Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
(a, A)
pblIkySn ibauro
pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw
(a, A)
pblIkySn ibauro
pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw
nkPhotkd
;ziw fBt/ebk j?. fJ; d/ nkeko, ;keko, fJ; dh Gkt i[rs d/ w/b
fto'X ;z;ko d/ j'o fe;/ f;XKs Bkb BjhA fwbd/.
gzikph ivSv e'P dh f;XKse ftXh r[opkDh dh ftXh j?.
fJ; ftXh ftu jo ;zebg B{z T[;d/ d[tzdK ftu T[bhfenk frnk j?,
T[ikro
ehsk
frnk
j?.
fJ;
soK
d[y$;[y,
;fs$n;fs,
ftnkfynk ehsh rJh j?. ft;at e'P ftu n;hA jo Ppd, ;ezbg B{z
T[;d/ w/b ns/ fto'X d/ ;zebgK Bkb i'V e/ d/fynk j?. ;zebg fJeZb/,
fJefjo/ BjhA j[zd/. jo ;ezbg d{;o/ fwbd/ i[bd/ ;zebg Bkb fe;/
ftP/P d[tzd ftu i[fVnk jz[dk j?. PpdK dh ftT[As, ;zebgK dh i[rs
fJe ftP/P r'Ad ftu r[zdh j[zdh j?. fJj i[rs, fJj ftT[As ;zebgK d/
Gkt y/so B{z T[ikro eodh j?. T[jBK d/ i'VK B{z i'Vdh j?. T[jBK d/
fto'XK B{z fBy/Vdh j?. fJ; eoe/ fe;/ fJe ;zebg dh ftnkfynk bJh
eJh ;jkfJe PpdK, ;zebgK B{z fJe' jh i[rs ftu t/fynk iKdk j?.
fJj ftXh r[[opkDh dh gow[y ftXh j?. jT[w/ dhox o'r th j?
ns/ dko{ th. d[y dko{ j' iKdk j? ns/ ;[y, o'r. fJ;/ soQK d/ w/b
ns/ fto'X dh ftT[As Bkb ;fs$n;fs, ;u$e{V, r[ow[y$wBw[y,
;[jkrDh$d[jkrDh, frnkB$nzXeko dh Gkt i[rs T[bheh rJh j?.
T[dkjoD ti'AL
jT[w? dhox o'r j? dko{ Gh fJ; wkfj ]
(wL,)
(wL,)
wb jT[w? fpfynk ;G fBtkoh ]
(wL,)
(wL,)
(wL,)
(wL,)
(wL,)
p'b,
p/d$;u,
w'fJnk$B/eh,
;fs,
w{oy$w[fj
wko,
^^^^^^^^^^^
j'fJnk. thj tfoQnK fgZS'A gzikph :{Bhtof;Nh B/ fco w?B{z :kd ehsk
s/ gzikph GkPk s/ ;fGnsk d/ ft;at e'P dh ;/tk dk nt;o fdZsk.
w/o/ efjD s/ w/o/ g[okD/ ;kEh, vkeNo fPt Powk i'Ph s/ w[yfsnko
f;zx frb B{z ;jkfJe ;zgkde s/ vkeNo i'rk f;zx B{z gqpzXeh
e'ovhB/No fB:[es eo fdZsk.
i'Ph ih ;kv/ e'b pj[s ;wK Bk ofj ;e/. e[M d/o ezw eoe/
T[j nekb ubkDk eo rJ/. T[jBK dh ftdftsk dh xkN ;kB{z ;dk
wfj;{; jz[dh oj/rh.
vkeNo i'Ph ih d/ ikD fgZS'A ;jkfJe ;zgkde, w[yfsnko
f;zx frb B/ T[jBK dk ezw th ;zGkb fbnk s/ gqpzXeh fIw/tkoh d/ Bkb
ft;at e'P dh ;zgkdBk B{z th pVh ;[fjodsk Bkb fBGkfJnk.
e'Pekoh ftGkr d/ e[M ftdtkB fJ; :'iBk ftu ;kv/ Bkb ezw
eod/ oj/ jB. fJjBK ftu r[op\; f;zx, nBto fuokr ns/ gqwihs
e"o dk :'rdkB Pbkxk :'r j?. dbihs e"o, nfsnzs e"o, fBPkB
f;zx s/ G[fgzdo f;zx B/ th c[Neb ezwK ftu fjZ;k gkfJnk j?.
;sftzdo f;zx B/ fJ; yoV/ dh gfjbh ekgh NkJhg ehsh. nwBdhg
nzNkb s/ nwBdhg ezp'i B/ gq?; ekgh fsnko ehsh. AsIN iehnW
ivdvwnW dy Sukr guzwr hW[
w[y ;zgkde
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
aUVw r
r[ow[yh toDwkbk dk gfjbk nZyo
drgh BI mwinE
darg p mnio
auAw u
kvn mUlu
kawan ml
gVBKt
T[;, T[j
pRwnI kw khIAY
prn k kah
auAw kI bwq u k bt
ausqoqR ustotr
nWv puilMg
gIqW rwhIN aucwry gey koJy Aqy cuBvNy bol,
is`TxI
mW BYx dy ausqoqR
m pn de ustotr
ivAwh smyN lVkI dIAW irSqydwr Aqy
hor shylIAW lwVy nMU aus dI mW/BYx bwry
keI qrHW dy cuBvyN gIqW rwhIN Awpxy
mn dI hvwV kFdIAW hn[ auh jo
swDwrn jIvn ivc bol ky nhIN kih
skdIAW, doihAW, gIqW, t`ipAW Aqy
hyirAW rwhIN lwVy Aqy aus dy swk
sbMDIAW nMU kih idMdIAW hn[ iehnW
koJy AsiBAk Aqy ivAMgmeI gIqW nMU
ausqoqR ikhw jWdw hY[
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
lwVy nMU nw mwqr mzdUrI qy
lre n n mtar mazdr te
nOkr r`Kx dw mwx bKsxw
nkar rakkhan d mn bakhn
T[P/o uer
BKt fJ;sohfbzr
gj[^c[Nkbk, ;t/ok, gqGks
;h,
e?d'A j' fojk tKr x[zB{znK d/.
jho tkfo;,
T[P/o uer
tZvh j'Jh T[P/o ftu ikfj Sfjnk
wadd ho uer wi jhe hhi
g'j wkx e[Zsk ftu e[zB{znK d/
p mg kutt wi kn de
j'fJnk Skj t/bk id'A ftu p/b/
hoi h wel jad wi bele
c/o/ nkD gJ/ ;Z;h g[zB{nK d/
phere n pae sass pn de
T[jb/ le
fefonk ftP/PD
god/ ftu, UMb
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bZr/ gko sK gkoVk gk; tZ;/,
A.g.m.p., 680
aukiq ukat
aukiq KylwvY ukat khelw
aukiq ukat
mn hI nwil smwvY
man h nl smw
BKt fJ;sohfbzr
i[rs, Yzr, sohek, ftT[As
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sdw slwmiq dyvw
sad slmat dew
eIq aUq jq kq qq
t t jat kat tat
qum hI imlY
tum h mil
qq qum hI ^ jo EK gowkswk
w"i{d j?.
imlY nwnk sMq syvw ^ T[j
gowkswk, r[o{ dh PoB fgnK jh
fwbdk j?, fijVk nkgDh ftT[As,
i[rs
nB[;ko
;kB{z
ykDk
y[nkT[Adk j? ns/ nkgDh i[rsh
nB[;ko ;kB{z ;ko/ ihtK B{z
fyvkT[Adk j?.
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
lVky-lVkI dy mW-ipau is`DI gl nhIN
krdy sgoN ivcoly rwhI hI swrI gl huMdI
hY[ dovyN iDrW aus dw mwx siqkwr
krdIAW hn[ ivAwh vyly ivcoly nMU
kpVy Aqy sony dI tUm Awid vI pweI
jWdI hY[ ies ie`zq nMU hI aukr Awdr
ikhw jWdw hY[
dovyN iDrW
dow tr
pu`Cy ibnW pYr nhIN putdIAW
puhe bin pr nah putd
T[rkjh ugh
BKt fJ;sohfbzr
Pkjdh, ;fjwsh
pkp/ BkBe B/ fejk fe GkJh pkfbnk`
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[rkjh ugh
d/Adk j? dd h
w/o/ T[s/ fe;/ u[rbh ykXh j?
mere utte kise ugl khd h
fe;/ T[s/ fenk eodk j?
kise utte ki kard h
M'bh ehsh l kt
;/o nYkJh fje nkJ/ eu/
ser ad hik e kae
augIsxw ugsn
ikirAw
iksy cIz Aid nMU DrqI qoN QoVw ijhw
aupr vl nMU cu`kx dw Bwv, auqSwh
dyxw, h`lw SyrI dyxw
10
han
augIsxw ugsn
ivAwh qoN ip`CoN lwVy Aqy lwVI nMU v`fyvfyirAW nMU m`Qw itkwaux leI
iljwieAw jWdw hY[ ies vyly kuVIAW
Aqy sj ivAwhIAW drwxIAW jTwxIAW
Awid jWdIAW hoeIAW KuSI dy gIq
gwaudIAW hn[ iek dUjy nMU hwsw T`Tw
krdIAW ncdIAW tpdIAW jWdIAW
hn[ qUq dI pqlI CtI ipAwr nwl
mwrdIAW hn[ies vkq sMgdI hoeI
lwVI nMU aukswaux leI ivcoN hI iek
kihMdI hY ik ies vihVky Bwv lwVy nMU
db ky mwr qW jo iqMn cwr idn inSwnI
rhy[ ie`Qy augIsxw dw Bwv h`lw SyrI
dyxw hY[
11
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,
435
augIsxw ugsn
iq`qr btyry lVwaux vwilAW vWg augIsdIAW
hn
tittar batere larn wli wg ugsd
han
iehnMU bihVky nMU kuJ nhIN hox
l`igAw
en brke n kuj nah hon laggi
suhwg-rwq dy duK-su`KW dw iekrwr
suhg rat de dukh sukkh d iqrr
ko u jwan pln h
;Zu*, fgnko* s/ gftZsqsk* Bkb
sa pir te pwitart nl
;[yh j' ikJhdk
sukh ho jd
12
BKt fJ;sohfbzr
T[funkD, T[ukJh, T[~uk j'D dk Gkt
T[u:kD uyn
asl uyn h
;fsr[o dh PoB, nk;o/ ftu ofjD
Bkb G? w[es j'Jhdk j?. Gow, w'j
ns/ t?o s'A pukn j[zdk j?, nkgD/
;fsr[o tb jh fXnkB oZyDk j?.
fXnkB jNkT[D Bkb UgohnK uhIK
Gkt d{Jh d/ ftuko nzdo nk t;d/
jB. f;woB ftu nkgD/ nkg B{z
fJjBK pbktK s'A T[go oyDk ukjhdk
j?. fJj jzeko BjhA ;r'A Bkw XkoB
Bkb nkJh wB dh T[u:kD Gkt
T[funkJh j?.
T[u:kD uyn
fJj n;bh T[u:kD j?
asl uyn h
Bkw s/ o; ftu tZ;
nm te ras wi was
G? Gow w'j t?o s'A ;dk pu
p prm mo wr t sad ba
i' Bkw Bkb nkT[Adh j?
jo nm nl d h
13
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j[Bo th spkj j' iKdk j?. fe;/
;wki ftu j[Bo ns/ ebk dh fJj
p/ndph ;fGnkuko d/ gy s'A th
gSkV fdzdh j?. fIzdrh e/tb eko'pko
eoB/ ns/ ;ohoe b'VK g{ohnK eo
b?DhnK jh BjhA j[zdh. j[Bo ns/
ftfdnk d/ ftek; Bkb jh ;wki dk
ftek; j[zdk j?.
T[Zuh u
ftP/PD
T[go T[~mh j'Jh, p[bzd
14
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
e[dos tb'A wB[y B{z ihtB dh ihtK
tkbh nkw gXo s'A fte;s j' e/
fiT[D dh ;woZEk fwbh j'Jh j? fJ;
bJh fco xNhnk gXo dk ihtB
feT[A pshs ehsk ikt/. dkJhJ/ dk
noE T[d/P j?, :ehB j?, skD dk
noE skes j?. r'fvnK goB/ dk
Gkt M[eD iK Pofwzd/ j'D s'A j?.
T[~uh u
T[~uh BIo s/ fjzws T[~uh
u nazar te hmmat u
dkJhnk T[~uk oZyhA
d u rakkh
s?B{z yzG oZp B/ bkJ/
tn khb rab ne le
T[j feT[A foVQ/ r'fvnK goB/
15
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sy vxjwry Awey nI mwey,
sy vxjwry Awey[
bu`ly Swh, 23
au~cI A`fI cu`kxw
u add hukn
au~cI A`fI cweI nI
u add n
qMU ju geI sYN lwl KrIdx
t jo ga s ll khrdan
ikhVw muhry EQoN rMny
kr mre oth rne
qMU lY ky Gr AweI nI
t l ke kr n
lwl sI Bwry mYN sW hlkI
ll s pre m s halk
KwlI kMnI sweI nI
khl kn s n
T[Zuh u
BKt fJ;sohfbzr
wjZstg{oB toswkB, T[~sw ni'ek
;wK
16
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
GkJh tho f;zx, fpibhnK d/ jko,
T[~uh u
j[D T[~uh ftu fNek dJhA
hun u wi tik da
phs rJh* dh :kd
bt ga d yd
gJh jZvK B{z ykt/
pa hadd n khwe
n"D tkfb* dk ;fjw
n wle d sm
ikB B{z fgnk ;[ekt/
jn n pi sukwe
j[D* dh fSB B{z ;'u
hun d hin nso
;dk jh yKdh ikt/
sad h khd jwe
17
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
auCwlw Kwxw uhl khn
rupeIey vDyry hI auCwly Kw rhy hox
rupae wdre h uhle kh rahe
hon
swhw Byjx leI
sh pjan la
aucycw iek`T ue i'kath
lgn dI ic`TI
lagan d itth
Gr PUk qmwSw dyKxw
kr phk tms dekhn
swhy dI ic`TI
she d itth
srHoN dy dwixAW dI
sr de dni d
aujl ujjal
ftP/PD
fBowb, ;kc
18
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Cwih mKx ^ djhA foVe e/ id'A
d/yhdk j? sK wZyD fBeb nkT[Adk
j?, fi; B{z fBsko e/ bZ;h ftu'A
eZY bJhdk j?.
iGau inrml ^ fco wZyD row
eoe/ T[; ftu'A P[X fxT[ fBeb
nkT[Adk j?.
hom jg ^ fJ; fBowb fxT[ s'A jh
j'w ir dh g{ik j[zdh j? ns/ fJ;
fxT[ s'A jh ;ko/ ezw ;od/ iK
;ztko/ iKd/ jB Gkt d[X tKr jh
T[j ftPkb s/ eoD ekoD gqG{
nkg jh uko/ gk;/ tos oj/ jB.
aujl ujjal
ftP/PD
fBowb, ;kc
ujjal kh ilkan
fBohnK rZbK Bkb fsqgsh BjhA j[zdh.
i/ wB M{mk j't/ sK sB th M{mk j[zdk
j?. e?jK fezBk th T[ibk j't/,
fubedk j't/, T[; B{z fiT[A fiT[A
wKihdk j?, T[;dh ekby tXdh j?.
pkjo'A fizBK woIh X' bt', nzdobh
ekby edh d{o BjhA j[zdh.
jth
19
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fBoh ekby jh j?, i' nzs ftu
fJ; B{z y[nko eodh j?.
mn jUTy qn jUT ^ fJt/A jh wBw[y
Gkt/A fizB/ woIh T[ib/ ;'jD/ eZgV/
gk bt/ go wB ns/ sB T[; d/ w?b/
jh ofjzd/ jB Gkt T[; d/ wB ns/
sB ftu i{m jh i{m j?.
Quk pvY mUMih vjy rovY ^ e?Aj dk ;zy
id'A tikJhdk j? sK T[; T[~s/ tikT[D
tkb/ dhnK E[ZeK fvrdhnK jB ns/
T[j o'Adk j?.
aujlw ujl
ftP/PD
;kc, fBowb, ;tS
20
21
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swihbu myrw aujlw jy ko iciq kryie ]
nwnk soeI syvIAY sdw sdw jo dyie ]
nwnk soeI syvIAY ijqu syivAY duKu jwie
] Avgux vM\in gux rvih min suKu
vsY Awie ] 2 ] pauVI ] Awpy Awip
vrqdw Awip qwVI lweIAnu ] Awpy
A.g.m.3, 956
aujlw ujl
iciq kryie it kare
Avgux vM\in awgun wan
gux rvih gun raw
Awip vrqdw p wartd
Awip qwVI lweIAnu p tr lan
Awpy hI aupdysdw pe h updesd
gurmuiK pqIAweIAnu
gurmukh patan
auJiV pwieAnu ujar pian
22
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gurmuiK pqIAweIAnu ^ nkg jh
gowkswk r[o{ d[nkok s;Zbh
eokT[Adk j?.
auJiV pwieAnu ^ e[okj$e[okj/ g?Dk
r[o{ eosko d/ GkD/ ftu j?.
Awip buJwey so buJsI ^ gowkswk
nkg jh fi; iht Bz{ ;wM fdzdk j?
T[jh iht ;jh o;s/ B{z ;wMdk
j?. T[; B/ nkg jh f;qPNh nkgD/
Bkw ftu bkJh j?.
nwmu iDAweIAY ^ gqG{ d/ Bkw dk
jw/Pk jh f;woB eoBk ukjhdk j?
feT[Afe fJj' jh ;dk ekfJw ofjD
tkbh tfvnkJh j?.
aujlI ujl
ftP/PD
;kc, fuZNh, ;c?d
aujlI ujl
KMnlI khnl
DoqI tt
23
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jIvqu mrY jwat mar
miq mat
bdlwhu badlho
chu jugI yug
kil kwlI kal kl
kWFI kd
bwix bn
cvw aw
AauKD khad
duKw dukh
Gwix kn
gurmuiK gurmukh
AwrwDdy rdade
jm jam
jgq jagat
kwix kn
aujlI ^ fuZNh, ;c?d.
KMnlI DoqI ^ eJh iBwK dh fJ;
wB B{z w?b bZrh j'Jh j?, fi;
eoe/ fJj pj[s ekbk j'fJnk
24
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
w{zj'A s/o/ Bkw dh ;[zdo pkDh
p'bK.
hir inq cvw ^ joh r[D rktK,
fBs joh dk Bkw T[ukoK ns/ r[o{
dh wfs b? e/ ;dk ozr wkDK.
Aau K D KwiDAw siB ro g gvwqy
du K w Gwix ^ GiB o{g dtkJh
ykfXnK, joh dk GiB eofdnK
ns/ GiB o{g dtkJh ykfXnK
;ko/ d[y, o'r d{o j' iKd/ jB.
jo gurmuiK hir AwrwDdy iqn cUkI
jm kI jgq kwix ^ i' r[o{ okjhA
joh B{z f;wod/ jB T[jBK bJh
w"s dh ns/ ;z;ko dh w[Ekih d{o
j' iKdh j?. j/ joh` n?;k r[o{
fwbk d/ fi; e'b'A joh^i; eoBk
f;ZyK ns/ d'jK ijkBK dh wEkih
s'A S[Nekok gktK.
aujlu ujjal
ftP/PD
o"PB, ;kc, uwehbk
25
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swjn cly ipAwirAw ikau mylw hoeI ]
jy gux hovih gMTVIAY mylygw soeI
] 2 ] imilAw hoie n vICuVY jy
imilAw hoeI ] Awvw gauxu
invwirAw hY swcw soeI ] 3 ] haumY
mwir invwirAw sIqw hY colw ] gur
bcnI Plu pwieAw sh ky AMimRq bolw
] 4 ] nwnku khY shylIho shu Krw
ipAwrw ] hm sh kyrIAw dwsIAw
swcw Ksmu hmwrw ] 5 ] 2 ] 4 ]
A.g.m.1, 729
aujlu ujjal
cwkrIAw kr
kYhw kh
isAwxp sinap
iclkxw ilkan
Goitm ktim
bMDu bd
msu mas
byVulw berul
jUiT jth
vhylw wahel
sjx sajjan
srvru sarwar
aUClY hl
mr
pMQu pth
sKxIAwhw sakhanh
suhylw suhel
bgw bagg
mMjITVw mjthr
26
rqw ratt
colw ol
Folw tl
gux gun
vICuVY whur
Awvw gauxu w gn
invwirAw niwri
dwsIAw ds
Ksmu khasam
aujlu ^ o"PB, ;kc, uwehbk.
kYhw iclkxw Goitm kwlVI msu ^
eK;h Xks fuZNh ns/ uwehbh j[zdh
j? go i/ orV' sK ekbh f;nkjh
fdzdh j?.
jUiT ^ w?b, ekb;. fit/A eK;h dh
Xks B{z ;" tko th pkjo'A X'D Bkb
T[; dh ekby
d{o BjhA j[zdh, T[t/A jh pkjob/
Xkofwe fuzBQK B{z ;oho T[s/ XkoB
eoe/ fizB/ woIh T[gkn eo' sK th
nzdobh ngftZsosk d{o BjhA
j't/rh.
sjx ^ ;ZiD mr d/ BK d/ n;bh
27
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
w/o/ ;oho ftu jB. T[; f;zwb
tKr w/o/ ;oho B{z t/y e/ th b'e
G[b iKd/ jB.
28
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gux ^ i/ wB[y d/ gZb/, wB[y d/
e'b r[D j'D sK gowkswk nkg jh
nkgD/ Bkb fwbkg eok b?Adk j?.
vICuVY ^ fijVk iht fJe tko gqG{
d/ uoBK ftu fdb'A i[V ikt/$fwb
ikt/ c/o T[j edh fwbkg ftu'A
ftSVdk BjhA. w/b sd j[zdk j? i/
nzdo'A ;ZuhA^w[ZuhA fdb fwfbnk
j't/.
Awvw gauxu invwirAw ^ fi; wB[y
dk gowkswk Bkb w/b j' ikt/,
T[; d/ iBw woB dk r/V d{o j'
iKdk j? ns/ T[; B{z jo EK ;dk
fEo gowkswk jh fd;dk j?.
dwsIAw^ f;woB dh poes Bkb
gowkswk fgnkok bZrD br iKdk
j?. wB[y dk fco fJT[A jh :ehB
pfDnk ofjzdk j? fe n;hA T[; gqG{
dhnK dk;hnK$ r'bhnK jK.
Ksmu ^ T[j gowkswk, gow/Pto
;dk ;kv/ f;o T[s/ ekfJw j?.
T[ikV ujr
BKt fJ;sohfbzr
izrb, phnkpkB
29
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 821
siqgur
1 ] 87 ]
aujwro ujro
aujwro ujro
BKt g[fbzr
ukBD, gqekP
sbid sabad
30
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mgn Bey magan pa
Awl jwl l jl
jMjwrw jjr
AhMbuiD ahabd
Borw pr
aUcw
bIcu b
qyrw qUM morw ter t mor
eykMkwru ekkr
pwswrw psr
Apr Apwrw apar apr
eyku ibsQIrnu ek bisthran
eyku sMpUrnu ek spran
inrml sUcw nirmal s
sUco sUcw so s
AMq n AMqw t na t
sdw byAMqw sad bet
aujwro ^ ukBD, gqekP.
31
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jMjwrw ^ izikb, Mw/b/.
T[ikV ujr
BKt g[fbzr
T[j irQk fiZE/ y/sh iK nkpkdh Bk
j't/, phnkpkB, T[ikV/ dk Gkt
32
jho tkfo;,
T[ikV ujr
n;hA ftnkj nKdh, e{zi ckj
nKdh
as wi d kj ph d
;kv/ GkfJ dh pDh j? n"yVh Bh
sde pe d ban h khr n
xoK ftu j[zdh B{zjK Bkb t;'A
kr wi hd nh nl was
J/j T[ikV dk w{b j? S'eoh Bh
ujr d ml h hokr n
T[ikVDk ujrn
fefonk
popkd eoBk, c;b nkfd yokp
eoBk
33
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
th u[g Bk j'fJnk ns/ r[o{ BkBe
Bkb bVB bZrk.
aujVnw ujarn
ikirAw
Kyq ivcoN Psl dw qbwh ho jwxw;
brbwd hoxw
krdw[
34
T[ikfV ujr
BKt g[fbzr
o'jh, phnkpkB, izrb
id'A r[o{ BkBe d/t T[E'A uZb/ sK n"MV
ns/ T[ikV okjK ftu'A dh bzxd/ rJ/.
vokT[D/ ns/ fGnkBe o'jh phnkpkB
ftu'A dh bzxd/ rJ/ fiE/ e'Jh wB[y
BIo BjhA ;h nk fojk. wodkB/ B/
fejk L ;[pQkB s/oh e[dos ` n;hA v{w
(wok;h) b'eK s'A wzr wzr e/ N[eV/
(o'NhnK) ykD tkb/ jK. feZE/ T[ikV
ftu nk cf;nk jK. fJZE'A op jh eZY/
sK fBebhJ/. e'Jh pfxnkV wko e/
yk ikt/rk. r[o{ BkBe ih B/ fejk,
wodkfBnk` vo Bk, s/o/ B/V/ e'Jh
BjhA Y[Ze/rk. s{z feT[A vo (jT[b)
frnk j?A. wodkBk efjzdk L ih j'o
eh eoK. T[ikV ftu fbnk e/ c;k
fdZsk j?. fJZE'A sK woB T[gozs fe;/
B/ yZcD gk e/ epo th BjhA y'dDh.
r[o{ BkBe ih B/ fejk wodkfBnk,
fJj T[ikV BjhA, t;sh (nkpkdh) j?
fiZE/ gowkswk dk Bkw fus nkT[Adk
j?.
T[ikfV
T[ikfV
nT[MfV
nT[MfV iktfB okfj fes/
gftB
Bkjh. fJE/ wjk
T[fdnkB
GfJnkBfe ftu ikfJ gqkgfs
GJ/. fiE/ wkB[y e'Jh fdq;N nkt?
Bkjh. wodkB/ nkfynk ;[GkB s/oh
T[ikfV ujr
T[ikfV T[ikfV nT[MfV nT[MfV
iktfB
ujr ujr jar jar jwan
35
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
okfj fes/ gftB Bkjh
r kite pawan nh
wjk T[fdnkB GfJnkBfe ftu
mah udin pinak wi
fdq;N nkt? Bkjh drist w nh
n;h T[d{ Gh rJ/ as ud p gae
tvh T[ikV ftfu nkJ/ ckE/ jK
wadd ujr wi e phthe h
s/o/ B/V/ e'Jh nkt;h Bkjh
tere nere ko ws nh
s[X[ feT[ jT[b xfsnk j?
td ki hl ktti h
T[ikV ftu xfs wkfoU Jh
ujr wi kt mrio
r'o ycD Gh j';h Bkjh
gor khafan p hos nh
T[ikV Bkjh ujr nh
J/j[ t;sh j? wast h
T[Io uzar
BKt g[fbzr
jhb^j[Zis, pjkBk, ukok
tkbh
Gkt/A fiZshJ/ s/ Gkt/A jkohJ/
ih.
36
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ih.
podk gP"oh, ;hjoch,
T[Io uzar
pofdnK dk e[M T[Io Bkjh
bardi d kj uzar nh
Gkt/A oyhJ/ s/ Gkt/A wkohJ/
pw rakkhe te pw mre
p/Vh gJh J/ t; wjkfDnK d/
ber pa e was mahni de
Gkt/A v[phJ/ s/ Gkt/A skohJ/ ih
pw dubbe te pw tre j
pkIh bz
fJPe fwIki iq mizj
podk ;GBk e'b'A nkPe fis iKd/
bard sbn kol aq jit jde
nZr/ nkD wP{eK d/ jkohJ/ ih
agge n mak de hre j
T[Io\kjh uzarkhh
BKt fJ;sohfbzr
w"s T[s/ nc;'; eoB dk Gkt
37
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
38
bu`lHy Swh, 3, 4
auT jwxw uth jn
auT gey guAwFoN Xwr
uth gae gud yr
r`bw hux kI krIey
rabb hun k kare
auT gey hux bihMdy nwhIN
uth gae hun bde nh
hoieAw swQ iqAwr hoi sth tir
dwF klyjy bl bl au~TdI
dd kleje bal bal uthd
BVky ibRhoN nwr parke birh nr
bu`lHw Shu ipAwry bwJoN bull pire
bj
rhy aurwr nw pwr rahe urr n pr
39
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJj wB[yh ihtB uko fdBK dh y/v
j?. jo wB[y B/ fJe Bk fJe fdB
wo ikDk j?. e[M fJ; d[BhnK ftZu'A
ik u[e/ jB, e[M ikD tkb/ jB ns/
e[M ikD dh fsnkoh eo oj/ jB.
ekb iK w"s nZr/ fe;/ dk I'o BjhA
ubdk. fJ; ;z;koe ihtB dh
;ZukJh fJj' j? fe wB[y B/ nkf\oeko
nkgDk ;G e[M Sv e/ gob'e f;Xko
ikDk j?.
40
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
41
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
purib vIcwrovw ^ g{ot thuko,
gfjb/ ;w/A ftu ehs/ eowK dk
b/yk.
inbhY ^ ehs/ eowK dk ;w{j iht
d/ Bkb jh fBGdk j?.
dUjI kwr ^ gqG{ ihtK s'A fij' fijk
eow eotkT[Adk j? T[j' fijk jh
eow iht eodk j? ns/ op dh
oIk s'A fpBK e'Jh th iht j'o
e'Jh ezw BjhA eo ;edk.
inrwlmu ^ gowkswk nkg ;ko/
eowK s'A fBob/g j?.
DMDY bwDI ^ ;koh b'ekJh nkg'
nkgD/ ehs/ eowK nB[;ko wkfJnk
d/ nkjo ftu pZMh j'Jh j?.
hukmu ^ nkfrnk, oIk, woIh.
gowkswk nkg jh j[ew eoe/ iht
B{z wkfJnk d/ pzXBK s'A S[vkT[Adk j?
kwlu ibAwpY ^ wB[y dt?s Gkt ftu
br e/ fteko eodk j? ns/ gqG{
dk Bkw BjhA igdk ns/ Bkw igD
bJh ni ebQ eofdnK ekb nk
iKdk j?.
dUjY Bwie ivkwro ^ gqG{ B{z ft;ko e/
iht j'o d/ j'o ftnoE ezwK ftu
cf;nk j'fJnk j?, ftekoK eoe/
o[fMnk ofjzdk j?.
T[mDk uthn
fefonk
T[sKj j'Dk, T[m g?Dkl g?dk j'Dk
42
43
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fgS'A nkfJnk w?A gZsDK gkV,
whnK
pih i m pattan pr m
fefonk
ub fgnk, Gi fgnk, s[o frnk
au~fxw udn
ikirAw
aufwrI Brnw, pMCIAW dw KMB mwrnw; dUr
jwxw
44
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nw jwvy pr aufdy BOr nMU rokxw sMBv
nhIN[
T[ZvDk udn
fefonk
T[vkoh GoBk
okjs^ikB
j?
:ko
dk
45
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fIeo w?B{z,
nZSk brdk j'o wIe{o
BkjhA.
fjzws eo/A i/ fdb'A
jdkfJs[Zbk,
w[be nop dk niw EhA d{o
BkjhA.
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
T[~vDk udn
PhB Pfjo wfjp{p d/ T[~v tzMK
n r mhbb de ud w
go dko w?A tKr sZ:{o d/ BkjhA
par dr m wg tayr de nh
XktK tw
:ko yr
okjs^ikB j? :ko dk fIeo w?B{z
rhat jn h yr d zikar mn
nZSk brdk j'o wIe{o BkjhA
ah lagd hor mazkr nh
fjzws eo/A i/ fdb'A jdkfJs[Zbk
hmat kar je dil haditull
w[be nop dk niw EhA d{o
BkjhA
mulk arb d ajm th dr nh
46
udd khabar p jd h
gupq KbrW r`Kx vwlI
gupt khabr rakkhan wl
Gr dI k`FI dwrU kar d kdd dr
GVy muDdy rhy kre mdde rahe
bok v`Fxw bok wdn
pqw nI kIhdy isr pat n kde sir
kwL gUMjdw iPrdw hY
kl gjd phird h
T[vkoh udr
BKt fJ;sohfbzr
T[~vD dk Gkt
47
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[vkoh udr
i/VQhnK b?D T[vkohnK Bkb pkIK
jr ln udr nl bz
Uj p[bp[bK mhe wohAdhnK B/
bulbul thk mard ne
T[jBK joBhnK dh T[wo j' u[Zeh
n harn d umar ho ukk
gkDh P/o dh i{j ftu ghAdhnK B/
pn er d j wi pd ne
Uj fJe fdB c/o;D nkD x'V/
ik din phersan n kre
feVK fiBQK dhnK fBs ;[DhAdhnK
B/
kir jin d nit sund ne
E'Vh eoB ;[jkr dh Uj nk;k
thor karn suhg d s
i/jVhnK XkVthnK Bkb goDhAdhnK B/
jr trw nl parnd ne
ie`Cw,
auqkMTqw utktht
nWv puilMg
lwlsw, zordwr
qIbrqw
auqsukqw,
auqkMTqw utktht
48
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jW\I KUb mwxdy hn
j khb mnde han
bwpU Eey! bUMdI AweI AY
bp oe! bd
cup kr swilAw msW iQAweI AY
up kar sli mas thi
auqpq utpat
ftP/PD
iBw j'fJnk, g?dkfJP j'Jh
49
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iSv SkqI dw Kyl ^ u/sB ns/ iVQ
o{g PeshnK Bkb ;z;ko dh ouBk
ehsh j? (fPt nkswk dk p"Xe ;h
ns/ Pesh e[zvbeh dk, pknd
ftu fPt dk noE gowkswk ns/
Pesh dk noE wkfJnk j'
frnk).
pwrbRhm pUrn bRhm ^ fJ; ;koh
f;qPNh ftu gqG{ gow/Po g{oB o{g
ftu fJT[A ow/ j'J/ jB fit/A xV/ d/
gkDh ftu uzdowk dk gqshfpzp
fbPedk j?.
nWv iesqrIilMg
KyqI dy DMdy dw hor DMidAW qoN au~qm hox
dw Bwv
50
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ipMf dIAW swrIAW jwqIAW kol zmIn
sI
pd d sr jt kol zamn s
vyhly vyly wle wele
v`KrIAW jwqW dy lok Awpo Awpxy kMm
krdy sn
wakkhar jt de lok po pne km
karde san
auh KyqI Cf ky khet had ke
AwpxI K`tI kmweI qy gujwrw krn lg
pey
pn khatt km te guzr karn lag
pae
au~qm uttam
ftP/PD
tXhnk, ;q/Pm
51
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gurmukh janam skrth
gurbwxI pVH smJ snyhI
gurbni pr smaj saneh
au`qm ^ tXhnk, ;q/Pm.
cOrwsIh l`K jon ^ Gkosh ihtB
ftu 84 bZy i{BK dk ;zebg, fi;
ftu wB[y i'B ;op ;q/Pm wzBh
rJh j?.
AKI vyKn krn sunx ^ wB[y dh
d/jh fJ; bJh ;op ;q/PN wzBh
rJh j? feT[Afe wB[y dhnK nZyK
uzrk wzdk t/y ;edhnK jB ns/
ezB uzrh wzdh nktkI ;[D ;ed/
jB.
muK SuB boln bcn snyhI ^ wB[y w{zj
s'A P[G ns/ gq/w fgnko tkb/ puB
p'b ;ed/ jB.
hQIN kwr kmwvnI ^ jZEK Bkb uzrk
ezw eko eo ;ed/ jB.
pYrI cl siqsMg imlyhI ^ g?oK dk
;dT[g:'r ;fs;zr ftu ikD bJh
eo ;ed/ jB.
ikrq ivrq ^ Xow dh GktBk
Bkb feos eo ;ed/ jB.
gurmuK jnm skwrQw gurbwxI pVH
smJ snyhI ^ n?;/ r[ow[yK dk
52
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bwl buiD bl bd
mohXw mwXw my my
auqm uttam
rkq ibMd rakt bd
grB kuMf grb kd
idst sbd gq surq
dist sabad gat surt
53
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mwxs dyhI mnas deh
ndr nadar
bcn baan
suriq surt
snyhI saneh
ikrq kirt
joiq jot
gurmuK gurmukh
mnmuK manmukh
krqw purK kart purkh
psU pryqhuM pas paret
auqm ^ tXhnk, ;q/Pm.
mwxs dyhI ^ wB[yk d/jh. u"ok;h
by i{BK ftZu'A fJe wB[yk d/jh jh
;G s'A T[~sw i{B j?.
54
ikirAw ivSySx
idKwvy leI, Pryb kridAW
T[skT[bk utol
ftP/PD
T[s/is, ekjbk, T[sPkj Gfonk
55
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
tkfo; Pkj
w[jfbnK d/,
whnK,
Bkb
auQwpY uthp
fefonk
T[y/Vdk, g[ZNdk, Bk; eodk
56
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
57
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gqG{ B{z nkgD/ wB ftu t;kJh
oZydk j?.
skiq geI BRmu kitAw isv joiq
jgwieAw^ r[ow[yK d/ nzdo'A wkfJnk
dk jB/ok d{o j' iKdk j?, GNeDk w[e
iKdh j? ns/ T[jBK d/ nzdo fJbkjh
i's ir g?Adh j?.
guru purKu imlwieAw ^ fiBQK d/ yIkB/
ftu, GkrK ftu fgSbh ehsh B/e
ewkJh j?, T[jBK B{z gqG{ ;woE r[o{
fwbk fdzdk j?.
auQwrY uthr
BKt g[fbzr
fGnkBe ;[gB/
58
audk udak
BKt g[fbzr
gkDh, ib
59
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[ow[y nZm/ gfjo T[de fJPBkBh
j[zdk j?. u"Aj e[zNK ftu d?th ;zrhs
j[zdk j?. nkosh ehosB j[zd/ jB.
r[ow[y nkgD/ r[o{ d/ uoBhA brdk
j?. ;kX ;zr ftu T[j nkgD/
eosko B{z f;wodk j?. T[; dh
wfjwk dk rkfJB eodk j?. ;zsK d/
uoBK ftu ofj e/ r[o Ppd dh
nkokXBk eodk j?.
Bogu pg
suigAwnI sugin
ibrQw kwhU birtha kh
CofY nwhI hod nh
swligrwmu slgirm
hmwrY syvw hamr sew
pUjw Arcw pj ar
bMdn dyvw bdan dew
sdw bYkuMT sad bkth
ABg sBw apg sb
sMig hY swDw sg h sd
AwrqI kIrqnu rt krtan
sdw And sad and
hwiQ ciVE hth rio
hir swligrwmu har slgirm
audk ^ gkDh, ib.
Bogu lgwie suigAwnI ^ nkw
w{osh g{ie sK fe;/ yk; ;w/A
fJPBkB eod/ eokT[Ad/, w{osh B{z
G'r b[nkT[Ad/ iK wZEk N/ed/ jB
go T[~sw frnkBh sK nZm/ gfjo
60
;Gk.
ibrQw
fJPN
ofjD
T[;d/
N/edk
T[;
d/D
j?.
dh
audmu uddam
BKt g[fbzr
:sB, T[gokbk, e'fPP
61
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB[y rzrk, iwBk, r'dktoh nkfd
shoEK T[~s/ GNedk fcodk j?. fJj
febfty w?b ;kX{ dh X{o Bkb jh
T[sodh j?. pkeh ;ko/ T[dw p/eko
jB.
62
63
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?.
jIA jMq j jt
loc lo
praupkwru parupkr
icqvqy itwate
bsMq bast
kIrqnu krtan
shj ibsRwmu sj bisrm
vIsrY wsr
AnwQ ko nwQ anth ko nth
srxwgqI sarngt
audmu ^ :sB, T[gokbk, e'fPP.
Awndu ^ i' wB[y gowkswk dk
Bkw igD dk T[dw eodk j?, T[;
d/ wB ftu nefj nkBzd, ;o{o
T[gidk j?.
ismrq ^ f;woB eoBk, Bkw
igDk. f;woB eofdnK ;G s'A
;q/PN ;[y fwbdk j?.
suK swru ^ ;[y dh n;bhns, ss,
i' e[M fd;dk j? iK ;[DhAdk j?,
T[j e[dos nB[;ko j?. e[dos
nB[;ko jh vo dk Gkt j? ns/
;[y dk w{b j?.
64
65
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB[yh T[dw[ wB[yh fsq;Bk Bkb
i[fVnk ofjzdk j?. wkfJnk ftu oZs/
wB[y B{z e[M ;[Mdk BjhA. ;[nkB
tKr T[dw[ Bkb uko/ e[zNK x'y e/ th
e[M gqkgs BjhA j[zdk. n?;/ T[dw[ dk
gS[skg jh j[zdk j?. ;[y[$ ;fji$
nkBzd ;zsK d/ Bkb ehsh ;kXBk ftu
gqkgs j[zd/ jB.
gur
qy
jwnw
A.g.m.5, 672
audmu uddam
inDwnw
mrit ek
ftu
tZv/
tZb'A
BjhA
66
p[Mdh.
lpit rhy ^ T[j wkfJnk Bkb
uzpV/ ofjzd/ jB.
mwieAw rMg mwqy ^ T[j wkfJnk d/
e"seK ftu w;s ofjzd/ jB.
locn kCU n sUJI ^wkfJnk s'A
fpBK T[jBK dhnK nZyK B{z j'o
e[M th BjhA fd;dk.
ijau pwvku eIDin nhI DRwpY ^ fi;
soQK nr pkbD Bkb BjhA oidh,
wkfJnk d/ w'j ftu c; e/ fe;/
wB[y B/ wkfJnk tb'A oi gqkgs
BjhA ehsk.
khw AGweI ^ joh d/ Bkw s'A
fpBK wB[y d[fBnkth gdkoEK
Bkb fe; soQK oi ;edk j?.
Bojn bhu ibMjn ^ fijVk wB[y
jo o'I ;[nkdb/ ykD/ yKdk j?,
T[; dh ;[nkdb/ ykfDnK dh G[y
ed/ BjhA fwNdh.
cwry kuMtw GoKw ^ ;[nkdb/ ykfDnK
dh ykso T[j wB[y e[Zs/ tKr d"V
Gi eodk ofjzdk j?, uko/ gk;/
Gkbdk fcodk j?.
kwmvMq kwmI ^ ekw tk;Bk tkbk,
ftPJh.
bhu
nwrI
fJ;sohnK.
^pj[s
;kohnK
67
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
w/b j[zdk j?.
n tilAw ] 4 ]
A.g.m.5, 249
audmu uddam
Bgiq TgaurI pgat thagr
mohh swDU mMqY mh sd mt
nwnk jrw mrx BY nnak jar marn
p
nrk invwrY nark niwr
punIq krY iqsu jMqY punt kar tis
jt
eyhu mqwNqu pkweIAY eho matt
pak
shij suBwie sj sube
aupwiD rhq upd rhat
kil klys imtih kal kles mit
BRm nwsih prm ns
min icMidAw Plu pweIAY
man di phal p
bYrwgin pyKau brgan pekh
Qwn sbwey thn sabe
suirjnu suKdwqw surjan sukhdt
kaulu iKilAw kl khili
68
69
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 405
audmu uddam
pyKq swDU sMig pekhat sd sg
hoie shweI Awip hoe sah p
pRBu pyKn kw cwau prb pekhan k
o
iehY mnorQu suAwau ih manorath
suo
jnm jnm ky iklivK kwtY
70
71
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d{o eoB B{z BZuDk fejk j? ns/
nBjd Ppd d/ tikT[D B{z spbk
;kozrh nkfd ;kIK dk tikT[Dk
fejk j?.
rbwbu pKwvj qwl GuMGrU ^
gowkswk dk Grs, T[; dh f;cs
;kbkj dk Ppd o{g tkik nkgD/
nzdo brksko tikT[Adk ofjzdk
j?. fJjh T[; tk;s/ opkp,
spbk, S?D/, x[zro{ nkfd ;kIK dk
tiDk j?.
Anhd sbdu vjwvY ^ tkfjr[o{ dk
gqekP j'fJnk j? ns/ nBjd
Ppd tZfink j?. nBjd Ppd s'A
Gkt j? nksw wzvb dk ;zrhs, i'
fpBK tikJ/ tZidk j?, i' ezBK dk
ftPk BjhA e/tb nzdo dh
fJekrosk ftu nB[Gt eohdk
j?. nkswe nkBzd dh ;zrhse
Peb.
crn pKwrY ^ gowkswk dk ;/te
nkgD/ jZEK Bkb r[ow[yK d/ g?o
X'Adk j?. nkgDk ;oho r[o{ d/
jtkb/ eoe/ ;dk ekfJw ofjD
tkbk jfo^Bkw gqkgs eodk j?.
AYsI inriq ^ gowkswk dh
f;cs ;kbkj fJe n?;k Bku j?
fijVk wB[y fJ; B{z f;de Xko
72
73
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
suK BuMcu] iDAwieidAw qUM pRBU imlu
nwnk auqrI icMq ]1] m 5 ] suB
icMqn goibMd rmx inrml swDU sMg
] nwnk nwmu n ivsrau iek GVI
kir ikrpw BgvMq ]2] pauVI ]
qyrw kIqw hoie q kwhy frpIAY ]
ijsu imil jpIAY nwau iqsu jIau
ArpIAY ] AwieAY iciq inhwlu
swihb bysumwr ] iqs no pohy kvxu
ijsu vil inrMkwr ] sBu ikCu iqs
kY vis n koeI bwhrw ] so Bgqw
min vuTw sic smwhrw ] qyry dws
iDAwiein quDu qUM rKx vwilAw ]
isir
sBnw
smrQu
ndir
inhwilAw ]17]
A.g.m.5, 522
audmu uddam
kmwvidAw kmwdi
iDAwieidAw tiedi
auqrI icMq utr t
icMqn tan
inrml nirmal
jpIAY jap
ArpIAY arp
inhwlu nihl
inrMkwr nirkr
sic sa
iDAwiein tiin
smrQu samrath
ndir nadar
inhwilAw nihli
audmu ^ :sB, e'fPP, T[gokbk.
kmwvidAw ^ j/ wB[y ` joh
f;woB dk nkjo eoB Bkb jh
nksw ihtB fwbdk j?. fJj
ewkJh ehfsnK jh s{z ;[y gkJ/Ark.
iDAwieidAw ^ Bkw f;woB eoB
Bkb jh gqG{ B{z fwfbnk ik ;edk
j?.
auqrI icMq ^ fuzsk dk fwN ikDk.
Bkw f;woB fXnkT[D Bkb ;koh
fuzsk d{o j' iKdh j?.
icMqn ^ ;'u, ftuko. j/ gqG{ `
n?;h fwjo eo' fe B/e fynkb jh
;'uK.
inrml ^ w?b ofjs, ;k|, ;tZS.
fwjo eo' gqG{` fe gftZso ;s;zr
eohJ/.
74
75
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
guir mMqR idRVwieAw
76
2 ] 14 ] 42 ]
Anqw ant
A.g.m.5, 619
audmu uddam
nwmu nm
rqnu ratan
ismir simar
shj Duin sj tn
rogw rog
Gwix kn
klys kles
rog rog
nwsy nse
pUrn pran
Gwl kl
suK sukh
sMpiq spt
rwis rs
mwgau mg
pwvau pw
AMdysw ades
77
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
audmu ^ :sB, e'fPP, T[gokbk,
fjzws.
audr udar
BKt g[fbzr
e[y, g/N
78
79
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jo dyvY jo dew
iqsY n jwxY mUVw tis na jn mr
idqy no lptwey ditte no lapte
Awil jMjwil l jjl
Dnu icqvY tn itw
Dnu sMcvY tn sw
iehu Dnu sMpY tn sp
hir clx vylw AwdI har alan wel
d
sB clI rYix ivhwdI sb al rn
wihd
audr ^ e[y, g/N.
hir iDAwvY ^ joh Bkw dk tDi
eoB nkJ/ iht B{z gowkswk wK d/
g/N ftu fBtk; fdzdk j? ns/ iht
wK d/ g/N ftu gowkswk dk fXnkB
Xodk j?.
hir aucrY ^ gowkswk dk Bkw
T[ukodk j?.
hir nwmu smwir ^ gowkswk dk
Bkw fjod/ ftu t;k e/ T[; B{z :kd
eodk j?.
80
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Dnu icqvY ^ d[BhnK d/ XzfdnK ftu
c; e/ wB[y XB pko/ jh ;'udk j?.
Dnu sMcvY ^ XB jh fJeZmk eodk
j?, i'Vdk j? go joh Bkw dk
f;woB BjhA eodk.
iehu Dnu sMpY ^ fJj XB, wkb,
gdkoE ;dk ;kE fBGkT[D tkb/ BjhA
jB. fJj XB ;zgsh wkfJnkth
G[bktk j?.
hir clx vylw AwdI ^ fIzdrh o{g
oks d/ u"E/ gfjo ftu joh Bkw dk
tDi eoB nkfJnk iht, fJZEA'
s[oB dk ;wK b? e/ jh nkT[Adk j?.
sB clI rYix ivhwdI ^ r[o{ B{z
nG[b ikD e/ r[o{ dh PoB gt',
fIzdrh dh ;koh oks phsdh ik ojh
j?.
T[do udar
BKt g[fbzr
T[dk; j'Dk, fBokP j'Dk, wk:{; j'Dk
81
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ihtd/ fcod/ jK.
GkJh pkbk iBw ;kyh,
T[do udar
T[ikV ftu ubh ik;hn?
ujr wi al js
wodkfBnk T[do Bkjh
mardni udar nh
i' s/oh y[;h nkt;h jo ter khus ws
;'Jh ykt? so khw
fe;/ fdB fizd fBeb t?;h
kise din jd nikal ws
i/ niK fizd fBebh je aj jd
nikl
s?B{ fe;/ dh swkfJ brdh Bkjh
tn kise d tme lagd nh
audws uds
ftP/PD
fBofJSs, ftoes, T[gokw, fBob/g,
w'j^ofjs
82
83
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[dk;h uds
BKt fJ;sohfbzr
T[gokwsk, T[dk;hBsk, d{o ikD dk
Gkt
84
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kr idMdw hY[ Asl ivc suhxI nwr
pqI dy Gr hox qy KuS rihMdI hY[ aus
qoN ibnW audws ho jWdI hY Aqy aus dw
jIA nhIN lgdw[
Gr dy kONq ibnW,
jIA nw l`gy jhwnw[
bol pMjwbx dy, III, 145
audwsI uds
sohxw muMfw audwsI swnMU lw igAw
sn md uds sn l gi
Gr dy kONq ibnW jIA nw l`gy jhwnw
kr de kt bin j n lagge jahn
Uj[
bkr/
fueD
ns/
85
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
MbfD.
hY[
b`ly b`ly! vy
audwsI uds
k`qW Gr pyikAW dy
katt kr peki de
rj l gi uds
prdysIN gey mwhI dy imlx dI audwsI
ivc pyky Gr crKw kqdI nwr ivCoVy dy
qMd pwauNdI hY[ iFf ivc mu`kIAW dy ky
AMdrly duK nMU d`bdI hY[ prdys gey mwhI
nMU imlx leI aus dy AMdr sUl auTdy
hn[ prdysI aus nMU audwsI lw igAw hY[
aus dy ivCoVy krky AMdr inrwSw JlkdI
86
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gall ter de uthde mrore
87
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fBtk; oy e/ nSb ns/ nfpBkPh
gqG{ Bkb i[V/ ofjzd/ jB.
pUrn bRhm ^ gowkswk i'
;ot^ftnkge j?, eosko j?,
ekoDK dk eoD j?, ;fs fus
nkBzd j?, gkopqjw g{oB jo EK
g;fonk pqjw j?.
Aibgiq prgwsI ^ r[o{ ns/
gow/Pto d't/A jh neZE eEk tkb/
nfpBk;h ns/ gqekP o{g tkb/ jB
fiBQK B{z ikfDnk BjhA ik ;edk.
88
A.g.m.1, 359
audwsy udse
audwsy udse
ftP/PD
T[gokw, fBob/g
jse pw udse
89
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hm eyku Bqwro ^ w/ohnK gzi/
;j/bhnK (frnkB fJzdohnK) dk
ihtkswk jh gsh j? fiBQK dk d[y
;[y ihtkswk d/ d[y ;[y Bkb ;KMk
j?.
pyif lgI hY ^ w[ZY s'A jh, P[o{ s'A
jh fJj wkBsk ubh nkT[Adh j?.
jIAVw cwlxhwro ^ iht ubDjko
j?.
rudnu kryhw ^ id'A ftS'V/ dk t/bk
nkT[Adk j?, gzi/ ;j/bhnK ob e/ o'
jh SvdhnK jB. gzi/ frnkB
fJzdohnK ihtkswk dk ;kE Sv
fdzdhnK jB. ihtkswk fJeZbk
b/yk d/D bJh cfVnk iKdk j?.
auidAwn udin
BKt g[fbzr
T[ikV, pB, izrb
A.g.m.5, 672
auidAwn udin
eIhw aUhw h h
srb Qok kI sarb thok k
ijsih hmwrI icMd jis hmr d
srb inDwnw sarb nidn
mwnu mhqu piq pUrI mn mahat pat
pr
pwrbRhm AprMpr suAwmI
prbrm aprpar sum
90
T[fdnkB udin
BKt g[fbzr
91
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;'jDk izrb T[fdnkB ftu
j't/. no[ fs; wzdo fpy?
wkB[y e'Jh j'sk Bkjh. sT[
T[fdnkB udin
izrb T[fdnkB ftu j't/
jgal udin wi howe
fs; wzdo fpy? tis mdar bikh
j;os
s/
fgSbhnK
T[d/_r udweg
BKt g[fbzr
wB dh xpokjN, ftnke[bsk
T[d/_r
:kdK
T[d_/r udweg
j;os s/ T[d/_r :kdK fgSbhnK
hasrat te udweg yd pihl
92
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;'w/ B?DK pzd ehs/ ;B fiBQK
some nn bd kte san jn
d' gfjoK dk x'b fJBQK wukfJnk
do pr d kl n mi
auDrI dr
pUqnw ptn
ginkw auDrI ganik dr
bwlmIku
nistri
auDrI dr
ftP/PD
w[es j' rJh, so rJh, gko j' rJh
insqwirAw
blmk
i/eo
93
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
B{z wko e/ ykDk BjhA ukjhdk Gkt
gqG{ B{z gfss T[XkoD ikD e/ gkg
BjhA eoB/ ukjhd/, ;r'A gkgK s'A
pu e/ ihtB B{z T[~uk eoBk
ukjhdk j?.
auDru udar
fefonk
pkjo eZYDk, gko T[skoBk, pukT[Dk
A.g.m.5, 702
auDru udar
igAwnu iDAwnu gin tin
ikCu krmu n jwnw
kih karm na jn
nwihn inrml krxI
nhin nirmal karn
swDsMgiq kY AMcil lwvhu
sd sgat k al lw
ibKm ndI jwie qrxI
bikham nad je tarn
hir nwm rMg AwBrxI
har nm rg prn
auDru ^ pkjo eZYDk, gko T[skoBk,
pukT[Dk.
igAwnu iDAwnu ^ gqG{ w?B{z nkswe
ihtB dh ;{M BjhA, w/oh ;[osh th
s/o/ uoBK ftu i[Vh BjhA ofjzdh.
ikCu krmu n jwnw ^ w?B{z e'Jh uzrk
ezw, Xow dk ezw eoBk BjhA
nkT[Adk.
nwihn inrml krxI ^ Bk jh w/oh
eoBh$ eost gftZso j?.
swDsMgiq kY AMcil lwvhu ^ j/ gqG{`
w?B{z ;kX ;zrs d/ bV brk d/.
ibKm ndI jwie qrxI ^ sK fe
94
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJj n"yh ;z;ko o{gh Bdh gko
ehsh ik ;e/.
hir nwm rMg AwBrxI ^ d[BhnK d/
;[y, XB, wkfJnk d/ fwZm/ ;[nkd
gowkswk d/ dk; fJjBK gdkoEK
B{z nkgD/ wB ftu BjhA t;kT[Ad/.
gowkswk d/ doPB Bkb T[j ;zs'y
jk;b eod/ jB, T[jBK B{z PKsh
fwbdh j?. gowkswk d/ Bkw dk
fgnko jh T[jBK d/ ihtB dk
rfjDk j?.
auDry dre
fefonk
pu rJ/, so rJ/, T[Xko j' frnk
95
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
puMnIAw ] bjI bDweI shjy smweI
bhuiV dUiK n ruMnIAw ] ly kMiT
lwey suK idKwey ibkwr ibnsy mMdw
] ibnvMiq nwnk imly suAwmI purK
prmwndw ] 4 ] 1 ]
A.g.m.5, 1312
auDry dre
qij mwn moh ibkwr
taj mn m bikr
ibnvMiq nwnk binwt nnak
rsik rsik suAwmI
rasak rasak sum
hir Aimau pIvh har amio pw
purK ibDwqy purkh bidte
jn DUir bWCih jan tr bh
jp qp sMjm pUrn GwlY
jap tap sjam pran kl
sPl jnmu sbwieAw
safal janam sbi
mMglcwr mgalr
coj Awndw oj nd
suKhgwmI sukhgm
96
jB.
bhuiV dUiK n ruMnIAw ^ iht
fJ;soh d/ fjod/ ftu tXkJh d/
tki/ ti g?Ad/ jB. T[j ;fji
nt;Ek ftu ;wk iKdh j?, fco
d[y eoe/ T[j o'Adh BjhA.
ibkwr ibnsy mMdw ^ fi; iht
fJ;soh B{z gow nkBzd ;o{g
;[nkwh, gqG{ fwb g?Ad/ jB, T[; B{z
T[j rb bk b?Ad/ jB, ;[y ftyk
fdzd/ jB ns/ T[; iht fJ;soh d/
nzdo'A ;ko/ G?V/ fteko BPN j'
iKd/ jB.
auDrY dar
fefonk
soBk, wkfJnk dh G[y s'A puDk
97
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kry kbUlu ] nwnk prmysru jjmwnu
iqsih BuK n mUil ] 2 ] pauVI ]
mnu rqw goivMd sMig scu Bojnu joVy
] pRIiq lgI hir nwm isau ey hsqI
GoVy ] rwj imlK KusIAw GxI
iDAwie muKu n moVy ] FwFI dir pRB
mMgxw dru kdy n CoVy ] nwnk min
qin cwau eyhu inq pRB kau loVy
] 21 ]
A.g.m.5, 323
auDrY dr
jwicku mMgY jik mg
scu Bojnu joVy sa pjan jore
au~Dl uddal
nWv iesqrIilMg
AwpxI mrzI nwl ibnW smwjk rsmW
kIiqAW iksy mrd nwl GroN B`jI AOrq
FwFI td
auDrY ^ soBk, wkfJnk dh G[y s'A
puDk.
jwicku mMgY ^ i' wB[y wzrsk pD e/
T[; gqG{ s'A Bkw wzrdk j?. tko
rkT[D tkbk, joh i; eoB tkbk.
scu Bojnu joVy ^ fi; wB[y dk wB
gqG{ d/ gq/w ozr ftu ozfrnk frnk
j?, T[; dk ;Zuk G'iB Bkw jh j?,
98
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ieh irSqw iek imhxw bx ky rih
jWdw hY[
DOlw Jwtw tl t
in`kIey tokrIey nikke tokre
ivc myrw Awtw wi mer t
auDwr udr
nWv puilMg
ibnW pYsy dy kuJ lYxw, mMg ky lYxw
au~Dl udal
99
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bol pMjwbx dy, III, 63
auDwr udr
pMj syr kxk auDwrI ilAWdI
pj ser kank udr lid
A.g.m.5, 1211
auDwrih udr
auDwrih udr
fefonk
skodk j?, pukT[Adk j?
100
BUpiq ^ oki/.
bpury khIAih ^ fJj ftuko/ oki/
eh jB< fJjBK dh eh wikb j?
fe fJj fe;/ B{z wko ;eD. fi;
B{z joh dh oZfynk gqkgs j't/, T[;
B{z oki/ th BjhA wko ;ed/. joh
;G dk wkbe ns/ puktDjko j?.
T[; d/ ;kjwD/ oki/ wjkoki/ fe;/
dk eh ftrkV ;ed/ jB.
auDwrn udran
fefonk ftP/PD
skoB bJh, gko bzxkT[D bJh
A.g.m.5, 1299
auDwrn udran
mMqR idRVwieE mtr dririo
kwty rog kte rog
Bey mn inrml pae man nirmal
hir AauKDu KwieE har khad
khio
AsiQq Bey asthit pa
bsy suK Qwnw base sukh thn
bhuir n kqhU DwieE br na kath
tio
nwnk ilpq n mwieE
nnak lipt na mio
auDwrn ^ skoB
bzxkT[D bJh.
bJh,
gko
101
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mMqR idRVwieE ^ r[o{ d/ doPB
eoB Bkb wB[y gftZso j[zdk j?
ns/ r[o{ wB[y d/ fjod/ ftu joh
dk Bkw o{g wzso fdqVQ eok fdzdk
j?.
kwty rog Bey mn inrml hir hir
AauKDu KwieE ^ fijV/ wB[y r[o{
gk;'A joh Bkw dh dtkJh b? e/
yKd/ jB T[jBK d/ ;ko/ o'r eZN/
iKd/ jB ns/ T[jBK d/ wB gftZso
j' iKd/ jB.
AsiQq Bey bsy suK Qwnw bhuir n
kqhU DwieE ^ r[o{ gk;'A Bkw dh
dtkJh ykD tkb/ wB[y nv'b fus
j' iKd/ jB, nkswe nkBzd ftu
fNe/ ofjzd/ jB. fJ; nkBzd B{z
Sv e/ fco T[j w[V e/ feXo/ BjhA
GNed/.
nwnk ilpq n mwieE ^ joh wB[yK
B{z skoB bJh nkg r[o{ d/ nzdo
nkD t;dk j?. fJ; bJh r[o{
nkgD/ doPBK okjhA wkfJnk d/
n;o s'A pukT[Adk nktkrkT[D d/
r/V ftZuA' eZYdk ns/ Bkw dkB fdzdk
j?.
nv iniD nav nd
102
103
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gftZso eodh j?.
ATsiT mjnu ^ fJj uoB X{V
nmkjm shoEK d/ fJPBkB d/
pokpo j? ns/ fJ; X{V Bkb ihtK
d/ wB dh w?b d{o jz[dh j?.
swis swis iDAwvhu ^ nkgD/ jo/e
;kj Bkb gowkswk dk Bkw
f;woB eoBk ukjhdk j?. fijVk
wB[y Bkw f;wodk j? T[; tb'A
gowkswk nkgDk w{zj BjhA w'Vdk.
mnsw mwin eyk inrMkyrY ^ j/ wB[y`
nkgD/ wB d/ c[oB/ B{z, ykfjP B{z
fJe fBozeko dh :kd ftu PKs
eo b?. gqG{ d/ Bkw B{z wB dh
fJZSk pDk b?.
sgl iqAwghu Bwau dUjyrY ^ j'o ;G
soQK dk dt?s Gkt Sv d/. gqG{ s'A
fpBK j'o gdkoEK ftu gkfJnk
j'fJnk fgnko Sv d/.
brin n swkau eyk tulyrY ^ j/ gqG{ `
s/o/ nzdo nB/e jh r[D jB, w?A
s/o/ fejV/ fejV/ r[D d; ;edk
jK. w?A sK s/o/ fJe T[geko B{z th
fpnkB BjhA eo ;edk.
ftu T[Xko
e'qX, b'G,
ftu pdb
ftu eEk,
jB.
104
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
auDwrn udran
sunIAq sunat
kInI dwiq kn dt
moh m
AwT phr th pr
mgn magan
kwm km
piqq patit
Duin tn
105
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibdwrn ^ iht sK ekw, eq'X, b'G,
fBzdk nkfd ftekoK ftu gqhsh
eod/ w;s ofjzd/ jB ns/ ;/tk
;zs'y nkfd r[DK B{z ft;ko fdzd/
jB, d{o eo fdzd/ jB.
bynqI ^ gqkoEBk.
swDsMig rMk qwrn ^ gowkswk d/
;/te ikDd/ jB fe T[j gkghnK
B{z, ezrkbK B{z, frnkB^jhDK B{z th
skoB tkbk j?. fJ; bJh p/Bsh
eod/ jB fe ;kB{z jo soQK d/ gkg
fuzpV/ ofjzd/ jB fJjBK s'A pukU.
kQw kIrqnu Awnd mMgl Duin ^
;fs ;zrs fJe n?;h EK j? fiZE/
jo tes joh dhnK rZbK ns/
eEk ehosB j[zdk ofjzdk j?. fi;
d/ ;[BD Bkb gkg d{o j[zd/ jB
ns/ joh d/ doPB j[zd/ jB.
idnsu Aru rwiq ^ ;zsK d/ d[nkfoUA
oks fdB eEk ehosB ns/ y[Ph
dh nktkI jh nkT[Adh ofjzdh j?.
kInI dwiq ^ ;zrs ftu t;D tkb/
;s ;zrhnK B{z gqG{ fwjo eoe/,
;/te pDk e/ nkgD/ Bkw dh dks
pyPdk j?.
AwT phr ^ fco wB[y nZm/ gfjo
gqG{ d/ Bkw d/ r[D rkT[Adk j?.
auDwry udre
fefonk
sko d/Dk, gko bzxkT[Dk
106
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 1208
auDwry udre
auDwry sMg ky udre sg ke
punIq pivqR punt pwitr
ijn@ isau gosit jin sio gost
sy qry se tare
bUfq Gor bdat kr
AMD kUp mih ad kp m
swDU sMig muK jury
sd sg mukh jure
iqn@ kI DUir bWCY
tin k tr b h
auDwry ^ sko d/Dk, gko bzxkT[Dk.
auDwry sMg ky ^ r[o{ ;G B{z wkfJnk
d/ n;o s'A puk e/ sko fdzdk j?.
punIq pivqR ^ ;zs iBK Bkb ;zrs
eoB tkb/ wB[y gftso wB tkb/
ns/ T[~u/ ihtB tkb/ pD iKd/
jB.
ijn@ isau gosit ^ fiBQK Bkb ;zs
iBK dk pfjD^yb'D j' iKdk j?, i'
ftuko bJh ;zrs Bkb w/b^fwbkg
eod/ jB.
auDyVnw udrn
ikirAw
k`pVy dI sIx KolHxw; mUMhoN gl
AKvwauxw, gl kFwauxw, pqw krnw
107
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ikhVw irSqydwr kI tUm gihxw Awid
lY ky Awvygw[ g`lW g`lW ivc kuJ nw
kuJ lY ky Awaux dw sMkyq vI kr idMdw
hY Aqy kih idMdw hY ik irSqydwrIAW qW
lYx dyx nwl ievyN hI cldIAW hn,
ijvyN vwhI jW KyqI krn vwilAW dw hI
zmInW qy kbjw rihMdw hY[
aun un
gVBKt
T[jBK (eosko d/)
108
aun un
jwxY Awip jn p
109
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iqsu ibnu quhI duhyrI rI ^ j/
ekfJnk, T[; ihtkswk s'A fpBK s{z
d[yh j' iKdh j?A.
qU igRh mih mwhir ^ fizBh d/o
ekfJnk ihtkswk d/ Bkb j[zdh j?,
T[j f;nkDh ;wMh iKdh j?.
ihtkswk d/ ;zr eoe/ jh ekfJnk
xo ftu tfvnkJh, wkBsk tkbh
j[zdh j?.
qU hoeI hY jwhir ^ ihtkswk d/ ;zr
eoe/ jh jo EK ekfJnk T[ikro
j[zdh j?.
qU rKI ppoil ^ ihtkswk d/ ;zr
eoe/ jh ekfJnk B{z gb'; e/, y[nk
fgnk e/, gkb gb'; e/ oZyhdk j?.
qUM CutkI roil ^ ihtkswk d/ ikD
s'A pknd ekfJnk S[NV j' iKdh
j?, o[b iKdh j?.
aunmn unman
BKt g[fbzr
T[B ^ T[u, wB ^ fdb. wB T[~uk
ofjD dh nt;Ek, s[ohnk nt;Ek.
man unman r
mn aunmn cIrw
Ppd ;[ofs ftu, okr Bkd ft;wkd
ftu r[o{ u/bk ns/ u/bk r[o{ pD iKdk
j?. r[ow[y okr, Bkd, fp;wkd ftu
r[o Ppd ftu bhB j[zdk j?. T[; B{z
110
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nBjd X[B ;[Ddh j?. T[;dk wB
T[BwB, T[~uk, ;[Zuk j[zdk j?.
111
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
EZb/ dp iKdh j?, d{o j[zdh j?. Bkw
igD ;z;eko tKr{z wB ftu v{zxk t;
iKdk j?. p[Xh fBowb j' iKdh, T[~uh
j' iKdh j? ns/ fJj T[usk Gkt
T[BwB j? Gkt wB dk nkw ;z;koh
py/fVnK s'A T[~go T[m ikDk j?.
nky b".
112
^
T[BwB
unman
fi; dk wB T[BwB (T[~uk) j?
jis d man unman (u) h
T[j fe;/ d/ j/m BjhA brdk
kise de heth nah lagd
Bkw dk igDk dpV{ x[;V{ j'D dk Bkw
BjhA
nm d japn dabr ksr hon d nm
nah
Nfjfenk oj/ e"b c[b tKC{
tki rahe kl phul w
j/m Bk br/ fe;/ j'o d/ fds/ G? d/
heth n lagge kise hor de ditte p de
auphws uphs
BKt g[fbzr
wy"b, jk;k mZmk, jk;/ Bkb, j; e/
113
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j[zdk j?.
A.g.m.5, 1203
auphws uphs
siqgur bcin lho
satgur baan laho
bwju n BieE bj na po
jYsy kuMB audk pUir AwinE
jse kub udak pr nio
iBMn idRsto pn dristo
kuMBu jlY mih fwirE
kub jal m drio
AMBY AMB imlo ab ab milo
auphws ^ wy"b, jk;k mZmk, jk;/
Bkb, j; e/.
siqgur bcin lho ^ ifrnk;{ B{z
pkjob/ eowK XowK dh T[XV
/ p[D
T[d'A se ofjzdh j? id se T[;B{z
gowkswk BjhA fwbdk. id'A fwb
ikt/ sK fdb fNekD/ br iKdk j?
ns/ g{oB ;fji iK PKsh tos
iKdh j?.
114
T[geko upkr
BKt g[fbzr
go;[nkoE, B/eh, GbkJh
115
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fbnkT[Adk j?. s[;hA c/o B/eh s/
T[geko eod/ j',c/o s[jkv/ ftu
j'o T[geko bJh T[~dw s/ y[Ph
nkT[Adh j?. fJj T[Zdw s/ y[Ph
dk Gkt nzdo bkj/ dhnK oewK
tkr{z iwQk j'J/rk. s'N/ gZy dh i'
ekb'A s/ jB/ok j?, jN/rk. ;fji/
;fji/ eq'X s/ Jhoyk d/ Gkt
nzdo'A jNDr/.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X
f;zx,
T[geko upkr
s[;hA c/o B/eh s/ T[geko eod/ j'
tus pher nek te upkr karde ho
T[~dw s/ y[Ph dk Gkt
uddam te khu d pv
eq'X s/ Jhoyk d/ Gkt
krd te rkh de pv
aupjMip upjp
fefonk ftP/PD
fdB uVQd/ jh, ;dk, ;t/o/ T[mfdnK
jh
116
tumr
iqqu Gt Anhq tit kt anhat
bwjy qUrw bje tr
pris suKu hoeI pars sukh ho
ArD aurD kI rd rd k
sMiD ikau jwnY sad kio jn
aupijAw upji
fefonk
g?dk j'fJnk
117
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
118
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AMqrjwmI tarjm
smrQu samrath
AMqrjwmI atarjm
BRm BY prm p
icqwrI itr
ibnis bins
AMDkwr dkr
pRiqpwlw pritpl
qnu tan
Qwv thv
Dnu tn
jobnu joban
kwrj kraj
ibkwr bikr
inis nis
mjnu majan
Boru BieAw pr p
mUTau mth
iQiq thit
srin sarn
jm jam
duK BMjn dukh pajan
pyiK pekh
Git Git kt kt
119
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
B/ gkopqjw gow/Pto dk Bkw
fXnkfJnk j?, f;wfonk j? T[;d/
nzdo PKsh ;[y nkBzd ns/ y?ohns
;dk jh pD/ ofjzd/ jB.
bf BwgI AMqrjwmI ^ gowkswk i'
jo fJe d/ fdb dhnK ikBD tkbk
j?, i' ;'jDk ns/ f;nkDk j?, T[j
tZv/ GkrK tkb/ ihtK B{z jh fwbdk
j?.
suGVu sujwnu ^ ;'jDk s/ f;nkDk.
smrQu inmwixAw ko mwnu ^ i'
gowkswk ;G skesK dk wkbe j?,
T[j fBwkfDnK B{z nkdo wkD d/D
tkbk j?.
BRm BY ibnis ^ i' wB[y gowkswk
dk Bkw f;wodk j?, T[; d/ ;ko/
vo, ;fjw fJe gb ftu Bk; j'
iKd/ jB.
AMDkwr ^ T[; d/ nzdo'A w'j dk
jBQo
/ k d{o j' e/ nkswe ihtB dk
ukBDk j' iKdk j?.
swis swis AwrwDY ^ T[; gow/Po
B{z jo ;kj Bkb f;woBk ukjhdk
j?.
Qwv ^ jbs gbs, b'e gob'e.
r[o{ B/ b'e gob'e ;tko fdZs/.
120
121
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 290
aupjI upj
fefonk
g?dk j'Jh
aupjI upj
122
pRm
y rsu cwau ^ fi; d/ wB ftu
gowkswk bJh fgnko g?dk j' iKdk
j? ns/ fgnko dk o; ns/ ukn
ftef;s j' iKdk j?, T[; d/ wB ns/
sB ftu th fJjh bkG j?.
iehI suAwau ^ fJj' gq:'iB ;h.
sB ns/ wB ftu fJj' ;[nkoE,
fJjh fJZSk, ykfjP ofjzdh j? fe
w?B{z Bkw dh dks jh gqkgs j't/.
nyqRhu pyiK drsu suKu hoie ^ wB[y B{z
fJjBK nZyK d[nkok r[o{ dk doPB
eoe/ jh ;[y fwbdk j?.
pRB bKsMd ^ j/ pyPDjko gqG{.
dIn dieAwl ^ j/ rohpK T[~s/
dfJnk eoB tkb/ fdnkb{ gqG{.
Bgiq vCl ^ Grsh dk fgnkokl
fi; B{z Grsh GkT[Adh j?.
sdw ikrpwl ^ ;dk jh feogk
eoB tkb/, dfJnk eoB tkb/.
AnwQ nwQ ^ j/ :shwK d/ wkbe.
goibMd gupwl ^ wkbe, gkbDk
eoB
tkbk,
irs
gkbe,
gkopqjw.
srb Gtw krq pRiqpwl ^
gowkswk jh ;ko/ ;ohoK dh gkbDk
eoB tkbk j?.
T[gih upj
fefonk
;[MDk, gsk bZrDk, ;'Mh j'Dk
fJe fdB r[o{ nzrd d/t ih B{z
nfj;k; j'fJnk fe T[jBK dk r[o{
pkpk BkBe ;zg{oB gow/;o o{g jh
j?. wB ftu r[o{ BkBe d/ iBw pko/
ikBD dh fJZSk T[sgzB j'Jh ns/ fJj
ikBD dh T[s;[esk bZrh ojh. eZse
wjhB/ d/ fgSb/ gZy B{z pkbk ;zX{ iN
r[o{ nzrd ih d/ doPB eoB
nkfJnk ;h. r[o{ nzrd S[fgnk
ofjzdk ;h. pkb/ ;zX{ d/ wB ftu
bkb;k ofjzdh fe ed'A r[o{ gqrN j'D
ns/ T[j T[jBK d/ doPB eo ;e/.
123
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pkb/ ;zX{ B{z ;[BD ftu nkfJnk ;h
fe r[o{ BkBe fJe sqfjD yZsoh B{z
r[o{ Ekg fojk j? ns/ T[;dk Bkw
nzrd j? go gsk BjhA ;h br fojk
fe T[j feZE/ S[fgnk p?mk j?.
T[gih upj
g{oB nkjk pran h
aupjY upj
fefonk
izwDk, g?dk j'Dk
124
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
rMgI rUpI qUh
M Y iqsu bKsy ijsu ndir
kry ] 1 ] rhwau ] swsu burI Gir
vwsu n dyvY ipr isau imlx n dyie
burI ] sKI swjnI ky hau crn
sryvau hir gur ikrpw qy ndir DrI
] 2 ] Awpu bIcwir mwir mnu
dyiKAw qum sw mIqu n Avru koeI ]
125
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
duKu suKu dyvih krih soeI ^ d[y th
T[j jh fdzdk j?, ;[y Gh T[j jh
fdzdk j?. i' e[M gowkswk eodk
j? T[jh j[zdk j?.
Awsw mnsw ^ joh B/ feogk
fdqPNh ehsh ns/ w/oh T[whd ns/
fJZSk d't/A d{o j' rJhnK.
doaU ibnwsq ^ nk; ns/ bkb;k
(wkfJnk tkbh) d't/A r[o{ dh PoB
fgnK jh fwNdhnK jB.
iqRhu gux ^ wkfJnk d/ fszB r[D
(oi', sw', ;s').
Aws inrws BeI ^ r[o{ dh f;Zfynk
d[nkok fszB r[DK tkbh wkfJnk
dhnK nk;K s'A fBob/g ofj
;ehdk j?.
AlK AByvw ^ fi; d/ fjod/ ftu
nby ns/ nG/d joh t; frnk j?
T[; B{z ;ko/ frnkB, fXnkB ns/
;G ig, sg gqkgs j' iKd/ jB.
gqG{ dk f;woB (fszBK r[DK tkbh
wkfJnk tb'A i' o[ektN g?dk j[zdh
j?, T[; B{z d{o eoe/) ;fji
d[nkok eoBk ukjhdk j?. n?;/ r[o{
dh wfs T[~s/ s[fonK wB gqG{ d/
Bkw ftu ozfrnk iKdk j? ns/
nv'b nt;Ek ftu fNe iKdk j?.
T[gZdqt upadrav
BKt g[fbzr
fpgsk, w[;hpsl T{Xw, dzrk
r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ ;; wksk
;GokJh bkj"o ftu p?m/ r[o{ ;kfjp
s/ T[jBK d/ gfotko pko/ jw/PK fuzss
ofjzd/ ;B. T[jBK B{z jw/PK fJj
tfjw Gkt wB dk vo ofjzdk ;h fe
i' nBzdg[o jb ub j'Jh j?, GkiV
gJh j? Gkt T[~E'A T[ikVk j' frnk,
fes/ e'Jh j'o Jh T{Xw Bk wu ikt/.
go fJj rb ;'u d/ x/o/ s'A th pkjo
ojh ;h fe nZyK d/ d[bko/ Gkt
;kfjpIkd/ th fJ; soQK bVkJh ftu
eN^tY e/ Pjhd j' ikDr/.
ikDr/.
T[gZdqt u'padrav
126
pjar jo pa h
j'o T[gZdqt Bk eo/ hor u'padrav n
kare
aupdys updes
BKt g[fbzr
f;Zfynk, B;hjs, fjs dh rb
aupdys updes
swD sMgiq sd sgat
Drmswl trmsl
gurpurb gurpurb
kIrqn krtan
gurmuK mwrg gurmukh mrag
isr aucw sir u
nIvyN crx nwe arn
isr pYrIn pWdy sir prn pde
sB ichn Cf pUjIAn
sb ehan had pjan
gursrxI gursarn
v`qn praupkwr wattan parupkr
aupdys ^ f;Zfynk, B;hjs, fjs
dh rb.
swD sMgiq ^ ;kXBk eoB tkb/
;zsK Bkb ;zrs eoB s'A Gkt,
127
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJeZm/ j'D dk Gkt, Gb/ g[oPK dk
fJeZm. gfjbK r[o T[gd/P fdzdk
j? s/ f;y r[o{ d/ uoBhA br e/
r[o T[gd/P dh uzrh soQK ;zGkb
eodk j?. ;fsr[o{ ih B/ ;kX
;zrs d/ w/b fwbkg bJh
XowPkbk ekfJw ehsh.
Drmswl ^ Xow dh EK, fiZE/
ehosB, GiB pzdrh j[zdh j't/,
fiZE/ r[o{ rqzE ;kfjp ih dk gqekP
j't/ ns/ f;y wo:kdk nB[;ko
T[gk;Bk jz[dh j't/.
gurpurb ^ T[j fsT[jko fi; dk
;pzX r[o{ Bkb j?, r[o{ Bkb
;pzfXs fdB. r[of;y gq/w Grsh
ns/ ndp ;fseko B{z ;kjwD/ oy
e/ ;/tk th eodk j? ns/ r[og[op
th wBkT[Adk j?.
kIrqn ^ i; rkfJB eoBk,
tkfjr[o{ dh T[;sfs dk rkfJB
eoBk. f;y Xow ftu ;qh r[o{
rqzE ;kfjp ih ns/ gqwkfDe
pkDhnK dk okr d[nkok rkfJB
eoBk.
gurmuK mwrg ^ ;u d/ nk;o/ tkbk
wkor, r[o{ B{z ;Bw[y wzB e/ T[; dh
nkfrnk nB[;ko ihtB p;o eoB
tkbk o;sk. r[ow[yK dk wkor jh
128
A.g.m.5, 1267
aupdysu updes
bYrwgI iqAwgI brg tig
sMq pRswid moih jwgI st prasd mohe
jg
rMig rWgI rg rg
brin n swkau barn na sk
suK Bir sUqI sukh pr st
ijh Gir lwlu bsweI
je kr ll bs
moih Avgn mohe awgan
moih inrguin ikAw cqurweI
mohe nirgun ki atur
haumY kI FITweI
hm k tth
BeI inmwxI pa nimn
srin iek qwkI sarn ik tk
suiK rYin ibhweI sukh rn bih
aupdysu ^ B;hjs, f;Zfynk.
bYrwgI iqAwgI ^ p?okrh ^
t?okrtkB, gq/wh ^ fsnkrh wkfJnk
d/ w'j s'A pu/ j'J/. gqG{ d/ i'
fgnko/ p?okrh^fsnkrh ;zs iB
129
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
(r[o{ ih) jB, T[jBK s'A fpBK iht
ofj BjhA ;edk.
sMq pRswid moih jwgI ^ ;zs iBK
dh feogk Bkb w?B{z wkfJnk d/ w'j
dh BhAd ftZu'A ikr nk rJh j?. w?A
frnkB ftu ikfrnk jK.
rMig rWgI ^ joh d/ fwbD bJh
T[; d/ fgnko/ r[o{^;zs Bkb
fgnko gkT[Dk g?Adk j? ns/ fco
gqG{ d/ gq/w ftu ozrhi e/ wB[y
gqG{ d/ r[D rkT[D br g?Ad/ jB.
brin n swkau ^ ;zs iBK dh
feogk Bkb w?A fJsBk wjkB
nkBzd gqkgs ehsk j? fe w?A T[; B{z
fpnkB BjhA eo ;edk.
suK Bir sUqI ijh Gir lwlu bsweI ^
fiBQK ;zs iB ;j/bhnK d/ fjod/
xo ftu ;'jDk gqG{ nk t;dk j?
T[j ;kohnK ;j/bhnK nkswe
nkBzd ftu wrB ofjzdhnK jB.
130
131
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ofjD tkb/) gowkswk B{z nkgD/
fjod/ ftu t;k fbnk j?.
hir rsih AGwny shij smwny ^ i'
wB[y r[o{ dh feogk Bkb gowkswk
d/ Bkw o; Bkb oi iKd/ jB T[jBK
d/ ;ko/ d[y d{o j' iKd/ jB ns/ T[j
gow ;[y gqkgs eod/ jB.
jip auDrn ^ i' wB[y gqG{ dk Bkw
ig e/ ;zs'yh ihtB tkb/ j' iKd/
jB T[j wB[y gqG{ dk Bkw ig e/
;z;ko ;zw[do s'A gko bzx iKd/
jB.
wse
goT[gekoh d/ T[gd/P Bkb ;kX ;zrs
fwbdh j?. ;uyzv ftu tk;k j[zdk
j?. r[ow[y r[o{ Ppd ftu ;[os
bkT[Adk j?.
132
T[gd/P updes
133
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
lme wr wle updes
nkswk ;s:k Bkb dkB j[zdh j?
tm saty nl dn hd h
fyzvkT[ ftu e[S pb xNdk
khdo wi kuh bal ktd
134
T[gfBPd upniad
BKt g[fbzr
nfijh ft~fdnk j? fijVh r[o{ d/ B/V/
uzrh soQK iK Grsh Gkt Bkb p?m e/
f;Zyh iKdh j?.
135
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?, nkoD:e Gkr T[gk;Bk eKv
Bkb ;zpzfXs j? ns/ T[gfBPd Gkr
frnkB^ eKv dk ftPb/PD
eodk j?. fJ; soQK T[gfBPdK B{z
t/dK dk nzfsw Gkr j'D eoe/
t/dKs* fejk iKdk j?. jkbK fe
t/dKs doPB T[gfBPdK s'A tZyok
gqkgs j[zdk j?.
T[gfBPdK dh ;zfynk pko/ e'Jh
gZek fBoDk BjhA ehsk ik ;edk.
nZi^ebQ d' ;" d/ B/V/ T[gfBPd
fwbd/ jB go Pzeokukohnk B/
frnkoK T[gfBPdK *s/ nkgDk
GkP: fbfynk j?.
T[gfBPdK ftu eJh oj~;kswe
sZsK ns/ ftfPnK dk toDB gqkgs
j[zdk j?. T[jBK ftu'A nkswk,
pqjw, JhPto, g[oP, iht,
gqfeqsh, ouBk nkfd gqXkB ss
ns/ ftP/ jB. fJ; s'A fJbktk
T[gfBPdK ftu eJh ftZfdnktK dk
toDB th ehsk frnk j? ns/
fJjBK ftZfdnktK dk ;zpzX
fInkdkso nfXnksw ss Bkb jh
j?.
T[gfBPdK
dh
GkPk
gqshekswe j?. Grtd rhsk
B{z T[gfBPdK dk jh ;ko fejk
iKdk j?.
nkw s"o *s/ frnkoK gqXkB
136
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
GkP: pya
ojZ;kswe rahasstamak
nkswk tm
pqjw brm
JhPto war
g[oP pur
iht jw
gqfeqsh prakrit
ouBk ran
gqshekswe pratktmak
Grtd rhsk pgwad gt
fJ; dk ;zpX
z P[eb :i[o t/d
Bkb j?. fJ; ftu e[b 18 wzsq jB
ns/ PKsh gkm UA g{oDwdL* j?.
JhP irs ftu ftnkge j?. ;G
iV u/sB ftu T[j j?. w'j Sv e/
G'r eo', go d"bs dk b'G Sv e/.
i' wkBt ;G ihtK B{z nksw d/
ftu t/ydk j? ns/ ;G ihtK ftu
;dk nksw B{z t/ydk j? T[j fxoDk
s'A tZyok j[d
z k j?. id'A frnkBh
137
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
P[eb ukal
BKt g[fbzr
PKshgkm t pth
JhP
irs jagt
ftnkge wipak
w'j m
G'r pg
ihtK jw
nksw tam
fxoDk krn
frnkBh gin
doPB daran
nftZfdnk a'widdi
T[gk;Bk upsn
nzXeko adkr
ftZfdnk widdi
os rat
nk;es sakt
nksw^ftZfdnk tam widdi
nB[G{sh anupt
138
:w yam
P[eb :i[o t/d ukal yajur ved
:woki yamrj
pqjw ftZfdnk brm widdi
Grtd rhsk pgwad gt
PKsh t
;tor b'e swarg lok
nrBh ftfrnkB agn wigin
nksw doPB tam daran
nksw nzfwqs tam mrit
139
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fi; dh b'e g{ik eod/ jB. fJ;/
T[gfBPd d/ d{i/ Gkr ftu
gqshekswe Yzr Bkb fJj dZf;nk
frnk j? fe gqfeqsh dh nrBh,
tk:{ nkfd sZsK ftu fi; Pesh
dk nB[Gt j[zdk j?, T[j pqjw dk
jh o{g j? ns/ pqjw jh wBB eoB
:'r j?. fijVk fJj wzBdk j? fe
w?A ikDdk jK* T[j E'VQk ikDdk j?.
pqjw B/ d/tfsnK tk;s/ fis
gqkgs ehsh. pqjw dh fis Bkb
d/tfsnK dk wkD tfXnk. T[jBK
B/ ;'funk fe ^ fJj ;kvh jh
fis j?, fJj ;kvh jh wfjwk j?.@
pqjw d/tfsnK d/ fJ; Gkt B{z ikD
frnk ns/ T[jBK d/ ;kjwD/ gqrN
j'fJnk go d/ts/ T[;B{z ;wM Bk
;e/. T[j nkg; ftu ;'uD bZr/
fe fJj :eP e"D j?< nrBh
ns/ tk:{ d/tsk B{z fJj nfj;k;
eok d/D wro'A fe T[jBK dh
nkgDh e'Jh Pesh BjhA j? sK
fJzdo B/ th :sB ehsk fe gsk
eo ;e/ fe T[j :eP e"D j?< id'A
fJzdo T[; d/ B/V/ nkfJnk sK
:eP rkfJp j' frnk. T[;/ t/b/
nekP ftZu pVh P'Gk tkbh T[wk
d/th gqrN j'Jh. fJzdo B/ T[; B{z
:eP pko/ g[ZfSnk sK T[j p'bh,
140
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nrBh agn
tk:{ way
:eP yak
fJzdo dar
T[wk d/th um dev
141
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;[y sukh
Unzeko okr
;'bK ebK sol kal
nEot t/d a'tharv ved
gozgok
142
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nzrhok gr
P"fBe nik
gok par
ngok apr
gow nksw ftZfdnk parm tam
widdi
fort/d rig ved
:i[ot/d yajur ved
;kwt/d sm ved
nEott/d a'tharv ved
fPePk ik
ebg kalp
ftnkeoB wikarn
fBo[es nirukt
Szd hd
i:'fsP jyoti
nePo akar
wKv{e: mdkay
BKt g[fbzr
143
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;[Pg
[ sh ;EkB tkbk j?. ;G Bkb
fJe o{g j' iKdk j?.gqfrnkBxB
j?, nkBzdw: j?, nkBzd dk G'r
eoB tkbk j? ns/ u/sBk w{j
z tkbk
j?. fJj ;ot/Po
_ j?, fJj ;ot~r
j?, fJj nzso:kwh j?, fJj ;ko/
irs dk ekoB j? ns/ fJ; s'A jh
;ko/ u/sB ns/ nu/sB G{sK dh
T[sgsh ns/ BkP j[d
z k j?.
T[; dk fijVk u"Ek gkd j? T[j Bk
nzsop[ZXh tkbk j?, Bk pkjop[X
Z h
tkbk j? ns/ Bk jh d'jK p[X
Z hnK
tkbk j?. Bk gqfrnkBxB j?, Bk
gqfrnk j? s/ Bk ngqfrn j?. T[j
nfdqPN j?, fttjko s'A goQK j?,
geV s'A goQK j?, bePD ofjs j?,
ftuko s'A goQK j?, Ppd^ frnkB
s'A goQK j?, fJe nkswk d/ ftuko
dk ;ko j?, ;ko/ irso{gh gqgzu
s'A goQK j?, PKs j?, fPt j? ns/
nd_s
? j?. T[jh nkswk j? ns/
T[jh ikDB:'r j?.
fJ; soQK fJ; nkswk dh s[bBk
nZyoK d/ nB[;ko Unzeko dhnK
wksoktK Bkb ehsh iKdh j?
feT[Afe gkd jh wksok j? ns/
wksok jh gkd jB fijV/ fe
neko, T[eko ns/ weko jB.
144
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d/j de
nfdqPN adrit
wX Gkr md pg
fttjko wiwhr
bePD lakan
gqkD prn
PKs t
nzsjeoB tkarn
fPt iv
uko r
nd_?s adwt
s?i; tjas
nkswk tm
aupmw upm
gqkfrn prgia
BKt fJ;sohfbzr
wfjwk, tfvnkJh
;[P[gsh suupt
gqfrnkBxB praginkan
nkBzdw: ndmay
;ot/P_o sarwewar
;otZr sarwag
nzso:kwh tarym
gqfrnk pragi
T[sgsh utpat
BkP n
145
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
aupmw upm
jwq jt
srix ghI sarn gah
crn kml Apwr arn kamal apr
sd bilhwr sad balihr
rsnw rasn
klml dhn kalmal dhan
sMq auDwir st udr
BY qry p tare
swgr pwir sgar pr
inrml rIiq nirmal rt
pwp ibkwr pp bikr
pRB pyKIAY ibsmwd
prb pekh bismd
ciK And akh and
ieq aUq it t
hir cIq har t
nrk invwsu nark niws
pRB guxqwsu prb gunts
pyKih nYn pekh nn
146
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Anhq bYn anhat bn
ingm nigm
drd invwr dard niwr
ibKVI kwr bikhr kr
jil Qil mhIAil jal thal mhal
bMdnw bdn
aupmw ^ wfjwk, tfvnkJh.
jwq ^ fpnkB, gqG{ gowkswk dh
tfvnkJh fpnkB BjhA ehsh ik
;edh.
srix ghI ^ j'o ;G e[M Sv e/
n;hA joh dh PoB geVh j?.
crn kml Apwr ^ p/nzs gqG{ d/
uoB ewbK s'A w?A e[opkB iKdk
jK.
sd bilhwr ^ ;dk e[opkB.
rsnw ^ ihG, ihG Bkb joh dk
Bkw igDk ukjhdk j?.
klml dhn ^ ihG Bkb joh Bkw
igDk gkgK ns/ d'PK dh w?b B{z X'
fdzdk j?.
sMq auDwir ^ wB[y B{z joh Bkw
T[ukoB eoB tkbh ;zs^iBK dh
147
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nrk invwsu ^ i/ r[DK d/ yIkB/,
gqG{ dk f;woB eoe/ T[; B{z
nkgD/ fjod/ ftu t;k bJhJ/ sK
f|o nzs ;w/A BoeK ftu fBtk;
BjhA fwbdk.
pRB guxqwsu ^ r[DK dk GKvk$yIkBk
joh.
pyKih nYn ^ T[j iw B{z nZyhA BjhA
t/yd/. w"s tkb/ gk;/ BjhA iKd/
feT[Afe T[j joh dh nBjd pkDh
;[D e/ w'j/ iKd/ jB Gkt w;s j'
iKd/ jB.
Anhq bYn ^ nBjd iK nBkjd
Ppd Gkt nksw wzvb dk ;zrhs
i' fpBK tikJ/ tidk j?. i' ezBK
dk ftPk BjhA, e/tb nzdo
fJekrosk ftu nB[Gt eohdk j?,
nkswe nkBzd dh ;zrhse Peb.
ingm ^ t/d.
drd invwr ^ gowkswk dhBK
nBkEK d/ d[y d{o eoB tkbk j?.
ibKVI kwr ^ T[; dh eko (;/tk)
pVh n"yh j?.
jil Qil mhIAil ^ ;w[zdo ftu,
Xosh T[~s/ ns/ fgqEth, nekP d/
ftu ;G EK T[j' joh jh Gog{o
j?.
148
kys puf
M r jb hUey ivxu swbUxY
aujilAw ] jm rwjy ky hyrU Awey
mwieAw kY sMgil bMiD lieAw ]5]
KKY KuMdkwru swh Awlmu kir KrIid
ijin Krcu dIAw ] bMDin jw kY sBu
jgu bwiDAw AvrI kw nhI hukmu
pieAw ]6] ggY goie gwie ijin
CofI glI goibdu grib BieAw ]
GiV BWfy ijin AwvI swjI cwVx
vwhY qeI kIAw ]7] GGY Gwl syvku
jy GwlY sbid gurU kY lwig rhY ]
burw Blw jy sm kir jwxY ien ibiD
swihbu rmqu rhY ]8] ccY cwir vyd
149
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vyKY hukmu clwey iqsu insqwry jw kau
ndir kry ]17] xwxY rvqu rhY Gt
AMqir hir gux gwvY soeI ] Awpy
Awip imlwey krqw punrip jnmu n
hoeI ]18] qqY qwrU Bvjlu hoAw
qw kw AMqu n pwieAw ] nw qr nw
qulhw hm bUfis qwir lyih qwrx
rwieAw ]19] QQY Qwin Qwnqir
soeI jw kw kIAw sBu hoAw ] ikAw
Brmu ikAw mwieAw khIAY jo iqsu
BwvY soeI Blw ]20] ddY dosu n
dyaU iksY dosu krMmw AwpixAw ] jo
mY kIAw so mY pwieAw dosu n dIjY
Avr jnw ]21] DDY Dwir klw
ijin CofI hir cIjI ijin rMg kIAw
] iqs dw dIAw sBnI lIAw krmI
krmI hukmu pieAw ]22] nnY nwh
Bog inq BogY nw fITw nw sMmiH lAw ]
glI hau sohwgix BYxy kMqu n kbhUM mY
imilAw ]23] ppY pwiqswhu
prmysru vyKx kau prpMcu kIAw ]
dyKY bUJY sBu ikCu jwxY AMqir bwhir
riv rihAw ]24] PPY PwhI sBu
jgu Pwsw jm kY sMgil bMiD lieAw
] gur prswdI sy nr aubry ij hir
srxwgiq Bij pieAw ]25] bbY
bwjI Kylx lwgw caupiV kIqy cwir
150
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwim smwvhu Anidnu lwhw hir nwmu
lIAw ]34] AwieVY Awip kry
ijin CofI jo ikCu krxw su kir
rihAw ] kry krwey sB ikCu jwxY
nwnk swier iev kihAw ]35]1]
A.g.m.1, 432-434,
aupmw upm
swjI sj
bMDin bdan
hukmu hukam
gurmuiK bUJY
gurmukh bj
scu kmwieAw
sa kmi
|M|Y i|Awnu bUJY
a ian bj
piVAw pMifqu soeI
pari pdit so
151
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
CCY CwieAw vrqI sB AMqir
hah hi wart sb tar
jjY jwnu mMgq jnu jwcY
jaj jn mgat jan j
caurwsIh BIK BivAw
rs pkh pwi
Avru n dUjw awar na dj
JJY JUir mrhu ikAw pRwxI
j r mar ki prn
irjku rizak
\M\Y ndir kry jw dyKw
nan nadar kare j dekh
eyko riv rihAw eko rav rhi
ttY tMcu krhu ikAw pRwxI
tat t kar ki prn
jUAY jnmu n hwrhu j janam na
hr
TTY TwiF vrqI iqn AMqir
thath thd wart tin tar
icqu lwgw it lg
ffY fMPu krhu ikAw pRwxI
dad dph kar ki prn
sryvhu srew
suKu sukh
srb inrMqir sarb nirtar
FFY Fwih auswrY Awpy
tad the usr pe
ijau iqsu BwvY iqvY kry
jio tis pw tiw kare
ndir nadar
xwxY rvqu rhY Gt AMqir
nn rawt rah kt tar
krqw kart
punrip jnmu n hoeI
punrap janm na ho
qqY qwrU Bvjlu hoAw
tat tr pwjal ho
AMqu n pwieAw t na pi
qulhw tulh
QQY Qwin Qwnqir soeI
thath thn thnatar so
Brmu prm
mwieAw mi
jo iqsu BwvY soeI Blw
jo tis pw so pl
152
mnmuK manmukh
vIsirAw wsari
sohwgix sohgan
kMqu kt
ppY pwiqswhu prmysru vyKx
pap pts parmesar wekhan
AMqir bwhir riv rihAw
tar bhar rav rhi
PPY PwhI sBu jgu Pwsw
phaph phh sb jag phs
gur prswdI gur parsd
hir srxwgiq Bij pieAw
har sarngat pj pai
bbY bwjI Kylx lwgw
bab bj khelan lg
153
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Kwxw pIxw khn pn
vvY vwsudyau prmysru vyKx
waw wsdeo parmesar wekhan
vysu wes
VwVY rwiV krih ikAw pRwxI
rr rr kar ki prn
iDAwvhu tiw
smwvhu smw
hwhY horu n koeI dwqw
hah hor na ko dt
hir nwmu iDAwvhu har nm tiw
Anidnu lwhw andin lh
AwieVY Awip kry ijin CofI
ir p kare jin hod
jo ikCu krxw jo kih karn
sB ikCu jwxY sb kih jn
aupmw ^ tfvnkJh, f;cs, ;'Gk.
swjI ^ ouBk ehsh, ;kiBk ehsh
(irs dh).
swihbu eyku BieAw ^ ;Z;/ nZyo dk
;zd/P j? fe T[jh fJe gowkswk
;G ihtK dk wkbe j?, fi; B/
fJ; irs dh ouBk ehsh j?. i'
154
155
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;jh Yzr Bkb f;wfonk ik ;edk
j?.
cwir vyd ijin swjy cwry KwxI ^
T[; gowkswk B/ nkgD/ jh g?dk
ehs/ foPhnK d/ okjhA uko t/d
(for t/d, ;kw t/d, :i[o t/d
ns/ nEot t/d) ou/, T[;
gowkswk B/ (nzvi, i/oi, ;/si
ns/ T[sG[i) u"jK ykDhnK d/ iht
nkg jh g?dk ehs/.
cwr jugw ^ T[; gowkswk B/ jh
irs dh ouBk eoe/ ;{oi uzd
pDk e/ ;w/A dh j'Ad eoe/ uko/
:[r (;fs:[r, sq/sk, d[nkgo ns/
eb:[r) nkg jh pDkJ/.
KwxI BogI ^ gowkswk jo ;w/A
nkg jh fBob/g ofjzdk j? ns/
nkg jh ykDhnK d/ ihn^izsK
okjhA G'rD tkbk j? ns/ nkg jh
gVQ ;wM e/ ubD tkbk j[zdk j?.
CCY CwieAw vrqI sB AMqir ^ SZS/
s'A Gkt j? fe gowkswk B/ nkg jh
nftZfdnk ekoB GNeDk g?dk
eoe/ f;qPNh B{z e[okj/ gkfJnk j?.
jjY jwnu mMgq jnu jwcY ^ iZi/ s'A
Gkt j? fe wB[y B{z T[; gowkswk
Bkb ;KM gkT[Dh ukjhdh j? fi; d/
do s'A jo/e iht wzrsk pD e/
156
157
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
i'Vh oZydk j?.
punrip jnmu n hoeI ^ fi; wB[y
dh ;[os gowkswk Bkb i[V ikt/,
T[; wB[y dk w[V w[V e/ iBw
BjhA j[zdk. T[; dk iBw woB dk
r/V ysw j' iKdk j?.
qqY qwrU Bvjlu hoAw ^ sZs/ s'A Gkt
j? fe fJj ;z;ko ;w[zdo fi; ftu
ftekoK dk jVQ mkmK wko fojk j?.
fJj j;sh dk ;w[zdo soB:'r
BjhA. nEkj v{zxk j?, i' gqG{ fpBK
bzfxnk BjhA ik ;edk.
AMqu n pwieAw ^ fJ; j;sh d/
;w[zdo dk gkobk pzBk th bGdk
BjhA.
qulhw ^ tIB pokpo oyD tkbk
bZeVh d/ vzfvnK iK syfsnK dk
pZXk j'fJnk nk;ok, fi; Bkb
Bdh s'A gko j' ;ehdk j?. j/ gqG{
` Bk jh n;hA soBk ikDd/ jK, Bk
;kv/ gk; s[bk j?, fJ; bJh n;hA
v[[p iktKr/. j/ skoB tkfbnk `
;kB{z gko bzxk d/.
QQY Qwin Qwnqir soeI ^ EZEk
nyo nB[;ko gowkswk ;G EktK
ftu ns/ EktK ftu i' ftZEK jB,
T[~E/ th w"i{d jB.
158
159
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?, T[j wB[y T[; gowkswk dk
doPB eoB d/ :sB eod/ jB
ns/ nkgD/ :sBK dk cb jkf;b
eo b?Ad/ jB.
160
161
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;wM/. nkgDh ftZfdnk T[~s/
njzeko eoB dh EK fJ; B{z
gowkswk tZb'A fwbh dks ;wMDk
ukjhdk j?. i' th fJB;kB ;uw[u
gfVQnk j'fJnk j? T[; B/ gowkswk
B{z fJT[A jh ;wfMnk j?.
T[go uppar
fefonk ftP/PD
T[~s/, T[sKj
162
T[go
eod/
Pky
Pr{fcnK
Bku
T[gokwsk uprmt
BKt fJ;sohfbzr
T[dk;h, fsnkr
pakk
to
163
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eufjohnK ftu o[bD br rJ/.
T[wv umad
gk e/ jo EK Xow;kb
pDtkJh fe J/E/ eZm/ j' e/ ;ko/
gow/P[o B{z :kd eoB,
GfbnkJh f;ZyD s/ GfbnkJh dk
gquko eoB. fgzvK B/ fJj Gkoh
G[b ehsh fe Xow;kb torh
T[gokwsk uprmt
Xow;kb torh gZeh BhAj s'A T[gokwsk ehsh
j?
trmsl warg pakk n to uprmt kt
h
;Zu/ o;s/ gk e/ sae raste p ke
jo EK Xow;kb pDtkJh
har th trmsl banw
eZm/ j' e/ ;ko/ gow/P[o B{z :kd
eoB
katthe ho ke sre parmesar n yd karn
fefonk
T[wzr ;fjs T[cbBk, T[go T[mDk,
g?dk j'Dk
164
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[wv umad
fJZSk T[wv g?Adh j? ih umad pd
h
Go';k s/ f;de efjzd/ jB
prs te sidak kde han
e"sejko wkbe nkg jB
ktakhr mlak p han
|ehoh ftu p?m/ phakr wi
bthe
gksPkj Bkb Nkeok eod/
pt nl tkr karde
w{zj w'Vd/ jB m morde han
Uj jko fiZs ftu BjhA jB
hr jit wi nah han
go e'Jh gq:'iB j? par ko prayojan
h
T[wo umar
BKt fJ;sohfbzr
nk:{, ihtBl ;wK
165
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;[y ph Bk gkfJnk.
T[wo umar
PfjoK tkfbnK T[woK S'NhnK eo
bJhnK
r wli umr hot kar la
Bk jtk ;[Eoh n haw suthr
Bk fxT[ ;[Zuk n ki su
Bk d[ZX fBo'b n dd nirol
;oho fBskD/ s/ fBs o'rh eo bJ/
srr nitne te nit rog kar lae
\ou th tXkJ/ s/ ;[y ph Bk
gkfJnk
khar w wade te sukh b n
pi
aupwau upo
BKt g[fbzr
T[gokbk, :sB, e'fPP
166
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sIql stal
rsu ras
swiq st
AigAwnu agin
jip jap
ihrdY hird
AMimRqu mrit
Kwxw khn
pYnxw pnn
guxI gun
inDwnu nidn
haumY hm
jwie gumwnu je gumn
iDAwnu tin
squ sMqoKu sat stokh
scu sa
kptu kapt
ivkwru wikr
joiq jot
pRgwsu prags
And and
167
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
t; iKdk j?.
haumY jwie gumwnu ^ gowkswk d/
wB ftu t; ikD Bkb jT[w?,
njzeko Bk; j' iKdk j?.
iDAwnu ^ id'A wB ftu gqG{ fNe
ikt/ sK gqG{ dh fwjo Bkb jo
t/b/ ;[os T[; Bkb i[Vh ofjzdh
j?.
squ sMqoKu ^ i' wB[y r[o{ dk j' e/
ofjzdk j?, T[; B{z jo gqeko dk
;po gqkgs j' iKdk j? ns/ T[j
b'G fsnkr fdzdk j?. r[ow[y
gftZso j? ns/ ;s, ;zs'y ns/ ;u
dk o{g j?. T[;d/ wB ftZu'A Sb
ns/ pdh fBeb iKd/ jB ns/ ;Z[yK
dk dksk wB ftu t; iKdk j?.
scu ^ ;dk ekfJw ofjD tkbk,
j'Ad, ti{d, :EkoE, gqG{.
kptu ivkwru ^ n?;/ wB[y B{z jo EK
gqG{ jh fd;dk j? s/ T[; d/ wB
ftZu'A ;G y'N fteko d{o j' iKd/
jB. T[j wB B{z ekp{ th ;"fynK
jh eo b?Adk j?.
joiq pRgwsu ^ r[ow[y nt;Ek ftu
g[i e/ wB[y d/ nzdo gowkswk dh
i's dk gqekP j' iKdk j?.
And ^ y[Ph, ukn, j[bk;.
168
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
auqBujW utpj
KwxI khn
syqjWh setj
icMqw t
iqsu johwrI suAsiq tis johr
suast
aupwie upe
purKW purkh
apg
ibrKW birkh
qIrQW trth
myGW mg
KyqWh khet
dIpW dp
loAW lo
mMflW mdl
KMfW khd
vrBMfWh warpad
AMfj adaj
jyrj jeraj
169
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ns/ gkskb, go fJ; s'A tX/o/
frDsh 14 th ehsh rJh j?, ;Zs
b'e Xosh T[~go ns/ ;Zs b'e
Xosh d/ j/mb/ gk;/.
mMflW ^ ueo, uzdo, ;{oi,
Xosh, nkfd e[M rqfjnK dk fJe
uZeo iK fJeZm.
KMfW ^ N'Nk, fjZ;k, Gkr, Xosh dk
fjZ;k.
aupwieAw upi
fefonk
g?dk ehsk
170
171
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
krqw eyku AkQu
kart ek a'kath
dUK drd kw hMqw
dkh dard k ht
inq inq krdw swr
nit nit kard sr
BRmu Bau prm p
hovY nwsu how ns
172
173
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
rwqy ] 2 ] 3 ] 26 ]
A.g.m.5, 1209
aupwv upv
ibrkwqy birkte
dyKy nwnw rUp dekhe nn rp
An nwhI qum BWqy an nh tum
pte
gur imil crn prwqy gur mil arn
prte
sUiK ibhwnI rwqy skh bihn rte
aupwv ^ T[gkU, :sB, e'fPP.
ibrkwqy ^ ftoes ehs/, fsnkr
fdZs/, Sv fdZs/.
dyKy nwnw rUp ^ eJh gqeko d/,
eJh fe;w d/ ozr d/y/ jB.
An nwhI qum BWqy ^ go s/o/ i?;k
j'o e'Jh BjhA j?.
gur imil crn prwqy ^ GNefdnK
GNefdnK id'A iht Ee iKdk j?
sK r[o{ B{z fwb e/ gowkswk d/
uoBK dh edo gSkD b?Adk j?.
ieh sUiK ibhwnI rwqy ^ r[o{ B{z fwb
e/ gsk bZrk fe joh s'A fpBK ;G
nk;o/ s[S jB. fJ; bJh T[j Sv
174
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mieAw ^ dfJnk, feogk, oZfynk
eoB d/ ;woE gqG{ jw/Pk jh
wB[y T[go dfJnk, feogk eoe/
d[ZyK eb/PK s'A oZfynk eodk j?.
AwrwiDAw rdi
duKu gieAw dukh g
rwKnhwrY rkhanhr
mieAw mai
ismir simar
inrBieAw nirp
fjod/
ftu
aupwiedw upid
fefonk
ouBk eodk j?, g?dk eodk j?
175
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sUrju sraj
cMdu d
inqwixAw nitni
qwxu tn
inmwixAw nimni
suGVu sgar
sujwxu sujn
nIswxu nsn
Awvx jwxu wan jn
vrqdw wartd
prvwxu parwn
bKs bakhs
hukim hukam
Purmwxu phurmn
Bgiq BMfwr pgat pdr
dyvY dwxu dew dn
mwxu mn
qwVI tr
guxI inDwnu gun nidn
prDwxu pardn
qulu prvwxu tul parwn
176
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Aqulu atul
sd kurbwxu sad qurbn
aupwiedw ^ ouBk eodk j?, g?dk
eodk j?.
isRsit ^ f;q;Nh, ouh j'Jh ouBk,
irs, g;kok. gowkswk nkg jh
f;qPNh g?dk eodk j?.
sUrju cMdu ^ nkg jh nk;wkB ftu
ub oj/ gqekP g[zi ns/ uzdowk,
uzB, Xosh dk T[grqfj i' oks ;w/A
(;{oi Bkb'A wZXw) ukBD eoB
bJh pDkT[Adk j?.
inqwixAw ^ gqG{ nkg
fBnk;fonK dk nk;ok j?.
jh
nIswxu
^fBPkB,
Mzvk,
ukBD^w[Bkok. gowkswk dk Bkw
jh ihtB ;|o tk;s/ ukBD
w[Bkok j?.
Awvx jwxu ^
ftu fwb e/
Xfonk eo,
woB dk r/V
sujwxu ^ gqG{
ikBD tkbk,
fwjo eoe/
oZfynk eodk
;G d/ fdbK dhnK
ikDh^ikD j? ns/
nkg jh ;G dh
j?.
177
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkgDh Grsh dh dks fdzdk j?.
mwxu ^ nkg jh ihtK gk;'A ;/tk
Grsh eokT[Adk j? ns/ fco nkg
jh ;/tk Grsh eoB tkfbnK B{z
irs gk;'A wkD^fJIs fdtkT[Adk
j?.
qwVI ^ nkg jh r[DK dk yIkBk j?
ns/ nkg jh nkgD/ r[DK ftu
;wkXh bkT[Adk j?.
guxI inDwnu ^ gowkswk nkg jh
r[DK dk yIkBk j?.
prDwxu ^ wzfBnk gqwzfBnk. gqG{
nkg jh ;G s'A tZvk j? ns/ nkg
jh wzfBnk, gqwzfBnk j?.
qulu prvwxu ^ gowkswk nkg jh
s'b ns/ g?wkBk tos e/ nkgD/ jh
g?dk ehs/ ihtK dk nkg/ jh w[b
gkT[Adk j?.
Aqulu ^ i' s'fbnk Bk ik ;e/,
ikfunk Bk ik ;e/, thukfonk Bk
ik ;e/.
sd kurbwxu ^ T[; gqG{ s'A ;dk jh
;de/ ikJhdk j?, i' nkg s[bD s'A
go/ j? ns/ nkgD/ nkg B{z
s[btkT[Adk th j?.
T[gkX upd
BKt g[fbzr
MrVk, c;kd, T[gZdo
178
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
g/qw Bho dh eKr id Xk nKtdh,
tZNK o'VQ fbikfJ, fwN/ T[gkX j? ;
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,
T[gkX upd
j?tB w{b T[gkX d[ZyK dkshnK
hwan ml upd dukkh dt
fsT[A J/ tZNK d'fJ w?A* s{z* tkbhnK
tio watt doe m t wl
T[g/y:k upekhi
BKt fJ;sohfbzr
fsnkr, T[dk;hBsk, p/gotkjh
179
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;hB/ t;dh d_?y T[g/y:k nkyd/
sne wasd dwkh upekhi
khde
;_koE f;ZX B j'fJ XkoB d_?y sK
swrath sd na hoe tran dwkh t
fiZE/ j? ;fs;zr T[~E/ go/w j?
jitthe h satsg othe prem h
aubrq ubrat
A.g.m.5, 215
fefonk
puDk, w[es j'Dk, soBk
aubrq ubrat
ubrat rj rm k sarn
r[o uoBK ftu T[pos j[zdh j?. wB[y
fJ; Gtib B{z gko eo b?Adk j?. jfo
GiB fpBK j'o ;jkok BjhA. nfBe
fpbk; ftu e'Jh okj BjhA. ;kX
;zrs ftu iBw woB fBtko/ iKd/
jB.
trn
qIin Bvn kI lKmI jorI
tn pwan k lakhm jor
bUJq nwhI lhry bjat nh lre
ibnu hir Bgiq bin har pgat
khw iQiq pwvY kah thit pw
iPrqo phry phry phirto pre pre
Aink iblws anik bils
jlqo jlqo jalto jalto
kbhU n bUJq kabh na bjat
sgl ibRQy ibnu nwmw
180
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sagal brithe bin nm
jnm mrxu invwrY janam marn niwr
aubrq ^
soBk.
puDk,
w[es
j'Dk,
aubry ubre
fefonk
so rJ/, gko T[so/, pu rJ/
181
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?.
A.g.m.3, 643
aubry ubre
mnmuK KwDy manmukh khde
ibnu nwvY bin nw
jgu kmlw iPrY jag kaml phir
DMDw kriqAw tad karti
inhPlu jnmu gvwieAw nfal janm
gwi
ijau ksqUrI jio kastr
imrgu n jwxY mirg na jn
BRmdw Brim BulwieAw
prmd prm puli
AMimRqu qij mrit taj
ibKu sMgRhY bikh sgr
krqY Awip KuAwieAw kart p khui
sbdy hI nwau aUpjY sabde h no pj
182
183
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibnu sbdY ^ Ppd s'A fpBK.
aubwir ubr
fefonk
T[XkoBk, w[es eoBk, T[~uk u[eDk,
skoBk
kY
A.g.m.5, 674
aubwir ubr
BRmq BRmq prmt prmt
aUhW hI mUey h h me
bwhuiV igRih n mMJwir
bhur gr na mjr
inMdk kw muKu kwlw hoAw
ndak k mukh kl ho
184
auBrnw ubarn
ikirAw
aupr auTxw, auqWh hoxw; hwsy Awid dw
pRgt hoxw, zwhr hoxw
185
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,
435
auBrnw ubarn
hwsy dw mhOl auBr AwauNdw hY
hse d mahl ubar d h
idaur qoN GuMf cukweI dI rsm
dor t kud uk d rasm
pRIcX krwieAw jWdw hY
pray kri jd h
cuk BwbI GuMf mUMh dyKW
uk pb kud mu dekh
aumig umag
BKt fJ;sohfbzr
T[wzr, ukU
aumig umag
dIn lIn dn ln
ipAws mIn pis mn
sMqnw hir sMqnw stn har stn
hir sMqnw kI ryn har stn k ren
rMgw rMg rg rg
186
187
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
o'eD d/ :sB Bkb f;o goB/
j'fJnk j?.
hau rogu ibAwpY cukY n BMgw ^ fJ;
soQK eoB Bkb jT[w? dk o'r
wB[y T[~s/ I'o gk b?Adk j?. T[;
d/ nzdo'A nkswe ihtB dh s'V
w[edh BjhA. ekw, eo'X ns/
fsqPBk dh nr ftu ;Vdk ofjzdk
j?. eow eKv eoB Bkb jT[w?
BjhA iKdh. r[o{ dh ;zrs okjhA
gkg tkbh fposh ;V e/ joh d/
gq/w dk ozr uVQdk j?.
T[Zws^J/^fJ;bkw
ummat e
islm
BKt fJ;sohfbzr
iwks, ;zgodkfJl w[;fbw e"w
JhwkB mn
BKt g[fbzr
188
189
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJbw ilm
s"|he tfiq
JhwkB^J/^w[Z|f;b
mn e mufassil
JhwkB^J/^w[iZfwb
mn e mujamil
JhwkB^J/^jeheh mn e haqq
nB[Gt anupw
wko|s mrfat
JhwkB^J/^sebhdh mn e taqld
g?}zpoK pgbr
n"bhnk^nZbkj l allh
BwkI namz
BKt fJ;sohfbzr
BwkI |ko;h GkPk dk Ppd j?. fJ;
dk e'Prs noE j? g{ik, pzdrh,
nkiIh, f\dwsrkoh, fBnkI.
BwkI bJh noph ftu ;bks* Ppd
dk gq:'r j[zdk j? fi; dk GktkoE j?
do{d, d[nk, ofjws, p\fPP.
;bks dk pj[tuB ;kbktks j?.
fJ;bkw d/ gzi EzwQ jB JhwkB,
BwkI, o'Ik, Ieks ns/ j~i.
fJjBK B{z noekB^J/^ fJ;bkw
190
191
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
o'Ik roz
Ieks zakt
jZi haz
noekB^J/^fJ;bkw
islm
arkn
JhwkB mn
s;phj tasb
BwkI namz
Bhns nat
192
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
e:kw qaym
o[e{n ruqa
|oI farz
tkfip wjib
;[zBs sunnat
B|b nafal
|io fajar
I[jo zuhar
n;o asar
w}fop magrib
fJPk i
fJPoke irk
ukPs at
sjZi[d tahajud
Jhd^T[b^f|so d ul fitr
Jhd^T[b^nIjk d ul azh
BwkI^J/^iBkIk namz e janz
sokthj tarw
jkis hjat
BwkI^J/^fJ;s\kok namz e istkhr
eIk qaz
Pohns arat
T[Zws ummat
BKt fJ;sohfbzr
iwks, ;zgodkfJl w[;fbw e"w
eo/ T[Zwsh
fenkws
T[Zwsh
o'I
193
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[wo umar
BKt fJ;sohfbzr
iBw ns/ w"s d/ ftuekobk ;wK,
ihtB^ekb, nk:{, nkoik
194
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
195
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jho tkfo;,
T[wo umar
jho nkfynk, op oZIke s/ok
hr khi rab razk ter
whnK, ikJhA Bk b'eK d/ jk;V/ s/
m j n lok de hsre te
w?A sK ;m ;j/bhnK Bkb b? e/
m t sath sahel nl l ke
feV oy;K ;kj T[Gk;V/ s/
kir rakhs s ubsre te
tkfo;, op B/ ezw pDk fdsk
wris rab ne km ban ditt
n?go T[wo j? BeP gsk;V/ s/
par umar h nak ptsre te
g[rh
jad umar d had md pugg
fJ; d[BhnK T[s/ i' th g?dk j[zdk j? T[j
wodk j?. i' th pDkfJnk iKdk j?, N[N
iKdk j?. fJj e[dosh nwb j?, ;d?t
;ukJh j?. op id'A nwkb Gkt ehs/,
ezwK, B/e nwbK pko/ g[S
Z r
/ k sK jE
g?o rtkjhnK d/Dr/. fJ; d[BhnK T[~s'A
who, gho, tbh, r";, e[sp Gkt ;G
tZv/ s'A tZv/ w[jspo fJB;kB th ub/
ikDr/ ns/ ;G g;ko/ Yfj ikDr/.
r";, tbhnK d/ fJe doi/ dk Bkw j?.
e[sp dk Gkt th tbh j?. id'A T[wo
dh fwnkd (ntXh) g[r ikJ/rh Gkt
w[e ikJ/rh sK fJIokJhb j'ohA nk
ikDr/. T[jd/ d[BhnK ftu ehs/ nwbK,
eowK dk fBp/Vk j'tr
/ k fJ; ftu
rtkjhnK wB[y d/ jZEK g?oK dhnK th
j'DrhnK fe fe; nwb B/ eh eh ezw
ehsk j?. d{i/ gk;/ s{z m{mk, ek;k Gi
ikD s'A J/Bk tXkD tXk fbnk j? fe
s/oh fJ; ekotkJh B{z ;ko/ b'e jh p[ok
efjDr/. fJIokJhb ihtK dhnK o{jK
B{z epI/ ftu b?D tkbk cfoPsk Gkt
w"s dk cfoPsk j?. m{m/ d/ Gi ikD s'A
pj[s MrVk eoBk e'Jh f;nkDg BjhA
feT[Afe ;G uhI B/ |Bk Gkt \sw j'
e/ fwZNh j' ikDk j?. f;oc nZbkj d/
tbh jh ;kps ofjDr//. fJj m{mk
GZiDk T[;dh sedho ;h ns/ fJj jh
fIzdrh dk ;u j?.
196
efjDr/ t/.
jho tkfo;,
T[wo umar
i' e'Jh izfwnk wo/rk ;G e'Jh
jo ko jmi mareg sb ko
xfVnk Gi;h tkj ;G tfjDr/ t/
kri pjs w sb wnge we
id'A op nkwkb dh ypo gZ[S/
jad rab ml d khabar puhe
jE g?o rtkjhnK efjDr/ t/
hath pr gwh knge we
who gho tbh }"; e[sp ik;D
mr pr wal gs kutb jsan
fJj ;G g;koV/ YfjDr/ t/
sb psrre tnge we
id'A T[wo dh njd whnkd g[Zrh
jad umar d had md pugg
nIokJhb j'oh nkfJ pfjDr/ t/
azrl hor e bnge we
GzB/ m{m/ s'A n?v tXkT[ eoBk
pane ththe t d wdo karn
p[ok s[X B{z b'e ;G efjDr/ t/
bur td n lok sb knge we
e[b uhI |Bk j' yke t?;h
kul z fan ho khk ws
197
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;kps tbh nZbkj d/ ofjDr/ t/
sbat wal all de rnge we
m{mk Bkb sedho d/ Gi fgnk
thth nl takdr de pj pi
tkfo; Pkj, j'ohA ;u efjDr/ t/
wris hor sa knge we
bu`lyH Swh, 27
aumr gvwauxw umar gwon
AYvyN aumr gvweIAW AOgq
w umar gw gat
Akbq cw rVHwieAw eI
akbat rari
lwlc kr kr dunIAW auqy
lla kar kar dun utte
muK sPYdI AwieAw eI
mukh safd i
Ajy vI sux jy qwieb hovyN
aje w sun je tib how
198
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
auT jwg GurwVy mwr nhIN[
bu`ly Swh, 1
aumr vMjweI umar wj
qUM su`iqAw aumr vMjweI ey
t sutti umar wj e
qUM crKy qMd nw pweI ey
t arkhe td n pi e
kI krsy dwj iqAwr nhIN
k kars dj tir nah
auT jwg GurwVy mwr nhIN
uth jg kurre mr nah
T[wkj um
BKt g[fbzr
T[sPkj, T[wzr
199
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
B{z y[Pp' Gkt y[Ph d/D tkbk wB dk
nkg w[jkok gqtkj j? i' d{finK d/
Gb/ ftu bZrk ofjzdk j?.nkw p'b
200
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Anidnu andin
Andu and
vfBwgI wadpg
lwhw lh
gopI gop
kwnu kn
gaU ga
crwhw rh
swvl swal
A.g.m.4, 606
suMdrw sdr
aumwhw umh
syvw sew
kuvlIAw kuwal
Bgiq pgt
AKwVw akhr
gux gun
cojwhw ojh
sbid sabad
bwlk blak
lyKix lekhan
ilKwrI likhr
lyKu lekh
jip jap
rwm rm
nwmu nm
201
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
grbY garb
ifgnk eo.
gqG{,
tkfjr[o{,
202
203
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
myrI AMmW dIAW jweIey,
mYnMU aumwhw qyrw[
bol pMjwbx dy, I , 68
aumwhw umh
qYnMU aumwhw bMno dw vIrw
tn umh bno d wr
mYnMU aumwhw qyrw mn umh ter
aumwihE umhio
jq kq jat kat
pyKau AwihE pekh hio
sB qy prY sab te par
prY qy aUcw par te
gihr gMBIr AQwihE
ghar gbr athhio
Eiq poiq ot pot
shj smwiD smwihE
sj samd samhio
aumwihE ^ gq;zB j'fJnk, T[wkj ftu
nkfJnk.
jq kq pyKau AwihE ^ gqG{ dh
ehosh d/y e/ Gkt i; eoB Bkb
wB ftu ukBDk j[zdk j? fco w?A
fiXo d/ydk jK, T[jh gowkswk
j[zdk j?.
sB qy prY prY qy aUcw gihr gMBIr
AQwihE^ gowkswk ;G ihtK s'A
tZvk j?, ;G ihtK s'A T[~uk j?, v{x
z k
;w[d
z o j?, tZv/ firo/ tkbk j?, T[;
dh Ekj BjhA bG ;edh.
Eiq poiq ^ fit/A skD/ ftu g/N/ dk
Xkrk fwfbnk j'fJnk j[zdk j? T[t/A jh
204
T[w?d
umd
BKt fJ;sohfbzr
nk;, fjo;
205
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
aurJwieE urjio
fefonk
fuzpV/ j'Dk, w;s ofjDk
]4]5]16]
A.g.m.5, 613
aurJwieE urjio
mwnn mih AiBmwnI
mnan m bimn
pyiK inkit pekh nikt
hir kIrqin hI iqRpqwvY
har krtan h triptw
Amln isau AmlI lptwieE
amlan sio aml laptio
BUmn BUim ipAwrI pman pm
pir
KIr sMig khr sg
bwirku hY lInw brik h ln
AYsy ihqkwrI se hitkr
ibidAw mih ibduAMsI ricAw
bidi m bidus rai
jYsI BUK js pkh
qYsI kw pUrku ts k prak
aurJwieE ^ fuzpV/ j'Dk, w;s
ofjDk.
mwnn mih AiBmwnI ^ fi; soQK
206
aurJwieE
pwieAw
mwxs
jnmu
sMjoig
jo
jo
jUnI
AwieE
iqh
iqh
207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iQiq nhI pweI ] krau syvw gur
lwgau crn goivMd jI kw mwrgu dyhu
jI bqweI ] 1 ] rhwau ] Aink
aupwv krau mwieAw kau biciq
Drau myrI myrI krq sd hI
ivhwvY ] koeI AYso ry BytY sMqu myrI
lwhY sgl icMq Twkur isau myrw rMgu
lwvY ] 2 ] pVy ry sgl byd nh
cUky mn Byd ieku iKnu n DIrih myry
Gr ky pMcw ] koeI AYso ry Bgqu ju
mwieAw qy rhqu ieku AMimRq nwmu
myrY irdY isMcw ] 3 ] jyqy ry qIrQ
nwey AhMbiu D mYlu lwey Gr ko Twkuru
ieku iqlu n mwnY ] kid pwvau
swDsMgu hir hir sdw Awndu igAwn
AMjin myrw mnu iesnwnY ] 4 ]
sgl AsRm kIny mnUAw nh pqIny
ibbykhIn dyhI Doey ] koeI pweIAY
ry purKu ibDwqw pwrbRhm kY rMig
rwqw myry mn kI durmiq mlu Koey
] 5 ] krm Drm jugqw inmK n
hyqu krqw grib grib pVY khI n
lyKY ] ijsu BytIAY sPl mUriq krY
sdw kIriq gur prswid koaU nyqRhu
pyKY ] 6 ] mnhiT jo kmwvY iqlu n
lyKY pwvY bgul ijau iDAwnu lwvY
208
209
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[; s'A fpBK j'o e'Jh T[gkT[,
t/d, shoE nkPow, eow Xow
nkfd wB^jm tkb/ ezw wdd
BjhA eod/.
ibbykhIn dyhI Doey ^ ;ko/ jh
nkPowK d/ Xow ewkfJnK th
wB dh s;Zbh BjhA j'Jh. fi;
soQK ftuko s'A ;ZyD/ wB[y f;oc
;oho B{z jh ;kc ;[Eok eod/
ofjzd/ jB ns/ wB T[;/ soQK w?bk
jh ofjzdk j?.
purKu ibDwqw ; durmiq mlu Koey ^
i/ gowkswk d/ gq/w ozr ftu
ozfrnk j'fJnk, gowkswk dk o{g
e'Jh wjKg[oy, ouD tkbk joh
fwb ikt/ sK T[j jh G?Vh wfs
tkbh w?b d{o eo ;edk j?.
krm Drm jugqw ^ w?A ;dk eowK
XowK ftu i[fVnk fojk.
inmK n hyqu krqw ^ fSB Go th
joh Bkb gq/w BjhA ehsk. jzeko
Bkb c[b c[b fgnk go fJj ;G
e[M fe;/ ezw th Bk nkfJnk.
koaU nyqRhu pyKY ^ fi; wB dhnK
w[okdK g{ohnK eoB tkb/ r[o{ d/
doPB Bkb wB[y ;dk joh dk
i; rkT[Adk j?, T[; gowkswk B{z
e'Jh ftobk jh r[o{ dh feogk
210
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] 4 ] Awsw AMdysw bMiD prwnw ]
mhlu n pwvY iPrq ibgwnw ] 5 ]
sgl ibAwiD kY vis kir dInw ]
iPrq ipAws ijau jl ibnu mInw
] 6 ] kCU isAwnp aukiq n morI
] eyk Aws Twkur pRB qorI ] 7 ]
krau bynqI sMqn pwsy ] myil lYhu
nwnk Ardwsy ] 8 ] BieE ikpwlu
swDsMgu pwieAw ] nwnk iqRpqy pUrw
pwieAw ] 1 ] rhwau dUjw ] 1 ]
A.g.m.4, 759
auriJ rj
ibiKAw kY sMgw bikhi k sg
Agm Agocr a'gam a'goar
ibAwpy bipe
DRwpy trpe
kroDu krd
cMfwrw dr
AigAwin agin
mhw gubwrw mah gubr
Awsw s
AMdysw des
211
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu jo tes pbtkB uzvkb eo'X
t;dk ofjzdk j?.
cMfwrw ^ uzvkb.
AigAwin ^ ;t? ;o{g dh ;'Mh s'A
fpBK.
mhw gubwrw ^ jB/ok, nfrnkB d/
ekoB pj[s jB/ok j? s/ e[M fd;dk
BjhA.
jry ikvwrw ^ fetkV, GNeDk ns/
wkfJnk dk ftnkgDk. fJj d'
fetkV (ske) iV/ jB. jo t/b/
fJj d' fetkV tZi/ ofjzd/ jB fi;
eoe/ wB[y gowkswk d/ dopko
ftu gj[zu BjhA ;edk.
Awsw AMds
y w bMiD prwnw ^ wB[y jo
t/b/ wkfJnk dh nk;k ns/ nzd/;k
ftu pzfBQnk fgnk j?, EK e'Jh
fwbdh BjhA. fJ; bJh p/rkB/ dh
soQK fcodk ofjzdk j? ns/
gowkswk dh jI{oh gqkgs BjhA eo
;edk.
sgl ibAwiD ^ fJ;/ GNeDk
;dek jh iht ;kohnK wkBf;e
phwkohnK d/ t; ftu nkfJnk
ofjzdk j?. fit/A wZSh gkDh s'A
fpBK sVcdh j?, T[t/A iht fsqPBk
dk wkfonk GNedk fcodk j?.
212
213
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sK ihtB ftu e'Jh o[ektN BjhA
nkt/rh. r[o{ Bkw igk e/ ;z;ko
;w[zdo s'A gko bzxk d/t/rk.
nwmu invwsI ^ gowkswk dk Bkw
jo ;oho ftu fBtk; eodk j?.
Awpy krqw hY AibnwsI ^ ed/ Bk
Bk; j'D tkbk gowkswk nkg jh
;G e[M eoB tkbk j? ns/ nkg
jh jo/e d/ nzdo w"i{d j?.
nw jIau mrY n mwirAw jweI ^ fJj
iht T[; gowkswk dk jh nzP j?
fJ; bJh Bk jh ihtkswk wodh j?
ns/ Bk jh fJ; B{z e'Jh wko
;edk j?. T[j eosko nkg jh
iht g?dk eoe/ nkgD/ j[ew ftu
;G dh ;zGkb eodk j?.
swkq kUVy bMiD BvweIAih ^
wkfJnk d/ w'j ftu pZfMnk
j'fJnk j'D eoe/ iht GNeDk
ftu fgnk ofjzdk j? fJ;/ bJh T[;
dk iBw woB dk r/V pfDnk
ofjzdk j?.
sbdu vIcwry ^ r[o{ Bkb fgnko
eoB tkb/ w'j^wkfJnk s'A fBob/g
ofj e/ fjod/ sys T[~s/ p?m/ ofjzd/
jB ns/ r[o{ d/ Ppd B{z nkgDh
;'u wzvb ftu fNekJh oyd/ jB.
214
Bkb
jB.
jB.
ghAdh
215
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ksml jwih nwieAY rwmdws sr
] 10 ] cwiqRk icq suicq su swjnu
cwhIAY ] ijsu sMig lwgy pRwx iqsY
kau AwhIAY ] bnu bnu iPrq audws
bUMd jl kwrxy ] hirhW iqau hir
jnu mWgY nwmu nwnk bilhwrxy
] 11 ] imq kw icqu AnUpu mrMmu n
jwnIAY ] gwhk gunI Apwr su qqu
pCwnIAY ] icqih icqu smwie q
hovY rMgu Gnw ] hirhW cMcl corih
mwir q pwvih scu Dnw ] 12 ]
216
tk
hirhW sunqy Bey punIq
harih sunte pa punt
aUpir bnY Akwsu qlY Dr sohqI
par ban aks tal tr st
muK kau johqI mukh k jt
ifTy sBy Qwv nhI quDu jyihAw
ditthe sbbe thv nah td jehi
bDohu puriK ibDwqY bdo purkh bidt
vsdI sGn Apwr AnUp rwmdws pur
wasd sgan apr anp rmds pur
nwieAY rwmdws sr
ni rmds sar
iqsY kau AwhIAY tis k h
gwhk gunI Apwr ghak gun apr
hirhW cMcl corih mwir
harih al or mr
217
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[~s/ gqG{ d/ doPB dk Mbekok
fbfynk j't/ sK jh gqG{ fwbdk j?.
218
219
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fus nB{gw j?, T[; dk G/s BjhA
ikfDnk ik ;edk go ngo
ngko gqG{ d/ r[DK d/ i' rkje
jB, T[jBK d[nkok T[; ss o{g
pqjw B{z gSkD bJhdk j?. r[DK d/
rkje jh r[DK B{z gSkDd/ jB.
hirhW cMcl corih mwir ^ ekw
eo'X nkfd B{z jNk e/ fdb Bz{ joh
d/ fwbD i'rk pDkfJnk ik ;edk
j?. ekwkfde u'oK B{z i' uzub,
ubkfJwkB jB, ekp{ eoe/ jh Bkw
o{g ;Zuk XzB gqkgs j' ;edk j?.
supnY aUBI BeI gihE kI n AMclw
^ ;[gB/ ftu w?A fgnko/ gqG{ B{z d/y
e/ T[m yV'sh go gZbk Bk cV
;eh.
pyiK mnu bMclw ^ feT[Afe ;z[do o{g
d/ gqekP B{z t/y e/ w?A mZrh rJh,
w?B{z nkgD/ nkg dh ;[os jh Bk
ojh ns/ gZbk cVBk G[b rJh.
hirhW jb ibsrY goibd ^ i' B?D
r[o{ B{z BjhA d/yd/, T[j B?D p/jkb,
d[yh jB. i' ezB Ppd dh X[Bh
BjhA ;[Dd/, n?;/ ezB pzd eo d/D/
ukjhd/ jB. i' ihG joh Bkw BjhA
igdh, T[; B{z fsb fsb eoe/ eN
d/Dk ukjhdk j?. id'A gqG{ ftZ;o
ikt/ sK fdB' fdB xNd/ ikJhdk
aurD rd
fefonk ftP/PD
T[sKj, T[gob/ b'e ftu
220
A.g.m.1, 74
aurD rd
pihlY phrY rYix kY vxjwirAw
pl pr rn k wanjri
hukim pieAw grBwis hukam p
garbs
aurD iDAwin ilv lwgw
rd tin liv lg
mrjwdu AwieAw marjd i
kil BIqir kal ptar
bwhuiV jwsI nwgw bhur js ng
ivsir gieAw iDAwnu
wisar g tin
ijau jsudw Gir kwnu jio jasud kr kn
cyiq Acyq mUV mn
et aet mr man
ijin ric ricAw jin ra rai
iqsih n jwxY tis na jn
mn BIqir Dir igAwnu
man ptar tr gin
vxjwirAw imqRw
wanjri mitr
221
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Dn jobn isau icqu
tan joban sio it
Dn isau rqw
tan sio ratt
jobin mqw joban matt
Aihlw jnmu gvwieAw
l janm gwi
lwvI AwieAw Kyqu
lwi i khet
JUTw rudnu hoAw duoAwlY
th rudan ho dul
iKn mih BieAw prwieAw
khin m p pari
lwvI luixAw lwi luni
aurD ^ T[sKj, T[gob/ b'e ftu.
pihlY phrY rYix kY vxjwirAw ^
wBZ[yk ihtB B{z oks fejk j? ns/
pkbgB nkfd uko nt;EktK B{z
uko gfjo nkfynk j? ns/ iht i'
;z;ko ftu ;"dk eoB nkfJnk j?
T[j ;"dkro j?.
hukim pieAw grBwis ^ joh Bkw
dk tDi eoB nkJ/ iht B/ fIzdrh
dh oks d/ gfjb/ gfjo ftu
gowkswk d/ j[ew nB[;ko wK d/
222
223
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] hoie kucIlu rhw mlu DwrI
durmiq miq ivkwr] nw hau nw
mY nw hau hovw nwnk sbdu vIcwir
]1]
A.g.m.1, 139
auriD rd
kY ivic DrqI k wi trt
kY AwkwsI k ks
bgw rqw pIAlw bagg ratt pal
kwlw bydw kl bed
hoie kucIlu hoe kul
rhw mlu DwrI rah mal tr
durmiq miq ivkwr
durmat mat wikr
nw hau nw mY n h n m
nw hau hovw n h how
auriD ^ T[bNk, w{Xk, g[m
Z k.
kY ivic DrqI ^ ukj/ Xosh ftu
G'o/ nzdo p?m ikU.
kY AwkwsI ^ ukj/ nk;wkB ftu
e[Nhnk gk e/ fNe ikU.
bgw rqw pIAlw ^ fuZNk, bkb,
ghbk.
kwlw bydw ^ ukj/ eow eKvh gzvs
j' e/ fuZNk, bkb, ghbk ns/ ekbk
fbpk; gfjB e/ t/dK dk T[~uh^T[~uh
gkm eod/ oj' (;kw t/d dk fuZNk,
nEot t/d dk ekbk, :i[o t/d dk
bkb ns/ for t/d dk ghbk g[Pke
wzfBnk frnk j?. fJjBK B{z gVQB
t/b/ fJj' g[Pke gkT[D dh nkfrnk
j?.)
hoie kucIlu ^ ukj/ w?b/ rzd/ pD/
oj'.
rhw mlu DwrI ^ w?b B{z XkoB
oZy'.durmiq miq ivkwr ^ fJj
G?Vh wfs d/ wzd/ eow jh jB
fJj eow wfs B{z ftekoh eo
jB.
eoh
;ko/
ns/
b?Ad/
aurvwru urwr
BKt g[fbzr
T[obk pzBk, fJXobk gk;k
224
225
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dt?s Gkt eoe/ wkfJnk ftu
fgnko j?. op B{z Sv e/ wkfJnk
d/ w'j ftu bZr/ j'J/ jB.
aur Dwir ur tr
fefonk
fjod/ ftu XkoB eoBk, fdb ftu t;kT[Dk
ur tr br murr
T[oXkfo$phuko$w[oko o'w o'w ftu
o; iKd/ jB. fJ; T[oXkfo eoe/
r[ow[y gko; Bkb ezuB j' iKdk j?.
226
227
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gurmuiK pRBu syvih sd swcw Anidnu
shij ipAwir ] sdw Anid
krmY karm
ibllwie bil'le
sbid sabad
ndrI nadr
vyd ved
purwx purn
swsq sst
pUjy pje
prpMcu parp
inrivrqI nirwirt
Ailpqu alipt
bKs bakhs
auir Dwir ^ fjod/ ftu XkoB
eoBk, fdb ftu t;kT[Dk.
shij ^ r[ow[y nv'b nt;Ek
ftu fbt i'V e/ fJekro fus
ofj e/ ;dk gqG{ B{z f;wod/ jB.
Anid ^ r[ow[y j/mK T[~s/, b'e
gob'e ftu ;G EkJhA ftnkge
joh B{z fjod/ ftu Xko e/ ;dk
nkBzd Bkb ;Zu/ tkfjr[o{ d/ r[D
rkT[Ad/ jB.
228
229
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fwjo th eodk j?.
aultw ult
ivSySx
pu`Tw, ivprIq: Awm nwloN iblkul dUsry
pwsy
230
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
231
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eo oj/ jB.
ry[
232
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vrnw vrn n BwvnI
warn warn na pwn
AMgXwrw gir
indw nd
AigAwn agin
siqgur bwJ n buJIAY
satgur bj na buj
aulty ^ pdbDk, ftgohs.
pwp BRSt sMswrw ^ id'A i[r pdbh
dk t/bk nkT[Adk j? sK irs ftu
t?o fto'X T[m yb'Adk j? ns/ Xow
ns/ ;u d/ T[bN gkg jh gkg
|?bdk j?, fi; Bkb ;z;ko GqPN j'
iKdk j?.
vrnw vrn n BwvnI ^ fJe toB
B{z d{ik toB uzrk BjhA brdk.
AMgXwrw ^ nzfrnkok, nr dk
Gydk e'bk.
indw ^ nfrnkBsk d/ x[g jB/o/
ekoB fe;/ B{z e[M BjhA ;[Mdk.
fJ;/ bJh gowkswk d/ ;Zu/ frnkB
dh b'e fBzdk eod/ jB.
AigAwn ^ Bk ikBDk, nftZfdnk,
fi; B{z ikBDk j?, T[; B{z Ye b?D
aul`Q u'lath
ivSySx
ijs nMU l`QI cVHI dI nw hovy, inl`j,
bysmJ
233
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dyiKAw bVw aul`Q
dekhi bar u'lath
ibn bulwey nwr nMU
bin bule nr n
mUrK pwauNdy hQ
mrakh pde hath
aulwhno ulno
BKt g[fbzr
T[bkjwk, fPekfJs, frbk
ulno m kh na do
AwigAw gi
DIr tr
inksI haumY pIr niks hm pr
qpiq buJwnI tapt bujn
AMimRq bwnI mrit bn
sMq shweI bIr st sah br
Kuly BRm khulle prm
234
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
inksI haumY pIr ^ jT[w? dh ghV
fBeb iKdh j?, fi; Bkb wB[y
;[yh j' iKdk j?.
T[bkjwk,
fPekfJs,
235
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
muhwvrw
imhxw sihxw, qohmq sihxI
236
T[bkw/ ulme
BKt g[fbzr
T[bKGk, fPekfJs, frbk
237
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkt/. fJ; s'A d[yh j' e/ ekb{, gzvs
B{z T[bKGk d/D nkfJnk. gzvs ekb{ B{z
efjD bZrk fe j[D sK s{z T[bKG/ fdzdk
j?, T[j ;wK th nkt/rk id'A s{z f;ZX/
w{zj rZb th BjhA eo/Ark. BkBe ;Zs
;kbK dk j'fJnk. ekb{ B/ BkBe B{z
fejk j[D s?B{z gKX/ e'b gVQB gkT[Ad/
jK. BkBe B/ fejk L fgsk ih Gbk
j't/. BkBe B{z gKX/ e'b gVQB bJh b?
frnk. ekb{ B/ gKX/ B{z wj{os d/yD
bJh fejk fe BkBe B{z s/o/ gk; gVQB
fpmkT[Dk j?. gKX/ B/ fejk fe fJj
wj{os pj[s uzrk j? Gkt fJj ;wK
P[G j?.
BkBe
B{z
aulwr ulr
nWv puilMg
g`fy Awid dw Bwr ipCly pwsy vl v~D
hox krky A`goN au~pr nMU au~Tx dw Bwv,
AsMquln hox dw Bwv; bwhvW au~cIAW
cu`kx dw Bwv
238
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ivc kj (AMghIxqw) huMdI hY Aqy
Aijhy jW\I AwpxI hIx Bwvnw krky
bwhW aulwr aulwr ky qurdy hn Aqy myl
iehnW dIAW AijhIAW hrkqW qy hsdw
hY[
T{jK h
gVBKt
T[E'A, T[; EK s'A
239
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T{jK s/ h te
aUGY g
ftP/PD
d{i/ gk;/, T[~Xo
rah
240
T[XoB j[d
z k j?, d[fpXk d{o j[d
z h j?.
T{mB^p?mB ftu Nfjb ;zGkb j[zdh j?.
241
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sgl bsyrw sagl bser
durwau duro
blbMcw balb
Bwvnu pwan
pyKau pekh
duibDw dubid
auDrhu udr
swgr sgar
dIiKAw dkhi
An hyrw an her
iDAwnu tin
smrQw samrath
rMgw rg
syvw sew
AMgw g
thl tl
sMBwKnu sbkhan
ibrdu bird
inrml nirmal
jn kI DUir jan k tr
srgun ^ fJe
j? ns/ d{i/ gk;/
d'jK jkbsK d/
ouBk dh y/Y
242
243
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[jBK dk doPB eodhnK ofjD
ns/ ;kv/ ;oho T[~s/ T[jBK dh
uoB X{V gt/.
hIArY bwsY ^ r[o{ dk Ppd w/o/
fdb ftu, fjod/ ftu t;dk oj/.
sMig Drhu ^ j/ gqG[ ` nkgDk Bkw
w/o/ wB ftu ;dk fNekJh oZyhA.
qskr pMc invwrhu ^ j/ gqG[ ` w/o/
nzdo'A gzi/ ekwkfde u'o eZY
fdU.
hoim jrhu ^ w/oh ;koh GNeDk
jtB dh nr ftu ;kV fdU. w/oh
GNeDk w[ek fdU.
Bwvnu duibDw ^ d[fpXk tkbh GktBk
d{o eo e/ Nkb'. j/ gqG{ ` i' e[M
s{z eodk j?A, T[;/ B{z w/ok wB uzrk
wzB/ ns/ w/o/ nzdo'A ftsefonK B{z
uzrk bZrDk eZY d/.
auDrhu ^ j/ gqG{ ` r[o{^;zs fwbk e/
;kvk T[Xko eo'. ;kBz{ ftekoK s'A
puk bU. ;kB{z sko fdU.
dIiKAw ^ f;Zfynk.
iDAwnu ^ joh d/ ;/te ;fsr[o{ dh
;/tk ns/ gq/w wzrd/ jB feT[Afe
joh dk ;/te gftZso joh dk o{g
j?. jw/Pk fXnkB gowkswk tb
bZrk oj/.
rMgw ^ ;/te fJjh nodk; eod/ jB
fe jw/PK gowkswk d/ fgnko ftu
bZrk ojK.
syvw ^ j'o ;G f;nkDgK Sv e/
joh dh ;/tk eoBh ukjhdh j?.
AMgw ^ nzr, ;kE. ;/te nodk;
eodk j? fe gqG{ d/ Bkb jh ojK.
thl sMBwKnu ^ wB[y gqG{ d/ ;/teK
dh Nfjb ;/tk eoB bJh ns/
;/teK Bkb rbpks eod/ ofjD
bJh nodk; eodk j?.
aUTnu bYTnu ^ wB[y dh nodk; j?
fe gowkswk d/ ;/teK Bkb T[;
dk T[mDk p?mDk Gkt w/b i'b
pfDnk oj/.
Anq qrMgw ^ ;/te dh nodk; j?
fe ;/teK dh uoB X{V wZE/ T[s/
brdh oj/ ns/ fJj uoB X{V wB
dhnK nB/e bfjoK eoe/ pDhnK
nk;K g{ohnK eod/ jB.
inrml ^ ;k|, gke, gftZso.
gowkswk d/ ;/teK dh P'Gk
dkrjhB j[zdh j?.
jn kI DUir ^ fi; wB[y B/ gqG{ d/
;/teK dh uoB X{V ftu fJPBkB
244
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eo fbnk.
hry klgw ^ T[; d/ nB/eK jh
iBwK d/ ehs/ j'J/ gkg ebze d{o
j' iKd/ jB.
aUcw
ftP/PD
T[~sw, ;q/Pm
245
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
imlY inQwvy Qwau
aUjl jal
ftP/PD
uwehbk, o"PB, ;kc
246
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
]2]3]8]
A.g.m.5, 713
aUjl jal
nIky gux gwau nke gun go
imthI rog mitah rog
crn pKwir arn pkhr
mnih crwvau Bog
man rw pg
Coif Awpqu hod pat
bwdu AhMkwrw bd ahkr
mwnu soeI jo hogu mn so jo hog
eyk ibnu dUjw ek bin dj
Avru n krxY jogu
awr na karn yog
247
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 45
d/ ;woZE BjhA.
aUjlu jal
mwieAw kw rMgu mi k rg
248
249
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bulw C`fxw[
igAwnI gurid`q igMG, myrw ipMf,67
aUjW lwauxw j lon
rwjy kol aUjW lw ky
rje kol j l ke
mqryeI mW ny suhxw rUp dyK ky moihq
hoxw
matre m ne sn rp dekh ke mohit
hon
bury kMm leI nw mMnxw
bure km la n mnn
Awpxy kpVy pwV ky
pne kapre pr ke
bxovws idvwauNxw
banows dwon
au~cI bIhI u bh
nWv iesqrIilMg
au~cI glI
250
T{m th
BKt g[fbzr
fJe tZvnekoh u"gkfJnk gP{, p'sk
251
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
whnK, wzB b? U;d/ nkyD/ B{z
m mn l osde khne n
s/oh jho fgnkoh dh nzpVh j?
ter hr pir d br h
eh ikDhJ/A T{m fe; xVh pfj;h
k jn th kis kr bs
ni/ ftnkj dh tkN sK bzwVh j?
aje wi d wt t lmr h
tkfo; Pkj, fJ; fJPe d/ tDi ftZu'A
wris is ik de wanj wi
fe;/ gZb/ Bkjh pXh dzwVh j?
kise palle nh bd damr h
DnwsrI m 5 ] jn kI kInI
pwrbRhim swr ] inMdk itknu n
pwvin mUly aUif gey bykwr ] 1 ]
rhwau ] jh jh dyKau qh qh
252
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
koie n phucnhwr ^ fi; d/ nzr
;zr fgqEth dk wkbe joh j? T[;
se e'Jh gjz[u BjhA ;edk. e'Jh
th T[;dk B[e;kB BjhA eo
;edk. T[; B{z e'Jh S{j BjhA
;edk, wko BjhA ;edk.
jo jo krY AvigAw jn kI hoie
gieAw qq Cwr ^ fi; gowkswk
dh e'Jh th pokpoh BjhA eo
;edk, w?A fiZE/ fiZE/ t/ydk jK,
T[~E/ jh wkbe gqG{ t;dk j?. T[;
d/ ;/te dh fijVk th e'Jh wB[y
fBokdoh, jZse, p/fJIsh eodk j?
T[j fBzde nkswe ihtB ftu
s[ozs jh ;[nkj j' iKdk j?.
T{DK n
BKt fJ;sohfbzr
ewhnK, xkNK
T{DK g{oB
;e/rk<
fJj
Bkw
eo
sarb n pran
aUxI n
;wkih
ihtB
ftu
wK^fgT[
;ke^;pzXhnK dh j'Ad wB sB dhnK
b'VK dh g{osh nEtk fizdrh fiT[D
ftu ;jkJh j[zdh j?. nfXnkswe
wjK g[oyK d/ T[gd/P ftu Bkw dh
pVh wjZssk j?. ;wfMnk iKdk j? fe
Bkw jo d[y ftu nk;ok fdzdk j?.
Bktb pkpk B"X f;zx dh gkso ;[Gkr
ftP/PD
nX{oh
253
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
guru pUrw nmskwry ] pRiB sBy kwj
svwry ] hir ApxI ikrpw DwrI ]
pRB pUrn pYj svwrI ] 1 ] Apny
dws ko BieE shweI ] sgl
mnorQ kIny krqY aUxI bwq n
kweI ] rhwau ] krqY puriK qwlu
idvwieAw ] ipCY lig clI
mwieAw ] qoit n kqhU AwvY ]
myry pUry sqgur BwvY ] 3 ]
ismir ismir dieAwlw ] siB
jIA Bey ikrpwlw ] jY jY kwru
gusweI ] ijin pUrI bxq bxweI
] 3 ] qU Bwro suAwmI morw ] iehu
puMnu pdwrQu qyrw ] jn nwnk eyku
iDAwieAw ] srb Plw puMnu
pwieAw
] 4 ] 14 ] 64 ]
A.g.m.5, 625
aUxI n
krqY puriK kart purkh
qwlu idvwieAw tl diwi
qoit n kqhU AwvY tot na kath
w
myry pUry mere pre
sqgur BwvY satgur pw
254
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gowkswk dk Bkw f;woBk P[o{
eo fdzdk j?, T[; B/ ;ko/ cb d/D
tkbh oZph pyfPP gqkgs eo bJh
j?.
T{s t
ftP/PD
w{oy, T[iZv
255
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T{s t
BjhA GkphnK s/ eos{s ekJh
nah pb te kartt k
;G/ bVB B{z j' wIp{s j? Bh
sbe larn n ho mazbt h n
;"Ag ghoK B{z Mb ftu S/VB/ jK
sp pr n l wi herne h
fJjdh wdd s/ f\Io s/ b{s j? Bh
d madad te khizar te lt h n
wkfonk s[;K d/ w/jfDnK rkbQhnK
dk
mri tus de mni gl d
J/j sK ;[e e/ j'fJnk skp{s j? Bh
e t suk ke hoi tbt h n
id'A s[;K d/ ;h rkbQh d/AdhnK ;U
jad tus de s gl dd s
J/j sK T{sBh dk e'Jh T{s j? Bh
t tn d ko t h n
tkfo; Pkj, fcoK fJjd/ wro
bZrh
wris phir de magr lagg
ni/ she fJj fojk nDS{s j? Bh
aje tk rih anht h n
256
t`brw
bwrW v`jIAW duiphrW hoeIAW,
b`ly b`ly vy
rotI Kw lY aUq t`brw[
257
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jWdI hY[ iesy krky auh mwVI ijhI
bwKocoV Bwv Srwrq qoN gl ivgwV ky
fwgW-soty cuk lYNdy hn[ isAwxy bzurg
jW isAwxy bMdy iehnW dIAW mwVIAW
mnoN-ibrqIAW qy icMqw krdy rihMdy
hn[
aUn n
BKt fJ;sohfbzr
ewh, xkN
aUn n
cwir kuMt r kt
fwgW kF leIAW dg kd la
258
aUNniv nav
fefonk ftP/PD
fBT[ e/, fBt e/, M[e e/
259
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
260
261
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
auiT auiT dyKhu bpuVyN ^ j/ ftuko/
pzfdU` fJ; pZdb B{z T[m T[m e/
eh d/yd/ j', fJ; d/ nkgD/ t;
ftu e[M BjhA fe fJj toyk eo
;e/.
ijin eyhu myGu pTwieAw iqsu rwKhu
mn mWih^ fi; wkbe B/ fJj
pZdb G/fink j?, T[; B{z nkgD/ wB
ftu u/s/ eo'.
sB krx plwh kryie ^ i' joh dh
fwjo s'A tKM/ jB T[j ;ko/
ftobkg eod/ jB. joh dh fwjo
dh BIo s'A fpBK ;koh f;qPNh
sob/ b? ojh j?, ftobkg eo ojh
j?.
Awfwxy Awkws kir iKn mih Fwih
auswrxhwr ^ T[; gqG{ dk ;dk
f;woB eoBk ukjhdk j? fi; B{z
irs pDkT[AfdnK fuo BjhA
brdk. gqG{ fJj sD/ j'J/ nkekP
pDk e/ fJe gb ftu Bk; eoe/
w[V pDkT[D d/ ;woZE j?.
kudriq kry vIcwr ^ gowkswk
nkg jh irs g?dk eoe/ nkg jh
fJ; ouBk dk fynkb oydk j?.
aUpjY pj
fefonk
T[gidk j?, g?dk j[zdk j?, T[sgzB j[zdk
j?
262
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
w?A
263
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jy Anyk krY sIgwr ^ fJj iht
o{gh fJ;soh Gkt/A fezB/ jh
fPzrko (ig sg nkfd) eo/, go
fco th r[o T[gd/P s'A fpBK P[ZX
BjhA j[zdh.
sw kusuD ^ i' fJ;soh gsh dh
;'Mh BjhA oydh, edo BjhA
ikDdh, feT[Afe T[; B{z wkfJnk
dk fgnko j?, T[j ngftZso j?.
sw kulKxI ^ T[j y'N/ bZSDK tkbh
j?.
nwnk nwrI ivic kunwir ^ BkohnK
ftZu'A T[j G?Vh Bkfo ejkT[Adh j?,
fJj' fijh fJ;soh G?V/ bZSDK tkbh
j?, ftGukoe j?.
hir bolI bYxI ^j/ gqG{, w/o/ T[~s/
fwjo eo, w?A s/oh pkDh, s/ok
i; rktK.
hir nwmu iDAweI ^ joh dk Bkw
T[uoK, r[o{ dh ;/tk s'A jh joh
Bkb w/b j' iKdk j?. XzB j? r[o{
i' nkgDh pkDh d/ e/ joh Bkb
w/b eokT[Adk j?.
hir aucrw ^ gowkswk dk Bkw
toBD eoK, T[; dk jh Bkw
T[ukoK.
hir lwhw lYxI ^ j/ gqG{ ` w/o/
aUpir par
fefonk ftP/PD
T[~s/, T[~go
f;o
e'Jh
Bkw
j?.
wB[y
Pl
264
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwnku ijin kl rwKI myrI ]
4]10]57]
A.g.m.5, 749
aUpir par
suAwmI sum
boil bol
mwieAw mi
mrxw cIiq n AwvY
marn t na w
Bau p
jmu jam
rMig rwqy rg rte
duKu nwsw dukh ns
bKs bakhs
idlwsw dils
nwmu iDAwiein nm tiin
AwrwDih rd
srix sarn
BrvwsY parws
pMc dust p dust
igAwnu gin
krmu karm
swr sr
kl kal
aUpir ^ T[~s/, T[~go.
suAwmI ^ wkbe, gowkswk fi;
wB[y d/ f;o T[~s/ jE oZy/ T[; dh
okyh eo/ T[; B{z e'Jh th d[y BjhA
tkgodk.
boil ^ i' wB[y wkfJnk d/ BP/ ftu
jzekfonk j'fJnk j[zdk j?, T[j p'bD
dh iku BjhA f;ydk. T[; d/ nzdo
fwmk; ns/ fBwosk Go/ p'bK dk
fBtk; jh BjhA j[d
z k.
mwieAw ^ T[j wB[y jo tes
wkfJnk dh w;sh ftu jh p/;[X
ofjzdk j?.
mrxw cIiq n AwvY ^ T[; B{z woBk
ed/ u/s/ jh BjhA nkT[Adk, w"s dk
;fjw sK ed/ T[; d/ fus ftu
g?dk jh BjhA j[zdk.
Bau ^ gowkswk nkgD/ ;zsK dk
nkg okyk j? s/ i' ;zs gowkswk
d/ nk;o/ jB T[jBK B{z e'Jh vo
g'j jh BjhA ;edk.
265
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jmu ^ iwK dk vo, w"s dk vo
G?n edh T[jBK d/ B/V/ th BjhA
Y[edk.
aUrw r
nWv puilMg
sx jW sUq k`qx vwlw iek Cotw AOjwr,
julwihAW dw iek sMd ijs nwl sUqr
dI A`tI dy nlIAW qy nVy v`ty jWdy hn
266
bhU dI ss qyl co ky
bah d sas tel co ke
isr au~qoN dI pwxI vwr vwr ky pINdI hY
sir utt d pn wr wr ke pd h
BwgW vwilAW dy pg wli de
Aj ho gey ny kwrj pUry
aj ho gae ne kraj pre
aUVw r
BKt g[fbzr
r[ow[yh toDwkbk dk gfjbk nZyo,
T nZyo dh X[Bh, T{V/ dk T[ukoD
267
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] nIl AnIl
ipAwilAw ]15]
ivcwr iprm
EAM oa
BKt g[fbzr
joh, gowkswk, gqG{
268
syjrIAw
A.g.m.5, 1213
EAM oa
ipRA pRIiq pria prt
cIiq pihlrIAw t plar
swj sIgrIAw sj sgar
hm BUlh ham pl
qum sdw ABUlw tum sad a'pl
hm piqq ham patit
qum piqq auDrIAw tum patit
udar
hm nIc ibrK ham n birkh
qum mYlwgr tum mlgar
lwj sMig sMig bsrIAw
lj sg sg basar
qum gMBIr DIr aupkwrI
269
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
uzdB B/V/ yVQ/ o[y
Z K B{z ;[rzXs eo
fdzdk j?. gowkswk nkgD/ uoBK
ftu ofjD tkfbnK dh fJZIs oyD
tkbk j?.
EAMkwr okr
BKt g[fbzr
eosko, eosk g[oy, e/tb fJe
JhPto
270
271
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkJhnK. wkB; iBw Bkb fJ; irs
dk fB;skok ehsk.
272
eo/.
gur gwn ^ T[j wkor^XkoBk iK
oj[^ ohs i' d;K r[o{nK B/ dZ;h.
nksw frnkB i' ;G frnkBK s'A
T[~go j?.
273
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nrBh, Xosh ns/ nkekP).
iqRBvn ^ fszB b'e, nkekP,
gkskb s/ wksb'e (gzi sZsK s'A
;kok pqjwzv ou e/ nkg jo
;oho ns/ jo EK T[~s/ ftnkge
j?).
kudrq ^ gqG{ Pesh, skes,
wkfJnk, Pesh. T[; eos/ B{z
fe;/ B/ th BjhA d/fynk, fi; B/
nkgDh e[dos Bkb pqjwk nkfd
ntsko pDkJ/.
ibAMq AsMK Apwrw ^ T[;B/ fJe
wkfJnk s'A jh bZyK pqjwzv eo
fdZs/ ns/ bZyK s'A n;zy ngko
(frDsh ofjs) ouBk ;ki fdZsh
j?.
bRhmMf kroV Sumwrw ^ T[;B/ nkgD/
fJe fJe o'w ftu eo'VK dh
frDsh ftu pqjwzv t;kJ/ j'J/
jB.
bRhmMf ^ irs, g;kok.
byd ^ fjzd{ ws d/ uko Xkofwe
rqzE i' JhPto ofus wzB/ iKd/
jB. gfjbK fJj fszB wzB/ iKd/
;B ns/ j[D fJjBK dh frDsh
uko j? (for t/d, :i[o t/d, ;kw
t/d ns/ nEot t/d).
Ehlw l
nWv puilMg
BulyKw, iksy hor dy ip`Cy CuipAw hoxw
274
Ehly bihxw le bn
ikirAw
Ehly bihxw le bn
ikauN Ehly bih bih JwkIdw
kio le b b kd
ieh prdw iks qoN rKIdw
pard kis t rkkhd
275
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kwrn pIq mIq bx AwieAw
kran pt mt ban i
mIm dw GuMgt muK pr pwieAw
mm d kugat mukh par pi
isr Cqr JUly lOlwkI dw
sir hatar le llk d
nWv puilMg
Bj-nT, Kycl, pRbMD; ielwj, dvwdwrU, GrylU p`Dr qy kIqw jWdw ielwj,
swDwrn Xqn
EhV pohV r pr
kj r pr karn h pd
Awm khwvq hY ik Gr AOrqW dy Aqy
Kyq mrdW dy[ ies leI swfy smwj
ivc mrd KyqW dy kMmW-DMidAW ivc ru`Jy
rihMdy hn[ irSqydwrIAW dI sWJ A`gy
qorn leI ivAwh SwdIAW Awid ivc
kpVw, gihxw-g`tw Aqy hor lYx dyx dw
swrw Prz AOrq dy isr Aw jWdw hY[
Gr dI suAwxI hI swry EhV pohV kr
ky iksy shylI Awid dy swQ nwl Awpy
hI Sihr jw ky KrId ilAwauNdI hY[
Urok ogr
BKt g[fbzr
nDu'gfVnk, o[Zyk^;[Zyk
276
277
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Et ot
BKt fJ;sohfbzr
nk;ok, gBkj
Et ot
st hmr ot stni
r[ow[yK$;zsK dh o/B, ;oD ftu jh
r[o{ dh UN j?. id'A ;zsK Bkb pfD
nkT[Adh j? ;G g{ofp fbfynk fwb
iKdk j?. Xow okJ/ e[M BjhA eo
;edk. ;G b/yk cN iKdk j?.
278
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
joh Grsh fdzd/ jB fJ; bJh
joh B/ ;G eowK dk b/yk gkV
fdZsk j?, j[D (eowK dk fj;kp
eoB tkbk) Xowoki eh eo/rk<
Et sqwxI ot stn
eosko dh UN ;skDh j?, seVh j?,
nzrheko j?. fJ; ftu nzfwqs Bkw
nT[yX[ j?.
279
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dhnK w?A fejVhnK fejVhnK
tfvnkJhnK fpnkB eoK.
kwit islk jau Apunw kIno ^ id'A
gqG{ iht B{z wkfJnk dh ckjh eN
e/ nkgDk pDk b?Adk j? sK T[;
iht B{z p/nzs ;[y gqkgs j' iKd/
jB.
Et ghI ot gah
Et ^ nk;ok, gBkj.
280
Et gusweI ot gus
qU smrQu t sam'rath
281
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s{z ;G skesK dk wkbe j?, s{z ;G
ihtK B{z ;jkok d/D tkbk j?, w/o/
T[~s/ fwjo eo sK fe w?A nZm/
gfjo s?B{z :kd eodk ojK.
mn mwhI ^ fi; wB[y d/ wZE/ B{z
r[o{ d/ uoB S{zjd/ jB T[; dk
jo/e vo fwN iKdk j?. T[j wB[y
nkgD/ wB ftu gowkswk dh
f;cs ;kbkj d/ rhs rkT[Adk j?.
sUK shj ^ nksw frnkB dh
e[dosh nt;Ek d/ ;[y. r[owfs
ftu j'oBK ;[ZyK d/ w[ekpb/ ;ji
;[y* iK ;ji nkBzd* nkT[Adk j?,
i' n;bh ;[y j? ns/ wB B{z
fNekD/ oydk j?.
Awnd Gnyry siqgur dIAw idlwsw ^
fi; wB[y B{z gowkswk B/ ftekoK
Bkb Nkeok eoB bJh j";bk
fdZsk. wB[y d/ nzdo nkswe ;[y
nkBzd g?dk j' iKd/ jB.
ijix Gir Awey soBw syqI pUrn hoeI
Awsw^ fiBQK B{z ;fsr[o{ fdbk;k
fdzdk j? T[j fJZIs B/eBkwh Bkb
ihtB y/Y fis e/ xo nkJ/ ns/
wB dh w[okd g{oh j'Jh.
pUrw guru pUrI miq jw kI ^ fijVk
r[o{ e'Jh T[ekJh eoB tkbk
BjhA.fi; r[o{ dh f;Zfynk ftu,
282
A.g.m.5, 289
Et ot
jwck jnu jwcY jak jan j
eyko AwDwru eko dr
ijn cwiKAw jin khi
sy jn iqRpqwny se jan triptne
suBr Bry subar pre
pRym rs rMig prem ras rg
aupjY cwau upj o
swD kY sMig sd k sg
pry srin pare sarn
Awn sB iqAwig n sb tig
AMqir pRgws tar prags
Anidnu ilv lwig andin liv lg
bMDn kwit badan kt
mukiq jnu BieAw mukt jan pai
jnm mrn janm marn
dUKu BRmu gieAw dukh prm g
riv rihAw rav r
283
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sd sMig hjUrI sad sg hazr
so ikau ibsrY so ki bisr
ij Gwl n BwnY je kl na pn
gur pRswid gur prasd
ko ibrlw lwKY ko birl lkh
ij ibKu qy kwFY je bikh te kd
Et ^ nk;ok, ;jkok, gBkj.
jwck jnu jwcY ^ iht wzrsk pD e/
gowkswk s'A fJZe' fJe wzr Bkw
dkB jh wzrdk j?.
eyko AwDwru ^ gowkswk jh ;G dk
nk;ok j? ns/ T[jh fJZe' fJe
;jkok j?.
ijn cwiKAw ^ fiBQK B/ th Bkw o;
B{z uZfynk j?.
sy jn iqRpqwny ^ T[j Bkw o; gh
e/ wkfJnk tb'A fsqgs j' iKd/ jB,
oi iKd/ jB, g{oB g[oy pD iKd/
jB.
suBr Bry pRym rs rMig ^ T[j gq/w d/
o; ns/ ozr Bkb BZe' Be Go
iKd/ jB. T[j gowkswk d/ gq/w
o; ftu Go/ j'J/ v[bQ v[bQ g?Ad/
jB.
284
285
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s{z jh wkB j?A e[b fBwkfBnK dk
t h mn h kul nimni d
s{z jh ;G dh ;[DA/ d[nk ;kJhA
t h sb d sune du s
sbp JhwkB talb mn
BPh dk N'bk nas d tol
UYD dan
BKt g[fbzr
;oho YeD tkbk e'Jh p;so, f;o
T[~s/ b?D tkbh u[zBh nkfd
J/,
B/.
uko\kB/ d/ v'ohJ/ wbwbh B/,
S'g ikbhnK, gN PyhbV/ B/.
Eq poq ot pot
ivSySx
swk-sMbMDI, irSqydwr
286
eykuo
kry
su
hoie
A.g.m.4, 1177
Eiq poiq ot pot
psrI sUrj pasr sraj
ikrix joiq kirn jot
eyko eyku eko ek
rihAw BrpUir r parpr
swkq nr loBI skat nar lb
287
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jwxih dUir jn dr
Edrnw odarn
ikirAw
audws hoxw, mwXUs hoxw; aufIk aufIk
ky Q`kxw jW mwXUs hoxw
288
UdoBk odarn
fefonk
T[dk; j'Dk, fBokP j'Dk, wk:{; j'Dk
;kok gotko[
Udfonk
t/dhnK
ek
289
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Udfonk odari
;kok gotko[ t/dhnK ek Udfonk
sr parwr ved k odari
ykt? ght? feS[ Bkjh
khw pw kih nh
feS[ dko{ efo kih dr kar
ey? dk Ub? by[ j?
kakh d l lakh h
pkj[ fyzfu fxXh bho kh kd
gr fSfe efo T[fm p?mk
pag hik kar uth bth
i' feS[ s/o/ nksw? o'r j't?
jo kih tere tm rog how
Epiq opat
BKt fJ;sohfbzr
g?dkfJP, T[sgsh
290
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vifAweI Awpy suix suix iDAwvixAw
] 8 ] 13 ] 14 ]
A.g.m.3, 117
Epiq opat
auqpiq prlau utpat parlo
sbdy hovY sabde how
gurmuiK DrqI gurmukh trt
gurmuiK pwxI gurmukh pn
gurmuiK pvxu gurmukh pawan
bYsq
M ru KylY ivfwxI
bstar khel widn
scw swhu sa sho
scy vxjwry sae wanjre
scu vxMjih sa wanaj
gur hyiq Apwry gur het apre
scu ivhwJih sa wihj
scu kmwvih sa kamw
ibnu rwsI ko bin rs ko
vQu ikau pwey wath kio pe
mnmuK BUly manmukh ple
lok sbwey lok sbe
291
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bYsMqru KylY ivfwxI ^ nr n;uoi
y/YK y/Ydh j?.
scw swhu ^ gowkswk ;dk ekfJw
ofjD tkbk fJe ;Zuk Pkj{eko j?.
scy vxjwry ^ irs d/ ;ko/ iht
T[; ;dk fEo Pkj d/ G/i/ j'J/
tgkoh jB.
scu vxMjih ^ T[j iht^tDiko/ ;dk
fEo Bkw ;"dk ftjkMd/ jB. T[j
;dk ;u yohdd/ jB. ;u dh
ewkJh eod/ jB.
gur hyiq Apwry ^ r[o{ d/ ns[N gqw
/
ekoD ;u dk jh tDi^tkgko eod/
jB.
scu ivhwJih ^ T[j ;dk fEo
gowkswk dk ;Zuk Bkw ftjkMd/
jB.
scu kmwvih ^ Bkw f;woB dh
ewkJh eod/ jB, ;dk fNe/ ofjD
tkbk Bkw jh ewkT[Ad/ jB.
ibnu rwsI ko ^ go fi; wB[y d/
gZb/ nkswe r[DK dk ;owkfJnk
BjhA j?.
vQu ikau pwey ^ fi; wB[y e'b
nkswe r[DK dk ;owkfJnk BjhA,
T[j wB[y Bkw tyo, Bkw t;s
Emwhw umh
BKt g[fbzr
ukn, y[Ph
292
293
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pkjo uoB s[o iKdhnK jB,
rohpK B{z fiBQK B{z whAj g?D eoe/
wI{oh BjhA bZGdh, okjhnK B{z
fiBQK dk o;sk gkDh eoe/ o[e
iKdk j? ns/ B"eoK B{z fiBQK B{z
gkDh dh xub^xub ftu th ezw
eoBk g?Adk j?.
qU scw sicAwru ^ gowkswk ;dk
ekfJw ofjD tkbk j?. T[j n?;h
j;sh dk wkbe j? fi; B/ nkgDh
fJj j;sh jo EK toskJh j'Jh
j?.
bYTw qwVI lwie ^ pqjwk eztb
ftZu'A g?dk j'fJnk wzfBnk frnk
j?. fJ;/ bJh eztb s'A Gkt j? ;G
dk w[ZY. ni/ f;qPNh dh T[sgsh
BjhA ;h j'Jh id'A s'A T[j nkgD/
nkg ftu ;wkXh bkJh p?mk ;h.
nw iqsu bwpu n mwie ikin qU
jwieAw ^ gqG{ gowkswk dk Bk
e'Jh fgsk j? ns/ Bk jh wksk j?.
j/ gqG{ ` s?B{z fe; B/ g?dk ehsk j?<
nw iqsu rUpu n ryK vrn sbwieAw ^
T[; gqG{ dk Bk e'Jh o{g j?, Bk
e'Jh fuzBQ ns/ Bk jh ;kfonK
toBK ftu'A T[; dk e'Jh toB j?.
sic smwieAw ^ ;Zu/ joh d[nkok
r[o{ gshidk j? ns/ ;u ftu
;wkfJnk j?.
UVe orak
fefonk ftP/PD
nyho, nzs, nkyo
okDhJ/A `
d[BhnK fdZsh skr fiZe[o gkfonK
294
UVe orak
s/o/
:kok.
jZE
n;kvVQh
v'o
EVik ko n phUcy
orak ko na pahe
wB[yh :sBK Bkb UVfe B{z BjhA gjz[u
;ehdk. r[o fpB nktD$ikD ubdk
ofjzdk j?. GowK dk G[bktk j?. ;kok
;z;ko T[ofMnk j?. fJ; r[o ;kXBk
ftu gow/Po dh UN j?, T[Xko j?.
295
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
EVik orak
296
297
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
n
AausIAW s
BKt fJ;sohfbzr
IwhB T[~s/ fyZuh j'Jh ;hsk bhe.
fJj fJe gqeko dk ftuko j?, yk;
eoe/ fJ;sohnK fJ; PrB T[~s/
pj[s fBPuk oydhnK jB. fJ; dk
cb T[ukoB dh ohs j?
298
AauhiT hath
BKt g[fbzr
fjodk
299
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
300
301
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;[o s{zp/ jB, Gkt ;[nk; ;[nk;
Bkw igdk j?. fi; T[s/ gqG{ dh
feogk j' ikt/, T[j wB[y fJ;
;oho B{z fezr[oh pDkT[aAdk j?,
;[nk; ;[nk; Bkw igD B{z fJ;
;oho fezr[oh d/ s{zp/ pDkT[Adk j?.
T[;d/ nzdo r[o{ dk Ppd nB'yh
fyZu Bkb tZidk j?.
isv ngrI mih Awsxu AauDU AlKu
AgMmu ApwrI ^ fi; wB[y B{z
gowkswk Ppd Bkb i'Vdk j?, T[j
T[; nkswe nt;Ek o{g Broh
ftu nv'b fus j' e/ i[Vdk j?.
fiZE/ efbnkD ;o{g gqG{ dk jh
gqGkt j?, fiZE/ T[; d/ nzdo
nby,
ngjz[u
ns/
p/nzs
gowkswk gorN j' g?Adk j?.
nkswe nt;Ek jh i'rh dh fPt
Broh j?.
kwieAw ngrI ^ ;oho Broh j?.
fJj wB T[; dk okik j? ns/ gzi
frnkB fJzdo/ ftukotkB j' e/
fJ; ftu t;d/ jB.
sbid rvY ^ wB^okik fjod/ o{g
nk;D s/ p?m e/ Ppd d[nkok i;
eodk j? ns/ r[D tkbk j' e/
ndb eodk j?, fJB;kc eosk j'
e/ fBnK eodk j?.
302
AauKD k had
BKt fJ;sohfbzr
dtkJh, n"PXh
303
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
304
AauKDu k had
BKt fJ;sohfbzr
n"PXh, dtkJh (Bkw^o{g)
qw kI kwtI t k kt
swDsMgiq ibswsw
sd sgat bisws
qwrIly Bvjlu qwrU
trle pwjal tr
ibKVw boihQ bikhr bohith
305
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iqRpiq AGwey tript age
AauKDu
^
(Bkw^o{g).
n"PXh,
dtkJh
AauKI kh
kh kr na dekhan de
ftP/PD
n"yh, d[y d/D tkbh
A.g.m.5, 682
AauKI kh
Apnw ibrdu smwly apn bird
306
smle
swis swis pRiqpwly
ss ss pritple
Awid AMiq pRBu sdw shweI
d t prb sad sah
DMnu hmwrw mIqu tan hmr mt
min iblws Bey man bils pa
Acrj dyiK bfweI aarj dekh
bad
Aaugx gan
ftP/PD
n"r[D, d'P, n?p
307
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.1, 357
Aaugx gan
Brim BulweI prm pul
jw iqsu BwvY j tis pw
bKsy soeI bakhse so
gur prswdI gur parsd
durmiq KoeI durmat kho
qW ko scy sic smwvY
t ko sae sa smw
Aaugx ^ n"r[D, d'P, n?p.
Brim BulweI ^ M{m/ w'j d/ ekoB
d[BhnK GNeDk ftu g? e/ e[okj/
gJh j'Jh j?. wK, fgT[, g[Zso
nkfd B{z jh nkgDk ;dk ;kEh ikD
e/ iht gowkswk B{z ft;koh p?mk
j?. n;b ftu Bk wK ns/ Bk
g[Zso e'Jh th fe;/ dk gZek ;kEh
BjhA j?.
jw iqsu BwvY bKsy soeI ^ i/ e'Jh
pj[s n"r[DK tkbk wB[y gowkswk
d/ do T[s/ g[eko eo/ ns/ T[;
ns ftekoh dh noi'Jh gqG{ B{z
g;zd nkt/ sK T[j pyfpP
eodk j? ns/ nkgD/ Bkw dh dks
pyPdk j?.
Aaugx gan
BKt g[fbzr
n?p, d'P
308
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.1, 470
Aaugx gan
kpVu rUpu kappar rp
Cif dunIAw AMdir jwvxw
had dun dar jwn
mMdw cMgw Awpxw md g pn
hukm hukam
min Bwvdy man pwde
rwih BIVY r pr
ngw dojik ng dozak
Aaugx ^ n?p, d'P.
kpVu rUpu ^ fizd dk eZgVk, ;oho
s/ ;'jDk o{g ozr, fJj fd;dk
irs ;G BkPtkB jB.
Cif dunIAw AMdir jwvxw ^ fJ;/
irs ftu ;G e[M iht B/ Sv e/
s[o ikDk j?.
mMdw cMgw Awpxw ^ jo wB[y B/
nkg' nkgD/ ehs/ j'J/ uzr/ s/ wzd/
eowK dk cb nkg/ jh G'rDk j?.
hukm ^ fi; wB[y B/ wB wzBhnK
je{wsK ehshnK T[; B{z wB
nkJhnK eos{sK dk pdbk
fwb/rk.
AaugxvMqI ganwt
ftP/PD
n"r[DK tkbh
309
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bynqI kry kir ikrpw dyhu jIA dwn
] jl ibnu ipAws n aUqrY Cutik
jWih myry pRwn ] qU suKdwqw byAMqu hY
guxdwqw nyDwnu ] nwnk gurmuiK
bKis ley AMiq bylI hoie Bgvwnu
] 2 ] pauVI ] Awpy jgqu aupwie
kY gux Aaugx kry bIcwru ] qRY
310
AaugxI gan
ftP/PD
n"rDK tkbk, r[DK s'A fpBK
311
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.4, 311
AaugxI gan
gurmuiK gux vyhwJIAih
gurmukh gun wehj
mlu haumY kFY Doie
mal hm kdd te
scu vxMjih rMg isau
sa wanj rg sio
scu saudw hoie sa sd hoe
qotw mUil n AwveI
tot ml na wa
lwhw hir BwvY soie
lh har pw soe
scu vxMijAw sa wanji
AaugxI ^ n"r[DK tkbk, r[DK s'A
fpBK.
AaugxI BirAw srIru hY ^ j/ ;zs' `
w/ok ;oho n"r[DK Bkb Gfonk
j'fJnk j?, fJj fBowb fet/A j't/<
gurmuiK gux vyhwJIAih mlu haumY
kFY Doie^ r[o{ dh f;fynk d[nkok
Aaugxu gan
ftP/PD
n?p, d'P
312
Aaugxu gan
ichn Bg hUey ehan pg he
krau AFweI DrqI mWgI
kar ad trt mg
bwvn rUip
bahn
bhwnY
bwan rp
313
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bolI Bwie suBweI bol pe sub
gurmuiK Ailpqu gurmukh alipt
lypu kdy n lwgY lep kade na lg
sdw rhY srxweI sad rah sarn
mnmuKu mugDu manmukh mgd
duiK lwgY pCuqweI dukh lg pahut
Awpy kry pe kare
krwey krqw kre kart
314
^ oki/
wZsK d/
Bk uVQhA
fbnkthA
go T[;
315
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eosk g[oy nkg ed/ BjhA G[bdk.
;dk fEo ofjD tkb/ gowkswk d/
;Zu/ Bkw ftu brD Bkb jh
Gt^;kro ftZu'A gko T[skok j'
;edk j? ns/ r[o{ dh feogk Bkb
e'Jh ftobk jh S[Ndk j?.
Aaugux gun
BKt g[fbzr
n"r[D, n?p, d'P, gkg
Aaugux gun
gux gun
vFx vwlw Cwau wadan wl ho
Pl dy vt vgwieAW phal de wat wgi
bymuK Pl nw pwiedy
bemukh phal n pide
syvku syvk syvk sMMdw
sewak sewak sewak sd
Aaugux ^ n"r[D, n?p, d'P, gkg.
gux ^ fpqS dk fJj PkBsh tkbk
;[Gkn j? fe T[j n"r[D eoB tkb/
Bkb th r[D (T[geko) eodk j?.
vFx vwlw Cwau ^ fpqS d/ EZb/,
SKt/A p?mk soykD T[; uzr/ dk th
wzdk fustdk j? fe fJj NkjD tY
e/ b? iktK.
Pl dy vt vgwieAW ^ tZN/ wkoB
tkfbnK B{z th fpqS cb fdzdk j?.
tYD tkb/ B{z p/Vh s/ uVQk e/ Bdh
s'A gko eodk j?. fJj' ;[Gkn
r[ow[yK dk j[zdk j? fe T[j p[o/ dk
th Gbk eod/ jB.
bymK
u
Pl nw pwiedy ^ p/wy
[
(wBw[y) g[oy r[ow[yK s'A cb
gqkgs BjhA eod/, go ;/te
316
AauguxhwrI gunhr
ivSySx
bygux; SuB krmW qoN hIx
317
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jy qMU nzr imhr dI BwlyN
je t nazr mehar d pl
cVH caubwry mYN su`qIAW
cr bare m sutt
BKt fJ;sohfbzr
w[;eb o;sk, fpBK grvzvh s'A okj
gzdoK fdB GkJh bkb' d/ xo ofj e/
fco T[~E'A ftdk j'J/. GkJh bkb' gk;'A
J/wBkpkd s'A s[o/. n"MV okjK ftu
dh s[o/ ikD. ;k| ns/ f;ZX/ o;s/
g?D Bkjh. t;sh (nkpkd) ftu
dkyb Bk j'D. wodkB/ B{z G[y bZrh.
wodkB/ B/ r[o{ ih B{z fejk fe w?B{z G[y
bZrh j?. r[o{ BkBe B/ tuB ehsk fe
s{z G'iB ykD bJh f;X' dh t;sh ubk
ikj.
AauD d
BKt fJ;sohfbzr
T[wo
318
319
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bkb v{zxh ;KM gk bJh j?, T[j fJ;
;z;ko ;w[zdo s'A gko bzx iKdk j?.
AauD d
nWv iesqrIilMg
AwXU, aumr, ijMdgI
320
AauDUqw dt
ftP/PD
fsnkrh
321
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.1, 840
AauDUqw dt
duAwdis dudas
Aihinis nis
sUqw st
jwgqu jwig jgt jg
ilv lwie liv le
kwlu kl
AqIq Bey att pa
mwry bYrweI mre br
duAwdsI dieAw duds d
brqI bart
inhkwm nekm
Ajpw jwpu a'jap jp
qIin Bvx tn pwan
suic su
sMjm sjam
qrvr tarwar
AMimRqu mrit
piq pat
scu min BwxY sa man pn
rwjs rjas
qwms tmas
sq sat
kwl kl
caudis Bvn das pwan
pwqwl smwey ptl sme
KMf bRhmMf khd brmd
AmwvisAw amwasi
cMdu d
gupqu gupt
gYxwir gnr
sbdu bIcwir sabad br
ssIAru ggin sasar gagan
joiq jot
iQru Qwin suhwvY thir thn suhw
jh Awsw j s
qh ibnis ibnwsw t bins bins
PUtY Kpru pht khappar
322
323
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;w[zdo ftu fvr ;edk j?.
AMimRqu ^ T[; dh iVQ nwo j'
;edh j?, fi; dh u'Nh fbt dh
sko Bkb pZMh oj/, Gkt fizdrh
nwo j' ;edh j? i/ wB ns[N
brB ftu i'Vh oZyhJ/.
piq ^ gowkswk dk vo^ndp Bk
oZyD tkbk wB[y b'e^gob'e dh
fJis rtk e/ nkswe w"s ;j/V
b?Adk j?.
scu min BwxY ^ ;Zuk joh wB B{z
uzrk br/ sK Pkjh o[spk fwbdk
j?.
rwjs qwms sq kwl ^ wB[y nkw
s"o s/ fszBK jkbsK ftu ofjzdk
j?. id T[j tZvk j'D dh ykfjP
eodk fJXo T[Xo d"Vdk j?, sK
T[; ftu oi* r[D dk i'o jz[dk
j?. id T[j r[Z;/ s/ Jhoyk d/ jB/o/
ftu fcodk j?, sK T[; ftu sw
r[D pj[s j[zdk j?, eJh t/o T[j
rqfj;E Sv Svk e/ t?okrwJh j'
iKdk j? s/ d[y ;[y T[; T[s/ n;o
BjhA eod/ T[d'A T[; dh fposh
;s* r[D tkbh jz[dh j?. r[owfs
ftu fJjBK fszBK s'A T[go ;fji
gd iK u"Eh s[ohnk nt;Ek j?,
fiZE/ r[ow[y gj[zud/ jB.
324
nT[os rat
BKt fJ;sohfbzr
gsBh, tj[Nh, shthA
;[D' P/y ih n"os (gsBh) xo j't/
ns/ wod (gsh) god/; frnk j't/.
god/; rJ/ gsh dh gsBh, gsh d/
ndp (fJZis, nkpo{) fjs xo ftu
oj/. T[j n"os gsh dh j? ns/ gsh
n"os dk j[zdk j?. go ;/y ;kfjp
i/eo god/; rJ/ gsh fgS'A n"os
gsh d/ ndp ftu Bk oj/, y;w Bkb
f;de Bk fBGkJ/ sK T[j n"os
n"r[Dtzsh (n"rDjkoh) j[zdh j?. T[;
ftu'A n"r[DK dh ;VjKd wkodh j?.
go i/eo ;po ns/ f;de Bkb oj/
sK f;de dh w[okd gkT[Adh j?. xo
325
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?.
nT[ohnk r
GkJh pkbk iBw ;kyh,
nT[os rat
nT[os y;w d/ jfe ndp ftfu pfj
oj/
rat khasam de hak adab wi b
rahe
y;w dh ;ko ikD/ Bkjh
khasam d sr jne nh
y;w Bkb f;de oy/ Bkjh
khasam nl sidk rakkhe nh
nT[os nT[r[Dtzsh GJh
rat gunwt pa
ftP/PD
326
nT[bhnk l
nT[ohnk r
jT[bh yg rfJnk hl khap g
nT[ohnk pT[ohnk pksk eosk j?
r br bt kart h
nkgD/ fpod[ eh jhDh ejh Bjh
iksh pne bird k hn kah nah jt
i?;k j? s?;k jh j?
js h ts h h
T[;ek nzr oysk j?
usk g rakht h
s[;kv/ ej/ T[j ewh B j't/rk
tusde kahe kam na howeg
BKt g[fbzr
g?rzpo, ntsko, ;kX{, Xowh
327
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
GkJh pkbk iBw ;kyh,
nT[bhnk l
AaulIey le
AaulIey le
BKt g[fbzr
tbh dk pj[tuB, |eho, ;zs, op d/
BIdheh
drvyS darwe
suMhdy sode
mlg malg
aulmwau ulmo
SrY SrIAq ar arat
mwrPqI mwrU& mrphat mrf
bjr kvwr bajar kwr
AaulIey ^ tbh dk pj[tuB,
|eho, ;zs, op d/ BIdheh.
pIr ^ Xow dk nkuko:, r[o{.
pYkMbr ^ i' JhPto dk ;zd/P b'eK
se gjz[ukJ/, Bph.
gaus ^ cfonkd ;[DB tkbk,
w[;bwkB |ehoK dk fJe yk;
doik.
kuqb ^ ;odko, w[yhnk, gqXkB.
328
nz;
s
BKt fJ;sohfbzr
nzr, Gkr; n"bkd
329
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gfjb/ fB;u/ J/j eoBk j? n;K :
nz; s
dh ;
ej[ epho fJj[ okw eh nz;]
i;
ekrd
go
fwN?
wz;[]]]]
n;jkp ashb
BKt g[fbzr
;kEh, d';s
330
AsMK askh
ftP/PD
nDfrDs, p/nzs
n;jkp ashb
331
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
332
333
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[~E/ sK fe;/ dh wikb BjhA j'Dh
ukjhdh i' fe;/ T[~s/ I[bw eo
;e/, go fJZE/ sK eJh I'o Bkb,
XZe/ Bkb oki eoh ik oj/ jB.
AsMK pwpI ^ nDfrDs p/d'fPnK
d/ rb tZYd/ ns/ gkg ewk oj/
jB.
AsMK kUiVAwr ^ fiE/ wB B{z ;kXD
bJh fJekrosk nkfd fJzB/ ;kXB
;kX/ iKd/ jB T[~E/ e{V, fBzfdnk
nkfd wB d/ y'N xN j'D/ ukjhd/
jB go p/nzs iht M{m/ jB ns/
M{m p'bD ftu jh bZr/ ofjzd/ jB.
AsMK mlyC ^ nDfrDs wzd fJZSk
tkb/ w?b yk e/ nkgDk nkjko
eod/ jB noEks o'Ih ewkT[Ad/
jB.
AsMK
fBzde
gokJh
nkgD/
Asgwh asg
ftP/PD
nEkj (;z;koe r[zMbK o{g)
334
;z;koe
r[zMbK
d/ d{i/
sK wB
iKdhnK
j?.
335
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j'fJnk j[d
z k j?.
Asgwhu asg
mwnsr mnsar
ftP/PD
fi; dh Ekj Bk j't/, nEkj, eosko
336
n;ziw asjam
BKt g[fbzr
n;ziw, ;ziwjhDsk, fBo;ze'u,
nB[PkPB jhDsk
337
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nZr/ fJj' jh j? fe gfjb/ ;ziw
eo', c/o fNekT[ ftu nkU,
c/o s[jkvh wfs pb gke/ s[jkv/
wB d/ T[s/ bZr/.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,
n;ziw asjam
nzdo ;kv/ n;ziw B/ o"bk gk SZfvnk
dar sde asjam ne rl p haddi
gow/P[o dk j'Dk nkgD/ nzdo'A gqshs
j[zdk
parmesur d hon pne dar pratt
hd
o"b/ B/ f;de wko SZfvnk
rle ne sidak mr haddi
p[ZXh ;kvh wkfJe y'iK ftu w;s
j?
bddi sd mik khoj wi mast
h
;ziw eo' sjam karo
fNekT[ ftu nkU tiko wi o
BKt fJ;sohfbzr
;'Bk, uKdh, sKpk, fi;s, gkok,
338
dan ws wnspat
lohw suienw loh suin
crxwimRq AMimRq mqvwly
arnmrit mrit matwle
joiq jot
sbd suriq abad surt
Ast Dwq ^ ;'Bk, uKdh, sKpk,
fi;s, gkok, ebh, b'jk, f;Zek,
nm XksK.
vyd kqyb ^ fi; soQK gko; nZmK
XksK B{z S{j e/ fJe ;'Bk o{g eo
fdzdk j?, fJ;/ soQK r[o{ ih B/
r[of;y bJh t/d es/p d/ G/d B{z
fwNk e/ ;G B{z fJZe' jh gqG{ dh
g?dkfJP j'D dk T[gd/P d/ e/ f;y
ftZu'A Bcos ns/ d[i?rh B{z d{o eo
fdZsk j?.
cMdx vws vxwspiq ^ uzdB dk o[y
fi; soQK nkb/ d[nkb/ dh ;koh
pB;gsh S'N/ tZv/ p{fNnK ftu
nkgDh ;[rzXh fpmk fdzdk j?.
lohw suienw ^ b'jk ;'Bk j' e/
nkgDh uwe j'o rfjfDnK d/ o{g
ftu pdb e/ nkgDh uwe dwe
B{z ftykT[Adk j?, fJ;/ soQK ;Zuk
f;y fes/ th j't/, T[j r[of;yh dh
wfjwk jh c?bkT[Adk j?.
339
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ndIAW nwly vwhVY gMg sMg gMgodk
hoeI] Ast Dwq iek Dwq hoie
pwrs prsY kMcn soeI] cMdnvws
vxwspiq APl sPl kr cMdn
goeI] iCA ruq bwrh mwh kr sUJY
suJ n dUjw koeI] cwr vrn iCA
drSnw bwrh vwt Bvy sB loeI]
Awvw gaux gvwiekY gurmuK mwrg
duibDw KoeI] iek mn iek ArwDn
EeI ]9]
vwrW BweI gurdws, 5
Ast Dwq ast tt
pwrs pras
kMcn kaan
vxwspiq wnspat
iCA ruq bwrh mwh he rut br
m
cwr vrn iCA drSnw r warn he
darn
gurmuK mwrg gurmukh mrag
ArwDn ardan
Ast Dwq ^ nZm XksK ^ ;'Bk,
uKdh, sKpk, fi;s, gkok, ebh,
fize, f;Zek, nZm XksK.
340
AsQl asthal
BKt g[fbzr
i' uzrk ;EkB BjhA j?, T[ikV
341
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;'B/ d/ u[pko/ jB go fi; EK gqG{
dk Bkw Bk ifgnk ikt/, T[j t;d/
Pfjo th T[ikV jB.
hir ruKI rotI Kwie smwly ^ fijVk
wB[y o[Zyh o'Nh yk e/ th joh B{z
u/s/ eodk j?, T[; dk Bkw nkgD/
fjod/ ftu ;KG e/ oZydk j?.
ndir inhwly ^ joh T[; B{z nzdo
pkjo fwjo dh BIo Bkb t/ydk
j? Gkt T[; dh uzrh soQK ;zGkb
eodk j?.
jwxu ivsU kI vwVI jIau ^ go
fijVk wB[y d[BhnK d/ gdkoE yk
yk e/ wzd/ ezw eodk ofjzdk j? T[;
dh fIzdrh Ifjo dh y/sh ;wkB
j?.
swkq sMig ivkrm kmwey ^ fijVk
wB[y ;zs iBK Bkb gq/w BjhA
pDkT[Adk, wkfJnk B{z fgnko eoB
tkb/ ns/ gqG{ Bkb'A N[ZN/ j'J/ pzfdnK
Bkb ob e/ wzd/ eow eodk
ofjzdk j?.
dulB dyh KoeI ^ T[; p/;wM wB[y
B/ fJj nfs ehwsh ;oho rtk
fbnk.
ApuxI Awip aupwVI ^ T[j
nkgDhnK iVK nkg jh tY fojk
j?.
rwKhu srm AswVI jIau ^ j/ gqG{ `
;kvh bki oZyhA, n;hA ftekoK
ftu Bk y[nko j'JhJ/.
AsiQru asthir
ftP/PD
nv'b fus
342
AsiQru asthir
ftP/PD
nv'b fus, nub, fdqV
343
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.3, 1417
AsiQru asthir
344
AsnweI asn
BKt fJ;sohfbzr
tkech, ikDekoh
j?.
345
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BwvY pw
kUkr kkar
bygwnw begn
Bgiq hIxu pgt hn
AsnweI ^ tkech, ikDekoh.
gux gwvw ^ j/ joh ` s{z pkdPkj
j?A, ;G s'A tZvk j?A, s/oh f;cs
eoBh BjhA nkT[Adh. j/ gqG{` w?B{z
n?;h ;wM pyP fe w?A s/o/ r[DK
dk rkfJB eoK.
sc mih rhau rjweI ^ w?B{z n?;h
;'Mh, ws fdU w/o/ gqG{, fi; Bkb
w?A oikJh (j[ewh pzdk) j' e/ ;u
ftu fNfenk ojK.
AMDuly ikAw cqurweI ^ j/ w/o/ gqG{`
w?A s/o/ r[DK dk nzs BjhA ikDdk,
w?A nzBQ/$ nfrnkBh gk; eh ubkeh
j' ;edh j?< w/o/ e'b e'Jh n?;h
f;nkDg BjhA fe s/o/ pko/ ikD
;eK.
BwvY ^ j/ gqG{` w?A s/o/ r[DK dk eh
eEB eoK, w?A efj efj t/y fbnk,
w?E'A neE dk eEB BjhA j' ;edk.
i' rZb s?B{z uzrh brdh j?, T[jh s/oh
tfvnkJh j?.
kUkr hau bygwnw ^ j/ gqG{` s/o/
Asnyhu asn
BKt g[fbzr
w'j, fgnko
346
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
347
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
JUTy siB pwj ^ T[; dk ihtB Bk;
j' iKdk j? ns/ T[; d/ d[BhnK tkb/
;ko/ fdykt/ ftnoE j' iKd/ jB.
jm puir bwDw ^ fijVk wB[y
gowkswk dk Bkw BjhA f;wodk,
T[; B{z iw^g[oh ftu Xow oki
e'b pzBQ e/ fbikfJnk iKdk j?.
lwK AfMbr bhuqu ibsQwrw ^ bZyK
d/ fdykt/ d/ ;wkB s/ tZv/ fybko/,
c?bkU.
nwm ibnw JUTy pwswrw ^ fJj
gowkswk d/ Bkw s'A fpBK ftnoE
fybko/ jB. go gowkswk dk
Bkw T[jh wB[y f;wodk j? fi; B{z
gowkswk nkg feogk eoe/ fJj
dks fdzdk j?.
n;o asar
BKt g[fbzr
n;o, gqGkt,
348
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ukj/ e'Jh nkgD/ nzdo d/ n;oK
B{z d/yD dk :sB eodk j't/ ukj/
p/gotkj j't/, go bkj/ s'N/ dk
n;o nzdo Io{o g?Adk ofjzdk
j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,
n;o asar
bkj/ s'N/ dk n;o nzdo Io{o g?Adk j?
lhe tote d asar dar zarr pd h
fe;/ ftd:k d/ fj;kp ftu
kise vidiy de hisb wi
nkgD/ eowK B{z thuko'
pne karm n wro
Asrwau asro
BKt g[fbzr
nk;ok, UN, ;jkok
349
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kIAw
cwry
hoAw
kivq
ikCu kdy n krin DirAw ] iciq
AwvY Esu pwrbRhmu qw inmK
ismrq qirAw ] 4 ] swsq
350
tari
swsq isMimRiq ssat smrat
byd cwir bed r
muKwgr ibcry mukhgar bire
qpy qpIsr jogIAw
tape tpsar yog
Ktu krmw qy duguxy
khat karm te dugune
srpr nrky jwie sarpar narke je
rs Bogx ibsQwr
ras pgan bisthr
AcwrvMqu arwt
kwieAw rogu ki rog
n iCdR ikCu na hidr kih
nw ikCu kwVw sogu n kih kr sog
imrqu n AwvI iciq iqsu mirt na w it
tis
Aihinis BogY Bogu nis pg pg
jmkMkr vis pirAw
jamkkar was pari
duhw isirAw kw Ksmu
duh siri k khasam
Asrwau ^ nk;ok, UN, ;jkok.
351
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fttjko iK gqwkoE ftu you Bk
eo ;edk j't/.
352
uzrh
ofjDh
n;b asal
ftP/PD
jeheh, :EkoEe
353
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
354
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Gow dh EK n;b rZb
prm d th asal gal
Xkofwe Gow trmik prm
S{s Sks jNkT[Ad/ jNkT[Ad/
ht ht hatde hatde
;ckJh ph Bk s[o ikt/
saf b n tur jwe
n;bhns aslat
e[uhb kul
n;bhns aslat
BKt fJ;sohfbzr
jehes, :EkoE, ;u
355
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;[D wk;h rjD/ dh ikJh rjDk
j? s/ egV/ dh ikJh egVk j?.
nzB dh EkfJ nzB j? s/ w? n;[s[
n;[s[ eodh jK. GkGh fpBk w?
fJ; w'jA' BkT[ ed/ ;fdnk Bkjh
ns/ wk;h i/ s[;h n;kB{z ns/ ysqh
d/ g[s[ B{z J/t? nBje[ fpB je[
y[nko eo' sK n;kv/ e/ t; j?.
s[;kvh y[;h n;h s[;K B{z e[S[ Bjh
nkyd/ jb/ ;/ok j?. sK uzd' okDh
u[g eo ojh. nky ;e/
e[S Bkjh.
GkJh pkbk iBw ;kyh, ^
n;[s[ n;[s[ asut asut
rjD/ dh ikJh rjDk gne d j
gn
egV/ dh ikJh egVk kapre d j
kapr
nzB dh EkfJ nzB n d the n
J/t? nBje[ fpB je[ y[nko eo'
ew anhaq bin haq khur karo
n;kv/ e/ t; asde ke was
jb/ ;/ok hale ser
Asuin asun
BKt g[fbzr
nZ;{ wjhBk
356
Asuin asun
BKt g[fbzr
nZ;{ dk wjhBk
357
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fwbdk, d{i/, Ugo/ dh nk; ftu e[M
gqkgs BjhA j[zdk. fJ; Ppd ftu w/b
ns/ nDw/b d/ d[tzX B{z T[bhfenk
frnk j?.
358
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftSV e/ j'o fe;/ EK BjhA iKdh
feT[Afe T[; B{z fBPuk j' iKdk j?
fe ;dhth ;[y gqG{ dh PoB s'A
fpBK j'o fe;/ EK BjhA.
AsU suKI vsMdIAw ijnw mieAw
rwie -nZ;{ dh fwZmh ;[jktDh
ftu T[jh iht fJ;sohnK
ftu tZ;dhnK jB, fiBQK
gowkswk dh feogk j[zdh j?.
hir
o[Zs
;[y
T[s/
BKt g[fbzr
okyPK B{z wkoB tkbk
Asur
sMGwr
vwd
359
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sgd/, sg iKd/ s/ ;z;ko B{z ysw
eoh iKd/ jB go r[ow[y ;Ks
fus e/tb w'y d/ dotki/ jB i'
dt?s B{z ysw eo fdzd/ jB.
AStDWq asttt
BKt fJ;sohfbzr
nm XksK ^ ;'Bk, uKdh, sKpk,
fi;s, gkok, ebh, b'jk, f;Zek,
pwrs pras
gMg gMgovY gg ggow
piqq auDwrx patit udran
nrk invwr nark niwr
lK piqq sMgovY lakh patit sgow
gurmuK AwlovY gurmukh low
AStDWq ^ nm XksK ^ ;'Bk,
uKdh, sKpk, fi;s, gkok, ebh,
b'jk, f;Zek.
cMdn ^ fJe ;[rzX tkbk fpqS ns/
T[; dk ekm. uzdB d/ ekm ftZu'A
eZfYnk s/b pj[s ;[rzX tkbk j[zdk
j? ns/ ;ko/ fJso fJ;/ s'A jh
pDkJ/ iKd/ jB. izrb ftu uzdB
d/ o[y dh tkPBk Bkb B/V/ s/V/ d/
o[y Gkt nkb/^d[nkb/ dh ;koh
pB;gsh uzdB dh ;[rzXh tkbh j'
iKdh j?.
pwrs ^ fJe ebfgs gEo, fi;
d/ S{jD s'A b'j/ dk ;'Bk j'Dk
wzfBnk iKdk j?. nZmK XksK ftu'A
e'Jh Xks j't/, T[j gko; Bkb S'j/
ikD *s/ ;'Bk pD iKdh j?.
gMg gMgovY ^ fit/A izrb ftu uzdB
d/ o[y dh tkPBk Bkb B/V/ dh
pkeh pB;gsh ;[rzX tkbh j' iKdh
360
AhMkwr ahkr
BKt g[fbzr
nfGwkB, jT[w?, x[wzv
my m ahkr psr
361
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
by ;kb ;h, fco B"A fjZ;/ T[wo
xN rJh Gkt e/tb 10 jIko ;kb
ofj rJh. sq/s/ :[r ftu wkfJnk
dk w'j ns/ njzeko dk godk tX
frnk.
irgbyd ^ for t/d ;G s'A g[okDk
j?, fou- Bkw T[;sfs dk j?. fJ;/
Xks s'A for Ppd pfDnk j?.
fi; ftu d/th, d/tfsnK dh
T[;sfs j't/, for t/d j?. fJ;
t/d d/ d; wzvb, 1028 ;{es
ns/ 153826 Ppd jB. fJj wzsq
fInkdk nrBh, fJzdo, toD
d/tfsnK dh T[;sfs d/ jB.
jujr vyd ^ :i- Xks{ dk noE j?
:r: eoBk, g{i: eoBk, ;' fi;
ftu pfbdkB ns/ ir j'w dk
toBD j?, T[j :i[o t/d j?.
:i[o t/d tkose ftu j? ns/
fJ; ftu :r eoB d/ wzsq jB.
fJ; d/ feqPD :i[o ns/ P[eb
:i[o d' tZv/ fjZ;/ jB.
isAwm vyd ^ ;kw t/d ftu wzsqK B{z
rkT[D fuzBQK Bkb g/P ehsk frnk
j?. ;kwB dk noE j? s[b:
(;wkB), fi; d/ wzsq rkT[D bJh
;wkB tiB d/ j'D, T[j ;kw t/d
j?. rkfJe pqkjwD ;kw t/d B{z
:r nkfd wzrb eowK ftu rkT[Ad/
AhMkwir ahkr
BKt g[fbzr
nfGwkB, x[wzv
362
363
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AhMkwrI ahkr
ftP/PD
njzeko ftu
364
365
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iqn isiD n buiD BeI ^ wBw[y B{z
ihtB ftu ;cbsk jk;b BjhA
j[zdh feT[Afe wBw[y dh ws BhthA
jh ofjzdh j?. wBw[y b'G dhnK
bfjoK ftu cf;nk d[y gkT[Adk
j?.
jm pkry ibllweI ^ r[o{ s'A fpBK
j'D eoe/ wBw[y pj[s d[y gkT[Adk
j?. id'A T[; B{z iw nk cVd/ jB
sK T[j ftbedk j?.
Agocru pwieAw gurmuiK shij
suBweI ^ fijVk wB[y r[o{ dh
PoB g?Adk j? T[j gq/w ftu bhB j'
e/ ;[s/^f;X T[; gowkswk dk Bkw
yIkBk jk;b eo b?Adk j? fi; se
frnkB fJzdohnK dh gjz[u BjhA j'
;edh.
sd bil jweI ^ w?A T[; r[o{ s'A
;dk e[opkB iKdk jK fi; d/ okjhA
gowkswk dk Bkw w/o/ wB ftu
nk tf;nk j?.
Arip rKau ^ w?A nkgDk wB,
nkgDk sB ;G e[M r[o{ d/ nZr/
G/Nk eodk jK. w?A r[o{ d/ uoBK
ftu nkgDk wB i'Vh oydk jK.
hm loh gur nwv boihQw ^ n;hA
;ko/ iht ftekoK Bkb Gko/ j' u[Ze/
b'jk jK. r[o{ p/Vh j?, r[o{ ijki
AMhkwrIAw ahkr
BKt g[fbzr
jzeko tkbk, jzekoh
366
367
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
XB ns/ Xosh, IwhB dk jzeko
eodk j?.
so mUrKu AMDw AigAwnu ^ T[j wB[y
w{oy, nzBQk ns/ nfrnkBh j?.
gowkswk fi; wB[y d/ fdb ftu
rohph ;[GkU gkT[Adk j? T[j wB[y
fJ; fIzdrh ftu ftekoK s'A
pfunk ofjzdk j? ns/ gob'e ftu
;[y gkT[Adk j?.
AhMbuiD ahbd
ftP/PD
jzeko Goh ws
pwTu
piVE
Aru
bydu bIcwirE
invil BuAMgm swDy ] pMc jnw
isau sMgu n CutikE AiDk AhMbuiD
bwDy ] 1 ] ipAwry ien ibiD
imlxu n jweI mY kIey krm Anykw
368
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mnu
rwqw
rhwau
dUjw
] 1 ] 3]
A.g.m.5, 641
AhMbuiD ahbd
369
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
e'Jh fBT[bh eow eodk j?. e'Jh
e[zvbBh o;s/ gqkD ukVQdk j?, go
fJjBK ;kXBk Bkb ;r'A wB[y
jzeko ftu pM iKdk j?. joh
pkjo d/ pDkT[Nh ;kXBK, eow
eKvK Bkb BjhA fwbdk, T[j e/tb
;fs ;zrs okjhA joh i; eoB
Bkb fwbdk j?.
dIjY buiD ibbykw ^ w?A nB/e gqeko
d/ eow ehs/, go gqG{ Bk
fwfbnk. nzs Ee e/ wkbe joh
d/ dotki/ nk fvZrk jK. j/ joh `
feogk eoe/ w?B{z goyD tkbh
;wM fdU.
moin BieE krpwqI rihE ^ w?A
w'Bh th ofjnk. u[g ;kXh oZyh
ns/ eo^gksh, Gkt jZEK B{z GKvk
pDk e/ tosD tkbk th fojk, GKv/
Bk tos/.
isir krvq Drwey ^ wB dh fJZSk
nB[;ko shoE T[~s/ ik e/ ofjnk
ns/ f;o T[~s/ nkok th oytkfJnk
(eKPh ftu fJe nkok oZfynk j[d
z k
;h, fi; Bkb eJh GowhA b'e
w[esh gkT[D bJh uho wkod/
;B).
kink kwimnI hYvr gYvr bhu ibiD
dwnu dwqwrw ^ ;'Bk, fJ;soh, uzr/
370
AhMbuiD ahbd
BKt fJ;sohfbzr
jT[w? tkbh pZ[Xh, nfGwkB Goh p[ZXh
371
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swDsMig sdsg
BRmu Bau mohu kitE prm p m kattio
dieAwlw vfBwgI dl wadpg
AhMbuiD ^ jT[w? tkbh
nfGwkB Goh p[ZXh.
pZ[Xh,
iblwvlu
mhlw
AhMbuiD
372
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
And and
nwd nd
AhMbuiD ^ jzeko tkbh p[ZXh, w?A w?A
eoB tkbh neb.
loB rsnw ^ iht fBs jzeko s/
MrV/ eodk j? ns/ b'G s/ ihG d/
;[nkd ftu rbskB ofjzdk j?.
lpit kpit igRih byiDAw imiQAw
^ rqfj;E dk ftzfBQnk j'fJnk iht
egN ftu ns/ M{m/ ftP/ nkfd
ftu cf;nk ofjzdk j?.
rwj imlK Dn jobnw nwmY ibnu bwid
^ r[o{ dh feogk Bkb w?A nkgD/
nZyhA jh irs d/ gdkoEK dh fJj'
fijh jkbs t/y bJh j? fe d[BhnK
dhnK gksPkjhnK, IwhBK dh
wkbeh, XB ns/ i[nkBh nkfd
;ko/ jh gowkswk d/ Bkw s'A fpBk
ftnoE jB.
sUK skh
shj sj
durgwid durgd
join BRmwid jon prmd
ibsmwd bismd
373
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
e/ n?;/ uzr/ gdkoE d[orzXh d/D
tkb/, pdp{ tkb/ j' iKd/ jB.
join BRmwid ^ eJh i{BK ftZu'A bzx
e/, GNe e/ iht wB[y pDdk j?,
fJ; dh d/j nkfd fJe gb ftu
Bk; j' iKd/ jB. fJ; ;oho ftu
wB[y gowkswk d/ Bkw s'A y[zfMnk
ofjzdk j?. fJ; w"e/, fJ; wB[Zyk
iBw ;w/A y[zfMnk iht n?t/A i{BK
ftu GNedk j?.
ibsmwd ^ gqG{ dh feogk Bkb
fijBK B{z r[o{ fwb g?Adk j?, T[j
joh joh igD Bkb fp;w
(nBzds) j' iKd/ jB.
sUK shj ^ r[ows ftu j'oBK ;Z[yK
d/ w[ekpb/ s/ ;fji ;[y iK ;fji
nkBzd nkT[Adk j?, i' n;bh ;[y j?
s/ wB B{z fNekD/ oydk j?.
And qw kY pUrn nwd ^ fijV/
wBZ[yK B/ joh dk Bkw ifgnk j?,
T[jBK d/ fjod/ nzdo g{oB Ppd
dh X[Bh gqrN j[zdh j?, Gkt g{oB
nkBzd gqkgs j' iKdk j?. wB[y
o{g o; d/ ;tkdK ftu bZrk
ofjzdk j? go r[o{ fwb ikD s/
n?;h fdqPNh j' iKdh j? fe Bkw s'A
fpBk ;G e[M fpoEk fd;D br
g?Adk j?.
Ahrix ran
BKt fJ;sohfbzr
b'j/ dk N[eVk fi; T[~go ;'B/ dh
vbh B{z oZy e/ jE"V/ Bkb e[ZfNnk
iKdk j?.
374
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bau Klw p khal
j't/.
BWfw Bwau pd po
AMimRqu iqqu Fwil amrit tit tl
ndrI nadr
ndir inhwl nadar nihl
Ahrix ^ b'j/ dk N[eVk, fi;
T[go ;'B/ dh vbh B{z oy e/ jE"V/
Bkb e[ZfNnk iKdk j?.
jqu pwhwrw DIrju suinAwru ^
Xkofwe fIzdrh pDkT[Dk fBok
;wMD ;wMkT[D dk ezw BjhA.
fJjd/ bJh nwbh sohe/ tosD/
g?Ad/ jB. fJj fJt/A jh j? fit/A
;[fBnkok fe;/ Xks{ B{z nr ftu
gk e/ skT[Adk ns/ Ykbdk j? ns/
T[; T[~s/ I'o Bkb jE"V/ dhnK ;ZNK
wko wko e/ uzvdk j? ns/ fe;/
Peb ftu fbnkT[Adk j?.
vydu hQIAwru ^ wB[y dh nkgDh
p[ZXh nfjoD j't/ ns/ T[; ws
o{gh nfjoD T[~s/ frnkB dk
jE"Vk tZi/.
Bau Klw Agin qp qwau ^ T[; e'b
nekb g[oy dk vo X"AeDh j't/
ns/ eoVh xkbDk, ;/tk dh nrB
Ahrix ran
BKt fJ;sohfbzr
b'j/ dk N[eVk i' b'j/ nkfd Xks{nK
d/ uzvB$ xVB bJh b'jko$;[fBnko
tosd/ jB
375
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fgnko fdzdk j?.
376
eb{pT[b
w'wBhB
noP
nbkj skbk,
ekIh noP nbkj dk Yk
BkjhA.
fiE/ Xhd' d/ fJPe wekw
ehsk,
T[E/ y/fVnK dh ekJh ik
BkjhA.
nkfJ uVQh r[b/b w?A fJPe
tkbh,
T[E/ j'o e'Jh ukok bk BkjhA.
377
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jho tkfo;,
njb sohes ahal trkat
eb{pT[b w'wBhB noP nbkj
skbk
klbul momnn ar al tl
ekIh noP nbkj dk Yk BkjhA
kz ar al d t nh
fiE/ Xhd' d/ fJPe wekw ehsk
jitthe tdo de iq makm kt
T[E/ y/fVnK dh ekJh ik BkjhA
utthe kheri d k j nh
i/ w?A ihT[D d/ ekD JhwkB t/uK
je m jn de kn mn we
n?;k e"D i' nzs |Bk BkjhA
s kn jo t fan nh
tkfo;Pkj whnK, ekIh Pok d/ B{z
wris m kz ar de n
Bkb njb sohes d/ tkj BkjhA
nl ahal trkat de w nh
njko[ ahr
BKt g[fbzr
G'iB, ykDk
378
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bkfb brk fcofD. sp T[dk;h
eoe/ xo nkJ/.
g[oksB iBw ;kyh,
njko[ ahr
;' w/ok njko eofj
so mer ahr kar
iK J/j[ puB eofj
j baan kar
w/o/ eow Gh Bk phukofj
mere karam p n br
s{z dhB d[Bhnk fBjkb[ j'nk
t dn dun nihl ho
nrw fBrw eh ;'Mh j'fJ nkJh
a'gam nigam k sj hoe i
sp T[dk;h eoe/ xo nkJ/
tab uds karke kr e
379
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
f;fo o;/ gb/N/ sir rasse plete
ikfJ fBefbnk je nikli
gfjo okfs ofjzdh B{z iktfB
pr rt rd n jwan
i' r[o{ y'nki/ s/ gkJh j?
jo gur khoje te p h
fJe ;y?g UBK nkfynk
ik sakhp n khi
nfjdh d
BKt g[fbzr
w[nktIk fJeZmk eoB tkb/ jfEnkopzd
f;gkjh
n;K eu ehsk, op ;u
eo;h,
J/j nky e/ nk; irkfJ
p?mk.
GVeh nr iK skT[ B/ skT[
ehsk,
fJPe w[Pe ftjkfJe/ ikfJ
p?mk.
380
Aihinis nis
fefonk ftP/PD
fdB oks, jw/Pk
sbid
bwhir
Bwil
inhwilAw ] 2 ] syvI siqgur
Bwie nwmu inrMjnw ] quDu BwvY iqvY
rjwie Brmu Bau BMjnw ] 3 ]
jnmq hI duKu lwgY mrxw Awie kY
] jnmu mrxu prvwxu hir gux gwie
kY ] 4 ] hau nwhI qU hovih quD hI
swijAw ] Awpy Qwip auQwip sbid
invwijAw ] 5 ] dyhI Bsm
rulwie n jwpI kh gieAw ] Awpy
rihAw smwie so ivsmwdu BieAw
] 6 ] qUM nwhI pRB dUir jwxih sB
qU hY ] gurmuiK vyiK hdUir AMqir
BI qU hY ] 7 ] mY dIjY nwm invwsu
AMqir sWiq hoie ] gux gwvY nwnk
dwsu
siqguru
miq
dyie 8 ] 3 ] 5 ]
AMqir
A.g.m.1, 752
Aihins nis
nwmu ivswir nm wisr
iDAweIAY ti
AMDuly adule
sbid inhwilAw sabad nihli
nwmu inrMjnw nm nirjn
Bau BMjnw p pajn
381
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gftso gqG{` r[o{ d/ nB[;ko ofj
e/ w?A s/ok Bkw f;wodk jK.
jnmq janmat
Qwip auQwip thp uthp
sbid invwijAw sabad niwji
dyhI Bsm rulwie deh psm rule
ivsmwdu wismd
fi;
w?B{z
w/o/
j[D
s?B{z
382
Bkb
joh
ns/
;[yh
383
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
G[bkt/ eoe/ fJ; M{m/ irs B{z t/y
e/ T[; tb d"Vdk ofjzdk j? T[t/A
jh w{oy wB[y T[; gowkswk B{z
G[bkJh oZydk j? i' d[BhnK d/ G'rK
ns/ ;[ZyK dk wkbe j? ns/ w'y th
d/D tkbk j? go eo'VK ftZu'A e'Jh
ftobk jh j? i' gowkswk dh
Grsh gqkgs eodk j?.
Aihl a'hil
Aihl a'hil
ivSySx
jo ihl nw sky, siQr, jo ihldw nw hovy
384
ne ak
ne dhnK yZyVhnK
BKt g[fbzr
fJe gqeko dk epkV o{gh g"dk i'
y[Peh ftu T[rdk j? ns/ fJ;d/ gZs/
e"V/ j[zd/ jB
ak d khakkhar
r[o{ ih shih T[dk;h T[~so yzv dh
eoB s[o/. fJ; T[dk;h d"okB
izrb^phnkpkB ftu ne d/ gZfsnK
dk jh G'iB ;h. sB d/ d[nkb/
uwVk bg/fNnk j'fJnk ;h. wZE/
e/;o dk fNZek bkfJnk j'fJnk ;h.
fJ; ;w/A d"okB pkp/ d/ Bkb j;{
b[jko ns/ PhjK ShApK ;B. pkpk
ePwho gjz[funk ns/ e[M fdB T[~E/
mfjfonk. ePwho d/ fJe gzvs
fpqjw dk; B{z pkp/ d/ nkT[D pko/
gsk bZrk fe fJe ceho nkfJnk
j?. T[j pkp/ B{z fwfbnk. fwb e/
Bw;eko ehsh. pkp/ dk t;so d/y
e/ gzfvs efjD bZrk fe fJj fej'
fijk ceho j?. uwV/ d/ eZgV/ feT[A
gkJ/ B/ ns/ ;oho d[nkb/ oZ;/ feT[A
bg/N/ jB.
385
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gfo ;[e/. ns? g?oh uwVk,
ns? f;fo uwVk, ;koh d/j
bg/fNn;[, ns? wkE/ fNek
e/;o ek. sdj[ Bkfb j;{
b[jko[ ns/ ;hjK ShApk E/.
sp pkpk ePwho rfJnk.
e'Jh fdB[ UE? Gh ofjnk.
AMksu kas
BKt g[fbzr
jkEh B{z s'oB tkbk e[zvk, Ppd o{g
nze[P
386
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
387
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB d/ fgZS/ bZrk j'fJnk nzdo
t;d/ joh B{z bG BjhA ;edk, go
r[o{ B{z fwbD s/ nzdo'A jT[w? d{o
jz[dh j? s/ Bkw nk gqsZy j[zdk j? s/
id'A wB[y r[o{ Bkb fwb e/ joh
dk r[D rkD eodk j? sK T[j gow
;q/Pm gd, d[ZyK s'A ofjs nt;Ek
gqkgs eodk j?.
Ak-F`kw ak-tkk
nWv puilMg
Kyq ivc au~gy A`k F`k vrgy vwDU ijhy
pOdy, ndIn, kbwV
388
n~eDk akkan
fefonk
T[esk ikD dk Gkt
ak pa nle thak pa
w?A nkgD/ gqhsw (gowkswk) d/ ftS'V/ d/
d[y ftu pj[s ne ns/ Ee rJh jK
go fco th w?A nkgD/ ;'jD/ :ko dh
gq;z;k eodh jK. Gkt/A by fenkwsK
r[Io iktD noEks fezBk th d[y
fIzdrh ftu feT[A Bk nk ikt/, fJPe dh
e'Jh jd BjhA j?. Gkt fJj j? fe
fJPe d/ wkor ftu pj[s fInkdk
d[y^dod ;fjDk g?Adk j?. w?A nkgD/
nkg B{z pj[s ;wMkfJnk ;h, pj[s
tofink ;h fe Pfjo fJPe wfjp{p Bk
ikJhA Gkt fJPe dk wkor Bk ngDkJhA
feT[Afe fJ; ftu nEkj d[y ns/
w[;hpsK jB.
nZeDk akkan
ne gJhnK Bkb/ Ee gJhnK
ak pa nle thak pa
;'jD/ :ko dh f;|s s'A i[dk BkjhA
sone yr d sift t jud nh
i/eo by fenkwsK r[Io iktD
jekar lakh kimt guzar jwan
e;w ezd j't/ fjo; szd j't/
kasm kd howe hirs td howe
brh ezpDh f;o s/ g?o BkjhA
lagg kban sir te pr nh
fp;wb ikB fgnkoh toiK b~y tkoh
bismal jn pir warj lakh wr
389
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Pfjo fJPe wfjp{p Bk w{b ikJhA
r iq mbb n ml j
AkQ a'kath
ftP/PD
gowkswk dh f;cs ;kbkj fi; d/
r[D BjhA dZ;/ ik ;ed/
AkQ a'kath
inrgux kQw nirgun kath
jo jn iDAwvih jo jan tiw
min iciq BwvY man it pw
jn pg ryxu jan pag ren
ijn kau ilKqu jin k likht
iliKAw Duir pweI likhi tr p
AkQ ^ gowkswk dh f;cs
;kbkj fi; d/ r[D BjhA dZ;/ ik
;ed/.
inrgux kQw ^ joh dh eEk
r[D^nshs eEk j?, fszB r[DK d/
ebkt/ s'A pkjo dh j?, T[; dh
eEk neE j?, T[; d/ r[D ej/
BjhA ik ;ed/.
jo jn iDAwvih ^ j/ gqG{ ` fijV/
390
391
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dUjY Brim piq KoeI
dj parm pat kho
392
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swrg mhlw 4 ] myrw mnu rwm nwim
mnu mwnI ] myrY hIArY siqguir
pRIiq lgweI min hir hir kQw
suKwnI ] 1 ] rhwau ] dIn
dieAwl hovhu jn aUpir jn dyvhu
AkQ khwnI ] sMq jnw imil hir
rsu pwieAw hir min qin mIT
lgwnI ] 1 ] hir kY rMig rqy
s'A gowkswk dh
wB B{z fgnkoh
s'A w/ok wB
ftu br frnk
pCwnI ^
T[FZs/ s[o
;KM gk
ozr ftu
393
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ozr/ iKd/ jB. T[j wB[y wkfJnk d/
w'j s'A T[gokw j' iKd/ jB.
purKY purKu imilAw ^ fi; wB[y B{z
;op ftnkge gqG{ fwb fgnk T[;
B{z nkswe nkBzd gqkgs j' frnk
s/ T[; dk iBw woB dk r/V w[e
frnk.
nYxI ibrhu dyKw ^ j/ gqG{` w/o/
nzdo sKx j?, nZyK ftu fgnko
Goh sKx j? fe w?A s/ok doPB
eodk ojK, joh wkbe B{z d/ydk
ojK.
rsnw nwmu vKwnI ^ ihG B{z fJj
sKx j? fe s/ok Bkw T[ukoB
eoK.
sRvxI kIrqnu ^ ezBK B{z sKx j? fe
fdB oks s/oh f;cs ;kbkj ;[Ddk
ojK.
ihrdY hir hir BwnI ^ id'A r[o{ dh
feogk Bkb gkgK tkbh fposh jN e/
joh i; rqfjD eoB tkbh fposh
pD iKdh j? sK fco nZyK, ihG, ezB
nkfd ;G Bkw d/ fgnko ftu ezw
eoB br g?Ad/ jB. fjod/ ftu
gowkswk fgnkok brD br iKdk
j?.
qau aunmin nwim lgwnI ^ id'A wB[y
A.g.m.4, 719
AkQ a'kath
iriD buiD isiD rd bd sd
394
395
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mihmwn mmn
gurmukh
kahn
siqgur satgur
oj
widn
a'kath
siq sat
suhwx suhn
FwFI td
prvwx parwn
AMqrjwmI tarjm
sbd sabad
nIswx nsn
suriq surt
AkQ ^ i' fpnkB Bk ehsk ik
;e/,
neEBh:,
gkopqjw,
eosko.
gurmuK coj ^ r[o{ dk u/bk gqwkfDe,
r[ow[y, r[o{ s'A to';kfJnk
j'fJnk, gZek u/bk ikfDnk iKdk
j?, fco T[; r[ow[y d/ ezw th r[o{
tKr n;uoi jh j[zd/ jB i'
fpnkB BjhA ehs/ ik ;ed/.
kudrq ^ gqG{ dh Bk ;wM nkT[D
tkbh bhbk, wkfJnk, eosko dh
ouBk Pesh.
kurbwx ^ e[dos s'A pfbjko/
ikJhJ/, fi; B{z t/y e/ ekdo dh
396
j?.
397
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AkQu ^ i' fpnkB Bk j' ;e/.
AkQY a'kath
ftP/PD
neZE, i' fejk Bk ikt/, fi; dk
;o{g fpnkB Bk ehsk ik ;e/
398
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwnk
mnu
mwn
A.g.m.1, 635
AkQY a'kath
ijn cwiKAw jin khi
syeI swdu jwxin se sd jnan
ijau guMgy imiTAweI jio gge
mithi
ieik Brim Bulwey ik prm pule
ieik BgqI rwqy ik pgt rte
ijqu quDu lwey jit td le
qyhw Plu pwieAw teh phal pi
ggnqir vwisAw gagntar wsi
gux mih igAwn iDAwn gun m gin
tin
nwmu min BwvY nm man pw
khY khwvY kah kahw
qqo qqu vKwnM tato tat wkhn
399
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ijqu quDu lwey qyhw Plu pwieAw ^
gowkswk dk fJj nkgDk jh
ofunk y/bQ j?. fi; gk;/ T[; B/
ihtK B{z bkfJnk j'fJnk j?, T[j'
fijk jh T[j cb G'r oj/ jB.
gowkswk ;G ihtK Bz{ nkgD/
j[ew ftu ubkT[D d/ ;woE j?.
ggnqir vwisAw ^ i' wB[y d;w
d[nko, nksw wzvb ftu tZ;dk
j?, ;[os fNekJh oZydk j?, T[; d/
nzdo r[DK dh ;{M g?dk j[zdh j?
ns/ T[j nkswe r[DK Bkb ;KM
gkJh oZydk j?. T[jh g{oB
fsnkrh j?.
gux mih igAwn iDAwn ^ T[j
t?okrh frnkB ns/ fXnkB ftu
i[fVnk ofjzdk j?. r[DK ftu jh
frnkB ns/ fXnkB nk iKd/
jB.
neoy a'karakh
BKt g[fbzr
fyuD$;[zrVB ns/ c?bD dk Gkt
400
neoy a'karakh
neoy T[deoy'A GkJh
a'karakh udkarkh p
w'Y/ g"D uVQkt/ mde pn arwe
t/r tkT[ d/ ;? n;wkBhA
weg wo de s asman
neb akal
BKt fJ;sohfbzr
f;nkDg, frnkB, p[ZX
401
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
neb akal
Akl akal
akal ho ga mot
akal fikar d j na k
fJbkjh
tjds
ftu
wB[Zyh
;'u^ftuko ezw BjhA eodh noEks
oZph^J/esk (:eskJh) B{z g{oh soQK
wB[Zy ;wM BjhA ;edk. T[E/ w[ZbK,
gzvs, i'sPh iK fJ;bkw dk
gozgokrs frnkB BjhA j?. id'A
;kXe B{z njd nfjwd noEks
nZbkj ns/ jIos w[jzwd ;kfjp dk
dhdko j[zdk j? sK T[;dhnK BIoK *u
j'o ;G e[M |Bkj j' iKdk j?. eth
nkydk j? fe w?A n;wkBh feskpK
Gkt s"o/s, Ip{o, fJzihb ns/
e[onkB dk nfXn?B ehs/ fpBK jh
jo soQK dk fJbw gqakgs ehsk j?.
sWBy,
402
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJE/ tjds s'A Gkt fJbkjh J/esk
j?. ;[GjkBh s'A Gkt ;[pjkB Bkb
;zpzfXs, oZp dk, oZpkBh j?. fJbw
swkw s'A Gkt ;ko/ fJbw iK jo soQK
d/ frnkB s'A j?.
oy bi Bk szrhUA v'b
w'JhJ/.
403
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
neb akal
bi oZyDk laj rakkhan
szrh tg
v'bDk doln
bZEh bi Bk nKtdh jZE w[Ve/
latth laj n wd hath murke
ik g[S f;nkfDnK e'b w'JhJ/
j puh sin kol moe
e'Jh tzv Bk nkgDk foIe d/Adk
ko wd n pn rizk dd
ekjB{z Gow rtkJhJ/ y'bQ w'JhJ/
kn prm gwe khol moe
PhB
ns/
ek|
(noph^|ko;h
toBwkbk d/ fszB nZyo fiBQK d/ i'V s'A
Ppd fJPe pDdk j?) noEks fJPe
d/ B[es/ dh y'i ehsh j? i' pVk
skestko ns/ vkYk j?. f;o|
PpdK$g[;seK d/ nfXn?B Bkb op dh
dorkj ftu e'Jh Po|, wkD jk;b
BjhA j[zdk fJ; bJh op d/ fIeo,
f;woB ftu jh ihtB pshs eoBk
ukjhdk j?. nzs ftu eth fbydk j?
fe fJe jo|, Ppd nfijk j? fi;d/
T[go EZb/ e'Jh B[esk BjhA j? ns/ op
dh gqkgsh T[;/ Ppd d/ okjhA j[zdh j?.
fJE/ \kb; s'A Gkt P[X, fBo'b, yok
j?. Pdkd s'A Gkt noE j? skesto,
vkYk. dehe dk Gkt noE pohe uhI
nEtk B[esk j?. sfjehe dk noE j?
y'i. fizd ;o| j't/ s'A Gkt j? ihtB
pshs j't/. Iop s'A Gkt fIeo dh
fJe ftP/P ftXh j?. o|he dk noE
d';s nEtk nZbkj j?.
n?B
PhB
s/
ek|
sfjehfenk Jh.
fizd ;o| j't/ f;oc Iop
nzdo
404
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fwbh Po|
jehfenk Jh.
Bk
jo|
p{fNnk*
p/B[eshnk U
fi;
EhA
bZGDk
o|hfenk Jh.
jo|
fJe
:ko
neb akal
n?B fJbw s/ neb e[ik w[ZbK
n ilm te akal kuj mull
ykb; fJPe Pdkd dehfenk Jh
khlas iq add dakki
n?B PhB s/ ek| sfjehfenk Jh
n n te kf tkki
fizd ;o| j't/ f;oc Iop nzdo
jd sarf howe sirf zarb dar
fwbh Po| Bk jo| jehfenk Jh
mil sarf n harf hakki
:ko o|he yr rafk
405
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
406
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
neb akal
j/ j'P s/ neb B{z d{o eoe/
he ho te akal n dr karke
B?DK tkbV/ dk ftjki eohJ/
nn wlre d wihj kare
pjhJ/ ;po d/ sys s/ Bkb y[Ph
bahe sabar de takht te nl khu
f;o B|h n;pks dk ski eohJ/
sir naf asbt d tj kare
B|h n;pks naf asbt
csfj fte
o{ po{ r br
Akws a'ks
Akws a'ks
paux pn
BKt g[fbzr
nkekP, nk;wkB, gzitK ss
pwxI pn
bYsMqro bstro
Drq trt
loB moh AhMkwr lb m a'hkr
sq sMqoK sat stokh
shij smwiD sj smd
Akws ^ nkekP, nk;wkB, gzitK
ss.
paux pwxI bYsMqro Drq ^ r[ow[y
407
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
g"D gkDh, Xosh, nkekP ns/
nrBh, fJjBK ;G uhIK dh geV
s'A nZr/ bzx iKd/ jB.
nekpoh a'kbr
BKt fJ;sohfbzr
tfvnkJh, tvZgD, wjkBsk
jho tkfo;,
nekpoh a'kbr
p[ok e;p Bk B"eoh i/v e'Jh
bur kasb n nkr jed ko
:kd je d/ i/v nekpoh t/
yd haq de jed a'kbr we
w"s i/v Bk j'o j? ;\s e'Jh
mt jed n hor h sakht ko
UE/ fe;/ dh BkjhUA Bkpoh t/
the kise d nh nbr we
AkwrQ a'krth
ftP/PD
p/noE, fBezwk
408
409
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu osk j'fJnk j?.
bwbw bb
ftP/PD
T[; gowkswk dk o{g i' nftBkPh j?,
fi; dk ed/ ekb BjhA ns/ fi; T[~s/
ekb (;w/A) dk e'Jh n;o BjhA, w"s
s'A ofjs
pihcwnw
faqr ik
410
AMik k
fefonk
nzr Bkb bkT[Dk, iZch ftu b?Dk
411
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
shij sMqoiK sIgwrIAw
sj stokh sgr
412
413
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] 6 ] Kwnu mlUku khwvau rwjw ]
Aby qby kUVy hY pwjw ] ibnu gur
sbd n svris kwjw ] 7 ]
haumY mmqw gur sbid ivswrI ]
gurmiq jwinAw irdY murwrI ]
pRxviq nwnk srix qumwrI
] 8 ] 10 ]
A.g.m.1, 225
AMik k
pwt ptMbr pt patbar
ikAw pihrau ki pr
idKwvau
ki
ikAw EiF
dikhwo
414
|ko;h
dhpkik,
i'
pj[s
Nhg^Nkg eoe/ fbfynk j[zdk ;h)
fco th irs d/ wkbe d/
f;woB s'A fpBK skes d/ fJj
fdykt/, ;z;ko d/ fJj fdykt/ ;G
BkPtkB jh jB.
Aby qby kUVy hY pwjw ^ w?A nkgD/
nkg B{z ykB nytk btK,
pkdPkj ejk btK, okik ;dtk
btK, B"eoK ukeoK *s/ je{ws
eo btK, fco th skes dk fJj
fdyktk Bk; j' ikD tkbk j?.
n svris kwjw ^ r[o{ d/ Ppd dk
nk;ok b?D s'A fpBK wB[Zyk ihtB
dk wB'oE f;o/ BjhA uVQdk.
haumY mmqw ^ w?A dk Gkt, y[dh
dh GktBk, w?A tZvk pD iktK.
w/ohnK pj[s wbehnsK j'D.
fJj sKx r[o{ d/ Ppd ftu i[VB
Bkb jh wB'A G[bdh j?. r[o{ dh
ws T[~s/ s[fonK jh gowkswk
fjod/ ftu fNfenk gSkfDnk ik
;edk j? go fJj ;G e[S j[zdk
gowkswk dh fwjo Bkb j?.
Aku ak
BKt g[fbzr
fJe Ifjohbk p{Nk
415
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
416
417
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Kwlk kau Awdysu ^ fi; wB[y dh
dorkj se gjz[u j[zdh j?, T[jh
joh B{z (i' g?dk eoB tkbk j[zdk
j?) f;o fBtkT[Adk j?, gqDkw
eodk j? ns/ Ykvh pD e/ T[; d/
r[D rkT[Adk j? ns/ ;dk fEo
gowkswk B{z nkgD/ wB ftu
t;kT[Adk j?.
418
b`ly b`ly! vy
golI[
AK akh
AK akh
nWv iesqrIilMg
nYx, nyqr
419
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ny akh
ftS'V/ dh ;ko j'Adh wihore d sr
hd
;[y tZ;dk jZ;dk ir ;kok
sukh wasd hasd jag sra
fcoK sZsVh w?A ytko j'Adh
phir tatr m khwr hd
f;Xko ikDk sidr jn
noI r[Iko j'Dk arz guzr hon
d/Adh p{fNnk* ikD Bk ikB ikBh
dd bti jn n jn jn
Gkt/A ikB e[opkB fB;ko j'Adh
pw jn qurbn nisr hd
420
A`KW
ivc
idl
jwnI
ipAwirAw,
kyhw cytk lwieAw eI[
mYN qyrI ivc j`rw nw judweI,
swQoN Awp CupwieAw eI[
bu`ly Swh, 7
A`K akh
A`KW ivc idl jwnI ipAwirAw
akkh wi dil jn piri
kyhw cytk lwieAw eI
keh etak li
mYN qyrI ivc jrw nw judweI
m ter wi jar n jud
421
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
tkbk
B/V/ nkp^fj:ks d/ bzxDk
eh.
nkp^fj:ks b hiyt
:ko
AK slweI akh sl
422
JwkdI dI AK pk geI
kd d akh pak ga
lVweI qy gey pqI nMU pqnI iksy dUjy
ispwhI dy hQ sunyhw ByjdI hY[ vy bsry
nMU jwx vwilAw myry mwhI (Fol) nMU khIN
ik auh Gr vwps Aw jwvy ikauN ik aus
dIAW aufIk aufIk A`KW pk geIAW
hn[ BwvyN aus dy mwhI kol cWdI dI
Aqy sony dI Tokr vwlI sotI hY, Bwv
auh POj dw v`fw APsr hY pr iPr vI
ieh nOkrI aus nMU aumr Br dI kYd
lgdI hY[
b`ly b`ly vy
bsry nMU jwx vwilAw,
myry Fol dw sunyhw lY jw
b`ly b`ly vy
bsry nMU jwx vwilAw[
b`ly b`ly vy
JwkdI dI AK pk geI,
vy JwkdI dI AK pk geI[
423
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vy bzwr ivkyNdw q`klw
Folw[
AK imlw cwcI[
K`tx igAw sI
kI Kt ilAwieAw,
Kt ky ilAwieAw lihMgw,
tut pYxw jyT dw muMfw,
cIrw bMnH ky swhmxy bihMdw[
bol pMjwbx dy, III, 180
AK imlwauxw akh milon
AK imlw cwcI akh mil i
jyT dw muMfw nI bVw pwpI
jeth d mud n bar pp
nwly mwry A`KIAW nwly AwKy cwcI
nle mre akkh nle khe i
AKr akkhar
BKt g[fbzr
b|I, p'bh d/ b|I
424
A.g.m.5, 261
AKr akkhar
iqRBvn pRiB Dwry tripwan prb
tre
AKr kir kir akkhar kar kar
byd bIcwry ved bire
AKr swsqR isMimRiq purwnw
akkhar sstr simrit purn
AKr nwd akkhar nd
kQn vKwnw kathan wkhn
AKr mukiq akkhar mukat
jugiq BY Brmw jugt p prm
425
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.1, 1171
AKr kkhar
vKy
pewkar tn
syeI gwvw se gw
426
jwie ]4]
qw kY sMig jwie ta k sg je
A.g.m.5, 388
AKr akkhar
rwKhu srxweI rkh sarn
aur AMqir DwrY ur tar tr
dUKu invwrY dkh niwr
ieq auq it ut
kqih n folY kat na dol
427
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
igwkbk pyP'.
aur AMqir DwrY ^ i' wB[y joh
Bkw dh f;woB tkbh wkbk
nkgD/ fdb d/ nzdo XkoB eodk
j?, fjod/ ftu fNek e/ oydk j?.
dUKu invwrY ^ T[j nkgD/ iBw
woB d/ r/V d/ d[y d{o eo b?Adk
j?.
ieq auq kqih n folY ^ i' wB[y
fjod/ ftu joh Bkw B{z :kd eodk
j? ns/ w{zj s'A joh joh p'bdk j?,
T[j Bk jh fJ; b'e ftu ns/ Bk
jh gob'e ftu v'bdk j?.
hir mwlw qw kY sMig jwie ^ i'
wB[y Bkw ftu o[fus jB, joh
Bkw o{gh wkbk T[; d/ Bkb
gob'e ftu th iKdh j?.
AKrI akhr
fefonk ftP/PD
nZyoK okjhA, p'bh d/ PpdK d[nkok
428
AKlI akhl
BKt fJ;sohfbzr
;koh Xosh, nfyb, ;kok
429
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ADwir clw gur kY BY Byiq ] 1 ]
rhwau ] siqgur sbdI pwDru jwix
] gur kY qkIAY swcY qwix ] nwmu
sm@wlis rUV@I bwix ] QYN BwvY dru
lhis iprwix ] 2 ] aUfW bYsw
eyk ilv qwr ] gur kY sbid nwm
AwDwr ] nw jlu fUMgru n aUcI
Dwr ] inj Gir vwsw qh mgu n
cwlxhwr ] 3 ] ijqu Gir vsih
qUhY ibiD jwxih bIjau mhlu n jwpY
] siqgur bwJhu smJ n hovI sBu
jgu dibAw CwpY ] krx plwv krY
ibllwqau ibnu gur nwmu n jwpY ]
pl pMkj mih nwmu Cfwey jy gur
sbdu is\wpY ] 4 ] ieik mUrK AMDy
mugD gvwr ] ieik siqgur kY BY
nwm ADwr ] swcI bwxI mITI
AimRq Dwr ] ijin pIqI iqsu moK
duAwr ] 5 ] nwmu BY Bwie irdY
vswhI gur krxI scu bwxI ] ieMdu
430
swcI bwxI s bn
431
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[j r[o{ d/ nk;o/ d/ pb Bkb
s[odk j?.
nwmu sm@wlis rUV@I bwix ^ i' wB[y
gowkswk d/ Bkw d/ ;jko/ s[odk
j? T[j r[o{ dh ;z[do pkDh d[nkok
Bkw B{z fjod/ ftu ;zGkbdk j?.
QYN BwvY dru lhis iprwix ^ i/
gowkswk B{z Gkt/, T[; dh fwjo
j't/ sK wB[y T[; dk do gSkD
b?Adk j?. r[o Ppd d/ ukBD Bkb
o;sk fd; g?Adk j?.
aUfW bYsw ^ fi; B{z r[o{ d/ Ppd
ns/ Bkw dk nkXko gqkgs j[zdk j?,
T[j iht o{g gzvh Gkt/A T[v/ s/
Gkt/A p?m/, fJe jh fbt brkJh
oydk j?.
nw jlu fUMgru n aUcI Dwr ^ i' wB[y
r[o{ d/ dZ;/ wkor T[~s/ s[odk j?
T[; d/ wkor ftu Bk ib ofjzdk
j? s/ Bk jh gjkV, Bk jh T[~uhnK
bfjoK ofjzdhnK jB. wkor
dhnK d[PtkohnK ysw j' iKdhnK
jB. T[jBK bJh fco o;s/ dhnK
n"eVK ib nkfd bzxD dh b'V
BjhA. T[j nkgD/ fNekD/ s/ ;fEo
j' iKd/ jB. T[jBK B{z fco o;sk
ubDk BjhA g?Adk. nktkrkT[D dk
g?Avk w[e iKdk j? ns/ n?;k skD
432
BjhA.
ijin pIqI iqsu moK duAwr ^ fijBK
B/ ;dk fEo gowkswk dh f;cs
;kbkj dh fwZmh pkDh okjhA Bkw
nzfwqs dk o; ghsk j? T[jBK B{z
w[esh dk d[nko fwb iKdk j?.
nwmu BY Bwie irdY vswhI ^ fijV/
wB[y gowkswk d/ vo^ndp ftu
s/ fgnko ftu fNe e/ gowkswk
dk Bkw nkgD/ fjod/ ftu t;kT[Ad/
jB, r[o{ dh dZ;h eko eod/ jB,
gowkswk dk Bkw igd/ jB.
ieMdu vrsY Driq suhwvI Git Git
joiq smwxI ^ r[ow[y T[~s/
r[o^Ppd o{g pdb toQdk j? sK
wB[y dk fjodk o{g Xosh ;'jDh
j' iKdh j? ns/ jo EK joh dh i's
;wkJh fd;dh j?.
kwlir bIjis durmiq AYsI ingury
kI inswxI ^ wBw[y dh fJj
fBPkBh j? fe T[; dh p[ZXh n?;h
y'Nh j[zdh j? fe T[j ebo ftu
phi ;[ZNh iKdk j?. fBr[o/ ftnoE
:sBK ftu bZr/ ofjzd/ jB. r[o{
s'A tKM/ nfrnkBsk d/ x[g jB/o/
ftu, Bkw ib s'A fpBK ftekoK d/
;w[zdo ftu r's/ yKd/ ofjzd/ jB.
433
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A`KV akkhar
ivSySx
Ais`iKAk, Axjwx;
p`Drw, auj`f
is`D-
nWv iesqrIilMg
ieSwry nwl hI AwpxI nwrwzgI zwhr
kr dyx dw Bwv
434
BKt fJ;sohfbzr
fgnko d/ ;pzXK ftu i[VBk, fJPe
j'Dk
AKI akkh
BKt fJ;sohfbzr
B/so, B?D, nZyK
435
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
akkh wekh na rajj b rg
tmse
wBw[y fJ; ;z;ko d/ czXK ftu
cf;nk ofjzdk j?. T[; dh ekw, eq'X,
b'G, w'j dh fsqPBk edh g{oh BjhA
jz[dh. T[; dhnK nZyK fJ; irs dh
bhbk B{z t/y t/y e/ oidhnK BjhA.
T[;fss$fBzdk, o'D/$jk;/ T[; s/ e'Jh
n;o BjhA eod/. T[j eosko dh
;Zuh ofjok; s'A tKMk ofjzdk j?.
A`KIN akkh
jIB jb
fefonk ftP/PD
nZyK Bkb, nZyK okjhA
rij raj
436
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
u'i d/ydk j?. ezBK Bkb tkfjr[o{
Bkb ;[os bkT[Adk j?. ihG Bkb r[o
Ppd dk T[ukoD eodk j?, jZEK Bkb
feos eodk j?.
ny akh
BKt fJ;sohfbzr
B?D, B/so
437
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
tKr j?A Gkt pj[s jh fPZds Bkb fdb
ftu tZf;nk j'fJnk j?A ns/ j[D s{z fJE/
jh v/o/ xZsh oZy ns/ fJE'A fjZb Bk.
Xhoh, nZy d/ v/b/ B{z efjzd/ jB. n;hA
s/o/ u"yD/ jK, s?E'A e[opkB iKd/ jK ns/
s{z ;kv/ ekbi/ B{z ;Zb, ftS'Vk d/ e/ d[yh
Bk eo.
nZyhnK akkh
BKt fJ;sohfbzr
uPw, B/so
438
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
stk| nEtk gfoeowk eoB s'A j?.
bk bk e/ nZyhnK Bkb
;'jD/,
c/o ;[y dk ;"D otk
BkjhA.
brD ekbi/ sho fBrkj d/
ik,
nK;{ v'bQ fco o'D otk BkjhA.
nZyhnK akkh
bk e/ nZyhnK Bkb ;'jD/
l ke akkh nl sne
c/o ;[y dk ;"D otk BkjhA
pher sukh d sn raw nh
brD ekbi/ sho fBrkj d/
laggan klje tr nig de
nr/ :ko d/ ;h; fBtkJhJ/ ik
agge yr de ss niwe j
w[jktok
;[zdo BIkok t/yDk, t/yD dh ohM
g{oh eoBk
439
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dkT[ bkJ/,
Iok ikfJe/ nZyhnK ;/eD/
B{z.
AKut a'khut
ftP/PD
Bk w[eD tkbk
440
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
]6]
441
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
442
AKutu
inKutY
j?, T[j
j?. T[j
B{z jh
th BjhA
a'khut
na
ni'khut
g{o/ ;fsr[o dk XB ny[N j?, edh
fBy[fNnk BjhA iKdk, edh w[edk
BjhA. ntr[D eN e/ r[o Ppd
fjod/ ftu ;wkn iKdk j?. g{o/ r[o{
dh ;Zuh pkDh r[ow[y d/ nzdo ;fji
jh ;wkn iKdh j? ns/ jo soQK dh
d[fpXk wo iKdh j?.
443
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awie ] 3 ] sB mih vsY pRBu eyko
soie ] gurmqI Git prgtu hoie ]
shjy ijin pRBu jwix pCwixAw ]
nwnk nwmu imlY mnu mwinAw
]4]1]
A.g.m.3, 663
AKutu a'khut
n inKutY na ni'khut
n jwie na je
sd bil jweI sad bal j
sy DnvMq se tnwt
hir nwim ilv lwie har nm liv
le
hir Dnu
pargsi
prgwisAw
har
tn
444
445
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hir qoit n hoeI har tot na ho
Awip auDry p dre
kul sgl insqwry
kul sagal nistre
nwim rqy nm rate
Baujl auqrih pwry pjal utr pre
haumY mwir hm mr
kmlu prgwsw kamal pargs
Anhdu vwjY anhad wj
inj Gir vwsw nij kr ws
Gr mwih audwsw kr mhe uds
inhkyvl
nirbn
inrbwxI
nkewal
446
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nr ag
BKt fJ;sohfbzr
nkfsP, nrBh
447
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
e'b'A.
ghDk P"e Pokp dk e/j'
i/jk,
g[S' ib gszr j?okB e'b'A.
j[ew :ko dk wzBDk e/j' i/jk,
ub' g[ShJ/ gho^wrkB e'b'A.
w[jzwd p{fNnk* fJPe j? e/j'
i/jk,
ub' g[ShJ/ e?; ;[bskB
e'b'A.
nr ag
nr T[s/ ;VB e/j' i/jk
ag utte sarn keho jeh
ub' g[ShJ/ P/y ;BnkB e'b'A
alo puhe ekh snn kol
ghDk P"e Pokp dk e/j' i/jk
pn k arb d keho jeh
g[S' ib gszr j?okB e'b'A
puho jal patg hrn kol
gho^wrkB pr magn
e?; ;[bskB ks sultn
448
nr ag
bkw br T[m/ ;hB/ nr fpoj'A
lm lag utthe sne ag birh
ihtK ir s/ wzdV/ jhbV/ Bh
jw jag te mdre hlre n
nkfJnk ts Bk tkr gos wkjh
i wat n wg part mh
t;hbV/ wslre
w[mh t/y wfjp{p o;hbV/ Bh
muth wekh mbb raslre n
Bkjh ;s Bk p{fNnk* os i[Z;/
nh sat n bti rat jusse
wkoh ws ehs/ t/; BhbV/ Bh
mr mat kte wes nlre n
449
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Daulhr
inrml
gur
igAwn
sucwrw] kul dIpk bYsMqrhu jl
kul kvl vfy prvwrw] dIpk hyq
pqMg dwhN kvl Bvr prgt
phwrw] A`gI lwt aucwt hY isr
au~cw kr kry kcwrw] isru nIvwN
invwx vwsu pwxI AMdr pr
aupkwrw] inv clY so gurU ipAwrw
]5]
vwrW BweI gurdws, 4
Ag ag
jl sIAlw jal sal
Daulhr tlhar
inrml nirmal
bYsMqrhu bstar
dIpk dpak
isru nIvwN invwx sir nw niwn
Ag ^ nrBh.
jl sIAlw ^ gkDh dk r[D mzYe
j?, fBwosk j?. nr sZsh
(sw'r[Dh)
ns/
gkDh
mzYk
(;s'r[Dh) j?. fJj feBQK r[DK s/
n"r[DK eoe/ j?, fJ; rb dh
ftuko eo'.
450
Ag isMmxw ag simn
nWv iesqrIilMg
Ag inklxw, syk mwrnw; jvwnI dw jlvw
idKwauxw
isMmdI,
nzr ;zr g sg
ftP/PD
wB sB d/ Bkb ofjD tkbk, i' jw/Pk
Bkb oj/,
451
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
g[uk e/, oZph ihtB dkB eoe/
oZp d/ d/P N[o frnk. N[o
nzr ;zr g sg
N[o BjhA frnk, ;dk nzr ;zr j?
tur nah gi sada g sg h
nZyK dk nzdobk jB/ok
akkh d darl haner
oZph ihtB dkB eoe/
rabb jwan dn karke
oZp d/ d/P N[o frnk
rab de des tur gi
nzr ;ke g sk
BKt g[fbzr
\kBdkB Bkb ;zpzfXs ftnesh,
;ke^;zpzXh, foPs/dko
452
Arjn arjan
hirgoivMd hargovd
AMgd gur ^ r[o{ BkBe d/t ih d/
rZdh BPhB, r[o{ nzrd d/t ih.
gur nwnk ^ g{oB pqjw dk ;o{g
r[o{ BkBe d/t ih j'J/ jB.
sc Sbd ^ r[o{ nzrd d/t
r[o{^nzr s'A pD e/ ;Zu/ Ppd ftu
;wk rJ/ jB, bhB j' rJ/ jB.
Amrw pd ^ r[o{ nzrd d/t s'A
nwo gdth gqkgs eoe/ r[o{
nwodk; j'J/.
453
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Aiq AlK AByau ^ fiBQK dh rsh
ikDh BjhA ik ;edh, fi; dk G/d
BjhA gkfJnk ik ;edk.
giq ACl Cly a u ^ r[ o {
nwodk; s' A r[ o { okwdk; j' J / ,
fiBQ K dh rsh Bk Sb/ ikD tkbh
j? s/ Bk jh T[ ; ftu e' J h dkr
j? .
Arjn gurU Aibcl ArKyau ^
okwdk; s'A r[o{ noiB d/t j'J/,
i' nub, r[o w{osh d/ gqekP ftu
w;s j?, fbtbhB j' rJ/.
hirgoivMd ^ gzit/A ;fsr[o{ s'A S/t/A
r[o{ jfor'fpzd j'J/ i' r'fpzd (gqG{)
dk o{g s/ ;op ebk ;woE ekoBK
d/ eoBjko wkbe pD r[o^rZdh s/
;'GkfJwkB j'J/.
guru AMgdu guru AMguqy AMimRq ibrKu
AMimRq Pl PilAw
gur gad gur gte mrit birkh
mrit phal phali
r[o{ dh ;zrs ftu, r[o{ d/ nzr ;zr
r[ow[y nzfwqs cb gkT[Adk j?. r[o{
nzrd i's Bkb i's fwbk e/
r[fonkJh dk dhtk irkT[Ad/ jB.
fit/A gkDh nzdo gkDh obdk j?, d?th
;u[ ftu ;u ;wkn iKdk j?. r[o
Ppd, ;u[ Ppd Bkb ;u[ dh Ne;kb
xVh iKdh j?.
454
Agnq a'gant
ftP/PD
p/nzs, nDfrDs, p/fj;kp
455
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jo dIsY so cwlnhwru
jo ds so lanhr
lpit rihE lapat rahio
qh AMD AMDwru t d dr
Agnq ^
p/fj;kp.
p/nzs,
nDfrDs,
456
j?.
lpit rihE qh AMD AMDwru ^ go
nzfBQnk dk nzBQk wB[y T[; Bkb
fbgN fojk j?. fJ; Bk;tzs irs
B{z iZck gkJh p?mk j?. i' wB[y
fe;/ okjh Bkb fgnko gk b?Adk j?
nzs B{z T[; d/ jE gZb/ e[M BjhA
nkT[Adk. gqG{ dk Bkw jh ;[y d/D
tkbk j? go fJj fgnko T[; B{z
B;hp j[zdk j? fi; T[s/ gqG{ nkg
fwjo eodk j?.
457
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
byd kqybW bed kteb
P{do.
qIrQ trath
sMqoKIAW stokh
jp qp sMjm hom jg
jap tap sjam hom jag
isKw sUqR mwlw iqlk
sikh stra ml tilak
458
swD
AswD
^ r[ow[y ns/
wBw[y. ;s' r[DhA g[oP gow/Po
dh Grsh f;woB ftu ns/ wkfJe
b'ehA gdkoEK d/ G'rK ftu yfus
j' oj/ jB. fJj r[ow[y ns/
wBw[yK dh ;zrs dk cb j?, i'
wB[y iksh gk ojh j?.
fPt,
Bkod,
;ezd,
ro[V,
459
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ish ;sh ns/ ;zs'yhnK d/ wro
br rJ/. e'Jh f;ZXK, B"A BkEK ns/
24 ntskoK B{z frDB br gJ/.
Agn agan
Agn agan
BKt fJ;sohfbzr
nr, fsqPBk dh nr
icMqwmix tman
icqvxIAW itawn
pwt ptMbr pt patbar
mwXw moh my m
Aws mnsw duK ivhwey
s mans dukh wihe
460
461
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibnsY jnm mrx bins janm marn
BY duKI p dukh
cwir pdwrQ r pdrth
nv iniD pwvih nav nd pw
jil Qil iqRBvix ruKI
jal thal tripwan rukh
Agin ^ nrBh, nr.
ibnsY jnm mrx BY duKI ^ j/ wB[y
` T[; gqG{ dk f;woB eo, fi; d/
f;woB Bkb nkBzd jk;b j[zdk j?
ns/ iBw woB d/ vo ns/ d[y
d{o j' iKd/ jB.
cwir pdwrQ nv iniD pwvih ^
gowkswk d/ f;woB Bkb wB[y
;ko/ gdkoE (jo soQK dh d"bs)
ns/ ;ko/ Xow (g[zB eow) gqkgs
eodk j?. Xow, noE, ekw,
w'y, i' ihtB d/ w[y gdkoE wzB/
rJ/ jB, gqkgs eodk j? ns/ B"A
fBXhnK gqkgs eo b?Adk j?. fco
wkfJnkth fsqPBk ns/ gdkoEK dh
G[y BjhA ofjzdh.
Agin n AMqir DuKI ^ gqG{ d/ Bkw
f;woB Bkb PKsh gqkgs j[zdh j?,
wB Phsb j' iKdk j? ns/ fsqPBk
dh nr nzdo BjhA X[ydh. r[o{
462
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
lwey ] 3 ] Brmu gieAw BY moh
ibnwsy imitAw sgl ivsUrw ]
nwnk dieAw krI suKdwqY ByitAw
siqguru pUrw ] 4 ] 5 ] 52 ]
A.g.m.5, 748
Agn agan
srxweI sarn
mwxu mn
qwxu tn
ird rid
iciq it
jip jap
qum@ tum
pRiqpwlw pritpl
ndir nadar
Bgiq pgt
Brmu prm
pRiqpwlw ^ gowkswk
T[jBK dh ;ko b? e/,
;zGkb eoe/ T[jBK B{z
pyPdk j? ns/ nkg jh
gkbDk eodk j?.
nkg jh
T[jBK dh
;ko/ ;[y
T[jBK dh
463
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[jBK d/ w'j d/ pzXB eN e/ T[jBK
B{z ftekoK s'A S[vk b?Adk j?.
Bgiq ^ gowkswk nkg jh wB[y
B{z nkgDh ;/tk^Grsh ftu i'V
b?Adk j?. gowkswk nkg jh wB[y
gk;'A nkgDh Grsh eokT[aAdk j?.
Brmu ^ ;[y d/D tkb/ gqG{ B/ fijBK
wB[yK T[s/ dfJnk ehsh, T[jBK B{z
g{ok r[o{ fwb frnk, T[jBK d/
nzdo'A ;koh GNeDk d{o j' rJh.
moh ibnwsy ^ gowkswk dh fwjo
dh BIo Bkb jh wB[y d/ nzdo'A
w'j s/ j'o ;ko/ vo Bk; j' iKd/
jB.
ivsUrw ^ fJj Grsh joh nkgDh
fwjo Bkb nkg jh eokT[Adk j?.
T[; dh feogk fdqPNh Bkb wB[y
d/ ;ko/ M'o/, ;ko/ d[y, fuzsktK w[e
iKdhnK jB.
ktwieAw kti
464
465
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[ow[y ;fsr[o{ d/ do s/ gkDh, gZy/
dh ;/tk eodk j?. oki, fwby,
f;edkohnK B{z nrBh ftu ;[Ndk j?
s/ ;zs iBk d/ uoDh brdk j?.
wB[w[y ;kes nkgDh gs rtk b?Adk
j?. i' e[M fJ; irs ftu j[zdk j?
tkfjr[o{ d/ j[ew ftu j[zdk j?. r[o{
dh ;zrs ftu nkg/ jh pDs pD iKdh
j?.
466
Agm a'gam
ftP/PD
fiZE/ gjz[funk Bk ik ;e/, i' ;wfMnk
Bk ik ;e/
467
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
468
469
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nrBh jB.
diD KIr ^ T[; d/ g?dk ehs/ j'J/
eJh osBK d/ ns/ eJh djhA, d[X
d/ ;w[zdo wzB/ j'J/ jB.
sUr ssIAr niKAwiq ^ T[; d/
pDkJ/ j'J/ nB/e jh ;{oi, uzdowk
s/ sko/ jB.
Aink bsuDw Aink kwmDyn ^ T[;
dhnK g?dk ehshnK nB/e XoshnK
ns/ nB/e jh wB'ekwBktK g{ohnK
eoB tkbhnK ekwX/B rktK jB.
Aink pwrjwq Aink muiK byn ^
nB/e jh gkoiks (;tor dk fJe
o[y i' ;G cb fdzdk j?) jB ns/
nB/e jh pz;oh tikT[D tkb/
feqPB jB.
Aink sroqy sunih inDwn ^ T[FZE/
nB/e jh ;o's/ ;[ZyK d/ Gzvko joh
dk i; ;[Dd/ jB.
Aink Drm Aink kumyr ^ T[E/
nB/e Xow oki ns/ nB/e XB d/
d/ts/ e[p/o jB.
470
471
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iklibK kwit kilbikh kt
suKu nwhI sukh nh
Puin dUAY qIAY phun d t
Awip kry p kare
Awip krwey p kre
Agm ^ ngj[zu, fi; se fe;/ dh
gj[zu Bk j't/.
Agm Apwrw ^ gowkswk nrw
ns/ ngko j?, T[; d/ r[DK dk
gkobk pzB-k bZfGnk BjhA ik
;edk, T[j p/nzs j?. fpBK sZeVh
d/ ;z;ko B{z s'b fojk j?. T[j ;G
e[M ikDh ikD j?. fe;/ B{z goyD
bJh T[; B{z fe;/ ;kXB dh b'V
BjhA. go fJ; G/d B{z T[jh
;wMdk j?, i' r[ow[y jz[dk j?.
jo sic lwgy sy Anidnu jwgy ^ fijV/
wB[y ;fs ;o{g gowkswk ftu
;[os brkJh oZyd/ jB, fbt i'Vh
oZyd/ jB, T[j jo tes wkfJnkth
gqGkt s'A ;[u/s ofjzd/ jB ns/
gowkswk d/ d[nko T[~s/ P'Gk gkT[Ad/
jB.
Awpy suxY qY Awpy vyKY ^ gowkswk
nkg jh ;G ihtK dhnK
;wZf;nktK ;[Ddk j?, nodk;
472
473
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
rkT[D/ ukjhd/ jB fi; d/ r[D
rkfJnK ns/ ;[fDnK ;ko/ jh iht
wkfJnk d/ pzXBK s'A ;[szso j' iKd/
jB. ;kB{z T[; gowkswk dk
fXnkB XoBk ukjhdk j? fi; B/
;kB{z g?dk ehsk j?.
so scu suAwmI irjku sBsu kau dIey
^ fijV/ wB[y gowkswk dk
fXnkB Xod/ jB T[jBK d/ iBwK
iBwKsoK d/ ehs/ j'J/ gkg d{o j'
iKd/ jB. T[; ;dk ekfJw ofjD
tkb/ wkbe B{z, ;[nkwh B{z f;woBk
ukjhdk j?, fijVk ;G ihtK B{z
foie fdzdk j?.
sBu Bau ibnsY ^ gowkswk dk Bkw
ifgnK jo/e fe;w dk ;[y gqshs
j[zdk j?. T[; gowkswk dk ;dk
fXnkB XoBk ukjhdk j?. fJ;
Bkb d[BhnK tkbk ;kok vo Bk;
j' iKdk j?.
ijin syivAw so pwrigrwmI ^ fi;
wB[y B/ gowkswk dk f;woB
ehsk j?, T[j ;z;ko ;w[zdo d/ gko
ikD tkbk, gkob/ gk;/ gj[zuD i'rk
j' iKdk j?. T[; d/ ;ko/ ezw f;o/
uVQ iKd/ jB.
474
Anqw ^ ;zs
d/ EK iK wzvb
;fji nt;Ek
;wkrw ;EkB
475
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AwvY pRBu Awie imlY iKnu FIl n
peIAw ] 5 ]
A.g.m.5, 836
Agm a'gam
min qin man tan
iKnu srDw khin srd
cwiqRk trik
ipRau prio
roim roim rom rom
bYdk bdak
pRym pIr lgeIAw prem pr lga
AmlY AmlI mir geIAw
aml aml mar ga
ipAws pis
Avru n BwvY awar na pw
ivthu wit
bil bil Guim geIAw
bal bal km ga
mnmuK BrmeIAw
manmukh parma
FIl tl
Agm ^ fi; se gj[zu Bk j' ;e/,
ngj[zu.
min qin ^ r[o{ r[o{ eofdnK joh
dk gq/w fdb ftu ikr g?Adk j?.
w/o/ wB ftu, w/o/ sB ftu,
ngj[zu wkbe gqG{ dk fgnko g?dk
j' u[Zek j?.
iKnu srDw ^ w/o/ wB ftu xVh
xVh T[; d/ fwbkg dh, gqhs dh
shpo sKx g?dk j' ojh j?.
cwiqRk ipRau ^ r[o{ dk doPB eoe/
wB dh sKx g{oh j[zdh j?, fi;
soQK gghjk ghU ghU eodk j?
ns/ whAj dh p{zd w{zj ftu g?D
Bkb jh PKs j[zdk j?. gghjk fi;
B{z pzphjk, ;kozr nkfd th efjzd/
jB, fJ; gzSh pkps otkfJs j?
fe fJj pZdbK tb w{zj eoe/ fJe
yk; p{zd bJh (fi; B{z ;tksh p{zd
efjzd/ jB) fbT[A fbT[A eodk
ofjzdk j?. fJ; B{z PKsh sd
nkT[Adh j?, id T[j p{zd fJ; d/
w{zj ftu g?Adh j?.
roim roim ^ w/o/ jo/e o'w ftu,
w/o/ wB ftu, w/o/ sB ftu gqG{ s'A
476
477
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vwrW BweI gurdws, 16
Agm a'gam
AgmhuM AlK a'gam a'lakh
AprMpr AprMpryhuM
aprpar aprpare
Awgocr AwgocrhuM goar goar
swD sMgiq AwgwiD Alwey
sd sgat gd ale
Bgq vCl pgat wahal
Agm AgMm ^ ngj[zu, wB pkDh
eoe/ Bk ikfDnk ik ;eD tkbk,
gowkswk.
AgmhuM AlK ^ gow/Pto nbyK
s'A nby j?, i' fJjBK ;z;koh
B/soK B{z BIo BjhA nk ;edk s/
i' nkg nby (tZv/^tZv/ d/ts/ jB)
T[j th gow/Pto B{z nby nky e/
fXnkT[Ad/ jB.
AprMpr AprMpryhuM ^ ngozgo s'A
ngozgo i' jB, tkfjr[o{ T[jBK
bJh th ngozgo, go/Q s'A goQ/ j?.
fJj' rb T[jBK B{z nkyDh GkJh j?,
uzrh bZrh j?.
Awgocr AwgocrhuM ^ nr'uo s'A th
i' nr'uo o{g jB, gow/Po T[jBK
nr'uoK dhnK fJzdohnK dh gjz[u
478
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
]1]
AgMmu a'gm
;fsr[o{
scI Drmswlw
dh
Agly agle
ftP/PD
pj[s/, j'o pj[s
479
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BjhA. T[; d/ d?th ;u[ fpBK ;G e{V
j?, ;koh y'i ftcb j?.
msqik
nwnk
lyK
A.g.m.5, 49
Agly agle
mwq ipqw mt pit
swk sk
imhr kry jy AwpxI
mr kare je pn
csw n ivsrY soie
as na wisr soe
swcw syiv s sev
ijcru swsu jiar ss
ibnu scy bin sae
sB kUVu hY sb kr h
AMqy hoie ibnwsu te hoe bins
cwry kuMfw BwlIAw re kd pl
sh ibnu Avru n jwie
s bin awar na je
AMqu n pwrwvwru t na prwr
prvdgwru swlwhIAY
parwadgr slh
ijs dy clq Anyk jis de alt anek
sdw sdw AwrwDIAY sad sad
rd
eyhw miq ivsyK eh mat wisekh
Agly ^ pj[s/, j'o pj[s.
mwq ipqw swk ^ wksk^fgsk ns/
j'o ;z;koe ;zpzXh Gkt/A fezB/ jh
480
481
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
482
483
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
l
Ujk i' edhw nkjh oh jo qadm
h
J/j[ b'eK B{z ytkfJ Svdk j?
lok n khwe hadd h
xo dh ghV ekJh BjhA eodk
kr d pr k nah kard
nkfJ efo y"o{ e kar khr
AMgVweI gr
nWv iesqrIilMg
susqI dUr krn leI AMgW nUM
AkVwauxw; ivcwrW jW BwvW dw pYdw
484
hoxw
n~rk agg
BKt g[fbzr
nrbk gk;k, nZr/ tkbk fjZ;kl
gob'e, nrbk ijkB, nrbk iBw,
nkT[D tkbk ;wK, GftZy
485
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
id'A
ehshnK
fe;/
p[fonkJhnK Bh.
nZr/ fszBK dk jkb Ip{B
j';h,
tkfo;
Pkj,
i'
eoB
p[fonkJhnK Bh.
jho tkfo;,
nZrk agg
r?p eh ukfJnk Jh gb k i
foZesK vkjhnK Bh rikkat d n
p/e;K dk e'Jh Bk oZp pkM'A
bekas d ko n rab bj
s[;hA d't/A BDkB GoikJhnK Bh
tus dow nann parj n
i/jVk oZp d/ BkT[A s/ Gbk eo;h
jr rab de n te pl kars
nr/ fwbDrhnK U; GbkJhnK Bh
agge milang os pal n
w[Y'A nkdw'A ozBK dk Bkw p[ok
mdd dm rn d nm bur
id'A ehshnK fe;/ p[fonkJhnK Bh
jad kt kise buri n
nZr/ fszBK dk jkb Ip{B j';h
agge tin d hl zabn hos
nZrk agg
BKt g[fbzr
nrbk gk;k; nkT[D tkbk ;wK, GftZy;
nrbk iBw
486
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nZrk agg
;oho ;[yh oj/rk ns/ nZrk ;"o/rk
sarr sukh raheg ate agga
sreg
Agws ags
BKt g[fbzr
nkekP, nk;wkB
487
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ihnK B{z oudk j?, ouBk i'
eosko dh ouh j'Jh fd; ojh j?,
;' e[dos.
AgwshuM ags
fefonk ftP/PD
nkekP s'A, nk;wkB s'A
noN
488
AgwshuM ags
Gnhir bUMd suhwvxI
knhar bd suhwan
Awp gvwie p gwe
lYNdo hI muih bUMd ldo h muhe bd
mrjIvVw marjwr
praupkwr parupkr
Bul ABul pl apl
sPl jnm safal janm
AgwshuM ^ nkekP s'A, nk;wkB
s'A.
Gnhir bUMd suhwvxI ^ pdb dh
;[jktDh (P'Gk tkbh) p{zd nekP
s'A BhtkD tb nkT[Adh j?.
nrkj ag
BKt fJ;sohfbzr
;{uBk, gsk, fJsbkj, ;{j
489
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gj[zu/. nZX e'j pkjo jh pkr ftu ik
p?m.
/ whJ/ fwm/ B{z gsk bZrk sK nkgD/
w[ohdK B{z nkyD bZrk, r[o{ BkBe fJe
Gbk ceho j?. fJ; ceho B{z fJt/A
T[sko d/t/rk fit/A d[ZX s'A wbkJh.
wodkB/ B{z r[o{ ih B/ fejk, t/y fwmk
eh efjzdk j?. nZr'A wodkBk p'fbnk,
r[o{ ih T[j s[jkvh p'bh p'b fojk j?.
r[o{ ih B/ wodkB/ B{z fejk, id'A fwmk
;kB{z fwb/rk sK T[; B{z fJUA fBu'V
d/tKr/ fit/A fBzp{ ftu'A o; B{z fBu'Vhdk
j?. fJXo whnK fwmk r[o{ ih B{z fwbD
bJh ub fgnk ns/ w[ohdK B{z fejk,
ub' pJh BkBe d/ doPB eoB
uZbhJ/. w[ohdK B/ fejk, s[;hA sK
efjzd/ ;h fe T[; B{z d[ZX s'A wbkJh
tKr T[sko d/tKr/. whnK fwmk efjD
bZrk, wbkJh T[sko e/ sK fco th e[M
pu ikt/rk go T[; B{z sK fBzp{ tKr
fBu'V d/Dk j? fco pkeh c'eN jh
pu/rk.
490
AgwDboD agdbd
ftP/PD
fi; d/ frnkB dh Ekj Bk j't/, p/nzs
frnkB tkbk
491
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gur mUrq gur mrat
gur Sbd gur abad
swD sMgq Awsn inrMkwrI
sd sgat san nirkr
Awid purK Awdys d purkh des
AMimRq vylw sbd AhwrI
mrit wel sabad ahr
Avgiq giq awgat gat
AkQ kQw a'kath kath
AgwDboD ^ fi; d/ frnkB dh
Ekj Bk j't/, p/nzs frnkB tkbk.
KuAwrI ^ d[yh j'D dk Gkt, nkdo
Bk j'D dk Gkt, o;K d/ G'rD dh
y[Ph ftu iht y[nko Gkt d[yh j'
oj/ jB. fBZe/ fij/ Gow ftu g?
e/ ;[yh j'D dh EK d[y G'rDk g?
iKdk j?.
msqwnI ivc mslqI ^ r[ow[y
w;sh ftu th d{i/ gk;/ gokJ/ xo
ikD tZb'A nkgD/ wB B{z wko b?Adk
j?.
hukmI bMdy ^ r[of;y j[ewh pzd/
pD e/ n"y/ s'A n"y/ ezw tb'A th
w{zj BjhA w'Vd/.
gurmuK suK Pl iprm rs ^ r[ow[y
AigAwn agin
ftP/PD
frnkB ftj{Dk, wkfJnk d/ w'j ftu
nzBQk j'fJnk iht
492
AigAwn agin
A.g.m.5, 707
493
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
DRohu ^ joh Bkw s'A fpBK w'jDh
wkfJnk fJe X'yk jh j?.
jwgq BKlwieAw ^ w{oy wB[y B/
;[gB/ Bkb fgnko gkfJnk j?.
fJ; oki s/ o;K d/ G'rK ftu gqG{
B{z ft;ko e/ ikrdk jh poVkT[D
br fgnk.
Awrjw geI ivhwie DMDY DwieAw ^
d[BhnK d/ XzfdnK ftu GNefdnK
T[wo phs rJh.
pUrn Bey n kwm moihAw mwieAw ^
go wkfJnk ftu w'j/ j'J/ iht d/
ezw w[eD ftu BjhA nkT[Ad/. iht
ftuko/ d/ eh t;, id nkg jh
gqG{ B/ iht B{z G[bkfJnk j'fJnk
j?.
AigAwn agin
BKt g[fbzr
frnkB dh nDj'Ad, gowkswk Bkb
v{zxh ikD^gSkD dh nDj'Ad
494
495
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
doPB cbdkfJe jB, wB'oE g{ok
eoB tkb/ jB ns/ ;'jD/ uoB
p/fw;kb, ;[zdo jB, fiBQK dh
T[gwk BjhA j' ;edh.
mnih crHwvau DUp ^ nB/e tko
joh B{z Bw;eko eodk jK, ns/
nkgD/ wB B{z X{g eoe/ joh nZr/
uVQkT[Adk jK, X[ykT[Adk jK, wB B{z
G/Nk eodk jK.
idRV@ kir ghI qum@wrI lUk ^
nk;o/ ;ko/ niwk e/ Ee e/
dh PoB geVh j?. e'Jh n?;h
BjhA j? fiE/ pukU bJh
b[ehJ/. fJ;/ bJh gqG{ dh
fdqVsk g{ote geV bJh j?.
j'o
gqG{
UN
ik
UN
AigAwnQ aginath
ftP/PD
nfrnkBh
496
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
uy e/ iht MZbk j' fojk j? ns/
fJj ehwsh iBw ftnoE ik fojk
j?.
ibhwvQ
kart
497
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jo ibnsq so inhclu ^ fijVk fJj
Bk;tzs irs j?, T[; B{z wB[y
nNb ;wMhA p?mk j?. fi;
wkfJnk B/ gokJh j' ikDk j?, T[;
gokJh wkfJnk B{z nkgDh ;wM e/
cV b?Adk j?.
KqRI bRwhmx sUd vYs ^ j/ iht`
yZsoh, pqkjwD, t?P, P{do ukj/
fe;/ th toD d/ iht j'D, ;ko/
fJe joh Bkw d/ okjhA jh ;z;ko
;kro s'A sod/ jB. i' wB[y r[o{
dk T[gd/P ;[Ddk j? T[j ;z;ko
;kro s'A gko bzx iKdk j?.
498
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gowkswk dk Bkw f;wodk ofj,
r[o{ dh ws T[FZs/ s[fonK jh
gowkswk d/ Bkw dk nkBzd
fwbdk j?.
j/
w/o/
wB`
;dk
499
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
B{z gowkswk dk Bkw jh ihtB dk
;jkok j?. T[jBK d/ wZE/ T[~s/ X[o
dorkj'A, gfjbK s'A jh tZv/ Gkr
fby/ j[zd/ jB.
AigAwnI agin
AigAwnI agin
ftP/PD
frnkB ftj{Dk, fi; B{z gqG{ d/ ;o{g
dk frnkB Bk j't/
500
501
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pRB pwih ibnqI kwthu Avgux myry
] 4 ] 11 ] 22 ]
A.g.m.5, 615
AigAwnI agin
rqnu Cwif ratan hd
kaufI sMig lwgy kd sg lge
ibnsY kwcI dyh bins k d
imRg iqRsnw mrig trisn
Aru supn
mnorath
mnorQ
ar
supan
502
AigAwnu agin
ftP/PD
frnkB dh nDj'Ad, p/;wMh
503
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
aupdysu updes
idnsu rYix dins rn
gux aucrY gun ur
AMDyrw der
cwnxu nan
igAwnu crwgu gin rg
inmK nimkh
iblwvlu bilwal
rwg rg
nwd nd
sbid sabad
shij iDAwnu sj tin
bRhmu bIcwrIAY bram br
AiBmwnu abimn
AgMmu a'gm
jgqu sbwieAw jagt sabi
qwVI lweIAY tr l
AigAwnu ^ frnkB dh nDj'Ad,
p/;wMh.
aupdysu ^ fpbktb okr y[Ph dk
okr T[d'A j' ;edk j?, i/eo fJ;
d/ okjhA joh d/ r[D rkJhJ/ ns/
504
j't/.
rwg nwd sbid sohxy jw lwgY shij
iDAwnu ^ okr Bkd r[o^Ppd
d[nkok sd jh P'Gd/ jB, id'A
g{oB nv'bsk tkbh nt;Ek ftu
fXnkB bZr/.
bRhmu bIcwrIAY cUkY min AiBmwnu ^
;z;koe okr ozr Sv e/ gowkswk
dh Grsh eoBh ukjhdh j?. sd jh
gowkswk dh ji{oh ftu nkdo
fwbdk j?. r[o{ d[nkok pqjw pko/
ftuko eoBk ukjhdk j?. i/ r[o{ d/
;Bw[y j' e/ gowkswk dh :kd wB
ftu fNekJhJ/ sK jh wB ftu'A
jzeko d{o j[d
z k j?.
AgMmu ^ j/ gqG{` s{z nkg jh ;G ihtK
dk wkbe j?A. ;ko/ iht s{z nkg jh
g?dk ehs/ jB, go s{z ihtK dh gjzu
[
s'A pj[s go/ j?A.
jgqu sbwieAw ^ j/ gqG{` fJj i'
;kok irs fd; fojk j?, fJ;
ftu jo EK s{z nkg jh nkg
ftnkge j?A.
qwVI lweIAY ^ ;ko/ ihtK ftu
ftnkge j' e/ ;wkXh th
gowkswk nkg jh bk fojk j? Gkt
w'Bh j' e/ ;wkXh bkT[D tkbk th
nkg jh j?. jo t/b/ gowkswk dk
AMgIkwr gkr
fefonk
gZy, ;jkfJsk
505
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kweI bwqw ] qqu swru prm pdu
pwieAw Coif n kqhU jwqw ] 3 ]
brin n swkau jYsw qU hY swcy
AlK Apwrw ] Aqul AQwh Afol
suAwmI
nwnk
Ksmu
hmwrw
] 4 ] 5 ] rwmklI mhlw 5 ] qU
dwnw qU Aibclu qUhI qU jwiq myrI
pwqI ] qU Afolu kdy folih nwhI qw
hm kYsI qwqI ] 1 ] eykY eykY eyk
qUhI ] eykY eykY qU rwieAw ] qau
ikrpw qy suKu pwieAw ] 1 ] rhwau
] qU swgru hm hMs qumwry qum mih
mwxk lwlw ] qum dyvhu iqlu sMk
n mwnhu hm BuMch sdw inhwlw
] 2 ] hm bwirk qum ipqw hmwry
qum muiK dyvhu KIrw ] hm Kylh
AQwh ath
Afol adol
AMgIkwr gkr
bYrI br
swDy sde
rs mwxI ras mn
cIiq n Awvis t na was
dUjI bwqw dj bt
byprvwhu beparw
ADwrw adr
suKdweI sukhd
qqu swru tat sr
prm pdu parm pad
brin barn
AlK Apwrw a'lakh apr
Aqul a'tul
qU dwnw t dn
qU Aibclu t abial
qU jwiq t jt
qU swgru t sgar
hm hMs ham hs
mwxk lwlw mnak ll
iqlu sMk til sk
506
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BuMch pu
bwirk brik
507
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;w[zdo j?A n;hA s/o/ jz; jK. s/o/
uoBK ftu ofj e/ s/oh f;cs
;kbkj d/ w'sh s/ bkb gqkgs eod/
jK.
iqlu sMk n mwnhu hm BuMch ^ j/
gqG{` i' w'sh bkb s{z ;kB{z fdzdk j?A
T[j d/D bZfrnK osk Pzek BjhA
eodk. dks eoB bZfrnK ;kv/
r[DK n"r[DK tb BjhA t/ydk. n;hA
iht T[j w'sh, bkb ;dk tosd/
jK, G'rd/ jK ns/ ;dk gq;zB ofjzd/
jK.
bwirk ^ j/ gqG{` n;hA iht s/o/
pZu/ jK. s{z ;kvk fgsk j?A s/ s{z
;kv/ w{zj ftu d[X gkT[Adk j?A.
hm Kylh siB lwf lfwvh qum sd
guxI ghIrw ^ s/oh r'd ftu n;hA
y/Yd/ jK. bkv bvkT[Ad/ jK. s{z
r[DK dk wkbe j?A. r[DK eoe/
v{zxk, rzGho j?A, i' pZfunK d/
n"r[DK tb BjhA t/ydk. n;hA
gowkswk B{z fwb e/ soQK soQK d/
;[ZyK d/ Gkrh j' rJ/ jK.
AMgIkwru gkr
BKt g[fbzr
gZy, ;jkfJsk, ;kE
508
AMgIkwru gkr
BKt g[fbzr
gZy, ;jkfJsk, ;kE
509
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
krhu dws hir ky nwnk ibswsu
min AwieE ] 2 ] 14 ] 18 ]
A.g.m.5, 1270
AMgIkwru gkr
Bgiq vClu ibrdwieE
pgt wahal birdio
crn ql dIny arn tal dne
Apuno jsu vrqwieE apno jas
wartio
qwqI vwau n lwieE tt wo na
lio
BRmu Bau myit suKwieE
prm p met sukhio
ibswsu min AwieE
bisws man io
AMgIkwru ^ gZy, ;jkfJsk, ;kE.
Bgiq vClu ibrdwieE ^ joh dk
w[ZY edhw dk ;[Gkn j? fe Grsh
eoB tkfbnK B{z fgnko eoBk.
crn ql dIny Apuno jsu vrqwieE
^ T[; gowkswk B/ fBzdeK B{z wko
e/ uoBK j/m dp fdsk j? s/
nkgDk i; toskfJnk j?.
qwqI vwau n lwieE ^ gowkswk
nkgD/ ;/teK B{z rb Bkb bk e/
510
bV
511
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
buiD isAwxp ^ T[; d/ ezwK ftu
fe;/ j'o dh neb iK us[okJh
ezw eodh BjhA fd;dh. nkgD/
GrsK bJh gqG{ nkg jh ;jkJh
j[zdk j?.
shj And ^ gqG{ d/ ;'jD/ uoB
fiBQK wB[ZyK dh fIzdrh dk nk;ok
pD iKd/ jB T[j nZm/ gfjo
gowkswk dk Bkw f;wod/ jB
ns/ nv'b nt;Ek tkb/ nkBzd
Bkb joh d/ r[D rkT[Ad/ jB.
nzfrnko gir
BKt g[fbzr
drdk e'bk, nr
512
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nzdo Ikbw v'pd/ Bh Bk fJj
skod/ Bh
dar zlam dobde n n trde
n
ibkd jald
lyKw lekh
inrmlI nirmal
ndir nadar
nau iniD BuMcIAY n nd pu
AMgu g
muhCMdgI mohdg
BKt g[fbzr
gy, ;jkok, nk;ok
imhr mr
bMidgI bdg
AMgu ^ gy, ;jkok, nk;ok.
muKu aujlw ^ j/ gqG{` fi; wB[y B{z
s/ok nk;ok gqkgs j? T[j wB[y
;[oyo{ j' frnk j? ns/ gftso
ihtB tkbk pD frnk j?. T[; dk
w{zj b'e^gob'e ftu T[ibk j?.
A.g.m.5, 961
]8]
AMgu g
513
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
muhCMdgI ^ fi; wB[y d/ gy ftu
gowkswk nkg j?, T[; B{z fe;/ dh
w[Ekih BjhA ofjzdh.
imhr su qyrI bMidgI ^ fi; wB[y
T[FZs/ gowkswk dh feogk fdqPNh
j[zdh j? T[jh wB[y gowkswk dh
Grsh eodk j?.
514
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fdZs/ jB.
AgY agg
ftP/PD
nZr/, gob'e, jI{o, gqG{ dh jI{oh
ftu
515
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwnk nwvY hI qy suKu pwieAw gurmqI
auir Dwr ] 22 ]
A.g.m.1, 1288
AgY agg
so piVAw so pari
so pMifqu so pdit
bInw ijn@I kmwxw nwau
bn jn kmn no
rwjy sIh rje s
mukdm kuqy mukadam kutte
jwie jgwiein@ je jgin
bYTy suqy bthe sutte
Awip aupwey mydnI p upe medn
Awpy krdw swr pe kard sr
BY ibnu p bin
Brmu n ktIAY prm na katt
nwim n lgY ipAwru nm na lagg
pir
BY qy shju pweIAY p te sj p
imil joqI joiq Apwr
mil jot jot apr
BY qy BYjlu lGIAY p te pjal lag
gurmqI vIcwru gurmat wr
516
Agocru agoar
BKt g[fbzr
;wM s'A go-/, fi; sZe frnkB
fJzdohnK dh gjz[u Bk j' ;e/,
fi; B{z wB ;wM Bk ;e/ ns/
pkDh fpnkB Bk eo ;e/.
517
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sBu mwno ] krm Drm kI swr n
jwxY suriq mukiq ikau pweIAY ]
nwnk
gurmuiK
sbid
pCwxY
Aihinis nwmu iDAweIAY ]1] myrw
mno myrw mnu mwinAw nwmu sKweI
rwm ] haumY mmqw mwieAw sMig
n jweI rwm ] mwqw ipq BweI suq
cqurweI sMig n sMpY nwry ] swier
kI puqRI prhir iqAwgI crx qlY
vIcwry ] Awid puriK ieku clqu
idKwieAw jh dyKw qh soeI ]
nwnk hir kI Bgiq n Cofau shjy
hoie su hoeI ]2] myrw mno myrw mnu
inrmlu swcu smwly rwm ] Avgx
myit cly gux sMgm nwly rwm ]
Avgx prhir krxI swrI dir scY
sicAwro ] Awvxu jwvxu Twik
rhwey gurmuiK qqu vIcwro ] swjnu
mIqu sujwxu sKw qUM sic imlY
vifAweI ] nwnk nwmu rqnu
prgwisAw AYsI gurmiq pweI ]3]
scu AMjno AMjnu swir inrMjin
rwqw rwm ] min qin riv rihAw
jgjIvno dwqw rwm ] jgjIvnu
dwqw hir min rwqw shij imlY
mylwieAw ] swD sBw sMqw kI sMgiq
ndir pRBU suKu pwieAw ] hir kI
Bgiq rqy bYrwgI cUky moh ipAwsw ]
518
519
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
*s/ ;Zuk wzfBnk iKdk j? ns/
T[jh wB[y nkgD/ iBw woB dk
r/V w[ek b?Adk j? ns/ T[jh wB[y
irs d/ w{b gowkswk B{z nkgD/
;'u^wzvb ftu fNek e/ oZydk
j?.
scu AMjno AMjnu swir ^ ;u ;[owk
j?. fJj gqG{ d/ frnkB dk ;[owk
gk e/ jh wkfJnk s'A ofjs nfdy
gowkswk B{z ikfDnk ik ;edk j?
sK jh irs dk ihtB ns/ ;G
dksK d/D tkbk gqG{ nkgD/ fjod/
ftu jw/Pk w"i{d ofjzdk j?.
shij imlY ^ r[ow[yK
ftu ofj e/ gowkswk
dh fBrkj Bkb ;[s/
nkswe nkBzd gqkgs j'
dh ;zrs
dh fwjo
f;X jh
iKdk j?.
nzCD an
BKt g[fbzr
ftjVk
520
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nI didAwaury s`idAW Aw
igAw[
AM|xw n
nWv puilMg
AWgx, ivhVw
vy bMnw AM|xw[
vy sony idAw
vwilAw,
kM|xW
vy bMnw AM|xw!
vy sony idAw kM|xW vwilAw,
vy qUM ikhdw poqw vy
qMU ikhdy s`idAw Aw
igAw,
vy qUM ikhdw poqw vy
qMU ikhdy s`idAw AwigAw,
nI mYN bwby dw poqw,
nI didAwaury s`idAW Aw
igAw,
nI mYN bwby dw poqw,
AG g
BKt g[fbzr
gkg
521
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gauVI mhlw 5 ] icMqwmix kruxw
mey ] 1 ] rhwau ] dIn dieAwlw
pwrbRhm ]
A.g.m.5, 212
AGwie age
fefonk ftP/PD
oi e/, g{oB s"o s/
AG g
522
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
523
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;op^ftnkge o{g ftu t/fynk
j?, T[j' fijk efj fdZsk j?.
ijin Bydu lihAw ^ fi; wB[y B/
fJj G/d bZfGnk$;wfMnk j? T[;/
B/ gowkswk d/ ;zi'r dk o;
wkfDnk j?, T[;/ wB[y dh ;[os gqG{
dh i's ftu fwbh ofjzdh j? T[;/ B{z
gowkswk ;ko/ irs ftu ftnkge
fd;dk j?.
Acrj a'arj
ftP/PD
nB'yk, j?okBh Gog{o, nuzG/ tkbk
Awdys des
Acrj ^nB'yk,
nuzG/ tkbk.
kudriq qudrat
j?okBh
Gog{o,
524
Awdys ^ gqDkw.
Bkb
fJ;
fJe
fco
525
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkBzd dh gqkgsh j'Jh j?.
BRm BY sgly Kwd ^ id joh d/
doPB j[zd/ jB sK n?;k ;[nkd
nkT[Adk j? fe T[; d/ w[ekpb/ s/
j'o ;G ;[nkd s/ w;shnK G[b
iKdhnK jB s/ e'Jh Gow iK vo
BjhA ofjzdk. gqG{ d/ uoBK Bkb
i[V/ ofjD Bkb ;ko/ Gow, ;ko/
vo w[e iKd/ jB.
Acl a'al
ftP/PD
Bk ubD tkbk, fJe o; ofjD tkbk,
gowkswk
526
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kr vq n hilAw ^ cbK B{z bkj[D
bJh tidhnK tZN/ YhwK B{z ;jkodk
j?, fgm BjhA w'Vdk. soykD nko/
Bkb tZYdk j? sK th nkgD/ pukU
bJh fjbdk se BjhA.
BilAweI BilAw ^ ;z;ko ftu
p[fonK B/ p[okJh jh eoBh j? ns/
GfbnK B/ GbkJh jh eoBh j[zdh
j?.
swD ivrilAw ^ p[okJh eoB
tkfbnK Bkb Gb/ g[oP GbkJh jh
eod/ jB go nfij/ ;kX{ g[oP
ir ftu pj[s ftob/ jh jB.
Aausr CilAw ^ ;kX{ iBK B/ gqrN
s"o T[~s/ nkgD/ nkg B{z ;w/A s'A
mrk fbnk j? go nzs, ;w/A B{z
T[jBK B/ mr fbnk j?, nkgDk
;wK f;woB eoe/ ;cb eo fbnk
j?.
527
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nau iniD svweI n nd sw
cilqR alitr
mn ivc man wi
lotw jogI lieAw CpweI
lot yog l hap
Acl vtwly ^ fIbQk r[odk;g[o
ftu tNkb/ s'A d' e'j dZyD tb
wjKd/t dk nub* Bkwh wzdo j?.
fJ; s'A fJ; fgzv dk Bkw th
nub* g? frnk. tNkb/ Bkb fwb
e/ nub tNkbk* j' frnk. fJZE/
r[o{ BkBe d/t ih dh r'oy gzEhnK
Bkb uouk j'Jh, fi; dk g{ok
toDB f;X r';fN* ftu j?.
iSvrwq ^ g[okDK nB[;ko fPt dh
fgnkoh d[ork dh wzrbw: oks
cZrD pdh 14 j?. fPt B{z gqXkB
d/tsk wzBD tkb/ fJ; fdB B{z
T[s;t ti'A wBkT[Ad/ jB.
irD isD ^ T[j PeshnK i'
:'rhnK B{z gqkgs j[zdhnK jB.
nau iniD svweI ^ id'A r[o{ BkBe
fPtoks d/ w/b/ pko/ ;[D e/ nkgD/
;Zu/ gquko bJh nub tNkb/ g[Zi/
sK r[o{ d/ doPBK bJh d[BhnK
r[o{ tb T[bN gJh ns/ n?Bh
wkfJnk fJeZmh j' rJh fit/A
528
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[; j/m fje EVk nkjk T[;
T{go d'fJ ikfJ p?m/. sK f;X
nkJ/ sK fenk d/yB i' BkBe
sgk nr/ jh p?mk j?. sK r'oy
BkE efjnk nkd/; j' BkBe sgk.
sK r[o{ BkBe ih efjnk nkd/;
J/ezeko e' nkd/;[. r'oy nkT[.
sK GoEoh efjnk no/ BkBe sgk
s{z Gh e[S fJ;Nh j?.
GkJh pkbk iBw ;kyh,
AicMq a't
ftP/PD
nkgD/ nkg, ;[s/ f;X jh, nuBu/s
529
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bYr ] AicMq hmwry imty AMDyr ]
AicMqo hI min kIrqnu mITw ] AicMqo
hI pRBu Git Git fITw ] 5 ] AicMq
imitE hY sglo Brmw ] AicMq visE
min suK ibsRwmw ] AicMq hmwrY
Anhq vwjY ] AicMq hmwrY goibMdu
gwjY ] 6 ] AicMq hmwrY mnu
pqIAwnw ] inhcl DnI AicMqu
pCwnw ] AicMqo aupijE sgl
ibbykw ] AicMq crI hiQ hir hir
tykw ] 7 ] AicMq pRBU Duir iliKAw
lyKu ] AicMq imilE pRBu Twkuru eyku ]
icMq AicMqw sglI geI ] pRB
nwnk
nwnk
nwnk
meI
]8]3]6]
A.g.m.5, 1157
AicMq 't
shj ibnod sj binod
coj Awnqw oj nt
AicMq hmwrY a't hmr
lQy ivsUry lathe wisre
bYrI mIqw br mt
iehu mnu vis kIqw man was kt
AicMq hm@w a't ham
530
AicMqw a't
BKt fJ;sohfbzr
p/fceo
531
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bau nhI lwgY p nah lg
jW AYsy buJIAw j se bj
jwig AicMqw jg a't
pRBu qUM vrqMqw prb t wartt
Gir suiK visAw kr sukh wassi
bwhir suKu pwieAw
bhar sukh pi
AicMqw ^ p/fceo.
aUTq suKIAw bYTq suKIAw ^ id'A
e'Jh wB[y fJj ;wM b?Adk j? fe
gowkswk jh ;G dk okyk j?, fco
T[j jo t/b/ T[mdk p?mdk jo ;w/A
nkswe nkBzd wkDdk j?.
Bau nhI lwgY jW AYsy buJIAw ^ id'A
fJ; rb dh ;wM nk ikt/ fe
gowkswk jo EK ;wk fojk j?,
fco wB[y B{z fe;/ fe;w dk vo
BjhA brdk.
soie AicMqw jwig AicMqw ^ id'A
wB[y fJj ikD b?Adk j? fe gqG{ jh
;G ihtK dk okyk j? sK wB[y
fB;fuzs j' e/ ;"Adk j? s/ fB;fuzs
ikrdk j?.
pRBu qUM vrqMqw ^ gowkswk ;G
ihtK dk okyk j? s/ jo EK w"i{d
j?. ;G ;ohoK ftu ftnkge j?.
AicMqu a't
ftP/PD
;[Gkfte jh, ;[s/ f;X, nuBu/s
532
gwvixAw ] 8 ] 9 ] 10 ]
A.g.m.3, 114
AicMqu a't
scu sMgiq sa sgat
sbid suhwieAw sabad suhi
isD swiDk sd sdik
rhy ibllwie rahe bil'le
iehu mnu AwrsI man rs
koeI gurmuiK vyKY
ko gurmukh wekh
haumY soKY hm sokh
shjy shij smwvixAw
sje sj smwni
dUjw Brmu dj prm
gur sbid jlwey gur sabad jle
kwieAw AMdir vxju kry vwpwrw
ki dar wanj kare wpr
nwmu inDwnu scu pwvixAw
nm nidn sa pwani
gurmuiK krxI gurmukh karn
hir kIriq swru har krat sr
AicMqu ^ ;[Gkfte jh, ;[s/ f;X,
nuBu/s.
533
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
scu sMgiq ^ ;dk fEo ofjD tkbk
gowkswk ;/te B{z ;kX ;zrs ftu
fwbk e/ nkgD/ uoBK ftu i'V b?Adk
j?. gowkswk nkg jh ;kX ;zrs
dk w/b eodk j?.
sbid suhwieAw ^ iht B{z T[;
;fsr[o dh ;/tk eoBh ukjhdh j?
fi; B/ joh Bkw wB ftu t;kfJnk
j?. fi; B/ nkgD/ Ppd d/ okjhA
wB[y dk ihtB ;ztko fdZsk j?.
wB[y dk ihtB ;fsr[o Ppd d/
ekoD ;'jDk j?.
isD swiDk rhy ibllwie ^ i'rhnK
d/ r[o{ r'oy nkfd, ;kXBk eoB
tkb/ ftbe oj/ jB go r[o{ s'A fpBK
Bkw dh gqkgsh BjhA j[d
z h. r[o{ dh
;/tk s'A fpBK nkswe ;[y jk;b
BjhA j[d
z k ns/ uzr/ GkrK Bkb jh
r[o{ gkfJnk ik ;edk j?.
iehu mnu AwrsI koeI gurmuiK vyKY ^
fJj wB PhPk j?, fi; ftZuA' jo
fJe wB[y nkgDk nkg t/y ;edk
j? go t/ydk e'Jh ftobk jh j?.
eJh tkoh wB B{z jT[w? dh f;bQ uVQ
iKdh j?, fi; Bkb PhPk izrkfbnk
iKdk j? ns/ ftu'A e[M BjhA fd;dk,
Gkt jT[w? eoe/ wB[y nkgD/ r[D
n"rD
[ BjhA d/y ;edk.
534
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eodk j?.
ibhUn
Acuq a'ut
ftP/PD
nNZb, ed/ Bk fvrD tkbk, ed/ Bk Bk;
j'D tkbk
siB
mUTy
] 2 ] 8 ] 27 ] tofI mhlw 5 ]
swDsMig hir hir nwmu icqwrw ]
shij Andu hovY idnu rwqI AMkr
u u
Blo hmwrw ] rhwau ] guru pUrw
ByitE bfBwgI jw ko AMqu n pwrwvwrw
] kru gih kwiF lIE jnu Apunw
ibKu swgr sMswrw ] 1 ] jnm mrn
kwty gur bcnI bhuiV n sMkt
duAwrw ] nwnk srin ghI suAwmI
kI
punh
punh
nmskwrw
] 2 ] 9 ]28 ]
A.g.m.5, 717
cly
mITy
Plw
gun
kD
o
swc
rMig rwqy jnm mrn bwhuir nhI
pITy ] 1 ] ibnu hir Bjn rMg rs
Acuq a'ut
AsiQr Bey asthir pa
swc rMig rwqy s rg rte
jnm mrn bwhuir nhI pITy
janm marn bhur nah pthe
nwm ibhUn nm bihn
cly siB mUTy ale sb mthe
shij Andu hovY sj and how
AMkuru Blo hmwrw kur palo hmr
kru gih kwiF lIE kar g kd lo
ibKu swgr sMswrw bikh sgar sasr
535
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bhuiV n sMkt duAwrw
br na skat dur
punh punh nmskwrw
pun pun namaskr
Acuq ^ nNb, ed/ Bk fvrD
tkbk, ed/ Bk Bk; j'D tkbk.
Acuq AibnwsI ^ nNb nfpBk;h
gowkswk d/ r[D rkT[AfdnK
rkT[AfdnK ekw, eo'X, jzeko
nkfd fteko Bk; j' iKd/ jB.
AsiQr Bey swc rMig rwqy jnm
mrn bwhuir nhI pITy ^ i' wB[y
;Zu/ joh d/ gq/w ftu ozr/ rJ/, T[j
nwo j' rJ/, T[jBK B{z w[V e/
iBw woB B/ d[y BjhA fdZsk.
nwm ibhUn cly siB mUTy ^ Bkw s'A
ftj{D/ ftnesh mZr/ j'J/ fJ;
;z;ko s'A iKd/ jB. r[o{ B{z fgnko
eo e/ joh d/ r[D rkT[D Bkb wB
fNedk j? ns/ joh dk fgnko g?dk
j[zdk j?, BjhA sK wB[y X'y/ ftu jh
ofjzdk j?.
shij Andu hovY ^ r[o{ dh ;zrs
ftu Bkw u/s/ nkT[Adk j?. r[ows
ftu j'oBK ;[ZyK d/ w[ekpb/ ;fji
;[y iK ;fji nkBzd nkT[Adk j? i'
n;bh ;[y j? s/ wB B{z fNek e/
oZydk j?.
AMkuru Blo hmwrw ^ fijV/ ihtK dk
e'Jh fgSb/ eowK dk Gbk nzr{o
c[N g?Adk j?, T[jBK dk e'Jh eow
cb, uzrk Gkr jz[dk j? i' Bkw
f;woB ekoB fdB oks, jo t/b/
nkBzd pfDnk ofjzdk j?.
kru gih kwiF lIE ^ gowkswk
nkgD/ ;/te dk jE cV e/ ftj[b/
;z;ko ;w[zdo ftu'A pkjo eY b?Adk
j?. fi; ;/te B{z tZv/ GkrK ekoD
r[o{ fwb g?Adk j?.
bhuiV n sMkt duAwrw ^ r[o{ d/ puBK
T[s/ s[fonK iBw woB uZeo eZN/
iKd/ jB, fco w[V e/ d[y d/ d[nko/
BjhA nkT[Dk g?Adk.
punh punh nmskwrw ^ w?A gqG{ dh
PoB geVh j?, w?A w[V w[V e/ gqG{
B{z Bw;eko, gqDkw eodk jK.
536
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iKdhnK jB.
Acyq a'et
ftP/PD
frnkBjhD, u/sBk fpBK, w{oy
537
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
538
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pfDnk ofjzdk j?. nzfwqs$ftj[ d/
d[tzd B{z th BjhA fBy/Vdk.
539
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BjhA.
srpu
nr
tXk
nkJ/
540
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iDAweIAY
sbid
rsu
pweIAY
vfBwig jpIAY hir jso ] 4 ] ey
mnu myirAw ibnu pauVIAw mMdir
ikau cVY rwm ] ey mn myirAw ibnu
byVI pwir n AMbVY rwm ] pwir
swjnu Apwru pRIqmu gur sbd suriq
lGwvey ] imil swDsMgiq krih
rlIAw iPir n pCoqwvey ] kir
dieAw dwnu dieAwl swcw hir nwm
sMgiq pwvE ] nwnku pieAMpY suxhu
pRIqm gur sbid mnu smJwvE
]5]6]
A.g.m.1, 1112
Acyq a'et
Avgx guxI awgan gun
ikrq kmwxy kirt kmne
ikau duqru qrIAY kio dutar tar
jm kw pMQu duhylw
jam k pth duhel
AvGit ruDw ikAw kry
awkt rud ki kare
Awcwir qU r t
pieAMpY pp
vIcwir Awpy wr pe
541
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;wM.
Acyq ieAwixAw ^ j/ w/o/ w{oy s/
Bk ;wM wB` s{z j'P eo, ;wM
ik.
Avgx guxI ^ n"r[DK B{z Sv e/ r[DK
ftu ;wk ik, ntr[D Sv e/ joh d/
r[D :kd eo.
542
AcyqI a'et
ftP/PD
w{oy, bkgotkj, rkfcb
543
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] rwKhu KyqI hir gur hyqI jwgq
coru n lwgY ] jm mig n jwvhu nw
duKu pwvhu jm kw fru Bau BwgY ]
riv sis dIpk gurmiq duAwrY
min swcw muiK iDAwvey ] nwnk
mUrKu Ajhu n cyqY ikv dUjY suKu
pwvey ] 2 ]
A.g.m.1, 1110
AcyqI a'et
KwjY khj
KyqI rwm khet rm
hir gur hyqI har gur het
jwgq coru n lwgY jgat or na
lg
riv sis dIpk rav sas dpak
nwnk mUrKu Ajhu n cyqY
nnak mrakh aj na et
AcyqI
w{oy,
bkgotkj,
rkfcb.
nip ajab
ftP/PD
nihp, fBokbk, ftbZyD, ndG[s
544
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
t?dK,
BjhA T[j p/ukj Gh T[;B{z ukj
Gh j?.
dhnK dk,
pys ;[oy Gh J/ s/ f;nkj
Gh j?.
I[b|K
ekbhnK
o[y
nk|skp uwe/,
rkw{z Pkw Gh J/ s/ grkj
Gh j?.
rkw{ yK, ;hjoch,
nip ajab
n?B nip EhA nip j? y{ T[;dh
n ajab th ajab h kh usd
Bk jwokj Gh j? n hamr p h
fPetk eoK ikw kar
p/ukj be
ukj Gh j? p h
o[y d/y d' ozrhnK U; dhnK dk
rukh dekh do rg os d d
pys ;[oy Gh J/ s/ f;nkj Gh j?
bakht surkh p e te si p h
I[b|K ekbhnK o[y nk|skp uwe/
zulf kal rukh ftb amke
rkw{z Pkw Gh J/ s/ grkj Gh j?
gm m p e te pag p h
545
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Ajrwvru ajrwar
ftP/PD
fi; B{z io (p[Y/gk) BjhA nkT[Adk
Ajrwvru Amru qU sB
cwlxhwrI ] nwmu rswiexu Bwie
qU
546
scI bwxI sa bn
gurmqI jgjIvnu
gurmat jagjwan
auDwrxhwr udranhr
scw vKru sa wakkhar
scw vwpwrw sa wpr
dUjY Bwie dj pe
swcI sMgiq s sgat
Qwnu scu thn sa
o;K
ns/
Bkb
tZvk
547
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gVQBk ukjhdk j?, Bkw jh ;wMDk
ukjhdk j? ns/ r[o{ dh f;fynk b?
e/ gqG{ d/ Bkw okjhA jh gkgK s'A
pukn j[zdk j?.
sbid bIcwrw ^ fJj ws s/ ;q/PN
ftuko g{o/ r[o{ d/ okjhA g{o/ r[o{ d/
Ppd ftu i[fVnK jh fwbd/ jB.
iklivK kwtxhwrw ^ gowkswk dk
Bkw nmkjm shoEK dk fJPBkB j?
s/ ;ko/ gkg Bk; eoB d/ ;woE
j?.
jlu iblovY jlu mQY qqu loVY AMDu
AigAwnw ^ i' wB[y gkDh foVedk
j?, gkDh B{z wEdk j? ns/ T[j
w{oy nfrnkBh j? i' ss Gkt
wyD eZYDk ukj[zdk j?.
gurmqI diD mQIAY ^ i/ r[o{
T[gd/P d[nkok djhA Gkt Ppd
foVehJ/ sK Bkw^fBXkB o{g wyD
fBebdk j?. nkgD/ wB d/ fgZS/
s[oB tkb/ wB[y fJ; G/d B{z BjhA
;wMd/. T[[j gP{ fposh ftu fNe/
ofjzd/ jB.
haumY myrw mrI mru mir jMmY vwro
vwr ^ i' wB[y jT[w? dh w"s wodk
j?, T[j w[V w[V izwdk wodk
ofjzdk j?.
548
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
scI bwxI sMqoiKAw scw sbdu
vIcwrw ^ ;Zuh pkDh eoe/ T[j
;zs[PN j' rJ/, feT[Afe T[jBK B/
;Zu/ Ppd dk ftuko ehsk j?.
duK suK sMGwrw ^ d[BhnK d/ o;
wkBD
Bkb,
d[BhnK
dhnK
gksPkjhnK Bkb wB[y B{z d[y ;[y
ftnkgd/ ofjzd/ jB.
Agm Agocru qU DxI Aivgqu
Apwrw ^ j/ gqG{` s{z nrw j?A.
frnkB fJzdohnK dh s/o/ se
gj[zu BjhA j' ;edh. s{z ;G
gdkoEK dk wkbe j?A. s{z nfdqPN
s/ p/nzs j?A.
dru joeIAY ^ i/ r[o{ Ppd ftu i[V
e/, r[o^Ppd d[nkok joh dk do
GkbhJ/, sK T[; d/ do s'A T[j Bkw
yikBk fwb iKdk j?, w[esh dk
Gzvko fwb iKdk j?.
niV ajar
BKt g[fbzr
G/vK$pZeohnK dk fJeZm, fJZiV
549
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
n;hA |eo nbkj d/ Bkr ekb/
as fakar al de ng kle
n;K Bkb eh x'bDk x'fbU Jh
as nl k kln klio
AMjVw ajr
nWv puilMg
p`lw, prnw, AMjlw (lihM)
nhwie
ciVHAw,
Doie
vIrw GoVI
nikJhA ikDk aj jn
fefonk
ftnoE ikDk, nekoE ub/ ikDk
550
AjwxMqw ajnt
BKt g[fbzr
i' BjhA ikDdk, np{M, i' e[M ;wMdk
BjhA
pUkwrMqw
AjwxMqw
pkrt
ajnt
Bkw fBoziB nbZy j?. T[; dk b/yk
BjhA j' ;edk. wBw[y nikDzsk j?,
frnkBjhD j?. T[; ekdo dh nrzw
nrkfX, neZE eEk B{z BjhA ;wM
;edk.
551
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AjwxMqw ajnt
jW bUJY j bj
qW sUJY t sj
kUk n hoeI kk na ho
Awpy skqw pe sakt
Awpy surqw pe surt
skqI jgqu provih sakt jagt
prow
Awpy Byjy pe pje
Awpy sdy pe sadde
rcnw ric ric vyKY
ran ra ra wekh
scu pvY sa paw
Duir lyKY tr lekh
nwmu inrMjn AlKu hY
nm nirjan a'lakh h
rivAw sB TWeI rawi sb th
AjwxMqw ^ i' BjhA ikDdk, np{M,
i' e[M ;wMdk BjhA..
jW bUJY qW sUJY ^ id se wB[y
np{M ofjzdk j?, sd se gVQdk
j'fJnk th n?t/A fgnk p'bdk j?
go id ;wM g?Adh j? sK u[Zg j'
iKdk j?. ;wM T[; B{z fJj
552
nikD[ ajn
ftP/PD
p/;wM, nDikD, G'bk^Gkbk
nikD[ ajn
je ko ajn how t kh
553
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gmkD B/ fejk L wbe ih, w?A j[D eh
eoK. w/ok i[nkB g[so szdo[;s BjhA
j' fojk. w?A pj[s d[yh (go/PkB) jK.
ykB B{z wfbe B/ fejk e'Jh |eho
ekwb bZG' (p[bkU) sK s[jkvk g[so
mhe j't/rk. ykB B/ fejk fe w?B{z eh
gsk j?, ekwb |eho e"D j?.
ni'VBk ajorn
fefonk
foPsk Bksk s'VBk
554
nIr?p azgb
ftP/PD
nDd/fynk, nDd/y/ EK s'A, nfuzsk
555
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jho tkfo;,
nIr?p azgb
w?Bk bJh pzrfbUA uke ewb/
mn la baglio k kamle
y/Vk fgnk nIr?p dh nkD fpZbh
kher pi azgb d n bill
e'Jh ikfJ e/ geV ceho ekfwb
ko je ke pakar faqr kmil
|eo wkod/ ftu oIk feZbh
fakar mrde wi raz kill
nIws azmat
BKt fJ;sohfbzr
gqskg, tfvnkJhl fBPuk, fBjuk
nIws azmat
556
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nIwsh azmat
Bkjh,
XB wkb dh e[M gotkj
w?B{z.
ftP/PD
wjkB, tZvk
zhir azmat pr mr
jIos w[jh^T[~d^dhB npd[b ekfdo
ihbkBh gqsZy o{g ftu T[~u/ wosp/
tkbk gho, nfXnkswe r[o{ j? fi;
B/ w?B{z op dk okj fdykfJnk j?.
i/eo w?A T[; B{z Sv d/tK sK w?B{z op
dh dorkj ftu e'Jh nk;ok BjhA
fwbDk. w?Bz{ nkgD/ gho d/ pdb/
d[fBnkth XB d"bs dh e'Jh gotkj
BjhA j?. w/oh fIzdrh r[BkjK Goh ;h
go gho dh fwjo Goh BIo B/ w?B{z
gftso eo fdZsk j?. Ikfjok nIwsh
s'A Gkt gqsy o{g ftu nIws tkbk
nEtk wjkB j?. r[Bkj s'A Gkt T[;
ekoi s'A j? i' fJ;bkwh Pohns
nB[;ko tofis j't/. d;srho dk
noE wdd eoB tkbk j?.
w[epb, ;hjoch,
nIwsh azmat
I'J/ Ikfjok nIwsh gho whoK
zoe zhir azmat pr mr
fi; B/ dZf;nk op dk okj w?B{z
jis ne dassi rab da r mn
dorkj ftu Y'Jh Bk fwbBk
darg wi t n miln
w[epb bZy r[Bkj Eh gke ehsk
mukbal lakh gun th pk kt
d;srho dh fJe fBrkj w?B{z
dastgr d ik nig mn
nIwks azmt
ftP/PD
nIw, fJokdk dk pj[tuB, fBPu?
557
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wkodk efjzdk j? fe fiBQK ftneshnK
B{z fwjo dk MkVk eo fdzd/ jK T[BQK B{z
G'ok th d[y dod BjhA ofjzdk. fJ;/
soQK gZe/ fJokd/ Bkb wzso gVQ e/ c{e
wko d/JhJ/ sK fizB^G{s dh iVQ g[N
fdzd/ jK. ;?ch s'A Gkt T[; wzso s'A j?
i' Bzrh sbtko Bkb d[PwD T[s/ 70
tko g[VQ e/ c{fenk iKdk j? ns/ fJj
;wfMnk iKdk j? fe fJ; sbtko
Bkb d[PwD dh w"s j' ikt/rh. ;?c
dk noE sbtko j?.
J?; |eo d/
uZNhJ/ Bh.
edw
i/
jho tkfo;, ^
nIwks azmt
e'Jh d'y s/ dod Bk oj/ G'ok
ko dokh te dard n rahe pr
MkVk fwjo dk r mr d
gVQ c{ehJ/ fJe nIwks ;?|h
pr phke ik azmt sf
iVQ fizB s/ G{s dh gZNhJ/ Bh
jar jn te pt d patte n
iKd/ ;G nkIko :ehB eoe/
jde sab zr yaqn karke
J?; |eo d/ edw i/ uZNhJ/ Bh
s fakkar de kadam je atte n
AzwdI azd
nWv puilMg
AwpxI mrzI nwl kuJ vI krn dI Ku`lH,
suqMqrqw
558
hY Kwx pIx vwlIAW cIzW dI rihMdKUMhd Bwv tbr dIAW bcIAW KucIAW
rotIAW[
jy koeI r`b sb`bI bc rihMdI qW istprist jUTy tukVy Kw Kw ky pwitAW
lgxw hY[
nNe atak
BKt fJ;sohfbzr
mfjo, fNekDk
559
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
efjnk
;[D
GkJh
pkbk
;kB{z
nNe atak
560
Atl a'tal
ftP/PD
ed/ Bk NbD tkbk
561
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
562
piqq
punIq
^
gowkswk
ftekohnK B{z, fvfrnK j'fJnK B{z
gftso eo fdzdk j?.
Twkur ibrdwieAw ^ feT[Afe fJj
gowkswk dk fBs eow j?, w[Y
edhw dk ;[Gkn j?.
mwieAw BrmwieAw ^ j/ wB[y iB'`
wkfJnk d/ GowkJ/ fJj Bk G[Z[b' fe
fi; wB[y B{z gqG{ B/ nkg
tfvnkJh pyPh j?, T[; dh T[j
io{o fJis oy b?Adk j?.
AitAw atti
ftP/PD
fbpfVnk, Gfonk
563
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AitAw mnmuiK hory glw ^ wB d/
nXhB j'fJnk wB[y ;kok fdB
bkbu ftu fbpfVnk j'fJnk Bkw
s'A S[N j'o j'o rZbK eodk fcodk
j?.
rwqI aUGY dibAw nvy soq siB iFlw
^ fdB dh feos eko eoe/ EZe/
j'J/ wB[y B{z oks B{z BhAd B/
dpkfJnk j? ns/ T[; d/ B"A d/ B"A
;'so, B"A r'beK, B"A fJzdohnK (d'
ezB, d' nZyK, d' Bkf;ek, w{zj,
r[dk s/ fbzr) fYZb/ j' iKd/ jB.
jorw dw AwiKAw purK kmwvdy sy
Apivq AmyD Klw ^ i' g[oP
fJ;sohnK dk fejk wzBd/ jB,
T[j wbhB^ws, p[ZXjhD
ns/
w{oy jB.
kwim ivAwpy kusuD nr sy jorw puiC
clw ^ ekw d/ t; j'J/ T[j rzd/
wod fJ;sohnK B{z g[ZS e/ ubd/
jB noEks T[jBK nB[;koh ezw
eod/ jB. i' ;fsr[o{ d/ nky/
nB[;ko ubdk j?, T[j ;fs g[oP
uzr/ s'A uzrk j?.
nfNe a'tik
Bkw ftP/PD
nNe dfonk; i' fNe Bk p?m/, i' fes/
o[e/ Bk
564
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nNe/ i/ fJj BIkok,
sd'A ikD gNek j?.
nfNe a'tik
Bkw j? nfNe* w/ok
nm h atik mer
nNe* j? G[b s[jkvh
atik h pl tuhd
nNek ;' cNek j?
ataki so phataki h
BKt g[fbzr
Bk fNeD tkb/ B?D, jw/PK doPB
dhdko dh nk; ftu p/u?B nZyK
565
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
rJh.
;KJhnK
d/AfdnK
;KJhnK
e{eK
nfNe a'tik
oj/ nfNe i' B?D oks Go
rahe a'tik jo nn rt pr
sVg sVg e/ oks r[Ikoh
tarap tarp ke rt guzr
;KJhnK ;KJhnK e{eK d/AfdnK
s s kk ddi
fNe rJ/ sed/ NZe NZe
tik gae takde tak tak
A`tI att
nWv iesqrIilMg
k`qy hoey sUq dI CotI gu`CI
566
ftP/PD
edh Bk N[ND tkbk w/b, nN[ZN foPsk
Atyrnw atern
ikirAw
sUq k`q ky, gloitAW dI Atyrn nwl A`tI
bxwauxw
567
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nMU swvDwnI nwl kqx dw sMkyq kIqw
jWdw hY[ ijs qrHW sUq kq ky hI
pihnx leI kpVy bxngy Aqy
ijMdgIAW dIAW loVW pUrIAW hoxgIAW[
iesy qrHW cMgy Aml krn nwl hI mwx
siqkwr imlygw[
AT ath
ftP/PD
;s iwQK fJel nm f;XhnK, nm
gfjo, nPNKr :'r, nPN XksK
568
569
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nm fjZ;/, nm N[eV/, nm ftekoK dk
yzvB (ekw, eqX
' , b'G, w'j, jzeko s/
wkfJnk d/ fszB r[D), toDkPqw d/ nm
ftGkr
gurmiq gurmat
Ast Dwqu ast tt
kMcnu joiq kan jot
iriD isiD rd sd
isD swiDkW sd sdik
Awid purK d purkh
ATY phr atth pr
Ast kulI ast kul
AT KMif ^ nm fjZ;/, nm N[eV/, nm
ftekoK dk yzvB (ekw, eq'X, b'G, w'j,
jzeko s/ wkfJnk d/ fszB r[D),
toDkPqw d/ nm ftGkr.
gurmiq ^ ;z;ko d/ nm fjZ;/ (uko
toD s/ uko nkPow) gkyzvK ftu
c;/ j'J/ jB go r[of;yK B/ r[o{
dh f;Zfynk d[nkok fJe gqG{ B{z
fJe wB j' e/ nkokfXnk j?.
Ast Dwqu pwrs imlI gurmuiK kMcnu
joiq jgwieAw ^ nm XksK (uko
toD s/ uko nkPow) r[o{ o{g
gko; Bkb fwbhnK sK ;[Bfjoh
i's gqrN j'Jh. r[ow[yK d/ gzE dk
gqekP j'fJnk.
iriD isiD isD swiDkW Awid purK
Awdysu krwieAw ^ ;fsr[oK B/
570
ATrwh athr
nWv puilMg
A`TvyN mhIny pYdw hoieAw b`cw
ftP/PD
fdB oks, u"th xzN/
571
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.4, 301
slok
iprMm
nwnk
vsMin
pRIiq
572
AMfj daj
BKt g[fbzr
nzv/ s'A g?dk j'D tkb/ iht, ;g,
wSbh
573
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bhu rMgI iek rMg inswxI] gurmuK
swD sMgq inrbwxI ]4]
AMfj daj
syqj setaj
auqBuj utpj
cwry kMdW re kd
cwr jug r yug
cwr vrx r warn
cwr vyd r ved
Drm ArQ kwm moK
trm arth km mokh
cwr vIr r wr
nvokgB adrpan
BKt g[fbzr
tyokgD, ftfGzB j'D dk Gkt; i[dk j'D
dk Gkt
574
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
oki ftt;Ek tb'A Yzv dk Gkrh pDBk
g?Adk j?.
nvokgB adrpan
d{;ok nvokgB irs Bkb
dsr adrpan jagt nl
;kJhA s'A d{o d{o j'fJnK
s t dr dr hoi
wB dk ;[Gkt b?D dk tXdk j?
man d subv ln d wdd h
;oho B{z G'rK dk cb o'r j[zdk j?
srr n pg d phal rog hd h
A`fI add
nWv iesqrIilMg
575
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ru`q BMgVy dI AweI rut pagre d
nWv puilMg
n`cxw, auT auT pYxw
muhwvrw
bysbrI nwl ieMqjwr krnw, aufIkxw
add uk uk dekhn
576
nDj'Dh anhoni
BKt fJ;sohfbzr
fi; dh j'Ad BjhA; Bk j' ;eD tkbh
rb, nk; d/ T[bN j'Jh rb
nDj'Dh anhoni
Ax-CyV an her
ivSySx
ijs nMU CUihAw nw igAw hovy; dbI hoeI gl
jW vwrqw
577
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
du~KW dIAW pUxIAW Ax-CyV peIAW
dukkh d pn anher pa
Axjwx anjn
ivSySx
inAwxw; bysmJ, km-Akl
pr mdi anjn
578
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ic`TIAW pwvW itth pw
Xwd nw krdw yd n kard
mYN nw idloN BulwvW
m n dil pulw
Ax an
Ax an
nr/so
fpBK, pr?o
BirAw pri
AMgUr gr
doh KUMf ivc pIVIAY toty lwhy ieq gux
imTw
d khd wi pr tote lhe it gun
mitth
Ax ^ fpBK, pr?o
BirAw ^ o; dk Gfonk j'fJnk
rzBk, fBwosk XkoB eoB tkbk.
rzBk o; dk Gfonk nkgD/ nkg
ftu o; oydk j?, p'bD iK Bk
p'bD d'jK jkbsK ftu fwZmk j?.
fe;/ th soQK o; eZY', T[j fwZmk
jh ofjzdk j?.
ifTw AxifTw ^ ;zxDh rzfBnK dh
y/sh ftZu'A nktkI BjhA ;[Dh ik
;edh ns/ Bk jh b[fenk e'Jh
fd;dk j?. ;' ;[D/ B{z nD;[fDnk
579
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ns/ fvZm/ B{z nDfvfmnK eoB
dhnK f;|sK tkbk ewkd dk y/s
j?.
AKIN DUV AtweIAw ^ id'A rzB/
dhnK nZyK (rzYK) phi o{g pDk e/
Xosh ftu phihnK iKdhnK jB
sK nZyK ftZu'A jh eo{zpbK g?dk
j[zdhnK jB.
AMgUr ^ eo{zwb, eo{zpb.
doh KUMf ivc pIVIAY toty lwhy ieq
gux imTw ^ id'A rzBk t/bD/ ftu
ghfVnk iKdk j? ns/ N'N/ N'N/ eo
fdZsk iKdk j? sK th jo jkbs
ftu fJj fwZmk j?. ;z;ko s'A s[oB
bJh rzB/ dh fwmk; d/ r[D s'A
f;Zfynk b? e/ fwZm/ ;[Gkn tkb/ pD
e/ Gb/ ezw eoB/ ukjhd/ jB.
nDkJh an
BKt fJ;sohfbzr
n"V, bzp/ ;w/A s'A whAj Bk g?D dk
Gkt, ekb
id nDkJh g? iKdh j?
jad an p jd h
d[X fxT[
fjZ;k j?.
wfjzrkJh
d/ ekoB
nDkJh an
id nDkJh g? iKdh j?
jad an p jd h
sd'A gP{ pV/ jh xN iKd/ jB
tad pas bare h kt jde han
580
nzs t
BKt g[fbzr
nyho, UVe, f;ok
pkjo,
d/Adk T[jBK B{z fjio Bk ;"D
:kok.
t n rab d wd e
nzs t
581
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkf\oeko \sw j' ikDk j?. id'A
n;ok|hb (fJ;ok|hb) |foPsk
fenkws d/ fdB ;{o c{e/rk sK fJ;
f;qPNh dk Bk; j' ikt/rk. fco
r[Bkjrko o{jK B{z Boe dh nr ftu
;VBk gt/rk. fJE/ fepo s'A Gkt
jzeko ns/ r[wkB s'A Gkt tfjw, Gow
j?. e[o;h noP s'A Gkt fJbkjh s\s
s'A j?. b'j ebw s'A Gkt fJbkjh
ebw j?. e[onk ;[ZNDk s'A Gkt fe;/
d/ BK dh gouh nkfd eZYDk j?.
gZsoh y'bQ e/ |kb xsK s'A Gkt
feskp y'bQ e/ nkT[D tkb/ ihtB
;zpzXh g/PhBr'Jh Gkt GftZypkDh
eoBk j?.
582
Aq cukxw at ukna
muhwvrw
ijAwdqI krnw, D`kw krnw
b`ly b`ly vy
Aqx attan
nWv puilMg
iqRJx; ieh sMswr
583
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
idMdw hY[ auh nykI dy rsqy qy nhIN
qurdw[ ijnHW jIvW ny nyk
pUxIAW,
hornW
k`qIAW
pMj
s`q
Aqr atar
nWv puilMg
KUSbUdwr qyl
584
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kihMdIAW hn[ lwVy dIAW BwbIAW hrI
mMgl gwauNdIAW hn Aqy GoVI cVHdy
idaur dy surmw pwauNdIAW hn[ ie`Qy
Aqr lwaux dw Bwv KuSI Bry mOky qy
hox vwlI iqAwrI SurU krn qoN vI hY[
idMdI AW,
cIry vwly nMU Aqr lgw
idMdI AW,
cMdw qMU bMnH vy! sohixAw qUM
bMnH vy[
rwxI bygm idAw jwieAw!
cMdw qyrw rwj svwieAw[
AMqr tar
fefonk ftP/PD
nzdo, wB, nzsjeoD
585
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
lwK Kqy kir Pyro
lkh khate kar phero
hir crx srx har arn sarn
moih cyro mohe ero
aUco gunI ghyro o gun gahero
kwit islk kt silk
qau nwnk khw inhoro
t nnak kah nihoro
AMqr ^ nzdo, wB, nzsjeoD.
AMqr kI giq ^ j/ joh ` w/o/ wB
dh jkbs s{z jh ikDdk j?A ns/
nzfsw c?;bk th s/o/ jh t; j?.
lwK Kqy kir Pyro ^ j/ gqG{ ` w?A
bZyK rbshnK, G[ZbK ehshnK jB.
j/ w/o/ wkbe` w?B{z pyP b?.
hir crx srx moih cyro ^ j/ gqG{ `
s{z w/ok gkbDjko wkbe j?A. w/o/
nzr ;zr t;dk j?A. s{z w?B{z nkgD/
uoBK dh PoB ftu oy e/ nkgDk
dk; pDkJh oy.
aUco gunI ghyro ^ gowkswk i'
p/P[wko j?, p/nzs j?. T[~uh
nkswe nt;Ek tkbk j?. nkgD/
r[DK eoe/ v{zxk, v{zx/ r[DK tkbk
j?.
586
AMqrjwmI tarjm
ftP/PD
;G d/ fdb dhnK ikBD tkbk
587
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dIn dieAwl pRIqm mnmohn kir
ikrpw myrI locw pUir ] rhwau ] dh
ids riv rihAw jsu qumwrw
AMqrjwmI sdw hjUir ] jo qumrw
jsu gwvih krqy sy jn kbhu n mrqy
JUir ] 1 ] DMD bMD ibnsy mwieAw
ky swDU sMgiq imty ibsUr ] suK
sMpiq Bog iesu jIA ky ibnu hir
nwnk jwny kUr ] 2 ] 4 ] 23 ]
A.g.m.5, 716
AMqrjwmI tarjm
idRsit Dwrhu pRB mwn
drist tro prb mn
AwT phr rsnw gun gwvY
th pr rasn gun gw
jsu pUir AGwvih jas pr agw
pg kI DUir pag k tr
dh ids riv rihAw
d dis rav rahi
AMqrjwmI sdw hjUir
tarjm sad hazr
DMD bMD ibnsy tad bad binse
swDU sMgiq imty ibsUr
sd sgat mite bisr
suK sMpiq Bog sukh spat pg
588
AMqrjwmI krxYhwrw
AMqrjwmI tarjm
tarjm karnhr
589
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kwrju AwieAw rwsy kraj i rse
AMqrjwmI ^ ;G d/ fdb dh ikDB
tkbk.
mnih BieAw prgwsw ^ tZv/ GkrK
eoe/ g{ok r[o{ fwbdk j? ns/ wB
ftu frnkB dk ukBDk j' iKdk
j?.
suK shjw Gir Awndu hmwrY ^ r[o{
dh feogk Bkb iht d/ fjod/ xo
ftu nkBzd pfDnk ofjzdk j? ns/
;fji ;[y dh nt;Ek pDh ofjzdh
j?. r[opkDh ftu j'oBK ;[ZyK d/
w[ekpb/ ;fji ;[y nkT[Adk j?, i'
n;bh ;[y j? ns/ wB B{z fNekD/
oZydk j?.
AMqrjwmI krxYhwrw ^ gowkswk
;G d/ wB dhnK ikDB tkbk j?
ns/ ;G e[M eoB tkbk j?. T[jh
;G dk okyk j?. fi; B{z T[; d/
Bkw dk nk;ok j' ikt/, fco e'Jh
vo fe;/ B{z g'j BjhA ;edk.
sPl drsnu Akwl mUriq pRBu hY BI
hovnhwrw ^ T[j nekb w{os gqG{
fi; d/ doPB s'A jh ;G cb,
w[okdK gqkgs j' iKdhnK jB, T[j
gqG{ j[D j?, G{s ftu ;h ns/
Gfty ftu th j'D tkbk j?.
nw'x do;B* th fJ;/ B{z efjzd/
jB. nw'x doPB ^ fi; dk
590
AMqrjwmI tarjm
pwp kry pp kare
kir mUkir pwvY kar mkar pw
ByK krY
nirbn
inrbwnY
pkh
kar
auq qwkY ut tk
auq qy auq pyKY ut te ut pekh
AwvY loBI Pyir w lb pher
jb lgu qutY nwhI jab lag tut nh
mn Brmw man prm
qb lgu mukqu n koeI
tab lag mukt na ko
AMqrjwmI ^ ;G d/ fdb dh ikBD
tkbk.
pwp kry kir mUkir pwvY ByK krY
inrbwnY ^ wB[y :sB eodk j? fe
j'oBK B{z X'yk d/tK go T[j wB dh
;G rb ikBD tkbk joh ;G e[M
d/ydk j?. wB[y gkg eodk j? fco
T[jBK gkgK s'A w[eo iKdk j? ns/
wkfJnk s'A w[es j'J/ g[oPK tkb/
G/y eoe/ ftykT[Adk j?.
auq qwkY auq qy auq pyKY AwvY loBI
Pyir ^ gowkswk ;G ihtK d/ B/V/
t;dk j? go b'Gh wB[y gowkswk
591
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
rhwau ] gur kI srix pey BY nwsy
swcI drgh mwny ] gux gwvq
AwrwiD nwmu hir Awey ApunY Qwny
] 2 ] jY jY kwru krY sB ausqiq
sMgiq swD ipAwrI ] sd bilhwir
jwau pRB Apuny ijin pUrn pYj
svwrI ] 3 ] gosit igAwnu nwmu
suix auDry ijin ijin drsnu
pwieAw ] BieE ikpwlu nwnk pRBu
Apunw And syqI Gir AwieAw
] 4 ] 13 ] 24 ]
A.g.m.5, 615
AMqrjwmI tarjm
sUK shj skh sj
Awnd mMgl nd mgal
rs Acrj ras a'arj
BeI bfweI p bad
Awey ApunY Qwny e apn thne
ijin pUrn pYj svwrI
jin pran pj swr
gosit igAwnu gost gin
nwmu suix auDry nm sun dre
AMqrjwmI ^ jo/e d/ fdb dh
ikBD tkbk.
592
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pks ns/ Bkw dh tfvnkJh ;[D e/
so rJ/. Bkw f;woB Bkb jh
;G ;[y fwbd/ jB.
nzsok tr
BKt g[fbzr
N/e iK ojkU tkbhnK s[eK s'A rhs
dk nrbk fjZ;k, N/e B{z SZv e/ rhs
dk pkeh ;kok Gkr
nzsok tr
fJe' \?o^jZEk BjhA J/j[ oktb
ikko khr hatth nah o rwal
fJe' u/bVk fe;/ gbhs dk J/
ikko elr kise palt d e
tkfo; Pkj, gq/w dh Ihb fBnkoh
wris , prem d zl nir
fBnkok nzsok fJPe d/ rhs dk J/
nir tr iq de gt d e
AMqir tar
ftP/PD
nzdo
593
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nzdo$pkjo d/ fto'X ftu pfqjwzv dh
ftnkfynk j?. nzsfo Bkw fBXkB j?.
nzdo fdp fd;N j?, w[esh j?. nzdo
nw[b Bkw gdkoE j?. pkjo dh y'i
ftnoE j?. nzdo$pkjo, r[ow[y$wBw[y
d/ fto'X Bkb th fwbd/ jB.
A. g. m. 3, 425
594
ns:kuko atyr
BKt, g[fbzr
nfsnkuko eoBk, I[bw eoBk, XZek
eoBk, ePN d/Dk
595
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ns:kuko atyr
r[;/ ftu nke/ ns:kuko
gusse wi ke atyr
AMqir tar
fefonk ftP/PD
nzdo, fjod/ ftu
596
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
imlwie ] 2 ] pauVI ] hir rsnw
hir jsu gwvY KrI suhwvxI ] jo
min qin muiK hir bolY sw hir
BwvxI ] jo gurmuiK cKY swdu sw
iqRpqwvxI ] gux gwvY ipAwry inq
gux gwie guxI smJwvxI ] ijsu hovY
Awip dieAwlu sw siqgurU gurU
bulwvxI ] 13 ]
A.g.m.3, 647
AMqir tar
suiD n kweI pwie sd na k pe
mnhiT shij n bIijE
manhath sj na bjio
nwmu inDwnu ivswirAw
nm nidn wisri
dUjY lgw jwie dj lagg je
KrI suhwvxI khar suhwan
jo gurmuiK cKY swdu
jo gurmukh akkh sd
sw iqRpqwvxI s triptwan
AMqir ^ nzdo, fjod/ ftu.
AMqir AigAwnu AMDyru hY suiD n
kweI pwie^ wBw[y joh dk Bkw
BjhA f;wodk, fJ; bJh pj[sk
597
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j'oK B{z ;wMkT[Adh j?. fi; ihG
T[go joh nkg fdnkb{ j[zdk j?
T[jh ihG r[o{ ;fsr[o{ B{z igdh
j?.
598
j?.
muKu aUjlw pUrib iliKAw pwie ^
r[o{ B{z fwb e/ n;hA ;[oyo{ j'J/.
n;K nkgD/ GkrK ftu i' fbfynk
;h T[j gk fbnk j?.
inrml swcY nwie ^ j[D fBs joh
d/ r[D rkT[D/ jB. ;Zu/ Bkw eoe/
w?b s'A ofjs j' rJ/ jK.
ibrQw jwie n koie ^ g{o/ r[o{ dh
;/tk ed/ ftnoE BjhA iKdh. fJ;/
bJh r[o{ dh ;/tk eo. T[; dh
;/tk eoe/ ed/ e'Jh bkj/ tb'A
ykbh BjhA fojk. T[; d/ T[gd/P
Bkb jh ;[y dh gqkgsh j[zdh j?.
pwieAw nwmu inDwnu ^ id'A wB[y B{z
Bkw o{gh yIkBk fwb frnk sK
;wM'
;kohnK
wB'^ekwBktK
g{ohnK j' rJhnK.
AMqrjwmI sdw sMig krxYhwru pCwnu
^ id'A wB d[fBnkth tk;Bk fgZS/
d"VB'A jN iKdk j? sK nzdo dh
ikBD tkbk eosko ;dk nkgD/
nzr^;zr fd;dk j?.
gur prswdI muKu aUjlw jip nwmu
dwnu iesnwnu ^ r[o{ dh feogk Bkb
Bkw ig e/ ns/ dkB d/ e/ ns/
gftZso ofj e/ nkgDh ;[oyo{Jh
599
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jkf;b ehsh ik ;edh ns/ iBw
;cb ehsk ik ;edk j?.
600
601
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
e'Jh ftnesh ;u p'b/ sK M{mk
ftnesh ;V iKdk j?. M{m/ wB[y
M{m Bkb jh y[P jz[d/ jB, fit/A eK
rzdrh yk e/ y[P jz[dk j?. fi;
ftnesh T[go joh feogkb{ jz[dk
j? T[j Bkw dh nkokXBk eodk j?,
i' r[o{ d[nkok jfo Bkw dk
f;woB eodk j?, T[; d/ wB T[FZs'A
M{m ns/ gkg dh w?b T[so iKdh
j?.
AMqir tar
602
aucw kUkdw
mwieAw moih ipAwru ] AMqir
bRhmu n cIneI min mUrKu gwvwru
] dUjY Bwie jgqu prboDdw nw bUJY
bIcwru ] ibrQw jnmu gvwieAw
pMifqu
piV
piV
603
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sy mukqu se mukt
AMqir ^ nkgD/ nzdo.
aucw kUkdw mwieAw moih ipAwru ^ i'
gzvs t/dK B{z gVQ gVQ e/ T[~uh ;[o
ftu nbkgdk j?, T[j fJj ;G e[M
;Zu/ fdb'A BjhA pbfe wkfJnk d/
w'j ns/ fgnko eoe/ eodk j?.
AMqir bRhmu n cIneI min mUrKu
gwvwru ^ T[j w{oy ns/ rztko wB
nkgD/ nzdo pqjw dh gSkD BjhA
eodk.
dUjY Bwie jgqu prboDdw ^ T[j
dt?s Gkt ftu irs B{z f;Zfynk
fdzdk j?, ftuko B{z BjhA ;wMdk.
ibrQw jnmu gvwieAw mir jMmY vwro
vwr ^ nfijk ftnesh ftnoE
ftu nkgDk iBw BPN eo b?Adk
j? ns/ pko pko izwdk ns/ wodk
j?. nktkrtD d/ ueo ftu fgnk
ofjzdk j?.
cUkY kUk pukwr ^ Bkw d/ gqkgs j'
ikD Bkb wB ftu ;dk PKsh ns/
;[y t;dk j? ns/ e{e^g[eko Gkt
ebgBk ysw j' iKdh j?.
gur sbdI vIcwru ^ r[o{ d/ Ppd
T[go thuko eoB Bkb wB
fBowb j' iKdk j?. nkgk Gkt
604
Aqls atlas
nWv iesqrIilMg
iek pRkwr dw kImqI rySmI k`pVw
h`Q
Aiq at
ftP/PD
pj[s fInkdk
605
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
DnwsrI mhlw 3 ] hir nwmu Dnu
inrmlu Aiq Apwrw ] gur kY
sbid Bry BMfwrw ] nwm Dn ibnu
hor sB ibKu jwxu ] mwieAw moih
jlY AiBmwnu ] 1 ] gurmuiK hir
rsu cwKY koie ] iqsu sdw Andu
hovY idnu rwqI pUrY Bwig prwpiq
hoie ] rhwau ] sbdu dIpku vrqY
iqhu loie ] jo cwKY so inrmlu
hoie ] inrml nwim haumY mlu
Doie ] swcI Bgiq sdw suKu hoie
] 2 ] ijin hir rsu cwiKAw so
hir jnu logu ] iqsu sdw hrKu
nwhI kdy sogu] Awip mukqu Avrw
mukqu krwvY ] hir nwmu jpY hir qy
suKu pwvY ] 3 ] ibnu siqgur sB
mueI ibllwie ] Anidnu dwJih
swiq n pwie ] siqguru imlY sBu
iqRsn buJwey ] nwnk nwim sWiq
suKu pwey ] 4 ] 2 ]
A.g.m.3, 664
Aiq at
nwm Dn ibnu nm tan bin
hor sB ibKu jwxu hor sab bikh jn
mwieAw moih mi mo
606
bsMqu mhlw 1
Awie jwie ]
ibKm mwie ]
Bwie ] ijau
607
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pwie ] 1 ] mnu BUlau smJis
swic nwie ] gur sbdu bIcwry
shj Bwie ] 1 ] rhwau ] mnu
BUlau Brmis Bvr qwr ] ibl
ibrQy cwhY bhu ibkwr ] mYgl ijau
Pwsis kwmhwr ] kiV bMDin
bwiDE sIs mwr ] 2 ] mnu mugDO
dwdru BgiqhInu ] dir BRst
srwpI nwm bInu ] qw kY jwiq n
pwqI nwm lIn ] siB dUK sKweI
guxh bIn ] 3 ] mnu clY n jweI
Twik rwKu ] ibnu hir rs rwqy piq
n swKu ] qU Awpy surqw Awip rwKu
] Dir Dwrx dyKY jwxY Awip
] 4 ] Awip Bulwey iksu khau jwie
] guru myly ibrQw khau mwie ]
Avgx Cofau gux kmwie ] gur
sbdI rwqw sic smwie ] 5 ]
siqgur imilAY miq aUqm hoie ]
mnu inrmlu haumY kFY Doie ] sdw
mukqu bMiD n skY koie ] sdw nwmu
vKwxY Aauru n koie ] 6 ] mnu hir
kY BwxY AwvY jwie ] sB mih eyko
ikCu khxu n jwie ] sBu hukmo
vrqY hukim smwie ] dUK sUK sB
iqsu rjwie ] 7 ] qU ABulu n BUlO
kdy nwih ] gur sbdu suxwey miq
608
609
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s/ T[j ;dk ftekoK s'A pfunk
ofjzdk j?. T[j ;dk gowkswk dk
Bkw f;wodk j?. j'o e'Jh
ftnoE ezw BjhA eodk.
sBu hukmo vrqY hukim smwie ^ ;G
gk;/ T[; gqG{ dk j[ew tos fojk
j?. ;koh f;qPNh j[ew ftu ;wkJh
j'Jh j?.
dUK sUK sB iqsu rjwie ^ ihtK B{z
tkgod/ ;G d[y ;[y T[; gowkswk
dh oIk nB[;ko jh jB.
miq Agwih ^ fi; B{z r[o{ dk
Ppd ;[DkJh d/ fdzdk j?. T[; dh
ws nrkX j' iKdh j?. T[j v{zxh
;wM tkbk j' iKdk j?.
AqIq att
BKt g[fbzr
ftoZes, fBob/g
610
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AqIq att
611
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
go i' wBw[y j?, ngokXh g[oP
j?, i' nkgD/ wB tb w{zj eoe/
ubdk j?, r[o{ s'A p/w[y,
nkg^j[dok j?, T[j w'j d/ ekoD
d[yh j? ns/ nkT[Adk iKdk j?,
izwdk^wodk j?.
Aipau pIAau AkQu kiQ rhIAY ^
nzfwqs ghthn? ns/ neE joh B{z
eEd/ ojhn?, neE gqG{ dk eEB
eod/ ojhJ/.
shj Gru lhIAY ^ nkgD/ ;o{g
ftu p?m e/ Gkt n;b/ dh gSkD
eoe/, ;fji nt;Ek B{z gqkgs
eohJ/. joh i; ftu wZs/ j'D dk
fJj ;[y ejhdk j?.
gurmiq cwl inhcl nhI folY ^
r[owfs ihtB i[rs n?;h j? fe
wkfJnk dk w'j fJ; B{z fjbk BjhA
;edk. r[owfs ihtB fIzdrh dk
n?;k tssoskok j? fe fJj
wkfJnk d/ w'j ftu v'b BjhA
;edk.
pIvY AMimRqu qqu ivrolY ^ r[o{ dh
ws d[nkok ;Zu/ gqG{ ftu ;fEs j'
e/ r[ow[y ;kXe ;fji Yzr Bkb
joh dk f;woB eodk j? ns/
frnkB B{z, ss B{z foVedk j'fJnk
joh Bkw o{g nzfwqs dk gkB
eodk j?.
dIiKAw lInI ^ fi; wB[y B/ g{o/
r[o{ dk doPB eo fbnk j? ns/
r[o{ dh f;Zfynk rqfjD eo bJh
j?.
AMqr giq kInI ^ r[o{ dh f;Zfynk
fi; wB[y B/ nkgD/ nzdo t;k
eo bJh j?, r[o{ dh f;Zfynk
ykso nkgDk sB, wB G/AN eo
fdZsk.
giq imiq pweI Awqmu cInI ^ T[;
wB[y B/ nkgD/ n;b/ B{z gSkD
fbnk j?. T[; B/ nkgDh nkswk B{z
y'fink j? ns/ T[; dh gj[zu dk
wkg gk fbnk j?.
Bojnu nwmu inrMjn swru ^ tkfjr[o{
dk gftso Bkw jh T[sw G'iB j?.
prm hMsu scu joiq Apwr ^ r[ow[y
o{g gow jz; B{z T[; ;Zu/ joh dh i's
fd;dh j?.
eykw scu krxI ^ T[j r[ow[y
fBob/g ofjzdk j? ns/ e/tb fJe
;u jh T[; dh eoDh j?.
cUkI AhM BRmxI ^ r[o{ dh dZ;h ;/tk
eoe/, r[ow[y r[o{ d/ uoBK ftu
fNfenk ofj e/ T[~uh s'A T[~uh
rsh gqkgs eodk j? ns/ wB
612
AMqu t
BKt g[fbzr
nyho, ;hwk, jd, UVe
613
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
614
AMq t
jogI AMdir jogIAw
yog dar yog
BogI AMdir BogIAw
pg dar pg
hau vwrI hau vwrxY
h wr h wrn
isry isir DMDy lwieAw
sire sir tde li
sB mohI sb moh
mwieAw jwil jIau mi jl jo
suir nr muin jn locdy
sur nar mun jan lode
dohwgxI ikAw nIswxIAw
dohgan ki nsn
Ksmhu GuQIAw iPrih inmwxIAw
khasm kth phir nimn
pUrib iliKAw prab likhi
Plu pwieAw phal pi
shIAw sy sohwgxI
sa se sohgan
ijn sh nwil ipAwru jIau
jin s nl pir jo
615
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Ahkrxu cukwieAw karn uki
AMimRqu qyrI bwxIAw
mrit ter bn
nwmu vKwxIAY nm wakhn
iqin krqY tin kart
Awpu lukwieAw p luki
Awpy Ksim invwijAw
pe khasm niwji
jIau ipMfu dy swijAw
jo pd de sji
sMjm rhy isAwxpw
sjam rahe sinp
AMqu ^ nyho, ;hwk, jd, UVe.
jogI AMdir jogIAw ^ gowkswk
nkg jh ftnkge j' e/ i'rhnK d/
nzdo i'r ewk fojk j?.
BogI AMdir BogIAw ^ nkg jh
wkfJnk d/ G'r G'rD tkfbnK d/
nzdo gdkoE G'r fojk j?.
qyrw AMqu n pwieAw ^ ;otr b'e,
wks b'e ftu, gkskb ftu, fszBK
b'eK ftu gowkswk dk nzs fe;/
B/ BjhA gkfJnk.
hau vwrI hau vwrxY ^ w?A s/o/ Bkw
s'A ;de/ ns/ e[opkB iKdk jK.
616
Aqulu a'tul
ftP/PD
ns'b, s'fbnk Bk ik ;eD tkbk,
nB{gw, fi; d/ pokpo e'Jh j'o Bk
j't/, bk;kBh
617
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] gurmiq aUqm sMig swiQ ] hir
nwmu rswiexu shij AwiQ ] 1 ] mq
ibsris ry mn rwm boil ] AprMpru
Agm Agocru gurmuiK hir Awip
qulwey Aqulu qoil ] 1 ] rhwau ]
gur crn sryvih gurisK qor ] gur
syv qry qij myr qor ] nr inMdk
loBI min kTor ] gur syv n BweI
is cor cor ] 2 ] guru quTw bKsy
Bgiq Bwau ] guir quTY pweIAY hir
mhil Twau ] prhir inMdw hir
Bgiq jwgu ] hir Bgiq suhwvI
krim Bwgu ] 3 ] guru myil imlwvY
kry dwiq ] gurisK ipAwry idnsu
rwiq ] Plu nwmu prwpiq guru quis
dyie ] khu nwnk pwvih ivrly kyie
]4]7]
A.g.m.1, 1170
Aqulu a'tul
scu Awip inbyVy sa p nibere
rwju rwij rj rj
AprMpru Agm Agocru
aprpar a'gam agoar
hir Awip qulwey har p tule
nr inMdk loBI nar ndak lb
618
ndp adab
ndp adab
BKt g[fbzr
;fseko, wkDl neb, Pj{o
nzdo dar
BKt g[fbzr
ftZu, Ghso
619
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s{z T[; B{z j'o feZE/ bG fojk j?A.
fJbkjh fJPe dh nr wB[y B{z
jo gb ;kVdh j?. fi; wB[Zy d/
fdb ftu nZbkj dk B{o g?dk j'
ikt/, jB/ok T[; s'A d{o j' iKdk
j?. fi; wB[Zy B{z fJbkjh frnkB
ns/ op dk fwbkg jk;b j' ikt/
sK fco fJj d't/A ijkB noEks
b'e ns/ gob'e T[; dot/P d/
}[bkw j' iKd/ jB. j{ dk dkr
w[jZps
tkbk
s'A
Gkt
fJPe^J/^jeheh dh nr s'A j?. j{
s'A Gkt nZbkj j?. j{ B{z ;jh eoB
s'A Gkt j? B|;, wB dh ;|kJh
eoe/ oZph frnkB ns/ fwbkg
gqkgs eoBk.
nzdo dar
nb| nzdo j{ pkjo j{
alf dar h br h
ts pkj{ feE/ bG/Adk j{
wat bh kitthe labed h
j{ dk dkr w[jZps tkbk
h d dg muhabbat wal
dw dw Bkb ;V/Adk j{
dam dam nl sard h
fiE/ j{ eo/ o[PBkJh
jitthe h kare rusn
T[E'A S'V nzX/ok t?Adk j{
utth hor adr wd h
d'jhA ijkBhA r[bkw T[; pkj{
doh jahn gulm us bh
i/VQk j{ B{z ;jh eo/Adk j{
jr h n sah krd h
AMdrhu dr
fefonk ftP/PD
fjod/ ftu
620
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
irs T[; d/ j[ew ftu j?. i'
nkfJnk j?, T[j ub;h, ;G nkgDh
nkgDh tkoh ubkDk eo iKd/ jB.
]20]
A.g.m.1, 473
AMdrhu dr
pYj bwhir pj bhar
621
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awpy hI kwju svwrIAY
pe h kj swr
AMdrhu ^ fjod/ ftu.
bwhir ^ i' wB[y wB'A sK M{m/ jB
ns/ pkjo fdykt/ dh fJis pDkJh
p?m/ jB, T[j Gkt/A nmkjm shoEK
T[s/ ik e/ BjkT[D, T[jBK d/ nzdo
dh w?b ed/ BjhA T[sodh.
ATsiT qIrQ ^ fjzd{ wB"s
nB[;ko nmkjm shoEK dk
fJPBkB w[esh dksk wzfBnk frnk
j?. efgb szv nB[;ko nmkjm
shoE fJj jB ^ Unzeko,
n:[ZfXnk, ntzfsek, J/oktsh
(okth), Ps[d, ;o;ths, ;o:{,
f;zX{, fPqgk, P'D, Pqh P?b, Pqh ozr,
jfodtko, egkb w'uB, efgb'de,
eKPh, eKuh, ekbzio, ekt/oh,
e[oy/S, e/dkoBkE, e"fPeh, r:k,
r'^eoD,
r'dktoh,
r'wsh,
r'toXB, rzrk ;kro, rzvek,
xoxoh, uowBtsh, fusqe{N,
uzdqGkrk, irBBkE, itkbkw[yh,
skgsh,
skwqgoth,
s[zrGdqk,
dPk;_w/X, fdqPdtsh, dtkfoek,
Xkok, Bowdk, BkrshoE, B?fwP,
g[Peo, gq:kr (fsqt/Dh ;zrw),
fgqE{de,
pdoh
BkokfJD,
Gdq/Pto, Ghw/Pto, fGqr s[zr,
wjKekb,
wjKp'fX,
wEok,
wkB;o'to, wk:kg[oh, wzdkfeBh,
:w[Bk, okw/Pto, fts;sk, ftzX:,
ft:k;, ftwb/Pto, t/Dk, t/sqtsh,
t?PBth ns/ t?d:BkE.
ijn@ ptu AMdir bwhir gudVu ^ fiBQK
wB[ZyK d/ fjod/ e'wb jB. pkjo'A
o[ZykgB j?, cehokBk G/; j? T[jh
irs ftu B/e fJB;kB jB.
rMig hsih rMig rovih ^ gqG{ B{z
t/yD d/ ftuko Bkb wB[y gqG{
fgnko ftu oZs/ j'J/ nkgDh w"i
ftu ed/ o'Ad/ jB ns/ ed/ j;d/
jB, gq/w ftu jh w;s ofjzd/
jB.
bwJu scy nwh ^ gq/w ftu w;s
wB[y dh ;Zu/ gqG{ gsh s'A fpBK
fe;/ dh w[Ekih BjhA j[zdh.
jbY dyie q Kwih ^ wB[y gqG{ d/
d[nko T[s/ pfj e/ Bkw o{g o'Nh$
y[oke wzrd/ jB, id'A T[j fdzdk
j?, T[d'A jh yKd/ jB.
dIbwnu eyko klm eykw ^ wB[y B{z
gsk j? fe dopko fJe' jh j?,
fiE'A j[ew fBebdk j? ns/ j[ew
fbyD tkbh ebw th fJe' jh j?.
hmw qum@w mylu ^ T[E/ jwk s[wk dk
622
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
w/b j? Gkt T[; d/ do T[s/ tZv/
S'N/ Bkb fJe' fijk toskU j[zdk
j?. (jwk s[wk ^ n;hA s[;hA, jo
e'Jh tZvk S'Nk)
dir ley lyKw ^ gqG{ ;G s'A ehs/
eowK dk b/yk wzrdk j?.
pIiV CutY ^ wzd/ eowh wB[y B{z gqG{
fJT[A ghV ;[Ndk j? fit/A fsb
ghVhd/ jB. T[jBK d/ nzdo'A wzd/
;z;eko eZYD bJh T[jBK B{z d[ZyK
o{gh e'jb{ ftu gk e/ ghVdk j?.
Awpy hI krxw kIE ^ gqG{ B/ nkg
jh ;koh f;qPNh ouh j?, nkg jh
fJ; ftu fizd o{g ;fsnk gkJh
j?.
DwrIAY ^ nkg jh ;koh f;qPNh B{z
Xkfonk j'fJnk j?, fNekfJnk
j'fJnk j?.
dyKih kIqw Awpxw ^ gowkswk
nkg jh eZuhnK^gZehnK BodK,
uzr/^wzd/ ihtK B{z g?dk eoe/, nkg
jh T[jBK dh ;zGkb eo fojk j?.
AwieAw ^ i' fJ; ;z;ko ftu
nkfJnk j?.
clsI ^ T[; B/ ikDk th j?.
vwrIAY
nkg'
nkgDh
tkoh
nB[;ko.
prwx ^ fi; gqG{ B/ fJj fizd gqkD
fdZs/ jB, T[; wkbe B{z wB'A ed/
G[bkT[Dk BjhA ukjhdk.
Awpx hQI Awpxw ^ fizBh d/o
fJj fizd gqkD fwb/ jB, T[dw
eoe/ nkgDk ezw nkgD/ jZEK Bkb
jh eoBk ukjhdk j?.
Awpy hI kwju svwrIAY ^ nkgDk
ezw nkg jh eoBk ukjhdk j?.
wB[Zyk iBw gowkswk d/ f;woB
Bkb ;|b eoBk ukjhdk j?.
nzdobk darl
ftP/PD
nzdo tkbk, nzsoth; nzso nkswk,
wB
623
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bU, go nzdob/ B{z ;kc ;[Eok
ukBDk, uokr oZyD dk r[D Bk
fsnkr'. i/ nzdo xN dhg BjhA
ifrnkl i/ nzdo ;'Mh BjhA nkJh
i/ nzdobk T[Zuk ;[Zuk BjhA j'
frnk sK n;b ;[XoB :'r BjhA
;[Xfonk s/ n;b ;[yh j'D tkbk
;[yh BjhA j'fJnk.i/ nzdobk ;[yh
j' ikt/ sK pkjo d/ ;[y Gh ;[y
Gk;d/ jB, i/ nzdobk w?bk s/
d[yh j't/ sK pkjo d/ ;[y d[y
o{g jh bZrd/ jB, fJ; bJh
nzdob/ B{z irkT[Dk Bk SZv'. i/
e[dos B/ s[jkB{z gfjbK pkjo s'A
ftd:k fdZsh j? sK s[;hA j[D
nzdob/ dh ftd:k gkU, BjhA sK
;Zu ikD'A s[jkvh ;koh ftd:k
nX{oh j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X
f;zx,
nzdobk darl
i/ nzdobk T[~uk ;[Zuk BjhA
je darl u su nah
i/ nzdobk w?bk s/ d[yh j't/
je darl ml te dukh howe
pkjo d/ ;[y d[y o{g jh bZrd/
bhar de sukh dukh rp h lagde
nzdob/ dh T[u:kD
darle d uyn
i' ftnesh fJ; ihtB s'A nrb/
ihtB ftu Go';k oye/ op ftu
f;de oyd/ jB T[jBK nzdo ftseo/
dh tN pzBh BjhA ofjzdh. T[j skes
d/ j[zfdnK j'fJnK th ;[nkoEh BjhA
pDd/ ;r'A w[nkc eo d/D dh fposh
tkb/ j[zd/ jB. nkgD/ nkg jh T[j
d{finK dh GbkJh eod/ ofjzd/ jB
ns/ ngD/ dZ[yK B{z G[bkT[Ad/ jB. fJj
;kok e[M T[j T[u nkswk d/ XkoBh j'
e/ eod/ jB. B/eh dk T[wkj nzdob/
dh T[funkD Gkt nkswk dk T[sw
r[[D j?.
624
nzdobk darl
nzdob/ dh T[u:kD
darle d uyn
ftseo/ dk jZd pzBk
witkare d had bnn
nkgD/ d[y G[Zbd/ jB
pne dukh plde han
d{i/ d/ d[y joB bJh
dje de dukh harn la
B/eh dk T[wkj nek d um
ftP/PD
fi;w dh nzdo{Bh skes, o'rK bJh
gqsho'Xe ;woZEk
625
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJzBK BjhA pu ;edk
nn nah ba sakd
fi; dk ;oho seVk
jis d srr takr
T[; B{z o'r eh nkydk j?
us n rog k akhd h
BKt g[fbzr
wB dh ;'Mh, wB dh BIo, nzso
fdqPNh
nZy^^fJB;kB dh nZy
BjhA ;edh ;h s[;K B{z d/y
w/o/ ;KJhnK `
Sk fojk ;h x[Zg jB/o
fJ; d/ fJbw s/ neb s/.
;Ze/ j[D ph s[;KB{z B d/y
fsZy/ ukBD/ ojh u[zfXnkfJ^
jK, ukBD/ fJbwK d/ s/i.
nzdob/ darle
y[jb fdU ;[ nzdob/ B?D
khl dio so darle nn
s?B{z b?D i' f;nkD
tn ln jo sin
nZy fJB;kB dh nZy
akh insn d akh
BjhA ;edh ;h s[;K B{z d/y
nah sakd s tus n dekh
ftP/PD
X[o nzdobh wB' fposh, wB dh fJZSk
626
ikt/rk.
627
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nzdo'A adr
fefonk ftP/PD
ftZu'A, wB'A, fdb s'A
628
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ndb adal
BKt g[fbzr
fBnK, fJB;kc
629
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jho tkfo;,
ndb adal
630
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
b/yk i'yk ehsk ikt/rk ns/ r[Bkjrko
b'e T[; fdB op nZr/ nkgD/ wkV/
nwbK ekoB PowPko j'Dr/. T[jBK
d/ ;z;ko ftu ehs/ nwbK dh rtkjh
T[jBK d/ jZEK g?oK tb'A fdZsh ikt/rh.
r[Bkj T[; fdB w/o/ ;kjwD/ nk ikDr/
ns/ d'Iy (Boe) ftu ikDk gt/rk.
fJZE/ o{peko s'A Gkt fj;kp tkb/ fdB
dh g/Ph j?. B/eh ns/ pdh s'A Gkt
uzr/ ns/ wkV/ eowK s'A j?. nk;h dk
noE j? r[Bkjrko, gkgh. w[\kb|h
s'A Gkt fto'X nEtk fto'X ftu j?.
ndb adal
AdweIN ad
nWv, fJ;sohfbzr
AdwvW, nwz, nKrw, ieSwrw, sYnq
631
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pYgwm suxw Aqy drSnW nMU nw
qrsw[bu`lHw Awpxy murSdW leI auh
musIbqW vI Jl irhw hY ijnHW dy nW qoN
vI lok frdy hn[
nfd;N adist
ftP/PD
i' BIo Bk nkt/, BIo'A d{o
AdweIN ad
632
nfd;N adist
fisBh fdq;fNwkB j? ;' ;G
nfd;N
jitn dristmn h so sb adist
633
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?. wBw[y r[o Ppfd fpBK d[orzX
ftu c;dk j?. r[ow[fy r[o Ppfd dh
feogk Bkb e[;zG ozr ftu ozfrnk
iKdk j?. d[y$;[y d/ d[tzd ftZu'A
fBeb iKdk j?.
Aidstu
Agocru
gur
bcin
durgd mar it lg
rMgu ksuMB idKwieAw
rg kasub dikhi
ijau cku kuim@Awir BvwieAw
jio ak kumir pawi
duK kI ibriD vDweI
dukh k brd wad
nwnk ibKmu suhylw qrIAY
nnak bikham suhel tar
Aidstu ^ nfdZy, Bk fd;D tkbk.
gur bcin ^ r[o{ d/ Ppd dh poes
Bkb T[; gowkswk B{z f;wfonk ik
;edk j?, i' fJjBK nZyK Bkb BjhA
fd;dk. fijVk wB[Zyh frnkB
fJzdohnK dh gjz[u s'A go-/ j?.
Anhd Duin ^ nBkjd Ppd
nksw wzvb dk ;zrhs j? i' fpBk
tikJ/ tZidk j?, i' ezBK dk ftPk
BjhA e/tb nzdo dh fJekrosk
ftu nB[Gt eohdk j?.
siqgur bwxI ^ ;fsr[o dh pkDh d/
f;woB ;dek jh ;zs s'A T[~uk
gftZso nkswe o[spk jk;b j[zdk
j? ns/ ;fsr[o dh pkDh rkT[D
Bkb jh wB[y d/ nzdo ;zrhse
;kI ;dk tZid/ jB.
634
AMdysro desro
BKt fJ;sohfbzr
fuzsk, f|eo, vo
635
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
636
AMD ad
ftP/PD
wkfJnk d/ w'j ftu nzBQk j'fJnk
iht
637
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
scu Awip idRVwey sa p drire
nwnk Awpy vyKY nnak pe wekh
Awpy sic lwey pe sa le
AMD ^ wkfJnk d/ w'j ftu nzBQk
j'fJnk iht.
kwcw Dnu sMcih mUrK gwvwr ^
w{oy nDikD, rztko b'e f;oc
d[BhnK tkbk eZuk, M{mk, Bk; j'
ikD tkbk XB jh i'Vd/ ofjzd/ jB,
fJeZmk eod/ ofjzd/ jB.
mnmuK BUly AMD gwvwr ^ nkg
j[do/, nkgD/ wB d/ fgZS/ s[oB
tkb/ wkfJnk d/ w'j ftu nzBQ/ j'J/
e[okj/ gJ/ ofjzd/ jB.
swcw Dnu gurmqI pwey ^ i' wB[y
r[o{ dh ws T[~s/ s[odk j?, T[j
;dk ekfJw ofjD tkbk joh Bkw
XB jk;b eo b?Adk j?.
kwcw Dnu Puin AwvY jwey ^ go
d[fBnkth s/ Bk;tzs XB ed/ wB[y
B{z fwb iKdk j? ns/ ed/ jZE'A
fBeb iKdk j?.
swic rqy Aihinis bYrwig ^ fiBQK
d/ uzr/ Gkr jB, T[j ;fsr[o{ B{z
fwb g?Ad/ jB ns/ T[j ;Zu/ Bkw
ftu ozr/ j'J/ fdB oks t?okrh
nfBnK,
p/fJB;kch,
638
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB[y g?dk j'fJnk. g"D, gkDh, p?;zs
j'Ad ftu nkJ/. ykDh, pkDh ouh ns/
nktkrT[D dh r'Ad r[zdh rJh.
bYsMqro
pn pn
DrqI trt
Ctm AidS hatam adis
pMc q`q p tat
pcIs gux pas gun
SqR imqR atr mitr
g"D,
gkDh,
639
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nrfB, nkekP ns/ g[oP. (wjkB
e'P nB[;ko u"ph; r[D ^ o{g,
o;,
rzX,
;goP,
;zyk,
gfowkD, gqEes_, ;z:'r, ftGkr,
gos_, ngos_, r[o{s_, dqts_,
;B/j, Ppd, p[fX, ;[y, d[y,
fJSk, d_?P, gq:sB, Xow,
nXow, ;z;eko.)
SqR imqR ^ gowkswk B/ gzi ss
ns/ gZuh gqfeoshnK i' nkg' ftu
fto'Xh ;[Gkn tkbhnK jB, dk w/b
eoe/ fJj ;oho pDk fdZsk.
KwxI bwxI ^ uko ykDhnK ^
nzvi, i/oi, ;/si, T[sG[i. uko
pkDhnK ^ gok, g;:zsh, wX:wk,
p?yoh.
Awvwgaux ^ irs T[sgsh d/ Bkb
jh iBw woB dk ueo ofunk.
id'A s'A d[BhnK pDh j?, e'Jh iBw
b? fojk j? ns/ e'Jh wo fojk j?.
fJ;/ soQK gowkswk B/ 84 bZy
i{BK dh ouBk ehsh.
ADm dam
ftP/PD
nfs Bhu
640
641
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nYn idKwlnu DwieAw ry ^ r[o{ B/
joh o; d/ e/ wB[y B{z eh dk eh
pDk fdZsk. d[fBnkth n?PK fJT[A
fd;D br gJhnK fit/A wkb XB
ftu ns/ rbhfunK T[s/ p?mh j'Jh
w[odk b'E j? fi; ftZu'A nZyK
eY^eY e/ dZ;Dk d{o j' frnk
Gkt PkB^P"es tkb/ ;z;koh jkew
GrsK T[~s/ o'np BjhA gk ;ed/.
nzXb/ adle
ftP/PD
nZyK s'A nzBQK, fi; B{z nZyK s'A BIo
Bk nkt/
nzXb/ adle
nzXb/ e/ f;o T[gfo Gko j'fJ
adle ke sir upar pr hoe
no[ v{ro tkN j'fJ
ar dgar wt hoe
T[jk feT[ efo ikfJ uh kio kar
je
nfrnkB ;/sh nzXk fJj[ GfJnk j?
agin set ad p h
gkg fpeko dk Gko T[mktsk iksk j?
pp bikr d pr uthwt jt h
J/j GT[ib i' bzx/ pjal jo lage
;' feT[ efo gko T[so/
so kio kar pr utre
nXtkfNUA adwti
BKt g[fbzr
nZX/ o;s/ s'A
642
nr'A
tho
GkJhnK B/,
nXtkfNUA
d/
okj
tk;s/
nk
wZfbnk i/.
nXtkfNUA adwti
jb tkj[Dk U; s'A j'fJ BkjhA
hal won os t hoe nh
wko p'bhnK GkphnK ;Zfbnk i/
mr bol pb salli je
nr'A tho d/ tk;s/ GkJhnK B/
agg wr de wste p ne
nXtkfNUA okj nk wZfbnk i/
adwti r malli je
ADwrw adr
BKt g[fbzr
;jkok, nk;ok
643
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
cwiqRku jwcY bUMd ijau hir pRwn
ADwrw rwm rwjy ] mwlu KjInw suq
BRwq mIq sBhUM qy ipAwrw rwm rwjy
] sBhUM qy ipAwrw purKu inrwrw qw
kI giq nhI jwxIAY ] hir swis
igrwis n ibsrY kbhUM gur sbdI
rMgu mwxIAY ] pRBu purKu jgjIvno
sMq rsu pIvno jip Brm moh duK
fwrw ] cwiqRku jwcY bUMd ijau nwnk
hir ipAwrw ]3] imly nrwiex
Awpxy mwnorQo pUrw rwm rwjy ] FwTI
BIiq BrMm kI Bytq guru sUrw rwm
rwjy ] pUrn gur pwey purib ilKwey
sB iniD dIn dieAwlw ] Awid
miD AMiq pRBu soeI suMdr gur
gopwlw ] sUK shj Awnd Gnyry
piqq pwvn swDU DUrw ] hir imly
nrwiex nwnkw mwnorQuo pUrw
]4]1]3]
A.g.m.5, 454
ADwrw adr
purKu inrwrw purkh nirr
swis igrwis ss girs
Brm moh duK fwrw
prm m dukh dr
BrMm prm
644
645
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ADwru adr
pwne
jIau ipMfu jo pd
ADwru ^ nk;ok.
646
AiDAwqm aditam
BKt g[fbzr
nksw ;pzXh, nksw^frnkB
;kXD bJh pDktNh eow
d/
647
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[pko u[e
Z / iKd/ jB. fJ;/ Bkb r[ow[y
[
T[podk j? ns/ jT[w? N[Ndh j?.
kWieAw swDY ki sd
gur kY sbid gur k sabad
jIvqu mrY jwat mar
Bju sqgur srxw pj satgur sarn
ibKu Bvjlu bikh pwjal
sbid gur qrxw sabad gur tarn
dUjw Bwau ivkwru dj po wikr
bMDn moh bwDw bdan m bd
iqRkutI CUtY trikut ht
gur qy mwrgu pweIAY
gur te mrag p
cUkY mohu gubwru k m gubr
sbid mrY sabad mar
qw auDrY t dr
pwey moK duAwru pe mokh dur
Aiq sbl at sabal
AiDAwqm ^
nksw^ frnkB
pDktNh eow
fBrqj iK Bo'X,
nkfd).
nksw ;pzXh,
d/ ;kXD bJh
(fJzdohnK dk
B/sh, X'sh, ri
648
;edk.
iqRkutI CUtY ^ fszBK r[DK dk pzXB
;fsr[o{ d/ fwbB Bkb S[Ndk j?
ns/ s[ohnk n;tEk ftu j' e/
w[esh fwbdh j?.
gur qy mwrgu pweIAY cUkY mohu gubwru
^ w'j ns/ nfrnkB i' fsqe[Nh B
S[ZND ftu o'eK jB fJjBK B{z d{o
eoB dk wkor r[o{ s'A jh fwbdk
j? ns/ w'j o{gh r[pko ysw j'
iKdk j?.
sbid mrY qw auDrY pwey moK duAwru
^ i' ftnesh Ppd okjhA nkgD/
nkg B{z wko b?Adk j? T[; dk T[Xko
j' iKdk j? ns/ T[j w'y d[nko
gqkgs eo b?Adk j?.
Aiq sbl ^ iht dk wB pj[s
pbtkB j?. fJj fe;/ th T[gkn
Bkb ftekoK dk fsnkr BjhA
eodk. Bkw f;woB Bkb, Ppd
Bkw dh ewkJh eoe/ jh jT[w? d{o
j[zdh j?.
AMiDAwrY dir
ftP/PD
jB/o/ ftu
649
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wBw[y wkfJnk w'j ftu cf;nk
nzfXnko/ ;z;ko ftu ftuodk j?.
fijtk ;[nkd ftu, b'G wfd ftu
iefVnk nB/e fpekoK ftu pZMk
ofjzdk j?. id'A fusq r[gs b/yk
wzrDr/ sK wB[y B{z e'Jh BjhA
pukJ/rk. dhB dfJnkb ;fsr[o{ dh
fwjo Bkb wB[y d/ ;G d[y d{o j'
iKd/ jB. r[ow[y fJ; nEkj ;z;ko
;kro ftu r[o{ dh PoB ftu Gtib
B{z gko eo b?Adk j?.
A.g.m.5, 616
AMiDAwrY dir
mwieAw moh mgnu mi m magan
mn mUVy man mre
dyiK rihE dekh ro
pRB suAwmI prb sum
jo ikCu krih jo kih kar
soeI soeI jwxY so so jn
rhY n kCUAY CwnI
rah na kah hn
loB mid mwqo lb mad mto
aupjy Aink ibkwrw upje anik
bikr
haumY bMDn ky Bwrw
hm badan ke pr
icqR gupqu jb lyKw mwgih
hitr gupt jab lekh mg
pUrn duK BMjn pran dukh pajan
AMiDAwrY ^ jB/o/ ftu.
mwieAw moh mgnu AMiDAwrY ^ fi;
gowkswk B/ ;oho, fizd pDk e/
iht B{z g?dk ehsk j'fJnk j? T[j
iht ;G dksK d/D tkb/ gqG{ Bkb
;KM BjhA gkT[Adk. wkfJnk d/
650
AMDu d
BKt g[fbzr
frnkBjhDsk, w'j wkfJnk dk jBQ/ok
651
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.3, 30
AMD d
mnmuK mnu qnu AMD
manmukh man tan d
iehu mnu Dwvqu qw rhY
man twat t rah
jw Awpy ndir kryie
j pe nadar kare
bhu jonI Baudw iPrY
b jon pd phir
ijau suM\YN Gir kwau
jio sn kr ko
gurmqI Git cwnxw
gurmat kt nan
qRY gux ibiKAw AMDu hY
tr gun bikhi d h
mwieAw moh gubwr mi m gubr
ibiKAw AMdir pic muey
Gir
ftu
fe;/
fit/A
BjhA
^ r[o{ dh
ftu frnkB
T[; d/ Ppd
Bkw fwbdk
652
AMDUly adle
ftP/PD
G;w d/ nzBQ/, neb d/ nzBQ/
653
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mUV@y kwhy ibswirE
mre khe bisrio
swirgpwix srigpn
ikAw hau AwKw ki h kh
jW kCU nwih j kah nhe
jwiq piq jt pat
sB qyrY nwie sb ter ne
kwhy mwlu drbu khe ml darb
dyiK grib jwih dekh garb jhe
jog jugiq kI yog jugt k
iehY pWie ih pe
haumY pYKVu hm pkhar
AMq kwil t kl
mUVy cot Kwih mre ot khhe
mVI mswxI mr msn
mUVy jogu nwih mre yog nhe
AMDUly ^ G;w d/ nzBQ/, neb d/
nzBQ/.
AMDUly grib jwih ^ j/ G;w d/
nzBQ/` Gkt fi; B/ G;w bkT[D d/
P"e ftu n;bhns dh ;[X^p[X
r[nk bJh j?. fes/ s{z fJ;/ rb,
*s/ jzekfonk ikt/A. j/ BKr/` fJ;
654
AMDy ade
ftP/PD
wkfJnk d/ w'j ftu nzBQk j'fJnk
iht
A.g.m.1, 660
AMDy ade
hm AwdmI hW iek dmI
ham dm h ik dam
655
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
muhliq muhqu n jwxw
mlat muhat na jn
swihbw ikAw ko kFY ghxw
shib ki ko kd gn
nwnku ibnvY nnak binw
so ikCu pweIAY so kih p
purib ilKy kw lhxw
purb likhe k ln
kptI kptu kmwxw kapt kapt
kmn
jb lgu dunIAw rhIAY
jab lag dun ra
ikCu suxIAY kich sun
ikCu khIAY kih k
AMDy ^ wkfJnk d/ w'j ftu nzBQk
j'fJnk iht.
hm AwdmI hW iek dmI muhliq
muhqu n jwxw ^ n;hA nkdwh jK
fJe dwh, Gkt dw Go fiT[D
tkb/ jK. ;kB{z e[M gsk BjhA fe
;kvh fIzdrh dh w[jbs (fwnkd)
fezBh j? ns/ fe; xVh wo ikDk
j?. fJ; bJh w/oh p/Bsh j? fe
T[; joh B{z ;/t' (f;wo') i' ;kvk
ihtB dksk j?.
AMDy jIvnw vIcwir ^
j/ wkfJnk
656
657
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iKd/ jB.
AnwQ r\wix audr ly poKih ^
rohpK B{z d[y d/ e/ i' g/N God/
jB, w"s nkT[D s/ wkfJnk T[jBK
dk ;kE Sv fdzdh j?.
dyvih mUMf aupir mtwk ^ fJj' jkb
fBzde dk j[zdk j?. fBzde ;koh
T[wo ;zs iBK s/ d{PD bkT[Adk j?.
id'A :wd{s fBzde B{z nk cVd/ jB
sK T[; d/ f;o T[s/ u'N wkod/
jB.
AMDyrI dr
ftP/PD
jB/o/ Gog{o, w{oysk dk nzX^r[pko
658
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BjhA fd;dk.
ismrix kUMj iDAwn kCu ^ f;woB
eoB Bkb e{zi d/ pZu/ s/ fXnkB
eoB Bkb eZS{ d/ pZu/ gbd/ jB.
gZEo d/ ehfVnK B{z th jo o'i gqG{
foie fdzdk j?. go fJj G[bV
iht nkgD/ ouBjko gowkswk B{z
ft;ko e/ T[; dhnK pyPhnK dksK
B{z jh fgnko eodk j?. T[;
f;oiDjko gqG{ B{z iht :kd BjhA
eodk.
nzX/o dr
BKt g[fbzr
jBQ/ok, jBQ/o
659
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nzd'j r[pko nzX/o e'm/
d gubr dr kothe
fdB oks dk EK pDktDk JhA
din rt d th bnwn
T[E/ oZp pkM'A utthe rab bj
fejB{z y'bQ e/ jkb ;[DktDk JhA
kn khl ke hl sunwn
nzX/oVk drr
BKt g[fbzr
nzX/ok, jB/Qok
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
nzX/oVk drr
J/; ijkB dh tk mzYh
es jahn d w thd
n;K c/o Bk nkD e/ wkDBh J/A
as pher n n ke mnan
j';h ;dk nzX/oVk r'o tkbk
hos sad drr gor wl
660
AMDyrw dr
ftP/PD
jB/ok, nfrnkB
661
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ikriq kmwvxw kirt kmwn
slwhy slhe
haumY hm
scu bwxI sa bn
gux aucrY gun ur
icrI ivCuMinAw ir wihuni
gur puriK gur purkh
AMDyrw ^ jBQ/ok, nfrnkB.
byd ^ Xow g[;seK d/ gVQB ;[DB
Bkb gkgK tkbh ws d{o j' iKdh
j?. Xkofwe g[;seK d/ gVQB s'A
jh ;jh frnkB fwbdk j?, fi;
Bkb joh dk mhe gsk bZr/.
augvY sUru n jwpY cMdu ^ fit/A id
;{oi uVQdk j? sK uzB BjhA
fd;dk.
igAwn pRgwsu AigAwnu imtMqu ^
fiZE/ frnkB dk ukBD j' ikt/,
T[~E/ nfrnkBsk fwN iKdh j?.
piV@ piV@ pMifq ^ pqkjwD b'e i'
t//dK dk o;wh gkm eod/ jB, T[j
sK fJe fe;w dk ftjkoh ezw j?,
fi; dk e'Jh bkG BjhA. t/dK dk
gkm i' fJe ftjko pD frnk j?,
fJjBK B{z gzfvs b'e gVQ gVQ e/
662
nzB n
BKt g[fbzr
nBki, ykX gdkoE, G'iB
nzB n
feT[A ftrVe/ fsrVe/ gkN bE'A
ki wigarke tigarke pt latth
nzB nkfpj:ks j? G[ZfynK B{z
n behayt h pkkhi n
663
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
p[Yk j't;/A fbzr iK ofjD N[oB'A
bdd hows lg j rn turno
fco/A Y{zvdk N[efVnK o[fynK B{z
phir tdd tukri rukkhi n
jho tkfo;,
nzB n
fJe d/D nkNk fJe p[Ze uhDk
ik den t ik buk n
664
Anhd anhad
ivSySx
swj vjwaux qoN ibnw hI pYdw hox vwlI
DunI, dsvyN duAwr suxy jwx vwlw Sbd;
ijs dI koeI h`d nhIN, Apwr
665
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awau PkIro imlwp krIey, sMgq krIey
Aqy Awqm igAwn, mwrPq dw sMgIq
suxIey[ Anhd swj sMgIq srb ivAwpI
inrvYr qy inrBr hY[ imlx qoN ibnW sB
rOxkW insPl hn[ mn dy sMgIq Bwv
Awqm igAwn nMU kwiem krnw cwhIdw
hY[ ieh PkIrI dw rsqw bhuq muSikl
hY[
raf d sun wj re
Anhd bwjw srb ivAwpI
anhad bj sarb wip
inrvYrI isrnwjw ry
nirwr sirnj re
myly bwJoN mylw AOqr
mele bj mel tar
ruVH igAw mu`l ivAwjw ry
rur gi mul wij re
kiTn PkIrI rsqw AwSk
kathin faqr rast ak
bMdw r`b ibRhoN iek mgr suK
bd rab birh ik magar sukh
pVo jhwn brwjw ry
pro jahn brj re
bu`ly Swh, 9
Anhd anhad
Anhd Sbd suxo bhu rMgI
anhad abad suno b rg
666
Anhd anhad
l`g gey Anhd bwx inAwry
lag gae anhad bn nire
JUTI dunIAW kUV pswry
th dun kr pasre
murlI bwj au~TI GxGwqW
murl bj utth kankt
hux mYN cMcl imrg PhwieAw
hun m al mirg phahi
isrP dugxw ieSk pVHwieAw
sirph dugn iq pri
667
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sUhI mhlw 3 ] hir hry hir gux
gwvhu hir gurmuKy pwey rwm ] Anidno
sbid rvhu Anhd sbd vjwey rwm
] Anhd sbd vjwey hir jIau Gir
Awey hir gux gwvhu nwrI ] Anidnu
Bgiq krih gur AwgY sw Dn kMq
ipAwrI ] gur kw sbdu visAw Gt
AMqir sy jn sbid suhwey ] nwnk
iqn Gir sd hI soihlw hir kir
ikrpw Gir Awey ] 1 ] Bgqw min
A.g.m.3, 770
668
669
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
insqry ^ joh dh nzfwqs pkDh
Gkt joh Bkw dh X[Bh r[o Ppd
d[nkok jo fJe d/ fdb ftu ;wk
;edh j? go sod/ T[jh jB fijBK
d/ wB ftu joh j?, joh Bkw t;
iKdk j?.
shij smwvih ^ j/ gqG{` i' wB[y
s/o/ r[D rkT[Ad/ jB T[j ;fji
nt;Ek ftu ;wk iKd/ jB.
T[jBK B{z gqG{ Ppd Bkb w/b e/
nkgD/ Bkb fwbk b?Adk j?.
mwrig ^ T[jBK dk jh iBw ;cb
j? fijBK B{z ;fsr[o{ B/ joh d/
wkor T[go gk fdZsk j?.
nwim smwey ^ fijBK wB[yK dk
;kX ;zrs Bkb fwbkg j' iKdk
j?. fijBK B{z r[o{ ;fs ;zrs dk
w/b eokT[Adk j?, T[j gowkswk d/
Bkw ftu bhB ofjzd/ jB.
ilv lwey ^ fijBK wB[yK dk ;fs
;zrs Bkb fwbkg j'fJnk j?, T[j
joh d/ Bkw ftu ;wkJ/ ofjzd/
jB. r[o{ d/ Ppd okjhA joh Bkw
ftu fbt bk e/ T[j w[es j' iKd/
jB. jo tes joh ftu ;wkJ/
ofjD Bkb wB[y ihtB w[es j'
iKdk j?.
icqu lwey ^ fijBK B{z r[o{ B/ gqG{
670
BKt fJ;sohfbzr
T[j Ppd i' rb s'A iK fe;/ tki/
nkfd ;E{b gdkoEK s'A g?dk Bk j't/
ns/ Bk jh ;E{b ezBK dk ftPk j't/,
pqjwzv dk Ppd
prmjoiq
prgws
kir
aunmn
swDnw sdn
Anhd Duin ^ T[j Ppd i' rb s'A
iK fe;/ tki/ nkfd ;p{b gdkoEK
s'A g?dk Bk j't/ ns/ Bk jh ;E{b
ezBK dk ftPk j't/, pqjwzv dk
Ppd.
prmjoiq
^
r[of;y,
f;Zyh
wfonkdk d/ nfGnk; Bkb gow
i'sh d/ nksw gork; ftu gjz[u
e/ s[ohnk gd dh fbt ftu bhB
ofjzdk j?.
prm qq ^ T[j w{b ss fi; s'A ;ko/
ss ns/ irs pfDnk j?. gqG{ d/
gow sZsK B{z gotkB eoB eoe/
nBjd X[Bh ti g?Adh j?.
prmwrQ ^ ;G s'A T[~uh ns/ uzrh
t;s, ;G s'A T[u gq:'iB, ;ZukJh,
nksw ;[y, nkswk d/ efbnkD dk
o;sk.
prboD ^ ikrD dk Gkt, frnkB
nt;Ek, nfrnkB dk nB[Gt.
gowkoE gqG{ d/ ftukoK Bkb gVQ
g[ysk j' e/, gow^ nkswk gqG{ d/
nkBzd B{z gqkgs eodk j?.
gur aupdys ^ r[ow[y, r[oT[gd/P
671
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu bhB j' e/ nksw frnkB,
pqjw frnkB gqkgs eo b?Adk j?,
nB[Gt gd gkT[Adk j?.
swDnw ^ r[ow[y ;kX ;zrs ftu
fwb e/ nfGnk; eodk j?, fJe
wB j' e/ gqG{ B{z f;wodk j? ns/
gqG{ ftu fbtbhB j' iKdk j?.
672
Anhdnwd anhadnd
BKt g[fbzr
r[owfs nB[;ko nksw wzvb dk
;zrhs i' ezBK dk ftPk BjhA
673
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swD sMgiq sc KMf ^ ;fsr[o{ B/
;kX ;zrs dk fNekDk ;uyzv d/
o{g ftu pDkfJnk j?. fiZE/
;fsr[o{ ih nkgD/ ifrnk;{ o{g
r[of;y d/ fjod/ dh pkoh y'bQ e/
;[zdo T[gd/P eod/ jB.
Anhdu anhad
BKt g[fbzr
fJe^o; Ppd X[B, fpBk fe;/ ;ki
tikT[D s'A g?dk j'Jh nktki
anhado anhad wj
r[o Ppfd ftu nBjd ;zrhs j?.
wB[y nBfdB T[; eosko d/ Ppfd
ftu oZfsnk ngozgo fgnko/ dh
;zrs eodk j?. ;fji ftu jh
ig[$sg[, ;u[$;ziw T[; d/ ihtB dh
skb pD iKd/ jB.
674
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mUlu pqu nhI fwlI isir sBnw
prDwnw ] jpu qpu kir kir sMjm
QwkI hiT ingRih nhI pweIAY ]
nwnk shij imly jgjIvn siqgur
bUJ buJweIAY ]2]
A.g.m.1, 436
Anhdu anhad
Anidnu rwqw andin rt
Awid purKu d purkh
siqguir AlKu lKwieAw
satgur a'lakh lkhi
Anhd rux Juxkwry
anhad run nkre
iqqu Agm tit a'gam
ibiD bd
scu sMjmo sa sjmo
scu sbdu sa sabad
guxI inDwnw guni nidn
sMjm sjam
shij sj
Anhdu ^ fJe^o; Ppd X[B,
fpBk fe;/ ;ki tikT[D s'A g?dk
j'Jh nktki.
675
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
scu sMjmo ^ ;dk fEo ofjD tkb/
gowkswk dk Bkw f;wo e/,
f;woB dh poes Bkb fJzdohnK B{z
ftekoK tb'A o'e e/ jh gowkswk
se gjz[funk ik ;edk j?.
scu sbdu ^ gqG{ d/ r[D fjod/ ftu
;zGkb e/ ;fsr[o{ dk Ppd
ewkT[Dk ukjhdk j? Gkt r[o{ d/
T[gd/P nB[;ko ihtB fpskT[Dk
ukjhdk j?.
guxI inDwnw ^ ;dk fEo ofjD
tkb/ gqG{ Bkb fwbkT[D tkbk
r[o^Ppd ewkfJnK nkgD/ xo
ftu (gqG{ dh jI{oh ftu) Gkt
;_?^;o{g ftu gjz[u ikJhdk j? fiZE/
r[DK dk yIkBk gowkswk bG
bJhdk j?.
sMjm ^ ig eoe/, sg ;kX e/
fJzdohnK B{z o'e e/ iK jm Bkb
fJzdohnK B{z t; eoB d/ :sB Bkb
gowkswk BjhA fwbdk.
shij ^ gowkswk nkswe
nv'bsk ftu fNe/ ofjD Bkb
;[Gkfte jh, fBo:sB jh fwb
g?Adk j?.
Angxq angant
ftP/PD
nB/e, p/nzs, n;zy, p/P[wko, fiBQK
dh frDsh Bk j' ;e/
676
AMn-jl n jal
nWv puilMg
Kwxw pIxw, Kurwk; guzr, bsr, rihx
dw sbb
jwxgy,
ijhnW C`j gihixAW dw
677
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pwieAw,
nBzs ant
ftP/PD
fpBK nzs s'A, fi; dk nzs BjhA,
;dhth
678
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BkT[A nBzs j? n ant h
And and
mMgl gun gwvq mgal gun gwat
And and
BKt g[fbzr
nkBzd, ukU, ;[y, gq;zBsk, y[Ph
ukU,
;[y,
679
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibsm BeI pyiK ibsmwdI pUir rhy
ikrpwvq ^ n;uoi o{g ns/
feogk^ tzs, feogk d/ ;'w/
;op^ftnkge gqG{ dk doPB
eoe/ w?A j?okB j' rJh jK.
ijau cwiK gUMgw muskwvq ^ gqG{ dk
nw'be Bkw ib gh e/ w/oh jkbs
fJT[A j' rJh fit/A r{zrk r[V nkfd
uy e/ w[;eokT[Adk j? go w{zj'A
fpnkB BjhA eo ;edk.
Awn aupwv jyqy ikCu khIAih ^ gqG{
B{z gqkgs eoB d/ j'o ;ko/ T[gk w?A
f;y bJ/ jB Gkt eo bJ/ jB go
j[D T[j fgnkok ;fji/ jh nzdo
nk tf;nk j?. :sBK Bkb e[M
BjhA pDdk. gowkswk nkg jh
feogk eoe/ fJj nt;Ek fdzdk
j?.
AicMq lwlu igRh BIqir pRgitE ^
fi; d/ fjod/ o{g xo ftu gqG{
;fji ;[Gk gqrN j' iKd/ jB
T[;dh goy eoBh Gkt/A efmB ezw
j? go fJj nrw dh goy nk
iKdh j?.
inrgux inrMkwr AibnwsI Aqulo
quilE ^ gowkswk wkfJnk d/ fszB
r[DK dh gjz[u s'A go/ j?.
gowkswk Bk;^ofjs j?. T[j
680
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bYTq hir gux gwvY dUKu drdu BRmu
Bwgw ] khu nwnk qw ky pUr krMmw
jw kw gur crnI mnu lwgw ] 4 ]
A.g.m.5, 614
And and
psU pryq mugD Bey sRoqy
pas pret mgd pa srote
dUK sog kw FwihE fyrw
dkh sog k tio der
mn bWCq man bhat
Pl imly AicMqw phal mile at
eIhw suKu ha sukh
AwgY muK aUjl g mukh jal
imit gey Awvx jwxy
mit gae wan jne
And ^ nkswe ;[y, y[Ph, ukn.
psU pryq mugD Bey ^ id'A r[o{ B/
joh Bkw nkgD/ w{zj s'A rkfJnk
sK vzro, fizB, w{oy ;G fXnkB
Bkb ;[DB br gJ/. r[o{ d/
T[ukoD ftu fJzBh fyu j?.
dUK sog kw FwihE fyrw And mMgl
ibsrwmw^ r[o{ dh fwjo ;dek d[y
s/ ;'r i' fdb ftu v/ok gk p?m/
;B, T[jBK B/ v/ok T[mk fbnk ns/
681
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 376
And and
682
683
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mMglu mgal
sIql AwGwxy AMimRq bwxy
stal gne mrit bne
nYxI fITw nn dth
Andu ^ nkswe y[Ph.
rsu mITw ^ id'A wB[y gqG{ d/ Bkw
dk fwZmk o; uy b?Adk j?, f|o
gowkswk dk fwZmk o; wB ftu
t; iKdk j?. gqG{ d/ doPB j'
iKd/ jB. fjod/ ftu nkBzd jh
nkBzd j' iKdk j?.
qUTw ^ id'A ;fsr[o{ wB[y T[~s/
dfJnktkB j' iKdk j?, r[o{ dh
fwjo Bkb wB[y dk fjodk gq;zB
j' iKdk j? ns/ T[; nzdo nkswe
nv'bsk g?dk j' iKdh j?. T[~uh s'A
T[~uh PKsh, ;[y gqkgs j' iKdk j?.
mMglu ^ id'A gowkswk fjod/ ftu
t; ikt/ sK wB[y d/ ;ko/ frnkB
fJzdo/ y[Ph d/ rhs rkT[Ad/ jB ns/
gzi/ t?oh (ekw, eq'X, b'G, w'j,
jzeko) B; iKd/ jB.
sIql AwGwxy AMimRq bwxy ^ r[o{ dh
nzfwqs pkDh Bkb wB[y d/ frnkB
fJzdo/ mzY/ mko j' iKd/ jB,
feT[Afe T[j d[fBnkth gdkoEK tb'A
oi iKd/ jB.
684
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dk e'Jh G'ok fizBK e[;zr fJj
n;o gk iKdk j? ;' jkBh dk
ekoB wB dh fBopbskJh j?,
nkBzd BjhA j?. fJ; eoe/ ;kB{z
J/E/ fJe n?;h P? dh b'V j? fe
fi; Bkb ;kvk fBowb wB T[;
nBzd Bz{ ihT[o ;e/. T[j b'V
n?;h P? dh j? fe nBzd d/ Gkt Bz{
BkP ph Bk j'D d/t/ go wB B{z
T[dk;h tZb ph Bk b? ikt/ fie{z
fBok fxT[ ghsk j'fJnk MZfbnk
BjhA iKdk go ekbh fwou s/
fw;oh Bkb ykX/ j'J/ fxT[ B{z ;kvk
g/N guk b?Adk j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,
nBzd and
nBzd frokT[ dk ekoD edh BjhA j[zdk
and giro d kran kad nah
hd
wB ewI'o j? man kamzor h
jT[w? dk ;[Gkt gZek j'D eoe/
hm d subv pakk hon karke
wB dk o[\ p/wb{w/ nBzd ftu
man d rukh bemalme and wi
685
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.3, 364
And and
sbid mrY sabad mar
nw iPir mrY n phir mar
n AwvY jwie na w je
Bgiq ivsyKu pgt wisekh
iqn@ kI ghx tn k gahan
giq khI n jwie gat kah na je
Qwip auQwip thp uthp
jy sau Gwly Qwie n pwey
je s kle the na pe
And ^ nkswe ;[y, y[Ph.
sbid mrY iqsu sdw And ^ i' wB[y
r[o{ d/ Ppd d[nkok, r[o{ d/ Ppd
Bkb i[V e/ wkfJnk d/ w'j tZb'A
ihts o{g ftu wodk j?, T[; B{z ;dk
nkswe nkBzd gqkgs j[zdk j?.
nw iPir mrY n AwvY jwie ^
;fsr[o i' r'fpzd o{g j?, fi; B{z
fwbdk j?, T[j fco w[V w[V
izwdk, wodk BjhA, T[; dk
nktkrT[D ysw j' iKdk j?.
Bgiq ivsyKu ^ fiBQK d/ wZE/ T[s/
X[o dorkj'A Bkw f;woB dk Bkw
686
Andu and
scu nwmu AwDwru sa nm dr
dUK invwrxhwru dkh niwranhr
rqw shij suBwie ratt sj sube
ijhvw rqI jew ratt
sbid scY sabad sa
AMimRqu pIvY mrit pw
ris gux gwie ras gun ge
sMsw iehu sMswru hY ss sansr h
687
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gowkswk dh Grsh d/ ozr ftu
fi; wB[y dk wB ozfrnk iKdk j?
T[j gqG{^gq/w ftu w;s ofjzdk j?.
i' wB[y gqG{ dh Grsh eodk j?
T[; Grsh ekoB T[; dk wB
nBzdwJh ofjzdk j? ns/ fJj
nBzd T[; B{z fBo:sB jh gqkgs
j[zdk j?.
ijhvw rqI sbid scY ^ T[jBK ihtK
dh ihG ;Zu/ Bkw o; ftu oZsh
j'Jh r[o{ d/ T[gd/P T[ukoD ftu
bZrh ofjzdh j?.
AMimRqu pIvY ris gux gwie ^ T[j
iht gq/w o; ftu wrB j'J/
gowkswk d/ frnkB o{gh nzfwqs
Bz{ ghAd/ ofjzd/ jB.
sMsw iehu sMswru hY suiqAw rYix
ivhwie ^ fJ; ;z;ko dk
eko^ftjko Gow o{g j?. fJ;
eoe/ GowK ftu rq;s wB[y dh
ihtB o{g oks ;[ZfsnK jh phs
iKdh j?.
mwieAw mohu cukwie ^ gowkswk
fijV/ ihtK B{z nkgD/ Bkb w/bDk
ukj[zdk j?, gfjbK jh T[jBK d/
nzdo'A wkfJnk dk w'j u[Zfenk
iKdk j? ns/ id'A wkfJnk dk
godk u[Zfenk ikt/ sK gowkswk
688
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Andu and
kQw kIrqnu suKdweI
kath krtan sukhd
hir ibsir n kbhU jweI
har bisar na kabh j
AMimRq nwmu prmysru qyrw
mrit nm parmesar ter
jo ismrY so jIvY jo simr so jw
ibGn ibnwsn bgan binsan
siB duK nwsn sb dukh nsan
gur crxI mnu lwgw
gur arn man lg
Acuq AibnwsI a'ut abins
Anidnu hir rMig jwgw
andin har rg jg
hir kI kQw suhylI
har k kath suhel
Andu ^ nkBzd, y[Ph, nkswe
;[y.
kQw kIrqnu suKdweI ^ joh dh
fwjo Bkb r[o{ dh pkDh fwbdh
j?, fi; d/ eEk ehosB Bkb wB[y
fBwob j' iKdk j?. gqG{ dh eEk
ns/ ehosB ;[ydkfJe j? fJ;
eoe/ gkopqjw ;jkfJe j[zdk j?.
689
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hir kI kQw suhylI ^ joh dh eEk
;[ydkfJe j? fJ; B{z ;[BD tkbk
wB fJZSs cb dh gqkgsh eo b?Adk
j?.
690
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ikAw kry vycwrIAw ] 6 ]
A.g.m.3, 917
AnMd and
bnvwrIAw banwr
pMc dUq p dt
691
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wkbe B{z feT[A nkgD/ wB'A
G[bkT[Adk j?A, i' ;G e[M eoB d/
;woE j?, ;G rZbK eoB :'r j?.
692
693
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
imil sKIAw kwju rcwieAw ^ id'A
gowkswk iht fJ;soh B{z ngDk e/
fjod/ xo B{z nkgD/ ofjD dk xo
pDk e/ nkgD/ xo ftu nk fNfenk
sK w/ohnK ;yhnK, fJzdohnK B/ ob
e/ ftnkj ouk fdZsk gqG{ gsh Bkb
w/b d/ rhs rkT[D/ P[o{ eo fdZs.
/
Andu BieAw ^ w/ok gowkswk w?B{z
ftjkT[D nkfJnk j?, w?B{z nkgD/
uoBK ftu i'VB nkfJnk j?. gqG{
fwbkg bJh fJj T[dw t/y e/ w/o/
wB ftu nkBzd g?dk j' frnk j?.
jgjIvnu Bqwru ^ irs dk ihtB
gsh ;kv/ fjod/ ftu nk tZf;nk
j?, i' ;ko/ irs dh fIzdrh dk
nk;ok j?.
ijqu kwrij squ sMqoKu dieAw ^
fJ; ftnkj Bkb, fJ; w/b dh
poes Bkb ;s, ;zs'y, dfJnk,
Xow nkfd r[D g?dk j[zd/ jB, go
fJ; G/d B{z T[jh ;wMdk j? i' r[o{
d/ ;Bw[Zy j' e/ ubdk j?, i' r[o{
dh wzB e/ N[odk j?.
Bniq nwnku ^ BkBe nkydk j? fe
Gkt/A gowkswk jh ;G iht
fJ;sohnK dk gsh j?, fco th
fi; T[s/ T[j fwjo dh fBrkj
eodk j?, fi; d/ fjod/ ftu nk
694
Anidnu andin
fefonk ftP/PD
jo o'I, fBskgqsh
A.g.m.5, 410
Anidnu andin
hir jsu har jas
prm pdu parm pad
sMq pg st pag
dwsh rynu ds ren
BgqW srin pgt sarn
AsiQru asthir
swjnu mIqu sjan mt
nwmu idRVwie nm drire
mnih ArwiD man ard
Anidnu ^ jo o'I, fBsk gqsh.
hir jsu ^ gqG{ dh f;|s ;kbkj d/
rhs. ;kX ;zrs ftu fwb e/
gowkswk dh f;cs ;kbkj d/ rhs
rkT[D/ ukjhd/ jB.
695
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
prm pdu ^ ;G s'A T[uk nkswe
doik. fJ; soQK jh wB[y ;G s'A
T[~uh nkswe gdth jk;b eodk
j?, fiZE'A se wB[y T[Bsh eoe/
g[i ;edk j?.
sMq pg ^ ;zs iBk d/ uoBh g?Dk,
;zs iBk d/ PoBh g?Dk. nkgk
Gkt Sv e/ ;zs iBK dh PoB g?Dk
ukjhdk j? fJ; soQK wB dh y'Nh
ws d{o j' iKdh j?.
dwsh rynu ^ gqG{ d/ ;/teK dh uoB
X{V. gqG{ d/ ;/teK dh uoB X{V
pD/ ofjD Bkb e'Jh d[y nkgDk
I'o BjhA gk ;edk.
BgqW srin ^ Grs iBK dh PoB
ftu ofjDk. j/ wB[y ` Grs iBK
d/ PoBh fgnk ofj, fJ; soQK
iBw woB dk r/V w[e ikt/rk.
AsiQru ^ nv'b ofjDk. fijV/
wB[y gowkswk dk Bkw igd/ jB,
T[j ;dk ekfJw (fNe/ j'J/ wB
tkb/), nv'b nkswe ihtB tkb/
pD iKd/ jB.
swjnu mIqu ^ ;Zuk fwZso.
gowkswk jh ;G dk ;Zuk fwZso
j?.
nwmu idRVwie ^ gqG{ dk Bkw fjod/
696
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
syqI pRiB loc pUrI siqgur srxweI
]2] mwxs jnmu puMin kir
pwieAw ibnu nwvY iDRgu iDRgu ibrQw
jweI ] nwm ibnw rs ks duKu KwvY
muKu PIkw Quk QUk muiK pweI ]3]
jo jn hir pRB hir hir srxw iqn
drgh hir hir dy vifAweI ] DMnu
DMnu swbwis khY pRBu jn kau jn
nwnk myil ley gil lweI ]4]4]
A.g.m.4,493
Anidnu andin
iDAweI ti
siB inDwn sab nidn
duK BuK dukh pkh
gurmiq gurmat
AMiq bylI t bel
pRBu AMqrjwmI prab tarjm
ikrpw kirp
loc lgI lo lagg
siqgur srxweI satgur sarn
mwxs jnm mnas janm
697
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AMiq bylI ^ nzs t/b/ (woB fgS'A)
fJj Bkw wddrko j't/rk s/ joh
dh dorkj ftu S[vk bt/rk.
pRBu AMqrjwmI ^ gowkswk ;G dk
wkfbe j?, ;G d/ fdb dh ikBD
tkbk j?. ;G dksK d/D tkbk j?.
ikrpw ^
gowkswk
Grsh iK
g?dk eodk
wB[y d/ wB ftu
nkg jh fwjo eoe/
gqhs (brB) dh sKx
j?.
698
AnBau anp
ftP/PD
gqG{ dk n;uoi frnkB ;o{g
699
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
qoit nwhI min iqRsnw bUJI AKut
BMfwr smwieAw Qw ] crx crx
crx gur syvy AGVu GiVE rsu
pwieAw Qw ] 3 ] shjy Awvw
shjy jwvw shjy mnu KylwieAw Qw
] khu nwnk Brmu guir KoieAw qw
hir mhlI mhlu pwieAw Qw
] 4 ] 3 ] 12 ]
A.g.m.5, 1002
AnBau anp
Acrj aarj
mwnku pwieE mnak pio
moil Amolu mol amol
Aidstu Agocru adist agoar
AkQu kQwieAw a'kath kathi
Anhd sbdu anhad sabad
dsm duAwir dasm dur
AKut BMfwr akhut pdr
AGVu GiVE akr krio
shjy Awvw sje w
shjy jwvw sje jw
shjy mnu KylwieAw
sje man kheli
700
AnwQ anth
ftP/PD
wK^fgT[ wfjZNo, rohp, fi; dk
e'Jh wkbe Bk j't/, fi; dk e'Jh BkE
(wkbe) BjhA, dhB w[jski
701
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bwrh pMQ br pth
bwjIgr bjgar
AMnHY AMnHw ann ann
AnwQ ^ wK^fgT[ wfjZNo, rohp,
fi; dk e'Jh wkbe Bk j't/, fi;
dk e'Jh BkE (wkbe) BjhA, dhB
w[jski.
nwQw nwQ ^ BkEK d/ BkE gow/Po,
wkbe B{z f;wod/ BjhA, T[AM pj[s
r[o{ s/ pj[s u/b/ pD/ p?m/ jB, go
fJj fBo/ nBkE jh jB.
kMn pVwie ^ ezBK B{z gVtk e//.
ibBUiq ^ ;oho s/ ;[nkj wb e/.
iKMQw K~pr fMfw hyly ^ fyzEk
(ycDh) rb gk, fJe jE ftu
yZgo s/ d{i/ ftu vzvk cV e/
fjbkT[Ad/ jB.
isM|I nwd ^ xo xo o'NhnK, y?o,
dkB wzrd/ jB s/ f;zCh (bzwk
tbdkok Bof;zrk, i' i'rh b'e c{e
Bkb tikT[Ad/ jB) dk Bkd fwb e/
tikT[Ad/ jB.
bwrh pMQ ^ i'rhnK d/ 12 fcoe/
jB i' ;ko/ nkg' nkgD/ fcofenK
d/ okjK s/ pV/ d[yh s/ n"y/ j' e/
ubd/ jB.
702
j?.
dyih Asrwau ^ fiBQK B{z fes/ Y'Jh
BjhA fwbdh, gowkswk T[BQK dk
nk;ok j?. r[o{ s'A pfbjko ikJhJ/
fi; B/ joh d/ doPBK dh sKx
fdZsh j?.
inDirAw Dr ingiqAw giq
inQwivAw qU Qwau ^ s{z fBnk;fonK
dk nk;ok j?A, rfs jhDk B{z rfs
pyPD tkbk j?A s/ fBEkftnK bJh
s{z fNekDk j?A.
kIriq krm kmwau ^ d;K fdPktK
ftu, jo gk;/ w?A s/o/ i; rkT[Adk
jK, s/oh ehosh eoBh, fJj' eow
ewkT[Adk jK.
eyksu qy lwK lwK qy eykw qyrI giq
imiq kih n skwau ^ j/ gqG{` fJe
s'A bZyK pqfjwzv pDd/ jB, s/ bZyK
pqfjwzvK s'A fco s{z fJe nkg jh
pD iKdk j?A. s{z p/nzs j?A. s/oh
j;sh dk nzdkik BjhA bkfJnk ik
;edk. rfs^T[FZuh s'A T[FZuh jkbs
fiZE'A se s/oh gj[zu j?.
fwfs^fwDsh, Gkt v{zxh s'A v{zxh
jkbs.
703
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nBkE ni'Bh j?. i{BK s'A, jo b'V
s'A, jo ;zpzX s'A ;[szso j?. T[j nkg
jh r[ow[y B{z fBtkodk j? ns/ ;fji
nt;Ek ftu ;wkn iKdk j?. r[ow[y
;z;ko s'A nfbgs ofjzdk j?. T[; dk
nkXko r[o Ppd j?. wBw[y nzX/ ;[X
ftu e[M BjhA d/ydk, ftukodk. fJ;
ir dh tkVh dk wkbh nkg eosko
j?. T[j fJ; B{z ;dk ;zGkbdk j?.
704
suiD n kweI sd na k
Awqm GwqI tam kt
hY jgq ksweI h jagt ks
iehu jgu vwVI jag wr
myrw pRBu mwlI mer prb ml
sdw smwly sad smle
ko nwhI KwlI ko nh khl
jyhI vwsnw pwey jeh wsn pe
qyhI vrqY vwsU teh wart ws
iPrih ibllwdy phir bil'lde
soeI ibiD jwxY so bd jn
ijsu lwie ley jis le lae
so inrmlu hoeI so nirmal ho
nBkE[ ^ fi; dk e'Jh wkbe BjhA,
;[szso.
nrw[ nr'uo[ ^ j/ iht `
;fsr[o{ dh ;Zuh f;fynk fJjh j?
fe ;dk joh dk f;woB eoBk
ukjhdk j?. joh, fi; se fe;/
dh gzj[u BjhA j?, i' fJzdohnK dk
ftPk BjhA j?, dk f;woB jh nzs
;w/A ;jkfJe j[zdk j?.
nBkE[ ni'Bh ^ T[; gowkswk dk
705
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nksw xksh j? irs e;kJh ^
T[j nkgD/ nkg B{z spkj eoB
tkbk ns/ j'oBK dk th ihtB
spkj eoB tkbk ;z;ko dk e;kJh
j?.
fJj[ ir[ tkVh w/ok gqG[ wkbh ^
fJj irs c[ZbK dh prhuh ;wkB
j? ns/ gqG{ nkg fJ; prhuh dk
wkbh j?.
;dk ;wkb/ e' Bkjh ykbh ^
gowkswk jo/e dh ;dk ;zGkb
eodk j?. T[; dh ;zGkb s'A e'Jh
iht ftotk BjhA ofjzdk.
i/jh tk;Bk gkJ/ s/jh tos? tk;{
^ fi; soQK dh y[Pp{ fe;/ ftu
joh gk fdzdk j?, T[; soQK dh
;[rzXh fybodh j?. fJ; soQK gJh
j'Jh tk; (y[Pp{) s'A jh wB[y dh
uzrh wzdh P'Gk j[zdh j?.
fcofj fpbbkd/ ^ wBw[y iht
d[yh j' e/ sob/ b?Ad/ fcod/ jB.
r[o{ dh PoB s'A fpBK T[jBK B{z
nkswe PKsh gqkgs BjhA j'
;edh.
;'Jh fpfX ikD? ^ fi; gowkswk
B/ iht g?dk ehs/ jB, T[jh fJjBK
d/ gkbD g'PD dk Yzr ikDdk j?.
id'A gowkswk nkg fwjo eodk
nBk Bhs an nt
BKt fJ;sohfbzr
jT[w?, y[dh, jzeko
706
s[;K,
fit/A ys s/ fbyD dh ohs
j? Bh.
j'o oKM/ dh pks i'
fbyhnk i/,
J/j r~b sK p[oh nBk Bhs
j? Bh.
n;K ofynk ukfJ e[okB
IkfwB,
e;w yk e/ ftu w;hs j?
Bh.
Aink anik
ftP/PD
nB/e, pj[s
707
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bgiq Bgqn hUM bin AweI ] qn
mn glq Bey Twkur isau Awpn
lIey imlweI ] 1 ] rhwau ]
gwvnhwrI gwvY gIq ] qy auDry bsy
ijh cIq ] 1 ] pyKy ibMjn
prosnhwrY ] ijh Bojnu kIno qy
iqRpqwrY ] 2 ] Aink sWg kwCy
ByKDwrI ] jYso
Aink anik
bin AweI ban
Awpn lIey imlweI pan le mil
qy auDry te dre
bsy ijh cIq base j t
pyKy ibMjn prosnhwrY
pekhe bjan prosanhr
ijh Bojnu kIno j pojan kno
qy iqRpqwrY te triptr
kwCy ByKDwrI khe pkhtr
jYso sw jso s
708
709
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Acrj ibsmwd aarj bismd
so AMqir so tar
so bwhir Anq so bhar ant
Drin mwih trn mhe
Awkws pieAwl ks pl
bin iqin prbiq ban tin parbat
hY pwrbRhmu h prbrm
jYsI AwigAw js gi
qYsw krmu ts karm
ssIAr sUr sasar sr
nKqR mih eyku nakhatr m ek
Awip Afolu p adol
n kbhU folY na kab'h dol
moil n pweIAY mol na p
guxh Amol gun amol
Dwir rihE tr ro
suAwmI Eiq poiq sum ot pot
Aink ^ nB/e, pj[s, fJe s'A
tZX.
Aink rMg nwnw idRstwih ^ id'A
r[o{ dh feogk Bkb wB[y B{z Bkw
fwbdk j? sK wB[y nkgD/ ;oho
710
ftP/;D
fe;/ fJe dk Grs, f;oc fJe dk
T[gkPe r[o{ r'fpzd f;zx ih dk gZek
f;zx
711
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Ekg e/ ;qh r[o{ ih T[; fgnko/
f;Zy ns/ j'o f;ZyK d/ tk;s/ gkT[D
go fBeb rJ/ ;B. r[o{ ih B/
AnIiq a'nt
ftP/PD
Bhsh d/ T[bN, pdBhsh, y'N, n:'r
712
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] 4 ] kwmin cwhY suMdir Bogu ]
pwn PUl mITy rs rog ] KIlY ibgsY
qyqo sog ] pRB srxwgiq kIn@is
hog ] 5 ] kwpVu pihris AiDku
sIgwru ] mwtI PUlI rUpu ibkwru ]
Awsw mnsw bWDo bwru ] nwm
ibnw sUnw Gru bwru ] 6 ] gwChu
puqRI rwj kuAwir ] nwmu Bxhu scu
doqu svwir ] ipRau syvhu pRB pRym
ADwir ] gur sbdI ibKu iqAws
invwir ] 7 ] mohin moih lIAw
mnu moih ] gur kY sbid pCwnw qoih
] nwnk TwFy cwhih pRBU duAwir ]
qyry nwim sMqoKy ikrpw Dwir
]8]1]
A.g.m.1, 1187
AnIiq a'nt
jgu kaUAw jag ka
nwmu nhI cIiq nm nah t
mnUAw folY man dol
jg isau qUtI jag sio tt
JUT prIiq th prt
kwmu koDu ibKu km krd bikh
bjru Bwru bajar pr
Gru bwlU kw kr bl k
GUmn Gyir kman kr
brKis bwxI barkhas bn
budbudw hyir budbud her
nwim rqo nm rato
cwhau quJ Eru ho tj or
nwmu durwie nm dure
clY so coru al so or
piq KoeI pat kho
ibKu AMcil pwie bikh al pe
jo ikCu kIn@is jo kih knas
pRBu rjwie prb raze
pRB srxwgiq prb sarngat
kIn@is hog knas hog
Awsw mnsw s mans
bWDo bwru bdo br
nwm ibnw sUnw nm bin sn
Gru bwru kr br
gur sbdI gur sabd
ibKu iqAws invwir bikh tis
niwr
713
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AnIiq ^ Bhsh d/ T[bN, pdBhsh,
y'N, n:'r.
jgu kaUAw nwmu nhI cIiq ^ fi;
ftnesh d/ wB ftu Bkw BjhA j?
T[j irs ftu eK tork j?,
feT[Afe T[j Bkw B{z ft;ko e/
fteko o{g u'r/ B{z t/y e/ fvZrdk
j?.
mnUAw folY ^ fus ftu y'N j'D
ekoB ftnesh dk wB v'bdk
ofjzdk j?.
714
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
o{g xo ;[zBk j?.
gur sbdI ibKu iqAws invwir ^
r[o{ d/ Ppd d[nkok wkfJnk dh
fgnk;$ fsqPBk d{o j[zdh j?. wB[y
ftekoK dh fGZsh t/y e/ v'bdk T[d'A
j?. id'A T[j Bkw B{z ft;ko pfjzdk
j? fi; o{g dk wkD j? T[j o{g
Bkw s'A fpBk fBezwk j? ns/ fJ;
d/ Bkb d/ ekw o; o'r jB fiBQK
d/ G'rD s'A f;tkfJ ;'r d/ j'o e[M
gqkgs BjhA jz[dk. fJ; bJh Bkw
ig e/ nkgDk iBw ;tko'. T[;
;op fgqn gqG{ B{z fgnko Bkb
;/t'.
nzBQh an
ftP/PD
fi; B{z fd;dk Bk j't/; fi;B{z ;[os
;'Mh Bk j't/, nfrnkBh
715
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
muslmwn pirvwrW ivc lVky lVkI dw
ivAwh (inkwh) krn smyN kwjI vloN
dovW qoN sihmqI p`uCI jWdI hY Aqy ijho
ijhI vI lVkI dI Skl sUrq hY, lVky
vloN bol ky ausnMU pRvwn krn auprMq hI
inkwh dI rsm Adw kIqI jWdI hY[
ieh KuSI sB nwl sWJI kIqI jWdI hY[
ihMdU-is`K pirvwrW dy GrW ivc su`kI
rsd Bwv ibnW pkwieAw hI su`kw rwSn
ByijAw jWdw hY[ iek dUsry nMU vDweIAW
id`qIAW/leIAW jWdIAW hn[
AnugRhu anugr
BKt fJ;sohfbzr
feogk, fwjo, dfJnk, fwjopkBh
716
AnugRhu anugr
AnugRhu anugr
feogk,
dfJnk,
717
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kil klys ^ ebgDk s/ d[y.
nB[Gt
anupv
BKt g[fbzr
sIopk, gqsZy frnkB, ihtB eow
ftu jk;b frnkB
718
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
go fco ofjAdh ftZE sd ph j?
pDh;
AnUp anp
BKt g[fbzr
T[gwk ofjs, ;[zdo, nB[gw, p/fw;kb
719
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gwfI rwhu clwXw gd r ly
fdZsk.
;[zdo,
lakh lakh
sidwah
rp
srp
anp
720
721
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
722
723
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwmu AwDwrw nm dr
qwpu tp
tyk tek
scw isrjnhwrw sa sirjanhr
KwjIinAw khjni
pwswrw psr
drswrw darsr
kurbwxI qurbn
sBy ieCw pUrIAw sabbe ih
pr
jw pwieAw Agm Apwrw
j pi a'gam apr
bilhwrw balihr
AnUpu ^fi; dh T[gwk Bk j' ;e/,
nd[Zsh.
nwmu AwDwrw ^ r[o{ gk; jkIo j'
e/ Grs joh fwbkg bJh noi'Jh
eod/ jB fe j/ gqG{` w?B{z s/ok Bkw
fwb ikJ/, fJj Bkw jh w/oh
fizdrh dk ;jkok j?.
qwpu ^ ;dk ekfJw ofjD tkbk
gowkswk
fi;
wB[y
T[s/
dfJnktkB j[zdk j?, T[; B{z T[; dk
Bkw fwbdk j? ns/ T[; dk
724
AMnHy ane
BKt g[fbzr
w'j wkfJnk ftu w;s j'fJnk wBw[y
725
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
FoMdy ]19]
vwrW BweI gurdws, 37
AMnHy ane
GuGU cwmicVk kgg mrik
rwiq AnHyrI dyKdy rt aner dekhde
suriq ivhUxy surt wihne
Aaugux gun
prhir hIry Ptk proNdy
parhar hre phatak prde
mwieAw md mqvwly roNdy
mi mad matwle rde
kwm kroD ivroD ivic
km krd wird wi
AMnHy ^ w'j wkfJnk ftu w;s
j'fJnk wBw[y.
GuGU cwmicVk ^ T[~b{ s/ ukwufVe
B{z ukBD j[zfdnK fdB/ e[M BjhA
fd;dk.
rwiq AnHyrI dyKdy ^ go T[j jB/oh
oks ftu ;G e[M d/yd/ jB s/
nkgD/ G?V/ p'bK s'A u[g j' e/ yV'Ad/
jB.
suriq ivhUxy ^ nzBQ/ nfrnkBh,
wBw[y frnkB s'A fpBK MrfVnK
AwrsI rs
BKt fJ;sohfbzr
PhPk, dogD, nzr{m/ ftu gkT[D tkbk
n"osK dk rfjDk
726
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nzB/Q nZr/ nko;h dk e'Jh bkG BjhA.
T[; B{z e[M fdykJh BjhA d/Adk. p'b/
nZr/ okr dh X[Bh n?t/A r[nku iKdh
j?. p'b/, r{zr/ s/ b{b/ tKr T[j jo
eow s'A tKMk ofj iKdk j?.
sUmu n fUmu sm na dm
BKt g[fbzr
w'j^wkfJnk ftu cf;nk
ftP/^ftekoK ftu rbskB wB[y
guMigAh ggi
wB[y,
727
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eodh j?. nB/Qoh oks ftu gzyhnK B{z
e[M BjhA fd;dk. r[o{ Ppd ;[os d/
fpBK wB[y nzBQk x[x{ j[zdk j? s/ nB/Qo/
ftu fJXo T[Xo uZeo yKdk ofjzdk
j?.
gorsu
gweIN
728
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
e/ GNedh j?.
dyiK pCwvw pvy KUih ^ P/o nkgDk
goSktK y{j ftu t/y e/ y{j ftu
v[p wodk j? s/ nkgDhnK nZyK
Bkb bVdk j?.
Anyr aner
Anyr aner
BKt g[fbzr
jBQ/ok, nzXeko
qwry tre
SINh buky imrgwvlI
buke mirgwali
729
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
t/y e/, Gkt/A bZyK ;g j'D, GZi e/
y[ZvK ftu b[e ikDk ukj[zd/ jB.
pMKyrU Swhbwz ^ gzSh pki B{z t/yd/
jh d{o GZid/ jB, B/V/ j'D dh
T[jBK ftu fjzws BjhA j[zdh, go
GifdnK B{z nk;wkB ftu b[eD
dh EK (Y'Jh) BjhA fwbdh.
dIvw
qyl
jlwie
AnHyr
gvwieAw] msu msvwxI pwie Sbd
ilKwieAw] sux isK ilK ilKwie
730
AnyrI aner
ftP/PD
ekbh, nzXeko Gog{o, jB/o/ tkbh
731
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swh Awey Gir AwpxY
s e kr pn
cor jwir or yr
lY grdin mwry l gardan mre
AnyrI ^ ekbh, nzXeko Gog{o,
jB/o/ tkbh.
rwiq AnyrI cmkin qwry ^ ;{oi d/
v[ZpD Bkb oks g? iKdh j? s/ sko/
uweD br iKd/ jB.
cor ^ Pkj nkgD/ xoK ftu nokw
Bkb ;"Ad/ jB, go u'o u'ohnK
eoB bJh oks B{z fcod/ ofjzd/
jB.
jwgin ivrly pwhrU rUAwiein husIAwr
ibdwry ^ e'Jh ftobk gfjo/dko
ntkIK wko e/ b'eK B{z j[fPnko s/
ypodko eodk j?.
jwig jgwiein suiqAW swh PVMdy
cor cgwry ^ ikrD tkb/ ;[ZfsnK B{z
irkT[Ad/ jB s/ u'o T[ufenK B{z
cV b?Ad/ jB.
jwgidAW Gru riKAw suqy Gr musin
vycwry ^ ikrfdnK B/ sK nkgD/
xoK B{z u'oK s'A puk fbnk go
ftuko/ ;[Zs/ j'J/ xo b[Nk p?md/
jB.
732
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AnHyrI anr
Gr Gr dIvY bwlIAn
kr kr dw blan
prGr qkn cor ckwry
parkr takkan or kre
sUrj joiq audoq sraj jot udot
rwq AnHyr invwry rt anr niwre
nwm dwn iesnwn vIcwry
nm dn isnn wre
psU pryq piqq insqwry
pas pret patit nistre
AnHyrI ^ jBQ/o/ tkbh, nzXeko
Gog{o.
Gr Gr dIvY bwlIAn ^ jBQ/oh oks
;w/A bZyK eo'VK sko/ nkekP ftu
uwed/ jB go xoK ftu dht/
pkb e/ ukBD ehsk iKdk j?.
prGr qkn cor ckwry ^ feT[Afe
u'o T[uZe/ sed/ fcod/ jB fe
fes/ fe;/ d/ xo u'oh eoB dk
dkn br ikt/.
sUrj joiq audoq kr qwry rwq
AnHyr invwry ^ fi; t/b/ oks
w[eD s/ ;{oi uVQdk j? sK nkgD/
ukBD/ Bkb skfonK B{z b[ek e/ oks
dk jBQ/ok ysw eo fdzdk j?.
733
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Apjs apjas
nWv puilMg
Sohrq, vifAweI, mihmw
734
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vzIrW kbIrW hwkmW
wazr kabr hkm
gUVHw myl gr mel
jm kI jam k
iKn mih suK khin m sukh
Xog yog
Av`S awas
iDAweIAY ti
A.g.m.5, 500
Apjsu apjas
Apjsu ^ pdBkwh.
jm kI ^ Bkw f;woB Bkb
pdBkwh jN iKdh j?, irs ftu
B/eBkwh j' iKdh j?. joh dh
dorkj ftu p?mD B{z EK (fJZIs)
fwbdh j?. gowkswk dk f;woB
eoB Bkb w"s dk efjo ysw j'
iKdk j?.
iKn mih suK ^ gowkswk dk
fXnkB $ f;woB eoB Bkb gb
Go ftu jh ;[y nBzd Bkb gqG{
uoBK ftu gj[zu ikJhdk j?.
Gwl n ibrQI jweIAY ^ joh dh
;/tk ehsh fB;|b BjhA iKdh,
pbfe pV/ bkG fwbd/ jB.
AwT phr ismrhu ^ nZm/ gfjo
gowkswk dk f;woB eod/ ofjDk
735
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ukjhdk j?.
iDAweIAY ^ wB, sB Bkb gqG{ dk
fXnkB XoBk ukjhdk j?.
dIn duK BMjn ^ fBwkfDnK d/,
dhBK d/ d[y d{o eoB tkb/
(gowkswk) w?A s/oh PoB nkfJnk
jK.
nwnk rMig rwqy ^ n;hA gowkswk
d/ uoB ewbK d/ gq/w ftu oZs/
ofjzd/ jK. j/ gqG{ ` n;K dk;K dh
bki oZy b?.
Apxw apn
gVBKt
nkgDk, gowkswk dk
736
737
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibllwt krih bhuqyirAw
bil'lat kar bteri
auqrY nwhI sUlu utr nh sl
swkq sMgu n kIjeI
skat sg na kja
jy kw pwir vswie je k pr wse
mnmuiK FoeI nh imlY
manmukh t na mil
sMjm shs isAwxpw
sjam ss sinp
hodI vsqu n jwqIAw
hod wast na jt
kUVu n clI nwil kr na all nl
swcw nwmu smwil sc nm sml
squ sMqoKu sat stokh
igAwnu iDAwnu gin tin
ijs no ndir kry
jis no nadar kare
Anidnu kIrqnu gux rvY
andin krtan gun raw
AMimRiq pUr Bry mrit pr pre
ijsu BwvY jis pw
iqsu myil lYih tis mel l
syeI sdw Kry se sad khare
738
739
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bkb g{oh soQK Gfonk ofjzdk j?.
ijsu BwvY iqsu myil lYih ipAwry syeI
sdw Kry ^ fiBQK B{z gowkswk
ukj[zdk j?, T[jBK B{z nkgD/ Bkb
fwbk b?Adk j?, T[jh jw/Pk yo/ pD/
ofjzd/ jB, T[j jw/Pk bJh uzr/
ihtB tkb/ j' iKd/ jB.
740
dk,
741
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hmrI gxq n gxIAw kweI ^ joh
B/ ;kvh e'Jh frDsh Bk frDh,
;kv/ eow, r[D, n"r[D Bk ftuko/,
;kv/ ehs/ wzd/ eowK dk e'Jh
b/yk^i'yk BjhA ehsk.
Apxw ibrdu pCwix ^ nkgDk
pyPD tkbk ;[Gkn (yk;k)
gSkfDnk, tofsnk, fgnko tkb/
;[Gkn B{z :kd oZfynk. nkgD/
pDk e/ ;kB{z jE d/ e/ puk fbnk
ns/ n;hA ;dk y[PhnK wkDd/ jK.
bMDu pwieAw ^ w/o/ g{o/ ;fsr[o{ B/
d[ZyK, gkgK B{z o'e gkJh, pzBQ bk
fdZsk.
pUrY hoeI srb kilAwx ^ ;G gk;/
efbnkD (y?ohns) j' rJh, ;[y
PKsh tos rJh. ;ko/ gk;/
nkswe nkBzd g?dk j' frnk.
742
^ngDh fJZSk
gotkB s{z.
Sv
eo
743
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d/ wB dh fsqPBk edh th BjhA
p[Mdh.
744
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s/ nkgD/ uoBK ftu
gqG{ nkgD/ GrsK dh
;fsr[o{ dh dks Bkb
j[zdh j?. T[; B{z fdB
j?.
745
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Aprprw aparpar
ftP/PD
ngozgko, ;hwk jhD, p/jZd, go/ s'A
go/
746
DrxIDrw trntr
Agm AQwh a'gam ath
AlK AByau a'lakh apo
ibbyk buiD bIcwir bibek bd
br
iKnu iKnu khin khin
hir inq cvy har nit awe
siB pwp iKnu sb pp khin
prhir hir dUir kry
parhar har dr kare
gur bcnI gur ban
scu BwiKAw sa pkhi
Bau ibKmu qry p bikhm tare
Aprprw ^ ngozgko, ;hwkjhD,
p/jZd, go/ s'A go/.
AgwiD AprMpr Aprprw ^
gowkswk i' nEkj j?, go/ s'A go/
j?, p/jZd j?.
ibKm Bau iqn qirAw suhylw ^ i'
ftnesh nrw, nrkX, ngo
ngko, p/nzs gqG{ dh nkokXBk
eodk j?, T[j n"y/ so/ ik ;eD
tkb/ Gt ;kro B{z ;"fynK jh so
b?Adk j?.
747
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[o{ dh ;zrs ftu fpp/e^p[ZXh
tkbh ftuko ns/ joh dk f;woB
j[zdk ofjzdk j?, fiE'A joh jo gk;/
g;fonk fd;dk j?.
siB pwp iKnu prhir hir dUir kry
^ i' wB[y gowkswk dk Bkw
f;woB eod/ jB,
fiBQK B/ r[o{ dh ws okjhA
gowkswk B{z ;/ftnk j?, T[jBK d/
eo'VK gkg gb fSB ftu jh d{o
j' iKd/ jB. ;/tk eoB eoe/ iht
d/ iBwK iBwKsoK d/ gkg d{o j'
iKd/ jB.
gur bcnI scu BwiKAw ^ fiBQK
wB[ZyK B/ r[o{ d/ p'bK d[nkok ;dk
fEo gowkswk B{z f;wfonk j?,
eosko B/ T[jBK dk ;kok ihtB
;cb eo fdZsk j?.
Bau ibKmu qry ^ T[j wB[y tZv/
GkrK tkb/ jB, i' r[o{ dh ws
d[nkok gowkswk dk Bkw f;wod/
j'J/ Gt ;kro B{z so iKd/ jB.
r[o{ dk GkDk wzBD Bkb jh joh
gq;zB j' e/ eowK dk b/yk w/N
fdzdk j? ns/ iht B{z nkgD/ GkD/
nB[;ko ubk e/ nkgD/ Bkb w/b
b?Adk j?.
AprMpru aprpar
ftP/PD
go/ s'A go/ joh
748
su hoeI so ho
kiF
idcMin@
^ fijV/ wB[y
gowkswk B{z Sv e/ j'o j'o B{z
t/yd/ jB T[j gqG{ dh jI{oh ftZu'A
eY fdZs/ iKd/ jB, oZd/ iKd/ jB.
AprwDI aprd
BKt g[fbzr
gkgh, gkg eoB tkbk, r[Bkjrko
749
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pwhxu nIir
pKwlIAY BweI jl mih bufih
qyih ] 6 ] gur ibnu AlKu n
lKIAY BweI jgu bUfY piq Koie ]
myry Twkur hwiQ vfweIAw BweI jY
BwvY qY dyie ] 7 ] beIAir bolY
ikAw
dyih
AprwDI aprd
hau pwpI
pkhd
pp
750
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pwvku rMck pwie pwak rak pe
AprwDI
tkbk.
gkgh,
gkg
eoB
751
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jo bIDy sy aUbry BweI sbdu scw
nIswnu ^ joh B{z jo e'Jh nkgDk
nkgDk nkydk j?, go fijVk r[o{
okjhA ;wMdk j?, T[jh mhe soQK
ikDdk j?. i' wB[y Gow o{g
eowK (w{osh g{ik, fBo/ fJBPkB
nkfd) ftu'A fBeb e/ joh d/ r[D
rkT[D br g?Adk j?, T[; d/ wB
ftu joh bJh fpojk g?dk j' e/
nzs w/b j' iKdk j?. ;', i' joh
gq/w ftu ftzBQ/ j'J/ jB, T[j so
rJ/ jB, T[jBK T[s/ Bkw o{g ;Zuh
w'jo brdh j?.
eIDnu AiDk skylIAY BweI pwvku
rMck pwie ^ fi; soQK pj[s ;kok
pkbD fJeZmk eohJ/, ;zebs
eohJ/ ns/ osk Go nr gk d/JhJ/
sK T[j ;G ;V iKdk j?. fJ;/
soQK xVh fSB Go i/ joh dk Bkw
wB ftu t;/ sK gkg ;V iKd/ jB
ns/ ;[Gkte jh tkfjr[o{ dk w/b j'
iKdk j?.
752
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 740
AprwDI aprd
syv n swDI sev na sd
piqq pwvn patit pwan
inrgunIAwry nirgunre
AMqrjwmI tarjm
AiBmwnI abimn
rqn jnmu gvwieAw
ratan janm gwi
duK BMjn dukh pajan
jgjIvn jagjwan
srxwieAw sarni
pyKq pekhat
cwKq khat
khIAq kahat
AMDw ad
sunIAq sunat
inkit nikt
G[ZbDjko
iht,
753
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AMqrjwmI ^ j/ gqG{` s{z ;kB{z ;G
dksK d/D tkbk j?A, ;kv/ fdb
dhnK ikBD tkbk j?A.
AiBmwnI ^ wB[y fwNh d/ GKv/
tKr eZu/ ;oho dk jzeko eoB
tkbk j?.
rqn jnmu gvwieAw ^ j/ gqG{`
d[BhnK d/ gdkoEK d/ o;, MrV/,
;kV/ ns/ wkfJnk d/ jzeko d/ fgZS/
br e/ n;h iht nkgDk ehwsh
iBw rtk oj/ jK.
duK BMjn jgjIvn ^ j/ d[ZyK B{z
s'VB tkb/, ;z;ko d/ ihtB joh
okik ih.
srxwieAw ^ ;G e[M Sv e/ BkBe
nkg dh PoB nk frnk j?.
pyKq cwKq khIAq AMDw sunIAq ^
Bkw s'A fpBk wB[y uzrk Gbk
d/ydk j'fJnk nzBQk fejk iKdk j?
ns/ ;[Ddk j'fJnk th BjhA ;[Ddk
Gkt ezB j[zd/ j'J/ th p'+k j?.
inkit ^ Bkw s'A fpBk wB[y
gowkswk B{z, B/V/ t; oj/ Bkw
gdkoEK B{z fes/ d{o ;wMdk j?.
pwp kmwhI ^ fJ; T[ekJh d/ ekoB
ftekoK ftu c;/ j'J/ wB[y fteko
jh eod/ ofjzd/ jB, gkg jh
ewkT[Ad/ jB.
AMimRq bwnI ^ j/ wB[y` e'Jh n?;k
ezw eo fi; Bkb s{z ftekoK s'A
pfunk oj/A. ;dk gowkswk dk
Bkw ifgnk eo, gowkswk dh
f;cs ;kbkj dh pkDh jh nkswe
ihtB d/D tkbh j?.
jm fWfw ^ j/ wB[y` s{z fwZNh d/
GKv/ ;oho B{z g'u^gku e/ T[s'A
T[s'A ;kc eoe/ oydk j?A., go
nzdo'A gkgK eoe/ fJj fBjkfJs
rzdk j?, fJ; bJh s?B{z w"s dh
;Ik fwb/rh.
kwm koiD loiB moih bwDw ^ j/ wB[y.
s{z ekw, eq'X, b'G, w'j ftu pZMk
fgnk j?A.
grq mih inGrq ^ ;z;ko o{gh N'J/
ftu j'o j'o y[ZGdk ik fojk j?A.
j/ w/o/ wkbe` v[pd/ j'J/ gEo B{z
sko b?, v[ZpD'A puk b?.
Apwr apr
ftP/PD
gko s'A
T[oko
T[bN,
T[okobk
feBkok,
754
AprMpru aprpar
A.g.m.4, 448
Apwr apr
Agm Agocru a'gam agoar
inrMjnu inrMkwru nirjan nirkr
gurmuiK gurmukh
srb inrMqir sarb nirtar
rUpu n ryK rp na rekh
Aidstu Agocru adist agoar
Awid purKu AprMpru krqw
d purkh aprpar kart
Apwr ^ gko s'A T[bN, T[okobk
feBkok, T[oko.
Agm Agocru ^ gowkswk ;G s'A
tZvk j?. fe;/ th f;nkDg Bkb
T[; se gjz[u BjhA j' ;edh. T[j
frnkB fJzdohnK dk ftPk BjhA,
T[jBK dh gj[zu s'A th goQ/ j?.
inrMjnu inrMkwru ^ gowkswk ;ko/
irs dk w{b j?. T[; B{z wkfJnk
dh ekby BjhA br ;edh. T[j
wkfJnk dh bkr s'A ofjs j?,
755
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fBob/g j?. T[; dk e'Jh nkeko
BjhA. T[; dh e'Jh Peb BjhA j?.
AprMpru ^ gowkswk dk tvZgD th
fwfDnk BjhA ik ;edk. T[j
fpnkB s'A pkjo j?, p/nzs j?. go-/
s'A go-/ j?. nkgD/ nkg B{z T[j jh
ikDdk j?.
gurmuiK ^ e'Jh th n?;k iht BjhA
i' gowkswk dh j;sh B{z fpnkB
eo ;e/. fi; wB[y T[~go
tkfjr[o{ nkgDh fwjo dh BIo
eodk j?, T[jh wB[y r[o{ d[nkok
T[; gowkswk dh ftuko eo
;edk j?.
srb inrMqir ^ gowkswk i' ;ko/
irs dk w{b j? ns/ ;op
ftnkge j?, go-/ s'A go-/ j?, ;koh
ouBk dk ouBjko j?. T[; dh
j:ksh dk gkobk pzBk fe;/ B{z bG
BjhA ;edk. T[j jo fJe d/
;oho nzdo j? ns/ fJe o;
;GBk ftu g{oh soQK ;wk fojk
j?.
rUpu n ryK ^ gowkswk i' jo
;oho d/ g{oh soQK nzdo j?, T[;
d/ r[DK dk e'Jh nzs BjhA gkfJnk
ik ;edk. T[; dk e'Jh yk; o{g,
e'Jh yk; fujB ueo th dZf;nk
BjhA ik ;edk.
Aidstu Agocru ^ gowkswk B{z
fJjBK nZyK Bkb d/fynk BjhA ik
;edk. T[j frnkB fJzdohnK dh
gjz[u s'A go-/ j?. r[o{ okjhA jh
fJj ;wM g?Adh j? fe gowkswk
dk ;o{g fpnkB BjhA ehsk ik
;edk.
Awid purKu AprMpru krqw ^
gowkswk ;ko/ irs dk w{b j?,
;op ftnkge j?, go-/ s'A go-/ j?.
T[; dh j;sh dk gkobk pzBk fe;/
B{z bG BjhA ;edk. Gkt/A T[j nby
nr'uo j?, f|o th r[o{ d/ dZ;/
Ppd iK Bkw d[nkok T[; dh ftuko
j' ;edh j?.
756
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vpwrIey wpre
757
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nZr/ p/Bsh eodk j?.
vpwrIey ^ pqfjwzv o{g SZs/ j'J/
pkIko ftu fizBhnK th XoshnK
s/ f;sko/ jB, fJj joh d/ Pfjo
pkIko jB, i' nkekP Bkb SZs/
j'J/ jB ns/ fJjBK ftu joh d/
w[sbkPh P'Gk gk oj/ jB. ;koh
ouBk fJe pkIko tKr j?. fi;
ftu fJZe' joh o{g ;"dk fgnk j?.
e'Jh ftobk jh fJ; ;"d/ dk rkje
j?. ;z;ko d/ nzdo joh ftnkge
j?, go e'Jh ftobk jh T[; B{z
bZGdk j?.
758
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sy aubry se bre
A.g.m.1, 54
sc Gir sa kr
Apwru apr
scu pweIAY sa p
759
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwnk shij suBwie
nnak sj sube
Apwru ^ gko s'A ofjs, p/nzs,
fi; dh Ekj Bk gkJh ik ;e/.
Awpy gux Awpy kQY Awpy suix vIcwru
^ gowkswk nkg/ jh fszB r[D o{g
j?, nkg/ T[jBK d/ eEB eoB tkbk
j? ns/ nkg/ jh ;[D e/ thuko
eoB tkbk j?. ;G e[M nkg/ nkg
j?.
swcau mwnu mhqu qUM ^ gowkswk
nkg/ wkB o{g ns/ tfvnkJh o{g
j?. nkg jh wkB tfvnkJh d/D
tkbk j?.
r[o{ j?.
fITu AfITu ^ gqrN ns/ r[gs th
gowkswk ;G EkJhA nkg/ jh j'
fojk j?.
Awpy swgru boihQw ^ ;w[zdo th
nkg jh j? ns/ ijki th nkg jh
j?.
Awpy pwru Apwru ^ gowkswk nkg
jh gkobk, gko dk ezYk (w'y) j?
ns/ nkg jh T[okobk, T[oko dk
ezYk roG e[zv j? iK b'e gob'e
j?.
760
Apust apust
ftP/PD
g[Zmh
761
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
krIAhu jn nwnk hir srxeI
]4]
A.g.m.5, 402
Apust apust
dUq dust sjneI dt dust sajna
mlIn buiD hCneI mln bd
hahna
suK sMpiq sukh spat
sgl Bvn pRgteI
sagal pwan pragta
AwF AwF kau iPrq FUMFqy
d d k phirt tdte
eyku bolu BI Kvqo nwhI
ek bol p khawto nh
Agm Agm AgmeI
a'gam a'gam agma
Apust ^ g[Zmh.
Apust bwq ^ id'A s'A w/ok r[o{
Bkb fwbkg j'fJnk j? w/oh jo/e
g[Zmh rZb s'A f;ZXh rZb j' rJh.
ApunI apn
gVBKt
gowkswk dh nkgDh Grsh
762
763
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kqih n Dwvhu ^ id'A tZv/ GkrK
ekoD g{ok r[o{ fwb iKdk j? fco
wB fe;/ j'o gk;/ BjhA d"Vdk.
ibrQI Gwl n jweI ^ f;qPNh d/
gkbDjko/ dk ;dk f;woB eod/
ofjDk ukjhdk j?. f;woB dh
fwjBs fB;cb BjhA iKdh.
Avr kq rwchu ^ i' gqG{ ;G d/
ftu ;wk fojk j? T[; B{z fsnkr
e/ j'oBK uhIK ftu feT[A fgnko
gkfJnk ikt/.
pUrn hovY Gwlw ^ ;kX ;zrs ftu
fwb e/ gowkswk dk f;woB eod/
ofjDk ukjhdk j?. r[o{ Bkb fwb
e/ Bkw ig'. fJj xkb fpoEh
BjhA iKdh. f;woB dh fwjBs
g{oh j[zdh j?, ;cb j[zdh j?.
n|;'; afsos
BKt g[fbzr
d[y, ;'r, gSsktk
bk by n|;'; ekwb
j'fJnk,
d[Bhnk ftu nbQk w?Bz{ N'fonk
feT[A<
id'A o'I wh;ke dk fdB
j'fJnk,
feT[A<
BjhA B/ehnK dh s"|he ehsh,
p[oh so| nbQk w?B{z w'fVnk
feT[A<
Iko'
Iko
g[ekodk
|eodhBk*,
ykbh J/; ijkB EhA N'fonk
feT[A<
whnK |eo^T[~dhB, ;hjoch,
764
n|;'; afsos
bk by n|;'; ekwb j'fJnk
l lakh afsos kmal hoi
d[Bhnk ftu nbQk w?B{z N'fonk
feT[A
dun wi all mn tori ki
o'I wh;ke dk fdB
roz msk d din
nZbQk o{j w/ok T[E'A S'fVnk
all rh mer utth hori
BjhA B/ehnK dh s"|he ehsh
nah nek d tfk kt
p[oh so| nbQk w?B{z w'fVnk feT[A
bur tarf all mn mori ki
Iko' Iko g[ekodk zro zr
pukrd
n|rko afgr
ftP/PD
I\wh, xkfJb
765
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
n|rko afgr
dkb do/ iZokj T[;ke T[s/
dl dare jarrh usk utte
cN/ B?DK d/ firo n|rko p?m/
phate nn de jigar afgr bthe
Bk e'Jh bzro Bk dko[P|k
;kJhnK*
n ko lagar n druf s
Bk w?A jkfIe s/ feT[A phwko p?m/
n m hzik te kio bmr bthe
APIm afm
nWv iesqrIilMg
posq dy fofy dw sq jo dvweI Aqy nSy
vjoN vriqAW jWdw hY
npdkb abdl
BKt g[fbzr
fJ;bkwh gozgok ftu yk; o[sp/ dk
Xkoe, tbh
766
AMbr bar
nWv puilMg
Asmwn, AwkwS
767
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AMbr bar
AMbru bar
kudriq qudrat
DrqI trt
ieMnHx AMdir Aig Dir
inan dar ag tr
Aihinis sUrju cMdu aupwieAw
nis sraj d upi
iCA ruiq he rut
bwrh mwh br m
KwxI bwxI khn bn
mwxs jnmu dulBu mnas janm
dulab
nzpo[ ^ nk;wkB, nkekP.
e[dofs ^ gqG{ B/ nekP s/ Xosh
B{z ftS'fVnk j? s/ fJ;/ e[dos,
Pesh, wkfJnk eoe/ T[; B/
eosko, eoBjko ejkfJnk j?.
Xosh ^ Xosh d/ nzdo s/ pkjo
gkDh jh gkDh j? s/ T[; B/ fpBK
EzwQK d/ nkekP B{z oZfynk j'fJnk
j?.
fJzBQD nzdfo nfr Xfo ;{oi
uzd[ T[gkfJnk ^ T[; B/ bZeVK
ftu nr B{z Xfonk j'fJnk j?.
oks s/ fdB ;w/A ukBDk eoB bJh
768
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;{oi s/ uzdowk B{z pDkfJnk j?.
fSn o[fs pkoj wkj efo ykDh
pkDh ^ T[; gqG{ B/ S/ o[ZsK (p;zs,
rqhyw, toyk, ;od, j/wzs,
fPPo), pkoK wjhB/ (u/s, ft;ky,
i/m, jkVQ, ;kT[D, Gkd'A, nZ;{,
eZse, wZxo, g'j, wkx, cZrD)
uko ykDhnk (nzvi, i/oi, ;/si,
T[sG[i) s/ uko pkDhnK (gok,
gP:zsh, wX:wk, p?yoh) dk e"se
ofunk j'fJnk j?.
wkD; iBw[ d[bzG[ ^ fJj wB[yk
iBw pVk d[obG j?, fi; B/ g{o/
r[o{ B{z gkfJnk j?, T[; dk iBw
;cb j?. i' ;kX^;zrs ftu fwb
e/ ;fji ftu ;wk iKdk j? T[j
w[es j' iKdk j?.
AMbV bar
nWv iesqrIilMg
AMbVI, mwqw, mW ; bzurg iesqrI
769
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mYN p`KI nMU mwrW l`q nI
m pakkh n mr lat n
hMJU roNdw sB koeI AwSk roNdy r`q nI
hj rd sb ko ak rde rat n
khY husYn suxwie kY ieQY Pyir nw
Awvxw v`q nI
kah husn sune k itth pher n
wn wat n
Aibgiq abigat
Bkw fJ;shfbzr
wB pkDh s'A goQ/, Bk ikDh ik ;eD
tkbh jkbs
AkQ a'kath
vyprvwhu weparw
prvwh parw
ibAMqu bet
laubwlI drgwh lbl darg
swDsMgiq sc KMfu sdsgat sa
khd
scu nwau blvMfu sa no balwd
prm joiq prcMfu parm jot pard
770
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jm fMfu jam dad
pwp pp
nrik nark
schu scu AKMfu sao sa akhd
Aibgiq ^ wB pkDh s'A goQ/, Bk
ikDh ik ;eD tkbh jkbs.
Asgwh ^ gqG{ dh ;wM ftu Bk
nkT[D tkbh v{zxh s/ nEkj jkbs
nky e/ eEB ehsh iKdh j?.
AQwh ^ T[j rfjo rzGho s/
nEkj Pesh j?, fi; dh Ekj jE
BjhA nkT[Adh.
prvwh ^ T[; dh fJe p{zd Bkb
bZyK gotkj ub g?Ad/ jB, fiBQK
Bkb BdhnK BkfbnK ftu jVQ nk
iKd/ jB.
AkQ ^ r[ow[y gqG{ dh f;cs
;kbkj eod/ s/ neE ejkDhnK
;[Dd/ s/ ;[DkT[Ad/ jB.
ibAMqu ^ gqG{ dh f;cs ;kbkj dk
e'Jh gkoktko BjhA s/ Bk jh f;cs
;kbkj dh e'Jh okj jh j?, feT[Afe
T[j p/nzs ns/ ;dk jh ;[zdo s/
P'Gk tkbk j?.
laubwlI drgwh ^ gqG{ dh dorkj,
771
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
schu scu AKMfu ^ fJ;/ soQ nyzv
;ZuK d/ ;u ftZu'A, M{m th SN e/
pkjo XZe/ iKd/ jB s/ T[; ;Zu/ gqG{
d/ ;Zu/ Bkw nZr/ T[jBK dh fJe th
BjhA ubdh.
772
qau sgn
apsagan
Apsgn
t sagan
773
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gowkswk, i' fJzdohnK dk ftPk
BjhA j?, gG{ nkg jh ;h, T[d'A
fusor[gs Xowoki d/ d' w[BPh
i' wB[y d/ eowK dk b/yk wzrd/
wzB/ rJ/ jB, fe; B{z b/yk g[ZS
;ed/ ;B.
jb nwQ inrMjn Agocr AgwDy ^
id'A wkfJnk s'A ofjs, nEkj
tkfjr[o{ nkg jh ;h.
qb kaun Cuty kaun bMDn bwDy ^
T[d'A e"D wkfJnk d/ pzXBK s'A w[es
;B ns/ e"D pzXBK ftu pZM/ j'J/
;B.
Awp hI Acrjw ^ T[j nuoi o{g
gqG{ nkgD/ tork nkg jh j?.
Awp hI auprjw ^ T[; gqG{ B/
nkgDk o{g nkg jh f;ofink,
nkgDk nkg, nkg jh g?dk ehsk.
jh inrMjn inrMkwr inrbwn ^ fiE/
wkfJnk^ ofjs, nkeko^ofjs ns/
tk;Bk^ofjs gqG{ jh ;h.
kaun kau mwn kaun AiBmwn ^
T[FZE/ p/fJIsh, wkB^ngwkB fe;
dk j'Dk ;h.
qh Cl iCdR lgq khu kIs ^ fiE/
e/tb irs d/ wkbe gqG{ dh jh
j;sh ;h, T[FZE/ Sb ns/ n?p fe;
774
AibnwsI abins
ftP/PD
ftBkP Bk j'D tkbk (gowkswk)
775
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gurbwxI drgh SwbwsI
gurbn darg bs
PkpkP fwbh.
fgoEk ns/
;B i' r[o{
ns/ ;fji
dk fBtk;
776
AibnwsI abins
Awpy pRiqpwl pe pritpl
Awpn kIAw pan k
kCU n hoie kah na hoe
rUpvMqu hoie nwhI mohY
rpwt hoe nh moh
pRB kI joiq prb k jot
sgl Gt sohY sagl kt soh
ikAw ko grbY ki ko garb
iqs kw dIAw drbY
tis k d darb
Aiq sUrw at sr
jy koaU khwvY je ko kahw
pRB kI klw prb k kal
ibnw kh DwvY bin k tw
QwmY QMmnu thm thman
mnih AsQMmnu man asthman
AMDkwr dIpk prgwsu
dkr dpak pargs
min hoie ibgwsu man hoe bigs
ijau mhw auidAwn mih
jio mah udin m
777
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mwrgu pwvY mrg pw
iqau swDU sMig tio sd sg
imil joiq pRgtwvY
mil jot pragtw
mn mUrK man mrakh
kwhy ibllweIAY khe bil'l
AibnwsI ^ Bk ftBkP j'D tkbk,
gowkswk.
Awpy pRiqpwl ^ ;ko/ ihtK dh
gkbDk eoB tkbk r'gkb gqG{ nkg
j?, gowkswk wB[ZyK d/ fdbK dh
N[ZNh j'Jh v'o B{z nkgD/ Bkb rzYD
tkbk nkg j?.
AibnwsI pRBu ^ j/ w/o/ wB ` ;dk
T[; gqG{ B{z ig i' Bk;^ofjs j?
ns/ nkgD/ fijk nkg jh j?.
Awpn kIAw kCU n hoie ^ wB[y d/
nkgD/ ehfsnK e[M BjhA j[zdk,
e'Jh gqkDh Gkt/A ;" tkoh fgnk
ukjt/.
778
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j' iKdk j?.
mn mUrK kwhy ibllweIAY ^ j/
w{oy wB` d[y fwbD *s/ feT[A
ygdk j?A, ftbedk j?A, id fe
fgSb/ iBwK d/ eowK d/ fby/ b/y/
nB[;ko cb gkT[Dk j[zdk j?. d[y
;[y d/D tkbk gowkswk nkg jh
j?, fJ;/ bJh j'o nk;o/ Sv e/
T[;/ B{z jh :kd eoBk
ukjhdk j?.
A.g.m.5, 206
AibnwsI abins
iehu frnu khw qy AwieAw
darn kah te i
eyk mhil qUM hoih APwro
ek mhal t hoe aphro
eyk mhil inmwno
ek mhal nimno
eyk mhil grIbwno
ek mhal garbno
eyk mhil Klu ek mhal khal
qUM sBu ikCu gRwhju
t sb kih grhaj
779
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jYsw ByKu krwvY bwjIgru
js pkh krw bjgar
Ehu qYso hI swju AwnY
tso h sj n
Aink koTrI anik kothar
bhuqu Bwiq krIAw bt pt kar
jYsy mhil rwKY jse mhal rkh
qYsy rhnw tse rn
ikAw iehu krY ibcwrw
ki kar bir
sB ibiD swjI sb bd sj
AprMpr suAwmI aprpar sum
AibnwsI ^ ed/ Bk Bk; j'D
tkbk.
iehu frnu khw qy AwieAw ^ j/ gqG{
` fijV/ iht s/o/ uoBK ftu fNe/
ofjzd/ jB T[j fBvo j' iKd/ jB.
T[jBK B{z fes'A th e'Jh vo, y"|
BjhA nkT[Adk.
eyk mhil qUM hoih APwro ^ s/o/
uoBK ftu fNe/ ofjD tkfbnK B{z
gsk j? fe fJe wB[y d/ ;oho
ftu s{z nkg jh njzekoh pfDnk
j?A.
eyk mhil inmwno ^ fJe j'o ;oho
780
j?.
AibnwsI abins
781
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jp qp sMjm jap tap sjam
igAwn qq byqw gin tat bet
kil klys kal kles
imty duK sgly mite dukh sagle
kwtI jm kI Pwsw kt jam k
phs
mn qn Bey ibgwsw
man tan pae bigs
AibnwsI ^ Bk woB tkbk, Bk;
Bk j'D tkbk, eosko.
kwm koD ibKu jwry ^ r[o{ dh PoB
g? e/ ;op^ftnkge, Bk; ofjs
gqG{ d/ r[D rkT[D/ ukjhd/ jB, fJj
i[rs ekw, eo'X nkfd ftekoK dh
Ifjo B{z ;kV fdzdh j?.
mhw ibKmu Agin ko swgru ^ fJj
;z;ko nrBh dk pj[s fGnkBe
;w[zdo j? fi; B{z gko bzxDk pj[s
jh n"yk j?. fJ; s'A ;kX{ dk ;zr
jh gko^T[skok eokT[Adk j?.
mn qn rhy AGweI ^ fiBQK B/ joh
Bkw d/ yIkB/ dk o; ghsk j?
T[jBK d/ wB sB oi rJ/ jB.
kq AwvY kq jweI ^ wkfJnk d/
o;K tb'A oZi/ j'J/ wB[y B{z jo EK
gowkswk ftnkge fd; g?Adk j?.
ABgiq bgat
ftP/PD
i' tzfvnk Bk ik ;e/, fi; d/ N[eV/ Bk
j' ;eD
gurmUriq
AibnwsI
pUrn
bRhm
ABgiq
782
ABwau apo
BKt g[fbzr
t?o
783
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[ow[y GkT[$nGkT[ d/ d[tzd s'A gko
j' e/ r[o doPB, r[o w/b ftu
ihtB fpskT[Adk j?. wBw[y d/ w[rX,
nu/s, uzub wB ftu T[ofMnk
ofjzdkj?.;kX ;zrs ftu o'r, ;'r
fwN iKd/ jB s/ eosko dh e[dos
dh fpfX dh ;'Mh nkT[Adh j?. r[o{ d/
uoDK ftu ;G b/y/ fwN iKd/ jB.
t l b
784
ABwgw apg
BKt g[fbzr
Gkr^jhD, pdfe;ws
785
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 682
ABwgw apg
crn kml jw kw
arn kamal j k
mnu rwigE man rgio
AimA srovr pwgw
ami srowar pg
Awlsu CIij gieAw sBu qn qy
las hj g sb tan te
jh jh pyKau j j pekh
qh nwrwiex t nrin
sgl Gtw mih qwgw
sagal kt m tg
nwm audku nm udak
pIvq jn nwnk pwat jan nnak
iqAwgy siB Anurwgw
tige sb anurg
ABwgw ^ Gkr^jhD, pdfe;ws.
soeI gnhu ABwgw ^ fi; wB[y B{z
fizd dk wkbe, dksk joh :kd Bk
nkt/, fi; B{z gowkswk ft;o
iKdk j?, T[; B{z pd^fe;ws jh
frD'.
crn kml jw kw mnu rwigE AimA
AiBAwgq abigat
BKt g[fbzr
T[j ;kX{ i' nkgD/ nkg B{z irs ftu
gqkj[D/ tKr ;wMd/ jB. fGfynk
wzrD tkb/, ;kX{, fsnkrh
786
AiBAwgq abigat
abigat na kh
A.g.m.3, 1413
787
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB[y ;kX ;zs BjhA nky/ ik ;ed/
fiBQK d/ wB ftu wkfJnk nkfd
wzrD dh jh GNeDk bZrh ofjzdh
j?. G/yh ;kX{nK B{z BjhA wzBDk
ukjhdk feT[Afe T[j Gow c?bkT[Ad/
jB.
ABY inrMjn prm pdu qw kw BIKku
hoie ^ i' wB[y (nG?) wkfJnk s'A
ofjs, T[FZuh gdth tkb/ joh dk
Ghye j?, wzrsk j?, T[jh n;b
;kX ;zs j? ns/ fJj' fij/ T[FZu/
doi/ d/ fGykoh tkbk Bkw G'iB
fe;/ ftob/ B{z jh fwbdk j?.
bRhmx kYlI Gwqu kM\kw AxcwrI kw
Dwnu ^ fit/A pqkjwD dh jZfsnk,
rK dh jZfsnk, Xh dh jZfsnk, Xh
dk g?;k, e[eowh dk g?;k,
d[okukoh dk nzB ykDk gkg j?.
fit/A eow eKvh gzvsK bJh rT{
pqkjwD dk wkoBk wjK ngokX
frfDnk iKdk j? fst/A jh ;kv/ bJh
joh dk Bkw ft;koBk th gkg j?.
iPtk iPtkw koVu bdIAw sdw
AiBmwnu ^ T[j wB[y irs
fcNekoK jh yKdk j't/rk,
ftu pdhnK dk e'VQ ns/
nfGwkB ofjzdk j?.
sdw
tZb'A
fi;
;dk
788
m 3 ] AiBAwgq eyih n
AwKIAin ij pr Gir Bojnu
kryin ] audrY kwrix Awpxy bhly
ByiK kryin ] AiBAwgq syeI
nwnkw ij Awqm gauxu kryin ]
Bwil lhin shu Awpxw inj Gir
rhxu kryin ] 2 ] pauVI ] AMbru
789
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bih scw kry inAwau
b sa kare nio
sBu sco sb sao
scu vrqdw sa wartd
gurmuiK AlKu lKweI
gurmukh a'lakh lakh
rYxwier rnir
kUVI AwvY jwie kr w je
krmI plY pwie karm pall pe
nau iniD n nid
jnim ibnwsu janm bins
ibKu KwDI bikh khd
mnmuKu muAw manmukh mu
mwieAw moih ivxwsu
mi mo wins
nwm ivxu nm win
iDRgu jIvxu trg jwan
iDRgu vwsu trg ws
kmlu Ailpqo kamal alipto
hir guxqwsu har gunts
gxq kInI gant kn
ijsu buJwey jis buje
so buJsI so bjs
scY sbid pqInI sa sabad
patn
AiBAwgq ^ ;kX{, ceho i' do s/
nk e/ wzrd/ jB.
pr Gir Bojnu kryin ^ fGfynk wzr
e/ g/N GoB tkb/ ;kX{ T[jBK B{z
BjhA fejk ik ;edk, fiBQK d/ wB
ftu fe;/ fe;w dk Gow j[zdk j?
ns/ Bk jh T[jBK B{z fejk ik
;edk j?, i' gokJ/ xo ftu G'iB
eod/ jB.
ByiK kryin ^ nfGnkrs T[jBK B{z
BjhA fejk ik ;edk, i' nkgDk
g/N GoB bJh pj[s/ G/y eod/
jB. joh Bkw dh dks jh ;G s'A
n;b dks j?. fJ;/ dk fGykoh
j'Dk n;b G/y iK wzrDk j?. do
do N[eV^rdkJh eoh fcoBK uzrk
G/y
BjhA,
;r'A
nkgD/
nzso^nksw/ y'i eo e/ joh B{z
bZGDk n;b cehoh j?.
AMbru Driq ivCoiVAnu ivic scw
Asrwau ^ nekP s/ Xosh T[; gqG{
B/ nkg jh ty^ty ehs/ jB, nkg
jh nkekP Xosh s'A ftS'fVnk j?
ns/ T[jBK d/ ftueko i' e[M j?,
T[; B{z nkgDh Pesh dk ;Zuk
790
791
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hir guxqwsu ^ r[DK d/ yIkB/ joh
B{z fit/A GkT[Adk j?, jo e'Jh fst/A
jh eodk j?. jo e'Jh joh dk
eokfJnk ezw jh eodk j?.
gxq kInI ^ f;qPNh s'A gfjbK
SZsh i[r nzXeko jh ;h, Gkt
eJh i[r jB/ok tofsnk id'A joh
fBor[D o{g ftu ;h. fco T[; B/
nkg/ jh frDsh ehsh, Gkt ;or[D
ftu Ikjo j'fJnk.
ijsu buJwey so buJsI scY sbid
pqInI ^ joh dh oIk ftu jh ;G
e[M j?. fJ;/ oIk B/ f;qPNh ouh.
fi; wB[y B{z joh fJj ;kok okI
;wMkT[Adk j?, T[jh ;wMdk j? ns/
;Zu/ Ppd ftu PoXk Xko b?Adk
j?. jo EK gowkswk nkg jh
nkg ftnkge j? ns/ nkg jh
wB[y B{z pyP e/ nkgD/ Bkb fwbk
b?Adk j?.
AiBmwn abimn
BKt g[fbzr
jzeko, x[wzv
792
793
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wBw[y d{i/ GkfJ br e/ nfGwkB
ftu t/eko iefVnk ofjzdk j?. T[;
eosko B/ nkg jh fJ; irs dh
ouBk ehsh j? ns/ nkg/ jh fJj
;kok y/bQ oukfJnk j?. wBw[y jT[w/
ftu cf;nk edh nkT[D$ikD d/
d[tzd B{z gko BjhA eo ;edk.
m 3 ] sy sYx sy sjxw ij
gurmuiK imlih suBwie ] siqgur
kw Bwxw Anidnu krih sy sic rhy
smwie ] dUjY Bwie lgy sjx n
AwKIAih ij AiBmwnu krih
vykwr ] mnmuK Awp suAwrQI
kwrju n skih svwir ] nwnk
pUrib iliKAw kmwvxw koie n
mytxhwru ] 2 ] pauVI ] quDu
sy sjxw se sajn
ij gurmuiK imlih suBwie
je gurmukh mil sube
mnmuK Awp suAwrQI
manmukh p surth
kwrju n skih svwir
kraj na sak swr
quDu Awpy jgqu aupwie kY
td pe jagt upe k
Awip Kylu rcwieAw p khl ri
qRY gux tr gun
Awip isrijAw p sirji
mwieAw mohu vDwieAw
mi m wdi
ivic haumY wi hm
lyKw mMgIAY lekh mg
iPir AwvY jwieAw phir w ji
AiBmwnu ^ jzeko.
sy sYx sy sjxw ij gurmuiK imlih
suBwie ^ T[jh ;jh noEK ftu
;kv/ ;ke, foPs/dko ns/ ;ZiD
jB, i' r[o{ d[nkok g/qw g{ote
fwbd/ jB. i' r[o{ d/ ;Bw[y j' e/
nkgk fBtko e/ gqG{ ftu ;[Gkfte
jh bhB j' iKd/ jB, ;fsr[o{ d/
794
mohu
jh
ns/
tXk
795
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nfGwkB u[Zfenk iKdk j?. fJ; w{V
wB dh fpfX ;fsr[o{ dh feogk Bkb
ikDh iKdh j? s/ fco r[o Ppd ftu
fXnkB brdk j?.
A.g.m.3, 1259
AiBmwnu abimn
ijn kau illwit iliKAw
jin k lilt likhi
mn kI ibiD man k bd
796
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ofjzdh j?.
A.g.m.3, 1334
AiBmwnu abimn
gur sbdI gur sabd
mnu inrmlu hoAw man nirmal ho
cUkw min k man
hir kw nwmu har k nm
797
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sdw suKdwqw sad sukhdt
shjy hir rsu pIjY
sje har ras pj
haumY durmiq KoeI
hm durmat kho
sBnw mih sbn m
eyko scu vrqY eko sa wart
ivrlw bUJY koeI wirl bj ko
AMimRqu qqu vKwnY mrit tat wkhn
ndir kry nadar kare
qW siqguru myly t satgur mele
shjy shij smwieAw sje sj
smi
AiBmwnu ^ jzeko, rop, xwzv,
ro{o.
gur sbdI mnu inrmlu hoAw cUkw
min AiBmwnu ^ fijVk wB[y gqG{
dk Bkw f;woB eodk j? T[; dk
wB r[o{ d/ Ppd Bkb gftZso j'
iKdk j? ns/ T[; d/ wB ftZu'A
jzeko w[e iKdk j?. r[o{ dh ws
b?D Bkb wB nfGwkB nkfd
d[ows s'A ykbh j' e/ gftZso j'
iKdk j?.
hir kw nwmu sdw suKdwqw shjy hir
798
799
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Aink jn anik jan
AMDuly itk dule tik
AiBmwnu ^ njzeko.
800
j[zd/ jB.
4]
A.g.m.5, 391
AiBmwnu abimn
sweI suhwgix s suhgan
jo pRB BweI jo prb p
pinhwir panhr
aun@ kI ryxu un k ren
bsY jIA nwil bas j nl
jwp qwp jp tp
dyvau sB nymw dew sb nem
krm Drm karm trm
Arpau sB homw arp sb hom
grbu mohu garb m
qij hovau ryn taj how ren
inmK inmK nimkh nimkh
eyhI AwrwDau eh rd
idnsu rYix dins rn
eyh syvw swDau e sew sd
AiBmwnu ^ njzeko.
pwnI pKw krau qij AiBmwnu ^
gqG{ d[nkok ;thekoh iht o{gh
fJ;soh dh nB/e soQK Bkb ;/tk
801
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eoBh ukjhdh j?. fizd, ikB ns/
XB T[; nZr/ XoB/ ukjhd/ jB. i/
gqG{ dh feogk j't/ sK w?A th jzeko
dk fsnkr eoe/ T[; dk gkDh
GoB ns/ gZyk MZbD dh ;/tk
eodh ojK.
sweI suhwgix jo pRB BweI ^ T[jh iht
fJ;soh ;[jkrD j? i' gqG{ B{z uzrh
brdh j?.
pinhwir ^ w?A T[jBK ;[jkrDK
dhnK dk;hnK dh dk;h, gkDh
GoB tkbh ndBh ;/tek pD ikDk
b'udh jK.
aun@ kI ryxu bsY jIA nwil ^ T[jBK
;[jkrDK dh uoB^X{V w/oh fizd d/
Bkb fNeh oj/.
jwp qwp dyvau sB nymw ^ nkgD/
ehs/ ig, sg, ;ziw ;G joh dh
G/Nk eo fdnK.
krm Drm Arpau sB homw ^ eow
Xow nkfd ;G e[M j'w eoe/ G/Nk
eo fdnK.
grbu mohu qij hovau ryn ^ w/oh
fJj fJZSk j? fe w?A njzeko Sv e/
T[jBK ;[jkrDK dh uoB X{V j'
iktK.
inmK inmK eyhI AwrwDau ^ w?A
802
AByau apo
ftP/PD
i' fGzB Bk j' ;e/, eosko, fi; dk
G/d Bk gkfJnk ik ;e/
803
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AByau apo
siqgur satgur
qIrQ srxI Awey trath sarn e
gur syv qrwey gur sev tre
pwKwk suhwey pkhk suhe
lK sPl iDAwey lakh safal tie
AicMq at
dUjY Bwey dj pe
AByau ^ i' fGzB Bk j' ;e/,
eosko, fi; dk G/d Bk gkfJnk
ik ;e/.
siqgur ^ ;fsr[o{ ih jh ;Zu/
shoE ikD/ iKd/ jB.
AByvw apw
ftP/PD
fi; dk G/d
gowkswk
Bk
gkfJnk
ikt/,
804
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
qumr
@ I syvw ] pRB AivnwsI AlK
AByvw ] 1 ] gux byAq
M pRB gihr
gMBIry ] aUc mhl suAwmI pRB myry ]
qU AprMpr Twkur myry ] 1 ] rhwau
] eyks ibnu nwhI ko dUjw ] qum@ hI
jwnhu ApnI pUjw ] 2 ] Awphu kCU
n hovq BweI ] ijsu pRBu dyvY so nwmu
pweI ] 3 ] khu nwnk jo jnu pRB
BwieAw ] gux inDwn pRBu iqn hI
pwieAw ] 4 ] 10 ] 15 ] iblwvlu
mhlw 5 ] mwq grB mih hwQ dy
rwiKAw ] hir rsu Coif ibiKAw
Plu cwiKAw ] 1 ] Bju goibd sB
Coif jMjwl ] jb jmu Awie sMGwrY
mUVy qb qnu ibnis jwie byhwl
] 1 ] rhwau ] qnu mnu Dnu Apnw
kir QwipAw ] krnhwru iek inmK
n jwipAw ] 2 ]
A.g.m.5, 805
AByvw apw
AivnwsI awins
AprMpr aprpar
AlK a'lakh
gux byAMq gun bet
805
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu gowkswk ofjzdk j?, T[j
pj[s T[FZu/ jB, gowkswk go/ s'A
go/ j?.
gux inDwn ^ i' ;/te gqG{ B{z uzrk
brdk j?, T[; B/ jh r[DK d/ yIkB/
gqG{ B{z gqkgs eo fbnk j?.
tkfjr[o{ J/Bk T[FZuk s/ wB[y J/Bk
BhtK j? fe wB[y bJh T[; d/ r[D
rkT[D/ n;zGt jB, go joh nkg
fwjo eo/, sK fJj n;zGt ezw th
j' iKdk j?.
mwq grB ^ j/ wB[y` fi; gqG{ B/
wksk d/ g/N ftu jE d/ e/ s/oh
oZfynk ehsh.
hir rsu Coif ibiKAw Plu cwiKAw ^
T[; joh dk o; Sv e/, wkfJnk
d/ ftj[ o{g cb B{z ykD br
fgnk.
Coif jMjwl ^ j/ wB[y` s{z ;G
izikb, w'j wkfJnk d/ ikb Sv e/
gowkswk dk GiB eo, Bkw
ifgnk eo.
sMGwrY mUVy ^ id iw nk e/ wkodk
j?.
ibnis jwie byhwl ^ T[d'A ;oho
d[y ;jko e/, p/jkb j' e/ BPN j'
iKdk j?.
inmK n jwipAw ^ wB[y fJ;
ABY ab
BKt g[fbzr
n^G?, fi; B{z e'Jh vo g'j BjhA
;edk
806
807
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wkfJnk dh x[w
z D^x/oh ftZuA' eY
b?Ad/ jB ns/ nfdy^nr'uo joh
dk w/b eok fdzd/ jB.
BKt g[fbzr
Go';k, fJspko, :ehB
s/
nwzBk
nwzBk amann
fJe d{i/
nkT[Adk
nzwBk amann
BjhA
AMimRq mrit
BKt g[fbzr
nkswe ihtB d/D tkbk ib
808
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?. nzfwqs ;o[ nzfwqs dk ;o'to j?.
d?th ;u dh Xkok j?. fJ; ftu ;G
w'j wkfJnk d{o j' iKd/ jB. r[ow[y
r[o{ eosko dk f;woB eodk j? ns/
;u dh eko ewkT[Adk j?. T[; dh
eosko dh dorkj ftu edo j[zdh
j?. tkfjr[o{ Bkb w/b j[zdk j?.
809
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iek gur kI isK suxwie ^ j/ wB[y
` r[o{ dh f;Zfynk fXnkB Bkb
;[D.
mohu mwieAw psirAw ^ fJj
;ke ;zpzXh ns/ XB gdkoE
;kok wkfJnk dk w'j
fybfonk j'fJnk j?. nzs
e[M th wB[y d/ Bkb BjhA
j?.
;ko/
fJj
ikb
;w/A
ikDk
810
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sbdu mMin vswey ] Anidnu sdw rhY
BY AMdir BY mwir Brmu cukwvixAw
] 5 ] Brmu cukwieAw sdw suKu
pwieAw ] gur prswid prm pdu
pwieAw ] AMqru inrmlu inrml
bwxI hir gux shjy gwvixAw ] 6 ]
isimRiq swsq byd vKwxY ] Brmy
BUlw qqu n jwxY ] ibnu siqgur syvy
suKu n pwey duKo duKu kmwvixAw
] 7 ] Awp kry iksu AwKY koeI ]
AwKix jweIAY jy BUlw hoeI ] nwnk
Awpy kry krwey nwmy nwim smwvixAw
]8]7]8]
A.g.m.3, 113
AMimRq mrit
AMimRq bwxI mrit bn
ciK fITI akh dth
AMqir prgwsu tar pargs
siqguru hY satgur h
qyrw scy ter sae
iknY AMqu n pwieAw kin t na
pi
eyko vyKw eko wekh
Avru n bIAw awar na b
811
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
siqguru hY AMimRq sru ^ ;fsr[o{
nzfwqs dk ;Zuk ;o'to j?, fi;
ftu wB fJPBkB eoe/ w?b d{o
eodk j?. r[o{ d/ uoBhA br e/
pkDh dh ewkJh eoBh, r[o{ o{gh
nzfwqs ;o'to ftu fJPBkB
eoBk j?.
qyrw scy iknY AMqu n pwieAw ^ j/
;dk fEo ofjD tkb/ gqG{ ` fe;/
iht B/ s/o/ r[DK dk nzs BjhA
bZGk. fe;/ ftob/ wB[y B/ jh r[o{
dh feogk Bkb s/o/ uoBK ftu
nkgDk fus i'fVnk j?.
eyko vyKw Avru n bIAw ^ r[o{ dh
feogk Bkb joh Bkw o{g nzfwqs
ghsk ik ;edk j?, fi; eoe/ jo
gk;/ fJe gowkswk jh fd;dk j?,
T[; s'A fpBK iht B{z j'o e'Jh
d{ik BjhA fd;dk.
iqKw invwrI ^ r[o{ d/ Ppd ftu
i[V e/, r[opkDh d[nkok fsqPBk
o{gh s/j d{o j' iKdh j? ns/ iht
;[Gkfte jh wjK^nkBzd ftu ;wk
iKd/ jB.
jo bIjY soeI Plu pwey ^ dt?s Gkt
ftu br e/ nfrnkBh, wBw[y
ftnesh joh Bkw o{g osB
gdkoE B{z gokbh tork ftnoE
812
813
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
johih jIAVy joh jare
ib.
hm iqs ky vxjwry
ham tis ke wanjre
814
AMimRq jw ky suAwd
mrit j ke sud
815
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] 1 ] rhwau ] ismrq eyku Acuq
AibnwsI ibnsy mwieAw mwd ]
pey
ibKwd ] 1 ]
snkwidk bRhmwidk gwvq gwvq
suk pRihlwd ] pIvq Aimau
mnohr hir rsu jip nwnk hir
ibsmwd ] 2 ] 80 ] 103 ]
A.g.m.5, 1224
AMimRq mrit
ismrq eyku simrat ek
Acuq AibnwsI a'ut abins
ibnsy mwieAw mwd binse mi
md
shj And sj anad
Anhd Duin bwxI anhad tn bn
snkwidk sankdik
bRhmwidk brmdik
pIvq Aimau pwat amio
nwnk hir ibsmwd
nnak har bismd
816
817
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
prm giq parm gat
siqguir nwmu idVwey
satgur nm dire
gur srxwey gur sarne
isiD kwrj sd kraj
iqRsnw BUK gvweI
trisn pkh gw
AMimRq ^ nkswe ihtB d/D tkbk
Bkw^ib.
vrsY AMimRq Dwrw ^ fit/A toyk dh
o[Zs/ fwZmh c[jko g?Adh j? sK pj[s
;'jDh mzY wfj;{; jz[dh j?, T[t/A jh
fi; wB[y B{z r[o{ fwb ikJ/ sK T[;
B{z nkswe ihtB d/D tkb/ Bkw
ib dh Xko nkswe PKsh pyPdh
j?.
gurmuiK ndrI ^ fJ; Bkw d[nkok
r[o{ d/ ;Bw[y ofjD tkb/ T[;
tvGkrh g[oP B{z r[o{ d[nkok okw
fgnkok BIohA nkT[Adk j?.
jgq insqwrw ^ ;ko/ ihtK B{z
;z;ko ;w[zdo s'A gko bzxkT[D
tkbk gowkswk dk Bkw T[; g[oP
B{z fgnkok brD br g?Adk j? ns/
gowkswk d/ Bkw dh poes Bkb
jh T[; B{z b'e gob'e ftu nkdo
wkD fwb iKdk j?.
818
819
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nk; gk; eJh Ifjohb/ gkDh d/
j"I jB fiBQK dk gkDh p{N/ wko
fdzdk j?. go pkr d/ nzdo
fIzdrh B{z gqc[bs eoB tkbk
nzfwqs^Bkw e[zv j?.
pdu inrbwnI ^ j/ frnkBtkB
wB[y ` e'Jh fJj' fijh ftuko
eo fi; eoe/ fBotkD gdth,
w'y gd, gowrsh, w[es
nt;Ek gqkgs eo bJhJ/.
ibKUAw ky kuMtw ^ prhu/ d/ nk; gk;
Ifjohb/ e[zv, Ifjohb/ gkDh d/ SzG,
y'Nh ;zrs, e[;zrhnK d/ nv/, ftP?b/
ib ez[v jB.
isMcnhwry eykY mwlI ^ T[; prhu/
B{z f;ziD tkbk fJe wkbh j?. T[j
wkbh n?;k gkbDjko j? fe T[j
gZs/ gZs/ dh ns/ jo vkbh dh
ypo;ko oZydk j?. wB[y d/
nkuoD dh jo gkf;T[A ypo
oZydk j?.
sgl bnspiq Awix jVweI ^
wkbh pkjo s'A p{N/ fbnk fbnk e/
fJ; pkr ftu bkT[Adk ofjzdk j?
Gkt fJj r[o{ nkgD/ fwPB dk
gquko f;qPNh d/ ;ko/ gqkDhnK
ftu eodk j?.
inPl n kweI ^ fJ; ;kX ;zrs
j?.
r[o
T[;
;s
820
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] siqguru syiv qqu vIcwrY ] 3 ]
hmrI jwiq piq scu nwau ] krm
Drm sMjmu sq Bwau ] nwnk
bKsy pUC n hoie ] dUjw myty eyko
soie ] 4 ] 14 ]
A.g.m.1, 352
AMimRq mrit
AMimRq nwmu mrit nm
nau iniD pweI n nd p
krm Drm karm trm
scu swcw nwau sa s no
jo hir rwqy jo har rte
sy jn prvwxu se jan parwn
prm inDwnu parm nidn
sMjmu sq Bwau sjam sat po
AMimRq ^ nNb nkswe ihtB d/D
tkbk Bkw.
AMimRq nwmu ^ fi; wB[y B{z joh B/
feogk eoe/ ;u tkbk ehsk j?,
T[j' ;u tkbk j'fJnk j?. fi; B{z
joh B/ ngDk fbnk, T[j T[; ;dk
fEo gqG{ dk o{g jh pD frnk.
T[; B{z ;fsr[o{ B/ nNb nkswe
ihtB d/D tkbk Bkw d/ fdZsk. T[;
821
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
krm Drm sMjmu sq Bwau ^ ;fs
;o{g Bkb gq/w jh, ;Zuk fgnko
jh, eow Xow ;ziw j? noEks
ihtB i[rs j?.
hare
822
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Gtib B{z gko eodk j?. r[o nzfwqs
d/ o; Bkb ;dk jfonk ofjzdk j?.
r[ow[y r[o fgnko/ d/ Bkw f;woB
Bkb ;Zuk Bh;kD jkf;b eodk j?.
BY fubIAY p dub
kMDI pwie khwh kd pe kah
rsu lY qqu ivloie ras l tat wiloe
nwmu scw nIswxu nm sa nisn
swcy swcw qwxu se s tn
AMimRq ^ joh dk Bkw.
BI qUhY swlwhxw ipAwry BI qyrI
swlwh ^ gowkswk dh ;dk jh
f;cs ;kbkj eoBh ukjhdh j?.
w[V w[V e/ jo jkbs ftu T[;/ d/
r[D rkT[D/ ukjhd/ jB.
ivxu boihQ BY fubIAY ipAwry kMDI
pwie khwh ^ fJ; ;z;ko ;w[zdo
s'A gko bzxD bJh gowkswk dk
Bkw ijkI j?. fpBK ijkI d/
vokT[D/ ;w[zdo ftu v[Zphdk j?,
gkob/ ezY/ fet/A br ;ed/ jK.
swlwhI swlwhxw ^ ;bkj[D:'r joh
B{z ;bkj[Dk ukjhdk j?. T[; tork
j'o e'Jh BjhA. i' wB[y gqG{ dh
f;cs ;kbkj eod/ jB, T[j GkrK
tkb/ jB.
rsu lY qqu ivloie ^ r[o{ d/ Ppd
823
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu v{zxh brB oyD tkb/ B{z
gowkswk dk gq/w ozr uVQdk j?.
nfij/ pzd/ dh ;zrs i/ fe;/ B{z
gqkgs j' ikJ/ sK T[j joh Bkw dk
o; b?Adk j? ns/ Bkw B{z foVe e/
irs w{b^gqG{ B{z fwb g?Adk j?.
nwmu scw nIswxu ^ ;u dk gotkBk
gqfsPmk tkbk j[zdk j?. Bkw jh
;Zuk fuzBQ j?. i' th fJ; ;z;ko
ftu nkfJnk j? T[; B/ Bkw o{g
gotkBk fby e/ Bkb b? ikDk j?.
swcy swcw qwxu ^ j[ew eoB tkb/
joh dk j[ew gSkD'. r[o{ s'A fpBK
j[ew ;wM BjhA ;ehdk, T[; ;Zu/
joh dk ;Zuk pb j?. r[o{ d/ okjhA
wB[y j[ewh pzdk pD e/ joh dh
f;cs ;kbkj eodk j? ns/ w/b B{z
gqkgs j[zdk j?.
vsqu wast
824
i' ;G dk
ofjD tkbk
ehsk fJj
fdZs/ Bkw
tDi eoB
825
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pUrn qwl KtwieAw
pran tl khti
Ax idqw kC hQ n AwvY
an ditt kah hath na w
826
sMk n kIjY sk na kj
Awsw mwih inrwsu s mhe nirs
sMsw dUK ibnwsnu
ss dkh binsan
vwcih pusqk w pustak
vyd purwnW ved purn
ieik bih sunih ik b sun
sunwvih kwnW sunw kn
Ajgr kptu ajgar kapt
krih ibBUiq kar bibt
lgwvih BsmY lagw psm
AMqir koDu tar krd
cMfwlu su haumY dl so hm
qIrQ vrq nym trath wart nem
krih auidAwnw kar udin
jqu squ sMjmu jat sat sjam
inaulI krm BuieAMgm BwTI
niol karm pigam pth
ryck kuMBk pUrk mn hwTI
reak kubak prak man hth
pwKMf Drmu pRIiq nhI
pkhd trm prt nah
827
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awqm rwmu sbwieAw
tam rm sbi
AlKu lKwieAw a'lakh lkhi
AMimRq sir ^ Bkw nzfwqs dk
;o'to.
gur sr sMqoKu ^ ;fsr[o{ dh ;/tk
eo' i' nEkj ;w[zdo j?. T[; r[o{
s'A Bkw^osB o{g XB ns/ bkG
gqkgs eo'. Bkw^o{g nzfwqs d/
;o'to ftu fJPBkB eo'. fJ;
Bkb ftfPnK dh w?b T[so ikJ/rh
ns/ r[o{ o{g ;o'to s'A ;zs'y o{g
ib gqkgs j' ikJ/rk.
sMk n kIjY ^ ;fsr[o{ dh ;/tk eo',
nfijk eoB' fMie Bk eo'.
Awsw mwih inrwsu ^ r[o{ d/ dZ;/
o;s/ s/ s[ofdnK d[BhnK dhnK
nk;K ftu fBob/g j' e/ nkPk
w[es j' ikJhdk j? ns/ nk;K ftu
fBob/g ofj e/ fiT{ ;ehdk j?.
sMsw dUK ibnwsnu ^ GowK s/ d[ZyK
B{z Bk; eoB tkb/ gqG{ gowkswk
dk f;woB eo', fco w[V e/ e'Jh
d[y BjhA brdk.
vwcih pusqk vyd purwnW ^ r[o{ s'A
y[zM e/ gzfvs b'e t/d g[[okD nkfd
Xow g[;seK gVQd/ jB.
828
829
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
imhrvwn ] sdw sdw jweIAY
kurbwn ] 2 ] kwlu gvwieAw
krqY Awip ] sdw sdw mn iqs no
jwip ] idRsit Dwir rwKy siB jMq
] gux gwvhu inq inq BgvMq
] 3 ] eyko krqw Awpy Awp ]
hir ky Bgq jwxih prqwp ] nwvY
kI pYj rKdw AwieAw ] nwnku bolY
iqs kw bolwieAw ] 4 ]3]21]
A.g.m.5, 1271
AMimRq Dwr mrit tr
myGu vrsY mg wars
jIA jMq iqRpqwsy j jt triptse
EQY inbhY nwil oth nibh nl
duKu BMnw dukh pn
BY BMjnhwr p pjanhr
kIqI swr kt sr
kwlu gvwieAw kl gwi
krqY Awip kart p
idRsit Dwir drist tr
eyko krqw eko kart
Awpy Awp pe p
AMimRq Dwr ^ nkswe ihtB d/D
830
831
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
g?dk j' iKdh j?.
gur syv suhylw ^ f;y fJ; gdth
s/ g[i e/ th nzfwqs ghAdk j? s/
nio B{z ioh iKdk j?.
jIvMidAW mr clnw ^ fiT[Ad/ jh
;G wkD wjsZsk B{z fsnkr e/ wo
ubDk j?, jko e/ fiZsDk j? fJ;
;z;ko B{z.
isl AlUxI ctxI ^ fJj fBPekw
Grsh e'Jh ;"yh BjhA, nb{Dh f;b
uZNDk wB B{z o;K e;K s'A wko
d/Dk s/ f|o nkswe wzvbK d/
ihtB ftu dkyb j' e/ jh fJj
n"yh xkb, xkb e/ T[; ;[y gq/w
o; dh gqkgsh j[zdh j?, fi; dk
;[nkd bZyK nzfwqsK d/ o; B{z go/Q
;[ZNdk j?. Grsh dk wkor, gq/w
dk wkor pVk jh efmB j?, fJ;
wkor d/ gKXh B{z bp, b'G,
njzeko, fsqPBK nkfd ftekoK dk
fsnkr eoBk g?Adk j? i' jo wB[y
bJh pj[s efmB j?.
832
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AMimRq sbid vjwvixAw ] 5 ] Koty
Kry quDu Awip aupwey ] quDu Awpy
prKY lok sbwey ] Kry priK KjwnY
pwieih Koty Brim BulwvixAw
] 6 ] ikau kir vyKw ikau swlwhI
] gur prswdI sbid slwhI ] qyry
Bwxy ivic AMimRqu vsY qUM BwxY AMimRqu
pIAwvixAw ] 7 ] AMimRq sbdu
AMimRq hir bwxI ] siqguir syivAY
irdY smwxI ] nwnk AMimRq nwmu
sdw suKdwqw pI AMimRqu sB BuK lih
jwvixAw ] 8 ] 15 ] 16 ]
A.g.m.3, 118
AMimRq mrit
AMimRq bwxI mrit bn
AMimRqu bolY mrit bol
sdw muiK vYxI sad mukh wn
AMimRqu vyKY mrit wekh
prKY sdw nYxI parkh sad nn
AMimRq kQw khY mrit kath kah
AMimRq rMig rqw mrit rg ratt
AMimRqu gur prswdI pwey
mrit gur parsd pe
AMimRqu rsnw mrit rasn
833
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nzfwqs[ t/y? goy? ;dk B?Dh ^ T[j
nZyK Bkb ;dk ihtB dks/
gowkswk B{z jh ;dk jo EK t/ydk
gSkDdk j?.
nzfwqs eEk ej? ^ T[j ihtB dks/
gqG{ dh f;cs ;kbkj ;dk fdB
oks eodk j? ns/ j'oBK B{z th
nky e/ ;[DkT[Adk j?.
nzfwqs ozfr osk ^ fijVk wB[y
ihtB dks/ gqG{ d/ gq/w ozr ftu
ozfrnk j'fJnk gqG{ uoBK ftu
;[os i'Vdk j?.
nzfwqs[ r[o go;kdh gkJ/ ^ T[j
r[o{ dh feogk Bkb T[; ihtB
dks/ B{z fwb g?Adk j?.
nzfwqs[ o;Bk ^ T[j nkgDh ihG
Bkb fdB oks nkswe ihtB d/D
tkbk joh Bkw T[ukodk j? ns/
nkgD/ wB d/ okjhA, nkgDhnK
frnkB fJzdohnK d/ okjhA Bkw
nzfwqs ghAdk ofjzdk j?.
j[ew/ tos? nzfwqs pkDh ^
gowkswk d/ j[ew nB[;ko jh
fe;/ tvGkrh wB[y d/ fjod/ ftu
T[; gqG{ dh nkswe ihtB d/D
tkbh f;cs ;kbkj dh pkDh t;
iKdh j?. gowkswk nkgD/ j[ew
nB[;ko jh fe;/ tvGkrh B{z
834
tkbh r[opkDh.
AMimRq bwxI Aimau rsu ^ gqG{ dk
Bkw nkswe ihtB d/D tkbk ib
j?. nzfwqs dk nkBzd d/D tkbk
j?. fizdrh dk w[y wB'oE r[opkDh
d[nkok Bkw igDk j?. fJ;d/ Bkb
;ko/ d[y d{o j' e/ gow ;[y
fwb/rk. fJ; gk;/ bZrDk tkfjr[o{
d/ GkD/ nzdo jh j[zdk j?.
ismir ^ ;fsr[o{ dh nzfwqs
to;kT[D tkbh pkDh okjhA gqG{
Bkw B{z wB ftu, ;oho ftu,
fjod/ ftu f;woBk ukjhdk j? ns/
nZm/ gfjo gqG{ dh f;cs ;kbkj
eoBh ukjhdh j?.
sUK shj Awndu Gxw ^ gqG{ dk
f;woB ehfsnK d[y d{o j' iKdk
j?. ;[y, ;fji ;[y, nkswe
nv'bsk ns/ p/nzs y[Ph gqkgs
j[zdh j?. gqG{ dk Bkw ifgnK fJ;
b'e ftu ;[y g?dk j[zdk j? ns/ gqG{
dh ji{oh ftu EK fwbdh j?.
835
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kurbwxI iqnw gurisKW ipCl rwqIN
auT bhMdy] kurbwxI iqnw gurisKW
AMimRq vyly sr nwvMdy] kurbwxI
iqnw gurisKwN iek mn hoie gur
jwp jpMdy] kurbwxI iqnw gurisKW
swD sMgiq cl jwie juVMdy]
kurbwxI iqnw gurisKW gurbwxI
inq gwie suxMdy] kurbwxI iqnw
gurisKW mn mylI kr mYl imldy]
kurbwxI iqnw gurisKW Bwie Bgiq
gurpurb krMdy] gur syvw Pl suPl
Pldy ]2]
vwrW BweI gurdws, 12
AMimRq vyly mrit wele
ipCl rwqIN auT bhMdy
pihhal rt uth bahde
iek mn hoie gur jwp jpMdy
ik man hoe gur jp jpde
swD sMgiq cl jwie juVMdy
sd sgat al je jurde
gurbwxI inq gwie suxMdy
gurbn nit ge sunde
mn mylI kr mYl imldy
man mel kar ml milde
836
837
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gVQd/ ns/ rkT[Ad/ jB, r[o{ gq/whnK
B{z fwbd/ fwbkT[Ad/ jB.
kIrqn soihlw ^ oks B{z ;"D
bZfrnK ehosB ;'fjb/ dk gkm
eod/ jB. nkosh eoe/ gqPkd
toskT[Ad/ jB. fJ;/ soQK r[ow[y
fBs fefonk d/ ;[y cb d/ gq/w
o; ghAd/ jB.
838
A.g.m.3, 1285
AMimRq vyly mrit wele
myGY no Purmwnu hoAw
mg no furmn ho
vrshu ikrpw Dwir wars kirp tr
nwnk swihbu min vsY
nnak shib man was
839
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
id'A
iht
T[;
iKd/
840
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
841
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BRim BRim rovY prm prm row
khqau pVqau suxqau eyk
kt prt sunt ek
DIrj Drmu DrxIDr tyk
traj trm trntr tek
AMimRqu ^ Bkw ib.
guru swgru rqnI BrpUry ^ r[o{
;w[d
z o j?, osBK uzfrnkJhnK Bkb
Gfonk j'fJnk j?.
AMimRqu sMq cugih ^ ;zs T[E/ jz;K
tKr nzfwqs o{gh w'sh u[rd/ jB
ns/ T[; s'A d{o BjhA iKd/.
srvr mih hMsu pRwnpiq pwvY ^ r[o{
o{gh sbk ftu jz; (;zs) fizd d/
wkbe joh B{z gqkgs eo b?Adk j?.
ikAw bgu bpuVw CpVI nwie ^ prbk
ftukok eh (ftnoE) SZgVh ftu
BjkT[Adk j?.
kIciV fUbY mYlu n jwie ^ T[j
fueV ftu v[Zpdk j? ns/ T[; dh
w?b BjhA iKdh. fijVk wB[y r[[o{
;w[zdo B{z Sv e/ j'o j'o nk;o/
Gkbdk j?, T[j w'j wkfJnk dh j'o
finkdk w?b ;j/V b?Adk j?.
duibDw Coif Bey inrMkwrI ^
ftukotkB g[oP ;'u ;wM e/
842
AMimRqu
ijn@w
cKwieEnu
AwieAw
shij
suBwie
rsu
] scw
843
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mrit sa warsd
gurmuKw muiK pwie
gurmukh mukh pe
A. g. m. 3, 428
AMimRqu mrit
scw vyprvwhu sa weparw
AMimRqu scw vrsdw
844
845
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Gqw d{o j' iKd/ jB. ;fsr[o d/
uoBK ftu ;[y, ;fji, nfpBk;h dk
wzsq fdqVkfJnk iKdk j?. ;G skg,
;zskg eZN/ iKd/ jB. T[j wB[y XzB
j? fi; dk nkgD/ gqhsw, eosko
Bkb w/b j[zdk j?.
^ gowkswk
w/o/ nzdo
j' iKdk j?
e/ w/ok wB
846
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ns/ sB mzYk mko j' iKdk j?.
nwb amal
BKt g[fbzr
BPk, nkds
847
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jho tkfo;,
nwb amal
jho o{j s/ uke ebp{s ikD'A
hr r te k kalbt jno
pkbBkE fJj gho pDkfJnk Jh
blnth e pr bni
gzi gho Bh gzi jtk; s/o/
paj pr n paj hws tere
fiBQK EkgBk s[X B{z bkfJnk Jh
jin thpn tud n li
swihb dy lV lg vy AiVAw[
Swh husYn, 85
Aml amal
848
swihb dy lV lg vy AiVAw
sahib de lar lag we ari
tfVUA,
P[eo op dhnK p/gotkjhnK B{z.
jho tkfo;,
nwb amal
dkVQh P/y dh, nwb P?skB tkb/
dr ekh d amal tn wle
e/jk okfDU iKfdnK okjhnK B{z
keh rne jdi r n
nZr/ eZY e[okB uVQ pj/A fwzpo
agge kd qurn r bah mbar
e/jk nZfvU weo dhnK ckjhnK B{z
keh addio makar d phh n
849
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Gkt fJ;bkw dhnK gzi ;fsekos
P\;hnsK jIos w[jzwd (;H),
jIos nbh, phph |kfswk, jIos
fJwkw j;B ns/ jIos fJwkw j[;?B
s'A j?.
ni
jkb
wkb{w
Bk
|eodhBk*,
o';h e"D T[E/ fdbPkd
fejVk<
nwb amal
nwb f;nkj y'N/ amal si khote
|fonkd farid
fJe Bph o;{b eohw pkM'A
850
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Aml amal
ibnHW AmlW AwdmI, vYNdy ku`K luVy
bn aml dm wde kukh lure
au~cI GwtI cVHidAW, qyry kMfy pYr muVy
u kt rdi tere kde pr mure
qYN jyhw mYN koeI n if`Tw, A`gy hoie muVy
t jeh m ko na dtth agge hoe
mure
851
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Amlu amal
gixkw ganik
BKt g[fbzr
BPk, wkde
pwpI pp
852
nwbh aml
ftP/PD
nwbK Bkb ;pzXs, jeheh, :EkoEe
853
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwbh aml
nwbh ihtB emB xkNh j?
aml jiwan kathan kt h
Bw{B/ d/ nkdwh namne de dmi
ihtB dk Bw{Bk jwan d namn
nZvokgB addarpan
nkgD/ e/Ado d/ n;o s/ fNfenk
pne kdar de asar te tiki
Go';k nekb g[oy s/
pars akl purakh te
ozr tNhi oj/ jB
rg watj rahe han
nzXeko ftu BjhA fwN oj/
adkr wi nah mit rahe
854
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
APIm Kwx vwly AmlI dy lV l`g ky
pqnI dI ijMdgI brbwd ho jWdI hY[auh
ivcoly dy pu`qW nMU puxdI hY (mr jwx
dIAW dursIsW idMdI hY) ijs ny aus dw
AmlI nwl irSqw krvw id`qw pr
AmlI hY jo nSy dy lor ivc Aw ky
APIm nwl surgW dIAW pOVIAW ivc jw
bYTdw hY Aqy Awpxy Awp nMU r`b dy
brwbr mMndw hY[
lV
lweI
AmlI
dy
AmlI[
vy qyry du`KVy ny kIqI
kmlI[
AmlI aml
AmlI r`b vrgy syvw krIey
aml rab warge sew kare
855
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vwrW BweI gurdws, 5
AmlIAw aml
vykrmI wekarm
corW or
Tg thag
mskry maskare
cuglW cugl ugl ugal
mnqwrU mnqwrUAw
mantr mantr
duiKAwry duiKAwirAW
dukhire dukhiri
swD sMgq gur isK vsMdy
sd sgat gur sikh wsde
AmlIAw ^ BPk$nwb eoB tkb/.
vykrmI ^ nwbh nwbhnK Bkb
fwb pfjzd/ ns/ ;'ch (i' nwb s'A
goj/I eod/ jB) ;'chnK Bkb
fwbd/ jB. i{nk y/YD tkb/ i{nk
y/YD tkfbnK Bkb ns/ e[eowh
e[eow eoB tkfbnK Bkb fwbd/
fwbkT[Ad/ jB.
corW ^ u'oK dh gqhsh ns/ fgnko
u'oK Bkb j[zdh j?.
Tg ^ mZrK dh d';sh mZrK Bkb
AMmVI mr
ivSySx
BYx, mW jweI
856
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AMmW m
nWv iesqrIilMg
mwqw, mW, AMmW bwbw bytI bytw;
pirvwr, kbIlw
857
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kd qk hukm clwvyNgw[
bu`ly Swh, 27
AMmW m
AMmw jwieAw m ji
nWv puilMg
skw Brw, vIr
858
nwkBs amnat
BKt fJ;sohfbzr
;g[od ehsh t;s{ nkfd, ;zGkbD
bJh oyh fe;/ j'o d/ je dh uhI
nkfd
859
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
b'eK dh ;jkfJsk eoB bJh fwbh
nwkBs ;wMDk ukjhdk j?. wB dh
fBowbsk, ns/ ;dk ofjD tkbh
gq;zBsk dh gqkgsh dk th fJjh okj
j?.
nwkBs amnat
AMmW-bwbw m bb
nWv, iesqrIilMg
mW-ipE,vfyry, bzurg
860
861
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;oho dh no'rsk bJh ;kdk ;[Eok
G'iB jh bkj/tzd j?. pj[s/ uNgN/
ftnziD ns/ nwhoh fdykT[D bJh
fsnko ehshnK G'iB dhnK tzBrhnK
f;js ftrkVdhnK jB. o'r g?dk j[zd/
jB ns/ ;[y dh EK d[y fwbdk j?.
fJ;/ soQK jIw Bk j'D tkb/ G'iB
f;js bJh jkBhekoe jB.
nwhoh amr
BKt fJ;sohfbzr
nwho j'D dk Gktl nwhoK tkbk ozr
Yzr, mkm, PkB
s[jkv/
fynkb nkgDhnK nwhohnK
tb g? oj/ jB. Bk s[;hA nkgD/
d/P d/ b'eK d/ ;oho seV/ eoB
dk fceo eod/ j', Bk phwkoh
xNkT[D dk, Bk dfJnk Xow
g:ko B/eh ;Zu s/ tzv SeD dk
GkT[ tXkT[Ad/ j'.
s[;hA
gVQ/
fby/
;kU,
862
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwhoh amr
s[jkv/ fynkb nkgDhnK nwhohnK tb
tuhade khil pn amr wal
;oho seV/ eoB dk fceo
srr takre karn d fikar
tzv SeD dk GkT[
wd hakan d po
Amulu amul
ftP/PD
nw'be, fi; dk w[b Bk gkfJnk ik
;e/
863
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eufjoh th nw'be j?.
Amulu qulu Amulu prvwxu ^ nekb
g[oy dk nw'be s'b j?, nw'be
g?wkBk j?. gotkD[^ g?wkBk, wkg
fi; Bkb ;kv/ eow wkg/ iKd/ jB
fe T[j op d/ ekB{zB B{z fezBk e[
g{ok eod/ jB.
Amulu Purmwxu ^ T[; gowkswk dh
fwjo th nw'be j? ns/ T[; dk
j[ew th nw'be j?.
AmoGbwx amgbn
nWv puilMg
inSwny qoN nw KuMJx vwlw qIr,AcUk
qIr
864
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
DMny dy Kur v`Fdw
tanne de khur wadd
Ehny kyhVw kC pweI sI
ne ker kah p s
Aqul a'tul
Afol adol
inrol nirol
Abol abol
Amol amol
ABol apl
ftP/PD
fi; dk w[b Bk j' ;e/, nBw'b
Alol alol
srovr srowar
Amol ^ fi; dk w[b Bk j' ;e/,
nBw'b.
Aqul ^ r[of;yh dk gzE nw'be
j?, fJj t;s{ fe;/ sZeVh ftu gk
e/ s'bh BjhA ik ;edh, fJj s'b
ofjs j?.
Afol ^ fJ; gzE d/ gzEh nkgD/
fjod/ d/ sys T[~s/ fEo ofjz/d/
jB, v'bd/ BjhA.
inrol ^ r[of;yK dk gzE fBo'b
(P[X) j?, fe;/ Bkb obkfJnK
obdk th BjhA.
Abol ^fJ; dh eEk (ftnkfynk)
neE j?, p'fbnK p'bh BjhA ik
;edh, eEB s'A goQ/ j?.
ABol ^ fJj jw/Pk G[b s'A ofjs,
;[xV dkfBnK dh rsh tkbh j?,
G[bkfJnK th G[bD tkbh BjhA.
865
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Alol ^ fJj r[ow[y ;dk nv'b,
;fEo ofjzdk j? ns/ ;fji gd dh
j'Ad ftu fNeD tkbk j?.
srovr ^ nzfwqs (neE eEk) d/
;o'to B{z fBsko fBsko e/
ghAfdnK r[ow[y ;fji nt;Ek
;fji/ jh gqkgs eo b?Ad/ jB.
nw'be amolak
ftP/PD
fi; dh ehws Bk gkJh ik ;edh
j't/, nw[Zbk
866
n:kb ayl
BKt g[fbzr
phth pZu/, pkb pZu/
;[zR/
gJ/
wjb
s/
\kp}kjK,
e"D pj/rk s/o/ ftueko
ikBhA.
eo ufbUA e{u jdkfJs[Zbk,
ejh
w"s
rJh
wko
Bk^rjkBh.
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
n:kb ayl
\/P khe
wbe[b^w"s malkul-mt
;[zR/ gJ/ wjb s/ \kp}kjK
sue pae mhal te khbgh
e"D pj/rk s/o/ ftueko ikBhA
kn baheg tere wikr jn
BkrjkBh nghn
867
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
noP ar
BKt g[fbzr
nekP, n;wkB
ar far tiki h
noP ar
868
noP ar
fgnk bkBs dk s"e P?skB d/ rb
pi lnat d tk tn de gal
skjhA oZp Bk noP s/ ukVQBk JhA
th rab n ar te rn
M{m p'fbnk, fiBQK ftnki ykXk
th boli jn wij khd
fszBQK ftu pfjPs Bk tkVBk JhA
tn wi bhit n wrn
Arjn arjan
BKt g[fbzr
f;ZyK d/ gzit/A r[o{, r[o{ noiB d/t
869
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;fsr[o{ dh ekfJnk pdb e/ j[D
w{os r[o{ jfor'fpzd ih B/ pdbh.
r[o{
noiB
d/t
ArjoeI arjo
nWv iesqrI
bynqI, Arj
870
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
p`qx/pwsy muV AwauNx Aqy imlx leI
ArjoeI krdI hY[
isr mwhI dy cIrw,
noI arz
BKt fJ;sohfbzr
p/Bsh, gqkoEBk
fJPe ewkb
871
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s{zjhA s{zjhA eo T[~mK w?A jPo
nzdo,
e'Jh j'o Bk tfjw f\nkb
j't/.
wzr/
e[M
B
j'o
jdkfJs[Zbk,
jk;b s?AdVk id'A iwkb
j't/.
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
noI arz
fJPe iq
ewkb kaml
ihtK id'A sheo oj/ P"e s/ok
jw jad tkar rahe k ter
wodh tko s/ok fJPe Bkb j't/
mard wr ter iq nl howe
jPo har
872
n;K
T[s/
fwjopkB
873
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kuJ nMU imtwauxw pYNdw hY[
874
875
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Flx qoN bwAd pMfqwxI qoN kQw sux ky
duD vgYrw pINdIAW hn Aqy rwq pYx qy
cMdrmw nMU ArG dy ky Awpxy pqI dw
mUMh vyK ky hI rotI Awid KWdIAW hn[
876
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
cilAw Aw irhw hY:-
AriQ arth
BKt g[fbzr
ekoD, tk;s/, ykso (joh fwbkg)
877
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
muiK msqik Bwg sBwgy
mukh mastak pg sbge
Git Git rmeIAw kt kt rma
BRmu Bau gur bcnI Bwgy
pram p gur ban pge
AMiDAwrY dIpk Awin jlwey
dir dpak n jle
AigAwnu AMDyrw ibnis ibnwisE
agin dr bins binsio
swkq biDk mwieAwDwrI
skat badik mitr
iqn jm johin lwgy
tin jam johan lge
hmrw ibnau hamr bin
AriQ ^ ekoD, tk;s/, ykso (joh
fwbkg).
hir hir AriQ srIru ^ joh d/
fwbkg dh ykso, joh B{z gqkgs
eoB d/ wB'oE Bkb n;hA nkgD/
;oho B{z g{o/ r[o{ d/ nZr/ t/u fdZsk
j?.
nwmu idVwieAw muiK msqik Bwg
sBwgy ^ dks/ tkfjr[o{ B/ w/o/
fjod/ ftu joh Bkw g?dk eo
fdZsk j?. w/o/ w[y w;se
GkrPkbh j' rJ/ jB. w?A GkrK
878
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
f;o t/funk BjhA j[zdk. T[j
nGkr/ iBw woB d/ r/V ftu gJ/
ofjzd/ jB.
hmrw ibnau ^ n;hA gowkswk
nZr/ p/Bsh eod/ jK fe n;hA s/oh
PoB ftu nkJ/ jK. ;kvh bki
ns/ gs oyD tkbk r[o{ jh j?.
n;hA ;fsr[o{ nZr/ nkgDk f;o
t/u fdZsk j?.
ArQI arth
nWv iesqrIilMg
imRqk dI lwS lY ky jwx leI l`kV
Awid dw bixAw SkMjw ijs au~qy lwS
pw ky SmSwn Gwt lY ky jWdy hn,
sIVHI, P`tw; bbwx
879
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nodk; ards
nodk; ards
BKt fJ;sohfbzr
p/Bsh, gqkoEBk, noI
880
fjod/ T[gi/ nr id
nodk; dh
gkgK wfVQnK Gko ;V pb
iKtd/.
ekJh fdb dh w?b eZN/
p/Bsh,
fiT[A nrBh dk ;/e yzv
fBykodk.
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,
nodk; ards
fjod/ T[gi/ nr id nodk; dh
hirde upje ag jad ards d
gkgK wfVQnK Gko ;V pb iKtd/
pp mri pr sar bal jwde
ekJh fdb dh w?b eZN/ p/Bsh
k dil d ml katte bent
fiT[A nrBh dk ;/e yzv fBykodk
jio agn d sek khd nikhrd
881
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
rhwau ] jlin buJI sIql Bey
rwKy pRiB Awp ] nwnk pRB
srxwgqI jw kw vf prqwp
] 2 ] 11 ] 75 ]
A.g.m.5, 818
ikrpwl kirpl
mwrgu mrg
jm jwl jam jl
dUK BUK dkh pkh
Ardws ards
sMsw ss
dwqwir dtr
shj sj
sUK skh
johY joh
Awnd nd
mIq jn mt jan
sIql stal
bynqIAw bent
joru jor
mIq mt
swjnw sjn
inMdk imrqk ndak mirtak
Byty gurdyv pte gurdev
jgq jagt
aUc Apwr apr
Agnq a'gant
srxwgqI sarngt
AwrwiDAw rdi
882
883
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sB clY rjweI ] 36 ] 1 ]
A.g.m.5, 1251
Ardwis ards
duK dwldu BMin qru
dukh dlad pan tar
vuTy myG suhwvxy
wuthe mg suhwne
irjku aupwieEnu Aglw
rizk upion agl
TWiF peI sMswir thd pa ssr
ismrq Agm Apwr
simrat agam apr
kIqw loVih kt lor
so krih so kar
nwnk sd bilhwr
nnak sad balihr
vfw Awip wadd p
AgMmu hY a'gm h
gur sbdI gur sabd
vyiK ivgisAw wekh wigsi
Awip nwQu p nth
sB nQIAnu sb nathian
sB hukim clweI sb hukm l
884
885
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[o^Ppd okjhA jh j[zdk j? go
eokT[Adk T[j nkg jh j?.
Arpau arp
fefonk
nogD eoBk, G/Nk eoBk
886
nogD arpan
id ;/tk eo bU, T[; B{z r[o{ nogD
eo'
jad sew kar l us n gur arpan
karo
;/tk ftu neb tos'
sew wi akal warto
wB ftu ;{os r[o{ dh t;/
man wi srat gur di wase
i' e[M j't/ T[;/ dk j[ew ikD e/
jo kj howe use d hukm jn ke
Arbd arbad
ftP/PD
nopK s'A go/, p/nzs
887
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;h. e'Jh shoE BjhA ;h. e'Jh g{ik
BjhA ;h. p/d es/p BjhA ;B. XowK
d/, iksK gksK d/, okfinK ozeK d/
MrV/ BjhA ;B. fJe e/tb tkfjr[o{
eosko ;h. tkfjr[o{ dk GkDk j'fJnk
s/ fJ; irs dh T[sgsh j'Jh. pqjwk
fpPB wj/P fJ; irs ftu nkJ/ s/
T[jBK d/ Bkb wkfJnk dk ikb ;G gk;/
c?b frnk. fJ; pqjwzv s/ fJ; irs
d/ ftrk;$ftBk; dk nkozG j'fJnk.
j"bh j"bh ekdo dh e[dos dk ftrkV
j'fJnk. :[ZX j'J/, wko e[NkJh j'Jh.
y'j y[jkJh j'Jh. oki/ pD/, oze pD/.
Xow d/ m/e/dko w[ZbK, ekIh, gzfvs
pD/. pzd/ Bkb'A pzdk N[N frnk. nkgD/
eosko B{z G[b frnk. ;u dk uzdqwk
nXow d/ nzXeko ftu nb'g j'
frnk. e{V goXkB j' frnk.
888
Agocru
889
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Avru n dIsY awar na ds
inMdu ibMdu nd bd
n mwiCMdo na mhdo
nw ko mulw n ko mull
nw ko kwjI n ko kz
qMqu mMqu tt mt
nw ko syKu n ko sekh
pwKMfu pkhd
890
ibsm bism
891
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jh w"s, ftBkP ;h ns/ Bk jh
;z;ko ftu ihtK dk nkT[Dk ikDk,
izwDk woBk ;h.
KMf pqwl spq nhI swgr ndI n
nIru vhwiedw ^ T[d'A Xosh d/ Bk
B"A yzv ;B, Bk gkskb ;h. Bk jh
;s ;w[zdo ;B s/ Bk jh BdhnK
ftu gkDh tfj fojk ;h.
surgu mCu pieAwlw ^ Bk T[d'A
;tor b'e ;h, Bk wks^b'e ;h s/
Bk jh gkskb ;h.
dojku iBsqu ^ Bk jh Boe ;[or
;B s/ Bk jh y? (Bk;) eoB tkbk
ekb jh ;h.
nrku surgu nhI jMmxu mrxw nw ko
Awie n jwiedw ^ T[d'A Bk Boe ;h
s/ Bk jh ;tor ;h. Bk izwDk,
woBk ;h s/ Bk jh ;z;ko ftu
ihtK dk nkT[Dk ikDk, nktk
rkT[D dk e'Jh y/bQ ;h.
bRhmw ibsnu mhysu ^ T[d'A Bk jh
pqjwk ;h, Bk ftPB{z ;h s/ Bk jh
wj/P ;h.
Avru n dIsY eyko soeI ^ T[d'A fJe
gowkswk jh gowkswk ;h, j'o
e'Jh BjhA ;h fd;dk.
nwir purKu nhI jwiq n jnmw ^
892
893
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s/ Bk jh T[; dk e'Jh g{ik ;EkB
;h. Bk e'Jh rT{ ;h s/ Bk jh
e'Jh rkfJsoh wzso ;h. rkfJsqh
wzso dk ikg e/tb fd_i ikshnK
tkb/ pqkjwD, yZsoh ns/ t?P jh
eo ;ed/ jB.
hom jg nhI qIriQ nwvxu ^ Bk jh
fes/ jtB ;h s/ Bk jh :r j' oj/
;B, Bk jh feXo/ shoEK dk
fJPBkB ;h s/ Bk jh e'Jh g{ik
ftu bZrdk ;h.
nw ko mulw nw ko kwjI ^ Bk e'Jh
w"bth s/ Bk jh ekih ;h.
nw ko syKu mswieku hwjI ^ Bk jh
e'Jh P/y ;h s/ Bk jh jkih ;h.
reIAiq rwau n haumY dunIAw ^
e'Jh okik BjhA ;h s/ Bk jh e'Jh
goik ;h, Bk jh fes/ d[BhnK
tkbh jT[w? ;h s/ Bk jh e'Jh fJj'
fijh rb jh eoB tkbk ;h.
Bwau n BgqI nw isv skqI ^ Bk
jh fes/ gq/w ;h s/ Bk jh Grsh ;h
ns/ Bk jh u/sB s/ iVQ, ihtkswk
s/ wkfJnk dk dtzd jh ;h.
swjnu mIqu ibMdu nhI rkqI ^ Bk jh
e'Jh ;iD s/ Bk jh e'Jh fwZso ;h
s/ Bk jh fgsk dk tho:^p{zd ns/
894
nowkB armn
BKt g[fbzr
fJZSk, ukj
895
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ih fJt/ ikDk Gbk Bkjh. sK r[o{
BkBe ih nkfynk io{o d/yDk
jJh. sK wodkB/ nkfynk ih
io{o fdykbhJ/. sK r[o{ BkBe ih
wodkfBnk
fB;zr
efjnk
ikfj. nNe/ Bkjh nzdo jh
iKJh. wodkB/ j[ew[ wzB bhsk.
wodkBk fiT[ ufbnk rfJnk fsT[
nzdo ufbnk rfJnk. w[ikto
nobh arl
BKt fJ;sohfbzr
gzikbh
896
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Xfonk,
jkb nkgDk o'fJ ;[DkT[Adk Jh.
nobh arl
oKMk i'sok tkfj e/ EZe ofjnk
rj jotr whe ke thak rahi
bkfj nobhnK SkT[A B{z nkT[Adk Jh
lhe arl h n d
]2]
ArwDxw ardn
ArwDxw ardn
fefonk
g{ik eoBk, f;woB eoBk
897
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ArwDxw ^ g{ik eoBk, f;woB
eoBk.
Awp gvwieAw ^ r[ow[y fJe fus
j' e/ gowkswk dh nkokXDk eod/
jB, T[jBK B{z e'Jh d[fush BjhA
jz[dh ns/ r[ow[y w?A^w/oh dh
GktBk B{z \sw eoe/ ihtB w[es
j[zd/ jB ns/ T[jBK d/ wB dk eq'X
th ubk iKdk j?.
gur aupdyS ^ r[o{ d/ T[gd/P B{z
fdqVsk Bkb XkoB eoe/ gzi d{sK
(ekw, eq'X, b'G, w'j, njzeko)
;w/s wB d/ fpyw febQ/ B{z fis
b?Ad/ jB.
pYrIN
ohs
X{V
tKr
898
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sbd surq ilvlIx
sabad surt livln
;/tk
eoBk,
g{ik
899
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ArwDnw ardn
gu`gy dI ArwDnw gugge d ardn
syvIAW irMnHxIAW sew rnan
cUihAW dIAW Ku`fW
hi d khudd
k`cI l`sI pwauxI ka lass pon
nwg dyvqw ng devt
gu`gy dIAW keI mtIAW jW mwVIAW hn
gugge d ka mat j mar han
900
gowkswk
dk
901
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[o{ dh nkokXBk jh fJ; irs d/
nzXeko s'A wB[y B{z fJ; Gt ;kro
s'A gko bzxk ;edh j?.
A.g.m.5, 97
ArwiDAw ardi
duiK BirAw dukh pri
swgru qirAw sgar tari
ibRQw duKu kwtY brith dukh kt
pRBu qij prb taj
902
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?.
no{g arp
ftP/PD
o{g s'A fpBK, fBokeko
no{g d/ dhdko dh
sVcB*
903
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d/yD BIko/ ;'fjD/ ohMD
dekhan nzre sohine rjan
fwNdh B sKx no{g dh
mitd na t g arp d
Arog arog
ftP/PD
Bo'J,/ szdo[;s, o'r ofjs
crnwrw
A.g.m.5, 612
Arog arog
sy jn iqRpiq AGweI
se jan tript ag
qy nr iqRsn iqRKweI
te nar trisan trikh
ijh nr ibsirAw j nar bisri
purKu ibDwqw purkh bidt
qy duKIAw mih gnxy
te dukh m ganane
ijqu ko lwieAw jit ko li
iqq hI lwgw tit h lg
qYso hI vrqwrw tso h wartr
Arog ^
ofjs.
Bo'J,/
szdo[;s,
o'r
904
no'rsk arogt
GiB f;woB bJh no'rsk
pjan simran la arogt
905
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nihp tZso dk tes j[zdk
ajb wattar d wakt hd
g{oh BhAd pr nd
nzfwqs t/b/ dk ikrDk
mrit wele d jgn
;ziw dk ykDk sjam d khn
906
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
torh j?.
AMimRq rs BogI ^ ;Zu/ noEK ftu
nzfwqs o; dk G'rh, o; dk nkBzd
wkBD tkbk j?.
gwn Dwn ismrx ^ fJ; dPk
ftu T[; T[~uh ;[os tkb/ B{z
frnkB fXnkB ns/ f;woB dk
;[nkd jh fwbdk j?.
AipE AsogI ^ fJ; nzfwqs o; B{z
gh e/ T[j ;'rK s'A ofjs j' iKdk
j?.
AlK a'lakh
ftP/PD
i' ikfDnk Bk ik ;e/, i' ;wfMnk Bk
ik ;e/, gowkswk, eosko
907
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[ow[y tkfjr[o{ dh feogk Bkb ;kX
;zrs ftu ozr wkDdk j?. by,
nby, p/nzs cb T[; B{z fwbd/ jB.
T[j eosko d/ GkD/ ftu ofjzdk j?
ns/ T[; dh jT[w? d{o j' iKdh j?.
908
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwau
jwxY
] 4 ] 10 ] 49 ]
myrw
A.g.m.5, 383
AlK a'lakh
909
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;edk, T[; B{z fBokdoh dk bcI
g[eko e/ e'Jh BjhA nky ;edk.
jIau ipMfu sBu qyrw ^ j/ gqG{ ` w/oh
fJj fizd ns/ w/ok fJj ;oho ;G
e[M s/ok jh fdZsk j'fJnk j?.
Aws s
inrws nirs
kwm km
pRgws pargs
gurmuK gurmukh
kroD krd
ivxws wins
siq sat
sMqoK stokh
aulws uls
audws uds
AiBAws abis
AlK AByau ^ i' bfynk Bk ik
;e/, i' ikfDnk Bk ik ;e/, fi;
dk G/d Bk gkfJnk ik ;e/, fd;D
d/ G/d s'A ofjs.
rihrws ^ oj[ohs, r[o{ ns/ u/b/
910
911
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jIAjMq ivsyKY jjt wisekh
bhu ibD bhu ryKY b bd b rekh
isr muh lK sryKY
sir m lakh srekh
jIB kr guxbolY dyKY
jb kar gunbol dekh
smsr n inmyKY
samsar na nimekh
a'lakh jagde sd e
h`QIN nI icmtY,
pYNrI nI paUey,
912
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ivsmwdu wismd
Bgiq vCl pgt wahal
Bv swgru pv sgar
j?.
j?.
j?.
Gt
AlyK alekh
Aibgiq abigat
kQ kQw kath kath
Acrju arj
913
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu fwb e/ T[; Grs tSb
(fgnko eoB tkb/) s/ jzeko
BkPe fgnko/ r[o{ o{g dh
nkokXBk eod/ jB.
Bv swgru ^ fJ; ;z;ko ;kro s'A
r[of;yK B{z r[o{, wbkj pD e/
skodk j?.
Akl
AlK a'lakh
Akl Ajoin Akwl Apwrw
akal ajon akl apr
riv sis joiq audoiq
rav sas jot udot
prm joiq prmysru ipAwrw
parm jot parmesar pir
jg mg joiq inrMqrI
jag mag jot niratr
Awid purK Awdysu auDwrw
d purkh des udr
gurmuiK mwrig scu Acwrw
gurmukh mrg sa ar
gurmuiK Bwie Bgiq insqwrw
gurmukh pe pagt nistr
AlK ^ i' bfynk Bk ik ;e/, i'
ikfDnk Bk ik ;e/.
Akl Ajoin Akwl Apwrw ^ r[o{
noiB dh jkbs B{z e'Jh BjhA ikD
;edk. T[j wkfJnk s'A ofjs,
ebgBk s'A ofjs, i{BK s'A ofjs,
ekb s'A ofjs s/ ngko jB.
riv sis joiq audoiq liG prm joiq
prmysru ipAwrw ^ ;{oi s/ uzdowk
d/ gqekP s'A T[go gow i'sh ;o{g
gqG{ fgnkok j?.
914
j?.
915
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AlK ^ i' bfynk Bk ikt/, i'
ikfDnk Bk ik ;e/, eosko.
916
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AlK a'lakh
AkQ a'kath
ivsmwd wismd
gur Sbd gur abd
A.g.m.5, 397
917
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AlKu a'lakh
BorI min vsY pr man was
hau vM\w h wn
kurbwxu sweI Awpxy
qurbn s pne
hovY Andu Gxw how anad kn
min qin jwpxy man tan jpne
ibMdk gwil@ suxI bdak gl sun
scy iqsu DxI sae tis tn
byd kqyb bed kateb
sMswr hBw hUM bwhrw
ssr hb h bhr
nwnk kw pwiqswhu nnak k pats
idsY jwhrw dis zr
AlKu ^ fi; B{z ;wM Bk ;ehJ/.
AlKu Apwru BorI min vsY ^ id'A
T[j wkbe fi; B{z n;hA ;wM BjhA
;ed/ osk e[ th w/o/ wB ftu nk
t;dk j? sK w/ok ;G d[y dod
ns/ o'r BPN j' iKd/ jB.
hau vM\w kurbwxu sweI Awpxy ^ w?A
nkgD/ ;kJhA s'A e[opkB iKdh jK.
hovY Andu Gxw min qin jwpxy ^
T[; dk Bkw igD Bkb w/o/ wB
918
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kwie ] guir sMig idKwieE rwm
rwie ] 1 ] imlu sKI shylI hir
gun bny ] hir pRB sMig Kylih vr
kwmin gurmuiK Kojq mn mny
] 1 ] rhwau ] mnmuKI duhwgix
nwih Byau ] Ehu Git Git rwvY
srb pRyau ] gurmuiK iQru cInY sMig
dyau ] guir nwmu idRVwieAw jpu
jpyau ] 2 ] ibnu gur Bgiq n Bwau
hoie ] ibnu gur sMq n sMgu dyie ]
ibnu gur AMDuly DMDu roie ] mnu
gurmuiK inrmlu mlu sbid Koie
] 3 ] guir mnu mwirE kir sMjogu
] Aihinis rwvy Bgiq jogu ] gur
sMq sBw duK imtY rogu ] jn nwnk
hir vru shj jogu ] 4 ] 6 ]
A.g.m.1, 1170
AlKu a'lakh
gurmuiK Kojq mn mny
gurmukh khojat man mane
mnmuKI duhwgix
manmukh duhgan
nwih Byau nhe peo
Ehu Git Git rwvY kt kt rw
919
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wzB iKdk j?. wB dh fBPk j'
iKdh j?.
mnmuKI duhwgix nwih Byau ^ i' iht
fJ;sohnK nkg j[dohnK jB T[j
joh^gsh s'A ftSVhnK j'JhnK T[;
dk G/d BjhA ikD ;edhnK.
Ehu Git Git rwvY ^ nkgD/ wB d/
fgZS/ s[oB tkbhnK GkrjhD iht
fJ;sohnK fJj ;wM BjhA ;edhnK
fe gowkswk, T[j ;G dk fgnkok
jo xN ftu fwfbnk j'fJnk j?,
gqG{ jo/e ;oho d/ nzdo t; fojk
j?.
gurmuiK iQru cInY sMig dyau ^
r[ow[y f;y nkgd/ Bkb jh joh
d/t B{z fEo eoe/ ikDdk j?.
ibnu gur AMDuly DMDu roie ^ fpBK r[o{
d/ joh ;zsK dk ;zr BjhA fdzdk
Gkt r[o{ G/ND s'A fpBK r[ow[yK dh
;zrs BjhA fwbdh. r[[o{ s'A fpBk
wB[y nfrnkB ftu nzBQ/ j'J/
ofjzd/ jB ns/ fBok Xzd fgNd/
jB, Gkt i' ezw eod/ jB
uZNh^pZXk eod/ jB.
Aihinis rwvy Bgiq jogu ^ r[o{ B/
fi; dk gqaG{ Bkb w/b eoe/, ;zi'r
eoe/ wB B{z wkfonk j?, T[j fdB
oks Grsh tkb/ :'ar B{z wkDdk j?.
920
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Gt AMqir kt tar
] 4 ] 3 ] 55 ]
A.g.m.4, 366
AlKu a'lakh
921
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dyvhu dIn dieAwlw ] pRxviq
nwnk dwsin dwsw qU srb jIAw
pRiqpwlw ] 1 ] Birpuir Dwir rhy
Aiq ipAwry ] sbdy riv rihAw
gur rUip murwry ] gur rUp murwry
iqRBvx Dwry qw kw AMqu n pwieAw
] rMgI ijnsI jMq aupwey inq dyvY
cVY svwieAw ] AprMpru Awpy
Qwip auQwpy iqsu BwvY so hovY ]
nwnk hIrw hIrY byiDAw gux kY hwir
provY ] 2 ] gux guxih smwxy
msqik nwm nIswxo ] scu swic
smwieAw cUkw Awvx jwxo ] scu
A.g.m.1, 1112
AlKu a'lakh
jgjIvnu dwqw jagjwan dt
purKu ibDwqw purkh bidt
Birpuir Dwir rhy prpr tr rahe
sbdy riv rihAw sabde rav rahi
gur rUip murwry gur rp murre
rMgI ijnsI rg jins
jMq aupwey jt upe
inq dyvY cVY svwieAw
nit dew ar swi
AprMpru Awpy aprpar pe
Qwip auQwpy thp uthpe
iqsu BwvY tis pw
so hovY so how
scu swic smwieAw sa s smi
scu swic pCwqw sa s pht
swcY rwqw s rt
swcu imlY s mil
min BwvY man pw
Amru AjonI amar ajon
922
923
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s'A T[~go j'o e[M BjhA fd;dk s/
T[j ;Zu/ gqG{ ftu ;wkfJnk ofjzdk
j?.
Amru AjonI AsiQru jwpY swcw
mhlu icrwxw ^ r[o{ ;dk tZvk dkB
d/D tkbk dksk j?, T[j T[;
gowkswk B{z igdk j? i' nwo j?,
wodk BjhA. i' i{BK ftu BjhA
nkT[Adk. i' izwdk wodk BjhA.
fi; dk wfjb ;dk ;dhth ns/
edhwh j?. fuoK dk g[okDk ns/
nNb j?.
doiq aucwpiq ^ fi; d/ fjod/ ftu
gqG{ dh i's gqrN j' iKdh j?. T[;
d/ fdB d/ o'i d/ eowK dk fj;kp
BjhA fbfynk iKdk. ;Zu/ Bkw dh
;kXBk eoB tkbk ;Zu/ gqG{ ftu
;wk iKdk j? s/ fJj ;z;ko ;w[zdo
so iKdk j?.
924
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Anidnu Awpy kwr krwey Awpy myil
imlwvixAw ] 7 ] qUM Awpy mylih
vyKih hdUir ] sB mih Awip
rihAw BrpUir ] nwnk Awpy Awip
vrqY gurmuiK soJI pwvixAw ]
8]6]7]
A.g.m.3, 113
AlKu a'lakh
925
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j'fJnk j?, go nkgD/ wB d/ fgZS/
s[oB tkb/ ns/ wkfJnk d/ w'j
ftu nzBQ/ j'J/ wB[y B{z Bk jh neb
j? ns/ Bk jh fJ; b[N dh ypo
;ko j?.
eykm eykY Awpu aupwieAw ^ gfjbK
gqG{ fJeZbk nkg (fBor[D ;o{g)
;h ns/ fJe tkfjr[o{ B/ nkgDk
nkg g?dk ehsk.
duibDw dUjw iqRibiD mwieAw ^ fco
gowkswk d' fe;wK tkbk fBor[D
ns/ ;or[D o{gK tkbk pD frnk,
dt?s Gkt g?dk j'fJnk ns/ fco
fsqr[Dh wkfJnk g?dk ehsh ^ oi,
;s, sw. wB[y nkw s"o *s/ fszBK
jkbsK ftu j[zd/ jB. r[Z;/, jzeko
nkfd ftu wB[y nfrnkBh j?.
T[j T[; t/b/ nzX/o/ ftu j'D eoe/
iV ts j?. T[; nzdo skw; r[D
pj[sk j?. eJhnK ftu ykfjPK dk
pVk I'o j? ns/ ;[y bJh d"Vd/
fcod/ jB. T[j oi ftu jB.
fJjBK d'jK s'A T[FZs/ ;s j?, id'A
wB[y ;z;ko s'A T[gokw j' e/ fJe
T[~uh PKsh nkgD/ nzdo wfj;{;
eodk j?, ;z;ko d/ NzfNnK ftu
BjhA g?Adk. fJjBk fszBK s'A T[s/
;fji j?.
gurmuiK aUcI sco scu kmwvixAw ^
926
Algrj algaraj
ivSySx
bypRvwh, gYr-ijmyNvwr
sux nI hIry[
Algrj algaraj
Algrj algarj
ivSySx
byprvwh, mukq
927
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
cVHdI jvwnI smyN kuVI dw suBw
byprvwh AQrw Aqy Algrj huMdw hY[
ausdy mUMh ivcoN su`qy-isD gIq pMCI dy
KMBW vWg PV-PVwauNdy rihMdy hn[ auh
kwvW hQ mwhI nMU sunyhy ByjdI rihMdI
hY[ bulbul vWg idl dy rWJx dy gIq
gwauNdI rihMdI hY[
nb| alf
BKt g[fbzr
nZbkj dk ;ze/s, nZbkj, oZpl
noph^|ko;h toBwkbk dk gfjbk
nyo
928
nb| alf
nb| fJe' jo| Bkw oKMk
alf ikko harf nm r j
;kB{z fJPe dk ;pe gVQkfJnk Jh
sn iq d sabk pari
p/* s/* pE/oV/ jo| fvm/
be te btherre harf ditthe
e[M nb| dh T[bcs'A gkfJnk Jh
kj alf d ulft pi
;o| so| fvZmk jo jo| nzdo
sarf tarf ditth har harf dar
f;o| ;o| wkjh BIo nkfJnk Jh
siraf sarf mh nazar i
jo| :ko dk :kd gekfJnk Jh
harf yr d yd paki
929
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eoBk. nb|'A p/ se s'A Gkt j? ;ko/,
;G e[M. wfjow s'A Gkt j? tke|,
ikD{z ns/ fJ;oko s'A Gkt j? ojZ;
nEtk r[gs G/d.
930
nb{ck alf
ftP/PD
E'Vk, s[S, o[Zyk fwZ;k
931
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fsE? pkpk dohnkfJ
fJ;BkB[ eofD.
ikt/
ikirAw
jrUrI jwxw, Av`S hI jwxw
932
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Aij qyry muklwaU Awie
aj tere mukl e
rihey nw koeI ibcwr ijMdU
rahe n ko bir jd
khY husYn PkIr sweI dw Awvx eyhI
vwr ijMdU
kah husn phakr s d wan
eh wr jd
AlbylI albel
ivSySx
bypRvwh, msq
933
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BKt g[fbzr
e[onkB ;{os ;{ok^J/^chb d/ Ppd
A`lHV llar
ivSySx
cVHdI jvwnI dI aumr vwlI lVkI;
nwdwn
934
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ichry dI cmk Aqy KUbsUrqI dy
ilSkwry dyKx vwly dIAW A`KW nw
JMujlw dyx[
nbQk all'
BKt g[fbzr
nZbkj, oZp, \[dk
935
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gho p\P nk;h, ;hjoch,
nbQk all'
nb| nbQk B{z p?m e/ :kd eohJ/
alf all' n bth yd kare
nbQk pkdPkj Bph tIho j? ih
all' bds nab wazr h j
o'PB gke o;{b dk dhB ;Zuk
ron pk rasl d dn sa
fidQk Bkw jIos d;srho j? ih
jid nm hazrat dastgr h j
936
w[epb, ;hjoch,
nZbkj all'
937
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s/ sko e/ bktBK J/ ybe pzB
te tr ke lwn e khalk bn
whoK e[b dh nk; g[iktBk j?
mr kul d s pujwn h
nZm/ gfjo nbkj w[Psek s/ok
atthe pr all' mutaka ter
Bph wzfBnk i'fJ cowktBk j?
nab mni joe farmwn h
np{ peo T[wo s/ T[;wkB, nbh
ab bakar umar te usmn al
;o;/ j'D iK w[y ftyktBk j?
sarse hon j mukh wikhwn h
A.g.m.5, 885
Alwih alle
rwm rwm rm rm
Kudwie khude
rhIm rahm
guseIAw gusa
kwrx kran
krx karn
krIm krm
ikrpw Dwir kirp tr
koeI nwvY qIriQ ko nw trath
koeI hj jwie ko haj je
pUjw pj
938
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
isru invwie sir niwe
byd bed
kqyb kateb
EFY nIl d nl
koeI supyd ko suped
qurku turk
ihMdU hd
iBsqu pst
surigMdU surgd
ijin hukmu pCwqw
jin hukm pht
iqin Bydu jwqw tin pd jt
Alwih ^ nZbk, gowkswk, oZp.
rwm rwm ^ e'Jh wB[y (fjzd{)
gowkswk dk Bkw okw okw
T[ukodk j?.
Kudwie ^ e'Jh (w[;bwkB) T[; B{z
y[dk nkydk j?.
guseIAw ^ e'Jh r';kJhA efj e/
T[; dh Grsh eodk j?.
kwrx krx krIm ^ j/ irs d/
w{b` s{z ;G ekoBK d/ eoB tkbk
j?A ns/ pyPDjko th j?A.
939
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ns/ e'Jh nkydk j?, w?A fjzd{ jK.
koeI bwCY iBsqu koeI surigMdU ^
e'Jh wB[y gowkswk gk;'A pfjPs
wzrdk j? ns/ e'Jh fJzdo dk
;tor b'e. fJj b'e ;{oi s'A th
T[FZuk wzfBnk iKdk j?.
ijin hukmu pCwqw ^ fi; wB[y B/
gowkswk dk j[ew gSkfDnk j?.
iqin Bydu jwqw ^ T[; wB[y B/ jh
wkbe gqG{ dk G/s gk fbnk j? fe
T[; B{z fet/A gq;zB eo ;ehdk j?.
ftP/PD
w[oPd
nbkjh alh
nbkjh alh
whw
nbkjh,
tzi ofbnk ;zr jphpK j{.
w/ok
PjpkI
940
AlwpY alp
fefonk
T[ukodk j?
941
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] 1 ] Blo Blo ry
kIrqnIAw ] rwm rmw rwmw gun
gwau ] Coif mwieAw ky DMD suAwau
] 1 ] rhwau ] pMc bijqR kry
sMqoKw swq surw lY cwlY ] bwjw
mwxu qwxu qij qwnw pwau n bIgw
GwlY ] PyrI Pyru n hovY kb hI eyku
sbdu bMiD pwlY ] 2 ] nwrdI
nrhr jwix hdUry ] GUMGr KVku
iqAwig ivsUry ] shj And
idKwvY BwvY ] eyhu inriqkwrI
jnim n AwvY ] 3 ] jy ko Apny
Twkur BwvY ] koit miD eyhu
kIrqnu gwvY ] swDsMgiq kI
jwvau tyk ] khu nwnk iqsu
kIrqnu eyk ] 4]8]
qy
jwpY
A.g.m.5, 885
AlwpY alp
EAMkwir okr
Duin tn
ibAwpY bip
suriq surt
syvw sew
Blo Blo plo plo
DMD tad
pMc bijqR p bajitr
sMqoKw stokh
swq surw st sur
bMiD pwlY bad pl
nwrdI nrhr nrd narhar
jwix hdUry jn hadre
GUMGr KVku kgar khark
ivsUry wisre
shj And sj and
inriqkwrI nirtkr
BwvY pw
koit kot
miD md
kIrqnu krtan
swDsMgiq sdsgt
tyk tek
AlwpY ^ T[ukodk j?.
EAMkwir eyk Duin ^ gqG{ dk
ehosB
eoB
tkbk,
oZph
ehosBhnk fJe' tkfjr[o{ ftu X[Bh
bkt/, fJe T[;/ dk okr nbkg/.
942
943
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
944
945
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
uT[frod x/ok xfsnk
gird kr ktti
Ail al
BKt g[fbzr
G"ok, Gztok
Ail al
jwicku jik
946
jh j? fiBQK T[s/
j?. fJ; fwjo
jh j? fe r{VQh
r[D rkJhJ/.
Ailpq alipt
ftP/PD
fBob/g, ;zr d'P s'A ofjs
947
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Ailpq alipt
kvl kawal
sIql hoie sugMD imldw
stal hoe sugad milad
prPulq parfulat
shj Gr sj kr
vyd vIcwrI ved wr
jIvn mukiq jugq ivcrMdw
jwan mukt jugt wird
swvDwn gur igAwn
swdn gur gin
gur sbd gur sabad
Ailpq ^ fBob/g, ;zr d'P s'A
ofjs.
kvl ^ gkDh ftu eztb c[b
fBob/g j?, nfbgs j? s/ T[j gkDh
ftu ofjD tkb/ fuZeV, vZv{ s/
ikb/ nkfd d/ ;zr^d'P ftu th
fBob/g j' e/ ofjzdk j?.
sIql hoie sugMD imldw ^ oks ;w/A
;{oi v[Zp/ s/ fJj e[wbk iKdk j?,
Gzto/ b'GkfJwkB j[zd/, ;hsbsk s/
;[rzXh b?Ad/ jB.
prPulq ^ go fdB/ ;{oi fBebd//
jh ;{oi tZb w{zj eoe/ fJj fyV
AlUcw al
muhwvrw
bhuq koml hoxw, sUKm hoxw
948
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mwhIAw Qwxydwr dw pu`q hY[A`goN bwlo
vI vkIl dI DI hY[ dovyN cMgy pirvwrW
nwl sMbMiDq hn[ KUbsUrqI p`KoN
mwhIAw qorI dw Pu`l hY pr bwlo qW
AlUcy dI lgr Bwv AlUcy dy rUp dI
nrm dy twhxI dI qrHW koml hY[
nb{d ald
ftP/PD
fbpfVnk j'fJnk, rzdk, w?bk
jwhA
j'J/,
s[;hA
j'.
n;K
s[;hA
j'.
jho tkfo;,
nb{d ald
n;hA Sfv M/V/ i'r b? p?m/
as had re yog l bthe
s[;hA c/o nb{d bp/VdhnK j'
tus pher ald laberd ho
949
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
no[
Alosxw-plosxw alosn-plosn
ikirAw
h`Q Pyr ky ipAwr dyxw, plosxw
950
ipAwr
nwl
AlosidAW
plosidAW Gry lY AwieAw[
nt;Ek a'wasth
BKt fJ;sohfbzr
jkbs, ;fEsh, dPk
nt;Ek d[y dh j?
a'wasth dukh d h
d[y d/ ekoBK eoe/ n;hA d[yh j[zd/ jK
ns/ ;[y d/ ekoBK eoe/ ;[yh j[zd/ jK
go fJjBK ntZ;EktK s'A T[go T[~m e/
;fji ntZ;EktK s'A T[~go T[~m e/
;fji nt;Ek ftu fNeDk Gkt ;fji
;[Gkt fposh B{z :EkoE fejk iKdk
j?. :EkoE ftu ofjD Bkb ;z;/
Bftos j[zd/ Gkt d{o j[zd/ jB.
951
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fejk eod/ jB fe nt;Ek fJe
nt;Ek a'wasth
nt;Ek d[y dh j?
a'wasth dukh d h
Avgix awgan
ftP/PD
n"r[D, r[Bkj, gkg
952
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jo dyih jo de
su Kwau so kho
ijin kIAw jin k
953
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pUrw guru igAwny pr gur gine
Avgix ^ n"r[D, r[Bkj, gkg.
Duir Pwty cIrY ^ id'A gowkswk dk
j[ew j' iKdk j?, X[o s'A fuZmh d/
ckND Bkb, joh d/ jI{o'A cNh
j'Jh fuZmh nkT[D s/ wB[y fJ;
;z;ko ftu BjhA ofj ;edk.
(;kv/ d/P dk fotki j? fe w"s dk
;[B/jk d/D tkbh fuZmh T[sb/
f;foT[A gkNh j[zdh j?).
Avgix bwiDAw shu dyh srIrY ^
id se fJj wB n"r[DK Bkb
pzfBQnk j'fJnk j?, sd se fJ; B{z
d/j iK ;oho T[go gkgK d/ cb s'A
g?dk j'J/ d[y ;jkoB/ g?Ad/ jB.
siB gunh PkIrY ^ fijVk wB[y
gowkswk d/ do dk wzrsk pDdk
j?, T[; d/ ;ko/ r[Bkj pyP/ iKd/
jB. dk; d/ ;ko/ r[Bkj, n"r[D
g{o/ r[o{ d/ okjhA pyPkJ/ ikDr/.
sbd bIcwrw ^ j/ iht` r[o{ d/
Ppd dh ftuko ;wM, fJE/ ;dk
fNe/ BjhA ofj ;ehdk. id'A gqG{
dk j[ew nkfJnk, T[d'A fJZE'A
uZbDk jh gt/rk.
Duir hukmu Apwrw ^ p/nzs gqG{` s?B{z
T[jh wB[y fwb ;edk j?, fi; B{z
hoeI ^
tkb/
;kbkj
eodk
fwbdh
954
955
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu cf;nk ofjzdk j?. Bkw ftj{Dk
G[ZbK ftu gSskT[Adk j?.
A.g.m.1, 1111
Avgix awgan
iqsu Dn ivDx rwqy
tis tn wdan rte
kwim koiD AhMkwir ivguqI
km krd ahkr wigutt
haumY lgI qwqy hm lag tte
aufir hMsu udar hs
cilAw PurmwieAw alli furmi
BsmY Bsm smwxI
psm psm smn
scy nwm ivhUxI sae nm wihn
Avgix ^ n"r[D, w'j wkfJnk
ftu ;[Zs/ ofjD dh G[b.
956
957
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pwieAw jn nwnk sd kurbwnI
]4]2]
A.g.m.5, 882
Avgux awgun
bIcwrhu br
DopY top
958
959
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fbt bkT[Dk r[o{ d/ okjhA jh j'
;edk j?.
960
AvguxI awgun
ftP/PD
n"r[DK tkbk, d'Ph, n?p tkbk
awgun j pr gad e
961
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kw Plu ikAw gxI jW hir Bgiq n
Bwau ] pYDw KwDw bwid hY jW min
dUjw Bwau ] vyKxu sunxw JUTu hY
muiK JUTw Awlwau ] nwnk nwmu
slwih qU horu haumY Awvau jwau
] 11 ] hYin ivrly nwhI Gxy PYl
PkVu sMswru ] 12 ] nwnk lgI
quir mrY jIvx nwhI qwxu ] cotY
syqI jo mrY lgI sw prvwxu ]
ijs no lwey iqsu lgY lgI qw
prvwxu ] iprm pYkwmu n inklY
lwieAw iqin sujwix ] 13 ] BWfw
DovY kauxu ij kcw swijAw ] DwqU
pMij rlwie kUVw pwijAw ] BWfw
Awxgu rwis jW iqsu BwvsI ] prm
joiq jwgwie vwjw vwvsI ] 14 ]
mnhu ij AMDy GUp kihAw ibrdu n
jwxnI ] min AMDY auNDY kvl
idsin Kry krUp ] ieik kih
jwxin kihAw buJin qy nr suGV
srUp ] ieknw nwdu n bydu n gIA
rsu rsu ksu n jwxMiq ] ieknw
A.g.m.1, 1411
AvguxI awgun
klr kyrI CpVI
kallar ker happar
kaUAw mil mil nwie
ka mal mal ne
icMju BrI gMDI Awie
j pr gad e
srvru hMis n jwixAw
sarwar hs na jni
kwg kupMKI sMig kg kupkh sg
pYDw KwDw bwid hY
pd khd bd h
jW min dUjw Bwau j man dj po
vyKxu sunxw JUTu hY
wekhan sunn th h
muiK JUTw Awlwau mukh th lo
haumY Awvau jwau hm w jo
PYl PkVu sMswru phl phakar ssr
cotY syqI jo mrY ot set jo mar
lgI sw prvwxu lagg s parwn
BWfw DovY kauxu pd tw kn
ij kcw swijAw je ka sji
DwqU pMij rlwie tt pj rale
962
963
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pkeh sK ;kok irs fBok ftykt/
d/ ezw jh eodk j?.
cotY syqI jo mrY lgI sw prvwxu ^
fJj gq/w dh u'N T[; wB[y B{z jh
brdh j?, fi; B{z gowkswk nkg
bkT[Adk j?. fJj joh gq/w, joh
nkg jh bkJ/ sK brdk j?. fi;
B{z gqG{ gq/w dh u'N brkT[Adk j?
ns/ sK jh T[j bZrh j'Jh u'N
;thekoh iKdh j?.
BWfw DovY kauxu ij kcw swijAw ^
T[; ;oho o{g GKv/ B{z e"D X'
;edk j? fi; B{z gowkswk B/
pDkfJnk jh eZuk j?.
DwqU pMij rlwie kUVw pwijAw ^
gzi Xks{nK fwZNh, nZr, jtk,
gkDh s/ nkekP B{z fwbk e/ pfDnk
fJj ;oho M{mk ftyktk jh j?.
wB[y dhnK ;ohoe o[uhnK
BhthnK jB go joh ukj/ sK
nkgDh i's nzdo irk e/ fJ;/
;oho okjhA T[FZuh s'A T[FZuh rsh d/
;edk j?.
min AMDY auNDY kvl idsin Kry krUp
^ i' wB[y wB s'A wjK w{oy jB
T[jBK dk wB nzBQK j'D eoe/
T[jBK d/ fjod/ o{g eztb T[bN/
jB ns/ T[j fd;D ftu pj[s
ntfrnk awagi
BKt fJ;sohfbzr
rbsh
964
ntfrnk awagi
n;kv/ gk;'A ikthdk j?
asde ps jwd h
Avqwr avtr
BKt g[fbzr
nksw ;o{g i' nksw b'e s'A wks
b'e ftu nkfJnk j?
965
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
snwsI ds nwv Dr sc nWv ivx
nWv gxwXw] ds Avqwr Akwr
kr eykMkwr n AlK lKwXw]
qIrQ purb sMjog ivc ds purbIN
gurpurb n pwXw] iek mn iek n
cyiqE swD sMgq ivx dhids
DwXw] dsdhIAw ds AsmyD Kwie
AmuD inKyD krwXw] ieMdrIAW ds
vs kr bwhr jWdw vrj rhwXw]
pYrI pY jg pYrI pwXw ]10]
vwrW BweI gurdws, 7
Avqwr avtr
eykMkwr ekkr
AlK lKwXw a'lakh lakhy
qIrQ purb sMjog
trath purb syog
swD sMgq ivx dhids DwXw
sd sgat win ddis ty
dsdhIAw dasda
ds vs das was
Avqwr ^ nksw ;o{g i' nksw
b'e s'A wks b'e ftu nkfJnk j?.
eykMkwr ^ J/ez* d/ Bkb eko*
bkfJnk j?. eko dk Gkt j? jo|
:k gd, J/ek gd :k eko dk
966
ds vs ^ r[ow[y d; fJzdohnK,
gzi frnkB fJzdohnK ns/ gzi
eow fJzdohnK nkgD/ nXhB
eoe/ frnkoQt/A wB B{z pkjo
fd;dhnK t;sK d/ fgnko tb'A
jNk e/ nzsow[yh eo b?Ad/ jB.
Avqwr avtr
kiljug kalyug
vrjeI warja
mn BwvY man pw
pujweI islw suMn puj sil sn
gorIN mVHI pujwvY gor mar pujw
qMqR mMqR pwKMf ttar mtar pkhd
klh kRoD kal krd
Awpo DwpI po tp
koeI pUjY cMdR sUr
ko pj dar sr
Drq Akws mnwvY
trt aks manw
Pokt DrmI phokat trm
Brm BulwvY prm pulw
Avqwr ^ nksw ;o{g i' nksw
b'e s'A wks b'e ftu nkfJnk j?.
kiljug ^ ebi[r ftu p'X
ntsko
j'fJnk
go
frnkB^nfrnkB BjhA fd;dk Gkt
ebi[r ftu pj[frDsh p'X
(frnkB) s'A jhfDnK d/ izw/
j'fJnK dh j? fiBQK B{z uzr/ wzd/ dh
e'Jh gSkD BjhA.
967
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vrjeI ^ e'Jh fe;/ B{z p[o/ iK t?o
fto'X tkb/ ezw eoB s'A o'edk
BjhA.
avtr na jn t
968
byd bed
bRhmy brme
jwnih AMqu jan t
ApnI giq apn gat
Awip jwnY p jn
sMkrw skr
Byv pv
mrm marm
AlK pwrbRhm a'lakh prbrm
ApnY rMig apn rg
krqw kyl kart kel
Awip ibCorY p bihor
Awpy myl pe mel
Apxw kIAw apn k
Awip jxwey p jane
so bolih so bol
jo pyKih AwKI jo pekh kh
suriq surt
miq mat
Avqwr avtr
igAwin gin
mihmw mm
jwp jp
969
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
qwp tp
th BjhA ikDd/.
sIl sl
Drm trm
iriD rd
buiD bd
isiD sd
pRgwsu pargs
ibKY ibAwiD bikh bid
krxhwr karanhr
ibsRwmu bisrm
pwp KMfn pp khdan
Agnqu agnat
aupwieE upio
Aws s
ArwDih ard
guxqws gunts
kurbwxu qurbn
imhrvwxu mrwn
Avqwr ^ nksw ;o{g, i' nksw
b'e s'A wks b'e ftu nkfJnk j?.
mihmw n jwnih byd ^ gowkswk
fezBk tZvk j?, fJj rb uko/ t/d
970
971
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kurbwxu ^ j/ gqG{` s/ok dk; s/o/ s'A
e[opkB iKdk j?.
imhrvwxu ^ w/ok wkbe s{z jh j?A
ns/ s{z p/nzs j?A, ;dk dfJnk
eoB tkbk j?A. gowkswk dk Bkw
jh ;ko/ gkgK dk Bk; eoB tkbk
j?. e'Jh eow^Xow, e'Jh
frnkB^uouk,
e'Jh
foXhnK
f;XhnK fJ; dh pokpoh BjhA eo
;edhnK.
972
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s`c cMdRmw kUV AMDwrw ^ ;u sK
uzdowk j? ns/ n;s: (M{m) fBok
jB/ok j?.
kUV Amwvs vriqAw ^ Xosh T[~s/
sK n;s (M{m) dk jh jB/ok tos
fojk j?.
pwp igrwsI iprQmI ^ gkg B/
Xosh rq;h j'Jh j?.
isD Cp bYTy prbqIN ^ f;X gjkVK
ftu S[g e/ p?m/ jB.
jogI igAwn ivhUixAW ^ i'rh b'e
nfrnkBhnK tKr e/tb oks fdB/
;oho T[~s/ ;tkj wbD B{z jh ;G
e[M ;wM oj/ jB.
bwJ gurU fu`bw jg swrw ^ r[o{ s'A
fpBK v[p oj/ irs B{z e'Jh BjhA
puk ;edk. r[o{ T[gd/P fpBK ir
v[p fojk j?.
Avr awar
gVBKt
fe;/ j'o dh, e'Jh j'o d{ik
973
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AYso Amru imilE so amar milio
974
975
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
inq kptu kmwvih
nit kapt kmw
muKhu hir hir suxwie
mukho har har sune
AMqir loBu tar lb
mhw gubwrw mah gubr
quh kUtY duK Kwie
t kt dukh khe
Avr ^ j'o, e'Jh d{ik.
AYsI kwr kmwie ^ gowkswk dh
;/tk Grsh dh eko fJ; soQK
efonk eo' fe i' e[M gowkswk
eodk j?, T[; B{z ;u eoe/ wzfBnk
eo' ns/ r[o{ d[nkok Bkw ftu
fbt brkJh oZy'.
Avr ivsir sB jwie ^ id'A r[o{
d[nkok joh Bkw ftu gqhsh br
iKdh j?, n?;h fposh j' iKdh j?
fe joh dk fgnko jh uzrk brdk
j? ns/ wB ;dk fyfVnk ofjzdk
j?. wfs frnkB o{g joh ftu
bZrh j'D eoe/ frnkBtkB ns/
nv'b j' iKdh j?. gowkswk dh
gqhs pj[s fwZmh brdh j? ns/ T[;
B{z d[BhnK tkbh j'o gqhs G[b iKdh
j?.
Anidnu rhsu BieAw ^ fi; wB[y
976
A.g.m.5, 1220
Avir awar
mn bc km man ba kram
And ibnod and binod
AkQ kQw a'kath kath
swDsMig nwnk insqrIAY
sdsg nnak nistar
jo rwqy pRB inrbwxI
jo rte prb nirbn
Avir ^ j'o.
Avir aupwv iqAwgI ^ joh dh
PoB b?D tkbk e'Jh tvGkrh jh
jz[dk j?. gowkswk dh PoB s'A
fpBk T[j wB[y e'Jh j'o jhbk
BjhA ikDdk. T[j j'o ;ko/ jhb/
Sv fdzdk j?.
mn bc km ^ gowkswk dh PoB
ftu nkT[D tkbk wB[y wB, tuB
s/ eow d[nkok, fynkbK, bciK
ns/ nwbK d/ okjhA gowkswk dh
nkokXBk eodk j?.
And ibnod AkQ kQw ^ gowkswk
dh PoB ftu nkT[D tkbk wB[y
T[; ;Zu/ joh d/ n?;/ g{oB frnkB
ftu bhB j' iKdk j? fe fi; ftu
nefj o; tkb/ nkBzd s/ y[PhnK
j[zdhnK jB.
977
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swDsMig nwnk insqrIAY jo rwqy
pRB inrbwxI ^ fijV/ ;kX^iB
fBod[y nt;Ek d/D tkb/ joh d/
gq/w ozr ftu ozr/ iKd/ jB T[jBK
dh ;zrs ftu ofjnK ;z;ko
;w[zdo s'A gko bzx ikJhdk j?.
mQwmw ] 4 ] 11 ]
A.g.m.5, 1205
Avir awar
eyku suDwKru ek sudkhar
bydih qqu pCwinAw
bed tat phni
privriq mwrgu parwirt mrg
qyqw log pcwrw tet log pr
qau lau AMD AMDwrw t l ad dr
nIru iblovY nr bilow
sRmu pwvY sram pw
nYnU kYsy rIsY nn kse rs
jw kY lyKu mQwmw
j k lekh mthm
Avir ^ j'o, e'Jh d{ik.
Avir siB BUly ^ j'o ;ko/ ;jh
wkor T[FZgo Bk ubD ekoB G[Zb/
j'J/ jB ns/ wkfJnk d/ ekoB,
GNeD ekoB T[jBK B/ gqG{ B{z
gSkfDnk BjhA j?.
eyku suDwKru ^ fi; d/ fjod/ ftu
nzfwqs dk fJe P[X nyo, gftso
Bkw t; frnk j?.
978
979
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.1, 355
Avru awar
ijin isir swjI jin sir sj
iqin Puin goeI tin fun go
iqsu ibnu dUjw tis bin dj
gurmuiK swcy gurmukh se
swcY drbwir s darbr
scw Arju sa arj
scI Ardwis sa ards
mhlI Ksmu mhl khasm
suxy swbwis sune sbs
qyrw qwx ter tn
qUhY dIbwxu th dbn
scu nIswxu sa nsn
ikAw hau AwKw ki h kh
AwiK vKwxI kh wkhn
qUM Awpy jwxih t pe jn
srb ivfwxI sarb widn
980
981
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
koit auDwry ] kir ikrpw guru myil
ipAwry ] 7 ] iksu AwgY pRB quDu
swlwhI ] quDu ibnu dUjw mY ko nwhI ]
ijau quDu BwvY iqau rwKu rjwie ]
nwnk shij Bwie gux gwie ] 8 ]
A.g.m.1, 686
Avru awar
982
983
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mlwr mhlw 3 ] jIau ipMfu pRwx
siB iqs ky Git Git rihAw
smweI ] eyksu ibnu mY Avru n
jwxw siqguir dIAw buJweI ] 1 ]
mn myry nwim rhau ilv lweI ]
984
985
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
986
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kUiV muTI kr mutthi
987
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
^ ;Zu/ gqG{ B{z dksK fdzfdnK E[V
BjhA j[zdh go E'V^fts/ b'e dksK
b? e/ w[eo iKd/ jB. T[j nkgD/
ihtB d/ w{b^gqG{ B{z BjhA ;wMd/.
;u Bkb i[VB bJh ihtK dh ohM
th BjhA g?dk j[zdh. gqG{ s'A fpBk
j'o nk;o/ dh Mke ftu GNe e/
e[okj/ gJ/ ofjzd/ jB.
gurmiq jwqI ^ r[ow[y fdB oks
ikrd/ ofjzd/ jB, Gkt wkfJnk s'A
;[u/s ofjzd/ jB. r[o{ dh ws
d[nkok T[jBK B/ ;Zu/ gqG{ ftu fbt
brkT[Dh ikD bJh j?.
kUVy AwvY kUVy jwvY ^ wBw[y iht
o{g fJ;soh e{V ftu jh izwdh j?
ns/ e{V ftu wodh j?.
kUVy rwqI kUVu kmwvY ^ T[j e{V
(wkfJnk d/ w'j) ftu jh ozrh
ofjzdh j? ns/ wkfJnk d/ w'j dk
jh tDi eodh j?. e{V dh jh
ewkJh eodh j?.
gurmuiK suriq smweI hy ^ i' iht
Ppd d[nkok gqG{ B{z fwb g?Ad/ jB,
T[j gowkswk dh dorkj ftu
gqtkB uVQd/ jB ns/ T[jBK dh
;[os r[o{ d[nkok gqG{ ftu ;wkJh
ofjzdh j?.
kUiV muTI TgI TgvwVI ^ fijVh
fit/A
T[iV
tkVh
tkVh
988
989
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bzfxnk ik ;edk.
r[o{ d/ nB[;koh j'D Bkb wB[y d/
nzdo nkswe ikrosk T[gidh
j?, BjhA sK nkgD/ nXko *s/
ofjD tkb/ nkgDh neb s'A X'yk
yk iKd/ jB, iK G[y/ Bzr/ ofj e/
shoEK T[FZs/ GNed/ fcod/ jB.
Bkw s'A fpBk PKsh BjhA nkT[Adh.
fJj Bkw r[o{ s'A fwbdk j?.
jo quDu BwvY jo td pw
awar nh re ko
so prvwnw so parwn
kwrx
smrQ
Apwrw
990
991
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sdw suKu hoie ] 4 ] khq nwnku
kvn ibiD kry ikAw koie ] soeI
mukiq jw kau ikrpw hoie ]
Anidnu hir gux gwvY soie ] swsqR
byd kI iPir kUk n hoie
] 5 ] 1 ] 10 ]
A.g.m.3, 1261
Avrnu awran
iehu mnu igrhI man girh
iehu mnu audwsI man uds
iehu mnu cMclu man al
iehu mnu bYrwgI man brg
mwieAw mmqw mi mamt
so pMifqu so pdit
jo iqhW guxw kI pMf auqwrY
jo tih gun k pd utr
Anidnu eyko nwmu vKwxY
andin eko nm wkhn
sdw Algu rhY inrbwxu
sad alag rah nirbn
so pMifqu drgh prvwxu
so pdit darg parwn
Avrnu ^ toB nkPow ofjs,
uko toBK tkb/ ftseo/ s'A ofjs,
p/iks.
iehu mnu igrhI ^ j/ gzfvs` fJj
d; fe fJj wB rqfj;Eh j?, xo
d/ izikbK ftu cf;nk ofjzdk j?.
iehu mnu audwsI ^ iK fJj wB
;z;kfoesk s'A T[gokw j?, fBob/g
j?.
iehu mnu cMclu ^ edh wB wwsk
ftu g? e/ uzub j' iKdk j?.
iehu mnu bYrwgI ^ edh fBob/g j'
e/ T[FZuh ;[os ftu ezw eodk j?.
wB d/ nkgD/ t; e[M th BjhA.
joh d/ j[ew nB[;ko fJ; dh
pDktN pDdh j?.
mwieAw mmqw ^ wkfJnk dh wwsk
gowkswk B/ nkg jh bkJh j?.
wkfJnk dh wwsk dk j[ew d/ e/
nkg jh irs dh ouBk ehsh,
f;qPNh g?dk ehsh j?.
so pMifqu jo iqhW guxw kI pMf auqwrY
^ n;b gzfvs T[j j? i' nkgD/
f;o s'A wkfJnk d/ fszB r[DK oi',
;s' s/ sw' dh gzv T[sko fdzdk j?.
Anidnu eyko nwmu vKwxY ^ jo o'i,
jo t/b/ fJZe' Bkw, joh Bkw
igdk j?. T[;/ dk fpnkB eodk
j?.
992
Av`l awwal
ivSySx
ijs nMU vilAw nw jw sky;
byFMgw,Av`lVw,
AnoKw, v`KrI qrHW dw
993
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ivc kVwhI ql ql jwvy qilAw nMU cw ql
dw
wi krh tal tal jwe tali n tal
d
nt~bVk a'walr
ftP/PD
i' ;wM ftu Bk nkt/, fBokbk, nB'ykl
wkVk, p[ok
994
ntZbk awwall
995
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
NzrK bzC/ dhnK s/I j' uZbhnK Bh
tg le d tez ho all n
goQ/ ftu e?d' nkD gZr wko/
pre wi kdo n pag mre
Aivgq awigat
Aivgq awigat
ftP/PD
wB pkDh s'A go/, Bk ikDh ik ;eD
tkbh jkbs, i' ikfDnk Bk ikt/
AQwh ath
Asgwh asg
AgwD boD agd bd
Aivgq ^ wB pkDh s'A go/, Bk
ikDh ik ;eD tkbh jkbs, i'
ikfDnk Bk ikt/.
pwrwvwr Apwr hY ^ gowkswk d/
nko gko, ;ko/ c?bkU dk e'Jh
nzs BjhA, fJj ngko, nzs ofjs
j?, fiZE/ e'Jh nk ik BjhA ;edk.
Awid AMq prjMq ^ fJ; dk nkfd s/
nzs BjhA j?, fi; dh tfvnkJh th
pj[s tZvh j?.
AQwh ^ fi; dh Ekj Bk nkt/,
fi; gkDh dk j/mbk gZsD B bZG/,
p/nzs, fijVk ikfunk Bk ikt/, i'
996
AivnwsI awins
ftP/PD
BkP Bk j'D tkbk
AivnwsI
Aivgqu
AivnwsI awins
awins
awigat
nftBk;h nftrs gqG{ ;dk fBowbk
j?. ;zsK d/ w/b Bkb ;'jkr j?, nktD
ikD BjhA, ;op f;fX Bt fBfX j?,
e'Jh T{B BjhA. r[o Ppfd, r[o
pufB ftu nBzd j?, ;'jkr j?.
dh ids d dis
bcin jwxY baan jn
iQru sMqn sohwgu thir stan sohg
Andu anad
suKvMqI sukhwt
mwxu mhqu mn mahat
hir jsu har jas
nv iniD nav nd
997
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AivnwsI ^ BkP Bk j'D tkbk.
998
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
b`cy dy jnm smyN lwgIAW leI vDweI
insicq huMdI hY pr dweI Tok vjw ky
rupey dy nwl hor lwg vI lY jWdI hY[
ijs Gr muMfw hoieAw hovy ieh lwg auh
AVI nwl lNYdI hY[ jo lok kMjUsI krdy
hn auhnW nMU Bry bzwr KuAwr krdI
hY[
pMj rupeIey rok,
ngwry dI cot,
AVI ar
nWv iesqrIilMg
ij`d, bihs; kSt
999
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AVI ar
qUM krynw AY AVIAW t kren ar
myrI gu`q qyry h`Q
mer gut tere hath
qyrI dwVI myry h`Q
ter dr mere hath
rKxw qW r`K rakhn t rakh
C`fxw qW C`f hadn t had
mhIEN qyry Gr v`sIAW vy
mah tere kr wass we
hor koeI ktdI nw hor ko katd n
nkT[Dk n
fefonk
nk rJ/, gj[zu rJ/
fJes[ NKv?
tDikfonk e/
nkfJ
fBeb?
1000
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
g[oksB iBw ;kyh,
nkT[Dk n
fJes[ NKv? nkfJ fBeb? tDikfonk e/
ikat td e nikl wanjri ke
BkfJe e/ pkfo nkfJ p?m/
nik ke br e bthe
b'e pj[s[ w[pkoyh d/tfD nktfB
lok bt mubrkh dewan wan
nbsk gkt? alt pw
ik bj[Vk fdB[ j'fJnk
j lr din hoi
Ufj T[fm rfJnk xfo
uth g kr
G[y bZrh yoh pj{s[
pkh lagg khar bt
n;kvh ypo feS[ B bJh
asd khabar kih na la
nkgDh j{fJ jtkfJ Bkfb T[fm rfJnk
pn he hwe nl uth g
nkfJnk i
ftP/PD
gj[zfunk, g?dk j'fJnk, Nefonk
1001
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
itkBh w'ebh, oki j? u{ue/ dk
jwn mokl rj h ke d
nkt' fe;/ dh eh gotkj w?B{z
wo kise d k parw mn
w?A sK X{ e/ gbzx s'A ukfJ ;[ZNK
m t t ke plg t e sutt
nkfJnk feXo'A fJj pkdPkj w?B{z
i kdr bd mn
fJe/ p'bdk gho prdkd r[rk
ike bold pr bagdd gugg
w/b/ nkD p?mk tkfo;Pkj w?B{z
mele n bth wris mn
AweI AwigAw gi
nWv iesqrIilMg
hukm hoieAw
jW AweI AwigAw
pRBU bulwieAw,
hoey inmwxW qUM c`l voey[
AwgY swihb lyKw mWgY,
qW qMU vI kuJ kr voey[
khY husYn PkIr rbwxw,
j gi prab buli
AweI AwigAw gi
1002
fefonk ftP/PD
op dh woIh s'A pr?o, gowkswk d/
j[ew d/ T[bN
1003
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j'o[ gb? pzfB BkjhA
hor pall bn nh
nk; s
BKt fJ;sohfbzr
T[whd, sKx
nk;ok.
fJj oydh j? pzBQ fdb fJB;kB
dk,
J/; fpBk fdb N[ZN fyAv g[Av
iKtdk.
ukj/ j't/ okm, ;{o nfiZs j',
1004
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
nk; s
|Ib fazal
Ikfbw B|; ehsk pj[s y[nko w?B{z
zlim nafs kt bt khur mn
e?d fjo; EhA eohA nkIkd oZpk
qd hirs th kar zd rabb
ep{b kabl
|fonkd farid
1005
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
]2]
srb
inrMqir
qumih
prswid
imitE
AigAwnw
pRgt Bey sB TweI ] 3 ] soeI
igAwnI soeI iDAwnI soeI purKu
suBweI ] khu nwnk ijsu Bey
dieAwlw qw kau mn qy ibsir n
jweI ] 4 ] 8 ]
A.g.m.5, 610
Aws s
qyrI AkQ kQw ter a'kath kath
kQnu n jweI kathan na j
gux inDwn suKdwqy
gun nidn sukhdte
so so krm so so karm
krq hY pRwxI kart h prn
jYsI qum iliK pweI
js tum likh p
drsnu dyiK AGweI
darsan dekh ag
srb inrMqir sarb nirtar
qumih smwny tum smne
Aws ^ T[whd.
Aws pujweI ^ j/ gqG{ ` fi; d/
fjod/ ftu s{z t; frnk j?A, T[;
dh nk;, T[whd g{oh eo fdZsh
j?. s{z nkgD/ dk;K B{z ed/ BjhA
G[Zbdk feT[Afe s/o/ uoBK dh X{V
T[jBK Bz{ uzrh bZrdh j?.
qyrI AkQ kQw kQnu n jweI ^
gowkswk s/oh nefj wfjwk
fpnkB BjhA j' ;edh.
gux inDwn suKdwqy ^ j/ r[DK d/
yIkB/, ;[y
Z K d/ dks/, s/oh tfvnkJh
;G s'A T[~uh j?, s{z ;G s'A tZvk j?A
ns/ ;GBK dk wkbe j?A.
so so krm krq hY pRwxI jYsI qum
iliK pweI^ iht T[jh eow eodk
j? fij' fijh feos, fbys
gowkswk B/ T[; d/ GkrK ftu
fby e/ gk fdZsh j?.
drsnu dyiK AGweI ^ fi; ;/te B{z
gowkswk B/ nkgDh ;/tk Grsh
dh dks pyPh j'Jh j?, T[j ;/te
T[; dk doPB eoe/ oi iKdk j?,
PKs fus j' iKdk j?.
srb inrMqir qumih smwny ^
gowkswk nkg ;G ihtK ftu
uzrh soQK Gog{o j?.
1006
1007
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nbh j?do, ;hjoch,
nk; s
AwskI k
BKt fJ;sohfbzr
gqhs, gq/w, fbtbhBsk
1008
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nk;zC s
BKt fJ;sohfbzr
skD, ;fsnk, skes
myhIvwl mehwl
s te tn ktd j rah h
sohxI son
rWJw hIr rj hr
AwskI ^ gqhs, gq/w, fbtbhBsk.
lylY mjnUM ^ b?bk s/ wiB{z dk
fgnko ukoK fdPktK ftu ikfDnk
frnk j?.
ssI puMnUM ^ ;Z;h s/ gzB{z
tZy'^tZyohnK iksK d/ j[zfdnK th
gqhstkB d';s j'J/ jB.
myhIvwl no sohxI ^ nkgD/ fgnko/
wjhtkb B{z fwbD bJh ;'jDh o'I
oks B{z dfonk ftu so e/ fwbD
1009
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wkce g?Ad/ jB ` d[ZX djhA wZyD d/
f;o s/ jh gzikphnK dk pb ;h.
d/P dk ib g"D row s/ y[Pe j'D
eoe/ rowhnK ftu nfs y[Pe
rowh g?D eoe/ s/ ;odhnK ftu
nfs y[Pe ;odh g?D eoe/ ;kv/
nk;D san
BKt g[fbzr
rZdh, p?mD bJh pDh EK
1010
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
GkJh pkbk iBw ;kyh,
nk;D san
nkgD/ nk;D nkfJnk
pne san i
d;s g';sh bhsh dast post lt
s?B{z ;G e[S o';B j?
tn sb kuh rosan h
i' e'Jh ;kfjp dk j[ew wzBdk j?
jo ko shib d hukam mand h
;'Jh r[ow[fy j? so gurmukh h
;e fbnkt/ ;' p/w[y j?
sak liwe so bemukh h
nk;sK st
BKt g[fbzr
dfjbhi, po{zj, fdjbh
n ko pr n st rakhn
nk;sK st
1011
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkgDh uPw ftu T[j s{|kB oyDK
pn asm wi tfn rakhn
;kJhnK fijVk e[b nkbw dk oZp ;Zuk
s jr kul lam d rab sa
J/ w?A fBs Ud/ ;jko/ dk wkB oyDK
e m nit de sahre d mn rakhn
nk;wkB smn
BKt g[fbzr
nkekP, nzpo, |be
nk;wkB smn
1012
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nk;ok sr
BKt g[fbzr
UN, ;jkok
:kok.
bG/ EK Bk f;o b[ektD/ B{z,
fcoK ftu ijkB d/ b[ZN :kok.
fgnk fBs xpoKtdk ihn
w/ok,
c[o/ e'Jh skthI Bk r[ZN :kok.
Awsw s
BKt fJ;sohfbzr
T[whd, nk;, fsqPBk
1013
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ijau sUrj iDAwn Ailpq qrwey]
Sbd surq sqsMg iml gur cyly dI
sMD imlwey] cwr vrn gurisK hoie
swD sMgq sc KMf vswey] Awp
gvwey qMbol rs Kwie cbwie su rMg
cVwey] iCA drSn qrsn KVy
bwrh pMQ grMQ sunwey] iCA ruq
bwrh mws kr iek iek sUrj cMd
idKwey] bwrh solh mylky ssIAr
AMdr sUr smwey] iSv SkqI nUM lG
kY gurmuK iek mn iek iDAwey]
pYrIN pY jg pYrIN pwey ]6]
vwrW BweI gurdws, 6
Awsw s
inrws nirs
pwxI AMdr kvl pn dar kawal
Sbd surq abad surt
swD sMgq sc KMf vswey
sd sgat sa khd wse
Awp gvwey p gwe
iCA drSn he daran
iCA ruq he rut
bwrh mws br ms
bwrh solh br sol
1014
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bJh ;[Dd/ gVQd/ jB, T[; B{z gqkgs
eoB bJh yVQ/ so;d/ jB.
iCA ruq ^ p;zs, rqhyw, gkt;
(toyk), ;od, j/wzs, fPPo.
bwrh mws ^ u/so, t?;ky, i/m,
jkVQ, ;kT[D, Gkd'A, nZ;{, ese,
wxo, g'j, wkx, crD. S/ o[ZsK
ns/ pkoK wjhfBnK ftu fJe'
;{oi ns/ fJZe' uzd fd;d/ jB.
bwrh solh ^ g[okDK ftu fJe fJe
wjhB/ dk tZyok ;{oi ebg e/ 12
;{oi wzB/ rJ/ jB ns/ uzdowk
dhnK 16 ebktK B{z w/b e/ r[ow[yK
B/ uzd ;{oi B{z fJe' eo fdZsk j?.
12 ;{oi ^ fJzd,q Xksk, Gr, g{;k,
fwqs, to[D, no:wk, nzP,[
ftt;_s, s_;k_ , ;ftsk, ftPB{. uzd
dhnK 16 ebktK^ nfwqsk, wkBdk,
g{;k, g[f;_, s[f;_, ofs, fXqfs,
PfPBh, uzfdqek, eKfs, i:'s;Bk,
Pqh, gqhfs, nzrdk, g{;Dk, g{oDk.
Aws s
BKt fJ;sohfbzr
fJZSk, wBPk
s s kare sb ko
r[opkDh
d/
fJ;
Ppd
ftu
AiBmwnu abimn
1015
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Aws ^ fJZSk, wBPk.
hukmY bUJY inrwsw hoeI ^ d[BhnK
ftu jo/e iht nk;K jh nk;K
pDkT[Adk j?, fijVk wB[y op dh
oIk ;wM b?Adk j? T[jh nk;K d/
ikb ftu'A fBeb e/ fJZSk ofjs iK
nk;K s'A ;[szso j' ;edk j?.
so jwgY jwgwvY ^ ;koh b'ekJh
nk;K d/ ikb ftu |; e/ wkfJnk
d/ w'j dh BhAd ;[Zsh gJh j?. T[jh
wB[y fJ; BhAd ftu'A ikrdk j?
fi; B{z gowkswk nkg irkT[Adk
j?. T[;/ B{z jh frnkB j[zdk j? fi;
B{z joh ws d/t/.
nwmy iqRsnw Agin buJY ^ fsqPBk dh
nr gowkswk d/ Bkw okjhA jh
p[Mdh j?. fJj Bkw th T[; wkbe
(gqG{) dh oIk Bkb fwbdk j?. r[o{
B/ fi; B{z gqG{ d/ Bkw dk f;woB
f;yk fdZsk T[; dh wkfJnk tkbh
G[y fwN rJh. gqG{ d/ Bkw s'A
fpBK wkfJnk tkbh G[y d{o BjhA
j[zdh.
sbdu pCwnu ^ irs ftu gowkswk
dh f;|s ;kbkj eod/ ofjDk
ukjhdk j?. fJ; eb:[r ftu r[o{
d/ Ppd B{z thukoBk ukjhdk j?.
cUkY AiBmwnu ^
gowkswk
dh
Awsw s
BKt fJ;sohfbzr
fJZSk, nk;
1016
1017
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibKu kw mwqw jg isau lUJY ^ i'
wB[y r[o{ d/ dZ;/ T[gd/P B{z BjhA
;wMdk T[j wkfJnk dh Ifjo
ftu ofunk j'fJnk b'eK Bkb
MrVdk f|odk j?.
aUqm sMgiq ^ r[o{ dh Pq/PN
;zrs. wB[y T[FZsw ;zrs eoe/
T[FZsw j' iKdk j?.
Avgx DovY ^ Bkw nzfwqs dh
;jkfJsk Bkb r[DK tb I'o Bkb
:sB eodk j?, n"rD X'Adk j?.
ibnu gur syvy shju n hovY ^ fpBk
r[o{ dh ;/tk ehfsnK (j[ew
wzfBnK) nksw nBzd BjhA j[zdk.
;fji nt;Ek nkswk dh T[j
jkbs j? i' fszBK r[DK s'A T[FZuh
n;bh frnkB tkbh jz[dh j? fi;
ftu nkswk PKs s/ nv'b j' e/
nkgD/ o{g ftu fNe iKdh j?.
nk;k dh tko s d wr
BKt fJ;sohfbzr
nkfd rqzE ftu Pkwb r[o BkBe d/t
ih dh ;b'eK ns/ gT[VhnK tkbh fJe
ouBk fi; ftu e[M ;b'e r[o{ nzrd
d/t ih d/ th jB
nk;k dh tko s d wr
nk;k dh tko dk ehosB nzfwqs t/b/
s d wr d krtan mrit wele
1018
d/jh
ftu
nk;k$wD;k,
1019
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
joy$;'r d/ d[tzd ubd/ ofjzd/ jB.
wBw[y d{i/ GkfJ ftu nkgDk ihtB
fBjcb fpsk fdzdk j?. ;fsr[o d/
nBjd Ppd Bkb r[ow[y rkvh okj
T[~s/ ub e/ ;ko/ izikbK s'A pu iKdk
j?.
1020
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[ow[y ;fsr[o dh feogk Bkb,
;fsr[o d/ Ppd Bkb oki :'r XkoB
eodk j? ns/ ;z:'r$ft:'r d/ d[tzd s'A
T[~go T[mdk j?.
d[y$;[y,
joy$;'r,
Boe$;[or,
Gbk$p[ok, nk;k$wB;k ;G d[tzdK T[~s/
ekp{ gk b?Adk j?. fJ; d?th nt;Ek
ftu fjzd{$w[;bwkB dk d[tzd th \sw
j' iKdk j?.
1021
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fBwosk ;G nZr/ fBtzd/, fwZmk
p'bd/, g?oK dh X{V ;dtkT[Ad/ jB.
]4]1]
A.g.m.4, 1262
Awsw mnsw s mans
kuil lwgI gwrI kul lg gr
prsUiq n krIAhu parst na kar
iqsu ibDvw kir mihqwrI
tis bdw kar mtr
ivic haumY BIiq krwrI
wi hm pt krr
Awsw mnsw ^ nkPk L T[whd. i'
nkT[D tkb/ ;w/A Bkb ;pzX oydh
j?. wB;k L T[j T[whd iK ykfjP
i' toswkB ;w/A Bkb ;pzX oydh
j?.
kuil lwgI gwrI ^ fi; wB[y
joh Bkw ft;ko fdZsk
gowkswk dh :kd G[bk fdZsh
T[jBK dh ;koh e[b ebzfes
iKdh j?. T[jBK d/ ykBdkB
pdBkwh, ebze brdk j?.
B/
j?,
j?,
j'
B{z
1022
A.g.m.1, 635
Awsw mnsw s mans
krm Drm bMDkwrI
karm trm badkr
1023
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibnsY nwmu ivswrI
bins nm wisr
krm sBy vykwrI
karm sbe wekr
krm krhu sMswrI
karm karo ssr
AMqir mYlu ivkwrI tar ml wikr
mwkurI BweI mkur p
aUNfI isr kY BwrI d sir k pr
durmiq GxI ivgUqI BweI
durmat kn wigt p
dUjY Bwie KuAweI dj pe khu
Awvxu jwxu rhweI wan jn rah
gur ibnu gur bin
mgu n pweI mag na p
kUVu boil kr bol
ibKu KweI bikh kh
jlu mQIAY jal math
jlu dyKIAY BweI jal dekh p
iehu jgu eyhw vQu jag eh wath
Awsw mnsw ^ T[whd s/ fJZSk.
Awsw mnsw bMDnI BweI krm Drm
bMDkwrI^ T[whd ns/ fJZSk pzXB
1024
AwswVu sr
BKt g[fbzr
jkVQ dk wjhBk
1025
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jh b[Dd/ jB, eNd/ jB.
ivgucIAY
du
pe
1026
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[wo o{gh oks gSskT[AfdnK bzx
iKdh j? ns/ irs s'A ikD bZfrnK
th Bk^T[whd j' e/ jh iKdh j?.
AwswVu Blw sr pl
n;kV[$jkV d/ wjhB/ ;{oi$rrB
sgdk j?. ntrDK ftu c;h fizd
d[ZyK nZr/ pZXh j?. ;u dh ;kXBk
Bkb ;[y fwbdk j?. fJj ihtB$ woD
T[; gqG{ dh oIkn ftu j?.
1027
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fwbdk j?. ;[y T[[;/ B{z jz[dk j?,
fijVh ;Zu B{z ;zGkbdh j?. i'
wB[y gowkswk dk Bkw nkgD/
fjod/ ftu t;kJh oydk j?, T[;
B{z fJ; ihtB^;co ftu jkVQ dh
efjo dh sgP tork ftekoK dk
;/e g'j BjhA ;edk.
n"yVk Jh.
nkPe aq
ftP/PD
p/jZd fgnko eoB tkbk, gq/wh
e/
nkPe ak
n?B nkPeK T[s'A Gh pDhA nkPe
n k utt p ban aq
fJj fJPe ewktDk n"yVk Jh
ik kmwn khr
jEhA nkgDh yb T[X/V d/Dh
hatth pn khal udr den
;{bh ;h; bNektDk n"yVk Jh
sl ss latkwn khr
doPB daran
B/I/ dh B'e ;tko j' e/
neze d nok te swr ho ke
1028
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wzvokT[Ad/ j'J/ gszr/ tKr nkgD/ nkg
B{z ;kVd/ jB. fit/A ;w[zdo d/
ftueko bfjoK T[mdhnK jB, d[Zy
d/D tkbk fJPe th fJ;/ soQK jh
;skT[Adk j?. fJPe d/ d[ZyK B/ w/ok
;kj^;Zs eZY fbnk j? ns/ j[D e/tb
ykbh ;oho jh pkeh ofj frnk j?.
fJE/ w[Pe s'A Gkt \[Pp', wfje j?
ns/ sczr dk noE j? s'g, pzd{e.
nkPe ak
n?B nkPe nkD wP{e fwbd/
n ak n mask milde
fiT[A wbh Gp{s wbzrK
ji mal pabt mlg
x'b
bk}oIhnK B{z,
fgbkJ/
1029
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
}oI
d/D?.
tkfbnK
B{z
Ijowko
1030
AwSk aq
1031
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
JUty lYNdw hY[ pr pIG JUtdy donyN jxy
ifg pey hn Aqy ckxwcUr ho gey hn[
Bwv ArQ ieh hY ik ijMdgI dw AnMd
lYNdy jdoN dovy iQVk gey qW qbwh ho
gey[
au~cIAW lMmIAW
twhlIAW vy aie,
ivc gujrI dI pING
mwhIAw bylIAw aie,
AwSk qy mwSUk
bu`ly Swh, 58
AwSk aq
1032
nkPBkJh n
BKt fJ;sohfbzr
tke|hns, d';sh, :koh
nkPBkJh n
1033
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
tkJ/ ;ys j? :ko i[dkJh s/oh
we sakht h yr jud ter
eIk kaz
oIk raz
y[dkJh khud
AwSRm ram
BKt g[fbzr
ofjD dk fNekDk, fjzd{ ws nB[;ko
ihtB dh nt;Ek, fi; d/ uko G/d,
uko toD jB ^ pqjwuoi, rqfj;E,
pkBgq;s ns/ ;zfBnk;
]19]
jogI yog
jMgm jgam
vrn
nwm
pMQ
dgy
sryvVy srewre
idgMbr digbar
bRhmx brman
SwsqR vyd purwx lVwey
str ved purn lre
Kt drSn khat daran
bhu vYr b wr
CqIs pwKMf hats pkhd
krwmwq kwlK lptwey
krmt klakh lapte
1034
bhu rUp b rp
;[DkJ/.
kiljug kalyug
AwSRm ^ ofjD dk fNekDk, fjzd{
ws nB[;ko ihtB dh nt;Ek,
fi; d/ uko G/d, uko toD jB ^
pqjwuoi, rqfj;E, pkBgq;s ns/
;zfBnk;.
sinAwsIAW ^ fsnkrhnK.
jogI ^ :'rkfGnk;h. irs ftu
tZvh frbkBh (t?o, fto'X s/ G/yK
dh pj[^frDsh) T[m gJh, uko
toB (yZsoh, pqkjwD, t?P s/
P{do), uko nkPow (pqjwukoh,
rqfj;sh, pkBgq;sh s/ ;zfBnk;h)
g?dk j' rJ/. ;zfBnk;hnK B/ 10
ns/ i'rhnK B/ nkgD/ 12 gzE
ekfJw eo bJ/.
jMgm ^ i' fJe EK Bk fNe/,
P?tws dk fJe f|oek i' i'rhnK
dh Pkyk j?, izrw f;o T[~s/ ;g
dh ezi dh oZ;h ns/ Xks{ dk
uzdowk gfjBd/ jB. ezBK ftu
w[zdoK dh EK fgZsb d/ c[Zb w'ogzyK
Bkb ;i/ j'J/ XkoB eod/ jB.
sryvVy ^ T[gd/Pe, i' T[gd/P
1035
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
S/ w[y ;e{b yN doPB iK yN
Pk;so BK Bkb g[eko/ iKd/ jB ^
fBnkfJ, t?P/Pe, ;Ky, :'r,
whwK;k ns/ t/dKs.
bhu vYr ^ S/ Pk;soK d/ tZy' tZyo/
frnkBK ftu Nkeok j' frnk.
CqIs pwKMf ^ fiBQK ftu pqkjwDK
B/ nkgD/ e'b'A SZsh gqeko d/ gkyzv
obk fdZs/.
krwmwq kwlK lptwey ^ Xkr/
sthsK, wzsoK o{gh dtkJhnK ns/
eokwksK dh ekby B/ fJjBK ;G
B{z fbp/V e/ oy fdZsk.
bhu rUp krUpI Gxy idKwey ^ fJe
o{g (fJZe' eEB) d/ eJh eJh Gkt
ns/ G/y, Gb/ p[o/ d/ o{g ftu
eEB eo fdZs/.
kiljug ^ ebi[r ftu ;G b'e
Gow G[b/fynK d/ uZeo ftu g?
rJ/.
nkj
BKt fJ;sohfbzr
p/p;h ftu Gfonk jT[ek
jho tkfo;, ^
nkj
1036
j?.
1037
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s{z sK epo s/ w"s ft;kohnk Jh
t t kabar te mt wisr
r|bs \kp dh ftu }[bkw ;[s'A
gaflat khb d wi gulm sutto
pkIh ftu p/j'Ph d/ jkohnk Jh
bz wi behos de hr
Awhr pwhr r pr
nWv puilMg
kMm-DMdw, GrylU kMm-kwj
Awhr pwhr r pr
wd
ipMf dI ijMdgI ivc Anyk kMm-DMdy huMdy
hn[ kMm-DMidAW dI vMf kIqI huMdI hY[
ieh vMf iesqrI qy purSW ivc vI kIqI
jWdI hY[ purSW dy KyqI Awid nwl
sMbMiDq kMm Aqy AOrqW ny GrW dy kMm
krny huMdy hn ijvyN cOkw-cu`lHw, fMgr
sMBwlxw Aqy gohw kUVw Awid[ kMmkwj nMU Awhr-pwhr vI ikhw jWdw hY[
v`KrIAW
jwqIAW
ivc[
iesqRIAW Gr dw culHw- cOkw,
rotI-tu`k, gohw-kUVw, Gr swP
krn qoN lY ky, pSUAW dI sMBwl
qy du`D bwD dy Awhr-pwhr ivc
1038
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jB. r[ow[y dh y'i B/go/ uVQdh j? s/
T[; B{z eosko dk ;z:'r fwbdk j?.
T[;d/ ;ko/ ekoi g{o/ j' iKd/ jB.
1039
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j[D T[; d/ uoBK s/ M[e e/ Grsh
eodh ofjzdh jK.
bsy igRih Awsin ^ id'A s'A fgnko/
gqG{ w/o/ fjod/ xo ftu nk t;/
jB, w/o/ fjod/ o{g nk;D T[go
nk fpoki/ jB, T[d'A s'A w?A f;cs
;kbkj d/ rhs rkT[Adh jK.
Bey suhyly ^ gqG{ B/ w?B{z g{ok r[o{
fwbk fdZsk j? fi; eoe/ w/o/
fwZso ;iD PKs j' rJ/ jB.
(w/ohnK ;kohnK fJzdohnK B{z
nkBzd gqkgs j' frnk j?).
guir kwrj hmry pUry ^ r[o{ B/ w/o/
;ko/ ezw ;ztko fdZs/ jB s/
nkBzddkfJe wkj"b pD frnk j?.
;ko/ ;[y d/D tkbk gqG{ w?B{z fwb
frnk j?.
AwhI h
fefonk
j?, t;dk j?, ofjzdk j?, w"i{d j?, fi;
d/ sB wB ftu joh j?
1040
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 824
AwhI h
praupkwr parupkr
kul smUh kul sm
auDry dre
iKn BIqir khin ptar
mlu lwhI mal lh
ismir ismir simar simar
ibiKAw bikhi
boihQu bohith
Bv swgru pv sgar
DIrau tr
suAwmI sum
AMqrjwmI tarjm
Qwip invwjy thp niwje
1041
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB[y dh ihG ;dk nw'be j' iKdh
j? fi; d/ sB wB ftu gqG{ dh
w"i{drh dk nfj;k; j't/.
kul smUh auDry iKn BIqir ^ gqG{
d/ Bkw f;woB Bkb wB[y dhnK
;kohnK e[bK MN gN so iKdhnK
jB.
mlu lwhI ^ T[j nkgD/ iBwK
iBwK d/ ehs/ eowK dh w?b bkj
b?Ad/ jB.
ismir ismir ^ gowkswk dk Bkw
f;woB eoB tkb/ ;zs Grs
wkfJnk d/ ;z;ko ;kro s'A pV/
nkBzd Bkb gko bzx iKd/ jB.
ibiKAw ^ T[jBK B/ ftfPnK dk
izrb, fJj ;z;ko gko eo fbnk
j?, T[j fJj ;z;ko ;kro gko bzx
rJ/ jB ns/ T[jBK dh ;z;ko
:ksok ;cb r[Ioh j?.
boihQu pwey Bv swgru ^ ;zs Grs
joh d/ nkgD/ jh jB. fJ; bJh
T[jBK ftu wB bkfJnk j?, sK fe
joh d/ uoB fwb ikD s/ T[jBK
Bkb br e/ gko j'fJnk ik ;e/.
fijV/ wB[y gowkswk d/ uoBK dk
ijki uVQ iKd/ jB, T[j ;z;ko
;w[zdo s'A gko bzx iKd/ jB.
1042
nkeps kbat
BKt fJ;sohfbzr
w"s$fenkws T[gozs fwbD
;dhth ihtB, nZrk, gqb'e
tkbk
1043
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ndk eoB d/ ;woE j't/.
e/
ebw
dtks
1044
1045
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Ikb I"e s/ P"e d/ ftu wkfJb
zl zoq te q de wi mil
t/bk nkeps dk ni/ nktDk J/A
wel kbat d aje wn
id'A fwb/rk jZE nkwkb Bkwk
jad mileg hath ml nm
sd'A d/y e/ U; B{z o'tDk J/A
tad dekh ke os n rown
wfjow Pkj* whnK ikwk dkr tkbk
mram m jm dg wl
ukVQ y[zG s/ X'phnK X'tDk J/A
r khub te tb twn
nkebK kal
w/o/.
skes eh J/ gho^gNfenK
dh,
nke/ ;kjwD/ j'o db/o w/o/.
ftP/PD
nebwzd, ;{MtkB
1046
AwkV kar
nWv iesqrIilMg
GumMf, mroV, mjwj, nKrw
mwrdw[
bol pMjwbx dy, II, 305
AwkV kar
ijhVI AwkVW idKwldI
jr kr dikhld
p`t au~qy PoVw burw
pat utte phor bur
hIr dw ivCoVw burw
hr d wihor bur
AVIAl GoVw burw arial kr bur
qlI au~qy kMfw burw
tal utte kd bur
swD mStMfw burw
sd mastd bur
lweI l`g bMdw burw
l lag bd bur
iesqRI nMU mwrdw istr n mrd
eo/A nkeVK ykfJ e/ d[ZX uktb
kar kr khe ke dd wal
fJE/ nkeV s'A Gkt yKd/ ghAd/
ftnesh tb'A ftykJh rJh w;sh j?.
fit/A fe;/ B{z oZi e/ ykD B{z fwb/ Gkt
T[; dhnK ;G Io{osK ;fji/ jh
g{ohnK j' iKdhnK j'D ns/ f;ZN/ ti'A
T[j ftjko dk ;dkuko G[Zb ikt/.
oKM/ dhnK GkphnK T[; d/ ftjb/ s[o/
1047
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fcoB ns/ ;\s fwjBs s'A GZiD
eoe/ sknB/ fdzdhnK efjzdhnK jB
fe s/ohnK w;shnK s?B{z p?m/ fpmkJ/
B{z ykD B{z uzrk u'yk fwbD eoe/ jB.
;kvhnK PoheDK ;kB{z j;dhnK jB.
s{z ;kv/ bJh ebze j?A. id'A fJ; w"i
pjko tkb/ xo'A fBeb/Ark fco s?B{z
gsk bZr/rk, s{z G[Zyk wo/Ark. feT[Afe
fiBQK ftneshnK B{z G?VhnK nkdsK
j[zdhnK jB, ;kohnK \besK Gkt
;ko/ b'e T[jBK s'A d{o BZ;d/ jB.
1048
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
tkfo;Pkj
nkeV
whnK,
BjhA
eo'
1049
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
|on"B i/fjnK tb fXnkB ehi/
farn jehi wal tin kje
Awkwru kr
BKt g[fbzr
;o{g, ;{os, pBktN
AYsw bUJhu s bj
1050
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
1051
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;Zu/ joh dk Bkw wB ftu t;dk
j?. fiBQK d/ wB ftu fJ; gqeko
dk gq/w j?, T[j tZv/ GkrK tkb/
jB.
AwkI k
ftP/PD
j[ew Bk wzBD tkbk, nkfrnk Gzr
eoB tkbk, pkrh
je ko p gane k ptsh ta k
how
igdV giddar
1052
AwKih kh
fefonk
nky oj/ jB, toBD eod/ jB
AwKih kh
AwKih brmy kh barme
AwKih ieMd kh d
AwKih gopI qY goivMd
kh gop t govd
AwKih eIsr kh sar
AwKih isD kh sd
1053
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AwKih dwnv kh dnav
AwKih dyv kh dev
suir nr muin sur nar mun
jyvfu BwvY jewad pw
qyvfu hoie tewad hoe
nwnk jwxY nnak jn
swcw soie s soe
boluivgwV bol wigr
isir gwvwrw gwvwru
sir gwr gwr
AwKih ^ nky oj/ jB, toBD
eod/ jB.
AwKih brmy AwKih ieMd ^ eJh
pqjwk ns/ eJh fJzdo nekb
g[oy dk nzdkIk brkT[Ad/ jB.
AwKih gopI qY goivMd ^ eJh
r'ghnK ns/ eJh ekBQ gowkswk
dh nw'besk dk nzdkIk brkT[Ad/
jB.
AwKih eIsr AwKih isD ^ fPt
ns/ f;X g[oP th nekb g[oy dk
fJj' nzdkIk brkT[Ad/ jB.
AwKih dwnv AwKih dyv ^
gowkswk d[nkok f;oi/ fezB/ jh
ns/
ns/
T[;
dk
AwKxw khn
ikirAw
kihxw, d`sxw; pRyrnw
1054
1055
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mhlu KuAweIAY ] sBu jgu TigE
Tig AweIAY jweIAY ] qn mih
iqRsnw Aig sbid buJweIAY
] 19 ]
A.g.m.2, 147
AwiK kh
sunix n rjy kMn sunan na rajje
kan
AKI dyiK n rjIAw
akh dekh na rajj
BuiKAw BuK n auqrY
pkhi pkh na utr
ivxu scy win sae
sBu kUVu sb kr
kUVu kmweIAY kr km
ivxu scy kUiVAwru
win sae krir
bMin clweIAY ban al
ivxu scy qnu Cwru
win sae tan hr
ij pYJY KweIAY je pj kh
nkfy ^ nkyDk, efjDk, rZbK
eoBk.
nkyD[ nkfy ^ w{zj rZbK eo eo
1056
bu`ly Swh, 27
AwKy lgxw khe lagn
jy qMU swfy AwKy l`gy qYnMU qKq
bhwvWgy
je t sde khe lagg tn takht
bahwge
ijs nMU swrw Awlm FUMfy
js n sar lam tde
qYnUM Awx imlwvWgy
tn milwge
zuhdI ho ky zuhd kmwvyN
zd ho ke zd kmaw
lY pIAw gl lwvWgy
l p gal lwge
AWgin gan
BKt g[fbzr
ftjVk
1057
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mn
mDy
hir
hir
]8]2]5]
rwvnw
A.g.m.5, 1018
AWgin gan
AMqir cwdnw tar dn
AwrwDnw ArwDnu nIkw
rdn ardan nk
kwmu koDu loBu iqAwgnw
km krd lb tign
kIrqn mih jwgnw krtan m
jgn
sBu ikCu nIkw sb kih nk
srnwgnw sarngn
1058
1059
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
punIqw punrip griB n pwvnw ^
r[o{ dk doPB eofdnK jh
gftZso j' ikJhdk j? ns/ c/o,
w[V^w[V e/ i{BK ftu BjhA
nkJhdk. w[V w[V e/ fco i{BK
BjhA gJhdk.
nau iniD iriD isiD ^ T[jBK ihtK
B/ B"A fBZXhnK, foZXhnK, f;ZXhnK,
eokwksh PeshnK gqkgs ehshnK
jB, fijV/ gqG{ d/ wB B{z uzr/ bZr/
jB.
clqu idKwieAw mn mDy hir hir
rwvnw ^ r[o{ B/ fJe u'i, e"se
fdykfJnk j?. fJj feqPwk fe wB
d/ nzdo jh joh d/ w/b dh y[Ph
j?. jo t/b/ gowkswk d/ fwbkg
dk nkBzd wkD fojk j?.
Awgwsw Awgws gs gs
Bkw tkezP
nkekPK T[~s/ j'o nkekP
1060
A.g.m.1, 5
Awgwsw Awgws gs gs
aUcw nwau no
1061
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
^ i/ T[; gowkswk d/ fJ; ;ko/
f;qPNh ft;Eko B{z fbyD dh
;woZEk j't/ sK jh fbfynk ik
;edk j? go T[; dk b/yk fJzBk
ft;fsqs j? fe T[; B{z fbyfdnK,
b/yk eofdnK nkg w[e ikJhdk j?
go b/yk BjhA w[Zedk.
Awpy jwxY Awpu ^ gowkswk nkgD/
nkg B{z nkg jh ;jh noEK ftu
ikDdk j?.
eyqI suriq n pweIAw ^ T[;
gowkswk dh Pbkxk eoB tkb/
Pbkxk eod/ jB go ;wM T[jBK
B{z th BjhA g?Adh fe T[; dh
tfvnkJh fezBh e[ j?.
smud
M swh sulqwn igrhw syqI mwlu
Dnu ^ T[j gksPkj i' ;w[zdoK d/
wkbe j'D ns/ fiBQK d/ e'b wkb
d"bs gjkVK Bkb fwDh ikD tkbh
j't/, T[j th T[; ehVh d/ pokpo
BjhA, fi; B{z s{z fdb'A BjhA
ft;odk.
AMqu n isPqI khix n AMqu ^
gowkswk dhnK f;csK dk e'Jh
nzs BjhA, Bk jh T[; dhnK f;csK
d/ eEB dk nzs j?.
AMqu n krxY dyix n AMqu ^ T[;
gowkswk dh eoDh iK f;oiDk
1062
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkfr g
BKt fJ;sohfbzr
nZr, nrBh
nkfr g
w?A nkfr brk pkbfD
m g lagg blan
gfjb/ fBeVhnK eT[ brh
ple nikr k lag
w?A GT[ ehsk m p kt
i' wsK n;hA fBeV/ ufb ikfjA
jo mat as nikre al jh
beVhnK eh fBnkJh lakkr k
ni
pkp? dh y[;h j'Jh
bb d khus ho
nkfrnk gi
BKt fJ;sohfbzr
fJIkis, j[ew, fwjo
1063
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkfrnk gow/;o eh
j'Jh, i' BkBe Grs[ jkio[
j'nk, sK nzfwqs dk eN'ok
1064
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bkw[, dkB[, fJ;BkB[, ;/tk, f;woB
ftfu oj[
nm dn isnn sew simran wi r
s{ J/jk feofs efo
t eh kirt kar
AwgU g
BKt g[fbzr
w[yhnk, ofjpo
lGwieMdw lgid
g ik nibhd lakar sg
sultn
inbwihMdw nibhd
1065
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pwqSwh iek mulk ivc ^ fJ;/
soQK fJe ;Zuk gksPkj j?, fi;
dh ;kX ;zrs j?, fiE/ T[j wB[y B{z
r[oPpd Bkb i'V e/ Gtib ftZu'A
gko eo fdzd/ jB.
nkr/ ge
fefonk ftP/PD
;kjwD/, nZr/, soZeh eoBk
r[o{ BkBe B/ fejk ;[D T[J/ ;[nkwh,
i' gow/;o BjhA f;wod/, id'A nZr/
ikDr/ sK T[jBK B{z nfijh ;Ik
fwb/rh fit/A X'ph eZgV/ e[ZNdk j?,
s/bh fsb ghVdk j?, fit/A dkD/ uZeh
d/ g[VK ftu gh;/ iKd/ jB. i' Ghy
(fGZfynk) wzr e/ yKd/ jB fsBK B{z
gow/;o dh dorkj ftu gj[zuD T[s/
s;hj/ BjhA ;r'A tfvnkJh fwbdh j?.
fJj ;[De/ gzvs j?okB j' frnk ns/
r[o{ BkBe B{z efjD bZrk L s{z sK ni/
S'Nk pZuk j?, s{z sK wksk, fgsk,
fJ;soh ns/ gfotko dk ;[y t/y.
1066
1067
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swic nwim insqwrw
s nm nistr
AwgY ^ dorkj ftu, gob'e ftu,
gowkswk dh jI{oh ftu.
jobn igRh soBw rUpvMqu juA
o wnI ^ i/
fe;/ wB[y d/ e'b je{ws, IwhB
dh wkbeh, i'pB, xo, fJIs,
;[zdosk ns/ i[nkBh j't/.
bhuqu drbu ^ i/ fe;/ wB[y e'b
pj[s XB, jkEh ns/ x'V/ j'D.
p? nkBh ^ i/ e'Jh wB[y bZyK
o[gJ/ you eoe/ ehwsh bkb w[b
b? nkt/.
AwgY drgih ^ fJjBK uhIK T[~s/
wkD eoB dk eh bkG feT[Afe nZr/
gowkswk dh dorkj ftu fJjBK
ftu'A e'Jh th uhI ezw BjhA
nkT[Adh.
Coif clY
dk wkD
gdkoEK
s[o g?Adk
1068
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJj g;kok M{mk j?. wkfJnk d/
gqGkt nXhB i' b'e w/oh w/oh
eoe/ v[Zp/ jB T[j w{oy y[nko j'
j' e/ w'J/ jB.
swic nwim insqwrw ^ e[M b'e
XB^d"bs, o{g^i'pB dk nfGwkB
eod/ jB ns/ eJh
okik j' e/ ;'jD/ ;'jD/ swkP/ xo
(EhJ/No) pDk e/ w"iK eod/ jB
iK izr ftu fiZsK gqkgs eoe/
nkgDk I'o dZ;d/ jB ns/ eJh
Xkofwe d[BhnK ftu fdykt/ tkbh
ofjDh pDke/ T[~xk j'Dk ukj[zd/ jB
go fJj ;G M{m g;kok j?.
S[Nekok sK e/tb Bkw d/ fgnko
Bkb j'Dk j?. fiBQK B/ r[o{ B{z fwb
e/ ;Zu/ Bkw dh nokXBk ehsh,
T[jBK dk ;Zu/ Bkw ftu i[VB
ekoB gko^T[skok j' frnk.
AW|x an
nWv puilMg
ivhVw, Gr; dys, Awpxw vqn
hY[ p`tIAW ilKdy vIrW nMU Aqy AwlyBoly gu`fIAW ptoly Cf ky kbIldwrI
ivc pYr Dr lYNdI hY[ iesy qrHW sKIAW
shylIAW Aqy BYx BrwvW dw ivCoVw pY
jWdw hY[ shury qorn qoN pihlW swirAW
dIAW A`KW nm ho jWdIAW hn[
1069
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
DI c`lI ibgwny dys
t all bigne des
AsI
cMgIAw
AwcwrI
burIAwh ] mnhu kusuDw kwlIAw
bwhir ictvIAwh ] rIsw kirh
iqnwVIAw jo syvih dru KVIAwh]
nwil KsmY rqIAw mwxih suiK
rlIAwh ] hodY qwix inqwxIAw
rhih inmwnxIAwh ] nwnk jnmu
skwrQw jy iqn kY sMig imlwh
] 2 ] pauVI ] qUM Awpy jlu mInw
hY Awpy Awpy hI Awip jwlu ] qUM
mW mihlW dI rwxI
m ml d rn
p`tIAW ilKdy vIr C`fy
patt likhde wr hadde
Awly qy Boly myrIAW gu`fIAW
le te ple mer gudd
l`Qw nhIN Kyfx qy cwau vy
latth nah khdan te o we
AwcwrI r
fefonk ftP/PD
ezwK eoe/, ukb ubD eoe/
glI
1070
rhih inmwnxIAwh
rah nimnan
qUM Awpy jlu mInw hY
t pe jal mn h
Awpy hI Awip jwlu pe h p jl
qUM Awpy jwlu vqwiedw
t pe jl watid
Awpy ivic sybwlu pe wi sebl
qUM Awpy kmlu Ailpqu hY
t pe kamal alipt h
AwcwrI ^ ezwK eoe/, ukb ubD
eoe/.
n;hA iht o{gh fJ;sohnK rZbK
pksK eoB ftu pj[s uzrhnK
pDhnK j'JhnK jK go eowK eoe/
p[ohnK jK.
mnhu
kusuDw
kwlIAw
bwhir
ictvIAwh ^ wB s'A y'NhnK ns/
ekbhnK jK go pkjo'A ;k|
;[EohnK fd;dhnK jK.
hodY
qwix
inqwxIAw
rhih
inmwnxIAwh ^ i' iht fJ;sohnK
gqG{ d/ gq/w ozr ftu bhB jB ns/
;z:'r ;[y wkD ojhnK jB T[j
pb ftu j[zfdnK j'fJnK th nkgD/
nkg B{z pb ofjs ;wMdhnK jB.
Awcu
BKt g[fbzr
;/e, sgP
1071
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;u fpBk eZuh j?. T[; gqG{ dh
dhfynk fpBK fJj irs fJe ;[gBk
j?.
1072
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Brm BY KMjnu prm p khjan
kwgd kotu kgad kot
rMgin ichn cqurweI
rgan ehan atur
ndI aupkMiT nad upkth
aultI ndI ult nad
khW Gru qrvru kah kr tarwar
srpin fsY sarpan das
dUjw mn mWhI dj man mh
gwruV gur igAwnu grur gur gin
ibiKAw gurmiq jwrI
bikhi gurmat jr
mn qn hyNv Bey man tan hv pa
jyqI hY jet h
qyqI quDu jwcY tet tud j
bwDI DMiD bd tad
AMD nhI sUJY ad nah sj
Awcu ^ ;/e.
1073
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkg jh iht g?dk eoe/ T[jBK dh
ihtB i[rs nkgD/ t; ftu ehsh
j'Jh j?. T[j nkg/ frnkB o{g
;[owk j? i' r[oK^d[nko/ gqkgs j[zdk
j?.
Amru AnwQ ^ joh nekb j?. T[;
dk e'Jh wkbe BjhA. T[j ;kfonK
T[s/ gqXkB j?.
kwl ibkwl
Brm BY KMjnu ^
gowkswk ;G dk fPo'wDh, w"s s/
iBw woB d/ r/V, GNeDk s/ vo
;fjw BkP eoB tkbk j?.
kwgd kotu ^ fJj ftukok ;z;ko
ekrI dk febQk j?.
rMgin ichn cqurweI ^ fJ; febQ/
dh ozrD s/ fujB^uZeo ;z;kfoe
us[okJh j?.
ndI aupkMiT ^ Bdh feBko/ s/ o[y
j't/ iK xo j't/ s/ T[; xo ftu
;ZgDh dk xo j't/.
aultI ndI khW Gru qrvru srpin
fsY dUjw mn mWhI ^ id Bdh T[bN
e/ g? ikt/, sK T[j xo iK fpqS
feZE/ ofjzdk j?< g[ZfNnk iKdk j?
ns/ ;ZgDh p/xo j' e/ wB[y B{z
vZ;dh j?. fJj ;ZgDh wB ftu
dt?s Gkt iK wkfJnk j?. Gkt
1074
nkfiIh jiz
BKt fJ;sohfbzr
dhB, fBwo, nXhB, ewI'o
1075
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
J/j[ j[ew s/ j[;B Bk fBs ofjzd/
o hukam te husan n nit rde
Bkb nkfiIh eo' Bk I'ohJ/ ih
nl jiz karo n zore j
i' e'Jh ezw }ohp dk eo/ IkfJnk
jo ko km grb d kare zi
;r'A U;B{z jNehJ/ j'VhJ/ ih
sag osn hatke hore j
Awtw dwxw t dn
nw Gr Awtw nw Gr dwxy
n kr t n kr dne
Awtw dwxw t dn
nWv puilMg
rotIAW pkwaux leI pIisAw Anwz,
k`cI rsd
nw Gr Awtw nw Gr dwxy
n kr t n kr dne
Gr ivc kMgwlI krky klyS hY[ inAwxy
Bu`Ky-Bwxy roNdy hn[ CotI ijhI g`l qy
mwr kutweI ho jWdI hY[ s`s nxwn
Awps ivc lVdIAW hn Aqy shrw gu`sy
ivc BWfy BMndw hY[
nw Gr Awtw nw Gr dwxy,
Bu`Ky Bwxy rox inAwxy,
bydrdw sUeI vy[
AWfl dal
ivSySx
AWifAW vrgIAW v`fIAW v`fIAW A`KW
vwlw
1076
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hn[ brwq ivc bu`FVy Awey hn pr
nOjvwn/gBrU ikauN nhIN Awey[ swry
brwqI AWfl A`KW vwly hn[ mYN Srm
nwl mrdI jWdI hW[
mrwsI mrs
ikirAw
JgVw, byloVI bihs
vrI war
pINhx pn
gihxy gne
1077
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nksP ta
BKt fJ;sohfbzr
nZr, nrBh
:kok.
Awqm tam
gVBKt
nkgD/ nkg B{z, nkgD/ wB B{z
1078
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB fBowb j[zdk j?, d/jh g[Bhs j[zdh
j?.
A.g.m.5, 680
Awqm tam
Awqm rMig tam rg
srxI pwvn sarn pwan
nwm iDAwvn nm tiwan
shij smwvn sMig
sj smwan sg
myrY hIArY mer har
sMig punIqw dyhI sg punt deh
ikrpw iniD kirp nd
1079
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BKt g[fbzr
nkswk dk fJPBkB Gkt gftZsosk,
nkswk dh PZ[Xh
1080
rwj qy kIt rj te kt
kIt qy surpiq kt te surpat
kir doK jTr kau Brqy
kar dokh jathar k prte
hir ibsrq har bisrat
duiK duiK mrqy dukh dukh marte
tyk n kwhU Drqy tek na kh trte
Awn kau icqvq n k itwat
mUV mugD mr mgd
Kl Kr qy khal khar te
kwgr nwv kgar nv
ibRQw kQq hm qrqy
brith kathat ham tarte
isv ibrMic siv bira
Asur sur jyqy asur sur jete
kwl Agin mih jrqy
kl agan m jarte
Awqm GwqI ^ nkgD/ nkg dk xks
eoB tkbk, ;t? dk BkP eoB
tkbk.
rwj qy kIt kIt qy surpiq kir doK
jTr kau Brqy ^ oki/ s'A ehVh se
ns/ ehVh s'A d/tfsnK d/ gsh
fJzdo se, Gkt ;G S'N/ tZv/ gkgK
1081
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eoe/ izwd/ wod/ jB s/ roG^i{B
ftu g?Ad/ jB.
Awqm GwqI hrqy
dfJnk d/ ;w[zdo
fe;/ j'o B{z g{id/
u'o jB s/ nkgDh
eod/ jB.
^ fijV/ wB[y
gqG{ B{z Sv e/
jB T[j op d/
nkswk dk xks
;edk j?.
ibRQw kQq hm qrqy ^ ftnoE jh
efjzd/ jB fe n;hA so oj/ jK.
isv ibrMic Asur sur jyqy kwl
Agin mih jrqy ^ fPt, pqjwk,
d?As, d/ts/ fisB/ th jB ;G
gowkswk dk Bkw ft;koB ekoB
nkswe w"s dh nr ftu ;Vd/
jB.
nksw^dkB^;[Gkt tam dn
subv
BKt g[fbzr
nksw dkB eoB dh gqftosh, nkswk
fBSkto eoB dk Gkt
nksw^dkB^;[Gkt nzdq'
ikrdk
tam dn subv dro jgd
;kXBk eoB tkbk wB[y Gkt ;kXe
fit/A fit/A d/j nEtk ;ohoe gqftosh
s'A T[go T[mdk j? sK T[; dh o[uh
d/D Gkt dkB eoB tb tXdh j?.
nzs B{z dkB ftu w?A Gkt jT[A dk Gkt
fBeb iKdk j?. go wB[y fizBQK fuo
y[droIh$;tkoE ftu t/fVQnk$x/fonk
ofjzdk j? T[; dk ;[Gkt$gqftosh b?D
tb o[fus ofjzdh j?. nfGnk; eo
eo e/ id'A wkfJnk$Gow G[b/fynK B{z
fis
fbnk
iKdk
j?
sK
1082
nksw^dkB^;[Gkt nzdq'A
ikrdk,
nksw^dkB^;[Gkt
tam dn subw
nksw^dkB^;[Gkt nzdq'A ikrdk
tam dn subw dro jgd
1083
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dh ;[os B{z fdyk e/ Gt;kro s'A
T[~uk eoe/, ;zf;nK dhnK bfjoK
s'A T[uke/ T[BwB eo fojk j?,
rrBK dk sko{ pDk fojk j?. ;[os
n?TA[ ;pe b?Adh T[~uh j' ojh j?*
so ojh j?, ihG Bkb gVQkJh s/
ezBK Bkb ;[De/ ihG gVqh ftfdnk
p[ZXh B{z tkXkT[Adh j?, p[Xh B{z
fsfynK eodh j? ` pqjw ftd:k d/
th gVQB wksq Bkb p[ZXh s/ wB fsqy/
s/ tX/o/ ikDBjko j' iKd/ jB, go
wB sd/ jh T[BwB j[zdk j? id'A
nwb eo/ : id'A T[BwB tkbk
dksk d{;o/ d/ wB B{z nkgD/ wB
Bkb T[~uk eoe/ dZ; d/t/ fe nkj
j? ;'u ftuko s'A T[~uh, o; d/P
ftu.fJj j? pqjw ftd:k fNekDk,
fiZE/ ;dk wB oj/, fiZE/ ;[os oj/
dk dkB. T[~uk wB Bht/A wB B{z
T[uk eo iKdk j?. sko{ soB dh
iKu f;yk d/Adk j?, sko d/Adk j?.
y/V/ tkbk nBfyfVnK, w[oMkfJnK,
e[wbkfJnK, s/ ;[Ze fojK B{z fyV
iKdk j?. jK, eoe/ fdyk iKdk j?
T[~uk wB. fBok rZbK Bkb gZEo
BjhA uKdk, fdbK d/ o;s/ fdbK B{z
uk iKdk j?, fitA/ YZfmnk SZgoK B{z
EZwhnK uk iKdhnK jB. fBo/
1084
Awqmw tm
BKt fJ;sohfbzr
nkgDk nkg, pqjw, o{j, ihtkswk,
wB
1085
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[ow[y T[; eosko dh Bdo Bkb
nkswk dqt? ofjzdk j?. T[; dh nzdo
dh d[fpXk nzdo jh wo iKdh j?.
;u d/ f;woB Bkb T[; d/ nzdo
d?th gork; j[zdk j?. ;u d/ f;woB
Bkb wB sB ftu gork; j[zdk j?.
fpfynk, wkfJnk ftu ofj e/ th
r[ow[y T[dk; ofjzdk j?. ;Zuh pkDh
d/ fgnko ftu, ;Zu/ Bkw dh
nkokXBk ftu ;dk ;[yh ofjzdk j?.
T[; B{z r[o Ppd dh Ekj brdh j?,
;ko brdh j?.
iehu
sbdu
hY
]5]2]4]
swru
A.g.m.1, 661
Awqmw tm
AMqr kI duibDw tar k dbid
AMqir mrY tar mar
sic ismirAY sa simri
hovY prgwsu how pargs
qw qy ibiKAw mih t te bikhi m
rhY audwsu rah uds
swcI bwxI s bn
isau Dry ipAwru sio tre pir
jpu qpu sBu iehu sbdu hY swru
jap tap sb e sabad h sr
Awqmw ^ nkgDk nkg, pqjw, o{j,
ihtkswk, wB.
Awqmw dRvY ^ gowkswk dh fwjo
j't/ sK jh wB[y dk fdb Yb e/
Bow j[zdk j? ns/ r[o{ B{z fwb e/
rqfj;E ftu jh T[dk; ofjD dh
iku f;ydk j? ns/ Ppd B{z
1086
Awqmu tam
BKt fJ;sohfbzr
ihtkswk
1087
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awqmu ^ ihtkswk.
Awquru tur
ftP/PD
ftnke[b, bkuko, d[yh
;z;ko
f;woB
y[nko
wBw[y
1088
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fpfynk Bkb i{Mdk ofjzdk j?. dhB
d[y GziB eosko dh fwjo fpBK
nkgDk nkg r[nk b?Adk j?.
1089
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
X{V pfDnk ofjDk ukjhdk j?.
gowkswk dk doPB jh sB wB
dk nk;ok j?.
1090
AWdVI dr
AWdVI dr
ikirAw
ilAWdI, lY ky AWdI
jy qMU AWdVI vy je t dr we
jy qMU AWdVI vy je t dr we
mW lwVy Aqy vhutI Aqy isrbwly dy isr
qoN pwxI vwr ky pINdI hY Aqy nvIN
ivAwh ky ilAWdI vhutI nMU pirvwr
ivc Swiml krdI hY[ BwbIAW Aqy
nnwxW nvIN vhutI dy mUMh ivc burkIAW
pwauNdIAW hn Aqy vhutI nMU vIr dy nwl
dyK ky KuS huMdIAW hn[
Awid d
ftP/PD
P[o{ ftu, w[ZY s'A
1091
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ofjzdk j?, T[j ;iD tkfjr[o{ d/ wB
g;zd j?. joh dh gqhs ftu dfJnkb
g{oB g[oy fgqsgkb j[zdk j?. wkfJnk
f;be eZNh iKdh j?. tkfjr[o{ T[;
r[ow[y B{z nkgDk pDk b?Adk j?. Bkw
f;woB Bkb T[; d/ ;G o'r eZN/ iKd/
jB.
1092
Anwid and
ftP/PD
fi; dh nkfd T[sgsh Bk j't/,
eosko
1093
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
koeI] ASt Dwq iek Dwq hoie
pwrs prsy kMcn joeI] kMcn hoie
n kMcnhu vrqmwn vrqY sB loeI]
ndIAW nwly gMg sMg swgr sMgim
Kwrw soeI] bglw hMs n hoveI mwn
srovr jwie KloeI] vIhW dY vrqwrY
EhI ]10]
vwrW BweI gurdws, 11
Anwid and
cMdn vws vxwspiq
dan ws wnspat
Pl ivx cMdn bwvnw
phal win dan bwn
cMdn bwvn cMdnhu
dan bwan dn
ASt Dwq iek Dwq at tt ik tt
sMgim sgam
mwn srovr mn srowar
Anwid ^ fi; dh nkfd T[sgsh
Bk j't/, eosko.
cMdn vws vxwspiq ^ uzdB dh
y[Pp{ ;koh pB;gsh ftu c?b
iKdh j? go pktB uzdB i' j? T[j
;G fpqS p{fNnK B{z uzdB pDk
fdzdk j?.
1094
Awid d
ftP/PD
gqEw, ekoD, T[sgsh, w[Y, w[Y dk
ekb, nkozG
d na t bet h
Awpy Awp pe p
mwhu mh
1095
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AwXw^ n?;/ gow/Po B{z Bw;eko
j? fijVk j[D th j?, j? Gh ;h,
nZr/ th w[Y s'A jh j[zdk nkfJnk
j?.
Awpy Awp ^ T[; dk Bk e'Jh nkfd
j?, Bk nzs j?, T[j p/nzs j?. T[j
;G e[M nkg/ jh nkg j?, go
nkgDk nkg fe;/ B{z iskT[Adk
BjhA, T[j fPq;Nh B{z nkg/ jh
oudk j? s/ fco nkgD/ nkg ftu
bhB eo b?Adk j?.
BKt g[fbzr
gowkswk, gqG{, eosko
d purkh de kry
1096
sMqK
o dieAw Drm dwn nwm
ieSnwn idRVwXw] gur isK lY gur
isK sdwXw ]3]
1097
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
prdKnw fMfauq kr
pardakhana ddt kar
siqgur purK dieAwl
satgur purkh dl
kwm kroD ivroD km krd wird
sc rws rihrws sa rs rrs
moh AhMkwr qjwXw
m ahkr taji
sq sMqoK dieAw sat stokh d
Drm dwn nwm ieSnwn
trm dn nm inn
Awid purK ^ gowkswk, gqG{,
eosko.
gursrnI ^ T[; r[ow[y dk iBw
;cb j?, i' r[of;yK Bkb fwb e/
r[o{ dh PoB ftu nkT[Adk j?.
gur drsn ^ r[ow[y nkfd g[oy
gow/Po B{z Bw;eko eo e/ ;cb
r[o w{os dk r[o do;B gqkgs
eodk j?.
prdKnw fMfauq kr ^ r[ow[y
gfjbK goeowK eoe/ c/o pzdBk
eodk j?.
siqgur purK dieAwl ^ ;fsr[o{
;Zu/ g[oy B/ dfJnkb{ j' e/
1098
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gqG{,
1099
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d/tsk j? i' ;G dh gkbDk eodk
j? ns/ wj/P (fPt) ;G dk ;zxko
eodk j?. fJ;/ eoe/ fJ; dh g{ik
wkBsk tX/o/ j?. pqjwk, ftPB{z
ns/ fPt tor/ tZv/ d/tfsnK B/ th
eosko dk nzs BjhA gkfJnk.
1100
BUq BivKhu
vrqmwn Awid m`D ijx AMq
isDwey] mnbc krm iekqR kr
jMmn mrn jIvn ijx Awey] AwiD
ibAwiD aupwD swD surg imrq
igAwn
lGwey]
AwiD d
ibAwiD bid
aupwD upd
ieVw ir
ipMglw pgl
suKmnw sukhman
Awid ^ gfjbk, w[Ybkl w[Y, w{b.
1101
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BUq ^ phs u[Zek ;wK.
BivKhu ^ nkT[D tkbk ;wK.
vrqmwn ^ ub fojk ;wK.
mnbc krm ^ wB puB s/ eow,
fJjBK fszBK B{z fJeZm/ eoe/ izwD
woB B{z fis nkJ/ jB, i' e[M
ehsk, T[j fJe ;u d/ nkXkfos
ehsk j'D ekoB iBw woB s'A
w[es j' rJ/.
AwiD ^ wB dk o'r, wB dh
ghVk.
ibAwiD ^ phwkoh, o'r.
aupwD ^ G[b/tk, T[gZdo, d[y d/D
tkb/ ;kwkB. T[jBK r[ow[yK n?;h
r[o N/e T[~s/ nkXkfos fIzdrh
pDkJh fe nkXhnK, fpnkXhnK
ns/ T[gkXhnK ;kX e/, ;[or,
gkskb ns/ wks b'e fszB/ jh
T[jBK fiZs/, Gkt fBtk bJ/ jB.
ieVw ipMglw suKmnw ^ ;oho ftu
fJe BkVh iK o;sk j?, fi; ftu
u/sB ;Zsk dk tk; j?. fJe BkVh
i' yZp/ gk;/ wzBh rJh j?.
gqkDk:kw eoB tkb/ fJ; d[nkok
;[nk; uVQkT[Ad/ jB, fJt/A gqshs
j[zdk j? fit/A yZph Bk;ek s'A ;[nk;
nzdo ik fojk j?. fJ;/ soQK
Awdys des
BKt g[fbzr
gqDkw, Bw;eko, vzvkT[s
Awid
purK
lKwieAw
Awdys
AlK
Awid
purK
Awdys
AlK
lKwieAw] Anhd sbd Avys
AGV GVwieAw] swD sMgiq prvys
Aipau pIAwieAw] gur pUry aupdys
1102
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sc idRVHwieAw] gurmuK BUpiq Bys n
ivAwpY mwieAw] bRhmy ibsn mhys
n drSn pwieAw ]3]
vwrW BweI gurdws, 14
Awdys des
Awid purK d purkh
Anhd sbd anhad sabad
swD sMgiq
parwes
prvys
sd sgat
gqDkw,
nzfwqs
d/
nkXko dr
BKt g[fbzr
Bw;eko,
1103
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
f;zX ^^ fJeZb/ dk fynkb jh
nkXko dr
1104
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jweIAY ] AwT phr hir hir jsu
gweIAY ] 1 ] ismrau so pRBu
Apnw suAwmI ] sgl Gtw kw
AMqrjwmI ] 1 ] rhwau ] crx
kml isau lwgI pRIiq ] swcI pUrn
inrml rIiq ] 2 ] sMq pRswid
vsY mn mwhI ] jnm jnm ky
iklivK jwhI ] 3 ] kir ikrpw
pRB dIn dieAwlw ] nwnku mwgY
sMq rvwlw ] 4 ] 17 ]
A.g.m.5, 741
AwDwru dr
iDAwie tie
dUKu dkh
drdu dard
Bvjil pwjal
gwFY gd
shj sj
sWiq st
pRIiq prt
inrml rIiq nirmal rt
iklivK kilwikh
dIn dieAwlw dn dla
AwDwru ^ nk;ok, ;jkok. r[o{ ;G
s'A tZvk wkbe j? ns/ ;G e[M
eoB ekoB ;woE j?. r[o{ jh
;ko/ ;z;ko B{z nk;ok fdzdk j?.
iDAwie ^ j/ w/o/ wB` ;dk r[o{ d/
;'jD/ e'wb uoBK dk fXnkB
Xfonk eo.
dUKu drdu ^ i' th wB[y fJj T[dw
eodk j?, T[; d/ fJ; ;oho s'A
jo/e fe;w dk d[y^eb/P d{o j'
iKdk j?.
Bvjil ^ r[o{ jh ;z;ko ;w[zdo
ftu v[pfdnK B{z puk b?Adk j?.
gwFY ^ r[o{ jh nB/e iBwK s'A
gowkswk Bkb'A N[ZN/ j'J/ wB[y B{z
gowkswk Bkb i'V fdzdk j?.
suAwmI sum
AMqrjwmI tarjm
ryxu ren
ismrau simr
1105
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jh r[o{ dh uoB^X{V jk;b eodk
j?, fco T[j wB[y r[o{ s'A ;de/
iKdk j?.
nkX/: dy
BKt g[fbzr
T[j t;s{ nkfd i' fe;/ nXko T[s/
yVh j't/, fe;/ j'o d/ nk;o/ s/
sg dr m dy s
1106
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eZN/ iKd/ jB.
;h:
nkX/: dy
Uj ;hrk nkXko w?A nkX/: ;h
sg dr m dy s
id ;{oi j? nkg fSfgnk iZr s'A
jad sraj h p hipi jag to
fdB ph fSfgnk Bkb ekoD nkgD/
din b hipi nl kran pne
Acwr
ar
BKt g[fbzr
eow s/ ofjDh pfjDh
n ar beohr h
1107
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gdkoE gowkswk s'A jh wzrdk
jK. wB[y e'b'A wzrfdnk fBoh
y/ub jh j[zdh j?, GNeDk jh
fwbdh j?, go gqG{ d/ f;woB s'A
w[esh fwb iKdh j?.
Gor mih
Awn n
An mwrig an mrg
gVBKt
j'o, e'Jh d{ik (gqG{ s'A fpBk)
1108
sy DnvMqy se tnwte
sy piqvMqy se patwte
Awn ^ j'o, e'Jh d{ik (gqG{ s'A
fpBk).
Awn ismir ^ i' wB[y gqG{ s'A fpBk
fe;/ j'o B{z wB ftu t;kJh oyd/
jB, T[j nkswe w"s ;j/V b?Ad/
jB.
mwieAw sMig lptwih ^ wB[y ;ko/
ihtK B{z dksK d/D tkb/ gowkswk
B{z Sv e/ wkfJnk d/ Bkb i[V/
ofjzd/ jB.
An mwrig nrk Gor mih pwih ^
i' wB[y gowkswk dk Bkw G[bk e/
j'o wkor T[go ubd/ jB T[j
wB[y fGnkBe Boe ftu gJ/
ofjzd/ jB.
grBY griB BRmwih ^ T[j nB/e
;iktK gkT[Ad/ jB, fiBQK dh
frDsh BjhA j' ;edh. T[j
i{B'^i{B gJ/ fcod/ jB. fJe
iBw s'A d{;o/ iBw ftu g? iKd/
jB. Bkw B{z ft;koB Bkb p[ok
jkb j[zdk j? go joh dh UN b?D
tkbk wB[y jh fJ; ir B{z fisdk
1109
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibRQw sRmu Gwlq brith sram klat
ibnu hir Pokt igAwn
bin har phokat gin
ibnis jwie AiBmwn
bins je abimn
Awn ^ j'o.
hoih iKn AMqir koit dwn iesnwn
^ joh f;woB ftu Xkowe
fefonk, frnkB, fXnkB, dkB,
fJPBkB nk iKd/ jB, fJ; bJh
fJ; B{z Sv e/ j'o e'Jh ;kXBk
eoBh ftnoE j?. i/eo f;o|
gowkswk d/ Bkw dk jh f;woB
ehsk ikJ/ sK fJe gb ftu iht
d/ ;ko/ gkg ;V iKd/ jB. gqG{ dk
Bkw jh eo'VK fJ;BkB, dkB
nkfde j?.
Awn jMjwr ibRQw sRmu Gwlq ibnu
hir Pokt igAwn ^ wB[y j'o
izikbK dk fpoEk T[FZdw eodk j?
ns/ gowkswk dk Bkw BjhA
f;wodk. gowkswk d/ Bkw s'A
fpBk frnkB dhnK rZbK ;G
c'ehnK jh jB.
ibnis jwie AiBmwn ^ gqG{ dk
Bkw f;woB Bkb jh nkswe
1110
1111
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
rwm gux gwau ] inmK inmK hir hir
hir iDAwau ] Awn n sunIAY kqhUM
jweIAY ] swDsMgiq vfBwgI pweIAY
] 2 ] AwT phr ijhvy AwrwiD ]
pwrbRhm Twkur AwgwiD ] eIhw aUhw
sdw suhylI ] hir gux gwvq rsn
AmolI ] 3 ] bnspiq maulI Pl
Pul pyfy ] ieh rs rwqI bhuir n Cofy
] Awn n rs ks lvY n lweI ] khu
nwnk
gur
Bey
hY
shweI
] 4 ] 15 ] 84 ]
A.g.m.5, 180
Awn n
inmK n iqRsnw nimakh na trisn
rhih ibsmwdu rah bismd
hoie iqRpqwrI hoe triptr
Awn n sunIAY n na sun
Twkur AwgwiD thkur gd
rsn AmolI rasan amol
bnspiq maulI bnaspat ml
Awn ^ j'o, e'Jh d{ik, gowkswk s'A
fpBK.
inmK n iqRsnw ^ j/ w/oh ihG `
1112
f;woB eo.
rsn AmolI ^ gowkswk d/ r[D
rkT[AfdnK ihG tvw[Zbh j' iKdh
j?.
bnspiq maulI ^ ;koh e[dos
joh Goh wkb{w j[zdh j? ns/
p{fNnK Bkb cb, c[Zb bZr/ fd;d/
jB Gkt ;z;ko dh jo uhI fyVh
gqshs j[zdh j? go joh o; ftu
ozrh j'Jh joh o; B{z BjhA SZvdh,
j'o fe;/ o; B{z B/V/ BjhA bZrD
fdzdh.
nk fgnko/ pire
;zp'Xe
n? ;ZiD s{z nk e/ fwb
nk fgnko/ pire
frDK p?m sko/ gin bth tre
s?B{z gJh b'VK r?o'A w[y w'VK
tn pa lor gr mukh mor
1113
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fdb'A noI S'VK fJIh bks d/
dil arz hor iz lt de
Bkjh G[y w?B{z, Bk e'Jh d[y w?B{z
nh pkh mn n ko dukh
mn
fjek fSZe w?B{z s/oh Iks dh
hik hik mn ter zt d
fIpkj zib
fJek eks brh s/oh Mks dh
ik kt lagg ter t d
nkg p
gVBKt
\[d, ;t?
ofjzd/,
j'Adk ;g fiTAeo w;s phB
T[s/.
nkg p
j/ j[;B ewhB/ B{z oZp d/ s/
he husan kmne n rab de te
c[zv c[zv oyd? edw IwhB T[s/
phd phd rakhd kadam zamn
utte
wkb w[|s dk s/ uouk eo/ nkgDh
ml muft d te ar kare pn
1114
1115
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awp hY p h
vrqdw wartd
gurmuK pqIAwey gurmukh pate
BuKw hoie pukkh hoe
jwie rsoeI je rso
Bojn pjan
rs ras
Kwie slwhkY khe slk
iqRpq tript
rsIAw ras
dwqw dt
Bugqw pgt
srbMg sarbg
dysMqr destar
1116
th nkg jh j?.
iqRpq ^ fsqgs j' e/, nkBzd j' e/
T[; nkBzd ftu th T[j nkg jh
j?.
rsIAw ^ nkg/ jh o; b?D tkbk j?
ns/ nkg jh o; ns/ o;Bk
(ihG) d/ ;[nkd ftu j?.
dwqw Bugqw ^ d/D tkbk th nkg
jh j?.
1117
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ed/ y[P ns/ edh rwh dh bfjo
ftu d"V g?Adk j?.
hoeI EfIxI
1118
crx kvl
gvwieAw
rs
Boie
Awp
1119
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awp gvwieAw ^ Xosh dk r[D
XkoB
eoe/
nkgDk
nkg
fwNkT[Dk.
crn icq lwieAw ^ Xosh B/
BhthA j' e/, fBwosk XkoB eoe/
;G d/ uoBK Bkb jh fus B{z
i'fVnk j'fJnk j?.
crx ryxu qyhu loie ieC ieCAwieAw
^ Xosh B/ uoB ewbK d/ gq/w o;
ftu fGi e/ nkgk Gkt, nkgDh
j'Ad B{z jh fwNk fdZsk j?. Xosh
fszBk b'eK d/ uoBK dh X{V pDh
j'Jh j?, fi; dh fJZSk ;ko/ jh
eod/ jB.
DIrj Drm smoie sMqoK smwieAw ^
Xhoi s/ ;po ;zs'y d/ fB:wK
tkbk Xow, Xosh d/ nzdo ofunk
j'fJnk j?.
irjk pujwieAw ^ ihtB i[rsh dh
XkoBk B{z go' e/ fjod/ ftu XkoB
eoe/ Xosh jh ;G iht izs{nK d/
ykD bJh foie (gdkoE) g?dk
eodh j?.
hukm ^ gqG{ d/ j[ew s/ T[; d/ GkD/
B{z fwZmk eoe/ wzBD tkb/ r[ow[y s/
GkrK tkb/ iht fJ;/ Xosh s/ jh
izw/ jB.
1120
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swD sMgq sd sgat
imTw boln mitth bolan
inv clx niv alan
hQhuM dy kY Blw mnwey
hath de k pl mne
Sbd abad
inmwxw nimn
Awsw ivc inrws vlwey
s wi nirs wle
Awp gvwey ^ jT[w? fsnkr e/
fBowkD j'D dk Gkt.
gurmuK nIchu nIc sdwey ^ bZyK jh
T[sw, wZXw ns/ Bhu jB, go
r[ow[y nkgD/ nkg B{z Bhu s'A Bhu
;dkT[Adk j? feT[Afe T[j fBwosk
dk g[zi j[zdk j?.
pYrI pY pwKwk hoie ^ r[ow[y
;fsr[oK d/ g?ohA g? e/, g?oK dh
X{Vh pD e/ jT[w? fsnkr fdzdk j?.
swD sMgq ^ r[ow[y ;kX ;zrs dh
;fseko Go/ vo Bkb, gq/w Bkb
;/te pD e/ ;/tk eodk j?.
imTw boln inv clx hQhuM dy kY
Blw mnwey ^ r[ow[y jzeko ns/
jT[w? Sv e/ fwZmk p'bdk j?, fBt
1121
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iqn gurisKW krn audwsI AMdr
mwXw] hauN sdky iqn gurisKW
gurmq gurcrnI icq lwXw] hauN
sdky iqn gurisKW gurisK dy
gurisK imlwXw] hauN sdky iqn
gurisKW bwhr jWdw vrj rhwXw]
hauN sdky iqn gurisKW Awsw ivc
inrws vlwXw] siqgur dw aupdyS
idRVwXw ]6]
Awip p
gVBKt
gowkswk nkg
Sv
e/
1122
A.g.m.5, 292
Awip p
Awpih eyku p ek
Awip ibsQwru p bisthr
jw iqsu BwvY j tis pw
qw isRsit aupwey t srist upe
AwpnY BwxY pn pn
ley smwey lae sme
Awpn sUiq pan st
sBu jgqu proie sb jagt proe
so smdrsI so samdars
qq kw byqw tat k beta
dIn dieAwl dn dil
AnwQ ko nwQu anth ko nth
ijsu rwKY jis rkh
iqsu koie n mwrY tis koe na mr
so mUAw so m
ijsu mnhu ibswrY jis mano bisr
jIA kI jugiq j k jugt
jw kY sB hwiQ j k sb hth
AMqir bwhir tar bhar
1123
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jwnhu swiQ jan sth
Awip ^ gowkswk nkg.
Awip kQY ^ ;G ihtK ftu
gowkswk nkg jh p'bD tkbk j?
ns/ nkg jh ;[DB tkbk j?.
Awpih eyku Awip ibsQwru ^
gowkswk nkg jh fJe j? ns/
nkg jh f;qPNh o{g ftu ft;sko
th j?.
jw iqsu BwvY qw isRsit aupwey ^
id'A gowkswk B{z uzrk bZrdk j? sK
f;qPNh dh f;oiBk eo fdzdk j?,
d[BhnK g?dk eo fdzdk j?.
AwpnY BwxY ley smwey ^ nkgDh
fJZSk nB[;ko ;koh f;qPNh B{z
nkgD/ ftu bhB eo b?Adk j?.
Awpn sUiq sBu jgqu proie ^
gowkswk s'A tZyok e[M th BjhA,
gowkswk B/ nkgD/ j[ew d/ ;{so
ftu ;ko/ irs B{z go'fJnk
j'fJnk j?.
so smdrsI qq kw byqw ^ fijVk
wB[y ;fs^Bkw gqkgs eodk j?,
T[j ;G B{z fJe' fijk t/yD tkbk
ns/ n;bhns d/ ikBD tkbk j'
iKdk j?.
1124
p kre p kare
1125
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jy dir mWgqu kUk kry mhlI Ksmu
suxy ] BwvY DIrk BwvY Dky eyk
vfweI dyie ] 1 ] jwxhu joiq n
Awip
krwey
Awip
kryie
1126
Awip p
gVBKt
wB[y, iht, ihtkswk
1127
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awip n vMJY swhurY lokw mqI dy
smJwey
p na w shur lok mat de
samje
dIivAhu hyT AMnyru dwi heth ner
hQ kM|xu lY AwrsI
hath kan l rs
AwrsI dUjY hiQ PVwey
rs dj hath phre
dUjw Bwau kudwau dj po kudo
Awip ^ w{oy wB[y i' ;dk dt?s
Gkt ftu oj/.
Awip n vMJY swhurY lokw mqI dy
smJwey ^ S[ZNV fJ;soh nkg sK
;j[o/ xo ik e/ t;dh BjhA, go
b'eK B{z wZsK d/ e/ ;wMkT[Adh j? fe
;j[o/ tZ;Dk uzrk jz[dk j?.
dIivAhu hyT AMnyru ^ dht/ d/ irD
Bkb xo ftu ukBD j[zdk j?, go
dhtk nkgD/ j/mbk jB/ok d{o BjhA
eo ;edk.
hQ kM|xu lY AwrsI ^ jZE ftu
dhtk cV e/ s[oB tkbk nkg m/v/
yKdk j?. fijVk wB[y jE d/ ezrD
B{z PhPk b? e/ d/ydk j?, T[j d/yD
fdykT[D ftu n"yk j't/rk.
1128
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
durjoDn ko Blw n
durjdan ko pal na
Awip Blw
ihtkswk.
wB[y,
iht,
1129
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hmySw cMgy mMdy AmlW aupr hI inbyVy
krdw hY Bwvy koeI sUPI hovy jW BMgI[
suhwgx auhI hY jo Awpxy swihb Bwv
pRmwqmw dy rMg ivc rMgI hoeI hY[
Swh husYn, 77
Awpy pe
Awpy eyk Anyk khwvY
pe ek anek kahw
AmlW aupir hog inbyVw
aml upar hog niber
ikAw sUPI ikAw BMgI
ki sf ki pag
jo r`b BwvY soeI QIsI
jo rab pw so ths
sweI bwiq hY cMgI s bt h g
Awpy eyk Anyk khwvY
pe ek anek kahw
1130
Awpy pe
Awpy bydu pe bed
Awpy Git Git pe kt kt
jwxY Bydu jn pd
Awpy vxu iqRxu pe wan trin
iqRBvx swru tripwan sr
Awpy isv skqI pe siv sakt
sMjogI syog
Awip inrbwxI p nirbn
Awpy BogI pe pg
jq kq pyKau jat kat pekh
qq qq soie tat tat soe
aUxw nwhI n nh
ikCu jn qw kY kih jan t k
Awpy ^ nkg jh, gqG{ dk nkgDk
Bkw jh.
Awpy bydu ^ joh ;G dk w{b j?
fJ; bJh T[; dk fXnkB XoB
Bkb ;G e[M ftu/ nk iKdk j?.
gowkswk dk fXnkB XoB ftu
t/dK Pk;soK dk tkuDk nk iKdk
j?.
1131
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJj ;G e[M fi; gowkswk d/
t; ftu j?, T[; d/ xo ftu fe;/
uhi dh ewh BjhA fi; gqG{ d/ t;
ftu w[esh, nkBzd^G'r ns/ iht
i[rs j?, T[; d/ ;/te B{z th fe;/
uhi dk xkNk BjhA j[zdk.
A.g.m.4, 653
Awpy pe
Awpy bKs kryie pe bakhs kare
Awpy swr kryie pe sr kare
qU krx kwrx smrQu
t karn kran samrath
quJ ibnu Avru n koeI
tj bin awar na ko
quDu Awpy issit isrjIAw
td pe sist sirj
Awpy Puin goeI pe phun go
sBu ieko sbdu vrqdw
sb ikko sabad wartd
jo kry su hoeI jo kare so ho
Awpy ^ gowkswk B/ nkg jh, joh
B/.
Awpy syvw lwieAnu Awpy bKs kryie
^ gowkswk B/ nkg jh ;G B{z
;/tk ftu brkfJnk j'fJnk j? ns/
nkg jh pyfPP eodk j?.
Awpy swr kryie ^ gowkswk nkg
jh ;G dk wksk^fgsk j? ns/ nkg
jh ;G dh ypo ;ko oydk j?,
;G dh ;zGkb eodk j?.
qU krx kwrx smrQu ^ gowkswk
1132
Awpy pe
sjan
1133
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
scu scy BwvY sa sae pw
kUiVAwr ipCwhw stIAin
krir pihh satan
kUVu ihrdY kr hird
kptu mhw duKu pwvY
kapt mah dukh pw
muh kwly kUiVAwrIAw
m kle krir
kUiVAwr kUVo krir kro
hoie jwvY hoe jw
Awpy ^ nkg jh, gowkswk B/.
Awpy DrqI swjIAnu ^ gowkswk B/
nkg jh Xosh dh f;oiBk ehsh
j? ns/ nkg jh nkekP th
f;ofink j?.
Awpy jMq aupwieAnu muiK Awpy dyie
igrwsu ^ gowkswk B/ fJ; Xosh
ftu nkg jh iht^izs{ g?dk ehs/
jB ns/ T[jBK d/ w{zj ftu nkg
jh y[oke th gkT[Adk j?.
Awpy hI guxqwsu ^ gowkswk nkg
jh ;G EK ftnkge j?, nkg jh
;G ftu tosdk j? ns/ nkg jh
r[DK dk \IkBk j?.
siB iklivK kty qwsu ^ joh Bkw
1134
A.g.m.4, 699
Awpy pe
Awpy jogI jugiq jugwhw
pe yog jugt jugh
Awpy hI Awip pe h p
Awip vrqY p wart
Awpy nwim Eumwhw pe nm omh
Awpy dIp pe dp
loA dIpwhw lo dph
smuMdu mQwhw smd mthh
1135
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
foVe e/ wZyD, Gkt Bkw fijh
nw''be t;s{ eZYdk j?, fi;
nw'be Bkw B{z ig e/ nkBzd
fwbdk j?.
bu`ly Swh, 46
Awpy byprvwhIAW krdy
pe beparw karde
Awpxyy Awp sy Awpy frdy
pne p se pe darde
irhw smW ivc hr hr Gr dy
rih sam wi har har kr de
Bu`lI iPry lukweI jy
pll phire luk je
cytk lw dIvwnw hoieAw
etak l diwn hoi
Awpy roieAw Awpy moieAw
pe roi pe moi
khI kIqI ASnweI jy
kah kt an je
lYlw bx ky mjnUM moieAw
ll ban ke majn moi
1136
jnmu bwid ] 8 ] 7 ]
A.g.m.1, 1190
Awpy pe
1137
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pRIqm jnmu bwid
prtam janam bd
1138
1139
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
p`tI patt
oj/ jB.
klm kalam
ilKxhwrw likhanhr
bwJ gurU AMDyr hY bj gur adr h
pwp pp
Daul aufIxw tl udn
in`Gr cly rswql toAw
nggar ale rstal to
swD ibn sd bin
Drm DOl pukwrY qly KVoAw
tarm tl pukr tale khro
Awpy hoAw ^ eoB ekoB gowkswk
nkg jh j?.
p`tI ^ nZyo fbyD tkbh sysh.
klm ^ b/yD.
ilKxhwrw ^ fbyD tkbk, b/ye.
uko/ i[rK ftu gowkswk nkg jh
fBnK eoB tkbk, nkg jh gZNh,
nkg/ ebw ns/ nkg jh fbyD
tkbk Gkt eoB ekoB ;h.
bwJ gurU AMDyr hY ^ ebi[r ftu
fpBK r[o{ s'A ;G gk;/ jB-/ok jh
jB-/ok j?, b'e nB/e soQK Bkb yfj
yfj (bVkJh GVkJh eoe/) wo
1140
1141
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jo idil imilAw jo dil mili
su imil rihAw so mil r
imilAw khIAY ry soeI
mili k re so
Dwqu imlY tt mil
Puin Dwqu kau phun tt k
ilv ilvY kau DwvY liv liv k tw
pwnw vwVI hoie Gir
pn wr hoe kr
Kru swr n jwxY khar sr na jn
Awpy jwxY ^ gowkswk nkg jh
ikDdk j?.
hwQ pCoVY isru DuxY jb rYix ivhwxI
^ fi; iht fJ;soh B/ gq/w Bkb
gqG{ gsh B{z G'frnk (ifgnk)
BjhA, T[j gSskT[Adh j? (P'e Bkb)
jE gNedh j?, f;o wkodh j?,
id'A oks (T[wo) r[Io iKdh j?.
kMqu lIAw sohwgxI mY qy vDvI eyh
^ T[j iht fJ;sohnK GkrK
tkbhnK jB, fiBQK B/ gqG{ gsh dk
fwbkg gqkgs ehsk j?, T[j w?E'A
uzrhnK jB.
sy gux muJY n AwvnI kY jI dosu
Dryh?B{z BjhA nkT[Ad/. w?A fe; soQK
1142
nkg/ dk o; pe d ras
gVBKt
nkgDk nkg, y[d, ;t?
y[ZbQ
gqshs
eo/, o'PBh,
gqekP dk Mbek wkD/. b'ehA SZs
d/ nzdo, e'Jh coP s/, e'Jh d'
c[ZN T[~uk, e'Jh uko c[ZN T[~uk,
e'Jh SZs Bkb bZr e/ fgnk
pfj;K eodk c[zekodk s/
j?AeVdk j?, go fJj gsk BjhA
Bk bZrdk fe frZm Go SZs s'A
1143
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkg/ dk o; pe d ras
nzdo'A T[u/o/ dr uere
;'uK e[S T[jBK d/ tZ; ftu
j[zdhnK
so kuh un de was wi hd
dbhbK g/P eodk j?
dall pe kard h
nZyK Bkb ;{oi, uzd, sko/, nkekP
t//y/
akkh nl sraj, d, tre, k
wekhe
gqsZy mzYh jtk dk o; wkD/
pratakh thad hw d ras mne
gqekP dk Mbek prakas d lk
pfj;K eodk, c[zekodk s/ j?AeVdk
bs kard, phkrd te hkard
frZm Go SZs s'A gko j' e/
gith pr hat t pr ho ke
fJe ey d/ T[jb/ by
ik kakh de le lakh
1144
1145
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
n`Pw igrdw bu`Fw igrdw Awpo AwpxI
vwrI
naf gird bdd gird po pn
wr
AmlW syqI hox nbyVy nbI lMGwvy
pwr
aml set hon nbere nab lgwe
pr
gUxo gUxI BWfy GV ky TIkrIAW kr
Drdw
guno gun pde kr ke thkr kar
trd
1146
jh tkgodk j?.
suiD n kweI pwie ^ fiBQK wB[ZyK B/
joh Bkb wB BjhA i'fVnk, nzdo'A
T[jBK dk wB nfrnkBh j?, pkjo'A
ezw T[jBK d/ w{oyK tkb/ jB,
T[jBK B{z e'Jh ;wM BjhA.
dUjY Bwie brkiq n hoveI ^
wkfJnk d/ w'j ftu c;/ ofjD
Bkb, dt?s Gkt eoe/ e'Jh
nfXnkswe bkG BjhA j[zdk ns/
Bk jh Bkw o{g XB gZb/ g?Adk j?.
piV Qky sMqoKu n AwieE Anidnu
jlq ivhwie ^ wkfJnk ftu c;/
wB[yK B{z pj[s ;ko/ Xow rqzE gVQ
e/ th ;zs'y gqkgs BjhA j[zdk ns/
T[jBK dk ;kok ;wK ;VfdnK jh
fBeb iKdk j?.
nw sMsw ivchu jwie ^ wkfJnk ftu
w;s wB[ZyK dk o'Dk uheDk
(fPekfJs) ed/ d{o BjhA j[zdk, Bk
jh wB ftu'A Gow iKdk j?. T[jBK
d/ wB ftu'A fuzsk ed/ BjhA iKdh.
nwnk nwm ivhUixAw muih kwlY auiT
jwie ^ Bkw s'A jhD g[oP, fJ;
d[BhnK ftu'A p/^fJZIs j' e/ iKd/
jB. fJ; bJh r[o{ wjKg[oy s'A
f;fynk b? e/ nkgD/ wB B{z
fBPu/tkB pDkT[Dk ukjhdk j?.
1147
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fco ik e/ fe;/ j'o B{z f;fynk
d/D dk jhnk eoBk ukjhdk j?.
d{i/ Gkt ftu ofj e/ nkdwh Gkt/A
fezBk jh gfVQnk fbfynk j't/, joh
dh rb eoB i'rk BjhA ofjzdk.
1148
AwpxY BwxY pn pn
BKt g[fbzr
nkgD/ wB dh woIh ftu s[o e/
1149
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.3, 1283
AwpxY BwxY pn pn
boilAw Qwie n pwie
boli the na pe
bwbIhw ikAw bpuVw
bbh ki bapur
jgqY kI iqK jwie
jagt k tikh je
bwbIhw iBMnI rYix boilAw
bbh pn rn boli
shjy sic suBwie sje sa sube
KMf pqwl AsMK khd ptl askh
mY gxq n hoeI m ganat na ho
quDu isrjI td sirj
quDY goeI td go
ieik swh sdwvih ik s sdw
sMic Dnu s tn
dUjY piq KoeI dj pat kho
ivxu nwvY bwjwrIAw
win nw bjr
BIhwvil hoeI phwal ho
1150
nwhI
bhuiV
bhuiV
Brmwqw
1151
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
qyrw swDU gwvih qh myrw mnu lwgY
]4]
A.g.m.5, 610
Awpn pan
rogI kY BwxY sB rogI
rog k pn sb rog
jwxY sglI TWFI jn sagl thd
haumY roig hm rog
jw kw mnu ibAwipq
j k man bipat
Ehu jnim mrY ibllwqI
janam mar bil'lt
igAwn AMjnu gin jan
AigAwin AMDyrY agin dr
sUJis nwhI sjas nh
bhuiV bhuiV Brmwqw
br br prmt
Awpn ^ gowkswk nkg.
rogI kY BwxY sB rogI ^ nkswe
;[y wkBD tkb/ ftnesh B{z ;G ;[y
wkDd/ fd;d/ jB ns/ ftekoK d/
o'r ftu c;/ j'J/ o'rh B{z ;koh
b'ekJh ftekoh bZrdh j?.
1152
nkgk Xkgh p tp
nkgk Xkgh p tp
BKt fJ;sohfbzr
nkgD/ ;[nkoE bJh ehsh iKdh Gi
d"V, e/tb nkgD/ nkg d/ ckfJd/
bJh fyu X{j eoB dk Gkt
p tp ga h
gfjbK b'e ;[yh ;B Gkt/A T[j fgzv
ofjzd/ j'D Gkt/A Pfjo go j[D PfjoK
ftu y[droIh ns/ ;[nkoE ekoB
P[o{ j'Jh nkgk Xkgh B/ b'eK B{z
;t?e/Adfos eo fdZsk j? ns/ b'eK
ftu nkg;h GkJhukok nEtk fJe
d{i/ d/ d[y ;[y ftu Pkwb j'D dh
o[uh ysw j' rJh j? ns/ nkg;h
fgnko ysw j' frnk j?. Gkt/A fJj
nkgD/ nkgD/ ;[y bJh ehsk frnk
go T[bNk nkgk Xkgh B/ b'eK B{z d[yh
eo fdZsk j? ns/ ;ko/ jh d[yh j' rJ/
jB.
\[droIh khudgarz
nkgk o; p ras
BKt g[fbzr
nkgD/ nkg ftu gqkgs j'fJnk o;,
nksw o;
1153
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fuskfoe/,^
eodK ;dk ;AwQkb dw dw
U;dh
fefonk
;t? fJZSk eoBK, nkgD/ nkg pko/
;'uDk, nkgD/ fjZs ftu ;'uDk
1154
1155
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mi wi ln d subw h
nekb g[oy ftu d/D dk ;[Gkt j?
akl purakh wi den d subw h
;oho B{z nkgDh gkbDk s/ oy:k bJh
srr n pn paln te rakhy la
nk|skp ftb
BKt
;{oi
nk|skp
fcodk
fdB/
;o
rodkB
1156
T[jdh
nk|ks ft
;ZiB,
rb/ pzBQ T[vKtdh x[ZrhnK BhA.
BKt fJ;sohfbzr
d[Zy, w[;hps
tkN
s/
gkfJ;K
M[ZrhnK BhA.
fuZmh fby f|oke dh so|
1157
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkpfj:ks behayt
BKt g[fbzr
T[j gkDh fi; B{z ghD T[gozs w"s
BjhA nkT[Adh, nzfwqs
ghi/.
uPw firo d/ wbB j' oj/
s/o/,
BjhA ;{Msk fsBQK e' ;k|
ehi/.
p[ZbQk Pkj ;zGkb s{z nkg skJhA,
s/j?A J/e nkBzd w/A ;dk ihi/.
nkfpj:ks behayt
BKt g[fbzr
;dhth ihtB pyPD tkbk gkDh
1158
nkfJnk w'shnK
po;ktD/ B{z.
fPno
ybe,
nksP
dk
whAj
nkw/I
ej/
nkfpj:ks behayt
i/ I[b| I[bwks o[y :ko T[s/
je zulf zulmt rukh yr utte
nkJh nkfpj:ks S[gktD/ B{z
behayt hupwne n
:k fJj BkrDh j? rzfi j[;B T[s/
y ngn h gj husan utte
p?mh nkPeK d/ dpektD/ Bz{
bth k de dabkwne n
npo Bh;K abar ns
pfjfo j[;B br husan
w'shnK dk whAj mot d m
fPno nksP nkw/I ej/ ybe
e'r ta mez kahe khalk
jk;dK hsd
nZr bkT[Dk ag ln
1159
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AwBw b
nWv iesqrIilMg
jlwl, cmk; SoBw, mShUrI
do GVIAW dw sohj qy
do kr d sj te
vwihgurU ny bQyrw kuJ bKiSAw hY
wheguru ne bather kj bakhsi
h
Dr Dr Bu`lIdw hY tr tr plld h
cMgy Gr ikhVw gu`Jy rihMdy ny
ge kr kr gjje rde ne
nfGwkB bimn
BKt g[fbzr
jzeko, j?AeV, r[wkB
1160
nfGwkB bimn
nfGwkB N[o g?Adk j?
bimn tur pd h
fgsk g[s dk tZy u[ZbQk
pit put d wakh ll
u[ZbQ/ dh bhe s'A pkjotko ekoK
eZYhnK
lle d lk t bharwr kr kdd
pqjwukoh bramr
nG? ab
ftP/PD
fpBK vod/, fpBK G?n d/
1161
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
frnk s/ pZfunK dk ibkb s/ s/i
tXdk frnk.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,
nG? ab
vo BjhA oj/ go nG? jB
dar nah rahe par ab han
I'oktoK d/ nZr/ G/v peoh tKr{z
zorwar de agge pd bakr
wg
fie{z s/i Go/ d' ;{oi yVQ/ jB
jik tej pre do sraj khre han
nkwkb ml
BKt g[fbzr
nwb, B/e ezw
1162
Aw iml mil
ikirAw
imlx leI phuMcxw, iml pYxw
bu`ly Swh, 8
Aw iml mil
Aw iml Xwr swr lY myrI
mil yr sr l meri
myrI jwn du`KW ny GyrI
meri jn dukkh ne keri
AMdr Kwb ivCoVw hoieAw
dar khab wihor hoi
Kbr nw pYNdI qyrI khabar n pd ter
su\y bn ivc lu`tI sweIAW
se ban wi lutt s
sUr plMg ny GyrI sr plg ne kr
1163
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ieh qW T`g jgq dy
t thag jagat de
ijhw lwvx jwl cuPyrI
jeh lwan jl upher
krm SrHw dy Drm bqwvx
karm r de trm btawan
sMgl pwvx pYrIN sgal pwan pr
zwq mzHb ieSk nw pu`Cdw
zt mzab iq n puhd
ndIE pwr mulk s`jx dw
nadio pr mulk sajjan d
ieSk SrHW dw vYrI
iq r d wr
lvo-luAwv ny GyrI
lawo lub ne kr
siqgur byVI PVI KloqI qYN ikauN lweI Aw
dyrI
satgur ber phari khloti t ki l der
bu`lHw Swh qYnMU imlsI idl nMU dy dlyrI
bull tnu mils dil n de dleri
nk:ks yt
BKt fJ;sohfbzr
e[onkB Poh| dh fJe s[e
1164
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;kfjpK shib
pPo baar
fwoIk mirz
ceodhB* Bk neb EhA G[bdk ;h
fakardn n akal th pld s
n?go G[Zfbnk ewo dk PkB ;[D e/
par plli qamar d n sun ke
AwrsI rs
nWv puilMg
iek pRkwr dw gihxw ijs ivc
drpx l`gw huMdw hY
1165
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
suinAwr iehdw Xwr
sunir d yr
qMU pihx myrI muMdrI
t pn mer mdr
bwrI dy Ehly br de le
AwrsI rs
1166
1167
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dyKY ^ ;ot ftnkge gowkswk d/
jE ftu nkgD/ jh ou/ ;z;ko dk
PhPk j? ns/ nkg jh T[; B{z t/yD
tkbk j?.
iCA drSn ByKY ^ gowkswk nkg
jh S/ doPBK (fBnKfJ, t?P/Pe,
;Ky, :'r, whwK;k s/ t/dKs) d/
G/yK B{z d/ydk j? ns/ XowK d/
b'eK B{z fdykT[Adk j?.
jyhw mUMh kr Bwldw qyvyhY dyKY ^
fJ;/ ekoB fij' fijk ;z;ko ftu
e'Jh w{zj eoe/ Gkt fjod/ dh
GktBk Xko e/ T[;B{z d/ydk j?, T[j'
fijk jh T[j BIohA g?Adk j?.
hsdy hsdw ^ j;d/ B{z j;dk BIo
nkT[Adk j?.
roNdy idsy roNvdw ^ o'Ad/ B{z o'Adk
gqshs j[zdk j?.
sqsMg ivsyKY ^ gowkswk nkg jh
nkg/ tos fojk j? ns/ T[;
gowkswk dh fJj ftP/Psk
;fs;zr ftu jh d/yh ik ;edh
j?.
w{zj ufN i' nko;h Bkb d/yD
m at jo rs nl dekhan
PhP/ ftu t/yDk, nko;h t/yD dk
1168
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fsBK Yzr e/jk jb tkj[Dk J/A
tin tag keh hal won
fgzvk gkb e/ u'gV/ gN/ fiBQK
pd pl ke opre pate jn
fe;/ ozB eh T[jBK B{z ukj[Dk J/A
kise rn k n n hun
fgnk tzMbh tkJ/ s/ okr rkt/
pi wajal we te rg gwe
fe;/ o'I dk J/j[ gokj[Dk J/A
kise roz d o pron
Awrjw rj
BKt fJ;sohfbzr
T[wo, nk:{
1169
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AwKxu AwKxw khan khn
1170
AwrjwrI rjr
BKt fJ;sohfbzr
T[wo
1171
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
grDB kI inAweI gardab k ni
kUkr hrkwieAw kkar harki
swkq loBI skat lb
bMDu n pwieAw bd na pi
Awqm GwqI tam kt
AwrjwrI ^ T[wo.
srp AwrjwrI ^ ;g dh T[wo bzph
j[zdh j?, go fJj i{B fBezwh frDh
iKdh j?.
swkq nwmu ibswrI ^ gowkswk
Bkb'A N[ZN/ j'J/ wB[y, wBw[y
gowkswk dk Bkw G[bk e/ f;woB
s'A fpBK ftnoE ihtB jh fiT[Ad/
jB. wB[Zyk iBw f;woB fpBK
ftnoE j?.
1172
Awrix ran
BKt fJ;sohfbzr
GZmh
1173
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Qwip auQwip thp uthp
dir bInweIAY dar bn
Aauqwku tk
AMD Goru ad kr
Gbu muhweIAY kb muh
grib musY garb mus
Gru coru kr or
sbid invwrI sabad niwr
joiq dIpweIAY jot dp
suriq surt
sdw rhY inhkwmu sad rah nekm
jy gurmiq pweIAY je gurmat p
Awrix ^ GZmh.
GVweIAY ^ fit/A GZmh ftu b'jk gk
1174
jh
bkb osB j?. PoB gJ/ f;y B{z
r[o{ B/ fJj ;wM, ;{M d/ fdZsh
j[zdh j?, fJ; bJh T[; B{z fsqPBk
dh nr BjhA g'jzdh.
AwrqI rt
BKt fJ;sohfbzr
Ekb ftu fxT[ d/ dht/ pkb e/ iK
uzdB, w[Pe^eg{o ibk e/ d/tsk dh
w{osh iK fe;/ g{i: nZr/ dht/ x[wk
e/ g{iB eoBk
1175
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
1176
1177
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mwr mwr ky blwaudIAW hn[ in`kI ny
AwauNx nMU zrw vI dyr nw lweI, pihly
bol hI Aw geI[ pMjwbo boqy vWg iSMgwr
krky kOly (kMD) nwl Aw bYTI hY[ BolI
gu`q krwauNdI hY[ ibnW muklwvy geI
kwkI vI phuMcI hoeI hY[ kuAwrI rUbI
idl dy Byq krky fub geI hY[
AwrwiDAw rdi
fefonk
g{ik, fXnkB, f;woBk, ;/tk eoBk
1178
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fITw AMimRquo vUTw jnm mrn duK
nwTy ] gux iniD gwieAw sB dUK
imtwieAw haumY ibnsI gwTy ]
ipRau shj suBweI Coif n jweI min
lwgw rMgu mjITw ] hir nwnk byDy
crn kml ikCu Awn n mITw ]1]
A.g.m.5, 453
AwrwiDAw rdi
mnu byiDAw man bdi
AMimRquo vUTw mrito wth
haumY ibnsI hm bins
suBweI sub
rMgu mjITw rg majth
AwrwiDAw
^ g{ik,
f;woBk, ;/tk eoBk.
fXnkB,
eosko
d/
d?th
;u
dh
1179
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkokXBk jh r[ow[y dk eost j?.
T[j fBozeko fBoGT[ fBot?o j?,
GtyzvB j?. T[; dh nkokXBk ftu
;fs ;zs'y j?, ;fji j?. i' e[M
fJ; pqjwzv ftu j[zdk j?, T[; d/
j[ew Bkb j[zdk j?. T[; dh fwjo
Bkb, feogk Bkb r[ow[y fe;/ dk
w[jski BjhA ofjzdk. T[j e/tb
nkgD/ ekdo, nkgD/ ;[nkwh d/
nk;o/, T[; dh N/e ftu nkgDk
ihtB fpskT[Adk j?.
1180
AwrI r
nWv puilMg
l`kV nMU cIrn vwlw sMd
1181
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gm dI burI ibmwrI[
vy gm h`fW nMU ieau KW jWdw,
ijau l`kVI nMU AwrI[
koTy cVH ky dyKx l`gI l`dy jwx
ivaupwrI,
Cu`tI Aw muMifAw! h`Q bMnH Arj
gujwrI[
bol pMjwbx dy, III, 147
AwrI r
ijau lkVI nMU AwrI jio lakr n r
jMg nMU nw jweIN vy jg n n j we
idl dy bol mYN bolW
dil de bol m bol
gm h`fW nMU ieaNu KW jWdw
gam hadd n io kh jd
koTy cVH ky dyKx l`gI
kothe r ke dekhan lagg
l`dy jwx ivaupwrI
ladde jn wiopr
nkb; las
BKt fJ;sohfbzr
;[;sh
1182
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d/yB sK nr/ bzwk gfJnk j?. sK
r[o{ BkBe ih efjnk b? GkJh
pkbk fJ; Bkb fenk eohn?.
fJj sK ezX[ gJh j?.
GkJh pkbk iBw ;kyh,
nkb; las
T[; gk; ikDk i'r[ Bkjh
us ps jn yog nh
T[j nkb; nT[X{s j?
las dt h
n;kvk e/ b?Dk j?;[
asd ke ln hs
fp;zGo d/ f;o s/ yV/ j'J/
bisabar de sir te khare hoe
fJ; Bkb fenk eohn?
is nl ki kar
nkb;h ls
ftP/PD
;[;s, fYZbk, nokwsbp
nkb;h ls
xN/ pb tkb/ nkb;h j' rJ/
kte bal wle ls ho gae
d[ZX fxT[ xN rJ/, ;kvk pb xN
frnk
dd kio kt gae, sd bal kt gi
Awlku lak
BKt fJ;sohfbzr
nkb;, ;[;sh, dfbZdo
1183
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gkgK ftu pZM/ wB[y B{z nkbe[ th
BjhA nkT[aAdk. wkfJnk ftu rqf;nk
fpoEk iBw rtkT[Adk j?. ekw, eq'X,
b'G ftu wB bZrk ofjzdk j?. r[ow[y
;kX ;zr ftu joh d/ r[D rkT[Adk j?
s/ g{o/ ;fsr[o{ B{z gkT[Adk j?. wBw[y
wkfJnk d/ ikb ftu nkgDk ihtB
fiT[Adk j?. r[ow[y eoDjko d/ j[ew
ftu, T[/ d/ ojZ; ftu ofj e/ ;dk
ig, sg, ;fs ;zs'y ftu ofjzdk j?.
pwieAw ] 4 ] 15 ] 28 ]
A.g.m.5, 1143
Awlku lak
icqvq pwp itwat pp
bysuAw Bjq besu pjat
bjr isir prY bajar sir par
rwic rihAw r rahi
ibrQw ibauhwr birth biohr
pyKq mwieAw pekhat mi
rMg ibhwie rg bihe
gVbV krY garbar kar
kaufI rMgu lwie kd rg le
kwim koiD loiB km krd lb
mnu lInw man ln
qViP mUAw tarf m
ijau jl ibnu mInw ji jal bin
mn
Awlku ^ nkb;, ;[;sh, dfbZdo.
icqvq pwp n Awlku AwvY ^ e[okj/
gJ/ wB[y B{z gkg eow ;'ufdnK
nkb; BjhA nkT[Adh.
bysuAw Bjq ^ t/;tk Bkb G'r
1184
eofdnK T[j
PowkT[Adk.
fpbe[b
BjhA
nkbw lam
ftP/PD
uzrk gfVQnk fbfynk,
fJ;bkw Xow dk ftdtkB
ftdtkBl
1185
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJbkjh s"jhd, ndt?stkd d/ fJbw
ftu T[j ekfwb j?, ;zg{oB j? ns/
oZp dk okj ftykT[D tkbk j?. T[;B/
oZph wko|s dhnK owIK B{z ;gZPN
o{g ftu fpnkB ehsk j?. T[;B/
fJbkjh frnkB dhnK ;ZuhnK rZbK
ehshnK jB, fJ; bJh T[;d/ ftukoK
T[s/ nkg/ B{z e[opkB eo d/Dk ukjhdk
j?. jkdh dk noE j? okj ftykT[D
tkbk ns/ fJo|kB dk noE fJbkjh
frnkB nEtk wko|s j?.
nkbw lam
P/y ekh
nkbw fJbw s"jhd dk T[j ekfwb
lam ilam thd d kmil
jkdh okj JhwkB fJockB :kok
hd r mn irphn yr
p'b T[fmnk wB dk T[j UVe
bol utthi man d o orak
GKvk GzfBnk ftu w?dkB :kok
pd pni wi mdn yr
1186
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkbQDk ln
BKt g[fbzr
gzShnK dk xo, xo, fojkfJPh EK
1187
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
tvh T[wo s/ pj[s T[bkd
tkbk,
fi; B{j s{|kB v[pkfJnk Jh.
jho tkfo;,
nkbQDk ln
eJh p'b rJ/ Pk\ T[wo dh s/
ka bol gae kh umar d te
n?E/ fe;/ Bk nkbQDk gkfJnk Jh
the kise n ln pi
eJh j[ew s/ I[bw ewkfJ rJ/
ka hukm te zulm kme gae
Bkb fe;/ Bk ;kE bdkfJnk Jh
nl kise n sth ldi
fJj o{j ebp{s dk fIeo ;kok
r kalbt d zikar sr
Bkb neb d/ w/b fwbkfJnk Jh
nl akal de mel mili
AwLw l
nWv puilMg
Gr ivc rotI jW Kwx dw hor smwn
rKx leI kMD ivc bxweI morI
1188
AwlUxI ln
ftP/PD
b{D ofjs, o; ofjs, p/;[nkd, fcZeh
1189
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
inrMkwr gur Sbd shIVI
nirkr gur abad sahr
shj sj
AwlUxI ^ b{D ofjs, o; ofjs,
p/;[nkd, fcZeh.
gur isKI bwrIk hY ^ r[of;yh dk
okj, rbh nfsnzs GhVh ns/ yzv/
dh Xko torh fsZyh th j?.
vwlhuM inkI ^ fJj okj fJzBk
pohe ns/ s/I j? fe fJZE/ wZSo
th BjhA p?m ;edk, fJ; T[~s/
ehVh torh j"bh uhI th BjhA ub
;edh. r[of;yh dk o;sk tkb s'A
th fBZek j?.
qyl iqlhuM ^ fJ; o;s/ dh gqkgsh
J/Bh e[opkBh dh wzr eodh j?
fit/A fsbK s'A s/b eZYD bJh fsbK
B{z e'jb{ ftu ghfVnk iKdk j?.
prm hMs ^ r[of;y gow jz;K d/
;wkB jB i' ;u ns/ M{m B{z fJT[A
r[o Ppd dh ftuko Bkb fBy/V
fdzd/ jB fit/A jz; dh u[zM d[X ns/
gkDh B{z ty ty eoe/ oy fdzdh
j?.
isl ^ f;Zyh nb{Dh, ftP/ ;tkdK
s'A ofjs j?, Grsh ftu brDk jh
nkb{Dh f;b gZEo uNDk j?,
1190
]8]22]
A. g. m. 1, 422
Awvx jwxw wan jn
jnm mrx janam marn
rwm nwmu rm nm
Dnu rwis tn rs
sMq jnw st jan
jsu gwey jas ge
Awid purKu AprMprw
d purkh aprpr
sWg sg
bwjI bz
haumY caupiV hm par
ijau AMDulY hiQ tohxI
jio dul hath tn
Awvx jwxw ^ izwDk, woBk.
jnm mrx ^ izwDk woBk, nkT[Dk
ikDk, nktkrtB, iBw woB dk
uZeo. gowkswk d/ Bkw f;woB
s'A fpBK iBw woB dk r/V BjhA
w[edk. gowkswk Bkb fwbkg
BjhA j[zdk. iBw woB dk d[y
pfDnk ofjzdk j? ns/ w'j wkfJnk
1191
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d/ ekoD dt?s dk Gow pfDnk
ofjzdk j?.
ibnu nwvY ikAw jIvnw ^ gowkswk
d/ Bkw s'A tKMk, fiT[Dk n;b
fiT[Dk BjhA. T[; dh d[Bhnkdkoh
tkbh f;nkDg fcNeko:'r j?.
rwm nwmu Dnu rwis dyie ^ gqG{ d/
f;woB s'A fpBK iBw woB dk
r/V BjhA w[Zedk. iBw woB dk
ueo T[d'A jh w[Zedk j?, id'A g{ok
;fsr[o{ fwbdk j?. r[o{ gowkswk
dk Bkw^XB (o{g) ;owkfJnk
fdzdk j?, fi; Bkb wkfJnk dh
GNeDk w[e iKdh j?.
sMq jnw ^ ;kX ;zrs ftu fNe/
ofjDk ukjhdk j?.
Dnu Dnu jsu gwey ^ gowkswk dk
P[eo eoe/ T[; dh f;|s ;kbkj
eoBh ukjhdh j?.
Awid purKu AprMprw ^ fJ;/ soQK
jh irs d/ w{b ;ot ftnkge,
p/nzs, ngko, gowkswk B{z
bZfGnk ik ;edk j?.
sWgu ^ wdkoh dk ;Kr (swkPk) i'
xVh gb ftu \sw j' iKdk j?
fit/A wdkoh ;Kr pDkT[Adk j?.
bwjI ^ fJ;/ soQK ;z;ko fJe y/Y
1192
nktDk wn
fefonk
nkT[Dk, gj[zuDk, nkrwB j'Dk
j'fJnk.
1193
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
feE' nkfJU kittho io
etD[ j'd/ kawan hode
jfE i'V hath jor
nodkf; ehsh ards kt
iN/Nk j'dk jatet hod
tsB ikwk okfJ G'J/ GNh dh
sbtzvh
watan jm re pe ptt d
talwd
eT[D fwfbnk kn mili
jT[ f;y h sikh
s[fj r[o{ BkBe fvmk ;h
tuhe gur nnak ditth s
fgS/ brk fcodk ;h
pihe lagg phird s
sd[ fJj rfs n;kB{ Bk ;h
tad gat asn n s
1194
1195
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ivsUry Kyf iKfMdVI dw l`Qw cwa
wisre khd khiddr d latth
o
Awvwgaux wgn
nWv puilMg
dunIAW ivc Awaux-jwx dw kwrn; ies
dunIAW ivc jMmx Aqy mrn dw Bwv
tuk
sB
mn
mn
1196
1197
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awvwgvx ^ iBw woB dk uZeo.
lK surg ^ eZu/ b'e ;kyPks r[o{,
ebg fpqS (wBGkT[Ad/ gdkoE d/D
tkbk) B{z Sv e/ noPh ebg fpqS
d/ M{m/ gdkoEK B{z jh wzrd/ jB.
bZyK ebg fpqS, ;[ork g[oh ;w/s
nktkrtD d/ uZeo ftu gJ/ Bk;
j' rJ/ jB.
kwmnW ^ fJZSktK eoB tkb/ fJSk
eod/ wo rJ/, gqG{ dh ftG{sh,
gdkoEK ftu bE gE j' e/ j'oBK
B{z nkgD/ fgZS/ bk ;G/ jh Bk; j'
rJ/ jB.
mW ipE ^ sko/ o'i N[N^N[N e/ EZb/
fvZrd/ jB s/ T[j eJhnK d/
wK^fgU s/ eJhnK d/ pkbe pDd/
jB.
pwp puMn ^ gkgK s/ g[zBK d/ phi
phid/ jB.
duK suK ^ d[yK ;[yK d/ cb gqkgs
eoB ftu jh T[j y[P j' oj/ jB.
gur pUry ^ r[o g{o/ B{z gqkgs ehs/
fpBK joh gqG{ fe;/ s/ th gshidk
BjhA, T[; B{z fe;/ s/ :ehB BjhA
nkT[Adk.
Bvjl AMdr BMBl BUsy ^ nfrnkBh
b'e r[o{ xo i' ;[yK dk ;w[zdo j?,
nktkI wz
BKt fJ;sohfbzr
p'b, X[Bh
1198
nktkI wz
fejVk w[be s/okkr mulk ter
AwvY jwie w je
fefonk
nkT[Dk
ikDk,
nktkrT[D
izwDk
woBk,
1199
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
1200
AwvY jwvY w jw
fefonk
nktkr"D, iBw woB dk uZeo
1201
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AwvY jwvY w jw
igAwnI gin
siqjug dUjw Brm kr
satyug dj prm kar
jonI iPr AwvY jon phir w
Avqwr awtr
haumYN AMdr grib glwvY
hm dar garb glw
jnm mrn sMsw n cukwvY
janam marn ss na ukw
krmw AMdr karm dar
Aausr cukw sar uk
AwvY jwvY ^ nktkr"D, iBw woB dk
uZeo.
igAwnI ^ JhPto B{z ikBD tkbk
frnkBh j?. wB[y tk;Bk dk pZXk
iBw woB d/ uZeo ftu fgnk
ofjzdk j?. tko tko d/j pdbh
iKdk j? go e'Jh frnkBtkB jh
fJ; G/d B{z gkT[Adk j?.
siqjug dUjw Brm kr ^ ;fsi[r
ftu dt?s ns/ Gow eodk j?.
jonI iPr AwvY ^ fco sq/s/ ftu
i{BhnK gkT[Adk j?.
AYsw s
ftP/PD
nfijk, fJ; gqeko dk
1202
inrwlw] kiljug
suKwlw ]31]
nwnk
nwm
AYfwno dno
BKt g[fbzr
n?AmBk, nfGwkBh j'Dk, jzekoh j'Dk,
nkeVBk
1203
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.9, 1186
AYfwno dno
qwih khw
laptno
lptwno
the kah
BKt g[fbzr
fJ; b'e ftu ns/ gob'e ftu
auir Awno ur no
th oth rakhwl
1204
srxweI
A.g.m.5, 628
AYQY EQY th oth
Awip rwKy p rkhe
Git Git kt kt
sbdu suBwKy sabad subkhe
idnsu rYin dins rn
swis swis smwlI ss ss sml
pUrnu sBnI QweI pran sbn th
scy dw scw FoAw
sae d sa to
AYQY EQY ^ fJ; b'e ftu ns/
gob'e ftu.
Awip rwKy ^ gqG{ rohpK T[~s/
dfJnk eoB tkbk j?. PoB fgnK
dh fJ; b'e ftu ns/ gob'e ftu
okyh eoB tkbk j?. nkgD/ dk;K
B[z gowkswk nkg pukT[Adk j? Gkt
nkgD/ ;/teK dh okyh gowkswk
nkg jh eodk j?.
n?p b
BKt g[fbzr
d'P, n"r[D,
nkds
r[Bkj,
B[e;,
p[oh
1205
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bJh j?. s{z nekP ftu |foPfsnK
dk ;kEh ;h. fJj n|;'; tkbh rZb
j? fe s?B{z sedho, fe;ws d/ ikb
ftu c; e/ fJ; ;z;ko dk tk;h
pDBk fgnk. fJ; bJh j/ wB[y `
s?B{z ;z;ko d/ w'j ikb s'A d{o ofj e/
oZp dk jh Bkw igDk ukjhdk j?.
1206
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
n?p b
n?B n?p bZyK r[D fJe BkjhA
n b lakkh gun ik nh
eheo eo/rk :ko g;zd w?B{z
kkar kareg yr pasd mn
T[v e/ ikDk ud ke jn
t; was
jouzd harchd
1207
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
n?p b
w{zj nkgDk gk ro/pkB nzdo
m pn p garebn dar
wzih nkgDh j/m i' vKr c/o/A
mj pn heth jo dg pher
eo/A Y{zv B n?p ijkB nzdo
kare td na b jahn dar
nkg o[VQh iKdh wshA d/ b'eK
p rur jd matt de lok
j't/ \ke sk;ho IpkB nzdo
howe khk tsr zabn dar
tfjw wm
r[wkB gumn
1208
BKt g[fbzr
gq/wh d/ nkT[D d/ ;w/A dk fenkck
bkT[Dk, nzdkIk bkT[D bJh bkfJBK
tkbh Peb tkj[Dk, fPZds Bkb T[vhe
j'Dk
1209
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
y{Bh pKehnK, BP/ d/ Bkb GohnK
khn bk nae de nl pr
AONsIAW s
nWv iesqrIilMg bhu vcn
iksy g`l dw AMdwzw lwaux leI DrqI
Awid au~qy byiDAwny mwrIAW lIkW ijnHW
dI igxqI joVy bxw ky kIqI jWdI hY[
igxqI ivc jykr joVy brwbr hox qW
nqIjw hW p`KI huMdw hY[ pr jykr
igxqI tWk Bwv iekhrI rih ky Kqm
ho jwvy qW nWh p`KI nqIjy dw ikAwPw
lgdw hY[
m s sb pw
igAw[
1210
AOsIAW pWvdI
vy kwg aufWvdI,
1211
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nB'yk, ndG[s ns/ p/jd efmBkJhnK
Gfonk j?. fJ; o;s/ ftu sd/ edw
oyDk ukjhdk j? i/eo wB[y B{z
nkgDh fIzdrh dh gqtkj Bk j't/,
feT[Afe fJE/ nkgDh ikB fBSkto
eoe/ wfjp{p B{z wBkfJnk noEks
T[;dk t;b (fwbkg) gqkgs ehsk
iKdk j?. eth nyho ftu fbydk j?
fe ;kB{z gotkB/ e'b'A g[ZSDk ukjhdk j?
fe PwQk T[s/ ib ib e/ e[opkB j'D
dh fJZSk ftu eh nkBzd j?. IkfJek
s'A Gkt ;[nkd, bZIs, nkBzd j?.
IkfJek zik
vohJ/,
e'b'A,
fenk IkfJek nzr ibktD/
dk.
n"yhnK kh
BKt fJ;sohfbzr
efmBkJh, d[Ptkoh
1212
dhBk*,
d/Dk s[X eh ub itkp T[E/.
AOKI GwtI kh kt
ftP/;D
AOKw rsqw, ibKVw pYNfw; jIvn dw
kiTn mwrg
1213
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
n"r[D gun
BKt g[fbzr
n?p, r[Bkj, d'P
fdb n"r[DK
j'fJnk
Bkb
f;nkj
1214
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j'fJnk.
ekoB
o'PBh
jdkfJs[Zbk,
eo
sZJhpk
j'fJnk.
ebp
bkfJbQk
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
n"r[D gun
n"r[DK Bkb f;nkj j'fJnk
gun nl si hoi
T[j w[be ti{d popkd iktD
mulk wajd barbd jwan
nzBQK ftu fidQ/ pkdPkj j'fJnk
n wi jde bd hoi
fIeo zikar
}kf|b gfil
wko|s mrfat
nrkj ag
ebp kalab
1215
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;/sh,
ukso
t/y
nkyD
y{jK^i[fsnK B{z.f;X/ b'e
pfjPs B{z ikD f;ZX/, y'N
g/P nkt/ b[s^x[fsnK B{z.b'e
gVQB
s/ ;[DB jdkfJs[Zbk,
;[\Bk s/ohnK bkb^g[o[ZfsnK
B{z.
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
n"r[DK gan
n"r[DK EhA i' s{z eo/A s'pk
gun th jo t kar tob
s'pk eo/A tob kar
jkdh oZp j? okj^t[fsnK B{z
hd rab h r-wuti n
jo/ y/s j';D |Ib oZp ;/sh
hare khet hosan fazal rab set
ukso t/y nkyD y{jK^i[fsnK B{z
tar wekh khan khh jutti
n
f;X/ b'e pfjPZs B{z ikD f;ZX/
sde lok bahit n jn sde
y'N g/P nkg/ b[s^xfsnK B{z
khot pe pe lut ktti n
;[\Bk sukhn
bkb^g[o[ZfsnK ll prutti
n"r[Djko gunhr
ftP/PD
fi; ftu e'Jh r[D Bk j't/, r[Bkjrko
1216
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkPeK d/ rb S[oh jw/PK,
pkj{ nr/ wfjp{pK d/ e[;d/
j{.
;[bskB pkj{, ;hjoch,
n"r[Djko gunhr
p/ pj[sh w?A n"r[Djkoh
be bt m gunhr
sK Gh bki gJh rb T[; d/ j{
t p lj pa gal us de h
gVQ gVQ fJbw eoB sZepo
pr pr ilam karn takabbar
P?skB tn
w[;d/ musde
bZyK B{z G? d'Iy tkbk
lakkh n p dozakh wl
fje fBs pfjPs'A o[;d/
hik nit bahit rusde
e[;d/ kusde
AOguixAwrI gunir
ivSySx
ibnW guxW qoN, guxW qoN KwlI
sB seIAW guxvMqIAW,
qwrIN r`bw vy
mYN AOguixAwrI[
AOguixAwrI gunir
1217
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
qwrIN sweIN r`bw vy mYN AOguixAwrI
tr s rabb we m gunir
sB seIAW guxvMqIAW
sb sa gunwt
AOq t
ivSySx
ijs dy AOlwd nw hovy, bWJ
n"bkd ld
BKt fJ;sohfbzr
;zskB, XhnK g[Zso, pkb pZu/
1218
AOLI l
nWv iesqrIilMg
kropI, mwrU ibpqw
1219
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hn jo Awpxw rohb jmwaux leI jW
duSmxI krky lVweI krdy rihMdy hn[
jdoN lVweI iCV jWdI hY qW qmwSbIn
dyKx nMU B`jdy hn pr bu`FIAW AOrqW
Awpxy GrW dy drvwjy bMd krky koiTAW
dIAW C`qW au~qy cVH ky kUkw-rOlI pw
idMdIAW hn ik koeI bcwA kro lVweI
nMU ipMf AweI AOlI Bwv ibpqw smiJAw
jWdw hY[pIqy qy bcny dI lVweI ho
1220
1221
EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hoieAw sI[ mINh nw vrn krky
kihr pYx kwrn eyDr Kwx nMU
dlIAw nw juVy[ pihlvwn ny Aw
ky p`kI rsq nvIN dI c`tI lw
id`qI[ p`kI rsq G`to G`t DVI
iGau, eynI hI bUrw-KMf qy keI
qrHW dy bdwm myvy qy hor sIDw-bwDw
qkVw bMDyj huMdw sI[ rsd dyxI qW
AYnI AOKI Swied iksy kwl vyly vI
nw mMnI jWdI, pr ipMf dI hl`qx
(h`qk) J`lxI bhuq burI l`gI[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,
28
AOV lgxw r laggan
AOV l`gx kwrn r laggan kran
pwxI KuxoN AMn dw kwl ipAw hoieAw
sI
pn khun n d kl p ho s
mINh nw vrHn krky
m n wrn karke
Kwx nMU dlIAw nw juVy
khn n dal n jure
rsd dI c`tI lw id`qI
rasad d att l ditt
DVI tr
bUrw-KMf br khd
sIDw-bwDw sda bd
qkVw bMDyj takr bdj
ipMf dI hl`qx pd d halattan