Sie sind auf Seite 1von 1236

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

Encyclopaedia of Punjabi Language and Culture


(a, A)

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


Encyclopaedia of Punjabi Language and Culture

(a, A)

hrjIq isMG igl


muK sMpwdk

pblIkySn ibauro
pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


Encyclopaedia of Punjabi Language and Culture

(a, A)

hrjIq isMG igl


muK sMpwdk

muKiqAwr isMG igl


shwiek sMpwdk

AmndIp kOr AMtwl


kwpI sMpwdk

pblIkySn ibauro
pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw

nkPhotkd

pMjwbI koS pMjwbI BwSw qy siBAqw dw ivSv koS j?. fJ; dh


;zgkdBk gq'c?;o joihs f;zx frb, gq'c?;o nw?ohN;, itkjobkb
Bfjo{ :{Bhtof;Nh eo oj/ jB.
;z;ko Go d/ e'P e/tb PpdkoE jh j[zd/ oj/ jB. T[jBK ftu
fJZeb/ s/ fByV/ PpdK d/ noE s/ T[jBK dh ftnkfynk ehsh iKdh j?.
gzikph ft;at e'P dh ftXh fBt/ebh j?. fJ; ftu gzikph GkPk ns/
;fGnsk d/ ;zebgK B{z T[jBK dh i[rs, T[jBK d/ ;ziw, T[jBK d/ d[tzdK
ftu T[bhfenk frnk j?. fJj ;zebg ;kv/ r[o{nK, ghoK, cehoK,
PkfJoK d/ ;zebg jB. T[jBK B/ fJjBK B{z ftukfonk ns/ x'fynk j?.
T[jBK d/ gqtuB ;kvh ;fGnsk, ;kv/ doPB B{z T[ikro eod/ jB.
fJ; d/ f;XKse nkeko fB:s eod/ jB. fJ; ftXh ftu d[y$;[y d/
Ppfde noE j'o jB s/ r[opkDh d/ ;zebg dh i[rs ftu j'o. d[y,
dko{ s/ ;[y, o'r pD iKd/ jB. d[y, ;[y ;w eo ikDhd/ jB. d't/A
fJZe' GkD/ nB[;ko jB. fJj e/tb eosko dk GkDk jh BjhA, T[; dh
dks th j?. r[opkDh dk fJj dkoPfBe f;XKs, fJ; dk d[tzd, fJ; dk

;ziw fBt/ebk j?. fJ; d/ nkeko, ;keko, fJ; dh Gkt i[rs d/ w/b
fto'X ;z;ko d/ j'o fe;/ f;XKs Bkb BjhA fwbd/.
gzikph ivSv e'P dh f;XKse ftXh r[opkDh dh ftXh j?.
fJ; ftXh ftu jo ;zebg B{z T[;d/ d[tzdK ftu T[bhfenk frnk j?,
T[ikro

ehsk

frnk

j?.

fJ;

soK

d[y$;[y,

;fs$n;fs,

r[ow[y$wBw[y, ;'jkrDh$d'jkrDh nkfd d[tzd fBy/V/ rJ/ jB.fJjBK dh


Gkt i[rs, fJjBK dh o{g o/yk, fJjBK dh ;fGne ftT[As, fJjBK dh
dkoPfBe r'Ad B{z x'fynk, ftukfonk frnk j?.
fJjBK ;zebgK s/ ftuko eoB bJh r[opkDh, GkJh r[odk;
dhnK ouBktK, iBw ;kyhnK, ;{ch ekft, feZ;k ekft, b'e Xkok s/ e[M
;wekbh fbysK B{z nkXko pDkfJnk frnk j?. fJ; nfXnB Bkb
gzdQothA ;dh s'A b? e/ ni'eh gzikph Ppdktbh d/ nkeko, ;keko fBy/V/
rJ/ jB.
i;gkb f;zx
tkJh; uK;bo
gzikph :{Bhtof;Nh, gfNnkbk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

gzikph BwSw Aqy siBAqw dy ivSv e'P ftu gzikph GkPk d/


PpdK dh ftnkfynk ehsh rJh j?. fJj Ppd gzikph ;fGnsk, gzikph
ftuko, gzikph fceo, fIeo d/ ;zebg jB. ;kvh gozgok ftu fJjBK
d/ fszB w[y gy jB. gfjbh gozgok r[opkDh dh j?. fJ; ftu nkfd
rzqE, GkJh r[odk; dhnK tkoK ns/ iBw ;kyhnK B{z fbnk frnk j?.
d{;ok gy Pkj j[;?B, p[bQ/ Pkj, ;[bskB pkj{ nkfd ;{chnK dk j?. fJ;
ftu n;hA tkfo; Pkj dh jho, ekdo :ko dk g{oB, jkPw dh ;Z;h
tor/ feZ;/ th bJ/ jB. sh;oh gozgok ftu g/Av{ ihtB, b'e Xkok, b'e
rhs, wzBsK, ohsK, BhsK d/ ;zebg jB.
;kv/ r[o{nK, ghoK, cehoK, ;{chnK, ethnK B/ gzikph ;fGnsk d/
Ppd, ;zebg ftuko/, x'y/ jB. fJjBK *s/ fceo, fIeo ehsk j?.
fJjBK dhnK fbysK ftu fJj gotuB fwbd/ jB. n;hA fJjBK B{z
gzikph ft;at e'P dk nkXko pDkfJnk j?. nkw s"o *s/ ;z;ko Go dh
e'Pekoh gozgok ftu fJeZb/ Ppd dh tyo/ tyo/ gq;zrK ftu

ftnkfynk ehsh rJh j?. ft;at e'P ftu n;hA jo Ppd, ;ezbg B{z
T[;d/ w/b ns/ fto'X d/ ;zebgK Bkb i'V e/ d/fynk j?. ;zebg fJeZb/,
fJefjo/ BjhA j[zd/. jo ;ezbg d{;o/ fwbd/ i[bd/ ;zebg Bkb fe;/
ftP/P d[tzd ftu i[fVnk jz[dk j?. PpdK dh ftT[As, ;zebgK dh i[rs
fJe ftP/P r'Ad ftu r[zdh j[zdh j?. fJj i[rs, fJj ftT[As ;zebgK d/
Gkt y/so B{z T[ikro eodh j?. T[jBK d/ i'VK B{z i'Vdh j?. T[jBK d/
fto'XK B{z fBy/Vdh j?. fJ; eoe/ fe;/ fJe ;zebg dh ftnkfynk bJh
eJh ;jkfJe PpdK, ;zebgK B{z fJe' jh i[rs ftu t/fynk iKdk j?.
fJj ftXh r[[opkDh dh gow[y ftXh j?. jT[w/ dhox o'r th j?
ns/ dko{ th. d[y dko{ j' iKdk j? ns/ ;[y, o'r. fJ;/ soQK d/ w/b
ns/ fto'X dh ftT[As Bkb ;fs$n;fs, ;u$e{V, r[ow[y$wBw[y,
;[jkrDh$d[jkrDh, frnkB$nzXeko dh Gkt i[rs T[bheh rJh j?.
T[dkjoD ti'AL
jT[w? dhox o'r j? dko{ Gh fJ; wkfj ]

(wL,)

jT[w? r[ow[y y'Jhn? Bkfw os/ ;[y[ j'fJ ]


nfjfB; Grfs eo/ fdB oksh jT[w? wkfo fBuzd[]

(wL,)
wb jT[w? fpfynk ;G fBtkoh ]

(wL,)

jT[w? wkfo ;fu Ppfd ;wkD/ ;fu os/ nfXekJh ]@ (wL,)

jT{w?** d/ Bkb w/b, ;[w/b s/ i[Vd/ nDi[Vd/ ;zebg, dhox


o'r, dko{, Bkfw, Grfs, fpfynk ;G fBtkoh, ;pfd ;wkD/, ;fu os/
nfXekJh jB. fJjBK dh fJe ftP/P i[rs jT[w? d/ Gkt y/so B{z
T[bhedh j?.
Ppd** fJe pj[s r[zMbdko ;zebg j?. r[opkDh ftu fJ;
dh ftnkfynk eJh T[sokn^uVQkn ivcoN bzxdh j?.
;pd[ Gkys ;f; i'fs ngkok ]
;f; xo ;{o[ t;? fwN/ nzfXnkok ]

(wL,)

;zB ;pd[ ngozgo Xko? ]


ejs/ w[es[ ;pfd fB;sko? ]

(wL,)

;[ ;pfd eT[ fBozsfo tk;[ nbyz ij d/yk sj ;/Jh ]


gtB ek tk;k ;[zB fBtk;k neb ebk Xo ;'Jh ]
Bdfo eo/ ;pd[ xN wfj t;? ftuj[ Gow[ rtkJ/ ]
sB[ wB[ fBowb[ fBowb pkDh Bkw[' wzfB t;kJ/ ]
;pfd r[o{ Gy ;kro[ sohn? fJs T[s J/e' ikD? ]
fujB[ toB[ Bjh SkfJnk wkfJnk BkBe ;pd[ gSkD? ]
(wL,)

Ppd** d/ ;zebg dh ftnkfynk bJh ;jkfJe Ppd, ;zebg


jB L ;f; i's, ;{o[ t;?, ngozgo Xko?, fB;sko?, fBozsfo tk;[, ;[zfB
fBtk;k, Gow rtkJ/, fBowb, Gt ;kro, SkfJnk, wkfJnk.
;u** ns/ e{V** d/ gq;zr ftu r[opkDh dk Gkt y/so
fBt/ebk j?.
fet ;funkok j'Jhn? fet e{V? s{N/ gkfb ]
j[efw oikJh ubDk BkBe fbfynk Bkfb ] (wL,)
efb eksh oki/ ek;kJh Xow[ gzy efo T[vfonk ]
e{V nwkt; ;u[ uzdqwk dh;? Bkjh ej ufVQQnk ]
(wL,)
;u, e{V, j[ew, Xow, nwkt;, uzdqwk nkfd Ppd, ;zebg
fJe' r'Ad ftu r[zd/ jB. fJj ;u, ;u$M{m d/ d[tzd s'A goQ/ j?. fJj
fe;/ j'o d?th ;u dk ;zebg j?.
nkfd ;u[ i[rkfd ;u[] j? Gh ;u[ BkBe j';h Gh ;u[]

(wL,)

fJj T[j ;u j? i' fJ; pqjwzv dh j'Ad s'A th gfjbK dk j?.


pqjwzv dh j'Ad th fJ; *s/ fBoGo j? ns/ fJ; dh nDj'Ad ftu th
fJj ekfJw oj/rk. ;u$e{V dk d[tzd fJ; d[fBnkth irs Bkb i[fVnk
j?. fJe wkBf;e nt;Ek n?;h th j? fiZE/ ;u$e{V d/ ;ko/ fto'X, G/d
fwN iKd/ jB.

ik s{z ;uk sk ;G[ e' ;uk e{V e'fJ B e'Jh ]

(wL,)

r[opkDh ftu Gkt i[rs d/ ft;Eko dh fJe j'o ftXh j?.


fJe' Ppd, ;zebg eJh i[Vd/, nDi[Vd/ ;zebgK d/ w/b s/ fto'X Bkb
BthA fBt/ebh Gkt i[rs pDkT[Dh. fJ; dh ;G s'A fByVthA T[dkjoD
Ppd rzY* dh j?L
e/jk ezuB[ s[N? ;ko[] nrBh rzY[ gkJ/ b[jko[]
r'oh ;/sh s[N? Gsko[] g[sh rzY[ gt? ;z;kfo[]
okik wzr? fds? rzY[ gkfJ] G[fynk rzY[ gt? ik ykfJ]
ekbk rzY[ Bdhnk whj M'b] rzY[ gohsh fwm/ p'b]
p/dk rzY[ p'b/ ;u[ e'fJ] w[fJnk rzY[ B/eh ;s[ j'fJ]
J/s rzY[ tos? ;z;ko[] w{oy rzY[ gt? w[fj wko]
BkBe[ nky? J/j[ phuko[] f;csh rzY[ gt? dopkfo]]
(wL,)
fJ; Ppd ftu rzY d/ ;zebg bJh eJh w/b, ;[w/b i'V, s'V
bJ/ rJ/ jB. nrBh$b'jko, g[sh$;z;ko, okik$wzr?, fds?, G[fynk$ykfJ,
gohsh$fwm/

p'b,

p/d$;u,

w'fJnk$B/eh,

;fs,

w{oy$w[fj

wko,

f;csh$dopko nkfd ;zpXK Bkb rzY d/ ;zebg dh ftnkfynk ehsh


rJh j?.

gzikph ivSv e'P ftu r[opkDh dh ftnkfynk dh fJ; ftXh d/


nkXko s/ gzikph ;fGnsk d/ PpdK, ;zebgK dh Gkt i[rs B{z
T[bhfenk frnk j?, T[ikro ehsk frnk j?. T[dkjoD ti'A nkw e'PK
tKr fJe nZXh s[e BjhA fdZsh rJh, ;r'A ;kok go;zr ftuko nXhB
j?. fJj go;zr fJe fJekJh j[zdh j?, fijVh fJe Ppd d/, fJe tke
d/ o{g ftu ;kB{z fwbdh j?.

^^^^^^^^^^^

1968 ftu gzikph :{Bhtof;Nh B/ w?B{z g?fo; d/ B?PBb oh;ou


;?ANo s'A p[bk e/ gfNnkb/ ftu gzikph GkPk d/ ;ot/yD bJh GkPk
ftfrnkB ftGkr dh BhAj oyD dh ;/tk fdZsh ns/ w?B{z fJ; dk gfjbk
gq'c?;o fB:[es ehsk. fJ; p"fXe sgP ftu'A gzikph dh o?co?A;
ro?wo, gzikph dh n?Nb; s/ gzikph GkPk s/ ;fGnsk dh Gkt i[rs d/
;zpzX ftu eJh g[;seK SghnK. 1984 ftu w?B{z fdZbh dh itkjobkb
Bfjo{ :{Bhtof;Nh d/ nzro/Ih s/ GkPk ftfrnkB ftGkr s'A ;Zdk
nkfJnk fiZE'A w?A 2000 ftu gq'c?;o nw?ohN; pD e/ ohNkfJo

j'fJnk. thj tfoQnK fgZS'A gzikph :{Bhtof;Nh B/ fco w?B{z :kd ehsk
s/ gzikph GkPk s/ ;fGnsk d/ ft;at e'P dh ;/tk dk nt;o fdZsk.
w/o/ efjD s/ w/o/ g[okD/ ;kEh, vkeNo fPt Powk i'Ph s/ w[yfsnko
f;zx frb B{z ;jkfJe ;zgkde s/ vkeNo i'rk f;zx B{z gqpzXeh
e'ovhB/No fB:[es eo fdZsk.
i'Ph ih ;kv/ e'b pj[s ;wK Bk ofj ;e/. e[M d/o ezw eoe/
T[j nekb ubkDk eo rJ/. T[jBK dh ftdftsk dh xkN ;kB{z ;dk
wfj;{; jz[dh oj/rh.
vkeNo i'Ph ih d/ ikD fgZS'A ;jkfJe ;zgkde, w[yfsnko
f;zx frb B/ T[jBK dk ezw th ;zGkb fbnk s/ gqpzXeh fIw/tkoh d/ Bkb
ft;at e'P dh ;zgkdBk B{z th pVh ;[fjodsk Bkb fBGkfJnk.
e'Pekoh ftGkr d/ e[M ftdtkB fJ; :'iBk ftu ;kv/ Bkb ezw
eod/ oj/ jB. fJjBK ftu r[op\; f;zx, nBto fuokr ns/ gqwihs
e"o dk :'rdkB Pbkxk :'r j?. dbihs e"o, nfsnzs e"o, fBPkB
f;zx s/ G[fgzdo f;zx B/ th c[Neb ezwK ftu fjZ;k gkfJnk j?.
;sftzdo f;zx B/ fJ; yoV/ dh gfjbh ekgh NkJhg ehsh. nwBdhg
nzNkb s/ nwBdhg ezp'i B/ gq?; ekgh fsnko ehsh. AsIN iehnW
ivdvwnW dy Sukr guzwr hW[

AsIN vweIs cWslr, fwktr jspwl isMG dy irxI hW ijnHW ny


koS dI iqAwrI dy hr pK ivc shwieqw kIqI hY[ AsIN e[nkovhB/No
vkeNo i'rk f;zx s/ ezfgT{No ftGkr d/ pRoPYsr gurpRIq isMG lihl dy
vI DMnvwdI hW ijnHW ny koS nwl sMbiDq swrIAW pusqkW nUM pMjwbI
XUnIvristI dI vYb sweIt qy pwieAw hY[

joihs f;zx frb


gq'c?;o nw?ohN;, itkjobkb Bfjo{ :{Bhtof;Nh

w[y ;zgkde

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

aUVw r
r[ow[yh toDwkbk dk gfjbk nZyo

drgh BI mwinE
darg p mnio

auAw u

kvn mUlu
kawan ml

gVBKt
T[;, T[j

pRwnI kw khIAY
prn k kah

auAw kI bwq u k bt

kvn rUpu idRstwinE


kawan rp dristnio

T[; eosko dh, T[nk dh feogk Bkb


dorj ftu wkB fwbdk j?. d?th
i'fs dk gqrk; j[zdk j?. r[ow[y
eosko dh ;/tk ftu ig, sg Bkb
e[dos d/ ojZ; B{z gfjukDdk j?. T[;
dh i/toh eZNh iKdh j? s/ T[j w[es
j' iKdk j?.

gur jIau sMig quhwrY jwinE ] koit


joD auAw kI bwq n puCIAY qW
drgh BI mwinE ] 1 ] rhwau ]
kvn mUlu pRwnI kw khIAY kvn
rUpu idRstwinE ] joiq pRgws BeI
mwtI sMig dulB dyh bKwinE
] 1 ] qum qy syv qum qy jp qwpw
qum qy qqu pCwinE ] kru msqik
Dir ktI jyvrI nwnk dws
dswinE ]2]39] 62 ]
A.g.m.5, 1216
auAw u

dulB dyh bKwinE


dulb d bkhnio
ktI jyvrI
kat jewr
auAw ^ T[;, T[j.
drgh BI mwinE ^ ;fsr[o{ dh
;zrs ftu ofj e/ jh fJj ;wM
nkT[Adh j? fe fijV/ irs ftu
eo'VK :'X/ fcod/ jB, T[jBK dh
e'Jh gotkj BjhA eodk go ;kvh
gqG{ B/ dorkj ftu fJZIs pDk
fdZsh j?.
kvn mUlu pRwnI kw khIAY ^ fJ;
wB[y d/ w[Y dh n;bhns eh j?,
oes p{zd s'A pfDnk j? ns/ eh
o{g pfDnk fd;dk j?, Gkt fezB/
s[S w{b s'A fezBk uzrk o{g pfDnk
j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

dulB dyh bKwinE ^ fJ; fwZNh d/


;oho nzdo i's dk gqekP j'fJnk
sK fJj d[obG d/j nytkT[D
bZrh.
ktI jyvrI ^ r[o{ nkgD/ dk;K d/
wZE/ T[~s/ nkgDk jE oy e/
wkfJnk d/ w'j dh ckjh eN fdzdk
j? sK iht e?;k frnkB fXnkB
eoB tkbk pD iKdk j?.

ausqoqR ustotr
nWv puilMg
gIqW rwhIN aucwry gey koJy Aqy cuBvNy bol,
is`TxI

mW BYx dy ausqoqR
m pn de ustotr
ivAwh smyN lVkI dIAW irSqydwr Aqy
hor shylIAW lwVy nMU aus dI mW/BYx bwry
keI qrHW dy cuBvyN gIqW rwhIN Awpxy
mn dI hvwV kFdIAW hn[ auh jo
swDwrn jIvn ivc bol ky nhIN kih
skdIAW, doihAW, gIqW, t`ipAW Aqy
hyirAW rwhIN lwVy Aqy aus dy swk
sbMDIAW nMU kih idMdIAW hn[ iehnW
koJy AsiBAk Aqy ivAMgmeI gIqW nMU
ausqoqR ikhw jWdw hY[

mW BYx dy 'ausqoqR' ip`Co iPr lwVy


dI vwrI Aw jWdI hY[ ijs lwVy dy

js ivc rwmikRSn hox dy pihlW


izmIN Asmwn dy 'gUVHy nYxW dIAW
JwqW nwl' kuMfy myly huMdy hn, aus dy
mUMh qy ies
vyly pu`Ty qvy dI kwlK hI nhIN
mlI jWdI, sgoN jo mn ivc

AwauNdw hY mUMh ivc vI vgdw


rihMdw hY[ v`D qoN v`D myhrbwnI
ieh kIqI jWdI hY ik lwVy nMU nw
mwqr mzdUrI qy nOkr r`Kx dw
mwx bKisAw jwvy[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 386
ausqoqR
ustotr
mW BYx dy ausqoqR
m pn de ustotr
ip`Co iPr lwVy dI vwrI Aw jWdI hY
pih phir lre d wr jd h
pu`Ty qvy dI kwlK mlI jWdI hY
putthe tawe d klakh mal jd h
jo mn ivc AwauNdw hY
jo man wi d h

mUMh ivc vI vgdw rihMdw hY


m wi w wagd rd h

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
lwVy nMU nw mwqr mzdUrI qy
lre n n mtar mazdr te
nOkr r`Kx dw mwx bKsxw
nkar rakkhan d mn bakhn

ausl vt ussal wat


nWv puilMg
pwsy mwrn dw Bwv, krvt; kuJ kihx
leI byqwb hox dw Bwv, pRqIikirAw
krn leI kwhly pey hox dw Bwv

ausl v`ty BMn hI rhy sn


ussal watte pan h rahe san
ieh auh AvsQw huMdI hY jdoN koeI
ivAkqI iksy dI gl, kQw jW vwrqw
sux qW irhw huMdw hY pr AMdrly mn qoN
aus nwl sihmq nhIN huMdw[ nw hI aus
dw ivroD krdw hY[auh mn hI mn ivc
kirJdw hY pr mUhoN bol ky pRqIkrm
nhIN idMdw Aqy srIrk qOr qy vl KWdw
rihMdw hY[ ies nMU au~sl v`t ikhw jWdw
hY[
Eey! bwxI qyrI k`ty,
veI k`ty k`ty, k`ty hwaumYN rog[

ies k`ty k`ty dI muV muV AnupRwsk


Cxkwr vwlI quk sux ky A`Dy lokW
dIAW A`KW swhmxy Awpxy Gr dy k`ty
v`Cy GuMmx l`g pey[ bwxI dI ies
ku-vrqoN qoN swfy ipMf dy SbdI jQy
dy isAwxy mYNbr kuJ kihx leI

au~sl v`ty BMn hI rhy sn ik sMqW


ny iek hor mUMh P`t Dwrnw dw
Alwp AwrMB kr id`qw[ dropqI
dI kQw sux ky totkw gwieAw:
nMgI kro pMcwlI bWdI,
hux qusI nMgI kro[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 87
ausl vt
ussal-wat
au~sl v`ty BMn hI rhy sn
ussal watte pan h rahe san
isAwxy mYNbr kuJ kihx leI
sine mbar kuj kn la
mUMh P`t Dwrnw dw
m phat trn d
Alwp AwrMB kr id`qw
alp rab kar dtt

T[P/o uer

BKt fJ;sohfbzr
gj[^c[Nkbk, ;t/ok, gqGks

t~vh j'Jh T[P/o ftu ikfj


Sfjnk
wadd ho uer wi jhe hhi

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

tZvh j'Jh T[P/o dk Gkt uzrk fdB


uVQ ikD s'A j?. id'A uzrk fdB uVQ
nkfJnk sK e?d'A Sfj e/ Gkt b[e e/
e[zB{nK ftu fJ; soQK pfj frnk
fit/A g'j wkx dhnK oksK ftu mzY
s'A puD bJh e[Zs/ nkfd pfj iKd/
jB. id'A Skj t/bk Gkt gfjo bzx/
fdB dk ;wK j'fJnk sK nkPe
wP{e fJe d{i/ B{z fwbD bJh
p/fbnK B{z s[o gJ/. T[jBK B/ u[zB{z
Gkt jdtkfDnK d/ Y/o bk bJ/.
uko/ gk;/ ozr br rJ/ ns/ e?d'A
x[zB{znK Gkt x'rb ezfBnK tKr{z b[e
e/ p?mk fojk. e[zB{z dk noE eVp
nkfd dk Y/o j? ns/ Skj bZ;h B{z
nkyd/ jB. id'A fe Skj t/b/ s'A
Gkt ;t/o dh o'Nh dk ;wK j?. fJ;
B{z jkIoh th fejk iKdk j?.

t~vh j'Jh T[P/o ftu ikfj


Sfjnk,
g'j wkx e[Zsk ftu e[zB{znK
d/.
j'fJnk Skj t/bk id'A ftu
p/b/,
c/o/ nkD gJ/ ;Z;h g[zB{nK
d/.

g'Bk GzB e/ oKM/ B/ jE


wfbnk,
Y/o nkD bZr/ oZs/ u[zB{znK d/.
p/bk bkb' jh bkb g[ekodk

;h,
e?d'A j' fojk tKr x[zB{znK d/.
jho tkfo;,
T[P/o uer
tZvh j'Jh T[P/o ftu ikfj Sfjnk
wadd ho uer wi jhe hhi
g'j wkx e[Zsk ftu e[zB{znK d/
p mg kutt wi kn de
j'fJnk Skj t/bk id'A ftu p/b/
hoi h wel jad wi bele
c/o/ nkD gJ/ ;Z;h g[zB{nK d/
phere n pae sass pn de

T[jb/ le

fefonk ftP/PD
god/ ftu, UMb

ed/ n~yhnK s'A B j'fJ T[jb/


kade akkh t na hoe le
i/ w[jZps j't/ sK fco ;[w/b j't/.
fgnkok nZyhnK s'A Ujb/ Bk j't/ Gkt
ftS'Vk Bk gt/. i/ nZyhA Bk th fd;/
sK fdb d/ Io{o B/V/ oj/. go i/ fdb
s'A th, I[pkB s'A th fgnkok T[jb/ j'
ikt/ sK fco fJj ;[os, fJj u/sBsk
d/j ;oho s'A gk;/ j' ikt/ Gkt J/d{z sK
fIzdrh jh ysw j' ikt/.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bZr/ gko sK gkoVk gk; tZ;/,

soQK eosko nkgDh e[dos dh d/y


Gkb eodk j?.

ed/ nZyhnK s'A i/ j'fJ T[jb/,


;{os U; dh fdb'A Bk j'fJ T[jb/,
;{os U; dh fdb'A i/ j'fJ T[jb/,
Bkw ihG T[s'A Bk j'fJ T[jb/,

ApnI aukiq KlwvY Bojn ApnI


aukiq KylwvY ] srb sUK Bog rs
dyvY mn hI nwil smwvY ] 1 ]
hmry ipqw gopwl dieAwl ] ijau

ed/ nZyhnK s'A B j'fJ T[jb/,

Bkw ihG s'A ed/ i/ j'fJ


T[jb/,
;[os d/j s'A, Pkbk ` sd j'fJ
T[jb/.
GkJh tho f;zx, fpibhnK d/ jko,
T[jb/ le
ed/ nZyhnK s'A B j'fJ T[jb/
kade akkh t na hoe le
Bkw ihG s'A ed/ i/ j'fJ T[jb/
nm jb t kade je hoe le

rwKY mhqwrI bwirk kau qYsy hI


pRB pwl ] 1 ] rhwau ] mIq swjn
srb gux nwiek sdw slwmiq
dyvw ] eIq aUq jq kq qq qum
hI imlY nwnk sMq syvw ] 2 ] 8
] 39 ]

A.g.m.p., 680
aukiq ukat
aukiq KylwvY ukat khelw

;{os U; dh fdb'A Bk j'fJ T[jb/


srat os d dil n hoe le

srb sUK Bog rs dyvY


sarb skh pg ras dew

aukiq ukat

mn hI nwil smwvY
man h nl smw

BKt fJ;sohfbzr
i[rs, Yzr, sohek, ftT[As

aukiq KylwvY ukat khelw


tkfjr[o{ nkgDh i[rs nB[;ko fJ;
;z;ko d/ ;ko/ ezw ubkT[Adk j?. fJ;
irs B{z fyvkT[Adk j?. fi; soQK wK
nkgD/ pZu/ dh gkbDk eodh j?, T[;/

ijau rwKY mhqwrI bwirk kau


ji rkh mtr brik k
qYsy hI pRB pwl
tse h prb pl
srb gux nwiek
sarb gun nik

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sdw slwmiq dyvw
sad slmat dew

ns/ ;G dh ihtB nrtkJh eoB


tkbk j?.

eIq aUq jq kq qq
t t jat kat tat

sdw slwmiq dyvw ^ gqekP o{g


gqG{, ;dk fiT[Adk j?.

qum hI imlY
tum h mil

eIq aUq jq kq ^ fJ; b'e ftu


ns/ T[; b'e ftu (gob'e), jo
EK gowkswk ftnkge j?.

nwnk sMq syvw


nnak st sew
aukiq ^ i[rs, Yzr sohek,
ftT[As.
srb sUK ^ gowkswk nkgD/ jh
Yzr Bkb ihtK B{z ;ko/ ;[y fdzdk
j?.
Bog rs dyvY ^ ;ko/ ;[nkdb/ gdkoE
fdzdk j?.
mn hI nwil smwvY ^ ;kv/ wB d/
Bkb ofjzdk j?.
ijau rwKY mhqwrI bwirk kau ^
fit/A wK nkgD/ pZu/ dh gkbDk
eodh j?.
qYsy hI pRB pwl ^ T[t/A jh f;qPNh
dk gkbDjko, ;kvk fgsk gqG{,
;kB{z ihtK B{z gkbdk j?.
srb gux nwiek ^ gowkswk ;ko/
r[DK tkbk, ;ZiD, fwZso, nkr{

qq qum hI ^ jo EK gowkswk
w"i{d j?.
imlY nwnk sMq syvw ^ T[j
gowkswk, r[o{ dh PoB fgnK jh
fwbdk j?, fijVk nkgDh ftT[As,
i[rs
nB[;ko
;kB{z
ykDk
y[nkT[Adk j? ns/ nkgDh i[rsh
nB[;ko ;kB{z ;ko/ ihtK B{z
fyvkT[Adk j?.

aukr Awdr ukar dar


nWv puilMg
mwx-siqkwr, ie`zq

aukr Awdr vyK ky KuS huMdw hY


ukar dar wekh ke khu hd h
ivAwh leI irSqy joVx vwly ivAkqI
nMU ivcolw ikhw jWdw hY[ auh muMfy Aqy
kuVI dy pirvwrW nwl gl krdw hY[
ivAwh sMbMDI dyx-lYx, ds-puC jW hor
loVINdI jwxkwrI iek iDr qoN pqw krky
dUjI iDr nMU d`sxI huMdI hY[ ivAwh vyly

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
lVky-lVkI dy mW-ipau is`DI gl nhIN
krdy sgoN ivcoly rwhI hI swrI gl huMdI
hY[ dovyN iDrW aus dw mwx siqkwr
krdIAW hn[ ivAwh vyly ivcoly nMU
kpVy Aqy sony dI tUm Awid vI pweI
jWdI hY[ ies ie`zq nMU hI aukr Awdr
ikhw jWdw hY[

puMn dw swk krwaux vwlw ivcolw,


ipMf ivc Kws iksm dy Awdr Bwau
dw pwqr huMdw hY[ ivAwh SwdI dy
jIvn-nwtk dy muK pwqr lwVw
qy lwVI huMdy hn[ pr iPr vI kuJ
ley id`qy ibnW muMfy vwilAw dw pwxI
vI nw fu`lHx dyx Aqy DI vwilAW nMU
Grwxy dw muMfw lB ky dyx dw
dwAvydwr ivcolw smwj dw Aihm
QMm huMdw hY[ ivAwh dI iqAwrI
vyly dovyN iDrW ivcoly qoN pu`Cy ibnW
pYr nhIN putdIAW[
'AYvyN mwx qwx eI huMdw hY[ ivcoly
ivcwry ny ikhVw iv`coN kuJ K`txw
kmwauNxw AY[' keI QWeI qW ies
qrHW ivcolw Awpxw aukr Awdr
vyK ky KuS huMdw hY[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 307-308

aukr Awdr ukar dar

aukr Awdr vyK ky KuS huMdw hY


ukar dar wekh ke khus hd h
puMn dw swk
pun d sk
ivcolw Awdr Bwau dw pwqr huMdw hY
wiol dar po d ptar hud h
muK pwqr lwVw qy lwVI huMdy hn
mukh ptar lr te lr hude han
pwxI vI nw fu`lHx dyxw
pn w n dulan den
Grwxy dw muMfw lB ky dyxw
krne d md lb ke den
ivcolw smwj dw Aihm QMm huMdw hY
wihol smaj d ham tham hd h

dovyN iDrW
dow tr
pu`Cy ibnW pYr nhIN putdIAW
puhe bin pr nah putd

aNugLI Cufwauxw gl hudn


muhwvrw
swQ C`fxw, shwrw C`fxw

auNglI Cufw ky nw jweIN nI


gl hud ke n j n
bwl b`icAW vwlI AOrq dI mOq smyN vYx
pwauNdIAW AOrqW Kws krky aus dI ss

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

dw izkr kIqw hY[ auh vYx pw ky auhnW


byshwrw b`icAW bwry kihMdIAW hn ik
auhnW nMU auNgl PVH ky qorn vwlI myrI
nUMh hux nhIN rhI[ K`lW KUMijAW ivc
lgdy b`icAW nMU dyK ky klyjy ivc sl pY
jWdy hn[

Awpxy bwlW dy h`QoN


auNgLI Cufw ky nw jweIN
nI[
myrI iCMdIey nohNy[

KUMjy konIN lgdy iPrdy nI[


myry sl klyjy[
bol pMjwbx dy, II, 378
aNugLI Cufwauxw gl hudn
auNglI Cufw ky nw jweIN nI
gl hud ke n j n
Awpxy bwlW dy h`QoN
pne bl de hatth
KMUjy konIN lgdy iPrdy nI
khje kon lagde phirde n
myry sl klyjy mere sal kleje

T[rkjh ugh
BKt fJ;sohfbzr
Pkjdh, ;fjwsh
pkp/ BkBe B/ fejk fe GkJh pkfbnk`

w/ok wB efjzdk j? fe fe;/ B/ w/o/


fto[X u[rbh ehsh j?. pkb/ B/ fejk,
fwjopkB ih s/o/ fto[X fe;/ B/ eh
u[rbh eoBh j?. s{z fe;/ dk eh
ftrkVdk j?A, i' s/o/ fto[X e'Jh
u[rbh eo/rk. pkp/ BkBe B/ fejk
GkJh pkfbnk` gskf;nK tkbk GKvk
u[e fbnk. pkbk gskf;nK dk
Gfonk GKvk b? nkfJnk. pkp/ BkBe
B/ M'bh nv fdZsh. pkb/ B/ ;ko/ YkJh
;/o eZu/ gsk;/ pkp/ dh M'bh gk fdZs/.
gsk;/ b? e/ pkpk BkBe p/p/ (G?D)
BkBeh e'b nkfJnk.

BkBe efjnk GkJh pkbk w/ok


wB T[rkjh d/Adk j? fe w/o/
T[s/ fe;/ u[rbh ykXh j? sK
pkb/ efjnk ih fwjopkB s/o/
T[s/ fe;/ fenk u[rbh eoBh
j?. s{z fe;/ T[s/ fenk eodk
j? i' s/o/ T[s/ e'Jh u[rbh
eo;h. sK BkBe efjnk GkJh
pkbk gskf;nK dk GKvk u[e b?
nkT[. pkbk gskf;nK dk GKvk
b? nkfJnk. BkBe M'bh
ehsh. pkb/ ;G gsk;/ M'bh
ftu gkJ/. ;/o nYkJh fje
nkJ/ eu/. b? eo BkBe p/p/
BkBeh gk; nkfJnk.
GkJh pkbk iBw ;kyh,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

T[rkjh ugh
d/Adk j? dd h
w/o/ T[s/ fe;/ u[rbh ykXh j?
mere utte kise ugl khd h
fe;/ T[s/ fenk eodk j?
kise utte ki kard h
M'bh ehsh l kt
;/o nYkJh fje nkJ/ eu/
ser ad hik e kae

augIsxw ugsn
ikirAw
iksy cIz Aid nMU DrqI qoN QoVw ijhw
aupr vl nMU cu`kx dw Bwv, auqSwh
dyxw, h`lw SyrI dyxw

auqWh nMU augIs ky ut n ugs ke


ipMf ivc kuSqIAW dI Kyf bhuq pRisD
hY[ies ivc Bwg lYx leI pihlvwn
dUjy dUr dUr ipMfW qoN vI AwauNdy hn[
ies ivc ij`qx vwly nMU Kwx leI iGau
Awid dI rsd muPq id`qI jWdI hY[
swfy ipMf ivc bwbw pMnMU pihlvwn hY[
pr bwhroN Awey pihlvwn ny ieh smJ
ky JMfI id`qI ik ieh Cotw ijhw ipMf hY
Aqy ikhVw koeI pihlvwn hoxw hY qy mYN
AwpxI rsd lY ky Agly ipMf nMU inkl

jwvWgw[ pr bwby pMnMU ny aus pihlvwn


dI JMfI PV leI qy Gulx lg ipAw[
bwby ny TofI hyTW kUhxI dw shwrw dy ky
grdn nMU vlyvW pw ky Aijhw auqWh
cu`ikAw (augIs) ik aus dy DrqI qoN pYr
au~KV gey[ swrw Bwr pihlvwn dI
TofI qy dy id`qw[ ies qrHW krn nwl
bwhroN Awey pihlvwn dy Awny bwhr Aw
gey Aqy aus dw GorVU v`jx l`gw[
pihlvwn dy bwkI swQIAW ny imMnqW
kr ky ies pihlvwn dw KihVw
CufwieAw[

iek do ArMBk hQ krn ip`CNo , bwby


pMnUM ny pihlvwn dI TofI hyTW kUhxI
dw hoVw dy ky mgroN grdn vloN
vlyvNy nwl auqWh nMU augIs ky

pihlvwn nMU DrqI qoN bwhW au~qy aupr


vl nMU Aijhw cui` kAw ik aus dy pYr
DrqI au~qoN au~cy ho gey[ swrw Bwr
TofI qy grdn au~qy Aw ipAw[ QoVy
icr ip`CNo jdoN aus dy A`KW dy Awny
bwhr Awaux l`gy, isr ckrwieAw
qW l`gw GroVU v`jx[ pihlvwn
swihb dy swQI l`gy fOr BOr ho
vyKx[ msW
msW ieSwirAW nwl jwn bKSwaux dy
vwsqy pw ky pihlvwn ny KihVw
CufwieAw[

10

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 29-30

han

augIsxw ugsn

ivAwh qoN ip`CoN lwVy Aqy lwVI nMU v`fyvfyirAW nMU m`Qw itkwaux leI
iljwieAw jWdw hY[ ies vyly kuVIAW
Aqy sj ivAwhIAW drwxIAW jTwxIAW
Awid jWdIAW hoeIAW KuSI dy gIq
gwaudIAW hn[ iek dUjy nMU hwsw T`Tw
krdIAW ncdIAW tpdIAW jWdIAW
hn[ qUq dI pqlI CtI ipAwr nwl
mwrdIAW hn[ies vkq sMgdI hoeI
lwVI nMU aukswaux leI ivcoN hI iek
kihMdI hY ik ies vihVky Bwv lwVy nMU
db ky mwr qW jo iqMn cwr idn inSwnI
rhy[ ie`Qy augIsxw dw Bwv h`lw SyrI
dyxw hY[

auqWh nMU augIs ky


ut n ugs ke
iek do ArMBk hQ krn ip`CoN
ik do arabak hath karn pih
kUhxI dw hoVw dy ky
kni d hor de ke
grdn vloN vlyvy nwl auqWh nMU augIs ky
gardan wall wlew nal ut n ugs ke

pYr DrqI au~qoN au~cy


pr trt utt ue
A`KW dy Awny bwhr Awaux l`gy
akkh de ne br n lagge
isr ckrwauxw
sir akron
l`gw GroVU v`jx
lagg krr wajjan
fOr BOr ho vyKx
dr pr ho wekhan
pihlvwn ny KihVw CufwieAw
plwn ne khr hudi
iq`qr btyry lVwaux vwilAW vWg augIsdIAW
hn
tttar batere larun wli wg ugsd

'iehnMU bihVky nMU kuJ nI hox


l`igAw[ iek do qW db ky mwr,
cwr idn inSwnI eI bxI rhy['
BrjweIAW lwVI nMU iq`qr btyry

lVwaux vwilAW vWg augIsdIAW


hn[ pr kI lwVw lwVI AwpxI
suhwg-rwq dy duK-su`KW dw
iekrwr pihlI pRBwq hI Bul jwx[
auh sB dIAW suxdy hoey Awpxy mn
dIAW krky rsm pUrI kr idMdy hn[
CtIAW dyKx vwilAW dw ieh mylw
'mn kI mn mWih rhI" dy mhW vwk
ivc Awey BwvW dy prCwivAW hyTW
sihimAW sihimAW iK`lr jWdw hY[

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

11

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,
435
augIsxw ugsn
iq`qr btyry lVwaux vwilAW vWg augIsdIAW
hn
tittar batere larn wli wg ugsd
han
iehnMU bihVky nMU kuJ nhIN hox
l`igAw
en brke n kuj nah hon laggi
suhwg-rwq dy duK-su`KW dw iekrwr
suhg rat de dukh sukkh d iqrr

T[Zu ihtB u jwan


BKt g[fbzr
T[~uk ;[Zuk ihtB, gftZso ihtB

e'Jh T[Zu ihtB GkbDk j?


ko u jwan pln h
wB[yk ihtB d/ ;kXB ns/ T[;koh
tk;s/ jh wB[yh d/j fwbh j?, fJj
rb n;b BjhA. Gkt/A r[o{ dh
f;Zfynk ftu fJjBK uhIK s'A GZiDk
BjhA go wB dh sKx T[u ihtB Gkt
gftZso ihtB fiT[D dh j'Dh ukjhdh
j?. ;u, fgnko ns/ gftZsosk ftu
;[y j?. eb/P ns/ tkX{ dh pfj; gJ/

ofjD Bkb d[y jh d[y jB.

d"bs, wekB, G'A, Bkwtoh, ezw,


fJjBK \kso, wkB[y d/j fwbh
n;hA BjhA ;wMd/ jK. fJj wZs
;kBz{ r[o{ ih B/ fdZsh j?. fJjBK s'A
n;K BZ;Dk th BjhA. n;hA go

e'Jh T[Zu ihtB GkbDk j?.

fJj r[o{ dh j'D eoe/ ;kvh wZs


fJ; ftu fezs{ BjhA eodh, feT[A<
wBws d/ jE'A uzrh soQK ;s ;s
e/ n;K r[owfs ftu s[oe/ gqsZy
;[y d/fynk j?. ;kB{z ;wM gJh j?
fe
;Zu*,fgnko*
s/

gftZsqsk* Bkb ;[yh j'


ikJhdk j?,;' J/;/ :sB ftu
n;hA ofjzd/ jK. MrV/ s/ uouk
eoB dk pb w/o/ gk; BjhA s/ Bk
jh w/o/ gk; tkX{ pfj;K bJh
ftjb j?.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,


T[~u ihtB u jwan
e'Jh T[u ihtB GkbDk j?

ko u jwan pln h
;Zu*, fgnko* s/ gftZsqsk* Bkb
sa pir te pwitart nl
;[yh j' ikJhdk
sukh ho jd

12

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

tkX{ pfj;K bJh ftjb


wd bs la wl

BKt fJ;sohfbzr
T[funkD, T[ukJh, T[~uk j'D dk Gkt

f;woD ftu nk e/ nkgD/ nzdob/


B{z ;dk T[~uk oZyhJ/*. fJj jzeko
BjhA, fJj n;bh T[u:kD j?
i' Bkw Bkb nkT[Adh j? ` wB
T[~uk oj/ sK d{J/ d/ dpkT[ j/m
BjhA nkT[Adk .

fJj n;bh T[u:kD j?

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

T[u:kD uyn

asl uyn h
;fsr[o dh PoB, nk;o/ ftu ofjD
Bkb G? w[es j'Jhdk j?. Gow, w'j
ns/ t?o s'A pukn j[zdk j?, nkgD/
;fsr[o tb jh fXnkB oZyDk j?.
fXnkB jNkT[D Bkb UgohnK uhIK
Gkt d{Jh d/ ftuko nzdo nk t;d/
jB. f;woB ftu nkgD/ nkg B{z
fJjBK pbktK s'A T[go oyDk ukjhdk
j?. fJj jzeko BjhA ;r'A Bkw XkoB
Bkb nkJh wB dh T[u:kD Gkt
T[funkJh j?.

i' ngD/ fXnkB s'A T[yVd/ jB.


T[jBK d/ fXnkB ftu, i' Ugoh P?
tk;k gkT[Adh j?H d[y d/Adh j?,
feT[Afe f;tk T[; nkgD/ T[~u/ mzY/
fXnkB d/ j'o s'A mzY BjhA bZGdh,
fJ; bJh p/Nk ` ;dk ;fsr[o dh
PoB oj[, ;fs;zr dh UN ftu
wkD Bkb ;dk oj[ tkfjr[o{ d/
Bkw s/ o; ftu tZ; s/ G?
Gow w'j t?o s'A ;dk pu.

T[u:kD uyn
fJj n;bh T[u:kD j?
asl uyn h
Bkw s/ o; ftu tZ;
nm te ras wi was
G? Gow w'j t?o s'A ;dk pu
p prm mo wr t sad ba
i' Bkw Bkb nkT[Adh j?
jo nm nl d h

T[Zuk fynkb u khil


BKt g[fbzr
;{yw ftuko, efbnkDekoh ftuko

e'Jh nzdobk T[Zuk fynkb


koi darl u khil
p[s g{ik d/ fto'XhnK tb'A p[s g{ik d/
fybkc ftukoXkoe uouk eoB dh
pikJ/ p[ZsK B{z Ipod;sh s'VBk jh
Xow pDk fbnk iKdk j?, fi; Bkb

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

13

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j[Bo th spkj j' iKdk j?. fe;/
;wki ftu j[Bo ns/ ebk dh fJj
p/ndph ;fGnkuko d/ gy s'A th
gSkV fdzdh j?. fIzdrh e/tb eko'pko
eoB/ ns/ ;ohoe b'VK g{ohnK eo
b?DhnK jh BjhA j[zdh. j[Bo ns/
ftfdnk d/ ftek; Bkb jh ;wki dk
ftek; j[zdk j?.

frnk, j[BojhD s/ j[Bo dh edo


d/ B?DK s'A jhDk gzikp, jb
tkfjnk, jkbk Gfonk, g/N Gfonk
s/ ekodkoK d/ jZE'A d[y^;[y ;fjzd/
fdB fpsk bJ/. fJT[A ftd:k s'A
th ofj rJ/.

b'eK B{z ukBDk fdU fe fe;/

T[~uk fynkb u khil

p[Zs dh g{ik Bk eoB, go i/ fe;/


p[Zs d/ xVBjko/ B/ e'Jh nzdobk

T[Zuk fynkb gZEo ftu g?dk


eo fdZsk j?, sd T[; p[Zs B{z

spkj eoB ftu s[;hA T[~u/ fynkb


B{z spkj eo oj/ j'.J/;/ eoe/

gzikp ;ko/ fjzd ftu'A fgZS/ j?

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

e'Jh nzdobk T[~uk fynkb


ko darl u khil
gZEo ftu g?dk eo fdZsk
patthar wi pd kar ditt
b'eK B{z ukBDk fdU
lok n nn dio

fe fJ; dh ekohroh dhnK w{osK,


w{oshnK s/ T[~u/ s'A T[~u/ Bw{B/
dhnK fJwkosK Ykj ;[ZNhnK
rJhnK . fJ; d/ Gko/ Gko/ j[BoK
d/ ftd:k d/ n;EkB spkj ehs/
rJ/ ns/ fJ; d/ fPbgekoK d/
nBGktK s'A pD/ Bw{B/
p[Zs

gzikp ;ko/ fjzd ftu'A fgZS/ j?


pjb sre hd wi pihe h

fds/ rJ/. fJ; ftu w{osK fbyD


tkfbnK d/ g[oksB j[Bo c{e
fds/ rJ/. j[BoK d/ Bw{B/, ftd:k

T[Zuh u

p[Zs@ nky e/ GzB s'V

d/ ewkb, ekrsK, gZEoK, ezXK s'A


id T[ikV fds/ rJ/ sK fgZS/ ofj

p[Zs p[Zs* nky e/ GzB s'V fds/


rJ/
but but kh ke pan tor ditte gae
g[oksB j[Bo c{e fds/ rJ/
purtan hunar phk ditte gae

ftP/PD
T[go T[~mh j'Jh, p[bzd

T[Zuh BIo s/ fjzws T[Zuh


u nazar te hmmat u

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

14

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
e[dos tb'A wB[y B{z ihtB dh ihtK
tkbh nkw gXo s'A fte;s j' e/
fiT[D dh ;woZEk fwbh j'Jh j? fJ;
bJh fco xNhnk gXo dk ihtB
feT[A pshs ehsk ikt/. dkJhJ/ dk
noE T[d/P j?, :ehB j?, skD dk
noE skes j?. r'fvnK goB/ dk
Gkt M[eD iK Pofwzd/ j'D s'A j?.

T[~uk T[~m fIwh s'A gko/,

s?B{z yzG oZp B/ bkJ/, ^


T[j feT[A foVQ/ r'fvnK
goB/
i' T[Zv n;wkBhA ikJ/ <
T[Zuh BIo s/ fjzws T[Zuh,
dkJhnk T[Zuk oZyhA,
noPh skD fijd/ j' gZb/
T[j feT[A G[zi/ nkJ/ < ]35]

GkJh tho f;zx, bfjoK d/ jko,

T[~uh u
T[~uh BIo s/ fjzws T[~uh
u nazar te hmmat u
dkJhnk T[~uk oZyhA
d u rakkh
s?B{z yzG oZp B/ bkJ/
tn khb rab ne le
T[j feT[A foVQ/ r'fvnK goB/

kio rre godi parne


i' T[~v n;wkBhA ikJ/
jo ud asmn je

au~cI A`fI cu`kxw u add


hukn
muhwvrw
cwA jW GumMf nwl A`fI au~cI cuk ky
qurn dw Bwv, GumMf krnw

au~cI A`fI cweI nI


u add n
au~cI A`fI cwaux dw Bwv GumMf, AiBmwn
ivc hox dw Bwv hY[ jdoN koeI lwl
KrIdx leI Bwv pRIqm nMU vs ivc krn
keI GumMf ivc vrqwrw krdw hY qW auh
pRIqm nMU pw nhIN skdw ikauNik pRIqm
ipAwrw mul nhIN KrIidAw jw skdw. ies
mksd leI pRym Bwvnw dI pRvwngI hY,
hwaumY dI nhIN[

qMU ju geI sYN lwl KrIdx,


au~cI A`fI cweI nI,
ikhVw muhry EQoN rMny,
qMU lY ky Gr AweI nI,
lwl sI Bwry mYN sW hlkI,
KwlI kMnI sweI nI,
Bwrw lwl An mu`lw EQoN,
mYQoN cu`ikAw nw jwey[

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

15

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sy vxjwry Awey nI mwey,
sy vxjwry Awey[
bu`ly Swh, 23
au~cI A`fI cu`kxw
u add hukn
au~cI A`fI cweI nI
u add n
qMU ju geI sYN lwl KrIdx
t jo ga s ll khrdan
ikhVw muhry EQoN rMny
kr mre oth rne
qMU lY ky Gr AweI nI
t l ke kr n
lwl sI Bwry mYN sW hlkI
ll s pre m s halk
KwlI kMnI sweI nI
khl kn s n

T[Zuh u

BKt fJ;sohfbzr
wjZstg{oB toswkB, T[~sw ni'ek
;wK

j[D T[Zuh ftu fNek dJhA


hun u wi tik da
phs/ j'J/ ;w/A dhnK xNBktK, eowK,
ftneshnK nkfd dhnK :kdK wB[yh
wB B{z :kd nkT[AdhnK jB ns/ jZvK

B{z yKdhnK jB Gkt fuzsk bk e/ sB


wB B{z ewI'o eodhnK jB. fJ;/
soQK nkT[D tkb/ ;w/A Gkt Gfty dk
vo ;fjw th ikB B{z ;[[ekT[Adk ofjzdk
j? noEks d[yh eoh oydk j?.
toswkB feT[Afe fSB Go j?, E'V
fuok j? fJ; bJh fJzi Gk;dk j? fit/A
ihtB T[wo ftnoE, GktjhD ftjkn
rJh j?, ftjk ojh j? ns/ ftnoE jh
ftjkt/rh. fJ; soQK fszBK ekbK Bkb
i[VhnK :kdK, ;fjw, ;'u Gkt fuzsK
ftu ekb nekb ftu ofjD tkbk gqG{
jh eY ;edk j? ns/ T[; nZr/ jh
nodk; j? fe T[j tes d/ fJjBK
dodK ftu'A wB[y B{z eY e/ wB[yh wB
B{z toswkBh T[~usk ftu fNekt/.

phs rJh* dh :kd


gJh jZvK B{z ykt/,
n"D tkfb* dk ;fjw
ikB B{z fgnk ;[ekt/,
j[D* dh fSB B{z ;'u
;dk jh yKdh ikt/,^

rJh* s/ iKdh*, ikfJ*,


T[wo J/ toE ftjkt/ L
:kd* ;fjw* s/ ;'u* B{z
j/ ekb nekb* ;dk s[jhA !
sq? ekb G[Zb s'A eZY e/

j[D T[Zuh* ftu fNek


dJhA.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

16

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
GkJh tho f;zx, fpibhnK d/ jko,
T[~uh u
j[D T[~uh ftu fNek dJhA
hun u wi tik da
phs rJh* dh :kd
bt ga d yd
gJh jZvK B{z ykt/
pa hadd n khwe
n"D tkfb* dk ;fjw
n wle d sm
ikB B{z fgnk ;[ekt/
jn n pi sukwe
j[D* dh fSB B{z ;'u
hun d hin nso
;dk jh yKdh ikt/
sad h khd jwe

auCwlw Kwxw uhl khn


muhwvrw
aujwgr hoxw; jwhr hoxw; bwhr inklx
nMU pYxw, sWiBAw nw jwxw

rupeIey vDyry hI auCwly Kw rhy


hox
rupae wdre h uhle kh rahe
hon
ivAwh dI qwrIK insicq krn leI

lVkI dy pirvwr v~loN lVky dy pirvwr


vwilAW nMU pUry SgnW nwl hLHdI lw ky
Aqy au~proN dI KMmHxI dI gMF pw ky swhy
dI ic`TI ByjI jWdI hY[ ic`TI lY ky jwx
vwly nweI/pMifq (lwgI) nMU bwkI
hdwieqW vI kr id`qIAW jWdIAW hn
ijvyN brwq ikMnI ku AwauxI hY Aqy lYx
dyx kI kI hY Awid[ pr ijnHW dy vwDU pYsy
auCwly KWdy hn Bwv AwriQk p`KNo sOKy
pirvwr srHoN dy dwixAW dI iek mu`TI Byj
idMdy hn ijs qoN lVky vwilAW nMU ijMnI
mrzI brwq lY ky Awaux dw sMkyq kIqw
igAw hud
M w hY[

iksy idn swhw Byjx leI aucycw


iek`T kIqw huMdw hY qW aus lgn
dI ic`TI nwl ieh 'hdwieq nwmw'
hI DI vwilAW vloN nwl Byj id`qw
jWdw hY[' keI bhuqy cwvW vwly,
ijnHW dy kuJ rupeIey vDyry hI
auCwly Kw rhy hox, Gr PUk qmwSw
dyKx leI swhy dI ic`TI nwl srHoN

dy dwixAW dI mu`TI bMnH ky Byj


idMdy, ijs dw mqlb huMdw hY ik

ijqnI mrzI hY Axigxq bMidAW


dI jM\ clI Awvy['
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,
321

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

17

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
auCwlw Kwxw uhl khn
rupeIey vDyry hI auCwly Kw rhy hox
rupae wdre h uhle kh rahe
hon
swhw Byjx leI
sh pjan la
aucycw iek`T ue i'kath
lgn dI ic`TI
lagan d itth
Gr PUk qmwSw dyKxw
kr phk tms dekhn
swhy dI ic`TI
she d itth
srHoN dy dwixAW dI
sr de dni d

djhA pDdk j?. djhA B{z foVe e/


wZyD eZfYnk iKdk j?. wZyD ftZu'A
fxT[ eZY e/ j'w ir j[zdk j?. r[ow[y
fJ; ;G uZeo s'A T[~go j?. T[j r[o
Ppd dk j'w eodk j?. T[;dh
nkokXBk ftu i[fVnk ofjzdk j?.

gWeI rMg brMg bhu duD aujl


vrxw] duDhu dhI jmweIAY kr

inhcl Drxw] dhI ivloie AloeIAY


Cwih mKx krxw] m`Kxqwie
AautwiekY iGau inrml krxw]
hom jg neIvyd kr sB kwrj
srxw] Awpy Awp vrqdw gurmuK
hoie jrxw ]13]
vwrW BweI gurdws, 2
aujl ujjal

mu`TI bMnH ky Byjxw


mutth ban ke pjn

duDhu dhI dd dah

aujl ujjal

iGau inrml kio nirmal

ftP/PD
fBowb, ;kc

hom jg hom yag

gWeI rMg brMg bhu duD aujl


vrxw
g rg brg b dud ujjal warn
rktK T[~ib d[X fdzdhnK jB. d[X dk

Cwih mKx hhe makkhan

aujl ^ fBowb, ;kc.


duDhu dhI ^ d[X s'A djhA iwkJhdk
j? sK nv'b eoe/ fNek d/Jhdk
j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

18

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Cwih mKx ^ djhA foVe e/ id'A
d/yhdk j? sK wZyD fBeb nkT[Adk
j?, fi; B{z fBsko e/ bZ;h ftu'A
eZY bJhdk j?.
iGau inrml ^ fco wZyD row
eoe/ T[; ftu'A P[X fxT[ fBeb
nkT[Adk j?.
hom jg ^ fJ; fBowb fxT[ s'A jh
j'w ir dh g{ik j[zdh j? ns/ fJ;
fxT[ s'A jh ;ko/ ezw ;od/ iK
;ztko/ iKd/ jB Gkt d[X tKr jh
T[j ftPkb s/ eoD ekoD gqG{
nkg jh uko/ gk;/ tos oj/ jB.

aujl ujjal

jl AMdr lY DovY] bwhir sucw


DoiqAW AMdr kwlK AMq ivgovY]
mn jUTy qn jUT hY Quk pvY mUMih
vjy rovY] swD sMgiq gur Sbd sux
kpt snyhI g`lW govY] glIN iqRpiq
n hoveI KMf KMf kr swau n BovY]
mKx Kwie n nIr ivlovY ]17]
vwrW BweI gurdws, 17
aujl ujjal
jUiT suAwhUM jth suh
bwhir sucw bhar su
AMdr kwlK dar klakh

ftP/PD
fBowb, ;kc

mn jUTy qn jUT man jthe tan

aujl kYhW iclkxw

Quk pvY mUMih vjy rovY


thuk paw m waje row

ujjal kh ilkan
fBohnK rZbK Bkb fsqgsh BjhA j[zdh.
i/ wB M{mk j't/ sK sB th M{mk j[zdk
j?. e?jK fezBk th T[ibk j't/,
fubedk j't/, T[; B{z fiT[A fiT[A
wKihdk j?, T[;dh ekby tXdh j?.
pkjo'A fizBK woIh X' bt', nzdobh
ekby edh d{o BjhA j[zdh.

aujl kYhW iclkxw QwlI jyvx


jUTI hovY] jUiT suAwhUM mWjIAY gMgw

jth

aujl ^ fBowb, ;kc.


jUiT suAwhUM ^ eK;h dk Ekb t/yD
B{z pj[s T[ibk brdk j? go i{mk
j'D T[~s/ ;[nkj Bkb wKihdk j?.
bwhir sucw ^ wKi ;[nko e/ pkjo'A
sK fJj ;[Zuk j' iKdk j??.
AMdr kwlK ^ go fJ; d/ nzdo

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

19

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fBoh ekby jh j?, i' nzs ftu
fJ; B{z y[nko eodh j?.
mn jUTy qn jUT ^ fJt/A jh wBw[y
Gkt/A fizB/ woIh T[ib/ ;'jD/ eZgV/
gk bt/ go wB ns/ sB T[; d/ w?b/
jh ofjzd/ jB Gkt T[; d/ wB ns/
sB ftu i{m jh i{m j?.
Quk pvY mUMih vjy rovY ^ e?Aj dk ;zy
id'A tikJhdk j? sK T[; T[~s/ tikT[D
tkb/ dhnK E[ZeK fvrdhnK jB ns/
T[j o'Adk j?.

aujlw ujl
ftP/PD
;kc, fBowb, ;tS

muKu aujlw mukh ujl


wB[yh w[y dk T[ibk j'Dk$Bk j'Dk
;'jkrDh$ d'jkrDh d/ d[tzd ftu
t/fynk frnk j?. r[o Ppfd dh
nkokXDk ftu r[Dtzsh$ nT[rDtzsh
dk d[tzd th d[y$;[y d/ d[tzd Bkb
i[fVnk j?.

vfhMsu mhlw 3 ] sohwgxI sdw


muKu aujlw gur kY shij suBwie ]
sdw ipru rwvih Awpxw ivchu Awpu
gvwie ]1] myry mn qU hir hir
nwmu iDAwie ] sqguir mo kau hir
dIAw buJwie
]1] rhwau ]

dohwgxI KrIAw ibllwdIAw iqnw


mhlu n pwie ] dUjY Bwie krUpI
dUKu pwvih AwgY jwie ]2]
guxvMqI inq gux rvY ihrdY nwmu
vswie ] AaugxvMqI kwmxI duKu

lwgY ibllwie ]3] sBnw kw Bqwru


eyku hY suAwmI khxw ikCU n jwie ]
nwnk Awpy vyk kIiqAnu nwmy
lieAnu lwie ]4]4]
A.g.m.3, 559
aujlw ujl
sohwgxI sohgan
ipru rwvih pir rw
iDAwie tie
dohwgxI dohgan
dUjY Bwie dj pe
krUpI krp
dUKu pwvih dkh paw
guxvMqI gunwt
AaugxvMqI ganwt
kwmxI kmn
suAwmI sum

20

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

aujlw ^ ;kc, fBowb, ;tS.


sohwgxI ^ fiT[Ad/ gsh tkbh,
;[jkr Gkr tkbh, gqG{ gsh B{z f;o
T[~s/ fiT[Adk ikrdk ikBD tkbh.
gqG{ gsh B{z f;o T[~s/ fiT[Adk
ikrdk ikBD tkbhnK iht
fJ;sohnK dk w{zj ;dk o"PB
ofjzdk j?.
ipru rwvih ^ ;'jkrDK r[o{ d/ Ppd
okjhA nkgD/ nzdo'A nkgk Gkt d{o
eoe/ nkgD/ gsh B{z fjod/ ftu
;zGkb e/ oZydhnK jB ns/ gqG{
gq/w ftu fNehnK ofjzdhnK jB.
iDAwie ^ gqG{ dk f;woB eoB
ekoB jh gqG{ gq/w ftu ;[jkrD
fNeh ofjzdh j?. j/ w/o/ wB ` s{z
;dk joh Bkw f;wodk ofj. r[o{
B/ s?B{z joh Bkw f;woB dh ;{M
fdZsh j?.
dohwgxI ^ y'N/ GkrK tkbh, fi; B{z
gsh B/ Sv fdZsk j't/, S[ZNV. wBw[y
G[ZbV fJ;sohnK pj[s o'AdhnK jB.
T[j tkfjr[o{ dh jI{oh ftu BjhA ik
;edhnK.
dUjY Bwie ^ wkfJnk ftu rbskB
j'D ekoB G?V/ o{g tkbhnK iht
fJ;sohnK d[y gkT[AdhnK jB.

krUpI dUKu pwvih ^ wkfJnk ftu


rbskB ekoB jh T[j e"V/ nkswe
ihtB tkbhnK j[zdhnK jB s/
gob'e ik e/ th d[y jh ;fjzdhnK
jB.
guxvMqI ^ r[DK tkbh, ;[uZih, uzrh
iht fJ;soh joh d/ r[DK dk jh
T[ukoB eodh j?.
AaugxvMqI kwmxI ^ n"rDK Bkb
Goh j'Jh iht fJ;soh Bz{ d[y
uzpfVnk ofjzdk j? ns/ T[j ;dk
ftobkg eodh j?.
suAwmI ^ ;[jkrDK s/ d'jkrDK d'jK dk
jh wkbe gowkswk j?. gowkswk B/
nkg jh ihtK B{z ty ty ;[Gkn tkb/
pDk fdZsk j? ns/ nkg jh iht nkgD/
Bkw Bkb i[V/ jB.

swihbu myrw aujlw shib mer


ujl
T[j ;kfjp T[ibk$gftZso j?. T[; dh
;kXBk Bkb, T[; d/ fufs Bkb
ntrBK dk tzRfB j[zdk j?. T[j ;G
EkJhA nkg jh tosdk j?. nkg jh
r[ow[y B{z T[gd/P d/ e/ fBowb eodk
j?. fi; wB[y B{z T[j nkg r[o Ppd
dk ojZ; ;wMkT[Adk j? T[;/ B{z jh d?th
;fu dh ;'Mh nkT[Adh j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

21

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swihbu myrw aujlw jy ko iciq kryie ]
nwnk soeI syvIAY sdw sdw jo dyie ]
nwnk soeI syvIAY ijqu syivAY duKu jwie
] Avgux vM\in gux rvih min suKu
vsY Awie ] 2 ] pauVI ] Awpy Awip
vrqdw Awip qwVI lweIAnu ] Awpy

hI aupdysdw gurmuiK pqIAweIAnu


] ieik Awpy auJiV pwieAnu ieik
BgqI lwieAnu ] ijsu Awip buJwey so
buJsI Awpy nwie lwieAnu ] nwnk
nwmu iDAweIAY scI vifAweI ] 21
]1]

A.g.m.3, 956
aujlw ujl
iciq kryie it kare
Avgux vM\in awgun wan
gux rvih gun raw
Awip vrqdw p wartd
Awip qwVI lweIAnu p tr lan
Awpy hI aupdysdw pe h updesd
gurmuiK pqIAweIAnu
gurmukh patan
auJiV pwieAnu ujar pian

Awip buJwey p buje


so buJsI so bjs
nwmu iDAweIAY nm ti
aujlw ^ gftso, fBowb, ;kc.
iciq kryie ^ fjod/ ftu
t;kT[Dk. gowkswk nkg th
gftZso j? ns/ i' e'Jh T[;B{z
nkgD/ fjod/ ftu t;kT[Adk j? T[j
th gftZso j' iKdk j?.
Avgux vM\in ^ T[; gqG{ dk jw/Pk
f;woB eoBk ukjhdk j?. fi; dk
f;woB ehfsnK ntr[D d{o j'
iKd/ jB.
gux rvih ^ r[D fjod/ ftu t;
g?Ad/ jB. ;[y th wB nzdo nk
tZ;dk j?.
Awip vrqdw ^ gowkswk ;op
ftnkge j?. ;koh f;qPNh ftu nkg
jh jo EK w"i{d j?.
Awip qwVI lweIAnu ^ gowkswk B/
nkg jh skVh bkJh j? Gkt nkg
jh r[gs o{g ftu jo EK tos
fojk j?.
Awpy hI aupdysdw ^ r[o{ o{g j' e/
nkg jh ;ko/ ihtK B{z T[gd/P d/
fojk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

22

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gurmuiK pqIAweIAnu ^ nkg jh
gowkswk r[o{ d[nkok s;Zbh
eokT[Adk j?.
auJiV pwieAnu ^ e[okj$e[okj/ g?Dk
r[o{ eosko d/ GkD/ ftu j?.
Awip buJwey so buJsI ^ gowkswk
nkg jh fi; iht Bz{ ;wM fdzdk j?
T[jh iht ;jh o;s/ B{z ;wMdk
j?. T[; B/ nkg jh f;qPNh nkgD/
Bkw ftu bkJh j?.
nwmu iDAweIAY ^ gqG{ d/ Bkw dk
jw/Pk jh f;woB eoBk ukjhdk j?
feT[Afe fJj' jh ;dk ekfJw ofjD
tkbh tfvnkJh j?.

aujlI ujl
ftP/PD
;kc, fuZNh, ;c?d

aujlI n hoveI ujl na howa


wB[y dh iBw iBw dh w?b r[o
Ppd Bkb T[ibh j[zdh j?. wB
gftZso j[zdk j?. r[ow[y joh d/ r[D
rkT[Adk j?. r[owfs ftu ihtB
fpskT[Adk j? ns/ joh d/ ozr ftu
oZfsnk ofjzdk j?. T[; d/ ;G o'r
fwN iKd/ jB ns/ T[; B{z iw th
BjhA S{j ;edk.jnm jnm kI iesu

mn kau mlu lwgI kwlw hoAw

isAwhu ] KMnlI DoqI aujlI n


hoveI jy sau Dovix pwhu ] gur

prswdI jIvqu mrY aultI hovY


miq bdlwhu ] nwnk mYlu n lgeI

nw iPir jonI pwhu ] 1 ] m 3 ]


chu jugI kil kwlI kWFI iek
auqm pdvI iesu jug mwih ]
gurmuiK hir kIriq Plu pweIAY ijn
kau hir iliK pwih ] nwnk gur
prswdI Anidnu Bgiq hir aucrih
hir BgqI mwih smwih ] 2 ]
pauVI ] hir hir myil swD jn
sMgiq muiK bolI hir hir BlI
bwix ] hir gux gwvw hir inq
cvw gurmqI hir rMgu sdw mwix ]
hir jip jip AauKD KwiDAw
siB rog gvwqy duKw Gwix ] ijnw
swis igrwis n ivsrY sy hir jn
pUry shI jwix ] jo gurmuiK hir

AwrwDdy iqn cUkI jm kI jgq


kwix ]22 ]
A.g.m.3, 651

aujlI ujl
KMnlI khnl
DoqI tt

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

23

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jIvqu mrY jwat mar
miq mat
bdlwhu badlho
chu jugI yug
kil kwlI kal kl
kWFI kd
bwix bn
cvw aw
AauKD khad
duKw dukh
Gwix kn
gurmuiK gurmukh
AwrwDdy rdade
jm jam
jgq jagat
kwix kn
aujlI ^ fuZNh, ;c?d.
KMnlI DoqI ^ eJh iBwK dh fJ;
wB B{z w?b bZrh j'Jh j?, fi;
eoe/ fJj pj[s ekbk j'fJnk

fgnk j?. fit/A s/bh dh e'jb{


ftu c/oB tkbh bho X'fsnK ;k|
BjhA j' ;edh, Gkt/A T[; B{z ;"
tkoh X'JhJ/.
jy sau Dovix pwhu ^ ukj/ ;" tkoh
X'D dk :sB eo'.
gur prswdI jIvqu mrY aultI hovY
miq bdlwhu ^ go i/ r[o{ dh
feogk Bkb wB[y fiT[AfdnK jh
wo ikt/ (jT[w? tZb'A wo ikJ/) sK
wfs ;z;ko tZbA' T[bN e/ pdb
iKdh j?. r[o{ s'A fiT[Ad/ ihn
woBk f;y bJhJ/ sK iBwK
iBwKsoK d/ gkg d{o j' iKd/ jB
ns/ eb:[r fij/ wkV/ ;w/A ftu
joh i; eoBk nk iKdk j?.
chu jugI ^ ukoK i[rK ftZu'A fJe
eb:[r jh ekby tkbk (ebzes)
:[r fejk iKdk j?.
kil kwlI kWFI ^ eb:[r jh ekbk
nkyhdk j? go fJ; :[r ftu th
T[~sw gdth fwb ;edh j?. fiBQK
T[~s/ joh fwjo eodk j?, T[jBK B{z
r[o{ d/ okjhA joh d/ i; dk r[D
fwbdk j? Gkt fJ; :[r ftu uzrh
rb joh^ehos dk r[D j?.
hir hir BlI bwix ^ j/ gqG{ ` w?B{z
;kX ;zrs dh ;zrs fwb/ sK w?A

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

24

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
w{zj'A s/o/ Bkw dh ;[zdo pkDh
p'bK.
hir inq cvw ^ joh r[D rktK,
fBs joh dk Bkw T[ukoK ns/ r[o{
dh wfs b? e/ ;dk ozr wkDK.
Aau K D KwiDAw siB ro g gvwqy
du K w Gwix ^ GiB o{g dtkJh
ykfXnK, joh dk GiB eofdnK
ns/ GiB o{g dtkJh ykfXnK
;ko/ d[y, o'r d{o j' iKd/ jB.
jo gurmuiK hir AwrwDdy iqn cUkI
jm kI jgq kwix ^ i' r[o{ okjhA
joh B{z f;wod/ jB T[jBK bJh
w"s dh ns/ ;z;ko dh w[Ekih d{o
j' iKdh j?. j/ joh` n?;k r[o{
fwbk d/ fi; e'b'A joh^i; eoBk
f;ZyK ns/ d'jK ijkBK dh wEkih
s'A S[Nekok gktK.

aujlu ujjal
ftP/PD
o"PB, ;kc, uwehbk

aujlu kYhw iclkxw ujjal kh


ilkan
e?jk T[ibk j? go T[; B{z X'D Bkb,
wKiD Bkb T[;dh ekby tXdh j? pZr/
egV/ gk e/ shoEK d/ fJPBkB Bkb

d?th gftZsosk BjhA j[zdh. ;G


ukeohnK uzfrnkJhnK fe;/ ezw
BjhA, fJjBK ftu e'Jh f;nkDg
BjhA. ig sg Bkb p/Vk gko j[zdk
j?. n?;k gzE ;[j/bk j[zdk j? fi; dk
;oto edh T[Sbdk BjhA.

aujlu kYhw iclkxw Goitm kwlVI


msu ] DoiqAw jUiT n auqrY jy sau Dovw
iqsu ] 1 ] sjx syeI nwil mY

clidAw nwil clin@ ] ijQY lyKw


mMgIAY iqQY KVy idsMin ] 1 ] rhwau ]
koTy mMfp mwVIAw pwshu icqvIAwhw
] FTIAw kMim n Awvn@I ivchu
sKxIAwhw ] 2 ] bgw bgy kpVy
qIrQ mMiJ vsMin@ ] Guit Guit jIAw
Kwvxy bgy nw khIAin@ ] 3 ] isMml
ruKu srIru mY mYjn dyiK Bulin@ ] sy
Pl kMim n Awvn@I qy gux mY qin hMin@
] 4 ] AMDulY Bwru auTwieAw fUgr vwt
bhuqu ] AKI loVI nw lhw hau ciV
cwkrIAw
lGw
ikqu
]5]
cMigAweIAw Avr isAwxp ikqu ]
nwnk nwmu smwil qUM bDw Cutih ijqu
] 6 ] 1 ] 3 ] sUhI mhlw 1 ] jp
qp kw bMDu byVulw ijqu lGih vhylw ]
nw srvru nw aUClY AYsw pMQu suhylw
] 1 ] qyrw eyko nwmu mMjITVw rqw
myrw colw sd rMg Folw ] 1 ] rhwau ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

25

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swjn cly ipAwirAw ikau mylw hoeI ]
jy gux hovih gMTVIAY mylygw soeI
] 2 ] imilAw hoie n vICuVY jy
imilAw hoeI ] Awvw gauxu
invwirAw hY swcw soeI ] 3 ] haumY
mwir invwirAw sIqw hY colw ] gur
bcnI Plu pwieAw sh ky AMimRq bolw
] 4 ] nwnku khY shylIho shu Krw
ipAwrw ] hm sh kyrIAw dwsIAw
swcw Ksmu hmwrw ] 5 ] 2 ] 4 ]
A.g.m.1, 729

qIrQ mMiJ vsMin@ trath maj wasan


isMml smmal
mYjn mjan
Pl phal
kMim km
gux gun
AMDulY adul
fUgr dgar

aujlu ujjal

cwkrIAw kr

kYhw kh

isAwxp sinap

iclkxw ilkan

nwmu smwil nm sml

Goitm ktim

bMDu bd

msu mas

byVulw berul

jUiT jth

vhylw wahel

sjx sajjan

srvru sarwar

koTy mMfp mwVIAw kothe mdap

aUClY hl

mr

pMQu pth

sKxIAwhw sakhanh

suhylw suhel

bgw bagg

mMjITVw mjthr

26

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

rqw ratt
colw ol
Folw tl
gux gun
vICuVY whur
Awvw gauxu w gn
invwirAw niwri
dwsIAw ds
Ksmu khasam
aujlu ^ o"PB, ;kc, uwehbk.
kYhw iclkxw Goitm kwlVI msu ^
eK;h Xks fuZNh ns/ uwehbh j[zdh
j? go i/ orV' sK ekbh f;nkjh
fdzdh j?.
jUiT ^ w?b, ekb;. fit/A eK;h dh
Xks B{z ;" tko th pkjo'A X'D Bkb
T[; dh ekby
d{o BjhA j[zdh, T[t/A jh pkjob/
Xkofwe fuzBQK B{z ;oho T[s/ XkoB
eoe/ fizB/ woIh T[gkn eo' sK th
nzdobh ngftZsosk d{o BjhA
j't/rh.
sjx ^ ;ZiD mr d/ BK d/ n;bh

noEK tb fJPkok ehsk j? fe


;ZiD T[jh j[zd/ jB i' fiZE/ ikJhJ/
T[~E/ Bkb ;kEh pD e/ ikD (s/o/
tKr BjhA fe i' xo ftu nkT[D,
T[jBK dk ;ZiD pDB dh EK t?oh j'
NZeo/A). iht d/ n;b eow sK
T[; d/ P[G eow jB.
koTy mMfp mwVIAw ^ fit/A e'm/ eZu/,
wzdo gZe/ ns/ wkVhnK d[wzIbhnK
e'mhnK nk;/^gk;/ s'A pj[s jh
fusohnK j'JhnK j'D.
sKxIAwhw ^ go i/ nzdo'A
;ZyDhnK j'D, ykbh j'D, fJjBK
ftu e'Jh Bk ofjzdk j't/ sK fJj
YZmhnK j'JhnK, frohnK j'JhnK
j'D d/ pokpo jB.
bgw ^ prfbnK d/ tKr fuZN/ eZgV/
(yzG) j[zd/ jB.
qIrQ mMiJ vsMin@ ^ T[j (prb/)
shoEK ftu t;d/ jB.
isMml ^ w/ok ;oho (ihtB) f;zwb
d/ o[y tork j?, T[~s'A T[~s'A
gqc[bs.
mYjn ^ s's/, fit/A f;zwb d/ cbK B{z
t/y e/ G[b/yk yk iKd/ jB go T[j
cb pe pe/ j'D ekoB s'fsnK d/
ezw BjhA nkT[Ad/. T[j' fij/ r[D jh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

27

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
w/o/ ;oho ftu jB. T[; f;zwb
tKr w/o/ ;oho B{z t/y e/ th b'e
G[b iKd/ jB.

bMDu byVulw ^ gowkswk dk Bkw


igD o{g ;'jDk p/Vk fsnko eoBk
ukjhdk j?.

Pl kMim ^ fit/A f;zwb d/ o[y d/


cb fe;/ ezw BjhA nkT[Ad/.

vhylw ^ ihtB ;co d/ wkor bJh


fJj' Bkw f;woB o{g ig[ sg[ dk
p/Vk fJ; ;z;ko o{gh ;w[zdo s'A
S/sh jh gko bzxkJ/rk.

gux ^ w/ok ;oho (ihtB) th


f;zwb d/ fpqS tork jh j?, fit/A
T[; d/ cb fe;/ ezw BjhA nkT[Ad/,
T[j' fij/ jh r[D w/o/ ftu jB.
AMDulY ^ fit/A nzBQ/ d/ f;o T[~s/
Gko pj[s u[Zfenk j't/.
fUgr ^ o;sk gjkVh s/ pj[s jh
fpyVk j't/.
cwkrIAw ^ gjkVh o;s/ tor/
fpyV/ ihtB gzX ftZu'A bzxD bJh
d[BhnK d/ b'eK dhnK y[PkwdK b'e
fdyktk s/ ubkehnK fe;/ ezw BjhA
nkT[AdhnK.
isAwxp ^ ubkeh, u[;sh.
nwmu smwil ^ fJe gow/Po dk
Bkw jh fjod/ ftu ;KG e/ oZyDk
ukjhdk j?. Bkw f;woB okjhA jh
w'j d/ pzXBK s'A ybk;h gkJh ik
;edh j?.Bkw s'A fpBK j'o ;/tk,
B/ehnK s/ uzfrnkJhnK fe;/ ezw
BjhA nkT[AdhnK.

srvru ^ o;sk n?;k ;[yZbk j'


ikJ/rk, fit/A fe ;w[zdo (ftP/
ftekoK dk) j[zdk jh BjhA.
aUClY ^ i/ j[zdk j?, sK T[Skb/ BjhA
wko/rk.
pMQu ^ o;sk, ihtB gzX.
suhylw ^ ;"yk, ;ob, nk;kB.
mMjITVw ^ wzihmVk fJe t/b j?
fi; dh vzvh ftu'A bkb ns/ gZek
ozr fBebdk j?. r[opkDh ftu
wihmVk ozr gowkswk d/ gq/w ozr
B{z nkfynk frnk j? feT[Afe fJj
gZek j[zdk j?.
rqw ^ ozfrnk.
colw ^ fbpk;, ikwk.
Folw ^ j/ fwZso, j/ fgnko/,
gowkswk dk Bkw wihm ozr j?,
fi; Bkb w/o/ wB dk u'bk ozfrnk
j'fJnk gZe/ ozr tkbk j' frnk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

28

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gux ^ i/ wB[y d/ gZb/, wB[y d/
e'b r[D j'D sK gowkswk nkg jh
nkgD/ Bkb fwbkg eok b?Adk j?.
vICuVY ^ fijVk iht fJe tko gqG{
d/ uoBK ftu fdb'A i[V ikt/$fwb
ikt/ c/o T[j edh fwbkg ftu'A
ftSVdk BjhA. w/b sd j[zdk j? i/
nzdo'A ;ZuhA^w[ZuhA fdb fwfbnk
j't/.
Awvw gauxu invwirAw ^ fi; wB[y
dk gowkswk Bkb w/b j' ikt/,
T[; d/ iBw woB dk r/V d{o j'
iKdk j? ns/ T[; B{z jo EK ;dk
fEo gowkswk jh fd;dk j?.
dwsIAw^ f;woB dh poes Bkb
gowkswk fgnkok bZrD br iKdk
j?. wB[y dk fco fJT[A jh :ehB
pfDnk ofjzdk j? fe n;hA T[; gqG{
dhnK dk;hnK$ r'bhnK jK.
Ksmu ^ T[j gowkswk, gow/Pto
;dk ;kv/ f;o T[s/ ekfJw j?.

T[ikV ujr

BKt fJ;sohfbzr
izrb, phnkpkB

sfp pkpk ih T[ikV eT[ ub/


tab bb j ujr k ale

fco pkpk izrb tb ubk frnk. fe;/


nkpkdh ftu dkyb BjhA j'J.
/ izrb
ftu dfonk nkJ/ go r[o{ ih fes/
BjhA fNe/. i/ fes/ wodkB/ B{z G[y
brdh sK pkpk efjzdk, feT[A
wodkfBnk G[Zy bZrh j?< wodkBk
p'fbnk, pkpk ih s[;hA nkg jh ikDh
ikD j'. wodkB/ B{z pkp/ B/ fejk, f;ZXk
T[; p;sh ftu ubk ik. T[~E/ T[~gb
yZsoh t;d/ jB, T[jBK d/ xo ubk
ikJhA. T[j s?Bz{ o'Nh Io{o ytkT[Dr/.
T[~E/ j'o i' th fwfbnk Gkt/A T[j fjzd{
j't/ iK w[;bwkB T[j s/oh fJZIs
eoBr/.

sfp pkpk ih T[ikV eT[


ub/ sp fes/ t;dh tV/
Bkjh. fes/ izrfb fes/
dohnkfJ, feEJh fNe/
BkjhA. ed/ i/ wodkB/ B{z G[y
br?,
sK
pkpk
nky?,
wodkfBnk G[fy bkrh jh< sk
wodkBk nky?, ih, s{z ;G
feS[ ikDdk j?A sfp pkp/
nkfynk, wodkfBnk, f;X'A
jh t;dh ikfJ yb'T[, nkr?
T[gfb ysqh j?fB, fs;d/ xfo
ikfJ yV'T[, u[gks', UE? UfJ
ytkfJAd/ fjfBr/. wodkfBnK
` s?B{z iKd? jh Bkfb e'Jh fjzd{
e'Jh w[;bwkB i' e'Jh nkfJ

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

29

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

w[fj br/rk, ;'Jh nkfJ


g?oh gt?rk.

d?th T[ikok ;G nzXeko dk ftBk;


eodk j?.

e'Jh nkfJ w[fj br/rk


ko e m laggeg

sbid aujwro dIpw ]


ibnisE AMDkwr iqh mMdir rqn
koTVI Kul@I AnUpw ] 1 ] rhwau ]
ibsmn ibsm Bey jau pyiKE khnu
n jwie vifAweI ] mgn Bey aUhw
sMig mwqy Eiq poiq lptweI ] 1 ]
Awl jwl nhI kCU jMjwrw AhMbuiD
nhI Borw ] aUcn aUcw bIcu n KIcw
hau qyrw qUM morw ] 2 ] eykMkwru eyku
pwswrw eykY Apr Apwrw ] eyku
ibsQIrnu eyku sMpUrnu eykY pRwn
ADwrw ] 3 ] inrml inrml sUcw
sUco sUcw sUco sUcw ] AMq n AMqw
sdw byAMqw khu nwnk aUco aUcw ]4]

;'Jh nkfJ g?oh gt?rk


so e pr pawg

A.g.m.5, 821

g[oksB iBw ;kyh,


T[ikV ujr
sfp pkpk ih T[ikV eT[ ub/
tab bb j ujr k ale
sp fes/ t;dh tV/ Bkjh
tab kite wasd ware nh
dohnkfJ dare
feEJh fNe/ BkjhA kitha tike nh
f;X'A jh t;dh ikfJ yb'T[
sdo h wasd je khalo

siqgur

1 ] 87 ]

aujwro ujro

aujwro ujro

BKt g[fbzr
ukBD, gqekP

sbid sabad

aujwro dIpw ujro dp


;fsr[o d/ Ppfd Bkb T[ikok$ukBD
j[zdk
j?.
fJ;
T[iko/
Bkb
fpyw$fp;w, Ufs$ g'fs, T{u$Bhu
;G fBowb$;[Zu/ j' iKd/ jB. fJj

ibnisE AMDkwr binsio adkr


AnUpw anp
ibsmn ibsm Bey bisman bism pa
jau pyiKE j pekhio

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

30

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mgn Bey magan pa

sbid ^ Ppd d/ okjhA.

Eiq poiq ot pot

ibnisE AMDkwr ^ r[o{ d/ Ppd


o{g d[nkok ukBD j'fJnk j?,
nfrnkBsk dk jB/Qok d{o j'fJnk
j?.

Awl jwl l jl
jMjwrw jjr
AhMbuiD ahabd
Borw pr
aUcw
bIcu b
qyrw qUM morw ter t mor
eykMkwru ekkr
pwswrw psr
Apr Apwrw apar apr
eyku ibsQIrnu ek bisthran
eyku sMpUrnu ek spran
inrml sUcw nirmal s
sUco sUcw so s
AMq n AMqw t na t
sdw byAMqw sad bet
aujwro ^ ukBD, gqekP.

AnUpw ^ T[; ;oho wzdo ftZu'A


jBQ/ok d{o j' frnk, id osBK dh
pj[s ;[zdo e'mVh y[ZbQh Gkt id
r[o Ppd d[nkok ;kvh nw'be
r[DK tkbh wfs gqrN j'Jh.
ibsmn ibsm Bey jau pyiKE ^ T[;
nt;Ek dh tfvnkJh fpnkB BjhA
ehsh ik ;edh, j?okBrh ftu
j?okB j' rJ/ id joh doPB
j'J/.
mgn Bey ^ id'A gqG{ ftu ;[os
br iKdh j? sK gqG{ uoBK Bkb
w;s j' ikJhdk j?.
Eiq poiq ^ skDk g/Nk, fit/A skD/
g/N/ d/ Xkr/ nkg; ftu fwb/ j[zd/
jB, T[t/A w[ezwb s"o *s/ T[; ftu
w;s j' ikJhdk j?.
Awl jwl ^ id'A r[o{ d/ Ppd dht/
Bkb wB^wzdo ftu ukBD j[zdk j?
sK xo d/ Xzd/ ns/ izikb j[D
n;o BjhA eod/, wfj;{; BjhA
eod/.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

31

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jMjwrw ^ izikb, Mw/b/.

T[j ngo ngko j?.

AhMbuiD ^ iht d/ nzdo jT[w?


tkbh p[ZXh, njzeko ysw j' iKdk
j?.

eyku ibsQIrnu eyku sMpUrnu ^ fJe


joh dk jh ;kok gk;kok fd;dk
j?. T[j nkg jh jo gk;/
fybfonk ns/ ftnkge j?. T[jh
ihtK dh fIzdrh dk nk;ok fd;dk
j?.

Borw ^ osk Gh.


aUcw ^ wjkB T[~uk. wBwzdo ftu
T[j T[~uk, wjkB gowkswk jh t;dk
fd;dk j?.
bIcu
Bkb'A
BjhA
iKdk

^ ftE, godk. gowkswk


e'Jh godk sfDnk j'fJnk
ofj iKdk, tyo/tK ysw j'
j?.

qyrw qUM morw ^ tkfjr[o{ d/ Bkb


nG/dsk dk toDB j?. T{u Bhu
Ppd T[~E/ tos/ iKd/ jB fiZE/
e'Jh ftE tyo/tK j't/. nG/dsk
ftu e'Jh coe sK ofj jh BjhA
;edk. T{u Ppd jh BjhA
tofsnk ik ;edk feT[Afe T[~uk
j[D e'Jh j? jh BjhA.
eykMkwru ^ nd_?s joh, fJe ;op
ftnkge gow/Po nkg jh nkg
g;fonk fd;dk j?.
pwswrw ^ ft;Eko, c?bkU.
Apr Apwrw ^ goQ/ s'A goQ/, p/nzs.
fJe Unzeko dk ;kok gk;kok j?,

inrml sUcw ^ gowkswk wjkB


gftZso, fBowb s'A fBowb ns/
;[Zu/ s'A ;[Zuk j?. T[; dk ed/ nzs
BjhA gkfJnk ik ;edk.
sUco sUcw ^ gowkswk wjkB ;[Zuk,
;[ZfunK s'A ;[Zuk j?. r[o{ dk Ppd
ukBDk fdzdk j?, fi; Bkb jT{w?
d{o j' e/ tkfjr[o{ Bkb nG/dsk
fwbdh j?.
AMq n AMqw sdw byAMqw ^ gowkswk
dk ed/ nzs BjhA gkfJnk ik
;edk. T[j ;dk jh p/nzs j?. T[j
T[~funK s'A T[~uk j?.

T[ikV ujr
BKt g[fbzr
T[j irQk fiZE/ y/sh iK nkpkdh Bk
j't/, phnkpkB, T[ikV/ dk Gkt

J/j T[ikV dk w{b j? S'eoh Bh


ujr d ml h hokr n

32

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

;fjsh nkgDh wK Bkb jho dh jkbs


dk toBD eofdnK T[; B{z T[ikV dk
w{b Gkt p/o"Deh dh iVQ d;dh j?
id'A fe B{zjK sK xo dh o"De j[zdhnK
jB. jho B{z sK id'A dk ftnkj e/
fbnKdk j?, y/fVnK d/ xo sK Gkn
dh pDh j'Jh j? Gkt w[;hps yVQh j'
rJh j?. jho nkgD/ y;w Bkb sK
n"yh ofjzdh jh j? ns/ Bkb jh
nzB^gkDh Bk yk e/ nkgDh e[y
(;oho) th ;[ekJh ik ojh j?.

n;hA ftnkj nKdh, e{zi ckj


nKdh,
;kv/ GkfJ dh pDh j? n"yVh
Bh.
t/y je jbkb B{z nr br[;,
oj/ y;w d/ Bkb J/j e'yVh Bh.
fidK nkJh sd'eDh ojh Ymh,
edh j' Bk p?mhnk ;"yVh Bh.
bkj{ bZEVh idK dh ftnkj
nKdh,
nr ebj dh Iod j? u'yVh
Bh.

xoK ftu j[zdh B{zjK Bkb


t;'A,
J/j T[ikV dk w{b j? S'eoh
Bh.
tkfo; Pkj, J/j nzB Bk d[X
b?Adh,
d[y Bkb ;[ekT[Adh e'yVh Bh.

jho tkfo;,
T[ikV ujr
n;hA ftnkj nKdh, e{zi ckj
nKdh
as wi d kj ph d
;kv/ GkfJ dh pDh j? n"yVh Bh
sde pe d ban h khr n
xoK ftu j[zdh B{zjK Bkb t;'A
kr wi hd nh nl was
J/j T[ikV dk w{b j? S'eoh Bh
ujr d ml h hokr n

T[ikVDk ujrn

fefonk
popkd eoBk, c;b nkfd yokp
eoBk

s{z i' y/s T[ikfVnk j?


t jo khet ujri h

r[o{ BkBe gP{ ukoB rJ/ ns/ ukod/


j'J/ ;"A rJ/. fe;kB dh c;b gP{nK
B/ yokp eo fdZsh. BkBe d/ gP{nK
d[nkok T[ikVh c;b d/ fto[X fe;kB
B/ fPekfJs ehsh. GZNh B/ r[o{ BkBe
B{z p[bkfJnk ns/ y/s d/ T[ikV/ pko/
g[ZfSnk. go nZr'A pkp/ BkBe B/ fejk
fe T[; B/ sK fe;/ dk y/s BjhA
T[ikfVnk. p; y/s ftu wZMK B/
wkw{bh w{zj wkfonk j?. op fJ; ftu
j'o poes gkt/rk. go fe;kB fco

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

33

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
th u[g Bk j'fJnk ns/ r[o{ BkBe
Bkb bVB bZrk.

T[j nkfJ rfJnk, T[B GZNh


efjnk, GkJh t/ ` s{z i' y/s
T[ikfVnk j?, ;' feT[
T[ikfVnk j?< fJ; T[ikV/ dk
itkp d/j.* sp r[o{ BkBe
efjnk GkJh t/ ` s/ok feS[
Bkjh T[ikfVnk ` fenk j'fJnk
fi fe;? wjhA w{zj gkfJnk<

Kyq aujiVAw ipAw vy


khet ujari pi we
ikswn dI smu`cI AwriQk hwlq KyqI qy
inrBr krdI hY[ pr Kyq ivc Psl nw
hox krky Kyq aujiVAw ipAw hY[ ijvyN
cOlW ibnW zrdw nhIN bxdw[ iesy qrHW
Kyq ivc PslW dy lihrwaux qoN ibnW
j`tI dw n`cx nMU icq nhIN krdw[
aujwV pey Kyq nMU dyK ky KuSI nhIN
huMdI[

KMf bwJ duD im`Tw nw huMdw,


r`uKW bwJ nw CwvW[
Kyq aujiVAw ipAw vy,
mYN ik`dW ig`Dy ivc jwvW[
KMf bwJ duD im`Tw nw huMdw,
cOlW bwJ nw jrdw,
Kyq aujiVAw ipAw vy,

\[dkfJ fJ;? ftu poes


xZs;h.* sK Gh T[j oj? Bkjh,
r[o{ BkBe Bkb bZrk bVB.

g[oksB iBw ;kyh,


T[ikVDk ujrn
s{z i' y/s T[ikfVnk j?
t jo khet ujri h
fJ; T[ikV/ dk itkp d/j
is ujre d jwb d
wjhA w{zj gkfJnk mah m pi
\[dkfJ fJ;? ftu poes xZs;h
khude is wi barkat kts

aujVnw ujarn
ikirAw
Kyq ivcoN Psl dw qbwh ho jwxw;
brbwd hoxw

krdw[

myrw icq nw n`cx nMU

bol pMjwbx dy, III , 131


aujVnw ujarn
Kyq aujiVAw ipAw vy
khet ujari pi we
mYN ik`dW ig`Dy ivc jwvW
m kidd gidde wi jw

34

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

myrw icq nw n`cx nMU krdw


mer it n naan n kard

T[ikfV ujr
BKt g[fbzr
o'jh, phnkpkB, izrb
id'A r[o{ BkBe d/t T[E'A uZb/ sK n"MV
ns/ T[ikV okjK ftu'A dh bzxd/ rJ/.
vokT[D/ ns/ fGnkBe o'jh phnkpkB
ftu'A dh bzxd/ rJ/ fiE/ e'Jh wB[y
BIo BjhA ;h nk fojk. wodkB/ B/
fejk L ;[pQkB s/oh e[dos ` n;hA v{w
(wok;h) b'eK s'A wzr wzr e/ N[eV/
(o'NhnK) ykD tkb/ jK. feZE/ T[ikV
ftu nk cf;nk jK. fJZE'A op jh eZY/
sK fBebhJ/. e'Jh pfxnkV wko e/
yk ikt/rk. r[o{ BkBe ih B/ fejk,
wodkfBnk` vo Bk, s/o/ B/V/ e'Jh
BjhA Y[Ze/rk. s{z feT[A vo (jT[b)
frnk j?A. wodkBk efjzdk L ih j'o
eh eoK. T[ikV ftu fbnk e/ c;k
fdZsk j?. fJZE'A sK woB T[gozs fe;/
B/ yZcD gk e/ epo th BjhA y'dDh.
r[o{ BkBe ih B/ fejk wodkfBnk,
fJj T[ikV BjhA, t;sh (nkpkdh) j?
fiZE/ gowkswk dk Bkw fus nkT[Adk
j?.

ip T[Ej[ r[o{ BkBe ih ub/

T[ikfV
T[ikfV
nT[MfV
nT[MfV iktfB okfj fes/

gftB
Bkjh. fJE/ wjk
T[fdnkB
GfJnkBfe ftu ikfJ gqkgfs
GJ/. fiE/ wkB[y e'Jh fdq;N nkt?
Bkjh. wodkB/ nkfynk ;[GkB s/oh

e[dos n;h v{w fwok;h w[by d/


N[eV/ wzr wzr yktD tkb/. n;h
T[d{ Gh rJ/. tvh T[ikV ftfu
nkJ/ ckE/ jK. y[dkfJ eY/ sK
fBebhn?. j[D/ e'Jh GfxnkV wko
yKdk j? r[o{ BkBe ih efjnk
wodkfBnk s/o/ B/V/ e'Jh nkt;h
Bkjh. s[X[ feT[ jT[b xfsnk
j?. wodkB/ nkfynk ih fenk
eohJ/ T[ikV ftu xfs wkfoU
Jh. r'o ycD Gh j';h BKjh.
r[o{ BkBe ih tuB[ efjnk
wodkfBnk J/j T[ikV Bkjh J/j[
t;sh j? fiE/ eosko dk BkT[A
fus nKtdk j?.
GkJh pkbk iBw ;kyh,

T[ikfV ujr
T[ikfV T[ikfV nT[MfV nT[MfV
iktfB
ujr ujr jar jar jwan

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

35

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
okfj fes/ gftB Bkjh
r kite pawan nh
wjk T[fdnkB GfJnkBfe ftu
mah udin pinak wi
fdq;N nkt? Bkjh drist w nh
n;h T[d{ Gh rJ/ as ud p gae
tvh T[ikV ftfu nkJ/ ckE/ jK
wadd ujr wi e phthe h
s/o/ B/V/ e'Jh nkt;h Bkjh
tere nere ko ws nh
s[X[ feT[ jT[b xfsnk j?
td ki hl ktti h
T[ikV ftu xfs wkfoU Jh
ujr wi kt mrio
r'o ycD Gh j';h Bkjh
gor khafan p hos nh
T[ikV Bkjh ujr nh
J/j[ t;sh j? wast h

T[Io uzar

BKt g[fbzr
jhb^j[Zis, pjkBk, ukok

pofdnK dk e[M T[Io Bkjh


bardi d kj uzar nh
op d/ ;/teK dk T[; nZr/ e'Jh I'o BjhA,

T[j fi; jkb ftu oZy/, ;/te B{z T[;/ jkb


ftu ofjDk g?Adk j?. gqG{^GrsK dh p/Vh
op d/ jE j?, T[j ukj/ v'p d/t/ iK T[;B{z
sko d/t/. fJPe^J/^fwikIh Gkt
d[fBnkth fJPe, ;z;koe ihtB dh pkIh
bZrh j'Jh j? ns/ fJ; ftu fis iK jko
e[M th ;zGt j?. Gkt wB[y dk ;z;koe
ihtB fJe pkIh j?, swkPk j?. fJ;
ihtB ftu ehs/ eowK ;dek e'Jh
ftnesh ;torK ftu th ik ;edk j?
ns/ BoeK dk Gkrh th pD ;edk j?.
nkPe ;G e[M *s/ fis gqkgs eo b?Ad/
jB noEks d[BhnK ns/ ;tor d/ bkbu
s'A fdb B{z gftZso eo b?Ad/ jB go T[j
wP{e, wfjp{p$ op nZr/ jko iKd/ jB.

p/ pofdnK dk e[M T[Io


Bkjh
Gkt/A oyhJ/ s/ Gkt/A wkohJ/
ih.

p/Vh gJh J/ t; wjkfDnK


d/
Gkt/A v[phJ/ s/ Gkt/A skohJ/
ih.
pkIh brh j? fJPe fwIki

tkbh
Gkt/A fiZshJ/ s/ Gkt/A jkohJ/
ih.

podk ;GBk e'b'A nkPe


fis iKd/

nZr/ nkD wP{eK d/ jkohJ/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

36

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ih.
podk gP"oh, ;hjoch,
T[Io uzar
pofdnK dk e[M T[Io Bkjh
bardi d kj uzar nh
Gkt/A oyhJ/ s/ Gkt/A wkohJ/
pw rakkhe te pw mre
p/Vh gJh J/ t; wjkfDnK d/
ber pa e was mahni de
Gkt/A v[phJ/ s/ Gkt/A skohJ/ ih
pw dubbe te pw tre j
pkIh bz
fJPe fwIki iq mizj
podk ;GBk e'b'A nkPe fis iKd/
bard sbn kol aq jit jde
nZr/ nkD wP{eK d/ jkohJ/ ih
agge n mak de hre j

T[Io\kjh uzarkhh

BKt fJ;sohfbzr
w"s T[s/ nc;'; eoB dk Gkt

fu~mh fby e/ jho dh


T[Io\kjh
itth likh ke hr d uzarkhh
id'A jho dk ftnkj j' frnk s/ T[j

y/fVnK d/ xo nk rJh sK ;ko/ MrV/


M/V/ ns/ srkdV/ Gkt sekI/ ysw j'
rJ/. f;nkbK d/ xoK ftu u[g tos
rJh ns/ y/V/ s;Zbh ftu y[P j' rJ/.
go oKM/ d/ e'b e'Jh th BjhA ;h ik
fojk. fJj ;w/A dk jh c/o ;h. s}Z:o
dk Gkt spdhbh j?. fJ; rb dh uouk
s\s jIko/ th j'Jh. oKM/ B{z T[; dhnK
GkphnK B/ fJ; soQK fuZmh fbyh fit/A
fe;/ d/ wo ikD T[s/ T[; dh T[IoykJh
(nc;';) ehsh iKdh j?. PkfJo d/
eEB w[skfpe oKM/ d/ o[e/ j'J/ joN
Gkt y{j B{z T[;dhnK GkphnK B/ c/o r/V
fdZsk. Gkt T[; B{z nkgD/ tb fco
g/qoBk P[o{ eo fdZsk.

xo y/fVnK d/ id'A jho nkJh,


u[e rJ/ srkdV/ ns/ M/V/.
ftu f;nkbK d/ ph u[g uK
j'Jh,
ns/ y[Ph j' fcod/ B/ ;G y/V/.

|"idko s}Z:o j'fJ nkD


p?mk,
e'Jh oKM/ d/ gk; Bk gkfJ
c/o/.
ftu s\s jIko/ d/ j'D rZbK,
ob GkphnK oKM/ dhnK eoB
M/V/.

fu~mh fby e/ jho dh


T[Io\kjh,
fit/A p'b/ B{z g[ShJ/ j' B/V/.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

37

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

tkfo; Pkj whnK, t/y


GkphnK B/,
S[N/ joN ozM/N/ d/ c/o
r/V/.
jho tkfo;, ^
T[Io\kjh uzarkhh
|"idko s}Z:o j'fJ nkD p?mk
fjdr tagayar hoe n bth
e'Jh oKM/ d/ gk; Bk gkfJ c/o/
ko r je de ps n pe phere
fumh fby e/ jho dh T[Io\kjh
itth likh ke hr d uzarkhh
fit/A p'b/ B{z g[ShJ/ j' B/V/
jiw bole n puhe ho nere
tkfo; Pkj whnK, t/y GkphnK B/
wris m wekh pb ne
S[N/ joN ozM/N/ d/ c/o r/V/
hutte hart rjte de pher gere

T[m nkT[Dk uth n


fefonk
fe;/ irQk B{z Sv e/ nkT[Dk, gotk;
eoBk

fe~; r~b s'A T[m e/ o[~fm


nkfJnk
kis gal t uth ke ruth i

jho B/ id'A u{ue e'b oKM/ dh f;cs


ns/ f;ckoP ehsh sK u{ue B/ nZr'A
gqPB ehsk fit/A fe nkw iN iK v'ro/
tb gKd/ jB Gkt y'iphBh eod/ jB.
u{ue B/ fJ; rb T[~s/ Pe s/ ;zd/j
ehsk fe oKMk i/ s\s jIko/ dk wkbe
iN j? sK fJj T[;B{z Sv e/ feT[A nk
frnk j?, fJj nkgDhnK GoikJhnK
Bkb feT[A bfVnk j? ns/ feT[A o[Zf;nk
j?< T[j BjhA ;h ikDdk fe oKMk sK
f;nkbK dhnK ikJhnK, XhnK d/ doPB
eoB d/ fdb d/ P"Ae eoe/ nk frnk
j?.

e/j/ v'ro/ iZNK d/ fBnkT[A ikD/,


goQ/ ftu tbktV/ bkJhnK d/<
gkV MhV eo nKtdk fes d/;'A,
bfVnk ek; B{z Bkb J/j GkJhnK
d/<

fe; rb s'A T[m e/ o[~fm


nkfJnk,
bfVnk ek; s'A Bkb
GoikJhnK d/<
tkfo;Pkj whnK, fdb s/ P"e
nkfJnk,
t/yD w[y f;nkbK dhnK
ikJhnK d/`
jho tkfo;,
T[m nkT[Dk uth un

38

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fe; rZb s'A T[m e/ o[Zfm nkfJnk


kis gal t uth ke ruth i
bfVnk ek; s'A Bkb GoikJhnK d/
lari ks t nl prj de
tkfo; Pkj whnK, fdb s/ P"e
nkfJnk
wris m dil te k i
t/yD w[y f;nkbK dhnK ikJhnK
d/
wekhan mukh sil d j de

auT jwxw uth jn


muhwvrw
cly jwxw; ies dunIAW qoN cly jwxw,
surgvws ho jwxw

auT gey guAwFoN Xwr


uth gae gud yr
Xwr/pRIqm dw ivCoVw pY igAw hY Aqy suJ
nhIN irhw kI kIqw jwvy[ pRIqm dw swQ
iqAwr hY Aqy hux auh muVygw nhIN[ ibRhoN
ku~TI nwr dy klyjy qWG dI AgnI BVk
rhI hY ikauNik pRIqm ibnW auh nw hI ies
pwsy Bwv dunIAW dI rhI hY Aqy nw hI dUjy
pwsy pRIqm dI pRwpqI hoeI hY[

auT gey guAwFoN Xwr,


r`bw hux kI krIey[
auT gey hux bihMdy nwhIN,

hoieAw swQ iqAwr,

r`bw hux kI krIey[

dwF klyjy bl bl au~TdI,


BVky ibrhoN nwr,

r`bw hux kI krIey[

Shu ipAwry bwJoN


rhy aurwr nw pwr,
r`bw hux kI krIey[

bu`lHy Swh, 3, 4
auT jwxw uth jn
auT gey guAwFoN Xwr
uth gae gud yr
r`bw hux kI krIey
rabb hun k kare
auT gey hux bihMdy nwhIN
uth gae hun bde nh
hoieAw swQ iqAwr hoi sth tir
dwF klyjy bl bl au~TdI
dd kleje bal bal uthd
BVky ibRhoN nwr parke birh nr
bu`lHw Shu ipAwry bwJoN bull pire
bj
rhy aurwr nw pwr rahe urr n pr

T[m iktDhr/ fdB uko GkJh


uth jwange din chr p

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

39

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJj wB[yh ihtB uko fdBK dh y/v
j?. jo wB[y B/ fJe Bk fJe fdB
wo ikDk j?. e[M fJ; d[BhnK ftZu'A
ik u[e/ jB, e[M ikD tkb/ jB ns/
e[M ikD dh fsnkoh eo oj/ jB.
ekb iK w"s nZr/ fe;/ dk I'o BjhA
ubdk. fJ; ;z;koe ihtB dh
;ZukJh fJj' j? fe wB[y B/ nkf\oeko
nkgDk ;G e[M Sv e/ gob'e f;Xko
ikDk j?.

y/ \ke wb{e dh t/yDk J/A,


T[m iktDhr/ fdB uko
GkJh.
fJe ub rJ/ fJe ubD/
B{z,
fJe pzBQ e/ j'J/ fsnko
GkJh.
Sv rJ/ jt/bhnK, n"osK B{z,

wko/ ekb pbh j'Dhjko


GkJh.

;kJhA dk; nky/ ;G I'o


tkb/,
nZr/ ekb d/ rJ/ B/ jko
GkJh.
;kJhA dk;, ;hjoch,
T[m ikDk uth jn
y/ \ke wb{e dh t/yDk J/A
khe khk malk d wekhn

T[m iktDhr/ fdB uko GkJh


uth jwange din r p
fJe ub rJ/ fJe ubD/ B{z
ik al gae ik alne n
fJe pzBQ e/ j'J/ fsnko GkJh
ik bn ke hoe tir p
wko/ ekb pbh j'Dhjko
mre kl bal honhr
;kJhA dk; nky/ ;G I'o tkb/
s ds khe sb zor wle
nZr/ ekb d/ rJ/ B/ jko GkJh
agge kl de gae ne hr p

auiT clxw AD pMDY uth aln d


pad
fJ; ;z;ko ftZu'A ;G B/ T[m ubDk j?.
r[ow[y d[y$;[y d/ dtzd T[~s/ ftuko
eodk j?. nzs ftu d?th ;u T[; dk
;kE fdzdk j?. T[; eosko d/ j[ew
ftu ;G ekoi j[zd/ jB. T[j nkg
fBokbw j?, fBob/g j? go ;koh
ekfJBks B{z XzX/ bkfJnk j'fJnk j?.
id'A ekb fpnkgdk j?, iw d/ wkor
*s/ e'Jh SvkT[Adk BjhA. d{i/ GkfJ
ftekoK
ftu
cf;nk
ftnesh
gSskT[Adk j? go d?th ;fu fpBK T[;
dk S[Nekok BjhA jz[dk.

bwbw AwieAw hY auiT clxw AD

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

40

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

pMDY hY sMswrovw ] isir isir scVY


iliKAw duKu suKu purib vIcwrovw ]
duKu suKu dIAw jyhw kIAw so inbhY

jIA nwly ] jyhy krm krwey krqw


dUjI kwr n Bwly ] Awip inrwlmu
DMDY bwDI kir hukmu Cfwvxhwro ]
Aju kil kridAw kwlu ibAwpY dUjY
Bwie ivkwro ]2]

jm mwrg pMQu n suJeI auJVu AMD

gubwrovw ] nw jlu lyP qulweIAw nw


Bojn prkwrovw ] Bojn Bwau n TMFw
pwxI nw kwpVu sIgwro ] gil sMglu
isir mwry aUBO nw dIsY Gr bwro ]
ieb ky rwhy jMmin nwhI pCuqwxy
isir Bwro ] ibnu swcy ko bylI nwhI
swcw eyhu bIcwro ]3]
A.g.m.1,581
auiT clxw uth aln
AD pMDY d pad
duKu suKu dukh sukh
purib vIcwrovw purab wrow
inbhY nibh
dUjI kwr dj kr
inrwlmu nirlam

DMDY bwDI tad bd


hukmu hukm
kwlu ibAwpY kl bip
dUjY Bwie ivkwro dj pe wikro
jm mwrg pMQu jam mrg path
auJVu AMD jar ad
gil sMglu gal sagal
jMmin jaman
swcy se
auiT clxw ^ ub/ ikDk, c"s j'Dk,
woBk.
AD pMDY ^ nX tkN/, iBw woB d/
uZeo
ftu. fJj ;z;ko nXtkN/ j?, g{oh
wzfIb BjhA. fJE/ w[ekw BjhA
eoBk, nZr/ ubDk j?. i' th iht
fJ; irs ftu nkfJnk j?, T[; B/
fJZE'A ub/ ikDk j?. gowkswk d/
Bkw XB s'A fpBK iht iBw woB
d/ uZeo ftu fgnk ofjzdk j?.
duKu suKu ^ g{otb/ ;w/A ftu ehs/
eowK nB[;ko fij' fijk iht B/
eow ehsk j?. T[j' fijk d[y ns/
;[y gowkswk B/ T[; B{z fdZsk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

41

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
purib vIcwrovw ^ g{ot thuko,
gfjb/ ;w/A ftu ehs/ eowK dk
b/yk.
inbhY ^ ehs/ eowK dk ;w{j iht
d/ Bkb jh fBGdk j?.
dUjI kwr ^ gqG{ ihtK s'A fij' fijk
eow eotkT[Adk j? T[j' fijk jh
eow iht eodk j? ns/ op dh
oIk s'A fpBK e'Jh th iht j'o
e'Jh ezw BjhA eo ;edk.
inrwlmu ^ gowkswk nkg ;ko/
eowK s'A fBob/g j?.
DMDY bwDI ^ ;koh b'ekJh nkg'
nkgD/ ehs/ eowK nB[;ko wkfJnk
d/ nkjo ftu pZMh j'Jh j?.
hukmu ^ nkfrnk, oIk, woIh.
gowkswk nkg jh j[ew eoe/ iht
B{z wkfJnk d/ pzXBK s'A S[vkT[Adk j?
kwlu ibAwpY ^ wB[y dt?s Gkt ftu
br e/ fteko eodk j? ns/ gqG{
dk Bkw BjhA igdk ns/ Bkw igD
bJh ni ebQ eofdnK ekb nk
iKdk j?.
dUjY Bwie ivkwro ^ gqG{ B{z ft;ko e/
iht j'o d/ j'o ftnoE ezwK ftu
cf;nk j'fJnk j?, ftekoK eoe/
o[fMnk ofjzdk j?.

jm mwrg pMQu ^ w'j wkfJnk dh


Gi d"V ftu gowkswk dk Bkw
G[bkT[D ekoD iht iw tkbk o;sk
|Vdk j? fiE/ x[g jB/ok j? ns/
okj BjhA ;[Mdk.
auJVu AMD ^ fiZE/ T[ikV jh T[ikV
j?.
gil sMglu ^ iht d/ rb ftu w'j
wkfJnk dk ;zrb j?.
jMmin ^ id'A iwK dhnK u'NK g?
ojhnK j[zdhnK jB sK T[; t/b/ d/
phi/ j'J/ (f;woB nkfd d/ phi)
T[r BjhA ;ed/. T[; t/b/ dk e'Jh
:sB ezw BjhA nkT[Adk. f;o T[~s/
gkgK dk Gko u[e e/ iht pVk
gSskT[Adk j?.
swcy ^ nzs ;w/A ;dk fEo ofjD
tkb/ gowkswk s'A fpBK j'o e'Jh
;kEh BjhA pDdk.

T[mDk uthn

fefonk
T[sKj j'Dk, T[m g?Dkl g?dk j'Dk

ni T[ZfmU nzdo'A ;kV whnK


aj utthio dr sr m
jho oKM/ d/ p/b/ ftu j[zd/ w/b dh
ypo ns/ T[; s'A pknd goQ/ gzukfJs

42

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ftu j'Jh Bw'Ph ekoB u{ue oKM/ B{z


T[E'A ub/ ikD bJh efj fdzdk j?.
fJ; eoe/ oKM/ B{z nkgDh ;koh ehsh
eokJh y{j ftu g?Adh brdh j?. fi;
d/ o'; ti'A T[; d/ nzdo'A r[Z;k c[N
fBebdk j?, nzdo dk ;kV pkjo
nkT[Adk j? ns/ T[j u{ue B{z sknB/
Gfonk T[bKGk fdzfdnK efjzdk j? fe
sz{ pkoK ;kb wZMK uotk bJhnK jB.
s/oh Xh s/o/ e'b j?, s{z fdZsk e[M BjhA
ns/ w[cs dk jh MkV MkV fbnk j?
Gkt w[Bkck yN fbnk j?. T[bNk w/ok
jh tkX{ B[e;kB j'fJnk. w?A fgZS/
nkgD/ fgzv th gZsD gkV nkfJnk jK
Gkt ftrkV gk fbnk j? ns/ nZr/ th
g{ohnK BjhA gJhnK nEtk w?B{z e'Jh
gqkgsh BjhA j'Jh.

wjhA ukofdnK j'J/ wk;


pkoK,
ni T[ZfmU nzdo'A ;kV,
whnK.
tjh y~soh dh ojh y~soh
s/,
b/yk frnk j? j'fJ gjkV,
whnK.

s/oh XhT[ ojh s/o/ xo p?mh,


MkVk w[|s dk fbnk Jh MkV,
whnK.

jN Go/ Ge[zB/ B{z ;KG


fbnkJh,
eY SfvU Bzr feokV,
whnK.
tkfo; Pkj, n~rA' BKj gJh
g{oh,
fg~S'A nkfJnk w?A g~sDK gkV,
whnK.
jho tkfo;,
T[mDk uthn
wjhA ukofdnK j'J/ wk; pkoK
mah rdi hoe ms br
ni T[~fmU nzdo'A ;kV, whnK
aj utthio dr sr m
tjh yZsoh dh ojh yZsoh s/
wah khatr d rah khatr te
b/yk frnk j? j'fJ gjkV, whnK
lekh gi h hoe pahr m
jN Go/ Ge[zB/ B{z ;KG fbnk
hat pre pakune n s b li
eY SfvU Bzr feokV, whnK
kd haddio ng kirr m
tkfo; Pkj, nZr'A BKj gJh g{oh
wris agg n pa pr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

43

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fgS'A nkfJnk w?A gZsDK gkV,
whnK
pih i m pattan pr m

T[m tfrnk uth wagi

fefonk
ub fgnk, Gi fgnk, s[o frnk

T[m tfrnk ezv tbkfJ e/ s/


uth wagi kd wle ke te
jho d[nkok nkJh u{oh id'A oKMk yk
fojk ;h sK fJ; u{oh B{z goQ,/ gzukfJs
ftu jho^oKM/ d/ ;zpzXK d/ ;p{s ti'A
tosD bJh e?d'A fGykoh pD e/ wzr
b?Adk j? ns/ u{oh b?Ad/ ;ko jh T[m
trdk j? Gkt Gi g?Adk j?. fJj rb
oKMk jho B{z d;dk j? fe w?Bz{ eh gsk
;h fe fJj ;{jk Gkt G/s b?D tkbk j?.
j[D s{z okj ftu x/o e/ E'Vk e[N wko
eoe/ fJ; B{z ;wMk d/.

w?A sK ikDdk BjhA ;K fJj ;{jk,


y?o wzfrU ;{ w?E'A nkfJ e/ s/.
y?o b?Adk jh fgSK B{z s[os BZmk,

T[m tfrnk ezv tbkfJ e/


s/.
B/V/ iKdk Jh, B~YhJ/, ik
fwb Bh,Gi g[S b? rb
;wMkfJ e/ s/.

tkfo; Pkj, whnK T[; E'A rb


g[ShA,

d' fszB nZvhnK fje ftu bkfJ


e/ s/.
jho tkfo;, ^
T[m tfrnk uth wagi
T[m tfrnk ezv tbkfJ e/ s/
uth wagi kd wle ke te
B/V/ iKdk Jh, BZYhJ/, ik fwb Bh
nere jd ndde j mil n
tkfo; Pkj, whnK T[; E'A rZb
g[ZShA
wris s m us th gal puh
d' fszB nZvhnK fje ftu bkfJ e/ s/
do tin add hik wi le ke te

au~fxw udn
ikirAw
aufwrI Brnw, pMCIAW dw KMB mwrnw; dUr
jwxw

au~fdy pMCI ikMn moVy udde ph kin


more
prdysI jWdy mwhI dI pMCIAW nwl qulnw
kIqI geI hY ijnHW nMU rokxw sMBv nhIN[
auh AwpxI pRyimkw nMU it`kw, rwxIhwr Aqy
jMzIrI Awid gihxy bxw ky dyx dw lwlc
idMdw hY pr A`goN pRyimkw vI aus nMU kYNTw
Aqy jugnI Awid dw lwlc idMdI hY ik auh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

44

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nw jwvy pr aufdy BOr nMU rokxw sMBv
nhIN[

bMdI qYnMU nMd kOry,


nI it`kw Blky svyry,

qMU myrI jwn nMd kOry,


nI au~fdy pMCI ikn moVy[

GoVw qYnMU nMd isAWh


vy kwTI Blky svyry,
qMU myrI jwn nMd isAWh
vy au~fdy pMCI mYN moVy[
rwxIhwr nMd kOry
jMzIrI Blky svyry,
qMU myrI jwn nMd kOry,
nI au~fdy pMCI ikn moVy[
kYNTw qYnMU nMd isAWh
vy jugnI Blky svyry,
qMU myrI jwn nMd isAWh
vy au~fdy pMCI mYN moVy[

bol pMjwbx dy, II , 135


au~fxw udn
au~fdy pMCI ikn moVy
udde ph kin more
qMU myrI jwn nMd isAWh
t mer jn nd si
au~fdy pMCI mYN moVy
udde ph m more

T[ZvDk udn
fefonk
T[vkoh GoBk

Pfjo wfjp{p d/ T[Zv tzMK


r mbb de ud w
fdb ukj[zdk j? fe w?A T[v e/ wfjp{p d/
Pfjo ubk iktK noEks jIos w[jzwd
;kfjp d/ Pfjo wdhBk gj[zu iktK go
n|;'; fe gzShnK d/ tKr w/o/ yzG BjhA
jB. i/eo w?A XBtkB j'tK sK th w?A
jIos w[jzwd ;kfjp d/ Pfjo ubk iktK
ns/ fco T[jBK d/ jI{o'A edh d{o Bk
j'tK. nkg dk fIeo okjs^ikB
noEks fdb B{z ;e{B p\PD tkbk j?
fJ; bJh w?B{z fe;/ j'o dk fIeo eoBk
uzrk BjhA brdk. nzs *u eth fbydk
j? fe i/ wB[y fjzws eo/ sK T[j wdhBk
fty/ ik ;edk j?. fJE/ sZ:[o dk noE
gzSh j?. wIe{o s'A Gkt j? fi;dk fIeo
ehsk ikt/. niw s'A Gkt }?o nop
fJbkek iK fJ; Bkb ;zpzfXs d/P jB.

PhB Pfjo wfjp{p d/ T[Zv


tzMK,
go dko w?A tKr sZ:{o d/
BkjhA.
wkbdko j'tK eo e{u XktK,
SZvK :ko dk fet/A jI{o
BkjhA.

okjs^ikB

j?

:ko

dk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

45

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fIeo w?B{z,
nZSk brdk j'o wIe{o
BkjhA.
fjzws eo/A i/ fdb'A
jdkfJs[Zbk,
w[be nop dk niw EhA d{o
BkjhA.
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
T[~vDk udn
PhB Pfjo wfjp{p d/ T[~v tzMK
n r mhbb de ud w
go dko w?A tKr sZ:{o d/ BkjhA
par dr m wg tayr de nh
XktK tw
:ko yr
okjs^ikB j? :ko dk fIeo w?B{z
rhat jn h yr d zikar mn
nZSk brdk j'o wIe{o BkjhA
ah lagd hor mazkr nh
fjzws eo/A i/ fdb'A jdkfJs[Zbk
hmat kar je dil haditull
w[be nop dk niw EhA d{o
BkjhA
mulk arb d ajm th dr nh

aufdI Kbr udd khabar


nWv iesqrIilMg
mUMhoN-mUMh cVHI gl, suxI suxweI gl

aufdI Kbr phuMcw jWdI hY


udd khabar p jd h
ipMf dIAW keI jnwnIAW sUhIAW dI qrHW
ipMf dy lokW dy Gr dIAW cMgIAW-mMdIAW
g`lW sux suxw ky, Gro-GrIN PYlw idMdIAW
hn[ ijs dy Gr dwrU dI B`TI lweI hovy,
SrwbIAW ny bkrw v`iFAw hovy aus dI
Kbr PYlwauNdIAW hn[ keI vwr ieh
KbrW aufdI Kbr Bwv JUTIAW vI huMdIAW
hn[ muDxw dw Bwv mUDy hoxw jW KwlI
hoxw hY[

ipMf dIAW gupq KbrW r`Kx vwlI


Kws jnwnI swfy GrIN aufdI Kbr
phuc
M w jWdI hY[ 'nI kihMdy ny, rwqI
goDy ikAW dy Gr swrI rwq Gr dI
k`FI dwrU dy GVy muDdy rhy ny,y nwly
bok (bkrw) v`iFAw sI[ hux qW bs
Aj Blk ivc ipMf ivc kuJ nw kuJ
ho ky hI rhU[ pqw nI kIhdy isr
kwl gUj
M dw iPrdw hY[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,177
aufdI Kbr udd khabar
aufdI Kbr phuMcw jWdI hY

46

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

udd khabar p jd h
gupq KbrW r`Kx vwlI
gupt khabr rakkhan wl
Gr dI k`FI dwrU kar d kdd dr
GVy muDdy rhy kre mdde rahe
bok v`Fxw bok wdn
pqw nI kIhdy isr pat n kde sir
kwL gUMjdw iPrdw hY
kl gjd phird h

T[vkoh udr

BKt fJ;sohfbzr
T[~vD dk Gkt

i/VQhnK b?D T[vkohnK Bkb


pkIK
jr ln udr nl bz
oKM/ i'rh ns/ ;fjsh d/ nkg;h M/V/
ftu ubdh tkoskbkg ftu oKMk
;fjsh B{z ;wMk fojk ;h fe s{z pki
nk ik feT[Afe fijVhnK p[bp[bK
pkIK Bkb T[vkoh GoB dh fjzws
eoB Gkt fijVk nkgD/ s'A seV/
y{zyko ftnesh Bkb w[ekpbk eo/ T[j
Io{o wodk j?, fJt/A jh P/o dh i{j
ftZu'A gkDh ghD tkbhnK fjoBhnK dh
fIzdrh th ysw j'Jh jh ;wMDh
ukjhdh j?. fiBQK d[PwDK dhnK feVK

Gkt oziPK ne;o g?AdhnK ofjzdhnK


jB T[[j nkgD/ bVkJh d/ i/s{ x'V/
fJe fdB Io{o G/id/ jB Gkt jwbk
eod/ jB. fJ; soQK fijVhnK n"osK
XkVthnK, b[N/fonK, vke{nK Bkb
goDkJhnK iKdhnK jB T[j th ;[jkr
fIzdk ofjD dh nk; pj[sk fuo BjhA
eo ;eDrhnK.

i/VQhnK b?D T[vkohnK Bkb


pkIK,
Uj p[bp[bK mhe wohAdhnK
B/.
T[jBK joBhnK dh T[wo j'
u~[eh,
gkDh P/o dh i{j ftu ghAdhnK
B/.
T[j vkfJDK ikD epkp j'JhnK,
i/jVhnK j/VhnK Bkb yjhAdhnK
B/.

Uj fJe fdB c/o;D nkD


x'V/,
feVK fiBQK dhnK fBs
;[DhAdhnK B/.
E'Vh eoB ;[jkr dh Uj
nk;k,
i/jVhnK XkVthnK Bkb
goDhAdhnK B/.
jho tkfo;, ^

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

47

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[vkoh udr
i/VQhnK b?D T[vkohnK Bkb pkIK
jr ln udr nl bz
Uj p[bp[bK mhe wohAdhnK B/
bulbul thk mard ne
T[jBK joBhnK dh T[wo j' u[Zeh
n harn d umar ho ukk
gkDh P/o dh i{j ftu ghAdhnK B/
pn er d j wi pd ne
Uj fJe fdB c/o;D nkD x'V/
ik din phersan n kre
feVK fiBQK dhnK fBs ;[DhAdhnK
B/
kir jin d nit sund ne
E'Vh eoB ;[jkr dh Uj nk;k
thor karn suhg d s
i/jVhnK XkVthnK Bkb goDhAdhnK B/
jr trw nl parnd ne

ie`Cw,

jW\IAW vloN vI ivckwrlI Swm dI K`tI

rotI dI bVI auqkMTqw nwl aufIk


kIqI jWdI hY[ ies rotI nMU Swied K`tI

ies krky ikhw jWdw hY ik ies ivc


Kwx leI ct p`tIAW, K`tIAW cIzW ijvyN
ctnI qy dhIN-iBMnIAW pkOVIAW dI bUMdI
prosI huMdI hY[ bUMdI dw suAwd jW\I
KUb mwxdy hn[ ies bwry kuVIAW
gIqW ivc Kws vrnx krdIAW ct
pty gIqW ivc mn AweIAW AwK rhIAW
huMdIAW hn[
bwpU Eey! bUMdI AweI AY,

cu`p kr swilAw msW iQAweI


AY[

auqkMTqw utktht
nWv puilMg
lwlsw, zordwr
qIbrqw

Swm dI rotI nMU K`tI rotI ikhw jWdw


sI[ ies rotI ivc ctptIAW Aqy
K`tIAW cIzW hI brwqIAW nMU prosIAW
jWdIAW sn[ iehnW ivc dhI,
pkOVIAW, ctnI Aqy bUMdI Awid Swiml
huMdIAW hn[ brwqIAW nMU iehnW vsqW
nMU Kwx dI bVI auqkMTqw huMdI hY[

auqsukqw,

igAwnI gurid`q isMG,myrw ipMf, 396,97

bVI auqkMTqw nwl aufIk

auqkMTqw utktht

bar utktht nl udk

bVI auqkMTqw nwl aufIk


bar utktht nal udk
bUMdI dw suAwd bd d sud

purwxy simAW ivc brwq iqMn idn


rukdI huMdI sI[ hr iek idn dI rotI
dw nvyklw mh`qv huMdw sI[ ivckwrlI

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

48

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jW\I KUb mwxdy hn
j khb mnde han
bwpU Eey! bUMdI AweI AY
bp oe! bd
cup kr swilAw msW iQAweI AY
up kar sli mas thi

auqpq utpat
ftP/PD
iBw j'fJnk, g?dkfJP j'Jh

auqpq sMswrw utpat ssr


r[o Ppd jh r[o{ j?, gtD gkDh j?,
wksk, fgsk, Xos, nkekP j?. fPt
Pesh dk w/b j?. gkopqjw dk
nkeko j?.

pvx gurU gur Sbd hY rwg nwd


ivcwrw] mwq ipqw jl Drq hY
auqpq sMswrw] dweI dwieAw rwq
idau vrqy vrqwrw] iSv SkqI dw
Kyl myl prikrq pswrw] pwrbRhm
pUrn bRhm Gt cMdR Akwrw] Awpy
Awp vrqdw gurmuK inrDwrw ]19]

vwrW BweI gurdws, 2


auqpq utpat
pvx gurU pawan gur

gur Sbd gur abad


mwq ipqw mt pit
jl Drq jal trat
dweI dwieAw d di
iSv SkqI dw Kyl iv akt d
khel
pwrbRhm pUrn bRhm
prbrm pran brm
auqpq ^ iBw j'fJnk, g?dkfJP
j'Jh.
pvx gurU ^ jtk B{z r[o{ dk doik
fdZsk frnk j?, gtD B{z gqkD
(;[nk;K) dk doik th fdZsk frnk
j?.
gur Sbd ^ r[o{ dk T[gd/P, r[o{ d/
puB, r[o{ dh T[ukoD ehsh pkDh,
r[opkDh. r[o Ppd d/ Bkb okr
Bkd dk ftuko ;wM g?Adk j?.
mwq ipqw jl Drq ^ Xosh wksk
j?, ib fgsk j? ns/ f;qPNh dh
T[sgsh fJjBK sZsK s'A jh j[zdh
j?.
dweI dwieAw ^ fJ; g?dk j'Jh
f;qPNh dh dkJh oks j? ns/ fdB
fyvktk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

49

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iSv SkqI dw Kyl ^ u/sB ns/ iVQ
o{g PeshnK Bkb ;z;ko dh ouBk
ehsh j? (fPt nkswk dk p"Xe ;h
ns/ Pesh e[zvbeh dk, pknd
ftu fPt dk noE gowkswk ns/
Pesh dk noE wkfJnk j'
frnk).
pwrbRhm pUrn bRhm ^ fJ; ;koh
f;qPNh ftu gqG{ gow/Po g{oB o{g
ftu fJT[A ow/ j'J/ jB fit/A xV/ d/
gkDh ftu uzdowk dk gqshfpzp
fbPedk j?.

suKwlI nhIN sI bhuq swry lokW ny KyqI


Cf ky hor DMdy Apxw ley sn Aqy
AwpxIAW zmInW vyc-vUc id`qIAW sn[

purwxy zmwny ivc kihMdy hn ik


ies ipMf dIAW swrIAW jwqIAW
kol zmIn sI[ ijvyN keI nwl dy
ipMfW kol hux vI BUmI hY[ vyhly vyly
v`Ko v`KrIAW jwqW dy lok Awpo
Awpxy kMm krdy[ pr kihMdy ik
iek smW AYsw AwieAw au~qm KyqI
dw ruqbw sB qoN niKD bx ky rih

au~qm KyqI uttam khet

igAw[ ijnHW jwqIAW nMU h`QIN kMm


AwauNdy sI auh

nWv iesqrIilMg
KyqI dy DMdy dw hor DMidAW qoN au~qm hox
dw Bwv

KyqI Cf ky AwpxI K`tI kmweI qy


gujwrw krn l`g pey[ jo izmIdwry

au~qm KyqI dw ruqbw sB qoN niKD


uttam khet d rutb sb t nakhd
KyqI dw DMdw swP-suQrw mMinAw jWdw hY
ikauNik ikswn nw koeI byeImwnI krdw
hY Aqy nw hI clwkI mwr skdw hY[
ieh s`cw su`cw Aqy imhnq vwlw kMm
hY[ KyqI krmw syqI huMdI hY[ kudrqI
AwPqW dI mwr sihxI pYNdI hY[pr
ikswn iksy dw hk nhIN mwrdw[ ies
leI qW ikhw jWdw hY ik au~qm KyqI
mDm vpwr niKD cwkrI BIK ndwr[
pr aus smyN jdoN KyqI krnI eynI

dy DMdy KyqIbwVI qoN G`to-Gt suKwlw


qy lwBvMd kMm sI[ grmI ivc Du`py
jw ky vwhI krn Aqy it`ibAW qy mlHy
mwrn nwloN qW bwkI kMm suKwly sn[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 65
au~qm KyqI uttam khet
au~qm KyqI dw ruqbw sB qoN niKD
uttam khet d rutb sb t nakhd
purwxy zmwny ivc
purne zmne wi

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

50

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ipMf dIAW swrIAW jwqIAW kol zmIn
sI
pd d sr jt kol zamn s
vyhly vyly wle wele
v`KrIAW jwqW dy lok Awpo Awpxy kMm
krdy sn
wakkhar jt de lok po pne km
karde san
auh KyqI Cf ky khet had ke
AwpxI K`tI kmweI qy gujwrw krn lg
pey
pn khatt km te guzr karn lag
pae

au~qm uttam
ftP/PD
tXhnk, ;q/Pm

au`qm jnm su mwxs dyhI


uttam janam so mnas deh
u"ok;h by i{BK ftZu'A wB[Zyh iBw
T[~sw j?. fJ; iBw ftu wB[y B{z
r[o Ppd ;[BD, ftukoB dk w"ek
fwbdk j?. r[ow[y r[o Ppd dh
nkokXBk eodk j?, jZEhA eko
ewkT[Adk j?, feos eodk j?. r[ow[y
dk iBw ;ekoE j[zdk j?.

cOrwsIh l`K jon ivc au`qm jnm

su mwxs dyhI] AKI vyKn krn


sunx muK SuB boln bcn snyhI]
hQIN kwr kmwvnI pYrI cl
siqsMg imlyhI] ikrq ivrq kr
Drm dI K`t Kvwln kwr kryhI]

gurmuK jnm skwrQw gurbwxI


pVH smJ snyhI] gur BweI sMquSt
kr crnwimRq lY muK ipvyhI] pYrI
pvn n CofIAY klI kwl rihrws
kryhI] Awp qry gur isK qryhI
]3]

vwrW BweI gurdws, 1


au~qm uttam
cOrwsIh l`K jon rs lakh jon
AKI vyKn akkh wekhan
krn sunx karn sunan
muK SuB boln bcn snyhI
mukh b bolan baan saneh
hQIN kwr kmwvnI
hatth kr kmwan
pYrI cl siqsMg imlyhI
pr al satsg mileh
ikrq ivrq kirt wirt
gurmuK jnm skwrQw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

51

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gurmukh janam skrth
gurbwxI pVH smJ snyhI
gurbni pr smaj saneh
au`qm ^ tXhnk, ;q/Pm.
cOrwsIh l`K jon ^ Gkosh ihtB
ftu 84 bZy i{BK dk ;zebg, fi;
ftu wB[y i'B ;op ;q/Pm wzBh
rJh j?.
AKI vyKn krn sunx ^ wB[y dh
d/jh fJ; bJh ;op ;q/PN wzBh
rJh j? feT[Afe wB[y dhnK nZyK
uzrk wzdk t/y ;edhnK jB ns/
ezB uzrh wzdh nktkI ;[D ;ed/
jB.
muK SuB boln bcn snyhI ^ wB[y w{zj
s'A P[G ns/ gq/w fgnko tkb/ puB
p'b ;ed/ jB.
hQIN kwr kmwvnI ^ jZEK Bkb uzrk
ezw eko eo ;ed/ jB.
pYrI cl siqsMg imlyhI ^ g?oK dk
;dT[g:'r ;fs;zr ftu ikD bJh
eo ;ed/ jB.
ikrq ivrq ^ Xow dh GktBk
Bkb feos eo ;ed/ jB.
gurmuK jnm skwrQw gurbwxI pVH
smJ snyhI ^ n?;/ r[ow[yK dk

ihtB jh ;|b j?, i' r[o{ dh pkDh


nkg gVQd/, ;wMd/ ns/ j'oK B{z th
;wMkT[Ad/ jB. T[j nkg sK sod/
jh jB, j'oK B{z th skod/ jB.

auqm kul auqm jnm


uttam kul uttam janam
wB[y fJ; irs ftu nkT[Adk j?.
oes fpzd d/ phi s'A ihtB nkozG
j[zdk j?. w{zj, nZyK, Be, ezB, jE,
g?o pDd/ jB. Ppd ;[os ftu fbt
brdh j?. T[~sw e[b ftu T[~sw
iBw fwbdk j? go wB[y g{o/ r[o{
fpBK w'j wk:k ftu cf;nk ofjzdk
j?.

rkq ibMd kr inimAw icqR cilqR


bicqR bxwXw] grB kuMf ivc

riKAw jIau pwie qnu swh suhwXw]


mUMh AKIN qY nk kMn hQ pYr dMd
vwl gxwXw] idst sbd gq
surq ilv rwgrMg rs prs
luBwXw] auqm kul auqm jnm rom
rom gux AMg sbwXw] bwl buiD muihM
duD dy ml mUqr sUqr ivc AwXw]
hoie isAwxw smiJAw krqw Cf
kIqy lptwXw] gur pUry ivx mohXw
mwXw ]18]
vwrW BweI gurdws, 15

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

52

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

bwl buiD bl bd

mohXw mwXw ^ wB[y B{z fJj ;G


dksK d/D tkb/ gqG{ dk P[eo r[Iko
j'Dk ukjhdk ;h go id'A wB[y
f;nkDk ns/ itkB j' frnk sK
eoBjko B{z Sv e/ d[fBnkth
gdkoEK d/ o;K ftu |; frnk
ns/ wkfJnk dk g[ikoh pD
frnk.

mohXw mwXw my my

auqm jUin su mwxs dyhI

auqm ^ tXhnk, ;q/Pm.

uttam jn so mnas deh

rkq ibMd ^ bj{ ns/ thoi d/ w/b


Bkb fit/A ;oho pD iKdk j?, fJj
gqG{ dk ;[zdo ns/ n;uoi y/bQ
j?, fit/A T[; B/ fJj wB[Zyk ;oho
pDkfJnk.

wkD; d/j ;G i{BK s'A T[~go j?. fJ;


ftu Ppd ;[os bk e/ r[ow[y feos
ewkT[Adk j? ns/ wBw[y ;ekoE iBw
rtkT[Adk j?.

auqm uttam
rkq ibMd rakt bd
grB kuMf grb kd
idst sbd gq surq
dist sabad gat surt

grB kuMf ^ gfjbK wK d/ g/N ftu


oZfynk ns/ f|o fizd gk e/ sB
;ki fdZsk.
idst sbd gq surq ^ gqG{ B/ iht
B{z j'Ad ftu fbnk e/ nZyK B{z d/yD
dh, ezBK B{z ;[BD dh, nzrK B{z
fjbD dh Pesh fdZsh ns/ ;[os
B{z ;wMD ns/ nB[Gt eoB fgS'A
fXnkB brkT[D dh Pesh fdZsh.
bwl buiD ^ pkbgB ftu w{zj ftu
d[X fdZsk ns/ wb w{so dh wK
e'b'A ;/tk eotkJh.

lK caurwsIh jUin ivc auqm jUin


su mwxs dyhI] AKIN dyKY ndr kr
ijhbw bolY bcn ibdyhI] kMnI
suxdw suriq kr vws ley kr nk
snyhI] hQIN ikrq kmwvxI pYrIN
cln joiq ievyhI] gurmuK jnm
skwrQw mnmuK mUriq miq iknyhI]
krqw purK ivswrkY mwxs dI mn
Aws DryhI] psU pryqhuM burI buryhI
]3]
vwrW BweI gurdws, 15
auqm uttam

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

53

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mwxs dyhI mnas deh

;[osh ftu fXnkB Bkb ;[Ddk j?.

ndr nadar

snyhI ^ ;B/j tkbk, gq/wh,


fgnkok. Be Bkb ;[rzXh s/ nkgD/
;B/jh ;[nk;K B{z b?Adk j?.

bcn baan
suriq surt
snyhI saneh
ikrq kirt
joiq jot
gurmuK gurmukh
mnmuK manmukh
krqw purK kart purkh
psU pryqhuM pas paret
auqm ^ tXhnk, ;q/Pm.
mwxs dyhI ^ wB[yk d/jh. u"ok;h
by i{BK ftZu'A fJe wB[yk d/jh jh
;G s'A T[~sw i{B j?.

ikrq ^ eow, ezw, ehsk j'fJnk


ezw. jZEK Bkb feos ewkJh
eodk j?.
joiq ^ gqekP, ukBDk, gqG{ Pesh,
frnkB, nkg/ dk nB[Gt. g?oK
Bkb ubdk j?, gqG{ dh pyPh
Pesh, i's fJj' fijh Usg's j?.
gurmuK ^ i' r[o{ tb ;Bw[y j?,
Bkw gqkgs eoB tkbk, Bkw
o;hnk, r[o{ B{z ;Bw[y oy e/ T[;
dh nkfrnk nB[;ko ihtB p;o
eoB tkbk. r[ow[y, gqG{ dhnK
pyPhnK dksK B{z uzrh tos'A eoe/
s/ Bkw f;woB ftu br e/ nkgDk
ihtB ;cb eodk j?.

bcn ^ tuB, p'b, eEB. ihG


puB p'bdh j? (go ntkI)
pd/jhnK tKr j?.

mnmuK ^ i' r[o{ s'A p/w[y j?,


r[owfs fsnkr e/ wkfJnk
gokfJD fposh nXhB uZbD
tkbk. wBw[y dh ws n?;h j[zdh j?
fe T[j y'Nh ;zrs eoe/ iBw
ftnoE rtk b?Adk j?.

suriq ^ gqG{ B{z ;wMD tkbh


Pesh, ;'Mh, fXnkB. ezBK Bkb

krqw purK ^ eoDjko, ouDjko,


eosko, T[sgs eoB tkbk.

ndr ^ wB[y nZyK Bkb BIo B{z


fJXo T[Xo eoe/ t/ydk j?.

54

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

psU pryqhuM ^ wBw[y dh d/j gP{


gq/sK s'A th p[oh j? feT[Afe T[j
eosk g[oy, gqG{ B{z G[b iKdk j?
ns/
e/tb
wB[ZyK
dk
jh
UN^nk;ok wB ftu Xko b?Adk
j?.

auqly mnoN utle man

ikirAw ivSySx
idKwvy leI, Pryb kridAW

roNdI jwvy auqly mnoN rd jwe utle


man
kuVI dy shury Gr qurn qoN pihlW aus
dIAW shylIAW ivdw krn AwauNdIAW
hn[ j`PIAW pw pw roNdIAW hn pr
ivdw hox vwlI nMU koeI iglw nhIN Bwvy
aus nMU ies mOky koeI imlx AwieAw jW
nw[ auh Awpxy Xwr bylI nMU kihMdI hY
ik ieh roxw isrP idl prcwvw hI hY[
auh vI jvwb vjoN kihMdw hY qUM auqly
mnoN ro rhI eNy pr qyry h`QW dI pkV
scweI nMU ibAwn kr rhIN hY[

b`ly b`ly nI! ikkrW nMU pw lY


j`PIAW,

qYnMU kuVIAW imlx nw AweIAW,

b`ly b`ly nI ikkrW nMU pw lY


j`PIAW[
b`ly b`ly vy! KsmW nMU Kwx
kuVIAW,

g`fI qor vy nxd idAw vIrw,

KsmW nMU Kwx kuVIAW[


b`ly b`ly vy! roNdI nw jwxI
muMifAw,
mYN qW kuVIAW dw idl prcwvW,
rodI nw jwxI muMifAw[
b`ly b`ly nI! b`ly b`ly nI!,
hQ Gut ky g`fI nMU pwieAw,
b`ly b`ly nI! roNdI jwvy auqly mnoN
bol pMjwbx dy, III, 46
auqly mnoN utle man
roNdI jwvy auqly mnoN
rd jwe utle man
ikkrW nMU pw lY j`PIAW
kikr n p l japph
qYnMU kuVIAW imlx nw AweIAW
tn kur milan n
KsmW nMU Kwx kuVIAW
khasm n khn kr
g`fI qor vy nxd idAw vIrw
gadd tor we nanad di wr

T[skT[bk utol
ftP/PD
T[s/is, ekjbk, T[sPkj Gfonk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

55

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

mzYk ehs' B/ U; T[skT[b/ B{z


thad kito ne os utole n
y?o wzrD d/ pjkB/ jho d/ doPB
eoB, T[; Bkb rbpks eoB ns/
T[; B{z gqkgs eo b?D bJh T[sktb/,
T[s/is j'J/ oKM/ B{z ;fjsh B/ xo dh
B"eokDh B{z Bkb bk e/ uzrk e[ZfNnk
ns/ T[; d/ T[sktb/gD B{z mzYk eo
fdZsk. T[jBK B/ u"b e[ZND tkbhnK
w'jbhnK Bkb oKM/ B{z wkfonk. T[;
dhnK ;/bQhnK s'V fdZshnK. jho B{z
nzdo ve fdZsk ns/ oKM/ dk pkjo
p[ok jkb eo fdZsk. i'rhnK B/ i' ;D
nkfd dhnK oZ;hnK fijhnK tN e/
rb ftu wkbk tKr{z gkJhnK j[zdhnK
jB, fJjBK B{z ;/bQhnK efjzd/ jB.

;fjsh ;D/ b"Avh jE geV


w'jbh,
i?Ajd/ Bkb SV/AdhnK ukT[b/ B{z.
frod nkD j'JhnK tKr i'rDK
d/,
skT[ xZfsU B/ U; okT[b/ B{z.

y~go ;/bQhnK s'V e/ frod


j'JhnK,
Ykj xZfsU B/ ;'jD/ ;kT[b/
B{z.
nzdo tkV e/ jho B{z wko e[zvk,
pkjo e[fNU y{p bNpkT[b/ B{z.

tkfo; Pkj
w[jfbnK d/,

whnK,

Bkb

mzYk ehs' B/ U; T[skT[b/


B{z.
jho tkfo;,
T[skT[bk utol
yZgo ;/bQhnK s'V e/ frod j'JhnK
khappar sel tor ke gird ho
Ykj xZfsU B/ ;'jD/ ;kT[b/ B{z
t kttio ne sne sole n
tkfo; Pkj whnK, Bkb w[jfbnK
d/
wris m nl mli de
mzYk ehs' B/ U; T[skT[b/ B{z
thad kito ne os utule n

auQwpY uthp
fefonk
T[y/Vdk, g[ZNdk, Bk; eodk

auQwpY Awpy eyqy vys krwvY


uthp pe ete wes krw
EkgDk$T[EkgDk dk d[tzd fJ; Ppd
ftu fBy/fVnk frnk j?. fJ; irs
dh ;koh y/Y T[; eosko d/ jE j?.
T[j nkg jh nT[X{sh j?, nkg jh
fGfynk gkT[Adk j?. T[j nkg jh r[o[
g[oy fwbkT[Adk j?.

ijnis Qwip jIAW kau ByjY ijnis

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

56

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Qwip lY jwvY ] Awpy Qwip auQwpY


Awpy eyqy vys krwvY ] jyqy jIA
iPrih AauDUqI Awpy iBiKAw pwvY ]
lyKY bolxu lyKY clxu kwiequ kIcih
dwvy ] mUlu miq prvwxw eyho nwnku

AwiK suxwey ] krxI aupir hoie


qpwvsu jy ko khY khwey ] 2 ] pauVI
] gurmuiK clqu rcwieEnu gux prgtI
AwieAw ] gurbwxI sd aucrY hir
mMin vswieAw ] skiq geI BRmu
kitAw isv joiq jgwieAw ] ijn kY
poqY puMnu hY guru purKu imlwieAw ]
nwnk shjy imil rhy hir nwim
smwieAw ] 2 ]
A.g.m.1, 1238
auQwpY uthp
ijnis Qwip lY jwvY jinas thp l jw
Awpy iBiKAw pwvY pe pkhi pw
lyKY bolxu lekh bolan
lyKY clxu lekh alan
kwiequ kIcih dwvy kit k dwe
gurbwxI sd aucrY gurbn sad ur
skiq geI sakt ga

BRmu kitAw prm kati


isv joiq jgwieAw siv jot jgi
guru purKu imlwieAw gur purkh mili
auQwpY ^ T[y/Vdk, g[ZNdk, Bk;
eodk.
ijnis Qwip lY jwvY ^ GKs GKs d/
;oho pDk e/ gowkswk nkg jh
ihtK B{z irs ftu gkbdk j? ns/
nkg jh fco fJZE'A b? iKdk j?.
Awpy iBiKAw pwvY ^ fJj ;ko/ iht
i' irs ftu s[o/ fcod/ jB, gqG{
d/ do d/ wzrs/ jB, gqG{ nkg jh
fJjBK B{z fGfynk gkT[Adk j?.
lyKY bolxu lyKY clxu ^ jo/e iht
dk p'bDk ubDk frD/ fwE/ ;w/A
bJh j?. wkfJnk dh ouBk ;koh
frDsh fwDsh ftu ns/ n;fEo
j?. e/tb tkfjr[o{ dh j;sh jh
tZvh ns/ nfws j?.
kwiequ kIcih dwvy ^ fco fe;
bJh bzp/ bzp/ dknt/ eohJ/.
gurbwxI sd aucrY ^ fJ; irs
ouBk ftu r[ow[y ftu gqG{ B/
nkgD/ r[D nkg jh gqrN ehs/ jB
fiBQK d/ ;dek r[ow[y ;dk
;fsr[o dh pkDh T[ukodk j? ns/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

57

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gqG{ B{z nkgD/ wB ftu t;kJh
oZydk j?.
skiq geI BRmu kitAw isv joiq
jgwieAw^ r[ow[yK d/ nzdo'A wkfJnk
dk jB/ok d{o j' iKdk j?, GNeDk w[e
iKdh j? ns/ T[jBK d/ nzdo fJbkjh
i's ir g?Adh j?.
guru purKu imlwieAw ^ fiBQK d/ yIkB/
ftu, GkrK ftu fgSbh ehsh B/e
ewkJh j?, T[jBK B{z gqG{ ;woE r[o{
fwbk fdzdk j?.

auQwrY uthr
BKt g[fbzr
fGnkBe ;[gB/

auQwrY dibEhu uthr dabio


fijV/ r[o{ dk Ppd ;[Dd/, ftukod/
ns/ igd/ jB, T[jBK dh jT[w? d{o
j[zdh j?. T[j fgo d/ GkD/ ubd/ jB.
nkgD/ eosko Bz{ jo xVh , jo ;w/A
otd/ jB.
d{;o/ gk;/ fijV/
;[ZfsnK jh, nDrfjbh ftu, jT[w?
ftu ihtB fpskT[Ad/ jB, T[j ;dk
d[yh ofjzd/ jB. r[o nzfwqs s'A tKM/
ofjzd/ jB.ry jn auQwrY dibEhu

suiqAw geI ivhwie ] siqgur kw

sbdu suix n jwigE AMqir n


aupijE cwau ] srIru jlau gux

bwhrw jo gur kwr n kmwie ]


jgqu jldw ifTu mY haumY dUjY
Bwie ] nwnk gur srxweI aubry

scu min sbid iDAwie ] 1 ] m


3 ] sbid rqy haumY geI
soBwvMqI nwir ] ipr kY BwxY sdw
clY qw binAw sIgwru ] syj

suhwvI sdw ipru rwvY hir vru


pwieAw nwir ] nw hir mrY n kdy
duKu lwgY sdw suhwgix nwir ] nwnk
hir pRB myil leI gur kY hyiq
ipAwir ] 2 ]
A.g.m.3, 651
auQwrY uthr
suiqAw geI ivhwie sutti ga
wihe
srIr jlau srr jalo
gux bwhrw gun bhar
jo gur kwr n kmwie
jo gur kr na kme
jgqu jldw jagt jld
ifT mY dith m
haumY dUjY Bwie hm dj pe

58

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

sbid rqy sabad rate


haumY geI hm ga
soBwvMqI nwir sbwt nr
ipr kY BwxY pir k pn
sdw clY sad al
qw binAw sIgwru t bani sgr
syj suhwvI sej suhw
sdw ipr rwvY sad pir rw
hr vru pwieAw nwrI har war pi
nr
auQwrY ^ fGnkBe ;[gB/.
suiqAw geI ivhwie ^ wB[y
p/;wMh ftu dZfpnk ofjzdk j?
ns/ r[o{ fpBK T[; dh wfs BjhA
ikrdh ns/ fJ; soQK ;[ZfsnK jh
;koh T[wo phs iKdh j?.
srIru jlau gux bwhrw ^ r[DK s'A
ykbh ;oho ;V iKdk j?.
jo gur kwr n kmwie ^ i' r[o{ dh
dZ;h eko, ;/tk, Grsh BjhA
eodk. i/ r[o^Ppd B{z fgnko
Bkb ewkJhJ/ sK jT[w? d{o j' e/
joh dk w/b j' iKdk j?.

jgqu jldw ifTu mY ^ w?A ;z;ko


jT[w? ftu fsqPBk ftu ns/
wkfJnk d/ w'j ftu ;Vdk
t/fynk j?.
haumY dUjY Bwie ^ dt?s Gkt ftu
;z;ko ;V iKdk j?.
sbid rqy haumY geI soBwvMqI nwir
^ fi; iht fJ;soh dh jT[w?
;fsr[o{ d/ Ppd ftu ozr/ ikD
Bkb d{o j' iKdh j?, T[j
iht^o{gh Bkoh ;'Gktzsh j?.
ipr kY BwxY sdw clY qw binAw
sIgwru ^ i' Bkoh nkgD/ gqG{^gsh
d/ j[ew ftu ;dk s[odh j?, T[;
dk fPzrko ;cb j' iKdk j?.
syj suhwvI sdw ipru rwvY hir vru
pwieAw nwir ^ fi; iht fJ;soh
B/ gqG{ gsh bG fbnk j?, T[; dh
fjod/ o{gh ;/i ;[zdo j?, feT[Afe
T[; B{z gsh ;dk fwfbnk j'fJnk
j?. T[j fJ;soh ;dk ;[jkr
tkbh j? ns/ T[j T[; ;/i T[go
;dk gsh d/ w/b B{z wkDdh j?.

audk udak
BKt g[fbzr
gkDh, ib

AwT phr audk iesnwnI


th phar udak isnn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

59

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[ow[y nZm/ gfjo T[de fJPBkBh
j[zdk j?. u"Aj e[zNK ftu d?th ;zrhs
j[zdk j?. nkosh ehosB j[zd/ jB.
r[ow[y nkgD/ r[o{ d/ uoBhA brdk
j?. ;kX ;zr ftu T[j nkgD/
eosko B{z f;wodk j?. T[; dh
wfjwk dk rkfJB eodk j?. ;zsK d/
uoBK ftu ofj e/ r[o Ppd dh
nkokXBk eodk j?.

Awsw mhlw 5 ] AwT phr audk


iesnwnI ] sd hI Bogu lgwie
suigAwnI ] ibrQw kwhU CofY nwhI
] bhuir bhuir iqsu lwgh pweI
] 1 ] swligrwmu hmwrY syvw ]
pUjw Arcw bMdn dyvw ] 1 ] rhwau
] GMtw jw kw sunIAY chu kuMt ]
Awsnu jw kw sdw bYkuMT ] jw kw
cvru sBu aUpir JUlY ] qw kw DUpu
sdw prPulY ] 2 ] Git Git sMptu hY
ry jw kw ] ABg sBw sMig hY swDw
] AwrqI kIrqnu sdw And ]
mihmw suMdr sdw byAMq ] 3 ]
ijsih prwpiq iqs hI lhnw ] sMq
crn Ehu AwieE srnw ] hwiQ
ciVE hir swligrwmu ] khu nwnk
guir kIno dwnu ] 4 ] 39 ] 90 ]
A.g.m.5, 393
audk udak

Bogu pg
suigAwnI sugin
ibrQw kwhU birtha kh
CofY nwhI hod nh
swligrwmu slgirm
hmwrY syvw hamr sew
pUjw Arcw pj ar
bMdn dyvw bdan dew
sdw bYkuMT sad bkth
ABg sBw apg sb
sMig hY swDw sg h sd
AwrqI kIrqnu rt krtan
sdw And sad and
hwiQ ciVE hth rio
hir swligrwmu har slgirm
audk ^ gkDh, ib.
Bogu lgwie suigAwnI ^ nkw
w{osh g{ie sK fe;/ yk; ;w/A
fJPBkB eod/ eokT[Ad/, w{osh B{z
G'r b[nkT[Ad/ iK wZEk N/ed/ jB
go T[~sw frnkBh sK nZm/ gfjo

60

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

g{ik ftu i[fNnk ofjzdk j?.

;Gk.

ibrQw
fJPN
ofjD
T[;d/
N/edk

sMig hY swDw ^ T[; gowkswk dh


nyzv ;Gk, ;kX ;zrs d/ o{g
ftu bZrh jh ofjzdh j?.

kwhU CofY nwhI ^ T[j nkgD/


d/t B{z ed/ ftjbk sK
jh BjhA fdzdk. w[V w[V
uoBhA brdk j?, wZEk
j?.

swligrwmu ^ Pkbrqkw fgzv e'b'A


bzxdh rzve Bdh ftu fJe r'b
fijk Xkohdko gZEo j[zdk j?, fi;
B{z fjzd{ b'e ftPB{z dh w{osh wzB
e/ g{id/ jB, f;Zy wfs ftu ;/tk
Grsh jh Pkbrqkw j?.
hmwrY syvw ^ ;kv/ xo ftu, ;kv/
tk;s/ ;/tk, gqG{ dh ;/tk Grsh
j?.
pUjw Arcw bMdn dyvw ^ gowkswk
dh ;/tk Grsh jh n;b ftu
Pkbrqkw j?. jfo Bkw f;woB
jh, ;/tk jh fJ; dh g{ik, uzdB
fSVeDk j? ns/ d/ts/ B{z Bw;eko
eoBk j?. n;b nkosh ;/tk j?.
sdw bYkuMT ^ n;hA fi; d/t (fJe
fBozeko) dh g{ik eod/ jK, T[;
dk nk;D ;dk ;kX ;zrs o{g
p?e[zm ftu bZrk ofjzdk j?.
ABg sBw ^ Bk N[ZND tkbh, i'
;dk jh bZrh ofjzdh j?, nyzv

AwrqI kIrqnu ^ fiZE/


gowkswk dh ;dk nkBzd
tkbh f;cs ;kbkj j' ojh
fJj f;cs ;kbkj jh T[;
nkosh j?.

T[;
d/D
j?.
dh

sdw And ^ ;kX ;zrs ftu jh


gowkswk t;dk j?, T[E/ ;dk
nkBzd d/D tkbh wfjwk j' ojh
j?. ;dk nkBzd gqdkB eoB tkbk
ehosB jh T[; dh nkosh j?.
hwiQ ciVE ^ fi; d/ GkrK ftu
gowkswk dh gqkgsh fbyh j? T[;
B{z jh fwbdk j?.
hir swligrwmu ^ fi; wB[y B{z
r[o{ B/ Bkw dh dks pyPh j? T[;
B{z jh jfo ;kbfrokw fwb g?Adk
j?.

audmu uddam
BKt g[fbzr
:sB, T[gokbk, e'fPP

audmu DUir swDU kI qweI


uddam tr sd k t

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

61

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB[y rzrk, iwBk, r'dktoh nkfd
shoEK T[~s/ GNedk fcodk j?. fJj
febfty w?b ;kX{ dh X{o Bkb jh
T[sodh j?. pkeh ;ko/ T[dw p/eko
jB.

gMgw jmunw godwvrI srsuqI qy


krih audmu DUir swDU kI qweI ]
iklivK mYlu Bry pry hmrY ivic

hmrI mYlu swDU kI DUir gvweI


] 1 ] qIriQ ATsiT mjnu nweI
] sqsMgiq kI DUir prI auif nyqRI
sB durmiq mYlu gvweI ] 1 ]
rhwau ] jwhrnvI qpY BwgIriQ
AwxI kydwru QwipE mhsweI ]
kWsI iksnu crwvq gwaU imil hir
jn soBw pweI ] 2 ] ijqny qIrQ

dyvI Qwpy siB iqqny locih DUir


swDU kI qweI ] hir kw sMqu imlY

gur swDU lY iqs kI DUir muiK lweI


] 3 ] ijqnI isRsit qumrI myry
suAwmI sB iqqnI locY DUir swDU kI
qweI ] nwnk illwit hovY ijsu
iliKAw iqsu swDU DUir dy hir pwir
lGweI ] 4 ] 2 ]
A.g.m.4, 1263
audmu uddam
gMgw jmunw gg jamun

godwvrI srsuqI godwr sarsut


iklivK mYlu Bry kilwikh ml pre
qIriQ ATsiT mjnu nweI
trath athsath majan n
sB durmiq mYlu gvweI
sb durmat ml gaw
jwhrnvI qpY jharnaw tap
BwgIriQ AwxI pgrath n
kydwru QwipE mhsweI
kedr thpio ms
ijqny qIrQ dyvI Qwpy
jitne trath dev thpe
siB iqqny locih sb titne lo
DUir swDU kI qweI tr sd k t
nwnk illwit hovY
nnak lilt how
swDU DUir sd tr
audmu ^ :sB, T[gokbk, e'fPP.
gMgw jmunw godwvrI srsuqI ^
BdhnK rzrk nkfd ;kX{ dh X{V
bJh T[FZdw eodhnK jB Gkt fJj
BdhnK gftZso frDhnK iKdhnK
jB go r[o{ ;kX{ d/ uoB fJjBK
s'A th tX/o/ gftZso jB. fJ;

62

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

bJh fJj BdhnK th ;kX{ dh uoB


X{V bJh so;dhnK jB.
iklivK mYlu Bry ^ BdhnK
efjzdhnK jB fe ftekoK dh w?b
Bkb fbpV/ j'J/ iht ;kv/ ftu nk
e/ u[ZGhnK brk e/ ;kB{z nkgDh w?b
d/ iKd/ jB ns/ fJj w?b ;zs^iBK
dh uoB X{V jh d{o eodh j?.
qIriQ ATsiT mjnu nweI ^
gowkswk dh f;cs ;kbkj d/
r[o{^shoE ftu BjkT[Dk nmkjm
shoEK dk fJPBkB j?.
sB durmiq mYlu gvweI ^ fi;
wB[y dhnK nZyK ftu ;kX^;zrs
d/ uoBK dh X{V T[v e/ g?Adh j?,
T[j X{V T[; d/ nzdo'A ftekoK dh
w?b d{o eo fdzdh j?.
jwhrnvI qpY BwgIriQ AwxI kydwru
QwipE mhsweI ^ shoEK dh
wjZssk nkgD/ nkg ftu e[M th
BjhA. T[jBK dh tfvnkJh fJ;
eoe/ j? fe T[~E/ joh d/ GrsK d/
uoB g?Ad/ jB. rzrk dh tfvnkJh
fJ; eoe/ j? fe GrhoE fij/
sgZ;th B/ fwjBs eoe/ fJ; Bz{
nk;wkB s'A wzrtkfJnk. e/dkok
dh wjZssk wjKd/t eoe/ j? ns/
ekPh th joh iBK d/ i'V^w/b dk

;EkB j'D eoe/ wPj{o j?.


g[okfDe wfs nB[;ko wzfBnk
iKdk j? fe rzrk B{z GkrhoE sg/ B/
fbnKdk ;h ns/ fPt ih B/ e/dko
shoE
;Ekgs
ehsk.
fJj
fjwkfbnk gops dh Xkok ftu
fJe wzdo j?, fi; ftu M'N/ dh
Peb d/ wjKd/t dh w{osh j?.
ijqny qIrQ dyvI Qwpy siB iqqny
locih DUir swDU kI qweI ^
d/tfsnK B/ fizB/ th shoE ;EkgB
ehs/ j'J/ jB, T[j ;ko/ jh shoE
;zs iBK d/ uoBK dh X{V dh sKx
eod/ ofjzd/ jB.
nwnk illwit hovY ^ fi; wB[y d/
wZE/ T[~s/ b/y fbfynk j't/.
swDU DUir ^ gowkswk T[; wB[y B{z
r[o{ ;kX{ d/ uoBK dh X{V d/ e/
T[; B{z ;z;ko^;wz[do s'A gko bzxk
fdzdk j?.

audmu krq Awndu BieAw


uddam kart nad p
r[o Ppfd d/ T[dw ftu nkBzd j?,
f;woB j?, goT[geko j?, eEk ehosB
j?, ;ji fp;okw j?. T[j EK XzB j?,
T[j ;wK XzB j? fiZE/ ;fsr[o{ dh pkDh
dk ikg j[d
z k j?. r[ow[y T[dw eoe/
r[o Ppd d/ ojZ; B{z ;wMD dk
T[gokbk eodk j? s/ d?th nzfwqs ghAdk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

63

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?.

audmu krq Awndu BieAw ismrq


suK swru ] jip jip nwmu goibMd kw
pUrn bIcwru ] 1 ] crn kml

gur ky jpq hir jip hau jIvw ]


pwrbRhmu AwrwDqy muiK AMimRqu
pIvw ] 1 ] rhwau ] jIA jMq siB
suiK bsy sB kY min loc ]
praupkwru inq icqvqy nwhI kCu
poc ] 2 ] DMnu su Qwnu bsMq DMnu
jh jpIAY nwmu ] kQw kIrqnu hir
Aiq Gnw suK shj ibsRwmu ] 3 ]
mn qy kdy n vIsrY AnwQ ko nwQ
] nwnk pRB srxwgqI jw kY sBu
ikCu hwQ ] 4 ] 29 ] 59 ]
A.g.m.5, 815
audmu uddam
Awndu nad
ismrq simrat
suK swru sukh sr
pUrn bIcwru pran br
crn kml arn kamal
pwrbRhmu AwrwDqy prbram rdte

jIA jMq j jt
loc lo
praupkwru parupkr
icqvqy itwate
bsMq bast
kIrqnu krtan
shj ibsRwmu sj bisrm
vIsrY wsr
AnwQ ko nwQ anth ko nth
srxwgqI sarngt
audmu ^ :sB, T[gokbk, e'fPP.
Awndu ^ i' wB[y gowkswk dk
Bkw igD dk T[dw eodk j?, T[;
d/ wB ftu nefj nkBzd, ;o{o
T[gidk j?.
ismrq ^ f;woB eoBk, Bkw
igDk. f;woB eofdnK ;G s'A
;q/PN ;[y fwbdk j?.
suK swru ^ ;[y dh n;bhns, ss,
i' e[M fd;dk j? iK ;[DhAdk j?,
T[j e[dos nB[;ko j?. e[dos
nB[;ko jh vo dk Gkt j? ns/
;[y dk w{b j?.

64

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

pUrn bIcwru ^ gowkswk dk Bkw


w[V w[V ig e/ ;G r[DK Bkb
Gog{o gowkswk d/ r[DK dk
ftuko wB ftu fNfenk ofjzdk
j?.
crn kml ^ e"b c[b tor/ ;'jD/
uoB.
pwrbRhmu AwrwDqy ^ r[o{ d/ ;'jD/
uoBK dk fXnkB eoe/, gowkswk
dh nkokXBk eofdnK, gowkswk
dk Bkw igD Bkb jh nkswe
ihtB gqkgs j[zdk j?.
jIA jMq ^ Bkw igD tkb/ ;ko/
ihn^izs nkswe nkBzd ftu
bhB ofjzd/ jB.
loc ^ Bkw igD tkb/ ;GBK d/ wB
ftu f;woB dh sKx g?dk j'Jh
ofjzdh j?.

fi; EK T[~s/ gowkswk dk Bkw


ifgnk iKdk j?, T[j EK GkrK
tkbk j' iKdk j? ns/ T[~E/ t;D
tkb/ th GkrK tkb/ j' iKd/ jB.
kIrqnu ^ T[j ;kX^;zr XzB j? ns/
T[; ftu tZ;D tkb/ th XzB jB,
fiE/ ;dk joh dh nkokXBk j[zdh
ofjzdh j? ns/ gkgK s'A pu e/
goT[geko dhnK ;'uK ;'uhnK
iKdhnK jB.
shj ibsRwmu ^ fiE/ gowkswk dh
eEk^tkosk, gqG{ dh f;cs ;kbkj
pj[s j[zdh oj/, T[j EK nkswe
nkBzd dk, nkswe nv'bsk dk
fNekDk$;'wk pD iKdk j?.
vIsrY ^ T[j gowkswk i' nBkEK
dk BkE gqG{ ed/ wB s'A G[bDk
BjhA ukjhdk.

dk e'Jh gkg, fteko T[jBK T[~s/


e'Jh n;o BjhA gk ;edk.

AnwQ ko nwQ ^ gowkswk


fBy;fwnK dk wkbe (y;w) j?
Gkt fiBQK dh e'Jh ;ko b?D tkbk
BjhA, T[jBK dk okyk j?.
srxwgqI ^ T[; gqG{ gowkswk dh
PoB ftu ofjDk ukjhdk j?, fi;
d/ t; ftu jo/e uhI j?.

icqvqy ^ ;'ud/ ofjzd/ jB.

audmu krY suAwn kI inAweI

bsMq ^ tZ;D tkb/ (T[; EK ftu),

uddam kar sun k ni

praupkwru ^ gowkswk dk Bkw


igD tkb/ wB[y ;dk jh d{finK
dh GbkJh eoB dk ezw jh ;'ud/
jB. d[BhnK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

65

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB[yh T[dw[ wB[yh fsq;Bk Bkb
i[fVnk ofjzdk j?. wkfJnk ftu oZs/
wB[y B{z e[M ;[Mdk BjhA. ;[nkB
tKr T[dw[ Bkb uko/ e[zNK x'y e/ th
e[M gqkgs BjhA j[zdk. n?;/ T[dw[ dk
gS[skg jh j[zdk j?. ;[y[$ ;fji$
nkBzd ;zsK d/ Bkb ehsh ;kXBk ftu
gqkgs j[zd/ jB.

rwjn Aru BUmn rjan ar pman

vfy vfy rwjn Aru BUmn qw kI


iqRsn n bUJI ] lpit rhy

eIDin nhI DRwpY dan nah trp

mwieAw rMg mwqy locn kCU n


sUJI ] 1 ] ibiKAw mih ikn hI
iqRpiq n pweI ] ijau pwvku
eIDin nhI DRwpY ibnu hir khw
AGweI ] rhwau ] idnu idnu krq
Bojn bhu ibMjn qw kI imtY n
BUKw ] audmu krY suAwn kI
inAweI cwry kuMtw GoKw ] 2 ]
kwmvMq kwmI bhu nwrI pr igRh
joh n cUkY ] idn pRiq krY krY
pCuqwpY sog loB mih sUkY ] 3 ]
hir hir nwmu Apwr Amolw AMimRqu
eyku inDwnw ] sUKu shju Awndu
sMqn kY nwnk
]4]6]

gur

qy

jwnw

A.g.m.5, 672
audmu uddam

lpit rhy lapat rahe


mwieAw rMg mwqy mi rg mte
locn kCU n sUJI loan kah na
sj
ijau pwvku jio pwak
khw AGweI kah ag
Bojn bhu ibMjn pjan b bjan
cwry kuMtw GoKw re kt kkh
kwmvMq kwmI kmwt km
bhu nwrI b nr
pr igRh par gir
joh n cUkY j na k
sog loB sog lb
mih sUkY m sk
AMimRqu eyku
nidn

inDwnw

mrit ek

audmu ^ T[gokbk, :sB, e'fPP.


rwjn Aru BUmn ^ d[BhnK
tZv/ tZv/ oki/ jB, tZv/
fIwhAdko jB, go wkfJnk
T[jBK dh fsqPBk ed/

ftu
tZv/
tZb'A
BjhA

66

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

p[Mdh.
lpit rhy ^ T[j wkfJnk Bkb
uzpV/ ofjzd/ jB.
mwieAw rMg mwqy ^ T[j wkfJnk d/
e"seK ftu w;s ofjzd/ jB.
locn kCU n sUJI ^wkfJnk s'A
fpBK T[jBK dhnK nZyK B{z j'o
e[M th BjhA fd;dk.
ijau pwvku eIDin nhI DRwpY ^ fi;
soQK nr pkbD Bkb BjhA oidh,
wkfJnk d/ w'j ftu c; e/ fe;/
wB[y B/ wkfJnk tb'A oi gqkgs
BjhA ehsk.
khw AGweI ^ joh d/ Bkw s'A
fpBK wB[y d[fBnkth gdkoEK
Bkb fe; soQK oi ;edk j?.
Bojn bhu ibMjn ^ fijVk wB[y
jo o'I ;[nkdb/ ykD/ yKdk j?,
T[; dh ;[nkdb/ ykfDnK dh G[y
ed/ BjhA fwNdh.
cwry kuMtw GoKw ^ ;[nkdb/ ykfDnK
dh ykso T[j wB[y e[Zs/ tKr d"V
Gi eodk ofjzdk j?, uko/ gk;/
Gkbdk fcodk j?.
kwmvMq kwmI ^ ekw tk;Bk tkbk,
ftPJh.

bhu
nwrI
fJ;sohnK.

^pj[s

;kohnK

pr igRh ^ gokJ/ xo.


joh n cUkY ^ ekw tkb/ ekwh g[oP
dhnK pj[s ;kohnK fJ;sohnK
th j'D sK th T[; dk gokJ/ xo
B{z, gokJhnK fJ;sohnK B{z p[oh
BIo Bkb sZeDk, d/yDk BjhA
w[edk.
sog loB mih sUkY ^ fBskgqfs, jo
o'I gkg eodk j? ns/ fco
gSskT[Adk j?, rw ns/ b'G ftu
;[edk iKdk j?.
AMimRqu eyku inDwnw ^ gowkswk dk
Bkw jh fJe n?;k p/nzs ns/
ehwsh
yIkBk
j?,
fijVk
nksfwe ihtB fdzdk j? ns/ ;[y
nkBzd pfDnk ofjzdk j?.

audmu kryhw mnwie lYih hir kMqY


uddam kreh mane l har kt
;yhnK ob e/ r[o{ eosko B{z
wBkT[AdhnK jB. fJj T[jBK dk
T~[dw j?. fJ; T[~dw Bkb ;G
mrT[oh dk fsnkr j[zdk j?, wB[y
fBtkfonk iKdk j?. g[Bhs j[zdk j?.
efb eb/; dk Bk; j[zdk j?. ;G fuzsk
fwN iKdh j?. ;jfi ;[GkfJ jh
eosko wzB iKdk j?. tkfjr[o{ Bkb

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

67

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
w/b j[zdk j?.

suix sKIey imil audmu kryhw


mnwie lYih hir kMqY ] mwnu
iqAwig kir Bgiq TgaurI mohh
swDU mMqY ] sKI vis AwieAw iPir
Coif n jweI ieh rIiq BlI BgvMqY
] nwnk jrw mrx BY nrk invwrY
punIq krY iqsu jMqY ] 1 ] suix
sKIey ieh BlI ibnqI eyhu mqwNqu
pkweIAY ] shij suBwie aupwiD
rhq hoie gIq goivMdih gweIAY ]

kil klys imtih BRm nwsih min


icMidAw Plu pweIAY ] pwrbRhm

pUrn prmysr nwnk nwmu iDAweIAY


] 2 ] sKI ieC krI inq suK
mnweI pRB myrI Aws pujwey ] crn
ipAwsI drs bYrwgin pyKau Qwn
sbwey ] Koij lhau hir sMq jnw
sMgu sMimRQ purK imlwey ] nwnk
iqn imilAw suirjnu suKdwqw sy
vfBwgI mwey ] 3 ] sKI nwil vsw
Apuny nwh ipAwry myrw mnu qnu hir
sMig ihilAw ] suix sKIey myrI nId
BlI mY AwpnVw ipru imilAw ] BRmu
KoieE sWiq shij suAwmI prgwsu
BieAw kaulu iKilAw ] vru
pwieAw pRBu AMqrjwmI nwnk sohwgu

n tilAw ] 4 ]
A.g.m.5, 249
audmu uddam
Bgiq TgaurI pgat thagr
mohh swDU mMqY mh sd mt
nwnk jrw mrx BY nnak jar marn
p
nrk invwrY nark niwr
punIq krY iqsu jMqY punt kar tis
jt
eyhu mqwNqu pkweIAY eho matt
pak
shij suBwie sj sube
aupwiD rhq upd rhat
kil klys imtih kal kles mit
BRm nwsih prm ns
min icMidAw Plu pweIAY
man di phal p
bYrwgin pyKau brgan pekh
Qwn sbwey thn sabe
suirjnu suKdwqw surjan sukhdt
kaulu iKilAw kl khili

68

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

vru pwieAw war pi


audmu ^ :sB, e'fPP, T[gokbk.
Bgiq TgaurI mohh swDU mMqY ^ mr
w{oh, T[j p{Nh i' mr okjhnK B{z
y[nk e/ p/j'P eod/ ;B ns/ T[jBK
dk XB gdkoE b[N b?Ad/ ;B.
Grsh dh mr p{Nh pDk e/ r[o{ dh
;bkj Bkb joh B{z w'j bJhJ/.
nwnk jrw mrx BY nrk invwrY ^
gowkswk fi; iht d/ fJe tkoh
t; j' ikt/ T[; B{z gftZso eo
fdzdk j? ns/ T[; d/ p[Y/g/, w"s
ns/ Boe dk vo d{o eo fdzdk
j?. T[j iht dk tZv/ s'A tZvk d[y
d{o eo fdzdk j?.
punIq krY iqsu jMqY ^ iht B{z
gftZso eo fdzdk j?.
eyhu mqwNqu pkweIAY ^ ;bkj,
wPtok, i'
;'u ;wM e/
pDkfJnk (gZek ehsk) j'fJnk j?.
shij suBwie aupwiD rhq ^ ;ko/
Sb nkfd s'A ofjs j' e/ ;ob
;[Gkn ftu nk e/ T[; gqG{ gsh d/
r[DK d/ rhs rkT[D/ ukjhd/ jB.
kil klys imtih ^ fJ; soQK eoB
Bkb ;kohnK ebgBktK, eb/P ns/
MrV/ fwN iKd/ jB.

BRm nwsih ^ GNeDk fwN iKdh


j?.
min icMidAw Plu pweIAY ^ i' wB
ftu ukj'r/ T[jh cb fwb ikt/rk.
wB'A wzfrnk gqkgs eo bJhdk j?.
bYrwgin pyKau Qwn sbwey ^ w?A
uoBK dh fgnk;h ns/ doPBK dh
t?okrh j'Jh ;ko/ EK bZGdh fcodh
jK.
suirjnu suKdwqw ^ ;[oh iB, T[sw
g[oP, tkfjr[o{.
kaulu iKilAw ^ w/ok fjod/ o{g
ewb fyV frnk j?.
vru pwieAw ^ ;kX ;zrs dh
poes
Bkb
jh
nzsoikwh
gow/Po^gsh B{z gkfJnk ik ;edk
j?. w/ok fJj ;[jkr ;dk ;EkJh
j?.

audmu krau krwvhu Twkur


uddam karo krw thkur
wB[yh T[~dw[ B/ fejV/ gk;/ ikDk j?.
fJj mke[o d/, ;kX{ d/ ;zr j?. sB[,
XB[ ;G T[; eosk s/ fBoGo eod/
jB. wB[y d/ t; e[M BjhA. wB[yh
T[~dw[ r[o feogk fpBK e[M jkf;b
BjhA eo ;edk.

audmu krau krwvhu Twkur pyKq

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

69

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

swDU sMig ] hir hir nwmu crwvhu

rMgin Awpy hI pRB rMig ] 1 ] mn


mih rwm nwmw jwip ] kir ikrpw
vshu myrY ihrdY hoie shweI Awip
] 1 ] rhwau ] suix suix nwmu
qumwrw pRIqm pRBu pyKn kw cwau
] dieAw krhu ikrm Apuny kau
iehY mnorQu suAwau ] 2 ] qnu
Dnu qyrw qUM pRBu myrw hmrY vis ikCu
nwih ] ijau ijau rwKih iqau iqau
rhxw qyrw dIAw Kwih ] 3 ]

jnm jnm ky iklivK kwtY


mjnu hir jn DUir ] Bwie Bgiq

Brm Bau nwsY hir nwnk sdw


hjUir ] 4 ]

A.g.m.5, 405
audmu uddam
pyKq swDU sMig pekhat sd sg
hoie shweI Awip hoe sah p
pRBu pyKn kw cwau prb pekhan k
o
iehY mnorQu suAwau ih manorath
suo
jnm jnm ky iklivK kwtY

janam janam ke kilwikh kt


mjnu hir jn DUir majan har jan
tr
audmu ^ :sB, e'fPP, T[gokbk.
pyKq swDU sMig ^ j/ gqG{, ;kX
;zrs d/ doPB eoB Bkb w?A
T[~dw eoK, i/ s[;hA eokt'. j/
gqG{` ozr ftu nk e/, w"i ftu
nk e/ nkg/ jh joh Bkw ozrD
ukVQ'.
hoie shweI Awip ^ j/ gqG{, w/o/
T[~s/ feogk eo', w/o/ fjod/ ftu
nk t;'. i/ s{z w/ok wddrko pD/A
sK w?A nkgD/ wB ftu s/ok Bkw
igdk ojK.
pRBu pyKn kw cwau ^ s{z w/ok
wkbe j?A. nkgD/ fJ; BkuhI
iht T[~s/ fwjo eo fe s/ok Bkw
;[D ;[D e/ w/o/ nzdo s/o/ doPB
dk ukn pfDnk oj/.
iehY mnorQu suAwau ^ w/ok fJj
;[nkoE (s/o/ doPB eoB dk)
g{ok eo, w/ok fJj gq:'iB, w/oh
fJj b'V g{oh eo.
jnm jnm ky iklivK kwtY ^
gowkswk d/ ;/teK dh uoBK dh
X{V ftu ehsk j'fJnk fJPBkB

70

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

iBw^iBwKsoK d/ ehs/ j'J/ gkg


d{{o eo fdzdk j?.
mjnu hir jn DUir ^ joh iB dh
uoB X{V ftu BjkT[Dk iBw
iBwKsoK d/ gkg eNdk j?.

audmu krq hovY mnu inrmlu


uddam kart how man nirmal
r[opkDh d/ fJ; Ppd ftu dZf;nk
frnk j? fe T[~dw[ Bkb wB[ fBowb[
j[zdk j?. J/ezeko dh ;kXBk j[zdh j?.
J/;/ T[~dw Bkb opkp[ gykti tid/
jB. nBjd Ppd dh skb pMdh
j?. iBw$woB d[y dk Bk; j[zdk j?.
fJ; T[~dw Bkb d?th fBofs j[zdk j?
ns/ r[o Ppd r[ow[y B{z irk fdzdk
j?.

Awsw mhlw 5 ] audmu krq hovY


mnu inrmlu nwcY Awpu invwry ]
pMc jnw ly vsgiq rwKY mn mih
eykMkwry ] 1 ] qyrw jnu inriq kry
gun gwvY ] rbwbu pKwvj qwl
GuMGrU Anhd sbdu vjwvY ] 1 ]
rhwau ] pRQmy mnu prboDY Apnw
pwCY Avr rIJwvY ] rwm nwm jpu
ihrdY jwpY muK qy sgl sunwvY
] 2 ] kr sMig swDU crn pKwrY
sMq DUir qin lwvY ] mnu qnu
Arip Dry gur AwgY siq pdwrQu

pwvY ] 3 ] jo jo sunY pyKY lwie


srDw qw kw jnm mrn duKu BwgY ]
AYsI inriq nrk invwrY nwnk
gurmuiK jwgY ] 4 ] 4 ] 43 ]
A.g.m.5, 381
audmu uddam
nwcY Awpu invwry n p niwre
rbwbu pKwvj rabb pakhwaj
qwl GuMGrU tl kugr
Anhd sbdu vjwvY anhad sabad wjw
crn pKwrY arn pakhr
AYsI inriq s nirt
nrk invwrY nark niwr
audmu ^ :sB, e'fPP, T[gokbk.
nwcY Awpu invwry ^ gowkswk dk
Grs fiT[A fiT[A f;cs ;kbkj dk
T[~dw eodk j? T[; dk wB
gftZso j[zdk iKdk j?. T[j nkgk
Gkt, jT[w? d{o eoe/ BZudk j?.
T[; dk BZuDk fJj j? fe T[j
jT[w? d{o eodk j?. n;bh fBqs
T[jh j[zdk j? fi; d[nkok gqkDh
r[o{ d/ okjhA nksw ikr gqkgs
eodk j? ns/ BoeK s'A pu e/
iBw ;cb eo b?Adk j?. jT[w?

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

71

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d{o eoB B{z BZuDk fejk j? ns/
nBjd Ppd d/ tikT[D B{z spbk
;kozrh nkfd ;kIK dk tikT[Dk
fejk j?.
rbwbu pKwvj qwl GuMGrU ^
gowkswk dk Grs, T[; dh f;cs
;kbkj dk Ppd o{g tkik nkgD/
nzdo brksko tikT[Adk ofjzdk
j?. fJjh T[; tk;s/ opkp,
spbk, S?D/, x[zro{ nkfd ;kIK dk
tiDk j?.
Anhd sbdu vjwvY ^ tkfjr[o{ dk
gqekP j'fJnk j? ns/ nBjd
Ppd tZfink j?. nBjd Ppd s'A
Gkt j? nksw wzvb dk ;zrhs, i'
fpBK tikJ/ tZidk j?, i' ezBK dk
ftPk BjhA e/tb nzdo dh
fJekrosk ftu nB[Gt eohdk
j?. nkswe nkBzd dh ;zrhse
Peb.
crn pKwrY ^ gowkswk dk ;/te
nkgD/ jZEK Bkb r[ow[yK d/ g?o
X'Adk j?. nkgDk ;oho r[o{ d/
jtkb/ eoe/ ;dk ekfJw ofjD
tkbk jfo^Bkw gqkgs eodk j?.
AYsI inriq ^ gowkswk dh
f;cs ;kbkj fJe n?;k Bku j?
fijVk wB[y fJ; B{z f;de Xko

e/ ;[Ddk t/ydk j? T[; dk iBw


woB d/ r/V dk d[y d{o j' iKdk
j?.
nrk invwrY ^ nfijk Bku r[o{
dh PoB g?D tkb/ wB[y B{z BoeK
s'A puk b?Adk j?. fJ; Bku dh
poes Bkb T[j w'j dh BhAd s'A
ikr g?Adk j?.

audmu kir hir jwpxw


uddam kar har jpn
r[ow[y T[~dw eoe/ jfo igdk j? ns/
tZv/ GkrK Bkb d?th XB yNdk j?. fJ;
T[~dw Bkb T[; B{z ;G fJZS/ cb, osB
itkjo, nzfwqs gqkgs j[d
z / jB. ;'r,
;zskg u[Ze/ iKd/ jB.

isrIrwgu mhlw 5 ] audmu kir hir


jwpxw vfBwgI Dnu Kwit ]
sMqsMig hir ismrxw mlu jnm
jnm kI kwit ] 1 ] mn myry rwm
nwmu jip jwpu ] mn ieCy Pl BuMic
qU sBu cUkY sogu sMqwpu ] rhwau ]
ijsu kwrix qnu DwirAw so pRBu ifTw
nwil ] jil Qil mhIAil pUirAw
pRBu AwpxI ndir inhwil ] 2 ]
mnu qnu inrmlu hoieAw lwgI swcu
prIiq ] crx Bjy pwrbRhm ky siB
jp qp iqn hI kIiq ] 3 ] rqn

72

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jvyhr mwixkw AMimRqu hir kw nwau


] sUK shj Awnd rs jn nwnk
hir gux gwau ]4 ] 17]87 ]
A.g.m.5, 48
audmu uddam
Dnu Kwit tn kht
mlu jnm jnm kI kwit
mal janam janam k kt
mn ieCy man ihe
Pl BuMic qU phal pu t
sBu cUkY sogu sMqwpu
sb k sog stp
jil Qil mhIAil jal thal maal
sUK shj Awnd skh sj nd
audmu ^ Bkw tk;s/ T[gokbk, :sB,
e'fPP.
Dnu Kwit ^ fwjBs eoe/ joh d/
igD dk XB tZv/ GkrK Bkb yZNhdk
j?.
mlu jnm jnm kI kwit ^ ;kX
;zrs ftu ofj e/ gqG{ d/ Bkw dk
f;woB ehfsnK iBw iBwKsoK d/
ftekoK dh w?b d{o j' iKdh j?.

mn ieCy Pl BuMic qU ^ gowkswk d/


Bkw dk ikg eoB ns/ f;woB
eoB Bkb wBGkT[Ad/ cb gqkgs j'
iKd/ jB.
sBu cUkY sogu sMqwpu ^ ;G d[y,
eb/P, ;fjw d{o j' iKd/ jB.
jil Qil mhIAil ^ gowkswk
gkDh ftu, ;[Zeh Xosh ftu ns/
Xosh nk;wkB d/ ftueko ;wkn
fojk j?. T[j jo EK w"i{d j? ns/
nkgD/ ihtK B{z nkgDh fwjo Goh
BIo Bkb t/ydk j?.
sUK shj Awnd ^ gowkswk dk
Bkw jh nkswe nv'bsk d/ ;[y
nkBzd dk o; d/D tkbk j?. T[;
dh f;cs d/ r[D rkT[D/ ukjhd/
jB.

audmu kryidAw uddam karedi


r[o Ppd dk f;woB eoBk,
fXnkT[Dk wB[yh fuzsk B{z d{o eodk
j?. P[G fuzsB Bkb wB fBowb j[zdk
j?. Ppd d/ igD Bkb ns/ ihT[ d/
nogD Bkb ;fu dh gqkgsh j[zdh j?.
T[; r[ow[y tb fBozeko j[zdk j?.

audmu kryidAw jIau qUM kmwvidAw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

73

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
suK BuMcu] iDAwieidAw qUM pRBU imlu
nwnk auqrI icMq ]1] m 5 ] suB
icMqn goibMd rmx inrml swDU sMg
] nwnk nwmu n ivsrau iek GVI
kir ikrpw BgvMq ]2] pauVI ]
qyrw kIqw hoie q kwhy frpIAY ]
ijsu imil jpIAY nwau iqsu jIau
ArpIAY ] AwieAY iciq inhwlu
swihb bysumwr ] iqs no pohy kvxu
ijsu vil inrMkwr ] sBu ikCu iqs
kY vis n koeI bwhrw ] so Bgqw
min vuTw sic smwhrw ] qyry dws
iDAwiein quDu qUM rKx vwilAw ]
isir
sBnw
smrQu
ndir
inhwilAw ]17]
A.g.m.5, 522
audmu uddam
kmwvidAw kmwdi
iDAwieidAw tiedi
auqrI icMq utr t
icMqn tan
inrml nirmal
jpIAY jap
ArpIAY arp

inhwlu nihl
inrMkwr nirkr
sic sa
iDAwiein tiin
smrQu samrath
ndir nadar
inhwilAw nihli
audmu ^ :sB, e'fPP, T[gokbk.
kmwvidAw ^ j/ wB[y ` joh
f;woB dk nkjo eoB Bkb jh
nksw ihtB fwbdk j?. fJj
ewkJh ehfsnK jh s{z ;[y gkJ/Ark.
iDAwieidAw ^ Bkw f;woB eoB
Bkb jh gqG{ B{z fwfbnk ik ;edk
j?.
auqrI icMq ^ fuzsk dk fwN ikDk.
Bkw f;woB fXnkT[D Bkb ;koh
fuzsk d{o j' iKdh j?.
icMqn ^ ;'u, ftuko. j/ gqG{ `
n?;h fwjo eo' fe B/e fynkb jh
;'uK.
inrml ^ w?b ofjs, ;k|, ;tZS.
fwjo eo' gqG{` fe gftZso ;s;zr
eohJ/.

74

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jpIAY ^ f;woB eoBk, :kd


eoBk. fwjo eo' gqG{` jw/Pk
gow/Po B{z igK ns/ joh Bkw B{z
fJe xVh th Bk G[bktK.
ArpIAY ^ fi; r[o{ B{z fwb e/ gqG{
dk Bkw igDk ukjhdk j? T[;
gowkswk nZr/ nkgDk nkg
;wogD eoBk ukjhdk j?.
inhwlu ^ gq;zB, y[P, feqskoE. i/
gqG{ wB ftu nk t;/ sK fus
fBjkb j' iKdk j?.
inrMkwr ^ gowkswk, fi; dk
ti{d j't/ go nkeko Bk j't/, T[;
B{z e"D S{j ;edk j?.
sic ^ GrsK d/ f;woB ekoB T[j
;Zuk
gqG{ GrsK d/ wBK ftu nk t;dk
j? s/ T[jBK d/ nzdo ;wk iKdk j?.
iDAwiein ^ T[; gqG{ dk ikg,
f;woB eoBk ukjhdk j? i' ;GBK
B{z oyD tkbk j?.
smrQu ndir inhwilAw ^ ;op
PeshwkB gowkswk ;GBK T[go
jkew j? ns/ fwjo dh BIo Bkb
;[yh eo d/D tkbk j?.

audmu kIAw krwieAw


uddam k kari
T[~dw Bkb r[o Bkw[ fdqVkfJnk iKdk
j?. Gow fpdkfonk iKdk j?. ;u[
dk ukBD j[zdk j?. fJj d?th ;u[,
fJ; T[dw eoe/ r[o j[efw ftu
pMdk j?.

Awsw mhlw 5 ] audmu kIAw


krwieAw AwrMBu rcwieAw ] nwmu
jpy jip jIvxw guir mMqR
idRVwieAw ] 1 ] pwie prh
siqgurU kY ijin Brmu ibdwirAw
] kir ikrpw pRiB AwpxI scu
swij svwirAw ] 1 ] rhwau ]
kru gih lIny Awpxy scu hukim
rjweI ] jo pRiB idqI dwiq sw
pUrn vifAweI ] 2 ] sdw sdw
gux gweIAih jip nwmu murwrI ]
nymu inbwihE siqgurU pRiB ikrpw
DwrI ] 3 ] nwmu Dnu gux gwau
lwBu pUrY guir idqw ] vxjwry sMq
nwnkw pRBu swhu Aimqw ] 4 ]
A.g.m.5, 399
audmu uddam
AwrMBu rcwieAw rab rai

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

75

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
guir mMqR idRVwieAw

;kvk ihtB ;[Eok pDk fdZsk j?.

gur matr driri

;u[ j[efw oikJh ^ T[j oik dk


wkbe gowkswk i' ;dk fEo
ofjD tkbk j?, T[j nkgD/ j[ew
ftu jh iht dk jE cV e/ nkgD/
uoBK ftu bhB eo b?Adk j?.

ijin Brmu ibdwirAw jin prm bidri


scu swij svwirAw sa sj swri
scu hukim rjweI sa hukm raz
nymu inbwihE siqgurU
nem nibio satgur
vxjwry sMq nwnkw wanjre sat nnk
pRBu swhu Aimqw prb sho amit
T[dw ^ :sB, e'fPP, T[gokbk.
nkozG oukfJnk ^ fit/A r[o{ B/
T[~dw eoB bJh gq/oBk ehsh j?
fst/A jh w?A T[~dw ehsk j? ns/
gowkswk dk Bkw igD d/ T[~dw
dk w[ZY pzBQ fdZsk j?.
r[fo wzsq[ fdqVkfJnk ^ r[o{ jh
iht d/ fjod/ ftu Bkw^wzso gZek
eo e/ fNekn fdzdk j?.
fifB Gow[ fpdkfonk ^ T[; r[o{
d/ g?ohA g?Dk ukjhdk j? fi; B/
Gow d{o ehsk j?.
;u[ ;kfi ;tkfonk ^ gowkswk
B/ nkgDh feogk Bkb nkgDk ;dk
fEo Bkw igD dk o;sk d; e/

B/w[ fBpkfjU ;fsr[o{ ^ i' ;dk


gowkswk dk Bkw igdk j? ns/
gqG{ th T[; T[~s/ fwjo eodk j? s/
r[o{ iht dk Bkw igD dk B/w s'V
ukVQ fdzdk j?.
tDiko/ ;zs BkBek ^ gowkswk
dk Bkw jh iht XB j?. i' jw/PK
gowkswk d/ r[D rkT[Adk j? ns/
g{o/ r[o{ B/ T[; B{z wB[Zyk iBw ftu
ehs/ ikD tkb/ tDi dk fJj bkG
fdZsk j?.
gqG[ ;kj[ nfwsk ^ Bkw o; dk
Pkj{eko gowkswk p/nzs skes dk
wkbe j?. T[; d/ ;zs iB T[; dh
fwjo Bkb jh T[; d/ Bkw d/
tDiko/ jB. wB[yk iBw dk bkG
jk;b eoB bJh ;zs iBk dh
PoB g?Dk ukjhdk j?.

swDU sMig BieAw min audmu


sd sg p man uddam
;kX{ d/ ;zr ftu d?th T[~dw[ Bkb
;G fuzsk fwN iKdh j?. ;ji X[fB

76

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

T[gidh j?. ;G o'rK dk Bk; j[zdk


j?. r[ow[y nZm/ gfjo ;fsr[o dh
nkokXBk eodk j?, T[; d/ ;G eb/P
eZN/ iKd/ jB. T[; dh xkb g{oh
j[zdh j?. T[; B{z ;[y ;zgfs ok;
nkT[Adh j?. T[j nkgD/ eosko,
y;w, wkbe *s/ Go';k oydk j? s/
;G foZXK f;ZXK B{z wkDdk j?. T[; d/
;G nzd/;/ d{o j' iKd/ jB.

2 ] 14 ] 42 ]

swDU sMig BieAw min audmu nwmu


rqnu jsu gweI ] imit geI icMqw
ismir Anqw swgru qirAw BweI

Anqw ant

] 1 ] ihrdY hir ky crx vsweI ]


suKu pwieAw shj Duin aupjI rogw
Gwix imtweI ] rhwau ] ikAw gux
qyry AwiK vKwxw kImiq khxu n jweI
] nwnk Bgq Bey AibnwsI Apunw
pRBu
BieAw
shweI
] 2 ] 13 ] 41 ] soriT m 5 ]
gey klys rog siB nwsy pRiB ApunY
ikrpw DwrI ] AwT phr AwrwDhu
suAwmI pUrn Gwl

hmwrI ] 1 ] hir jIau qU suK


sMpiq rwis ] rwiK lYhu BweI myry
kau pRB AwgY Ardwis ] rhwau ] jo
mwgau soeI soeI pwvau Apny Ksm

Brosw ] khu nwnk guru pUrw ByitE


imitE
sgl
AMdysw
]

A.g.m.5, 619
audmu uddam
nwmu nm
rqnu ratan
ismir simar
shj Duin sj tn
rogw rog
Gwix kn
klys kles
rog rog
nwsy nse
pUrn pran
Gwl kl
suK sukh
sMpiq spt
rwis rs
mwgau mg
pwvau pw
AMdysw ades

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

77

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
audmu ^ :sB, e'fPP, T[gokbk,
fjzws.

d/D tkbk j? ns/ ;ko/ ;[ZyK dh


d"bs ns/ g{zih j?.

nwmu rqnu jsu gweI ^ ;kX ;zrs ftu


ik e/ wB ftu T[sPkj g?dk j'fJnk s/
nw'be osB joh Bkw o{g r[D
rkfJnk.

jo mwgau soeI soeI pwvau^nkgD/


wkbe d/ Go';/ Bkb, ftPtk; Bkb
nkgD gqG{ s'A i' th wzr',T[j jh
gqkgs j[zdk j?.

ismir Anqw ^ p/nzs joh B{z


f;wo e/ d[y d/ ;w[zdo s'A gko j'
ikJhdk j?.

imitE sgl AMdysw ^ fi; wB[y B{z


g{ok gqG{ fwb frnk, fi; B/ gqG{
d/ doPB ehs/, T[; d/ ;ko/ vo,
fceo, fuzsk d{o j' rJ/.

shj Duin aupjI ^ joh B{z f;wo


e/ nkswe nkBzd gqkgs eo fbnk
j?.
rogw Gwix imtweI ^ fpwkohnK dh
xkfD d{o eo fdZsh, o'rK dh
fibQD ftZu'A ybk;h j'Jh.

audr udar
BKt g[fbzr
e[y, g/N

audr mMJwir udar mjr

pUrn Gwl hmwrI ^ nZm/ gfjo joh


B{z f;woB Bkb ;kvh ihtK dh
fwjBs ;cb j[zdh j?.

r[ow[y nkgD/ eosko B{z fustdk j?,


fXnkT[Adk j? ns/ T[do wzMkfo ftu
BjhA c;dk. wBw[y d{i/ GkfJ ftu
rqf;nk j'fJnk w{VQ j? ns/ e{V d/
izikb ftu iefVnk j?. fJ;/ uZeo
ftu o?fD ftjk fdzdk j?. M{mh wkfJnk
d/ XzfdnK ftu cf;nk wBw[y id'A
gSskT[Adk j?, T[;d/ ihtB d/ ;k;
g{o/ j' iKd/ jB. r[ow[y joh d/
uoDK ftu fbt bk e/ nkgDk iBw
;ekoE eodk j?.

suK sMpiq rwis ^ gowkswk jh


nkswe nkBzd dk XB ;owkfJnk

isrIrwgu mhlw 4 ] pihlY phrY


rYix kY vxjwirAw imqRw hir

gey klys ^ fi; th wB[y d/ T[go


gowkswk B/ fwjo ehsh T[; d/ ;ko/
wkBf;e d[y ns/ sebh|K d{o j'
rJhnK.
rog siB nwsy ^ ;G o'r, eb/P
ns/ phwkohnK d{o j' rJhnK.

78

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

audr mMJwir ] hir


iDAwvY hir aucrY vxjwirAw imqRw
hir hir nwmu smwir ] hir hir
pwieAw

nwmu jpy AwrwDy ivic AgnI hir


jip jIivAw ] bwhir jnmu
BieAw muiK lwgw srsy ipqw mwq
QIivAw ] ijs kI vsqu iqsu
cyqhu pRwxI kir ihrdY gurmuiK
bIcwir ] khu nwnk pRwxI pihlY
phrY hir jpIAY ikrpw Dwir ] 1 ]
dUjY phrY rYix kY vxjwirAw imqRw
mnu lwgw dUjY Bwie ] myrw myrw
kir pwlIAY vxjwirAw imqRw ly mwq
ipqw gil lwie ] lwvY mwq ipqw
sdw gl syqI min jwxY Kit Kvwey
] jo dyvY iqsY n jwxY mUVw idqy no
lptwey ] koeI gurmuiK hovY su krY
vIcwru hir iDAwvY min ilv lwie
] khu nwnk dUjY phrY pRwxI iqsu
kwlu n kbhUM Kwie ] 2 ] qIjY phrY
rYix kY vxjwirAw imqRw mnu lgw
Awil jMjwil ] Dnu icqvY Dnu
sMcvY vxjwirAw imqRw hir nwmw
hir n smwil ] hir nwmw hir hir
kdy n smwlY ij hovY AMiq sKweI ]
iehu Dnu sMpY mwieAw JUTI AMiq
Coif cilAw pCuqweI ] ijs no
ikrpw kry guru myly so hir hir nwmu

smwil ] khu nwnk qIjY phrY pRwxI


sy jwie imly hir nwil ] 3 ]
cauQY phrY rYix kY vxjwirAw imqRw
hir clx vylw AwdI ] kir syvhu
pUrw siqgurU vxjwirAw imqRw sB
clI rYix ivhwdI ] hir syvhu iKnu
iKnu iFl mUil n kirhu ijqu AsiQru
jugu jugu hovhu ] hir syqI sd mwxhu
rlIAw jnm mrx duK Kovhu ] gur
siqgur suAwmI Bydu n jwxhu ijqu
imil hir Bgiq suKWdI ] khu
nwnk pRwxI cauQY phrY sPilEu rYix
Bgqw dI ]4]1]3]
A.g.m. 4,
76
audr udar
hir iDAwvY har tiw
hir aucrY har ur
hir nwmu smwir har nm smr
bwhir jnmu bhar janam
BieAw muiK lwgw p mukh lg
ijs kI vsqu jis k wast
iqsu cyqhu pRwxI tis et prn
dUjY Bwie dj pe

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

79

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jo dyvY jo dew
iqsY n jwxY mUVw tis na jn mr
idqy no lptwey ditte no lapte
Awil jMjwil l jjl
Dnu icqvY tn itw
Dnu sMcvY tn sw
iehu Dnu sMpY tn sp
hir clx vylw AwdI har alan wel
d
sB clI rYix ivhwdI sb al rn
wihd
audr ^ e[y, g/N.
hir iDAwvY ^ joh Bkw dk tDi
eoB nkJ/ iht B{z gowkswk wK d/
g/N ftu fBtk; fdzdk j? ns/ iht
wK d/ g/N ftu gowkswk dk fXnkB
Xodk j?.
hir aucrY ^ gowkswk dk Bkw
T[ukodk j?.
hir nwmu smwir ^ gowkswk dk
Bkw fjod/ ftu t;k e/ T[; B{z :kd
eodk j?.

bwhir jnmu ^ wK d/ g/N ftZuA' pkjo


nk e/ iBw b?Adk j?.
BieAw muiK lwgw ^ wK^fgT[ d/ wZE/
brdk j? ns/ wK^fgT[ gq;B
z j[d
z /
jB.
ijs kI vsqu ^ fi; tkfjr[o{ dh
fdZsh j'Jh t;s (T[j pkbe) j?.
iqsu cyqhu pRwxI ^ T[; B{z :kd eo',
r[o{ dh f;fynk B{z fjod/ ftu
ftuko e/ T[; gqG{ B{z :kd eo'.
dUjY Bwie ^
gfjo ftu
tkfjr[o{ B{z
fgnko ftu

fIzdrh o{g oks d/ d{i/


wB (dt?s Gkt ftu)
Sv e/ fe;/ j'o d/
bhB j' iKdk j?.

jo dyvY ^ fijVk gZs


[ o XB nkfd
fdzdk j?.
iqsY n jwxY mUVw ^ w{oy wB[y T[;
gowkswk B{z BjhA gSkDdk.
idqy no lptwey ^ gowkswk dh
fdZsh j'Jh dks B{z uzpVdk j?. gqG{
dh fdZsh dks B{z w'j eodk j?.
Awil jMjwil ^ fIzdrh o{g oks d/
shi/ gfjo ftu iht dk wB
gfotkfoe gqgzu (xo ns/ d[BhnK
d/ NzN/, xo dk w'j ns/ d[BhnK d/
Mw/b/) ftu br iKdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

80

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Dnu icqvY ^ d[BhnK d/ XzfdnK ftu
c; e/ wB[y XB pko/ jh ;'udk j?.
Dnu sMcvY ^ XB jh fJeZmk eodk
j?, i'Vdk j? go joh Bkw dk
f;woB BjhA eodk.
iehu Dnu sMpY ^ fJj XB, wkb,
gdkoE ;dk ;kE fBGkT[D tkb/ BjhA
jB. fJj XB ;zgsh wkfJnkth
G[bktk j?.
hir clx vylw AwdI ^ fIzdrh o{g
oks d/ u"E/ gfjo ftu joh Bkw dk
tDi eoB nkfJnk iht, fJZEA'
s[oB dk ;wK b? e/ jh nkT[Adk j?.
sB clI rYix ivhwdI ^ r[o{ B{z
nG[b ikD e/ r[o{ dh PoB gt',
fIzdrh dh ;koh oks phsdh ik ojh
j?.

T[do udar
BKt g[fbzr
T[dk; j'Dk, fBokP j'Dk, wk:{; j'Dk

T[do Bkjh udar nh


wodkB/ B/ fejk fe e'Jh th Pfjo B/V/
BIo BjhA nkT[Adk. T[ikV ftu jh s[o/
iKd/ jK. r[o{ BkBe B/ g[fZ Snk,
wodkfBnk G[Zy sK BjhA bZrh. wodkB/
B/ fejk L G[Zy sK bZrh j? go fJE/ ykD
B{z eh fgnk j?. r[o{ ih B/ fejk L

wodkfBnk` UXo Bk. n?j t/y Pfjo


BIo nkT[Adk j?. i' s/ok wB eo/, yk
bthA. wodkB/ B/ T[~so fdZsk ih fJT[A
sK fe;/ fdB G[Zy/ wod/ dh ikB fBeb
ikT{. r[o{ BkBe B/ fejk wodkfBnk`
fJT[A BjhA fBebdh. vo Bk. wodkB/ B/
fejk fe s[;hA ;Zu p'bd/ j'. s[jkBz{ sK
fe;/ uhI dh G[Zy (fsqPBk) BjhA. n;hA
gsk BjhA feT[A s/o/ Bkb G[Zy/ GkD/ fiT[Ad/
fcod/ jK.

wodkB/ nkfynk ih e'Jh ;jo Gh


Bio nkt;h fe T[ikV ftu
ubh ik;hn?. sK r[o{ BkBe ih
nkfynk feT[ wodkBk G[y brh
j'Jh. sK wodkB/ nkfynk ih i/
G[y brh j? sK feB fej[ nkD
ofynk i/ ykJhJ/. sK r[o{ BkBe
ih nkfynk wodkfBnk T[do
Bkjh. T[j[ t/y ;jo Bio
nKtdk j?. i' s/oh y[;h
nkt;h ;'Jh ykt?. sK wodkB/
nkfynk ih fe;/ fdB fizd
fBeb t?;h. sK r[o[{ BkBe ih
nkfynk wodkfBnk i/ niK
fizd fBebh sK n;h Gh gkfJ
bJh n?r/ vo Bkjh. wodkB/
nkfynk ih s{z ;uk j?A s?B{ fe;/
dh swkfJ brdh Bkjh n;h
fenk ikg/ s/o/ Bkb feT[A eo

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

81

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ihtd/ fcod/ jK.
GkJh pkbk iBw ;kyh,
T[do udar
T[ikV ftu ubh ik;hn?
ujr wi al js
wodkfBnk T[do Bkjh
mardni udar nh
i' s/oh y[;h nkt;h jo ter khus ws
;'Jh ykt? so khw
fe;/ fdB fizd fBeb t?;h
kise din jd nikal ws
i/ niK fizd fBebh je aj jd
nikl
s?B{ fe;/ dh swkfJ brdh Bkjh
tn kise d tme lagd nh

audws uds
ftP/PD
fBofJSs, ftoes, T[gokw, fBob/g,
w'j^ofjs

nkokXBk Bkb i'Vdk j?. Ppd ;[os


ftu fbt bkT[Adk j?.

siqgur s`cw pwqSwh swD sMgq


scuKf
M vswXw] gurisK lY gurisK
hoie Awp gvwie n Awp gxwXw]
gurisK sBo swDnwN swiD sDwie swD
sdvwXw] chuM vrxW aupdyS dy mwXw
ivc audws rhwXw] s`chuM ErY sB
ikhu s`c nwauN gur mMqR idVwXw] hukmY
AMdr sB ko mMnY hukm su s`c smwXw]
Sbd suriq ilv AlK lKwXw ]1]
vwrW BweI gurdws, 7
audws uds
scuKMf sakhd
gurisK gursikh
Awp gvwie p gwe
swDnwN sdn
swD sd
s`chuM sa
suriq surt

mwXw ivc audws my wi uds

audws ^ fBofJSs, ftoes,


T[gokw, fBob/g, w'j^ofjs.

;Zuk ;fsr[o{ uj[z toDK ftu T[gd/P


d/ e/ r[ow[y B{z wkfJnk ftu th
T[dk; oydk j?. T[; B{z r[owzsq dh

scuKMf ^ fBotkD gd, s[ohnk


nt;Ek, ;Zu/ op Bkb fJe fwe
j'D dh nt;Ek. ;fsr[o ih ;Zu/

82

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gksPkj jB, fiBQK B/ ;kX ;zrs


o{g ;u yzv B{z t;kfJnk j?.

;[pj T[fm e/ ihT[ T[dk;


ehsk

gurisK ^ r[o{ dk f;y, r[o{ s'A


f;Zfynk b? e/ r[o{ dk T[gd/P wzBD
tkbk.

sub uth ke jo uds kt

Awp gvwie ^ nkgk rtk e/


g{oBsk ftu g[iD dk Gkt. ;kX
;zrs ftu'A r[o{ dh f;fynk b? e/
r[ow[y r[of;y j' e/ nkgk$ w?A
w/oh dk Gkt rtk e/ g{oBsk ftu
g[i e/ th nkgk Gkt BjhA
iskT[Adk.
swDnW ^ sgZf;nk, r[o{ dh
f;Zfynk T[~s/ ubD dk Gkt, efmB
eoBh ns/ xkb ewkJh s'A Gkt.
swD ^ Gb/ g[oP j'D dk Gkt, B/e
ns/ r[o{ dh f;Zfynk T[~s/ uZbD
tkbk. r[of;ZyK B/ ;G ;kXBk ;kX
e/, r[o{ dh f;Zfynk T[~s/ ub e/,
efmB eoBh dh xkb ewkJh eoe/
fco ;kX{, nkgD/ nkg B{z j'oBK s'A
Gb/ g[oP ;dtkfJnk.
s`chuM ^ ;u ;G s'A T[go j?, pkeh
;ko/ eow eKv j/mK jB.
suriq ^ frnkB, gqG{ B{z ;wMD dh
Pesh, ;wM. r[o{ dk Ppd ;[os
(;wM) tkbh nby dh ;'Mh eok
fdzdk j?.

ihn T[dk; eoB dk Gkt wB u[eDk


j?, T[ukN j'Dk j?, fJ;/ soQK T[dk; dk
noE fe;/ s'A d{o j' e/ p?mDk j?.
oKM/ B/ oks j; y/v e/ r[Iko bJh
ns/ ;t/o/ T[m e/ wB u[e fbnk Gkt
T[~E'A s[o fgnk. o;s/ ftu Bdh
nkJh sK wbkjK d/ e'b fNekDk eo
fbnk. wbkjK d/ e'b T[; B/ tzMbh
tikJh Gkt tid ftu nk frnk.
T[; B/ nkb/ d[nkb/ B{z ehb fbnk ns/
gbzx T[~s/ pV/ ukn Bkb uVQ p?mk.
go J/B/ B{z jho B{z th gsk br frnk
fe T[; dh ;/i dk Bk; wkfonk frnk
j?.

j; y/v e/ oks r[Ikohnk


;{,
;[pj T[fm e/ ihT[ T[dk;
ehsk.

okj iKdV/ B{z M[rh BIo


nkJh,
v/ok ikfJ wbkjK d/ gk;
ehsk.
T[E/ ikfJ tikfJ e/ tzMbh B{z,
ukT[ gbzx T[s/ nkw \k;
ehsk.

tkfo; Pkj, ik jho B{z


\po j'Jh,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

83

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

s/oh ;/i dk iN B/ Bk;


ehsk.
jho tkfo;,
T[dk; uds
j; y/v e/ oks r[Ikohnk ;{
has khd ke rt guzr s
;[pj T[fm e/ ihT[ T[dk; ehsk
sb uth ke jo uds kt
tkfo; Pkj, ik jho B{z \po j'Jh
wris j hr n khabar ho
s/oh ;/i dk iN B/ Bk; ehsk
ter sej d jat ne ns kt

T[dk;h uds

BKt fJ;sohfbzr
T[gokwsk, T[dk;hBsk, d{o ikD dk
Gkt

T[dk;h B{z t/yD dk ;[Gkt


uds n wekhan d subv

pdh Gkt p[o/ nwb eoe/ jo wB[y


d/ wB ftu Gkt/A T[j ;zs j't/ s/ Gkt/A
u'o vke{, T[dk;h sK nkT[Adh jh j?
go u'o vke{ nkfd b'e fJ; T[dk;h
GktBk B{z r"bd/ BjhA. T[j fJ;
GktBk s'A puD bJh BP/ nkfd eod/
jB, i{J/ nkfd y/v swkfPnK ftu
nkgD/ nkg B{z rbskB eod/ jB ns/
w[V w[V e/ fJ; soQK eofdnK T[jBK

dk wB eoVk s/ p/o[yk j' iKdk j?.

fJj dPk vke{ s/ u'o s'A b? e/


g{oB ;zs sZe dh j[zdh j? fe pdh
eoe/ fus ftu T[dk;h nkT[Adh j?
s/ GfbnkJh eoe/ fus ftu y[Ph
nkT[Adh j? ` coe j? sK J/sBk fe
u'o nkfde d[okukoh b'eK B{z
nkgD/ ih dh T[dk;h B{z d/yB
dk ;[Gkt BjhA j[zdk. i' T[jBK B{z
fJj T[dk;h fdZ;/ ph sK Pokp,
i{J/, y/vK, swkfPnK ftu T[;
T[dk;h B{z Uj GbkT[Ad/ jB. pko
pko fJ; soQK eofdnK T[jBK dk

wB fdB'A fdB em'o j[zdk iKdk


j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,
T[dk;h uds
T[dk;h B{z t/yD dk ;[Gkt
uds n wekhan d subv
d[okukoh b'eK B{z durr lok n
wB fdB'A fdB em'o j[zdk iKdk j?
man dino din kathor hd jd
h

sohxw muMfw audwsI swnMU lw igAw


sn md uds sn l gi
kMnW ivc n`qIAW pw ky suhxw muMfw glI
iv~coN lMGdw muitAwr dy mn nMU aucwt

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

84

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kr idMdw hY[ Asl ivc suhxI nwr
pqI dy Gr hox qy KuS rihMdI hY[ aus
qoN ibnW audws ho jWdI hY Aqy aus dw
jIA nhIN lgdw[

sohxy muMfy ny,


n`qIAW krweIAW,
glI glI ilSkw igAw,
hwie nI sohxw muMfw,
audwsI swnMU lw igAw[
K`tx igAw sI
kI Kt ilAWdw,
Kt ky ilAWdw kwnw,

Gr dy kONq ibnW,
jIA nw l`gy jhwnw[
bol pMjwbx dy, III, 145
audwsI uds
sohxw muMfw audwsI swnMU lw igAw
sn md uds sn l gi
Gr dy kONq ibnW jIA nw l`gy jhwnw
kr de kt bin j n lagge jahn

fgqEw? T[dk;h ehsh g{op eh


prithm uds kt prab k
;G s'A gfjbK r[o{ BkBe d/t B/ g{op
fdPk tb T[dk;h Gkt :ksok ehsh.
fJ; T[dk;h ;w/A wodkBk opkph Bkb
;h. pkp/ BkBe dk nkjko (ykDk)

g"D ;h. pkp/ BkBe dk gfjoktk fJe


nzp'nk ns/ fJe fuZNk egVk ;h.
fJe g?o ftu i[Zsh ns/ fJe ftu
yzT[; (yVKt) ;h. rb ftu yc ;h.
f;o T[~s/ ebzdoh N'gh, rb ftu
jZvK dh wkbk ns/ wZE/ T[~s/ e/;o dk
fsbe ;h. pkp/ BkBe B{z T[dk;h
eofdnK o;s/ ftu P/y pihd
;Jh:d fwfbnk. T[j gkbeh ftu
p?mk ;h ns/ gkbeh B{z S/ e[jkoK B/
u[Zfenk j'fJnk ;h. T[j fJe doys
j/m ik e/ gkbeh s'A T[sfonk ns/
e[jko T[jB{z x[ZND ns/ gZyk MZbD
bZr/.

fgqEw? T[dk;h ehsh g{op


eh. fss[ T[dk;h Bkfb wodkBk
opkph Ek. dj[ e[ gT[D[
njko[ ehnk. gfjoktk pkp/
ekL^ J/e p;so[ nzp'nk J/e
p;so[ fuZNk. J/e[ g?fo i[sh,
J/e[ g?fo yzT;
[ , rfb ycBh,
f;fo N'gh ebzdoh, wkbk
jvK eh, wE? fsbe[ e/;o ek.
sdj[ okj ftfu ;/y pihd[
;Jh:d[ fwfbnk. ;[ygkb
ftfu ufVnk iKdk nkjk.
fs;e/ befVnK Bkfb fSnk
ejko[ E/. sfp Uj[ ikfJ
T[sfonk J/e doys sb?. sK

Uj[

bkr/

fueD

ns/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

85

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

MbfD.

hY[

g[oksB iBw ;kyh,


T[dk;h uds
fgqEw? T[dk;h ehsh g{op eh
prithm uds kt prab k
sdj[ e[ gT[D[ njko[ ehnk
tad ko pn ahr k
J/e[ p;so[ nzp'nk ek bastar bo
J/e[ p;so[ fuZNk ek bastar itt
ycBh khafn
f;fo N'gh ebzdoh sir top kldr
wkbk jvK eh ml hadd k

b`ly b`ly! vy

k`qW Gr pyikAW dy,


qMd qyirAw du`KW dy pwvW,
vy k`qW Gr pyikAW dy[
b`ly b`ly vy,

iFf ivc dyvW mu`kIAW,


g`lW qyrIAW dy auTdy
mroVy,
iFf ivc dyvW mu`kIAW[
vgdI rwvI ivc,
is`tdI sI kWsI,
ik`dW jIvW mWey,

rWJw lw igAw audwsI[


bol pMjwbx dy, III, 72

;[ygkb ftfu ufVnk iKdk nkjk


sukhpl wi ari jd h

audwsI uds

Uj[ bkr/ fueD ns/ MbfD


lge ikan ate lan

rWJw lw igAw audwsI


rj l gi uds

rWJw lw igAw audwsI

k`qW Gr pyikAW dy
katt kr peki de

rj l gi uds
prdysIN gey mwhI dy imlx dI audwsI
ivc pyky Gr crKw kqdI nwr ivCoVy dy
qMd pwauNdI hY[ iFf ivc mu`kIAW dy ky
AMdrly duK nMU d`bdI hY[ prdys gey mwhI
nMU imlx leI aus dy AMdr sUl auTdy
hn[ prdysI aus nMU audwsI lw igAw hY[
aus dy ivCoVy krky AMdr inrwSw JlkdI

qMd qyirAW du`KW dy pwvW


td teri dukkh de pw
iFf ivc dyvW mu`kIAW
tid wi dew mukk
g`lW qyrIAW dy auTdy mroVy

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

86

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gall ter de uthde mrore

jog jugiq yog jugt

mwXw AMdr krn audwsI

ACl AibnwsI ahal abins

mi dar karn uds


r[ow[y Ppd ;[os ftu bhB j'fJnk
wkfJnk ftu th T[dk; j[zdk j?. T[;
dk wB ib ftu eztb tKr, ;hsb,
PKs ofjzdk j?. i'r i[rs ftu nSb
nfpBk;h T[; dh oZfynk eodk j?.

gurmuK suKPl swD sMg mwXw AMdr


krn audwsI] ijauN jl AMdr
kvl hY sUrj Dwn Agws
invwsI] cMdn spIN vyiVAw sIql
SWiq sugMD ivgwsI] swD sMgq
sMswr ivc Sbd surq ilv shj
iblwsI] jog jugiq Bog Bgq ijn
jIvx mukq ACl AibnwsI] pwr
bRhm pUrn bRhm gur prmySr Aws
inrwsI] AkQ kQw Aibgiq
prgwsI ]21]
vwrW BweI gurdws, 15
audwsI uds
kvl hY kawal h
sUrj Dwn sraj tin
cMdn spIN dan sap
Sbd surq abad surt

pUrn bRhm pran brm


Aibgiq prgwsI abigat pargs
audwsI ^ fBob/gsk, T[gokwsk.
kvl hY sUrj Dwn ^ eztb dk c[b
ib ftu T[~uk ofjzdk j? ns/ T[~uk
j' e/ uwed/ ;{oi dk fXnkB
Xodk j?.
cMdn spIN ^ i/ uzdB d/ fpqS B{z
Ifjohb/ ;g ik bNed/ jB sK th
uzdB nkgDh ;[rzXh ns/ Phsbsk
tkbk ;[Gkn BjhA Svdk ns/
jw/Pk y/V/ ftu ofjzdk j?.
Sbd surq ^ fJt/A jh r[ow[y
;z;ko ftu ofjzd/ j'J/ ;z;ko s'A
fBob/g j' e/ ;kX ;zrs ftu Ppd
B{z ;[os ftu i'V e/ ;dk
;fji^nkBzd ftu ofjzd/ jB.
jog jugiq ^ r[ow[y i'r ns/ i[rs
ftu ofj e/ ;z;koh G'rK s'A T[~go
T[m iKd/ jB.
ACl AibnwsI ^ r[ow[y gqG{ Bkb
i[V e/ ihtB^w[esh gqkgs eod/
jB. ihtB^ w[esh d/ gd ftu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

87

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fBtk; oy e/ nSb ns/ nfpBkPh
gqG{ Bkb i[V/ ofjzd/ jB.
pUrn bRhm ^ gowkswk i'
;ot^ftnkge j?, eosko j?,
ekoDK dk eoD j?, ;fs fus
nkBzd j?, gkopqjw g{oB jo EK
g;fonk pqjw j?.
Aibgiq prgwsI ^ r[o{ ns/
gow/Pto d't/A jh neZE eEk tkb/
nfpBk;h ns/ gqekP o{g tkb/ jB
fiBQK B{z ikfDnk BjhA ik ;edk.

ifp T[dk;h efoe/ nkJ/ pkojhA


po;hA
jab uds karke e br bars
id'A pkoK ;kb pknd T[dk;h eoe/
r[o{ ih tkg; nkJ/ sK sbtzvh s'A d'
e'j d{o T[ikV ftu o[e rJ/. E'VQh
d/o pknd wodkB/ B/ noI ehsh, i/
w?B{z j[ew j't/ sK xo ubk iktK ns/
xo dh ypo ;ko b? nktK. d/yK fe
;kv/ xo d/ mhe^mke jB iK e'Jh
fojk j? iK BjhA Gkt wo u[Zek j? iK
fiT[Adk j?. pkpk j; e/ p'fbnk
wodkfBnk fJ; ;z;ko ftu jo fJe
B/ ikDk j?. s{z th BjhA ofjDk. go
s/o/ wB ftu i/ e'Jh Pzek j? Gkt s/oh
nkswk efjzdh j? sK s{z fwb nk go
tkg; w[V nkJhA.

ifp T[dk;h efoe/ nkJ/


pkojhA po;hA sfp nkfJ efo
fsbtzvh s/ e'; d[fJ pkjfo
nkfJ p?m/ T[ikfV ftfu. sfp

xVh fJe[ ;;skfJ efo

wodkB? noi[ ehsh i' w?B{z


j[ew j't? sK xfo iktK, xfo
eh ypfo b? nktK, fdyK n;kv/
nkdwh feT[A efo j?fB, e'Jh

ofjnk j? fe e'Jh BkjhA


ofjnk*.sfp pkpk jf;nk,

jf; efo efjnkL wodkfBnK


` s/o/ nkdwh wo/Ar/ s{ ;z;ko[
feT[A efo oyfjrk*< go s/o/
nksw? nktdh j? sK s{z ikfj,
fwfb nkT[, go[ s[os[ nkJhA
ns? ekb{ d/ xfo GhV ikt?,
n;kvk BkT[A bJh Bkjh.
g[oksB iBw ;kyh,
T[dk;h uds
ifp T[dk;h efoe/ nkJ/ pkojhA po;hA
jab uds karke e br bars
xVh fJe[ ;;skfJ efo
kr ik saste kar
feT[A efo j?fB ki kar hn

88

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

e'Jh ofjnk j? fe e'Jh BkjhA


ofjnk
ko r h ke ko nh r

A.g.m.1, 359
audwsy udse

s/o/ nksw? nktdh j?


tere tm wd h

BIqir pMc ptar p

audwsy udse

loBI kptI lb kapt

gupq min vwsy gupt man wse

ftP/PD
T[gokw, fBob/g

pwpI pwKMfI pp pkhd

jYsy Bvih audwsy

mwieAw AiDk lgY mi dik lag

jse pw udse

hm eyku Bqwro ham ek ptro

wB[y dh T[dk;h dk ekoB b'G$ gkg$


gkyzv$ wkfJnk j?. gzu ;yhnK Bkb
o[dB[ eoBk j?. wB[y T[dk; j? go
;u[ fJj j? fe ihnVk ukbDjko j?.
d?th ;u[ wB[yh T[dk;h dk fto'X j?.

BIqir pMc gupq min vwsy ]


iQru n rhih jYsy Bvih audwsy

] 1 ] mnu myrw dieAwl syqI iQru


n rhY ] loBI kptI pwpI pwKMfI
mwieAw AiDk lgY ] 1 ] rhwau
] PUl mwlw gil pihraugI hwro ]
imlYgw pRIqmu qb kraugI sIgwro
] 2 ] pMc sKI hm eyku Bqwro ]

pyif lgI hY jIAVw cwlxhwro


] 3 ] pMc sKI imil rudnu kryhw
] swhu pjUqw pRxviq nwnk lyKw
dyhw ] 4 ]1] 34 ]

pyif lgI hY ped lag h


jIAVw cwlxhwro jar lanhro
rudnu kryhw rudan kreh
audwsy ^ T[gokw, fBob/g.
BIqir pMc gupq min vwsy ^ iht
nzdo gzi ekwkfde wB ftu b[e/
ofjzd/ jB ns/ fJT[A G"Ad/ jB fit/A
e'Jh d[BhnK s'A T[dk; G"Adk j?.
loBI kptI pwpI pwKMfI mwieAw
AiDk lgY ^ iht wB T[; fdnkb{
gowkswk dh :kd ftu i[Vdk jh
BjhA j?. fJ; T[~s/ wkfJnk B/ pj[s
I'o gkfJnk j'fJnk j?. fJj b'Gh
egNh gkgh gkyzvh pfDnk fgnk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

89

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hm eyku Bqwro ^ w/ohnK gzi/
;j/bhnK (frnkB fJzdohnK) dk
ihtkswk jh gsh j? fiBQK dk d[y
;[y ihtkswk d/ d[y ;[y Bkb ;KMk
j?.
pyif lgI hY ^ w[ZY s'A jh, P[o{ s'A
jh fJj wkBsk ubh nkT[Adh j?.
jIAVw cwlxhwro ^ iht ubDjko
j?.
rudnu kryhw ^ id'A ftS'V/ dk t/bk
nkT[Adk j?, gzi/ ;j/bhnK ob e/ o'
jh SvdhnK jB. gzi/ frnkB
fJzdohnK ihtkswk dk ;kE Sv
fdzdhnK jB. ihtkswk fJeZbk
b/yk d/D bJh cfVnk iKdk j?.

auidAwn udin
BKt g[fbzr
T[ikV, pB, izrb

auidAwn AMDkwr udin dkr


T[fdnkB$nzXeko d/ wkor s'A jfo
Bkw[ Bkb r[o{ f;ZXk wkor d;dk j?.
r[o Ppd Bkb ;G fuzd d{o j[d
z h j?.
fJ; d/ f;woB Bkb, fJ; dh ;kXBk
Bkb ;op fBXkB j' iKd/ jB.

bwir jwau gur Apuny aUpir ijin


hir hir nwmu idRVw@ Xw ] mhw

auidAwn AMDkwr mih ijin sIDw

mwrgu idKwXw ] 1 ] hmry pRwn


gupwl goibMd ] eIhw aUhw srb
Qok kI ijsih hmwrI icMd ] 1 ]
rhwau ] jw kY ismrin srb
inDwnw mwnu mhqu piq pUrI ]
nwmu lYq koit AG nwsy Bgq bwCih
siB DUrI ] 2 ] srb mnorQ jy ko
cwhY syvY eyku inDwnw ] pwrbRhm

AprMpr suAwmI ismrq pwir


prwnw ] 3 ] sIql sWiq mhw suKu
pwieAw sMqsMig rihE El@w ] hir
Dnu sMcnu hir nwmu Bojnu iehu nwnk
kIno col@w ] 4 ] 8 ]

A.g.m.5, 672
auidAwn udin
eIhw aUhw h h
srb Qok kI sarb thok k
ijsih hmwrI icMd jis hmr d
srb inDwnw sarb nidn
mwnu mhqu piq pUrI mn mahat pat
pr
pwrbRhm AprMpr suAwmI
prbrm aprpar sum

90

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ismrq pwir prwnw simrat pr


prn

pqjw, ;wM s'A go/ j?, ;ko/ irs


dk wkbe j?.

sMqsMig rihE El@w stsg ro l

ismrq pwir prwnw ^ T[; d/ Bkw


dk f;woB ehfsnK ;z;ko^;w[zdo
s'A gko bzx ikJhdk j?, w[es j'
ikJhdk j?.

kIno col@w kno ol


auidAwn ^ T[[ikV, pB, izrb.
eIhw aUhw ^ gowkswk B{z fJZE/
T[~E/, ;G EK, ;G uhIK pkps
;kvh fuzsk j?.
srb Qok kI ijsih hmwrI icMd ^
fi; gowkswk B{z fJ; b'e ftu
th ns/ gob'e ftu th ;kvhnK
;kohnK b'VK g{ohnK eoB dk
fceo j?, T[j ;kvh fizd dk
nk;ok j?.
srb inDwnw ^ gowkswk d/
f;woB dh poes Bkb ;ko/ yIkB/
gqkgs j' iKd/ jB.
mwnu mhqu piq pUrI ^ nkdo
fwbdk j?, tfvnkJh fwbdh j?,
g{oh fJZIs fwbdh j?, fi; dk
Bkw f;wfonK eo'VK gkg Bk; j'
iKd/ jB. ;ko/ Grs T[;
gowkswk d/ uoBK dh X{V b'ud/
jB.
pwrbRhm AprMpr suAwmI ^
gowkswk p/nzs j?, fBor[D

sMqsMig rihE El@w ^ fi; wB[y


B/ gowkswk dk Bkw XB fJeZmk
ehsk j?, gowkswk d/ Bkw B{z
nkgDh nkswk tk;s/ G'iB
pDkfJnk j?, ;[nkdbk ykDk
pDkfJnk j?, T[; dk fjodk mzYk
mko ofjzdk j?. T[; B{z PKsh
gqkgs j[zdh j?. tZvk ;[y fwbdk
j? ns/ ;zsK dh ;zrs ftu nk;ok
fwbdk j?.
kIno col@w ^ ;[nkdh ykDk, u{oh.

T[fdnkB udin
BKt g[fbzr

izrb T[fdnkB ftu j't/


jgal udin wi howe
GkJh ;ZiDk fit/A izrb ftu pj[s
;'jDk wzdo j't/ ns/ T[E/ wB[y e'Jh
Bk j't/. T[; wzdo d/ nzdo frnK
vo bZrdk j?. fJ;/ soQK nzdobk wB
;ZyDk j? ns/ ykbh fgnk j?.

GkJh ;iDk i?;/ wzdo pj[s

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

91

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;'jDk izrb T[fdnkB ftu
j't/. no[ fs; wzdo fpy?
wkB[y e'Jh j'sk Bkjh. sT[

fs;e? Ghso rfJnk GT[


T[gidk j?. fs;eh fBnkJh
s/ok nzdo ;yDk ykbh j?.

GkJh pkbk iBw ;kyh,

T[fdnkB udin
izrb T[fdnkB ftu j't/
jgal udin wi howe
fs; wzdo fpy? tis mdar bikh

fgnkfonK s'A ftS[zfBnK B{z nkokw


u?B d/D bJh eJh UjV g'jV eod/
jB. fe;/ sohe/ BhAd nk ikD s/ th
e'Jh ;[y BjhA fwbdk feT[Afe T[d'A th
fgSbhnK j;osK, fJZSktK s/ :kdK
nk yVQhnK j[zdhnK jB fi; Bkb
T[dt/r Gkt wB dh ftnke[bsk tX
iKdh j?.

okXK ehs/ UVQ s'V i[ j' ;e/,


fdZsh BhAd ;[nkfJ ;[Zsh nkg ph
fJ;dh gkoh BhAd ftu id ;"A
rJh
v{zxh fJ;B{z BhAd bhsk x[ZN ;h ;
T[;dk gkok d{o T[;B{z Bk ;eh
x{e BhAd ph x[ZN ^ ;[y B d/
;eh.

sT[ fs;e? Ghso rfJnk GT[


T[gidk
t tisk ptar g p upajd

j;os
s/
fgSbhnK

s/ok nzdo ;yDk ykbh j?


ter dar sakhn khl h

;'w/ B?DK pzd ehs/ ;B fiBQK


d' gfjoK dk x'b fJBQK
wukfJnk

T[d/_r udweg

BKt g[fbzr
wB dh xpokjN, ftnke[bsk

j;os s/ T[d_?r :kdK


fgSbhnK
hasrat te udweg yd pihl

T[d/_r

:kdK

^i' w{os B{z d/y ;hr/ nk rJ/^

GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,

T[d_/r udweg
j;os s/ T[d/_r :kdK fgSbhnK
hasrat te udweg yd pihl

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

92

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;'w/ B?DK pzd ehs/ ;B fiBQK
some nn bd kte san jn
d' gfjoK dk x'b fJBQK wukfJnk
do pr d kl n mi

auDrI dr
pUqnw ptn
ginkw auDrI ganik dr
bwlmIku
nistri

auDrI dr
ftP/PD
w[es j' rJh, so rJh, gko j' rJh

ginkw auDrI AwKIAY


ganik dr kh
rfBek T[Xo iKdh j? id'A T[j gokJ/
xo BjhA iKdh. pkbwhe T[Xo frnk
;h id'A T[;B/ b[N^wko Sv fdZsh ;h.
czXfe T[Xo frnk id'A T[;B/ czX
bkT[D/ Sv fdZs/. e;kJh T[Xo frnk
id'A T[;B/ iht jZfsnk fsnkr fdZsh.

jy kir auDrI pUqnw ivhu pIAwlxu


kMm n cMgw] ginkw auDrI AwKIAY
pr Gir jwie n leIAY pMgw]
bwlmIku insqwirAw mwrY vwt n
hoie
insMgw]
PMDik auDrY
AwKIAin PwhI pwie n PVIAY
tMgw] jy kwsweI auDirAw jIAw
Gwie n KweIAY BMgw] pwir auqwrY
boihQw suienw lohu nwhI iek rMgw]
iequ BrvwsY rhxu kuFMgw ]9]
vwrW BweI gurdws, 31

insqwirAw

blmk

PMDik auDrY phadak dr


jy kwsweI auDirAw je ks dri
auDrI ^ w[es j' rJh, so rJh, gko
j' rJh.
pUqnw ^ feqPB ih B{z Ifjohbk d[ZX
u[zxkT[D tkbh okyPDh. i/eo
feqPB B{z Ifjohbk d[ZX u[zxkT[D
tkbh g{sDk okyPDh dk T[ZXko j'
frnk ;h sK th fe;/ B{z Ifjo d/Dk
uzrk ezw BjhA j?.
ginkw auDrI ^ i/eo t/;tk w[es
ejh iKdh j? sd th gokJ/ xo ik
e/ ebze BjhA brkT[Dk ukjhdk.
bwlmIku insqwirAw
pkbwhe sfonk j? .

i/eo

PMDik auDrY ^ i/eo c[zXe dk


soBk nkfynk iKdk j? sd th
gzShnK B{z |kjh bk e/ cVBk BjhA
ukjhdk.
jy kwsweI auDirAw ^ i/eo ;XBk
e;kJh w[es j' frnk sK th ihnK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

93

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
B{z wko e/ ykDk BjhA ukjhdk Gkt
gqG{ B{z gfss T[XkoD ikD e/ gkg
BjhA eoB/ ukjhd/, ;r'A gkgK s'A
pu e/ ihtB B{z T[~uk eoBk
ukjhdk j?.

auDru udar
fefonk
pkjo eZYDk, gko T[skoBk, pukT[Dk

auDru dyh AMD kUp udar d ad


kp
d/j d/ nzX o{g dk T[Xo eoBk
frnkB fXnkB Bkb i[VBk j?. ;kX
;zrs ftu fpyw Bdh d/ gko j'
ikJhdk j?.

jYqsrI mhlw 5 ] Awey Aink


jnm BRim srxI ] auDru dyh AMD
kUp qy lwvhu ApunI crxI ] 1 ]
rhwau ] igAwnu iDAwnu ikCu

krmu n jwnw nwihn inrml


krxI ] swDsMgiq kY AMcil
lwvhu ibKm ndI jwie qrxI
] 1 ] suK sMpiq mwieAw rs mITy
ieh nhI mn mih DrxI ] hir
drsn iqRpiq nwnk dws pwvq
hir nwm rMg AwBrxI ] 2 ]

A.g.m.5, 702

auDru udar
igAwnu iDAwnu gin tin
ikCu krmu n jwnw
kih karm na jn
nwihn inrml krxI
nhin nirmal karn
swDsMgiq kY AMcil lwvhu
sd sgat k al lw
ibKm ndI jwie qrxI
bikham nad je tarn
hir nwm rMg AwBrxI
har nm rg prn
auDru ^ pkjo eZYDk, gko T[skoBk,
pukT[Dk.
igAwnu iDAwnu ^ gqG{ w?B{z nkswe
ihtB dh ;{M BjhA, w/oh ;[osh th
s/o/ uoBK ftu i[Vh BjhA ofjzdh.
ikCu krmu n jwnw ^ w?B{z e'Jh uzrk
ezw, Xow dk ezw eoBk BjhA
nkT[Adk.
nwihn inrml krxI ^ Bk jh w/oh
eoBh$ eost gftZso j?.
swDsMgiq kY AMcil lwvhu ^ j/ gqG{`
w?B{z ;kX ;zrs d/ bV brk d/.
ibKm ndI jwie qrxI ^ sK fe

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

94

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJj n"yh ;z;ko o{gh Bdh gko
ehsh ik ;e/.
hir nwm rMg AwBrxI ^ d[BhnK d/
;[y, XB, wkfJnk d/ fwZm/ ;[nkd
gowkswk d/ dk; fJjBK gdkoEK
B{z nkgD/ wB ftu BjhA t;kT[Ad/.
gowkswk d/ doPB Bkb T[j ;zs'y
jk;b eod/ jB, T[jBK B{z PKsh
fwbdh j?. gowkswk d/ Bkw dk
fgnko jh T[jBK d/ ihtB dk
rfjDk j?.

auDry dre

fefonk
pu rJ/, so rJ/, T[Xko j' frnk

sy auDry ijn rwm iDAwey


se dre jin rm tie
T[j r[ow[y T[Xod/ jB i' f;woB
eod/ jB. T[jBK dk iBw$woB w[e
iKdk j?. T[j ig sg ;ziw eoe/
g{oB xkb eod/ jB. T[jBK dk iBw
;cb j[zdk j?. r[ow[y nkgD/ r'fpzd
d/ r[D rkT[Adk j?. wzrbkuoD eodk
j?. gqG{ d/ w/b Bkb T[; dhnK ;G
fJZSK g{ohnK j[zdhnK jB. ;fsr[o{
T[; B{z ezm bk b?Adk j?.

sy auDry ijn rwm iDAwey ] jqn

mwieAw ky kwim n Awey ] rwm

iDAwey siB Pl pwey Din DMin qy


bfBwgIAw ] sqsMig jwgy nwim
lwgy eyk isau ilv lwgIAw ] qij
mwn moh ibkwr swDU lig qrau
iqn kY pwey ] ibnvMiq nwnk
srix suAwmI bfBwig drsnu pwey
] 1 ] imil swDU inq Bjh
nwrwiex ] rsik rsik suAwmI
gux gwiex ] gux gwie jIvh hir
Aimau pIvh jnm mrxw Bwgey ]
sqsMig pweIAY hir iDAweIAY
bhuiV dUKu n lwgey ] kir dieAw
dwqy purK ibDwqy sMq syv kmwiex
] ibnvMiq nwnk jn DUir bWCih
hir dris shij smwiex ] 2 ]
sgly jMq Bjhu gopwlY ] jp qp
sMjm pUrn GwlY ]
inq Bjhu suAwmI AMqrjwmI sPl
jnmu sbwieAw ] goibdu gweIAY
inq iDAweIAY prvwxu soeI AwieAw
] jp qwp sMjm hir hir inrMjn
goibMd Dnu sMig cwlY ] ibnvMiq
nwnk kir dieAw dIjY hir rqnu
bwDau
pwlY ] 3 ] mMglcwr coj Awndw
] kir ikrpw imly prmwndw ] pRB
imly suAwmI suKhgwmI ieC mn kI

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

95

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
puMnIAw ] bjI bDweI shjy smweI
bhuiV dUiK n ruMnIAw ] ly kMiT
lwey suK idKwey ibkwr ibnsy mMdw
] ibnvMiq nwnk imly suAwmI purK
prmwndw ] 4 ] 1 ]
A.g.m.5, 1312
auDry dre
qij mwn moh ibkwr
taj mn m bikr
ibnvMiq nwnk binwt nnak
rsik rsik suAwmI
rasak rasak sum
hir Aimau pIvh har amio pw
purK ibDwqy purkh bidte
jn DUir bWCih jan tr bh
jp qp sMjm pUrn GwlY
jap tap sjam pran kl
sPl jnmu sbwieAw
safal janam sbi
mMglcwr mgalr
coj Awndw oj nd
suKhgwmI sukhgm

bhuiV dUiK n ruMnIAw


br dkh na rn
ibkwr ibnsy mMdw bikr binse
md
auDry ^ pu rJ/, so rJ/, T[Xko j'
frnk.
qij mwn moh ibkwr ^ j/ gqG{ `
fijV/ wB[y
nkgD/ nzdo'A wkD, w'j, fteko
fsnkr e/ T[~u/ nkuoB tkb/ pD
iKd/ jB, w?B{z T[jBK dh PoB ftu
oy sK fe T[jBK d/ uoBhA br e/
w?A th ;z;ko ;w[zdo s'A gko bzx
;eK.
ibnvMiq nwnk ^ i' ;/te gqG{ dh
PoB ftu ofjzd/ jB, T[jBK d/
doPB tZv/ GkrK Bkb jh gkJhd/
jB.
rsik rsik suAwmI ^ ;zs^iBK B{z
fwb e/ ;kB{z ;dk gowkswk dk
GiB eoBk ukjhdk j? ns/ g{o/
nkBzd Bkb wkbe gqG{ d/ r[D
rkfJB eoB/ ukjhd/ jB.
hir Aimau pIvh ^ gqG{ d/ r[D rk
e/ nkswe ihtB d/D tkbk Bkw
ib ghAd/ ofjD Bkb nkswe

96

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ihtB jk;b eohJ/ sK Bkw ib


dh poes Bkb iBw woB dk r/V
w[e iKdk j?. Bkw r[o{ dh ;zrs
s'A fwbdk j?. fJ; bJh Bkw jh
igDk ukjhdk j?, fi; ftu ig,
sg, ;ziw ;G nk iKd/ jB.
purK ibDwqy ^ j/ ouDjko/ ` w/o/
T[~s/ dfJnk eoe/ w?B{z ;zsK dh
;/tk eoB ftu bkJh oy.
jn DUir bWCih ^ fijV/ wB[y ;zs
iBK dh uoB X{V wzrd/ jB, T[j
gowkswk d/ doPB ftu ;fji/ jh
;wkn iKd/ jB. T[j g{oB nv'b
nt;Ek ftu bhBsk jk;b eo
b?Ad/ jB.
jp qp sMjm pUrn GwlY ^
fJzdohnK B{z ftfPnK tZb'A o'eD dh
fefonk, Bkw igDk jh ig sg
;ziw nkfd j?.
sPl jnmu sbwieAw ^ jo o'I T[;
;[nkwh B{z, nzsoikwh B{z ig',
f;woB eo'. fJ;d/ Bkb jh ;kok
ihtB ;cb j' iKdk j?.
mMglcwr coj Awndw ^ ;G s'A T[~u/
nkBzd d/ wkbe gqG{ fwjo eoe/
fi; iht fJ;soh B{z fwb g?Ad/
jB, T[; d/ fjod/ ftu nkswe
nkBzd, y[PhnK g?dk j' iKdhnK

jB.
bhuiV dUiK n ruMnIAw ^ iht
fJ;soh d/ fjod/ ftu tXkJh d/
tki/ ti g?Ad/ jB. T[j ;fji
nt;Ek ftu ;wk iKdh j?, fco
d[y eoe/ T[j o'Adh BjhA.
ibkwr ibnsy mMdw ^ fi; iht
fJ;soh B{z gow nkBzd ;o{g
;[nkwh, gqG{ fwb g?Ad/ jB, T[; B{z
T[j rb bk b?Ad/ jB, ;[y ftyk
fdzd/ jB ns/ T[; iht fJ;soh d/
nzdo'A ;ko/ G?V/ fteko BPN j'
iKd/ jB.

auDrY dar
fefonk
soBk, wkfJnk dh G[y s'A puDk

auDrY sBo koie dr sbo koe


d[y$;[y$G[y d/ d[tzd r[o uoDK ftu
d{o j' iKd/ jB. r[ow[y fJ; Gtib
s'A T[Xo iKdk j?. tkfjr[o{ d/ f;woB
Bkb oki, fwby, y[PhnK fwbdhnK
jB. r[ow[y d/ wB, sB ftu ukT[
nkT[Adk j?.

slok m 5 ] iqMnw BuK n kw rhI


ijs dw pRB hY soie ] nwnk crxI
ligAw auDrY sBo koie ] 1 ] m
5 ] jwicku mMgY inq nwmu swihbu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

97

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kry kbUlu ] nwnk prmysru jjmwnu
iqsih BuK n mUil ] 2 ] pauVI ]
mnu rqw goivMd sMig scu Bojnu joVy
] pRIiq lgI hir nwm isau ey hsqI
GoVy ] rwj imlK KusIAw GxI
iDAwie muKu n moVy ] FwFI dir pRB
mMgxw dru kdy n CoVy ] nwnk min
qin cwau eyhu inq pRB kau loVy
] 21 ]

fJjh ;kv/ eZgfVnK d/ ;Zu/ i'V/,


g[Pke/ jB.

A.g.m.5, 323

rkT[D tkbk, joh i; eoB tkbk.

auDrY dr
jwicku mMgY jik mg
scu Bojnu joVy sa pjan jore

rwj imlK ^ gqG{ B{z fXnkT[Dk jh


oki Gkr, ikfJdkdK, IwhBK jB.
KusIAw GxI ^ gqG{ B{z fXnkT[Dk
ns/ T[; s'A edh w{zj Bk w'VBk jh
pj[shnK y[PhnK jB.
FwFI ^ YZY tikT[D tkbk, tko

au~Dl uddal
nWv iesqrIilMg
AwpxI mrzI nwl ibnW smwjk rsmW
kIiqAW iksy mrd nwl GroN B`jI AOrq

rwj imlK rj milkh

au~Dl geIAW vy udal ga we

KusIAw GxI khus kn

hr iek mnuK dw mrd/iesqrI qoN pqI


pqnI bxn dw sbMD hr iek smwj
dIAW rIqW rsmW nwl hI juVdw hY[
brwq dy rUp ivc mrd dy swk-sbMDI
pMcwieq rUp ivc iesqrI dy Gr jWdy
hn[ mrd/iesqrI smwjk muKIAW dI
hwzrI ivc lVkI dw p`lw lVky nMU PVw
ky irSqw id`qw jWdw hY[ pr keI vwrI
AOrq mrd iehnW rsmW Bwv smwj dI
pRvwngI qoN ibnW hI ivAwh sbMD joV
lYNdy hn jo smwj pRvwn nhIN krdw[
ies nMU au~Dl jwxw ikhw jWdw hY Aqy

FwFI td
auDrY ^ soBk, wkfJnk dh G[y s'A
puDk.
jwicku mMgY ^ i' wB[y wzrsk pD e/
T[; gqG{ s'A Bkw wzrdk j?. tko
rkT[D tkbk, joh i; eoB tkbk.
scu Bojnu joVy ^ fi; wB[y dk wB
gqG{ d/ gq/w ozr ftu ozfrnk frnk
j?, T[; dk ;Zuk G'iB Bkw jh j?,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

98

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ieh irSqw iek imhxw bx ky rih
jWdw hY[

au~Dl geIAW vy lwiVAw qyrIAW


dwdkIAW
cUhVy Cf cimAwrW dy geIAW vy,
lwiVAw qyrIAW dwdkIAW[

bol pMjwbx dy, III, 370, 371

DOlw Jwtw tl t
in`kIey tokrIey nikke tokre
ivc myrw Awtw wi mer t

auDwr udr
nWv puilMg
ibnW pYsy dy kuJ lYxw, mMg ky lYxw

au~Dl udal

pMj syr kxk auDwrI ilAWdI

au~Dl geIAW vy udal ga we

pj ser kank udr lid

nKro au~Dl c`lI nakhro dal


all
ibnW ivAwh qoN gYr mrd nwl ijnsI
sMbMD r`Kx vwlI AOrq jykr isAwxI
aumry Bwv ivAwhI vrI hox dy bwvjUd
iksy mrd nwl inkl jwvy qW aus nMU
au~Dl jwxw ikhw jWdw hY[

hrdyv kOr nKro au~Dl c`lI,


isr qy DOlw Jwtw[
in`kIey tokrIey qyry ivc myrw
Awtw[
bol pMjwbx dy, I, 367
au~Dl dal
nKro au~Dl c`lI nakhro dal all

pqI pqnI dw ipAwr bhuq mjbUq hY[


BwvyN Kwx leI pMj syr kxk vI auDwr
ilAWdI hY pr pqnI iPr vI SrwrqI
AMdwj ivc kihMdI hY ik auh qkIey dI
bwzI ikauN nhIN dyKdw[ aus leI
ipAwr dy swhmxy sB vsqW PwlqU
hn[

pMj syr kxk


auDwrI ilAWdI,
auhnMU muV muV joKdw[
qkIey pYNdI bwjI,
vy qUM bwjI ikauN nhIN
dyKdw[
pMj syr kxk
auDwrI ilAWdI,
auhnMU muV muV joKdw[
qMUhIE myrI bwjI nI
mYN qyry vl dyKdw[

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

99

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bol pMjwbx dy, III, 63
auDwr udr
pMj syr kxk auDwrI ilAWdI
pj ser kank udr lid

duK BMjn hwQ dyie insqwrih


] 1 ] ikAw ey BUpiq bpury
khIAih khu ey iks no mwrih ]

rwKu rwKu rwKu suKdwqy sBu nwnk jgqu


qumw@ rih ] 2 ] 11 ] 34 ]

muV muV joKdw mur mur jokhd

A.g.m.5, 1211

qkIey pYNdI bwjI take pd bj

auDwrih udr

qMUhIE myrI bwjI th mer bj

Cutih sMGwr hut sgr

mYN qyry vl dyKdw m tere wal dekhd

inmK ikrpw qy nimkh kirp te

auDwrih udr

inmK inmK swm@wrih


nimkh nimkh smr

fefonk
skodk j?, pukT[Adk j?

koit bRhmMf auDwrih kot brmd


udr
eosko dh feogk Bkb ;G ;zxko
S[N iKd/ jB, e'fN pqjwzv ftu T[Xko
j[zdk j?. fJj r[o feogk dhB, d[y
GziB j?. fJ;/ ftu ;G dk fB;skok
j?.

mohn siB jIA qyry qU qwrih ]

Cutih sMGwr inmK ikrpw qy koit


bRhmMf auDwrih ] 1 ] rhwau ]
krih Ardwis bhuqu bynqI inmK
inmK swm@wrih ] hohu ikpwl dIn

dIn duK BMjn dn dukh pajan


hwQ dyie insqwrih
hath de nistr
ikAw ey BUpiq bpury khIAih
ki e ppat bapure kah
auDwrih ^ skodk j?, pukT[Adk j?.
Cutih sMGwr inmK ikrpw qy ^
gowkswk dh E'Vh fijh fwjo dh
fBrkj Bkb jh tZv/ tZv/ fBodJh
iht ftekoK s'A jN iKd/ jB.
inmK inmK swm@wrih ^ j/ gqG{ `
s/o/ g?dk ehs/ iht s/o/ do *s/
p/Bsh eod/ jB ns/ jo gb s?B{z

100

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

:kd eoe/ fjod/ ftu t;kT[Ad/


jB.
dIn duK BMjn ^ gowkswk
fBwkfDnK d/ d[ZyK B{z s'VB tkbk,
rohpK d/ d[y d{o eoB tkbk
j?..
hwQ dyie insqwrih ^ nkgDk jE
d/ e/, feogk eoe/ ihtK B{z d[ZyK
s'A gko bzxkT[Adk j?.

sMqn pih Awip auDwrn AwieE


] 1 ] rhwau ] drsn Bytq hoq
punIqw hir hir mMqR idRVwieE
] 1 ] kwty rog Bey mn inrml
hir hir AauKDu KwieE ] 2 ]

AsiQq Bey bsy suK Qwnw bhuir


n kqhU DwieE ] 3 ] sMq pRswid
qry kul logw nwnk ilpq n
mwieE ] 4 ] 7 ]

BUpiq ^ oki/.
bpury khIAih ^ fJj ftuko/ oki/
eh jB< fJjBK dh eh wikb j?
fe fJj fe;/ B{z wko ;eD. fi;
B{z joh dh oZfynk gqkgs j't/, T[;
B{z oki/ th BjhA wko ;ed/. joh
;G dk wkbe ns/ puktDjko j?.
T[; d/ ;kjwD/ oki/ wjkoki/ fe;/
dk eh ftrkV ;ed/ jB.

auDwrn udran
fefonk ftP/PD
skoB bJh, gko bzxkT[D bJh

auDwrn AwieE udran io


r[ow[yK B{z, ;zsK B{z r[o eosko nkg
T[XkoB bJh, gko bzxkT[D bJh
nkT[Adk j?. id'A r[ow[y T[; eosko
dk wzsq fdqVkT[Adk j? sK ;G o'r eZN/
iKd/ jB, wB fBowb j[zdk j?.

A.g.m.5, 1299
auDwrn udran
mMqR idRVwieE mtr dririo
kwty rog kte rog
Bey mn inrml pae man nirmal
hir AauKDu KwieE har khad
khio
AsiQq Bey asthit pa
bsy suK Qwnw base sukh thn
bhuir n kqhU DwieE br na kath
tio
nwnk ilpq n mwieE
nnak lipt na mio
auDwrn ^ skoB
bzxkT[D bJh.

bJh,

gko

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

101

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mMqR idRVwieE ^ r[o{ d/ doPB
eoB Bkb wB[y gftZso j[zdk j?
ns/ r[o{ wB[y d/ fjod/ ftu joh
dk Bkw o{g wzso fdqVQ eok fdzdk
j?.
kwty rog Bey mn inrml hir hir
AauKDu KwieE ^ fijV/ wB[y r[o{
gk;'A joh Bkw dh dtkJh b? e/
yKd/ jB T[jBK d/ ;ko/ o'r eZN/
iKd/ jB ns/ T[jBK d/ wB gftZso
j' iKd/ jB.
AsiQq Bey bsy suK Qwnw bhuir n
kqhU DwieE ^ r[o{ gk;'A Bkw dh
dtkJh ykD tkb/ wB[y nv'b fus
j' iKd/ jB, nkswe nkBzd ftu
fNe/ ofjzd/ jB. fJ; nkBzd B{z
Sv e/ fco T[j w[V e/ feXo/ BjhA
GNed/.
nwnk ilpq n mwieE ^ joh wB[yK
B{z skoB bJh nkg r[o{ d/ nzdo
nkD t;dk j?. fJ; bJh r[o{
nkgD/ doPBK okjhA wkfJnk d/
n;o s'A pukT[Adk nktkrkT[D d/
r/V ftZuA' eZYdk ns/ Bkw dkB fdzdk
j?.

T[XkoB eodk j?. Bt fBfX Bkw[


fBXkB[ j[zdk j?. fi; wB[y d/ GkrK
ftu fbfynk j[zdk j?, T[j jh eosko
B{z gkT[Adk j?. T[; d/ nm;fm wiB
w?b eZN/ iKd/ jB.

jgq auDwrn nwm ipRA qyrY ] nv


iniD nwmu inDwnu hir kyrY ] hir
rMg rMg rMg AnUpyrY ] kwhy ry mn
moih mgnyrY ] nYnhu dyKu swD
drsyrY ] so pwvY ijsu ilKqu
illyrY ] 1 ] rhwau ] syvau swD
sMq crnyrY ] bWCau DUir pivqR
kryrY ] ATsiT mjnu mYlu ktyrY ]
swis swis iDAwvhu muKu nhI morY

] ikCu sMig n cwlY lwK krorY ]


pRB jI ko nwmu AMiq pukrorY ] 1 ]
mnsw mwin eyk inrMkyrY ] sgl
iqAwghu Bwau dUjyrY ] kvn khW
hau gun ipRA qyrY ] brin n swkau
eyk tulyrY ] drsn ipAws bhuqu
min myrY ] imlu nwnk dyv jgq gur
kyrY ] 2 ] 1 ] 34 ]
A.g.m.5, 1304
auDwrn udran

jgq auDwrn jagt udran

nv iniD nav nd

T[j ekdo nkg nkgD/ irs dk

nwmu inDwnu nm nidn

102

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

rMg AnUpyrY rg anper


mgnyrY magner
nYnhu dyKu nn dekh
swD drsyrY sd darser
so pwvY so pw
ijsu ilKqu illyrY jis likht liler
bWCau DUir bh tr
pivqR kryrY pwitr krer
ATsiT mjnu athsath majan
swis swis iDAwvhu ss ss tiw
mnsw mwin mans mn
eyk inrMkyrY ek nirker
sgl iqAwghu sagal tgo
Bwau dUjyrY po djer
brin n swkau barn na sko
eyk tulyrY ek tuler
auDwrn ^ skoB bJh, gko
bzxkT[D bJh, irs d/ ihtK B{z
ftekoK s'A puk ;eD tkbk.
nv iniD nwmu inDwnu ^ gowkswk
dk Bkw jh Xosh d/ B"A yIkB/

jB. soQK soQK d/ ;[ZyK d/ ;kwkB


i' B"A frD/ iKd/ jB L gdw (;'Bk
uKdh),
wjK
gdw
(jho/
itkjoks), ;zy (;'jD/ ;'jD/ ykD/
ns/ eZgV/), weo (P;so ftZfdnk
dh gqkgsh, oki dopko ftu
wkD), evg (eZgV/ dkfDnK dh
;[dkroh), e[zd (;'B/ dh ;[dkroh),
Bhb (w'sh, w{zr/ dh ;[drkoh),
w[ezd (okr nkfd e'wb j[Bo dh
gqkgsh), tou iK yop.
rMg AnUpyrY ^ fJ; ;z;ko ftu joh
d/ nB/eK nB[gw ozr o{g jB.
mgnyrY ^ j/ wB ` s{z fJjBK ozrK
d/ w'j ftu feT[A wrB j' fojk
j?A.
nYnhu dyKu swD drsyrY ^ s{z
nkgDhnK nZyK Bkb ;kX r[o{ d/
doPB eo.
so pwvY ijsu ilKqu illyrY ^ wB[y d/
e[M th t; BjhA. T[jh wB[y r[o{
dk doPB gqkgs eo ;edk j?,
fi; d/ wZE/ T[~s/ fJ; doPB dk
b/y fbfynk j[zdk j?.
bWCau DUir pivqR kryrY ^ w?A ;zs
iBK d/ uoBK dh UN b?Adk jK. w?A
;zs iBK dh uoB X{V wzrdk jK,
fJj uoB X{V wB[y dk ihtB

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

103

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gftZso eodh j?.
ATsiT mjnu ^ fJj uoB X{V
nmkjm shoEK d/ fJPBkB d/
pokpo j? ns/ fJ; X{V Bkb ihtK
d/ wB dh w?b d{o jz[dh j?.
swis swis iDAwvhu ^ nkgD/ jo/e
;kj Bkb gowkswk dk Bkw
f;woB eoBk ukjhdk j?. fijVk
wB[y Bkw f;wodk j? T[; tb'A
gowkswk nkgDk w{zj BjhA w'Vdk.
mnsw mwin eyk inrMkyrY ^ j/ wB[y`
nkgD/ wB d/ c[oB/ B{z, ykfjP B{z
fJe fBozeko dh :kd ftu PKs
eo b?. gqG{ d/ Bkw B{z wB dh
fJZSk pDk b?.
sgl iqAwghu Bwau dUjyrY ^ j'o ;G
soQK dk dt?s Gkt Sv d/. gqG{ s'A
fpBK j'o gdkoEK ftu gkfJnk
j'fJnk fgnko Sv d/.
brin n swkau eyk tulyrY ^ j/ gqG{ `
s/o/ nzdo nB/e jh r[D jB, w?A
s/o/ fejV/ fejV/ r[D d; ;edk
jK. w?A sK s/o/ fJe T[geko B{z th
fpnkB BjhA eo ;edk.

sunIAq pRB qau sgl auDwrn


sunat prb t sagal udran
gqG f;woB ftu, gqG B{z ;[BD, g/yD

ftu T[Xko
e'qX, b'G,
ftu pdb
ftu eEk,
jB.

j?. r[o{ d/ ;u Bkb ekw,


os[, fBzdk ;G ;s[ ;zs'y
iKd/ jB. ;zsK dh ;zrs
ehosB, nkBzd wzrb j[zd/

sunIAq pRB qau sgl auDwrn ]


moh mgn piqq sMig pRwnI AYsy
mnih ibswrn ] 1 ] rhwau ] sMic
ibiKAw ly gRwhju kInI AMimRqu mn
qy fwrn ] kwm koD loB rqu inMdw
squ sMqoKu ibdwrn ] 1 ] ien qy

kwiF lyhu myry suAwmI hwir pry qum@


swrn ] nwnk kI bynqI pRB pih
swDsMig rMk qwrn ] 2 ] 3 ]
83 ] iblwvlu mhlw 5 ] sMqn kY
sunIAq pRB kI bwq ] kQw kIrqnu
Awnd mMgl Duin pUir rhI idnsu
Aru rwiq ] 1 ] rhwau ] kir
ikrpw Apny pRiB kIny nwm Apuny kI
kInI dwiq ] AwT phr gun gwvq
pRB ky kwm koD iesu qn qy jwq
] 1 ] iqRpiq AGwey pyiK pRB
drsnu AMimRq hir rsu Bojnu Kwq ]
crn srn nwnk pRB qyrI kir
ikrpw sMqsMig imlwq ] 2 ] 4 ]
84 ]
A.g.m.5, 820

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

104

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
auDwrn udran

idnsu Aru rwiq dins ar rt

sunIAq sunat

kInI dwiq kn dt

moh m

AwT phr th pr

mgn magan

kwm km

piqq patit

iqRpiq AGwey tript age

mnih ibswrn man bisran

hir rsu Bojnu Kwq har ras pjan kht

sMic ibiKAw s bikhi

auDwrn ^ ftekoK s'A pukT[D


tkbk, fB;skok eoB tkbk, T[Xko
(gko) eoB tkbk.

gRwhju kInI grhaj kn


kwm km
koD krd
loB lb
rqu rat
inMdw nd
squ sMqoKu ibdwrn
sat stokh bidran
bynqI bent
swDsMig sdsg

sunIAq ^ ;[DhAdk j? fe j/ gqG{` s{z


;G dk fB;skok eodk j?A.
moh mgn piqq ^ w'j dh w;sh
eoe/ gfss gqkDhnK dh ;zrs ftu
fJ; soQK iht B/ s?B{z wB s'A
ft;ko SZfvnk j?.
mnih ibswrn ^ wB ftZu'A G[bk
d/Dk, ft;ko d/Dk.
sMic ibiKAw ^ iht Ifjo
(wkfJnk) fJeZmh eodk j?.

Awnd mMgl nd mgal

gRwhju kInI ^ fJ; wkfJnk B{z


rqfjD eoB :'r pDk b?Adk j? ns/
s/ok Bkw ib nkgD/ wB s'A go/
;[N fdzdk j?, d{o eo fdzdk j?.

Duin tn

kwm koD loB rqu inMdw squ sMqoKu

rMk qwrn rk tran


kQw kIrqnu kath krtan

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

105

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibdwrn ^ iht sK ekw, eq'X, b'G,
fBzdk nkfd ftekoK ftu gqhsh
eod/ w;s ofjzd/ jB ns/ ;/tk
;zs'y nkfd r[DK B{z ft;ko fdzd/
jB, d{o eo fdzd/ jB.
bynqI ^ gqkoEBk.
swDsMig rMk qwrn ^ gowkswk d/
;/te ikDd/ jB fe T[j gkghnK
B{z, ezrkbK B{z, frnkB^jhDK B{z th
skoB tkbk j?. fJ; bJh p/Bsh
eod/ jB fe ;kB{z jo soQK d/ gkg
fuzpV/ ofjzd/ jB fJjBK s'A pukU.
kQw kIrqnu Awnd mMgl Duin ^
;fs ;zrs fJe n?;h EK j? fiZE/
jo tes joh dhnK rZbK ns/
eEk ehosB j[zdk ofjzdk j?. fi;
d/ ;[BD Bkb gkg d{o j[zd/ jB
ns/ joh d/ doPB j[zd/ jB.
idnsu Aru rwiq ^ ;zsK d/ d[nkfoUA
oks fdB eEk ehosB ns/ y[Ph
dh nktkI jh nkT[Adh ofjzdh j?.
kInI dwiq ^ ;zrs ftu t;D tkb/
;s ;zrhnK B{z gqG{ fwjo eoe/,
;/te pDk e/ nkgD/ Bkw dh dks
pyPdk j?.
AwT phr ^ fco wB[y nZm/ gfjo
gqG{ d/ Bkw d/ r[D rkT[Adk j?.

kwm koD ^ fco ;oho ftZu'A ekw s/


eq'X tor/ fteko d{o j' iKd/ jB.
iqRpiq AGwey ^ ;zs iBK dh
fposh gqG{ d/ doPB eoe/ oZih
ofjzdh j?.
hir rsu Bojnu Kwq ^ ;zs iB nwo
ihtB d/D tkbk joh dk ;[nkdbk
G'iB ;dk jh yKd/ ofjzd/ jB.

auDwry udre
fefonk
sko d/Dk, gko bzxkT[Dk

auDwry sMg ky udre sg ke


r[o wkor T[FZs/ ubfdnK ;G dk
T[Xko j[zdk j?. wB g[Bhs, gftsq j'
iKdk j?. r[o{ wkor dh r';fN ftu
jh wB[y dk T[Xko j?.

hir jn sgl auDwry sMg ky ] Bey


punIq pivqR mn jnm jnm ky duK
hry ] 1 ] rhwau ] mwrig cly
iqn@I suKu pwieAw ijn@ isau gosit
sy qry ] bUfq Gor AMD kUp mih
qy swDU sMig pwir pry ] 1 ] ijn@ ky
Bwg bfy hY BweI iqn@ swDU sMig muK
jury ] iqn@ kI DUir bWCY inq
nwnku pRBu myrw ikrpw kry
] 2 ] 3 ] 22 ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

106

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 1208
auDwry udre
auDwry sMg ky udre sg ke
punIq pivqR punt pwitr
ijn@ isau gosit jin sio gost
sy qry se tare
bUfq Gor bdat kr
AMD kUp mih ad kp m
swDU sMig muK jury
sd sg mukh jure
iqn@ kI DUir bWCY
tin k tr b h
auDwry ^ sko d/Dk, gko bzxkT[Dk.
auDwry sMg ky ^ r[o{ ;G B{z wkfJnk
d/ n;o s'A puk e/ sko fdzdk j?.
punIq pivqR ^ ;zs iBK Bkb ;zrs
eoB tkb/ wB[y gftso wB tkb/
ns/ T[~u/ ihtB tkb/ pD iKd/
jB.
ijn@ isau gosit ^ fiBQK Bkb ;zs
iBK dk pfjD^yb'D j' iKdk j?, i'
ftuko bJh ;zrs Bkb w/b^fwbkg
eod/ jB.

sy qry ^ T[j ;z;ko ;w[zdo s'A gko


bzx iKd/ jB.
bUfq Gor AMD kUp mih ^ i' wB[y
wkfJnk o{g nzB/Q y{j ftu v[Zp/
ofjzd/ jB T[j th ;kX ;zrs d/
w/b Bkb ;z;ko ;w[zdo s'A gko
bzx iKd/ jB.
swDU sMig muK jury ^ fiBQK d/ Gkr
ikrd/ jB Gkt tvGkr/ jh ;kX
;zrs ftu, ;s^;zrhnK Bkb
fwbd/ jB.
iqn@ kI DUir bWCY ^ w?A T[jBK jh
;s^;zrhnK d/ uoBK dh X{V
wzrdk jK ns/ fJj gqG{ dh fwjo
Bkb jh fwb ;edh j?.

auDyVnw udrn
ikirAw
k`pVy dI sIx KolHxw; mUMhoN gl
AKvwauxw, gl kFwauxw, pqw krnw

tkor ky auDyV lYNdy hn


takor ke udr lde han
rwjw (nweI) irSqydwrIAW ivc duK suK
dy sunyhy dy ky AwauNdw hY[ auh AYnw
qjrbykwr huMdw hY ik g`lW g`lW ivc
Agly dy mn dI Bwvnw ausy dy mUMhoN
kFvw lYNdw hY[ iksy mOky 'qy id`qy s`dy
nwl auh ieh vI pqw kr lYNdw hY ik

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

107

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ikhVw irSqydwr kI tUm gihxw Awid
lY ky Awvygw[ g`lW g`lW ivc kuJ nw
kuJ lY ky Awaux dw sMkyq vI kr idMdw
hY Aqy kih idMdw hY ik irSqydwrIAW qW
lYx dyx nwl ievyN hI cldIAW hn,
ijvyN vwhI jW KyqI krn vwilAW dw hI
zmInW qy kbjw rihMdw hY[

ijhVIAW svwxIAW ies qrHW vI nw


Ku`lx, aunHW nMU 'rwjw jI' dUjy FMgW
nwl tkor ky auDyV lYNdy hn:dyK BweI bIbI! aUN qW ijvyN Agly
dI mrzI huMdI ey Eh krdY pr k`lH
jdoN mYN tuirAw Gr dy g`lW krdy,
suxy sI, kihMdy swirAW, pwisAW qoN
sunyhy Aw gey hn, pr iek rOqy
vwlI kuVI vMnIauN pqw nhIN
AwieAw[ qMU BweI iksy FMg nwl
pqw-suqw iBjvw dyvIN[ vrqidAW

dy swk qy vwhuMidAW dIAW BoAW


huMdIAW hn[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,
271
auDyVnw udrn
tkor ky auDyV lYNdy hn takor ke udr lde
han
vrqidAW dy swk waratdi de sk

vwhuMidAW dIAW BoAW


wdi d p

aun un
gVBKt
T[jBK (eosko d/)

aun kY sMig qU krqI kyl


un k sg t kart kel
T[B e/$eosko d/ ;zr ;G e/b jB.
T[B fpBK$T[; fpBK e'Jh ;KM BjhA
g?Adh. T[B e/ ;zr wB[y wkfjo
pDdk j?. ;G e[M Ikfjo j[zdk j?.
wkB wjs[$ ;ke[ irs[$ fpfX$ewkJh
;G T[B e/ ;zr jB.

Awsw mhlw 5 duquky 9 ] aun kY


sMig qU krqI kyl ] aun kY sMig
hm qum sMig myl ] aun@ kY sMig
qum sBu koaU lorY ] Esu ibnw koaU
muKu nhI jorY ] 1 ] qy bYrwgI
khw smwey ] iqsu ibnu quhI
duhyrI rI ] 1 ] rhwau ] aun@ kY
sMig qU igRh mih mwhir ] aun@ kY
sMig qU hoeI hY jwhir ] aun@ kY
sMig qU rKI ppoil ] Esu ibnw qUM
CutkI roil ] 2 ] aun@ kY sMig
qyrw mwnu mhqu ] aun@ kY sMig qum
swku jgqu ] aun@ kY sMig qyrI sB
ibiD QwtI ] Esu ibnw qUM hoeI hY

108

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

mwtI ] 3 ] Ehu bYrwgI mrY n


jwie ] hukmy bwDw kwr kmwie ]
joiV ivCoVy nwnk Qwip ] ApnI
kudriq jwxY Awip ] 4 ] 31 ]
82 ]
A.g.m.5, 390

hukmy bwDw hukme bd


kwr kmwie kr kme
joiV ivCoVy jor wihore
nwnk Qwip nnak thp
ApnI kudriq apn qudrat

aun un

jwxY Awip jn p

qU krqI kyl t kart kel

aun kY ^ T[jBK d/ (eosko d/).

hm qum sMig myl ham tum sg


mel

qU krqI kyl ^ nkswk d/ Bkb


j[zfdnK j/ d/jh s{z y/YK eodh j?A,
u'i eodh j?A.

sBu koaU lorY sb ko lor


muKu nhI jorY mukh nah jor
qy bYrwgI te brg
khw smwey kah sme
iqsu ibnu tis bin
quhI duhyrI rI tuh duher r
qU igRh mih mwhir t gr m
mhar
qU hoeI hY jwhir t ho h zhar
qU rKI ppoil t rakkh papol
qUM CutkI roil t hutk rol
mrY n jwie mar na je

hm qum sMig myl ^ jo e'Jh, jo


fe;/ Bkb s{z w/b eo ;edh j?A.
sBu koaU lorY ^ fJj ekfJnk,
ihtkswk dh ;zrs ftu ofj e/
eJh soQK d/ u'i swkP/ eodh
ofjzdh j?. ;GBK Bkb w/b fwbkg
pfDnk ofjzdk j?. jo e'Jh s?B{z
fwbDk ukj[zdk j?.
muKu nhI jorY ^ go T[; ihtkswk
s'A fpBK, T[; d/ fwbkg s'A fpBK
s?B{z e'Jh w{zj BjhA bkT[Adk.
qy bYrwgI khw smwey ^ gsk BjhA
brdk T[j ihtkswk s?E'A (ekfJnk
s'A) T[gokw j' e/ feZE/ ubh iKdh
j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

109

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iqsu ibnu quhI duhyrI rI ^ j/
ekfJnk, T[; ihtkswk s'A fpBK s{z
d[yh j' iKdh j?A.
qU igRh mih mwhir ^ fizBh d/o
ekfJnk ihtkswk d/ Bkb j[zdh j?,
T[j f;nkDh ;wMh iKdh j?.
ihtkswk d/ ;zr eoe/ jh ekfJnk
xo ftu tfvnkJh, wkBsk tkbh
j[zdh j?.
qU hoeI hY jwhir ^ ihtkswk d/ ;zr
eoe/ jh jo EK ekfJnk T[ikro
j[zdh j?.
qU rKI ppoil ^ ihtkswk d/ ;zr
eoe/ jh ekfJnk B{z gb'; e/, y[nk
fgnk e/, gkb gb'; e/ oZyhdk j?.
qUM CutkI roil ^ ihtkswk d/ ikD
s'A pknd ekfJnk S[NV j' iKdh
j?, o[b iKdh j?.

ns/ fco fJ; ftZu'A ub/ ikD dh


eko eodk j?.
joiV ivCoVy nwnk Qwip ^ ihtkswk
ns/ ekfJnk B{z gowkswk nkg jh
i'Vdk j?, nkg jh ftS'Vdk j? ns/
fco nkg jh ;Ekfgs eodk j?.
ApnI kudriq jwxY Awip ^ nkgDh
fJ; i'VB^ftS'VB dh nip y/Y
B{z gowkswk nkg jh ikDdk j?.
ihtkswk gowkswk dh nzP j'D
eoe/ ;kB{z T[~uh nt;Ek ftu
oZydh j?. n;hA Bkw o; s'A tKM/
sd jh ofjzd/ jK id''A n;hA d/jh B{z
;G e[M ;wM p?md/ jK. nkswe
o; T[d'A g?dk j[zdk j? id'A n;hA
nkgD/ nzdo fJe nwo t;s{ B{z
nB[Gt eod/ jK.

aunmn unman

mrY n jwie ^ ekfJnk ftZu'A


T[gokw j' e/ s[o ikD tkbk
ihtkswk nkgD/ nkg Bk wodk j?,
Bk izwdk j?.

BKt g[fbzr
T[B ^ T[u, wB ^ fdb. wB T[~uk
ofjD dh nt;Ek, s[ohnk nt;Ek.

hukmy bwDw ^ ihtkswk sK


gowkswk d/ j[ew ftu pZMh j'Jh
j?.

man unman r

kwr kmwie ^ ihtkswk d/ j[ew


ftu pzfBQnk ekfJnk ftu nkT[D

mn aunmn cIrw
Ppd ;[ofs ftu, okr Bkd ft;wkd
ftu r[o{ u/bk ns/ u/bk r[o{ pD iKdk
j?. r[ow[y okr, Bkd, fp;wkd ftu
r[o Ppd ftu bhB j[zdk j?. T[; B{z

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

110

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nBjd X[B ;[Ddh j?. T[;dk wB
T[BwB, T[~uk, ;[Zuk j[zdk j?.

rwg nwd ivsmwd hoie gux gihr


gMBIrw] Sbd surq ilvlIx hoie
Anhd Dun DIrw] jMqRI jMqR
vjwiedw mn aunmn cIrw] vj
vjwid smwie lY gur sbd vzIrw]
AMqrjwmI jwxIAY AMqir giq pIrw]
gur cylw cylw gurU byD hIry hIrw
]8]

vwrW BweI gurdws, 9


aunmn unman
rwg nwd ivsmwd
rg nd wismd
Sbd surq ilvlIx
abad surt livln
jMqRI jMqR vjwiedw
jtri jtr wjid
vj vjwid
waj wjd
AMqrjwmI tarjm
gur cylw gur el
aunmn ^ T[B ^ T{u, wB ^
fdb. wB T[~uk ofjD dh

nt;Ek, s[ohnk nt;Ek.


rwg nwd ivsmwd ^ r[of;y okr
d/ Ppd Bkb j?okB j' e/ r[DK Bkb
rfjo rzGho j' iKdk j?.
Sbd surq ilvlIx ^ r[of;y
Ppd ns/ ;[os d/ o; ftu wrB
j' e/ nBjd X[Bh dh X[B ftu
fNe iKdk j?.
jMqRI jMqR vjwiedw ^ izsqh d/ izsq
tikT[D dh fyu Bkb wB s[ohnk
nt;Ek ftu nk fNedk j?.
vj vjwid ^ r[o Ppd dk tizsoh
r[of;y B{z Ppd X[Bh ftu ;wkn
b?Adk j?.
AMqrjwmI ^ fdbK dhnK ikBD
tkbk, ;G d/ nzdo B{z gq/oB tkbk,
gqG{ gow/Pto. r[o{ B{z nzsoikwh
ikBDk ukjhdk j? i' r[of;y d/
nzdo dh jkbs ns/ ghVk B{z
ikDdk j?.
gur cylw ^ r[o{ u/bk j? ns/ u/bk
r[o{ j?.

T[BwB fJ;dk Bkw, ukj/ nky


b"
unman isd nm, he kh l
fgnko/ op dk Gkt wB ftu Xo e/
f;wod/ ikU sK wB dk c[oBk$GNeDk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

111

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
EZb/ dp iKdh j?, d{o j[zdh j?. Bkw
igD ;z;eko tKr{z wB ftu v{zxk t;
iKdk j?. p[Xh fBowb j' iKdh, T[~uh
j' iKdh j? ns/ fJj T[usk Gkt
T[BwB j? Gkt wB dk nkw ;z;koh
py/fVnK s'A T[~go T[m ikDk j?.

fiT[A fiT[A Xoe/ Gkt gko/ oZp


dk
Bkw f;wod/ ikT[ okDh oki ih `

c[oBk j[zdk ikfJ j/mK Bkw


d/,

Bkw f;Aiodk ikfJ v{zxk nzdo/;


;z;eko fi; EKT[A ofjAd/ nzdo/
v{zxk wB fi; EkT[A t;dk dZf;nk
UE/ fJdQk fBtk; j? j' iKtdk.
gsk B bZr/ J/j ehe{z j'Atdk,
p[fX fBowb j' ikfJ SkJ/
;_ZSsk,^
nzdo oj/ gqGkt n?;k SkfJnk
wkB' ngDk nkg ;[Eok j' frnk
j"bk s/ fBow?b ;[zdo ;'fjDk.
Bkw Bkb fco p[ZfX T[~uh T[~mdh
wB s'A T[~uh j'fJ j? J/ iKtdh.
T[usk dk fJe Gkt nzdo
SkT[Adk,
ikg/ ngDk nkg T[~uk j' frnk.

fJj j? BjhA jzeko, J/ ;[X


T[Zusk,
T[BwB fJ;dk Bkw, ukj/

nky b".

nksw nB[Gt tZb fJ; ;[y


nkfJnK
o[\ nzdo dk, oki ` tXdk
iKtdk.
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,
T[BwB unman
T[BwB fJ;dk Bkw, ukj/ nky b"
unman isd nm, he kh l
c[oBk j[zdk ikfJ j/mK Bkw d/
phurn hd je heth nm de
fJj j? BjhA jzeko, J/ ;[X T[~usk
h nah hkr, e sd uat

fi; dk wB T[BwB (T[Zuk) j?


jisd man unman (u) h
Bkw XkoB tkb/ wB[y dk wB dksk
Gkt d/D dh GktBk oZyD tkbk j[zdk
j?. T[BwB j'D dk Gkt d[BhnK s'A
T[~go T[mDk j?, fBoG? j'Dk j?.
dfpnk ;[efVnk j'fJnk j'Dk BjhA
go fJ; dk Gkt jzeko ftu nk ikDk
th BjhA j? ;r'A nkgD/ nkg ftu y[Ph
y/V/ ftu ofjDk j? ns/ d{finK gqsh
jwdodh s/ fgnko dk otZJhnk
XkoB eoBk j?.

Bkwh g[oy dk wB dksk wB j?,


T[~uk wB j?, T[BwB j?. T[BwB
efjzd/ jB T[~u/ j' rJ/ Bz{, ;' ;'u

112

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ftuko s'A T[~uk y/V/ s/ o;* d/


xo ftu T[~Bs j' frnk j? ;'
T[BwB j?. fi;dk wB T[BwB

;G s'A T[~uk, sK i' j'o fe;/ dk


n;o fJ; T[s/ Bk gt/.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

(T[~uk) j? T[j fe;/ d/ j/m


BjhA brdk, ;ko/ wB irs d/

T[; go nkgDk n;o BjhA gk


;ed/l T[; B/ nkgD/ wB B{z irs
d/ wBK d/ t?o w'j, G?A Gow* d/
n;oK tkb/ wzvb s'A T[~uk eoe/
tkfjr[o{ nekb g[oy d/ i'fs o{g
s/ PotZr wB d/ j/m bkfJnk j?,
T[; go T[~u/ ;fs;zr, ;fsr[o{,
tkfjr[o{ dk nk;ok g?Adk j?, ;'
;dk eb/P ofjs, nwkB dk xo
s/ ;[y dk fNekDk j?. ;' p/Nk `
Bkw dk igDk dpV{ x[;V{ j'D
dk Bkw BjhA s/ Bk jh j?A eVhJ/
j'D dk Bkw j?.Bkw igD tkbk
ns/ ;G s'A T[~uk, go tkfjr[o{ d/
G? s/ fgnko d/ n;o j/mK ofjzdk
j?, fi; dk gqsZy cb j? o; s/
y/V/* dk nzdo tZ;Dk. fijVk pZuh
` ;kvk j? Bk nzdobk, fJj fyfVnk
oj/. g[s
Z ` Nfjfenk oj/ e"b

c[b tKC{ s/ j/m Bk br/ fe;/


j'o d/ fds/ G? d/. Bk jh wB

gZEo j' ikt/,oj/ sK ihT[Adk,


;[oihs, Bow, dqftnk, ;[nkd
ftu, o; ftu, go oj/ T[BwB,

^
T[BwB
unman
fi; dk wB T[BwB (T[~uk) j?
jis d man unman (u) h
T[j fe;/ d/ j/m BjhA brdk
kise de heth nah lagd
Bkw dk igDk dpV{ x[;V{ j'D dk Bkw
BjhA
nm d japn dabr ksr hon d nm
nah
Nfjfenk oj/ e"b c[b tKC{
tki rahe kl phul w
j/m Bk br/ fe;/ j'o d/ fds/ G? d/
heth n lagge kise hor de ditte p de

auphws uphs
BKt g[fbzr
wy"b, jk;k mZmk, jk;/ Bkb, j; e/

auphws kho uphs kaho


id'A ;[X nkT[Adh j?, fgqnk puBK dk
T[gjk; j[zdk j?. fi; soQK e[zG
T[de$g{o/ j[zd/ jB, nzG? nzG fwbktk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

113

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j[zdk j?.

jio kaniko kothr

Ab moro nwcno rho ] lwlu rgIlw


shjy pwieE siqgur bcin lho
] 1 ] rhwau ] kuAwr kMinAw jYsy
sMig shyrI ipRA bcn auphws
kho ] jau suirjnu igRh BIqir
AwieE qb muKu kwij ljo ] 1 ]
ijau kinko koTwrI ciVE kbro
hoq iPro ] jb qy suD Bey hY
bwrih qb qy Qwn iQro ] 2 ] jau
idnu rYin qaU lau bijE mUrq GrI
plo ] bjwvnhwro aUiT isDwirE
qb iPir bwju n BieE ] 3 ]
jYsy kuMB audk pUir AwinE qb
Euhu iBMn idRsto ] khu nwnk kuMBu

kbro hoq iPro


kabro hot phiro

jlY mih fwirE AMBY AMB imlo


]4]

A.g.m.5, 1203
auphws uphs
siqgur bcin lho
satgur baan laho

bwju n BieE bj na po
jYsy kuMB audk pUir AwinE
jse kub udak pr nio
iBMn idRsto pn dristo
kuMBu jlY mih fwirE
kub jal m drio
AMBY AMB imlo ab ab milo
auphws ^ wy"b, jk;k mZmk, jk;/
Bkb, j; e/.
siqgur bcin lho ^ ifrnk;{ B{z
pkjob/ eowK XowK dh T[XV
/ p[D
T[d'A se ofjzdh j? id se T[;B{z
gowkswk BjhA fwbdk. id'A fwb
ikt/ sK fdb fNekD/ br iKdk j?
ns/ g{oB ;fji iK PKsh tos
iKdh j?.

jau suirjnu igRh


j surjan gir

ipRA bcn auphws kho ^ fit/A


ftnkj tkbh e[Vh fi; B{z gsh
ni/ fwfbnk BjhA, nkgDhnK
;j/bhnK Bkb gsh dhnK j; j;
rZbK eodh j?.

ijau kinko koTwrI

jau suirjnu igRh ^ id'A gsh xo

ipRA bcn pria baan

114

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nkT[Adk j?, id'A fwbkg j[zdk j? sK


u[g tos iKdh j?, skV skV rZbK
eoB s'A Pow nkT[Adh j?, Pow
ekoB nkgDk w{zj Ye b?Adh j?.
kinko ^ ;'Bk.
koTwrI ^ e[mkbh.
kbro hoq iPro ^ fit/A ;'Bk e[mkbh
ftu ewbk j'fJnk fcodk j? fst/A
jh iht ;'B/ tKr fsV fsV eodk
j?.
aUiT isDwirE ^ xfVnkb th ;w/A
dh tzv ns/ T[wo d/ r[IoB B{z
dZ;D bJh tZidk ofjzdk j? go
id wB[y dh T[wo w[e ikt/ sK
T[; bJh ;w/A dh tzv th w[e iKdh
j?.
bwju n BieE ^ xfVnkb th T[;
d/ jZE'A fvr e/ u[g j' iKdk j?,
tZiD' ofj iKdk j?.
jYsy kuMB audk pUir AwinE ^ fit/A
dfonk ftZu'A xVk Go e/ pkjo
eZY'.
Euhu iBMn idRsto ^ T[j xVk dfonk
s'A nvok jh fd;dk j?, tyok jh
brdk j?.
kuMBu jlY mih fwirE AMBY AMB imlo ^

go i/ T[; B{z w[V dfonk ftu gk


fdU sK gkDh, gkDh ftu ob iKdk
j? ns/ xVk tyok fd;dk jh
BjhA. fJ;/ soQK jh wB[y joh Bkb
fwb ikt/, T[; Bkb fJe fwe j'
ikt/ sK ;koh GNeDk w[e iKdh
j?.

T[geko upkr

BKt g[fbzr
go;[nkoE, B/eh, GbkJh

s[;h c/o B/eh s/ T[geko eod/


j'
tus pher nek te upkr karde ho
id'A e'Jh w[;hps ftu c;/ pzd/ dh
wdd eodk j?, gqfsgkbk Gkt r[io
p;o eoB ftu ;jkfJsk eodk j? sK
T[;B{z y[Ph fwbdh j?. fJj y[Ph dh
gqkgsh j'o B/ehnK GfbnkJhnK eoB
bJh T[~dw, fjzws g?dk eodh j? ns/
tko tko fJ; soQK d/ ehs/ ekoi
wB[yh wB ftu y[Ph d/ GktK dh g{zih
pDd/ jB fi; Bkb iht B{z E[V d/
nfj;k; s'A S[Nekok fwbdk j? s/ T[;
nzdo'A eq'X, Jhoyk nkfd eb/P d{o
j[zd/ jB.

s[;hA fJe d[yh dh gqfsgkbk eod/


j' sd s[jkv/ ftu y[Ph nkT[Adh j?
s/ c/o j'o B/eh eoB dk T[~dw
nkT[Adk j?. fJj T[~dw j'o y[Ph

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

115

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fbnkT[Adk j?. s[;hA c/o B/eh s/
T[geko eod/ j',c/o s[jkv/ ftu
j'o T[geko bJh T[~dw s/ y[Ph
nkT[Adh j?. fJj T[Zdw s/ y[Ph
dk Gkt nzdo bkj/ dhnK oewK
tkr{z iwQk j'J/rk. s'N/ gZy dh i'
ekb'A s/ jB/ok j?, jN/rk. ;fji/
;fji/ eq'X s/ Jhoyk d/ Gkt
nzdo'A jNDr/.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X
f;zx,
T[geko upkr
s[;hA c/o B/eh s/ T[geko eod/ j'
tus pher nek te upkr karde ho
T[~dw s/ y[Ph dk Gkt
uddam te khu d pv
eq'X s/ Jhoyk d/ Gkt
krd te rkh de pv

aupjMip upjp
fefonk ftP/PD
fdB uVQd/ jh, ;dk, ;t/o/ T[mfdnK
jh

aupjMip drsnu upjp darsan


r[o Ppfd Bkb oZfsnk wB[y T[gizfg
do;B[ eodk j?. r[owfs eoe/ ikg

j[zdk j? ns/ nBjd tki/ tid/ jB.


jT[w/ wko e/ r[oPpfd dh gqkgsh
jz[dh j?.

gauVI mhlw 1 ] rwim nwim icqu


rwpY jw kw ] aupjMip drsnu kIjY
qw kw ] 1 ] rwm n jphu ABwgu
qumwrw ] juig juig dwqw pRBu rwmu
hmwrw ] 1 ] rhwau ] gurmiq rwmu
jpY jnu pUrw ] iqqu Gt Anhq
bwjy qUrw ] 2 ] jo jn rwm Bgiq
hir ipAwir ] sy pRiB rwKy ikrpw
Dwir ] 3 ] ijn kY ihrdY hir hir
soeI ] iqn kw drsu pris suKu
hoeI ] 4 ] srb jIAw mih eyko
rvY ] mnmuiK AhMkwrI iPir jUnI
BvY ] 5 ] so bUJY jo siqguru pwey ]
haumY mwry gur sbdy pwey ] 6 ]
ArD aurD kI sMiD ikau jwnY ]
gurmuiK sMiD imlY mnu mwnY ] 7 ]
hm pwpI inrgux kau guxu krIAY ]
pRB hoie dieAwlu nwnk jn qrIAY
] 8 ] 16 ]
A.g.m.1, 228
aupjMip upjp
icqu rwpY it rp
jphu ABwgu qumwrw japo apg

116

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

tumr
iqqu Gt Anhq tit kt anhat
bwjy qUrw bje tr
pris suKu hoeI pars sukh ho
ArD aurD kI rd rd k
sMiD ikau jwnY sad kio jn

pris suKu hoeI ^ gof; ^ S{j j?,


fiBQK wB[ZyK d/ fjod/ ftu joh dk
Bkw t;dk j? T[jBK d/ sK doPB
eoB Bkb jh ;Z[yK dh gqkgsh j'
iKdh j?.
ArD aurD kI sMiD ikau jwnY ^ j/m
T[~s/, Gkt joh ns/ iht d/ w/b
dh ;wM fet/A nkt/.

mnu mwnY man mn

gurmuiK sMiD imlY mnu mwnY ^ r[o{


d[nkok w/b j't/ sK wB gshidk
j?, fco wB[y dk wB f;woB ftu
br iKdk j?.

aupjMip ^ fdB uVQd/ jh, ;dk,


;t/o/ T[mfdnK jh.

aupijAw upji

gurmuiK sMiD imlY


gurmukh sad mil

icqu rwpY ^ ozfrnk iKdk j?.


jphu ABwgu qumwrw ^ i' r[ow[yK dh
;zrs ftu fwb e/ gow/Po dk
Bkw BjhA igd/ sK fJj ;wM'
T[jBK dh pdfe;wsh j?.
iqqu Gt Anhq bwjy qUrw ^ i'
wB[y r[o{ dh wfs d[nkok
gowkswk dk Bkw igdk j? T[; d/
fjod/ ftu fJe o; brksko
s[owK nkfd d/ tki/ tid/ jB.
s{ok L s[ow, nksw wzvb dh y[Ph
ns/ ;[y B{z nBjd s{ok nkfynk
iKdk j?.

fefonk
g?dk j'fJnk

ijs qy aupijAw jis te upji


fi; eosko s'A T[gidk j? T[;/ eoe/
gfjukD j[zdh j?. gkopqjw gow/Po
d/ fXnkB Bkb, Bkw dh ;kXBk Bkb
efbnkD j[zdk j?. Gqw, G? fpB; iKd/
jB. nzXeko ukBD ftu pdb iKdk
j?. ;fsr[o{ d/ doPBK Bkb ;G d[y
d{o jz[d/ jB. T[; eosko d/ uoDK
ftu, T[; dh PoB ftu, T[; d[y
GziB dh ;/tk ftu wB[y g{o/
nzsoikwh dh e[dos dk oj; ikDdk
j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

117

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ijs qy aupijAw iqsih pCwnu ]


pwrbRhmu prmysru iDAwieAw kusl
Kym hoey kilAwn ] 1 ] rhwau ]
guru pUrw ByitE bf BwgI
AMqrjwmI suGVu sujwnu ] hwQ dyie
rwKy kir Apny bf smrQu
inmwixAw ko mwnu ] 1 ] BRm BY
ibnis gey iKn BIqir AMDkwr
pRgty cwnwxu ] swis swis AwrwDY

nwnku sdw sdw jweIAY kurbwxu ] 2


] 21 ] 107 ] iblwvlu mhlw 5
] dovY Qwv rKy gur sUry ] hlq
plq pwrbRhim svwry kwrj hoey
sgly pUry ] 1 ] rhwau ] hir hir
nwmu jpq suK shjy mjnu hovq
swDU DUry ] Awvx jwx rhy iQiq
pweI jnm mrx ky imty ibsUry
] 1 ] BRm BY qry Cuty BY jm ky
Git Git eyku rihAw BrpUry ]
nwnk srix pirE duK BMjn AMqir
bwhir pyiK hjUry ] 2 ] 22 ]
108 ] iblwvlu mhlw 5 ] drsnu
dyKq doK nsy ] kbhu n hovhu
idRsit Agocr jIA kY sMig bsy
] 1 ] rhwau ] pRIqm pRwn ADwr
suAwmI ] pUir rhy pRB AMqrjwmI
] 1 ] ikAw gux qyry swir sm@wrI

] swis swis pRB quJih icqwrI


] 2 ] ikrpw iniD pRB dIn
dieAwlw ]
jIA
jMq
kI
krhu

pRiqpwlw ] 3 ] AwT phr qyrw

nwmu jnu jwpy ] nwnk pRIiq lweI


pRiB Awpy ] 4 ] 23 ] 109 ]
iblwvlu mhlw 5 ] qnu Dnu jobnu
clq gieAw ] rwm nwm kw Bjnu
n kIno krq ibkwr inis Boru
BieAw ] 1 ] rhwau ] Aink
pRkwr Bojn inq Kwqy muK dMqw Gis
KIn KieAw ] myrI myrI kir kir
mUTau pwp krq nh prI dieAw
] 1 ] mhw ibkwr Gor duK swgr
iqsu mih pRwxI glqu pieAw ]
srin pry nwnk suAwmI kI bwh
pkir pRiB kwiF lieAw ] 2 ]
A.g.m.5, 825
aupijAw upji
pCwnu phn
iDAwieAw tii
kusl Kym kusal khem
kilAwn kalin
bfBwgI badpg

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

118

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AMqrjwmI tarjm

doK nsy dokh nase

suGVu sujwnu sgar sujn

idRsit Agocr drist agoar

smrQu samrath

AMqrjwmI atarjm

inmwixAw ko mwnu nimni ko mn

swir sm@wrI sr smr

BRm BY prm p

icqwrI itr

ibnis bins

ikrpw iniD kirp nd

AMDkwr dkr

pRiqpwlw pritpl

swis swis AwrwDY ss ss rd

qnu tan

Qwv thv

Dnu tn

hlq plq halt palt

jobnu joban

kwrj kraj

ibkwr bikr

suK shjy sukh sje

inis nis

mjnu majan

Boru BieAw pr p

Awvx jwx wan jn

mUTau mth

iQiq thit

Gor duK swgr kr dukh sgar

jnm mrx janam marn

srin sarn

imty ibsUry mite bisre

aupijAw ^ g?dk j'fJnk.

jm jam
duK BMjn dukh pajan

pCwnu ^ wB[y B{z fi; gow/Po B/


g?dk ehsk j?, T[;/ dh jh gSkD
eoBh ukjhdh j? T[;/ Bkb jh ;KM
gkT[Dh ukjhdh j?.

pyiK pekh

iDAwieAw kusl Kym ^ fi; th wB[y

Git Git kt kt

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

119

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
B/ gkopqjw gow/Pto dk Bkw
fXnkfJnk j?, f;wfonk j? T[;d/
nzdo PKsh ;[y nkBzd ns/ y?ohns
;dk jh pD/ ofjzd/ jB.
bf BwgI AMqrjwmI ^ gowkswk i'
jo fJe d/ fdb dhnK ikBD tkbk
j?, i' ;'jDk ns/ f;nkDk j?, T[j
tZv/ GkrK tkb/ ihtK B{z jh fwbdk
j?.
suGVu sujwnu ^ ;'jDk s/ f;nkDk.
smrQu inmwixAw ko mwnu ^ i'
gowkswk ;G skesK dk wkbe j?,
T[j fBwkfDnK B{z nkdo wkD d/D
tkbk j?.
BRm BY ibnis ^ i' wB[y gowkswk
dk Bkw f;wodk j?, T[; d/ ;ko/
vo, ;fjw fJe gb ftu Bk; j'
iKd/ jB.
AMDkwr ^ T[; d/ nzdo'A w'j dk
jBQo
/ k d{o j' e/ nkswe ihtB dk
ukBDk j' iKdk j?.
swis swis AwrwDY ^ T[; gow/Po
B{z jo ;kj Bkb f;woBk ukjhdk
j?.
Qwv ^ jbs gbs, b'e gob'e.
r[o{ B/ b'e gob'e ;tko fdZs/.

hlq plq ^ r[o{ B/ fJj b'e ns/


nrbk ijkB ;'jD/ pDk fdZs/ jB.
kwrj ^ i' wB[y gowkswk dk
Bkw igdk j? T[; d/ ;ko/ ekoi
;|b j' iKd/ jB.
suK shjy ^ i' wB[y gqG{ dk Bkw
igdk j? T[; B{z ;dk ;[y nkBzd
gqkgs j[zdk j?.
mjnu ^ T[; B{z ;kX{ dh uoB X{V
ftu fJPBkB eoBk fwb iKdk j?.
Awvx jwx ^ iht dk iBw woB
w[e iKdk j?.
iQiq ^ fNekT[, gqG{ uoBK ftu
fNekU gqkgs j[zdk j?.
jnm mrx ky imty ibsUry ^ iBw
woB dk r/V, nktkrT[D, iBw
woB d/ ;ko/ M'o/ fuzsktK d{o j'
iKdhnK jB.
BRm BY ^ i' wB[y r[o{ dh PoB nk
e/ gqG{ dk Bkw igdk j? T[j ;ko/
vo GowK s'A gko bzx iKdk j?.
jm ^ iwd{sK pko/ ;ko/ vo w[e
iKd/ jB.
Git Git ^ iht B{z gowkswk
jo/e ;oho ftu ftnkge fd;dk
j?.

120

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

duK BMjn ^ wB[y B{z ;ko/ d[ZyK dk


BkP eoB tkb/ gqG{ dh PoB ftu
ofjDk ukjhdk j?.
pyiK ^ gqG{ jw/Pk nzdo pkjo, jo
EK, nzr ;zr t/ydk, t;dk j?.
doK nsy ^ gqG{ d/ doPB eoB Bkb
jh iht d/ ;ko/ d'P, gkg, B[e;
d{o j' iKd/ jB.
idRsit Agocr ^ gowkswk jw/Pk
fwjo eo/ T[j ed/ th BIo s'A
T[jb/ Bk j't/ s/ ;dk jh fizd d/
Bkb t;dk oj/, fJj' nodk;
eoBh ukjhdh j?.
AMqrjwmI ^ gowkswk i' ;G d/
nzdo dhnK ikBD tkbk j?. T[j
;G d/ fdbK ftu ftnkge j?.
swir sm@wrI ^ gowkswk p/nzs
r[DK dk wkbe j?. T[; d/ fejV/
fejV/ r[D u/s/ eoe/ T[; dk
f;woB eoK, nkgD/ fjod/ ftu
t;ktK.
icqwrI ^ gowkswk w/o/ T[~s/
fwjo eo sK i' w?A jo ;kj Bkb
s?B{z :kd eodk ojK.
ikrpw iniD ^ feogk d/ yIkB/.
pRiqpwlw ^ gkbDk eoB tkbk.

gowkswk ;G ihtK dh gkbDk


eoB tkbk j?.
qnu Dnu jobnu ^ ;oho, XB, itkBh
iKfdnK iKfdnK ub/ jh iKd/ jB,
phs iKd/ jB. go w'j ftu
rbskB wB[y B{z fJj gqshs jh
BjhA j[zdk ns/ fJj Bk gqshs j'Dk
jh w'j dh gqpbsk j?.
ibkwr inis Boru BieAw ^
p[okJhnK, wkV/ ezw eofdnK oks
s'A fdB j' frnk Gkt T[wo bzx
rJh ns/ w"s dk ;wK nk frnk
go w'j ftu c;/ wB[y B/
gowkswk dk GiB BjhA ehsk.
mUTau ^ b[ZfNnk ikDk, mZfrnk
ikDk.
ibkwr Gor duK swgr ^ fJj ;z;ko
pj[s tZv/ ftekoK dk ns/ Gko/
d[ZyK dk ;w[zdo j? fi; ftu wB[y
rofenk ofjzdk j?.
srin ^ i' wB[y gqG{ dh PoB ftu
nk iKd/ jB, T[j wkbe gqG{ T[;
wB[y B{z pkj'A cV e/ ;z;ko ;w[zdo
ftZu'A pkjo eY b?Adk j?. r[o{ d/
fwbD Bkb jh jo soQK dh oZfynk
j[zdh j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

121

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 290

aupjI upj
fefonk
g?dk j'Jh

aupjI upj

aupjI pRIiq pRym rsu cwau

pRym rsu cwau prem ras o

upj prt prem ras o

iehI suAwau eh suo

r[o gqhfs d/ T[giD Bkb r[ow[y d/


B/sq r[o doPB eod/ jB. gqG{
py;zd dhB dfJnkb Bkb w/b j[zdk
j?.

nyqRhu pyiK netro pekh

aupjI pRIiq pRym rsu cwau ] mn


qn AMqir iehI suAwau ] nyqRhu
pyiK drsu suKu hoie ] mnu ibgsY

swD crn Doie ] Bgq jnw kY min


qin rMgu ] ibrlw koaU pwvY sMgu ]
eyk bsqu dIjY kir mieAw ] gur
pRswid nwmu jip lieAw ] qw kI
aupmw khI n jwie ] nwnk rihAw
srb smwie ] 6 ] pRB bKsMd
dIn dieAwl ] Bgiq vCl sdw
ikrpwl ] AnwQ nwQ goibMd
gupwl ] srb Gtw krq pRiqpwl
] Awid purK kwrx krqwr ]
Bgq jnw ky pRwn ADwr ] jo jo jpY
su hoie punIq ] Bgiq Bwie lwvY
mn hIq ] hm inrgunIAwr nIc
Ajwn ] nwnk qumrI srin purK
Bgvwn ] 7 ]

drsu suKu hoie dars sukh hoe


pRB bKsMd prb bakhsd
dIn dieAwl dn dl
Bgiq vCl pgat wahal
sdw ikrpwl sad kirpl
AnwQ nwQ anth nth
goibMd gupwl gobd gupl
srb Gtw sarb kt
krq pRiqpwl kart pritpl
Awid purK d purkh
kwrx krqwr kran kartr
su hoie punIq so hoe punt
lwvY mn hIq lw man ht
aupjI ^ g?dk j'Jh.

122

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

pRm
y rsu cwau ^ fi; d/ wB ftu
gowkswk bJh fgnko g?dk j' iKdk
j? ns/ fgnko dk o; ns/ ukn
ftef;s j' iKdk j?, T[; d/ wB ns/
sB ftu th fJjh bkG j?.
iehI suAwau ^ fJj' gq:'iB ;h.
sB ns/ wB ftu fJj' ;[nkoE,
fJjh fJZSk, ykfjP ofjzdh j? fe
w?B{z Bkw dh dks jh gqkgs j't/.
nyqRhu pyiK drsu suKu hoie ^ wB[y B{z
fJjBK nZyK d[nkok r[o{ dk doPB
eoe/ jh ;[y fwbdk j?.
pRB bKsMd ^ j/ pyPDjko gqG{.
dIn dieAwl ^ j/ rohpK T[~s/
dfJnk eoB tkb/ fdnkb{ gqG{.
Bgiq vCl ^ Grsh dk fgnkokl
fi; B{z Grsh GkT[Adh j?.
sdw ikrpwl ^ ;dk jh feogk
eoB tkb/, dfJnk eoB tkb/.
AnwQ nwQ ^ j/ :shwK d/ wkbe.
goibMd gupwl ^ wkbe, gkbDk
eoB
tkbk,
irs
gkbe,
gkopqjw.
srb Gtw krq pRiqpwl ^
gowkswk jh ;ko/ ;ohoK dh gkbDk
eoB tkbk j?.

Awid purK ^ ;kfonK d/ w[Y ns/


;kfonK ftu ftnkge gqG{.
kwrx krqwr ^ j/ irs d/ w{b, j/
eosko.
su hoie punIq ^ i' th gowkswk dk
Bkw igdk j? T[j gftZso j' iKdk
j?.
lwvY mn hIq ^ i' wB[y Grsh Gkt
Bkb wB dk fgnko bkT[Adk j?, i'
igD tkbk wB[y Grsh Gkt Bkb
nkgD/ wB ftu fjs bkT[Adk j?
Gkt wB d/ fgnko ;fjs gqG{ dk
Bkw igdk j?.

T[gih upj

fefonk
;[MDk, gsk bZrDk, ;'Mh j'Dk
fJe fdB r[o{ nzrd d/t ih B{z
nfj;k; j'fJnk fe T[jBK dk r[o{
pkpk BkBe ;zg{oB gow/;o o{g jh
j?. wB ftu r[o{ BkBe d/ iBw pko/
ikBD dh fJZSk T[sgzB j'Jh ns/ fJj
ikBD dh T[s;[esk bZrh ojh. eZse
wjhB/ d/ fgSb/ gZy B{z pkbk ;zX{ iN
r[o{ nzrd ih d/ doPB eoB
nkfJnk ;h. r[o{ nzrd S[fgnk
ofjzdk ;h. pkb/ ;zX{ d/ wB ftu
bkb;k ofjzdh fe ed'A r[o{ gqrN j'D
ns/ T[j T[jBK d/ doPB eo ;e/.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

123

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pkb/ ;zX{ B{z ;[BD ftu nkfJnk ;h
fe r[o{ BkBe fJe sqfjD yZsoh B{z
r[o{ Ekg fojk j? ns/ T[;dk Bkw
nzrd j? go gsk BjhA ;h br fojk
fe T[j feZE/ S[fgnk p?mk j?.

fJe fdB r[o{ nzrd d/t ih


T[gih i' w/ok r[o{ pkpk BkBe
g{oB nkjk T[; ns/ gow/;o
ftfu G/d[ eS[ Bkjk. d/yk w/o/
r[o{ iBw fe; oT[; bhsk
nkjk. fJj fustBh j'fJ
ojh. ese wkj fgSb/ gy
pkbk ;zX{ iN/Nk r[o{ nzrd d/
do;B nkfJnk ;k. r[o{
nzrd Sfgnk ofjzdk ;h.
pkb/ ;zX{ B{z fJj ukj j'fJ ojh
i' r[o{ gorN[ j't/ sK do;B
eohJ/. pkb/ ;zX{ ;[fDnk r[o{
BkBe fJe yso/N/ B{z Ekg
ufbnk j?. fs;dk Bkt nzrd
fsj[D Ek fs;B{z Ekg ufbnk
j?. go ikDh dk Bkjh fejV/
EkT[ Sfg p?mk j?.
GkJh pkbk iBw ;kyh,

T[gih upj
g{oB nkjk pran h

G/d[ eS[ pd kah


fe; oT[; bhsk nkjk kis rs lt
h
fgSb/ gy pihle pakh
nzrd d/ do;B nkfJnk ;k
gad de darsan i s
Sfgnk ofjzdk hapi rd
Ekg ufbnk thp ali
ikDh dk Bkjh jn d nh
Sfg p?mk hap bth

aupjY upj
fefonk
izwDk, g?dk j'Dk

aupjY ibnsY upj bins


T[gi?$fpB;? d/ d[tzd ftu ir[ ;kro[
sfonk iKdk j?. fit/A T[j oydk j?,
r[ow[y T[;/ soQK jh ofjzdk j? ns/
d[y$;[y d/ d[tzd s'A gko j' iKdk j?.

Awsw mhlw 1 ] kwcI gwgir dyh


duhylI aupjY ibnsY duKu pweI ]
iehu jgu swgru duqru ikau qrIAY
ibnu hir gur pwir n pweI ] 1 ]
quJ ibnu Avru n koeI myry ipAwry
quJ ibnu Avru n koie hry ] srbI

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

124

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
rMgI rUpI qUh
M Y iqsu bKsy ijsu ndir
kry ] 1 ] rhwau ] swsu burI Gir
vwsu n dyvY ipr isau imlx n dyie
burI ] sKI swjnI ky hau crn
sryvau hir gur ikrpw qy ndir DrI
] 2 ] Awpu bIcwir mwir mnu
dyiKAw qum sw mIqu n Avru koeI ]

ijau qUM rwKih iqv hI rhxw duKu


suKu dyvih krih soeI ] 3 ]
Awsw mnsw doaU ibnwsq iqRhu gux
Aws inrws BeI ] qurIAwvsQw

gurmuiK pweIAY sMq sBw kI Et lhI


] 4 ] igAwn iDAwn sgly siB
jp qp ijsu hir ihrdY AlK
AByvw ] nwnk rwm nwim mnu rwqw
gurmiq
pwey
shj
syvw
] 5 ] 22 ]
A.g.m.1, 355
aupjY upj
kwcI gwgir k ggar
dyh duhylI d duhel

iehu jgu swgru duqru jag sgar dutar


quJ ibnu Avru n koie hry
tj bin awar na koe hare
ijau qUM rwKih jio t rkh

iqv hI rhxw tiv h rn


duKu suKu dyvih krih soeI
dukh sukh dew kar so
Awsw mnsw s mans
doaU ibnwsq do binst
iqRhu gux tr gun
Aws inrws BeI s nirs pa
AlK AByvw a'lakh apw
aupjY ^ izwDk, g?dk j'Dk.
kwcI gwgir ^ d/j o{g rkro eZuh
j? ns/ ftekoK eoe/ d[yh j?.
iehu jgu swgru duqru ^ fJj irs
fJe n?;k ;w[zdo j? fi; s'A gko
bzxDk pj[s n"yk j?. gowkswk d/
nk;o/ s'A fpBK fJ; B{z gko BjhA
ehsk ik ;edk.
quJ ibnu Avru n koie hry ^ w/ok
s?E'A fpBK j'o e'Jh nk;ok BjhAl
s?E'A fpBK w/ok e'Jh BjhA.
ijau qUM rwKih ^ ;kB{z ihtK B{z fi;
jkbs ftu oydk j?.
iqv hI rhxw ^ T[;/ jkbs ftu jh
n;hA ofjzd/ jK.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

125

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
duKu suKu dyvih krih soeI ^ d[y th
T[j jh fdzdk j?, ;[y Gh T[j jh
fdzdk j?. i' e[M gowkswk eodk
j? T[jh j[zdk j?.
Awsw mnsw ^ joh B/ feogk
fdqPNh ehsh ns/ w/oh T[whd ns/
fJZSk d't/A d{o j' rJhnK.
doaU ibnwsq ^ nk; ns/ bkb;k
(wkfJnk tkbh) d't/A r[o{ dh PoB
fgnK jh fwNdhnK jB.
iqRhu gux ^ wkfJnk d/ fszB r[D
(oi', sw', ;s').
Aws inrws BeI ^ r[o{ dh f;Zfynk
d[nkok fszB r[DK tkbh wkfJnk
dhnK nk;K s'A fBob/g ofj
;ehdk j?.
AlK AByvw ^ fi; d/ fjod/ ftu
nby ns/ nG/d joh t; frnk j?
T[; B{z ;ko/ frnkB, fXnkB ns/
;G ig, sg gqkgs j' iKd/ jB.
gqG{ dk f;woB (fszBK r[DK tkbh
wkfJnk tb'A i' o[ektN g?dk j[zdh
j?, T[; B{z d{o eoe/) ;fji
d[nkok eoBk ukjhdk j?. n?;/ r[o{
dh wfs T[~s/ s[fonK wB gqG{ d/
Bkw ftu ozfrnk iKdk j? ns/
nv'b nt;Ek ftu fNe iKdk j?.

T[gZdqt upadrav
BKt g[fbzr
fpgsk, w[;hpsl T{Xw, dzrk
r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ ;; wksk
;GokJh bkj"o ftu p?m/ r[o{ ;kfjp
s/ T[jBK d/ gfotko pko/ jw/PK fuzss
ofjzd/ ;B. T[jBK B{z jw/PK fJj
tfjw Gkt wB dk vo ofjzdk ;h fe
i' nBzdg[o jb ub j'Jh j?, GkiV
gJh j? Gkt T[~E'A T[ikVk j' frnk,
fes/ e'Jh j'o Jh T{Xw Bk wu ikt/.
go fJj rb ;'u d/ x/o/ s'A th pkjo
ojh ;h fe nZyK d/ d[bko/ Gkt
;kfjpIkd/ th fJ; soQK bVkJh ftu
eN^tY e/ Pjhd j' ikDr/.

wB tfjw sK eodk ;h fe fJj

GkiV i' gJh j?, j'o T[gZdqt


Bk eo/, go fJj rb fdb B/ ed/

BjhA ;'uh ;h fe r[o{ e/ d[bko/,


nZyK d/ sko/ g[oIk g[oIk eZN e/
w?dkB izr ftu Pjhdh dh f;ow"o
gdth gk ikDr/ no ;uyzv tk;h
pZuh dk nZXk y/Vk ;[zRk eo

ikDr/.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

T[gZdqt u'padrav

126

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fJj GkiV i' gJh j?

pjar jo pa h
j'o T[gZdqt Bk eo/ hor u'padrav n
kare

jWdy] v`qn praupkwr noN kr pwr


vsWdy] myrI KlhuM mOjVy gurisK
hMFWdy] msqk lgy swD ryxu vf
Bwg ijnw dy ]17]
vwrW BweI gurdws, 9

nZXk y/Vk ;[zRk eo ikDr/

dd kher s kar jnge

aupdys updes
BKt g[fbzr
f;Zfynk, B;hjs, fjs dh rb

gur aupdys gur updes


r[o{ d/ T[gd/P ftu Xow;kb pDdh
j?, r[og[op j[zd/ jB. Ppd ;[os
ftu ehosB j[zdk j?.

pihly gur aupdys dy isK pYrIN


pwey] swD sMgiq kr Drmswl
isK syvw lwey] Bwie Bgiq BY syNvdy
gurpurb krwey] Sbd suriq ilv
kIrqn sc myil imlwey] gurmuK
mwrg sc dw sc pwr lGwey] sc
imlY sicAwr noN iml Awp gvwey
]17] isr aucw nIvyN crx isr
pYrIn pWdy] mUMh AKIN nk kMn hQ
dyh Bwr aucWdy] sB ichn Cf
pUjIAn kaux krm kmWdy]
gursrxI swDsMgqI inq cl cl

aupdys updes
swD sMgiq sd sgat
Drmswl trmsl
gurpurb gurpurb
kIrqn krtan
gurmuK mwrg gurmukh mrag
isr aucw sir u
nIvyN crx nwe arn
isr pYrIn pWdy sir prn pde
sB ichn Cf pUjIAn
sb ehan had pjan
gursrxI gursarn
v`qn praupkwr wattan parupkr
aupdys ^ f;Zfynk, B;hjs, fjs
dh rb.
swD sMgiq ^ ;kXBk eoB tkb/
;zsK Bkb ;zrs eoB s'A Gkt,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

127

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJeZm/ j'D dk Gkt, Gb/ g[oPK dk
fJeZm. gfjbK r[o T[gd/P fdzdk
j? s/ f;y r[o{ d/ uoBhA br e/
r[o T[gd/P dh uzrh soQK ;zGkb
eodk j?. ;fsr[o{ ih B/ ;kX
;zrs d/ w/b fwbkg bJh
XowPkbk ekfJw ehsh.
Drmswl ^ Xow dh EK, fiZE/
ehosB, GiB pzdrh j[zdh j't/,
fiZE/ r[o{ rqzE ;kfjp ih dk gqekP
j't/ ns/ f;y wo:kdk nB[;ko
T[gk;Bk jz[dh j't/.
gurpurb ^ T[j fsT[jko fi; dk
;pzX r[o{ Bkb j?, r[o{ Bkb
;pzfXs fdB. r[of;y gq/w Grsh
ns/ ndp ;fseko B{z ;kjwD/ oy
e/ ;/tk th eodk j? ns/ r[og[op
th wBkT[Adk j?.
kIrqn ^ i; rkfJB eoBk,
tkfjr[o{ dh T[;sfs dk rkfJB
eoBk. f;y Xow ftu ;qh r[o{
rqzE ;kfjp ih ns/ gqwkfDe
pkDhnK dk okr d[nkok rkfJB
eoBk.
gurmuK mwrg ^ ;u d/ nk;o/ tkbk
wkor, r[o{ B{z ;Bw[y wzB e/ T[; dh
nkfrnk nB[;ko ihtB p;o eoB
tkbk o;sk. r[ow[yK dk wkor jh

;u d/ nk;o/ tkbk j? ns/ ;u, ;Zuk


nk;ok pD e/ f;y B{z ;z;ko ;w[zdo
s'A gko bzxkT[Adk j?.
isr aucw ^ f;o T[~uk j[zdk j?.
nIvyN crx ^ g?o Bht/A j[zd/ jB
isr pYrIn pWdy ^ go jw/Pk f;o
BhtK j' e/ g?oK T[~s/ jh g?Adk j?.
sB ichn Cf pUjIAn ^ ;ko/ nzrK
B{z Sv e/ g?o jh nkgDh g{ik
eokT[Ad/ jB. g?o n?;k fejVk
eow eod/ jB fi; eoe/ fJjBK
dh g{ik j[zdh j?.
gursrxI ^ r[o{ dh PoD ftu ns/
;kX ;zrfs ftu fJjh g?o jo o'I
ub e/ iKd/ jB.
v`qn praupkwr ^ fJjh uoD tsB
bJh iK fe;/ j'o goT[geko bJh
id'A th, fiZXo th iKd/ jB sK ezw
g{ok eoe/ jh w[Vd/ jB.

suin aupdysu Bey mn inrml


sun updes pae man nirmal
r[o T[gd/; Bkb wB fBowb j[zdk j?.
eosko dh feogk Bkb fwfbnk ;[y
poB BjhA ehsk ik ;edk. wB[y
ntr[Dh j?. gqG{ dh feogk Bkb
ntr[D$fBor[D dk d[tzd d{o j' iKdk

128

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

j?. ;zs ;zr ftu, gqG{ ;zr ftu jT[w?


d{o j[zdh j?, wB fBowb j[zdk j?.
fBwkDk wB[y ;fsr[o dh PoB ftu
ig, sg, ;ziw ftu ihtB fpskT[Adk
j?.

pRB myry Eie bYrwgI iqAwgI ] hau


ieku iKnu iqsu ibnu rih n skau
pRIiq hmwrI lwgI ] 1 ] rhwau ]
aun kY sMig moih pRBu iciq AwvY sMq
pRswid moih jwgI ] suin aupdysu
Bey mn inrml gun gwey rMig
rWgI ] 1 ] iehu mnu dyie kIey sMq
mIqw ikpwl Bey bfBwgI ] mhw
suKu pwieAw brin n swkau rynu
nwnk jn pwgI ] 2 ] 1 ] 5 ]
mlwr mhlw 5 ] mweI moih pRIqmu
dyhu imlweI ] sgl shylI suK Bir
sUqI ijh Gir lwlu bsweI ] 1 ]
rhwau ] moih Avgn pRBu sdw
dieAwlw moih inrguin ikAw
cqurweI ] krau brwbir jo ipRA
sMig rwqI ieh haumY kI FITweI
] 1 ] BeI inmwxI srin iek
qwkI gur siqgur purK suKdweI ]
eyk inmK mih myrw sBu duKu kwitAw
suiK
rYin
ibhweI
nwnk
]2]2]6]

A.g.m.5, 1267
aupdysu updes
bYrwgI iqAwgI brg tig
sMq pRswid moih jwgI st prasd mohe
jg
rMig rWgI rg rg
brin n swkau barn na sk
suK Bir sUqI sukh pr st
ijh Gir lwlu bsweI
je kr ll bs
moih Avgn mohe awgan
moih inrguin ikAw cqurweI
mohe nirgun ki atur
haumY kI FITweI
hm k tth
BeI inmwxI pa nimn
srin iek qwkI sarn ik tk
suiK rYin ibhweI sukh rn bih
aupdysu ^ B;hjs, f;Zfynk.
bYrwgI iqAwgI ^ p?okrh ^
t?okrtkB, gq/wh ^ fsnkrh wkfJnk
d/ w'j s'A pu/ j'J/. gqG{ d/ i'
fgnko/ p?okrh^fsnkrh ;zs iB

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

129

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
(r[o{ ih) jB, T[jBK s'A fpBK iht
ofj BjhA ;edk.
sMq pRswid moih jwgI ^ ;zs iBK
dh feogk Bkb w?B{z wkfJnk d/ w'j
dh BhAd ftZu'A ikr nk rJh j?. w?A
frnkB ftu ikfrnk jK.
rMig rWgI ^ joh d/ fwbD bJh
T[; d/ fgnko/ r[o{^;zs Bkb
fgnko gkT[Dk g?Adk j? ns/ fco
gqG{ d/ gq/w ftu ozrhi e/ wB[y
gqG{ d/ r[D rkT[D br g?Ad/ jB.
brin n swkau ^ ;zs iBK dh
feogk Bkb w?A fJsBk wjkB
nkBzd gqkgs ehsk j? fe w?A T[; B{z
fpnkB BjhA eo ;edk.
suK Bir sUqI ijh Gir lwlu bsweI ^
fiBQK ;zs iB ;j/bhnK d/ fjod/
xo ftu ;'jDk gqG{ nk t;dk j?
T[j ;kohnK ;j/bhnK nkswe
nkBzd ftu wrB ofjzdhnK jB.

haumY kI FITweI ^ go w?A pokpoh


T[jBK dh eodh jK i' fgnko/ Bkb
oZshnK j'JhnK jB. fJj w/oh
jT[w? dh YhmskJh j?.
BeI inmwxI srin iek qwkI ^ j[D
w?A wkD Sv fdZsk j?. w?A f;oc
;[ydks/ r[o{ ;fsr[o g[oy dh
PoB se bJh j?.
suiK rYin ibhweI ^ r[o{ B/ ny d/
c'o fizB/ ;w/A ftu jh w/ok ;kok
d[y eN fdZsk j? ns/ j[D w/oh ;[y
Bkb oks phs rJh j?. nkokw
ftu fIzdrh bzx ojh j?.

aupdysu hmwrI giq


updes hamr gat

moih Avgn ^ w/o/ ftu fBo/ n"r[D


jB, fco th T[j gqG{ ;dk
dfJnktkB ofjzdk j?.

gkopqjw d/ fXnkT[D ftu jh r[o


T[gd/P j?. fJ;/ ftu ikg j?. ;j;k
T[sodk j?. T{D/ Go iKd/ jB. ;kX
;zrs dh, GrsK dh ;/tk ftu iBw
woB d/ d[y eZN/ iKd/ jB. eoD
ekoD ;woZE nkg eosko ;/te dh
;/tk gotkB eodk j? s/ ;fji dh
nt;Ek ftu r[ow[y fB;fuzs j' iKdk
j?.

moih inrguin ikAw cqurweI ^ w?A


r[D^jhD ftu e'Jh nfijh
f;nkDg BjhA fe T[; gqG{ B{z fwb
;eK.

bilhwrI gurdyv crn ] jw kY sMig


pwrbRhmu iDAweIAY aupdysu hmwrI
giq krn ] 1 ] rhwau ] dUK rog
BY sgl ibnwsy jo AwvY hir sMq

130

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

srn ] Awip jpY Avrh nwmu jpwvY


vf smrQ qwrn qrn ] 1 ] jw
ko mMqR auqwrY shsw aUxy kau suBr
Brn ] hir dwsn kI AwigAw
mwnq qy nwhI Puin grB prn
] 2 ] Bgqn kI thl kmwvq
gwvq duK kwty qw ky jnm mrn ]
jw kau BieE ikpwlu bITulw iqin
hir hir Ajr jrn ] 3 ] hir
rsih AGwny shij smwny muK qy
nwhI jwq brn ] gur pRswid nwnk
sMqoKy nwmu pRBU jip jip auDrn
]4]
A.g.m.5, 1206
aupdysu updes
vf smrQ qwrn qrn
wad samrath tran tarn
auqwrY shsw utr ss
aUxy kau ne k
suBr Brn subar prn
nwhI Puin nh fun
grB prn grb parn
Ajr jrn ajar jarn
hir rsih AGwny har ras agne

shij smwny sj smne


jip auDrn jap udran
aupdysu ^ f;Zfynk, B;hjs.
vf smrQ qwrn qrn ^ r[o{ dh
feogk Bkb joh Bkb w/b j[zdk j?,
i' wB[y gowkswk dh PoB g?Adk
j?, T[j wB[y tZvh ;woZEk tkb/
gowkswk dk, ;G B{z ;z;ko ;w[zdo
s'A gko bzxkT[D tkb/ gowkswk dk
Bkw nkg th igdk j? ns/ j'oBK
s'A th igkT[Adk j?.
auqwrY shsw aUxy kau suBr Brn ^
r[o{ d/ T[gd/P Bkb ;ko/ vo ;fjw
d{o j' iKd/ jB, r[o{ dh feogk
Bkb nkswe ihtB s'A ;ZyD/ wB[y
BZe' Be Go iKd/ jB.
nwhI Puin grB prn ^ i' wB[y
gowkswk dh oIk ftu okIh
ofjzd/ jB T[j c/o i{BK ftu BjhA
g?Ad/. T[jBK dk iBw woB dk r/V
w[e iKdk j?.
Ajr jrn ^ r[o{ dh fwjo Bkb
fi; wB[y T[~s/ wkfJnk s'A fBob/g
gqG{ dfJnktkB j[d
z k j? T[; wB[y B/
nio, Iok^ofjs (;dk itkB

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

131

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ofjD tkb/) gowkswk B{z nkgD/
fjod/ ftu t;k fbnk j?.
hir rsih AGwny shij smwny ^ i'
wB[y r[o{ dh feogk Bkb gowkswk
d/ Bkw o; Bkb oi iKd/ jB T[jBK
d/ ;ko/ d[y d{o j' iKd/ jB ns/ T[j
gow ;[y gqkgs eod/ jB.
jip auDrn ^ i' wB[y gqG{ dk Bkw
ig e/ ;zs'yh ihtB tkb/ j' iKd/
jB T[j wB[y gqG{ dk Bkw ig e/
;z;ko ;zw[do s'A gko bzx iKd/
jB.

pwr lGwey] lihr qrMg n


ivAwpeI mwXw ivc audws rhwey]
gurmuK suK Pl sihj smwey ]18]
vwrW BweI gurdws, 12
aupdyS updes
jMmx mrnhu jman marn
swD sMgq scKMf vswey
sd sgat sakhd wse
gurmuK Sbd surq ilvlwey
gurmukh sabad surt livle

aupdyS kr swD sMgq scKMf


vswey

APl sPl cMdn mihkwey


afal safal dan mke

updes kar sd sgat sakhd

mwXw ivc audws rhwey


my wi uds rahe

wse
goT[gekoh d/ T[gd/P Bkb ;kX ;zrs
fwbdh j?. ;uyzv ftu tk;k j[zdk
j?. r[ow[y r[o{ Ppd ftu ;[os
bkT[Adk j?.

jMmx mrnhu bwhry praupkwrI jg


ivc Awey] Bwau Bgiq aupdyS kr
swD sMgq scKMf vswey] mwn
srovr prmhMs gurmuK Sbd surq
ilvlwey] cMdn vws vxwspiq
APl sPl cMdn mihkwey]
Bvjl AMdr boihQY hoie prvwr su

sihj smwey sj sme


aupdyS ^ f;Zfynk, B;hjs.
jMmx mrnhu ^ izwD woB s'A pkjo
j' e/ goT[gekoh g[oP jh irs
ftu nkJ/ jB.
swD sMgq scKMf vswey ^ r[ow[yK
B/ gq/w Grsh dk T[gd/P fdqVQ eoB
bJh ;kX ;zrs o{g ;uyzv EK
ekfJw ehsh j?.
gurmuK Sbd surq ilvlwey

132

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

r[ow[y wkB ;o'to (e?bkP gops


d/ B/V/ fwZm/ ns/ fBowb ib dh
tZvh Mhb j?, fiE/ jz; ns/ gow
jz; ofjzd/ jB ns/ r[opkDh ftu
wkB ;o'to s'A Gkt ;fs;zr j?)
fty/ gow jz; (uko gqeko d/
;zfBnk;hnK ftZu'A ;G s'A ;q/Pm
wzB/ rJ/ ;zfBnk;h Gkt ;zs) tKr
Ppd ftu ;[osh B{z i'Vdk j?.
APl sPl cMdn mihkwey ^ uzdB
d/ B/V/ t;D tkbh pB;gsh Gkt/A
|b tkbh j't/ ns/ Gkt/A |b s'A
pr?o, i' th o[y fpqy j?, ;G uzdB
dh ;[rzXh tkbk j' iKdk j?.
mwXw ivc audws rhwey ^ ;z;ko
ftu
ofjzd/ j'J/ r[ow[yK dh ;zrs s''A
pr?o bfjo sozr (ekw, eq'X,
b'G, w'j ns/ jzeko) BjhA
ftnkgd/, T[j wkfJnk Gkt ;z;ko
ftu ofjzd/ j'J/ T[; s'A fBob/g
ofjzd/ jB.
sihj smwey ^ r[ow[y jw/Pk ;fji
ftu bhB ofjzdk j?.

J/ekro BjhA eod/


;r'A fyzvkn fdzd/ jB. nkw ;Zu/ ;[Zu/
nkdwh tb'A fdZsh B;hjs wfjI ykbh
ftuko BjhA j[zd/ ;r'A T[;d/ nkgD/
nB[Gt ns/ nzso nkswk ftZu'A fdZsk
frnk fJe soQK dk dkB j[zdk j?. wB
dk fNekT[ nfGnk;h Pesh Bkb g?dk
j[zdk j? ns/ fJekrosk ftu jh ;[y
ns/ pb fwbdk j?.

id'A nzdo'A pkjo'A ;ob s/ ;Zu/


nkdwh fe;/ B{z ;[wZs d/Ad/ jB sK
T[j fBoh wZfs BjhA j[zdh, T[jBK
dh nksw ;s:k Bkb dkB
j[zdh j?. T[jBK B{z ;[Gkt j[zdk j?
J/ekrq ofjD dk s/ fJ; soQK d/
bzw/ thuko tkb/ T[gd/P eoB
ftu fyzvkT[ j[zdk j?. ;[os
J/ekrqsk ftu ;[yh, pbtkB s/
fBowb ofjzdh j?. fyzvkT[ ftu
e[S pb xNdk s/ X{V fijh
Gk;dh j?, go nfGnk;h wB
nkgDh f;woB Pesh Bkb c/o
nkgD/ nzdob/ fNekT[ ftu ub/
iKd/ jB.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

bzw/ thuko tkb/ T[gd/P


lme wr wle updes

T[gd/P updes

fe;/ goukoe tb'A ;[DkJ/ bzwhnK


bzwhnK thukoK tkb/ T[gd/P wB B{z

bzw/ thuko tkb/ T[gd/P

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

133

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
lme wr wle updes
nkswk ;s:k Bkb dkB j[zdh j?
tm saty nl dn hd h
fyzvkT[ ftu e[S pb xNdk
khdo wi kuh bal ktd

aupdyS AvyS updes awes


;fsr[o d/ T[gd/P Bkb r[ow[y
ofjok; eodk j?. GowK eowK d/
b/y w/N e/ nb/y ftu ftuodk j?.
r[o Ppd dh ir wr i's irdh j?
ns/ jT[w? dk Bk; j[zdk j?.

gur aupdyS AvyS kr pYrIN pY


rihrws krMdy] crn srn msqk
Drn Crn ryx muK iqlk suhMdy]
Brm krm dw lyK myt lyp AlyK
vsyK bxMdy] jg mg joq audoq kr
sUrj cMd n AlK pujMdy] haumYN
grb invwrkY swD sMgq sc myl
imldy] swD sMgq pUrn bRhm crn
kvl pUjw prcMdy] suK sMgq kr
Bvr vsMdy ]7]
vwrW BweI gurdws, 6
aupdyS updes
rihrws rrs

Brm krm dw lyK


prm karm d lekh
jg mg joq audoq
jag mag jot udot
haumYN grb invwrkY
hm garb niwrk
aupdyS ^ f;Zfynk, B;hjs, fjs
dh rb.
rihrws ^ f;ZXk o;sk, oj[ ohs,
wo:kdk, T[j sohek iK o;sk
fi; T[~s/ s[fonK nkswe bkG
j't/. i' r[ow[y jB, T[j r[o{
T[gd//P ftu t; e/ Gkt r[o{ d/
T[gd/P B{z wB ftu t;k e/ g?ohA
g?Ad/ jB ns/ fJ;/ oj[ ohs B{z
eod/ jB.
Brm krm dw lyK ^ r[o{ uoDK
ftu ikD ekoD GowK eowK d/
b/y fwN iKd/ jB.
jg mg joq audoq ^ fiE/ bZyK uzd
ns/ ;{oi BjhA g[i ;ed/, T[~E/
fjod/ ftu gqG{ dh i's gqrN j[zdh
j?.
haumYN grb invwrkY ^ jT[w? ns/
jzeko B{z
fwNk e/ ;kX ;zrs d/ w/b Bkb jh

134

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

;Zu/ gqG[{ B{z fwfbnk ik ;edk j?


feT[Afe ;kX ;zrs ftu jh nekb
g[oy dk tk;k j?.

T[gfBPd upniad

BKt g[fbzr
nfijh ft~fdnk j? fijVh r[o{ d/ B/V/
uzrh soQK iK Grsh Gkt Bkb p?m e/
f;Zyh iKdh j?.

T[gfBPd Ppd ;z;feqs GkPk d/

w{b Xks{ Pd* Bkb T[g* ns/


fB* d' T[g;or i'V e/ pDdk j?.
Pd* Xks{ eJh noEK ftu tosh
iKdh j?. gZSwh ftdtkB Pd*
Xks{ dk noE p?mDk* b?Ad/ jB.
T[g* T[g;or B/V/* dk noE
fdzdk j? ns/ fB* T[g;or uzrh
soQK* d/ Gkt tk;s/ tofsnk iKdk
j?. fJ; soQK T[gfBPd fJe
nfijh ft~fdnk j? fijVh r[o{ d/
B/V/ uzrh soQK iK Grsh Gkt Bkb
p?m e/ f;Zyh iKdh j?.
Gkosh gozgok nB[;ko Pd* Xks{
d/ fszB j'o noE wzB/ rJ/ jB L
gfjbk noE ftPoD* iK
ftBkP* fejk frnk j?, fJ; dk
Gkt fJj j? fe T[gfBPd ftZfdnk
g{oh soQK wB[y d/ nfrnkB dk
ftBkP eo fdzdh j?. d{ik noE

rsh* j?. rsh* fJe gk;/


w[esh* dk noE fdzdh j? ns/ d{i/
gk;/ frnkB* dk noE fdzdh j?.
fJ; soQK Pd* Xks{ dk noE
rsh* j'D Bkb T[gfBPd Ppd
fJe nfijh ftZfdnk dk ;{ue j?
fi; Bkb ftnesh gow rsh*
B{z gqkgs eo ;edk j? ns/ gow
frnkB dh i:'sh dk nkgD/ fus
ftu nB[Gt eo ;edk j?. Pd*
Xks{ dk shik noE nt;kdB*
iK nzs* j[zdk j?. fJ; noE d/
nB[;ko T[gfBPd T[; ftZfdnk dh
ftnkfynk eod/ jB fi; Bkb
ftnesh d/ iBw woB d/ ueo
dk nzs j' iKdk j?.
T[gfBPdK ftu nksw^ft~fdnk
iK pqjw^ft~fdnk d/ :EkoE o{g
dh ftnkfynk gqkgs j[zdh j?. fJ;
bJh
T[gfBPdK
B{z
Gkosh
nfXnkswtkd dk w{b nkXko
wzfBnk iKdk j?. ;kXkoB s"o *s/
t/d d/ uko Gkr wzB/ rJ/ jB,
fiBQK B{z ;zfjsk Gkr*, pqkjwD
Gkr*, nkoD:e Gkr* ns/
T[gfBPd Gkr* fejk iKdk j?.
;zfjsk Gkr ftu wzsoK dk ;zrqfj
gqkgs j[zdk j?, pqkjwD Gkr
eow^eKv dh ftnkfynk eodk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

135

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?, nkoD:e Gkr T[gk;Bk eKv
Bkb ;zpzfXs j? ns/ T[gfBPd Gkr
frnkB^ eKv dk ftPb/PD
eodk j?. fJ; soQK T[gfBPdK B{z
t/dK dk nzfsw Gkr j'D eoe/
t/dKs* fejk iKdk j?. jkbK fe
t/dKs doPB T[gfBPdK s'A tZyok
gqkgs j[zdk j?.
T[gfBPdK dh ;zfynk pko/ e'Jh
gZek fBoDk BjhA ehsk ik ;edk.
nZi^ebQ d' ;" d/ B/V/ T[gfBPd
fwbd/ jB go Pzeokukohnk B/
frnkoK T[gfBPdK *s/ nkgDk
GkP: fbfynk j?.
T[gfBPdK ftu eJh oj~;kswe
sZsK ns/ ftfPnK dk toDB gqkgs
j[zdk j?. T[jBK ftu'A nkswk,
pqjw, JhPto, g[oP, iht,
gqfeqsh, ouBk nkfd gqXkB ss
ns/ ftP/ jB. fJ; s'A fJbktk
T[gfBPdK ftu eJh ftZfdnktK dk
toDB th ehsk frnk j? ns/
fJjBK ftZfdnktK dk ;zpzX
fInkdkso nfXnksw ss Bkb jh
j?.
T[gfBPdK
dh
GkPk
gqshekswe j?. Grtd rhsk
B{z T[gfBPdK dk jh ;ko fejk
iKdk j?.
nkw s"o *s/ frnkoK gqXkB

T[gfBPd wzB/ iKd/ jB.


(gqXkB T[gfBPd, okwdk; fBokekoh)
T[gfBPd upniad
ftZfdnk widi
ftPoD wiran
nfrnkB agin
rsh gat
gow rsh parm gat
nt;kdB awsdan
nksw ftZfdnk tam widdi
pqjw ftZfdnk brm widdi
nfXnkswtkd aditamwd
;zfjsk Gkr shit pg
pqkjwD Gkr brman pg
nkoD:e Gkr ranyak pg
T[gfBPd Gkr upnid pg
eow^eKv karm kd
T[gk;Bk eKv upsn kd
frnkB^eKv gin kd
t/dKs vedt

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

136

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
GkP: pya
ojZ;kswe rahasstamak
nkswk tm
pqjw brm
JhPto war
g[oP pur
iht jw
gqfeqsh prakrit
ouBk ran
gqshekswe pratktmak
Grtd rhsk pgwad gt

JhP T[gfBPd upniad


BKt g[fbzr

fJ; dk ;zpX
z P[eb :i[o t/d
Bkb j?. fJ; ftu e[b 18 wzsq jB
ns/ PKsh gkm UA g{oDwdL* j?.
JhP irs ftu ftnkge j?. ;G
iV u/sB ftu T[j j?. w'j Sv e/
G'r eo', go d"bs dk b'G Sv e/.
i' wkBt ;G ihtK B{z nksw d/
ftu t/ydk j? ns/ ;G ihtK ftu
;dk nksw B{z t/ydk j? T[j fxoDk
s'A tZyok j[d
z k j?. id'A frnkBh

nksw B{z jh ;G ihtK dk o{g t/ydk


j? sK fJe sZs d/ doPB okjhA w'j
P'e BjhA j[d
z k. nft~fdnk dh
T[gk;Bk eoB tkbk ftnesh
nzXeko ftu iKdk j? ns/
ft~fdnk ftu os ofjD tkbk
ftnesh T[; s'A th fInkdk
nzXeko ftu iKdk j?. (9^11)
nfrnkB dh T[gk;Bk eoB tkbk
ftnesh nfrnkB d/ nzXeko B{z jh
gqkgs eodk j? ns/ frnkB ftu
os ofjD tkbk ftnesh e'o/
frnkB ftu nk;es j' iKdk j?
ns/ nk;esh T[; d/ pzXB dk
ekoB pDdh j?, fJ; eoe/ T[j th
nzXeko ftu jh iKdk j?. go
ftZfdnk ns/ nftZfdnk dk c+ fJe'
fijk BjhA j[d
z k. nftZfdnk d/
nkXko *s/ ftnesh ;z;ko ftu
iBw b?Adk j? ns/ ftZfdnk okjhA
nwo j' ;edk j?. fJ; eoe/
;z;ko ftu iBw b?D s'A pknd
wB[y
B{z
;Zuh^ftZfdnk
iK
nksw^ft~fdnk gqkgs eoBh
ukjhdh j?. nksw frnkB Bkb jh
{ h
ftnesh pqjw frnkB dh nB[Gs
eo ;edk j?.
JhP T[gfBPd upniad

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

137

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
P[eb ukal

em T[gfBPd kath upnid

:i[o t/d yajur ved

BKt g[fbzr

PKshgkm t pth

PKshgkm s'A fJbktk fJ; ftu d'


nfXnkfJ jB. gfjb/ nfXnkfJ
ftu 3 t~bhnK jB ns/ d{i/
nfXnkfJ ftu 6 tZbhnK jB.
fJ; ftu tkiPqt; d/ g[Zso
Bfue/sk dh eEk j?. :w ns/
Bfue/sk dk ;ztkd fJ; dk w[y
ftPk j?. fJ; dk ;zpzX P[eb
:i[o t/d Bkb j?.
:woki ns/ Bfue/sk d/ ;ztkd
o{g ftu pqjw ft~fdnk dk
toDB ehsk frnk j?. toDB dh
P?bh pVh jh ;[p'X ns/ ;ob j?.
Grtd rhsk ftu fJ; d/ eJh
wzsoK dk fes/ j{^p^j{ ns/ fes/
GktkoE o{g ftu T[b/y j?.
Bfue/sk id d/ydk j? fe :r
;zgzB j'D T[gozs T[;d/ fgsk
p[ZYhnK ns/ fpwko rT{nK sK
pqkjwDK B{z dkB ftu d/ oj/ jB
go d[Xko{ rT{nK T[; tk;s/ oy
oj/ jB sK T[;B{z uzrk BjhA
brdk. T[j nkgD/ fgsk ih B{z
g[ZSdk j? ^ fgsk ih s[;hA w?B{z fe;
B{z dkB ftu d/t'r/< eJh tko fJj
gqPB g[ZSD *s/ fgsk fyM e/ efj
fdzd/ jB ^ w?A s?B{z w"s B{z dkB

JhP
irs jagt
ftnkge wipak
w'j m
G'r pg
ihtK jw
nksw tam
fxoDk krn
frnkBh gin
doPB daran
nftZfdnk a'widdi
T[gk;Bk upsn
nzXeko adkr
ftZfdnk widdi
os rat
nk;es sakt
nksw^ftZfdnk tam widdi
nB[G{sh anupt

138

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

d/tKrk. fJj ;[D e/ Bfue/sk f;ZXk


:woki d/ d[nko *s/ gjz[u iKdk
j?. fszB fdB brksko T[j G[Zyk
fgnk;k ofj e/ :woki dh T[vhe
eodk j?. fszB fdB wro'A id
:woki tkg; nkT[Ad/ jB sK T[j
fszBK fdBK d/ T[gtk; d/ pdb/
fszB to fdzd/ jB.
Bfue/sk B/ fijV/ fszB to wzr/,
T[jBK dh soshp th pVh ndG[s
j?. Bfue/sk B/ i' gfjbk to
wzfrnk T[j ;h ^ fgsk tk;s/
PKsh. d{;o/ to okjhA T[;B/
;tor b'e dh gqkgsh dk ;kXB
nrBh ftfrnkB dh wzr ehsh.
shi/
to
ftu
T[;
B/
nksw^doPB dh wzr ehsh.
:woki B/ T[; B{z soQK soQK d/
bkbu fdZs/ ns/ pV/ wBw'je
;pIpkr fdykJ/ go Bfue/sk B/
nksw^nzfwqs jh wzfrnk.
wip{o j' e/ :woki B{z fJj to
th d/Dk jh fgnk.
em T[gfBPd kath upnid
tZbhnK wall
tkiPqt; wjrawas
Bfue/sk naiket

:w yam
P[eb :i[o t/d ukal yajur ved
:woki yamrj
pqjw ftZfdnk brm widdi
Grtd rhsk pgwad gt
PKsh t
;tor b'e swarg lok
nrBh ftfrnkB agn wigin
nksw doPB tam daran
nksw nzfwqs tam mrit

e/B T[gfBPd ken upnid


BKt g[fbzr

fJ; T[gfBPd dk ;zpzX ;kw t/d


dh stbeko Pkyk Bkb j?. fJ; d/
uko yzv jB. PKsh gkm s'A fJbktk
uko yzvK ftu eqwkB[;ko 8, 5, 12,
9 wzsq jB. gq/oe d/t B{z ikDB dh
fifrnk;k fJ; dk ftPk j?.
fJ; T[gfBPd ftu fJj ;gPN
ehsk frnk j? fe tke, wB,
ueP{, Pq'sq ns/ gqkD ftu fijVh
p'bD, wBB eoB, t/yD, ;[DB
ns/ ihT{D dh Pesh j?, T[jh
pqjw j? ns/ T[j pqjw BjhA j?

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

139

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fi; dh b'e g{ik eod/ jB. fJ;/
T[gfBPd d/ d{i/ Gkr ftu
gqshekswe Yzr Bkb fJj dZf;nk
frnk j? fe gqfeqsh dh nrBh,
tk:{ nkfd sZsK ftu fi; Pesh
dk nB[Gt j[zdk j?, T[j pqjw dk
jh o{g j? ns/ pqjw jh wBB eoB
:'r j?. fijVk fJj wzBdk j? fe
w?A ikDdk jK* T[j E'VQk ikDdk j?.
pqjw B/ d/tfsnK tk;s/ fis
gqkgs ehsh. pqjw dh fis Bkb
d/tfsnK dk wkD tfXnk. T[jBK
B/ ;'funk fe ^ fJj ;kvh jh
fis j?, fJj ;kvh jh wfjwk j?.@
pqjw d/tfsnK d/ fJ; Gkt B{z ikD
frnk ns/ T[jBK d/ ;kjwD/ gqrN
j'fJnk go d/ts/ T[;B{z ;wM Bk
;e/. T[j nkg; ftu ;'uD bZr/
fe fJj :eP e"D j?< nrBh
ns/ tk:{ d/tsk B{z fJj nfj;k;
eok d/D wro'A fe T[jBK dh
nkgDh e'Jh Pesh BjhA j? sK
fJzdo B/ th :sB ehsk fe gsk
eo ;e/ fe T[j :eP e"D j?< id'A
fJzdo T[; d/ B/V/ nkfJnk sK
:eP rkfJp j' frnk. T[;/ t/b/
nekP ftZu pVh P'Gk tkbh T[wk
d/th gqrN j'Jh. fJzdo B/ T[; B{z
:eP pko/ g[ZfSnk sK T[j p'bh,

fJj pqjw ;h, pqjw dh fJ; fis


Bkb s[jkvk wkD tfXnk j?.@
pqjw B{z :eP d/ o{g ftu t/yD d/
ekoB nrBh, tk:{ ns/ fJzdo d{i/
d/tfsnK s'A T[~sw wzB/ iKd/ jB.
e/B T[gfBPd ken upnid
T[gfBPd upnid
;kw t/d sm ved
stbeko twalkr
gq/oe d/t prerak dev
fifrnk;k jigis
tke wk
wB man
ueP{ ak
Pq'sq rotra
gqkD prn
p'bD bolan
wBB manan
t/yD wekhan
;[DB sunan
ihT{D jn
pqjw brm
gqfeqsh prakrit

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

140

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nrBh agn
tk:{ way
:eP yak
fJzdo dar
T[wk d/th um dev

gqPB T[gfBPd pran upnid


BKt g[fbzr

fJ; T[gfBPd dk ftPk God_ki


nkfd
S/
fifrnk;{nK
tb'A
fgZgbkd foPh s'A pqjw pko/
;G e[S ikDB dh fJZSk j?. fJ;
ftu e[b 6 gqPBK pko/ uouk j?.
fJj gqPB jB L gqik dh T[sg~sh
feZE'A j[zdh j?< fezB/ d/tsk gqik B{z
XkoB eod/ jB< fejV/ fJ; B{z
gqqekfPs eod/ jB, fJjBK ftu'A
fejVk ;q/Pm j?< fJj gqkD feZE'A
g?dk j[zdk j?, fe; soQK fJ; ;oho
ftu nkT[Adk j?. nkgDk ftGkr
eoe/ fJj fet/A ofjzdk j?, fe; d/
d[nkok fJj ;oho s'A pkjo
nkT[Adk j?, pkjo d/ irs B{z fJj
fet/A XkoB eodk j? ns/
nfXnkswe sZsK B{z th fet/A
XkoB eodk j?< fJ; g[oy ftu
e"D ;"Ad/ jBl e"D fJ; ftu

ikrd/ jB, fJj d/t e"D j?


fijVk ;[gfBnK B{z t/ydk j?l
fe; B{z ;[y j[zdk j? ns/ fe; ftu

;ko/ gqkD ofjzd/ jB< wB[ZyK ftu'A


fejVk woB t/b/ se Unzeko dk
fXnkB eodk j?, T[j T[; fXnkB
d/ gqGkt Bkb fejV/ b'e B{z gqkgs
eodk j?< ;'bK ebK tkbk
g[oP e"D j?< fJ; T[gfBPd dk
;zpzX nEot t/d Bkb j?.
gqPB T[gfBPd pran upnid
God_ki prdwj
fgZgbkd foPh pipld ri
pqjw brm
gqik praj
T[sgZsh utpat
gqqekfPs prakt
gqkD prn
nfXnkswe aditmak
g[oy purkh
;"Ad/ sde
ikrd/ jgde
;[gfBnK supni

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

141

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;[y sukh
Unzeko okr
;'bK ebK sol kal
nEot t/d a'tharv ved

w[zve T[gfBPd mdak upnid


BKt g[fbzr

fJ; T[gfBPd dk ;zpzX nEot


t/d Bkb j?. PKsh gkm s'A fJbktk
fJ; ftu fszB w[zve jB ns/ jo
w[zve ftu d' yzv jB. T[gfBPd
eh j[zdk j?< fJj dZ;D s'A pknd
rqzE d/ nozG ftu jh rqzE ftu
tofDs ftZfdnk dh nkuko:

gozgok

fdZsh rJh j?. dZf;nk frnk j? fe


fJj ftZfdnk pqjwk ih B/ nkgD/
tZv/ g[Zso nEotk B{z fdZsh.
nEotk B/ fJj pqjw^ftZfdnk
nzrh B{z fdZsh. nzrh B/ fJj
ftZfdnk Gkodtki ;stj B{z
gqdkB
ehsh.
Gkodtki
B/
nzrhok B{z fJj ftZfdnk gqdkB
ehsh. P"fBe B/ nzrhokj d/ e'b
ik e/ g[ZfSnk, GrtB` fe; B{z
ikD fbnk ikt/ sK fJj ;G e[M
ikD fbnk iKdk j?. T[;B/ T[~so

fdZsk, d' ftZfdnktK ikBD :'r


jB ^ gok ns/ ngok.@ gok
dk Gkt j? gow nksw
ftZfdnk ns/ ngok dk noE j?
Xow, nXow d/ ;kXB ns/ T[jBK
d/ c+ Bkb ;zpzX oZyD tkbh
ftZfdnk. fJjBK ftu for t/d,
:i[o t/d, ;kw t/d, nEot
t/d, fPePk, ebg, ftnkeoB,
fBo[es, Szd ns/ i:'fsP ^
fJj ngok j? ns/ fi; Bkb T[;
nePo gowkswk dk frnkB
j[zdk j?, T[j gok j?.
w[zve T[gfBPd mdak upnid
nEot t/d a'tharv ved
w[zve mdak
yzv khd
nkuko: gozgok ri prpar
pqjwk brm
nEotk a'tharv
pqjw^ftZfdnk brm widdi
nzrh g
Gkodtki prdwj
;stj satwah

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

142

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nzrhok gr
P"fBe nik
gok par
ngok apr
gow nksw ftZfdnk parm tam
widdi
fort/d rig ved
:i[ot/d yajur ved
;kwt/d sm ved
nEott/d a'tharv ved
fPePk ik
ebg kalp
ftnkeoB wikarn
fBo[es nirukt
Szd hd
i:'fsP jyoti
nePo akar

wKv{e: mdkay
BKt g[fbzr

fJ; T[gfBPd dk ;zpzX nEot


t/d Bkb j?. fJ; ftu e[b pkoK
wzso jB ns/ Uw pko/ uouk j?.

Uw nyo jh ;G e[M j?, T[; dh


ftnkfynk j? fe G{s, toswkB ns/
Gfty ;G Unzeko jh j?. fJj
;G e[M pqjw j?, fJj nkswk pqjw
j?. nkswk d/ uko gkd jB ^
t?P_kBo Bkw tkbk gfjbk gkd j?.
fJj ikrqs ;EkB tkbk j?, pkjo
p[ZXh tkbk j?, ;s nzrK tkbk j?,
fiBQK B{z fd:{b'e, ;{oi, tk:{,
nkekP, nrBh, ekb ns/
fgqEth fejk ik ;edk j? iK fiBQK
B{z wZEk, nZyK, gqkD, d/j, wX
Gkr, g?o ns/ w{zj fejk ik ;edk
j?. fJj T[B
~ h w{j
z K tkbk j? fiBQK B{z
gzi frnkB fJzdohnK, gzi
eow fJzdohnK, gzi gqkD ns/
uko soQK d/ nzsjeoB wzfBnk
ik ;edk j? ns/ fJj ;E{b
gdkoEK dk G'r eoB tkbk j?.
s?i; Bkw tkbk d{ik gkd j?. fJj
;[gB ;EkB tkbk j?, fJj nzso
p[ZXh tkbk j?, ;s nzrK tkbk j?,
T[~Bh w{j
z K tkbk j? ns/ ;{yw
tk;BktK dk G'r eodk j?. shik
gkd gqkfrn j?. T[; nt;Ek ftu
fJj ;[Zsk j'fJnk fe;/ gdkoE
dh fJZSk BjhA eodk ns/ Bk fe;/
;[gB/ B{z t/ydk j?. T[; nt;Ek B{z

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

143

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

;[P[gsh fejk iKdk j?. fJj

;[Pg
[ sh ;EkB tkbk j?. ;G Bkb
fJe o{g j' iKdk j?.gqfrnkBxB
j?, nkBzdw: j?, nkBzd dk G'r
eoB tkbk j? ns/ u/sBk w{j
z tkbk
j?. fJj ;ot/Po
_ j?, fJj ;ot~r
j?, fJj nzso:kwh j?, fJj ;ko/
irs dk ekoB j? ns/ fJ; s'A jh
;ko/ u/sB ns/ nu/sB G{sK dh
T[sgsh ns/ BkP j[d
z k j?.
T[; dk fijVk u"Ek gkd j? T[j Bk
nzsop[ZXh tkbk j?, Bk pkjop[X
Z h
tkbk j? ns/ Bk jh d'jK p[X
Z hnK
tkbk j?. Bk gqfrnkBxB j?, Bk
gqfrnk j? s/ Bk ngqfrn j?. T[j
nfdqPN j?, fttjko s'A goQK j?,
geV s'A goQK j?, bePD ofjs j?,
ftuko s'A goQK j?, Ppd^ frnkB
s'A goQK j?, fJe nkswk d/ ftuko
dk ;ko j?, ;ko/ irso{gh gqgzu
s'A goQK j?, PKs j?, fPt j? ns/
nd_s
? j?. T[jh nkswk j? ns/
T[jh ikDB:'r j?.
fJ; soQK fJ; nkswk dh s[bBk
nZyoK d/ nB[;ko Unzeko dhnK
wksoktK Bkb ehsh iKdh j?
feT[Afe gkd jh wksok j? ns/
wksok jh gkd jB fijV/ fe
neko, T[eko ns/ weko jB.

Unzeko nkswk jh j?. fijVk


T[gk;e fJ; oj; B{z ikDdk j?,
T[j nkswk d[nkok nkswk ftu
;dk bJh gqt/P eo iKdk j?.
wKv{e: mdkay
nEot t/d a'tharv ved
Uw om
Unzeko okr
gkd pd
ikrqs ;EkB jgrat sthn
pkjo p[ZXh bhar bdd
;s sat
fd:{b'e diylok
;{oi sraj
tk:{ wy
nkekP k
nrBh agn
ekb kl
fgqEth prithw
wZEk matth
nZyK akkh
gqkD prn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

144

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d/j de

nfdqPN adrit

wX Gkr md pg

fttjko wiwhr

T[~Bh w{zjK unn mh

bePD lakan

frnkB fJzdohnK gin indr

Ppd frnkB abad gin

eow fJzdohnK karm indr

irso{gh gqgzu jagtrp prap

gqkD prn

PKs t

nzsjeoB tkarn

fPt iv

uko r

nd_?s adwt

s?i; tjas

nkswk tm

;[gB ;EkB supan sthn


nzso p[ZXh tar bdd

aupmw upm

gqkfrn prgia

BKt fJ;sohfbzr
wfjwk, tfvnkJh

;[Zsk j'fJnk sutt hoi

aupmw jwq upm jt

;[P[gsh suupt

T[; eosko dh T[gwk$f;|s ;kbkj


ftu gqG uoB ewb ngko j?. jfo
Bkw o;Bk ejB$ wb gkg ebwb
djB dk fto'X j?. fJ; T[gwk ftu
;zs T[Xkfo j?. fBowb ohs j?. fJs
T{s wB[y v'bdk BjhA. d[y$dod dk
fBtko j[zdk j?. ib Eb wjhnb j[zd/
jB.

gqfrnkBxB praginkan
nkBzdw: ndmay
;ot/P_o sarwewar
;otZr sarwag
nzso:kwh tarym
gqfrnk pragi
T[sgsh utpat
BkP n

aupmw jwq n khI myry pRB kI

aupmw jwq n khI ] qij Awn


srix ghI ] 1 ] rhwau ] pRB

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

145

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

crn kml Apwr ] hau jwau sd


bilhwr ] min pRIiq lwgI qwih ]

qij Awn kqih n jwih ] 1 ] hir


nwm rsnw khn ] ml pwp klml
dhn ] ciV nwv sMq auDwir ] BY
qry swgr pwir ] 2 ] min foir
pRym prIiq ] ieh sMq inrml
rIiq ] qij gey pwp ibkwr ]
hir imly pRB inrMkwr ] 3 ] pRB
pyKIAY ibsmwd ] ciK And pUrn
swd ] nh folIAY ieq aUq ] pRB
bsy hir hir cIq ] 4 ] iqn@
nwih nrk invwsu ] inq ismir
pRB guxqwsu ] qy jmu n pyKih nYn
] suin mohy Anhq bYn ] 5 ] hir
srix sUr gupwl ] pRB Bgq vis

dieAwl ] hir ingm lhih n Byv


] inq krih muin jn syv ] 6 ]
duK dIn drd invwr ] jw kI mhw
ibKVI kwr ] qw kI imiq n jwnY
koie ] jil Qil mhIAil soie
] 7 ] kir bMdnw lK bwr ] Qik
pirE pRB drbwr ] pRB krhu swDU
DUir ] nwnk mnsw pUir
]8]1]
A.g.m.5, 837

aupmw upm
jwq jt
srix ghI sarn gah
crn kml Apwr arn kamal apr
sd bilhwr sad balihr
rsnw rasn
klml dhn kalmal dhan
sMq auDwir st udr
BY qry p tare
swgr pwir sgar pr
inrml rIiq nirmal rt
pwp ibkwr pp bikr
pRB pyKIAY ibsmwd
prb pekh bismd
ciK And akh and
ieq aUq it t
hir cIq har t
nrk invwsu nark niws
pRB guxqwsu prb gunts
pyKih nYn pekh nn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

146

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Anhq bYn anhat bn
ingm nigm
drd invwr dard niwr
ibKVI kwr bikhr kr
jil Qil mhIAil jal thal mhal
bMdnw bdn
aupmw ^ wfjwk, tfvnkJh.
jwq ^ fpnkB, gqG{ gowkswk dh
tfvnkJh fpnkB BjhA ehsh ik
;edh.
srix ghI ^ j'o ;G e[M Sv e/
n;hA joh dh PoB geVh j?.
crn kml Apwr ^ p/nzs gqG{ d/
uoB ewbK s'A w?A e[opkB iKdk
jK.
sd bilhwr ^ ;dk e[opkB.
rsnw ^ ihG, ihG Bkb joh dk
Bkw igDk ukjhdk j?.
klml dhn ^ ihG Bkb joh Bkw
igDk gkgK ns/ d'PK dh w?b B{z X'
fdzdk j?.
sMq auDwir ^ wB[y B{z joh Bkw
T[ukoB eoB tkbh ;zs^iBK dh

p/Vh ftu uVQ e/ nkgD/ nkg dk


T[Xko eoBk ukjhdk j?.
BY qry swgr pwir ^ ;zsK dh p/Vh
Gkt joh f;woB T[~s/ uVQ e/ so
;ed/ jK ns/ G? ;kro$vokT[D/
;z;ko ;w[zdo s'A gko j' ikJhdk
j?.
inrml rIiq ^ nkgD/ wB ftu
gqG{
d/
bJh
gq/w
dh
v'oh$sko$brksko fbt br ikDh,
fgnko bJh brB g?dk eoBh jh
;zs iBK dk gftZso sohek j?.
pwp ibkwr ^ i' wB[y fJ; brB
B{z nkgD/ nzdo g?dk eod/ jB,
T[j ;ko/ jh gkgK ns/ ftekoK dk
;kE Sv iKd/ jB.
pRB pyKIAY ibsmwd ^ joh B{z d/y
e/ j?okB$ w;s j' rJ/.
ciK And ^ g{oB nBzd d/ ;[nkd
uy e/ jh gqG{ dk doPB eo
;ehdk j?.
ieq aUq ^ J/E/ T[E/, fe;/ irk th
n;hA BjhA v'bd/. fco b'e gob'e
ftu th GNeDk BjhA j[zdh.
hir cIq ^ feT[Afe fco nzso
nkswk ftu gqG{ jh gqG{ t;dk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

147

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nrk invwsu ^ i/ r[DK d/ yIkB/,
gqG{ dk f;woB eoe/ T[; B{z
nkgD/ fjod/ ftu t;k bJhJ/ sK
f|o nzs ;w/A BoeK ftu fBtk;
BjhA fwbdk.
pRB guxqwsu ^ r[DK dk GKvk$yIkBk
joh.
pyKih nYn ^ T[j iw B{z nZyhA BjhA
t/yd/. w"s tkb/ gk;/ BjhA iKd/
feT[Afe T[j joh dh nBjd pkDh
;[D e/ w'j/ iKd/ jB Gkt w;s j'
iKd/ jB.
Anhq bYn ^ nBjd iK nBkjd
Ppd Gkt nksw wzvb dk ;zrhs
i' fpBK tikJ/ tidk j?. i' ezBK
dk ftPk BjhA, e/tb nzdo
fJekrosk ftu nB[Gt eohdk j?,
nkswe nkBzd dh ;zrhse Peb.
ingm ^ t/d.
drd invwr ^ gowkswk dhBK
nBkEK d/ d[y d{o eoB tkbk j?.
ibKVI kwr ^ T[; dh eko (;/tk)
pVh n"yh j?.
jil Qil mhIAil ^ ;w[zdo ftu,
Xosh T[~s/ ns/ fgqEth, nekP d/
ftu ;G EK T[j' joh jh Gog{o
j?.

bMdnw ^ gqG{ d/ dopko ftu Ee


e/, GNe e/ nk fgnk jK ns/ bZyK
tkoh Bw;eko eodk jK.

aUVY aupmw qw kI kIjY


r upm t k kj
T{V/ d/ Bkb T[gwk dk ;zebg j? ns/
fJ; ;koh pkDh ftu r[ow[yh fbZgh
d/ ;ko/ nZyoK Bkb r[o{, tkfjr[o{ dh
T[gwk dh ;kXBk dZ;h j?. CzC? Bkb
jT[w? ns/ frnkB dk fto'X dZf;nk
j?. ee? Bkb wkfJnk ns/ fBob/g d/
;zebg B{z T[bhfenk j?. yy? Bkb
y[zdeko nkbw[ d/ pzXfB dk fIeo
ehsk j?. rr? dh s[e ftu eosko
dh ouBk dh ;kXBk j?. fet/A
eosko B/ GKv/ xV/ ns/ nkth B{z
;kfink. xx? Bkb ;/te dh xkb
tb fJPkok j?. uu? Bkb uko t/dK
dh ftnkfynk j?. SS? dh gzesh
ftu irs dh SkfJnk B{z T[bhfenk
j?. GowK ns/ eowK dk fto'X ns/
w/b dZf;nk j?. ii? Bkb uT[ok;h
by i{BK dk fIeo j?. d/D$ b?D dk
fto'X j?. MM? dh gzesh ftu wB[y
d/ M{oB tb fJPkok j?. fet/A wB[yh
foIe d?th j[ew[ ftu pZfMnk j? ns/
fJ;/ soQK r[ow[yh nZyoK d/ Bkb
brd/ j'o ;zebgK dh ftnkfynk
ehsh rJh j?.

148

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ssY soie isRsit ijin swjI sBnw


swihbu eyku BieAw ] syvq rhy icqu
ijn@ kw lwgw AwieAw iqn@ kw sPlu
BieAw ]1] mn kwhy BUly mUV mnw
] jb lyKw dyvih bIrw qau piVAw
]1] rhwau ] eIvVI Awid purKu hY
dwqw Awpy scw soeI ] eynw AKrw
mih jo gurmuiK bUJY iqsu isir lyKu
n hoeI ]2] aUVY aupmw qw kI kIjY
jw kw AMqu n pwieAw ] syvw krih
syeI Plu pwvih ijn@I scu kmwieAw
]3] |M|Y i|Awnu bUJY jo koeI piVAw
pMifqu soeI ] srb jIAw mih eyko
jwxY qw haumY khY n koeI ]4] kkY

kys puf
M r jb hUey ivxu swbUxY
aujilAw ] jm rwjy ky hyrU Awey
mwieAw kY sMgil bMiD lieAw ]5]
KKY KuMdkwru swh Awlmu kir KrIid
ijin Krcu dIAw ] bMDin jw kY sBu
jgu bwiDAw AvrI kw nhI hukmu
pieAw ]6] ggY goie gwie ijin
CofI glI goibdu grib BieAw ]
GiV BWfy ijin AwvI swjI cwVx
vwhY qeI kIAw ]7] GGY Gwl syvku
jy GwlY sbid gurU kY lwig rhY ]
burw Blw jy sm kir jwxY ien ibiD
swihbu rmqu rhY ]8] ccY cwir vyd

ijin swjy cwry KwxI cwir jugw ]


jugu jugu jogI KwxI BogI piVAw
pMifqu Awip QIAw ]9] CCY CwieAw
vrqI sB AMqir qyrw kIAw Brmu

hoAw ] Brmu aupwie BulweIAnu Awpy


qyrw krmu hoAw iqn@ gurU imilAw
]10] jjY jwnu mMgq jnu jwcY lK
caurwsIh BIK BivAw ] eyko lyvY
eyko dyvY Avru n dUjw mY suixAw
]11] JJY JUir mrhu ikAw pRwxI jo
ikCu dyxw su dy rihAw ] dy dy vyKY
hukmu clwey ijau jIAw kw irjku
pieAw ]12] \M\Y ndir kry jw
dyKw dUjw koeI nwhI ] eyko riv
rihAw sB QweI eyku visAw mn
mwhI ]13] ttY tMcu krhu ikAw
pRwxI GVI ik muhiq ik auiT clxw
] jUAY jnmu n hwrhu Apxw Bwij
pVhu qum hir srxw ]14] TTY TwiF
vrqI iqn AMqir hir crxI ijn@
kw icqu lwgw ] icqu lwgw syeI jn
insqry qau prswdI suKu pwieAw
]15] ffY fMPu krhu ikAw pRwxI jo
ikCu hoAw su sBu clxw ] iqsY sryvhu
qw suKu pwvhu srb inrMqir riv
rihAw ]16] FFY Fwih auswrY Awpy
ijau iqsu BwvY iqvY kry ] kir kir

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

149

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vyKY hukmu clwey iqsu insqwry jw kau
ndir kry ]17] xwxY rvqu rhY Gt
AMqir hir gux gwvY soeI ] Awpy
Awip imlwey krqw punrip jnmu n
hoeI ]18] qqY qwrU Bvjlu hoAw
qw kw AMqu n pwieAw ] nw qr nw
qulhw hm bUfis qwir lyih qwrx
rwieAw ]19] QQY Qwin Qwnqir
soeI jw kw kIAw sBu hoAw ] ikAw
Brmu ikAw mwieAw khIAY jo iqsu
BwvY soeI Blw ]20] ddY dosu n
dyaU iksY dosu krMmw AwpixAw ] jo
mY kIAw so mY pwieAw dosu n dIjY
Avr jnw ]21] DDY Dwir klw
ijin CofI hir cIjI ijin rMg kIAw
] iqs dw dIAw sBnI lIAw krmI
krmI hukmu pieAw ]22] nnY nwh
Bog inq BogY nw fITw nw sMmiH lAw ]
glI hau sohwgix BYxy kMqu n kbhUM mY
imilAw ]23] ppY pwiqswhu
prmysru vyKx kau prpMcu kIAw ]
dyKY bUJY sBu ikCu jwxY AMqir bwhir
riv rihAw ]24] PPY PwhI sBu
jgu Pwsw jm kY sMgil bMiD lieAw
] gur prswdI sy nr aubry ij hir
srxwgiq Bij pieAw ]25] bbY
bwjI Kylx lwgw caupiV kIqy cwir

jugw ] jIA jMq sB swrI kIqy pwsw


Fwlix Awip lgw ]26] BBY

Bwlih sy Plu pwvih gur prswdI


ijn@ kau Bau pieAw ] mnmuK

iPrih n cyqih mUVy lK caurwsIh


Pyru pieAw ]27] mMmY mohu mrxu
mDusUdnu mrxu BieAw qb cyqivAw ]
kwieAw BIqir Avro piVAw mMmw
AKru vIsirAw ]28] XXY jnmu n
hovI kd hI jy kir scu pCwxY ]
gurmuiK AwKY gurmuiK bUJY gurmuiK
eyko jwxY ]29] rwrY riv rihAw
sB AMqir jyqy kIey jMqw ] jMq
aupwie DMDY sB lwey krmu hoAw iqn
nwmu lieAw ]30] llY lwie DMDY
ijin CofI mITw mwieAw mohu kIAw
] Kwxw pIxw sm kir shxw BwxY qw
kY hukmu pieAw ]31] vvY vwsudyau
prmysru vyKx kau ijin vysu kIAw
] vyKY cwKY sBu ikCu jwxY AMqir
bwhir riv rihAw ]32] VwVY
rwiV krih ikAw pRwxI iqsih
iDAwvhu ij Amru hoAw ] iqsih
iDAwvhu sic smwvhu Esu ivthu
kurbwxu kIAw ]33] hwhY horu n
koeI dwqw jIA aupwie ijin irjku
dIAw ] hir nwmu iDAwvhu hir

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

150

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwim smwvhu Anidnu lwhw hir nwmu
lIAw ]34] AwieVY Awip kry
ijin CofI jo ikCu krxw su kir
rihAw ] kry krwey sB ikCu jwxY
nwnk swier iev kihAw ]35]1]
A.g.m.1, 432-434,

kkY kys puMfr jb hUey


kak kes pdar jab he
ivxu swbUxY aujilAw
win sbn ujali
mwieAw mi

aupmw upm

KKY KuMdkwru swh Awlmu


khakh khdkr s lam

swjI sj

bMDin bdan

swihbu eyku BieAw


shib ek p

hukmu hukam

BUly mUV mnw


ple mr man
eIvVI Awid purKu
wr d purkh

ggY goie gwie ijin CofI


gag goe ge jin hod
GiV BWfy kr pde
AwvI swjI w sj

gurmuiK bUJY
gurmukh bj

GGY Gwl syvku jy GwlY


kg kl sewak je kl

iqsu isir lyKu n hoeI


tis sir lekh na ho

sbid gurU kY sabad gur k

scu kmwieAw
sa kmi
|M|Y i|Awnu bUJY
a ian bj
piVAw pMifqu soeI
pari pdit so

ien ibiD swihbu rmqu rhY


in bd shib ramt rah
cwir vyd ijin swjy cwry KwxI
r ved jin sje re khn
cwir jugw r yug
KwxI BogI khn pg

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

151

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
CCY CwieAw vrqI sB AMqir
hah hi wart sb tar
jjY jwnu mMgq jnu jwcY
jaj jn mgat jan j
caurwsIh BIK BivAw
rs pkh pwi
Avru n dUjw awar na dj
JJY JUir mrhu ikAw pRwxI
j r mar ki prn
irjku rizak
\M\Y ndir kry jw dyKw
nan nadar kare j dekh
eyko riv rihAw eko rav rhi
ttY tMcu krhu ikAw pRwxI
tat t kar ki prn
jUAY jnmu n hwrhu j janam na
hr
TTY TwiF vrqI iqn AMqir
thath thd wart tin tar
icqu lwgw it lg
ffY fMPu krhu ikAw pRwxI
dad dph kar ki prn
sryvhu srew

suKu sukh
srb inrMqir sarb nirtar
FFY Fwih auswrY Awpy
tad the usr pe
ijau iqsu BwvY iqvY kry
jio tis pw tiw kare
ndir nadar
xwxY rvqu rhY Gt AMqir
nn rawt rah kt tar
krqw kart
punrip jnmu n hoeI
punrap janm na ho
qqY qwrU Bvjlu hoAw
tat tr pwjal ho
AMqu n pwieAw t na pi
qulhw tulh
QQY Qwin Qwnqir soeI
thath thn thnatar so
Brmu prm
mwieAw mi
jo iqsu BwvY soeI Blw
jo tis pw so pl

152

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ddY dosu n dyaU iksY


dad dos na de kis

pwsw Fwlix Awip lgw


ps tlan p lag

dosu krMmw AwpixAw


dos krm pni

BBY Bwlih sy Plu pwvih


pb pl se phal pw

DDY Dwir klw ijin CofI


td tr kal jin hod

mnmuK manmukh

krmI krmI hukmu pieAw


karm karm hukam p

mMmY mohu mrxu mDusUdnu


mm m marn madusdan
kwieAw BIqir ki ptar

nnY nwh Bog inq BogY


nan n pg nit pg

vIsirAw wsari

sohwgix sohgan

XXY jnmu n hovI kd hI


yay janm na how kad h

kMqu kt
ppY pwiqswhu prmysru vyKx
pap pts parmesar wekhan
AMqir bwhir riv rihAw
tar bhar rav rhi
PPY PwhI sBu jgu Pwsw
phaph phh sb jag phs
gur prswdI gur parsd
hir srxwgiq Bij pieAw
har sarngat pj pai
bbY bwjI Kylx lwgw
bab bj khelan lg

scu pCwxY sa phn


gurmuiK bUJY gurmukh bj
gurmuiK eyko jwxY gurmukh eko
jn
rwrY riv rihAw sB AMqir
rr rav rahi sb tar
jMq aupwie DMDY sB lwey
jt upe td sb le
llY lwie DMDY ijin CofI
lal le td jin hod
mwieAw mohu kIAw mi m k

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

153

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Kwxw pIxw khn pn
vvY vwsudyau prmysru vyKx
waw wsdeo parmesar wekhan
vysu wes
VwVY rwiV krih ikAw pRwxI
rr rr kar ki prn
iDAwvhu tiw
smwvhu smw
hwhY horu n koeI dwqw
hah hor na ko dt
hir nwmu iDAwvhu har nm tiw
Anidnu lwhw andin lh
AwieVY Awip kry ijin CofI
ir p kare jin hod
jo ikCu krxw jo kih karn
sB ikCu jwxY sb kih jn
aupmw ^ tfvnkJh, f;cs, ;'Gk.
swjI ^ ouBk ehsh, ;kiBk ehsh
(irs dh).
swihbu eyku BieAw ^ ;Z;/ nZyo dk
;zd/P j? fe T[jh fJe gowkswk
;G ihtK dk wkbe j?, fi; B/
fJ; irs dh ouBk ehsh j?. i'

T[; gowkswk dk f;woB eod/


jB, T[jBK dk fJ; ;z;ko ftu
nkT[Dk ;cb j[zdk j?.
BUly mUV mnw ^ j/ w{oy wB ` s{z
T[; gowkswk B{z feT[A G[bdk j?A<
fJ; bJh fe s{z gVQ frnk j?A.
s?B{z gfVQnk T[d'A frfDnk ikt/rk
id'A s{z nkgD/ ezwK dk b/yk g{ok
eo dZ;/Ark.
eIvVI Awid purKu ^ JhVh dk ;zd/P
j? fe fijVk gqG{ ;G EK ftnkge
j?, ;koh ouBk dk w{b j?, T[j ;G
ihtK B{z foIe d/ fojk j?.
gurmuiK bUJY ^ r[o{ dh PoB g? e/
nkgDh ftfdnk d/ okjhA jh T[;
gqG{ d/ n;b/ B{z ;wfMnk ik ;edk
j?.
iqsu isir lyKu n hoeI ^ i' g[oP
ftZfdnk okjhA tkfjr[o{ B{z ;wM
b?Adk j?, T[; d/ f;o e'Jh eowK
dk fj;kp BjhA ofjzdk.
scu kmwieAw ^ gqG{ dk f;woB
n?;h ewkJh j? i' ;dk Bkb fBGdh
j?.
|M|Y i|Awnu bUJY ^ CzC/ dk ;zd/P j?
fe i' wB[y gowkswk dh gSkD
eoe/ fJj ;wM b?Adk j? fe

154

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gowkswk jh ;G ihtK ftu w"i{d


j?.
piVAw pMifqu soeI ^ T[jh wB[y
gfVQnk j'fJnk j?, gzfvs j?. T[jh
wB[y jT[w? dh rb BjhA eodk i'
fJj ;wM b?Adk j? fe ;ko/ ihtK
ftu fJZe' joh ezw eodk j?.
kkY kys puMfr jb hUey ^ eZe/ dk
;zd/P j? fe tkb id'A fuZN/ nk
ikD, XT[b/ j' ikD sK ;wM' p[Ykgk
nk frnk.
ivxu swbUxY aujilAw ^ ;kpD s'A
fpBK jh tkb fuZN/ j' ikD sK ;wM'
:woki tb'A geVB bJh d{s nk
rJ/.
mwieAw ^ nzs ;w/A :woki gqkDh
B{z wkfJnk dh Iziho ftu pzBQ b?Ad/
jB.
KKY KuMdkwru swh Awlmu ^ yZy/ dk
;zd/P j? fe gowkswk ;koh
d[BhnK dk gksPkj j?, fi; B/
wB[y B{z yohd e/ ;/te pDk e/
fJ; ;z;ko ftu youk d/ e/
G/fink j?.
bMDin ^ fi; d/ ekp{ ftu ;kok
ijkB j?.
hukmu ^ T[; d/ j[ew s'A fpBK fe;/

j'o dk j[ew BjhA ubdk.


ggY goie gwie ijin CofI ^ rZr/ s'A
Gkt j? fe fi; B/ joh i; rkT[Dk
Sv fdZsk j? ns/ jzeko ftu nk e/
rZbK Bkb jh gowkswk B{z gkT[Dk
ukj[zdk j?, T[; B{z f;qPNh dk
ouBjkok fJZNK tKr gekT[D bJh
fsnko eo/rk.
GiV BWfy ^ ouBjko B/ iht o{gh
GKv/ pDkJ/.
AwvI swjI ^ ;z;ko o{gh nkth
fsnko ehsh. fijVk wB[y nkgD/
nkg B{z gfVQnk j'fJnk gzvs
;wMdk j? ns/ njzekoh pDdk j?,
T[; tk;s/ r'fpzd B/ iBw^woB dk
r/V fsnko ehsk j?.
GGY Gwl syvku jy GwlY ^ ftZfdnk
dk wkD eoB dh EK wB[y B{z ;/te
pD e/ ;/teK tkbh eoVh fwjBs
eoBh ukjhdh j?.
sbid gurU kY ^ wB[y B{z ukjhdk j?
fe nkgDh ;[os r[o{ d/ Ppd ftu
i'VhA oZy/. r[o{ d/ Ppd T[~s/ Go';k
pDk e/ oZy/.
ien ibiD swihbu rmqu rhY ^ i/
d[y^;[y B{z wB[y fJZe' fijk ikD/,
fJjh sohek j? fi; Bkb gqG{ B{z

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

155

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;jh Yzr Bkb f;wfonk ik ;edk
j?.
cwir vyd ijin swjy cwry KwxI ^
T[; gowkswk B/ nkgD/ jh g?dk
ehs/ foPhnK d/ okjhA uko t/d
(for t/d, ;kw t/d, :i[o t/d
ns/ nEot t/d) ou/, T[;
gowkswk B/ (nzvi, i/oi, ;/si
ns/ T[sG[i) u"jK ykDhnK d/ iht
nkg jh g?dk ehs/.
cwr jugw ^ T[; gowkswk B/ jh
irs dh ouBk eoe/ ;{oi uzd
pDk e/ ;w/A dh j'Ad eoe/ uko/
:[r (;fs:[r, sq/sk, d[nkgo ns/
eb:[r) nkg jh pDkJ/.
KwxI BogI ^ gowkswk jo ;w/A
nkg jh fBob/g ofjzdk j? ns/
nkg jh ykDhnK d/ ihn^izsK
okjhA G'rD tkbk j? ns/ nkg jh
gVQ ;wM e/ ubD tkbk j[zdk j?.
CCY CwieAw vrqI sB AMqir ^ SZS/
s'A Gkt j? fe gowkswk B/ nkg jh
nftZfdnk ekoB GNeDk g?dk
eoe/ f;qPNh B{z e[okj/ gkfJnk j?.
jjY jwnu mMgq jnu jwcY ^ iZi/ s'A
Gkt j? fe wB[y B{z T[; gowkswk
Bkb ;KM gkT[Dh ukjhdh j? fi; d/
do s'A jo/e iht wzrsk pD e/

dkB wzrdk j?.


caurwsIh BIK BivAw ^ wB[y
gowkswk s'A T[; frnkB dh Ghy
wzrdk j?, fi; dh fGZfynk bJh
T[j u"ok;h by i{BK ftu GkT[Adk
fojk j?.
Avru n dUjw ^ T[; gowkswk s'A
fpBK j'o e'Jh d{ik BjhA i' dksK
d/D i'rk j't/.
JJY JUir mrhu ikAw pRwxI ^ MZM/ s'A
Gkt j? fe wB[y sK fpBK tikj jh
o'Ih dh ykso fuzsk eoe/ nkswe
w"s ;j/Vdk j?. i' gqG{ B/ gqkDh B{z
d/D dk |?;bk ehsk j? T[j wB[y
dh fuzsk, f|eo s'A fpBK nkg jh
T[j d/ fojk j?.
hukmu ^ foie tzvD tkbk nkgDk
j[ew tosk fojk j?.
irjku ^ fit/A fit/A ihnK dh o'Nh
w[eoo j?, T[;/ nB[;ko gowkswk
;G B{z fdzdk, ;zGkbdk ns/ j[ew
ubkT[Adk j?.
\M\Y ndir kry jw dyKw ^ RzR/ s'A
Gkt j? fe fuzsk, f|eo Sv e/ i/
rj[ Bkb t/y' sK gowkswk s'A
fpBK j'o e'Jh fes/ BjhA fd;dk.
eyko riv rihAw ^ gqG{ nkg jh ;G

156

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

EK w"i{d j?, jo/e d/ wB ftu


tZf;nk j'fJnk j?.

suKu ^ gowkswk dk f;woB eoB


Bkb jh nkswe nkBzd fwbdk j?.

ttY tMcu krhu ikAw pRwxI ^ gqG{ dh


:kd G[bk e/ fBo/ d[BhnK d/
ftnoE Xzd/ eoB dk e'Jh bkG
BjhA.

srb inrMqir ^ i' ;kfonK d/


nzdo t; fojk j?, n?;k nzdo fe
e'Jh ftE ykbh Bk oj/.

jUAY jnmu n hwrhu ^ fJ; irs


ftZu'A E'VQ/ ;w/A ftu jh ub/ ikDk
j?. gqG{ dh :kd G[bk e/ nkgDk
wB[Zyk iBw i{J/ ftu BjhA jkoBk
ukjhdk.
TTY TwiF vrqI iqn AMqir ^ mZm/
s'A Gkt j? fe fiBQK wB[ZyK dk wB
gowkswk d/ uoBK ftu fNfenk
ofjzdk j?, T[jBK d/ wB nzdo mzY,
PKsh pDh ofjzdh j?.
icqu lwgw ^ d[BhnK d/ ybirDK
ftu PKs fus ofj e/ T[jh gko
bzxd/ jB, fiBQK dk wB gqG{ d/
uoBK ftu i[fVnk ofjzdk j?.
ffY fMPu krhu ikAw pRwxI ^ vZv/ dk
;zd/P j? fe fe;/ fe;w dk dzG iK
fdyktk eoB dk e'Jh bkG BjhA
feT[Afe i' e[M g?dk j'fJnk j? ;G
BkPtkB j?.
sryvhu ^ gowkswk B{z ;/t', ;dk
T[; dk f;woB eo'.

FFY Fwih auswrY Awpy ^ YZY/ s'A Gkt


j? fe gowkswk nkg jh irs
ouBk Bk; eodk j? ns/ nkg jh
pDkT[Adk j?.
ijau iqsu BwvY iqvY kry ^ fit/A
gowkswk B{z uzrk brdk j? T[t/A jh
T[j eodk j?.
hukmu ^ jo EK T[;/ dk j[ew tos
fojk j?.
ndir ^ wB[y f;oiDjko B{z G[bk
e/ Bk;tzs ;z;ko ftu wrB ofjzdk
j?, go fi; wB[y T[FZs/ gqG{ fwjo
dh BIo eodk j?, T[; B{z fJ;
BkPtkB ;z;ko d/ w'j ftZu'A gko
bzxk fdzdk j?.
xwxY rvqu rhY Gt AMqir ^ DkD/ s'A
Gkt j? fe fi; wB[y d/ fjod/
ftu gqG{ ;wkn fojk j?, T[jh T[;
d/ r[D rkT[Adk j?.
krqw ^ gowkswk nkg jh wB[y
B{z nkgD/ Bkb fwbk b?Adk j? ns/
T[; dh ;[os nkgDh :kd ftu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

157

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
i'Vh oZydk j?.
punrip jnmu n hoeI ^ fi; wB[y
dh ;[os gowkswk Bkb i[V ikt/,
T[; wB[y dk w[V w[V e/ iBw
BjhA j[zdk. T[; dk iBw woB dk
r/V ysw j' iKdk j?.
qqY qwrU Bvjlu hoAw ^ sZs/ s'A Gkt
j? fe fJj ;z;ko ;w[zdo fi; ftu
ftekoK dk jVQ mkmK wko fojk j?.
fJj j;sh dk ;w[zdo soB:'r
BjhA. nEkj v{zxk j?, i' gqG{ fpBK
bzfxnk BjhA ik ;edk.
AMqu n pwieAw ^ fJ; j;sh d/
;w[zdo dk gkobk pzBk th bGdk
BjhA.
qulhw ^ tIB pokpo oyD tkbk
bZeVh d/ vzfvnK iK syfsnK dk
pZXk j'fJnk nk;ok, fi; Bkb
Bdh s'A gko j' ;ehdk j?. j/ gqG{
` Bk jh n;hA soBk ikDd/ jK, Bk
;kv/ gk; s[bk j?, fJ; bJh n;hA
v[[p iktKr/. j/ skoB tkfbnk `
;kB{z gko bzxk d/.
QQY Qwin Qwnqir soeI ^ EZEk
nyo nB[;ko gowkswk ;G EktK
ftu ns/ EktK ftu i' ftZEK jB,
T[~E/ th w"i{d jB.

Brmu ^ gowkswk ihtK B{z w'jD


tkbh, GowkT[D tkbh wkfJnk ftu
th ftnkge j?.
mwieAw ^ G[bkT[D tkbh Pesh,
wkfJnk d/ fybko/ j'J/ w'j th gqG{
s'A ty BjhA jB.
jo iqsu BwvY soeI Blw ^ i'
gowkswk B{z uzrk brdk j?, T[jh
irs ftu j' fojk j? ns/ ihtK
tk;s/ uzrk j' fojk j?.
ddY dosu n dyaU iksY ^ dZdk s'A Gkt
j? fe fij' fij/ eow fJB;kB
eodk j?, T[j' fijk cb gkT[Adk
j?. nkgD/ ehs/ eowK nB[;ko
nkgD/ T[~s/ nkJ/ d[y eb/PK pko/
j'o b'eK B{z d'P BjhA d/Dk
ukjhdk.
dosu krMmw AwpixAw ^ G?V nkgD/
eowK ftu jh j[zdk j?. fe;/ j'o
d/ wZE/ d'P wVQB dh EK nkgDh jh
eoBh B{z ;[XkoB dh b'V j?.
DDY Dwir klw ijin CofI ^ XZXk s'A
Gkt j? fe gowkswk B/ ;koh
f;qPNh ftu nkgDh jh Pesh
fNek oZyh j? ns/ jo fJe uhI
nkgDh nkgDh tzBrh dh pDkJh
j?.

158

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

krmI krmI hukmu pieAw ^ T[;/


gowkswk dk fdZsk jo e'Jh b?Adk
j?. nkg' nkgD/ eowK nB[;ko
gowkswk dk j[ew ubdk j?.
nnY nwh Bog inq BogY ^ gsh
nkgDhnK ;[jkrD fJ;sohnK B{z
fBs wkDdk j? (gowkswk d/ fdZs/
j'J/ gdkoE jo/e iht tos fojk
j?).
sohwgix ^ fiT[Ad/ gsh tkbh, uzr/
GkrK tkbh. w?A gowkswk B{z Bk
d/ydh jK ns/ Bk jh :kd eodh
jK. w?B{z T[j gsh ed/ fwfbnk jh
BjhA. w?A n?t/A w{zj'A efj efj e/
;[jkrD pDh fcodh jK.
kMqu ^ gsh, y;w, gow/Po, gqG{,
gowkswk.
ppY pwiqswhu prmysru vyKx ^
gowkswk fJ; ;z;ko dk gksPkj
j?. T[; B/ nkg jh gziK sZsK dk
ft;Eko eoe/ ;z;ko ofunk j? sK
fe iht fJ; ;z;ko ftu T[; dk
dhdko eoB.
AMqir bwhir riv rihAw ^
ouBjko jo iht dh ;zGkb eodk
j?, jo/e d/ fdb dh ;wMdk,
ikDdk j?. T[j ;ko/ ;z;ko ftu
nzdo pkjo jo EK ftnkge j?.

PPY PwhI sBu jgu Pwsw ^ ;kok


;z;ko wkfJnk dh fe;/ Bk fe;/
ckjh ftu cf;nk j'fJnk j?.
wkfJnk d/ gqGkt ftu nk e/
;z;ko n?;/ eow eodk j? fe iw
d/ ekp{ ftu nk iKdk j?.
gur prswdI ^ r[o{ dh feogk
Bkb.
hir srxwgiq Bij pieAw ^ T[j
wB[y pu ;ed/ jB, i' Gi e/
gowkswk dh UN ftu ub/ iKd/
jB, gowkswk dh PoB ik g?Ad/
jB.
bbY bwjI Kylx lwgw ^ gowkswk
nkg jh u"gV dh y/Y, y/Y fojk
j?.
pwsw Fwlix Awip lgw ^
gowkswk B/ nkg jh uko i[rK dk
u"gV pDkfJnk. T[; ftu ;ko/
ihtK dhnK BodK pDkJhnK ns/
nkg jh gk;/ ;[N e/ y/YD bZrk
Gkt tkfjr[o{ B/ nkg jh ;w/A dh
uj[oh tzv eoe/ ;z;ko pDkfJnk
ns/ nkg jh ihtK B{z nkgD/ GkD/
nB[;ko fJXo T[Xo ubkT[Adk j?.
BBY Bwlih sy Plu pwvih ^ r[o{ dh
feogk Bkb fiBQK wB[ZyK d/ wB
ftu gowkswk dk vo fNe iKdk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

159

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?, T[j wB[y T[; gowkswk dk
doPB eoB d/ :sB eod/ jB
ns/ nkgD/ :sBK dk cb jkf;b
eo b?Ad/ jB.

scu pCwxY ^ gowkswk B{z gSkBD


s'A Gkt r[o{ dh wzB e/ ;Zu/
gksPkj B{z jo EK t/yDk ukjhdk
j?.

mnmuK ^ r[owfs fsnkr e/


wkfJnk gokfJD fposh nXhB
ubD tkbk wBw[y j?. nkgDh
wBwoIh nB[;ko pdh dk ihtB
fiT[D tkbk, nkg^j[dok.

gurmuiK bUJY ^ r[o{ d/ dZ;/ o;s/


T[~go s[oBk ukjhdk j?.

mMmY mohu mrxu mDusUdnu ^ wzw/ dk


;zd/P j? fe wkfJnk dk w'j
nkswe w"s dk w{b j[zdk j?. id'A
w"s nkT[Adh j?, T[d'A jh op :kd
nkT[Adk j?.
kwieAw BIqir ^ id ;oho ftu
ikB j[zdh j?, T[d'A wB[y j'o jh e[M
gVQdk ofjzdk j?, ftP/ ftekoK ftu
bZrk ofjzdk j?.
vIsirAw ^ w'j ftu c; e/ wB[y
;koh T[wo gowkswk B{z :kd BjhA
eodk, T[; dk Bkw G[bkJh oydk
j?.
XXY jnmu n hovI kd hI ^ :Z:/ s'A
Gkt j? fe gowkswk Bkb ;KM gk
e/, ikD^gSkD pDk e/ jh iBw
woB d/ r/V s'A pfunk ik ;edk
j?.

gurmuiK eyko jwxY ^ gowkswk ;op


ftnkge j?, T[;/ dh jh f;cs
;kbkj eoBh ukjhdh j?.
rwrY riv rihAw sB AMqir ^ oko/
dk ;zd/P j? fe fizB/ th iht
f;qPNh ftu g?dk ehs/ j'J/ jB,
T[jBK ;GBK ftu gqG{ nkg w"i{d
j?.
jMq aupwie DMDY sB lwey ^ iht
g?dk eoe/ ;GBK B{z gowkswk B/
wkfJnk dh feos eko ftu
bkfJnk j'fJnk j?.
llY lwie DMDY ijin CofI ^
gowkswk B/ nkgDh ouh f;qPNh
wkfJnk dh feos eko ftu bkJh
j'Jh j?.
mwieAw mohu kIAw ^ T[; B/ ihtK
tk;s/ wkfJnk dk w'j fwZmk pDk
fdZsk j?.
Kwxw pIxw ^ ykDk ghDk, ;[y
G'rDk, j'o i' e[M th ;fjDk gt/,

160

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

T[j ;fjDk T[; gowkswk d/ GkD/


nB[;ko tosdk j?.
hukmu ^ woIh, oIkn.
vvY vwsudyau prmysru vyKx ^ tZt/ dk
;zd/P j? fe gowkswk nkg jh j?,
fi; B/ swkPk t/yD tk;s/ t/;
Xkfonk, fJj f;qPNh ouh j?.
vysu ^ nkeko, irs.
AMqir bwhir riv rihAw ^ T[jh
gowkswk jo/e d/ fdb dh ikDdk
j?, nzdo pkjo jo EK ftnkge
j?.
VwVY rwiV krih ikAw pRwxI ^ VkV/
nB[;ko n;bh gVQkJh T[j j? i'
wB[y ftZfdnk d/ nk;o/ Bkb fJj
;wM bt/ fe MrV/ nkfd eoB
Bkb e'Jh nkswe bkG BjhA j[zdk.
iDAwvhu ^ T[; gowkswk B{z f;wo'
i' ;dk ekfJw ofjD tkbk j?, w"s
s'A go/ j?, nNZb j?. ;dk fEo
ofjD tkb/ gowkswk ftu bhB j'
e/ ofjDk ukjhdk j?.
smwvhu ^ n;bh gfVQnk gzfvs
T[jh j? fi; B/ gowkswk dh :kd
s'A nkgDh jT[w? B{z ;de/ eo fdZsk
j?.

hwhY horu n koeI dwqw ^ jkj/ dk


;zdP
/ j? fe gowkswk B/ jh f;qPNh
d/ iht g?dk eoe/ ;GBK B{z foIe
ngVkfJnk j'fJnk j?, T[; s'A fpBK
j'o e'Jh dksK d/D tkbk BjhA.
hir nwmu iDAwvhu ^ gowkswk dk
Bkw ;dk f;wod/ ofjDk ukjhdk
j?, T[;/ d/ Bkw ftu ;dk fNe/
ofjDk ukjhdk j?.
Anidnu lwhw ^ jo o'I, jo t/b/
gowkswk dk Bkw f;woB eoe/
bkG yZNDk ukjhdk j?.
AwieVY Awip kry ijin CofI ^ n?Vk
s'A Gkt j? fe gowkswk B/ fJj
;koh f;qPNh nkg jh g?dk ehsh
j?.
jo ikCu krxw ^ i' gowkswk B{z
eoBk mhe brdk j?, T[jh T[j
eoh ik fojk j?.
sB ikCu jwxY ^ gowkswk i'
ukj[zdk j? ihtK s'A nkg jh
eotkJh ik fojk j? feT[Afe T[j
jo/e d/ fdb dh GktBk nkg jh
ikDdk j?.
gowkswk dh oIkn B{z ;wMDk jh
;[uZih ftZfdnk j?. gVQB dk
ckfJdk sK jh j? i/ T[j fJj G/s

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

161

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;wM/. nkgDh ftZfdnk T[~s/
njzeko eoB dh EK fJ; B{z
gowkswk tZb'A fwbh dks ;wMDk
ukjhdk j?. i' th fJB;kB ;uw[u
gfVQnk j'fJnk j? T[; B/ gowkswk
B{z fJT[A jh ;wfMnk j?.

aupmw n vKwxY upm na wkhn


fJ; Ppd ftu T[gwk$wfjwk$wjksw$
T[;ss dh Gkt i[rs B{z T[ikro ehsk
frnk j?. nkfd g[oy fJjBK ;G
wkDK s'A T[~go j?.

lK aupmw aupmw krY aupmw n


vKwxY] lK mihmw mihmw krY
mihmw hYrwxY] lK mhwqm
mhwqmw n mhwqm jwxY] lK
ausqq ausqq krY ausqq n
is\wxY] Awid purK Awdys hY mYN
mwx inmwxY ]22]
vwrW BweI gurdws, 13
aupmw upm
mihmw mm
mhwqm mahtam
ausqq ustat
Awdys des

aupmw ^ T[;ss, ;wkBsk, fw;kb,


fdqPNKs. bZyK T[gwK tkfbnK
dhnK T[gwK j[zdhnK jB, go
p/nzs gqG{ dh T[gwk fe;/ s'A th
BjhA j' ;edh.
mihmw ^ tfvnkJh, T[;ss. fJ;/
soQK wfjwK tkfbnK dh wfjwk
ehsh iKdh j?. go fi; eosko
dh tZvh ns/ tfuZso wfjwk d/y e/
j?okB ofj ikJhdk j? T[; dh
wfjwk e'Jh fet/A eo ;edk j?.
mhwqm ^ tfvnkJh. bZyK b'e
wjksw eod// jB, go T[; gqG{ d/
wjksw B{z sK e'Jh ikD jh BjhA
;edk.
ausqq ^ i;, skoh|, tfvnkJh,
Pbkxk. bZyK b'e T[;ssK eoB
tkfbnK dhnK T[;ssK eod/ jB
go gowkswk dh ;Zuh ns/ g{oh
T[;ss e'Jh BjhA gSkD ;edk.
Awdys ^ j[ew, nkfrnk. n?;/
nkfd g[oy B{z Bw;eko j? fi; B/
w/o/ fij/ fBwkD/ B{z wkD pyfPnk
j?.

T[go uppar

fefonk ftP/PD
T[~s/, T[sKj

162

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

T[go
eod/

Pky

Pr{fcnK

Bku

uppar kh gphi n karde


Pfjo d/ T[Vd pIko (c"ih pIko)
;do pIko ftu ;kX ns/ u'o fJeZm/
jB. ebhnK ns/ c[ZbK T[~s/ G{zv ns/
G"o (Gztok) wzvokT[Ad/ jB. eth B/
izrb ftu fJe vko d/ o{g ftu ektK
ns/ w'oK B{z fJeZfmnK u'r u[rfdnK
t/fynk j?. \IkfBnK d/ frod w?A
;[iky/ ns/ nzBQ/ d't/A jh uZeo eNd/
t/y/ jB. fJZE/ Pky s'A Gkt NfjDh
ns/ Pr{ck s'A Gkt ebh j?. uPw
P'y s'A Gkt ;[ikyk ns/ e'o s'A Gkt
nzBQk j?. nzsb/ Gkt ti'A eth
nB[;ko fJ; ;z;ko ftu u'o^;kX,
uzr/^wkV/ ;G fJeZm/ jB.

Pfjo d/ T[Vd pkIko


nzdo,
n;K ;kX s/ u'o fJe ik
fvZm/.
T[go Pky Pr{fcnK Bku
eod/, G{zv s/ G"o fJe ik
fvZm/.
nzdo izrbK u[rd/ vko pD e/,
n;K ekr s/ w'o fJe ik
fvZm/.
fcod/ p{fNnk* frod
yIkfBnK d/, uPw P'y s/

e'o fJe ik fvZm/.


w[jzwd p{Nk r[ioksh, ;hjoch,
T[go uppar
Pfjo d/ T[Vd pkIko nzdo
sr de urd bzr dar
n;K ;kX s/ u'o fJe ik fvZm/
as sd te or ik j ditthe
T[go Pky Pr{fcnK Bku eod/
uppar kh gphi n karde
G{zv s/ G"o fJe ik fvZm/
p d te pr ik j ditthe
uPw P'y s/ e'o
asm sokh te kor

T[gokwsk uprmt
BKt fJ;sohfbzr
T[dk;h, fsnkr

Xow;kb torh gZeh BhAj s'A


T[gokwsk ehsh j?
trmsl warg
uprmt kt h

pakk

to

r[o{ BkBe d/t ih B/ ;KM/ EktK s/


Xow;kbk dh gozgok s'o e/
GfbnkJh f;yD s/ gquko eoB dk
okj dZf;nk. go fgzvK tkfbnK B/
fJj gozgok Sv fdZsh ns/ nkgD/
MrV/ ;KMh EK pfj e/ BfiZmD dh EK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

163

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eufjohnK ftu o[bD br rJ/.

T[wv umad

r[o{ BkBe d/t ih B/ ;Zu/ o;s/

gk e/ jo EK Xow;kb
pDtkJh fe J/E/ eZm/ j' e/ ;ko/
gow/P[o B{z :kd eoB,
GfbnkJh f;ZyD s/ GfbnkJh dk
gquko eoB. fgzvK B/ fJj Gkoh
G[b ehsh fe Xow;kb torh

gZeh BhAj s'A T[gokwsk ehsh


j?, fJ;/ eoe/ s[;hA eufjohnK

ftu ;kB{z o[bdk d/yd/ j'.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

T[gokwsk uprmt
Xow;kb torh gZeh BhAj s'A T[gokwsk ehsh
j?
trmsl warg pakk n to uprmt kt
h
;Zu/ o;s/ gk e/ sae raste p ke
jo EK Xow;kb pDtkJh
har th trmsl banw
eZm/ j' e/ ;ko/ gow/P[o B{z :kd
eoB
katthe ho ke sre parmesar n yd karn

fefonk
T[wzr ;fjs T[cbBk, T[go T[mDk,
g?dk j'Dk

fJZSk T[wv g?Adh j?


ih umad pd h
Bkw d/ gotkj ftu fGZih ;[os
fBozso, fpBK yzfvs j'J/ ubdh ofjzdh
j? go j'o ikBD dh fJZSk T[wvdh j?
Gkt T[wzr pD e/ g?dk j[zdh j?. r[o{ dh
eoBh s/ Go';k ns/ f;de sK j? jh
go Bkb jh Bkb fJj ;'u th wB ftu
x[zwdh j? fe cehoh pkD/ ftu p?m/ th
r[o{, ;u/ gksPkj^pkdPkjK Bkb Nkeok
eo oj/ jB ns/ w{j
z s'V oj/ jB sK
fJ; fgZS/ tkfjr[o{ d/ j[ew nB[;ko
e'Jh ekoi g{ok j'Dk j?.

;[os Bkw d/ gotkj ftu


nyzvkeko sK ub ojh j?, go
nrbh ;[X ikDB dh fJZSk T[wv
g?Adh j? s/ fuzsk dk ozr b? e/
T[wvdh j?. Go';k s/ f;de

efjzd/ jB fe e"sejko wkbe


nkg jB s/ nkgD/ e"seK B{z T[j
nkg ikDd/ jB. i' |ehoh ftu
p?m/ gksPkj Bkb Nkeok
eod/ no T[jBK dk w{zj w'Vd/
jB Uj jko fiZs ftu BjhA

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

164

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jB, go e'Jh gq:'iB j? i'


tkfjr[o{ d/ j[ew nB[;ko T[jBK B/
g{oD eoBk j?.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

T[wv umad
fJZSk T[wv g?Adh j? ih umad pd
h
Go';k s/ f;de efjzd/ jB
prs te sidak kde han
e"sejko wkbe nkg jB
ktakhr mlak p han
|ehoh ftu p?m/ phakr wi
bthe
gksPkj Bkb Nkeok eod/
pt nl tkr karde
w{zj w'Vd/ jB m morde han
Uj jko fiZs ftu BjhA jB
hr jit wi nah han
go e'Jh gq:'iB j? par ko prayojan
h

T[wo umar
BKt fJ;sohfbzr
nk:{, ihtBl ;wK

PfjoK tkfbnK T[woK S'NhnK eo


bJhnK
r wli umr hot kar la
PfjoK ftu nkpkdh d/ tXD Bkb
fojkfJP ;zxDh j[zdh iKdh j?. g"D
gkDh d{fPs j[zdk iKdk j? ns/ ;hto/I
d/ ;jh gqpzX Bk j'D ekoB pdp'
c?bdh ofjzdh j? ns/ rzd^wzd d/ Y/o
fpwkohnK c?bD dh tiQk pDd/ jB.
fInkdk ezw p?m e/ eoB tkb/ j[zd/
jB. ;ko/ e[M dk Bshik fJj j[[zdk j?
fe ;oho fpwko ns/ ewI'o j[zd/ iKd/
jB Gkt/A fe youk pj[s eo fbnk
iKdk j? go ;[y xN fwbdk j?. Bk

jtk ;[Eohl Bk fxT[ ;[Zuk, Bk


d[ZX fBo'b. n;K gVQe/ eh

pDkfJnk< bZyK o[gJ/ bk e/ n;hA


gkDhnK d/ Bbe/ bkT[Ad/ jK. eJh
t/o t/yD ftu nkT[Adk j? fe T[j
gkDh ghD bJh so; so; e/
fwbdk j?, go BkbhnK ftu, pkrK
ftu s/ wkPehnK d/ jZEA' y[b
Z kQ o[VQdk
j?. xo ;kv/ nzdo'A w?b/, rbhnK
;kvhnK w?bhnK, pIko ;kv/ ;kok
fdB X{V dk xo s/ PkwK g?AfdnK jh
X{J
z / Bkb dw o[ed/ s/ nZyK
fBebdhnK jB. PfjoK tkfbnK
T[woK S'NhnK eo bJhnK ns/

;oho fBskD/ s/ fBs d/ o'rh


eo bJ/. \ou th tXkJ/ s/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

165

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

;[y ph Bk gkfJnk.

nkokXBk eodk j?.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

ij siqguru syvy Awpxw iqs no pUjy


sBu koie] sBnw aupwvw isir
aupwau hY hir nwmu prwpiq hoie ]

T[wo umar
PfjoK tkfbnK T[woK S'NhnK eo
bJhnK
r wli umr hot kar la
Bk jtk ;[Eoh n haw suthr
Bk fxT[ ;[Zuk n ki su
Bk d[ZX fBo'b n dd nirol
;oho fBskD/ s/ fBs o'rh eo bJ/
srr nitne te nit rog kar lae
\ou th tXkJ/ s/ ;[y ph Bk
gkfJnk
khar w wade te sukh b n
pi

aupwau upo
BKt g[fbzr
T[gokbk, :sB, e'fPP

sBnw aupwvw isir aupwau hY


sbn upw sir upo h
;G T[gktK s'A T[~go dk T[gkT[ r[o
Ppfd, r[o Bkw[ dh gqkgsh j?. fJ;
T[gkT[ ftu wB[y nzfwqs yKdk j?,
nzfwqs gfjBdk j?. nBfdB fXnkB
ftu ofjzdk j?. ;s[ ;zs'y[ ftu ;u[ dh

AMqir sIql swiq vsY jip ihrdY


sdw suKu hoie ] AMimRqu Kwxw AMimRqu
pYnxw nwnk nwmu vfweI hoie ]1]

m 3 ] ey mn gur kI isK suix


hir pwvih guxI inDwnu ] hir
suKdwqw min vsY haumY jwie gumwnu
] nwnk ndrI pweIAY qw Anidnu
lwgY iDAwnu ]2] pauVI ] squ
sMqoKu sBu scu hY gurmuiK pivqw ]
AMdrhu kptu ivkwru gieAw mnu
shjy ijqw ] qh joiq pRgwsu And
rsu AigAwnu givqw ] Anidnu
hir ky gux rvY gux prgtu ikqw ]
sBnw dwqw eyku hY ieko hir imqw
]9]
A.g.m. 3, 511
aupwau upo
siqguru satgur
syvy sewe
AMqir tar

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

166

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sIql stal

rsu ras

swiq st

AigAwnu agin

jip jap

sBnw dwqw sbn dt

ihrdY hird

aupwau ^ T[gokbk, :sB, e'fPP.

AMimRqu mrit

siqguru syvy ^ i' wB[y nkgD/ r[o{


d/ ej/ nB[;ko ubdk j? T[; dk
jo fJe nkdo eodk j?. ;G
:sBK s'A tZvk :sB fJj j? fe
Bkw dh gqkgsh j't/.

Kwxw khn
pYnxw pnn
guxI gun
inDwnu nidn
haumY hm
jwie gumwnu je gumn
iDAwnu tin
squ sMqoKu sat stokh
scu sa
kptu kapt
ivkwru wikr
joiq jot
pRgwsu prags
And and

AMqir sIql ^ gqG{ Bkw ifgnK wB


ftu mzY ns/ PKsh nkT[Adh j?.
swiq vsY ^ jw/PK fjod/ ftu ;[y
j[zdk j?.
jip ihrdY ^ gqG{ dh nkfrnk ftu
s[o e/ i' Bkw igd/ jB.
AMimRqu Kwxw ^ T[jBK dh y[oke
Bkw jh j' iKdh j?.
AMimRqu pYnxw ^ T[jBK dh g[Pke th
Bkw jh j' iKdh j? Gkt gqG{ dk
Bkw jh T[jBK dh fIzdrh dk
nk;ok j[zdk j?. Bkw jh T[jBK
bJh nkdo wkD j?.
guxI inDwnu ^ ;fsr[o dh f;Zfynk
;[D e/ r[DK dk yIkBk gqG{ fwb
iKdk j?. ;[ZyK dk dksk wB ftu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

167

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
t; iKdk j?.
haumY jwie gumwnu ^ gowkswk d/
wB ftu t; ikD Bkb jT[w?,
njzeko Bk; j' iKdk j?.
iDAwnu ^ id'A wB ftu gqG{ fNe
ikt/ sK gqG{ dh fwjo Bkb jo
t/b/ ;[os T[; Bkb i[Vh ofjzdh
j?.
squ sMqoKu ^ i' wB[y r[o{ dk j' e/
ofjzdk j?, T[; B{z jo gqeko dk
;po gqkgs j' iKdk j? ns/ T[j
b'G fsnkr fdzdk j?. r[ow[y
gftZso j? ns/ ;s, ;zs'y ns/ ;u
dk o{g j?. T[;d/ wB ftZu'A Sb
ns/ pdh fBeb iKd/ jB ns/ ;Z[yK
dk dksk wB ftu t; iKdk j?.
scu ^ ;dk ekfJw ofjD tkbk,
j'Ad, ti{d, :EkoE, gqG{.
kptu ivkwru ^ n?;/ wB[y B{z jo EK
gqG{ jh fd;dk j? s/ T[; d/ wB
ftZu'A ;G y'N fteko d{o j' iKd/
jB. T[j wB B{z ekp{ th ;"fynK
jh eo b?Adk j?.
joiq pRgwsu ^ r[ow[y nt;Ek ftu
g[i e/ wB[y d/ nzdo gowkswk dh
i's dk gqekP j' iKdk j?.
And ^ y[Ph, ukn, j[bk;.

rsu ^ i's dk gqekP j'D Bkb


nkswe nBzd dh ukN brdh j?.
Bkw dh gqkgsh Bkb fJIs pDdh
j? ns/ wB d/ ;ko/ ;[y fwbd/
jB.
AigAwnu ^ Bk ikBDk, nftZfdnk,
frnkBjhDsk.
sBnw dwqw ^ gqG{ ;GBK ihtK dk
dksk s/ fwZso j?. joh dh i's dk
gqekP j'D Bkb nkBzd^o; j[zdk j?
ns/ nfrnkB d{o j' iKdk j?,
fco r[ow[y jw/Pk joh d/ r[D
rkT[Adk ns/ r[DK B{z fpnkB eodk
j?.

nwnk jMq aupwie kY sMmwly


sBnwh
nnak jt upe k samle sbn
;ko/ T[gkU, ;ko/ :sB eos/ d/ jE
jB. g[oy$fpoy$shoE$sN$w/x ;G
T[; dk T[gkU eod/ jB. fJ;
pqfjwzv dk nkXko d?th ;u[ j?. fJ;/
T[s/ dhg$b'n$wzvb$yzv fBoGo jB.

purKW ibrKW qIrQW qtW myGW


KyqWh ] dIpW loAW mMflW KMfW
vrBMfWh ] AMfj jyrj auqBujW
KwxI syqjWh ] so imiq jwxY
nwnkw srW myrW jMqwh ] nwnk jMq

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

168

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

aupwie kY sMmwly sBnwh ] ijin


krqY krxw kIAw icMqw iB krxI

qwh ] so krqw icMqw kry ijin


aupwieAw jgu ] iqsu johwrI
suAsiq iqsu iqsu dIbwxu ABgu ]
nwnk scy nwm ibnu ikAw itkw
ikAw qgu ]1]
A.g.m.1, 467

auqBujW utpj
KwxI khn
syqjWh setj
icMqw t
iqsu johwrI suAsiq tis johr
suast

aupwie upe

iqsu iqsu dIbwxu ABgu tis tis dbn

purKW purkh

apg

ibrKW birkh
qIrQW trth
myGW mg
KyqWh khet
dIpW dp
loAW lo
mMflW mdl
KMfW khd
vrBMfWh warpad
AMfj adaj
jyrj jeraj

aupwie ^ T[gokbk, :sB, e'fPP.


purKW ^ wB[y, nkdwh, ihtkswk.
ibrKW ^ o[y, fpqS, doys.
qIrQW ^ gftZso ;EkB, Xkofwe
;EkB fiZE/ b'e Xow Gkt Bkb
PoXk g{osh bJh ikD.
myGW ^ pZdbK.
KyqWh ^ T[j ;EkB fiZE/ nzB
phfink ikt/, T[sgsh dk ;EkB.
dIpW ^ d/;, T[j Xosh fi; d/
uko/ gkf;nK tb gkDh j't/, uko/
gkf;UA gkDh Bkb fxfonk d/P.
loAW ^ b'e, ;ko/ irs dk fJe
fjZ;k. ;kXkoB s"o T[~s/ fszB b'e
frD/ rJ/ jB ^ ;tor, fgqEth

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

169

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ns/ gkskb, go fJ; s'A tX/o/
frDsh 14 th ehsh rJh j?, ;Zs
b'e Xosh T[~go ns/ ;Zs b'e
Xosh d/ j/mb/ gk;/.
mMflW ^ ueo, uzdo, ;{oi,
Xosh, nkfd e[M rqfjnK dk fJe
uZeo iK fJeZm.
KMfW ^ N'Nk, fjZ;k, Gkr, Xosh dk
fjZ;k.

fJ; dh gkbDk dh fuzsk th T[;/ B{z


jh j?.
iqsu johwrI suAsiq ^ T[;
gowkswk B{z ;dk gqDkw eoBk
ukjhdk j?. T[; dh f;|s ;kbkj
eoBh ukjhdh j? fi; B/ fJj ;koh
f;qPNh ;kih.

AMfj ^ nKfvnK s'A g?dk j'D tkb/


iht, gzSh nkfd.

iqsu iqsu dIbwxu ABgu ^ T[; ;dk


fEo ofjD tkb/ gowkswk dk ;dk
nNZb, Bk N[ND tkbk ns/
brksko
ikoh
ofjD
tkbk
nk;ok. T[; joh dk ;Zuk Bkw
f;woB s'A fpBK Xkofwe G/y fe;/
noE BjhA.

jyrj ^ i/o s'A g?dk j'D tkb/ iht,


gP{, wB[y nkfd.

aupwieAw upi

vrBMfWh ^ pqfjwzv, pqjw dk


nKvk, f;qPNh.

auqBujW ^ Xosh ftu'A T[~rD tkb/,


pB;gsh nkfd.
KwxI ^ T[sgsh dh EK, f;qPNh dh
T[sgsh d/ uko gqeko wzB/ rJ/
jB^ nzvi, i/oi, ;/si ns/
T[sG[i.
syqjWh ^ ;/si g;hB/ s'A g?dk j'J/
iht, i{znK nkfd.
icMqw ^ fi; gqG{ B/ fJj f;qPNh
ouh j? T[j ihn izs g?dk eoe/
;GBK dh gkbDk eodk j? ns/

fefonk
g?dk ehsk

sBu jgu ijnih aupwieAw


sb jag jn upi
fi; eosko B/ ;G ir T[gkfJnk j?
T[j eoD ekoD ;woE j?. T[; d/
Gzvko BT[ fBfX Go/ jB. T[j fBs
fBs ;ko eodk j?. r[ow[y T[; d/
;kXB ftu gqrk;dk j? ns/ Xofs
nek;[ wT[bd/ jB. r[o Ppd d/
f;woB Bkb fJ; irs dk
nzX/ok d{o j' iKdk j?. joh d/ Bkw
dk fBtk; j[zdk j?. ;fsr[o{ d/ puBK

170

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Bkb ;[y T[gidk j?. w/oh s/oh d/


ftr'u/ S[N iKd/ jB. xfN xfN ftu
ofwnk pqjw r[ow[y dh nk; fsqgs
eodk j?. ;fs ;zs'y ftu ;fji dh
nt;Ek dk ;keko j[zdk j?.sBu jgu

ijnih aupwieAw BweI krx


kwrx smrQu ] jIau ipMfu ijin
swijAw BweI dy kir ApxI vQu
] ikin khIAY ikau dyKIAY BweI
krqw eyku AkQu ] guru goivMdu

slwhIAY BweI ijs qy jwpY qQu


] 1 ] myry mn jpIAY hir BgvMqw
] nwmu dwnu dyie jn Apny dUK
drd kw hMqw ] rhwau ] jw kY
Gir sBu ikCu hY BweI nau iniD Bry
BMfwr ] iqs kI kImiq nw pvY
BweI aUcw Agm Apwr ] jIA jMq
pRiqpwldw BweI inq inq krdw
swr ] siqguru pUrw BytIAY BweI
sbid imlwvxhwr ] 2 ] scy
crx sryvIAih BweI BRmu Bau hovY
nwsu ] imil sMq sBw mnu mWjIAY
BweI hir kY nwim invwsu ] imtY
AMDyrw AigAwnqw BweI kml hovY
prgwsu ] gur bcnI suKu aUpjY
BweI siB Pl siqgur pwis ] 3 ]
myrw qyrw CoifAY BweI hoeIAY sB
kI DUir ] Git Git bRhmu

pswirAw BweI pyKY suxY hjUir ]


ijqu idin ivsrY pwrbRhmu BweI
iqqu idin mrIAY JUir ] krn
krwvn smrQo BweI srb klw
BrpUir ] 4 ] pRym pdwrQu nwmu hY
BweI mwieAw moh ibnwsu ] iqsu
BwvY qw myil ley BweI ihrdY nwm
invwsu ] gurmuiK kmlu pRgwsIAY
BweI irdY hovY prgwsu ] pRgtu
BieAw prqwpu pRB BweI mauilAw
Driq Akwsu ] 5 ] guir pUrY
sMqoiKAw BweI Aihinis lwgw Bwau
] rsnw rwmu rvY sdw BweI swcw
swdu suAwau ] krnI suix suix
jIivAw BweI inhclu pwieAw
Qwau ] ijsu prqIiq n AwveI
BweI so jIAVw jil jwau ] 6 ]
A.g.m.5, 639
aupwieAw upi
krx kwrx smrQu
karn kran samrath
dy kir ApxI vQu
de kar apn wath
ikin khIAY kin k
ikau dyKIAY kio dekh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

171

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
krqw eyku AkQu
kart ek a'kath
dUK drd kw hMqw
dkh dard k ht
inq inq krdw swr
nit nit kard sr
BRmu Bau prm p
hovY nwsu how ns

krx kwrx smrQu ^ fi;


gowkswk B/ nkg jh ;kok irs
g?dk ehsk j?, i' ;ko/ irs dk w{b
j?. ;G ekoBK d/ eoB tkbk ns/
;G PeshnK tkbk j?.
dy kir ApxI vQu ^ T[; gqG{ B/
nkgDh ;Zfsnk Bkb wB[y dk
;oho ns/ fizd g?dk ehs/ jB.

hir kY nwim invwsu


har k nm niws

ikin khIAY ^ T[j eosko fe;/


e'b'A th fpnkB BjhA ehsk ik
;edk.

imtY AMDyrw AigAwnqw


mit dr agint

ikau dyKIAY ^ T[; B{z fet/A t/fynk


ik ;edk j?<

pyKY suxY hjUir pekh sun hazr

krqw eyku AkQu ^ T[; eosko dk


;o{g th dZf;nk BjhA ik ;edk.
T[j fpnkB BjhA j' ;edk.

iqqu idin mrIAY tit din mar


gurmuiK kmlu pRgwsIAY
gurmukh kamal prags
irdY hovY prgwsu rid how pargs
mauilAw Driq Akwsu mli trt
aks
inhclu pwieAw Qwau neal pi
tho
aupwieAw ^ g?dk ehsk.

dUK drd kw hMqw ^ joh dk Bkw


igDk ukjhdk j? T[j nkgD/ ;/te
B{z Bkw dh dks fdzdk j? ns/
nkgD/ ;/te d/ ;G d[y dod Bk;
eoB tkbk j?.
inq inq krdw swr ^ T[j gqG{
;ko/ ihtK dh gkbDk eodk j? T[j
;dk jh ;G ihtK dh ;zGkb eodk
j?, ypo b?Adk j?.
BRmu Bau hovY nwsu ^ ;dk fEo ofjD
tkb/ gowkswk B{z fjod/ ftu

172

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

t;kJh oZyD Bkb wB dh GNeDk


ns/ jo fe;w d/ vo dk Bk; j'
iKdk j?.
hir kY nwim invwsu ^ ;kX ;zrs
ftu fwb e/ wB B{z ;kc eoBk
ukjhdk j? fJ; soQK gowkswk d/
Bkw dk wB ftu fBtk; j' iKdk
j?.
imtY AMDyrw AigAwnqw ^ ;kX
;zrs dh poes Bkb nkswe
ihtB tZb'A p/;wMh dk jB/ok wB[y
d/ nzdo'A fwN iKdk j?.
pyKY suxY hjUir ^ gowkswk jo/e d/
;oho ftu t; fojk j?, T[j ;G
d/ nzr ;zr j' e/ ;G d/ ezwK B{z
d/ydk j?, ;G dhnK rZbK ;[Ddk
j?. T[j jo EK ftnkge j? ns/
jkIo BkIo j' e/ t/ydk ;[Ddk j?.
iqqu idin mrIAY ^ fi; fdB
gowkswk G[b ikJ/, T[; fdB
nkswe w"s ;j/V bJhdh j? ns/
gSsk gSsk e/ wohdk j?.
gurmuiK kmlu pRgwsIAY ^ g/qw dh
nw'be uhI Bkw dk f;woB j?,
fi; Bkb wkfJnk dk w'j Bk; j'
iKdk j? ns/ r[o{ d/ ;Bw[y j'fJnK
fjod/ dk e"b c[b fyV g?Adk j?.

irdY hovY prgwsu ^ fjod/ ftu


nkswe ihtB dh ;'Mh dk ukBD
j' iKdk j?, pqjw frnkB dk gqekP
j' iKdk j?.
mauilAw Driq Akwsu ^ gowkswk
dh skes Bkb jh, tfvnkJh Bkb
jh, Xosh ns/ nkekP fyV/ j'J/
jB, gqc[bs jB.
inhclu pwieAw Qwau ^ wB[y
nkgD/ ezBK Bkb gowkswk dh
f;cs, ;kbkj ;[D ;[D e/ nkswe
ihtB jk;b eodk ofjzdk j? ns/
gqG{ uoBK ftu nNb EK gqkgs
eo b?Adk j?.

aupwv ibrkwqy upv birkte


eoB ekoD nkg ;woE ;[nkwh j?. j'o
;G T[gkt fpoeks j' iKd/ jB, fsnkr
fdZs/ iKd/ jB.

Ab moih srb aupwv ibrkwqy ]


krx kwrx smrQ suAwmI hir
eyksu qy myrI gwqy ] 1 ] rhwau ]
dyKy nwnw rUp bhu rMgw An nwhI
qum BWqy ] dyNih ADwru srb kau
Twkur jIA pRwn suKdwqy ] 1 ]
BRmqO BRmqO hwir jau pirE qau gur
imil crn prwqy ] khu nwnk mY
srb suKu pwieAw ieh sUiK ibhwnI

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

173

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

rwqy ] 2 ] 3 ] 26 ]
A.g.m.5, 1209
aupwv upv
ibrkwqy birkte
dyKy nwnw rUp dekhe nn rp
An nwhI qum BWqy an nh tum
pte
gur imil crn prwqy gur mil arn
prte
sUiK ibhwnI rwqy skh bihn rte
aupwv ^ T[gkU, :sB, e'fPP.
ibrkwqy ^ ftoes ehs/, fsnkr
fdZs/, Sv fdZs/.
dyKy nwnw rUp ^ eJh gqeko d/,
eJh fe;w d/ ozr d/y/ jB.
An nwhI qum BWqy ^ go s/o/ i?;k
j'o e'Jh BjhA j?.
gur imil crn prwqy ^ GNefdnK
GNefdnK id'A iht Ee iKdk j?
sK r[o{ B{z fwb e/ gowkswk d/
uoBK dh edo gSkD b?Adk j?.
ieh sUiK ibhwnI rwqy ^ r[o{ B{z fwb
e/ gsk bZrk fe joh s'A fpBK ;G
nk;o/ s[S jB. fJ; bJh T[j Sv

e/ fJe joh dk nk;ok cfVnk j?, i'


;G ;[y d/D tkbk j? ns/ j[D fIzdrh
dh oks ;[y nkBzd ftu phs ojh
j?.

aupwv siB iqAwigAw dwrU nwmu


lieAw
upv sb tigi dr nm l
g{o/ r[o dh nkokXBk Bkb ;G d[ZyK
dk Bk; j[zdk j?. j'o T[gkt fe;/ ezw
BjhA. Bkw dk f;woB jh fJe n?;k
T[gkt j? fi; Bkb d?th ;[y gqkgs
j[zdk
j?.Avir
aupwv
siB

iqAwigAw dwrU nwmu lieAw ]


qwp pwp siB imty rog sIql mnu
BieAw ] 1 ] guru pUrw AwrwiDAw
sglw duKu gieAw ] rwKnhwrY
rwiKAw ApnI kir mieAw ] 1 ]
rhwau ] bwh pkiV pRiB kwiFAw
kInw ApnieAw ] ismir ismir
mn qn suKI nwnk inrBieAw ] 2
] 1 ] 65 ]
A.g.m.5, 817
aupwv upv
iqAwigAw tigi
imty rog mite rog
sIql mnu BieAw stal man p

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

174

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mieAw ^ dfJnk, feogk, oZfynk
eoB d/ ;woE gqG{ jw/Pk jh
wB[y T[go dfJnk, feogk eoe/
d[ZyK eb/PK s'A oZfynk eodk j?.

AwrwiDAw rdi
duKu gieAw dukh g
rwKnhwrY rkhanhr
mieAw mai
ismir simar

kInw ApnieAw ^ fi; wB[y B/


r[o{ B{z nkgD/ fjod/ ftu t;kfJnk
j?, gowkswk B/ T[; dh pKj cV
e/ T[; B{z nkgDk pDk fbnk j?.

inrBieAw nirp

ismir ^ f;woB eoe/, ig e/.

aupwv ^ T[gkT[, :sB, e'fPP.

inrBieAw ^ gowkswk dk Bkw


f;wo e/ jh wB$fjodk nkBzd
Bkb Gog{o j' iKdk j? ns/ skg,
gkg, o'r nkfd dk e'Jh vo BjhA
ofj iKdk.

kInw ApnieAw kn apni

iqAwigAw ^ fi; wB[y B/ j'o


;ko/ jhb/ Sv fdZs/ jB s/ f;o|
gowkswk dk Bkw jh ifgnk j?,
r[o{ dk gZbk jh cfVnk j?, T[; d/
;ko/ d[y gkg fwN iKd/ jB.
imty rog sIql mnu BieAw ^ Bkw
f;woB Bkb ;ko/ d[y eb/P gkg
o'r fwN iKd/ jB s/ wB ftekoK
dh sgP tZb'A pu e/ mzYk mko j'
iKdk j?.
AwrwiDAw
t;kfJnk.

fjod/

ftu

duKu gieAw ^ gowkswk B{z fjod/


ftu t;kJh oyD Bkb ;kok
d[y^eb/P d{o j' iKdk j?.
rwKnhwrY ^ oZfynk eoB d/ ;woE
gqG{, gow/Po.

aupwiedw upid
fefonk
ouBk eodk j?, g?dk eodk j?

Awpy isRsit aupwiedw


pe srist upid
T[j eosko nkg jh fJj f;qPNh
T[gkT[Adk j? ns/ nkg jh ;{oi, uzd
dk ukBD eodk j?. T[j nkg jh
tosdk j? ns/ nkg jh fJ; pqjwzv
B{z r[Dh fBXkB pDkT[Adk j?. T[j nkg
jh ;G s'bK s'A T[go ns[b j?. T[;
d/ j[ew ftu, c[owkD ftu ;kok
irs ;k; frok; fiT{Adk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

175

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Awpy isRsit aupwiedw ipAwrw kir


sUrju cMdu cwnwxu ] Awip
inqwixAw qwxu hY ipAwrw Awip
inmwixAw mwxu ] Awip dieAw kir
rKdw ipAwrw Awpy suGVu sujwxu
]1] myry mn jip rwm nwmu nIswxu

] sqsMgiq imil iDAwie qU hir


hir bhuiV n Awvx jwxu ] rhwau
] Awpy hI gux vrqdw ipAwrw Awpy
hI prvwxu ] Awpy bKs krwiedw
ipAwrw Awpy scu nIswxu ] Awpy
hukim vrqdw ipAwrw Awpy hI
Purmwxu ]2] Awpy Bgiq BMfwr hY
ipAwrw Awpy dyvY dwxu ] Awpy syv
krwiedw ipAwrw Awip idvwvY mwxu
] Awpy qwVI lwiedw ipAwrw Awpy
guxI inDwnu ]3] Awpy vfw Awip
hY ipAwrw Awpy hI prDwxu ] Awpy
kImiq pwiedw ipAwrw Awpy qulu
prvwxu ] Awpy Aqulu qulwiedw
ipAwrw jn nwnk sd kurbwxu
]4]5]
A.g.m.4, 606
aupwiedw upid
isRsit srist

sUrju sraj
cMdu d
inqwixAw nitni
qwxu tn
inmwixAw nimni
suGVu sgar
sujwxu sujn
nIswxu nsn
Awvx jwxu wan jn
vrqdw wartd
prvwxu parwn
bKs bakhs
hukim hukam
Purmwxu phurmn
Bgiq BMfwr pgat pdr
dyvY dwxu dew dn
mwxu mn
qwVI tr
guxI inDwnu gun nidn
prDwxu pardn
qulu prvwxu tul parwn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

176

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Aqulu atul
sd kurbwxu sad qurbn
aupwiedw ^ ouBk eodk j?, g?dk
eodk j?.
isRsit ^ f;q;Nh, ouh j'Jh ouBk,
irs, g;kok. gowkswk nkg jh
f;qPNh g?dk eodk j?.
sUrju cMdu ^ nkg jh nk;wkB ftu
ub oj/ gqekP g[zi ns/ uzdowk,
uzB, Xosh dk T[grqfj i' oks ;w/A
(;{oi Bkb'A wZXw) ukBD eoB
bJh pDkT[Adk j?.
inqwixAw ^ gqG{ nkg
fBnk;fonK dk nk;ok j?.

jh

qwxu ^ pb, skes, Pesh. nkg


jh fBopbK dh skes j?.
inmwixAw ^ fiBQK B{z e'Jh th
nkdo wkD BjhA fdzdk, T[jBK B{z
nkdo wkD d/D tkbk th gowkswk
nkg jh j?.

nIswxu
^fBPkB,
Mzvk,
ukBD^w[Bkok. gowkswk dk Bkw
jh ihtB ;|o tk;s/ ukBD
w[Bkok j?.
Awvx jwxu ^
ftu fwb e/
Xfonk eo,
woB dk r/V

j/ wB[~y ` ;kX ;zrs


gowkswk dk fXnkB
c/o w[V w[V iBw
BjhA oj/rk.

vrqdw ^ gqG{ nkg jh ihtK B{z


r[DK dh dks tzvdk j?.
prvwxu ^ gqG{ nkg jh ihtK B{z
nkgDh jkIoh ftu ep{b eodk
j?.
bKs ^ nkg jh T[jBK T[~s/
pyfPP eodk j?, fwjo toskT[Adk
j? ns/ nkg jh T[jBK tk;s/ ;dk
ekfJw ofjD tkbk ukBD w[Bkok
j?.
hukim ^ gqG{ nkg jh ihtK B{z
nkgDh nkfrnk, oIkn, woIh
ftu s'odk j?.

suGVu ^ gqG{ ;[uZih nkswe xVs


tkbk, us[o ns/ f;nkDk j?.

Purmwxu ^ nkg jh jo EK nkgDk


j[ew ubkT[Adk j?.

sujwxu ^ gqG{
ikBD tkbk,
fwjo eoe/
oZfynk eodk

Bgiq BMfwr ^ gqG{ nkg jh nkgDh


Grsh d/ yIkfBnK tkbk j?.

;G d/ fdbK dhnK
ikDh^ikD j? ns/
nkg jh ;G dh
j?.

dyvY dwxu ^ nkg jh ihtK B{z

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

177

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkgDh Grsh dh dks fdzdk j?.
mwxu ^ nkg jh ihtK gk;'A ;/tk
Grsh eokT[Adk j? ns/ fco nkg
jh ;/tk Grsh eoB tkfbnK B{z
irs gk;'A wkD^fJIs fdtkT[Adk
j?.
qwVI ^ nkg jh r[DK dk yIkBk j?
ns/ nkg jh nkgD/ r[DK ftu
;wkXh bkT[Adk j?.
guxI inDwnu ^ gowkswk nkg jh
r[DK dk yIkBk j?.
prDwxu ^ wzfBnk gqwzfBnk. gqG{
nkg jh ;G s'A tZvk j? ns/ nkg
jh wzfBnk, gqwzfBnk j?.
qulu prvwxu ^ gowkswk nkg jh
s'b ns/ g?wkBk tos e/ nkgD/ jh
g?dk ehs/ ihtK dk nkg/ jh w[b
gkT[Adk j?.
Aqulu ^ i' s'fbnk Bk ik ;e/,
ikfunk Bk ik ;e/, thukfonk Bk
ik ;e/.
sd kurbwxu ^ T[; gqG{ s'A ;dk jh
;de/ ikJhdk j?, i' nkg s[bD s'A
go/ j? ns/ nkgD/ nkg B{z
s[btkT[Adk th j?.

T[gkX upd

BKt g[fbzr
MrVk, c;kd, T[gZdo

j?tB w{b T[gkX d[ZyK dkshnK


hwan ml upd dukkh dt
fi; soQK IwhB wkbeh dh nkg;h
tzv ekoB fJe jh Xosh T[s/ tZNK g?
e/ nbr nbr y/s fd;D br g?Ad/
jB fJ;/ soQK w?A s{z dhnK jZdK w{b
o{g ftu fJe jh tzv j?. fi; soQK
jVQ nk e/ tZNK pzBhnk B{z Ykj ;koh
Xosh w[V fJe eo iKdk j? fJ; soQK
g/qw Bho dh eKr Gkt fgnko dh
bfjo w?A s{z d/ ck;b/ B{z w/N fdzdh j?.
n;b ftu fJj tzvK jh ;ko/ T[gkX
dk ekoB jB. fJj T[gkX jh d[ZyK B{z
g?dk eodk j?.

Xosh B{z eo :kd G"A ;G fJZe ;h


;
iZNK tZNK gkfJ y/s pBkfJe/
MrV/ w{b^T[gkX ehs/ ;/ yV/.
jVQ nkt/ eo I'o tZNK w/Ndk ;
fco Xosh fJe o{g BIoh
nKtdh.

fsT[A J/ tZNK d'fJ w?A* s{z*


tkbhnK
j?tB w{b T[gkX d[ZyK dkshnK
;

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

178

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
g/qw Bho dh eKr id Xk nKtdh,
tZNK o'VQ fbikfJ, fwN/ T[gkX j? ;
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,

T[gkX upd
j?tB w{b T[gkX d[ZyK dkshnK
hwan ml upd dukkh dt
fsT[A J/ tZNK d'fJ w?A* s{z* tkbhnK
tio watt doe m t wl

T[g/y:k upekhi

BKt fJ;sohfbzr
fsnkr, T[dk;hBsk, p/gotkjh

;hB/ t;dh d_?y T[g/y:k


nkyd/
sne wasd dwkh upekhi khde
i' ftnesh ;tkoEh w'j Gkt fBZih
bkGK bJh pDkJ/ foPs/ B{z gq/w efjzd/
jB go fJj T[~go'A T[~go'A ehsk
nvzpo jh j[zdk j? ns/ ;tkoE f;X
Gkt g{ok Bk j'D dh ;{os ftu T[j
dt?y Xko b?Ad/ jB nEtk d[PwD pD
iKd/ jB. T[j efjzd/ jB fe ;kB{z
;kJhA$ gowkswK s'A pr?o fe;/ j''o B{z
gq/w eoB dh e'Jh b'V BjhA, n;h
ftoes jK, T[g/fynk jK. go fiBQK
d/ ;hB/ ftu, wB ftu dt?y$ t?o j't/
T[j T[g/fynk BjhA eo ;ed/ Gkt

ftoes BjhA j' ;ed/. fJe gk;/ T[j


efjzd/ jB fe ;kok w'j Sv fdZsk j?
go Bkb jh t?o dh GktBk oyd/ jB
ns/ wB ftu sks Gkt Mke$nk;
b[eh p?mh j[zdh j?. nfijh EK s/ ;fs
;zrs dk foPsk BjhA pDdk fiZE/
;fs;zr j't/ T[~E/ jh gq/w j' ;edk j?
ns/ T~[E/ dt?y BjhA j[zdh.

w{zj'A efjAd/ gq/w ;_koE w'j* B{z ;

;_koE f;ZX B j'fJ XkoB


d_?y sK.

efjAd/ n;hA ftoZes ;kB{z b'V eh


eohJ/ n;hA go/w ;KJhA SZv e/
j'o fe;/ d/ Bkb,^ n;hA T[g/yk
jK,

;hB/ t;dh d_?y T[g/y:k nkyd/


`
efjAd/ : jK T[gokw n;hA T[dk;
jK,
Sfvnk ;kok w'j Bkb/ t?o j?.*
go fjod/ ftu sks b[e e/
p?mdh,
;fs ;zrs dk ;ke T[~E/ j? BjhA.

fiZE/ j? ;fs;zr T[~E/ go/w


j?,
okr d_?y dk tk; UE/ j? BjhA.

GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,


T[g/y:k upekhi

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

179

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;hB/ t;dh d_?y T[g/y:k nkyd/
sne wasd dwkh upekhi
khde
;_koE f;ZX B j'fJ XkoB d_?y sK
swrath sd na hoe tran dwkh t
fiZE/ j? ;fs;zr T[~E/ go/w j?
jitthe h satsg othe prem h

iPrqo phry phry ] 2 ] Aink


iblws krq mn mohn pUrn hoq
n kwmw ] jlqo jlqo kbhU n
bUJq sgl ibRQy ibnu nwmw ] 3 ]

hir kw nwmu jphu myry mIqw iehY


swr suKu pUrw ] swDsMgiq jnm
mrxu invwrY nwnk jn kI DUrw
]4]

aubrq ubrat

A.g.m.5, 215

fefonk
puDk, w[es j'Dk, soBk

aubrq ubrat

aubrq rwjw rwm kI srxI

igir igir prqy DrxI gir gir parte

ubrat rj rm k sarn
r[o uoBK ftu T[pos j[zdh j?. wB[y
fJ; Gtib B{z gko eo b?Adk j?. jfo
GiB fpBK j'o ;jkok BjhA. nfBe
fpbk; ftu e'Jh okj BjhA. ;kX
;zrs ftu iBw woB fBtko/ iKd/
jB.

aubrq rwjw rwm kI srxI ]


srb lok mwieAw ky mMfl igir
igir prqy DrxI ] 1 ] rhwau ]

swsq isMimRiq byd bIcwry mhw


purKn ieau kihAw ] ibnu hir
Bjn nwhI insqwrw sUKu n iknhUM
lihAw ] 1 ] qIin Bvn kI
lKmI jorI bUJq nwhI lhry ]

ibnu hir Bgiq khw iQiq pwvY

trn
qIin Bvn kI lKmI jorI
tn pwan k lakhm jor
bUJq nwhI lhry bjat nh lre
ibnu hir Bgiq bin har pgat
khw iQiq pwvY kah thit pw
iPrqo phry phry phirto pre pre
Aink iblws anik bils
jlqo jlqo jalto jalto
kbhU n bUJq kabh na bjat
sgl ibRQy ibnu nwmw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

180

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sagal brithe bin nm
jnm mrxu invwrY janam marn niwr
aubrq ^
soBk.

puDk,

w[es

j'Dk,

igir igir prqy DrxI ^ fJzdo


b'e, fPt b'e d/ ;ko/ iht jh
wkfJnk d/ uZeo ftu c;/ gJ/
jB, fJ; eoe/ fJj w[V w[V
Xosh T[~s/ fvrd/ ofjzd/ jB. ;wK
gk e/ fco Xosh T[~s/ nk e/ iBw
b?Ad/ jB.
qIin Bvn kI lKmI jorI ^ Gkt/A
fJ; d[BhnK d/ fszBK jh b'eK dh
wkfJnk fJeZmh eo bJhJ/.
bUJq nwhI lhry ^ fco th b'G
bkbu dh bfjo BjhA p[Mdh, ;zs'y
s'A fpBK swzBk tXdh jh iKdh j?.
ibnu hir Bgiq khw iQiq pwvY ^
n?;h nEkj wkfJnk i'V e/ joh
dh Grsh s'A fpBK b'Gh wB[y fes/
th wB dk fNekn BjhA bG
;edk.
iPrqo phry phry ^ n?;k b'Gh g[oP
T[wo d/ jo fjZ;/ ftu, jo t/b/
GNedk jh ofjzdk j?.
Aink iblws ^ iht wB B{z w'j

b?D tkb/ nB/eK jh G'r^ftbk;


eodk j? go sK th T[; dhnK
G'rwJh ekwBktK g{ohnK BjhA
j[zdhnK.
jlqo jlqo kbhU n bUJq ^ G'r dh
fJZSk ftu bZfrnk iht ;Vdk
ofjzdk j? go G'r nrBh ed/ PKs
BjhA j[zdh.
sgl ibRQy ibnu nwmw ^ fJe G'r
fsqPBk eh, ;ko/ jh G'r ftbk;
Bkw s'A fpBK p/noE jB.
jnm mrxu invwrY ^ fJj Bkw ;[y
;kX ;zrs ftZu'A gqkgs j[zdk j? ns/
fJj ;kX ;zrs Bkw dkB d/ e/
iBw woB eN fdzdh j?.

aubry ubre
fefonk
so rJ/, gko T[so/, pu rJ/

mnmuK KwDy gurmuiK aubry


manmukh khde gurmukh ubre
wBw[y ykXk iKdk j?, r[ow[y T[podk
j?. wBw[y XzXk eofdnK fBjcb
iBw rtkT[Adk j?. r[ow[y nzfwqs B{,z
e;s{oh B{z gfjukDdk j?. wBw[y
nzfwqs si e/ fpy[ tb w[Vdk j?.
r[ow[y ;pfd d/ ;kXB Bkb ;hsb
j[zdk j?, fBozeko fBoziB Bkb i[Vdk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

181

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?.

mwieAw mmqw mohxI ijin ivxu


dMqw jgu KwieAw ] mnmuK KwDy
gurmuiK aubry ijnI sic nwim icqu
lwieAw ] ibnu nwvY jgu kmlw
iPrY gurmuiK ndrI AwieAw ] DMDw

kriqAw inhPlu jnmu gvwieAw

suKdwqw min n vswieAw ] nwnk


nwmu iqnw kau imilAw ijn kau
Duir iliK pwieAw ] 1 ] m 3 ]
Gr hI mih AMimRqu BrpUru hY
mnmuKw swdu n pwieAw ] ijau

ksqUrI imrgu n jwxY BRmdw


Brim BulwieAw ] AMimRqu qij
ibKu sMgRhY krqY Awip KuAwieAw
] gurmuiK ivrly soJI peI iqnw
AMdir bRhmu idKwieAw ] qnu mnu
sIqlu hoieAw rsnw hir swdu
AwieAw ] sbdy hI nwau aUpjY
sbdy myil imlwieAw ] ibnu
sbdY sBu jgu baurwnw ibrQw
jnmu gvwieAw ] AMimRqu eyko
sbdu hY nwnk gurmuiK pwieAw
] 2 ] pauVI ] so hir purKu
AgMmu hY khu ikqu ibiD pweIAY]

iqsu rUpu n ryK AidRstu khu jn


ikau iDAweIAY ] inrMkwru

inrMjnu hir Agmu ikAw kih

gux gweIAY ] ijsu Awip buJwey


Awip su hir mwrig pweIAY ] guir
pUrY vyKwilAw gur syvw pweIAY
]4]

A.g.m.3, 643
aubry ubre
mnmuK KwDy manmukh khde
ibnu nwvY bin nw
jgu kmlw iPrY jag kaml phir
DMDw kriqAw tad karti
inhPlu jnmu gvwieAw nfal janm
gwi
ijau ksqUrI jio kastr
imrgu n jwxY mirg na jn
BRmdw Brim BulwieAw
prmd prm puli
AMimRqu qij mrit taj
ibKu sMgRhY bikh sgr
krqY Awip KuAwieAw kart p khui
sbdy hI nwau aUpjY sabde h no pj

182

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

sbdy myil imlwieAw sabde mel mili


ibnu sbdY bin sabd
sBu jgu baurwnw sb jag brn
AMimRqu eyko sbdu hY mrit eko sabad h
hir purKu AgMmu hY har purkh agm h
iqsu rUpu tis rp
n ryK na rekh
AidRstu khu adrist k
jn ikau iDAweIAY jan kio ti
inrMkwru inrMjnu nirkr nirjan
hir Agmu ikAw har agam ki
aubry ^ so rJ/, gko T[so/, pu
rJ/.
mnmuK KwDy ^ wBw[y wkfJnk d/
t; g? e/ fIzdrh rkb b?Ad/ jB
ns/ r[ow[y pu/ ofjzd/ jB, fiBQK
B/ ;Zu/ Bkw ftu fus B{z brkfJnk
j?.
ibnu nwvY jgu kmlw iPrY ^ wBw[ZyK
B{z joh Bkw dk ;[nkd BjhA
nkT[Adk, Gkt/A T[j T[jBK d/ nzdo
jh fgnk j[zdk j?. r[ow[y b'e r[o{
d/ ;wMkJ/ j'J/ Bkw B{z nzdo jh

d/y b?Ad/ jB ns/ fJ; d/ ;[nkd


ftu bZr/ ofjzd/ jB. ;fsr[o d/
;Bw[y j' e/ fJj fd; g?Adk j? fe
;z;ko Bkw s'A fpBK ewbk j'fJnk
GNedk fcodk j?.
DMDw kriqAw ^ ;z;ko d/ fgZND/,
fBezw/ ezw eofdnK.
inhPlu jnmu gvwieAw ^ wB[y
nkgDk iBw fB;cb, p/ckfJdk jh
rtk b?Adk j? ns/ ;[ydksk Bkw
wB ftu BjhA t;kT[Adk.
ijau ksqUrI imrgu n jwxY BRmdw
Brim BulwieAw ^ fi; soQK fjoB
nkgD/ nzdo j[zdh e;s{oh (w[Pe)
B{z BjhA ikDdk ns/ nfrnkB ftu
GNedk fcodk j?.
AMimRqu qij ibKu sMgRhY krqY Awip
KuAwieAw ^ fst/A jh wBw[y nzfwqs
B{z Sv e/ Ifjo fJeZmh eodk j?.
eosko B/ nkg jh T[; B{z y[zMk
fdZsk j?, e[okj/ gk fdZsk j?.
sbdy hI nwau aUpjY ^ r[o{ d/ Ppd
okjhA jh ;kv/ nzdo f;woB g?dk
j[zdk j?.
sbdy myil imlwieAw ^ Ppd dk jh
fwbkfJnk j'fJnk nkdwh joh B{z
fwbdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

183

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibnu sbdY ^ Ppd s'A fpBK.

hir hir lIny sMq aubwir

sBu jgu baurwnw ^ Bkw s'A fpBK


;kok ;z;ko ewbk j'fJnk fcodk
j?, P[dkJh, gkrb j'fJnk fgnk
j?.
AMimRqu eyko sbdu hY ^ r[o{ dk fJe
Ppd jh nksfwe ihtB d/D tkbk
j?. fJZe' Ppd jh nzfwqs j? i'
;fsr[o d/ ;Bw[y wB[y B{z fwbdk
j?. r[o{ d[nkok fwbdk j?.

har har lne st ubr

hir purKu AgMmu hY ^ gowkswk i'


gjz[u s'A go/ j?, nrw nr'uo j?,
go nkgDh feqgk eo/ sK r[o{ okjhA
;wM ftu nk iKdk j?.
iqsu rUpu n ryK AidRstu khu jn ikau
iDAweIAY ^ T[; dk e'Jh o{g BjhA,
T[; dh e'Jh Peb BjhA, nkeko
BjhA. nfvZm j?. dZ;' fe; soQK T[;
dk fXnkB bkJhJ/.
inrMkwru inrMjnu hir Agmu ikAw ^
i' Peb s'A fpBK j?. wkfJnk s'A
fBob/g j?. gj[zu s'A go/ j?. eh
efj e/ T[; dh f;cs ;kbkj
eohJ/.

aubwir ubr
fefonk
T[XkoBk, w[es eoBk, T[~uk u[eDk,
skoBk

wB[y dh w[esh, wB[y dk T[pkfo


;zsK d/ jE j?. Gowdk, Gowdk
wB[y wzMkfo ftu jh cf;nk ofjzdk
j?.

hir hir lIny sMq aubwir ] hir


ky dws kI icqvY buirAweI iqs hI
kau iPir mwir ] 1 ] rhwau ] jn
kw Awip shweI hoAw inMdk Bwgy
hwir ] BRmq BRmq aUhW hI mUey
bwhuiV igRih n mMJwir ] 1 ]
nwnk srix pirE duK BMjn gun
gwvY sdw Apwir ] inMdk kw muKu

kwlw hoAw dIn dunIAw


drbwir ] 2 ] 15 ]

kY

A.g.m.5, 674
aubwir ubr
BRmq BRmq prmt prmt
aUhW hI mUey h h me
bwhuiV igRih n mMJwir
bhur gr na mjr
inMdk kw muKu kwlw hoAw
ndak k mukh kl ho

184

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

dIn dunIAw kY drbwir


dn dun k darbr
aubwir ^ T[XkoBk, w[es eoBk,
T[~uk u[ZeDk, skoBk.
BRmq BRmq aUhW hI mUey bwhuiV
igRih n mMJwir ^ gowkswk nkgD/
;/te dh nkg wdd eodk j?.
T[; d/ fBzde fBzdk d/ ezwK ftu
GNed/ GNed/ T[~E/ jh wo iKd/
jB. i{BK ftu gJ/ ofjzd/ jB
ns/ w[V e/ xo tkg; BjhA
nkT[Ad/.
inMdk kw muKu kwlw hoAw ^ fijVk
wB[y dZ[yK B{z Bk; eoB tkb/
gowkswk dh PoB nk g?Adk j?,
T[j sK p/nzs gqG{ ftu bhB j'
iKdk j? ns/ T[;/ d/ jh r[D
rkT[Adk j?, go T[; dh fBzdk
eoB tkb/ wB[y dk w{zj ekbk
j[zdk j?.
dIn dunIAw kY drbwir ^ d[BhnK d/
dopko ftu ns/ dhB dopko
ftu, b'e gob'e ftu w{zj ekbk
j[zdk j?. fBzde b'e ns/ gob'e
ftu pdBkwh yNdk j?.

auBrnw ubarn
ikirAw
aupr auTxw, auqWh hoxw; hwsy Awid dw
pRgt hoxw, zwhr hoxw

hwsy dw mhOl auBr AwauNdw hY


hse d mahl ubar d h
nvIN ivAwh ky ilAWdI vhutI dy Awaux
dI KuSI ivc mKOl T`Tw kridAW hwsy
dw mhOl auBr Awaudw hY[ Cotw idaur
sB qoN pihlW AwpxI BwbI nMU Sgn dy
ky GuMf cukweI dI rsm leI kwhlw huMdw
hY[ ies qoN bwAd ss vloN nvIN vhutI
nMU swry irSqydwrW dw pircY krvwieAw
jWdw hY Bwv jwx pCwx krweI jwxI[
ies qrHW vhutI irSqydwrW nMU bxdw
siqkwr idMdI hY[Gry Aw ky bhU nMU

ieh smJwaux leI ik aus dy ikhVy


ikhVy bMdy Coty v`fy QWau l`gdy hn[
'idaur qoN GuMf cukweI dI rsm krw
ky pRIcX krwieAw jWdw h,Y idaur
dw isrvwlHw qy dvXvr' Aqy Awpxy
Brw qoN dUjy QW nyVy hox dw hox krky
hk vI huMdw hY ik auh nvIN bhU dw
hornW sBnW qoN pihlW mUh
M dyK[
y iek
rupeIAW mUMh idKweI dy cuk BwbI
Guf
M mUh
M dyKW AwKdw hY qW swry pwsyy
hwsy dw mhOl auBr AwauNdw hY[

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

185

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,
435
auBrnw ubarn
hwsy dw mhOl auBr AwauNdw hY
hse d mahl ubar d h
idaur qoN GuMf cukweI dI rsm
dor t kud uk d rasm
pRIcX krwieAw jWdw hY
pray kri jd h
cuk BwbI GuMf mUMh dyKW
uk pb kud mu dekh

aumig umag
BKt fJ;sohfbzr
T[wzr, ukU

mIn sMqnw hir sMqnw ] hir sMqnw kI


ryn ] hIau Arip dyn ] pRB Bey hY

ikrpyn ] mwnu mohu iqAwig CoifE qau


nwnk
hir
jIau
Bytnw
] 2 ] 2 ] 35 ] kwnVw mhlw 5 ]
rMgw rMg rMgn ky rMgw ] kIt hsq
pUrn sB sMgw ] 1 ] rhwau ] brq
nym qIrQ sihq gMgw ] jlu hyvq BUK
Aru ngw ] pUjwcwr krq mylgw ] ck
krm iqlk KwtMgw ] drsnu Byty ibnu
sqsMgw ] 1 ] hiT ingRih Aiq rhq
ibtMgw ] hau rogu ibAwpY cukY n BMgw
] kwm koD Aiq iqRsn jrMgw ] so mukqu
nwnk
ijsu
siqguru
cMgw
] 2 ] 3 ] 36 ]
A.g.m.5, 1305

aumig hIau umag ho

aumig umag

r[ow[y dh T[wzr T[; eosko dh


feogk Bkb, T[; dh fwjo Bkb
Godh j?. pos ezw, G[y, Bzr, ueq,
eow, fsbe ;G p/Nzr/ jB. fJjBK
Bkb o'r tXdk jh j?. w[es T[j j[zdk
j?, fi; T[~s/ ;fsr[o dh fwjo j[zdh
j?.

AYsI kaun ibDy s kn bide

AYsI kaun ibDy drsn prsnw ] 1 ]


rhwau ] Aws ipAws sPl mUriq aumig
hIau qrsnw ] 1 ] dIn lIn ipAws

hIau Arip dyn ho arp den

dIn lIn dn ln
ipAws mIn pis mn
sMqnw hir sMqnw stn har stn
hir sMqnw kI ryn har stn k ren
rMgw rMg rg rg

186

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

rMgn ky rMgw rgan ke rg


kIt hsq kt hast
pUrn sB sMgw pran sb sg
jlu hyvq jal hewat
BUK Aru ngw pkh ar ng
ck krm akr karm
iqlk KwtMgw tilk khtg
hiT ingRih hath nigr
Aiq rhq ibtMgw at rhat bitg
hau rogu ibAwpY h rog bip
cukY n BMgw uk na pg
aumig ^ T[wzr, ukU.
AYsI kaun ibDy ^ joh d/ doPBK
dh pj[s fgnk; j?. T[; B{z fwbD
dh eh ftXh j?. n?;h fejVh
i[rs j? fi; Bkb gqG{ d/
doPB ns/ uoB S'j gqkgs j'
;e/.
dIn lIn ipAws mIn sMqnw hir
sMqnw ^ i/ fBwkD/ j' e/ dhB j' e/
gqG{ d/ uoBK T[~s/ fvZrhJ/ ns/
wZSh B{z fit/A gkDh dh fgnk; j[zdh
j?, T[t/A wZSh tKr fgnk; j? sK jh
gqG{ fwbdk j?.

hIau Arip dyn ^ i/ ;zs iBK d/


uoBK dh X{V dh ykso nkgDk
fjodk G/AN eo d/JhJ/, fdb jtkb/
eo d/JhJ/ sK jh gqG{ dfJnktkB
j[zdk j?.
rMgw rMg rMgn ky rMgw ^ joh eJh
soQK d/ ozrK d/ ozrD tkbk j?.
kIt hsq pUrn sB sMgw ^
gowkswk ehVh s'A b? e/ jkEh se
;G ftu g{oB j?. ;GBK ihtK
ftu t;dk j?.
jlu hyvq BUK Aru ngw ^ gowkswk
d/ doPB eoB bJh e'Jh tos
B/w oydk j?, e'Jh rzrk ;w/s ;ko/
shoEK dk fJPBkB eodk j?, e'Jh
mzY/ ib ns/ poc ftu nkgD/
nkg Bz{ rkbdk j?, e'Jh G[ZyK
eZNdk j? ns/ e'Jh Bzrk ofjzdk j?.
ck krm iqlk KwtMgw ^ e'Jh S/
nzrK (d' bZsK, d' pkjK, fJe f;o
ns/ fJe d/j dk ftubk fjZ;k)
T[~s/ fsbe brkT[D dk eow eodk
j?. go ;kX ;zrs dk doPB eoB
s'A fpBK fJj ;ko/ eow ftnoE
jB.
hiT ingRih Aiq rhq ibtMgw ^
T[; gowkswk d/ doPB eoB
bJh wB[y jm Bkb fJzdohnK B{z

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

187

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
o'eD d/ :sB Bkb f;o goB/
j'fJnk j?.
hau rogu ibAwpY cukY n BMgw ^ fJ;
soQK eoB Bkb jT[w? dk o'r
wB[y T[~s/ I'o gk b?Adk j?. T[;
d/ nzdo'A nkswe ihtB dh s'V
w[edh BjhA. ekw, eo'X ns/
fsqPBk dh nr ftu ;Vdk ofjzdk
j?. eow eKv eoB Bkb jT[w?
BjhA iKdh. r[o{ dh ;zrs okjhA
gkg tkbh fposh ;V e/ joh d/
gq/w dk ozr uVQdk j?.

T[Zws^J/^fJ;bkw

ummat e

islm
BKt fJ;sohfbzr
iwks, ;zgodkfJl w[;fbw e"w

JhwkB mn
BKt g[fbzr

JhwkB noph GkPk dk Ppd j?.

fJ; dk e'Prs noE j? ftPtk;,


Go';k, :ehB. fJ;bkwh ;kfjs
dh gfoGkPe Ppdktbh ftu
JhwkB s'A Gkt ebwk^J/^sZ:pk
T[~s/ JhwkB fbnkT[Dk j?. noph
GkPk d/ fJ; ebw/ bk fJbkjk
fJZb^bZbkj w[jzwd[o^o;{^bZbkj*
dk Pkpfde noE j? ^ BjhA j?
e'Jh fJpkds d/ :'r f;tkJ/

nZbkj d/, w[jzwd n~bkj d/


o;{b jB. fJ; soQK JhwkB s'A
Gkt j? fJbkjh s"jhd ns/
jIos w[jzwd (;H) dh fo;kbs
ftu ;Zu/ fdb'A g{oB ftPtk;
eoBk ns/ IpkB'A T[;dh s;dhe
eoBk.
JhwkB
fJ;bkwh
ftukoXkok dk gqEw, p[fBnkdh
ns/ wjZstg{oB nzr j?. fJ;bkw
Xow dk nB[:kJh pDB bJh Gkt/A
ebwk^J/^sZ:pk T[~s/
ftPtk;
oZyDk jh ek|h j? gozs{ fJj
fJ;bkw dk e/tb gqkozGe^ fpzd{
j?. fJ; Xow d[nkok g/P
f;XKsK, nkd/PK ns/ ihtB^iku
T[~s/ fi; edo e'Jh ftnesh
tX/o/ nwb eo/rk, T[;dk
fJ;bkw th T[sBk jh p[bzd doi/
dk XkoBh j't/rk.
JhwkB dh gqw[y ftP/PskJh }?p
T[Zs/ JhwkB noEks fpBK d/y/
fJbkjh j'Ad B{z ;theko eoBk
j?. gozs{ fJ; d/ Bkb jh
e[onkB Poh| wB[Zy B{z fJ;
f;qPNh ;zpzXh fuzsB eoB dh
gq/oBk th fdzdk j? sK fe fJbkjh
j'Ad ftu T[;dk ftPtk; fdqVQ j'
;e/. jIos w[jzwd (;H) dh fJe
jdh; nB[;ko JhwkB fJj j? fe

188

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ftPtk; oZy' nZbkj T[~go, T[;d/


|foPfsnK T[~go, T[; d[nkok
BkIb ehshnK feskpK T[~go,
T[; d[nkok G/i/ rJ/ o;{bK T[~go,
fenkws nkT[D T[~s/ ns/ fJ;
rZb T[~s/ th JhwkB oZy' fe fJ;
d[BhnK ftu B/eh iK pdh i' e[M
th j[zdk j?, T[j ;G e[M nZbkj d/
fJbw ns/ T[;dh s"|he ;dek
jh j[zdk j?. fJ; jdh; ftu
toDB ehs/ rJ/ T[go'es S/
;zebgK
T[~s/
JhwkB
B{z
JhwkB^J/^ w[Z|f;b fejk iKdk
j? ns/ fJbkjh s"jhd ;zpzXh fdqVQ
ns/
;zrfms
JhwkB
B{z
JhwkB^J/^w[iZfwb fejk iKdk
j?.
JhwkB dhnK d' j'o fe;wK jBL
(T) JhwkB^J/^jeheh (noEks
nB[Gt$ wko|s T[~s/ nkXkfos
JhwkB)
(n) JhwkB^J/^sebhdh(noEks
g?oth T[~s/ nkXkfos JhwkB)
g?}zpoK ns/ n"bhnk^nZbkj
d/ JhwkB B{z JhwkB^J/^jeheh
fejk iKdk j? ns/ nkw w[;bwkBK
d/ JhwkB B{z JhwkB^J/^ sebhdh
fejk
iKdk j?. fJ;bkwh
ftdtkBK dh okfJ nB[;ko jeheh

JhwkB jk;b eoBk jo w[;bwkB


T[~s/ |oI BjhA j?. nkw w[;fbw
b'eK bJh g?oth T[~s/ nkXkfos
JhwkB jh T[fus j?.
JhwkB mn
ebwk^J/^sZ:pk kalm e taib
w[jzwd muhmad
nZbkj allh
o;{b rasl
fJbkjh s"jhd ilh thd
fo;kbs rislat
nwb amal
}?p T[~s/ JhwkB gb utte mn
fJbkjh ilh
e[onkB Poh| qurn rf
jdh; hads
|foPfsnK fariti
BkIb nzal
feskpK kitb
fenkws qimat
B/eh nek
pdh bad

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

189

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJbw ilm
s"|he tfiq
JhwkB^J/^w[Z|f;b
mn e mufassil
JhwkB^J/^w[iZfwb
mn e mujamil
JhwkB^J/^jeheh mn e haqq
nB[Gt anupw
wko|s mrfat
JhwkB^J/^sebhdh mn e taqld
g?}zpoK pgbr
n"bhnk^nZbkj l allh

BwkI namz

BKt fJ;sohfbzr
BwkI |ko;h GkPk dk Ppd j?. fJ;
dk e'Prs noE j? g{ik, pzdrh,
nkiIh, f\dwsrkoh, fBnkI.
BwkI bJh noph ftu ;bks* Ppd
dk gq:'r j[zdk j? fi; dk GktkoE j?
do{d, d[nk, ofjws, p\fPP.
;bks dk pj[tuB ;kbktks j?.
fJ;bkw d/ gzi EzwQ jB JhwkB,
BwkI, o'Ik, Ieks ns/ j~i.
fJjBK B{z noekB^J/^ fJ;bkw

fejk iKdk j?. Ikjo j? fe JhwkB s'A


pknd noEks fJ;bkw XkoB eoB
s'A pknd i' |oI fJpkds ;G s'A
tX/o/ wjZstg{oB j? T[j BwkI j?.
BwkI fJe ftP/P fJ;bkwh fJpkds
j? i' jo pkfb} ns/ nebwzd$
j'Pwzd ftnesh T[~s/ ;oho, fbpk;
ns/ ;EkB dh gftZsosk ;fjs
fBPfus ;w/A nB[;ko fJe fdB ftu
gzi tko ndk eoBk |oI j?.
e[onkB Poh| ftu BwkI gVQB
dh skehd j'o Xkofwe |oIK Bkb'A
tX/o/ ehsh rJh j?. |owkfJnk
frnk j?L
jehes fJj j? fe w?A jh nZbkj
jK, w/o/ f;tk e'Jh \[dk BjhA j?,
pZ; s[;hA w/oh jh pzdrh eo' ns/
w/oh :kd d/ bJh BwkI ekfJw
eo'.* (;{os skHjkH L14)
fsbkts eo' T[; feskp
(e[onkB) dh i' s[jkv/ e'b tjh
okjhA G/ih rJh j? ns/ BwkI
ekfJw eo'. :ehBB BwkI p[o/
ns/ nPbhb ezwK s'A o'edh j?.*
(;{os nb^nBep{sL45)
jIos w[jzwd (;H) d/ ftfGzB
eEBK s'A th BwkI dk wjZst Gbh
GKs T[ikro j[zdk j?. nkg B/
|owkfJnk j? fe BwkI w'fwB

190

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

dh fwnoki j?. BwkI dhB dk


EzwQ j?. BwkI w[;bwkB dk B{o
j?. BwkI izBs dh e[zih j?.*
fJe
j'o
jdh;
nB[;ko
fenkws d/ fdB ;G s'A gfjbk
;tkb oZp tb'A BwkI pko/ jh
ehsk ikt/rk. BwkI pzd/ ns/ oZp
ftueko f;ZXk ;zpzX ;Ekfgs
eodh j?. id'A e'Jh ftnesh
fJpkds d/ ;w{j sekfInK B{z
fXnkB fjs oyfdnK fdB ftu
gzi tko nkgD/ gkbDjko d/ jI{o
f;id/ ftu f;o M[ekT[Adk j? sK
;oho ns/ fbpk; d/ Bkb T[;dh
nkswk th gftZso j' iKdh
j?.BwkI gVQB s'A gfjbK gke
gkDh Bkb t[I{ eoBk Io{oh j?.
gkDh Bk fwbD dh jkbs ftu gke
fwZNh Bkb s:Zw[w ehsk iKdk
j?. BwkI gVQB ;w/A w{zj
\kBk^eknpk tZb j[zdk j?. BwkI
fJeZb/ th gVQh ik ;edh j? ns/
w;fid ftu ik e/ fJwkw dh
nrtkJh ftu iwks Bkb th.
iwks Bkb BwkI ndk eoBk
tX/o/ n|Ib j?. BwkI ftu
nZbkj dh s;phj (gqPz;k),
e[onkB dhnK ;{osK ns/ j'o
d[nktK gVQhnK iKdhnK jB.

BwkI ftu Bhns pzBQ e/ id'A


yb'fJnk iKdk j? sK T[;B{z
e:kw eoBk efjzd/ jB. e:kw
s'A pknd r'fvnK T[~s/ jZE oZy e/
M[eD B{z o[e{n eoBk ns/ o[e{n
T[gozs Xosh T[~s/ fBwoskg{ote
f;o fNekT[D B{z f;idk eoBk
efjzd/ jB. BwkI dhnK ftfGzB
fe;wK jB, fit/A |oI, tkfip,
;[zBs ns/ B|b. gzi |oI
BwkIK ;zpzXh ;zy/g t/otk j/m fby/
nB[;ko j? L
(T) |io (gj[ c[N
Z D s'A b? e/
;{oi uVQB s'A e[M fwzN
gfjbK sZe dh BwkI)
(n) I[jo (d[gfjo t/b/ ;{oi
YbD t/b/ dh BwkI)
(J) n;o (shi/ gfjo dh BwkI)
(;) w}fop (;{oi S[gD T[gozs
gVQh ikD tkbh BwkI)
(j) fJPk (oks t/b/ noEks ;{oi
S[gD s'A d'^YkJh xzN/ pknd
gVQh ikD tkbh BwkI)
T[go'es
BwkIK
B{z
eqwtko
;bks^T[b^|io, ;bks^T[b^I[jo,
;bks^T[b^n;o,bks^T[b^w}fop
ns/ ;bks^ T[b^fJPk th fejk
iKdk j?. fszB n\fsnkoh BwkIK
jB fJPoke, ukPs ns/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

191

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

sjZi[d. y[Ph d/ nt;oK noEks


Jhd^T[b^f|so
ns/
Jhd^T[b^ nIjk d/ w"e/ T[~s/ th

BwkI ndk ehsh iKdh j?. }wh d/


t/b/ noEks fe;/ fwqse Bz{
d|BkT[D
;w/A
th
BwkI^J/^iBkIk gVQh iKdh j?.
o'fInK d/ wjhB/ ftu fJPk dh
BwkI s'A pknd sokthj dh ftP/P
BwkI gVQh iKdh j?. j'o th ftfGzB
nt;oK T[~s/ tZy^tZy BwkIK dh
ndkfJrh ehsh iKdh j? fit/A ;{oi
iK uzd rqfjD ;w/A, fe;/ ftP/P b'V
iK jkis bJh nkfd. wkBf;e
d[fuZsh ;w/A oZph wPtok jk;b
eoB bJh BwkI^J/^fJ;s\kok
gVQh iKdh j?. fpwko ftnesh B{z
fJPko/ Bkb BwkI gVQB dk j[ew
j?, w[;kf|o bJh nZXh BwkI dk
j[ew j? ns/ i/ fBPfus ;w/A ftu
BwkI Bk gVQh ik ;e/ sK T[; B{z
eIk d/ o{g ftu gVQB dk j[ew j?.
Ikjo j? fe Pohns nB[;ko i'
ftnesh BwkI ndk eoB d/
;woZE j?, T[; bJh fe;/ th jkbs
ftu BwkI SZvDk ikfJI BjhA j?.

o'Ik roz
Ieks zakt
jZi haz
noekB^J/^fJ;bkw
islm

arkn

|oI fJpkds farz ibdat


nebwzd$j'Pwzd
aqalmd/homd
e[onkB Poh| qurn arf
fsbkts tilwat
feskp kitb
w'fwB momin
fwnoki miarj
dhB dn
izBs jannat
jdh; hads
fenkws qimat
s:Zw[w tayamum
eknpk kba
n|Ib afzal

JhwkB mn

s;phj tasb

BwkI namz

Bhns nat

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

192

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
e:kw qaym
o[e{n ruqa
|oI farz
tkfip wjib
;[zBs sunnat
B|b nafal
|io fajar
I[jo zuhar
n;o asar
w}fop magrib
fJPk i
fJPoke irk
ukPs at
sjZi[d tahajud
Jhd^T[b^f|so d ul fitr
Jhd^T[b^nIjk d ul azh
BwkI^J/^iBkIk namz e janz
sokthj tarw
jkis hjat
BwkI^J/^fJ;s\kok namz e istkhr
eIk qaz
Pohns arat

T[Zws ummat

BKt fJ;sohfbzr
iwks, ;zgodkfJl w[;fbw e"w

eo/ T[Zwsh
fenkws

T[Zwsh

o'I

kare ummat ummat roz kimat


d{ih Bkns (jIos w[jzwd ;kfjp
Bkb ;zpzfXs gq;z;ksfwe ekft)
jIos w[jzwd ;kfjp Bkb ;zpzfXs j?
fiBQK d/ bJh op B/ fJ; fiwhA
nk;wkB Gkt ekfJBks dh f;oiDk
ehsh j?. o;{b wep{b s'A Gkt
fgnko/ o;{b jIos w[jzwd s'A j?.
je BI{b b'bke ehsk s'A Gkt j?
T[jBK d/ bJh ekfJBks dh f;oiDk
ehsh rJh. nkg Gkt/A wB[y jB go
nkg dk wospk pj[s tZvk j?. nkg
wB[y iksh ftu ftdwkB r[BkjK s'A
gke jB. n"bhnk (nZbkj d/ d';s,
;{|h dot/P) ns/ nzphnk (Bph dk
pj[tuB) d/ nkg ;odko jB. nZbkj
dh Iks nZr/ nkg B/ nkgDh \[dh$
j'Ad B{z g{oB o{g ftu fwNk fdZsk.
nkg fenkws d/ fdB T[wsh T[wsh
g[ekoBr/ noEks nkgDh T[~ws d/
r[Bkjrko b'eK bJh }wrhB j[zfdnK
T[jBK dh p\fPP bJh op nZr/
f;|kfoP eoBr/.

d{Jh Bkns o;{b wep{b


tkbh,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

193

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fid/ je Bi{b b"bke ehsk.


\keh ;kI e/ wospk tvk
fdsk,
;G ybe d/ n?p EhA gke
ehsk.
;oto j'fJ e/ n"bhnk nzphnk
dk,
nr/ je d/ nkg B{z \ke
ehsk.
eo/ T[Zwsh T[Zwsh o'I
fenkws,
y[Ph Sv e/ ihT{ }wBke
ehsk.
jho tkfo;,
T[~ws ummat
d{Jh Bkns o;{b wep{b tkbh
d n't rasl makbl wl
fid/ je Bi{b b"bke ehsk
jide haq nazl llk kt
\keh ;kI e/ wospk tvk fdsk
khk sz ke martb wad ditt
;G ybe d/ n?p EhA gke ehsk
sb khalak de b th pk kt
;oto j'fJ e/ n"bhnk nzphnk dk
sarwar hoe ke l b d

nr/ je d/ nkg B{z \ke ehsk


agge haq de p n khk kt
eo/ T[~wsh T[~wsh o'I fenkws
kare ummat ummat roz qimat
y[Ph Sv e/ ihT{ }wBke ehsk
khu had ke j gamnk
kt

T[wo umar

BKt fJ;sohfbzr
iBw ns/ w"s d/ ftuekobk ;wK,
ihtB^ekb, nk:{, nkoik

T[wo ftjkDh ekr T[v/AfdnK


umar wihn kg uddi
oKMk (gowkswk) jh w/o/ fdb dk
wfjow noEks fdb dk jkb ikBD
tkbk j?, fJ; bJh w?A nkgDk d[y j'o
fe; B{z ;[DktK. fpqjk ftu sVgfdnK
w/oh ikB bpK (p[ZbQK) *s/ nk rJh j?,
fJ; bJh j/ gqhsw` i/eo sz{ fwbDk J/A
sK ibdh nk e/ fwb. w/oh ;koh T[wo
fJzsIko eofdnK phs rJh j?. w/o/
gqhsw B{z ;[B/jk d/t' fe T[j nkgDk
;'jDk w[ZyVk w?B{z ibdh nk ftykt/.
ekr T[vkT[Dk s'A Gkt fJzsIko eoBk
j?.

dkb fdb/ dk wjow oKMk,


ehB{z w?A e{e ;[DktDk J/A.
nk bpK T[s/ fizd yb'sh,
nkU fgnkfonk i/ nktDk J/A.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

194

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

T[wo ftjkDh ekr T[v/AfdnK,


UVe c/oVk gktDk J/A.
j?do d/j ;B/j[Vk w?Avk,
i/ ;'jDk w[Zy ftyktDk J/A.

nbh j?do, ;hjoch,


T[wo umar
dkb fdb/ dk wjow oKMk
dl dile d mram rj
ehB{z w?A e{e ;[DktDk J/A
kn m kk sunwn
nk bpK T[s/ fizd yb'sh
lab utte jd khalot
nkU fgnkfonk i/ nktDk J/A
o piri je wn
T[wo ftjkDh ekr T[v/AfdnK
umar wihn kg uddi
UVe c/oVk gktDk J/A
orak pherar pwn
;[B/jk d/Dk suneh den

n?go T[wo j? BeP gsk;V/ s/


par umar h nak patsre te
oKM/ B{z id'A d[pkok wZMK ukoB bJh
uke ti'A oy fbnk iKdk j? sK jho
T[;Bz{ fdbk;k ns/ jZbkP/oh fdzdh
j'Jh efjzdh j? fe s?B{z j[D wZyD,
yzv, goKT[m/ torhnK fBnkwsK

ykD bJh fwbDrhnK ns/ ezw th


jZvGzBtK BjhA ;r'A p/gotkj j' e/
op d/ nk;o/ T[s/ jh s/ok fJj ezw
ubdk oj/rk. s?B{z j[D I|o ikbD
dh b'V BjhA s/ oIke Gkt o'Ih d/D
tkbk op nkg j?. s?B{z b'eK d/ jk;/
ns/ Jhoyk dh gotkj eoB dh b'V
BjhA feT[Afe jho y[d ;m ;j/bhnK
d/ Bkb s/oh okyh bJh jkIo j?
fe;/ d/ ;kj T[Gk;oB dh th
feV$ypo oZyh ikt/rh. nyho ftu
eth tkfo; s'Vk s'VfdnK fJe tZvh
ftPt^;ukJh B{z g/P eodk j? fe
Gkt/A op B/ oKM/ dk ezw pDk fdZsk
j? go nkfyo fJj T[wo s/ gsk;/
T[s/ BeP d/ pokpo jh j? Gkt uzd
y[PhnK pj[s E'VQ fuohnK j[zdhnK
jB.

wZyD yzv gokT[Am/ ykfJ,


whnK,
wMhA S/V d/ op d/ nk;o/ s/.
n?t/A oKfMnk I|o Bk ikb,
whnK,
r[Io nkt;h d[X d/ ek;V/ s/.

jho nkfynk, op o~Ike


s/ok,
whnK, ikJhA Bk b'eK d/
jk;V/ s/.
w?A sK ;m ;j/bhnK Bkb
b? e/,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

195

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

feV oy;K ;kj T[Gk;V/


s/.

s/o/ Bkb Pohe o|he j' e/,


BIo gkT[;K y'i d/ xk;V/ s/.
wMhA S/V d/ Mb d/ ftu,
whnK,
nkg j' pjhA fJe gk;V/ s/.

tkfo;, op B/ ezw pDk


fdsk,
n?go T[wo j? BeP
gsk;V/ s/.

jho tkfo;,
T[wo umar
jho nkfynk, op oZIke s/ok
hr khi rab razk ter
whnK, ikJhA Bk b'eK d/ jk;V/ s/
m j n lok de hsre te
w?A sK ;m ;j/bhnK Bkb b? e/
m t sath sahel nl l ke
feV oy;K ;kj T[Gk;V/ s/
kir rakhs s ubsre te
tkfo;, op B/ ezw pDk fdsk
wris rab ne km ban ditt
n?go T[wo j? BeP gsk;V/ s/
par umar h nak ptsre te

id'A T[wo dh njd whnkd

g[rh
jad umar d had md pugg
fJ; d[BhnK T[s/ i' th g?dk j[zdk j? T[j
wodk j?. i' th pDkfJnk iKdk j?, N[N
iKdk j?. fJj e[dosh nwb j?, ;d?t
;ukJh j?. op id'A nwkb Gkt ehs/,
ezwK, B/e nwbK pko/ g[S
Z r
/ k sK jE
g?o rtkjhnK d/Dr/. fJ; d[BhnK T[~s'A
who, gho, tbh, r";, e[sp Gkt ;G
tZv/ s'A tZv/ w[jspo fJB;kB th ub/
ikDr/ ns/ ;G g;ko/ Yfj ikDr/.
r";, tbhnK d/ fJe doi/ dk Bkw j?.
e[sp dk Gkt th tbh j?. id'A T[wo
dh fwnkd (ntXh) g[r ikJ/rh Gkt
w[e ikJ/rh sK fJIokJhb j'ohA nk
ikDr/. T[jd/ d[BhnK ftu ehs/ nwbK,
eowK dk fBp/Vk j'tr
/ k fJ; ftu
rtkjhnK wB[y d/ jZEK g?oK dhnK th
j'DrhnK fe fe; nwb B/ eh eh ezw
ehsk j?. d{i/ gk;/ s{z m{mk, ek;k Gi
ikD s'A J/Bk tXkD tXk fbnk j? fe
s/oh fJ; ekotkJh B{z ;ko/ b'e jh p[ok
efjDr/. fJIokJhb ihtK dhnK o{jK
B{z epI/ ftu b?D tkbk cfoPsk Gkt
w"s dk cfoPsk j?. m{m/ d/ Gi ikD s'A
pj[s MrVk eoBk e'Jh f;nkDg BjhA
feT[Afe ;G uhI B/ |Bk Gkt \sw j'
e/ fwZNh j' ikDk j?. f;oc nZbkj d/
tbh jh ;kps ofjDr//. fJj m{mk
GZiDk T[;dh sedho ;h ns/ fJj jh
fIzdrh dk ;u j?.

196

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

i' e'Jh izfwnk wo/rk ;G


e'Jh,
xfVnk Gi;h tkj ;G
tfjDr/ t/.
id'A op nkwkb dh ypo
g[~S/,
jE g?o rtkjhnK efjDr/
t/.
who gho tbh }"; e[sp
ik;D,
fJj ;G g;koV/ YfjDr/
t/.
id'A T[wo dh njd whnkd
g[~rh,
nIokJhb j'oh nkfJ
pfjDr/ t/.
GzB/ m{m/ s'A n?v tXkT[
eoBk,
p[ok s[X B{z b'e ;G efjDr/
t/.
i/jk p[ok s{z p'fbnk, oktbk t/,
jv g?o ;IkJhnK b?Dr/ t/.
e[b uhI |Bk j' yke t?;h,

;kps tbh n~bkj d/ ofjDr/


t/.
m{mk Bkb sedho d/ Gi
fgnk,
tkfo; Pkj, j'ohA ;u

efjDr/ t/.
jho tkfo;,
T[wo umar
i' e'Jh izfwnk wo/rk ;G e'Jh
jo ko jmi mareg sb ko
xfVnk Gi;h tkj ;G tfjDr/ t/
kri pjs w sb wnge we
id'A op nkwkb dh ypo gZ[S/
jad rab ml d khabar puhe
jE g?o rtkjhnK efjDr/ t/
hath pr gwh knge we
who gho tbh }"; e[sp ik;D
mr pr wal gs kutb jsan
fJj ;G g;koV/ YfjDr/ t/
sb psrre tnge we
id'A T[wo dh njd whnkd g[Zrh
jad umar d had md pugg
nIokJhb j'oh nkfJ pfjDr/ t/
azrl hor e bnge we
GzB/ m{m/ s'A n?v tXkT[ eoBk
pane ththe t d wdo karn
p[ok s[X B{z b'e ;G efjDr/ t/
bur td n lok sb knge we
e[b uhI |Bk j' yke t?;h
kul z fan ho khk ws

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

197

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;kps tbh nZbkj d/ ofjDr/ t/
sbat wal all de rnge we
m{mk Bkb sedho d/ Gi fgnk
thth nl takdr de pj pi
tkfo; Pkj, j'ohA ;u efjDr/ t/
wris hor sa knge we

AYvyN aumr gvweIAW AOgq


w umar gw gat
lwlc vs ho ky jIv Awqmw swrw jIvn
AYvyN hI, insPl bqIq kr jWdw hY Aqy
Awkbq Bwv Awpxw AMq smW brbwd kr
lYNdw hY[ pr jy qObw kIqI jwvy Bwv mMd
Aml/krm Cf id`qy jwx qW rb dy
ipAwirAW dy AwSkW, dosqW ivc Swml ho
jWdw hY[ pr jy Dwrimk rihxI bihxI
Bwv drvySI qoN ihswb AQvw mMg kIqI
jweygI jW ies nMU Dwrn nhIN kIqw jweygw
Aqy hukm clwaux dI Bwvnw r`KI jweygI
qW ieh bhuqw smW nhIN rhygI[

AYvyN aumr gvweIAW AOgq,


Akbq cw rVHwieAw eI,
lwlc kr kr dunIAW auqy,
muK sPYdI AwieAw eI,
Ajy vI sux jy qwieb hovyN,
qW AwSnw sdwvyNgw,
ihjwb kry drvySI kolNo,
kd qk hukm clwvyNgw[

bu`lyH Swh, 27
aumr gvwauxw umar gwon
AYvyN aumr gvweIAW AOgq
w umar gw gat
Akbq cw rVHwieAw eI
akbat rari
lwlc kr kr dunIAW auqy
lla kar kar dun utte
muK sPYdI AwieAw eI
mukh safd i
Ajy vI sux jy qwieb hovyN
aje w sun je tib how

qUM su`iqAw aumr vMjweI ey


t sutti umar wj e
AwdmI bykwr hI aumr gvw lYNdw hY
Bwv nyk AmlW dI qMd nhIN pwauNdw[
aus dw drgwh ivc pRvwn hox vwlw
nykI dw dwj iqAwr nhIN ho skdw[
ies leI AjweIN hI aumr gvwaux
nwloN gPlq dI nINdroN auTxw cwhIdw
hY ikauNik gPlq dy GurwVy drgwh
ivc kMm nhIN Awauxy[
qUM su`iqAw aumr vMjweI ey[

qUM crKy qMd nw pweI ey,


kI krsy dwj iqAwr nhIN,
auT jwg GurwVy mwr nhIN[

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

198

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
auT jwg GurwVy mwr nhIN[
bu`ly Swh, 1
aumr vMjweI umar wj
qUM su`iqAw aumr vMjweI ey
t sutti umar wj e
qUM crKy qMd nw pweI ey
t arkhe td n pi e
kI krsy dwj iqAwr nhIN
k kars dj tir nah
auT jwg GurwVy mwr nhIN
uth jg kurre mr nah

T[wkj um

BKt g[fbzr
T[sPkj, T[wzr

fJe T[wkj nzr nzr ik um g


g
r[o{nK d/ bV bZr/ gqkDh Xow noE
dh feos eofdnK ihtB pshs eod/
jB. nkgD/ nkg Bkb rZbK eofdnK
;[Gkr, i' Bktb pkpk B"X f;zx dh
gkso j?, efj ojh j? fe n;hA ;ko/
feos eod/ gowkswk dk P[eo eod/
jK. wB fNekT[ ftu ofjzdk j? ns/
T[wkj Gkt T[sPkj Bkb Gfonk
ofjzdk j?. ngq/sk ihtB Yzr y[Ph
ns/ s;Zbh d/D tkbk j?.

;ko/ feos eod/ jK, o'Nh yKd/


P[eokB/ Bkb Go/ ofjzd/ jK s/
ezw eki eod/ ;fsr[o ;Zu/ d/
fJ; j[ew Bz{LFFFF
nkfJU ;[BB gVB eT[ pkDh]
Bkw[ ft;kfo brfj nB bkbfu
fpoEk
iBw
gokDh]
ewkT[Ad/ jK. Bkw pkDh* d/ M{N/
wkDd/ ofjzd/ jK. ;[nkd nkT[Adk
j?, fNekT[ pfDnk ofjzdk j?.
fJe T[wkj nzr nzr, wB, fuZs
;ko/ Gog{o ofjzdk j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,
T[wkj um
fJe T[wkj nzr nzr
ik um g g
feos eod/ jK kirt karde h
P[eokB/ Bkb Go/ ofjzd/ jK
ukrne nl pre rde h

T[wkj* nkswk dk ;[Gkt j?


um tm d subv h
T[wkj nkswk dk ;[Gkn j? i' e/tb
y[Ph jh BjhA ;r'A y[Ph sK T[wkj dk
fJe nzr wkso j?. T[wkj wB B{z
Pesh fdzdk j? fe T[j ;u B{z eo/
ns/ e{V s'A o[e/. T[wkj e'Jh wB d/
fteko tkbh y[Ph BjhA ;r'A fJj j'oK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

199

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
B{z y[Pp' Gkt y[Ph d/D tkbk wB dk
nkg w[jkok gqtkj j? i' d{finK d/
Gb/ ftu bZrk ofjzdk j?.nkw p'b

ukb ftu T[wkj gd y[Ph d/ noEK


ftu p'b b?Ad/ jB, go n;b ftu

y[Ph T[wkj* dk fJe nzr j?.


T[wkj* nkswk dk ;[Gkt j? i'

;[Gkt fe wB B{z :pkoE ;wMh rZb


d/ eoB dh fjzws s/ T[;dh y[Ph
ns/ n:EkoE ikDh rZb s'A o[eD
dh fjzws s/ T[; dh y[Ph ftu ;[s/
f;ZX oydk j?. fJj y[Ph wkB'
fteko tkbh y[Ph BjhA, go nkswk
d/ nBzd ;o{g dk uPw/ tKC{ Go
Go v[b
Z D
Q k j? ` fit/A pZdb s'A ib
dkB ;[s/ j' fojk j?, fiZez{ f\V/

r[bkpK ftu'A y[Pp' ;[s/ dkB


gJh j[d
z h j?, fst/A pqjw frnkBh
s'A Gbk nkg/ fgnk j[zdk j?.
fit/A uPw/ dk ib ;s/ f;ZX dkB
o{g j?, b'e nkyd/ ph fJj' jB
fJj ib T[wkj{ fBeb fojk j?.**

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,


T[wkj um
T[wkj* nkswk dk ;[Gkt j?
um tm d subv h
y[Ph T[wkj* dk fJe nzr j?
khui um d ik g h

f\V/ r[bkpK ftu'A y[Pp' ;[s/ dkB gJh


j[zdh
khire gulb wi khubo sutte dn
pa hd
pqjw frnkBh s'A Gbk nkg/ fgnk j[zdk
j?
brm gin t pl pe pi hd h

Awpy Bgiq aumwhw


pe pgt umh
;/tk$Grsh$T[wkjk ;G eosk d/ nkgD/
jE ftu jB. T[; dh ;kXBk ftu jh
nBfdB nkBzd j? ns/ jo soQK dk
bkjk j?. pb[ dk j'Dk$ pb[ dk GzBDk
;G T[; eosko d/ ty ty uwseko
jB.

Awpy syvw lwiedw ipAwrw Awpy


Bgiq aumwhw ] Awpy gux gwvwiedw
ipAwrw Awpy sbid smwhw ] Awpy
lyKix Awip ilKwrI Awpy lyKu
ilKwhw ]1] myry mn jip rwm nwmu
Emwhw ] Anidnu Andu hovY
vfBwgI lY guir pUrY hir lwhw ]
rhwau ] Awpy gopI kwnu hY ipAwrw
bin Awpy gaU crwhw ] Awpy swvl
sud
M rw ipAwrw Awpy vMsu vjwhw ]
kuvlIAw pIVu Awip mrwiedw ipAwrw
kir bwlk rUip pcwhw ]2] Awip

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

200

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AKwVw pwiedw ipAwrw kir vyKY


Awip cojwhw ] kir bwlk rUp
aupwiedw ipAwrw cMfr
U u kMsu kysu
mwrwhw ] Awpy hI blu Awip hY
ipAwrw blu BMnY mUrK mugDwhw ]3]
sBu Awpy jgqu aupwiedw ipAwrw
vis Awpy jugiq hQwhw ] gil
jyvVI Awpy pwiedw ipAwrw ijau pRBu
iKMcY iqau jwhw ] jo grbY so pcsI
ipAwry jip nwnk Bgiq smwhw
]4]6]

Anidnu andin
Andu and
vfBwgI wadpg
lwhw lh
gopI gop
kwnu kn
gaU ga
crwhw rh
swvl swal

A.g.m.4, 606

suMdrw sdr

aumwhw umh

vMsu vjwhw ws wajh

syvw sew

kuvlIAw kuwal

Bgiq pgt

AKwVw akhr

gux gun

cojwhw ojh

sbid sabad

bwlk blak

lyKix lekhan

kMsu kysu mwrwhw ks kes mrh

ilKwrI likhr

mUrK mugDwhw mrakh mugdh

lyKu lekh

jgqu aupwiedw jagt upid

jip jap

jugiq hQwhw jugt hathh

rwm rm

gil jyvVI gal jewr

nwmu nm

iKMcY iqau kh tio

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

201

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
grbY garb

ifgnk eo.

Bgiq smwhw pgt smh

Anidnu ^ jo o'I, jo t/b/.

aumwhw ^ T[wzr, T[sPkj, y[Ph.

Andu ^ ukn, j[bk;, T[wkj.

syvw ^ gqG{ nkg jh ihtK B{z ;/tk


Grsh, Nfjb, fydws, T[gk;Bk
ftu i'Vdk j?.

vfBwgI ^ tZv/ GkrK tkbk,


y[PB;hp. fijVk tvGkrh wB[y
joh Bkw igdk j? T[; B{z jo t/b/
nkswe ;[y fwfbnk ofjzdk j?.

Bgiq aumwhw ^ nkg jh Grsh


eoB dk T[sPkj fdzdk j?.
gux ^ nkg jh ihtK B{z r[D rkT[D
dh gq/oBk fdzdk j?.
sbid ^ nkg jh r[o{ d/ Ppd Bkb
i'Vdk j? fi; Ppd ftu gqG{
;wkfJnk j'fJnk j?.
lyKix ^ nkg jh ebw j?.
ilKwrI ^ nkg jh ebw ubkT[D
tkbk j?.
lyKu ^ nkg jh ihtK d/ wZE/ T[~s/
Grfs d/ b/y fbydk j?.
jip ^ ikg eoBk, igDk, f;woB
eoBk.
rwm ^ joh,
gowkswk.

gqG{,

tkfjr[o{,

nwmu ^ r[DK dk fXnkB Xo e/


nfGnk; eoBk. j/ w/o/ wB`
gowkswk dk Bkw T[sPkj Bkb

lwhw ^ bkG, |kfJdk. g{o/ r[o{ d/


okjhA joh Bkw dk bkG yN b?Dk
ukjhdk j?.
gopI ^ rtkbD.
kwnu ^ feqaPB.
gaU ^ fjzd{ Xow ftu g{ik dk
gkso fJe d[Xko{ gP{, rK.
crwhw ^ rT{nK uokT[D tkbk.
gowkswk nkg/ feqPB j? ns/ nkg/
rtkfbnK dhnK fJ;sohnK j? i'
feqPB ih Bkb gq/w bhbk eodhnK
jB ns/ izrb ftu rT{nK uokT[D
tkbk th T[j nkg jh j?.
swvl sud
M rw ^ gowkswk nkg jh
;Ktb/ ozr tkbk ;[d
z o, ;'jDk,
y{p;{os feqPB j?.
vMsu vjwhw ^ nkg jh pz;oh
tikT[D tkbk j?.

202

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

kuvlIAw ^ gowkswk nkg jh


pkbe o{g feqPB B{z wkoB bJh ez;
d/ jkEh Bz{ wkoB tkbk j?.
e[tbhnkghV fJe w;s jkEh, fi;
B{z okik ez; B/ feqPB d/ fto[X
SZfvnk ;h go feqPB ih d/ jZE'A
wkfonk frnk ;h. feqPB ih ni/
pkbe jh ;B.
AKwVw ^ fgV (irs). gowkswk
nkg jh fgV pzBQdk j?. nkg jh
irs o{g y/Y^ ;EkB oudk j?.
cojwhw ^ e"se, swkPk. fJ;
irs nykV/ ftu nkg jh e"se
swkP/ ou e/ t/y fojk j?.
bwlk ^ pkb, pZuk. gowkswk
nkg jh pkbe o{g feqPB g?dk
eodk j?.
kMsu kysu mwrwhw ^ nkg jh T[;
e'b'A e/;h ns/ ez; B{z wotkT[Adk
j?. ukt{o, ez; dk gfjbtkB,
fi; B{z feqPB B/ wkfonk. e/;h,
fJe d?As i' ez; dh nkfrnk Bkb
x'V/ dk o{g tNk e/ feqPB ih B{z
wkoB nkfJnk, go nkg wkfonk
frnk ns/ ez; feqPB dk wkwk
fi; Bkb T[jBK d/ :[X j'J/ ns/
nkfyo feqPB ih dh fis j'Jh.
mUrK mugDwhw ^ nkg jh w{oyK dh

nkeV GzBD tkbk j? i' ikjbK dk


I'o s'V fdzdk j?.
jgqu aupwiedw ^ gqG{ ;ko/ irs B{z
g?dk eodk j?.
jugiq hQwhw ^ nkg jh ;ko/ ihtK
dh ihtB i[rs nkgD/ jh jZE
ftu, nkgD/ jh t; ftu oydk
j?.
gil jyvVI ^ gqG{ B/ jh ;ko/ ihtK
d/ rb ftu oZ;h gkJh j'Jh j?.
iKMcY iqau ^ fit/A T[j oZ;h B{z
fyZudk j?, fst/A jh iht ihtB
okj T[~s/ s[od/ jB.
grbY ^ njzeko, rop, nfGwkB.
i' iht njzeko eodk j? T[j
spkj j' iKdk j?.
Bgiq smwhw ^ gowkswk dk Bkw
igDk ns/ T[; dh Grsh ftu
bhB ofjDk ukjhdk j?. joh B{z
ig e/ Grsh d[nkok joh ftu
;wkfJnk iKdk j?.

qYnMU aumwhw bMno dw vIrw


tn umh bno d wr
eyQy aumwh dw ArQ joS Bry cwA qoN Bwv
hus qoN hY[

qYnMU aumwhw bMno dw vIrw,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

203

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
myrI AMmW dIAW jweIey,
mYnMU aumwhw qyrw[
bol pMjwbx dy, I , 68
aumwhw umh
qYnMU aumwhw bMno dw vIrw
tn umh bno d wr
mYnMU aumwhw qyrw mn umh ter

hir jsu sunq aumwihE


har jas sunat umhio
r[ow[y jfo i; ;[D e/ T[wkj ftu
nkT[Adk j?. ;ji ;[Gk ukn uVQdk
j?. T[j eosko ;G s'A T[~uk ns/
rfjo rzGho j?, nEkj j?. r[o
feogk Bkb, r[o gq;kdh r[D rkT[D
Bkb ;fji ;wkXh brdh j?.

qyro jnu hir jsu sunq aumwihE


] 1 ] rhwau ] mnih pRgwsu pyiK
pRB kI soBw jq kq pyKau AwihE
] 1 ] sB qy prY prY qy aUcw
gihr gMBIr AQwihE ] 2 ] Eiq
poiq imilE Bgqn kau jn isau
prdw lwihE ] 3 ] gur pRswid
gwvY gux nwnk shj smwiD
smwihE ] 4 ] 6 ]
A.g.m.5, 1299

aumwihE umhio
jq kq jat kat
pyKau AwihE pekh hio
sB qy prY sab te par
prY qy aUcw par te
gihr gMBIr AQwihE
ghar gbr athhio
Eiq poiq ot pot
shj smwiD smwihE
sj samd samhio
aumwihE ^ gq;zB j'fJnk, T[wkj ftu
nkfJnk.
jq kq pyKau AwihE ^ gqG{ dh
ehosh d/y e/ Gkt i; eoB Bkb
wB ftu ukBDk j[zdk j? fco w?A
fiXo d/ydk jK, T[jh gowkswk
j[zdk j?.
sB qy prY prY qy aUcw gihr gMBIr
AQwihE^ gowkswk ;G ihtK s'A
tZvk j?, ;G ihtK s'A T[~uk j?, v{x
z k
;w[d
z o j?, tZv/ firo/ tkbk j?, T[;
dh Ekj BjhA bG ;edh.
Eiq poiq ^ fit/A skD/ ftu g/N/ dk
Xkrk fwfbnk j'fJnk j[zdk j? T[t/A jh

204

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gowkswk nkgD/ GrsK B{z fwfbnk


j'fJnk j[zdk j?. T[; B/ nkgD/ ;/teK
s'A Ujbk d{o ehsk j[zdk j?.
shj smwiD smwihE ^ joh nrzw
o{g j'D d/ pkti{d wB[Zyh wB ftu
nB[Gt j' ;edk j? i/eo r[o{ dh
feogk Bkb T[; gqG{ d/ r[D
rkJhJ/. r[o{ dh feogk Bkb
fijVk wB[y gowkswk d/ r[D
rkT[Adk ofjzdk j? T[j g{oB nv'bsk
ftu bhB j'fJnk ofjzdk j?.

T[w?d

umd
BKt fJ;sohfbzr
nk;, fjo;

n;K edo s'A tX T[w?d ehsh


as qadar t wd umd kt
fe;/ th ftnesh s'A T[; dh ;woZEk,
T[;d/ ;[Gkn ns/ o[uh nkfd s'A tX
nk; BjhA ehsh ik ;edh Gkt T[; s'A
e'Jh nkgD/ ftukoK nB[;ko nkgDh
woIh d/ gqsheow BjhA gqkgs eo
;edk. jo ftnesh dk fi; sohe/
Bkb gkbD g'PD j'fJnk j't/ ns/ T[;dk
fit/A dk fBZih ;[Gkn gZfenk j't/ T[;
nB[;ko jh T[j ezw^eko eodk j?.
fe;/ B{z vok e/ iK fwjD/ wko e/ T[;B{z
nkgD/ nB[;koh pDkT[Dk w[Peb j?. B{zj
d/ ;pzX ftu yk; eoe/ feT[Afe ;j[o/

xo nkT[D s'A gfjbK T[;dh f;ybkJh


dk ;wK bzx u[fenk j[zdk j? ns/ T[;dk
wB ;[Gkn nkdsK ge u[ZehnK j[zdhnK
jB. fJ; s'A ty fe;/ j'o toskT[ dh
T[w?d eoBk rbs j?.

;Zu nkfynk pZuhJ/ gkohJ/ Bh,

n;K edo s'A tX T[w?d


ehsh.

fts B{zj dk fe;/ gSkfDnk Bk,


T[; dh ftfdnk dh BjhA ;ko
bhsh.

f;yk d/D dk BjhA T[gk


ehsk,
;r'A y"c d/ Bkb T[j ojh
ghsh.

g/e/ y/vdh wZbdh ojh j? ;h,


J/E/ dkfpnK fwjfDnK ftu phsh.
GkJh tho f;zx, fBBkD GoikJh dh
f;fynkdkfJe tkoskbkg,
T[w?d umd
n;K edo s'A tX T[w?d ehsh
as qadar t wd umd kt
f;yk d/D dk BjhA T[gk ehsk
sikhi den d nah up kt
;r'A y"c d/ Bkb T[j ojh ghsh
sag khf de nal rah pt

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

205

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

aurJwieE urjio
fefonk
fuzpV/ j'Dk, w;s ofjDk

aurJwieE mwnn mih AiBmwnI


urjio mnan m abimn
jo wB[y nkgD/ nkgD/ ezw ftu
T[ofMnk ofjzdk j?. okik oki ftu,
nfGwkBh wkD ftu, b'Gh b'G ftu,
nwbh nwb ftu, pkfbe bhbk
ftu, ftdtkB ftZfdnk ftu nkfd.

soriT mhlw 5 ] rwjn mih rwjw

aurJwieE mwnn mih AiBmwnI

] loBn mih loBI loBwieE iqau


hir rMig rcy igAwnI ] 1 ] hir
jn kau iehI suhwvY ] pyiK inkit
kir syvw siqgur hir kIrqin hI
iqRpqwvY ] rhwau ] Amln isau

AmlI lptwieE BUmn BUim


ipAwrI ] KIr sMig bwirku hY
lInw pRB sMq AYsy ihqkwrI
] 2 ] ibidAw mih ibduAMsI
ricAw nYn dyiK suKu pwvih ] jYsy

rsnw swid luBwnI iqau hir jn


hir gux gwvih ] 3 ] jYsI BUK
qYsI kw pUrku sgl Gtw kw
suAwmI ] nwnk ipAws lgI
drsn kI pRBu imilAw AMqrjwmI

]4]5]16]
A.g.m.5, 613
aurJwieE urjio
mwnn mih AiBmwnI
mnan m bimn
pyiK inkit pekh nikt
hir kIrqin hI iqRpqwvY
har krtan h triptw
Amln isau AmlI lptwieE
amlan sio aml laptio
BUmn BUim ipAwrI pman pm
pir
KIr sMig khr sg
bwirku hY lInw brik h ln
AYsy ihqkwrI se hitkr
ibidAw mih ibduAMsI ricAw
bidi m bidus rai
jYsI BUK js pkh
qYsI kw pUrku ts k prak
aurJwieE ^ fuzpV/ j'Dk, w;s
ofjDk.
mwnn mih AiBmwnI ^ fi; soQK

206

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

oki d/ ezwK ns/ o;K ftu okik


w;s j'fJnk ofjzdk j? T[t/A wB[y
wkD tXkT[D tkb/ ezwK ftu nkdo
wkD dk G[Zyk gofunk ofjzdk j?.
pyiK inkit ^ ;fsr[o{ B{z B/V/
(jkIo BkIo) ;wM e/ ;/tk eoBh
ukjhdh j?.
hir kIrqin hI iqRpqwvY ^ Grs
gowkswk B{z nzr ;zr t/y e/ ns/
r[o{ dh ;/tk eoe/ gowkswk dh
f;cs ;kbkj ftu jh gq;B
z fsqgs
ofjzdk j?.
Amln isau AmlI lptwieE ^
BfPnK Bkb, BP/ dhnK uhIK ftu
nwbh ofunk ofjzdk j?.
BUmn BUim ipAwrI ^ fIwhdkoK B{z
IwhB fgnkoh brdh j?.
KIr sMig bwirku hY lInw ^ d[ZX
Bkb pZu/ B{z fgnko j?. pZuk d[ZX
Bkb gofunk ofjzdk j?.
AYsy ihqkwrI ^ ;zs fJ;/ soQK joh
d/ fgnko eoB tkb/ j[zd/ jB.
ibidAw mih ibduAMsI ricAw ^
ftdtkB
wB[y
ftZfdnk
gVQB^gVQkT[D ftu y[P ofjzdk j?.
jYsI BUK qYsI kw pUrku ^ ;ko/ ;ohoK

dk wkbe gqG{ fij' fijh fe;/ iht


dh bkb;k j't/ T[j' fijh jh bkb;k
g{oh eoB tkbk j?. fi; wB[y B{z
gowkswk d/ doPB dh fgnk;
brdh j?, T[; wB[y B{z fdb dh
ikBD tkbk gowkswk nkg nk e/
fwbdk j?. soQK soQK dhnK G[y
Z K jB
i' joh g{ohnK eodk j?. joh^iB
B{z G[y joh^doPB dh j[zdh j?, i'
r[o{ dh ;/tk eo e/ joh^ehosB
eoB Bkb g{oh j[zdh j?.

aurJwieE
pwieAw

mwxs

jnmu

sMjoig

urjio mnas janam syog pi


r[opkDh d/ fJ; Ppd ftu T[oMkU
dk
;zebg
wkD;
iBw
d/
;z:'r$ft:'r Bkb i'fVnk j?. t/dK
es/pK ftu T[ofMnk ftdtkB d?th
G/d BjhA gk ;edk. nzfwqs Bkw
fjod/ d/ f;zuB Bkb i[Vdk j?.
nkBzd$ frnkB$ nziB$ fJ;BkB
;kX;zr Bkb w/b yKd/ jB. r[o
Ppfd Bkb T[ofMnk wB$wB[y
nzfwqs Bkw Bkb oZfsnk ofjzdk j?.

jo

jo

jUnI

AwieE

iqh

iqh

aurJwieE mwxs jnmu sMjio g


pwieAw ] qwkI hY Et swD rwKhu dy

kir hwQ kir ikrpw mylhu hir


rwieAw ] 1 ] Aink jnm BRim

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

207

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iQiq nhI pweI ] krau syvw gur
lwgau crn goivMd jI kw mwrgu dyhu
jI bqweI ] 1 ] rhwau ] Aink
aupwv krau mwieAw kau biciq
Drau myrI myrI krq sd hI
ivhwvY ] koeI AYso ry BytY sMqu myrI
lwhY sgl icMq Twkur isau myrw rMgu
lwvY ] 2 ] pVy ry sgl byd nh
cUky mn Byd ieku iKnu n DIrih myry
Gr ky pMcw ] koeI AYso ry Bgqu ju
mwieAw qy rhqu ieku AMimRq nwmu
myrY irdY isMcw ] 3 ] jyqy ry qIrQ
nwey AhMbiu D mYlu lwey Gr ko Twkuru
ieku iqlu n mwnY ] kid pwvau
swDsMgu hir hir sdw Awndu igAwn
AMjin myrw mnu iesnwnY ] 4 ]
sgl AsRm kIny mnUAw nh pqIny
ibbykhIn dyhI Doey ] koeI pweIAY
ry purKu ibDwqw pwrbRhm kY rMig
rwqw myry mn kI durmiq mlu Koey
] 5 ] krm Drm jugqw inmK n
hyqu krqw grib grib pVY khI n
lyKY ] ijsu BytIAY sPl mUriq krY
sdw kIriq gur prswid koaU nyqRhu
pyKY ] 6 ] mnhiT jo kmwvY iqlu n
lyKY pwvY bgul ijau iDAwnu lwvY

mwieAw ry DwrI ] koeI AYso ry suKh


dweI pRB kI kQw sunweI iqsu Byty
giq hoie hmwrI ] 7 ] sups
R n
M
gopwl rwie kwtY ry bMDn mwie gur kY
sbid myrw mnu rwqw ] sdw sdw
Awndu ByitE inrBY goibMdu suK nwnk
lwDy hir crn prwqw ] 8 ] sPl
sPl BeI sPl jwqRw ] Awvx jwx
rhy imly swDw ]1]rhwau] dUjw ]1]
A.g.m.5, 686
aurJwieE urjio
Aink aupwv krau anik upv karo
myrI myrI krq mer mer kart
sd hI ivhwvY sad h wihw
pVy ry sgl byd pare re sagl bed
nh cUky mn Byd n ke man pd
ieku AMimRq nwmu ik mrit nm
myrY irdY isMcw mer rid s
AhMbuiD mYlu lwey ahbd ml le
igAwn AMjin gin jan
myrw mnu iesnwnY
mer man isnn

208

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ibbykhIn dyhI Doey


bibekhn deh te
purKu ibDwqw purkh bidt
durmiq mlu Koey durmat mal khoe
krm Drm jugqw karm trm jugt
inmK n hyqu krqw nimkh na het kart
koaU nyqRhu pyKY ko netr pekh
giq hoie hmwrI gat hoe hmr
aurJwieE ^ T[bM/ ofjDk, fuzpV/
j'Dk, w;s ofjDk.
Aink aupwv krau ^ w?A fBs
wkfJnk dh ykso jh nB/eK jhb/
eodk ofjzdk jK. w?A wkfJnk B{z
jh T[u/u/ s"o T[~s/ nkgD/ wB ftu
fNekJh oydk jK.
myrI myrI krq sd hI ivhwvY ^
;dk w/oh wkfJnk w/oh wkfJnk
eofdnK jh w/oh T[wo phsdh ik
ojh j?. j[D sK w?B{z e'Jh nfijk
;zs fwb ikt/ fijVk w/o/ nzdo
wkfJnk tkbh ;koh ;'u d{o eo
d/t/ ns/ gowkswk Bkb w/ok
fgnko pDk d/t/.
pVy ry sgl byd ^ ;ko/ t/d gVQ/.

nh cUky mn Byd ^ go wB dhnK


ftZEK (joh s'A d{o) Bk fwNhnK ns/
wB ftu ofjD tkb/ gzi fteko
ekw, eq'X, b'G, w'j, jzeko, fJe
fSB bJh th u[g BjhA eod/.
ieku AMimRq nwmu ^ Bkw f;woB i'
nkswe ihtB d/D tkbk j?.
myrY irdY isMcw
fwb ikt/ i'
fBob/g j't/.
Bkw ib d/t/
d/Jhdk j?.

^ e'Jh n?;k Grs


nkg wkfJnk s'A
T[j w/o/ wB ftu
fit/A y/s B{z gkDh

AhMbuiD mYlu lwey ^ fizB/ th shoE


jB i/
T[jBK T[~s/ fJPBkB ehsk ikt/ sK
T[j fJPBkB ;r'A wB Bz{ jT[w? dh
w?b bk fdzd/ jB.
igAwn AMjin ^ j/ gqG{` w/oh sK
fJj' sKx j? fe w?A ;kX^;zrs
gqkgs eo ;eK ns/ frnkB dk
;[owk w/o/ wB B{z o"PB eo d/t/.
myrw mnu iesnwnY ^ fi; soQK
fJPBkB ;oho B{z P[ZX eodk j?,
fJ;/ soQK ;[owk nZyK B{z T[~ib
eo fdzdk j?. r[o{ jh wkfJnk
dhnK T[bMDK ns/ Gow ftZu'A eY
e/ joh Bkb w/b eokT[Adk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

209

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[; s'A fpBK j'o e'Jh T[gkT[,
t/d, shoE nkPow, eow Xow
nkfd wB^jm tkb/ ezw wdd
BjhA eod/.
ibbykhIn dyhI Doey ^ ;ko/ jh
nkPowK d/ Xow ewkfJnK th
wB dh s;Zbh BjhA j'Jh. fi;
soQK ftuko s'A ;ZyD/ wB[y f;oc
;oho B{z jh ;kc ;[Eok eod/
ofjzd/ jB ns/ wB T[;/ soQK w?bk
jh ofjzdk j?.
purKu ibDwqw ; durmiq mlu Koey ^
i/ gowkswk d/ gq/w ozr ftu
ozfrnk j'fJnk, gowkswk dk o{g
e'Jh wjKg[oy, ouD tkbk joh
fwb ikt/ sK T[j jh G?Vh wfs
tkbh w?b d{o eo ;edk j?.
krm Drm jugqw ^ w?A ;dk eowK
XowK ftu i[fVnk fojk.
inmK n hyqu krqw ^ fSB Go th
joh Bkb gq/w BjhA ehsk. jzeko
Bkb c[b c[b fgnk go fJj ;G
e[M fe;/ ezw th Bk nkfJnk.
koaU nyqRhu pyKY ^ fi; wB dhnK
w[okdK g{ohnK eoB tkb/ r[o{ d/
doPB Bkb wB[y ;dk joh dk
i; rkT[Adk j?, T[; gowkswk B{z
e'Jh ftobk jh r[o{ dh feogk

Bkb nZyhA d/ydk j?.


giq hoie hmwrI ^ i/ e'Jh nfijk
nkswe nkBzd dksk fwb ikJ/,
fijVk ;kB{z gowkswk dh f;cs
;kbkj dh rb ;[DkJ/ sK T[; B{z
fwb e/ ;kvh nkswe nt;Ek
T[~uh j' ;edh j?.

auriJ rihE ibiKAw kY sMgw


rj ro bikhi k sg
id'A wB[y fpfynk ftu T[ofMnk
ofjzdk j? T[; dk wB fpnkgs ftu
jz[dk j?. id'A ;G fsq;Bk w[e iKdh
j?, Gow fpnkgs ub/ iKd/ jB,
T[;d/ nkPk nzd/Pk pzX/ iKd/ jB.
wB[y ;G d[fBnkth f;nkDgK s'A nZr/
ufbnk iKdk j?.

rwgu sUhI AstpdIAw mhlw 5 Gru


1]
< siqgur pRswid ]
auriJ rihE ibiKAw kY sMgw ]
mnih ibAwpq Aink qrMgw ] 1 ]
myry mn Agm Agocr ] kq
pweIAY pUrn prmysr ] 1 ] rhwau
] moh mgn mih rihAw ibAwpy ]
Aiq iqRsnw kbhU nhI DRwpy ] 2 ]
bsie kroDu srIir cMfwrw ]
AigAwin n sUJY mhw gubwrw
] 3 ] BRmq ibAwpq jry ikvwrw
] jwxu n pweIAY pRB drbwrw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

210

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] 4 ] Awsw AMdysw bMiD prwnw ]
mhlu n pwvY iPrq ibgwnw ] 5 ]
sgl ibAwiD kY vis kir dInw ]
iPrq ipAws ijau jl ibnu mInw
] 6 ] kCU isAwnp aukiq n morI
] eyk Aws Twkur pRB qorI ] 7 ]
krau bynqI sMqn pwsy ] myil lYhu
nwnk Ardwsy ] 8 ] BieE ikpwlu
swDsMgu pwieAw ] nwnk iqRpqy pUrw
pwieAw ] 1 ] rhwau dUjw ] 1 ]
A.g.m.4, 759
auriJ rj
ibiKAw kY sMgw bikhi k sg
Agm Agocr a'gam a'goar
ibAwpy bipe
DRwpy trpe
kroDu krd
cMfwrw dr
AigAwin agin
mhw gubwrw mah gubr

bMiD prwnw bad prn


sgl ibAwiD sagal bid
aukiq ukt
auriJ ^ T[bfMnk j'fJnk, cf;nk
j'fJnk.
ibiKAw kY sMgw ^ ftfPnK dh
;zrs ftu. id se wB wkfJnk
ftu cf;nk ofjzdk j?, sd se
fJ; ftu eJh soQK dh fyZuk^fyZuh
(w'j, eo'X, nk;, nzd/;/ nkfd
dh) pDh ofjzdh j?. fJ; jkbs
ftu joh Bkb brB BjhA br
;edh go i/ joh dh feogk j'
ikt/ sK wB fsqgsh gk e/ nv'b j'
iKdk j?.
Agm Agocr ^ i' fJzdohnK dk
ftPk BjhA j?, tkfjr[o{. j/ w/o/
wB ` T[; nrw nr'uo g{oB
gow/Po B{z fet/A gqkgs eohJ/.
ibAwpy ^ j/ w/o/ wB` s{z jo tes
jh w'j dh wrBsk ftu$w;sh ftu
dfpnk ofjzdk j?A.

Awsw s

DRwpy ^ jo t/b/ wB B{z wkfJnk dh


fsqPBk bZrh ofjzdh j? fco th wB
edh oidk jh BjhA.

AMdysw des

kroDu ^ fJ;/ bJh wB[y d/ ;oho

jry ikvwrw jare kiwr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

211

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu jo tes pbtkB uzvkb eo'X
t;dk ofjzdk j?.
cMfwrw ^ uzvkb.
AigAwin ^ ;t? ;o{g dh ;'Mh s'A
fpBK.
mhw gubwrw ^ jB/ok, nfrnkB d/
ekoB pj[s jB/ok j? s/ e[M fd;dk
BjhA.
jry ikvwrw ^ fetkV, GNeDk ns/
wkfJnk dk ftnkgDk. fJj d'
fetkV (ske) iV/ jB. jo t/b/
fJj d' fetkV tZi/ ofjzd/ jB fi;
eoe/ wB[y gowkswk d/ dopko
ftu gj[zu BjhA ;edk.
Awsw AMds
y w bMiD prwnw ^ wB[y jo
t/b/ wkfJnk dh nk;k ns/ nzd/;k
ftu pzfBQnk fgnk j?, EK e'Jh
fwbdh BjhA. fJ; bJh p/rkB/ dh
soQK fcodk ofjzdk j? ns/
gowkswk dh jI{oh gqkgs BjhA eo
;edk.
sgl ibAwiD ^ fJ;/ GNeDk
;dek jh iht ;kohnK wkBf;e
phwkohnK d/ t; ftu nkfJnk
ofjzdk j?. fit/A wZSh gkDh s'A
fpBK sVcdh j?, T[t/A iht fsqPBk
dk wkfonk GNedk fcodk j?.

aukiq ^ dbhb, ftuko. ;ko/


ftekoK d/ Nkeo/ wB[y dh e'Jh
us[okJh, e'Jh ftuko ub BjhA
;edk. f;oc gowkswk dh
;jkfJsk, gowkswk dh fwjo jh
wB[y B{z puk ;edh j?.

auriJ mrih bykwrw


rj mar bekr
r[o fpB wB[y T[ofM$T[bM e/ p/eko
wodk j?. ;u p'bD Bkb wB[y nkgD/
nzdo d/y ;edk j?, T[bMdk BjhA.
fJ; ftXh Bkb r[ow[y Gtib s'A gko
j' iKdk j?. fBowb j[zdk j?. nzXeko
s'A pudk j?.

gur ibnu auriJ mrih bykwrw ] jmu


isir mwry kry KuAwrw ] bwDy mukiq
nwhI nr inMdk fUbih inMd prweI hy
] 11 ] bolhu swcu pCwxhu AMdir ]
dUir nwhI dyKhu kir ndir ]
ibGnu nwhI gurmuiK qru qwrI ieau
Bvjlu pwir lGweI hy ] 12 ] dyhI
AMdir nwmu invwsI ] Awpy krqw
hY AibnwsI ] nw jIau mrY n
mwirAw jweI kir dyKY sbid rjweI
hy ] 13 ] Ehu inrmlu hY nwhI
AMiDAwrw ] Ehu Awpy qKiq bhY
sicAwrw ] swkq kUVy bMiD
BvweIAih mir jnmih AweI jweI

212

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

hy ] 14 ] gur ky syvk siqgur


ipAwry ] Eie bYsih qKiq su sbdu
vIcwry ] qqu lhih AMqrgiq
jwxih sqsMgiq swcu vfweI hy
] 15 ] Awip qrY jnu ipqrw qwry
] sMgiq mukiq su pwir auqwry ]
nwnku iqs kw lwlw golw ijin
gurmuiK hir ilv lweI hy
] 16 ] 6 ]
A.g.m.1, 1026
auriJ rj
mrih bykwrw mar bekr
kry KuAwrw kare khur
bwDy mukiq nwhI bde mukt nh
dyKhu kir ndir dekh kar ndar
ibGnu nwhI bgan nh
gurmuiK qru qwrI gurmukh tar tr
nwmu invwsI nm niws
Awpy krqw hY AibnwsI
pe kart h abins
nw jIau mrY n jo mar
n mwirAw jweI na mri j
swkq kUVy skat kre

bMiD BvweIAih bad paw


sbdu vIcwry sabad wre
qqu lhih tat lah
AMqrgiq jwxih targat jn
Awip qrY p tar
jnu ipqrw qwry jan pitr tre
lwlw golw ll gol
auriJ ^ c; e/, T[bM e/.
mrih bykwrw ^ i' wB[y r[o{ dh
PoB s'A ;ZyD/ jB T[j ftekoK
ftu c; e/ wod/ jB.
kry KuAwrw ^ nkswe w"s T[jBK d/
f;o T[~s/ w[V w[V u'NK wkodh j?
ns/ y[nko eodh j?.
bwDy mukiq nwhI ^ fBzfdnk dh
ckjh ftu pZM/ j'J/ fBzde pzfdnK
B{z w[esh B;hp BjhA j[zdh. T[j
gokJh fBzfdnk d/ ;w[zdo ftu r's/
bkT[Ad/ ofjzd/ jB.
dyKhu kir ndir ^ fXnkB brk e/
d/y' sK gowkswk s[jkv/ s'A d{o
BjhA nzr ;zr BIo nkt/rk.
ibGnu nwhI gurmuiK qru qwrI ^ r[o{
dh PoB g? e/ Bkw ig', Bkw
f;woB eo', r[oK d[nko/ skoh so'

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

213

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sK ihtB ftu e'Jh o[ektN BjhA
nkt/rh. r[o{ Bkw igk e/ ;z;ko
;w[zdo s'A gko bzxk d/t/rk.
nwmu invwsI ^ gowkswk dk Bkw
jo ;oho ftu fBtk; eodk j?.
Awpy krqw hY AibnwsI ^ ed/ Bk
Bk; j'D tkbk gowkswk nkg jh
;G e[M eoB tkbk j? ns/ nkg
jh jo/e d/ nzdo w"i{d j?.
nw jIau mrY n mwirAw jweI ^ fJj
iht T[; gowkswk dk jh nzP j?
fJ; bJh Bk jh ihtkswk wodh j?
ns/ Bk jh fJ; B{z e'Jh wko
;edk j?. T[j eosko nkg jh
iht g?dk eoe/ nkgD/ j[ew ftu
;G dh ;zGkb eodk j?.
swkq kUVy bMiD BvweIAih ^
wkfJnk d/ w'j ftu pZfMnk
j'fJnk j'D eoe/ iht GNeDk
ftu fgnk ofjzdk j? fJ;/ bJh T[;
dk iBw woB dk r/V pfDnk
ofjzdk j?.
sbdu vIcwry ^ r[o{ Bkb fgnko
eoB tkb/ w'j^wkfJnk s'A fBob/g
ofj e/ fjod/ sys T[~s/ p?m/ ofjzd/
jB ns/ r[o{ d/ Ppd B{z nkgDh
;'u wzvb ftu fNekJh oyd/ jB.

qqu lhih AMqrgiq jwxih ^ i'


wB[y irs d/ w{b B{z bG b?Ad/ jB,
nkgD/ nzdo t;dk gSkD b?Ad/ jB
T[j ;kX ;zrs ftu fNe e/ ;dk
fEo gqG{ Bz{ f;wod/ jB ns/
nkdo gkT[Ad/ jB.
Awip qrY jnu ipqrw qwry ^ i'
wB[y gowkswk dk Bkw f;wodk
j? T[j nkg th ;z;ko ;w[zdo s'A
gko j' iKdk j? ns/ nkgD/ fgZsoK
Gkt pkg dkdk pI[orK B{z th gko
bzxk b?Adk j?.
lwlw golw ^ fi; wB[y B/ r[o{ dh
PoB g? e/ gow/Pto d/ uoBK
ftu ;[os i'V oZyh j?, w?A T[;
tvGkrh dk ;/te jK, r[bkw jK.
auriJ rihE rj ro
;G d/ ;zr, ;kfonK d/ Bkb r[ow[y
T[oM ofjzdk j?. ;zs ;Gk ftu
eosko dh ehosh j[zdh j?. i/ GkrK
ftu j't/ sK jh eosko ;kiB Bkb
fwbktk j[zdk j?. fJ; irs ftu
T[~go nkekP j? ns/ Xosh T[~s/ T[;
dh ;'Gk j?, dwe j?. id'A joh ft;o
iKdk j? sK Bk Bkw dk ikg j[zdk j?
ns/ Bk jh d?th doPB j[zd/ jB. fi;
xo ftu, fi; wB ftu, sB ftu
tkfjr[o{, ezs dk tk;k j?, T[j ;[jkrh
j?, tZv/ GkrK tkbk j?. ntrD s'A d{o

214

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

j' e/, joh Bkw d/ f;woB


;kohnK nk;K g{ohnK j[zdhnK
;G nktkrtD fwN iKd/
;'jkrD joh d/ Bkw dk nzfwqs
j?.

Bkb
jB.
jB.
ghAdh

hwiQ klm AgMm msqik lyKwvqI ]


auriJ rihE sB sMig AnUp
rUpwvqI ] ausqiq khnu n jwie
muKhu quhwrIAw ] mohI dyiK drsu
nwnk bilhwrIAw ] 1 ] sMq sBw
mih bYis ik kIriq mY khW ]
ArpI sBu sIgwru eyhu jIau sBu
idvw ] Aws ipAwsI syj su kMiq
ivCweIAY ] hirhW msqik hovY
Bwgu q swjnu pweIAY ] 2 ] sKI
kwjl hwr qMbol sBY ikCu swijAw ]

solh kIey sIgwr ik AMjnu


pwijAw ] jy Gir AwvY kMqu q sBu
ikCu pweIAY ] hirhW kMqY bwJu
sIgwru sBu ibrQw jweIAY ] 3 ]

ijsu Gir visAw kMqu sw


vfBwgxy ] iqsu bixAw hBu
sIgwru sweI sohwgxy ] hau suqI
hoie AMicMq min Aws purweIAw ]

hirhW jw Gir AwieAw kMqu q sBu


ikCu pweIAw ] 4 ] Awsw ieqI
Aws ik Aws purweIAY ] siqgur
Bey dieAwl q pUrw pweIAY ] mY

qin Avgx bhuqu ik Avgx


CwieAw ] hirhW siqgur Bey
dieAwl q mnu ThrwieAw ] 5 ]

khu nwnk byAMqu byAMqu iDAwieAw ]


duqru iehu sMswru siqgurU qrwieAw
] imitAw Awvw gauxu jW pUrw
pwieAw ] hirhW AMimRqu hir kw
nwmu siqgur qy pwieAw ] 6 ] myrY
hwiQ pdmu Awgin suK bwsnw ]
sKI morY kMiT rqMnu pyiK duKu nwsnw
] bwsau sMig gupwl sgl suK rwis
hir ] hirhW iriD isiD nv
iniD bsih ijsu sdw kir ] 7 ]
pr iqRA rwvix jwih syeI qw
lwjIAih ] inqpRiq ihrih pr
drbu iCdR kq FwkIAih ] hir
gux rmq pivqR sgl kul qwreI ]
hirhW sunqy Bey punIq pwrbRhmu
bIcwreI ] 8 ] aUpir bnY Akwsu
qlY Dr sohqI ] dh ids cmkY
bIjuil muK kau johqI ] Kojq
iPrau ibdyis pIau kq pweIAY ]
hirhW jy msqik hovY Bwgu q dris
smweIAY ] 9 ] ifTy sBy Qwv nhI
quDu jyihAw ] bDohu puriK ibDwqY
qW qU soihAw ] vsdI sGn Apwr
AnUp rwmdws pur ] hirhW nwnk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

215

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ksml jwih nwieAY rwmdws sr
] 10 ] cwiqRk icq suicq su swjnu
cwhIAY ] ijsu sMig lwgy pRwx iqsY
kau AwhIAY ] bnu bnu iPrq audws
bUMd jl kwrxy ] hirhW iqau hir
jnu mWgY nwmu nwnk bilhwrxy
] 11 ] imq kw icqu AnUpu mrMmu n
jwnIAY ] gwhk gunI Apwr su qqu
pCwnIAY ] icqih icqu smwie q
hovY rMgu Gnw ] hirhW cMcl corih
mwir q pwvih scu Dnw ] 12 ]

supnY aUBI BeI gihE kI n


AMclw ] suMdr purK ibrwijq pyiK
mnu bMclw ] Kojau qw ky crx khhu

kq pweIAY ] hirhW soeI jqMnu


bqwie sKI ipRau pweIAY ] 13 ]
nYx n dyKih swD is nYx ibhwilAw
] krn n sunhI nwdu krn muMid
GwilAw ] rsnw jpY n nwmu iqlu
iqlu kir ktIAY ] hirhW jb ibsrY
goibd rwie idno idnu GtIAY
] 14 ]
A.g.m.5, 1361
auriJ rj
AnUp rUpwvqI anp rpwt
muKhu quhwrIAw mukh tuhr

kIriq mY khW krat m kah


ArpI sBu sIgwru arp sb sgr
hirhW msqik hovY Bwgu
harh mastak how pg
solh kIey sIgwr sol ke sgr
AMjnu pwijAw jan pji
ijsu Gir visAw kMqu
jis kr wasi kt
sw vfBwgxy s wadpgane
iqsu bixAw hBu sIgwru sweI
sohwgxy
tis bani hab sgr s sohgane
hau suqI hoie AMicMq min Aws purweIAw
h sutt hoe at man s pur
Awsw ieqI Aws ik Aws purweIAY
s it s ke s pur
mY qin Avgx bhuqu ik Avgx CwieAw
m tan awgan bt ke awgan hi
q mnu ThrwieAw ta man thri
duqru iehu sMswru dutar sansr
hirhW AMimRqu harih amrit
myrY hwiQ pdmu Awgin suK bwsnw
mer hth padam gan sukh bsn

216

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

hirhW iriD isiD nv iniD


harih rd sd nav nd

supnY aUBI BeI gihE kI n AMclw


supn b pa ghio k na l

pr iqRA rwvix par tria rwan

pyiK mnu bMclw pekh man bl

inqpRiq ihrih pr drbu iCdR kq


FwkIAih
nitprat hir par darb hidr kat

hirhW jb ibsrY goibd


harih jab bisr gobd

tk
hirhW sunqy Bey punIq
harih sunte pa punt
aUpir bnY Akwsu qlY Dr sohqI
par ban aks tal tr st
muK kau johqI mukh k jt
ifTy sBy Qwv nhI quDu jyihAw
ditthe sbbe thv nah td jehi
bDohu puriK ibDwqY bdo purkh bidt
vsdI sGn Apwr AnUp rwmdws pur
wasd sgan apr anp rmds pur
nwieAY rwmdws sr
ni rmds sar
iqsY kau AwhIAY tis k h
gwhk gunI Apwr ghak gun apr
hirhW cMcl corih mwir
harih al or mr

auriJ ^ fwfbnk j'fJnk, ofunk


j'fJnk.
AnUp rUpwvqI ^ j/ nrzw ` s/o/
jE ftu ebw j?, fi; Bkb ;G d/
wZE/ T[s/ b/y fby/ iKd/ jB. j/
nB{g o{g tkb/ ` s{z ;G ihtK d/
;zr fwb fojk j?A.
muKhu quhwrIAw ^ fe;/ th iht e'b'A
nkgD/ w{zj Bkb s/oh tfvnkJh
fpnkB BjhA ehsh ik ;edh.
kIriq mY khW ^ w/oh fJj sKx j?
fe ;kX ;zrs ftu p?m e/
gowkswk dh f;cs ;kbkj eodh
ojK. T[; dh tfvnkJh d/ rhs
rkT[Adh ojK.
ArpI sBu sIgwru ^ gowkswk d/
fwbkg ftu w?A nkgDk ;kok
fPzrko G/AN eo fdnK, w?A nkgDh
fizd th jtkb/ eo d/tK.
hirhW msqik hovY Bwgu ^ i/ wB[y
d/ Gkr ikr ikD, i/ T[; d/ wZE/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

217

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[~s/ gqG{ d/ doPB dk Mbekok
fbfynk j't/ sK jh gqG{ fwbdk j?.

ofjs j' e/ gqG{ uoBK ftu bhB j'


rJh jK.

solh kIey sIgwr ik AMjnu pwijAw


^ i/ ;[owk nZyK ftu gk fbnk
ikt/ sK gqG{ xo Bk gj[zu/ sK gqG{
d/ fwbkg s'A fpBK ;'bK fPzrko
ftnoE jh ubk iKdk j?.
gowkswk dh T[;sfs eoB Bkb
jh T[; d/ doPB j[zd/ jB. ;zsK
dh ;zrs ftu pfj e/ T[; dh
f;cs ;kbkj eoB Bkb jh
gowkswk fwbdk j? ns/ ;z;ko dh
P'Gk sK jh j? i/ gqG{ fgnkok fdb
ftu nk t;/.

Awsw ieqI Aws ik Aws purweIAY ^


gowkswk B{z fwbD dh fJzBh nk;
j? fe fJ; nk; B{z g{ok eoBk
ukjhdk j?. fwbD dh nk; sK
pj[s shpo j? go nzdo d/ n"r[DK
dh ;'Mh e[M eoB BjhA fdzdh.
fJ; fBokPsk ftZu'A r[o{ dh wdd
jh eZYdh j?.

ijsu Gir visAw kMqu sw vfBwgxy ^


fi; iht fJ;soh d/ fjod/ o{g
xo ftu gqG{ gsh nk tZf;nk j?
T[j tZv/ GkrK tkbh j?. i/ fdb
ftu joh t; ikt/ sK ;ko/ fPzrko
ns/ ;'Gk ftZu/ nk iKdh j?.
iqsu bixAw hBu sIgwru sweI
sohwgxy ^ fi; d/ fjod/ ftu joh
dk tk;k j? T[j ;[jkr tkbh j?
ns/ T[; B{z ;G fPzrko ;i fojk
j?.
hau suqI hoie AMicMq min Aws
purweIAw ^ fJj' fijh ;[jkrD dh
;zrs ftu ofj e/ w?A th fuzsk

mY qin Avgx bhuqu ik Avgx


CwieAw ^ w/o/ ;oho ftu fJzB/
n"r[D jB fe w/ok nkgk n"r[DK
Bkb jh Yfenk ofjzdk j?.
q mnu ThrwieAw ^ go i/
gowkswk fwjopkB j' ikt/ sK wB
fNe iKdk j?.
duqru iehu sMswru ^ fJ; ;z;ko
;w[zdo s'A gko bzxDk pj[s n"yk
j?. fi; wB[y B/ p/nzs gowkswk
dk Bkw f;woBk P[o{ eo fdZsk,
r[o{ B/ T[; B{z gko bzxk fdZsk.
joh dk Bkw nzfwqs o{g j?, i'
;fsr[o{ s'A gkJhdk j?. r[o{ Bkw d/
e/ n"r[DK tkb/ ;z;ko s'A puk b?Adk
j?.
myrY hwiQ pdmu Awgin suK bwsnw ^
w/o/ g?o T[~s/ gdw dk fBPkB j? i'

218

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

uzrh o/yk ;wMh iKdh j?. w/o/ jE


gdw ufVQnk j? ns/ w/o/ fjod/
o{g ftjV/ ftu ;[ZyK dk tk;k j?.

ikr gJ/ sK jh T[; gowkswk d/


dhdko ftu bhB j' ;ehdk j?.
joh B{z fwbDk GkrK nB[;ko j?.

hirhW sunqy Bey punIq ^ w?A T[;


gowkswk Bkb t;dh jK, fi; e'b
;G ;[ZyK dh g{zih j? ns/ fi; d/
jE ftu eokwksh skesK ns/
Xosh d/ ;ko/ yIkB/ ;dk fNe/
ofjzd/ jB.

ifTy sBy Qwv nhI quDu jyihAw ^ w?A


;ko/ ;EkB t/y/ go s/o/ ;z;ko ftu
s/o/ tork e'Jh ;[zdo BjhA j?.

inqpRiq ihrih pr drbu iCdR kq


FwkIAih^ i' wB[y fBs gokfJnk
XB u'oh eod/ jB, T[jBK d/ d'P
fet/A Ye/ ik ;ed/ jB.
hirhW sunqy Bey punIq ^ i' wB[y
gkopqjw d/ r[D ;[Dd/ ns/
ftukod/ jB, T[j gftZso j' ikd/
jB. gowkswk dk Bkw gdw tKr
uzrk n;o oZydk j?.
aUpir bnY Akwsu qlY Dr sohqI ^
T[~go ;'jDk nekP cZfpnk j? ns/
j/mK e[dosh BIkfonK Bkb Xosh
;'jDh brdh j?.
muK kau johqI ^ d;K fdPktK ftu
fpibh uwe ojh j? ns/ w{zj T[~s/
fbPeko/ wko ojh j?. fpibh dh
o"PBh d/ nk;o/ T[; ;or[D ;o{g
B{z izrbK ftu bGD dk e'Jh
ckfJdk BjhA. i/ wZE/ T[~s/ Gkr

bDohu puriK ibDwqY ^ j/ okwdk;g[o/


` s?B{z eosko B/ pZXk j?, sK jh s{z
P'GBhe j'fJnk j?A.
vsdI sGn Apwr AnUp rwmdws
pur ^ j/ nB{gw okwdk;g[o ` s/o/
nzdo T[~u/ nkswe r[DK dh t;'A
pj[s ;zxDh, p/nzs ns/ p/fw;kb
j?.
nwieAY rwmdws sr ^ y'i eofdnK
eofdnK
joh
dk
;EkB
okwdk;g[o/ dh r[o ;zrs ftu
bZGk, i' nB{g EK j?. okwdk;
;o'to ftu fJPBkB eoB Bkb
wB d/ ;ko/ gkg d{o j' iKd/ jB.
iqsY kau AwhIAY ^ iht B{z ukfsqe
tKr{z joh d/ fwbD d/ sob/ b?D/
ukjhd/ jB. ukfsqe tKr ;[u/s fus
j' e/ ;ZiD B{z fgnko eoBk ukjhdk
j?, fi; gqhsw Bkb gqkD i[V/ j'J/
j'D, T[;/ B{z b'uDk ukjhdk j?.
gwhk gunI Apwr ^ gowkswk dk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

219

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fus nB{gw j?, T[; dk G/s BjhA
ikfDnk ik ;edk go ngo
ngko gqG{ d/ r[DK d/ i' rkje
jB, T[jBK d[nkok T[; ss o{g
pqjw B{z gSkD bJhdk j?. r[DK d/
rkje jh r[DK B{z gSkDd/ jB.
hirhW cMcl corih mwir ^ ekw
eo'X nkfd B{z jNk e/ fdb Bz{ joh
d/ fwbD i'rk pDkfJnk ik ;edk
j?. ekwkfde u'oK B{z i' uzub,
ubkfJwkB jB, ekp{ eoe/ jh Bkw
o{g ;Zuk XzB gqkgs j' ;edk j?.
supnY aUBI BeI gihE kI n AMclw
^ ;[gB/ ftu w?A fgnko/ gqG{ B{z d/y
e/ T[m yV'sh go gZbk Bk cV
;eh.
pyiK mnu bMclw ^ feT[Afe ;z[do o{g
d/ gqekP B{z t/y e/ w?A mZrh rJh,
w?B{z nkgD/ nkg dh ;[os jh Bk
ojh ns/ gZbk cVBk G[b rJh.
hirhW jb ibsrY goibd ^ i' B?D
r[o{ B{z BjhA d/yd/, T[j B?D p/jkb,
d[yh jB. i' ezB Ppd dh X[Bh
BjhA ;[Dd/, n?;/ ezB pzd eo d/D/
ukjhd/ jB. i' ihG joh Bkw BjhA
igdh, T[; B{z fsb fsb eoe/ eN
d/Dk ukjhdk j?. id'A gqG{ ftZ;o
ikt/ sK fdB' fdB xNd/ ikJhdk

j?, fBopb j[zd/ ikJhdk j?. fJ;


bJh nZyK, ezB, ihG ns/ fdb B{z
joh dh sKx ftu bkJh oZyDk jh
T[; B{z bG ;eD dk :sB j?.

aurD rd
fefonk ftP/PD
T[sKj, T[gob/ b'e ftu

aurD qpu AMqir rd tap tar


r[ow[y tDikok T[oX sg[ eodk j?.
pZuk roGkf; ftu jh r[o Ppd d/
fXnkB ftu j[zdk j?. ihtB d/ eJh
gfjo jB. jo gfjo ftu r[ow[y
f;woB ftu, fXnkB ftu bhB j[zdk
j?. uzr$/ wzd/ eowK dk fXnkB oydk
j?. M{m$;u[ dk fBy/Vk eodk j?.

isrIrwgu mhlw 1 phry Gru 1 ]

pihlY phrY rYix kY vxjwirAw


imqRw hukim pieAw grBwis ]
aurD qpu AMqir kry vxjwirAw

imqRw Ksm syqI Ardwis ] Ksm syqI


Ardwis vKwxY aurD iDAwin ilv
lwgw ] nw mrjwdu AwieAw kil
BIqir bwhuiV jwsI nwgw ] jYsI
klm vuVI hY msqik qYsI jIAVy
pwis ] khu nwnk pRwxI pihlY phrY
hukim pieAw grBwis ] 1 ] dUjY
phrY rYix kY vxjwirAw imqRw ivsir

220

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gieAw iDAwnu ] hQo hiQ ncweIAY


vxjwirAw imqRw ijau jsudw Gir
kwnu ] hQo hiQ ncweIAY pRwxI mwq
khY suqu myrw ] cyiq Acyq mUV mn
myry AMiq nhI kCu qyrw ] ijin ric
ricAw iqsih n jwxY mn BIqir
Dir igAwnu ] khu nwnk pRwxI dUjY
phrY ivsir gieAw iDAwnu ] 2 ]
qIjY phrY rYix kY vxjwirAw imqRw
Dn jobn isau icqu ] hir kw nwmu
n cyqhI vxjwirAw imqRw bDw Cutih
ijqu ] hir kw nwmu n cyqY pRwxI
ibklu BieAw sMig mwieAw ] Dn

isau rqw jobin mqw Aihlw jnmu


gvwieAw ] Drm syqI vwpwru n kIqo

krmu n kIqo imqu ] khu nwnk qIjY


phrY pRwxI Dn jobn isau icqu ] 3 ]
cauQY phrY rYix kY vxjwirAw imqRw
lwvI AwieAw Kyqu ] jw jim pkiV
clwieAw vxjwirAw imqRw iksY n
imilAw Byqu ] Byqu cyqu hir iksY n
imilE jw jim pkiV clwieAw ]

JUTw rudnu hoAw duoAwlY iKn mih


BieAw prwieAw ] sweI vsqu

prwpiq hoeI ijsu isau lwieAw hyqu ]


khu nwnk pRwxI cauQY phrY lwvI
luixAw Kyqu ]4]1]

A.g.m.1, 74
aurD rd
pihlY phrY rYix kY vxjwirAw
pl pr rn k wanjri
hukim pieAw grBwis hukam p
garbs
aurD iDAwin ilv lwgw
rd tin liv lg
mrjwdu AwieAw marjd i
kil BIqir kal ptar
bwhuiV jwsI nwgw bhur js ng
ivsir gieAw iDAwnu
wisar g tin
ijau jsudw Gir kwnu jio jasud kr kn
cyiq Acyq mUV mn
et aet mr man
ijin ric ricAw jin ra rai
iqsih n jwxY tis na jn
mn BIqir Dir igAwnu
man ptar tr gin
vxjwirAw imqRw
wanjri mitr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

221

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Dn jobn isau icqu
tan joban sio it
Dn isau rqw
tan sio ratt
jobin mqw joban matt
Aihlw jnmu gvwieAw
l janm gwi
lwvI AwieAw Kyqu
lwi i khet
JUTw rudnu hoAw duoAwlY
th rudan ho dul
iKn mih BieAw prwieAw
khin m p pari
lwvI luixAw lwi luni
aurD ^ T[sKj, T[gob/ b'e ftu.
pihlY phrY rYix kY vxjwirAw ^
wBZ[yk ihtB B{z oks fejk j? ns/
pkbgB nkfd uko nt;EktK B{z
uko gfjo nkfynk j? ns/ iht i'
;z;ko ftu ;"dk eoB nkfJnk j?
T[j ;"dkro j?.
hukim pieAw grBwis ^ joh Bkw
dk tDi eoB nkJ/ iht B/ fIzdrh
dh oks d/ gfjb/ gfjo ftu
gowkswk d/ j[ew nB[;ko wK d/

g/N ftu tk;k eo fbnk j?.


aurD iDAwin ilv lwgw ^ wK d/ g/N
ftu iht g[Zmk bNe e/ fXnkB
ftu fposh i'V e/ T[; nt;Ek s'A
w[es j'D bJh wkbe d/ gk;
gqkoEBk eodk j?.
mrjwdu AwieAw kil BIqir ^ id'A
iht irs ftu nkT[Adk j? sK T[j
wfonkdk ofjs j[zdk j?. T[; T[~s/
Bk e'Jh Xkofwe fuzBQ j[zdk j? ns/
Bk jh e'Jh egVk.
bwhuiV jwsI nwgw ^ iht irs ftu
Bzrk nkT[Adk j? ns/ fJZE'A tkg;
Bzrk jh gos iKdk j?.
ivsir gieAw iDAwnu ^ jfo Bkw
dk tDi eoB nkfJnk iht
fIzdrh dh oks d/ d{i/ gfjo ftu
;z;ko ftu iBw b? e/ gowkswk
d/ uoBK dk T[j fXnkB G[b iKdk
j? i' T[; B{z wK d/ g/N ftu ofjD
;w/A j[zdk j?.
ijau jsudw Gir kwnu ^ iBw b? e/
iht xo d/ jo/e iht d/ jE T[~s/
fJT[A BukT[Adk j? fit/A i;'Xk (Bzd
r'g dh fJ;soh fi; B/ feqPB B{z
gkfbnk ;h) d/ xo ftu ;qh feqPB
B{z jo/e iht B/ jE ftu
fyvkfJnk ;h.

222

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

cyiq Acyq mUV mn ^ go j/ w/o/


w{oy wB` :kd oy fe nzs ;w/A
e'Jh th P?n s/oh BjhA pDh
oj/rh.
ijin ric ricAw iqsih n jwxY mn
BIqir Dir igAwnu ^ iht nkgD/
wB ftu T[; gowkswk Bkb v{zxh
;KM gk e/ T[; B{z u/s/ BjhA eodk
fi; B/ fJ; dh pDso pDk e/
fJ; B{z g?dk ehsk j?.
vxjwirAw imqRw ^ iht i' ;z;ko
ftu gowkswk d/ Bkw dk ;"dk
eoB nkfJnk j?.
Dn jobn isau icqu ^ gowkswk d/
Bkw dk tDi eoB nkJ/ iht dh
fIzdrh o{g oks d/ shi/ gfjo
ftu T[; dk wB XB s/ itkBh
Bkb gou iKdk j?.
Dn isau rqw ^ XB ftu ozfrnk
j'fJnk.
jobin mqw ^ itkBh d/ BP/ ftu
w;s j'fJnk.
Aihlw jnmu gvwieAw ^ iht
wkfJnk d/ w'j ftu J/Bk e[ o[M
iKdk j? fe fJ; ;q/PN ;[zdo iBw
B{z fB;cb jh r[nk fdzdk j?.
lwvI AwieAw Kyqu ^ fIzdrh o{g

oks d/ u"E/ gfjo p[Ykgk nk ikD


T[~s/ (;oho) y/s B{z tZYD tkbk
iw nk gj[zudk j?.
JUTw rudnu hoAw duA
o wlY ^ id'A iw B/
ihtkswk B{z cV e/ nZr/ bk fbnk
sK fwose ;oho d/ d[nkb/ M{mk
ns/ ftnoE o'Dk e[obkDk P[o{ j'
iKdk j?.
iKn mih BieAw prwieAw ^ T[j
;oho fi; B{z ;ko/ ;e/ ;zpzXh w/ok
w/ok fejk eod/ ;B fJe gb ftu
jh Ugok j' iKdk j?.
lwvI luixAw ^ fIzdrh o{g oks d/
u"E/ gfjo p[Ykgk nk ikD Bkb
fizdrh dh
c;b tZYD tkb/
:wd{s B/ ;oho B{z eNDk j?, iht
nkswk B{z b? ikDk j?.

auriD rhw isir Bwir rd rah sir pr


T[; eosko dk pqfjwzv nEkj j?.
Xosh nkek; T[ofX nt;Ek ftu jB.
wBw[y e[uhb j' e/ d[owfs s/ fteko
ftu c; iKdk j?.suieny kY prbiq

guPw krI kY pwxI pieAwil ] kY

ivic DrqI kY AwkwsI auriD rhw


isir Bwir ] puru kir kwieAw
kpVu pihrw Dovw sdw kwir ] bgw
rqw pIAlw kwlw bydw krI pukwr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

223

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] hoie kucIlu rhw mlu DwrI
durmiq miq ivkwr] nw hau nw
mY nw hau hovw nwnk sbdu vIcwir
]1]
A.g.m.1, 139
auriD rd
kY ivic DrqI k wi trt
kY AwkwsI k ks
bgw rqw pIAlw bagg ratt pal
kwlw bydw kl bed
hoie kucIlu hoe kul
rhw mlu DwrI rah mal tr
durmiq miq ivkwr
durmat mat wikr
nw hau nw mY n h n m
nw hau hovw n h how
auriD ^ T[bNk, w{Xk, g[m
Z k.
kY ivic DrqI ^ ukj/ Xosh ftu
G'o/ nzdo p?m ikU.
kY AwkwsI ^ ukj/ nk;wkB ftu
e[Nhnk gk e/ fNe ikU.
bgw rqw pIAlw ^ fuZNk, bkb,

ghbk.
kwlw bydw ^ ukj/ eow eKvh gzvs
j' e/ fuZNk, bkb, ghbk ns/ ekbk
fbpk; gfjB e/ t/dK dk T[~uh^T[~uh
gkm eod/ oj' (;kw t/d dk fuZNk,
nEot t/d dk ekbk, :i[o t/d dk
bkb ns/ for t/d dk ghbk g[Pke
wzfBnk frnk j?. fJjBK B{z gVQB
t/b/ fJj' g[Pke gkT[D dh nkfrnk
j?.)
hoie kucIlu ^ ukj/ w?b/ rzd/ pD/
oj'.
rhw mlu DwrI ^ w?b B{z XkoB
oZy'.durmiq miq ivkwr ^ fJj
G?Vh wfs d/ wzd/ eow jh jB
fJj eow wfs B{z ftekoh eo
jB.

eoh
;ko/
ns/
b?Ad/

nw hau nw mY nw hau hovw ^Ppd dk


ftuko eoB Bkb jT[w? ns/
nkgD/gB dh GktBk BjhA ofjzdh, iht
dh gqkgsh fJj' j't/ fe r[o{ d/ Ppd B{z
ftuko e/ jT[w? dk Bk; j't/.

aurvwru urwr
BKt g[fbzr
T[obk pzBk, fJXobk gk;k

aurvwru n pwru urwr na pr

224

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

wBw[y nfrnkBh d{i/ GkJ/ ftu Bk


T[otko Bk gko j[zdk j?. joh d/ fBnK
ftu e{V ns/ ;u[ dk fBy/Vk j[d
z k j?.

dUjY Bwie ipAwru duj pe pir

mwieAw mohu gubwru hY iqs dw n


idsY aurvwru n pwru ] mnmuK
AigAwnI mhw duKu pwiedy fuby hir
nwmu ivswir ] Blky auiT bhu krm
kmwvih dUjY Bwie ipAwru ]
siqguru syvih Awpxw Baujlu auqry
pwir ] nwnk gurmuiK sic smwvih
scu nwmu aur Dwir ] 2 ] pauVI
] hir jil Qil mhIAil BrpUir

scu nwmu aurDwir sa nm urdr

dUjw nwih koie ] hir Awip bih

kry inAwau kUiVAwr sB mwir


kFoie ] sicAwrw dyie vifAweI

hir Drm inAwau kIEie ] sB hir


kI krhu ausqiq ijin grIb AnwQ
rwiK lIEie ] jYkwru kIE DrmIAw
kw pwpI kau fMfu dIEie ] 16 ]
A.g.m.3, 89
aurvwru urwr
mwieAw mohu gubwru hY
mi m gubr h
mnmuK manmukh
AigAwnI agin
Blky auiT plke uth

Baujlu auqry pwir pjal utre pr

jil Qil mhIAil jal thal mal


kry inAwau kUiVAwr
kare nio krir
sB mwir kFoie sb mr kdoe
aurvwru ^ T[obk pzBk, fJXobk
gk;k.
mwieAw mohu gubwru hY ^ wkfJnk dk
w'j, fgnko fBok jB/ok j? fi;
dk T[obk ns/ gkobk pzBk BjhA
fd;dk.
mnmuK ^ T[j nXowh g[oP j? i'
nkgD/ wB tb w{zj eoe/ ubdk
j?. r[o{ s'A p/w[y, nkg^j[dok j?.
AigAwnI ^ frnkB s'A jhD iht
i' gqG{ dk Bkw ft;ko e/ jB/o/
ftu r's/ yKd/ jB ns/ pVk d[y
;fjzd/ jB.
Blky auiT ^ jo o'I fBs Bt/A
;{oi Bkb Bkw s'A fpBK j'o pj[s
ezw eod/ jB.
dUjY Bwie ipAwru ^ go T[jBK dk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

225

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dt?s Gkt eoe/ wkfJnk ftu
fgnko j?. op B{z Sv e/ wkfJnk
d/ w'j ftu bZr/ j'J/ jB.

aur Dwir ur tr

Baujlu auqry pwir ^ i' iht nkgD/


;fsr[o{ dh dZ;h ;/tk eod/ jB
T[j wkfJnk d/ w'j o{g ;z;ko
;w[zdo s'A gko bzx iKd/ jB.

aur Dwir bIcwir murwir

scu nwmu aur Dwir ^ ;fsr[o{ d/


;Bw[y ofjD tkb/ iht ;Zu/ Bkw B{z
fjod/ ftu go' e/ ;dk fEo
gowkswk ftu bhB j' iKd/ jB.
jil Qil mhIAil ^ gowkswk
gkDh ftu, ;[Zeh Xosh ftu ns/
Xos nk;wkB d/ ftueko Gkt jo
EK ftnkge j?.
kry inAwau kUiVAwr ^ gowkswk
nkg jh pfj e/ rj[ Bkb ihtK d/
uzr/ wzd/ ehs/ eowK dk fBnK
eodk j?. y'N/ wB tkb/ ihtK B{z
dzv fdzdk j?.
sB mwir kFoie ^ wB d/ y'N/ ihtK
B{z wko e/ eY fdzdk j? Gkt nkgD/
uoBK s'A ftS'V fdzdk j?. ;u d/
tgkohnK Gkt ;funkfonK B{z
nkdo pyPdk j?. joh d/ Xow
dk fJjh fBnK j?.

fefonk
fjod/ ftu XkoB eoBk, fdb ftu t;kT[Dk

ur tr br murr
T[oXkfo$phuko$w[oko o'w o'w ftu
o; iKd/ jB. fJ; T[oXkfo eoe/
r[ow[y gko; Bkb ezuB j' iKdk j?.

aur Dwir bIcwir murwir rmo rmu


mnmohn nwmu jpIny ] AidRstu
Agocru AprMpr suAwmI guir pUrY
pRgt kir dIny ] 1 ] rwm pwrs
cMdn hm kwst lost ] hir sMig
hrI sqsMgu Bey hir kMcnu cMdnu kIny
] 1 ] rhwau ] nv iCA Ktu bolih
muK Awgr myrw hir pRBu iev n
pqIny ] jn nwnk hir ihrdY sd
iDAwvhu ieau hir pRBu myrw BIny
]2]1]7]
A.g.m.4, 668
aurDwir urdr
bIcwir murwir br murr
rmo rmu ramo ram
mnmohn nwmu jpIny
manmohan nm japne

226

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AidRstu Agocru adrist agoar

e/ ;'Bk pDk fdzdk j?.

AprMpr suAwmI aprpar sum

cMdn hm kwst lost ^ n;hA b';N


(b'jk) jK. joh uzdB j?. n;hA
ekm jK.

rwm pwrs rm pras


cMdn hm kwst lost
dan ham kst lost
kMcnu cMdnu kIny kan dan kne
nv iCA Ktu nav he khat
bolih muK Awgr bol mukh gar
aur Dwir ^ fjod/ ftu XkoB
eoBk, fdb ftu t;kT[Dk.
bIcwir murwir ^ j/ iht ` fjod/
ftu Xko e/ ftuko g{ote w[okoh
okw B{z f;wo'.
rmo rmu mnmohn nwmu jpIny ^ fjod/
ftu
t;k
e/,
ftuko
e/
gowkswk$w[okoh$ okw B{z ig', wB
B{z w'jD tkb/ joh dk Bkw ig'.
AidRstu Agocru ^ gowkswk Bk
fd;D tkbk j? i' wB pkDh s'A go/
j?. Bk ;wfMnk iKdk j?, Bk
efjnk iKdk j?.
AprMpr suAwmI ^ i' p/nzs j? n?;/
joh B{z g{o/ r[o{ B/ ikjo eo fdZsk
j?.
rwm pwrs ^ joh gko; j? i' S{j

kMcnu cMdnu kIny ^ id'A joh dh


;zrs ftu ;s^;zr j'fJnk sK
joh B/ ;kB{z ;'Bk ns/ uzdB pDk
fdZsk.
nv iCA Ktu ^ B"A ftnkeoD, S/
Pk;so.
bolih muK Awgr ^ Gkt/A e'Jh B"A
ftnkeoD, S/ Pk;so w{zj IpkBh
fgnk p'b/ go w/ok joh ;[nkwh
fJ; soQK gq;zB BjhA j[zdk.
gowkswk B{z ;dk nkgD/ fjod/
ftu t;kJh oy', f;oc fJ; soQK
gowkswk y[P j[zdk j?.

sdw Anid gwvih gux swcy


AriD auriD auir Dwir
sad and gw gun se rd urd ur
tr
;Zu/ d/ r[D rkT[D ftu nofX T[ofX
T[foXkfo j?. fJj d?th w/b eosko d/
jE j?. fpB eowK d/ e[M BjhA
fwbdk. r[o Ppfd dk fjod/ ftu
T[foXkfo eosk dh Bdo T[~s/ fBoGo
j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

227

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gurmuiK pRBu syvih sd swcw Anidnu
shij ipAwir ] sdw Anid

gwvih gux swcy AriD auriD auir


Dwir ] AMqir pRIqmu visAw Duir
krmu iliKAw krqwir ] nwnk

Awip imlwieAnu Awpy ikrpw Dwir


]1] m 3 ] kihAY kiQAY n
pweIAY Anidnu rhY sdw gux gwie
] ivxu krmY iknY n pwieE Bauik
muey ibllwie ] gur kY sbid mnu
qnu iBjY Awip vsY min Awie ]
nwnk ndrI pweIAY Awpy ley
imlwie ]2] pauVI ] Awpy vyd
purwx siB swsq Awip kQY Awip
BIjY ] Awpy hI bih pUjy krqw
Awip prpMcu krIjY ] Awip
privriq Awip inrivrqI Awpy
AkQu kQIjY ] Awpy puMnu sBu Awip
krwey Awip Ailpqu vrqIjY ] Awpy
suKu duKu dyvY krqw Awpy bKs krIjY
]8]
A.g.m.4, 551
auirDwir urdr
shij sj
Anid and
krqwir kartr

krmY karm
ibllwie bil'le
sbid sabad
ndrI nadr
vyd ved
purwx purn
swsq sst
pUjy pje
prpMcu parp
inrivrqI nirwirt
Ailpqu alipt
bKs bakhs
auir Dwir ^ fjod/ ftu XkoB
eoBk, fdb ftu t;kT[Dk.
shij ^ r[ow[y nv'b nt;Ek
ftu fbt i'V e/ fJekro fus
ofj e/ ;dk gqG{ B{z f;wod/ jB.
Anid ^ r[ow[y j/mK T[~s/, b'e
gob'e ftu ;G EkJhA ftnkge
joh B{z fjod/ ftu Xko e/ ;dk
nkBzd Bkb ;Zu/ tkfjr[o{ d/ r[D
rkT[Ad/ jB.

228

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

krqwir ^ gqG{, eosk g[oy.


gowkswk B/ X[o jI{o'A fiBQK d/
GkrK ftu fJj pyfPP fbyh ;h
T[jBK d/ nzdo fgnkok joh nkD
tZf;nk j?.
krmY ^ pyfPP s'A fpBK fe;/ B{z
gqG{ BjhA fwbdk.
ibllwie ^ Gkt/A e'Jh p'b p'b e/
ns/ o' e[obk e/ wo ikt/.
sbid ^ ;fsr[o{ d/ Ppd Bkb, r[o
T[gd/P Bkb jh wB ns/ sB fGZidk
j? ns/ gqG{ fjod/ ftu t;dk j?.
joh nkg w/bdk j?. nkyD p'bD
Bkb e[M BjhA pDdk. pyfPP j't/
sK r[opkDh dk fgnko g? e/ joh
Bkb w/b j[zdk j?.
ndrI ^ gqG{ nkgDh feqgk fdqPNh
Bkb jh ;G B{z fwbdk j?. T[j
nkg jh ihtK B{z nkgD/ Bkb
fwbkT[Adk j?.
vyd ^ fjzd{ ws d/ g[oksB Xkofwe
rqzE fiBQK dh frDsh uko j?^ for
t/d, ;kw t/d, :i[o t/d ns/
nEot t/d.
purwx ^ fJj rqzE ;z;feqs ftu
fby/ j'J/ jB s/ fJjBK dh frDsh
nmkoK j?^ pqjw, gdw, ftPD{,

fPt, Gkrts, wkoezv/:, nrfB,


Bkod, pqjw t?tos, fbzr, tokj,
;ezd, tkwB, e{ow, ws;:,
ro[V, pqjwKv s/ GftP:.
swsq ^ fjzd{ doPB (Pk;so)
fiBQK dh frDsh S/ j?^ ;Ky:,
:'r, B:k:, t?P/fPe, whwK;K,
t/dKs.
pUjy ^ t/d, g[okD s/ Pk;so nkg
jh gqG{ ouD tkbk j?. nkg jh
eEk eodk j?. nkg jh pfj e/
;[Ddk j? s/ nkg jh g{ik eodk
j?.
prpMcu ^ gowkswk nkg jh gziK
sZsK dk fybko, irs dk g;kok
g;kodk j? s/ nkg jh ;z;ko ftu
yfus j'fJnk j?.
inrivrqI ^ gowkswk nkg jh
fsnkrh pD e/ fJ; s'A feBkok
eoh p?mk j? s/ nkg jh eEB s'A
go/ nkgDk nkg, nkg/ jh fpnkB
eodk j?.
Ailpqu ^ g[zB th nkg jh
eokT[Adk j? s/ c/o gkg s'A nb/g
th nkg tosdk j?.
bKs ^ fwjo, pyfPP. nkg jh
T[j d[y ;[y fdzdk j? s/ nkg jh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

229

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fwjo th eodk j?.

aulty hor zmwny Awey


ulte hor zmne e

aultw ult
ivSySx
pu`Tw, ivprIq: Awm nwloN iblkul dUsry
pwsy

aulty hor zmwny Awey


ulte hor zmne e
iblkul hI aultw Bwv ivroDI pK vwlw
smW Aw igAw hY ik kW Awpxy qoN ikqy
qwkqvr pMCI nMU Kw rhy hn[ eIrwkIAW
Bwv vDIAw nsl dy GoiVAW nMU cwbkW
pY rhIAW hn Aqy Kwx nMU mwVI Kurwk
iml rhI hY pr ieh Kudw dw hukm hY
ies nMU kOx rok skdw hY[

aulty hor zmwny Awey

kW lgV nMU mwrn l`gy,


icVIAW ju`ry Kwey,
aulty hor zmwny Awey[
ierwkIAW nMU peI,
cwbk pauNdI Kod pvwey,

aulty hor zmwny Awey[


bu`lHw hukm hzUroN AwieAw,
iqs nMU kOx htwey,
aulty hor zmwny Awey[
bu`lHy Swh, 3
aultw ult

kW lgV nMU mwrn l`gy


k lagar n mran lagge
icVIAW j`ury Kwey
ir jure khe
ierwkIAW nMU peI cwbk
irk n pa bak
pauNdI Kod pvwey pd khod pwe
bu`lHw hukm hzUroN AieAw
bull hukam hazr i
iqs nMU kOx htwey tis n kn hate

aultI vwV Kyq kau KweI


ult wr khet k kh
d?th ;u dh, r[o Ppd dh nDj'Ad
ftu ;z;ko ftu T[bNh tkV y/s B{z
ykD brdh j?. oki/ gkg ewkT[Ad/
jB, goik frnkBjhD nzBQh j' iKdh
j?. u/b/ ;ki tikT[Ad/ jB ns/ r[o{
fGfynk b? e/ BZud/ jB. ekIh
foPtsK b?Ad/ jB. fJ;soh g[oy
;z;ko dh jt; ftu ;V iKd/ jB.

kl AweI ku`qy muhI Kwj hoAw


murdwr gusweI] rwjy pwp kmWvdy
aultI vwV Kyq kau KweI] prjw
AMDI igAwn ibn kUV kusq muKhu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

230

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AlweI] cyly swj vjwieMdy n`cx


gurU bhuq ibD BweI] syvk bYTn

GrW ivc gur auT GrIN iqnwVy


jweI] kwzI hoey irSvqI v`FI lYky
h`k gvweI] iesqRI purKw dwm ihq
BwvyN Awie ikQwaUN jweI] vriqAw
pwp sBs jg mWhI ]30]
vwrW BweI gurdws, 1
aultI ult
kl AweI kal
ku`qy muhI kutte muh
murdwr gusweI murdr gus
rwjy pwp kmWvdy
rje pp kmwde

aultI ^ nkgD/ gqtkj s'A pdb e/,


g[Zmh.
kl AweI ku`qy muhI ^ eb:[r
nkfJnk ns/ eb:[r dh b[ekJh
jo gk;/ w{zj wkoB tkbh j' rJh
j?.
murdwr gusweI ^ b'eK dk ykD^ghD
X'y/ ns/ y'j fyzM dh ewkJh dk j'
frnk j?.
rwjy pwp kmWvdy ^ oki/ dk ezw
goik dh okyh eoBk j? go oki/
jh nfBnK eo oj/ jB.
prjw AMDI ^ goik frnkB s'A
ykbh j?.

prjw AMDI parj d

kUV kusq muKhu AlweI ^ frnkB


s'A ykbh j'D ekoB goik M{m ns/
n;fs p'bh ik ojh j?.

kUV kusq muKhu AlweI


kur kusat mukh al

cyly swj vjwieMdy ^ u/b/ ;ki tik


oj/ jB.

cyly swj vjwieMdy


ele sj wajde

n`cx gurU ^ r[o{ wkfJnk gqkgs


eoB bJh soQK soQK d/ Bku BZuh
ik oj/ jB.

n`cx gurU naan gur


kwzI hoey irSvqI kz hoe riwat
v`FI lY ky h`k gvweI
waddh l ke hak gw

kwzI hoey irSvqI v`FI lY ky h`k


gvweI ^ ;wki dk fJzBh p[oh soQK
fBxko j' u[Zek j? fe fBnKeko jh
tZYhnK b? e/ je (;u) B{z ysw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

231

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eo oj/ jB.

Ab ikauN swjn ab ki sjan

pRym ngr dy aulty cwly

icr lwieE ry ir lio re

prem nagar de ulte le


pRym ngr dy pu`Ty Bwv aulty clx hn,jo
nYx KUnI hn jW kwql hn auh KuShwl
hn, vDIAw hwlq ivc hn[ iehnW
kwqlW dy jwl ivc pRymI Awp hI Ps
jWdy hn Aqy Awpxy Awp nMU kohy jwx
leI pyS krdy hn[ ies dy bwvjUd vI
hy s`jx qUM dyr ikauN kr irhw hYN[

pRym ngr dy aulty cwly,


KUnI nYx hoey KuShwly[
Awpy Awp Psy ivc jwly,

Ps Ps Awp kuhwieE ry[

Ab ikauN swjn icr lwieE

ry[

pRym ngr dy aulty cwly


bu`lHy Swh, 5

aulty cwly ulte le


pRym ngr dy aulty cwly
prem nagar de ulte le
KUnI nYx hoey KuShwly
khn nn hoe khuhle
Awpy Awp Psy ivc jwly
pe p phase wi jle

aulty jug ikAw hoie vrqwrw


ulte yug ki hoe wartr
:[rrodh Bkb T[bN/ :[r dh ohs s[o
g?Adh j?. ;z;ko ftu gkg GqPNkuko
dk toskok j[zdk j?. EK EK T[~s/
nzfrnko wB[ysk B{z ;kV fdzd/ jB.
t/d, rqzE G[b iKd/ jB. ;fsr[o{ s'A
fpBK fJ; irs dk fB;skok BjhA j'
;edk.

juggrdI jb hovhy aulty jug ikAw


hoie vrqwrw] auTy iglwn jgq ivc
vrqY pwp BRSt sMswrw] vrnw
vrn n BwvnI Kih Kih jln bWs
AMgXwrw] indw cwlY vyd kI smJn
nih AigAwn gubwrw] byd gRQ
M gur
h`t hY ijs lg Bvjl pwr auqwrw]
siqgur bwJ n buJIAY ijc`r Dry n
gur Avqwrw] gur prmySr iek hY
s`cw Swh jgq vxjwrw] cVy sUr
imt jwie AMDwrw ]17]
vwrW BweI gurdws, 1
aulty ulte
pwp BRSt sMswrw pp prst ssr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

232

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vrnw vrn n BwvnI
warn warn na pwn
AMgXwrw gir
indw nd
AigAwn agin
siqgur bwJ n buJIAY
satgur bj na buj
aulty ^ pdbDk, ftgohs.
pwp BRSt sMswrw ^ id'A i[r pdbh
dk t/bk nkT[Adk j? sK irs ftu
t?o fto'X T[m yb'Adk j? ns/ Xow
ns/ ;u d/ T[bN gkg jh gkg
|?bdk j?, fi; Bkb ;z;ko GqPN j'
iKdk j?.
vrnw vrn n BwvnI ^ fJe toB
B{z d{ik toB uzrk BjhA brdk.
AMgXwrw ^ nzfrnkok, nr dk
Gydk e'bk.
indw ^ nfrnkBsk d/ x[g jB/o/
ekoB fe;/ B{z e[M BjhA ;[Mdk.
fJ;/ bJh gowkswk d/ ;Zu/ frnkB
dh b'e fBzdk eod/ jB.
AigAwn ^ Bk ikBDk, nftZfdnk,
fi; B{z ikBDk j?, T[; B{z Ye b?D

tkbh nzXeko o{g t;s{.


siqgur bwJ n buJIAY ^ ;Zu/ r[o{ s'A
fpBK e[M th ;wM BjhA g?Adh,
fit/A ;{oi d/ uVQB Bkb jBQ/ok d{o
j' iKdk j?, T[t/A r[o{ d/ fwfbnK
nfrnkB dk jBQ/ok Bk; j' iKdk
j?.

aul`Q u'lath
ivSySx
ijs nMU l`QI cVHI dI nw hovy, inl`j,
bysmJ

dyiKAw bVw aul`Q dekhi bar u'lath


bysmJ jW smwijk rhu-rIqW qoN kory
ivAkqI bwry gIqW rWhI coBW mwrIAW
jWdIAW hn ik iks qrHW koeI ivAkqI
jo AOrq dI rucI qoN ibnW hI BYVI ie`Cw
nwl aus vl vDdw hY jW hQ pw lYNdw
hY[ Aijhy bysmJ muMfy nMU aul`Q ikhw
jWdw hY[

in`kw ijhw Cokrw! dyiKAw bVw


aul`Q,

ibn bulwey nwr nMU mUrK pwauNdy


hQ[

igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 420


aul`Q u'lath

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

233

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dyiKAw bVw aul`Q
dekhi bar u'lath
ibn bulwey nwr nMU
bin bule nr n
mUrK pwauNdy hQ
mrakh pde hath

aulwhno ulno
BKt g[fbzr
T[bkjwk, fPekfJs, frbk

aulwhno mY kwhU n dIE

mhlw 5 ] jw kau BeI qumwrI DIr


] jm kI qRws imtI suKu pwieAw
inksI haumY pIr ] 1 ] rhwau ]
qpiq buJwnI AMimRq bwnI iqRpqy
ijau bwirk KIr ] mwq ipqw swjn
sMq myry sMq shweI bIr ] 1 ]
Kuly BRm BIiq imly gopwlw hIrY byDy
hIr ] ibsm Bey nwnk jsu gwvq
Twkur gunI ghIr ] 2 ] 2 ]3]
A.g.m.5, 978
aulwhno ulno

ulno m kh na do

mn mIT man mth

eosko B{z T[bkjB$T[bkjwk BjhA fdZsk


iKdk. T[; eoe/ ;G e[;b y/w j?.
;kX ;zr ftu d?th gork; j?. jT[w?
dk fBek; j[zdk j?. nzfwqs pkDh Bkb
fsqgs j' ikJhdk j?.

AwigAw gi

aulwhno mY kwhU n dIE ] mn


mIT quhwro kIE ] 1 ] rhwau ]
AwigAw mwin jwin suKu pwieAw

Awn nwhI ry bIE n nh re bo

suin suin nwmu quhwro jIE ] eIhW


aUhw hir qum hI qum hI iehu gur qy
mMqR idRVIE ] 1 ] jb qy jwin pweI
eyh bwqw qb kusl Kym sB QIE ]
swDsMig nwnk prgwisE Awn
nwhI ry bIE ] 2 ] 1 ] 2 ] nt

kusl Kym kusl khem


swDsMig sd sg

DIr tr
inksI haumY pIr niks hm pr
qpiq buJwnI tapt bujn
AMimRq bwnI mrit bn
sMq shweI bIr st sah br
Kuly BRm khulle prm

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

234

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
inksI haumY pIr ^ jT[w? dh ghV
fBeb iKdh j?, fi; Bkb wB[y
;[yh j' iKdk j?.

BIiq imly pt mile


ibsm bism
gunI ghIr gun gahr
aulwhno ^
frbk.

T[bkjwk,

fPekfJs,

mn mIT ^ joh d/ Grs T[~s/ e[M


th tkgo ikt/, T[j fPekfJs BjhA
eodk feT[Afe gowkswk dk ehsk
T[; d/ wB B{z fwZmk brdk j?.
AwigAw ^ oIk, woIh. gowkswk
dh oIk B{z fwZmk eoe/ wzBD Bkb
;[y fwbdk j? ns/ fJj o[uh
;fs;zr s'A fwbdh j?.
kusl Kym ^ gowkswk b'e gob'e
ftu ;jkJh j[zdk j?. fJj rb ikD
e/ jo soQK dk ;[y nkBzd j' iKdk
j?.
swDsMig ^ gowkswk ;kX ;zrs
d[nkok gqrN j[zdk j?.
Awn nwhI ry bIE ^ r[o{ d[nkok
fJj ukBD j' iKdk j? fe
gowkswk s'A fpBK j'o e'Jh d{;ok
e[M th eoB i'rk BjhA.
DIr ^ nk;ok, joh dk nk;ok
b?D Bkb w"s dk vo d{o j[zdk j?.

qpiq buJwnI AMimRq bwnI ^ ;fsr[o{


dh nwo ihtB d/D tkbh pkDh B/
fi; wB[y d/ nzdo'A wkfJnk dh
nrB$sgP p[Mk fdZsh T[j wkfJnk
tZb'A fJ; soQK oi iKdk j? fit/A
pkbe d[X
Z gh e/ oi iKdk j?.
sMq shweI bIr ^ ;zs iB jh ;G
d/ tho$ Gok wddrko jB.
Kuly BRm BIiq imly ^ fiBQK d/
nzdo'A wkfJnk d/ fgZS/ GNed/
fcoB d/ fGs$ fetkV y[bQ iKd/
jB T[jBK B{z f;qPNh dk gkbBjko
gqG{ fwb iKdk j?. r[o Gow d/
god/ bkj e/ ;kv/ fdb B{z wfj;{;
eoB tkbk pDk fdzdk j?.
fp;w ^ j?okBrh tkbk, y[Ph
tkbk, nsh nkBzd.
gunI ghIr ^ r[DK d/ yIkB/ gqG{ dk
joh i; rk e/ T[; d/ fwbkg B{z
j?okBrh tkb/ ;[nkd Bkb wkBDk
ukjhdk j?.

aulWGW BrnIAW ulg prn


ikirAw
kdm pu`txw, qurnw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

235

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

lMmIAW aulWGW BrnIAW


lm ulg prn
ivAwh smyN lwvW lYx vyly lwVHw AwpxI
vhutI dy A`gy hOlI hOlI qurdw hY, ies
au~qy ivAWdVH nMU swQI mKOl nwl tkorW
mwrdy hn ik ivAwh ip`CoN hL ip`Cy
lMmIAW lMmIAW aulWGW BrnIAW
pYxgIAW[ qMU hux mck mck ky moiFAW
au~qy kbIldwrI dw tokrw cu`kx krky
hOlI hOlI qur irhw hYN[ ivAwh qoN
bwAd hLW ip`Cy qur qur ky j`uqI dIAW
A`fIAW iP`fIAW ho jwxgIAW[

'dyKo Eey GuMnW ikvyN bhU dy mUhry


lg ky mVk nwl qurdY, eyh Bul
igAY veI klH nMU hL mgr Pyr

lMmIAW aulWGW BrnIAW pYxIAW

ny[ Eey! pr Aj kmcwlw nw ho


jwvIN[ ruhwl cwl cln leI
DImw turnw is`K lY[
ieh hux AYvyN nI mck mck

aulWGW BrnIAW ulg prn


lMmIAW aulWGW BrnIAW
lm ulg prn
bhU dy mUhry lg ky
bah de mre lag ke
mVk nwl qurdY mark nl turd
ruhwl cwl cln leI
ruhl l alan la
DImw turnw isK lY
tm turn sikh l
mck mck qurnw
mak mak turn
moiFAW au~qy kbIldwrI dw tokrw
mdi utte kabldr d tokr
ju`qI dIAW A`fIAW jutt d add
iGsr iGsr ky iP`fIAW hoxw
ksr ksr ke phidd hon

qurdw, moiFAW au~qy kbIldwrI dw


tokrw jo Aw if`igAw hY[ qMU eyQy eI

aulwHmw lYxw ulm ln

iGsr iGsr ky iP`fIAW n hox


l`gIAW['

im`qr ipAwry kwrn nI mYN lok


aulHwmyN lYxI hW

ANY, hux dyK leIN jy qIjy ku mhIny


ju`qI dIAW A`fIAW iek pwisEN

igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 434

muhwvrw
imhxw sihxw, qohmq sihxI

mitr pire kran n m lok ulme ln


h

236

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Awpxy ipAwry pRIqm nwl Awpxy pRym


sdkw mYnMU lok aulwhmy dyNdy hn Aqy
qohmqW lwauNdy hn[ isAwxy dwnSmMd
ivAkqIAW v~loN smwj dI rIqI,
pRvwnq cln Bwv lokwcwr smJwieAw
jWdw hY[ pr ijs nwl nyhuM l`gw huMdw hY
aus nMU vyiKAW ibnW, imilAw ibnW irhw
nhIN jw skdw[ pRIqm dy ieSk ivc
hor kuJ nhIN suixAw jw skdw Aqy
ibrhoN dw ie~ko iek dwrU, ielwj pRIqm
dw imlwp hY[ aus dy Awaux nwl,
imln nwl hI rYx suK dI ivhw skdI
hY Bwv jIvn suKI ho skdw hY[

im`qr ipAwry kwrn nI mYN


lok aulHwmyN lYxI hW[
l`gw nyhuM myrw ijs syqI,
srhwxy vyK pLMG dy jIqI,
Awlm ikauN smJwvy rIqI,
mYN if`Ty bwJ nw rihMnI hW[

im`qr ipAwry kwrn nI mYN


lok aulHwmyN lYnI hW[
qusIN smJwE vIro BorI,
rWJx vyNhdw mYQoN corI,
jIhdy ieSk kIqI mYN forI,
mYN nwl Awrwm nw bihnI hW[
im`qr ipAwry kwrn nI mYN
lok aulHwmyN lYnI hW[
ibrhoN Aw viVAw ivc ivhVy,
zoro zor dyvy qn Gyry[

dwrU drd nw bwJo qyry,


mYN s`jxW bwJ mrynI hW[
im`qr ipAwry kwrn nI mYN
lok aulHwmyN lYnI hW[
bu`lyH Swh, 90
aulHwmw lYxw ulm ln
im`qr ipAwry kwrn nI mYN lok aulHwmyN lYxI
hW
mitr pire kran n m lok ulme ln
h
nyhuM l`gxw myrw ijs syqI
neh lagn mer jis set
srhwxy vyK pLMG dy jIqI
sarhne wekh plg de jt
Awlm ikauN smJwvy rIqI
lam ki samjwe rt
if`Ty bwJ nw rihnI hW
ditthe bj n rn h

T[bkw/ ulme

BKt g[fbzr
T[bKGk, fPekfJs, frbk

T[bkw/ d/D nkfjnk


ulme den hi
id'A pkpk BkBe gzi ;kb dk j'fJnk
sK i' th xo'A b? ikt/, pkjo r[nk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

237

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkt/. fJ; s'A d[yh j' e/ ekb{, gzvs
B{z T[bKGk d/D nkfJnk. gzvs ekb{ B{z
efjD bZrk fe j[D sK s{z T[bKG/ fdzdk
j?, T[j ;wK th nkt/rk id'A s{z f;ZX/
w{zj rZb th BjhA eo/Ark. BkBe ;Zs
;kbK dk j'fJnk. ekb{ B/ BkBe B{z
fejk j[D s?B{z gKX/ e'b gVQB gkT[Ad/
jK. BkBe B/ fejk L fgsk ih Gbk
j't/. BkBe B{z gKX/ e'b gVQB bJh b?
frnk. ekb{ B/ gKX/ B{z wj{os d/yD
bJh fejk fe BkBe B{z s/o/ gk; gVQB
fpmkT[Dk j?. gKX/ B/ fejk fe fJj
wj{os pj[s uzrk j? Gkt fJj ;wK
P[G j?.

ik BkBe gziK tfoQnK dk


j'fJnk sK i' e[S b? ikt/ sK
rtkfJ nkt/. sK ekb{ gzfvs
B{z T[bkw/ d/D nkfjnk. nky/
Gb/ gzfvs ih Gb/ Ssq
fcokfJnk jh. gzfvs efjnk
ekb{ j[D sK T[bkw/ d/Adk j?.
id T[j t/bk nkt;h sK f;X/
w{zj rb Gh Bk eo/rk. sK
BkBe po;K ;sK dk j'fJnk.
sK ekb{ efjnk BkBe s?B{z gKX/
d/ gkfJd/ jK. sp BkBe
efjnkL fgsk ih Gbk j't/. sp
BkBe eT[ gKX/ gk; b?
rfJnk. sK ekb{ gKX/ B{z ikfJ
efjnkL gKXk wj{os[ d/y.

BkBe

B{z

s/o/ gk; gVQB

gkfJd/ jK. sp gKX/ efjnk


ih fJj[ wj{os[ pj[s Gbk j?.

GkJh pkbk iBw ;kyh,


T[bkw/ ulme
i' e[S b? ikt/ jo kuh l jwe
rtkfJ nkt/ gwe we
T[bkw/ d/D nkfjnk
ulme den hi
Gb/ Ssq fcokfJnk ple hatr phiri
f;X/ w{zj rb Gh Bk eo/rk
sdde m gal p n kareg
s/o/ gk; gVQB gkfJd/ jK
tere ps prn pide h

aulwr ulr
nWv puilMg
g`fy Awid dw Bwr ipCly pwsy vl v~D
hox krky A`goN au~pr nMU au~Tx dw Bwv,
AsMquln hox dw Bwv; bwhvW au~cIAW
cu`kx dw Bwv

bwhW aulwr aulwr


bh ulr ulr
ivAwh ivc brwqIAW dy sB pRkwr dy
sbMDI Swiml huMdy hn[ keIAW dy srIr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

238

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ivc kj (AMghIxqw) huMdI hY Aqy
Aijhy jW\I AwpxI hIx Bwvnw krky
bwhW aulwr aulwr ky qurdy hn Aqy myl
iehnW dIAW AijhIAW hrkqW qy hsdw
hY[

keI jM\W ivc ij`Qy Blymwxs qy swaU


AwdmI hox, ies ip`CoN hyAirAW dI
smwpqI ho jWdI hY, pr ij`Qy jW\I
culbuly gey hox au~Qy dohW pwisAW qoN
suAwl juAwb ArMB ho jWdy hn[
KuSiksmqI kho jW bdiksmqI
AwKo, Aijhy suhwvxy simAW au~qy
A`gy vD vD ky bwhW aulwr aulwr
A`KW pwV pwV ky dyKx vwly Awm
qOr qy koeI nw koeI srIr ivc kj
r`Kx vwly jW\I ivl`Kx huMdy hn[
ijauN hI auh mwVI motI CyVKwnI
krdy hn qW kuVIAW vloN coNdy coNdy
au~qr imlxy ArMB ho jWdy hn[
lMi|Aw vy kj mwirAw qMU cl swfy
Kyq,
gMnw dyvW put ky qyry isr ivc pwvW
ryq[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 418
aulwr ulr
bwhW aulwr aulwr bh ulr ulr
srIr ivc kj rKx vwly jW\I

srr wi kaj rakkhan wle j


ivl`Kx wilakkhan
coNdy coNdy au~qr imlxy
de de uttar milne

T{jK h

gVBKt
T[E'A, T[; EK s'A

T{jK s/ ijki Go e/ ufbnk


h te jahz pr ke alli
sd T[j pkDhnk T[~E'A ijki Go e/ ub
fgnk. T[; d/ ikD eoe/ fgZS/ oki/ B{z
T[dk;h (fceo) j'Jh. oki/ B{z r[o{ d/
doPB eoB dh ;dk fuzsk ofjD br
gJh. ;"AfdnK, p?mfdnK, T[mfdnK,
nZm' gfjo T[; dk wB mfjokn ftu
Bk nkt/. fco oki/ d/ wB ftu
nkfJnk fe fe;/
rb Bkb pkp/ B{z GowkfJnk ikt/. fe;/
j'o rb Bkb sK fJ; jE BjhA nkT[Dk,
fJ; bJh ;[zdo ns/ ;[BZyhnK n"osK
B{z p[bkfJnk frnk fe uj[z toBK d/
fJ; ceho dh y{p ;/tk eoBh j? ns/
fJ; B{z w'j b?Dk j?.

sp Uj pkDhnK T{jK s/ ijki


Go e/ ufbnk. oki/ eT[ fgS/
pj[s T[dk;h j' ojh r[o{ pkp/ e/
doPB eh. ;dk ;dk fusktBh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

239

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eo?. ;'ts/, p?ms/, T[ms/ nm


gjo r[o{ pkp/ dh ukj ftu
oj/. nT[o mT[o wB mjokt?
BjhA, fBskgqfs pkp/ jh eh ukj

ftu oj/. sp oki? ihn Bkb


ehsk, i'^ekJh rb fgS? pkpk
BkBe bfynk ikt?. j'os
rZb/ BjhA jZE nktD dk, fJj
rb jE nkt?. i' GbhnK
;o{ghnK fJ;sqhnK p[bkJhnK,
T[B eT[ oki/ efj Sfvnk, i'
e'Jh uj[ toBK ftu ceho
T[dk;h nkt?, fs;eh y{p ;/tk
eoBh, no T[;e' w'j b?
ikDk*. wsbp J/j i' r[o{ pkpk
BkBe w'fjnk Bk ikt?rk^.
g[oksB iBw ;kyh,

r[o{ pkp/ dh ukj ftu oj/


gur bbe d wi rahe
nT[o mT[o r thr
wB mjokt? BjhA
man thrw nah
pkpk BkBe bfynk ikt?
bb nnak lakhi jw
j'os rZb/ BjhA horat galle nah
jZE nktD dk hath wan d
i' GbhnK ;o{ghnK fJ;sqhnK p[bkJhnK
jo pl sarp istr bul
e'Jh uj[ toBK ftu ceho T[dk;h
nkt?
ko warn wi faqr uds
w

T{jK s/ h te

T[;e' w'j b? ikDk


usko m l jn

T{jK s/ ijki Go e/ ufbnk


h te jahz pr ke alli

aUGY g

pj[s T[dk;h j' ojh bt uds ho

ftP/PD
d{i/ gk;/, T[~Xo

rah

aUGY srgun g sargun

;dk ;dk fusktBh eo?


sad sad itwn kar
;'ts/, p?ms/, T[ms/
sowt bthte uthte

Jhx?$T{x?, J/Xo$UXo, fBor[B$;or[B


d/ ftu eosko ;[nkwh dk v/ok j?. T[j
;woZE$
eoD^ekoD
j?.
T[j
YkeB^Yke r'fpzd j?. T[; eoe/ gfss

240

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

T[XoB j[d
z k j?, d[fpXk d{o j[d
z h j?.
T{mB^p?mB ftu Nfjb ;zGkb j[zdh j?.

mY nwhI pRB sBu ikCu qyrw ] eIGY


inrgun aUGY srgun kyl krq ibic
suAwmI myrw ] 1 ] rhwau ] ngr
mih Awip bwhir Puin Awpn pRB
myry ko sgl bsyrw ] Awpy hI
rwjnu Awpy hI rwieAw kh kh
Twkuru kh kh cyrw ] 1 ] kw kau
durwau kw isau blbMcw jh jh
pyKau qh qh nyrw ] swD mUriq
guru ByitE nwnk imil swgr bUMd
nhI An hyrw ] 2 ] 1 ] 117 ]
iblwvlu mhlw 5 ] qum@ smrQw
kwrn krn ] Fwkn Fwik goibd
gur myry moih AprwDI

srn crn ] 1 ] rhwau ] jo jo


kIno so qum@ jwinE pyiKE Taur
nwhI kCu FIT mukrn ] bf
prqwpu suinE pRB qum@ro koit AGw

qyro nwm hrn ] 1 ] hmro shwau


sdw sd BUln qum@ro ibrdu piqq
auDrn ] kruxw mY ikrpwl

ikpw iniD jIvn pd nwnk hir

drsn ] 2 ] 2 ] 118 ] iblwvlu


mhlw 5 ] AYsI ikrpw moih krhu ]

sMqh crx hmwro mwQw nYn drsu


qin DUir prhu ] 1 ] rhwau ] gur
ko sbdu myrY hIArY bwsY hir nwmw
mn sMig Drhu ] qskr pMc
invwrhu Twkur sglo Brmw hoim
jrhu ] 1 ] jo qum@ krhu soeI Bl
mwnY Bwvnu duibDw dUir trhu ]
nwnk ky pRB qum hI dwqy sMqsMig ly
moih auDrhu ] 2 ] 3 ] 119 ]
iblwvlu mhlw 5 ] AYsI dIiKAw
jn isau mMgw ] qum@ro iDAwnu qum@wro
rMgw ] qum@rI syvw qum@wry AMgw
] 1 ] rhwau ] jn kI thl
sMBwKnu jn isau aUTnu bYTnu jn
kY sMgw ] jn cr rj muiK mwQY
lwgI Awsw pUrn Anq qrMgw
] 1 ] jn pwrbRhm jw kI inrml
mihmw jn ky crn qIrQ koit gMgw
] jn kI DUir kIE mjnu nwnk
jnm jnm ky hry klgw
] 2 ] 4 ] 120 ]
A.g.m.5, 827
aUGY g
eIGY inrgun g nirgun
srgun sargun

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

241

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sgl bsyrw sagl bser

pMc invwrhu p niwar

durwau duro

hoim jrhu hom jar

blbMcw balb

Bwvnu pwan

pyKau pekh

duibDw dubid

swD mUriq sd mrat

auDrhu udr

swgr sgar

dIiKAw dkhi

An hyrw an her

iDAwnu tin

smrQw samrath

rMgw rg

kwrn krn kran karn

syvw sew

Fwkn Fwik tkan tk

AMgw g

srn crn sarn arn

thl tl

FIT mukrn tth mukran

sMBwKnu sbkhan

koit AGw kot ag

aUTnu bYTnu than bthan

ibrdu bird

Anq qrMgw ant trg

piqq auDrn patit dran

inrml nirmal

ikpw iniD krip nd

jn kI DUir jan k tr

nYn drsu nn dars

hry klgw hare klg

qin DUir tan tr

aUGY ^ d{i/ gk;/, T[~Xo.

hIArY bwsY har bs

eIGY inrgun aUGY


gk;/ fBor[D ;o{g
;or[D ;o{g j?.
dofwnkB wkbe

sMig Drhu sg taro


qskr taskar

srgun ^ fJe
j? ns/ d{i/ gk;/
d'jK jkbsK d/
ouBk dh y/Y

242

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eo fojk j?, joh nkg jh d'jK


ftu j' e/ ouBk dk ezw ubk fojk
j?.

eoktBjko ;G e[M d/ydk j? fJ;


bJh T[; e'b'A nkgD/ gkg S[gkT[D
dh e'fPP eoBh ftnoE j?.

sgl bsyrw ^ ;G e[M joh dk jh


j? feT[Afe T[j' ouBjko j? s/
ouBk dh ;Zsk Gh T[jh j?. T[;/ dk
jh uko/ gk;/ tk;k j?.

Fwkn Fwik ^j/ r[o{ ;[nkwh ih w/o/


gVd/ Ye'.

durwau ^ gowkswk ;G e[M t/ydk


ikDdk j? f|o fe; s'A M{m b[ekU
ehsk ikt/.
blbMcw ^ gowkswk jo EK nzr
;zr t; fojk j? fco fe; Bkb
tbtzu tb Sb mZrh ehsh ikt/.
pyKau ^ w?A fiZE/ fiZE/ t/ydk jK
gowkswk T[~E/ jh B/V/ w"i{d
fd;dk j?.
swD mUriq ^ gftZso j;sh tkbk,
gowkswk, gqG{.
swgr ^ fi; wB[y B{z T[j
gowkswk fwb iKdk j?, r[o{ fwb
iKdk j? sK T[; B{z fJj ;wM nk
iKdh j? fe ;w[zdo ftu fwb e/
gkDh dh p{zd ;w[zdo Bkb'A tZyoh
BjhA fd;dh.
An hyrw ^ tZyok BjhA fd;dk.
smrQw kwrn krn ^ joh eoB

srn crn ^ w?A gkgh B/ s[jkv/


uoBK dh UN bJh j?.
pyiKE ^ t/fynk.
FIT mukrn ^ Yhm w[eoB dh e'Jh
EK BjhA t/ydk, Gkt i' e[M eohJ/
op ikD b?Adk j?. fJ; bJh wB[y
fezBk jh fBbi fgnk j't/ T[j
nkgD/ ehs/ s'A w[Zeo BjhA ;edk.
koit AGw ^ gowkswk dk Bkw
eo'VK gkg d{o eoB tkbk j?.
ibrdu piqq auDrn ^ ihtK dk
;[Gkn fBs G[ZbK eoBk j? go
gowkswk dk ;[Gkn w[Y edhw s'A
fvZfrnK B{z gko eoBk j?.
ikpw iniD ^ gowkswk feogk dk
Gzvko, dfJnk dk yIkBk j?.
nYn drsu qin DUir ^ joh nZr/
nodk; eoBh ukjhdh j? fe
r[o{^;zs B{z fwbk e/
;kvk T[Xko eo'. ;zsK d/ uoBK
T[~s/ ;kvk wZEk j't/. ;kvhnK nZyK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

243

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[jBK dk doPB eodhnK ofjD
ns/ ;kv/ ;oho T[~s/ T[jBK dh
uoB X{V gt/.
hIArY bwsY ^ r[o{ dk Ppd w/o/
fdb ftu, fjod/ ftu t;dk oj/.
sMig Drhu ^ j/ gqG[ ` nkgDk Bkw
w/o/ wB ftu ;dk fNekJh oZyhA.
qskr pMc invwrhu ^ j/ gqG[ ` w/o/
nzdo'A gzi/ ekwkfde u'o eZY
fdU.
hoim jrhu ^ w/oh ;koh GNeDk
jtB dh nr ftu ;kV fdU. w/oh
GNeDk w[ek fdU.
Bwvnu duibDw ^ d[fpXk tkbh GktBk
d{o eo e/ Nkb'. j/ gqG{ ` i' e[M
s{z eodk j?A, T[;/ B{z w/ok wB uzrk
wzB/ ns/ w/o/ nzdo'A ftsefonK B{z
uzrk bZrDk eZY d/.
auDrhu ^ j/ gqG{ ` r[o{^;zs fwbk e/
;kvk T[Xko eo'. ;kBz{ ftekoK s'A
puk bU. ;kB{z sko fdU.
dIiKAw ^ f;Zfynk.
iDAwnu ^ joh d/ ;/te ;fsr[o{ dh
;/tk ns/ gq/w wzrd/ jB feT[Afe
joh dk ;/te gftZso joh dk o{g
j?. jw/Pk fXnkB gowkswk tb

bZrk oj/.
rMgw ^ ;/te fJjh nodk; eod/ jB
fe jw/PK gowkswk d/ fgnko ftu
bZrk ojK.
syvw ^ j'o ;G f;nkDgK Sv e/
joh dh ;/tk eoBh ukjhdh j?.
AMgw ^ nzr, ;kE. ;/te nodk;
eodk j? fe gqG{ d/ Bkb jh ojK.
thl sMBwKnu ^ wB[y gqG{ d/ ;/teK
dh Nfjb ;/tk eoB bJh ns/
;/teK Bkb rbpks eod/ ofjD
bJh nodk; eodk j?.
aUTnu bYTnu ^ wB[y dh nodk; j?
fe gowkswk d/ ;/teK Bkb T[;
dk T[mDk p?mDk Gkt w/b i'b
pfDnk oj/.
Anq qrMgw ^ ;/te dh nodk; j?
fe ;/teK dh uoB X{V wZE/ T[s/
brdh oj/ ns/ fJj uoB X{V wB
dhnK nB/e bfjoK eoe/ pDhnK
nk;K g{ohnK eod/ jB.
inrml ^ ;k|, gke, gftZso.
gowkswk d/ ;/teK dh P'Gk
dkrjhB j[zdh j?.
jn kI DUir ^ fi; wB[y B/ gqG{ d/
;/teK dh uoB X{V ftu fJPBkB

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

244

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eo fbnk.
hry klgw ^ T[; d/ nB/eK jh
iBwK d/ ehs/ j'J/ gkg ebze d{o
j' iKd/ jB.

aUcw
ftP/PD
T[~sw, ;q/Pm

aUcw Agm Apwr


a'gam a'pr
gqG{ dk eEB neZE j?. ;G s'A T[~uk
nrw ngko j?. w'j wrB ftu
wkfJnk dk fpeokb j?. T[; fpBtzs
eosko dh dfJnk Bkb Gtib s'A
gko j' ikJhdk j?.

aUcw Agm Apwr pRBu kQnu n


jwie AkQu ] nwnk pRB
srxwgqI rwKn kau smrQu

] 1 ] CMqu ] ijau jwnhu iqau rwKu


hir pRB qyirAw ] kyqy gnau AsMK
Avgx myirAw ] AsMK Avgx
Kqy Pyry inqpRiq sd BUlIAY ]

moh mgn ibkrwl mwieAw qau


pRswdI GUlIAY ] lUk krq
ibkwr ibKVy pRB nyr hU qy
nyirAw ] ibnvMiq nwnk dieAw
Dwrhu kwiF Bvjl PyirAw ] 1 ]
sloku ] inriq n pvY AsMK gux

aUcw pRB kw nwau ] nwnk kI


bynqIAw imlY inQwvy Qwau ] 2 ]
A.g.m.5, 704
aUcw
kQnu n jwie AkQu
kathan na je a'kath
nwnk pRB srxwgqI nnak prb sarngt
rwKn kau smrQu
rkhan k sam'rath
AsMK Avgx Kqy Pyry
a'skh awgan khate phere
inqpRiq sd BUlIAY
nitprat sad pl
moh mgn ibkrwl mwieAw
m magn bikrl mi
qau pRswdI GUlIAY t parsd kl
lUk krq lk kart
ibkwr ibKVy bikr bikhre
pRB nyr hU qy nyirAw
prb ner h te neri
inriq n pvY nirt na paw
AsMK gux aUcw pRB kw nwau
askh gun prb k no

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

245

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
imlY inQwvy Qwau

god/ ftu eod/ jK.

mil nithwe tho

pRB nyr hU qy nyirAw ^ go


gowkswk B/V/ s'A B/V/ ;kv/ Bkb
jh t;dk j?, jkIo BkIo j?. T[;
dk ;G B{z gsk j?.

aUcw ^ T[~sw, ;q/Pm.


kQnu n jwie AkQu ^ T[j
gowkswk fpnkB BjhA j' ;edk.
T[j fpnkB s'A pkjo j?.
nwnk pRB srxwgqI ^ w?A s/oh
PoB nkfJnk jK.

inriq n pvY ^ gowkswk d/


nDfrDs r[DK dk fBoDk BjhA j'
;edk, goy BjhA j' ;edh,
ehws BjhA g? ;edh.

rwKn kau smrQu ^ w?A gqG{ dh


PoB nkfJnk jK i' w?B{z pukT[D
dh skes oydk j?.

AsMK gux aUcw pRB kw nwau ^ T[;


nDfrDs r[DK tkb/ gqG{ dk Bkw
;G s'A tZvk, ;G s'A T[~uk j?.

AsMK Avgx Kqy Pyry ^ w/o/ nzdo


nDfrDs n"r[D jB. w?A gkgK d/
r/V ftu cf;nk ofjzdk jK.

imlY inQwvy Qwau ^ T[; p/nzs


gowkswk d/ nZr/ fJj nodk; j?
fe T[; d/ uoBK ftu EK fwb
ikt/, fBnk;o/ B{z nk;ok fwb
ikt/.

inqpRiq sd BUlIAY ^ ;dk jh$o'I


o'I jh n;hA G[bd/ jK, ;dk jh
T[ekJh yk ikJhdh j?.
moh mgn ibkrwl mwieAw ^ n;hA
vokT[Dh wkfJnk d/ w'j ftu
w;s j'J/ gJ/ jK.
qau pRswdI GUlIAY ^ gowkswk `
s/oh feogk Bkb jh S[N ;ed/ jK
Gkt pu ;ed/ jK.
lUk krq ibkwr ibKVy ^ n"y/ ns/
d[ydkJh gkg n;hA iht nkgD/
tZb'A sK r[gs s"o T[~s/ eod/ jK,

aUjl jal
ftP/PD
uwehbk, o"PB, ;kc

muK aUjl mnu inrml


mukh jal man nirmal
w[y dk T{ib j'Dk$wB dk fBowb
j'Dk fJZe' jh d[tzd d/ d' ;zebg
jB. njzeko B{z SZvDk, ;zsK dh
Nfjb eoBh w[y d/ T[ib j'D d/
fBPkB jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

246

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nIky gux gwau imthI rog ] muK


aUjl mnu inrml hoeI hY qyro rhY

eIhw aUhw logu ] 1 ] rhwau ]


crn pKwir krau gur syvw mnih
crwvau Bog ] Coif Awpqu bwdu
AhMkwrw mwnu soeI jo hogu ] 1 ]
sMq thl soeI hY lwgw ijsu msqik
iliKAw ilKogu ] khu nwnk eyk

ibnu dUjw Avru n krxY jogu

]2]3]8]

A.g.m.5, 713
aUjl jal
nIky gux gwau nke gun go
imthI rog mitah rog
crn pKwir arn pkhr
mnih crwvau Bog
man rw pg
Coif Awpqu hod pat
bwdu AhMkwrw bd ahkr
mwnu soeI jo hogu mn so jo hog
eyk ibnu dUjw ek bin dj
Avru n krxY jogu
awr na karn yog

aUjl ^ uwehbk, o"PB, ;kc.


nIky gux gwau ^ gowkswk dh
f;cs ;kbkj d/ fBowb, uzr/,
;'jD/ r[D rkT[D/ ukjhd/ jB.
imthI rog ^ f;cs ;kbkj dh
poes Bkb jh ;ko/ o'r fwN
iKd/ jB, b'e gob'e ;zto iKdk
j? ns/ wB gftZso j' iKdk j?.
crn pKwir ^ r[o{ d/ uoB X' e/
r[o{ dh ;/tk eoBh ukjhdh j?.
mnih crwvau Bog ^ wB B{z G'r d/
s"o T[~s/ T[; gowkswk d/ nZr/
uVQkt'. G'r s'A Gkt fJPN d/t B{z
nofgnk gqPkd.
Coif Awpqu ^ r[o{ dh PoB g? e/
nkgk Gkt fsnkr d/t'.
bwdu AhMkwrw ^ wkfJnk tkbk
MrVkb{gD, tkd, njzeko MrVk
Sv d/Dk ukjhdk j?.
mwnu soeI jo hogu ^ i' e[M gqG{ dh
oIk j?, T[jh wzB. i' oZp tZb'A
j't/ T[; B{z fwZmk eoe/ ikD.
eyk ibnu dUjw Avru n krxY jogu ^
fJe, T[; gowkswk s'A fpBK j'o
e'Jh th fJj fwjo eoB tkbk
BjhA, fwjo eoB i'rk iK eoB

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

247

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 45

d/ ;woZE BjhA.

muKu aUjlu hoie mukh jal hoe

aUjlu jal

Bkw d/ f;woB Bkb w[y T[~ib j[zdk


j?. f;woB dk ozr wihm j?.
wkfJnk dk ozr fcZek j?. r[ow[y ;kX{
dh o/D[ek pD e/ ;G e[M fsnkr
fdzdk j?. T[; d/ ;rb ;zskg fpB;
iKd/ jB.

eyko scw soie eko sa soe


nwmu shweI nm sah
sdw sMig sad sg
AwgY ley Cfwie g lae hde

sRIrwgu mhlw 5 ] nwmu iDAwey so suKI


iqsu muKu aUjlu hoie ] pUry gur qy
pweIAY prgtu sBnI loie ]
swDsMgiq kY Gir vsY eyko scw soie
] 1 ] myry mn hir hir nwmu iDAwie
] nwmu shweI sdw sMig AwgY ley
Cfwie ] 1 ] rhwau ] dunIAw kIAw
vifAweIAw kvnY Awvih kwim ]

mwieAw kw rMgu mi k rg

mwieAw kw rMgu sBu iPkw jwqo


ibnis indwin ] jw kY ihrdY hir
vsY so pUrw prDwnu ] 2 ] swDU kI
hohu ryxukw Apxw Awpu iqAwig ]
aupwv isAwxp sgl Cif gur kI

aupwv isAwxp upv sinap

crxI lwgu ] iqsih prwpiq rqnu


hoie ijsu msqik hovY Bwgu ] 3 ]
iqsY prwpiq BweIho ijsu dyvY pRBu
Awip ] siqgur kI syvw so kry ijsu
ibnsY haumY qwpu ] nwnk kau guru
ByitAw ibnsy sgl sMqwp ]4]8]

sBu iPkw sb phikk


jwqo ibnis indwin jto bins
nidn
swDU kI hohu ryxukw sd k ho
renuk
Apxw Awpu iqAwig apn p tig
nwnk kau guru ByitAw nnak k gur
pti
ibnsy sgl sMqwp binse sagl stp
aUjlu ^ uwedk j'fJnk, o"PB,
fBowb, ;kc, ;[oyo{.
eyko scw soie ^ r[o{ s'A jfo Bkw
dh gqkgsh j[zdh j? ns/ T[j ;dk
ekfJw ofjD tkbk gowkswk ;kX
;zrs d/ xo ftu t;dk j?.

248

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nwmu shweI ^ T[; gowkswk d/


Bkw dk ;dk f;woB eo' i' fizd
dh ;jkfJsk eoB tkbk j?.
sdw sMig ^ i' ;dk fizd d/ Bkb
ofjzdk j?.
AwgY ley Cfwie ^ i' ehs/ eowK
dk b/yk gob'e ftu j'D t/b/ S[vk
b?Adk j?.
mwieAw kw rMgu sBu iPkw ^ wkfJnk
dk ozr fcZek j?, ;fEo BjhA j?.
jwqo ibnis indwin ^ fJj ozr
nzs B{z Bk; j' ikDk j?.
swDU kI hohu ryxukw ^ j/ wB ` r[o{
d/ uoBK dh X{V pD.
Apxw Awpu iqAwig ^ nkgDk nkg
Sv e/ gowkswk dh PoB ftu
ofj.
aupwv isAwxp ^ j/ wB ` j'o ;ko/
jhb/ ns/ us[okJhnK Sv e/ r[o{
dh PoB fgnk ofj.
nwnk kau guru ByitAw ibnsy sgl
sMqwp^ fi; B{z r[o{ fwb frnk T[;
d/ ;ko/ eb/P d{o j' iKd/ jB.

aUjW lwauxw j lon


ikirAw
qohmq lwauxw, bdKoeI krnw, doS
lwauxw, nuks k`Fxw

rwjy kol aUjW lw ky rje kol j l ke


jdoN koeI ivAkqI gl nw mMny jW ie`Cw
Anuswr kMm nw kry qW aus dy pRqIkrm
ivc ausnMU bdnwm krn jW bdlw lYx
dI Bwvnw nwl iksy AOrq dw Awpxy
qn dy kpVy Awid pwV ky dUsry qy
qohmq lwauxw jW aus dI mMdI kwm
Bwvnw dw doS lw ky Sor mcwaux Awid
nMU aUjW lwauxw kihMdy hn[

rUp bsMq dovyN Brw ikvyN Coty huMdy GroN


k`Fy gey? ikvyN mqryeI dy mihlIN
gyNd if`gI qy auh lYx gey? mqryeI

ny suhxw rUp dyK ky moihq hoxw[


auhnW dy bury kMm leI nw mMnxw
iPr Awpy hI Awpxy kpVy pwV ky
rwjy kol aUjW lw ky auhnW nMU
bxovws idvwauNxw ikvyN smuMdr ivcoN
auh bc ky iksy hor rwjy dI ngrI
gey[ ieh swrI khwxI AijhI
drdnwk qy rsIlI bxw ky suxwauxI
ik lokW nMU DUxI sykx dw iKAwl hI

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

249

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bulw C`fxw[
igAwnI gurid`q igMG, myrw ipMf,67
aUjW lwauxw j lon
rwjy kol aUjW lw ky
rje kol j l ke
mqryeI mW ny suhxw rUp dyK ky moihq
hoxw
matre m ne sn rp dekh ke mohit
hon
bury kMm leI nw mMnxw
bure km la n mnn
Awpxy kpVy pwV ky
pne kapre pr ke
bxovws idvwauNxw
banows dwon

au~cI bIhI u bh
nWv iesqrIilMg
au~cI glI

au~cI bIhI kI hoeI ! iblkul aUT dI


kuhwx
u bh k ho bilkul th d
kuhn
ipMf ivc r`Ky gey rsqy dI QW nMU bIhI jW
glI ikhw jWdw hY[ ipMf dy lokW dI loV
Anuswr glIAW r`KIAW jWdIAW hn[

ij`QNo dI g`fy Awid lMGxy hox auh bIhIAW


cOVIAW r`KIAW huMdIAW hn Aqy Awr pwr
lMGx vwlIAW bIhIAW BIVIAW r`KIAW
jWdIAW hn[ pYdl lMGx vwlIAW
BIVIAW qy CotIAW huMdIAW hn[ hr iek
jwqI Aqy ik`qy Anuswr glIAW dI vMf
huMdI hY ijvyN bwhmxW dI bIhI, qrKwxW
dI bIhI Awid[ ies qrHW iehnW bIhIAW
dy Akwr Aqy hwlqW dy Anuswr keI nW
huMdy hn ijvyN au~cI bIhI, nINvI bIhI,
is`DI bIhI, ivMgI bIhI, kMfl bIhI,
BIVI bIhI Aqy bwhrlI bIhI Awid[

BIVI bIhI dw nW Xwd AwauNidAW hI


sMq msqUAwny vwilAW dI iek
Dwrnw Awp muhwry hI bu`lHW qy Aw
jWdI hY-:

'A`gy BIVIAW suxI dIAW


glIAW,
ijQoN dI jm lY ky jwxgy['

sMqW nMU kOx d`sdw hY ik aunHW glIAW


iv`cNo iek swfy ipMf vI hY, ij`Qy AwdmI
dohW pwisAW dIAW kMDW nMU iGsry
ibnW pwr nhIN lMG skdw[ nIvIN
glI qW jy iksy dy bUhy A`gy fohly hoey
pwxI qoN pYr iqlHky qy bMdw iGsry qW
Agly isry jw ky BwvyN l`By[ au~cI

bIhI kI hoeI! iblkul aUT dI


kuhwx [

250

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

igAwnI gurid`q igMG, myrw ipMf,19


au~cI bIhI u bh
au~cI bIhI kI hoeI ! iblkul aUT dI
kuhwx
u bh k ho bilkul th d
kuhn
A`gy BIVIAW suxI dIAW glIAW
agge pr sun d gal
ijQoN dI jm lY ky jwxgy
jittho d jam l ke jange
kMDW nMU iGsry ibnW kad n ksre bin
pwr nhIN lMG skdw
pr nah lag sakd

T{m th

BKt g[fbzr
fJe tZvnekoh u"gkfJnk gP{, p'sk

eh ikDhJ/ T{m fe; xVh


pfj;h
k jne th kis kr bs
u{ue d/ r[Z;/ j'D s/ id'A oKM/ B/ wZMK
ukoBhnK Sv fdZshnK sK wZMK fe;/
j'o S/V{, gkbh s'A ekp{ Bk nkJhnK.
fJ; s'A pknd jho dh wK B/ oKM/ B{z
fco wZMK ukoB bJh fejk sK jho B/
th T[; B{z ;wMkfJnk fe T[j wzB

ikt/ feT[Afe T[j T[;dh fgnkoh


wfjp{p dh wK j? ns/ Bkb/ ni/
ftnkj dk w[ekw pj[s d{o j?. eh
gsk fJ; T{m B/ ed'A, fe; xVh
(w"e/) p?mDk j? Gkt fJj ezw fJzsIko
dk j?, fJ; d/ j'D dk e'Jh gZek ;wK
BjhA. uzpVB dk Gkt fJZE/ ezw
eokT[D bJh fId Bkb sobk fwzBs
eoBk j?. PkfJo d/ efjD w[skpe
fJ; fJPe d/ tDi, tgko ftZu'A fe;/
B/ dwVh dh yZNh, ewkJh BjhA ehsh
Gkt e'Jh bkG gqkgs BjhA ehsk.

oKMk jho B{z nkydk, wkT[A s/oh


;kB{z c/o w[V oks dh uzwVh j?.

whnK, wzB b? U;d/ nkyD/


B{z,
s/oh jho fgnkoh dh nzpVh
j?.
eh ikDhJ/A T{m fe; xVh
pfj;h,
ni/ ftnkj dh tkN sK
bzwVh j?.
tkfo; Pkj, fJ; fJPe d/
tDi ft~u'A,
fe;/ gZb/ Bkjh pXh dzwVh
j?.
jho tkfo;,
T{m th

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

251

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
whnK, wzB b? U;d/ nkyD/ B{z
m mn l osde khne n
s/oh jho fgnkoh dh nzpVh j?
ter hr pir d br h
eh ikDhJ/A T{m fe; xVh pfj;h
k jn th kis kr bs
ni/ ftnkj dh tkN sK bzwVh j?
aje wi d wt t lmr h
tkfo; Pkj, fJ; fJPe d/ tDi ftZu'A
wris is ik de wanj wi
fe;/ gZb/ Bkjh pXh dzwVh j?
kise palle nh bd damr h

aUif gey d gae


fefonk
gotkI eo rJ/, ub/ rJ/, T[v rJ/

aUif gey bykwr d gae bekr

suAwmI koie n phucnhwr ] jo jo

krY AvigAw jn kI hoie gieAw


qq Cwr ] 1 ] krnhwru rKvwlw

hoAw jw kw AMqu n pwrwvwr ] nwnk


dws rKy pRiB ApunY inMdk kwFy mwir
] 2 ] 21 ] 52 ]
A.g.m.5, 683
aUif gey d gae
inMdk itknu n pwvin mUly
ndak tikn na pwan mle
koie n phucnhwr
koe na panhr
jo jo krY AvigAw jn kI
jo jo kar a'wagi jan k
hoie gieAw qq Cwr
hoe g tat hr

wBw[y, fBzde p/eko jh fJ; ;z;ko


s'A T[v iKd/ jB. T[; gqG{ ;[nkwh
se e'Jh BjhA gj[zu ;edk. tkfjr[o{
r[ow[yK dh oZfynk eodk j? ns/
fBzdeK B{z nzs fJ; ;z;ko s'A p/fJZIs
j' e/ ikDk g?Adk j?.

aUif gey ^ gotkI eo rJ/, ub/


rJ/, T[v rJ/.

DnwsrI m 5 ] jn kI kInI
pwrbRhim swr ] inMdk itknu n
pwvin mUly aUif gey bykwr ] 1 ]
rhwau ] jh jh dyKau qh qh

T[; dh fBzfdnk eoB tkb/ T[jBK


d/ Nkeo/ T[~s/ nV BjhA ;ed/.
fBezw/ ;kps j' e/ T[j jtk d/ nZr/
pZdbK tKr T[v rJ/, ub/ rJ/.

inMdk itknu n pwvin mUly ^


gowkswk ;dk jh nkgD/ ;/teK
dh ;zGkb eodk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

252

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
koie n phucnhwr ^ fi; d/ nzr
;zr fgqEth dk wkbe joh j? T[;
se e'Jh gjz[u BjhA ;edk. e'Jh
th T[;dk B[e;kB BjhA eo
;edk. T[; B{z e'Jh S{j BjhA
;edk, wko BjhA ;edk.
jo jo krY AvigAw jn kI hoie
gieAw qq Cwr ^ fi; gowkswk
dh e'Jh th pokpoh BjhA eo
;edk, w?A fiZE/ fiZE/ t/ydk jK,
T[~E/ jh wkbe gqG{ t;dk j?. T[;
d/ ;/te dh fijVk th e'Jh wB[y
fBokdoh, jZse, p/fJIsh eodk j?
T[j fBzde nkswe ihtB ftu
s[ozs jh ;[nkj j' iKdk j?.

T{DK n

BKt fJ;sohfbzr
ewhnK, xkNK

;op T{DK g{oB

d/ wB ftu s"ybk j? fe eh Bkw*


w/ohnK ;kohnK T{DK Gkt ;ke
;pzXhnK dh ewh g{oh eo/rk<

nGkrD (fdb jbe/ j'D Bkb ;kj


b?e/) ^ j/ Gb/ g[oy ` fJj dZ; fe
fenk w/oh wK dh EK, fgsk dh EK,
;ke ;BpzXh ;yh ;j/bh dh EK, fJj
Bkw wZb/rk< fenk w/ohnK ;op

T{DK g{oB
;e/rk<

fJj

Bkw

eo

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,


T{DK n
;op T{DK g{oB sarb n pran
fenk w/ohnK ;op T{DK g{oB fJj
Bkw
ki mer sarb n pran nm
eo ;e/rk kar sakeg

sarb n pran

aUxI n

;wkih
ihtB
ftu
wK^fgT[
;ke^;pzXhnK dh j'Ad wB sB dhnK
b'VK dh g{osh nEtk fizdrh fiT[D
ftu ;jkJh j[zdh j?. nfXnkswe
wjK g[oyK d/ T[gd/P ftu Bkw dh
pVh wjZssk j?. ;wfMnk iKdk j? fe
Bkw jo d[y ftu nk;ok fdzdk j?.
Bktb pkpk B"X f;zx dh gkso ;[Gkr

ftP/PD
nX{oh

aUxI bwq n kweI n bt na k


eos/ tk;s/ e'Jh pks T{Dh BjhA.
r[o{ xo ftu e'Jh s'N BjhA. fi; B/
fJj pDs pDkJh j?, T[; eoe/ g[zB
j?, gdkoE j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

253

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
guru pUrw nmskwry ] pRiB sBy kwj
svwry ] hir ApxI ikrpw DwrI ]
pRB pUrn pYj svwrI ] 1 ] Apny
dws ko BieE shweI ] sgl
mnorQ kIny krqY aUxI bwq n
kweI ] rhwau ] krqY puriK qwlu
idvwieAw ] ipCY lig clI
mwieAw ] qoit n kqhU AwvY ]
myry pUry sqgur BwvY ] 3 ]
ismir ismir dieAwlw ] siB
jIA Bey ikrpwlw ] jY jY kwru
gusweI ] ijin pUrI bxq bxweI
] 3 ] qU Bwro suAwmI morw ] iehu
puMnu pdwrQu qyrw ] jn nwnk eyku
iDAwieAw ] srb Plw puMnu
pwieAw
] 4 ] 14 ] 64 ]
A.g.m.5, 625
aUxI n
krqY puriK kart purkh
qwlu idvwieAw tl diwi
qoit n kqhU AwvY tot na kath
w
myry pUry mere pre
sqgur BwvY satgur pw

pUrI bxq bxweI pr bant bn


qU Bwro t pro
aUxI ^ nX{oh.
krqY puriK ^ ;op ftnkge gqG{,
T[sgzB eoB tkbk.
qwlu idvwieAw ^ eosko B/ ;o'to
pDtkfJnk j?. wkfJnk j[ew ftu
;/tk eoB br gJh, d"bs p/nzs
nkT[D br gJh. fe;/ uhI dh
E[V BjhA ojh.
qoit n kqhU AwvY ^ wkfJnk T[; d/
fgZS/^fgZS/ s[odh fcodh ofjzdh j?,
wkfJnk tZb'A T[; B{z fe;/ dh xkN
wfj;{; BjhA j[zdh.
myry pUry sqgur BwvY ^ w/o/ g{o/
;fsr[o{ B{z T[; tvGkrh wB[y
tk;s/ fJjh rb uzrh brdh j?.
pUrI bxq bxweI ^ fJ; f;qPNh d/
wkbe gqG{ dh f;cs ;kbkj eod/
ofjDk ukjhdk j?, fi; B/ ihtK B{z
nkgD/ Bkb fwbkT[D dh fJj
;'jDh ftT[As pDkJh j?.
qU Bwro ^ gqG{ ;G dk tZvk wkbe
j?. T[; dk Bkw gdkoE, i' r[o{ d/
okjhA fwbdk j?, T[; dh pyfPP
j?. i' wB[y r[o{ dh PoB g? e/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

254

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gowkswk dk Bkw f;woBk P[o{
eo fdzdk j?, T[; B/ ;ko/ cb d/D
tkbh oZph pyfPP gqkgs eo bJh
j?.

T{s t

ftP/PD
w{oy, T[iZv

J/j sK T{sBh dk e'Jh T{s j? Bh


t tn d ko t h n
jho oKM/ T[s/ w'fjs j?, T[; T[s/ e[opkB
j?. T[j ;j/bhnK B{z nkydh j? fe
GkphnK d/ ;skJ/ j'J/ fJ; ewI'o ns/
d[pb/ gsb/ oKM/ dh dZ[X u{oh nkfd Bkb
;/tk eo'. jho nB[;ko oKMk fJbkjh
tfjds ftu w;s j?. T[j jw/Pk fIzdk
ns/ ekfJw ofjD tkbk j?. fotkfJs
nB[;ko jIos f\Io B/ nkp^J/^j:ks
ghsk j'fJnk j?. T[jBK dk ihtB nwo
j? ns/ T[j b'VtzdK dh wdd eod/ jB.
jIos b{s fJ;bkw d/ fJe g?}zpo
jB. jIos f\Io d/ g?}zpo j'D ;zpzXh
fJ;bkwh ftdtkB fJews BjhA jB.
T{sBh d/ T{s dk Gkt fpbe[b jh w{oy
Bk;wM ns/ fe;/ rZb i'rk th Bk j'Dk
j?. jho oKM/ dhnK GoikJhnK tb'A
nkJ/ ys ftu T[jBK d/ fwjfDnK dk
i[nkp fdzfdnK T[jBK B{z bkjBsK gkT[Adh
efjzdh j? fe id'A T[j (oKMk) s[jkv/
nk;o/ T[~s/ ;h sK s[;hA T[jB{z
sknB/^fwjD/ ns/ rkbQK fdzdhnK ;h fe

T[j sK T{sBh dk T{s j?. s[jkv/ fJjBK


fwjfDnK eoe/ jh T[j sK ;[e e/ skp{s
j' frnk j?.

BhA w?A x'b xsh J/jd/ w[yV/ s'A,


gkT[ d[X u{oh fJjdh e{s j? Bh.
fJbfJbkj dhnK ibQhnK gkT[Adk
J/,
f|eo jZ:ht bk:w{s j? Bh.

BjhA GkphnK s/ eos{s ekJh,


;G/ bVB B{z j' wIp{s j? Bh.
;"Ag ghoK B{z Mb ftu S/VB/
jK,
fJjdh wdd s/ f\Io s/ b{s
j? Bh.
wkfonk s[;K d/ w/jfDnK
rkbQhnK dk,
J/j sK ;[e e/ j'fJnk skp{s
j? Bh.
id'A s[;K d/ ;h rkbQh d/AdhnK
;U,
J/j sK T{sBh dk e'Jh T{s j?
Bh.
tkfo;Pkj, fcoK fJjd/ wro
b~rh,
ni/ she fJj fojk nDS{s j?
Bh.
jho tkfo;,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

255

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T{s t
BjhA GkphnK s/ eos{s ekJh
nah pb te kartt k
;G/ bVB B{z j' wIp{s j? Bh
sbe larn n ho mazbt h n
;"Ag ghoK B{z Mb ftu S/VB/ jK
sp pr n l wi herne h
fJjdh wdd s/ f\Io s/ b{s j? Bh
d madad te khizar te lt h n
wkfonk s[;K d/ w/jfDnK rkbQhnK
dk
mri tus de mni gl d
J/j sK ;[e e/ j'fJnk skp{s j? Bh
e t suk ke hoi tbt h n
id'A s[;K d/ ;h rkbQh d/AdhnK ;U
jad tus de s gl dd s
J/j sK T{sBh dk e'Jh T{s j? Bh
t tn d ko t h n
tkfo; Pkj, fcoK fJjd/ wro
bZrh
wris phir de magr lagg
ni/ she fJj fojk nDS{s j? Bh
aje tk rih anht h n

rhI aUq kI aUq rah t k t

keI gRihsqI lok vihmW BrmW ivc pey


rihMdy hn[ sMqW, swDW, qWqirkW Aqy
PkIrW Awid dy A`gy mMnqW mnwaux leI
qrly kFdy hn[ iehnW pIrW-PkIrW dw
nwm hI krwmwqW dy Anuswr pY jWdw hY[
koeI lwlW vwlw pIr Bwv p`uqrW dI dwq
dyx vwlw[ lokI ies Byf-cwl ivc ibnW
socy-smJy Bwvuk ho ky qury iPrdy hn[ ieh
bwvry Bwv aUq lok mr-muk gey pIrW
PkIrW qoN dwqW mMgdy hn[ aUq dw aUq qNoN
Bwv hY ik bhuq hI izAwdw Ju`fU[

iek pIr dw nwauN hI 'lwlW vwlw'


eI pwieAw hoieAw hY, AKy! ieh
pIr lwl (puq) bKSdw hY[ lokW
dI Byf cwl dyK ky mhwqmW dwdU dy
vwk Xwd AwauNdy hn:-

dwdU dunIAW bwvrI rhI aUq kI


aUq,
jo Kud jw gorI s`uqy aunsy mWgY
pUq[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,
281
aUq t
rhI aUq kI aUq rah t k t
AKy! ieh lwlW vwlw pIr pu`q bKSdw hY
akhe! ll wl pr put bakhd h

256

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mYnMU kmlI idMdw kr vy[

dwdU dunIAW bwvrI


dd dun bwr
jo Kud jw gorI su`qy
jo khud j gor sutte
aunsy mWgY pUq unse mg pt

rotI Kw lY aUq t`brw


rot kh l t tabar
shury Gr jw ky sj-ivAwhI muitAwr
dw vwh bysmJ t`br nwl pY jWdw hY[
auh bhuq muSikl ivc Ps jWdI hY[
vkq isr rotI bxw ky Aqy mUMgirAW dI
sbjI nMU qVkw lw ky pros idMdI hY[
pr tbr ausdI kdr nhIN krdw Aqy
smyN isr Kwxw nhIN KWdw[ aus nMU
kmlI kr idMdy hn Bwv bysury kMm ivc
aulJweI rKdy hn[

b`ly b`ly vy rotI Kw lY aUq

t`brw
bwrW v`jIAW duiphrW hoeIAW,
b`ly b`ly vy
rotI Kw lY aUq t`brw[

mYN mUMgry qVk ky ilAweI,


vy rotI Kw lY aUq t`brw[
ss pkwvy rotIAW [
mYN pyVy lYNdI kr vy,

iek qyrw t`br burw

bol pMjwbx dy, III, 122


aUq t
rotI Kw lY aUq t`brw
rot kh l t tabr
bwrW v`jIAW duiphrW hoeIAW
br wajj dupr ho
mYN mUMgry qVk ky ilAweI
m mgre tark ke li
iek qyrw t`br burw
ik ter tabbar bur
mYnMU kmlI idMdw kr vy
mn kaml dd kar we

aUDmUL au~Txw dml uthn


muhwvrw
aup`dr KVHw hoxw, Dm`cV pwaux dI Bwvnw
pYdw hoxw

mUMh qy mu`CW AwauNidAW hI AMdr kI


aUDmUl auT KVHdw hY
m te muh di h dar k
dml uth khrd h
mMuifAW dIAW mu`CW Pu`tidAW Bwv jvwn
jW gBrU huMidAW aunHW dy AMdr jvwnI
dw joS aUDmUL pYdw ho jWdw hY Bwv
Dm`cV ijhw pwaux dI Bwvnw pYdw ho

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

257

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jWdI hY[ iesy krky auh mwVI ijhI
bwKocoV Bwv Srwrq qoN gl ivgwV ky
fwgW-soty cuk lYNdy hn[ isAwxy bzurg
jW isAwxy bMdy iehnW dIAW mwVIAW
mnoN-ibrqIAW qy icMqw krdy rihMdy
hn[

pqw nhIN eynHW muMifAW dy mUMh qy


mu`CW AwaNuidAW hI AMdr kI
aUDmUl auT KVHdw hY[ AYvYN mwVI

ijhI bwKocoV qoN gl ibgVI,


fwgW kF leIAW pqw nI eynW dy

ksUqy pMgy lYx dIAW ieh mwVIAW


AwdqW ikvyN suDrxgIAW[
isAwxy crcw krdy rihMdy hn,
juAwnIAW AYvNy vI AYDr EDr AwkVW
BMndIAW rihMdIAW[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 178

aUn n
BKt fJ;sohfbzr
ewh, xkN

aUn Qwau n kyhu n tho na ke


r[o wkor d/ nBzd wzrb ftu uko/
e[zNK Go iKdhnK jB, e'Jh EK T{Dh
BjhA ofjzdh.

vUTw srb QweI myhu ] And


mMgl gwau hir jsu pUrn pRgitE
nyhu ] 1 ] rhwau ] cwir kuMt dh
idis jl iniD aUn Qwau n kyhu ]

ikpw iniD goibMd pUrn jIA dwnu


sB dyhu ] 1 ] siq siq hir siq
suAwmI siq swDsMgyhu ] siq qy
jn ijn prqIiq aupjI nwnk
nh Brmyhu ] 2 ]
A.g.m.5, 1226

aUDmUL au~Txw dml uthn


mUMh qy mu`CW AwaNuidAW hI AMdr kI
aUDmUl auT KVHdw hY
m te muh di h dar k
dml uth khrd h

aUn n

mwVI ijhI bwKocoV mr jih bkhoor

And mMgl a'nad mgal

gl ibgVI gal bigr

cwir kuMt r kt

fwgW kF leIAW dg kd la

dh idis jl iniD d dis jal nd

vUTw srb QweI myhu


wth sarb th m

siq swDsMgyhu sat sdsge

258

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ijn prqIiq aupjI jin partt upj


nwnk nh Brmyhu nnak n prme
aUn ^ ewh, xkN.
vUTw srb QweI myhu ^ j/ wB[y`
gowkswk dk i; rkfJnk eo'.
fit/A whAj ;G EkJhA toQdk j? T[t/A
gowkswk dh fwjo dk whAj ;G
fjofdnK ftu toQdk j?.
And mMgl ^ fit/A i; rkT[D
tkfbnK d/ fjofdnK ftu nBzd
ns/ y[Ph dh toyk j[zdh j?, ;op
ftnkge gowkswk dk fgnko
fjod/ ftu g?dk j' iKdk j?.
cwir kuMt dh idis jl iniD ^
gowkswk i' ib dk ;w[zdo,
;ot^ftnkgh joh u"jK e[zNK ftu,
d;hA gk;hA jo EK w"i{d j?.
aUn Qwau n kyhu ^ e'Jh EK T[; dh
j'Ad s'A ykbh BjhA.
siq swDsMgh
y u ^ gowkswk ;dk
nNZb ofjD tkbk j?. fi~E/
gowkswk fwbdk j?, T[j ;kX ;zrs
th X[o s'A ubh nk ojh j?.
ijn prqIiq aupjI nwnk nh
Brmyhu ^ joh dk tk;k Bk e/tb
pkDh ns/ ;s ;zr ftZu'A fwbdk j?,

;r'A T[; d/ y[ZbQ/ dhdko jo EK


ns/ jo fdb ftZu'A th j' ;ed/ jB
i/eo d/yD tkbhnK nZyK j'D.
fiBQK d/ fjod/ ftu gowkswk
tk;s/ PoXk g?dk j' iKdh j? T[j
th nNZb nkswe ihtB tkb/ j'
iKd/ jB ns/ T[jBK dh e'Jh
GNeDk BjhA ofj iKdh.

aUNniv nav
fefonk ftP/PD
fBT[ e/, fBt e/, M[e e/

aUNniv aUNniv nav nav


wB[y eosko d/ dopko ftu T{ABft
T{ABft, fBT[ e/ jkfIo j[zdk j?.
wBw[y e{V ftu cf;nk dorkj ftu
jko iKdk j?. i' r[ow[y T{ABft T{ABft
nkT[Ad/ jB T[jBK Bkb w/x to;dk
j?, d?th MVh brdh j?. T[j nkg
f;oiDjko eosko fyB ftu Ykj
fdzdk j? ns/ fyB ftu T[;ko fdzdk
j?. r[ow[y T{ABft nt;Ek ftu fJ;
e[dos T[~s/ ftuko eodk j?, fJ; d/
ojZ; B{z x'ydk j?.

aUNniv aUNniv AwieAw vrsY nIru


inpMgu ] nwnk duKu lwgw iqn@
kwmxI ijn@ kMqY isau min BMgu

] 2 ] pauVI ] dovY qrPw aupwie


ieku vriqAw ] byd bwxI vrqwie

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

259

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AMdir vwdu GiqAw ] privriq


inrivriq hwTw dovY ivic Drmu
iPrY rYbwirAw ] mnmuK kcy
kUiVAwr iqn@I inhcau drgh
hwirAw ] gurmqI sbid sUr hY
kwmu koDu ijn@I mwirAw ] scY

AMdir mhil sbid svwirAw ] sy


Bgq quDu Bwvdy scY nwie ipAwirAw
] siqguru syvin Awpxw iqn@w
ivthu hau vwirAw ] 5 ] slok
m 3 ] aUNniv aUNniv AwieAw vrsY
lwie JVI ] nwnk BwxY clY kMq kY
su mwxy sdw rlI ] 1 ] m 3 ]
ikAw auiT auiT dyKhu bpuVyN iesu
myGY hiQ ikCu nwih ] ijin eyhu

myGu pTwieAw iqsu rwKhu mn


mWih ] iqs no mMin vswiesI jw

kau ndir kryie ] nwnk ndrI


bwhrI sB krx plwh kryie
] 2 ] pauVI ] so hir sdw
sryvIAY ijsu krq n lwgY vwr ]

Awfwxy Awkws kir iKn mih


Fwih auswrxhwr] Awpy jgq
aupwie kY kudriq kry vIcwr ]

mnmuK AgY lyKw mMgIAY bhuqI hovY


mwr ] gurmuiK piq isau lyKw inbVY
bKsy isPiq BMfwr ] EQY hQu n

ApVY kUk n suxIAY pukwr ] EQY


siqguru bylI hovY kiF ley AMqI vwr
] eynw jMqw no hor syvw nhI
siqguru isir krqwr ] 6 ]
A.g.m.3, 1280
aUNniv nav
nIru inpMgu nr nipg
ijn@ kMqY isau jin kt sio
min BMgu man pg
AMdir vwdu GiqAw dar wd kti
privriq inrivriq hwTw
parwirt nirwirt hth
mnmuK kcy kUiVAwr
manmukh kae krir
iqn@I inhcau drgh hwirAw
tin n darg hri
gurmqI sbid sUr hY
gurmat sabd sr h
kwmu koDu ijn@I mwirAw
km krd jn mri
iqn@w ivthu hau vwirAw
tn wit h wri
lwie JVI le r

260

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

auiT auiT dyKhu bpuVyN


uth uth dekh bapure
ijin eyhu myGu pTwieAw
jin mg pthi
iqsu rwKhu mn mWih
tis rkh man mhe
sB krx plwh kryie
sab karn pl kare
Awfwxy Awkws kir
dne ks kar
iKn mih Fwih auswrxhwr
khin m the usranhr
kudriq kry vIcwr
kudrat kare wr
aUNniv ^ fBT[ e/, fBt e/, M[e e/.
nIru inpMgu ^ fwjo dk pZdb M[e
M[e e/ nkfJnk j? ns/ fBowb
ib toQ fojk j?.
ijn@ kMqY isau min BMgu ^ T[j iht
fJ;sohnK d[yh j' ojhnK jB
fiBQK dk wB gqG{ gsh Bkb'A N[ZfNnk
j'fJnk j?.
AMdir vwdu GiqAw ^ r[ow[y ns/
wBw[y d/ nzdo ftuko tZy'^tZyo/
gk e/ d'jK fXoK d/ nzdo MrVk th
gowkswk B/ nkg jh gkfJnk j?.

privriq inrivriq hwTw ^ irs


d/ XzfdnK ftu yfus j'Dk ns/
irs s'A fBob/g ofjDk, ;z;koh
ns/ fsnkrh, fJj d't/A gk;/ T[;
B/ nkg jh pDk fdZs/.
mnmuK kcy kUiVAwr iqn@I inhcau
drgh hwirAw ^ wB d/ fgZS/ s[oB
tkb/ w{oy e{V d/ tgkoh jB. T[j
gqG{ dh dorkj ftu Io{o pkIh
jko iKd/ jB.
gurmqI sbid sUr hY kwmu koDu ijn@I
mwirAw^ fiBQK B/ r[o{ dh wfs dk
nk;ok fbnk j? T[j r[o Ppd dh
poes Bkb ;{ow/ pD rJ/ feT[Afe
T[jBK ekw ns/ eq'X fis fbnk.
T[j r[o Ppd d/ okjhA ;Zu/ gqG{ dh
jI{oh ftu ;[oyo{ j' rJ/.
iqn@w ivthu hau vwirAw ^ i' wB[y
nkgD/ ;fsr[o{ B{z ;/td/ jB, i'
r[o{ d/ ej/ T[~s/ s[od/ jB, w?A
T[jBK s'A ;de/ jK.
lwie JVI ^ r[o{ pZdb M[e M[e e/
nkfJnk j? ns/ MVh bk e/ toQ
fojk j?. r[o{ Bkw T[gd/P dh
toyk eo fojk j? go i' wB[y gqG{
dh oIk ftu s[odk j? T[jh
T[; T[gd/P toyk dk nkBzd
wkDdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

261

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
auiT auiT dyKhu bpuVyN ^ j/ ftuko/
pzfdU` fJ; pZdb B{z T[m T[m e/
eh d/yd/ j', fJ; d/ nkgD/ t;
ftu e[M BjhA fe fJj toyk eo
;e/.
ijin eyhu myGu pTwieAw iqsu rwKhu
mn mWih^ fi; wkbe B/ fJj
pZdb G/fink j?, T[; B{z nkgD/ wB
ftu u/s/ eo'.
sB krx plwh kryie ^ i' joh dh
fwjo s'A tKM/ jB T[j ;ko/
ftobkg eod/ jB. joh dh fwjo
dh BIo s'A fpBK ;koh f;qPNh
sob/ b? ojh j?, ftobkg eo ojh
j?.
Awfwxy Awkws kir iKn mih Fwih
auswrxhwr ^ T[; gqG{ dk ;dk
f;woB eoBk ukjhdk j? fi; B{z
irs pDkT[AfdnK fuo BjhA
brdk. gqG{ fJj sD/ j'J/ nkekP
pDk e/ fJe gb ftu Bk; eoe/
w[V pDkT[D d/ ;woZE j?.
kudriq kry vIcwr ^ gowkswk
nkg jh irs g?dk eoe/ nkg jh
fJ; ouBk dk fynkb oydk j?.

aUpjY pj
fefonk
T[gidk j?, g?dk j[zdk j?, T[sgzB j[zdk
j?

gur syvw qy suKu aUpjY


gur sew te sukh pj
r[o;/tk Bkb ;[y T[gidk j?.
;[X$e;[X dk fto'X Ppd dh ;kXBk
Bkb i[fVnk j?. e;[X dk w/b
e[bZyDh Bkb j?. jfo dfJnk Bkb
;[X nkT[Adh j?, r[o ;ZiB fwbdk
j?.

gur syvw qy suKu aUpjY iPir duKu n


lgY Awie ] jMmxu mrxw imit
gieAw kwlY kw ikCu n bswie ]

hir syqI mnu riv rihAw scy rihAw


smwie ] nwnk hau bilhwrI iqMn
kau jo clin siqgur Bwie ] 1 ]
m 3 ] ibnu sbdY suDu n hoveI jy
Anyk krY sIgwr ] ipr kI swr n
jwxeI dUjY Bwie ipAwru ] sw kusuD

sw kulKxI nwnk nwrI ivic


kunwir ] 2 ] pauVI ] hir hir
ApxI dieAw kir hir bolI bYxI ]
hir nwmu iDAweI hir aucrw hir

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

262

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

lwhw lYxI ] jo jpdy hir hir idnsu

rwiq iqn hau kurbYxI ] ijnw siqguru


myrw ipAwrw ArwiDAw iqn jn dyKw
nYxI ] hau vwirAw Apxy gurU kau
ijin myrw hir sjxu myilAw sYxI
] 24 ]
A.g.m.3, 651
aUpjY pj
iPir duKu n lgY Awie
phir dukh na lagg e
kwlY kw ikCu n bswie
kl k kih na bse
hau bilhwrI iqMn kau
h balihr tin k
jo clin siqgur Bwie
jo aln satgur pe
ibnu sbdY bin sabd
suDu n hoveI sd na howa
jy Anyk krY sIgwr je a'nek kar sgr
sw kusuD s kusd
sw kulKxI s kulakhan
nwnk nwrI ivic kunwir
nnak nr wi kunr
hir bolI bYxI har bol bn

hir nwmu iDAweI har nm ti


hir aucrw har ur
hir lwhw lYxI har lh ln
aUpjY ^ T[gidk j?, g?dk j[zdk j?,
T[sgzB j[zdk j?.
iPir duKu n lgY Awie ^ ;fsr[o{ dh
;/tk s'A ;[y gqkgs j[d
z k j?. fco
ed/ eb/P BjhA j[d
z k. T[; dk iBw
woB w[e iKdk j?.
kwlY kw ikCu n bswie ^ r[o{ dh
;/tk s'A nktkrT[D eN e/ joh
Bkb w/b j' iKdk j? ns/ ekb dk
fco e[M t; BjhA ubdk. joh
Bkb T[;dk wB fwfbnk ofjzdk j?
s/ T[j ;Zu/ ftu ;wkfJnk j?.
hau bilhwrI iqMn kau ^
T[jBK s'A ;de/ iKdk jK.

w?A

jo clin siqgur Bwie ^ i'


;fsr[o{ d/ fgnko ftu ubd/
jB.
ibnu sbdY suDu n hoveI ^ r[o
T[gd/P s'A fpBK, ;fsr[o{ d/ Ppd
s'A fpBK, r[opkDh s'A fpBK wB ;kc
BjhA j' ;edk ns/ Bk jh wB[y
joh d/ w/b d/ bkfJe pD ;edk
j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

263

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jy Anyk krY sIgwr ^ fJj iht
o{gh fJ;soh Gkt/A fezB/ jh
fPzrko (ig sg nkfd) eo/, go
fco th r[o T[gd/P s'A fpBK P[ZX
BjhA j[zdh.
sw kusuD ^ i' fJ;soh gsh dh
;'Mh BjhA oydh, edo BjhA
ikDdh, feT[Afe T[; B{z wkfJnk
dk fgnko j?, T[j ngftZso j?.
sw kulKxI ^ T[j y'N/ bZSDK tkbh
j?.
nwnk nwrI ivic kunwir ^ BkohnK
ftZu'A T[j G?Vh Bkfo ejkT[Adh j?,
fJj' fijh fJ;soh G?V/ bZSDK tkbh
j?, ftGukoe j?.
hir bolI bYxI ^j/ gqG{, w/o/ T[~s/
fwjo eo, w?A s/oh pkDh, s/ok
i; rktK.
hir nwmu iDAweI ^ joh dk Bkw
T[uoK, r[o{ dh ;/tk s'A jh joh
Bkb w/b j' iKdk j?. XzB j? r[o{
i' nkgDh pkDh d/ e/ joh Bkb
w/b eokT[Adk j?.
hir aucrw ^ gowkswk dk Bkw
toBD eoK, T[; dk jh Bkw
T[ukoK.
hir lwhw lYxI ^ j/ gqG{ ` w/o/

T[~s/ fwjo eo fe w?A s/ok Bkw


f;wo e/ bkG yZNK.

aUpir par
fefonk ftP/PD
T[~s/, T[~go

ijs ky isir aUpir qUM suAwmI


jis ke sir par t sum
fi; d/
T[; B{z
;edk.
fwbdk
;fsr[o

f;o
e'Jh
Bkw
j?.
wB[y

T[go ;[nkwh nkg j?


d[y ;zskg BjhA S'j
d/ fXnkT[B Bkb ;[y
frnkB fXnkB ftu
dh okyh eodk j?.

ijs ky isr aUpir qUM suAwmI so


duKu kYsw pwvY ] boil n jwxY
mwieAw mid mwqw mrxw cIiq n
AwvY ] 1 ] myry rwm rwie qUM sMqw
kw sMq qyry ] qyry syvk kau Bau
ikCu nwhI jmu nhI AwvY nyry ] 1 ]
rhwau ] jo qyrY rMig rwqy suAwmI
iqn@ kw jnm mrx duKu nwsw ]
qyrI bKs n myatY koeI siqgur kw
idlwsw ] 2 ] nwmu iDAwiein
suK

Pl

pwiein AwT phr


AwrwDih ] qyrI srix qyrY BrvwsY
pMc dust lY swDih ] 3 ] igAwnu
iDAwnu ikCu krmu n jwxw swr n
jwxw qyrI ] sB qy vfw siqguru

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

264

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwnku ijin kl rwKI myrI ]
4]10]57]
A.g.m.5, 749
aUpir par
suAwmI sum
boil bol
mwieAw mi
mrxw cIiq n AwvY
marn t na w
Bau p
jmu jam
rMig rwqy rg rte
duKu nwsw dukh ns
bKs bakhs
idlwsw dils
nwmu iDAwiein nm tiin
AwrwDih rd
srix sarn
BrvwsY parws
pMc dust p dust

igAwnu gin
krmu karm
swr sr
kl kal
aUpir ^ T[~s/, T[~go.
suAwmI ^ wkbe, gowkswk fi;
wB[y d/ f;o T[~s/ jE oZy/ T[; dh
okyh eo/ T[; B{z e'Jh th d[y BjhA
tkgodk.
boil ^ i' wB[y wkfJnk d/ BP/ ftu
jzekfonk j'fJnk j[zdk j?, T[j p'bD
dh iku BjhA f;ydk. T[; d/ nzdo
fwmk; ns/ fBwosk Go/ p'bK dk
fBtk; jh BjhA j[d
z k.
mwieAw ^ T[j wB[y jo tes
wkfJnk dh w;sh ftu jh p/;[X
ofjzdk j?.
mrxw cIiq n AwvY ^ T[; B{z woBk
ed/ u/s/ jh BjhA nkT[Adk, w"s dk
;fjw sK ed/ T[; d/ fus ftu
g?dk jh BjhA j[zdk.
Bau ^ gowkswk nkgD/ ;zsK dk
nkg okyk j? s/ i' ;zs gowkswk
d/ nk;o/ jB T[jBK B{z e'Jh vo
g'j jh BjhA ;edk.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

265

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jmu ^ iwK dk vo, w"s dk vo
G?n edh T[jBK d/ B/V/ th BjhA
Y[edk.

gzi/ t?ohnK B{z t; ftu eo b?Ad/


jB.

rMig rwqy ^ i' wB[y gowkswk d/


gq/w ozr ftu ozr/ ofjzd/ jB.
duKu nwsw ^ T[jBK d/ iBw woB d/
r/V dk d[y d{o j' iKdk j?.

krmu ^ nkswe ihtB dh ;'Mh s'A


fpBK gowkswk dhnK ehshnK
pyfPPK dh edo BjhA ikDh ik
;edh.

bKs ^ pyfPP, fwjo, feogk.

swr ^ ypo, ;'Mh.

idlwsw ^ Go';k, s;Zbh, Xhoi.


gowkswk d/ ;/teK B{z ;fsr[o{ dk
fdZsk j'fJnk Go';k jw/Pk u/s/
ofjzdk j? fe gowkswk dh pyfPP
B{z e'Jh od BjhA eo ;edk.

kl ^ ebk, Pesh. gowkswk ;G


s'A tZvk j? fi; B/ wB[y dh Pesh
(Xow ;Zsk) ekfJw oZyh j?.

nwmu iDAwiein ^ gowkswk d/


;/te ;dk gowkswk dk Bkw
fXnkT[Ad/ ofjzd/ jB, Bkw igd/
ofjzd/ jB.
AwrwDih ^ nZm/ gfjo$jo tes
T[; gowkswk dh nkokXBk eod/
ofjzd/ jB.
srix ^ nk;ok, gBkj, UN ftu
nkT[D dk Gkt. i' wB[y gowkswk
dh PoB ftu nk iKd/ jB.
BrvwsY pMc dust ^ gzi t?oh ^
ekw, eq'X, b'G, w'j, jzeko. T[j
wB[y gowkswk d/ nk;o/ ofj e/

igAwnu ^ ;jh ihtB dh ;{M.

aUrw r
nWv puilMg
sx jW sUq k`qx vwlw iek Cotw AOjwr,
julwihAW dw iek sMd ijs nwl sUqr
dI A`tI dy nlIAW qy nVy v`ty jWdy hn

ck ilAw bzwr iv~coN aUry


ak li bazr wi re
ivAwh ivc ilAWdI dulhx dw suAwgq
ivAwh ivc Swiml hoey myl dIAW
iesqrIAW gw ky krdIAW hn ik Gr
BwgW vwlw hY ijs ivc nvIN vhutI
AweI hY[ iehnW dy SuB kwrj pUry ho
gey hn[ Gr dy bUhy qy bhU dI ss qyl
coNdI hY Aqy nvIN vhutI dy isr au~pr
dI pwxI vwr vwr ky pINdI hY[ kOilAW
ArQ drvwjy dy dovyN QMmly jW QMmilAW

266

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nwl bnx vwly KUMjy hn[

ijauN hI ieh myl gylH bhU nMU nwl lY


ky Gr phuMcdw hY, A`goN ivAwh vwly
muMfy qoN suAwdly svwl qy nwloN nwl
auhnW dy au~qrW vwly gIq SurU ho
jWdy hn[ gIq gwauNdIAW h`sdIAW
KyfdIAW nvIN bhU dy Gry iljwx dy
cwvW ivc mugD hoeIAW nMU ivAwh
vwlw Gr CyqI hI Aw jWdw hY[
ivAwh vwly Gr dy dovyN kOilAW au~qy
mUhry ho ky pihlW bhU dI ss qyl

coN ky isr au~qoN dI pwxI vwr vwr


ky pINdI hY[
KVoqI kuVIey ck ilAw bzwr
iv~coN aUry,
BwgW vwilAW dy Aj ho gey ny
kwrj pUry[
igAwnI gurid`q igMG, myrw ipMf,
429
aUrw r
ck ilAw bzwr iv~coN aUry
ak li bazr wi re
cwvW ivc mugD hoeIAW
w wi mugd ho

bhU dI ss qyl co ky
bah d sas tel co ke
isr au~qoN dI pwxI vwr vwr ky pINdI hY
sir utt d pn wr wr ke pd h
BwgW vwilAW dy pg wli de
Aj ho gey ny kwrj pUry
aj ho gae ne kraj pre

aUVw r
BKt g[fbzr
r[ow[yh toDwkbk dk gfjbk nZyo,
T nZyo dh X[Bh, T{V/ dk T[ukoD

aUVw EAMkwr r oakr


tkfjr[o{ eosko B/ fJ; pqjwzv dh
f;oiDk
ehsh.
gowkswk
dh
fJekJh, T{V/ UAeko dk gk;kok,
;fsBkw, fBoGT[, fBot?o dh
wjkBsk T[~s/ I'o fdZsk. ;u d/
Bh;kD Bkb ngko i's irkJh.

eykw eykMkwr ilK idKwilAw] aUVw


EAMkwr pws bhwilAw] siqnwm
krqwr inrBau BwilAw ]
inrvYrhu jYkwru AjUin AkwilAw ]
sc nIswx Apwr joq aujwilAw] pMc
A`Kr aupkwr nwm smHwilAw ]
prmySr suK swr ndir inhwilAw ]
nau Amg suMn Sumwr sMg inrwilAw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

267

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] nIl AnIl
ipAwilAw ]15]

ivcwr iprm

vwrW BweI gurdws, 3


aUVw r
siqnwm krqwr inrBau BwilAw
satnm kartr nirp pli
inrvYrhu nirwr
AjUin ajn
s`c sa
joq jot
nIl AnIl ivcwr nl anl wir
aUVw ^ r[ow[yh toDwkbk dk
gfjbk nZyo, T nZyo dh X[Bh,
T{V/ dk T[ukoD.
siqnwm krqwr inrBau BwilAw ^
;Zu/ gqG{ dk Bkw ns/ T[j eosko
i' ;koh ouBk dk eosk j?, i' G?n
s'A w[es j?, T[; B{z ikBD s'A Gkt
j?.
inrvYrhu ^ t?o ofjs, fi; d/
nzdo fe;/ bJh t?o fto'X Bk j't/,
tkfjr[o{ dk fJe ftP/PD.
gowkswk fBot?o ns/ ;dk fEo
j?.

AjUin ^ gowkswk iBw ftu Bk


nkT[D tkbk, i{B ofjs, niBwk,
;[s/^f;X j?.
sc ^ ;dk ofjD tkbk, ;dk fJe
o; ofjD tkbk, ti{d, j'Ad. T[;
dk Bh;kD ;Zuk ns/ gkoktko s'A
ofjs j?.
joq ^ gqekP, ukBD, nekb g[oy
s'A Gkt, u/sB ;Zsk. ;ko/ gk;/ T[;
gowkswk dh i'sh dk gqekP j?.
nIl AnIl ivcwr ^ r[ow[y nopK
yopK dh frDsh se dh ftuko
tKr tX e/ gqG{ dh p/nzsskJh ftu
;wkn iKd/ jB Gkt gq/w dk o{g j'
iKd/ jB.

EAM oa
BKt g[fbzr
joh, gowkswk, gqG{

EAM ipRA pRIiq oa pria prt


T[; T[nz, T[; gowkswk d/ puB Bkb
;G ;hrko j?. ;G rzGho$Xho
T[geko j?.

EAM ipRA pRIiq cIiq pihlrIAw


] jo qau bcnu dIE myry siqgur qau
mY swj sIgrIAw ] 1 ] rhwau ]

hm BUlh qum sdw ABUlw hm

268

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

piqq qum piqq auDrIAw ] hm


nIc ibrK qum mYlwgr lwj sMig
sMig bsrIAw ] 1 ] qum gMBIr
DIr aupkwrI hm ikAw bpury
jMqrIAw ] gur ikpwl nwnk hir
myilE qau myrI sUiK
] 2 ] 22 ] 45 ]

syjrIAw

A.g.m.5, 1213
EAM oa
ipRA pRIiq pria prt
cIiq pihlrIAw t plar
swj sIgrIAw sj sgar
hm BUlh ham pl
qum sdw ABUlw tum sad a'pl
hm piqq ham patit
qum piqq auDrIAw tum patit
udar
hm nIc ibrK ham n birkh
qum mYlwgr tum mlgar
lwj sMig sMig bsrIAw
lj sg sg basar
qum gMBIr DIr aupkwrI

tum gbr tr upkr


bpury jMqrIAw bapure jtr
EAM ^ joh, gowkswk, gqG.
{
ipRA pRIiq ^ gowkswk, fgnko/ dh
gqhs.
cIiq ^ w/o/ fus$fjod/ ftu.
pihlrIAw ^ joh fgnko/ dh gqhsh
gfjbK s'A, w[ZY s'A, w[ZY edhw s'A
w/o/ fdb ftu j?.
swj sIgrIAw ^ ;fsr[o{ d/ T[gd/P
Bkb joh Bkb gqhs wB[y d/ nzdo
ikrdh j? ns/ T[; dk nkswe
ihtB ;'jDk pD iKdk j?.
hm BUlh qum sdw ABUlw ^ iht
;dk jh G[b
Z K eod/ jB ns/
gowkswk ;dk jh pyPDjko j?.
hm piqq qum piqq auDrIAw ^
n;hA fvZr/ j'J/ gkgh jK, gowkswk
gkghnK B{z skoB tkbk j?,
ftekohnK B{z pukT[D tkbk j?.
hm nIc ibrK qum mYlwgr ^ iht
nfozv tork Bhu o[y j? ns/
gowkswk wb:froh T[Fs
Z / j'D tkbk
uzdB j?.
lwj sMig sMig bsrIAw ^ fit/A

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

269

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
uzdB B/V/ yVQ/ o[y
Z K B{z ;[rzXs eo
fdzdk j?. gowkswk nkgD/ uoBK
ftu ofjD tkfbnK dh fJZIs oyD
tkbk j?.

ftu eo'VK ihtK dk nkeko j'fJnk.


gkopqjw g{oB pqjw, nrw nr'uo,
nbZy ngko dh nkokXBk Bkb
r[ow[y B{z ;[y cb fwfbnk.

qum gMBIr DIr aupkwrI ^ gowkswk


firo/ tkbk j?, XhoitkB j?, T[geko
eoB tkbk j?.

iek kvwau pswau kr EAMkwr


Akwr pswrw] paux pwxI bYsMqro
Drq Agws kry inrDwrw] rom rom
ivc riKaun kr vrBMf kroV
Akwrw] pwrbRhm pUrn bRhm Agm
Agocr AlK Apwrw] pRym ipAwly
vs hoie Bgq vCl hoie
isrjnhwrw] bIau bIj Aiq sUKmo
iqdU hoie vf ibrK ibQwrw] Pl
ivc bIau smwiekY iek dUM bIEN
lK hjwrw] gurmuK suKPl pRym rs
gurisKW siqgurU ipAwrw] swD
sMgiq scKMf ivc siqgur purK
vsY inrMkwrw] Bwie Bgiq gurmuK
insqwrw ]4]

bpury jMqrIAw ^ iht ftukok


fBwkDk j? go fisBk jh iht BhtK
j?, wkVk j?, joh UBk jh T[~uk
ns/ uzrk j? go r[o{ feogk eo/
sK n?;k joh th fwb ;edk j?
feT[Afe T[; dh gqhs ;kvh gqfeosh
ftu X[o s'A gJh j'Jh j?, go G[b
eoe/ fJ; gqhsh B{z n;hA gSkDd/
BjhA. r[o{ fJj gqhsh ;kv/ nzdo
T[xkV fdzdk j?

EAMkwr okr
BKt g[fbzr
eosko, eosk g[oy, e/tb fJe
JhPto

EAMkwr Akwr pswrw


okr akr psr
eosko d/ fJe nBjd Ppd,
Unzeko Bkb pqjwzv dk nkeko j'Ad
ftu nkfJnk. gT[D, gkDh, p?;zso,
Xos, nkrk; ftu c?b rJ/. o'w o'w

vwrW BweI gurdws, 6


EAMkwr okr
paux pwxI bYsMqro
pn pn bsatro
vrBMf kroV Akwrw
warpad kror a'kr
Agm Agocr a'gam a'goar

270

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

pRym ipAwly prem pile


iek dUM bIEN lK hjwrw
ik d b lakh hazr
pRym rs prem ras
swD sMgiq scKMf ivc
sd sgat sakhd wi
Bwie Bgiq pe pgt
insqwrw nistr
EAMkwr ^ eosko, eosk g[oy,
e/tb fJe JhPto.
paux pwxI bYsMqro ^ gowkswk B/
fJe jh p'b s'A o{g Xko e/ fJ;
f;qPNh dk gk;kok eo fdZsk ns/
fco T[; B/ nkgDh r[gs Pesh
okjhA fJj g"D, gkDh, nrBh,
Xosh ns/ nkekP B{z fpBK fe;/
;jko/ d/ e/tb nkgD/ ;jko/ yVQk
ehsk.
vrBMf kroV Akwrw ^ gowkswk B/
o'w o'w ftu eo'VK pqjwzvK d/
nkeko pDkJ/.
Agm Agocr ^ gqG{ wB[Zyh
fJzdohnK dh gj[zu s'A goQ/ j?, T[;
dk e'Jh gkoktko BjhA.
pRm
y ipAwly ^ fi; B/ gqG{ d/ Bkw

o; dk nzfwqs ghsk j? T[j T[; d/


t; j' frnk j?.
iek dUM bIEN lK hjwrw ^fJe phi
|b ftu ;wkn e/ fJe phi s'A
bZyK jIkoK fpqS pD iKd/ jB.
irs dk nkfd eosko jh ikDdk
j?.
pRym rs ^ gqG{ d/ gq/w o; d/ ekoD
jh gqG{ Grsh dh gqkgsh jz[dh j?.
gqG{ d/ gq/w o; B{z ghD tkfbnK B/
fJ; ;[y cb$gqG{ Grsh B{z gqkgs
ehsk j?.
swD sMgiq scKMf ivc ^ r[ow[yK
ns/ ;kX g[oyK dh ;zrs ftu jh
;u yzv j?, fiZE/ fBozeko ns/
;fsr[o{ g[oyK dk tk;k j?.
Bwie Bgiq ^ g/qw Grsh, r[ow[yK
dk gqG{ Bkb brkU.
insqwrw ^ gko T[skok, w[esh,
T[Xko. r[ow[yK dk gq/wk Grsh
ftu bZr/ j'D ekoD gko T[skok j'
iKdk j?.

EAMkwr Akwr okr akr


pqjwzv dh f;oiDk Unzeko neko
Bkb j'Jh. Xos nkekP B{z fBy/fVnk.
uzd ;{oi nkgDh nkgDh EK T[~s/
;Ekgs ehs/. uT[ok;h by i{BK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

271

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkJhnK. wkB; iBw Bkb fJ; irs
dk fB;skok ehsk.

EAMkwr Akwr kr pvx pwxI


bYsMqr Dwry] Drq AkwS

ivCoVIAnu cMd sUr duie joiq svwry]


KwxI cwr bMDwn kr l`K caurwsIh
jUin duAwry] ieks ieks jUin ivc
jIAjMq Angnq Apwry] mwns
jnm dulB hY sPl jnm gur srx
auDwry] swD sMg gurusbd sux Bwie
Bgq gur gwn bIcwry] pr
aupkwrI gurU ipAwry ]1]
vwrW BweI gurdws, 4
EAMkwr okr
pvx pwxI bYsMqr pawan pn bstar
Drq AkwS trt aks
KwxI cwr khn r
l`K caurwsIh jUin duAwry
lakh rs jn dure
gurusbd gursabad
gur gwn gur gin
EAMkwr ^ eosko, eosk g[oy,
e/tb gow/Po, fJe JhPto.
pvx pwxI bYsMqr ^ Unzeko s'A

;koh ekfJBks d/ nkeko pDk e/


gqG{ B/ g"D, gkDh, nrBh nkfd gzi
ss pDkJ/.
Drq AkwS ^ fco gziK sZsK ftZu'A
Xosh ns/ nkekP B{z fBy/V e/
fJjBK bJh uzd ns/ ;{oi d' i'sK
pDk fdZshnK.
KwxI cwr ^ ;ko/ gqkDhnK B{z uko
fjZf;nK ftu tzfvnk frnk j? ^
nzvi, i/oi, ;/si, T[sG[i.
l`K caurwsIh jUin duAwry ^ fjzd{
Xow Pk;soK nB[;ko ihtK dhnK
by i{BK dh tzv fJ; gqeko
ehsh rJh j? ^ ib iht by,
jtk ftu T[~vD tkb/ gzSh by,
Xosh T[~s/ ;fEo ofjD tkb/ fpoS
nkfd by, g/N Gko uZbD tkb/
by, u"gkJ/ ikBto by,
pKdo, pBwkB[; ns/ wB[y nkfd
by. gowkswk B/ uko ykDhnK d/
fB:w pDk e/ u"ok;h by i{BK d/
;oho pDk fdZs/.
gurusbd ^ wB[Zyk iBw d[obG j?,
go fJ; dh d[obZGsk sd/ jh wzBh
ik ;edh j? i/ wB[y ;kX ;zrs
ftu ik e/ r[o{ dk T[gd/P, r[o{ dh
T[ukoD ehsh pkDh, r[oPpd dk
fXnkB eo/, r[oPpd dh thuko

272

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eo/.
gur gwn ^ T[j wkor^XkoBk iK
oj[^ ohs i' d;K r[o{nK B/ dZ;h.
nksw frnkB i' ;G frnkBK s'A
T[~go j?.

EAMkwr Awkwr kr eyk kvwau


pswau pswrw
okr kr kar ek kwo pso
psr
Unzeko nkeko Bkb, nBjd Ppd d/
T[ukoD Bkb ;ko/ pqjwzv dk g;kok
j'fJnk. fsqGtB ftu gzi ss
T[ikro j'J/. p/nzs e[dos ;ko/
pqjwzv ftu g;koh rJh. t/d es/p
T[uko/, fby/ rJ/. irs dk, wB[y dk
b/yk i'yk j'fJnk.

EAMkwr Awkwr kr eyk kvwau


pswau pswrw] pMc q`q prvwn kr
Gt Gt AMdr iqRBvn swrw] kwdr
ikny n liKAw kudrq swj kIAw

Avqwrw] iekdUM kudrq l`K kr l`K


ibAMq AsMK Apwrw] rom rom ivc
riKEn kr bRhmMf kroV Sumwrw]
ieks ieks bRhmMf ivc ds ds kr
AOqwr auqwrw] kyqy byd ibAws kr
keI kqyb mhMmd Xwrw]

kudrq iek eyqw pwswrw ]4]


vwrW BweI gurdws, 1
EAMkwr okr
eyk kvwau ek kwo
pswau pswrw pso psr
pMc q`q p tat
iqRBvn tripwan
kudrq kudrat
ibAMq AsMK Apwrw bet a'skh a'pr
bRhmMf kroV Sumwrw brmd kror
umr
byd bed
kqyb kteb
EAMkwr ^ gqG{ dk fJe ;o{g, fJe
JhPto, e/tb gow/Po.
eyk kvwau ^ gowkswk B/ fJe
tuB$ fJe tke Bkb jh ;ko/
;z;ko dh ouBk ehsh.
pswau pswrw ^ ;ko/ irs d/ g;ko
B{z nkeko fdZsk, gk;kok g;ko
fdZsk.
pMc q`q ^ gzi ss (jtk, gkDh,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

273

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nrBh, Xosh ns/ nkekP).
iqRBvn ^ fszB b'e, nkekP,
gkskb s/ wksb'e (gzi sZsK s'A
;kok pqjwzv ou e/ nkg jo
;oho ns/ jo EK T[~s/ ftnkge
j?).
kudrq ^ gqG{ Pesh, skes,
wkfJnk, Pesh. T[; eos/ B{z
fe;/ B/ th BjhA d/fynk, fi; B/
nkgDh e[dos Bkb pqjwk nkfd
ntsko pDkJ/.
ibAMq AsMK Apwrw ^ T[;B/ fJe
wkfJnk s'A jh bZyK pqjwzv eo
fdZs/ ns/ bZyK s'A n;zy ngko
(frDsh ofjs) ouBk ;ki fdZsh
j?.
bRhmMf kroV Sumwrw ^ T[;B/ nkgD/
fJe fJe o'w ftu eo'VK dh
frDsh ftu pqjwzv t;kJ/ j'J/
jB.
bRhmMf ^ irs, g;kok.
byd ^ fjzd{ ws d/ uko Xkofwe
rqzE i' JhPto ofus wzB/ iKd/
jB. gfjbK fJj fszB wzB/ iKd/
;B ns/ j[D fJjBK dh frDsh
uko j? (for t/d, :i[o t/d, ;kw
t/d ns/ nEot t/d).

kqyb ^ g[;se, feskp, e[okB


ns/ j'o feskpK (s"o/s, Ip{o ns/
nzihb).

Ehlw l
nWv puilMg
BulyKw, iksy hor dy ip`Cy CuipAw hoxw

p`qW Ehly lwfo KyldIey


patt le ldo khlde
ip`plW qy pINGW JUtdI lwfo rwxI dw
ivAwh Dr id`qw jWdw hY[ bwbw (dwdw)
DrmI kwrj rcwaux leI jMj bulwauNdw
hY Aqy AxBol inAwxI kuVI dw ivAwh
kr idMdw hY[

p`qW Ehly lwfo KyldIey vxjwrVy


Awey[
p`qW Ehly lwfo KyldIey vxjwrVy
Awey[

mYN kI jwxw Bwbo myrIey bwby DrmI


sdwey[
mYN kI jwxw Bwbo myrIey bwby DrmI
sdwey[
bol pMjwbx dy, I, 238
Ehly l
p`qW Ehly lwfo KyldIey
patt le ldo khlde

274

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

mYN kI jwxw Bwbo myrIey


m k jn pbo mere
bwby DrmI sdwey bbe trm sde

Ehly bihxw le bn
ikirAw

prdy ivc rihxw; lWBy rihxw, AidRSt


rihxw

ikauN Ehly bih bih JwkIdw


kio le b b kd
kvI bybwkI Bry AMdwz ivc AwKdw hY ik
hy A`lHwh qMU auhly bYT ky ies idRStmwn
jgq nMU ikauN vyK irhw eNy Aqy ieh prdw
iks qoN rK irhw eyN[ kvI dw Bwv hY ik
mYN A`lHwh nMU vyK irhw hW[ myry qy aus
ivc koeI prdw nhIN[ bul
` yH Swh A`gy
ilKdw hY ik A`lHwh hzrq muhMmd (s.)
nwL muh`bq sdkw mIm dw GuMgt muK pr
pw ky ArQwq hzrq muhMmd (s.) dy rUp
ivc ies dunIAW ivc qSrIP
ilAwieAw[ Aihd A`lHwh dw nwm hY
ijsdw Bwv ArQ iek hY[ Aihmd
hzrq muhMmd (s.) dw nwm hY Ahd qy
Aihmd ivc kyvl mIm (ArbI PwrsI qy
aurdU ilpI dw iek A~Kr) dw hI AMqr
hY[ Bwv ieh ik Ahd ivc mIm Swiml
hoxI qy auh Aihmd bx igAw[ Aihmd
dw ArQ hY slwihAw igAw, ijsdI
pRSMsw kIqI geI hovy[ muhMmd Sbd dw

ArQ hY ijsdI pRSMsw kIqI geI hovy[


ies qrHW ienHW kwiv-sqrW ivc kvI
A`lHwh dI jwq Aqy hzrq muhMmd (s.)
drimAwn rUhwnI nyVqw AQvw iekimkqw
dw izkr krdw hY isr Cqr JUly lOlwkI
dw duAwrw kvI iek hdIs vl ieSwrw
krdw hY ik hy hzrq muhMmd (s.) jy qMU
nw huMdw qW mYN AwsmwnW nMU pYdw nw
krdw[ zwihr hY ik ieslwmI drSn
Anuswr A`lHwh ny ies isRStI dI isrjxw
hzrq muhMmd (s.) dy zhUr leI kIqI
hY[

ikauN Ehly bih bih JwkIdw,


ieh prdw iks qoN rwKI dw[
kwrn pIq mIq bx AwieAw,
mIm dw GuMgt muK pr
pwieAw,

Aihd qy Aihmd nwm DrwieAw,


isr Cqr JUly lOlwkI dw[
ikauN Ehly bih bih JwkI dw[
bu`lHy Swh, 46

Ehly bihxw le bn
ikauN Ehly bih bih JwkIdw
kio le b b kd
ieh prdw iks qoN rKIdw
pard kis t rkkhd

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

275

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kwrn pIq mIq bx AwieAw
kran pt mt ban i
mIm dw GuMgt muK pr pwieAw
mm d kugat mukh par pi
isr Cqr JUly lOlwkI dw
sir hatar le llk d

EhV pohV or por

hoieAw mYnMU pihlW ds dyxw[ mYN vI


Gr dIAW kuJ cIzW Edx SihroN lY
AwaUN[ guMnMU dy ipE dw qW Gr dy
kMm eI KihVw nhIN Cfdy[ mYN vI
sIgy nwl Edx Qofy nwl Sihr nMU
clI c`lMU'[ cMgw swk ikqy ikqy
lBdY, Ehdy leI kuJ

nWv puilMg
Bj-nT, Kycl, pRbMD; ielwj, dvwdwrU, GrylU p`Dr qy kIqw jWdw ielwj,
swDwrn Xqn

EhV pohV krnw eI pYNdY[

kuJ EhV pohV krnw hI pYNdY

EhV pohV r pr

kj r pr karn h pd
Awm khwvq hY ik Gr AOrqW dy Aqy
Kyq mrdW dy[ ies leI swfy smwj
ivc mrd KyqW dy kMmW-DMidAW ivc ru`Jy
rihMdy hn[ irSqydwrIAW dI sWJ A`gy
qorn leI ivAwh SwdIAW Awid ivc
kpVw, gihxw-g`tw Aqy hor lYx dyx dw
swrw Prz AOrq dy isr Aw jWdw hY[
Gr dI suAwxI hI swry EhV pohV kr
ky iksy shylI Awid dy swQ nwl Awpy
hI Sihr jw ky KrId ilAwauNdI hY[

'AsIN iksy dw kIqw hoieAw


Bulwaux vwly nhIN[ swrI aumr

Aihswn Xwd nw r`iKAw qW jo mrzI


hovy AwKxw[ hux qusIN ij`dx jwxw

igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,


302

kuJ EhV pohV krnw eI pYNdY


kj r pr karn h pd
AsIN iksy dw kIqw hoieAw Bulwaux vwly
nhIN
as kse d kt hoi pulon wle
nah
Gr dy kMm eI KihVw nhIN Cfdy
kar de km khr nah hadde
cMgw swk ikqy ikqy lBdY
g sk kite kite labd

Urok ogr

BKt g[fbzr
nDu'gfVnk, o[Zyk^;[Zyk

276

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Urok ep{b eo'


ogr kbl karo
fco T[wo/ ykB B/ fejk L i?;k s{z
;[fDnk ;h, T[j' fijk jh j?. s{z g?o
pkjo eZY w?A s/o/ g?oK Bz{ u[zw btK.
sK T[wo/ ykB B/ r[o{ BkBe d/ g?o
u[zw/ ns/ nZyK T[s/ c/o/. T[wok ykB
ftdk j'D bZrk. r[o{ ih B/ fejk,
T[wo/ ykB` ;kvk cehoK dk o[Zyk^;[Zyk
G'iB ep{b eo'. T[wo/ ykB B/ fejk
j[D e[M th ykD dh fJZSk BjhA ojh.
w?A sK fJj ikDdk jK fe op (y[dk)
d/ doPB j' rJ/ jB. w/o/ wB ftu
e'Jh fJZSk BjhA ojh. r[o{ ih B/ fejk
s/o/ T[~s/ nfijh jh fwjo j'Jh j?.
T[wo/ ykB B/ fejk nZSk ih fco
nktKrk. j[D w?A ubdk jK. w/o/ T[s/
fwjo (eow) eo'. r[o{ BkBe B/
tuB ehsk fe s?B{z y[dk dh fwjo
pyPh.

c/o T[wo/ ykB efjnk i?;k s{z


;[fDnk Ek s?;k d/fynk. go
s[w g?o pkjo fBekb' i' jw
u{w.
? sK T[wo/ ykB r[o{ BkBe d/
g?o u[zw/. ns/ nyhnK s/ c/o.
/
sK T[wo/ ykB ftdk j'tD/ brk.
sK r[o{ BkBe ih efjnk T[wo/
ykB ceho' ek

Urok ep{b eo'. ij' sK.

T[wo/ ykB efjnk Uro/ eh


jkis e[S Bkjh ojh. jw s'
nkgD/ wB w/A fJT[A ikBs/ i' jw
e' y[dkfJ dhdko j{nk.
jwko/ fdb w/A ;G e[S BkjhA
fojk. sK r[o{ BkBe ih efjnk
ykB s[wko/ T{go n?;h jh
fwjo j'Jh j?. sK T[wo/ ykB
efjnk sgk ih jw c/o
nkt/rk. np jw iks/ j?A. jw
eT[ eow py;h eo'. sK r[o{
BkBe ih efjnk s[w eT[ y[dkfJ
eh, eow py;h j?.
GkJh pkbk iBw ;kyh,
Urok ogr
i?;k s{z ;[fDnk js t suni
s?;k d/fynk ts dekhi
ceho' ek Urok ep{b eo'
faqr k ogr kbl karo
Uro/ eh jkis e[S Bkjh ojh
ogre k hjat kuh nh rah
i' jw e' y[dkfJ dhdko j{nk
jo ham ko khude ddr h
s[wko/ T{go n?;h jh fwjo j'Jh
tumre par s h mehar ho

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

277

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Et ot
BKt fJ;sohfbzr
nk;ok, gBkj

Et ot

sMq hmwrI Et sqwxI

hm sMqn kI rynu ipAwry


ham stan k ren pire

st hmr ot stni
r[ow[yK$;zsK dh o/B, ;oD ftu jh
r[o{ dh UN j?. id'A ;zsK Bkb pfD
nkT[Adh j? ;G g{ofp fbfynk fwb
iKdk j?. Xow okJ/ e[M BjhA eo
;edk. ;G b/yk cN iKdk j?.

hm sMqn kI rynu ipAwry hm


sMqn kI srxw ] sMq hmwrI Et
sqwxI sMq hmwrw ghxw ] 1 ]
hm sMqn isau bix AweI ] pUrib
iliKAw pweI ] iehu mnu qyrw
BweI ] rhwau ] sMqn isau myrI
lyvw dyvI sMqn isau ibauhwrw ]
sMqn isau hm lwhw KwitAw hir
Bgiq Bry BMfwrw ] 2 ] sMqn mo
kau pUMjI saupI qau auqirAw mn
kw DoKw ] Drm rwie Ab khw
krYgo jau PwitE sglo lyKw
] 3 ] mhw And Bey suKu pwieAw
sMqn kY prswdy ] khu nwnk hir
isau mnu mwinAw rMig rqy ibsmwdy
] 4 ] 8 ] 19 ]
A.g.m.5, 614

sMq hmwrw ghxw st hmr gn


bix AweI ban
pUrib iliKAw pweI
prab likhi p
jau PwitE sglo lyKw
j phtio saglo lekh
Et ^ nk;ok, gBkj.
hm sMqn kI rynu ipAwry ^ gqG{ w/o/
T[~s/ fwjo eo, w?A s/o/ ;zs iBK
dh uoB X{V pfDnk ojK.
sMq hmwrw ghxw ^ ;zs jh w/ok
seVk ;jkok jB ns/ ;zs jh w/o/
ihtB B{z ;'jDk pDkT[D tkb/ jB.
bix AweI ^ j/ gqG{ ` s/o/ ;zsK
Bkb w/oh gqhs pD rJh j?.
pUrib iliKAw pweI ^ wB[y B{z
gfjbK fby/ j[ew nB[;ko ;zsK dk
;zr fwbdk j?.
jau PwitE sglo lyKw ^ ;zs r[o{
feT[Afe ;kv/ wB d/ X'y/ d{o eoe/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

278

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
joh Grsh fdzd/ jB fJ; bJh
joh B/ ;G eowK dk b/yk gkV
fdZsk j?, j[D (eowK dk fj;kp
eoB tkbk) Xowoki eh eo/rk<

Et sqwxI ot stn
eosko dh UN ;skDh j?, seVh j?,
nzrheko j?. fJ; ftu nzfwqs Bkw
nT[yX[ j?.

Et sqwxI pRB jIau myrY ] idRsit


n ilAwvau Avr kwhU kau mwix

mhiq pRB qyrY ] 1 ] rhwau ]


AMgIkwru kIE pRiB ApunY kwiF
lIAw ibKu GyrY ] AMimRq nwmu
AauKDu muiK dIno jwie pieAw gur
pYrY ] 1 ] kvn aupmw khau eyk
muK inrgux ky dwqyrY ] kwit
islk jau Apunw kIno nwnk sUK
GnyrY ] 2 ] 27 ] 50 ]
A.g.m.5, 1214
Et ot
sqwxI stn
idRsit n ilAwvau drist na liwo
AMgIkwru kIE gkr ko
AMimRq nwmu mrit nm

AauKDu muiK dIno


khad mukh dno
inrgux ky dwqyrY nirgun ke dter
kwit islk kt silk
jau Apunw kIno j apn kno
Et ^ nk;ok, gBkj.
sqwxI ^ skD tkbh, seVh. w/o/
gqG{ dh UN seVh j?. T[; d/
w[ekpb/ T[~s/ j'o fe;/ dk nk;ok
e[M BjhA.
idRsit n ilAwvau ^ joh dh UN
seVh j?, T[; d/ w[ekpb/ *s/ j'o
fe;/ dk nk;ok e[M BjhA. T[; d/
wkD tfvnkJh d/ ekoB w?A fe;/ B{z
nZyK EZb/ BjhA fbnkT[Adk.
AMgIkwru kIE ^ gowkswk B/ fi;
wB[y dh ;jkfJsk ehsh j?, fi;
dk gy g{fonk j?, T[; wB[y B{z
wkfJnk dh Ifjo d/ x/o/ ftZu'A eY
fbnk j?.
AMimRq nwmu AauKDu muiK dIno ^ i'
wB[y r[o{ d/ uoBhA ik fgnk j?,
r[o{ B/ T[; d/ w{zj ftu Bkw o;
dh dtkJh fdZsh j?.
inrgux ky dwqyrY ^ r[D jhDK B{z r[D
d/D tkb/ T[; gqG{ dhnK, dks/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

279

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dhnK w?A fejVhnK fejVhnK
tfvnkJhnK fpnkB eoK.
kwit islk jau Apunw kIno ^ id'A
gqG{ iht B{z wkfJnk dh ckjh eN
e/ nkgDk pDk b?Adk j? sK T[;
iht B{z p/nzs ;[y gqkgs j' iKd/
jB.

Agh AgwiD ag agd


pyiK mnu ibgisE
pekh man bigsio
sRb mhI sarb mah
imil swDh kIno shI
mil sd kno sah

Et ghI ot gah

Et ^ nk;ok, gBkj.

r[o uoDK dh UN ftu d[[owfs iKdh


j?. nrX, nrkfX, nfpBk;h ehws
gkT[Adk j?. r[o f;woB$r[o UN ftu
ir dh GhV BjhA j[zdh.

durmiq jwq bhI ^ gowkswk d/


uoBK dh UN b?D Bkb wB[y dh
d[owfs, G?Vh wfs o[VQ iKdh j?,
;dk y[Ph uVQh ofjzdh j? ns/ w"s
dk f\nkb BjhA ;skT[Adk.

swrg mhlw 5 ] mweI rI crnh Et


ghI ] drsnu pyiK myrw mnu moihE
durmiq jwq bhI ] 1 ] rhwau ]
Agh AgwiD aUc AibnwsI kImiq
jwq n khI ] jil Qil pyiK pyiK mnu
ibgisE pUir rihE sRb mhI ] 1 ]
dIn dieAwl pRIqm mnmohn imil
swDh kIno shI ] ismir ismir jIvq
hir nwnk jm kI BIr n PhI
] 2 ] 86 ] 109 ]
A.g.m.5, 1225
Et ot
durmiq jwq bhI durmat jt bah

Agh AgwiD ^ T[j gowkswk


nEkj j?, p/nzs v{zxk j?, T[; dh
Ekj BjhA gkJh ik ;edh ns/ Bk
jh T[; dk w[b gkfJnk ik ;edk
j?.
pyiK mnu ibgisE ^ gowkswk B{z t/y
e/ w/ok wB fyfVnk j? feT[Afe T[j
ib ftu, Xosh ftu ;koh f;qPNh
ftu ftnkge j?.
sRb mhI ^ ;G ftu, uko/ gk;/.
imil swDh kIno shI ^ ;kX ;zrs
ftu fwb e/ p?mD Bkb, T[;
rohpK T[~s/ dfJnk eoB tkb/ ns/
wB B{z w'j b?D tkb/ gowkswk dk

280

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gqsy doPB ehsk ik ;edk j?.

sbdu gurU sabad gur

Et gusweI ot gus

rsu cwKY ras kh

gqG{ dh UN r[;kJh j?. T[j ;woZE


j?. T[; dh ;ofB ftu jh r[o{
nkokXBk j[zdh j?. fJ; UN ftu jh
xB/o/ nkBzd jB ns/ nk;K dh
g{osh j?, Gt ;kro s'A gko j'
ikJhdk j?.

qU smrQu t sam'rath

krn krwvn hir AMqrjwmI jn


Apuny kI rwKY ] jY jY kwru hoqu jg
BIqir sbdu gurU rsu cwKY ] 1 ]
pRB jI qyrI Et gusweI ] qU
smrQu srin kw dwqw AwT phr
qum@ iDAweI ] rhwau ] jo jnu Bjnu
kry pRB qyrw iqsY AMds
y w nwhI ]
siqgur crn lgy Bau imitAw hir
gun gwey mn mwhI ] 2 ] sUK

shj Awnd Gnyry siqgur dIAw


idlwsw ] ijix Gir Awey soBw
syqI pUrn hoeI Awsw ] 3 ] pUrw
guru pUrI miq jw kI pUrn pRB ky
kwmw ] gur crnI lwig qirE Bv
swgru jip nwnk hir hir nwmw
]4]
A.g.m.5, 630
Et ot

srin kw dwqw sarn k dt


mn mwhI man mh
sUK shj skh sj
Awnd Gnyry nd knere
siqgur dIAw idlwsw satgur d dils
ijix Gir Awey jin kr e
soBw syqI sb set
pUrn hoeI Awsw pran ho s
pUrw guru pr gur
pUrI miq jw kI pr mat j k
pUrn pRB ky kwmw pran prb ke km
Et ^ nk;ok, gBkj.
sbdu gurU rsu cwKY ^ fijVk ;/te
r[o{ d/ Ppd B{z fjod/ ftu
t;kT[Adk j?, gowkswk d/ BKt dk
;[nkd uydk j?, T[; dh ;'Gk ;ko/
;z;ko ftu j[zdh j?.
qU smrQu srin kw dwqw ^ j/ gqG{ `

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

281

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s{z ;G skesK dk wkbe j?, s{z ;G
ihtK B{z ;jkok d/D tkbk j?, w/o/
T[~s/ fwjo eo sK fe w?A nZm/
gfjo s?B{z :kd eodk ojK.
mn mwhI ^ fi; wB[y d/ wZE/ B{z
r[o{ d/ uoB S{zjd/ jB T[; dk
jo/e vo fwN iKdk j?. T[j wB[y
nkgD/ wB ftu gowkswk dh
f;cs ;kbkj d/ rhs rkT[Adk j?.
sUK shj ^ nksw frnkB dh
e[dosh nt;Ek d/ ;[y. r[owfs
ftu j'oBK ;[ZyK d/ w[ekpb/ ;ji
;[y* iK ;ji nkBzd* nkT[Adk j?,
i' n;bh ;[y j? ns/ wB B{z
fNekD/ oydk j?.
Awnd Gnyry siqgur dIAw idlwsw ^
fi; wB[y B{z gowkswk B/ ftekoK
Bkb Nkeok eoB bJh j";bk
fdZsk. wB[y d/ nzdo nkswe ;[y
nkBzd g?dk j' iKd/ jB.
ijix Gir Awey soBw syqI pUrn hoeI
Awsw^ fiBQK B{z ;fsr[o{ fdbk;k
fdzdk j? T[j fJZIs B/eBkwh Bkb
ihtB y/Y fis e/ xo nkJ/ ns/
wB dh w[okd g{oh j'Jh.
pUrw guru pUrI miq jw kI ^ fijVk
r[o{ e'Jh T[ekJh eoB tkbk
BjhA.fi; r[o{ dh f;Zfynk ftu,

T[gd/P ftu e'Jh T[ekJh BjhA.


pUrn pRB ky kwmw ^ fijVk r[o{
g{oB gqG{ d/ Bkw d/ f;woB d/
nkjoK ftu bkT[Adk j? T[; r[o{ d/
uoBhA br e/, Bkw ig e/ ;z;ko
;w[zdo s'A gko bzx ;ehdk j?.

eyk Et eyko AwDwru


ek ot eko dr
r[ow[y B{z fJZe' jh UN j?, fJZe' jh
nkXko j?. ;kX ;zrs ftu fsqgsk j?,
ukT[ j?, wkfJnk dk fsnkr j?.
nzsfo gqrk; j?. nBfdB fbt bZrh
ofjzdh j?. tvGkrh r[ow[y ;fsr[o
d/ Bkw f;woB Bkb w[es j' iKdk
j?. T[; d/ ;ko/ d[y, ePN d{o j'
iKd/ jB. T[j nkgD/ ;[nkwh, eosko
B{z edh BjhA ft;kodk. T[; dh d?th
jI{oh ftu ;fji nt;Ek ftu ofjzdk
j?.

jwck jnu jwcY pRB dwnu ] kir

ikrpw dyvhu hir nwmu ] swD jnw


kI mwgau DUir ] pwrbRhmu myrI
srDw pUir ] sdw sdw pRB ky gun
gwvau ] swis swis pRB qumih
iDAwvau ] crn kml isau lwgY
pRIiq ] Bgiq krau pRB kI inq
nIiq ] eyk Et eyko AwDwru ]
nwnku mwgY nwmu pRB swru ] 1 ] pRB
kI idRsit mhw suKu hoie ] hir rsu

282

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

pwvY ibrlw koie ] ijn cwiKAw sy


jn iqRpqwny ] pUrn purK nhI
folwny ] suBr Bry pRym rs rMig ]
aupjY cwau swD kY sMig ] pry
srin Awn sB iqAwig ] AMqir
pRgws Anidnu ilv lwig ]
bfBwgI jipAw pRBu soie ] nwnk
nwim rqy suKu hoie ] 2 ] syvk kI
mnsw pUrI BeI ] siqgur qy
inrml miq leI ] jn kau pRBu
hoieE dieAwlu ] syvku kIno sdw
inhwlu ] bMDn kwit mukiq jnu
BieAw ] jnm mrn dUKu BRmu
gieAw ] ieC punI srDw sB pUrI
] riv rihAw sd sMig hjUrI ]
ijs kw sw iqin lIAw imlwie ]
nwnk BgqI nwim smwie ] 3 ] so
ikau ibsrY ij Gwl n BwnY ] so
ikau ibsrY ij kIAw jwnY ] so ikau
ibsrY ijin sBu ikCu dIAw ] so
ikau ibsrY ij jIvn jIAw ] so
ikau ibsrY ij Agin mih rwKY ]
gur pRswid ko ibrlw lwKY ] so
ikau ibsrY ij ibKu qy kwFY ] jnm
jnm kw tUtw gwFY ] guir pUrY qqu
iehY buJwieAw ] pRBu Apnw nwnk
jn iDAwieAw ] 4 ]

A.g.m.5, 289
Et ot
jwck jnu jwcY jak jan j
eyko AwDwru eko dr
ijn cwiKAw jin khi
sy jn iqRpqwny se jan triptne
suBr Bry subar pre
pRym rs rMig prem ras rg
aupjY cwau upj o
swD kY sMig sd k sg
pry srin pare sarn
Awn sB iqAwig n sb tig
AMqir pRgws tar prags
Anidnu ilv lwig andin liv lg
bMDn kwit badan kt
mukiq jnu BieAw mukt jan pai
jnm mrn janm marn
dUKu BRmu gieAw dukh prm g
riv rihAw rav r

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

283

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sd sMig hjUrI sad sg hazr
so ikau ibsrY so ki bisr
ij Gwl n BwnY je kl na pn
gur pRswid gur prasd
ko ibrlw lwKY ko birl lkh
ij ibKu qy kwFY je bikh te kd
Et ^ nk;ok, ;jkok, gBkj.
jwck jnu jwcY ^ iht wzrsk pD e/
gowkswk s'A fJZe' fJe wzr Bkw
dkB jh wzrdk j?.
eyko AwDwru ^ gowkswk jh ;G dk
nk;ok j? ns/ T[jh fJZe' fJe
;jkok j?.
ijn cwiKAw ^ fiBQK B/ th Bkw o;
B{z uZfynk j?.
sy jn iqRpqwny ^ T[j Bkw o; gh
e/ wkfJnk tb'A fsqgs j' iKd/ jB,
oi iKd/ jB, g{oB g[oy pD iKd/
jB.
suBr Bry pRym rs rMig ^ T[j gq/w d/
o; ns/ ozr Bkb BZe' Be Go
iKd/ jB. T[j gowkswk d/ gq/w
o; ftu Go/ j'J/ v[bQ v[bQ g?Ad/
jB.

aupjY cwau swD kY sMig ^ n?;/


;kX{nK dh ;zrs eoB tkfbnK B{z
joh o; dh gqkgsh dk ukn g?dk
j[zdk j?.
pry srin Awn sB iqAwig ^ T[j
;ko/ ;z;ko d/ nk;fonK B{z fsnkr
e/ gqG{ dh PoB ftu nk iKd/
jB.
AMqir pRgws Anidnu ilv lwig ^
fiBQK dh fdB oks T[; gqG{ ftu
fbt br iKdh j?. T[jBK d/ nzdo
fJ; fXnkB d/ ;de/ frnkB dk
ukBD j' iKdk j?. nzso^ nksw/
ftu pqjw i's dk gqekP j' iKdk
j?.
bMDn kwit mukiq jnu BieAw ^ fi;
;/te s/ gqG{ fdnkb{ j'fJnk j?,
fco T[j ;/te wkfJnk d/ izikb
s''V e/ pzXB w[es j' iKdk j?.
jnm mrn dUKu BRmu gieAw ^ T[; d/
izwD woB d/ r/V dk d[y ns/ ;z;k
w[e iKdk j?.
riv rihAw sd sMig hjUrI ^ fco
T[; (;/te) B{z ftnkge gow/Po
;dk jh nzr ;zr fd;dk j?.
so ikau ibsrY ij Gwl n BwnY ^ T[j
gowkswk ;kB{z fet/A G[b ;edk j?

284

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

i' wB[y dh ehsh fwjBs dh


ewkJh nikJhA BjhA rtkT[Adk.
T[; dk cb Io{o fdzdk j?.
gur pRswid ko ibrlw lwKY ^ fJ;
rb B{z jo e'Jh BjhA ;wM ;edk.
fJ; B{z r[o{ dh feogk Bkb e'Jh
ftobk wB[y jh ikD ;edk j?.
ij ibKu qy kwFY ^ T[j nekb g[oy
wB[y B{z fet/A G[b ;edk j? i'
wkfJnk iK gkgK dh ftj[ ftZu'A eZY
b?Adk j? ns/ iBw iBwKsoK s'A
nkgD/ Bkb'A ftSfVnK B{z Bkb
fwbk b?Adk j?.

UN BjhA e'Jh j'o w?B{z


ot nah ko hor mn
j/ \[dk ` s/o/ s'A fpBK w/ok j'o e'Jh
nk;ok BjhA j? fJ; bJh w?A nkgDk
d[Zy dod s/o/ nZr/ jh fpnkB eoBk
j?. s{z jh r{zfrnK Gkt p/I[pkBK dh
g[eko ;[BD tkbk ns/ d[yh fdbK B{z
\[PhnK p\PD tkbk j?A. j/ oZp ` s{z
w?B{z JhwkB dh dks p\P d/ ns/
nkgD/ fgnkfonK dk ;kE p\P d/.
sbp s'A Gkt fJZSk, ukjs j?. JhwkB
s'A Gkt nZbkj ns/ T[;d/ nk\oh
g?}zpo jIos w[jzwd ;kfjp *s/
w[ezwb ftPtk; eoBk j? noEks
fJ;bkw Xow dk g{oB o{g ftu
XkoBh j'Dk j?. N'b/ BPJh d/ s'A Gkt

T[; iwks s'A j? i' fJbkjh :kd ftu


w;s j't/.

nfb| UN BjhA e'Jh j'o


w?B{z,
s/o/ pkM e{eK feE/ ik
;kJhA.
r{zr/ p'fbnK d/ jkb ikDdk
J/,
woj~w N[~fNnK fdbK s/ bk
;kJhA.
s{z jh wkB j?A e[b
fBwkfBnK dk,
s{z jh ;G dh ;[D/A d[nk
;kJhA.
eo/ sbp JhwkB jdkfJs[Zbk,
N'b/ BPh d/ Bkb obk ;kJhA.
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
UN ot
nfb| UN BjhA e'Jh j'o w?B{z
alif ot nah ko hor mn
s/o/ pkM e{eK feE/ ik ;kJhA
tere bj kk kitthe j s
r{zr/ p'fbnK d/ jkb ikDdk J/
gge boli de hl jnd e
woj~w N[~fNnK fdbK s/ bk ;kJhA
marham tutti dil te l s

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

285

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s{z jh wkB j?A e[b fBwkfBnK dk
t h mn h kul nimni d
s{z jh ;G dh ;[DA/ d[nk ;kJhA
t h sb d sune du s
sbp JhwkB talb mn
BPh dk N'bk nas d tol

UYD dan

BKt g[fbzr
;oho YeD tkbk e'Jh p;so, f;o
T[~s/ b?D tkbh u[zBh nkfd

tkfo; Pkj, d' UYD jho


oKMk
wris do dan hr rj
jho d/ ftnkj dh fsnkoh ftu jo
fe;w dhnK fJe s'A fJe tXhnk g[PkeK
yohdhnK, pDtkJhnK ik ojhnK ;B.
go tXhnk PkBdko g[PkeK d/ w[ekpb/ d/
UvD/ jho oKMk jB i' fJe d{i/ bJh ;G
s'A tXhnk g[PkeK jB go j[D fiBQK dk
ozr ghbk g? u[ek j? ns/ p[ok jkb j?.

bkb xro/ ekYt/A, Bkb w;o{,


w[Peh gZrK d/ Bkb s;hbV/
B/.
dfonkJh dhnK u'bhnK Bkb
w'sh,
ehw\kp s/ u[BhnK ghbV/ B/.

p'e pzd s/ pkdbk nzpoh

J/,

Ioh \k;, u"sko ozrhbV/

B/.
uko\kB/ d/ v'ohJ/ wbwbh B/,
S'g ikbhnK, gN PyhbV/ B/.

tkfo; Pkj, d' UYD jho


oKMk,
;[Ze/ shbV/ s/ p[o/ jhbV/
B/.
jho tkfo;,
UYD dan
p'e pzd s/ pkdbk nzpoh
bok bd te bdl br
Ioh \k;, u"sko ozrhbV/
zar khs tr rglre
tkfo; Pkj, d' UYD jho oKMk
wris do dan hr r j
;[Ze/ shbV/ s/ p[o/ jhbV/ B/
sukke tlre te bure hlre ne

Eq poq ot pot
ivSySx
swk-sMbMDI, irSqydwr

qyry Eq nMU qyry poq nMU


tere ot n tere pot n
KuSI dy mOky qy Kws krky ivAwh smyN

286

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nvIN AweI vhutI dI KuSI ivc AglI


pIVHI qurn dI Aws ivc AWFxWguAWFxW SuB kwmnw Bry gIqW rwhIN ss
dy smu`cy kbIly nMU vDweIAW idMdIAW
hn[ ieQy Eq poq qoN Bwv ss dy
shuirAW dy smu`cy kbIly qoN hY[

qusI 'bobo' nMU juAwn nMUh Gr Awaux


dIAW vDweIAW dyvo, jIhny suK

nwl ijauNdy jIA Gr vsdw rsdw


dyK ilAw hY[' jy ss dI vI A`gy
'ss' ijauNdI hovy qW aus nMU KuSI
mihsUs krwaux leI vDweI dy gIq
ArMB ho jWdy hn:vDweIAW bobo qYnMU vDweIAW nI,

qyry Eq nMU qyry poq nMU


qyry goq nMU, vDweIAW nI[

igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 432


Eq poq ot pot
qyry Eq nMU qyry poq nMU
tere ot n tere pot n
juAwn nMUh Gr Awaux dIAW
vDweIAW
jun n kar n d wd
Gr vsdw rsdw dyK ilAw
kr wasd rasd dekh li
suK nwl ijauNdy jIA sukh nl jde j

Git Git rmeIAw Eiq poiq


kt kt rama ot pot
fit/A
iKdh
g'fs
xfN
iKdk

;{oi dh feoB d?th i'fs pD


j?, fst/A xfN xfN ftu, Ufs
ftu eosko oftnk iKdk j?.
xfN nzdo fJZe' jfo ;wkn
j?.

ijau psrI sUrj ikrix joiq ]


iqau Git Git rmeIAw Eiq poiq
] 1 ] eyko hir rivAw sRb Qwie ]
gur sbdI imlIAY myrI mwie ] 1 ]
rhwau ] Git Git AMqir eyko hir
soie ] guir imilAY ieku pRgtu hoie
] 2 ] eyko eyku rihAw BrpUir ]

swkq nr loBI jwxih dUir


] 3 ] eyko eyku vrqY hir loie ]
nwnk hir
]4]1]

eykuo

kry

su

hoie

A.g.m.4, 1177
Eiq poiq ot pot
psrI sUrj pasr sraj
ikrix joiq kirn jot
eyko eyku eko ek
rihAw BrpUir r parpr
swkq nr loBI skat nar lb

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

287

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jwxih dUir jn dr

Edrnw odarn

vrqY hir loie wart har loe

ikirAw
audws hoxw, mwXUs hoxw; aufIk aufIk
ky Q`kxw jW mwXUs hoxw

Eiq poiq ^ skDk^g/Nk, g{o/ s"o


s/, Ufs^ T[fDnk j'fJnk, g'fs ^
gq'sk j'fJnk, skD/ g/N/ tKr.
ijau psrI sUrj ikrix joiq ^
fit/A ;{oi dh feoB dk ukBDk
fybfonk j[zdk j? fst/A jo fJe
j;sh ftu ;op ftnkgh joh
skD/^g/N/ tKr ftnkge j?.
eyko eyku rihAw BrpUir ^ joh jo
EK *s/ jo iht ftu tZf;nk
j'fJnk j?.
swkq nr loBI jwxih dUir ^
gowkswk Bkb'A N[ZN/ j'J/ iht
wkfJnk d/ bkbuh fJj wfj;{;
BjhA eod/ fe gowkswk jh jo EK
IZo/ IZo/ ftu t; fojk j?. fJj sK
jh wfj;{; j' ;edk j? i/ r[o{ B{z
fwbhJ/.
eyko eyku vrqY hir loie ^ gowkswk
jh ;ko/ irs ftu, ;ko/ b'e ftu
jo EK tos fojk j? ns/ T[jh e[M
j[zdk j? i' T[j eodk j?.

Edry hoey mnW nwl


odre hoe man nl
iksy AwriQk jW hor sm`isAw kwrn
ienswn nMU muSikl dw swhmxw krnw pY
jWdw hY[ ienswn dy ichry qoN KuSI,
KyVw jW hwsw lop ho jWdw hY[ aus dw
ichrw audws ho jWdw hY[ mwXUsI dI
AvsQw nMU Edrnw ikhw jWdw hY[

iek vwrI BwrI mINh pYx ip`CoN hVH

kI Awey swrIAW PslW Pnwh ho


geIAW[ lok Edry hoey mnW nwl
aubwsIAW BMn rhy sn[iek cMgI
Kbr AweI veI lgvy ipMf iek kUky
sMq dw jQw AwieAw hY[ veI Sbd
lwauNdy ny Dm`cI eI cuk idMdy hn[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,
96
Edrnw odarn
lok Edry hoey mn nwl
lok odre hoe man nl

288

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

mINh pYx ip`CoN hVH kI Awey


m pn pih hr k e

B/ t?d s'A pKj S[vk bJh ns/ T[m p?mk.


t?d B{z BkBe B/ fejk, fJj s{z eh eodk
j?A< t?d B/ T[so fdZsk fe i' s/oh
nkswk dk o'r Gkt nzdobh fpwkoh
j?, T[jh t/y fojk jK. fSfe dk noE
fyu j?.

swrIAW PslW Pnwh ho geIAW


sr fasl fan ho ga
aubwsIAW BMn rhy sn
ubs pan rahe san

sfp pkpk BkBe[ wjhB/ fsB


skJh ykt? ght? feS[ Bkjh.
nzdo u[g eo g? fojk.

kUky sMqW dw jQw AwieAw


kke st d jath i
Sbd lwauNdy ny Dm`cI eI cuk idMdy ny
sabad lde ne tmh uk dide ne

UdoBk odarn

fefonk
T[dk; j'Dk, fBokP j'Dk, wk:{; j'Dk

;kok gotko[
Udfonk

t/dhnK

ek

sr parwr ved k odari


f;woB eofdnK pkp/ BkBe dh fbt
gowkswk Bkb br rJh. fszB wjhB/
xo d/ nzdo jh fgnk fojk. Bk e[M
ykXk Bk e[M ghsk. t/dhnK dk gfotko
fJj d/y e/ Udo frnk Gkt T[dk; j'
frnk. ;ko/ Pohe ekb{ B{z efjD bZr/
u[g eoe/ xo feT[A p?mk j?A< BkBe d/
fJbki bJh e'Jh t?d B{z p[bk. eh gsk
j? ey dk Ujbk by jh j't/ Gkt S'Nh
rb, tZvh fBeb nkt/. r[o{ BkBe d/
fgsk ekb{z B/ t?d B{z p[bkfJnk. BkBe

;kok gfotko t/dhnK ek


Udfonk, ;G/ br/ nkyfDL

ekb{ s{z fenk p?mk j?A,


fi;dk g[sq gfJnk j?, s{
e'Jh t?d ;fd b?, feS[ dko{
efo. fenk ikg/ ey? dk
Ub? by[ j?. s/ok g[sq uzrk
j't/rk. sK gzihj/ fesB/ jh
j'tDr/.* sp ekb{ T[fm yVk
j'nk, ikfJ eo[ t?d ;fd
fxzfB nkfJnk. sfp t?d[
nkfJ yVk j'fJnk sfp r[o{
BkBe pkj[ fyzfu fxXh,
gr fSfe efo T[fm p?mk,
nkyfD brkL o/ t?d ` s{z
fenk eodk j?<* sfp t?d
efjnkL i' feS[ s/o/
nksw? o'r j't?, ;' t/ydk
jK.*
g[oksB iBw ;kyh,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

289

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Udfonk odari
;kok gotko[ t/dhnK ek Udfonk
sr parwr ved k odari
ykt? ght? feS[ Bkjh
khw pw kih nh
feS[ dko{ efo kih dr kar
ey? dk Ub? by[ j?
kakh d l lakh h
pkj[ fyzfu fxXh bho kh kd
gr fSfe efo T[fm p?mk
pag hik kar uth bth
i' feS[ s/o/ nksw? o'r j't?
jo kih tere tm rog how

Epiq opat
BKt fJ;sohfbzr
g?dkfJP, T[sgsh

sbdy hI iPir Epiq hovY


sabde h phir opat how
r[ow[y$wBw[y dk d[tzd T[sgfs$gobT[
d/ dtzd Bkb i[fVnk j?. r[ow[y ;u[
dk tDikok j?. wBw[y GZ[fbnk fcodk
j? ns/ fpBk okPh d/ ykbh jZEhA fJ;
;z;ko s'A ubk iKdk j?.

mwJ mhlw 3 ] auqpiq prlau


sbdy hovY ] sbdy hI iPir Epiq

hovY ] gurmuiK vrqY sBu Awpy scw

gurmuiK aupwie smwvixAw ] 1 ] hau


vwrI jIau vwrI guru pUrw mMin
vswvixAw ] gur qy swiq Bgiq kry
idnu rwqI gux kih guxI smwvixAw
] 1 ] rhwau ] gurmuiK DrqI
gurmuiK pwxI ] gurmuiK pvxu
bYsMqru KylY ivfwxI ] so ingurw jo
mir mir jMmY ingury Awvx jwvixAw
] 2 ] iqin krqY ieku Kylu rcwieAw
] kwieAw srIrY ivic sBu ikCu
pwieAw ] sbid Byid koeI mhlu pwey
mhly mhil bulwvixAw ] 3 ] scw
swhu scy vxjwry ] scu vxMjih gur
hyiq Apwry ] scu ivhwJih scu
kmwvih sco scu kmwvixAw ] 4 ]
ibnu rwsI ko vQu ikau pwey ]
mnmuK BUly lok sbwey ] ibnu rwsI
sB KwlI cly KwlI jwie duKu pwvixAw
] 5 ] ieik scu vxMjih gur sbid
ipAwry ] Awip qrih sgly kul qwry
] Awey sy prvwxu hoey imil pRIqm suKu
pwvixAw ] 6 ] AMqir vsqu mUVw
bwhru Bwly ] mnmuK AMDy iPrih
byqwly ] ijQY vQu hovY iqQhu koie n
pwvY mnmuK Brim BulwvixAw ] 7 ]
Awpy dyvY sbid bulwey ] mhlI mhil
shj suKu pwey ] nwnk nwim imlY

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

290

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vifAweI Awpy suix suix iDAwvixAw
] 8 ] 13 ] 14 ]
A.g.m.3, 117
Epiq opat
auqpiq prlau utpat parlo
sbdy hovY sabde how
gurmuiK DrqI gurmukh trt
gurmuiK pwxI gurmukh pn
gurmuiK pvxu gurmukh pawan
bYsq
M ru KylY ivfwxI
bstar khel widn
scw swhu sa sho
scy vxjwry sae wanjre
scu vxMjih sa wanaj
gur hyiq Apwry gur het apre
scu ivhwJih sa wihj
scu kmwvih sa kamw
ibnu rwsI ko bin rs ko
vQu ikau pwey wath kio pe
mnmuK BUly manmukh ple
lok sbwey lok sbe

AMqir vsqu tar wast


mUVw bwhru Bwly mr bhar ple
mnmuK AMDy manmukh ade
iPrih byqwly phir betle
Epiq ^ g?dkfJP, T[sgsh.
auqpiq prlau ^ gowkswk d/ j[ew
ftu jh irs dh T[sgsh j[zdh j?
ns/ j[ew ftu jh irs dk BkP
j[d
z k j?.
sbdy hovY ^ f;qPNh dh ouBk
tkfjr[o{ d/ Bkw d[nkok jh j[zdh j?
ns/ Bk; s'A pknd fco T[;/ Bkw
d[nkok w[V g?dkfJP j[zdh j?.
gurmuiK DrqI ^ Xosh nkfd ss
th j[ew dh gkbDk eod/ jB fJ;/
bJh r[ow[y ej/ iKd/ jB.
gurmuiK pwxI ^ f;qPNh d/ ss th
;Bw[y j' e/ eko ewkT[Ad/ jB.
gurmuiK pvxu ^ Ppd d/ wzBD tkb/
B{z r[ow[y efjzd/ jB. fJj Ppd
;G d/ nzdo ezw eo fojk j?.
fJ;B{z nkgD/ nzdo'A jh Y{zv e/ fJ;
dh ewkJh eoBh j?. fJ; B{z ;[D
;[D e/ jh joh B{z fXnkT[Dk j?, r[D
efj r[Dh ;wkT[Dk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

291

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bYsMqru KylY ivfwxI ^ nr n;uoi
y/YK y/Ydh j?.
scw swhu ^ gowkswk ;dk ekfJw
ofjD tkbk fJe ;Zuk Pkj{eko j?.
scy vxjwry ^ irs d/ ;ko/ iht
T[; ;dk fEo Pkj d/ G/i/ j'J/
tgkoh jB.
scu vxMjih ^ T[j iht^tDiko/ ;dk
fEo Bkw ;"dk ftjkMd/ jB. T[j
;dk ;u yohdd/ jB. ;u dh
ewkJh eod/ jB.
gur hyiq Apwry ^ r[o{ d/ ns[N gqw
/
ekoD ;u dk jh tDi^tkgko eod/
jB.
scu ivhwJih ^ T[j ;dk fEo
gowkswk dk ;Zuk Bkw ftjkMd/
jB.
scu kmwvih ^ Bkw f;woB dh
ewkJh eod/ jB, ;dk fNe/ ofjD
tkbk Bkw jh ewkT[Ad/ jB.
ibnu rwsI ko ^ go fi; wB[y d/
gZb/ nkswe r[DK dk ;owkfJnk
BjhA j?.
vQu ikau pwey ^ fi; wB[y e'b
nkswe r[DK dk ;owkfJnk BjhA,
T[j wB[y Bkw tyo, Bkw t;s

fet/A gk ;edk j?.


mnmuK BUly lok sbwey ^ nkgD/ wB
d/ fgZS/ s[oB tkb/ wB[y ;ko/ jh
e[okj/ gJ/ ofjzd/ jB. nkswe r[DK
d/ ;owkJ/ s'A fpBK ;G iht irs
s'A ykbh jE iKd/ jB. ykbh jE ik
e/ d[y ;jkod/ ofjzd/ jB.
AMqir vsqu ^ jo fJe d/ nzdo
Bkw osB j?. jo/e d/ fjod/ ftu
gowkswk dk Bkw gdkoE j?.
mUVw bwhru Bwly ^ go w{oy wB[y
pkjob/ gdkoE Gkbdk fcodk j?
ns/ wkfJnk ftu rq;s j?.
mnmuK AMDy ^ nkgD/ wB d/ fgZS/
s[oB tkb/ nkgj[do/ wB[y pkjob/
gdkoEK d/ w'j ftu nzBQ/ j'J/ fcod/
jB.
iPrih byqwly ^ wBw[y ;jh ihtB
ukb s'A yz[M/ fcod/ jB. fJj Bkw
gdkoE r[o{ okjhA jh gqkgs j'
;edk j?. wBw[y wkfJnk dh
GNeDk ftu g? e/ G{sfBnK tKr
e[okj/ s[o/ fcod/ jB.

Emwhw umh
BKt g[fbzr
ukn, y[Ph

292

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Emwhw hoie umh hoe


;ktD d/ t;D Bkb, r[o{ dh feogk
Bkb wB[y ftu T[wkjk j[zdk j?, ukT[
j[zdk j?. T[j eosko ;Zuk ;funko j?
T[j ;u[ toskT[Adk j?. T[; d?th ;u
ftu ukn j?, T[wkj j?.

nwnk swvix jy vsY chu Emwhw hoie


] nwgW imrgW mCIAW rsIAW Gir
Dnu hoie ] 1 ] m 1 ] nwnk
swvix jy vsY chu vyCoVw hoie ]
gweI puqw inrDnw pMQI cwkru hoie
] 2 ] pauVI ] qU scw sicAwru
ijin scu vrqwieAw ] bYTw qwVI
lwie kvlu CpwieAw ] bRhmY vfw
khwie AMqu n pwieAw ] nw iqsu
bwpu n mwie ikin qU jwieAw ] nw
iqsu rUpu n ryK vrn sbwieAw ]
nw iqsu BuK ipAws rjw DwieAw ]
gur mih Awpu smoie sbdu vrqwieAw
] scy hI pqIAwie sic smwieAw
]2]
A.g.m.1, 1279
Emwhw umh
nwgW imrgW mCIAW
ng mirg mah

rsIAW Gir Dnu hoie


ras kr tn hoe
nwnk swvix jy vsY
nnak swan je was
chu vyCoVw hoie wehor hoe
qU scw sicAwru t sa sair
bYTw qwVI lwie bth tr le
nw iqsu bwpu n mwie n tis bp na
me
ikin qU jwieAw kin t ji
nw iqsu rUpu n tis rp
n ryK na rekh
vrn sbwieAw warn sbi
sic smwieAw sa smi
Emwhw ^ ukn y[Ph.
nwgW imrgW mCIAW rsIAW Gir Dnu
hoie ^ i/ ;ktD wjhB/ ftu whAj
gt/ sK fJjBK u"jK BkrK, fjoBK,
wZShnK ns/ G'rhnK B{z y[PhnK
j[zdhnK jB.
nwnk swvix jy vsY chu vyCoVw hoie
^ fJjBK u"jK B{z ;ktD s'A ftS'Vk
n"yk j[zdk j?, rktK d/ pZfunK
(tZfSnK) B{z fiBQK dhnK wktK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

293

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pkjo uoB s[o iKdhnK jB,
rohpK B{z fiBQK B{z whAj g?D eoe/
wI{oh BjhA bZGdh, okjhnK B{z
fiBQK dk o;sk gkDh eoe/ o[e
iKdk j? ns/ B"eoK B{z fiBQK B{z
gkDh dh xub^xub ftu th ezw
eoBk g?Adk j?.
qU scw sicAwru ^ gowkswk ;dk
ekfJw ofjD tkbk j?. T[j n?;h
j;sh dk wkbe j? fi; B/ nkgDh
fJj j;sh jo EK toskJh j'Jh
j?.
bYTw qwVI lwie ^ pqjwk eztb
ftZu'A g?dk j'fJnk wzfBnk frnk
j?. fJ;/ bJh eztb s'A Gkt j? ;G
dk w[ZY. ni/ f;qPNh dh T[sgsh
BjhA ;h j'Jh id'A s'A T[j nkgD/
nkg ftu ;wkXh bkJh p?mk ;h.
nw iqsu bwpu n mwie ikin qU
jwieAw ^ gqG{ gowkswk dk Bk
e'Jh fgsk j? ns/ Bk jh wksk j?.
j/ gqG{ ` s?B{z fe; B/ g?dk ehsk j?<
nw iqsu rUpu n ryK vrn sbwieAw ^
T[; gqG{ dk Bk e'Jh o{g j?, Bk
e'Jh fuzBQ ns/ Bk jh ;kfonK
toBK ftu'A T[; dk e'Jh toB j?.
sic smwieAw ^ ;Zu/ joh d[nkok
r[o{ gshidk j? ns/ ;u ftu
;wkfJnk j?.

UVe orak

fefonk ftP/PD
nyho, nzs, nkyo

UVe fJe fdB nkg woBk


orak ik din p marn
nkyo fJe fdB fJ; d[BhnK dk
fsnkr eoBk jh j?. fit/A fwso
fgnko/ ub/ rJ/ jB fJ;/ soQK jh
fJ; EK jw/Pk fe;/ BjhA ofjDk.
UVe id'A woBk jh j? sK fe;/ B{z o'D
dk eh bkG.

UVe fJe fdB nkg woBk,

okDhJ/A `
d[BhnK fdZsh skr fiZe[o gkfonK

n;K fG eoBk skr, ofjDk


j? BjhA
;dk fe;/ fJ; EkT[A, fco feT[A
o'thJ/<*

GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,


UVe orak
UVe fJe fdB nkg woBk
orak ik din p marn
n;K fG eoBk skr, ofjDk j?
BjhA
as p karn tyg, rn h nah
;dk fe;/ fJ; EkT[A, fco feT[A
o'thJ/

294

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

sad kise is th, phir ki rowe

npdh e?;o Pkjh, ;hjoch,

UVe s/ok J/ wkB sqkD ;kB{z

UVe orak

orak ter e mn trn sn


j/ gowkswk ` w?B{z nkgD/ do s'A d{o Bk
eoBk feT[Afe w/ok s/o/ s'A f;tk j'o
e'Jh BjhA j?. w?A Gkt/A ;kX jK s/ Gkt/A
u'o, uzrk jK iK wzdk jK, w?B{z op dh
pyfPP *s/ wkD j?. i/ T[j fwjo,
feogk eodk j? sK fJj T[;dh
fwjopkBh, fdnkbsk j? toBk n;K
fBskfDnK, ewI'oK, p/t;K dk T[; *s/
e'Jh I'o BjhA j?. gowkswk s'A fpBK
fe;/ d/ jE^t; e[M BjhA j?. s/o/ jE
n;kvVh v'o s'A fJE/ Gkt ;G e[M
gowkswk d/ j[ew d/ nXhB j'D s'A j?.

g/ go/ jNkDk Bk w{b ;kB{z,

;kvk s[ZX f;tk Bk j'o :kok.

UVe s/ok J/ wkB sqkD


;kB{z,
Gkt/A ;kX s/ Gkt/A nK u'o
:kok.
w/jo eo/A s/ s/oh J/
w/jopkBh,
e/jk n;K fBskfDnK I'o
:kok.
npdh* fe;/ d/ e[M Bk t;
fd;/,

s/o/

:kok.

jZE

n;kvVQh

v'o

go/ jNkDk pare hatn


UVe s/ok J/ wkB sqkD ;kB{z
orak ter e mn trn sn
Gkt/A ;kX s/ Gkt/A nK u'o :kok
pw sd te pw or yr
w/jo eo/A s/ s/oh J/ w/jopkBh
mehar kar te ter e meharbn
e/jk n;K fBskfDnK I'o :kok
keh as nitni zor yr
s/o/ jZE n;kvVQh v'o
tere hath asdar dor

EVik ko n phUcy
orak ko na pahe
wB[yh :sBK Bkb UVfe B{z BjhA gjz[u
;ehdk. r[o fpB nktD$ikD ubdk
ofjzdk j?. GowK dk G[bktk j?. ;kok
;z;ko T[ofMnk j?. fJ; r[o ;kXBk
ftu gow/Po dh UN j?, T[Xko j?.

sgl smgRI moih ivAwpI kb aUcy kb


nIcy] suDu n hoeIAY kwhU jqnw EVik
ko n phUcy ] 1 ] myry mn swD srix
Cutkwrw ] ibnu gur pUry jnm mrxu n
rheI iPir Awvq bwro bwrw ] rhwau
] Ehu ju Brmu Bulwvw khIAq iqn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

295

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

mih auriJE sgl sMswrw ] pUrn


Bgqu purK suAwmI kw srb Qok qy
inAwrw ] 2 ] inMdau nwhI kwhU bwqY
eyhu Ksm kw kIAw ] jw kau ikpw

krI pRiB myrY imil swDsMgiq nwau


lIAw ] 3 ] pwrbRhm prmysur
siqgur sBnw krq auDwrw ] khu
nwnk gur ibnu nhI qrIAY iehu pUrn
qqu bIcwrw ] 4 ] 9 ]
A.g.m.5, 611

sBnw krq auDwrw


sbn kart udr
EVik ^ nzs, jd, s'V, nkyo.
iPir Awvq bwro bwrw ^ g{o/ r[o{ s'A
fpBK iht dk iBw woB dk r/V
BjhA w[edk. iht w[V w[V irs
ftu nkT[Adk ofjzdk j?.
Ehu ju Brmu Bulwvw khIAq ^ fi;
B{z nfrnkB eoe/ G[b/yk bZrDk
noEks wkfJnk efjzd/ jB.

EVik orak

iqn mih auriJE ^ fi; wkBf;e

iPir Awvq bwro bwrw phir wat bro


br

jkbs B{z Gow G[bktk efjzd/ jB,

Ehu ju Brmu Bulwvw khIAq


jo prm pulw kat
iqn mih auriJE tin m rjio
sgl sMswrw sagl ssr
srb Qok qy inAwrw sarb thok te nir
inMdau nwhI nd nh
kwhU bwqY kh bt
eyhu Ksm kw kIAw
eho khasm k k
pwrbRhm prmysur siqgur
prbram parmesar satgur

;kok ;z;ko T[jBK Gow G[bkftnK


ftu T[bfMnk ofjzdk j?, cf;nk
ofjzdk j?.
sgl sMswrw ^ ;kok ;z;ko, ;kok
irs w'j wkfJnk ftu cf;nk
j'fJnk j?.
srb Qok qy inAwrw ^ ;op
ftnkge wkbe gqG{ dk ;/te,
Grs ;ko/ gdkoEK s'A, w'j
wkfJnk s'A, ;G uhIK s'A tZyok
ofjzdk j?.
inMdau nwhI kwhU bwqY eyhu Ksm kw
kIAw ^ fJj i' fdyktk o{gh ;z;ko
j? fJ; B{z fe;/ rZb'A th fBzdDk

296

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

BjhA ukjhdk feT[Afe fJj joh B/


pDkfJnk j?.
pwrbRhm prmysur siqgur ^ pqjw
i' ;op nt;Ek s'A go/ j? noEks
JhPto, gowkswk.
sBnw krq auDwrw ^ r[o{ dh PoB
g?D s'A fpBK ;z;ko^;w[zdo s'A gko
BjhA bzx ;ehdk. i' wB[y r[o{ dh
PoB g?Ad/ jB, gowkswk dk o{g
r[o{ T[jBK ;GBK dk gko T[skok
eo fdzdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

297

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

n
AausIAW s
BKt fJ;sohfbzr
IwhB T[~s/ fyZuh j'Jh ;hsk bhe.
fJj fJe gqeko dk ftuko j?, yk;
eoe/ fJ;sohnK fJ; PrB T[~s/
pj[s fBPuk oydhnK jB. fJ; dk
cb T[ukoB dh ohs j?

kwmx tUxy AausIAW kx sohI pwswr


pwswrw
kman tne s kan soh psr
psr
r[ow[y N{D/ nT[;hnK d/ uZeo ftu
BjhA c;dk. wBw[y N{fDnK d/ ;jko/,
nT[;hnK d/ ;jko/, e[Zs/, fpZbhnK,
frZdVK dhnK g?VK bGd/ ofjzd/ jB
ns/ fEstko, tb, Sb ftu c;/
ofjzd/ jB.

saux sgun bIcwrxy nauN gRh bwrh


rwis vIcwrw] kwmx tUxy AausIAW
kx sohI pwswr pwswrw] gdoN ku`qy
iblIAW iel mlwlI igdV Cwrw]
nwir purK pwxI Agin iCk pd
ihfkI vrqwrw] iQq vwr BdrW
Brm idSwSUl sihsw sMswrw] vl
Cl kr ivsvws lK bhu cuKIN
ikauN rvY pqwrw] gurmuK suK Pl

pwr auqwrw ]8]


vwrW BweI gurdws, 5
AausIAW s
saux sgun sn sagun
kwmx tUxy kman tne
gdoN ku`qy iblIAW
gadd kutte bill
nwir purK pwxI Agin
nr purkh pn agan
BdrW Brm pdr prm
vl Cl kr ivsvws
wal hal kar wisws
gurmuK gurmukh
AausIAW ^ IwhB T[~s/ fyZuh j'Jh
;hsk bhe. fJj fJe gqeko dk
ftuko j?, yk; eoe/ fJ;sohnK
fJ; PrB T[~s/ pj[s fBPuk
oydhnK jB. fJ; dk cb
T[ukoB dh ohs j?.
saux sgun ^ (;T[D) i'fsP okjhA
PrB ftukoB/, B"A rqfjnK (uzd,
;{oi, okj{, e/s{, wzrb, p[X,
pqj;gs, P[eo s/ SBhuo) ns/
12 okPhnK (w/y, whB, fpqy,
f;zx, eoe, fwEB, ezfBnk, e[zG,

298

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

weo, s[bk, XB ns/ fpqPue)


nkfd d/ ftuko eoB/.
kwmx tUxy ^ N{D/ eoB tkbhnK
fJ;sohnK N{D/ nT[;hnK (behoK
tkb/ nze) dhnK eD;'nK (fJXo'A
T[Xo'A fJj' fijhnK rZbK dh \po
oZyDh) nkfd dk g;kok g;fonk
j'fJnk j?.
gdoN ku`qy iblIAW ^ eJh y's/, e[Zs/,
fpZbhnK, fJZbK ns/ wbkbh (w?Bk),
frZdVK ns/ jB/oh d/ PrB,
ngPrB dhnK ftukoK ftu c;/
ofjzd/ jB.
nwir purK pwxI Agin ^ fJ;soh
nkdwh s[oB bZr/ i/ nZr'A gkDh iK
nr b? e/ fwb/ iK fBS, gd,
fjueh, T[pk;h bt/ sK fJ; dk
PrB, ngPrB wzBd/ jB.
BdrW Brm ^ fEs, tko, GZdoK dk
;z;k (e[Pb wzrb) nm fdPk dk
Gow irs B{z bZrk j'fJnk j?.
vl Cl kr ivsvws ^ j/ok c/ohnK
eoB T[~s/ Go';k oy e/ bZyK XB
i'VB Bkb gqG{ BjhA fwbdk.
gurmuK ^ r[ow[y ;G ;zf;nK,
GowK, PrBK, ngPrBK s'A nZr/
bzx e/ e/tb fJe gqG{ ns/

;fsr[o{ T[~s/ Go';k oyd/ jB, fJ;/


bJh T[jBK B{z ;[y fwbdk j? ns/
fJ;/ dh pd"bs T[j Gt ;kro
sod/ jB.

AauhiT hath
BKt g[fbzr
fjodk

AauhiT hsq mVI Gru CwieAw


hath hast mar kr hi

r[ow[y nkgD/ nT[jfm, fjod/ ftu


r[o Ppd B{z ftukodk j?, f;wodk
j?. wkfJnk, wwsk fsnkr e/
fsqGtD dh i's irkT[Adk j?. T[;
:'rh dh f;zCh ftu nBjd ;[os
tidh j?. gzi ss[ fwb e/ fBowb
i's irdh j?. oft, ;f;, ;{oi,
uzdowk ;kok pqjwzv fJ; d?th Ppd
Bkb r{zi T[mdk j?. r[ow[y dk :'r
r[o Ppd Bkb i[fVnk j?. J//;/ ftu
is, ;s j?. wkfJnk, w'j d/ Gtib
s'A fB;skok j?.

rwmklI mhlw 1 ] AauhiT hsq

mVI Gru CwieAw Drix ggn kl


DwrI ] 1 ] gurmuiK kyqI sbid

auDwrI sMqhu ] 1 ] rhwau ] mmqw


mwir haumY soKY iqRBvix joiq qumwrI
] 2 ] mnsw mwir mnY mih rwKY
siqgur sbid vIcwrI ] 3 ] isM|I

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

299

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

suriq Anwhid vwjY Git Git joiq


qumwrI ] 4 ] prpMc byxu qhI mnu

rwiKAw bRhm Agin prjwrI ] 5 ]


pMc qqu imil Aihinis dIpku
inrml joiq ApwrI ] 6 ] riv
sis lauky iehu qnu ikMgurI vwjY
sbdu inrwrI ] 7 ] isv ngrI

mih Awsxu AauDU AlKu AgMmu


ApwrI ] 8 ] kwieAw ngrI iehu

mnu rwjw pMc vsih vIcwrI ] 9 ]


sbid rvY Awsix Gir rwjw Adlu
kry guxkwrI ] 10 ] kwlu ibkwlu
khy kih bpury jIvq mUAw mnu mwrI
] 11 ] bRhmw ibsnu mhys iek
mUriq Awpy krqw kwrI ] 12 ]
kwieAw soiD qrY Bv swgru Awqm
qqu vIcwrI ] 13 ] gur syvw qy
sdw suKu pwieAw AMqir sbdu rivAw
guxkwrI ] 14 ] Awpy myil ley
guxdwqw haumY iqRsnw mwrI ] 15 ]
qRY gux myty cauQY vrqY eyhw Bgiq
inrwrI ] 16 ] gurmuiK jog sbid
Awqmu cInY ihrdY eyku murwrI
] 17 ] mnUAw AsiQru sbdy rwqw
eyhw krxI swrI ] 18 ] bydu bwdu
n pwKMfu AauDU gurmuiK sbid
bIcwrI ] 19 ] gurmuiK jogu kmwvY

AauDU jqu squ sbid vIcwrI


] 20 ] sbid mrY mnu mwry AauDU
jog jugiq vIcwrI ] 21 ] mwieAw
mohu Bvjlu hY AvDU sbid qrY kul
qwrI ] 22 ] sbid sUr jug cwry
AauDU bwxI Bgiq vIcwrI ] 23 ]
eyhu mnu mwieAw moihAw AauDU
inksY sbid vIcwrI ] 24 ] Awpy
bKsy myil imlwey nwnk srix
qumwrI ] 25 ] 9 ]
A.g.m.1, 907
AauhiT hath
Drix ggn trn gagan
isM|I suriq s surt
Anwhid vwjY anhad wj
prpMc byxu parp ben
pMc qqu p tat
riv sis lauky rav sas lke
isv ngrI siv nagr
AlKu AgMmu ApwrI
a'lakh a'gm a'pr
kwieAw ngrI ki nagr
sbid rvY sabad raw

300

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

kwlu ibkwlu kl bikl


qrY Bv swgru tar pv sgar
Awqm qqu vIcwrI tam tat wr
qRY gux myty tr gun mete
cauQY vrqY th wart
jog sbid yog sabad
AsiQru asthir
jqu squ jat sat
jog jugiq yog jugt
mwieAw mohu mi mo
Bvjlu hY pwjal h
inksY sbid vIcwrI niks sabad
wr
AauhiT ^ fjodk.
AauhiT hsq mVI Gru CwieAw
Drix ggn kl DwrI ^ ;Zuk i'rh
T[j j? i' Xosh ns/ nekP B{z
nkgDh Pesh Bkb XkoB eoB
tkb/ gqqG{ dh i's B{z nkgD/ ;oho
o{g xo ftu ;fEs fjod/ ftu
fNekT[Adk j?. wVh (;oho) B{z xo
pDk e/ fjod/ B{z wzrD bJh jE
ehsk j?. i'rh xoK ftu fco e/
jZEK s/ nzB nkfd wzr fbnkT[Ad/

jB. fjodk jE j? s/ ;oho xo


j?. fJ; soQK eoB Bkb T[jBK
Xosh nkekP ;G EkJhA joh dh
ebk t/yh j?.
isM|I suriq Anwhid vwjY ^ fi;
wB[y T[FZs/ gqqG{ s/oh fwjo j[zdh j?,
T[j n;b i'rh j?. T[; dh ;[os
s/o/ BkP^ofjs ;o{g ftu fNedh
j?. fJj fit/A T[; nzdo i'rh
tkbh f;zCh (f;zC dh Peb dh S'Nh
fijh s{sh i' i'rh b'e ;dk nkgD/
e'b oZyd/ jB) tidh j?. T[; B{z
jo/e ;oho ftu s/oh jh i's
fd;dh j? ns/ T[j fe;/ B{z fsnkr
e/ izrbhA gjkVhA BjhA GNedk.
prpMc byxu ^ r[o{ d/ Ppd ftu
fNfenk j'fJnk wB[y n;b i'rh
j?. T[; B/ ;koh f;qPNh ;ko/ irs
B{z p/D[ (phDk) ;wM e/ T[; ftu
wB oZfynk j? ns/ pqjw dh nrBh
T[jBK nzdo pkbh j?.
pMc qqu ^ fi; wB[y B{z gowkswk
r[o{ dh PoB gk e/ nksw T[Xko
d/ o;s/ gkT[Adk j?, T[; B/ ;oho
B{z gqkgs eoe/ ;dk nzdo ngko
tkfjr[o{ dh i's dk dhtk pkfbnk
j?.
riv sis lauky ^ yZph ns/ ;Zih

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

301

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;[o s{zp/ jB, Gkt ;[nk; ;[nk;
Bkw igdk j?. fi; T[s/ gqG{ dh
feogk j' ikt/, T[j wB[y fJ;
;oho B{z fezr[oh pDkT[aAdk j?,
;[nk; ;[nk; Bkw igD B{z fJ;
;oho fezr[oh d/ s{zp/ pDkT[Adk j?.
T[;d/ nzdo r[o{ dk Ppd nB'yh
fyZu Bkb tZidk j?.
isv ngrI mih Awsxu AauDU AlKu
AgMmu ApwrI ^ fi; wB[y B{z
gowkswk Ppd Bkb i'Vdk j?, T[j
T[; nkswe nt;Ek o{g Broh
ftu nv'b fus j' e/ i[Vdk j?.
fiZE/ efbnkD ;o{g gqG{ dk jh
gqGkt j?, fiZE/ T[; d/ nzdo
nby,
ngjz[u
ns/
p/nzs
gowkswk gorN j' g?Adk j?.
nkswe nt;Ek jh i'rh dh fPt
Broh j?.
kwieAw ngrI ^ ;oho Broh j?.
fJj wB T[; dk okik j? ns/ gzi
frnkB fJzdo/ ftukotkB j' e/
fJ; ftu t;d/ jB.
sbid rvY ^ wB^okik fjod/ o{g
nk;D s/ p?m e/ Ppd d[nkok i;
eodk j? ns/ r[D tkbk j' e/
ndb eodk j?, fJB;kc eosk j'
e/ fBnK eodk j?.

kwlu ibkwlu ^ fi; T[s/ gqG{ dh


fwjo j[zdh j?, T[j X{DhnK sgk
sgk e/ BjhA ;Vdk. T[j sK
fiT[Adk jh ekwkfdeK tb'A wo
iKdk j? ns/ ftuko/ woB ihtB
T[; B{z eh nky ;ed/ jB, fi; B/
wB wkfonk j?.
qrY Bv swgru Awqm qqu vIcwrI ^
fi; B{z gowkswk dh ;wM nk
iKdh j? T[j wB[y jo/e nkswk d/
wkbe gowkswk B{z nkgDh ;'u
wzvb ftu fNekT[Adk j? ns/ nkgD/
;oho B{z gftso oy e/ fJ;
;z;ko ;w[zdo j;sh d/ ;w[zdo s'A
gko bzx iKdk j?.
qRY gux myty cauQY vrqY ^ fszBK r[DK
tkbh nt;Ek s'A bzx e/ ;fji
nt;Ek ftu tosDk fJj fBokbh
Grsh dk ;o{g j?.
jog sbid ^ r[ow[y dk i'r fJj j?
fe Ppd d[nkok nkswk B{z y'idk
j?.
AsiQru ^ r[ow[y r[o{ d/ Ppd
ftu ozfrnk ofjzdk j?, T[; dk wB
ftekoK tb v'bD dh EK gqG{^gqhs
ftu fNfenk ofjzdk j?. fJj jh

302

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eoB i'r eko T[; B{z ;q/Pm ikgdh


j?.
jqu squ ^ fi; wB[y B/ gowkswk
Bkb i[VB dh i[rs ;wMh j?, T[j
r[o{ d/ dZ;/ okj T[s/ s[odk j?, i'r
ewkT[Adk j? ns/ r[o^Ppd Bkb
i[V e/ jT[w?, wwsk tb'A fBob/g
j' iKdk j? ns/ nkgD/ wB B{z
ftekoK tb'A ekp{ ftu oydk j?.
T[; dk is ;s Ppd d[nkok
ftuko eoBk j?.
mwieAw mohu Bvjlu ^ wkfJnk dk
w'j x[zwD^x/oh j?. fijVk r[o{ d/
Ppd Bkb i[Vdk j? T[j fJ;
;z;ko ;kro ftu'A gko bzx iKdk
j? ns/ nkgDhnK e[bK B{z th gko
bzxk fdzdk j?.
inksY sbid vIcwrI ^ wB[y dk
wB wkfJnk d/ w'j ftu c; iKdk
j?, go fJ; ftZu'A fBebD dk
sohek fJj BjhA fe wB[y izrbK
iK gjkVK dhnK r[cktK ftu ik
fNe/. fJ; ftZu'A T[jh wB[y pudk
j?, pkjo fBebdk j? i' r[o{ d/
Ppd ftu i[V e/ gowkswk dh
f;cs ;kbkj B{z nkgDh ;'u^wzvb
ftu fNekT[Adk j?.

AauKD k had
BKt fJ;sohfbzr
dtkJh, n"PXh

AauKD mMqR mUlu k had mtr ml


;ko/ wzsq, w{b, ;ko/ nT[yX fe;/ ezw
BjhA, i/ wB, fus T[; gqG{ Bkb BjhA
bZrk ofjzdk. T[; tkfjr[o{ d/ r[DK dk
e'Jh b/yk BjhA j' ;edk, T[j nby
Bk byDk BjhA j[zdk. nB/oh oks ftu
e[M ;[Mdk BjhA. wBw[y dk d[y
tXdk j?. r[ow[y B{z tfvnkJh fwbdh
j?. T[j tkfjr[o{ d/ ozr ftu oZfsnk
iKdk j?.

AauKD mMqR mUlu mn eykY jy kir


idRVu icqu kIjY ry ] jnm jnm ky

pwp krm ky kwtnhwrw lIjY ry


] 1 ] mn eyko swihbu BweI ry ] qyry
qIin guxw sMswir smwvih AlKu n
lKxw jweI ry ] 1 ] rhwau ] skr
KMfu mwieAw qin mITI hm qau pMf
aucweI ry ] rwiq AnyrI sUJis

nwhI lju tUkis mUsw BweI ry

] 2 ] mnmuiK krih qyqw duKu lwgY


gurmuiK imlY vfweI ry ] jo iqin

kIAw soeI hoAw ikrqu n myitAw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

303

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jweI ry ] 3 ] suBr Bry n hovih


aUxy jo rwqy rMgu lweI ry ] iqn kI
pMk hovY jy nwnku qau mUVw ikCu pweI
ry ] 4 ] 4 ] 16 ]
A.g.m.1, 156
AauKD khad
idRVu icqu kIjY drir it kj
AlKu n lKxw jweI ry
a'lakh na lakhn j re
rwiq AnyrI rt anr
sUJis nwhI sjas nh
lju tUkis laj tkas
mUsw BweI ry ms p re
jo iqin kIAw jo tin k
soeI hoAw so ho
ikrqu n myitAw jweI ry
kirt na meti j re
suBr Bry sbar pre
n hovih aUxy na how ne
jo rwqy jo rte
rMgu lweI ry rg l re
AauKD ^ dtkJh, n"PXh.

AauKD mMqR mUlu mn eykY jy kir idRVu


icqu kIjY ^ i/ wB[y iBwK
iBwKsoK d/ ehs/ wzd/ eowK d/
;z;ekoK B{z eND tkb/ gowkswk
dk Bkw b?Adk oj/. T[; d/
Bkw^f;woB ftu nkgD/ fus B{z
gZek eo bt/ sK T[; B{z :ehB j'
ikt/rk fe wB d/ o'r B{z d{o eoB
tkbh ;G s'A tXhnk dtkJh gqG{ dk
Bkw jh j?. wB B{z t; ftu eoB
tkbk ;G s'A tXhnk wzso
gowkswk jh j?.
AlKu n lKxw jweI ry ^ fiBQK
fszBK r[DK B{z wB[y wzBh p?mk j?,
T[j sK G""fse ;z;ko se jh
wfjd{d oZyDr/, fJzdohnK Bkb Bk
bfynk ikD tkbk joh sK BjhA
;wM ;e/rk, fizBh d/o fsqr[Dh
fJzdo/ ;z;ko d/ w'j ftu o[ZM/ j'J/
jB, T[; gowkswk B{z ;wfMnk
BjhA ik ;edk.
rwiq AnyrI sUJis nwhI lju tUkis
mUsw BweI ry ^ n;K ihtK B/ sK
wkfJnk dh gzv jo t/b/ f;o T[~s/
u[Zeh j'Jh j?. nftZfdnk o{gh oks
jB/oh gJh j'Jh j? fi; ftu ;kB{z
e[M fd;dk BjhA ns/ iw o{gh u{jk
;kvh T[wo dh ;[nk;K o{gh bZi$
oZ;h N[edk ik fojk j?. T[wo

304

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

xNdh ik ojh j?.


jo iqin kIAw soeI hoAw ikrqu n
myitAw jweI ry ^ i' fB:w T[;
gowkswk B/ pDk
fdZsk, T[jh tosdk j?. T[; fB:w
nB[;ko fgSb/ ehs/ eowK d/
;z;ekoK dk ;w{j, i' ;kv/ wB
ftu fNfenk fgnk j?, T[j
fwNkfJnk BjhA ik ;edk.
suBr Bry n hovih aUxy jo rwqy rMgu
lweI ry ^ i' wB[y gqG{ d/ uoBK
ftu gqhs i'V e/ T[; d/ gq/w ftu
ozr/ ofjzd/ jB, T[jBK d/ wB gq/w
o; Bkb bpk^bp, BZe'^Be Go/
j'Dr/, ykbh BjhA j'Dr/, i' gq/w
Bkb joh ftu bZr/ jB.

AauKDu k had
BKt fJ;sohfbzr
n"PXh, dtkJh (Bkw^o{g)

gauVI mhlw 5 ] AnUp pdwrQu nwmu


sunhu sgl iDAwiely mIqw ] hir
AauKDu jw kau guir dIAw qw ky
inrml cIqw ] 1 ] rhwau ]
AMDkwru imitE iqh qn qy guir
sbid dIpku prgwsw ] BRm kI jwlI
qw kI kwtI jw kau swDsMgiq
ibswsw ] 1 ] qwrIly Bvjlu qwrU
ibKVw boihQ swDU sMgw ] pUrn hoeI
mn kI Awsw guru ByitE hir rMgw
] 2 ] nwm Kjwnw BgqI pwieAw
mn qn iqRpiq AGwey ] nwnk hir
jIau qw kau dyvY jw kau hukmu mnwey
] 3 ] 12 ] 133 ]
A.g.m.5, 208
AauKDu khad
inrml cIqw nirmal t
AMDkwru imitE dkr mitio

hir AauKDu jw kau guir dIAw

BRm kI jwlI prm k jl

har khad j k gur d

qw kI kwtI t k kt

r[ow[y B{z nkg eosko nT[yX[ fdzdk


j? ns/ T[; dk fus fBowb j' iKdk
j?. T[; d/ GowK dh ikbh eZNh iKdh
j? ns/ T[j Gtib B{z so e/ gko eo
b?Adk j?. T[j tkfjr[o{ d/ Bkw Bkb
fsqgs j' iKdk j?.

swDsMgiq ibswsw
sd sgat bisws
qwrIly Bvjlu qwrU
trle pwjal tr
ibKVw boihQ bikhr bohith

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

305

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iqRpiq AGwey tript age
AauKDu
^
(Bkw^o{g).

n"PXh,

dtkJh

gowkswk d/ Bkw dk yIkBk bG


fbnk T[jBK d/ sB wB wkfJnk
tZb'A fsqgs j' rJ/, oi rJ/.

inrml cIqw ^ fiBQK B{z r[o{ B/


gowkswk dk Bkw o{g fdZsk, T[BQK
d/ fus jo/e fe;w d/ ftekoK dh
w?b s'A ;kc j' rJ/.

AauKI kh

AMDkwru imitE ^ r[o{ B/ fi; wB[y


d/ nzdo nkgD/ Ppd d/ okjhA
nkswe frnkB dk dhtk irk
fdZsk, T[; d/ fjod/ ftZu'A wkfJnk
d/ w'j dk jB/ok d{o j' frnk.

kh kr na dekhan de

BRm kI jwlI qw kI kwtI ^ T[;


wB[y d/ wB ftZu'A Gow dh ikbh
eZNh rJh, wkfJnk dh GNeDk dk
ikb eN fdZsk.
swDsMgiq ibswsw ^ fi; wB[y dk
;kX ;zrs ftu Go';k pD frnk,
fi; dh ;kX ;zrs ftu PoXk pD
rJh, :ehB pD frnk.
qwrIly Bvjlu qwrU ibKVw boihQ ^
fi; wB[y B/ r[o{ d/ ;zrs o{g
ijkI dk nk;ok fbnk, T[j fJ;
nEkj v{zx/ n"y/ ;z;ko ;kro s'A
;kX ;zrs ijkI d[nkok gko j'
frnk.
iqRpiq AGwey ^ fiBQK Grs iBK B/

ftP/PD
n"yh, d[y d/D tkbh

AauKI GVI n dyKx dyeI


gqG{ nkgD/ ;/te B{z jE d/ e/ oydk j?
s/ nT[yh xVh BjhA d/yD d/Adk.
nkfd nzs gqG{ ;dk ;jkJh ofjzdk
j?. r[ow[y joh d/ f;woB ftu
nkBzd dh nt;Ek ftu ofjzdk j?.

DnwsrI mhlw 5 ] AauKI GVI n


dyKx dyeI Apnw ibrdu smwly ]
hwQ dyie rwKY Apny kau swis
swis pRiqpwly ] 1 ] pRB isau
lwig rihE myrw cIqu ] Awid

AMiq pRBu sdw shweI DMnu hmwrw


mIqu ] rhwau ] min iblws Bey
swihb ky Acrj dyiK bfweI ]
hir ismir ismir Awnd kir
nwnk pRiB pUrn pYj rKweI ]2]

A.g.m.5, 682
AauKI kh
Apnw ibrdu smwly apn bird

306

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

smle
swis swis pRiqpwly
ss ss pritple
Awid AMiq pRBu sdw shweI
d t prb sad sah
DMnu hmwrw mIqu tan hmr mt
min iblws Bey man bils pa
Acrj dyiK bfweI aarj dekh
bad

dyiK bfweI ^ ;kfjp d/ ni{p/ ns/


tfvnkJh d/y e/ w/o/ wB ftu
nsh y[Ph j'Jh, T[; dh tfvnkJh
d/y e/ wB nkBzfds j' frnk. gqG{
dk f;woB eoB eoe/ gqqG{ B/
;kvh g{oh g{oh fJIs oy bJh
j?.

Aaugx gan
ftP/PD
n"r[D, d'P, n?p

AauKI ^ n"yh, d[y d/D tkbh.

Aaugx kUkY gan kk

AauKI GVI n dyKx dyeI Apnw


ibrdu smwly ^ joh nkgD/ dk; B{z
d[y dk ;wK BjhA nkT[D fdzdk ns/
nkgDk fwjo tkbk ;[Gkn g{ok
eodk j?.

wB[y r[D$nT[rD d/ d[tzd ftu


cf;nk ofjzdk j?. r[o feogk$go;kd
Bkb d[owfs iKdh j?, nT[rD d{o
j[zd/ jB. r[ow[y B{z r[o{ wfs nB[;ko
d?th ;u dh gqkgsh j[zdh j?.

swis swis pRiqpwly ^ nkgD/ dk;


B{z jE d/ e/ puk b?Adk j? ns/ jo
dw gkbDk eodk j?.
Awid AMiq pRBu sdw shweI DMnu
hmwrw mIqu ^ w/ok wB T[; gqG{
Bkb i[fVnk ofjzdk j?, i' P[o{ s'A
n\ho se ;dk jh wddrkj
pfDnk ofjzdk j?. ;kvk T[j ;iD,
d';s joh XzB j?, T[; dh ;dk
f;cs ;kbkj eoBh ukjhdh j?.
min iblws Bey swihb ky Acrj

Awsw mhlw 1 ] n iks kw pUqu n


iks kI mweI ] JUTY moih Brim
BulweI ] 1 ] myry swihb hau
kIqw qyrw ] jW qUM dyih jpI nwau
qyrw ] 1 ] rhwau ] bhuqy Aaugx
kUkY koeI ] jw iqsu BwvY bKsy
soeI ] 2 ] gur prswdI durmiq
KoeI ] jh dyKw qh eyko soeI
] 3 ] khq nwnk AYsI miq AwvY
] qW ko scy sic smwvY
] 4 ] 28 ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

307

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.1, 357
Aaugx gan
Brim BulweI prm pul
jw iqsu BwvY j tis pw
bKsy soeI bakhse so
gur prswdI gur parsd
durmiq KoeI durmat kho
qW ko scy sic smwvY
t ko sae sa smw
Aaugx ^ n"r[D, d'P, n?p.
Brim BulweI ^ M{m/ w'j d/ ekoB
d[BhnK GNeDk ftu g? e/ e[okj/
gJh j'Jh j?. wK, fgT[, g[Zso
nkfd B{z jh nkgDk ;dk ;kEh ikD
e/ iht gowkswk B{z ft;koh p?mk
j?. n;b ftu Bk wK ns/ Bk
g[Zso e'Jh th fe;/ dk gZek ;kEh
BjhA j?.
jw iqsu BwvY bKsy soeI ^ i/ e'Jh
pj[s n"r[DK tkbk wB[y gowkswk
d/ do T[s/ g[eko eo/ ns/ T[;
ns ftekoh dh noi'Jh gqG{ B{z
g;zd nkt/ sK T[j pyfpP
eodk j? ns/ nkgD/ Bkw dh dks
pyPdk j?.

gur prswdI durmiq KoeI ^ ;G


ihtK B{z g?dk eoB tkbk T[j
gowkswk ;G gk;/ ftnkge
fd;dk j?, go fd;dk T[d'A j? id'A
r[o{ dh feogk Bkb ;kvh y'Nh ws
Bk; j[zdh j?.
qW ko scy sic smwvY ^ id'A r[o{ dh
fwjo j' ikt/ T[d'A jh wB[y ;Zu/
joh d/ ;u ftu ;wkT[Adk j?.

Aaugx gan
BKt g[fbzr
n?p, d'P

kir Aaugx pCoqwvxw


kar gan pahotwn
r[D$nT[rD d/ d[tzd ftu wB[y
cf;nk ofjzdk j?. ;[jktD/ eZgV[ o{g[
J/E/ jh ofj iKd/ jB. r[DK fpBK
wB[y Bzrk jh d'Ie B{z iKdk j?,
nT[rDK eoe/ gS'sKtdk j?.

kpVu rUpu suhwvxw Cif dunIAw


AMdir jwvxw ] mMdw cMgw Awpxw
Awpy hI kIqw pwvxw ] hukm kIey
min Bwvdy rwih BIVY AgY jwvxw ]
ngw dojik cwilAw qw idsY Krw
frwvxw ] kir Aaugx pCoqwvxw
]14]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

308

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.1, 470
Aaugx gan
kpVu rUpu kappar rp
Cif dunIAw AMdir jwvxw
had dun dar jwn
mMdw cMgw Awpxw md g pn
hukm hukam
min Bwvdy man pwde
rwih BIVY r pr
ngw dojik ng dozak
Aaugx ^ n?p, d'P.
kpVu rUpu ^ fizd dk eZgVk, ;oho
s/ ;'jDk o{g ozr, fJj fd;dk
irs ;G BkPtkB jB.
Cif dunIAw AMdir jwvxw ^ fJ;/
irs ftu ;G e[M iht B/ Sv e/
s[o ikDk j?.
mMdw cMgw Awpxw ^ jo wB[y B/
nkg' nkgD/ ehs/ j'J/ uzr/ s/ wzd/
eowK dk cb nkg/ jh G'rDk j?.
hukm ^ fi; wB[y B/ wB wzBhnK
je{wsK ehshnK T[; B{z wB
nkJhnK eos{sK dk pdbk
fwb/rk.

min Bwvdy ^ jo fJe B{z ehshnK


wBwkBhnK eoe/ ePN ;fjD/ g?D/
jB.
rwih BIVY ^ nrb/ ijkB szr
o;fsnK ftZu'A dh ikDk g?Dk j?.
ngw dojik ^ nzs ;w/A wB[y B{z
Bzrk eoe/, Gkt T[; B{z BPo eoe/
T[; d/ gki T[x/V e/ d'Ie ftu
XZfenk ikt/rk. wkV/ ezw eoe/
nzs ftu gSskT[Dk jh g?Dk j?.

AaugxvMqI ganwt
ftP/PD
n"r[DK tkbh

AaugxvMqI dUir ganwt dr


r[Dtzsh Bko r[o{ xo ftu t;dh j?.
nT[rDtzsh d{o j' iKdh j?. T[j nkg
eosk fJ; irs B{z T[gk e/
r[D$nT[rD B{z fBy/Vdk j?. fijV/ r[D
Sv e/ nT[rD ewkT[Ad/ jB T[j
eosko dh dorkj ftu y[nko j[zd/
jB.

bwbIhw guxvMqI mhlu pwieAw


AaugxvMqI dUir ] AMqir qyrY hir
vsY gurmuiK sdw hjUir ] kUk pukwr
n hoveI ndrI ndir inhwl ]
nwnk nwim rqy shjy imly sbid
gurU kY Gwl ] 1 ] m 3 ] bwbIhw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

309

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bynqI kry kir ikrpw dyhu jIA dwn
] jl ibnu ipAws n aUqrY Cutik
jWih myry pRwn ] qU suKdwqw byAMqu hY
guxdwqw nyDwnu ] nwnk gurmuiK
bKis ley AMiq bylI hoie Bgvwnu
] 2 ] pauVI ] Awpy jgqu aupwie
kY gux Aaugx kry bIcwru ] qRY

gux srb jMjwlu hY nwim n Dry


ipAwru ] gux Coif Aaugx
kmwvdy drgh hoih KuAwru ] jUAY
jnmu iqnI hwirAw ikqu Awey
sMswir ] scY sbid mnu mwirAw

Aihinis nwim ipAwir ] ijnI


purKI auir DwirAw scw AlK
Apwru ] qU guxdwqw inDwnu hih
AsI AvgixAwr ] ijsu bKsy so
pwiesI gur sbdI vIcwru ] 13 ]
A.g.m.3, 1283
AaugxvMqI ganwt
bwbIhw guxvMqI mhlu pwieAw
bbh gunwt mhal pi

sbid gurU kY Gwl sabad gur k


kl
guxdwqw nyDwnu gundt nedn
Awpy jgqu aupwie kY pe jagt upe
k

gux Aaugx kry bIcwru gun gan kare


br
qRY gux srb jMjwlu hY
tr gun sarb jjl h
nwim n Dry ipAwru
nm na tre pir
gux Coif Aaugx kmwvdy
gun hod gan kmwde
drgh hoih KuAwru
darg hoe khur
jUAY jnmu iqnI hwirAw
j janm tn hri
ikqu Awey sMswir kit e ssr
scw AlK Apwru
sa a'lakh a'pr
AaugxvMqI ^ n"r[DK tkbh.
bwbIhw guxvMqI mhlu pwieAw
AaugxvMqI dUir ^ j/ iht o{g
gghj/` r[DK tkbh iht fJ;soh B/
gqG{ dk fNekDk gk fbnk j?. go
n"r[DK tkbh iht fJ;soh T[; s'A
d{o j?. r[o{ d/ Ppd okjhA joh
r[DtzfsnK B{z nzdo t;dk fd;
g?Adk j?. T[jBK B{z e{e g[eko eoB
dh b'V BjhA jz[dh.
sbid gurU kY Gwl ^ Bkw ftu ozr/

310

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

j'J/ ;kXe r[o Ppd d[nkok


xkbDk xkb e/ ;fji/ jh gqG{ B{z
fwb g?Ad/ jB.
guxdwqw nyDwnu ^ gowkswk ;[ZyK
dk dksk j?, p/nzs j?. ;[yK d/
yIkB/ ns/ r[DK d/ yIkB/ B{z pyPD
tkbk j?.
Awpy jgqu aupwie kY gux Aaugx
kry bIcwru^ gowkswk nkg jh
irs dh f;oiDk eoe/ r[DK ns/
n"r[DK dk ftuko eodk j?.
qRY gux srb jMjwlu hY nwim n Dry
ipAwru ^ oi', ;s', sw'A fszBK r[DK
dh ftuko ;G XzXk j?. wkfJnk
dk izikb j?. i' ftekoK ftu
c;kT[Adk j?. fJ;/ eoe/ Bkw ftu
fgnko BjhA brdk. r[o Ppd dk
ftuko eoe/ r[ow[y b'e Bkw ftu
bZr/ ofjzd/ jB. T[jBK B{z fszBK
r[DK d/ cb;c/ ftu BjhA g?Dk
g?Adk.
gux Coif Aaugx kmwvdy drgh
hoih KuAwru ^ i' ftnesh r[D Sv
e/ n"r[D ewkT[Ad/ jB. T[j gqG{ dh
dorkj ftu y[nko j[zd/ jB.
jUAY jnmu iqnI hwirAw ikqu Awey
sMswir ^ i' wB[y gqG{ d/ Bkw Bkb
fgnko BjhA gkT[Ad/, T[jBK B/ i{J/

ftu iBw jko fdsk j?. Gbk T[j


;z;ko ftu fe; bJh nkJ/ jB.
T[jBK dk irs ftu nkT[Dk
ftnoE j?.
scw AlK Apwru ^ fiBQK wB[ZyK B/
;Zuk nby, ngko gqG{ fjod/ ftu
t;kfJnk j?, T[j fJj p/Bsh eod/
jB fe gqG{ jh r[DK dk dksk j?.
n;hA iht n"r[Dh jK. r[o{ dh
f;Zfynk nB[;ko i' ;u ewkJhdk
j?, T[j jo EK oZfynk eodk j?.

AaugxI gan

ftP/PD
n"rDK tkbk, r[DK s'A fpBK

AaugxI BirAw srIru hY


gan pri srr h

fJj ;oho nT[rDK dk Gfonk j? go


tkfjr[o{ d/ f;woB Bkb r[ow[y dk
wB fBowb j' iKdk j?. T[; dh jT[w?
d{o j' iKdh j? ns/ ;u gZb/ pM iKdk
j?. T[; B{z edh e'Jh s'N BjhA
nkT[Adh.

AaugxI BirAw srIru hY ikau


sMqhu inrmlu hoie ] gurmuiK gux
vyhwJIAih mlu haumY kFY Doie ]
scu vxMjih rMg isau scu saudw
hoie ] qotw mUil n AwveI lwhw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

311

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

hir BwvY soie ] nwnk iqn scu


vxMijAw ijnw Duir iliKAw
prwpiq hoie ] 2 ]

A.g.m.4, 311
AaugxI gan
gurmuiK gux vyhwJIAih
gurmukh gun wehj
mlu haumY kFY Doie
mal hm kdd te
scu vxMjih rMg isau
sa wanj rg sio
scu saudw hoie sa sd hoe
qotw mUil n AwveI
tot ml na wa
lwhw hir BwvY soie
lh har pw soe
scu vxMijAw sa wanji
AaugxI ^ n"r[DK tkbk, r[DK s'A
fpBK.
AaugxI BirAw srIru hY ^ j/ ;zs' `
w/ok ;oho n"r[DK Bkb Gfonk
j'fJnk j?, fJj fBowb fet/A j't/<
gurmuiK gux vyhwJIAih mlu haumY
kFY Doie^ r[o{ dh f;fynk d[nkok

i/ r[D yohd/ ikD, r[oK d[nko/ i/


r[DK dk ;"dk eohJ/, r[D yohdhJ/
sK jT[w? dh w?b X' e/ eZYh ik
;edh j?.
scu vxMjih rMg isau scu saudw hoie
^ i' wB[y gq/w g{ote ;u dk
tgko eod/ jB, T[jBK dk ;"dk
;Zuk jz[dk j?.
qotw mUil n AwveI lwhw hir BwvY
soie ^ T[jBK wB[ZyK B{z fJ; tgko
ftu fpbe[b xkNk BjhA g?Adk ns/
fJ; ;"d/ ftZu'A bkG fJj fwbdk j?
fe gowkswk T[jBK B{z fgnkok
brD br g?Adk j?.
scu vxMijAw ^ T[jBK B/ jh ;u
noEks ;Zu/ Bkw dk tgko ehsk
j?, fiBQK B{z tkfjr[o{ d/ jI{o'A X[o
dorkj'A fbfynk j'fJnk gqkgs
j[zdk j?.

Aaugxu gan
ftP/PD
n?p, d'P

Aaugxu jwxY q puMn kry


gan jn ta pn kare

tkfjr[o{, eosko, eoDjko s/


eoktDjko j?. T[j nkg jh ;kok
pqjwzv oudk j?. T[j nkg jh ;ko/

312

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eow, e[eow eotkT[Adk j?. r[D,


ntr[D ;G T[; d/ jE jB. tv/ tv/
foPh wjkswk, oki/, oze, d/ts/,
d/thnK ;G T[; d/ j[ew ftu r[DK,
nT[rDK ftu pZX/ jB. id'A th e'Jh
tkfjr[o{ d/ d?th j[ew dh T[bzxDk
eodk j?, T[j g[Zm/ okj *s/ g?Adk j? s/
nkfyo gSskT[Adk j?.

goqmu qpw AihilAw iesqRI iqsu dyiK


ieMdR luBwieAw ] shs srIr ichn
Bg hUey qw min pCoqwieAw ] 1 ]
koeI jwix n BUlY BweI ] so BUlY ijsu
Awip Bulwey bUJY ijsY buJweI ] 1 ]
rhwau ] iqin hrI cMid ipRQmI piq
rwjY kwgid kIm n pweI ] Aaugxu
jwxY q pun
M kry ikau ikau nyKwis
ibkweI ] 2 ] krau AFweI DrqI
mWgI bwvn rUip bhwnY ] ikau
pieAwil jwie ikau ClIAY jy bil
rUpu pCwnY ] 3 ] rwjw jnmyjw dy
mqI brij ibAwis pV@wieAw ]
iqin@ kir jg ATwrh Gwey ikrqu
n clY clwieAw ] 4 ] gxq n

gxI hukmu pCwxw bolI Bwie


suBweI ] jo ikCu vrqY quDY slwhI
sB qyrI vifAweI ] 5 ] gurmuiK
Ailpqu lypu kdy n lwgY sdw rhY
srxweI ] mnmuKu mugDu AwgY cyqY

nwhI duiK lwgY pCuqweI ] 6 ]


Awpy kry krwey krqw ijin eyh
rcnw rcIAY ] hir AiBmwnu n
jweI jIAhu AiBmwny pY pcIAY

] 7 ] Bulx ivic kIAw sBu koeI


krqw Awip n BulY ] nwnk sic

nwim insqwrw ko gur prswid


AGulY ] 8 ] 4 ]
A.g.m.1, 1343

Aaugxu gan
ichn Bg hUey ehan pg he
krau AFweI DrqI mWgI
kar ad trt mg
bwvn rUip
bahn

bhwnY

bwan rp

ikau pieAwil jwie kio pl je


ikau ClIAY kio hal
rwjw jnmyjw dy mqI
rj janmej de matt
jg ATwrh Gwey jag athr ke
ikrqu n clY clwieAw
kirt na all ali
gxq n gxI gant na gan
hukmu pCwxw hukm phn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

313

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bolI Bwie suBweI bol pe sub
gurmuiK Ailpqu gurmukh alipt
lypu kdy n lwgY lep kade na lg
sdw rhY srxweI sad rah sarn
mnmuKu mugDu manmukh mgd
duiK lwgY pCuqweI dukh lg pahut
Awpy kry pe kare
krwey krqw kre kart

r"sw d/ ;okg Bkb T[; fJzdo d/


;oho T[FZs/ jIkoK GrK d/ fBPkB
pD rJ/. T[d'A fJzdo nkgD/ wB
ftu T[; e[eow s/ gSskfJnk.
Aaugxu jwxY q puMn kry ^ oki/ joh
uzd B/ pj[s dkB g[zB ehs/. i/ T[j
g[zB eoB B{z n"r[D ikDdk sK feT[A
wzvh ftu ik e/ ftedk Gkt T[; B{z
fgSb/ eowK nB[;ko fJj dPk
gqkgs j'Jh ;h.

Aaugxu ^ n?p, d'P.

krau AFweI DrqI mWgI bwvn rUip


bhwnY ^ joh B/ p"D/ o{g ftu pjkB/
Bkb oki/ pb gk;'A YkJh edw
IwhB nkgDh e[Nhnk pDkT[D bJh
wzrh ;h. pb fJe tZvk gqskgh
okik j'fJnk j?. ftPB{z ih fJ;B{z
SbD bJh pktB o{g Xko e/ nkJ/
ns/ fJ; s'A YkJh edw IwhB
wzrh. p"D/ B/ o{g tXk e/ d' edwK
Bkb fgqEth ns/ nkekP fwD bJ/
ns/ shi/ nZX/ ftu pb dk ;oho
b? fbnk. pb nkgD/ r[o{ d/ efjD
T[FZs/ th Sfbnk frnk.

ichn Bg hUey ^ r"sw fJe gqf;ZX


sgh ;h. nfjZfbnk T[; dh
fJ;soh ;h. T[; dk o{g t/y e/
d/tfsnK dk okik nytkT[Adk
fJzdo T[; T[FZs/ w;s j' frnk.

ikau pieAwil jwie ikau ClIAY ^i/


okik pb p"D/ o{g ftu joh B{z
gSkD b?Adk i' T[; B{z SbD bJh
nkfJnk ;h sK gkskb ftu ik e/
feT[A Sfbnk iKdk.

ijin eyh rcnw rcIAY


jin ran ra
hir AiBmwnu n jweI jIAhu
har abimn na j jo
AiBmwny pY pcIAY
abimne p pa
nwnk sic nwim insqwrw ko
nnak sa nm nistr ko
gur prswid AGulY
gur parsd agul

314

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

rwjw jnmyjw dy mqI


iBw//ik B{z foPh fpnk;
fojk ;h fe s{z x'V/ T[FZs/
ns/ ngZSok B{z xo Bk
ns/ T[; d/ nky/ Bk bZrhA
B/ ;G e[M ehsk.

^ oki/
wZsK d/
Bk uVQhA
fbnkthA
go T[;

jg ATwrh Gwey ikrqu n clY


clwieAw ^ ngZSoK B/ oki/ B{z :r
eoB bJh fejk, T[; B/ wzB fbnk
ns/ 18 pqkjwD ;Zd/. okDh gsb/
egfVnK ftu nkJh ns/ pqkjwD
j; gJ/. oki/ B/ r[Z;k yk e/
nmkoK pqkjwD wotk fdZs/. fi;
ekoB T[; B{z e'VQ j' frnk. eowK
s'A pD/ Gkr Nbd/ BjhA. ehs/
eowK d/ cb B{z e'Jh fwNk BjhA
;edk.
gxq n gxI hukmu pCwxw bolI Bwie
suBweI ^ j/ gqG{ ` w?A j'o e'Jh ;'uK
BjhA ;'udk, w?A sK s/oh oIk B{z
;wMD dk :sB eodk jK ns/ s/o/
gq/w ftu wrB j' e/ s/o/ r[D
T[ukodk jK ns/ ;fji Gk p'bdk
jK.
gurmuiK Ailpqu lypu kdy n lwgY
sdw rhY srxweI ^ i' wB[y r[o{ d/
nB[;koh j't/, T[j irs ftu
fBob/g ofjzdk j?. T[; T[s/
wkfJnk dk e'Jh gqGkt BjhA g?Adk.

T[j ;dk gowkswk dh UN b?Adk


j?.
mnmuKu mugDu AwgY cyqY nwhI duiK
lwgY pCuqweI ^ wBw[y, nkg
j[dok wB[y woB s'A gfjbK joh
B{z :kd BjhA eodk ns/ nkgDh
fJ; w{oysk d/ ekoD d[y ftu
c;dk j?, d[yh j'D T[FZs/ gSskT[Adk
j?.
Awpy kry krwey krqw ijin eyh
rcnw rcIAY ^ fi; gowkswk B/
fJj irs ouBk ouh j? T[j nkg
jh ;G e[M eodk j? ns/ T[j nkg
jh ihtK gk;'A ;G e[M eokT[Adk
j?. fJzdo, joh uzd, pb ns/
iBw/i/ tor/ tZv/ tZv/ b'e G[bd/
nkJ/ jB. fJ; bJh fe;/ B{z
nkgDh eoBh T[FZs/ wkD BjhA
eoBk ukjhdk. ;koh v'oh joh
T[s/ jh SZvDh ukjhdh j?. T[j jh
;G e[M eodk eokT[Adk j?.
hir AiBmwnu n jweI jIAhu
AiBmwny pY pcIAY ^ id'A se ;kv/
fjod/ s'A jzeko ysw BjhA j[zdk,
T[d'A se n;hA jzeko ftu gJ/
;Vd/ ofjzd/ jK.
nwnk sic nwim insqwrw ko gur
prswid AGulY ^ gowkswk B/ ;G
fe;/ B{z G[bDjko pDkfJnk j? go

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

315

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eosk g[oy nkg ed/ BjhA G[bdk.
;dk fEo ofjD tkb/ gowkswk d/
;Zu/ Bkw ftu brD Bkb jh
Gt^;kro ftZu'A gko T[skok j'
;edk j? ns/ r[o{ dh feogk Bkb
e'Jh ftobk jh S[Ndk j?.

Aaugux gun
BKt g[fbzr
n"r[D, n?p, d'P, gkg

Aaugux kIqy gux krY


gun kte gun kar

r[ow[y r[D$nT[r[D d/ dtzd s'A T[~go


T[mdk j?. ;fji nt;Ek ftu
ftuodk j?. T[; B{z uzr/$wzd/ dh
d[fpXk BjhA ;skT[Adh. r[o Ppd d/
nBzd ftu ;wkn iKdk j?.

Aaugux kIqy gux krY shij suBwau


qrovr hMdw] vFx vwlw Cwau bih
cMgy dw mMdw icqvMdw] Pl dy vt
vgwieAW vFx vwly qwir qrMMdw]
bymuK Pl nw pwiedy syvk Pl

Axgxq Pldw] gurmuiK ivrlw


jwxIAY syvku syvk syv krMMdw]
jgu johwry cMd no swier lhir Andu
vDMMdw] jo qyrw jgu iqs dw bMMdw
]11]
vwrW BweI gurdws, 26

Aaugux gun
gux gun
vFx vwlw Cwau wadan wl ho
Pl dy vt vgwieAW phal de wat wgi
bymuK Pl nw pwiedy
bemukh phal n pide
syvku syvk syvk sMMdw
sewak sewak sewak sd
Aaugux ^ n"r[D, n?p, d'P, gkg.
gux ^ fpqS dk fJj PkBsh tkbk
;[Gkn j? fe T[j n"r[D eoB tkb/
Bkb th r[D (T[geko) eodk j?.
vFx vwlw Cwau ^ fpqS d/ EZb/,
SKt/A p?mk soykD T[; uzr/ dk th
wzdk fustdk j? fe fJj NkjD tY
e/ b? iktK.
Pl dy vt vgwieAW ^ tZN/ wkoB
tkfbnK B{z th fpqS cb fdzdk j?.
tYD tkb/ B{z p/Vh s/ uVQk e/ Bdh
s'A gko eodk j?. fJj' ;[Gkn
r[ow[yK dk j[zdk j? fe T[j p[o/ dk
th Gbk eod/ jB.
bymK
u
Pl nw pwiedy ^ p/wy
[
(wBw[y) g[oy r[ow[yK s'A cb
gqkgs BjhA eod/, go ;/te

316

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

(r[ow[y) nB/eK uzr/ cbK Bkb


cbdk j?.
syvku syvk syv krMd
M w ^ r[ow[y e'Jh
ftobk jh jzd
[ k j? i' ;/te j' e/
;/teK dh ;/tk eodk j?. i' gqG{ dk
;/te pDdk j? ;kok irs T[;dk
;/te pDe/ ;/tk eodk j?.

AauguxhwrI gunhr
ivSySx
bygux; SuB krmW qoN hIx

AauguxhwrI nMU ko guxu nwhIN


gunhr n ko gun nh
hy pRmwqmw mYN qnoN mnoN qyrI ho geI hW[
hux qUM mYnMU ivswr nw dyvIN[ bwkI sB
g`lW qoN mYN mukq ho geI pr mYN
AauguxhwrI hW[ myrI mukqI qyrI
bKiSS nwl hY[ qMU ijs Bwxy ivc mYnMU
r`KNy, mYN qyry lV l`gI hW[ myry sweIAW
myry qy imhr dI ingwh kr mYN qyry dr
qy ku`qI dI inAweI hW, Bwv
AauguxhwrI hW[

myry swihbw mYN qyrI ho


mu`kIAW[
mnhu nw ivswrI
qMU mYnMU myry swihbw,
hir g`loN mYN cu`kIAW[
AauguxhwrI nMU ko gux nwhIN,

bKis krYN qW mYN Cu`tIAW[


ijauN
BwvY
iqauN
rwK
ipAwirAw,
dwvx qyry mYN lu`kIAW[
jy qMU nzr imhr dI BwlyN,
cVH caubwry mYN su`qIAW[
khY husYn PkIr sweIN dw,
dr qyry dI mYN ku`qIAW[
Swh husYn, 131-32
AauguxhwrI gunhr
AauguxhwrI nMU ko guxu nwhIN
gunhr n ko gun nh
myry swihbw mYN qyrI ho mu`kIAW
mere sahib m ter ho mukk
mnhu nw ivswrI mano n wisr
qMU mYnMU myry swihbw
t mnu mere shib
hir g`loN mYN cu`kIAW
har gall m ukk
bKs krYN qW mYN Cu`tIAW
bakhs kar t m hutt
ijauN BwvY iqauN rwK ipAwirAw
jio pw tio rkh piri
dwvx qyry mYN lukIAW
dwan tere m lukk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

317

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jy qMU nzr imhr dI BwlyN
je t nazr mehar d pl
cVH caubwry mYN su`qIAW
cr bare m sutt

wodkB/ sKJh G[r brh. wodkB/


nkfynk ih w/o/ sKJh y[fXnk
fpnkgh j?. puB j'fJnk s{
f;X' dh t;dh ikfj.
GkJh pkbk iBw ;kyh,

khY husYn PkIr sweIN dw


kah husn faqr s d
dr qyry dI mYN ku`qIAW
dar tere d m kutt

nT[MV nT[MV j ar jar

nT[MV nT[MV jar jar


sp nT[MV nT[MV ubfB
tab jar jar allan

BKt fJ;sohfbzr
w[;eb o;sk, fpBK grvzvh s'A okj
gzdoK fdB GkJh bkb' d/ xo ofj e/
fco T[~E'A ftdk j'J/. GkJh bkb' gk;'A
J/wBkpkd s'A s[o/. n"MV okjK ftu
dh s[o/ ikD. ;k| ns/ f;ZX/ o;s/
g?D Bkjh. t;sh (nkpkd) ftu
dkyb Bk j'D. wodkB/ B{z G[y bZrh.
wodkB/ B/ r[o{ ih B{z fejk fe w?B{z G[y
bZrh j?. r[o{ BkBe B/ tuB ehsk fe
s{z G'iB ykD bJh f;X' dh t;sh ubk
ikj.

c/o ftfdnk bhsh pher widi lt

sK gzdok fdB GkJh bkb' d/ xo


oj/ ns/ c/o ftfdnk bhsh.
GkJh bkb' gk;' J/wBktkd' s[o/.
sp nT[MV nT[MV ubfB.
okfj fes/ gtB Bkjh. izrb
T[ikV ftfu ofjB. no
t;sh fes/ tVB Bkjh.

AauD d

izrb T[ikV ftfu ofjB


jgal ujr wi rn
no t;sh fes/ tVB Bkjh
ar wast kite warn nh
w/o/ sKJh y[fXnk fpnkgh j?
mere t khudi bip h
s{ f;X' dh t;dh ikfj
t sdo d wasd j

BKt fJ;sohfbzr
T[wo

AauD GtY idnsu rYnwry


d kt dins rnre

fJ; ;z;ko ftu j"bh j"bh nT[X,


T[wo xNdh j? ns/ fdB fpB; iKd/

318

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jB. r[ow[y ;zsK dh ;/tk ftu, r[o{


eosko d/ uoDK ftu nkgDh nT[X
fpskT[Adk j?. T[j eosko dh neE
eEk B{z ikDdk j? ns/ nzsoikwh
g[oy fpXksk T[; dh PoXk g{oh
eodk j?.

eIhw Kwit clhu h kht alo

gauVI mhlw 5 ] AauD GtY idnsu


rYnwry ] mn gur imil kwj svwry
] 1 ] rhwau ] krau bynqI sunhu
myry mIqw sMq thl kI bylw ]

soeI ivhwJhu so wihjo

eIhw Kwit clhu hir lwhw AwgY


bsnu suhylw ] 1 ] iehu sMswru
ibkwru shsy mih qirE bRhm

igAwnI ] ijsih jgwey pIAwey hir


rsu AkQ kQw iqin jwnI ] 2 ]
jw kau Awey soeI ivhwJhu hir gur
qy mnih bsyrw ] inj Gir mhlu
pwvhu suK shjy bhuir n hoiego Pyrw
] 3 ] AMqrjwmI purK ibDwqy
srDw mn kI pUry ] nwnku dwsu
iehI suKu mwgY mo kau kir sMqn kI
DUry ] 4 ] 3 ] 124 ]
A.g.m.5, 205
AauD d
idnsu rYnwry dins rnre
sMq thl kI bylw st tl k bel

AwgY bsnu suhylw g basn suhel


ibkwru shsy mih bikr sse m
AkQ kQw iqin jwnI a'kath kath tin jn
AMqrjwmI purK ibDwqy
tarjm purkh bidte
AauD ^ T[wo.
AauD GtY idnsu rYnwry ^ j/ wB[y `
s/oh T[wo oks fdB xNdh ik
ojh j?. nkgD/ r[o{ B{z fwb e/ T[j
ekoi f;o/ uVQk, fi; bJh s{z fJ;
;z;ko ftu nkfJnk j?A.
sMq thl kI bylw ^ j/ w/o/ fwZso `
w?A fJe p/Bsh eodk jK fe fJj
;wK noEks fJj ihtB ;zsK dh
Nfjb eoB dk j?.
eIhw Kwit clhu hir lwhw AwgY
bsnu suhylw^ fJE'A joh Bkw dk
bkG yN e/ s[o', fi; eoe/ gob'e
ftu ;"yk tk; gqkgs j't/rk.
ibkwru shsy mih ^ fJj irs fteko
o{g pfDnk fgnk j?, ftekoK ftu
c; e/ iht fuzsk, fceoK ftu v[Zp/
ofjzd/ jB, fi; wB[y B/ gowkswk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

319

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bkb v{zxh ;KM gk bJh j?, T[j fJ;
;z;ko ;w[zdo s'A gko bzx iKdk j?.

vrgw mwhOl bx jWdw hY Aqy aus dy


kIqy nyk kMmW dw crcw kIqw jWdw hY[

AkQ kQw iqin jwnI ^ fi; wB[y


B{z gowkswk nfrnkBsk dh BhAd
s'A irk e/ joh o; fgbkT[Adk j?,
T[jh gowkswk dh neE eEk B{z
;wMdk j?.

'sohxI ijMdgI ny rwh isivAW dy


pYxw' ijvyN PrId jI ny AwiKAw:
sBnI shury vM\xw sB muklwvx
hwr[ mrnw qW sBnw ny hY pr jy
bMdy dI AauD pUrI hox qy mrnw
hovy qW auh mrnw duKWq nhIN, sgoN
ivAwh muklwvw hI bx jWdw hY,
lwVI mOq nwl kho jW bihSqI hUrW
nwl myl hox dIAW KuSIAW mnweIAW
jWdIAW hn[ ies qrHW dy GrW ivc
aumr Bog ky mry bMdy dIAW sB pwsy
KuSIAW mnweIAW jWdIAW hn[ ijs
bMdy nMU AwpxI jIvn Xwqrw smyN nyk

soeI ivhwJhu ^ j/ wB[y ` fi; Bkw


gdkoE d/ yohdD tk;s/ irs ftu
nkJ/ j' T[jh ;"dk yohd'. r[o{ dh
feogk Bkb jh gowkswk dk tk;
wB ftu j' ;edk j?.
AMqrjwmI purK ibDwqy ^ j/ ;G d/
fdbK dhnK ikBD tkb/, ;op
ftnkge eosko` w/o/ wB dh
PoXk g{oh eo. w?B{z ;zs iBK d/
uoBK dh X{V pDk d/.

AauD d
nWv iesqrIilMg
AwXU, aumr, ijMdgI

AauD pUrI hox qy mrnw


d pr hon te marn

hr mnuK ny iek sImwb`D jIvn bqIq


krky cVHweI kr jwxI huMdI hY[ ies
jIvn kwl nMU AauD ikhw jWdw hY[
cMgI lMmI aumr Bog ky gey mnuK dI mOq
sog nhIN vrqwauNdI sgoN ivAwh muklwvy

kMmW kwrn js Kt ky mrn dw


suBwg juVdw hY, aus dy mrn qy
ikhw jWdw hY:jd qUM AwieAw jgq ivc,
j`g h`sy qMU roie,
AYsI krnI kr igEN,
qum h`sy j`g roie[

igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,


467
AauD d
AauD pUrI hox qy mrnw
d pr hon te marn

320

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

auh mrnw duKWq nhIN


marn dukht nah
sgoN ivAwh muklwvw hI bx jWdw hY
sag wi muklw h ban jd h
nyk kMmW kwrn nek km kran
js Kt ky mrn dw suBwg
jas khat ke marn d subg

AauDUqw dt
ftP/PD
fsnkrh

mnu AauDUqw man dt


nT[X{s, fi; B/ ;G e[M fsnkr fdZsk
j?, T[j ;dk ikrdk j? edh ;"Adk BjhA.
r[o{ dh feogk Bkb T[; B{z ekb dk
e'Jh vo BjhA. T[j fszBK GtDK ftu
fJe' eosko B{z jh gfjukDdk j?.
r[ow[y r[o Ppd d/ nzfwqs B{z ghAdk
j?. Bk T[j vodk j?, Bk wodk j?.
tkfjr[o{ d/ j[ew ftu ;u[ dk g[ikoh
j?. oki;, sw;, ;fs, ekb ;G T[;
ftu ;wkn iKd/ jB. r[ow[y ;fsr[o{
B{z gk e/ nkgD/ nkg B{z gfjukDdk j? s/
r[o Ppd d/ f;woB, ftuko ftu
ihtB fpskT[Adk j?.

duAwdis mudRw mnu AauDUqw ]


Aihinis jwgih kbih n sUqw ]
jwgqu jwig rhY ilv lwie ] gur

prcY iqsu kwlu n Kwie ] AqIq


Bey mwry bYrweI ] pRxviq nwnk
qh ilv lweI ] 15 ] duAwdsI
dieAw dwnu kir jwxY ] bwhir jwqo
BIqir AwxY ] brqI brq rhY
inhkwm ] Ajpw jwpu jpY muiK
nwm ] qIin Bvx mih eyko jwxY ]
siB suic sMjm swcu pCwxY ] 16 ]
qyris qrvr smud knwrY ] AMimRqu
mUlu isKir ilv qwrY ] fr fir mrY
n bUfY koie ] infru bUif mrY piq
Koie ] fr mih Gru Gr mih fru
jwxY ] qKiq invwsu scu min BwxY
] 17 ] caudis cauQy Qwvih lih
pwvY ] rwjs qwms sq kwl smwvY
] ssIAr kY Gir sUru smwvY ] jog
jugiq kI kImiq pwvY ] caudis
Bvn pwqwl smwey ] KMf bRhmMf
rihAw
ilv
lwey
] 18 ]
AmwvisAw cMdu gupqu gYxwir ]
bUJhu igAwnI sbdu bIcwir ]
ssIAru ggin joiq iqhu loeI ]
kir kir vyKY krqw soeI ] gur qy
dIsY so iqs hI mwih ] mnmuiK BUly
Awvih jwih ] 19 ] Gru dru Qwip
iQru Qwin suhwvY ] Awpu pCwxY jw
siqguru pwvY ] jh Awsw qh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

321

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ibnis ibnwsw ] PUtY Kpru duibDw


mnsw ] mmqw jwl qy rhY audwsw
] pRxviq nwnk hm qw ky dwsw
] 20 ] 1 ]

A.g.m.1, 840
AauDUqw dt
duAwdis dudas
Aihinis nis
sUqw st
jwgqu jwig jgt jg
ilv lwie liv le
kwlu kl
AqIq Bey att pa
mwry bYrweI mre br
duAwdsI dieAw duds d
brqI bart
inhkwm nekm
Ajpw jwpu a'jap jp
qIin Bvx tn pwan
suic su
sMjm sjam
qrvr tarwar

AMimRqu mrit
piq pat
scu min BwxY sa man pn
rwjs rjas
qwms tmas
sq sat
kwl kl
caudis Bvn das pwan
pwqwl smwey ptl sme
KMf bRhmMf khd brmd
AmwvisAw amwasi
cMdu d
gupqu gupt
gYxwir gnr
sbdu bIcwir sabad br
ssIAru ggin sasar gagan
joiq jot
iQru Qwin suhwvY thir thn suhw
jh Awsw j s
qh ibnis ibnwsw t bins bins
PUtY Kpru pht khappar

322

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

duibDw mnsw dbid mans


mmqw jwl mamt jl
AauDUqw ^ fsnkrh.
duAwdis ^ d[nkd;h d[nkok efjzd/
jB fe fiBQK ihtK dk wB G/yK
dhnK pkoQK w[dok s'A T[gokw j'
frnk j?. 12 w[dok & 5 fuzBQ
pqjwukoh d/ (iB/T{, fwqr^Skbk,
w[zi dh sVkrh, eowzvb, fPyk),
fszB fuzBQ t?PB{nK d/ (fsbe,
ezmh, s[b;h wkbk),2 fuzBQ P?tK d/
(o[dokyP wkbk, fsqg[zv), 1 fuzBQ
:'rh dk (w[zdoK), 1 fuzBQ
;zfBnk;h dk (fsqdzv)
Aihinis jwgih kbih n sUqw ^ i'
wB[y fdB oks wkfJnkth BhAdo
s'A ;[u/s ofjzdk j? ns/ ed/
wkfJnk^w'j dh BhAdo ftu ;"Adk
BjhA, T[jh n;b fsnkrh j?.
jwgqu jwig rhY ilv lwie ^ i'
wB[y ;[u/s ofj e/ ikrdk j'fJnk
gqG{ ftu fbt bkJh oydk j?.
kwlu ^ i' wB[y r[o{ d/ Go';/
ofjzdk j?, T[; B{z ekb$w"s yk BjhA
;edh.
AqIq Bey mwry bYrweI ^ T[j wB[y
n;bh, ;jh noEK ftu fsnkrh

jB, fiBQK B/ ekwkfde t?oh wko/


jB.
duAwdsI dieAw ^ d[nkd;h fEs dk
T[gd/P j? fe i' wB[y dfJnk ns/
dkB eoBk ikDdk j?, T[j pkjo
iKd/ wB B{z T[bN e/ nkgD/ nzdo
jh Mksh gtkT[Adk j?.
brqI brq rhY inhkwm ; Ajpw
jwpu ^ fijVk wB[y tk;Bk^ofjs
ihtB fiT[Adk j? ns/ w{zj'A
gowkswk dk Bkw igdk j?, T[j
wB[y nigk ikg eodk j?. i/
tos oyD tkbk fBPekw j'D dk
tos oydk j? ns/ w{zj Bkb Bkw
igDk fJj j[zdk j? fe fpBk T[uko/
jh Bkw dk ikg j[zdk ofjzdk j?.
qIin Bvx ^ i' wB[y ;dk fEo
gowkswk Bkb ;KM gkJh oZydk
j?, T[j wB[y fszBK b'eK ftu fJe'
gqG{ B{z ftnkge ikDdk j?.
suic sMjm ^ i' wB[y ;Zu/ gqG{ B{z
gSkDdk j?, T[j ;ohoe gftsosk
d/ ;ko/ T[dw ns/ fJzdohnK B{z
o'eD dh fefonk d/ ;ko/ :sB
eo fojk j?.
qrvr ^ sq"dPh d[nkok efjzd/ jB
fe wB[y dh fizdrh ;w[zdo d/ ezY/
d/ o[y dh soQK j? i' S/sh T[yV e/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

323

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;w[zdo ftu fvr ;edk j?.
AMimRqu ^ T[; dh iVQ nwo j'
;edh j?, fi; dh u'Nh fbt dh
sko Bkb pZMh oj/, Gkt fizdrh
nwo j' ;edh j? i/ wB ns[N
brB ftu i'Vh oZyhJ/.
piq ^ gowkswk dk vo^ndp Bk
oZyD tkbk wB[y b'e^gob'e dh
fJis rtk e/ nkswe w"s ;j/V
b?Adk j?.
scu min BwxY ^ ;Zuk joh wB B{z
uzrk br/ sK Pkjh o[spk fwbdk
j?.
rwjs qwms sq kwl ^ wB[y nkw
s"o s/ fszBK jkbsK ftu ofjzdk
j?. id T[j tZvk j'D dh ykfjP
eodk fJXo T[Xo d"Vdk j?, sK
T[; ftu oi* r[D dk i'o jz[dk
j?. id T[j r[Z;/ s/ Jhoyk d/ jB/o/
ftu fcodk j?, sK T[; ftu sw
r[D pj[s j[zdk j?, eJh t/o T[j
rqfj;E Sv Svk e/ t?okrwJh j'
iKdk j? s/ d[y ;[y T[; T[s/ n;o
BjhA eod/ T[d'A T[; dh fposh
;s* r[D tkbh jz[dh j?. r[owfs
ftu fJjBK fszBK s'A T[go ;fji
gd iK u"Eh s[ohnk nt;Ek j?,
fiZE/ r[ow[y gj[zud/ jB.

caudis Bvn pwqwl smwey ^ i'


wB[y u"E/ gd s[ohnk nt;Ek B{z
bG e/ gqkgs eo b?Adk j?, T[j
oi', sw' s/ ;s' r[D d/ gqGkt B{z
ysw eo fdzdk j? ns/ T[j u"dK
b'eK, gkskbK ftu ftnkge gqG{ d/
Bkb fbt bkJh oydk j?.
KMf bRhmMf ^ gowkswk yzvK
pqjwzvK ftu ;wkfJnk j'fJnk j?.
AmwvisAw cMdu gupqu gYxwir ^
nwkt; fEs dk T[gd/P j? fe fit/A
wZf;nk dh oks B{z uzd nkekP ftu
S[fgnk ofjzdk j?, fst/A gowkswk
jo fJe fjod/ ftu t; fojk j?,
fst/A ;z;ko ftu gqG{ r[gs ofjzdk
j?.
sbdu bIcwir ^ r[ o { d/ Ppd B{ z
fjod/ ftu t;k e/ jh fJ; G/ s
B{ z ;wfMnk ik ;edk j? .
ssIAru ggin joiq ^ fit/A uzdowk
nkekP ftu j[zdk j?, go T[; dh
i's fszB b'eK ftu tos ojh j[zdh
j?, fst/A eosk g[oy f;qPNh B{z
f;oi e/ T[; B{z t/y fojk j? ns/
T[; dh i's ;ko/ ;z;ko ftu
ihtB d/ ojh j?.
iQru Qwin suhwvY ^ id'A wB[y
;fsr[o{ B{z gqkgs eo b?Adk j?, sK

324

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nkgD/ nkg B{z gSkDdk j? ns/ gqG{


dh dorkj ftu ;Ekfgs j[zdk j?
ns/ gqG{ d/ ;EkJh fNekD/ ftu
P'Gk gkT[Adk j?.
jh Awsw qh ibnis ibnwsw ^ fiE/
wB ftu nk;K jB, T[E/ ;G BPN j'
iKdhnK jB.
PUtY Kpru duibDw mnsw ^ d[fpXk
ns/ wkBf;e fJZSk dk ygo N[N
iKdk j?.
mmqw jwl ^ T[j wB[y wkfJnk d/
ikb s'A T[gokw ofjzdk j?.

nT[os rat

BKt fJ;sohfbzr
gsBh, tj[Nh, shthA
;[D' P/y ih n"os (gsBh) xo j't/
ns/ wod (gsh) god/; frnk j't/.
god/; rJ/ gsh dh gsBh, gsh d/
ndp (fJZis, nkpo{) fjs xo ftu
oj/. T[j n"os gsh dh j? ns/ gsh
n"os dk j[zdk j?. go ;/y ;kfjp
i/eo god/; rJ/ gsh fgS'A n"os
gsh d/ ndp ftu Bk oj/, y;w Bkb
f;de Bk fBGkJ/ sK T[j n"os
n"r[Dtzsh (n"rDjkoh) j[zdh j?. T[;
ftu'A n"r[DK dh ;VjKd wkodh j?.
go i/eo ;po ns/ f;de Bkb oj/
sK f;de dh w[okd gkT[Adh j?. xo

p?fmnK jh y;w B{z fwb/. P/y ih T[j


n"os ;[uZih j[zdh j? ns/ gsh j[;Bke
(\{p;{os) jz[dk j?. T[j n"os
(gsBh) T[s/ fwjopkB j[zdk j? ns/
nfijh n"os ;[uZih j[zdh j? ns/
y;w (gsh) d/ G? ftu ofjzdh j? ns/
pj[s uzr/ nwb (eow) eodh j?.
T[; B{z gsh pj[s y[PhnK fdzdk j?.

;[D ;/y ih nT[os xo j't? no[


wod[ fpd/; rfJnk j't?. no

nT[os y;w d/ jfe ndp


ftfu pfj oj/. sT[ nT[os y;w

dh. y;w nT[os dk no ;/y


;kfjp nT[os ndp ftu pj/
Bkjh. y;w dh ;ko ikD/ Bkjh.
y;w Bkb f;de oy/ Bkjh. sK
nT[os nT[r[Dtzsh GJh. T[j
nT[os nT[o dh GJh. T[; Eh

nT[r[Dk dh rzB ;fVnkD


nKtdh j?. no i/ ;po efo
f;de ftu p?m oj/. sT[ f;de
w[okd gkJ/. xfo p?fmnk jh y;w
B' fwb/. ;/y ih nT[os e[uih
j'Adh j?. no[ y;w j[;Bke j'Adk
j?. sT[ nT[os T[go fwjopkB
j'Adk Bkjh. no[ nT[os ;[uih j'Adh
j?, ns/ y;w Eh vodh ofjzdh j?
no[ nwb pj[s Gb/ eodh j?.
T[; sKJhA y;w pj[s y[;h eodk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

325

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?.

nT[ohnk r
GkJh pkbk iBw ;kyh,

nT[os rat
nT[os y;w d/ jfe ndp ftfu pfj
oj/
rat khasam de hak adab wi b

rahe
y;w dh ;ko ikD/ Bkjh
khasam d sr jne nh
y;w Bkb f;de oy/ Bkjh
khasam nl sidk rakkhe nh
nT[os nT[r[Dtzsh GJh
rat gunwt pa

T[j nT[os nT[o dh GJh rat r d


pa
nT[r[Dk dh rzB ;fVnkD nKtdh
j? gun d gn sarin wd h
sT[ f;de w[okd gkJ/
t sidak murd pe
nT[os e[uih j'Adh j?
rat kuaj hd h
nwb pj[s Gb/ eodh j?
amal bt ple kard h

ftP/PD

ckbs{, fJZXo T[Xo dhnK

nT[ohnk pT[ohnk pksk


eosk
r br bt kart

PzG{ BkE th dfjb frnk. r'oy BkE


B/ fejk, PzG{ ih fdU itkp. eh eh
rZb j'Jh. PzG{ BkE B/ fejk ih T[j
sK nT[ohnK pT[ohnK (fJXo T[Xo
dhnK) rZbK eodk j?. r'oy BkE B/
fejk feT[A wzrb BkE ih, PzG{ BkE
eh efjzdk j?. wzrb BkE B/ fejk, ih
nkgD/ fpod dh wkVh BjhA ehsh
iKdh go i/ ;Zu B{z M{m efjzdk j? sK
mhe BjhA. fij' fijk j? s[jkv/
;kjwD/ nk ikt/rk. PzG{ BkE efjzdk
wzrb e[S T[;d/ gZy ftu rZb eodk
j?. wzrb BkE B/ fejk ;[D', i'rh;o'
s[jkv/ ej/ s'A T[j p[ok BjhA pDB
bZrk. nfijhnK rZbK eoBhnK
i'rhnK B{z ;'GdhnK BjhA, Gb/ B{z p[ok
efjDk. r'oy BkE ih B{z g[ZS bU.

;zG{ BkE Gh jT[bh yg rfJnk.


sK r'oy BkE g[fSnk feT[ ;zG{ ih
d/ ipkp[. fenk puB[ ehnk,
fenk fenk ;[fDnk. sK ;zG{ BkE
p'fbnk BkE ih T[j s' nT[ohnk
pT[ohnk pksk eosk j?. sK
r'oy BkE efjnk feT[ wzrb BkE

326

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ih ;zG{ BkE fenk efjsk j?.


wzrb BkE efjnk BkE ih nkgD/

nT[bhnk l

go i/ ;u e' M{m efjsk j? sk


gfsrqsk j'sk j?. i?;k j? s?;k
jh j? s[w nkg/ d/y'r/ . sK ;zG{
BkE efjnk BkE ih wzrb feS[
T[;ek nzr oysk j?. sK wzrb
BkE efjnk ;[D' i'rh;o' s[;kv/
ej/ T[j ewh B j't/rk. J/j
pksk i'rhnk ehnk Bkjh. i'' Gb/
e' p[ok ejhsk j?. g{S d/y' r'oy
BkE ih eT[.

sK BkBe B/ jE i'V e/ ;BwkB


(Bw;eko) ehsk. okJ/ p[bko x'V/ s'A
T[so nkfJnk. r[o{ BkBe B{z prb
ftu fbnk ns/ wZEk u[zfwnk. fJj
d/y e/ b'e j?okB j' rJ/ fe fJ; pZu/
(Bhro) T[~s/ okJ/ pj[s fwjopkB
(d[wkb) j'fJnk j?. xo ik e/ ekb{
B{z ;Zfdnk. ekb{ B{z efjD bZrk s/o/
xo i' g[Zso j? fJ; B{z g[Zso jh Bk
;wMhA fJj sK e'Jh nT[bhnk (;kX{)
j?. ekb{ B/ fejk okJ/ ih pj[s uzrh
wZs j?.

fpod[ eh jhDh ejh Bjh iksh

GkJh pkbk iBw ;kyh,

nT[ohnk r
jT[bh yg rfJnk hl khap g
nT[ohnk pT[ohnk pksk eosk j?
r br bt kart h
nkgD/ fpod[ eh jhDh ejh Bjh
iksh pne bird k hn kah nah jt
i?;k j? s?;k jh j?
js h ts h h
T[;ek nzr oysk j?
usk g rakht h
s[;kv/ ej/ T[j ewh B j't/rk
tusde kahe kam na howeg

BKt g[fbzr
g?rzpo, ntsko, ;kX{, Xowh

sK BkBe jE i'V e/ sihw[


ehsh. sK okfJ p[bko x'V/ T[s'
T[so gkfJnk. T[so eo
prb ftfu bhs';[. ns/
wEk u[fwU;[. sK b'e j?okB
j'fJ oj/. GkJh fJ; Bhro T[s/
okfJ pj[s[ fwjopkB j'fJnk
j?. xo ikfJ e? ekb{ B{z
;fdT[;[. ;d eo nkfyT[; i'
ekb{ s/o/ xo BkBe i' g[sq j?
fJ; B{z g[sq eo B ikDh. fJj
e'Jh nT[bhnk j?. ekb{
efjnk Gbk okfJ ih pj[s
Gbk.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

327

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
GkJh pkbk iBw ;kyh,

kvwr hzwr muhwxy ]8]

nT[bhnk l

vwrW BweI gurdws, 8

sihw[ ehsh tajm kt

AaulIey le

prb ftfu bhs';[ bagal wi ltos

pIr pYkMbr pr pkbar

wEk u[fwU;[ matth umios

gaus kuqb vlIa`lh gs kutab walola

ekb{ B{z ;fdT[; kl n sadios

SyK muSwiek ekh muik

AaulIey le
BKt g[fbzr
tbh dk pj[tuB, |eho, ;zs, op d/
BIdheh

pIr pYkMbr AaulIey


pr pkbar le
gho, g?rzpo, nT[bhJ/, P/y w[PkfJe
fJZe' eosko d/ Ppd Bkb pZM/ jB.
;G fJZe' eosko d/ j[ew ftu ihtB
fpskT[Ad/ jB.

pIr pYkMbr AaulIey gaus kuqb


vlIa `lh jwxy] SyK muSwiek
AwKIAn lK lK dr drvyS
vKwxy] suMhdy lK ShId hoie lK
Abdwl mlg maulwxy] isMdI rukn
klMdrw lK aulmwau mulw maulwxy]
SrY SrIAq AwKIAY qrk qrIkq
rwh is\wxy] mwrPqI mwrU& lK
hk hkIkq hukm smwxy] bjr

drvyS darwe
suMhdy sode
mlg malg
aulmwau ulmo
SrY SrIAq ar arat
mwrPqI mwrU& mrphat mrf
bjr kvwr bajar kwr
AaulIey ^ tbh dk pj[tuB,
|eho, ;zs, op d/ BIdheh.
pIr ^ Xow dk nkuko:, r[o{.
pYkMbr ^ i' JhPto dk ;zd/P b'eK
se gjz[ukJ/, Bph.
gaus ^ cfonkd ;[DB tkbk,
w[;bwkB |ehoK dk fJe yk;
doik.
kuqb ^ ;odko, w[yhnk, gqXkB.

328

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

tbhT[~bj ^ nZbk dk fgnkok,


y[dk dk d';s. gho, g?rzpo,
nT[bhJ/, rT[;, e[sp, tbhT[~bj,
fJj ;G w[;bwkBh ws d/
f;nkfDnK, ;'MhtkBK d/ Bkw jB.
SyK muSwiek ^ pI[or, ftdtkB,
w[;bwkBK dh fJe yk; iksh.
bZyK P/y, bZyK w;kfJe nkyhd/
jB.
drvyS ^ eosko d/ do dk Grs,
;kX{. bZyK jh y[dk d/ dot/P nky/
iKd/ jB.
suMhdy ^ Pjhd, bZyK P[jd/, Pjhd
fwbd/ jB.
mlg ^ w[;bwkBK dk fJe
f|oek. bZyK npdkb (cehoK dk
Bkw) ns/ wbzr fwbd/ jB.
aulmwau ^ e[okB d/ gkmh,
ftdtkB. f;zXh iks d/ w[yh ns/
bZyK ebzdo (ceho) ns/ bZyK gVQ/
j'J/ T[bwk w[ZbK s/ w[bkD/ jB.
SrY SrIAq ^ Xow dk o;sk.
eJh soQK dh Pok (dk ekB{zB)
Pohns nky/ iKd/ jB, eJh soe
(t?okr) ns/ sohes (t?okr dk
okj) gSkBD tkb/ ej/ iKd/ jB.
mwrPqI ^ nksw frnkBh.

mwrU&^ gqf;X ftdtkB.


bjr kvwr ^ gho, g?}zpo, rT[;,
e[sp i' th w[;bwkBh ws d/
;'MhtkB jB, bZyK jh y[dk d/
dot/P jB, ceho, wbzr jB,
bZyK jh w[ZbK ns/ w[bkD/ jB,
wkocs s'A ikD{ eotkT[D tkb/,
jehes d/ okj d/ j[ew ftu
nG/d j'D dk :sB eoB tkb/
pI[ortko jIkoK jh nkr{ jB.

nz;

s
BKt fJ;sohfbzr
nzr, Gkr; n"bkd

n;hA nz; jK mhe ;Zu/ oZp


dh
as s h thk sae rab d
wB[y B{z gfjbK fJj :ehB eoBk
ukjhdk j? fe n;hA ;Zu/ dh nz; jK
Gkt nkswk gqwkswK dk jh fJe nzr
j?. fJj nkswk iVQ iK nBkswk
BjhA j? ns/ ;kfonK ftu oZp
ftnkge j?. ;ko/ iht ftnkgesk dh
v'oh ftu wkbk d/ cZ[bK tKr go'J/ gJ/
jB. go G[b dk fPeko j' e/ nkg;
ftu go'J/ ftneshnK ftu ftZE Gkt
d{oh g? rJh j?. fJ; ftE B{z d{o
eoB dk T[gkn op ;u/ B{z :kd
eoBk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

329

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gfjb/ fB;u/ J/j eoBk j? n;K :

nz; s

n;hA nz; jK mhe ;Zu/ oZp

n;hA nz; jK mhe ;Zu/ oZp dh


as s h thk sae rab d

dh ;
ej[ epho fJj[ okw eh nz;]
i;
ekrd
go
fwN?
wz;[]]]]

{r"Av epho ih^}

i' i' fdZ;/ iht T[;dh nz; j?.


nksw j? fJj nz; iVQ B
nBkswk ;

fco ;GBK ftu oZp fojk


ftnkg j?.
tkgesk dk ;{s fi; ftu iht
J/
j?B go'u/ ;ZG wkbk c[Zb i'A,
fwb/ go;go fBZs, edh B tZyo/
;
fco d/y' e/ J/j nkg' ftZu ph
U;/ ;{s go'u fwb/ ;[ j?Br/.
J/; w/b dk o{g go Bk fdZ;dk.
godk j? ftueko sfDnk G[Zb dk,

ftZE gJh iK, ikD, gkJh


G[Zb B/.
G[b dk dko{ :kd* ikD'A
oki ih.
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,

fco ;GBK ftu oZp fojk ftnkg j?


phir sbn wi rab rih wip h
ftZE gJh iK, ikD, gkJh G[Zb B/
with pa j jn p pl ne
G[b dk dko{ :kd* ikD'A oki ih
pl d dr yd jn rj j

n;jkp ashb
BKt g[fbzr
;kEh, d';s

porIhdk n;jkp fepko


uko/
bargzd ashb kibr re
n;jkp fepko uko/ s'A fJZE/ Gkt
jIos w[jzwd ;kfjp d/ d';sK ns/
fJ;bkw d/ uko gqEw ns/ gqw[y
\bhf|nK jIos np{ peo f;Zdhe,
jIos T[wo |ko{e, jIos T[;wkB
}Bh ns/ jIos nbh s'A j?. fJjBK
ukoK dk ;EkB ns/ wospk b'ekJh
ftu ;G s'A tZvk ns/ ;fseko Gfonk
j?. fJj uko/ fJe B{o Bkb ;zpzfXs
jB. e[onkB Poh| ns/ jdh;
(jIos
w[jzwd
;kfjp
d/
gqtuB$nwbh ihtB^iku) nB[;ko
fJjBK dk f;de ns/ ;ukJh T[~usw

330

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

doi/ dh XkoBh j?. jIos w[jzwd


;kfjp d/ fJj uko/ d';s w'wBK
(w[;bwkBK) dhnK nZyK dk B{o jB.
nPo|[bpPo s'A Gkt j? wB[yK ftu'A
;o/Pm. porIhdk s'A Gkt j? u[fDnk
j'fJnk, ;fsekos. w;j| nbkjh
dk GktkoE e[onkB Poh| j?.
B{obn?B s'A Gkt j? nZyK dk B{o.
Bph fJ;bkwh ;kfjs dh gfoGkfPe
Ppdktbh ftu T[; ftnesh B{z fejk
iKdk j? i' nZbkj dk g?}kw T[;d/
pzfdnK se gjz[ukJ/. g?}zpo, o;{b
nkfd Ppd th fJ;/ GktkoE d/ ;{ue
jB.

nb| nPo[|b pPo


w\b{e ftu'A porIhdk
n;jkp fepko uko/.

porIhdk n;jkp fepko uko/


bargzd ashb kibr re
efjzdk w;j| nbkjh jdh; Bkb/
kd mashaf alh hads nle
Pfjo f;de d/ j?B ;odko uko/
r sidak de hn sardr re

AsMK askh
ftP/PD
nDfrDs, p/nzs

AsMK jp askh jap

fJe' B{o ftu'A g?dktko j'J/


p/ fw;kb T[j d[o/ PjKtko
uko/.

efjzdk w;j| nbkjh jdh;


Bkb/ Pfjo f;de d/ j?B
;odko uko/.
B{obn?B ;kJhnK* ;GBk w'wBk
d/, nkj/ Bph d/ \k; i' :ko
uko/.

nfjwd nbh ;kJhnK, ;hjoch,

n;jkp ashb

nb| nPo[|b pPo w\b{e ftu'A


alaf aarufal baar makhlk
wio

fJ; irs ftu n;zy b'e gkm^g{ik


ftu bZr/ j'J/ jB ns/ n;zy jh
gkgh, wb/S, e{fVnko jB. i' T[;
eosko B{z GkT[Adk j? T[j jh ;kJh
Gbheko j?. fJ; pqfjwzv ftu n;zy
jh EK jB, n;zy jh T[jBK d/ BK
jB. T[jBK dh b'n, o'PBh fJ;
nEkj, ngko pqfjwzv ftu c?bh j'Jh
j?. fJ; dh e'Jh Ekj BjhA b?
;edk.

AsMK jp AsMK Bwau ] AsMK pUjw


AsMK qp qwau ] AsMK grMQ muiK

vyd pwT ] AsMK jog min rhih


audws ] AsMK Bgq gux igAwn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

331

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

vIcwr ] AsMK sqI AsMK dwqwr


] AsMK sUr muh BK swr ] AsMK
moin ilv lwie qwr ] kudriq

kvx khw ivcwru ] vwirAw n jwvw


eyk vwr ] jo quDu BwvY sweI BlI
kwr ] qU sdw

slwmiq inrMkwr ] 17 ] AsMK


mUrK AMD Gor ] AsMK cor
hrwmKor ] AsMK Amr kir jwih
jor ] AsMK glvF hiqAw kmwih
] AsMK pwpI pwpu kir jwih ]
AsMK kUiVAwr kUVy iPrwih ]
AsMK mlyC mlu BiK Kwih ] AsMK
inMdk isir krih Bwru ] nwnku
nIcu khY ivcwru ] vwirAw n jwvw
eyk vwr ] jo quDu BwvY sweI BlI
kwr ] qU sdw slwmiq inrMkwr ]
18 ] AsMK nwv AsMK Qwv ]
AgMm AgMm AsMK loA ] AsMK
khih isir Bwru hoie ]
A.g.m.1, 3
AsMK askh
jp jap
Bwau po
qp qwau tap to

gux igAwn vIcwr gun gin wr


sqI sat
dwqwr dtr
sUr muh BK swr sr m pkh sr
moin ilv lwie qwr
mon liv le tr
jo quDu BwvY jo td pw
sweI BlI kwr s pl kr
slwmiq inrMkwr slmat nirkr
AsMK mUrK askh mrakh
AMD Gor d kr
AsMK cor askh or
hrwmKor hrmkhor
AsMK Amr kir jwih jor
askh amar kar jhe jor
AsMK pwpI askh pp
AsMK kUiVAwr askh krir
AsMK mlyC askh mleh
AsMK inMdk askh ndak
AsMK nwv askh nv
AsMK Qwv askh thv

332

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AgMm AgMm AsMK loA


a'gm a'gm a'skh lo

brksko fJe o; fposh i'V e/


p?m/ jB.

AsMK ^ nDfrDs, p/nzs.

jo quDu BwvY sweI BlI kwr ^ i' ezw


gowkswk B{z uzrk brdk j?, T[jh
Gbk ezw j?, pkeh ;G T[~dw
ftnoE jB.

jp ^ nekb g[oy dh ouBk ftu


nB/e gqeko d/ ikg jB,
nDfrDs iht ig eod/ jB.
Bwau ^ p/nzs iht, j'oBK Bkb
fgnko dk toskT[ eo oj/ jB.
qp qwau ^ p/nzs iht jh g{ik
eod/ jB ns/ p/nzs iht jh sg
;kX oj/ jB.
gux igAwn vIcwr ^ nekb g[oy
dh ouBk ftu p/nzs Grs iB
jB, i' nekb g[oy d/ r[DK ns/
frnkB dh ftuko nEtk fuzsB
eo oj/ jB.
sqI ^ ;ziwh, ;stkdh, ;yh,
dkBh.
dwqwr ^ dkBh g[oP. nB/e jh
dkBh ns/ dks/ jB.
sUr muh BK swr ^ p/nzs ;{ow/
jB, pjkdoK d/ w{zj'A b'j/ yKd/ jB,
sbtkoK dhnK u'NK w{zj T[~s/ yKd/
jB, fgZm BjhA fdykT[Ad/.
moin ilv lwie qwr ^ p/nzs w""B
XkoB eoB tkb/ gowkswk ftu

slwmiq inrMkwr ^ gowkswk jh


;dk ;bkws ofjD tkbh ;Zsk j?,
pkeh ;G BkPtkB j?.
AsMK mUrK AMD Gor ^ fiZE/ fJzB/
ig, gkm ns/ ftuko j[zd/ j'D,
T[~E/ ftZfdnk d/ ukBD Bkb
f;nkDg jh f;nkDg fyZboh j'Dh
ukjhdh j? go fJZE/ nDfrDs
w{oy nzBQ/ x[Zg j' e/ gJ/ fcod/
jB, wjK nfrnkBh w{oy jB.
AsMK cor hrwmKor ^ fiZE/ fJzB/ b'e
;z;ko s'A T[ukN j'D eoe/ fJjd/
oki^Gkr B{z bs wko e/ MN ceho
j' ikD ns/ fiZE/ fJzB/ dkBh j'D fe
nkgDk ;G e[M b[Nk d/D, T[~E/ sK
gokJh uhI dk bkbu BjhA j'Dk
ukjhdk go fJE/ nDfrDs b'e
u'o ns/ jokw dh ykD tkb/ gJ/
ftuod/ jB.
AsMK Amr kir jwih jor ^ fiZE/
fJzB/ pjkdo b'e t;d/ j'D, i'
sbtko nZr/ ed/ fgZm Bk fdykT[D,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

333

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[~E/ sK fe;/ dh wikb BjhA j'Dh
ukjhdh i' fe;/ T[~s/ I[bw eo
;e/, go fJZE/ sK eJh I'o Bkb,
XZe/ Bkb oki eoh ik oj/ jB.
AsMK pwpI ^ nDfrDs p/d'fPnK
d/ rb tZYd/ ns/ gkg ewk oj/
jB.
AsMK kUiVAwr ^ fiE/ wB B{z ;kXD
bJh fJekrosk nkfd fJzB/ ;kXB
;kX/ iKd/ jB T[~E/ e{V, fBzfdnk
nkfd wB d/ y'N xN j'D/ ukjhd/
jB go p/nzs iht M{m/ jB ns/
M{m p'bD ftu jh bZr/ ofjzd/ jB.
AsMK mlyC ^ nDfrDs wzd fJZSk
tkb/ w?b yk e/ nkgDk nkjko
eod/ jB noEks o'Ih ewkT[Ad/
jB.
AsMK
fBzde
gokJh
nkgD/

inMdk ^ nDfrDs n?;/


jB i' fpBK fe;/ ekoB
fBzdk eoB dk pZio Gko
f;o T[~go u[Zed/ jB.

AsMK nwv ^ e[dos d/ nB/e ihtK


ns/ j'o p/nzs gdkoEK d/ n;zyK
jh Bkw jB. gqG{ d[nkok f;ofis
fJ; f;qPNh ftu ;wkJhnK
t;s{nK d/ n;zy BK jB ns/
n;zy EktK jB.

AgMm AgMm AsMK loA ^ e[dos


ftu nB/e b'e jB, nB/e T[jBK
d/ fNekD/ jB, nB/e GtB jB,
fiZE/ ;kvh gj[zu BjhA j' ;edh.

Asgwh asg
ftP/PD
nEkj (;z;koe r[zMbK o{g)

Asgwh goqy Kwih asg gote


khhe
r[ow[y gqG{ eosko B{z fXnkT[Ad/ jB,
r[o Ppd dh nkokXBk eod/ jB, r[o
eoDh ftu g{o/ T[sod/ jB. d{;o/
gk;/ wBw[y fyzfvnK okjK T[~s/ g?
iKd/ jB ns/ n;rkj, nEkj ;w[zdo
ftu r's/ yKd/ jB. T[j G[y, s/j,
bkb;k ftu ieV/ ofjzd/ jB. T[jBK
dk ihtB ;tkj j' iKdk j?. T[j edh
th r[owfs dh Ekj BjhA b? ;ed/.

sloku m 1 ] sbwhI swlwh ijnI


iDAwieAw iek min ] syeI pUry swh
vKqY aupir liV muey ] dUjY bhuqy
rwh mn kIAw mqI iKMfIAw ]
bhuqu pey Asgwh goqy Kwih n
inklih ] qIjY muhI igrwh BuK
iqKw duie BaukIAw ] KwDw hoie
suAwh BI Kwxy isau dosqI ] cauQY
AweI aUG AKI mIit pvwir gieAw

334

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

] BI auiT ricEnu vwdu sY vir@Aw


kI ipV bDI ] sBy vylw vKq siB
jy ATI Bau hoie ] nwnk swihbu
min vsY scw nwvxu hoie ] 1 ]
A.g.m.1, 145
Asgwh asg

wsh fyzvhnk ^ fdB


gfjo, fdB uVQ fgnk
dhnK fposhnK fybo
jB, wB eJh gk;/ d"Vdk

sbwhI swlwh sabh sl


vKqY aupir liV muey
wakht upar lar mue
mqI iKMfIAw mat khd
qIjY muhI igrwh tj muh gir
BuK iqKw pkh tikh
duie BaukIAw due pk
BI auiT ricEnu p uth raion
vwdu sY wd s
vir@Aw kI ipV bDI wari k pir
bd
n;rkj^nEkj,
o{g.

;z;koe

nzfwqs t/b/ B{z uzrh soQK tosd/


jB, nzfwqs t/b/ wB' ftekoK ns/
nkb; tor/ t?ohnK Bkb uzrh
soQK izr eod/ jB, nkb; ftu'A
fBeb e/ pzdrh dk nkjo eod/
jB, T[j g{o/ Pkj jB.

r[zMbK

;kpkjh ;kbkj ^ i' wB[y ;t/o


t/b/, nzfwqs t/b/ gqG{ dh f;|s
;kbkj eod/ jB ns/ fJekro j'
e/ gqG{ B{z fXnkT[Ad/ jB.
tys? T[gfo bfV w[J/ ^ i' wB[y

d/ d{i/
sK wB
iKdhnK
j?.

n;rkj r's/ ykfj ^ wB[y


d[BhnK d/ XzfdnK d/ nEkj v{zx/
;w[zdo ftu g? iKd/ jB, fJE/ jh
nfij/ r's/ yKd/ jB, c;d/ jB fe
fBeb BjhA ;ed/.
shi? w[jh frokj G[y fsyk d[fJ
GT[ehnk^ shi/ gfjo G[y ns/
sq/j d't/A uwe g?AdhnK jB, iht
o'Nh ykD d/ nkjo/ br iKd/ jB.
id'A i' e[M ykXk G;w j' iKdk j?
sK j'o ykD dh sKx g?dk j[zdh j?.
Gh T[fm ofuUB[ tkd[ ;? tfo-nk
eh fgV pXh ^ u"E/ gfjo BhAd nk
dpkT[Adh j?, nZyK whN e/ iht x{e
;"A iKdk j?. BhAd s'A T[~m e/ w[V
T[jh MrV/ yVQ/ eo b?Adk j?, fit/A
;?AeV/ tfoQnK d/ ihtB dk x'b
ofunk j[d
z k j?, fybkok gkfJnk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

335

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j'fJnk j[d
z k j?.

hukim rjweI clxw hukam raz aln

Asgwhu asg

mwnsr mnsar

ftP/PD
fi; dh Ekj Bk j't/, nEkj, eosko

ijauN imrXwd n CfeI swier


Asgwhu
ji miryd na hada sir asg
r[of;y wfonkdk ftu ofjzdk j?,
eosko d/ n;rkj pqjwzv ftu
ftuodk j?. rkvh okj fB:[es bhjK
ftu ubd/ jB. ;kX ;zrh eosko d/
j[ew ftu s[od/ jB. r[o Ppd osB
gdkoE j?, ;fsr[o{ dk ehosB j?.

lIhW AMdr clIAY ijauN gwfI


rwhu] hukim rjweI clxw swD sMg

inbwhu] ijauN Dn soGw rKdw Gr


AMdir Swhu] ijauN imrXwd n
CfeI swier Asgwhu] lqW hyT
lqwVIAY Ajrwvr Gwhu] Drmswl
hY mwnsr hMs gurisK vwhu] rqn
pdwrQ gur Sbd kr kIrqn Kwhu
]14]
vwrW BweI gurdws, 9
Asgwhu asg
lIhW AMdr clIAY lh dar all

gur Sbd gur abad


kIrqn krtan
Asgwhu ^ fi; dh Ekj Bk j't/,
nEkj, eosko.
lIhW AMdr clIAY ^ fit/A rZvh
bhjK d/ nzdo ;"fynK ubdh j?,
fJt/A jh r[of;yh d/ g{ofBnK T[s/
ubDk ukjhdk j?.
hukim rjweI clxw ^ r[of;y B{z
r[o{ d/ j[ew dh oIk nB[;ko
ubDk ukjhdk j?. ;kX ;zrs dk
;zr fBGkT[Dk ukjhdk j?.
mwnsr ^ wkB;o'to, fjwkbk
gops dh fJe gqf;X Mhb i' fe
fsZps ftu j?. fJj 15 jIko c[N
dh T[ukJh T[s/ 50^60 whbK ftu
c?bh j'Jh j?. fjzd{ fwfEjk;
nB[;ko pqjwk B/ fJ; dh ouBk
e?bkP
gops
T[s/
ehsh.
wkB;o'to pko/ fJj otkfJs j?
fe fJ; d/ feBko/ jz; ofjzd/ jB
i' fe w'sh yKd/ jB. fJ; eoe/
Xkofwe ;kfjs ftu ;fs ;zr B{z
wkB;o'to Bkb T[gwkfJnk frnk
j?. ;fsr[o{ ih dh ekfJw ehsh

336

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Xow;kb wkB;o'to dh fBnkJh j?


fiE/ XzBsk i'r r[of;y jz;K tKr
iKd/ jB.
gur Sbd ^ r[o Ppd o{g osB
gdkoEK B{z u[rd/ ns/ ehosB d/
nEkj o; Bkb yKd/ jB. fJjh
jz;K dk ykDk j?.
kIrqn ^ i; rkfJB eoBk,
tkfjr[o{ dh T[;ss dk rkfJB
eoBk, wfjwk eEB eoBh. f;y
Xow ftu ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ih
ns/ gqwkfDe pkDhnK dk okr
d[nkok rkfJB eoBk.

n;ziw asjam

BKt g[fbzr
n;ziw, ;ziwjhDsk, fBo;ze'u,
nB[PkPB jhDsk

nzdo ;kv/ n;ziw B/ o"bk gk


SZfvnk
dar sde asjam ne rl p haddi
gow/Po B{z gkT[D dk nzso Gkt wB
dh yk; T[~u ntZ;Ek B{z gqkgs j'Dk j?
go wB dh p/u?Bh, nkg w[jkosk Gkt
nB[PkPBjhDsk f;de B{z ysw eo
fdsk j?. Gow GqKsh B/ T[wkj Gkt
T[sPkj dh skes B{z wfjI nkofEe
gqkgshnK bJh ehs/ iKd/ T[dw se
;hws eo fdsk j? s/ fco fJj

wB'ekwBktK dh g{osh bJh eo'X dk


iBw j[zdk j?. d{i/ gk;/ y/v swkfPnk
dh ygs j?. ;kvh jT[w? njzeko
eoe/ ;kvk fBs^ihtB r?p Gkt b[e/
j'J/ fdp frnkB s'A goQK ofjD dh
y/v pD rJh j?. fJ; ;G e[M s'A
puD bJh fNekU ftu nkT[Dk io{oh
j? sK ;s B{z Pesh gqkgs j' e/ wB s/
br/ ns/ fJ; fNekT[ bJh ;ziw dk
XkoBh j' e/ n;ziw T[s/ ekp{ gkT[Dk
ukjhdk j?.

n;b ftu gow/P[o dk j'Dk


nkgD/ nzdo'A gqshs j[zdk j? s/
n;hA pkjo N'bd/ jK s/ nzdo

;kv/ n;ziw B/ o"bk gk


SZfvnk j?, fJ; o"b/ B/ f;de
wko SZfvnk j?, Gow B/ ekbe

Sk e/ T[wkj dk pb wkfJe T[~dw


ftu pdb SZfvnk j?, ;ohoe
bkbuK s/ G?nK B/ T[wkj B{z ekwBk
s/ ;ze'uK tZb gbN fdZsk j?. wB'
ekwBK dhnk g{oshnK eq'X pDk
d/AdhnK jB. p[ZXh ;kvh wkfJe
y'iK ftu w;s j?/. wB jk;/
y/vk swkfPnK ftu gou frnk
j?. pZ; ` wkB s/ jzeko dh r[vh
uVQh ojh j?, fJ; bJh ;kvh
ftd:k ph ;kBzz{ r?p d/ god/ d/
pkjo pkjo bJh fcodh j?. fJ;/
eoe/ w/oh p/Bsh tko tko nkg d/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

337

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nZr/ fJj' jh j? fe gfjb/ ;ziw
eo', c/o fNekT[ ftu nkU,
c/o s[jkvh wfs pb gke/ s[jkv/
wB d/ T[s/ bZr/.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

n;ziw asjam
nzdo ;kv/ n;ziw B/ o"bk gk SZfvnk
dar sde asjam ne rl p haddi
gow/P[o dk j'Dk nkgD/ nzdo'A gqshs
j[zdk
parmesur d hon pne dar pratt
hd
o"b/ B/ f;de wko SZfvnk
rle ne sidak mr haddi
p[ZXh ;kvh wkfJe y'iK ftu w;s
j?
bddi sd mik khoj wi mast
h
;ziw eo' sjam karo
fNekT[ ftu nkU tiko wi o

Ast Dwq ast tt

Ast Dwq iek Dwq kr vyd


kqyb n Byd ivcwly
ast tt ik tt kar ved kateb na pd
wile
r[ow[y Ppd ;[ofs ftu bhB j' e/
fJe eosko dh nkokXBk eodk j?.
n;N Xks, nZm/ XksK fJe Xks j'
iKdhnK jB. t/dK es/pK d/ G/d fwN
iKd/ jB. b'jk ;[fJBk j' iKdk j? ns/
nzfwqs dk uoDkws fwb iKdk j?.
wkDe w'sh irwr eoB br g?Ad/
jB.

cwr vrn iekvrn kr vrn Avrn


qmol gulwly] Ast Dwq iek Dwq
kr vyd kqyb n Byd ivcwly] cMdx
vws vxwspiq APl sPl ivc
vws bhwly] lohw suienw hoiekY
suienw hoie sugMD ivKwly] suieny
AMdir rMg rs crxwimRq AMimRq
mqvwly] mwxk moqI suieinAhuM
jgmg joiq hIry prvwly] idb dyh
idbidRS hoie sbd suriq idb joiq
aujwly] gurmuK suKPl rsk rswly
]7]
vwrW BweI gurdws, 11

BKt fJ;sohfbzr
;'Bk, uKdh, sKpk, fi;s, gkok,

Ast Dwq ast tt

ebh, b'jk, f;Zek, nm XksK

vyd kqyb ved kateb


cMdx vws vxwspiq

338

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

dan ws wnspat
lohw suienw loh suin
crxwimRq AMimRq mqvwly
arnmrit mrit matwle
joiq jot
sbd suriq abad surt
Ast Dwq ^ ;'Bk, uKdh, sKpk,
fi;s, gkok, ebh, b'jk, f;Zek,
nm XksK.
vyd kqyb ^ fi; soQK gko; nZmK
XksK B{z S{j e/ fJe ;'Bk o{g eo
fdzdk j?, fJ;/ soQK r[o{ ih B/
r[of;y bJh t/d es/p d/ G/d B{z
fwNk e/ ;G B{z fJZe' jh gqG{ dh
g?dkfJP j'D dk T[gd/P d/ e/ f;y
ftZu'A Bcos ns/ d[i?rh B{z d{o eo
fdZsk j?.
cMdx vws vxwspiq ^ uzdB dk o[y
fi; soQK nkb/ d[nkb/ dh ;koh
pB;gsh S'N/ tZv/ p{fNnK ftu
nkgDh ;[rzXh fpmk fdzdk j?.
lohw suienw ^ b'jk ;'Bk j' e/
nkgDh uwe j'o rfjfDnK d/ o{g
ftu pdb e/ nkgDh uwe dwe
B{z ftykT[Adk j?, fJ;/ soQK ;Zuk
f;y fes/ th j't/, T[j r[of;yh dh
wfjwk jh c?bkT[Adk j?.

crxwimRq AMimRq mqvwly ^ ;'B/ ftu


uwe dwe sK j? go o; BjhA j?,
go r[o{ d/ f;y r[o{ uoDkfws gh e/
;'Bk pDBr/, T[jBK ftu gq/w dk o;
th, Gkt f;Zyh dh uwe ns/ gqw
/ k
Grsh d't/A jh r[D g?dk j' iKd/ jB.
joiq ^ g{oB r[of;y ns/ ftPkb
fjod/ ftu d?th r[DK o{g^w'sh,
wz{r/ ns/ bkbK dh ir wr Bkb
gqekP j' iKdk j?.
sbd suriq ^ fJ;/ gqekP s'A
r[of;y dh fdp fdqPNh ns/ ;oho
th d?th r[DK tkbk j' iKdk j?.

Ast Dwq ast tt


BKt fJ;sohfbzr
;'Bk, uKdh, sKpk, fi;s, gkok,
ebh, fize, f;Zek, nZm XksK

Ast Dwq iek Dwq hoie ast tt ik tt


hoe
r[ow[y fJe wB j' e/ eosko dh
nkokXBk eodk j?. nktkrT[D s'A
nrKj bzx iKdk j?. n;N Xks, nZm/
XksK fJZe' Xks ftu ;wkn iKdhnK
jB ns/ gko; Bkb i[V e/ uzdB pD
iKdhnK jB. S/ o[ZsK, pkoj wkj ;G
fJZe' nekbh o[s d/ eJh uwseko
jB. S/ toB, S/ doPB fJZe' eosko
dh ;kyh God/ jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

339

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ndIAW nwly vwhVY gMg sMg gMgodk
hoeI] Ast Dwq iek Dwq hoie
pwrs prsY kMcn soeI] cMdnvws
vxwspiq APl sPl kr cMdn
goeI] iCA ruq bwrh mwh kr sUJY
suJ n dUjw koeI] cwr vrn iCA
drSnw bwrh vwt Bvy sB loeI]
Awvw gaux gvwiekY gurmuK mwrg
duibDw KoeI] iek mn iek ArwDn
EeI ]9]
vwrW BweI gurdws, 5
Ast Dwq ast tt
pwrs pras
kMcn kaan
vxwspiq wnspat
iCA ruq bwrh mwh he rut br
m
cwr vrn iCA drSnw r warn he
darn
gurmuK mwrg gurmukh mrag
ArwDn ardan
Ast Dwq ^ nZm XksK ^ ;'Bk,
uKdh, sKpk, fi;s, gkok, ebh,
fize, f;Zek, nZm XksK.

pwrs ^fJe ebfgs gZEo, fi; d/


S{jD s'A b'j/ dk ;'Bk j'Dk wzfBnk
iKdk j?. BdhnK Bkb/ tfjzd/ j'J/
rzrk ftu fwb e/ rzrk d/ jh ib
dk o{g pD iKd/ jB. nZm/ XksK,
id'A T[j gko; B{z go;dhnK jB,
fJe Xks (;'Bk) pD iKdhnK jB.
kMcn ^ ;'Bk, ;toD.
vxwspiq ^ uzdB d/ B/V/ i'
pB;gsh j't/, Gkt/A cb tkbh iK
cb s'A pr?o, T[j uzdB dh y[Pp{
tkbh pD iKdh j?.
iCA ruq bwrh mwh ^ S/ o[ZsK ns/
pkoK wjhfBnK B{z pDkT[D tkbk
;{oi sK fJZe' jh j?, j'o e'Jh
BjhA.
cwr vrn iCA drSnw ^ uko toB
(yZsoh, pqkjwD, P{do, t?P), S/
doPB (fBnkfJ, t?P/Pe, ;Ky,
:'r,
whwK;k,
t/dKs),
12
o;fsnK T[~s/ jh ;koh b'ekJh
fco ojh j?.
gurmuK mwrg ^ r[ow[yK dk Xow
sK e/tb ;kX ;zrs jh j? ns/
r[ow[yK dk fJj o;sk jT[w? ns/
d[fpXk (d{Jh dt?s) B{z ysw eo
fdzdk j?.

340

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ArwDn ^ r[ow[y fJe wB j' e/


fJe gqG{ dk f;woB eod/ jB
fco T[j fe;/ th j'o Gow ikb
ftu BjhA c;d/.

AsQl asthal
BKt g[fbzr
i' uzrk ;EkB BjhA j?, T[ikV

AsQl soien caubwry asthal soin


bre
fiZE/ gqG{ eosko dk ikg j[zdk j? T[j
n;Eb EktK ;'fJB d/ uT[pko/ pD
iKdhnK jB. r[ow[y o[Zyh o'Nh yk e/
th gqG{ B{z :kd eodk j?. ;kes d/
;zr Bkb fteow ewkfJnk iKdk j?.
wBw[y, nfrnkBh fJ; d[obG d/j B{z
;dk rtk p?mdk j? ns/ nkgDh iV
nkg jh g[N b?Adk j?.

ijQY nwmu jpIAY pRB ipAwry ] sy


AsQl soien caubwry ] ijQY nwmu
n jpIAY myry goiedw syeI ngr
aujwVI jIau ] 1 ] hir ruKI rotI
Kwie smwly ] hir AMqir bwhir
ndir inhwly ] Kwie Kwie kry
bdPYlI jwxu ivsU kI vwVI jIau
] 2 ] sMqw syqI rMgu n lwey ]
swkq sMig ivkrm kmwey ] dulB
dyh KoeI AigAwnI jV ApuxI

Awip aupwVI jIau ] 3 ] qyrI

srix myry dIn dieAwlw ] suK


swgr myry gur gopwlw ] kir ikrpw
nwnku gux gwvY rwKhu srm AswVI
jIau ]4]30]37]
A.g.m.5, 105
AsQl asthal
soien caubwry soin bre
hir ruKI rotI Kwie smwly
har rukkh rot khe smle
ndir inhwly nadar nihle
jwxu ivsU kI vwVI
jn wis k wr
swkq sMig skat sg
ivkrm kmwey wikarm kme
dulB dyh KoeI dulb d kho
ApuxI Awip aupwVI apn p upr
rwKhu srm AswVI jIau
rkho sarm asr jo
AsQl ^ i' uzrk ;EkB BjhA j?,
T[ikV.

AsQl soien caubwry ^ fi; EK


T[s/ fgnko/ gqG{ dk Bkw f;wod/
ojhJ/, T[j oV/ EK, T[ikV EktK th

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

341

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;'B/ d/ u[pko/ jB go fi; EK gqG{
dk Bkw Bk ifgnk ikt/, T[j t;d/
Pfjo th T[ikV jB.
hir ruKI rotI Kwie smwly ^ fijVk
wB[y o[Zyh o'Nh yk e/ th joh B{z
u/s/ eodk j?, T[; dk Bkw nkgD/
fjod/ ftu ;KG e/ oZydk j?.
ndir inhwly ^ joh T[; B{z nzdo
pkjo fwjo dh BIo Bkb t/ydk
j? Gkt T[; dh uzrh soQK ;zGkb
eodk j?.
jwxu ivsU kI vwVI jIau ^ go
fijVk wB[y d[BhnK d/ gdkoE yk
yk e/ wzd/ ezw eodk ofjzdk j? T[;
dh fIzdrh Ifjo dh y/sh ;wkB
j?.
swkq sMig ivkrm kmwey ^ fijVk
wB[y ;zs iBK Bkb gq/w BjhA
pDkT[Adk, wkfJnk B{z fgnko eoB
tkb/ ns/ gqG{ Bkb'A N[ZN/ j'J/ pzfdnK
Bkb ob e/ wzd/ eow eodk
ofjzdk j?.
dulB dyh KoeI ^ T[; p/;wM wB[y
B/ fJj nfs ehwsh ;oho rtk
fbnk.
ApuxI Awip aupwVI ^ T[j
nkgDhnK iVK nkg jh tY fojk

j?.
rwKhu srm AswVI jIau ^ j/ gqG{ `
;kvh bki oZyhA, n;hA ftekoK
ftu Bk y[nko j'JhJ/.

AsiQru asthir
ftP/PD
nv'b fus

nwmu iDAwie AsiQru hoeIAY


nm tie asathir ho
r[ow[y Bkw f;woB Bkb nv'b,
n;fEo j[zdk j?. eosko d/ j[ew
ftu fe;/ fyB, fe;/ t/b/ fJ; irs
s'A ubDk g? ;edk j?. fijV/ r[ow[y
r[o{ ;z:'r ftu ofjzd/ jB T[j
d[y$;[y d/ d[tzd B{z gko eo iKd/
jB.

AwieAw mrxu Durwhu haumY roeIAY


] gurmuiK nwmu iDAwie AsiQru

hoeIAY ] 1 ] gur pUry swbwis


clxu jwixAw ] lwhw nwmu su swru
sbid smwixAw ] 1 ] rhwau ]
pUrib ilKy fyh is Awey mwieAw ]

clxu Aju ik kil@ Durhu


PurmwieAw ] 2 ] ibrQw jnmu
iqnw ijn@I nwmu ivswirAw ] jUAY
Kylxu jig ik iehu mnu hwirAw

342

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

] 3 ] jIvix mrix suKu hoie ijn@w


guru pwieAw ] nwnk scy sic sic
smwieAw ] 4 ] 12 ] 64 ]
A.g.m.4, 369
AsiQru asthir
haumY roeIAY hm ro
lwhw nwmu lh nm
su swru so sr
pUrib ilKy fyh prab likhe d
clxu Aju ik kil@ allan aj ke kal
Durhu PurmwieAw tro phurmi
jUAY Kylxu jig j khelan jag
iehu mnu hwirAw man hri
AsiQru ^ nv'b fus.
haumY roeIAY ^ jo fJe iht Bkb
w"s dk gqtkBk X[[o'A jh fbfynk
j'fJnk nkfJnk j? go jT[w? eoe/
o'Jhdk j?, BjhA sK i/ jT[w? Sv e/
fJj ;wM bJhJ/ fe tkfjr[o{ tb'A
X[o s'A woB fbyk e/ izw/ ;K sK
woB T[s/ ;'r Bk eohJ/.
AsiQru hoeIAY ^ r[o{ d[nkok op
B{z u/s/ eohJ/ sK wB BjhA v'bdk,
w"s dk fynkb BjhA vokT[Adk.

lwhw nwmu su swru ^ i' wB[y Ppd


Bkb i[V/ jB, i' r[o{ d/ Ppd ftu
;wk rJ/ jB, T[jBK B{z Bkw dk
;qP
/ m bkjk fwfbnk j?.
pUrib ilKy fyh ^ fiBQK B{z g{opb/
iBwK d/ X[o'A fby/ fdB fwbd/ jB,
T[j wkfJnkth irs ftu nk iKd/
jB, izw g?Ad/ jB.
clxu Aju ik kil@ Durhu PurmwieAw
^ fJ;/ soQK X[o'A fJj c[owkB th
fbfynk j[zdk j? fe fJ; ;z;ko s'A
ni iK ebQ ub/ ikDk j?. nkT[Dk
th w[ZY s'A fby/ j[ew nB[;ko j?
fe fJsB/ fdB fiT[Dk j? ns/ ikDk
th T[;/ j[ew nB[;ko i' X[o s'A
c[owkfJnk frnk j?.
jUAY Kylxu jig ik iehu mnu hwirAw
^ fiBQK wB[y
Z K B/ irs ftu nk e/
gowkswk dk Bkw G[bk fdZsk, T[jBK
dk wB[y
Z k iBw ftnoE ubk
frnk. T[jBK B/ irs ftu nk e/
i{J/ dh y/Y jh y/Yh ns/ fJ; y/Y
ftu nkgDk wB ftekoK d/ jZEhA
jko fdZsk.

AsiQru asthir
ftP/PD
nv'b fus, nub, fdqV

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

343

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.3, 1417

AsiQru nw QIAY asthir n th


wBw[y nkgD/ nfGwkB ftu iefVnk
edh n;fEo BjhA j[zdk. fizBh d/o
;fsr[o dh feogk Bkb jT[w/ d{o
BjhA j[zdh s/ fteko si/ BjhA iKd/,
wBw[y b'G, fteko ftu jh rqf;nk
ofjzdk j?. r[ow[y ;fsr[o d/ Ppd s/
ftuko eodk j?, T[; dh nkokXBk
eodk j?, T[; d/ ;G d[y d{o j' iKd/
jB. T[; dh iBw, woB dh eVh N[N
iKdh j?.

AsiQru asthir

mwieAw mohu bhu icqvdy bhu Awsw


loBu ivkwr ] mnmuiK AsiQru nw
QIAY mir ibnis jwie iKn vwr ]

ijQY hQu n pwie jitth hath na pe

vf Bwgu hovY siqguru imlY haumY


qjY ivkwr ] hir nwmw jip suKu

pwieAw jn nwnk sbdu vIcwr


] 38 ] ibnu siqgur Bgiq n
hoveI nwim n lgY ipAwru ] jn
nwnk nwmu ArwiDAw gur kY hyiq
ipAwir ] 39 ] loBI kw vyswhu n
kIjY jy kw pwir vswie ] AMiq
kwil iqQY DuhY ijQY hQu n pwie ]
mnmuK syqI sMgu kry muih kwlg dwgu
lgwie ] muh kwly iqn@ loBIAW
jwsin jnmu gvwie ] sqsMgiq
hir myil pRB hir nwmu vsY min
Awie ] jnm mrn kI mlu auqrY
jn nwnk hir gun gwie ] 40 ]

bhu Awsw loBu ivkwr b s lb wikr


vf Bwgu hovY wad pg how
siqguru imlY satgur mil
haumY qjY ivkwr hm taj wikr
AMiq kwil iqQY DuhY t kl titth
th
muh kwly iqn@ loBIAW m kle tin lb
jwsin jnmu gvwie jsan janam gwe
AsiQru ^ nv'b fus, nub,
fdqV.
bhu Awsw loBu ivkwr ^ nkgD/ wB
d/ fgS/ s[oB tkb/ wB[y, Gkt
wBw[y ;dk wkfJnk dk w'j jh
u/s/ eod/ jB. nB/e nk;K
pDkT[Ad/ ofjzd/ jB. b'G, fteko
fustd/ ofjzd/ jB, fJ; bJh
wBw[y ed/ nv'b^fus BjhA j[zdk.
vf Bwgu hovY siqguru imlY haumY qjY
ivkwr ^ fi; wB[y dh fe;ws
ikr gJ/ T[; B{z r[o{ fwb iKdk
j?. T[j wB[y jT[w? fsnkr fdzdk
j?, fteko Sv fdzdk j?.

344

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AMiq kwil iqQY DuhY ijQY hQu n pwie


^ fe;/ bkbuh wB[y dk fJspko
BjhA eoBk ukjhdk feT[Afe bkbuh
wB[y nkyo T[; EK Xo'j eodk
j?, X'yk fdzdk j?, fiZE/ e'Jh wdd
Bk eo ;e/.
muh kwly iqn@ loBIAW jwsin jnmu
gvwie ^ bkbuh wB[ZyK d/ w{zj
pdBkwh dh ekby Bkb ekb/ j'J/
ofjzd/ jB. T[j wBZ[yk iBw
ftnoE rtk e/ irs s'A iKd/
jB. ;kX ;zrs ftu ofj e/
joh^Bkw wB ftu t; ;edk j?
ns/ gowkswk d/ r[D rk rk e/ jh
iBw^woB dh ftekoK dh w?b wB
s'A bfj iKdh j?.

AsnweI asn
BKt fJ;sohfbzr
tkech, ikDekoh

qyrI sB AsnweI ter sb asn


i' e[M irs ftu
tkgodk j?,
tkfjr[o{ B{z T[; ;G dh n;BkJh j[zdh
j?. T[; s'A e'Jh uhI S[gh BjhA
ofjzdh. r[ow[y T[; eosko d/ r[D
rkT[Adk j?. T[; d/ j[ew ftu ofjzdk
j?. wBw[y nkgDh us[okJh ftu
cf;nk ofjzdk j?. Grfs jhD T[j
nkgD/ tkfjr[o{ y;w s'A d{o j' iKdk

j?.

rwgu iblwvlu mhlw 1 caupdy Gru


1 ] qU sulqwnu khw hau mIAw qyrI
kvn vfweI ] jo qU dyih su khw
suAwmI mY mUrK khxu n jweI
] 1 ] qyry gux gwvw dyih buJweI
] jYsy sc mih rhau rjweI
] 1 ] rhwau ] jo ikCu hoAw sBu
ikCu quJ qy qyrI sB AsnweI ]
qyrw AMqu n jwxw myry swihb mY
AMDuly ikAw cqurweI ] 2 ]
ikAw hau kQI kQy kiQ dyKw mY
AkQu n kQnw jweI ] jo quDu BwvY
soeI AwKw iqlu qyrI vifAweI
] 3 ] eyqy kUkr hau bygwnw
Baukw iesu qn qweI ] Bgiq
hIxu nwnku jy hoiegw qw KsmY
nwau n jweI ] 4 ] 1 ]
A.g.m.1, 795
AsnweI asn
gux gwvw gun gw
sc mih sa m
rhau rjweI raho raj
AMDuly adule
cqurweI atur

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

345

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BwvY pw
kUkr kkar
bygwnw begn
Bgiq hIxu pgt hn
AsnweI ^ tkech, ikDekoh.
gux gwvw ^ j/ joh ` s{z pkdPkj
j?A, ;G s'A tZvk j?A, s/oh f;cs
eoBh BjhA nkT[Adh. j/ gqG{` w?B{z
n?;h ;wM pyP fe w?A s/o/ r[DK
dk rkfJB eoK.
sc mih rhau rjweI ^ w?B{z n?;h
;'Mh, ws fdU w/o/ gqG{, fi; Bkb
w?A oikJh (j[ewh pzdk) j' e/ ;u
ftu fNfenk ojK.
AMDuly ikAw cqurweI ^ j/ w/o/ gqG{`
w?A s/o/ r[DK dk nzs BjhA ikDdk,
w?A nzBQ/$ nfrnkBh gk; eh ubkeh
j' ;edh j?< w/o/ e'b e'Jh n?;h
f;nkDg BjhA fe s/o/ pko/ ikD
;eK.
BwvY ^ j/ gqG{` w?A s/o/ r[DK dk eh
eEB eoK, w?A efj efj t/y fbnk,
w?E'A neE dk eEB BjhA j' ;edk.
i' rZb s?B{z uzrh brdh j?, T[jh s/oh
tfvnkJh j?.
kUkr hau bygwnw ^ j/ gqG{` s/o/

d[nko J/B/ (pj[s ;ko/) G"AeD tkb/


e[Zs/, fBwkD/ fBor[D wB[y jB, w?A
T[jBK ftu'A fJe Ugok fijk e[Zsk
jK ns/ w?A fJ; ;oho dh ykso
G"Aedk jK.
Bgiq hIxu ^ w?A Gkt/A Grsh s'A
ykbh jK, go wkbe joh dk Bkw
sK fBjcb BjhA ik ;edk. T[j
pyPD tkbk dksk j? ns/ w?A T[;
dk e[Zsk ejkT[Adk jK. tfjr[o{ dh
tfvnkJh w?A g{oh soQK BjhA eo
;edk, go fco th jK sK T[;/
dk.

Asnyhu asn
BKt g[fbzr
w'j, fgnko

nwm ibnw iDRgu iDRgu Asnyhu


nm bin trg trg asn
tkfjr[o{ d/ Bkw f;woB fpBK ;G
n;B/j, fgnko fpoE/ jB. fJ;
f;woB fpBK ;G fpT[jko fwose
fwfEnk ;hrko jB. wBw[y Bkw
fpBK iw g[fo pZXk iKdk j?. ;G
nvzpo, gk;ko M{m/ j' iKd/ jB.

imlu myry goibMd Apnw nwmu dyhu ]

nwm ibnw iDRgu iDRgu Asnyhu


] 1 ] rhwau ] nwm ibnw jo pihrY

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

346

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Kwie ] ijau kUkr jUTn mih


pwie ] 1 ] nwm ibnw jyqw
ibauhwru ] ijau imrqk imiQAw
sIgwru ] 2 ] nwmu ibswir kry rs

Bog ] suKu supnY nhI qn mih rog


] 3 ] nwmu iqAwig kry An kwj
] ibnis jwie JUTy siB pwj
] 4 ] nwm sMig min pRIiq n lwvY
] koit krm krqo nrik jwvY
] 5 ] hir kw nwmu ijin min n
AwrwDw ] cor kI inAweI jm puir
bwDw ] 6 ] lwK AfMbr bhuqu
ibsQwrw ] nwm ibnw JUTy pwswrw
] 7 ] hir kw nwmu soeI jnu lyie
] kir ikrpw nwnk ijsu dyie
] 8 ] 10 ]
A.g.m.5, 240
Asnyhu asn
jo pihrY Kwie jo pr khe
ijau kUkr jUTn mih pwie
jio kkar jthan m pe
imiQAw sIgwru mithi sgr
An kwj an kj
JUTy siB pwj the sb pj
jm puir bwDw jam pur bd

lwK AfMbr lkh adbar


bhuqu ibsQwrw bt bisthr
nwm ibnw nm bin
JUTy pwswrw the psr
Asnyhu ^ w'j, fgnko.
nwm ibnw iDRgu iDRgu Asnyhu ^ j/
w/o/ r'fpzd` w?B{z fwb ns/ w?B{z
nkgDk Bkw d/j. j/ r'fpzd ` s/o/
Bkw d/ fgnko s'A fpBK j'o
d[BhnK tkbk w'j, fgnko fcNeko
:'r j?.
jo pihrY Kwie ^ gowkswk d/ Bkw
s'A fpBK wB[y i' th gfjBdk j?, i'
th yKdk j?.
ijau kUkr jUTn mih pwie ^ fit/A
e[Zsk i{m/ gdkoEK ftu g?Adk j?,
i{mhnK uhIK ftu nkgDk w{zj
gkT[Adk fcodk j?.
imiQAw sIgwru ^ gowkswk dk
Bkw G[bk e/ wB[y i' th eko
ftjko eodk j?, T[j fJ; soQK j?
fit/A fwose dk M{mk fPzrko eoBk
j?. b'E dk fPzrko ftnoE j?.
An kwj ^ fijVk wB[y gowkswk
dk Bkw G[bk e/ j'o ezw^eki
eodk ofjzdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

347

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
JUTy siB pwj ^ T[; dk ihtB Bk;
j' iKdk j? ns/ T[; d/ d[BhnK tkb/
;ko/ fdykt/ ftnoE j' iKd/ jB.
jm puir bwDw ^ fijVk wB[y
gowkswk dk Bkw BjhA f;wodk,
T[; B{z iw^g[oh ftu Xow oki
e'b pzBQ e/ fbikfJnk iKdk j?.
lwK AfMbr bhuqu ibsQwrw ^ bZyK
d/ fdykt/ d/ ;wkB s/ tZv/ fybko/,
c?bkU.
nwm ibnw JUTy pwswrw ^ fJj
gowkswk d/ Bkw s'A fpBK ftnoE
fybko/ jB. go gowkswk dk
Bkw T[jh wB[y f;wodk j? fi; B{z
gowkswk nkg feogk eoe/ fJj
dks fdzdk j?.

n;o asar

BKt g[fbzr
n;o, gqGkt,

bkj/ s'N/ dk n;o nzdo Io{o g?Adk


j?
lhe tote d asar dar zarr pd
h
wBZ[yh eow dk
wB T[s/ io{o
fJ; n;o tb
Bk. fJj n;o

n;o, gqGkt wBZ[yh


g?Adk j?. Gkt/A e'Jh
fXnkB fdzdk j't/ ik
e'Jh fBog/y Bjh j?

;r'A i/ e'Jh eow T[dk;h, rw, iK


gSsktk b? e/ nkT[Adk j? sK T[j wB
T[s/ Bkekokswe gqGkt gk e/ ewh dk
nfj;k; irkT[Adk j? ns/ fJ;/ soQK
i/ e'Jh eow s;Zbh g?dk eo/, wB
ftu ukn g?dk j't/ sK tkX/ dk
nfj;k; g?dk j[zdk j? i' ;ekokswe
gy B{z wIp{s eodk j?, Bc/ dk Gkt
pfDnk ofjzdk j?.

fe;/ ftd:k d/ fj;kp ftu


rZb eohJ/ sK d'jK soQK d/ eowK
Bkb i' n;o nkg d/ fdb s/
fgnk T[jBKdk BkT[A XohJ/ sK
gfjb/ B{z foD* s/ d{i/ B{z XB*
ejhJ/ sK mhe jh j'T{ . feT[Afe
gfjb/ eow Bkb s[jkv/ nzdo xkN
gJh j?, wkB' e[S frnk j? s/ d{i/
ftu fdb tfXnk j? wkB' e[S
nkfJnk j?l w'N/ nZyoK ftu gfjb/
eow dk n;o s'Nk* fgnk j? s/
d{i/ dk bkjk*. s[;hA j[D nkgD/
eowK B{z thuko', fiBQK ;kv/
eowK Bkb ;kv/ wB T[~s/ T[dk;h,
}w, gSskt/ dk n;o gt/, Uj
;wM bU fe ;kv/ nzdo'A e[S r[nk
oj/ jB s/ s'Nk gk oj/ jB. fiBQK
eowK Bkb ;kv/ nzdo s;Zbh
T[gi/, wB tX/, P[eo fe ukT[
ftu ikt/ Uj ;kv/ eow ;kv/ wB
ftu bkj/ dk n;o gk oj/ jB,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

348

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ukj/ e'Jh nkgD/ nzdo d/ n;oK
B{z d/yD dk :sB eodk j't/ ukj/
p/gotkj j't/, go bkj/ s'N/ dk
n;o nzdo Io{o g?Adk ofjzdk
j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,
n;o asar
bkj/ s'N/ dk n;o nzdo Io{o g?Adk j?
lhe tote d asar dar zarr pd h
fe;/ ftd:k d/ fj;kp ftu
kise vidiy de hisb wi
nkgD/ eowK B{z thuko'
pne karm n wro

Asrwau asro
BKt g[fbzr
nk;ok, UN, ;jkok

cukY sBu Asrwau uk sb asro


nzs t/b/ e'Jh Y'Jh BjhA fdzdk. e'Jh
n;okT[, nk;ok BjhA ofjzdk. go i/
gkopqjw fus ftu nkt/ sK r[ow[y B{z
sZsh tkT[ BjhA brdh. eosko
fBskfDnK dk skD j?. r[o Ppd
d[nkok r[ow[y ;u[ dh gfjukD eodk
j?. r[o Ppd fpBK wBw[y ;z;ko dh
wkfJnk dh fuzsk ftu ;Vdk ofjzdk
j?. ;z;koh eko ftjko ftu, e[Nzp ftu
edh joy j[d
z / jB, edh ;'r. t/d,

;k;s, f;wos, g[okB ;G wkfJnk d/


uZeo ftZu'A fBebD d/ ;kXB jB go
r[o Ppd fpBK, r[o ;u[ fpBK edh th
wB[y dh rsh BjhA j' ;edh. pV/ pV/
foyh, sgh;o eoVh, efmB sgZf;nk
ftu ihtB fpskT[Ad/ jB. eJh soQK d/
ozr swkfPnK ftu rq;/ bhB, fJ;
Gtib ;kro B{z gko eoB d/ :sB
eod/ jB go T[; gkopqjw d/ d?th ;u[
fpBK fe;/ dk gko T[skok BjhA j'
;edk.

isrIrwgu mhlw 5 ] jw kau musklu


Aiq bxY FoeI koie n dyie ] lwgU
hoey dusmnw swk iB Bij Kly ] sBo
BjY Awsrw cukY sBu Asrwau ]
iciq AwvY Esu pwrbRhmu lgY n
qqI vwau ] 1 ] swihbu inqwixAw
kw qwxu ] Awie n jweI iQru sdw
gur sbdI scu jwxu ] 1 ] rhwau
] jy ko hovY dublw ng BuK kI pIr
] dmVw plY nw pvY nw ko dyvY DIr
] suAwrQu suAwau n ko kry nw ikCu
hovY kwju ] iciq AwvY Esu pwrbRhmu
qw inhclu hovY rwju ] 2 ] jw kau
icMqw bhuqu bhuqu dyhI ivAwpY rogu ]
igRsiq kutMib plyitAw kdy hrKu kdy
sogu ] gauxu kry chu kuMt kw GVI n
bYsxu soie ] iciq AwvY Esu
pwrbRhmu qnu mnu sIqlu hoie ] 3 ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

349

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

kwim kroiD moih vis


ikrpn loiB ipAwru ]
iklivK auin AG kIey
Asur sMGwru ] poQI gIq

kIAw
cwry
hoAw

kivq
ikCu kdy n krin DirAw ] iciq
AwvY Esu pwrbRhmu qw inmK
ismrq qirAw ] 4 ] swsq

isMimRiq byd cwir muKwgr ibcry


] qpy qpIsr jogIAw qIriQ gvnu
kry ] Ktu krmw qy duguxy pUjw

krqw nwie ] rMgu n lgI pwrbRhm


qw srpr nrky jwie ] 5 ] rwj
imlk iskdwrIAw rs Bogx
ibsQwr ] bwg suhwvy sohxy clY
hukmu APwr ] rMg qmwsy bhu ibDI
cwie lig rihAw ] iciq n AwieE
pwrbRhmu qw srp kI jUin gieAw
] 6 ] bhuqu DnwiF AcwrvMqu soBw
inrml rIiq ] mwq ipqw suq
BweIAw swjn sMig prIiq ] lskr
qrksbMd bMd jIau jIau sglI kIq
] iciq n AwieE pwrbRhmu qw KiV
rswqil dIq ] 7 ] kwieAw rogu
n iCdR ikCu nw ikCu kwVw sogu ]

imrqu n AwvI iciq iqsu


Aihinis BogY Bogu ] sB ikCu

kIqonu Awpxw jIie n sMk DirAw ]

iciq n AwieE pwrbRhmu jmkMkr


vis pirAw ] 8 ] ikrpw kry
ijsu pwrbRhmu hovY swDU sMgu ] ijau
ijau Ehu vDweIAY iqau iqau hir
isau rMgu ] duhw isirAw kw Ksmu
Awip Avru n dUjw Qwau ] siqgur
quTY pwieAw nwnk scw nwau
] 9 ] 1 ] 26 ]
A.g.m.5, 70
Asrwau asro
lgY n qqI vwau lag na tatt wo
Awie n jweI e na j
iQru sdw thir sad
gur sbdI scu jwxu
gur sabd sa jn
suAwrQu suAwau surath suo
kwim kroiD moih vis kIAw
km krd m was k
ikrpn loiB ipAwru
kirpan lb pir
cwry iklivK re kilwikh
auin AG kIey un g ke
hoAw Asur sMGwru ho asur sgr
inmK ismrq qirAw nimkh simrat

350

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

tari
swsq isMimRiq ssat smrat
byd cwir bed r
muKwgr ibcry mukhgar bire
qpy qpIsr jogIAw
tape tpsar yog
Ktu krmw qy duguxy
khat karm te dugune
srpr nrky jwie sarpar narke je
rs Bogx ibsQwr
ras pgan bisthr
AcwrvMqu arwt
kwieAw rogu ki rog
n iCdR ikCu na hidr kih
nw ikCu kwVw sogu n kih kr sog
imrqu n AwvI iciq iqsu mirt na w it
tis
Aihinis BogY Bogu nis pg pg
jmkMkr vis pirAw
jamkkar was pari
duhw isirAw kw Ksmu
duh siri k khasam
Asrwau ^ nk;ok, UN, ;jkok.

lgY n qqI vwau ^ i/ gkopqjw


gow/Pto B{z fjod/ ftu XkoB
ehsk ikt/ sK fJe sZsh jtk dk
p[ZbQk th BjhA S{j ;edk, e'Jh
ozue wkso d[y th BjhA br
;edk.
Awie n jweI iQru sdw ^
gowkswk Bk nkT[Adk j? ns/ Bk
jh iKdk j? Gkt Bk T[j izwdk j?
ns/ Bk jh wodk j?. T[j ;dk
ekfJw ofjzdk j?.
gur sbdI scu jwxu ^ T[; ;u o{g
joh B{z Ppd d[nkok jh gSkfDnk
ik ;edk j?.
suAwrQu suAwau ^ i/ e'Jh wB[y
ewI'o j' ikJ/, e'Jh wB[y T[;dh
b'V^roI g{oh Bk eo/, T[; e'b'A
nkgDk e'Jh ezw f;o/ Bk uVQ ;e/
ns/ nfijh ;fEsh ftu gowkswk
T[; d/ fus ftu nk t;/ sK T[;
dh ;fEsh nNb oki tkbh pD
iKdh j?.
kwim kroiD moih vis kIAw ^ fi;
wB[y B{z ekw, eo'X, w'j, b'G B/
t; ftu eo fbnk j't/.
ikrpn loiB ipAwru ^ T[j wB[y
j't/ sK XBtkB go ezi{;h dk b'G
Bkb fgnko j'D ekoB XB B{z

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

351

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fttjko iK gqwkoE ftu you Bk
eo ;edk j't/.

byd cwir ^ for t/d, ;kw t/d,


:i[o t/d ns/ nEot t/d.

cwry iklivK ^ T[; wB[y B/ uko


gkgL wd gkB, ;'Bk u[okT[Dk, go
Bkoh rwB, rT{ pqkjwD xks ehs/
j'D.

muKwgr ibcry ^ S/ Pk;so, ;skJh


f;zwqshnK, uko/ t/d i/ fe;/ B{z
w{zj^IpkBh :kd j'D ns/ T[j ezm'A
T[ukoB tkbk j't/.

auin AG kIey ^ fJj uko gkgK s'A


fpBK j'o th gkg ns/ nXow eo
bJ/ j'D.

qpy qpIsr jogIAw ^ ukj/ T[j


sghnK dk e'Jh tZvk sgh j't/,
e'Jh i'rhnK dk tZvk i'rh j't/.

hoAw Asur sMGwru ^ T[j d?sK tork


eksb th j't/, fi; okyP wB[y B{z
wko d/Dk jh uzrk j't/.

Ktu krmw qy duguxy ^ S/ eow ^


gVQBk, gVQkT[Dk, :r eoBk, :r
eokT[Dk, dkB d/Dk ns/ dkB b?Dk,
fJjBK S/ eowK ftu S/ eow j'o
fwbkJhJ/ sK fjzd{ Xow nB[;ko
12 eow (d[nkd;) pDd/ jB.
fJj S/ eow jB ^ fJPBkB, ig,
jtB, d/t g{ik, shoE :ksok ns/
sg.

inmK ^ ny MweD fizBk ;wK,


E'VQk fuo.
ismrq qirAw ^ n?;/ gkgh wB[y
B{z i/ gb Go th gkopqjw u/s/ nk
ikt/ ns/ E'VQk fuo f;woB eoB
Bkb th T[j wB[y so ikt/rk.
swsq isMimRiq ^ fjzd{ cb;c/ d/ rzqE
(doPB) i' frDsh ftu S/ jB L
;Ky, gszib iK :'r, fBnkfJ,
t?P/fPe, whwK;k ns/ t/dKs. fjzd{
foPhnK d/ fby/ j'J/ Xkofwe rqzE i'
T[jBK B/ t/dK iK tZfvnK d/ tkeK B{z
u/s/ eo eo e/ fjzd{ ;wki dh
nrtkJh bJh fby/. fJj ;skJh d/
eohp jB.

srpr nrky jwie ^ ukj/ e'Jh yN


eowK s'A d[ZrD/ pkoK eow eoB
tkbk j't/, fJPBkB eoB dk B/wh
j't/, g{ik dk nkdh j't/ go i/ T[;
d/ nzdo T[; gkopqjw dk gq/w
BjhA bZrk sK T[j Io{o jh BoeK
dk Gkrh j't/rk. BoeK ftu jh
ikt/rk.
rs Bogx ibsQwr ^ ukj/ fe;/ e'b
je{wsK, irhoK, ;odkohnK, n?P

352

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eoB d/ fybko/ j'D, o;K d/ G'rK


dk ;kok gk;kok th j't/.
AcwrvMqu ^ ukj/
pfjDh tkbk j't/.

uzrh

ofjDh

kwieAw rogu ^ fi; dh d/j B{z e'Jh


o'r Bk j't/.
n iCdR ikCu ^ fi; d/ ;oho ftu
e'Jh th S/e, Iyw, B[e; (b{b-/
bzC/ j'D dk) Bk j't/.
nw ikCu kwVw sogu ^ Bk jh T[; B{z
e'Jh fceo, M'ok iK ;'r jh j't/.
imrqu n AwvI iciq iqsu ^ w"s
fi; B{z edh :kd jh Bk nkT[Adh
j't/.
Aihinis BogY Bogu ^ T[j fdB/ oks
G'rK B{z G'rdk j't/.
jmkMkr vis pirAw ^ go i/ T[;
B{z op u/s/ BjhA nkT[Adk sK T[j
nzs B{z iwd{sK d/ t; g? ikt/rk.
duhw isirAw kw Ksmu ^ ;kX ;zrs
ekoB jh fJj ;[os ikrdh j? fe
b'e gob'e dk wkbe gkopqjw
gow/Po nkg jh j?. ;ko/ ihtK
bJh T[; s'A fpBK j'o e'Jh th EK
BjhA j?.

n;b asal

ftP/PD
jeheh, :EkoEe

nzs n;b B{z n;b fwbkJhJ/


Bh
t asal n asal mile n
oKMk jho B{z s\s jIko/ tb ikD
bJh gq/fos eodk j?. oKMk jho B{z
s\s jIko/ dh u"XokDh nkyfdnK
T[; d/ w/b B{z gziK ghoK dh
fwjopkBh s;Zt[o eodk j?. fJjBK
ekft gzeshnK ftu eth B/ jIos
w[jzwd (;H) dk fJe eEB (e[b"P/fJB
okiT{B) th fpnkB ehsk j? fi; ftu
nkg B/ c[owkfJnk j? fe jo uhI B/
nkyoeko nkgD/ n;b tb gosDk
j?. fJE/ Bph s'A Gkt o;{b, g?}zpo
nEtk jIos w[jzwd (;H) s'A j?.

b? e/ uZfbnk nkgD/ d/;


skJhA,
uZb, BYhJ/, op fdtkJhJ/A
Bh.
u"XokDhJ/A s\s jIko/ dhJ/,
gziK ghoK B/ tZs fxBkJhJ/A
Bh.
eY y/fVnK s'A op fdshJ/A Bh,
ns/ w[be gjkV gj[zukJhJ/A
Bh.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

353

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gziK ghoK B/ nkD e/


w/bhJ/A s{z,
w'sh bkb d/ Bkb g[okJhJ/A
Bh.
efjnk Bph B/ e[b"P/fJB
okiT{B,
nzs n;b B{z n;b
fwbkJhJ/ Bh.
ub sys jIko/ B{z, tj[NhJ/
Bh,
oZp ;zr d/ ;zr obkJhJ/A Bh.
jho tkfo;,
n;b asal
gziK ghoK B/ nkD e/ w/bhJ/A s{z
pj pr ne n ke mel t
w'sh bkb d/ Bkb g[okJhJ/A Bh
mot ll de nl pur n
efjnk Bph B/ e[b"P/fJB okiT{B
khi nab ne kulsein rjn
nzs n;b B{z n;b fwbkJhJ/ Bh
t asal n asal mile n

n;b rZb asal gal


BKt fJ;sohfbzr
nzdo{Bh ;u, jehes, :EkoE

Gow dh EK n;b rZb


prm d th asal gal

fjzd[;skBh ;fGnsk ftu ;[u dh pVh


wjsZsk j? go ;w/A d/ r/V Bkb fJj
pj[as jd se fJe Gow GoKsh fijh
pD rJh j? ns/ fJZE'A S{s Sks dh
fpwkoh P[o{ j' rJh j?. fJ; ftu ezw
eodh n;bh rb ;ckJh j?, fi;
pko/ u/sB eokT[Dk gfVQnK fbfynK
dk coI j? go efEs nX[fBesk B/
fJ; Gow Gkt S{s Sks B{z
jNkT[AfdnK ;ckJh d/ ftuko B{z th
nDr"fbnK eo fdZsk j?. fi; Bkb
;ckJh s'A d{o j' e/ e[uhb Gkt rzdrh
g;zd pD ikD dk vo g?dk j' frnk
j?.fjzdhnK dh ;[Zu* ;h sK

;ckJh, go fJ; dh ;wM pD


rJh ;h Xkofwe Gow. ;'
s[;kB{z gfVQnK B{z tkip ;h fe
Gow dh EK n;b rZb b'eK B{z
;wMkT[Ad/, i' neb tX iKdh,
Gow xN iKdk s/ ;ckJh BkP Bk
j[zdh s[;K ;w[Zuk Gow Gh
r[nkfJnk s/ Bkb/ ;ckJh Gh
o'Vh. w/ok wsbp fJj BjhA fe
S{s Sks dk Gow Bk jN/ go fJj
fe S{s Sks jNkT[Ad/ jNkT[Ad/

;ckJh ph Bk s[o ikt/ s/


e[uhb Bk j' ikJhJ/.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

n;b rZb asal gal

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

354

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Gow dh EK n;b rZb
prm d th asal gal
Xkofwe Gow trmik prm
S{s Sks jNkT[Ad/ jNkT[Ad/
ht ht hatde hatde
;ckJh ph Bk s[o ikt/
saf b n tur jwe

wsK fes/ U n;bK wkbe,


ohM gt/ s?A fByoh s/,
wko bt/ e[Jh iZck s?B{z,
iZchUA c/o B fBebk eo.
GkJh tho f;zx, w/o/ ;kJhnK ihU,

n;bhns aslat

e[uhb kul

n;bhns w?A w/oh* dh


aslat m mer d

n;bhns aslat

bkj e/ T[go'A Ugo/ egV/


l ke upr opre kapre

BKt fJ;sohfbzr
jehes, :EkoE, ;u

n;bhns w?A w/oh* dh


aslat m mer d
w?A Gkt ;t? dh ns/ w/oh Gkt nkgDh
wbehns d/ Gkt dh n;bhns Ugo/
egfVnK tKr j?. fJ; s'A ty j' e/
fBZyo e/ fBZso e/ ;kjwD/ nkT[Dk
ukjhdk j?. w?A w/oh* s'A fBo'b ns/
fBowb o{g ftu jh ;ko/ n;bhnsK d/
wkbe d/ fwbD dh ;zGktBk j? fi; d/
fwbkg s'A T[; s'A edh th nv BjhA j'Dk
ukjhdk, ;dk T[;/ Bkb jh i[V/ ofjDk
ukjhdk j?.

j? n;bhns w?A w/oh* dh `


ed/ sK fJ; s'A fByVk eo.

bkj e/ T[go'A Ugo/ egV/,


ozr nkgD/ fByok eo.

U n;bK wkbe o asl mlak

n;[s[ n;[s[ asut asut


fefonk ftP/PD
Gbk Gbk eoBk

;[D wk;h, fJ; bJh rfjD/, eZgV/


jB. nzB^gkDh mhe fwbdk j? ns/
w?A n;s n;s eodh jK. Gkph ej/
fpBK w?A fJ; B{z ed/ p[bkfJnk
(;zp'XB) BjhA, go wk;h i/eo s[;hA
w?B{z ns/ w/o/ Gok (yZsoh g[Zso) B{z
n?t/A jh fpBK fe;/ ekoB \[nko
(yZib, pdBkw) eoBk j? sK n;hA eh
eo ;ed/ jK. pkeh s[jkvh fJZSk j?.
n;hA e[M BjhA eo ;ed/. fJj ;[D
e/ uzd' okDh u[g eo rJh, e[M th
BjhA p'bh.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

355

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;[D wk;h rjD/ dh ikJh rjDk
j? s/ egV/ dh ikJh egVk j?.
nzB dh EkfJ nzB j? s/ w? n;[s[
n;[s[ eodh jK. GkGh fpBk w?
fJ; w'jA' BkT[ ed/ ;fdnk Bkjh
ns/ wk;h i/ s[;h n;kB{z ns/ ysqh
d/ g[s[ B{z J/t? nBje[ fpB je[
y[nko eo' sK n;kv/ e/ t; j?.
s[;kvh y[;h n;h s[;K B{z e[S[ Bjh
nkyd/ jb/ ;/ok j?. sK uzd' okDh
u[g eo ojh. nky ;e/
e[S Bkjh.
GkJh pkbk iBw ;kyh, ^
n;[s[ n;[s[ asut asut
rjD/ dh ikJh rjDk gne d j
gn
egV/ dh ikJh egVk kapre d j
kapr
nzB dh EkfJ nzB n d the n
J/t? nBje[ fpB je[ y[nko eo'
ew anhaq bin haq khur karo
n;kv/ e/ t; asde ke was
jb/ ;/ok hale ser

Asuin asun
BKt g[fbzr
nZ;{ wjhBk

Asuin Awau iprw sw Dn JUir


mueI
asun o pir s tn r mu
n;[fB$nZ;{ ftu wBw[y dh fizd M[o
M[o wo iKdh j?. ir d/ M{m ftu
ftr[sh e[okj/ g?Adh j?. i/ tkfjr[o{ dh
feogk j't/ sK r[o gqhsw fgnkok
fwb iKdk j?. jo gk;/ jfonktb j'
iKdh j? s/ jo uhI ;fji ftu gb e/
fwZmh j'
iKdh j?.

Asuin Awau iprw sw Dn JUir


mueI ] qw imlIAY pRB myly dUjY
Bwie KueI ] JUiT ivguqI qw ipr
muqI kukh kwh is Puly ] AwgY
Gwm ipCY ruiq jwfw dyiK clq mnu

foly ] dh idis swK hrI hrIAwvl


shij pkY so mITw ] nwnk Asuin
imlhu ipAwry siqgur Bey bsITw
] 11 ]
A.g.m.1, 1108
Asuin asun
JUir mueI r mu

356

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

dUjY Bwie KueI dj pe khu


JUiT ivguqI th wigutt
kukh kwh is Puly
kuk k se phule
AwgY Gwm g km
ipCY ruiq jwfw pih rut jd
siqgur Bey bsITw satgur pae basth
Asuin ^ nZ;{ wjhBk.
JUir mueI ^ j/ gqG{` w/o/ fjod/ ftu
nk t;, w?A s?EA' ftSV e/ M[o^M[o
e/ wo ojh jK.
dUjY Bwie KueI ^ gqG{ B{z sK jh
fwfbnk ik ;edk j? i/ gqG{ nkg
Bkb fwbk bJ/, go iht fJ;soh
dt?s Gkt ftu g? e/ o;s/ s'A y[zM
rJh, n"MV/ g? rJh.
JUiT ivguqI ^ id iht fJ;soh
M{m ftu y[nko j'Jh, sd jh gqG{
gsh B/ Sv fdsh, fsnkr fdZsh.
kukh kwh is Puly ^ fit/A fgbSh s/
;oeV/ nkfd B{z fuZN/ c[b br nkJ/
jB, T[;/ soQK iht fJ;soh d/ tkb
fuZN/ j' rJ/ jB Gkt itkBh rJh
ns/ p[Yg
/ k nk g[i
Z k j?.
AwgY Gwm ipCY ruiq jwfw ^ gfjbK

rowh noEks itkBh dh o[s eNh


j?, j[D ;odh Gkt fpoX nt;Ek
nk rJh j?. gqG{ d/ fJ; ufoso
B{z t/y e/ wB v'b fojk j?.
siqgur Bey bsITw ^ j/ gqG{` nZ;{
d/ wjhB/ ftu nk fwb', feT[Afe
j[D sK r[o{ ftu'bk pfDnk j?.
fijVk wB[y d[BhnK d/ M{m/ w'j
ftu c; iKdk j?, T[j gowkswk
d/ uoBK s'A ftSfVnk ofjzdk j?,
go fijVk wB[y gowkswk dh
fwjo Bkb r[o{ dh PoB g? iKdk
j?, T[j wkfJnk d/ w'j d/ jZfbnK
tZb'A nv'b j' iKdk j? s/ T[; B{z
gqG{ fwbkg dk nBzd gqkgs j[zdk
j?.

Asuin asun

BKt g[fbzr
nZ;{ dk wjhBk

Asuin pRym aumwhVw asun prem


umr
n;[fB, nZ;{ dk wjhBk r[ow[y bJh
T[wkjVk j?, ;[jktDk j?, gq/w Gfonk
j?. gqG{ d/ w/b Bkb wB dh ;koh
fgnk; p[M iKdh j?. fijV/ r[ow[y
fJ; gq/w o; B{z uZyd/ jB, T[j fsqgs
j[zd/ jB. T[j gqG{ dh PoB ftu ;[yh
ofjzd/ jB. fJj ;[y gqG{ fpBK BjhA

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

357

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fwbdk, d{i/, Ugo/ dh nk; ftu e[M
gqkgs BjhA j[zdk. fJ; Ppd ftu w/b
ns/ nDw/b d/ d[tzX B{z T[bhfenk
frnk j?.

Asuin pRym aumwhVw ikau imlIAY hir

jwie ] min qin ipAws drsn GxI


koeI Awix imlwvY mwie ] sMq shweI
pRym ky hau iqn kY lwgw pwie ] ivxu
pRB ikau suKu pweIAY dUjI nwhI jwie
] ijMn@I cwiKAw pRym rsu sy iqRpiq
rhy AwGwie ] Awpu iqAwig ibnqI
krih lyhu pRBU liV lwie ] jo hir
kMiq imlweIAw is ivCuiV kqih n
jwie ] pRB ivxu dUjw ko nhI nwnk
hir srxwie ] AsU suKI vsMdIAw
ijnw mieAw hir rwie ] 8 ]
A.g.m.5, 134
Asuin asun
pRym aumwhVw prem umr
sMq shweI st sah
dUjI nwhI jwie dj nh je
ijMn@I cwiKAw pRym rsu
jn khi prem ras
sy iqRpiq rhy AwGwie
se tript rahe ge

pRB ivxu dUjw ko nhI


prb win dj ko nah
nwnk hir srxwie
nnak har sarne
n;[fB ^ nZ;{ dk wjhBk.
n;[fB g/qw T[wkjVk ^ nZ;{ wjhB/
dh fwZmh fwZmh ;[jktDh o[Zs ftu
w/o/ wB ftu gq/w dk T[Skbk j?,
g/qw T[Sb T[Sb g?Adk j? fe fet/A
gsh gowkswk B{z ik fwbK.
;zs ;jkJh ^ g/qw B{z ftef;s
eoB ftu ;zs b'e ;jkfJe j[zd/
jB. fJ; bJh iht B{z T[jBK d/
uoBhA bZrDk ukjhdk j?.
d{ih Bkjh ikfJ ^ gowkswk s'A
fpBK fet/A nkswe ;[y gqkgs
ehsk ik ;edk j?. T[; s'A fpBK
j'o e'Jh EK BjhA j?.
fizB-h ukfynk gq/w o;[ ;/ fsqgfs
oj/
nkxkfJ ^ fiBQK wB[ZyK B/
gowkswk d/ gq/w dk o; uy fbnk
j? T[j oi e/ fsqgs j' iKd/ jB.
gqG ftD[ d{ik e' Bjh BkBe jfo
;oDkfJ ^ fi; iht fJ;soh B{z
gqG{ gsh B/ nkgD/ Bkb fwbk
fbnk j? T[j T[; fwbkg ftu'A

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

358

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftSV e/ j'o fe;/ EK BjhA iKdh
feT[Afe T[; B{z fBPuk j' iKdk j?
fe ;dhth ;[y gqG{ dh PoB s'A
fpBK j'o fe;/ EK BjhA.
AsU suKI vsMdIAw ijnw mieAw
rwie -nZ;{ dh fwZmh ;[jktDh
ftu T[jh iht fJ;sohnK
ftu tZ;dhnK jB, fiBQK
gowkswk dh feogk j[zdh j?.

hir
o[Zs
;[y
T[s/

BKt g[fbzr
okyPK B{z wkoB tkbk

Asur

sMGwr

vwd

kar kar asur sgr wd wdi


fJj ;z;ko BkPtkB j?. fJ; ftu d;
ntsko fpB; rJ/. eJh n;[oK dk
;zxko j'fJnk. pqjwk B/ t/d T[uko/ s/
wB nzdo njzeko ekoB ;G s[o
rJ/.

ibsnY ds Avqwr nwv gxwieAw]


kr kr Asur sMGwr vwd
vDwieAw] bRhmY vyd vIcwr AwK
suxwieAw] mn AMdr AhMkwr jgq
aupwieAw]

Asur sMGwr asur sgr


ibsnY bisn
bRhmY vyd brm ved
AhMkwr ahkr
qwms qwieAw tmas ti
Asur sMGwr ^ okyPK B{z wkoB
tkbk.

Asur sMGwr asur sgr


kr kr
vDwieAw

vwrW BweI gurdws, 14

mhwidau lwie qwr


qwms qwieAw] nwrd mun AKwie
gl suixAwieAw ]4]

ibsnY ^ ftPB{z ih B/ d; ntsko


Xko e/, nkgDk jh Bkw
igkfJnk. gqG{ dh tfvnkJh dk
gqekP BjhA ehsk. T[jBK B/
ntsko b? e/ tZv/ tZv/ d?As, okyPK
dk Bk; ehsk ns/ fto'X, t?o^Gkt
B{z tXk fbnk.
bRhmY vyd ^ pqjwk B/ t/dK dh
ftuko eoe/ fPq;Nh d/ b'eK B{z
nky e/ ;[DkfJnk.
AhMkwr ^ go pqjwk d/ wB nzdo
fJj jzeko xo eo uZ[ek ;h fe
fJ; irs dh T[sgsh w?A jh ehsh
j?. ftPB{z ;s' r[Dh s/ pqjwk oi'
r[Dh dk XkoBh j?.
qwms qwieAw ^ go sw' r[Dh d/
XkoBh, fPt ih, eq'X d/ Bkb

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

359

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sgd/, sg iKd/ s/ ;z;ko B{z ysw
eoh iKd/ jB go r[ow[y ;Ks
fus e/tb w'y d/ dotki/ jB i'
dt?s B{z ysw eo fdzd/ jB.

AStDWq asttt
BKt fJ;sohfbzr
nm XksK ^ ;'Bk, uKdh, sKpk,
fi;s, gkok, ebh, b'jk, f;Zek,

AStDWq iek DWq hoey


asattt ik tt hoe
tkfjr[o{ eosko d/ tk; Bkb ;koh
Xosh, pB;gsh uzdB pD iKdh j?.
nPNXKs, nZm/ XksK fJe Xks j' e/
gko; pD iKdhnK jB. BdhnK, Bkb/
nkg; ftu fwb iKd/ jB. ;kX ;zrs
ftu gfss T[XkoD jz[dk j?.

cMdn vws vxwspq sB cMdn hovY]


AStDWq iek DWq hoey sMg pwrs
FovY] ndIAW nwly vwVy iml gMg
gMgovY] piqq auDwrx swDu sMg
pwpW ml DovY] nrk invwr AsMK
hoie lK piqq sMgovY] Awpy Awp
vrqdw gurmuK AwlovY ]16]
vwrW BweI gurdws, 2
AStDWq asttt
cMdn dan

pwrs pras
gMg gMgovY gg ggow
piqq auDwrx patit udran
nrk invwr nark niwr
lK piqq sMgovY lakh patit sgow
gurmuK AwlovY gurmukh low
AStDWq ^ nm XksK ^ ;'Bk,
uKdh, sKpk, fi;s, gkok, ebh,
b'jk, f;Zek.
cMdn ^ fJe ;[rzX tkbk fpqS ns/
T[; dk ekm. uzdB d/ ekm ftZu'A
eZfYnk s/b pj[s ;[rzX tkbk j[zdk
j? ns/ ;ko/ fJso fJ;/ s'A jh
pDkJ/ iKd/ jB. izrb ftu uzdB
d/ o[y dh tkPBk Bkb B/V/ s/V/ d/
o[y Gkt nkb/^d[nkb/ dh ;koh
pB;gsh uzdB dh ;[rzXh tkbh j'
iKdh j?.
pwrs ^ fJe ebfgs gEo, fi;
d/ S{jD s'A b'j/ dk ;'Bk j'Dk
wzfBnk iKdk j?. nZmK XksK ftu'A
e'Jh Xks j't/, T[j gko; Bkb S'j/
ikD *s/ ;'Bk pD iKdh j?.
gMg gMgovY ^ fit/A izrb ftu uzdB
d/ o[y dh tkPBk Bkb B/V/ dh
pkeh pB;gsh ;[rzX tkbh j' iKdh

360

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

j?, nm XksK ftZu'A e'Jh Xks j't/,


T[j gko; Bkb S{j/ sK ;'Bk pD
iKdh j?, T[t/A jh BdhnK BkfbnK
dk gkDh rzrk ftu fwb e/ rzrk d/
gkDh tork gftZso j' iKdk j?.
piqq auDwrx ^ fJ;/ soQK ;kX
;zrs fJe n?;h EK j? i' gkghnK
d/ gkgK dh w?b X' e/ w[esh fdtk
fdzdh j?.
nrk invwr AsMK hoie lK piqq
sMgovY^ ;kX ;zrs eoB Bkb bZyK
gkghnK d/ gkg eN iKd/ jB ns/
Boe Nb iKd/ jB.
gurmuK AwlovY ^ T[j gowkswk ;G
ftu tos fojk j?, fi; B{z r[ow[y
jh nbkgd/, efjzd/ iK d/yd/ jB.

AhMkwr ahkr
BKt g[fbzr
nfGwkB, jT[w?, x[wzv

go wB[y ns/ d/ts/ njzeko dh wko


s'A Bk pu ;e/.qRyqy C`qRI rUp Dr

sUrj bMsI bf Avqwrw] nauN ihsy


geI Awrjw mwXw moh AhMkwr
pswrw] duAwpur jwdv vys kr jug
jug AauD GtY Awcwrw] irgbyd
mihM bRhmikRq pUrb muK SuB krm
ibcwrw] KqRI Qwpy jujr vyd dKx
muK bhu dwn dwqwrw] vYsoN QwipAw
isAwm vyd pCm muK kr sIs
invwrw] irg nIlbr jujr pIq
svyyqMbr kr isAwm suDwrw] iqRhu
jugIN qRY Drm aucwrw ]6]
vwrW BweI gurdws, 1
AhMkwr ahkr
mwXw my
irgbyd rig ved
jujr vyd jujar ved

mwXw moh AhMkwr pswrw

isAwm vyd sim ved

my m ahkr psr

irg nIlbr jujr pIq


rig nilbar jujar pt

njzeko tZv/ tZv/ ntskoK Bz{ th w/N


fdzdk j?. for t/d, :i[o t/d,
f;nkw t/d, for Bhbzpo, i[io ghs
;G T[; eosko dh T[;sfs ftu, T[;
B{z ;wMD goyD ftu bZr/ oj/. fszBK
:[rK ftu Xow dk gouko th j'fJnk

iqRhu jugIN qRY Drm


trih yug tr trm
AhMkwr ^ nfGwkB, jT[w?, x[wzv.
mwXw ^ gfjbK wB[y dh T[wo fJe

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

361

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
by ;kb ;h, fco B"A fjZ;/ T[wo
xN rJh Gkt e/tb 10 jIko ;kb
ofj rJh. sq/s/ :[r ftu wkfJnk
dk w'j ns/ njzeko dk godk tX
frnk.
irgbyd ^ for t/d ;G s'A g[okDk
j?, fou- Bkw T[;sfs dk j?. fJ;/
Xks s'A for Ppd pfDnk j?.
fi; ftu d/th, d/tfsnK dh
T[;sfs j't/, for t/d j?. fJ;
t/d d/ d; wzvb, 1028 ;{es
ns/ 153826 Ppd jB. fJj wzsq
fInkdk nrBh, fJzdo, toD
d/tfsnK dh T[;sfs d/ jB.
jujr vyd ^ :i- Xks{ dk noE j?
:r: eoBk, g{i: eoBk, ;' fi;
ftu pfbdkB ns/ ir j'w dk
toBD j?, T[j :i[o t/d j?.
:i[o t/d tkose ftu j? ns/
fJ; ftu :r eoB d/ wzsq jB.
fJ; d/ feqPD :i[o ns/ P[eb
:i[o d' tZv/ fjZ;/ jB.
isAwm vyd ^ ;kw t/d ftu wzsqK B{z
rkT[D fuzBQK Bkb g/P ehsk frnk
j?. ;kwB dk noE j? s[b:
(;wkB), fi; d/ wzsq rkT[D bJh
;wkB tiB d/ j'D, T[j ;kw t/d
j?. rkfJe pqkjwD ;kw t/d B{z
:r nkfd wzrb eowK ftu rkT[Ad/

jB. fJ; ftu 99 BthnK fouktK


jB ns/ ;ko/ wzsq 1549 jB.
irg nIlbr jujr pIq ^ for t/d
B{z wzBD tkb/ Bhb/ eZgV/, :i[o t/d
dh f;Zfynk T[s/ uZbD tkb/ ghb/
eZgV/ ns/ ;kw t/d B{z gVQB
tkfbnK ftu fuZN/ eZgV/ gkT[D dk
fotki j' frnk.
iqRhu jugIN qRY Drm ^ fszB i[rK d/
Xow eow tZy' tZyo/ T[uko// rJ/.

AhMkwir ahkr
BKt g[fbzr
nfGwkB, x[wzv

AhMkwir ivgUqy ahkr wigte


wBw[y ekw, eq'X ns/ njzeko ftu
cf;nk ofjzdk j?. T[; eosko d/
f;woB B{z Sv e/ j'oBK MrfVnK
ftu nkgDh T[wo fpsk fdzdk j?.
r[ow[y tkfjr[o{ dh feogk Bkb fJ;
;z;ko d/ pzXBK s'A w[es j' iKdk j?.
r[o Ppd dh ;'Mh j[zdh j? s/ Ppd d/
;u[ d[nkok fJ; ;z;ko ftu ;[y
fwbdk j? ns/ nr/ gob'e ftu
T[;dh rfs j[zdh j?.

kwim koiD AhMkwir ivgUqy ] hir


ismrnu kir hir jn CUty ] 1 ]
soie rhy mwieAw md mwqy ]

362

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jwgq Bgq ismrq hir rwqy


] 1 ] rhwau ] moh Brim bhu
join BvwieAw ] AsiQru Bgq
hir crx iDAwieAw ] 2 ]
bMDn AMD kUp igRh myrw ] mukqy
sMq buJih hir nyrw ] 3 ] khu
nwnk jo pRB srxweI ] eIhw suKu
AwgY
giq
pweI
] 4 ] 22 ] 73 ]
A.g.m.5, 388
AhMkwir ahkr
hir ismrnu har simran
mwieAw md mwqy mi mad mte
jwgq Bgq jgat pgat
ismrq hir rwqy simrat har rte
moh Brim m prm
bhu join BvwieAw b jon pwi
AsiQru Bgq asthir pgat
hir crx iDAwieAw har arn tii
bMDn AMD kUp bdan d kp
AhMkwir ^ nfGwkB, x[wzv.
AhMkwir ivgUqy ^ i' wB[y ekw,
eq'X, jzeko ftu wkfJnk d/ gqGkt

ekoB y[nko j[zd/ jB, c;/ ofjzd/


jB.
hir ismrnu ^ gowkswk dk
f;woB eoB eoe/ T[j ekw,
eo'X, jzeko s'A pu/ ofjzd/ jB.
mwieAw md mwqy ^ wkfJnk d/ BP/
ftu iht, wkfJnk d/ jzeko d/ ws/
j'J/ ;"A oj/ jB.
jwgq Bgq ismrq hir rwqy ^ go
Grs b'e i' joh ftu os/ j'J/
jB, joh d/ f;woB ftu wrB
jB, T[j T[; B{z jh f;wod/ jB.
moh Brim bhu join BvwieAw ^
wkfJnk d/ gqGkt ftu wB[y w'j
ns/ Gow ftu gJ/ pj[s i{BK ftu
fcod/ jB.
AsiQru Bgq hir crx iDAwieAw
^ go Grs iB, gowkswk d/
uoBK dk fXnkB Xod/ jB ns/
T[j iBw^woB d/ r/V tb'A nv'b
ofjzd/ jB.
bMDn AMD kUp ^ i' wB[y w'j ns/
wwsk ftu bZr/ ofjzd/ jB fe fJj
xo w/ok j?, T[j rqfj;E o{gh nzBQ/
y{j d/ pzXBK ftu jB. w'j
wkfJnk s'A w[es S[N/ j'J/ ;zs jB,
i' joh B{z B/V/ eoe/ ikDd/ jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

363

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AhMkwrI ahkr
ftP/PD
njzeko ftu

mnmuK mUV@ jlq AhMkwrI


manmukh mr jalat ahkr
wBw[y w{VQ jT[w? ftu njzekoh j' e/
nkgDk wB[yh iBw fpoEk r[[nkT[Adk
j?. nfGwkBh ekw eq'X ftu v[Zfpnk
ofjzdk j?. T[; B{z e'Jh ;[X p[X BjhA
j[zdh s/ d[ZyK ftu rqf;nk ofjzdk
j?. joh d/ Bkw Bkb r[ow[y ;fji
;[Gkn jh nBzd ftu ofjzdk j?. T[j
nkgDk wB, sB r[o{ B{z nogD eodk
j? ns/ r[o uoBK ftu fus bkT[Adk
j?. tkfjr[o{ dk Bkw p'fjE j?. T[j
;G B{z fJ; Gtib s'A gko bzxkn
fdzdk j?.

mlwr mhlw 4 ] gur prswdI


AMimRqu nhI pIAw iqRsnw BUK n
jweI ] mnmuK mUV@ jlq AhMkwrI
haumY ivic duKu pweI ] Awvq
jwq ibrQw jnmu gvwieAw duiK
lwgY pCuqweI ] ijs qy aupjy

iqsih n cyqih iDRgu jIvxu iDRgu


KweI ] 1 ] pRwxI gurmuiK nwmu
iDAweI ] hir hir ikpw kry guru
myly hir hir nwmu smweI ] 1 ]
rhwau ] mnmuK jnmu BieAw hY

ibrQw Awvq jwq ljweI ] kwim

koiD fUby AiBmwnI haumY ivic


jil jweI ] iqn isiD n buiD
BeI miq miDm loB lhir duKu pweI
] gur ibhUn mhw duKu pwieAw jm
pkry ibllweI ] 2 ] hir kw
nwmu Agocru pwieAw gurmuiK
shij suBweI ] nwmu inDwnu visAw

Gt AMqir rsnw hir gux gweI ]


sdw Anid rhY idnu rwqI eyk sbid
ilv lweI ] nwmu pdwrQu shjy
pwieAw ieh siqgur kI vifAweI
] 3 ] siqgur qy hir hir min
visAw siqgur kau sd bil jweI
] mnu qnu Arip rKau sBu AwgY
gur crxI icqu lweI ] ApxI ikpw
krhu gur pUry Awpy lYhu imlweI ]
hm loh gur nwv boihQw nwnk
pwir lGweI ] 4 ] 7 ]
A.g.m.4, 1265
AhMkwrI ahkr
mnmuK mUV@ manmukh mr
haumY ivic duKu pweI
hm wi dukh p
Awvq jwq wat jt

364

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ibrQw jnmu gvwieAw


birth janam gwi

mnmuK mUV@ ^ nkgD/ wB d/ fgZS/


s[oB tkbk w{oy wB[y j?.

ijs qy aupjy jis te upje

AhMkwrI haumY ivic duKu pweI ^


wBw[y njzeko ftu ;Vdk ofjzdk
j?. jT[w? ftu cf;nk j'fJnk d[y
;jkodk ofjzdk j?.

iqsih n cyqih tis na et


iDRgu jIvxu trg jwan
iDRgu KweI trg kh
Awvq jwq ljweI wat jt lj
kwim koiD km krd
fUby AiBmwnI dbe abimn
haumY ivic jil jweI hm wi jal j
iqn isiD n buiD BeI
tin sd na bd p
jm pkry ibllweI
jam pakre bil'l
Agocru pwieAw agoar pi
gurmuiK shij suBweI
gurmukh sj sub
sd bil jweI sad bal j
Arip rKau arp rakho
hm loh ham l
gur nwv boihQw gur nv bohith
AhMkwrI ^ njzeko ftu.

Awvq jwq ibrQw jnmu gvwieAw ^


iBw woB d/ r/V ftu fgnk T[j
wB[y nkgDk ihtB ftnoE
rtkT[Adk j?, d[yh j[zdk j? s/ jE
wbdk j?.
ijs qy aupjy iqsih n cyqih iDRgu
jIvxu iDRgu KweI ^ i' wB[y fi;
gowkswk s'A g?dk j'J/, T[; B{z ed/
:kd BjhA eod/, T[jBK dh fizdrh
fcNekoB:'r ofjzdh j?. T[jBK dk
ykXk ghsk th T[jBK tk;s/
fcNeko jh yZNdk j?.
Awvq jwq ljweI ^ nkgD/ wB d/
fgZS/ s[oB tkb/ wB[ZyK dk ihtB
ftnoE iKdk j?. iBw woB d/
r/V ftu c;/ j'J/ jh T[j PowPko
j[zd/ ofjzd/ jB.
kwim koiD fUby AiBmwnI haumY ivic
jil jweI ^ T[j wB[y ekw eq'X
njzeko ftu jh v[Zp/ ofjzd/ jB.
jT[w? ftu cf;nK dk nkswe
ihtB ;V e/ ;[nkj j' iKdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

365

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iqn isiD n buiD BeI ^ wBw[y B{z
ihtB ftu ;cbsk jk;b BjhA
j[zdh feT[Afe wBw[y dh ws BhthA
jh ofjzdh j?. wBw[y b'G dhnK
bfjoK ftu cf;nk d[y gkT[Adk
j?.
jm pkry ibllweI ^ r[o{ s'A fpBK
j'D eoe/ wBw[y pj[s d[y gkT[Adk
j?. id'A T[; B{z iw nk cVd/ jB
sK T[j ftbedk j?.
Agocru pwieAw gurmuiK shij
suBweI ^ fijVk wB[y r[o{ dh
PoB g?Adk j? T[j gq/w ftu bhB j'
e/ ;[s/^f;X T[; gowkswk dk Bkw
yIkBk jk;b eo b?Adk j? fi; se
frnkB fJzdohnK dh gjz[u BjhA j'
;edh.
sd bil jweI ^ w?A T[; r[o{ s'A
;dk e[opkB iKdk jK fi; d/ okjhA
gowkswk dk Bkw w/o/ wB ftu
nk tf;nk j?.
Arip rKau ^ w?A nkgDk wB,
nkgDk sB ;G e[M r[o{ d/ nZr/
G/Nk eodk jK. w?A r[o{ d/ uoBK
ftu nkgDk wB i'Vh oydk jK.
hm loh gur nwv boihQw ^ n;hA
;ko/ iht ftekoK Bkb Gko/ j' u[Ze/
b'jk jK. r[o{ p/Vh j?, r[o{ ijki

j?, i' ;z;ko ;w[zdo s'A gko bzxk


fdzdk j?. r[o{ d/ okjhA Bkw fijh
nr'uo uhi fwb iKdh j? fi; s'A
;ko/ ;[y nkBzd fwbd/ jB.

AMhkwrIAw ahkr
BKt g[fbzr
jzeko tkbk, jzekoh

AMhkwrIAw nwnk grib gly


ahkr nnak garb gale
r[ow[y, w;ehB ;[yh t;dk j? ns/
wBw[y njzekoh roG ftu rbdk j?.
fijVk wB[y nkgD/ oki gkN dk
nfGwkB eodk j?, T[j BoeK B{z iKdk
j?. i' nkgD/ nkg B{z pj[s i'pBtzs
ejkT[Adk j?, T[j fp;Nk dk ehVk pD
iKdk j?. i' nkgD/ XB dk, nkgDh G{wh
dk r[wkB eodk j?, T[j w{oy j?, nzXk
nfrnkBh j?.

sloku ] suKI bsY mskInIAw Awpu


invwir qly ] bfy bfy AMhkwrIAw
nwnk grib gly ] 1 ] AstpdI
] ijs kY AMqir rwj AiBmwnu ]
so nrkpwqI hovq suAwnu ] jo jwnY
mY jobnvMqu ] so hovq ibstw kw
jMqu ] Awps kau krmvMqu khwvY ]
jnim mrY bhu join BRmwvY ] Dn BUim
kw jo krY gumwnu ] so mUrKu AMDw

366

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AigAwnu ] kir ikrpw ijs kY

ihrdY grIbI bswvY ] nwnk eIhw


mukqu AwgY suKu pwvY ] 1 ] DnvMqw
hoie kir grbwvY ] iqRx smwin kCu
sMig n jwvY ] bhu lskr mwnuK
aUpir kry Aws ] pl BIqir qw kw
hoie ibnws ] sB qy Awp jwnY
blvMqu ] iKn mih hoie jwie BsmMqu
] iksY n bdY Awip AhMkwrI ] Drm
rwie iqsu kry KuAwrI ] gur pRswid
jw kw imtY AiBmwnu ] so jnu nwnk
drgh prvwnu ] 2 ]
A.g.m.5, 278
AMhkwrIAw ahkr
Awpu invwir qly p niwr tale
ijs kY AMqir rwj AiBmwnu
jis k tar rj abimn
so nrkpwqI hovq suAwnu
so narkpt howat sun
jo jwnY mY jobnvMqu
jo jn m jobanwt
so hovq ibstw kw jMqu
so howat bist k jt
Dn BUim kw jo krY gumwnu
tn pm k jo kar gumn

so mUrKu AMDw AigAwnu


so mrakh d agin
AMhkwrIAw ^ jzeko tkbk, jzekoh.
Awpu invwir qly ^ rohph ;[Gkn
tkbk wB[y, fBwosk tkbk wB[y
nkgk Gkt d{o eoe/ ;G d/ EZb/
ofjzdk j?.
bfy bfy AMhkwrIAw nwnk grib
gly ^ BkBe dk eEB j? fe tZv/
tZv/ jzekoh wB[y jzeko eod/
rbd/ jB, BhtK ofj e/ wB[y ;[yh
t;dk j?.
ijs kY AMqir rwj AiBmwnu ^ fi;
wB[y d/ wB ftu oki dk wkD j?.
so nrkpwqI hovq suAwnu ^ T[j
wB[y BoeK ftu fvrD tkbk e[Zsk
pDdk j?.
jo jwnY mY jobnvMqu ^ i' wB[y
nkgD/ nkg B{z i'pBtzs, pVk
;'jDk ;wMdk j?.
so hovq ibstw kw jMqu ^ T[j wB[y
rzdrh dk ehVk pDdk j? feT[Afe
T[j ;dk ftP/ ftekoK d/ rzd ftu
fgnk ofjzdk j?.
Dn BUim kw jo krY gumwnu ^ i' wB[y

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

367

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
XB ns/ Xosh, IwhB dk jzeko
eodk j?.
so mUrKu AMDw AigAwnu ^ T[j wB[y
w{oy, nzBQk ns/ nfrnkBh j?.
gowkswk fi; wB[y d/ fdb ftu
rohph ;[GkU gkT[Adk j? T[j wB[y
fJ; fIzdrh ftu ftekoK s'A
pfunk ofjzdk j? ns/ gob'e ftu
;[y gkT[Adk j?.

AhMbuiD ahbd
ftP/PD
jzeko Goh ws

AiDk AhMbuiD bwDy dik ahbd


bde
fijV/ wB[y gziK d{sK d/ ikb ftu
ieV/ rJ/, T[j j'o th njzpf[ X ftu
pzB/Q rJ/. jzeko ftu ;fsr[o{ B{z G[b
rJ/. ;[jDh ;/i, uzdB dk u'nk x'o
Boe tb b? iKd/ jB. fi; r[ow[y
T[~s/ r[o feogk j[d
z h j? T[; B{z g[op
fbfynk fwbdk j?. T[; d/ ;G d[y
fpB; iKd/ jB. wB r[o ehosB ftu
oZfsnk iKdk j?.

pwTu

piVE

Aru

bydu bIcwirE
invil BuAMgm swDy ] pMc jnw
isau sMgu n CutikE AiDk AhMbuiD
bwDy ] 1 ] ipAwry ien ibiD
imlxu n jweI mY kIey krm Anykw

] hwir pirE suAwmI kY duAwrY dIjY


buiD ibbykw ] rhwau ] moin
BieE krpwqI rihE ngn iPirE
bn mwhI ] qt qIrQ sB DrqI
BRimE duibDw CutkY nwhI ] 2 ]
mn kwmnw qIrQ jwie bisE isir
krvq Drwey ] mn kI mYlu n
auqrY ieh ibiD jy lK jqn krwey
] 3 ] kink kwimnI hYvr gYvr
bhu ibiD dwnu dwqwrw ] AMn bsqR
BUim bhu Arpy nh imlIAY hir
duAwrw ] 4 ] pUjw Arcw bMdn
fMfauq Ktu krmw rqu rhqw ]
hau hau krq bMDn mih pirAw nh
imlIAY ieh jugqw ] 5 ] jog isD
Awsx caurwsIh ey BI kir kir
rihAw ] vfI Awrjw iPir iPir
jnmY hir isau sMgu n gihAw
] 6 ] rwj lIlw rwjn kI rcnw
kirAw hukmu APwrw ] syj sohnI

cMdnu coAw nrk Gor kw duAwrw

] 7 ] hir kIriq swDsMgiq hY


isir krmn kY krmw ] khu nwnk
iqsu BieE prwpiq ijsu purb
ilKy kw lhnw ] 8 ] qyro syvku
ieh rMig mwqw ] BieE ikpwlu dIn

duK BMjnu hir hir kIrqin iehu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

368

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

mnu

rwqw

rhwau

dUjw

] 1 ] 3]

A.g.m.5, 641

kirAw hukmu APwrw kari hukam


aphr
syj sohnI sej sn

AhMbuiD ahbd

cMdnu coAw dan o

invil BuAMgm swDy


niwal pgam sde

nrk Gor kw duAwrw


nark kr k dur

dIjY buiD ibbykw dj bd bibek

isir krmn kY krmw


sir karman k karm

moin BieE mon po


krpwqI rihE karpt rio
isir krvq Drwey sir karwat tre
kink kwimnI kanik kmin
hYvr gYvr hwar gwar
bhu ibiD dwnu dwqwrw
b bd dn dtr
pUjw Arcw pj ar
bMdn fMfauq bdan ddt
Ktu krmw khat karm
rqu rhqw rat rt
jog isD yog sd
Awsx caurwsIh san rs
rwj lIlw rj ll
rwjn kI rcnw rjan k ran

ijsu purb ilKy kw lhnw


jis purb likhe k ln
duK BMjnu dukh pajan
hir kIrqin har krtan
iehu mnu rwqw o man rt
AhMbuiD ^ jzeko Goh ws.
invil BuAMgm swDy ^ fBT[bh eow
fJe :'r fefonk j?. d't/A w'Y/
Bht/A eoe/ f;ZX/ p?m e/ ;[nk;K d/
pb Bkb g/N B{z j/m^T~[s/ ;Zi/^yZp/
ubkT[Dk, fi; Bkb nzdo'A nKdoK
;kc j' iKdhnK jB. G[izrwk
BkVh^ i'rhnK dh fwEh j'Jh fJe
BkVh, i' ohVQ dh jZvh d/ Bkb
fdwkr se iKdh j?, fJ; d[nkok
;[nk; uVQkT[D dk eow. e'Jh
wB[y t/d gVQdk ns/ ftukodk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

369

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
e'Jh fBT[bh eow eodk j?. e'Jh
e[zvbBh o;s/ gqkD ukVQdk j?, go
fJjBK ;kXBk Bkb ;r'A wB[y
jzeko ftu pM iKdk j?. joh
pkjo d/ pDkT[Nh ;kXBK, eow
eKvK Bkb BjhA fwbdk, T[j e/tb
;fs ;zrs okjhA joh i; eoB
Bkb fwbdk j?.
dIjY buiD ibbykw ^ w?A nB/e gqeko
d/ eow ehs/, go gqG{ Bk
fwfbnk. nzs Ee e/ wkbe joh
d/ dotki/ nk fvZrk jK. j/ joh `
feogk eoe/ w?B{z goyD tkbh
;wM fdU.
moin BieE krpwqI rihE ^ w?A
w'Bh th ofjnk. u[g ;kXh oZyh
ns/ eo^gksh, Gkt jZEK B{z GKvk
pDk e/ tosD tkbk th fojk, GKv/
Bk tos/.
isir krvq Drwey ^ wB dh fJZSk
nB[;ko shoE T[~s/ ik e/ ofjnk
ns/ f;o T[~s/ nkok th oytkfJnk
(eKPh ftu fJe nkok oZfynk j[d
z k
;h, fi; Bkb eJh GowhA b'e
w[esh gkT[D bJh uho wkod/
;B).
kink kwimnI hYvr gYvr bhu ibiD
dwnu dwqwrw ^ ;'Bk, fJ;soh, uzr/

uzr/ x'V/, jkEh ns/ pj[s soQK dk


dki d/D tkbk pfDnk. nBki,
eZgV/, IwhB pj[s fdZsh go joh
d/ dotki/ gj[zuDk Bk fwfbnk.
j?to& j:^to, ;q/PN x'V/.
r?to& r:^to, T[sw jkEh.
pUjw Arcw bMdn fMfauq ^ iht
g{ik, uzdB fSVeDk. vzv/ tKr
bzw/ g? e/ Bw;eko eoBk ns/ S/
eowK ftu bZrk fojk, go fJjBK
eoe/ jzeko eoB br fgnk ns/
w'j d/ pzXBK ftu g? frnk. fJ;
soQK th joh dk w/b Bk j'fJnk.
Ktu krmw rqu rhqw ^ Pk;soK d/
dZ;/ j'J/ gz[B eow, i' S/ jB (yN[
eow) ^ gVQBk, gVQkT[Dk, :r
eoBk, :r eokT[Dk, dkB d/Dk
ns/ dkB b?Dk nkfd Xkofwe
eowK d/ ekoB jzeko eodk
eodk iht w'j d/ pzXBK ftu
iefVnk ofjzdk j? go gowkswk
Bk fwfbnk.
Awsx caurwsIh ^ :'r d/ T[;skdK
d/ u[ok;h nk;D th eo eo e/ Ee
frnk, tZvh T[wo th G'rh, go joh
dk w/b Bk j'fJnk ns/ w[V w[V
i{BK ftu g?Adk fojk.
rwj lIlw rwjn kI rcnw kirAw

370

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

hukmu APwrw ^ okfinK d/ u'i ns/


;kwkB th G'r/, oki;h mkm^pkm
th wkD bJ/, jzekoh j' e/ je{ws
th ehsh.
syj sohnI cMdnu coAw nrk Gor kw
duAwrw^ ;'jDhnK ;/iK T[~s/ ;[Zs/,
;oho T[~s/ uzdB ns/ nso wb/,
go nzs jB/o/ Boe dk d[nko jh
fwfbnk.
isir krmn kY krmw ^ ;G eowK
:sBK s'A tZvk eow joh d/ r[D
rkT[Dk ns/ ;zsK dh ;zrs j?. fJj
j'oK ezwK s'A ;q/PN eow j?.
ijsu purb ilKy kw lhnw ^ go
fJj nt;o T[; wB[y B{z gqkgs
j[zdk j?, fi; d/ w;se T[go
g{opb/ ehs/ eowK d/ ;z;ekoK
nB[;ko X[o'A fbfynk j[zdk j?.
duK BMjnu hir hir kIrqin iehu
mnu rwqw^ id'A iht gowkswk d/
g/qw ftu w;s j[zdk j? ns/ nBkEK
s/ dhBK d/ d[y Bk; eoB tkbk
gowkswk iht T[~s/ fwjopkB j't/
sK iht dk wB joh d/ r[D rkD
eoB br g?Adk j?.

AhMbuiD ahbd
BKt fJ;sohfbzr
jT[w? tkbh pZ[Xh, nfGwkB Goh p[ZXh

AhMbuiD qjwvhu ahbd tjw


r[o puBK Bkb Gow GT[ eZN/ iKd/
jB s/ njzp[fX, jT[w? tkbh p[ZXh dk
fsnkr j[zdk j?. ;kX ;zrs ftu r[o{
d/ uoBK ftu p?m e/ r[ow[y jT[w?
sidk j? s/ nkgDh ns[N Grsh Bkb
joh ftu ;wkn iKdk j?.

kydwrw mhlw 5 ] hir hir hir gun


gwvhu ] krhu ikpw gopwl goibdy
Apnw nwmu jpwvhu ] rhwau ] kwiF
lIey pRB Awn ibKY qy swDsMig mnu
lwvhu ] BRmu Bau mohu kitE gur
bcnI Apnw drsu idKwvhu ] 1 ]
sB kI ryn hoie mnu myrw AhMbuiD
qjwvhu ] ApnI Bgiq dyih
dieAwlw vfBwgI nwnk hir
pwvhu ] 2 ] 4 ] 6 ]
A.g.m.5, 1120
AhMbuiD ahbd
kwiF lIey pRB Awn ibKY
kd le prb n bikh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

371

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swDsMig sdsg
BRmu Bau mohu kitE prm p m kattio
dieAwlw vfBwgI dl wadpg
AhMbuiD ^ jT[w? tkbh
nfGwkB Goh p[ZXh.

pZ[Xh,

kwiF lIey pRB Awn ibKY ^ j/ gqG`{


fiBQK wB[y
Z K dk wB s{z ;kX ;zrs
ftu bkfJnk j?, T[jBK B{z j'o
ftfPnK ftZuA' eY fbnk j?.
swDsMig ^ j/ gqG{ ` w/ok wB ;kX
;zrs ftu brkU, feT[Afe ;fs
;zr okjhA joh dh Grsh fwbdh
j?, fi; Bkb jT[w?, Gow, w'j
nkfd n"r[D d{o j[zd/ jB ns/ r[D
rk e/ joh B{z fwbD dk o;sk
bZGdk j?.
BRmu Bau mohu kitE ^ fi; B{z joh
doPB fdzdk j?, r[o{ d/ puBK
okjhA T[jBK dk Gow, T[jBK dk
vo, w'j eZfNnk iKdk j?.
AhMbuiD qjwvhu ^ j/ gqG{` fwjo
eo, w/o/ nzdo'A jT[w? tkbh p[ZXh
d{o eo s/ w/ok wB ;G d/ uoBK
dh X{V j'fJnk oj/.
dieAwlw vfBwgI ^ j/ fwjotkB
gqqG{` nkgDh Grsh dh dks pyP'

feT[Afe n;hA tZv/ GkrK Bkb jh


T[; fdnkb{ gowkswk dk fwbkg
jk;b eo ;ed/ jK.

AhMbuiD prbwd nIq loB rsnw


ahbd parbd nt lb rasn
Bkw fpBk fwby, XB, i'pB ;G pkfd
jB. njzp[fX tkbk wB[y b'G, w'j
ftu iefVnk ofjzdk j?. wBw[y fJ;
d[obG ihtB ftu tkfjr[o{ dk
f;woB BjhA eodk s/ i{BK ftu G"Adk
ofjzdk j?. r[ow[y B{z gqG{ dh feogk
Bkb r[o{ fwbdk j? s/ T[j ;[y,
;fji, nkBzd ftu ihtB fpskT[Adk
j?.

iblwvlu

mhlw

AhMbuiD

prbwd nIq loB rsnw swid ]


lpit kpit igRih byiDAw
imiQAw ibiKAwid ] 1 ] AYsI
pyKI nyqR mih pUry gur prswid ]

rwj imlK Dn jobnw nwmY ibnu


bwid ] 1 ] rhwau ] rUp DUp
sogMDqw kwpr Bogwid ] imlq
sMig pwipst qn hoey durgwid

] 2 ] iPrq iPrq mwnuKu BieAw


iKn BMgn dyhwid ] ieh Aausr qy
cUikAw bhu join BRmwid ] 3 ] pRB
ikrpw qy gur imly hir hir
ibsmwd ] sUK shj nwnk And

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

372

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

qw kY pUrn nwd ] 4 ] 8 ]38]


A.g.m.5, 810
AhMbuiD ahbd
loB lb
rsnw rasn
lpit lapt
kpit kapt
byiDAw bdi
imiQAw mithi
rwj imlK rj milkh
Dn jobnw tn jobn
nwmY ibnu bwid nm bin bd
rUp rp
DUp tp
sogMDqw sogadat
kwpr Bogwid kpar pgd

And and
nwd nd
AhMbuiD ^ jzeko tkbh p[ZXh, w?A w?A
eoB tkbh neb.
loB rsnw ^ iht fBs jzeko s/
MrV/ eodk j? ns/ b'G s/ ihG d/
;[nkd ftu rbskB ofjzdk j?.
lpit kpit igRih byiDAw imiQAw
^ rqfj;E dk ftzfBQnk j'fJnk iht
egN ftu ns/ M{m/ ftP/ nkfd
ftu cf;nk ofjzdk j?.
rwj imlK Dn jobnw nwmY ibnu bwid
^ r[o{ dh feogk Bkb w?A nkgD/
nZyhA jh irs d/ gdkoEK dh fJj'
fijh jkbs t/y bJh j? fe d[BhnK
dhnK gksPkjhnK, IwhBK dh
wkbeh, XB ns/ i[nkBh nkfd
;ko/ jh gowkswk d/ Bkw s'A fpBk
ftnoE jB.

sUK skh

rUp DUp sogMDqw kwpr Bogwid ^ gqG{


d/ Bkw s'A y[zM e/ wjk ftekoh
wB[y ;oho dk wkD eodk j? go
;[rzX tkb/ gdkoEK dk X{znK,
y[Pp{, eZgV/ ns/ uzr/ uzr/ ykD/,
G'r nkfd d[orzX^:[es j' iKd/
jB.

shj sj

durgwid ^ tZv/ gkgh sB Bkb br

durgwid durgd
join BRmwid jon prmd
ibsmwd bismd

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

373

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
e/ n?;/ uzr/ gdkoE d[orzXh d/D
tkb/, pdp{ tkb/ j' iKd/ jB.
join BRmwid ^ eJh i{BK ftZu'A bzx
e/, GNe e/ iht wB[y pDdk j?,
fJ; dh d/j nkfd fJe gb ftu
Bk; j' iKd/ jB. fJ; ;oho ftu
wB[y gowkswk d/ Bkw s'A y[zfMnk
ofjzdk j?. fJ; w"e/, fJ; wB[Zyk
iBw ;w/A y[zfMnk iht n?t/A i{BK
ftu GNedk j?.
ibsmwd ^ gqG{ dh feogk Bkb
fijBK B{z r[o{ fwb g?Adk j?, T[j
joh joh igD Bkb fp;w
(nBzds) j' iKd/ jB.
sUK shj ^ r[ows ftu j'oBK ;Z[yK
d/ w[ekpb/ s/ ;fji ;[y iK ;fji
nkBzd nkT[Adk j?, i' n;bh ;[y j?
s/ wB B{z fNekD/ oydk j?.
And qw kY pUrn nwd ^ fijV/
wBZ[yK B/ joh dk Bkw ifgnk j?,
T[jBK d/ fjod/ nzdo g{oB Ppd
dh X[Bh gqrN j[zdh j?, Gkt g{oB
nkBzd gqkgs j' iKdk j?. wB[y
o{g o; d/ ;tkdK ftu bZrk
ofjzdk j? go r[o{ fwb ikD s/
n?;h fdqPNh j' iKdh j? fe Bkw s'A
fpBk ;G e[M fpoEk fd;D br
g?Adk j?.

Ahrix ran
BKt fJ;sohfbzr
b'j/ dk N[eVk fi; T[~go ;'B/ dh
vbh B{z oZy e/ jE"V/ Bkb e[ZfNnk
iKdk j?.

Ahrix miq vydu hQIAwru


ran mat ved hathr
;[fBnko/ dh njofD T[~s/ jh ;'B/
dh ;ckJh j[zdh j?. GT[ ftu,
nrfB ftu nzfwqs Ybdk j?. T[;
eosko dh ;u[ dh Ne;kb ftu
T[; dh Bdfo Bkb jh r[o Ppfd
dh xkVs j[zdh j?.

jqu pwhwrw DIrju suinAwru ]


Ahrix miq vydu hQIAwru ] Bau
Klw Agin qp qwau ] BWfw Bwau
AMimRqu iqqu Fwil ] GVIAY sbdu
scI tkswl ] ijn kau ndir krmu
iqn kwr ] nwnk ndrI ndir
inhwl ] 38 ]
A.g.m.1, 8
Ahrix ran
jqu pwhwrw jat phr
DIrju suinAwru traj sunir
vydu hQIAwru ved hathr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

374

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bau Klw p khal

j't/.

Agin qp qwau agan tap to

BWfw Bwau AMimRqu iqqu Fwil ^ T[;


e'b gq/w o{g GKvk e[mkbh j't/ fi;
ftu gow/Po d/ Bkw o{gh ;'B/ B{z
Ykb e/ Ykfbnk ik ;edk j?. fJ;
soQK ;Zuh Ne;kb ftu Ppd
xVhdk j?.

BWfw Bwau pd po
AMimRqu iqqu Fwil amrit tit tl
ndrI nadr
ndir inhwl nadar nihl
Ahrix ^ b'j/ dk N[eVk, fi;
T[go ;'B/ dh vbh B{z oy e/ jE"V/
Bkb e[ZfNnk iKdk j?.
jqu pwhwrw DIrju suinAwru ^
Xkofwe fIzdrh pDkT[Dk fBok
;wMD ;wMkT[D dk ezw BjhA.
fJjd/ bJh nwbh sohe/ tosD/
g?Ad/ jB. fJj fJt/A jh j? fit/A
;[fBnkok fe;/ Xks{ B{z nr ftu
gk e/ skT[Adk ns/ Ykbdk j? ns/
T[; T[~s/ I'o Bkb jE"V/ dhnK ;ZNK
wko wko e/ uzvdk j? ns/ fe;/
Peb ftu fbnkT[Adk j?.
vydu hQIAwru ^ wB[y dh nkgDh
p[ZXh nfjoD j't/ ns/ T[; ws
o{gh nfjoD T[~s/ frnkB dk
jE"Vk tZi/.
Bau Klw Agin qp qwau ^ T[; e'b
nekb g[oy dk vo X"AeDh j't/
ns/ eoVh xkbDk, ;/tk dh nrB

ndrI ndir inhwl ^ fiBQK ihtK


T[~s/ gowkswk dh feogk fdqPNh
j[zdh j?, nekb g[oy dh pyfPP
j[zdh j? T[j ;kXe gowkswk dh
fwjo dh fdqPNh Bkb fBjkb j'
iKd/ jB. T[j ;dhth nkswe
nkBzd dh nt;Ek B{z gqkgs eo
b?Ad/ jB.

Ahrix ran
BKt fJ;sohfbzr
b'j/ dk N[eVk i' b'j/ nkfd Xks{nK
d/ uzvB$ xVB bJh b'jko$;[fBnko
tosd/ jB

Ahrix ijau isru dyie ran jio sir


de
fi; soQK jkEh d/ f;o T[s/ nze; j?,
fJ;/ soQK r[ow[y r[o{ dh njofD *s/
nkgDk f;o d/ fdzdk j?. wB, sB
nogD eo e/ r[o ;/tk ftu o[ZfMnk
ofjzdk j?. r[o{ ;ko/ f;ZyK B{z fwZsoK,
g[ZsoK, GoktK tkbk fJZe' fijk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

375

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fgnko fdzdk j?.

sloku m 3 ] hsqI isir ijau AMksu hY


Ahrix ijau isru dyie ] mnu qnu
AwgY rwiK kY aUBI syv kryie ] ieau
gurmuiK Awpu invwrIAY sBu rwju isRsit
kw lyie ] nwnk gurmuiK buJIAY jw Awpy
ndir kryie ] 1 ] m 3 ] ijn
gurmuiK nwmu iDAwieAw Awey qy prvwxu
] nwnk kul auDwrih Awpxw drgh
pwvih mwxu ] 2 ] pauVI ] gurmuiK
sKIAw isK gurU mylweIAw ] ieik
syvk gur pwis ieik guir kwrY lweIAw
] ijnw guru ipAwrw min iciq iqnw
Bwau gurU dyvweIAw ] gur isKw ieko
ipAwru gur imqw puqw BweIAw ] guru
siqguru bolhu siB guru AwiK gurU
jIvweIAw ] 14 ]
A.g.m.3, 647
Ahrix ran
aUBI syv kryie b sev kare
Awpu invwrIAY p niwr
gurmuiK sKIAw gurmukh sakh
isK gurU mylweIAw
sikh gur mel

gur imqw puqw BweIAw


gur mit put p
Ahrix ^ b'j/ dk N[eVk i' b'j/
nkfd Xks{nK d/ uzvB$xVB bJh
b'jko$;[fBnko tosd/ jB. fJ;
T[go mzYk iK row b'jk oy e/
jE"V/ Bkb xfVnk iKdk j?.
Ahrix ijau isru dyie ^ fi; soQK
jkEh d/ f;o T[s/ e[zvk j? ns/ T[j
e[zv/ d/ fJPko/ T[s/ ubdk j?, T[t/A
jh b'j/ dh nfjoD b'jko d/ nZr/
f;o oy fdzdh j?.
aUBI syv kryie ^ fJ;/ soQK sB,
wB r[o{ d/ nZr/ nogD eoe/
fJ;soh
(r[of;y),
jw/Pk
fsnko^po^fsnko j' e/ ;/tk
eo/. r[o{ d/ nZr/ nkgD/ nkg B{z
;[N e/ ns[N ;/tk eoB Bkb
nkdwh r[ow[y pDdk j?. joh B{z
r[ow[y jh gotkB jB.
Awpu invwrIAY ^ r[ow[y r[o{ okjhA
nkgk Gkt d{o eoe/ ;koh d[BhnK
dk oki gqkgs eod/ jB.
gurmuiK sKIAw isK gurU mylweIAw
^ r[ow[y j'D Bkb r[o{ gq/w dkB
ns/ ihn dkB fdzdk j?. r[ow[y
;j/bhnK Gkt r[of;yK B{z r[o{

376

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nkgD/ Bkb w/b b?Adk j?. fJe r[o{


d/ e'b ;/te j' e/ ofjzdhnK jB
ns/ fJeBk B{z r[o{ d{o ezw bk
fdzdk j?.
gur imqw puqw BweIAw ^ r[o{ dk
;G d/ Bkb fJe' fijk gq/w j[zdk
j?. r[o{ ;ko/ f;ZyK B{z fwZsoK,
g[ZsoK, GoktK tkbk fJZe' fijk
fgnko fdzdk j?.

njb sohes ahal trkat


ftP/PD
;{|hws dk XkoBh, ;{|h

tkfo;Pkj whnK, ekIh Pok d/


B{z,
Bkb njb sohes d/ tkj
BkjhA
wris m kz ar de n
nl ahal trkat de w nh
w'fwBK dk fdb nZbkj dk noP$xo j?.
fJ; bJh n? ekIh` s{z nZbkj dk xo Bk
Ykj. fJPe^J/^jeheh dk i' wospk j?
T[;dh nkw w[;fbw b'eK B{z e'Jh \po
BjhA. jho nkydh j? fe i/eo w?A f;o|
fiT{Adh ofjD bJh nkgD/ JhwkB Gkt
oKM/ B{z Sv d/tK sK fJ; ftu e'Jh
f;nkDg BjhA feT[Afe fJ; d[BhnK ftu
nfijk e"D j? fi; B/ nk\oeko |Bk
BjhA j'Dk. fit/A ozxVK dk e'Jh gho
ns/ b[ZXVK dk e'Jh pkdPkj BjhA j?,

fJ;/ soQK ekIh dk th nfjb^J/^sohes


noEks ;{|h wkor T[s/ ubD tkb/
dot/PK Bkb e'Jh tkj^tk;sk BjhA j?.
fJZE/ eb{pT[b w'wBhB s'A Gkt w'fwBK dk
fdb j?. ekIh PoQk d/ B{z s'A Gkt j? T[j
ftnesh i' fJ;bkw d/ e/tb
ftXh^ftXkB dk frnksk j?, fJ;bkw d/
nfXnkswe gy dk T[;B{z frnkB
BjhA.

eb{pT[b
w'wBhB
noP
nbkj skbk,
ekIh noP nbkj dk Yk
BkjhA.
fiE/ Xhd' d/ fJPe wekw
ehsk,
T[E/ y/fVnK dh ekJh ik
BkjhA.
nkfJ uVQh r[b/b w?A fJPe
tkbh,
T[E/ j'o e'Jh ukok bk BkjhA.

i/ w?A ihT[D d/ ekD JhwkB


t/uK,
n?;k e"D i' nzs |Bk BkjhA<
i/jk ozxVK ftu Bk gho e'Jh,
ns/ b[XoK dk pkdPkj BkjhA.

tkfo;Pkj whnK, ekIh Pok


d/ B{z,
Bkb njb sohes d/ tkj
BkjhA.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

377

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jho tkfo;,
njb sohes ahal trkat
eb{pT[b w'wBhB noP nbkj
skbk
klbul momnn ar al tl
ekIh noP nbkj dk Yk BkjhA
kz ar al d t nh
fiE/ Xhd' d/ fJPe wekw ehsk
jitthe tdo de iq makm kt
T[E/ y/fVnK dh ekJh ik BkjhA
utthe kheri d k j nh
i/ w?A ihT[D d/ ekD JhwkB t/uK
je m jn de kn mn we
n?;k e"D i' nzs |Bk BkjhA
s kn jo t fan nh
tkfo;Pkj whnK, ekIh Pok d/ B{z
wris m kz ar de n
Bkb njb sohes d/ tkj BkjhA
nl ahal trkat de w nh

njko[ ahr
BKt g[fbzr
G'iB, ykDk

;' w/ok njko eofj


so mer ahr kar
wodkB/ B/ pkp/ B{z fejk, w?A s/o/ Bkb
sK ojKrk i/eo w/oh G[y fwNkJ/Ark.

i' s{z njko Gkt ykDk ykJ/Ark T[jh


w?B{z ykD B{z fwb/. i/eo s?B{z w/oh fJj
rb wBI{o j? sK w?A s/o/ Bkb ;kE
d/tKrk. wodkBk fco p'fbnk, pkpk
iK fJj tuB d/ fe s{z w/o/ eow
ftuko/Ark BjhA. i/ s{z fJj ezw th
BjhA eoBk sK w?B{z ftdk eo d/ Gkt
nIkd eo d/. pkp/ B/ wodkB/ B{z
fejk, wodkfBnk` s{z dhB d[BhnK s'A
fBjkb j'fJnk. r[o{ ih B/ n?BhnK
t;sK d/ fdZshnK fe wodkB/ B{z nrw
fBrw dh ;'Mh nk rJh ns/ T[j pkp/
Bkb T[dk;h eoB u[g^ukg ub fgnk
ns/ ;kok ;wK Bkb jh fojk.

wodkB? nkfynkL jT[ sK ojK i/


w/oh G[y rtktfj, i' s/ok njko[
j't,? ;' w/ok j't,? ;' w/ok njko
eofj. i' s{ J/jk ezw[ eofj sK
s/o/ Bkfb ojK. iK J/j[ puB
eofj, i' w/o/ eow Gh Bk
phukofj sK jT[ s/o? Bkb/ ojK, i/
fJj[ s{ ezw[ eo/ BkjhA sK w?Bz{ ftdk
efo*. sfp r[o{ pkp/ nkfynkL
ikfj t/ wodkfBnK ` s{z dhB
d[Bhnk fBjkb[ j'nk*. sfp
wodkBk T[Gfo g?ohA gfJnk, r[o{
pkp/ fJsBhnK t;s{ fdZshnK, wZEk
u[efdnK Bkfb nrw fBrw eh
;'Mh j'fJ nkJh, sK wodkBk pkp/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

378

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bkfb brk fcofD. sp T[dk;h
eoe/ xo nkJ/.
g[oksB iBw ;kyh,
njko[ ahr
;' w/ok njko eofj
so mer ahr kar
iK J/j[ puB eofj
j baan kar
w/o/ eow Gh Bk phukofj
mere karam p n br
s{z dhB d[Bhnk fBjkb[ j'nk
t dn dun nihl ho
nrw fBrw eh ;'Mh j'fJ nkJh
a'gam nigam k sj hoe i
sp T[dk;h eoe/ xo nkJ/
tab uds karke kr e

njko sbh Gfo o/s eh eofj


ahr tal pr ret k kar
r[o{ BkBe d/t ih B/ d{ih T[dk;h
dyD dh ehsh. fJ; ;w/A d"okB G'iB
w[Zmh Go o/s/ dk jh eod/. g?oK ftu
ekm (bZeV) dhnK yVktK ns/ jZE
ftu nk;k j[zdk ;h. r[o{ ih d/ f;o
ns/ gZNK d[nkb/ oZ;/ bg/N/ ;h ns/
wZE/ T[~s/ e/;o dk fNZek bkfJnk
j'fJnk ;h. fJ; ;w/A r[o{ ih d/ Bkb
;?d' iN ;h. fco pkpk XBk;oh d/P

gj[zu frnk. e[M fdB T[~E/ oj/.


gfjo ofjzdh oks ;w/A ;?dk ns/ ;hj'
pkp/ dh ;/tk eoB br iKd/.

d[shnk Udk;h ehsh dZyD eh,


njko[ sbh Gfo o/s eh eofj.
sdj[z g?ohA yVktK ekm ehnk.
jfE nk;k. f;fo o;/ gb/N.
/

pKjK iKxK o;/ gb/N/ fNek fp_d[bh


ek. sdj[ Bkfb ;?d' iN[ iks x/j'
Ek. sdj[ pkpk XBk;oh d/f;
ikfJ fBefbnk. sp e'Jh fdB
T{jK oj/. sp okfs e? ;w?A ;?d' ns?
;hj' iks x/j' d't? dohnkfJ iktfB,
;/tk eoB gfjo okfs ofjzdh B{z
iktfB. ns/ wfB ftfu XofB i'
r[o{ y'nki/ s/ gkJh j?. sT[ r[o{
T[s? EkfJ gkJh j?. fJe ;y?g
UBK nkfynkL i' n;hA Gh ;/tk
eoK fss[ do[.
g[oksB iBw ;kyh,
njko[ ahr
d[shnk Udk;h dut uds
njko sbh Gfo o/s eh eofj
ahr tal pr ret k kar
yVktK ekm ehnk
kharw kth k
jfE nk;k hath s

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

379

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
f;fo o;/ gb/N/ sir rasse plete
ikfJ fBefbnk je nikli
gfjo okfs ofjzdh B{z iktfB
pr rt rd n jwan
i' r[o{ y'nki/ s/ gkJh j?
jo gur khoje te p h
fJe ;y?g UBK nkfynk
ik sakhp n khi

nfjdh d

BKt g[fbzr
w[nktIk fJeZmk eoB tkb/ jfEnkopzd
f;gkjh

tKr nfjdhnK Yk;Dk bkfJ p?mk


wg d tsn le bth
fJj ;'u e/ fe w?A eZuh rb ehsh j?
go gowkswk ;u eo ftykJ/rk.
oKMk fJPe d/ t?b bkJh p?mk j?.
nkgD/ uko/ gk;/ X{DhnK skD bJhnK
go id'A fInkdk ;/e j'fJnk sK
fJPe w[Pe G[b e/ ;zxDh SK EZb/
p?m frnk, G{ok ftSk e/ nfjdhnK
tKr{z Yk;Dk bk fbnk ns/ ftZu'A T[;
tes B{z th M{odk fojk fe id'A T[j
fJPe eo p?mk. nfjdh w[rb
pkdPkj d/ T[j jfEnkopzd f;gkjh
;B i' f;ZX/ izr ftu sK BjhA ;h ik
;ed/ go T[jBK dk ezw irhodkoK
s'A w[nktIk tr?ok fJeZmk eoB dk

j[zdk ;h. T[j fiZE/ iKd/ ;B T[E/ jh


XoBk bk e/ p?m iKd/ ns/ ezw j'D
se T[md/ BjhA ;B.

n;K eu ehsk, op ;u
eo;h,
J/j nky e/ nk; irkfJ
p?mk.
GVeh nr iK skT[ B/ skT[
ehsk,
fJPe w[Pe ftjkfJe/ ikfJ
p?mk.

SkT[A ;zxDh se e/ ;N G{ok,


tKr nfjdhnK Yk;Dk bkfJ
p?mk.
tkfo; Pkj, T[; tes B{z
M{odk J/,
fi; t/bV/ nZyhnK bkfJ
p?mk.
jho tkfo;,
nfjdh d
n;K eu ehsk, op ;u eo;h
as ka kt rab sa kars
J/j nky e/ nk; irkfJ p?mk
kh ke s jge bth
SkT[A ;zxDh sZe e/ ;N G{ok
h sagn tak ke sat pr

380

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

tKr nfjdhnK Yk;Dk bkfJ p?mk


wg d tsn le bth
tkfo; Pkj, T[; tes B{z M{odk J/
wris us wakt n rd e
fi; t/bV/ nZyhnK bkfJ p?mk
jis welre akkh le bth

Aihinis nis
fefonk ftP/PD
fdB oks, jw/Pk

Aihinis iDAweIAY nis ti


r[ow[y tkfjr[o{ B{z nfjfB;, oks
fdB fXnkT[Adk j?. nzdo pkjo r[o
Ppd fBjkb eodk j?. fJj Bkw
fBoziB j?, GT[ GziB j?. T[j eosko
nkg jh Ekgdk j?, T[Ekgdk j?.
ft;wkd ftu nk e/ r[ow[y tkfjr[o{
B{z ;G gk;hA, nzdo, pkjo d/ydk j?.
T[; dh jI{oh ftu nkgDk sB, wB
nogD eodk j? ns/ ;fsr[o{ dh wfs
ftu nkgDk ihtB fpskT[Adk j?.

sUhI mhlw 1 ] mnhu n nwmu


ivswir Aihinis iDAweIAY ]
ijau rwKih ikrpw Dwir iqvY suKu
pweIAY ] 1 ] mY AMDuly hir nwmu
lkutI tohxI ] rhau swihb kI tyk
n mohY mohxI ] 1 ] rhwau ] jh
dyKau qh nwil guir dyKwilAw ]

sbid
bwhir
Bwil
inhwilAw ] 2 ] syvI siqgur
Bwie nwmu inrMjnw ] quDu BwvY iqvY
rjwie Brmu Bau BMjnw ] 3 ]
jnmq hI duKu lwgY mrxw Awie kY
] jnmu mrxu prvwxu hir gux gwie
kY ] 4 ] hau nwhI qU hovih quD hI
swijAw ] Awpy Qwip auQwip sbid
invwijAw ] 5 ] dyhI Bsm
rulwie n jwpI kh gieAw ] Awpy
rihAw smwie so ivsmwdu BieAw
] 6 ] qUM nwhI pRB dUir jwxih sB
qU hY ] gurmuiK vyiK hdUir AMqir
BI qU hY ] 7 ] mY dIjY nwm invwsu
AMqir sWiq hoie ] gux gwvY nwnk
dwsu
siqguru
miq
dyie 8 ] 3 ] 5 ]
AMqir

A.g.m.1, 752
Aihins nis
nwmu ivswir nm wisr
iDAweIAY ti
AMDuly adule
sbid inhwilAw sabad nihli
nwmu inrMjnw nm nirjn
Bau BMjnw p pajn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

381

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gftso gqG{` r[o{ d/ nB[;ko ofj
e/ w?A s/ok Bkw f;wodk jK.

jnmq janmat
Qwip auQwip thp uthp
sbid invwijAw sabad niwji
dyhI Bsm rulwie deh psm rule
ivsmwdu wismd

jnmq ^ i/ gqG{ dk Bkw ft;ko


d/JhJ/ sK izwfdnK jh, irs ftu
nkT[AfdnK jh nkswe w"s dk d[y
nk brdk j?.

gurmuiK vyiK hdUir


gurmukh wekh hadr
Aihinis ^ fdB oks, jw/Pk.
nwmu ivswir Aihinis iDAweIAY ^
j/ wB[y` s{z wB s'A Bkw B{z Bk
G[bk, fdB oks T[; gowkswk B{z
nkokXDk ukjhdk j?, fit/A gqG{
feogk g{ote oydk j?, fst/A ;[y
gk bJhdk j?.
AMDuly ^ w?A nfrnkBh bJh joh
Bkw wkor N'jD tkbh vzr'oh j?,
w?A gqG{ dh N/e d/ nk;o/ ofjzdk
jK, fJ;/ bJh wkfJnk w?B{z w'j
BjhA ;edh.
sbid inhwilAw ^ j/ gqG{` w?A
gk;/ th t/ydk jK, T[Xo jh
r[o{ B/ ftyk fdZsk j? fe s{z
Bkb j?A. pkjo bG^bG e/
r[o{ d/ Ppd d/ okjhA w?A
nkgD/ nzdo t/y fbnk j?.

Bau BMjnw ^ j/ Gow vo d{o eoB


tkb/ gqG{` i' e[M s?B{z uzrk brdk
j?, w?A T[;/ B{z s/oh oik ;wMdk
jK.

fi;
w?B{z
w/o/
j[D
s?B{z

nwmu inrMjnw ^ j/ wkfJnk^ofjs,

Qwip auQwip sbid invwijAw ^


gowkswk nkg jh g?dk eoe/ Bk;
eodk j?, go fe;/ ftob/ B{z Ppd
okjhA tfvnkJh fdzdk j?.
dyhI Bsm rulwie ^ ;oho B{z ;[nkj
ftu obk e/ gsk BjhA iht feZE/
ubk iKdk j?.
ivsmwdu ^ go j?okBrh fJj j? fe
d'jK jkbsK ftu EkgD tkbh s/
T[EkgD tkbh, wB[y dh j'Ad s/
nDj'Ad ftu joh nkg jh tos
fojk j[zdk j?.
gurmuiK vyiK hdUir ^ i' wB[y r[o{
dh PoB g? iKd/ jB, T[j ikDd/
jB fe gowkswk jo EK s/ j?,
nzdo th j? s/ pkjo th j?. ;kB{z
T[j jo EK jkIo BkIo t/ydk j?.

382

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fi; B{z th joh Ppd


fBtkidk j?, T[j r[o{ d/ okjhA
B{z nzr ;zr nB[Gt eodk j?
T[; d/ r[D rkT[Adk fBoGT[ s/
ofjzdk j?.

Bkb
joh
ns/
;[yh

Aihinis mgnu rhY nis magan rah


r[ow[y eosko d/ f;woB ftu oks
fdB, nfjfB; wrB ofjzdk j?. g{s,
whs, wkfJnk d/ ikb ftu BjhA
c;dk. fwqr fsqPBk gk;/ BjhA iKdk.
e'Jh ftobk jh, e'NB ftZu'A fJj iB
tkfjr[o{ d/ f;woB dk o; wkDdk j?.

gauVI mhlw 9 ] pRwnI kau hir jsu


min nhI AwvY ] Aihinis mgnu
rhY mwieAw mY khu kYsy gun gwvY
] 1 ] rhwau ] pUq mIq mwieAw
mmqw isau ieh ibiD Awpu bMDwvY ]

imRg iqRsnw ijau JUTo iehu jg dyiK


qwis auiT DwvY ] 1 ] Bugiq mukiq

kw kwrnu suAwmI mUV qwih ibsrwvY ]


jn nwnk kotn mY koaU Bjn rwm ko
pwvY ] 2 ] 3 ]
A.g.m.9, 219
Aihinis nis
min nhI AwvY man nhi w
ieh ibiD Awpu bMDwvY bd p bdw

imRg iqRsnw ijau JUTo


mrig trisn jio tho
dyiK qwis auiT DwvY dekh ts uth tw
Aihinis ^ fdB oks.
min nhI AwvY ^ gqkDh B{z jfo dk
i; wB ftu t;kT[Dk BjhA
nkT[Adk.
Aihinis mgnu rhY ^ T[j wB[y
fet/A gowkswk d/ r[D rk ;edk
j?, fijVk fdB oks wkfJnk d/
w'j ftu w;s ofjzdk j?.
ieh ibiD Awpu bMDwvY ^ wkfJnk d/
w'j ftu w;s ofjD tkbk wB[y
g[Zso, fwZso, wkfJnk nkfde dh
ngDs Bkb pZZMk ofjzdk j?. fJ;/
soQK T[j nkgD/ nkg B{z w'j d/
pzXBK ftu pzBQh oZydk j?.
imRg iqRsnw ijau JUTo iehu jg dyiK
qwis auiT DwvY ^ o/sb/ w?dkBK ftu
;{oi dhnK feoBK o/s T[s/ g? e/
id T[mdhnK jB sK fwqr nkfd
ikBtoK B{z gkDh Gk;dhnK jB.
;{oi d/ YbD Bkb n;bhns dh
;wM g?Adh j?. wkfJnk d/ gdkoEK
dh bkb;k iK j'o G'rK bJh
r[opkDh ftu fwqr fsqPBk* Ppd
tofsnk j?. fit/A fwqr fsqPBk d/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

383

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
G[bkt/ eoe/ fJ; M{m/ irs B{z t/y
e/ T[; tb d"Vdk ofjzdk j? T[t/A
jh w{oy wB[y T[; gowkswk B{z
G[bkJh oZydk j? i' d[BhnK d/ G'rK
ns/ ;[ZyK dk wkbe j? ns/ w'y th
d/D tkbk j? go eo'VK ftZu'A e'Jh
ftobk jh j? i' gowkswk dh
Grsh gqkgs eodk j?.

dunIAW, Swm nMU ju`qIAW gMFx vwly


cmwrW qoN mwstr, ikqwbW Cwpx
vwlw pusqk pRkwSk, qrKwx
Tykydwr, luhwr koly dy ifpU vwlw,
nweI hotl vwlw, GuimAwr nMU jo vI
ik`qw sUq bYTy auho hI rws[

Aihl a'hil

Aihl a'hil

igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 62

ivSySx
jo ihl nw sky, siQr, jo ihldw nw hovy

jnm-DMdy ijauN dy iqauN Aihl hn


janam-tade jio de tio a'hil han

jnm-DMdy ijauN dy iqauN Aihl


hn

sdIAW bdl geIAW sad badl


ga

janam-tade jio de tio a'hil han

zmwny ault gey zmne ult gae

ipMf dI ijMdgI puSq-dr-puSq ie`ko hI


cwl qurI jWdI hY[ kMm DMdy jnm
jwqW/ik`iqAW Anuswr auvyN hI qury jWdy
hn[ kwrIgrW dy b`cy A`gy jw ky
kwrIigrI krdy hn Aqy Kyq-kwimAW dy
b`cy A`gy jw ky KyqI dw kMm krdy hn[
iehnW DMidAW dI ies AbdlI nMU hI
Aihl ikhw jWdw hY[ ies dy ault
SihrW ivc iksy ik`qy leI jwq brwdrI
dw koeI bMDn nhIN[

jo vI ik`qw sUq bYTy auho hI rws


jo w kitt st bthe uho h rs

sdIAW bdl geIAW, zmwny


ault gey, pr myry ipMf dy ienHW
jwqW dy jnm-DMdy ijauN dy iqauN
Aihl hn[ ikqy SihrW dI

Ahur shur r -sr


nWv iesqrIilMg
ksr, EprI CwieAw; AxsuKwvIN Gtnw

koeI Ahur shur nw ho jwvy


ko r-sr n ho jwe
imRqk dyh dI AMqm rsm AgnI
sMskwr hY[ies qoN bwAd qIjy idn jW
TIk idn dyK ky Pul cugy jWdy hn[
iek QYlI ivc iehnW Pu`lW nMU pw id`qw
jWdw hY Aqy Pul lY ky jwx vwly dy gl

384

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ivc vMgxw pw ky ltkw id`qw jWdw hY[


ij`Qy vI ruk ky qurnw hovy, imRqk dw nW
lY ky nwl qurn nMU ikhw jWdw hY[ ieh
sB kuJ EprI CwieAw jW ksr dy
bcwA leI hI Ahur shur kIqw jWdw hY

ne ak

aus sUm dy mrn qoN Gr idAW ny soc


ivcwr ky, beI buVHy ny ijauNdy qW

ne dhnK yZyVhnK

koeI puMn-dwn nhIN kIqw mry dy


Pu`l gMgw phuMcw dyeIey[ aus dy
Pu`lW nMU rwh ivc koeI Ahur shur
nw ho jwvy, ies leI iek purwxI
rySmI QYlI bRwhmx nMU dy id`qI ik qMU
Pu`l ies dI AMdrlI jyb ivc pw ky
iljweI[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,
486
Ahur shur r-sr
koeI Ahur shur nw ho jwvy
ko r-sr n ho jwe
ijauNdy qW koeI puMn-dwn nhIN kIqw
jiode t ko pn-dn nah kt
mry dy Pu`l gMgw phuMcw dyeIey
mare de phul gg p dee
Pu`lW nMU rwh ivc phull n r wi

BKt g[fbzr
fJe gqeko dk epkV o{gh g"dk i'
y[Peh ftu T[rdk j? ns/ fJ;d/ gZs/
e"V/ j[zd/ jB

ak d khakkhar
r[o{ ih shih T[dk;h T[~so yzv dh
eoB s[o/. fJ; T[dk;h d"okB
izrb^phnkpkB ftu ne d/ gZfsnK
dk jh G'iB ;h. sB d/ d[nkb/
uwVk bg/fNnk j'fJnk ;h. wZE/
e/;o dk fNZek bkfJnk j'fJnk ;h.
fJ; ;w/A d"okB pkp/ d/ Bkb j;{
b[jko ns/ PhjK ShApK ;B. pkpk
ePwho gjz[funk ns/ e[M fdB T[~E/
mfjfonk. ePwho d/ fJe gzvs
fpqjw dk; B{z pkp/ d/ nkT[D pko/
gsk bZrk fe fJe ceho nkfJnk
j?. T[j pkp/ B{z fwfbnk. fwb e/
Bw;eko ehsh. pkp/ dk t;so d/y
e/ gzfvs efjD bZrk fe fJj fej'
fijk ceho j?. uwV/ d/ eZgV/ feT[A
gkJ/ B/ ns/ ;oho d[nkb/ oZ;/ feT[A
bg/N/ jB.

fsqshnk T[dk;h, T[so yzv eh


T[dk;h eofD br?. fss[
T[dk;h ne dhnK yyVhnK
ns? c[b njko[ eodk Ek,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

385

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gfo ;[e/. ns? g?oh uwVk,
ns? f;fo uwVk, ;koh d/j
bg/fNn;[, ns? wkE/ fNek
e/;o ek. sdj[ Bkfb j;{
b[jko[ ns/ ;hjK ShApk E/.
sp pkpk ePwho rfJnk.
e'Jh fdB[ UE? Gh ofjnk.

b'e[ pj[s[ BkT[ Xohe


j'J/. sp ePwho ek gzfvs[

fpqjwdk;[ Ek, T[; ;[fDnkL


i' fJe[ ceho[ nkfJnk j?*.
sp T[;e? ;kfE d[fJ T{fm
g[okDk e/ ubfB, ns? rfb
ftfu mke[o j?. nkfJ okw
okw ehshU;[. efoe? p?fm
rfJnk. sp G/y[ d/fy e?
nkfyU;[ s{ e/jk ;kX{ j?.
s? uwV/ feT[ gjo/ jB<
ns? o;/ feT[ gb/N? j?B<
ns/ s[;h fefonk eow[
feT[ S'fvnk j?*<
g[oksB iBw ;kyh,
ne ak
ne dhnK yZyVhnK ak d khakkhar
c[b njko[ eodk Ek
phul ahr kard th

b'e[ pj[s[ BkT[ Xohe j'J/


lok bt no trk hoe
s{ e/jk ;kX{ j? t keh sd h
s? uwV/ feT[ gjo/ jB
t amre kio pre han
o;/ feT[ gb/N? j?B rasse kio plet
hn
fefonk eow[ feT[ S'fvnk j?
kiri karm ki hodi h

AMksu kas
BKt g[fbzr
jkEh B{z s'oB tkbk e[zvk, Ppd o{g
nze[P

AMksu sbdu dwrU kas sabad dr


r[ow[y tk;s/ r[o{ nkg nze; dk ezw
eodk j?. jT[w/ o'r ubk iKdk j? s/
r[ow[y ;[y gkT[Adk j?. wBw[y
;fsr[o{ s'A d{o ofjzdk j? s/ nkgDk
iBw eT[vh pdb/ rtk b?Adk j?.

bsMqu ihMfol mhlw 4 ] mnu iKnu iKnu


Brim Brim bhu DwvY iqlu Gir nhI
vwsw pweIAY ] guir AMksu sbdu dwrU
isir DwirE Gir mMdir Awix
vsweIAY ] 1 ] goibMd jIau sqsMgiq
myil hir iDAweIAY ] haumY rogu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

386

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gieAw suKu pwieAw hir shij


smwiD lgweIAY ] 1 ] rhwau ]

Gir rqn lwl bhu mwxk lwdy mnu


BRimAw lih n skweIAY ] ijau Efw
kUpu guhj iKn kwFY iqau siqguir
vsqu lhweIAY ] 2 ] ijn AYsw
siqguru swDu n pwieAw qy iDRgu iDRgu
nr jIvweIAY ] jnmu pdwrQu puMin Plu
pwieAw kaufI bdlY jweIAY ] 3 ]
mDusUdn hir Dwir pRB ikrpw kir
ikrpw gurU imlweIAY ] jn nwnk
inrbwx pdu pwieAw imil swDU hir
gux gweIAY ] 4 ] 4 ] 6 ]
A.g.m.4, 1179
AMksu kas
sbdu dwrU sabad dr
haumY rogu gieAw hm rog g
suKu pwieAw sukh pi
hir shij har sj
smwiD lgweIAY smd lg
ijau Efw kUpu jio od kp
guhj iKn kwFY gj khin kd
kaufI bdlY jweIAY kd badl j

inrbwx pdu pwieAw


nirbn pad pi
AMksu ^ jkEh B{z s'oB tkbk e[zvk,
Ppd o{g nze[P.
AMksu sbdu dwrU ^ r[o{, Ppd o{g
e[zvk dtkJh ti'A fi; d/ f;o T[s/
oy fdzdk j? T[; dk wB nkgD/
tk;sfte ;o{g ftu ;fEs j'
iKdk j?.
haumY rogu gieAw suKu pwieAw hir
shij smwiD lgweIAY ^ ;fs ;zrs
ftu p?mD Bkb jT[w? o'r ubk
iKdk j?, ;[y fwbdk j?. nkswe
nkBzd fwbdk j? s/ joh d/ g{oB
frnkB ftu fbt br iKdh j?.
ijau Efw kUpu guhj iKn kwFY ^
Uv^Xosh d/ nzdob/ G/s ikBD
tkbh fJe iks, fit/A ;/Axk$Uv
Xosh ftu b[e/ y{j B{z MN dZ;dk
j?, T[t/A jh ;fsr[o{ B/ Bkw t;s{
nzdo'A jh bGk fdZsh j?.
kaufI bdlY jweIAY ^ fijV/ wBZ[yK
B/ ehwsh wB[yk iBw fgSbh ehsh
B/e ewkJh d/ ekoB cb ti'A
gqkgs ehsk j?. j[D T[j iBw
e"vh d/ Gk nikJhA ik fojk j?.
inrbwx pdu pwieAw ^ wB[y nw'V

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

387

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB d/ fgZS/ bZrk j'fJnk nzdo
t;d/ joh B{z bG BjhA ;edk, go
r[o{ B{z fwbD s/ nzdo'A jT[w? d{o
jz[dh j? s/ Bkw nk gqsZy j[zdk j? s/
id'A wB[y r[o{ Bkb fwb e/ joh
dk r[D rkD eodk j? sK T[j gow
;q/Pm gd, d[ZyK s'A ofjs nt;Ek
gqkgs eodk j?.

Ak-F`kw ak-tkk
nWv puilMg
Kyq ivc au~gy A`k F`k vrgy vwDU ijhy
pOdy, ndIn, kbwV

EQy Ak-F`kw mYry huMdy sI


othe ak-tkk mre hde s
ipMf dy KyqW ivc augdIAW PslW dI
iBMnqW zmIn dy guxW Anuswr huMdI hY[
keI pYlIAW fwkr Aqy keI mYrw huMdIAW
hn[ iesy qrHW keI ryqlIAW huMdIAW hn[
jo zmIn hlkI huMdI hY Aqy ieQy zmIn
Anuswr hI PslW bIjIAW jWdIAW hn[
keI Kyq/ pYlI isMjweI krky syNjU huMdy hn[
isMjweI dw swDn nw hox krky Kyq mwrU jW
brwnI/bMjr ho jWdy hn[ iehnW KyqW ivc
jMglI kbwV pYdw ho jWdw hY ijnHW ivc
A`k Aqy F`k dy ruK Awm ho jWdy hn ijnHW
nMU nw qW Pl l`gdw hY Aqy nw hI ies dI
lkV iksy Kws kMm AwauNdI hY[ ieQy
Ak-Fk dw Bwv mwrU jW brwnI zmIn
ivc au~gy Aijhy kbwV qoN hI hY[

qdoN KyqI isMjxI bhuq AOKI huMdI


sI, EdoN KUhW ivc hLtW dI QW
v`fy v`fy boky -ijnHW nMU 'koh' ikhw

M ,y aunWH nMU koeI mW


jWdw sI, cldy hud
dw lwl hI PV ky imDwauNdw hud
M w[
EdoN zmIn dI A`j k`lH vWg nw kdr
sI qy nw hI eynw mwx[ jyhVI zmIn
cMgI l`gI auh Agly ny vwh leI,
bwkI bMjr Cf r`KI[ hr ipMf dy nwl
lgdy mYry vwly Kyq eys gl dw sbUq
hn ik, EQy Ak-F`kw mYry hud
M y sI[
rohIAW ivc mINh vyly isr ipAw qW
Coly jON rlw ky byrVw jW kxk Coly
sWJy imlw ky 'gojI' bIj id`qI, EdoN
KyqI mINhW nwl hI hud
M I sI[ kxk,
m`kI kmwd dI Psl bhuq hI QoVy
syNjI vwly inAweIN dy KyqW ivc huMdI
sI[ ies krky mur`bwbMdI jo AzwdI
ipCoN hoeI, ipMf dy hryk ikrswn dy
iek do Kyq inAweIAW ivc, bwkI
zmIn mYirAW qy rohIAW ivc hud
M I sI[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 66
Ak-F`kw ak tkk
EQy Ak-F`kw mYry huMdy sI
othe ak tkk mre hde s
qdoN KyqI isMjxI bhuq AOKI huMdI sI
tod khet sijan bahut kh hd s

388

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

hLtW dI QW v`fy v`fy boky


hlt d th wadde wadde boke
koh k
Coly jON rlw ky byrVw
chole j ral ke berra
kxk Coly sWJy imlw ky gojI
kank hole sje mil ke goj

n~eDk akkan
fefonk
T[esk ikD dk Gkt

ne gJhnK Bkb/ Ee gJhnK

;'jD/ :ko dh f;|s s'A i[dk


BkjhA.
i/eo by fenkwsK r[Io
iktD,
fes/ jZd UE/ fiE/ fJPe BkjhA.

e;w ezd j't/ fjo; szd j't/,


brh ezpDh f;o s/ g?o BkjhA.
fp;wb ikB fgnkoh, toiK
b~y tkoh,
Pfjo fJPe wfjp{p Bk w{b
ikJhA.
w;ehB Pkj fp;fwb, ;hjoch,

ak pa nle thak pa
w?A nkgD/ gqhsw (gowkswk) d/ ftS'V/ d/
d[y ftu pj[s ne ns/ Ee rJh jK
go fco th w?A nkgD/ ;'jD/ :ko dh
gq;z;k eodh jK. Gkt/A by fenkwsK
r[Io iktD noEks fezBk th d[y
fIzdrh ftu feT[A Bk nk ikt/, fJPe dh
e'Jh jd BjhA j?. Gkt fJj j? fe
fJPe d/ wkor ftu pj[s fInkdk
d[y^dod ;fjDk g?Adk j?. w?A nkgD/
nkg B{z pj[s ;wMkfJnk ;h, pj[s
tofink ;h fe Pfjo fJPe wfjp{p Bk
ikJhA Gkt fJPe dk wkor Bk ngDkJhA
feT[Afe fJ; ftu nEkj d[y ns/
w[;hpsK jB.

n?B ne gJhnK Bkb/ Ee


gJhnK,

nZeDk akkan
ne gJhnK Bkb/ Ee gJhnK
ak pa nle thak pa
;'jD/ :ko dh f;|s s'A i[dk BkjhA
sone yr d sift t jud nh
i/eo by fenkwsK r[Io iktD
jekar lakh kimt guzar jwan
e;w ezd j't/ fjo; szd j't/
kasm kd howe hirs td howe
brh ezpDh f;o s/ g?o BkjhA
lagg kban sir te pr nh
fp;wb ikB fgnkoh toiK b~y tkoh
bismal jn pir warj lakh wr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

389

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Pfjo fJPe wfjp{p Bk w{b ikJhA
r iq mbb n ml j

AkQ a'kath
ftP/PD
gowkswk dh f;cs ;kbkj fi; d/
r[D BjhA dZ;/ ik ;ed/

AkQ kQw suin hir kI

syvw auqm kwmw ] 2 ] jo hir kI hir


kQw suxwvY ] so jnu hmrY min iciq
BwvY ] jn pg ryxu vfBwgI pwvY
] 3 ] sMq jn isau pRIiq bin AweI
] ijn kau ilKqu iliKAw Duir
pweI ] qy jn nwnk nwim smweI ] 4
]
A.g.m.4, 164

a'kath kath sun har k


eos/ dh eEk neZE j?. T[; dh
ftuko, T[; dh nkokXBk ;kX ;zrs
ftu jzd
[ h j?. i' iB T[; eosko B{z
fXnkT[Adk j?, T[; dh ejkDh, eEk B{z
ftukodk, x'ydk j?, T[j tvGkrh j?.
;zs iBK d/ Bkb tkfjr[o{ dh gqhs
T[gidh j? ns/ r[ow[y d/ wB ftu r[o{
Bkw ;wkn iKdk j?. joh dh eEk ;[D
e/ r[ow[y d/ wB ftu r[o gqhs T[gidh
j?. T[; B{z X[o dk fbfynk j'fJnk r[o
Ppd fwbdk j? s/ T[j tkfjr[o{ d/ Bkw
ftu bhB j' iKdk j?.

gauVI guAwryrI mhlw 4 ] inrgux


kQw kQw hY hir kI ] Bju imil swDU
sMgiq jn kI ] qru Baujlu AkQ
kQw suin hir kI ] 1 ] goibMd
sqsMgiq mylwie ] hir rsu rsnw rwm
gun gwie ] 1 ] rhwau ] jo jn
iDAwvih hir hir nwmw ] iqn
dwsin dws krhu hm rwmw ] jn kI

AkQ a'kath
inrgux kQw nirgun kath
jo jn iDAwvih jo jan tiw
min iciq BwvY man it pw
jn pg ryxu jan pag ren
ijn kau ilKqu jin k likht
iliKAw Duir pweI likhi tr p
AkQ ^ gowkswk dh f;cs
;kbkj fi; d/ r[D BjhA dZ;/ ik
;ed/.
inrgux kQw ^ joh dh eEk
r[D^nshs eEk j?, fszB r[DK d/
ebkt/ s'A pkjo dh j?, T[; dh
eEk neE j?, T[; d/ r[D ej/
BjhA ik ;ed/.
jo jn iDAwvih ^ j/ gqG{ ` fijV/

390

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

wB[y s/ok Bkw f;wod/ jB, w?B{z


T[jBK d/ dk;K dk dk; pDk. s/o/
dk;K dh ;/tk wB[Zyk ihtB ftu
;G s'A ;q/PN ezw j?.
min iciq BwvY ^ fijVk wB[y w?B{z
joh dh f;cs ;kbkj dh eEk
;[DkT[Adk j?, T[jh w/o/ wB B{z, w/o/
fus B{z uzrk bZrdk j?.
jn pg ryxu ^ joh iB dh uoB
X{V tZv/ GkrK tkbk jh gqkgs eo
;edk j?.
ijn kau ilKqu iliKAw Duir pweI ^
;zs iBK Bkb gq/w T[BQK dk jh
pfDnk j?, fiBQK B{z tkfjr[o{ B/ X[o'A
jh ;zi'rK ftu gk fdZsk j?. T[jh
wB[y gowkswk d/ Bkw ftu
bhBsk jk;b eo b?Ad/ jB.

hir kI AkQ khwxI


har k a'kath kahn
jfo dh eEk, ejkDh neZE j?. T[;
rfjo rzGho, r[Dh rjho eosko B{z
r[o Ppd okjhA gSkfDnk iKdk j?.
fJj ;'Mh T[; B{z nkT[Adh j? fi; B{z
T[j eosko nkg ;[MkT[Adk j?. r[o
Ppd fpBK wB[y pT[okB j' iKdk j?.
Bkw fpBK ;G ir w?bk j?, d{i/ Gofw
ftu cf;nk ;G gfs y[jk p?mdk j?.
T[j ;Zuk tkfjr[o{, fBozeko fi;
r[ow[y *s/ fwjo eodk j?, T[;/ B{z jh

r[o{ d/ ;u[ dh ;'Mh j[zdh j?.

swrg mhlw 3 ] mn myry hir kI


AkQ khwxI ] hir ndir kry soeI
jnu pwey gurmuiK ivrlY jwxI ] 1 ]
rhwau ] hir gihr gMBIru guxI
ghIru gur kY sbid pCwinAw ] bhu

ibiD krm krih Bwie dUjY ibnu


sbdY baurwinAw ] 1 ] hir nwim

nwvY soeI jnu inrmlu iPir mYlw


mUil n hoeI ] nwm ibnw sBu jgu hY
mYlw dUjY Brim piq KoeI ] 2 ]

ikAw idRVW ikAw sMgRih iqAwgI

mY qw bUJ n pweI ] hoih dieAwlu


ikpw kir hir jIau nwmo hoie
sKweI ] 3 ] scw scu dwqw krm
ibDwqw ijsu BwvY iqsu nwie lwey ]
gurU duAwrY soeI bUJY ijs no Awip
buJwey ] 4 ]
A.g.m.3, 1234
AkQ a'kath
gihr gMBIru gr gbr
guxI ghIru gun gahr
bhu ibiD krm krih b bd karm kar
Bwie dUjY pe dj
ibnu sbdY baurwinAw
bin sabd brni

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

391

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dUjY Brim piq KoeI
dj parm pat kho

s'A fpBk T[j ewb/ jh jB. r[o{ s'A


fpBk T[j MZb/ jh jB.

ikAw idRVW ki drir

dUjY Brim piq KoeI ^ Bkw s'A fpBk


;kok irs w?bk j?. dt?s Gkt d/
Gow ftu g? e/ wB[y nkgDh
fJIs rtk b?Adk j?. joh dh
feogk j't/ sK r[o{ d/ okjhA Bkw
dk o;sk cVhdk j?, BjhA sK wB[y
nktkrT[D ftu bZrk ofjzdk j?.

ikAw sMgRih iqAwgI


ki sgr tig
AkQ ^ i' ejh Bk ikJ/, i'
fpnkB Bk ehsh ik ;e/.
AkQ khwxI ^ joh dh ejkDh
eEB BjhA ehsh ik ;edh. fi;
T[go gowkswk fwjo dh BIo
eodk j? T[jh ;/te neE eEk B{z
;wMdk j?. fJj eEk fe;/ r[ow[y
;kXe B/ jh ikDh j?. gowkswk
eow eKvK d/ okjhA BjhA fwbdk.
T[j sK Ppd dh ewkJh d[nkok
fwbdk j?.
gihr gMBIru guxI ghIru ^
gowkswk rfjo, rzGho, v{zx/
;[Gkn tkbk j? ns/ r[DK eoe/
v{zxk j?, T[; B{z r[o{ d/ Ppd okjhA
gSkfDnk ik ;edk j?.
bhu ibiD krm krih Bwie dUjY ^
wBw[y ftnesh dt?s Gkt eoe/
pj[s soQK d/ eow eod/ jB. Bkw
dk f;woB jh wB[y B{z gftso
eodk j?/.
ibnu sbdY baurwinAw ^ go Ppd

ikAw idRVW ikAw sMgRih iqAwgI ^


w?A eh gZek eoK< eh fJZemk eoK<
fe; dk fsnkr eoK< w?A ;wM
BjhA gk fojk. fBok fwEhnK
j'JhnK uhIK dk rqfjD iK fsnkr
eoB Bkb e[M BjhA ;ztodk go i/
gowkswk dh fwjo j' ikJ/ sK
fJj ;'Mh j' ;edh j? fe ;u
;ziw dh ewkJh eoe/ jh
nktkrT[D w[ekfJnk ik ;edk j?.

AkQ khwnI a'kath kahn


jfo dh eEk ;[ykBh, neE j?.
r[ow[y p?okrh jfo d/ ozr ftu
oZfsnk iKdk j? s/ r[owfs B{z
gfjukDdk j?. fi; r[ow[y B{z eosko
nkg fwbdk j? T[; B{z d?th ;u dh
;'Mh j[zdh j?. T[j oks fdB tkfjr[o{
dk ehosB ;[Ddk j? s/ r[opkDh dk
nfGnk; eodk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

392

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swrg mhlw 4 ] myrw mnu rwm nwim
mnu mwnI ] myrY hIArY siqguir
pRIiq lgweI min hir hir kQw
suKwnI ] 1 ] rhwau ] dIn
dieAwl hovhu jn aUpir jn dyvhu
AkQ khwnI ] sMq jnw imil hir
rsu pwieAw hir min qin mIT
lgwnI ] 1 ] hir kY rMig rqy

bYrwgI ijn@ gurmiq nwmu pCwnI


] purKY purKu imilAw suKu pwieAw
sB cUkI Awvx jwnI ] 2 ] nYxI
ibrhu dyKw pRB suAwmI rsnw nwmu
vKwnI ] sRvxI kIrqnu sunau idnu
rwqI ihrdY hir hir BwnI ] 3 ]
pMc jnw guir vsgiq Awxy qau
aunmin nwim lgwnI ] jn nwnk
hir ikrpw DwrI hir rwmY nwim
smwnI ] 4 ] 5 ]
A.g.m.4, 1199
AkQ a'kath
myrY hIArY mer har
kQw suKwnI kath sukhn
rqy bYrwgI ratte brg
ijn@ gurmiq nwmu pCwnI
jin gurmat nm phn

purKY purKu imilAw purkh purkh mili


nYxI ibrhu dyKw nn birh dekh
rsnw nwmu vKwnI
rasn nm wkhn
sRvxI kIrqnu srawn krtan
ihrdY hir hir BwnI hird har har pn
qau aunmin nwim lgwnI
t unman nm lgn
AkQ ^ i' fejk Bk ikt/, i'
fpnkB Bk ehsk ik ;e/.
myrY hIArY ^ id'A s'A r[o{ B/ w/o/
fjod/ ftu gowkswk dk fgnko
g?dk eo fdZsk j?.
kQw suKwnI ^ T[d'A
f;cs ;kbkj w/o/
brdh j?. T[d'A
gowkswk d/ Bkw
j?.

s'A gowkswk dh
wB B{z fgnkoh
s'A w/ok wB
ftu br frnk

AkQ khwnI ^ j/ gqG{` nkgD/


fBwkD/ ;/te T[go fdnkb j't'
ns/ nkgD/ ;/te B{z eEB Bk ehsh
ikD tkbh i; Goh eEk pyP'.
rqy bYrwgI ijn@ gurmiq nwmu
fiBQK wBZ[yK B/ r[o{ dh ws
e/ gowkswk d/ Bkw Bkb
bJh T[j wB[y gowkswk d/

pCwnI ^
T[FZs/ s[o
;KM gk
ozr ftu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

393

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ozr/ iKd/ jB. T[j wB[y wkfJnk d/
w'j s'A T[gokw j' iKd/ jB.
purKY purKu imilAw ^ fi; wB[y B{z
;op ftnkge gqG{ fwb fgnk T[;
B{z nkswe nkBzd gqkgs j' frnk
s/ T[; dk iBw woB dk r/V w[e
frnk.
nYxI ibrhu dyKw ^ j/ gqG{` w/o/
nzdo sKx j?, nZyK ftu fgnko
Goh sKx j? fe w?A s/ok doPB
eodk ojK, joh wkbe B{z d/ydk
ojK.
rsnw nwmu vKwnI ^ ihG B{z fJj
sKx j? fe s/ok Bkw T[ukoB
eoK.
sRvxI kIrqnu ^ ezBK B{z sKx j? fe
fdB oks s/oh f;cs ;kbkj ;[Ddk
ojK.
ihrdY hir hir BwnI ^ id'A r[o{ dh
feogk Bkb gkgK tkbh fposh jN e/
joh i; rqfjD eoB tkbh fposh
pD iKdh j? sK fco nZyK, ihG, ezB
nkfd ;G Bkw d/ fgnko ftu ezw
eoB br g?Ad/ jB. fjod/ ftu
gowkswk fgnkok brD br iKdk
j?.
qau aunmin nwim lgwnI ^ id'A wB[y

;z;ko dhnK fyZuK s'A T[FZu/ j'J/ wB


dh jkbs ftu fsqr[D^nshs iK
;fji nt;Ek ftu j' e/ Bkw ftu
bZrk ofjzdk j?, T[d'A wB[y jo tes
Bkw ftu bhB ofjzdk j'fJnk nzs
joh ftu fwb iKdk j?.

AkQ kQw hir nwm


a'kath kath har nm
tkfjr[o{ dh eEk neZE j?. nB/e
t/d g[okD T[; dk i; rkT[Ad/ jB.
s/sh eo'V d/ts/ T[; B{z fXnkT[Ad/ jB
sK th T[; dh neZE eEk dh Ekj
BjhA b? ;ed/.

suin mn AkQ kQw hir nwm ]


iriD buiD isiD suK pwvih Bju
gurmiq hir rwm rwm ] 1 ] rhwau
] nwnw iKAwn purwn jsu aUqm
Kt drsn gwvih rwm ] sMkr

kio V qyqIs iDAwieE nhI jwinE


hir mrmwm ] 1 ] suir nr gx
gMDRb jsu gwvih sB gwvq jyq
aupwm ] nwnk ikpw krI hir ijn
kau qy sMq Bly hir rwm ] 2 ] 1 ]

A.g.m.4, 719
AkQ a'kath
iriD buiD isiD rd bd sd

394

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nwnw iKAwn purwn


nn khin purn
Kt drsn gwvih rwm
khat darsan gw rm
sMkr koiV qyqIs iDAwieE
skar kror tets tiio
nhI jwinE hir mrmwm
nah jnio har marmm
suir nr gx gMDRb sur nar gan gdrb
jsu gwvih jas gw
sB gwvq jyq aupwm
sb gwat jet upm
AkQ ^ nefj, i' fpnkB Bk ehsk
ik ;e/.
AkQ kQw ^ j/ wB` joh Bkw dh
nefj rb ;[D. joh Bkw d/ neE
r[D jB, fi; bJh ;G d/th d/ts/
ns/ Xkowe g[;seK fJ; d/ r[D
rkT[Ad/ nkJ/ jB. fJj r[D rkT[D
dh feogk r[o{ (;zsiB) T[s/ j'Jh
j?.
iriD buiD isiD ^ j/ wB` s{z
r[o^nkP/ nB[;ko joh Bkw ig/A,
sK XB, neb, eokwksh skesK
ns/ ;[y fwbDr/.

nwnw iKAwn purwn ^ nB/e gqeko


d/ gq;zr, wjKGkos, g[okB, fi;
soQK Gkrts j?, fJj puB ouBk
jB.
Kt drsn gwvih rwm ^ S/ Pk;so
L ;Ky, fBnkfJ, t?P/fPe, whwK;k,
:'r ns/ t/dKs, wjKGkos nkfd
eEk d/ nB/e rqzE, g[okD ns/ S/
Pk;so joh dk jh T[sw i;
rkT[ad/ jB.
sMkr kio V qyqIs iDAwieE nhI
jwinE hir mrmwm ^ fPt ih nkfd
33 eo'V d/tfsnK B/ joh dk
fXnkB ehsk, go joh dk G/s BjhA
ikD ;e/. wowkw (wow[) L G/d &
wow L ;oho dk e'Jh r[M
Z k nzr
fiE/ ;N bZr/ sK nkdwh wo iKdk
j?.
suir nr gx gMDRb jsu gwvih sB
gwvq jyq aupwm ^ ;[fo^Bo^;[oh
;zgdk d/ Bo, d?th r[DK tkb/
wB[y, rD^d/tfsnK d/ dk;, rzXqp
L rzXot d/t b'e d/ rtJhJ/.
fizBh th g?dk ehsh fPq;Nh j?, ;G
joh d/ r[D rkT[Adh j?. gowkswk
fiBQK s/ feogk eodk j?, T[jh
wB[y T[u/ ihtB tkb/ ;zs pD iKd/
jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

395

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gurmuK coj ivfwx AkQ khwxIAY

mihmwn mmn

gurmukh
kahn

siqgur satgur

oj

widn

a'kath

r[o{ u/b/ dh gqtkBrh dh eEk fBokbh


j?. r[ow[y ;fsr[o{ d/ u'i dh neZE
ejkDh dk nk;ok b?Adk j?. ;fsr[o{
d/ Ppd ftu ;[ofs bkT[Adk j?. fJ;
d?th Ppd dh nkokXBk Bkb eosko
d/ ;ziw s/ ;u B{z gfjukDdk j?.

gur cylw prvwx gurmuK jwxIAY]


gurmuK coj ivfwx AkQ khwxIAY]
kudrq noN kurbwx kwdr jwxIAY]
gurmuK jg mihmwn jg mihmwxIAY]
siqgur siq suhwx AwK vKwxIAY]
dir FwFI prvwx clY gurbwxIAY]
AMqrjwmI jwx hyq pCwxIAY] sc
sbd nIswx suriq smwxIAY] ieko
dr dIvwx Sbd is\wxIAY ]3]
vwrW BweI gurdws, 3
AkQ a'kath
gurmuK coj gurmukh oj
kudrq kudrat
kurbwx qurbn
gurmuK gurmukh

siq sat
suhwx suhn
FwFI td
prvwx parwn
AMqrjwmI tarjm
sbd sabad
nIswx nsn
suriq surt
AkQ ^ i' fpnkB Bk ehsk ik
;e/,
neEBh:,
gkopqjw,
eosko.
gurmuK coj ^ r[o{ dk u/bk gqwkfDe,
r[ow[y, r[o{ s'A to';kfJnk
j'fJnk, gZek u/bk ikfDnk iKdk
j?, fco T[; r[ow[y d/ ezw th r[o{
tKr n;uoi jh j[zd/ jB i'
fpnkB BjhA ehs/ ik ;ed/.
kudrq ^ gqG{ dh Bk ;wM nkT[D
tkbh bhbk, wkfJnk, eosko dh
ouBk Pesh.
kurbwx ^ e[dos s'A pfbjko/
ikJhJ/, fi; B{z t/y e/ ekdo dh

396

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

wjZssk ns/ tfvnkJh B{z ikfDnk


iKdk j?.
gurmuK ^ r[o{ tb ;Bw[y, Bkw
igD tkbk, Bkw o;hnk, fi; B/
Bkw ftu fbt bk e/ wB fis
fbnk j? ns/ i' r[o{ dh ws T[~s/
ub fojk j?.
mihmwn ^ r[ow[y irs ftu
gqkj[fDnK tKr ofjzd/, gqkj[fDnK
tKr ;wMd/ jB fe fJZE/ d' iK
uko fdB jh mfjoBk j?. go
;z;kohnK tb'A i' ;fseko j[zdk j?,
T[j wfjwkBK tkbk j? Gkt r[ow[y
wfjwkBK tKr ;fseko/ iKd/ jB.
siqgur siq suhwx ^ ;fsr[o{ B{z ;u
jh ;'jDk brdk j?.
FwFI prvwx ^ r[ow[y ;fsr[o{ d/
do dk Ykvh pD e/ r[opkDh jh
p'bdk j?, r[o{ d/ T[gd/P dk jh
fIeo'^Ieko eodk j?.
AMqrjwmI ^ gowkswk ;G d/ wB
dhnK ikBD tkbk, ;G d/ fdbK B{z
gq/oB tkbk j?.
sbd nIswx suriq ^ r[ow[y e'b
fBPkBh ;u ns/ ;u d/ Ppd dh
jh j[zdh j?, fi; okjhA T[; dh
;[os gqG{ dh gqhs ftu ;wk iKdh

j?.

AkQu khwieAw a'kath kahi


r[ow[y g{o/ r[o{ dk Ppd gSkDdk j?
ns/ Bkw ftu oZfsnk neZE ejkT[Adk
j?. T[; B{z ;fji ;[Gkn ftu jh
tkfjr[o{ dk w/b j[zdk j?. wBw[y ekb
ftu pZXk ofjzdk j?, GowK ftu
iefVnk ofjzdk j?.

ijin AkQu khwieAw AipE


pIAwieAw ] An BY ivsry nwim
smwieAw ] 1 ] ikAw frIAY fru
frih smwnw ] pUry gur kY sbid
pCwnw ] 1 ] rhwau ] ijsu nr rwmu
irdY hir rwis ] shij suBwie imly
swbwis ] 2 ] jwih svwrY swJ
ibAwl ] ieq auq mnmuK bwDy kwl
] 3 ] Aihinis rwmu irdY sy pUry ]
nwnk rwm imly BRm dUry ] 4 ] 11 ]
A.g.m.1, 154
AkQu a'kath
fru frih smwnw dar dar smn
shij suBwie sj sube
jwih svwrY jhe swr
swJ ibAwl sj bil
mnmuK bwDy kwl
manmukh bde kl

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

397

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AkQu ^ i' fpnkB Bk j' ;e/.

AkQY a'kath

AkQu khwieAw ^ id'A r[o{ Bk


frnkB j'D tkb/ joh dk frnkB
eok fdzdk j? ns/ nzfwqs o{g Bkw
fgbk fdzdk j? sK T[; d/ ekoD
iht Bkw ftu ;wk iKdk j? ns/
T[; d/ j'o ;ko/ G? ysw j' iKd/
jB.

ftP/PD
neZE, i' fejk Bk ikt/, fi; dk
;o{g fpnkB Bk ehsk ik ;e/

fru frih smwnw ^ id'A iht B/


T[; g{o/ r[o{ d/ T[g/dP eoe/
n;bhns B{z gSkD fbnk j?, fco
j[D vo feT[A wzBhJ/, j'o vo joh
d/ vo ftu w[e frnk j?.
shij suBwie ^ fi; wB[y d/ fjod/
ftu joh Bkw dh gz{ih j?, T[; B{z
;[s/ f;X jh, fBo:sB jh ;kpkP
(P'Gk) fwbdh j?.
jwih svwrY swJ ibAwl ^ fiBQK
wB[ZyK B{z joh ;t/o/^Pkw wkfJnk
ftu ;[Zs/ oZydk j?, ;[ZfsnK oZydk
j?.
mnmuK bwDy kwl ^ T[j wBw[y fJZE/
T[FZE/, jo EK ekb d/ pZX/ jB. d{i/
gk;/ fiBQK d/ fdb ftu fdB^oks
joh dk tk;k j?, T[j g{oDsk B{z
gqkgs j' rJ/ jB.

AkQY kw ikAw kQIAY


a'kath k ki kath
gqG{ d/ pqjwzv dk ojZ; ikBDk r{zr/
dk wfmnkJh uZyDk j?. T[; neZE B{z
efEnk BjhA ik ;edk. T[; d?th
r[D ftu jh frnkB, fXnkB j?. T[;
dh feogk Bkb jh rrBzso tkf;nk
s/ r[D gorkf;nk iKdk j?. fBozeko
d/ Bkw fpBK fJj ir pT[okBk j?.
g{ok p?okrh ;fji ;[GkJ/ jh eosk
dh e[dos d/ ojZ; B{z ;wMdk j?.

ijn cwiKAw syeI swdu jwxin


ijau guMgy imiTAweI ] AkQY kw
ikAw kQIAY BweI cwlau sdw

rjweI ] guru dwqw myly qw miq hovY


ingury miq n kweI ] ijau clwey
iqau cwlh BweI hor ikAw ko kry
cqurweI ] 6 ] ieik Brim Bulwey
ieik BgqI rwqy qyrw Kylu Apwrw
] ijqu quDu lwey qyhw Plu pwieAw
qU hukim clwvxhwrw ] syvw krI jy
ikCu hovY Apxw jIau ipMfu qumwrw ]
siqguir imilAY ikrpw kInI AMimRq
nwmu ADwrw ] 7 ] ggnqir

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

398

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

vwisAw gux prgwisAw gux mih


igAwn iDAwn ] nwmu min BwvY
khY khwvY qqo qqu vKwn ] sbdu
gur pIrw gihr gMBIrw ibnu sbdY
jgu baurwn ] pUrw bYrwgI shij
suBwgI scu
]8]1]

nwnk

mnu

mwn

A.g.m.1, 635
AkQY a'kath
ijn cwiKAw jin khi
syeI swdu jwxin se sd jnan
ijau guMgy imiTAweI jio gge
mithi
ieik Brim Bulwey ik prm pule
ieik BgqI rwqy ik pgt rte
ijqu quDu lwey jit td le
qyhw Plu pwieAw teh phal pi
ggnqir vwisAw gagntar wsi
gux mih igAwn iDAwn gun m gin
tin
nwmu min BwvY nm man pw
khY khwvY kah kahw
qqo qqu vKwnM tato tat wkhn

ibnu sbdY jgu baurwn bin sabd jag


brn
AkQY ^ neE, i' fejk Bk ikt/,
fi; dk ;o{g fpnkB Bk ehsk ik
;e/.
ijn cwiKAw syeI swdu jwxin ^
fiBQK B/ gqG{ dk Bkw o; uZfynk
j?, T[jh fJj ;[nkd ikDd/ jB
fe joh dk G? wzBD Bkb wB ns/
w{zj s'A i{m bE iKdh j? ns/ joh
nkg/ jh Bk ;wM nkT[D tkbh
t;s{ dk frnkB fdzdk j?.
ijau gug
M y imiTAweI ^ fi; soQK
r{zrk fwmkJh yk e/ d; BjhA
;edk, fJ;/ soQK i' joh dk gq/w
o; uZyd/ jB, T[j ;[nkd d;
BjhA ;ed/.
AkQY kw ikAw kQIAY ^ Bk fpnkB
j' ;eD tkb/ joh dk eh fpnkB
eohJ/. fJ; bJh ;dk T[; d/
j[ew ftu ubDk ukjhdk j?.
ieik Brim Bulwey ieik BgqI rwqy
^ gqG{ B/ eJhnK B{z GowK ftu
G[bkfJnk j'fJnk j?. T[j
nfrnkB ftu G[Zb/ fcod/ jB
ns/ eJh joh dh Grsh ftu ozr/
j'J/ jB, joh d/ gq/w ftu ou/ j'J/
jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

399

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ijqu quDu lwey qyhw Plu pwieAw ^
gowkswk dk fJj nkgDk jh
ofunk y/bQ j?. fi; gk;/ T[; B/
ihtK B{z bkfJnk j'fJnk j?, T[j'
fijk jh T[j cb G'r oj/ jB.
gowkswk ;G ihtK Bz{ nkgD/
j[ew ftu ubkT[D d/ ;woE j?.
ggnqir vwisAw ^ i' wB[y d;w
d[nko, nksw wzvb ftu tZ;dk
j?, ;[os fNekJh oZydk j?, T[; d/
nzdo r[DK dh ;{M g?dk j[zdh j?
ns/ T[j nkswe r[DK Bkb ;KM
gkJh oZydk j?. T[jh g{oB
fsnkrh j?.
gux mih igAwn iDAwn ^ T[j
t?okrh frnkB ns/ fXnkB ftu
i[fVnk ofjzdk j?. r[DK ftu jh
frnkB ns/ fXnkB nk iKd/
jB.

gho j?. wjkB v{zxk PKs o{g j?.


Bkw s'A fpBK irs gkrb j'fJnk
j?. fi; dk fus ;u B{z wzBdk j?,
T[j g{ok t?okrh j? ns/ ;[Gkfte
jh tZv/ GkrK tkbk j?.

neoy a'karakh

BKt g[fbzr
fyuD$;[zrVB ns/ c?bD dk Gkt

neoy T[deoy'A GkJh


a'karakh udkarkh p
e[dos d/ g;ko/ ftu w[y rb sZsK dh
nkg;h fyu, ;[r'V ns/ c?b e/ ftS'V/
ftu d{o ikDk j?, ns/ fJ;/ soQK jh
fco fwbDk s/ fco ftSVBk j?.
fw;kb bJh ;{oi dh rowh Bkb
gkDh T[go T[mdk j?, fjwkbk Bkb
Neok e/ poc pDdk j?. T[~E/ e[M
;w/A bJh fNedk j? go fco gkDh
;kro ftu ik fwbD bJh T[~E'A foV
s[odk j?.

nwmu min BwvY khY khwvY qqo qqu


vKwn ^ joh dk Bkw fi; d/ wB
B{z uzrk brdk j?, T[j nkg th
Bkw igdk j? ns/ j'oK B{z th
igkT[Adk j?. T[j nkg th joh dk
n;b ;u (fBok ;u) jh nkydk
j?, fBo'b ss dk ftfynkB eodk
j?.

yk }[Z;k ;{oi sg T[~mdk


;kro y{p sgkt/,
feoBK Bkb rzr B{z fyZu/

ibnu sbdY jgu baurwn ^ Bkw r[o{

id'A ;zi'rh j'D w/b nk,

w'Y/ g"D uVQkt/.

noPK ftu ;[szso eoe/,


eo T[~uk, b? fcodk,

t/r tkT[ d/ ;? n;wkBhA


oydk fcodk s[odk.

400

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gtB o{g U rzrk


c/o fjwkb/ y/b/ nke/
o{{g no{gh rzrk.
u'Nh fNe/ poc pB fuZNh,
c/o ;wkfX brkt/,
go T[j eDh t;/ i' nzdo,
nzdq'A T[~m irkt/.
e'Jh fuDzr nrzwh T[; B{z
gzxo ftZu fbnkt/.
so; Goh T[m N[o/ c/o T[j
fwjo^SfjpoK bkt/.
;[y d/Adh, ;[y b?Adh BkjhA,
d[yhnK d[Zy fwNKdh.
d/Adh, tXdh, tZvh j[zdh,
trdh N[odh iKdh.
J/j' eko nB{mh j'Jh
neoy T[deoy'A GkJh.

id'A ;zi'rh j'D w/b nk


jad syogi hon mel

u+h X[oK s'A nkJh.

;s/ sK n;hA iht Pq/Dh ftu jK, gP{


jK, neb dk tkXk j? i' ;kB{z
gP{nK s'A T[~uk eodk j?. neb
;kB{z feT[A s/ feT[A d/ T[~so dh
y'i f;ykbdh j?. neb B/ ;kB{z
;op d/ ;[y bJh |oI s/ jZe
dk gsk fdZsk j? s/ fJB;kc dk
sZeV jZE cVk:k j?. id ;kv/
;[yB ftu, fynkb ftu, tos'A ftu
ndb tZ; frnk, ;ko/ ;[yh j' rJ/ `

fwb ftS[VD, ;zi'r


fti'rh,

GkJh tho f;zx, bfjoK d/ jko,

neoy a'karakh
neoy T[deoy'A GkJh
a'karakh udkarkh p
w'Y/ g"D uVQkt/ mde pn arwe
t/r tkT[ d/ ;? n;wkBhA
weg wo de s asman

fwb ftS[VD, ;zi'r fti'rh


mil wihuran syog wiyog

neb akal

BKt fJ;sohfbzr
f;nkDg, frnkB, p[ZX

neb dk tkXk akal d wd


wB[y ns/ gP{nK ftubk p[fBnkdh
nzso neb Gkt ;wMdkoh j?. fJj
neb j? i' ;G e[M pko/ feT[A* dk
;[nkb g?dk eodh j? ns/ fJ; feT[A*
dk i[nkp bGdh j?. fJj dkBPwzdh
j? i' coi ns/ je dh gSkD fdzdh
j?. ;kfjs ns/ ftukoXkok ftu
ndb Gkt fBnK t; ikD Bkb ;[y
fwbdk j? ns/ GkJhukok s/ fBIkw
ekfJw ofjzd/ jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

401

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

GkJhukok s/ o:k;s d't/A


fJB;kB d/ nkPqw f;o/ uVQ/.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

neb akal

jWdU ivgV igAw,

Akl ho geI motI[


bol pMjwbx dy, III, 124

Akl akal

neb dk tkXk akal d wd

Akl ho geI motI akal ho ga


mot

fJB;kc dk sZeV jZE cVk:k


insf d takkar hath phary

Kyq nw vVdw pSU nw sWBy


khet n ward pas n sbe

GkJhukok s/ o:k;s d't/A


pr te rayst dow

nwl vYlIAW dy jotI


nl wl de jot

fJB;kB d/ nkPqw f;o/ uVQ/


insn de sram sire re

nI ibnW gwlH dy g`l nw krdw


n bin gl de gal n kard

Akl ho geI motI

neb f|eo dh ik B ekJh

akal ho ga mot

akal fikar d j na k

ivhlVW Aqy vYlIAW dI FwxI ivc pqI


dy rlx qy pqnI pRySwn huMdI hY ikauNik
auh Kyq nhIN jWdw, fMgr nhIN
sMBwldw[ aultw pqnI nMU gwlHW k`Fdw
hY[ ies leI pqnI iglw krdI gu`sy
ivc kihMdI hY ik aus dI Akl motI ho
geI hY Bwv auh mUrK ho igAw hY[

fJbkjh
tjds
ftu
wB[Zyh
;'u^ftuko ezw BjhA eodh noEks
oZph^J/esk (:eskJh) B{z g{oh soQK
wB[Zy ;wM BjhA ;edk. T[E/ w[ZbK,
gzvs, i'sPh iK fJ;bkw dk
gozgokrs frnkB BjhA j?. id'A
;kXe B{z njd nfjwd noEks
nZbkj ns/ jIos w[jzwd ;kfjp dk
dhdko j[zdk j? sK T[;dhnK BIoK *u
j'o ;G e[M |Bkj j' iKdk j?. eth
nkydk j? fe w?A n;wkBh feskpK
Gkt s"o/s, Ip{o, fJzihb ns/
e[onkB dk nfXn?B ehs/ fpBK jh
jo soQK dk fJbw gqakgs ehsk j?.

sWBy,

Kyq nw vVdw pSU nw


nwl vYlIAW dy jotI[
nI ibnW gwlH dy g`l nw

krdw,c`k-c`k Awvy sotI[

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

402

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJE/ tjds s'A Gkt fJbkjh J/esk
j?. ;[GjkBh s'A Gkt ;[pjkB Bkb
;zpzfXs, oZp dk, oZpkBh j?. fJbw
swkw s'A Gkt ;ko/ fJbw iK jo soQK
d/ frnkB s'A j?.

n?B neb f|eo dh ik B


ekJh,
fiZE/ tjds ;o ;[GjkBh
j{.
B UE/ w[bK gzvs i'sPh,
B T[E/ fJbw e[okBh j{.

id njZd njwd tykbh


fdZsh,
sK e[b j't/ |kBh j{.
fJbw swkw ehs/ B/ jk;b,

pkj{ eskpK mZg n;wkBh j{.

;[bskB pkj{, ;hjoch,


neb akal
n?B neb f|eo dh ik B ekJh
n akal fikar d j na k
fiZE/ tjds ;o ;[GjkBh j{
jitthe whdat sar subhan h
fJbw e[okBh ilm qurn
id njZd njwd tykbh fdZsh
jad ahad ahmad wkhl ditt
sK e[b j't/ |kBh j{
t kul howe fan h

fJbw swkw ilm tmm


jk;b hsal

neb pkM'A gJ/ y{j ykbh


akal bjo pae kh khl
wB[y B{z n"y/ ;w/A ftu th ;po ns/
neb s'A ezw b?Dk ukjhdk j?. T[;B{z
nkgDk d[y dod b'eK nZr/ Ikjo
BjhA eoBk ukjhdk, fJ; Bkb b'eK
ftu pfDnk j'fJnk Gow Gkt godk
fijk r[nku iKdk j?. f;nkfDnK dk
eEB j? fe nkgDk d[y dod nkw
b'eK nZr/ fpnkB eoB Bkb ftnesh
dk wkD ;fseko \sw j' iKdk j? go
T[;dh wdd e'Jh BjhA eodk. op
nkg jh poes ns/ \[Pjkbh gqdkB
eoB tkbk j?, fJ; bJh wB[y B{z jo
jkb ftu T[;dk P[eo ndk eoBk
ukjhdk j?.

n?B neb pkM'A gJ/ y{j


ykbh,

oy bi Bk szrhUA v'b
w'JhJ/.

b~Eh b~i Bk nKtdh j~E


w[Ve/,
ik g[S f;nkfDnK e'b
w'JhJ/.
e'Jh tzv Bk nkgDk foIe
d/Adk,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

403

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ekjB{z Gow rtkJhJ/ y'bQ


w'JhJ/.
poes eo/rk nkg jdkfJs[Zbk,
s{z Gh P[eo IpkB s'A p'b
w'JhJ/.

jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
neb akal
bi oZyDk laj rakkhan
szrh tg
v'bDk doln
bZEh bi Bk nKtdh jZE w[Ve/
latth laj n wd hath murke
ik g[S f;nkfDnK e'b w'JhJ/
j puh sin kol moe
e'Jh tzv Bk nkgDk foIe d/Adk
ko wd n pn rizk dd
ekjB{z Gow rtkJhJ/ y'bQ w'JhJ/
kn prm gwe khol moe

fJbw s/ neb e[ik w[ZbK


ilm te akal kuj mull
eth fJ;bkw d/ Ikjoh fJbw d/
ftdtkB nEtk w"bth B{z ;zp'fXs
j[fz dnK nkydk j? fe fJbw Gkt
frnkB ns/ neb Bkb op se BjhA
gjz[funk ik ;edk. fJ; bJh fJjBK
B{z Sv d/Dk jh T[fus j?. n;hA n?B

PhB
ns/
ek|
(noph^|ko;h
toBwkbk d/ fszB nZyo fiBQK d/ i'V s'A
Ppd fJPe pDdk j?) noEks fJPe
d/ B[es/ dh y'i ehsh j? i' pVk
skestko ns/ vkYk j?. f;o|
PpdK$g[;seK d/ nfXn?B Bkb op dh
dorkj ftu e'Jh Po|, wkD jk;b
BjhA j[zdk fJ; bJh op d/ fIeo,
f;woB ftu jh ihtB pshs eoBk
ukjhdk j?. nzs ftu eth fbydk j?
fe fJe jo|, Ppd nfijk j? fi;d/
T[go EZb/ e'Jh B[esk BjhA j? ns/ op
dh gqkgsh T[;/ Ppd d/ okjhA j[zdh j?.
fJE/ \kb; s'A Gkt P[X, fBo'b, yok
j?. Pdkd s'A Gkt noE j? skesto,
vkYk. dehe dk Gkt noE pohe uhI
nEtk B[esk j?. sfjehe dk noE j?
y'i. fizd ;o| j't/ s'A Gkt j? ihtB
pshs j't/. Iop s'A Gkt fIeo dh
fJe ftP/P ftXh j?. o|he dk noE
d';s nEtk nZbkj j?.

n?B fJbw s/ neb e[ik


w[ZbK
ykb;
fJPe
Pdkd
dehfenk Jh.
T[B pB dhnK nB pB J/E/

n?B
PhB
s/
ek|
sfjehfenk Jh.
fizd ;o| j't/ f;oc Iop
nzdo

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

404

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fwbh Po|
jehfenk Jh.

Bk

jo|

p{fNnk*
p/B[eshnk U
fi;
EhA
bZGDk
o|hfenk Jh.

jo|

fJe

:ko

w[jzwd p{Nk r[ioksh, ;hjoch,

neb akal
n?B fJbw s/ neb e[ik w[ZbK
n ilm te akal kuj mull
ykb; fJPe Pdkd dehfenk Jh
khlas iq add dakki
n?B PhB s/ ek| sfjehfenk Jh
n n te kf tkki
fizd ;o| j't/ f;oc Iop nzdo
jd sarf howe sirf zarb dar
fwbh Po| Bk jo| jehfenk Jh
mil sarf n harf hakki
:ko o|he yr rafk

Peb s/ neb s/ ed ozrs


akl te akal te kad rgat
op B/ wB[y ns/ fJ; f;qPNh d/ j'o
ihtK dh f;oiDk ty^ty o{gK ftu
ehsh j?. neb, Peb, ed ns/ ozr
gZy'A jo wB[y fBZih ns/ ftbZyD

ftP/PsktK dk XkoBh j?. fJ;/ soQK


iht izs{nK ftu th e[M iht ohAr e/
s[oB tkb/ jB ns/ e[M jtk ftu
T[~vD tkb/ jB. fe;/ B{z BkI
ByfonK tkbk Gkt j[;hB pDkfJnk
ns/ fco fe;/ j'o B{z T[;dk ukj[D
tkbk pDk fdZsk. nzs ftu eth
fBwosk dk gqrNktk eofdnK nkydk
j? fe e'Jh w/o/ tKr r[Bkjrko j? ns/
fe;/ ftnesh B/ oZp dh Grsh
eofdnK nkgD/ ;oho B{z nfsnzs
e'wb pDk fbnk j?. fJE/ gotkI s'A
Gkt T[vkohl ti{d s'A Gkt j'Ad nEtk
;ohol BkI s'A Gkt Byok, ndkl
I[jd s'A Gkt sgZf;nk ns/ r[dkI s'A
Gkt Bow, w[bkfJw nEtk e'wb j?.

PhB Peb s/ neb s/ ed


ozrs,
ty' tyo/ op nktkI
ehs/.
e'Jh b/N IwhB s/ soB tkb/,
fe;/ so| n;wkB gotkI
ehs/.

ohMtkD ehs/ e'Jh t/yD/


d/,
g?dk fe;/ ti{d ftu BkI
ehs/.
n"r[Djko
e'Jh
tKr
jdkfJs[Zbk,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

405

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fe;/ I[jd ftu pdB r[dkI


ehs/.
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
neb akal
PhB Peb s/ neb s/ ed ozrs
n akal te akal te kad ragat
ty' tyo/ op nktkI ehs/
wakkho wakhre rab wz kte
ohMtkD ehs/ e'Jh t/yD/ d/
rjwn kte ko wekhne de
g?dk fe;/ ti{d ftu BkI ehs/
pd kise wajd wi nz kte
n"rD
[ jko e'Jh tKr jdkfJs[b
Z k
gunhr ko wg haditull
fe;/ I[jd ftu pdB r[dkI ehs/
kise zuhad wi badan gudz kte

j/ j'P s/ neb B{z d{o eoe/


he ho te akal n dr karke
wB[y B{z nkgDh j'P ns/ neb dhnK
us[okJhnK Sv e/ op Bkb fgnko dk
foPsk ekfJw eoBk ukjhdk j?. ;po
;zs'y dk ihtB y[Ph y[Ph pshs
eofdnK T[; B{z B|h n;pks dk
fIeo eoBk ukjhdk j?. ;{|h ;kXBk
ftXh d/ nzsors B|h n;pks d/

fIeo dk ftP/P wjZst j?. fJ; ftu


ebwk^J/^sZ:pk d/ gfjb/ Gkr noEks
bk^fJbkjk fJZb^bZbkj (BjhA j? e'Jh
fJpkds d/ bkfJe, f;tkJ/ nZbkj d/)
dk fIeo ftfGzB o{gK ftu ehsk iKdk
j?. id'A op d/ fIeo (f;woB) ;dek
op dh gqkgsh j' iKdh j? sK fco jo
gk;/ T[;d/ fgnko dk jh oki ;Ekfgs
j' iKdk j?. fJE/ nepo dk noE
nZbkj j?. o{ po{ s'A Gkt ;kjwD/
nkT[D s'A j?.

j/ j'P s/ neb B{z d{o


eoe/,
B?DK tkbV/ dk ftjki
eohJ/.
pjhJ/ ;po d/ sys s/
Bkb y[Ph,
f;o B|h n;pks dk ski
eohJ/.
gk e/ csfj U; nepo d/
febQ/ T[s/
ftu gq/w Bro d/ oki eohJ/.
nkt/ p{fNnk* o{ po{ sd'A
fgnkok
id'A jk;b fJj wzd/ pki
eohJ/.

w[jzwd p{Nk r[ioksh, ;hjoch,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

406

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
neb akal
j/ j'P s/ neb B{z d{o eoe/
he ho te akal n dr karke
B?DK tkbV/ dk ftjki eohJ/
nn wlre d wihj kare
pjhJ/ ;po d/ sys s/ Bkb y[Ph
bahe sabar de takht te nl khu
f;o B|h n;pks dk ski eohJ/
sir naf asbt d tj kare
B|h n;pks naf asbt
csfj fte

;wkXh bkT[Adk j? ns/ nktD ikD


d/ ueo s'A pu iKdk j?.

paux pwxI bYsMqro Drq Akws


aulG pieAwxw] kwm kroD ivroD
lG loB moh AhMkwr ivhwxw] sq
sMqoK dieAw Drm ArQ su gRMQ pMc

prvwxw] Kycr BUcr cwcrI aunmn


lG agocr bwxw] pMcwiex prmySro
pMc Sbd GnGor nIswxw] gurmuK
pMc BUAwqmw swD sMgiq iml swD
suhwxw] shij smwiD n Awvx
jwxw ]5]

nepo dk febQk akbar d kl

vwrW BweI gurdws, 7

o{ po{ r br

Akws a'ks

Akws a'ks

paux pn

BKt g[fbzr
nkekP, nk;wkB, gzitK ss

paux pwxI bYsMqro Drq Akws


aulG pieAwxw
pn pn bstro trt a'ks ulag
pn
r[[ow[y ;kX ;zrs ftu gziK G{sK
s'A pudk j?. gT[D, gkDh, p?;zso,
nkekP s'A bzx iKdk j?. T[j ;s
;zs'y ns/ dfJnk Xow ftu
ihtB fpskT[Adk j?. ;fji ftu

pwxI pn
bYsMqro bstro
Drq trt
loB moh AhMkwr lb m a'hkr
sq sMqoK sat stokh
shij smwiD sj smd
Akws ^ nkekP, nk;wkB, gzitK
ss.
paux pwxI bYsMqro Drq ^ r[ow[y

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

407

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
g"D gkDh, Xosh, nkekP ns/
nrBh, fJjBK ;G uhIK dh geV
s'A nZr/ bzx iKd/ jB.

nk;wkB d/ i/v Bk fe;/ gZbk,


oZ:s i/v Bk \;w dh ikpoh
t/.

loB moh AhMkwr ^ ekw, eq'X ns/


t?o fto'X B{z gSkV e/ b'G, w'j
ns/ jzeko B{z th \sw eo fdzd/
jB.

p[ok e;p Bk B"eoh i/v


e'Jh,
:kd je d/ i/v nekpoh
t/.
w"s i/v Bk j'o j? ;\s
e'Jh,
UE/ fe;/ dh BkjhUA Bkpoh
t/.

sq sMqoK ^ ;fs, ;zs'y, dfJnk,


Xow ns/ rqzEK d/ P[G (mhe)
noE fJjBK gziK ftu gqwkfDe j'
iKd/ jB.
shij smwiD ^ r[ow[y gzi G{se
;oho ftu nkswk B{z ;kX ;zrs
ftu w/b e/ ;kX b?Ad/ jB ns/
;fji ;wkXh ftu fNe e/ nkT[D
ikD Gkt iBw woB d/ uZeo s'A
w[es j' iKd/ jB.

nekpoh a'kbr

BKt fJ;sohfbzr
tfvnkJh, tvZgD, wjkBsk

:kd je d/ i/v nekpoh t/


yd haq de jed a'kbr we
B"eoh tork e'Jh p[ok e;p, Xzdk
BjhA ns/ jZe, ;Zu/ oZp fiZvh
nekpoh Gkt tfvnkJh, wjkBsk
BjhA. fJ;/ soQK w"s d/ ;[B/j/ fizBk
e'Jh ;ys ;[B/jk BjhA fi; B{z e'Jh
th BKj BjhA eo ;edk.

jho tkfo;,
nekpoh a'kbr
p[ok e;p Bk B"eoh i/v e'Jh
bur kasb n nkr jed ko
:kd je d/ i/v nekpoh t/
yd haq de jed a'kbr we
w"s i/v Bk j'o j? ;\s e'Jh
mt jed n hor h sakht ko
UE/ fe;/ dh BkjhUA Bkpoh t/
the kise d nh nbr we

AkwrQ a'krth
ftP/PD
p/noE, fBezwk

hir ibnu jnmu AkwrQ


har bin janm a'krth

408

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

joh d/ Bkw f;woB fpBk fJj iBw


nekoE j?, p/ noE j?. XB, i'pB,
;[y e'Jh th ;kE BjhA fBGdk. fwqr
fsqPBk ftu wB uzub ofjzdk j?.

kydwrw mhlw 5 ] hir ibnu jnmu


AkwrQ jwq ] qij gopwl Awn
rMig rwcq imiQAw pihrq Kwq ]
rhwau ] Dnu jobnu sMpY suK BuogvY
sMig n inbhq mwq ] imRg
iqRsnw dyiK ricE bwvr dRm
CwieAw rMig rwq ] 1 ] mwn moh
mhw md mohq kwm koD kY Kwq ]
kru gih lyhu dws nwnk kau pRB
jIau hoie shwq ] 2 ] 5 ] 7 ]
A.g.m.5, 1120
AkwrQ a'krth
jnmu AkwrQ janm a'krath
imiQAw pihrq Kwq
mithi prt kht
Dnu jobnu sMpY tn joban sp
sMig n inbhq mwq sg na nibhat mt
imRg iqRsnw mrig trisn
bwvr dRm CwieAw
bwar drum hi
rMig rwq rg rt

AkwrQ ^ p/noE, fBezwk.


jnmu AkwrQ ^ joh dh Grsh s'A
fpBK iBw nekoE jh ubk iKdk
j?. joh s'A fpBk ykDk ghDk s/
gfjBDk ;G p/noE j?. op nkg
jh pukt/ sK puhdk j?.
imiQAw pihrq Kwq ^ joh B{z Sv
e/ fe;/ j'o d/ gq/w ftu wrB j'D
Bkb i' gfjBD iK ykDk j?, T[j
M{mk j?.
Dnu jobnu sMpY ^ wB[y XB d"bs
fJeZmk eodk j?, i'pB dk ;[y
G'rdk j?.
sMig n inbhq mwq ^ go gob'e
rwB t/b/ Bkb sK osk Go fizBk
th BjhA e[M fBGD bZrk.
imRg iqRsnw ^ o/sb/ w?dkBK ftu
d[gfjo t/b/ ;{oi dhnK feoBK
o/s T[s/ g? e/ id T[mdhnK jB sK
fwqr nkfde ikBtoK B{z gkDh
Gk;dk j?. ;{oi d/ YbD Bkb
n;bhns dh ;'Mh j[zdh j?.
bwvr dRm CwieAw rMig rwq ^ MZbk
wB[y wkfJnk d/ gdkoEK dh
bkb;k iK j'o nfBPfus G'rK
ftu o[fus ofjzdk j?. o[y dh SK
tKr nB;fEo ;z;kfoe w"i w/b/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

409

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu osk j'fJnk j?.

Akwl rUp a'kl rp

Akwl rUp a'kl rp

bwbw bb

ftP/PD
T[; gowkswk dk o{g i' nftBkPh j?,
fi; dk ed/ ekb BjhA ns/ fi; T[~s/
ekb (;w/A) dk e'Jh n;o BjhA, w"s
s'A ofjs

iek bwbw Akwl rUp dUjw rbwbI mrdwnw


ik bb akl rp dj rabb mardn
nekb o{g pkpk BkBe, w;skBk
|eho prdkd gj[zu/. Xos, nkekP,
uko/ e{zNK pkp/ dh gfjukD bJh, pkp/
d/ doPBK bJh d;srho j'J/.

iPir bwbw igAw bgdwd nUM bwhr


jwie kIAw AsQwnw] iek bwbw
Akwl rUp dUjw rbwbI mrdwnw]
idqI bWg inmwz kr suMn smwn
hoXw jhwnw] suMn muMn ngrI BeI
dyK pIr BieAw hYrwnw] vyKY iDAwn
lgwie kr iek PkIr vfw
msqwnw] puiCAw iPrky dsqgIr
kOn PkIr iks kw Grwnw] nwnk
kil ivc AwieAw rb PkIr iek
pihcwnw] Drq AkwS chUM ids
jwnw ]35]
vwrW BweI gurdws, 1

suMn smwn sn smn


suMn muMn ngrI sn mn nagr
dsqgIr dastgr
PkIr iek
pn

pihcwnw

faqr ik

Drq AkwS chUM ids jwnw


trt aks ah dis jn
Akwl rUp ^ T[; gowkswk dk o{g
i' nftBkPh j?, fi; dk ed/ ekb
BjhA ns/ fi; T[~s/ ekb (;w/A) dk
e'Jh n;o BjhA, w"s s'A ofjs.
bwbw ^ r[o{ BkBe.
suMn smwn ^ r[o{ ih B/ GiB eoe/
;fsBkw dh T[~uh nktkI fdZsh.
n?;h fwZmh ns/ ;[ohbh pkp/ dh
nktkI fe fi; B/ th ;[fDnk,
w;sh ftu rV{zd frnk, w;s j'
e/ T[~E/ jh p?m frnk.
suMn muMn ngrI ^ ;koh Broh u[g
ns/ PKs j' rJh.
dsqgIr ^ jE cVB tkbk, ;jkok
d/D tkbk.
PkIr iek pihcwnw ^ eb:[r ftu

410

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

r[o{ BkBe gqrN j'J/ i' nkg jh


op dk o{g |eho jB.
Drq AkwS chUM ids jwnw ^ Xosh
ns/ nkekP. fiZE'A se Xosh j?,
;G B/ fJ; B{z op dk o{g jh
ikfDnk j?.

AMik k

fefonk
nzr Bkb bkT[Dk, iZch ftu b?Dk

AMik shylVIAwh k sahelar


;j/bhnK fwb e/ r[o Ppfd dk
f;woB eodhnK jB. r[o Ppfd dh
;kXBk ftu nkgDh nkoik pshs
eodhnK jB. T[jBK B{z ;u[ fwbdk
j?. T[jBK eoe/, T[jBK Bkb ;u[
T[gidk j?. r[o{ dh gqhs ftu
;'jkrDh ekdo d/ r[D rkT[Adh j?.
eosko d/ nB/e ozr o{gK dh
ftfusosk d/ ojZ; ftu bhB j' iKdh
j?. T[; dh ;[ofs r[o puBK Bkb
nkgD/ gsh gow/Pto d/ uoBK ftu
i[V iKdh j?.

isrIrwgu mhlw 1 ] Awvhu BYxy gil


imlh AMik shylVIAwh ] imil kY
krh khwxIAw sMmQ
R kMq kIAwh ]
swcy swihb siB gux Aaugx siB
Aswh ] 1 ] krqw sBu ko qyrY joir
] eyku sbdu bIcwrIAY jw qU qw

ikAw hoir ] 1 ] rhwau ] jwie puChu


sohwgxI qusI rwivAw iknI gux I ]

shij sMqio K sIgwrIAw imTw


bolxI ] ipru rIswlU qw imlY jw gur

kw sbdu suxI ] 2 ] kyqIAw qyrIAw


kudrqI kyvf qyrI dwiq ] kyqy qyry
jIA jMq isPiq krih idnu rwiq ]

kyqy qyry rUp rMg kyqy jwiq Ajwiq


] 3 ] scu imlY scu aUpjY sc mih
swic smwie ] suriq hovY piq
aUgvY gurbcnI Bau Kwie ] nwnk
scw pwiqswhu Awpy ley imlwie
] 4 ] 10 ]
A.g.m.1, 17
AMik k
sMmRQ kMq kIAwh smrath kt k
swcy swihb se shib
siB gux sb gun
krqw sBu ko kart sb ko
qyrY joir ter jor
eyku sbdu bIcwrIAY ek sabad
br
sohwgxI sohgan
rwivAw iknI guxI
rwi kin gun

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

411

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
shij sMqoiK sIgwrIAw
sj stokh sgr

r[D jB ns/ jo gqeko d/ n"r[D


;kv/ ftu jB.

imTw bolxI mitth boln

krqw sBu ko qyrY joir ^ jo fJe


iht T[; eosko d/ pb Bkb jh
ihtB pshs eo fojk j?.

ipru rIswlU pir rsl


kyvf qyrI dwiq kewad ter dt
kyqy qyry rUp rMg kete tere rp rg
kyqy jwiq Ajwiq kete jt a'jt
scu imlY sa mil
scu aUpjY sa pj
sc mih swic smwie
sa m s sme
suriq hovY surt how
piq aUgvY pat gw
gurbcnI Bau Kwie
gurban p khe
AMik ^ nkgD/ nzr Bkb bkT[Dk, iZch
ftu b?Dk.
sMmRQ kMq kIAwh ^ j/ ;fs ;zrh
G?D'` nkU rb br e/ fwbhJ/ ns/
T[; gowkswk dhnK rZbK^pksK
eohJ/ i' ;G skesK dk wkbe j?,
;G e[M eo ;eD tkbk j?.
swcy swihb siB gux ^ T[; ;Zu/
gowkswk$wkbe ftu ;G r[D jh

eyku sbdu bIcwrIAY ^ id'A fJe


Ppd, j[ew, pqjw dh ftuko
eohJ/ fe ;ko/ gk;/ pqjw jh
ftnkge j? sK wB ftu fJj
ftPtk; j' iKdk j? fe i/ gqG{
;kvk okyk j? sK j'o e'Jh ;kvk eh
ftrkV ;edk j?.
sohwgxI ^ fi; dk gsh fiT[Adk
j't/, uzr/ GkrK tkbh.
rwivAw iknI guxI ^ i/ gowkswk
d/ do T[~s/ gqtkfBs ihtkswk o{g
;[jkrDK B{z g[ZShJ/ fe s[;hA gqG{ B{z
feBQK r[DK eoe/ wkfDnk j?,
G'frnk j?.
shij sMqoiK sIgwrIAw imTw bolxI
^ ;'jkrDK B/ Xhoi ns/ ;zs'y d/
r[DK ns/ fwZm/ p'bK Bkb nkgD/
nkg B{z fPzrkfonk j'fJnk j?.
ipru rIswlU ^ i/ r[o{ dk Ppd,
T[gd/P rqfjD ehsk ikt/ sK jh
o; tkbk, nBzd, ;[zdo gqG{ fwbdk
j?.

412

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

kyvf qyrI dwiq ^ gowkswk dhnK


PeshnK p/P[wko jB ns/ T[;
dhnK dksK eEB th BjhA ehshnK
ik ;edhnK.
kyqy qyry rUp rMg kyqy jwiq Ajwiq ^
p/nzs jh gowkswk d/ o{g ozr jB
ns/ p/nzs jh gowkswk d/ g?dk
ehs/ iht jB i' e'Jh T[~uhnK ns/
e'Jh BhthnK iksK ftu jB.
scu imlY scu aUpjY ^ ;Zu/ Ppd dh
nkokXBk okjhA ;u dh gqkgsh
j[zdh j? ns/ ;fs ;o{g fjod/ ftu
gqrN j' iKdk j?.
sc mih swic smwie ^ ;u o{gh
joh ftu ;u d[nkok ;wkT[Adk j?.
fJ;/ soQK ;u ftu ;u ;wk iKdk
j?, nkswk^gowkswk dk w/b j'
iKdk j?.
suriq hovY piq aUgvY gurbcnI Bau
Kwie ^ gowkswk ftu ;[os
fXnkB i[VB Bkb gqG{ d/ do T~[s/
nkdo wkD fwbdk j? ns/ r[o{ d/
puBK T[go s[o e/ ;z;koe vo th
w[Ze iKdk j?.

AMik cVwvau k rwo


tkfjr[o{ dh p\fPP s'A fpBK,
eosko dh, irdhP dh feogk s'A

fpBK u'nk uzdB uVQkT[D dk, nzrK


B{z ;ztkoD dk e'Jh bkG BjhA. ;G
gfjokt/, ;G B?B ;b'Bh, ;G c[b,
;G j?to r?to, B/i/ tki/ ftcb jB
i/ T[; eosko, irdhP d/ f;woB
s'A wB[y tKMk ofjzdk j? jT[w? wwsk
ftu r[o^Ppd B{z ft;ko fdzdk j?.

gauVI mhlw 1 ] coAw cMdnu


AMik cVwvau ] pwt ptMbr
pihir hFwvau ] ibnu hir nwm
khw suKu pwvau ] 1 ] ikAw
pihrau ikAw EiF idKwvau ]
ibnu jgdIs khw suKu pwvau
] 1 ] rhwau ] kwnI kuMfl gil
moqIAn kI mwlw ] lwl inhwlI
PUl gulwlw ] ibnu jgdIs khw
suKu Bwlw ] 2 ] nYn slonI suMdr
nwrI ] KoV sIgwr krY Aiq
ipAwrI ] ibnu jgdIs Bjy inq
KuAwrI ] 3 ] dr Gr mhlw syj
suKwlI ] Aihinis PUl ibCwvY
mwlI ] ibnu hir nwm su dyh
duKwlI ] 4 ] hYvr gYvr nyjy
vwjy ] lskr nyb KvwsI pwjy ]
ibnu jgdIs JUTy idvwjy ] 5 ]
isDu khwvau iriD isiD bulwvau ]
qwj kulh isir CqR bnwvau ]
ibnu jgdIs khw scu pwvau

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

413

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] 6 ] Kwnu mlUku khwvau rwjw ]
Aby qby kUVy hY pwjw ] ibnu gur
sbd n svris kwjw ] 7 ]
haumY mmqw gur sbid ivswrI ]
gurmiq jwinAw irdY murwrI ]
pRxviq nwnk srix qumwrI
] 8 ] 10 ]
A.g.m.1, 225
AMik k
pwt ptMbr pt patbar
ikAw pihrau ki pr
idKwvau

ki

kwnI kuMfl kn kdal


lwl inhwlI ll nihl
PUl gulwlw phl gull
nYn slonI nn salon
Aihinis nis
su dyh duKwlI so d dukhl
hYvr gYvr hwar gwar
nyjy vwjy neje wje
lskr nyb laskar neb

JUTy idvwjy the diwje


Aby qby abe tabe
kUVy hY pwjw kre h pj
n svris kwjw na sawras kj
haumY mmqw hm mamt
AMik ^ nzr Bkb, ;oho Bkb.
coAw cMdnu AMik cVwvau ^ i/ w?A
nro dk s/b, nso ns/ uzdB
nkgD/ ;oho T[s/ brk btK.

coAw cMdnu o dan

ikAw EiF
dikhwo

KvwsI pwjy khws pje

pwt ptMbr ^ i/ w?A gN ns/ gN


d/ eZgV/ jzYktK, fco th joh
Bkw s'A fpBK feXo/ th ;[y BjhA
fwb ;edk.
ikAw pihrau ikAw EiF idKwvau
^ tXhnk eZgV/ gfjBD ns/
gfjB e/ d{finK B{z ftykT[D dk
eh bkG j?. gowkswk d/ uoBK
ftu i[VB s'A fpBK ;[y j'o
feXo/ th BjhA fwb ;edk.
kwnI kuMfl ^ i/ w?A nkgD/ ezBK
ftu e[zvb ns/ rb ftu w'shnK
dh wkbk gk btK.
lwl inhwlI PUl gulwlw ^ w/oh
bkb ozr dh sbkJh d/ T[~s/ bkbK

414

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

d/ c[b gkJ/ j'D, fco th


gowkswk d/ f;woB s'A fpBK
feXo/ ;[y BjhA bG ;edk.
nYn slonI ^ i/ ;'jDhnK nZyK
tkbh, ;[zdo B?DK tkbh w/oh
fJ;soh j't/, T[j ;'bK fe;wK d/
jko fPzrko eodh j't/ ns/ w?B{z
pj[s fgnkoh bZrdh j't/, fco
th gqG{ d/ f;woB s'A fpBK ;dk
y[nkoh jh j[zdh j?.
Aihinis ^ i/ w/o/ e'b wfjb
wkVhnK j'D, ;[y d/D tkbk w/ok
gbzx j't/, T[; T[~s/ wkbh fdB
oks c[Zb ftSkT[Adk oj/.
su dyh duKwlI ^ fco th
gowkswk dk Bkw f;woB s'A
fpBK fJj ;oho d[ZyK dk xo jh
pfDnk ofjzdk j?.
hYvr gYvr nyjy vwjy ^ i/ w/o/ e'b
uzr/ uzr/ x'V/, uzr/ uzr/ jkEh j'D,
B/Ik podko c"iK j'D, c"ih tki/
tZid/ j'D.
lskr nyb KvwsI pwjy ^ bPeo
j'D, BkfJp j'D, Pkjh ;/te j'D,
fJj ;kok eJh soQK dk fdyktk
j't/.
JUTy idvwjy ^ (noph dhpkik,

|ko;h
dhpkik,
i'
pj[s
Nhg^Nkg eoe/ fbfynk j[zdk ;h)
fco th irs d/ wkbe d/
f;woB s'A fpBK skes d/ fJj
fdykt/, ;z;ko d/ fJj fdykt/ ;G
BkPtkB jh jB.
Aby qby kUVy hY pwjw ^ w?A nkgD/
nkg B{z ykB nytk btK,
pkdPkj ejk btK, okik ;dtk
btK, B"eoK ukeoK *s/ je{ws
eo btK, fco th skes dk fJj
fdyktk Bk; j' ikD tkbk j?.
n svris kwjw ^ r[o{ d/ Ppd dk
nk;ok b?D s'A fpBK wB[Zyk ihtB
dk wB'oE f;o/ BjhA uVQdk.
haumY mmqw ^ w?A dk Gkt, y[dh
dh GktBk, w?A tZvk pD iktK.
w/ohnK pj[s wbehnsK j'D.
fJj sKx r[o{ d/ Ppd ftu i[VB
Bkb jh wB'A G[bdh j?. r[o{ dh
ws T[~s/ s[fonK jh gowkswk
fjod/ ftu fNfenk gSkfDnk ik
;edk j? go fJj ;G e[S j[zdk
gowkswk dh fwjo Bkb j?.

Aku ak
BKt g[fbzr
fJe Ifjohbk p{Nk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

415

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Aku DqUrw inmu Plu


ak tatr nim phal
wBw[y d/ wB ftu ne[, Xs{ok nkfd
Ifjo t;dk j?. r[ow[y tkfjr[o{ d/
j[ew ftu, T[; dh gqhs ftu jo Bhu
EK s'A goQ/ j' iKdk j?. r[ow[y, ;Zuk
g[oy j' e/ ;u[ ftu ;wkn iKdk j?.
t/d es/p tkd, fttkd ftu o[ZM/
ofjzd/ jB. r[ow[y eosko d/ ;u[ dh
;'Mh r[o Ppd ftu ;[ofs bk e/, r[o
Ppd dh nkokXDk, f;woB eoe/
gkT[Adk j?. ekdo d/ ojZ; d/ r[D
rkT[Adk, r[opkDh dk ehosB eodk
r[ow[y nkg th T[; d?th ;u[ ftu
;wkn iKdk j?.

sloku m 1 ] qumI qumw ivsu Aku


DqUrw inmu Plu ] min muiK vsih
iqsu ijsu qUM iciq n AwvhI ]
nwnk khIAY iksu hMFin krmw
bwhry ] 1 ] m 1 ] miq pMKyrU
ikrqu swiQ kb auqm kb nIc ]

kb cMdin kb Aik fwil kb


aucI prIiq ] nwnk hukim

clweIAY swihb lgI rIiq ] 2 ]


pauVI ] kyqy khih vKwx kih kih
jwvxw ] vyd khih viKAwx AMqu n
pwvxw ] piVAY nwhI Bydu buiJAY
pwvxw ] Ktu drsn kY ByiK iksY
sic smwvxw ] scw purKu AlKu

sbid suhwvxw ] mMny nwau ibsMK


drgh pwvxw ] Kwlk kau Awdysu
FwFI gwvxw ] nwnk jugu jugu eyku
mMin vswvxw ] 21 ]
A.g.m.1, 147
Aku ak

qumI qumw ivsu tumm tumm wis


DqUrw inmu Plu tatr nim phal
hMFin krmw bwhry hdan karm bre
kb auqm kb nIc kab uttam kab n
kb cMdin kab dan
kb Aik fwil kab ak dl
kb aucI prIiq kab u prt
Ktu drsn kY ByiK
khat darsan k pkh
iksY sic smwvxw
kis sa smwn
scw purKu AlKu
sa purkh a'lakh
mMny nwau ibsMK mne no biskh
Kwlk kau Awdysu khlak k des
Aku ^ fJe Ifjohbk p{Nk.
qumI qumw ivsu Aku DqUrw inmu Plu

416

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

^ fi; wB[y d/ fus ftu


gowkswk BjhA t;dk, T[; d/ wB
ns/ w{zj ftu e"V^s[zwk (fJe e"Vk
cb i' y[Pe y/sK ftu pj[s
fwbdk j?, s[wh (S'Nh s[wh),
Ifjo, ne Xs{ok (fJe Ifjohbk
g"dk) ns/ fBzw cb (e"V/ o; tkb/
fpqS dk cb) t;d/ jB. fiBQK B{z
gowkswk u/s/ BjhA nkT[Adk,
T[jBK d/ wB ftu ns/ w{zj ftu
fJj ;kohnK IfjohbhnK uhIK
t;dhnK jB.
hMFin krmw bwhry ^ nfij/
eowjhD iht GNed/ fcod/ jB,
T[jBK dk gko T[skok eoB tkbk
gowkswk nkg jh j?.
kb auqm kb nIc ^ fij' fijh
feos gJh j?, Gkt eowK Bkb
;[Gkn pfDnk j?, iht T[;/
nB[;ko ed/ uzr/, ed/ wzd/ eow
eodk j?. fJe fJe eoe/ i'
nwb eohAd/ jB, T[j' eow jB.
pko pko T[j' eow eoB Bkb
fIzdrh dk fJe tfjD iK ;[Gkn
pD iKdk j?, T[;/ B{z feos nkyd/
jB. wB[y dh gzSh ws o{g Bkb
T[; d/ fgSb/ iBwK d/ ehs/ j'J/
eow bZr/ j'J/ jB, fiBQK d/ ekoD
eod/ T[j ed/ T[sw EK ns/ ed/

Bht/A ;EkB *s/ p?mdk j?.


kb cMdin kb Aik fwil kb aucI
prIiq ^ ed/ uzdB d/ fpoS ns/
ed/ ne dh vkbh T[s/ p?mdk j?,
ed/ T[; dh gqG{ Bkb ;q/Pm gqhs
j[zdh j?. fJj joh dh ohs ubh
nkT[Adh j? fe iht B{z nkgDh
nkfrnk nzdo eJh ozrK ftu
toskT[Adk j?, ed/ uzdB tb ns/
ed/ ne tb, Gkt uzr/ iK wzd/
gk;/ bkT[Adk j?.
Ktu drsn kY ByiK iksY sic smwvxw
^ S/ doPBK, S/ G/y (i'rh, izrw,
;zfBnk;h, p'Xh, ;o/tV/, p?okrh)
i'rhnK, ;zfBnk;hnK nkfd d/ ftu'A
fe;/ ftob/ B/ jh ;u ;wkT[Dk j[zdk
j?.
scw purKu AlKu ^ ;fs ;o{g
gowkswk, ;dk fEo ofjD tkbk
nekb g[oy, fi; B{z ;wfMnk
BjhA ik ;edk, T[j nfdq;N
r[o^Ppd okjhA jh ;'jDk bZrdk
j?.
mMny nwau ibsMK ^ i' wB[y T[;
;zfynk^ ofjs, p/nzs gqG{ dk Bkw
f;wodk j?, i' T[; p/nzs gqG{ dk
Bkw wzBdk j?, T[;/ dh T[; gowkswk
dh dorkj se gjz[u j[zdh j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

417

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Kwlk kau Awdysu ^ fi; wB[y dh
dorkj se gjz[u j[zdh j?, T[jh
joh B{z (i' g?dk eoB tkbk j[zdk
j?) f;o fBtkT[Adk j?, gqDkw
eodk j? ns/ Ykvh pD e/ T[; d/
r[D rkT[Adk j? ns/ ;dk fEo
gowkswk B{z nkgD/ wB ftu
t;kT[Adk j?.

Aku DqUrw Jtulw nIvw hoie n duibDw


KoeI
ak tatr tul nw hoe na
dubid kho
ne, Xs{ok, MN[bk nkgDh dko{ dh,
Ifjo dh d[fpX s'A BjhA pudk. T[;
dk n;o ;dk e[VZsD tkbk jh
j't/rk. T[; ftu ;dk Ifjo Goh
oj/rh. wBw[y ne[, Xs{o/ s/ d[X
ftu G/d BjhA gfjukDdk s/ ;dk
y[nko j[zdk j?.

Aku DqUrw Jtulw nIvw hoie n


duibDw KoeI] Puil Puil Puly
dubwjry ibKu Pl Pil Pil mMdI
soeI] pIAY n koeI Aku duDu pIqy
mrIAY duDu n hoeI] KKVIAW ivic
buFIAW Pit Pit Cuit Cuit aufin
EeI]
icqimqwlw
Ak
iqfu
imlY
dubwjirAW ikau FoeI] Kwie DqUrw

brlIAY kK cuixMdw vqY loeI]


kauVI rqk jyl proeI ]18]
vwrW BweI gurdws, 33
Aku ak
duibDw dubid
Puil Puil Puly dubwjry phul phul phule
dubjre
ibKu Pl bikh phal
Aku duD ak dd
KKVIAW ivic buFIAW
khakkhar wi budd
Pit Pit Cuit Cuit aufin EeI
phat phat hut hut udan o
Kwie DqUrw brlIAY khe tatr barl
kK cuixMdw kakh und
Aku ^ fJe Ifjohbk p{Nk.
duibDw ^ ne s/ Xs{o/ dk p{Nk
BhtK j' e/ th dt?s Gkt Bk; BjhA
eodk, nkgDk Ifjo BjhA Svdk.
Puil Puil Puly dubwjry ibKu Pl ^
Gkt/A fJj d[pkio/ p{N/ c[bK cbK
Bkb cbd/ jB go Ifjohb/ cbK
d/ brD eoe/ fJjBK dh P'Gk wzdh
jh j[zdh j?.

418

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Aku duDu ^ ne d/ d[X B{z e'Jh BjhA


ghAdk, fJ; d/ ghD Bkb gqkDh wo
iKdk j?. fJ; ftu d[X dk e'Jh
r[D BjhA j[zdk.

krky swry t`br dy jIAW dI syvw krnI


pYNdI hY[

b`ly b`ly! vy

AK myry lwl dI duKy,


lwlI myrIAW A`KW ivc
rVHky,
b`ly b`ly! vy
mYnMU BwvNy qwp cVHy,

KKVIAW ivic buFIAW Pit Pit Cuit


Cuit aufin EeI ^ ne dhnK
yyVhnK ftu'A o{z dhnK r'jVhnK
c[N^c[N e/ fBebdhnK jB s/
T[vdhnK fcodhnK jB, eJhnK
dhnK nZyK ftu g? e/ d[yh
eodhnK jB.
Kwie DqUrw brlIAY kK cuixMdw ^
fJt/A jh i/eo e'Jh Xs{ok yk bt/ sK
T[j ewbk j' e/ rbhnK d/ ey
u[Ddk j?. ne ns/ Xs{o/ d/ p{N/
tKr d[pkiok g[oP d[ydkJh j[zdk
j?.

qyrw isr nw duKy srdwrw!


b`ly b`ly! vy

golI[

ie`k qyrI ijMd bdly,


mYN qW swry vy t`br dI

bol pMjwbx dy, III, 62

AK akh

AK akh

AK myry lwl dI duKy


akh mere ll d dukhe

nWv iesqrIilMg
nYx, nyqr

lwlI myrIAW A`KW ivc rVky


ll mer akkh wic rarke

AK myry lwl dI duKy

mYnMU BwvyN qwp cVHy


mn pw tp cre

akh mere ll d dukhe


pqI pqnI dw sMbMD AYnw gUVHw hY ik iek
dUsry dw duK-suK sWJw ho jWdw hY[AK
iek dI duKdI hY pr lwlI dUjy dIAW
A`KW ivc rVkx lg jWdI hY[sWJy
pirvwr ivc rihMidAW pqnI nMU pqI

ie`k qyrI ijMd bdly


ik teri jd badle
mYN qW swry vy t`br dI golI
m t sre we tabbar d gol

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

419

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

bKtdh w{b Bk nZyhnK w?A


lwad ml n akkh m
i/eo w?B{z gqhsw nEtk gowkswk d/
ftS'V/ d/ d[y dk gsk j[zdk sK w?A ed/
th T[; Bkb fgnko Bk eodh. ;G
b'e y[Ph Bkb nkgdk ihtB fpsk oj/
jB ns/ w?A fpoj'A dh wkoh EK EK
y[nko j[zdh fco ojh jK. i/eo w?B[z
gsk j[zdk fe gqhsw B/ w?B{z fJeZfbnK
Sv e/ ub/ ikDk j? sK w?A T[;dk gZbk
cV e/ Bk ikD bJh fwzBsK sob/
eodh. w?A T[;B{z nkgD/ s'A d{o Bk
ikD fdzdh Gkt/A fJ; bJh w?B{z nkgDh
ikB jh feT[A Bk e[opkB eoBh g?Adh.
sZsVh s'A Gkt pdfe;ws n"os s'A
j?. noI r[IkoB s'A Gkt p/Bsh
nEtk fwzBs eoB s'A j?. fB;ko j'Dk
s'A Gkt f|dk j'Dk, e[opkB j'Dk j?.

bk bKtdh w{b Bk nZyhnK w?A


i/eo J/; ftS'V/ dh ;ko
j'Adh.

;[y tZ;dk jZ;dk ir


;kok
fcoK sZsVh w?A ytko
j'Adh.
gKdh ;ko i/ :ko f;Xko
ikDk
gb{ geV e/ noI r[Iko
j'Adh.

d/Adh p{fNnk* ikD Bk


ikB ikBh
Gkt/A ikB e[opkB fB;ko
j'Adh.
w[jzwd p{Nk r[ioksh, ;hjoch,

ny akh
ftS'V/ dh ;ko j'Adh wihore d sr
hd
;[y tZ;dk jZ;dk ir ;kok
sukh wasd hasd jag sra
fcoK sZsVh w?A ytko j'Adh
phir tatr m khwr hd
f;Xko ikDk sidr jn
noI r[Iko j'Dk arz guzr hon
d/Adh p{fNnk* ikD Bk ikB ikBh
dd bti jn n jn jn
Gkt/A ikB e[opkB fB;ko j'Adh
pw jn qurbn nisr hd

A`KW ivc idl jwnI ipAwirAw


akkh wi dil jn piri
idlW dy ByqI pRIqmW qUM A`KW ivc,idl
ivc AjIb rucI pYdw kr id`qI hY[pRymI
pRIqm ivc judweI vI nhIN,dUrI vI nhIN
pr pRIqm ny Awpxy Awp nMU lukwieAw
hoieAw hY Aqy ibrhoN dy duK ny mn nUM

420

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fulwieAw hoieAw hY[ieQy myl Aqy


ivCoVy dw AjIb sMgm hY[

A`KW
ivc
idl
jwnI
ipAwirAw,
kyhw cytk lwieAw eI[
mYN qyrI ivc j`rw nw judweI,
swQoN Awp CupwieAw eI[

m`JIN AweIAW rWJw Xwr nw


AwieAw,
PUk ibRhoN folwieAw eI[
A`KW
ivc
idl
jwnI
ipAwirAw[

mYN nyVy mYnMU dUr ikauN idsdw


ey,
swQoN Awp CupwieAw eI[
A`KW ivc idl jwnI ipAwirAw,
kyhw cytk lwieAw eI[

bu`ly Swh, 7
A`K akh
A`KW ivc idl jwnI ipAwirAw
akkh wi dil jn piri
kyhw cytk lwieAw eI
keh etak li
mYN qyrI ivc jrw nw judweI
m ter wi jar n jud

swQoN Awp CupwieAw


sth p hupi
PUk ibRhoN folwieAw eI
phk brih doli
mYN nyVy mYnMU dUr ikauN idsnw ey
m nere mn dr kio disn e

nb| n~yhnK Bkb iK :ko


bkJhnK
alf akkh nl j yr l
i/eo gowkswk d/ Bkb fgnko g?
frnk j? sK fco d[BhnK d/ fwjfDnK
dh gqtkj BjhA eoBh ukjhdh. i/eo
gowkswk dk fgnko fwb ikt/ sK
fco fe;/ j'o B{z fgnko eoB dh b'V
BjhA j?. id'A wB[y B{z op dk dhdko
j' iKdk j? sK fco T[j dhB JhwkB
dh wzr BjhA eodk. nzs ftu eth
fbydk j? fe id'A oZp Bkb t;b,
fwbkg j' iKdk j? sK fco
nkfp^j:ks (;dhth ihtB pyPD
tkbk gkDh) d/ e'b ikD dh Io{os
BjhA ofjzdh. fJE/ :ko Bkb nZyhnK
bkT[D s'A Gkt op Bkb fgnko j'D s'A
j?. e[;[zGk s'A Gkt noE j? fJe
gqeko dk c[b. dhB s'A Gkt Xow j?
ns/ JhwkB s'A Gkt fJ;bkw d/ gqw[y
f;XKsK ftu ftPtk; eoB s'A j?.
oys s'A Gkt ;wkB, n;pkp j?.
t;b d/ ikw s'A Gkt noE fwbkg dh
Pokp j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

421

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nb| n~yhnK Bkb iK :ko


bkJhnK
c/o iZr d/ fwjfDT[A
;zrDk eh.
fwb/ gqhs gq/w dh o; oZsh
c/o oys e[;[zfGT[A ozrDk
eh.
fwb/ :ko dk i/ eo dhdko
w?B{z
c/o dhB JhwkB B{z wzrDk eh.
fwb/ p{fNnk* ikw iK t;b

tkbk
B/V/ nkp^fj:ks d/ bzxDk
eh.

A`K slweI dI rsm akh sl d rasm


ipMfW ivc grBvqI dy bcwA leI
bhuq swvDwnIAW r`KIAW jWdIAW hn
qW jo pyt ivc pl rhy b`cy qy koeI
mwVw Asr nw pvy Bwv ielH-blw
ip`Cw nw kr sky[ ies leI grBvqI
bhU dw grB iqMn nhIny dw hox qy aus
dI nxd surmw pwaux dI rsm krdI
hY[ b`cw pYdw hox qk auh surmw nhIN
pwauNdI qW jo aus dy iSMgwry rUp krky
BUq-pryq jW ielH blw nw icMbV
jwey[

iqMnW mhIinAW ip`CoN, grBvqI bhU

w[jzwd p{Nk r[ioksh, ;hjoch,


nZy akh
nb| nZyhnK Bkb iK
bkJhnK
alf akkh nl j yr l

nkp^fj:ks b hiyt

:ko

c/o iZr d/ fwjfDT[A ;zrDk eh


pher jag de mne sgn k

dy nxd surmw pw ky AK slweI


dI rsm kr dyNdI hY[ ijs dw

iek mqlb ieh BI huMdw hY ik hux


bhU ny b`cw jMmx qk surmw nhIN
pwauxw[ qW jU koeI suhxI AK dyK
ky ielH blw ip`Cw nw kry[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,
259

fwb/ gqhs gq/w dh o; oZsh


mile prt prem d ras ratt

AK slweI akh sl

c/o oys e[;[zfGT[A ozrDk eh


pher rakht kusubio ragn k

AK slweI dI rsm akh sl d


rasm

ikw t;b tkbk jm wasl wl

grBvqI bhU dy nxd surmw pw ky


grbwat bah de nand surm p ke

422

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

koeI suhxI AK dyK ky


k son akh dekh ke
ielH blw ip`Cw nw kry
l bal pih n kare

AK pkxI akh pakkan


muhwvrw
aufIk aufIk ky Q`k jwxw, lMby smyN qk
ieMqjwr krnw

JwkdI dI AK pk geI
kd d akh pak ga
lVweI qy gey pqI nMU pqnI iksy dUjy
ispwhI dy hQ sunyhw ByjdI hY[ vy bsry
nMU jwx vwilAw myry mwhI (Fol) nMU khIN
ik auh Gr vwps Aw jwvy ikauN ik aus
dIAW aufIk aufIk A`KW pk geIAW
hn[ BwvyN aus dy mwhI kol cWdI dI
Aqy sony dI Tokr vwlI sotI hY, Bwv
auh POj dw v`fw APsr hY pr iPr vI
ieh nOkrI aus nMU aumr Br dI kYd
lgdI hY[

b`ly b`ly vy
bsry nMU jwx vwilAw,
myry Fol dw sunyhw lY jw
b`ly b`ly vy
bsry nMU jwx vwilAw[
b`ly b`ly vy

JwkdI dI AK pk geI,

ikqy pw vqnW vl Pyrw,

vy JwkdI dI AK pk geI[

mwhI myry dI cWdI dI sotI,


ivc sony dI Tokr,
kYdW aumr dIAW,
kMq ijhnW dy nOkr[
bol pMjwbx dy, III, 141

AK pkxI akh pakkan


JwkdI dI AK pk geI
kd d akh pak ga
ikqy pw vqnW vl Pyrw
kite p watn wal pher
mwhI myry dI cWdI dI sotI
mh mere d d d sot
ivc sony dI Tokr wi sone d
thokar
kYdW aumr dIAW kd umar d
kMq ijhnW dy nOkr
kt jin de nkar

AK msqwnI AW akh mastn


A`KW hI mn dI g`l kih idMdIAW hn
pr jykr A`KW hor vI qIKx Bwv
iq`KIAW Aqy msqwnIAW hox qW dyKx
vwly dy mn nMU kIl lYNdIAW hn[ mwhI
sohxw hY qy pqlw vI pr aus dI
msqwnI AK sony qy suhwgw hY[

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

423

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vy bzwr ivkyNdw q`klw

nwly sohxw qy nwly pqlw,


nwly AK msqwnI AW, jIvy

Folw[

bol pMjwbx dy, II, 319


AK akh
AK msqwnI AW akh mastn
nwly sohxw qy nwly pqlw
nle sn te nale patl
nwly AK msqwnI AW
nale akh mastn

AK imlwauxw akh milon


muhwvrw
nzr imlwauxw; AwSkI krnw

AK imlw cwcI akh mil i


v`fy jyT dw muMfw keI vwrI cwcI qoN
aumr ivc bhuqy Prk dw nhIN huMdw[
irSqy vjoN cwcI AwKdw hY pr nIXq
KotI nwl dyKdw hY[ A`KW nwl A`KW
imlwax dI koiSs krdw hY[ surmw
pvwaux dy bhwny cwcI dy nyVy nyVy Fukdw
hY[ s`j sMvr ky cIrw bMnH ky cwcI dy
njdIk bYTdw hY[

myry jyT dw muMfw


nI bVw pwpI,

nwly mwry A`KIAW


nwly AwKy cwcI[

iek idn bwhroN AwieAw,


surmydwnI ilAwieAw,
surmw pw cwcI

AK imlw cwcI[

K`tx igAw sI
kI Kt ilAwieAw,
Kt ky ilAwieAw lihMgw,
tut pYxw jyT dw muMfw,
cIrw bMnH ky swhmxy bihMdw[
bol pMjwbx dy, III, 180
AK imlwauxw akh milon
AK imlw cwcI akh mil i
jyT dw muMfw nI bVw pwpI
jeth d mud n bar pp
nwly mwry A`KIAW nwly AwKy cwcI
nle mre akkh nle khe i

AKr akkhar
BKt g[fbzr
b|I, p'bh d/ b|I

AKr mih iqRBvn pRiB Dwry


akkhar m tripwan prb tre
;G gqtuB, ;G t/d, Pk;sq nZyoK
T[~s/ fBoGo jB. nZyoK Bkb jh
ftuko j[zdk j?. nZyoK Bkb jh ;zpzX

424

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

pDd/ jB. nZyoK okjhA jh tkfjr[o{


dk f;woB j[zdk j?. nZyoK ftu
w[esh j?, ihtB i[rsh j?, ;u[ j?,
Xow j?, eow j?.

AKr krm ikriq


akkhar karm kirt

pauVI ] AKr mih iqRBvn pRiB


Dwry ] AKr kir kir byd bIcwry
] AKr swsqR isMimRiq purwnw ]
AKr nwd kQn vKwnw ] AKr
mukiq jugiq BY Brmw ] AKr
krm ikriq suc Drmw ]
idRsitmwn AKr hY jyqw ] nwnk
pwrbRhm inrlypw ] 54 ]

AKr ^ b|I, p'bh dk nyo.

A.g.m.5, 261
AKr akkhar
iqRBvn pRiB Dwry tripwan prb
tre
AKr kir kir akkhar kar kar
byd bIcwry ved bire
AKr swsqR isMimRiq purwnw
akkhar sstr simrit purn
AKr nwd akkhar nd
kQn vKwnw kathan wkhn
AKr mukiq akkhar mukat
jugiq BY Brmw jugt p prm

suc Drmw su trm


AKr mih iqRBvn pRiB Dwry ^ gqG{
B/ i' fszBK GtDK tkbh f;qPNh
pDkJh j? T[j ;koh p'bh d/ nZyoK
okjhA fpnkB j' ;edh j? Gkt
fszBK b'eK dhnK uhIK B{z b|IK
okjhA fpnkB ehsk ik ;edk j?.
jo uhI nZyoK okjhA toBD j'
;edh j?, e/tb T[j tkfjr[o{
nZyoK ftu BjhA nkT[Adk Gkt
fpnkB BjhA ehsk ik ;edk,
feT[Afe T[j p/nzs j?.
AKr kir kir byd bIcwry ^ nZyoK
eoe/ jh t/dK dk ftuko j[zdk j?.
AKr swsqR isMimRiq purwnw ^
Pk;so, f;wqshnK ns/ g[okD
nkfd rqzE th nZyoK okjhA j'Ad
ftu nkJ/ jB.
AKr nwd kQn vKwnw ^ rkT[Dk,
fpnkB eoBk iK GkPD d/D/ th
nZyoK f;o jh jB.
AKr mukiq jugiq BY Brmw ^
w[esh, ihtB dk sohek, vo ns/
Gow d/ fynkb th nZyoK d[nkok

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

425

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.1, 1171

jh dZ;/ iKd/ jB.


AKr krm ikriq suc Drmw ^ fJ;/
soQK eow ns/ T[jBK s'A pDh
feos ns/ ;[uw d/ B/w th nZyoK
d[nkok fpnkB j[zd/ jB. rb eh,
i' e[M fd; fojk j?, fJj ;G
fpnkB eoB dh jd nzdo j?.
nZyoK s'A go/ e/tb gkopqjw j?.

AKr kkhar

AKr ilKy akkhar likhe

Avr n jwxw bwxI


awar na jn bn

e[uZih$;[uZih d/ fto'X ftu nkswk


G[b/fynK ftu gJh ofjzdh j?. T[j
eosko nkg jh nZyo fbydk j?,
fbytkT[Adk j?. T[; s'A d{ik$ nto
j'o e'Jh BjhA.

bsMqu mhlw 1 ihMfol ] swhurVI

vQu sBu ikCu swJI pyvkVY Dn vKy

] Awip kucjI dosu n dyaU jwxw


nwhI rKy ] 1 ] myry swihbw hau
Awpy Brim BulwxI ] AKr ilKy

syeI gwvw Avr n jwxw bwxI


] 1 ] rhwau ] kiF ksIdw
pihrih colI qW qum@ jwxhu nwrI ]

jy Gru rwKih burw n cwKih hovih


kMq ipAwrI ] 2 ] jy qUM piVAw
pMifqu bInw duie AKr duie nwvw ]
pRxviq nwnku eyku lGwey jy kir
sic smwvW ] 3 ] 2 ] 10 ]

swhurVI vQu sBu ikCu swJI


shurar wath sb kih sj
pyvkVY Dn
wakhe

vKy

pewkar tn

syeI gwvw se gw

kiF ksIdw kd ksd


pihrih colI pr ol
AKr ^ toD, fbZgh fuzBQ, b/y, Gkr,
fe;ws.
swhurVI vQu sBu ikCu swJI pyvkVY
Dn vKy ^ op tb'A jo t;s{ ftu
oZph dks gkJh rJh j? go
wkfJnk ftu br e/ n;K fty/gsk
gk bJh j?. gqG{ d/ xo ftu ;G
e[M ;KMk j? go ;z;ko ftu nk e/
iht fJ;soh jo uhI tZyoh
;wMdh j?.
AKr ilKy syeI gwvw Avr n jwxw
bwxI ^ i' gowkswk tb'A iht
fJ;soh d/ f;o s/ T[; d/ j[ew
dh fbys fbyh j?, T[j T[;/
nB[;ko eodh j?. j'o e'Jh nkgD/

426

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

tb'A pBktN BjhA pD ;edh.

jwie ]4]

kiF ksIdw pihrih colI ^ j/


ihtkswk` i/ Bkw o{g e;hdk eY e/
gq/w^o{g u'bh gkt/A, sK s{z fJ;soh
nytk ;edh j?A. i/ tkfjr[o{ nkg
fwjo Bk eo/ sK wB[y ;Zu/ o;s/ s'A
T[FZyV e/ Gow d/ n"MV fgnk ofjzdk
j?. i/ wB[y f;nkDk j't/ sK ;wM/
fe joh B/ sK T[; d/ nzdo P[G r[D
gk fdZs/ jB, fiBQK ftZu'A ;G s'A tZvk
r[D Bkw j? go wkfJnk ftu g? e/
fJ; r[D dh ;ko BjhA ikDdk.

hir mwlw har ml

hir hir AKr har har akkhar

qw kY sMig jwie ta k sg je

eosko dh e[dos dh nkokXBk bJh


r[ow[y r[o{ nZyo dk f;woB eodk
j?. ;fji nkBzd j[zdk j? ns/ T[; d/
;G d[y fBtko/ iKd/ jB.

AKr ^ T[j fuzBQ i' nktkI dh EK


fbfynk ikt/, toDwkbk dk jo|,
T[gd/P, Ppd, Bkw o{g, JhPto
dk Bkw.

hir hir AKr duie ieh mwlw ]

jpq jpq Bey dIn dieAwlw ] 1 ]


krau bynqI siqgur ApunI ] kir
ikrpw rwKhu srxweI mo kau dyhu hry
hir jpnI ] 1 ] rhwau ] hir mwlw
aur AMqir DwrY ] jnm mrx kw
dUKu invwrY ] 2 ] ihrdY smwlY muiK
hir hir bolY ] so jnu ieq auq
kqih n folY ] 3 ] khu nwnk jo
rwcY nwie ] hir mwlw qw kY sMig

A.g.m.5, 388
AKr akkhar
rwKhu srxweI rkh sarn
aur AMqir DwrY ur tar tr
dUKu invwrY dkh niwr
ieq auq it ut
kqih n folY kat na dol

hir hir AKr ^ joh joh* fJj'


d' nyo wkbk jB. fJ;
d[^nZyo/ Ppd B{z igfdnK
igfdnK fBwkfDnK T[~s/ th
tkfjr[o{ fdnkb j' iKdk j?.
rwKhu srxweI ^ w?A nkgD/
;fsr[o{ gk; p/Bsh eodk jK fe
w/o/ T[~s/ fwjo eo' ns/ nkgDh
PoB ftu oZy' ns/ w?B{z joh joh
Bkw B{z f;woB tkbh wkbk,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

427

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
igwkbk pyP'.
aur AMqir DwrY ^ i' wB[y joh
Bkw dh f;woB tkbh wkbk
nkgD/ fdb d/ nzdo XkoB eodk
j?, fjod/ ftu fNek e/ oydk j?.
dUKu invwrY ^ T[j nkgD/ iBw
woB d/ r/V d/ d[y d{o eo b?Adk
j?.
ieq auq kqih n folY ^ i' wB[y
fjod/ ftu joh Bkw B{z :kd eodk
j? ns/ w{zj s'A joh joh p'bdk j?,
T[j Bk jh fJ; b'e ftu ns/ Bk
jh gob'e ftu v'bdk j?.
hir mwlw qw kY sMig jwie ^ i'
wB[y Bkw ftu o[fus jB, joh
Bkw o{gh wkbk T[; d/ Bkb
gob'e ftu th iKdh j?.

AKrI akhr
fefonk ftP/PD
nZyoK okjhA, p'bh d/ PpdK d[nkok

AKrI nwmu akhr nm


;G frnkB fXnkB nZyoK okjhA j[zdk
j?. ;G ;z:'r$ft:'r nZyoK T[~s/
fBoGo eod/ jB. fJjBK nZyoK
okjhA jh e[dos dk toBD j[zdk j?,
fBozeko Bkb w/b j[zdk j?.

AKrI nwmu AKrI swlwh ]


AKrI igAwnu gIq gux gwh]
AKrI ilKxu bolxu bwix ] AKrw
isir sMjogu vKwix ] ijin eyih

ilKy iqsu isir nwih ] ijv


Purmwey iqv iqv pwih ] jyqw
kIqw qyqw nwau ] ivxu nwvY nwhI
ko Qwau ] kudriq kvx khw
vIcwru ] vwirAw n jwvw eyk vwr
] jo quDu BwvY sweI BlI kwr ]
qU sdw slwmiq inrMkwr ] 19 ]
A.g.m.1, 4
AKrI akhr
AKrI swlwh akhr sl
AKrI igAwnu akhr gin
AKrI ilKxu akhr likhan
AKrw isir akhr sir
sMjogu vKwix syog wakhn
jyqw kIqw jeta kt
qyqw nwau tet no
kudriq kudrat
quDu BwvY td pw
sweI BlI kwr s pl kr

428

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AKrI ^ nZyoK okjhA, p'bh d/


PpdK d[nkok.
AKrI nwmu ^ nZyoK okjhA jh
gowkswk dk Bkw fbnk ik ;edk
j?.
AKrI swlwh ^ nZyoK okjhA jh
gowkswk dh f;cs ;kbkj,
;okjBk ehsh ik ;edh j?.
AKrI igAwnu ^ nZyoK okjhA jh
T[; gowkswk dk frnkB j[zdk j?,
nZyoK okjhA jh T[; dh T[;sfs d/
rhs rkJ/ iKd/ jB ns/ nZyoK
okjhA jh T[; d/ r[DK dhnK ftukoK
jz[dhnK jB.
AKrI ilKxu ^ nZyoK d[nkok jh
pkDh (p'bh) dk fbyDk ns/ p'bDk
pDdk j?.
AKrw isir sMjogu vKwix ^ op Bkb
i' ;kvk foPsk j? T[; B{z fpnkB
th nZyoK d[nkok jh ehsk iKdk
j?. nZyoK Bkb jh ;G d/ f;o
T[~s/ T[jBK d/ ;z:'r, ft:'r dh
rkEk dk tfynkB j[zdk j?.
jyqw kIqw qyqw nwau ^ i' e[M T[;
B/ pDkfJnk j?, Gkt ;koh ouBk
T[; dk Bkw jh j?, Bkw dk jh
gqrNktk j?.

kudriq ^ gowkswk d/ nBzs ezwK


dk ftuko eoB dh iht ftu
fejVh Pesh j?.
jo quDu BwvY sweI BlI kwr ^ i' ezw
gowkswk B{z uzrk brdk j?, T[jh
;G s'A Gbh eko (ezw) j?, pkeh
;G T[~dw ftnoE jB.

AKlI akhl
BKt fJ;sohfbzr
;koh Xosh, nfyb, ;kok

AKlI aUNfI akhl d


fJj ;kok ;z;ko, nybh T{Avh, v{ro
T[uT[ rV[ gkskfb T[; eosko dh
e[dos jB. r[ow[y fbt bkJh T{Av/
p?mk j?. Bk jh UE/ ib v{zro[ j?, Bk
jh T[~uh Xko. ;fsr[o pkM'A fJ;
pqjwzv dh ;'Mh BjhA j' ;edh. T[;
ekdo dh e[dos s'A pkjo e[M BjhA.
;G EK ;ko/ irs ftu x'o nzXko
j?. jo fjod/ ftu Ppd dk tk;k j?
s/ gqG{ d/ ;[Zu/ ;u[ dk nkXko j?.

mlwr mhlw 1 AstpdIAw Gru 2


< siqgur pRswid ] AKlI aUNfI
jlu Br nwil ] fUgru aUcau gVu
pwqwil ] swgru sIqlu gur sbd
vIcwir ] mwrgu mukqw haumY mwir
] 1 ] mY AMDuly nwvY kI joiq ] nwm

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

429

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ADwir clw gur kY BY Byiq ] 1 ]
rhwau ] siqgur sbdI pwDru jwix
] gur kY qkIAY swcY qwix ] nwmu
sm@wlis rUV@I bwix ] QYN BwvY dru
lhis iprwix ] 2 ] aUfW bYsw
eyk ilv qwr ] gur kY sbid nwm
AwDwr ] nw jlu fUMgru n aUcI
Dwr ] inj Gir vwsw qh mgu n
cwlxhwr ] 3 ] ijqu Gir vsih
qUhY ibiD jwxih bIjau mhlu n jwpY
] siqgur bwJhu smJ n hovI sBu
jgu dibAw CwpY ] krx plwv krY
ibllwqau ibnu gur nwmu n jwpY ]
pl pMkj mih nwmu Cfwey jy gur
sbdu is\wpY ] 4 ] ieik mUrK AMDy
mugD gvwr ] ieik siqgur kY BY
nwm ADwr ] swcI bwxI mITI
AimRq Dwr ] ijin pIqI iqsu moK
duAwr ] 5 ] nwmu BY Bwie irdY
vswhI gur krxI scu bwxI ] ieMdu

vrsY Driq suhwvI Git Git joiq


smwxI ] kwlir bIjis durmiq
AYsI ingury kI inswxI ] siqgur

bwJhu Gor AMDwrw fUib muey ibnu


pwxI ] 6 ] jo ikCu kIno su pRBU
rjwie ] jo Duir iliKAw su mytxw n
jwie ] hukmy bwDw kwr kmwie ]

eyk sbid rwcY sic smwie ] 7 ]


chu idis hukmu vrqY pRB qyrw chu
idis nwm pqwl ] sB mih sbdu
vrqY pRB swcw krim imlY bYAwl
] jWmxu mrxw dIsY isir aUBO
KuiDAw indRw kwl ] nwnk nwmu
imlY min BwvY swcI ndir rswl
] 8 ]1] 4 ]
A.g.m.1, 1275
AKlI akhl
fUgru aUcau dgar
gVu pwqwil gar ptl
mwrgu mukqw mrg mukt
haumY mwir hm mr
pwDru jwix pdar jn
nwmu sm@wlis nm smlas
rUV@I bwix rr bn
QYN BwvY th pw
dru lhis iprwix dar lhas pirn
aUfW bYsw d bs
nw jlu fUMgru n jal dgar
n aUcI Dwr na tr
krx plwv karn plv

430

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

krY ibllwqau kar bil'lto


pl pMkj mih nwmu Cfwey
pal pkaj m nm hde

krim imlY bYAwl


karm mil bla
jWmxu mrxw jman marn

mUrK AMDy mrakh ade

aUBO KuiDAw b khdi

mugD gvwr mgd gwr

indRw kwl nidr kla

swcI bwxI s bn

swcI ndir rswl


s nadar rsla

mITI AimRq Dwr mth amrit tr


ijin pIqI jin pt
iqsu moK duAwr tis mokh dur
nwmu BY Bwie nm p pe
irdY vswhI rid wsh
ieMdu vrsY d wars
Driq suhwvI trt suhw
Git Git joiq smwxI
kt kt jot smn
kwlir bIjis klar bjas
durmiq AYsI durmat s
ingury kI inswxI nigure k nisn
hukmy bwDw hukme bd
kwr kmwie kr kme
nwm pqwl nm ptla

AKlI ^ ;koh Xosh, nfyb,


;kok.
AKlI aUNfI ^ ;koh Xosh T{Avh
(M[eh) j'Jh j?. ib^o{g Gko Bkb
;koh Xosh BhtkD tb j?. BdhnK
ib Bkb GohnK j'JhnK T[wv
ojhnK jB.
fUgru aUcau gVu pwqwil ^ gops
T[FZuk j? ns/ ykJh gkskb se
pj[s v{zxh j?.
mwrgu mukqw haumY mwir ^ ihtB dk
o;sk n"yk j?. G[y, BhAd ns/ w"s
dk fynkb wB[y B{z nzBQK eo
oydk j? fi; eoe/ T[j o;sk
gSkDdk jh BjhA. jT[w? B{z wkoB
Bkb wkor y[bQk j' iKdk j?. o;sk
;kc j' iKdk j?.
pwDru jwix ^ i' wB[y ;fsr[o{ d/
Ppd d[nkok wkor gSkD b?Adk j?

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

431

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[j r[o{ d/ nk;o/ d/ pb Bkb
s[odk j?.
nwmu sm@wlis rUV@I bwix ^ i' wB[y
gowkswk d/ Bkw d/ ;jko/ s[odk
j? T[j r[o{ dh ;z[do pkDh d[nkok
Bkw B{z fjod/ ftu ;zGkbdk j?.
QYN BwvY dru lhis iprwix ^ i/
gowkswk B{z Gkt/, T[; dh fwjo
j't/ sK wB[y T[; dk do gSkD
b?Adk j?. r[o Ppd d/ ukBD Bkb
o;sk fd; g?Adk j?.
aUfW bYsw ^ fi; B{z r[o{ d/ Ppd
ns/ Bkw dk nkXko gqkgs j[zdk j?,
T[j iht o{g gzvh Gkt/A T[v/ s/
Gkt/A p?m/, fJe jh fbt brkJh
oydk j?.
nw jlu fUMgru n aUcI Dwr ^ i' wB[y
r[o{ d/ dZ;/ wkor T[~s/ s[odk j?
T[; d/ wkor ftu Bk ib ofjzdk
j? s/ Bk jh gjkV, Bk jh T[~uhnK
bfjoK ofjzdhnK jB. wkor
dhnK d[PtkohnK ysw j' iKdhnK
jB. T[jBK bJh fco o;s/ dhnK
n"eVK ib nkfd bzxD dh b'V
BjhA. T[j nkgD/ fNekD/ s/ ;fEo
j' iKd/ jB. T[jBK B{z fco o;sk
ubDk BjhA g?Adk. nktkrkT[D dk
g?Avk w[e iKdk j? ns/ n?;k skD

fwb iKdk j? fe wB[y d[y ;[y dh


jkbs ftu fNekU Bkb tosdk
j?.
krx plwv krY ibllwqau ^
;fsr[o{ s'A fpBK fJ; rb dh
;wM BjhA g?Adh fe wB[y
nfrnkBsk d/ T[Eko/ (o'r nXhB)
j/mK dZfpnk fgnk fpbbkT[Adk j?.
;z;ko sob/ b?Adk j?, ehoB/ gkT[Adk
j?,
ftobkg
eodk
j'fJnk
ftbedk j? go r[o{ s'A fpBk Bkw
B{z ig BjhA ;edk. fJj ;wM s/
skD e/tb r[o{ s'A fwbdk j?.
pl pMkj mih nwmu Cfwey ^ i/ iht
r[o{ d/ Ppd B{z gSkD bJ/ sK gqG{
dk Bkw fJ; B{z ny d/ gbeko/
ftu wkfJnk d/ dpkU s'A S[vk
b?Adk j?. r[o{ dk Ppd gSkD/ fpBK
nkIkd BjhA ftufonk ik ;edk.
mUrK AMDy mugD gvwr ^ irs ftu
nB/e jh w{oy s/ nBkVh jB i'
wkfJnk d/ w'j ftu nzB/Q j'J/ gJ/
jB.
swcI bwxI mITI AimRq Dwr ^ r[o{
dh pkDh ;Zuh j?. nzfwqs dh Xko
tKr fwZmh j? go r[o{ d/ nB[;koh
j' e/ jh fJ; dh ;wM g?Adh j?.
w{oy fJB;kB fJj ;wMdk jh

432

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

BjhA.
ijin pIqI iqsu moK duAwr ^ fijBK
B/ ;dk fEo gowkswk dh f;cs
;kbkj dh fwZmh pkDh okjhA Bkw
nzfwqs dk o; ghsk j? T[jBK B{z
w[esh dk d[nko fwb iKdk j?.
nwmu BY Bwie irdY vswhI ^ fijV/
wB[y gowkswk d/ vo^ndp ftu
s/ fgnko ftu fNe e/ gowkswk
dk Bkw nkgD/ fjod/ ftu t;kT[Ad/
jB, r[o{ dh dZ;h eko eod/ jB,
gowkswk dk Bkw igd/ jB.
ieMdu vrsY Driq suhwvI Git Git
joiq smwxI ^ r[ow[y T[~s/
r[o^Ppd o{g pdb toQdk j? sK
wB[y dk fjodk o{g Xosh ;'jDh
j' iKdh j? ns/ jo EK joh dh i's
;wkJh fd;dh j?.
kwlir bIjis durmiq AYsI ingury
kI inswxI ^ wBw[y dh fJj
fBPkBh j? fe T[; dh p[ZXh n?;h
y'Nh j[zdh j? fe T[j ebo ftu
phi ;[ZNh iKdk j?. fBr[o/ ftnoE
:sBK ftu bZr/ ofjzd/ jB. r[o{
s'A tKM/ nfrnkBsk d/ x[g jB/o/
ftu, Bkw ib s'A fpBK ftekoK d/
;w[zdo ftu r's/ yKd/ ofjzd/ jB.

hukmy bwDw kwr kmwie ^ jo/e iht


gqG{ d/ j[ew ftu pZMk j'fJnk
nkgD/ g{opb/ ehs/ eowK s/
;z;ekoK nB[;ko jh eow eoh
iKdk j?. iht d/ e[M th t; ftu
BjhA.
nwm pqwl ^ u"jK fdPktK ftu
gowkswk dk jh j[ew tos fojk
j?. uko/ gk;/ gkskbK ftu s/ok jh
Bkw ftnkge j?.
krim imlY bYAwl ^ ;Zu/ gqG{ dk
j[ew$ Ppd ;G ftu tos fojk j?
go fi; dk xo fEo j? ;Zu/ xo
tkbk gqG{ fwjo d[nkok jh gqkgs
j[zdk j?.
jWmxu mrxw ^ wBw[yK d/ f;o
T[FZgo izwD woB dk r/V yVQk
fd;dk j?.
aUBO KuiDAw indRw kwl ^ wkfJnk
dh G[y, wkfJnk dh BhAdo ns/
ekb (w"s) ;G jh yVQ/ fd;d/ jB.
swcI ndir rswl ^ ;G o;K d/
;'w/ gqG{ dh ;Zuh feogk fdqPNh
Bkb Bkw gqkgs j[zdk j? i' wB Bz{
uzrk brdk j? go i/ joh dh
fwjo j't/ sK jh Bkw tkbk gk;k
;[Mdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

433

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

A`KV akkhar
ivSySx
Ais`iKAk, Axjwx;
p`Drw, auj`f

A`KW dI GUr akkh d kr


iz`dI,

is`D-

ie`Qy AKV bMdy dw ArQ aus ivAkqI


qoN hY ijs dI iksy Kws kMm leI koeI
isKlweI nhIN hoeI hY Bwv jo
Ais`iKAq hY[

AKV ijhy bMdy akkhar jihe bde


hr koeI kMm krn vwly nMU loV Anuswr
swiDAw jWdw hY jW isKlweI id`qI
jWdI hY[pr keI vwrI Acwnk iksy
kMm dI pUrqI leI iksy Axjwx jW
Ais`iKAq ivAkqI nMU kMm krn leI
ikhw jWdw hY[Aijhy ivAwkqI nMU A`KV
ikhw jWdw hY[

bwby pMnMU ny DIrj nwl ikhw; 'koeI


nw BweI; pihlvwn kdy Pyr k`FWgy
pihlW qMU myry A`KV ijhy bMdy nwl
eI do hQ krky dyK lY['
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 29
A`KV akkhar
A`KV ijhy bMdy nwl akkhar jihe bde
nl
do hQ krky dyK lY
do hath karke dekh l

nWv iesqrIilMg
ieSwry nwl hI AwpxI nwrwzgI zwhr
kr dyx dw Bwv

A`KW dI GUr bQyrI akkh d kr


batheri
ies gIq ivc Gr vwlI Awpxy pqI qy
iglw krdI hY ik auh koTy cVH ky lVdw
hY Bwv swry lokW nMU Gr dw Byq idMdw
hY[ auh pqI pqnI dy JgVy nMU AMdr
bYT ky inbyVnw cwhuMdI hY[pqI AYnw gu`sy
vwlw hY jo A`sU dw liVAw k`qy q`k nhIN
boldw[ pqnI aus nMU smJwauNdI hY ik
A`KW dI GUr hI bhuq huMdI hY[ koTy cVH
ky swry ipMf nMU lVweI nhIN idKwauxI
cwhIdI[

qUM lVdw koTy cVHky

vy mYN bYTI ivc ivhVy vy[


qyry JgVy kOx inbyVy vy[
A`sU dw liVHAw muMfw
k`qy vI nw boldw[
mYN qyrI qyrI qyrI,
nw iJVkIN t`br bYTy qoN,

A`KW dI GUr bQyrI[

bol pMjwbx dy, III, 97

A`KW dI GUr akkh d kr

434

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

A`KW dI GUr bQyrI


akkh d kr batheri
qUM lVdw koTy cVHky
t lard kothe rke
qyry JgVy kOx inbyVy
tere gre kn nibere
nw iJVkIN t`br bYTy qoN
n rk tabbar bthe t

n~yK b~rDk akkh laggan

BKt fJ;sohfbzr
fgnko d/ ;pzXK ftu i[VBk, fJPe
j'Dk

n~yhA b~rhnK J/At/ T[wo rJh


akkh lagg w umar ga
nZyhA bZrhnK s'A fJE/ Gkt gqhsw Bkb
B/j[z bZrD s'A j?, T[; dk fJzsIko
eoB s'A j?. fJjBK ekft^;soK ftu
eth B/ gqhsw d/ fwbkg bJh
ftnke[b gq/wh dh wB'dPk fpnkB
ehsh j?. wfjp{p dk okj sefdnK
fJe T[wo phs rJh j?. fgnko/ B{z
fuZmhnK fby fby e/ th j[D sK fdb
ne frnk j?.

s'J/ so| s[;kvV/ okj d/,


nZyhA bZrhnK J/At/ T[wo
rJh.
X{V s[;kvV' okj dh gb gb,

sefdnK J/At/ T[wo rJh.


G[Zb G[bktV/ s?AvV/ T[~m T[~m,
t/yfdnK J/At/A T[wo rJh.
so| s[;kvV/ okj d/ se se,
EZehnK J/At/ T[wo rJh.

fbyfdnK fB~s fB~s ekrI


j?do,
nZehnK
J/t/A
T[wo
rJh.16.
nbh j?do, ;hjoch, ^
nZyK bZrDk akkh laggan
s'J/ so| s[;kvV/ okj d/
toe tarf tusdre r de
nZyhA bZrhnK J/At/ T[wo rJh
akkh lagg w umar ga
gb gb pal pal
G[Zb G[bktV/ pl pulwre
fbyfdnK fBZs fBZs ekrI j?do
likhdi nit nit kgaz hdar
nZehnK J/t/A T[wo rJh
akk ew umar ga

AKI akkh
BKt fJ;sohfbzr
B/so, B?D, nZyK

AKI vyK n rjIAw bhu rMg qmwsy

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

435

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
akkh wekh na rajj b rg
tmse
wBw[y fJ; ;z;ko d/ czXK ftu
cf;nk ofjzdk j?. T[; dh ekw, eq'X,
b'G, w'j dh fsqPBk edh g{oh BjhA
jz[dh. T[; dhnK nZyK fJ; irs dh
bhbk B{z t/y t/y e/ oidhnK BjhA.
T[;fss$fBzdk, o'D/$jk;/ T[; s/ e'Jh
n;o BjhA eod/. T[j eosko dh
;Zuh ofjok; s'A tKMk ofjzdk j?.

AKI vyK n rjIAw bhu rMg


qmwsy] ausqiq indw kMin suix
rovix qY hwsy] swdIN jIB n rjIAw
kir Bog iblwsy] nk n rjw vwsu
lY durgMD suvwsy] rij n koeI
jIivAw kUVy Brvwsy] pIr murIdW
iprhVI scI rhrwsy]1]

vwrW BweI gurdws, 27


AKI akkh
rjIAw rajj
kMin kn

AKI ^ B/so, B?D, nZyK.


rjIAw ^ nZyK d[BhnK d/ eJh
gqeko d/ ozr swkP/ t/y e/ th
BjhA oZihnK.
kMin ^ T[;ssh, fBzdk, o'Dk s/
jZ;Dk ;[D e/ ezB th BjhA oZi/.
jIB ^ ihG ykfDnK d/ ;[nkd uy
uy e/ BjhA oZih, ;r'A gdkoEK d/
;[nkd b?D ftu nkBzd wkDdh j?.
nk n rjw ^ d[orzX s/ ;[rzX dh
tkPBk b? e/ Be th BjhA oZfink.
rij n koeI jIivAw kUVy Brvwsy ^
e'Jh iht bzwh T[wo G'r e/ th
BjhA oZfink. n?t/A M{m/ Go'f;nK
ftu b'e w;s j'J/ fcod/ jB.
fiBQK r[ow[yK B/ nkgD/ r[o{ Bkb
;Zuh gqhs ehsh j? T[jBK dh
wfonkdk ;Zuh j?, T[j ;dk fsqgs
ofjzd/ jB.

A`KIN akkh

jIB jb

fefonk ftP/PD
nZyK Bkb, nZyK okjhA

nk n rjw nak na raj

A`KIN AMdr dyKdw sB coj ivfwxw

rij raj

akkh dar dekhd sb oj


widn

kUVy Brvwsy kre parwse

r[ow[y nZyK Bkb nkgD/ eosko d/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

436

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
u'i d/ydk j?. ezBK Bkb tkfjr[o{
Bkb ;[os bkT[Adk j?. ihG Bkb r[o
Ppd dk T[ukoD eodk j?, jZEK Bkb
feos eodk j?.

A`KIN AMdr dyKdw sB coj ivfwxw]


kMnI suxdw suriq kMn AKwx vKwxw]
jIBY AMdr boldw bhu swD luBwxw]
h`QIN ikrq kmWvdw pg clY sujwxw]
dyhI AMdr iek mn ieMdRI prvwxw]
Awpy Awp vrqdw gurmuK suK mwxw
]18]
vwrW BweI gurdws, 2
A`KIN akkh
dyKdw dekhd
kMnI suxdw suriq kMn
kn sund surt kn
jIBY AMdr boldw jb dar bold
h`QIN ikrq kmWvdw
hatth kirt kmwd
dyhI AMdr deh dar

A`KIN ^ nZyK Bkb, nZyK okjhA.


dyKdw ^ jo wB[y nZyK Bkb ;ko/
tZv/ tZv/ e"se d/ydk j?.
kMnI suxdw suriq kMn ^ ezBK Bkb
;ko/ gq;zr fXnkB Bkb ;[Ddk j?.

jIBY AMdr boldw ^ ihG d/ nzdo'A


p'bdk ns/ ihG d/ ;[nkd (o;)
ftu b[GkfJwkB j[zdk j?.
h`QIN ikrq kmWvdw ^ jZEK Bkb
feos eodk j?.
dyhI AMdr ^ fJ; wB[Zyk d/jh ftu
fJe gqXkB fJzdoh wB j?, fi; d/
j[ew iK ;bkj B{z ;G fJzdo/
gqtkB eod/ jB. gowkswk nkg
jh ;GBK ftu tos fojk j?. gqG{
dh fJ; n;uoi e"seK Goh
nt;Ek B{z r[o{ s'A to';kfJnk
r[ow[y jh mhe s"o s/ nB[Gt
eodk j?. fJ; bJh fJ; nip
tosko/ B{z t/y e/ r[ow[y ;[y
wkDdk j?.

ny akh

BKt fJ;sohfbzr
B?D, B/so

;kvhnK nyhnK d/ ftu s{z tKr


Xhoh
sd akkh de wi t wg tr
MBK s'A gko b? ikD s'A wbkj B/ id'A BKj
eo fdZsh sK oKM/ B/ n?t/A jh eZyK ekfBnK
dk sbk fijk pDk e/ fmZbD dh e'fPP
ehsh. T[E/ yVQ/ b'eK, i' oKM/ dh tzMbh d/
dhtkB/ j' u[Ze/ ;B, B/ T[; B{z o'fenk ns/
fejk fe j/ ;ZiDk ` s{z nZyK ftu Xhoh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

437

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
tKr j?A Gkt pj[s jh fPZds Bkb fdb
ftu tZf;nk j'fJnk j?A ns/ j[D s{z fJE/
jh v/o/ xZsh oZy ns/ fJE'A fjZb Bk.
Xhoh, nZy d/ v/b/ B{z efjzd/ jB. n;hA
s/o/ u"yD/ jK, s?E'A e[opkB iKd/ jK ns/
s{z ;kv/ ekbi/ B{z ;Zb, ftS'Vk d/ e/ d[yh
Bk eo.

b'eK d"V e/ oKM/ B{z gefV nKdk,


Bk eo I'o s{,z fmZbQ Bk, ;iBk
U.
;JhA tzMhA MBkT[A dk nzs BkjhA,
v[p
Z wo/Ark, fmZbQ Bk, ;iBk U.
ukfVQ w'fYnK s/ s?Bz{ n;hA fmbhJ/,
e'Jh ikD s{z fYZb Bk, ;iBk U.

;kvhnK nyhnK d/ ftu s{z


tKr Xhoh,
v/ok x~s pj[, fj~b Bk, ;iBk
U.
tkfo;Pkj whnK, s/o/ u"yB/
jK,
;kvk ekbik ;~b Bk, ;iBk
U.
jho tkfo;,
nyhnK akkh
;kvhnK nyhnK d/ ftu s{z tKr
Xhoh
sd akkh de wi t wg tr

v/ok xZs pj[, fjZb Bk, ;iBk U


der kt b hil n sajn o
tkfo;Pkj whnK, s/o/ u"yB/ jK
wris m tere khne h
;kvk ekbik ;b Bk, ;iBk U
sd klj sal n sajn o

nZyhnK akkh
BKt fJ;sohfbzr
uPw, B/so

bk e/ nZyhnK Bkb ;'jD/


l ke akkh nl sne
gowkswk Bkb fgnko dk foPsk
ekfJw eoe/ fco oksK B{z ;[y dh BhAd
;"Dk w[Bkf;p BjhA j?. Gkt oks B{z
ikr e/ fJpkds eoBh ukjhdh j?.
i/eo gqhsw tb'A e'Jh d[y^dod fdZsk
ikt/ sK o'Dk BjhA ukjhdk. wB[y B{z
ukjhdk j? fe i/eo T[;B/ nkgDk f;o
op d/ jI{o M[ek fdZsk j? sK fco fJj
jw/Pk M[fenk jh oj/. nzs ftu eth
fbydk j? fe i/eo op dh gqkgsh
p[Zs\kB/ ftu'A j' ikt/ sK fco
\kBk^eknpk d[nkb/ stk| (gfoeowk)
eoB dh b'V BjhA j?. fJE/ eth dk
Gkt j? fe i/eo fe;/ ftnesh d/
fJPe okjhA jh \[dk fwb ikt/ sK fco
j'o Xkofwe ekoi eoB dh Io{os
BjhA ofjzdh. fJE/ otk s'A Gkt j?
T[fus, w[Bkf;p. G"D s'A Gkt noE

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

438

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
stk| nEtk gfoeowk eoB s'A j?.

bk bk e/ nZyhnK Bkb
;'jD/,
c/o ;[y dk ;"D otk
BkjhA.
brD ekbi/ sho fBrkj d/
ik,
nK;{ v'bQ fco o'D otk BkjhA.

nr/ :ko d/ ;h; fBtkJhJ/


ik,
c/o u[eDh X"D otk BkjhA.
fwb/ p{fNnk* :ko p[s
\kfBT[A i/,
eknp/ frod fco G"D otk
BkjhA.

w[jzwd p{Nk r[ioksh, ;hjoch,

nZyhnK akkh
bk e/ nZyhnK Bkb ;'jD/
l ke akkh nl sne
c/o ;[y dk ;"D otk BkjhA
pher sukh d sn raw nh
brD ekbi/ sho fBrkj d/
laggan klje tr nig de
nr/ :ko d/ ;h; fBtkJhJ/ ik
agge yr de ss niwe j

c/o u[eDh X"D otk BkjhA


pher ukn tn rw nh
p[s \kBk but khn
eknpk k'b

nZyhnK ;/eDk akkh sekn

w[jktok
;[zdo BIkok t/yDk, t/yD dh ohM
g{oh eoBk

Iok ikfJe/ nZyhnK ;/eD/ B{z


zar jeke akkh sekne n
f;oc nZyK ;/eD ;dek jh okfinK,
okT{nK dhnK f;oK dhnK pkihnK br
iKdhnK jB go nkPeK B{z ;G
doPB dhd w[nk| j? feT[Afe op ir
t/yD B{z jh B?D, nZyK fdzdk j?. g/yDk
dk Gkt th t/yDk, doPB eoBk jh
j?. o'I jPo dk Gkt nkyoh fdB j?
fi; fdB o{jK pko/ c?;bk j'Dk
wzfBnk iKdk j?.

ozB t/yDh n?p j? nzfBQnK


Bz{,
oZp
nZyhnK
fdshnK
t/yD/ B{z.
;G' ybe dk t/ye/ bT[ w[iok,
eo' dhd fJ; iZr d/ g/yD/ B{z.

oktD okfinK f;oK d/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

439

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

dkT[ bkJ/,
Iok ikfJe/ nZyhnK ;/eD/

zar jeke akkh sekne n

B{z.

oZp B?D fds/ iZr d/yD/ B{z


rab nn ditte jag dekhne n

wjKd/t i/j/ gkopsh nZr/,


ekw fbnkT[Adk ;h wEk N/eD/
B{z.

;G dhd w[nk| j? nkfPeK


B{z,
oZp B?D fds/ iZr d/yD/
B{z.
nIokJhb jE ebw j?
t/ydk J/,
s/ok BkT[A fJ; iZr s'A
S/eD/ B{z.
tkfo; Pkj whnK, o'I jPo
d/ B{z,
nzs ;ZdhJ/Ark b/yK b/yD/ B{z.
jho tkfo;,
nZyhnK ;/eDk akkh sekn
ozB t/yDh n?p j? nzfBQnK Bz{
rn wekhn b h ani n
oZp nZyhnK fdshnK t/yD/ B{z
rab akkh ditt wekhne n
oktD okfinK f;oK d/ dkT[ bkJ/
rwan rji sir de do le
Iok ikfJe/ nZyhnK ;/eD/ B{z

;G dhd w[nk| j? nkfPeK B{z


sab dd muf h ik n

nIokJhb jE ebw j? t/ydk J/


azrl hath kalm h wekhd e
s/ok BkT[A fJ; iZr s'A S/eD/ B{z
ter n is jag t hekne n

AKut a'khut
ftP/PD
Bk w[eD tkbk

pUry siqgur Kt AKut smwhIAY


pre satgur khat a'khut smh
r[ow[y r[o Ppd dk ;"dk eodk j?.
g{o/ r[o{ Bkb fwb e/ g{ok s'bdk j?.
T[; B{z edh xkN BjhA g?Adh. T[j g{o/
;fsr[o{ ftu ny[N ;wkn iKdk j?.
T[;dh iw dh ckjh eZNh iKdh j?.
T[; d/ ihtB dk y/s ;dk jfonk
ofjzdk j?.

sOdw iekq ht sbd ivswhIAY] pUrw


pUrY vt ik AwK slwhIAY] kdy n
hovY Gt scI piqSwhIAY] pUry
siqgur Kt AKut smwhIAY] swD
sMgq prgt sdw inbwhIAY]
cwvl iekqy st n dUjI vwhIAY]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

440

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jm dI PwhI kt dwd ielwhIAY]


pMj dUq sMGt su FyrI FwhIAY]
pwxI ijauN hrht su Kyq aumwhIAY

]6]

vwrW BweI gurdws, 3


AKut a'khut
vt wat
Gt kt
swD sMgq prgt sd sgat pargat
cwvl iekqy st n dUjI vwhIAY
wal ikte sat na dj wh
jm dI PwhI kt jam d phh kat
pMj dUq sMGt su pj dt sagat so
FyrI FwhIAY ter t
hrht harhat
aumwhIAY umh
AKut ^ Bk w[eD tkbk.
vt ^ Bkw o{gh ;"dk fJZe' jN (;kX
;zrs) s'A jh fwb ;edk j?. g{o/
;fsr[o{ dk g{ok puB Gkt T[gd/P
o{g tZNk, tZN (g{ok) j? ns/ T[; g{o/
;fsr[o{ dh f;cs ;kbkj sK j' jh
BjhA ;edh.

Gt ^ fJj ;Zu/ gksPkj dk s'b j?,


fe;/ ekoD th xN BjhA ;edk.
swD sMgq prg`t ^ fJj ;"d/ dh jZNh
(;kX ;zrs) pj[s wPj{o j?. fi;
d/ Bkb ;dk jh fBGkn eoBk
ukjhdk j?, ed/ fgZS/ Bk jNhJ/.
cwvl iekqy s`t n dUjI vwhIAY ^
u"bK B{z fJZe' jh ;N SV fdzdh j?.
fJ;/ soQK ;kX ;zrs dk fJe tko jh
n?;k bV cV', n?;h gqhs gkU, fJ;
soQK ;kX ;zrs ftu ou ikU fe
w[V d{ih tko ftSVB Gkt ;N
wkoB dh b'V jh Bk gt/. fJ; soQK
;kX ;zrs ftu ou ikJhJ/.
jm dI PwhI kt ^ iw dh ckjh, i'
jo ;w/A f;o T[~s/ bNe ojh j?, B{z
oZph pyfPP eoe/ ;dk bJh eZfNnk
ik ;edk j?.
pMj dUq sMGt su FyrI FwhIAY^ ekw,
eq'X, b'G, w'j, njzeko, fJjBK gzi
d{sK B{z x/o e/ n?;k wko' fe T[jBK dk
Bkw' fBPkB jh fwN ikJ/.
hrht ^ fNzvK tkbk y{j.
aumwhIAY ^ fit/A fNzvK tkb/ y{j dk
gkDh y/s B{z jok Gok eodk j?, fJ;/
soQK ;kX ;zrs d/ I'o Bkb ;[os d/
y/s B{z jok Gok oZy'.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

441

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nwmu inDwnu AKutu hY nm nidn a'khut


h
Bkw fBXkB[ ny[N[ j?. fJ; dk e'Jh nzs
BjhA. wBw[y fBzdk, jT[w? ftu cf;nk
ofjzdk j?. r[ow[y dk w[y T[ibk j?, T[j
;pd s/ ftuko eodk j?, f;woB eodk
j?. fijV/ wBw[y ;fsr[o{ s'A w[y c/od/
jB T[jBK d/ w{zj ekb/ j[zd/ jB. T[j
;dk y[nko j[zd/ jB, T[jBK B{z fes/ th
e'Jh th Y'Jh BjhA fdzdk. T[j ;dk d[ZyK
ftu ieV/, iw d/ ikb ftu c; iKd/
jB.

isrIrwgu mhlw 3 ] Gr hI saudw


pweIAY AMqir sB vQu hoie ] iKnu
iKnu nwmu smwlIAY gurmuiK pwvY
koie ] nwmu inDwnu AKutu hY
vfBwig prwpiq hoie ] 1 ] myry
mn qij inMdw haumY AhMkwru ]
hir jIau sdw iDAwie qU gurmuiK
eykMkwru ] 1 ] rhwau ] gurmuKw ky
muK aujly gur sbdI bIcwir ]
hliq pliq suKu pwiedy jip jip
irdY murwir ] Gr hI ivic mhlu
pwieAw gur sbdI vIcwir ] 2 ]
sqgur qy jo muh Pyrih mQy iqn
kwly ] Anidnu duK kmwvdy inq
johy jm jwly ] supnY suKu n dyKnI
bhu icMqw prjwly ] 3 ] sBnw kw
dwqw eyku hY Awpy bKs kryie ]

khxw ikCU n jwveI ijsu BwvY


iqsu dyie ] nwnk gurmuiK pweIAY
Awpy jwxY soie ]4]9]42]
A.g.m.3, 29
AKutu a'khut
nwmu inDwnu nm nidn
inMdw haumY AhMkwru nd hm a'hkr
gurmuKw ky muK aujly
gurmukh ke mukh ujle
gur sbdI bIcwir gur sabd br
hliq pliq halt palt
gur sbdI vIcwir gur sabd wr
Anidnu duK kmwvdy andin dukh
kmwde
inq johy jm jwly nit johe jam jle
ijsu BwvY iqsu dyie jis pw tis de
AKutu ^ Bk w[ZeD tkbk, s'N
ofjs.
nwmu inDwnu ^ Bkw fJe n?;k
nw[e yIkBk j? i' edh w[edk jh
BjhA go fJj ;G Bz{ BjhA fwbdk,
tZv/ GkrK d[nkok jh gqkgs j[zdk
j?.

442

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

inMdw haumY AhMkwru ^ j/ w/o/ wB `


fBzdk eoBh Sv d/. nkgD/ nzdo'A
jT[w? ns/ jzeko d{o eo. r[o{ dh
PoB g? e/ ;dk ;op^ftnkge
gowkswk dk Bkw f;wodk ofj.

tkbk fJe' gowkswk jh


nkg jh pyfPP eodk
fi;B{z ukj[zdk j?, T[;
pyPdk j?. T[; pko/ e[M
fejk ik ;edk.

gurmuKw ky muK aujly gur sbdI


bIcwir ^ r[opkDh d[nkok ftuko
eoB eoe/ r[ow[yK d/ w{zj b'e
gqb'e ftu T[ib/ j[zd/ jB.

AKutu

hliq pliq ^ r[ow[y wB pkDh


eoe/ nkgD/ wB ftu gowkswk B{z
ig ig e/, b'e gqb'e ftu ;dk
;[y gkT[Ad/ jB.
gur sbdI vIcwir ^ r[ow[y
r[opkDh d[nkok, r[o Ppd d/
ftuko okjhA nkgD/ fjod/ xo
ftu gowkswk dk fBtk; bG b?Ad/
jB. r[o{ d/ Ppd dh ftuko
d[nkok nkgD/ gowkswk B{z, fBi
;EkB (fjod/^xo), fBopkD gd
rqfj;E ftu jh gk b?Ad/ jB.
Anidnu duK kmwvdy inq johy jm
jwly ^ i' wB[y ;fsr[o{ s'A w{zj
c/od/ jB, T[j jo o'I nB[fus
eow eoe/ d[y gqkgs eod/ jB
ns/ fBs iw d/ ikb dh fBrkj
j/mK oZyd/ jB.
ijsu BwvY iqsu dyie ^ ;G B{z d/D

inKutY

j?, T[j
j?. T[j
B{z jh
th BjhA

a'khut

na

ni'khut
g{o/ ;fsr[o dk XB ny[N j?, edh
fBy[fNnk BjhA iKdk, edh w[edk
BjhA. ntr[D eN e/ r[o Ppd
fjod/ ftu ;wkn iKdk j?. g{o/ r[o{
dh ;Zuh pkDh r[ow[y d/ nzdo ;fji
jh ;wkn iKdh j? ns/ jo soQK dh
d[fpXk wo iKdh j?.

iehu Dnu AKutu n inKutY n jwie ]


pUrY siqguir dIAw idKwie ] Apuny
siqgur kau sd bil jweI ] gur
ikrpw qy hir mMin vsweI ] 1 ] sy
DnvMq hir nwim ilv lwie ] guir
pUrY hir Dnu prgwisAw hir ikrpw
qy vsY min Awie ] rhwau ] Avgux
kwit gux irdY smwie ] pUry gur kY
shij suBwie ] pUry gur kI swcI
bwxI ] suK mn AMqir shij
smwxI ] 2 ] eyku Acrju jn
dyKhu BweI ] duibDw mwir hir
mMin vsweI ] nwmu Amolku n
pwieAw jwie ] gur prswid vsY min

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

443

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awie ] 3 ] sB mih vsY pRBu eyko
soie ] gurmqI Git prgtu hoie ]
shjy ijin pRBu jwix pCwixAw ]
nwnk nwmu imlY mnu mwinAw
]4]1]
A.g.m.3, 663
AKutu a'khut
n inKutY na ni'khut
n jwie na je
sd bil jweI sad bal j
sy DnvMq se tnwt
hir nwim ilv lwie har nm liv
le
hir Dnu
pargsi

prgwisAw

har

Avgux kwit awgun kt


gux irdY smwie gun rid sme
pUry gur kI pre gur k
swcI bwxI s bn
suK mn AMqir sukh man tar
shij smwxI sj smn
eyku Acrju ek aarj
jn dyKhu BweI jan dekho p

tn

duibDw mwir dubid mr


hir mMin vsweI har mn was
AKutu ^ ed/ Bk w[ZeD tkbk.
AKutu n inKutY n jwie ^ fJj gqG{
dk Bkw yIkBk ed/ w[ZeD tkbk
BjhA. Bk fJj yofunK w[Zedk j?,
Bk IkfJnk iKdk j? ns/ Bk jh
rtkudk j?. fJ; XB dh f;cs
w?Bz{ g{o/ r[o{ B/ ftyk fdZsh j?.
sd bil jweI ^ w?A nkgD/ r[o{ s'A
;dk ;de/ iKdk jK. r[o{ dh feogk
Bkb gowkswk dk XB w?A nkgD/
wB ftu t;kT[Adk jK.
sy DnvMq hir nwim ilv lwie ^ T[j
b'e XBtkB jB i' jfo Bkw ftu
fbt bkT[Ad/ jB.
hir Dnu prgwisAw ^ g{o/ r[o{ B/
jfo XB gqrN eo fdZsk j?. gqG{
dh feogk Bkb T[j wB ftu nk
e/ t; iKdk j?.
Avgux kwit gux irdY smwie ^
r[o{ PoB nkJ/ wB[y d/ n"r[D
d{o eoe/ gowkswk dh f;cs
;kbkj T[; d/ fjod/ ftu t;k
fdzdk j?.
pUry gur kY shij suBwie ^ g{o/ r[o{

444

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

d/ ;fji ;[Gkn d[nkok, g{o/ r[o{


tkbk PKs ;[Gkn r[o{ s'A jh
jk;b j[zdk j?. r[D fjod/ ftu
;wkT[Ad/ jB.
pUry gur kI swcI bwxI ^ g{o/ r[o{
dh T[ukoh j'Jh, ;dk fEo gqG{ dh
f;cs ;kbkj tkbh pkDh wB ftu
;[y ns/ nkswe j[bko/ g?dk
eodh j?.
suK mn AMqir shij smwxI ^ gqG{
dh ;Zuh pkDh d[nkok ;[ywB
BkVh ;fji ftu ;wk iKdh j?.
:'r nfGnk; nB[;ko ;[ywB
BkVh ftu ;[nk; fNeD Bkb
fJekrosk ns/ ;[y j[zdk j?.
eyku Acrju jn dyKhu BweI ^ r[o{
dk fJe nuzGk d/y'.
duibDw mwir hir mMin vsweI ^
r[o{ wB[y d/ nzdo'A w/o^s/o fwNk
e/ gowkswk dk Bkw T[;d/ fjod/
ftu t;k fdzdk j?. gowkswk dk
Bkw nw'be j?. fJj r[o{ dh
feogk Bkb jh fwbdk j?.

AKutu nwm Dnu a'khut nm tn


r[ow[y r[o ;/tk ftu bZrk ofjzdk j?.
T[; B{z ny[N Bkw XB fwbdk j? ns/
e'Jh s'N BjhA nkT[Adh. r[o{ dh ;/tk
ftu r[ow[y nzfwqs o; ghAdk j?.

Bkw ftu oZs/ T[; d/ ;G d[y d{o j'


iKd/ jB. T[j jT[w? B{z wko e/
nBjd dh d?th X[B ftu w;s j'
iKdk j?. T[j i[r' i[r X[o eh pkDh
dk f;woB eod/ jB s/ nBfdB r[o{
Ppd dk ikg eod/ jB.

gauVI guAwryrI mhlw 3 ] gur syvw


jug cwry hoeI ] pUrw jnu kwr kmwvY
koeI ] AKutu nwm Dnu hir qoit n
hoeI ] AYQY sdw suKu dir soBw hoeI
] 1 ] ey mn myry Brmu n kIjY ]
gurmuiK syvw AMimRq rsu pIjY ] 1 ]
rhwau ] siqguru syvih sy mhw purK
sMswry ] Awip auDry kul sgl
insqwry ] hir kw nwmu rKih aur
Dwry ] nwim rqy Baujl auqrih
pwry ] 2 ] siqguru syvih sdw min
dwsw ]

haumY mwir kmlu prgwsw ] Anhdu


vwjY inj Gir vwsw ] nwim rqy
Gr mwih audwsw ] 3 ] siqguru

syvih iqn kI scI bwxI ] jugu jugu


BgqI AwiK vKwxI ] Anidnu jpih
hir swrMgpwxI ] nwnk nwim rqy
inhkyvl inrbwxI ]4]13]33]
A.g.m.3, 161
AKutu a'khut

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

445

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hir qoit n hoeI har tot na ho
Awip auDry p dre
kul sgl insqwry
kul sagal nistre
nwim rqy nm rate
Baujl auqrih pwry pjal utr pre
haumY mwir hm mr
kmlu prgwsw kamal pargs
Anhdu vwjY anhad wj
inj Gir vwsw nij kr ws
Gr mwih audwsw kr mhe uds
inhkyvl
nirbn

inrbwxI

nkewal

AKutu ^ ed/ Bk w[ZeD tkbk.


AKutu nwm Dnu hir qoit n hoeI ^
r[o{ dh ;/tk ;ko/ ;fwnK ftu j[zdh
nkJh j?. e'Jh g{oB wB[y jh r[o{
dh dZ;h eko g{oh PoXk Bkb
eodk j?. i' wB[y fJj ;/tk
eodk j? T[j ed/ Bk w[ZeD tkbk
jfo Bkw XB fJeZmk eo b?Adk j?
ns/ T[; XB ftu ed/ xkNk BjhA
g?Adk.
Awip auDry kul sgl insqwry ^ i'

wB[y r[o{ dh PoB g?Ad/ jB, T[j


;z;ko ftu wjK g[oy wzB/ iKd/
jB. T[j ;z;ko ;w[zdo nkg th
sod/ jB ns/ ;kohnK e[bK sko
fdzd/ jB.
nwim rqy Baujl auqrih pwry ^ T[j
gowkswk dk Bkw ;dk nkgD/ fjod/
ftu ;zGkb oyd/ jB. gqG{^Bkw ftu
ozr/ j'J/ T[j wB[y ;z;ko ;w[zdo s'A
gko bzx iKd/ jB.
haumY mwir kmlu prgwsw ^ i'
wB[y r[o{ dh PoB g?Ad/ jB, T[j
nkgD/ nzdo'A jT[w? d{o eo b?Ad/
jB ns/ T[jBK dk fjod/ o{g eztb
fyfVnk ofjzdk j?.
Anhdu vwjY inj Gir vwsw ^ T[jBK
d/ nzdo f;cs ;kbkj dk nBjd
Ppd tidk j? ns/ ;t?^;o{g ftu
tk;k j[d
z k j?.
nwim rqy Gr mwih audwsw ^ i'
wB[y Bkw ftu oZs/ jB, T[j
rqfj;E ftu th wkfJnk tb'A
nNze$fBob/g ofjzd/ jB.
inhkyvl inrbwxI ^ i' wB[y gqG{
d/ Bkw ftu ozr/ iKd/ jB, T[jBK
dk ihtB gftZso, P[ZX j' iKdk j?,
T[j wkfJnk tb'A fBob/g j' iKd/
jB, w[es j' iKd/ jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

446

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nr ag

BKt fJ;sohfbzr
nkfsP, nrBh

nr b?D nkJh xo ;KfGU Jh


ag ln kr sbio
fe;/ d/ e'b'A E'VQh fijh uhI b?D dk je
gqkgs eoB Bkb jh ;ko/ e[M T[s/
epIk eo b?D dk Gkt. oKM/ dhnK
GkphnK ns/ jho ysK okjhA fJe^d{ih
B{z sknB/ fwjD/ fdzdhnK oKM/ T[s/
nkgDk je iskT[AdhnK jB. GkphnK
tb'A fby/ ys ftu jho B{z E?bh wko
fejk fe T[j i' fe;/ j'o dk, fprkB/ dk
wkb dp e/, y'j e/ Pkj{eko Gkt wkbe
pD p?mh j?. T[; dh fJj eos{s nr
b?D nkJh xo ;KG p?mh torh j? i'
fJ; soQK ftjko eo ojh j? fit/A oKMk
f;oc T[;dk jh j? ns/ nkgD/ wK^pkg
dk th BjhA j?.

;kvk wkb ;h ;' s/ok j'fJ


ofjnk,
jho/ sZe Bk p[ok y[dkJhnK
dk.
s{zjh izfwnk s/ s{zjh gkfbnk
J/,
Bk fJj GkphnK dk Bk fJj
GkJhnK dk.

Pkj{eko j' p?mh j?A wko E?bh,


y'j fbnk Jh wkb s{z ;kJhnK
dk.
w[zvk jE nkfJnk s[;K r[zfvnK d/,
nzB/Q u{j/ B{z fiT[A p'ok XkJhnK dk.

nr b?D nkJh xo ;KfGU


Jh,
J/j[ s/ok ;h, tho Bk GkJhnK
dk.tkfo;Pkj, nbkj dh wko
tr/,
i/jk y'fjnk Jh d/to GoikJhnK
dk.
jho tkfo;,
nr ag
;kvk wkb ;h ;' s/ok j'fJ ofjnk
sd ml s so ter hoe r
jho/ sZe Bk p[ok y[dkJhnK dk
hre tak n bur khud d
s{zjh izfwnk s/ s{zjh gkfbnk J/
th jmi te th pli e
Bk fJj GkphnK dk Bk fJj GkJhnK dk
n e pb d n e p d
Pkj{eko j' p?mh j?A wko E?bh
hkr ho bth h mr thl
y'j fbnk Jh wkb s{z ;kJhnK dk
kho li ml t s d

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

447

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nr b?D nkJh xo ;KfGU Jh


ag ln kr sbio
J/j[ s/ok ;h, tho Bk GkJhnK dk
eo ter s wr n p d

nb| nr T[s/ ;VB e/j' i/jk


alf ag utte sarn keho jeh
P/\ ;BnkB fJe gqf;ZX ;{|h dot/P
j'J/ jB. T[j fJe :j{dh e[Vh T[s/
nkPe j' rJ/ ns/ ;{o uokT[D br
gJ/. go op tb'A fwbh fjdkfJs
;dek T[j fco fJ;bkw Xow d/
XkoBh j' rJ/. fJE/ eth fJ;/ bJh
nkydk j? fe fJPe dh nZr ftu
;VB ;pzXh ;kB{z P/\ ;BnkB e'b'A
ikDekoh b?Dh ukjhdh j?. P"e
(fgnko) dh Pokp ghD pko/ ;kB{z
gotkB/ s'A g[SDk ukjhdk j?. fJ;/
soQK :ko dk j[ew wzBDk fej' fijk
j? fJ; pko/ nrBh^g{ieK d/ gho
e'b'A g[SDk ukjhdk j?. fJPe eh j?,
fJ; pko/ ;kB{z b?bk d/ gq/wh e?; s'A
gsk eoBk ukjhdk j?. fJE/
gho^wrB (gho^J/^w[}K) s'A Gkt j?
nrBh^g{ieK dk gho nEtk nkr{.

nb| nr T[s/ ;VB e/j'


i/jk,
ub' g[ShJ/ P/y ;BnkB

e'b'A.
ghDk P"e Pokp dk e/j'
i/jk,
g[S' ib gszr j?okB e'b'A.
j[ew :ko dk wzBDk e/j' i/jk,
ub' g[ShJ/ gho^wrkB e'b'A.
w[jzwd p{fNnk* fJPe j? e/j'
i/jk,
ub' g[ShJ/ e?; ;[bskB
e'b'A.

w[jzwd p{Nk r[ioksh, ;hjoch,

nr ag
nr T[s/ ;VB e/j' i/jk
ag utte sarn keho jeh
ub' g[ShJ/ P/y ;BnkB e'b'A
alo puhe ekh snn kol
ghDk P"e Pokp dk e/j' i/jk
pn k arb d keho jeh
g[S' ib gszr j?okB e'b'A
puho jal patg hrn kol
gho^wrkB pr magn
e?; ;[bskB ks sultn

bkw br T[m/ ;hB/ nr fpoj'A


lm lag utthe sne ag birh
gqhsw$gowkswk dh i[dkJh ekoB w/o/

448

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fdb ftu fpoj'A dh nr pb ojh j?


ns/ w?A nfsnzs d[ydkJh jkbs ftu
ihtB pshs eo fojk jK. w?A nkgD/
gqhsw B{z tkg; p[bkT[D d/ nB/e :sB
ehs/ jB go T[j ni/ se tkg; BjhA
nkfJnk. wfjp{p d/ fJPe ftu b[ZfNnk
frnk jK. w/o/ iZ[;/ (;oho) ftu Bk ;s
(skes) ojh j? ns/ Bk jh os Gkt
y{B. wfjp{p d/ ftS'V/ ekoB w/o/
j'P^U^jtk; r[zw j' rJ/ jB ns/ w?A
|ehoK tkbk Bhbk fbpk; gfjB fbnk
j?.

bkw br T[m/ ;hB/ nr


fpoj'A
ihtK ir s/ wzdV/ jhbV/
Bh.
nkfJnk ts Bk tkr gos
wkjh
ojhnK xs jIko t;hbV/
Bh.
sB/ b/y sK fJPe th o/y
ehsh

w[mh t/y wfjp{p o;hbV/


Bh.
Bkjh ;s Bk p{fNnk* os
i[Z;/
wkoh ws ehs/ t/; BhbV/
Bh.
w[jzwd p{Nk r[ioksh, ;hjoch,

nr ag
bkw br T[m/ ;hB/ nr fpoj'A
lm lag utthe sne ag birh
ihtK ir s/ wzdV/ jhbV/ Bh
jw jag te mdre hlre n
nkfJnk ts Bk tkr gos wkjh
i wat n wg part mh
t;hbV/ wslre
w[mh t/y wfjp{p o;hbV/ Bh
muth wekh mbb raslre n
Bkjh ;s Bk p{fNnk* os i[Z;/
nh sat n bti rat jusse
wkoh ws ehs/ t/; BhbV/ Bh
mr mat kte wes nlre n

Ag qqI jl sIAlw ikq Avgxu


ikq gux ivcwrw
ag tatt jal sal kit awgan kit gun
wir
r[ow[y fBt e/ ubdk j?. nkgD/ r[o{
dh nkokXBk eodk j?. r[D ntr[D
d/ ueo s'A fBeb e/ sZsh nr s'A pu
iKdk j?. r[o Ppd d/ frnkB Bkb
nfrnkB dh nr B/V/ BjhA nkT[Adh.

Ag qqI jl sIAlw ikq Avgxu


ikq gux ivcwrw] AgI DUMAwN

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

449

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Daulhr

inrml

gur

igAwn
sucwrw] kul dIpk bYsMqrhu jl
kul kvl vfy prvwrw] dIpk hyq
pqMg dwhN kvl Bvr prgt
phwrw] A`gI lwt aucwt hY isr
au~cw kr kry kcwrw] isru nIvwN
invwx vwsu pwxI AMdr pr
aupkwrw] inv clY so gurU ipAwrw
]5]
vwrW BweI gurdws, 4
Ag ag
jl sIAlw jal sal
Daulhr tlhar
inrml nirmal
bYsMqrhu bstar
dIpk dpak
isru nIvwN invwx sir nw niwn
Ag ^ nrBh.
jl sIAlw ^ gkDh dk r[D mzYe
j?, fBwosk j?. nr sZsh
(sw'r[Dh)
ns/
gkDh
mzYk
(;s'r[Dh) j?. fJj feBQK r[DK s/
n"r[DK eoe/ j?, fJ; rb dh
ftuko eo'.

Daulhr inrml ^ r[o{ d/ pyP/


frnkB Bkb fJ; G/d B{z uzrh soQk
thuko' fe nr wzdo B{z feT[A w?bk
eodh j? ns/ gkDh feT[A fBowb
eodk j?. fit/A nr gkDh dk
;[Gkn nkdh j?, T[t/A uzr/ wzd/
pzfdnK dk d{finK b'eK T[~s/ gqGkt
j'Dk th ;[Gkfte j?.
bYsMqrhu ^ nr, nrBh. nr dh
e[b pbdk dhtk j? ns/ ib dh
e[b dk eztb c[b tZv/ gfotko
tkb/ jB.
dIpk ^ dht/ dh bkN Bkb gszr/
dk ns/ eztb Bkb Gzto/ dk
fgnko j? go gszrk bkN Bkb ;V
e/ wodk j? ns/ Gztok c[b T[~s/
w;s j' e/, c[b dhnK gzyVhnK
ftu jh pzd j' e/ wo iKdk j?.
isru nIvwN invwx ^ nr dh bkN
T[~uh j[zdh j?, fi; B{z th bZr/,
;kV e/ ;[nkj eo fdzdh j?. gkDh
ftu fBwosk j?, T[j BhtK f;o
eoe/ s[odk ns/ BhthnK EktK
T[~s/ fBtk; oydk j?. fit/A gkDh
ftu goT[geko dh o[uh j?, fJt/A
jh r[o{ dk fgnkok T[jh j? i' fBt
e/ ubdk j?.

450

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Ag isMmxw ag simn
nWv iesqrIilMg
Ag inklxw, syk mwrnw; jvwnI dw jlvw
idKwauxw

kuVqI co' Ag isMmdI


kurt ag smd
gorI dw rUp srGI Bwv phu-putwly dy
qwry vWg cmkdw hoieAw rwhIAW nMU
rwh dsdw hY[ieh rUp k`cy du`D vWg
ic`tw doDIAW nMU moh lYNdw hY Aqy ies
jvwnI dy ju`sy ivcoN pYNdy mINh ivc Ag
isMmdI Bwv coNdI hY AQvw jvwnI
Awpxy jlvy idKwauNdI hY[

b`ly b`ly nI rwhIAW nMU rwh


d`sdw,

qyrw rUp srGI dw qwrw,

nI rwhIAW nMU rwh d`sdw[


b`ly b`ly nI doDI l`uitAw
igAw,
rUp dyK ky k`cy du`D vrgw,
nI doDI luitAw igAw[
b`ly b`ly vy kuVqI 'co A`g

isMmdI,

gorI mINh ivc iBjdI jwvy,


vy kuVqI 'co

bol pMjwbx dy, I, 67


Ag isMmxw g simn

kuVqI co' Ag isMmdI


kurt c ag simd
qyrw rUp srGI dw qwrw
ter rp srg d tra

nzr ;zr g sg

ftP/PD
wB sB d/ Bkb ofjD tkbk, i' jw/Pk
Bkb oj/,

N[o BjhA frnk, ;dk nzr ;zr


j?
tur nah gi, sada g sg h
d;w r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ i'sh i's
;wkT[D dh ypo ;[D e/ T[jBK dh ;;
wksk ;GokJh nkgDk Go';k fdqVQ
eodh efjzdh j? fe T[j fJ; irs s'A
ub/ BjhA rJ/, T[j jw/Pk bJh ;kv/
Bkb jB, nzr ;zr jB. r[o{ ;kfjp
nzdobk Gkt nksw, wB dk
jB/ok$nfrnkB eND nkJ/ ;B ns/
T[jBK B/ ;G B{z ukBD$frnkB fdZsk.
T[jBK ;G B{z ihtB dkB fdZsk ns/
nZr'A th T[j nkgDh f;Zfynk ns/
fJfsjk; eoe/ fJ; irs ftu wkor
doPe ofjDr/.

T[j nZyK dk nzdobk


jB/ok eZND nkfJnk ;h, ;G dk
eZfNU;[, ;G B{z ukBD ehs';[ s/
;G B{z ukBDk d/ e/, oZph ;B/j/
jK,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

451

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
g[uk e/, oZph ihtB dkB eoe/
oZp d/ d/P N[o frnk. N[o

BjhA frnk, ;dk nzr ;zr j?.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nzr ;zr g sg
N[o BjhA frnk, ;dk nzr ;zr j?
tur nah gi sada g sg h
nZyK dk nzdobk jB/ok
akkh d darl haner
oZph ihtB dkB eoe/
rabb jwan dn karke
oZp d/ d/P N[o frnk
rab de des tur gi

nzr ;ke g sk

BKt g[fbzr
\kBdkB Bkb ;zpzfXs ftnesh,
;ke^;zpzXh, foPs/dko

nzr ;ke feT[A Sv e/ Bf; nkfJUA


g sk ki had ke nas i
oKM/ B/ f;nkbK e'b ik e/ id'A MBK d/
ezY/ nkgDh tzMbh tik e/ uzrh o"De
bkJh sK b'e T[;dhnK ;ZdK T[s/
w;skB/ j'J/ T[;B{z g[ZSD bZr/ fe s/ok
;oho sK pVk wb{e, e'wb fd;dk j?
go s{z fJzBk I|o feT[A ikb fojk j?A

Gkt J/BhnK w[;hpsK feT[A MZbdk


fcodk j?A. s{z nkgD/ ykBdkB,
foPs/dko SZv e/ B;, Gi nkfJnk j?A
ns/ nkgD/ wK^fgT[ B{z rkfbnk Gkt
popkd ehsk j?. s{z nkgDk e"b
(tuB, fJeoko, fIzw/tkoh) BjhA
fBGkfJnk. gsk BjhA T[j s?B{z nZyK
;kjwD/ Bk t/y e/ fezB/ d[yh j'J/
j'Dr/<

b'eK g[fSnk, whnK s{z e"D j[zdk<


nzB fe; B/ nkD y[nkfbnk j?.

s/oh Peb sK pj[s wb{e


fd;/,
n?vk i|o s{z ek; B{z
ikfbnk j?<
nzr ;ke feT[A Sv e/ Bf;
nkfJUA,
p[Yh wK s/ pkg B{z rkfbnk
j?.

T[jb/ nyhnK d/ s?B{z fet/A ehsk,


feBQK d{shnK dk e"b gkfbnk
j?<
jho tkfo;,
nzr ;ke g sk
s/oh Peb sK pj[s wb{e fd;/
ter akal t bt malk dise
n?vk i|o s{z ek; B{z ikfbnk j?
d jafar t ks n jli h

452

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nzr ;ke feT[A Sv e/ BZf;


nkfJUA
g sk ki had ke nas i
p[Yh wK s/ pkg B{z rkfbnk j?
bdd m te bp n gli h

AMgd gur gad gur


BKt g[fbzr
r[o{ BkBe d/t ih d/ rZdh BPhB, r[o{
nzrd d/t ih

gur AMgd gur AMg qy sc Sbd


smyau

Clyau] rwmdws Arjn gurU


Aibcl ArKyau] hirgoivMd goivMd
guru kwrx krxyau ]25]
vwrW BweI gurdws, 13
AMgd gur gad gur
gur nwnk gur nnak
sc Sbd sa abad
Amrw pd amr pad
Aiq AlK AByau at a'lakh apo

gur gad gur g te sa abad


smeo

giq ACl Clyau gat a'hal haleo

nzrd r[o{ BkBe d/ nzr ;zr r[o


nzrd pD rJ/. d?th ;u[ Ppd ftu
;wkn rJ/. r[o{ nzrd s'A r[o{ B/ nwo
gd gkfJnk s/ fco r[o{ okwdk;
;fsr[o{ d/ ;u ftu fwb rJ/. J/;/
soQK r[o{ okwdk; s'A noiB d/t r[o{
j'J/ s/ fco jor'fpzd B{z r[fonkJh
gqkgs j'Jh. r[o{ BkBe d/ ndZ[sh Ppd
dh X[B ;ko/ nzrK ftu, ;kohnK i'sK
ftu r{zidh ojh, irdh ojh.

Aibcl ArKyau abial arkheo

pwrbRhm pUrx bRhm gur nwnk


dyau] gur AMgd gur AMg qy sc
Sbd smyau] Amrw pd guru
AMgdhuM Aiq AlK AByau] gur
AmrhuM guru rwmdws giq ACl

Arjn arjan
hirgoivMd hargovd
AMgd gur ^ r[o{ BkBe d/t ih d/
rZdh BPhB, r[o{ nzrd d/t ih.
gur nwnk ^ g{oB pqjw dk ;o{g
r[o{ BkBe d/t ih j'J/ jB.
sc Sbd ^ r[o{ nzrd d/t
r[o{^nzr s'A pD e/ ;Zu/ Ppd ftu
;wk rJ/ jB, bhB j' rJ/ jB.
Amrw pd ^ r[o{ nzrd d/t s'A
nwo gdth gqkgs eoe/ r[o{
nwodk; j'J/.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

453

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Aiq AlK AByau ^ fiBQK dh rsh
ikDh BjhA ik ;edh, fi; dk G/d
BjhA gkfJnk ik ;edk.
giq ACl Cly a u ^ r[ o {
nwodk; s' A r[ o { okwdk; j' J / ,
fiBQ K dh rsh Bk Sb/ ikD tkbh
j? s/ Bk jh T[ ; ftu e' J h dkr
j? .
Arjn gurU Aibcl ArKyau ^
okwdk; s'A r[o{ noiB d/t j'J/,
i' nub, r[o w{osh d/ gqekP ftu
w;s j?, fbtbhB j' rJ/.
hirgoivMd ^ gzit/A ;fsr[o{ s'A S/t/A
r[o{ jfor'fpzd j'J/ i' r'fpzd (gqG{)
dk o{g s/ ;op ebk ;woE ekoBK
d/ eoBjko wkbe pD r[o^rZdh s/
;'GkfJwkB j'J/.
guru AMgdu guru AMguqy AMimRq ibrKu
AMimRq Pl PilAw
gur gad gur gte mrit birkh
mrit phal phali
r[o{ dh ;zrs ftu, r[o{ d/ nzr ;zr
r[ow[y nzfwqs cb gkT[Adk j?. r[o{
nzrd i's Bkb i's fwbk e/
r[fonkJh dk dhtk irkT[Ad/ jB.
fit/A gkDh nzdo gkDh obdk j?, d?th
;u[ ftu ;u ;wkn iKdk j?. r[o
Ppd, ;u[ Ppd Bkb ;u[ dh Ne;kb
xVh iKdh j?.

guru AMgdu guru AMguqy AMimRq ibrKu


AMimRq Pl PilAw] joqI joiq
jgweIAnu dIvy qy ijau dIvw
bilAw] hIrY hIrw byiDAw Clu

kir ACulI AClu CilAw] koie buiJ


n hMGeI pwxI AMdir pwxI
rilAw] scw scu suhwvVw scu
AMdir scu schu FilAw] inhclu
scw qKqu hY Aibcl rwj n hlY
hilAw] sc sbdu guir sauipAw
sc tkswlhu iskw cilAw] isD
nwQ Avqwr sB hQ joiV kY hoey
KilAw] scw hukmu su Atlu n
tilAw ]8]
vwrW BweI gurdws, 24
AMgdu gad
AMimRq ibrKu AMimRq Pl PilAw
mrit birkh mrit phal phali
joqI joiq jgweIAnu jot jot jgan
hIrY hIrw byiDAw hr hra bdi
pwxI AMdir pwxI rilAw pni dar pn
rali
scu AMdir scu schu FilAw
sa dar sa sao tli
sc sbdu guir sauipAw
sa sabad gur spi

454

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AMgdu ^ r[o{ BkBe d/t ih d/


rZdh^BPhB, r[o{ nzrd d/t.
AMimRq ibrKu AMimRq Pl PilAw ^
r[o{ nzrd, r[o{ BkBe Bkb fJ;
soQK nzrd j' frnk, i[V frnk
fit/A nzfwqs fpoy d/ cb Bkb ;G
nzfwqs j' iKdk j?. r[DK Bkb,
;kXBk Bkb nzrd r[o{ BkBe o{g
jh j' rJ/.
joqI joiq jgweIAnu ^ i'sh s'A i's
ir gJh, fit/A dht/ s'A dhtk
irdk j?.
hIrY hIrw byiDAw ^ jho/ B{z jho/ dh
eDh B/ ftzBQ fdZsk Gkt nzrd s/ r[o{
BkBe fJe d{;o/ Bkb nG/d j' rJ/.
pwxI AMdir pwxI rilAw ^ e'Jh fJ;
G/d B{z ;wM BjhA ;edk, fit/A gkDh
ftu gkDh fwb e/ nG/d j' iKdk j?,
fJe o{g j' iKdk j?.
scu AMdir scu schu FilAw ^ ;Zuk
r[o{ BkBe i' ;u dk gqukoe ;h,
T[jBK e'b ;dk jh P'Gk d/D tkbk
;u ;h, fi; Bkb ;u d/ ftu ;u
r[o{ nzrd Yfbnk.
sc sbdu guir sauipAw ^ eosk
g[oy dk ;Zuk Ppd r[o{ BkBe B/,
r[o{ nzrd B{z ;"Ag fdsk.

Agnq a'gant
ftP/PD
p/nzs, nDfrDs, p/fj;kp

Agnq swhu a'gant sho


tkfjr[o{ p/nzs j?, nrBs j?.
wBw[y, nfrnkBh T[; nEkj dh Ekj
b?D dk :sB eodk j? ns/ Gzpb
G{f;nK ftu cf;nk ofjzdk j?. T[j
nkgDh gqshs nkg jh rtk b?Adk j?
ns/ fco e'Jh T[; T[s/ ftPtk; BjhA
eodk. fpoy dh SkfJnk Bkb ;kE
BjhA fBGdk. T[j fpB; iKdh j? ns/
wBw[y gSskT[Adk ofjzdk j?. i' th
fd;dk j?, ubDjko j?. wBw[y fJ;
nzXeko ftu iefVnk ofjzdk j?.

sloku ] dynhwru pRB Coif kY lwgih


Awn suAwie ] nwnk khU n sIJeI
ibnu nwvY piq jwie ] 1 ]
AstpdI ] ds bsqU ly pwCY pwvY ]
eyk bsqu kwrin ibKoit gvwvY ]
eyk BI n dyie ds BI ihir lyie ]
qau mUVw khu khw kryie ] ijsu
Twkur isau nwhI cwrw ] qw kau
kIjY sd nmskwrw ] jw kY min
lwgw pRBu mITw ] srb sUK qwhU
min vUTw ] ijsu jn Apnw hukmu
mnwieAw ] srb Qok nwnk iqin
pwieAw ] 1 ] Agnq swhu ApnI
dy rwis ] Kwq pIq brqY And

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

455

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

aulwis ] ApunI Amwn kCu bhuir

swhu lyie ] AigAwnI min rosu


kryie ] ApnI prqIiq Awp hI KovY
] bhuir aus kw ibswsu n hovY ]
ijs kI bsqu iqsu AwgY rwKY ] pRB
kI AwigAw mwnY mwQY ] aus qy
caugun krY inhwlu ] nwnk swihbu
sdw dieAwlu ] 2 ] Aink Bwiq
mwieAw ky hyq ] srpr hovq jwnu
Anyq ] ibrK kI CwieAw isau
rMgu lwvY ] Eh ibnsY auhu min
pCuqwvY ] jo dIsY so cwlnhwru ]
lpit rihE qh AMD AMDwru ]
A.g.m.5, 268
Agnq a'gant
ApnI dy rwis apn de rs
And aulwis and uls
ApunI Amwn apn amn
ibrK kI CwieAw isau
birkh k hi sio
rMgu lwvY rg lw
Eh ibnsY bins
auhu min pCuqwvY
man pahutw

jo dIsY so cwlnhwru
jo ds so lanhr
lpit rihE lapat rahio
qh AMD AMDwru t d dr
Agnq ^
p/fj;kp.

p/nzs,

nDfrDs,

Agnq swhu ApnI dy rwis ^ joh


Pkj p/nzs ok; fdzdk j?,
gowkswk wB[y B{z p/fj;kp
gdkoEK dh g{zih fdzdk j?.
And aulwis ^ wB[y nBzd Bkb,
y[Ph Bkb fJjBK gdkoEK B{z yKdk,
ghAdk s/ tosdk j?.
ApunI Amwn ^ i/ wkbe nkgDh
nwkBs ftu'A e[M tkg; b? bt/ sK
nfrnkBh g[oP r[Z;/ j' iKdk j?.
ibrK kI CwieAw isau rMgu lwvY ^ i'
wB[y fpoy dh, o[y dh SK Bkb
fgnko gkbdk j?, go T[j SK ubh
iKdh j?, Bk; j' iKdh j?.
Eh ibnsY auhu min pCuqwvY ^ SK
BkPtkB j'D ekoB wB[y wB ftu
gSskT[Adk j?.
jo dIsY so cwlnhwru ^ fJ; irs
ftu i' e[M fd; fojk j?, T[j
BkPtkB j?, fd;dk irs Bk;tzs

456

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

j?.
lpit rihE qh AMD AMDwru ^ go
nzfBQnk dk nzBQk wB[y T[; Bkb
fbgN fojk j?. fJ; Bk;tzs irs
B{z iZck gkJh p?mk j?. i' wB[y
fe;/ okjh Bkb fgnko gk b?Adk j?
nzs B{z T[; d/ jE gZb/ e[M BjhA
nkT[Adk. gqG{ dk Bkw jh ;[y d/D
tkbk j? go fJj fgnko T[; B{z
B;hp j[zdk j? fi; T[s/ gqG{ nkg
fwjo eodk j?.

ikqVy purK vKwxIAn nwr sumwr


Agnq gxwXw
kitre purkh wkhnan nr sumr
a'gant gny
tkfjr[o{ eosko B/ pqjwzv dh ;kiBk
ehsh. uT[ok;h by i{BK pDkJhnK.
uko toD, eJh Xow, eJh g[oy.
e[dos ftu g[oyK, ihnK dk e'Jh
nzs BjhA, fJ; dk P[wko nrBs j?.
T[; eosko d/ n;uoi gk;ko ftu
p/d es/p jB, fPt Pesh j?, ;kX
n;kX jB, ish, ;sh, ;zs'yh jB.

lK caurwsIh jon ivc mwns jnm


dulB aupwXw] cwr vrn cwr
mzhbw ihMdU muslmwn sdwXw]

ikqVy purK vKwxIAn nwr sumwr


Agnq gxwXw] qRY gun mwXw

clqu hY bRhmw ibsn mhys rcwXw]


byd kqybW vwcdy iek swihb duie
rwh clwXw] isv skqI ivc Kyl
kr jog Bog bhu cilq bxwXw] swD
AswD sMgq Pl pwXw ]6] cwr
vrn iCA drSnW Swsqr vyd
pwT suxwXw] dyvI dyv sryvxy dyv
sQl qIrQ BrmwXw] gx gMDrb
ApCrW surpiq ieMdR ieMdRwsx
CwXw] jqI sqI sMqoKIAW isD
nwQ Avqwr gxwXw] jp qp sMjm
hom jg vrq nym neIvyd pujwXw]
isKw sUqR mwlw iqlk ipqr krm
vyd krm kmwXw] puMn dwn aupdyS
idRVwXw ]7]
vwrW BweI gurdws, 8
Agnq a'gant
mwns jnm dulB
mnas janm dulab
cwr vrn r warn
cwr mzhbw r mazhab
ikqVy purK vKwxIAn
kitre purkh wkhnan
qRY gun mwXw tr gun my

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

457

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
byd kqybW bed kteb

cwr vrn ^ pqkjwD, ysoh, t?P,

isv skqI siv sakt

P{do.

swD AswD sd asd

cwr mzhbw ^ uko Xow ^ fjzd{,

iCA drSnW h darn


vyd pwT ved pth

w[;fbw, f;y, Jh;kJh.

ikqVy purK vKwxIAn ^ nB/eK

dyvI dyv dev dev

g[oy ns/ nB/eK fJ;sohnK fiBQK


dh frDsh BjhA j' ;edh.

qIrQ trath

qRY gun mwXw ^ wkfJnk d/ fszB

jqI sqI jat sat

r[D ^ ;s' r[D (PKsh s/ ;q/PNsk),


oi' r[D (i'o ns/ n;o), sw' r[D
(jzeko ns/ nfrnkBsk). gqG{ dh
g?dk ehsh wkfJnk B/ fszB r[D
oi', ;s' s/ sw' Gkt pqjwk, ftPB{z
ns/ fPt ou e/ tZvk u'i ehsk.

sMqoKIAW stokh

byd kqybW ^ fjzd{ Xow rqzE t/d

gx gMDrb gan gdarb


ApCrW aphr
ieMdR ieMdRwsx dra drsan

jp qp sMjm hom jg
jap tap sjam hom jag
isKw sUqR mwlw iqlk
sikh stra ml tilak

Agnq ^ nB/e, p/nzs, n;zy,

p/P[wko, fiBQK dh frDsh Bk j'


;e/.

mwns jnm dulB ^ u[ok;h by

i{BK ftu wB[yk iBw d[obG (tZv/


GkrK Bkb fwbD tkbk) j? i' gqG{
B/ g?dk ehsk j?.

(for t/d, ;kw t/d, :i[o t/d


ns/ nEot t/d) jB ns/ ;kwh
wIjpK dhnK gftZso feskpK
es/p* ejhnK iKdhnK jB. fJj
frDsh ftu uko jB ^ s"o/s,
ip{o, fJzihb ns/ e[okB. t/dK,
es/pK B{z ;G tkud/ (gVQd/) jB
go ;kfjp, f;qPNh dk eosk sK
fJZe' jh j?, go Xow d/ okj tyo/
ubk fdZs/ jB.

isv skqI ^ fPt nfXnksw gy

j? ns/ Pesh wkfJe. JhPto

458

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ns/ wkfJnk ;s' ns/ sw' dk y/bQ


eoe/ i'r G'r dk tZvk e"se pDk
fdZsk j?.

swD

AswD

^ r[ow[y ns/
wBw[y. ;s' r[DhA g[oP gow/Po
dh Grsh f;woB ftu ns/ wkfJe
b'ehA gdkoEK d/ G'rK ftu yfus
j' oj/ jB. fJj r[ow[y ns/
wBw[yK dh ;zrs dk cb j?, i'
wB[y iksh gk ojh j?.

iCA drSnW ^ fBnkfJ, t?P/Pe,


;Ky, :'r, whwK;k ns/ t/dKs.

vyd pwT ^ uko t/d ns/ 18 g[okD


jBL pqjw, gdw, ftPD{,
Gkrts, wkoezv:
/ , nrfB,
pqjwt?tos, fbzr, tkokj,
tkwB, e{ow, ws::,
pqjwKv ns/ GftP: g[okD.

fPt,
Bkod,
;ezd,
ro[V,

dyvI dyv ; qIrQ ^ fjzd{ Xow

ftu d/th ns/ d/tfsnK dh g{ik,


d/tfsnK d/ ;EkBK (wzdoK) shoEK
dh :ksok j'D bZrh.

gx gMDrb ^ d/tfsnK d/ ;/teK

B{z rD fejk iKdk j?. fJjBK dh


frDsh B"A j?L nfBb, nkfds:,
nkGk;_o,
;kX:,
s[fPs,
wjkokfie, o[dq, t;{, ft;_d/t ns/

;torb'e d/ rtZJhJ/ rzXqp* Bkw


Bkb g[eko/ iKd/ jB. nEot t/d
ftu rzXotK dh frDsh 6333
j?.;ko/ rzXotK ftu'A nm gqXkB
jB ^ jkjk, j{j{, fusqoE, jz;,
ftP_kt;[, r'wk:[, s[zpo ns/ Bzfd.

ApCrW ^ ng;ok, ng (gkDh)

ftZu'A fBebD tkbh. okwkfJD ns/


g[okDK ftu fbfynk j? fe ;w[zdo
foVeD s'A ng;ok fBebdhnK
jB. eJh t/dK g[okDK dh f;Zfynk
nB[;ko rDK, rzXotK, ngSoK,
d/tfsnK d/ oki/ fJzdo ns/
fJzdqk;D (;torg[oh) dh g{ik
eoB bZr/.

ieMdR ieMdRwsx ^ fJzdo (d/toki)

i' toyk dk d/tsk wzfBnk iKdk


j?, T[; dk sys, fJzdo dk
nk;D.

jqI sqI ^ T[j Gbk g[oP i'

fJzdohnK B{z o'e ;edk j't/, i'


fJ;soh ;zr s'A pu/. n?;/ gqf;X
S/ ish frD/ rJ/ jB ^ fgskwj
ish, bSwD ish, jB{wkB ish,
dsk sq/: ish, G?o'A ish, r'oy
ish.

sMqoKIAW ^ ;zs'y tkbk, i' fwb/


T[; ftu gq;zB ofjD tkbk. eJh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

459

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ish ;sh ns/ ;zs'yhnK d/ wro
br rJ/. e'Jh f;ZXK, B"A BkEK ns/
24 ntskoK B{z frDB br gJ/.

jp qp sMjm hom jg ^ eJh


ig, sg, ;ziw ns/ j'wK, :ZrK d/
eow eKvK ftu br rJ/.

isKw sUqR mwlw iqlk ^ e'Jh p'dh,

iB/T{ (fjzd{ ws dk fJe fuzBQ i'


bVe/ d/ iBw s'A 8 iK 11^12 ;kb
se gfjBkfJnk iKdk j? ns/ ;Zi/
w'Y/ s'A yZp/ w'Y/ se bNekfJnk iKdk
j?. fjzd{ Xow ftu gqt/P eotkT[D
bJh iB/T{ ;z;eko io{oh j?.) wkbk,
fsbe bk e/ fgsoh d/ t/d eowK
ftu i[V rJ/. fJjBK eowK d/ Bkb
Bkb g[zB dkB eoB dk T[gd/P th
fdqVkfJnk ikD bZrk.

dh nr BjhA p[Mdh. wkfJnk ftu


iefVnk ;[fJBK o[gk jzYkT[Adk j?.
jkEh, x'fVnK, prhu/, c[bK ftu w;s
ofjzdk j?. fit/A pbdh nr s/ s/b
fSVfenk iKdk j?, J/;/ soQK wBw[y dk
d[y tXdk j?.

icMqwmix gurU Cf kY icMqwmix icMqw n


gvwey] icqvxIAW lK rwq idhu
qRws n iqRSnw Agn buJwey] suienw
rupw Aglw mwxk moqI AMg hMFwey]
pwt ptMbr pihn kY coAw cMdn mh

mhkwey] hwQI GoVy pwKry mhl bgIcy


suPl Plwey] suMdr nwrI syj suK mwXw
moh Doh lptwey] bldI AMdr qyl
ijauN Aws mnsw duK ivhwey] gur pUry
ivx jm pur jwey ]14]
vwrW BweI gurdws, 15

Agn agan

Agn agan

BKt fJ;sohfbzr
nr, fsqPBk dh nr

icMqwmix tman

icqvxIAW lK rwq idhu qRws n


iqRSnw Agn buJwey

suienw rupw suin rup

itawn lakh rt dihu trs na trisn


agan buje
g{o/ r[o{ fpBK wB[y iw g[o iKdk j?.
fuzskwfD r[o{ B{z Sv e/ wBw[y fuzsk
ftu cf;nk ofjzdk j?. T[; dh fsqPBk

icqvxIAW itawn
pwt ptMbr pt patbar
mwXw moh my m
Aws mnsw duK ivhwey
s mans dukh wihe

460

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jm pur jam pur


Agn ^ nr, fsqPBk dh nr.
icMqwmix ^ wBw[y B/ g{o/ r[o{ o{g
fuzskwDh B{z Sv sK fdsk (fuzsk B{z
d{o eoB tkbh gEo torh wDh d/
wro bZrk), go fuzsktK d{o Bk
j'JhnK, ;r'A bZyK jh fuzsktK oks
fdB T[gidhnK jB go fuzskwDh
Bk vo d{o eodh j? s/ Bk gdkoEK
dh fsqPBk dh nr B{z jh p[MkT[Adh
j?.
suienw rupw ^ wBw[y ;'B/, uKdh B{z
nrb/ ;w/A bJh iwQK eodk j? fe
;[y btKrk. w'sh s/ jho/ ;oho s/
;ik e/, T[jBK B{z jzYkT[Adk j?.
pwt ptMbr ^ o/Pw d/ eZgV/
gfjBdk s/ ;[rX
z hnK fSVe e/ ;G
gk;/ wfje jh wfje eo fdzdk j?.
mwXw moh ^ jkEh x'V/ ;kiK ;w/s,
wfjb s/ prhfunK d/ tZv/ cbK tkb/
;[y wkDdk j?. ;/iK d/ ;[y, G'r,
ftP/ fteko s/ wkfJnk d/ w'j Bkb
fbgN iKdk j? i' ;[y ihtB B{z X'yk
d/D tkb/ jB go fco th wB[y
fJjBK ftu ou iKdk j?.
Aws mnsw duK ivhwey ^ pbdh T[~s/
s/b gkT[D tKr, fizB/ tXhe wkfJnk

d/ ;[y fwbd/ jB, T[sBh jh ;[y


b?D dh nkPk nrBh tKr GKpV pD
e/ j'o tXdh iKdh j? s/ wBw[y d[y
jh w[b bJh iKdk j?.
jm pur ^ wBw[y g{o/ r[o{ dh PoB
b?D s'A fpBK nzs iwg[oh ftu iKd/
jB.

Agin n AMqir DuKI


agan na tar tkh
r[o Ppd d/ f;woB Bkb r[ow[y B{z
PKsh fwbdh j?, wB ;hsb j[zdk j?
ns/ nzdo nrBh BjhA X[ydh. ib
Eb fsqGtD ftu ;fji nBzd j[zdk
j?.

soriT mhlw 5 ] jw kY ismrix


hoie Andw ibnsY jnm mrx BY
duKI ] cwir pdwrQ nv iniD
pwvih bhuir n iqRsnw BuKI ] 1 ]
jw ko nwmu lYq qU suKI ] swis
swis iDAwvhu Twkur kau mn qn
jIAry muKI ] 1 ] rhwau ] sWiq
pwvih hovih mn sIql Agin n
AMqir DuKI ] gur nwnk kau pRBU
idKwieAw jil Qil iqRBvix ruKI
] 2 ] 2 ] 30 ]
A.g.m.5, 617
Agin agan

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

461

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibnsY jnm mrx bins janm marn
BY duKI p dukh
cwir pdwrQ r pdrth
nv iniD pwvih nav nd pw
jil Qil iqRBvix ruKI
jal thal tripwan rukh
Agin ^ nrBh, nr.
ibnsY jnm mrx BY duKI ^ j/ wB[y
` T[; gqG{ dk f;woB eo, fi; d/
f;woB Bkb nkBzd jk;b j[zdk j?
ns/ iBw woB d/ vo ns/ d[y
d{o j' iKd/ jB.
cwir pdwrQ nv iniD pwvih ^
gowkswk d/ f;woB Bkb wB[y
;ko/ gdkoE (jo soQK dh d"bs)
ns/ ;ko/ Xow (g[zB eow) gqkgs
eodk j?. Xow, noE, ekw,
w'y, i' ihtB d/ w[y gdkoE wzB/
rJ/ jB, gqkgs eodk j? ns/ B"A
fBXhnK gqkgs eo b?Adk j?. fco
wkfJnkth fsqPBk ns/ gdkoEK dh
G[y BjhA ofjzdh.
Agin n AMqir DuKI ^ gqG{ d/ Bkw
f;woB Bkb PKsh gqkgs j[zdh j?,
wB Phsb j' iKdk j? ns/ fsqPBk
dh nr nzdo BjhA X[ydh. r[o{

;kB{z n?;/ ;ot^ftnkgh joh d/


doPB eotkT[Adk j? fi; dk i;
rkT[D Bkb jo soQK dh PKsh
fwbdh j?.
jil Qil iqRBvix ruKI ^ r[o{ B/
T[j joh fdyk fdZsk j? i' fszBK
d[BhnK nkekP, Xosh s/ gkskb
ftu ns/ doysK, fpqSK ftu th
ftnkge j?.

mhw Agin mah agan


tkfjr[o{ r[ow[y B{z nkg jE d/ e/
wjk nrfB s'A pukT[Adk j?. T[j nkg
Bdfo eodk j? s/ ;G pzXB eN d/Adk
j?. ;G Gow ub/ iKd/ jB. ;G w'j
fpB; iKd/ jB.

sUhI mhlw 5 ] mhw Agin qy quDu


hwQ dy rwKy pey qyrI srxweI ] qyrw
mwxu qwxu ird AMqir hor dUjI Aws
cukweI ] 1 ] myry rwm rwie quDu
iciq AwieAY aubry ] qyrI tyk
Brvwsw qumr
@ w jip nwmu qumw@ rw auDry
] 1 ] rhwau ] AMD kUp qy kwiF lIey
qum@ Awip Bey ikrpwlw ] swir
sm@wil srb suK dIey Awip kry
pRiqpwlw ] 2 ] AwpxI ndir kry
prmysru bMDn kwit Cfwey ] AwpxI
Bgiq pRiB Awip krweI Awpy syvw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

462

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
lwey ] 3 ] Brmu gieAw BY moh
ibnwsy imitAw sgl ivsUrw ]
nwnk dieAw krI suKdwqY ByitAw
siqguru pUrw ] 4 ] 5 ] 52 ]
A.g.m.5, 748
Agn agan
srxweI sarn
mwxu mn
qwxu tn
ird rid
iciq it
jip jap
qum@ tum
pRiqpwlw pritpl
ndir nadar
Bgiq pgt
Brmu prm

nkgDk jE d/ e/ fsqPBk dh tZvh


nr s'A puk fbnk j?.
mwxu qwxu ird ^ fiBQK d/ fjod/
ftu, fdb d/ nzdo s/ok jh wkD,
s/ok jh ;jkok pfDnk ofjzdk j?,
T[jBK B/ fe;/ j'o dh wdd dh
nk; nkgD/ fdb'A w[ek fdsh j?,
fdb'A d{o eo fdsk j?.
iciq ^ j/ gqG{` i/ s{z ihtK d/ fus
ftu nk t;/A sK T[j ;z;ko ;w[zdo
ftu v[ZpD'A pu iKd/ jB.
jip ^ T[j wB[y s/ok Bkw ig e/
ftekoK s'A pu iKd/ jB. T[jBK B{z
s/ok jh nk;ok, s/oh ;jkfJsk dk
Go';k pfDnk ofjzdk j?.
qum@ ^ fijBK wBZ[yK T[s/ gowkswk
nkg dfJnktkB j' frnk, T[jBK
B{z nkg/ jh wkfJnk d/ w'j d/,
;z;ko o{g jB/o/ y{j ftZu'A eY
fbnk.

Agin ^ nr, fsqPBk dh nr.

pRiqpwlw ^ gowkswk
T[jBK dh ;ko b? e/,
;zGkb eoe/ T[jBK B{z
pyPdk j? ns/ nkg jh
gkbDk eodk j?.

srxweI ^ j/ gqG{` fijV/ wB[y


s/oh PoB nk gJ/, s{z T[jBK B{z

ndir ^ fiBQK wB[ZyK T[s/ gowkswk


nkgDh fwjo dh fBrkj eodk j?,

moh ibnwsy m binse


ivsUrw wisr

nkg jh
T[jBK dh
;ko/ ;[y
T[jBK dh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

463

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[jBK d/ w'j d/ pzXB eN e/ T[jBK
B{z ftekoK s'A S[vk b?Adk j?.
Bgiq ^ gowkswk nkg jh wB[y
B{z nkgDh ;/tk^Grsh ftu i'V
b?Adk j?. gowkswk nkg jh wB[y
gk;'A nkgDh Grsh eokT[aAdk j?.
Brmu ^ ;[y d/D tkb/ gqG{ B/ fijBK
wB[yK T[s/ dfJnk ehsh, T[jBK B{z
g{ok r[o{ fwb frnk, T[jBK d/
nzdo'A ;koh GNeDk d{o j' rJh.
moh ibnwsy ^ gowkswk dh fwjo
dh BIo Bkb jh wB[y d/ nzdo'A
w'j s/ j'o ;ko/ vo Bk; j' iKd/
jB.
ivsUrw ^ fJj Grsh joh nkgDh
fwjo Bkb nkg jh eokT[Adk j?.
T[; dh feogk fdqPNh Bkb wB[y
d/ ;ko/ M'o/, ;ko/ d[y, fuzsktK w[e
iKdhnK jB.

mwir ikAw vfw BieAw ] 1 ]


ikAw aupmw qyrI AwKI jwie ] qUM
srby pUir rihAw ilv lwie ] 1 ]
rhwau ] jIA aupwie jugiq hiQ
kInI kwlI niQ ikAw vfw BieAw
] iksu qUM purKu jorU kaux khIAY
srb inrMqir riv rihAw ] 2 ]

nwil kutMbu swiQ vrdwqw bRhmw


Bwlx isRsit gieAw ] AwgY AMqu

n pwieE qw kw kMsu Cyid ikAw


vfw BieAw ] 3 ] rqn aupwie
Dry KIru miQAw hoir BKlwey ij
AsI kIAw ] khY nwnku CpY ikau
CipAw eykI eykI vMif dIAw ] 4 ]
A.g.m.1, 350
AgnI agn
AMDulY dhisir dul dsir
mUMfu md

AgnI kw bMDu kIAw agn k bd k

ktwieAw kti

T[; eosko B/ gT[D, gkDh nrBh dk


gqpzX ehsk j?. T[; nZr/ fe;/ dk I'o
BjhA ubdk. T[j nkg jo EK *s/,
jo ;w/A ftu oftnk j'fJnk j?.

jIA aupwie j upe

pauxu aupwie DrI sB DrqI jl


AgnI kw bMDu kIAw ] AMDulY
dhisir mUMfu ktwieAw rwvxu

iksu qUM kis t

jugiq hiQ kInI jugt hath kn


kwlI niQ kl nath
purKu purkh

464

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jorU kaux khIAY jor kn kah


nwil kutMbu nl kutb
swiQ vrdwqw sth wardt
bRhmw Bwlx brm plan
isRsit gieAw srist g
AgnI ^ nr.
AgnI kw bMDu kIAw ^ gowkswk B/
jtk pDkJh, ;koh Xosh ;kih,
gkDh nr dk w/b ehsk. ;ko/
fto'Xh ss fJeZm/ eoe/ irs
ouBk ehsh. ouBjko gqG{ dh
fJj fJe n;uoi bhbk j?.
gowkswk p/nzs tZvhnK skesK dk
wkbe j?.
AMDulY dhisir mUMfu ktwieAw ^
gowkswk dhnK tfvnkJhnK G[b
e/ f;o| oktD B{z wkoB ftu T[;
dh tfvnkJh ;wMDh G[b j?.
neb d/ nzB-/ oktD B/ nkgDh w"s
w{oyg[D/ ftu ;j/Vh, gowkswk
T[; w{oy oktD B{z wko e/ jh tZvk
BjhA j' frnk.
jIA aupwie jugiq hiQ kInI kwlI
niQ ^ fi; gowkswk B/ ihtK B{z
g?dk eoe/ T[jBK dh ofjDh pfjDh
B{z nkgD/ ekp{ ftu oZfynk j?, T[;

bJh feqPB j' e/ ekbh Bkr B{z BE


;eDk e'Jh tZvh tfvnkJh BjhA.
iksu qUM purKu jorU kaux khIAY ^
fe; dk s?B{z gsh ns/ fJ;soh
s/oh fe; B{z efj ;ed/ jK,
feT[Afe s{z sK ;G EK fJe' fijk
Gog{o j?A.
nwil kutMbu swiQ vrdwqw bRhmw
Bwlx isRsit gieAw ^ pqjwk fi;
dk iBw dksk j?, gfotko ewb
dh Bbeh j? ns/ ftPB{z fi; d/
e'b jh j?, ewb dh Bkbh ftu
N[ZGh wko e/ f;qPNh dk w[Y GkbD
frnk go nzs Bk gk ;fenk.
T[; p/nzs bJh ez; B{z wkoBk eh
tfvnkJh j?. fJj g"okfDe eEk j?
fe pqjwk ewb dh BkGh ftu'A g?dk
j'fJnk ns/ f;qPNh dk w[Y GkbD
bJh Bbeh ftu jh ubk frnk
go nzs Bk gk ;fenk. tkfjr[o{
B{z okw, feqPB nkfd ntsko efj
e/ wzBDk G[b j?. T[; dh tfvnkJh
p/nzs j?. fi; tkfjr[o{ B/ Xosh
;kih, ib, nrBh gT[D pZX/, T[;
pkps efjDk fe oktD iK ez;
nkfd Bz{ wkoB tkbk j?, e'Jh tZvh
tfvnkJh BjhA.

AgnI mih jwlu agn m jl

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

465

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[ow[y ;fsr[o{ d/ do s/ gkDh, gZy/
dh ;/tk eodk j?. oki, fwby,
f;edkohnK B{z nrBh ftu ;[Ndk j?
s/ ;zs iBk d/ uoDh brdk j?.
wB[w[y ;kes nkgDh gs rtk b?Adk
j?. i' e[M fJ; irs ftu j[zdk j?
tkfjr[o{ d/ j[ew ftu j[zdk j?. r[o{
dh ;zrs ftu nkg/ jh pDs pD iKdh
j?.

iblwvlu mhlw 5 ] pwxI pKw pIsu


dws kY qb hoih inhwlu ] rwj

imlK iskdwrIAw AgnI mih


jwlu ] 1 ] sMq jnw kw Cohrw iqsu
crxI lwig ] mwieAwDwrI
CqRpiq iqn@ Cofau iqAwig ] 1 ]
rhwau ] sMqn kw dwnw rUKw so srb
inDwn ] igRih swkq CqIh
pRkwr qy ibKU smwn ] 2 ] Bgq

jnw kw lUgrw EiF ngn n hoeI ]


swkq isrpwau rysmI pihrq piq
KoeI ] 3 ] swkq isau muiK joirAY
AD vIchu tUtY ] hir jn kI syvw jo
kry ieq aUqih CUtY ] 4 ] sB ikCu
qum@ hI qy hoAw Awip bxq bxweI
] drsnu Bytq swD kw nwnk gux
gweI ] 5 ] 14 ] 44 ]
A.g.m.5, 811
AgnI agn

pwxI pKw pn pakkh


rwj imlK rj milkh
iskdwrIAw sikdri
mwieAwDwrI mitr
CqRpiq hatrpat
iqAwig tig
srb inDwn sarb nidn
igRih swkq gir skat
CqIh pRkwr hatt prakr
ibKU smwn bikh smn
swkq skat
muiK joirAY mukh jori
bxq bxweI bant bn
drsnu Bytq darsan ptat
AgnI ^ nr.
pwxI pKw ^ j/ wB[y` s{z joh d/
dk; d/ xo gkDh Y', gZyk Mb ns/
ghjDk ghj, sK s{z ;[yh j't/Ark.
rwj imlK iskdwrIAw AgnI mih
jwlu ^ d[BhnK dhnK je{wsK, IwhB
dh wkbeh, ;odkohnK fJjBK B{z
nr ftu ;kV d/. fJjBK dk bkbu
Sv e/ joh d/ dk; ;fsr[o{ dh ;/tk

466

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eo i' ;G ;[yK s'A T[go j?.


mwieAwDwrI CqRpiq ^ j/ wB[y` ;zs
iBK d/ ;/teK d/ uoBh bZfrnk eo,
tZv/ tZv/ XBkY, okfinK dk ;kE Sv
d/, fsnkr d/.
srb inDwn ^ ;zsK dh o[Zyh fwZ;h
o'Nh j't/, T[j ;G soQK d/ ;[yK s/
Gzvko ;wM'.
igRih swkq CqIh pRkwr qy ibKU
smwn ^ wkfJnkXkoh d/ xo soQK
soQK d/ SZsh fe;w d/ ykD/ Ifjo
pokpo ;wM'.
swkq ^ ;zsK dh fdZsh G{oh gfjB'
sK nkdwh Bzrk BjhA fejk ik
;edk, go fBr[o/ d/ xo dk fdZsk
o/Pwh f;o'gk gfjBD Bkb fJZIs
ubh iKdh j?.
muiK joirAY ^ fBr[o/ Bkb w{zj i'VB
s/ Gkt w/b oyD s/ w/b
nXtkfNUA N[N iKdk j?, Gkt
fBr[o/ dh d';sh s'V BjhA uVQdh.
bxq bxweI ^ j/ gqG{ ` jo fJe
ezw s/oh jh gq/oBk Bkb j[zdk j?, s{z
nkg jh fJj ;koh y/Y ouh j'Jh
j?.
drsnu Bytq ^ j/ gqG{ ` r[o{ ;kX
dk doPB eofdnK r[o{ dh ;zrs

ftu ofj e/ w?A s/o/ jh r[D rkJh


iKdk jK.

Agm a'gam
ftP/PD
fiZE/ gjz[funk Bk ik ;e/, i' ;wfMnk
Bk ik ;e/

Agm AgwiD a'gam agd


T[; eosko dh eEk, T[; dh e[dos
nrw nrkfX j?, neZE j?. r[o
feogk Bkb wB ftu gork; j[zdk j?.
frnkB fwbdk j?, nfrnkB dk
fpBk; j[zdk j?. T[j nkg jh ;{yw
j?. nkg jh n;E{b j?. nrw
nrkfX j?. tkfjr[o{ d/ pqjwzv ftu
nB/e g[oy j'J/ jB, nB/e ntsko,
nB/e d/th, d/ts/. nB/e t/d, es/p
ou/ rJ/ jB. nB/e jh nkrk;
gkskb jB. T[; ekdo dh eosko
dh Ekj e'Jh BjhA b? ;edk. ;G s'A
T[~uk T[j j? i' r[o{ Ppd, r[o{ d/ d?th
;u[ B{z ftukodk, x'ydk j?, f;woB
eodk j?.

swrg mhlw 5 AstpdI Gru 6 <


siqgur pRswid ] Agm AgwiD
sunhu jn kQw ] pwrbRhm kI
Acrj sBw ] 1 ] rhwau ] sdw
sdw siqgur nmskwr ] gur ikrpw
qy gun gwie Apwr ] mn BIqir hovY
prgwsu ] igAwn AMjnu AigAwn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

467

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ibnwsu ] 1 ] imiq nwhI jw kw


ibsQwru ] soBw qw kI Apr Apwr

] Aink rMg jw ky gny n jwih ]


sog hrK duhhU mih nwih ] 2 ]
Aink bRhmy jw ky byd Duin krih ]
Aink mhys bYis iDAwnu Drih ]
Aink purK AMsw Avqwr ] Aink
ieMdR aUBy drbwr ] 3 ] Aink
pvn pwvk Aru nIr ] Aink
rqn swgr diD KIr ] Aink sUr
ssIAr niKAwiq ] Aink dyvI
dyvw bhu BWiq ] 4 ] Aink bsuDw
Aink kwmDyn ] Aink pwrjwq
Aink muiK byn ] Aink Akws
Aink pwqwl ] Aink muKI jpIAY
gopwl ] 5 ] Aink swsqR isimRiq
purwn ] Aink jugiq hovq biKAwn
] Aink sroqy sunih inDwn ]
srb jIA pUrn Bgvwn ] 6 ]
Aink Drm Aink kumyr ] Aink
brn Aink kink sumyr ] Aink
syK nvqn nwmu lyih ] pwrbRhm kw
AMqu n qyih ] 7 ] Aink purIAw
Aink qh KMf ] Aink rUp rMg
bRhmMf ] Aink bnw Aink Pl mUl
] Awpih sUKm Awpih AsQUl
] 8 ] Aink jugwid idns Aru
rwiq ] Aink prlau Aink

auqpwiq ] Aink jIA jw ky igRh

mwih ] rmq rwm pUrn sRb TWie


] 9 ] Aink mwieAw jw kI lKI
n jwie ] Aink klw KylY hir rwie
] Aink Duinq lilq sMgIq ]
Aink gupq pRgty qh cIq ] 10 ]
sB qy aUc Bgq jw kY sMig ] AwT
phr gun gwvih rMig ] Aink
Anwhd Awnd Junkwr ] auAw rs
kw kCu AMqu n pwr ] 11 ] siq
purKu siq AsQwnu ] aUc qy aUc
inrml inrbwnu ] Apunw kIAw
jwnih Awip ] Awpy Git Git
rihE ibAwip ] ikpw inDwn nwnk
dieAwl ] ijin jipAw nwnk qy
Bey inhwl ] 12 ]
A.g.m.5, 1235
Agm a'gam
igAwn AMjnu gin jan
AigAwn ibnwsu agin bins
imiq nwhI mit nh
jw kw ibsQwru j k bisthr
aUBy drbwr be darbr
pvn pwvk Aru nIr
pawan pwak ar nr

468

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

diD KIr dad khr


sUr ssIAr niKAwiq
sr sasar nakhit
Aink bsuDw anik basd
Aink kwmDyn anik kmtn
Aink pwrjwq anik prjt
Aink muiK byn anik mukh ben
Aink sroqy anik srote
sunih inDwn sun nidn
Aink Drm anik trm
Aink kumyr anik kumer
kink sumyr kanik sumer
Awpih sUKm p skham
Awpih AsQUl p asthl
Aink prlau anik parl
Aink auqpwiq anik utpt
Aink Duinq anik tnit
lilq sMgIq lalit sgt
Awnd Junkwr nd nkr
inrml inrbwnu nirmal nirbn
Agm ^ fiZE/ gjz[funk Bk ik ;e/,
i' ;wfMnk Bk ik ;e/.

Agm AgwiD ^ j/ ;zs iB'`


ngj[zu ns/ nEkj gqG{ dh f;cs
;kbkj ;[fDnk eo'. gowkswk dk
dopko j?okB eoB tkbk j?.
igAwn AMjnu AigAwn ibnwsu ^
r[o{ d/ frnkB dk ;[owk nfrnkB
B{z ysw eo fdzdk j?.
imiq nwhI jw kw ibsQwru ^ fi;
gowkswk
dk
fJj
;kok
irs^gk;kok pDkfJnk j?, T[; dh
;woEk dk e'Jh jd pzBk BjhA,
e'Jh ;hwk BjhA.
aUBy drbwr ^ r[o{ d/ fwbD Bkb
joh dk nrw nrkX o{g gqrN j'
iKdk j?. T[; dh tfvnkJh dk
ft;Eko pj[s tZvk j?. T[; d/
jI{o T[~u/ s'A T[~u/ nytkT[D tkb/
d/th d/ts/ th T[; dh dZ;h eko
eo oj/ jB. T[FZE/ eJh e[dos
dhnK skesK r[gs s/ gqrN
j;shnK fwbdhnK jB. fJzBk
tZvk joh jo fJe d/ fdb ftu
t; e/ nzr ;zr j' ;edk j? i/eo
Bkw ig e/ T[; dh ;'Mh gqkgs
eohJ/.
pvn pwvk Aru nIr ^ gowkswk
d/ dopko ftu T[; d/ g?dk ehs/
j'J/ nB/e gqeko d/ jtk, gkDh s/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

469

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nrBh jB.
diD KIr ^ T[; d/ g?dk ehs/ j'J/
eJh osBK d/ ns/ eJh djhA, d[X
d/ ;w[zdo wzB/ j'J/ jB.
sUr ssIAr niKAwiq ^ T[; d/
pDkJ/ j'J/ nB/e jh ;{oi, uzdowk
s/ sko/ jB.
Aink bsuDw Aink kwmDyn ^ T[;
dhnK g?dk ehshnK nB/e XoshnK
ns/ nB/e jh wB'ekwBktK g{ohnK
eoB tkbhnK ekwX/B rktK jB.
Aink pwrjwq Aink muiK byn ^
nB/e jh gkoiks (;tor dk fJe
o[y i' ;G cb fdzdk j?) jB ns/
nB/e jh pz;oh tikT[D tkb/
feqPB jB.
Aink sroqy sunih inDwn ^ T[FZE/
nB/e jh ;o's/ ;[ZyK d/ Gzvko joh
dk i; ;[Dd/ jB.
Aink Drm Aink kumyr ^ T[E/
nB/e Xow oki ns/ nB/e XB d/
d/ts/ e[p/o jB.

gowkswk nkg jh nfdy (fBor[D


o{g) j? ns/ nkg jh fd;D tkbk
(;or[D o{g) j?.
Aink prlau Aink auqpwiq ^
T[; gowkswk d/ pDkJ/ j'J/ :[r
nkfd jB. nB/eK jh fdB jB
ns/ nB/e jh oksK jB. T[j
nB/e tko irs dk Bk; eodk j?
ns/ nB/e tko irs dh T[sgsh
eodk j?.
Aink Duinq lilq sMgIq ^ T[FZE/
nB/e jh ;[zdo okr rkJ/ ik oj/
jB. ;[ohb/ okrK dh X[Bh g?dk j'
ojh j?.
Awnd Junkwr ^ T[; gowkswk d/
do s/ fpBk tikJ/ ti oj/ ;kiK
dh fwZmh ;[o dk nkBzd pfDnk
ofjzdk j?.
inrml inrbwnu ^ gowkswk
T[FZfunK s'A T[FZuk, gftZso ns/
dZ[yK dh T[sbh nt;Ek ftu fwjo
eoB tkbk j?. T[j nkg jo fJe
;oho ftu ftnkge j?. T[; dk
Bkw ifgnK jh ;[y fwbdk j?.

kink sumyr ^ nB/e ;w[zdo d/


d/ts/ to[D jB ns/ nB/e jh ;'B/
d/ ;[w/o gops jB.

pRBu inrml Agm Apwrw

Awpih sUKm Awpih AsQUl ^

gqG{ nrw ngko j?, T[; dh e'Jh jd

prab nirmal a'gam apr

470

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

BjhA, e'Jh Ekj BjhA. r[ow[y


tkfjr[o{ d/ do T[~s/ ;u[ dh ewkJh
eodk j? ns/ ;'Gk gkT[Adk j?. fijVh
shthA g/JhnV/ xo ftu ;[Zsh ofjzdh
j? ns/ nkgD/ ezw B{z ft;ko fdzdh j?
T[j ntrfD w[sh j?. fi; B/ g/JhnV/
xo ;[ydks/ B{z ikfDnk j?, T[j jT[w?
wko e/ r[o Ppd B{z gSkDdh j?.

mwJ mhlw 3 ] myrw pRBu inrmlu


Agm Apwrw ] ibnu qkVI qolY
sMswrw ] gurmuiK hovY soeI bUJY gux
kih guxI smwvixAw ] 1 ] hau
vwrI jIau vwrI hir kw nwmu mMin
vswvixAw ] jo sic lwgy sy
Anidnu jwgy dir scY soBw
pwvixAw ] 1 ] rhwau ] Awpy suxY
qY Awpy vyKY ] ijs no ndir kry
soeI jnu lyKY ] Awpy lwie ley so
lwgY gurmuiK scu kmwvixAw ] 2 ]
ijsu Awip Bulwey su ikQY hQu pwey ]
pUrib iliKAw su mytxw n jwey ]
ijn siqguru imilAw sy vfBwgI pUrY
krim imlwvixAw ] 3 ] pyeIAVY
Dn Anidnu suqI ] kMiq ivswrI
Avgix muqI ] Anidnu sdw iPrY
ibllwdI ibnu ipr nId n pwvixAw
] 4 ] pyeIAVY suKdwqw jwqw ]
haumY mwir gur sbid pCwqw ] syj

suhwvI sdw ipru rwvy scu sIgwru


bxwvixAw ] 5 ] lK caurwsIh
jIA aupwey ] ijs no ndir kry iqsu
gurU imlwey ] iklibK kwit sdw
jn inrml dir scY nwim
suhwvixAw ] 6 ] lyKw mwgY qw ikin
dIAY ] suKu nwhI Puin dUAY qIAY]
Awpy bKis ley pRBu swcw Awpy bKis
imlwvixAw ] 7 ] Awip kry qY
Awip krwey ] pUry gur kY sbid
imlwey ] nwnk nwmu imlY vifAweI
Awpy myil imlwvixAw ]8]
A.g.m.3, 110
Agm a'gam
jo sic lwgy jo sa lge
sy Anidnu jwgy se andin jge
Awpy suxY pe sun
Awpy vyKY pe wekh
soeI jnu lyKY so jan lekh
pyeIAVY Dn pear tn
Anidnu suqI andin sutt
kMiq ivswrI kt wisr
Avgix muqI awgan mutt
iPrY ibllwdI phir bil'ld

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

471

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iklibK kwit kilbikh kt
suKu nwhI sukh nh
Puin dUAY qIAY phun d t
Awip kry p kare
Awip krwey p kre
Agm ^ ngj[zu, fi; se fe;/ dh
gj[zu Bk j't/.
Agm Apwrw ^ gowkswk nrw
ns/ ngko j?, T[; d/ r[DK dk
gkobk pzB-k bZfGnk BjhA ik
;edk, T[j p/nzs j?. fpBK sZeVh
d/ ;z;ko B{z s'b fojk j?. T[j ;G
e[M ikDh ikD j?. fe;/ B{z goyD
bJh T[; B{z fe;/ ;kXB dh b'V
BjhA. go fJ; G/d B{z T[jh
;wMdk j?, i' r[ow[y jz[dk j?.
jo sic lwgy sy Anidnu jwgy ^ fijV/
wB[y ;fs ;o{g gowkswk ftu
;[os brkJh oZyd/ jB, fbt i'Vh
oZyd/ jB, T[j jo tes wkfJnkth
gqGkt s'A ;[u/s ofjzd/ jB ns/
gowkswk d/ d[nko T[~s/ P'Gk gkT[Ad/
jB.
Awpy suxY qY Awpy vyKY ^ gowkswk
nkg jh ;G ihtK dhnK
;wZf;nktK ;[Ddk j?, nodk;

;[Ddk j? ns/ nkg jh ;G ihtK


dh ;zGkb eodk j?.
soeI jnu
gowkswk
j?, T[jh
ftu g?Adk
j[zdk j?.

lyKY ^ fi; iht T[s/


fwjo dh BIo eodk
wB[y gowkswk d/ b/y/
j?, gqG{ d/ do T[s/ ep{b

pyeIAVY Dn Anidnu suqI ^ fijVh


iht fJ;soh fJ; b'e o{gh g/e/
xo ftu brksko ;[Zsh ofjzdh j?,
wkfJnk d/ w'j dh BhAd ftu w;s
ofjzdh j?.
kMiq ivswrI Avgix muqI ^ T[j
nkgDh G[Zb d/ ekoD S[NV j'Jh gJh
j?. T[j iht fJ;soh nkgD/ n"r[DK
eoe/ fsnkrh j'Jh j?.
iPrY ibllwdI ^ T[j iht fJ;soh
jo t/b/ d[yh, GNedh, ftbedh
fcodh j?. gqG{ gsh d/ fwbkg s'A
fpBK T[; B{z nkswe ;[y BjhA
fwbdk, T[; B{z BhAd BjhA
nkT[Adh.
iklibK kwit ^ gowkswk B/
u"ok;h by i{BK d/ iht g?dk
ehs/. T[j fi; T[s/ feogk eodk
j?, T[; dk r[o{ Bkb fwbkg
eokT[Adk j?. T[j iht nkgD/ gkgK
B{z eN e/ ;dk fBowb j' iKd/ jB

472

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ns/ ;Zu/ gqG{ d/ d[nko T[s/ Bkw


okjhA P'Gk gkT[Ad/ jB.
suKu nwhI Puin dUAY qIAY ^ id'A
tkfjr[o{ ehs/ eowK dk b/yk wzr/
sK e"D d/ ;edk j?. fco d' fszB
frDB ftu, frDsh ftu, b/yk d/D
ftu e'Jh ;[y BjhA. fJ; bJh
T[; dh fwjo tb jh t/yDk
ukjhdk j? fe T[j nkg/ ;Zuk pyP
bt/rk ns/ pyP e/ nkgD/ Bkb
fwbk bt/rk.
Awip kry qY Awip krwey ^
gowkswk nkg jh ;G e[M eodk
j? ns/ nkg jh gq/oBk d/ e/ ihtK
gk;'A ;G e[M eokT[Adk j?. nkg
jh g{o/ r[o d/ Ppd ftu i'V e/
nkgD/ uoBK ftu fwbkT[Adk j?.

imil gwvh gux Agm Apwry


mil gw gun a'gam apre
eosko d/ r[D nrw ngko jB.
T[jBK dh e'Jh Ekj BjhA. i' th
T[jBK B{z ;[Ddk j?, rkT[Adk j?, w[es
j' iKdk j?. T[jBK d/ ikg Bkb ;G
GT[ fpB; iKd/ jB. i' T[jBK B{z
;/tdk j?, gkofrokwh pD iKdk j?.

Awau swjn sMq mIq ipAwry ] imil


gwvh gux Agm Apwry ] gwvq
suxq sBy hI mukqy so iDAweIAY

ijin hm kIey jIau ] 1 ] jnm


jnm ky iklibK jwvih ] min icMdy
syeI Pl pwvih ] ismir swihbu so

scu suAwmI irjku sBsu kau dIey


jIau ] 2 ] nwmu jpq srb suKu
pweIAY ] sBu Bau ibnsY hir hir
iDAweIAY ] ijin syivAw so
pwrigrwmI kwrj sgly QIey jIau
] 3 ] Awie pieAw qyrI srxweI
] ijau BwvY iqau lYih imlweI ]
kir ikrpw pRBu BgqI lwvhu scu
nwnk
AMimRqu
pIey
jIau
] 4 ] 28 ] 35 ]
A.g.m.5, 104
Agm a'gam
so scu suAwmI so sa sum
irjku sBsu kau dIey rizk sabs k
de
sBu Bau ibnsY sab p bins
ijin syivAw jin sewi
so pwrigrwmI so prgirm
Agm ^ fi; se fe;/ dh gjz[u Bk
j't/.
Agm Apwry ^ ;kB{z ob e/ T[;
ngj[zu ns/ p/nzs gqG{ d/ r[D

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

473

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
rkT[D/ ukjhd/ jB fi; d/ r[D
rkfJnK ns/ ;[fDnK ;ko/ jh iht
wkfJnk d/ pzXBK s'A ;[szso j' iKd/
jB. ;kB{z T[; gowkswk dk
fXnkB XoBk ukjhdk j? fi; B/
;kB{z g?dk ehsk j?.
so scu suAwmI irjku sBsu kau dIey
^ fijV/ wB[y gowkswk dk
fXnkB Xod/ jB T[jBK d/ iBwK
iBwKsoK d/ ehs/ j'J/ gkg d{o j'
iKd/ jB. T[; ;dk ekfJw ofjD
tkb/ wkbe B{z, ;[nkwh B{z f;woBk
ukjhdk j?, fijVk ;G ihtK B{z
foie fdzdk j?.
sBu Bau ibnsY ^ gowkswk dk Bkw
ifgnK jo/e fe;w dk ;[y gqshs
j[zdk j?. T[; gowkswk dk ;dk
fXnkB XoBk ukjhdk j?. fJ;
Bkb d[BhnK tkbk ;kok vo Bk;
j' iKdk j?.
ijin syivAw so pwrigrwmI ^ fi;
wB[y B/ gowkswk dk f;woB
ehsk j?, T[j ;z;ko ;w[zdo d/ gko
ikD tkbk, gkob/ gk;/ gj[zuD i'rk
j' iKdk j?. T[; d/ ;ko/ ezw f;o/
uVQ iKd/ jB.

nrw o{g B{z gSkDdk j?. r[o{ dh


feogk Bkb d?th nzfwqs fwbdk j?.
;G joy ;'r d{o j' iKd/ jB.

Agm rUp kw mn mih Qwnw ] gur

pRswid iknY ivrlY jwnw ] 1 ]


shj kQw ky AMimRq kuMtw ] ijsih
prwpiq iqsu lY BuMcw ] 1 ] rhwau
] Anhq bwxI Qwnu inrwlw ] qw
kI Duin mohy gopwlw ] 2 ] qh
shj AKwry Anyk Anqw ]
pwrbRhm ky sMgI sMqw ] 3 ] hrK
Anq sog nhI bIAw ] so Gru
guir nwnk kau dIAw ] 4 ] 35 ]
A.g.m.5, 186
Agm a'gam
AMimRq kuMtw mrit kt
iqsu lY BuMcw tis l pu
Anhq bwxI anhat bn
shj AKwry sj akhre
Anyk Anqw anek ant
sMgI sMqw sg st
hrK Anq harkh a'nt

Agm rUp a'gam rp

sog nhI bIAw sog nah b

e'Jh r[ow[y jh T[; gqG{ eosko d/

Agm ^ gj[zu s'A go/.

474

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Agm rUp ^ T[; ngj[zu gowkswk


dk fmekDk wB ftu j? go r[o{ dh
feogk Bkb fe;/ ftob/ B/ jh fJj
sE ikfDnk j?.
AMimRq kuMtw ^ pqjw frnkB dh
;fji eEk dk nzfwqs e[zv Gfonk
j'fJnk j?.
iqsu lY BuMcw ^ fi; B{z fJj nzfwqs
e[zv jk;b j[zdk j? T[j T[; B{z
gqkgs eoe/ wkDdk j?.
Anhq bwxI ^ wB[y dk fjodk
o{gh EK n;uoi j? fiE/ nkswe
nkBzd o{g nBjd pkDh j?.
shj AKwry Anyk
iBK d/ fJeZm/ j'D
fiE/ j[zd/ jB T[E/
tkfbnK d/ eJh
jB.

Anqw ^ ;zs
d/ EK iK wzvb
;fji nt;Ek
;wkrw ;EkB

sMgI sMqw ^ fiBQK ftu tkfjr[o{ d/


;kEh ;zs b'e t;d/ jB T[E/ p/nzs
y[PhnK jB.
hrK Anq sog nhI bIAw ^ fiE/
p/nzs y[PhnK jB, ;'r e'Jh BjhA,
T[j EK r[o{ B/ BkBe B{z fdZsk j?.

pRymu Agm Twkur kw


prem a'gam thkur k
r[ow[y r[o{ PoXk ftu nkgD/ nrw,

ngko mke[o d/ uoBK ftu ofjzdk


j?. fi; soQK nwb fpBK nwbh wo
iKdk j?, r[ow[y r[o Ppd fpBK, Bkw
f;woB fpBK BjhA ihn ;edk.

mY min qin pRymu Agm Twkur kw


iKnu iKnu srDw min bhuqu auTeIAw
] gur dyKy srDw mn pUrI ijau
cwiqRk ipRau ipRau bUMd muiK peIAw
] 1 ] imlu imlu sKI hir kQw
suneIAw ] siqguru dieAw kry pRBu
myly mY iqsu AwgY isru kit kit
peIAw ] 1 ] rhwau ] roim roim
min qin iek bydn mY pRB dyKy ibnu
nId n peIAw ] bYdk nwitk dyiK
Bulwny mY ihrdY min qin pRym pIr
lgeIAw ] 2 ] hau iKnu plu rih
n skau ibnu pRIqm ijau ibnu AmlY
AmlI mir geIAw ] ijn kau
ipAws hoie pRB kyrI iqn@ Avru n
BwvY ibnu hir ko dueIAw ] 3 ]
koeI Awin Awin myrw pRBU imlwvY
hau iqsu ivthu bil bil Guim
geIAw ] Anyk jnm ky ivCuVy jn
myly jw siq siq siqgur srix
pveIAw ] 4 ] syj eyk eyko pRBu
Twkuru mhlu n pwvY mnmuK
BrmeIAw ] guru guru krq srix jy

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

475

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AwvY pRBu Awie imlY iKnu FIl n
peIAw ] 5 ]
A.g.m.5, 836
Agm a'gam
min qin man tan
iKnu srDw khin srd
cwiqRk trik
ipRau prio
roim roim rom rom
bYdk bdak
pRym pIr lgeIAw prem pr lga
AmlY AmlI mir geIAw
aml aml mar ga
ipAws pis
Avru n BwvY awar na pw
ivthu wit
bil bil Guim geIAw
bal bal km ga
mnmuK BrmeIAw
manmukh parma

FIl tl
Agm ^ fi; se gj[zu Bk j' ;e/,
ngj[zu.
min qin ^ r[o{ r[o{ eofdnK joh
dk gq/w fdb ftu ikr g?Adk j?.
w/o/ wB ftu, w/o/ sB ftu,
ngj[zu wkbe gqG{ dk fgnko g?dk
j' u[Zek j?.
iKnu srDw ^ w/o/ wB ftu xVh
xVh T[; d/ fwbkg dh, gqhs dh
shpo sKx g?dk j' ojh j?.
cwiqRk ipRau ^ r[o{ dk doPB eoe/
wB dh sKx g{oh j[zdh j?, fi;
soQK gghjk ghU ghU eodk j?
ns/ whAj dh p{zd w{zj ftu g?D
Bkb jh PKs j[zdk j?. gghjk fi;
B{z pzphjk, ;kozr nkfd th efjzd/
jB, fJ; gzSh pkps otkfJs j?
fe fJj pZdbK tb w{zj eoe/ fJe
yk; p{zd bJh (fi; B{z ;tksh p{zd
efjzd/ jB) fbT[A fbT[A eodk
ofjzdk j?. fJ; B{z PKsh sd
nkT[Adh j?, id T[j p{zd fJ; d/
w{zj ftu g?Adh j?.
roim roim ^ w/o/ jo/e o'w ftu,
w/o/ wB ftu, w/o/ sB ftu gqG{ s'A

476

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ftS'V/ dh ghV j?. gqG{ dk doPB


eoB s'A fpBk w?B{z PKsh BjhA
fwbdh.
bYdk ^ jehw ns/ BkfNe$BkVhnK
d/yD tkb/ w?B{z d/y e/ G[b rJ/,
j?okB j' rJ/, rbsh yk rJ/.
pRym pIr lgeIAw ^ w/oh fpwkoh
dk T[jBK B{z e[M gsk Bk bZrk, w/o/
fjod/ ftu, w/o/ wB ftu, w/o/ sB
ftu sK gqG{^fgnko dh ghV T[m
ojh j?.
AmlY AmlI mir geIAw ^ fi;
soQK BPJh BP/ s'A fpBk wo iKdk
j?, T[t/A jh w? gqG{ fwbkg s'A fpBk
fJe fyB fJe gb th BjhA ofj
;edh.
ipAws ^ fiBQK iht fJ;sohnK B{z
gqG{ gsh d/ fwbkg dh sKx j[zdh
j?, fgnk; j[zdh j?.
Avru n BwvY ^ T[jBK B{z gqG{ s'A
fpBk e'Jh j'o d{ik uzrk BjhA
brdk.
ivthu bil bil Guim geIAw ^ i/
e'Jh nk e/ w?B{z w/ok fgnkok gqG{
fwbk d/t/ sK w?A T[; T[~s'A pfbjkoh
jK, ;de/ iKdh jK.
mnmuK BrmeIAw ^ ;kvh nkswk

ns/ gowkswk fJZe' ;/i s/ ;"Ad/


jB. fJZe' EK ;oho ftu ofjzd/
jB go wBw[y nkswk GNedh
fcodh j? ns/ T[; B{z joh wjb,
fNekDk BjhA bGdk.
FIl ^ i/ T[j r[o{ r[o{ eodh, r[o{
dh PoB nk gJ/, sK gqG{ nk e/
T[; B{z fwb g?Adk, osk th fuo
BjhA brdk.
AgmhuM Agm AgMm hY AgmhuM Aq
Agm suxwey
a'gm a'gam a'gm h a'gm at
a'gam sune
r[ow[y gq/w o; ftu Grs tZSb j' e/
nZSb SbkT[Adk j?. T[; nbZy, nrzw
eosko B{z ngozgo, nr'uo ikD e/
T[; d/ f;woB ftu bhB ofjzdk j?.

AgmhuM Agm AgMm hY AgmhuM


Aq Agm suxwey] AgmhuM AlK

AlK hY AlK AlK lK AlK


DXwey]
AprMpr
AprMpryhuM
AprMpr AprMpr Bwey] Awgocr
AwgocrhuM Awgocr Awgocr jwey]
pwrbRhm pUrn bRhm swD sMgiq
AwgwiD Alwey] gurmuK suKPl pRym
rs Bgq vCl ho ACl Clwey]
vIh iekIh cVHwau cVHwey ]17]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

477

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vwrW BweI gurdws, 16
Agm a'gam
AgmhuM AlK a'gam a'lakh
AprMpr AprMpryhuM
aprpar aprpare
Awgocr AwgocrhuM goar goar
swD sMgiq AwgwiD Alwey
sd sgat gd ale
Bgq vCl pgat wahal
Agm AgMm ^ ngj[zu, wB pkDh
eoe/ Bk ikfDnk ik ;eD tkbk,
gowkswk.
AgmhuM AlK ^ gow/Pto nbyK
s'A nby j?, i' fJjBK ;z;koh
B/soK B{z BIo BjhA nk ;edk s/
i' nkg nby (tZv/^tZv/ d/ts/ jB)
T[j th gow/Pto B{z nby nky e/
fXnkT[Ad/ jB.
AprMpr AprMpryhuM ^ ngozgo s'A
ngozgo i' jB, tkfjr[o{ T[jBK
bJh th ngozgo, go/Q s'A goQ/ j?.
fJj' rb T[jBK B{z nkyDh GkJh j?,
uzrh bZrh j?.
Awgocr AwgocrhuM ^ nr'uo s'A th
i' nr'uo o{g jB, gow/Po T[jBK
nr'uoK dhnK fJzdohnK dh gjz[u

s'A th go/Q j?. tZvhnK s'A tZvhnK


PeshnK tkb/ d/t ;o{g th
gow/Po d/ ;EkB she ngVB s'A
n;woE jB.
swD sMgiq AwgwiD Alwey ^ T[j
gkopqjw jh ;G gk;/ c?fbnk
j'fJnk s/ ftnkge j?, fi; B{z
;kX ;zrs th p/nzs s/ nrkX,
rzGho nkydh j?.
Bgq vCl ^ r[ow[y B{z tkfjr[o{ d/
gq/w o; dk ;[y gqkgs j'D eoe/,
s/ tkfjr[o{ Grs tSb j'D eoe/
Bk Sfbnk ikD tkbk j'D d/
pkti{d GrsK, r[ow[yK d/ gq/w
pzXBK ftu nk iKdk j?.

siqgur purKu AgMmu hY inrvYru


inrwlw
satgur purkh agm h nirwr
nirl
;fsr[o{ nrzw g[oy j?. fBoGT[,
fBot?o j?. T[; dh Xow;kbk ;Zuh
j?. T[j ;u[ dk phi phidk j?.
nko;h ftu T[; dk ne; fBowb
j?. ;fs$n;fs d/ d[tzd s'A nrzw j?.

siqgur purKu AgMmu hY inrvYru


inrwlw] jwxhu DrqI Drm kI scI
Drmswlw] jyhw bIjY so luxY Plu
krm smHwlw] ijau kir inrmlu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

478

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AwrsI jgu vyKix vwlw] jyhw muhu


kir BwlIAY qyho vyKwlw] syvku
drgh surKrU vymuKu muhu kwlw

pDkJh ;Zuh Xow;kbk B{z Xow dh


Xosh ikD'.

vwrW BweI gurdws, 34

Plu krm smHwlw ^ eowK nB[;ko


cb dh ;zGkb j[zdh j?.

]1]

AgMmu a'gm

inrmlu AwrsI ^ fit/A fBowb


PhPk j[zdk j?, T[j' fijk jh PhP/
ftZu'A fd;dk j?.

inrvYru inrwlw nirwr nirl


scI Drmswlw sai trmsl
jyhw bIjY so luxY jeh bj so lun
Plu krm smHwlw phal karm sml
jyhw muhu jeh mu

syvku drgh surKrU ^ gqG{ dh


dorkj ftu ;/te fJZis gkT[Adk
j?.

qyho vyKwlw teho wekhl


syvku drgh surKrU
sewak darg surkhr
vymuKu muhu kwlw wemukh mu kl
AgMmu ^ fiZE/ gjz[funk Bk ik ;e/,
fiZE/ p[ZXh dh gj[zu Bk j't/, i'
rwB Bk eo/, nub.
inrvYru inrwlw ^ ;fsr[o{ g[oy
wB pkDh s'A go/Q, fBot?o s/
fBob/g j?.
^

;fsr[o{

jyhw muhu ^ fij' fijk fe;/ dk w{zj


j[zdk j?.
qyho vyKwlw ^ T[j' fijk jh PhP/
ftu'A fd;dk j?.

inrmlu AwrsI nirmal rs

scI Drmswlw

jyhw bIjY so luxY ^ fij' fijk e'Jh


phidk j?, T[j' fijk jh tZYdk j?.

dh

vymuKu muhu kwlw ^ wBw[y dk w{zj


ekbk j[zdk j?.

Agly agle
ftP/PD
pj[s/, j'o pj[s

mwq ipqw swk Agly


mt pit sk agle
wksk, fgsk, ;ke ;G nrb/ jB.
T[; eosko fpBK fe;/ dh j'Ad nNb

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

479

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BjhA. T[; d/ d?th ;u[ fpBK ;G e{V
j?, ;koh y'i ftcb j?.

isrIrwgu mhlw 5 ] rsnw scw


ismrIAY mnu qnu inrmlu hoie ]
mwq ipqw swk Agly iqsu ibnu
Avru n koie ] imhr kry jy
AwpxI csw n ivsrY soie ] 1 ]
mn myry swcw syiv ijcru swsu ]

ibnu scy sB kUVu hY AMqy hoie


ibnwsu ] 1 ] rhwau ] swihbu myrw

inrmlw iqsu ibnu rhxu n jwie ]


myrY min qin BuK Aiq AglI koeI
Awix imlwvY mwie ] cwry kuMfw

BwlIAw sh ibnu Avru n jwie

] 2 ] iqsu AwgY Ardwis kir jo


myly krqwru ] siqguru dwqw nwm kw
pUrw ijsu BMfwru ] sdw sdw
swlwhIAY AMqu n pwrwvwru ] 3 ]

prvdgwru swlwhIAY ijs dy clq


Anyk ] sdw sdw AwrwDIAY eyhw
miq ivsyK ] min qin imTw iqsu
lgY ijsu
]4]19]

msqik

nwnk

lyK

A.g.m.5, 49
Agly agle
mwq ipqw mt pit

swk sk
imhr kry jy AwpxI
mr kare je pn
csw n ivsrY soie
as na wisr soe
swcw syiv s sev
ijcru swsu jiar ss
ibnu scy bin sae
sB kUVu hY sb kr h
AMqy hoie ibnwsu te hoe bins
cwry kuMfw BwlIAw re kd pl
sh ibnu Avru n jwie
s bin awar na je
AMqu n pwrwvwru t na prwr
prvdgwru swlwhIAY
parwadgr slh
ijs dy clq Anyk jis de alt anek
sdw sdw AwrwDIAY sad sad
rd
eyhw miq ivsyK eh mat wisekh
Agly ^ pj[s/, j'o pj[s.
mwq ipqw swk ^ wksk^fgsk ns/
j'o ;z;koe ;zpzXh Gkt/A fezB/ jh

480

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

j'D go b'e gob'e ftu ;jkJh


sK gqG{ dk Bkw jh j[zdk j?.
imhr kry jy AwpxI csw n ivsrY
soie ^ i/ gowkswk nkgDh feogk
eo/ sK T[j gowkswk E'VQ/ fuo
bJh th ;kB{z BjhA ft;o/rk.
swcw syiv ijcru swsu ^ j/ w/o/ wB`
fizBh d/o s/o/ ;oho ftu ;[nk;
ubd/ jB, s{z T[; ;Zu/ gqG{ dk
f;woB eo.
ibnu scy sB kUVu hY ^ T[; ;Zu/
gowkswk s'A fpBK ;G M{m j?.
AMqy hoie ibnwsu ^ nzs B{z ;G e[M
Bk; j' ikDk j?.
cwry kuf
M w BwlIAw sh ibnu Avru n
jwie ^ w?A uko/ fdPktK jh bG
bJhnK jB, t/y bJhnK jB go
T[; gsh gow/Pto s'A fpBK j'o
e'Jh th ;dhth fNekDk BjhA j?.
AMqu n pwrwvwru ^ T[; gowkswk
dh f;cs ;kbkj dk r[DrkB eoBk
ukjhdk j? fi; dh e'Jh ;hwk
BjhA, e'Jh jd pzBk BjhA. fi; d/
nzs dk e'Jh gkoktko BjhA.
prvdgwru swlwhIAY ijs dy clq
Anyk ^ T[; ;Zu/ gowkswk dh,
gkbDk eoB tkb/ gqG{ dh jw/Pk

Pbkxk eoBh ukjhdh j?, fi; d/


;z;ko dh gkbDk g'PDk d/ nB/eK
jh e"se, u'i j' oj/ jB.
sdw sdw AwrwDIAY eyhw miq ivsyK
^ T[; ;dk fEo gowkswk dk ;dk
jh f;woB eoBk ukjhdk j?.
fJjh uzrh ws, neb j?.

Agly muey is pwCY pry


agle mue se ph pare
wBw[y w{oyK tKr y'Nh nk; bkT[Adk
j?. ekw, eq'X ftu iefVnk ofjzdk
j?. id'A nrb/ wo iKd/ jB, fJ;
ijkB s'A ub/ iKd/ jB sK e'Jh tks
BjhA g[ZSdk. e'Jh :kd BjhA ofjzdh.
fis fss T[j gqG{ bkT[Adk j?, T[;
soQK jh wB[y brdk j?. ;G e[M T[;
eoDjko eosko dk j?. T[j nkg jh
nkgD/ gfotko dh oZfynk eodk j?.

Agly muey is pwCY pry ] jo aubry sy

bMiD lku Kry ] ijh DMDy mih Eie


lptwey ] aun qy dugx
u idVI aun
mwey ] 1 ] Eh bylw kCu cIiq n
AwvY ] ibnis jwie qwhU lptwvY
] 1 ] rhwau ] Awsw bMDI mUrK dyh
] kwm kD
o lpitE Asnyh ] isr
aupir TwFo Drm rwie ] mITI kir
kir ibiKAw Kwie ] 1 ] hau bMDau
hau swDau bYru ] hmrI BUim kauxu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

481

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

GwlY pYru ] hau pMifqu hau cquru

isAwxw ] krxYhwru n buJY ibgwnw


] 2 ] ApunI giq imiq Awpy jwnY
] ikAw ko khY ikAw AwiK vKwnY ]
ijqu ijqu lwvih iqqu iqqu lgnw ]
Apnw Blw sB kwhU mMgnw ] 3 ]
sB ikCu qyrw qUM krxYhwru ] AMqu nwhI
ikCu pwrwvwru ] dws Apny kau dIjY
dwnu ] kbhU n ivsrY nwnk nwmu
]5]
A.g.m.5, 178
Agly agle
aun qy dugux un te dugun
idVI aun mwey dir un me
ibnis jwie bins je
Awsw bMDI s bd
mUrK dyh mrakh d
kwm koD km krd
lpitE Asnyh laptio asn
isr aupir TwFo sir upar thdo
hau bMDau h bd
hau swDau bYru h sd br
kauxu GwlY pYru kn kl pr

ApunI giq imiq apn gat mit


Awpy jwnY pe jn
Agly ^ nkgD/ s'A gfjb/, nkgD/
tZv/ tv/o/.
Agly muey ^ fijV/ wB[y d/ nkgD/
tZv/ tv/o/ gfjbK wo rJ/, T[j
fgZS/ g? rJ/ Gkt ft;o rJ/.
aun qy dugx
u idVI aun mwey ^ fiBQK
XzfdnK ftjkoK ftu fgSb/ b'e, i'
wo rJ/ jB, T[jBK s'A d[rDh
wkfJnk fJBQK pkeh ofjzfdnK B{z
fuzpVh j'Jh j?.
ibnis jwie ^ wB[y T[j ;wK u/s/
BjhA eodk id'A tZv/ tv/fonK tKr
;G e[M fJZE/ jh Sv ikDk j?
feT[Afe fiT[AfdnK B{z T[j t/bk :kd
jh BjhA nkT[Adk i' tZv/ tv/fonK
Bkb tkgfonk ;h. wB[y w[V w[V
T[;/ wkfJnk Bkb uzpVdk j? i'
Bk; j' iKdh j?.
Awsw bMDI mUrK dyh ^ w{oy wB[y
dk ;oho, jo/e frnkB^fJzdoh
wkfJnk dhnK nk;K ftu ieVh
gJh j? fe edh woBk jh BjhA.
kwm koD lpitE Asnyh ^ w{oy
wB[y ekw, eq'X, w'j d/ pzXBK ftu
cf;nk ofjzdk j?.

482

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

isr aupir TwFo ^ f;o T[s/ Xow


oki yVQk j?, Gkt w"s dk ;wK B/V/
nk fojk j? go w{oy wB[y
wkfJnk o{gh Ifjo fwZmh eoe/,
fwZmh ikD e/ yKdk j?.
hau bMDau hau swDau bYru ^ wkfJnk
d/ gqGkt ekoD w{oy wB[y nkgD/
nkg B{z PeshPkbh ;Mdk j'fJnk
fJT[A efjzdk j? fe w?A cbkD/ B{z
pzBQ btKrk s/ T[; e'b'A pdbk
btKrk.@
kauxu GwlY pYru ^ ;kvh fIwhA ftu
e"D g?o oy ;edk j?.
ApunI giq imiq Awpy jwnY ^
tkfjr[o{ nkgDh gj[zu ns/
wfonkdk nkg/ ikDdk j?. j'o
e'Jh eh efj ;edk j? iK nky e/
fpnkB eo ;edk j?.

nrb/ Gbe agle plak


ftP/PD
d{;o/ fdB

nrb/ Gbe c/o r[o{ BkBe w'dh


ykB/ nkfJ p?mk
agle plak pher nnak mod
khne e bth
nrb/ fdB fco r[o{ BkBe w'dh ykB/
nk p?mk ns/ bZrk ezw ubkT[D sK

nZr'A ekb{ nkfJnk. T[; B{z w{b/ B/


fejk i/eo r[o{ BkBe dk ftuko T[j'
jh fojk sK ezw *s/ Bk ikt'. w{b/ B{z
Xh efjD bZrh s[;hA w?B{z fe; B{z fdZsk
j? Gkt fe; Bkb ftnkfjnk j?, fJj
sK b'eK B{z jh y[nk SZvdk j? ns/
fJ; B{z xo d/ B[e;kB dk dod BjhA,
sK w{bk i? okw e'b nk e/ y"o{ gkT[D
bZrk Gkt bVB bZrk.

nrb/ Gbe c/o r[o{ BkBe


w'dh ykB/ nkfJ p?mk. brk
ezw ubktD sK nr/ ekb{ eh
nkjk. i/ w{bk fwfbnk. i' r[o{
BkBe dh ukbh Ujk i' edhw
nkjh ;' sK ikt/ Bkjh. w{b/ B{z

XhT[ nkfynk s[;K w?B{z feE/ fdsk


J/j[ b'eK B{z ytkfJ Svdk j?.
ns/ xo dh ghV ekJh BjhA
eodk. sK w{bk i? okw E/ nkt?
nkfJ efo y"o{ eo?.
GkJh pkbk iBw ;kyh,

nrb/ Gbe agle plk


brk ezw ubktD lg km
alwan
nr/ ekb{ eh nkjk age kl k
h
r[o{ BkBe dh ukbh gur nnak d

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

483

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
l
Ujk i' edhw nkjh oh jo qadm
h
J/j[ b'eK B{z ytkfJ Svdk j?
lok n khwe hadd h
xo dh ghV ekJh BjhA eodk
kr d pr k nah kard
nkfJ efo y"o{ e kar khr

Agly vl agle wal


ivSySx
dUjw, A`gy Awaux vwlw; Shu,pRIqm

Agly v`l dI Kbr nw koeI rhI


ikqwbW Pol
agle wal d khabar n ko rah
kitb phol
A`gy imlx vwly sweI dI vwprn vwlI
Gtnw dI iksy nMU koeI Kbr nhIN BwvNy
ijMnIAW mrzI ikqwbW pVH pVH ky vyK
leIAw jwx[ vrqwry ivc qW s`icAW
bMidAW nMU sjwvW imldIAW hn Aqy JUTy
mOjW lu`tdy hn[ ie~Qy qW cMigAW nMU dUr
r`iKAW jWdw hY, ies g`l qoN AnBol
ivAwkqI nMU kOx pu`Cdw hY[ s`cw bMdw jy
bolygw vI qW kOx suxdw hY[

Agly v`l dI Kbr nw koeI rhI


ikqwbW Pol

s`cIAW nMU pey v`jx pOly JUTIAW


krn klol
cMg cMgyry pry pryry AsIN AweIAW sI
AnBol
bu`lHw Swh jy bolWgw hux kOx suxy
myry bol[
bu`ly Swh.98
Agly v`l agle wal
Agly v`l dI Kbr nw koeI rhI
ikqwbW Pol
agle wal d khabar n ko rah
kitb phol
s`cIAW nMU pey v`jx pOly JUTIAW
krn klol
sa n pae wajjan ple th
karn kalol
cMg cMgyry pry pryry AsIN AweIAW sI
AxBol
cg cgere pare prere as s
anpol
hux kOx suxy myry bol
hun kn sune mere bol

AMgVweI gr
nWv iesqrIilMg
susqI dUr krn leI AMgW nUM
AkVwauxw; ivcwrW jW BwvW dw pYdw

484

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

hoxw

n~rk agg

su`qIAW aumMgW AMgVweIAW lYNdIAW


hn
sutt umag gr ld han
mnu`KI mn AMdr nw pUrIAW hoeIAW
lwlswvW Aqy aumMgW Awid iksy iqQ
iqauhwr mOky smyN pUrqI leI bwhr
AwauNdIAW hn[ies nMU mn dIAW mMgW
dw AMgVweIAW lYxw ikhw jWdw hY[

pMjwb dy, Kws krky -myry ipMf dy

lokW dy mnW ivc iq`QW-iqauhwrW


smyN keI nvyN auqSwh jwgdy qy
su`qIAW
aumMgW
AMgVweIAW
lYNdIAW hn[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,
452
AMgVweI gr
su`qIAW aumMgW AMgVweIAW lYNdIAW
hn
sutt umag gr ld han
lokW dy mnW ivc
lok de man wi
iq`QW-iqauhwrW smyN
titth-tihr sam
keI nvyN auqSwh jwgdy
ka naw uts jgde

BKt g[fbzr
nrbk gk;k, nZr/ tkbk fjZ;kl
gob'e, nrbk ijkB, nrbk iBw,
nkT[D tkbk ;wK, GftZy

nZr/ fszBK dk jkb Ip{B j';h


agge tin d hl zabn hos
fijVk oZp d/ BK T[~s/ Gbk eo/rk,
nkT[D tkb/ ;w/A, GftZy ftu T[; dk
th Gbk j't/rk go fijV/ p[fonkJhnK
eoBr/ T[jBK dk jkb Ip{B Gkt pj[s
wzdk, pj[s G?Vk j't/rk.

nkT[, BYhU, r?p eh ukfJnk


Jh,
;kv/ Bkb eh foZesK vkjhnK
Bh<
eo' BoK d/ Bkb pokpoh feT[A,
nkyo s[;K ftu eh GfbnkJhnK
Bh<
p/e;K dk e'Jh Bk oZp pkM'A,

s[;hA d't/A BDkB GoikJhnK


Bh.
i/jVk oZp d/ BkT[A s/ Gbk
eo;h,
nr/ fwbDrhnK U; GbkJhnK
Bh.
w[Y'A nkdw'A ozBK dk Bkw
p[ok,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

485

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

id'A
ehshnK
fe;/
p[fonkJhnK Bh.
nZr/ fszBK dk jkb Ip{B
j';h,
tkfo;
Pkj,
i'
eoB
p[fonkJhnK Bh.
jho tkfo;,
nZrk agg
r?p eh ukfJnk Jh gb k i
foZesK vkjhnK Bh rikkat d n
p/e;K dk e'Jh Bk oZp pkM'A
bekas d ko n rab bj
s[;hA d't/A BDkB GoikJhnK Bh
tus dow nann parj n
i/jVk oZp d/ BkT[A s/ Gbk eo;h
jr rab de n te pl kars
nr/ fwbDrhnK U; GbkJhnK Bh
agge milang os pal n
w[Y'A nkdw'A ozBK dk Bkw p[ok
mdd dm rn d nm bur
id'A ehshnK fe;/ p[fonkJhnK Bh
jad kt kise buri n
nZr/ fszBK dk jkb Ip{B j';h
agge tin d hl zabn hos

tkfo; Pkj, i' eoB p[fonkJhnK


Bh
wris jo karn buri n

nZrk agg

BKt g[fbzr
nrbk gk;k; nkT[D tkbk ;wK, GftZy;
nrbk iBw

;oho ;[yh oj/rk ns/ nZrk


;"o/rk
srr sukh raheg ate agga sreg
fe;/ Bkb ikD gSkD Gkt w[bkji/
eoe/ B/eh dk ezw eoBk j'o rb j?
ns/ wB ftu B/eh eoB dh ;[os
g?dk eoBh j'o rb j?. B/eh dh ;[os
Gkt fNekT[ fposh Bkb wB y[P
ofjzdk
j?,
;oho
;[yh
Gkt
dod^w[es ofjzdk j? ns/ nkT[D
tkbk ;wK nEtk nrbk iBw ;"odk
j?.w?A s[jkE'A nkgD/ wbkjI/ eoe/

B/e ezw BjhA eotkT[Dk ukj[zdk.


w?A s[jkv/ ftu ;dk bJh B/eh
eoB dh ;[os g??dk eoBh
ukj[zdk jK. fJ; dk cb fJj
j't/rk fe s[;kvk wB y[P oj/rk,
;oho ;[yh oj/rk ns/ nZrk
;"o/rk.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

486

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nZrk agg
;oho ;[yh oj/rk ns/ nZrk ;"o/rk
sarr sukh raheg ate agga
sreg

kyvf pwxI qol ivQwrw] kyvf


AgnI Bwr hY qul n qol Aqol
BMfwrw] kyvf AwKW isrjxhwrw
]1]

B/e ezw nek km


;dk bJh B/eh eoB dh ;[os
sad la nek karn d surt
fJ; dk cb is d phal
wB y[P oj/rk man khu raheg

Agws ags
BKt g[fbzr
nkekP, nk;wkB

vwrW BweI gurdws, 8


Agws ags
iek kvwau ik kwo
kudrq qudrat
pMj q`q pj tat
chuM KwxIN khn
kyvf DrqI kewad trt

kyvf qol Agws Akwrw

kyvf qol kewad tol

kewad tol ags akr

kyvf pvx kewad pawan

tkfjr[o{ d/ fJe tke Bkb ;ko/


pqfjwzv dk g;kok j' frnk. gzu ss
gotkB j'J/. uko ykDhnK pDhnK.
Xosh nkekP pD/, gT[D, gkDh,
nrBh j'Ad ftu nkJ/. T[;
f;oiDjko B/ fJj nuoi e[dos
pDkJh.

kyvf pwxI qol kewad pn tol

iek kvwau pswau kr kudrq AMdr


kIAw pswrw] pMj q`q prvwn kr
chuM KwxIN ivc sB vrqwrw] kyvf
DrqI AwKIAY kyvf qol Agws
Akwrw] kyvf pvx vKwxIAY

kyvf AgnI kewad agn


Aqol BMfwrw atol pdr
Agws ^ nkekP, nk;wkB.
iek kvwau ^ gow/Po B/ fJZe' jh
p'b Bkb g;kok eo fdZsk ns/
e[dos okjhA ;G t;s{nK dk
g;kok ehsk j?.
kudrq ^ pb, skes, Pesh,
wkfJnk, Pesh s'A ijkB ns/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

487

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ihnK B{z oudk j?, ouBk i'
eosko dh ouh j'Jh fd; ojh j?,
;' e[dos.

pDkJhnK jB T[; f;oiDjko B{z


p/nzs ns/ gkoktko s'A ofjs jh
nkyDk ukjhdk j?.

pMj q`q ^ jtk, gkDh, nr, Xosh,


nkekP.

AgwshuM ags

chuM KwxIN ^ uko ykDhnK ^ nzvi,


i/oi, ;/si, T[sG[i. gowkswk B/
gzi sZsK Bz{ gotkD (gqwkfDe t;s{
Ekg e/) fco uko ykDhnK pDk e/
fJjBK okjhA ;kok toskok tosk
fdZsk.
kyvf DrqI ^ Xosh dk ft;Eko
fezBk e[ nkyhJ/.
kyvf qol ^nkekP d/ nkeko dk
nzdkik fezBk e[ dZ;hJ/, nkekP sK
p/nzs j?.
kyvf pvx ^ jtk gtD pko/ eh
ejhJ/ fe fezBh e[ j?.
kyvf pwxI qol ^ gkDh dk fj;kp
eh bkJhJ/, fe fezBk e[ s'b j?<
kyvf AgnI ^ nr d/ Gko B{z fet/A
ikfunk ik ;edk j?.
Aqol BMfwrw ^ nr sK ns[b j?,
s'b s'A goQ/ j?, J/B/ tZv/ nrBh d/
Gzvko jB. fi; f;oiDjko B/
fJj ;G p/nzs ns/ ns'b t;s{nK

fefonk ftP/PD
nkekP s'A, nk;wkB s'A

Gnhir bUMd suhwvxI nIvIN hoie


AgwshuM AwvY
knhar bd suhwan nw hoe
ags w
T[; eosko dh e[dos Bkb nkekP
s'A ;[jktDh p{zd BhthA j' e/ Xosh tb
nkT[Adh j?. fJj nkgDk nkg rtk e/
;kro ftu ;wkn iKdh j?. eJh
tkoh fJj p{zd n?;h f;Zgh ftu g?Adh
j? fi; Bkb nBw'b w'sh pD iKdh
j?. T[; goT[gekoh dh e[dos Bkb
wB[Zyk iBw ;cb j' iKdk j? ns/ T[;
gkDh dh p{zd tKr r[o{ Ppd dh p{zd
r[ow[y B{z ;fsr[o{ dk nBw'b w'sh
pDk fdzdh j?.

Gnhir bUMd suhwvxI nIvIN hoie


AgwshuM AwvY] Awp gvwie smuMd
vyK isp dy mUMhivc smwvY] lYNdo hI
muih bUMd isp cuBI mwr pqwl
lukwvY] PV kFY mrjIvVw pr
kwrn

noN

Awp PVwvY] prvs


praupkwr noN pr dQ pQr dMd

488

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

BnwvY] Bul ABul Amul dy moqI


dwn n pCoqwvY] sPl jnm koeI
vrswvY ]15]

t/b/ w{zj pzd eo b?Adh j? ns/


;w[zdo d/ v{zx/ gkDh ftu ik
b[edh j?.

vwrW BweI gurdws, 4

mrjIvVw ^ i' ;w[zdo d/ v{zx/


gkDhnK se ubk iKdk j?.
woihtVk f;Zgh B{z cV pkjo
eYdk j?, go T[j f;Zgh
go;[nkoE bJh cVh iKdh j?.

AgwshuM ags
Gnhir bUMd suhwvxI
knhar bd suhwan
Awp gvwie p gwe
lYNdo hI muih bUMd ldo h muhe bd
mrjIvVw marjwr
praupkwr parupkr
Bul ABul pl apl
sPl jnm safal janm
AgwshuM ^ nkekP s'A, nk;wkB
s'A.
Gnhir bUMd suhwvxI ^ pdb dh
;[jktDh (P'Gk tkbh) p{zd nekP
s'A BhtkD tb nkT[Adh j?.

praupkwr ^ f;Zgh goT[geko


eodh j?, p{zd B{z pzd eo ;[Zuk
d[obG ehwsh w'sh pDkT[Adh j?.
Bul ABul ^G[b iK nG[b (u/s/
oyD tkbh) pD e / f;Zgh dkB
d/D fgS'A gSsktk BjhA eodh
fe w?A fJ; ehwsh w'sh dk dkB
feT[A ehsk ns/ dkB eoe/ w?A d[y
gkfJnk.
sPl jnm ^ fJ; gqeko ihtB
T[;/ dk jh ;cb j? fi; dk fe;/
B{z e'Jh bkG j't/.

nrkj ag

Awp gvwie ^ nZr'A T[j p{zd


nkgk rtk e/ ;w[zdo d/ nEkj
gkDhnK ftu ob e/ f;Zgh d/ w{zj
ftu ik g?Adh j?.

BKt fJ;sohfbzr
;{uBk, gsk, fJsbkj, ;{j

lYNdo hI muih bUMd ^ f;Zgh ;tKsh


p{zd B{z nkgD/ e'b nkJh t/y, T[;/

r[o{ BkBe ns/ wodkBk T[dk;h


eofdnK whJ/ fwm/ d/ e'Nb/ ftu nk

sp whJ/ fwm/ B{z nrkj j'Jh


tab me mitthe n ag ho

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

489

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gj[zu/. nZX e'j pkjo jh pkr ftu ik
p?m.
/ whJ/ fwm/ B{z gsk bZrk sK nkgD/
w[ohdK B{z nkyD bZrk, r[o{ BkBe fJe
Gbk ceho j?. fJ; ceho B{z fJt/A
T[sko d/t/rk fit/A d[ZX s'A wbkJh.
wodkB/ B{z r[o{ ih B/ fejk, t/y fwmk
eh efjzdk j?. nZr'A wodkBk p'fbnk,
r[o{ ih T[j s[jkvh p'bh p'b fojk j?.
r[o{ ih B/ wodkB/ B{z fejk, id'A fwmk
;kB{z fwb/rk sK T[; B{z fJUA fBu'V
d/tKr/ fit/A fBzp{ ftu'A o; B{z fBu'Vhdk
j?. fJXo whnK fwmk r[o{ ih B{z fwbD
bJh ub fgnk ns/ w[ohdK B{z fejk,
ub' pJh BkBe d/ doPB eoB
uZbhJ/. w[ohdK B/ fejk, s[;hA sK
efjzd/ ;h fe T[; B{z d[ZX s'A wbkJh
tKr T[sko d/tKr/. whnK fwmk efjD
bZrk, wbkJh T[sko e/ sK fco th e[M
pu ikt/rk go T[; B{z sK fBzp{ tKr
fBu'V d/Dk j? fco pkeh c'eN jh
pu/rk.

g;o{fo ftud' wh:/ fwm/ d/ e'Nb/


ftu nkfJ fBeb/ e'; nX T[gfo.
T[E? pkr ftfu ikfJ p?m.
/ sp
whJ/ fwm/ B{z nrkj j'Jh,
nkgfDnK, w[ohdK ftfu nkfyU;[L
i' BkBe[ Gbk ceho[ j? go i'
nk;kB' fwb?rk sK fJT[A skfo
b?fjAfr fiT[A d[X T[goj[ wbkJh
skfo bJhdh j?*. sp pkp?

nkfynk L wodkfBnK ;[fD, fwmk


fenk nkfynk j?* sK wodkB/
nkfynkL ih s/ok izs[ j?
tikfJnk tidk j?*. sp r[o{
pkpk p'fbnkL wodkfBnK ` iK
fwZmk n;kB{z fwb/rk, sK fJT[A
fBu'fV b?fjAr/ fiT[A fBzp{ ftuj[ o;[
fBu'fV bhudk j?*. sp whnK fwmk
T[fm yVk j'nk, nkfyU;[L ukbj[
:ko' ` BkBe dk dhdko[ oj/
jK*. sK w[ohdK nkfynkL s[;K
nr/ ntki[ ehsk nkjk, i'
BkBe[ n;kB{z fwb?rk, sK fJT[A skfo
b?fjAr/ fiT[ d[X[ T[gojz[ wbkJh skfo
bJhdh j?*. sK whnK fwmk p'fbnkL
i' T[Ej[z ntki[ nkfJnk j? ^fiT[
fBzp{ ftuj[z o;[ fBu'fV bhudk j?
fsT[A, iK fwb?rk sK fJT[ fBu'fV
b?fjAr/^ sK d[X ek e[S B ikt?rk
wbkJh T[soh ns/ fBzp{ fBu'fVnK
c'r[ j'tr
? k*.
g[oksB iBw ;kyh,
nrkj j'Jh ag ho
pkr ftfu ikfJ p?m/
bg wi je bthe
sp whJ/ fwm/ B{z nrkj j'Jh
tab me mitthe n ag ho

490

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fiT[A d[X T[goj[ wbkJh skfo bJhdh


j?
ji dd upr mal tr lad h
tikfJnk tidk wji wajd
BkBe dk dhdko[ oj/
nnak d ddr rahe
s[;K nr/ ntki[ ehsk nkjk
tus age awz kt h
fiT[ fBzp{ ftuj[z o;[
ji nb wi ras
d[X ek e[S B ikt?rk
dd k kuh na jwg
fBzp{ fBu'fVnK c'r[ j't?rk
nb niori phog howg

AgwDboD agdbd
ftP/PD
fi; d/ frnkB dh Ekj Bk j't/, p/nzs
frnkB tkbk

Avgiq giq AgwDboD AkQ kQw


Asgwh ApwrI
awgat gat agdbd a'kath kath
asg apr
T[; goT[gekoh eosko dh eEk
neZE j?. T[; ntrfs rfs
nrkXp'X dh e[dos ftu eJh u'i
j[zd/ jB. wBw[y w[iow pD e/ y[nko
j[zdk j?. T[; d/ j[ew ftu nkT[Dk

ikDk j[zdk j?. fJIs iK y[nkoh j[zdh


j?. r[ow[y T[; gqG{ dk f;woB eodk
j?. ;kX ;zrs ftu fBozeko dh
;kXBk ftu ofjzdk j?. nkfd g[oy
nkd/; B{z nzfwqs t/b/ :kd eodk j?.

iekq nukqY hoie jwie mujrm KYr


KuAwrI] msqwnI ivc mslqI
gYr mh`l jwxw mn mwrI] gl n
bwihr inklY hukmI bMdy kwr
krwrI] gurmuK suK Pl iprm rs
dyh ibdyh vfy vIcwrI] gur mUrq
gur Sbd sux swD sMgq Awsn
inrMkwrI] Awid purK Awdys kr
AMimRq vylw sbd AhwrI]

Avgiq giq AgwDboD AkQ


kQw Asgwh ApwrI] sihx
Avtx pr aupkwrI ]2]

vwrW BweI gurdws, 11


AgwDboD agdbd
KuAwrI khur
msqwnI ivc mslqI
mastn wi maslat
hukmI bMdy hukm bde
gurmuK gurmukh
iprm rs pirm ras

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

491

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gur mUrq gur mrat
gur Sbd gur abad
swD sMgq Awsn inrMkwrI
sd sgat san nirkr
Awid purK Awdys d purkh des
AMimRq vylw sbd AhwrI
mrit wel sabad ahr
Avgiq giq awgat gat
AkQ kQw a'kath kath
AgwDboD ^ fi; d/ frnkB dh
Ekj Bk j't/, p/nzs frnkB tkbk.
KuAwrI ^ d[yh j'D dk Gkt, nkdo
Bk j'D dk Gkt, o;K d/ G'rD dh
y[Ph ftu iht y[nko Gkt d[yh j'
oj/ jB. fBZe/ fij/ Gow ftu g?
e/ ;[yh j'D dh EK d[y G'rDk g?
iKdk j?.
msqwnI ivc mslqI ^ r[ow[y
w;sh ftu th d{i/ gk;/ gokJ/ xo
ikD tZb'A nkgD/ wB B{z wko b?Adk
j?.
hukmI bMdy ^ r[of;y j[ewh pzd/
pD e/ n"y/ s'A n"y/ ezw tb'A th
w{zj BjhA w'Vd/.
gurmuK suK Pl iprm rs ^ r[ow[y

;oho B{z fwfEnk ikD e/, ;oho d/


o;K tb'A T[gokw j' e/ gq/w o; dk
;[y cb gqkgs eod/ jB. r[ow[y
gq/w o; dk ;[y cb gqkgs eoe/ d/j
s'A pd/j j' iKd/ jB ns/ fIzdrh B{z
g{oB ftukotkBK tkbh pDk b?Ad/
jB.
gur mUrq gur Sbd ^ r[ow[y e/tb
r[o Ppd jh ;[Dd/ jB.
swD sMgq Awsn inrMkwrI ^ ;kX
;zrs d/ ;EkB T[~s/ p?m e/ r[ow[y
r[opkDh B{z wB ftu t;kT[Ad/ jB.
Awid purK Awdys ^ r[ow[y nkfd
g[oy ftu e/tb gow/Po B{z jh
gqDkw eod/ jB.
AMimRq vylw sbd AhwrI ^ r[ow[y
nzfwqs t/b/ T[m e/ e/tb Ppd,
fBo'b r[opkDh dk jh njko eod/
jB.
Avgiq giq AgwDboD AkQ kQw ^
gowkswk dh rsh nrzw, nr'uo,
nrkX p'X ns/ n;rkj j?, T[;
dh ftuko eoBh th neE ns/
ngko eEk j?.

AigAwn agin
ftP/PD
frnkB ftj{Dk, wkfJnk d/ w'j ftu
nzBQk j'fJnk iht

492

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

rcMiq mUV AigAwn AMDh


rat mr agin ad

supn mnorQ mwieAw


supan mnorath mi

Bkw ftj{Dk wBw[y ;z[do wkfJnk d/


X'qj ftu c; iKdk j?. nfrnkB,
nzX/o/ ftu ;[gB/ ftu nkJ/ uwseko
B{z jh n;bh ;wM b?Adk j?. J/;/ soQK
oki, o;, G'r ftu o[ZMk nkgDh
nkoik, nk:{ ftjk b?Adk j?. T[; d/
e'Jh ezw g{o/ BjhA jz[d/ s/ T[j wkfJnk
d/ w'j ftu cf;nk T[wo rtk b?Adk
j?.

nwnk nwm ivhUxIAw


nnak nm wihn

slok ] Aink lIlw rwj rs rUpM


CqR cmr qKq Awsn ] rcMiq mUV
AigAwn AMDh nwnk supn
mnorQ mwieAw ] 1 ] supnY hiB
rMg mwixAw imTw lgVw mohu ]

pUrn Bey n kwm


pran pa na km

syqI icqu mUriK lwieAw ] ibsry


rwj rs Bog jwgq BKlwieAw ]

rcMiq mUV AigAwn AMDh ^ nB/eK


y/bQK swkP/ ns/ oki d/ G'r,
;z[dosk, f;o T[FZs/ Sso ns/ u"o
M{bd/ j'D, s\s T[s/ p?mDk j't/,
fJjBK
gdkoEK
ftu
w{oy
nfrnkBh iht nzBQk c; iKdk j?.

nwnk nwm ivhUxIAw suMdir


mwieAw DRohu ] 2 ] pauVI ] supny

Awrjw geI ivhwie DMDY DwieAw


] pUrn Bey n kwm moihAw
mwieAw ] ikAw vycwrw jMqu jw
Awip BulwieAw ] 8 ]

suMdir mwieAw DRohu sdar mi tr


jwgq BKlwieAw jgat pkhli
Awrjw geI rj ga
ivhwie DMDY DwieAw
wihe tad ti

moihAw mwieAw mohi mi


AigAwn ^ frnkB ftj{Dk,
wkfJnk d/ w'j ftu nzBQk j'fJnk
iht.

AigAwn agin

supn mnorQ mwieAw ^ wkfJnk d/


fJj e"se sK ;[gB/ dhnK uhiK
tKr jB.

rcMiq mUV raat mr

nwnk nwm ivhUxIAw suMdir mwieAw

A.g.m.5, 707

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

493

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
DRohu ^ joh Bkw s'A fpBK w'jDh
wkfJnk fJe X'yk jh j?.
jwgq BKlwieAw ^ w{oy wB[y B/
;[gB/ Bkb fgnko gkfJnk j?.
fJ; oki s/ o;K d/ G'rK ftu gqG{
B{z ft;ko e/ ikrdk jh poVkT[D
br fgnk.
Awrjw geI ivhwie DMDY DwieAw ^
d[BhnK d/ XzfdnK ftu GNefdnK
T[wo phs rJh.
pUrn Bey n kwm moihAw mwieAw ^
go wkfJnk ftu w'j/ j'J/ iht d/
ezw w[eD ftu BjhA nkT[Ad/. iht
ftuko/ d/ eh t;, id nkg jh
gqG{ B/ iht B{z G[bkfJnk j'fJnk
j?.

AigAwn agin
BKt g[fbzr
frnkB dh nDj'Ad, gowkswk Bkb
v{zxh ikD^gSkD dh nDj'Ad

imtI iqAws AigAwn AMDyry


mit tis agin dre
r[o{ Ppd dh nkokXBk Bkb fgnk;
fwNdh j? ns/ nfrnkB d/ nzX/o/ dk
Bk; j[zdk j?. gqG{ dk GkDk fwZmk
bZrdk j? ns/ r[o uoDK ftu ;fji
dh nt;Ek ftuodh j?.

imtI iqAws AigAwn AMDyry ]


swD syvw AG kty Gnyry ] 1 ]

sUK shj Awndu Gnw ] gur syvw qy


Bey mn inrml hir hir hir hir
nwmu sunw ] 1 ] rhwau ] ibnisE
mn kw mUrKu FITw ] pRB kw
Bwxw lwgw mITw ] 2 ] gur pUry
ky crx ghy ] koit jnm ky pwp
lhy ] 3 ] rqn jnmu iehu sPl
BieAw ] khu nwnk pRB krI
mieAw ] 4 ] 15 ] 66 ]
A.g.m.5, 387
AigAwn agin
imtI iqAws mit tis
AG kty Gnyry g kate knre
ibnisE mn kw mUrKu FITw
binsio man k mrakh tth
pRB kw Bwxw lwgw mITw
prb k pn lg mth
crx ghy arn gahe
AigAwn ^ frnkB dh nDj'Ad,
gowkswk Bkb v{zxh ikD^gSkD.
imtI iqAws AigAwn AMDyry ^
fijV/ wB[y joh Bkw ;[Dd/ jB
T[jBK d/ nzdo'A nfrnkBsk d/

494

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jB/o/ ekoB g?dk j'Jh wkfJnk dh


fsqPBk fwN iKdh j?.
AG kty Gnyry ^ r[o{ dh dZ;h ;/tk
d/ ekoB T[jBK d/ pj[s ;ko/ gkg
eZN/ iKd/ jB.
ibnisE mn kw mUrKu FITw ^ joh
Bkw ;[DB tkfbnK d/ wB dk
w{oyg[Dk ns/ nVpg[Dk d{o j'
iKdk j?.
pRB kw Bwxw lwgw mITw ^ T[jBK B{z
gowkswk dh oIk uzrh brD br
g?Adh j?. T[; dk GkDk fwZmk brD
br g?Adk j?.
crx ghy ^ fiBQK wB[ZyK B/ g{o/ r[o{
d/ uoB geV bJ/ T[jBK d/ eo'VK
iBwK d/ gkg T[so iKd/ jB.

AigAwn moh mgn


agin mo magan
wB[y d/ nfrnkB ftu, nzX/o/ ftu
tkfjr[o{ dhg j?, b'n j?. r[ow[y B{z
tkfjr[o{ dk ;cb doPB j[zdk j? s/
T[j T[; d/ uoBK ewbK ftu PoB
b?Adk j?.

jYqsrI mhlw 5 ] goibMd jIvn


pRwn Dn rUp ] AigAwn moh mgn

mhw pRwnI AMiDAwry mih dIp

] 1 ] rhwau ] sPl drsnu qumrw

pRB pRIqm crn kml AwnUp ]


Aink bwr krau iqh bMdn mnih
crHwvau DUp ] 1 ] hwir pirE
qum@rY pRB duAwrY idRV@ kir ghI
qum@wrI lUk ] kwiF lyhu nwnk
Apuny kau sMswr pwvk ky kUp
]2]4]8]
A.g.m.5, 701
AigAwn agin
AMiDAwry mih dIp dire m dp
crn kml AwnUp arn kamal
np
mnih crHwvau DUp man rw tp
idRV@ kir ghI qum@wrI lUk
drir kar gah tumr lk
pwvk ky kUp pwak ke kp
AigAwn ^ gowkswk d/ ;o{g,
nkswe ihtB tZb'A Bk ;wMh.
AigAwn moh mgn mhw pRwnI
AMiDAwry mih dIp ^ joh ;kvh
fizd j?, ikB j?, XB j?, o{g j?.
gqkDh nfrnkB ns/ w'j ftu vkYk
w;s j'fJnk j?. joh fJ; jB/o/
ftu dhtk j?, ukBDk j?.
crn kml AwnUp ^ gowkswk d/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

495

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
doPB cbdkfJe jB, wB'oE g{ok
eoB tkb/ jB ns/ ;'jD/ uoB
p/fw;kb, ;[zdo jB, fiBQK dh
T[gwk BjhA j' ;edh.
mnih crHwvau DUp ^ nB/e tko
joh B{z Bw;eko eodk jK, ns/
nkgD/ wB B{z X{g eoe/ joh nZr/
uVQkT[Adk jK, X[ykT[Adk jK, wB B{z
G/Nk eodk jK.
idRV@ kir ghI qum@wrI lUk ^
nk;o/ ;ko/ niwk e/ Ee e/
dh PoB geVh j?. e'Jh n?;h
BjhA j? fiE/ pukU bJh
b[ehJ/. fJ;/ bJh gqG{ dh
fdqVsk g{ote geV bJh j?.

j'o
gqG{
UN
ik
UN

pwvk ky kUp ^ j/ gqG{` nkgD/ dk;


B{z ;z;ko, nr d/ y{j ftu'A eY
bt'.

AigAwnQ aginath
ftP/PD
nfrnkBh

kwhy ibswirE AigAwnQ


khe bisrio aginath
wBw[y nkgD/ ihn ;[ydks/ B{z ft;ko
fdzdk j?. nfrnkBE, nfrnkBh
nkgDk iBw nekoE rtkT[Adk j?.
c'eN eowK ftu fgnk ofjzdk j?.
wBw[y nzXeko ftu iefVnk j'fJnk

i' fpB;dk j? T[; B{z fBjub wzBdk


j?. ysqh, pqkjwD, ;{d, t?P ;G
fJjBK G{b G[bkJhnK ftu gJ/ jB.

mwrU mhlw 5 Gru 3 < siqgur


pRswid ] pRwn suKdwqw jIA
suKdwqw qum kwhy

ibswirE AigAwnQ ] hoCw mdu


cwiK hoey qum bwvr dulB jnmu
AkwrQ ] 1 ] ry nr AYsI krih
ieAwnQ ] qij swrMgDr BRim qU
BUlw moih lpitE dwsI sMig
swnQ ] 1 ] rhwau ] DrxIDru
iqAwig nIc kul syvih hau hau
krq ibhwvQ ] Pokt krm krih
AigAwnI mnmuiK AMD khwvQ
] 2 ] siq hoqw Asiq kir
mwinAw jo ibnsq so inhclu
jwnQ ] pr kI kau ApnI kir
pkrI AYsy BUl BulwnQ ] 3 ] KqRI
bRwhmx sUd vYs sB eykY nwim
qrwnQ ] guru nwnku aupdysu khqu hY
jo
sunY
so
pwir
prwnQ
] 4 ] 1 ] 10 ]
A.g.m.5, 1001
AigAwnQ aginath
bwvr bwar

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

496

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
uy e/ iht MZbk j' fojk j? ns/
fJj ehwsh iBw ftnoE ik fojk
j?.

jnmu AkwrQ janam akrath


krih ieAwnQ kar inath
qij swrMgDr taj srgtr
dwsI sMig swnQ ds sg snath
DrxIDru trntr
hau krq
bihwath

ibhwvQ

kart

Pokt krm phokat karm


mnmuiK AMD khwvQ
manmukh ad kahwath
siq hoqw Asiq kir
sat hota a'sat kar
jo ibnsq jo binsat
so inhclu so neal
KqRI bRwhmx sUd vYs
khatr brman sd ws
AigAwnQ ^ nfrnkBh.
kwhy ibswirE AigAwnQ ^ j/
nfrnkBh iht` s{z feT[A T[;
gowkswk B{z G[bk fdZsk j?, i' fizd
d/D tkbk j? ns/ ;ko/ ihtK B{z ;[y
d/D tkbk j?.
bwvr dulB jnmu AkwrQ ^ S/sh jh
w[e ikD tkbk wkfJnk dk BPk

qij swrMgDr BRim qU BUlw moih


lpitE dwsI sMig swnQ ^ Xosh
B{z nk;ok d/D tkb/ tkfjr[o{ B{z Sv
e/ iht GNeDk ftu g? e/, e[okj/
fgnk j'fJnk j? ns/ wkfJnk d/
w'j Bkb uzpfVnk j'fJnk j? ns/
wkfJnk dk;h Bkb ;kE pDk fojk
j?.
DrxIDru ^ j/ wB[y` Xosh d/
nk;o/ gqG{ B{z fsnkr e/ s{z BhthA
e[b tkbh wkfJnk dk;h dh ;/tk
eo fojk j?A.
hau krq ibhwvQ ^ fJ; wkfJnk
d/ ekoD w?A w?A eofdnK s/oh T[wo
phs ojh j?.
Pokt krm ^ j/ nfrnkBh` s{z c'e/
ns/ ftnoE d/ ezw eo fojk j?A.
mnmuiK AMD khwvQ ^ fJ;/ bJh
nZyK d/ jz[fdnK nzBQ/ ns/
nkg^j[do/ nytkT[Ad/ jB.
siq hoqw Asiq kir ^ fijVk
gowkswk ;dk ekfJw ofjD tkbk
j?, wB[y T[; dh j;sh BjhA
wzBdk.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

497

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jo ibnsq so inhclu ^ fijVk fJj
Bk;tzs irs j?, T[; B{z wB[y
nNb ;wMhA p?mk j?. fi;
wkfJnk B/ gokJh j' ikDk j?, T[;
gokJh wkfJnk B{z nkgDh ;wM e/
cV b?Adk j?.
KqRI bRwhmx sUd vYs ^ j/ iht`
yZsoh, pqkjwD, t?P, P{do ukj/
fe;/ th toD d/ iht j'D, ;ko/
fJe joh Bkw d/ okjhA jh ;z;ko
;kro s'A sod/ jB. i' wB[y r[o{
dk T[gd/P ;[Ddk j? T[j ;z;ko
;kro s'A gko bzx iKdk j?.

AigAwn mqI agin mat


ftP/PD
nfrnkB dh ws tkb/, p/;wM

mUrK mugD AigAwn mqI


mrakh mgd agin mat
wB[y w{oy, w[rX, nfrnkB wsh j?.
tkfjr[o{ dh ;oDkrs ftu T[; dk
iBw ;cb j' iKdk j?. BkwjhD dk
ihtDk fXqr j?, wzdGkrk j?.

iblwvlu mhlw 4 ] hm mUrK mugD


AigAwn mqI srxwgiq purK
Ajnmw ] kir ikrpw riK lyvhu myry
Twkur hm pwQr hIn Akrmw ] 1 ]
myry mn Bju rwm nwmY rwmw ] gurmiq

hir rsu pweIAY hoir iqAwghu inhPl


kwmw ] 1 ] rhwau ] hir jn syvk sy
hir qwry hm inrgun rwKu aupmw ]
quJ ibnu Avru n koeI myry Twkur hir
jpIAY vfy krMmw ] 2 ] nwmhIn
iDRgu jIvqy iqn vf dUK shMmw ]
Eie iPir iPir join BvweIAih
mMdBwgI mUV Akrmw ] 3 ] hir jn
nwmu ADwru hY Duir pUrib ilKy vf
krmw ] guir siqguir nwmu idRVwieAw
jn nwnk sPlu jnmw ] 4 ] 2 ]
A.g.m.4, 799
AigAwn mqI agin mat
mUrK mrakh
mugD mgd
srxwgiq sarngat
Akrmw a'karm
gurmiq gurmat
inhPl nfal
inrgun nirgun
krMmw krm
nwmhIn nmhn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

498

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gowkswk dk Bkw f;wodk ofj,
r[o{ dh ws T[FZs/ s[fonK jh
gowkswk d/ Bkw dk nkBzd
fwbdk j?.

iDRgu jIvqy trg jwte


dUK shMmw dukh sahm
mMdBwgI mdpg
mUV mr

inhPl ^ T[jBK ezwK dk w'j Sv


d/Dk ukjhdk j?, fi; dk e'Jh bkG
BjhA fwb/rk.

nwmu ADwru nm adr


nwmu idRVwieAw nm driri
sPlu jnmw safal jnm
AigAwn mqI ^ nfrnkB dh ws
tkb/, p/;wM.
mUrK mugD AigAwn mqI srxwgiq
^ j/ ;op^ftnkge gqG{, i{BK s'A
ofjs gqG{` n;hA iht w{oy jK,
p/;wM jK. j/ iBw ofjs
eosko` s/oh PoB gJ/ jK. fwjo
eo, ;kvh oZfynk eo. joh B{z
p/Bsh eod/ jK fe s{z J/B/ GrsK B{z
skodk j?A, eh ;kv/ fij/
fBor[fDnK B{z BjhA sko/Ark. s/o/
fpBk ;kvk e"D j?.
Akrmw ^ j/ w/o/ mke[o` fwjo
eo, ;kvh oZfynk eo, n;hA gEo
jK, jhD/, T{D/, r[DK s'A ykbh jK
feT[Afe s/ok eow (feogk) BjhA
j?.
gurmiq

j/

w/o/

wB`

;dk

inrgun ^ j/ gqG{` fijV/ wB[y s/o/


do d/ ;/te pDd/ jB, s{z T[jBK B{z
gko bzxk b?Adk j?A, go n;hA
r[D^jhD jK. ;kvh r[D^jhDK dh
oZfynk eo. ;kB{z r[D^jhDK B{z
puk b?, fJjh s/oh P'Gk j?.
krMmw ^ j/ w/o/ mke[o` s?E'A fpBk
w/ok e'Jh wddrko BjhA, tZv/
GkrK Bkb jh gqG{ dk Bkw ifgnk
ik ;edk j?.
nwmhIn iDRgu jIvqy ^ fijV/ wB[y
gqG{ d/ Bkw s'A tKM/ ofjzd/ jB,
T[jBK dk fiT[Dk fcNeko:'r jh
j[zdk j?.
dUK shMmw ^ T[jBK B{z pV/ d[y
;fjD/ g?Ad/ jB.
mMdBwgI mUV Akrmw ^ T[j
eowjhD w{oy, wzd/ GkrK tkb/
fco fco i{BK ftu GkT[Ad/ jB.
nwmu ADwru ^ gowkswk d/ GrsK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

499

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
B{z gowkswk dk Bkw jh ihtB dk
;jkok j?. T[jBK d/ wZE/ T[~s/ X[o
dorkj'A, gfjbK s'A jh tZv/ Gkr
fby/ j[zd/ jB.

] nwnk siqguru syvih Awpxw sy


jn scy prvwxu ] hir kY nwie
smwie rhy cUkw Awvxu jwxu ] 2 ]
pauVI ] Dnu sMpY mwieAw sMcIAY
AMqy duKdweI ] Gr mMdr mhl
svwrIAih ikCu swiQ n jweI ] hr

nwmu idRVwieAw jn nwnk sPlu


jnmw ^ ;fsr[o{ B/ fi; wB[y d/
fjod/ ftu gowkswk dk Bkw
f;woB gZek eo fdZsk, fiBQK d/
je ftu X[o'A, joh d/ jI{o'A gfjbK
s'A jh uzr/ Gkr fby/ j[zd/ jB,
T[jBK dh fizdrh ekw:kp j' iKdh
j?.

rMgI qury inq pwlIAih ikqY kwim


n AweI ] jn lwvhu icqu hir
nwm isau AMiq hoie sKweI ] jn

AigAwnI agin

AigAwnI agin

ftP/PD
frnkB ftj{Dk, fi; B{z gqG{ d/ ;o{g
dk frnkB Bk j't/

AigAwnI AMDuly Avry


agin adule awre
wBw[y Bkw dk f;woB Sv fdzd/
jB. T[j nfrnkBh nzX/ jB. T[j
nto/$d{i/ ezwK ftu nk:{ ftjkT[Ad/
jB. iw do pZX/ ft;NK ftu c;/
ofjzd/ jB.

sloku m 3 ] nwnk nwmu n cyqnI


AigAwnI AMDl
u y Avry krm kmwih
] jm dir bDy mwrIAih iPir
ivstw mwih pcwih ] 1 ] m 3

nwnk nwmu iDAwieAw gurmuiK suKu


pweI ] 15 ]
A.g.m.3, 648
jm dir bDy mwrIAih
jam dar bde mr
iPir ivstw mwih pcwih
phir wist mhe phe
Dnu sMpY tn sp
mwieAw sMcIAY mi s
hr rMgI qury har rg ture
inq pwlIAih nit pl
ikqY kwim n AweI kit km na
jn lwvhu icqu jan lw it
hir nwm isau har nm sio

500

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AMiq hoie sKweI t hoe skh


AigAwnI ^ frnkB ftj{Dk, fi;
B{z tkfjr[o{ d/ ;o{g dk frnkB Bk
j't/.
AigAwnI AMDuly Avry ^ joh Bkw
B{z ft;koB tkb/ nfrnkBh jB,
T[j i' eod/ jB, nzBQ/tkj jh
eod/ jB. T[jBK dk nzs p[ok
j[zdk j?.
jm dir bDy mwrIAih iPir ivstw
mwih pcwih ^ i' Bkw B{z u/s/ BjhA
eod/ ns/ j'o j'o ezw eod/ jB,
T[j nzs ftu iw d/ dotki/ T[s/
pzBQ e/ wko/ iKd/ jB. i{BK ftu
g?Ad/ jB ns/ c/o rzdrh ftu,
gkgK ftu g? e/ y[nko j[zd/ jB.
go i' joh B{z ;/Atd/ jB T[j joh
B{z gqtkB j[zd/ jB.
Dnu sMpY mwieAw sMcIAY ^ i' XB,
d"bs ns/ wkfJnk fJeZmh ehsh
ikDh j?, T[j nzs ;w/A d[ydkJh
f;X j[zdh j?.
hr rMgI qury inq pwlIAih ikqY
kwim n AweI ^ xo, wekB, wjb
T[;ko/ iKd/ jB, go e[M th Bkb
BjhA iKdk. ozrk ozr, soQK soQK
d/ x'V/ fBs gkb/ iKd/ jB, go
T[j fe;/ ezw BjhA nkT[Ad/.

jn lwvhu icqu hir nwm isau AMiq


hoie sKweI ^ joh Bkb fus
brkU, i' nzs B{z ;jkJh j[zdk j?.
;z;koe n?PK ftu g?D Bkb fIzdrh
popkd j[zdh j?. joh Bkw ftu
fdb bkT[D Bkb nzs ;ztodk j?.

ibnsY kwcI dyh AigAwnI


bins k d agin
frnkBjhD nfrnkBh dh eZuh d/j
fpB; iKdh j?. fwqr fsq;Bk ns/
;[gB/ ftu nkJ/ wB'oEK ftu cf;nk
iht ;dk fpeko, fpfynk ftu
iefVnk ofjzdk j?.

soriT mhlw 5 ] rqnu Cwif


kaufI sMig lwgy jw qy kCU n
pweIAY ] pUrn pwrbRhm prmysur
myry mn sdw iDAweIAY ] 1 ]
ismrhu hir hir nwmu prwnI ]
ibnsY kwcI dyh AigAwnI ]
rhwau ] imRg iqRsnw Aru supn
mnorQ qw kI kCu n vfweI ] rwm
Bjn ibnu kwim n Awvis sMig n
kwhU jweI ] 2 ] hau hau krq
ibhwie Avrdw jIA ko kwmu n
kInw ] Dwvq Dwvq nh
iqRpqwisAw rwm nwmu nhI cInw
] 3 ] swd ibkwr ibKY rs mwqo
AsMK Kqy kir Pyry ] nwnk kI

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

501

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pRB pwih ibnqI kwthu Avgux myry
] 4 ] 11 ] 22 ]
A.g.m.5, 615
AigAwnI agin
rqnu Cwif ratan hd
kaufI sMig lwgy kd sg lge
ibnsY kwcI dyh bins k d
imRg iqRsnw mrig trisn
Aru supn
mnorath

mnorQ

ar

supan

ibhwie Avrdw bihe award


Dwvq Dwvq twat twat
nh iqRpqwisAw n triptsi
swd ibkwr sd bikr
ibKY rs mwqo bikh ras mto
AsMK Kqy kir Pyry
a'skh khate kar phere
AigAwnI ^ frnkBjhD, fi; B{z
tkfjr[o{ d/ ;o{g dk frnkB Bk
j't/.
rqnu Cwif kaufI sMig lwgy ^ j/
w/o/ wB ` s{z jho/ tor/ nw'be
joh Bkw o{gh osB B{z Sv e/ e"vh

Gkt wkfJnk Bkb i[fVnk j'fJnk


j?A. fi; gk;'A e[M th gqkgs BjhA
j'Dk. j/ w/o/ wB ` ;op ftnkge
gkopqjw gow/Pto dk Bkw ;dk
f;woBk ukjhdk j?.
ibnsY kwcI dyh AigAwnI ^
gowkswk dk Bkw ;dk f;woBk
ukjhdk j?. j/ frnkBjhD wB[y `
fJj ;oho ;dk ekfJw ofjD
tkbk BjhA. fJj fJe fdB Io{o
Bk; j' ikt/rk.
imRg iqRsnw Aru supn mnorQ ^
fJj wkfJnk fwqr fsqPBk ns/
;[gB/ ftu gqkgs j'JhnK uhIK
jB. fwqr fsqPBk L o/s T[s/ ;{oi
dhnK feoBK g? e/ id uwedhnK
jB sK fwqr nkfde ikBtoK B{z
gkDh Gk;dk j?. ;{oi d/ YbD
Bkb n;bhns dh ;wM g?Adh j?.
ibhwie Avrdw ^ wkfJnk dk wkD
eofdnK eofdnK T[wo r[iodh
iKdh j?. wB[y B/ nkswk d/ Gb/ dk
e'Jh ezw BjhA ehsk.
Dwvq Dwvq nh iqRpqwisAw ^
wB[y wkfJnk dh ykso ;koh
T[wo d"Vdk, GZidk, GNedk fojk,
ed/ Bk oZfink ns/ okw Bkw B{z
ed/ Bk p[ZfMnk, ed/ gowkswk

502

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Bkb ;KM Bk gkJh.


swd ibkwr ibKY rs mwqo AsMK Kqy
kir Pyry^ wB[y Ifjohb/ s/ fteko
g?dk eoB tkb/ ;[nkdK ftu w;s
j' fojk j?. nB/eK G[ZbK eoe/
r/V/, ueo bkT[Adk fojk j?. p/nzs
gkg eoe/ iBw woB d/ uZeoK
ftu fgnk ofjzdk j?. Bkw f;woB
eoBk ukjhdk j?. fJj Bkw dk
f;woB jh n;bh nw'be t;s{
j?.

AigAwnu agin
ftP/PD
frnkB dh nDj'Ad, p/;wMh

AigAwnu AMDyrw imit gieAw


agin der mit g
r[ow[y r[o{ d/ T[gd/P B{z wzBdk j? s/
T[;d/ Gkr ikr T[md/ jB. fdB oks
T[j ;fsr[o{ d/ r[DK dk T[ukoB eodk
j? s/ T[;dk nfrnkB, nzX/ok fwN
iKdk j?. r[o Ppd d/ okr, Bkd Bkb
;fji dh nt;Ek ftu tkfjr[o{ dh
dorkj ftu wkD gkT[Adk j?. pqjw
dh e[dos s/ ftuko Bkb ;G
nfGwkB u[Ze/ iKd/ jB. fi; B/
;fsr[o{ B{z ;/ftnk j?, ;[y gkfJnk
j?.

slok m 4 ] hir auqmu hir pRBu

gwivAw kir nwdu iblwvlu rwgu ]


aupdysu gurU suix mMinAw Duir
msqik pUrw Bwgu ] sB idnsu rYix
gux aucrY hir hir hir auir ilv
lwgu ] sBu qnu mnu hirAw hoieAw
mnu iKiVAw hirAw bwgu ]
AigAwnu AMDyrw imit gieAw gur
cwnxu igAwnu crwgu ] jnu nwnku
jIvY dyiK hir iek inmK GVI muiK
lwgu ] 1 ] m 3 ] iblwvlu qb
hI kIjIAY jb muiK hovY nwmu ] rwg

nwd sbid sohxy jw lwgY shij


iDAwnu ] rwg nwd Coif hir syvIAY

qw drgh pweIAY mwnu ] nwnk


gurmuiK bRhmu bIcwrIAY cUkY min
AiBmwnu ] 2 ] pauVI ] qU hir
pRBu Awip AgMmu hY siB quDu
aupwieAw ] qU Awpy Awip vrqdw
sBu jgqu sbwieAw ] quDu Awpy
qwVI lweIAY Awpy gux gwieAw ]
hir iDAwvhu Bgqhu idnsu rwiq
AMiq ley CfwieAw ] ijin syivAw
iqin suKu pwieAw hir nwim
smwieAw ] 1 ]
A.g.m.4, 849
AigAwn agin

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

503

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
aupdysu updes
idnsu rYix dins rn
gux aucrY gun ur
AMDyrw der
cwnxu nan
igAwnu crwgu gin rg
inmK nimkh
iblwvlu bilwal
rwg rg
nwd nd
sbid sabad
shij iDAwnu sj tin
bRhmu bIcwrIAY bram br
AiBmwnu abimn
AgMmu a'gm
jgqu sbwieAw jagt sabi
qwVI lweIAY tr l
AigAwnu ^ frnkB dh nDj'Ad,
p/;wMh.
aupdysu ^ fpbktb okr y[Ph dk
okr T[d'A j' ;edk j?, i/eo fJ;
d/ okjhA joh d/ r[D rkJhJ/ ns/

fi; B/ r[o{ dk Ppd o{g fpbktb


okr T[uko e/ ;G s'A ;q/PN
gowkswk d/ r[D rkJ/ jB.
;fsr[o{ dk T[gd/P ;[D e/ gqG{ B{z
fjod/ ftu t;kfJnk j?. T[; iht
dh fe;ws y[bQ iKdh j? i' joh B/
X[o'A nkgD/ ji{o'A T[; iht d/ wZE/
s/ fJj ;G fby fdZsk j?.
idnsu rYix gux aucrY ^ fi; wB[y
d/ fjod/ ftu gowkswk dh :kd
dh brB bZrh ofjzdh j?, T[j wB[y
;kok fdB s/ ;koh oks nZm/ gfjo
gowkswk d/ r[D rkT[Adk j?.
cwnxu igAwnu crwgu ^ r[o{ dh
fdZsh j'Jh ihtB dh ;{M iht d/
nzdo'A frnkB dk dhtk o"PB eo
fdzdh j? ns/ frnkB d/ dht/ ir
g?D Bkb p/w;Mh dk jB/ok fwN
iKdk j? ns/ wB ftu gqekP j'
iKdk j?.
inmK ^ j/ gqG{` s/ok dk; s/o/
doPB eoe/ fiT[Adk j?, j/ joh`
fJe gb, fJe fSD, fJe xVh
bJh jh doPB fdyk d//.
iblwvlu ^ okr fpbktb dk rkT[Dk
sd jh ;cb j?, sd jh fJ; dk
nkBzd wkfDnk ik ;edk j? i/
fjod/ ftu gqG{ dk Bkw t;dk

504

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

j't/.
rwg nwd sbid sohxy jw lwgY shij
iDAwnu ^ okr Bkd r[o^Ppd
d[nkok sd jh P'Gd/ jB, id'A
g{oB nv'bsk tkbh nt;Ek ftu
fXnkB bZr/.
bRhmu bIcwrIAY cUkY min AiBmwnu ^
;z;koe okr ozr Sv e/ gowkswk
dh Grsh eoBh ukjhdh j?. sd jh
gowkswk dh ji{oh ftu nkdo
fwbdk j?. r[o{ d[nkok pqjw pko/
ftuko eoBk ukjhdk j?. i/ r[o{ d/
;Bw[y j' e/ gowkswk dh :kd wB
ftu fNekJhJ/ sK jh wB ftu'A
jzeko d{o j[d
z k j?.
AgMmu ^ j/ gqG{` s{z nkg jh ;G ihtK
dk wkbe j?A. ;ko/ iht s{z nkg jh
g?dk ehs/ jB, go s{z ihtK dh gjzu
[
s'A pj[s go/ j?A.
jgqu sbwieAw ^ j/ gqG{` fJj i'
;kok irs fd; fojk j?, fJ;
ftu jo EK s{z nkg jh nkg
ftnkge j?A.
qwVI lweIAY ^ ;ko/ ihtK ftu
ftnkge j' e/ ;wkXh th
gowkswk nkg jh bk fojk j? Gkt
w'Bh j' e/ ;wkXh bkT[D tkbk th
nkg jh j?. jo t/b/ gowkswk dk

fXnkB XoBk ukjhdk j?. ;op


;woE joh B{z fXnkT[D Bkb jh
;ko/ ;[y gqkgs j[zd/ jB.

AMgIkwr gkr
fefonk
gZy, ;jkfJsk

AMgIkwr kIAw pRiB ApnY


gkr k prb apn
r[ow[y B{z eosko B/ nkg nzrheko
ehsk. nkgDh SK j/mK fbnk e/ ;ko/
p?oh ;kX fdZs/. r[ow[y d/ fus ftu
j'o d{ih e'Jh rb BjhA nkT[Adh. T[;
d/ f;o T[go fBozeko dk jE j?. T[;
B/ ss[ ;ko gow gd gk fbnk. T[;
nbZy ngko tkfjr[o{ d/ f;woB Bkb
r[ow[y ns[b, nEkj, nv'b ;[nkwh
dh oZfSnk ftu nk iKdk j?.

rwmklI mhlw 5 ] AMgIkwr kIAw


pRiB ApnY bYrI sgly swDy ] ijin
bYrI hY iehu jgu lUitAw qy bYrI lY
bwDy ] 1 ] siqguru prmysru myrw ]
Aink rwj Bog rs mwxI nwau
jpI Brvwsw qyrw ] 1 ] rhwau ]
cIiq n Awvis dUjI bwqw isr
aUpir rKvwrw ] byprvwhu rhq hY
suAwmI iek nwm kY ADwrw ] 2 ]
pUrn hoie imilE suKdweI aUn n

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

505

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kweI bwqw ] qqu swru prm pdu
pwieAw Coif n kqhU jwqw ] 3 ]
brin n swkau jYsw qU hY swcy
AlK Apwrw ] Aqul AQwh Afol
suAwmI
nwnk
Ksmu
hmwrw
] 4 ] 5 ] rwmklI mhlw 5 ] qU
dwnw qU Aibclu qUhI qU jwiq myrI
pwqI ] qU Afolu kdy folih nwhI qw
hm kYsI qwqI ] 1 ] eykY eykY eyk
qUhI ] eykY eykY qU rwieAw ] qau
ikrpw qy suKu pwieAw ] 1 ] rhwau
] qU swgru hm hMs qumwry qum mih
mwxk lwlw ] qum dyvhu iqlu sMk
n mwnhu hm BuMch sdw inhwlw
] 2 ] hm bwirk qum ipqw hmwry
qum muiK dyvhu KIrw ] hm Kylh

Aink rwj Bog anik rj pg

siB lwf lfwvh qum sd guxI

AQwh ath

ghIrw ] 3 ] qum pUrn pUir rhy

Afol adol

sMpUrn hm BI sMig AGwey ] imlq


imlq imlq imil rihAw nwnk
khxu n jwey ] 4 ] 6 ]
A.g.m.5, 884

AMgIkwr gkr
bYrI br
swDy sde

rs mwxI ras mn
cIiq n Awvis t na was
dUjI bwqw dj bt
byprvwhu beparw
ADwrw adr
suKdweI sukhd
qqu swru tat sr
prm pdu parm pad
brin barn
AlK Apwrw a'lakh apr
Aqul a'tul

qU dwnw t dn
qU Aibclu t abial
qU jwiq t jt
qU swgru t sgar
hm hMs ham hs
mwxk lwlw mnak ll
iqlu sMk til sk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

506

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BuMch pu

Bkw d/ nk;o/ p/gotkj ofjzdk j?.

bwirk brik

suKdweI ^ fi; wB[y B{z ;ko/ ;[y


d/D tkbk gqG{ fwb g?Adk j?, T[j
;G gZy'A g{oD, Gog{o j' iKdk j?.
fe;/ rZb'A T[j w[Eki BjhA ofjzdk.

hm Kylh ham khel


lwf lfwvh ld ldw
guxI ghIrw gun gahir
AMgIkwr ^ gZy, ;jkfJsk.
AMgIkwr kIAw pRiB ApnY bYrI sgly
swDy ^ joh dk nk;ok b?D Bkb
nkdwh jo soQK Bkb fB;fuzs j'
iKdk j?. fi; wB[y B{z gqG{ B/
;theko eo fbnk j? ns/ T[;d/
;ko/ t?oh ;'X fds/ jB fijV/
ekwkfde t?ohnK B/ fJj ;kok
irs geV e/ pzBQ fbnk j?.
Aink rwj Bog rs mwxI ^ j/ gqG{`
w?B{z s/ok jh nk;ok j?, fwjo eo
fe w?A s/ok Bkw igdk ojK. fJ;
Bkw eoe/ jh w?A oki d/ nB/e G'r
s/ o; wkD fojk jK.
cIiq n Awvis dUjI bwqw ^
gowkswk fi; wB[y d/ f;o T[s/
okyk pDdk j?. T[; wB[y d/ fus
ftu gowkswk s'A fpBK j'o e'Jh
rb BjhA nkT[Adh.
byprvwhu ^ T[j wB[y tkfjr[o{ s'A
fpBk e'Jh j'o d{ihnK rZbK tb'A,

qqu swru prm pdu ^ T[j wB[y


irs d/ w{b gqG{ B{z bG b?Adk j?.
T[j n;b ;ko (;q/PN) t;s{ i'
gow^gd j? T[; B{z jk;b eo
b?Adk j? ns/ fco T[j fe;/ j'o
gk;/ BjhA GNedk.
brin n swkau ^ p/nzs gqG{` w?A
fpnkB BjhA eo ;edk fe s{z fej'
fijk j??A.
Aqul AQwh Afol ^ j/ p/fw;kb gqG{`
j/ nEkj, nv'b ;[nkwh, s{z jh w/ok
wkfbe j?A.
qU dwnw qU Aibclu qUhI qU jwiq ^
j/ gqG{` s{z ;{MtkB j?A. s{z ;dk
ekfJw ofjD tkbk j?A. s{z jh w/oh
iks j?A s/ s{z jh w/oh e[b j?A.
wkfJnk s/o/ T[s/ e'Jh n;o BjhA
eo ;edh. s{z nv'b j?A ed/
v'bdk BjhA. s/oh w/o/ T[s/ feogk
oj/ sK w?B{z e'Jh fuzsk^fceo g'j
BjhA ;edk.
qU swgru hm hMs qumwry ^ j/ gqG{` s{z

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

507

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;w[zdo j?A n;hA s/o/ jz; jK. s/o/
uoBK ftu ofj e/ s/oh f;cs
;kbkj d/ w'sh s/ bkb gqkgs eod/
jK.
iqlu sMk n mwnhu hm BuMch ^ j/
gqG{` i' w'sh bkb s{z ;kB{z fdzdk j?A
T[j d/D bZfrnK osk Pzek BjhA
eodk. dks eoB bZfrnK ;kv/
r[DK n"r[DK tb BjhA t/ydk. n;hA
iht T[j w'sh, bkb ;dk tosd/
jK, G'rd/ jK ns/ ;dk gq;zB ofjzd/
jK.
bwirk ^ j/ gqG{` n;hA iht s/o/
pZu/ jK. s{z ;kvk fgsk j?A s/ s{z
;kv/ w{zj ftu d[X gkT[Adk j?A.
hm Kylh siB lwf lfwvh qum sd
guxI ghIrw ^ s/oh r'd ftu n;hA
y/Yd/ jK. bkv bvkT[Ad/ jK. s{z
r[DK dk wkbe j?A. r[DK eoe/
v{zxk, rzGho j?A, i' pZfunK d/
n"r[DK tb BjhA t/ydk. n;hA
gowkswk B{z fwb e/ soQK soQK d/
;[ZyK d/ Gkrh j' rJ/ jK.

AMgIkwru gkr
BKt g[fbzr
gZy, ;jkfJsk, ;kE

AMgIkwru kIE pRB Apuny

gikr ko prab apne


gqG{ B/ ;G r[ow[yK B{z nzrheko ehsk
ns/ Gtib s'A gko T[skfonk. T[;
g{oB y;w, dhB dfJnkb, feqgkb
feqgk fBfX B/ ;G/ ekoi ;tko/.

soriT mhlw 5 ] jIA jMq siB vis


kir dIny syvk siB drbwry ]

AMgIkwru kIE pRB Apuny Bv iniD


pwir auqwry ] 1 ] sMqn ky kwrj

sgl svwry ] dIn dieAwl ikpwl


ikpw iniD pUrn Ksm hmwry ]
rhwau ] Awau bYTu Awdru sB QweI
aUn n kqhUM bwqw ] Bgiq isrpwau
dIE jn Apuny pRqwpu nwnk pRB
jwqw ]2]30]94]
A.g.m.5, 631
AMgIkwru gkr
syvk siB drbwry sewak sb
darbre
Bv iniD pwir auqwry
pw nd pr utre
ikpw iniD krip nd
pUrn Ksm hmwry
pran khasm hamre
Awau bYTu o bth

508

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Awdru sB QweI dar sb th


aUn n kqhUM bwqw n na kath
bt
AMgIkwru ^ gZy, ;jkfJsk, ;kE.
syvk siB drbwry ^ gqG{ B/ ;koh
f;qPNh, wB[y ns/ gP{ nkgD/
dk;K d/ wksfjs eo fdZs/ ns/
;/te ;ko/ nkgDh dorkj ftu
fpmk bJ/. gqG{ B/ T[jBK B{z rb
bk fbnk, bV bk fbnk ns/
;z;ko ;w[zdo s'A gko eo fdZsk.
AMgIkwru kIE ^ gqG{ B/ nkgD/
;/teK B{z gqtkB eo fbnk. wkbe
B/ nkgD/ ;/teK dk gy ehsk,
;kE fdZsk.
Bv iniD pwir auqwry ^ gqG{ B/
nkgD/ ;/teK B{z ;z;ko^;w[zdo s'A
gko bzxk fdZsk. gqG{ B/ ;/teK B{z
gqtkB eoe/ Gt^;kro s'A gko
eok fdZsk.
ikpw iniD pUrn Ksm hmwry ^ gqG{
dhBK T[s/ dfJnk eoB tkbk j?.
feogk dk xo j?. feogk dk
yIkBk j?. ;G skesK dk wkbe
j?. gowkswk ;zs iBK d/ ;ko/
ezw ;tko fdzdk j?.
Awau bYTu Awdru sB QweI aUn n

kqhUM bwqw ^ gowkswk d/ ;/teK


B{z ;G e'Jh, ;G irQk nkU p?m'*,
ih nkfJnK* efjzd/ jB, wkD
fdzd/ jB. fe;/ rb dh ewh BjhA
j?. gqG{ B/ nkgD/ ;/teK B{z gq/w
dk f;o'gk fdZsk j?. n;hA fJj
;G e[M joh dk goskg
(tfvnkJh) jh ;wMd/ jK.

AMgIkwru gkr
BKt g[fbzr
gZy, ;jkfJsk, ;kE

AMgIkwru kIE myry suAwmI


gkr ko mere sum
T[j dksk eosko nkgD/ dk; B{z ezm
bkT[Adk j?, T[; B{z sZsh tkU BjhA
bZrD fdzdk. nkgDk nzrheko
pDkT[Adk j? s/ ;G Gqw GT[ w/N d/Adk
j?.

mlwr m 5 ] pRB ko Bgiq vClu


ibrdwieE ] inMdk mwir crn

ql dIny Apuno jsu vrqwieE

] 1 ] rhwau ] jY jY kwru kIno sB


jg mih dieAw jIAn mih pwieE
] kMiT lwie Apuno dwsu rwiKE
qwqI vwau n lwieE ] 1 ]

AMgIkwru kIE myry suAwmI BRmu


Bau myit suKwieE ] mhw And

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

509

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
krhu dws hir ky nwnk ibswsu
min AwieE ] 2 ] 14 ] 18 ]

oydk j?. T[jBK B{z sZsh tk BjhA


bZrD fdzdk.

A.g.m.5, 1270

AMgIkwru ^ gowkswk B/ nkgD/


;/teK dh ;dk ;jkfJsk ehsh j?.

AMgIkwru gkr
Bgiq vClu ibrdwieE
pgt wahal birdio
crn ql dIny arn tal dne
Apuno jsu vrqwieE apno jas
wartio
qwqI vwau n lwieE tt wo na
lio
BRmu Bau myit suKwieE
prm p met sukhio
ibswsu min AwieE
bisws man io
AMgIkwru ^ gZy, ;jkfJsk, ;kE.
Bgiq vClu ibrdwieE ^ joh dk
w[ZY edhw dk ;[Gkn j? fe Grsh
eoB tkfbnK B{z fgnko eoBk.
crn ql dIny Apuno jsu vrqwieE
^ T[; gowkswk B/ fBzdeK B{z wko
e/ uoBK j/m dp fdsk j? s/
nkgDk i; toskfJnk j?.
qwqI vwau n lwieE ^ gowkswk
nkgD/ ;/teK B{z rb Bkb bk e/

BRmu Bau myit suKwieE ^ ;/te d/


nzdo'A GNeDk s/ vo fwNk e/ T[;
B{z nkBzd pyfPnk j?.
ibswsu min AwieE ^ joh Grsh B{z
fgnko eoB tkbk j?, fJ; bJh
id T[; B/ w/oh p/Bsh ;[Dh s/ gq/w
d/fynk sK w?Bz{ ngDk fbnk s/ w/oh
jo soQK Bkb ;jkfJsk ehsh. fi;
d/
nzdo
gowkswk
bJh
PoXk^fgnko j?, T[j io{o nkBzd
wkDdk j?.

AMgIkwru kIAw iqin krqY


gkr k tin kart
r[ow[y Bz{ r[o{ B/ nzrheko ehsk ns/
T[; d/ ;ko/ d[y d{o j' rJ/. d{s,
d[PwD ;G ;iD j' rJ/. ;G e[M
tkfjr[o{ d/ jE j?. wB[y dh p[fX
f;nkDg fe;/ ezw BjhA. r[ow[y nZm/
gfjo Bkw igdk j? ns/ ;fji
nkBzd dh nt~;Ek ftu ofjzdk j?.

kInI dieAw gopwl gusweI ] gur ky


crx vsy mn mwhI ] AMgIkwru kIAw
iqin krqY duK kw fyrw FwihAw jIau
] 1 ] min qin visAw scw soeI ]

510

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ibKVw Qwnu n idsY koeI ] dUq dusmx


siB sjx hoey eyko suAwmI AwihAw
jIau ] 2 ] jo ikCu kry su Awpy AwpY
] buiD isAwxp ikCU n jwpY ]

AwpixAw sMqw no Awip shweI pRiB


Brm Bulwvw lwihAw jIau ] 3 ] crx
kml jn kw AwDwro ] AwT phr rwm
nwmu vwpwro ] shj And gwvih gux
goivMd pRB nwnk srb smwihAw jIau
] 4 ] 36 ] 43 ]
A.g.m.5, 107
AMgIkwru gkr
duK kw fyrw FwihAw
dukh k der ti
ibKVw Qwnu bikhr thn

duK kw fyrw FwihAw ^ T[; wB[y B{z


gowkswk B/ nkgDk pDk fbnk ns/
T[; d/ nzdo'A gowkswk B/ d[y dk
nZvk jh u[e fdZsk. d[y dk fmekDk
Yfj Y/oh eo fdZsk.
ibKVw Qwnu ^ fi; wB[y d/ wB
ftu T[j ;dk fEo ofjD tkbk
gowkswk t; frnk T[; B{z ihtB
;co ftu e'Jh EK n"yk BjhA
fd;dk.
dUq dusmx siB sjx hoey ^ fi;
wB[y dk fgnko gowkswk Bkb
pD ikJ/ T[; d/ ;ko/ d'yh, d[PwD
T[; d/ fwZso pD iKd/ jB. gzi/
t?oh T[; d/ nXhB j' iKd/ jB.

dUq dusmx dt dusman


siB sjx hoey sb sajjan hoe
jo ikCu kry jo kih kare
su Awpy AwpY so pe p
buiD isAwxp bd sinap
shj And sj and
AMgIkwru ^ ep{b ehsk,
bkfJnk, gotkB ehsk.

AMgIkwru kIAw ^ f;qPNh d/


gkbDjko gqG{ B/ fi; wB[y T[s/
fwjo ehsh T[; dk wB r[o{ d/
uoBK ftu t; fgnk, T[; B{z
gowkswk B/ ep{b eo fbnk,
nkgD/ bV bk fbnk.

bV

jo ikCu kry su Awpy AwpY ^ fi;


wB[y d/ wB ftZu'A gqG{ B/ GNeDk
ns/ G[b/yk d{o eo fdZsk T[; B{z
fJj fBPuk j' iKdk j? fe i' e[M
gqG{ eodk j?, nkgD/ nkg jh
eodk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

511

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
buiD isAwxp ^ T[; d/ ezwK ftu
fe;/ j'o dh neb iK us[okJh
ezw eodh BjhA fd;dh. nkgD/
GrsK bJh gqG{ nkg jh ;jkJh
j[zdk j?.
shj And ^ gqG{ d/ ;'jD/ uoB
fiBQK wB[ZyK dh fIzdrh dk nk;ok
pD iKd/ jB T[j nZm/ gfjo
gowkswk dk Bkw f;wod/ jB
ns/ nv'b nt;Ek tkb/ nkBzd
Bkb joh d/ r[D rkT[Ad/ jB.

nzfrnko gir
BKt g[fbzr
drdk e'bk, nr

B?D :ko d/ BjhA nzfrnko d/


Bh
nn yr de nah gir de n
w/ok wfjp{p Ikbw j?, sbtko ;wkB
j? ns/ T[;dhnK nZyK nzfrnkfonK
tKr ;kVB tkbhnK jB. T[j d[y d/D
bJh M{m/ e"b fJeoko (tuB, tknd/)
jh eodk j?. w?A nkgD/ ihtB dh
fePsh fJPe d/ ;w[zdo ftu m/bQ
fdZsh j? go w/ok Ikbw wfjp{p Bk
w?B{z v'pdk j? ns/ Bk jh feBko/ T[s/
gjz[ukT[Adk j?. iZbkd B/ w/oh rodB
T[s/ S[oh oZyh j'Jh j?. T[j w?B{z ikB'A
BjhA wko fojk p; sVck fojk j?.
fJZE/ f;|s s'A Gkt ftP/PskJh ns/

pfjo s'A Gkt ;w[zdo j?.

;[nkd f;|s sbtko wkP{e


Ikbw,
B?D :ko d/ BjhA nzfrnko
d/ Bh.
M{m/ e"b fJeoko Bh
;'jfDnK d/,
;Zu/ e"b d/D/ Bk fJeoko d/
Bh.

fePsh T[wo tkbh pfjo


fJPe nzdo,
Ikbw v'pd/ Bh Bk fJj
skod/ Bh.
S[oh rb/ s/ oZy so;kD rkw{z,
fiT[Adh B{z ibkd Bk wkod/
Bh.
rkw{ yK, ;hjoch,
nzfrnko gir
;[nkd f;|s sbtko wkP{e Ikbw
sud sift talwr mk zlam
B?D :ko d/ BjhA nzfrnko d/ Bh
nn yr de nah gir de n
M{m/ e"b fJeoko Bh ;'jfDnK d/
the kl ikrr n sni de
fePsh T[wo tkbh pfjo fJPe
kist umar wl br iq

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

512

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nzdo Ikbw v'pd/ Bh Bk fJj
skod/ Bh
dar zlam dobde n n trde
n

muKu aujlw mukh ujl

ibkd jald

lyKw lekh

inrmlI nirmal
ndir nadar
nau iniD BuMcIAY n nd pu

AMgu g

muhCMdgI mohdg

BKt g[fbzr
gy, ;jkok, nk;ok

ijs no qyrw AMgu jis no ter g


fi; ;/te B{z gowkswk dk nzr fwb/,
;kE fwb/, T[; dk w[y T[ibk j[zdk j?.
T[; dh nkswk fBowb jz[dh j?. fi;
;/te s/ gowkswk dh Bdfo j't/ T[;
s'A e'Jh b/yk BjhA g[ZfSnk iKdk. fi;
;/te s/ eosko dh fwjo j't/ T[j
;dk pzdrh ftu ofjzdk j?.

imhr mr
bMidgI bdg
AMgu ^ gy, ;jkok, nk;ok.
muKu aujlw ^ j/ gqG{` fi; wB[y B{z
s/ok nk;ok gqkgs j? T[j wB[y
;[oyo{ j' frnk j? ns/ gftso
ihtB tkbk pD frnk j?. T[; dk
w{zj b'e^gob'e ftu T[ibk j?.

ijs no qyrw AMgu iqsu muKu aujlw


] ijs no qyrw AMgu su inrmlI hUM
inrmlw ] ijs no qyrI ndir n
lyKw puCIAY ] ijs no qyrI KusI
iqin nau iniD BuMcIAY ] ijs no qU
pRB vil iqsu ikAw muhCMdgI ]
ijs no qyrI imhr su qyrI bMidgI

inrmlI ^ fi; B{z s/ok nk;ok


gqkgs j?. T[j fBowb s'A fBowb
;o{g tkbk j?.

A.g.m.5, 961

nau iniD BuMcIAY ^ fi; wB[y B{z


s/oh y[Ph gqkgs j? T[; B/ Bkw o{g
B"A fBXK wkD bJhnK jB.

]8]

AMgu g

ijs no qyrI ndir n lyKw puCIAY ^


fi; B{z gowkswk dh fwjo dh
fdqPNh gqkgs j'Jh j? T[; B{z
fizdrh ftu ehs/ ezwK dk b/yk$
fj;kp BjhA g[ZfSnk iKdk.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

513

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
muhCMdgI ^ fi; wB[y d/ gy ftu
gowkswk nkg j?, T[; B{z fe;/ dh
w[Ekih BjhA ofjzdh.
imhr su qyrI bMidgI ^ fi; wB[y
T[FZs/ gowkswk dh feogk fdqPNh
j[zdh j? T[jh wB[y gowkswk dh
Grsh eodk j?.

AMgu kir g kar


BKt g[fbzr
gZy eoe/, ;jkJh j' e/

dIAw hir inhclu inq bKsy cVY


svwieAw ] koeI inMdku vifAweI
dyiK n skY so krqY Awip pcwieAw
] jnu nwnku gux bolY krqy ky Bgqw
no sdw rKdw AwieAw ] 2 ]
A.g.m.4, 305
AMgu kir g kar
nwmu inDwnu nm nidn
jW krqw vil j kart wal

AMgu kir bYTw g kar bth

qw sBu ko vil t sab ko wal

fijV/ r[ow[y tkfjr[o{ dk f;woB


eod/ jB T[jBK d/ ;G ezw ok; j'
iKd/ jB. T[j tkfjr[o{ d/ Bkb, nzr
eo p?md/ jB. g{ok r[o{ ;u dh dks
fdzdk j? ns/ r[ow[y dh tfvnkJh
j[zdh j?.

siB drsnu dyiK sab darsan dekh

m 4 ] ijnw AMdir nwmu inDwnu


hir iqn ky kwj diX Awdy rwis ]
iqn cUkI muhqwjI lokn kI hir pRBu
AMgu kir bYTw pwis ] jW krqw

vil qw sBu ko vil siB drsnu


dyiK krih swbwis ] swhu

pwiqswhu sBu hir kw kIAw siB jn


kau Awie krih rhrwis ] gur pUry
kI vfI vifAweI hir vfw syiv
Aqulu suKu pwieAw ] guir pUrY dwnu

krih swbwis kar sbs


krih rhrwis kar rrs
hir inhclu har nal
inq bKsy nit bakhse
cVY svwieAw ar swi
AMgu kir ^ gZy eoe/, ;jkJh j'
e/.
nwmu inDwnu ^ fiBQK wB[ZyK d/
fjofdnK ftu gqG{ dk Bkw o{g
yIkBk, fBXhnK dk xo, jo soQK
d/ ;[yK dk yIkBk j?, gowkswk B/
T[jBK d/ ;ko/ ezw nkg jh f;o/
ukVQ/ jB, joh B/ ;ko/ ezw ;ztko

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

514

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fdZs/ jB.

AgY nwhI Qwau agg nh tho

AMgu kir bYTw ^ T[jBK wB[ZyK dh


b'eK gqsh w[jEkih w[e iKdh j?
feT[Afe gqG{ T[jBK dk ;jkJh j' e/,
T[jBK dk gy eoe/ T[jBK d/ e'b
jh p?mk j?.

;kok irs e[eowK ftu cf;nk


fgnk j?. oki/ ;hj s/ w[edw e[Zs/
pD rJ/ jB. T[j nkg eosko w/dBh
T[gkT[Adk j?. nkg/ jh T[; dh ;ko
b?Adk j?. gqG{ d/ G? fpB Gow eZfNnk
BjhA iKdk. Bkw Bkb fgnko BjhA
g?Adk. n?;/ wBw[y dh nZr/ e'Jh EK
BjhA. hrxW bwjW qY iskdwrW eynw@

jW krqw vil qw sBu ko vil siB


drsnu dyiK krih swbwis ^ id
eosk T[jBK d/ tb, gy ftu j?
sK ;wM' jo e'Jh T[jBK d/ tb
j?. ;G b'e T[; dk doPB eoe/
XzB XzB eod/ jB.
krih rhrwis ^ Pkj pkdPkj ;G
joh d/ f;oi/ j'J/ jB. T[j ;G
T[; gqG{ d/ ;/te B{z nk e/ p/Bsh
eod/ jB, nodk; eod/ jB.
hir inhclu inq bKsy cVY
svwieAw ^ g{o/ ;fsr[o{ d/ okjhA
gqG{ B/ i' nkgD/ Bkw dk dkB
nkgD/ ;/te B{z pyfPnk j? T[j
w[edk BjhA feT[Afe gqG{ ;dk jh
pyfPP eoh iKdk j? ns/ T[j dkB
fdB'^fdB tXdk jh ofjzdk j?.

AgY agg
ftP/PD
nZr/, gob'e, jI{o, gqG{ dh jI{oh
ftu

piV@Aw nwau ] PWDI lgI jwiq


Phwiein AgY nwhI Qwau ] so

piVAw so pMifqu bInw ijn@I kmwxw


nwau ] pihlo dy jV AMdir jMmY qw
aupir hovY CWau ] rwjy sIh mukdm
kuqy ] jwie jgwiein@ bYTy suqy ]

cwkr nhdw pwiein@ Gwau ] rqu ipqu


kuiqho cit jwhu ] ijQY jIAW hosI
swr ] nkI vFI lwieqbwr ] 2 ]
pauVI ] Awip aupwey mydnI Awpy
krdw swr ] BY ibnu Brmu n
ktIAY nwim n lgY ipAwru ]
siqgur qy Bau aUpjY pweIAY moK
duAwr ] BY qy shju pweIAY imil
joqI joiq Apwr ] BY qy BYjlu
lGIAY gurmqI vIcwru ] BY qy
inrBau pweIAY ijs dw AMqu n
pwrwvwru ] mnmuK BY kI swr n
jwxnI iqRsnw jlqy krih pukwr ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

515

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwnk nwvY hI qy suKu pwieAw gurmqI
auir Dwr ] 22 ]
A.g.m.1, 1288
AgY agg
so piVAw so pari
so pMifqu so pdit
bInw ijn@I kmwxw nwau
bn jn kmn no
rwjy sIh rje s
mukdm kuqy mukadam kutte
jwie jgwiein@ je jgin
bYTy suqy bthe sutte
Awip aupwey mydnI p upe medn
Awpy krdw swr pe kard sr
BY ibnu p bin
Brmu n ktIAY prm na katt
nwim n lgY ipAwru nm na lagg
pir
BY qy shju pweIAY p te sj p
imil joqI joiq Apwr
mil jot jot apr
BY qy BYjlu lGIAY p te pjal lag
gurmqI vIcwru gurmat wr

BY qy inrBau pweIAY p te nirp


p
gurmqI auirDwr gurmat urdr
AgY ^ gqG{ dh jI{oh ftu.
AgY nwhI Qwau ^ joB, pki s/
nfjbeko i' gVQ/ fby/ wzB/ iKd/
jB ns/ nkgD/ jh GoktK B{z
c;kT[Ad/ jB. fJj ftfdnk ekjdh
j? fJj sK d{;fonK B{z c;kT[D dk
Yzr j?. gqG{ ji{oh ftu nfijh
us[okJh ep{b BjhA j[zdh.
so piVAw so pMifqu bInw ijn@I kmwxw
nwau ^ n;b'A T[jh gfVQnk j'fJnk
j?, T[jh f;nkDk, ;{MtkB j? fi;
B/ Bkw ewkfJnk j?. joh dk Bkw
n;b tfvnkJh dk w{b j?, i' b'eK
B/ ft;ko fdZsk j?.
rwjy sIh mukdm kuqy ^ eb:[r ftu
okfinK dk fttjko P/oK tork
fjz;e j[d
z k j? ns/ nfjbeko
e[fZ snK d/ ;[Gkn tkb/ jB.
jwie jgwiein@ bYTy suqy ^ T[j ;[Zsh
j'Jh b'ekJh B{z ik irkT[Ad/ jB.
T[jBK B{z d[yh eod/ jB. ;w/A dk
gqGkt T[bNk g? fojk j?. b'e
;z;koh us[okJh s/ Pokos B{z
f;nkDg s/ tfvnkJh ;wM oj/

516

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jB. ;z;koh gqfsGk s'A ckfJdk


T[mk e/ wB[y, wB[y T[FZs/ XZek eo
fojk j?.

bJhdk j? fi; dk nzs ns/ e'Jh


nko^gko BjhA i' p/nzs ns/
ngko j?.

Awip aupwey mydnI Awpy krdw swr


^ gowkswk B/ nkg jh fJj
f;qPNh g?dk ehsh j? s/ nkg jh
fJ; dh ;KG ;zGkb eodk j?.

gurmqI auir Dwr ^ wBw[y G? dh


;ko BjhA ikDdk, fsqPBk ftu
;Vdk j'fJnk g[ekodk ofjzdk j?.
r[o{ dh ws, r[o{ d/ T[gd/P B{z
fjod/ ftu XkoB eoB Bkb jh
Bkw d[nkok ;[y gkJhdk j?

BY ibnu Brmu n ktIAY nwim n lgY


ipAwru ^ JhPto d/ G? s'A fpBk
Gow ysw BjhA jz[dk ns/ Bk jh
Bkw Bkb fgnko g?Adk j?. tZv
;kfjph d/ wkD B{z Sv e/ joh d/ G?
ftu j'thJ/ sK Gow d{o j' e/ Bkw
dk fgnko nzdo nk t;dk j?.
fJj G? r[o{ s'A f;Zyhdk j?.
BY qy shju pweIAY imil joqI joiq
Apwr ^ G? s'A jh g{oB nv'bsk
ns/ frnkB tkbh jkbs, ;fji
nt;Ek gqkgs jz[dh j? ns/ iht
i's, ngko i's Bkb fJe fwe j'
iKdh j?.
BY qy BYjlu lGIAY gurmqI vIcwru
^ r[o{ dh ws B{z ftukoB Bkb G?
d[nkok
vo
dk
;w[zdo,
Gt^;kro noEks fJj ;z;ko
bzx bJhdk j?.
BY qy inrBau pweIAY ^ G? s'A
fBoGT[ (vo^ofjs) gqG{ B{z gk

Agocru agoar
BKt g[fbzr
;wM s'A go-/, fi; sZe frnkB
fJzdohnK dh gjz[u Bk j' ;e/,
fi; B{z wB ;wM Bk ;e/ ns/
pkDh fpnkB Bk eo ;e/.

Agm Agocru a'gam agoar


;Zuk ;kfjp nrw nr'uo, nrw
ngozgo j?. r[ow[y r[o Bkw
fXnkT[Adk j?, jT[w?$wwsk s'A d{o
ofjzdk j?, r[D$ ntr[D dh
gfjukD eodk j?, ;zrfs$ e[;zrfs
B{z d/ydk, gVu'bdk j?.
myrw mno myrw mnu rwqw rwm ipAwry
rwm ] scu swihbo Awid purKu
AprMpro Dwry rwm ] Agm Agocru
Apr Apwrw pwrbRhmu prDwno ]
Awid jugwdI hY BI hosI Avru JUTw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

517

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sBu mwno ] krm Drm kI swr n
jwxY suriq mukiq ikau pweIAY ]
nwnk
gurmuiK
sbid
pCwxY
Aihinis nwmu iDAweIAY ]1] myrw
mno myrw mnu mwinAw nwmu sKweI
rwm ] haumY mmqw mwieAw sMig
n jweI rwm ] mwqw ipq BweI suq
cqurweI sMig n sMpY nwry ] swier
kI puqRI prhir iqAwgI crx qlY
vIcwry ] Awid puriK ieku clqu
idKwieAw jh dyKw qh soeI ]
nwnk hir kI Bgiq n Cofau shjy
hoie su hoeI ]2] myrw mno myrw mnu
inrmlu swcu smwly rwm ] Avgx
myit cly gux sMgm nwly rwm ]
Avgx prhir krxI swrI dir scY
sicAwro ] Awvxu jwvxu Twik
rhwey gurmuiK qqu vIcwro ] swjnu
mIqu sujwxu sKw qUM sic imlY
vifAweI ] nwnk nwmu rqnu
prgwisAw AYsI gurmiq pweI ]3]
scu AMjno AMjnu swir inrMjin
rwqw rwm ] min qin riv rihAw
jgjIvno dwqw rwm ] jgjIvnu
dwqw hir min rwqw shij imlY
mylwieAw ] swD sBw sMqw kI sMgiq
ndir pRBU suKu pwieAw ] hir kI
Bgiq rqy bYrwgI cUky moh ipAwsw ]

nwnk haumY mwir pqIxy ivrly dws


audwsw ]4]3]
A.g.m.1, 437
Agocru agoar
Awid jugwdI d jugd
krm Drm karm trm
suriq mukiq surt mukt
Aihinis nwmu nis nm
haumY mmqw mwieAw sMig
hm mamt mi sg
shjy sje
mnu inrmlu swcu smwly
man nirmal s smle
sMgm sgam
Avgx awgan
Awvxu jwvxu wan jwan
scu AMjno AMjnu swir
sa jano jan sr
shij imlY sj mil
haumY mwir pqIxy hm mr ptne
Agocru ^ ;wM s'A go-/, fi; se
frnkB fJzdohnK dh gjz[u Bk j'
;e/. fi; B{z wB ;wM Bk ;e/

518

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ns/ pkDh fpnkB Bk eo ;e/.


Awid jugwdI ^ r[o{ dh PoB ftu
ik e/ r[o{ d/ Ppd Bkb i[V e/ wB
T[; gqG{ d/ Bkw ozr ftu ozfrnk
iKdk j? i' ouBk s'A gfjbK th ;h
ns/ i' ;w/A dk r/V P[o{ j'D t/b/
th w"i{d ;h.
krm Drm ^ wB[y dk wB Pk;soK d/
dZ;/ j'J/ Xkofwe eow eKv dh ypo
BjhA oZydk.
suriq mukiq ^ Bk jh wB[y d/ wB
B{z fJ; rb dh ;wM j? fe
nkswe ikr ns/ w[esh fet/A
fwbdh j?.
Aihinis nwmu ^ wB[y dk wB sK
r[o{ d[nkok, T[; dh pkDh okjhA
e/tb fJj rb ikDdk j? fe fdB
oks gqG{ dk Bkw fXnkT[Dk ukjhdk
j?, r[o{ d/ T[gd/P *s/ nwb eoBk
ukjhdk j? ns/ fdB oks f;woB
eoBk ukjhdk j?.
haumY mmqw mwieAw sMig ^ r[o{ dh
PoB ftu ik e/ jh fJ; rb dh
;wM nkT[Adh j? fe gowkswk dk
Bkw jh n;bh ;kEh j?. wkfJnk
dh wwsk ns/ jT[w? wB[y d/ Bkb
BjhA iKd/.

shjy ^ r[o{ d/ Ppd dh ftuko dh


poes Bkb jh wkfJnk dk fsnkr
ehsk ik ;edk j?, sK jh fiZXo
d/y' gowkswk jh fd;dk j? ns/
T[; dh Grsh eofdnK fJ; rb
dk :ehB j' iKdk j? fe irs ftu
i' e[M th j' fojk j?, ;[s/^f;X jh
gowkswk dh oIk ftu j' fojk
j?.
mnu inrmlu swcu smwly ^ ;dk fEo
ofjD tkb/ gowkswk dk Bkw
fjod/ ftu ;zGkb e/, T[; dk Bkw
f;wo f;wo e/ wB gftZso j'
iKdk j?.
sMgm ^ gowkswk d/ Bkw f;woB
Bkb jh nkgD/ nzdob/ n"r[D d{o
j[zd/ jB feT[Afe fJ; d/ Bkb jh
r[DK dk ;zrw (fsqt/Dh Bdh) j?
Gkt wB d/ nzdo joh Bkw dh
w"i{drh fJe shoE j?.
Avgx ^ nzdob/ shoE d/ ekoD
jh fBs d/ n"r[D X's/ iKd/ jB,
nzdob/ n"r[D d{o j' iKd/ jB ns/
r[DK Bkb ;kE j' iKdk j?.
Awvxu jwvxu ^ i' wB[y Bkw
f;woB okjhA n"r[D fsnkr e/
;q/PN eoBh eodk j?, T[j ;dk
fEo ofjD tkb/ gowkswk d/ do

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

519

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
*s/ ;Zuk wzfBnk iKdk j? ns/
T[jh wB[y nkgD/ iBw woB dk
r/V w[ek b?Adk j? ns/ T[jh wB[y
irs d/ w{b gowkswk B{z nkgD/
;'u^wzvb ftu fNek e/ oZydk
j?.
scu AMjno AMjnu swir ^ ;u ;[owk
j?. fJj gqG{ d/ frnkB dk ;[owk
gk e/ jh wkfJnk s'A ofjs nfdy
gowkswk B{z ikfDnk ik ;edk j?
sK jh irs dk ihtB ns/ ;G
dksK d/D tkbk gqG{ nkgD/ fjod/
ftu jw/Pk w"i{d ofjzdk j?.
shij imlY ^ r[ow[yK
ftu ofj e/ gowkswk
dh fBrkj Bkb ;[s/
nkswe nkBzd gqkgs j'

dh ;zrs
dh fwjo
f;X jh
iKdk j?.

haumY mwir pqIxy ^ irs ftu


nfij/ ftob/ jh pzd/ jB i'
gowkswk dh Grsh d/ ozr ftu
ozr/ iKd/ jB, w'j s'A fBob/g j'
iKd/ jB, fiBQK nzdo'A fsqPBk w[e
iKdh j?. jT[w? B{z wko e/
gowkswk d/ Bkw Bkb ;dk bJh
i[V iKd/ jB, fiBQK B{z fJj s;Zbh
j' iKdh j? fe wkfJnk d/ ;[y, xo
pko d/ w'j, pbfe eow, Xow,
;[os, w[es d/ Yzr j[D joh Grsh
d/ ;kjwD/ e[M th w[b BjhA oZyd/.

nzCD an
BKt g[fbzr
ftjVk

nzCD s/o/ fggb[ j?


an tere pippal h
GkJh ;ZiDk s/o/ ftjV/ ftu fgZgb dk
doys j?. fJ; dh r{VQh ns/ ;zxDh SK
j?. fJj' jh Xow;kb j?. s/oh wBPk
(Bhns) Gbh BjhA fit/A y'Nk o[gJhnk
j[zdk j? ns/ feXo/ ubdk BjhA.

GkJh ;iDk nzCD s/o/ fggb[ j?.


fJj r{Vh ;zxDh ;hsb SkfJnk
j?. no[ J/j[ Xow;kb j?. go
nzdo[ s/o/ y'N j?. s/oh wB;k
Gbh Bkjh. i?;k y'Nk o[g:k j'sk
j?. no[ f;Msk fe;/ EkT[ Bjh.
GkJh pkbk iBw ;kyh,
nzCD an
nzCD s/o/ fggb[ j?
an tere pippal h
r{Vh ;zxDh ;hsb SkfJnk j?
gr sagn stal hi h
nzdo[ s/o/ y'N j?
dar tere khot h
f;Msk fe;/ EkT[ Bjh
sjt kise tho nah

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

520

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nI didAwaury s`idAW Aw
igAw[

AM|xw n
nWv puilMg
AWgx, ivhVw

vy bMnw AM|xw! vy sony idAW kM|xW


vwilAw
we bn n we sone di kn
wli
dUhlw (bMnw) sony dy kVy vWg suhxw
hY[dwdy dw poqw aus dI pihcwx hY,
ikauik dwdy dI AwriQkqw nwl hI aus
dI tOhr Bwv iejq hY[ auh didAwaury
Bwv vhutI dy bwby dy s`dx qy hI
AwieAw hY[

vy bMnw AM|xw[
vy sony idAw
vwilAw,

kM|xW

vy bMnw AM|xw!
vy sony idAw kM|xW vwilAw,
vy qUM ikhdw poqw vy
qMU ikhdy s`idAw Aw
igAw,
vy qUM ikhdw poqw vy
qMU ikhdy s`idAw AwigAw,
nI mYN bwby dw poqw,
nI didAwaury s`idAW Aw
igAw,
nI mYN bwby dw poqw,

bol pMjwbx dy, 1, 126


AM|xw n
vy bMnw AM|xw vy sony idAW kM|xW vwilAw
we bn n we sone di kn
wli
vy qUM ikhdw poqw we t kd pot
ikhdy s`idAw Aw igAw
kde saddi gi
nI mYN bwby dw poqw
n m bbe d pot
didAwaury s`idAW Aw igAw
dadire saddi gi

AG g
BKt g[fbzr
gkg

sunq jso koit AG Key


sunt jaso kot g khae
tkfjr[o{ d/ i; B{z ;[D e/ r[ow[y d/
;G gkg, nx d{o j' iKd/ jB.
eosko dh feogk Bkb wkfJnk d/
ikb s'A pu iKdk j?. nekb g[oy,
eosko nrkfX p'X j?. ;G jZdK, ;G
;hwk s'A go-/ j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

521

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gauVI mhlw 5 ] icMqwmix kruxw
mey ] 1 ] rhwau ] dIn dieAwlw
pwrbRhm ]

AG Key ^ gowkswk dk i; ;[D


e/, f;cs ;kbkj ;[DfdnK eo'VK
gkg d{o j' iKd/ jB.

jw kY ismrix suK Bey ] 1 ]


Akwl purK AgwiD boD ] sunq
jso koit AG Key ] 2 ] ikrpw
iniD pRB mieAw Dwir ] nwnk hir
hir nwm ley ] 3 ] 13]151]

ikrpw iniD ^ j/ fwjo d/ yIkB/


gqG{ ` w/o/ T[go feogk eo fe w?A
s/ok Bkw ;dk f;wodk ojK.

A.g.m.5, 212

AGwie age
fefonk ftP/PD
oi e/, g{oB s"o s/

AG g

iqRpiq AGwie tript age

icMqwmix kruxw mey


tman krun mae

r[ow[y B/ i' b'VhAdk ;h ;' gkfJnk.


T[; dh fsqgs nxkJh rJh, g{oh
j'Jh. T[; B{z nBGT[ g[oy[ d/ doPB
j'J/. T[j eosko nkg jh okiB j?
ns/ nkg jh b'r j?. nkg jh
fBopkDh j? ns/ nkg jh Gkrk j?.
r[o{ d/t B/ i/jk eosko fvZmk ;h T[;/
soQK jh efjnk. fi; d/ tke ftu
;ko/ d?th G/d T[ikro j' rJ/.

AgwiD boD agd bd


ikrpw iniD kirp nd
AG ^ gkg.
icMqwmix kruxw mey ^ fuzskwfD T[j
wDh (osB) j? i' ;ko/ wB^fust/
gdkoE fdzdh j?. j/ dfJnk d/
;o{g tkfjr[o{ ` s{z jh n?;k osB
j?A i' ;G ihtK dhnK fusthnK
ekwBktK g{ohnK eoB tkbk j?A.
AgwiD boD ^ j/ nekb g[oy ` s/o/
;o{g dh ;wM ihtK dh neb s'A
go-/ j?, T[; dk p'X (frnkB)
nEkj j?.

Anhdu vwjY shij suhylw ] sbid

And kry sd kylw ] shj guPw


mih qwVI lweI Awsxu aUc svwirAw
jIau ] 1 ] iPir iGir Apuny igRh
mih AwieAw ] jo loVIdw soeI
pwieAw ] iqRpiq AGwie rihAw
hY sMqhu guir AnBau purKu
idKwirAw jIau ] 2 ] Awpy rwjnu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

522

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Awpy logw ] Awip inrbwxI Awpy


Bogw ] Awpy qKiq bhY scu inAweI
sB cUkI kUk pukwirAw jIau ] 3 ]
jyhw ifTw mY qyho kihAw ] iqsu
rsu AwieAw ijin Bydu lihAw ]
joqI joiq imlI suKu pwieAw jn
nwnk ieku pswirAw jIau ]4]
A.g.m.5, 97
AGwie age
Anhdu vwjY anhad wj
shij suhylw sj suhel
jo loVIdw jo lord
soeI pwieAw so pi
guir AnBau gur anp
purKu idKwirAw purkh dikhri
Awpy rwjnu pe rjan
Awpy logw pe log
Awip inrbwxI p nirbn
Awpy Bogw pe pg
jyhw ifTw mY jeh ditth m
qyho kihAw teho kahi
ijin Bydu lihAw jin pd lahi

AGwie ^ oi e/, g{oB s"o s/.


Anhdu vwjY shij suhylw ^ r[o{ dh
feogk Bkb w/o/ nzdo j[D nkgD/
nkg w'y Bkb nBjd Ppd
gorN j'fJnk j?, nkswe nkBzd
gqkgs j'fJnk j?.
jo loVIdw soeI pwieAw ^ ;G gk;/
ftnkge gowkswk d/ doPB
eoe/ jh fijVh nkswe PKsh
iht B{z ukjhdh j?, T[j jk;b
ehsh ik ;edh j?.
guir AnBau purKu idKwirAw ^ r[o{
B/ frnkB ;o{g tkfjr[o{ B{z
fdykfJnk j?, gowkswk dk doPB
eokfJnk j?, fi; Bkb w/ok wB
d[fBnkth tkPBktK tb'A g{oh soQK
oi e/ fsqgs j' frnk j?.
Awpy rwjnu Awpy logw ^ gowkswk
nkg jh okik j? ns/ nkg jh
goik j?.
Awip inrbwxI Awpy Bogw ^
gowkswk nkg jh fsnkrh j?,
tk;Bk ofjs j? ns/ nkg jh ;G
ihtK ftu ftnkge j'D eoe/ G'rh
j?, ;ko/ gdkoEK B{z G'r fojk j?.
jyhw ifTw mY qyho kihAw ^ r[o{ dh
fwjo Bkb w?A gowkswk B{z fi;

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

523

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;op^ftnkge o{g ftu t/fynk
j?, T[j' fijk efj fdZsk j?.
ijin Bydu lihAw ^ fi; wB[y B/
fJj G/d bZfGnk$;wfMnk j? T[;/
B/ gowkswk d/ ;zi'r dk o;
wkfDnk j?, T[;/ wB[y dh ;[os gqG{
dh i's ftu fwbh ofjzdh j? T[;/ B{z
gowkswk ;ko/ irs ftu ftnkge
fd;dk j?.

Acrj a'arj
ftP/PD
nB'yk, j?okBh Gog{o, nuzG/ tkbk

AgwD boD AprMpr bwxw] AkQ


kQw Ajpw jpx nyiq nyiq vKwxw]
Awid purK Awdys hY kudriq
kurbwxw ]24]
vwrW BweI gurdws, 13
Acrj a'arj
ivsmwd wismd
AdBuq adpt
AprMpr aprpar
Ajpw a'jap

lK Acrj Acrj hoie Acrj


hYrwxw

Awdys des

lakh a'arj a'arj hoe a'arj


hrn

Acrj ^nB'yk,
nuzG/ tkbk.

eosko dh e[dos ftu bZyK nuoi


j?okB eoB tkb/ jB. ft;wkd ftu
bZyK u'i j[zd/ jB. bZyK ndG[s GkD/
tosd/ jB. gowkswk d/ ntrfs,
rfs, nrkX p'X ngozgo pkD/ jB.
T[; dh eEk neZE j?. ikg niZgk
j?. T[j eosko nkfd g[oy nkd/;
j?. e[dos T[; s'A e[opkD iKdh j?.

lK Acrj Acrj hoie Acrj


hYrwxw] ivsm hoie ivsmwd lK lK
coj ivfwxw] lK AdBuq prmd BuqI

prmt Buq Bwxw] Avgiq giq

kudriq qudrat
j?okBh

Gog{o,

ivsmwd ^ n;uoi o{g, j?okB,


n;uoi, T[j nzdobh nt;Ek
id'A fe;/ Mbeko/ iK ;kXB j/m
wB dh rsh ofj ikJ/ s/ nkswk
nkg/ ftu nkg/ dk o; b? nkt/.
bZyK jh nkg n;ouisk g?dk
eoB tkb/, gqG{ dh n;uoisk d/y
e/ n;uoi j' oj/ jB ns/ bZyK
ft;wkdh b'e, bZyK jh tZv/ e"seK
B{z eoB tkb/ gqG{ dh ft;wkdsk B{z
t/y ft;w oj/ jB.

524

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AdBuq ^ bZyK jh ndG[s ufosoK


tkb/ s/ j'oBK B{z e"seK Bkb
n;uoisk c?bkT[D tkb/ nkg
gow/Pto d/ n;uoi GkD/ B{z se
e/ n;uoi j' oj/ jB.
AprMpr ^ T[; gowkswk dh
jkbs Bk ejh ikD tkbh j?, T[j
gqG{ ;wM d/ x/o/ s'A gko j?.
Ajpw ^ T[; dh eEk th eEB ftu
Bk nkT[D tkbh j? s/ igD s'A th goQ/
nigk j?.

rhwau ] mwq ipqw bMDp hY soeI


min hir ko Aihlwd ] swDsMig
gwey gun goibMd ibnisE sBu prmwd
] 1 ] forI lpit rhI crnh sMig
BRm BY sgly Kwd ] eyku ADwru
nwnk jn kIAw bhuir n join BRmwd
] 2 ] 94 ]117]
A.g.m.5, 1226
Acrj a'arj
Anhd DunI anhad tn

Awdys ^ gqDkw.

hir ko Aihlwd har ko ld

kudriq ^ fJ;/ bJh T[; gqG{ B{z


;G f;nkD/ s/ p/d es/pK p/nzs j?,
p/nzs j? nkyd/ jB. nkfd g[oy
gow/Pto B{z gqDkw j? s/ T[; dh
ouBk s'A pfbjko/ s/ e[opkB jK.

BRm BY sgly Kwd

Acrj qw ky swd aarj t ke


swd
r[ow[y r[o Ppfd d/ f;woB
fp;wkd ftu nkT[aAdk j?.
fp;wkd d/ nuoi ;[nkd jB.
eosko dh nkokXBk Bkb r[ow[y
i{BK ftu BjhA Gqwdk.

Bkb
fJ;
fJe
fco

swrg mhlw 5 ] mweI rI pyiK rhI


ibsmwd ] Anhd DunI myrw mnu
moihE Acrj qw ky swd ] 1 ]

prm p sagle khd


Acrj ^ nB'yk, j?okBh Gfonk.
Anhd DunI ^ T[j X[Bh i' rb iK
fe;/ tki/ nkfd ;E{b gdkoE s'A
Bk T[ukoh j't/ s/ Bk jh ;E{b ezBK
dk ftPk j't/. fJj pqjwzv dk
Ppd j?.
Acrj qw ky swd ^ nBjd X[Bh B/
w/ok wB w'j fbnk j? s/ T[; X[Bh
dk ;tkd th n;uoi j?.
hir ko Aihlwd ^ T[j gowkswk
jh ;G ihtK dk wksk, fgsk,
;pzXh j? ns/ w/o/ wB B{z joh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

525

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkBzd dh gqkgsh j'Jh j?.
BRm BY sgly Kwd ^ id joh d/
doPB j[zd/ jB sK n?;k ;[nkd
nkT[Adk j? fe T[; d/ w[ekpb/ s/
j'o ;G ;[nkd s/ w;shnK G[b
iKdhnK jB s/ e'Jh Gow iK vo
BjhA ofjzdk. gqG{ d/ uoBK Bkb
i[V/ ofjD Bkb ;ko/ Gow, ;ko/
vo w[e iKd/ jB.

Acl a'al
ftP/PD
Bk ubD tkbk, fJe o; ofjD tkbk,
gowkswk

Acl n cilAw a'al na ali


r[ow[y gqkDh, d[y, ;[y ;G e[M ;fjzdk
j? go nuZb BjhA ubdk. nkgDh s'o/
s[fonk ofjzdk j?. p[o/ p[fonkJhnK
eod/ jB go r[ow[y nkgD/ Gb/ ezwK
ftu o[fZ Mnk ofjzdk j?.

isr qlvwXw jMimAw hoie Acl n


cilAw] pwxI pwlw Dup sih Eh
qphuM n tilAw] sPlo ibrK
suhwvVw Pl suPlo PilAw] Pl
dyie vt gvweIAY kr vq n
hilAw] bury krn buirAweIAW
BilAweI BilAw] Avgux kIqy
gux krn jg swD ivrilAw]

Aausr Awp ClwieMdy iqn Aausr


CilAw ]21]
vwrW BweI gurdws, 9
Acl a'al
qphuM n tilAw taph na tali
suPlo PilAw sufalio phali
kr vq n hilAw kar wat na hali
BilAweI BilAw pli pli
swD ivrilAw sd wirli
Aausr CilAw sar hali
Acl ^ Bk ubD tkbk, fJe o;
ofjD tkbk, gowkswk.
qphuM n tilAw ^ ;kX{nK dk ihtB
th fJe doys tKr fBob/g
j'fJnk eodk j?, fit/A doys f;o
BhtK ns/ bZsK T[~s/ eoe/ izfwnk
j? go fco th T[j nub ofjzdk
j?, ubkJ/wkB BjhA j[zdk. doys
whAj, X[g, ;odh ns/ rowh ;fj
e/ th nkgDh sgZf;nk eoB s'A
Nbdk BjhA.
suPlo PilAw ^ doys uzr/ cbK
Bkb cbdko j[zdk j? ns/ cbK Bkb
Gfonk fpqS ;[jktDk j[zdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

526

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kr vq n hilAw ^ cbK B{z bkj[D
bJh tidhnK tZN/ YhwK B{z ;jkodk
j?, fgm BjhA w'Vdk. soykD nko/
Bkb tZYdk j? sK th nkgD/ pukU
bJh fjbdk se BjhA.
BilAweI BilAw ^ ;z;ko ftu
p[fonK B/ p[okJh jh eoBh j? ns/
GfbnK B/ GbkJh jh eoBh j[zdh
j?.
swD ivrilAw ^ p[okJh eoB
tkfbnK Bkb Gb/ g[oP GbkJh jh
eod/ jB go nfij/ ;kX{ g[oP
ir ftu pj[s ftob/ jh jB.
Aausr CilAw ^ ;kX{ iBK B/ gqrN
s"o T[~s/ nkgD/ nkg B{z ;w/A s'A
mrk fbnk j? go nzs, ;w/A B{z
T[jBK B/ mr fbnk j?, nkgDk
;wK f;woB eoe/ ;cb eo fbnk
j?.

Acl vtwly a'al wtle


BKt g[fbzr
fIbQk r[odk;g[o ftu tNkb/ s'A d' e'j
dZyD tb wjKd/t dk nub* Bkwh
wzdo j?. fJ; s'A fJ; fgzv dk Bkw
th nub* g? frnk. tNkb/ Bkb
fwb e/ nub tNkbk* j' frnk.
fJE/ r[o{ BkBe d/t ih dh r'oy

gzEhnK Bkb uouk j'Jh, fi; dk g{ok


toDB f;X r';fN* ftu j?.

mylw sux iSvrwq dw bwbw Acl vtwly


AweI
mel sun ivrt d bb aal wtle
nub tNkb/ fPtoks d/ w/b/ T[~s/
:'rh foZXhnK f;ZXhnK ftu ieV/
;B. eJh ufbsq eod/ ;B. edh
b'Nk b[ek fdZsk, edh e[M gkyzv
ehsk. pkp/ BkBe B/ T[jBK B{z gqG{
Grsh dk ;zd/P fdZsk. tkfjr[o{ Bkb
;[os bkT[D dk T[gd/P fdZsk.

mylw sux iSvrwq dw bwbw Acl


vtwly AweI] drSn vyKx kwrny

sglI ault peI lokweI] lgI


brsn lCmI irD isD nau iniD
svweI] jogI vyK cilqR noN mn
ivc irSk GnyrI KweI] BgqIAW
pweI Bgq Awn lotw jogI lieAw
CpweI] BgqIAW geI Bgq bUl
loty AMdr surq BulweI] bwbw jwxI
jwx purK kiFAw lotw jhW lukweI]
vyK cilqR jogI KuxsweI ]39]
vwrW BweI gurdws, 1
Acl vtwly a'al wtle
iSvrwq ivrt
irD isD rd sd

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

527

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nau iniD svweI n nd sw
cilqR alitr
mn ivc man wi
lotw jogI lieAw CpweI
lot yog l hap
Acl vtwly ^ fIbQk r[odk;g[o
ftu tNkb/ s'A d' e'j dZyD tb
wjKd/t dk nub* Bkwh wzdo j?.
fJ; s'A fJ; fgzv dk Bkw th
nub* g? frnk. tNkb/ Bkb fwb
e/ nub tNkbk* j' frnk. fJZE/
r[o{ BkBe d/t ih dh r'oy gzEhnK
Bkb uouk j'Jh, fi; dk g{ok
toDB f;X r';fN* ftu j?.
iSvrwq ^ g[okDK nB[;ko fPt dh
fgnkoh d[ork dh wzrbw: oks
cZrD pdh 14 j?. fPt B{z gqXkB
d/tsk wzBD tkb/ fJ; fdB B{z
T[s;t ti'A wBkT[Ad/ jB.
irD isD ^ T[j PeshnK i'
:'rhnK B{z gqkgs j[zdhnK jB.
nau iniD svweI ^ id'A r[o{ BkBe
fPtoks d/ w/b/ pko/ ;[D e/ nkgD/
;Zu/ gquko bJh nub tNkb/ g[Zi/
sK r[o{ d/ doPBK bJh d[BhnK
r[o{ tb T[bN gJh ns/ n?Bh
wkfJnk fJeZmh j' rJh fit/A

foZXhnK^ f;ZXhnK ns/ BT[


fBXhnK r[o{ ih d/ jI{o nk
rJhnK j'D.
cilqR ^ e"se.
wB ftu ^ i'rh fJ; e"se B{z t/y
e/ wB jh wB yko ykD bZr/.
lotw jogI lieAw CpweI ^ id'A
ok;XkohJ/ ok; gk gk e/ nkgD/
eostK Bkb b'Nk nZr/ oy g?;/
T[rokj oj/ ;B sK i'rhnK B/ b'Nk
b[ek fdZsk. ikDh ikD pkp/ BkBe
B/, fiZE/ i'rhnK B/ b'Nk b[ekfJnk
;h, bGk fdZsk. i'rhnK B{z fJ; rb
s'A pVh swe bZrh ns/ T[j r[;
Z /
ftu nk rJ/. eokwks dh jT[w? B/
T[jBK B{z bKp{ bk fdZs.
/
r[o{ BkBe ih nub tNkb/ ik gj[zu/.
T[E/ fJe fgZgb ;h. T[; fgZgb j/m
fJe EVk pfDnk ;h. T[; EV/ T[s/
d't/A ik p?m/. f;X nk e/ T[jBK B{z d/y
e/ j?okB j'J/ fe BkBe sK gfjbK jh
gj[zfunk p?mk j?. r'oy BkE B/ fejk,
BkBe ih nkd/;. r[o{ BkBe ih B/
fejk, nkd/; J/ezeko B{z nkd/;/.
r'oy nkU. GoEoh joh B/ fejk
BkBe ih s{z th e'Jh d/tsk (ft;[o)
j?A.

nub tNkb/ ftu fje gbe[


ikfJ gj[s/. fje fggb nkjk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

528

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[; j/m fje EVk nkjk T[;
T{go d'fJ ikfJ p?m/. sK f;X
nkJ/ sK fenk d/yB i' BkBe
sgk nr/ jh p?mk j?. sK r'oy
BkE efjnk nkd/; j' BkBe sgk.
sK r[o{ BkBe ih efjnk nkd/;
J/ezeko e' nkd/;[. r'oy nkT[.
sK GoEoh efjnk no/ BkBe sgk
s{z Gh e[S fJ;Nh j?.
GkJh pkbk iBw ;kyh,

nub tNkb/ a'al wtle


nub tNkb/ ftu fje gbe[ ikfJ
gj[s/
a'al wtle wi hik palk je pte
fje EVk nkjk hik thar h
BkBe sgk nr/ jh p?mk j?
nnak tap agge h bth h
nkd/; J/ezeko e' nkd/;[
des ekkr ko des
s{z Gh e[S fJ;Nh j?
t p kuh ist h

AicMq a't
ftP/PD
nkgD/ nkg, ;[s/ f;X jh, nuBu/s

AicMq hmwrY mnu pqIAwnw


a't hmr man patn
gqG{ dk w/b ;fji nt~;Ek ftu nfuzs
jh j' iKdk j?. nfuzs jh r[ow[[y dk
wB gfsnk iKdk j?. nfuzs jh ;koh
fuzsk d{o j' iKdh j?. ;G t?o fto'X
d{o j' iKd/ jB. r[o{ wzsq dh dhfynk
Bkb ;ko/ nzX/o/ fwN iKd/ jB. nfuzs
jh tkfjr[o{ dk tk;k j[zdk j?, r[ow[y d/
wB nzso nBjd Bkd tidk j?. ;koh
fuzsk d{o j' iKdh j?. nfuzs jh gqG{
mke[o dk w/b j' iKdk j?.

BYrau mhlw 5 ] siqguir mo kau kIno


dwnu ] Amol rqnu hir dIno nwmu ]
shj ibnod coj Awnqw ] nwnk
kau pRBu imilE AicMqw ] 1 ] khu
nwnk kIriq hir swcI ] bhuir
bhuir iqsu sMig mnu rwcI ] 1 ]
rhwau ] AicMq hmwrY Bojn Bwau ]
AicMq hmwrY lIcY nwau ] AicMq
hmwrY sbid auDwr ] AicMq hmwrY
Bry BMfwr ] 2 ] AicMq hmwrY kwrj
pUry ] AicMq hmwrY lQy ivsUry ]
AicMq hmwrY bYrI mIqw ] AicMqo hI
iehu mnu vis kIqw ] 3 ] AicMq
pRBU hm kIAw idlwsw ] AicMq
hmwrI pUrn Awsw ] AicMq hm@w kau
sgl isDWqu ] AicMqu hm kau guir
dIno mMqu ] 4 ] AicMq hmwry ibnsy

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

529

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bYr ] AicMq hmwry imty AMDyr ]
AicMqo hI min kIrqnu mITw ] AicMqo
hI pRBu Git Git fITw ] 5 ] AicMq
imitE hY sglo Brmw ] AicMq visE
min suK ibsRwmw ] AicMq hmwrY
Anhq vwjY ] AicMq hmwrY goibMdu
gwjY ] 6 ] AicMq hmwrY mnu
pqIAwnw ] inhcl DnI AicMqu
pCwnw ] AicMqo aupijE sgl
ibbykw ] AicMq crI hiQ hir hir
tykw ] 7 ] AicMq pRBU Duir iliKAw
lyKu ] AicMq imilE pRBu Twkuru eyku ]
icMq AicMqw sglI geI ] pRB
nwnk
nwnk
nwnk
meI
]8]3]6]
A.g.m.5, 1157
AicMq 't
shj ibnod sj binod
coj Awnqw oj nt
AicMq hmwrY a't hmr
lQy ivsUry lathe wisre
bYrI mIqw br mt
iehu mnu vis kIqw man was kt
AicMq hm@w a't ham

kau sgl isDWqu k sagal sidt


mnu pqIAwnw man patn
inhcl DnI nal tn
AicMqu pCwnw a't phn
AicMqo aupijE a'to upjio
sgl ibbykw sagal bibek
AicMq crI 't ar
hiQ hir hir tykw
hath har har tek
icMq AicMqw sglI geI
t a't sagl ga
AicMq ^ nkgD/ nkg, ;[s/ f;X jh,
nuBu/s.
shj ibnod coj Awnqw ^ r[o{ dh
feogk Bkb jh n?;k joh ;[s/^f;X
jh ;kB{z nB[Gt j[zdk j? ns/ ;kv/
nkw ihtB ftu nzr ;zr ofjzdk
j'fJnk nkgD/ Bkb fJe eo fdzdk
j? ns/ r[o{ dh feogk Bkb ;fji
nkBzd ns/ p/nzs T[j y[PhnK
swkP/ fwbd/ jB i' wB B{z nv'b
oyD.
AicMq hmwrY lQy ivsUry ^ nkgD/
nkg jh, ;[Gkfte jh ;kv/ d[y,
M'o/, rw d{o j' iKd/ jB.

530

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

bYrI mIqw ^ ;[s/ f;X jh ;kv/


t?oh, fwZso j' iKd/ jB.
iehu mnu vis kIqw ^ ;[Gkte jh
fuzsk d{o eoB tkb/ joh dk Bkw
b? e/ w?A nkgDk wB t; ftu eo
fbnk j?.
AicMq hm@w kau sgl isDWqu ^
fuzsk d{o eoB tkb/ gqG{ dk Bkw
igDk jh ;ko/ XowK dk fBu'V j?.
;kB{z T[; w{b ss dh gSkD j' rJh
j?.
mnu pqIAwnw ^ ;[Gkfte jh w/ok
wB gshi frnk s/ GNeDk ysw
j' rJh.
inhcl DnI AicMqu pCwnw ^
;[Gkfte jh w?A ;dk ;dhth gqG{ B{z
gSkD fbnk s/ T[; Bkb ;KM gk
bJh, bV br frnk.
AicMqo
;fji/
Pesh
ftt/e

aupijE sgl ibbykw ^


jh w/o/ nzzdo fBoDk b?D dh
g?dk j' rJh, ;G soQK dk
g?dk j' frnk.

AicMq crI hiQ hir hir tykw ^


;fji/ jh w/o/ jE joh dh N/e
bZrh j?, joh dh N/e fwb rJh
j?.
icMq AicMqw sglI geI ^ fi; B{z

gowkswk fwb ikt/, T[; dh fuzsk s/


nfuzsk d't/A gy ub/ iKd/ jB ns/
gqG{ BkBe dk o{g ns/ BkBe gqG{ dk
o{g j' iKdk j?.

AicMqw a't
BKt fJ;sohfbzr
p/fceo

soie AicMqw jwig AicMqw


soe a't jg a't
r[ow[y r[o{ d/ wzsq B{z f;wodk j? s/
;[ZfsnK, ikrfdnK ;dk nfuzs ofjzdk
j?.

BYrau mhlw 5 ] aUTq suKIAw bYTq


suKIAw ] Bau nhI lwgY jW AYsy
buJIAw ] 1 ] rwKw eyku hmwrw
suAwmI ] sgl Gtw kw AMqrjwmI
] 1 ] rhwau ] soie AicMqw jwig
AicMqw ] jh khW pRBu qUM vrqMqw
] 2 ] Gir suiK visAw bwhir suKu
pwieAw ] khu nwnk guir mMqR
idRVwieAw ] 3 ] 2 ]
A.g.m.5, 1136
AicMqw a't
aUTq suKIAw that sukh
bYTq suKIAw bthat sukh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

531

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bau nhI lwgY p nah lg
jW AYsy buJIAw j se bj
jwig AicMqw jg a't
pRBu qUM vrqMqw prb t wartt
Gir suiK visAw kr sukh wassi
bwhir suKu pwieAw
bhar sukh pi
AicMqw ^ p/fceo.
aUTq suKIAw bYTq suKIAw ^ id'A
e'Jh wB[y fJj ;wM b?Adk j? fe
gowkswk jh ;G dk okyk j?, fco
T[j jo t/b/ T[mdk p?mdk jo ;w/A
nkswe nkBzd wkDdk j?.
Bau nhI lwgY jW AYsy buJIAw ^ id'A
fJ; rb dh ;wM nk ikt/ fe
gowkswk jo EK ;wk fojk j?,
fco wB[y B{z fe;/ fe;w dk vo
BjhA brdk.
soie AicMqw jwig AicMqw ^ id'A
wB[y fJj ikD b?Adk j? fe gqG{ jh
;G ihtK dk okyk j? sK wB[y
fB;fuzs j' e/ ;"Adk j? s/ fB;fuzs
ikrdk j?.
pRBu qUM vrqMqw ^ gowkswk ;G
ihtK dk okyk j? s/ jo EK w"i{d
j?. ;G ;ohoK ftu ftnkge j?.

Gir suiK visAw bwhir suKu pwieAw


^ r[o{ B/ fi; d/ fjod/ ftu fJj
T[gd/P gZek eo fdZsk j? fe
gowkswk ;G dk okyk j?. T[j
xo ftu th ;[yh t;dk j? s/ xo'A
pkjo ik e/ th nkBzd wkDdk j?.
;[yh T[j jh jB i' gowkswk B{z
xN xN ftu t;D tkbk fBokeko
joh eo e/ f;wod/ jB.

AicMqu a't
ftP/PD
;[Gkfte jh, ;[s/ f;X, nuBu/s

AicMqu vsY min AweI


a't was man
;fsr[o dh ;/tk Bkb wB nfuzs j'
iKdk j?. fJj wB nko;h j? go fJ;
B{z e'Jh r[ow[y jh d/y ;edk j?.
nBjs pkDh d/ fBowb Ppd dh
nkokXBk Bkb ;u[ dk gork; j[zdk
j?. r[o{ Ppd ;G d{i/ Gow u[ek
fdzdk j?. r[ow[y ekfJnk nzdo tDi
eodk j? ns/ fJ; tkgko ftu Bkw
fBXkB nkT[Adk j?.

mwJ mhlw 3 ] siqguru syivAY vfI


vifAweI ] hir jI AicMqu vsY min
AweI ] hir jIau sPilE ibrKu hY
AMimRqu ijin pIqw iqsu iqKw
lhwvixAw ] 1 ] hau vwrI jIau

532

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

vwrI scu sMgiq myil imlwvixAw ]


hir sqsMgiq Awpy mylY gur sbdI
hir gux gwvixAw ] 1 ] rhwau ]
siqguru syvI sbid suhwieAw ]
ijin hir kw nwmu mMin vswieAw ]
hir inrmlu haumY mYlu gvwey dir scY
soBw pwvixAw ] 2 ] ibnu gur nwmu
n pwieAw jwie ] isD swiDk rhy
ibllwie ] ibnu gur syvy suKu n hovI
pUrY Bwig guru pwvixAw ] 3 ] iehu
mnu AwrsI koeI gurmuiK vyKY ]
morcw n lwgY jw haumY soKY ] Anhq
bwxI inrml sbdu vjwey gur sbdI
sic smwvixAw ] 4 ] ibnu siqgur
ikhu n dyiKAw jwie ] guir ikrpw
kir Awpu idqw idKwie ] Awpy Awip
Awip imil rihAw shjy shij
smwvixAw ] 5 ] gurmuiK hovY su
ieksu isau ilv lwey ] dUjw Brmu
gur sbid jlwey ] kwieAw AMdir

vxju kry vwpwrw nwmu inDwnu scu


pwvixAw ] 6 ] gurmuiK krxI
hir kIriq swru ] gurmuiK pwey moK

duAwru ] Anidnu rMig rqw gux gwvY


AMdir mhil bulwvixAw ] 7 ]
siqguru dwqw imlY imlwieAw ] pUrY
Bwig min sbdu vswieAw ] nwnk
nwmu imlY vifAweI hir scy ky gux

gwvixAw ] 8 ] 9 ] 10 ]
A.g.m.3, 114
AicMqu a't
scu sMgiq sa sgat
sbid suhwieAw sabad suhi
isD swiDk sd sdik
rhy ibllwie rahe bil'le
iehu mnu AwrsI man rs
koeI gurmuiK vyKY
ko gurmukh wekh
haumY soKY hm sokh
shjy shij smwvixAw
sje sj smwni
dUjw Brmu dj prm
gur sbid jlwey gur sabad jle
kwieAw AMdir vxju kry vwpwrw
ki dar wanj kare wpr
nwmu inDwnu scu pwvixAw
nm nidn sa pwani
gurmuiK krxI gurmukh karn
hir kIriq swru har krat sr
AicMqu ^ ;[Gkfte jh, ;[s/ f;X,
nuBu/s.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

533

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
scu sMgiq ^ ;dk fEo ofjD tkbk
gowkswk ;/te B{z ;kX ;zrs ftu
fwbk e/ nkgD/ uoBK ftu i'V b?Adk
j?. gowkswk nkg jh ;kX ;zrs
dk w/b eodk j?.
sbid suhwieAw ^ iht B{z T[;
;fsr[o dh ;/tk eoBh ukjhdh j?
fi; B/ joh Bkw wB ftu t;kfJnk
j?. fi; B/ nkgD/ Ppd d/ okjhA
wB[y dk ihtB ;ztko fdZsk j?.
wB[y dk ihtB ;fsr[o Ppd d/
ekoD ;'jDk j?.
isD swiDk rhy ibllwie ^ i'rhnK
d/ r[o{ r'oy nkfd, ;kXBk eoB
tkb/ ftbe oj/ jB go r[o{ s'A fpBK
Bkw dh gqkgsh BjhA j[d
z h. r[o{ dh
;/tk s'A fpBK nkswe ;[y jk;b
BjhA j[d
z k ns/ uzr/ GkrK Bkb jh
r[o{ gkfJnk ik ;edk j?.
iehu mnu AwrsI koeI gurmuiK vyKY ^
fJj wB PhPk j?, fi; ftZuA' jo
fJe wB[y nkgDk nkg t/y ;edk
j? go t/ydk e'Jh ftobk jh j?.
eJh tkoh wB B{z jT[w? dh f;bQ uVQ
iKdh j?, fi; Bkb PhPk izrkfbnk
iKdk j? ns/ ftu'A e[M BjhA fd;dk,
Gkt jT[w? eoe/ wB[y nkgD/ r[D
n"rD
[ BjhA d/y ;edk.

haumY soKY ^ go i/ fJ; jT[w? dh


f;bQ ;[ek fdZsh ikt/ Gkt ysw eo
fdZsh ikt/ sK izrkb BjhA bZrdk,
wB ;k| ofjzdk j? ns/ fJ; ftu
r[o{ dh w?b^ofjs pkDh nrzwh Bkd
tikT[Adh j?. fJ; soQK Bkb wB[y
r[opkDh d[nkok ;u ;o{g tkfjr[o{
ftu bhB j' iKdk j?.
shjy shij smwvixAw ^ gowkswk
nkg jh nkg j?. ;G ihtK ftu
ftnkge j' fojk j?. r[o{ B/ feogk
eoe/ fi; wB[y B{z nkgDk nkg
ftyk fdZsk j? T[j wB[y g{oB
nv'bsk ns/ PKsh tkbh nt;Ek
ftu fNfenk ofjzdk j?.
dUjw Brmu gur sbid jlwey ^
fijVk wB[y r[o{ d/ ;Bw[y j[d
z k j?,
T[j f;o| gowkswk Bkb jh gqw
/
gkJh oZydk j?. T[j r[o{ d/ Ppd
ftu i[V e/ nkgD/ nzdo'A wkfJnk
dh GNeDk d{o eo b?Adk j?.
kwieAw AMdir vxju kry vwpwrw
nwmu inDwnu scu pwvixAw ^ T[j
nkgD/ ;oho d/ ftu jh ofj e/,
wB B{z pkjo GNeD'A o'e e/ gqG{ Bkw
dk tDi eodk j?, r[DK dk tgko
eodk j? ns/ gqG{ dk ;dk fEo
ofjD tkbk Bkw yIkBk gqkgs

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

534

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eodk j?.

ibhUn

gurmuiK krxI hir kIriq swru ^


joh dk i; r[ow[y dh ;o/PN
eoDh j?. r[ow[y f;cs ;kbkj d/
Bkb ftekoK s'A w[esh dk d[nko
gqkgs eodk j?, Gt pzXB s'A S[N
iKdk j?.

Acuq a'ut
ftP/PD
nNZb, ed/ Bk fvrD tkbk, ed/ Bk Bk;
j'D tkbk

gun gwvq Acuq AibnwsI

siB

mUTy

] 2 ] 8 ] 27 ] tofI mhlw 5 ]
swDsMig hir hir nwmu icqwrw ]
shij Andu hovY idnu rwqI AMkr
u u
Blo hmwrw ] rhwau ] guru pUrw
ByitE bfBwgI jw ko AMqu n pwrwvwrw
] kru gih kwiF lIE jnu Apunw
ibKu swgr sMswrw ] 1 ] jnm mrn
kwty gur bcnI bhuiV n sMkt
duAwrw ] nwnk srin ghI suAwmI
kI
punh
punh
nmskwrw
] 2 ] 9 ]28 ]
A.g.m.5, 717

gun gwat a'ut abins


tkfjr[o{ d/ r[D rkT[Adk r[ow[y ekw
eqX
' s'A T[go T[m e/ nu[s nfpBk;h,
;G s'A tZv/ gowkswk d/ Bkb i[Vdk j?.
;u[ ftu oZfsnk iBw$woB d/ d[td
z B{z
gko eo b?Adk j?.

tofI mhlw 5 ] mweI crn gur


] vfY Bwig dyvY prmysru koit
drsn gur fITy ] rhwau ]
gwvq Acuq AibnwsI kwm
ibnsy md FITy ] AsiQr Bey

cly

mITy
Plw

gun
kD
o

swc
rMig rwqy jnm mrn bwhuir nhI
pITy ] 1 ] ibnu hir Bjn rMg rs

jyqy sMq dieAwl jwny siB JUTy ]


nwm rqnu pwieE jn nwnk nwm

Acuq a'ut
AsiQr Bey asthir pa
swc rMig rwqy s rg rte
jnm mrn bwhuir nhI pITy
janm marn bhur nah pthe
nwm ibhUn nm bihn
cly siB mUTy ale sb mthe
shij Andu hovY sj and how
AMkuru Blo hmwrw kur palo hmr
kru gih kwiF lIE kar g kd lo
ibKu swgr sMswrw bikh sgar sasr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

535

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bhuiV n sMkt duAwrw
br na skat dur
punh punh nmskwrw
pun pun namaskr
Acuq ^ nNb, ed/ Bk fvrD
tkbk, ed/ Bk Bk; j'D tkbk.
Acuq AibnwsI ^ nNb nfpBk;h
gowkswk d/ r[D rkT[AfdnK
rkT[AfdnK ekw, eo'X, jzeko
nkfd fteko Bk; j' iKd/ jB.
AsiQr Bey swc rMig rwqy jnm
mrn bwhuir nhI pITy ^ i' wB[y
;Zu/ joh d/ gq/w ftu ozr/ rJ/, T[j
nwo j' rJ/, T[jBK B{z w[V e/
iBw woB B/ d[y BjhA fdZsk.
nwm ibhUn cly siB mUTy ^ Bkw s'A
ftj{D/ ftnesh mZr/ j'J/ fJ;
;z;ko s'A iKd/ jB. r[o{ B{z fgnko
eo e/ joh d/ r[D rkT[D Bkb wB
fNedk j? ns/ joh dk fgnko g?dk
j[zdk j?, BjhA sK wB[y X'y/ ftu jh
ofjzdk j?.
shij Andu hovY ^ r[o{ dh ;zrs
ftu Bkw u/s/ nkT[Adk j?. r[ows
ftu j'oBK ;[ZyK d/ w[ekpb/ ;fji
;[y iK ;fji nkBzd nkT[Adk j? i'
n;bh ;[y j? s/ wB B{z fNek e/

oZydk j?.
AMkuru Blo hmwrw ^ fijV/ ihtK dk
e'Jh fgSb/ eowK dk Gbk nzr{o
c[N g?Adk j?, T[jBK dk e'Jh eow
cb, uzrk Gkr jz[dk j? i' Bkw
f;woB ekoB fdB oks, jo t/b/
nkBzd pfDnk ofjzdk j?.
kru gih kwiF lIE ^ gowkswk
nkgD/ ;/te dk jE cV e/ ftj[b/
;z;ko ;w[zdo ftu'A pkjo eY b?Adk
j?. fi; ;/te B{z tZv/ GkrK ekoD
r[o{ fwb g?Adk j?.
bhuiV n sMkt duAwrw ^ r[o{ d/ puBK
T[s/ s[fonK iBw woB uZeo eZN/
iKd/ jB, fco w[V e/ d[y d/ d[nko/
BjhA nkT[Dk g?Adk.
punh punh nmskwrw ^ w?A gqG{ dh
PoB geVh j?, w?A w[V w[V e/ gqG{
B{z Bw;eko, gqDkw eodk jK.

gux gwau mnw Acuq AibnwsI


gun go man a'ut abins
tkfjr[o{ eosko ;G s'A T[~uk,
dfJnkb ns/ nu[s nfpBk;h j?.
;dk ekfJw ofjD tkbk j?. T[; d/
f;woB Bkb ekb, ezNe, b'G, w'j
;G ub/ iKd/ jB ns/ wB nzdo gqG{
dk tk;k j' iKdk j?. T[; dk Bkw
igD Bkb ;G fJZSK g{ohnK j'

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

536

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iKdhnK jB.

gux gwau mnw Acuq AibnwsI sB


qy aUc dieAwlw ] ibsMBru dyvn
kau eykY srb krY pRiqpwlw ]

pRiqpwl mhw dieAwl dwnw dieAw


Dwry sB iksY ] kwlu kMtku loBu mohu
nwsY jIA jw kY pRBu bsY ] supRsMn
dyvw sPl syvw BeI pUrn Gwlw ]
ibnvMiq nwnk ieC punI jpq dIn
dYAwlw ] 4 ] 3 ]
A.g.m.5, 249
Acuq a'ut
ibsMBru dyvn kau eykY
bisbar dewan k ek
kwlu kMtku kl ktak
loBu mohu nwsY lb m ns
Acuq ^ nNb, jw/Pk ekfJw
ofjD tkbk.
Acuq AibnwsI ^ j/ wB ` T[; gqG{
d/ r[DK dk rkfJB eo, i' ;dk
fEo ofjD tkbk j?, jw/Pk ekfJw
j?, ;G s'A Pq/;m j?, fdnkb{ j?.
ibsMBru dyvn kau eykY ^ gowkswk
;koh f;qPNh B{z d/D tkbk j? ns/
;ko/ ;z;ko B{z gkbD tkbk j?.

kwlu kMtku loBu mohu nwsY ^ gowkswk


;G T[~s/ dfJnk eoB tkbk j?,
fi; d/ fjod/ ftu gqG{ t;dk j?,
T[; dk ezv/ fizBk th d[ydkJh ekb,
b'G ns/ w'j BPN j' iKd/ jB.

Acyq a'et
ftP/PD
frnkBjhD, u/sBk fpBK, w{oy

mnmuK mwns dyh qY psU pryq


Acyq cMgyry
manmukh mnas d t pas pret
a'et gere
wBw[y wkB; d/j ftu th gP{ go/sK
tKr nu/s jh ofjzdk j?. r[ow[y
;[u/s j' e/ fJ; nd[Zsh wkB; iBw
ftu tkfjr[o{ dk f;woB eodk j?.
wB, pu, eow Bkb fJ; Gtib
ftZu'A gko bzxdk j?. i/ oki/ s/ goik
d/ ;[y dk ;zs[bB j't/ sK ;[y jh ;[y
j?, BjhA sK wB[ysk d[ZyK ftu ghVh
iKdh j?. i/ e[Zs/ B{z oki fwb ikt/ sK
T[j uZeh jh uNdk j?. e'Jh ;tkoE
dk ezw BjhA eodk. T[;d/ e[eowK
Bkb uko u[c/o/ jB/Qok j' iKdk j?.

mnmuK mwns dyh qY psU pryq


Acyq cMgyry] hoie sucyq Acyq hoie

mwxs mwxs dyvl hyry] psU n mMgy


psU qy pMKyrU pMKyrU gyry] caurwsI

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

537

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

lK jUn ivc auqm mwxs jUin

Blyry] auqm mn bc krm kr jnm


mrx Bvjl lK Pyry] rwjw prjw
hoie suK suK ivc duK hoie Bly
Blyry] kuqw rwj bhwlIAY ckI ctx
jwih AnHyry] hur pury ivx grB
vsyry ]19]
vwrW BweI gurdws, 15
Acyq a'et
mnmuK mwns dyh qY
manmukh mnas de t
caurwsI lK jUn rs lakh jn
Bvjl pawjal
suK sukh
kuqw kutt
Acyq ^ frnkBjhD, u/sBk fpBK,
w{oy.
mnmuK mwns dyh qY ^ wBw[y dh
wB[Zyk d/jh j?, go fJ; wB[Zyk d/j
Bkb'A gP{ s/ go/s uzr/ jB feT[Afe
wB[y uzrk Gbk f;nkDk j[zdk j'fJnk
th wBw[y frnkBjhDK tKr nu/s j'
iKdk j?. T[j wB[y j' e/ nkgD/ tor/
wB[y tb jh d/ydk j?. gqG{ dh N/e
Sv e/ wB[y T[s/ nk; oydk j?.

caurwsI lK jUn ^ u"ok;h by


i{BhnK ftu wB[y i{Bh ;G s'A T[sw
s/ Gbh j?, uzrh j?.
Bvjl ^ wB, puB s/ eowk eoe/
jh wB[y T[sw j?, go wBw[y pD
e/, wBZ[yk d/jh ftu th iBw woB
tkb/ ;z;ko Gtib ftu bZyK uZeoK
ftu g? iKdk j?.
suK ^ okik tZvk j't/, sd th s/ i/
goik S'Nh iK rohp j't/, sd th
T[j ;[Z[yK ftu tZv/ s'A tZvk d[y
gkT[Adk j?.
kuqw ^ wBw[y dh fJj dPk j? fe
fit/A e[Zs/ B{z oki s/ fpmk d/JhJ/,
T[j fco th oks B{z uZeh uZND
bJh iKdk j?, T[t/A wBw[y T[sw
oZph dksK B{z Sv e/ ftP/ ftekoK
wro d"Vdk j?. g{o/ r[o{ s'A fpBK
nkyo roG ftu jh tk;k j[zdk
j?.

hoie sucyq Acyq iev AKIN hoNdI AMnHw


hoAw
hoe suet a'et iv akkh hd ann
ho
wBw[y ;[u/s j[zfdnK th nu/s ofjzdk
j? s/ nZyK tkbk j' e/ th nzBQk j' iKdk
j?. T[; B{z t?oh$fws ftu e'Jh G/d
BjhA BIo nkT[Adk. p'bk, r{zrk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

538

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pfDnk ofjzdk j?. nzfwqs$ftj[ d/
d[tzd B{z th BjhA fBy/Vdk.

srpu Agin vil hQu pwie


sarp agan wal hath pe

hoie sucyq Acyq iev AKIN hoNdI


AMnwH hoAw] vYrI imqu n jwxdw
fwiexu mwau suBwau smoAw] bolw
kMnIN hoNvdw jsu Apjsu mohu Dohu n
M w jIBY hud
M IAY duDu ivic
soAw] gug
ivsu Goil muih coAw] ivhu AMimRq
smsr pIAY mrn jIvn Aws qRws
n FoAw] srpu Agin vil hQu
pwie krY mnorQ pkiV KloAw] smJY

Acyq ^ u/sBk s'A fpBK, frnkBjhD,


iVQwfs.

vwrW BweI gurdws, 37

jsu Apjsu mohu Dohu n soAw ^ ezBK d/


j[fz dnK p'bk j'fJnk fcodk j?. i;
s/ ngi;, fgnko s/ t?o dh
eB;'n B{z BjhA goydk.

nwhI itbw toAw ]8]


Acyq a'et
AMnHw hoAw ann ho

fwiexu mwau din mo


suBwau smoAw subo smo
jsu Apjs jas apjas
mohu Dohu n soAw m t na so
guMgw jIBY huMdIAY gg jb hd
Goil muih coAw kl muhe o
ivhu AMimRq smsr pIAY
wihu mrit samsar p
Aws qRws n FoAw s trs na t

AMnHw hoAw ^ nu/s p[ZXh tkbk


pkbe ;wMdko j[zdk j'fJnk th
p/;wM j? s/ nZyK d/ j[zfdnK nzBQk
j' fojk.
fwiexu mwau suBwau smoAw ^ p/;wMh
eoe/ fJj t?oh s/ fwZso B{z BjhA
ikDdk s/ v?D s/ wK d/ ;[Gkn B{z
fJZe' fijk ikDdk j?.

guMgw jIBY huMdIAY ^ r{zrk ihG d/


j[zfdnK p'b BjhA ;edk.
Goil muih coAw ^ i/ e'Jh d[X ftu
Ifjo x'b e/ w{zj ftu gk d/t/ sK
gh iKdk j?.
ivhu AMimRq smsr pIAY ^ Ifjo s/
nzfwqs B{z fJZe' fijk ikD e/ gh
iKdk j?.
Aws qRws n FoAw ^ fJ; B{z fiT[D
dh nk; s/ woB dh e'Jh fuzsk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

539

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BjhA.
srpu
nr
tXk
nkJ/

Agin vil hQu pwie ^ ;g s/


B{z cVB d/ wB'oE Bkb jE
e/ T[m yV'Adk j? ns/ nZr/
N'J/ fNZp/ B{z BjhA gSkDdk.

Acyq ieAwixAw a'et ini


r[ow[y J/ee
z ko B{z f;wodk j?. T[j ;Zu/
eosko dh nkokXBk eodk j? fi; B/
fJj ;kok irs T[gkfJnk j?. gT[D,
gkDh, nrBh pD e/ fJ; irs dk y/bQ
fdykfJnk j?. nu/s, fJnkDk wB fJ;
oj; B{z ;wMD dk :sB eodk j?.
r[ow[y wkfJnk d/ izikb ftZuA' fBeb e/
tkfjr[o{ dh nkokXDk eodk j?.
eosko d/ r[D rkT[Adk j?. T[j ;ko/
dhgK ftu, ;ko/ yzvK ftu tkfjr[o{ d/
f;woB dh, tkfjr[o{ d/ ;u[ dh b'n
irkT[Adk j?. r[o Ppd Bkb ;[ofs
i'Vdk j?.

quKwrI mhlw 1 ] ey mn myirAw qU


smJu Acyq ieAwixAw rwm ] ey
mn myirAw Cif Avgx guxI
smwixAw rwm ] bhu swd luBwxy
ikrq kmwxy ivCuiVAw nhI mylw ]
ikau duqru qrIAY jm fir mrIAY
jm kw pMQu duhylw ] min rwmu nhI
jwqw swJ pRBwqw AvGit ruDw
ikAw kry ] bMDin bwiDAw ien

ibiD CUtY gurmuiK syvY nrhry


] 1 ] ey mn myirAw qU Coif Awl
jMjwlw rwm ] ey mn myirAw hir
syvhu purKu inrwlw rwm ] hir
ismir eykMkwru swcw sBu jgqu ijMin
aupwieAw ] pauxu pwxI Agin bwDy
guir Kylu jgiq idKwieAw ]

Awcwir qU vIcwir Awpy hir nwmu


sMjm jp qpo ] sKw sYnu ipAwru

pRIqmu nwmu hir kw jpu jpo ] 2 ]


ey mn myirAw qU iQru rhu cot n
KwvhI rwm ] ey mn myirAw gux
gwvih shij smwvhI rwm ] gux
gwie rwm rswie rsIAih gur
igAwn AMjnu swrhy ] qRY lok

dIpku sbid cwnxu pMc dUq


sMGwrhy ] BY kwit inrBau qrih
duqru guir imilAY kwrj swrey ]
rUpu rMgu ipAwru hir isau hir Awip
ikrpw Dwrey ] 3 ] ey mn myirAw

qU ikAw lY AwieAw ikAw lY


jwiesI rwm ] ey mn myirAw qw

CutsI jw Brmu cukwiesI rwm ] Dnu


sMic hir hir nwm vKru gur sbid
Bwau pCwxhy ] mYlu prhir sbid
inrmlu mhlu Gru scu jwxhy ] piq
nwmu pwvih Gir isDwvih Joil
AMimRq pI rso ] hir nwmu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

540

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iDAweIAY

sbid

rsu

pweIAY
vfBwig jpIAY hir jso ] 4 ] ey
mnu myirAw ibnu pauVIAw mMdir
ikau cVY rwm ] ey mn myirAw ibnu
byVI pwir n AMbVY rwm ] pwir
swjnu Apwru pRIqmu gur sbd suriq
lGwvey ] imil swDsMgiq krih
rlIAw iPir n pCoqwvey ] kir
dieAw dwnu dieAwl swcw hir nwm
sMgiq pwvE ] nwnku pieAMpY suxhu
pRIqm gur sbid mnu smJwvE
]5]6]
A.g.m.1, 1112
Acyq a'et
Avgx guxI awgan gun
ikrq kmwxy kirt kmne
ikau duqru qrIAY kio dutar tar
jm kw pMQu duhylw
jam k pth duhel
AvGit ruDw ikAw kry
awkt rud ki kare

hir nwmu sMjm har nm sjam


jp qpo jap tapo
sKw sYnu sakh sn
gur igAwn AMjnu gur gin jan
qRY lok dIpku tr lok dpak
sbid cwnxu sabad nan
pMc dUq sMGwrhy p dt sgre
BY kwit p kt
inrBau qrih nirp tar
duqru guir imilAY dutar gur mili
qU ikAw lY AwieAw t ki l i
ikAw lY jwiesI ki l jis
Joil AMimRq l amrit
pI rso p raso
vfBwig jpIAY hir jso
wadpg jap har jaso
ibnu byVI bin ber
pwir n AMbVY pr na br

gurmuiK syvY nrhry


gurmukh sew narhare

gur sbd suriq lGwvey


gur sabad surt lgwae

Awcwir qU r t

pieAMpY pp

vIcwir Awpy wr pe

Acyq ^ w{oy, u/sBk s'A fpBk, Bk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

541

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ikrq kmwxy ^ i' ftnesh gdkoEK


d/ ;[nkdK ftu c;/ ofjzd/ jB T[j
g{opb/ ;z;ekoK nB[;ko feos eo
oj/ jB. T[jBK ftSV/ j'fJnK dk
gqG{ Bkb w/b BjhA jz[dk.

pzXB ftu pzfBQnk j'fJnk wB[y


r[o{ d[nkok joh ;/tk Grsh okjhA
jh pkjo fBeb ;edk j?. j/ wB`
ntr[D Sv e/ joh d/ r[D :kd
eoe/ jh ;z;ko d/ pzXB s'V e/
ftS'Vk d{o j[zdk j? s/ nkgD/ wkbe
d/ ;Zu/ wfjb ftu tk;k fwbdk
j?. T[; wfjb se gjz[uD bJh
r[o{ jh g"Vh j?. T[; dh ;zrs
ftu Ppd B{z ;[DB Bkb ns/ joh
dk i; eoB Bkb T[; ngko ;iD
Bkb fJe fwe j'fJnk ik ;edk
j?.

ikau duqru qrIAY ^ j/ w/o/ wB`


n"yk sfonk ikD tkbk ;z;ko
;kro bzxDk pj[s n"yk j?.
nkgD/ jh T[FZdw Bkb gko BjhA
bzx ;ehdk.

Awcwir qU vIcwir Awpy hir nwmu


sMjm jp qpo ^ j/ wB` i/ s{z joh
Bkw B{z ;ziw ig sg pDkt/A sK s{z
nkukoh s/ ftukoh j?A sK jh
ftukotkB s/ frnkBh j?A.

jm kw pMQu duhylw ^ iwK d/ vo


Bkb wod/ ojhdk j?. iw dk
o;sk pVk n"yk, fpyVk s/
d[ydkJh j?.

gur igAwn AMjnu ^ j/ wB` gqG{ d/


r[DK B{z gq/w Bkb rkfJnK jh gqG{
d/ gq/w o; ftu o; ikt/Ark s/ r[o{
d/ frnkB dk ;[owk gqkgs eo
bt/Ark.

;wM.
Acyq ieAwixAw ^ j/ w/o/ w{oy s/
Bk ;wM wB` s{z j'P eo, ;wM
ik.
Avgx guxI ^ n"r[DK B{z Sv e/ r[DK
ftu ;wk ik, ntr[D Sv e/ joh d/
r[D :kd eo.

AvGit ruDw ikAw kry ^ fi;


wB[y B/ gowkswk dk f;woB BjhA
ehsk, T[j n"y/ o;s/ ftu c;
iKdk j? s/ T[j e[M th BjhA eo
;edk.
gurmuiK syvY nrhry ^ wkfJnk d/

qRY lok dIpku sbid cwnxu pMc dUq


sMGwrhy ^ r[o{ d/ frnkB dk ;[owk
gk e/ jh fszBK b'eK d/ dhge o{g
Ppd dk gqekP gqkgs j[zdk j? fi;
Bkb gzi t?oh noEks gzi/ ftekoK

542

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

B{z wkfonk ik ;edk j?.

;edk, gj[zu ;edk.

BY kwit inrBau qrih duqru guir


imilAY ^ i/ wB gowkswk d/ r[D
rkT[Adk oj/ sK nkgD/ nzdo'A
d[BhnK d/ ;ko/ vo eN e/ fBoGT[
j' ikt/rk s/ fJ; ;z;ko ;w[zdo s'A
gko bzx ikt/rk, fi; B{z soBk
;"yk BjhA j?, n"yk sfonk ikD
tkbk o;sk j?.

gur sbd suriq lGwvey ^ p/nzs


gqG{ ftekoK dhnK bfjoK Bkb
Gog{o ;z;ko ;w[zdo d/ gob/ gk;/
tZ;dk j? s/ fJ; ;z;ko ;w[zdo s'A
r[o{ d/ Ppd dh ;'Mh jh gko bzxk
;edh j?.

qU ikAw lY AwieAw ikAw lY jwiesI


^ j/ w/o/ wB` Bk jh s{z iBw t/b/
nkgD/ Bkb e[M b? e/ nkfJnk ;h
s/ Bk jh fJZE'A s[oB t/b/ e[M Bkb
b? e/ ikt/Ark. s{z ftnoE jh
wkfJnk d/ w'j ftu c; fojk j?A.
Joil AMimRq pI rso ^ j/ wB` s{z
Bkw o{g P'Gk b? e/ xo tkfg;
ikj ns/ nzfwqs o; M'b e/ (y[ZbQ/
p[ZehA) gh.
vfBwig jpIAY hir jso ^ joh dk
Bkw ;dk f;woB eoBk ukjhdk j?.
Ppd d[nkok nzfwqs o; ghsk ik
;edk j? ns/ tZv/ GkrK Bkb jh
joh i; ifgnk iKdk j?.
ibnu byVI pwir n AMbVY ^ fit/A g"Vh
s'A fpBk Ss T[go BjhA ufVQnk ik
;edk, T[t/A jh wB[y p/Vh s'A fpBk
Bdh d/ d{;o/ gk;/ BjhA ngV

pieAMpY ^ j/ gqG{` w?A p/Bsh eodk


jK fe w/o/ T[go fwjo eo. w?B{z
nkgD/ ;dk^fEo Bkw dk dkB d/.
w?A r[o{ d/ Ppd okjhA nkgD/ wB B{z
;{M fdzdk ojK. r[o{ d/ frnkB dk
;[owk gk e/ jh ;ko/ ijkB dk i'
dhtk (joh) j?, T[; dk ukBD
Ppd okjhA jh fwb ;edk j?.

AcyqI a'et
ftP/PD
w{oy, bkgotkj, rkfcb

jwgu AcyqI rwm jg aet rm


nu/s jh fIzdrh dk d{ik gfjo nk
iKdk j? s/ wBw[y jo ezw tZb'A
nt/;bk j' iKdk j?. r[ow[y r[ows
ftu oft ;f; dhge d/ ;zgoe ftu
;u[ dh nkokXBk eodk j? s/ d?th ;[y
gkT[Adk j?.

dUjw phru BieAw jwgu AcyqI rwm


] vKru rwKu mueIey KwjY KyqI rwm

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

543

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] rwKhu KyqI hir gur hyqI jwgq
coru n lwgY ] jm mig n jwvhu nw
duKu pwvhu jm kw fru Bau BwgY ]
riv sis dIpk gurmiq duAwrY
min swcw muiK iDAwvey ] nwnk
mUrKu Ajhu n cyqY ikv dUjY suKu
pwvey ] 2 ]
A.g.m.1, 1110
AcyqI a'et
KwjY khj
KyqI rwm khet rm
hir gur hyqI har gur het
jwgq coru n lwgY jgat or na
lg
riv sis dIpk rav sas dpak
nwnk mUrKu Ajhu n cyqY
nnak mrakh aj na et

AcyqI

w{oy,

bkgotkj,

rkfcb.

jwgu AcyqI rwm ^ j/ w{oy iht

fJ;sohJ/` s/oh ihtB o{g oks dk


d{ik gfjo j' frnk j? fJ; bJh
;[u/s j' ik. j[D sK wkfJnk d/
w'j dh BhAd ftZu'A ikr.

KwjY KyqI rwm ^ nkgD/ nkswe

ihtB dk ;"dk ;KG e/ oy. s/o/


nkswe r[DK tkbh c;b ftekoK
d/ w{zj nk e/ ykXh ik ojh j?.

hir gur hyqI jwgq coru n lwgY ^

joh r[o{ Bkb fgnko gk e/ j/ iht


fJ;soh s{z nkgDh c;b puk b?.
;[u/s nt;Ek ftu u'o BjhA
bZrd/. fit/A p/;[os j' e/ oks
bzxkT[D tkfbnK d/ xo u'o g?Ad/
jB, fst/A joh B{z ft;ko e/ fiT[D
tkfbnK d/ r[D b[ZN/ iKd/ jB.

riv sis dIpk ^ i' wB[y nkgD/

w{zj'A gowkswk dk Bkw f;woB


eodk j? T[; d/ fjod/ ftu ;{oi
s/ uzB, Gkt frnkB s/ Phsbsk d/
dht/ ir g?Ad/ jB.

nwnk mUrKu Ajhu n cyqY ^ w{oy


wB[y ni/ th gowkswk B{z u/s/
BjhA eodk, id'A fe T[; dh
fizdrh dh oks dk d{ik gfjo phs
fojk j?. gowkswk B{z G[bk e/, w'j
wkfJnk ftu g? e/ fet/A nkswe
nkBzd fwb ;edk j?.

nip ajab

ftP/PD
nihp, fBokbk, ftbZyD, ndG[s

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

544

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nip EhA nip j? y{ T[;dh


ajab th ajab h kh usd
op dk ;[Gkn nEtk gqfeosh th
nB'yh ns/ fBokbh j?. T[j wB[y d/
Bkb th j? ns/ BjhA th. w?A T[; gqsh
fe;/ t?d e'b ik e/ fPetk feT[A
eoK< T[; gowkswk B{z fe;/ dh
ukjs BjhA go fJ;d/ Bkb jh T[j
wB[y B{z ukj[zdk th j?. s{z op d/ d'
ozrK tkb/ o[y tb t/y, T[; B/ fe;/
dh fe;ws ;[oy fbyh j? ns/ fe;/
dh f;nkj (ekbh). fgnko/ dhnK
ekbhnK I[bcK (tkbK) ftu T[;dk
fujok nkcskp (;{oi) tKr uwe
fojk j?. T[j ;t/o th j? ns/ Pkw
th. fJE/ y{ s'A Gkt j? nkds,
gqfeosh. jwoks dk noE j? Bkb,
;kE. pys s'A Gkt noE j? Gkr,
fe;ws ns/ grkj s'A fJE/ Gkt ;[pQk
nEtk ;t/o j?.

n?B nip EhA nip j? y{


T[;dh,
Bk jwokj Gh j? s/ jwokj
Gh j?.

fPetk eoK feT[A T[; dk uk

t?dK,
BjhA T[j p/ukj Gh T[;B{z ukj
Gh j?.

o[y d/y d' ozrhnK U;

dhnK dk,
pys ;[oy Gh J/ s/ f;nkj
Gh j?.
I[b|K
ekbhnK
o[y
nk|skp uwe/,
rkw{z Pkw Gh J/ s/ grkj
Gh j?.
rkw{ yK, ;hjoch,
nip ajab
n?B nip EhA nip j? y{ T[;dh
n ajab th ajab h kh usd
Bk jwokj Gh j? n hamr p h
fPetk eoK ikw kar
p/ukj be
ukj Gh j? p h
o[y d/y d' ozrhnK U; dhnK dk
rukh dekh do rg os d d
pys ;[oy Gh J/ s/ f;nkj Gh j?
bakht surkh p e te si p h
I[b|K ekbhnK o[y nk|skp uwe/
zulf kal rukh ftb amke
rkw{z Pkw Gh J/ s/ grkj Gh j?
gm m p e te pag p h

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

545

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Ajrwvru ajrwar
ftP/PD
fi; B{z io (p[Y/gk) BjhA nkT[Adk

Ajrwvru Amru ajrwar amar


tkfjr[o{ niokto j?, nwo j?,
;dhth j?. j'o ;G ukbDjko j?.
r[ow[y r[ows okjhA Bkw dk f;woB
eodk j?. nkokXBk eodk j?. nzfwqs
Bkb f;zfink iKdk j?. T[; dh jT[w?
wo iKdh j?. T[j izwD woB s'A
w[es j' iKdk j?. T[j ;Zu/ tyo dk
tDikok pDdk j?. ;u dk tkgko
eodk j?. T[; nrw nr'uo,
nftrs ngko dk f;woB eodk j?.

Ajrwvru Amru qU sB
cwlxhwrI ] nwmu rswiexu Bwie
qU

lY prhir duKu BwrI ] 1 ] rhwau


] hir pVIAY hir buJIAY
gurmqI nwim auDwrw ] guir pUrY
pUrI miq hY pUrY sbid bIcwrw ]
ATsiT qIrQ hir nwmu hY
iklivK kwtxhwrw ] 2 ] jlu

iblovY jlu mQY qqu loVY AMDu


AigAwnw ] gurmqI diD mQIAY

AMimRqu pweIAY nwmu inDwnw ]


mnmuK qqu n jwxnI psU mwih
smwnw ] 3 ] haumY myrw mrI mru

mir jMmY vwro vwr ] gur kY sbdy

jy mrY iPir mrY n dUjI vwr ]

gurmqI jgjIvnu min vsY siB


kul auDwrxhwr ] 4 ] scw
vKru nwmu hY scw vwpwrw ] lwhw

nwmu sMswir hY gurmqI vIcwrw ]


dUjY Bwie kwr kmwvxI inq qotw
sYswrw ] 5 ] swcI sMgiq Qwnu
scu scy Gr bwrw ] scw Bojnu
Bwau scu scu nwmu ADwrw ] scI

bwxI sMqoiKAw scw sbdu vIcwrw


] 6 ] rs Bogx pwiqswhIAw duK
suK sMGwrw ] motw nwau DrweIAY
gil Aaugx Bwrw ] mwxs dwiq n
hoveI qU dwqw swrw ] 7 ] Agm

Agocru qU DxI Aivgqu Apwrw


] gur sbdI dru joeIAY mukqy

BMfwrw ] nwnk mylu n cUkeI swcy


vwpwrw ] 8 ] 1 ]
A.g.m.1, 1009
Ajrwvru ajrwar
cwlxhwrI lanhr
nwmu rswiexu nm rsin
hir pVIAY har par
hir buJIAY har bj

546

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gurmqI nwim auDwrw


gurmat nm udr
sbid bIcwrw sabad br
iklivK kwtxhwrw
kilwikh ktanhr

scy Gr bwrw sae kr br


scw Bojnu sa pjan
Bwau scu po sa
scu nwmu ADwrw sa nm adr

jlu iblovY jal bilow

scI bwxI sa bn

jlu mQY jal math

scw sbdu sa sabad

qqu loVY tat lor

duK suK sMGwrw dukh sukh sgr

AMDu AigAwnw ad agin

Agm Agocru a'gam a'goar

gurmqI diD mQIAY


gurmat dd math

Aivgqu Apwrw awigat apr

haumY myrw mrI mru


hm mer mar mar

Ajrwvru ^ fi; B{z io (p[Y/gk)


BjhA nkT[Adk.

mir jMmY vwro vwr


mar jm wro wr

cwlxhwrI ^ j/ gqG{` ;koh f;qPNh


BkPtzs j?, go s{z T[j ;q/PN g[oP
j?A fi; B{z ed/ io BjhA nkT[Adk.
s{z ns ;q/Pm j?A ns/ w"s s'A ofjs
j?A.

gurmqI jgjIvnu
gurmat jagjwan
auDwrxhwr udranhr
scw vKru sa wakkhar
scw vwpwrw sa wpr
dUjY Bwie dj pe
swcI sMgiq s sgat
Qwnu scu thn sa

dru joeIAY dar jo

nwmu rswiexu ^ s/ok Bkw ;ko/


dk ;'wk, o;K dk xo j?
fijVk iht s/ok Bkw gq/w
igdk j?, T[j nkgDk tZv/ s'A
d[y d{o eo b?Adk j?.

o;K
ns/
Bkb
tZvk

hir pVIAY hir buJIAY gurmqI nwim


auDwrw^ gowkswk dk Bkw jh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

547

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gVQBk ukjhdk j?, Bkw jh ;wMDk
ukjhdk j? ns/ r[o{ dh f;fynk b?
e/ gqG{ d/ Bkw okjhA jh gkgK s'A
pukn j[zdk j?.
sbid bIcwrw ^ fJj ws s/ ;q/PN
ftuko g{o/ r[o{ d/ okjhA g{o/ r[o{ d/
Ppd ftu i[fVnK jh fwbd/ jB.
iklivK kwtxhwrw ^ gowkswk dk
Bkw nmkjm shoEK dk fJPBkB j?
s/ ;ko/ gkg Bk; eoB d/ ;woE
j?.
jlu iblovY jlu mQY qqu loVY AMDu
AigAwnw ^ i' wB[y gkDh foVedk
j?, gkDh B{z wEdk j? ns/ T[j
w{oy nfrnkBh j? i' ss Gkt
wyD eZYDk ukj[zdk j?.
gurmqI diD mQIAY ^ i/ r[o{
T[gd/P d[nkok djhA Gkt Ppd
foVehJ/ sK Bkw^fBXkB o{g wyD
fBebdk j?. nkgD/ wB d/ fgZS/
s[oB tkb/ wB[y fJ; G/d B{z BjhA
;wMd/. T[[j gP{ fposh ftu fNe/
ofjzd/ jB.
haumY myrw mrI mru mir jMmY vwro
vwr ^ i' wB[y jT[w? dh w"s wodk
j?, T[j w[V w[V izwdk wodk
ofjzdk j?.

gurmqI jgjIvnu min vsY siB kul


auDwrxhwr ^ r[o{ dh f;Zfynk Bkb
fi; wB[y d/ wB ftu irs dk
ihtB gowkswk t; g?Adk j?, T[j
nkg sK sodk jh j?, nkgDhnK
;kohnK e[bK B{z skoB tkbk pD
iKdk j?.
scw vKru nwmu hY scw vwpwrw ^
;dk ekfJw ofjD tkbk, ed/ Bk
Bk; j'D tkbk ;"dk gowkswk dk
Bkw jh j?. fJj' n?;k tgko j? i'
;dk fEo ofjzdk j?. fi; wB[y B{z
r[o{ dh ws b? e/ fJj ;{M nk
iKdh j? T[j irs ftu Bkw dh
yZNh yZNdk j?.
dUjY Bwie ^ fJe joh B{z Sv e/
fe;/ j'o brB d[nkok ezw eoB
Bkb ;z;ko ftu fBs xkNk jh
ofjzdk j?.
swcI sMgiq Qwnu scu scy Gr bwrw
^ ;Zuh eko eoB tkfbnK dh
;zrs ;Zuh j?. T[jBK dk fmekDk
;Zuk j? ns/ T[jBK d/ xo pko th
;Zu/ jB.
scw Bojnu Bwau scu scu nwmu ADwrw
^ T[jBK dk G'iB ;Zuk j?, gq/w
;Zuk j? ns/ ;Zuk Bkw jh T[jBK dk
nkXko j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

548

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
scI bwxI sMqoiKAw scw sbdu
vIcwrw ^ ;Zuh pkDh eoe/ T[j
;zs[PN j' rJ/, feT[Afe T[jBK B/
;Zu/ Ppd dk ftuko ehsk j?.
duK suK sMGwrw ^ d[BhnK d/ o;
wkBD
Bkb,
d[BhnK
dhnK
gksPkjhnK Bkb wB[y B{z d[y ;[y
ftnkgd/ ofjzd/ jB.
Agm Agocru qU DxI Aivgqu
Apwrw ^ j/ gqG{` s{z nrw j?A.
frnkB fJzdohnK dh s/o/ se
gj[zu BjhA j' ;edh. s{z ;G
gdkoEK dk wkbe j?A. s{z nfdqPN
s/ p/nzs j?A.
dru joeIAY ^ i/ r[o{ Ppd ftu i[V
e/, r[o^Ppd d[nkok joh dk do
GkbhJ/, sK T[; d/ do s'A T[j Bkw
yikBk fwb iKdk j?, w[esh dk
Gzvko fwb iKdk j?.

niV ajar

BKt g[fbzr
G/vK$pZeohnK dk fJeZm, fJZiV

niV ukoBk ezw g?rzpoK dk


ajar rn km pgbr d
n:kbh dhnK s'jwsK fe oKMk i'rh
BjhA ;r'A jho B{z gkT[D d/ we;d
Bkb fJZE/ nkfJnk j?, d/ itkp ftu

oKMk r[Z;/ ftu efjzdk j? fe G/vK


pZeohnK ukoBk g?rzpoK dk ezw j?
feT[Afe fJj gfotko dh gkbDk eoB
tork ezw j? ns/ fJj P?skB dk
nwb BjhA. s?B{z ceho T[s/ rIp
Gkt r[Z;k BjhA eZYDk ukjhdk.

niV ukoBk ezw g?rzpoK


dk,
e/jk nwb P?skB dk N'fbU Jh`
G/vK uko e/ s[jwsK i'VBk J/A,
feT[A }Ip |eho s/ s'fbU Jh<

YkeK c/o e/ fNueoK eo/A


J/t/A,
n?vk M{m ngokX feT[A
p'fbU Jh<
n;hA |eo nbkj d/ Bkr
ekb/,
n;K Bkb eh x'bDk x'fbU
Jh`
jho tkfo;,
niV ajar
niV ukoBk ezw g?rzpoK dk
ajar rn km pgbr d
YkeK c/o e/ fNueoK eo/A J/t/A
tk pher ke tikr kar ew
n?vk M{m ngokX feT[A p'fbU Jh
d th aprd ki bolio

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

549

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
n;hA |eo nbkj d/ Bkr ekb/
as fakar al de ng kle
n;K Bkb eh x'bDk x'fbU Jh
as nl k kln klio

AMjVw ajr
nWv puilMg
p`lw, prnw, AMjlw (lihM)

AMjVy lgVI BYxW jre lagr pn


AMjVy dw Bwv auh p`lw hY jo lwVHw
Awpxy moiFAW qy su`t ky brwq cVHdw hY
Aqy iesy p`ly dw hI ie`k lV AnMd
kwrj Bwv PyirAW vyly vhutI PV ky
ip`Cy qurdI lWvW lYNdI hY[ ies nMU
AMjVw PVnw vI ikhw jWdw hY[ jMJ
cVHx l`gw vIr Sgn dy ky BYxW qoN
AMjVw CufwaNdw hY[

nhwie

ciVHAw,

Doie

vIrw GoVI

AMjVy l`gVI BYxW,

AMjVy lgVI BYxW rjwdw!


CoV CoV myrw AMjVw BYxy,
mYN Gr shurVy jwaUN,
mYN Gr shurVy jwaU rjwdw!
mYN Gr shurVy jwaUN[

bol pMjwbx dy, 1, 109


AMjVw ajr

AMjVy lgVI BYxW jre lagr pn


vIrw GoVI ciVHAw wr kr ri
CoV CoV myrw AMjVw BYxy
hor hor mer jr pne

nikJhA ikDk aj jn

fefonk
ftnoE ikDk, nekoE ub/ ikDk

nikJhA ikD Bkb'A aj jn nl


uzr/ ;[Eo/ egV/ gfjBDk e'Jh p[okJh
BjhA go cI{{byouh dk gqGkt p[ok
j?. je jbkb dh ewkJh s/ ;zs'y Bk
eoe/ nkdwh tX g?;/ ewkT[D dh
o[uh nXhB u'oh, XZek tor/ r?o
eBz{Bh ezw ns/ eJh co/p eodk j?,
fi; Bkb sB wB T[~s/ wkVk gqGkt
g?Adk j?. nkdwh nkgDh fwjBs Bkb
ehsk ewkJh ftu tkXk n?t/A jh cI{b
EktK s/ BjhA youdk ;r'A gfotko
nEtk pZfunK dh d/y Gkb T[~s/
youdk j?. i/ ewkJh e[M tX ikt/
sK d{finK dh wdd s/ yofunK g?;k
pj[s wkBf;e nBzd fdzdk j? i' nkw
G'rD d/ ekoi s'A tyok s/ T[~uk j[zdk
j?. w/ok fJj wsbp BjhA fe s[;hA

;[Eo/ s/ uzr/ egV/ Bk gfjB', go


fJj fe fJBQK uhIK go xZN you
j'D eoe/ s[;hA jZe jbkb dh
ewkJh s/ ;zs'y eo'r/ no ed/
u'oh fe XZe/ Bkb g?;k b?D dk

550

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

isB BjhA eo'r/ no T[BQK ;ko/


d[ZyK s'A, i' u'oh, mZrh, XZek eoB
:k ftjkoe co/p eoB Bkb wB s/
;oho B{z j[zd/ jB, pu ikUr/ i'
uko g?;/ ewkJh d/ tXkUr/, Uj
nikJhA ikD Bkb'A B/eh EKJh
you j'Dr/l pkbK dh uzrh
gotoP T[s/ T[j ewkJh you j'e/
T[bkd ;[yh, szdo[;s, B/e s/
ftd:k tkbh j' ikJ/rh, fi; eoe/
T[bkd tZb'A d[y Bk d/y'r/. e[S j'o
pu/rk sd d[yhl b'Vtzd ;ke, ;?B,
;ZiD s/ jw;kJ/ dk d[y
tzvkUr/.T[; dk dod tzvke/
s[jkB{z fJe o; nkt/rk i' o;
fe fe;/ soQK d/ G'r ftu gqkgs

BjhA j' ;edk.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X


f;zx,^
nikJhA ikDk aj jn
nikJhA ikD Bkb'A aj jn nl
dod tzvke/ s[jkB{z fJe o;
nkt/rk
dard wdke tuhn ik ras
weg
G'r ftu gqkgs BjhA j' ;edk
pg wi prpat nah ho sakd

AjwxMqw ajnt
BKt g[fbzr
i' BjhA ikDdk, np{M, i' e[M ;wMdk
BjhA

pUkwrMqw

AjwxMqw

pkrt

ajnt
Bkw fBoziB nbZy j?. T[; dk b/yk
BjhA j' ;edk. wBw[y nikDzsk j?,
frnkBjhD j?. T[; ekdo dh nrzw
nrkfX, neZE eEk B{z BjhA ;wM
;edk.

swsqR byd purwx pV@Mqw ] pUkwrMqw


AjwxMqw ] jW bUJY qW sUJY soeI ]
nwnku AwKY kUk n hoeI ] 1 ] m 1
] jW hau qyrw qW sBu ikCu myrw hau
nwhI qU hovih ] Awpy skqw Awpy
surqw skqI jgqu provih ] Awpy
Byjy Awpy sdy rcnw ric ric vyKY ]
nwnk scw scI nWeI scu pvY Duir
lyKY ] 2 ] pauVI ] nwmu inrMjn
AlKu hY ikau liKAw jweI ] nwmu
inrMjn nwil hY ikau pweIAY BweI ]
nwmu inrMjn vrqdw rivAw sB TWeI
] gur pUry qy pweIAY ihrdY dyie
idKweI ] nwnk ndrI krmu hoie gur
imlIAY BweI ] 13 ]
A.g.m.1, 1242

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

551

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AjwxMqw ajnt
jW bUJY j bj
qW sUJY t sj
kUk n hoeI kk na ho
Awpy skqw pe sakt
Awpy surqw pe surt
skqI jgqu provih sakt jagt
prow
Awpy Byjy pe pje
Awpy sdy pe sadde
rcnw ric ric vyKY
ran ra ra wekh
scu pvY sa paw
Duir lyKY tr lekh
nwmu inrMjn AlKu hY
nm nirjan a'lakh h
rivAw sB TWeI rawi sb th
AjwxMqw ^ i' BjhA ikDdk, np{M,
i' e[M ;wMdk BjhA..
jW bUJY qW sUJY ^ id se wB[y
np{M ofjzdk j?, sd se gVQdk
j'fJnk th n?t/A fgnk p'bdk j?
go id ;wM g?Adh j? sK u[Zg j'
iKdk j?. ;wM T[; B{z fJj

nkT[Adh j? fe T[j e[M BjhA, joh


jh ;G e[[M j?.
kUk n hoeI ^ id ;wM nk iKdh
j? fco wB[y NkjoK BjhA wkodk.
frnkB nt;Ek ftu p'bD dh b'V
BjhA ofjzdh.
Awpy skqw Awpy surqw skqI jgqu
provih ^ gowkswk nkg jh pb
tkbk j?. i'o tkbk j?, i'o dk
wkbe j?. nkg jh ;[os dk wkbe
j? ns/ nkg jh irs B{z nkgDh
;Zfsnk d/ Xkr/ ftu go'D tkbk j?.
Awpy Byjy Awpy sdy rcnw ric ric
vyKY ^ gowkswk nkg jh ihtK B{z
fJZE/ G/idk j?. nkg jh fJZE'A
tkfg; p[bk b?Adk j?. f;qPNh g?dk
eoe/ nkg jh T[; dh ;zGkb th
eo fojk j?.
scu pvY Duir lyKY ^ T[j ;dk fEo
ofjD tkbk j?. T[; dh tfvnkJh
;dk ekfJw ofjD tkbh j?. T[;
d/ Bkw dk f;woB jh T[; dh
jI{oh ftu ep{b j[zdk j?.
nwmu inrMjn AlKu hY ^ wkfJnk
ofjs joh dk Bkw n?;k j? fi;
dk e'Jh yk; fuzBQ BjhA fd;dk.
T[;B{z fet/A fpnkB ehsk ikt/.

552

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

rivAw sB TWeI ^ T[j joh,


gowkswk Bkw d/ o{g ftu ;ko/ EK
ftnkge j? ns/ ;kv/ Bkb j?. r[o{
;kv/ nzdo t;dk fdykJh fdzdk
j?.

nikD[ ajn

BkBe efjnk GkJh bkb' g[Sdk


feT[A j?. sK bkb' nkfynk nih
n;kvh euh ws[ j?. n;h eh
ikDd/ jK. sK r[o{ BkBe efjnk
GkJh bkb' fJj euhnK wsh tkb/
BjhA nkyd/.
GkJh pkbk iBw ;kyh,

ftP/PD
p/;wM, nDikD, G'bk^Gkbk

i/ e'Jh nikD[ j't? sK nkyhn?

nikD[ ajn

je ko ajn how t kh

i/ e'Jh nikD[ j't? sK nkyhn?


je ko ajn how t kh

i/eo e'Jh nDikD (p/;wM) j't/ sK


e[M nkyhJ/. bkb' B/ fejk ih eosko
(oZp) dhnK eosko jh ikD/. go T[j
i' BkBe ;kX gqrN j'fJnk j? ;' fvZmk
(d/fynk) BjhA. go w?B{z T[j' fijk jh
bZrdk j?. r[o{ BkBe B/ fejk GkJh
bkb' fJj rZb g[ZSdk feT[A j?A< bkb'
efjD bZrk ih ;kvh eZuh (p/;wM)
ws j?. n;hA eh ikDd/ jK. r[o{
BkBe B/ fejk go GkJh bkb' eZuh
ws tkb/ sK nfijhnK rZbK BjhA
eod/.

i/ e'Jh nikD[ j't? sK


nkyhn?. sK bkb' nkfynk ` ih
eosko[ dh eosko[ ikD?. go

T[j i' BkBe ;kX gqrN j'fJnk j?


;' fvmk Bkjh. go w?B{ Uj'
i/jk Bio[ nktBk j?. sK r[o{

eosko[ dh eosko[ ikD?


kartr d kartr jn
;' fvmk Bkjh so ditth nh
Uj' i/jk Bio[ nktBk j?
oho jeh nazar wn h
n;kvh euh ws[ j?
asd ka mat h
n;h eh ikDd/ jK as k jnde h

niko tzd[ ajr wd


BKt g[fbzr
d[y, o'r, phwkoh

sd fJe gmkD nkfJnk. wbe


w[;kfjp B/ T[; nZr/ rb ehsh. ykB
dk g[s
Z o pj[s phwko ofjzdk ;h. T[;

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

553

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gmkD B/ fejk L wbe ih, w?A j[D eh
eoK. w/ok i[nkB g[so szdo[;s BjhA
j' fojk. w?A pj[s d[yh (go/PkB) jK.
ykB B{z wfbe B/ fejk e'Jh |eho
ekwb bZG' (p[bkU) sK s[jkvk g[so
mhe j't/rk. ykB B/ fejk fe w?B{z eh
gsk j?, ekwb |eho e"D j?.

brdk e'Jh Bkjh nkjk


lagd ko nh h

sk fJe gmkD nkjk, T[; nZr/


wbe w[;kfjp[ nkjk. ns/ ykB
dk g[sq pj[s[ niko tzd[ ojdk
nkjk. dko{ pj[s[ eo oj/ nkj/
brdk e'Jh Bkjh nkjk. sk T[;
gmkD efjnk J/ wbe ih w? fenk
eo'. w/ok p/Nk i[nkB uzrk BjhA
j'Adk w?A pj[s[ d[yh j'A. sK wbe
efjnk ykB B{ ih e'Jh ceho
ekwb geV' sk s[;kvk p/Nk uzrk
j't.
/ ykB efjnk w? fenk ikD'
ekwb eT[D j? ns/ Bk ekwb eT[D
j?.

ni'VBk ajorn

GkJh pkbk iBw ;kyh,

niko tzd[ ajr wd


wbe w[;kfjp[ nkjk
malak mushib h
ojdk nkjk rd h
dko{ pj[s[ eo oj/ nkj/
dr bt kar rahe he

e'Jh |eho ekwb geV'


ko faqr kmal pakro
w? fenk ikD' m ki jno

fefonk
foPsk Bksk s'VBk

ekj// n;K d/ Bkb ni'VBk J/A


khe as de nl ajorn
oKM/ tk;s/ jho dh fbnKdh u{oh B{z
e?d'A wzrsk ;kX{ pD e/ gqkgs eo
b?Adk j?. T[j fJ; u{oh B{z u{ue B{z
ftyk e/ jho^oKM/ d/ ;zpzXK dh
fPekfJs d/ ;p{s ti'A g/P eoBk
ukj[zdk j?. fJ; rZb dk id'A jho B{z
gsk bZrdk j? sK T[j e?d'A B{z o;s/
ftu x/o b?Adh j?, e[ZND wkoB dk
voktk th fdzdh j? ns/ Bkb fJ; rb
dh th skVBk eodh j? fe T[j T[;
Bkb ni'Vk Bk j't/ Gkt T[;d/ f\bkc
Bk ikt/.

jho Ykj e/ nkfynk, whnK


ukuk,
u{oh d/j i/ ihT[Dk b'VBk
J/A.
BjhA sK wko e/ fizd rtkfJ
d/;K,

554

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

w?B{z fe;/ Bk jNeDk j'VBk


J/A.
pzBQ jZE s/ g?o bNekfJ d/;K,
bV bVehnK Bkb eh i'VBk
J/A.

u{oh d/j yK Bkb j:k


nkg/,
ekj// n;K d/ Bkb ni'VBk
J/A.
jho tkfo;,
ni'VBk ajorn
jho Ykj e/ nkfynk, whnK ukuk
hr t ke khi m
u{oh d/j i/ ihT[Dk b'VBk J/A
r d je jion lorn e
u{oh d/j yK Bkb j:k nkg/
r d kh nl hay pe
ekj// n;K d/ Bkb ni'VBk J/A
khe as de nl ajorn

nIr?p azgb
ftP/PD
nDd/fynk, nDd/y/ EK s'A, nfuzsk

y/Vk fgnk nIr?p dh nkD


fp~bh
kher pi azgb d n bill
y/V/ jho ns/ oKM/ d/ fgnko T[s/

fpZbh pD e/ MgN gJ/. eth oKM/ B{z


T[sPkj ns/ jZbkP/oh fdzfdnK nkydk
j? fe s{z fjzws Bk jko, j"A;b/ s'A ezw
b? feT[Afe jho s?B{z p/jZd fgnko
eodh j?. s{z fe;/ ekfwb, ;zg{oB
dot/P e'b ik e/ nkgDh noI g/P
eo feT[Afe dot/PK d/ fdb ftZu'A
fBebh d[nk ;dek nZbkj sedhoK B{z
th pdb fdzdk j?.

ed'A nkp \[o dh fyu/ tKr


fe;ws,
e'fJb bzek d/ pk} dh rJh
fdZbh.

w?Bk bJh pzrkfbUA uke


ewb/,
y/Vk fgnk nIr?p dh nkD
fp~bh.
u[;sh nkgDh geV, Bk jko
fjzws,
jho BKjhUA fJPe d/ ftu
fYZbh.

e'Jh ikfJ e/ geV ceho


ekfwb,
|eo wkod/ ftu oIk
fe~bh.

tkfo; Pkj, w;skBVk j'


bZbQh,
;/bQh r'dVh gfjB j' P/\
fubh.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

555

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jho tkfo;,
nIr?p azgb
w?Bk bJh pzrfbUA uke ewb/
mn la baglio k kamle
y/Vk fgnk nIr?p dh nkD fpZbh
kher pi azgb d n bill
e'Jh ikfJ e/ geV ceho ekfwb
ko je ke pakar faqr kmil
|eo wkod/ ftu oIk feZbh
fakar mrde wi raz kill

nIws azmat
BKt fJ;sohfbzr
gqskg, tfvnkJhl fBPuk, fBjuk

s/ohnK ghohnK nIwsK t/y e/


w?A

b? t/ ;'jDh w'jDh, jz; okDh,


fwor B?Dh B{z rk e/ xZbBh nK.

s/ohnK ghohnK nIwsK t/y


e/ w?A,
pKdh j'fJe/ xoK B{z ubBh
nK.

ghoh gho dh t/y e/ w[ohd j'Jh,


s/ohnK i[shnK f;o/ s/ MZbBh
nK.
w?B{z w/b w[okd pb'u, ;kJhnK,
s/o/ g?o w?A nkD e/ wZbBh nK.

tkfo; Pkj, eo soe


p[fonkJhnK B{z,
dopkBh nbkj dh wbBh
nK.
jho tkfo;,

ter pr azmat wekh ke m

nIws azmat

;fjsh id'A oKM/ dh w[ohd pD iKdh


j? sK T[;dhnK nIwsK Gkt gqskg d/
r[D rkT[Adh j?. nkgD/ fgnko/ pb'u
d/ w/b dh w[okd wzrdh j?. nkgDh
y[dh B{z, nkgDhnK p[fonkJhnK B{z
SZvD dk fBPuk eodh nZbkj dk
dopko wZbD dk fJeoko eodh j?
Gkt op dh pzdh pDB dk tkndk
eodh j?.

s/ohnK ghohnK nIwsK t/y e/ w?A


ter pr azmat wekh ke m
pKdh j'fJe/ xoK B{z ubBh nK
bd hoeke kr n aln
tkfo; Pkj, eo soe p[fonkJhnK B{z
wris kar tark buri n
dopkBh nbkj dh wbBh nK
darbn al d maln

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

556

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nIwsh azmat

Bkjh,
XB wkb dh e[M gotkj
w?B{z.

Ikfjok nIwsh gho whoK

w[epb b~y r[Bkj Eh gke


ehsk,
d;srho dh fJe fBrkj
w?B{z.

ftP/PD
wjkB, tZvk

zhir azmat pr mr
jIos w[jh^T[~d^dhB npd[b ekfdo
ihbkBh gqsZy o{g ftu T[~u/ wosp/
tkbk gho, nfXnkswe r[o{ j? fi;
B/ w?B{z op dk okj fdykfJnk j?.
i/eo w?A T[; B{z Sv d/tK sK w?B{z op
dh dorkj ftu e'Jh nk;ok BjhA
fwbDk. w?Bz{ nkgD/ gho d/ pdb/
d[fBnkth XB d"bs dh e'Jh gotkj
BjhA j?. w/oh fIzdrh r[BkjK Goh ;h
go gho dh fwjo Goh BIo B/ w?B{z
gftso eo fdZsk j?. Ikfjok nIwsh
s'A Gkt gqsy o{g ftu nIws tkbk
nEtk wjkB j?. r[Bkj s'A Gkt T[;
ekoi s'A j? i' fJ;bkwh Pohns
nB[;ko tofis j't/. d;srho dk
noE wdd eoB tkbk j?.

I'J/ Ikfjok nIwsh gho


whoK,
fi; B/ dZf;nk oZp dk
okj w?B{z.
i/ w?A S'V;K wjhT[~dhB B{z ih,

Y'Jh fwb/ Bk ftu dorkj


w?Bz{.

;dek Pkj ihbkBh dk w[b

w[epb, ;hjoch,
nIwsh azmat
I'J/ Ikfjok nIwsh gho whoK
zoe zhir azmat pr mr
fi; B/ dZf;nk op dk okj w?B{z
jis ne dassi rab da r mn
dorkj ftu Y'Jh Bk fwbBk
darg wi t n miln
w[epb bZy r[Bkj Eh gke ehsk
mukbal lakh gun th pk kt
d;srho dh fJe fBrkj w?B{z
dastgr d ik nig mn

nIwks azmt

ftP/PD
nIw, fJokdk dk pj[tuB, fBPu?

gVQ c{ehJ/ fJe nIwks ;?|h


pr phke ik azmt sf
oKMk ;fjsh nZr/ nkgD/ t?drh ns/
r?p dhnK skesK dhnK f;csK$cVQK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

557

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wkodk efjzdk j? fe fiBQK ftneshnK
B{z fwjo dk MkVk eo fdzd/ jK T[BQK B{z
G'ok th d[y dod BjhA ofjzdk. fJ;/
soQK gZe/ fJokd/ Bkb wzso gVQ e/ c{e
wko d/JhJ/ sK fizB^G{s dh iVQ g[N
fdzd/ jK. ;?ch s'A Gkt T[; wzso s'A j?
i' Bzrh sbtko Bkb d[PwD T[s/ 70
tko g[VQ e/ c{fenk iKdk j? ns/ fJj
;wfMnk iKdk j? fe fJ; sbtko
Bkb d[PwD dh w"s j' ikt/rh. ;?c
dk noE sbtko j?.

e'Jh d[y s/ dod Bk oj/


G'ok,
MkVk fwjo dk fiBQK B{z
xZshJ/ Bh.

gVQ c{ehJ/ fJe nIwks


;?|h,
iVQ fizB s/ G{s dh gZNhJ/
Bh.s/oh Gkph d/ d[yV/ d{o
j'tD,
n;hA f;jo i/ ukfJ gbZNhJ/
Bh.
w{zj'A fwmVh p'b s/ w'w j' ik,
fsqyk p'b Bk, ewbhJ/ iZNhJ/
Bh.iKd/ ;G nkIko :ehB
eoe/,

J?; |eo d/
uZNhJ/ Bh.

edw

i/

jho tkfo;, ^

nIwks azmt
e'Jh d'y s/ dod Bk oj/ G'ok
ko dokh te dard n rahe pr
MkVk fwjo dk r mr d
gVQ c{ehJ/ fJe nIwks ;?|h
pr phke ik azmt sf
iVQ fizB s/ G{s dh gZNhJ/ Bh
jar jn te pt d patte n
iKd/ ;G nkIko :ehB eoe/
jde sab zr yaqn karke
J?; |eo d/ edw i/ uZNhJ/ Bh
s fakkar de kadam je atte n

AzwdI azd
nWv puilMg
AwpxI mrzI nwl kuJ vI krn dI Ku`lH,
suqMqrqw

ieh AzwdI AweI ik brbwdI


azd ke barbd
purwxy simAW ivc b`icAW Kws krky
lVkIAW nMU Ku`lHW mwnx dI bhuqI
iejwzq nhIN sI huMdI Aqy nw hI
lVikAW vWgU lVkIAW nMU Kwx leI
duD, mKx Awid id`qw jWdw sI[ pr
nvyN jmwny dy Awaux nwl lVkIAW nMU
vI kwPI KulH iml geI[ pr purwxy
bzurg ies AwjwdI nMU brbwdI hI
mMndy hn[ ie~Qy ist-prist dw ArQ

558

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

hY Kwx pIx vwlIAW cIzW dI rihMdKUMhd Bwv tbr dIAW bcIAW KucIAW
rotIAW[
jy koeI r`b sb`bI bc rihMdI qW istprist jUTy tukVy Kw Kw ky pwitAW

purwixAW ivc pldI rihMdI sI[ A`j


k`lH vWgU kuVIAW muMifAW dy
brwbr 'dhIN' qy 'm`KxI' nhIN sI
mMgdIAW[ ieh rosy qW Awh nvyN
zmwny dI hvw ny isKwey ny[ hor
pqw nI ies zmwny ny hwlW kI kwry
krny ny[kihMdy sI AzwdI ilAwauxI

ieh AzwdI AweI ik


brbwdI[ iesdw hwly qW hor pqw
AY[

lgxw hY[

igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,


157
AzwdI azd
ieh AzwdI AweI ik brbwdI
azd ke barbd
r`b sb`bI rab sababb
ist prist sit-parst
jUTy tukVy jthe tukre
Aj klH vwgMU aj kl wg
kuVIAW muMifAW dy brwbr

kur mdi de brbar


'dhI' qy 'm`Kx' nhIN sI mMgdIAW
dah te makkhan nah si mgd
ieh rosy rose
nvyN zmwny ny isKwey ny
naw zmne ne sikhe ne

nNe atak
BKt fJ;sohfbzr
mfjo, fNekDk

nNe sK e'Jh Bkjh


atak t ko nh
r[o{ BkBe ih B/ fejk ;[D GkJh
pkfbnk, i' ezw eosko (gowkswk)
B/ eoB/ jB, ;'Jh eo/rk. pkb/ B/
fejk fJE/ j[D nkgDh nNe
(fNekDk) BjhA. ;' nkgK fJE'A T[m
ubhJ/. r[o{ BkBe ih B/ fejk ;[D
GkJh pkfbnk, ;kB{z eosko dk
j[ew fJt/A jh j?. i' fJBQK dh ;|k
T[mkJ/rk (e{u eokJ/rk) sK n;hA
fJE'A T[mKr/. pkb/ B/ fejk ih fJBQK
dh ;|k ed'A T[m/rh.

sK r[o{ BkBe ih efjnk ;[D GkJh


pkbk i' ezw eosko eoB/ j?B
;'Jh eo/rk. sK pkb/ nkfynk
j[D sK s[;hA fJE'A T[m'. nNe sK
e'Jh Bkjh. sK r[o{ BkBe ih

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

559

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

efjnk

;[D

GkJh

pkbk

;kB{z

eosko dk j[ew Jht?A j?. i'


fJBK dh ;ck T[mkJhJ/r/. sK

n;hA fJE'A T[mKr/. sK pkb/


nkfynk ih fJBK dh ;ck ed'A
T[m/rh.
GkJh pkbk iBw ;kyh,

mwhI AtkW qoN vwps Aw irhw hY[

k`qdI k`qdI BYxo!


myrI bysur ih`lI,
mYnMU idau nI vDweI!
isMGW ml leI id`lI[
k`qdI k`qdI BYxo!
myrI cUMhdI Cu`tI

nNe atak

mYnMU idE nI vDweI!


isMGW id`lI lu`tI[

i' ezw eosko eoB/ j?B ;'Jh


eo/rk
jo km kartr karne hn so
kareg

mYnMU idE nI vDweI,


isMG AtkW qoN quirAw[

nNe sK e'Jh Bkjh


atak t ko nh
;kB{z eosko dk j[ew Jht?A j?
sn kartr d hukam w h
fJBK dh ;ck T[mkJhJ/r/
in d saf uthege

isMG AtkW qoN quirAw


sig atak t turi
pqnI dw pqI lVweI dw mYdwn mwr ky
vwps Gr prq irhw hY[ aus dw kqx
ivc iDAwn nhIN rihMdw[ qMd tut tut
jWdI hY[ pqI dI aufIk ivc auh AYnI
auqsuk hY ik aus nMU Xwd krky aus dy
AMg AMg Prkdy hn ikauNik aus dw

k`qdI k`qdI BYxo!


myrw moFw PuirAw,

bol pMjwbx dy, II, 184


Atk atak
isMG Atk qoN quirAw sig atak t
turi
isMGW id`lI lu`tI sig dill lutt

Atkl p`cU atkal pa


nWv puilMg
AMdwjw, Anumwn

Atkl p`cU ijhw koeI jvwb


atkal pa jih ko jwb
ivAwhux Awey jW\IAW nMU mylxw gIqW
rwhIN bhuq kuJ kih jWdIAW hn[

560

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jnwnIAW Akl dw iemiqhwn lYx leI


gIqW rwhIN svwl pw ky au~qr mMgdIAW
hn[ lwVy dy ipqw Bwv kuVm nMU sMboDn
krky pRSn pwauNdIAW hn ik AT KUh
hn, nO pwVCy hn, pwxI GuMmx-Gyr ivc
ipAw hY qW ds ik KUh ivc ikMny syr
pwxI hY[ pr kuVm Atkl p`cU (AMdwjw)
ijhw lgx vwlw bVw clwkI BirAw
au~qr idMdw hY ik AT KUh Aqy nO
pwViCAW nwl pwxI GuMmx-Gyr ivc ipAw
hY qW ijMny jMgl dy p`qy hn, auny hI syr
KUh ivc pwxI hY[

AT kUeyN nON pwVCy vy kuVmW,


qy pwxI GuMmx Gyr,

jy qUM cqr sujwn,


qW ds pwxI ikqny syr[

ieho ijhy simAW vyly kMm Awaux


leI ilAWdy jW\IAW vl ijauN hI
kuVm swihb ieSwrw krdy hn qW
auh Awpxw AwieAw sPl bxwaux
leI kMnW ivc auNglI dy ky ieho ijhy
Atkl p`cU ijhw koeI jvwb dy
C`fdw hY:nw A`T kUeyN nw nON pwVCy-nI
cqry[
qy pwxI GuMmx Gyr,

ijMny p`qy bxvws dy au~ny pwxI


syr[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 419

Atkl p`cU atkal pa


Atkl p`cU ijhw koeI jvwb
atkal pa jih ko jwb
jy qUM cqr sujwn qW ds pwxI ikqny syr
je t atar sujn t das pn kitne ser
ijMny p`qy bxvws dy au~ny pwxI syr
jnne patte banws de unne pn ser

Atl a'tal
ftP/PD
ed/ Bk NbD tkbk

Atl bcn a'tal baan


;fsr[o{ d/ nNZb puBK Bkb ;kX
;zrs j?. r[o{ dh goshsh j?, ;[y j?.
tkfjr[o{ nkgD/ r[ow[y dh oZfynk
eodk j?. ;fsr[o{ nzsoikwh j?. ;G
e[M T[; d/ j[ew ftu j[zdk j?. wB[wy
G[ZbK ftu cf;nk ofjzdk j? s/
wkfJnk ftu Gow iKdk j?.

iblwvlu mhlw 5 ] Atl bcn


swDU jnw sB mih pRgtwieAw ]
ijsu jn hoAw swDsMgu iqsu BytY
hir rwieAw ] 1 ] ieh prqIiq
goivMd kI jip hir suKu pwieAw ]
Aink bwqw siB kir rhy guru Gir
lY AwieAw ] 1 ] rhwau ] srix
pry kI rwKqw nwhI shswieAw ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

561

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

krm BUim hir nwmu boie Aausru


dulBwieAw ] 2 ] AMqrjwmI

Awip pRBu sB kry krwieAw ]


piqq punIq Gxy kry Twkur
ibrdwieAw ] 3 ] mq BUlhu mwnuK
jn mwieAw BrmwieAw ] nwnk
iqsu piq rwKsI jo pRiB pihrwieAw
] 4 ] 16 ] 46 ]
A.g.m.5, 812
Atl a'tal
swDsMgu sdsg
hir rwieAw har ri
prqIiq partt
srix sarn
shswieAw ssi
krm BUim karm pm
Aausru dulBwieAw sar dulpi
AMqrjwmI tarjm
piqq punIq patit punt
Twkur ibrdwieAw thkur birdi
mwieAw BrmwieAw mi parmi
Atl ^ ed/ Bk NbD tkb/.
Atl bcn ^ fJj rb ;G b'eK

ftu Ikfjo j' rJh j? fe ;kX


iBK d/ ej/ j'J/ tuB ed/ BjhA
Nbd/.
swDsMgu iqsu BytY hir rwieAw ^
fi; B{z joh dh ;zrs gqkgs j'
ikJ/, T[; B{z joh^okik fwb g?Adk
j?. r[o{ d/ w/b s'A jh joh dk w/b
j[zdk j?.
prqIiq ^ fi; iht B{z joh d/
fwbD dk fB;uk, :ehB j' frnk,
T[jBK B/ joh B{z ig e/ ;[y
wkfDnk j?.
srix ^ gowkswk T[; wB[y dh
fJis oy b?Adk j?, i' T[; dh
PoB nk g?Adk j?.
shswieAw ^ fJ; ftu osk th Pe
BjhA j?.
krm BUim hir nwmu boie Aausru
dulBwieAw^ eowK dh Xosh s'A
Gkt wB[Zyk ;oho iK wB[Zyk iBw
j?. fJ; fizdrh ftu joh dk Bkw
phi', fJj w"ek, fJj wBZ[yk iBw
d[obG j?.
AMqrjwmI ^ gowkswk nkg jo
fJe d/ fdb dhnK ikBD tkbk j?,
;koh f;qPNh T[t/A jh eodh j?, fit/A
gowkswk g/o
q dk j?.

562

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

piqq
punIq
^
gowkswk
ftekohnK B{z, fvfrnK j'fJnK B{z
gftso eo fdzdk j?.
Twkur ibrdwieAw ^ feT[Afe fJj
gowkswk dk fBs eow j?, w[Y
edhw dk ;[Gkn j?.
mwieAw BrmwieAw ^ j/ wB[y iB'`
wkfJnk d/ GowkJ/ fJj Bk G[Z[b' fe
fi; wB[y B{z gqG{ B/ nkg
tfvnkJh pyPh j?, T[; dh T[j
io{o fJis oy b?Adk j?.

AitAw atti
ftP/PD
fbpfVnk, Gfonk

Apivq AmyD Klw ] kwim ivAwpy


kusuD nr sy jorw puiC clw ]

siqgur kY AwiKAY jo clY so siq purKu


Bl Blw ] jorw purK siB Awip
aupwieAnu hir Kyl siB iKlw ] sB
qyrI bxq bxwvxI nwnk Bl Blw
]2]
A.g.m.4, 304
AitAw atti
mnmuiK hory glw
manmukh hore gall
rwqI aUGY dibAw rt g dabi
nvy soq nawe sot

AitAw mnmuiK atti manmukh

siB iFlw sb tll

wBw[y bkbu ftu nZN/ ofjzd/ jB.


okshA fdB/ T[jBK B{z u?B BjhA
nkT[Adk. T[jBK dk wB d[fpXk ftu
iefVnk ofjzdk j?. d{;o/ gk;/ fijV/
r[ow[y ;fsr[o{ d/ nky/ ubd/ jB,
T[jBK B{z tkfjr[o{ ;fs dh dks fdzdk
j?.

jorw dw AwiKAw jor d khi

swrw idnu lwlic AitAw mnmuiK


hory glw ] rwqI aUGY dibAw nvy
soq siB iFlw ] mnmuKw dY isir
jorw Amru hY inq dyvih Blw ] jorw

kusuD nr kusd nar

dw AwiKAw purK kmwvdy sy

purK kmwvdy purkh kmwde


sy Apivq se apwit
AmyD Klw amd khal
kwim ivAwpy km wipe
sy jorw se jor
puiC clw puh al
AitAw ^ fbpfVnk, Gfonk.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

563

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AitAw mnmuiK hory glw ^ wB d/
nXhB j'fJnk wB[y ;kok fdB
bkbu ftu fbpfVnk j'fJnk Bkw
s'A S[N j'o j'o rZbK eodk fcodk
j?.
rwqI aUGY dibAw nvy soq siB iFlw
^ fdB dh feos eko eoe/ EZe/
j'J/ wB[y B{z oks B{z BhAd B/
dpkfJnk j? ns/ T[; d/ B"A d/ B"A
;'so, B"A r'beK, B"A fJzdohnK (d'
ezB, d' nZyK, d' Bkf;ek, w{zj,
r[dk s/ fbzr) fYZb/ j' iKd/ jB.
jorw dw AwiKAw purK kmwvdy sy
Apivq AmyD Klw ^ i' g[oP
fJ;sohnK dk fejk wzBd/ jB,
T[j wbhB^ws, p[ZXjhD
ns/
w{oy jB.
kwim ivAwpy kusuD nr sy jorw puiC
clw ^ ekw d/ t; j'J/ T[j rzd/
wod fJ;sohnK B{z g[ZS e/ ubd/
jB noEks T[jBK nB[;koh ezw
eod/ jB. i' ;fsr[o{ d/ nky/
nB[;ko ubdk j?, T[j ;fs g[oP
uzr/ s'A uzrk j?.

nfNe a'tik

Bkw ftP/PD
nNe dfonk; i' fNe Bk p?m/, i' fes/
o[e/ Bk

Bkw j? nfNe* w/ok


nm h atik mer
nNe* iK nfNe* PpdK B{z e/Ado ftu
oy e/ dfonk Bkb tkoskbkg
f;oifdnK d' ftukoXkoktK dh dt?ssk
B{z g/P ehsk j?. fJe dk Gkt nNeDk
iK nNekT[D s'A j? s/ d{;o/ dk Gkt j?
ed/ th Bk fNeDk, ed/ th Bk nNeDk.
T[;/ soQK fit/ uzd, ;{oi, sko/, rqfj,
pB;gsh iht izs{ Gkt pqfjwzv d/ ;ko/
nzr fJe ;dhth ukb ftu gJ/ j'J/ jB.
fJ;/ soQK T[wo, ekb jw/PK jh s[oh ikD
dk Bkw j? ns/ fJj jw/PK s[o/ ofjD
tkb/ tfjD ftu jh skD Gkt Pesh j?.
nNeD iK yb' ikD Bkb sK fBofizd j'
ikJhdk j?.

d/y yK s{z ny T[xkV,


;{oi uzd sko/ rq?j
brksko s[o/ ikD, ^
ed/ e'Jh nNfenk j?<
Xosh B\s ub/,
o?D fdB, pB;gsh,
iht, izs[ ;ZG No/,^

nNek ;' cNek j?.


T[wok j? sK s[oh ikJ/,

ekb j? sK brk ikJ/,


fizd j? sK ubh ub/,

ed/ e"D jNek j?<


fdZ;dk ;z;ko ;kok,
;dk ;dk N[oBjkok,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

564

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nNe/ i/ fJj BIkok,
sd'A ikD gNek j?.

ekb j? sK brk ikJ/


kl h t lag je

Bkw j? nfNe* w/ok,


nNe* j? G[b s[jkvh,

ed/ e"D jNek j?


kade kn hataki h

tfjD dk j? ezw fJjh.

tfjD dk j? ezw fJjh


wn d h km eh

nNe/ fpB N[oh ikDk,^

nNe jhB fet/A ;e/


neb tkb/ nNe gk `
nNe gkT[Dh nkdwh B{z
;kvh ;woZE BjhA `
s[jkv/ ftu neb tZ;/,
nNe gkDh ezw s[jkvk

w/b, pb, ;kj;* dk


nNe gkDk cb jJh.

nNe tXktD/ s'A,


s[;hA ;ko/ nNe yb/,
nNfenk ;[ jfNnk fgZS/,
skB fBZxodh rJh.
GkJh tho f;zx, fpibhnK d/ jko,

nfNe a'tik
Bkw j? nfNe* w/ok
nm h atik mer
nNe* j? G[b s[jkvh
atik h pl tuhd
nNek ;' cNek j?
ataki so phataki h

w/b, pb, ;kj;* dk


mel bal ss d
nNe gkDk cb jJh
atak pn phal ha

nfNe B?D a'tik nn

BKt g[fbzr
Bk fNeD tkb/ B?D, jw/PK doPB
dhdko dh nk; ftu p/u?B nZyK

oj/ nfNe i' B?D oks Go


rahe a'tik jo nn rt pr
oks Gkt bzw/ ;w/A nEtk T[wo Go
T[vheK eofdnK r[ikoh. f;e
eofdnK, fJZSk eofdnK ;koh oks
bzxh. jo gb frD frD e/ bzxkfJnk
Gkt pj[s jh p/u?Bh ns/ shpo fJZSk
Bkb T[vhe ehsh. go fe;ws d/
nkgD/ fBnko/ Gkt nbr jh ozr
jB. T[j ;kJhA fi; B{z e{efdnK
T[vhefdnK T[wo bzxh id'A T[jBK dh
gqkgsh dk ;z:'r$ fwbkg dk ;wkA
nkfJnk sK nfNe B?D fNe rJ/ Gkt
pzd j' rJ/ nEtk j:ksh jh g{oh j'

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

565

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
rJh.

sVg sVg e/ oks r[Ikoh,


ftZu T[vheK f;e f;e,

;KJhnK
d/AfdnK

;KJhnK

e{eK

frD frD gb gb fJe fJe.


G'o GJh s[;hA nk rJ/ ;u, go
Gkr pdh d/ Bko/,

oj/ nfNe i' B?D oks Go


fNe rJ/ sed/ NZe
GkJh tho f;zx, w/o/ ;kJhnK ihU,

nfNe a'tik
oj/ nfNe i' B?D oks Go
rahe a'tik jo nn rt pr
sVg sVg e/ oks r[Ikoh
tarap tarp ke rt guzr
;KJhnK ;KJhnK e{eK d/AfdnK
s s kk ddi
fNe rJ/ sed/ NZe NZe
tik gae takde tak tak

A`tI att
nWv iesqrIilMg
k`qy hoey sUq dI CotI gu`CI

K`t ky ilAWdI sUq dI A`tI


khat ke lid st d att

koeI SrIk Bwv idaur jW jyT jdoN


pqnI nMU mwrdw hY pr pqI KVHw dyKdw
rihMdw hY[ SrIk dw mwrnw pqnI nMU
hor vI du`KdweI jwpdw hY[

K`tx igAw sI[


kI K`t ilAwieAw,

K`t ky ilAwdI sUq dI A`tI,


myry kol qUM KVw vy mYN SrIk ny
ku`tI[
iek qyl dI ku`pI iek lUx dI
ku`pI,

s`c d`s gorIey ikhVI g`l qoN


ku`tI[
iek qyl dI ku`pI iek lUx dI
ku`pI,
s`c d`sW vYrIAW! mYQoN qOVI sI
tu`tI[
bol pMjwbx dy, III, 178
A`tI att

K`t ky ilAWdI sUq dI A`tI


khat ke lid st d att
myry kol qUM KVHw vy mYN SrIk ny ku`tI
mere kol t khr we m srk ne
kutt
s`c d`sW vYrIAw mYQoN qOVI sI tu`tI
sac dass wr mth tr s tutt

566

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nN[ZN w/b a'tut mel

ftP/PD
edh Bk N[ND tkbk w/b, nN[ZN foPsk

fgnko/ tkfjr[o{ Bkb nN[N


w/b
pire wahegur nl a'tut mel
r[o{ dh pkDh Bkb i[fVnK fBowb GT[
noEks vo dk Gkt g?Adk j[zdk j? fi;
Bkb ;ziw, ;t?^ekp{ g?dk j[zdk j?.
fJ; Gkt ftu t?okr tkbk ukn, ;Zuk
T[sPkj fdqV j[zdk j?. fJj ukn B/eh
Gkt P[G nwbK d/ ;'w/, ;o's
tkfjr[o{ Bkb i'Vdk j?. fJ; dh
gfenkJh pZ[Xh B{z fBowb eo fdzdh
j? s/ Bkw dh X[Bh g?dk j[zdh j? i'
;ji gd Gkt ;ji nt;Ek ftu b?
iKdh j?. fJE/ jh tkfjr[o{ Bkb nN[ZN
foPsk ekfJw j[zdk j?.

pkDh gfjb/ fBowb GT[


gkT[Adh j?. fJ; GT[ Bkb ;ziw

ekfJw j[zdk j?. id ;ziw ekfJw


j' iKdk j? sd t?okr tkbk ukT[
nzdo'A T[rw e/ fdqVQ j' iKdk j?.
fJ;/ B{z ;uk T[s;kj efjzd/ jB,
J/j' ;koh pdh s'A o'edk j? no
B/eh s/ B/eh d/ ;'w/A tkfjr[o{ tZb
b? iKdk j?. fJ;/ dh gfenkJh j'
frnK c/o pkDh p[ZfX B{z
fBowb eo d/Adh j?. id p[ZfX
fBowb j' iKdh j? sd tkfjr[o{

Bkw dh X[fB T[gidh j?. fJj X[fB


;ji gd ftu b? iKdh j?, fiZE/

fgnko/ tkfjr[o{ Bkb nN[ZN


w/b j' iKdk j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nN[ZN w/b a'tut mel


fgnko/ tkfjr[o{ Bkb nN[N w/b
pire wahegur nl a'tut mel
pkDh gfjb/ fBowb GT[ gkT[Adh j?
ban ple nirmal p pd h
pkDh p[ZfX B{z fBowb eo d/Adh j?
bn bd n nirmal kar dd h

Atyrnw atern
ikirAw
sUq k`q ky, gloitAW dI Atyrn nwl A`tI
bxwauxw

rwqI k`qy rwqI Atyry


rt katt rt atere
sUPI kvIAW ny Awm ijMdgI iv~coN Sbd
icMnH lY ky jIvn dy ivhwr nMU ibAwn
kIqw hY[ pUxIAW k`q ky, gloty bxw ky
Atyrn nwl gloitAW dIAW A`tIAW
bxweIAW jWdIAW hn[ mnu`K nMU sMboDn
kr ky ikhw igAw hY ik Awpxy pUxIAW
rUpI kMmW-kwrW nMU inptw ley qW jo
qwxw nw KuMJ jwey[ hr iek jIvn qMd

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

567

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nMU swvDwnI nwl kqx dw sMkyq kIqw
jWdw hY[ ijs qrHW sUq kq ky hI
pihnx leI kpVy bxngy Aqy
ijMdgIAW dIAW loVW pUrIAW hoxgIAW[
iesy qrHW cMgy Aml krn nwl hI mwx
siqkwr imlygw[

pMjwb dy rh`svwdI sUPI kvI AwpxI


AiDAwqmk swDnw nMU in`kw qy sohxw
sUq k`qx dI aupmw dyNdy hn[ nwlo
nwl gu`JIAW rmjW BI su`tdy rhy hn
ik qyry jIvn dy 'idn cwr, muVky
nhIN Awauxy[ CyqI CyqI AwpxIAW
pUxIAW k`q lY[ bIiqAw vkq muV
nhIN AwauNdw huMdw[ Awpxy SuB kMmW
dI qwxI CyqI qx lE[ Awpxy Awpy
nMU k`jx dw eyho hI vylw hY:rwqI k`qy rwqI Atyry,
goSy lwieau KUMjy qwxw[
iek ju qMd Av`lw pY igAw,
swihb mUl nw Bwxw[
kuJ kq kuVy, kuJ vt kuVy,
ClI lwh Broty At kuVy[

jy pUxI pUxI k`qyNgI,


qW nMgI mUl nw v`qyNgI[

igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,


241
Atyrnw atern

rwqI k`qy rwqI Atyry


rt katte rt atere
iek ju qMd Av`lw pY igAw
ik jo td awall p gi
swihb mUl nw Bwxw
shib ml n pn
ClI lwh Broty At kuVy
hall l prote at kure
jy pUxI pUxI k`qyNgI
je pn pn kattg
qW nMgI mUl nw v`qyNgI
t ng ml n wattg

AT ath
ftP/PD
;s iwQK fJel nm f;XhnK, nm
gfjo, nPNKr :'r, nPN XksK

AT pihr AstWg ath pr astg


r[ow[y B{z nkgD/ ihtB dh ;kXBk
ftu eJh soQK d/ nm ;kXB eoB/
g?Ad/ jB. nm f;ZXhnK, nPN, nm,
e[bh fpy ;kXBk, nm g?A;/ohnK,
uoy/ Bkb nm yzGhnK B{z fJZe' ;{s
ftu fbnkT[Dk, nZm/ gfjo f;woB
eoBk, nPN XKs B{z P[X eoBk. ;G
fJ; wB[yh ihtB d/ okj ftu edh
f;ZX/, edh g[Zm/ j' e/ n"eVK pD iKd/
jB. r[ow[y ;kX ;zrs ftu r[o{

568

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Ppd dh nkokXBk Bkb fJj Gtib


gko eo b?Adk j?.

ATY isDI swDkY swDk isD smwiD


PlweI] ASt kulI ibK swDnw
ismrx SyK n kImq pweI] mx
hoie AT pYNsyrIAwN pMjU ATy cwlI
BweI] ijauN crKw AT KMBIAw
iekq sUq rhy ilvlweI] AT
pihr AstWg jo cwvl r`qI mwsw
rweI] ATkwTw mn vskr
AstDWq krweI] swD sMgiq vfI
vifAweI ]8]
vwrW BweI gurdws, 7
AT ath
swDnw ismrx sdn simran
AT KMBIAw ath khab
AT pihr ath pr
ATkwTw athkth
AT ^ ;s iwQK fJel nm
f;XhnK, nm gfjo, nPNKr
:'r, nPN XksK.
swDnw ismrx ^ nm f;XhnK B{z
gqkgs eoe/, ewkJhnK eoB tkb/
f;ZXK B/ ;wkXhnK c?bkJhnK Gkt
;kok I'o bkfJnk go nzs Bk gk

;e/. P/P Bkr B/ ;ZgK dhnK nm


e[bK Bz{ jh fis fbnk, go f;woD
eoe/ T[j th gowkswk dk nzs
BjhA gk ;fenk.
AT KMBIAw ^ fit/A uoyk nm
yzGhnK dk j[zdk j?, go ;{s fJZe'
Bkb jh T[j fbt bkT[Adk j?. fJe'
wkbQ d/ Xkr/ Bkb GT[Adk j?. fJ;/
soQK wB th gqG{ ;Zsk Bkb jh ezw
eodk j?.
AT pihr ^ fit/A nZmK gfjoK dk
fdB ns/ oks j?, nm jh :'r d/
nzr jB (:w, fB:w, nk;B,
gqkDk:kw, gqs:kjko, XkoBk,
fXnkB, ;wkXh), fJt/A jh nm
okJh dk fJe u"b, nZmK u"bK dh
fJe oZsh, nm oZshnK dk fJe
wk;k ns/ ;oho th nm XksK dk
j?. (o;, o[fXo, wk;, uoph,
jZvh, fwM, thoi ns/ pb).
ATkwTw ^ em'o wB B{z r[ow[yK B/
t; ftu eoe/ nm XksK dh fJe
Xks eo fdZsh Gkt gowkswk Bkb
fbt bk e/ wB B{z fJe Xks fijk
eo
fdZsk.
;kX^;zrs
dh
tfvnkJh eEB s'A pkjo j?.

AT KMif ath khd


ftP/PD

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

569

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nm fjZ;/, nm N[eV/, nm ftekoK dk
yzvB (ekw, eqX
' , b'G, w'j, jzeko s/
wkfJnk d/ fszB r[D), toDkPqw d/ nm
ftGkr

AT KMif pwKMf miq gurmiq iek


min iek iDAwieAw
ath khd pkhd mat gurmat ik
man ik tii
;kX ;zrs ftu jh wB t; nkT[Adk
j?. r[ow[y r[o d/ Ppd ftu ;[ofs
bk e/ ;G foZXhnK f;ZXhnK gqkgs eo
b?Adk j? T[; B{z fe;/ ftP/P :'r,
;kXBk dh b'V BjhA j[zdh. r[o Ppd
dh nkokXBk Bkb r[ow[y d/ wB sB
ftu ezuB i's ir iKdh j?.

AT KMif pwKMf miq gurmiq iek


min iek iDAwieAw] Ast Dwqu
pwrs imlI gurmuiK kMcnu joiq
jgwieAw] iriD isiD isD swiDkW
Awid purK Awdysu krwieAw] ATY
phr ArwDIAY sbd suriq ilv
AlKu lKwieAw] Ast kulI ivhu

auqrI siqgur miq n mohy mwieAw]


mnu AswDu n swDIAY gurmuiK suK Plu
swiD sDwieAw] swDsMgiq imil mn
vis AwieAw ]9]
vwrW BweI gurdws, 29
AT KMif ath khd

gurmiq gurmat
Ast Dwqu ast tt
kMcnu joiq kan jot
iriD isiD rd sd
isD swiDkW sd sdik
Awid purK d purkh
ATY phr atth pr
Ast kulI ast kul
AT KMif ^ nm fjZ;/, nm N[eV/, nm
ftekoK dk yzvB (ekw, eq'X, b'G, w'j,
jzeko s/ wkfJnk d/ fszB r[D),
toDkPqw d/ nm ftGkr.
gurmiq ^ ;z;ko d/ nm fjZ;/ (uko
toD s/ uko nkPow) gkyzvK ftu
c;/ j'J/ jB go r[of;yK B/ r[o{
dh f;Zfynk d[nkok fJe gqG{ B{z
fJe wB j' e/ nkokfXnk j?.
Ast Dwqu pwrs imlI gurmuiK kMcnu
joiq jgwieAw ^ nm XksK (uko
toD s/ uko nkPow) r[o{ o{g
gko; Bkb fwbhnK sK ;[Bfjoh
i's gqrN j'Jh. r[ow[yK d/ gzE dk
gqekP j'fJnk.
iriD isiD isD swiDkW Awid purK
Awdysu krwieAw ^ ;fsr[oK B/

570

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

foZXhnK f;ZXhnK tkb/ f;X ;kXeK


B{z nekb g[oy d/ Bw;eko eoB
tkb/ ;/te pDk fdsk.
ATY phr ^ r[of;ZyK B{z nZm/ gfjo
gqG{ dh nkokXBk eoe/ s/ Ppd
ftu fbt bk e/ nby gqG{ dh
bysk j' rJh.
Ast kulI ^ T[jBK dh nm e[bh
;ZgK dh Ifjo T[so rJh j? s/
;fsr[oK dh f;Zfynk d/ gqskg Bkb
j[D T[jBK dk wB wkfJnk d/
gdkoEK ftu w'fjs BjhA j[zdk.
wB B{z p[okJhnK tZb'A w'VB bJh
;kX ;zrs jh P/q;m ;kXB j?.
;kX ;zrs ftu fwbD Bkb wB
ekp{ ftu nk iKdk j?.

hox dI aupwDI id`qI geI hY[ A`vl


qW kihMdy ATrwhw b`cw bcdw nhIN
huMdw pr jy bc rhy qW mwipAW ivcoN
zrUr iek A`Dy jIA dI Bytw lYNdw
hY[ A`TvyN, ATHwrvyN idn qy ieauN
ATwrW virHAW qk aus dI
iehiqAwq r`KI jWdI hY[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,
139
ATrwh athr
ATrwh hox dI aupwDI
athr hon d upd
iek A`Dy jIA dI Bytw lYNdw hY
ik dde j d pt ld h

ATrwh athr

aus dI iehiqAwq r`KI jWdI hY


us d tit rakkh jd h

nWv puilMg
A`TvyN mhIny pYdw hoieAw b`cw

ATy phr atthe pr

ATrwh hox dI aupwDI


athr hon d upd
smyN qoN pihlW ArQwq A`TvyN mhIny
mW dy grB ivc pl ky jnm lYx
vwlw b`cw ijs nMU cMgw Sgn nhIN
smiJAw jWdw hY[ ies nMU ATrwhw
ikhw jWdw hY[
A`TvyN mhIny jMmy b`cy nMU 'ATrwh'

ftP/PD
fdB oks, u"th xzN/

ATy phr lgMin atthe pr lagan


r[ow[y dh tkfjr[o{ Bkb brB nZm/
gfjo ofjzdh j?. T[j eosko nG[b
j?. r[o{ Ppd B/ fJj ;'Mh fdZsh j?
fe i' T[j eodk j?, ;u[ j?, Gbk j?.
r[o{ dh feogk Bkb tkfjr[o{ Bkb w/b
j[zdk j?, d?th ;u[ d/ egkN y[ZbQd/ jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

571

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.4, 301

T[j eosko nkg ikDh ikD j?.

slok
iprMm
nwnk
vsMin
pRIiq

m 4 ] mY min qin pRymu


kw ATy phr lgMin ] jn
ikrpw Dwir pRB siqgur suiK
] 1 ] m 4 ] ijn AMdir
iprMm kI ijau bolin iqvY
sohMin ] nwnk hir Awpy jwxdw
ijin lweI pRIiq iprMin ] 2 ]
pauVI ] qU krqw Awip ABulu hY
Bulx ivic nwhI ] qU krih su
scy Blw hY gur sbid buJwhI ] qU
krx kwrx smrQu hY dUjw ko nwhI
] qU swihbu Agmu dieAwlu hY siB
quDu iDAwhI ] siB jIA qyry qU
sBs dw qU sB CfwhI ] 4 ] slok
m 4 ] suix swjn pRym sMdysrw
AKI qwr lgMin ] guir quTY sjxu
myilAw jn nwnk suiK svMin ] 1 ]
m 4 ] siqguru dwqw dieAwlu hY
ijs no dieAw sdw hoie ] siqguru
AMdrhu inrvYru hY sBu dyKY bRhmu ieku
soie ] inrvYrw nwil ij vYru
clwiedy iqn ivchu iqsitAw n
koie ] siqguru sBnw dw Blw
mnwiedw iqs dw burw ikau hoie ]
siqgur no jyhw ko ieCdw qyhw Plu
pwey koie ] nwnk krqw sBu ikCu
jwxdw ijdU ikCu guJw n hoie ] 2 ]

ATy phr atthe pr


ijau bolin jio bolan
iqvY sohMin tiw sohan
qU krqw t kart
Awip ABulu hY p apl h
Bulx ivic nwhI plan wi nh
qU krih t kar
su scy Blw hY so sae pl h
gur sbid buJwhI gur sabad bujh
suix swjn sun sjan
pRym sMdysrw prem sdesr
AKI qwr lgMin akkh tr lagn
inrvYrw nwil nirwr nl
ij vYru clwiedy je wr lide
iqn ivchu iqsitAw tin wi
tisti
ATy phr ^ fdB oks, u"th xzN/.
ATy phr lgMin ^ nZm/ gfjo w/ok
sB ns/ wB gowkswk tkb/ gk;/ jh
bZr/ ofjzd/ jB. j/ gqG{ ` w/o/ T[s/
feogk eo fe w?A ;fsr[o{ d/ pyP/

572

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

j'J/ ;[y ftu t;dk ojK.


ijau bolin iqvY sohMin ^ fiBQK d/
fjod/ ftu gqG{ dk fgnko j?, T[j
fit/A p'bd/ jB fst/A jh uzr/ brd/
jB, Gkt nkgDk fynkb uzrh soQK
Ikjo eo ;eD iK Bk eo ;eD,
N[ZN/ c[ZN/ b|I p'bD sK th T[jBK
dk p'bDk ;'jDk jh bZrdk j?. op
T[jBK dk Gkt nkg/ ;wM b?Adk j?.
qU krqw Awip ABulu hY Bulx ivic
nwhI ^ j/ f;qPNh d/ ouBjko ` s{z
nG[b j?A, G[bD ftu BjhA
nkT[Adk.
qU krih su scy Blw hY gur sbid
buJwhI ^ ;fsr[o{ d/ Ppd okjhA
gowkswk fJj ;wMkT[Adk j? fe i'
T[j eodk j? ;' uzrk eodk j?.
irs d/ ;ko/ gogzu dk w{b T[j
nkg jh j? s/ ;woZEk tkbk j?,
dfJnktkB j?.
suix swjn pRym sMdysrw AKI qwr
lgMin ^ ;iD dk fgnko ;[B/jk
;[D e/ nZyK dh BhM T[vhe ftu
br iKdh j?. r[o{ B/ gq;zBsk
g{ote gqG{ fwbk fdZsk j?. j[D
T[j ;[y Bkb ;"Ad/ jB.
inrvYrw nwil ij vYru clwiedy iqn
ivchu iqsitAw ^ ;fsr[o{ X[o

nzdo'A fBot?o j?. ;G B{z fJe


eoe/ t/ydk j?. fBot?o ;fsr[o{
Bkb i' t?o ewkT[Ad/ jB T[jBK
ftZu'A e'Jh th fJ; ;z;ko ftu
mfjo BjhA ;fenk, PKs fus BjhA
fojk.

AMfj daj
BKt g[fbzr
nzv/ s'A g?dk j'D tkb/ iht, ;g,
wSbh

AMfj jyrj swDkY syqj auqBuj


KwxI bwxI
daj jeraj sdk setaj utpj khn
bn
fJ; pqjwzv dh ;EkgBk bJh eosko
B/ nzvi, i/oi, ;/si s'A ;koh
T[sgsh ehsh. uko/ ezdK, uko :[r
pDkJ/, uko nkPow Bhns ehs/.
r[ow[y ;kX ;zrs ftu tkfjr[o{ dh
e[dos B{z ;wMdk, gVu'bdk j?.

AMfj jyrj swDkY syqj auqBuj


KwxI bwxI] cwry kMdW cwr jug
cwr vrx cwr vyd vKwxI] Drm
ArQ kwm moK ijx rj qm sq

gun qurIAwrwxI] snkwidk AwSRm


aulG cwr vIr vsgiq krAwxI]
caupV ijauN causwr mwr joVw hoie
n koie ir\wxI] rMg brMg qMbol rs

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

573

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bhu rMgI iek rMg inswxI] gurmuK
swD sMgq inrbwxI ]4]

cwr jug ^ ;fs:[r, s/qsk, d[nkgo,


eb:[r.

vwrW BweI gurdws, 7

cwr vrx ^ uko ikshnK ^


pqkjwD, yZsoh, t?P, P{do.

AMfj daj
syqj setaj
auqBuj utpj
cwry kMdW re kd
cwr jug r yug
cwr vrx r warn
cwr vyd r ved
Drm ArQ kwm moK
trm arth km mokh
cwr vIr r wr

cwr vyd ^ for t/d, ;kw t/d,


:i[o t/d, nEot t/d.
Drm ArQ kwm moK ^ uko gdkoEK
B{z fis e/ oi', ;s', sw' s/ s[ohnk
nt;Ek B{z th r[ow[y B/ fis
fbnk j?.
cwr vIr ^ jB{zwkB, Bof;zx,
bzeVk s/ G?o' thoK B{z r[ow[y t;
eo b?Ad/ jB. id'A r[ow[y ns/
gqG{ d't/A fJeZm/ j' iKd/ jB sK
T[jBK B{z Bk e'Jh fis ;edk j?
ns/ Bk jh wko ;edk j?.

AMfj ^ nzv/ s'A g?dk j'D tkb/


iht, ;g, wSbh nkfd.

nvokgB adrpan

syqj ^ jtkV, j[;V iK g;hB/


nkfd row ;EkB ftu T[giD
tkb/ izs{. ehV/^we"V/, i{znK nkfd
dh iht f;qPNh.

d{;ok nvokgB irs Bkb

auqBuj ^ IwhB B{z gkV e/ fi; dk


nze[o fBeb/. pB;gsh, fpqS, p{N/
nkfd.
cwry kMdW ^ uko fdPktK ^ T[so,
dyD, g{op, gSw.

BKt g[fbzr
tyokgD, ftfGzB j'D dk Gkt; i[dk j'D
dk Gkt

dsr adrpan jagt nl


;KJh Gkt fPq;Nh d/ eosk wkbe s'A
i[dk j'D Bkb bp, bkbu tXdk j? fi;
Bkb nfsqgsh Gkt n;zs[PNh tXdh j?
p/u?Bh ftu ehs/ ty ty G'r o'r
T[gid/ jB. b'eK ftu pdBkwh ns/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

574

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
oki ftt;Ek tb'A Yzv dk Gkrh pDBk
g?Adk j?.

nvokgB d' gqeko dk j?. fJe


;kJhA Bkb'A, fJe f;qPNh Bkb'A.

;kJhA s'A d{o d{o j'fJnK wB


dk ;[Gkt b?D dk tXdk j?,
nfsqgsh tXdh j?, G'rK tZb o[uh
tXdh j? s/ wB ftu fNekT[ s/ ;[y
BjhA ofjzdk. ;oho B{z G'rK dk
cb o'r j[zdk j? s/ d[Zy d/D dk
cb pdBkwh s/ oki dzv ;oho B{z
fwbd/ jB. d{;ok nZvokgB
irs Bkb j[zdk j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nvokgB adrpan
d{;ok nvokgB irs Bkb
dsr adrpan jagt nl
;kJhA s'A d{o d{o j'fJnK
s t dr dr hoi
wB dk ;[Gkt b?D dk tXdk j?
man d subv ln d wdd h
;oho B{z G'rK dk cb o'r j[zdk j?
srr n pg d phal rog hd h

A`fI add
nWv iesqrIilMg

pYr dw ipClw gol ih`sw

n`cx vwly dI A`fI


naan wle d add
bolx vwly qoN cu`p nhIN irhw jWdw iesy
qrHW ncx vwly dI A`fI vI nwc SurU
huMidAW Awpxy Awp hI v`jx lg pYNdI
hY[ mwhI nwl iglw hY ik ivAwh
huMidAW swr auh nwr nMU Cf ky qur
igAw[ BMgVy dI ruq Awaux dw Bwv
ncx gwaux mOj msqI krnw hY[

bolx vwly dw bol nw


rihMdw,
n`cx vwly dI A`fI,
zwlmW kd ivAwhI kd
C`fI[
sux vy muMifAw GoVI vwilAw,
kwTI ik`QoN mMgweI,
vy qMU pw BMgVw,
ru`q BMgVy dI AweI[

bol pMjwbx dy, III, 8


A`fI add
n`cx vwly dI A`fI
naan wle d add
bolx vwly dw bol nw rihMdw
bolan wle d bol n rd
qUM pw BMgVw t p pagr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

575

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ru`q BMgVy dI AweI rut pagre d

A`fI auTxw add uthn

jwlmW kd ivAwhI kd C`fI


jalm kad wih kad hadd

A`fI au~Ty qW DmkW pYxgIAW


add utthe t tmk png

A`fI auTxw add uthn

gu`q nwgxI gut ngn

nWv puilMg
n`cxw, auT auT pYxw

ig`Dy dy ivc mylHdI iPry


gdde de wi mld phire

A`fI au~Ty qW DmkW pYxgIAW


add utthe t tmk png

A`fIAW cuk cuk dyKxw

n`cdI muitAwr dI j`tW dw gBrU puq


isPq krdw hY ik n`cdI dI guq s`pxI
vWg mylHdI hY, hulwry KWdI hY Aqy kMnW
dIAW fMfIAW hulwry lYNdIAW hn[ n`cdI
muitAwr dI A`fI ieaNu au~TdI hY ijvyN
DrqI qy DmkW pY rhIAW hox[

muhwvrw
bysbrI nwl ieMqjwr krnw, aufIkxw

n`c n`c nI qMU hOlI hOlI n`c,


pu`q gBrU j`tW dw,
qyrI isPq kry[

gu`q nwgxI ig`Dy dy,


ivc mylHdI iPry[

vy mYN n`cW n`cW vy,


mYN n`cdI nw Q`kW[
myrIAW
fMfIAW
hulwry
lYxgIAW,
vy A`fI au~Ty qW DmkW
pYxgIAW[
bol pMjwbx dy, III, 19

add uk uk dekhn

A`fIAW cuk cuk dyKdI


add uk uk dekhd
Brw dI mOq qoN ip`Co BYx roNdI hoeI vYx
pwaNudI hY ik aus dI mOq ip`CoN aus dw
srvx vIr aus nMU imlx nhIN Awvygw[
auh auqsukqw nwl auhdy rwhW vl
A`fIAW cuk cuk ky JwkdI rhygI[ ijnHW
rwhW qoN aus dw Brw AwauNdw sI auh
rwh hux suMn-mswn ho jwxgy Aqy Brw
dy dUroN Awaudy dy aus nMU BulyKy pYNdy
rihxgy[

A`fIAW cuk cuk dyKdI vy,


myirAw srvx vIrw[

rwh 'co suMn ikauN pw igAw vy,


qyrIAW qorW dy mYnMU pYx BulyKy[
bol pMjwbx dy, III, 20

576

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

A`fIAW cuk cuk dyKxw


add uk uk dekhn
A`fIAW cu`k cu`k dyKdI
add uk uk dekhd
rwh 'co suMn ikauN pw igAw
r sn ki p gi
qyrIAW qorW dy mYnMU pYx BulyKy
teri tor de mn pn pulekhe

nDj'Dh anhoni

BKt fJ;sohfbzr
fi; dh j'Ad BjhA; Bk j' ;eD tkbh
rb, nk; d/ T[bN j'Jh rb

i/ nDj'Dh j'fJ S[ZNK j'D s'A

j'fJnK x/oB i'fJ d[Zy voktD/.

j'Dk* bZGD b'e, wzrD


j'tDk*,
go j'D/* d/ vzr fsZy/ ;Zg
s'A.
i/ nDj'Dh* j'fJ S[ZNK
j'D* s'A,
\po/ fJ;d/ vzr bZrD c/o Bk.
fe; fpX j' S[Neko w/ok j'Ad*
s'A<
o;sk e'Jh BkfjA, c;h e[EKT[A
jK.
w?A j'JhnK nDukj fJ; j[D j'D*
s'A.

je anhoni hoe hutt hon t

GkJh tho f;zx,okDk ;{os f;zx,

fIzdrh d/ d[y ;[y fIzdrh dh j'Ad


Bkb i[V/ j'J/ jB. nfs d[yh wB
nkgD/ dZ[yK s'A S[Nekok gkT[D bJh
nkgDh j'Ad s'A jh S[Nekok b'uD br
iKdk j?. wB ;'udk j? fe b'e j'Dk
Gkt fiT[Dk wzrd/ jB go j'D d/ d[y
;g d// fsZy/ vzrK s'A th tX jB. i/
nDj'Dh Gkt nDj'Ad j't/rh sK j'Ad d/
dZ[yK s'A th S[Nekok fwb ikJ/rk.
fJ; bJh fJ; j'Ad s'A jh S[Nekok
fwbD dk e'Jh o;sk bZGDk ukjhdk
j?.

nDj'Dh anhoni

iK iktK w{b[ j'tK w{b[ Bk,


nBj'Jh j' fBZs d[ZyK s'A S[NK

i/ nDj'Dh* j'fJ S[ZNK j'D* s'A


je anhoni hoe hutt hon t
j'Dk* bZGD b'e, wzrD j'tDk*
hon lbban lok mgan hown
go j'D/* d/ vzr fsZy/ ;Zg s'A
par hone de dg tikkhe sap t

Ax-CyV an her
ivSySx
ijs nMU CUihAw nw igAw hovy; dbI hoeI gl
jW vwrqw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

577

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
du~KW dIAW pUxIAW Ax-CyV peIAW
dukkh d pn anher pa

pVH muMifAw Axjwxw

ijMdgI ivc pUxIAW rUpI du`KW dI


khwxI jdoN SurU ho jwvy qW cup dy bolW
rwhIN bol pYNdI hY[ jIvn ivc suK
auNglIAW qy igxy jwx Xog, msW huMdy
hn pr duK Anyk AwauNdy hn[ iehnW
dw lyKw-joKw krnw bVw muSikl huMdw
hY[

prdys gey mwhI nMU ie`klI audws hoeI


pqnI kory kwgz qy kwlI isAwhI nwl
ic`TIAW ilKdI hY[ pr auh aus dy
audryvyN qoN bysmJ hY Aqy aus dy drd nMU
smJdw hI nhIN[ aus dw gorw rMg
gulwkwrI ho igAw hY[ AKIr mwhI nMU
qrlw krdI kihMdI hY ik nwrwz nw ho
Aqy ic`TIAW dw jvwb dy[

du~KW dIAW pUxIAW Ax-CyV


peIAW rqw ku hQ l`gx qoN cup dy

bolW ivc bol pYNdIAW hn[ ies jg


ivc jo suK imldy hn jdoN cwho
auNglIAW qy igx lvo, pr du`KW
dw iksy kI pwrwvwr lYxw hoieAw?
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 453
Ax-CyV an her
du~KW dIAW pUxIAW Ax-CyV peIAW
dukkh d pn anher pa
suK auNglIAW qy igx lvo
sukh ugal te gin lawo
du`KW dw iksy kI pwrwvwr lYxw
dukkh d kise k prwr ln

Axjwx anjn
ivSySx
inAwxw; bysmJ, km-Akl

pr mdi anjn

korw kwgz kwlI SwhI,


ilK ilK ic`TIAW pwvW[
vy qMU qW mYnMU Xwd nw krdw,

mYN nw id`loN BulwvW ic`TIAW


drd dIAW pVH muMifAw
Axjwxw[
gorw gorw rMg gulwnwrI
kwhqoN ho igAw,
pw dy ic`TI vy

isMGw gu`sy kwhqoN ho igAw[


bol pMjwbx dy, III, 143
Axjwx anjn
pVH muMifAW Axjwxw
pr mdi anjn
ic`TIAW drd dIAW
itth dard d

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

578

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ic`TIAW pwvW itth pw
Xwd nw krdw yd n kard
mYN nw idloN BulwvW
m n dil pulw

lwhy ieq gux imTw] vIh iekIh

vrqdw AvguixAwry vixTw] mMnY


gMnY vWg suiDTw ]14]
vwrW BweI gurdws, 4

isMGw gu`sy kwhqoN ho igAw


sig gusse kt ho gi

Ax an

Ax an

ifTw AxifTw ditth anditth

nr/so
fpBK, pr?o

AKIN DUV AtweIAw akkh tr at

rs BirAw rs rKdw bolx Ax


bolx ABirTw
ras pri ras rakhd bolan an
bolan brith
r[ow[y nD p'bD, nD ;[BD ftu
fBPmk oydk ns/ nDfvm/ T[~s/
ftuko eodk j?. rzB/ dh fwmk; T[;
d/ eND ns/ ghVD ftu j?. r[ow[y
dh fwmk; th T[;/ soQK r[o fB:w
ftu ofjD Bkb nkT[Adh j?.

rs BirAw rs rKdw bolx Ax


bolx ABirTw] suixAw Ax
suixAw krY kry vIcwr ifTw
AxifTw] AKIN DUV AtweIAw
AKI ivc AMgUr bihTw] iekdUM

bwhly bUt hoie isr qlvwXw ieThu


ieTw] doh KUMf ivc pIVIAY toty

BirAw pri

AMgUr gr
doh KUMf ivc pIVIAY toty lwhy ieq gux
imTw
d khd wi pr tote lhe it gun
mitth
Ax ^ fpBK, pr?o
BirAw ^ o; dk Gfonk j'fJnk
rzBk, fBwosk XkoB eoB tkbk.
rzBk o; dk Gfonk nkgD/ nkg
ftu o; oydk j?, p'bD iK Bk
p'bD d'jK jkbsK ftu fwZmk j?.
fe;/ th soQK o; eZY', T[j fwZmk
jh ofjzdk j?.
ifTw AxifTw ^ ;zxDh rzfBnK dh
y/sh ftZu'A nktkI BjhA ;[Dh ik
;edh ns/ Bk jh b[fenk e'Jh
fd;dk j?. ;' ;[D/ B{z nD;[fDnk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

579

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ns/ fvZm/ B{z nDfvfmnK eoB
dhnK f;|sK tkbk ewkd dk y/s
j?.
AKIN DUV AtweIAw ^ id'A rzB/
dhnK nZyK (rzYK) phi o{g pDk e/
Xosh ftu phihnK iKdhnK jB
sK nZyK ftZu'A jh eo{zpbK g?dk
j[zdhnK jB.
AMgUr ^ eo{zwb, eo{zpb.
doh KUMf ivc pIVIAY toty lwhy ieq
gux imTw ^ id'A rzBk t/bD/ ftu
ghfVnk iKdk j? ns/ N'N/ N'N/ eo
fdZsk iKdk j? sK th jo jkbs
ftu fJj fwZmk j?. ;z;ko s'A s[oB
bJh rzB/ dh fwmk; d/ r[D s'A
f;Zfynk b? e/ fwZm/ ;[Gkn tkb/ pD
e/ Gb/ ezw eoB/ ukjhd/ jB.

nDkJh an
BKt fJ;sohfbzr
n"V, bzp/ ;w/A s'A whAj Bk g?D dk
Gkt, ekb

id nDkJh g? iKdh j?
jad an p jd h
d[X fxT[
fjZ;k j?.
wfjzrkJh
d/ ekoB

gzikphnK dh y[oke dk w[y


nDkJh d/ tXD d/ Bkb Bkb
th pj[s tX rJh. fJjBK
bt/o/ gP{ wfjzr/ j' rJ/ jB

ns/ nkw iBsk dh gj[zu s'A go/o/ j'


rJ/ jB. rT{nK wjhnK dh B;b
tXk e/ fJ; b'V dh g{osh d/ T[gokb/
th xN j'J/ jB ns/ T[d'A id'A nDkJh
gJh j't/, uoKdk ;[e ikD, xkj gZmk
xN ikt/ sK gP{nK d/ tkX/ s/ th
n;o g?Adk j?. gP{^ewI'o th j'
iKd/ jB, d[X th xN iKdk j? ns/
wfjzrkJh th tX iKdh j?.

w/oh ;zGkb ftu i' rK B{z


nkT[Adh ;h j[D fJe ;" B{z BjhA
fwbdh. i' wfjz ;ZmK B{z bZGdh ;h
j[D d' ;" B{z BjhA fwbdh. c/o id

nDkJh g? iKdh j? sd'A gP{


pV/ jh xN iKd/ jB, go e'Jh

T[gokbk s[jkv/ i?;/ dkfBnK B/


n?;k BjhA pDkfJnk fi; Bkb
rT{nK wjhnK dh B;b tX/ s/
bt/o/ ;;s/ fwbD.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nDkJh an
id nDkJh g? iKdh j?
jad an p jd h
sd'A gP{ pV/ jh xN iKd/ jB
tad pas bare h kt jde han

580

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nzs t

BKt g[fbzr
nyho, UVe, f;ok

pkjo,
d/Adk T[jBK B{z fjio Bk ;"D
:kok.

nzs Bk o~p dk nKtdk J/

nI npdh ekdoh, ;hjoch,

t n rab d wd e

nzs t

oZp dh Iks p/nzs ns/ n;hws j?.


wB[Zyh neb T[;dk Ekj BjhA gk
;edh. fit/A gZy/ ftu jh g"D$jtk
j[zdh j? T[;/ soQK op th wB[y d/ fdb
ftu jh fBtk; eodk j?. fJ; bJh
i' wB[y nkg/ B{z BjhA gSkDdk T[;dh
fIzdrh ftnoE jh pshs j' iKdh j?.
i' b'e op B{z nkgD/ nkg s'A pkjo
sbkP eod/ jB T[BQK B{z ftS'V/ ekoB
d[y dod sK ;fjDk g?Adk j? go op
dh gqkgsh BjhA j[zdh.

nfb| nzs Bk o~p dk


nKtdk J/,
gkJ/ oZp d/ G/s B{z e"D
:kok.
oZp nkg w"i{d J/ e'b
;kv/,
gy/ ftu fiT[A j'Atdh J/ g"D
:kok.
pkM nkgDk nkg gSkfDnK
d/,
ikJ/ T[wo ;koh nktkr"D
:kok.
npdh oZp B{z Gkfbnk fiBQK

nfb| nzs Bk oZp dk nKtdk J/


alif t n rab d wd e
gkJ/ oZp d/ G/s B{z e"D :kok
pe rab de pt n kn yr
oZp nkg w"i{d J/ e'b ;kv/
rab p mjd e kol sde
gy/ ftu fiT[A j'Atdh J/ g"D :kok
pakkhe wi jio hwd e pn yr
nkgDk nkg gSkBDk
pn p pahnn
nktkr"D wgn
fjio hizar

;G/ fepo jzeko r[wkB bZd/,


nkp ftu fJj nzs B{z tfjDr/
Bh
sbe kibar hkr gumn ladde
b wi t n wnge n
id'A se fJj d[BhnK ekfJw j?,
wB[Zyh ihtB dk fJj toskok ubdk
ofjDk j?. fiBQK b'eK d/ fdbK ftu
nfsnzs jzeko j?, T[BQK ;GBK B/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

581

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkf\oeko \sw j' ikDk j?. id'A
n;ok|hb (fJ;ok|hb) |foPsk
fenkws d/ fdB ;{o c{e/rk sK fJ;
f;qPNh dk Bk; j' ikt/rk. fco
r[Bkjrko o{jK B{z Boe dh nr ftu
;VBk gt/rk. fJE/ fepo s'A Gkt
jzeko ns/ r[wkB s'A Gkt tfjw, Gow
j?. e[o;h noP s'A Gkt fJbkjh s\s
s'A j?. b'j ebw s'A Gkt fJbkjh
ebw j?. e[onk ;[ZNDk s'A Gkt fe;/
d/ BK dh gouh nkfd eZYDk j?.
gZsoh y'bQ e/ |kb xsK s'A Gkt
feskp y'bQ e/ nkT[D tkb/ ihtB
;zpzXh g/PhBr'Jh Gkt GftZypkDh
eoBk j?.

id'A she fIwhA n;wkB


ekfJw,
sd'A she fJj tkj ;G
tfjDr/ Bh.
;G/ fepo jzeko r[wkB
bZd/,
nkp ftu fJj nzs B{z
tfjDr/ Bh.
n;ok|hb iK ;{o eoBkfJ
c{e/,
sd'A fIwhA n;wkB ;G
YfjDr/ Bh.
e[o;h noP s/ b'j ebw
izBs,

o{j d'IyK ;Zs J/j ofjDr/


Bh.
e[onk ;[Ne/ gqPB w?A bktBk
jK,
dZ;K TBQK i' T[me/ pfjDr/
Bh.

Bkb/ gZsoh y'bQ e/ |kb


xsK,
tkfo; Pkj, j'ohA ;~u
efjDr/ Bh.
jho tkfo;,
nzs t
id'A she fIwhA n;wkB ekfJw
jad tk zim asmn kim
sd'A she fJj tkj ;G tfjDr/ Bh
tad tk w sb wnge n
;G/ fepo jzeko r[wkB bZd/
sbe kibar hkr gumn ladde
nkp ftu fJj nzs B{z tfjDr/ Bh
b wi t n wnge n
n;ok|hb iK ;{o eoBkfJ c{e/
asrfil j sr karne phke
sd'A fIwhA n;wkB ;G YfjDr/ Bh
tad zim asmn sb tnge n
Bkb/ gZsoh y'bQ e/ |kb xsK
nle patr khl ke phl ktt

582

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

tkfo; Pkj, j'ohA ;Zu efjDr/ Bh


wris hor sa knge n

Aq cukxw at ukna
muhwvrw
ijAwdqI krnw, D`kw krnw

bwxIey ny Aq cuk leI


bne ne at uk la
ipMfW ivc dukwndwr Awm qOr qy
bwxIAw jwqI dy huMdy hn[ pyNfUAW nMU Boly
Bwly smJ ky hr cIz dw vD BwA
lwauNdy hn[ bwxIey ny ies kMm ivc
Aq cu`k leI hY qy ies dy is`ty vjoN jt
krzweI ho gey hn[ b`cy guV dy pUVy
Kwx leI ijd krdy hn pr bwxIAw
vsqW dw vD BwA lwauNdw hY[ iehnW
sqrW ivc bwxIey nMU qrs krn nMU ikhw
hY ik BwA Gt lwvy[

b`ly b`ly vy

bwxIey ny Aq cuk leI,


swry j`t krjweI kIqy

vy bwxIey ny A`q cuk leI[


swaux mhIny lu`tdy bwxIey,
nvIAW h`tIAW pw ky,
vy A`gy qW guV pweIey
ivkdw
hux qW dyx Gtwky[
in`ky inAwxy ijd pey krdy,

pUVy idau pkw ky,


bwxIE qrs kro,
guV vyco iksy BwA qy[
bol pMjwbx dy, III, 132
Aq cukxw at ukna
bwxIey ny Aq cuk leI
bne ne at uk la
swry jt krjweI kIqy
sare jat karj kte
lutdy bwxIey
lutde bne
nvIAW h`tIAW pw ky
naw hatt p ke
guV vyco iksy BwA qy
gur weo kise p te

Aqx attan
nWv puilMg
iqRJx; ieh sMswr

Aqx mYN ikauN AweI sw


attan m kio s
jIv dw ies Aqx Bwv sMswr ivc
Awaux dw koeI ArQ nhIN, jy aus ny
koeI qMd hI nhIN pweI Bwv aus ny koeI
nyk kMm hI nhIN kIqw ieh jIv
AwauNidAW hI duinAwvI KyFW KyFx lg
jWdw hY Aqy nyk kmweI vwlw crKw cuk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

583

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
idMdw hY[ auh nykI dy rsqy qy nhIN
qurdw[ ijnHW jIvW ny nyk

myrI qMd nw peIAw kwie


mer td n pa ke

kmweI kIqI hY auh Awpxy Shu/pRIqm dy


gl lg jwxgy pr ijs jIv dI koeI
nyk kmweI nhIN auh ies sMswr qoN
jWidAW iksy vI gl dw dwAvw nhIN
kr skygw[ crKw cuk dyx dw Bwv kMm
kwr Bwv nyk Aml Cf dyxw hY[

AwauNidAW auT KyFx l`gI


di uth khdan lagg

A`qx mYN ikauN AweI sw,


myrI qMd nw peIAw
kwie[
AwauNidAW auT KyFx
l`gI,
crKw C`ifAw cwie[
k`qx kwrx gohVy AWdy,
gieAw blydw Kwie[
hornW dIAW AVI A`tIAW,
inmwxI dI AVI kpwih[

pUxIAW,

hornW

k`qIAW

pMj

s`q

mYN kI AwKWgI jwie[

khy husYn suc`jIAW nwrI,


lYsn Shu gl lwie[
Swh husYn, 76
Aqx attan
Aqx mYN ikaNu AweI sw
attan m kio s

crKw C`ifAw cwie


arkh haddi e
kqx kwrx gohVy AWdy
kattan kran gre de
gieAw blydw Kwie g bled khe
hornW dIAW AVI A`tIAW
horn d ar att
inmwxI dI AVI kpwih
nmn d ar kape
khy husYn suc`jIAW nwrI
kahe husn suajj nr
lYsn Shu gl lwie
lsan gal le

Aqr atar
nWv puilMg
KUSbUdwr qyl

qyry cIry nMU Aqr lgw idMdIAW


tere re n atar lag dd
ivAwh smyN BYxW vIr dy cIry Bwv pgVI
nMU ishrw bMnHdIAW hn Aqy aus qy Aqr
lwauNdIAW hn[ gIqW rwhIN ausnMU rwjy
dw puqr Aqy bygm mW dw jwieAw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

584

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kihMdIAW hn[ lwVy dIAW BwbIAW hrI
mMgl gwauNdIAW hn Aqy GoVI cVHdy
idaur dy surmw pwauNdIAW hn[ ie`Qy
Aqr lwaux dw Bwv KuSI Bry mOky qy
hox vwlI iqAwrI SurU krn qoN vI hY[

qyry cIry nMU Aqr lgw

idMdI AW,
cIry vwly nMU Aqr lgw
idMdI AW,
cMdw qMU bMnH vy! sohixAw qUM
bMnH vy[
rwxI bygm idAw jwieAw!
cMdw qyrw rwj svwieAw[

vIrw mYN qyry Sgn


mnwauNdIAW,
qyrIAW BwbIAW
hrI mMgl gwauNdIAW,
GoVI cVHdy dy surmw
pwauNdIAW[

bol pMjwbx dy, 1, 119


Aqr atar
qyry cIry nMU Aqr lgw idMdI AW
tere re n atar lag dd
cMdw qyrw rwj svwieAw
d ter rj swi
vIrw mYN qyry Sgn mnwauNdI AW
wr m tere agan mand

BwbIAW hrI mMgl gwaNudIAW


pb har magal god
GoVI cVHdy dy surmw pwauNdIAW
kr rde de surm paod

AMqr tar
fefonk ftP/PD
nzdo, wB, nzsjeoD

AMqr kI giq tar k gat


wB[y d/ nzso dh rfs e/tb gqG{ jh
ikD ;edk j? ns/ T[j jh fJ;
;z;ko d/ Mw/fbnK dk fBp/Vk eodk
j?.

soriT mhlw 5 ] AMqr kI giq qum


hI jwnI quJ hI pwih inbyro ] bKis
lYhu swihb pRB Apny lwK Kqy kir
Pyro ] 1 ] pRB jI qU myro Twkuru nyro
] hir crx srx moih cyro ] 1 ]
rhwau ] bysumwr byAMq suAwmI aUco
gunI ghyro ] kwit islk kIno
Apuno dwsro qau nwnk khw inhoro
] 2 ] 7 ] 35 ]
A.g.m.5, 618
AMqr tar
AMqr kI giq tar k gat

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

585

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
lwK Kqy kir Pyro
lkh khate kar phero
hir crx srx har arn sarn
moih cyro mohe ero
aUco gunI ghyro o gun gahero
kwit islk kt silk
qau nwnk khw inhoro
t nnak kah nihoro
AMqr ^ nzdo, wB, nzsjeoD.
AMqr kI giq ^ j/ joh ` w/o/ wB
dh jkbs s{z jh ikDdk j?A ns/
nzfsw c?;bk th s/o/ jh t; j?.
lwK Kqy kir Pyro ^ j/ gqG{ ` w?A
bZyK rbshnK, G[ZbK ehshnK jB.
j/ w/o/ wkbe` w?B{z pyP b?.
hir crx srx moih cyro ^ j/ gqG{ `
s{z w/ok gkbDjko wkbe j?A. w/o/
nzr ;zr t;dk j?A. s{z w?B{z nkgD/
uoBK dh PoB ftu oy e/ nkgDk
dk; pDkJh oy.
aUco gunI ghyro ^ gowkswk i'
p/P[wko j?, p/nzs j?. T[~uh
nkswe nt;Ek tkbk j?. nkgD/
r[DK eoe/ v{zxk, v{zx/ r[DK tkbk
j?.

kwit islk ^ joh pyfPzd j?, i'


gkgK dh ckjh eN e/, oZ;h eN e/
nkgDk ;/te pDk b?Adk j?.
qau nwnk khw inhoro ^ id'A
gowkswk ftekoK ns/ gkgK dh
ckjh eN e/ nkgDk dk; pDk b?Adk
j? fco fe;/ fe;w dh w[Ekih BjhA
ofj iKdh.

AMqr gq tar gat


fefonk ftP/PD
nzsow[yh, ftP/ ftekoK s'A jN e/ wB
d/ fNekn ftu j'D dh fefonk

sbd surq ilvlIx hoie AMqr gq


pyKY
sabad surt livln hoe tar gat
pekh
r[ow[y ;fsr[o{ ftu gowkswk d/ydk
j?. Ppd ;[os ftu bhD nzsors j'
e/ ft;wkd ftu ofjzdk j?. r[owfs
nB[;ko T[; gowkswk dk e'Jh o{g
BjhA, e'Jh o/y BjhA. ;kX ;zrs ftu
jh ;uyzv j?, nbZy nb/y j?.

sqgur drsn dyKdy prmwqm dyKY]


sbd surq ilvlIx hoie AMqr
gq pyKY] crn kvl dI vwSnw
hoie cMdn ByKY] crxodk mkrMd rs
ivsmwd ivsyKY] gurmiq inhcl

586

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

icq kr ivc rUp n ryKY] swD


sMgiq scKMf jwie hoie AlK AlyKY
]10]
vwrW BweI gurdws, 9
AMqr gq tar gat
sqgur drsn satgur darsan
sbd surq sabad surt
ivsmwd wismd
rUp n ryKY rp na rekh
AMqr gq ^ nzsow[yh, ftP/
ftekoK s'A jN e/ wB d/ fNekn
ftu j'D dh fefonk.
sqgur drsn ^ ;sr[o{ d/ doPB
eofdnK jh gowkswk d/ doPB
j' iKd/ jB.
sbd surq ^ Ppd ftu ;[os
wrB j' iKdh j? sK ;oho d/
nzdo dh jkbs ;wM nk iKdh
j?.
ivsmwd ^ r[o{ ih d/ uoB ewbK
dk ekb n;uoi ns/ ftP/P j?.
rUp n ryKY ^ fi; B/ r[o{ dh
f;Zfynk Bkb fus B{z nv'b eo
fbnk j?, T[j o{g o/y dk jd pzBk
Ng e/ ;kX ;zrs o{g ;uyzv ftu

ik e/ Bk by/ ikD tkb/ gowkswk


ftu nG/d j' e/ gqG{ tork j'
iKdk j?.

AMqrjwmI tarjm
ftP/PD
;G d/ fdb dhnK ikBD tkbk

AMqrjwmI suGV sujwn


tarjm sgar sujn
tkfjr[o{ nzsoikwh ;[xV ;[ikB j?.
e'fN oki, Bkw XB fJe nzfwqs
fdqPNh d/ ;wkB BjhA. tkfjr[o{ dk
i;[ d;K fdPktK ftu oft ofjnk
j?. T[j nzsoikwh ;dk jI{o j?.
r[ow[y tkfjr[o{ dh PoD ftu ekdo
d/ r[D rkT[Adk j?. wkfJnk d/ ;ko/
XzfdnK s'A w[es j' e/ ;kX ;zrs ftu
;fsr[o dk f;woB eodk j?.

tofI mhlw 5 ] pRB jI imlu myry pRwn


] ibsru nhI inmK hIAry qy Apny
Bgq kau pUrn dwn ] rhwau ] Kovhu
Brmu rwKu myry pRIqm AMqrjwmI
suGV sujwn ] koit rwj nwm Dnu
myrY AMimRq idRsit Dwrhu pRB mwn
] 1 ] AwT phr rsnw gun gwvY
jsu pUir AGwvih smrQ kwn ]
qyrI srix jIAn ky dwqy sdw sdw
nwnk kurbwn ] 2 ] 3 ]22] tofI
mhlw 5 ] pRB qyry pg kI DUir ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

587

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dIn dieAwl pRIqm mnmohn kir
ikrpw myrI locw pUir ] rhwau ] dh
ids riv rihAw jsu qumwrw
AMqrjwmI sdw hjUir ] jo qumrw
jsu gwvih krqy sy jn kbhu n mrqy
JUir ] 1 ] DMD bMD ibnsy mwieAw
ky swDU sMgiq imty ibsUr ] suK
sMpiq Bog iesu jIA ky ibnu hir
nwnk jwny kUr ] 2 ] 4 ] 23 ]
A.g.m.5, 716
AMqrjwmI tarjm
idRsit Dwrhu pRB mwn
drist tro prb mn
AwT phr rsnw gun gwvY
th pr rasn gun gw
jsu pUir AGwvih jas pr agw
pg kI DUir pag k tr
dh ids riv rihAw
d dis rav rahi
AMqrjwmI sdw hjUir
tarjm sad hazr
DMD bMD ibnsy tad bad binse
swDU sMgiq imty ibsUr
sd sgat mite bisr
suK sMpiq Bog sukh spat pg

AMqrjwmI ^ ;G d/ fdb dhnK


ikBD tkbk.
AMqrjwmI suGV sujwn ^ w/o/ fdb
dhnK ikBD tkb/ ;[uZi/ s/ f;nkD/
gqhsw w/ok nfrnkB d{o eo' ns/
w?B{z puk bt'.
idRsit Dwrhu pRB mwn ^ w/o/ bJh
Bkw XB eo'VK gksPkjhnK d/
pokpo j? feT[Afe fJ;/ Bkb g{oB
;zs'y fwbdk j?. j/ w/o/ wkD gqG{ `
nzfwqs torh fwZmh BIo w/o/ tb
eo'.
AwT phr rsnw gun gwvY jsu
pUir AGwvih ^ ;G skesK d/
wkbe `
fwjo eo. w/oh ihG nZm/ gfjo
s/o/ r[D rkT[Adh j?. j/ ;woE gqG{
` w/o/ ezB nkg dh f;cs ;[D e/
oi iKd/ jB.
pg kI DUir ^ j/ dhBK T[s/ dfJnk
eoB tkb/ gqG{` fwjo eo, w/oh
sKx g{oh eo, w?B{z s/o/ uoBK dh
X{V fwbdh oj/.
dh ids riv rihAw ^ j/ gqG{` s/ok
i; d;K fdPktK ftu ftnkge j'
fojk j?. ;ko/ gk;/ s/oh P'Gk
;wkJh j'Jh j?.

588

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AMqrjwmI sdw hjUir ^ j/


nzsoikwh` jo/e d/ fdb dh ikBD
tkb/` s{z ;G ihtK d/ nzr ;zr
ofjzdk j?A. s{z ;dk jh ;G EK
jkio BkIo j?A.
DMD bMD ibnsy mwieAw ky swDU sMgiq
imty ibsUr ^ r[o{ dh ;zrs eoB
Bkb wkfJnk d/ Xzd/ s/ T[bMDK d{o
j' iKdhnk jB ns/ M'o/ fwN iKd/
jB.
suK sMpiq Bog ^ wkb XB d/ ;[y
ns/ fJ; wB dhnK w"iK^ fJj
;G joh s'A fpBk e{V/ ;wM'. joh
dk i; rkT[D Bkb ;ko/ ;z;koh
;[y s[S wkb{w j[zd/ jB, fJ; d/
Bkb ;ko/ M'o/ w[e iKd/ jB.

swihb kw Brvwsw ] 1 ] Apuny


siqgur kY bilhwrY ] AwgY suKu
pwCY suK shjw Gir Awndu hmwrY
] rhwau ] AMqrjwmI krxYhwrw
soeI Ksmu hmwrw ] inrBau Bey
gur crxI lwgy iek rwm nwm
AwDwrw ] 2 ] sPl drsnu

Akwl mUriq pRBu hY BI hovnhwrw

] kMiT lgwie Apuny jn rwKy


ApunI pRIiq ipAwrw ] 3 ] vfI
vifAweI Acrj soBw kwrju
AwieAw rwsy ] nwnk kau guru
pUrw ByitE sgly dUK ibnwsy
]4]5]
A.g.m.5, 609

AMqrjwmI krxYhwrw

AMqrjwmI tarjm

tarjm karnhr

mnih BieAw prgwsw


man p pargs

r[ow[y dk y;w, wkfbe nzsoikwh


eoD/jkok j?. T[j nekb w{ofs j?.
T[; d/ f;woB Bkb wB ftu gork;
j[zdk j?. r[ow[y B{z tkfjr[o{ nkgD/
ezm Bkb bkT[Adk j?. tZvh tfvnkJh
ftu r[ow[y nkgDk ;G e[M, nkgDk
wB, sB r[o{ B{z G/Nk eo fdzdk j?.

soriT mhlw 5 ] guru pUrw ByitE


vfBwgI mnih BieAw prgwsw ]
koie n phucnhwrw dUjw Apuny

suK shjw sukh sj


Gir Awndu hmwrY kr nd hmr
sPl drsnu safal darsan
Akwl mUriq akl mrat
pRBu hY BI hovnhwrw
prb h p howanhr
Acrj soBw a'craj sb

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

589

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kwrju AwieAw rwsy kraj i rse
AMqrjwmI ^ ;G d/ fdb dh ikDB
tkbk.
mnih BieAw prgwsw ^ tZv/ GkrK
eoe/ g{ok r[o{ fwbdk j? ns/ wB
ftu frnkB dk ukBDk j' iKdk
j?.
suK shjw Gir Awndu hmwrY ^ r[o{
dh feogk Bkb iht d/ fjod/ xo
ftu nkBzd pfDnk ofjzdk j? ns/
;fji ;[y dh nt;Ek pDh ofjzdh
j?. r[opkDh ftu j'oBK ;[ZyK d/
w[ekpb/ ;fji ;[y nkT[Adk j?, i'
n;bh ;[y j? ns/ wB B{z fNekD/
oZydk j?.
AMqrjwmI krxYhwrw ^ gowkswk
;G d/ wB dhnK ikDB tkbk j?
ns/ ;G e[M eoB tkbk j?. T[jh
;G dk okyk j?. fi; B{z T[; d/
Bkw dk nk;ok j' ikt/, fco e'Jh
vo fe;/ B{z g'j BjhA ;edk.
sPl drsnu Akwl mUriq pRBu hY BI
hovnhwrw ^ T[j nekb w{os gqG{
fi; d/ doPB s'A jh ;G cb,
w[okdK gqkgs j' iKdhnK jB, T[j
gqG{ j[D j?, G{s ftu ;h ns/
Gfty ftu th j'D tkbk j?.
nw'x do;B* th fJ;/ B{z efjzd/
jB. nw'x doPB ^ fi; dk

doPB ;cb j?.


Acrj soBw kwrju AwieAw rwsy ^
r[o{ dh tZvh tfvnkJh j? ns/
n;uoiwJh ;'Gk j?, T[; ekoD
w/ok ihtB o{g ekoi ;cb j'
frnk ns/ w/o/ ;ko/ d[y d{o j'
rJ/. T[; dh PoB fgnK fIzdrh
dk wB'oE gqkgs j' iKdk j?.

AMqrjwmI jwnY tarjm jn


gqG{ nzsoikwh ;G e[M ikDdk j?.
wBw[y gkg eodk, w[eodk j? ns/
G/yK ftu o[bdk j?. fizBh d/o Gow
G[b/y/ d{o BjhA j[zd/, jT[w? dh ezX
N[Ndh BjhA, UBh d/o wB[y dh w[esh
BjhA j[zdh. id'A ;fsr[o{ dfJnkb j[zdk
j? sK r[ow[y d/ ;ko/ eow, Xow
;zg{oB j' iKd/ jB.

DnwsrI mhlw 5 ] jqn krY


mwnuK fhkwvY Ehu AMqrjwmI jwnY
] pwp kry kir mUkir pwvY ByK
krY inrbwnY ] 1 ] jwnq dUir
qumih pRB nyir ] auq qwkY auq qy
auq pyKY AwvY loBI Pyir ] rhwau
] jb lgu qutY nwhI mn Brmw
qb lgu mukqu n koeI ] khu
nwnk dieAwl suAwmI sMqu Bgqu
jnu soeI ] 2 ] 5 ] 36 ]
A.g.m.5, 680

590

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AMqrjwmI tarjm
pwp kry pp kare
kir mUkir pwvY kar mkar pw
ByK krY
nirbn

inrbwnY

pkh

kar

auq qwkY ut tk
auq qy auq pyKY ut te ut pekh
AwvY loBI Pyir w lb pher
jb lgu qutY nwhI jab lag tut nh
mn Brmw man prm
qb lgu mukqu n koeI
tab lag mukt na ko
AMqrjwmI ^ ;G d/ fdb dh ikBD
tkbk.
pwp kry kir mUkir pwvY ByK krY
inrbwnY ^ wB[y :sB eodk j? fe
j'oBK B{z X'yk d/tK go T[j wB dh
;G rb ikBD tkbk joh ;G e[M
d/ydk j?. wB[y gkg eodk j? fco
T[jBK gkgK s'A w[eo iKdk j? ns/
wkfJnk s'A w[es j'J/ g[oPK tkb/
G/y eoe/ ftykT[Adk j?.
auq qwkY auq qy auq pyKY AwvY loBI
Pyir ^ gowkswk ;G ihtK d/ B/V/
t;dk j? go b'Gh wB[y gowkswk

B{z d{o ;wMdk j?. bkbuh wB[y


fJXo T[Xo d/ydk j? ns/ fJj
bkbuh w[V w[V wkfJnk tb
nkT[Adk j?.
jb lgu qutY nwhI mn Brmw qb lgu
mukqu n koeI ^ id'A se wB dk
Gow BjhA N[ZNdk T[d'A se wB[y
wkfJnk d/ gzi/ s'A nkIkd BjhA j'
;edk. fi; wB[y d/ T[go gqG{
fdnkb{ j[zdk j?, T[; B{z Bkw dh
dks fdzdk j? ns/ T[jh wB[y ;zs
j?, Grs j?.

pRBu AMqrjwmI prb tarjm


eoD
eoktDjko
gqG{
dksk
nzsoikwh j?. T[j ;[y ;fji nkBzd
wzrb ftu ftuodk r[ow[y B{z d?th
okj ns/ ;u[ d/ okj s/ gkT[Adk j?.
;kX ;zrs ftu tkfjr[o{ dh T[;sfs
eodk j?. nzsoikwh eosko dh
oIkn ftu ofjzdk j?. T[; d/ egkN
y[bQ iKd/ jB ns/ T[; B{z r';fN,
frnkB nk iKd/ jB.

soriT mhlw 5 ] krx krwvxhwr


pRBu dwqw pwrbRhm pRBu suAwmI ]
sgly jIA kIey dieAwlw so pRBu
AMqrjwmI ] 1 ] myrw guru hoAw
Awip shweI ] sUK shj Awnd
mMgl rs Acrj BeI bfweI ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

591

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
rhwau ] gur kI srix pey BY nwsy
swcI drgh mwny ] gux gwvq
AwrwiD nwmu hir Awey ApunY Qwny
] 2 ] jY jY kwru krY sB ausqiq
sMgiq swD ipAwrI ] sd bilhwir
jwau pRB Apuny ijin pUrn pYj
svwrI ] 3 ] gosit igAwnu nwmu
suix auDry ijin ijin drsnu
pwieAw ] BieE ikpwlu nwnk pRBu
Apunw And syqI Gir AwieAw
] 4 ] 13 ] 24 ]
A.g.m.5, 615
AMqrjwmI tarjm
sUK shj skh sj
Awnd mMgl nd mgal
rs Acrj ras a'arj
BeI bfweI p bad
Awey ApunY Qwny e apn thne
ijin pUrn pYj svwrI
jin pran pj swr
gosit igAwnu gost gin
nwmu suix auDry nm sun dre
AMqrjwmI ^ jo/e d/ fdb dh
ikBD tkbk.

pRBu AMqrjwmI ^ gowkswk ;G e[M


eoB tkbk j?, ihtK gk;'A ;G e[M
eokT[D tkbk j?, ;G ihtK B{z dksK
d/D tkbk j?, ;G dk wkbe j?, T[j
jo/e d/ fdb dhnK ikBD tkbk
j?.
sUK shj Awnd mMgl rs Acrj
BeI bfweI ^ r[o{ fi; wB[y dk
wddrko nkg pDdk j?, T[; d/
nzdo nksw frnkB ns/ gq/w dh
e[dosh nt;Ek d/ ;[y T[xV g?Ad/
jB. T[; wB[y B{z b'e^gob'e
ftu n?;h fJZIs fwbdh j? fe
j?okB j' ikJhdk j?.
Awey ApunY Qwny ^ gowkswk dh
f;cs ;kbkj d/ rhs rk e/,
gowkswk dk Bkw f;wo e/ T[j
nkgD/ fjod/ EK ftu nk fNed/
jB, nkgD/ fNekD/ T[s/ nk iKd/
jB, fBi ;o{g dh ;wM nk iKdh
j?.
ijin pUrn pYj svwrI ^ w?A nkgD/
gqG{ s'A ;dk e[opkB iKdk jK fi;
B/ g{oh soQK w/oh bki, fJZIs oy
bJh.
gosit igAwnu nwmu suix auDry ^
fiBQK B/ th r[o{ dk doPB gqkgs
ehsk j? T[j joh dh uouk, rb

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

592

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pks ns/ Bkw dh tfvnkJh ;[D e/
so rJ/. Bkw f;woB Bkb jh
;G ;[y fwbd/ jB.

nzsok tr

BKt g[fbzr
N/e iK ojkU tkbhnK s[eK s'A rhs
dk nrbk fjZ;k, N/e B{z SZv e/ rhs
dk pkeh ;kok Gkr

fBnkok nzsok fJPe d/ rhs dk


J/
nir tr iq de gt d e
tkfo;Pkj d/ fBoD/ w[skpe fJj oKMk
gq/w dh fBnkoh jh Ihb Gkt ;kI j?
ns/ fJPe d/ rhs dk fBnkok,
fBt/ebk jh nzsok j?. fJj e'Jh
w{oy iK fe;/ t?okrh dk u/bk BjhA
;r'A fJj fJPe dk ftbZyD rhs ns/
;ki j? Gkt fBnkok jh nkPe j?.

B?D jho d/ t/y e/ nkj Godk,


tKr nkfPeK nyhnK whNdk J/.
fit/A \;w e[gZsVk ozB Gzv/,
ehsh rZb B{z fgnk x;hNdk J/.
ozBk r[zvhnK tKr coc/i eodk,
s'VB^jkoVk bZrVh gqhs dk J/.
xZs xZroh pj/ J/j ftu ozBK,
T[;skdVk fe;/ w;hs dk J/.
tY u{zYhnK tyhnK ftu b?Adk,
fgS'A nkgDh tko J/j uhedk
J/.

fJe' \?o^jZEk BjhA J/j[


oktb,
fJe' u/bVk fe;/ gbhs dk
J/.

Bk J/j fizB Bk G{s Bk foZS


pKdo,
Bk J/j w[zfBnK fe;/ nshs dk
J/.

tkfo; Pkj, gq/w dh Ihb


fBnkoh,
fBnkok nzsok fJPe d/ rhs
dk J/.
jho tkfo;,

nzsok tr
fJe' \?o^jZEk BjhA J/j[ oktb
ikko khr hatth nah o rwal
fJe' u/bVk fe;/ gbhs dk J/
ikko elr kise palt d e
tkfo; Pkj, gq/w dh Ihb fBnkoh
wris , prem d zl nir
fBnkok nzsok fJPe d/ rhs dk J/
nir tr iq de gt d e

AMqir tar
ftP/PD
nzdo

AMqir kpt KulwhI


tar kapt khulh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

593

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nzdo$pkjo d/ fto'X ftu pfqjwzv dh
ftnkfynk j?. nzsfo Bkw fBXkB j?.
nzdo fdp fd;N j?, w[esh j?. nzdo
nw[b Bkw gdkoE j?. pkjo dh y'i
ftnoE j?. nzdo$pkjo, r[ow[y$wBw[y
d/ fto'X Bkb th fwbd/ jB.

GrY AMdir sBu vQu hY bwhir ikCu


nwhI ] gur prswdI pweIAY AMqir
kpt KulwhI ]1] siqgur qy hir
pweIAY BweI ] AMqir nwmu inDwnu

hY pUrY siqguir dIAw idKweI ]1]


rhwau ] hir kw gwhku hovY so ley
pwey rqnu vIcwrw ] AMdru KolY idb
idsit dyKY mukiq BMfwrw ]2]
AMdir mhl Anyk hih jIau kry
vsyrw ] mn icMidAw Plu pwiesI
iPir hoie n Pyrw ]3] pwrKIAw
vQu smwil leI gur soJI hoeI ]
nwmu pdwrQu Amulu sw gurmuiK pwvY
koeI ]4] bwhru Bwly su ikAw lhY
vQu GrY AMdir BweI ] Brmy BUlw

GrY AMdir kr dar


AMqir nwmu inDwnu tar nm nidn
AMdru KolY idb idsit
tar khol dib dist
AMdir mhl Anyk hih
dar ml anek h
gur soJI hoeI gur sj ho
bwhru Bwly su ikAw
bhar ple so ki
Brmy BUlw sBu jgu iPrY
prme pl sab jag phir
mnmuiK piq gvweI
manmukh pat gw
Gru dru Cofy Awpxw
kr dar hode pn
pr Gir JUTw jweI
par kr th j
AMqir ^ nzdo.

sBu jgu iPrY mnmuiK piq gvweI


]5] Gru dru Cofy Awpxw pr
Gir JUTw jweI ] corY vWgU pkVIAY

GrY AMdir ^ gowkswk d/ Bkw dk


yIkBk wB[y d/ nzdo jh j?. fJj
Bkw Gow ftu g? e/ pkjo bGD
Bkb BjhA fwbdk.

A. g. m. 3, 425

AMqir nwmu inDwnu ^ go fJj


fwbdk r[o{ dh feogk Bkb j?.
fi; B{z r[o{ fwb ikt/ T[; d/

ibnu nwvY cotw KweI ]6]


AMqir tar

594

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nzdob/ ;ko/ dotki/ (i' wkfJnk


d/ ekoD pzd gJ/ jB) y[ZbQ iKd/
jB.
AMdru KolY idb idsit ^ i' wB[y
gqG{ Bkw dk f;woB eodk j? T[j
wkfJnk d/ w'j d/ izdo/ Bkb pzd
j'fJnk nkgDk fjodk r[[o{ dh
feogk Bkb y'bQ b?Adk j?. nksw
fdqPNh Bkb d/ydk j? fe wkfJnk
d/ w'j s'A ybk;h fdtkT[D tkb/
Bkw XB d/ yIkB/ Go/ gJ/ jB.
frnkB dh BIo Bkb w[esh d/
Gzvko/ d/ydk j?.
AMdir mhl Anyk hih ^ wB[y d/
fjod/ ftu Bkw XB d/ nB/eK jh
yIkB/ w"i{d jB, nB/eK jh osB
jB, ihtkswk th nzdo jh t;dh
j?.
gur soJI hoeI ^ id'A r[o{ dh fwjo
Bkb ;wM g?Adh j? sK wB fJfSs
|b jk;b j[zdk j? s/ w[V fJ; B{z
iBw woB dk r/V BjhA ofjzdk.
r[o{ dh ;jkfJsk Bkb jh Gow d/
sys/ N[ZNd/ ns/ nzdo'A jh Bkw
gqkgs j[zdk j?.
bwhru Bwly su ikAw ^ fiBQK B{z r[o{
dh fdZsh j'Jh ;{M fwb rJh,
T[jBK nkswe ihtB dh goy

eoB tkfbnK B/ Bkw dk yIkBk


nkgD/ nzdo ;KG fbnk. gqG{ dk
Bkw yIkBk fe;/ d[fBnkth ehws
s/ BjhA fwb ;edk i' r[o{ dh
PoB g? e/ jh wB[y bG ;edk j?.
Brmy BUlw sBu jgu iPrY ^ Bkw o{gh
yIkBk sK wB[y d/ nzdo nkgD/
fjod/ ftu jh j?. i' pkjo izrbK
ftu bZGdk f|odk j? T[; B{z e[M
BjhA bZGdk.
mnmuiK piq gvweI ^ T[j nXowh
wB[y i' r[o{ s'A p/w[y j'fJnk j?,
nkg j[dok j?, T[j nkgDh ;wM
d/ G[b/y/ ftu e[okj/ fgnk j'fJnk
j?. ;kok irs Gkbdk f|odk j? s/
nkgDh fJZis rtk b?Adk j?.
Gru dru Cofy Awpxw pr Gir JUTw
jweI ^ fit/A wB[y nkgDk xo
(n;bh xo) Sv e/ fprkB/ xo
(Gkt d{i/ ftu) iKdk j?. XB dh
ykso i' wB[y gokJ/ xo ftu
iKdk j? s/ T[j u'oK tKr |fVnk
iKdk j?, fJ;/ soQK gowkswk d/
Bkw s'A y[zM e/ wB[y (b'e^gob'e
ftu) ;ZNK yKdk j?.

ns:kuko atyr

BKt, g[fbzr
nfsnkuko eoBk, I[bw eoBk, XZek
eoBk, ePN d/Dk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

595

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

r[;/ ftu nke/ ns:kuko


gusse wi ke atyr
fe;/ th pkdPkj dk oki UBk fuo jh
ub ;edk j? fizBk fuo goik T[; s'A
d[yh BjhA j[zdh. ;[DhnK ;[DkJhnK
rZbK T~[s/ fJspko, :ehB eoe/ rZ[;/
ftu nk ikDk ns/ goik T[s/
nZfsnkuko eoB br ikDk Ikbw
pkdPkjK dk ezw j[zdk j?. I[bw s'A
szr goik dk pkdPkj pj[sk fuo
BjhA fNedk. ;' pkdPkj B{z sn;p
Gkt gZygks BjhA eoBk ukjhdk.

gksPkjK d/ fdb ftu snZ;p


BjhA ukjhdk, Bk ;[Dh ;[DkJh T[s/
fJspko s/ r[Z;/ ftu nk e/
ns:kuko (nZfsnkuko) eoBk
ukjhdk j?. i' g{oh soQK fBnK

BjhA eodk T[j gksPkj


Ikbw j?. ;' I[bw eodk j?,
goik T[; s'A d[yh j' iKdh j?.id
goik d[Zy T[mKdh j? sd oki
ed/ S/sh ed/ fuoek BPN j'
iKdk j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

ns:kuko atyr
r[;/ ftu nke/ ns:kuko
gusse wi ke atyr

i' g{oh soQK fBnK BjhA eodk


jo pr tar ni na kard
T[j gksPkj Ikbw pt zlam
id goik d[Zy T[mKdh j?
jad parj dukh uthd h
sd oki ed/ S/sh ed/ fuoek
BPN j' iKdk j?
tad rj kade het kade irk nast
ho jd h

AMqir tar
fefonk ftP/PD
nzdo, fjod/ ftu

AMqir AigAwnu AMDyru hY


tar agin dr h
wBw[y d/ nzdo nfrnkB nzX/o j?.
T[; B{z e'Jh ;[X BjhA. T[; B/ r[o{
Bkw ft;ko fdZsk j? ns/ T[j d{i/
GkfJ bZrk j'fJnk j?. r[ow[y d?th
nzfwqs dk ;tkd uydk j? T[; dk
wB fsqgs ofjzdk j?.

mnmuK hir nwmu n syivAw duKu lgw


bhuqw Awie ] AMqir AigAwnu
AMDr
y u hY suiD n kweI pwie ]
mnhiT shij n bIijE BuKw ik
AgY Kwie ] nwmu inDwnu ivswirAw
dUjY lgw jwie ] nwnk gurmuiK
imlih vifAweIAw jy Awpy myil

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

596

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
imlwie ] 2 ] pauVI ] hir rsnw
hir jsu gwvY KrI suhwvxI ] jo
min qin muiK hir bolY sw hir
BwvxI ] jo gurmuiK cKY swdu sw
iqRpqwvxI ] gux gwvY ipAwry inq
gux gwie guxI smJwvxI ] ijsu hovY
Awip dieAwlu sw siqgurU gurU
bulwvxI ] 13 ]
A.g.m.3, 647
AMqir tar
suiD n kweI pwie sd na k pe
mnhiT shij n bIijE
manhath sj na bjio
nwmu inDwnu ivswirAw
nm nidn wisri
dUjY lgw jwie dj lagg je
KrI suhwvxI khar suhwan
jo gurmuiK cKY swdu
jo gurmukh akkh sd
sw iqRpqwvxI s triptwan
AMqir ^ nzdo, fjod/ ftu.
AMqir AigAwnu AMDyru hY suiD n
kweI pwie^ wBw[y joh dk Bkw
BjhA f;wodk, fJ; bJh pj[sk

d[y gkT[Adk j?. T[; d/ fjod/


nzdo nfrnkB^o{g jBQ/ok j[zdk
j?, fJ; bJh T[; B{z e'Jh ;'Mh
BjhA j[zdh.
mnhiT shij n bIijE ^ i' iht
wB d/ jm Bkb eow, Xow,
g{ik, sg eod/ oj/, go ;[Gkte
e[dosh gq/w Bkb Bkw dk phi Bk
phfink, joh dk Bkw BjhA
ifgnk. nrb/ ijkB ftu T[j
nkswe s"o T[s/ G[Zyk iht eh
ykt/rk.
nwmu inDwnu ivswirAw dUjY lgw
jwie ^ wBw[y ;G ;[yK dk xo,
yIkBk, Bkw o{g yIkBk G[b e/
dt?s Gkt ftu, w'j wkfJnk ftu
ik bZrk j?.
KrI suhwvxI ^ i' ihG joh dk
i; rkT[Adh j?, T[j pj[s ;'jDh
j?, n;b ;'jDh j?. r[ow[y j' e/
i; rkT[D Bkb jh joh B{z Gk
;ed/ jK.
jo gurmuiK cKY swdu sw iqRpqwvxI
^ fijVh ihG r[o{ d[nkok
Bkw^nzfwqs dk ;[nkd uydh j?,
T[j fsqgs j' iKdh j?. T[j ihG
fBs joh d/ r[D rkT[Adh j? ns/
r[D rk rk e/ r[DK d/ ;[nkwh pko/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

597

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j'oK B{z ;wMkT[Adh j?. fi; ihG
T[go joh nkg fdnkb{ j[zdk j?
T[jh ihG r[o{ ;fsr[o{ B{z igdh
j?.

AMqir joiq pRgwsIAw


tar jot prags
r[ow[y d/ nzsfo, nzdo i's dk
gqrk; j[zdk j?. fJzM eosko Bkb
fbt brdh j?. r[o Ppfd d/ f;woB
Bkb ;[y j[zdk j?. nzsoikwh ;dk ;zr
ofjzdk j?. r[o{ dh feogk Bkb,
go;kd Bkb r[ow[y dk w[y T[ibk
j[zdk j?. ig, sg, Bkw, dkB,
fJ;BkB d/ r[D fwbd/ jB. nfGwkB
si e/ r[ow[y tkfjr[o{ dh PoD b?Adk
j?.

isrIrwgu mhlw 5 ] imil siqgur


sBu duKu gieAw hir suKu visAw
min Awie ] AMqir joiq pRgwsIAw
eyksu isau ilv lwie ] imil swDU
muKu aUjlw pUrib iliKAw pwie ]
gux goivMd inq gwvxy inrml swcY
nwie ] 1 ] myry mn gur sbdI suKu
hoie ] gur pUry kI cwkrI ibrQw
jwie n koie ] 1 ] rhwau ] mn
kIAw ieCW pUrIAw pwieAw nwmu
inDwnu ] AMqrjwmI sdw sMig
krxYhwru pCwnu ] gur prswdI

muKu aUjlw jip nwmu dwnu iesnwnu


] kwmu koDu loBu ibnisAw qijAw
sBu AiBmwnu ] 2 ] pwieAw lwhw

lwBu nwmu pUrn hoey kwm ] kir


ikrpw pRiB myilAw dIAw Apxw
nwmu ] Awvx jwxw rih gieAw
Awip hoAw imhrvwnu ] scu mhlu
Gru pwieAw gur kw sbdu pCwnu
] 3 ] Bgq jnw kau rwKdw
AwpxI ikrpw Dwir] hliq pliq
muK aUjly swcy ky gux swir ] AwT
phr gux swrdy rqy rMig Apwr]
pwrbRhmu suK swgro nwnk sd
bilhwr ] 4 ] 11 ]
A.g.m.5, 46
AMqir tar
joiq pRgwsIAw jot prags
eyksu isau ilv lwie
ekas sio liv le
muKu aUjlw mukh jl
pUrib iliKAw pwie prab likhi
pe
inrml swcY nwie nirmal s ne
ibrQw jwie n koie
birth je na koe

598

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

pwieAw nwmu inDwnu


pi nm nidn
AMqrjwmI sdw sMig
tarjm sad sg
krxYhwru pCwnu karnhr pahn
gur prswdI muKu aUjlw
gur parsd mukh jl
jip nwmu dwnu iesnwnu
jap nm dn isnn
kwmu koDu loBu ibnisAw
km krd lb binsi
qijAw sBu AiBmwnu
taji sb bimn
gur kw sbdu pCwnu
gur k sabad phn
hliq pliq muK aUjly
halt palt mukh jle
rqy rMig Apwr ratte rg apr
AMqir ^ nzdo, fjod/ ftu, wB
ftu.
AMqir joiq pRgwsIAw eyksu isau
ilv lwie^ gowkswk Bkb fbt
brkT[D Bkb, fjod/ nzdo pqjwh
i's dk gqekP j' iKdk j?. fJZe'
tkfjr[o{ Bkb ;[os i'VB Bkb
nzdo nkswe ukBDk ikr g?Adk

j?.
muKu aUjlw pUrib iliKAw pwie ^
r[o{ B{z fwb e/ n;hA ;[oyo{ j'J/.
n;K nkgD/ GkrK ftu i' fbfynk
;h T[j gk fbnk j?.
inrml swcY nwie ^ j[D fBs joh
d/ r[D rkT[D/ jB. ;Zu/ Bkw eoe/
w?b s'A ofjs j' rJ/ jK.
ibrQw jwie n koie ^ g{o/ r[o{ dh
;/tk ed/ ftnoE BjhA iKdh. fJ;/
bJh r[o{ dh ;/tk eo. T[; dh
;/tk eoe/ ed/ e'Jh bkj/ tb'A
ykbh BjhA fojk. T[; d/ T[gd/P
Bkb jh ;[y dh gqkgsh j[zdh j?.
pwieAw nwmu inDwnu ^ id'A wB[y B{z
Bkw o{gh yIkBk fwb frnk sK
;wM'
;kohnK
wB'^ekwBktK
g{ohnK j' rJhnK.
AMqrjwmI sdw sMig krxYhwru pCwnu
^ id'A wB d[fBnkth tk;Bk fgZS/
d"VB'A jN iKdk j? sK nzdo dh
ikBD tkbk eosko ;dk nkgD/
nzr^;zr fd;dk j?.
gur prswdI muKu aUjlw jip nwmu
dwnu iesnwnu ^ r[o{ dh feogk Bkb
Bkw ig e/ ns/ dkB d/ e/ ns/
gftZso ofj e/ nkgDh ;[oyo{Jh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

599

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jkf;b ehsh ik ;edh ns/ iBw
;cb ehsk ik ;edk j?.

;u p'bdk j? ns/ T[; dk e{V ib


iKdk j?.

kwmu koDu loBu ibnisAw qijAw sBu


AiBmwnu^ ekw, eo'X, b'G d{o j'
iKd/ jB ns/ ;kok jzeko SZfvnk
iKdk j?.

slok m 3 ] AMqir igAwnu n


AwieE ijqu ikCu soJI pwie ] ivxu
ifTw ikAw swlwhIAY AMDw AMDu
kmwie ] nwnk sbdu pCwxIAY nwmu
vsY min Awie ] 1 ] m 3 ]

gur kw sbdu pCwnu ^ r[o{ d/ Ppd


B{z gSkBD eoe/ jh wB[y B{z
tkfjr[o{ dh jI{oh ofjD bJh xo
fwbdk j?, ;Zuk wfjb fwbdk j?.
hliq pliq muK aUjly ^ b'e
gob'e ftu T[jBK d/ w{zj T[ib/
j[zd/ jB. T[j ;[oyo{ j[zd/ jB i'
;Zu/ tkfjr[o{ d/ r[D u/s/ eod/
jB.
rqy rMig Apwr ^ fiBQK Grs iBK
dh gowkswk nkg oZfynk eodk
j? T[j fdB^oks joh d/ r[D :kd
eod/ ofjzd/ jB. ngko (p/jZd
tkfjr[o{) d/ fgnko ftu ozr/ j'J/
gowkswk d/ r[D nkgD/ fjod/
ftu ;wkT[Ad/ jB i' ;ko/ ;[ZyK dk
;w[zdo fd;dk j?.

AMqir igAwnu tar gin


wBw[y B{z nzso frnkB BjhA j[zdk.
nzXk nzX ewkT[Adk ofjzdk j?.
r[ow[y ;Zuk ;T[dk yNdk j?, T[; d/
fty ftu nzfwqs gqrNdk j?. T[j

iekw bwxI ieku guru ieko sbdu


vIcwir ] scw saudw htu scu
rqnI Bry BMfwr ] gur ikrpw qy

pweIAin jy dyvY dyvxhwru ] scw


saudw lwBu sdw KitAw nwmu Apwru
] ivKu ivic AMimRqu pRgitAw
krim pIAwvxhwru ] nwnk scu
slwhIAY DMnu svwrxhwru ] 2 ]
pauVI ] ijnw AMdir kUVu vrqY
scu n BwveI ] jy ko bolY scu kUVw
jil jwveI ] kUiVAwrI rjY kUiV
ijau ivstw kwgu KwveI ] ijsu hir
hoie ikpwlu so nwmu iDAwveI ] hir
gurmuiK nwmu ArwiD kUVu pwpu lih
jwveI ] 10 ]
A.g.m.3, 646
AMqir tar
iekw bwxI ikk bn
ieku guru ik gur

600

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ieko sbdu vIcwir


ikko sabad wr
scw saudw sa sd
htu scu hat sa
rqnI Bry BMfwr ratn pre padr
ivKu ivic AMimRqu pRgitAw
wikh wi mrit pragti
krim pIAwvxhwru karm
pwanhr
ijnw AMdir kUVu vrqY
jn dar kr wart
scu n BwveI sa na pwa
jy ko bolY scu je ko bol sa
kUVw jil jwveI kr jal jwa
AMqir ^ nzdo.

vIcwir ^ r[o^Ppd d/ ftuko s'A


nfrnkBsk dk jB/ok d{o j' e/
wB ftu Bkw nk t;dk j?.
r[o^Ppd fJe j?, r[o{ th fJe j?
ns/ fJZe' Ppd B{z ftukoBk j?.
fJj joh feogk Bkb gqkgs j't/
sK wkfJnk d/ Ifjo ftu'A jh
joh^Bkw o{g nzfwqs gqrN j' iKdk
j?.
scw saudw htu scu rqnI Bry BMfwr
^ r[o{ dh fJ; ;Zuh d[ekB ftu
;u dk ;"dk j[zdk j? ns/ Pq/;m
ftuko o{g osBK Bkb Gzvko Go/
ofjzd/ jB.
ivKu ivic AMimRqu pRgitAw krim
pIAwvxhwru ^ wkfJnkth Ifjo ftZuA'
Bkw o{g nzfwqs fBebdk j?, fJ;/
wkfJe ;z;ko ftu jh Bkw gqkgs
j[d
z k j?. go gqG{ dh fwjo, pyfPP
d[nkok jh ghDk fwbdk j?.

AMqir igAwnu ^ fi; frnkB Bkb


e[M ;wM g?Dh ;h, T[j frnkB sK
nzdo gqrN BjhA j'fJnk, fco
fi; joh B{z t/fynk BjhA, T[; dh
T[;sfs fet/A j' ;e/. frnkB^jhD
wB[y nfrnkBsk dh ewkJh jh
eodk j?. i/ ;fsr[o{ d/ Ppd B{z
gSkDhJ/ sK joh dk Bkw wB ftu
nk t;dk j?.

ijnw AMdir kUVu vrqY scu n BwveI


^ fiBQK ftneshnK d/ wB nzdo
M{m tosdk j?, T[jBK B{z ;u BjhA
GkT[Adk. e{V tkbh fIzdrh j't/ sK
;Zuk Bkw uzrk jh BjhA brdk.
go id'A r[o{ fwb/ sK e{V d{o j' e/
;fsBkw dk fgnko br iKdk j?.

iekw bwxI ieku guru ieko sbdu

jy ko bolY scu kUVw jil jwveI ^ i/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

601

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
e'Jh ftnesh ;u p'b/ sK M{mk
ftnesh ;V iKdk j?. M{m/ wB[y
M{m Bkb jh y[P jz[d/ jB, fit/A eK
rzdrh yk e/ y[P jz[dk j?. fi;
ftnesh T[go joh feogkb{ jz[dk
j? T[j Bkw dh nkokXBk eodk j?,
i' r[o{ d[nkok jfo Bkw dk
f;woB eodk j?, T[; d/ wB T[FZs'A
M{m ns/ gkg dh w?b T[so iKdh
j?.

Bulw jnmu gvwey ] 2 ] gur qy


swiq shj suKu bwxI ] syvw swcI
nwim smwxI ] sbid imlY pRIqmu

sdw iDAwey ] swc nwim vifAweI


pwey ] 3 ] Awpy krqw juig juig
soie ] ndir kry mylwvw hoie ]
gurbwxI qy hir mMin vswey ] nwnk
swic rqy pRiB Awip imlwey
]4]3]
A.g.m.3, 664

AMqir nwmu smwly tar nm


smle

AMqir tar

r[ow[y joh d/ Bkw ftu oZfsnk ;dk


fbt bkJh oydk j?. T[; d/ nzdo
gork; j?. r[opkDh ftu ;u[ j?,
;fji j?, ;[y j?. r[o Ppd ftu
bhB j'fJnk r[ow[y nkgD/ eosk
Bkb fwbdk j?, ekdo dh e[dos
Bkb i[fVnk ofjzdk j?.

hir kY nwim rqy har k nm ratte

DnwsrI mhlw 3 ] sdw Dnu AMqir


nwmu smwly ] jIA jMq ijnih
pRiqpwly ] mukiq pdwrQu iqn kau
pwey ] hir kY nwim rqy ilv lwey
] 1 ] gur syvw qy hir nwmu Dnu pwvY
] AMqir prgwsu hir nwmu iDAwvY ]
rhwau ] iehu hir rMgu gUVw Dn ipr
hoie ] sWiq sIgwru rwvy pRBu soie ]
haumY ivic pRBu koie n pwey ] mUlhu

ilv lwey liv le


iehu hir rMgu gUVw e har rg gr
Dn ipr hoie tan pir hoe
mUlhu Bulw mlo pl
jnmu gvwey janm gwe
gur qy swiq gur te st
shj suKu bwxI sj sukh bn
syvw swcI sew s
nwim smwxI nm smn
Awpy krqw pe kart
juig juig soie yug yug soe

602

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ndir kry nadar kare


mylwvw hoie melw hoe
AMqir ^ wB ftu, fjod/ nzdo.
AMqir nwmu smwly ^ wB[y ;dk
nkgD/ wB ftu T[; joh d/ Bkw
XB B{z ;KG e/ oZy/, fi; joh B/
wB[y ns/ gP{ ;G dh gkbDk ehsh
j?.
hir kY nwim rqy ilv lwey ^ Bkw
XB T[jBK wB[yK B{z fwbdk j?,
fijV/ gq/w Go/ ns[N fXnkB Bkb
gowkswk d/ Bkw ozr ftu ozr/
j'J/ jB.
iehu hir rMgu gUVw Dn ipr hoie ^
fJj joh dk r{VQk gq/w fJ;soh
bJh gsh tork j[zdk j?. fijVh
fJ;soh PKsh ns/ fBwosk dk
fPzrko eodh j?, T[j gqG{ d/ w/b
dk nkBzd wkDdh j?.
mUlhu Bulw jnmu gvwey ^ jzeko
Bkb gqG{ B{z e'Jh BjhA gk ;edk.
T[j n;b'A G[fbnk ofjzdk j? ns/
nkgDk ihtB IkfJnk eodk j?.
gur qy swiq shj suKu bwxI ^ r[o{
s'A PKsh, ;fji nt;Ek dk ;[y
ns/ pkDh Gkt P[G T[gd/P fwbdk
j?.

syvw swcI nwim smwxI ^ r[o{ dh


dZ;h ;/tk ;dk Bkb fBGD tkbh uhI
j?. fJ; d/ Bkb gowkswk d/ Bkw
ftu bhBsk j' iKdh j?.
Awpy krqw juig juig soie ^
gowkswk jo i[r ftu nkg
eosk j?, nkg w"i{d ufbnk nk
fojk j?.
ndir kry mylwvw hoie ^ fi; wB[y
T[s/ gowkswk fwjo dh BIo
eodk j? T[; wB[y Bkb T[; dk
fwbkg j' iKdk j?. T[j wB[y
gowkswk B{z nkgD/ wB ftu t;k
b?Adk j?.

AMqir bRhmu n cIneI


tar brm na na
wkfJnk d/ w'j ftu gzfvs gfV gfV
T[~uk e{edk j? go nzdo pqjw Bz{ BjhA
uhBdk. d{i/? GkfJ ftu ;kok irs
cf;nk j'fJnk j?. fiBQK B/ ;fsr[o{
;/ftnk j? T[j fBowb j[zd/ jB, r[o
Ppfd Bkb oZs/ iKd/ jB.

aucw kUkdw
mwieAw moih ipAwru ] AMqir
bRhmu n cIneI min mUrKu gwvwru
] dUjY Bwie jgqu prboDdw nw bUJY
bIcwru ] ibrQw jnmu gvwieAw
pMifqu

piV

piV

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

603

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

mir jMmY vwro vwr ] 1 ] m 3 ]

ijnI siqguru syivAw iqnI nwau


pwieAw bUJhu kir bIcwru ] sdw
sWiq suKu min vsY cUkY kUk pukwr
] AwpY no Awpu Kwie mnu inrmlu
hovY gur sbdI vIcwru ] nwnk
sbid rqy sy mukqu hY hir jIau
hyiq ipAwru ] 2 ]
A.g.m.3, 86
AMqir tar
aucw kUkdw u kkd
mwieAw moih ipAwru mi m pir
min mUrKu gwvwru
man mrakh gwr
dUjY Bwie dj pe
jgqu prboDdw jagt parbdad
ibrQw jnmu gvwieAw
birth janm gwi
mir jMmY vwro vwr
mar jm wro wr
cUkY kUk pukwr k kk pukr
gur sbdI vIcwru gur sabd wr
nwnk sbid rqy nnak sabad ratte

sy mukqu se mukt
AMqir ^ nkgD/ nzdo.
aucw kUkdw mwieAw moih ipAwru ^ i'
gzvs t/dK B{z gVQ gVQ e/ T[~uh ;[o
ftu nbkgdk j?, T[j fJj ;G e[M
;Zu/ fdb'A BjhA pbfe wkfJnk d/
w'j ns/ fgnko eoe/ eodk j?.
AMqir bRhmu n cIneI min mUrKu
gwvwru ^ T[j w{oy ns/ rztko wB
nkgD/ nzdo pqjw dh gSkD BjhA
eodk.
dUjY Bwie jgqu prboDdw ^ T[j
dt?s Gkt ftu irs B{z f;Zfynk
fdzdk j?, ftuko B{z BjhA ;wMdk.
ibrQw jnmu gvwieAw mir jMmY vwro
vwr ^ nfijk ftnesh ftnoE
ftu nkgDk iBw BPN eo b?Adk
j? ns/ pko pko izwdk ns/ wodk
j?. nktkrtD d/ ueo ftu fgnk
ofjzdk j?.
cUkY kUk pukwr ^ Bkw d/ gqkgs j'
ikD Bkb wB ftu ;dk PKsh ns/
;[y t;dk j? ns/ e{e^g[eko Gkt
ebgBk ysw j' iKdh j?.
gur sbdI vIcwru ^ r[o{ d/ Ppd
T[go thuko eoB Bkb wB
fBowb j' iKdk j?. nkgk Gkt

604

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

(jzeko) B{z ;t?^o{g yKdk j? Gkt


id'A nkgD/ n;b/ dh gSkD j'
iKdh j? sK jzeko w[e iKdk j?.
nwnk sbid rqy sy mukqu ^ i' r[o{
dh pkDh ftu ozr/ rJ/, T[j S[N rJ/
feT[Afe T[jBK B/ joh dh gqkgsh
bJh fgnko ehsk j?.

Aqls atlas
nWv iesqrIilMg
iek pRkwr dw kImqI rySmI k`pVw

AqlsW pwV dyxIAW


atlas pr den
Bwrq dI AzwdI dI lVweI smyN
AMgryzW nwl nwimlvrqn dI lihr
zor PV geI sI[ nwmDwrI mq dy
AnuXweI ivdySI vsqW dw ft ky ivroD
krdy sn[ so hor vsqW dy nwl nwl
auh k`pVy vI Gr buxy K`dr dy pwauNdy
sn Aqy ivdySI k`pVy dw ivroD krdy
sn[ ie`Qy Aqls qoN Bwv ivdySI Aqy
rySmI kImqI k`piVAW qoN hY Aqy
AlqsW pwV dyxIAW dw Bwv
nwimlvrqn dw sMdyS dyx vwlw nwhrw
hY[iek iek Dwrnw au~qy CwlW mwr

mwr ky,aunHW ies qrHW D`mw-cOkVI


cu`kI, ijvyN PrMgI nMU k`F ky hI rwq nMU
sOxw huMdw hY, iv`coN dI hI j`Qy ny, Awpxy
mnoN-Bwv pRgt krny SurU kr id`qy:-

Eey nhIN K`dr ibnW


lwauxw,
'AqlsW pwV dyxIAW,
rwj AMgRyjW dw E,
veI cMd roz dw cwlw['

h`Q

igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf, 98


Aqls atlas
AqlsW pwV dyxIAW atlas pr
den
Eey nhIN K`dr ibnW h`Q lwauxw
oe nah khaddar bn hath lon
rwj AMgRyjW dw E rj grez d o
veI cMd roj dw cwlw
wa d roz d l

Aiq at
ftP/PD
pj[s fInkdk

Aiq Apwrw at apr


joh dk Bkw fBowb j?, nfs
ngkok j?. T[; dh e'Jh Ekj BjhA.
Bkw XB fpBK j'o ;G e[M fpy j?.
r[ow[y r[o Ppd ftu oftnk
fBowb j[zdk j?. T[; dh jT[w? wo
iKdh j?. T[; B{z edh e'Jh joy,
;'y BjhA brdk.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

605

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
DnwsrI mhlw 3 ] hir nwmu Dnu
inrmlu Aiq Apwrw ] gur kY
sbid Bry BMfwrw ] nwm Dn ibnu
hor sB ibKu jwxu ] mwieAw moih
jlY AiBmwnu ] 1 ] gurmuiK hir
rsu cwKY koie ] iqsu sdw Andu
hovY idnu rwqI pUrY Bwig prwpiq
hoie ] rhwau ] sbdu dIpku vrqY
iqhu loie ] jo cwKY so inrmlu
hoie ] inrml nwim haumY mlu
Doie ] swcI Bgiq sdw suKu hoie
] 2 ] ijin hir rsu cwiKAw so
hir jnu logu ] iqsu sdw hrKu
nwhI kdy sogu] Awip mukqu Avrw
mukqu krwvY ] hir nwmu jpY hir qy
suKu pwvY ] 3 ] ibnu siqgur sB
mueI ibllwie ] Anidnu dwJih
swiq n pwie ] siqguru imlY sBu
iqRsn buJwey ] nwnk nwim sWiq
suKu pwey ] 4 ] 2 ]
A.g.m.3, 664
Aiq at
nwm Dn ibnu nm tan bin
hor sB ibKu jwxu hor sab bikh jn
mwieAw moih mi mo

jlY AiBmwnu jal abimn


sbdu dIpku vrqY sabad dpak
wart
iqhu loie teho loe
jo cwKY jo kh
so inrmlu hoie so nirmal hoe
inrml nwim nirmal nm
haumY mlu Doie hm mal toe
so hir jnu logu so har jan log
iqsu sdw hrKu tis sad harkh
nwhI kdy sogu nh kade sog
sB mueI ibl lwie sab mu bil le
Anidnu dwJih andin dj
swiq n pwie st na pe
Aiq ^ pj[s fInkdk.
Aiq Apwrw ^ gowkswk dk Bkw
gftZso XB j?. r[o{ d/ Ppd ftu
i[fVnK wB[y d/ nzdo fJ; XB d/
yIkB/ Go iKd/ jB.
nwm Dn ibnu hor sB ibKu jwxu ^
joh Bkw XB s'A fpBK j'o
d[fBnkth XB Ifjo ;wkB j? i'
nkswe ihtB B{z wko fdzdk j?.

606

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

mwieAw moih jlY AiBmwnu ^ Bkw


d/ w[ekpb/, jzekoh Gkt nfGwkBh
wB[y wkfJnk d/ w'j ftu ;Vdk
j?.
sbdu dIpku vrqY iqhu loie ^ Bkw
o{gh dht/ dk ukBDk fszBK b'eK
ftu c?b fojk j?. fszB b'e
nk;wkB, Xosh ns/ gkskb.
jo cwKY so inrmlu hoie ^ fijVk
wB[y r[o{ d/ Ppd B{z uydk j?,
T[; dk nkBzd b?Adk j?, T[j
gftZso ihtB tkbk j' iKdk j?.
inrml nwim haumY mlu Doie ^ r[o{
d/ Ppd okjhA gftZso joh Bkw
ftu i[V e/ wB[y nkgD/ nzdo'A
jT[w? dh w?b X' b?Adk j?.
so hir jnu logu ^ fi; wB[y B/
gowkswk dk Bkw^o; uy fbnk,
T[j gowkswk dk dk; pD
frnk. T[; B{z ;dk nkBzd gqkgs
j[zdk j?.
iqsu sdw hrKu nwhI kdy sogu ^
T[; wB[y B{z e'Jh rw BjhA
ftnkgdk. T[j wB[y nkg d[ZyK,
ftekoK s'A pfunk ofjzdk j? ns/
j'oBK B{z th pukT[Adk j?.
sB mueI ibllwie ^ r[o{ dh PoB

g?D s'A fpBK ;koh f;qPNh o'Adh


uhedh wo iKdh j?.
Anidnu dwJih swiq n pwie ^
r[o{ s'A ftSV e/ wB[y jo t/b/,
jo o'I wkfJnk d/ w'j ftu ;Vd/
ofjzd/ jB, T[jBK B{z ed/ PKsh
BjhA fwbdh.

Aiq lubD at lbd


ftP/PD
pj[s bbukfJnk j'fJnk, b'G rq;s,
pj[s bkbuh j'fJnk wB

Aiq lubD luBwnau ibKm mwie


at lbd lubn bikhm me
wBw[y GowK ftu G[Zfbnk j'fJnk
nfs b[pX j[zdk j?. T[; B{z d?th ;u[
dh ;'Mh BjhA j[zdh. GrfsjhB dfo
Gq;N ;okfgnk iKdk j?. r[ow[y T[;
eosko d/ j[ew ftu ofjzdk j?. T[;
tk;s/ d[y$;[y T[; dh oIkn ftu
j[zd/ jB. r[o Ppd ftu oZfsnk
r[ow[y ekdo dh e[dos d/ fB:wK d/
ojZ; B{z gfjukDdk j?. jT[w? B{z d{o
eoe/ T[; dk wB fBowb j' iKdk j?.
T[j ;dk bJh w[es j' iKdk j?.

bsMqu mhlw 1
Awie jwie ]
ibKm mwie ]
Bwie ] ijau

] mnu BUlau Brmis

Aiq lubD luBwnau


nh AsiQru dIsY eyk
mIn kuMflIAw kMiT

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

607

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pwie ] 1 ] mnu BUlau smJis
swic nwie ] gur sbdu bIcwry
shj Bwie ] 1 ] rhwau ] mnu
BUlau Brmis Bvr qwr ] ibl
ibrQy cwhY bhu ibkwr ] mYgl ijau
Pwsis kwmhwr ] kiV bMDin
bwiDE sIs mwr ] 2 ] mnu mugDO
dwdru BgiqhInu ] dir BRst
srwpI nwm bInu ] qw kY jwiq n
pwqI nwm lIn ] siB dUK sKweI
guxh bIn ] 3 ] mnu clY n jweI
Twik rwKu ] ibnu hir rs rwqy piq
n swKu ] qU Awpy surqw Awip rwKu
] Dir Dwrx dyKY jwxY Awip
] 4 ] Awip Bulwey iksu khau jwie
] guru myly ibrQw khau mwie ]
Avgx Cofau gux kmwie ] gur
sbdI rwqw sic smwie ] 5 ]
siqgur imilAY miq aUqm hoie ]
mnu inrmlu haumY kFY Doie ] sdw
mukqu bMiD n skY koie ] sdw nwmu
vKwxY Aauru n koie ] 6 ] mnu hir
kY BwxY AwvY jwie ] sB mih eyko
ikCu khxu n jwie ] sBu hukmo
vrqY hukim smwie ] dUK sUK sB
iqsu rjwie ] 7 ] qU ABulu n BUlO
kdy nwih ] gur sbdu suxwey miq

Agwih ] qU motau Twkuru sbd mwih


] mnu nwnk mwinAw scu slwih
]8]2]
A.g.m.1, 1187
Aiq lubD at lbd
ibKm mwie bikhm me
mnu BUlau man plo
smJis swic nwie samjas s ne
Brmis Bvr qwr prmas pwar
tr
mYgl mgal
ijau Pwsis kwmhwr
jio fsas kmhr
kiV bMDin kar badan
bwiDE sIs mwr bdio ss mr
mnu mugDO man mugd
dir BRst dar prst
qU Awpy surqw t pe surt
Awip rwKu p rkh
Dir Dwrx tr tran
dyKY jwxY Awip dekh jn p
gur sbdI rwqw gur sabd rt

608

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

sic smwie sa sme


sdw nwmu vKwxY sad nm wkhn
sBu hukmo vrqY sb hukmo wart
hukim smwie hukam sme
dUK sUK dkh skh
iqsu rjwie tis raze
miq Agwih mat aghe
Aiq lubD ^ pj[s bbukfJnk
j'fJnk, b'G rq;s, pj[s bkbuh
j'fJnk wB.
ibKm mwie ^ wkfJnk d/ w'j d/
ekoB eokj/ fgnk wB bkbu ftu
cf;nk j? fi; dh ckjh ftZu'A
fBebDk pj[s w[Pfeb j?.
mnu BUlau smJis swic nwie ^
wB[y dk G[Zfbnk j'fJnk wB ;Zu/
Bkw Bkb ;wMdko j' ;edk j?.
Brmis Bvr qwr ^ G[Zfbnk j'fJnk
ns/ e[okj/ fgnk j'fJnk wB G"o/
dh soQK GNedk j?.
mYgl ijau Pwsis kwmhwr ^ wB
fJzdohnK d/ okjhA pj[s/ ftnoE
fteko eoB/ ukjz[dk j? go fJj
wB jkEh tKr ekw ftu w;s j'
e/ c;dk j?, oZ;/$;zrb Bkb

pzfBQnk iKdk j? s/ f;o T[FZgo


nze[P dh wko ;fjzdk j?.
mnu mugDO ^ w{oy wB Grsh s'A
tKMk ofjzdk j?. fJj wB vZv{ dh
soQK j? i' B/V/ T[FZr/ e"b c[b dh
edo BjhA ikDdk.
dir BRst ^ e[okj/ gJ/ wB joh d/
do s'A fGqPN/ jB. ;okg/ jB.
Bkw s'A fpBK jB. T[jBK dh Bk
iks j?, Bk gs j? s/ Bk jh T[jBK
dk e'Jh Bkw b?Adk j?. r[DK s'A
fpBk j'D eoe/ T[jBK d/ d[y jh
;kEh pDd/ jB.
qU Awpy surqw Awip rwKu ^
gowkswk nkg jh ;kvhnK
p/BshnK ;[Ddk j? s/ nkg jh
oZfynk eodk j?.
Dir Dwrx dyKY jwxY Awip ^ Xosh
B{z XkoD eoe/, f;qPNh B{z Xo e/
nkg jh d/ydk j? ns/ ikDdk j?.
gur sbdI rwqw sic smwie ^ i'
r[o{ d/ Ppd ftu ozfrnk iKdk j?
T[j ;u ftu ;wk iKdk j?.
sdw nwmu vKwxY ^ i/ r[o{ fwb gJ/
sK wB[y dh ws ;q/PN j' iKdh j?.
wB gftZso j' iKdk j?. T[; d/
nzdo'A jT[w? dh w?b X'sh iKdh j?

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

609

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s/ T[j ;dk ftekoK s'A pfunk
ofjzdk j?. T[j ;dk gowkswk dk
Bkw f;wodk j?. j'o e'Jh
ftnoE ezw BjhA eodk.
sBu hukmo vrqY hukim smwie ^ ;G
gk;/ T[; gqG{ dk j[ew tos fojk
j?. ;koh f;qPNh j[ew ftu ;wkJh
j'Jh j?.
dUK sUK sB iqsu rjwie ^ ihtK B{z
tkgod/ ;G d[y ;[y T[; gowkswk
dh oIk nB[;ko jh jB.
miq Agwih ^ fi; B{z r[o{ dk
Ppd ;[DkJh d/ fdzdk j?. T[; dh
ws nrkX j' iKdh j?. T[j v{zxh
;wM tkbk j' iKdk j?.

AqIq att
BKt g[fbzr
ftoZes, fBob/g

AqIq scy srxweI


att sae sarn
r[ow[y T[; ;u[ d/ eosko dh PoD
ftu ofjzd/ jB. ;u[ d/ tk;/ Bkb, ;u[
d/ f;woB Bkb ekb B/V/ BjhA S'Ajdk.
r[ow[y nzfwqs ghAdk j? ns/ ;fji
nt;Ek ftu ofjzdk j?. T[j eosko
gow jz; ;u[ dh i's j?. ;u d/ wfjb
ftu r[o{ B/ nby[ bykfJnk j? ns/ ;G
Gow u[ekn fdZs/ jB.

gauVI mhlw 1 ] bolih swcu


imiQAw nhI rweI ] cwlih
gurmuiK hukim rjweI ] rhih
AqIq scy srxweI ] 1 ] sc
Gir bYsY kwlu n johY ] mnmuK kau
Awvq jwvq duKu mohY ] 1 ] rhwau
] Aipau pIAau AkQu kiQ rhIAY
] inj Gir bYis shj Gru lhIAY
] hir ris mwqy iehu suKu khIAY
] 2 ] gurmiq cwl inhcl nhI
folY ] gurmiq swic shij hir bolY
] pIvY AMimRqu qqu ivrolY ] 3 ]
siqguru dyiKAw dIiKAw lInI ]
mnu qnu AripE AMqr giq kInI
] giq imiq pweI Awqmu cInI
] 4 ] Bojnu nwmu inrMjn swru ]
prm hMsu scu joiq Apwr ] jh
dyKau qh eykMkwru ] 5 ] rhY
inrwlmu eykw scu krxI ] prm
pdu pwieAw syvw gur crxI ] mn qy
mnu mwinAw cUkI AhM BRmxI
] 6 ] ien ibiD kauxu kauxu nhI
qwirAw ] hir jis sMq Bgq
insqwirAw ] pRB pwey hm Avru n
BwirAw ] 7 ] swc mhil guir
AlKu lKwieAw ] inhcl mhlu
nhI CwieAw mwieAw ] swic sMqoKy

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

610

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Brmu cukwieAw ] 8 ] ijn kY min

visAw scu soeI ] iqn kI sMgiq


gurmuiK hoeI ] nwnk swic nwim
mlu KoeI ] 9 ] 15 ]
A.g.m.1, 227

inrMjn swru nirjan sr


prm hMsu parm hs
scu joiq Apwr sa jot apr
eykw scu krxI ek sa karn

AqIq att

cUkI AhM BRmxI k aha pramn

cwlih gurmuiK l gurmukh

guir AlKu lKwieAw


gur a'lakh lakhi

hukim rjweI hukam raz


sc Gir bYsY sa kr bs
kwlu n johY kl na joh
Aipau pIAau apio po
AkQu kiQ rhIAY a'kath kath ra
shj Gru lhIAY sj kr la
gurmiq cwl gurmat l
inhcl nhI folY nal nah dol
pIvY AMimRqu pw mrit
qqu ivrolY tat wirol
dIiKAw lInI dkhi ln
AMqr giq kInI tar gat kn
giq imiq pweI gat mit p
Awqmu cInI tam n
Bojnu nwmu pjan nm

swic sMqoKy s stokhe


Brmu cukwieAw prm uki
AqIq ^ ftoZes, fBob/g.
cwlih gurmuiK hukim rjweI ^ T[j
Xowh g[oP i' r[o{ tb w{zj eoe/
ubdk j? Gkt nkgDh fIzdrh dh
v'o r[o{ d/ jE cVk e/ ubdk j?,
r[ow[y ejkT[Adk j?. r[ow[y
ftnesh gqG{ d/ j[ew ns/ oIk
ftu ubd/ jB.
AqIq scy srxweI ^ T[j ;u
p'bd/ jB. osk fizBk M{m BjhA
p'bd/. T[j wkfJnk d/ gqGkt s'A
go/ ;Zu/ gqG{ dh PkB ftu ofjzd/
jB.
sc Gir bYsY kwlu n johY ^ r[ow[y
;dk ;Zu/ xo ftu ofjzdk j? ns/
ekb T[; B{z t/y se BjhA ;edk.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

611

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
go i' wBw[y j?, ngokXh g[oP
j?, i' nkgD/ wB tb w{zj eoe/
ubdk j?, r[o{ s'A p/w[y,
nkg^j[dok j?, T[j w'j d/ ekoD
d[yh j? ns/ nkT[Adk iKdk j?,
izwdk^wodk j?.
Aipau pIAau AkQu kiQ rhIAY ^
nzfwqs ghthn? ns/ neE joh B{z
eEd/ ojhn?, neE gqG{ dk eEB
eod/ ojhJ/.
shj Gru lhIAY ^ nkgD/ ;o{g
ftu p?m e/ Gkt n;b/ dh gSkD
eoe/, ;fji nt;Ek B{z gqkgs
eohJ/. joh i; ftu wZs/ j'D dk
fJj ;[y ejhdk j?.
gurmiq cwl inhcl nhI folY ^
r[owfs ihtB i[rs n?;h j? fe
wkfJnk dk w'j fJ; B{z fjbk BjhA
;edk. r[owfs ihtB fIzdrh dk
n?;k tssoskok j? fe fJj
wkfJnk d/ w'j ftu v'b BjhA
;edk.
pIvY AMimRqu qqu ivrolY ^ r[o{ dh
ws d[nkok ;Zu/ gqG{ ftu ;fEs j'
e/ r[ow[y ;kXe ;fji Yzr Bkb
joh dk f;woB eodk j? ns/
frnkB B{z, ss B{z foVedk j'fJnk
joh Bkw o{g nzfwqs dk gkB

eodk j?.
dIiKAw lInI ^ fi; wB[y B/ g{o/
r[o{ dk doPB eo fbnk j? ns/
r[o{ dh f;Zfynk rqfjD eo bJh
j?.
AMqr giq kInI ^ r[o{ dh f;Zfynk
fi; wB[y B/ nkgD/ nzdo t;k
eo bJh j?, r[o{ dh f;Zfynk
ykso nkgDk sB, wB G/AN eo
fdZsk.
giq imiq pweI Awqmu cInI ^ T[;
wB[y B/ nkgD/ n;b/ B{z gSkD
fbnk j?. T[; B/ nkgDh nkswk B{z
y'fink j? ns/ T[; dh gj[zu dk
wkg gk fbnk j?.
Bojnu nwmu inrMjn swru ^ tkfjr[o{
dk gftso Bkw jh T[sw G'iB j?.
prm hMsu scu joiq Apwr ^ r[ow[y
o{g gow jz; B{z T[; ;Zu/ joh dh i's
fd;dh j?.
eykw scu krxI ^ T[j r[ow[y
fBob/g ofjzdk j? ns/ e/tb fJe
;u jh T[; dh eoDh j?.
cUkI AhM BRmxI ^ r[o{ dh dZ;h ;/tk
eoe/, r[ow[y r[o{ d/ uoBK ftu
fNfenk ofj e/ T[~uh s'A T[~uh
rsh gqkgs eodk j? ns/ wB

612

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gshi iKdk j? Gkt nzdo'A s;Zbh j'


iKdh j? ns/ jzeko eoe/ i' GNeD
bZrh ;h, T[j d{o j' iKdh j?.
guir AlKu lKwieAw ^ r[o{ B/ ;Zu/
wfjb d[nkok ;t? ;u^;o{g ftu
Bk ;wM nkT[D tkb/ joh B{z byk
fdZsk. gqG{ dk ;o{g fjod/ ftu
gqasZy eo fdZsk.
swic sMqoKy Brmu cukwieAw ^ ;Zu/
gqG{ ftu ;zs[PN j' ikD Bkb Gow
d{o eo fdZsk frnk j?. fJj
nv'b fNekDk j?. fJ; ftu
wkfJnk dk n;o BjhA j[zdk.

nshs[ nkfJ p?mk att e bth


id'A r[o{ BkBe thj ;kb dk j'fJnk
sK fJe fdB Pfjo'A pkjo fJe
fsnkrh ;kX{ nk p?mk sK BkBe th
T[; d/ gk; ik p?mk. BkBe d/ jE
ftu fJe rVtk j? ns/ fJe Skg j?.
T[; fsnkrh B/ fejk L w[zfvnk, s{z
e"D j?A< s/ok BK eh j?< BkBe B/
fejk L w/ok Bkw BkBe fBozekoh j?
ns/ w?A yZsoh jK. ;kX{ (fsnkrh) B/
g[ZfSnk L pkbek dZ; w?A fe; dk
(e"D) jK< BkBe B/ T[[~so fdZsk, s[;hA
th fBozeko d/ j'. sK t?okrh ;kX{ B/
fejk s{z th fBozekoh j?A ns/ w?A th
fBozekoh jK. s/o/ ns/ w/o/ ftu G/d
(|oe) eh j?<

iK fco r[o{ BkBe tfonk thjk


ek j'fJnk sK fJe fdB fJe
nshs[ nkfJ p?mk. go ;fjo'
pkjotko. sK T[; gk; BkBe
;fji/ ikfJ p?mk. BkBe d/ jE
ftfu fJe rvtk j?. ns/ fJe
Skg j?. sK T[; nshs[ efjnk
no/ pkbe/ s{z eT[D j'sk j?.
ns/ s/ok BkT[ fenk j?. sK BkBe
efjnk w/ok BkT[ BkBe fBozekoh
j?. ns/ yZsqh jK. c/fo nshs[
efjnk no/ pkbe/ jw fe;e/ jK.
BkBe efjnk s[;h Gh fBozeko e/
j'. sK T[; nshs[ efjnk s[w Gh
fBozekoh jw Gh fBozekoh. jw
s[w w? G/d fenk j?.
GkJh pkbk iBw ;kyh,
nshs[ att
nkfJ p?mk e bth
;fji/ ikfJ p?mk sje je bth
s{z eT[D j'sk j? t kn hot h
jw s[w w? G/d fenk j?
ham tum m ped ki h

AMqu t
BKt g[fbzr
nyho, ;hwk, jd, UVe

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

613

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

qyrw AMqu n pwieAw


ter t na pi
T[; r[o eosko dk e'Jh nzs BjhA gk
;edk. T[j :'rhnK dk :'rh j?,
G'rhnK dk G'rh j?. fi; nzfwqs B{z,
fi; ;u[ B{z ;[o, Bo, w[fB iB b'ud/
jB, T[j ;fsr[o dh feogk Bkb
;fji/ jh r[ow[y B{z gqkgs j' iKd/
jB. fi; eosko B/ fJj ;z;ko
T[gkfJnk j?, ;G ihnK B{z Xzd/
bkfJnk j?, T[j r[ow[y d/ Bkw
f;woB B{z gotkB eodk j?. T[; dh
gowrfs j' iKdh j?. T[; dk
njzeoD u[Zfenk iKdk j?. T[; dh
d[owfs eZNh iKdh j?. ;ko/ Gow G[b
iKd/ jB s/ r[ow[y ;fsr[o d/ d?th
wkor *s/ g? iKdk j?. fBozeko dh
fJbkjh b'n ftu T[; dh fdqPNh
fBowb j' iKdh j?.

isrIrwgu mhlw 1 Gru 3 ] jogI


AMdir jogIAw ] qUM BogI AMdir
BogIAw ] qyrw AMqu n pwieAw
surig miC pieAwil jIau ] 1 ]
hau vwrI hau vwrxY kurbwxu qyry
nwv no ] 1 ] rhwau ] quDu sMswru
aupwieAw ] isry isir DMDy
lwieAw ] vyKih kIqw Awpxw kir
kudriq pwsw Fwil jIau ] 2 ]
prgit pwhwrY jwpdw ] sBu nwvY no
prqwpdw ] siqgur bwJu n pwieE

sB mohI mwieAw jwil jIau

] 3 ] siqgur kau bil jweIAY ]


ijqu imilAY prm giq pweIAY ]
suir nr muin jn locdy so
siqguir dIAw buJwie jIau ] 4 ]
sqsMgiq kYsI jwxIAY ] ijQY eyko
nwmu vKwxIAY ] eyko nwmu hukmu hY
nwnk siqguir dIAw buJwie jIau
] 5 ] iehu jgqu Brim BulwieAw ]
Awphu quDu KuAwieAw ] prqwpu lgw
dohwgxI Bwg ijnw ky nwih jIau
] 6 ] dohwgxI ikAw nIswxIAw
]
Ksmhu
GuQIAw
iPrih
inmwxIAw ] mYly vys iqnw kwmxI
duKI rYix ivhwie jIau ] 7 ]
sohwgxI ikAw krmu kmwieAw ]
pUrib iliKAw Plu pwieAw ]
ndir kry kY AwpxI Awpy ley
imlwie jIau ] 8 ] hukmu ijnw no
mnwieAw ] iqn AMqir sbdu
vswieAw ] shIAw sy sohwgxI

ijn sh nwil ipAwru jIau

] 9 ] ijnw Bwxy kw rsu AwieAw ]


iqn ivchu Brmu cukwieAw ] nwnk
siqguru AYsw jwxIAY jo sBsY ley
imlwie jIau ] 10 ] siqguir
imilAY Plu pwieAw ] ijin ivchu
Ahkrxu cukwieAw ] durmiq kw

614

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

duKu kitAw Bwgu bYTw msqik Awie


jIau ] 11 ] AMimRqu qyrI bwxIAw
] qyirAw Bgqw irdY smwxIAw ]
suK syvw AMdir riKAY AwpxI ndir
krih insqwir jIau ] 12 ]
siqguru imilAw jwxIAY ] ijqu
imilAY nwmu vKwxIAY ] siqgur
bwJu n pwieE sB QkI krm kmwie
jIau ] 13 ] hau siqgur ivthu
GumwieAw ] ijin BRim Bulw mwrig
pwieAw ] ndir kry jy AwpxI Awpy
ley rlwie jIau ] 14 ]qUM sBnw
mwih smwieAw ] iqin krqY Awpu
lukwieAw ] nwnk gurmuiK prgtu
hoieAw jw kau joiq DrI krqwir
jIau ]15] Awpy Ksim invwijAw
] jIau ipMfu dy swijAw ] Awpxy
syvk kI pYj rKIAw duie kr
msqik Dwir jIau ] 16 ] siB
sMjm rhy isAwxpw ] myrw pRBu sBu
ikCu jwxdw ]
pRgt pRqwpu vrqwieE sBu loku krY
jYkwru jIau ] 17 ]
A.g.m.1, 71

AMq t
jogI AMdir jogIAw
yog dar yog
BogI AMdir BogIAw
pg dar pg
hau vwrI hau vwrxY
h wr h wrn
isry isir DMDy lwieAw
sire sir tde li
sB mohI sb moh
mwieAw jwil jIau mi jl jo
suir nr muin jn locdy
sur nar mun jan lode
dohwgxI ikAw nIswxIAw
dohgan ki nsn
Ksmhu GuQIAw iPrih inmwxIAw
khasm kth phir nimn
pUrib iliKAw prab likhi
Plu pwieAw phal pi
shIAw sy sohwgxI
sa se sohgan
ijn sh nwil ipAwru jIau
jin s nl pir jo

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

615

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Ahkrxu cukwieAw karn uki
AMimRqu qyrI bwxIAw
mrit ter bn
nwmu vKwxIAY nm wakhn
iqin krqY tin kart
Awpu lukwieAw p luki
Awpy Ksim invwijAw
pe khasm niwji
jIau ipMfu dy swijAw
jo pd de sji
sMjm rhy isAwxpw
sjam rahe sinp
AMqu ^ nyho, ;hwk, jd, UVe.
jogI AMdir jogIAw ^ gowkswk
nkg jh ftnkge j' e/ i'rhnK d/
nzdo i'r ewk fojk j?.
BogI AMdir BogIAw ^ nkg jh
wkfJnk d/ G'r G'rD tkfbnK d/
nzdo gdkoE G'r fojk j?.
qyrw AMqu n pwieAw ^ ;otr b'e,
wks b'e ftu, gkskb ftu, fszBK
b'eK ftu gowkswk dk nzs fe;/
B/ BjhA gkfJnk.
hau vwrI hau vwrxY ^ w?A s/o/ Bkw
s'A ;de/ ns/ e[opkB iKdk jK.

isry isir DMDy lwieAw ^ gowkswk B/


nkg jh irs g?dk eoe/ jo/e iht
d/ f;o T[~s/ T[; d/ ehs/ eowK d/
b/y fby e/ ihtK B{z wkfJnk d/
XzfdnK ftu c;kfJnk j'fJnk j?.
sB mohI mwieAw jwil jIau ^ ;koh
f;qPNh wkfJnk d/ ikb ftu c;h
j'Jh j?.
suir nr muin jn locdy ^ fi;
gdkoE B{z d?th r[DK tkb/ g[oP,
uzr/ b'e b'u oj/ jB T[; dh ;'Mh
;fsr[o{ B/ jh eokJh j?.
dohwgxI
ikAw
nIswxIAw
^
wzdGkrDK, fJ;sohnK dhnK eh
fBPkBhnK, bZSD jB.
Ksmhu GuQIAw iPrih inmwxIAw ^
fijVhnK gqG{ o{g gsh s'A
ftS[zBhnK,
fBwkfDnK
tKr
GNedhnK
fcodhnK
jB.
gow/Po s'A G[ZfbnK B{z ;fs;zr dk
nkdo wkD, fgnko, nk;ok BjhA
fwbdk.
pUrib iliKAw Plu pwieAw ^
fijVhnK iht fJ;sohnK uzr/
GkrK tkbhnK nytkT[AdhnK jB
T[jBK B/ fgSb/ iBw ftu ehsh
B/e ewkJh dk Bkw cb gqkgs eo
fbnk j?.

616

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

shIAw sy sohwgxI ijn sh nwil


ipAwru jIau ^ T[j iht ;j/bhnK
(r[ow[y ftnesh) GkrK tkbhnK
j[zdhnK jB fiBQK dk nkgD/ gsh
gqG{ Bkb fgnko pfDnk ofjzdk
j?.
Ahkrxu cukwieAw ^ ;fsr[o dk
fwbDk wB[y d/ nzdo'A jzeko d{o
eo fdzdk j?.
AMimRqu qyrI bwxIAw ^ s/oh pkDh
nwo eoB tkbh j? ns/ s/fonK
GrsK d/ fdbK ftu t;dh j?.
nwmu vKwxIAY ^ fi; d/ fwbD Bkb
Bkw igD dh dks gqkgs j' ikt/,
T[d'A ;wM b?Dk ukjhdk j? fe g{ok
r[o{ fwb frnk j?.
iqin krqY Awpu lukwieAw ^
gowkswk B/ ;ko/ ihtK ftu
ftnkge j[zfdnK j'fJnK th nkgD/
nkg B{z r[gs oZfynk j'fJnk j?.
Awpy Ksim invwijAw ^ gqG{ gsh
B/ nkgD/ ;/te B{z nkg jh
tfvnkJh fdZsh j?.
jIau ipMfu dy swijAw ^ fizd ns/
;oho d/ e/ nkg jh T[; B{z g?dk
ehsk j?.
sMjm rhy isAwxpw ^ gowkswk dh

feogk Bkb fJzdohnK B{z t; eoB


d/ ;ko/ :sB ns/ fJj' fijhnK
j'o ;kohnK f;nkDgK ;/te B{z
eoB dh b'V BjhA g?Adh feT[Afe
gqG{ ;/te dh jo/e b'V B{z nkg
ikDdk j?. gowkswk nkgDk s/i
gqskg gqrN eo fdzdk j? fi;
ekoB ;kok irs T[; dh ;'Gk
eodk j?.

Aqulu a'tul
ftP/PD
ns'b, s'fbnk Bk ik ;eD tkbk,
nB{gw, fi; d/ pokpo e'Jh j'o Bk
j't/, bk;kBh

hir Awip qulwey Aqulu qoil


har p tule atul tol
T[j eosko nrw nr'uo j?, ns[b
s'b j?. T[j nkg jh e[dos B{z
;kidk j? s/ nkg jh ;u[ dh seVh
Bkb ;G dk fBp/Vk eodk j?. ;fsr[o
dh ;/tk ftu r[ow[y dk wB fBzdk,
b'G, njzeko s'A pfunk ofjzdk j?.
;fsr[o gq;zB j[zdk j? s/ r[ow[y joh
d/ wjb ftu tk;k eodk j?. fdB;
oks eosko d/ f;woB Bkb r[ow[y
B{z T[; ngozgo, nr'uo eoDjko dh
;'Mh nkT[Adh j?.

bsMqu mhlw 1 ] Awpy kudriq kry


swij ] scu Awip inbyVy rwju rwij

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

617

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] gurmiq aUqm sMig swiQ ] hir
nwmu rswiexu shij AwiQ ] 1 ] mq
ibsris ry mn rwm boil ] AprMpru
Agm Agocru gurmuiK hir Awip
qulwey Aqulu qoil ] 1 ] rhwau ]
gur crn sryvih gurisK qor ] gur
syv qry qij myr qor ] nr inMdk
loBI min kTor ] gur syv n BweI
is cor cor ] 2 ] guru quTw bKsy
Bgiq Bwau ] guir quTY pweIAY hir
mhil Twau ] prhir inMdw hir
Bgiq jwgu ] hir Bgiq suhwvI
krim Bwgu ] 3 ] guru myil imlwvY
kry dwiq ] gurisK ipAwry idnsu
rwiq ] Plu nwmu prwpiq guru quis
dyie ] khu nwnk pwvih ivrly kyie
]4]7]
A.g.m.1, 1170
Aqulu a'tul
scu Awip inbyVy sa p nibere
rwju rwij rj rj
AprMpru Agm Agocru
aprpar a'gam agoar
hir Awip qulwey har p tule
nr inMdk loBI nar ndak lb

min kTor man kathor


hir mhil Twau har mhal tho
Aqulu ^ ns'b, s'fbnk Bk ik
;eD tkbk, nB{gw, fi; d/
pokpo e'Jh j'o Bk j't/, bk;kBh.
scu Awip inbyVy rwju rwij ^ gqG{
nkgDk oki eo e/, j[ew ubk e/,
j[ew dk gqekP eoe/ ;u fBp/Vdk
j? s/ T[FZsw r[ows d[nkok nzr
;zr fd;dk j?.
AprMpru Agm Agocru ^ gowkswk
go/ s'A go/, ngj[zu ns/ wB pkDh
s'A go/ j?.
hir Awip qulwey Aqulu qoil ^
gowkswk i' wB fJzdohnK dk
ftPk BjhA j?, nkg jh r[o{ d/
okjhA nzdkI/ s'A go/ j[zdk j'fJnk
th nkgdk nzdkIk eok fdzdk j?.
nr inMdk loBI min kTor ^ d{finK
dh fBzdk eoB tkb/ b'Gh ftnesh
wkfJnk d/ b'G ftu c;/ ofjzd/ jB
s/ wB d/ em'o j[zd/ jB.
hir mhil Twau ^ joh nrzw
nr'uo j?, go ;kv/ wfjd{d fdbK
ftu th nkgDh ;'Mh fbnk fdzdk
j?. r[o{ d/ okjhA, wB[y d/ fBzde s/
em'o fdb ftu Grsh dh ikrosh

618

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

g?dk eodk j?. r[o{ d/ gq;zB j'D


Bkb jh joh d/ wfjb ftu fNekDk
fwbdk j?.

ndp adab

ndp adab

rJ/ ndp EhA tKi/ j{


gae adab th wje h

BKt g[fbzr
;fseko, wkDl neb, Pj{o

p/ p/^ndpK Bk ;ko ndp dh


be be adb n sr adab d
fiBQK p/ndpK Gkt p/nebK B{z neb
dh ;ko BjhA T[j ijkB s'A p/ndp/
jh, fJZIswkB s'A ykbh jh ub/ iKd/
jB. fijV/ w[ZY'A jh y/V/ jB, fto'Xh
jB, T[j oKM/ BjhA pD ;ed/, fgnko/
BjhA pD ;ed/. jI{o s'A fpBK gqhsw
fgnko/ s'A fpBK wB[y d'jhA ijkBhA
ykbh jZEhA ofj iKdk j?.

p/ p/^ndpK Bk ;ko ndp


dh,
rJ/ ndp EhA tKi/ j{.
i/jV/ EK wDh d/ GKv/,
ed/ B j'Ad/ eKi/ j{.
i/ w[Y edhw d/ y/V/ nkj/,
ed/ Bk j[zd/ oKM/ j{.
i/ fdb jI{o Bk wzfrnk
pkj{,
rJ/ d'jhA ijkBh tKi/ j{.
;[bskB pkj{, ;hjoch,

p/^ndpK Bk ;ko ndp dh


be adb n sr adab d

i/jV/ EK wDh d/ GKv/


jere th man de pde
ed/ B j'Ad/ eKi/ j{
kade na hde kje h
i/ w[Y edhw d/ y/V/ nkj/
je md qdm de khere he
ed/ Bk j[zd/ oKM/ j{
kade n hde r je h
i/ fdb jI{o Bk wzfrnk pkj{
je dil hazr n mgi bh
rJ/ d'jhA ijkBh tKi/ j{
gae doh jahn wje h

nzdo dar
BKt g[fbzr
ftZu, Ghso

nb| nzdo j{ pkjo j{


alf dar h bhar h
j/ wB[Zy, nb| Gkt nZbkj s/o/
nzdo th t;dk j? ns/ pkjo th,
jo EK nZbkj dh jh Iks j?. fco

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

619

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s{z T[; B{z j'o feZE/ bG fojk j?A.
fJbkjh fJPe dh nr wB[y B{z
jo gb ;kVdh j?. fi; wB[Zy d/
fdb ftu nZbkj dk B{o g?dk j'
ikt/, jB/ok T[; s'A d{o j' iKdk
j?. fi; wB[Zy B{z fJbkjh frnkB
ns/ op dk fwbkg jk;b j' ikt/
sK fco fJj d't/A ijkB noEks
b'e ns/ gob'e T[; dot/P d/
}[bkw j' iKd/ jB. j{ dk dkr
w[jZps
tkbk
s'A
Gkt
fJPe^J/^jeheh dh nr s'A j?. j{
s'A Gkt nZbkj j?. j{ B{z ;jh eoB
s'A Gkt j? B|;, wB dh ;|kJh
eoe/ oZph frnkB ns/ fwbkg
gqkgs eoBk.

nb| nb| nzdo j{


pkjo j{,
ts pkj{ feE/ bG/Adk j{.
j{ dk dkr w[jZps tkbk
dw dw Bkb ;V/Adk j{.
fiE/ j{ eo/ o[PBkJh,
T[E'A S'V nzX/ok t?Adk j{.
d'jhA ijkBhA r[bkw T[;
pkj{,
i/VQk j{ B{z ;jh eo/Adk
j{.
;[bskB pkj{, ;hjoch,

nzdo dar
nb| nzdo j{ pkjo j{
alf dar h br h
ts pkj{ feE/ bG/Adk j{
wat bh kitthe labed h
j{ dk dkr w[jZps tkbk
h d dg muhabbat wal
dw dw Bkb ;V/Adk j{
dam dam nl sard h
fiE/ j{ eo/ o[PBkJh
jitthe h kare rusn
T[E'A S'V nzX/ok t?Adk j{
utth hor adr wd h
d'jhA ijkBhA r[bkw T[; pkj{
doh jahn gulm us bh
i/VQk j{ B{z ;jh eo/Adk j{
jr h n sah krd h

AMdrhu dr
fefonk ftP/PD
fjod/ ftu

AMdrhu JUTy pYj dr the pj


nzdo M{m s/ pkjo d[BhnK d/ fdykt/
bJh nm;fm shoEK dh :ksok Bkb,
BjkT[D Bkb nzdobh w?b BjhA T[so
;edh. fiBQK B{z op Bkb B/j[ bZrk j?,
T[j jh fBowb s/ ;tS jB. ;kok

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

620

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
irs T[; d/ j[ew ftu j?. i'
nkfJnk j?, T[j ub;h, ;G nkgDh
nkgDh tkoh ubkDk eo iKd/ jB.

ATsiT qIrQ athsath trth

AMdrhu JUTy pYj bwhir dunIAw


AMdir PYlu ] ATsiT qIrQ jy
nwvih auqrY nwhI mYlu ] ijn@ ptu
AMdir bwhir gudVu qy Bly sMswir

bwhir gudVu bhar guddar

] iqn@ nyhu lgw rb syqI dyKn@y


vIcwir ] rMig hsih rMig rovih
cup BI kir jwih ] prvwh nwhI
iksY kyrI bwJu scy nwh ] dir vwt
aupir Krcu mMgw jbY dyie q Kwih
] dIbwnu eyko klm eykw hmw qum@w
mylu ] dir ley lyKw pIiV CutY
nwnkw ijau qylu ] 2] pauVI ]
Awpy hI krxw kIE kl Awpy hI qY
DwrIAY ] dyKih kIqw Awpxw Dir
kcI pkI swrIAY ] jo AwieAw so
clsI sBu koeI AweI vwrIAY ]
ijs ky jIA prwx hih ikau swihbu
mnhu ivswrIAY ] Awpx hQI

Awpxw Awpy hI kwju svwrIAY

]20]

A.g.m.1, 473
AMdrhu dr
pYj bwhir pj bhar

ijn@ ptu AMdir jin pat dar


rMig rovih rg row
rMig hsih rg has
bwJu scy nwh bj sae n
jbY dyie q Kwih jab de ta khhe
dIbwnu eyko dbn eko
klm eykw kalm ek
hmw qum@w mylu ham tum mel
dir ley lyKw dar lae lekh
pIiV CutY pr hut
Awpy hI krxw kIE
pe h karn ko
DwrIAY tr
dyKih kIqw Awpxw
dekh kt pn
AwieAw i
clsI als
vwrIAY wr
prwx prn
Awpx hQI Awpxw pan hatth pn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

621

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awpy hI kwju svwrIAY
pe h kj swr
AMdrhu ^ fjod/ ftu.
bwhir ^ i' wB[y wB'A sK M{m/ jB
ns/ pkjo fdykt/ dh fJis pDkJh
p?m/ jB, T[j Gkt/A nmkjm shoEK
T[s/ ik e/ BjkT[D, T[jBK d/ nzdo
dh w?b ed/ BjhA T[sodh.
ATsiT qIrQ ^ fjzd{ wB"s
nB[;ko nmkjm shoEK dk
fJPBkB w[esh dksk wzfBnk frnk
j?. efgb szv nB[;ko nmkjm
shoE fJj jB ^ Unzeko,
n:[ZfXnk, ntzfsek, J/oktsh
(okth), Ps[d, ;o;ths, ;o:{,
f;zX{, fPqgk, P'D, Pqh P?b, Pqh ozr,
jfodtko, egkb w'uB, efgb'de,
eKPh, eKuh, ekbzio, ekt/oh,
e[oy/S, e/dkoBkE, e"fPeh, r:k,
r'^eoD,
r'dktoh,
r'wsh,
r'toXB, rzrk ;kro, rzvek,
xoxoh, uowBtsh, fusqe{N,
uzdqGkrk, irBBkE, itkbkw[yh,
skgsh,
skwqgoth,
s[zrGdqk,
dPk;_w/X, fdqPdtsh, dtkfoek,
Xkok, Bowdk, BkrshoE, B?fwP,
g[Peo, gq:kr (fsqt/Dh ;zrw),
fgqE{de,
pdoh
BkokfJD,
Gdq/Pto, Ghw/Pto, fGqr s[zr,

wjKekb,
wjKp'fX,
wEok,
wkB;o'to, wk:kg[oh, wzdkfeBh,
:w[Bk, okw/Pto, fts;sk, ftzX:,
ft:k;, ftwb/Pto, t/Dk, t/sqtsh,
t?PBth ns/ t?d:BkE.
ijn@ ptu AMdir bwhir gudVu ^ fiBQK
wB[ZyK d/ fjod/ e'wb jB. pkjo'A
o[ZykgB j?, cehokBk G/; j? T[jh
irs ftu B/e fJB;kB jB.
rMig hsih rMig rovih ^ gqG{ B{z
t/yD d/ ftuko Bkb wB[y gqG{
fgnko ftu oZs/ j'J/ nkgDh w"i
ftu ed/ o'Ad/ jB ns/ ed/ j;d/
jB, gq/w ftu jh w;s ofjzd/
jB.
bwJu scy nwh ^ gq/w ftu w;s
wB[y dh ;Zu/ gqG{ gsh s'A fpBK
fe;/ dh w[Ekih BjhA j[zdh.
jbY dyie q Kwih ^ wB[y gqG{ d/
d[nko T[s/ pfj e/ Bkw o{g o'Nh$
y[oke wzrd/ jB, id'A T[j fdzdk
j?, T[d'A jh yKd/ jB.
dIbwnu eyko klm eykw ^ wB[y B{z
gsk j? fe dopko fJe' jh j?,
fiE'A j[ew fBebdk j? ns/ j[ew
fbyD tkbh ebw th fJe' jh j?.
hmw qum@w mylu ^ T[E/ jwk s[wk dk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

622

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
w/b j? Gkt T[; d/ do T[s/ tZv/
S'N/ Bkb fJe' fijk toskU j[zdk
j?. (jwk s[wk ^ n;hA s[;hA, jo
e'Jh tZvk S'Nk)
dir ley lyKw ^ gqG{ ;G s'A ehs/
eowK dk b/yk wzrdk j?.
pIiV CutY ^ wzd/ eowh wB[y B{z gqG{
fJT[A ghV ;[Ndk j? fit/A fsb
ghVhd/ jB. T[jBK d/ nzdo'A wzd/
;z;eko eZYD bJh T[jBK B{z d[ZyK
o{gh e'jb{ ftu gk e/ ghVdk j?.
Awpy hI krxw kIE ^ gqG{ B/ nkg
jh ;koh f;qPNh ouh j?, nkg jh
fJ; ftu fizd o{g ;fsnk gkJh
j?.
DwrIAY ^ nkg jh ;koh f;qPNh B{z
Xkfonk j'fJnk j?, fNekfJnk
j'fJnk j?.
dyKih kIqw Awpxw ^ gowkswk
nkg jh eZuhnK^gZehnK BodK,
uzr/^wzd/ ihtK B{z g?dk eoe/, nkg
jh T[jBK dh ;zGkb eo fojk j?.
AwieAw ^ i' fJ; ;z;ko ftu
nkfJnk j?.
clsI ^ T[; B/ ikDk th j?.
vwrIAY

nkg'

nkgDh

tkoh

nB[;ko.
prwx ^ fi; gqG{ B/ fJj fizd gqkD
fdZs/ jB, T[; wkbe B{z wB'A ed/
G[bkT[Dk BjhA ukjhdk.
Awpx hQI Awpxw ^ fizBh d/o
fJj fizd gqkD fwb/ jB, T[dw
eoe/ nkgDk ezw nkgD/ jZEK Bkb
jh eoBk ukjhdk j?.
Awpy hI kwju svwrIAY ^ nkgDk
ezw nkg jh eoBk ukjhdk j?.
wB[Zyk iBw gowkswk d/ f;woB
Bkb ;|b eoBk ukjhdk j?.

nzdobk darl

ftP/PD
nzdo tkbk, nzsoth; nzso nkswk,
wB

i/ nzdobk T[Zuk ;[Zuk BjhA


je darl u su nah
pkjoh :sB ns/ f;nkDgK ;wMDhnK
ns/ T[jBK B{z tosfdnK T[jBK T[~s/
N/e oZyDh ukjhdh j? go fizBk fuo
nzso nkswk B{z frnkB d/ ukBD Bkb
o"PB BjhA ehsk iKdk Gkt wB fjodk
;jh ns/ skesto BjhA ehsk iKdk,
;[y B{z wkfonk BjhA ik ;edk. wB
d/ ftek; s'A fpBK fBoh pkjobhnK
t;sK dh ikDekoh nX{oh ftZfdnk
j?.pjko d/ sqhe/ s'A bZGhnK nebK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

623

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bU, go nzdob/ B{z ;kc ;[Eok
ukBDk, uokr oZyD dk r[D Bk
fsnkr'. i/ nzdo xN dhg BjhA
ifrnkl i/ nzdo ;'Mh BjhA nkJh
i/ nzdobk T[Zuk ;[Zuk BjhA j'
frnk sK n;b ;[XoB :'r BjhA
;[Xfonk s/ n;b ;[yh j'D tkbk
;[yh BjhA j'fJnk.i/ nzdobk ;[yh
j' ikt/ sK pkjo d/ ;[y Gh ;[y
Gk;d/ jB, i/ nzdobk w?bk s/
d[yh j't/ sK pkjo d/ ;[y d[y
o{g jh bZrd/ jB, fJ; bJh
nzdob/ B{z irkT[Dk Bk SZv'. i/
e[dos B/ s[jkB{z gfjbK pkjo s'A
ftd:k fdZsh j? sK s[;hA j[D
nzdob/ dh ftd:k gkU, BjhA sK
;Zu ikD'A s[jkvh ;koh ftd:k
nX{oh j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X
f;zx,
nzdobk darl
i/ nzdobk T[~uk ;[Zuk BjhA
je darl u su nah
i/ nzdobk w?bk s/ d[yh j't/
je darl ml te dukh howe
pkjo d/ ;[y d[y o{g jh bZrd/
bhar de sukh dukh rp h lagde

nzdob/ dh T[u:kD
darle d uyn
i' ftnesh fJ; ihtB s'A nrb/
ihtB ftu Go';k oye/ op ftu
f;de oyd/ jB T[jBK nzdo ftseo/
dh tN pzBh BjhA ofjzdh. T[j skes
d/ j[zfdnK j'fJnK th ;[nkoEh BjhA
pDd/ ;r'A w[nkc eo d/D dh fposh
tkb/ j[zd/ jB. nkgD/ nkg jh T[j
d{finK dh GbkJh eod/ ofjzd/ jB
ns/ ngD/ dZ[yK B{z G[bkT[Ad/ jB. fJj
;kok e[M T[j T[u nkswk d/ XkoBh j'
e/ eod/ jB. B/eh dk T[wkj nzdob/
dh T[funkD Gkt nkswk dk T[sw
r[[D j?.

fiBQK B{z w"s d/ wro'A fiT[Ad/ ofjD


dk Go';k j? s/ fJ; e[dos d/ ekdo
ftu f;de j? Uj T[; fyZu ftu
fdb'A T[~u/ s/ ;[u
Z / ofjzd/ jB s/
T[jBK d/ nzdo fJe fgnko nkT[Adk
j? i' ftseo/ dk jZd pzBk eZN
d/Adk j?. Uj ukj/ g[i
Z k e/, ikD e/,
I'o Xko e/ go ;[nkoE BjhA eod/,
go T[jBK ftu H ;[s/ fywk dk
tk; j[d
z k j?, H Uj n"rD
[ BjhA
fuskod/, H nkgD/ d[y G[Zbd/
jB s/ d{i/ d/ d[y joB bJh ;[s/
f;X GbkJh eo iKd/ jB. ofjzd/
T[j fJe nzdob/ dh T[u:kD
ftu jB, fJ; T[u:kD ftu tZ;D

624

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eoe/ T[BQK ftu fgnko j[zdk j? s/


T[j fgnko T[BQK s'A ;[s/ f;X B/eh
eokT[Adk j?, fBPekw B/eh T[BKQ dk
;[Gkt j' iKdk j?, B/eh dk T[wkj
;[s/ T[jBK ftu j[d
z k j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nzdobk darl
nzdob/ dh T[u:kD
darle d uyn
ftseo/ dk jZd pzBk
witkare d had bnn
nkgD/ d[y G[Zbd/ jB
pne dukh plde han
d{i/ d/ d[y joB bJh
dje de dukh harn la
B/eh dk T[wkj nek d um

nzdobk pb darl bal

ftP/PD
fi;w dh nzdo{Bh skes, o'rK bJh
gqsho'Xe ;woZEk

nzdob/ pb Bkb pu ;edk j?


darle bal nl ba sakd h
o'rK s'A puD bJh j'o dtk dko{nK
Bkb'A ;oho dh nkgDh ;woZEk ;G s'A
tX Io{oh j?. fpwkohnK d/ fybkc

gqsho'Xe Pesh ti'A bVB bJh


nzdo{Bh pb g?dk eoB bJh uzrh
y[oke dh b'V w[y j?. fJ; pb B{z
pDkJh oyD bJh gP{nK s'A gqkgs d[X
fxT[ pj[s T[g:'rh j? ns/ ;dhnK s'A
;kB{z fJ; dh nkds th j?. fJ; bJh
b'VhAdk gqpzX eoB bJh gP{nK B{z
wkoB iK pkjo G/iD dh EK T[jBK dk
uzrk gkbD g';D eoe/ T[jBK dh uzrh
B;b B{z tXkT[Dk ukjhdk j?.

s[;hA ukj' okik goik ob e/,


e'Jh Gko/ gqpzX eo' fe bt/o/ pj[s
j' ikD, d/;'A pkjo Bk ikD, pkjo'A
uzrhnK B;bK d/ nKd/ ikD s/ wko
e/ Bk ykX/ ikD, sd d/P dh skes
pu ;edh j?. feT[Afe nkdwh

o'rK s'A c'e/ isBK Bkb fJzBK


BjhA pu ;edk fizBk fe
nzdob/ pb Bkb pu ;edk
j?. fi; dk ;oho seVk T[;
B{z o'r eh nkydk j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nzdobk pb darl bal


nzdob/ pb Bkb pu ;edk j?
darle bal nl ba sakd h
nkdwh o'rK s'A c'e/ isBK Bkb
dm rog t phoke yatn nl

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

625

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJzBK BjhA pu ;edk
nn nah ba sakd
fi; dk ;oho seVk
jis d srr takr
T[; B{z o'r eh nkydk j?
us n rog k akhd h

nzdob/ B?D darle

BKt g[fbzr
wB dh ;'Mh, wB dh BIo, nzso
fdqPNh

y[jb fdU ;[ nzdob/ B?D


khl dio so darle nn
fJB;kB dh ny Gkt T[; dh nkw BIo
nkgD/ ;kJhA dh poes B{z nkgD/ nekb
B{z gSkD BjhA ;edh feT[Afe T[; d/
;kjwD/ neb fJbw dh u[fz XnkJh T[;B{z
T[; tb t/yD BjhA fdzdh. ;kJhA B{z jo
ozr ftu jo EK ftu t/yD bJh T[;dh
w/jo Bkb nzdob/ B?D y[bQD/ Io{oh jB
Gkt nzso^fdqPNh gqkgs j'Dh Io{oh j?.

nZy^^fJB;kB dh nZy
BjhA ;edh ;h s[;K B{z d/y
w/o/ ;KJhnK `
Sk fojk ;h x[Zg jB/o
fJ; d/ fJbw s/ neb s/.
;Ze/ j[D ph s[;KB{z B d/y
fsZy/ ukBD/ ojh u[zfXnkfJ^
jK, ukBD/ fJbwK d/ s/i.

eo fdU fJe BIo ;[tZbh

y[jb fdU ;[ nzdob/ B?D,


s?B{z b?D i' f;nkD
ftu ukBD jB/o, u[zfX:kB,
s?B{z w/o/ ;KJhnK ` ;KJhnK `
jo ik, jo ozr/, jo ;{
eodk y/bK s/ ofjzdk n;zr
;[jDk ;[zdosk dk ;odko.

GkJh tho f;zx, w/o/ ;kJhnK ihU,

nzdob/ darle
y[jb fdU ;[ nzdob/ B?D
khl dio so darle nn
s?B{z b?D i' f;nkD
tn ln jo sin
nZy fJB;kB dh nZy
akh insn d akh
BjhA ;edh ;h s[;K B{z d/y
nah sakd s tus n dekh

nzdobh o[uh darl ru

ftP/PD
X[o nzdobh wB' fposh, wB dh fJZSk

nzdobh o[uh dk o{g


darl ru d rp
wB dh ukj Gkt fJZSk dh g{osh bJh
fdwkr fJdohnK B{z ;orow eodk j?

626

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ns/ wB[y T[j ekoi eodk j? fi;


okjh ;pzXs fJZSk dh g{osh j[zdh j?.
fJj ;koh gqfefonk pko pko eoB
Bkb wB dk fJe ;[Gkn gedk j?
fi; Bkb wB dh X[o nzdobh fJe
o[uh gedh j? Gkt fJe gZeh nkds
pDdh j?. fJ; B{z gbND bJh tXhe
pb Gkt Pesh dh Io{os g?Adh j?
ns/ j'o tX nfGnk; Bkb jh fJ;
B{z gbNDk ;"yk j[zdk j?.id ;kv/

nzdo e'Jh ukj g?dk j[zdh j?,sd


fdwkr s'A fJzdqhnK Bz{ fe;/ soQK Bkb
pb fwbdk j? no n;hA T[j ezw
eod/ jK. T[; ezw d/ eoB s'A pkd
T[; dk n;o fdwkr T[s/ T[bNtK
j[zdk j?, i' pko pko j'D Bkb fdwkr
T[s/ pko pko n;o eoe/ ;kv/ wB
ftu T[; dk fJe ;[Gkt pDk fdzdk
j?. ;[Gkt T[; gk;/ tb Bz{ nzdobh
o[uh dk o{g b? b?Adk j? s/ pkjo
T[; ezw ftu p/t;/ fij/ j' e/ br
gJhdk j?. fJj o[uh :k wB dk
M[ekT[ i' T[; o[ya dk pD iKdk j?
n/?;k gZe iKdk j? fe id fJ; Bz{
c/o gbNDk ukj' sd t;/ t;/
gbNdk BjhA, i/ gbN/ sK pb brdk
j? no gbNdk n?T{A j? fe T[;/ soQK
thuko s/ eoBh Bkb T[; d/ T[bN
pko pko ezw ehfsnK, i' w[V w[V
T[bN T[bN e/ fdwkr s/ n;o

j't/rk, T[; Bkb T[j ;[GkT[ gbN

ikt/rk.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nzdobh o[uh darl ru


nzdobh o[uh dk o{g
darl ru d rp
wB dk M[ekT[ man d uko
;[GkT gbN ikt/rk
subo palt jweg

AMdr vwlw dar wl


ivSySx
jo AMdr v`isAw hoieAw hY, mn ivc v`isAw
pRIqm

AMdr vwilAw bwhr AwvIN


dar wli bhar w
zwhr Aqy bwqn dy dvMd ivc jIv
Awqmw dI jwn kuiVkI ivc PsI hoeI hY[
mn ivc visAw pRIqm jy bwhr idsy qW
PiVAw jw skdw hY[ pr jdoN auh zwhr
huMdw hY Bwv bwhr AwauNdw hY jW srgux
rUp Dwrn krdw hY qW lukx iCpx Aqy
imlx guAwcx dI Kyf SurU ho jWdI hY
ijvyN ihrdy ivc vsx vwly pRIqm dy nyhMu
ivc julYKW duKI hoeI sI b`s eyvyN hI jwn
kuiVkI ivc Aw jWdI hY[

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

627

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AMdr vwilAw bwhr AwvIN,


bwhoN pkV KlovW,
zwhrw mYQoN lu`kx iCpx,
bwqn koly hovW,
AYsy bwqn PtI julYKW,
mYN bwqn ibrlweI[
ijMd kuiVkI dy mUMh AweI[
bu`ly Swh, 61
AMdr vwlw dar wl
AMdr vwilAw bwhr AwvIN
dar wli bhar w
bwhoN pkV KlovW bh pakar
khlow
zwhrw mYQoN lu`kx iCpx bwqn koly
hovW
zr mth lukkan hipan btan kole
how
AYsy bwqn PtI julYKW
se btan phat julkh
mYN bwqn ibrlweI m btan birl
ijMd kuiVkI dy mUMh AweI
jd kurikk de m

nzdo'A adr

fefonk ftP/PD
ftZu'A, wB'A, fdb s'A

J/j P?skB B/ nzdo'A tkdhnK


d/
stn ne adr wd de
ndbh oki/ d/ g/P j'J/ y/V/ ns/ oKM/
d/ M/V/ ftu oKMk nkgD/ je ftu
tekbs eodk j'fJnk y/fVnk pko/
efjzdk j? fe fJjBK dhnK dkVQhnK
gZrK tb t/y e/ G[b/y/ ftu BjhA g?Dk
ukjhdk, fJj nzdo'A Gkt fIjB'A P?skB
jB.

y/V/ oki/ d/ nkD jI{o j'J/,


;{os pD/ B/ nkD co:kdhnK
d/.
oKM/ nkfynk, y'j b? ub/
BYh,
J/j y'jo{ goj/ p/dkdhnK d/.
w?E'A y'j cehoBh T[m Bm/,
fit/A g?f;nK B{z v{w PkdhnK
d/.
w/ok fBnkT[A okfJ ;kfjp s/o/
nZr/,
J/j tv/ dopko Bh nKdhnK
d/.

i/ s{z dkVQhnK grVhnK t/y


G[b/,
J/j P?skB B/ nzdo'A
tkdhnK d/.
tkfo; pkjo'A ;[|?d, f;nkj
ftu'A,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

628

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

szp{ j'D fit/A wkbIkdhnK


d/.
jho tkfo;,
nzdo'A adr
i/ s{z dkVQhnK grVhnK t/y G[b/
je t dr pagr wekh plle
J/j P?skB B/ nzdo'A tkdhnK d/
stn ne adr wd de
tkfo; pkjo'A ;[|?d, f;nkj ftu'A
wris br sufd si wi
szp{ j'D fit/A wkbIkdhnK d/
tb hon jiw mlzd de

ndb adal

BKt g[fbzr
fBnK, fJB;kc

ndb eohA i' T[wo f\skp ehsk


adal kar jo umar khitb kt
fJjBK ekft ;soK ftu fJ;bkw d/
d{;o/ \bh|k jIos T[wo |ko{e dh
gq;z;k ehsh j?. fJ;bkwh Pohns
*s/ nkXkfos T[jBK dk oki gqpzX
fBnK Gfonk ;h. fJ;/ soQK jh
JhokB d/ gqf;ZX pkdPkj B"P/otK dk
oki th fJB;kc *s/ nkXkfos ;h.
fJ; d/ Bkb jh eth B/ gkyzvh b'eK
dk godk ckP ehsk j? i' nkgD/
wzsoK d/ Bkb n;zGt ezw eo

ftykT[D d/ dknt/ eod/ jB. }?p


nEtk GftZy dk ikDB tkbk e/tb
op j?, i' b'e pI[orh dk o{g Xko
e/ fJ; dk dkntk eod/ jB, T[j
M{m/ ns/ gkyzvh jB. fJZE/ ndb s'A
Gkt fBnK j?. n"bhnk s'A Gkt
tbh^nZbkj, ;{|h dot/P s'A j?.
n"bhnk tbh Ppd dk pj[tuB j?.
wjow s'A Gkt fJE/ tke| nEtk
ikDB tkbk s'A j?.

ndb eohA i' T[wo f\skp


ehsk,

jZE tYDk M{fmnK o'bhnK dk.


B"P/otK rX/ dk ndb ehsk,
ns/ ezioh ndb szp'bhnK dk.
Bkd ygoh mZrh dh pks ;koh,
u/sk eo/A fXnkB s{z m"bhnK dk.

wzso wko e/ yzG dk eo/


e[eV,
p/o fBzw dhnK eo/
fBw'bhnK dk.

ezxh b'j/ dh skfJ e/ gN/ tkj/,


;odko j? pV/ e;p'bhnK dk.

nzp phi sB{o ftu eo/


jfonk,
pD/ wZfeUA pkbek n"bhnK
dk.
tkfo; Pkj, ;G }?p dk o~p
wjow,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

629

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

n?t/A ;Kr j? grVhnK


g'bhnK dk.
jho tkfo;,
ndb adal
wzso wko e/ yzG dk eo/ e[eV
matar mr ke khab d kare
kukkar
p/o fBzw dhnK eo/ fBw'bhnK dk
ber nim d kare nimol d

ndb fpBK ;odko j? o[y


ncb,
ozB rXh i/ T[j t|kdko
BkjhA.
BkI fpBK j? ezuBh wjhA i/jh,
wod rXk i' neb dk :ko
BkjhA.
fpBK nkdwh:s Bk fJB;kB ikt/,
fpBK nkp eksb sbtko BkjhA.

jho tkfo;,

nzp phi sB{o ftu eo/ jfonk


ab bj tanr wi kare hari

ndb adal

pD/ wZfeUA pkbek n"bhnK dk


bane makkio blk l d

ndb fpBK ;odko j? o[y ncb


adal bin sardr h rukh afal

tkfo; Pkj, ;G }?p dk oZp wjow


wris sab gb d rab mahram

ozB rXh i/ T[j t|kdko BkjhA


rn gd je wafdr nh

n?t/A ;Kr j? grVhnK g'bhnK dk


we sg h pagr pol d

BkI fpBK j? ezuBh wjhA i/jh


nz bin h kn mah jeh

ndb fpBK ;odko j? o[y ncb

wod rXk i' neb dk :ko BkjhA


mard gd jo akal d yr nh

adal bin sardr h rukh afal


ndb Gkt fBnK eoB dh ;woZEk iK
fBnK eoB dh fposh s'A fpBK ;odko
Gkt w'jspo u"Xoh ;wM' ncb j?,
fB;cb j?. fJ; soQK i/ n"os nkgD/
gsh bJh tckdko BjhA sK rXh d/
fBnkJhA j?. BkI Byo/ s'A fpBK ezuBh,
n"os wM torh j[zdh j? Gkt fijh jh
ofj iKdh j? ns/ neb s'A fpBK wod
rXk jh j[zdk j?.

Ikb fIeo ;[D' id'A ndb


j';h
zl zikar suno jad adal hos
id'A nZbkj tb'A jPo nEtk g/Ph
tkb/ fdB wkBt iksh s'A fj;kp fbnk
ikt/rk sK T[j fdB ndb (fJB;k|)
tkbk j't/rk. wB[y d/ uzr/ ns/ wkV/
eowK dk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

630

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
b/yk i'yk ehsk ikt/rk ns/ r[Bkjrko
b'e T[; fdB op nZr/ nkgD/ wkV/
nwbK ekoB PowPko j'Dr/. T[jBK
d/ ;z;ko ftu ehs/ nwbK dh rtkjh
T[jBK d/ jZEK g?oK tb'A fdZsh ikt/rh.
r[Bkj T[; fdB w/o/ ;kjwD/ nk ikDr/
ns/ d'Iy (Boe) ftu ikDk gt/rk.
fJZE/ o{peko s'A Gkt fj;kp tkb/ fdB
dh g/Ph j?. B/eh ns/ pdh s'A Gkt
uzr/ ns/ wkV/ eowK s'A j?. nk;h dk
noE j? r[Bkjrko, gkgh. w[\kb|h
s'A Gkt fto'X nEtk fto'X ftu j?.

Ikb fIeo ;[D' id'A ndb


j';h,
pfj;h sys nbQk o{peko j'
e/.
B/eh pdh dh id'A feskp
y'bQh,
nr/ j'D nk;h Pow;ko j'
e/.
jZE g?o w[\kbch ftu p'b/,

nr/ oZp d/ uko sZ:ko j' e/.


Ikfjo nwb j';h s/oh
|eodhBk*,
d'I\ iktDk s{z r[Bkrko j'
e/.
whnK |eo^T[~dhB, ;hjoch,

ndb adal

Ikb fIeo ;[D' id'A ndb j';h


zl zikar suno jad adal hos
pfj;h sys nbQk o{peko j' e/
bs takht all rbkr ho ke
B/eh pdh dh id'A feskp y'bQh
nek bad d jad kitb khl
nr/ j'D nk;h Pow;ko j' e/
agge hon s aramsr ho ke
jZE g?o w[\kbch ftu p'b/
hath pr mukhlf wi bole
Ikfjo nwb j';h zhir amal
hos
d'I\ iktDk dozakh jwn
r[Bkrko gngr

AdweIN ad
nWv, fJ;sohfbzr
AdwvW, nwz, nKrw, ieSwrw, sYnq

mYN nwl krdw ikvyN AdweIN


m nl kard kiwe ad
sUPI Swier bu`lHy Swh Awpxy pIr
ienwieq Swh dy rMg ivc rMgy hoey
ibAwn krdy hn ik ienwieq Swh aus
nwl AdwvW kr irhw hY[kdy imldw hY
kdy nhIN imldw Aqy ies qrHW aus dw
mn Btkdw hY[bu`lHy Swh dI bynqI hY ik
hy myry murSd qUM A`lHw dy nw sdkw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

631

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pYgwm suxw Aqy drSnW nMU nw
qrsw[bu`lHw Awpxy murSdW leI auh
musIbqW vI Jl irhw hY ijnHW dy nW qoN
vI lok frdy hn[

vyKo nI Shu ienwieq sweIN[


mYN nwl krdw ikvyN AdweIN[
kdI Awvy kdI Awvy nwhIN,
iqauN iqauN mYnMU BVkx BwhIN,
nwm A`lHw pYgwm suxweI,
mu`K vyKx nMU nw qrsweIN[
vyKo nI Shu ienwieq sweIN[
bu`lHw Shu kyhI AweI mYnMU,

rwq hnHyr au~T turdI nY nMU,


ijs EhJr qoN sB koeI
frdw,
so mYN FUMfW cweIN cweIN[
bu`ly Swh, 123

nwm A`lHw pYgwm suxweI


nm all pgm sun
mu`K vyKx nMU nw qrsweIN
mukh wekhan n n tars
ienwieq sweIN init s
rwq hnHyr au~T turdI nY nMU
rt hanr uth turd n n
ijs EhJr qoN sB koeI frdw
jis jar t sb ko dard
so mYN FUMfW cweIN cweIN
so m td c c

nfd;N adist

ftP/PD
i' BIo Bk nkt/, BIo'A d{o

fisBh fdq;fNwkB j? ;' ;G


nfd;N j?

AdweIN ad

jitn dristmn h so sb adist h

mYN nwl krdw ikvyN AdweIN


m nl kard kiwe ad

;[D GkJh Mzvk, i' fdq;NwkB j? ;' ;G


nfd;N j?. j' j' e/ S[g iKdk j? ns/
fJe' jh gb ftu eJh ozr swkP/
fdykT[Adk j?. i' ikjok (;gPN) fd;dk
j? ;z;ko T[;B{z nfd;N (Bk BIo
nkT[Adk) nkydk j? ns/ d/yfdnK jh
nZyhnK nZr/ nk iKdk j?. T[;B{z ;z;ko
ftu fd;dh (fd;N) ;wMdk j?. fJj
fd;NwkB j?. i/eo e'Jh nfijk pqjw
ftuko eo/ sK T[;dh gowrs j[zdh j?.

vyKo nI Shu ienwieq sweIN


wekho n iniat s
kdI Awvy kdI Awvy nwhIN
kad we kad we nh
iqauN iqauN mYnMU BVkx BwhIN
tio tio mn prkan ph

632

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fJj ftuko ;[D e/ Mzvk r[o{ ih d/ g?oK


ftu Yfj fgnk. T[~m/ jh Bk. ej/ ih
w?A G[fbnk, w?B{z py; fdU. w?A s/o/ Bkb
fJsBhnK rZbK ehshnK jB. sK fJzdo
;?B B/ fejk, Mzv/ GkJh T[m e/ p?m ik.
vo Bk. BkBe ih n;kvk Gbk eoB
bJh jh nkJ/ jB. Mzvk T[m yVQk
j'fJnk. r[o{ BkBe ih B/ fejk, fbnkU
GkJh gq;kd, Mzv/ bJh. YkJh gfjo
ofjzdh oks B{z Mzv/ nZr/ gq;kd oZfynk.
Mzvk gq;kd SeD bZrk.

GkJh Mzvk gq;kfd. nYkJh gjo


oks ofjzdh nkjh sK gq;kd[ Mzv/
nr/ ofynk. br/ i/tfD.

;[D GkJh Mzvk fisBh fdq;fNwkB


j? ;' ;G nfd;N j?. j'fJ j'fJ
e/ Sg iKdk j?. no[ fJe fSB
ftfu eJh ozr swk;/ eo fdykT[Adk
j?. i' ikfjo Bio nKtdk j?.
;z;ko nfd;N nkydk j?. ns/
i' d/yfdnK jh nyhnK nr/ iKdk
ofjzdk j? fs;B' ;z;ko nkydk j?
fd; nKtdk j?. fJj fd;NwkB j?.
i/ e'Jh ni/jk pqjw ftuko
ftuko/ sK T[;eh gowrfs j't/.
sK Mzvk pkvh g?oK T[s/ Yfj gfJnk
T[m/ Bkjh nky/ ih w? G[bk jK s{ w?B{
py;[ w? s/o/ Bkb fJsBhnK rbK
ehshnK j?fB. sK fJzdq ;?B efjnk
T[m GkJh Mzvk vo[ e'Jh Bkjh.
BkBe ih j'oh n;kv/ tk;d/ nkJ/
j?fB. sK Mzvk T[fm yVk j'fJnk. sK
c/o r[o{ BkBe ih efjnk fbnkT[

j'fJ j'fJ e/ Sg iKdk j?


hoe hoe ke hap jd h

GkJh pkbk iBw ;kyh,

nfd;N adist
fisBh fdq;fNwkB j? ;' ;G
nfd;N
jitn dristmn h so sb adist

ikfjo Bio nKtdk j?


jhr najar wd h
;z;ko nfd;N nkydk j?
sansr adist khd h
e'Jh ni/jk pqjw ftuko ftuko/
ko ajeh brm wir wire
T[;eh gowrfs j't/
usk parmgat howe
nYkJh gjo oks ofjzdh nkjh
ad pr rt rd h
br/ i/tfD lage jewan

Aidstu Agocru adist agoar


r[o pufB, r[o Ppfd d/ f;woB
Bkb, T[; eosko, T[; nfd;N[
nr'uo gqG[ Bkb nkswk dk w/b j[zdk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

633

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?. wBw[y r[o Ppfd fpBK d[orzX
ftu c;dk j?. r[ow[fy r[o Ppfd dh
feogk Bkb e[;zG ozr ftu ozfrnk
iKdk j?. d[y$;[y d/ d[tzd ftZu'A
fBeb iKdk j?.

Aidstu

Agocru

gur

bcin

iDAwieAw pivqR prm pdu pwieAw


] Anhd Duin vwjih inq vwjy
gweI siqgur bwxI ] nwnk dwiq
krI pRiB dwqY joqI joiq smwxI
]1] mnmuKw mnmuiK muey myrI kir
mwieAw rwm ] iKnu AwvY iKnu jwvY
durgMD mVY icqu lwieAw rwm ]
lwieAw durgMD mVY icqu lwgw
ijau rMgu ksuMB idKwieAw ] iKnu
pUrib iKnu pCim Cwey ijau cku
kuim@Awir BvwieAw ] duKu Kwvih
duKu sMcih Bogih duK kI ibriD
vDweI ] nwnk ibKmu suhylw
qrIAY jw AwvY gur srxweI ]2]
A.g.m.4, 442
Aidstu adist
gur bcin gur baan
Anhd Duin anhad tn
siqgur bwxI satgur bn
durgMD mVY icqu lwgw

durgd mar it lg
rMgu ksuMB idKwieAw
rg kasub dikhi
ijau cku kuim@Awir BvwieAw
jio ak kumir pawi
duK kI ibriD vDweI
dukh k brd wad
nwnk ibKmu suhylw qrIAY
nnak bikham suhel tar
Aidstu ^ nfdZy, Bk fd;D tkbk.
gur bcin ^ r[o{ d/ Ppd dh poes
Bkb T[; gowkswk B{z f;wfonk ik
;edk j?, i' fJjBK nZyK Bkb BjhA
fd;dk. fijVk wB[Zyh frnkB
fJzdohnK dh gjz[u s'A go-/ j?.
Anhd Duin ^ nBkjd Ppd
nksw wzvb dk ;zrhs j? i' fpBk
tikJ/ tZidk j?, i' ezBK dk ftPk
BjhA e/tb nzdo dh fJekrosk
ftu nB[Gt eohdk j?.
siqgur bwxI ^ ;fsr[o dh pkDh d/
f;woB ;dek jh ;zs s'A T[~uk
gftZso nkswe o[spk jk;b j[zdk
j? ns/ ;fsr[o dh pkDh rkT[D
Bkb jh wB[y d/ nzdo ;zrhse
;kI ;dk tZid/ jB.

634

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

durgMD mVY icqu lwgw ^ wBw[y


jw/Pk d[orzX Go/ ;oho d/ w'j
ftu jh nkgD/ wB B{z brkJh oZyd/
jB. T[jBK dk fjs ;ohoe w'j
ftu bZrk ofjzdk j?.
rMgu ksuMB idKwieAw ^ ;ohoe d[y
;[y sK fJt/A jh j? fit/A e;[zG/ d/
c[b dk ozr fd;dk j?. e;[zG/ dk
c[b ;{jk ns/ GVehb/ bkb ozr dk
j[zdk j? go gkDh iK X[g Bkb S/sh
jh f|Zek g? iKdk j?.
ijau cku kuim@Awir BvwieAw ^ fJj
wkfJe fdyktk sK ;{oi d/ GT[D
tKr j?, i' MN e[ uVQd/ tb ns/
MN e[ bfjzd/ tb goSktK
fybkodk j?, fJT[A fit/A x[fwnko
ue B{z x[wkT[Adk j?.
duK kI ibriD vDweI ^ wBw[y
jw/Pk d[y jh fJeZmk eod/ jB
ns/ d[y jh G'rd/ jB ns/ T[jBK
B/ nkgD/ ihtB ftu d[ZyK B{z
tXkfJnk j'fJnk j?.
nwnk ibKmu suhylw qrIAY ^ id'A
wB[y r[o{ dh PoB nk ikt/ sK
n"yk sfonk ikD tkbk ;z;ko
;kro th ;"yk jh sfonk ik
;edk j?. r[o{ B{z gkT[D dk t;hbk
r[o{ dh pkDh jh j?. r[o{ i' n?;k

nw'be T[gd/P fdzdk j?, r'fpzd


o{g j? ns/ f;y th (i' T[;/
T[gd/P B{z gqukodk j?) r[o{ dk o{g
j?.

AMdysro desro
BKt fJ;sohfbzr
fuzsk, f|eo, vo

bhuqu AMdysro qy imty siB gieAw


bt desro te mite sab g
r[o Ppd Bkb ;G nzd/;/ d{o j' iKd/
jB. ;fji ;?B ns/ ;[ywB ftu
fjod/ d/ ewb ftu gork; j[zdk j?.
r[o nzfwqs dh fJe p{zd Bkb nzfwqs
ihtB$w"s d/ d[tzd ftu BjhA c;dk.

soriT mhlw 5 ] ijnw bwq ko

bhuqu AMdysro qy imty siB gieAw


] shj sYn Aru suKmn nwrI
aUD kml ibgsieAw ] 1 ]
dyKhu Acrju BieAw ] ijh
Twkur kau sunq AgwiD boiD so
irdY guir dieAw ] rhwau ] joie
dUq moih bhuqu sMqwvq qy BieAwnk
BieAw ] krih bynqI rwKu Twkur
qy hm qyrI srnieAw ] 2 ] jh
BMfwru goibMd kw KuilAw ijh pRwpiq
iqh lieAw ] eyku rqnu mo kau
guir dInw myrw mnu qnu sIqlu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

635

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

iQAw ] 3 ] eyk bUMd guir AMimRqu


dIno qw Atlu Amru n muAw ]

Bgiq BMfwr guir nwnk kau saupy


iPir lyKw mUil n lieAw ] 4 ] 3
] 14 ]
A.g.m.5, 612
AMdysro desro
shj sYn sj sn
suKmn nwrI sukhman nr
aUD kml ibgsieAw
d kamal bigsi
dyKhu Acrju BieAw dekh aarj
p
AgwiD boiD agd bd
myrw mnu qnu sIqlu iQAw
mer man tan stal thi
Atlu Amru n muAw
a'tal amar na mu
AMdysro ^ fuzsk, f|eo, vo.
bhuqu AMdysro ^ w?B{z fiBQK rZbK dk
pj[s f|eo ;h, r[o{ dh feogk
Bkb T[j ;ko/ f|eo, fuzsk fwN
rJ/, vo d{o j' rJ/.
shj sYn Aru suKmn nwrI ^ w?B{z
nksw fJ;fEsh dk ;"Dk ns/

nksw nkBzd dh gqkgsh j' rJh.


;[ywB BkVh, i'rhnK dh wzBh j'Jh
;[ywBk BkVh j?. fJVk ns/
fgzrbk BkVhnK d/ ftueko, fi;
ftu gqkD uVQkT[D Bkb nBjd
Ppd gqkgs j[zdk j?. ;' i'rhnK dh
p'bh ftu efjzd/ jB fe g{oB
nkBzd gqkgs j'fJnk.
aUD kml ibgsieAw ^ fi; eoe/
w/o/ wB dk T[bNk ewb c[b fyV
fgnk, f;ZXk j' frnk, wB P[X j'
frnk.
dyKhu Acrju BieAw ^ d/y' nB'yh
rb j' rJh, fi; joh B{z ;[Dd/ ;K
fe ;wM dh gj[zu s'A v{zxk j?, T[;
B{z r[o{ B/ w/o/ fjod/ ftu t;k
fdZsk.
AgwiD boiD ^ r[o{ n;uoi rb
eo ftykT[Adk j? fe fijVk joh
nrw nr'uo nytkT[Adk j?, T[j
th fdb d/ nzdo t;dk nB[Gt
eok fdzdk j? ns/ pdhnK jNk e/
Grsh ftu bk fdzdk j?.
myrw mnu qnu sIqlu iQAw ^ r[o{ B/
w?B{z Bkw o{g fJe osB fdZsk j?,
fi; eoe/ w/ok sB, wB mzYk,
PKs j' frnk.
Atlu Amru n muAw ^ r[o{ B/ fi;

636

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

iht B{z Bkw o{g nzfwqs dh fJe p{zd


d/ fdZsh, T[; eoe/ iht ftekoK
tb'A nv'b j' frnk ns/ nkswe
w"s s'A pu e/ nwo j' frnk.

AMD ad
ftP/PD
wkfJnk d/ w'j ftu nzBQk j'fJnk
iht

AMD gwvwr ad gwr


wBw[y G[Zfbnk j'fJnk j?. nzX
rktko j?. gqG{ dk ;Zuk XB r[owfs
okjhA fwbdk j?. eZuk XB nkT[Adk
iKdk ofjzdk j?. uko/ :[rK ftu r[o
pkDh ;Zuh j?. nzfwqs j?. fJ; ;u[
Bkb T[sw pqjw dh gSkD j[zdh j?.

DnwsrI mhlw 3 ] kwcw Dnu sMcih


mUrK gwvwr ] mnmuK BUly AMD
gwvwr ] ibiKAw kY Din sdw duKu
hoie ] nw swiQ jwie n prwpiq hoie
] 1 ] swcw Dnu gurmqI pwey ]
kwcw Dnu Puin AwvY jwey ] rhwau
] mnmuiK BUly siB mrih gvwr ]
Bvjil fUby n aurvwir n pwir ]
siqguru Byty pUrY Bwig ] swic rqy
Aihinis bYrwig ] 2 ] chu jug
mih AMimRqu swcI bwxI ] pUrY Bwig
hir nwim smwxI ] isD swiDk

qrsih siB loie ] pUrY Bwig


prwpiq hoie ] 3 ] sBu ikCu swcw
swcw hY soie ] aUqm bRhmu pCwxY
koie ] scu swcw scu Awip idRVwey
] nwnk Awpy vyKY Awpy sic lwey
]4]7]
A.g.m.3, 665
AMD ad
kwcw Dnu sMcih k tn s
mUrK gwvwr mrakh gwr
mnmuK BUly manmukh pl
swcw Dnu s tn
gurmqI pwey gurmat pe
kwcw Dnu k tn
Puin AwvY jwey phun w je
swic rqy s ratte
Aihinis bYrwig nis brg
chu jug mih AMimRqu yug m
amrit
swcI bwxI s bn
pUrY Bwig pr pg
hir nwim smwxI har nm smn
scu swcw sa s

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

637

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
scu Awip idRVwey sa p drire
nwnk Awpy vyKY nnak pe wekh
Awpy sic lwey pe sa le
AMD ^ wkfJnk d/ w'j ftu nzBQk
j'fJnk iht.
kwcw Dnu sMcih mUrK gwvwr ^
w{oy nDikD, rztko b'e f;oc
d[BhnK tkbk eZuk, M{mk, Bk; j'
ikD tkbk XB jh i'Vd/ ofjzd/ jB,
fJeZmk eod/ ofjzd/ jB.
mnmuK BUly AMD gwvwr ^ nkg
j[do/, nkgD/ wB d/ fgZS/ s[oB
tkb/ wkfJnk d/ w'j ftu nzBQ/ j'J/
e[okj/ gJ/ ofjzd/ jB.
swcw Dnu gurmqI pwey ^ i' wB[y
r[o{ dh ws T[~s/ s[odk j?, T[j
;dk ekfJw ofjD tkbk joh Bkw
XB jk;b eo b?Adk j?.
kwcw Dnu Puin AwvY jwey ^ go
d[fBnkth s/ Bk;tzs XB ed/ wB[y
B{z fwb iKdk j? ns/ ed/ jZE'A
fBeb iKdk j?.
swic rqy Aihinis bYrwig ^ fiBQK
d/ uzr/ Gkr jB, T[j ;fsr[o{ B{z
fwb g?Ad/ jB ns/ T[j ;Zu/ Bkw
ftu ozr/ j'J/ fdB oks t?okrh

j'J/, d[BhnK s'A T[gokw ofjzd/


jB.
chu jug mih AMimRqu swcI bwxI ^
uko/ i[rK ftu jo ;w/A, jw/Pk
;Zuh pkDh jh nzfwqs o{g j?.
pUrY Bwig hir nwim smwxI ^ tZv/
GkrK Bkb fJj pkDh wB[y B{z
joh^Bkw ftu i'V fdzdh j?.
scu swcw scu Awip idRVwey ^ ;dk
fEo ofjD tkbk gowkswk,
nkgDk ;dk fEo Bkw nkg jh
wB[y d/ fjod/ ftu gZek eodk
j?.
nwnk Awpy vyKY Awpy sic lwey ^
gowkswk nkg jh ;G dh ;zGkb
eodk j? ns/ nkg jh ihtK B{z
;dk nkgD/ Bkw Bkb i'Vdk j?,
o[fus eodk j?.

AMD DuMd d tud


BKt g[[fbzr
r{VQk jB/ok,
nfrnkB

nfBnK,

p/fJB;kch,

AMD DuMd kC Kbr n pweI


d tud kah khabar na p
pqjwzv dh j'Ad s'A gfjbK e/tb
gowkswk dh j'Ad ;h. uko u[c/o/
nzX X[zd ;h. fco oes fpzd Bkb

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

638

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB[y g?dk j'fJnk. g"D, gkDh, p?;zs
j'Ad ftu nkJ/. ykDh, pkDh ouh ns/
nktkrT[D dh r'Ad r[zdh rJh.

pRQmYN sws n mws sn AMD DuMd kC


Kbr n pweI] rkq ibMd kI dyh
rc pWc qq kI jVq jVweI]
paux pwxI bYsMqro cOQI DrqI sMg
imlweI] pMc ivc Awkws kr krqw
Ctm AidS smweI] pMc q`q
pcIs gux SqR imqR iml dyh
bxweI] KwxI bwxI cilq kr
Awvwgaux cirq idKweI] cOrwsIh
l`K jon aupweI ]2]
vwrW BweI gurdws, 1
AMD DuMd d tud
rkq ibMd rakt bd
pWc qq p tat
paux pwxI
bstro

bYsMqro

pn pn

DrqI trt
Ctm AidS hatam adis
pMc q`q p tat
pcIs gux pas gun
SqR imqR atr mitr

KwxI bwxI khn bn


Awvwgaux wgn
AMD DuMd ^ r{VQk jB/ok, nfBnK,
p/fJB;kch, nfrnkB.
rkq ibMd ^ gowkswk B/ wksk d/
bj{ ns/ fgsk d/ thoi s'A fJj
d/j pDk e/ gzi sZsK dh iVs iV
fdZsh.
pWc qq^fgqEth,
nrBh, nkekP.

g"D,

gkDh,

paux pwxI bYsMqro ^ jtk, gkDh,


nr.
DrqI ^ fgqEth, IwhB.
Ctm AidS ^ gowkswk B/ jtk,
gkDh, nr ns/ u"Eh Xosh B{z w/b
fdZsk. gzitK nkekP ou e/ S/tK
nkg eosk g[oy r[gs o{g ftu
fJ; ;oho B{z ubkT[D bJh p?m
frnk.
pMc q`q ^ gzi ss ^ fgqEth, g"D,
gkDh, nrBh, nkekP.
pcIs gux ^ gqfeosh, wjZst,
njzeko, o{g, o;, rzX, Ppd,
;goP, nZy, ezB, Be, o;Bk,
s[uk, fijtk, jZE, g?o, fbzr,
r[dk, wB, Xosh, g"D, gkDh,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

639

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nrfB, nkekP ns/ g[oP. (wjkB
e'P nB[;ko u"ph; r[D ^ o{g,
o;,
rzX,
;goP,
;zyk,
gfowkD, gqEes_, ;z:'r, ftGkr,
gos_, ngos_, r[o{s_, dqts_,
;B/j, Ppd, p[fX, ;[y, d[y,
fJSk, d_?P, gq:sB, Xow,
nXow, ;z;eko.)
SqR imqR ^ gowkswk B/ gzi ss
ns/ gZuh gqfeoshnK i' nkg' ftu
fto'Xh ;[Gkn tkbhnK jB, dk w/b
eoe/ fJj ;oho pDk fdZsk.
KwxI bwxI ^ uko ykDhnK ^
nzvi, i/oi, ;/si, T[sG[i. uko
pkDhnK ^ gok, g;:zsh, wX:wk,
p?yoh.
Awvwgaux ^ irs T[sgsh d/ Bkb
jh iBw woB dk ueo ofunk.
id'A s'A d[BhnK pDh j?, e'Jh iBw
b? fojk j? ns/ e'Jh wo fojk j?.
fJ;/ soQK gowkswk B/ 84 bZy
i{BK dh ouBk ehsh.

ADm dam
ftP/PD
nfs Bhu

ADm cMfwlI dam dl

eosko dh oIkn fpBK gkskbhA,


nkek;hA ;G e[M ;ZyDk j?. nDikD
;wMdk j? fe T[j ;G e[M ikDdk j?
go T[; B{z eosko d/ pqjwzv dh ;{M
BjhA j[zdh. ;G EkJhA nXw uzvkbh$
Bhu j?.ADm cMfwlI BeI bRhmxI

sUdI qy sRystweI ry ] pwqwlI

AwkwsI sKnI lhbr bUJI KweI


ry ] 1 ] Gr kI iblweI Avr
isKweI mUsw dyiK frweI ry ] Aj
kY vis guir kIno kyhir kUkr

iqnih lgweI ry ] 1 ] rhwau ]

bwJu QUnIAw Cprw Qwim@Aw


nIGirAw Gru pwieAw ry ] ibnu

jVIey lY jiVE jVwvw Qyvw Acrju


lwieAw ry ] 2 ] dwdI dwid n
phucnhwrw cUpI inrnau pwieAw
ry ] mil dulIcY bYTI ly imrqku
nYn idKwlnu DwieAw ry ] 3 ]
soeI Ajwxu khY mY jwnw jwnxhwru
n Cwnw ry ] khu nwnk guir Aimau
pIAwieAw rsik rsik ibgswnw ry
] 4 ] 5 ] 44 ]
A.g.m.5, 381
ADm dam
pwqwlI AwkwsI sKnI
ptl ks sakhn

640

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

lhbr bUJI KweI ry


lbar bj kh re
Aj kY vis aj k was
kyhir kUkr kehar kkar
bwJu QUnIAw bj thn
Cprw Qwim@Aw hapr thmi
nIGirAw Gru pwieAw ry
ngari kr pi re
cUpI inrnau pwieAw ry
p nirn pi re
mil dulIcY mal dul
nYn idKwlnu DwieAw ry
nn dikhlan ti re
ADm ^ nfs Bhu.
ADm cMfwlI ^ Bkw ;kXBk okjhA
nfs Bhu uzvkbD Gkt sw'r[Dh
fposh tkbh pqkjwDh pD rJh ns/
P{doBh s'A T[~sw iks tkbh j'
rJh.
pwqwlI AwkwsI sKnI lhbr bUJI
KweI ry ^ fijVh fsqPBk dh nr
Xosh nk;wkB dhnK uhIK yk e/
th BjhA oZidh ;h T[j fsqPBk dh
nr dh bkN p[ZM rJh.
Aj kY vis ^ fi; wB[y B{z r[o{ B/

Bkw nzfwqs fgbk fdZsk T[; dh


gfjbh ;zs'y jhD fposh j[D j'o
fe;w dh f;Zfynk b?Adh j?. T[j
d[BhnK d/ gdkoE t/y e/ bkbu
eoB' ;zrdh j?. r[o{ B/ P/o
(jzeko) B{z pZeoh (ftuko) d/ t;
eo fdsk.
kyhir kUkr ^ e[Zsh (ykjP) B{z xkj
ykD bk fdZsk, Gkt sw'r[D
tkbhnK fJzdohnK B{z ;s'r[D tkbk
pDk fdZsk.pkM[ E{Bhnk Sgok
Ekfw-nk Bhxfonk xo[ gkfJnk o/
^ fi; wB[y B{z r[o{ B/ Bkw nzfwqs
fgbk fdZsk j? T[; d/ fJ; ;oho
o{gh Sgo Bz{ nkPk ns/ fsqPBk
dhnK EzwhQ nK s'A fpBK jh fNek
oZfynk j? ns/ fBxohnK Gkt
GNedhnK fJzdohnK B{z fJe fNekDk
fwb frnk j? Gkt fposhnK B{z fJe
gk;/ dh brB fwb rJh j?.
cUpI inrnau pwieAw ry ^ cfonkdh
B{z e{e g[eko eoB Bkb fJB;kc
BjhA fwbdk ;r'A u[g eoB Bkb,
PKs ofjD Bkb fJB;kc fwb
iKdk j?.
mil dulIcY ^ Bkw dh poes Bkb
d[bhu/ wb e/ p?mD tkbh njzeko
Goh fposh woh j'Jh fd;D br
gJh.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

641

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nYn idKwlnu DwieAw ry ^ r[o{ B/
joh o; d/ e/ wB[y B{z eh dk eh
pDk fdZsk. d[fBnkth n?PK fJT[A
fd;D br gJhnK fit/A wkb XB
ftu ns/ rbhfunK T[s/ p?mh j'Jh
w[odk b'E j? fi; ftZu'A nZyK
eY^eY e/ dZ;Dk d{o j' frnk
Gkt PkB^P"es tkb/ ;z;koh jkew
GrsK T[~s/ o'np BjhA gk ;ed/.

nzXb/ adle

ftP/PD
nZyK s'A nzBQK, fi; B{z nZyK s'A BIo
Bk nkt/

nzXb/ e/ f;o T[gfo Gko


adle ke sir upar pr
fit/A nzBQ/ d/ f;o T[s/ Gko u[Zfenk
j't/ ns/ T[ukD uVQD tkbh tkN
(o;sk) j't/. ;' nzBQK fet/A uZb/.
nZyK s'A fd;dk j? go nfrnkBsk dk
nzBQK j?. f;o T[s/ gkgK dh gzv u[Zeh
j?. fJj nfrnkBh GT[ib ftu'A fet/A
gko j't/.

i?;/ nzXb/ e/ f;o T[gfo Gko


j'fJ no[ v{ro tkN j'fJ.
v{ro ejhn? gops gjkV. ;'
nzXk T[jk feT[ efo ikfJ.
nyh d/yhdk j?. go nfrnkB
;/sh nzXk fJj[ GfJnk j?.

f;o T[go gkg fpeko dk Gko


T[mktsk iksk j?. J/j GT[ib

i' bzx/ ;' feT[ efo gko


T[so/.

GkJh pkbk iBw ;kyh,

nzXb/ adle
nzXb/ e/ f;o T[gfo Gko j'fJ
adle ke sir upar pr hoe
no[ v{ro tkN j'fJ
ar dgar wt hoe
T[jk feT[ efo ikfJ uh kio kar
je
nfrnkB ;/sh nzXk fJj[ GfJnk j?
agin set ad p h
gkg fpeko dk Gko T[mktsk iksk j?
pp bikr d pr uthwt jt h
J/j GT[ib i' bzx/ pjal jo lage
;' feT[ efo gko T[so/
so kio kar pr utre

nXtkfNUA adwti
BKt g[fbzr
nZX/ o;s/ s'A

nXtkfNUA okj nk wZfbnk i/


adwti r malli je

642

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

id'A oKM/ s'A jb tkj Bk j'fJnk Gkt


T[; s'A ;\s fwjBs Bk j' ;edh ns/
d{i/ gkf;T[A T[;dhnK GkphnK B/
sknB/^fwjD/ wko/ sK T[j ne e/
s\s jIkok Sv e/ s[o fgnk. id'A
fJ; rb dk GoktK B{z gsk bZrk sK
T[jBK B/ T[; B{z okj ftu'Al nXtkfNUA
o'eD dh e'fPP ehsh. fJZE/ nZXtkN/
dk noE oKM/ dk sys jIko/ B{z SvD
ns/ jho dh gqkgsh d/ o;s/ dk nX
ftukbk th j?. ni/ fe;/ gk;/ ofjD
dh ;fEsh d'B'A gk;/ nZXh nZXh Gkt
pokpo j?. f;ZN/ ti'A d'tK gkf;nK dk
dtzd th j?. GoktK tZb'A nZXtkfNUA
okj wbD dk Gkt T[go'es dtzd
ftu nkgD/ tb fyuD dh e'fPP j?.

\po GkJhnK B{z b'eK ikfJ


fdsh,
Xhd' o[Zf; jIkfoUA uZfbnk i/.

jb tkj[Dk U; s'A j'fJ


BkjhA,
wko
p'bhnK
GkphnK
;~fbnk i/.

gefV okj s[fonk, jzM{ B?D


o'tD,
fit/A Bdh dk Bho T[SZfbnk
i/.

nr'A
tho
GkJhnK B/,
nXtkfNUA

d/
okj

tk;s/
nk

wZfbnk i/.

tkfo; jZe d/ B{z id'A ozi


eohJ/,
sd'A noP nbkj dk jZfbnk
i/.
jho tkfo;,

nXtkfNUA adwti
jb tkj[Dk U; s'A j'fJ BkjhA
hal won os t hoe nh
wko p'bhnK GkphnK ;Zfbnk i/
mr bol pb salli je
nr'A tho d/ tk;s/ GkJhnK B/
agg wr de wste p ne
nXtkfNUA okj nk wZfbnk i/
adwti r malli je

ADwrw adr
BKt g[fbzr
;jkok, nk;ok

pRwn ADwrw prn adr


r[o Ppfd wB[yh gqkB dk nkXko j?.
fit/A ukfsqe d?th p{zd bJh T[vhedk
j?, wB[y T[; nekb g[oy dh :kd
ftu, f;woB ftu ;G g[ofp fBfX
f;fX gqkgs eo b?Adk j?. ;[y ;fji
dk nkBzd wkDdk j?. r[o Ppfd dk
nkXko wB[y bJh nkfd, wfX, nzfs
;G jZdK ftu j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

643

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
cwiqRku jwcY bUMd ijau hir pRwn
ADwrw rwm rwjy ] mwlu KjInw suq
BRwq mIq sBhUM qy ipAwrw rwm rwjy
] sBhUM qy ipAwrw purKu inrwrw qw
kI giq nhI jwxIAY ] hir swis
igrwis n ibsrY kbhUM gur sbdI
rMgu mwxIAY ] pRBu purKu jgjIvno
sMq rsu pIvno jip Brm moh duK
fwrw ] cwiqRku jwcY bUMd ijau nwnk
hir ipAwrw ]3] imly nrwiex
Awpxy mwnorQo pUrw rwm rwjy ] FwTI
BIiq BrMm kI Bytq guru sUrw rwm
rwjy ] pUrn gur pwey purib ilKwey
sB iniD dIn dieAwlw ] Awid
miD AMiq pRBu soeI suMdr gur
gopwlw ] sUK shj Awnd Gnyry
piqq pwvn swDU DUrw ] hir imly
nrwiex nwnkw mwnorQuo pUrw
]4]1]3]
A.g.m.5, 454
ADwrw adr
purKu inrwrw purkh nirr
swis igrwis ss girs
Brm moh duK fwrw
prm m dukh dr
BrMm prm

purib ilKwey purb likhe


sB iniD sab nd
Awid miD AMiq d md t
piqq pwvn swDU DUrw
patit pwan sd tr
ADwrw ^ ;jkok, nk;ok.
purKu inrwrw ^ gowkswk dh T[~uh
nkswe nt;Ek ikDh BjhA ik
;edh. T[j ;ko/ ;z;ko s'A fBokbk
ns/ ;op ftnkge j?. T[; dh
gjz[u, T[; dh ;woZEk dk nzdkIk
BjhA bkfJnk ik ;edk.
swis igrwis ^ gowkswk d/
fwbkg dk nkBzd r[o{ d/ Ppd dh
skes Bkb jh wkfDnk ik ;edk
j?, f|o gowkswk ;kj b?AfdnK iK
o'Nh yKfdnK, fe;/ th tes G[bdk
BjhA.
Brm moh duK fwrw ^ gowkswk i'
;koh ouBk dk w{b j?, T[; dk
Bkw ig e/ nkgD/ nzdo'A GNeDk
ns/ w'j d/ d[y d{o j' ;ed/ jB.
BrMm ^ gqG{ uoBK ftu bhB j'Dk
jh fJB;kBh ihtB dk wB'oE j?.
r[o{ d/ fwfbnK fjod/ nzdo'A tfjw
dh ezX Yfj iKdh j?, fijVh

644

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gowkswk Bkb'A ftS'Vh oZydh j?.


purib ilKwey sB iniD ^ gowkswk
d/ j[ew nB[;ko fiBQK d/ wZE/
T[go gfjbK jh fwbkg d/ b/y
fby/ jB, T[jBK B{z jh g{oB r[o{
fwbdk j?, i' jo soQK dk yIkBk
ns/ rohpK T[~s/ dfJnk eoB
tkbk j?.
Awid miD AMiq ^ gowkswk ;G s'A
tZvk fgqEth dk gkbDjko j?, T[j
irs d/ P[o{ ftu ;h, irs^ouBk
d/ ftueko j? ns/ nyho ftu th
nNb jh oj/rk.
piqq pwvn swDU DUrw ^ ftekoK
ftu fvZr/ j'fJnK B{z gftso eoB
tkb/ r[o{ dh uoB X{V fi; wB[y
B{z gqkgs j' iKdh j?, T[; B{z
nkswe nv'bsk d/ nB/eK ;[y
nBzd fwb iKd/ jB. i' wB[y gqG{
uoBK ftu i[V iKdk j? T[; dk
ihtB wB'oE ;|b j' iKdk j?.

sBsY dyie ADwru sbs de adr


;fsr[o{ d/ nk;o/, nkXko[ T[~s/ wB[y
dk ihtB ubdk j?. r[o{ gkoiks j?,
dksk j?, wB;k g{oBjko j?. r[o{ dh
wfjwk nrzw j?. r[o{ nkg jh eosk
j?, nkg jh eoDjko j?, r[ow[y B{z
fJ; ;u[ dh ;'Mh j[zdh j?.

isrIrwgu mhlw 5 ] guru prmysuru


pUjIAY min qin lwie ipAwru ]
siqguru dwqw jIA kw sBsY dyie
ADwru ] siqgur bcn kmwvxy
scw eyhu vIcwru ] ibnu swDU sMgiq
riqAw mwieAw mohu sBu Cwru
] 1 ] myry swjn hir hir nwmu
smwil ] swDU sMgiq min vsY pUrn
hovY Gwl ] 1 ] rhwau ] guru
smrQu Apwru guru vfBwgI drsnu
hoie ] guru Agocru inrmlw gur
jyvfu Avru n koie ] guru krqw
guru krxhwru gurmuiK scI soie ]
gur qy bwhir ikCu nhI guru kIqw
loVy su hoie ] 2 ] guru qIrQu guru
pwrjwqu guru mnsw pUrxhwru ]
guru dwqw hir nwmu dyie auDrY sBu
sMswru ] guru smrQu guru inrMkwru
guru aUcw Agm Apwru ] gur kI
mihmw Agm hY ikAw kQy kQnhwru
] 3 ] ijqVy Pl min bwCIAih
iqqVy siqgur pwis ] pUrb ilKy
pwvxy swcu nwmu dy rwis ] siqgur
srxI AwieAW bwhuiV nhI ibnwsu
] hir nwnk kdy n ivsrau eyhu
jIau ipMfu qyrw swsu ]4]
A.g.m.5, 52

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

645

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ADwru adr

pwne

siqgur bcn kmwvxy


satgur baan kmwne

bwhuiV nhI ibnwsu bhur nah


bins

scw eyhu vIcwru sa wr

jIau ipMfu jo pd

mwieAw mohu sBu Cwru


mi m sb hr

qyrw swsu tera ss

pUrn hovY Gwl pran how kl

siqgur bcn kmwvxy scw eyhu


vIcwru ^ ;fsr[o{ d/ puB B{z
ewkT[Dk, r[o{ d/ T[gd/P nB[;ko
ihtB fiT[Dk jh ;Zuk ftuko j?.

guru smrQu gur samrath


Apwru guru apr gur
guru Agocru inrmlw
gur agoar nirmal
krqw guru krxhwru
kart gur karanhr
gurmuiK scI soie
gurmukh sa soe
guru kIqw loVy su hoie
gur kt lore so hoe
guru pwrjwqu gur prjt
guru mnsw pUrxhwru
gur mans pranhr
guru smrQu gur samrath
guru inrMkwru gur nirkr
Agm Apwru a'gam apr
pUrb ilKy pwvxy prab likhe

ADwru ^ nk;ok.

mwieAw mohu sBu Cwru ^ ;kX ;zrs


ftu fgnko gkJ/ fpBK, wkfJnk
dk ;kok w'j ;[nkj d/ ;wkB j?,
;ko/ dk ;kok ftnoE j?.
pUrn hovY Gwl ^ gowkswk dk Bkw
nkgD/ fjod/ ftu t;k e/, r[o{ dh
;zrs ftu ofj e/ gowkswk dk
Bkw wB ftu t;dk j? ns/
fwjBs ;cb j' iKdh j?.
guru smrQu Apwru guru ^ r[o{ jo
gZy'A ;woE j?, ngko j?, tZfvnK
GkrK Bkb jh T[; d/ doPB gqkgs
j[zd/ jB.
guru Agocru inrmlw ^ r[o{
fJzdohnK dh gj[zu s'A go/ j? ns/
P[ZX ;o{g j?. r[o{ d/ ;wkB j'o

646

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

e'Jh tZvk BjhA.


krqw guru krxhwru gurmuiK scI
soie ^ r[o{ irs dk (eosk)
T[gkdkB ekoD j? ns/ r[o{ jh
(eoDjko[) Bfws ekoD j?.
;fsr[o{ dh ;Zuh P'Gk th T[j nkg
jh j?, r[o{ nkg/ jh T[gwkB j?.
guru kIqw loVy su hoie ^ r[o{ dh
Pesh ;hwk s'A pkjo e[M BjhA j?,
i' e[M r[o{ eoBk ukj[zdk j?, T[jh
e[M j[zdk j?.
guru pwrjwqu guru mnsw pUrxhwru ^
r[o{ shoE j?, r[o{ jh ebg fpqS j?
ns/ r[o{ jh ;G dh fJZSk g{oh
eoB tkbk j?. gkoiks[ ^ g[okfDe
eEk j? fe id'A d/tfsnK ns/ d?sK
B/ ;w[zdo foVfenk sK fJe o[y
pkjo eZfYnk i' ;G gdkoE fdzdk
;h. fJj fJzdo B{z fwfbnk. T[;
dh fJ;soh (Puh) fJ; B{z pVk
g;zd eodh ;h. feqPB ih dh
okDh ;sGkwk B/ feqPB ih B{z
fbnkT[D bJh fejk. fJzdo Bkb
:[X j'fJnk, T[j jko frnk ns/
fJj nw'be o[y ;sGkwk d/ ftjV/
ftu bkfJnk frnk.
guru smrQu guru inrMkwru ^ r[o{
gowkswk dk T[j o{g j? i' ;G

skesK dk wkbe j?, ;op ebk


;woZE j?, fBozeko ;o{g j?, fi;
dk e'Jh ;o{g BjhA dZf;nk ik
;edk.
Agm Apwru ^ gowkswk gj[zu s'A
ofjs j?, fpnkB s'A ofjs j?.
pUrb ilKy pwvxy ^ gfjb/ iBw
ftu ehsh B/e ewkJh d/ fby/ b/y
nB[;ko jh ;G gdkoE fwbd/
jB.
bwhuiV nhI ibnwsu ^ r[o{ dh PoB
nk e/ T[; s'A fwb/ nkswe ihtB
dk w[V ed/ BkP BjhA j[zdk.
jIau ipMfu qyrw swsu ^ fJj fizd,
;oho ns/ ;[nk; ;G e[M
gowkswk dk jh fdZsk j'fJnk j?.

AiDAwqm aditam
BKt g[fbzr
nksw ;pzXh, nksw^frnkB
;kXD bJh pDktNh eow

d/

AiDAwqm krm aditam karm


nfXnksw eow Bkb e'Jh ezw B/go/
BjhA uVQ ;edk. r[o Ppfd dh ;kXBk
Bkb jh ihtB$w"s dk wB[y B{z frnkB
j[d
z k j?, wkBf;e s;Zbh j[d
z h j?. fJ;
r[o Ppfd Bkb Gtib s'A gko j'
ikJhdk j?. r[o wkor ftu ;G w'j

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

647

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[pko u[e
Z / iKd/ jB. fJ;/ Bkb r[ow[y
[
T[podk j? ns/ jT[w? N[Ndh j?.

isrIrwgu mhlw 3 ] kWieAw swDY


aurD qpu krY ivchu haumY n jwie
] AiDAwqm krm jy kry nwmu n
kb hI pwie ] gur kY sbid jIvqu
mrY hir nwmu vsY min Awie ] 1 ]
suix mn myry Bju sqgur srxw ]
gur prswdI CutIAY ibKu Bvjlu
sbid gur qrxw ] 1 ] rhwau ]
qRY gux sBw Dwqu hY dUjw Bwau
ivkwru ] pMifqu pVY bMDn moh
bwDw nh bUJY ibiKAw ipAwir ]
sqguir imilAY iqRkutI CUtY cauQY
pid mukiq duAwru ] 2 ] gur qy
mwrgu pweIAY cUkY mohu gubwru ]

sbid mrY qw auDrY pwey moK


duAwru ] gur prswdI imil rhY scu

nwmu krqwru ] 3 ] iehu mnUAw


Aiq sbl hY Cfy n ikqY aupwie ]
dUjY Bwie duKu lwiedw bhuqI dyie
sjwie ] nwnk nwim lgy sy aubry
haumY sbid gvwie ] 4 ] 18 ]51
]
A.g.m.3, 33
AiDAwqm aditam

kWieAw swDY ki sd
gur kY sbid gur k sabad
jIvqu mrY jwat mar
Bju sqgur srxw pj satgur sarn
ibKu Bvjlu bikh pwjal
sbid gur qrxw sabad gur tarn
dUjw Bwau ivkwru dj po wikr
bMDn moh bwDw bdan m bd
iqRkutI CUtY trikut ht
gur qy mwrgu pweIAY
gur te mrag p
cUkY mohu gubwru k m gubr
sbid mrY sabad mar
qw auDrY t dr
pwey moK duAwru pe mokh dur
Aiq sbl at sabal
AiDAwqm ^
nksw^ frnkB
pDktNh eow
fBrqj iK Bo'X,
nkfd).

nksw ;pzXh,
d/ ;kXD bJh
(fJzdohnK dk
B/sh, X'sh, ri

kWieAw swDY ^ i/ e'Jh iht jm


i'r d/ nfGnk; eoe/, ;oho B{z

648

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

P[ZX eo/, fJZE'A se fe g[Zmk bNe


e/ sg eo/, fJ; Bkb ;oho B{z sK
bkG j' ;edk j? go wB u'A
jzrsk, jT[w? d{o BjhA j[zdh.
gur kY sbid jIvqu mrY ^ fijVk
iht r[o{ d/ Ppd okjhA ihts
nt;Ek ftu jh nkgD/ nkg B{z
wkfJnk d/ gqGkt s'A w[es eo
b?Adk j? sK gowkswk T[; d/ wB
ftu nk t;dk j?.
Bju sqgur srxw ^ fJ;/ bJh w/o/
wB ` w/oh wzB ns/ s{z ;fsr[o dh
PoB g? ik.
ibKu Bvjlu sbid gur qrxw ^ fJ;
ftyo{g ;z;ko B{z r[o{ d/ Ppd d[nkok
sfonk iKdk j?.
dUjw Bwau ivkwru ^ fszB r[D ;s',
oi', sw' wkfJnk dk g;kok jB
ns/ ;ko/ eow Bk;tzs jB. fJj
d{ik Gkt j? i' p[ok j?, fteko
wkso j?.
bMDn moh bwDw ^ gzvs wkfJnk d/
w'j ftu pzfBQnk j'fJnk Xkofwe
g[;seK dk gkm eodk j? go T[;
dk wB gfotko d/ pzXBK ftu pZMk
j'fJnk j[zdk j?. wkfJnk d/
fgnko ftu cf;nk j'D ekoB T[j
ihtB dk ;jh o;sk BjhA ;wM

;edk.
iqRkutI CUtY ^ fszBK r[DK dk pzXB
;fsr[o{ d/ fwbB Bkb S[Ndk j?
ns/ s[ohnk n;tEk ftu j' e/
w[esh fwbdh j?.
gur qy mwrgu pweIAY cUkY mohu gubwru
^ w'j ns/ nfrnkB i' fsqe[Nh B
S[ZND ftu o'eK jB fJjBK B{z d{o
eoB dk wkor r[o{ s'A jh fwbdk
j? ns/ w'j o{gh r[pko ysw j'
iKdk j?.
sbid mrY qw auDrY pwey moK duAwru
^ i' ftnesh Ppd okjhA nkgD/
nkg B{z wko b?Adk j? T[; dk T[Xko
j' iKdk j? ns/ T[j w'y d[nko
gqkgs eo b?Adk j?.
Aiq sbl ^ iht dk wB pj[s
pbtkB j?. fJj fe;/ th T[gkn
Bkb ftekoK dk fsnkr BjhA
eodk. Bkw f;woB Bkb, Ppd
Bkw dh ewkJh eoe/ jh jT[w? d{o
j[zdh j?.

AMiDAwrY dir
ftP/PD
jB/o/ ftu

mwieAw moh mgnu AMiDAwrY


mi m magan dir

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

649

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wBw[y wkfJnk w'j ftu cf;nk
nzfXnko/ ;z;ko ftu ftuodk j?.
fijtk ;[nkd ftu, b'G wfd ftu
iefVnk nB/e fpekoK ftu pZMk
ofjzdk j?. id'A fusq r[gs b/yk
wzrDr/ sK wB[y B{z e'Jh BjhA
pukJ/rk. dhB dfJnkb ;fsr[o{ dh
fwjo Bkb wB[y d/ ;G d[y d{o j'
iKd/ jB. r[ow[y fJ; nEkj ;z;ko
;kro ftu r[o{ dh PoB ftu Gtib
B{z gko eo b?Adk j?.

soriT mhlw 5 ] mwieAw moh


mgnu AMiDAwrY dyvnhwru n jwnY ]
jIau ipMfu swij ijin ricAw blu
Apuno kir mwnY ] 1 ] mn mUVy
dyiK rihE pRB suAwmI ] jo ikCu

krih soeI soeI jwxY rhY n


kCUAY CwnI ] rhwau ] ijhvw
suAwd loB mid mwqo aupjy Aink
ibkwrw ] bhuqu join Brmq duKu
pwieAw haumY bMDn ky Bwrw

] 2 ] dyie ikvwV Aink pVdy


mih pr dwrw sMig PwkY ] icqR
gupqu jb lyKw mwgih qb kauxu
pVdw qyrw FwkY ] 3 ] dIn
dieAwl pUrn duK BMjn qum ibnu
Et n kweI ] kwiF lyhu sMswr
swgr mih nwnk pRB srxweI
] 4 ] 15 ] 26 ]

A.g.m.5, 616
AMiDAwrY dir
mwieAw moh mgnu mi m magan
mn mUVy man mre
dyiK rihE dekh ro
pRB suAwmI prb sum
jo ikCu krih jo kih kar
soeI soeI jwxY so so jn
rhY n kCUAY CwnI
rah na kah hn
loB mid mwqo lb mad mto
aupjy Aink ibkwrw upje anik
bikr
haumY bMDn ky Bwrw
hm badan ke pr
icqR gupqu jb lyKw mwgih
hitr gupt jab lekh mg
pUrn duK BMjn pran dukh pajan
AMiDAwrY ^ jB/o/ ftu.
mwieAw moh mgnu AMiDAwrY ^ fi;
gowkswk B/ ;oho, fizd pDk e/
iht B{z g?dk ehsk j'fJnk j? T[j
iht ;G dksK d/D tkb/ gqG{ Bkb
;KM BjhA gkT[Adk. wkfJnk d/

650

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fgnko d/ jB/o/ ftu w;s j'fJnk


nkgDh skes B{z jh tZvh ;wMdk
j?.
mn mUVy dyiK rihE pRB suAwmI ^ j/
w{oy wB ` wkbe gqG{ jo t/b/
s/ohnK eos{sK, s/o/ eow t/y
fojk j?.
jo ikCu krih soeI soeI jwxY rhY n
kCUAY CwnI ^ i' e[M s{z eodk j?A,
T[jh T[j ikD b?Adk j?. e'Jh th
rb T[; joh s'A S[gh BjhA
ofjzdh.
loB mid mwqo aupjy Aink ibkwrw ^
ihG d/ ;[nkd, b'G ns/ jzeko
ftu w;s j'fJnk iht eJh
yokphnK g?dk eodk j?. T[; d/
nzdo nB/eK fteko g?dk j' iKd/
jB.
haumY bMDn ky Bwrw ^ wB[y pj[s
i{BK ftu GNefdnK d[y gkT[Adk j?
feT[Afe jzeko dhnK IzIhoK dk
Gko fgnk j[zdk j?.
icqR gupqu jb lyKw mwgih ^ id'A
Xow oki d/ d{s fuso r[gs s/o/
eowK dk fj;kp wzrDr/, c/o e"D
s/ohnK eos{sK T[go god/
gkt/rk.

pUrn duK BMjn ^ d[y Bk; eoB tkb/


joh B{z ft;ko e/ wB[y gkgK ftu g?
iKdk j? go nkgD/ gkgK B{z T[; s'A
b[ek BjhA ;edk. fJjBK gkgK s'A
joh jh puk ;edk j?.

AMDu d
BKt g[fbzr
frnkBjhDsk, w'j wkfJnk dk jBQ/ok

mnmuK mnu qnu AMDu hY


manmukh man tan d h
wBw[y d/ sB wB ftu nzX j?, nzX/ok
j?. T[; B{z e'Jh mT[o BjhA, e'Jh
PKsh BjhA. wBw[y fpfynk ftu wo
iKdk j?. T[j fJ; Gt^;kro s'A
gko BjhA j' ;edk.

isrIrwgu mhlw 3 ] scw swihbu


syvIAY scu vifAweI dyie ] gur
prswdI min vsY haumY dUir kryie ]

iehu mnu Dwvqu qw rhY jw Awpy


ndir kryie ] 1 ] BweI ry gurmuiK

hir nwmu iDAwie ] nwmu inDwnu sd


min vsY mhlI pwvY Qwau ] 1 ] rhwau
] mnmuK mnu qnu AMDu hY iqs nau
Taur n Twau ] bhu jonI Baudw iPrY
ijau suM\YN Gir kwau ] gurmqI Git
cwnxw sbid imlY hir nwau ] 2 ]

qRY gux ibiKAw AMDu hY mwieAw moh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

651

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gubwr ] loBI An kau syvdy piV vydw


krY pUkwr ] ibiKAw AMdir pic muey
nw aurvwru n pwru ] 3 ] mwieAw

moih ivswirAw jgq ipqw pRiqpwil ]

bwJhu gurU Acyqu hY sB bDI


jmkwil ] nwnk gurmiq aubry scw
nwmu smwil ] 4 ]

A.g.m.3, 30
AMD d
mnmuK mnu qnu AMD
manmukh man tan d
iehu mnu Dwvqu qw rhY
man twat t rah
jw Awpy ndir kryie
j pe nadar kare
bhu jonI Baudw iPrY
b jon pd phir
ijau suM\YN Gir kwau
jio sn kr ko
gurmqI Git cwnxw
gurmat kt nan
qRY gux ibiKAw AMDu hY
tr gun bikhi d h
mwieAw moh gubwr mi m gubr
ibiKAw AMdir pic muey

bikhi dar pa mue


nw aurvwru n pwru n urwr na pr
bwJhu gurU Acyqu hY
bj gur aet h
sB bDI jmkwil
sb bdd jamkl
AMDu ^ frnkBjhDsk, w'j wkfJnk dk
jBQ/ok.
iehu mnu Dwvqu qw rhY jw Awpy
ndir kryie^ wB[y dk wB ftekoK
tb'A d"VB'A sK jh o[edk j?, wB B{z
fJekro j'D dh dks sK jh gqkgs
j[zdh j? i/ gowkswk nkg fwjo
Goh BIo eodk j?.
bhu jonI Baudw iPrY ijau suM\YN
kwau ^ wBw[y pj[shnK i{BK
GNedk jh ofjzdk j?. T[; B{z
th EK fNekn BjhA fwbdk
;[zB/ xo ftu eK B{z e[M
fwbdk.
gurmqI Git cwnxw
f;Zfynk d[nkok fdb
dk ukBD j[zdk j? ns/
d[nkok jh joh dk
j?.

Gir
ftu
fe;/
fit/A
BjhA

^ r[o{ dh
ftu frnkB
T[; d/ Ppd
Bkw fwbdk

qRY gux ibiKAw AMDu hY mwieAw moh


gubwr ^ fszBK r[DK (oi', sw',

652

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

;s') tkb/ ftfPnK dk jB/ok uko/


gk;/ g;fonk j'fJnk j? ns/
wkfJnk d/ w'j dh X[zd j?.
ibiKAw AMdir pic muey nw aurvwru
n pwru ^ ftP/ o{g wkfJnk ftu
;V ;V e/ woB tkb/ ihtK dk Bk
fJj b'e jh ;ztodk j? ns/ Bk jh
gob'e.
bwJhu gurU Acyqu hY sB bDI jmkwil
^ r[o{ s'A fpBK ;koh f;qPNh p/;[X
nt;Ek ftu gJh j? ns/ ;G
iw^ekb d/ czd/ ftu pzBQh gJh
j?. r[o{ d/ T[gd/P okjhA ;Zu/ Bkw
dh nkokXBk eoe/ ;z;ko ;kro s'A
gko ikfJnk ik ;edk j?.

AMDUly adle
ftP/PD
G;w d/ nzBQ/, neb d/ nzBQ/

AMDUly grib jwih adle garab


jhe
wBw[y nzX{b/ rofp iKdk j?.
w{V$w{oy r[o Ppd B{z BjhA
ftukodk$f;wodk. nzs ekb T[; dk
e'Jh ;kXB ezw BjhA nkT[Adk. :'r
i[rfs ftu cf;nk, jT[w? ftu
rqf;nk iKdk j?.

bsMqu mhlw 1 iek qukIAw ] mqu

Bsm AMDUly grib jwih ] ien


ibiD nwgy jogu nwih ] 1 ] mUV@y
kwhy ibswirE qY rwm nwm ] AMq
kwil qyrY AwvY kwm ] 1 ] rhwau ]
gur pUiC qum krhu bIcwru ] jh
dyKau qh swirgpwix ] 2 ] ikAw
hau AwKw jW kCU nwih ] jwiq
piq sB qyrY nwie ] 3 ] kwhy
mwlu drbu dyiK grib jwih ]
clqI bwr qyro kCU nwih ] 4 ] pMc
mwir icqu rKhu Qwie ] jog jugiq
kI iehY pWie ] 5 ] haumY pYKVu
qyry mnY mwih ] hir n cyqih mUVy
mukiq jwih ] 6 ] mq hir
ivsirAY jm vis pwih ] AMq
kwil mUVy cot Kwih ] 7 ] gur
sbdu bIcwrih Awpu jwie ] swc
jogu min vsY Awie ] 8 ] ijin
jIau ipMfu idqw iqsu cyqih nwih ]
mVI mswxI mUVy jogu nwih ] 9 ]
gux nwnku bolY BlI bwix ] qum hohu
sujwKy lyhu pCwix ] 10 ] 5 ]
A.g.m.1, 1189
AMDUly adle
grib jwih garb jhe

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

653

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mUV@y kwhy ibswirE
mre khe bisrio
swirgpwix srigpn
ikAw hau AwKw ki h kh
jW kCU nwih j kah nhe
jwiq piq jt pat
sB qyrY nwie sb ter ne
kwhy mwlu drbu khe ml darb
dyiK grib jwih dekh garb jhe
jog jugiq kI yog jugt k
iehY pWie ih pe
haumY pYKVu hm pkhar
AMq kwil t kl
mUVy cot Kwih mre ot khhe
mVI mswxI mr msn
mUVy jogu nwih mre yog nhe
AMDUly ^ G;w d/ nzBQ/, neb d/
nzBQ/.
AMDUly grib jwih ^ j/ G;w d/
nzBQ/` Gkt fi; B/ G;w bkT[D d/
P"e ftu n;bhns dh ;[X^p[X
r[nk bJh j?. fes/ s{z fJ;/ rb,
*s/ jzekfonk ikt/A. j/ BKr/` fJ;

sohe/ ftu :'r BjhA j?.


mUV@y kwhy ibswirE ^ j/ w{oy` s{z
gowkswk dk Bkw feT[A ft;ko
fdZsk j?. nzs ;w/A gowkswk dk
Bkw jh s/o/ ezw nkt/rk.
swirgpwix ^ r[ o { s' A f;Z f ynk b?
e/ ;' u ' ;wM' . xo xkN Sv e/
pkjo
GNfenK
op
BjhA
fwbdk. w? A sK fiZ X o d/y dk jK,
T[ ; tkfjr[ o { B{ z jo EK w" i{ d
d/ y dk jK.
ikAw hau AwKw jW kCU nwih ^ w?A
eh nky ;edk jK, id w/ok e[M
th BjhA.
jwiq piq sB qyrY nwie ^ fJj w/oh
T[FZuh iks iK fJZis sK s/o/ Bkw
eoe/ jh pDh j'Jh j?.
kwhy mwlu drbu dyiK grib jwih ^
j/ w{oy` s{z wkb^d"bs B{z t/y e/
feT[A jzekfonk iKdk j?A. gob'e
ikD t/b/ s/o/ Bkb e[M th BjhA
j'Dk.
jog jugiq kI iehY pWie ^ gziK
ftekoK B{z wko e/ fus B{z EK f;o
fNekT[Dk jh i'r gkT[D dk
p[fBnkdh sohek j?.
haumY pYKVu ^ jT[w? dk g?yV s/o/

654

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

wB B{z fgnk j'fJnk j?. j/ w{oy`


s{z joh B{z feT[A u/s/ BjhA eodk
fi; eoe/ w[es j'Jhdk j?.
AMq kwil mUVy cot Kwih ^
gowkswk dk Bkw G[bkfJnK, nzs
iwK d/ t; g? e/ ekb dhnK u'NK
jh ykJhdhnK jB.
mVI mswxI mUVy jogu nwih ^ j/
w{oy` fi; gowkswk B/ s?B{z fizd
ikB fdZsh j?, ;oho fdZsk j?,
T[; B{z u/s/ eoB dh EK wVQhnK
w;kDK ftu ikD Bkb gowkswk
Bkb fwbkg BjhA j[zdk. ;[y Bk
G'r ftu j?, Bk i'r ftu, e/tb
Bkw jh ;[y d/ ;edk j?.

AMDy ade
ftP/PD
wkfJnk d/ w'j ftu nzBQk j'fJnk
iht

AMDy jIvnw vIcwir


ade jwn wr
wBw[y nzX/ ihtB ftu iefVnk
ofjzdk j? ns/ r[o Ppd *s/ ftuko
eo/ fpBK nzX/^X[zX NZeoK wkodk
fcodk j?. r[ow[y fizBk ;wK fJ;
d[BhnK ftu ofjzdk j?, e[S ;[Ddk j?
e[S efjzdk j?. T[j fiT[Ad/ j[zfdnK

th wfonk ofjzdk j?. ihtB$w"s d/


d[tzd B{z ;wMdk j?.

DnwsrI mhlw 1 ] hm AwdmI

hW iek dmI muhliq muhqu n


jwxw ] nwnku ibnvY iqsY sryvhu
jw ky jIA prwxw ] 1 ] AMDy
jIvnw vIcwir dyiK kyqy ky idnw

] 1 ] rhwau ] swsu mwsu sBu


jIau qumwrw qU mY Krw ipAwrw ]
nwnku swieru eyv khqu hY scy
prvdgwrw ] 2 ] jy qU iksY n
dyhI myry swihbw ikAw ko kFY
ghxw ] nwnku ibnvY so ikCu

pweIAY purib ilKy kw lhxw

] 3 ] nwmu Ksm kw iciq n


kIAw kptI kptu kmwxw ] jm
duAwir jw pkiV clwieAw qw
cldw pCuqwxw ] 4 ] jb lgu

dunIAw rhIAY nwnk ikCu


suxIAY ikCu khIAY ] Bwil rhy

hm rhxu n pwieAw jIviqAw


mir rhIAY ] 5 ]

A.g.m.1, 660
AMDy ade
hm AwdmI hW iek dmI
ham dm h ik dam

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

655

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
muhliq muhqu n jwxw
mlat muhat na jn
swihbw ikAw ko kFY ghxw
shib ki ko kd gn
nwnku ibnvY nnak binw
so ikCu pweIAY so kih p
purib ilKy kw lhxw
purb likhe k ln
kptI kptu kmwxw kapt kapt
kmn
jb lgu dunIAw rhIAY
jab lag dun ra
ikCu suxIAY kich sun
ikCu khIAY kih k
AMDy ^ wkfJnk d/ w'j ftu nzBQk
j'fJnk iht.
hm AwdmI hW iek dmI muhliq
muhqu n jwxw ^ n;hA nkdwh jK
fJe dwh, Gkt dw Go fiT[D
tkb/ jK. ;kB{z e[M gsk BjhA fe
;kvh fIzdrh dh w[jbs (fwnkd)
fezBh j? ns/ fe; xVh wo ikDk
j?. fJ; bJh w/oh p/Bsh j? fe
T[; joh B{z ;/t' (f;wo') i' ;kvk
ihtB dksk j?.
AMDy jIvnw vIcwir ^

j/ wkfJnk

d/ w'j ftu nzBQ/ w{oy fJB;kB,


;'u, d/y fezB/ e[ fdB n;hA fiT[Dk
j?. fJZE/ irs ftu E'VQ/ jh fdBQK
dh fIzdrh j?.
swihbw ikAw ko kFY ghxw ^
rfjDk eZYDk Gkt e'Jh I/to
froth oy e/ uhI b? b?Dh. j/ w/o/
wkbe ` i/ s{z fe;/ B{z dks Bk d/t/A
sK e'Jh eh rfjD/ oy e/ b? ;edk
j?. wB[y gk; e[M BjhA i' oy e/
joh s'A dks b? ;e/. i/ dks j'Dh
j? sK w[cs jh j'Dh j?, fBoh fwjo
Bkb jh j'Dh j?, ;kv/ tb'A e'Jh
r[D T[; dh dks d/ pdb/ ftu
BjhA fdZsk ik ;edk.
nwnku ibnvY so ikCu pweIAY purib
ilKy kw lhxw ^ BkBe p/Bsh
eodk j? fe iht B{z sK T[j' e[M
fwb ;edk j?, joh s'A T[j' e[M
gqkgs eohdk j? i' gfjbK s'A jh
joh tb'A iht d/ eowK ftu
g{opb/ ehs/ eowK nB[;ko fwbDk
fbfynk j?.
kptI kptu kmwxw ^ fgSb/ eowK
d/ ;z;ekoK d/ n;o j/m gkyzvh
wB[y gkyzv eodk ofjzdk j?, Bkw
BjhA ewkT[Adk.
jb lgu dunIAw rhIAY nwnk ikCu

656

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

suxIAY ikCu khIAY ^ id'A se d[Bhnk


ftu fiT[Dk j?, gowkswk dh f;cs
;kbkj ;[DBh s/ eoBh ukjhdh j?.
fJjh wB[yk iBw dk bkG j? ns/
fJE/ ;dk BjhA p?m/ ofjDk. n;K
pE/oh e'fPP ehsh go fJ; d[BhnK
ftu fNe/ ofjD dh e'Jh ;{os BIo
Bk nkJh. fJ; bJh fJj' :'r j? fe
ihts Gkt wo e/ fJ; d[BhnK ftu
ojhJ/ Gkt jo dw w"s B{z :kd oy
e/ ezw eohJ/. ihtB n;fEo j?.
;kvh skes e[M BjhA, Bk ;kv/ gk;
e'Jh r[D j?. nkgDh p/p;h B{z u/s/
ftu oy e/ joh B{z :kd eohJ/, sK
jh fwjo dh T[whd j' ;edh j?.

aupir mtwk ] nwnk Awpn ktwrI

AMDy Kwvih ibsU ky gtwk

dyvih mUMf aupir mtwk


dew md upar mtk

ade khw bis ke gtk


r[o Ppfd d/ fXnkB s'A fpBk wBw[y
nzXk jzz[dk j?. B?B, ezB, ;oho ;G
Bkeko/ j' iKd/ jB.

swrg mhlw 5 ] AMDy Kwvih ibsU


ky gtwk ] nYn sRvn srIru sBu
huitE swsu gieE qq Gwt ] 1 ]
rhwau ] AnwQ r\wix audr ly
poKih mwieAw geIAw hwit ]
iklibK krq krq pCuqwvih kbhu
n swkih CWit ] 1 ] inMdku
jmdUqI Awie sMGwirE dyvih mUMf

Awps kau lweI mnu Apnw kIno


Pwt ] 2 ] 82 ] 105 ]
A.g.m.5, 1224
AMDy ade
ibsU ky gtwk bis ke gtk
nYn sRvn nn srawan
srIru sBu huitE srr sb hutio
qq Gwt tat kt
AnwQ r\wix anth ran
audr ly poKih udar le pokh

AMDy ^ wkfJnk d/ w'j ftu nzBQ/ j'


u[Ze/ wB[y.
ibsU ky gtwk ^ wkfJnk d/ w'j
ftu nzBQ/ j' u[Ze/ wB[y nfrnkBh
ftnesh ftfPnK o{g ftP B{z rN
rN eoe/ ghAd/ yKd/ jB.
nYn sRvn srIru sBu huitE ^ nkyo
w"s f;o s/ nk iKdh j?, nZyK,
ezB, ;oho ;G nzr ezw eoB'A jN
iKd/ jB.
qq Gwt ^ ;kj ssekb , S/sh xN

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

657

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iKd/ jB.
AnwQ r\wix audr ly poKih ^
rohpK B{z d[y d/ e/ i' g/N God/
jB, w"s nkT[D s/ wkfJnk T[jBK
dk ;kE Sv fdzdh j?.
dyvih mUMf aupir mtwk ^ fJj' jkb
fBzde dk j[zdk j?. fBzde ;koh
T[wo ;zs iBK s/ d{PD bkT[Adk j?.
id'A :wd{s fBzde B{z nk cVd/ jB
sK T[; d/ f;o T[s/ u'N wkod/
jB.

AMDyrI dr
ftP/PD
jB/o/ Gog{o, w{oysk dk nzX^r[pko

min AMDy qin AMDu AMDyrI


man ade tan ad dr
fi; dk wB nzBQk j[zdk j? s/ sB ftu
jBQ/ok, T[; dk ihtB fBjcb iKdk
j?. T[; dk wB sB gfss jz[dk j?.
T[; B{z tkfjr[o{ f;woB dk e[M gsk
BjhA j[zdk. e'Jh o[s nkt/, e'Jh ;{oi
uVQ/, T[j ;dk ;G ;ukJh s'A, ;G
o"PBh s'A tKMk ofjzdk j?.

DrqI pwxI vwsu hY PulI vwsu


invwsu cMgyrI] iql PulW dy sMig
imil piqq punIqu Pulylu GvyrI]
AKI dyiK AnHyru kir min AMDy qin

AMDu AMDyrI] iCA ruq bwrh mwh


ivc sUrju ieku n GuGU hyrI]
ismrix kUMj iDAwn kCu pQr

kIVy irjku svyrI] krqy no kIqw


icqyrI ]18]
vwrW BweI gurdws, 37
AMDyrI dr
vwsu invwsu ws niws

piqq punIqu Pulylu GvyrI


patit punt phulel kwer
sUrju ieku n GuGU hyrI
sraj ik na kg her
ismrix kUMj iDAwn kCu
simran kj tin kah
AMDyrI ^ jB/o/ Gog{o, w{oysk dk
nzX^r[pko.
vwsu invwsu ^ Xosh s/ gkDh ftu
t;D eoe/ c[bK ftu ;'jDh tkPBk
dk fBtk; j[zdk j?.
piqq punIqu Pulylu GvyrI ^ fsb
c[bK Bkb fwb e/ gkgh s'A gftso
B{z c[b/b tkbh ;rzXh fdzd/ jB.
sUrju ieku n GuGU hyrI ^ fit/A S/
o[ZsK s/ pkoK wjhfBnK ftu ;{oi
fJZe' j[zdk j?, go T[b{ B{z ;{oi

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

658

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BjhA fd;dk.
ismrix kUMj iDAwn kCu ^ f;woB
eoB Bkb e{zi d/ pZu/ s/ fXnkB
eoB Bkb eZS{ d/ pZu/ gbd/ jB.
gZEo d/ ehfVnK B{z th jo o'i gqG{
foie fdzdk j?. go fJj G[bV
iht nkgD/ ouBjko gowkswk B{z
ft;ko e/ T[; dhnK pyPhnK dksK
B{z jh fgnko eodk j?. T[;
f;oiDjko gqG{ B{z iht :kd BjhA
eodk.

nzX/o dr
BKt g[fbzr
jBQ/ok, jBQ/o

ftu nzd'j r[pko nzX/o e'm/


wi d gubr dr kothe
wB[y B/ w"s s'A pknd nkfyoeko
izrb Gkt epo;skB ftu ik
;wkT[Dk j?. i' wB[y fJ; ;z;ko
ftZu'A fJe tkoh ufbnk iKdk j?,
T[j w[V gos e/ BjhA nkT[Adk. fco
wB[Zy ozi ns/ w[;hps ftu fwZNh d/
T[; jBQ/o/ e'm/ noEks epo ftu jh
nkgD/ fdB oks pshs eodk j?.
fJZE/ e'Jh T[;dk jkb ukb g[SD th
BjhA nkT[Adk ns/ Bk jh T[;dh
jkbs pko/ fe;/ B{z frnkB j[zdk j?.
nzs ftu eth nkydk j? fe T[~E/

e/tb nZbkj dh jh Iks j't/rh ns/


wB[y T[; nZr/ jh nkgD/ fdb dk
jkb fpnkB eo/rk. fJZE/ nzd'j s'A
Gkt ozi ns/ d[y j?. r[pko s'A Gkt
j? fwZNh, X{V, rod nkfd.

ihn ik ;wktDk ftu


izrb,
fiE'A ikfJ e/ c/o Bk
nktDk JhA.
ftu nzd'j r[pko nzX/o
e'm,/
fdB oks dk EK pDktDk
JhA.

fJE'A ikfJ e/ fe;/ Bk \po


b?Dh,
fe;/ jkb Bk w{b gjz[uktDk
JhA.
wfjow Pkj* whnK T[E/ o~p
pkM'A,

fejB{z y'bQ e/ jkb ;[DktDk


JhA.
wfjow Pkj, ;hjoch,
nzX/o e'm/ dr kothe
ihn ik ;wktDk ftu izrb
j j smwn wi jgal
fiE'A ikfJ e/ c/o Bk nktDk JhA
jittho je ke pher n wn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

659

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nzd'j r[pko nzX/o e'm/
d gubr dr kothe
fdB oks dk EK pDktDk JhA
din rt d th bnwn
T[E/ oZp pkM'A utthe rab bj
fejB{z y'bQ e/ jkb ;[DktDk JhA
kn khl ke hl sunwn

nzX/oVk drr
BKt g[fbzr
nzX/ok, jB/Qok

j';h ;dk nzX/oVk r'o tkbk


hos sad drr gor wl
wB[y fJ; ;z;ko dhnK y[PhnK E'VQ/
;w/A bJh jh wkD ;edk j?. w"s s'A
pknd e'Jh fJ; ;z;ko ftu d[pkok
BjhA nkT[Adk. w"s s'A pknd epo dk
jB/ok jh wB[y dk ;kEh j'Dk j?. ;wK
phsD Bkb ;G b'e j"bh j"bh G[b G[bk
iKd/ jB. fJj th gSkD BjhA ofjzdh
fe fJ; epo ftu fe;B{z d|BkfJnk
frnk ;h. nzs ftu eth nkg/ B{z
;zpf' Xs j[fz dnK nkydk j? fe w'w'
mZrDh tKr s{z nkgDh jkbs uzrh soQK
ikDdk J/A go Ikjo BjhA eodk. eth
dk Gkt fJj j? fe wB[y B{z nkgD/
ihtB dh E'VQfuosk ns/ w"s pko/ ;G
e[M gsk j? go fco th T[j B/e nwbK
tkbk ihtB pshs BjhA eodk. fJZE/
r'o dk noE epo j?. uko fdBK dh

ukBDh s'A Gkt j? fe fJj y[PhnK e[M


fdBK bJh jh jB. w'w'^mZrDK s'A Gkt
noE j? fdb'A e[M j'o ;'uD go pkjo'A
e[M j'o gqrN eoB tkbk ftnesh.

nb| J/; ijkB dh tk


mzYh,
n;K c/o Bk nkD e/
wkDBh J/A.
j';h ;dk nzX/oVk r'o
tkbk,
uko fdBK dh fJj ;~JhU
ukDBh J/A.
ni w'Jh Gbe/ d{ik fdB
j';h,
;kvh epo Bk fe;/
gSkDBh J/A.
w'w'A^mrDhA tKr jdkfJs[Zbk,
jkbs y{p s{z nkgDh ikDBh
J/A.

jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
nzX/oVk drr
J/; ijkB dh tk mzYh
es jahn d w thd
n;K c/o Bk nkD e/ wkDBh J/A
as pher n n ke mnan
j';h ;dk nzX/oVk r'o tkbk
hos sad drr gor wl

660

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

uko fdBK dh ukBDh J/A


r din d nan
ni w'Jh Gbe/ d{ik fdB j';h
aj mo plke dj din hos
;kvh epo Bk fe;/ gSkDBh J/A
sd kabar n kise phnn
w'w'A^mrDhA momo thagn

AMDyrw dr
ftP/PD
jB/ok, nfrnkB

dIvw blY AMDyrw jwie


dw bal adr je
fit/A dhtk pbD s/ nzX/ok ubk iKdk
j?, J/;/ soQK t/dK dk gkm gkg yk
iKdk j?. frnkB d/ gqrk; Bkb
nfrnkB dk nzX/ok fwN iKdk j?.
fijV/ wBw[y r[o Ppd B{z G[b iKd/
jB, T[j y[nko j[zd/ jB. r[ow[y
;Zuh pkDh d/ T[ukoD Bkb ;dk ;[y
gkT[Adk j?.

slok m 1 ] dIvw blY AMDyrw jwie


] byd pwT miq pwpw Kwie ] augvY
sUru n jwpY cMdu ] jh igAwn pRgwsu
AigAwnu imtMqu ] byd pwT sMswr kI
kwr ] piV@ piV@ pMifq krih bIcwr
] ibnu bUJy sB hoie KuAwr ] nwnk
gurmuiK auqris pwir ] 1 ] m 1 ]

sbdY swdu n AwieE nwim n lgo


ipAwru ] rsnw iPkw bolxw inq inq
hoie KuAwru ] nwnk pieAY ikriq
kmwvxw koie n mytxhwru ] 2 ]
pauVI ] ij pRBu slwhy Awpxw so soBw
pwey ] haumY ivchu dUir kir scu mMin
vswey ] scu bwxI gux aucrY scw suKu
pwey ] mylu BieAw icrI ivCuMinAw
gur puriK imlwey ] mnu mYlw iev suDu
hY hir nwmu iDAwey ] 17 ]
A.g.m.1, 791
AMDyrw dr
byd bed
augvY ugw
sUru sr
cMdu d
igAwn pRgwsu gin prags
AigAwnu imtMqu agin mitt
piV@ piV@ pMifq pr pr pdit
gurmuiK auqris pwir
gurmukh utras pr
swdu sd
rsnw rasn
iPkw bolxw phikk boln

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

661

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ikriq kmwvxw kirt kmwn
slwhy slhe
haumY hm
scu bwxI sa bn
gux aucrY gun ur
icrI ivCuMinAw ir wihuni
gur puriK gur purkh
AMDyrw ^ jBQ/ok, nfrnkB.
byd ^ Xow g[;seK d/ gVQB ;[DB
Bkb gkgK tkbh ws d{o j' iKdh
j?. Xkofwe g[;seK d/ gVQB s'A
jh ;jh frnkB fwbdk j?, fi;
Bkb joh dk mhe gsk bZr/.
augvY sUru n jwpY cMdu ^ fit/A id
;{oi uVQdk j? sK uzB BjhA
fd;dk.
igAwn pRgwsu AigAwnu imtMqu ^
fiZE/ frnkB dk ukBD j' ikt/,
T[~E/ nfrnkBsk fwN iKdh j?.
piV@ piV@ pMifq ^ pqkjwD b'e i'
t//dK dk o;wh gkm eod/ jB, T[j
sK fJe fe;w dk ftjkoh ezw j?,
fi; dk e'Jh bkG BjhA. t/dK dk
gkm i' fJe ftjko pD frnk j?,
fJjBK B{z gzfvs b'e gVQ gVQ e/

rZbK eod/ jB, go ;wMD s'A


fpBk T[j ;ko/ ftnoE j[zd/ jB.
gurmuiK auqris pwir ^ mhe
frnkB sK r[o{ s'A fwb ;edk j?.
j/ BkBe` T[j r[o{ d[nkok jh gko
j' ;ed/ jB.
swdu ^ eJh b'e nkgDh feos
nB[;ko r[o{ s'A p/w[y j' e/ ofjzd/
jB. T[jBK B{z r[opkDh dk ;[nkd
BjhA nkT[Adk. fi; B{z ed/ r[o{ d/
Ppd dk o; BjhA nkfJnk, T[;
dk ed/ gqG{ Bkb fgnko BjhA
pfDnk.
rsnw iPkw bolxw ^ T[j b'e ihG
Bkb fcZe/ p'b p'bd/ jB ns/ Bkw
s'A ykbh ofjzd/ jB ns/ fBs fBs
y[nko j[zd/ jB.
ikriq kmwvxw ^ r[o{ s'A p/w[y
wB[y fgSb/ ehs/ eowK eo e/ i'
;[Gkn pD iKdk j?, T[; nB[;ko
eow eod/ jB.
slwhy ^ i/ r[o{ fwjo eo/ sK pkDh
d/ okjhA joh r[D rtk e/ joh Bkb
w/b eok fdzdk j?. i' nkgD/ joh
B{z ;bkjz[dk j?, T[j ;'Gk gkT[Adk
j?.
haumY ^ gowkswk dh f;cs ;kbkj

662

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eoe/ wB[y nkgD/ ftZu'A jT[w? B{z


d{o eoe/ ;u B{z wB ftu
t;kT[Adk j?.
scu bwxI gux aucrY ^ ;fsr[o dh
pkDh okjhA wB[y, ;u dh pkDh
okjhA gqG{ d/ r[D T[ukodk j? ns/
;Zuk ;[y gqkgs eodk j?.
icrI ivCuMinAw gur puriK imlwey ^
Bkw f;woB Bkb fuoK s'A
ftSfVnK B{z ;fsr[o g[oy B/
fwbkfJnk j?. joh Bkw dh
nkokXBk Bkb w?bk wB P[ZX j'
iKdk j?.

nzB n

BKt g[fbzr
nBki, ykX gdkoE, G'iB

nzB nkfpj:ks j? G[fynK B{z


n behayt h pkkhi n
oKM/ i'rh ns/ ;fjsh dh M/V/ tkbh
rZb pks ihtB d/ eJh B[efsnK s'A
wjZstg{oB pfj; dh g/Pekoh j?.
fJZE/ nzB Gkt ykX gdkoEK dh wB[Zyh
fIzdrh ftu i' nfjwhns j?, T[;
T[s/ ;fjsh d[nkok pVh I'odko
fNZgDh j?. nzB B{z nkfpj:ks Gkt
ihtB^dkB d/D tkbk nzfwqs fejk j?
fi; dh ehws dk gsk T[d'A brdk j?
id'A nkdwh nkg ewkJh eoB i'rk

Bk oj/ ns/ T[j ftnesh i' d{finK


d/ xoK ftZu'A wzr e/ yKdk j? T[;B{z
n?t/A jh w;sh uVQh j[zdh j?. ihtB
dh jehes sK xo^pko nZvD Gkt
pDkT[D Bkb ;wM nkT[Adh j?.

feT[A ftrVe/ fsrVe/ gkN


bE'A,
nzB nkfpj:ks j? G[~fynK
B{z.
p[Yk j't;/A fbzr iK ofjD
N[oB'A,
fco/A Y{zvdk N[efVnK o[fynK
B{z.
fes/ ozB xo pko Bk
n~fvnk Jh.
ni/ fco/A ubkT[Adk s[ZfenK
B{z.

tkfo; Pkj, n~i t/y i' uVQh


w;sh,
fJBQK b[zfvnK G[fynK ;[ZfenK B{z.
jho tkfo;, ^

nzB n
feT[A ftrVe/ fsrVe/ gkN bE'A
ki wigarke tigarke pt latth
nzB nkfpj:ks j? G[ZfynK B{z
n behayt h pkkhi n

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

663

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
p[Yk j't;/A fbzr iK ofjD N[oB'A
bdd hows lg j rn turno
fco/A Y{zvdk N[efVnK o[fynK B{z
phir tdd tukri rukkhi n

jho tkfo;,
nzB n
fJe d/D nkNk fJe p[Ze uhDk
ik den t ik buk n

fes/ ozB xo pko Bk nZfvnk Jh


kite rn kr br n addi

Go d/D Bk ukNhnK e"ohnK t/


pr den n t kr we

ni/ fco/A ubkT[Adk s[ZfenK B{z


aje phir ld tukki n

J/; nzB B{z Y{zvd/ Uj fcod/


es n n tdde phirde

J/; nzB B{z Y{zvd/ Uj fcod/


es n n tdde phirde
y?o gkT[D ftu sK fJjh j[zdk j? fe
e'Jh nkN/ iK uhD/ nkfd dh p[e gk
fdzdk j? ns/ e'Jh fe;/ wzrs/ B{z
ukNhnK iK e"ohnK (tZvk e[Zik) Go e/
BjhA fdzdk. go fJ; nzB B{z fBr[Dk
BjhA ;wfMnk ikDk ukjhdk feT[Afe
fJ; nzB dh sK T[; B{z th Gkb
ofjzdh j? i' jkEhnK dh ;tkoh eod/,
fiBQK d/ f;oK T[s/ u"oK M{bdhnK jB
Gkt nwho jB.

fJe d/D nkNk fJe p[Ze


uhDk,
Go d/D Bk ukNhnK
e"ohnK t/.
J/; nzB B{z Y{zvd/ Uj
fcod/,
uVQB jkEhnK s/ j'tD
u"ohnK t/.

uVQB jkEhnK s/ j'tD u"ohnK t/


ran hth te howan r we

i' s{z nzB[ BtK g[okDk yktsk


j?
jo t n naw purn khwt h
nBGh ;o/tV/ B/ r[o{ BkBe d/t B{z
g[fZ Snk fe s{z BtK g[okDk o[y
Z k^;[e
Z k
nzB yKdk j?A ns/ mzYk gkDh gh e/ y[P
ofjzdk j?A. fJ; ftu eh okI j?< fco
s{z nkgD/ nkg B{z r[o{ th ejkT[Adk j?A.
r[o{ BkBe B/ okr wkM dh tko gT[Vh
ftu tuB ehskL fe i/ w/ok ;fsr[o
fdnkb j't/ sK PoXk g{oh jzdh j?, ed/
fuzsk BjhA j[d
z h, d[y
Z
;zskg BjhA
;skT[Adk, joh d/ ozr dk nBzd gqkgs
j[zdk j?, iw dk vo BjhA ofjzdk,
jw/Pk ;[y fwbdk j?, B"A fBXhnK gqkgs
j[d
z hnK jB ns/ ;u ftu ;wk ikJhdk
j?.

sdj[ nBGh ;o/tV? g[fSnk

664

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

r[o{ pkp? i'r,[ i' sz{ nzB[ BtK


g[okDk yktsk j?, ns? uzfD
G[B/ yktsk j?, ns/ gkDh mzYk
ghtsk j? fpB[ SfDnk pfB
M{fD M{fD yKdk j?, ns? r[o{
ejKtdk j?, ;' s? fenk r[D[
gkfJnk j? i' fBskgqfs ihnK
wkodk j?<* sp r[o{ pkpk
p'fbnk okr[ wkM eh tko
gT[VhL^
;fsr[o[
j'fJ
dfJnkb[ s ;oXk g{ohn?]
;fsr[o[ j'fJ dfJnkb[ B
epj{z M{ohn?] ;fsr[o[ j'fJ
dfJnkb[ sk d[y[ B ikDhn?]
;fsr[o[ j'fJ dfJnkb[ sK jfo
ozr[ wkDhn?] ;fsr[o[ j'fJ
dfJnkb[ sk iw ek vo[
e/jk] ;fsr[o[ j'fJ dfJnkb[
[ [ d/jk]
sk ;d jh ;[y
;fsr[o[ j'fJ fdnkb[ sk
BtfBfX gkJhn?] ;fsr[o[
j'fJ dfJnkb[ s ;fu
;wkJhn?]
g[oksB iBw ;kyh,
nzB[ n
i' sz{ nzB[ BtK g[okDk yktsk j?
jo t n naw purn khwt h

uzfD G[B/ yktsk j?


an pne khwt h
fpB[ SfDnk bin hani
pfB M{fD M{fD yKdk j?
ban n n khd h
;fsr[o[ j'fJ dfJnkb[
satgur hoe dl
;oXk g{ohn? srd pr
B epj{z M{ohn? na kabh r
d[y[ B ikDhn? dukh na jn
jfo ozr[ wkDhn? har rg mn
iw ek vo[ e/jk jam k dar keh
;d jh ;[[y[ d/jk sad h sukh deh
BtfBfX gkJhn? nawnd p
;fu ;wkJhn? sa sm

Anhd anhad
ivSySx
swj vjwaux qoN ibnw hI pYdw hox vwlI
DunI, dsvyN duAwr suxy jwx vwlw Sbd;
ijs dI koeI h`d nhIN, Apwr

Anhd Sbd suxo bhu rMgI,qjIey ByK


ipAwjw ry
anhad abad suno b rg taje pkh
pij re

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

665

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awau PkIro imlwp krIey, sMgq krIey
Aqy Awqm igAwn, mwrPq dw sMgIq
suxIey[ Anhd swj sMgIq srb ivAwpI
inrvYr qy inrBr hY[ imlx qoN ibnW sB
rOxkW insPl hn[ mn dy sMgIq Bwv
Awqm igAwn nMU kwiem krnw cwhIdw
hY[ ieh PkIrI dw rsqw bhuq muSikl
hY[

AwE PkIro myly c`lIey,

AwrP dw sux vwjw ry[


Anhd Sbd suxo bhu rMgI,
qjIey ByK ipAwjw ry[
Anhd bwjw srb ivAwpI,
inrvYrI isrnwjw ry[
myly bwJoN mylw AOqr,
ruVH igAw mul ivAwjw ry[
kiTn PkIrI rsqw AwSk,
kwiem kro mn bwjw ry[

bMdw r`b ibRhoN iek mgr suK,


bu`lHw pVo jhwn brwjw ry[

raf d sun wj re
Anhd bwjw srb ivAwpI
anhad bj sarb wip
inrvYrI isrnwjw ry
nirwr sirnj re
myly bwJoN mylw AOqr
mele bj mel tar
ruVH igAw mu`l ivAwjw ry
rur gi mul wij re
kiTn PkIrI rsqw AwSk
kathin faqr rast ak
bMdw r`b ibRhoN iek mgr suK
bd rab birh ik magar sukh
pVo jhwn brwjw ry
pro jahn brj re

l`g gey Anhd bwx inAwry


lag gae anhad bn nire

qjIey ByK ipAwjw ry


taje pkh pij re

ies idRStmwn jIvn AQvw sMswr ny


ikaNuik AwKrkwr Pnwh ho jwxw hY[ ies
leI svwey A`lw dI jwq dy hor kuJ vI
s`cw/sdIvI nhIN hY[ rb dy AwSk aus dy
ieSk ivc hI lIn hn Aqy hor sB kuJ
aunHW nMU Bul igAw hY[ mYN kyvl ieSk dI
nmwz hI pVHI hY[ ies ieSk dy nwAj
sdkw mYnMU myrw mihbUb AQvw A`lwh iml
igAw hY[

AwrP dw sux vwjw ry

l`g gey Anhd bwx inAwry,

bu`ly Swh, 9
Anhd anhad
Anhd Sbd suxo bhu rMgI
anhad abad suno b rg

666

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

JUTI dunIAW kUV pswry,


sweIN mu`K vyKx vxjwry,

mYnMU Bu`l geIAW sB bwqW[

murlI bwj au~TI GxGwqW[


hux mYN cMcl imrg PhwieAw,
Esy mYnMU bMnH bhwieAw,

isrP dugxw ieSk pVHwieAw,


rih geIAW qRY cwr kwqW[

murlI bwJ au~TI GxGwqW[


bUhy Awx Kloqw Xwr,
bwbl pu`j ipAw qkrwr,
klmy nwl jy rhy ivhwr,

nbI muhMmd Bry sPwqW[

murlI bwJ au~TI GxGwqW[


bu`ly Swh, 91

Anhd anhad
l`g gey Anhd bwx inAwry
lag gae anhad bn nire
JUTI dunIAW kUV pswry
th dun kr pasre
murlI bwj au~TI GxGwqW
murl bj utth kankt
hux mYN cMcl imrg PhwieAw
hun m al mirg phahi
isrP dugxw ieSk pVHwieAw
sirph dugn iq pri

rih geIAW qRY cwr kwqW


r ga tr r kt
bUhy Awx Kloqw Xwr
bhe n khlota yr
bwbl pu`j ipAw qkrwr
bbal puj pi takrr
klmy nwl jy rhy ivhwr
kalme nl je rahe wihr
nbI muhMmd Bry sPwqW
nab muhmad pare sft

Anhd sbd anhad sabad


BKt ftP/;D
nksw wzvb dk
tikJ/ tidk j?,
BjhA, e/tb nzdo
nB[Gt eohdk j?,
;zrhse Peb

;zrhs, i' fpBk


i' ezBK dk ftPk
dh fJekrosk ftu
nkswe nkBzd dh

Anhd sbd vjwey rwm


anhad sabad wje rm
r[ow[y dh fbt nBjd Ppd ftu
bZrh j[zdh j?. r[o{ dk Ppd T[; d/
nzdo t;dk j? s/ T[j ;dk jh ;'fjbk
rkT[Adk ofjzdk j?. nBjd Ppd
nzfwqs pkDh j?. ;fsr[o{ d/ wkor s/
gkT[Adh j?. r[ow[y r[o Ppd ftu
oZfsnk iKdk j?. T[j :[r^:[r
fBowb j' iKdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

667

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sUhI mhlw 3 ] hir hry hir gux
gwvhu hir gurmuKy pwey rwm ] Anidno
sbid rvhu Anhd sbd vjwey rwm
] Anhd sbd vjwey hir jIau Gir
Awey hir gux gwvhu nwrI ] Anidnu
Bgiq krih gur AwgY sw Dn kMq
ipAwrI ] gur kw sbdu visAw Gt
AMqir sy jn sbid suhwey ] nwnk
iqn Gir sd hI soihlw hir kir
ikrpw Gir Awey ] 1 ] Bgqw min

iqn Gir sd hI soihlw ij siqgur


syiv smwey ] 3 ] ibnu siqgur jgu
Brim BulwieAw hir kw mhlu n
pwieAw rwm ] gurmuKy ieik myil
imlwieAw iqn ky dUK gvwieAw rwm
] iqn ky dUK gvwieAw jw hir min
BwieAw sdw gwvih rMig rwqy ] hir
ky Bgq sdw jn inrml juig juig
sd hI jwqy ] swcI Bgiq krih dir
jwpih Gir dir scw soeI ] nwnk
scw soihlw scI scu bwxI sbdy hI
suKu hoeI ] 4 ] 4 ] 5 ]

inrml hir gux gwey rwm ] inrml


gux gwey nwmu mMin vswey hir kI
AMimRq bwxI ] ijn@ min visAw syeI
jn insqry Git Git sbid smwxI ]
qyry gux gwvih shij smwvih sbdy
myil imlwey ] nwnk sPl jnmu iqn
kyrw ij siqguir hir mwrig pwey
] 2 ] sMqsMgiq isau mylu BieAw hir
hir nwim smwey rwm ] gur kY sbid
sd jIvn mukq Bey hir kY nwim ilv
lwey rwm ] hir nwim icqu lwey
guir myil imlwey mnUAw rqw hir nwly
] suKdwqw pwieAw mohu cukwieAw
Anidnu nwmu sm@wly ] gur sbdy rwqw
shjy mwqw nwmu min vswey ] nwnk

A.g.m.3, 770

Awndu BieAw hir nwim rhy ilv


lwey rwm ] gurmuKy mnu inrmlu hoAw

Anhd sbd anhad sabad


sbid suhwey sabad suhe
soihlw sohil
Awndu nd
ilv lwey liv le
inrmlu hoAw nirmal ho
AMimRq bwxI mrit bn
insqry nistare
shij smwvih sj smw
mwrig mrag
nwim smwey nm sme

668

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ilv lwey liw le


icqu lwey it le
mohu cukwieAw mo uki
gur sbdy rwqw gur sabde rt
shjy mwqw sje mt
jgu Brim BulwieAw jag parm
puli
juig juig yug yug
Anhd sbd ^ nBjd iK nBkjd
Ppd nksw wzvb dk ;zrhs j?, i'
fpBk tikJ/ tidk j?. i' ezBK dk
ftPk BjhA, e/tb nzdo dh
fJekrosk ftu nB[Gt eohdk j?,
nkswe nkBzd dh ;zrhse Peb
j?.
Anhd sbd vjwey rwm ^ joh d/
r[DK dk fBs rkfJB eo'. T[j gqG{
r[o{ d[nkok gqkgs j[zdk j?.
nksw^nkBzd gqdkB eoB tkbk
tkik tik e/ jo o'I r[o{ d/ Ppd
d[nkok joh d/ r[DK dk T[ukoD
eo'. nksw nkBzd gqdkB eoB
tkb/ Ppd dk tkik tikT[D Bkb
joh iht fJ;soh d/ fjod/ ftu
nk iKd/ jB.
sbid suhwey ^ fijBK wB[yK d/

fjod/ ftu r[o{ dk Ppd t; g?Adk


j?, r[o{ d/ Ppd dh poes Bkb
T[jBK dk ihtB ;'jDk pD iKdk
j?.
soihlw ^ T[jBK d/ fjod/ xo ftu
;dk jh y[Ph dk ;zrhs j[zdk ofjzdk
j?, gqG{ feogk eoe/ T[jBK d/ fjod/
xo ftu nk t;dk j?.
Awndu BieAw hir nwim rhy ilv
lwey ^ joh d/ r[D rkT[Dk r[o{ s'A
jh fwb ;edk j?, i' nkgDh pkDh
d[nkok ;kv/ nzdo nkswe nkBzd
dh MoBkjN S/V fdzdk j?. gqG{ d/
GrsK d/ wB ftu nkBzd pfDnk
ofjzdk j?, feT[A fe T[j gowkswk
d/ Bkw ftu ;dk ;[os i'Vh oyd/
jB.
inrmlu hoAw ^ r[o{ d/ okjhA
gowkswk d/ gftso r[D rk rk e/
T[jBK dk wB gftso j' iKdk j?
ns/ wB B{z fBowb eoe/ joh d/
t;D i'rk pDkT[Adk j?.
AMimRq bwxI ^ fijBK d/ wB ftu
joh Bkw tf;nk j?, T[j wB[y Gt
;kro s'A gko bzx iKd/ jB ns/
T[jBK B{z fJj th ;wM nk iKdh j?
fe jo fJe fjod/$;oho ftu
Ppd pkDh ;wkJh j'Jh j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

669

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
insqry ^ joh dh nzfwqs pkDh
Gkt joh Bkw dh X[Bh r[o Ppd
d[nkok jo fJe d/ fdb ftu ;wk
;edh j? go sod/ T[jh jB fijBK
d/ wB ftu joh j?, joh Bkw t;
iKdk j?.
shij smwvih ^ j/ gqG{` i' wB[y
s/o/ r[D rkT[Ad/ jB T[j ;fji
nt;Ek ftu ;wk iKd/ jB.
T[jBK B{z gqG{ Ppd Bkb w/b e/
nkgD/ Bkb fwbk b?Adk j?.
mwrig ^ T[jBK dk jh iBw ;cb
j? fijBK B{z ;fsr[o{ B/ joh d/
wkor T[go gk fdZsk j?.
nwim smwey ^ fijBK wB[yK dk
;kX ;zrs Bkb fwbkg j' iKdk
j?. fijBK B{z r[o{ ;fs ;zrs dk
w/b eokT[Adk j?, T[j gowkswk d/
Bkw ftu bhB ofjzd/ jB.
ilv lwey ^ fijBK wB[yK dk ;fs
;zrs Bkb fwbkg j'fJnk j?, T[j
joh d/ Bkw ftu ;wkJ/ ofjzd/
jB. r[o{ d/ Ppd okjhA joh Bkw
ftu fbt bk e/ T[j w[es j' iKd/
jB. jo tes joh ftu ;wkJ/
ofjD Bkb wB[y ihtB w[es j'
iKdk j?.
icqu lwey ^ fijBK B{z r[o{ B/ gqG{

uoBK ftu i'V fdZsk, T[jBK wB[yK


B/ gowkswk d/ Bkw ftu wB i'V
fbnk, T[jBK dk wB gowkswk d//
gq/w ozr Bkb ozfrnk frnk.
mohu cukwieAw ^ fijBK B/ gqG{ dk
Bkw fjod/ ftu t;kfJnk j?,
T[jBK B/ nkgD/ nzdo'A wkfJnk w'j
d{o eo fbnk ns/ ;ko/ ;[y d/D
tkb/ gowkswk Bkb fwbkg jk;b
eo fbnk.
gur sbdy rwqw shjy mwqw ^ i'
ftnesh r[o{ d/ ozr ftu ozfrnk
j'fJnk j?, T[j ;fji/ jh w;s
ofjzdk ns/ Bkw B{z wB ftu
t;kJh oydk j?.
jgu Brim BulwieAw ^ r[o{ s'A fpBk
irs Gow ftu G[Zfbnk fgnk j?.
r[o{ s'A fpBk Gow d{o BjhA j[zdk
ns/ Bk jh joh Grsh dk ;jh
o;sk fwbdk j?.
juig juig ^ fiBQK d/ wB B{z joh
Bkw uzrk br frnk, T[jBK d/ d[y
d{o j' rJ/. T[j ;dk joh Bkw d/
ozr ftu oZs/ j'J/, ;Zuh Grsh
eod/ jB ns/ :[r :[r ftu frD/
iKd/ jB. i' ;fsr[o{ dh ;/tk ftu
wrB jB, T[jBK d/ fjod/ ftu
;dk nkBzd dk rhs rkfJnk iKdk
j?.

670

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Anhd Duin anhad tn

prmwrQ prboD parmrth parbd

BKt fJ;sohfbzr
T[j Ppd i' rb s'A iK fe;/ tki/
nkfd ;E{b gdkoEK s'A g?dk Bk j't/
ns/ Bk jh ;E{b ezBK dk ftPk j't/,
pqjwzv dk Ppd

gur aupdys gur updes

prm qq prvwx kr Anhd Duin


vweI
parm tat parwn kar anhad tn
w
r[ow[y B/ ;kX ;zrs ftu ;kXBk eo
e/, r[o T[gd/P Bkb nBjd X[fB
bkJh. tkfjr[o{ dh gowi'fs dk
gork; eo e/ gow ss gotkD
ehs/.

prmjoiq

prgws

kir

aunmn

ilvlweI] prm qq prvwx kr


Anhd Duin vweI] prmwrQ prboD
kr prmwqm hweI] gur aupdys
AvyS kr AnBau pd pweI] swD
sMgq kr swDnw iek mn iek
iDAweI] vIh iekIh cVHwau cVH ieau
inj Gr jweI ]5]
vwrW BweI gurdws, 9
Anhd Duin anhad tn
prmjoiq parmjot
prm qq parm tat

swDnw sdn
Anhd Duin ^ T[j Ppd i' rb s'A
iK fe;/ tki/ nkfd ;p{b gdkoEK
s'A g?dk Bk j't/ ns/ Bk jh ;E{b
ezBK dk ftPk j't/, pqjwzv dk
Ppd.
prmjoiq
^
r[of;y,
f;Zyh
wfonkdk d/ nfGnk; Bkb gow
i'sh d/ nksw gork; ftu gjz[u
e/ s[ohnk gd dh fbt ftu bhB
ofjzdk j?.
prm qq ^ T[j w{b ss fi; s'A ;ko/
ss ns/ irs pfDnk j?. gqG{ d/
gow sZsK B{z gotkB eoB eoe/
nBjd X[Bh ti g?Adh j?.
prmwrQ ^ ;G s'A T[~uh ns/ uzrh
t;s, ;G s'A T[u gq:'iB, ;ZukJh,
nksw ;[y, nkswk d/ efbnkD dk
o;sk.
prboD ^ ikrD dk Gkt, frnkB
nt;Ek, nfrnkB dk nB[Gt.
gowkoE gqG{ d/ ftukoK Bkb gVQ
g[ysk j' e/, gow^ nkswk gqG{ d/
nkBzd B{z gqkgs eodk j?.
gur aupdys ^ r[ow[y, r[oT[gd/P

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

671

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu bhB j' e/ nksw frnkB,
pqjw frnkB gqkgs eo b?Adk j?,
nB[Gt gd gkT[Adk j?.
swDnw ^ r[ow[y ;kX ;zrs ftu
fwb e/ nfGnk; eodk j?, fJe
wB j' e/ gqG{ B{z f;wodk j? ns/
gqG{ ftu fbtbhB j' iKdk j?.

Anhd DunI anhad tn


BKt fJ;sohfbzr
fJe o; tZiD tkbh X[Bh

rwg rqn Anhd DunI Sbd surq


ilv Agm Aloly
rg ratan anhad tn abad surt
liv a'gam alole
;kX ;zr ;[y dk ;kro j?. r[o T[gd/P
d/ w'shnK Bkb Gfonk j?. Ppd ;[os
ftu nBjd X[Bh tidh j? ns/ nzfwqs
dh toyk j[d
z h j?.

suK swgr hY swD sMg sobw lihr


qrMg Aqoly] mwxk moqI hIirAW
gur aupdyS Avys Amoly] rwg

rqn Anhd DunI Sbd surq ilv


Agm Aloly] irD isD inD sB
golIAW cwr pdwrQ goiel goly]
lK lK cMd crwgcI lK lK AMimRq
pIcn Joly] kwmDynu lK pwrjwq
jMgl AMdr crin Afoly] gurmuK

suKPl bol Aboly ]20]12]


vwrW BweI gurdws, 12
Anhd DunI anhad tn
swD sMg sd sg
gur aupdyS gur updes
Sbd surq abad surt
ilv Agm Aloly liv agam alole
irD isD inD rd sd nd
AMimRq pIcn Joly mrit pan le
Anhd DunI ^ fJe o; tiD tkbh
X[Bh.
swD sMg ^ ;kX ;zrs ;[yK dk
;w[zdo j? fi; ftu'A ftPkb gqG{
dhnK tfvnkJhnK dhnK bfjoK
ns/ sozr J/B/ jB i' s'b/ BjhA ik
;ed/.
gur aupdyS ^ wkDe, w'sh ns/
jhfonK d/ GKs GKs d/ ;[zdo
r[oT[gd/PK d/ d?th r[DK ns/ GkT[
Grsh dk gqekP J/Bk tX/o/ j? fi;
dh ehws BjhA g? ;edh.
Sbd surq ilv Agm Aloly ^
okrK ft~u'A osBK o{g nBjd
X[Bh, fJe o; tiD tkbh X[Bh
j?. Ppd ns/ ;[os dh fbt J/Bh

672

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

T[uh ns/ rzGho j? fe T[~E/


uzubsk B/V/ BjhA cNe ;edh.
nb'b/ s'A Gkt uzubsk s'A ofjs.
irD isD inD ^ n?;h nt;Ek id'A
dPk dhnK ;G foXhnK, f;XhnK ns/
fBXhnK dk;hnK jB ns/ uko
gdkoE (noE, Xow, ekw, w'yP)
;G dk;K d/ th dk; jB.
AMimRq pIcn Joly ^ bZyK jh uzdowk
ns/ ;{oiK d/ gqekP (uokrhJ/) jB
ns/ bZyK jh soQK d/ o;K tkb/
nzfwqs Go Go ghAd/ jB.

Anhdnwd anhadnd
BKt g[fbzr
r[owfs nB[;ko nksw wzvb dk
;zrhs i' ezBK dk ftPk BjhA

Anhdnwd vwien drbwrI

Aimauikrn inJr JrY Anhdnwd


vwien drbwrI] pwiqSwhW dI
mjlsY iprm ipAwlw pIvx BwrI]
swkI hoie pIAwvxw aulS ipAwlY
KrI KumwrI] Bwie Bgq BY clxw
msq Almsq sdw huiSAwrI]
Bgq vCl hoie Bgq BmfwrI
]1]
vwrW BweI gurdws, 11
Anhdnwd anhadnd
siqgur scw pwiqSwh
satgur sa pt
swD sMgiq sc KMf
sd sagat sa khad
iprm ipAwlw pirm pil

anhadnd win darbr

KrI KumwrI khar khumr

;fsr[o{ ;Zu/ gksPkj dh ;kX ;zrs


;u[ yzv j?. T[; tkfjr[o{ d/ dopko
ftu nBjd Bkd tidk j?. r[ow[y
;Zu/ gkfsPkj dh wib; ftu fgow
fgnkbk ghAd/ jB ns/ Bkw d/ f;woB
dh y[wkoh ftu w;s ofjzd/ jB.

msq Almsq sdw huiSAwrI


mast almast sad huir

siqgur scw pwiqSwh pwiqSwhW


pwiqSwh juhwrI] swD sMgiq sc
KMf hY Awie JroKY KolY bwrI]

Bgq BMfwrI pagt padr


Anhdnwd ^ r[owfs nB[;ko
nksw wzvb dk ;zrhs, i' ezBK dk
ftPk BjhA.
siqgur scw pwiqSwh ^ ;fsr[o{
;Zuk gksPkj, gksPkjK d/ th
gksPkj jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

673

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swD sMgiq sc KMf ^ ;fsr[o{ B/
;kX ;zrs dk fNekDk ;uyzv d/
o{g ftu pDkfJnk j?. fiZE/
;fsr[o{ ih nkgD/ ifrnk;{ o{g
r[of;y d/ fjod/ dh pkoh y'bQ e/
;[zdo T[gd/P eod/ jB.

gqkgs j[zdh j?.

iprm ipAwlw ^ d[BhnK ftu


ofjzd/ j'J/ ;fsr[o{ d/ Bkw d/
fgnko dk fgnkbk ghDk pj[s
w[Pfeb j?.

Anhdo Anhdu vwjY

KrI KumwrI ^ go ;fsr[o{ d/ fJ;


;hs gqPkd ftu yoh y[wkoh j[zdh
j?, ;fsr[o{ d/ fgnko dk BPk j[zdk
j?.
msq Almsq sdw huiSAwrI ^
Bkw dh w;sh sK r[ow[y B{z yhtk
pDk fdzdh j?. fJj wdj'PK tkbh
y[wkoh iK w;sh BjhA j?. fJ;
y[wkoh ftu r[of;y gq/w^Grsh d/
vo ftu ubdk j?. fJ; y[wkoh
ftu r[of;y dh j[fPnkoh ns/
p/dkoh, f;y dh ;[os ekfJw
ofjzdh j?.
Bgq BMfwrI ^ ;fsr[o{ Grs gqG{
d/ Gzvkoh jB, i' Bkw o; dh dks
B{z ;kX ;zrs ftu fBs tosd/
toskT[Ad/ jB ns/ tvGkr/
r[of;yK B{z jh fJj yk; pyfPP

Anhdu anhad
BKt g[fbzr
fJe^o; Ppd X[B, fpBk fe;/ ;ki
tikT[D s'A g?dk j'Jh nktki

anhado anhad wj
r[o Ppfd ftu nBjd ;zrhs j?.
wB[y nBfdB T[; eosko d/ Ppfd
ftu oZfsnk ngozgo fgnko/ dh
;zrs eodk j?. ;fji ftu jh
ig[$sg[, ;u[$;ziw T[; d/ ihtB dh
skb pD iKd/ jB.

Anhdo Anhdu vwjY rux Juxkwry

rwm ] myrw mno myrw mnu rwqw lwl


ipAwry rwm ] Anidnu rwqw mnu
bYrwgI suMn mMfil Gru pwieAw ]
Awid purKu AprMpru ipAwrw
siqguir AlKu lKwieAw ]
Awsix bYsix iQru nwrwiexu iqqu
mnu rwqw vIcwry ] nwnk nwim rqy
bYrwgI Anhd rux Juxkwry ]1]
iqqu Agm iqqu Agm pury khu ikqu
ibiD jweIAY rwm ] scu sMjmo swir
guxw gur sbdu kmweIAY rwm ] scu
sbdu kmweIAY inj Gir jweIAY
pweIAY guxI inDwnw ] iqqu swKw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

674

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mUlu pqu nhI fwlI isir sBnw
prDwnw ] jpu qpu kir kir sMjm
QwkI hiT ingRih nhI pweIAY ]
nwnk shij imly jgjIvn siqgur
bUJ buJweIAY ]2]

Anidnu rwqw ^ id'A gqG{ gowkswk


Bkb w/b j' iKdk j? sK wB
wkfJnk tb'A T[gokw j' e/ fJeKs
jkbs ftu ;dk fJZe' brB ftu
i[fVnk ofjzdk j?.

A.g.m.1, 436

Awid purKu ^ gowkswk nkfd


g[oy, ngo^ngko fgnkok j?.
;G EkJhA tos fojk j?.

Anhdu anhad
Anidnu rwqw andin rt
Awid purKu d purkh
siqguir AlKu lKwieAw
satgur a'lakh lkhi
Anhd rux Juxkwry
anhad run nkre
iqqu Agm tit a'gam
ibiD bd
scu sMjmo sa sjmo
scu sbdu sa sabad
guxI inDwnw guni nidn
sMjm sjam
shij sj
Anhdu ^ fJe^o; Ppd X[B,
fpBk fe;/ ;ki tikT[D s'A g?dk
j'Jh nktki.

siqguir AlKu lKwieAw ^ r[o{ jh


wB[y B{z T[; nfdq;N gqG{ pko/
dZ;dk j? i' ;G dk w[ZY j?, i' ;G
ftu ftnkge j?, i' ;G dk
fgnkok j? ns/ fi; s'A go-/ j'o
e'Jh j;sh BjhA.
Anhd rux Juxkwry ^ fiBQK wB[ZyK
d/ wB gqG{ d/ Bkw ftu ozr/ iKd/
jB sK nBkjd Bkd tidk j?.
nBkjd Ppd nksw wzvb dk
;zrhs j? i' fpBK tikJ/ tidk j?,
i' ezBK dk ftPk BjhA e/tb nzdo
dh fJekrosk ftu nB[Gt eohdk
j?.
iqqu Agm ^ T[; ngj[zu EK T[s/
fiE/ gqG{ dk fBtk; j?, T[E/ fet/A
gjz[funk ik ;edk j?.
ibiD ^ fe; sohe/ gqG{ dh gqkgsh
j't/.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

675

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
scu sMjmo ^ ;dk fEo ofjD tkb/
gowkswk dk Bkw f;wo e/,
f;woB dh poes Bkb fJzdohnK B{z
ftekoK tb'A o'e e/ jh gowkswk
se gjz[funk ik ;edk j?.
scu sbdu ^ gqG{ d/ r[D fjod/ ftu
;zGkb e/ ;fsr[o{ dk Ppd
ewkT[Dk ukjhdk j? Gkt r[o{ d/
T[gd/P nB[;ko ihtB fpskT[Dk
ukjhdk j?.
guxI inDwnw ^ ;dk fEo ofjD
tkb/ gqG{ Bkb fwbkT[D tkbk
r[o^Ppd ewkfJnK nkgD/ xo
ftu (gqG{ dh jI{oh ftu) Gkt
;_?^;o{g ftu gjz[u ikJhdk j? fiZE/
r[DK dk yIkBk gowkswk bG
bJhdk j?.
sMjm ^ ig eoe/, sg ;kX e/
fJzdohnK B{z o'e e/ iK jm Bkb
fJzdohnK B{z t; eoB d/ :sB Bkb
gowkswk BjhA fwbdk.
shij ^ gowkswk nkswe
nv'bsk ftu fNe/ ofjD Bkb
;[Gkfte jh, fBo:sB jh fwb
g?Adk j?.

Angxq angant
ftP/PD
nB/e, p/nzs, n;zy, p/P[wko, fiBQK
dh frDsh Bk j' ;e/

ieks ieks jon ivc jIA jMq Angxq


Apwrw
iks iks jon wi j jt angant
apr
fJ; pqfjwzv ftu u"ok;h by i{BK
jB. ihnk izs dk e'Jh nzs BjhA.
nBrDs ngko jB. ;k; frok;
ftu, o'w o'w ftu tkfjr[o{ dk tk;k
j?. T[; dh e[dos nBrDs ngko
j?.

cOrwsI lK jon ivc jl Ql


mhIAl iqRBvx swrw] ieks
ieks jon ivc jIA jMq Angxq
Apwrw] sws igrws smHwldw kr
bRhmMf kroV sumwrw] rom rom ivc
riKEn EAMkwr Akwr ivQwrw]
isir isir lyK AlyK dw lyK AlyK
aupwvxhwrw] kudriq kvxu krY
vIcwrw ]2]

vwrW BweI gurdws, 8


Angxq angant

676

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

cOrwsI lK jon rs lakh jon


sws igrws ss girs
bRhmMf bramd
EAMkwr okr
lyK AlyK lekh a'lekh
Angxq ^ nB/e, p/nzs, n;zy,
p/P[wko, fiBQK dh frDsh Bk j'
;e/.
cOrwsI lK jon ^ gqkuhB fjzd{ Xow
Pk;soK nB[;ko ihtK dhnK
u"ok;h by i{BK jB. fJjBK dh
tzv fJ; soQK j? ^ ib iht B"A
by, jtk ftu T[vD tkb/ gzSh
nkfd d; by, Xosh T[~s/ ;fEo
ofjD tkb/ fit/A ;g, rzv'J/ nkfd
frnkoK by, u"gkJ/ ikBto shj
by, pKdo, tDwkD; ns/ wB[y
nkfd uko by. ibK nzdo, EbK
T[~s/, nekPK ns/ fszB/ GtDK ftu
84 by i{BK B{z gowkswk B/
pDkfJnk. fJe fJe i'Bh ftu
fJzB/ iht izs{ g?dk ehs/ jB fe
fJjBK dh frDsh BjhA j' ;edh.
sws igrws ^ ;tk; ns/ G'iB.
bRhmMf ^ eo'VK pqfjwzv ns/ eo'VK
whbK d/ g;ko ftu ;G ihtK B{z

;k; frok; Bkb gowkswk nkg


jh ;zGkbdk j?.
EAMkwr ^ ;kok g;kok eoB tkbk
gowkswk jo EK w"i{d j?. T[; B/
nkgD/ nkg B{z o'w o'w ftu
oZfynk j'fJnk j?.
lyK AlyK ^ jo fJe d/ T[go T[;
nb/y gqG{ dk b/y (j[ew) w"i{d
j?, go nkg gqG{ nb/y (b/y/
ofjs) j?.

AMn-jl n jal
nWv puilMg
Kwxw pIxw, Kurwk; guzr, bsr, rihx
dw sbb

AMn jl c`ikAw igAw


n jal cakki gi
ivAwh qoN bwAd DI ny shury Gr jwxw
huMdw hY Aqy pyky Gr qoN aus dw dwxw
pwxI Kqm ho jWdw hY pihly nrwqyy aus
nMU shury Gr qor id`qw jWdw hY[ shury
gihixAW dw C`j Bwv bhuq swry gihxy
pwauNdy hn[ pyky Gr DI nMU bdwm
igrIAW imldIAW hn ikauNik shury Gr
fwiFAW dy pyS Awauxw hY[

b`ly b`ly nI auh qW mWey lY

jwxgy,
ijhnW C`j gihixAW dw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

677

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

pwieAw,

nI auh qW mWey lY jwxgy[


b`ly b`ly nI c`b lY bdwm
igrIAW,
DIey v`s fwiFAW dy pYxW,
nI c`b lY bdwm igrIAW[
b`ly b`ly nI AMn jl c`ikAw
igAw,
DIey pihly nrwqy qorI,
nI AMn jl c`ikAw
igAw[
bol pMjwbx dy, II, 83
AMn-jl n jal
AMn-jl c`ikAw igAw
n jal akki gi
auh qW mWey lY jwxgy
t me l jnge
ijhnW C`j gihixAW dw pwieAw
jn haj gni d pi
DIey v`s fwiFAW dy pYxW
te was ddi de pn

nBzs ant

ftP/PD
fpBK nzs s'A, fi; dk nzs BjhA,
;dhth

nBzs* eokt/ :kd nzsK


tkfbnK
ant krwe yd t wali
;dk tfjzd/ ofjD tkb/ uPw/ dk BK
nBzs Bkr j? i' fJe soQK nBzssk dk
gqshe j?. i' r?p ftZu'A fBefbnk j?
Gkt fJ; nBzssk dk nkfd e'Jh BjhA
ikD ;edk. fJj nBzssk fBowb th
j?, w?b ofjs j? ns/ mzY Gkt ;e{B
dk dkB fdzdh j?. fJj nBzs Bkr
uPwk nBzssk dk u/sk eokT[Adk
j'fJnk nzsK tkfbnK Gkt E'VQk fuo
ofjD tkb/ ihtK B{z nBzs Gkt T[;
nekb i' nzs ofjs dk u/sk eokT[Adk
j?.

fBowb s/ok ozr


BkT[A nBzs j?,

}?p'A fBeb:'A nkfJ


tfjzdk ;dk s{z,
fBowbsk dk dkB
d/t/A mzfvnK,

nBzs* eokt/A :kd


nzsK tkfbnK.
GkJh tho f;zx, wNe j[bko/,
nBzs ant
nBzs* eokt/ :kd nzsK tkfbnK
ant krwe yd t wli
fBowb s/ok ozr nirmal ter rg

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

678

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BkT[A nBzs j? n ant h

And and
mMgl gun gwvq mgal gun gwat

And and
BKt g[fbzr
nkBzd, ukU, ;[y, gq;zBsk, y[Ph

And ibnod and binod


r[ow[y gqG{ d/ do;B eoe/ nBd
fpB'd j[zdk j?, wzrb r[B rkT[Adk j?.
T[j fBozeko fBor[D nfpBk;h j?.
ns[b' s[b j?.

swrg mhlw 5 ] Euie suK kw isau


brin sunwvq ] And ibnod pyiK pRB
drsn min mMgl gun gwvq ] 1 ]
rhwau ] ibsm BeI pyiK ibsmwdI
pUir rhy ikrpwvq ] pIE AMimRq nwmu
Amolk ijau cwiK gUg
M w muskwvq
] 1 ] jYsy pvnu bMD kir rwiKE bUJ
n Awvq jwvq ] jw kau irdY pRgwsu
BieE hir auAw kI khI n jwie
khwvq ] 2 ] Awn aupwv jyqy ikCu
khIAih qyqy sIKy pwvq ] AicMq
lwlu igRh BIqir pRgitE Agm jYsy
prKwvq ] 3 ] inrgux inrMkwr
AibnwsI Aqulo quilE n jwvq ] khu
nwnk Ajru ijin jirAw iqsu hI kau
bin Awvq ] 4 ] 9 ]
A.g.m.5, 1205

ibsm BeI bism pa


pyiK ibsmwdI pekh bismd
pUir rhy ikrpwvq
pr rahe kirpwat
ijau cwiK jio kh
gUMgw muskwvq gg muskwat
Awn aupwv n upv
jyqy ikCu khIAih jete kih ka
AicMq lwlu at ll
igRh BIqir pRgitE gr ptar
pragtio
inrgux inrMkwr AibnwsI
nirgun nirkr abins
Aqulo quilE a'tulo tulio
Ajru ijin jirAw ajar jin jari
And ^ nkBzd,
gq;zBsk, y[Ph.

ukU,

;[y,

mMgl gun gwvq ^ joh d/ doPB


eoe/ y[PhnK s/ ukU fwb iKd/
jB s/ r[D rkT[AfdnK wB ftu
nkBzd j' iKdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

679

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibsm BeI pyiK ibsmwdI pUir rhy
ikrpwvq ^ n;uoi o{g ns/
feogk^ tzs, feogk d/ ;'w/
;op^ftnkge gqG{ dk doPB
eoe/ w?A j?okB j' rJh jK.
ijau cwiK gUMgw muskwvq ^ gqG{ dk
nw'be Bkw ib gh e/ w/oh jkbs
fJT[A j' rJh fit/A r{zrk r[V nkfd
uy e/ w[;eokT[Adk j? go w{zj'A
fpnkB BjhA eo ;edk.
Awn aupwv jyqy ikCu khIAih ^ gqG{
B{z gqkgs eoB d/ j'o ;ko/ T[gk w?A
f;y bJ/ jB Gkt eo bJ/ jB go
j[D T[j fgnkok ;fji/ jh nzdo
nk tf;nk j?. :sBK Bkb e[M
BjhA pDdk. gowkswk nkg jh
feogk eoe/ fJj nt;Ek fdzdk
j?.
AicMq lwlu igRh BIqir pRgitE ^
fi; d/ fjod/ o{g xo ftu gqG{
;fji ;[Gk gqrN j' iKd/ jB
T[;dh goy eoBh Gkt/A efmB ezw
j? go fJj nrw dh goy nk
iKdh j?.
inrgux inrMkwr AibnwsI Aqulo
quilE ^ gowkswk wkfJnk d/ fszB
r[DK dh gjz[u s'A go/ j?.
gowkswk Bk;^ofjs j?. T[j

ns'b j? T[; B{z s'fbnk BjhA ik


;edk.
Ajru ijin jirAw ^ fi; wB[y B/
T[; nio nt;Ek tkb/ gowkswk
B{z nkgD/ wB ftu t;k fbnk T[;
dh nkswe dPk T[j nkg jh
ikDdk j? fpnkB BjhA ehsh ik
;edh.

And mMgl ibsrwmw


and mgal bisrm
joh d/ Bkw f;woB Bkb gP{ go/s
th w[rX j' iKd/ jB. r[ow[y d/ ;G
d[y, ;'r eZN/ iKd/ jB ns/ T[j
nBd wzrb fp;okw dh nt;Ek
ftu ftuodk j?.

soriT mhlw 5 ] imrqk kau


pwieE qin swsw ibCurq Awin
imlwieAw ] psU pryq mugD Bey
sRoqy hir nwmw muiK gwieAw ] 1 ]
pUry gur kI dyKu vfweI ] qw kI
kImiq khxu n jweI ] rhwau ]

dUK sog kw FwihE fyrw And


mMgl ibsrwmw ] mn bWCq Pl
imly AicMqw pUrn hoey kwmw
] 2 ] eIhw suKu AwgY muK aUjl
imit gey Awvx jwxy ] inrBau
Bey ihrdY nwmu visAw Apuny
siqgur kY min Bwxy ] 3 ] aUTq

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

680

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bYTq hir gux gwvY dUKu drdu BRmu
Bwgw ] khu nwnk qw ky pUr krMmw
jw kw gur crnI mnu lwgw ] 4 ]
A.g.m.5, 614
And and
psU pryq mugD Bey sRoqy
pas pret mgd pa srote
dUK sog kw FwihE fyrw
dkh sog k tio der
mn bWCq man bhat
Pl imly AicMqw phal mile at
eIhw suKu ha sukh
AwgY muK aUjl g mukh jal
imit gey Awvx jwxy
mit gae wan jne
And ^ nkswe ;[y, y[Ph, ukn.
psU pryq mugD Bey ^ id'A r[o{ B/
joh Bkw nkgD/ w{zj s'A rkfJnk
sK vzro, fizB, w{oy ;G fXnkB
Bkb ;[DB br gJ/. r[o{ d/
T[ukoD ftu fJzBh fyu j?.
dUK sog kw FwihE fyrw And mMgl
ibsrwmw^ r[o{ dh fwjo ;dek d[y
s/ ;'r i' fdb ftu v/ok gk p?m/
;B, T[jBK B/ v/ok T[mk fbnk ns/

nkBzd dk v/ok br frnk.


mn bWCq Pl imly AicMqw ^ i'
wB[y r[o{ dh PoB nk iKd/ jB
T[jBK B{z wB GkT[AdhnK w[okdK
pr?o :sB d/ fwb iKdhnK jB.
eIhw suKu AwgY muK aUjl ^ fijV/
wB[y nkgD/ r[o{ d/ wB Gk iKd/
jB T[jBK B{z fJ; d[BhnK ftu th
;[y fwbdk j? ns/ woB fgS'A
gob'e ftu th T[j ;[oyo{ j[zd/
jB.
imit gey Awvx jwxy ^ r[o{ dh
feogk Bkb fi; d/ fjod/ ftu
gowkswk dk Bkw t;dk j? T[jBK
d/ iBw^woB d/ r/V w[e iKd/
jB. r[o{ ftu fJj poes j? fe
w{zj'A Ppd T[ukoD ;ko w{oy s'A
w{oy nkdwh ftu Xkofwe rj[
g?dk eo fdzdk j? ns/ joh dk Bkw
igD bk fdzdk j?.

And ibnod Brypiur DwirAw


and binod prepur tri
r[ow[y d?th nBd fpB'd ftu ofjzdk
j?. r[o Bkw B{z oft e/ T[j gqG{ d/
;z:'r ftu ftuodk j?. ;fsr[o dh
g{oh pDs ftu r[ow[y Grsh eodk
j?. ekdo dh e[dos dh ftusosk
B{z x'ydk j?, ftukodk j?. T[; Bz{

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

681

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 376

d?th ojZ; dh ;'Mh nkT[Adh j?. ;G


nfGwkB Sv e/ T[j ;kX ;zrs ftu
p[X fpp/e jk;b eo b?Adk j?.
nm;m shoEK dk fJ;BkB eodk
j?.

And and

And ibnod Brypiur DwirAw ]


Apunw kwrju Awip svwirAw

Awpy krqw pe kart

] 1 ] pUr smgRI pUry Twkur kI ]


Birpuir Dwir rhI soB jw kI
] 1 ] rhwau ] nwmu inDwnu jw kI
inrml soie ] Awpy krqw Avru
n koie ] 2 ] jIA jMq siB qw kY
hwiQ ] riv rihAw pRBu sB kY
swiQ ] 3 ] pUrw guru pUrI bxq
bxweI ] nwnk Bgq imlI
vifAweI ] 4 ] 24 ] Awsw
mhlw 5 ] gur kY sbid bnwvhu
iehu mnu ] gur kw drsnu sMchu
hir Dnu ] 1 ] aUqm miq myrY
irdY qUM Awau ] iDAwvau gwvau
gux goivMdw Aiq pRIqm moih lwgY
nwau ] 1 ] rhwau ] iqRpiq
AGwvnu swcY nwie ] ATsiT
mjnu sMq DUrwie ] 2 ] sB mih
jwnau krqw eyk ] swDsMgiq imil
buiD ibbyk ] 3 ] dwsu sgl kw
Coif AiBmwnu ] nwnk kau guir
dIno dwnu ] 4 ] 25 ]

Apunw kwrju apun kraj


Awip svwirAw p swri
Avru n koie awar na koe
riv rihAw rav rahi
pRBu sB kY swiQ prb sab k sth
pUrw guru pr gur
pUrI bxq bxweI pr bant bn
gur kw drsnu sMchu hir Dnu
gur k darsan s har tn
iqRpiq AGwvnu swcY nwie
tript agwan s ne
dwsu sgl kw Coif AiBmwnu
ds sagl k hod bimn
And ^ nkBzd, ;[y, nkswe
PKsh.
And ibnod ^ ;G nkBzd, swkP/
T[; Gog{o tkfjr[o{ B/ pDkJ/ jB.
Apunw kwrju Awip svwirAw ^
irs d/ ;ko/ e"se swkP/ T[;
;op ftnkge gqG{ B/ nkg jh ou/
ns/ nkgD/ ou/ j'J/ ;z;ko B{z

682

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fJjBK e"se swkfPnK Bkb ;'jDk


pDkfJnk j?, nkgDh ;z;ko dh
ouBk dk ezw nkg jh ;tkfonk
j?.
Awpy krqw Avru n koie ^
gowkswk nkg jh ;G ihtK B{z
g?dk eoB tkbk j?. j'o e'Jh T[;
d/ pokpo dk BjhA.
riv rihAw pRBu sB kY swiQ ^ ;ko/
ihn izs T[; gowkswk d/ jE
ftu jB. T[j gowkswk ;G EkJhA
tos fojk j?. T[j jo/e iht d/
ftu ofwnk j'fJnk j?.
pUrw guru pUrI bxq bxweI ^ joh
g{ok r[o{ j?, T[; ftu e'Jh T[ekJh
BjhA j?. T[; dh pDkJh ouBk th
T[ekJhjhD j?. T[; dh Grsh
eoB tkfbnK B{z b'e gob'e ftu
nkdo fwbdk j?.
gur kw drsnu sMchu hir Dnu ^ r[o{
dk doPB joh XB j?, fi; B{z
fJeZmk eoBk ukjhdk j?.
iqRpiq AGwvnu swcY nwie ^ ;dk
ekfJw ofjD tkb/ gowkswk d/
Bkw ftu i[fVnK jh fsqPBk w[e
iKdh j?. ;Zu/ Bkw d[nkok jh oi
nkT[Adk j?.

dwsu sgl kw Coif AiBmwnu ^ joh


o; d/ ;wMD tkbh ws r[o{ s'A
fwbdh j? ns/ fJ; d/ fwbD Bkb
jh g{oh s;Zbh j[zdh j?. r[o{ jh
n?;h p[X dk dkB fdzdk j? fe
jzeko Sv e/ jh ;GBK dk ;/te
j'fJnk iKdk j?.
Ando Andu Gxw ando and
kn
id'A r[o Ppfd d/ f;woB Bkb T[j
eosko frqj[ tf; nkT[Adk j?, ;G
gk;/ wzrb jh wzrb j[zdk j?. gzu
d[;NK dk Bk; j[zdk j?. r[ow[y
;fsr[o dk nzfwqs ghAdk j?.

Ando Andu Gxw mY so pRBu fITw

rwm ] cwiKAVw cwiKAVw mY hir


rsu mITw rwm ] hir rsu mITw mn
mih vUTw siqguru qUTw shju BieAw
] igRhu vis AwieAw mMglu gwieAw
pMc dust Eie Bwig gieAw ]
sIql AwGwxy AMimRq bwxy swjn
sMq bsITw ] khu nwnk hir isau
mnu mwinAw so pRBu nYxI fITw ]1]
A.g.m.5, 452
Andu and
rsu mITw ras mth
qUTw tth

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

683

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mMglu mgal
sIql AwGwxy AMimRq bwxy
stal gne mrit bne
nYxI fITw nn dth
Andu ^ nkswe y[Ph.
rsu mITw ^ id'A wB[y gqG{ d/ Bkw
dk fwZmk o; uy b?Adk j?, f|o
gowkswk dk fwZmk o; wB ftu
t; iKdk j?. gqG{ d/ doPB j'
iKd/ jB. fjod/ ftu nkBzd jh
nkBzd j' iKdk j?.
qUTw ^ id'A ;fsr[o{ wB[y T[~s/
dfJnktkB j' iKdk j?, r[o{ dh
fwjo Bkb wB[y dk fjodk gq;zB
j' iKdk j? ns/ T[; nzdo nkswe
nv'bsk g?dk j' iKdh j?. T[~uh s'A
T[~uh PKsh, ;[y gqkgs j' iKdk j?.
mMglu ^ id'A gowkswk fjod/ ftu
t; ikt/ sK wB[y d/ ;ko/ frnkB
fJzdo/ y[Ph d/ rhs rkT[Ad/ jB ns/
gzi/ t?oh (ekw, eq'X, b'G, w'j,
jzeko) B; iKd/ jB.
sIql AwGwxy AMimRq bwxy ^ r[o{ dh
nzfwqs pkDh Bkb wB[y d/ frnkB
fJzdo/ mzY/ mko j' iKd/ jB,
feT[Afe T[j d[fBnkth gdkoEK tb'A
oi iKd/ jB.

nYxI fITw ^ id'A wB[y dk wB


gowkswk Bkb br iKdk j? sK T[j
gowkswk B{z nkgDhnK nZyK Bkb
t/y ;edk j?.

nBzd frokT[ dk ekoD edh BjhA


j[zdk
and giro d kran kad nah hd
nBzd jT[A Gkt w?A B{z fsbekn e/
roe BjhA eodk ;r'A fJj sK wB dh
ewI'oh j[zdh j? fi; ekoB i/ fes/
E'Vk fijk nBzdwJh bfjok Gkt
j[bko nkfJnk sK T[j fc;b frnk.
fi; soQK fxT[ torh Gkoh uhI jiw
eoB bJh ekbh fwou ns/ fw;oh
nkfd dh fwbktN ehsh iKdh j? fJ;/
soQK ;/tk, pkDh nEtk r[o{ dh feogk
Bkb fwb/ nBzd B{z fiT[ ;eD, wkD
;eD Gkt jIw eo ;eDk th fe;/
;?o dh io{os j[zdh j?.

nBzd frokT[ dk ekoD edh


BjhA j[zdk ;kvk wB ewI'o
j?. ;/tk, pkDh s/ r[o{ dh feqgk d/
n;o Bkb i/ fe;/ t/b/ nkBzd dk
bfjok nkT[Adk j? sd ewI'o wB
MZb BjhA ;edk s/ nBzd B{z ihT[o
BjhA ;edk. ;kvk jT[w? dk
;[Gkt gZek j'D eoe/ wB dk
o[\ p/wb{w/ nBzd ftu jT[A
ftu fsbe iKdk j?, :k pkjo

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

684

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dk e'Jh G'ok fizBK e[;zr fJj
n;o gk iKdk j? ;' jkBh dk
ekoB wB dh fBopbskJh j?,
nkBzd BjhA j?. fJ; eoe/ ;kB{z
J/E/ fJe n?;h P? dh b'V j? fe
fi; Bkb ;kvk fBowb wB T[;
nBzd Bz{ ihT[o ;e/. T[j b'V
n?;h P? dh j? fe nBzd d/ Gkt Bz{
BkP ph Bk j'D d/t/ go wB B{z
T[dk;h tZb ph Bk b? ikt/ fie{z
fBok fxT[ ghsk j'fJnk MZfbnk
BjhA iKdk go ekbh fwou s/
fw;oh Bkb ykX/ j'J/ fxT[ B{z ;kvk
g/N guk b?Adk j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nBzd and
nBzd frokT[ dk ekoD edh BjhA j[zdk
and giro d kran kad nah
hd
wB ewI'o j? man kamzor h
jT[w? dk ;[Gkt gZek j'D eoe/
hm d subv pakk hon karke
wB dk o[\ p/wb{w/ nBzd ftu
man d rukh bemalme and wi

sdw AnMd sad and


r[ow[y r[o Ppd dh nkokXBk Bkb

;dk nBzd ftu ofjzdk j?. T[j


eosko fJe xVh ftu ;ko/ pqjwzv
dh ;EkgBk eodk j? ns/ fJe xVh
ftu jh T[EkgDk j' iKdh j?.
EkgDk$T[EkgDk dk d[tzd r[o Ppd
dh nkokXBk Bkb d{o jz[dk j?.

sbid mrY iqsu sdw And ]


siqgur Byty gur goibMd ] nw iPir
mrY n AwvY jwie ] pUry gur qy

swic smwie ] 1 ] ijn@ kau nwmu


iliKAw Duir lyKu ] qy Anidnu nwmu
sdw iDAwvih gur pUry qy Bgiq
ivsyKu ] 1 ] rhwau ] ijn@ kau
hir pRBu ley imlwie ] iqn@ kI
ghx giq khI n jwie ] pUry
siqgur idqI vifAweI ] aUqm
pdvI hir nwim smweI ] 2 ] jo
ikCu kry su Awpy Awip ] eyk GVI
mih Qwip auQwip ] kih kih
khxw AwiK suxwey ] jy sau Gwly
Qwie n pwey ] 3 ] ijn@ kY poqY
puMnu iqn@w gurU imlwey ] scu bwxI
guru sbdu suxwey ] jhW sbdu vsY
qhW duKu jwey ] igAwin rqin swcY
shij smwey ] 4 ] nwvY jyvfu horu
Dnu nwhI koie ] ijs no bKsy swcw
soie ] pUrY sbid mMin vswey ]
nwnk nwim rqy suKu pwey ] 5 ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

685

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.3, 364
And and
sbid mrY sabad mar
nw iPir mrY n phir mar
n AwvY jwie na w je
Bgiq ivsyKu pgt wisekh
iqn@ kI ghx tn k gahan
giq khI n jwie gat kah na je
Qwip auQwip thp uthp
jy sau Gwly Qwie n pwey
je s kle the na pe
And ^ nkswe ;[y, y[Ph.
sbid mrY iqsu sdw And ^ i' wB[y
r[o{ d/ Ppd d[nkok, r[o{ d/ Ppd
Bkb i[V e/ wkfJnk d/ w'j tZb'A
ihts o{g ftu wodk j?, T[; B{z ;dk
nkswe nkBzd gqkgs j[zdk j?.
nw iPir mrY n AwvY jwie ^
;fsr[o i' r'fpzd o{g j?, fi; B{z
fwbdk j?, T[j fco w[V w[V
izwdk, wodk BjhA, T[; dk
nktkrT[D ysw j' iKdk j?.
Bgiq ivsyKu ^ fiBQK d/ wZE/ T[s/
X[o dorkj'A Bkw f;woB dk Bkw

fbfynk j[zdk j?, T[j jo o'I ;dk


Bkw fXnkT[Ad/ jB ns/ g{o/ r[o{ s'A
ftP/P Grsh, T[sw Grsh gqkgs
eod/ jB.
iqn@ kI ghx giq khI n jwie ^
fiBQK B{z gqG{ nkgD/ Bkb fwbk b?Adk
j?, T[jBK dh v{zxkJh ns/ T[ukJh
dZ;h BjhA ik ;edh.
Qwip auQwip ^ gqG{ i' e[M th
eodk j?, nkgD/ nkg jh eodk
j?, fJe xVh ftu pDk e/ fco
BPN eo fdzdk j?.
jy sau Gwly Qwie n pwey ^ i/ wB[y
nkg gqG{ dk f;woB BjhA eodk
ns/ nfXnksfwesk pko/ efj
efj e/ j'oK B{z fpnkB eodk j?,
T[j ;" xkb fgnk xkb/, gowkswk
dh dorkj *s/ ep{b BjhA j[zdk.

Andu sdw suKu and sad sukh


d?th nkBzd dk nkXko ;u[ Bkw j?.
fJj d[y fBtkoD j?. fJ; ;u[ dh
Grsh ftu oZsk r[ow[y ;jfi ;[Gkn
ftu ofjzdk j?. wBw[y ;z;/ ftu
iefVnk ofjzdk j? s/ ;[fsnK jh T[;
dh nk:{ ftjkn iKdh j?. r[ow[y
r[owfs ftu ofj e/ d?th i's Bkb i's
j' iKdk j?. ;fsr[o dk tk;k j[zdk j?.
;ko/ w'j u[e
Z / iKd/ jB.

686

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

isrIrwgu mhlw 3 ] iqnw Andu sdw


suKu hY ijnw scu nwmu AwDwru ] gur
sbdI scu pwieAw dUK invwrxhwru
] sdw sdw swcy gux gwvih swcY
nwie ipAwru ] ikrpw kir kY AwpxI
idqonu Bgiq BMfwru ] 1 ] mn ry sdw
Andu gux gwie ] scI bwxI hir
pweIAY hir isau rhY smwie ] 1 ]
rhwau ] scI BgqI mnu lwlu QIAw
rqw shij suBwie ] gur sbdI mnu
moihAw khxw kCU n jwie ] ijhvw

rqI sbid scY AMimRqu pIvY ris


gux gwie ] gurmuiK eyhu rMgu pweIAY

Andu and
scu nwmu AwDwru sa nm dr
dUK invwrxhwru dkh niwranhr
rqw shij suBwie ratt sj sube
ijhvw rqI jew ratt
sbid scY sabad sa
AMimRqu pIvY mrit pw
ris gux gwie ras gun ge
sMsw iehu sMswru hY ss sansr h

ijs no ikrpw kry rjwie ] 2 ]

suiqAw rYix ivhwie


sutti rn wihe

sMsw iehu sMswru hY suiqAw rYix


ivhwie ] ieik AwpxY BwxY kiF

mwieAw mohu cukwie


mi m uke

lieAnu Awpy lieEnu imlwie ] Awpy


hI Awip min visAw mwieAw mohu
cukwie] Awip vfweI idqIAnu
gurmuiK dyie buJwie ] 3 ] sBnw kw
dwqw eyku hY BuilAw ley smJwie ]
ieik Awpy Awip KuAwieAnu dUjY
CifAnu lwie ] gurmqI hir pweIAY
joqI joiq imlwie ] Anidnu nwmy
riqAw nwnk nwim smwie ] 4 ] 25
] 58 ]
A.g.m.3, 36

Andu ^ y[Ph, gq;zBsk


scu nwmu AwDwru ^ T[jBK B{z jw/Pk jh
;[y ns/ nkBzd gqkgs j[zdk j? fiBQK
wB[ZyK B/ ;Zu/ gowkswk d/ Bkw dk
nk;ok fbnk j?.
dUK invwrxhwru ^ T[jBK B/ r[o{ d/
PpdK d[nkok ;u ;o{g joh B{z gk
fbnk j? feT[Afe T[; gowkswk dk
Bkw jh ;ko/ d[ZyK B{z d{o eoB
tkbk j?.
rqw shij suBwie ^ ;dk fEo

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

687

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gowkswk dh Grsh d/ ozr ftu
fi; wB[y dk wB ozfrnk iKdk j?
T[j gqG{^gq/w ftu w;s ofjzdk j?.
i' wB[y gqG{ dh Grsh eodk j?
T[; Grsh ekoB T[; dk wB
nBzdwJh ofjzdk j? ns/ fJj
nBzd T[; B{z fBo:sB jh gqkgs
j[zdk j?.
ijhvw rqI sbid scY ^ T[jBK ihtK
dh ihG ;Zu/ Bkw o; ftu oZsh
j'Jh r[o{ d/ T[gd/P T[ukoD ftu
bZrh ofjzdh j?.
AMimRqu pIvY ris gux gwie ^ T[j
iht gq/w o; ftu wrB j'J/
gowkswk d/ frnkB o{gh nzfwqs
Bz{ ghAd/ ofjzd/ jB.
sMsw iehu sMswru hY suiqAw rYix
ivhwie ^ fJ; ;z;ko dk
eko^ftjko Gow o{g j?. fJ;
eoe/ GowK ftu rq;s wB[y dh
ihtB o{g oks ;[ZfsnK jh phs
iKdh j?.
mwieAw mohu cukwie ^ gowkswk
fijV/ ihtK B{z nkgD/ Bkb w/bDk
ukj[zdk j?, gfjbK jh T[jBK d/
nzdo'A wkfJnk dk w'j u[Zfenk
iKdk j? ns/ id'A wkfJnk dk
godk u[Zfenk ikt/ sK gowkswk

nkg/ jh wB ftu nk t;dk j?.

Andu krhu inq pRwxI


and kar nit prn

r[ow[y g{o/ r[o{ dh pkDh dk ikg eo


e/ nBzd ftu ofjzdk j?. ;kX ;zrs
ftu ;[y gkT[Adk j? ns/ joh B{z edh
BjhA ft;kodk. T[; gow/Po dk
Bkw nzfwqs j?. i' T[; B{z f;wodk
j?, ;dk ihts ofjzdk j?.

soriT mhlw 5 ] pwrbRhmu hoAw


shweI kQw kIrqnu suKdweI ]
gur pUry kI bwxI jip Andu krhu
inq pRwxI ] 1 ] hir swcw
ismrhu BweI ] swDsMig sdw suKu
pweIAY hir ibsir n kbhU jweI
] rhwau ] AMimRq nwmu prmysru
qyrw jo ismrY so jIvY ] ijs no
krim prwpiq hovY so jnu inrmlu
QIvY ] 2 ] ibGn ibnwsn siB
duK nwsn gur crxI mnu lwgw ]
gux gwvq Acuq AibnwsI
Anidnu hir rMig jwgw ] 3 ]
mn ieCy syeI Pl pwey hir kI
kQw suhylI ] Awid AMiq miD
nwnk kau so pRBu hoAw bylI
]4]
A.g.m.5, 616

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

688

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Andu and
kQw kIrqnu suKdweI
kath krtan sukhd
hir ibsir n kbhU jweI
har bisar na kabh j
AMimRq nwmu prmysru qyrw
mrit nm parmesar ter
jo ismrY so jIvY jo simr so jw
ibGn ibnwsn bgan binsan
siB duK nwsn sb dukh nsan
gur crxI mnu lwgw
gur arn man lg
Acuq AibnwsI a'ut abins
Anidnu hir rMig jwgw
andin har rg jg
hir kI kQw suhylI
har k kath suhel
Andu ^ nkBzd, y[Ph, nkswe
;[y.
kQw kIrqnu suKdweI ^ joh dh
fwjo Bkb r[o{ dh pkDh fwbdh
j?, fi; d/ eEk ehosB Bkb wB[y
fBwob j' iKdk j?. gqG{ dh eEk
ns/ ehosB ;[ydkfJe j? fJ;
eoe/ gkopqjw ;jkfJe j[zdk j?.

Andu krhu inq pRwxI ^ fijVk


wB[y ;fsr[o{ dh pkDh Bkb
fgnko pDkT[Adk j? gowkswk T[;
dk wddrko pD iKdk j?. r[o{ dh
pkDh fBs igD Bkb nkBzd g?dk
j[zdk j?.
hir ibsir n kbhU jweI ^ ;dk
ekfJw ofjD tkb/ gowkswk dk
Bkw f;woB eod/ ofjD Bkb ns/
f;woB dh poes Bkb ;kX ;zrs
ftu ;dk nkBzd wkDhdk j? ns/
gowkswk ed/ G[bdk BjhA.
AMimRq nwmu prmysru qyrw jo ismrY so
jIvY ^ j/ gowkswk ` s/ok Bkw
nzfwqs tork j? i' T[; B{z f;wodk
j? T[j nkswe ihtB jk;b eo
b?Adk j?.
ibGn ibnwsn siB duK nwsn gur
crxI mnu lwgw ^ fi; ftnesh
dk wB ;G w[PfebK d{o eoB
ns/ d[ZyK dk Bk; eoB tkb/ r[o{
d/ uoBK ftu br iKdk j? T[; d/
;ko/ ftxB ysw j' iKd/ jB ns/
;ko/ d[y d{o j' iKd/ jB.
Acuq AibnwsI Anidnu hir rMig
jwgw ^ T[j ftnesh nNb joh d/
r[D rkT[Adk j'fJnk jo o'i, fBs
joh d/ gq/w ftu ;[u/s ofjzdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

689

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hir kI kQw suhylI ^ joh dh eEk
;[ydkfJe j? fJ; B{z ;[BD tkbk
wB fJZSs cb dh gqkgsh eo b?Adk
j?.

Andu BieAw myrI mwey


and p mer me
tkfjr[o{ d/ f;woB Bkb r[ow[y B{z
nBzd fwbdk j?. ;fsr[o{ dk w/b
jz[zdk j?. ;fji ;/sh jh nBjd Bkd
tidk j?. ;fsr[o{ dh oZfynk ftu
;G d[y fwN iKd/ jB. gzu d{s t;
j' iKd/ jB. fijV/ r[ow[y joh d/
Bkw ftu i[V iKd/ jB T[j ;[Gkr/
jB. T[jBK dh ;fsr[o{ d/ ;u[ ftu
fbt br iKdh j?. r[o{ Ppd ftu
bhB T[j ;dk ;[yh ofjzd/ jB.

Andu BieAw myrI mwey siqgurU mY


pwieAw ] siqguru q pwieAw shj
syqI min vjIAw vwDweIAw ] rwg
rqn prvwr prIAw sbd gwvx

AweIAw ] sbdo q gwvhu hrI kyrw


min ijnI vswieAw ] khY nwnku
Andu hoAw siqgurU mY pwieAw ] 1 ]
ey mn myirAw qU sdw rhu hir nwly ]
hir nwil rhu qU mMn myry dUK siB
ivswrxw ] AMgIkwru Ehu kry qyrw
kwrj siB svwrxw ] sBnw glw
smrQu suAwmI so ikau mnhu ivswry

] khY nwnku mMn myry sdw rhu hir


nwly ] 2 ] swcy swihbw ikAw nwhI
Gir qyrY ] Gir q qyrY sBu ikCu hY
ijsu dyih su pwvey ] sdw isPiq
slwh qyrI nwmu min vswvey ] nwmu
ijn kY min visAw vwjy sbd Gnyry
] khY nwnku scy swihb ikAw nwhI
Gir qyrY ] 3 ] swcw nwmu myrw
AwDwro ] swcu nwmu ADwru myrw ijin
BuKw siB gvweIAw ] kir sWiq suK
min Awie visAw ijin ieCw siB
pujweIAw ] sdw kurbwxu kIqw gurU
ivthu ijs dIAw eyih vifAweIAw ]
khY nwnku suxhu sMqhu sbid Drhu
ipAwro ] swcw nwmu myrw AwDwro
] 4 ] vwjy pMc sbd iqqu Gir
sBwgY ] Gir sBwgY sbd vwjy klw
ijqu Gir DwrIAw ] pMc dUq quDu
vis kIqy kwlu kMtku mwirAw ]
Duir krim pwieAw quDu ijn kau is
nwim hir kY lwgy ] khY nwnku qh
suKu hoAw iqqu Gir Anhd vwjy
] 5 ] swcI ilvY ibnu dyh inmwxI
] dyh inmwxI ilvY bwJhu ikAw kry
vycwrIAw ] quDu bwJu smrQ koie
nwhI ikpw kir bnvwrIAw ] eys
nau horu Qwau nwhI sbid lwig
svwrIAw ] khY nwnku ilvY bwJhu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

690

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ikAw kry vycwrIAw ] 6 ]
A.g.m.3, 917

dyh inmwxI de nimn


ilvY bwJhu liv bj

AnMd and

bnvwrIAw banwr

shj syqI sj set

Andu ^ g{oB y/Vk, y[Ph, ukn,


T[sPkj.

rwg rqn prvwr prIAw


rg ratan parwr par
ivswrxw wisrn
AMgIkwru gkr
smrQu suAwmI samrath sum
vwjy sbd Gnyry wje sabad knere
AwDwro dro
kurbwxu qurbn
gurU ivthu gur wit
sbid Drhu ipAwro sabad tro
piro
vwjy pMc sbd wje p sabad
iqqu Gir sBwgY tit kr sbg
klw ijqu Gir DwrIAw
kal jit kr tr

Andu BieAw ^ w/o/ nzdo g{oB y/Vk


g?dk j' frnk j? feT[Afe w?B{z r[o{
fwb frnk j?.
shj syqI ^ w/ok ;fsr[o{ Bkb w/b
;fji Bkb, e[dosh fgnko ns/
n;b frnkB tkbh jkbs ftu
j'fJnk.
rwg rqn prvwr prIAw ^ fJT[A
ikgdk j? fit/A osBK tor/ nw'be
okr s/ okrDhnK ns/ T[jBK d/
rkT[D tkbhnK gohnK y[Ph d/
;'jb/ rkT[D nkJhnK jB.
ivswrxw ^ j/ w/o/ wB` s{z ;dk gqG{
d/ Bkb i[fVnk ofj, s{z ;dk gqG{
B{z :kd oy. T[j gqG{ ;ko/ d[y d{o
eoB tkbk j?.

kwlu kMtku mwirAw kl ktak mri

AMgIkwru ^ T[j ;dk s/oh ;jkfJsk


eoB tkbk j?. T[j s?B{z ;dk
;theko eoB tkbk j? ns/ ;ko/
ekoi ;tkoB tkbk j?.

Duir krim pwieAw tr karm pi

smrQu suAwmI ^ j/ iht` T[;

pMc dUq p dt

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

691

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wkbe B{z feT[A nkgD/ wB'A
G[bkT[Adk j?A, i' ;G e[M eoB d/
;woE j?, ;G rZbK eoB :'r j?.

fwjo Bkb jh gqG{ dk ;dk ekfJw


ofjD tkbk Bkw w/oh fizdrh dk
nk;ok pD frnk.

vwjy sbd Gnyry ^ j/ ;dk ekfJw


ofjD tkb/ gqG{` s/o/ xo sK jo
fJe uhI w"i{d j?, go T[jh wB[y
gqkgs eodk j?, fi; B{z s{z nkg
fdzdk j?A. fiBQK wB[yK d/ wB ftu
s/ok Bkw t;dk j?, T[jBK d/ nzdo
pj[s Ppd tZi/ jB, nkswe
nkBzd g{oB s"o s/ gqkgs j'fJnk
j?.

vwjy pMc sbd iqqu Gir sBwgY ^


fi; fjod/ xo ftu gzi tkfinK
d/ Ppd (sko, uzw, Xks, xV/,
c{e tkb/ tkfinK d/), gzi PpdK
dh X[Bh fpBk tikfJnK gqrN
j'Jh, Gkt nksw wzvb dk ;zrhs
n?;k tZfink j?, i' gzi soQK d/
Bkd^o; B{z wks eodk j?.

AwDwro ^ fi; joh^Bkw B/ w/o/


;ko/ bkbu d{o eo fdZs/ jB, w/o/
wB dhnK ;kohnK ekwBktK
g{ohnK eo fdZshnK jB, i' joh
Bkw w/o/ nzdo PKsh s/ ;[y g?dk
eoe/ w/o/ wB ftu nk fNfenk j?,
T[j ;dk fEo ofjD tkbk Bkw
w/oh fizdrh dk nk;ok pD frnk
j?.
kurbwxu kIqw gurU ivthu ^ w?A nkgD/
nkg B{z nkgD/ r[o{ s'A ;de/ iKdk
jK, feT[Afe fJj ;kohnK poesK
r[o{ dhnK jh jB.
sbid Drhu ipAwro ^ j/ ;zs iB'`
r[o{ dk Ppd ;[D'. r[o{ d/ Ppd
Bkb fgnko pDkU. ;fsr[o{ dh

klw ijqu Gir DwrIAw ^ T[;


;[Gkr/ fdb ftu jo soQK d/ Ppd
tZi/ jB, fi; fjod/ xo ftu s{z
nkgDh ebk (Pesh) toskJh j?.
pMc dUq quDu vis kIqy kwlu kMtku
mwirAw ^ j/ gqG{` s{z T[; wB[y d/
fteko o{g gzi t?oh ekp{ eo bJ/
jB ns/ ekb, i' ezv/ tKr
d[ydkJh j?, B{z BPN eo fdZsk j?.
Duir krim pwieAw ^ go f;o| T[jh
wB[y joh Bkw Bkb i[Vd/ jB, fiBQK
d/ GkrK ftu s{z X[oA' , nkgD/ jI{oA'
Bkw gk fdZsk j?.
dyh inmwxI ^ ;dk fEo gqG{ d/
uoBK dh brB s'A fpBk fJj
wB[y, fJj ;oho fBnk;ok fijk
jh ofjzdk j?, ;Zuh fbt s'A fpBk

692

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fJj ;oho s[S jh j?.


ilvY bwJhu ^ ;Zuh fbt s'A fpBK,
gqG{ uoBK dh gqhs s'A fpBK
fBnk;ok j'fJnk fJj ;oho i'
e[M th eodk j?, Beko/ ezw jh
eodk j?.
bnvwrIAw ^ j/ irs d/ wkbe`
s?E'A fpBk e'Jh j'o EK BjhA, fiE/
fJj ;oho ;[uZi/ gk;/ br ;e/. s{z
jh feogk eo sK fe fJj r[o{ d/
Ppd ftu br e/ ;[Xo ikJ/. i/
wB[y d/ nzdo T[uh brB g?dk j't/
sK jh Bkw dh dks fwbdh j?.
r[o{ wB[y d/ nzdo'A wkfJnk^w'j
eNdk j? ns/ T[; dk nkuoD ;kc
eodk j?, fco joh dh fwjo j[zdh
j? ns/ GkDk wzBD dh o[uh g?dk
j[zdh j?.

Kylu dyiK min Andu BieAw


khel dekh man and p

] 1 ] gwvhu gwvhu kwmxI ibbyk


bIcwru ] hmrY Gir AwieAw
jgjIvnu Bqwru ] 1 ] rhwau ]
gurU duAwrY hmrw vIAwhu ij hoAw jW
shu imilAw qW jwinAw ] iqhu lokw
mih sbdu rivAw hY Awpu gieAw
mnu mwinAw ] 2 ] Awpxw kwrju
Awip svwry horin kwrju n hoeIy ]

ijqu kwrij squ sMqoKu dieAw

Drmu hY gurmuiK bUJY koeI ] 3 ]


Bniq nwnku sBnw kw ipru eyko
soie ] ijs no ndir kry sw
sohwgix hoie ] 4 ] 10 ]
A.g.m.1, 351
Andu and
qw imil sKIAw t mil sakh
kwju rcwieAw kj ri
ibbyk bIcwru bibek br

eosko dh e[dos d/y e/ r[ow[y d/


wB ftu nBzd j[zdk j?. r[o{ dtko/
gqhsw Bkb ;z:'r j[zdk j? ns/ ;s[,
;zs'y, dfJnk dk gotkj ubdk j?.

jgjIvnu Bqwru jagjwan ptr

Awsw mhlw 1 ] kir ikrpw ApnY


Gir AwieAw qw imil sKIAw kwju
rcwieAw ] Kylu dyiK min Andu
BieAw shu vIAwhx AwieAw

Bniq nwnku pnt nnak

ijqu kwrij jit kraj


squ sMqoKu dieAw sat stokh d
Andu ^ nkBzd, y[Ph, nkswe
;[y.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

693

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
imil sKIAw kwju rcwieAw ^ id'A
gowkswk iht fJ;soh B{z ngDk e/
fjod/ xo B{z nkgD/ ofjD dk xo
pDk e/ nkgD/ xo ftu nk fNfenk
sK w/ohnK ;yhnK, fJzdohnK B/ ob
e/ ftnkj ouk fdZsk gqG{ gsh Bkb
w/b d/ rhs rkT[D/ P[o{ eo fdZs.
/
Andu BieAw ^ w/ok gowkswk w?B{z
ftjkT[D nkfJnk j?, w?B{z nkgD/
uoBK ftu i'VB nkfJnk j?. gqG{
fwbkg bJh fJj T[dw t/y e/ w/o/
wB ftu nkBzd g?dk j' frnk j?.
jgjIvnu Bqwru ^ irs dk ihtB
gsh ;kv/ fjod/ ftu nk tZf;nk
j?, i' ;ko/ irs dh fIzdrh dk
nk;ok j?.
ijqu kwrij squ sMqoKu dieAw ^
fJ; ftnkj Bkb, fJ; w/b dh
poes Bkb ;s, ;zs'y, dfJnk,
Xow nkfd r[D g?dk j[zd/ jB, go
fJ; G/d B{z T[jh ;wMdk j? i' r[o{
d/ ;Bw[Zy j' e/ ubdk j?, i' r[o{
dh wzB e/ N[odk j?.
Bniq nwnku ^ BkBe nkydk j? fe
Gkt/A gowkswk jh ;G iht
fJ;sohnK dk gsh j?, fco th
fi; T[s/ T[j fwjo dh fBrkj
eodk j?, fi; d/ fjod/ ftu nk

e/ gqrN j[zdk j?, T[jh GkrK tkbh


j[zdh j?.

AnMd kwrj and kraj


nWv puilMg
ivAwh dI rsm, lwvW lYx dw kwrj;
ieSt dyv A`gy cwr lwvW lY ky
prq`igAw krnw

AnMd kwrj dy nwauN nwl


and kraj de no nal
isK Drm ivc ivAwh krwaux dI rsm
nMU AnMd kwrj ikhw jWdw hY[ SRI gurU
gRMQ swihb jI dy ivc cwr lwvW
ilKIAW hoeIAW hn[ ieh rsm kwPI
smyN qoN cldI Aw rhI hY[ purwqn smyN
ivc ivAwh dI rsm lMby cOVy AfMbrW
rwhIN kIqI jWdI sI[ ies nMU Kqm
krn leI hI ieSt dyv A`gy cwr lwvW
dI pRiq`igAw krky pRmwrQk is`iKAw
hwsl krn dI srl rIq clweI geI
hY[isK gurU swihbwn ny, ivAwh dy lMmy

cOVy AfMbrW nMU Kqm krn leI ieSt


dyv A`gy cwr lwvW qy prq`igAw
krky pRmwrQk isiKAw hwsl krn dI
jo srl ijhI rIq torI auh AnMd
kwrj dy nwauN nwl pRisD hY[
igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,
392

694

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AnMd kwrj and kraj


AnMd kwrj dy nwauN nwl
and kraj de no nal
ieSt dyv A`gy cwr lwvW
ist dev agge r lw
srl ijhI rIq sarl jih rt

jip ley myry mnw ]1] swjnu mIqu


qUM hW ] nwmu idRVwie mUM hW ] iqsu
ibnu nwih koie hW ] mnih ArwiD
soie hW ] inmK n vIsrY hW] iqsu
ibnu ikau srY hW ] gur kau kurbwnu
jwau hW ] nwnku jpy nwau myry mnw
]2]5] 161]

Anidnu andin
fefonk ftP/PD
jo o'I, fBskgqsh

Anidnu jwigAw andin jgi


nBfdB, jo t/b/ wB[y ikfrnk oj/.
;zs gr X'Dk$d[owfs s'A d{o ofjD
eoe/ Bkw dh nkokXDk jz[dh j?. Bkw
fdqVkT[Dk$eosk B{z Bk ft;oBk, r[o{
fus bkT[Dk nBfdB ;kXD d/ bZyD
jB.

imil hir jsu gweIAY hW ] prm


pdu pweIAY hW ] auAw rs jo ibDy
hW ] qw kau sgl isDy hW ]
Anidnu jwigAw hW ] nwnk
bfBwigAw myry mnw ]1] rhwau ]
sMq pg DoeIAY hW ] durmiq KoeIAY
hW ] dwsh rynu hoie hW ] ibAwpY
duKu n koie hW ] BgqW srin pru
hW ] jnim n kdy mru hW ]
AsiQru sy Bey hW ] hir hir ijn@

A.g.m.5, 410
Anidnu andin
hir jsu har jas
prm pdu parm pad
sMq pg st pag
dwsh rynu ds ren
BgqW srin pgt sarn
AsiQru asthir
swjnu mIqu sjan mt
nwmu idRVwie nm drire
mnih ArwiD man ard
Anidnu ^ jo o'I, fBsk gqsh.
hir jsu ^ gqG{ dh f;|s ;kbkj d/
rhs. ;kX ;zrs ftu fwb e/
gowkswk dh f;cs ;kbkj d/ rhs
rkT[D/ ukjhd/ jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

695

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
prm pdu ^ ;G s'A T[uk nkswe
doik. fJ; soQK jh wB[y ;G s'A
T[~uh nkswe gdth jk;b eodk
j?, fiZE'A se wB[y T[Bsh eoe/
g[i ;edk j?.
sMq pg ^ ;zs iBk d/ uoBh g?Dk,
;zs iBk d/ PoBh g?Dk. nkgk
Gkt Sv e/ ;zs iBK dh PoB g?Dk
ukjhdk j? fJ; soQK wB dh y'Nh
ws d{o j' iKdh j?.
dwsh rynu ^ gqG{ d/ ;/teK dh uoB
X{V. gqG{ d/ ;/teK dh uoB X{V
pD/ ofjD Bkb e'Jh d[y nkgDk
I'o BjhA gk ;edk.
BgqW srin ^ Grs iBK dh PoB
ftu ofjDk. j/ wB[y ` Grs iBK
d/ PoBh fgnk ofj, fJ; soQK
iBw woB dk r/V w[e ikt/rk.
AsiQru ^ nv'b ofjDk. fijV/
wB[y gowkswk dk Bkw igd/ jB,
T[j ;dk ekfJw (fNe/ j'J/ wB
tkb/), nv'b nkswe ihtB tkb/
pD iKd/ jB.
swjnu mIqu ^ ;Zuk fwZso.
gowkswk jh ;G dk ;Zuk fwZso
j?.
nwmu idRVwie ^ gqG{ dk Bkw fjod/

ftu t;k e/ oZyDk. j/ gqG{ ` w?B{z


Bkw dk ;pe
d/ e/ ;wMkT[. w/o/ fjod/ ftu
Bkw fdqV eok fdU.
mnih ArwiD ^ gowkswk dk Bkw
wB ftu jw/PK fXnkT[Dk ukjhdk
j?. T[j gowkswk ny d/ c'o fizB/
;w/A bJh th G[ZbDk BjhA ukjhdk
feT[Afe T[; s'A fpBK fet/A r[Ikok
j' ;edk j?.
Anidnu rwm nwmu andin rm nm
nBfdB, jo t/b/, r[o{ dh feogk
Bkb Bkw dh nkokXDk j[zdh j?.
r[owfs nB[;ko ubDk gqG{ nzsoikwh
Bkb i[VDk j?. Bkw fpBk d[y j?,
ihtB fcZek j?. jfo dh ;oD ftu
nBfdB tfvnkJh j?.

hohu dieAwl myrw mnu lwvhu hau


Anidnu rwm nwmu inq iDAweI ]
siB suK siB gux siB inDwn hir
ijqu jipAY duK BuK sB lih jweI
]1] mn myry myrw rwm nwmu sKw
hir BweI ] gurmiq rwm nwmu jsu
gwvw AMiq bylI drgh ley CfweI
]1] rhwau ] qUM Awpy dwqw pRBu
AMqrjwmI kir ikrpw loc myrY min
lweI ] mY min qin loc lgI hir

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

696

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
syqI pRiB loc pUrI siqgur srxweI
]2] mwxs jnmu puMin kir
pwieAw ibnu nwvY iDRgu iDRgu ibrQw
jweI ] nwm ibnw rs ks duKu KwvY
muKu PIkw Quk QUk muiK pweI ]3]
jo jn hir pRB hir hir srxw iqn
drgh hir hir dy vifAweI ] DMnu
DMnu swbwis khY pRBu jn kau jn
nwnk myil ley gil lweI ]4]4]
A.g.m.4,493
Anidnu andin
iDAweI ti
siB inDwn sab nidn
duK BuK dukh pkh
gurmiq gurmat
AMiq bylI t bel
pRBu AMqrjwmI prab tarjm
ikrpw kirp
loc lgI lo lagg
siqgur srxweI satgur sarn
mwxs jnm mnas janm

puMin kir pn kar


iDRgu iDRgu trg trg
ibrQw jweI birth j
duKu KwvY dukh khw
muKu PIkw mukh phk
hir hir srxw har har sarn
DMnu DMnu tan tan
Anidnu ^ jo o'I, jo t/b/,
jw/Pk.
iDAweI ^ j/ w/o/ gqG{ ` w/o/ T[~go
fdnkb j' ns/ w/ok wB nkgD/
uoBK ftu i'Vh oy. w?A jo t/b/,
;dk s/ok Bkw f;wodk ojK.
siB inDwn ^ ;G ;[y, r[D ns/
;G gqeko d/ yIkB/ i' gowkswk
d/ jh gk; jB, T[j jo t/b/ Bkw
ifgnK jh gqkgs j' ;ed/ jB.
duK BuK ^ gowkskwk dk Bkw
ifgnK ;ko/ d[y d{o j' iKd/ jB
ns/ wkfJnk dh ;koh G[y bfj
iKdh j?.
gurmiq ^ r[o T[gd/P nB[;ko
okw Bkw d/ i; rkT[D/ ukjhd/
jB, gqG{ dh ji{oh ftu Bkw jh
;[oyo{ eokT[Adk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

697

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AMiq bylI ^ nzs t/b/ (woB fgS'A)
fJj Bkw wddrko j't/rk s/ joh
dh dorkj ftu S[vk bt/rk.
pRBu AMqrjwmI ^ gowkswk ;G dk
wkfbe j?, ;G d/ fdb dh ikBD
tkbk j?. ;G dksK d/D tkbk j?.
ikrpw ^
gowkswk
Grsh iK
g?dk eodk

wB[y d/ wB ftu
nkg jh fwjo eoe/
gqhs (brB) dh sKx
j?.

loc lgI ^ gowkswk nkg jh


wB[y d/ wB ftu, sB ftu nkgD/
Bkb gqhs gkT[Adk j?.
siqgur srxweI ^ nkg/ jh
gowkswk wB[y dh T[wzr, T[; B{z
;fsr[o{ d/ uoBh bk e/ g{oh eodk
j?.
mwxs jnmu puMin kir ^ wB[yk
iBw T[sw GkrK Bkb fwbdk j?.
joh e'b'A r[owfs d[nkok ;G G[ZyK
B{z d{o eoB tkbk Bkw fwbdk j?.
iDRgu iDRgu ^ GiB s'A fpBk wB[y
fcNekoB :'r j' iKdk j?.
ibrQw jweI ^ GiB s'A fpBK fJj
iBw nikJhA ubk iKdk j?.
duKu KwvY ^ wB[y i' soQK soQK d/

;[nkd uydk j?, i' d[y o{g jB,


w{zj fcZek ofjzdk j?.(;[nkd G[b
iKdk j?). w{zj T[~s/ E[ZeK jh
g?AdhnK jB Gkt p/gsh jz[dh j?.
hir hir srxw ^ i' wB[y
gowkswk dh ;oD gJ/ ofjzd/ jB,
T[jBK B{z gowkswk nkgDh ji{oh
ftu nkdo wkD fdzdk j?.
DMnu DMnu ^ gowkswk nkgD/ ;/te
B{z PkpkP fdzdk j? s/ nkgD/ rb
Bkb bk e/ uoBK ftu i'V b?Adk
j?.

AMn nvW krnw n naw karn


muhwvrw
kxk dI nvIN Psl dI rotI Awid Kwx
dw Bwv

AMn nvW qW krWgy hI


n naw t karge h
nvIN kxk AweI nMU Kwxw SurU krn smyN
ausdy gulguly jW kVwh Awid bxwieAw
jWdw hY[ pr ieh aucyc audoN nhI kIqI
jw skdI jdoN AMg-swk ivc koeI mrg
Awid mwVI Gtnw nvIN nvIN vwprI
hovy[ bwr bwr AweIAW AijhIAW KbrW
AkwaU huMdIAW hn[

AYqkIN nvW vrHw cVHn vwly idn

iksy nw iksy qrHW AMn nvW qW

698

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

krwgy hI[ jy ieh AwsW pUrIAW


nw hox qW aultI c`kI Pyrn lg
jWdy hn "pqw nhIN ies vwrI

ikhVI cMdrI sYNq (mwVI GVI) dw


vrHw ciVAY [AMn vI nvW krn nMU
nhIN imilAw[swfy kI mMdy Bwg ny[
koeI iq`Q iqauhwr hI mnwauxw nhIN
imldw[ mrn vwilAW dw pqw
nhIN swfy bu`Fy h`fW nwl kI vYr hY,

aunHW dI vI AYn mOky qy hI jwn


inkldI hY[

igAwnI gurid`q isMG, myrw ipMf,


153
AMn nvW krnw n naw karn
AMn qW nvW krWgy hI
n t naw karge h
nvW vrHw cVHn vwly idn
naw wr cran wle din
AwsW pUrIAW nw hox
s pr n hon
aultI c`kI Pyrn lg jWdy hn
ult akk pheran lag jde han
mrn vwilAW dw marn wli d
bu`Fy h`fW nwl kI vYr hY
bdde hadd nl k wr h

AYn mOky qy hI n mke te h


jwn inkldI hY jn nikald h

AnBau anp
ftP/PD
gqG{ dk n;uoi frnkB ;o{g

AnBau Acrj anp aarj


tkfjr[o{ dk ;o{g nBGT[ nuoi j?.
r[ow[y dk wB eosko dh fJe
fdqPNh Bkb jh ;dk bJh d?th fbt
ftu i[V iKdk j?. T[j eosko w'b
nw'b j?, nfdPN nr'uo j?, neZE
j?. T[; d/ nBjd Ppd Bkb d;w
d[nko y[bQ iKd/ jB. T[; dh feogk
Bkb, T[; dh Bdo Bkb r[ow[y ;fji/
nkT[Adk j?, ;fji/ iKdk j?.

mwrU mhlw 5 ] bwhir FUFn qy CUit


pry guir Gr hI mwih idKwieAw Qw
] AnBau Acrj rUpu pRB pyiKAw
myrw mnu Coif n kqhU jwieAw Qw
] 1 ] mwnku pwieE ry pwieE hir
pUrw pwieAw Qw ] moil Amolu n
pwieAw jweI kir ikrpw gurU
idvwieAw Qw ] 1 ] rhwau ]
Aidstu Agocru pwrbRhmu imil
swDU AkQu kQwieAw Qw ] Anhd
sbdu dsm duAwir vijE qh
AMimRq nwmu cuAwieAw Qw ] 2 ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

699

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
qoit nwhI min iqRsnw bUJI AKut
BMfwr smwieAw Qw ] crx crx
crx gur syvy AGVu GiVE rsu
pwieAw Qw ] 3 ] shjy Awvw
shjy jwvw shjy mnu KylwieAw Qw
] khu nwnk Brmu guir KoieAw qw
hir mhlI mhlu pwieAw Qw
] 4 ] 3 ] 12 ]
A.g.m.5, 1002
AnBau anp
Acrj aarj
mwnku pwieE mnak pio
moil Amolu mol amol
Aidstu Agocru adist agoar
AkQu kQwieAw a'kath kathi
Anhd sbdu anhad sabad
dsm duAwir dasm dur
AKut BMfwr akhut pdr
AGVu GiVE akr krio
shjy Awvw sje w
shjy jwvw sje jw
shjy mnu KylwieAw
sje man kheli

AnBau ^ gqG{ dk n;uoi frnkB


;o{g.
AnBau Acrj ^ id'A r[o{ gqG{ B{z
fjod/ o{g xo ftu jh ftyk d/t/
T[d'A n;hA T[; B{z pkjo izrbK
ftu bZGD'A S[N iKd/ jK.
id'A iht gqG{ dk fBoG? ns/
n;uoi o{g d/y bt/ c/o T[;dk
wB T[; B{z Sv e/ fes/ th BjhA
iKdk.
mwnku pwieE ^ w?A w'sh bG fbnk
j?. w?A g{oB gowkswk bG fbnk
j?.
moil Amolu ^ fJj w'sh fJzBk
nw'be j? fe fJj fe;/ th w[b s'A
BjhA fwb ;edk. w?B{z sK fJj
w'sh r[o{ B/ dtk fdZsk j?.
Aidstu Agocru ^ gowkswk i'
fd;dk BjhA, i' wB fJzdohnK dk
ftPk BjhA j?.
AkQu kQwieAw ^ r[o{^;kX B{z fwb
e/ T[j Bk fpnkB j'D tkbk joh
th fpnkB j' iKdk j?.
Anhd sbdu dsm duAwir ^
r[o^
{ ;kX B{z fwbD Bkb d;w d[nko
ftu nBjd Ppd tiD br g?Adk j?
ns/ T[FE
Z A' nzfwqs o; u'D br g?Adk

700

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

j?. d;w d[nko ;[os dh T[j T[~uh


s/ ;kc jkbs j? fi; ftu Bk
;ohoe o[M/ftnK dk fynkb s/ Bk
wB dh T[X/V^p[D pkeh ofj iKdh j?
ns/ nkswk d/ X[o nzdo tkfjr[o{
dk nB[Gt j[d
z k j?.
AKut BMfwr ^ w/o/ wB ftu t;
ojh fsqPBk dh nr p[M rJh ns/
w/o/ wB ftu ed/ Bk w[ZeD tkb/
Bkw^yikB/ Go rJ/ jB. fJjBK
yikfBnK ftu ed/ ewh BjhA nk
;edh .
AGVu GiVE ^ w?A jo t/b/ r[o{ d/
uoBK dk nk;ok b? fojk jK ns/
Bk xV/ j'J/, p/;[o/ wB B{z ;ztko
fbnk j?.
shjy Awvw shjy jwvw shjy mnu
KylwieAw ^ Bkw o{g yIkBk gqkgs
eoe/ w/ok wB g{oB nv'bsk ns/
PKsh tkbh jkbs ftu fNe e/
eko^ftjko eo fojk j?. r[o{ B/
w/oh GNeDk d{o eo fdZsh j? ns/
w?A ;dk fEo fNekD/ tkb/ joh d/
uoBK ftu fNekDk bG fbnk j?.

AnwQ anth
ftP/PD
wK^fgT[ wfjZNo, rohp, fi; dk
e'Jh wkbe Bk j't/, fi; dk e'Jh BkE
(wkbe) BjhA, dhB w[jski

hoie AnwQ gurU bhu cyly


hoe anth gur b ele
fJ; d[BhnK ftu eJh r[o{ jB i'
nkg nBkE jB. ezB gVtk e/ fpG{s
wbh j'Jh j?. xo xo N[Zeo wzrd/
jB. g{o/ r[o{ fpBK Ppd dh ;'Mh
BjhA g?Adh, n?t/A fJe nzBQk d{i/ nzB/Q
Bz{ fyZuh fcodk j?.

nwQw nwQ n syveI hoie AnwQ gurU


bhu cyly] kMn pVwie ibBUiq lwie
iKMQw K~pr fMfw hyly] Gr Gr
tukr mMgdy isM|I nwd vjwiein

Byly] Bugiq ipAwlw vMfIAY isD


swiDk iSvrwqI myly] bwrh pMQ
clwieMdy bwhr vwtI Kry duhyly] ivx
gur Sbd n isJnI bwjIgr kr
bwjI Kyly] AMnHY AMnHw KUhy Tyly ]5]
vwrW BweI gurdws, 15
AnwQ anth
nwQw nwQ nth nth
kMn pVwie kn pre
ibBUiq bibt
iKMQw K~pr fMfw hyly
khth khappar dd hele
isM|I nwd si nd

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

701

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bwrh pMQ br pth
bwjIgr bjgar
AMnHY AMnHw ann ann
AnwQ ^ wK^fgT[ wfjZNo, rohp,
fi; dk e'Jh wkbe Bk j't/, fi;
dk e'Jh BkE (wkbe) BjhA, dhB
w[jski.
nwQw nwQ ^ BkEK d/ BkE gow/Po,
wkbe B{z f;wod/ BjhA, T[AM pj[s
r[o{ s/ pj[s u/b/ pD/ p?m/ jB, go
fJj fBo/ nBkE jh jB.
kMn pVwie ^ ezBK B{z gVtk e//.
ibBUiq ^ ;oho s/ ;[nkj wb e/.
iKMQw K~pr fMfw hyly ^ fyzEk
(ycDh) rb gk, fJe jE ftu
yZgo s/ d{i/ ftu vzvk cV e/
fjbkT[Ad/ jB.
isM|I nwd ^ xo xo o'NhnK, y?o,
dkB wzrd/ jB s/ f;zCh (bzwk
tbdkok Bof;zrk, i' i'rh b'e c{e
Bkb tikT[Ad/ jB) dk Bkd fwb e/
tikT[Ad/ jB.
bwrh pMQ ^ i'rhnK d/ 12 fcoe/
jB i' ;ko/ nkg' nkgD/ fcofenK
d/ okjK s/ pV/ d[yh s/ n"y/ j' e/
ubd/ jB.

bwjIgr ^ g{o/ r[o Ppd s'A fpBK


Bk ;wM nkT[Dh j? s/ Bk jh w[esh
j'Dh j? pkeh d/ eow fJjBK d/
pkihro d/ pkihnK gkT[D tKr
y/YK jB.
AMnHY AMnHw ^ iK fJj efj bt' fit/A
nzfBQnK B{z nzBQk y{j tb s'oh iKdk
j't/.

AnwQw ko nwQu anth ko nth


fJ; e[dos dk eosk nBkEK dk,
fBnk;fonK dk BkE j?, gqfsgkbe
j?. T[j fJe s'A by s/ bZyK s'A fJe
j' iKdk j?. T[; dh rfs fwfs ejh
BjhA ik ;edh.

siqgur mUriq kau bil jwau ] AMqir


ipAws cwiqRk ijau jl kI sPl
drsnu kid pWau ] 1 ] rhwau ]

AnwQw ko nwQu srb pRiqpwlku


Bgiq vClu hir nwau ] jw kau koie
n rwKY pRwxI iqsu qU dyih Asrwau
] 1 ] inDirAw Dr ingiqAw
giq inQwivAw qU Qwau ] dh ids
jWau qhW qU sMgy qyrI kIriq krm
kmwau ] 2 ] eyksu qy lwK lwK qy
eykw qyrI giq imiq kih n skwau
] qU byAq
M u qyrI imiq nhI pweIAY sBu
qyro Kylu idKwau ] 3 ] swDn kw sMgu

702

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

swD isau gosit hir swDn isau ilv


lwau ] jn nwnk pwieAw hY gurmiq
hir dyhu drsu min cwau ] 4 ] 1 ]
A.g.m.5, 1202
AnwQw anth
srb pRiqpwlku sarb pratiplak
Bgiq vClu pgt wahal
dyih Asrwau d asro
inDirAw Dr nitri tr
ingiqAw giq nigati gat
inQwivAw qU Qwau nithwi t tho
kIriq krm kmwau krat karm
kmo
eyksu qy lwK ekas te lkh
lwK qy eykw lkh te ek
qyrI giq imiq kih n skwau
ter gat mit k na sko
AnwQw ^ fiBQK dk e'Jh ;jkok
BjhA, p/;jkok.
AnwQw ko nwQu srb pRiqpwlku Bgiq
vClu ^ gowkswk p/^;jkfonK dk
;jkok j?, ;G ihtK dh gkbDk
eoB tkbk j?. gowkswk dk Bkw
jh Grsh Gkt B{z fgnkoB tkbk

j?.
dyih Asrwau ^ fiBQK B{z fes/ Y'Jh
BjhA fwbdh, gowkswk T[BQK dk
nk;ok j?. r[o{ s'A pfbjko ikJhJ/
fi; B/ joh d/ doPBK dh sKx
fdZsh j?.
inDirAw Dr ingiqAw giq
inQwivAw qU Qwau ^ s{z fBnk;fonK
dk nk;ok j?A, rfs jhDk B{z rfs
pyPD tkbk j?A s/ fBEkftnK bJh
s{z fNekDk j?A.
kIriq krm kmwau ^ d;K fdPktK
ftu, jo gk;/ w?A s/o/ i; rkT[Adk
jK, s/oh ehosh eoBh, fJj' eow
ewkT[Adk jK.
eyksu qy lwK lwK qy eykw qyrI giq
imiq kih n skwau ^ j/ gqG{` fJe
s'A bZyK pqfjwzv pDd/ jB, s/ bZyK
pqfjwzvK s'A fco s{z fJe nkg jh
pD iKdk j?A. s{z p/nzs j?A. s/oh
j;sh dk nzdkik BjhA bkfJnk ik
;edk. rfs^T[FZuh s'A T[FZuh jkbs
fiZE'A se s/oh gj[zu j?.
fwfs^fwDsh, Gkt v{zxh s'A v{zxh
jkbs.

AnwQu AjonI anth ajon


gqG{ eosko nkg nrw nr'uo j?,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

703

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nBkE ni'Bh j?. i{BK s'A, jo b'V
s'A, jo ;zpzX s'A ;[szso j?. T[j nkg
jh r[ow[y B{z fBtkodk j? ns/ ;fji
nt;Ek ftu ;wkn iKdk j?. r[ow[y
;z;ko s'A nfbgs ofjzdk j?. T[; dk
nkXko r[o Ppd j?. wBw[y nzX/ ;[X
ftu e[M BjhA d/ydk, ftukodk. fJ;
ir dh tkVh dk wkbh nkg eosko
j?. T[j fJ; B{z ;dk ;zGkbdk j?.

mwJ mhlw 3 ] siqgur swcI isK


suxweI ] hir cyqhu AMiq hoie sKweI
] hir Agmu Agocru AnwQu AjonI
siqgur kY Bwie pwvixAw ] 1 ] hau
vwrI jIau vwrI Awpu invwrixAw ]
Awpu gvwey qw hir pwey hir isau
shij smwvixAw ] 1 ] rhwau ]
pUrib iliKAw su krmu kmwieAw ]
siqguru syiv sdw suKu pwieAw ] ibnu
Bwgw guru pwieAY nwhI sbdY myil
imlwvixAw ] 2 ] gurmuiK Ailpqu
rhY sMswry ] gur kY qkIeY nwim
ADwry ] gurmuiK joru kry ikAw iqs
no Awpy Kip duKu pwvixAw ] 3 ]
mnmuiK AMDy suiD n kweI ] Awqm
GwqI hY jgq ksweI ] inMdw kir
kir bhu Bwru auTwvY ibnu mjUrI Bwru
phucwvixAw ] 4 ] iehu jgu vwVI
myrw pRBu mwlI ] sdw smwly ko

nwhI KwlI ] jyhI vwsnw pwey qyhI


vrqY vwsU vwsu jxwvixAw ] 5 ]

mnmuKu rogI hY sMswrw ] suKdwqw


ivsirAw Agm Apwrw ] duKIey iniq
iPrih ibllwdy ibnu gur sWiq n
pwvixAw ] 6 ] ijin kIqy soeI
ibiD jwxY ] Awip kry qw hukim
pCwxY ] jyhw AMdir pwey qyhw vrqY
Awpy bwhir pwvixAw ] 7 ] iqsu
bwJhu scy mY horu n koeI ] ijsu lwie
ley so inrmlu hoeI ] nwnk nwmu
vsY Gt AMqir ijsu dyvY so pwvixAw
] 8 ] 14 ] 15 ]
A.g.m.3, 118
AnwQu anth
Agmu Agocru a'gam agoar
Awpu invwrixAw p niwrni
pUrib iliKAw prab likhi
su krmu kmwieAw so karm kmi
gurmuiK Ailpqu rhY sMswry
gurmukh alipt rah ssre
gur kY qkIeY gur k tak
nwim ADwry nm adre
mnmuiK AMDy manmukh de

704

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

suiD n kweI sd na k
Awqm GwqI tam kt
hY jgq ksweI h jagt ks
iehu jgu vwVI jag wr
myrw pRBu mwlI mer prb ml
sdw smwly sad smle
ko nwhI KwlI ko nh khl
jyhI vwsnw pwey jeh wsn pe
qyhI vrqY vwsU teh wart ws
iPrih ibllwdy phir bil'lde
soeI ibiD jwxY so bd jn
ijsu lwie ley jis le lae
so inrmlu hoeI so nirmal ho
nBkE[ ^ fi; dk e'Jh wkbe BjhA,
;[szso.
nrw[ nr'uo[ ^ j/ iht `
;fsr[o{ dh ;Zuh f;fynk fJjh j?
fe ;dk joh dk f;woB eoBk
ukjhdk j?. joh, fi; se fe;/
dh gzj[u BjhA j?, i' fJzdohnK dk
ftPk BjhA j?, dk f;woB jh nzs
;w/A ;jkfJe j[zdk j?.
nBkE[ ni'Bh ^ T[; gowkswk dk

e'Jh wkbe BjhA j?, T[j ;[szso


j?, i' i{BK ftu BjhA nkT[Adk, i'
izwdk wodk BjhA ns/ T[; B{z r[o{
d/ nB[;ko s[fonK jh fwb ;ehdk
j?.
nkg[ fBtkofDnk ^ w?A nkgk^Gkt
d{o eoB tkfbnK s'A ;de/ iKdk
jK. id'A wB[y nkgk Gkt d{o
eodk j? sK gowkswk B{z fwb
g?Adk j?.
g{ofp
fbfynk
;[
eow[
ewkfJnk ^ fJj nkgk Gkt d{o
eoB dk ;q/PN eow T[j wB[y jh
eodk j?, fi; d/ nzdo g{opb/
iBw ftu ehs/ eowK nB[;ko
nkgk Gkt d{o eoB d/ ;z;ekoK
dk b/yk w"i{d j't/.
r[ow[fy nfbgs[ oj? ;z;ko/ ]
r[o e? sehJ? Bkfw nXko/ ^ r[o{
d/ nk;o/ ns/ Bkw d/ nXko *s/
r[ow[y ftnesh ;z;ko ftu
fBob/g, p/bkr ofjzdk j?.
wBw[fy nzX/ ;[fX B ekJh ^
fijVk wB[y nkgD/ wB d/ fgZS/
s[odk j?, fijVk wkfJnk d/ w'j
ftu nzBQk j'fJnk ofjzdk j?, T[;
B{z fJj nkgk Gkt fBtkoB dh
e'Jh ;{M BjhA g?Adh.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

705

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nksw xksh j? irs e;kJh ^
T[j nkgD/ nkg B{z spkj eoB
tkbk ns/ j'oBK dk th ihtB
spkj eoB tkbk ;z;ko dk e;kJh
j?.
fJj[ ir[ tkVh w/ok gqG[ wkbh ^
fJj irs c[ZbK dh prhuh ;wkB
j? ns/ gqG{ nkg fJ; prhuh dk
wkbh j?.
;dk ;wkb/ e' Bkjh ykbh ^
gowkswk jo/e dh ;dk ;zGkb
eodk j?. T[; dh ;zGkb s'A e'Jh
iht ftotk BjhA ofjzdk.
i/jh tk;Bk gkJ/ s/jh tos? tk;{
^ fi; soQK dh y[Pp{ fe;/ ftu
joh gk fdzdk j?, T[; soQK dh
;[rzXh fybodh j?. fJ; soQK gJh
j'Jh tk; (y[Pp{) s'A jh wB[y dh
uzrh wzdh P'Gk j[zdh j?.
fcofj fpbbkd/ ^ wBw[y iht
d[yh j' e/ sob/ b?Ad/ fcod/ jB.
r[o{ dh PoB s'A fpBK T[jBK B{z
nkswe PKsh gqkgs BjhA j'
;edh.
;'Jh fpfX ikD? ^ fi; gowkswk
B/ iht g?dk ehs/ jB, T[jh fJjBK
d/ gkbD g'PD dk Yzr ikDdk j?.
id'A gowkswk nkg fwjo eodk

j? sK iht j[ew B{z gSkDdk j?.


fi;[ bkfJ bJ/ ;' fBowb[ j'Jh ^
fi; B{z gqG{ nkgD/ Bkb fwbk b?Adk
j?, T[jh fBowb j[zdk j?, Bkw T[;
d/ fjod/ ftu t; iKdk j?. fi;B{z
Bkw o{g t;s{ gqG{ nkg gqdkB
eodk j?, T[jh gqkgs eoB tkbk
pDdk j?.

nBk Bhs an nt
BKt fJ;sohfbzr
jT[w?, y[dh, jzeko

J/j r~b sK p[oh nBk Bhs j?


Bh
e gal t bur an nt h n
oKM/ tZb'A nkgDhnK GoikJhnK ns/
GoktK B{z fby/ i[nkph ys ftu jho
B/ oKM/ dhnK GoikJhnK tZb'A wko/
fwjfDnK dk i[nkp fdzfdnK fejk fe
i' s[;hA oKM/ pko/ fbfynk j? fJj
s[jkvh rb p[oh Bhs ns/ x[wzv tkbh
j?. w?A sK oKM/ B{z w;hs ftu e[okB
B{z IkfwB wzBfdnK nkgDk pDkfJnk
j'fJnk j?.

u{ue f;nkb s'A fbfynk Bkb


u'oh,
jho f;nkb B/ ejh pshs j?
Bh.

;kvh y?o j?, ukj[zdh y?o

706

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

s[;K,
fit/A ys s/ fbyD dh ohs
j? Bh.
j'o oKM/ dh pks i'
fbyhnk i/,
J/j r~b sK p[oh nBk Bhs
j? Bh.
n;K ofynk ukfJ e[okB
IkfwB,
e;w yk e/ ftu w;hs j?
Bh.

;kvh y?o j?, ukj[zdh y?o s[;K


sd khr h d khr tus
fit/A ys s/ fbyD dh ohs j? Bh
jiw khat te likhan d rt h n
j'o oKM/ dh pks i' fbyhnk i/
hor rje d bt jo likh je
J/j rZb sK p[oh nBk Bhs j? Bh
e gal t bur an nt h n
n;K ofynk ukfJ e[okB IkfwB
as rakkhi e qurn zmin

s[;hA wro feT[A J/; d/ T[m


gJhU,
J/jdh Bkb n;kvV/ gqhs j?
Bh.

e;w yk e/ ftu w;hs j? Bh


kasm kh ke wi mast h n

n;K ikfJ fsqzRDK ftu


pjDk,
n;K rkT[Dk J/; dk rhs
j? Bh.

n;K rkT[Dk J/; dk rhs j? Bh


as gon es d gt h n

fdB/ S'V wMhA tV/ Mb p/b/,


J/; wz[vV/ dh J/jk ohs j? Bh.
okshA nkfJ e/ nZbk B{z :kd
eodk,
tkfo;Pkj d/ Bkb w;hs j?
Bh.
jho tkfo;,
nBk Bhs an nt

n;K ikfJ fsqzRDK ftu pjDk


as je trinn wi bn

Aink anik
ftP/PD
nB/e, pj[s

Aink sWg kwCy ByKDwrI


anik swg khe pkhtr
G/yXkoh nB/e ;Kr eodk j? go fJj
fe;/ ezw BjhA nkT[Ad/. ;u[ dh eoDh
fpBK e'Jh nk;ok BjhA. r[ow[y B{z
tkfjr[o{ dh Grsh ok; nkT[Adh j?.
mke[o nkg jh nkgD/ ;/te dh bki
oZydk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

707

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bgiq Bgqn hUM bin AweI ] qn
mn glq Bey Twkur isau Awpn
lIey imlweI ] 1 ] rhwau ]
gwvnhwrI gwvY gIq ] qy auDry bsy
ijh cIq ] 1 ] pyKy ibMjn
prosnhwrY ] ijh Bojnu kIno qy
iqRpqwrY ] 2 ] Aink sWg kwCy
ByKDwrI ] jYso

sw qYso idRstwrI ] 3 ] khn

khwvn sgl jMjwr ] nwnk dws


scu krxI swr ] 4 ] 5 ]
A.g.m.5, 1299

Aink anik
bin AweI ban
Awpn lIey imlweI pan le mil
qy auDry te dre
bsy ijh cIq base j t
pyKy ibMjn prosnhwrY
pekhe bjan prosanhr
ijh Bojnu kIno j pojan kno
qy iqRpqwrY te triptr
kwCy ByKDwrI khe pkhtr
jYso sw jso s

qYso idRstwrI tso dristr


scu krxI swr sa karn sr
Aink ^ nB/e, pj[s.
bin AweI ^ gowkswk dh Grsh,
GrsK B{z jh cZpdh j?.
Awpn lIey imlweI ^ GrsK d/ sB
ns/ wB gowkswk dh :kd ftu
w;s ofjzd/ jB. T[jBK B{z gqG{
nkgD/ Bkb fwbkJh oydk j?.
qy auDry bsy ijh cIq ^ fiBQK d/
fjod/ ftu gowkswk t; iKdk j?
T[jh ;z;ko ;w[zdo s'A gko bzxd/
jB.
pyKy ibMjn prosnhwrY ^ go';B
tkbk ykD tkbhnK uhIK, ;[nkdb/
ykD/ d/ydk j?.
ijh Bojnu kIno qy iqRpqwrY - ;[nkd
T[jh b?Adk j?, oZidk T[jh j? i'
ykDk yKdk j?.
Aink sWg kwCy ByKDwrI ^ G/yXkoh
(;tKrh) wB[y, wkfJnk dh ykso
nB/e ;tKr pDkT[Adk j?.
jYso sw qYso idRstwrI ^ G/yXkoh
fij' fijk n;b ftu j[zdk j?, T[j'
fijk T[jBK B{z BIo nkT[Adk j?,
fijV/ T[; B{z ikDd/ jB.

708

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

scu krxI swr ^ jfo Bkw f;woB


s'A fpBK j'o ;G rZbK, ;ko/ T[FZdw
wkfJnk d/ w'j dhnK ckjhnK dk
w{b jB. gowkswk dk f;woB jh
;G s'A ;q/PN eost j?. ;u dh
;ko ;q/PN eoDh j? go joh dh
Grsh fdb dh g{oh brB Bkb jh
j' ;edh j?, fBo/ rkT[D iK G/y
eoB Bkb BjhA j' ;edh.

Aink rMg anik rg


tkfjr[o{ eosko dh e[dos d/ eJh
nfBe ozr jB. T[; dh ;wkXh, T[;
d/ nBjd Bkd dk e'Jh nzdkIk BjhA
bkfJnk ik ;edk. T[j nzdo, pkjo
nBzs j?. nkekP, gkskb ftu
ftuodk j?. r[o{ d/ Ppd Bkb GowK
dk Bk; j[zdk j?. T[; dk e'Jh w[b
BjhA gk ;edk. T[; d/ r[D nw'b
jB.

AstpdI ] sMqsMig AMqir pRBu


fITw ] nwmu pRBU kw lwgw mITw ]
sgl simgRI eyksu Gt mwih ]
Aink rMg nwnw idRstwih ] nau
iniD AMimRqu pRB kw nwmu ] dyhI mih
ies kw ibsRwmu ] suMn smwiD
Anhq qh nwd ] khnu n jweI
Acrj ibsmwd ] iqin dyiKAw
ijsu Awip idKwey ] nwnk iqsu jn

soJI pwey ] 1 ] so AMqir so


bwhir Anq ] Git Git ibAwip
rihAw BgvMq ] Drin mwih
Awkws pieAwl ] srb lok pUrn
pRiqpwl ] bin iqin prbiq hY
pwrbRhmu ] jYsI AwigAw qYsw
krmu ] paux pwxI bYsMqr mwih ]
cwir kuMt dh idsy smwih ] iqs qy
iBMn nhI ko Twau ] gur pRswid
nwnk suKu pwau ] 2 ] byd purwn
isMimRiq mih dyKu ] ssIAr sUr
nKqR mih eyku ] bwxI pRB kI sBu
ko bolY ] Awip Afolu n kbhU folY
] srb klw kir KylY Kyl ] moil n
pweIAY guxh Amol ] srb joiq
mih jw kI joiq ] Dwir rihE
suAwmI Eiq poiq ] gur prswid
Brm kw nwsu ] nwnk iqn mih eyhu
ibswsu ] 3 ]
A.g.m.5, 293
Aink rMg anik rg
nwnw idRstwih nn dristhe
suMn smwiD sun smd
Anhq qh nwd anhat t nd
khnu n jweI kahan na j

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

709

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Acrj ibsmwd aarj bismd
so AMqir so tar
so bwhir Anq so bhar ant
Drin mwih trn mhe
Awkws pieAwl ks pl
bin iqin prbiq ban tin parbat
hY pwrbRhmu h prbrm
jYsI AwigAw js gi
qYsw krmu ts karm
ssIAr sUr sasar sr
nKqR mih eyku nakhatr m ek
Awip Afolu p adol
n kbhU folY na kab'h dol
moil n pweIAY mol na p
guxh Amol gun amol
Dwir rihE tr ro
suAwmI Eiq poiq sum ot pot
Aink ^ nB/e, pj[s, fJe s'A
tZX.
Aink rMg nwnw idRstwih ^ id'A
r[o{ dh feogk Bkb wB[y B{z Bkw
fwbdk j? sK wB[y nkgD/ ;oho

nzdo, pkjo, ;ko/ ;z;ko nzdo


fJe' i's dk gqekP d/ydk j? ns/
;dk T[; d/ jI{o ofjD eoe/ ;u
ftu bhB ofjzdk j?. nkg sodk
j? ns/ j'oBK B{z th skodk j?.
fJ; Bkw ekoB wB[y B{z irs d/
;ko/ gdkoE fJe gqG{ ftu jh bhB
fd;d/ jB ns/ T[; gqG{ s'A jh
nB/eK fe;wK d/ ozr swkP/ fBeb/
j'J/ fd;d/ jB.
suMn smwiD Anhq qh nwd ^ id'A
wB[y d/ ;oho ftu Bkw dk
fNekDk j' iKdk j? sK wB[y d/
nzdo nc[o ;wkXh i[Vh ofjzdh j?
(r[owfs ftu wB B{z nkgD/ ;o{g
ftu fNekT[D B{z ;[zB^;wkfX*
fejk j?, id'A ;zebg Bk c[oB)
ns/ wB[y dh d/jh ftu
nBjd Bkd tZid/ jB.
khnu n jweI Acrj ibsmwd ^
nfijk
j?okB
eoB
tkbk,
fJe^o; okr (o{g nkBzd pfDnk
ofjzdk j?) fi; dk fpnkB BjhA j'
;edk.
so AMqir so bwhir Anq ^ p/nzs
tkfjr[o{ nzdo pkjo, ;G EkJhA,
jo/e ;oho ftu w"i{d j?.
Drin mwih Awkws pieAwl ^ gqG{
Xosh, nkek; s/ gkskb ftu j?,

710

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

;ko/ GtBK ftu w"i{d j? ns/ ;G


dh gkbDk eodk j?.
bin iqin prbiq hY pwrbRhmu ^
gowkswk izrb ftu, xkj ftu
ns/ gjkVK ftu w"i{d j?.
jYsI AwigAw qYsw krmu ^
gowkswk fij' fijk iht B{z j[ew
eodk j?, T[j' fijk iht eow
eodk j?. iht T[j' eodk j? i'
j[ew j[zdk j?.
ssIAr sUr nKqR mih eyku ^ uzB,
;{oi ns/ skfonK ftu th T[jh
fJe j?, Gkt fJjBK ftu T[;/ dk
B{o j?.
Awip Afolu n kbhU folY ^ gqG{ dh
pyPh j'Jh pkDh jh jo/e iht
p'bdk j?. gqG{ nkg nv'b j? ns/
ed/ th v'bdk BjhA.
moil n pweIAY guxh Amol ^
;kohnK PeshnK ou e/ gqG{
;z;koh y/YK y/Y fojk j? go T[j
gqG{ nw'be r[DK tkbk fe;/ w[b
Bkb gkfJnk BjhA ik ;edk.
Dwir rihE suAwmI Eiq poiq ^
fi; gqG{ dh i's ;kohnK i'sK ftu
ir ojh j?, T[j wkbe jh
skDk^g/Nk j' e/ ;koh ouBk dh
pDs B{z Xko fojk j?. ;koh
f;qPNh ftu ftnkge j' e/ nk;ok
gqdkB eo fojk j?.

nfBzB Grs ann pgt

ftP/;D
fe;/ fJe dk Grs, f;oc fJe dk
T[gkPe r[o{ r'fpzd f;zx ih dk gZek
f;zx

f;de d/ g{o/ ;Zu/ nfBzB Grs


sidak de pre sae ann pgt
r[o{ dk f;zx GkJh ;zs f;zx r[o{
r'fpzd f;zx ih d/ gqsh f;de s/ g{ok
;{ok T[sfonk ;h. uwe"o dh rQVh
ftZu'A f;zxK d/ efjD s/ r[o{ r'fpzd
f;zx ih t?oh dhnK nZyK ftu xZNk
gk e/ fBeb rJ/ ;B ns/ nkgDh
ebrh GkJh ;zs f;zx d/ brk rJ/
;B. nfBzB Grs ;zs f;zx f;de s'A
fpbe[b th fEVe/ BjhA ;B ns/
e[opkBh d/ rJ/ ;B.

wkJh B/ ntkI s'A f;nkD fbnk


;h fe fJj pho okDh GkJh ;zs
f;zx ih dh wksk j?. wkJh ;[D
u[eh ;h fe fJ; d/ f;de d/ g{o/
;Zu/ nfBzB Grs g[Zso B/ feZe{z
nkgDh ikB ;fsr[oK s'A tkoh j?.
j[D wkJh B{z ;wM nkJh fe bkj/
dk ;"dk t/u e/ e"D nkfJnk j?<
j[D ;wMh fe i"joh B/ bkb dk
w[Zb feZe{z gkfJnk ` uwe"o ftu
GkJh ;zs f;zx ih B{z rZdh d/ e/
eb}h firk brk e/ nkgDh EK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

711

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Ekg e/ ;qh r[o{ ih T[; fgnko/
f;Zy ns/ j'o f;ZyK d/ tk;s/ gkT[D
go fBeb rJ/ ;B. r[o{ ih B/

f;Zy B{z r[o{ gdth d/ fdZsh


;h. bkb n?T[A i"joh d/ xo
pj[s wfjzr/ w[Zb fte frnk
;h.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nfBzB Grs ann pgt


f;de d/ g{o/ ;Zu/ nfBzB Grs
sidak de pre sae ann pgt
bkj/ dk ;"dk lhe d sd
r[o{ ih B/ f;Zy B{z r[o{ gdth d/
fdZsh
gur j ne sikh n gur padw de
ditt
bkb n?T[A i"joh d/ xo
ll jr de kr
pj[s wfjzr/ w[Zb fte frnk ;h
bt mge mul wik gi s

AnIiq a'nt
ftP/PD
Bhsh d/ T[bN, pdBhsh, y'N, n:'r

mnUAw folY cIiq AnIiq


man dol t a'nt

wBw[y dk wB v'bdk j? s/ fus


nBhs j' iKdk j?. T[; dh fJ; irs
Bkb M{mh gqhs j[zdh j?. r[ow[y Bkw
ftu oZfsnk iKdk j?. T[j gqG{ dh
;oD ftu ofjzdk j?. r[o{ Ppd Bkb
T[; dh fsqPBk p[M iKdh j?. ;G
nk;k wB;k eosko d/ jE j?. ekdo
d/ Bkw fpBK fJj xo, fJj ;z;ko
;[zBk j?. gqG{, fgqT{ dh ;/tk ftu ;zs'y
j?, ;fji j?. r[o Ppd dh nkokXBk
ftu wkfJnk, w'j fpB; iKd/ jB.
gqG{ dh PoD ftu ;G o'r, ;'r fwN
iKd/ jB.

jgu kaUAw nwmu nhI cIiq ] nwmu


ibswir igrY dyKu BIiq ] mnUAw folY
cIiq AnIiq ] jg isau qUtI JUT
prIiq ] 1 ] kwmu koDu ibKu bjru
Bwru ] nwm ibnw kYsy gun cwru
] 1 ] rhwau ] Gru bwlU kw GUmn
Gyir ] brKis bwxI budbudw hyir

] mwqR bUMd qy Dir cku Pyir ] srb


joiq nwmY kI cyir ] 2 ] srb
aupwie gurU isir moru ] Bgiq krau
pg lwgau qor ] nwim rqo cwhau
quJ Eru ] nwmu durwie clY so coru
] 3 ] piq KoeI ibKu AMcil
pwie ] swc nwim rqo piq isau
Gir jwie ] jo ikCu kIn@is pRBu
rjwie ] BY mwnY inrBau myrI mwie

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

712

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] 4 ] kwmin cwhY suMdir Bogu ]
pwn PUl mITy rs rog ] KIlY ibgsY
qyqo sog ] pRB srxwgiq kIn@is
hog ] 5 ] kwpVu pihris AiDku
sIgwru ] mwtI PUlI rUpu ibkwru ]
Awsw mnsw bWDo bwru ] nwm
ibnw sUnw Gru bwru ] 6 ] gwChu
puqRI rwj kuAwir ] nwmu Bxhu scu
doqu svwir ] ipRau syvhu pRB pRym
ADwir ] gur sbdI ibKu iqAws
invwir ] 7 ] mohin moih lIAw
mnu moih ] gur kY sbid pCwnw qoih
] nwnk TwFy cwhih pRBU duAwir ]
qyry nwim sMqoKy ikrpw Dwir
]8]1]
A.g.m.1, 1187
AnIiq a'nt
jgu kaUAw jag ka
nwmu nhI cIiq nm nah t
mnUAw folY man dol
jg isau qUtI jag sio tt
JUT prIiq th prt
kwmu koDu ibKu km krd bikh
bjru Bwru bajar pr

Gru bwlU kw kr bl k
GUmn Gyir kman kr
brKis bwxI barkhas bn
budbudw hyir budbud her
nwim rqo nm rato
cwhau quJ Eru ho tj or
nwmu durwie nm dure
clY so coru al so or
piq KoeI pat kho
ibKu AMcil pwie bikh al pe
jo ikCu kIn@is jo kih knas
pRBu rjwie prb raze
pRB srxwgiq prb sarngat
kIn@is hog knas hog
Awsw mnsw s mans
bWDo bwru bdo br
nwm ibnw sUnw nm bin sn
Gru bwru kr br
gur sbdI gur sabd
ibKu iqAws invwir bikh tis
niwr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

713

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AnIiq ^ Bhsh d/ T[bN, pdBhsh,
y'N, n:'r.
jgu kaUAw nwmu nhI cIiq ^ fi;
ftnesh d/ wB ftu Bkw BjhA j?
T[j irs ftu eK tork j?,
feT[Afe T[j Bkw B{z ft;ko e/
fteko o{g u'r/ B{z t/y e/ fvZrdk
j?.
mnUAw folY ^ fus ftu y'N j'D
ekoB ftnesh dk wB v'bdk
ofjzdk j?.

pBktN$ouBk B{z t/ydk j?A.


nwim rqo cwhau quJ Eru ^ j/ gqG{`
w?A fJj ukjz[dk jK fe w?A s/o/ Bkw
ozr ftu ozfrnk ojK s/ s/ok gZbk
cVh oZyK. s/o/ tb sedk ojK.
nwmu durwie clY so coru ^ i' wB[y
Bkw B{z b[ek e/, ft;ko e/ fJ;
;z;ko s'A iKdk j? T[j JhPtoh
dorkj ftu u'o f;X jz[dk j?.

cIiq AnIiq ^ fus ftu pdBhsh


j?.

piq KoeI ibKu AMcil pwie ^ fijV/


wB[ZyK B/ ftekoK dh Ifjo gZb/
gkJh j'Jh j?, T[j nkgDh fJZis
rtk b?Ad/ jB.

jg isau qUtI JUT prIiq ^ fJj


;G e[M t/y e/ ;kvh sK irs
Bkb'A M{mh gohs N[N u[Zeh j?.

jo ikCu kIn@is pRBu rjwie ^ i' e[M


joh B/ ehsk j? nkgDh oIk,
woIh nB[;ko ehsk j?.

kwmu koDu ibKu bjru Bwru ^ ekw,


eo'X o{g ftP dk pj[s ;ys Gko
j?. Bkw fpBK r[DK tkbk nkuko
fet/A pD ;edk j?.

pRB srxwgiq kIn@is hog ^


gowkswk dh PoB ftu ikD Bkb
eh e[M BjhA jz[dk noEks ;G e[M
;zGt j' iKdk j?.

Gru bwlU kw GUmn Gyir ^ o/s dk


xo j? i' ;w[zdo d/ uZeo ftu
fgnk j't/. o/s d/ xo tork fJj
;oho ;w[zdo dh x[zwD x/oh ftu
fgnk j?.

Awsw mnsw bWDo bwru ^ nkPk


wBPk$ fsqPBk B/ op tkbk
dotkik o'fenk j'fJnk j?.
dorkjh d[nko pzd ehsk j'fJnk
j?.

brKis bwxI budbudw hyir ^ toyk


ftu
fit/A
s{z
p[bp[b/
dh

nwm ibnw sUnw Gru bwru ^


gowkswk d/ Bkw s'A fpBk fjodk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

714

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
o{g xo ;[zBk j?.
gur sbdI ibKu iqAws invwir ^
r[o{ d/ Ppd d[nkok wkfJnk dh
fgnk;$ fsqPBk d{o j[zdh j?. wB[y
ftekoK dh fGZsh t/y e/ v'bdk T[d'A
j?. id'A T[j Bkw B{z ft;ko pfjzdk
j? fi; o{g dk wkD j? T[j o{g
Bkw s'A fpBk fBezwk j? ns/ fJ;
d/ Bkb d/ ekw o; o'r jB fiBQK
d/ G'rD s'A f;tkfJ ;'r d/ j'o e[M
gqkgs BjhA jz[dk. fJ; bJh Bkw
ig e/ nkgDk iBw ;tko'. T[;
;op fgqn gqG{ B{z fgnko Bkb
;/t'.

nzBQh an

ftP/PD
fi; B{z fd;dk Bk j't/; fi;B{z ;[os
;'Mh Bk j't/, nfrnkBh

s{z ;?A ukBD ;k|, nzBQh w?A


ojh
t s nan sf an m rahi
okDk ;{os f;zx d/ o{po{ j[zdh okDh
oki
e"o
nkgDh
Bk;wMh,
nfrnkBsk s/ gSsktk eofdnK
efjzdh j? fe w?A rbsh ehsh i'
nksw goekP, nksw frnkBh ;zs
f;gkjh B{z f;oc d//j d/ B[es/ s'A jh
t/ydh ojh id'A fe okDk B{o dk
N[eVk ;h, ;kc ukBD ;h Gkt frnkB

dk tkje ;h, fi; B{z wbhB pZ[Xh i'


f;oc ;oho s/ jh yVQh j[zdh j? ikD
BjhA ;eh, gSkD BjhA ;eh Gkt ;jh
w[bKeD BjhA eo ;eh.

w?A jK n"r[Djko, s/o/ i'r Bk ;


s{z nksw goekP, fwZNh nzX w?A.

s{z ;?A N[eVk B{o d/jh


ikfDnK,

s{z ;?A gq/w gqekP, ;[jDk ikDe/


^gsh ikDe/^fBZs s?B{z ;/ftnk.

s{z ;?A ukBD ;k|, nzBQh w?A


ojh ;

w/oh p[ZfX wbhB nNeh d/j s/ :


jkfJ ` pyP s{z nkg s/oh**
nkyd/*.
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,
nzBQh an
s{z ;?A ukBD ;k|, nzBQh w?A ojh
t s nan sf an m rahi
s{z ;?A N[eVk B{o d/jh ikfDnK
t s tukr nr deh jni

AMnHI kwxI kbUl an kn kbl


muhwvrw
hr hwlq ivc pRvwn krnw, sihmqI
pRgt krnw

AMnHI kwxI kbUl dy boly nwl


an kn kbl de bole nl

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

715

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
muslmwn pirvwrW ivc lVky lVkI dw
ivAwh (inkwh) krn smyN kwjI vloN
dovW qoN sihmqI p`uCI jWdI hY Aqy ijho
ijhI vI lVkI dI Skl sUrq hY, lVky
vloN bol ky ausnMU pRvwn krn auprMq hI
inkwh dI rsm Adw kIqI jWdI hY[
ieh KuSI sB nwl sWJI kIqI jWdI hY[
ihMdU-is`K pirvwrW dy GrW ivc su`kI
rsd Bwv ibnW pkwieAw hI su`kw rwSn
ByijAw jWdw hY[ iek dUsry nMU vDweIAW
id`qIAW/leIAW jWdIAW hn[

ienHW (muslmwnW) dy ivAwhW dw G`t


hI pqw cldw hY, jdoN Awps ivc
nyVy dy sbMDIAW dy DIAW pu`qW dyy
AMnHI kwxI kbUl dy boly nwl cu`p
cupIqy kwzI 'inkwh' pVHw jWdw hY[
eId dy A`goN ip`CoN BI im`qrW qy

sbMDIAW ivc KuSIAW vMfIAW


jWdIAW hn[ ihMdU is`KW dy GrW

ivc muslmwnW vloN su`kIAW rsdW


ByjIAW jWdIAW hn[ dovyN pwisAW
qoN vDweIAW id`qIAW qy leIAW jwx
dI KuSI sWJI kIqI jWdI hY[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,

AMnHI kwxI kbUl an kn kbl


AMnHI kwxI kbUl dy boly nwl
an kn kbl de bole nl

kwzI inkwh pVHw jWdw hY


kz nik pr jd h
imqrW qy sbMDIAW ivc
mitr te sabad wi
KuSIAW vMfIAW jWdIAW hn
khu wd jd han

AnugRhu anugr
BKt fJ;sohfbzr
feogk, fwjo, dfJnk, fwjopkBh

AnugRhu Dwry anugr tre


r[o Ppd Bkb, r[o feogk Bkb
nB[rqj[ Xko/ iKd/ jB. r[o uoBK d/
f;woB Bkb, r[o Ppd dh nkokXBk
Bkb gqG{ dk ;z:'r j[zdk j?.
ihtB$woB d/ uZeo s'A pkjo j'
ikJhdk j?.

mlwr mhlw 5 ] pRB myry pRIqm


pRwn ipAwry ] pRym Bgiq Apno nwmu
dIjY dieAwl AnugRhu Dwry ] 1 ]
rhwau ] ismrau crn quhwry pRIqm
irdY quhwrI Awsw ] sMq jnw pih
krau bynqI min drsn kI ipAwsw
] 1 ] ibCurq mrnu jIvnu hir
imlqy jn kau drsnu dIjY ] nwm
ADwru jIvn Dnu nwnk pRB myry
ikrpw kIjY ] 2 ] 5 ] 9 ]

716

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 1268

j?, fIzdrh dk ;owkfJnk j?.

AnugRhu anugr

kir AnugRhu Awip rwiKE

ismrau crn quhwry


simr arn tuhre

kar anugr p rkhio

ibCurq mrnu bihrat marn


jIvnu hir imlqy jwan har milte
nwm ADwru nm dr
AnugRhu ^ feogk, fwjo.
AnugRhu Dwry ^ j/ gqG{` j/ dfJnk d/
;'w/ w/o/ T[FZs/ fwjo eo, w/o/ s/
feogk eoe/ w?B{z nkgDh gq/w
Grsh ns/ Bkw fdU.
ismrau crn quhwry ^ j/ gqG{`
fwjo eo fe w?A s/o/ uoBK B{z
f;wodk ojK s/ fjod/ ftu s/oh
nk; pDkJh oZyK.

;fsr[o nB[rqj eoe/, feogk eoe/


nkg jh r[ow[y dh oZfynk eodk j?.
gqG{ d/ uoBK ftu nzfwqs j?.

kydwrw mhlw 5 ] hir ky nwm ko


AwDwru ] kil klys n kCu ibAwpY
sMqsMig ibauhwru ] rhwau ] kir
AnugRhu Awip rwiKE nh aupjqau
bykwru ] ijsu prwpiq hoie ismrY
iqsu dhq nh sMswru ] 1 ] suK
mMgl Awnd hir hir pRB crn
AMimRq swru ] nwnk dws srnwgqI
qyry
sMqnw
kI
Cwru
] 2 ] 4 ] 12 ]
A.g.m.5, 1121

ibCurq mrnu jIvnu hir imlqy ^


gowkswk d/ ftSVB Bkb woB
;wkB j' ikJhdk j? ns/ joh d/
fwbD Bkb ihtB fwb iKdk j?.
fJ; bJh nkgD/ ;/te B{z doPB
fdU. r[o{ d/ okjhA jh joh doPB
j' ;ed/ jB.

AnugRhu anugr

nwm ADwru ^ j/ gqG{` feogk eo.


s/o/ Bkw dk jh w?B{z nk;ok j? s/
s/ok Bkw jh w/o/ bJh ihtB^XB

sMqnw kI Cwru stn k hr

kil klys kal kles


sMqsMig ibauhwru stsg biohr
dhq nh sMswru dhat n ssr
AMimRq swru mrit sr
AnugRhu ^
fwjopkBh.

feogk,

dfJnk,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

717

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kil klys ^ ebgDk s/ d[y.

sd'A fwN/ j? ftE nB[Gt j' id'A

sMqsMig ibauhwru ^ fi; wB[y B{z


;dk gowkswk d/ Bkw dk nk;ok
ofjzdk j?, fijVk wB[y ;zs iBK
dh ;zrs ftu ofj e/ joh Bkw dk
tDi eodk j?, d[BhnK d/ MrV/,
eb/P, ebgDk s/ d[y fJjBK ftu'A
e'Jh th T[; T[FZs/ nkgDk i'o BjhA
gk ;edk.

tad mite h with anupv ho jad

dhq nh sMswru ^ fi; wB[y B{z


Bkw dh dks X[o dorkj s'A
fwbdh j? T[jh joh
Bkw f;wodk j?. fco T[; d/
ihtB B{z ;z;ko d/ ftekoK dh nr
;kV BjhA ;edh.
AMimRq swru ^ gowkswk d/ uoB
nzfwqs ;o{g jB s/ gowkswk dk
Bkw ;[y, y[Ph s/ nkBzd dk w{b
j?.
sMqnw kI Cwru ^ j/ gqG{` s/ok dk;
s/oh PoB nkfJnk j? s/ s/o/ ;zs
iBK dh uoB^X{V wzrdk j?.

nB[Gt

anupv
BKt g[fbzr
sIopk, gqsZy frnkB, ihtB eow
ftu jk;b frnkB

d/jhnK ;ohoK dk fwbD s/ ftSVB


j'o rb j?, n;bh w/b o{jkBh w/b jh
j[zdk j?. fe;/ ozr o{g ftu doPB iK
w/b sK wkg/ye o{g j? go fBog/ye
o{g sK nB[Gt dh y/v y[bD Bkb jh
gqkgs j[zdk j?. ;wM Gkt neb
f;nkDg, p[ZXh nB[Gt d/P ftu BjhA
gj[zu ;edh. n;b w/b dh ftE d{o
sK jh xNdh j? id'A nB[Gt j[zdk j?
ns/ fJ; soQK n;b Bkb w/b dk
;[nkd sK nBGt o; okjh jh
ufynk ik ;edk j?.

d/jhnK dk i' w/b ns/ ftS'V j?


fJ;dk j?t/ o{g okDh j'otK,
J/; dPk ftu nkg w/b^ftS/V*
dk
i' e[M ;wM' o{g ;' fJe GqKfs j?.
o{jkBh jh w/b n;bh w/b j?.
i' e[M ikD' nkg j[D j' oki ih `
;kg/ye j? ozr ftu U ozfrnk
fBog/ye T[; o{g sK jh ikDhJ/A
id nB[Gt dh y/b y[ZbQ/ nkD e/.
;wM B ;edh g"AuQ nB[Gt^d/P*
j?,
nkgk nB[Gt d/P ik j? g"AuQdk
sKs/ nB[Gt^okj okDh y'ihJ/.
;wM* ;"y jh Bkb ;edh ikD
j?,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

718

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
go fco ofjAdh ftZE sd ph j?
pDh;

n;b tkgo/ pkM, nB[Gt s'A


fpBK,
ftZE B fwNdh, w/b n;b B
j'Atdk
sd'A fwN/ j? ftZE nB[Gt j'
id'A.
fJ;dk j? fJj okj, ;[D bU oki
ih `

GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,


nB[Gt anupv
sd'A fwN/ j? ftE nB[Gt j' id'A
tad mite h with anupv ho
jad
n;b tkgo/ pkM, nB[Gt s'A fpBK
asal wpre bj anupv t bin
ftZE B fwNdh, w/b n;b B j'Atdk
with na mitd mel asal na howd

AnUp anp
BKt g[fbzr
T[gwk ofjs, ;[zdo, nB[gw, p/fw;kb

inrMkwr Awkwr kr joiq srUp AnUp


idKwieAw
nirkr kr kar jot sarp anp
dikhi

fBozeko B/ fJ; pqjwzv dk nkeko


pDk e/ eJh i'fs, ;o{g, nB{g
fdykJ/ jB. eJh t/d, es/p, toB,
go;$ngo; j'Ad ftu nkJ/ jB.
r[ow[y tkfjr[o{ d/ j[ew ftu ofjzdk
j? ns/ rkvh okj T[~s/ ubdk j?.

inrMkwr Awkwr kr joiq srUp


AnUp idKwieAw] vyd kqyb
Agocrw vwihgurU guru Sbd
suxwXw] cwr vrn cwr mzhbw

crx kvl Srnwgiq AwXw] pwrs


prs Aprs jg AStDwq iek
Dwq krwXw] pYrIN pwie invwiekY
haumYN rog AswD imtwXw] hukm
rjweI clxw gurmuK gwfI rwhu
clwXw] pUry pUrw Qwt bxwXw
]17]
vwrW BweI gurdws, 12
AnUp anp
inrMkwr Awkwr nirkr kr
vwihgurU guru Sbd suxwXw
wheguru gur abad suny
AStDwq iek Dwq krwXw
attt ik tt kry
haumYN rog AswD imtwXw
hm rog asd mity

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

719

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gwfI rwhu clwXw gd r ly

fdZsk.

AnUp ^ T[gwk ofjs,


nB[gw, p/fw;kb.

lK lK rUp srUp AnUp isDwvhI

;[zdo,

inrMkwr Awkwr ^ fBozeko i' o{g


tkbk BjhA, gqG{ B/ nkeko, gzi
G{se ;oho pDk e/ T[; ftu
nkgD/ i'fs ;o{g B{z, i' T[gwk
ofjs j?, fdykfJnk j?.
vwihgurU guru Sbd suxwXw ^ gqG{
t/dK es/pK dh ;wM s'A pj[s d{o
j?, tkfjr[o{ r[o Ppd B{z T[; gzi
G{se r[o{ ih B/ jh ;[DkfJnk j?.
AStDwq iek Dwq krwXw ^ gko;
fit/A nm XksK B{z S{j e/ fJe Xks
;'Bk pDk fdzdk j?, fJ;/ soQK
fBozekoh i's tkb/ ;fsr[o{ gko;
B/ ;G iksK gksK tkb/ irs B{z
fJe r[o{^u/b/ (r[of;y) pDk
fdZs/.
haumYN rog AswD imtwXw ^ ;fsr[o{
B/ r[ow[yK B{z uoBhA brk e/ ns/
nkgD/ s/I gqskg Bkb fBtk e/,
irs d/ n;kX o'r, jT[w? B{z fwNk
fdZsk.
gwfI rwhu clwXw ^ r[o{ j[ew ns/
gqG{ dh oIk ftu ubD tkbk,
r[ow[yskoh dk ;"yk o;sk ubk

lakh lakh
sidwah

rp

srp

anp

fJ; irs ftu eJh o{g, ;o{g nB{g


jB. eJh ozr fpozr, ;[ozr, sozr
jB. eJh okr, Bkd, ft;wkd jB.

lK lK rUp srUp AnUp


isDwvhI] rMg ibrMg surMg qrMg
bxwvhI] rwg nwd ivsmwd gux
iniD gwvhI] rs ks lK suAwd
ciK cKwvhI] gMD sugMD kroiV
mih mhkwveI] gYr mhil sulqwn
mhlu n pwvhI ]5]

vwrW BweI gurdws, 21


AnUp anp
rUp rp
rMg ibrMg surMg qrMg
rg birg surg trg
rwg nwd rg nd
rs ks ras kas
lK suAwd lakh sud
ciK cKwvhI akh khwah
gMD sugMD gad sugad

720

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AnUp ^ T[gwk ofjs, nB{gw,


;[zdo, p/fw;kb.

bcn AnUp cwl inrwlI

rUp ^ bZyK jh o{g tkb/, uzr/ ;o{g


tkb/ s/ n?;/ nB[gw o{g tkb/ fiBQK
d/ o{g dk w[[ekpbk eoB tkbk
e'Jh BjhA j?, fJj' fij/ ;G ub/
iKd/ jB, wo w[e iKd/ jB.

tkfjr[o{, eosko, w'jB d/ wzdo,


wjb ngko jB. T[; dh ukb nB{g,
fBokbh j?. T[; d/ f;woB Bkb iw
B/V/ BjhA nkT[Adk. ;kok nfGwkB
bfj iKdk j?. T[; d/ ;zr ;kok ;z;ko
so iKdk j?. ;s;zrs ftu joh d/
Bkw dh nkokXBk Bkb ;G b/y nb/y
j' iKd/ jB.. T[; nekb g[oy d/
fXnkB ftu iw B/V/ BjhA nkT[Adk.
wfB, puB, eow Bkb r[ow[y
fBowb s/ fBokbw j' iKdk j?.
nfGwkB Sv e/ fJ; Gtib s'A gko
j' iKdk j?.

rMg ibrMg surMg qrMg ^ eJh soQK


d/ ozr s/ fpozr (fpBK ozr d/)
ns/ uzr/ ozrK tkb/ sozr fJ;
;z;ko ;w[zdo ftu p[bp[fbnK tKr
T[md/ s/ pD e/ w[e iKd/ jB.
rwg nwd ^ eJh soQK d/ okr jB,
;kiK d/ Bkd tid/ jB i' w;sh s/
tid ftu b? nkT[Ad/ jB, fJj ;G
nekb g[oy dhnK f;csK rk oj/
jB.
rs ks lK suAwd ciK cKwvhI ^
bZyK jh fwm/ o;, e"V/ o; s/
;[nkd jB, i' uy/ s/ uykJ/ ik
oj/ jB.
gMD sugMD ^ eo'VK jB i' e/tb
rzX ;[rzX, tkPBk ns/ y[Pp{ d/
o; ftu bZr/ wfjeK B{z jh
wfjekJh oZyd/ jB. go n?;/ b'e
gqG{ dk wfjb gqkgs BjhA eo
;eDr/ s/ i{BhnK ftu GNeDr/,
w'y gqkgs BjhA eo ;eDr/.

baan anp l nirl

gauVI mhlw 5 ] mohn qyry aUcy


mMdr mhl Apwrw ] mohn qyry
sohin duAwr jIau sMq Drm swlw ]
Drm swl Apwr dYAwr Twkur sdw
kIrqnu gwvhy ] jh swD sMq iekqR
hovih qhw quJih iDAwvhy ] kir
dieAw mieAw dieAwl suAwmI hohu
dIn ikpwrw ] ibnvMiq nwnk drs
ipAwsy imil drsn suKu swrw
] 1 ] mohn qyry bcn AnUp cwl
inrwlI ] mohn qUM mwnih eyku jI
Avr sB rwlI ] mwnih q eyku
AlyKu Twkuru ijnih sB kl DwrIAw
] quDu bcin gur kY vis kIAw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

721

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Awid purKu bnvwrIAw ] qUM Awip

cilAw Awip rihAw Awip sB kl


DwrIAw ] ibnvMiq nwnk pYj rwKhu
sB syvk srin qumwrIAw ] 2 ]
mohn quDu sqsMgiq iDAwvY drs
iDAwnw ] mohn jmu nyiV n AwvY
quDu jpih indwnw ] jmkwlu iqn
kau lgY nwhI jo iek min iDAwvhy
] min bcin krim ij quDu
ArwDih sy sBy Pl pwvhy ] ml

mUq mUV ij mugD hoqy is dyiK


drsu suigAwnw ] ibnvMiq nwnk

rwju inhclu pUrn purK Bgvwnw


] 3 ] mohn qUM suPlu PilAw sxu
prvwry ] mohn puqR mIq BweI kutMb
siB qwry ] qwirAw jhwnu lihAw
AiBmwnu ijnI drsnu pwieAw ]
ijnI quD no DMnu kihAw iqn jmu
nyiV n AwieAw ] byAMq gux qyry
kQy n jwhI siqgur purK murwry ]
ibnvMiq nwnk tyk rwKI ijqu lig
qirAw sMswry ] 4 ] 2 ]
A.g.m.5, 248
AnUp anp

mohn qyry aUcy mMdr


mohan tere e mdar
mhl Apwrw mhal apr

cwl inrwlI l nirl


Avr sB rwlI awar sb rl
mwnih q eyku AlyKu
mn ta ek a'lekh
Awid purKu bnvwrIAw
d purkh banwr
quDu jpih indwnw td jap nidn
min bcin krim man baan karm
ml mUq mUV mal mt mr
ij mugD hoqy je mgd hote
is dyiK drsu suigAwnw
se dekh dars sugin
qwirAw jhwnu tri jahn
lihAw AiBmwnu lahi abimn
AnUp ^ fiBQK dh T[gwk Bk j'
;e/.
mohn qyry aUcy mMdr mhl Apwrw ^
(pkpk w'jB ih ;qh r[o{ nwodk;
ih d/ tZv/ ;kfjpIkd/ ;B. nkg
;qh r'fJzdtkb fJe wekB ftu
fBt/eb/ ofjzd/ ns/ ;dk op d/
fXnkB ftu i[V/ ofjzd/. fJ;
wekB d/ u[pko/ j/m rbh ftu p?m
e/ ;qh r[o{ noiB d/t ih B/ fJj
Ppd ;ozd/ Bkb rkftnk ns/ pkpk

722

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ih B{z gq;zB eoe/ T[jBK gk;'A


r[opkDh
dhnK
g'EhnK
fbnKdhnK. fJjBK s'A ;qh r[o{ rqzE
;kfjp ih dh phV fsnko ehsh.)
j/ gqG{ ` s/o/ T[~u/ wzdo jB, s/o/
wfjb n?;/ jB fe T[jBK dk
gkobk pzBk BjhA fd;dk. s/o/ do
T[~s/, s/o/ Xow ;EkBK ftu, s/o/
;zs iB ;'jD/ bZrd/ jB ns/ s/ok
;dk ehosB eod/ jB. fiZE/ th
;zs iB fJeZm/ j[zd/ jB, T[E/ s?B{z
jh fXnkT[Ad/ jB.

nkfd g[oy[ pBtkohnk ^ r[o{ dh


f;Zfynk d[nkok wB[y B/ joh B{z
t; eo fbnk j?.

bcn AnUp cwl inrwlI ^ j/ w'jB


` s/o/ f;cs ;kbkj d/ puB ;'jD/
bZrd/ jB ns/ s/oh ukb irs d/
ihtK dh ukb Bkb'A tZyoh j?. pkpk
w'jB ih dh ofjDh pfjDh fBokbh
jh ;h.

ml mUq mUV ij mugD hoqy is dyiK


drsu suigAwnw ^ i' rzd/ b'e w{oy
ns/ Bk ;wM j[zd/ jB, T[j
gowkswk dk doPB eoe/
frnkBh ns/ p[ZXhwkB pD iKd/
jB. rzd/^e[eowh ns/ wjK w{oy
th gowkswk dk doPB eoe/ ;{M
tkb/ j' iKd/ jB.

Avr sB rwlI ^ j/ gqG{ ` ;ko/ s?B{z


jh fJe ;EkJh ss wzBd/ jB.
fJe s'A fpBK j'o ;G B{z s{z
tkfjr[o{ d/ w[ekpb/ s/ fwZNh dh
fBnkJhA ;wfMnk j?.
mwnih q eyku AlyKu ^ ;G wzBd/
jB fe gowkswk jh ;G dk
gkbDjko j?, gowkswk jh nkb/y
;[nkwh j?, fi; B/ ;koh f;qPNh
ftu nkgDh ebk toskJh j?.

s[X[ igfj fBdkBk ^ i' wB[y joh


B{z :kd eod/ jB, T[jBK d/ B/V/
iw BjhA nkT[Adk.
wfB pufB eofw ^ i' wB[y
gowkswk B{z wB eoe/, puB
eoe/ ns/ eow eoe/ :kd eod/
jB, T[j ;ko/ wB fJZfSs cb
gqkgs eo b?Ad/ jB.

qwirAw jhwnu lihAw AiBmwnu ^


fiBQK B/ gowkswk dk doPB
gkfJnk j?, T[jBK dk gowkswk B/
jzeko d{o eoe/ ;z;ko ;kro s'A
sko fdZsk j?. j/ gqG{ ` s/o/ p/nzs
r[D jB, T[jBK dk eEB BjhA
ehsk ik ;edk, n;hA s/o/ T[s/ jh
N/e oZyh j? fe s/o/ bV br e/
Gtib s'A so ikJhdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

723

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AnUpu qyrw drswrw

nwmu AwDwrw nm dr

anp ter darsr

qwpu tp

tkfjr[o{ dk o{g nrzw j?, do;kok


nB{g j?. r[ow[y f;woB ftu fbt
bk e/ tkfjr[o{, eosko, nrw ngko
B{z gk b?Adk j?. T[j ;Zuk f;oiBjko
GrsK dh N/e j?, ;zsK dh UN j?.
r[opkDh dh nkokXBk ftu ;G fJZSK
g{ohnK j' iKdhnK jB. nrw ngko
dk tk;k j[zdk j?. T[; nekb g[oy d/
;u ftu ;G ;Zuk j' iKdk j?, ;[Zuk j'
iKdk j?.

siqgur pwis bynqIAw imlY nwmu


AwDwrw ] quTw scw pwiqswhu qwpu
gieAw sMswrw ] 1 ] Bgqw kI tyk qUM
sMqw kI Et qUM scw isrjnhwrw
] 1 ] rhwau ] scu qyrI swmgrI scu
qyrw drbwrw ] scu qyry KwjIinAw
scu qyrw pwswrw ] 2 ] qyrw rUpu
AgMmu hY AnUpu qyrw drswrw ] hau
kurbwxI qyirAw syvkw ijn@ hir nwmu
ipAwrw ] 3 ] sBy ieCw pUrIAw jw
pwieAw Agm Apwrw ] guru nwnku
imilAw pwrbRhmu qyirAw crxw kau
bilhwrw ] 4 ] 1 ]
A.g.m.5, 746
AnUp anp

tyk tek
scw isrjnhwrw sa sirjanhr
KwjIinAw khjni
pwswrw psr
drswrw darsr
kurbwxI qurbn
sBy ieCw pUrIAw sabbe ih
pr
jw pwieAw Agm Apwrw
j pi a'gam apr
bilhwrw balihr
AnUpu ^fi; dh T[gwk Bk j' ;e/,
nd[Zsh.
nwmu AwDwrw ^ r[o{ gk; jkIo j'
e/ Grs joh fwbkg bJh noi'Jh
eod/ jB fe j/ gqG{` w?B{z s/ok Bkw
fwb ikJ/, fJj Bkw jh w/oh
fizdrh dk ;jkok j?.
qwpu ^ ;dk ekfJw ofjD tkbk
gowkswk
fi;
wB[y
T[s/
dfJnktkB j[zdk j?, T[; B{z T[; dk
Bkw fwbdk j? ns/ T[; dk

724

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

wkfJnk d/ w'j tkbk ;zskg d{o j'


iKdk j?.
tyk ^ ;dk ekfJw ofjD tkb/
gowkswk dk Bkw jh GrsK dk
;jkok j?.
scw isrjnhwrw ^ ;G ihtK B{z
g?dk eoB tkb/ ;Zu/ gqG{ dk Bkw
jh ;zsK dk nk;ok j?.

j?, ngjz[u j? (fi; sZe fe;/ dh


gj[zu BjhA j' ;edh). T[; dhnK
;kohnK wB'ekwBktK g{ohnK j'
iKdhnK jB.
bilhwrw ^ j/ gqG{` w?A s/o/ uoBK
s'A ;de/ iKdk jK. fi; wB[y B{z
r[o{ fwb frnk, T[; B{z gowkswk
fwb fgnk.

KwjIinAw ^ j/ gqG{` s/ok dopko


;dk ekfJw ofjD tkbk j?, s/o/
yikB/ ;dk Gog{o ofjD tkb/
jB.

AMnHy ane

pwswrw ^ j/ gqG{` s/o/ gdkoE ;dk


fEo ofjD tkb/ jB, s/ok ofunk
irs fybkok nNb fB:wK tkbk
j?.

manmukh ane rt dih

AnUpu qyrw drswrw ^ j/ gqG{` s/oh


j;sh n?;h j?, fi; se n;K
ihtK dh gjz[u BjhA j' ;edh .
s/ok doPB p/fw;kb s/ nd[Zsh j?,
s/o/ tork j'o e'Jh BjhA j?.
kurbwxI ^ j/ gqG{` w?A s/o/ T[jBK
;/teK s'A ;de/ iKdk jK, fiBQK B{z
s/ok Bkw fgnkok brdk j?.
sBy ieCw pUrIAw jw pwieAw Agm
Apwrw ^ fi; wB[y B{z T[j
gowkswk fwb g?Adk j?, i' p/nzs

BKt g[fbzr
w'j wkfJnk ftu w;s j'fJnk wBw[y

mnmuK AMnHy rwiq idhuM


wBw[y ftj{D/ nzBQ/ ofjzd/ jB.
nT[r[DK ftu c;/, nBQ/oh oks ftu
p'b e[p'b ftu o[ZM/ ofjzd/ jB. ekw
eq'X ftu G?V/ ezwK ftu ;kok ihtB
fpsk d/Ad/ jB.

GuGU cwmicVk no dyhuM n suJY cwnxu


hoNdy] rwiq AnHyrI dyKdy bolu kubol
Abolu KLNdy] mnmuK AMnHy rwiq
idhuM suriq ivhUxy ckI JoNdy]
Aaugux cuix cuix Cif gux prhir
hIry Ptk proNdy] nwau sujwKy
AMinAw mwieAw md mqvwly roNdy]
kwm kroD ivroD ivic kwry plo
Bir Bir DoNdy] pQr pwp n Cutih

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

725

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
FoMdy ]19]
vwrW BweI gurdws, 37
AMnHy ane
GuGU cwmicVk kgg mrik
rwiq AnHyrI dyKdy rt aner dekhde
suriq ivhUxy surt wihne
Aaugux gun
prhir hIry Ptk proNdy
parhar hre phatak prde
mwieAw md mqvwly roNdy
mi mad matwle rde
kwm kroD ivroD ivic
km krd wird wi
AMnHy ^ w'j wkfJnk ftu w;s
j'fJnk wBw[y.
GuGU cwmicVk ^ T[~b{ s/ ukwufVe
B{z ukBD j[zfdnK fdB/ e[M BjhA
fd;dk.
rwiq AnHyrI dyKdy ^ go T[j jB/oh
oks ftu ;G e[M d/yd/ jB s/
nkgD/ G?V/ p'bK s'A u[g j' e/ yV'Ad/
jB.
suriq ivhUxy ^ nzBQ/ nfrnkBh,
wBw[y frnkB s'A fpBK MrfVnK

dh uZeh M'Jh oyd/ jB. jo ;w/A


e[M Bk e[M p'bd/ ofjzd/ jB. ed/
th u[g BjhA eod/.
Aaugux ^ wBw[y r[DK B{z Sv e/
n"r[DK B{z u[D u[D e/ fJZem/ eod/
ofjzd/ jB.
prhir hIry Ptk proNdy ^ T[j
jhfonK B{z Sv e/ eu d/ wDfenK
d/ jko go'Ad/ jB.
mwieAw md mqvwly roNdy ^ wBw[y
j? sK nzB/Q go T[jBK B/ Bkw ;[iky/
oZfynk j'fJnk j?. T[j wkfJnk
wd ftu wstkb/ j'J/ o'Ad/ jB.
kwm kroD ivroD ivic ^ ekw, eq'X
nkfd ftfPnK d/ fto'X ftu
d[BhnK ;kjwD/ ;funko pDB
bJh e'Jh Bk e'Jh eow Xow
eod/ ofjzd/ jB. wBw[y gkgK d/
gZEo Y'Ad/ j'J/ BoeK s'A S[Nd/
BjhA.

AwrsI rs
BKt fJ;sohfbzr
PhPk, dogD, nzr{m/ ftu gkT[D tkbk
n"osK dk rfjDk

AMnHy AgY AwrsI nweI Dir n vDweI


pwvY
anne ag rs n tr na wad
pw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

726

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nzB/Q nZr/ nko;h dk e'Jh bkG BjhA.
T[; B{z e[M fdykJh BjhA d/Adk. p'b/
nZr/ okr dh X[Bh n?t/A r[nku iKdh
j?. p'b/, r{zr/ s/ b{b/ tKr T[j jo
eow s'A tKMk ofj iKdk j?.

AMnHy AgY AwrsI nweI Dir n


vDweI pwvY] bolY AgY gwvIAY sUmu
n fUmu kvwie pYnHwvY] puCY msliq

guMigAhu ivgVY kMmu jvwbu n AwvY]


PulvwVI viV guxguxw mwlI no n
ienwmu
idvwvY]
lUly nwil
ivAwhIAY ikv gil imil kwmix
gil lwvY] sBnw cwl suhwvxI
lgVw kry lKwau lgwvY] lukY n
mUrKu Awpu lKwvY ]5]
vwrW BweI gurdws, 32
AwrsI rs

bolY AgY gwvIAY sUmu n fUmu ^ i/


BkJh nzBQ/ nkdwh B{z PhPk fdykJ/
sK T[j T[; s'A tXkJh BjhA
gkJ/rk, T[; s'A BkJh B{z e'Jh g?;k
BjhA fwb/rk fJt/A jh i/ v{zw p'b/ s/
;{w (ezi{;) nZr/ rkDk rkt/ sK T[j
T[; B{z g[Pke BjhA gfjBkT[Ad/.
guMigAhu ^ ftrV/ j'J/ ezw bJh i/
e'Jh rz{r/ B{z ;bkj g[ZS/ sK T[; tZb'A
nZr'A e'Jh itkp BjhA fwb/rk.
lUly nwil ivAwhIAY ^ fJt/A b{b/Q
Bkb i/ e'Jh fJ;soh ftnkjh ikt/
sK T[j fe; soQK T[; B{z nkgD/
rb Bkb bk e/ fwb ;edk j?.
lukY n mUrKu ^ fJ;/ soQK w{oy
b[edk BjhA, T[j nkgDk nkg
gqrN eo fdzdk j?.

bolY AgY gwvIAY bol agg gw

AMnHy GuGU anne kgg

sUmu n fUmu sm na dm

BKt g[fbzr
w'j^wkfJnk ftu cf;nk
ftP/^ftekoK ftu rbskB wB[y

guMigAh ggi

wB[y,

lukY n mUrKu luk na mrakh

suJhu suJin iqin loA AMnHy GuGU suJu n


suJY

AwrsI ^ PhPk, dogD, nzr{m/


ftu gkT[D tkbk n"osK dk
rfjDk.

nzBQ/ x[x{, wBw[y B{z e[M BjhA ;[Mdk.


ueth ;{oi Bkb ezs dk fJzsIko

lUly nwil ivAwhIAY lle nl wi

sj sjan tin lo anne kgg sj na


sj

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

727

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eodh j?. nB/Qoh oks ftu gzyhnK B{z
e[M BjhA fd;dk. r[o{ Ppd ;[os d/
fpBK wB[y nzBQk x[x{ j[zdk j? s/ nB/Qo/
ftu fJXo T[Xo uZeo yKdk ofjzdk
j?.

dyiK pCwvw pvy KUih


dekh phw paw khhe

suJhu suJin iqin loA AMnHy GuGU


suJu n suJY] ckvI sUrj hyqu hY
kMqu imlY ivrqMqu su buJY] rwiq
AnHyrw pMKIAW ckvI icqu AnHyir
n ruJY] ibMb AMdir pRiqibMbu dyiK
Brqw jwix sujwix smuJY] dyiK
pCwvw pvy KUih fuib mrY sIhu
loien luJY] KojI KojY Koju lY vwdI

KojI KojY Koju lY vwdI


khoj khoj khoj l wd

vwdu kryNdV KuJY]


hsiqin duJY ]2]

gorsu

gweIN

vwrW BweI gurdws, 31


AMnHy GuGU anne kugg
ckvI sUrj akw sraj
kMqu imlY kt mil
rwiq AnHyrw pMKIAW rt anr
pkh
ckvI icq akw it
AnHyir n ruJY anr na rj
ibMb AMdir bb dar
pRiqibMbu dyiK pratibb dekh

fuib mrY sIhu loien luJY


dub mar s loin lj

AMnHy GuGU ^ w'j^wkfJnk ftu


cf;nk wB[y, ftP/^ftekoK ftu
rbskB wB[y.
ckvI sUrj ^ ;z;ko d/ ihtK B{z
;{oi uVQB Bkb fszB/ b'e fd;d/
jB go T[~b{ B{z ;{oi jh BjhA
fd;dk. ueth (;[oykp) dk ;{oi
Bkb fgnko j? .
kMqu imlY ^ T[j fdB uVQ/ nkgD/
gsh B{z fwb e/ oks dk fposKs
g[Sdh j?.
rwiq AnHyrw pMKIAW ^ gzShnK dhnK
nZyK nZr/ oks B{z jB/ok Sk iKdk
j?.
ckvI icqu AnHyir n ruJY ^ go
ueth dk wB jB/o/ eoe/ th BjhA
o[edk, T[j ;{oi tZb fXnkB bkJh
oydh j?.
ibMb AMdir pRiqibMbu dyiK ^ ueth
gkDh nzdo nkgD/ gsh dk
goSktK t/y e/, T[; B{z gsh ikD

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

728

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
e/ GNedh j?.
dyiK pCwvw pvy KUih ^ P/o nkgDk
goSktK y{j ftu t/y e/ y{j ftu
v[p wodk j? s/ nkgDhnK nZyK
Bkb bVdk j?.

sMswr ivc swD sMgq iml durmiq


KoeI] siqgur scw pwqSwh duibDw
mwr imvwsw goeI] gurmuK jwqw
jwx jwxoeI ]12]
vwrW BweI gurdws, 5

KojI KojY Koju lY vwdI ^ frnkBh


fJ; rb dh ftuko eoe/
n;bhns bG b?Adk j? go tkdh,
MrVkb{ g[oP MrVdk j'fJnk,
n;bhns s'A y[zM iKdk j?.

Anyr aner

Anyr aner

ibsIAr ghVY ifiTAW


bisar gr dithi

BKt g[fbzr
jBQ/ok, nzXeko

qwry lK Anyr ivc ciVHAw sUrj suJY n


koeI
tre lakh aner wi ari sraj suj na
ko
nB/Qo/ ftu bZyK sko/, ;{oi uVQd/ jB
go fe;/ B{z e[M BjhA ;[Mdk. e/tb
;fsr[o jh wB[y dh d[fpXk wko
;edk j?.

qwry lK Anyr ivc ciVHAw sUrj


suJY n koeI] SINh buky imrgwvlI
BMnI jwie n Awie KVoeI] ibsIAr
ghVY ifiTAW KufIN vVdy lK
ploeI] pMKyrU Swhbwz dyK Fuk n
hMGn imlY n FoeI] cwr vIcwr

qwry tre
SINh buky imrgwvlI
buke mirgwali

pMKyrU Swhbwz pkher bz


cwr vIcwr r wr
duibDw mwr imvwsw goeI
dubid mr miws go
Anyr ^ jBQ/ok, nzXeko.
qwry ^ jB/o/ ftu bZyK sko/ j[zd/
jB, go ;{oi d/ ufVQnK e'Jh th
BjhA fd;dk.
SINh buky imrgwvlI ^ P/o d/
roiD Bkb, Gpe wkoB Bkb
fjoBK dhnK vkoK Gi iKdhnK
jB. vo ekoB T[j yVQ BjhA
;edhnK.
ibsIAr ghVY ifiTAW ^ ro[V B{z

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

729

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
t/y e/, Gkt/A bZyK ;g j'D, GZi e/
y[ZvK ftu b[e ikDk ukj[zd/ jB.
pMKyrU Swhbwz ^ gzSh pki B{z t/yd/
jh d{o GZid/ jB, B/V/ j'D dh
T[jBK ftu fjzws BjhA j[zdh, go
GifdnK B{z nk;wkB ftu b[eD
dh EK (Y'Jh) BjhA fwbdh.

AlyK suxwieAw] gurmuK Awp


gvwie sbd kmwieAw] igAwn
AMjn ilvlwie shij smwieAw
]10]

vwrW BweI gurdws, 14


AnHyr aner

cwr vIcwr ^ fJ;/ soQK ;z;ko ftu


;[zdo thuko p; fJjh j? fe ;kX
;zrs fwb/, fiZE/ r{VQ ftuko
d[ows B{z d{o eo d/t/.

dIvw qyl jlwie dw tel jle

duibDw mwr imvwsw goeI ^ ;fsr[o{


d/ T[gd/P Bkb d[fpXk Bk; j'
iKdh j? ns/ fteko ysw j' iKd/
jB. fJ; rb Bz{ e/tb r[ow[y jh
ikDd/ jB ns/ fJ; rb dk
frnkB j'oBK B{z th eotk fdzd/
jB.

igAwn AMjn ilvlwie shij


smwieAw
gin jan livle sj smi

dIvw qyl jlwie AnHyr gvwieAw


dw tel jle aner gwi
r[ow[y B/ nkgDk nkg r[nk e/ r[o[
Ppd dh xkbDk ehsh s/ fJ; irs
dk nB/Qo d{o ehsk.

GwxI iql pIVwie qyl kFwieAw]

dIvw
qyl
jlwie
AnHyr
gvwieAw] msu msvwxI pwie Sbd
ilKwieAw] sux isK ilK ilKwie

AlyK suxwieAw alekh suni


sbd kmwieAw sabad kmi

AnHyr ^ jB/Qok, nzXeko, nzX/ok.


dIvw qyl jlwie ^ fit/A fsb B/
e'jb{ dh xkDh ;w{j ftu g? e/
nkgDk nkg ghVkfJ e/, nkgDk
s/b eYk fbnk, nkgDk nkg ysw
eoe/ s/b o{g j' e/ dht/ ftu g? e/
dht/ B{z irk e/, jB/o/ B{z fwNk
fdZsk.
AlyK suxwieAw ^ dht/ dh bkN s'A
T[jh f;nkjh pD e/ dtks ftu
fgnk, fi; Bkb r[o{ dk Ppd
fbfynk ns/ fco T[;/ Ppd B{z ;[D
e/ i' f;Zfynk ;h, T[; B{z fbfynk
s/ fbykfJnk frnk. fBozeko gqG{

730

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

dh wjkB wfjwk s/ f;cs ;kbkj


B{z efj e/ ;[DkfJnk, fJj fsb dh
e[opkB j' e/ gqG{ gqsh ;Zuh
PoXKibh ;h.
sbd kmwieAw ^ fJ;/ soQK nZr'A
r[ow[y th nkgk rtk e/ jT[w? Gkt
B{z si e/ g{o/ r[o{ d/ g{o/ PpdK dh
ewkJh eod/ jB.
igAwn AMjn ilvlwie shij
smwieAw^ T[j r[ow[y frnkB o{gh
;[ow/ ftu fbt bk e/ ;ji
nt;Ek ftu ;wk rJ/.

AnyrI aner
ftP/PD
ekbh, nzXeko Gog{o, jB/o/ tkbh

rwiq AnyrI cmkin qwry


rt aner amkan tre
nB/Qoh oks ftu sko/ uwed/ jB.
fJ; nBQ/o/ ftu e'Jh ftob/ jh ikrd/
jB. e'Jh ftob/ jh r[o Ppd dh
nkokXBk eod/ jB s/ ;dk ikrd/
ofjzd/ jB. fijV/ ;"A iKd/ jB, fijV/
;fsr[o dh j'Ad B{z G[b iKd/ jB s/
nfrnkB dh r{VQh BhAd ;"A iKd/ jB,
T[j fJ; irs ftu wkfJnk d/ czX/
ftu'A edh th S[Nekok BjhA gk ;ed/.

iekqu sUrij AwQvY rwiq AnyrI

cmkin qwry] swh svin Gir


AwpxY cor iPrin Gir muhxYhwrY]
jwgin ivrly pwhrU rUAwiein
husIAwr ibdwry] jwig jgwiein
suiqAW swh PVMdy cor cgwry]
jwgidAW Gru riKAw suqy Gr
musin vycwry] swh Awey Gir
AwpxY cor jwir lY grdin mwry]
Bly bury vrqin sYswry ]7]
vwrW BweI gurdws, 31
AnyrI aner
rwiq rt
cmkin qwry amkan tre
cor or
jwgin ivrly jgan wirle
pwhr rUAwiein phar rin
husIAwr ibdwry husr bidre
jwig jgwiein suiqAW
jg jgin sutti
jwgidAW Gru riKAw
jgdi kr rakhi
suqy Gr musin vycwry
sutte kr musan were

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

731

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swh Awey Gir AwpxY
s e kr pn
cor jwir or yr
lY grdin mwry l gardan mre
AnyrI ^ ekbh, nzXeko Gog{o,
jB/o/ tkbh.
rwiq AnyrI cmkin qwry ^ ;{oi d/
v[ZpD Bkb oks g? iKdh j? s/ sko/
uweD br iKd/ jB.
cor ^ Pkj nkgD/ xoK ftu nokw
Bkb ;"Ad/ jB, go u'o u'ohnK
eoB bJh oks B{z fcod/ ofjzd/
jB.
jwgin ivrly pwhrU rUAwiein husIAwr
ibdwry ^ e'Jh ftobk gfjo/dko
ntkIK wko e/ b'eK B{z j[fPnko s/
ypodko eodk j?.
jwig jgwiein suiqAW swh PVMdy
cor cgwry ^ ikrD tkb/ ;[ZfsnK B{z
irkT[Ad/ jB s/ u'o T[ufenK B{z
cV b?Ad/ jB.
jwgidAW Gru riKAw suqy Gr musin
vycwry ^ ikrfdnK B/ sK nkgD/
xoK B{z u'oK s'A puk fbnk go
ftuko/ ;[Zs/ j'J/ xo b[Nk p?md/
jB.

swh Awey Gir AwpxY cor jwir lY


grdin mwry ^ Gb/ g[oP sK nkgD/
xo B{z nk iKd/ jB go u'oK :koK
B{z f;gkjh X"D'A cV e/ wkod/ jB.
;' r[o{ dh f;Zfynk b? e/ fijV/
wB[y ikrd/ jB, T[j ekw, eq'X,
nkfd t?ohnK s'A pu iKd/ jB go
p[o/ ezw eoB tkb/ b[ZN/ iKd/ jB.
oks nB/Qoh nzXeko by eo'V u~weB
sko/
rt anr adkr lakh kror amkan
tre
fJ; irs dh nzX/oh, nzXeko dh
oks ftu r[o Ppd dh i's irk e/
goT[gekoh r[o{ B/ gP{, go/s, gfss
;G B{z fB;sko fdZsk.

rwq AnHyrI AMDkwr lK kroV


c`mkn qwry] Gr Gr dIvY
bwlIAn prGr qkn cor ckwry]
ht ptx Gr bwrIey dy dy qwk svx
nr nwry] sUrj joiq audoq kr
qwry rwq AnHyr invwry] bMDn
mukiq krwiedw nwm dwn iesnwn
vIcwry] gurmuK suKPl swD sMg
psU pryq piqq insqwry] pr
aupkwrI gurU ipAwry ]7]
vwrW BweI gurdws, 16

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

732

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AnHyrI anr
Gr Gr dIvY bwlIAn
kr kr dw blan
prGr qkn cor ckwry
parkr takkan or kre
sUrj joiq audoq sraj jot udot
rwq AnHyr invwry rt anr niwre
nwm dwn iesnwn vIcwry
nm dn isnn wre
psU pryq piqq insqwry
pas pret patit nistre
AnHyrI ^ jBQ/o/ tkbh, nzXeko
Gog{o.
Gr Gr dIvY bwlIAn ^ jBQ/oh oks
;w/A bZyK eo'VK sko/ nkekP ftu
uwed/ jB go xoK ftu dht/
pkb e/ ukBD ehsk iKdk j?.
prGr qkn cor ckwry ^ feT[Afe
u'o T[uZe/ sed/ fcod/ jB fe
fes/ fe;/ d/ xo u'oh eoB dk
dkn br ikt/.
sUrj joiq audoq kr qwry rwq
AnHyr invwry ^ fi; t/b/ oks
w[eD s/ ;{oi uVQdk j? sK nkgD/
ukBD/ Bkb skfonK B{z b[ek e/ oks
dk jBQ/ok ysw eo fdzdk j?.

nwm dwn iesnwn vIcwry ^ fit/A


;{oi jB/Qo/ s'A vo e/ xo ftu pzd
j'J/ b'eK B{z pzXBK s'A S[vkT[Adk j?
s/ Bkw, dkB, fJPBkB eoB dk
;wK b'eK B{z fdzdk j?.
psU pryq piqq insqwry ^ T[t/A jh
r[ow[y dk ;[y cb ;kX{ dk ;zr
j?, fi; Bkb T[j gP{, go/s tor/
gfss b'eK B{z f;X/ o;s/ bk e/
w[es eodk j?.

iek AnHyrI koTVI, dUAw dIvw nw


bwqI
ik anr kothr d dw n bt
mn`uK Gor AigAwn dI hnyr koTVI ivc
PisAw hY Aqy igAwn dI roSnI vI
nhIN hY[ AijhI hwlq ivc jdoN jm,
mOq dy PirSqy PV ky iljw rhy hn qW
koeI vI sMgI-swQI bhuVdw nhIN[
kul`KxI Bwv BYVy l`CxW/guxW vwlI jIv
Awqmw su`qI rihMdI hY Bwv gwPl hoeI
rihMdI hY[ jdoN ik ies dy ault v`fy
BwgW vwly jwgdy Aqy cyqMn rihMdy hn[
ies hnyr koTVI ivcoN inklx Aqy
prmwqmw nMU pwaux leI loVINdI ivDI,
jwgdy rihxw Bwv cyqn rihxw hY[

iek AnHyrI koTVI,


dUAw dIvw nw bwqI[
bwhuM pkiV jmu lY c`ly,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

733

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

koeI sMig nw swQI[


su`qI rhI kul`KxI,
jwgI vf BwgI[
jwgin kI ibiD so lhY,
ijs AMqr lwgI[
khY husYn shylIE,
shu ikq ibiD peIAY[

kir swihb dI bMdgI,


rYix jwigRq rhIAY[

Swh husYn, 115-116

AnHyrI koTVI anr kothr


iek AnHyrI koTVI dUAw dIvw nw bwqI
ik anr kothr d dw n bt
bwhuM pkiV jmu lY c`ly koeI sMig nw
swQI
bh pakar jam l alle ko sg n
sth
su`qI rhI kul`KxI jwgI vf BwgI
sutt rah kulakkhan jg wad
pg
jwgin kI ibiD so lhY ijs AMqr lwgI
jgan k bd so lah jis tar lg
kir swihb dI bMdgI rYix jwigRq
rhIAY
kar shib d bdg rn jgrit
rah

Apjs apjas
nWv puilMg
Sohrq, vifAweI, mihmw

Apjs K`tygw apjas khatteg


jMqrI/tyvw/jW h`Q dIAW ryKw qoN hI
pWfw/pMifq sMbMiDq ivAkqI dy Bwg jW
BivK bwry jwxkwrI dyxI hY[ aus dy
jIvn ivc vwprn vwlIAW suKwvIAW
Aqy AxsuKwvIAW GtnwvW bwry d`sdw
hY[ aus dy BivKq jIvn ivc aus dy
kMm-kwrW krky imlx vwlI pRsMsw jW
SoBw/mihmw nMU js K`txw jW Ap-js
krwauxw ikhw jWdw hY[

ieh jIv ijs kMm nMU h`Q pweygw js


K`tygw Ap-js krweygw[jIv dw
v`fy v`fy vzIrW kbIrW hwkmW nwl
gUVHw myl rihx dw Xog Av`S hY,
keI vwrI auh myl bhuqI dyr bixAw
vI nhIN irhw krygw[ij`Qy bhuq dyr
rhygw qW aus dw mn cwihAw lwB
nhIN hovygw[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,
37
Apjs ap-jas
Apjs K`tygw apjas khatteg

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

734

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vzIrW kbIrW hwkmW
wazr kabr hkm
gUVHw myl gr mel

jm kI jam k
iKn mih suK khin m sukh

Xog yog

Gwl n ibrQI jweIAY


kl na birth j

Av`S awas

AwT phr ismrhu th pr simr

mn cwihAw lwB man hi lb

iDAweIAY ti

Apjsu imtY hovY jig kIriq

dIn duK BMjn dn dukh pjan

apjas mit how jag krat

nwnk rMig rwqy nnak rg rte

ngi;[ d/ fwND Bkb dorj p?mhdk j?.


nm gjo f;woD Bkb wfB sfB ;tZS
j[zdk j?, d[y dk GziB jz[dk j? s/ uoD
ewb ozr/, oZs/ iKd/ jB.

Apjsu imtY hovY jig kIriq


drgh bYsxu pweIAY ] jm kI qRws
nws hoie iKn mih suK And syqI
Gir jweIAY ]1] jw qy Gwl n
ibrQI jweIAY ] AwT phr
ismrhu pRBu Apnw min qin sdw
iDAweIAY ]1] rhwau ] moih srin
dIn duK BMjn qUM dyih soeI pRB
pweIAY ] crx kml nwnk rMig
rwqy hir dwsh pYj rKweIAY
]2]13]22]

A.g.m.5, 500
Apjsu apjas

Apjsu ^ pdBkwh.
jm kI ^ Bkw f;woB Bkb
pdBkwh jN iKdh j?, irs ftu
B/eBkwh j' iKdh j?. joh dh
dorkj ftu p?mD B{z EK (fJZIs)
fwbdh j?. gowkswk dk f;woB
eoB Bkb w"s dk efjo ysw j'
iKdk j?.
iKn mih suK ^ gowkswk dk
fXnkB $ f;woB eoB Bkb gb
Go ftu jh ;[y nBzd Bkb gqG{
uoBK ftu gj[zu ikJhdk j?.
Gwl n ibrQI jweIAY ^ joh dh
;/tk ehsh fB;|b BjhA iKdh,
pbfe pV/ bkG fwbd/ jB.
AwT phr ismrhu ^ nZm/ gfjo
gowkswk dk f;woB eod/ ofjDk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

735

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ukjhdk j?.
iDAweIAY ^ wB, sB Bkb gqG{ dk
fXnkB XoBk ukjhdk j?.
dIn duK BMjn ^ fBwkfDnK d/,
dhBK d/ d[y d{o eoB tkb/
(gowkswk) w?A s/oh PoB nkfJnk
jK.
nwnk rMig rwqy ^ n;hA gowkswk
d/ uoB ewbK d/ gq/w ftu oZs/
ofjzd/ jK. j/ gqG{ ` n;K dk;K dh
bki oZy b?.

Apxw apn
gVBKt
nkgDk, gowkswk dk

Apxw nwmu jpwieAw


apn nm jpi
r[ow[y *s/ ;fsr[o{ nkg feogk
eoe/ nkgDk Bkw igkT[Adk j?.
wBw[y B{z Y'Jh BjhA fwbdh. ;G
;ziw, ;j;, f;nkDgK ;kE Sv
fdzdhnK jB. fiBQK r[ow[yK B{z
;fsr[o{ nkg fwbkT[Adk j? T[j ;Zu/
Bkw dk f;woB eod/ jB. fi;
r[ow[y T[s/ eosko nkg Bdo eodk
j?, T[; B{z ;s ;zs'y dk frnkB
gqkgs j[zdk j?. fijVk iht T[;
eosko B{z GkT[Adk j? T[; Bkb T[;dk
w/b j[zdk j?. gqG{ dh gqhs ftu

r[ow[y r[oPpd ftu bhBk j' iKdk


j?. T[; B{z T[; dk ekdo, eosko
edh BjhA ft;odk.

mwq grB duK swgro ipAwry qh


Apxw nwmu jpwieAw ] bwhir
kwiF ibKu psrIAw ipAwry

mwieAw mohu vDwieAw ] ijs no


kIqo krmu Awip ipAwry iqsu pUrw
gurU imlwieAw ] so AwrwDy swis
swis ipAwry rwm nwm ilv
lwieAw ] 1 ] min qin qyrI tyk
hY ipAwry min qin qyrI tyk ] quDu
ibnu Avru n krnhwru ipAwry
AMqrjwmI eyk ] rhwau ] koit
jnm BRim AwieAw ipAwry Aink
join duKu pwie ] swcw swihbu
ivsirAw ipAwry bhuqI imlY sjwie
] ijn BytY pUrw siqgurU ipAwry sy
lwgy swcY nwie ] iqnw ipCY CutIAY
ipAwry jo swcI srxwie ] 2 ]
imTw kir kY KwieAw ipAwry iqin
qin kIqw rogu ] kauVw hoie

piqsitAw ipAwry iqs qy


aupijAw sogu ] Bog BuMcwie
BulwieAnu ipAwry auqrY nhI
ivjogu ] jo gur myil auDwirAw
ipAwry iqn Dury pieAw sMjogu
] 3 ] mwieAw lwlic AitAw

736

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ipAwry iciq n Awvih mUil ] ijn


qU ivsrih pwrbRhm suAwmI sy qn
hoey DUiV ] ibllwt krih

bhuqyirAw ipAwry auqrY nwhI


sUlu ] jo gur myil svwirAw ipAwry
iqn kw rihAw mUlu ] 4 ] swkq
sMgu n kIjeI ipAwry jy kw pwir
vswie ] ijsu imilAY hir ivsrY
ipAwry suo muih kwlY auiT jwie ]
mnmuiK FoeI nh imlY ipAwry
drgh imlY sjwie ] jo gur myil
svwirAw ipAwry iqnw pUrI pwie
] 5 ] sMjm shs isAwxpw
ipAwry iek n clI nwil ] jo
bymuK goibMd qy ipAwry iqn kuil
lwgY gwil ] hodI vsqu n

jwqIAw ipAwry kUVu n clI nwil

] siqguru ijnw imlwieEnu ipAwry


swcw nwmu smwil ] 6 ] squ

sMqoKu igAwnu iDAwnu ipAwry


ijs no ndir kry ] Anidnu
kIrqnu gux rvY ipAwry AMimRiq
pUr Bry ] duK swgru iqn liGAw
ipAwry Bvjlu pwir pry ] ijsu
BwvY iqsu myil lYih ipAwry syeI
sdw Kry ] 7 ] sMmRQ purKu
dieAwl dyau ipAwry Bgqw iqs kw

qwxu ] iqsu srxweI Fih pey


ipAwry ij AMqrjwmI jwxu ] hlqu
plqu svwirAw ipAwry msqik scu
nIswxu ] so pRBu kdy n vIsrY
ipAwry
nwnk
sd
kurbwxu
]8]2]
A.g.m.5, 640
Apxw apn
mwq grB mt grb
duK swgro dukh sgro
ibKu psrIAw bikh pasr
so AwrwDy so rde
swis swis ipAwry ss ss pire
kauVw hoie piqsitAw
kr hoe patisti
iqs qy aupijAw sogu
tis te upji sog
Bog BuMcwie BulwieAnu
pg pue pulian
auqrY nhI ivjogu utr nah wiyog
jo gur myil auDwirAw
jo gur mel udri
iqn Dury pieAw sMjogu
tin tre p syog

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

737

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibllwt krih bhuqyirAw
bil'lat kar bteri
auqrY nwhI sUlu utr nh sl
swkq sMgu n kIjeI
skat sg na kja
jy kw pwir vswie je k pr wse
mnmuiK FoeI nh imlY
manmukh t na mil
sMjm shs isAwxpw
sjam ss sinp
hodI vsqu n jwqIAw
hod wast na jt
kUVu n clI nwil kr na all nl
swcw nwmu smwil sc nm sml
squ sMqoKu sat stokh
igAwnu iDAwnu gin tin
ijs no ndir kry
jis no nadar kare
Anidnu kIrqnu gux rvY
andin krtan gun raw
AMimRiq pUr Bry mrit pr pre
ijsu BwvY jis pw
iqsu myil lYih tis mel l
syeI sdw Kry se sad khare

Apxw ^ nkgDk, gowkswk dk.


mwq grB duK swgro ^ wksk dk
g/N d[ZyK dk ;w[zdo j?.
qh Apxw nwmu jpwieAw ^ gqG{ B/
T[E/ (wksk d/ g/N ftu) th iht
gk;'A nkgD/ Bkw dk f;woB
eotkfJnk j? ns/ fJ; B{z d[ZyK s'A
pukJh oZfynk.
ibKu psrIAw ^ id'A iht B{z g/N s'A
pkjo fbnKdk, iBw fdZsk sK
wkfJnk d/ w'j dh Ifjo iht d/
nzdo Go rJh.
so AwrwDy swis swis ipAwry ^ fi;
wB[y T[s/ gqG{ nkg fwjo eodk
j?, T[; B{z g{ok r[o{ fwbkT[Adk j?.
T[j wB[y jo/e ;kj d/ Bkb
gowkswk dk f;woB eodk j?.
gowkswk d/ Bkw dh brB nkgD/
nzdo pDkJh oZydk j?.
kauVw hoie piqsitAw ipAwry iqs
qy aupijAw sogu ^ fiBQK B/ d[BhnK
d/ ;[nkdK B{z fwZmk ikD e/ ykXk,
wkfDnk, T[jBK B/ ;oho ftu o'r
g?dk eo fdZsk. T[j G'r e"Vk
(d[ydkJh) j' e/ fBefbnk, fJ;/
eoe/ rw bZr frnk.
Bog BuMcwie BulwieAnu ipAwry auqrY

738

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nhI ivjogu ^ d[BhnK d/ ;[nkdb/


;[nkd ytk e/ joh B/ nkg jh
iht B{z e[okj/ gkfJnk j?. iht B/
joh B{z G[bk SZfvnk j? ns/
gowkswk Bkb'A iht dk ftS'Vk
w[ZeD ftu jh BjhA nkT[Adk, d{o
jh BjhA j[zdk.
jo gur myil auDwirAw ipAwry iqn
Dury pieAw sMjogu ^ fiBQK B{z gqG{ B/
r[o{ Bkb fwbk e/ ;z;kfoe w'j s'A
puk fbnk T[jBK dk w/b dorkj'A
fbfynk j'fJnk ;h.
ibllwt krih bhuqyirAw ipAwry
auqrY nwhI sUlu ^ fiBQK wB[ZyK B{z
gowkswk ft;o iKdk j?, T[jBK d/
sB fwZNh j' iKd/ jB. T[j pj[s
ftobkg eod/ jB ns/ T[jBK dk
d[y, ghV d{o BjhA j[zdh.
swkq sMgu n kIjeI ipAwry jy kw
pwir vswie ^ fiE'A se j' ;e/,
fiE'A se t; ub/, Pesh Gkt
wkfJnk dk T[gk;e BjhA j'Dk
ukjhdk. gowkswk Bkb'A N[ZN/ j'J/
wB[y dk ;kE BjhA eoBk ukjhdk.
T[; B{z fwfbnK gowkswk ft;o
iKdk j?.
mnmuiK FoeI nh imlY ^ wBw[y,
nkg^ j[dfonK B{z gqG{ dh dorkj

ftu gBkj BjhA fwbdh. nkdo


BjhA fwbdk ;r'A ;Ik fwbdh j?.
sMjm shs isAwxpw ^ Gkt/A jikoK
f;nkDgK ns/ yk; yk; ofjD d/
sohe/ toshJ/, go nzs ;w/A fJe
th ezw BjhA nkT[Adk.
hodI vsqu n jwqIAw ipAwry kUVu n
clI nwil ^ i' gqG{ s'A p/w[y jB,
T[jBK d/ e[b B{z dkr brdk j?.
gowkswk Bkb'A N[ZN/ j'J/ wB[y B/
nkgD/ gk; j[zdh uhI joh B{z Bk
gSkfDnk ns/ M{mh d[BnK ftu
bZr/ oj/, i' fe woB t/b/ Bkb
BjhA iKdh.
swcw nwmu smwil ^ fiBQK B{z
gow/Po B/ ;fsr[o fwbk fdZsk j?
T[j ;Zu/ Bkw B{z :kd eod/ jB.
squ sMqoKu igAwnu iDAwnu ipAwry
ijs no ndir kry ^ fi; T[s/ joh
dh fwjo dh BIo j't/, T[; ftu
;s, ;zs'y nkfde r[D nkg/ jh
nk iKd/ jB.
Anidnu kIrqnu gux rvY ipAwry
AMimRiq pUr Bry ^ fijVk wB[y gqG{
dh fwjo dh BIo ;dek nkswe
r[D gqkgs eo b?Adk j?, T[j jo
o'I gqG{ dk ehosB eodk ns/ r[D
rkT[Adk j?, T[; dk fjodk nzfwqs

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

739

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bkb g{oh soQK Gfonk ofjzdk j?.
ijsu BwvY iqsu myil lYih ipAwry syeI
sdw Kry ^ fiBQK B{z gowkswk
ukj[zdk j?, T[jBK B{z nkgD/ Bkb
fwbk b?Adk j?, T[jh jw/Pk yo/ pD/
ofjzd/ jB, T[j jw/Pk bJh uzr/
ihtB tkb/ j' iKd/ jB.

Apnw ibrdu sm@wirAw


apn bird smri
r[o feogk Bkb ;ko/ nT[rD eZN/
iKd/ jB. nkgDk fpod ;wkfonk
iKdk j?. T[; eosko d/ f;woB Bkb
jbs gbs ;[y j[zdk j?. ;k; frok;
Bkw igD Bkb d?th r[DK dh gqkgsh
j[zdh j?.

bMDn kwit ibswry Aaugn Apnw


ibrdu sm@wirAw ] hoey ikpwl mwq
bwirk ijau
ipq
inAweI
pRiqpwirAw ] 1 ] gurisK rwKy

gur gopwil ] kwiF lIey mhw


Bvjl qy ApnI ndir inhwil
] 1 ] rhwau ] jw kY ismrix jm
qy CutIAY hliq pliq suKu pweIAY
] swis igrwis jphu jpu rsnw
nIq nIq gux gweIAY ] 2 ] Bgiq
pRym prm pdu pwieAw swDsMig duK
nwTy ] iCjY n jwie ikCu Bau n

ibAwpy hir Dnu inrmlu gwTy

] 3 ] AMiq kwl pRB Bey shweI


ieq auq rwKnhwry ] pRwn mIq hIq
Dnu myrY nwnk sd bilhwry ] 4
]6]45]
A.g.m.5, 382
Apnw apn
bMDn kwit ibswry Aaugn
bdan kt bisre gan
bwirk ijau pRiqpwirAw
brik jio pratipri
hliq pliq suKu pweIAY
halt palt sukh p
swis igrwis ss girs
jphu jpu rsnw jap jap rasn
iCjY n jwie hij na je
ikCu Bau n ibAwpy kih p na
bipe
hir Dnu inrmlu gwTy
har tn nirmal gthe
Apnw ^ T[; gowkswk dk.
bMDn kwit ibswry Aaugn ^ r[o{ dh
PoB nkJ/ f;ZyK d/ wkfJnk d/
pzXB eN e/ gowkswk T[jBK d/
fgSb/ n"r[DK B{z G[bk fdzdk j?.

740

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Apnw ibrdu sm@wirAw ^ gowkswk


B/ fJ; soQK eoe/ nkgDk fpod
;zGkfbnk
j?,
nkgDk
Xow
fBGkfJnk j?, i' T[; dk w[Y edhw
dk ;[Gk j?, T[j :kd oZfynk j?.
bwirk ijau pRiqpwirAw ^ gowkswk
nkgD/ GrsK T[s/ wK^fgT[ tKr
dfJnktkB j[zdk j? ns/ pZfunK
tKr T[jBK B{z gkbdk j?.
hliq pliq suKu pweIAY ^ f;woB
Bkb jh w[esh fwbdh j? ns/ b'e
gob'e ftu, fJ; ijkB ftu ns/
nrb/ ijkB ftu ;[y gkJhdk j?.
swis igrwis jphu jpu rsnw ^ ;kj
b?AfdnK ns/ yKfdnK ghAfdnK jo
tes jh T[; gowkswk dk Bkw
nkgDh ihG Bkb igDk ukjhdk j?.
iCjY n jwie ikCu Bau n ibAwpy hir
Dnu inrmlu gwTy ^ id'A wB[y e'b
gowkswk d/ Bkw dk gftZso XB
fJeZmk j' iKdk j? fco T[j Bk
fSidk j?. Bk N[Ndk j? ns/ Bk jh
BPN j[zdk j?. T[j T[; wB[y dh
rzY ftu ofjzdk j?. gZb/ pZXk
ofjzdk j?.

Apxw ibrdu pCwix


apn bird phn

;Zuk ;kfjp ;dk fwjopkB j?.


r[ow[y nkgDk fpod[ nkg jh
gfjukDdk j?. g{o/ r[o{ dh feogk
Bkb ;op efbnkD j[zdk j?. T[j
nkgD/ dk; dh nkg jh g?i oydk
j?.

soriT mhlw 5 ] hmrI gxq n

gxIAw kweI Apxw ibrdu


pCwix ] hwQ dyie rwKy kir Apuny
sdw sdw rMgu mwix ] 1 ] swcw
swihbu sd imhrvwx ] bMDu
pwieAw myrY siqguir pUrY hoeI
srb kilAwx ] rhwau ] jIau
pwie ipMfu ijin swijAw idqw pYnxu
Kwxu ] Apxy dws kI Awip pYj
rwKI
nwnk
sd
kurbwxu
]2]16]44]
A.g.m.5, 619
Apxw apn
hmrI gxq n gxIAw kweI
hamr gant na gan k
bMDu pwieAw bad pi
pUrY hoeI srb kilAwx
pr ho sarb kalin
Apxw ^ nkgD/ nkg
gowkswk dk nkgDk.

dk,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

741

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hmrI gxq n gxIAw kweI ^ joh
B/ ;kvh e'Jh frDsh Bk frDh,
;kv/ eow, r[D, n"r[D Bk ftuko/,
;kv/ ehs/ wzd/ eowK dk e'Jh
b/yk^i'yk BjhA ehsk.
Apxw ibrdu pCwix ^ nkgDk
pyPD tkbk ;[Gkn (yk;k)
gSkfDnk, tofsnk, fgnko tkb/
;[Gkn B{z :kd oZfynk. nkgD/
pDk e/ ;kB{z jE d/ e/ puk fbnk
ns/ n;hA ;dk y[PhnK wkDd/ jK.
bMDu pwieAw ^ w/o/ g{o/ ;fsr[o{ B/
d[ZyK, gkgK B{z o'e gkJh, pzBQ bk
fdZsk.
pUrY hoeI srb kilAwx ^ ;G gk;/
efbnkD (y?ohns) j' rJh, ;[y
PKsh tos rJh. ;ko/ gk;/
nkswe nkBzd g?dk j' frnk.

ngDk nkg B o'VQ n?dK


o'AfdnK
apn p na rr d rdi
;iDK fgnkfonK d/ fJ; ijkB s'A
ub/ ikD s'A d[y ftS'V/ ftu ftobkg
ehsk iKdk j?. eJh tkoh fJ; d[y
dk wB T[~s/ fJzBk fInkdk n;o j[zdk
j? fe fgZS/ ofj frnk ftnesh nkgD/
nkg B{z ;zGkbD i'rh fjzws th BjhA
eodk. okDh oki e"o dh wK T[; B{z

;jkok fdzfdnk o' o' e/ nkgDk nkg


spkj eoB s'A jNedh j? ns/ oki
eki ;zGkbD d/ i[zw/Atkoh b? e/ nkjo/
brD bJh gq/odh j?.

wksk ;e/ B d/y Xh dk jkb J/.


efjAdh: w?A e[opkB XhJ/ gkohJ/
`
S/sh j'P ;zGkb, tfjD fsnkr
d/.

nkJ/ gos B d/P wo e/ i'


rJ/.

i' b'u/ fJj pks wodk nkg j? `

GZik pDdk BKfj p[Zs


;oho dk `
ngDk nkg B o'VQ n?dK
o'AfdnK.

oki eki ;zGkb eko/ bZr g",


fdb gou/rk nkg eko/ bZfrnK.
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,
ngDk nkg apn p
ngDk nkg B o'VQ n?dK o'AfdnK
apn p na rr d rdi
nkJ/ gos B d/P wo e/ i' rJ/
e part na de mar ke jo gae
GZik pDdk BKfj p[Zs ;oho dk
pjy banda nhe but srr d

742

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nkgDh fJZSk Sv eo gotkB


s{z
apn ih had kar parwn t
fJ; irs ftu i' tkgodk j? ;kok
e[M ftnesh dh fJZSk nB[;ko BjhA
j[zdk ;r'A T[; dh fJZSk s'A pkjo
e[dos$ekdo dk nkgDk ftXh ftXkB
j?. fJ; bJh i' e[M oIk ftu
tkgodk j? T[;B{z wzBDk ukjhdk j? T[;
T[s/ ;zs'y ;po eoBk ukjhdk j?.
r?p Gkt, fi; B{z bfynk iK p[fMnk
BjhA ik ;edk, Bkb nkgD/ wB B{z
w/bD dh iku f;yDh ukjhdh j? T[;
d/ t; Gkt T[; d/ nB[;ko j' e/ ubD
dh ihtB iku nkT[Dh ukjhdh j?.

^ngDh fJZSk
gotkB s{z.

Sv

eo

s{z ukj/A fiT[A j'fJ, j'fJ B T[~eoK,


sKs/ fiZe[o j'fJ T[; go j' yVh,
T[; go eo ;zs'y T[m fJ; jkb
s'A ;

s/o/ ukjK e[M j' BjhA ;edk,


i' e[[M }?p'A j'fJ, T[j s{z wzB
b?.

gVdk j? e'Jh Bko ` Gkok


SkfJnk,gkV B ;fenk iht fJ;B{z
j? ed/,}?p gofdUA gko fejVk
nZgV/<i' e[M }?p'A j'fJ Uj' j'Atdk,
T[;s/ T[bNk e[ZM j? Bk j' ;e/<
nkg' ngDh p[ZX fisBh j? fe;/

soeK eJh dbhb d/ d/ nkyd/,


by Bk ;edk e'fJ n;bh G/s B{z.
sKs/ f;y s{z iku: woIh nkgDh
ftZu oIk d/ nkg w/bD tkbVh.
nDj'Dk* Bk tZ; j'Dk* tZ; Bk

;kv/ t; B J/j fi;d/ t; j?


T[;d// j' ik t;, wzB oIkfJ
b?.
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,

ngDh fJZSk apn ih


ngDh fJZSk Sv eo gotkB s{z
apn ih had kar parwn t
s/o/ ukjK e[M j' BjhA ;edk
tere i kj ho nah sakd
i' e[[M }?p'A j'fJ, T[j s{z wzB b?
jo kj gbo hoe t mn l
;kv/ t; B J/j fi;d/ t; j?
sde was na jisde was h
T[;d// j' ik t;, wzB oIkfJ b?
osde hoj was mn raze l

ApnI ADmweI apn adm


wBw[y M{m/ ir B{z ;u ;wM e/
ekwBh d/ o;K ftu o[ZfMnk ofjzdk
j?. nkgBh nXwkJh ftu cf;nk gqG{
dh ehosh BjhA rkTA[dk. d[BhnK ftu
pZXk gqG{ dk f;woB BjhA eodk. T[;

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

743

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d/ wB dh fsqPBk edh th BjhA
p[Mdh.

khau khw ApnI ADmweI ]


auriJE knk kwmnI ky rs nh
kIriq pRB gweI ] 1 ] rhwau ]

jg JUTy kau swcu jwin kY qw


isau ruc aupjweI ] dIn bMD

ismirE nhI kbhU hoq ju sMig


shweI ] 1 ] mgn rihE mwieAw
mY ins idin CutI n mn kI
kweI ] kih nwnk Ab nwih Anq
giq ibnu hir kI srnweI
] 2 ] 1 ] 31 ]
A.g.m.5, 718
ApnI apn
auriJE knk kwmnI
rjio kank kmn
nh kIriq pRB gweI
n krt prb g
jg JUTy kau jag tthe k
swcu jwin kY s jn k
qw isau ruc aupjweI ta sio ru
upj
ins idin CutI nis din hut
n mn kI kweI na man k k

ApnI ^ iht dh nkgDh.


ApnI ADmweI ^ joh Bkb'A ftSV
e/ wB[y ftu froktN nk iKdh
j?. j/ gqG{` w?A nkgDh Bhusk,
froktN pko/ eh ejK< w?A ed/
gowkswk dk Bkw BjhA ifgnk.
auriJE knk kwmnI ^ w?A jw/PK
;'B/ s/ fJ;soh d/ ;[nkd ftu
cf;nk fojk ns/ ed/ gqG{ dh
f;cs Bk ehsh.
jg JUTy kau swcu jwin kY qw isau
ruc aupjwe^ w?A fJ; BkPtkB
;z;ko B{z ;dk ekfJw ofjD tkbk
;wM e/ fJ; Bkb brB g?dk eo
bJh, fJ; Bkb gqhs pDkJh j'Jh
j?.
ins idin CutI n mn kI kweI ^
fdB oks w?A wkfJnk ftu wrB
fojk. fJ; bJh wB dh w?b d{o
BjhA j'Jh. r[o{ dh PoB nk e/ jh
fJ; rb dh ;wM nkT[Adh j? fe
gqG{ dh PoB g?D s'A fpBk fe;/
T[uh nkswe nt;Ek dh gqkgsh
BjhA j' ;edh.

Apny crn prwiq


apne arn prt
r[ow[y B{z ;fsr[o{ nzrheko eodk j?

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

744

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s/ nkgD/ uoBK ftu
gqG{ nkgD/ GrsK dh
;fsr[o{ dh dks Bkb
j[zdh j?. T[; B{z fdB
j?.

PoB fdzdk j?.


gfs oydk j?.
r[ow[y dh rsh
oks ;[y fwbdk

DnwsrI mhlw 5 ] Cfwie lIE


mhw blI qy Apny crn prwiq ]
eyku nwmu dIE mn mMqw ibnis n
kqhU jwiq ] 1 ] siqguir pUrY
kInI dwiq ] hir hir nwmu dIE
kIrqn kau BeI hmwrI gwiq ]
rhwau ] AMgIkwru kIE pRiB
ApunY Bgqn kI rwKI pwiq ]
nwnk crn ghy pRB Apny suKu
pwieE
idn
rwiq
] 2 ] 10 ] 41 ]
A.g.m.5, 681
Apny apne
ibnis n kqhU jwiq
bins na kath jt
hir hir nwmu dIE har har nm
do
kIrqn kau krtan k
BeI hmwrI gwiq pa hmr gt
AMgIkwru kIE gkr ko

pRiB ApunY prb apn


Bgqn kI rwKI pwiq
pgtan k rkh pt
Apny ^ gowkswk d/.
Apny crn prwiq ^ fijVk wB[y
r[o{ dh PoB g?Adk j?, r[o{ T[; B{z
nkgD/ uoBhA gtk e/, uoBhA bk
e/, T[; B{z tZvh skes tkbh
wkfJnk s'A puk b?Adk j?.
ibnis n kqhU jwiq ^ gowkswk
nkgDh PoB nkJ/ wB[y B{z n?;k
Bkw^ wzso fdzdk j? i' Bk ed/
wodk j?, Bk fes/ iKdk j? ns/ Bk
r[nkudk j?.
hir hir nwmu dIE kIrqn kau BeI
hmwrI gwiq ^ r[o{ B/ w/o/ T[s/
pyfPP ehsh. r[o{ B/ w?B{z
gowkswk dk Bkw fdZsk, rkT[D
bJh, ehosB eoB bJh. fi;
Bkb w/oh rsh j' rJh, w[esh j'
rJh.
AMgIkwru kIE pRiB ApunY Bgqn kI
rwKI pwiq ^ gowkswk B/ ;dk jh
nkgD/ GrsK dk gy oZfynk j?,
nzr ehsk j?. fi; wB[y B/ nkgD/
gqG{ d/ uoB cV/ jB, T[; B/ fdB
oks ;[y gkfJnk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

745

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Aprprw aparpar
ftP/PD
ngozgko, ;hwk jhD, p/jZd, go/ s'A
go/

AgwiD AprMpr Aprprw


agd aprpar aparpar
T[j joh, T[j eosko nrw nrkfX
ngozgo ngogok j?. ;G jZdK s'A,
;G ;hwK s'A go/Q j?. i'sh i'fs fwb
e/, i's ftu ;wkn e/ T[j nkg
XoDhXok j?. T[j nbZy nG/T[ j?.
fpp/e p[fX phuko j?. ;/te r[ow[y
r[owfs ftu ofj e/ nkgD/ ngozgo
eosko dh ;/tk ftu ihtB fpskT[Adk
j?. r[o puBK ftu, r[opkDh dh
nkokXBk ftu d?th ;u dh ;'Mh
gkT[Adk j?.

quKwrI mhlw 4 ] hir hir Agm


AgwiD AprMpr Aprprw ] jo
qum iDAwvih jgdIs qy jn Bau
ibKmu qrw ] ibKm Bau iqn
qirAw suhylw ijn hir hir nwmu
iDAwieAw ] gur vwik siqgur jo
Bwie cly iqn hir hir Awip
imlwieAw ] joqI joiq imil joiq
smwxI hir ikpw kir DrxIDrw ]
hir hir Agm AgwiD AprMpr
Aprprw ] 1 ] qum suAwmI Agm
AQwh qU Git Git pUir rihAw ]

qU AlK AByau AgMmu gur siqgur


bcin lihAw ] Dnu DMnu qy jn purK
pUry ijn gur sMqsMgiq imil gux rvy
] ibbyk buiD bIcwir gurmuiK gur
sbid iKnu iKnu hir inq cvy ]
jw bhih gurmuiK hir nwmu bolih jw
KVy gurmuiK hir hir kihAw ] qum
suAwmI Agm AQwh qU Git Git
pUir rihAw ] 2 ] syvk jn syvih
qy prvwxu ijn syivAw gurmiq hry
] iqn ky koit siB pwp iKnu
prhir hir dUir kry ] iqn ky
pwp doK siB ibnsy ijn min iciq
ieku ArwiDAw ] iqn kw jnmu
sPilE sBu kIAw krqY ijn gur
bcnI scu BwiKAw ] qy DMnu jn
vf purK pUry jo gurmiq hir jip
Bau ibKmu qry ] syvk jn syvih
qy prvwxu ijn syivAw gurmiq hry
]3]
A.g.m.4, 1114
Aprprw aparpar
ibKm Bau bikham p
iqn qirAw suhylw tin tari suhel
joqI joiq imil jot jot mil
joiq smwxI jot smn

746

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

DrxIDrw trntr
Agm AQwh a'gam ath
AlK AByau a'lakh apo
ibbyk buiD bIcwir bibek bd
br
iKnu iKnu khin khin
hir inq cvy har nit awe
siB pwp iKnu sb pp khin
prhir hir dUir kry
parhar har dr kare
gur bcnI gur ban
scu BwiKAw sa pkhi
Bau ibKmu qry p bikhm tare
Aprprw ^ ngozgko, ;hwkjhD,
p/jZd, go/ s'A go/.
AgwiD AprMpr Aprprw ^
gowkswk i' nEkj j?, go/ s'A go/
j?, p/jZd j?.
ibKm Bau iqn qirAw suhylw ^ i'
ftnesh nrw, nrkX, ngo
ngko, p/nzs gqG{ dh nkokXBk
eodk j?, T[j n"y/ so/ ik ;eD
tkb/ Gt ;kro B{z ;"fynK jh so
b?Adk j?.

joqI joiq imil joiq smwxI ^ j/


nrw, nrkX, p/nzs gqG{` T[jBK
dh fizd s/oh i's ftu fwb e/ s/oh
i'fs ftu bhB j'Jh ofjzdh j?,
fiBQK T[FZs/ s{z feogk ehsh j?.
DrxIDrw ^ Xosh dk nk;ok joh
nkg j?. joh fJe ngj[zu j;sh
j?, go r[o^Ppd okjhA wB[y n?;h
j;sh B{z th fwb ;edk j? feT[Afe
r[opkDh d[nkok jh fJj ;wfMnk
iKdk j? fe joh jo fJe iht
ftu ;wk fojk j?.
Agm AQwh ^ gowkswk i'
ngj[zu j?, go/ s'A go/ j?, T[j jo
fJe dk wkbe j? s/ jo fJe ftu
t; fojk j?, jo/e ;oho ftu
ftnkge j?.
AlK AByau ^ gowkswk nby j?,
fi; dk ;jh ;o{g fpnkB BjhA
ehsk ik ;edk. fi; dk G/s BjhA
gkfJnk ik ;edk.
ibbyk buiD bIcwir gurmuiK gur
sbid iKnu iKnu hir inq cvy ^
r[ow[y b'e ftuko tkbh p[ZXh
d[nkok ftuko e/ r[o Ppd d[nkok
gb gb joh B{z f;wod/ jB.
r[ow[y p?m/, yb's/ jo t/b/
gowkswk dk Bkw :kd oZyd/ jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

747

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[o{ dh ;zrs ftu fpp/e^p[ZXh
tkbh ftuko ns/ joh dk f;woB
j[zdk ofjzdk j?, fiE'A joh jo gk;/
g;fonk fd;dk j?.
siB pwp iKnu prhir hir dUir kry
^ i' wB[y gowkswk dk Bkw
f;woB eod/ jB,
fiBQK B/ r[o{ dh ws okjhA
gowkswk B{z ;/ftnk j?, T[jBK d/
eo'VK gkg gb fSB ftu jh d{o
j' iKd/ jB. ;/tk eoB eoe/ iht
d/ iBwK iBwKsoK d/ gkg d{o j'
iKd/ jB.
gur bcnI scu BwiKAw ^ fiBQK
wB[ZyK B/ r[o{ d/ p'bK d[nkok ;dk
fEo gowkswk B{z f;wfonk j?,
eosko B/ T[jBK dk ;kok ihtB
;cb eo fdZsk j?.
Bau ibKmu qry ^ T[j wB[y tZv/
GkrK tkb/ jB, i' r[o{ dh ws
d[nkok gowkswk dk Bkw f;wod/
j'J/ Gt ;kro B{z so iKd/ jB.
r[o{ dk GkDk wzBD Bkb jh joh
gq;zB j' e/ eowK dk b/yk w/N
fdzdk j? ns/ iht B{z nkgD/ GkD/
nB[;ko ubk e/ nkgD/ Bkb w/b
b?Adk j?.

AprMpru aprpar
ftP/PD
go/ s'A go/ joh

pUrno AprMpru prno aprpar


tkfjr[o{, eosko, eoDjko, eoktDjko
ngozgo j?. T[; dh e'Jh jd BjhA,
T[; dk e'Jh ;keko jkPhnk BjhA .
ib, Eb, wjhnb tkfjr[o{ xN xN
ftu oft ofjnk j?.

AKI pRyim ksweIAw hir hir nwmu


ipKMin@ ] jy kir dUjw dyKdy jn
nwnk kiF idcMin@ ] 2 ] pauVI ]

jil Qil mhIAil pUrno AprMpru


soeI ] jIA jMq pRiqpwldw jo kry
su hoeI ] mwq ipqw suq BRwq mIq
iqsu ibnu nhI koeI ] Git Git
AMqir riv rihAw
jipAhu jn koeI ] sgl jphu
gopwl gun prgtu sB loeI ] 13 ]
A.g.m.4, 1318
AprMpru aprpar
hir nwmu ipKMin har nm pikhn
kiF idcMin@ kd din
jil Qil mhIAil jal thal mahal
jo kry jo kare

748

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

su hoeI so ho

AprMpru ^ go/ s'A go/ joh.


hir nwmu ipKMin@^ T[jh wB[y jo

EK gowkswk dk Bkw t/yd/ jB.


fiBQK dhnK nZyK B{z go/w B/ fyu
gkJh j[zdh j?.

kiF

idcMin@

^ fijV/ wB[y
gowkswk B{z Sv e/ j'o j'o B{z
t/yd/ jB T[j gqG{ dh jI{oh ftZu'A
eY fdZs/ iKd/ jB, oZd/ iKd/ jB.

jil Qil mhIAil pUrno ^ T[j

p/nzs gowkswk jh gkDh ftu,


;[Zeh Xosh ftu ns/ Xos,
n;wkB d/ g[bkV ftu g;o fojk
j?.

jo kry su hoeI ^ T[j gowkswk jh


;ko/ ihtK dh gkbDk eodk j?. i'
e[M T[j eodk j? T[jh j[zdk j?.

AprwDI aprd
BKt g[fbzr
gkgh, gkg eoB tkbk, r[Bkjrko

AprwDI inrguxy aprd nirgune


wB[y ngokXh fBor[Dk j?. gkgh
j?. gkyzvh j?. joh d/ Bkw fpBK
do, xo, ;u ;G G[b iKd/ jB.
r[ow[y r[o{ d/ w/b ftu ;[y gkT[Adk

j? ns/ T[;dk ;G r[wkB u[fenk


iKdk j?. T[; d/ nzdo ;u dk tk;k
j[zdk j?. fijVk wB[ joh d/ Bkw
Bkb p?okrh j' iKdk j? T[; B{z d?th
;u dk frnkB j[zdk j?. T[;dk wB,
sB fBowb j' iKdk j?. i' T[;
eosko B{z GkT[Adk j?, T[jh j[zdk j?.

soriT mhlw 1 pihlw duqukI ] qU


guxdwqO inrmlo BweI inrmlu nw
mnu hoie ] hm AprwDI inrguxy
BweI quJ hI qy guxu soie ] 1 ]
myry pRIqmw qU krqw kir vyKu ] hau

pwpI pwKMfIAw BweI min qin


nwm ivsyKu ] rhwau ] ibKu

mwieAw icqu moihAw BweI cqurweI


piq Koie ] icq mih Twkuru sic
vsY BweI jy gur igAwnu smoie
] 2 ] rUVO rUVO AwKIAY BweI rUVO
lwl clUlu ] jy mnu hir isau

bYrwgIAY BweI dir Gir swcu


ABUlu ] 3 ] pwqwlI Awkwis qU

BweI Gir Gir qU gux igAwnu ]


gur imilAY suKu pwieAw BweI cUkw
mnhu gumwnu ] 4 ] jil mil
kwieAw mwjIAY BweI BI mYlw qnu
hoie ] igAwin mhw ris nweIAY
BweI mnu qnu inrmlu hoie ] 5 ]
dyvI dyvw pUjIAY BweI ikAw mwgau

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

749

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

pwhxu nIir
pKwlIAY BweI jl mih bufih
qyih ] 6 ] gur ibnu AlKu n
lKIAY BweI jgu bUfY piq Koie ]
myry Twkur hwiQ vfweIAw BweI jY
BwvY qY dyie ] 7 ] beIAir bolY

dir Gir dar kr

ibrhY byDI sic vsI BweI AiDk


rhI hir nwie ] 8 ] sBu ko AwKY
Awpxw BweI gur qy buJY sujwnu ] jo
bIDy sy aUbry BweI sbdu scw
nIswnu ] 9 ] eIDnu AiDk
skylIAY BweI pwvku rMck pwie

jl mih bufih qyih jal m bd t

ikAw

dyih

mITulI BweI swcu khY ipr Bwie ]

] iKnu plu nwmu irdY vsY BweI


nwnk imlxu suBwie ] 10 ] 4 ]
A.g.m.1, 636
pwKMfIAw

cUkw mnhu gumwnu


k mano gumn
pwhxu nIir pKwlIAY
phan nr pkhl
gur ibnu AlKu n lKIAY
gur bin a'lakh na lakh
jgu bUfY jag bd
piq Koie pat khoe
jY BwvY j pw
qY dyie t de
ibrhY byDI birh bd
sic vsI sa was

AprwDI aprd
hau pwpI
pkhd

swcu ABUlu s apl

pp

min qin nwm ivsyKu


man tan nm wisekh
rUVO rUVO AwKIAY rr rr kh

AiDk rhI hir nwie


dik rah har ne
jo bIDy jo bde
sy aUbry se bre

rUVO lwl clUlu rr ll ll

sbdu scw nIswnu sabad sa


nsn

jy mnu hir isau bYrwgIAY


je man har sio brg

eIDnu AiDk skylIAY


dan dik skel

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

750

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pwvku rMck pwie pwak rak pe
AprwDI
tkbk.

gkgh,

gkg

eoB

AprwDI inrguxy ^ j/ joh ` s{z


r[D d/D tkbk ns/ gftZso j?A, go
;kvk wB fBowb BjhA. n;hA
gkgh, r[DjhD jK, s?E'A jh uzr/ r[D
fwb ;ed/ jB.
hau pwpI pwKMfIAw BweI min qin
nwm ivsyKu ^ j/ gqG{ ` w?B{z ftekoK
s'A puk. w?A gkgh jK. gkyzvh jK.
w/o/ wB ftu, w/o/ sB ftu nkgD/
Bkw dh ftP/Psk g?dk eo. w/o/
wB sB ftu Bkw ftP/P eoe/
t;k d/.
rUVO rUVO AwKIAY ^ gowkswk dk
;[zdo ;'jDk ;o{g j?.
rUVO lwl clUlu ^ T[; B{z r{VQk bkb,
ozr ufVQnk ofjzdk j?. T[; ;[zdo
;o{g gqG{ B{z ;dk f;woBk ukjhdk
j?.
jy mnu hir isau bYrwgIAY BweI dir
Gir swcu ABUlu ^ i/ wB joh Bkb
gq/w bkt/ sK joh d/ wjb dopko
ftu ;Zuk s/ G[b^ofjs frfDnk
iKdk j?.
cUkw mnhu gumwnu ^ r[o{ d/ fwb g?D

Bkb ;[y fwbdk j? ns/ wB ftu'A


jzeko d{o j' iKdk j?.
pwhxu nIir pKwlIAY BweI jl mih
bufih qyih ^ i/ d/th d/tfsnK
dhnK gEo dhnK w{oshnK dh
g{ik eohJ/ sK T[j eh d/ ;edhnK
jB. gEo dhnK w{oshnK gkDh
ftu X'JhJ/ sK T[j v[p iKdhnK
jB, T[jBK j'oBK B{z eh skoBk
j'fJnk.
gur ibnu AlKu n lKIAY BweI jgu
bUfY piq Koie ^ joh i' ;wM s'A
go-/ j?, r[o{ s'A fpBK T[; B{z n;hA
p[M BjhA ;ed/. r[o{ d/ okjhA
nby joh dh ;'Mh j[zdh j? go
irs ftekoK ftu v[p e/ nkgDh
gs y'j p?mdk j?.
jY BwvY qY dyie ^ ;kohnK
tfvnkJhnK T[; gowkswk d/ jE
ftu jB, fi; B{z T[j ukj[zdk j?,
T[; B{z fdzdk j?.
ibrhY byDI sic vsI BweI AiDk
rhI hir nwie ^ fijVh iht
fJ;soh ;dk fEo gqG{ dk f;woB
eodh j?, T[j gqG{ d/ gq/w ftu
ftzBQh j'Jh ;fs ;o{g ftu t;dh
j? ns/ joh d/ Bkw ftu pj[s
wrB ofjzdh j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

751

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jo bIDy sy aUbry BweI sbdu scw
nIswnu ^ joh B{z jo e'Jh nkgDk
nkgDk nkydk j?, go fijVk r[o{
okjhA ;wMdk j?, T[jh mhe soQK
ikDdk j?. i' wB[y Gow o{g
eowK (w{osh g{ik, fBo/ fJBPkB
nkfd) ftu'A fBeb e/ joh d/ r[D
rkT[D br g?Adk j?, T[; d/ wB
ftu joh bJh fpojk g?dk j' e/
nzs w/b j' iKdk j?. ;', i' joh
gq/w ftu ftzBQ/ j'J/ jB, T[j so
rJ/ jB, T[jBK T[s/ Bkw o{g ;Zuh
w'jo brdh j?.
eIDnu AiDk skylIAY BweI pwvku
rMck pwie ^ fi; soQK pj[s ;kok
pkbD fJeZmk eohJ/, ;zebs
eohJ/ ns/ osk Go nr gk d/JhJ/
sK T[j ;G ;V iKdk j?. fJ;/
soQK xVh fSB Go i/ joh dk Bkw
wB ftu t;/ sK gkg ;V iKd/ jB
ns/ ;[Gkte jh tkfjr[o{ dk w/b j'
iKdk j?.

loiB moih mgn AprwDI


lb m magan aprd
b'G w'j ftu cf;nk wBw[[y ngokXh
pD iKdk j?. r[o Ppd s'A d{o j' e/
gkgh gkg ewkT[aAdk j?. ekw, eq'X,
b'G ftu pZXk fBxo iKdk j?. r[ow[y
;G e[M Sv e/ tkfjr[o{ dh PoD

b?Adk j?. wBw[y fBefN t;s B{z th


d{o ;wMdk j?. jkdok jd{o eosko
T[; B{z fd;dk BjhA. gkgh gkg
ewkT[Adk j?. r[ow[y nzfwqs pkDh ftu
oZsk ngozgo gowkswk dh ;ko b?Adk
j?.

sUhI mhlw 5 ] loiB moih mgn


AprwDI ] krxhwr kI syv n
swDI ] 1 ] piqq pwvn pRB nwm
qumwry
]
rwiK
lyhu
moih
inrgunIAwry ] 1 ] rhwau ] qUM
dwqw pRB AMqrjwmI ] kwcI dyh
mwnuK AiBmwnI ] 2 ] suAwd bwd
eIrK md mwieAw ] ien sMig
lwig rqn jnmu gvwieAw ] 3 ]
duK BMjn jgjIvn hir rwieAw ]
sgl iqAwig nwnku srxwieAw
] 4 ] 13 ] 19 ] sUhI mhlw 5
] pyKq cwKq khIAq AMDw
sunIAq sunIAY nwhI ] inkit
vsqu kau jwxY dUry pwpI pwp
kmwhI ] 1 ] so ikCu kir ijqu
Cutih prwnI ] hir hir nwmu jip
AMimRq bwnI ] 1 ] rhwau ] Gor
mhl sdw rMig rwqw ] sMig qum@wrY
kCU nw jwqw ] 2 ] rKih pocwir
mwtI kw BWfw ] Aiq kucIl imlY
jm fWfw ] 3 ] kwm koiD loiB

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

752

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

moih bwDw ] mhw grq mih


inGrq jwqw ] 4 ] nwnk kI
Ardwis suxIjY ] fUbq pwhn pRB
myry lIjY ] 5 ] 14 ] 20 ]

A.g.m.5, 740
AprwDI aprd
syv n swDI sev na sd
piqq pwvn patit pwan
inrgunIAwry nirgunre
AMqrjwmI tarjm
AiBmwnI abimn
rqn jnmu gvwieAw
ratan janm gwi
duK BMjn dukh pajan
jgjIvn jagjwan
srxwieAw sarni
pyKq pekhat
cwKq khat
khIAq kahat
AMDw ad
sunIAq sunat
inkit nikt

pwp kmwhI pp kmh


AMimRq bwnI mrit bn
jm fWfw jam dd
kwm km
koiD krd
loiB lb
moih mo
grq gart
inGrq ngrat
AprwDI
^
r[Bkjrko.

G[ZbDjko

iht,

syv n swDI ^ j/ gqG{ ` n;hA


G[bDjko iht b'G ftu, w'j ftu
w;s ofjzd/ jK. s{z ;kB{z g?dk
eoB tkbk j?A go n;hA s/oh ;/tk
Grsh BjhA eod/.
piqq pwvn ^ joh dk Bkw
gfss^gktB j?, fvfrnK j'fJnK
Gkt gkghnK B{z gftZso eoB tkbk
j?A.
inrgunIAwry ^ j/ gqG{` s/ok Bkw
ftekohnK B{z gftso eoB tkbk
j?. w?B{z r[D^jhD B{z nkgDk Bkw
d/ e/ ftekoK s'A pukJh oy.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

753

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AMqrjwmI ^ j/ gqG{` s{z ;kB{z ;G
dksK d/D tkbk j?A, ;kv/ fdb
dhnK ikBD tkbk j?A.
AiBmwnI ^ wB[y fwNh d/ GKv/
tKr eZu/ ;oho dk jzeko eoB
tkbk j?.
rqn jnmu gvwieAw ^ j/ gqG{`
d[BhnK d/ gdkoEK d/ o;, MrV/,
;kV/ ns/ wkfJnk d/ jzeko d/ fgZS/
br e/ n;h iht nkgDk ehwsh
iBw rtk oj/ jK.
duK BMjn jgjIvn ^ j/ d[ZyK B{z
s'VB tkb/, ;z;ko d/ ihtB joh
okik ih.
srxwieAw ^ ;G e[M Sv e/ BkBe
nkg dh PoB nk frnk j?.
pyKq cwKq khIAq AMDw sunIAq ^
Bkw s'A fpBk wB[y uzrk Gbk
d/ydk j'fJnk nzBQk fejk iKdk j?
ns/ ;[Ddk j'fJnk th BjhA ;[Ddk
Gkt ezB j[zd/ j'J/ th p'+k j?.
inkit ^ Bkw s'A fpBk wB[y
gowkswk B{z, B/V/ t; oj/ Bkw
gdkoEK B{z fes/ d{o ;wMdk j?.
pwp kmwhI ^ fJ; T[ekJh d/ ekoB
ftekoK ftu c;/ j'J/ wB[y fteko
jh eod/ ofjzd/ jB, gkg jh

ewkT[Ad/ jB.
AMimRq bwnI ^ j/ wB[y` e'Jh n?;k
ezw eo fi; Bkb s{z ftekoK s'A
pfunk oj/A. ;dk gowkswk dk
Bkw ifgnk eo, gowkswk dh
f;cs ;kbkj dh pkDh jh nkswe
ihtB d/D tkbh j?.
jm fWfw ^ j/ wB[y` s{z fwZNh d/
GKv/ ;oho B{z g'u^gku e/ T[s'A
T[s'A ;kc eoe/ oydk j?A., go
nzdo'A gkgK eoe/ fJj fBjkfJs
rzdk j?, fJ; bJh s?B{z w"s dh
;Ik fwb/rh.
kwm koiD loiB moih bwDw ^ j/ wB[y.
s{z ekw, eq'X, b'G, w'j ftu pZMk
fgnk j?A.
grq mih inGrq ^ ;z;ko o{gh N'J/
ftu j'o j'o y[ZGdk ik fojk j?A.
j/ w/o/ wkbe` v[pd/ j'J/ gEo B{z
sko b?, v[ZpD'A puk b?.

Apwr apr
ftP/PD
gko s'A
T[oko

T[bN,

T[okobk

goivMdu AlK Apwr


govd a'lakh apr

feBkok,

754

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

r[o r'fpzd nrw nr'uo j?, nbZy


ngko j?, fBoziB fBozeko j?. T[;
nkfd g[oy[ dk gko BjhA gkfJnk ik
;edk. T[j xN xN nzsfo ;op
fBozso j?. ekdo nrw nr'uo j?.
T[; d/ o{g o/y dk b/yk BjhA j'
;edk. T[j nkfd g[oy, nkgDh
e[dos dk ekdo j?. T[; dk gko
BjhA gkfJnk ik ;edk.

Awid purKu AprMpru krqw qyrw

vfw myrw goivMdu Agm Agocru


Awid inrMjnu inrMkwru jIau ] qw
kI giq
khI n jweI Aimiq
vifAweI myrw goivMdu AlK Apwr
jIau ] goivMdu AlK Apwru AprMpru
Awpu Awpxw jwxY ] ikAw ieh jMq
ivcwry khIAih jo quDu AwiK vKwxY
] ijs no ndir krih qUM ApxI so
gurmuiK kry vIcwru jIau ] vfw myrw
goivMdu Agm Agocru Awid inrMjnu
inrMkwru jIau ]1] qUM Awid purKu
AprMpru krqw qyrw pwru n pwieAw
jwie jIau ] qUM Gt Gt AMqir srb
inrMqir sB mih rihAw smwie
jIau ] Gt AMqir pwrbRhmu prmysru
qw kw AMqu n pwieAw ] iqsu rUpu n
ryK Aidstu Agocru gurmuiK AlKu
lKwieAw ] sdw Anid rhY idnu
rwqI shjy nwim smwie jIau ] qUM

AprMpru aprpar

pwru n pwieAw jwie jIau ]2]

A.g.m.4, 448
Apwr apr
Agm Agocru a'gam agoar
inrMjnu inrMkwru nirjan nirkr
gurmuiK gurmukh
srb inrMqir sarb nirtar
rUpu n ryK rp na rekh
Aidstu Agocru adist agoar
Awid purKu AprMpru krqw
d purkh aprpar kart
Apwr ^ gko s'A T[bN, T[okobk
feBkok, T[oko.
Agm Agocru ^ gowkswk ;G s'A
tZvk j?. fe;/ th f;nkDg Bkb
T[; se gjz[u BjhA j' ;edh. T[j
frnkB fJzdohnK dk ftPk BjhA,
T[jBK dh gj[zu s'A th goQ/ j?.
inrMjnu inrMkwru ^ gowkswk ;ko/
irs dk w{b j?. T[; B{z wkfJnk
dh ekby BjhA br ;edh. T[j
wkfJnk dh bkr s'A ofjs j?,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

755

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fBob/g j?. T[; dk e'Jh nkeko
BjhA. T[; dh e'Jh Peb BjhA j?.
AprMpru ^ gowkswk dk tvZgD th
fwfDnk BjhA ik ;edk. T[j
fpnkB s'A pkjo j?, p/nzs j?. go-/
s'A go-/ j?. nkgD/ nkg B{z T[j jh
ikDdk j?.
gurmuiK ^ e'Jh th n?;k iht BjhA
i' gowkswk dh j;sh B{z fpnkB
eo ;e/. fi; wB[y T[~go
tkfjr[o{ nkgDh fwjo dh BIo
eodk j?, T[jh wB[y r[o{ d[nkok
T[; gowkswk dh ftuko eo
;edk j?.
srb inrMqir ^ gowkswk i' ;ko/
irs dk w{b j? ns/ ;op
ftnkge j?, go-/ s'A go-/ j?, ;koh
ouBk dk ouBjko j?. T[; dh
j:ksh dk gkobk pzBk fe;/ B{z bG
BjhA ;edk. T[j jo fJe d/
;oho nzdo j? ns/ fJe o;
;GBk ftu g{oh soQK ;wk fojk
j?.
rUpu n ryK ^ gowkswk i' jo
;oho d/ g{oh soQK nzdo j?, T[;
d/ r[DK dk e'Jh nzs BjhA gkfJnk
ik ;edk. T[; dk e'Jh yk; o{g,
e'Jh yk; fujB ueo th dZf;nk

BjhA ik ;edk.
Aidstu Agocru ^ gowkswk B{z
fJjBK nZyK Bkb d/fynk BjhA ik
;edk. T[j frnkB fJzdohnK dh
gjz[u s'A go-/ j?. r[o{ okjhA jh
fJj ;wM g?Adh j? fe gowkswk
dk ;o{g fpnkB BjhA ehsk ik
;edk.
Awid purKu AprMpru krqw ^
gowkswk ;ko/ irs dk w{b j?,
;op ftnkge j?, go-/ s'A go-/ j?.
T[; dh j;sh dk gkobk pzBk fe;/
B{z bG BjhA ;edk. Gkt/A T[j nby
nr'uo j?, f|o th r[o{ d/ dZ;/
Ppd iK Bkw d[nkok T[; dh ftuko
j' ;edh j?.

Apwru qyrw mrqbw apr ter


martb
tkfjr[o{ ngko j?. T[; dh e'Jh ;ko
BjhA b? ;edk. T[; d/ nB/e ozr
gozr jB. ;G e[M T[; d/ t; j?.
T[j ;op ebk Gog{o j?.

pauVI ] vfI hU vfw Apwru qyrw


mrqbw ] rMg prMg Anyk n
jwpin@ krqbw ] jIAw AMdir jIau
sBu ikCu jwxlw ] sBu ikCu qyrY
vis qyrw Gru Blw ] qyrY Gir

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

756

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Awndu vDweI quDu Gir ] mwxu


mhqw qyju Awpxw Awip jir ]
srb klw BrpUru idsY jq kqw ]
nwnk

dwsin dwsu quDu AwgY


ibnvqw ] 18 ] slok m 5 ]
CqVy bwjwr sohin ivic vpwrIey ]
vKru ihku Apwru nwnk Kty so DxI
]1]
A.g.m.5, 965
Apwru apr
mrqbw martb
rMg prMg rg prg
jwpin@ krqbw jpan kartb

qyrY vis ter was


qyrw Gru Blw ter kr pl
Awndu nd
vDweI wd
mwxu mhqw mn ma'hatt
Awip jir p jar

pzBk bZG Bk ;e/.


Apwru qyrw mrqbw ^ j/ gqG{` s/ok
o[spk tZv/ s'A tZvk ns/ ngko j?.
T[; dk gko BjhA bZfGnk ik
;edk.
rMg prMg Anyk n jwpin@ krqbw ^
s/o/ nB/e ftfGzB ozrK o{gK tkb/
e"se jB i' ;wM/ BjhA ik ;ed/.
;kfonK ihtK d/ nzdo fizdrh j'
e/ s{z ;G e[M ikDdk j?A.
qyrY vis qyrw Gru Blw ^ ;G e[M
s/o/ t; ftu j? ns/ s/ok fmekDk,
;z;ko o{g xo fiE/ s{z tZ;dk j?A,
pj[s ;q/Pm j?.
Awndu vDweI ^ s/o/ xo ;dk
nkBzd pfDnk ofjzdk j? ns/ s/o/
xo ftu ;dk y[PhnK ofjzdhnK
jB.
mwxu mhqw qyju Awpxw Awip jir ^
j/ gqG{` s{z nkgD/ fJzB/ tZv/ wkD,
tfvnkJh ns/ nkgD/ gqskg B{z
nkg jh iodk j?A.

vpwrIey wpre

srb klw BrpUru ^ ;kohnK skesK


dk wkbe gowkswk j?. fiXo th
w?A d/ydk jK, ;kohnK skesK Bkb
Gog{o fd;dk j?.

Apwru ^ n^gko, fi; dk gkobk

ibnvqw ^ s/o/ dk;K dk dk;, s/o/

srb klw BrpUru sarb kal parpr


ibnvqw binwat

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

757

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nZr/ p/Bsh eodk j?.
vpwrIey ^ pqfjwzv o{g SZs/ j'J/
pkIko ftu fizBhnK th XoshnK
s/ f;sko/ jB, fJj joh d/ Pfjo
pkIko jB, i' nkekP Bkb SZs/
j'J/ jB ns/ fJjBK ftu joh d/
w[sbkPh P'Gk gk oj/ jB. ;koh
ouBk fJe pkIko tKr j?. fi;
ftu fJZe' joh o{g ;"dk fgnk j?.
e'Jh ftobk jh fJ; ;"d/ dk rkje
j?. ;z;ko d/ nzdo joh ftnkge
j?, go e'Jh ftobk jh T[; B{z
bZGdk j?.

Awpy pwru Apwru pe pr apr


eosko dk w{b ngko[ j?. fit/A T[;
B{z GkT[Adk j? fst/A jh T[j oydk j?.
T[j nkg jh fBowb jhok j?, nkg
jh wihm ozr j?, nkg jh ngko[ j?.
r[o Ppd okjhA T[; dh gSkD j[zdh
j?. r[ow[y B{z r[o{ nkg oydk j?,
;zGkbdk j?, ;Zu/ ;[Zu/ eosko Bkb T[;
dh fbt bkT[Adk j?. fijV/ r[ow[y
;fu dh ;'Mh gk b?Ad/ jB, T[j ;dk
;[yh ofjzd/ jB. jo gb, jo fyB
T[j r[o Ppd *s/ ftuko eod/ jB.

Awpy gux Awpy kQY Awpy suix


vIcwru ] Awpy rqnu priK qUM Awpy
molu Apwru ] swcau mwnu mhqu qUM
Awpy dyvxhwru ] 1 ]

hir jIau qUM krqw krqwru ] ijau


BwvY iqau rwKu qUM hir nwmu imlY
Awcwru ] 1 ] rhwau ] Awpy hIrw
inrmlw Awpy rMgu mjIT ] Awpy
moqI aUjlo Awpy Bgq bsITu ] gur
kY sbid slwhxw Git Git fITu
AfITu ] 2 ] Awpy swgru boihQw
Awpy pwru Apwru ] swcI vwt
sujwxu qUM sbid lGwvxhwru ]
infirAw fru jwxIAY bwJu gurU gubwru
] 3 ] AsiQru krqw dyKIAY horu
kyqI AwvY jwie ] Awpy inrmlu eyku
qUM hor bMDI DMDY pwie ] guir rwKy sy
aubry swcy isau ilv lwie ] 4 ]
hir jIau sbid pCwxIAY swic rqy
gur vwik ] iqqu qin mYlu n lgeI
sc Gir ijsu Eqwku ] ndir kry
scu pweIAY ibnu nwvY ikAw swku
] 5 ] ijnI scu pCwixAw sy
suKIey jug cwir ] haumY iqRsnw
mwir kY scu riKAw aur Dwir ] jg
mih lwhw eyku nwmu pweIAY gur
vIcwir ] 6 ] swcau vKru lwdIAY
lwBu sdw scu rwis ] swcI drgh
bYseI Bgiq scI Ardwis ] piq

isau lyKw inbVY rwm nwmu


prgwis ] 7 ] aUcw aUcau

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

758

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AwKIAY khau n dyiKAw jwie ]

sy aubry se bre

jh dyKw qh eyku qUM siqguir dIAw


idKwie ] joiq inrMqir jwxIAY
nwnk shij suBwie ] 8 ] 3 ]

swcy isau ilv lwie


se sio liv le

A.g.m.1, 54

ijsu Eqwku jis otk

sc Gir sa kr

Apwru apr

ndir kry nadar kare

Awpy gux Awpy kQY


pe gun pe kath

scu pweIAY sa p

Awpy suix vIcwru pe sun wir

ijnI scu pCwixAw


jin sa phni

swcau mwnu mhqu qUM


s mn mahat t

sy suKIey jug cwir


se sukhe jug r

qUM krqw krqwru t kart kartr


ijau BwvY jio pw
iqau rwKu tio rkh
Awpy hIrw inrmlw
pe hr nirmal

swcau vKru lwdIAY


s wakkhar ld
lwBu sdw scu rwis
lb sad sa rs
piq isau pat sio

Awpy rMgu mjIT pe rg mjth

lyKw inbVY lekh nibr

Awpy Bgq bsITu pe pgt bsth

rwm nwmu prgwis rm nm pargs

fITu AfITu dth adth

aUcw aUcau AwKIAY kh

Awpy swgru boihQw


pe sgar bohith

khau n dyiKAw jwie


kah na dekhi je

Awpy pwru Apwru pe pr apr

joiq inrMqir jwxIAY


jot nirtar jn

guir rwKy gur rkhe

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

759

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwnk shij suBwie
nnak sj sube
Apwru ^ gko s'A ofjs, p/nzs,
fi; dh Ekj Bk gkJh ik ;e/.
Awpy gux Awpy kQY Awpy suix vIcwru
^ gowkswk nkg/ jh fszB r[D o{g
j?, nkg/ T[jBK d/ eEB eoB tkbk
j? ns/ nkg/ jh ;[D e/ thuko
eoB tkbk j?. ;G e[M nkg/ nkg
j?.
swcau mwnu mhqu qUM ^ gowkswk
nkg/ wkB o{g ns/ tfvnkJh o{g
j?. nkg jh wkB tfvnkJh d/D
tkbk j?.

r[o{ j?.
fITu AfITu ^ gqrN ns/ r[gs th
gowkswk ;G EkJhA nkg/ jh j'
fojk j?.
Awpy swgru boihQw ^ ;w[zdo th
nkg jh j? ns/ ijki th nkg jh
j?.
Awpy pwru Apwru ^ gowkswk nkg
jh gkobk, gko dk ezYk (w'y) j?
ns/ nkg jh T[okobk, T[oko dk
ezYk roG e[zv j? iK b'e gob'e
j?.

qUM krqw krqwru ^ gowkswk nkg/


jh eoDjko j?, ouDjko ns/
nkg/ jh T[sgs eoB tkbk j?.

guir rwKy sy aubry swcy isau ilv


lwie ^ fiBQK B{z r[o{ B/ oZfynk j?,
T[j ;Zu/ Bkw Bkb fbt bk e/ w'j
d/ pzXBK s'A, iwK d/ vo s'A pu
rJ/ jB.

ijau BwvY iqau rwKu ^ gowkswk s{z


fit/A ukj/A, w?B[z oy go n?;h
feogk eo fe w/oh ofjDh pfjDh
d/ ezw w/o/ bJh Bkw jh j't/.

sc Gir ijsu Eqwku ^ fi; wB[y


B/ ;u xo, ;u ;o{g ftu fNekDk
ehsk j?, T[; d/ ;oho T[~s/
ftekoK dh w?b BjhA bZrdh.

Awpy hIrw inrmlw Awpy rMgu mjIT


^ gowkswk nkg jh Bkw o{g
jhok j? ns/ nkg jh Grsh dk
r{VQk wihmh ozr j?.

ndir kry scu pweIAY ^ gowkswk


feogk eo/ sK ;u ;o{g gkJhdk
j?, go i' Bkw s'A jhD/ jB, T[jBK
dk ;o{g Bkb eh ;pzX j'Dk j?.

Awpy Bgq bsITu ^ gowkswk nkg


jh GrsK dk ftu'bk j? noEks

ijnI scu pCwixAw sy suKIey jug


cwir ^ fijV/ wB[ZyK B/ Bkw

760

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

d[nkok ;u ;o{g B{z gSkD fbnk


j? T[j u"jK i[rK nzdo jh ;[yh
ofjzd/ jB feT[Afe T[jBK B/ jT[w?
ns/ fsqPBk B{z wko e/ ;Zu/ Bkw B{z
fjod/ ftu XkoB eo fbnk j?.
swcau vKru lwdIAY lwBu sdw scu
rwis ^ fijV/ wB[ZyK B/ PoXk o{gh
;Zuh g{zih Bkb ;u Bkw o{gh ;"dk
bZfdnk j? T[jBK B{z ;dk jh bkG
fwbdk j?.
piq isau lyKw inbVY rwm nwmu
prgwis ^ fijV/ wB[ZyK d/ fjod/
ftu okw Bkw dk ukBD j'fJnk j?
T[jBK d/ eowK dk b/yk oZph
dorkj/ fJZIs Bkb fBpV/rk.
aUcw aUcau AwKIAY khau n dyiKAw
jwie ^ gowkswk ;G s'A T~[uk j?
go fBok efjD Bkb T[; d/
doPB BjhA ehs/ ik ;ed/.
nB[Gt d/ B?DK s'A fpBK T[; B{z
d/fynk BjhA ik ;edk.
joiq inrMqir jwxIAY nwnk shij
suBwie ^ r[o{ dh PoB g? e/
nkswe nv'bsk tkbh nt;Ek
ftu fNe e/ gq/w ftu i[V e/ fJj
;wM nk iKdh j? fe gowkswk dh
i's fJe o; ;G EK ftnkge j?,
joh dh i's ;G ftu ;[Gkte
frnkB d[nkok fd; g?Adh j?.

Apust apust
ftP/PD
g[Zmh

Apust bwq apust bt


wBw[y ng[;N pks$g[Zmh pks ftu
o[ZMk ofjzdk j?. T[; dh wbhB p[ZXh
jfo Bkw B{z f;woB dh pikJ/
ng[;N pksK ftu GNedh ofjzdh
j?. r[ow[y ;kX ;zrs ftu ;hsb j'
iKdk j?. T[; dh fsqPBk p[M iKdh
j?. nrw, ngozgo eosko dh
PoD ftu r[ow[y ;zs'y s/ ;fji
ftu xo eo b?Adk j?.

Apust bwq qy BeI sIDrI dUq


dust sjneI ] AMDkwr mih rqnu
pRgwisE mlIn buiD hCneI

] 1 ] jau ikrpw goibMd BeI ]


suK sMpiq hir nwm Pl pwey
siqgur imleI ] 1 ] rhwau ]
moih ikrpn kau koie n jwnq
sgl Bvn pRgteI ] sMig bYTno
khI n pwvq huix sgl crx
syveI ] 2 ] AwF AwF kau
iPrq FUMFqy mn sgl iqRsn buiJ
geI ] eyku bolu BI Kvqo nwhI
swDsMgiq sIqleI ] 3 ] eyk jIh
gux kvn vKwnY Agm Agm
AgmeI ] dwsu dws dws ko

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

761

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
krIAhu jn nwnk hir srxeI
]4]

frnkB dk osB ukBDk d/D bZrk


ns/ rzdh neb ;k| j' rJh.

A.g.m.5, 402

suK sMpiq ^ r[o{ d/ fwbD s'A ;[y


ns/ XB joh Bkw d/ cb ti'A
fwb iKd/ jB.

Apust apust
dUq dust sjneI dt dust sajna
mlIn buiD hCneI mln bd
hahna
suK sMpiq sukh spat
sgl Bvn pRgteI
sagal pwan pragta
AwF AwF kau iPrq FUMFqy
d d k phirt tdte
eyku bolu BI Kvqo nwhI
ek bol p khawto nh
Agm Agm AgmeI
a'gam a'gam agma
Apust ^ g[Zmh.
Apust bwq ^ id'A s'A w/ok r[o{
Bkb fwbkg j'fJnk j? w/oh jo/e
g[Zmh rZb s'A f;ZXh rZb j' rJh.

sgl Bvn pRgteI ^ r[o{ d/ fwbD


s'A gfjbK w?B{z fBezw/ B{z e'Jh BjhA
;h ikDdk. gowkswk dh fwjo
j'Jh sK w?A j[D ;ko/ ijkB ftu
T[~xk j' frnk jK.
AwF AwF kau iPrq FUMFqy ^
gfjbK w?A nZXh nZXh dwVh bZGdk
fcodk ;h ns/ j[D w/oh ;koh
fsqPBk p[M rJh j?.
eyku bolu BI Kvqo nwhI ^ nZr/ w?A
fe;/ dh fJe rb th BjhA ;fjzdk
;h ns/ j[D ;kX ;zrs d[nkok
mzYk, ;fjDPhbsk tkbk j' frnk.
Agm Agm AgmeI ^ w/oh fJe
ihG j? ns/ fJj fJe' ihG T[;
gowkswk d/ fejV/ fejV/ r[D
fpnkB eo/. T[j sK fpbe[b
ngj[zu j?.

dUq dust sjneI ^ d[PwD d{s


fwZso pD rJ/, ;ZiD pD rJ/.

ApunI apn

mlIn buiD hCneI ^ r[o{ d/ fwb


g?D Bkb nfrnkBsk d/ jB/o/ ftu

gVBKt
gowkswk dh nkgDh Grsh

762

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ApunI ibiD Awip jnwvhu


apn bd p janw
T[j eosko nkgDh fpfX nkg jh
ikDdk j?. T[; d/ f;woB Bkb ;G
e[M fwbdk j?. edh th e'Jh xkb
fpoEh BjhA iKdh. T[j nkgD/
r[ow[y B{z ekw, eq'X, b'G s'A
pukT[Adk j?. r[ow[y B{z nkgDk
eosko edh BjhA ft;odk. T[j
;kX ;zrs ftu r[o Ppd dh ;'Mh
gkT[Adk j?. tkfjr[o{ T[; dh ;ko
;wkbdk j?, fgnko Bkb nkgD/ rb/
bk b?Adk j?.

soriT mhlw 5 ] kwm koD loB JUT


inMdw ien qy Awip Cfwvhu ] ieh
BIqr qy ien kau fwrhu Awpn
inkit bulwvhu ] 1 ] ApunI ibiD
Awip jnwvhu ] hir jn mMgl
gwvhu ] 1 ] rhwau ] ibsru nwhI
kbhU hIey qy ieh ibiD mn mih
pwvhu ] guru pUrw ByitE vfBwgI
jn nwnk kqih n Dwvhu
] 2 ] 3 ] 31 ] soriT mhlw 5
] jw kY ismrix sBu kCu pweIAY
ibrQI Gwl n jweI ] iqsu pRB
iqAwig Avr kq rwchu jo sB
mih rihAw smweI ] 1 ] hir
hir ismrhu sMq gopwlw ] swDsMig
imil nwmu iDAwvhu pUrn hovY

Gwlw ] 1 ] rhwau ] swir smwlY

iniq pRiqpwlY pRym sihq gil lwvY


] khu nwnk pRB qumry ibsrq
jgq
jIvnu
kYsy
pwvY
] 2 ] 4 ] 32 ]
A.g.m.5, 617
ApunI apn
Awip jnwvhu p janwo
kbhU hIey qy kabh he te
kqih n Dwvhu kat na tw
ibrQI Gwl n jweI
birth kl na j
Avr kq rwchu awar kat ro
pUrn hovY Gwlw pran how kl
ng[Bh ^ gowkswk dh nkgDh.
ApunI ibiD Awip jnwvhu ^ joh
e'b'A dks wzrd/ jK fe ;kv/ gkg
d{o eo' ns/ fwbD dh iku dZ;'.
j/ joh ` nkgDh i[rsh (iku) B{z
nkg jh ;kB{z p[Mk d/ fe s?Bz{ fet/A
fwbhdk j?.
kbhU hIey ^ j/ gqG{ ` w/o/ wB ftu
fJj' fijh f;fynk gk d/ fe w/o/
fjod/ s'A s{z ed/ th Bk ft;o/A.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

763

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kqih n Dwvhu ^ id'A tZv/ GkrK
ekoD g{ok r[o{ fwb iKdk j? fco
wB fe;/ j'o gk;/ BjhA d"Vdk.
ibrQI Gwl n jweI ^ f;qPNh d/
gkbDjko/ dk ;dk f;woB eod/
ofjDk ukjhdk j?. f;woB dh
fwjBs fB;cb BjhA iKdh.
Avr kq rwchu ^ i' gqG{ ;G d/
ftu ;wk fojk j? T[; B{z fsnkr
e/ j'oBK uhIK ftu feT[A fgnko
gkfJnk ikt/.
pUrn hovY Gwlw ^ ;kX ;zrs ftu
fwb e/ gowkswk dk f;woB eod/
ofjDk ukjhdk j?. r[o{ Bkb fwb
e/ Bkw ig'. fJj xkb fpoEh
BjhA iKdh. f;woB dh fwjBs
g{oh j[zdh j?, ;cb j[zdh j?.

n|;'; afsos
BKt g[fbzr
d[y, ;'r, gSsktk

by n|;'; ekwb j'fJnk


lakh afsos kmal hoi
w?B{z pj[s nc;'; j? fe nZbkj B/ w?B{z
fJ; ;z;ko ftu feT[A G/i fdZsk. T[;
tes id'A o'I wh;ke (o'I^J/^wh;ke
Gkt fJeoko eoB dk fdB) ;h sK
nZbkj B/ w/oh o{j B{z nkgD/ dopko

ftu'A pkjo feT[A G/i fdZsk<


o'I^J/^wh;ke s'A Gkt T[; fdB s'A j?
fi; fdB nZbk B/ e[b o{jK B{z fJeZso
eoe/ fJj tkndk fbnk ;h fe w?A
s[jkvk op jK ns/ e[b o{jK B/ T[;dh
y[dkJh$oZpsk dk fJeoko ehsk ;h fe
jK s{z n;kvk oZp J/A. fJ; B{z
o'I^J/^nIb Gkt gfjbk fdB th
fejk iKdk j?. w/oh noI j? fe j/
nZbkj` s{z w?B{z B/e ezw eoB dh
s"|he (j"A;bk, fjzws, Pesh) BjhA
pyPh ns/ wkV/ eow eoB bk fdZsk.
fJ; soQK w?B[z ykbh jE Xosh T[s/
G/i fdZsk.

bk by n|;'; ekwb
j'fJnk,
d[Bhnk ftu nbQk w?Bz{ N'fonk
feT[A<
id'A o'I wh;ke dk fdB
j'fJnk,

nZbQk o{j w/ok T[E'A S'fVnk

feT[A<
BjhA B/ehnK dh s"|he ehsh,
p[oh so| nbQk w?B{z w'fVnk
feT[A<

Iko'

Iko

g[ekodk

|eodhBk*,
ykbh J/; ijkB EhA N'fonk
feT[A<
whnK |eo^T[~dhB, ;hjoch,

764

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

n|;'; afsos
bk by n|;'; ekwb j'fJnk
l lakh afsos kmal hoi
d[Bhnk ftu nbQk w?B{z N'fonk
feT[A
dun wi all mn tori ki
o'I wh;ke dk fdB
roz msk d din
nZbQk o{j w/ok T[E'A S'fVnk
all rh mer utth hori
BjhA B/ehnK dh s"|he ehsh
nah nek d tfk kt
p[oh so| nbQk w?B{z w'fVnk feT[A
bur tarf all mn mori ki
Iko' Iko g[ekodk zro zr
pukrd

n|rko afgr
ftP/PD
I\wh, xkfJb

cN/ B?DK d/ firo n|rko


p?m/
phate nn de jigar afgr bthe
nkPe I\wh jkbs ftu nkgD/ I\wK
dk fJbki eoB tkb/ ;oiB d/ dotki/
*s/ p?m/ jB. T[jBK dh nktkI ;[D e/
T[j nkgD/ ;/teK B{z g[S
Z dk j? fe fJj
b'e e"D jB ns/ fJE/ fe; bJh p?m/

jB. fJj b'e fe; dh Gkb ftu fJE/


nkJ/ jB ns/ j[D fJj fe;/ d/ fJzsIko
ftu fJE/ o[e/ j'J/ jB. Bk fJE/ e'Jh
bzro bfrnk j'fJnk j?, Bk e'Jh
dtkykBk j? ns/ Bk jh w?A e'Jh wkjo
t?d jK. fco fJE/ fJj fpwko b'e
feT[A p?m/ jB. fJE/ do/ iZokj s'A Gkt
j? I\wK dk fJbki eoB tkb/ ;oiB
dk do. T[;ke (T[~Pke) nkPe dk
pj[tuB j?. dko[P|k s'A Gkt j?
dtkykBk. jkfIe dk noE j? fJbki
eoB tkbk wkjo t?d.

dkb do/ iZokj T[;ke T[s/,


cN/ B?DK d/ firo n|rko
p?m/.

;[D e/ P'o T[j p'fbnk \kdwK


B{z,
e"D p?m/, feT[A p?m/, fe; eko
p?m/.
fe; B{z Y{zvd/ fe; dh sbkP
eod/,
fe; dh eoB eko fJzsIko
p?m/.

Bk e'Jh bzro Bk dko[P|k


;kJhnK*,
Bk w?A jkfIe s/ feT[A phwko
p?m.
/
nfjwd nbh ;kJhnK, ;hjoch,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

765

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
n|rko afgr
dkb do/ iZokj T[;ke T[s/
dl dare jarrh usk utte
cN/ B?DK d/ firo n|rko p?m/
phate nn de jigar afgr bthe
Bk e'Jh bzro Bk dko[P|k
;kJhnK*
n ko lagar n druf s
Bk w?A jkfIe s/ feT[A phwko p?m/
n m hzik te kio bmr bthe

APIm afm
nWv iesqrIilMg
posq dy fofy dw sq jo dvweI Aqy nSy
vjoN vriqAW jWdw hY

sgoN mYN mwG dy mhIny vwps Gr prq


AwvWgw[

cIrw qyrw sohxw Aw,


muMifAw vy SOkIAw!
jy auT jwxw nOkrI
f`bI dy jwieE jI APIm
dI[
sUrq qyrI sohxI Aw,
nwjo nI gorIey!
mwG mhIny Aw jwxw,

f`bI nw KweIey nI APIm


dI[
bol pMjwbx dy, II, 126
APIm afm

f`bI dy jwieE jI APIm dI

f`bI dy jwieE jI APIm dI


dabb de jio j afm d

dabb de jio j afm d

cIrw qyrw sohxw cr ter sn

nOkrI gey mwhI dI vhutI nMU ip`Cy


iek`ilAW mwG mhIny dIAW lMbIAW Aqy
TMFIAW rwqW lMGwauxIAW muhwl ho
jWdIAW hn Aqy pqI dw ivCoVw nhIN
sih huMdw[ auh kihMdI hY ik jykr
prdysW ivc nOkrI krn qur jwxw hY qW
aus nMU APIm dI f`bI dy jwvy ijs nwl
auh byhoSI dI hwlq ivc rhy Aqy pqI
dI Xwd nw sqwey[ pr pqI aus nMU
idlwsw idMdw kihMdw hY ik AijhI
suhxI nwr nMU APIm dI f`bI ikauN dyvW

muMifAw vy SONkIAw mdi we sk


jy auT jwxw nOkrI je uth jan
nkr
f`bI nw KweIey nI APIm dI
dabb n khe n afm d

npdkb abdl

BKt g[fbzr
fJ;bkwh gozgok ftu yk; o[sp/ dk
Xkoe, tbh

766

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fit/A fe;/ npdkb B/ Gzr


ghsh

w{zj'A eY e/ nkg pdBkw j'Dk


mh kd ke p badnm hon

jiwe kise abdl ne pag pt

BjhA, wfjo ih, ;kT{nK ftu ohsh


nah mr j s wi rt

npdkb d/ Gzr gh b?D dk Gkt uzr/


Gb/ dkB/ pzd/ tb'A j'P rtk b?D j?.
jho d/ pkpb B/ id'A t/fynk fe jho
oKM/ d/ fgnko ftu g? rJh j? sK
T[;d/ wB dh jkbs fJ; soQK ;h
fit/A fe;/ npdkb B/ Gzr gh bJh
j't/. T[j ewbk fijk j' frnk ns/
p/jkb j'fJnk ;'uD br fgnk fe
fJ; BZYh Gkt fJ; e[Vh d/ wB ftu
fgnko dk ukn j?, fJ; bJh fJ; dk
ftnkj eo d/Dk ukjhdk j?.

w{zj'A eY e/ nkg pdBkw


j'Dk,
BjhA, wfjo ih, ;kT{nK
ftu ohsh.
w;s j'fJ r[Z;/ ftu wfjo
yVk,
fit/A fe;/ npdkb B/ Gzr
ghsh.
fes/ BYh dk ukfJ ftnkj
ehu/,
fJj' wfjo B/ ihT[ d/ ftu
;hsh.
jho tkfo;,
npdkb abdl

w;s j'fJ r[Z;/ ftu wfjo yVk


mast hoe gusse wi mr khr
fit/A fe;/ npdkb B/ Gzr ghsh
jiw kise abdl ne pag pt
fJj' wfjo B/ ihT[ d/ ftu ;hsh
iho mr ne jo de wi st

AMbr bar
nWv puilMg
Asmwn, AwkwS

AMbr jgx mswlW


bar jagan msl
mOq auprMq vYxW ivc AOrqW juAwn DI
dI mOq smyN vYx pwauNdIAW kihMdIAW
hn ik ij`Qy auh bYT jWdI hY AMbr nMU
Bwg l`g jWdy hn[ DrqI nMU rUp cVH
jWdw hY Aqy AMbr q`k mswlW jgx l`g
pYdIAW hn[

ij`Qy qUM bih jwvyN nI!


myrI AMbVI dIey jweIey[
DrqI nMU rUp cVH jwvy nI,
AMbr jgx mswlW[
bol pMjwbx dy, III, 67

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

767

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AMbr bar

AMbru bar

AMbr jgx mswlW bar jagan


msl

kudriq qudrat

DrqI nMU rUp cVH jwvy


trt n rp cr jwe

AMbru Driq ivCoiVAnu kudriq


kir krqwr khwieAw
bar trt wihorian qudrat kar
kartr kahi
tkfjr[o{ B/ e[dos ;ki e/ nzpo s/
Xosh fBy/V/. Xosh nzdo gkDh ehsk
s/ fpBK EzwQK d/ nkrk; dh f;oiDk
ehsh. ;{oi uzd B{z nkgD/ nkgD/ EK
s/ fB:[es ehsk. S/ o[ZsK, pkoj
wjhB/ pDk e/ fJ; ;z;ko B{z Xzd/
bkfJnk.

AMbru Driq ivCoiVAnu kudriq


kir krqwr khwieAw] DrqI

AMdir pwxIAY ivxu QMmW Awgwsu


rhwieAw] ieMnHx AMdir Aig Dir
Aihinis sUrju cMdu aupwieAw]

iCA ruiq bwrh mwh kir KwxI


bwxI clqu rcwieAw] mwxs jnmu
dulBu hY sPlu jnmu guru pUrw
pwieAw] swDsMgiq imil shij
smwieAw]3]

vwrW BweI gurdws, 26

DrqI trt
ieMnHx AMdir Aig Dir
inan dar ag tr
Aihinis sUrju cMdu aupwieAw
nis sraj d upi
iCA ruiq he rut
bwrh mwh br m
KwxI bwxI khn bn
mwxs jnmu dulBu mnas janm
dulab
nzpo[ ^ nk;wkB, nkekP.
e[dofs ^ gqG{ B/ nekP s/ Xosh
B{z ftS'fVnk j? s/ fJ;/ e[dos,
Pesh, wkfJnk eoe/ T[; B/
eosko, eoBjko ejkfJnk j?.
Xosh ^ Xosh d/ nzdo s/ pkjo
gkDh jh gkDh j? s/ T[; B/ fpBK
EzwQK d/ nkekP B{z oZfynk j'fJnk
j?.
fJzBQD nzdfo nfr Xfo ;{oi
uzd[ T[gkfJnk ^ T[; B/ bZeVK
ftu nr B{z Xfonk j'fJnk j?.
oks s/ fdB ;w/A ukBDk eoB bJh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

768

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;{oi s/ uzdowk B{z pDkfJnk j?.
fSn o[fs pkoj wkj efo ykDh
pkDh ^ T[; gqG{ B/ S/ o[ZsK (p;zs,
rqhyw, toyk, ;od, j/wzs,
fPPo), pkoK wjhB/ (u/s, ft;ky,
i/m, jkVQ, ;kT[D, Gkd'A, nZ;{,
eZse, wZxo, g'j, wkx, cZrD)
uko ykDhnk (nzvi, i/oi, ;/si,
T[sG[i) s/ uko pkDhnK (gok,
gP:zsh, wX:wk, p?yoh) dk e"se
ofunk j'fJnk j?.
wkD; iBw[ d[bzG[ ^ fJj wB[yk
iBw pVk d[obG j?, fi; B/ g{o/
r[o{ B{z gkfJnk j?, T[; dk iBw
;cb j?. i' ;kX^;zrs ftu fwb
e/ ;fji ftu ;wk iKdk j? T[j
w[es j' iKdk j?.

AMbV bar
nWv iesqrIilMg
AMbVI, mwqw, mW ; bzurg iesqrI

mYnMU AMbV jo AwKdI kq nI


mn bar jo khd kat n
mYnUM myrI bzurg mW k`qx leI kihMdI hY
Bwv krm krn leI kihMdI hY pr mYnMU
qW ieSk dIAW iq`KIAW sWgw, brCIAW
lg geIAW hn[ AwSk Awm lokW vWgU
a~uproN au~proN nhIN roNdy sgoN Awpxy Awp
nMU Kordy hn[ ieh jIvn iPr dubwrw

pRwpq nhIN hoxw ies leI jo krnw hY


huxy hI krnw hY[

mYnMU AMbV jo AwKdI k`q


nI,
mYnMU BolI jo AwKdI k`q
nI[
mYN inij kqx nMU is`KIAW,
mYnMU
l`gIAW
sWgW
iq`KIAW,
mYN p`KI nMU mwrW l`q nI[
hMJU roNdw sB koeI,
AwSk roNdy r`q nI,
khY husYn suxwie kY,
ieQY Pyir nw Awvxw v`q
nI[
Swh husYn, 132
AMbV bar
mYnMU AMbV jo AwKdI kq nI
mn bar jo khd kat n
mYnMU BolI jo AwKdI k`q nI
mn pol jo khd kat n
mYN inij kqix nMU is`KIAW
m nij kattan n sikkh
mYnMU l`gIAW sWgW iq`KIAW
mn lagg sg tikkh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

769

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mYN p`KI nMU mwrW l`q nI
m pakkh n mr lat n
hMJU roNdw sB koeI AwSk roNdy r`q nI
hj rd sb ko ak rde rat n
khY husYn suxwie kY ieQY Pyir nw
Awvxw v`q nI
kah husn sune k itth pher n
wn wat n

Aibgiq abigat
Bkw fJ;shfbzr
wB pkDh s'A goQ/, Bk ikDh ik ;eD
tkbh jkbs

Aibgiq giq Asgwh AwiK vKwxIAY


abigat gat asg kh wkhn

qwxu inqwxIAY] siqgur scy vwhu


hoie hYrwxIAY ] swDsMgiq sc KMfu
gurmuiK jweIAY] scu nwau blvMfu
gurmuiK iDAweIAY] prm joiq
prcMfu jugiq jgweIAY] soiD ifTw
bRhmMfu lvY n lweIAY] iqsu nwhI
jm fMfu srix smweIAY] Gor pwp
kir KMfu nrik n pweIAY] cwvl
AMdir vMfu aubir jweIAY] schu scu
AKMfu kUVu CufweIAY ]18]
vwrW BweI gurdws, 22
Aibgiq abigat
Asgwh asg
AQwh ath

r[ow[y tkfjr[o{ dh f;cs ;bkj ftu


neZE ejkDhnK oudk j?. T[j s'A
nfprfs ftu rfjo rzGho nEkj
eosko Bkb fbt bkT[Adk j?. ;kX
;zrs d/ ;u yzv ftu ;Zuk BkT[
fXnkT[Adk j?.

AkQ a'kath

Aibgiq giq Asgwh AwiK


vKwxIAY] gihr gMBIr AQwh hwiQ
n AwxIAY] bUMd lK prvwh hulV

vyprvwhu weparw

vwxIAY] gurmuiK isPiq slwh


AkQ khwxIAY] pwrwvwru n rwhu
ibAMqu suhwxIAY] laubwlI drgwh
n Awvx jwxIAY] vfw vyprvwhu

prvwh parw
ibAMqu bet
laubwlI drgwh lbl darg
swDsMgiq sc KMfu sdsgat sa
khd
scu nwau blvMfu sa no balwd
prm joiq prcMfu parm jot pard

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

770

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jm fMfu jam dad
pwp pp
nrik nark
schu scu AKMfu sao sa akhd
Aibgiq ^ wB pkDh s'A goQ/, Bk
ikDh ik ;eD tkbh jkbs.
Asgwh ^ gqG{ dh ;wM ftu Bk
nkT[D tkbh v{zxh s/ nEkj jkbs
nky e/ eEB ehsh iKdh j?.
AQwh ^ T[j rfjo rzGho s/
nEkj Pesh j?, fi; dh Ekj jE
BjhA nkT[Adh.
prvwh ^ T[; dh fJe p{zd Bkb
bZyK gotkj ub g?Ad/ jB, fiBQK
Bkb BdhnK BkfbnK ftu jVQ nk
iKd/ jB.
AkQ ^ r[ow[y gqG{ dh f;cs
;kbkj eod/ s/ neE ejkDhnK
;[Dd/ s/ ;[DkT[Ad/ jB.
ibAMqu ^ gqG{ dh f;cs ;kbkj dk
e'Jh gkoktko BjhA s/ Bk jh f;cs
;kbkj dh e'Jh okj jh j?, feT[Afe
T[j p/nzs ns/ ;dk jh ;[zdo s/
P'Gk tkbk j?.
laubwlI drgwh ^ gqG{ dh dorkj,

gqG{ dh p/gotkjh d/ nby tkbh


tZvh dorkj.
vyprvwhu ^ T[; dh dorkj
p/gotkj j?, fiE/ fBskfDnK B{z
Pesh dh pyfPP j[zdh j? s/
jzekoh B{z dzv fwbdk j?.
swDsMgiq sc KMfu ^ ;kX ;zrs jh
;u yzv j?. fiZE/ gqG{ dh neE
eEk j[zdh j? ns/ r[ow[yK B{z fJ;
rb T[~s/ g{oB ftPtk; j? ns/ T[j
T[~E/ jh iKd/ jB.
scu nwau blvMfu ^ r[ow[y gqG{ d/
;Zu/ Bkw B{z jh ;G PeshnK dk
Gzvko wzBd/ jB s/ T[;/ dk ikg
eod/ jB.
prm joiq prcMfu ^ gow i's o{g
dh gouzvsk (Pesh o{g ukBD/ B{z)
nkgD/ fjod/ ftu ikg s/ fXnkB
dh i[rsh Bkb irk b?Ad/ jB.
jm fMfu ^ i' gqG{ dh PoB ftu
bhB j' ikt/ T[; bJh iwK d/ vo
w[e iKd/ jB.
pwp ^ PoB ftu g? e/, gqG{ nk;o/
j' ofjD tkb/ d/ gkg N[eV/^N[eV/
j' iKd/ jB.
nrik ^ fco BoeK ftu g?D dk
;[nkb jh BjhA ofjzdk.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

771

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
schu scu AKMfu ^ fJ;/ soQ nyzv
;ZuK d/ ;u ftZu'A, M{m th SN e/
pkjo XZe/ iKd/ jB s/ T[; ;Zu/ gqG{
d/ ;Zu/ Bkw nZr/ T[jBK dh fJe th
BjhA ubdh.

Aibgq Agocr abigat agoar


wB[Zyh ihtB d/ d't/A gZy tkfjr[o{
nfpBk;h, nfprs nr'uo ftu fwb/
jB. T[j nkg jh BkE fBoziB j?
ns/ nr'uo nrkX j?, fco eT[D
pZXk j? s/ eT[D S[fNnk j?. id'A
fBoziB fBozeko fBopkB j? sK
wkB$nfGwkB dk e'Jh d[tzd BjhA
ofjzdk. T[j eosko, fp;wB fp;w
fp;wkd ftu ofjzdk j?. T[j nkgDh
rfs nkg jh ikDdk j?.

AibnwsI suK Awpn Awsn ] qh


jnm mrn khu khw ibnwsn ] jb

pUrn krqw pRBu soie ] qb jm kI


qRws khhu iksu hoie

] jb Aibgq Agocr pRB eykw ]


qb icqR gupq iksu pUCq lyKw ]
jb nwQ inrMjn Agocr AgwDy ]
qb kaun Cuty kaun bMDn bwDy ]
Awpn Awp Awp hI Acrjw ]
nwnk Awpn rUp Awp hI auprjw
] 3 ] jh inrml purKu purK piq
hoqw ] qh ibnu mYlu khhu ikAw Doqw

] jh inrMjn inrMkwr inrbwn ]


qh kaun kau mwn kaun AiBmwn
] jh srUp kyvl jgdIs ] qh
Cl iCdR lgq khu kIs ] jh
joiq srUpI joiq sMig smwvY ] qh
iksih BUK kvnu iqRpqwvY ] krn
krwvn krnYhwru ] nwnk krqy kw
nwih sumwru ] 4 ] jb ApnI soBw
Awpn sMig bnweI ] qb kvn mwie
bwp imqR suq BweI ] jh srb
klw Awpih prbIn ] qh byd
kqyb khw koaU cIn ] jb Awpn
Awpu Awip auir DwrY ] qau sgn
Apsgn khw bIcwrY ] jh Awpn
aUc Awpn Awip nyrw ] qh kaun
Twkuru kaunu khIAY cyrw ]
ibsmn ibsm rhy ibsmwd ]
nwnk ApnI giq jwnhu Awip
] 5 ] jh ACl ACyd AByd
smwieAw ] aUhw iksih ibAwpq
mwieAw ] Awps kau Awpih Awdysu
] iqhu gux kw nwhI prvysu ] jh
eykih eyk eyk BgvMqw ] qh
kaunu AicMqu iksu lwgY icMqw ]
A.g.m.5, 291
Aibgq abigat

772

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AibnwsI suK abins sukh


Awpn Awsn pan san
khw ibnwsn kah binsan
jb nwQ inrMjn jab nth nirjan
Agocr AgwDy agoar agde
qb kaun Cuty tab kn hute
kaun bMDn bwDy kn bdan bde
Awp hI Acrjw p h aarj
Awp hI auprjw p h uparj
jh inrMjn j nirjan
inrMkwr inrbwn nirkr nirbn
kaun kau mwn kn k mn
kaun AiBmwn kn abimn
qh Cl iCdR t hal hidr
lgq khu kIs lagt k ks
jh srb klw j sarb kal
Awpih prbIn p parbn
qh byd kqyb t bed kateb
khw koaU cIn kah ko n
jb Awpn Awpu jab pan p
Awip auirDwrY p urdr

qau sgn
apsagan

Apsgn

t sagan

khw bIcwrY kah br


jh Awpn aUc j pan
Awpn Awip nyrw pan p ner
qh kaun Twkuru t kn thkur
kaunu khIAY cyrw kn kah er
ibsmn ibsm bisman bism
rhy ibsmwd rahe bismd
jh ACl ACyd j a'hal ahed
AByd smwieAw apd smi
jh eykih eyk j ek ek
eyk BgvMqw ek pgwt
qh kaunu AicMqu t kn at
iksu lwgY icMqw kis lg t
Aibgq ^ Bk; ofjs.
AibnwsI suK Awpn Awsn ^ id'A
nekb g[oy nkgD/ ;o{g ftu
fNfenk p?mk ;h, id'A nfpBk;h
joh nkgD/ ;[y^nk;D T[s/ ;h.
khw ibnwsn ^ T[d'A iBw, woB
ns/ ftBkP feZE/ ;B.
Aibgq Agocr ^ id'A Bk;^ofjs

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

773

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gowkswk, i' fJzdohnK dk ftPk
BjhA j?, gG{ nkg jh ;h, T[d'A
fusor[gs Xowoki d/ d' w[BPh
i' wB[y d/ eowK dk b/yk wzrd/
wzB/ rJ/ jB, fe; B{z b/yk g[ZS
;ed/ ;B.
jb nwQ inrMjn Agocr AgwDy ^
id'A wkfJnk s'A ofjs, nEkj
tkfjr[o{ nkg jh ;h.
qb kaun Cuty kaun bMDn bwDy ^
T[d'A e"D wkfJnk d/ pzXBK s'A w[es
;B ns/ e"D pzXBK ftu pZM/ j'J/
;B.
Awp hI Acrjw ^ T[j nuoi o{g
gqG{ nkgD/ tork nkg jh j?.
Awp hI auprjw ^ T[; gqG{ B/
nkgDk o{g nkg jh f;ofink,
nkgDk nkg, nkg jh g?dk ehsk.
jh inrMjn inrMkwr inrbwn ^ fiE/
wkfJnk^ ofjs, nkeko^ofjs ns/
tk;Bk^ofjs gqG{ jh ;h.
kaun kau mwn kaun AiBmwn ^
T[FZE/ p/fJIsh, wkB^ngwkB fe;
dk j'Dk ;h.
qh Cl iCdR lgq khu kIs ^ fiE/
e/tb irs d/ wkbe gqG{ dh jh
j;sh ;h, T[FZE/ Sb ns/ n?p fe;

B{z br ;ed/ ;B.


jh
id'A
ftu
r[DK
id'A
g?dk

srb klw Awpih prbIn ^


gowkswk ;kohnK skesK
nkg jh f;nkDk ;h, ;ko/
eoe/ nkg jh fBg[zB ;h, Gkt
ni/ ftfdnk dk rqkje wB[y
BjhA ;h j'fJnk.

qh byd kqyb khw koaU cIn ^ sd


t/dkfdeK B{z e"D ftukodk ;h.
ed'A e'Jh t/d (fjzd{ Xow g[;seK)
ns/ es/p (w[;bwkBK dhnK Xow
g[;seK) ftukodk ;h.
jb Awpn Awpu Awip auir DwrY ^
id'A tkfjr[o nkgD/ nkg B{z ni/
fdb ftu jh oydk ;h, Gkt ni/
gqrN BjhA ;h j'fJnk.
qau sgn Apsgn khw bIcwrY ^
T[d'A uzr/ wzd/ PrB feZE/ e'Jh
ftukodk ;h.
jh Awpn aUc Awpn Awip nyrw ^
fiZE/ gqG{ nkg jh T[~uk ns/ nkg
jh nkgD/ B/V/ ;h.
qh kaun Twkuru kaunu khIAY cyrw ^
T[d'A e"D ;[nkwh ns/ e"D ;/te
;h.
ibsmn ibsm rhy ibsmwd ^
gowkswk
dh
n;oui
s'A

774

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

n;uoi y/Y ftu wB[y w;s j'


fojk ;h.

eodk j?. r[opkDh dh nokXBk ftu


T[; B{z r[owfs dk gork; jz[dk j?.

jh ACl ACyd AByd smwieAw ^


fi; nt;Ek ftu T[j gqG{ i'
nSb j?, i' Sfbnk BjhA iKdk, i'
nfpBk;h j?, Bk;^ofjs j?, coe
s'A fpBK j?, fJe fijk j?, gqG{
nkgD/ nkg ftu fNfenk j'fJnk
j?, T[E/ wkfJnk fe;/ B{z g'j BjhA
;edh.

qwrU popt qwirAw gurmuK bwl


suBwie audwsI] mUlwkIV vKwxIAY
cilq Acrj luBq gurdwsI]
iprQw KMfw soierI crx srx suK
shij invwsI] Blw rbwb
vjwieMdw mjls mrdwnw mIrwsI]
iprQI ml shgl Blw rwmwiff
Bgq ABwsI] daulqKW lodI
Blw hoAw ijMd pIr AibnwsI]
mwlw mWgw isK duie grbwxI rs
risk iblwsI] snmuK kwlU Aws
Dwr gurbwxI drgh SwbwsI]
gurmiq Bwau Bgiq prgwsI
]13]

jh eykih eyk eyk BgvMqw ^ id'A


GrtkB e/tb fJe nkg jh ;h.
qh kaunu AicMqu iksu lwgY icMqw ^
T[d'A e"D p/f|eo ;h ns/ fe; B{z
fuzsk brdh ;h. gowkswk p/nzs
j?, ;G s'A T[~uk j?, nkgD/ nkg
se nkg jh ngVB tkbk j?.

AibnwsI abins
ftP/PD
ftBkP Bk j'D tkbk (gowkswk)

daulqKW lodI Blw hoAw ijMd pIr


AibnwsI
dlatkh ld pl ho jd pr abins
r[ow[y nkgD/ pkb ;[Gkn ftu T[dk;
ofjzdk j?. T[j ;[y ;jfi fBtk;h
nfpBk;h Bkb i[fVnk Bkw f;woB

vwrW BweI gurdws, 11


AibnwsI abins
bwl suBwie audwsI bl sube
uds
Acrj luBq gurdwsI
a'arj lbt gurds
suK shij invwsI sukh sj niws
grbwxI rs risk iblwsI
gurbn ras rasik bils

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

775

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gurbwxI drgh SwbwsI
gurbn darg bs

PkpkP fwbh.

Bwau Bgiq prgwsI


po pgt pargs
AibnwsI ^ ftBkP Bk j'D tkbk
(gowkswk).
bwl suBwie audwsI ^ r[o{ BkBe
d/t ih B/ GkJh sko{ g'gN B{z
skfonk i' r[ow[y ;h ns/ pugB
s'A jh ;z;ko s'A T[dk; ofjzdk ;h.
Acrj luBq gurdwsI ^ fJ;/ soQK
w{bkehV th tZv/ j?okB eoB tkb/
e"seK tkbk ns/ r[o{ dk dk; pDB
tkbk tZvk gq/wh ;h.
suK shij invwsI ^
yzvk ;'fJoh iks d/
BkBe dh PoB nkJ/
;[yK ftu T[jBK
j'fJnk.

fgoEk ns/
;B i' r[o{
ns/ ;fji
dk fBtk;

grbwxI rs risk iblwsI ^ wkb'


ns/ wKrk d't/A f;y r[opkDh d/
o;hJ/, gq/w Grsh ftu wrB
ofjzd/ ;B.
gurbwxI drgh SwbwsI ^ ekb{
yZsoh nyho T[~s/ nk; Xko e/
r[o{ BkBe d/ ;Bw[y j'fJnk, fi;
B{z r[opkDh gVQd/ dorkj ftu

Bwau Bgiq prgwsI ^ fJT[A fJjBK


;ko/ r[of;yK B/ r[o{ f;Zfynk
gqkgs eoe/ gq/wk Grsh dk gqekP
ehsk.

AibnwsI pRBu Awpy


abins prb pe
tkfjr[o{ fJ; f;qPNh dk eosk
nfpBk;h j?. Bkw d/ f;woB Bkb
gqG{ dh i's ;G ftu ;wkn iKdh j?.
fit/A EzwQ wzdo B{z EzwQdk j? fJ;/ soQK
r[o{ dk Ppd r[ow[y dk okyk j?.
;kX ;zrs ftu gqG{ dh i's bN bN
eodh j?. wBw[y fJt/A jh fpbbkT[Adk
j?. d[y$;[y ;G gqG{ dh d/D jB. i'
e[M eosko eodk j?, r[ow[y T[;/ B{z
jh ;[y wzBdk j?.

AstpdI ] tUtI gwFnhwr guopwl ]


srb jIAw Awpy pRiqpwl ] sgl
kI icMqw ijsu mn mwih ] iqs qy
ibrQw koeI nwih ] ry mn myry sdw
hir jwip ] AibnwsI pRBu Awpy
Awip ] Awpn kIAw kCU n hoie
] jy sau pRwnI locY koie ] iqsu ibnu
nwhI qyrY ikCu kwm ] giq nwnk
jip eyk hir nwm ] 1 ] rUpvMqu
hoie nwhI mohY ] pRB kI joiq
sgl Gt sohY ] DnvMqw hoie

776

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ikAw ko grbY ] jw sBu ikCu iqs


kw dIAw drbY ] Aiq sUrw jy koaU
khwvY ] pRB kI klw ibnw kh
DwvY ] jy ko hoie bhY dwqwru ] iqsu

dynhwru jwnY gwvwru ] ijsu gur


pRswid qUtY hau rogu ] nwnk so jnu
sdw Arogu ] 2 ] ijau mMdr kau
QwmY QMmnu ] iqau gur kw sbdu
mnih AsQMmnu ] ijau pwKwxu nwv
ciV qrY ] pRwxI gur crx lgqu
insqrY ] ijau AMDkwr dIpk
prgwsu ] gur drsnu dyiK min
hoie ibgwsu ] ijau mhw auidAwn

mih mwrgu pwvY ] iqau swDU sMig


imil joiq pRgtwvY ] iqn sMqn kI

bwCau DUir ] nwnk kI hir locw


pUir ] 3 ] mn mUrK kwhy
ibllweIAY ] purb ilKy kw
iliKAw pweIAY ] dUK sUK pRB
dyvnhwru ] Avr iqAwig qU iqsih
icqwru ] jo kCu krY soeI suKu mwnu ]
BUlw kwhy iPrih Ajwn ] kaun
bsqu AweI qyrY sMg ] lpit rihE
ris loBI pqMg ] rwm nwm jip
ihrdy mwih ] nwnk piq syqI Gir
jwih ] 4 ]
A.g.m.5, 282

AibnwsI abins
Awpy pRiqpwl pe pritpl
Awpn kIAw pan k
kCU n hoie kah na hoe
rUpvMqu hoie nwhI mohY
rpwt hoe nh moh
pRB kI joiq prb k jot
sgl Gt sohY sagl kt soh
ikAw ko grbY ki ko garb
iqs kw dIAw drbY
tis k d darb
Aiq sUrw at sr
jy koaU khwvY je ko kahw
pRB kI klw prb k kal
ibnw kh DwvY bin k tw
QwmY QMmnu thm thman
mnih AsQMmnu man asthman
AMDkwr dIpk prgwsu
dkr dpak pargs
min hoie ibgwsu man hoe bigs
ijau mhw auidAwn mih
jio mah udin m

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

777

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mwrgu pwvY mrg pw
iqau swDU sMig tio sd sg
imil joiq pRgtwvY
mil jot pragtw
mn mUrK man mrakh
kwhy ibllweIAY khe bil'l
AibnwsI ^ Bk ftBkP j'D tkbk,
gowkswk.
Awpy pRiqpwl ^ ;ko/ ihtK dh
gkbDk eoB tkbk r'gkb gqG{ nkg
j?, gowkswk wB[ZyK d/ fdbK dh
N[ZNh j'Jh v'o B{z nkgD/ Bkb rzYD
tkbk nkg j?.
AibnwsI pRBu ^ j/ w/o/ wB ` ;dk
T[; gqG{ B{z ig i' Bk;^ofjs j?
ns/ nkgD/ fijk nkg jh j?.
Awpn kIAw kCU n hoie ^ wB[y d/
nkgD/ ehfsnK e[M BjhA j[zdk,
e'Jh gqkDh Gkt/A ;" tkoh fgnk
ukjt/.

ikAw ko grbY ^ XB tkbk j' e/ eh


e'Jh wB[y jzeko eo/.
iqs kw dIAw drbY ^ id'A fe fJj
;kok XB T[; gqG{ dk jh pyfPnk
j'fJnk j?.
Aiq sUrw jy koaU khwvY ^ i/ e'Jh
wB[y nkgD/ nkg B{z pVk tZvk
;{owk nytkt/.
pRB kI klw ibnw kh DwvY ^ gqG{
dh ebk$ Pesh s'A fpBK feZE/ d"V
e/ ik ;edk j?.
QwmY QMmnu ^ fit/A xo dh Ss B{z
EzwQ ;jkok fdzdk j?.
mnih AsQMmnu ^ fst/A r[o{ dk
Ppd wB B{z nk;ok fdzdk j?.
AMDkwr dIpk prgwsu ^ fit/A jB/o/
B{z dhtk o"PB eo fdzdk j?.
min hoie ibgwsu ^ fst/A jh r[o{ dk
dhdko eoe/, doPB eoe/ wB
ftu fyVkU g?dk j' iKdk j?.

rUpvMqu hoie nwhI mohY ^ ;[zdo j'D


*s/ nkgDh ;[zdosk T[s/ e'Jh gqkDh
w;s Bk j't/.

ijau mhw auidAwn mih mwrgu pwvY


^ fit/A fe;/ izrb ftu fe;/ o;sk
y[zM/ j'J/ B{z okj bG gt/.

pRB kI joiq sgl Gt sohY ^ fJj


sK tkfjr[o{ dh i's j? i' ;kfonK
ftu ;'jDh br ojh j?.

iqau swDU sMig imil joiq pRgtwvY ^


fJ;/ soQK r[o{ dh ;zrs ftu fwb
e/ wB[y dk nzdobk ukBDk gqsZy

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

778

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j' iKdk j?.
mn mUrK kwhy ibllweIAY ^ j/
w{oy wB` d[y fwbD *s/ feT[A
ygdk j?A, ftbedk j?A, id fe
fgSb/ iBwK d/ eowK d/ fby/ b/y/
nB[;ko cb gkT[Dk j[zdk j?. d[y
;[y d/D tkbk gowkswk nkg jh
j?, fJ;/ bJh j'o nk;o/ Sv e/
T[;/ B{z jh :kd eoBk
ukjhdk j?.

AibnwsI rwieAw abins ri


T[j eosko nkg nfpBk;h okfJnk
j?. fi; soQK T[j pkihro tKr G/;
Xkodk j? T[;/ soQK jh fJ; irs dk
y/bQ j[zdk j?. fi; B/ fJj pqjwzv
T[gkfJnk j? T[j jh fJ; dh fpfX B{z
ikDdk j?. T[j nkg nfpBk;h
okfJnk, ngozgo ;[nkwh j? ns/
nkgDh ehws nkg jh ikDdk j?.

gauVI mhlw 5 ] Ehu AibnwsI


rwieAw] inrBau sMig qumwrY bsqy
iehu frnu khw qy AwieAw ]1 ]
rhwau ] eyk mhil qUM hoih APwro
eyk mhil inmwno ] eyk mhil qUM
Awpy Awpy eyk mhil grIbwno
] 1 ] eyk mhil qUM pMifqu bkqw
eyk mhil Klu hoqw ] eyk mhil qUM

sBu ikCu gRwhju eyk mhil kCU n

lyqw ] 2 ] kwT kI puqrI khw krY


bpurI iKlwvnhwro jwnY ] jYsw ByKu

krwvY bwjIgru Ehu qYso hI swju


AwnY ] 3 ] Aink koTrI bhuqu
Bwiq krIAw Awip hoAw rKvwrw ]
jYsy mhil rwKY qYsy rhnw ikAw
iehu krY ibcwrw ] 4 ] ijin ikCu
kIAw soeI jwnY ijin ieh sB ibiD
swjI ] khu nwnk AprMpr
suAwmI kImiq Apuny kwjI
] 5 ] 5 ] 126 ]

A.g.m.5, 206
AibnwsI abins
iehu frnu khw qy AwieAw
darn kah te i
eyk mhil qUM hoih APwro
ek mhal t hoe aphro
eyk mhil inmwno
ek mhal nimno
eyk mhil grIbwno
ek mhal garbno
eyk mhil Klu ek mhal khal
qUM sBu ikCu gRwhju
t sb kih grhaj

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

779

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jYsw ByKu krwvY bwjIgru
js pkh krw bjgar
Ehu qYso hI swju AwnY
tso h sj n
Aink koTrI anik kothar
bhuqu Bwiq krIAw bt pt kar
jYsy mhil rwKY jse mhal rkh
qYsy rhnw tse rn
ikAw iehu krY ibcwrw
ki kar bir
sB ibiD swjI sb bd sj
AprMpr suAwmI aprpar sum
AibnwsI ^ ed/ Bk Bk; j'D
tkbk.
iehu frnu khw qy AwieAw ^ j/ gqG{
` fijV/ iht s/o/ uoBK ftu fNe/
ofjzd/ jB T[j fBvo j' iKd/ jB.
T[jBK B{z fes'A th e'Jh vo, y"|
BjhA nkT[Adk.
eyk mhil qUM hoih APwro ^ s/o/
uoBK ftu fNe/ ofjD tkfbnK B{z
gsk j? fe fJe wB[y d/ ;oho
ftu s{z nkg jh njzekoh pfDnk
j?A.
eyk mhil inmwno ^ fJe j'o ;oho

ftu nkg jh s{z wkD^ofjs j?A.


eyk mhil grIbwno ^ fJe ;oho
ftu gowkswk nkg jh ;G
fJyfsnko tkbk j? ns/ fJe
;oho ftu gowkswk nkg jh
ezrkb j?, rohp j?, fBwkDk j?.
eyk mhil Klu ^ gowkswk nkg
jh fJe ;oho ftu uzrk tesk,
ftfynkB eoB tkbk ftdtkB j?
ns/ fJe ;oho ftu nkg jh gqG{
w{oy pfDnk j'fJnk j?.
qUM sBu ikCu gRwhju ^ gowkswk nkg
jh fJe ;oho ftu p?m e/ rohpK,
ewI'oK gk;'A ;G e[M y'j e/
nkgD/ e'b fJeZmk eoB tkbk j?.
jYsw ByKu krwvY bwjIgru Ehu qYso hI
swju AwnY ^ fJj ;oho ekm dh
g[sbh j?. fJ; B{z fyYkT[D tkbk
gqG{ nkg jh ikDdk j?. g[sbh B{z
fij'
fijk
;[nKr
pkIhro
eokT[Adk j? T[j T[j' fijk o{g jh
Xko b?Adh j?. gqG{ fij' fijk ;ki
(pDktN) fbnkT[Adk j? Gkt T[j'
fijk o{g T[sotkT[Adk j?, gkoN
ndk eotkT[Adk j?.
Aink koTrI bhuqu Bwiq krIAw ^
gqG{ B/ irs ftu p/nzs i{BK d/
ihtK
dhnK
nB/e
(;oho)

780

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

e'mVhnK eJh fe;w dhnK pDk


fdZshnK jB ns/ gqG{ nkg jh ;G
dk okyk pfDnk fcodk j?.
jYsy mhil rwKY qYsy rhnw ikAw iehu
krY ibcwrw ^ fJj ftukok iht
nkgD/ nkg e[M th eoB i'rk
BjhA. fij' fij/ ;oho ftu
gowkswk fJ; B{z oZydk j? T[j'
fij/ ;oho ftu T[; B{z ofjDk
g?Adk j?.
sB ibiD swjI ^ fi; gowkswk B/
fJj irs ofunk j?, fi; B/ fJj
;koh y/Y pDkJh j?, T[jh fJ; d/
G/d B{z ikDdk j?.
AprMpr suAwmI ^ T[j gowkswk
go-/ s'A go-/ j?, ;koh ouBk dk
wkbe j? ns/ T[j nkgD/ ezwK dh
edo nkg jh ikDdk j?.

gux gwvhu pUrn AibnwsI

j?.

soriT mhlw 5 ] gux gwvhu pUrn


AibnwsI kwm koD ibKu jwry ]
mhw ibKmu Agin ko swgru swDU
sMig auDwry ] 1 ] pUrY guir myitE
Brmu AMDyrw ] Bju pRym Bgiq pRBu
nyrw ] rhwau ] hir hir nwmu
inDwn rsu pIAw mn qn rhy
AGweI ] jq kq pUir rihE
prmysru kq AwvY kq jweI
] 2 ] jp qp sMjm igAwn qq
byqw ijsu min vsY guopwlw ] nwmu
rqnu ijin gurmuiK pwieAw qw kI
pUrn Gwlw ] 3 ] kil klys imty
duK sgly kwtI jm kI Pwsw ]
khu nwnk pRiB ikrpw DwrI mn
qn Bey ibgwsw ] 4 ]12]23]
A.g.m.5, 615

gun gw pran abins

AibnwsI abins

r[ow[y T[; g{oB nfpBk;h d/ r[D


rk e/ ekw e'qX s'A gko j' iKdk j?.
ig, sg, ;ziw s/ frnkB eoe/ T[;
d/ wB ftu r'gkb, eosko,
nfpBk;h dk tk;k j[zdk j?. T[; d/
efb eb/; fwN iKd/ jB. T[; d/
wB, sB ftu ftrk; j[zdk j?. Bkw
fBXkB gh e/ T[j ;dk ;[yh ofjzdk

kwm koD ibKu jwry


km krd bikh jre
mhw ibKmu Agin ko swgru
mah bikhm agn ko sgar
mn qn rhy AGweI
man tan rahe ag
kq AwvY kq jweI kat w kat j

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

781

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jp qp sMjm jap tap sjam
igAwn qq byqw gin tat bet
kil klys kal kles
imty duK sgly mite dukh sagle
kwtI jm kI Pwsw kt jam k
phs
mn qn Bey ibgwsw
man tan pae bigs
AibnwsI ^ Bk woB tkbk, Bk;
Bk j'D tkbk, eosko.
kwm koD ibKu jwry ^ r[o{ dh PoB
g? e/ ;op^ftnkge, Bk; ofjs
gqG{ d/ r[D rkT[D/ ukjhd/ jB, fJj
i[rs ekw, eo'X nkfd ftekoK dh
Ifjo B{z ;kV fdzdh j?.
mhw ibKmu Agin ko swgru ^ fJj
;z;ko nrBh dk pj[s fGnkBe
;w[zdo j? fi; B{z gko bzxDk pj[s
jh n"yk j?. fJ; s'A ;kX{ dk ;zr
jh gko^T[skok eokT[Adk j?.
mn qn rhy AGweI ^ fiBQK B/ joh
Bkw d/ yIkB/ dk o; ghsk j?
T[jBK d/ wB sB oi rJ/ jB.
kq AwvY kq jweI ^ wkfJnk d/
o;K tb'A oZi/ j'J/ wB[y B{z jo EK
gowkswk ftnkge fd; g?Adk j?.

fiE/ feE/, ;G irQk joh Gog{o


j?, Bk feXo/ izwdk j? Bk wodk
j?.
jp qp sMjm igAwn qq byqw ^
Bkw f;woB Bkb wB[y ig sg
;ziw tkbk ns/ n;bhns (;Zu)
dk ikBD tkbk j' iKdk j?. ;ziw
& fJzdohnk d/ o'eD dk ezw.
kil klys imty duK sgly kwtI jm
kI Pwsw^ fi; d/ wB ftu joh
t;dk j? T[; dh ebgBk s/ d[y
fwN iKd/ jB ns/ w"s dh cK;h
eZNh iKdh j?, iBw woB dk ueo
ysw j' iKdk j?.
mn qn Bey ibgwsw ^ r[o{ d[nkok
Bkw f;woB ftu ig sg ;G nk
iKd/ jB. fJ;/ Bkb d[y s/ Gow
eZN/ iKd/ jB ns/ gowkswk dh
fwjo j' ikt/ sK wB sB fyV iKd/
jB, gq;zB j' iKd/ jB.

ABgiq bgat
ftP/PD
i' tzfvnk Bk ik ;e/, fi; d/ N[eV/ Bk
j' ;eD

gurmUriq
AibnwsI

pUrn

bRhm

ABgiq

gurmrat pran brm bgat


abins

782

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

r[ow{ofs pqjw nGrfs nfpBk;h j?.


r[o Ppd jh gkopqjw j? i' ;kX
;zrs ftu t;dk j?.

gurmUriq pUrn bRhm ABgiq


AibnwsI] pwr bRhm gur sbd hY
sqsMig invwsI] swD sMgq sc
KMf hY Bwau Bgq ABwsI] chUM
vrnw
aupdyS
kr
gurmiq
prgwsI] pYrIN pY pwKwk hoie
gurmuK rih rwsI] mwXw ivc audws
giq hoie Aws inrwsI ]1]

vwrW BweI gurdws, 9


ABgiq bgat
gur sbd gur sabad
swD sMgq sc KMf
sd sgat sa khd
ABwsI abys
gurmiq prgwsI gurmat pargsi
pYrIN pY pwKwk hoie
pr p pkhk hoe
mwXw ivc audws my wi uds
ABgiq ^ i' tzfvnk Bk ik ;e/,
fi; d/ N[eV/ Bk j' ;eD.
gur sbd ^ r[o{ ;kfjp dk ikjok
;o{g g{oB pqjw j?, i' rsh

(jkbks) s'A ns/ Bk; ofjs gqG{


j?. fBor[D, gowkswk dk fBor[D
;o{g r[o Ppd j?, fi; dk fBtk;
;fs;zr ftu j?.
swD sMgq sc KMf ^ gq/w Grsh
eoB tkb/ r[ow[yK d/ ;w{j dk
Bkw jh ;kX ;zrs j? i' ;uyzv dk
o{g j?.
ABwsI ^ r[ow[y, gq/w Grsh
eoB tkb/.
gurmiq prgwsI ^ r[o w{os dk
gowkswk B/ gqekP ehsk j?, uj[z
toDK B{z T[gd/P fdZsk j?.
pYrIN pY pwKwk hoie ^ r[ow[y
;fsr[oK d/ g?ohA g? e/ uoBK dh
X{Vh j' e/ ;fsr[oK dh wfonkdk
T[~s/ ubd/ jB.
mwXw ivc audws ^ r[ow[y wkfJnk
ftu ofjzd/ j'J/, wkfJnk s'A
fBob/g ofj e/ nk;k ftu fBok;
ftu ofjzd/ jB.

ABwau apo
BKt g[fbzr
t?o

jau lau Bwau ABwau


j l po apo

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

783

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[ow[y GkT[$nGkT[ d/ d[tzd s'A gko
j' e/ r[o doPB, r[o w/b ftu
ihtB fpskT[Adk j?. wBw[y d/ w[rX,
nu/s, uzub wB ftu T[ofMnk
ofjzdkj?.;kX ;zrs ftu o'r, ;'r
fwN iKd/ jB s/ eosko dh e[dos
dh fpfX dh ;'Mh nkT[Adh j?. r[o{ d/
uoDK ftu ;G b/y/ fwN iKd/ jB.

imlxu dUrweI milan dr

soriT mhlw 5 duqk


u y ] jau lau
Bwau ABwau iehu mwnY qau lau
imlxu dUrweI ] Awn Awpnw krq
bIcwrw qau lau bIcu ibKweI
] 1 ] mwDvy AYsI dyhu buJweI ]

muhqu csweI mohat s

syvau swD ghau Et crnw nh


ibsrY muhqu csweI ] rhwau ] ry
mn mugD Acyq cMcl icq qum

AYsI irdY n AweI ] pRwnipq


iqAwig Awn qU ricAw auriJE
sMig bYrweI ] 2 ] sogu n ibAwpY
Awpu n QwpY swDsMgiq buiD pweI ]

swkq kw bknw ieau jwnau jYsy


pvnu JulweI ] 3 ] koit prwD
ACwidE iehu mnu khxw kCU n

jweI ] jn nwnk dIn srin


AwieE pRB sBu lyKw rKhu auTweI
]4]3]
A.g.m.5, 609
ABwau apo

qau lau bIcu ibKweI


bikh

t l b

syvau swD ghau sewo sd gaho


Et crnw ot arn
nh ibsrY n bisr
ry mn mugD re man mgd
Acyq cMcl icq aet al it
auriJE sMig bYrweI rjio sag br
swkq kw bknw skat k bakn
jYsy pvnu JulweI jse pawan ul
koit prwD ACwidE
kot prd ahdio
ABwau ^ t?o.
Bwau
ns/
ftu
ns/

ABwau ^ id se wB[y w'j


fBow'j dh GktBk nkgD/ wB
gkbdk j?, id se fJj w'j
t?o oZydk j?.

imlxu dUrweI ^ UBk fuo se joh


dk fwbDk d{o j?, efmB j?.
gowkswk Bkb fwbkg d{o dh rb
j?.
qau lau bIcu ibKweI ^ id se

784

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

p/rkB/ ns/ nkgD/ dk |oe wB


ftu oZydk j?, UBk fuo joh ns/
gqkDh d/ ftueko dt?s dh ftE
ofjzdh j?.
syvau swD ghau Et crnw nh
ibsrY muhqu csweI ^ j/ gqG{ ` w?B{z
fJj' fijh ws d/j fe w?A r[o{ dh
dZ;h ;/tk eodk ojK, r[o{ d/
uoBK dk nk;ok cVh oZyK ns/
fJj uoBK dk nk;ok w?B{z xVh
fSB Go th Bk G[Zb/.
ry mn mugD Acyq cMcl icq ^ j/
w{oy, fNe e/ Bk ofjD tkb/,
wB.
auriJE sMig bYrweI ^ s?B{z fJj Bk
;[ZMh fe ihtB d/ wkbe joh B{z
Sv e/ j'oBK uhIK ftu s{z y[G
frnk ns/ d[PwD ekw, eo'X
nkfde ;zrs ftu c; p?mk.
swkq kw bknw ieau jwnau jYsy
pvnu JulweI^ gowkswk Bkb'A N[ZN/
j'J/ wB[y dh rb B{z fJT[A ;wM
b?Dk ukjhdk j? fit/A jtk dk M'Aek
j?, fJe gkf;UA nkfJnk ns/ d{i/
gk;/ bzx frnk.
koit prwD ACwidE ^ wB[y dk
fJj wB eo'VK gkgK Bkb Yfenk
j'fJnk j?, gqG{ d/ do T[s/ nodk;

eoB Bkb jh T[j ftekoK dk b/yk


w[ek fdzdk j?.

ABwgw apg
BKt g[fbzr
Gkr^jhD, pdfe;ws

ijs kau ibsrY pRwnpiq dwqw


soeI gnhu ABwgw
jis k bisr prnpat dt so gan
apg
fi; wB[y B{z gqkBgfs dksk ft;o
iKdk j? T[j nGkrk jz[dk j?. fijVk
r[ow[y r[o{ d/ uoDK ftu ofjzdk j?
T[j nzfwqs d/ ;o'to ftu BjkT[Adk
j?, T[;dk wB gqhsw Bkb brdk j?.

DnwsrI mhlw 5 ] ijs kau

ibsrY pRwnpiq dwqw soeI gnhu


ABwgw ] crn kml jw kw mnu
rwigE AimA srovr pwgw

] 1 ] qyrw jnu rwm nwm rMig


jwgw ] Awlsu CIij gieAw sBu
qn qy pRIqm isau mnu lwgw ]
rhwau ] jh jh pyKau qh
nwrwiex sgl Gtw mih qwgw ]

nwm audku pIvq jn nwnk


iqAwgy siB Anurwgw ] 2 ] 16
] 47 ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

785

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 682
ABwgw apg
crn kml jw kw
arn kamal j k
mnu rwigE man rgio
AimA srovr pwgw
ami srowar pg
Awlsu CIij gieAw sBu qn qy
las hj g sb tan te
jh jh pyKau j j pekh
qh nwrwiex t nrin
sgl Gtw mih qwgw
sagal kt m tg
nwm audku nm udak
pIvq jn nwnk pwat jan nnak
iqAwgy siB Anurwgw
tige sb anurg
ABwgw ^ Gkr^jhD, pdfe;ws.
soeI gnhu ABwgw ^ fi; wB[y B{z
fizd dk wkbe, dksk joh :kd Bk
nkt/, fi; B{z gowkswk ft;o
iKdk j?, T[; B{z pd^fe;ws jh
frD'.
crn kml jw kw mnu rwigE AimA

srovr pwgw ^ fi; d/ wB B{z joh


d/ uoB ewbK Bkb gq/w j' frnk,
T[j nzfwqs d/ ;o'to ftu ozfrnk
frnk, wrB j' frnk, ofunk
frnk.
Awlsu CIij gieAw sBu qn qy ^
wB[y okw^Bkw d/ ozr ftu (gq/w
eoe/) ;[u/s j' iKdk j?, ;G
nkb; ;oho s'A bE iKd/ jB s/
T[; dk wB gqhsw gqG{ Bkb i[fVnk
ofjzdk j?.
jh jh pyKau qh nwrwiex sgl
Gtw mih qwgw ^ fiZE/^fiZE/ w?A
BIo wkodk jK, T[F~E/ jh ftnkge
joh j?. ;G fdbK ftu Xkr/ dh
soQK go'fJnk j'fJnk j?.
nwm audku pIvq jn nwnk iqAwgy
siB Anurwgw ^ Bkw dk ib nzfwqs
ghAFfdnK jh dk; B/ j'o ;G
fgnko (;[nkd) Sv fdZs/, Bkw
ib ghAFfdnK jh j'o ;ko/ w'j
fgnko Sv fdZs/.

AiBAwgq abigat
BKt g[fbzr
T[j ;kX{ i' nkgD/ nkg B{z irs ftu
gqkj[D/ tKr ;wMd/ jB. fGfynk
wzrD tkb/, ;kX{, fsnkrh

786

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AiBAwgq eyh n AwKIAih

AiBAwgq abigat

abigat na kh

ijn kY mn mih Brmu


jin k man m prm

nfGnkrs, ;kX{ T[j BjhA jB fijV/


GowK ftu c;/ nkgDk ihtB fpoEk
jh ftjk oj/ jB. fi; B{z ;fsr[o{
Bdo eodk j?, fi; s/ T[; dh feogk
fdqPNh j[zdh j?, T[;/ B{z jh fBozeko d/
nkeko dh ;'Mh j[zdh j?. d{;o/ wBw[y
nkgD/ nfGwkB ftu ieV/ pdhnK
ftu c;/ ofjzd/ jB.

AiBAwgq eyh n AwKIAih ijn


kY mn mih Brmu ] iqn ky idqy
nwnkw qyho jyhw Drmu ] 1 ] ABY
inrMjn prm pdu qw kw BIKku
hoie ] iqs kw Bojnu nwnkw ivrlw

pwey koie ] 2 ] hovw pMifqu joqkI


vyd pVw muiK cwir ] nvw KMfw ivic
jwxIAw Apny cj vIcwr ] 3 ]

bRhmx kYlI Gwqu kM\kw AxcwrI


kw Dwnu ] iPtk iPtkw koVu
bdIAw sdw sdw AiBmwnu ] pwih
eyqy jwih vIsir nwnkw ieku nwmu ]

sB buDI jwlIAih ieku rhY qqu


igAwnu ] 4 ] mwQY jo Duir iliKAw
su myit n skY koie ] nwnk jo
iliKAw so vrqdw so bUJY ijs no
ndir hoie ] 5 ]

A.g.m.3, 1413

ABY inrMjn ab nirjan


prm pdu parm pad
qw kw BIKku hoie t k pkhak hoe
bRhmx kYlI brman kl
Gwqu kM\kw kt kk
AxcwrI kw Dwnu anr k tn
iPtk iPtkw phitak phitk
koVu bdIAw kor bad
sdw sdw AiBmwnu
sad sad abimn
sB buDI jwlIAih sb bdd jl
ieku rhY qqu igAwnu
ik rah tat gin
jo iliKAw jo likhi
so vrqdw so wartd
AiBAwgq ^ T[j ;kX{ i' nkgD/
nkg B{z irs ftu gqkj[D/ tKr
;wMd/ jB, fGfynk wzrD tkb/,
;kX{, fsnkrh.
ijn kY mn mih Brmu ^ fJj' fij/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

787

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB[y ;kX ;zs BjhA nky/ ik ;ed/
fiBQK d/ wB ftu wkfJnk nkfd
wzrD dh jh GNeDk bZrh ofjzdh
j?. G/yh ;kX{nK B{z BjhA wzBDk
ukjhdk feT[Afe T[j Gow c?bkT[Ad/
jB.
ABY inrMjn prm pdu qw kw BIKku
hoie ^ i' wB[y (nG?) wkfJnk s'A
ofjs, T[FZuh gdth tkb/ joh dk
Ghye j?, wzrsk j?, T[jh n;b
;kX ;zs j? ns/ fJj' fij/ T[FZu/
doi/ d/ fGykoh tkbk Bkw G'iB
fe;/ ftob/ B{z jh fwbdk j?.
bRhmx kYlI Gwqu kM\kw AxcwrI kw
Dwnu ^ fit/A pqkjwD dh jZfsnk,
rK dh jZfsnk, Xh dh jZfsnk, Xh
dk g?;k, e[eowh dk g?;k,
d[okukoh dk nzB ykDk gkg j?.
fit/A eow eKvh gzvsK bJh rT{
pqkjwD dk wkoBk wjK ngokX
frfDnk iKdk j? fst/A jh ;kv/ bJh
joh dk Bkw ft;koBk th gkg j?.
iPtk iPtkw koVu bdIAw sdw
AiBmwnu ^ T[j wB[y irs
fcNekoK jh yKdk j't/rk,
ftu pdhnK dk e'VQ ns/
nfGwkB ofjzdk j?.

sdw
tZb'A
fi;
;dk

sB buDI jwlIAih ieku rhY qqu

igAwnu ^ i' wB[y gqG{ dk Bkw


ft;ko fdzd/ jB, T[sB/ jh gkg
T[jBK T[FZs/ nk g?Ad/ jB. Bkw B{z
ft;koBk iK Bkw B{z G[bkT[Dk wjK
gkg j?, T[sBk jh gkg, fisBk fe
fjzd{ pqkjwD nkfd d/ wkoB B{z
gkg
;wMd/
jB.
;kohnK
f;nkDgK
ftnoE
ubhnK
iKdhnK, p; fJe ss frnkB
;dhth j?.
jo iliKAw so vrqdw ^ wB[y d/
wZE/ T[FZs/ i' X[o dorkj'A fbfynk
j[zdk j?, T[jh tosdk j?, go fJj
G/d, fJj rb T[jBK B{z jh ;wM
nkT[Adh j? fiBQK T[FZs/ joh dh
fwjo j't/.

AiBAwgq eyih n AwKIAin


abigat e na khan
nfGnkrs T[j BjhA jB i' go xo,
d{;fonK d/ xo ik e/ o'Nh yKd/ jB.
nfGnrs T[j jB fiBQK B/ nkgDh
nkswk dk fsnkr ehsk j? s/ r[o
Ppd d/ nBjd Bkd dk rkT[D rkT[Ad/
jB. Xos, nkekP B{z Sv e/ tkfjr[o{
d/ d?th ;u dh nkokXBk eod/ jB.
r[ow[y ;u ftu ofjzdk j?. ;u s/
ftuko eodk j?. ;u dk ihtB
ihT[Adk j?. T[; eosko dh oIkn
ftu BT[ fBXhnK gkT[Adk j?. fi;
wB[y B{z T[j nkg tkfjr[o{ p[bkT[Adk

788

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

j? T[j jh T[; d/ ojZ; B{z p[M ;edk


j?.

m 3 ] AiBAwgq eyih n
AwKIAin ij pr Gir Bojnu
kryin ] audrY kwrix Awpxy bhly
ByiK kryin ] AiBAwgq syeI
nwnkw ij Awqm gauxu kryin ]
Bwil lhin shu Awpxw inj Gir
rhxu kryin ] 2 ] pauVI ] AMbru

Driq ivCoiVAnu ivic scw


Asrwau ] Gru dru sBo scu hY ijsu
ivic scw nwau ] sBu scw hukmu
vrqdw gurmuiK sic smwau ] scw

Awip qKqu scw bih scw kry


inAwau ] sBu sco scu vrqdw
gurmuiK AlKu lKweI ] 6 ] sloku
m 3 ] rYxwier mwih Anqu hY
kUVI AwvY jwie ] BwxY clY AwpxY

bhuqI lhY sjwie ] rYxwier mih


sBu ikCu hY krmI plY pwie ]
nwnk nau iniD pweIAY jy clY iqsY
rjwie ] 1 ] m 3 ] shjy
siqguru n syivE ivic haumY jnim
ibnwsu ] rsnw hir rsu n ciKE
kmlu n hoieE prgwsu ] ibKu KwDI

mnmuKu muAw mwieAw moih ivxwsu


] ieksu hir ky nwm ivxu iDRgu

jIvxu iDRgu vwsu ] jw Awpy ndir

kry pRBu scw qw hovY dwsin dwsu ]


qw Anidnu syvw kry siqgurU kI
kbih n CofY pwsu ] ijau jl mih
kmlu Ailpqo vrqY iqau ivcy
igrh audwsu ] jn nwnk kry
krwieAw sBu ko ijau BwvY iqv hir
guxqwsu ] 2 ] pauVI ] CqIh jug
gubwru sw Awpy gxq kInI ] Awpy
isRsit sB swjIAnu Awip miq dInI
] isimRiq swsq swijAnu pwp puMn
gxq gxInI ] ijsu buJwey so
buJsI scY sbid pqInI ] sBu
Awpy Awip vrqdw Awpy bKis
imlweI ] 7 ]
A.g.m.3, 949
AiBAwgq abigat
pr Gir par kr
Bojnu kryin pjan kren
ByiK kryin pkh kren
AMbru Driq ivCoiVAnu
bar trt wihorian
ivic scw Asrwau wi sa asro
scw Awip sa p
qKqu scw takht sa

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

789

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bih scw kry inAwau
b sa kare nio
sBu sco sb sao
scu vrqdw sa wartd
gurmuiK AlKu lKweI
gurmukh a'lakh lakh
rYxwier rnir
kUVI AwvY jwie kr w je
krmI plY pwie karm pall pe
nau iniD n nid
jnim ibnwsu janm bins
ibKu KwDI bikh khd
mnmuKu muAw manmukh mu
mwieAw moih ivxwsu
mi mo wins
nwm ivxu nm win
iDRgu jIvxu trg jwan
iDRgu vwsu trg ws
kmlu Ailpqo kamal alipto
hir guxqwsu har gunts
gxq kInI gant kn
ijsu buJwey jis buje

so buJsI so bjs
scY sbid pqInI sa sabad
patn
AiBAwgq ^ ;kX{, ceho i' do s/
nk e/ wzrd/ jB.
pr Gir Bojnu kryin ^ fGfynk wzr
e/ g/N GoB tkb/ ;kX{ T[jBK B{z
BjhA fejk ik ;edk, fiBQK d/ wB
ftu fe;/ fe;w dk Gow j[zdk j?
ns/ Bk jh T[jBK B{z fejk ik
;edk j?, i' gokJ/ xo ftu G'iB
eod/ jB.
ByiK kryin ^ nfGnkrs T[jBK B{z
BjhA fejk ik ;edk, i' nkgDk
g/N GoB bJh pj[s/ G/y eod/
jB. joh Bkw dh dks jh ;G s'A
n;b dks j?. fJ;/ dk fGykoh
j'Dk n;b G/y iK wzrDk j?. do
do N[eV^rdkJh eoh fcoBK uzrk
G/y
BjhA,
;r'A
nkgD/
nzso^nksw/ y'i eo e/ joh B{z
bZGDk n;b cehoh j?.
AMbru Driq ivCoiVAnu ivic scw
Asrwau ^ nekP s/ Xosh T[; gqG{
B/ nkg jh ty^ty ehs/ jB, nkg
jh nkekP Xosh s'A ftS'fVnk j?
ns/ T[jBK d/ ftueko i' e[M j?,
T[; B{z nkgDh Pesh dk ;Zuk

790

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nk;ok fdZsk j'fJnk j?.


scw Awip qKqu scw bih scw kry
inAwau ^ ;dk fJe o; ofjD
tkbk gowkswk nkg ;Zuk j?,
irs o{g T[; dk sys th ;Zuk j?,
fi; T[go p?m e/ T[j ;Zuk fBnK
eodk j?.
sBu sco scu vrqdw gurmuiK AlKu
lKweI ^ ;G gk;/ ;Zuk gqG{ nkg
jh tosdk j? ns/ r[o{ d/ okjhA Bk
;wM nkT[D tkbk ;u th ;wM
nk iKdk j?. y'i eoB s/ fJj
joh nkgDh ehsh ouBk ftu
n;bhns iK ;u d/ o{g ftu
g;fonk j'fJnk bG g?Adk j? go
bGdk r[o{ d/ okjhA j?.
rYxwier mwih Anqu hY kUVI AwvY
jwie ^ ;z;ko ;w[zdo ftu i'
p/nzs tkfjr[o{ ftnkge j?, j'o i'
nkT[D ikD tkbh f;qPNh j?. T[j
e{Vh$M{mh j?, Bk;tzs j?, nBzs
BjhA j?.
krmI plY pwie ^ ;z;ko ;w[zdo
ftu ;G e[M j?, go gowkswk dh
feogk Bkb jh e[M gZb/ g?Adk j?.
nau iniD ^ ouBk ftu nBzs joh
ftnkge j?, i/ T[; dh oIk d/
nB[;ko ubhJ/ sK fJ;/ ouBk ftu'A

;G e[M fwb iKdk j? i/ wB[y T[;


dh oIk ftu uZb/ sK Bkw o{g B"A
fBXK gqkgs eo b?Adk j?.
jnim ibnwsu ^ i' wB[y ;fsr[o{ d/
j[ew ftu BjhA s[odk T[;dk iBw
nikJhA ubk iKdk j?. nkgDh oIk
T[s/ ubfdnK fdb BjhA y[ZbQdk,
joh o; dk ;[nkd BjhA fwbdk
ns/ ihtB ftnoE iKdk j?.
ibKu KwDI mnmuKu muAw mwieAw moih
ivxwsu ^ nkg j[dok wB[y ftP/
o{g Ifjo ykD eoe/ wo frnk
ns/ fJT[A wkfJnk d/ w'j eoe/
Bk; j'fJnk.
nwm ivxu iDRgu jIvxu iDRgu vwsu ^
joh Bkw s'A fpBk wB[y dk ihtB
fcNeko :'r j?. bkjBs j? joh
Bkw s'A fpBk n?;/ ihtB T[FZs/ ns/
n?;/ t;/p/ T[FZs/.
kmlu Ailpqo ^ fijVk wB[y
;fsr[o{ d/ j[ew ftu s[odk j?,
T[j rqfj;E ftu ofjzdk j'fJnk
th fJT[A T[gokw ofjzdk j?, fit/A
ib ftu ewb c[b fBofbgs
ofjzdk j?. id'A nkgDh oIk Sv e/
fizdrh r[o{ d/ jtkb/ eo d/JhJ/ sK
rqfj;E ftu jh nb/g ofjD dh
iku nk iKdh j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

791

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hir guxqwsu ^ r[DK d/ yIkB/ joh
B{z fit/A GkT[Adk j?, jo e'Jh fst/A
jh eodk j?. jo e'Jh joh dk
eokfJnk ezw jh eodk j?.
gxq kInI ^ f;qPNh s'A gfjbK
SZsh i[r nzXeko jh ;h, Gkt
eJh i[r jB/ok tofsnk id'A joh
fBor[D o{g ftu ;h. fco T[; B/
nkg/ jh frDsh ehsh, Gkt ;or[D
ftu Ikjo j'fJnk.
ijsu buJwey so buJsI scY sbid
pqInI ^ joh dh oIk ftu jh ;G
e[M j?. fJ;/ oIk B/ f;qPNh ouh.
fi; wB[y B{z joh fJj ;kok okI
;wMkT[Adk j?, T[jh ;wMdk j? ns/
;Zu/ Ppd ftu PoXk Xko b?Adk
j?. jo EK gowkswk nkg jh
nkg ftnkge j? ns/ nkg jh
wB[y B{z pyP e/ nkgD/ Bkb fwbk
b?Adk j?.

AiBmwn abimn
BKt g[fbzr
jzeko, x[wzv

qij AiBmwn Bey inrvYr


taj abimn pae nirwr
r[ow[y ;kX ;zrs ftu Bkw dh
nkokXBk eodk j?. gqG{ eosko dh
e[dos B{z ftukodk, x'ydk j?. ;G

nfGwkB, jzeko fsnkr e/ r[o{ dh


PoB ftu nkT[Adk j?. T[; B{z ;fji,
;[y, nkBzd fwbdk j?. r[o{ Ppd dk
efjDk gftsq j?, ;[BDk g[Bhs j?.

gauVI guAwryrI mhlw 5 ] swDsMig


jipE BgvMqu ] kyvl nwmu dIE
guir mMqu ] qij AiBmwn Bey
inrvYr ] AwT phr pUjhu gur pYr
] 1 ] Ab miq ibnsI dust
ibgwnI ] jb qy suixAw hir jsu
kwnI ] 1 ] rhwau ] shj sUK
Awnd inDwn ] rwKnhwr riK
lyie indwn ] dUK drd ibnsy BY
Brm ] Awvx jwx rKy kir krm
] 2 ] pyKY bolY suxY sBu Awip ]
sdw sMig qw kau mn jwip ] sMq
pRswid BieE prgwsu ] pUir rhy
eykY guxqwsu ] 3 ] khq pivqR
suxq punIq ] gux goivMd gwvih
inq nIq ] khu nwnk jw kau hohu
ikpwl ] iqsu jn kI sB pUrn
Gwl ]4]
A.g.m.5, 183
AiBmwn abimn
Bey inrvYr pae nirwr
Ab miq ibnsI ab mat bins

792

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

dust ibgwnI dust bign


hir jsu kwnI har jas kn
shj sUK sj skh
Awnd inDwn nd nidn
riK lyie indwn rakh le nidn
pyKY bolY pekh bol
suxY sBu Awip sun sb p
eykY guxqwsu ek gunts
khq pivqR khat pwitr
suxq punIq sunt punt
sB pUrn Gwl sb pran kl
AiBmwn ^ jzeko, x[wzv.
qij AiBmwn Bey inrvYr ^ fiBQK
wB[ZyK B/ ;kX ;zrs ftu GrtkB
B{z ifgnk j?, e/tb T[jBK B{z r[o{
B/ fBowb Bkw jh wzso ti'A fdZsk
ns/ T[j jzeko dk fsnkr eoe/
t?o GktBk s'A ofjs j' rJ/ jB.
Ab miq ibnsI dust ibgwnI ^
id'A jh joh dh T[;ss ezBhA g?Adh
j?, sd s'A p[oh ns/ p/;wMh tkbh
fprkBh wZs d{o j' iKdh j?.
shj sUK Awnd inDwn ^ d[PN wZs
d/ ysw j'D Bkb ;fji ;[y ns/

nkBzd dk yIkBk gqkgs j' iKdk


j?.
riK lyie indwn ^ oZfynk eoB
tkbk gowkswk UVe B{z puk b?Adk
j?. d[y, dod, G? ns/ Gow fwN
iKd/ jB.
pyKY bolY suxY sBu Awip ^ gowkswk
nkg jh t/ydk, p'bdk ns/ ;[Ddk
j?. j/ wB ` T[; gqG{ B{z ;dk ig,
i' wB[y d/ jw/Pk nzr ;zr ofjzdk
j?.
eykY guxqwsu ^ ;zs dh feogk Bkb
fi; d/ fjod/ ftu frnkB dk
gqekP j' frnk, T[; B{z r[DK dk
Gzvko tkfjr[o{ jo gk;/ ftnkge
fd;dk j?.
khq pivqR suxq punIq ^ fijV/
wB[y ;dk gowkswk d/ r[D rkT[Ad/
jB, T[j f;cs ;kbkj eoB tkb/
ns/ f;cs ;kbkj ;[DB tkb/
gftZso ihtB tkb/ pD iKd/ jB.
sB pUrn Gwl ^ fi; wB[y T[s/
gowkswk dfJnktkB j[zdk j? T[;
dh fJj ;koh fwjBs ;cb j'
iKdh j?.

AiBmwnu krih vykwr


bimn kar wekr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

793

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wBw[y d{i/ GkfJ br e/ nfGwkB
ftu t/eko iefVnk ofjzdk j?. T[;
eosko B/ nkg jh fJ; irs dh
ouBk ehsh j? ns/ nkg/ jh fJj
;kok y/bQ oukfJnk j?. wBw[y jT[w/
ftu cf;nk edh nkT[D$ikD d/
d[tzd B{z gko BjhA eo ;edk.

m 3 ] sy sYx sy sjxw ij
gurmuiK imlih suBwie ] siqgur
kw Bwxw Anidnu krih sy sic rhy
smwie ] dUjY Bwie lgy sjx n
AwKIAih ij AiBmwnu krih
vykwr ] mnmuK Awp suAwrQI
kwrju n skih svwir ] nwnk
pUrib iliKAw kmwvxw koie n
mytxhwru ] 2 ] pauVI ] quDu

Awpy jgqu aupwie kY Awip Kylu


rcwieAw ] qRY gux Awip
isrijAw mwieAw mohu vDwieAw
] ivic haumY lyKw mMgIAY iPir
AwvY jwieAw ] ijnw hir Awip
ikpw kry sy guir smJwieAw ]
bilhwrI gur Awpxy sdw sdw
GumwieAw ] 3 ]
A.g.m.3, 643
AiBmwn bimn
sy sYx se sn

sy sjxw se sajn
ij gurmuiK imlih suBwie
je gurmukh mil sube
mnmuK Awp suAwrQI
manmukh p surth
kwrju n skih svwir
kraj na sak swr
quDu Awpy jgqu aupwie kY
td pe jagt upe k
Awip Kylu rcwieAw p khl ri
qRY gux tr gun
Awip isrijAw p sirji
mwieAw mohu vDwieAw
mi m wdi
ivic haumY wi hm
lyKw mMgIAY lekh mg
iPir AwvY jwieAw phir w ji
AiBmwnu ^ jzeko.
sy sYx sy sjxw ij gurmuiK imlih
suBwie ^ T[jh ;jh noEK ftu
;kv/ ;ke, foPs/dko ns/ ;ZiD
jB, i' r[o{ d[nkok g/qw g{ote
fwbd/ jB. i' r[o{ d/ ;Bw[y j' e/
nkgk fBtko e/ gqG{ ftu ;[Gkfte
jh bhB j' iKd/ jB, ;fsr[o{ d/

794

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

GkD/ nB[;ko ezw eod/ jB, T[jh


Gb/ b'e jB.

mnmuK Awp suAwrQI kwrju n skih


svwir^ wBw[y nkg ;[nkoEh,
y[droI j[zd/ jB, fJ; bJh e'Jh
th ezw ;tko BjhA ;ed/.

jB. eJh tko wB[y ;G e[M Sv


Svk e/ t?okrwJh j' iKdk j? ns/
;z;ko d/ d[y ;[y T[; T[s/ n;o
BjhA eod/, fJ; ;w/A T[; dh
fposh ;s* r[D tkbh j[zdh j?.
r[owfs ftu fJjBK fszBK r[DK s'A
T[s/ ;ji* gd iK u"Eh s[ohnk
nt;Ek j?, fiE/ r[ow[y gj[zud/
jB. fJ; nt;Ek ftu T[j
fJjBK r[DK d/ nXhB BjhA j[zd/,
;r'A fJjBK T[s/ ekp{ gk b?Ad/ jB
ns/ b'V nB[;ko nkgD/ Xow iK
coI B{z g{ok eoB bJh jo fJe
r[D dk :'r toskT[ eod/ jB.

quDu Awpy jgqu aupwie kY Awip Kylu


rcwieAw^ gowkswk B/ nkg jh
irs dh f;oiDk ehsh, nkg/
;z;ko ou e/, nkg/ f;qPNh dh y/Y
pDkJh j?.

Awip isrijAw mwieAw


vDwieAw ^ joh B/ nkg
wkfJnk d/ fszB r[D pDkJ/
wkfJnk dk w'j irs ftu
fdZsk.

qRY gux ^ gowkswk B/ nkg jh


fszB r[D pDkJ/ jB ^ oi, ;s,
sw. wB[y nkw s"o *s/ fszBK r[DK
ftu ftuod/ jB. id'A wB[y nzdo
ykjPK GVedhnK jB ns/ T[jBK
dh g{osh bJh d"Vdk fcodk j?,
T[; nzdo oi* r[D I'oK T[s/ j[zdk
j?. id'A T[j r[Z;/ iK Jhoyk nzdo
fcodk j?, T[j g{oB jB/o/ ftu j?,
fJ; dPk B{z sw* r[D tkbh efjzd/

ivic haumY lyKw mMgIAY iPir AwvY


jwieAw ^ id se wB[y jT[w? ftu
eow eodk j?, sd se T[; e'b'A
eowK d/ fj;kp dh g[S j[zdh ofjzdh
j? ns/ eowK d/ fj;kp w[skpe w[V
w[V iBw^woB j[d
z k ofjzdk j?.

AiBmwnu krih vykwr ^ i' dt?s


Gkt ftu bZr/ j'J/ jB, i' wkfJnk
d/ w'j ftu bZr/ njzeko ns/
fteko g?dk eod/ jB, T[jBK B{z
;ZiD BjhA fejk ik ;edk feT[A
fe T[j nfGwkB o{gh yokph eod/
jB.

mohu
jh
ns/
tXk

gur sbdI cUkY AiBmwnu


gur sabd k abimn
r[o Ppd dh ;kXBk Bkb ;kok

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

795

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nfGwkB u[Zfenk iKdk j?. fJ; w{V
wB dh fpfX ;fsr[o{ dh feogk Bkb
ikDh iKdh j? s/ fco r[o Ppd ftu
fXnkB brdk j?.

iehu mnu KylY man khel

mlwr mhlw 3 duquky ] siqgur qy


pwvY Gru dru mhlu su Qwnu ] gur
sbdI cUkY AiBmwnu ] 1 ] ijn
kau illwit iliKAw Duir nwmu ]
Anidnu nwmu sdw sdw iDAwvih
swcI drgh pwvih mwnu ] 1 ]
rhwau ] mn kI ibiD siqgur qy
jwxY Anidnu lwgY sd hir isau
iDAwnu ] gur sbid rqy sdw bYrwgI
hir drgh swcI pwvih mwnu ] 2 ]
iehu mnu KylY hukmu kw bwDw iek
iKn mih dh ids iPir AwvY ] jW
Awpy ndir kry hir pRBu swcw qW
iehu mnu gurmuiK qqkwl vis AwvY
] 3 ] iesu mn kI ibiD mn hU
jwxY bUJY sbid vIcwir ] nwnk
nwmu iDAwie sdw qU Bv swgru ijqu
pwvih pwir ] 4 ] 6 ]

iesu mn kI ibiD is man k bd

A.g.m.3, 1259
AiBmwnu abimn
ijn kau illwit iliKAw
jin k lilt likhi
mn kI ibiD man k bd

hukmu kw bwDw hukam k bd


qqkwl vis AwvY tatkl was w
mn hU jwxY man h jn
bUJY sbid vIcwir bj sabad
war
AiBmwnu ^ njzeko, x[wzv.
ijn kau illwit iliKAw ^ r[o{ s'A
jh joh dh ji{oh gqkgs j[zdh j?.
r[o{ dk Ppd ftukoB s'A wB d/
t; ftu eoB dh iku nkT[Adh j?
fco wB ;z;kfoe fyZuK s'A fBob/g
j' e/ joh tb fyZfunk iKdk j? go
fJj ;G j[zdk sd/ jh j? i/ joh dh
fwjo j't/, feogk j't/. fiBQK
wB[yK d/ wZE/ T[s/ (GkrK ftu) X[o
dorkj s'A Bkw dk f;woB
fbfynk j[zdk j? T[j wB[y ;dk jh
Bkw f;wod/ ofjzd/ jB ns/
dorkj ftu nkdo gqkgs eod/
jB.
mn kI ibiD ^ fijVk wB[y r[o{ s'A
wB B{z fiZsD dk Yzr f;y b?Adk j?
T[; dh ;[ofs jo t/b/ ;dk jh
gowkswk d/ uoBK ftu bZrh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

796

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ofjzdh j?.

inrmlu hoAw cUkw min AiBmwnu

iehu mnu KylY hukmu kw bwDw ^ wB[y


dk wB gowkswk d/ j[ew dk pZMk
j'fJnk jh wkfJnk dhnK y/YK
y/Ydk j?.

] sPlu jnmu iqsu pRwnI kyrw hir kY


nwim smwn ] 1 ] myry mn gur kI
isK suxIjY ] hir kw nwmu sdw

qqkwl vis AwvY ^ id'A gowkswk


wB[y T[FZs/ fwjo dh fBrkj eodk
j? sK T[; dk wB r[o{ dh PoB
ftu nk ikD Bkb S/sh jh t;
ftu nk iKdk j?.

] 1 ] rhwau ] mUlu pCwxin iqn


inj Gir vwsw shjy hI suKu hoeI ]
gur kY sbid kmlu prgwisAw haumY
durmiq KoeI ] sBnw mih eyko
scu vrqY ivrlw bUJY koeI ] 2 ]
gurmqI mnu inrmlu hoAw AMimRqu
qqu vKwnY ] hir kw nwmu sdw
min visAw ivic mn hI mnu mwnY ]
sdw bilhwrI gur Apuny ivthu ijqu
Awqm rwmu pCwnY ] 3 ] mwns
jnim siqgurU n syivAw ibrQw
jnmu gvwieAw ] ndir kry qW

iesu mn kI ibiD mn hU jwxY bUJY


sbid vIcwir ^ id'A wB[y r[o{ d/
Ppd okjhA gowkswk d/ r[DK B{z
nkgD/ wB ftu t;kT[Adk j? sK T[j
nkgD/ nzdo'A jh fJ; wB B{z t;
ftu oyD dh iku f;y iKdk j?.

cUkw min AiBmwnu


k man abimn
r[o Ppd dh nkokXDk Bkb wB
fBowb j[zdk j?, ;G nfGwkB u[Ze/
iKd/ jB. joh d/ Bkw ftu ;dk ;[y
j?, jfo o; j?. r[o Ppd Bkb i[V
e/ fjod/ dk ewb gork;dk j?, ;G
d[owfs d{o j' iKdh j?. i/ tkfjr[o{
dh Bdo j't/ sK ;fsr[o d/ w/b ftu
r[ow[y ;fji d/ xo ftu t;dk j?.

gurmuiK hir jIau sdw iDAwvhu jb


lgu jIA prwn ] gur sbdI mnu

suKdwqw shjy hir rsu pIjY

siqguru myly shjy shij smwieAw

] nwnk nwmu imlY vifAweI pUrY


Bwig iDAwieAw ] 4 ] 5 ]

A.g.m.3, 1334
AiBmwnu abimn
gur sbdI gur sabd
mnu inrmlu hoAw man nirmal ho
cUkw min k man
hir kw nwmu har k nm

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

797

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sdw suKdwqw sad sukhdt
shjy hir rsu pIjY
sje har ras pj
haumY durmiq KoeI
hm durmat kho
sBnw mih sbn m
eyko scu vrqY eko sa wart
ivrlw bUJY koeI wirl bj ko
AMimRqu qqu vKwnY mrit tat wkhn
ndir kry nadar kare
qW siqguru myly t satgur mele
shjy shij smwieAw sje sj
smi
AiBmwnu ^ jzeko, rop, xwzv,
ro{o.
gur sbdI mnu inrmlu hoAw cUkw
min AiBmwnu ^ fijVk wB[y gqG{
dk Bkw f;woB eodk j? T[; dk
wB r[o{ d/ Ppd Bkb gftZso j'
iKdk j? ns/ T[; d/ wB ftZu'A
jzeko w[e iKdk j?. r[o{ dh ws
b?D Bkb wB nfGwkB nkfd
d[ows s'A ykbh j' e/ gftZso j'
iKdk j?.
hir kw nwmu sdw suKdwqw shjy hir

rsu pIjY ^ r[o{ dk T[gd/P ;dk


;[Dd/ ofjDk ukjhdk j?. gowkswk
dk Bkw ;dk ;[y d/D tkbk j?,
fJ; bJh gowkswk dk Bkw ib
;dk ghAd/ ofjDk ukjhdk j? sK jh
T[; ss ;o{g joh dk fynkb wB
ftu ;wk ;edk j? ns/ ;GBK
ftZu'A fJZe' joh tosdk fd; g?Adk
j?. fJT[A r[o{ d/ okjhA wB[y ;fji
B{z gqkgs j[zdk j?.
haumY durmiq KoeI ^ i' wB[y Bkw
f;woB eod/ jB, r[o{ d/ Ppd
Bkb T[jBK dk fjodk fyfVnk
ofjzdk j? ns/ T[jBK d/ nzdo'A
jT[w? tkbh y'Nh ws Bk; j' iKdh
j?.
sBnw mih eyko scu vrqY ivrlw bUJY
koeI ^ gowkswk ;G ihtK ftu
;dk ekfJw ofjD tkbk j? go
e'Jh ftobk wB[y jh r[o{ d/ Ppd
okjhA fJj rb ;wMdk j?.
AMimRqu qqu vKwnY ^ r[o{ dh ws
T[s/ s[o e/ fi; wB[y dk wB
gftZso j' iKdk j? T[jh wB[y
gowkswk dk Bkw igdk j?. ss
o{g nzfwqs Bkw T[ukodk j?.
ndir kry qW siqguru myly shjy
shij smwieAw ^ fi; wB[y T[FZs/

798

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gowkswk fwjo dh fBrkj eodk


j? T[;/ B{z jh r[o{ fwbkT[Adk j?.
T[j wB[y fco jo t/b/ nkswe
nv'bsk ftu bhB ofjzdk j?. fi;
wB[y B{z Bkw igD dh tfvnkJh
fwb iKdh j? T[j tZvh fe;ws
Bkb Bkw f;wodk j?.

qij AiBmwnu Aru icMq ibrwnI


taj abimn ar t birn
r[ow[y nfGwkB[ si e/ ;kX{ dh PoB
g?Adk j?. Bkw f;woB Bkb ;ko/ o'r
ub/ iKd/ jB. wBw[y, wjk w[rX,
nikB nfrnkBh d{i/ GkfJ g?Adk j? s/
nktB ikD ftu cf;nk ofjzdk j?.
;fsr[o{ nB/e GrsK B{z nB/e wB[yK
B{z skodk j?. fBoXBK B{z XB fdzdk
j?. r[o Ppd d/ f;woB dh dks
fdzdk j?.

Awpih myil ley ] jb qy srin


qumwrI Awey qb qy doK gey ] 1 ]
rhwau ] qij AiBmwnu Aru icMq
ibrwnI swDh srn pey ] jip jip
nwmu qum@wro pRIqm qn qy rog Key
] 1 ] mhw mugD Ajwn AigAwnI
rwKy Dwir dey ] khu nwnk guru
pUrw ByitE Awvn jwn rhy
] 2 ] 1 ] 126 ] iblwvlu mhlw
5 ] jIvau nwmu sunI ] jau supRsMn

Bey gur pUry qb myrI Aws punI


] 1 ] rhwau ] pIr geI bwDI
min DIrw moihE And DunI ]
aupijE cwau imln pRB pRIqm rhnu
n jwie iKnI ] 1 ] Aink Bgq
Aink jn qwry ismrih Aink
munI ] AMDuly itk inrDn Dnu
pwieE pRB nwnk Aink gunI
] 2 ] 2 ] 127 ]
A.g.m.5, 829
AiBmwnu abimn
icMq ibrwnI t birn
rog Key rog khae
mugD mgd
Ajwn ajn
AigAwnI agin
Dwir dey tr dae
Awvn jwn wan jn
supRsMn suprasn
Aws punI s pun
pIr geI pr ga
aupijE upjio
Aink Bgq anik pgt

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

799

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Aink jn anik jan
AMDuly itk dule tik

j' iKdk j?, T[jBK d/ iBw woB d/


r/V w[e iKd/ jB.

AiBmwnu ^ njzeko.

Aws punI ^ gqG{ d/ Bkw f;woB dh


fJj nk; T[d'A g{oh j[zdh j? id'A
g{ok r[o{ pj[s gq;zB j[zdk j?.

AiBmwnu Aru icMq ibrwnI ^ fiBQK


wBZ[yK B{z gowkswk nkgD/ uoBK
Bkb i'Vdk j?, T[j jzeko Sv e/
ns/ gokJh nk; dk fynkb Sv
e/ ;zs iBK dh PoB nk g?Ad/ jB.

pIr geI ^ r[o{ dh feogk Bkb


id'A w?A Bkw igdk jK sK w/o/
nzdo'A ;koh ghV d{o j' iKdh j?
ns/ w/o/ nzdo j"A;bk pD iKdk
j?.

rog Key ^ gowkswk dk Bkw ig


ig e/ T[jBK d/ ;oho ftu'A ;ko/
o'r Bk; j' iKd/ jB. r[o{ dk
nk;ok b? e/ joh igD Bkb ;G
iBw iBwKsoK d/ d[y d{o j' iKd/
jB.

aupijE ^ w/o/ nzdo gqhsw gqG{ B{z


fwbD dk ukU g?dk j' iKdk j? ns/
w?A fJe fyB wkso T[; s'A fpBK
ofj BjhA ;edk.

inrDn Dnu pwieE nirtn tan pio

mugD Ajwn AigAwnI rwKy Dwir


dey ^ fijV/ wB[y gqG{ dh feogk
Bkb ;zs iBK dh PoBh g?Ad/ jB,
T[jBK
w{oyK,
nDikDK
s/
nfrnkBhnK B{z gqG{ nkg dfJnk
eoe/ ftekoK s'A puk b?Adk j?.
Awvn jwn ^ fiBQK wB[yK B{z g{ok
r[o{ fwb g?Adk j?, T[jBK d/ iBw
woB d/ r/V w[e iKd/ jB.
supRsMn ^ gowkswk dk Bkw ;[D e/
wB[y d/ nzdo nkswe ihtB g?dk

Aink Bgq Aink jn ^ j/ gqG{`


nB/e jh foPh w[Bh s/ok Bkw
f;wod/ jB. f;woB eoB tkb/
nB/e jh Grs, nB/e jh ;/te s{z
;z;ko ;w[zdo s'A gko bzxk fdZs/
jB.
AMDuly itk inrDn Dnu pwieE ^ j/
nB/e r[DK d/ wkbe gqG{` s/ok
Bkw nzBQ/ wB[y B{z fit/A vzr'oh fwb
iKdh j? ns/ gqG{ d/ Bkw s'A jh
nzBQ/ wB[y B/ nk;ok gqkgs ehsk
j?. ezrkb B/ XB gqkgs ehsk j?.
r[o{ dh fwjo Bkb ;op r[DK tkbk
joh fwbdk j? ns/ ;G ;[y gqkgs

800

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

j[zd/ jB.

4]

pwnI pKw krau qij AiBmwnu


pn pakkh kar taj abimn
r[ow[y nfGwkB si e/ r[o ;/tk
ftu bZrk ofjzdk j?. ig sg ftu
;wK fpskT[Adk j?. uzr/ GkrK eoe/
r[ow[y s/ eosko dh feogk j[zdh
j?. T[j rop[, w'j si e/ fBwy
fBwy eosko dh nkokXBk eodk
j?. r[o{ r'fpzd dh fwjo Bkb T[j
p\fPnk iKdk j?.

Aink BWiq kir syvw krIAY ]


jIau pRwn Dnu AwgY DrIAY ] pwnI
pKw krau qij AiBmwnu ]
Aink bwr jweIAY kurbwnu ] 1 ]
sweI suhwgix jo pRB BweI ]
iqs kY sMig imlau myrI mweI ]
1 ] rhwau ] dwsin dwsI kI
pinhwir ] aun@ kI ryxu bsY jIA
nwil ] mwQY Bwgu q pwvau sMgu ]
imlY suAwmI ApunY rMig ] 2 ]
jwp qwp dyvau sB nymw ] krm
Drm Arpau sB homw ] grbu
mohu qij hovau ryn ] aun@ kY sMig
dyKau pRBu nYn ] 3 ] inmK inmK
eyhI AwrwDau ] idnsu rYix eyh
syvw swDau ] Bey ikpwl gupwl
goibMd ] swDsMig nwnk bKisMd ]

A.g.m.5, 391
AiBmwnu abimn
sweI suhwgix s suhgan
jo pRB BweI jo prb p
pinhwir panhr
aun@ kI ryxu un k ren
bsY jIA nwil bas j nl
jwp qwp jp tp
dyvau sB nymw dew sb nem
krm Drm karm trm
Arpau sB homw arp sb hom
grbu mohu garb m
qij hovau ryn taj how ren
inmK inmK nimkh nimkh
eyhI AwrwDau eh rd
idnsu rYix dins rn
eyh syvw swDau e sew sd
AiBmwnu ^ njzeko.
pwnI pKw krau qij AiBmwnu ^
gqG{ d[nkok ;thekoh iht o{gh
fJ;soh dh nB/e soQK Bkb ;/tk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

801

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eoBh ukjhdh j?. fizd, ikB ns/
XB T[; nZr/ XoB/ ukjhd/ jB. i/
gqG{ dh feogk j't/ sK w?A th jzeko
dk fsnkr eoe/ T[; dk gkDh
GoB ns/ gZyk MZbD dh ;/tk
eodh ojK.
sweI suhwgix jo pRB BweI ^ T[jh iht
fJ;soh ;[jkrD j? i' gqG{ B{z uzrh
brdh j?.
pinhwir ^ w?A T[jBK ;[jkrDK
dhnK dk;hnK dh dk;h, gkDh
GoB tkbh ndBh ;/tek pD ikDk
b'udh jK.
aun@ kI ryxu bsY jIA nwil ^ T[jBK
;[jkrDK dh uoB^X{V w/oh fizd d/
Bkb fNeh oj/.
jwp qwp dyvau sB nymw ^ nkgD/
ehs/ ig, sg, ;ziw ;G joh dh
G/Nk eo fdnK.
krm Drm Arpau sB homw ^ eow
Xow nkfd ;G e[M j'w eoe/ G/Nk
eo fdnK.
grbu mohu qij hovau ryn ^ w/oh
fJj fJZSk j? fe w?A njzeko Sv e/
T[jBK ;[jkrDK dh uoB X{V j'
iktK.
inmK inmK eyhI AwrwDau ^ w?A

nZy MgeD fizB/ ;w/A T[gozs, tko


tko, gb gb fJjh nkokXBk
eoK.
idnsu rYix eyh syvw swDau ^ fdB
oks T[jBK ;[jkrDK dh ;/tk B{z jh
;kXBk pDktK. w?B{z T[jBK ;[jkrDK
dh ;zrs fwb/.

AiBmwnY bolau abimn bolo


nfGwkB B{z fsnkr e/ r[ow[y eosko
e'b'A G[b u[e w[nkc eotkT[Adk j?.
T[; d/ fBefN ofjzdk j?. ;ko/ GowK
s'A d{o j[zdk j?.

swrg mhlw 5 dupdy Gru 4 <


siqgur pRswid ] mohn Gir Awvhu
krau jodrIAw ] mwnu krau
AiBmwnY bolau BUl cUk qyrI ipRA
icrIAw ] 1 ] rhwau ] inkit
sunau Aru pyKau nwhI Brim Brim
duK BrIAw ] hoie ikpwl gur lwih
pwrdo imlau lwl mnu hrIAw
] 1 ] eyk inmK jy ibsrY suAwmI
jwnau koit idns lK brIAw ]
swDsMgiq kI BIr jau pweI qau
nwnk
hir
sMig
imrIAw
] 2 ] 1 ] 24 ]
A.g.m.5, 1209
AiBmwnY abimn

802

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

pyKau nwhI pekh nh

s'A G[b iktK sK w?A fJTA[ ;wMdh


jK fe eo'VK fdB, bZyK to/Q bzx
rJ/ jB. ;kX ;zrs Bkb jh
gowkswk Bkb w/b j[zdk j?.

Brim Brim duK BrIAw


prm prm dukh pr

AByau apo

krau jodrIAw karo jodar


qyrI ipRA icrIAw ter pria ir

koit idns lK brIAw


kot dins lakh bar

ftP/PD
i' fGzB Bk j' ;e/, eosko, fi; dk
G/d Bk gkfJnk ik ;e/

AiBmwnY ^ jzeko, njzeko, ro{o.

siqgur dyau AByau hY

krau jodrIAw ^ j/ gqG{` w?A fwzBs


eodh jK, p/Bsh eodh jK fe w/o/
fjod/ xo ftu nk t;'.

satgur deo apo h

AiBmwnY bolau ^ j/ gqG{` w?A ;dk


wkD eodh ofjzdh jK. w?A ;dk
njzeko Bkb rZbK eodh jK.

gko; j?, gkoiks j?, ;[y ;kro j?.


;fsr[o fpBK wB[y d{i/ GkJ/ e[okj/ g?
iKdk j?.

qyrI ipRA icrIAw ^ w?A pE/ohnK


G[ZbK uZeK eodh jK go fco th w?A
s/oh jh dk;h jK.
pyKau nwhI Brim Brim duK BrIAw
^ wB[y Gow eoe/ Bkb t;d/ joh
B{z BjhA gSkDdk s/ T[; s'A d{o
GNedk ofjzdk j? s/ d[y gkT[Adk j?
go ;kX ;zrs d/ w/b Bkb r[o{ s'A
Gow dk godk d{o eotk e/ joh
Bkb fwb g?Adk j?.
koit idns lK brIAw ^ i/ ny
MgeD fizB/ ;w/A bJh th gqG{ wB

;fsr[o d/T[, nG/T[ j?. nm;m shoE


j?.

siqgur qIrQ jwxIAY AiTsiT


qIrQ srxI Awey] siqgur dyau
AByau hY hor dyv gur syv qrwey]
siqgur pwrs prisAY lK pwrs
pwKwk suhwey] siqgur pUrw pwrjwq
pwrjwq lK sPl iDAwey]
suKswgr siqgur purK hY rqn
pdwrQ isK suxwey] icMqwmix siqgur
crx icMqwmxI AicMq krwey] ivx
siqgur sB dUjY Bwey ]2]
vwrW BweI gurdws, 15

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

803

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AByau apo
siqgur satgur
qIrQ srxI Awey trath sarn e
gur syv qrwey gur sev tre
pwKwk suhwey pkhk suhe
lK sPl iDAwey lakh safal tie
AicMq at
dUjY Bwey dj pe
AByau ^ i' fGzB Bk j' ;e/,
eosko, fi; dk G/d Bk gkfJnk
ik ;e/.
siqgur ^ ;fsr[o{ ih jh ;Zu/
shoE ikD/ iKd/ jB.

ehwsh gdkoE r[o{ ih dh uoB


X{Vh ftu jh ;'jD/ fd;d/ jB.
lK sPl iDAwey ^ ;fsr[o{ ih
ebg fpqS (w{zj wzr/ cbK d/ dks/)
jB s/ bZyK ebg fpqSK tor/
gdkoE r[o{ ih dh nkokXBk eoe/
;cb j[zd/ jB.
AicMq ^ ;fsr[o{ ih d/ uoB jh
fuzskwDh (wB fJS/ cb d/D tkb/)
jB, i' fuzskwDh B{z th fuzsk ofjs
eo fdzd/ jB.
dUjY Bwey ^ ;fsr[o{ s'A fpBK j'o
;G gdkoE d{i/ Gkt, d[i?rh ftu
jB.

AByvw apw

qIrQ srxI Awey ^ feT[Afe


nmkjm shoE nkgD/ efbnkD
tk;s/ ;fsr[o{ d/ jh PoB nkJ/
jB.

ftP/PD
fi; dk G/d
gowkswk

gur syv qrwey ^ ;fsr[o{ ih jh


;Zu/ d?th ;o{g tkb/ s/ G/d ofjs,
;wM dh gjz[u s'A go/Q jB, j'o
d/t sK r[o{ ih dh r[o{ ;/tk Bkb
jh sod/ jB.

prb awins a'lakh apw

pwKwk suhwey ^ ;fsr[o{ ;Zu/ gko;


Bkb br e/ p[Xh s/ ;[osh d/ J/B/
T[~u/ j' iKd/ jB fe gko; tor/

Bk

gkfJnk

ikt/,

pRB AivnwsI AlK AByvw


tkfjr[o{ nfpBk;h, nG/t j?.
ngozgo j?. wB[y d/ jE e[M BjhA
j?. fi; B{z gqG{ nkg d/Adk j?, T[j jh
r[o Ppd B{z gkT[Adk j?. tkfjr[o{ T[;
B{z sB, wB, XB ti'A nkgDk eoe/
Ekgdk j?.

iblwvlu mhlw 5 ] kvnu jwnY pRB

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

804

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
qumr
@ I syvw ] pRB AivnwsI AlK
AByvw ] 1 ] gux byAq
M pRB gihr
gMBIry ] aUc mhl suAwmI pRB myry ]
qU AprMpr Twkur myry ] 1 ] rhwau
] eyks ibnu nwhI ko dUjw ] qum@ hI
jwnhu ApnI pUjw ] 2 ] Awphu kCU
n hovq BweI ] ijsu pRBu dyvY so nwmu
pweI ] 3 ] khu nwnk jo jnu pRB
BwieAw ] gux inDwn pRBu iqn hI
pwieAw ] 4 ] 10 ] 15 ] iblwvlu
mhlw 5 ] mwq grB mih hwQ dy
rwiKAw ] hir rsu Coif ibiKAw
Plu cwiKAw ] 1 ] Bju goibd sB
Coif jMjwl ] jb jmu Awie sMGwrY
mUVy qb qnu ibnis jwie byhwl
] 1 ] rhwau ] qnu mnu Dnu Apnw
kir QwipAw ] krnhwru iek inmK
n jwipAw ] 2 ]
A.g.m.5, 805
AByvw apw
AivnwsI awins

gux inDwn gun nidn


mwq grB mt grb
hir rsu Coif har ras hod
ibiKAw Plu cwiKAw
bikhi phal khi
Coif jMjwl hod jjl
sMGwrY sgr
mUVy mre
ibnis bins
byhwl behl
inmK n jwipAw nimkh na jpi
AByvw ^ fi; dk G/d Bk gkfJnk
ikt/, gowkswk.
AivnwsI AlK AByvw ^ gowkswk
i' nwo j?, Bk; Bk j'D tkbk j?,
i' ;wM ftu BjhA nk ;edk ns/
fi; dk G/d BjhA gkfJnk ik
;edk, wB[y T[; gowkswk dh
;/tk Grsh eoBh BjhA ikDdk.

gihr gMBIry gr gbre

gux byAMq pRB gihr gMBIry ^ j/ w/o/


gqG{` j/ w/o/ nEkj v{zx/ gqG{ s/o/
r[D pj[s jB, s{z p/nzs r[DK dk
wkbe j?A.

AprMpr aprpar

AprMpr ^ fiBQK nkswe wzvbK

AlK a'lakh
gux byAMq gun bet

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

805

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu gowkswk ofjzdk j?, T[j
pj[s T[FZu/ jB, gowkswk go/ s'A
go/ j?.
gux inDwn ^ i' ;/te gqG{ B{z uzrk
brdk j?, T[; B/ jh r[DK d/ yIkB/
gqG{ B{z gqkgs eo fbnk j?.
tkfjr[o{ J/Bk T[FZuk s/ wB[y J/Bk
BhtK j? fe wB[y bJh T[; d/ r[D
rkT[D/ n;zGt jB, go joh nkg
fwjo eo/, sK fJj n;zGt ezw th
j' iKdk j?.
mwq grB ^ j/ wB[y` fi; gqG{ B/
wksk d/ g/N ftu jE d/ e/ s/oh
oZfynk ehsh.
hir rsu Coif ibiKAw Plu cwiKAw ^
T[; joh dk o; Sv e/, wkfJnk
d/ ftj[ o{g cb B{z ykD br
fgnk.
Coif jMjwl ^ j/ wB[y` s{z ;G
izikb, w'j wkfJnk d/ ikb Sv e/
gowkswk dk GiB eo, Bkw
ifgnk eo.
sMGwrY mUVy ^ id iw nk e/ wkodk
j?.
ibnis jwie byhwl ^ T[d'A ;oho
d[y ;jko e/, p/jkb j' e/ BPN j'
iKdk j?.
inmK n jwipAw ^ wB[y fJ;

;oho B{z, fJ; XB B{z nkgDk wzBh


p?mk j?, go fi; gqG{ B/ fJ; B{z
g?dk ehsk j?, T[; B{z fJe gb
tk;s/ th BjhA :kd eodk. T[;
dk f;woB BjhA eodk. wB[y
wkfJnk d/ n;o j/m eosko d/
T[geko G[b iKdk j? ns/ ;G e[M
nkgDk ;wM e/ ftfPnK ftu ik
g?Adk j?, go ;kX^;zrs fwbD s/
eosko d/ r[D rkT[D/ f;y b?Adk
j?, fi; Bkb T[; dk T[Xko j'
iKdk j?.

ABY ab
BKt g[fbzr
n^G?, fi; B{z e'Jh vo g'j BjhA
;edk

ABY inrMjn nrhir


ab nirjan narhar
;fsr[o{ nG?, fBvo, fBoziB, fBob/y
j?. wBw[y ekw, eq'X, b'g ftu
cf;nk gkg ewkT[Adk j?. tkfjr[o{,
;[nkwh ngozgo j?, ;G jZdK s'A gko
j?. T[; dk T[otko, gko fe;/ BjhA
gkfJnk. T[; dh Ekj e'Jh BjhA b?
;edk. r[ow[y ;fs ;zrs ftu Bkw
igdk j? s/ fBozeko dh neZE eEk
dh ;'Mh gkT[Adk j?.

jip mn rwm nwm jgMnwQ ] GUmn


Gyr pry ibKu ibiKAw siqgur kwiF

806

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

lIey dy hwQ ] 1 ] rhwau ] suAwmI


ABY inrMjn nrhir qum@ rwiK lyhu
hm pwpI pwQ ] kwm kD
o ibiKAw
loiB luBqy kwst loh qry sMig swQ
] 1 ] qum@ vf purK bf Agm
Agocr hir FUiF rhy pweI nhI hwQ
] qU prY prY AprMpru suAwmI qU
Awpn jwnih Awip jgMnwQ ] 2 ]
AidRstu Agocr nwmu iDAwey sqsMgiq
imil swDU pwQ ] hir hir kQw sunI
imil sMgiq hir hir jipE AkQ
kQ kwQ ] 3 ] hmry pRB jgdIs
gusweI hm rwiK lyhu jgMnwQ ] jn
nwnku dwsu dws dwsn ko pRB krhu
ikpw rwKhu jn swQ ] 4 ] 6 ]
A.g.m.4, 1296
ABY ab
kwm koD km krd
ibiKAw loiB bikhi lb
luBqy kwst lbte kst
Agm Agocr a'gam agoar
AprMpru suAwmI aprpar sum
AkQ kQ kwQ a'kath kath kth
ABY ^ n^G?, fi; B{z e'Jh vo g'j
BjhA ;edk.

ABY inrMjn nrhir ^ j/ fBoGT[ `


fBob/g gqG{ ` n;hA iht gkgh jK,
gZEo j' u[e
Z / jK.
kwm koD ibiKAw loiB luBqy kwst ^
j/ gqG{` n;hA iht ekw, eo'X ns/
wkfJnk d/ b'G ftu rq;/ ofjzd/ jK.
j/ gqG{ ` fwjo eo ;kB{z r[o{ dh
;zrs ftu oy e/ ftekoK ftu vZ[pD'A
puk b? fit/A ekm (p/Vh) dh ;zrs
ftu b'jk (Bdh s'A) gko bzx iKdk
j?.
Agm Agocr ^ gowkswk ;G
ihtK s'A pj[s tZvk j?, ngj[zu j?.
ihtK dhnK wB fJzdohnK dk ftPk
BjhA j?. T[; dh v{zxkJh bZGh BjhA
ik ;edh. T[; dh Ekj BjhA gkJh
ik ;edh.
AprMpru suAwmI ^ gowkswk p/nzs
j?, goQ/ s'A goQ/ j?. gowkswk
nkgD/ nkg B{z nkg jh ikDdk j?.
AkQ kQ kwQ ^ gowkswk wB[y B{z
fJjBK nZyK Bkb BjhA fd;dk go
;kX^;zrs ftu fwb e/ gowkswk
dh f;|s ;kbkj ;[Dh ik ;edh j?.
T[; joh dk Bkw ifgnk ik ;edk
j?, fi; d/ r[DK dk fpnkB ihtK
gk;'A BjhA j' ;edk, fi; dh eEk
nefj j?. r[o{ jh joh Bkw d/ e/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

807

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wkfJnk dh x[w
z D^x/oh ftZuA' eY
b?Ad/ jB ns/ nfdy^nr'uo joh
dk w/b eok fdzd/ jB.

BKt g[fbzr
Go';k, fJspko, :ehB

s/

nwzBk

gJ/ ;G B{z yKd/ jB.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,


^

nwzBk amann
fJe d{i/
nkT[Adk

eoe/ fJe d{i/ s/ nzwBk BjhA


nkT[Adk. PZe s/ P[p/, Gow jh

nzwBk amann

BjhA

ik dje te amn nah d


id'A pj[shnK ubkehnK f;ykT[D
tkbhnK gVQkJhnK BjhA ;B nkJhnK
sK b'e M{m th xZN p'bd/ ;B. nkgD/
MrV/ ;KM/ EktK s/ pfj e/ fBp/V b?Ad/
;B. b'e B/ehnK eod/ ;B. e{V
Gkt M{m$Gow d/ Gko{ j' ikD Bkb
nkg;h nwzBk jh BjhA fojk, fJe
d{i/ s/ Go';k jh Bjh fojk ns/ fJ;
;[y Go/ nkbw ftu Gow GoKshnK
B[e;kB eo ojhnK jB.

n;hA b'e nBgVQ ;K go ;Zu


p'bd/ ;K. f;ZyK d/ t/b/ pV/ xZN
w[edw/ j[zd/ ;B, b'ehA e{V BjhA
;h wkod/ s/ gzu?sK tkb/ xoK
ftu fBp/V/ eo d/Ad/ ;B. n?j'

fijhnK T{iK e'Jh BjhA ;h d/Adk s/


b'ehA fpBK MZe B/ehnK eo b?Ad/
;B. j[D sK e{V jh goXkB j'
frnk j?. e{V goXkB j'D

fJe d{i/ s/ nwzBk BjhA nkT[Adk


ik dje te amnn nah d
n;hA b'e nBgVQ ;K go ;Zu p'bd/
;K
as lok anpr s par sa bolde s
b'ehA e{V BjhA ;h wkod/
lok kr nah s mrde
gzu?sK tkb/ xo ftu fBp/V/ eo d/Ad/
;B
pt wle kr wi nibere kar dde
san
e{V goXkB j'D eoe/
kr pardn hon karke

AMimRq mrit
BKt g[fbzr
nkswe ihtB d/D tkbk ib

AMimRq sru mrit sar


r[ow[y ;kX ;zrs ftu r[o{ d/ nzfwqs
;o ftu Bjk e/, Bkw dk f;woB
eoe/ nkgD/ wB dh w?b bkj fdzdk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

808

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?. nzfwqs ;o[ nzfwqs dk ;o'to j?.
d?th ;u dh Xkok j?. fJ; ftu ;G
w'j wkfJnk d{o j' iKd/ jB. r[ow[y
r[o{ eosko dk f;woB eodk j? ns/
;u dh eko ewkT[Adk j?. T[; dh
eosko dh dorkj ftu edo j[zdh
j?. tkfjr[o{ Bkb w/b j[zdk j?.

mn krhlw myry pRwn qUM mYlu pwKMfu


Brmu gvwie ] hir AMimRq sru guir
pUirAw imil sMgqI mlu lih jwie
] 7 ] mn krhlw myry ipAwirAw
iek gur kI isK suxwie ] iehu
mohu mwieAw psirAw AMiq swiQ n
koeI jwie ] 8 ] mn krhlw myry
swjnw hir Krcu lIAw piq pwie ]
hir drgh pYnwieAw hir Awip
lieAw gil lwie ] 9 ] mn
krhlw guir mMinAw gurmuiK kwr
kmwie ] gur AwgY kir jodVI jn
nwnwk hir mylwie ] 10 ] 1 ]
A.g.m.4, 234
AMimRq mrit
imil sMgqI mil sgat
mlu lih jwie mal l je
mn krhlw man karhal
iek gur kI isK suxwie

ik gur k sikh sune


mohu mwieAw psirAw
m mi pasari
hir drgh pYnwieAw
har darg pni
guir mMinAw gur mani
gurmuiK kwr kmwie
gurmukh kr kme
kir jodVI kar jodr
AMimRq ^ nkswe ihtB d/D tkbk
ib.
AMimRq sru ^ joh Bkw dk ;o'to
bpk bp Gfonk j'fJnk j?. j/ w/o/
wB ` s{z nkgD/ nzdo'A ftekoK dh
w?b d{o eo. gkyzv SZv d/.
wkfJnk d/ fgZS/ GNeDk SZv d/.
imil sMgqI mlu lih jwie ^ ;kX
;zrs ftu fwb e/ T[; ;o'to ftu
fJPBkB eo e/ s/oh ftekoK dh
;koh w?b bfj ikt/rh.
mn krhlw ^ eojb T{m B{z efjzd/
jB, T{mK *s/ wkb bd e/ d{o^d{o
d/PK ftu fcod/ jB. Bkb^Bkb
fJe yk; ;[o tkbk rhs rkJh
iKd/ jB. fJE/ GNeD tkb/ iht B{z
T{m efj e/ T[gd/P fdZsk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

809

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iek gur kI isK suxwie ^ j/ wB[y
` r[o{ dh f;Zfynk fXnkB Bkb
;[D.
mohu mwieAw psirAw ^ fJj
;ke ;zpzXh ns/ XB gdkoE
;kok wkfJnk dk w'j
fybfonk j'fJnk j?. nzs
e[M th wB[y d/ Bkb BjhA
j?.

;ko/
fJj
ikb
;w/A
ikDk

hir drgh pYnwieAw ^ fi; wB[y


B/ r[o{ Bkb o;{y gk e/ joh Bkw
dk youk ihtB d/ ;|o bJh gZb/
pzBQ fbnk j?, T[; B{z nZr'A joh d/
ji{o'A f;o'gkT[ fwbdk j?, nkdo
;fseko fwbdk j?.
guir mMinAw gurmuiK kwr kmwie ^
r[o{ B/ T[; Bz{ wzB fbnk, ep{b
ehsk, fi; B/ r[ow[y j' e/ xkb
xkbh, r[o{ dh dZ;h j'Jh eko
PoXk Bkb ehsh.
kir jodVI ^ j/ w/o/ wB ` r[o{ d/
nZr/ p/Bsh eo fe gqG{ nkgD/
uoBK ftu i'VhA oZy.

AMimRq bwxI gur kI mITI


mrit bn gur k mth
r[o{ dh nzfwqs pkDh fwZmh j?/. e'Jh
ftobk r[ow[y jh fJ;B{z uydk j?.
fJ; dh nkokXBk eodk j?. T[; ;Zu/

eosko dk fe;/ B/ nzs BjhA


gkfJnk. e'Jh ftobk jh r[o{ dh
feogk Bkb fJ; B{z fus bkT[Adk j?.
i' phidk j?, T[j jh cb gkT[Adk j?.
r[ow[y fJ; nzfwqs pkDh dh nkokXBk
ftu ihT[Adk j?. T[; d/ ;G Gow u[Ze/
iKd/ jB. ;fsr[o dh ;/tk fpBk ;[y
BjhA fwbdk. T[j r[o{ eosko nkg
jh eodk s/ eokT[Adk j? ns/ wB[y B{z
r[o Ppd dh ;'Mh fdzdk j?.

mwJ mhlw 3 ] AMimRq bwxI gur kI


mITI ] gurmuiK ivrlY iknY ciK
fITI ] AMqir prgwsu mhw rsu pIvY
dir scY sbdu vjwvixAw ] 1 ] hau
vwrI jIau vwrI gur crxI icqu
lwvixAw ] siqguru hY AMimRq sru
swcw mnu nwvY mYlu cukwvixAw ] 1 ]
rhwau ] qyrw scy iknY AMqu n
pwieAw ] gur prswid iknY ivrlY
icqu lwieAw ] quDu swlwih n rjw
kbhUM scy nwvY kI BuK lwvixAw
] 2 ] eyko vyKw Avru n bIAw ]
gur prswdI AMimRqu pIAw ] gur kY
sbid iqKw invwrI shjy sUiK
smwvixAw ] 3 ] rqnu pdwrQu
plir iqAwgY ] mnmuKu AMDw dUjY
Bwie lwgY ] jo bIjY soeI Plu pwey
supny suKu n pwvixAw ] 4 ] ApnI
ikrpw kry soeI jnu pwey ] gur kw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

810

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sbdu mMin vswey ] Anidnu sdw rhY
BY AMdir BY mwir Brmu cukwvixAw
] 5 ] Brmu cukwieAw sdw suKu
pwieAw ] gur prswid prm pdu
pwieAw ] AMqru inrmlu inrml
bwxI hir gux shjy gwvixAw ] 6 ]
isimRiq swsq byd vKwxY ] Brmy
BUlw qqu n jwxY ] ibnu siqgur syvy
suKu n pwey duKo duKu kmwvixAw
] 7 ] Awp kry iksu AwKY koeI ]
AwKix jweIAY jy BUlw hoeI ] nwnk
Awpy kry krwey nwmy nwim smwvixAw
]8]7]8]
A.g.m.3, 113
AMimRq mrit
AMimRq bwxI mrit bn
ciK fITI akh dth
AMqir prgwsu tar pargs
siqguru hY satgur h
qyrw scy ter sae
iknY AMqu n pwieAw kin t na
pi
eyko vyKw eko wekh
Avru n bIAw awar na b

iqKw invwrI tikh niwr


jo bIjY jo bj
soeI Plu pwey so phal pe
Brmu cukwieAw prm uki
sdw suKu pwieAw sad sukh pi
prm pdu pwieAw parm pad pi
isimRiq swsq simrat sst
byd vKwxY bed wkhn
Brmy BUlw prme pl
qqu n jwxY tat na jn
AMimRq ^ nkswe ihtB d/D tkbk
ib.
AMimRq bwxI ^ ;fsr[o dh pkDh
nkswe ihtB d/D tkbh j? ns/
ihtB ftu fwmk; GoB tkbh j?.
ciK fITI ^ go fe;/ ftob/
r[ow[y B/ jh uy e/ fJ; dk
;[nkd wkfDnk j?.
AMqir prgwsu ^ i' wB[y pkDh d/
wjK o; B{z ghAdk j?, T[; d/ fjod/
ftu frnkB dk gqekP j' iKdk j?
ns/ T[j ;Zu/ gowkswk d/ d[nko
T[s/ r[o[^Ppd dk rkfJB eodk
j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

811

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
siqguru hY AMimRq sru ^ ;fsr[o{
nzfwqs dk ;Zuk ;o'to j?, fi;
ftu wB fJPBkB eoe/ w?b d{o
eodk j?. r[o{ d/ uoBhA br e/
pkDh dh ewkJh eoBh, r[o{ o{gh
nzfwqs ;o'to ftu fJPBkB
eoBk j?.
qyrw scy iknY AMqu n pwieAw ^ j/
;dk fEo ofjD tkb/ gqG{ ` fe;/
iht B/ s/o/ r[DK dk nzs BjhA
bZGk. fe;/ ftob/ wB[y B/ jh r[o{
dh feogk Bkb s/o/ uoBK ftu
nkgDk fus i'fVnk j?.
eyko vyKw Avru n bIAw ^ r[o{ dh
feogk Bkb joh Bkw o{g nzfwqs
ghsk ik ;edk j?, fi; eoe/ jo
gk;/ fJe gowkswk jh fd;dk j?,
T[; s'A fpBK iht B{z j'o e'Jh
d{ik BjhA fd;dk.
iqKw invwrI ^ r[o{ d/ Ppd ftu
i[V e/, r[opkDh d[nkok fsqPBk
o{gh s/j d{o j' iKdh j? ns/ iht
;[Gkfte jh wjK^nkBzd ftu ;wk
iKd/ jB.
jo bIjY soeI Plu pwey ^ dt?s Gkt
ftu br e/ nfrnkBh, wBw[y
ftnesh joh Bkw o{g osB
gdkoE B{z gokbh tork ftnoE

;wM e/ fsnkr fdzdk j?. wBw[y


i' e[M eow ti'A phidk j?, T[;/
soQK dk cb gqkgs eodk j?. T[j
;[gB/ ftu th nkswe ;[y gqkgs
BjhA eo ;edk.
Brmu cukwieAw sdw suKu pwieAw ^
fi; wB[y B/ nkgD/ wB d/
ftekoK tb dh Gi d"V w[ek
bJh, T[; B/ Gow d{o j'D eoe/
;dk ;[y gqkgs ehsk j?.
prm pdu pwieAw ^ r[o{ dh
feogk Bkb T[; wB[y B/ ;G s'A
T[~uh gdth, ;q/Pm nkswe
nt;Ek gqkgs eo bJh j?.
isimRiq swsq byd vKwxY ^ gzfvs
f;fwqshnK, Pk;soK ns/ t/dK dk
ftfynkB eodk j? ns/ nkg
wkfJnk dh GNeDk ftu g? e/
e[okj/ fgnk j?.
Brmy BUlw qqu n jwxY ^ gzfvs
f;fwqshnK Pk;so ns/ t/d gVQdk
j? ns/ T[jBK fgZS/ bZrk j'fJnk
tfjwK ftu g? e/ n;bhns BjhA
;wM ;edk, feT[Afe T[j sK fszBK
r[DK dh jh rb eod/ jB, u"E/ gd
dh rb sK r[o{ ih jh ;wMk ;ed/
jB.

AMimRq kwieAw mrit ki

812

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nzfwqs ekfJnk ;[ykbh ofjzdh j?.


bp b'G ftu cf;nk wBw[y e{V
ewkT[Adk j?. wB[y i' ;[feqs eodk
j?, T[jh ofjzdk j?, pkeh ;G ubDjko
j?. u'ohnK :kohnK ftu c;/ wB[y
dh fes/ Y'Jh BjhA. i' ;u B{z
fsnkrdk j?, e{Vk j' iKdk j?. ;u B{z
Sv e/ ;'B/ dh bzek th spkj j'
rJh. T[; mke[o dk GkDk j' e/ jh
ofjzdk j?.

gauVI cyqI mhlw 1 ] AMimRq kwieAw


rhY suKwlI bwjI iehu sMswro ] lbu loBu
mucu kUVu kmwvih bhuqu auTwvih Bwro
] qUM kwieAw mY ruldI dyKI ijau Dr
aupir Cwro ] 1 ] suix suix isK
hmwrI ] suikqu kIqw rhsI myry
jIAVy bhuiV n AwvY vwrI ] 1 ]
rhwau ] hau quDu AwKw myrI kwieAw qUM
suix isK hmwrI ] inMdw icMdw krih
prweI JUTI lwieqbwrI ] vyil
prweI johih jIAVy krih corI
buirAwrI ] hMsu cilAw qUM ipCy
rhIeyih CutiV hoeIAih nwrI ] 2 ] qUM
kwieAw rhIAih supnqir quDu ikAw
krm kmwieAw ] kir corI mY jw ikCu
lIAw qw min Blw BwieAw ] hliq n

soBw pliq n FoeI Aihlw jnmu


gvwieAw ] 3 ] hau KrI duhylI

hoeI bwbw nwnk myrI bwq n puCY koeI


] 1 ] rhwau ] qwjI qurkI suienw
rupw kpV kyry Bwrw ] iks hI nwil n
cly nwnk JiV JiV pey gvwrw ]
kUjw myvw mY sB ikCu cwiKAw ieku
AMimRqu nwmu qumwrw ] 4 ] dy dy nIv
idvwl auswrI BsmMdr kI FyrI ] sMcy
sMic n dyeI iks hI AMDu jwxY sB myrI
] soien lkw soien mwVI sMpY iksY
n kyrI ] 5 ] suix mUrK mMn Ajwxw
] hogu iqsY kw Bwxw ] 1 ] rhwau ]

swhu hmwrw Twkuru Bwrw hm iqs ky


vxjwry ] jIau ipMfu sB rwis iqsY
kI mwir Awpy jIvwly ] 6 ]
A.g.m.1, 154
AMimRq mrit
lbu loBu mucu lab lb mu
kUVu kmwvih kr kmw
ijau Dr aupir Cwro
jio tr upar hro
suikqu kIqw rhsI sukrit kt rs
inMdw icMdw krih prweI
nd d kar pr
JUTI lwieqbwrI th litbr
vyil prweI wel pr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

813

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
johih jIAVy joh jare

ib.

hMsu cilAw hs ali

AMimRq kwieAw ^ nkgD/ nkg B{z


nwo ikDB tkbh ekfJnk p/fceoh
ofjzdh j? go T[j fJj BjhA ikDdh
fe fJj ;kok ;z;ko jh fJe y/Y d/
;wkB j?, BkPtkB j?.

hliq n soBw halt na sb


pliq n FoeI palt na t
Aihlw jnmu gvwieAw
l janm gwi
hau KrI duhylI h khar duhel
qwjI qurkI tj turk
suienw rupw soin rup
JiV JiV pey gvwrw
r r pae gwr
BsmMdr kI FyrI pasmdar k tr
sMcy sMic n dyeI se s na de
soien lkw soin lk
soien mwVI sMpY soin mr sp
iksY n kyrI kis na ker
swhu hmwrw Twkuru Bwrw
sh hmr thkur pr

lbu loBu mucu kUVu kmwvih ^ j/


ekfJnk ` s{z bp, b'G eoe/ pj[s
e{V ewkT[Adh j?A, ftnoE d"V Gi
eodh j?A ns/ wkV/ eowK dk pj[s
Gko u[Zedh j?.
ijau Dr aupir Cwro ^ j/ w/o/
;oho` w?A s/o/ tor/ fJT[A o[bd/
t/y/ jB, fit/A Xosh T[s/ ;[nkj
o[bdh j?.
suikqu kIqw rhsI ^ j/ w/oh fizd/ `
uzrk ehsk ezw jh ekfJw oj/rk,
ehsh j'Jh B/e ewkJh jh s/o/ ezw
nkt/rh. fJ; ezw bJh w[V e/
w"ek th BjhA fwbDk.

jIau ipMfu sB rwis iqsY kI


jo pd sb rs tis k

inMdw icMdw krih prweI JUTI


lwieqbwrI ^ fJj ;oho gokJh
fBzdk dk fuzsB eodk j?, T[; ftu
fJspko dk nGkt j?, T[j rb
eodk j? fi; Bkb fJspko iKdk
j?, M{mh u[rbh eodk j?.

AMimRq ^ nkswe ihtB d/D tkbk

hMsu cilAw ^ j/ w/oh ekfJnk `

hm iqs ky vxjwry
ham tis ke wanjre

814

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

id'A iht, o{j, ihtkswk s[o


ikt/rh, s{z fJZE/ ofj ikt/Arh, s{z
T[d'A S[ZNV fJ;soh tKr j'
ikJ/Arh.
hliq n soBw pliq n FoeI Aihlw
jnmu gvwieAw ^ wB[y d/ wkV/
eowK ekoB Bk fJ; b'e ftu
e'Jh uzrh P'jos fwbh ns/ Bk jh
gob'e ftu e'Jh UN jh fwbDh
j?. fJ; soQK wB[y ftnoE ftu
jh iBw rtk fdzdk j?.

fJeZmh eoe/ fe;/ B{z BjhA fdzdk.


T[j ;wMdk j? ;G e[M w/ok jh
j?.
soien lkw soien mwVI sMpY iksY n
kyrI ^ go w{oy fJj BjhA ;wMdk
fe id ;'B/ dh bzek ns/ ;'B/ d/
wfjb oktD d/ Bk oj/ sK ;wM
bt' fe wkfJnk fe;/ dh BjhA.
fJj XB fe;/ dk th pfDnk BjhA
ofjzdk.

hau KrI duhylI ^ ihtkswk d/ s[o


ikD *s/ j[D ekfJnk pj[s d[yh
j'Jh j?, feT[Afe j[D e'Jh pks
BjhA g[Sdk.

swhu hmwrw Twkuru Bwrw hm iqs ky


vxjwry ^ ;kvk wkbe^gqG{ tZvk
Pkj{eko j?, n;hA ;ko/ iht T[; d/
G/i/ j'J/ tDiko/^tgkoh jK, fJE/
Bkw dk tgko eoB nkJ/ jK.

qwjI qurkI suienw rupw ^ noph


s/ s[oeh x'V/, ;'Bk uKdh,
eZgfVnK d/ Gko, j/ w{oy` fe;/ d/
Bkb BjhA iKd/.

jIau ipMfu sB rwis iqsY kI ^ iht


ns/ ;oho ;G T[;/ Pkj dh fdZsh
g{zih j?, T[j nkg jh wkodk j?
ns/ nkg jh fizdk eo fdzdk j?.

JiV JiV pey gvwrw ^ j/ rztko `


fJj ;G fgZS/ ofj iKdk j?.

AMimRq jw ky suAwd

BsmMdr kI FyrI ^ wB[y B/ BhjK


oy oy e/ wfjbK dh ezX T[;koh,
go T[j ;[nkj d/ pD/ wzdo dh
Y/oh tKr j' rJh.

;zsK dh, ;kX{nK dh ;zrs ftu gqG{


dk f;woB j[zdk j?, fXnkB j[zdk j?,
nzfwqs dh poyk j[zdh j?.

sMcy sMic n dyeI ^ w{oy wB[y


wkfJnk fJeZmh eodk j? ns/

mrit j ke sud

swrg mhlw 5 ] rmx kau rwm ky


gux bwd ] swDsMig iDAweIAY
prmysru AMimRq jw ky suAwd

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

815

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] 1 ] rhwau ] ismrq eyku Acuq
AibnwsI ibnsy mwieAw mwd ]

shj And Anhd Duin bwxI


bhuir

pey

ibKwd ] 1 ]
snkwidk bRhmwidk gwvq gwvq
suk pRihlwd ] pIvq Aimau
mnohr hir rsu jip nwnk hir
ibsmwd ] 2 ] 80 ] 103 ]
A.g.m.5, 1224
AMimRq mrit
ismrq eyku simrat ek
Acuq AibnwsI a'ut abins
ibnsy mwieAw mwd binse mi
md
shj And sj anad
Anhd Duin bwxI anhad tn bn
snkwidk sankdik
bRhmwidk brmdik
pIvq Aimau pwat amio
nwnk hir ibsmwd
nnak har bismd

f;cs eoB dk i' ;[nkd j? T[; d/


Bkb dk j'o e'Jh ;[nkd BjhA.
fJ;/ bJh tZv/^tZv/ foPh s/ Grs
gowkswk d/ r[D rkT[Ad/ nkJ/
jB. f;woB bJh gqG{ d/ r[DK dk
T[ukoB jh TFZ[sw j?. ;kX ;zrs
ftu gow/Pto B{z fXnkT[Dk
ukjhdk j? fi; d/ r[DK dk ;[nkd
nzfwqs tork j?.
ismrq eyku Acuq AibnwsI ibnsy
mwieAw mwd ^ ;dk ;dhth Bk;
ofjs gqG{ d/ Bkw f;woB Bkb
wkfJnk d/ BP/ BPN j' iKd/ jB.
shj And ^ r[ows ftu j'oBK
;[ZyK d/ w[ekpb/ ;fji ;[y iK
;fji nBzd nkT[Adk j? i' n;bh
;[y j? s/ wB B{z fNekD/ oydk j?.
Anhd Duin bwxI ^ nksw wzvb
dk ;zrhs i' fpBk tikJ/ tidk j?,
i' ezBK dk ftPk BjhA, e/tb nzdo
dh fJekrosk ftu nB[Gt eohdk
j?, nkswe nkBzd dh ;zrhse
Peb j?.

AMimRq ^ nkswe ihtB d/D tkbk


Bkw ib.

snkwidk bRhmwidk ^ ;Be nkfd


pqjwk d/ uko/ g[s
Z o, pqjwk nkfd
d/ts/ T[; gqG{ dh f;cs ;kbkj d/
rhs rkT[Ad/ ofjzd/ jB.

AMimRq jw ky suAwd ^ gowkswk dh

pIvq Aimau ^ wBw'je joh dk

816

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Bkw o{g nzfwqs o; ghD ns/ joh


B{z igD Bkb wB[y ft;wkdh ;fEsh
B{z gqkgs j' iKdk j?.
nwnk hir ibsmwd ^ joh dk Bkw
ig ig e/ n;uoi o{g joh ftu
wB fNfenk ofjzdk j?.

AMimRq Dwrw mrit tr


fMfw fMfw d?th nzfwqs dh Xkok
to;dh j?. ebi[r ftu T[; nekb
g[oy[ dk Bkw[ f;woB p'fjE j?, gko
bzxkT[Adk j?. T[; d/ f;woB Bkb ;G
d[y, febfty Bk; j' iKd/ jB. b'G,
fteko, v[p iKd/ jB. o'w o'w ftu
T[; dk tkXk j[zdk j?. nzfwqs Xkok
jo ;tk; ftu, jo o'w ftu to;dh
j?.

iJim iJmy iJm iJim vrsY AMimRq


Dwrw rwm ] gurmuKy gurmuiK ndrI
rwmu ipAwrw rwm ] rwm nwmu ipAwrw
jgq insqwrw rwm nwim vifAweI
] kiljuig rwm nwmu boihQw gurmuiK
pwir lGweI ] hliq pliq rwm
nwim suhl
y y gurmuiK krxI swrI ]
nwnk dwiq dieAw kir dyvY rwm
nwim insqwrI ]1] rwmo rwm nwmu
jipAw duK iklivK nws gvwieAw
rwm ] gur prcY gur prcY iDAwieAw
mY ihrdY rwmu rvwieAw rwm ]

rivAw rwmu ihrdY prm giq pweI


jw gur srxweI Awey ] loB ivkwr
nwv fubdI inklI jw siqguir nwmu
idVwey ] jIA dwnu guir pUrY dIAw
rwm nwim icqu lwey ] Awip ikpwlu
ikpw kir dyvY nwnk gur srxwey
]2] bwxI rwm nwm suxI isiD
kwrj siB suhwey
rwm ] romy roim roim romy mY gurmuiK
rwmu iDAwey rwm ] rwm nwmu iDAwey
pivqu hoie Awey iqsu rUpu n ryiKAw
kweI ] rwmo rwmu rivAw Gt AMqir
sB iqRsnw BUK gvweI ] mnu qnu
sIqlu sIgwru sBu hoAw gurmiq rwmu
pRgwsw ] nwnk Awip Anugh
R u kIAw
hm dwsin dwsin dwsw ]3]
A. g. m. 5, 442
AMimRq mrit
vrsY wars
gurmuiK ndrI gurmukh nadr
jgq insqwrw jagt nistr
kiljuig rwm nwmu boihQw
kalyug rm nm bohith
rvwieAw rwi

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

817

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
prm giq parm gat
siqguir nwmu idVwey
satgur nm dire
gur srxwey gur sarne
isiD kwrj sd kraj
iqRsnw BUK gvweI
trisn pkh gw
AMimRq ^ nkswe ihtB d/D tkbk
Bkw^ib.
vrsY AMimRq Dwrw ^ fit/A toyk dh
o[Zs/ fwZmh c[jko g?Adh j? sK pj[s
;'jDh mzY wfj;{; jz[dh j?, T[t/A jh
fi; wB[y B{z r[o{ fwb ikJ/ sK T[;
B{z nkswe ihtB d/D tkb/ Bkw
ib dh Xko nkswe PKsh pyPdh
j?.
gurmuiK ndrI ^ fJ; Bkw d[nkok
r[o{ d/ ;Bw[y ofjD tkb/ T[;
tvGkrh g[oP B{z r[o{ d[nkok okw
fgnkok BIohA nkT[Adk j?.
jgq insqwrw ^ ;ko/ ihtK B{z
;z;ko ;w[zdo s'A gko bzxkT[D
tkbk gowkswk dk Bkw T[; g[oP
B{z fgnkok brD br g?Adk j? ns/
gowkswk d/ Bkw dh poes Bkb
jh T[; B{z b'e gob'e ftu nkdo
wkD fwb iKdk j?.

kiljuig rwm nwmu boihQw ^


eb:[r T[j nkswe nt;Ek j?,
id'A iht gowkswk s'A ftSV e/
ftekoK ftu roe j[zdk j? Gkt
ftekoK d/ ekoD fBZxoh j'Jh
nkswe jkbs t/b/ gowkswk dk
Bkw ijkI dk ezw fdzdk j? ns/
r[o{ dh wZdd Bkb T[; gowkswk
dk Bkw wB[y B{z ;z;ko ;w[zdo s'A
gko bzxkT[Adk j?.
rvwieAw ^ r[o{ d/ fwbD Bkb jh
gowkswk dk Bkw fXnkfJnk iKdk
j? ns/ fdb ftu t;kfJnk ik
;edk j?.
prm giq ^ id'A r[o{ dh PoB g?
e/ gowkswk dk Bkw fjod/ ftu
t; ikt/ sK ;G s'A T[~uh nkswe
nt;Ek dh gqkgsh j' iKdh j?.
siqguir nwmu idVwey ^ id'A r[o{
gowkswk dk Bkw gZeh soQK
;wMkJ/ sK jh wB[y dh p/Vh i'
b'G nkfd ftekoK d/ jVQ ftu
v[Zpdh iKdh j?, T[j fBeb iKdh
j?, pu iKdh j? ns/ so g?Adh j?.
gur srxwey ^ r[o{ dh PoB g? e/
gowkswk nkg jh feogk eoe/
nkgD/ Bkw dh dks nkgD/ ;/te
B{z fdzdk j?.

818

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

isiD kwrj ^ r[o{ dh pkDh ;[DB


Bkb, gowkswk dh f;|fs ;kbkj
;[DB Bkb nkg/ jh ;ko/ ezw ok;
j'
iKd/
jB
ns/
wB[Zyk
iBw^wB'oE ftu ekw:kph jk;b
j' iKdh j?.
iqRsnw BUK gvweI ^ gqG{ dk Bkw
f;woB eoB Bkb wB[y dk ihtB
gftZso j' iKdk j?. id'A okw jh
okw fdb ftu xo eo iKdk j? sK
wB[y dhnK ;G soQK dhnK G[ZyK
ns/ s/qjK d{o j' iKdhnK jB ns/
T[; d/ nkswe ihtB B{z jo
fe;w dk ;fji jk;b j' iKdk j?.

AMimRq nwmu mrit nm


eosko dh e[dos d/ prhu/ ftu
nzfwqs Bkw fte;s j[zdk j?. ;G
pB;gfs gotkD uVQdh j?. T[j
f;zuBjko wkbh, eosko ;rb
pB;gfs dk ekdo j?. r[ow[y B{z
T[; dk gqhsw ekdo nzfwqs cb,
nzfwqs c[b dh dks fdzdk j?.

bgIcw pyf Gn kirAw ]


AMimRq nwmu qhw mih PilAw
] 1 ] AYsw krhu bIcwru igAwnI ]
jw qy pweIAY pdu inrbwnI ] Awis
pwis ibKUAw ky kuMtw bIic AMimRqu hY
BweI ry ] 1 ] rhwau ] isMcnhwry
eyku

eykY mwlI ] Kbir krqu hY pwq pq


fwlI ] 2 ] sgl bnspiq Awix
jVweI ] sglI PUlI inPl n
kweI ] 3 ] AMimRq Plu nwmu ijin
gur qy pwieAw ] nwnk dws qrI
iqin mwieAw ] 4 ]
A.g.m.5, 385
AMimRq mrit
pyf Gn kirAw ped kn kari
pdu inrbwnI pad nirbn
ibKUAw ky kuMtw bikh ke kt
isMcnhwry eykY mwlI
sanhre ek ml
sgl bnspiq sagl bnaspat
Awix jVweI n jr
inPl n kweI nifal na k
AMimRq ^ nkswe ihtB d/D tkbk
ib, nwosk gqdkB eoB tkbk
ib.
pyf Gn kirAw ^ wB[y dh fIzdrh
B{z ncb j'D s'A pukT[D bJh
tkfjr[o{ B/ fJe fJzsIkw ehsk
j'fJnk j?. ;kX ;zrs o{g fJe
pkr j? fi; ftu fJe wkbh
(r[o{) w[eZoo j?. fJ; pkr d/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

819

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nk; gk; eJh Ifjohb/ gkDh d/
j"I jB fiBQK dk gkDh p{N/ wko
fdzdk j?. go pkr d/ nzdo
fIzdrh B{z gqc[bs eoB tkbk
nzfwqs^Bkw e[zv j?.
pdu inrbwnI ^ j/ frnkBtkB
wB[y ` e'Jh fJj' fijh ftuko
eo fi; eoe/ fBotkD gdth,
w'y gd, gowrsh, w[es
nt;Ek gqkgs eo bJhJ/.
ibKUAw ky kuMtw ^ prhu/ d/ nk; gk;
Ifjohb/ e[zv, Ifjohb/ gkDh d/ SzG,
y'Nh ;zrs, e[;zrhnK d/ nv/, ftP?b/
ib ez[v jB.
isMcnhwry eykY mwlI ^ T[; prhu/
B{z f;ziD tkbk fJe wkbh j?. T[j
wkbh n?;k gkbDjko j? fe T[j
gZs/ gZs/ dh ns/ jo vkbh dh
ypo;ko oZydk j?. wB[y d/
nkuoD dh jo gkf;T[A ypo
oZydk j?.
sgl bnspiq Awix jVweI ^
wkbh pkjo s'A p{N/ fbnk fbnk e/
fJ; pkr ftu bkT[Adk ofjzdk j?
Gkt fJj r[o{ nkgD/ fwPB dk
gquko f;qPNh d/ ;ko/ gqkDhnK
ftu eodk j?.
inPl n kweI ^ fJ; ;kX ;zrs

d/ dkfJo/ ftu e'Jh ihtB


fB;cb BjhA j[zdk, ;ko/ jh
gqc[bs j[zd/ jB. fJj p{N/
wkfJnk d/ Ifjohb/ n;o s'A pu/
ofjD eoe/ jh fBcb BjhA j[zd/,
pbfe ;ko/ jh |bd/ jB ns/
nzfwqs o{gh |b fdzd/ jB.

AMimRq nwmu siqguir dIAw


mrit nm satgur d
i' th eosko eodk j?, ;u[ j[d
z k
;fsr[o nzfwqs Bkw fdzdk j?.
go;kdh BT[ fBfX gkJh iKdh j?.
d?th ;u eoe/ eow, Xow, ;ziw,
ns/ GkT[ dk ft;Eko jzd
[ k j?.

j?.
r[o
T[;
;s

jo iqin kIAw so scu QIAw ]


AMimRq nwmu siqguir dIAw ]
ihrdY nwmu nwhI min BMgu ]
Anidnu nwil ipAwry sMgu ] 1 ]
hir jIau rwKhu ApnI srxweI ]
gur prswdI hir rsu pwieAw nwmu
pdwrQu nau iniD pweI ] 1 ]
rhwau ] krm Drm scu swcw
nwau ] qw kY sd bilhwrY jwau
] jo hir rwqy sy jn prvwxu ]
iqn kI sMgiq prm inDwnu
] 2 ] hir vru ijin pwieAw Dn
nwrI ] hir isau rwqI sbdu
vIcwrI ] Awip qrY sMgiq kul qwrY

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

820

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] siqguru syiv qqu vIcwrY ] 3 ]
hmrI jwiq piq scu nwau ] krm
Drm sMjmu sq Bwau ] nwnk
bKsy pUC n hoie ] dUjw myty eyko
soie ] 4 ] 14 ]
A.g.m.1, 352
AMimRq mrit
AMimRq nwmu mrit nm
nau iniD pweI n nd p
krm Drm karm trm
scu swcw nwau sa s no
jo hir rwqy jo har rte
sy jn prvwxu se jan parwn
prm inDwnu parm nidn
sMjmu sq Bwau sjam sat po
AMimRq ^ nNb nkswe ihtB d/D
tkbk Bkw.
AMimRq nwmu ^ fi; wB[y B{z joh B/
feogk eoe/ ;u tkbk ehsk j?,
T[j' ;u tkbk j'fJnk j?. fi; B{z
joh B/ ngDk fbnk, T[j T[; ;dk
fEo gqG{ dk o{g jh pD frnk.
T[; B{z ;fsr[o{ B/ nNb nkswe
ihtB d/D tkbk Bkw d/ fdZsk. T[;

d/ fjod/ ftu gqG{ dk Bkw t;dk


j? ns/ T[; d/ wB ftu gqG{ uoBK
Bkb'A ed/ ftS'Vk BjhA j[zdk.
nau iniD pweI ^ wB[y B/ r[o{ dh
feogk Bkb Bkw^gdkoE, i' jo
soQK d/ o;K dk yIkBk j?, T[j
gkfJnk j? ns/ soQK soQK d/ ;[ZyK
d/ ;wkB gkJ/ i' B"A frD/ iKd/ jB^
gdw (;'Bk, uKdh), wjK gdw
(jho/ itkjoks), ;zy (;'jD/ ;'jD/
eZgV/ s/ ykD/), weo (P;so
ftfdnk dh gqkgsh, oki dopko
ftu wkD), eZSg (eZgV/ dkD/ dh
;[dkroh), e[zd (;'B/ dh ;[dkroh),
Bhb (w'sh, w{zr/ dh ;[dkroh),
w[ezd (okr nkfd e'wb j[BoK dh
gqkgsh), tou iK yop.
krm Drm scu swcw nwau ^ fiBQK B/
;Zu/ Bkw B{z jh ;G eow Xow
;wfMnk j?, w?A T[jBK s'A e[opkB
iKdk jK.
jo hir rwqy sy jn prvwxu ^ i' gqG{
d/ gq/w ozr ftu ozr/ ofjzd/ jB,
T[jh gqG{ d/ dopko ftu gqtkB
uVQd/ jB.
prm inDwnu ^ T[jBK wB[ZyK dh
;zrs ftu'A Bkw o{g ;q/Pm yIkBk
fwbdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

821

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
krm Drm sMjmu sq Bwau ^ ;fs
;o{g Bkb gq/w jh, ;Zuk fgnko
jh, eow Xow ;ziw j? noEks
ihtB i[rs j?.

nwnk dws vKwxI nnak ds


wkhn

jn bolih AMimRq bwxI

iciq AwieAw ^ fi; fjod/ xo


ftu gowkswk nk tZf;nk, gqhsw
gqG{ B/ T[j fjodk xo nkswe
r[DK Bkb Gog{o eo fdZsk.

jan bole mrit bn


r[ow[y nzfwqs pkDh Bkb i[fVnk
j'fJnk gqG{ dh neZE ejkDh ftu
oftnk ofjzdk j?. ;[y ;kro ftu
T[;d/ ;G nzd/;/ fwN iKd/ jB.

soriT mhlw 5 ] ijqu pwrbRhmu


iciq AwieAw ] so Gru diX
vswieAw ] suK swgru guru pwieAw
] qw shsw sgl

imtwieAw ] 1 ] hir ky nwm kI

vifAweI ] AwT phr gux gweI ]


gur pUry qy pweI ] rhwau ] pRB kI
AkQ khwxI ] jn bolih AMimRq
bwxI ] nwnk dws vKwxI ] gur
pUry qy jwxI ] 2 ]
A.g.m.5, 626
AMimRq mrit
iciq AwieAw hit i

AMimRq ^ nkswe ihtB d/D tkbh


pkDh.

shsw sgl imtwieAw ^ fi;


tvGkrh B{z ;[ZyK dk ;w[zdo r[o{
fwb frnk sK T[; d/ ;ko/ Pe,
Gow, ;fjw d{o j' rJ/.
AkQ khwxI ^ joh dh i'
tfvnkJh j? T[j nfijh ejkDh j?
i' fpnkB BjhA ehsh ik ;edh.
AMimRq
eEB
;/te
f;cs
ofjzd/

bwxI ^ gowkswk dh eEk,


s'A goQ/ j?. gowkswk d/
nkswe ihtB d/D tkbh
;kbkj dh pkDh T[ukod/
jB.

nwnk dws vKwxI ^ T[jh ;/te


fJj pkDh T[ukod/ jB fiBQK B/ g{o/
r[o{ gk;'A fJj ;wM jk;b ehsh
j?.

shsw sgl imtwieAw


ss sagl miti

AMimRq rsn hry mrit rasan

AkQ khwxI a'kath kahn

r[ow[y ;fsr[o{ dh ;/tk ftu fJ;

hare

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

822

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Gtib B{z gko eodk j?. r[o nzfwqs
d/ o; Bkb ;dk jfonk ofjzdk j?.
r[ow[y r[o fgnko/ d/ Bkw f;woB
Bkb ;Zuk Bh;kD jkf;b eodk j?.

ivxu boihQ win bohith

soriT mhlw 1 ] ijn@I siqguru


syivAw ipAwry iqn@ ky swQ qry ]
iqn@w Twk n pweIAY ipAwry AMimRq
rsn hry ] bUfy Bwry BY ibnw
ipAwry qwry ndir kry ] 1 ] BI

swlwhI swlwhxw slh slhn

qUhY swlwhxw ipAwry BI qyrI


swlwh ] ivxu boihQ BY fubIAY
ipAwry kMDI pwie khwh ] 1 ]
rhwau ] swlwhI swlwhxw ipAwry

dUjw Avru n koie ] myry pRB


swlwhin sy Bly ipAwry sbid rqy
rMgu hoie ] iqs kI sMgiq jy imlY
ipAwry rsu lY qqu ivloie ] 2 ]
piq prvwnw swc kw ipAwry nwmu
scw nIswxu ] AwieAw iliK lY
jwvxw ipAwry hukmI hukmu pCwxu ]
gur ibnu hukmu n bUJIAY ipAwry
swcy swcw qwxu ] 3 ]
A.g.m.1, 636
AMimRq mrit
BI qUhY swlwhxw p th slhn
BI qyrI swlwh p ter sl

BY fubIAY p dub
kMDI pwie khwh kd pe kah
rsu lY qqu ivloie ras l tat wiloe
nwmu scw nIswxu nm sa nisn
swcy swcw qwxu se s tn
AMimRq ^ joh dk Bkw.
BI qUhY swlwhxw ipAwry BI qyrI
swlwh ^ gowkswk dh ;dk jh
f;cs ;kbkj eoBh ukjhdh j?.
w[V w[V e/ jo jkbs ftu T[;/ d/
r[D rkT[D/ ukjhd/ jB.
ivxu boihQ BY fubIAY ipAwry kMDI
pwie khwh ^ fJ; ;z;ko ;w[zdo
s'A gko bzxD bJh gowkswk dk
Bkw ijkI j?. fpBK ijkI d/
vokT[D/ ;w[zdo ftu v[Zphdk j?,
gkob/ ezY/ fet/A br ;ed/ jK.
swlwhI swlwhxw ^ ;bkj[D:'r joh
B{z ;bkj[Dk ukjhdk j?. T[; tork
j'o e'Jh BjhA. i' wB[y gqG{ dh
f;cs ;kbkj eod/ jB, T[j GkrK
tkb/ jB.
rsu lY qqu ivloie ^ r[o{ d/ Ppd

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

823

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu v{zxh brB oyD tkb/ B{z
gowkswk dk gq/w ozr uVQdk j?.
nfij/ pzd/ dh ;zrs i/ fe;/ B{z
gqkgs j' ikJ/ sK T[j joh Bkw dk
o; b?Adk j? ns/ Bkw B{z foVe e/
irs w{b^gqG{ B{z fwb g?Adk j?.
nwmu scw nIswxu ^ ;u dk gotkBk
gqfsPmk tkbk j[zdk j?. Bkw jh
;Zuk fuzBQ j?. i' th fJ; ;z;ko
ftu nkfJnk j? T[; B/ Bkw o{g
gotkBk fby e/ Bkb b? ikDk j?.
swcy swcw qwxu ^ j[ew eoB tkb/
joh dk j[ew gSkD'. r[o{ s'A fpBK
j[ew ;wM BjhA ;ehdk, T[; ;Zu/
joh dk ;Zuk pb j?. r[o{ d/ okjhA
wB[y j[ewh pzdk pD e/ joh dh
f;cs ;kbkj eodk j? ns/ w/b B{z
gqkgs j[zdk j?.

hir AMimRq Bgiq BMfwr hY

DMnu vxjwrw vxju hY guru swhu

swbwsy ] jnu nwnku guru iqn@I


pwieAw ijn Duir ilKqu illwit
ilKwsy ]1] scu swhu hmwrw qUM DxI
sBu jgqu vxjwrw rwm rwjy ] sB
BWfy quDY swijAw ivic vsqu hir
Qwrw ] jo pwvih BWfy ivic vsqu
sw inklY ikAw koeI kry vycwrw ]
jn nwnk kau hir bKisAw hir
Bgiq BMfwrw ] 2]
A. g. m. 4, 449
AMimRq mrit
guru siqguru scw swhu
gur satgur sa s
Dnu DMnu vxjwrw vxju
tn tn wanjr wanj
scu swhu sa s

har mrit pgt pdr h

vsqu wast

r[o Ppfd ftu nzfwqs dk Gzvko j?.


;u[ dk tDi[ j?. ;ko/ wB[yh ns/
d?th GKfvnK ftu nzfwqs t;D Bkb
P[ZXh j?, PKsh j?, nkokXDk j?.

hir Bgiq BMfwrw har pgt pdr

hir AMimRq Bgiq BMfwr hY gur


siqgur pwsy rwm rwjy ] guru
siqguru scw swhu hY isK dyie hir
rwsy ] Dnu

guru siqguru scw swhu ^ ;dk fEo


Bkw yIkB/ dk Pkj{eko r[o{
;fsr[o{ nkg jh j?. T[j nkgD/

AMimRq ^ nkswe ihtB d/D tkbk


Bkw.

824

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

f;ZyK B{z fJj Grsh dk ;owkfJnk


nkg jh fdzdk j?.

pUrn qwl KtwieAw AMimRqsr ivc


joq jgwvY

Dnu DMnu vxjwrw vxju ^ gqG{ Grsh


dk tDi ;G s'A ;q/PN tDi j?.
T[j wB[y GkrK tkbk j? i' fJj
tDi eodk j? ns/ T[; wB[y B{z
Bkw XB dk Pkj r[o{ PkpkP fdzdk
j?.

pran tl khti mritsar wi jot


jgw

scu swhu ^ gowkswk


wkbe j?, ;dk ekfJw
Pkj j?, T[; dk g?dk
;kok irs, T[; d/
;owkJ/ Bkb, Bkw dk
nkfJnk j'fJnk j?.

i' ;G dk
ofjD tkbk
ehsk fJj
fdZs/ Bkw
tDi eoB

vsqu ^ ;ko/ iht izs{ T[;


gowkswk d/ g?dk ehs/ j'J/ jB
ns/ T[jBK d/ nzdo gowkswk dh
fdZsh j'Jh fizd^t;s{ w"i{d j?.
e'Jh ftukok iht nkgD/ T[dw
Bkb e[M th BjhA eo ;edk.
hir Bgiq BMfwrw ^ gowkswk i'
th gdkoE Gkr r[D iK n"r[D
wB[y d/ ;oho ftu gkT[Adk j?,
T[jh T[xVdk j?. gowkswk
nkgDh fwjo eoe/ jh nkgD/
GrsK B{z Grsh dk yIkBk pyPdk
j?.

r[o{ okwdk; B/ g{oB skb yNkn e/


nzfwqs;o ftu i's irkJh. fco r[o{
noiB d/t B/ T[; eko ;/tk B{z g{oB
ehsk. nzfwqs;o B{z r[opkDh d/
nzfwqs Bkb gftso ehsk.

id`cy pUrb dyvxw ijs dI vsq iqsY


Gr AwvY] bYTw soFI pwiqSwh
rwmdws siqgurU khwvY] pUrn

qwl KtwieAw AMimRqsr ivc joq


jgwvY] aultw Kyl KsMm dw aultI
gMg smuMd smwvY] idqw leIey
Awpxw Ax idqw kC hQ n
AwvY] iPr AweI Gr Arjny puq
sMswrI gurU khwvY] jwn n dysW
soFIEN hors Ajr n jirAw jwvY]
Gr hI kI v`Q Gry rhwvY ]47]
vwrW BweI gurdws, 1
AMimRqsr mritsar
soFI pwiqSwh sd pts
rwmdws siqgurU khwvY
rmds satgur kahw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

825

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pUrn qwl KtwieAw
pran tl khti

d/ fjod/ ftZu'A j' e/ r[o{ i's gqrN


j'Jh.

aultw Kyl KsMm dw


ult khel khasm d

idqw leIey Awpxw ^ fJj gowkswk


dh jh y/Y j? fe nkgDk fdZsk j'fJnk
jh bJhdk j?.

aultI gMg smuMd smwvY


ult gg smd smw
idqw leIey Awpxw ditt lae pn

Ax idqw kC hQ n AwvY ^ fpBK


fdZfsnK e[M jE BjhA nkT[Adk.

Ax idqw kC hQ n AwvY
an ditt kah hath na w

ibiKAw mlu jwie AMimRq sir


nwvhu

AMimRqsr ^ nzfwqs dk sbkn Gkt


frnkB shoE, okwdk; ;o'to.

bikhi mal je mrit sar nwo

soFI pwiqSwh ^ fit/A eoik, o{g


t;s{ gfjbK jh fi; dk d/Dk j't/,
T[j T[;/ d/ xo w[V e/ nk iKdk
j?, T[t/A T[jh t;s{ (r[o{sk) ;'Yh
gksPkj d/ e'b nk rJh.
rwmdws siqgurU khwvY ^ r[o{
okwdk; ih rZdh T[~s/ P'GBhe j'
e/ ;fsr[o{ okwdk; ih nytkT[D
bZr/.
pUrn qwl KtwieAw ^ nzfwqs;o
ftu ;o'to dh g{oBsk ehsh.
aultw Kyl KsMm dw ^ gqG{ dk
;w[zdo dk y/b T[bNk j?.
aultI gMg smuMd smwvY ^ T[j T[bN
e/ rzrk ftu ;wk frnk Gkt ;/te

r[ow[y nzfwqs ;o ftu Bjk e/


fpfynk dh w?b T[sko b?Adk j?.
nk;k$fBok;k B{z fJZe' ;wMdk j?. T[;
d/ ;z;/, d[y d{o j' iKd/ jB. gkyzvh
:'rh fpG{s bkT[Ad/ jB. ;tkj wbd/
jB. go nkgD/ ftu'A e'qX uzvkb B{z
BjhA eY ;ed/. r[o{ d/ Ppd s'A tKM/
ofjzd/ jB. r[ow[y r[o Ppd Bkb
pqjw B{z gSkDdk j?. ;fsr[o{ dh ;/tk
ftu, tkfjr[o{ d/ f;woB ftu nbZy
bykT[Adk j?.

syvhu siqgur smuMdu AQwhw ] pwvhu


nwmu rqnu Dnu lwhw ] ibiKAw mlu

jwie AMimRq sir nwvhu gur sr


sMqoKu pwieAw ] 8 ] siqgur syvhu
sMk n kIjY ] Awsw mwih inrwsu
rhIjY ] sMsw dUK ibnwsnu syvhu
iPir bwhuiV rogu n lwieAw ] 9 ]

826

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

swcy BwvY iqsu vfIAwey ] kaunu su


dUjw iqsu smJwey ] hir gur mUriq
eykw vrqY nwnk hir gur BwieAw
] 10 ] vwcih pusqk vyd purwnW
] ieik bih sunih sunwvih kwnW
] Ajgr kptu khhu ikau Kul@Y ibnu
siqgur qqu n pwieAw ] 11 ]
krih ibBUiq lgwvih BsmY ]
AMqir koDu cMfwlu su haumY ] pwKMf
kIny jogu n pweIAY ibnu siqgur
AlKu n pwieAw ] 12 ] qIrQ
vrq nym krih auidAwnw ] jqu
squ sMjmu kQih igAwnw ] rwm
nwm ibnu ikau suKu pweIAY ibnu
siqgur Brmu n jwieAw ] 13 ]
inaulI krm BuieAMgm BwTI ]
ryck kuMBk pUrk mn hwTI ]
pwKMf Drmu pRIiq nhI hir isau
gur sbd mhw rsu pwieAw ] 14 ]
kudriq dyiK rhy mnu mwinAw ] gur
sbdI sBu bRhmu pCwinAw ] nwnk

Awqm rwmu sbwieAw gur siqgur


AlKu lKwieAw ]15]5]22]
A.g.m.1, 1043
AMimRq sir mrit sar
gur sr sMqoKu gur sar stokh

sMk n kIjY sk na kj
Awsw mwih inrwsu s mhe nirs
sMsw dUK ibnwsnu
ss dkh binsan
vwcih pusqk w pustak
vyd purwnW ved purn
ieik bih sunih ik b sun
sunwvih kwnW sunw kn
Ajgr kptu ajgar kapt
krih ibBUiq kar bibt
lgwvih BsmY lagw psm
AMqir koDu tar krd
cMfwlu su haumY dl so hm
qIrQ vrq nym trath wart nem
krih auidAwnw kar udin
jqu squ sMjmu jat sat sjam
inaulI krm BuieAMgm BwTI
niol karm pigam pth
ryck kuMBk pUrk mn hwTI
reak kubak prak man hth
pwKMf Drmu pRIiq nhI
pkhd trm prt nah

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

827

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awqm rwmu sbwieAw
tam rm sbi
AlKu lKwieAw a'lakh lkhi
AMimRq sir ^ Bkw nzfwqs dk
;o'to.
gur sr sMqoKu ^ ;fsr[o{ dh ;/tk
eo' i' nEkj ;w[zdo j?. T[; r[o{
s'A Bkw^osB o{g XB ns/ bkG
gqkgs eo'. Bkw^o{g nzfwqs d/
;o'to ftu fJPBkB eo'. fJ;
Bkb ftfPnK dh w?b T[so ikJ/rh
ns/ r[o{ o{g ;o'to s'A ;zs'y o{g
ib gqkgs j' ikJ/rk.
sMk n kIjY ^ ;fsr[o{ dh ;/tk eo',
nfijk eoB' fMie Bk eo'.
Awsw mwih inrwsu ^ r[o{ d/ dZ;/
o;s/ s/ s[ofdnK d[BhnK dhnK
nk;K ftu fBob/g j' e/ nkPk
w[es j' ikJhdk j? ns/ nk;K ftu
fBob/g ofj e/ fiT{ ;ehdk j?.
sMsw dUK ibnwsnu ^ GowK s/ d[ZyK
B{z Bk; eoB tkb/ gqG{ gowkswk
dk f;woB eo', fco w[V e/ e'Jh
d[y BjhA brdk.
vwcih pusqk vyd purwnW ^ r[o{ s'A
y[zM e/ gzfvs b'e t/d g[[okD nkfd
Xow g[;seK gVQd/ jB.

ieik bih sunih sunwvih kwnW ^


eJh p?m e/ ;[DkT[Ad/ jB ns/ eJh
ezBK Bkb ;[Dd/ jB.
Ajgr kptu ^ go fJ; soQK
wkfJnk d/ w'j dk eoVk, tZvk
etkV Gow dk dotkik$egkN
fe;/ th jkbs ftu y[ZbQ BjhA
;edk feT[Afe r[o{ dh PoB s'A
fpBk n;bhns BjhA bGdh.
krih ibBUiq lgwvih BsmY ^ eJh
b'e izrbK ftu p?md/ jB. ;[nkj
fsnko eod/ jB ns/ nkgD/
;oho T[s/ wb b?Ad/ jB.
AMqir koDu cMfwlu su haumY ^ go
T[jBK d/ fjod/ nzdo uzvkb eo'X
t;dk j?. jT[w? t;dh j?. ;'
fsnkr d/ fJj gkyzv eoB Bkb
gowkswk dk fwbkg BjhA j'
;edk. r[o{ s'A fpBk nfdqPN gqG{
BjhA bG ;edk.
qIrQ vrq nym krih auidAwnw ^
eJh b'e fsnkrh pD e/ izrbK
ftu fBtk; eod/ jB. shoEK s/
fJPBkB eod/ jB. tosK d/ B/w
Xkod/ jB ns/ frnkB dhnK rZbK
eod/ jB.
jqu squ sMjmu ^ is, ;s, ;ziw d/
;kXB eod/ jB. go gowkswk d/

828

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Bkw s'A fpBK nkswe nkBzd


gqkgs BjhA j[zdk. ;fsr[o{ s'A fpBK
wB dh GNeDk d{o BjhA j[zdh.
inaulI krm BuieAMgm BwTI ^ eJh
b'e fBT[bh eow eod/ jB. :'rh
b'e f;ZX/ p?m e/ s/ w'Y/ Bht/A eo e/
g/N B{z ;ZfiUA yZp/ s/ yZfpUA ;Zi/
G[nkT[Ad/ jB fi; Bkb nzdo'A
nKdoK ;kc j' iKdhnK jB. fJ;
B{z fBT[bh eow nkyd/ jB. eJh
b'e ez[vbBh BkVh i' ;g dh Peb
dh j[zdh j? fJ; ftu'A i'rh ;[nk;
bzxk e/ d;w d[nko gjz[ukT[Ad/
jB. G[izrwk BkVh i'rhnK dh
fwEh j'Jh fJe BkVh j?, i' ohVQ
dh jZvh d/ Bkb fdwkr se iKdh
j?. fJ; d[nkok ;[nk; uVQkT[D
dk eow eod/ jB.
ryck kuMBk pUrk mn hwTI ^ :'r
ws nB[;ko gqkDk:kw ;w/A ;[nk;K
B{z nzdo GoBk ez[Ge* nytkT[Adk
J/ ns/ o[e/ j'J/ ;[nk;K B{z pkjo
eZYDk o/ue* j?. nzdo mfjokT[Dk
g{oe* j?. eJh b'e fJj eow
wB d/ jm eoe/ eod/ jB.
pwKMf Drmu pRIiq nhI ^ go fJj
Xkofwe ezw fBok gkyzv^Xow jh
j?. fJ;d/ okjhA gowkswk Bkb
gqhs BjhA pD ;edh. r[o^Ppd

tkbk wjkB nkBzd d/D tkbk o;


BjhA fwbdk.
Awqm rwmu sbwieAw gur siqgur
AlKu lKwieAw ^ eJh b'e
gowkswk B{z e[dos ftu t;dk
t/yd/ jB ns/ T[jBK dk wB T[;
dhdko ftu y[P jz[dk j?. r[o{ d/
Ppd ftu i[V e/ T[j jo EK
gowkswk B{ t;dk gSkDd/ jB.
T[jBK B{z ;koh f;qPNh ftu
ftnkge gowkswk fd;dk j? ns/
r[o{ jh nfdqPN gowkswk d/
doPB dhdko eokT[Adk j?.

myGu vrsY AMimRq Dwr


mg wars mrit tr
r[o feogk Bkb nzfwqs Xko w/x
t;dk j?. ;G ihn izs fsqgsk;/ iKd/
jB. d[y GziBjko ;G d[y d{o eodk
j?.

mlwr mhlw 5 ] prmysru hoAw


dieAwlu ] myGu vrsY AMimRq Dwr
] sgly jIA jMq iqRpqwsy ]
kwrj Awey pUry rwsy ] 1 ] sdw
sdw mn nwmu sm@wil ] gur pUry kI
syvw pwieAw AYQY EQY inbhY nwil
] 1 ] rhwau ] duKu BMnw BY
BMjnhwr ] AwpixAw jIAw kI
kIqI swr ] rwKnhwr sdw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

829

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
imhrvwn ] sdw sdw jweIAY
kurbwn ] 2 ] kwlu gvwieAw
krqY Awip ] sdw sdw mn iqs no
jwip ] idRsit Dwir rwKy siB jMq
] gux gwvhu inq inq BgvMq
] 3 ] eyko krqw Awpy Awp ]
hir ky Bgq jwxih prqwp ] nwvY
kI pYj rKdw AwieAw ] nwnku bolY
iqs kw bolwieAw ] 4 ]3]21]
A.g.m.5, 1271
AMimRq Dwr mrit tr
myGu vrsY mg wars
jIA jMq iqRpqwsy j jt triptse
EQY inbhY nwil oth nibh nl
duKu BMnw dukh pn
BY BMjnhwr p pjanhr
kIqI swr kt sr
kwlu gvwieAw kl gwi
krqY Awip kart p
idRsit Dwir drist tr
eyko krqw eko kart
Awpy Awp pe p
AMimRq Dwr ^ nkswe ihtB d/D

tkbk Bkw ib, Bkw o;.


myGu vrsY AMimRq Dwr ^ fi; wB[y
T[FZs/ gqG{ fdnkb j[zdk j?, T[; d/
fjod/ ftu r[o{ d/ T[gd/P o{g
pdb s'A Bkw o{g nzfwqs Xkok
toQdh j?.
jIA jMq iqRpqwsy ^ fiBQK T[s/ fJj
toyk j[zdh j?, T[j ;ko/ iht
wkfJnk dh fsqPBk tb'A oi iKd/
jB, g{o/ j' iKd/ jB.
EQY inbhY nwil ^ gowkswk dk
Bkw r[o{ dh PoB fgnK fwbdk j?
s/ fJ; b'e s/ gob'e ftu iht d/
Bkb ;kE fdzdk j?.
duKu BMnw BY BMjnhwr ^ G? GziBjko
joh B/ w/ok d[y d{o ehsk j?. T[;
d/ uoBK s'A ;de/ ikDk ukjhdk
j?.
kIqI swr ^ ihtK d/ ;ko/ vo BkP
eoB tkb/ T[; gqG{ B/ nkgD/ g?dk
ehs/ ihtK dh ;dk ;zGkb ehsh j?
s/ ihtK dk jo/e d[y d{o ehsk
j?.
kwlu gvwieAw krqY Awip ^ j/
wB[y` gowkswk dk Bkw ifgnk
eo. fi; fe;/ B/ th eosko dk
Bkw ifgnk j?, gowkswk B/ nkg

830

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jh T[; d/ f;o s'A w"s dk vo d{o


ehsk j?.

vhylw] isl AlUxI ctxI lK


AMimRq pylw ]14]

idRsit Dwir ^ j/ wB` ;dk ;dk


T[; gqG{ dk Bkw ifgnk eo, fi;
B/ nkgDh feogk fdqPNh eoe/
;ko/ ihtK B{z puk oZfynk j?.

vwrW BweI gurdws, 13

eyko krqw Awpy Awp ^ gowkswk


nkg jo EK ftnkge j?. T[; d/
Grs T[; dk s/i^goskg ikDd/
jB. r[o{ dh ;/tk ftu br e/ Bkw
o; rqfjD eoBk ukjhdk j?
feT[Afe gowkswk PoB fgnK dh
pKj cVdk j? s/ nkgD/ Bkw igD
tkfbnK dh bki oydk j?.

isl AlUxI ctxI lK AMimRq


pylw
sil aln attan lakh mrit pel
r[ow[y Ppd ;[os ftu bhB j' e/,
tkfjr[o{ Bkb fbt bk e/ by nzfwqs
ghAdk j?. ihtzfdnK wo e/, nb{Dh
f;b uN e/ nwo j' iKdk j?.

gurmuK suKPl pRym rs hoie gurisK


mylw] Sbd surq prcwiekY inq
nyhu nvylw] vIh iekIh cVwau cVH
isK gur gur cylw] Aipau pIAY
Ajr jrY gur syv suhylw]
jIvMidAW mr clnw hwr ijxY

AMimRq pylw mrit pel


gurisK mylw gursikh mel
inq nyhu nvylw nit neho nwel
isK gur gur cylw
sikh gur gur el
gur syv suhylw gur sev suhel
jIvMidAW mr clnw
jwdi mar allan
isl AlUxI ctxI sil aln attan
AMimRq pylw ^ nzfwqs d/ o;K B{z go/Q
;[ZND tkbk, nzfwqs d/ o;K dk
fBokdo eoB tkbk.
gurisK mylw ^ r[ow[y B{z ;[y cb
s/ gq/w o;, r[o{ Bkb fwbkg j'D
wro'A gqkgs jz[dk j?.
inq nyhu nvylw ^ Ppd s/ ;[os
ftu br e/ r[of;y dk gq/w s/
gqhsh fBs BthA Bt/bh j[zdh iKdh
j?, tXdh iKdh j?.
isK gur gur cylw ^ ;z;ko thj s/
fJehj JhPto se uVQkT[ uVQ e/
f;y r[o{ s/ r[o{ u/bk dh jkbs

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

831

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
g?dk j' iKdh j?.
gur syv suhylw ^ f;y fJ; gdth
s/ g[i e/ th nzfwqs ghAdk j? s/
nio B{z ioh iKdk j?.
jIvMidAW mr clnw ^ fiT[Ad/ jh
;G wkD wjsZsk B{z fsnkr e/ wo
ubDk j?, jko e/ fiZsDk j? fJ;
;z;ko B{z.
isl AlUxI ctxI ^ fJj fBPekw
Grsh e'Jh ;"yh BjhA, nb{Dh f;b
uZNDk wB B{z o;K e;K s'A wko
d/Dk s/ f|o nkswe wzvbK d/
ihtB ftu dkyb j' e/ jh fJj
n"yh xkb, xkb e/ T[; ;[y gq/w
o; dh gqkgsh j[zdh j?, fi; dk
;[nkd bZyK nzfwqsK d/ o; B{z go/Q
;[ZNdk j?. Grsh dk wkor, gq/w
dk wkor pVk jh efmB j?, fJ;
wkor d/ gKXh B{z bp, b'G,
njzeko, fsqPBK nkfd ftekoK dk
fsnkr eoBk g?Adk j? i' jo wB[y
bJh pj[s efmB j?.

AMimRq bwxI mrit bn


nzfwqs Bkw wB ftu t;dk j? ns/
;G jzeko, jT[w?, d[fpXk d{o j' iKd/
jB. nzfwqs pkDh ;G d[y, febfty
fwNk fdzdh j?. nzfwqs d/ ozr ftu
oZsk r[ow[y gqG{ dh fbt ftu bZrk

ofjzdk j?. r[o{ dh feogk Bkb nzfwqs


p'b p'bdk j?, nzfwqs ghAdk, uZydk,
ihT{Adk j?. nzfwqs pkDh ftu fus bk
e/ nzfwqs Ppd dh nkokXBk eodk
j?. nzfwqs Bkw ;dk ;[ydksk j?.
fJ; Bkb fJ; d[BhnK dhnK ;G G[ZyK
bfj iKdhnK jB.

mwJ mhlw 3 ] AMimRq nwmu mMin


vswey ] haumY myrw sBu duKu gvwey
] AMimRq bwxI sdw slwhy AMimRq
AMimRqu pwvixAw ] 1 ] hau vwrI
jIau vwrI AMimRq bwxI mMin
vswvixAw ] AMimRq bwxI mMin
vswey AMimRqu nwmu iDAwvixAw
] 1 ] rhwau ] AMimRqu bolY sdw
muiK vYxI ] AMimRqu vyKY prKY sdw
nYxI ] AMimRq kQw khY sdw idnu
rwqI Avrw AwiK sunwvixAw
] 2 ] AMimRq rMig rqw ilv lwey
] AMimRqu gur prswdI pwey ]
AMimRqu rsnw bolY idnu rwqI min
qin AMimRqu pIAwvixAw ] 3 ] so
ikCu krY ju iciq n hoeI ] iqs dw
hukmu myit n skY koeI ] hukmy vrqY
hukmy
AMimRqu
AMimRq
bwxI
pIAwvixAw ] 4 ] Ajb kMm krqy
hir kyry ] iehu mnu BUlw jWdw Pyry
] AMimRq bwxI isau icqu lwey

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

832

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AMimRq sbid vjwvixAw ] 5 ] Koty
Kry quDu Awip aupwey ] quDu Awpy
prKY lok sbwey ] Kry priK KjwnY
pwieih Koty Brim BulwvixAw
] 6 ] ikau kir vyKw ikau swlwhI
] gur prswdI sbid slwhI ] qyry
Bwxy ivic AMimRqu vsY qUM BwxY AMimRqu
pIAwvixAw ] 7 ] AMimRq sbdu
AMimRq hir bwxI ] siqguir syivAY
irdY smwxI ] nwnk AMimRq nwmu
sdw suKdwqw pI AMimRqu sB BuK lih
jwvixAw ] 8 ] 15 ] 16 ]
A.g.m.3, 118
AMimRq mrit
AMimRq bwxI mrit bn
AMimRqu bolY mrit bol
sdw muiK vYxI sad mukh wn
AMimRqu vyKY mrit wekh
prKY sdw nYxI parkh sad nn
AMimRq kQw khY mrit kath kah
AMimRq rMig rqw mrit rg ratt
AMimRqu gur prswdI pwey
mrit gur parsd pe
AMimRqu rsnw mrit rasn

hukmy vrqY hukme wart


AMimRq bwxI mrit bn
isau icqu lwey si it le
Koty Kry khote khare
quDu Awip aupwey td p upe
quDu Awpy prKY td pe parkh
lok sbwey lok sbe
AMimRq sbdu mrit sabad
AMimRq hir bwxI mrit har bn
irdY smwxI rid smn
nzfwqs ^ nkswe ihtB d/D tkbk
ib.
nzfwqs pkDh ^ fijVk wB[y
nkswe ihtB d/D tkb/ gqG{ dk
Bkw nkgD/ wB ftu t;kT[Adk j?,
T[j nkgD/ nzdo'A jT[w? ns/ wwsk
dk d[y d{o eo b?Adk j?. T[j
nkswe ihtB d/D tkbh f;cs
;bkj dh pkDh d/ okjhA ;dk gqG{
dh f;cs ;kbkj eodk j? ns/ jo
t/b/ Bkw nzfwqs jh ghAdk j?.
nzfwqs[ p'b? ;dk w[fy t?Dh ^
fijVk wB[y nkgD/ w{zj Bkb puBK
d/ okjhA nkswe ihtB^dksk gqG{
Bkw ;dk T[ukodk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

833

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nzfwqs[ t/y? goy? ;dk B?Dh ^ T[j
nZyK Bkb ;dk ihtB dks/
gowkswk B{z jh ;dk jo EK t/ydk
gSkDdk j?.
nzfwqs eEk ej? ^ T[j ihtB dks/
gqG{ dh f;cs ;kbkj ;dk fdB
oks eodk j? ns/ j'oBK B{z th
nky e/ ;[DkT[Adk j?.
nzfwqs ozfr osk ^ fijVk wB[y
ihtB dks/ gqG{ d/ gq/w ozr ftu
ozfrnk j'fJnk gqG{ uoBK ftu
;[os i'Vdk j?.
nzfwqs[ r[o go;kdh gkJ/ ^ T[j
r[o{ dh feogk Bkb T[; ihtB
dks/ B{z fwb g?Adk j?.
nzfwqs[ o;Bk ^ T[j nkgDh ihG
Bkb fdB oks nkswe ihtB d/D
tkbk joh Bkw T[ukodk j? ns/
nkgD/ wB d/ okjhA, nkgDhnK
frnkB fJzdohnK d/ okjhA Bkw
nzfwqs ghAdk ofjzdk j?.
j[ew/ tos? nzfwqs pkDh ^
gowkswk d/ j[ew nB[;ko jh
fe;/ tvGkrh wB[y d/ fjod/ ftu
T[; gqG{ dh nkswe ihtB d/D
tkbh f;cs ;kbkj dh pkDh t;
iKdh j?. gowkswk nkgD/ j[ew
nB[;ko jh fe;/ tvGkrh B{z

nkgDk Bkw nzfwqs fgbkT[Adk j?.


f;T[ fus[ bkJ/ ^ T[; joh d/
e"se nuoi jB. ihtK d/ e[okj/
g? e/ GNed/ j'J/ fJ; wB B{z
eosko w'V fbnkT[Adk j?. T[;
wB B{z gqG{ nkgDh nkswe ihtB
dkB d/D tkbh f;cs ;kbkj dh
pkDh Bkb i'V fdzdk j? ns/ f;cs
;kbkj d/ Ppd okjhA nkgDk Bkw
T[; d/ nzdo gqrN eo fdzdk j?.
y'N/ yo/ s[X[ nkfg T[gkJ/ ^ j/
gqG{ ` y'N/ iht ns/ yo/ iht s{z
nkg jh g?dk ehs/ j'J/ jB.
s[X[ nkg/ goy? b'e ;pkJ/ ^
gowkswk nkg jh ;ko/ ihtK
dhnK eos{sK B{z goydk ofjzdk
j?. yo/ ihtK B{z goy e/ nkgD/
yIkB/ ftu gk b?Adk j?, nkgD/
uoBK Bkb i'V b?Adk j? ns/ y'N/
ihtK B{z GNeDk ftu gk e/ e[okj/
gk fdzdk j?.
nzfwqs ;pd[ nzfwqs jfo pkDh ^
gowkswk dk Ppd ns/ gqG{ dh
pkDh nzfwqs s[b j?.
fod? ;wkDh ^ fJj pkDh ;fsr[o{
dh ;/tk Bkb fjod/ ftu ;wkT[Adh
j?. nzfwqs o{g Bkw ;dk ;[y
gqdkB eoB tkbk j?, nfij/

834

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nzfwqs B{z ghD Bkb ;G G[y bfj


iKdh j?.

AMimRq bwxI Aimau rsu


mrit bn amio ras
r[ow[y nzfwqs pkDh dk f;woB eodk
j?. T[;dk nfwT[ o; uydk j?.
nzfwqs pkDh dh nkokXDk ftu,
nzfwqs Bkw dh ;kXDk ftu ;fji
nkBzd j?. ;[y j?.

slok m 5 ] AMimRq bwxI Aimau


rsu AMimRqu hir kw nwau ] min qin
ihrdY ismir hir AwT phr gux
gwau ] aupdysu suxhu qum gurisKhu
scw iehY suAwau ] jnmu pdwrQu
sPlu hoie mn mih lwiehu Bwau ]
sUK shj Awndu Gxw pRBu jpiqAw
duKu jwie ] nwnk nwmu jpq suKu
aUpjY drgh pweIAY Qwau ] 1 ]
A.g.m.5, 963
AMimRq bwxI mrit bn
Aimau rsu amio ras
ismir simar
sUK shj skh sj
Awndu Gxw nd kn
AMimRq bwxI ^ nkswe ihtB d/D

tkbh r[opkDh.
AMimRq bwxI Aimau rsu ^ gqG{ dk
Bkw nkswe ihtB d/D tkbk ib
j?. nzfwqs dk nkBzd d/D tkbk
j?. fizdrh dk w[y wB'oE r[opkDh
d[nkok Bkw igDk j?. fJ;d/ Bkb
;ko/ d[y d{o j' e/ gow ;[y
fwb/rk. fJ; gk;/ bZrDk tkfjr[o{
d/ GkD/ nzdo jh j[zdk j?.
ismir ^ ;fsr[o{ dh nzfwqs
to;kT[D tkbh pkDh okjhA gqG{
Bkw B{z wB ftu, ;oho ftu,
fjod/ ftu f;woBk ukjhdk j? ns/
nZm/ gfjo gqG{ dh f;cs ;kbkj
eoBh ukjhdh j?.
sUK shj Awndu Gxw ^ gqG{ dk
f;woB ehfsnK d[y d{o j' iKdk
j?. ;[y, ;fji ;[y, nkswe
nv'bsk ns/ p/nzs y[Ph gqkgs
j[zdh j?. gqG{ dk Bkw ifgnK fJ;
b'e ftu ;[y g?dk j[zdk j? ns/ gqG{
dh ji{oh ftu EK fwbdh j?.

AMimRq vyly sr nwvMdy


mrit wele sar nwde
r[of;y nzfwqs t/b/ BjkT[Ad/ jB.
fgSb okshA T[m e/ Bkw dk f;woB
eod/ jB. r[opkDh dh nkokXBk
eod/ jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

835

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kurbwxI iqnw gurisKW ipCl rwqIN
auT bhMdy] kurbwxI iqnw gurisKW
AMimRq vyly sr nwvMdy] kurbwxI
iqnw gurisKwN iek mn hoie gur
jwp jpMdy] kurbwxI iqnw gurisKW
swD sMgiq cl jwie juVMdy]
kurbwxI iqnw gurisKW gurbwxI
inq gwie suxMdy] kurbwxI iqnw
gurisKW mn mylI kr mYl imldy]
kurbwxI iqnw gurisKW Bwie Bgiq
gurpurb krMdy] gur syvw Pl suPl
Pldy ]2]
vwrW BweI gurdws, 12
AMimRq vyly mrit wele
ipCl rwqIN auT bhMdy
pihhal rt uth bahde
iek mn hoie gur jwp jpMdy
ik man hoe gur jp jpde
swD sMgiq cl jwie juVMdy
sd sgat al je jurde
gurbwxI inq gwie suxMdy
gurbn nit ge sunde
mn mylI kr mYl imldy
man mel kar ml milde

Bgiq gurpurb krMdy


pgt gurpurb krde
AMimRq vyly ^ oks d/ fgSb/ fjZ;/
dhnK gj[ c[Nkb/ s'A gfjbhnK uko
xVhnK.
ipCl rwqIN auT bhMdy ^ w?A T[jBK
r[of;yK s'A e[opkB jK i' sVe/,
skfonK dh b'n ftu ikr e/ T[m
pfjzd/ jB.
iek mn hoie gur jwp jpMdy ^ i'
fJe wB j' e/ r[o{ dk ikg eod/
jB.
swD sMgiq cl jwie juVMdy ^ i'
xo'A ub e/ ;kX ;zrs ftu ik
Pkfwb j[zd/ jB.
gurbwxI inq gwie suxMdy ^ i'
r[opkDh fBs rkT[Ad/ ns/ ;[Dd/
jB.
mn mylI kr mYl imldy ^ w?A T[jBK
r[of;yK s'A e[opkB iKdk jK i'
wB d/ w/bh Bkb w/b eod/ jB.
Bgiq gurpurb krMdy ^ i' g/qwk
Grsh d/ ozr ftu r[og[op
wBkT[Ad/ jB, n?;/ f;y r[o ;/tk d/
cb Bkb ;cb j' e/ cbd/ c[bd/
jB.

836

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AMimRq vyly auT ky jwie AMdr


drXwie nHvMdy

Sbd suriq ilvlIn


sabad surt livln

mrit wele uth ke je dar darye


nwade

Bwie Bgq pe pgt

r[ow[y nzfwqs t/b/ T[m e/ dfonk


ftu ik e/ BjkT[Ad/ jB. Ppd
;[os ftu fbtbhB ;fsr[o{ dh
pkDh rkT[Ad/ jB.

AMimRq vyly auT ky jwie AMdr


drXwie nHvMdy] shj smwD AgwD
ivc iek mn ho gur jwp jpMdy]

mQy itky lwl lwie swD sMgq cl


jwie bhMd]
y Sbd suriq ilvlIn
hoie siqgur bwxI gwv sund]
y Bwie
Bgq BY vrqmwn gur syvw gur purb
krMd]
y sMJY sodr gwvxw mn mylI kr
myl imld]
y rwqI kIrqn soihlw
kr AwrqI prswd vMfd
M ]
y gurmuK
suKPl iprm cKMdy ]3]
vwrW BweI gurdws, 6
AMimRq vyly mrit wele
drXwie darye
shj smwD sj smd
gur jwp jpMdy gur jp jpde

sodr gwvxw sodar gwn


kIrqn soihlw krtan sohil
AMimRq vyly ^ oks d/ fgSb/ fjZ;/
dhnK gj[ c[ZND s'A gfjbhnK uko
xVhnK.
drXwie ^ r[o{ d/ f;y ;t/o/
skfonK d/ j[zfdnK T[m e/ Bdh iK
sbkp d/ ib ftu fJPBkB eod/
jB.
shj smwD AgwD ivc iek mn ho
gur jwp jpMdy ^ fco nrkX gqG{ d/
fXnkB ftu i[V e/ ;fji ;wkX
fty/ fJe wB j' e/, r[o{ wzso dk
ikg eod/ jB.
Sbd suriq ilvlIn ^ Ppd B{z
;[os ftu fbik, wrB j' e/
;fsr[o{ dh pkDh rkT[Ad/ ns/ ;[Dd/
jB.
Bwie Bgq ^ gq/wk Grsh ;fjs
r[o{ dh ;/tk eod/ ns/ r[og[op
wBkT[Ad/ jB.
sodr gwvxw ^ Pkw t/b/ ofjok;

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

837

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gVQd/ ns/ rkT[Ad/ jB, r[o{ gq/whnK
B{z fwbd/ fwbkT[Ad/ jB.
kIrqn soihlw ^ oks B{z ;"D
bZfrnK ehosB ;'fjb/ dk gkm
eod/ jB. nkosh eoe/ gqPkd
toskT[Ad/ jB. fJ;/ soQK r[ow[y
fBs fefonk d/ ;[y cb d/ gq/w
o; ghAd/ jB.

nzfwqs t/b/ dh wfjwk


mrit wele d mm
gow/Po dh nokXBk iK e'Jh th
fdwkrh ezw eoB bJh nzfwqs t/b/
Gkt Xzwh t/b/ dh nkgDh jh wjZssk
j?. fJ; dh wfjwk$ tfvnkJh r[o{
;kfjp B/ th ;Ekgs ehsh j?.
feT[Afe fJ; t/b/ pkjoh jkbks o"b/
py/V/ P'o Pokp/ s'A w[es j[zd/ jB ns/
;oho d/ nzdo{Bh jkbks th ;ksfte
j[[zd/ jB feT[Afe oks dk ykDk jIw j'
u[fenk j[zdk j? ns/ G[y nkfd th
;sk BjhA ojh j[zdh. ;' fJj ;ko/
jkbks Bkw$frnkB, pkDh, ftZfdnk
ns/ f;cs ;bkj bJh Y[ZetK ;wK
j[zdk j?.

fi; soQK jo t/b/ gow/P[o dh


nokXBk j' ;edh j?, go nzfwqs
t/b/ dh wfjwk ;kv/ ;fsr[oK B/
pj[s ehsh j?. ekoB fJj j? fe

wB dk o[y fJekrqsk tZb

j[zdk j?, ;z;ko d/ o"b/ py/V/ pzd

j[zd/ jB, P'o Pokpk BjhA j[zdk,


u[Zg^uK s/ J/eKs j[zdh j?, o'Nh gu
u[Zeh j[zdh j?, ;oho d/ ezwK ekiK
tb'A ;[os B{z e[S ftjb j[zdh j?,
fJT[A i' ;kwkB u[frod/ jB
Pksw: j' iKd/ jB, T[j wB d/
;kXB T[s/, i' Bkw, pkDh, f;cs
;bkj, Grtzs d/ fgnko dk eoBk
j?, T[; ftu ;jkJh j' iKd/ jB.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nzfwqs t/b/ mrit wele


nzfwqs t/b/ dh wfjwk
mrit wele d mm
wB dk o[y fJekrqsk tZb j[zdk
man d rukh ikgrat wal hd

bwbIhw AMimRq vylY boilAw


bbh mrit wel boli
r[ow[y pkphjk nzfwqs t/b/ p'bdk j?.
T[;dh g[eko r[o do ftu, r[o{ xo
ftu ;[Dh iKdh j?. ekdo dh e[dos
Bkb ;fsr[o{ fwbdk j?. T[; dh Bdo
Bkb fgnko T[gidk j? s/ wB[y d/
nzdo d/ ;G fteko fpB; iKd/ jB.

slok m 3 ] bwbIhw AMimRq vylY


boilAw qW dir suxI pukwr ] myGY

838

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

no Purmwnu hoAw vrshu ikrpw


Dwir ] hau iqn kY bilhwrxY ijnI

scu riKAw auir Dwir ] nwnk nwmy


sB hrIAwvlI gur kY sbid vIcwir
] 1 ] m 3 ] bwbIhw iev qyrI
iqKw n auqrY jy sau krih pukwr ]
ndrI siqguru pweIAY ndrI aupjY
ipAwru ] nwnk swihbu min vsY
ivchu jwih ivkwr ] 2 ] pauVI
] ieik jYnI auJV pwie Durhu
KuAwieAw ] iqn muiK nwhI nwmu n
qIriQ n@wieAw ] hQI isr Kohwie
n Bdu krwieAw ] kuicl rhih
idn rwiq sbdu n BwieAw ] iqn
jwiq n piq n krmu jnmu gvwieAw
] min jUTY vyjwiq jUTw KwieAw ]

ibnu sbdY Awcwru n ikn hI


pwieAw ] gurmuiK EAMkwir sic
smwieAw ] 16 ]

A.g.m.3, 1285
AMimRq vyly mrit wele
myGY no Purmwnu hoAw
mg no furmn ho
vrshu ikrpw Dwir wars kirp tr
nwnk swihbu min vsY
nnak shib man was

ivchu jwih ivkwr wi jhe


wikr
auJV pwie jjar pe
Durhu KuAwieAw tr khui
hQI isr Kohwie hatth sir khohe
n Bdu krwieAw na pad kari
kuicl rhih kuil rah
min jUTY vyjwiq man jth wejt
jUTw KwieAw jth khi
ibnu sbdY Awcwru bin sabd r
n ikn hI pwieAw na kin h pi
AMimRq vylY ^ gqGks t/b/, gj[ c[Nkb/
s'A gfjbK.
myGY no Purmwnu hoAw vrshu ikrpw
Dwir ^ id'A iht nzfwqs t/b/ joh
dh dorkj ftu nodk; eodk j?
sK joh fwjo ftu nk e/ r[o{ B{z
efjzdk j? fe Ppd dh toyk eo'.
r[o{ o{g pdb B{z j[ew j'fJnk fe
feogk g{ote Bkw^nzfwqs dh
toyk eo'.
nwnk swihbu min vsY ivchu jwih
ivkwr ^ r[o Ppd d/ ftuko okjhA
joh dh fwjo tb sZeDk ukjhdk
j?, fiE'A Bkw dh dks fwbdh j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

839

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
id'A
iht
T[;
iKd/

nkgDh fwjo Bkb gowkswk


d/ wB ftu nk t;dk j? sK
d/ nzdo'A ;ko/ fteko Bk; j'
jB.

auJV pwie Durhu KuAwieAw ^ Bkw


B{z Bk wzBD tkfbnK dh fw;kb j?
fe fet/A T[j Gow ftu gJ/ ;u B{z
gqkgs BjhA eo ;ed/. T[jBK B{z
gqG{ B/ e[okj/ gk fdZsk j?. T[jBK
B{z w[ZY s'A jh o;fsUA y[zMkfJnk
j?.
hQI isr Kohwie n Bdu krwieAw ^
T[j Bk jh shoE fJPBkB eod/
jB s/ Bk jh f;o w[BkT[Ad/ jB
;r'A jZEK dh u{zYh Bkb fJe fJe
eoe/ tkb y'Ajd/ jB.
kuicl rhih ^ T[j fdB oks rzd/
w?b/ ofjzd/ jB, T[jBK B{z r[o Ppd
uzrk BjhA brdk.
min jUTY vyjwiq jUTw KwieAw ^ T[j
wB d/ i{m/ ns/ e[iks jB ns/
i{mk jh yKd/ jB. T[j b'e iBw
ftnoE jh rtkT[Ad/ jB. e'Jh
ezw n?;k BjhA eod/ fi; s'A uzrh
iks d/ ;wM/ ikD iK fJZIs gk
;eD.
ibnu sbdY Awcwru n ikn hI pwieAw
^ r[o{ d/ Ppd s'A fpBk fe;/ B{z

uzrh ofjDh dk gsk BjhA brdk.


r[o{ dk nB[;koh ;u d[nko
;or[D joh ftu ;wk iKdk j?.

AMimRqu sMq cugih mrit st ug


r[o ;kro osBk Bkb Gog{o j?.
r[ow[y T[; ;kro ftu'A nzfwqs osB
u[rdk j?. fJ; d?th ;o'to ftu
r[ow[y jz; ;G w'sh gqkgs eo b?Adk
j?. gq/w Grsh ftu ;fji dh nt;Ek
j?. ;o'to ftu jz; j?. jz; ftu
;o'to j?. r[o{ d/ PpdK dh, puBk
dh eEk neZE j?. r[o Bo BkE ;G
T[; d/ uoBK ftu PoB b?Ad/ jB.
T[E/ ;G jT[w? wkoh iKdh j? s/ Xhoi
Xow XoDhXo dh N/e jz[dh j?.

guru swgru rqnI BrpUry ] AMimRqu


sMq cugih nhI dUry ] hir rsu cog
cugih pRB BwvY ] srvr mih hMsu
pRwnpiq pwvY ] 1 ] ikAw bgu
bpuVw CpVI nwie ] kIciV fUbY
mYlu n jwie ] 1 ] rhwau ] riK
riK crn Dry vIcwrI ] duibDw
Coif Bey inrMkwrI ] mukiq

pdwrQu hir rs cwKy ] Awvx jwx


rhy guir rwKy ] 2 ] srvr hMsw
Coif n jwie ] pRym Bgiq kir
shij smwie ] srvr mih hMsu
hMs mih swgru ] AkQ kQw gur

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

840

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

bcnI Awdru ] 3 ] suMn mMfl


ieku jogI bYsy ] nwir n purKu
khhu koaU kYsy ] iqRBvx joiq rhy

ilv lweI ] suir nr nwQ scy


srxweI ] 4 ] Awnd mUlu AnwQ
ADwrI ] gurmuiK Bgiq shij
bIcwrI ] Bgiq vCl BY kwtxhwry
] haumY mwir imly pgu Dwry
] 5 ] Aink jqn kir kwlu
sMqwey ] mrxu ilKwie mMfl mih
Awey ] jnmu pdwrQu duibDw KovY
] Awpu n cInis BRim BRim rovY
] 6 ] khqau pVqau suxqau
eyk ] DIrj Drmu DrxIDr tyk
] jqu squ sMjmu irdY smwey ]
cauQy pd kau jy mnu pqIAwey
] 7 ] swcy inrml mYlu n lwgY ]
gur kY sbid Brm Bau BwgY ]
sUriq mUriq Awid AnUpu ] nwnku
jwcY swcu srUpu ] 8 ] 1 ]
A.g.m.1, 685
AMimRq mrit
guru swgru gur sgar
rqnI BrpUry ratn prpre
srvr mih hMsu sarwar m hs
pRwnpiq pwvY prnpat pw

ikAw bgu bpuVw ki bag bapur


CpVI nwie hapr ne
kIciV fUbY kar db
mYlu n jwie ml na je
duibDw Coif dbid hod
Bey inrMkwrI pa nirkr
srvr mih hMsu sarwar m hs
hMs mih swgru hs m sgar
AkQ kQw a'kath kath
gur bcnI Awdru gur ban dar
suMn mMfl sn mdal
ieku jogI bYsy ik jog bse
nwir n purKu nr na purkh
khhu koaU kYsy kah ko kse
Awnd mUlu nd ml
AnwQ ADwrI anth adr
haumY mwir hm mr
imly pgu Dwry mile pag tre
jnmu pdwrQu janm pdrth
duibDw KovY dbid khow
Awpu n cInis p na nas

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

841

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BRim BRim rovY prm prm row
khqau pVqau suxqau eyk
kt prt sunt ek
DIrj Drmu DrxIDr tyk
traj trm trntr tek
AMimRqu ^ Bkw ib.
guru swgru rqnI BrpUry ^ r[o{
;w[d
z o j?, osBK uzfrnkJhnK Bkb
Gfonk j'fJnk j?.
AMimRqu sMq cugih ^ ;zs T[E/ jz;K
tKr nzfwqs o{gh w'sh u[rd/ jB
ns/ T[; s'A d{o BjhA iKd/.
srvr mih hMsu pRwnpiq pwvY ^ r[o{
o{gh sbk ftu jz; (;zs) fizd d/
wkbe joh B{z gqkgs eo b?Adk j?.
ikAw bgu bpuVw CpVI nwie ^ prbk
ftukok eh (ftnoE) SZgVh ftu
BjkT[Adk j?.
kIciV fUbY mYlu n jwie ^ T[j
fueV ftu v[Zpdk j? ns/ T[; dh
w?b BjhA iKdh. fijVk wB[y r[[o{
;w[zdo B{z Sv e/ j'o j'o nk;o/
Gkbdk j?, T[j w'j wkfJnk dh j'o
finkdk w?b ;j/V b?Adk j?.
duibDw Coif Bey inrMkwrI ^
ftukotkB g[oP ;'u ;wM e/

edw oydk j?, d[fus/gB B{z Sv e/


eosko d/ nB[;ko j' iKdk j?.
w[esh o{g nw'be uhI gk b?Adk j?
ns/ joh d/ gq/w dk ;[nkd uZydk
j?. T[; d/ iBw woB w[e iKd/
jB. r[o{ puk b?Adk j?.
srvr mih hMsu hMs mih swgru ^
r[o{ sbk B{z r[ow[y jz; ed/ BjhA
SZvd/, gq/wk Grsh eoe/ nv'b
nksw ;[y ftu fNe iKd/ jB.
r[o{ f;y ftu ns/ f;y r[o{ ftu
;wkfJnk ofjzdk j?.
AkQ kQw gur bcnI Awdru ^ r[o{^
pkDh d[nkok nefj joh dh eEk
ns/ T[; dk nkdo, tfvnkJh
eodk ofjzdk j?. wB dk ;z;k r[o{
jh d{o eodk j?, ns/ T[jh neE
joh d/ r[D rtk e/ w/b eokT[aAdk
j?.
suMn mMfl ieku jogI bYsy ^ tkfjr[o{
dk T[j o{g wjK gqb? ;w/A j'o e[M
BjhA ;h s/ T[j nkg jh nkg
nc[o skVh bkJh p?mk ;h. j'o
;G ;[zB gJh ;h. fBor[D pqjw
bJh ;[zB Ppd tofsnk j?.
nkc[o nt;Ek ftu fJe i'rh
(joh) ofjzdk j?.
nwir n purKu khhu koaU kYsy ^ Bk

842

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

T[j fJ;soh j? Bk g[oP, e'Jh eh


ej/, e?;k j?< fszB/ b'e Gkt ;koh
fPq;Nh, T[; dh i's ftu fXnkB
bkJh oZydh j?. T[sw g[oP ns/
i'rhnK d/ wjzs T[; ;Zu/ dh PoBhA
g?Ad/ jB.
Awnd mUlu AnwQ ADwrI ^ joh
nkBzd dh iVQ (;'wk) j?,
fBwkfDnK dk nk;ok j?. r[ow[y
b'e
Grsh
ns/
e[dosh
nksw^frnkB okjhA T[; dk
ftuko eod/ jB. T[j joh Grsh
dk fgnko eoB tkbk ns/ vo B{z
Bk; eoB tkbk j?.
haumY mwir imly pgu Dwry ^ jzeko
B{z wko e/ wB[y joh B{z fwbdk j?
ns/ T[; d/ o;s/ T[s/ edw oZydk
j?.
jnmu pdwrQu duibDw KovY ^ nB/e
soQK d/ :sB eohJ/, c/o th w"s
d[y fdzdh j?, feT[A fe woBk sK
GkrK ftu fbytk e/ fJ; ;z;ko
ftu nkJ/ jK. wB[y d[fus/gB
ftu nkgDk iBw o{g gdkoE y'
b?Adk j?.
Awpu n cInis BRim BRim rovY ^
wB[y nkgD/ nkg B{z BjhA
gSkDdk, ;wMdk, GNe^ GNe e/

d[yh j[zdk j?, o'Adk j?.


khqau pVqau suxqau eyk ^ i/
wB[y dk wB ;fji nt;Ek Bkb
gou ikJ/ sK T[j fJe' joh B{z
fpnkB eodk, gVQdk ns/ ;[Ddk
j?.
DIrj Drmu DrxIDr tyk ^ T[; B{z
Xosh d/ nk;o/ joh dh N/e jh
Xhoi, Xow nkfd r[D d/ fdzdh j?
ns/ joh dk fdb ftu ;wkT[Dk,
T[; wB[y bJh is, ;s, ;ziw
(fJzdohnK dk o'eDk) nkfd r[D
jB.

AMimRqu ijn@w cKwieEnu


mrit jn akhion
r[opkDh d/ fJ; Ppd ftu nzfwqs dh
ftnkfynk r[ow[y$wBw[y, ;'jkrDh$
d[jkrDh d/ fto'X ftu ehsh rJh j?.
r[ow[y ;u[ phidk, ;u[ Bkw dk
tkgko eodk j?. r[ow[y dh wkBf;e
nt;Ek fJ; nzfwqs eoe/ ;dk
;'jkrDh dh nt;Ek jz[dh j?. T[j
;dk nkgD/ fgo B{z wkDdh j?. T[; d/
;zr T[; dk wB ;hsb j[zdk j?. jT[w?
fsqPBk wkoh iKdh j?. nzfwqs dk
;zuko j[zdk j?.

AMimRqu

ijn@w

cKwieEnu

AwieAw

shij

suBwie

rsu

] scw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

843

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

vyprvwhu hY iqs no iqlu n qmwie


]1] AMimRqu scw vrsdw gurmuKw
muiK pwie ] mnu sdw hrIAwvlw

mrit sa warsd
gurmuKw muiK pwie
gurmukh mukh pe

shjy hir gux gwie ]1] rhwau ]


mnmuiK sdw dohwgxI dir KVIAw
ibllwih ] ijn@w ipr kw suAwdu n
AwieE jo Duir iliKAw suo

mnmuiK sdw dohwgxI


manmukh sad dohgan

kmwih ]2] gurmuiK bIjy scu jmY


scu nwmu vwpwru ] jo iequ lwhY
lwieAnu BgqI dyie BMfwr ] 3]
gurmuiK sdw sohwgxI BY Bgiq
sIgwir ] Anidnu rwvih ipru
Awpxw scu rKih aur Dwir ]4]
ijn@w ipru rwivAw Awpxw iqn@w
ivthu bil jwau ] sdw ipr kY sMig
rhih ivchu Awpu gvwie ]5] qnu
mnu sIqlu muK aujly ipr kY Bwie
ipAwir ] syj suKwlI ipru rvY haumY
iqRsnw mwir ]6] kir ikrpw Gir
AwieAw gur kY hyiq Apwir ] vru
pwieAw sohwgxI kyvl eyku murwir
]7]

gurmuiK sdw sohwgxI


gurmukh sad sohgan

A. g. m. 3, 428
AMimRqu mrit
scw vyprvwhu sa weparw
AMimRqu scw vrsdw

gurmuiK bIjy scu jmY


gurmukh bje sa jm

ijn@w ipru rwivAw jn pir rwi


qnu mnu sIqlu muK aujly
tan man stal mukh ujle
gur kY hyiq Apwir gur k het apr
vru pwieAw sohwgxI
war pi sohgan
AMimRqu ^ nkswe ihtB d/D tkbk
Bkw^ib.
scw vyprvwhu ^ gowkswk ;dk
fEo ofjD tkbk, p/ w[Eki j?, fi;
B{z osh Go th e'Jh bkbu BjhA.
AMimRqu scw vrsdw ^ wB[y B{z
nkswe ihtB d/D tkbk Bkw^ib
jo EK toQ fojk j?. fJj
Bkw^ib gowkswk B/ nkg jh ;G
B{z uykfJnk j?.

844

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gurmuKw muiK pwie ^ go fJj Bkw


ib f;o| r[o{ d/ ;Bw[y ofjD
tkb/ wB[ZyK d/ w{zj ftu jh g?Adk
j?.
mnmuiK sdw dohwgxI ^ i' wB[y
nkg j[do/ jB T[j ;dk T[jBK
d[jkrDK tKr jB i' gsh d/ p{j/ s/
yVQhnK j'D d/ pkti{d gsh d/
doPB Bk j'D ekoB sV|dhnK
jB,
ftbQedhnK
jB.
T[j
wBw[ysk tkb/ eow eoB ekoB
gqG{^gsh d/ fwbkg B{z so;dhnK
jB.
gurmuiK bIjy scu jmY ^ r[o{ d/
;Bw[y ofjD tkb/ wB[yK B{z
gowkswk B/ Grsh dk yIkBk d/ e/
fJj bkG yND ftu bkfJnk
j'fJnk j?. T[jBK r[ow[yK dk
tgko jh ;Zuk Bkw j?. T[j ;u
jh phid/ jB s/ ;u jh T[rdk j?.
gurmuiK sdw sohwgxI ^ r[o{ d/
;Bw[y ofjD tkb/ wB[y T[jBK
;[jkrDK, uzr/ GkrK tkbhnK
fJ;sohnK tKr jB, i' ;dk gqG{
d/ vo ndp ftu ofj e/ gqG{
Grsh okjhA nkgDk nkswe ihtB
;'jDk pDkT[AdhnK jB ns/ ;dk
gqG{^gsh dk fwbkg wkDdhnK
jB.

ijn@w ipru rwivAw ^ w?A T[jBK s'A


;dk e[opkB iKdk jK fiBQK B/
gqG{^gsh d/ fwbkg B{z ;dk wkfDnk
j?. T[j nkgD/ nzdo'A nkgk Gkt
d{o eoe/ ;dk gqG{ gsh d/ uoBK
ftu i[V/ ofjzd/ jB.
qnu mnu sIqlu muK aujly ^ gqG{ gsh
d/ gq/w fgnko ftu ofjD tkfbnK
d/ wB s/ fjod/ jw/Pk mzY/ mko s/
PKs ofjzd/ jB s/ T[jBK d/ nzdo'A
jT[w? s/ fsqPBk d{o j' ikD ekoB
T[jBK dk w{zj jw/PK (b'e^gob'e
ftu) o"PB ofjzdk j?.
gur kY hyiq Apwir ^ r[o{ dh
feogk Bkb jh gqG{ Bkb fwbkg j'
;edk j?.
vru pwieAw sohwgxI ^ r[o{ dh
nkgko fwjo ;dek jh gqG{ wB[y
d/ fjod/ ftu nk t;dk j? s/ T[j
;[jkrD fJ;soh tKr gqG{^gsh B{z
fwb g?Adk j? i' nkgD/ tork fJe
nkg jh j?.

AMimRqu nwmu qum@wrw Twkur


mrit nm tumr thkur
T[; mke[o, eosk dk Bkw nzfwqs
j?. T[; gqG{ dk Bkw ;[y fBXkB j?,
nfpBk;h j?. ;fsr[o d/ doPB
eoe/ r[ow[y d/ iBw iBw d/ GT[,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

845

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Gqw d{o j' iKd/ jB. ;fsr[o d/
uoBK ftu ;[y, ;fji, nfpBk;h dk
wzsq fdqVkfJnk iKdk j?. ;G skg,
;zskg eZN/ iKd/ jB. T[j wB[y XzB
j? fi; dk nkgD/ gqhsw, eosko
Bkb w/b j[zdk j?.

AMimRqu nwmu qum@wrw Twkur eyhu

mhw rsu jnih pIE ] jnm jnm


cUky BY Bwry durqu ibnwisE Brmu
bIE ] 1 ] drsnu pyKq mY jIE ]
suin kir bcn qum@wry siqgur mnu
qnu myrw Twru QIE ] 1 ] rhwau
] qum@rI ikpw qy BieE swDsMgu eyhu
kwju qum@ Awip kIE ] idVu kir
crx ghy pRB qum@ry shjy ibiKAw
BeI KIE ] 2 ] suK inDwn nwmu
pRB qumrw eyhu AibnwsI mMqR lIE
] kir ikrpw moih siqguir dInw
qwpu sMqwpu myrw bYru gIE ] 3 ]
DMnu su mwxs dyhI pweI ijqu pRiB
ApnY myil lIE ] DMnu su kiljugu
swDsMig kIrqnu gweIAY nwnk
nwmu ADwru hIE ] 4 ] 8 ]47]
A.g.m.5, 382
AMimRqu mrit
durqu ibnwisE durt binsio
Brmu bIE prm bo

mnu qnu myrw Twru QIE


man tan mer thr tho
idVu kir dir kar
crx ghy arn gahe
shjy ibiKAw BeI KIE
sje bikhi p kho
suK inDwn sukh nidn
qwpu sMqwpu myrw bYru gIE
tp stp mer br go
nwnk nwmu ADwru hIE
nnak nm adr ho
AMimRqu ^ nkswe ihtB d/D tkbk
ib.
AMimRqu nwmu ^ j/ wkbe ` s/ok Bkw
nkswe ihtB d/D tkbk ib j?.
durqu ibnwisE Brmu bIE ^ r[o{ dh
;jkfJsk Bkb fi; B/ th fJj ib
ghsk j? T[; d/ iBw iBwKsoK d/
vo ns/ ehs/ ftekoK d/ Gko w[e
rJ/ ns/ T[; d/ nzdo'A gkg Bk; j'
frnk ns/ d{ih GNeDk, wkfJnk
dh GNeDk d{o j' rJh.
mnu qnu myrw Twru QIE
dk doPB eoe/
nkswe ihtB g?dk
ns/ T[; d/ puB ;[D

^ gowkswk
w/o/ nzdo
j' iKdk j?
e/ w/ok wB

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

846

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ns/ sB mzYk mko j' iKdk j?.

ekIh je Mzp/b B/ nwb s/o/

crx ghy ^ r[o{ dh f;Zfynk Bkb


j/ gqG{ ` w?A s/o/ x[N e/ uoB cV
bJ/.

kz haq abel ne amal tere

shjy ibiKAw BeI KIE ^ fJ; soQK


;fji/ jh, fBo:sB jh wkfJnk
dh Ifjo ysw j' rJh, Bk; j'
rJh.
suK inDwn ^ ;[ZyK dk yIkBk, gqG{.
qwpu sMqwpu myrw bYru gIE ^ ;[ZyK d/
yIkB/ gqG{ dk Bkw igD Bkb
nzdo'A jo/e fe;w dk d[Zy, eb/P,
nzdo dk ;kVk, t?o fto'X d{o j'
iKdk j?.
nwnk nwmu ADwru hIE ^ iht B{z
GkrK tkbk wBZ[yk ;oho fwfbnk
j? fi; eoe/ iht B{z gqG{ B/
nkgD/ Bkb w/b fbnk j?. b'e
eb:[r B{z fBzdd/ jB go fJj
eb:[r th w[pkoe j? i/ r[o{ dh
;zrs ftu fNe e/ gowkswk dk
ehosB ehsk ikt/ ns/ i/
gowkswk dk Bkw fjod/ dk
nk;ok pfDnk oj/.

nwb amal
BKt g[fbzr
BPk, nkds

jho ns/ oKMk fJPe^J/^jeheh ;dek


fJefwe j' rJ/ jB. jho o{j (nkswk)
j? ns/ uke oKMk ebp{s (;oho) j?.
gzi jtk; (frnkB fJzdohnK) o{gh gzi
ghoK dh fJjBK B{z EkgBk j?. fJjBK
ekft ;soK ftu eth B/ y/fVnK dh
s[bBk nIokJhb (o{j epI eoB tkbk
|foPsk) Bkb ehsh j? i' fwqs{ ;w/A o{j
B{z epI eo b?Adk j?. fJE/ w[Beo
Beho s'A Gkt fJ;bkwh ftPtk;
nB[;ko d' |foPs/ jB i' wB[y d/ uzr/
ns/ p[o/ eowK B{z fbyd/ ofjzd/ jB.

jho o{j s/ uke ebp{s


ikD'A,
pkbBkE fJj gho pDkfJnk
Jh.
gzi gho Bh gzi jtk; s/o/,
fiBQK EkgBk s[X B{z bkfJnk
Jh.
ekIh je Mzp/b B/ nwb
s/o/,
n:kb
w[Beo
Beho
mfjokfJnk Jh.
e'mk r?p dk s/ nIokJhb
y/Vk,
fijVk b?Adk Jh o{j B{z
XkfJnk Jh.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

847

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jho tkfo;,
nwb amal
jho o{j s/ uke ebp{s ikD'A
hr r te k kalbt jno
pkbBkE fJj gho pDkfJnk Jh
blnth e pr bni
gzi gho Bh gzi jtk; s/o/
paj pr n paj hws tere
fiBQK EkgBk s[X B{z bkfJnk Jh
jin thpn tud n li

s`jx dy gl bWh AswfI,


ikauN kr AwKW C`f vy
AiVAw[
posqIAW dy posq vWgMU,
Aml pieAw swfy h`f vy
AiVAw[
rwm nwm dy ismrn bwJoN,
jIvn dw kI h`j vy AiVAw[
khY husYn PkIr sweIN dw,

swihb dy lV lg vy AiVAw[
Swh husYn, 85

ekIh je, Mzp/b B/ nwb s/o/


kz haq abel ne amal tere

Aml amal

n:kb w[Beo Beho mfjokfJnk Jh


ayl munkar nakr thhri

s`jx dy gl bWh AswfI


sajjan de gal b asd

e'mk r?p dk s/ nIokJhb y/Vk


koth gb d te azrl kher

ikauN kr AwKW Cf vy AiVAw


ki kar kh had we ari

fijVk b?Adk Jh o{j B{z XkfJnk Jh


jer ld r n ti

Aml pieAw swfy h`f vy AiVAw


amal p sde had we ari
cwhux vwly dI pRIqm nwl gUVHI sWJ
huMdI hY Aqy ies nMU C`ifAw nhIN jw
skdw[ ieh qW posqIAW dy h`fW ivc
posq dy v`s jwx vWg hY[ rwm nwm dy
ismrn ibnW jIvn dw h`j nhIN hY[
ies leI swihb dy lV l`gxw hI jIvn
hY[

posqIAW dy posq vWgMU


post de post wg
Aml pieAw swfy h`f vy AiVAw
amal pai sde had we ari
rwm nwm dy ismrn bwJoN
rm nm de simran bj
jIvn dw kI h`j vy AiVAw
jiwan d k haj we ari

848

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

swihb dy lV lg vy AiVAw
sahib de lar lag we ari

dkVQh P/y dh, nwb P?skB


tkb/
dr ekh d amal tn wle
dkVQh P/y dh nwb P?skB tkb/ dk
fJE/ Gkt j? id'A fe;/ dk pkjoh o{g
P/yK tkbk Gkt ;kT{ fIzw/tko
dkBPwzd Xkofwe pzfdnK tkbk j't/
go ezw ns/ ftjko pdekoK tkbk
j't/, fit/A fwzpo (w;hs ftZu T[~uh
EK) T[s/ p?m e/ e[okB gVQB d/ weo
tkbh ckjh bk e/ okjhnK B{z c;k
b?Adk j't/ ns/ T[jBK B{z okDk (Bzrk)
eoe/ SZvdk j't/ . okDk eoBk iK
egV/ bkj[D dk noE p[oh soQK b[ZNDk
j?.

dkVQh P/y dh, nwb P?skB


tkb/,
e/jk okfDU iKfdnK okjhnK
B{z.
nZr/ eZY e[okB uVQ pj/A
fwzpo,
e/jk n~fvU weo dhnK
ckjhnK B{z.
fJj gbhd s/ gke dk eo'
tkfe|,
n;hA ikDhJ/ Pok rtkjhnK B{z.
fijV/ EkT[A Bkgke b? ftu

tfVUA,
P[eo op dhnK p/gotkjhnK B{z.
jho tkfo;,
nwb amal
dkVQh P/y dh, nwb P?skB tkb/
dr ekh d amal tn wle
e/jk okfDU iKfdnK okjhnK B{z
keh rne jdi r n
nZr/ eZY e[okB uVQ pj/A fwzpo
agge kd qurn r bah mbar
e/jk nZfvU weo dhnK ckjhnK B{z
keh addio makar d phh n

fdb ;kv/ nwb f;nkj y'N/


dil sde amal si khote
wkV/ nwbK nEtk r[BkjK dh w?b
ekoB ;kv/ fdb ekb/ j' rJ/ jB.
id'A oZph fj;kp tkb/ fdB geV
j't/rh sK fco fe;/ B/ ;jkfJsk BjhA
eoBh. T[; d[y dh xVh jIos
w[jzwd (;H) nkgDh T[~ws (w[;fbw
GkJhukok) d/ jZe ftu p\fPP bJh
op nZr/ d[nk eoBr/. gsk BjhA T[;
tes e"D d[y ftu j't/rk ns/ e"D
\[P j't/rk Gkt fe; ftnesh
dh p\fPP j't/rh ns/ fe; ftnesh
bJh nIkp, ePN dk c?;bk j't/rk.
eohw s'A Gkt j? fwjopkBh nEtk
feogkbsk eoB tkbk. gzi sB s'A

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

849

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Gkt fJ;bkw dhnK gzi ;fsekos
P\;hnsK jIos w[jzwd (;H),
jIos nbh, phph |kfswk, jIos
fJwkw j;B ns/ jIos fJwkw j[;?B
s'A j?.

dkb fdb ;kv/ nwb f;nkj


y'N/,
geVh ikB s/ ;[D/ |fonkd
fejVk.

fJe Bph o;{b eohw


pkM'A,
w[Peb ftu nkt/ fJwdkd
fejVk.
gzi sB dh w/jo Bk j't/
T[E/,
n"yh wBIb'A eo/ nkIkd
fejVk.

ni
jkb
wkb{w
Bk
|eodhBk*,
o';h e"D T[E/ fdbPkd
fejVk<

whnK |eo^T[~dhB, ;hjoch,

nwb amal
nwb f;nkj y'N/ amal si khote
|fonkd farid
fJe Bph o;{b eohw pkM'A

ik nab rasl karm bj


w[Peb ftu nkt/ fJwdkd fejVk
muskal wi we imdd kr
gzi sB dh w/jo Bk j't/ T[E/
pj tan d mr n howe othe
n"yh wBIb'A eo/ nkIkd fejVk
kh manzl kare zd kr
fdbPkd dild

ibnHW AmlW AwdmI, vYNdy ku`Ku luVy


bn aml dm wde kukh lure
Aml Bwv SuB krmW qoN ibnW AwdmI
hOly k`KW vWg ruVH jWdw hY[ Kudw vrgI
Bwv aus dy brwbr dI koeI cIz nhIN,
pIr pYgMbr aus dI drgwh ivc pwxI
hwr hn[ jIvn pMD dI kiTn au~cI
GwtI ivc pYrIN kMfy v`jdy hn Aqy ies
rwh ivc aus Kudw dI imhr Aqy SuB
krm hI shweI hn[

au~cI GwtI cVHidAW,


qyry kMfy pYr muVy[
qYN jyhw mYN koeI n if`Tw,
A`gy hoie muVy[
ibnW AmlW AwdmI,
vYNdy ku`K luVy[
pIr pYkMbr AaulIey,
drgh jwie vVy[
s`By pwxI hwrIAW,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

850

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

rMgw rMg GVy[


Swh husYn sweI dw,
drgh vMj KVy[

Swh husYn, 105

Aml amal
ibnHW AmlW AwdmI, vYNdy ku`K luVy
bn aml dm wde kukh lure
au~cI GwtI cVHidAW, qyry kMfy pYr muVy
u kt rdi tere kde pr mure
qYN jyhw mYN koeI n if`Tw, A`gy hoie muVy
t jeh m ko na dtth agge hoe
mure

ho jwx nwl prMprw ivc clI AwauNdI


DrqI mwqw Bwv zmIn nw vycx dI
mnOq nMU vI qoV idMdy hn[

kuJ vryH pihlW duD puq qy DrqI


mwqw vycxy pwp mMny jWdy sI,
ijauN ijauN zmIn dw mul vDdw
igAw, qy nvIN iksm dy Aml-Tml
qy nSy ivSy cldy gey[lok DrqI

mwqw vloN by-muK ho ky eys mW vI


nMU vycx lg pey[

igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,


69

pIr pYkMbr AaulIey, drgh jwie vVy


pr pkbar le darg je ware

Aml Tml amal thamal

s`By pwxI hwrIAW, rMgw rMg GVy


sbbe pn hr rg rg kre

Aml Tml qy nSy ivSy


amal thamal te nae wie

Swh husYn sweI dw, drgh vMj KVy


husn s d darg wj khare

duD puq qy DrqI mwqw vycxy


dd put te trt mt wene

Aml Tml qy nSy ivSy

pwp mMny jWdy sI


pp mnne jde s

amal thamal te nae wie


APIm, BMg jW Srwb Awid dy nSy nMU
Aml ikhw jWdw hY[ Aml-Tml Bwv
nSw krn vwly ivAkqI bhuqI vwrI
Awpxw ikrswnI Awid dw kMm nhIN
krdy Aqy ivhly PzUl KrcI krdy
rihMdy hn[ is`ty vjo mwlI hwlq mwVI

lok DrqI mwqw vloN by-muK ho ky


lok tart mt wal be-mukh ho ke
eys mW nMU vI vycx lg pey
es m n w wean lag pae

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

851

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Amlu amal

gixkw ganik

BKt g[fbzr
BPk, wkde

pwpI pp

AmlI Amlu n CfnI huie bhin


iekTy
aml amal na hadn hoe bn ikathe
nwbh nwb BjhA Svdk. i[nkohnk
i{J/ d/ dkn bkT[D'A BjhA jNdk.
G?VhnK nkdsK E'VQh ehfsnK BjhA
bfjzdhnK. u'o u'oh ftu bZrk ofjzdk
j?. rfDek xo BjhA t; ;edh.
gkgh gkg ewkT[Ad/ jB. ;kok ;z;ko
jh G?V/ ezwK ftu iefVnk j'fJnk
j?.

AmlI Amlu n CfnI huie bhin


iekTy] ijau jUey jUAwrIAw lig
dwv aupTy] corI cor n plrihduK
shin grTy] rhin n gixkw
vwiVAhu vykrmI lTy] pwpI pwpu
kmwvdy hoie iPrdy nTy] pIr murIdW
iprhVI sB pwp pxTy ]2]
vwrW BweI gurdws, 27
Amlu amal
AmlI aml
jUAwrIAw jr
cor or

Amlu ^ BPk, wkde.


AmlI ^ nwbh nkgD/ nwb BjhA
Svd/ s/ nwb ghD bJh fJZem/ j'
e/ p?md/ jB.
jUAwrIAw ^ i[nkohJ/ dh i{J/ Bkb
gqhs j? s/ T[j eJh tko g[Zm/ dkn
th bk fdzdk j?.
cor ^ u'oh eoB s'A u'o BjhA jNd/
s/ T[j cV/ ikD s/ d[y ;fjzd/ jB.
gixkw ^ wzd/ eow eoB tkb/
t/;tk d/ xo ikD s'A BjhA jNd/.
pwpI ^ i' gkgh g[oP jB, T[j
gkg ewkT[D bJh jo t/b/ BZm/ GZi/
fcod/ jB. fit/A gkgh nkgD/
nwb BjhA Svd/ s/ ePN ;fj e/
th nkgD/ nwbK ftu yus ofjzd/
jB fJ;/ soQK r[ow[y ;z;koe
ePNK B{z ;fjzd/ j'J/ nkgD/ r[o{
Bkb gqhsh eod/ jB. fJ; gqhs
eoe/ T[jBK d/ ;G gkg Bk; j'
iKd/ jB.

SuB AmlW bwJo dovyN roeI


b aml bj dow ro
r[o{ pkpk BkBe jkihnK B{z e[dos d/
ekB{zB dh jdkfJs eodk j?. Gkt/A

852

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

e'Jh fjzd{ j't/, Gkt/A w[;bwkB, nwbK


pkM'A fJ; ;z;ko d/ Gtib s'A gko
BjhA j' ;edk.puCn gl eImwn dI

kwzI mulW iekTy hoeI] vfw sWg


vrqwieAw lK n sky kudriq
koeI] puCx Kol ikqwb nUM vfw ihMdU
kI muslmwnoeI] bwbw AwKy hwzIAW
SuB AmlW bwJo dovyN roeI] ihMdU
muslmwn doie drgih AMdr lYx n
FoeI] kcw rMg kusuMB kw pwxI DoqY
iQr n rhoeI] krn bKIlI Awp
ivc rwm rhIm kuQwie KloeI] rwh
SYqwnI dunIAw goeI ]33]
vwrW BweI gurdws, 1
AmlW bwJo aml bj
vfw sWg vrqwieAw
wadd sg warti
kcw rMg kusuMB kw
ka rg kusub k
pwxI DoqY iQr n rhoeI
pn tt thir na raho
krn bKIlI Awp ivc
karn bkhl p wi
rwh SYqwnI dunIAw goeI
r tn dun go
AmlW bwJo ^ ezwK$eowK s'A fpBK.

vfw sWg vrqwieAw ^ ekih ns/


w[ZbK fJeZm/ j' e/ nkgD/ JhwkB,
wIjp (nehd/) dh rb g[ZSD bZr/
sK r[o{ BkBe ;kfjp B/ tZvk e"se
fdyk fdZsk, fe e[dos B{z e'Jh
ikD BjhA ;edk.
kcw rMg kusuMB kw ^ P[G nwbK s'A
fpBK fjzd{ ns/ w[;bwkB d'jK B{z
jh dorkj ftu nkdo BjhA
fwb/rk. fJj fdykt/ d/ ezw e;[zG/
d/ c[b d/ ozr tor/ jB.
pwxI DoqY iQr n rhoeI ^ i' gkDh
Bkb X'fsnK fEo BjhA ofjD/ Gkt
goy t/b/ g{o/ BjhA T[soB/.
krn bKIlI Awp ivc ^ fJj d'j/A
nkg' ftu fJe d{i/ dh fBzdk,
Jhoyk ns/ u[rbh eod/ jB go
fi; okw ojhw dh fBzdk eod/ jB
T[j sK fJe EK yVQ/ jB, fJZe'
t;s{ jB.
rwh SYqwnI dunIAw goeI ^ d[BhnK
d/ b'e P?skBh pdhnK ns/ gkgK
tkb/ gk;/ bZr/ j'J/ jB.

nwbh aml

ftP/PD
nwbK Bkb ;pzXs, jeheh, :EkoEe

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

853

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nwbh ihtB emB xkNh j?


aml jiwan kathan kt h
;fsr[o dh f;Zfynk Bkb ihtB dk
fJe Bw{Bk T[;odk j? ns/ fi; s/
ubfdnK Bw{B/ dk ftnesh g?dk j[zdk
j?. fJj ftnesh nkg th ;[yh j[zdk
j? ns/ d{finK bJh th ;[ydkJh
;kps j[zdk j?. go nwbh ihtB ftu
nfij/ Bw{B/ d/ ftnesh nZr/ pj[s
w[PebK nkT[AdhnK jB. ihtB dk
gzX eKB xkNh ftZu'A r[ioBk j?.
nkT[D tkbhnK w[PebK dk Nkeok
nzdob/ fNekT[ s/ fNfenK jh j'
;edk j?.

;fsr[oK B/ nkdwh B{z fJe ihtB


dk Bw{Bk fdZsk s/ T[; Bw{B/ d/
nkdwh pDkJ/ i' nkgD/ bJh ;[y
o{g s/ iZr bJh ;[ydkJh j'J/. j[D
i' N[o/rk, nwb eo/rk, T[; dk
ihtB fdwkrh s/ f\nkbh s;thoK
Bkb'A e[S nZvokgB dZ;/rk.
T[;d/ nZr/ nwbh w[PebK B/
nkT[Dk j? s/ T[; t/b/ gsk bZrDk
j? fe nzdobk* fezBk e[ nkgD/
nkg/ s/ no nkgD/ e/Ado d/
n;o s/ fNfenk j?, fezBk
Go';k nekb g[oy s/ nk:k j?
s/ nkgD/ n;bh nkg/ d/ nk;o/
tkfjr[o{ ih s/ fNfenk j?. j[D i'

fdqPNwkB d/ ozr tNhi oj/ jB


s/ ndbk pdbh ikoh j?, fJj
T[;d/ ndob/ fNe rJ/ fNekU B{z
nkgD/ Bkb fjbk fjbk e/ d[yh
BjhA eo oj/ s/ nzXeko ftu
BjhA fwN oj/. jK, fJj nwbh

ihtB emB xkNh j?.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nwbh aml
nwbh ihtB emB xkNh j?
aml jiwan kathan kt h
Bw{B/ d/ nkdwh namne de dmi
ihtB dk Bw{Bk jwan d namn
nZvokgB addarpan
nkgD/ e/Ado d/ n;o s/ fNfenk
pne kdar de asar te tiki
Go';k nekb g[oy s/
pars akl purakh te
ozr tNhi oj/ jB
rg watj rahe han
nzXeko ftu BjhA fwN oj/
adkr wi nah mit rahe

AmlI r`b vrgy syvw krIey


aml rab warge sew kare

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

854

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
APIm Kwx vwly AmlI dy lV l`g ky
pqnI dI ijMdgI brbwd ho jWdI hY[auh
ivcoly dy pu`qW nMU puxdI hY (mr jwx
dIAW dursIsW idMdI hY) ijs ny aus dw
AmlI nwl irSqw krvw id`qw pr
AmlI hY jo nSy dy lor ivc Aw ky
APIm nwl surgW dIAW pOVIAW ivc jw
bYTdw hY Aqy Awpxy Awp nMU r`b dy
brwbr mMndw hY[

PIm Kwxgy, surgW nMU


jwxgy[
PIm Kwxgy,PIm Kwxgy
surgW nMU jwxgy[
PIm Kwxgy[
inMdIey nw surgW nMU AVIey[

AmlI r`b vrgy syvw


krIey[
pu`q mrn ivcoilAw qyry,
pu`q mrn ivcoilAw qyry,

lV

lweI

AmlI

dy

AmlI[
vy qyry du`KVy ny kIqI
kmlI[

bol pMjwbx dy, II, 22

AmlI aml
AmlI r`b vrgy syvw krIey
aml rab warge sew kare

PIm Kwxgy surgW nMU jwxgy


fm khnge surg n jnge
pu`q mrn ivcoilAw qyry
put marn wioli tere
lV lweI AmlI dy lar l aml de
qyry du`KVy ny kIqI kmlI
tere dukkhre ne kt kaml

AmlI rcn AmlIAw soPI soPI myl


krMdy
aml raan aml sof sof mel
krde
r[of;y ;kX ;zrs ftu ofjzd/ jB.
j'o ;ko/ nkgD/ nkgD/ eowK nB[;ko
nkgD/ GhV/ okjK ftu ieV/ iKd/ jB,
nwbh, nwb ftu, i[nkohnk, i{J/
ftu, d[fynko/, d[ZyK ftu.

AmlI rcn AmlIAw soPI soPI


myl krMdy] jUAwrI jUAwrIAwN
vykrmI vykrm rcMdy] corW corW
iprhVI Tg Tg iml dys TgMdy]
mskirAW iml mskry cuglW
cugl aumwh imldy] mnqwrU
mnqwrUAw qwrU qwrU qwr qrMdy]
duiKAwry duiKAwirAW iml iml
Apxy duK ruvMdy] swD sMgq gur
isK vsMdy ]4]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

855

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vwrW BweI gurdws, 5
AmlIAw aml
vykrmI wekarm
corW or
Tg thag
mskry maskare
cuglW cugl ugl ugal
mnqwrU mnqwrUAw
mantr mantr
duiKAwry duiKAwirAW
dukhire dukhiri
swD sMgq gur isK vsMdy
sd sgat gur sikh wsde
AmlIAw ^ BPk$nwb eoB tkb/.
vykrmI ^ nwbh nwbhnK Bkb
fwb pfjzd/ ns/ ;'ch (i' nwb s'A
goj/I eod/ jB) ;'chnK Bkb
fwbd/ jB. i{nk y/YD tkb/ i{nk
y/YD tkfbnK Bkb ns/ e[eowh
e[eow eoB tkfbnK Bkb fwbd/
fwbkT[Ad/ jB.
corW ^ u'oK dh gqhsh ns/ fgnko
u'oK Bkb j[zdh j?.
Tg ^ mZrK dh d';sh mZrK Bkb

j[zdh j? i' ob e/ b'eK B{z mrd/


jB.
mskry ^ wy"bhJ/ (jk;k mZmk eoB
tkb/) b'e wy"bhnK Bkb fwb e/
y[P j[zd/ jB.
cuglW cugl ^ fBzde, fBzdeK B{z
fwb e/ y[P j[zd/ jB.
mnqwrU mnqwrUAw ^ fijV/ so
BjhA ;ed/, T[j nBsko{nK Bkb
w/b oyd/ jB ns/ so ;eD tkb/
soB tkfbnK Bkb fwb e/ soB
dk nkBzd b?Ad/ jB.
duiKAwry duiKAwirAW ^ d[yhJ/ B{z
d[fynkfonK dh rb pks uzrh
brdh j? ns/ T[j nkg' ftu fwb
p?m e/ d[y c'bd/ jB.
swD sMgq gur isK vsMdy ^ go
r[of;y dh gqhsh ;kX ;zrs ftu
j[zdh j? fJ; bJh T[j ;kX ;zrs
ftu jh t;d/ jB. T[j ;kX ;zrs
d/ oZph f\nkbK ns/ ftukoK ftu
jh bZr/ ofjzd/ jB T[jBK B{z j'o
e'Jh rb uzrh BjhA brdh.

AMmVI mr
ivSySx
BYx, mW jweI

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

856

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AMmVI jweIey ro ro iBjdy rumwl


mr je ro ro pjde ruml
pyky Gr qoN ivdw hox vyly lVkI Awpxy
mW-bwp nwl ivAwh qoN bwAd hox vwly
ivCoVy Aqy duK bwry auhnW qoN jwnxw
cwhuMdI hY ik DIAW nMU qor ky Bwv ivAwh
qoN folI vyly hoey ivCoVy dw kI Aihsws
huMdw hY[ mW-ipau iehnW sqrW ivc
AwpxI DI dy ivCoVy bwry AMdrUnI duK dw
ibAwn krky kihMdy ik auh AMdr vV
vV roNdy hn Aqy ieh drd iksy nMU ds
vI nhIN skdy[ iesy qrHW Brw vI ies
ivCoVy bwry kihdw hY ik ro-ro ky aus dy
rumwl iBj gey hn ikauNik aus dI
AMmVI jweI hux ibgwny Gr clI
jweygI Aqy bwAd ivc aus nMU bcpn
dIAW XwdW sqwauNdIAW
rihxgIAW[

s`c d`sI mWey myrIey nI,


mWey rwxIey nI, ikhw ku
lgdw ic`q,
DIAW shury qorky nI?
kI d`sw DIey myrIey nI,
lwfW pwlIey nI,
AMdr vV rovW,
DIAW swhury qorky nI[
s`c d`sIN bwbl myirAw vy,
dysW rwijAW vy,
ikhw ku lgdw icq

DIAW swaury qor ky vy?


kI d`sw DIey myrIey nI,
lwfW pwlIey nI,
bYT hvylIey rovW,
DIAW swaury qor ky nI[
s`c d`sI vIr myirAw,
vy AMmVI jwieAw,
ikhw ku icq lgdw BYxW qur
ky?
kI d`sw BYxy myrIey nI

AMmVI jweIey ro-ro iBjdy


rumwl
BYxW shury qor ky nI[

bol pMjwbx dy, II, 71-72


AMmVI mr
AMmVI jweIey ro ro iBjdy rumwl
mr je ro ro pijde ruml
DIAW shury qorky t sre torke
lwfW pwlIey ld ple
AMdr vV rovW dar war rw

AMmW m
nWv iesqrIilMg
mwqw, mW, AMmW bwbw bytI bytw;
pirvwr, kbIlw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

857

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AMmW bwbw bytI bytw,pu`C vyKw ikauN rody


nI
m bb bet bet puh wekh kio
rde n

kd qk hukm clwvyNgw[
bu`ly Swh, 27
AMmW m

jdoN mnuK dI imRqU ho jWdI hY qW ausdy


sky sMbMDI rox-kurlwaux lg pYNdyy hn[
ausdy vwrs ausdI imRqk dyh dy kol Aw
ky Klo jWdy hn[ mnuK AwpxI swrI
ijMdgI Awpxy pirvwr dI KuSI vwsqy
hI kmweI kridAW guzwr idMdw hY[ieQy
kvI mnuK nMU imRqU qoN bwAd Awaux vwly
jIvn bwry sucyq kridAW AwKdw hY ik
hy mnuK! qMU ies sMswr ivc AwKr
ikMnw ku icr rihxw hY? ies dunIAW
Aqy Awpxy pirvwr ivc hI msq ho ky
nw rih blik rb nMU Xwd kr Aqy
Awpxy Awaux vwly jIvn ivc rb dIAW
rihmqW pRpq krn leI nyk Aml
kr[

AMmW bwbw bytI bytw


m bb bet bet

ihjwb kryN drvySI kolo qoN Bwv drvySW


dIAW nsIhqW qy prdw pwauxw AQvw
aunHW nMU nzr-AMdwz krnw hY[

AMmw jwieAw m ji

AMmW bwbw bytI bytw,


puC vyKW ikauN roNdy nI,
rMnW kMjkW BYxW BweI,
vwrs Awx KloNdy nI[

ieh jo lu`tdy qMU nhIN lu`tdw,


mr ky Awp lutwvyNgw,
ihjwb kry drvySI koloN,

puC vyKW ikauN rody nI


puh wekh kio rde n
ieh jo lu`tdy qMU nhIN lu`tdw
jo lutde t nah lutd
mr ky Awp lutwvyNgw
marke p lutwg
ihjwb kry drvySI kolo
hijb kare darwe kol
kd qk hukm clwvyNgw
kad tak hukm alwg

nWv puilMg
skw Brw, vIr

myrI AMmI idAw jwieAw


mer me di ji
shury Gr bYTI BYx vIr nMU locdI hY[
h`Q ivc duD dw ktorw PiVAw Brw nMU
pIx leI AwKdI hY[iGau dI cUrI
ku`tdI hY[ cwhMudI hY, ik Brw aus kol
bYT ky Kwvy[ BYx Brw kol Awpxw duK

858

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

suK PoldI hY[ mW jwieAw BYx dw duK


sux ky A`KW Br lNYdw hY Aqy pwlkI qy
ibTw ky aus nMU Awpxy Gr Bwv pyky lY
AwauNdw hY[

h`Q ktorw duD dw vy


mYN dyKW qUM pI,
KuSI myrw jI
mYN sdky vwrI vy hy[

iGau dIAW ku`tW cUrIAW


vy qUM ivhVy bih ky Kw,
myry mn cwA
sdky vwrI vy hy[

BYx ny du`K PoilAw vy


vIr dy fulHVy nYx
nw ro ky rihx
mYN sdky vwrI vy hy[
vIrw nYx fulHidAW vy

myrI AMmI idAw jwieAw[

qyrI qW rovy blwA


mYN sdky vwrI vy hy[
mYN GoVy qUM pwlkI
nI bIbI ip`Cy pMj Asvwr
c`lIey hMsW dI cwl
mYN sdky vwrI vy hy[

bol pMjwbx dy, II, 80


AMmw jwieAw m ji

myrI AMmI idAw jwieAw


mer m di ji
hQ ktorw duD dw
hath ktor dd d
vy mYN dyKW qUM pI
we m dekh t p
KuSI myrw jI khu mer j
BYx ny du`K PoilAw
pn ne dukh pholi
qyrI qW rovy blwA
ter t rowe bal
c`lIey hMsW dI cwl
allie hs d l

nwkBs amnat

BKt fJ;sohfbzr
;g[od ehsh t;s{ nkfd, ;zGkbD
bJh oyh fe;/ j'o d/ je dh uhI
nkfd

fJj nwkBs j? amnat h


XBh nkdwh bJh r[o{ f;Zfynk j? fe
T[j nkgD/ XB B{z j'o ftbk; s/ cI{b
ezwK T[s/ Bk you/, ;r'A d[yhnK,
fBoXBK ns/ j'o b'VtzdK dh wdd
eo/. nfijk fJj ;'u d' th eoBk
io{oh j? feT[A fe fJ; XB B/ ns/
wkbe B/ jw/Pk BjhA ofjDk. XB B{z
nkgDh ikfJdkd BjhA ;r'A rohp

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

859

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
b'eK dh ;jkfJsk eoB bJh fwbh
nwkBs ;wMDk ukjhdk j?. wB dh
fBowbsk, ns/ ;dk ofjD tkbh
gq;zBsk dh gqkgsh dk th fJjh okj
j?.

nwkBs amnat

go ;kdk ;[Eok G'iB, ;kdk


;[Eok bhVk tofsnk eo s/ i'
XB s/ok fBo/ G'rK ftu brdk j?,
;' XB s{z b{b/ bzrV/, nzB/,
wfjZNo, ftXtk, }ohp, wEki,
ephbdko tvgotko/, nDy tkb/
go b'Vtzd no j'o n?;/ d[yhnK
dh wdd go bkfJnk eo.fJj
XB i' s/o/ gk; j? s/ok BjhA j? s/
Bk fJj popkd eoB tk;s/ s/o/
gk; j? fJj i' s?B{z nkgD/ gk;
dhjdk j?, fJj nwkBs j? i'

;kdk ;[Eok bhVk sd suthra lr

rohp b'eK dh ;jkfJsk bJh

;wMe/ fdZsh rJh j?. fJj T[jBK


d/ d[Zy d{o eoB bJh dko{ j?.
i/ s{z J/j fBwkD/ s/ o'rh eoB tkb/
G'r fsnkre/ b'eK B{z ;[yh
eo/Ark,sd cb fJj fBeb/rk fe
s/ok wB fBowb j't/rk, T[; ftu
gq;zBsk fojk eo/rh no T[j

gq;zBsk ozi ftu BjhA gbN/rh

s/ w"s T[;B{z ;wkgs BjhA eo


;e/rh.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

fJj nwkBs j? amnat h


;kdk ;[Eok G'iB
sd suthra pjan
rohp b'eK dh ;jkfJsk bJh
garib lok d sahit la
d[y d{o eoB bJh dko{
dukh dr karn la dr
gq;zBsk ozi ftu BjhA gbN/rh
prasant rj wi nah palteg

AMmW-bwbw m bb
nWv, iesqrIilMg
mW-ipE,vfyry, bzurg

AMmW bwby dI BilAweI auh hux


kMm Aswfy AweI
m bbe d pali hun km
asde
jMnq ivc bIbI h`vw ny hzrq Awdm nMU
vrijq Pl Kwx leI pRyirq kIqw[
hzrq Awdm qoN hoeI ies Bul/gunwh
kwrn A`lwh ny dovW nMU jMnq iv`coN
inkl jwx dw hukm idqw[ kvI iesy
Gtnw dw ijkr kridAW AwKdw hY ik
Awpxy vfy v`fyirAW qoN hoeI ies Bul
kwrn hI AsIN ies sMswr ivc Awey

860

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

hW[ ieh mnu`KI jIvn iek ielwhI


AzmwieS hY[ mnuK nMU rbI hukmW dI
pwlxw krn/nyk Aml krn jW bury
Aml krn dI sImq rUp ivc AzwdI
id`qI geI hY[ kvI Anuswr bIbI h`vw
ny SYqwn dw kihxw mMn ky hzrq Awdm
nMU vrijq Pl Kwx leI pRyirq kIqw[
ies Bul kwrn hI mnu`KI jIvn rbI
iemiqAwn Aqy dunIAwvI du`KW, lVweI
JgiVAW dw iSkwr hoieAw hY[ vrijq
Pl sMbMDI ieslwmI rvwieqW ivc Awm
qOr 'qy kxk dw hI izkr kIqw igAw
hY[ kvI ny vI ie`Qy spSt rUp ivc
kxk dw hI aulyK kIqw hY[

AMmW bwby dI BilAweI,


auh hux kMm Aswfy AweI[
AMmW bwbw hor do rwhW dy,
pu`qr dI vifAweI[
dwxy au~qy gu`q ibgu`qI,
Gr Gr peI lVweI[
AsW kjIey qdwhIN jwly,
jdW kxk aunHW trGweI[
Kwey KYrwqyN PwtIey juMmw,
aultI dsqk lweI[

bu`lHw qoqy mwr bwgW QIN k`Fy,


au~lU rihx aus jweI[
bu`ly Swh, 8
AMmW-bwbw m bb

AMmW bwby dI BilAweI


m bbe d pli
auh hux kMm Aswfy AweI
hun km asde
pu`qr dI vifAweI puttar d wadi
dwxy au~qy gu`q ibgu`qI
dne utte gut wigutt
Gr Gr peI lVweI
kr kr pa lr
AsW kjIey qdwhIN jwly
as kaje tadh jle
Kwey KYrwqyN PwtIey juMmw
khe khrt phte jm
aultI dsqk lweI ult dastak l
bu`lHw qoqy mwr bwgW QIN k`Fy
bull tote mr bg th kdde
au~lU rihx aus jweI
ull rn us j

nwhoK d/ u'i amr de oj


BKt g[fbzr
e/tb nwhoh ftykT[D bJh ehs/
pDkT[Nh ns/ c'e/ ftjko

nwhoK d/ u'i o'r g?dk eod/


jB
amr de oj rog pd karde han

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

861

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;oho dh no'rsk bJh ;kdk ;[Eok
G'iB jh bkj/tzd j?. pj[s/ uNgN/
ftnziD ns/ nwhoh fdykT[D bJh
fsnko ehshnK G'iB dhnK tzBrhnK
f;js ftrkVdhnK jB. o'r g?dk j[zd/
jB ns/ ;[y dh EK d[y fwbdk j?.
fJ;/ soQK jIw Bk j'D tkb/ G'iB
f;js bJh jkBhekoe jB.

i/ s[;hA fe;/ f;nkD/ s'A g[S' sd


T[j s[jkB{z dZ;{ fe pj[s nuko,
uNBhnK, w[oZp/, fwmkJhnK no
j'o nwhoK d/ u'i o'r g?dk
eod/ jB. fJj ikDe/ i' s[;hA

jbe/, ;[Eo/ s/ ;kd/ G'iB


ykU s/ ;_kdhe pDk e/ ykU,

e/tb d[Pgu s/ nDgku/ tkb/ G'iB


;[nkdK fgS/ ykD/ SZv fdU, pj[s
ykDk s/ S/sh S/sh ykDk ph SZv
fdU sd s[;hA ;oho dh no'rsk
eoe/ ;[yh ofj ;ed/ j' fe BjhA <
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nwhoK d/ u'i amr de oj


nwhoK d/ u'i o'r g?dk eod/ jB
amr de oj rog pd karde han
jbe/, ;[Eo/ s/ ;kd/ G'iB ykU
halke, suthre te sde pjan kho

;_kdhe pDk e/ ykU


swdk ban ke kho

nwhoh amr
BKt fJ;sohfbzr
nwho j'D dk Gktl nwhoK tkbk ozr
Yzr, mkm, PkB

quhwfy iKAwl AwpxIAW AmIrIAW


vl
tuhade khil pn amr wal
ni'eh efEs gVQkJh fbykJh B/
ftneshrs nwhoh Gkt mkm pkm
tb tXD dh o[uh g?dk ehsh j?.
nkgD/ b'eK dh f;js, fpwkohnK
xNkT[D ns/ dfJnk, Xow, fgnko,
B/eh s/ ;u p'bD tor/ fynkb g?dk
BjhA ehs/. Bk jh ;Z[uh feos ns/ Bk
jh tzv SeD dk ftjko g?dk ehsk j?.

s[jkv/
fynkb nkgDhnK nwhohnK
tb g? oj/ jB. Bk s[;hA nkgD/
d/P d/ b'eK d/ ;oho seV/ eoB
dk fceo eod/ j', Bk phwkoh
xNkT[D dk, Bk dfJnk Xow
g:ko B/eh ;Zu s/ tzv SeD dk
GkT[ tXkT[Ad/ j'.
s[;hA

gVQ/

fby/

;kU,

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

862

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nwhoh amr
s[jkv/ fynkb nkgDhnK nwhohnK tb
tuhade khil pn amr wal
;oho seV/ eoB dk fceo
srr takre karn d fikar
tzv SeD dk GkT[
wd hakan d po

Amulu amul
ftP/PD
nw'be, fi; dk w[b Bk gkfJnk ik
;e/

Amulo Amulu AwiKAw n jwie

AwiK AwiK rhy ilv lwie]


A.g.m. 1, 5
Amulu amul
Amul BMfwr amul pdr
Amul Awvih amul w
Amul lY jwih amul l jhe
Amulu Drmu amul trm
Amulu dIbwxu amul dbn
Amulu qulu amul tul
Amulu prvwxu amul parwn

amullo amul khi na je

Amulu Purmwxu amul furmn

ekdo dh e[dos ftu nw[b r[D jB,


nw[b jh tkgko jB, nw[b Xow
jB, nw[b jh dhpkD jB. T[; d/
nw[b ezwK dk e'Jh w[b BjhA gkfJnk
ik ;edk.

Amulu ^ nw'be, fi; dk w[b Bk


gkfJnk ik ;e/.

Amul gux Amul vwpwr ] Amul


vwpwrIey Amul BMfwr ] Amul
Awvih Amul lY jwih ] Amul
Bwie Amulw smwih ] Amulu Drmu
Amulu dIbwxu ] Amulu qulu Amulu
prvwxu ] Amulu bKsIs Amulu
nIswxu ] Amulu krmu Amulu Purmwxu
] Amulo Amulu AwiKAw n jwie]

Amul gux Amul vwpwr ^ gowkswk d/


r[D pV/ nw'be jB ns/ T[jBK r[DK
dk tgko eoBk iK XkoB eoB dh
o[uh th nw'be j?.
Amul Awvih Amul lY jwih ^ T[j
iht nw'be jB i' fJjBK r[DK
bJh jZNh T[~s/ nkT[Ad/ jB ns/
r[DK B{z ftjki e/ b? iKd/ jB
noEks r[DK d/ rkje jB.
Amulu Drmu Amulu dIbwxu ^ nekb
g[oy d/ ekB{zB th nw'be jB ns/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

863

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eufjoh th nw'be j?.
Amulu qulu Amulu prvwxu ^ nekb
g[oy dk nw'be s'b j?, nw'be
g?wkBk j?. gotkD[^ g?wkBk, wkg
fi; Bkb ;kv/ eow wkg/ iKd/ jB
fe T[j op d/ ekB{zB B{z fezBk e[
g{ok eod/ jB.
Amulu Purmwxu ^ T[; gowkswk dh
fwjo th nw'be j? ns/ T[; dk
j[ew th nw'be j?.

AmoGbwx amgbn
nWv puilMg
inSwny qoN nw KuMJx vwlw qIr,AcUk
qIr

ieko hI AmoGbwx clw ky


ikko h amgbn al ke
ies dw ie`Qy Bwv aus ivcwr qoN hY jo
ivroDI iDr dy pRcwr dw AYsw Fu`kvW
juAwb hovy ijs nwl ivroDI iDr nMU cup
krw dyvy[ lok bolIAW dI qrj qy
Dwrimk nYiqk Sbd bxw ky kIrqn krn
vwly sMqW qy hor kIrqnIAW ny qohmq
lweI ik ies sMq dI rihq bihq nhIN[
ies pRcwr dw AgWh vDU suBwA vwly sMqW
ny ieh totkw lw ky juAwb id`qw ik DMny
jt ny ikhVw kC pweI hoeI sI[ aunHW dy
ies totky ny AmoGbwx dw kMm kIqw[

Aws pws dy sMqW Aqy SbdI jiQAW nMU

AwpxI cVHq qy mwx mirAwdw jWdI


vyK ky h~QW pYrW dI pY geI[ kuJ
ktV iKAwlW dy hmwqV bMidAW ny
sMqW ivr`D
u pRcwr muihMm SurU kr
id`qI[ nw rihq nw bihq, bolIAW
pweI jWdY, ieh sMq ik`DroN hY? jdoN
sMqW nMU ies gl dw pqw l`igAw qW
auhnW ieko hI AmoGbwx clw ky
ivroDI pRcwr dw swrw Asr hUMJ
C`ifAw, sMqW ny Awpxy kIrqn
drbwr ivc iek hor totkw gwauxw
ArMB kIqw:rb iPrdw sI Eey! r`b iPrdw
sI,

rb iPrdw sI Eey rb iPrdw


sI,
DMny dy Kur v`Fdw,
Ehny kyhVw kC pweI sI[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,85
AmoGbwx amgbn
ieko hI AmoGbwx clw ky
ikko h amgbn al ke
hUMJ C`ifAw hj haddi
r`b iPrdw sI rab phird s
Eey rb iPrdw sI oe rab phird s

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

864

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
DMny dy Kur v`Fdw
tanne de khur wadd
Ehny kyhVw kC pweI sI
ne ker kah p s

Aqul a'tul
Afol adol
inrol nirol
Abol abol

Amol amol

ABol apl

ftP/PD
fi; dk w[b Bk j' ;e/, nBw'b

Alol alol

mul n imlY Amol n kImq


pweIAY
mul na mil amol na kmat p
r[ow[y dk f;woB, T[; dh ;kXBk
nw'b j?. T[; dh eEk neZE j?. T[j
nfwT[ ;o'to ftu BjkT[aAdk j?.

mul n imlY Amol n kImq


pweIAY] pwie qrwjU qol n Aqul
qulweIAY] inj Gr qKq Afol n
fol folweIAY] gurmuK pMQ inrol n
rlY rlweIAY] kQw AkQ Abol n
bol bolweIAY] sdw ABul ABol n
Bol BulweIAY] gurmuK pMQ Alol
shj smweIAY] Aimau srovr Jol

gurmuK pweIAY] lK tolIN iek tol n


Awp gxweIAY ]5]
vwrW BweI gurdws, 3
Amol amol

srovr srowar
Amol ^ fi; dk w[b Bk j' ;e/,
nBw'b.
Aqul ^ r[of;yh dk gzE nw'be
j?, fJj t;s{ fe;/ sZeVh ftu gk
e/ s'bh BjhA ik ;edh, fJj s'b
ofjs j?.
Afol ^ fJ; gzE d/ gzEh nkgD/
fjod/ d/ sys T[~s/ fEo ofjz/d/
jB, v'bd/ BjhA.
inrol ^ r[of;yK dk gzE fBo'b
(P[X) j?, fe;/ Bkb obkfJnK
obdk th BjhA.
Abol ^fJ; dh eEk (ftnkfynk)
neE j?, p'fbnK p'bh BjhA ik
;edh, eEB s'A goQ/ j?.
ABol ^ fJj jw/Pk G[b s'A ofjs,
;[xV dkfBnK dh rsh tkbh j?,
G[bkfJnK th G[bD tkbh BjhA.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

865

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Alol ^ fJj r[ow[y ;dk nv'b,
;fEo ofjzdk j? ns/ ;fji gd dh
j'Ad ftu fNeD tkbk j?.
srovr ^ nzfwqs (neE eEk) d/
;o'to B{z fBsko fBsko e/
ghAfdnK r[ow[y ;fji nt;Ek
;fji/ jh gqkgs eo b?Ad/ jB.

nw'be amolak

ftP/PD
fi; dh ehws Bk gkJh ik ;edh
j't/, nw[Zbk

nw'be wB[Zyk iBw


amolak manukkh janm
wB[Zyk ihtB d[obZG ns/ nwZ[bh
gqkgsh j?. fJ; dk fJe fJe gb
ehwsh j? ns/ fJ;B{z tkX{ d/
MrfVnK, fIZdK ns/ tkd fttkd ftu
r[nkT[Dk BjhA ukjhdk. nopK yopK
you e/ th e'Jh fIzdrh dk tkX{ gb
yohd BjhA ;edk. Bkw ig e/ pkDh
gVQ e/ ns/ fywK GktBk gqpb eoe/
e'Jh nkgD/ ihtB B{z tkX{ T[bM/ftnK
s'A puk ;edk j? ns/ fJ; nwZ[b/
ihtB B{z ;[yh ;[[yh pshs eo ;edk
j?.

Xow;kb ftu nzfwqs t/b/ d/


dhtkB s/ ;zM d/ dhtkB brd/
jB, ehosB j[zd/ jB, go ;ko/ dk

;kok gqpzX ;fj;[Gk B"X f;zx s'A j'


ofjzdk j?. ed/ pkpk ofjok; d/
G'r wro'A d' fJe y[ZbQ/ puB eo
Svdk j? sK ;ko/ fgzv T[s/ n;o
g?Adk j?. fJE/ bVkJh jzrkw/
xZN j[zd/ jB. i/ e'Jh MrVk pkp/
se nZgVdk j? sK efjzdk j?, feT[A

nw'be wB[Zyk iBw gP{nK


tKr r[nkT[Ad/ j'< Bkw ig',
pkDh gVQ', fywK eo' s/ tZX/ cZ[b'.
J/j ;[nk; osBK s'A nw'be jB,
woB ;w/A eko{ B{z fJe fJe \IkB/
d/ pdb/ fJe fJe gb fIzdrh tkX{
Bk fwbh, Uj gb, Uj dw, Uj
;[nk; fezB/ nw'be j'J/, i' w'j,
pkd, Jhoyk, jzeko ftu iKd/
jB< nekoE fIZdK s/ j'VK pzBQ e/
eh eo'r/< MrV/ gk e/ s/ fiZs
e/ ehj bUr/< id eo'VK

osBK s'A nw'be ;[nk; n?t/A


bzx rJ/ sK. T[~m' GiB eo' i'
w'j s/ t?o d{o j't/.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,


nw'be amolak
nw'be wB[Zyk iBw
amolak manukkh janm
nzfwqs t/b/ d/ dhtkB
amrit wele de dwn

866

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

;zM d/ dhtkB saj de dwn


bVkJh jzrkw/ xN jz[d/
lr hgme kt hde
gP{nK tKr r[nkT[d/ j'
pas wg gude ho
MrV/ gk e/ gre p ke
fiZs e/ ehj bUr/ jit ke k lge
eo'VK osBK s'A nw'be ;[nk;
kror ratn t amolak sus
n?t/A bzx rJ/ sK w lag gae t

n:kb ayl

BKt g[fbzr
phth pZu/, pkb pZu/

;hB ;G n:kb s/ \/P s/o/


sn sab ayl te khe tere
fJjBK ekft^;soK ftu eth wB[y B{z
w"s dk u/sk eokT[Adk j? sK fe T[j uzr/
eow eoB bJh gq/fos j't/ ns/ wkV/
ezwK s'A pu/. id'A wbe[b^w"s, fJ;bkw
Xow nB[;ko fJe |foPsk jIos
fJIokJhb i' w"s t/b/ wB[y iksh dh
o{j epI eoB bJh fB:[es j?,
nuBu/s fe;/ ftnesh dh o{j epI
eo b?Adk j? sK T[;d/ phth pZu/ ns/ j'o
d';s fwZso ;G o'D e[obkT[D brd/
jB. wB[y d[nkok pDkJ/ wfjb ns/

\kprkjK, ;"D tkb/ ewo/ ;[zB/ j' iKd/


jB. Bk^rjkBh dk noE nuBu/s,
nukBe j?.

;hB ;G n:kb s/ \/P s/o/,


yV/ o'D s?B{z s/o/ :ko ikBhA.
nkyD x{e ;[Zs'A nZiD ;ZiBK
t/,
wbe[b^w"s wko/ s?B{z skV
ekBhA.

;[zR/
gJ/
wjb
s/
\kp}kjK,
e"D pj/rk s/o/ ftueko
ikBhA.
eo ufbUA e{u jdkfJs[Zbk,
ejh
w"s
rJh
wko
Bk^rjkBh.

jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
n:kb ayl
\/P khe
wbe[b^w"s malkul-mt
;[zR/ gJ/ wjb s/ \kp}kjK
sue pae mhal te khbgh
e"D pj/rk s/o/ ftueko ikBhA
kn baheg tere wikr jn
BkrjkBh nghn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

867

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

noP ar
BKt g[fbzr
nekP, n;wkB

noP'A |oP fNekfJnk j{

n;hA god/;h ;kvk tsB


d[okvk,pkj{ dw dw }w
;tk:k j{.
;[bskB pkj{, ;hjoch,

ar far tiki h

noP ar

wB[y dk n;b fNekDk noPK ftu


noEks izBs ftu ;h. fJj wB[y dh
fe;ws ;h fe T[;B{z izBs ftu'A
fBeb e/ fJ; Xosh T[~s/ fBtk;
eoBk fgnk. j/ wB[y` MrV/^M/V/ Bk
eo feT[Afe fJj d[fBnkth ihtB
;dhth BjhA j?. wB[y fJ; ;z;ko
ftu god/;h j?. n;b tsB sK ;kB{z
fenkws s'A pknd gqkgs j'Dk j?
noEks d[fBnkth eowK dk b/yk d/D
T[gozs izBs iK d'I\, ;tor iK
Boe ftu ikDk j?. fJ; fj;kp tkb/
fdB dk d[y gb gb tXdk iKdk j?.

p/ pzBQ ubkfJnk so| fIwhA d/


be bn ali tarf zim de

p/ pzBQ ubkfJnk so|


fIwhA d/,
noP'A |oP fNekfJnk
j{.
xo
EhA
fwfbnk
d/;^fBekbk, ;K fbfynk
M'bh gkfJnk j{.
oj[ Bh d[Bhnk B eo
M/Vk,
;kvk nZr/ fdb xpokfJnk
j{.

noP'A |oP fNekfJnk j{


ars far tiki h
xo EhA fwfbnk d/;^fBekbk
kr th mili des-nikl
n;K fbfynk M'bh gkfJnk j{
as likhi l pi h
oj[ Bh d[Bhnk r n dun
B eo M/Vk na kar r
god/;h pardes
;kvk tsB d[okvk
sd watan durd
dw dw }w ;tk:k
dam dam gam swy

skjhA o~p Bk noP s/ ukVQBk JhA


th rab n ar te rn
P?skB dh P?skBhns eoe/ jh T[; d/
rb ftu bkjBs Gkt fcNeko dk
s"e fgnk j'fJnk j? ns/ oZp B/ T[;

868

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

B{z izBs ftu tVB BjhA fdZsk. fJ;/


soQK i' M{m p'bd/ jB ns/ ftnki
b?Ad/ jB T[jBK B{z pfjPs ftu tVB
BjhA fdZsk ikt/rk.

fgnk bkBs dk s"e P?skB


d/ rb,
skjhA o~p Bk noP s/
ukVQBk JhA.
M{m p'fbnk, fiBQK ftnki
ykXk,
fszBQK ftu pfjPs Bk tkVBk
JhA.
n;hA ihT[ dh w?b u[ek p?m/,
tZs eoK Bk ;hT{Dk gkVBk JhA.
jho tkfo;,

noP ar
fgnk bkBs dk s"e P?skB d/ rb
pi lnat d tk tn de gal
skjhA oZp Bk noP s/ ukVQBk JhA
th rab n ar te rn
M{m p'fbnk, fiBQK ftnki ykXk
th boli jn wij khd
fszBQK ftu pfjPs Bk tkVBk JhA
tn wi bhit n wrn

Arjn arjan
BKt g[fbzr
f;ZyK d/ gzit/A r[o{, r[o{ noiB d/t

Arjn kwieAW plt kY


arjan ki palt k
r[o{ noiB B/ ekfJnk gbN e/ r[o{
jfor'fpzd dh w{os ;tkoh. nrw
nr'uo r[o{ B/ r[opkDh ouh.

pMj ipAwly pMj pIr Ctm pIr


bYTw gur BwrI] Arjn kwieAW
plt kY mUrq hirgoibMd svwrI]
clI pIVHI soFIAW rUp idKwvn vwro
vwrI] dl BMjn gur sUrmw vf
joDw bhu praupkwrI] puC`n is`K

Ardws kr Cy mihlW qk drs


inhwrI] Agm Agocr siqgurU
boly muK qy suxhu sMswrI] kiljug
pIVHI soFIAW inhcl nIn auswr
KlHwrI] jug jug siqgur Dry
AvqwrI ]48]
vwrW BweI gurdws, 1
Arjn arjan
pMj ipAwly pj pile
pMj pIr pj pr
Ctm pIr hatm pr
hirgoibMd hargobd
soFIAW sod
dl BMjn dal pajan

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

869

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;fsr[o{ dh ekfJnk pdb e/ j[D
w{os r[o{ jfor'fpzd ih B/ pdbh.

gur sUrmw gur srm


vf joDw wad yod

soFIAW ^ ;'YhnK dh ghVQh ub


gJh, i' tkoh tkoh tZy'^ty o{g
fdykT[D bZr/.

bhu praupkwrI b parupkr


Agm Agocr siqgurU
a'gam agoar satgur

Arjn ^ f;ZyK d/ gzit/A r[o{, r[o{


noiB d/t.

dl BMjn gur sUrmw vf joDw bhu


praupkwrI^ ikbw dbK B{z GzB s'V
d/D tkbk ;{owk r[o{ tZvk :'Xk ns/
goT[gekoh r[o{ (jfor'fpzd) rZdh
T[~s/ p?mk.

pMj ipAwly ^ ;s, ;zs'y, d:k, Xow,


Xhoi.

Agm Agocr siqgurU ^ ;fsr[o{ i'


wB pkDh dh gj[zu s'A goQ/ j?.

pMj pIr ^ gfjb/ gzi r[o{.

jug jug siqgur Dry AvqwrI ^ i[r


i[r ftu j'o ;fsr[o{ ih th ;oho
XkoBr/.

jug jug siqgur Dry AvqwrI


yug yug satgur tre awtr

Ctm pIr ^ r[o{ jfor'fpzd ih.


gzi gho r[o{ BkBe, r[o{ nzrd,
r[o{ nwodk;, r[o{ okwdk; s/
r[o{ noiB d/t B/ sK gzi fgnkb/
;s, ;zs'y, d:k, Xow s/ Xhoi
d/ ghs/ Gkt d?th r[D ;s' r[DK dh
XkoBk ;fjs oj/. ;s'r[DK dk
pVk nfGnk; ehsk go S/tK gho
jfor'fpzd Gkoh r[o{ j' e/ rZdh s/
p?fmnk Gkt fJjBK B/ d/r s/r
dhnK d' sbtkoK gfjBhnK ns/
PKs o; d/ Bkb Bkb pho o; d/
fgnkb/ ghs/.
hirgoibMd

r[o{

noiB

d/t

ArjoeI arjo
nWv iesqrI
bynqI, Arj

ArzoeI kr rhI muV vy


arjo kar rah mur we
SrwbI Fol mwhI nMU suhxI muitAwr
Arj krdI hY Aqy kihMdI hY ik auh
aus dI pgVI leI suhxw cIrw bMnH ky
klgI nwl sjwauxw cwhuMdI hY[ aus dw
mwhI dirAw dy aurly Bwv ieDrly p`qx
hY Aqy auh auDrly p`qx nhwauNdI hY[
SrwbI Fol nMU auDrly Bwv aus vwly

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

870

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
p`qx/pwsy muV AwauNx Aqy imlx leI
ArjoeI krdI hY[
isr mwhI dy cIrw,

lY isr sohxy dy cIrw,


mYN klgI nwl sjwauNdI AW[
mwhI myrw aurly,
lY sohxw myrw aurly,

mYN prly p`qx nhwauNnI AW[


mYN ArzW kr rhI muVvy,
vy ArzoeI kr rhI muVvy[
vy! iek Arz bMdI dI sux,
vy qUM sux vy Fol SrwbIAW[
bol pMjwbx dy, II, 20
ArjoeI arjo
ArzoeI kr rhI muV vy
arjo kar rah mur we
sohxw myrw aurly sn mer urle
mYN prly p`qx nhwauNnIAW
m parle pattan nahon
ArzW kr rhI muV vy
arz kar rah mur we
Arz bMdI dI sux vy
arz bd d sun we

noI arz
BKt fJ;sohfbzr
p/Bsh, gqkoEBk

nb| fJj fgnkfonk noI


w/oh
alf piri arz mer
w/oh oZp nZr/ fJj' gqkoEBk j? fe w/o/
fdb ftu T[; ;dek ewkb, T[~usw
doi/ dk fJPe g?dk j' ikt/. fJj
o{jkBh fJPe ;koh T[wo w/o/
nzr^;zr oj/ ns/ id'A w?A fJ;
d[BhnK s'A ubkDk eoB bZrK, T[;
tes th fJj' fJPe w/o/ Bkb j't/
noEks w?A fJPe d/ ozr ftu ozr e/
jh ihDk ns/ woBk ukj[zdk jK.
fenkws s'A pknd jPo d/ fdB
wB[ZyK s'A ;z;ko ftu ehs/ nwbK dk
fj;kp fbnk ikt/rk. w?A ukj[zdk jK
fe T[; fdB f;tkJ/ oZp d/ j'o e'Jh
f\nkb w/o/ fdb ftu Bk nkJ/. nzs
ftu eth fbydk j? fe oZp d/ iwkb
(j[;B) d/ dhdko s'A pknd fdb
ftu e'Jh
fJZSk pkeh BjhA ofjzdh.

nb| fJj fgnkfonk noI


w/oh,
w?B{z s?AvVk
j't/.

fJPe ewkb

ihtK id'A sheo oj/ P"e


s/ok,
wodh tko s/ok fJPe
Bkb j't/.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

871

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s{zjhA s{zjhA eo T[~mK w?A jPo
nzdo,
e'Jh j'o Bk tfjw f\nkb
j't/.

wzr/
e[M
B
j'o
jdkfJs[Zbk,
jk;b s?AdVk id'A iwkb
j't/.
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,

noI arz
fJPe iq
ewkb kaml
ihtK id'A sheo oj/ P"e s/ok
jw jad tkar rahe k ter
wodh tko s/ok fJPe Bkb j't/
mard wr ter iq nl howe

nykI dy AmlW dw crKw kqidAW mxW


mUhIN sUq k`q ilAw hY[ FlI hoeI aumr
ivc jIv Awqmw dI eyho Aws hY[ bynqI
hY, ik hux aus nMU pRIqm ipAwrw gl lw
lvy, Aw imly ikauN ik hux hor nhIN
k`iqAw jWdw[ hux crKy dI h`QI iFlk
geI hY Bwv iF`lI ho geI hY ArQwq
srIr kmjor pY igAw hY[ hux qW iehI
Ardws hY ik koeI vsIlw bxy Aqy Shu
nwl myl ho jwvy[

Arz eyho mYnMU Awx imly hux,


kOx vsIlw jwvy[
sY mxW dw k`q ilAw,
bu`lHw, Shu mYnMU gl lwvy[
h`QI iFlk geI myry crKy dI,
hux mYQoN k`iqAw nw jwvy[
bu`ly Swh, 28

wzr/ e[M B j'o jdkfJs[Zbk


mge kj na hor haditull

Arz eyho mYnMU Awx imLy hux kOx vsIlw


jwvy
arz eho mn n mile hun kn wsl
jwe

jk;b s?AdVk id'A iwkb j't/


hsal tdr jad jml howe

sY mxW dw k`q ilAw


s man d kat li

Arz eyho mYnMU Awx imly hux kOx


vsIlw jwvy

bu`lHw Shu mYnMU gL lwvy


bull mnu gal lwe

arz eho mn n mile hun kn wsl


jwe

h`QI iFLk geI myry crKw dI


hatth tlk ga mere arkhe d

jPo har

872

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

hux mYQoN k`iqAw nw jwvy


hun mth katti n jwe

noI ep{b i/ gt/ w/oh


arz kabl je pawe mer
i/eo oZp dh dorkj ftu w/oh p/Bsh
gqtkB j' ikt/ sK w?B{z gqhsw dk
fwbkg jk;b j' ;edk j?. d';s s'A
fpBK wfjb thokB jB. i/eo :ko
nk ikt/ sK fJ; xo ftu o"De ns/
\[Ph dh bfjo c?b ikt/rh. :ko d/
nkT[D Bkb d';s fwZso sK Jhd d/
nkT[D tKr \[P j' ikDr/ go d[PwDk
B{z Jhoyk tZ; nfsnzs d[Zy j't/rk.
nzs ftu eth fJj ftuko g/P eodk
j? fe i/eo n;wkB nEtk oZp dh
fwjo j't/ sK ;G ezw ;|bsk Bkb
g{o/ j' iKd/ jB.

n?B noI ep{b i/ gt/


w/oh,
ghnk
j't/.

n;K

T[s/

fwjopkB

;[zR/ gJ/ wfjb thokB


fd;D,
nkt/ :ko sK xo ntkdkB
j't/.
j't/ ;iDK B{z y[Ph Jhd
tKr{z,
e'b/ d{shnK dh ;V e/ ikB
j't/.

;G j'Dr/ ezw jdkfJs[Zbk,


rodP B/e id'A nk;wkB
j't/.
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
noI arz
;[zR/ gJ/ wfjb thokB fd;D
sue pae mhal wrn disan
nkt/ :ko sK xo ntkdkB j't/
we yr t kr awdn howe
j't/ ;iDK B{z y[Ph Jhd tKr{z
howe sajjan n khu d wg
e'b/ d{shnK dh ;V e/ ikB j't/
kole dt d sar ke jn howe
rodP garda
B/e nek

ieku Arz inmwixAW dI sux ijMdU


nI
ik arz nimani d sun jd n
hy myrIey ijMdy, myirAw mnw, myrI bynqI
sux[ sUrq dy qwxy ivc hir dw pytw pw
ky inriq Bwv ipAwr dw qwxw aux[
JUT Aqy J`K mwrnw C`f Aqy rwm Bjn
ivc l`g[ Awpxw bIijAw hI
v`Fxw/vycxw hY[ AwpxI jvwnI vyK ky
AiBmwn nhIN krnw cwhIdw ikauNik
ie`QoN v`fy v`fy AmIr vI mOq ny cux ley
hn[ Shu nMU imlx leI qW Awpxy swry

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

873

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kuJ nMU imtwauxw pYNdw hY[

ieku Arz inmwixAW dI,


suix ijMdU nI[
surq dw qwxw,
inriq dw bwxw,
hir hir pytw,
vuix ijMdU nI[
kwhy ko JUTyN qy JiK mwrYN,
rwm Bjnu ibnu bwzI hwrYN,
bIijAw hI so luix ijMdU nI[

kwhy grbihM dyK juAwnI,


qyry ijhIAW keIAW KwnKvWnI,
kIil leIAW sBu cuix ijMdU nI[
khY husYn PkIr gdweI,
p`CI pUxI dyih lutweI,
Shu nMU imlxI hYN hux ijMdU nI[
Swh husYn, 82
Arz arz
ieku Arz inmwixAW dI suix ijMdU
nI
ik arz nimni d sun jd n
surq dw qwxw surt d tn
inriq dw bwxw nirt d bn
hir hir pytw vuix ijMdU nI
har har pet wun jd n

kwhy ko JUTyN qy JiK mwrYN


khe ko th te kh mr
rwm Bjnu ibnu bwzI hwrYN
rm pjan bin bz hr
bIijAw hI so luix ijMdU nI
bji h so lun jd n

noI' ;wk arzo sm


BKt g[fbzr
IwhB s/ n;wkB

id'A noI' ;wk dk Bkw Bk ;h


jad arzo sm d nm n s
fJjBK ekft^;soK ftu eth B/
ekdo d[nkok e[dos dh f;oiDk s'A
gfjbK dh nt;Ek dk T[b/y ehsk j?.
fJ;bkwh ftPtk; nB[;ko ;G s'A
gfjbK nZbkj B/ jIos w[jzwd (;H)
d/ B{o B{z g?dk |owkfJnk. fJE/ eth
fJ;/ rb dk fIeo eofdnK fbydk
j? fe w?B{z wfjp{p noEks jIos
w[jzwd (;H) dh skoh| T[; tes
;[Mh id'A noI'^;wk (IwhB s/
n;wkB) dh f;oiDk BjhA ;h j'Jh.
T[; tes Bk e[|o ;h ns/ Bk jh
fJ;bkw Xow ;h go n;hA wfjp{p
d/ nZr/ f;o M[ek fdZsk ;h. Pokp
ghD s'A fpBQK jh w?A p/j'P j' frnk
;h. nzs ftu eth fbydk j? fe T[;
tes jbkb jokw (fJ;bkwh Pohns
nB[;ko T[fus ns/ nB[fus) dh jZd

874

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

BjhA ;h. T[; tes e/tb fJPe dk


;o{o ;h. fJE/ e[|o s'A Gkt
Bk;fsesk nEtk fJ;bkw s'A
fJBeko eoB s'A j?. dhB s'A Gkt j?
Xow, wIjp. wd s'A Gkt Pokp
ns/ ikw s'A Gkt fgnkbk j?. fJPe
;o{o s'A Gkt fJPe dh w;sh s'A j?.

;[nkd f;cs wfjp{p dh


;[Dh sd'A,
id'A noI' ;wk dk Bkw Bk
;h.
n;K g{fink :ko dk p[Zs
sd'A,
id'A e[co s/ dhB fJ;bkw
Bk ;h.
j'Jh P"e EhA j'P p/j'P,
id'A wd Pokp s/ ikw Bk
;h.
;[fDnk p{fNnk* fJPe ;o{o
sd'A,

id'A jd jbkb jokw Bk


;h.
w[jzwd p{Nk r[ioksh, ;hjoch,

noI' ;wk arzo sm


;[nkd f;cs wfjp{p dh ;[Dh sd'A
sud sift mbb d sun tad

id'A noI' ;wk dk Bkw Bk ;h


jad arzo sm d nm na s
n;K g{fink :ko dk p[Zs sd'A
as pje yr d but tad
id'A e[co s/ dhB fJ;bkw Bk ;h
jad kufar te dn islm n s
j'Jh P"e EhA j'P p/j'P
ho k th ho beho
id'A wd Pokp s/ ikw Bk ;h
jad mad rb te jm n s
fJPe ;o{o isq sarr
id'A jd jbkb jokw Bk ;h
jad had hll hrm n s

ArG dyxw rg den


ikirAw
krUey dy vrq smyN cMdRmw nMU m`Qw tykx
smyN kIqI jl cVHwaux dI ikirAw; pUjw
smyN kuJ Bytw krn dw Bwv, Bytw kIqI
vsqU Awid

cMdw ArG dyie d rg de


pqI dI lMmI aumr Aqy pqnI dy suhwg
nMU kwiem r`Kx leI AOrqW svyry hI
qwirAW dI CW ivc KWdIAW hn[ies
Bojn nMU srGI/ArGI ikhw jWdw
hY[ieh vrq smyN nw KWdIAW hn Aqy
nw hI pwxI Awid pINdIAW hn[dupihr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

875

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Flx qoN bwAd pMfqwxI qoN kQw sux ky
duD vgYrw pINdIAW hn Aqy rwq pYx qy
cMdrmw nMU ArG dy ky Awpxy pqI dw
mUMh vyK ky hI rotI Awid KWdIAW hn[

ieh vrq (krUAw) ijqnw v`fw qy


DUm DVwky vwlw hY aunw hI sKq vI
huMdw hY[ mUMh hnyry KwDy AMn dy Bory qy
pwxI dI cUlI qoN ibnW swrw idn
k`txw sOKI ijhI Gwlxw nhIN[ kdy
kdy su`ky bu`lW au~qy gIqW dIAW DunW
dy nwl bu`lW qy lbirs Aw jWdw hY[
pihlW ArG smyN ArD-lokvwk
ijhw totw gwauNdIAW hn:
isau dyau Gr bwr bwl,
cMdw ArG dyie[
ijau lwVy Gr bwr h`Q,
PVI isr DrI[

suhwgx Bwgx ArG dy,


cubwry cVHI ArGI dyh[

prdys gey mwhI dI ijs dIAW suKW


mnwaux leI ieh vrq huMdw hY, Xwd
Aw jWdI hY[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf, 200201
ArG dyxw rg den
cMdw ArG dyie d rg de

h`Q PVI isr DrI


hath phar sir tr
suhwgx Bwgx ArG dyh
suhgan pgan rg d
cubwry cVHI ArG dyh
ubre r rg d

ArQ ivvsQw arth wiwasth


nWv iesqrIilMg
AwriQkqw, AwrQk hwlq

ipMf dI ArQ ivvsQw


pd d arth wiwasth
ie`Qy ArQ-ivvsQw dw ArQ ipMf dy
lokW dI mwlI hwlq qoN hY[ pihlW ipMfW
ivc kMm-DMdy jnm jwqW nwl juVy hoey
sn[ ieh mMinAw jWdw sI ik hunr dI
muhwrq aus nwl juVI jwq dy bMdy nMU hI
hwsl ho skdI hY, iksy dUsry nMU nhIN[

myry ipMf dI ArQ-ivvsQw lokW dy


h`QIN krn vwly kMm-DMidAW au~qy
inrBr hY qy kMm DMdy au~QoN dy lokW
dIAW jnm-jwqW nwl Eq-poq
hn[ ies leI kMmW DMidAW dI vMf

myry ipMf dy jwqI jmwqI ik`iqAW


ivc pr`ucI hoeI hY[ rvwieqI qOr

qy ijs ik`qy dy lok jo kMm krdy hn,


aus jwqI dw puSqW qoN auhI kMm

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

876

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
cilAw Aw irhw hY:-

ijs kw kwm ausI ko swjY,


Awaur kry qW TyNgw bwjY[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf, 59
ArQ ivvsQw arth wiwasth
ipMf dI ArQ ivvsQw
pd d arth wiwasth
kMMm DMdy dI vMf km tade d wd
jwqI jmwqI ik`iqAW ivc
jt jmt kitti wi
pr`ucI hoeI hY pru ho h
ijs kw kwm ausI ko swjY
jis k km us ko sj
Awaur kry qW TyNgw bwjY
ur kare t thg bj

AriQ arth
BKt g[fbzr
ekoD, tk;s/, ykso (joh fwbkg)

hir hir AriQ srIru


har har arth srr
;fsr[o B/ feogk eoe/ r[ow[y B{z
Bkw fdqVkfJnk j? ns/ fJ; ekoB,
fJ; nofE g{o/ r[o{ nZr/ ;G e[M
tko fdZsk j?. nfrnkB d/ nzBQ/o/ ftu

frnkB d/ dhge ibk e/ r[o{ Bkb


fbt bZrh j?.

gauVI pUrbI mhlw 4 ] hir hir


AriQ srIru hm byicAw pUry gur kY
Awgy ] siqgur dwqY nwmu

idVwieAw muiK msqik Bwg


sBwgy ] 1 ] rwm gurmiq hir
ilv lwgy ] 1 ] rhwau ] Git
Git rmeIAw rmq rwm rwie gur

sbid gurU ilv lwgy ] hau mnu qnu


dyvau kwit gurU kau myrw BRmu Bau
gur bcnI Bwgy ] 2 ] AMiDAwrY
dIpk Awin jlwey gur igAwin
gurU ilv lwgy ] AigAwnu AMDyrw
ibnis ibnwisE Gir vsqu lhI
mn jwgy ] 3 ] swkq biDk

mwieAwDwrI iqn jm johin lwgy

] aun siqgur AwgY sIsu n byicAw


Eie Awvih jwih ABwgy ] 4 ]
hmrw ibnau sunhu pRB Twkur hm
srix pRBU hir mwgy ] jn nwnk kI
lj pwiq gurU hY isru byicE siqgur
Awgy ] 5 ]
A.g.m.4, 171
AriQ arth
nwmu idVwieAw nm diri

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

877

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
muiK msqik Bwg sBwgy
mukh mastak pg sbge
Git Git rmeIAw kt kt rma
BRmu Bau gur bcnI Bwgy
pram p gur ban pge
AMiDAwrY dIpk Awin jlwey
dir dpak n jle
AigAwnu AMDyrw ibnis ibnwisE
agin dr bins binsio
swkq biDk mwieAwDwrI
skat badik mitr
iqn jm johin lwgy
tin jam johan lge
hmrw ibnau hamr bin
AriQ ^ ekoD, tk;s/, ykso (joh
fwbkg).
hir hir AriQ srIru ^ joh d/
fwbkg dh ykso, joh B{z gqkgs
eoB d/ wB'oE Bkb n;hA nkgD/
;oho B{z g{o/ r[o{ d/ nZr/ t/u fdZsk
j?.
nwmu idVwieAw muiK msqik Bwg
sBwgy ^ dks/ tkfjr[o{ B/ w/o/
fjod/ ftu joh Bkw g?dk eo
fdZsk j?. w/o/ w[y w;se
GkrPkbh j' rJ/ jB. w?A GkrK

tkbk j' frnk jK.


Git Git rmeIAw ^ Gkt/A
gowkswk jo fJe ;oho ftu
ftnkge j?, fco th r[o{ d/ Ppd
d/ okjhA jh T[; Bkb brB brdh
j?.
BRmu Bau gur bcnI Bwgy ^ w?A r[o{ B{z
nkgDk wB, sB d/D B{z fsnko jK
nkgDk f;o eZN e/ d/D B{z fsnko
jK. r[o{ d/ puBK okjhA jh w/oh
GNeDk w/ok vo d{o j' ;edk j?.
AMiDAwrY dIpk Awin jlwey ^
wkfJnk d/ w'j d/ jB/o/ ftu c;/
j'J/ iht d/ nzdo r[o{ jh frnkB
dk dhtk fbnk e/ pkbdk j?. r[o{
d/ fdZs/ frnkB okjhA jh gqG{ uoBK
ftu brB brdh j?.
AigAwnu AMDyrw ibnis ibnwisE ^
r[o{ d/ frnkB okjhA p/;wMh o{g
jB/ok T[~ek jh d{o j' iKdk j? ns/
wB d/ ikrD Bkb fjod/ xo ftu
gqG{ dk Bkw^gdkoE bG g?Adk j?.
swkq biDk mwieAwDwrI iqn jm
johin lwgy ^ Pesh d/ T[gk;e,
wkdk^gq;s fjz;k eoB tkb/ ns/
wkfJnkXkoh jB. iw T[jBK B{z
sedk ofjzdk j?. T[jBK *s/ BIo
oydk j?. T[jBK B/ ;fsr[o{ nZr/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

878

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
f;o t/funk BjhA j[zdk. T[j
nGkr/ iBw woB d/ r/V ftu gJ/
ofjzd/ jB.
hmrw ibnau ^ n;hA gowkswk
nZr/ p/Bsh eod/ jK fe n;hA s/oh
PoB ftu nkJ/ jK. ;kvh bki
ns/ gs oyD tkbk r[o{ jh j?.
n;hA ;fsr[o{ nZr/ nkgDk f;o
t/u fdZsk j?.

ArQI arth
nWv iesqrIilMg
imRqk dI lwS lY ky jwx leI l`kV
Awid dw bixAw SkMjw ijs au~qy lwS
pw ky SmSwn Gwt lY ky jWdy hn,
sIVHI, P`tw; bbwx

ArQI BUM\y rK id`qI jWdI hY


arth pje rakh ditt jd h
imRqk dyh dw AMiqm sMskwr krn leI
ArQI nMU cuk rhy kwnHI isivAW dy nyVy
jw ky pwxI dw iC`tw mwr ky swP QW qy
rK idMdy hn[ imRqk dy pYr A`gy vl
krky kwnHI vI pwsw bdl lYNdY hn[
Swied imRqk nMU cor-BulweI idMdy hn
ik isivAW iv`coN vwps nw prqy[

isivAW qoN QoVI dUr aury ArQI


BUM\y rK id`qI jWdI hY[ ArQI r`Kx
vwlI QW sMBr ky pwxI dy iC`itAW

nwl pihlW sv`C kIqI huMdI hY[

murdy dy pYr A`gy qy isr ip`Cy vl


kr id`qw jWdw hY[isr vl l`gy

kwnHI pYrW vwly pwsy jw KVHdy hn


Aqy pYrW vwl pwsy dyy isr vl[ ieh
iek qrHW ijvyN murdy nMU cor BulweI
dyxI huMdI hY, kihMdy auh muV ky ikqy

ienHW kwnHIAW dy kMinHAW au~qyy bYT


ky vwps Gr hI nw puj jwvy[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,
478
ArQI arth
ArQI BUM\y r`K id`qI jWdI hY
arth pje rakh ditt jd h
isivAW qoN QoVI dUr aury
siwi t thor dr ure
sMBrky sabarke
sv`C swah
murdy dy pYr A`gy qy isr ip`Cy
murde de pr agge te sir pihe
murdy nMU cor BulweI dyxI
murde n or pul den

kwnHIAW dy kMinHAW au~qy bYT ky vwps Gr hI


nw puj jwvy
kn de kani utte bth ke wpas kar
h n puj jwe

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

879

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nodk; ards

nodk; ards

BKt fJ;sohfbzr
p/Bsh, gqkoEBk, noI

oZp d/ fgnko/ B/ w/o/ bJh nodk; ehsh


rab de pire ne mere la ards kt

op nZr/ nodk; eoB Bkb T[j


wohI th mhe j' iKd/ jB fiBQK B{z
t?d jehw i[nkp d/ fdzd/ jB ns/
fJj ;wMd/ jB fe fJj j[D puDr/
BjhA. nodk; eoB tkb/ cehoK dh
pkDh Gkt p'b/ j'J/ Ppd T[j n;o
eo iKd/ jB i' tZv/ tZv/ dtk dko{
BjhA eo ;ed/. cehoK dk Go';k fe
i' eodk j? tkfjr[o{ eodk j? tZv/ tZv/
fJbki eo iKdk j?.

n;h; fdZsh sK w?A tZb j' frnk


ass ditt t m wal ho gi

T[; B{z t/ye/


j'e/ g[ZfSnk
okih j'fJnk
cbkD/ oZp

id'A wB[y d/ nzdo nodk; Gkt


;sr[o fBorD o{g fBozeko nr/
i'dVh eoB dh shpo fJZSk g?dk j[zdh
j? sK gkgK dk Gko yso j[zdk j?.
wB[y pqjw w[ZoB Gkt fBozeko ss
Bkb i[Vdk j?. fi; soQK nrBh dk
;/e yzv B{z fByko fdzdk j? T[;/ soQK
p/Bsh fdb dh w?b B{z eN fdzdh j?.

tv/ jehw B/ nuoi


L s{z fe; dko{ Bkb
j?A< T[j efjD bZrk,
d/ fgnko/ B/ w/o/

bJh nodk; ehsh, n;h;


fdZsh sK w?A tZb j' frnk*.

fJ; go jehwK B/ eJh nkdwh


xZb e/ U; oZp d/ fgnko/ B{z ;Zd
wzrkfJnk. iK T[j nkfJnk sK
tv/ jehw B/ fejkL dZ; pJh ;zsk
` s{z fJ; B{z fet/A okIh ehsk j?<
T[j efjD bZrk, okIh eoB
tkbk tkfjr[o{ j?, w?A sK
nodk; ehsh ;h s/ P[G puB
ej/ ;B*.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

okIh eoB tkbk tkfjr[o{ j?


raz karn wl whegur h
P[G puB b baan

fjod/ T[gi/ nr id nodk;


dh
hirde upje ag jad ards d

tkj ` tk s{z nodk; w/bDjkohJ/ `


;or[D fBor[D o{g j? fBozeko i'
^ebk Xko ;z;ko B{z w[j i'
fojk^d/jXkoh dk Bkb T[;d/ w/b
s{z eotkt/A nodk; ` s{z sk XzB
j?A.iht eo/ nodk; id ih
i'Ve/pqjw PoB ftueko U i[V
iKtdk.

880

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fjod/ T[gi/ nr id
nodk; dh
gkgK wfVQnK Gko ;V pb
iKtd/.
ekJh fdb dh w?b eZN/
p/Bsh,
fiT[A nrBh dk ;/e yzv
fBykodk.
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,

nodk; ards
fjod/ T[gi/ nr id nodk; dh
hirde upje ag jad ards d
gkgK wfVQnK Gko ;V pb iKtd/
pp mri pr sar bal jwde
ekJh fdb dh w?b eZN/ p/Bsh
k dil d ml katte bent
fiT[A nrBh dk ;/e yzv fBykodk
jio agn d sek khd nikhrd

Ardwis suxI dwqwir pRiB hoey


ikrpwl
ards sun dtr prb hoe kirpl
;fsr[o nkgD/ ;/te, r[ow[y dh
nodk; ;[Ddk j?. nkgD/ r[ow[y dh
oZfynk eodk j?. ;G ihnK dk dksk
fJe jh j?. nkgD/ ;/teK dk whs j?.
T[jBK d/ ;G wB'oE g{o/ eodk j?.

T{u, ngko, nrBs eosko d/ jE


;G irs, ;G ihn jB. T[; dh
;oD ftu iw ekb B/V/ BjhA
nkT[Adk.

iblwvlu mhlw 5 ] Ardwis suxI


dwqwir pRiB hoey ikrpwl ] rwiK
lIAw Apnw syvko muiK inMdk Cwru
] 1 ] quJih n johY ko mIq jn qUM
gur kw dws ] pwrbRhim qU rwiKAw
dy Apny hwQ ] 1 ] rhwau ]
jIAn kw dwqw eyku hY bIAw nhI
horu ] nwnk kI bynqIAw mY qyrw
joru ] 2 ] 9 ] 73 ] iblwvlu
mhlw 5 ] mIq hmwry swjnw rwKy
goivMd ] inMdk imrqk hoie gey
qum@ hohu inicMd ] 1 ] rhwau ]
sgl mnorQ pRiB kIey Byty gurdyv
] jY jY kwru jgq mih sPl jw kI
syv ] 1 ] aUc Apwr Agnq hir
siB jIA ijsu hwiQ ] nwnk pRB
srxwgqI jq kq myrY swiQ
] 2 ] 10 ] 74 ] iblwvlu mhlw
5 ] guru pUrw AwrwiDAw hoey
ikrpwl ] mwrgu sMiq bqwieAw
qUty jm jwl ] 1 ] dUK BUK sMsw
imitAw gwvq pRB nwm ] shj sUK
Awnd rs pUrn siB kwm ] 1 ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

881

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
rhwau ] jlin buJI sIql Bey
rwKy pRiB Awp ] nwnk pRB
srxwgqI jw kw vf prqwp
] 2 ] 11 ] 75 ]
A.g.m.5, 818

ikrpwl kirpl
mwrgu mrg
jm jwl jam jl
dUK BUK dkh pkh

Ardws ards

sMsw ss

dwqwir dtr

shj sj

muiK inMdk Cwru mukh ndak hr

sUK skh

johY joh

Awnd nd

mIq jn mt jan

jlin buJI jaln bj

jIAn kw dwqw jan k dt

sIql stal

bynqIAw bent

Ardwis ^ p/Bsh, noi'Jh.

joru jor

Ardwis suxI dwqwir pRiB hoey


ikrpwl ^ fi; ;/te dh nodk;
gqG{ B/ ;[D bJh, fi; T[s/ gqG{
fdnkb{ j' rJ/, T[; ;/te dh gqG{
B/ ;dk oZfynk ehsh j?.

mIq mt
swjnw sjn
inMdk imrqk ndak mirtak
Byty gurdyv pte gurdev
jgq jagt
aUc Apwr apr
Agnq a'gant
srxwgqI sarngt
AwrwiDAw rdi

muiK inMdk Cwru ^ T[; ;/te d/


d'yh^fBzde d/ w{zj T[s/ ;[nkj jh
gJh j?, fBzde B{z ;dk fcNeko jh
gJh j?.
johY ko mIq jn ^ j/ wB[y` s{z r[o{
dk ;/te pfDnk ofj, gowkswk
B/ nkgD/ jE d/ e/ ;dk s/oh
ofynk eoBh j?.

882

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jIAn kw dwqw ^ gowkswk jh


;ko/ ihtK B{z dksK d/D tkbk j?,
T[; s'A fpBk j'o e'Jh BjhA. T[;
gqG{ dh PoB fgnk ofj.
bynqIAw mY qyrw joru ^ gqG{ d/ do
s/ ;dk nodk; j?, p/Bsh j? fe j/
gqG[` w?B{z s/ok jh nk;ok j?, s/ok
jh skD j?.
mIq hmwry swjnw ^ ;kv/ ;iD
fwso joh B/ puk bJ/ jB.
inMdk imrqk ^ fBzde fwose j'
rJ/ jB, s[;hA j[D nkgD/ fBzdeK
tb'A p/fceo j' ikU.
Byty gurdyv ^ id'A r[o{ fwb gJ/,
sK gqG{ B/ ;kohnK w[okdK g{ohnK
eo fdZshnK.
jgq ^ fi; B{z GkrK Bkb r[o{
fwb fgnk, ;ko/ irs ftu T[;
dh ;'Gk gJh j[zdh j?.
aUc
;G
r[D
T[;

Apwr Agnq ^ fijVk gqG{


s'A T[FZuk j?, p/nzs j?, fi; d/
frD/ BjhA ik ;ed/, ;ko/ iht
d/ t; ftu jB.

srxwgqI ^ j/ wB[y` s{z T[; gqG{


dh PoB fgnk ofj s/ :ehB oy
fe jo EK T[j s//o/ nzr ;zr j?.

AwrwiDAw hoey ikrpwl ^ fijVk


wB[y g{o/ r[o{ B{z fjod/ ftu
t;kJh oydk j?, T[; dh nkokXBk
eodk j?, fi; T[s/ r[o{ dfJnktkB
j[zdk j?.
mwrgu ^ fi; wB[y B{z r[o{ B/ ihtB
dk ;jh o;sk d; fdZsk, Grsh
dk wkor fdyk fdZsk.
jm jwl ^ T[; wB[y dhnK iw
tkbhnK ;kohnK ckjhnK N[N
iKdhnK jB.
dUK BUK sMsw ^ gowkswk dk Bkw
f;wofdnK ;ko/ d[y, ;kohnK G[ZyK
ns/ ;ko/ ;fjw fwN iKd/ jB.
shj sUK Awnd ^ Bkw f;woB
Bkb nkswe nkBzd gqkgs j[zdk
j?, ;[y nkBzd ;[nkd gqkgs j'
iKd/ jB ns/ ;G b'VK g{ohnK j'
iKdhnK jB.
jlin buJI sIql Bey ^ gqG{ dk
Bkw f;woB eoB Bkb wB[y d/
nzdo'A ftekoK dh ;VB fwN iKdh
j? s/ T[; dk wB mzvk mko j' iKdk
j?. fi; gqG{ dh J/Bh skes j?,
T[; dh PoB gJ/ ofjDk ukjhdk
j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

883

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Ardwis suxI dwqwir

sB clY rjweI ] 36 ] 1 ]

ards sun dtr


eosko dh fwjo Bkb, feogk Bkb
r[ow[y dh nodk; ;[Dh iKdh j?. T[j
ekdo tZvk j?. T[; dh tfvnkJh
nrzw j?. T[j BkEK dk BkE j?. T[;
d/ j[ew ftu ;G joes j?. T[j
r[ow[y dh oZfynk eodk j?.

slok m 5 ] sBy jIA smwil


ApxI imhr kru ] AMnu pwxI mucu
aupwie duK dwldu BMin qru ]
Ardwis suxI dwqwir hoeI issit
Tru ] lyvhu kMiT lgwie Apdw sB
hru ] nwnk nwmu iDAwie pRB kw
sPlu Gru ] 1 ] m 5 ] vuTy myG
suhwvxy hukmu kIqw krqwir ]

irjku aupwieEnu Aglw TWiF


peI sMswir ] qnu mnu hirAw
hoieAw ismrq Agm Apwr ]
kir ikrpw pRB AwpxI scy
isrjxhwr ] kIqw loVih so krih
nwnk sd bilhwr ] 2 ] pauVI
] vfw Awip AgMmu hY vfI
vifAweI ] gur sbdI vyiK
ivgisAw AMqir sWiq AweI ] sBu
Awpy Awip vrqdw Awpy hY BweI ]

Awip nwQu sB nQIAnu sB hukim


clweI ] nwnk hir BwvY so kry

A.g.m.5, 1251
Ardwis ards
duK dwldu BMin qru
dukh dlad pan tar
vuTy myG suhwvxy
wuthe mg suhwne
irjku aupwieEnu Aglw
rizk upion agl
TWiF peI sMswir thd pa ssr
ismrq Agm Apwr
simrat agam apr
kIqw loVih kt lor
so krih so kar
nwnk sd bilhwr
nnak sad balihr
vfw Awip wadd p
AgMmu hY a'gm h
gur sbdI gur sabd
vyiK ivgisAw wekh wigsi
Awip nwQu p nth
sB nQIAnu sb nathian
sB hukim clweI sb hukm l

884

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

hir BwvY har pw


so kry so kare
sB clY rjweI sb all rz
Ardwis ^ p/Bsh, gqkoEBk.
duK dwldu BMin qru ^ j/ gqG{`
nkgDh fwjo eo ns/ ;ko/ ihtK
dh ;ko b?. nzB, gkDh pj[sk g?dk
eo s/ ihtK d/ d[y dfbdo d{o
eo.
Ardwis suxI dwqwir ^ f;qPNh dh
fJj nodk; joh B/ ;[Dh s/ fwjo
eoe/ w/b dh dks fdZsh s/ f;qPNh
;Ks j' rJh.
vuTy myG suhwvxy ^ id'A eosko B/
j[ew ehsk sK ;'jD/ pZdb toQ
gJ/.
irjku aupwieEnu Aglw TWiF peI
sMswir ^ T[; gqG{ B/ ihtK bJh
p/nzs foie g?dk ehsk ns/ ;ko/
irs ftu mzY g? rJh. fJ; soQK
eosko dh fwjo Bkb r[o{ pdb
d/ T[gd/P dh toyk Bkb p/nzs
Bkw XB g?dk j'fJnk s/ r[o{ dh
PoB ftu nkT[D tkb/ tvGkrhnK
d/ nzdo mzY g? rJh.
ismrq Agm Apwr ^ tv^GkrhnK

dk ngjz[u ns/ p/nzs gowkswk


dk f;woB eoB Bkb sB wB fyV
frnk.
kIqw loVih so krih nwnk sd
bilhwr ^ j/ ;dk ekfJw ofjD
tkb/ gqG{` nkgDh fwjo eo s/ w?B{z
Bkw XB d/. i' s{z eoBk ujz[dk j?
T[jh s{z eodk j?A. w?A s?E'A ;de/
jK.
vfw Awip AgMmu hY ^ gqG{ fJzBk
tZvk j? fe T[; se gjz[u BjhA j'
;edh.
gur sbdI vyiK ivgisAw ^ fi;
wB[y B/ r[o{ d/ Ppd okjhA T[; dh
tfvnkJh t/yh j?, T[; d/ nzdo
fyVkU g?dk j' frnk, PKsh nk
t;h j?.
Awip nwQu sB nQIAnu sB hukim
clweI ^ nkgDh ouh j'Jh ouBk
ftu jo EK gqG{ nkg jh w"i{d j?.
gqG{ nkg jh wkbe j?. ;koh
f;qPNh B{z T[; B/ nkg jh t; ftu
ofynk j'fJnk j? ns/ nkgD/
j[ew ftu ubk fojk j?.
hir BwvY so kry sB clY rjweI ^ i'
gqG{ B{z uzrk brdk j? T[jh eodk
j?. ;koh f;qPNh T[;/ dh oIk ftu
s[o ojh j?. gqG{ Bkb w/b

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

885

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[o^Ppd okjhA jh j[zdk j? go
eokT[Adk T[j nkg jh j?.

DIrau pRB kau tr prb k


mnih ghIrau man gahr

Arpau arp

pyiK pRB kau pekh prb k

fefonk
nogD eoBk, G/Nk eoBk

dUiK n kbhU JUrau


dkh na kabh r

Arpau nIrau arp nr


r[ow[y nkgDk ;G e[M wB, sB,
XB r[o{ Bz{ nogD eo d/Adk j?. T[j
i' ukjz[dk j?, T[jh gkT[Adk j?. r[o{
dh feogk Bkb Bkw dk tk;k jzz[dk j?
s/ fco r[ow[y fe;/ gZy'A BjhA
M{odk.

jYqsrI m 5 ] DIrau suin


DIrau pRB kau ] 1 ] rhwau ]
jIA pRwn mnu qnu sBu Arpau
nIrau pyiK pRB kau nIrau ] 1 ]
bysumwr byAMqu bf dwqw mnih
ghIrau pyiK pRB kau ] 2 ] jo
cwhau soeI soeI pwvau Awsw mnsw
pUrau jip pRB kau ] 3 ] gur
pRswid nwnk min visAw dUiK n
kbhU JUrau buiJ pRB kau ] 4
]2]3]
A.g.m.5, 700
Arpau arp
DIrau suin tr sun

Arpau ^ nogD eoBk, G/Nk


eoBk.
DIrau suin DIrau pRB kau ^ r[o{ s'A
joh pkps fJj ;[D e/ fe T[j B/V/
j?, wB B{z Xhoi ns/ ;[y fwbdk
j?. w?B{z Xhoi, PKsh, gqG{ pkps
rZbK ;[D e/ jh nkT[aAdh j?.
Arpau nIrau ^ gqG{ B{z B/V/,
;kjwD/ d/y e/, jo t/b/ nzr ;zr
se w?A nkgD/ fizd, gqkD, wB,
sB, ;G e[M nofgs eo fdzdk
jK, G/Nk eo fdzdk jK.
mnih ghIrau pyiK pRB kau ^ gqG{
p/P[wko, p/nzs ns/ tZvk dksk j?,
T[; B{z t/y e/ wB ftu rqfjD eo
b?Adk jK, gZeh soQK t;k b?Adk jK.
dUiK n kbhU JUrau ^ r[o{ dh feogk
Bkb i/ gqG{ wB ftu t; ikJ/ sK
gqG{ B{z p[M e/, ;wM e/ d[y ftu g?
e/ ed/ gSsktk Bk j't/, wB[y ed/
Bk M{o/.

886

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

id ;/tk eo bU, T[; B{z r[o{


nogD eo'
jad sew kar l, us n gur arpan
karo
r[o{ d/ fgnko B{z wB ftu t;k e/
;/tk eoBk T[sw j?. wB fBowb
j[zdk j? ns/ jT[A Gkt w?A iK jT[w?A
nshssk Gkt t?okr tb tXdk j?.
;/tk eofdnk wB ftu r[o{ dh ;{os
ns/ fdb ftu T[sPkj j't/ T[wzr
j't/. go i' th j't/ fJ; ;G e[M B{z
T[;dk, r[o{ dk, nekb g[oy dk j[ew
ikfDnk ikt/ ns/ ehsh rJh ;/tk th
T[;/ dh jh BIo j't/ nogD j't/.

r[o{ d/ fgnko ftu ;/tk eoBh


e?;h nZSh P? j?. fJ; Bkb nB/eK
xkN/ s/ jkBhnK o[e iKdhnK jB
no wB fBowb s/ w'j (okr) s'A
;Z_S ofje/ jT[A nshssk tb tXdk
iKdk j?. ;oho Bkb ;/tk eo' ukj'
XB Bkb ;/tk eo' go ;/tk ftu
neb tos'l noEks wB ftu
;{os r[o{ dh tZ;/, T[;d/
fgnko dk ih ftu T[sPkj j't/ s/

i' e[M j't/ T[;/ dk j[ew ikD


e/ no T[; dh gq;zBsk dh ykso
j't/. fco id ;/tk eo bU,
T[; B{z r[o{ nogD eo'.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nogD arpan
id ;/tk eo bU, T[; B{z r[o{ nogD
eo'
jad sew kar l us n gur arpan
karo
;/tk ftu neb tos'
sew wi akal warto
wB ftu ;{os r[o{ dh t;/
man wi srat gur di wase
i' e[M j't/ T[;/ dk j[ew ikD e/
jo kj howe use d hukm jn ke

Arbd arbad
ftP/PD
nopK s'A go/, p/nzs

Arbd nrbd DuMDUkwrw


arbad narbad tudkr
pqjwzv dh j'Ad s'A gfjbK nopd
Bopd XzX{ekok ;h. Bk e'Jh Xosh ;h,
Bk nkekP. Bk uzd, Bk ;{oi, Bk
fdB, Bk oks. uko u[c/o/ ;[zB ;wkfX
;h. Bk g"D ;h. Bk gkDh ;h. Bk pkDh
;h. Bk e'Jh d'Ie, fpPs ;h, Bk
Boe Bk ;[or. pqjwk, fpPB, wj/P
th BjhA ;B. g[oy, Bko th BjhA ;B.
i'rh izrw BjhA ;h. Bk e'Jh G/yh ;h.
ig sg BjhA ;h. c'e/ pqs g{ik BjhA
;B. e'Jh szso wzso BjhA ;h. e'Jh
gkyzv BjhA ;h. e'Jh toB G/y BjhA

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

887

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;h. e'Jh shoE BjhA ;h. e'Jh g{ik
BjhA ;h. p/d es/p BjhA ;B. XowK
d/, iksK gksK d/, okfinK ozeK d/
MrV/ BjhA ;B. fJe e/tb tkfjr[o{
eosko ;h. tkfjr[o{ dk GkDk j'fJnk
s/ fJ; irs dh T[sgsh j'Jh. pqjwk
fpPB wj/P fJ; irs ftu nkJ/ s/
T[jBK d/ Bkb wkfJnk dk ikb ;G gk;/
c?b frnk. fJ; pqjwzv s/ fJ; irs
d/ ftrk;$ftBk; dk nkozG j'fJnk.
j"bh j"bh ekdo dh e[dos dk ftrkV
j'fJnk. :[ZX j'J/, wko e[NkJh j'Jh.
y'j y[jkJh j'Jh. oki/ pD/, oze pD/.
Xow d/ m/e/dko w[ZbK, ekIh, gzfvs
pD/. pzd/ Bkb'A pzdk N[N frnk. nkgD/
eosko B{z G[b frnk. ;u dk uzdqwk
nXow d/ nzXeko ftu nb'g j'
frnk. e{V goXkB j' frnk.

mwrU mhlw 1 ] Arbd nrbd


DuMDUkwrw ] Drix n ggnw hukmu
Apwrw ] nw idnu rYin n cMdu n
sUrju suMn smwiD lgwiedw ] 1 ]
KwxI n bwxI paux n pwxI ]
Epiq Kpiq n Awvx jwxI ]

KMf pqwl spq nhI swgr ndI


n nIru vhwiedw ] 2 ] nw qid
surgu mCu pieAwlw ] dojku
iBsqu nhI KY kwlw ] nrku surgu
nhI jMmxu mrxw nw ko Awie n

jwiedw ] 3 ] bRhmw ibsnu mhysu


n koeI ] Avru n dIsY eyko soeI ]
nwir purKu nhI jwiq n jnmw nw

ko duKu suKu pwiedw ] 4 ] nw qid


jqI sqI bnvwsI ] nw qid isD
swiDk suKvwsI ] jogI jMgm ByKu
n koeI nw ko nwQu khwiedw ] 5 ]
jp qp sMjm nw bRq pUjw ] nw ko
AwiK vKwxY dUjw ] Awpy Awip
aupwie ivgsY Awpy kImiq pwiedw
] 6 ] nw suic sMjmu qulsI mwlw ]
gopI kwnu n gaU guoAwlw ] qMqu

mMqu pwKMfu n koeI nw ko vMsu


vjwiedw ] 7 ] krm Drm nhI
mwieAw mwKI ] jwiq jnmu nhI
dIsY AwKI ] mmqw jwlu kwlu nhI

mwQY nw ko iksY iDAwiedw ] 8 ]


inMdu ibMdu nhI jIau n ijMdo ] nw
qid gorKu n mwiCMdo ] nw qid

igAwnu iDAwnu kul Epiq nw ko


gxq gxwiedw ] 9 ] vrn ByK
nhI bRhmx KqRI ] dyau n dyhurw
gaU gwieqRI ] hom jg nhI
qIriQ nwvxu nw ko pUjw lwiedw
] 10 ] nw ko mulw nw ko kwjI ]
nw ko syKu mswieku hwjI ]
reIAiq rwau n haumY dunIAw nw

888

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ko khxu khwiedw ] 11 ] Bwau n


BgqI nw isv skqI ] swjnu
mIqu ibMdu nhI rkqI ] Awpy swhu
Awpy vxjwrw swcy eyho Bwiedw
] 12 ] byd kqyb n isMimRiq
swsq ] pwT purwx audY nhI
Awsq ] khqw bkqw Awip

Agocru

Awpy AlKu lKwiedw


] 13 ] jw iqsu Bwxw qw jgqu
aupwieAw ] bwJu klw Awfwxu
rhwieAw ] bRhmw ibsnu mhysu
aupwey mwieAw mohu vDwiedw
] 14 ] ivrly kau gur sbdu
suxwieAw ] kir kir dyKY hukmu
sbwieAw ] KMf bRhmMf pwqwl
ArMBy gupqhu prgtI Awiedw
] 15 ] qw kw AMqu n jwxY koeI ]
pUry gur qy soJI hoeI ] nwnk swic
rqy ibsmwdI ibsm Bey gux
gwiedw ] 16 ] 3 ] 15 ]
A.g.m.1, 1035
Arbd arbad
nrbd narbad
DuMDUkwrw tudkr
Drix n ggnw trn na gagn

hukmu Apwrw hukm apr


nw idnu rYin n din rn
n cMdu n sUrju na d na sraj
suMn smwiD lgwiedw
sun smd lgid
KwxI n bwxI khn na bn
paux n pwxI pn na pn
Epiq Kpiq opat khapt
n Awvx jwxI na wan jn
KMf pqwl khd ptl
spq nhI swgr sapat nah sgar
ndI n nIru vhwiedw
nad na nr whid
surgu mCu pieAwlw
surg mah pila
dojku iBsqu dojak pst
nrku surgu nark surg
nhI jMmxu mrxw
nah jman marn
nw ko Awie n jwiedw
n ko e na jida
bRhmw ibsnu mhysu
brm bisn mahes

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

889

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Avru n dIsY awar na ds

jwiq jnmu nhI jt janm nah

eyko soeI eko so

mmqw jwlu kwlu mamt jl kl

nwir purKu nhI nr purkh nah

inMdu ibMdu nd bd

jwiq n jnmw jt na janm

nw qid gorKu n tad gorakh

jqI sqI bnvwsI


jat sat banws

n mwiCMdo na mhdo

isD swiDk sid sdik


jogI jMgm yog jgam
ByKu n koeI pkh na ko

igAwnu iDAwnu gian tin


gxq gxwiedw gant gnid
vrn ByK warn pkh

jp qp sMjm jap tap sjam

nhI bRhmx KqRI


nah braman khatr

nw bRq pUjw n brat pj

dyau n dyhurw deo na dehur

AwiK vKwxY dUjw kh wkhn dj

gaU gwieqRI ga gitr

Awip aupwie ivgsY p upe wigs

hom jg nhI hom yag nah

suic sMjmu su sjam

qIriQ nwvxu trath nwan

gopI kwnu gop kn

nw ko mulw n ko mull

gaU guoAwlw ga gul

nw ko kwjI n ko kz

qMqu mMqu tt mt

nw ko syKu n ko sekh

pwKMfu pkhd

mswieku hwjI msik hj

vMsu vjwiedw ws wjid

reIAiq rwau n raat ro na

krm Drm nhI karm trm nah

haumY dunIAw hm dun

mwieAw mwKI mi mkh

Bwau n BgqI po na pgt

890

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nw isv skqI n siv sakt

ibsm bism

swjnu mIqu sjan mt

Arbd ^ nopK s'A go/, p/nzs.

ibMdu nhI rkqI bd nah rakt

Arbd nrbd DuMDUkwrw ^ irs dh


T[sgsh s'A gfjbK pj[s ;wK jB/ok
;h. nopK, yopK s'A go/ ;w/A
bJh x[Zg jB/ok g;fonk j'fJnk
;h. joh dh fBor[D nt;Ek dk
fIeo j?, T[d'A T[; s'A fpBk j'o
e[M BjhA ;h.

Awpy swhu pe sho


Awpy vxjwrw pe wanjr
byd kqyb bed kateb
isMimRiq swsq simrit sst
pwT purwx pth purn
audY nhI Awsq ud nah st
khqw bkqw kt bakt
Awip Agocru p agoar
Awpy AlKu lKwiedw
pe a'lakh lkhid
jw iqsu Bwxw j tis pn
qw jgqu aupwieAw t jagt upi
bRhmw ibsnu mhysu aupwey
brm bisn mahes upe
mwieAw mohu vDwiedw
mi m wdid
KMf bRhmMf pwqwl
khd brmd ptl
ibsmwdI bismd

Drix n ggnw hukmu Apwrw ^ T[d'A


Bk Xosh ;h, Bk nekP ;h, e/tb
p/nzs j[ew jh tos fojk ;h.
nw idnu rYin n cMdu n sUrju suMn
smwiD lgwiedw ^ T[d'A Bk fdB ;h
s/ Bk oks ;h. Bk uzd ;h s/ Bk
jh ;{oi. T[d'A gowkswk B/ nkg
jh nco ;wkXh brkJh j'Jh ;h.
KwxI n bwxI paux n pwxI ^ T[d'A
Bk jh uko ykDhnK (nzfvnK s'A
g?dk j'J/, i/o s'A g?dk j'J/, w[VQe/
s'A g?dk j'J/ ns/ Xosh ftu'A g?dk
j'J/ iht) jh ;B ns/ Bk jh T[jBK
dh e'Jh p'bh ;h, Bk T[jBK dhnK
pkDhnK ;B. Bk T[d'A jtk ;h s/
Bk jh gkDh ;h.
Epiq Kpiq n Awvx jwxI ^ T[d'A
Bk jh T[sgsh, g?dkfJP ;h s/ Bk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

891

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jh w"s, ftBkP ;h ns/ Bk jh
;z;ko ftu ihtK dk nkT[Dk ikDk,
izwDk woBk ;h.
KMf pqwl spq nhI swgr ndI n
nIru vhwiedw ^ T[d'A Xosh d/ Bk
B"A yzv ;B, Bk gkskb ;h. Bk jh
;s ;w[zdo ;B s/ Bk jh BdhnK
ftu gkDh tfj fojk ;h.
surgu mCu pieAwlw ^ Bk T[d'A
;tor b'e ;h, Bk wks^b'e ;h s/
Bk jh gkskb ;h.
dojku iBsqu ^ Bk jh Boe ;[or
;B s/ Bk jh y? (Bk;) eoB tkbk
ekb jh ;h.
nrku surgu nhI jMmxu mrxw nw ko
Awie n jwiedw ^ T[d'A Bk Boe ;h
s/ Bk jh ;tor ;h. Bk izwDk,
woBk ;h s/ Bk jh ;z;ko ftu
ihtK dk nkT[Dk ikDk, nktk
rkT[D dk e'Jh y/bQ ;h.
bRhmw ibsnu mhysu ^ T[d'A Bk jh
pqjwk ;h, Bk ftPB{z ;h s/ Bk jh
wj/P ;h.
Avru n dIsY eyko soeI ^ T[d'A fJe
gowkswk jh gowkswk ;h, j'o
e'Jh BjhA ;h fd;dk.
nwir purKu nhI jwiq n jnmw ^

T[d'A Bk e'Jh fJ;soh ;h, B e'Jh


wod ;h, Bk e'Jh iks ;h s/ Bk
jh e'Jh iks ftu iBw b?Adk ;h.
T[d'A Bk jh e'Jh d[y G'rD tkbk
iht jh ;h.
jqI sqI bnvwsI ^ Bk T[d'A e'Jh
ish ;h, Bk e'Jh ;sh ;h s/ Bk jh
e'Jh fsnkrh ;h.
isD swiDk ^ T[d'A Bk jh e'Jh
n"yhnK ewkJhnK eoB tkb/ ;kX{
;B ns/ Bk jh ;[y ofjD/ G'rh
;B.
jogI jMgm ByKu n koeI ^ Bk jh
e'Jh i'rhnK d/ s/ Bk jh e'Jh
izrwK dk G/y ;h s/ Bk jh e'Jh
i'rhnK dk r[o{ nytkT[D tkbk
;h.
jp qp sMjm nw bRq pUjw ^ T[d'A Bk
jh ig sg j[zd/ ;B, Bk fes/ ;ziw
jh ;B Gkt fJzdohnK B{z o'eD d/
;kXB jh ;B s/ Bk jh feXo/ tos
oZy/ ik oj/ ;B s/ Bk jh feXo/
g{ik ehsh ik ojh ;h.
AwiK vKwxY dUjw ^ Bk jh T[d'A e'Jh
n?;k iht ;h, i' gowkswk s'A
fpBk fe;/ j'o dk fieo eo
;edk ;h, Gkt Bk e'Jh dt?s Gkt
dk fpnkB eoB tkbk jh ;h.

892

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Awip aupwie ivgsY ^ T[d'A


gowkswk nkg jh nkgD/ nkg
ftu gqrN j' e/ y[P j' fojk ;h s/
nkgD/ tvZgD dk w[b nkg jh
gkT[Adk ;h.
suic sMjmu ^ T[d'A Bk jh feXo/ ;[u
oZyh ik ojh ;h s/ Bk jh e'Jh
;ziw ehsk ik fojk ;h s/ Bk jh
e'Jh s[b;h wkbk ;h. t?PB{z b'e
s[b;h dh beV dh ezmh wkbk
gfjBd/ jB feT[Afe s[b;h dk p{Nk
pj[s gftso wzfBnk iKdk j?.
gopI kwnu n gaU guoAwlw ^ Bk e'Jh
r'gh ;h, Bk e'Jh ekBQ ;h, rT{ th
e'Jh BjhA ;h s/ Bk jh rT{nK dk
okyk ;h.
qMqu mMqu pwKMfu n koeI nw ko vMsu
vjwiedw ^ Bk jh T[d'A e'Jh szso,
wzso s/ gkyzv ;h s/ Bk jh e'Jh
pz;oh tikT[Adk ;h.
krm Drm nhI mwieAw mwKI ^
T[d'A Bk jh e'Jh Xkofwe eow
eKv ;h s/ Bk jh wkfJnk o{g wZyh
;h.
jwiq jnmu nhI ^ Bk jh e'Jh iks
;h s/ Bk jh e'Jh iks ftu iBw
b?D tkbk nZyhA fd;dk ;h.

mmqw jwlu kwlu ^ T[d'A Bk jh fes/


wkfJnk dh wwsk dk ikb ;h, Bk
jh fe;/ d/ GkrK ftu w"s$ekb
fbfynk j'fJnk ;h s/ Bk jh e'Jh
iht fe;/ dk f;woB fXnkB
Xodk ;h.
inMdu ibMdu ^ T[d'A Bk jh fBzdDk s/
Bk jh fpzdDk ;h. fpzdDk^fe;/ B{z
od eoBk s/ Bk jh fe;/ dh
y[Pkwd ;h. Bk e'Jh ihtkswk ;h
s/ Bk jh fizd ;h.
nw qid gorKu n mwiCMdo ^ Bk T[d'A
r'oy ;h s/ Bk jh T[d'A wkSzdo
i'rh ;h.
igAwnu iDAwnu kul Epiq nw ko
gxq gxwiedw ^ T[d'A Bk jh
Xkofwe g[;seK dh frnkB^uouk
;h s/ Bk jh ;wkXh^fJ;fEs
fXnkB ;h. Bk jh fes/ e[bK dh
T[sgsh, ykBdkB dk w[Y pZMdk
;h, fi; dk b'e wkD eod/ jB s/
Bk jh eowK XowK dhnK
frDshnK ;B.
ByK nhI bRhmx KqRI ^ T[d'A Bk jh
e'Jh iksh G/d ;h s/ Bk jh e'Jh
pqkjwD yZsoh ;h.
dyau n dyhurw gaU gwieqRI ^ Bk jh
T[d'A e'Jh d/tsk wzfBnk iKdk ;h

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

893

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s/ Bk jh T[; dk e'Jh g{ik ;EkB
;h. Bk e'Jh rT{ ;h s/ Bk jh
e'Jh rkfJsoh wzso ;h. rkfJsqh
wzso dk ikg e/tb fd_i ikshnK
tkb/ pqkjwD, yZsoh ns/ t?P jh
eo ;ed/ jB.
hom jg nhI qIriQ nwvxu ^ Bk jh
fes/ jtB ;h s/ Bk jh :r j' oj/
;B, Bk jh feXo/ shoEK dk
fJPBkB ;h s/ Bk jh e'Jh g{ik
ftu bZrdk ;h.
nw ko mulw nw ko kwjI ^ Bk e'Jh
w"bth s/ Bk jh ekih ;h.
nw ko syKu mswieku hwjI ^ Bk jh
e'Jh P/y ;h s/ Bk jh jkih ;h.
reIAiq rwau n haumY dunIAw ^
e'Jh okik BjhA ;h s/ Bk jh e'Jh
goik ;h, Bk jh fes/ d[BhnK
tkbh jT[w? ;h s/ Bk jh e'Jh fJj'
fijh rb jh eoB tkbk ;h.
Bwau n BgqI nw isv skqI ^ Bk
jh fes/ gq/w ;h s/ Bk jh Grsh ;h
ns/ Bk jh u/sB s/ iVQ, ihtkswk
s/ wkfJnk dk dtzd jh ;h.
swjnu mIqu ibMdu nhI rkqI ^ Bk jh
e'Jh ;iD s/ Bk jh e'Jh fwZso ;h
s/ Bk jh fgsk dk tho:^p{zd ns/

wksk dk okes ;h, fiBQK d/ w/b s'A


iht pDdk j?.
Awpy swhu Awpy vxjwrw ^ T[d'A
gowkswk nkg jh Pkj ;h s/ nkg
jh tDi eoB tkbk ;h. T[d'A ;dk
fEo gqG{ B{z fJj' e[M uzrk brdk
;h.
byd kqyb n isMimRiq swsq ^ Bk jh
T[d'A t/d ;B (for t/d, ;kw t/d,
:i[o t/d s/ nEot t/d) ns/
Bkjh es/p (w[;bwkBK dhnK Xow
g[;seK i' frDsh ftu uko
jB^s"o/s, ip{o, fJzihb s/ e[okB)
;B. Bk jh f;zfwqshnK (fjzd{
foPhnK d/ fby/ j'J/ Xkowe rqzE
i' T[jBK B// t/dK iK tZfvnK d/
tkeK B{z u/s/ eoe/ fjzd{ ;wki dh
nrtkJh bJh fby/ ns/ fJj 27
d/ eohp jB) ;B s/ B jh Pk;so
(fjzd{ cb;c/ d/ rqzE i' frDsh
ftu S/ jBL ;Ky, gszib iK :'r,
fBnkfJe,
t?P/fPe,
whwK;k,
t/dKs) ;B.
pwT purwx audY nhI Awsq ^ T[d'A
Bk jh g[okDK d/ gkm ;B ns/ Bk
jh ;{oi uVQBk s/ Bk jh ;{oi dk
v[ZpDk ;h.
khqw bkqw Awip Agocru Awpy

894

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AlKu lKwiedw ^ T[d'A wB


fJzdohnK dh gj[zu s'A go/ ofjD
tkbk gowkswk nkg jh p'bD
tkbk ;h. nkg jh nfdqPN s/
nkg jh nkgD/ nkg B{z gqrN eoB
tkbk ;h.
jw iqsu Bwxw qw jgqu aupwieAw ^
id'A T[; gowkswk B{z uzrk bZrk sK
T[; B/ irs g?dk eo fdZsk.fJ;
;ko/ ybko/ B{z T[; B/ fe;/ fd;d/
;jko/ s'A fpBk jh nkg' nkgD/ EK
fNek fdZsk.
bRhmw ibsnu mhysu aupwey mwieAw
mohu vDwiedw ^ T[d'A T[; B/ pqjwk,
ftPB{z s/ fPt g?dk eo fdZs/.
irs ftu wkfJnk dk w'j th tXk
fdZsk.
KMf bRhmMf pwqwl ^ T[; gowkswk
B/ nkg jh yzv, pqjwzv s/ gkskb
pDkJ/ ns/ nkg jh r[gs jkbs s'A
gqrN j'fJnk.
ibsmwdI ibsm ^ e'Jh th iht T[;
gqG{ dk nzs BjhA ikDdk, g{o/ r[o{
d[nkok jh T[; dh ;'Mh j[zdh j?.
i' ;dk fEo gowkswk d/ ozr ftu
ozr/ iKd/ jB, T[j n;uoi o{g j'
e/ gqG{ d/ r[D rkD eod/ j'J/
nkBzfds j' iKd/ jB.

nowkB armn
BKt g[fbzr
fJZSk, ukj

r[o{ BkBe jZf;nk ns/ nkyD bZrk,


wodkfBnk fJj' s[jkvk wZek j?.
wodkB/ B/ fejk ih w/o/ wB ftu tZvk
nowkB (fJZSk) ofj ikt/rk i' s[jkv/
Bkb nkfJnk jK, fJt/A jh fcoh iktK
ns/ d/y e/ Bk iktK. fco ed'A
d/yKrk. wodkB/ B/ fejk ih fJT[A jh
ikDk mhe BjhA. sK r[o{ BkBe ih B/
fejk wodkfBnk ` Io{o d/yDk j?.
wodkB/ fejk, ih Io{o fdykT[. r[o{
BkBe B/ wodkB/ B{z fejk p/fMie
(fB;zr) nzdo ubk ikj. okj ftu
o[ehA Bk. f;ZXk nzdo ikJhA. wodkB/
B/ j[ew wzB e/ fJt/A jh ehsk.
w[ikto (g[ikoh) ;G nzBQ/ j' rJ/.
wodkB/ B{z nzdo iKfdnK fe;/ Bk
d/fynk. wodkBk nzdo ik e/ d/ydk
j? fe fJe gZEo fgnk j?. wzdo ftu
j'o e[M th BjhA. wodkBk d/y e/
tkg; gos nkfJnk.

sK r[o{ BkBe ih jf;nk nkfyT[;[


wodkfBnk fJj' s[;kvk wek
j?. sK wodkB/ nkfynk ih w?B{
tvk nowkB[ ofj ikt/rk. i'
s/o/ Bkb nkfJnk Jht/ fco ik;K.
ns/ ni d/y Bk ik;K. sK c/o
ed' d/yKrk. sK wodkB/ nkfynk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

895

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ih fJt/ ikDk Gbk Bkjh. sK r[o{
BkBe ih nkfynk io{o d/yDk
jJh. sK wodkB/ nkfynk ih
io{o fdykbhJ/. sK r[o{ BkBe ih
wodkfBnk
fB;zr
efjnk
ikfj. nNe/ Bkjh nzdo jh
iKJh. wodkB/ j[ew[ wzB bhsk.
wodkBk fiT[ ufbnk rfJnk fsT[
nzdo ufbnk rfJnk. w[ikto

;G nzX/ j'fJ rJ/ wodkBk


fe;/ Bk fvmk nzdo iKdk,

wodkBk nzdo ikfJe/ d/y/ sK eh


d/y/. i/ fJe gEo j? nzdo j'o
e[S Gh Bkjh. wodkBk d/y efo
pkfjo fBeb nkfJnk.
GkJh pkbk iBw ;kyh,
nowkB armn
fJj' s[;kvk wek j?
eho sd makk h
tvk nowkB[ ofj ikt/rk
wadd armn r jweg
wodkfBnk fB;zr ikfj
mardni nisg j
w[ikto ;G nzX/ j'fJ rJ/
mujwar sb ade hoe gae
wodkBk fe;/ Bk fvmk nzdo iKdk
mardn kise n dith dar jd

nobh arl

BKt fJ;sohfbzr
gzikbh

bkfj nobhnK SkT[A B{z nkT[Adk Jh


lhe arl h n d
nobhnK bkj[D dk nkw noE j?
gzikbh ftu'A i'r B{z eZY e/ j+ SZv
d/Dk, go fJE/ fJ; gq;zr ftu fJj
Gkt noE th T[xVd/ jB fe fe;/
ezw B{z w{b'A jh SZv pfjDk.
bkj no+hnK SkT[A B{z nkT[Adk j?*
Gkt ;ys fwjBs dk ezw fsnkr ;[y
;j{bsK B{z soihj d/Dk. i'sok dk
Gkt jb tkj[D nkfd ezw d/ ;w/A dh
fJe M[ZN j?. GoktK tb'A tzv ftu
fdZsh pzio fijh IwhB T[s/ oKM/ s'A
jb BjhA tkfjnk ik fojk. Gkph d/
GZsk Gkt d[gfjo dk ykDk b? e/
nkT[D T[s/ T[; B{z T[j nkgD/ wzd/
jkb pko/ dZ;dk j?. T[; d/ jZEK T[s/
Skb/ g? rJ/ ns/ g?o gkN rJ/. T[;
B{z fJj ;\s fwjBs tkbk ezw
GkT[Adk BjhA Gkt uzrk BjhA bZrdk
feT[Afe T[j sK fgsk ns/ wksk d/
fgnko ftu gfbnk ;h.

oKMk i'sok tkfj e/ EZe


ofjnk,
bkfj nobhnK SkT[A B{z
nkT[Adk Jh.
GZsk nfD e/ Gkph B/ e'fb

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

896

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Xfonk,
jkb nkgDk o'fJ ;[DkT[Adk Jh.

d[ows d[fpXk d{o eoe/ r[ows Ppd


ftu bhB ofjzdk j?.

Skb/ gJ/ s/ jZE s/ g?o fc;/,


;kB{z tkjh dk ezw Bk GkT[Adk
Jh.

gurmuK iek ArwDxw iek mn hoie


n hoie duicqw] gurmuK Awp
gvwieAw jIvn mukiq n qwms
ipqw] gur aupdyS AwdyS kr sx
dUqW ivKVw gVH ijqw] pYrIN pY
pwKwk hoie pwhunVw jg hoie
AiQ`qw] gurmuK syvw gurisKW
gurisK mw ipau dweI imqw] durmq
dubDw dUr kr gurmq Sbd surq
mn isqw] Cf kuPkV kUiV kuiDqw

tkfo;Pkj fiT[A bkvbk pkg dk


;h,
ns/ yok fgnkoVk wkT[A dk Jh.
jho tkfo;, ^

nobh arl
oKMk i'sok tkfj e/ EZe ofjnk
rj jotr whe ke thak rahi
bkfj nobhnK SkT[A B{z nkT[Adk Jh
lhe arl h n d

]2]

vwrW BweI gurdws, 5

Skb/ gJ/ s/ jZE s/ g?o fc;/


hle pae te hath te pr phisse

ArwDxw ardn

;kB{z tkjh dk ezw Bk GkT[Adk Jh


sn wh d km n pd

gur aupdyS gur upde

ArwDxw ardn

Awp gvwieAw p gwi


pYrIN pY pwKwk hoie
pr p pkhk hoe

fefonk
g{ik eoBk, f;woB eoBk

gurmuK syvw gurisKW


gurmukh sew gursikh

gurmuK iek ArwDxw


gurmukh ik ardn

durmq dubDw dUr kr


durmat dubd dr kar

r[ow[y fJe fus j' e/ nkokXBk


eodk j?, edh d[fuZsk BjhA j[zdk.

Cf kuPkV kUiV kuiDqw


had kuphakar kr kudt

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

897

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ArwDxw ^ g{ik eoBk, f;woB
eoBk.
Awp gvwieAw ^ r[ow[y fJe fus
j' e/ gowkswk dh nkokXDk eod/
jB, T[jBK B{z e'Jh d[fush BjhA
jz[dh ns/ r[ow[y w?A^w/oh dh
GktBk B{z \sw eoe/ ihtB w[es
j[zd/ jB ns/ T[jBK d/ wB dk eq'X
th ubk iKdk j?.
gur aupdyS ^ r[o{ d/ T[gd/P B{z
fdqVsk Bkb XkoB eoe/ gzi d{sK
(ekw, eq'X, b'G, w'j, njzeko)
;w/s wB d/ fpyw febQ/ B{z fis
b?Ad/ jB.
pYrIN
ohs
X{V
tKr

pY pwKwk hoie ^ g?ohA g?D dh


T[~s/ ub e/ r[ow[y uoBK dh
pD e/ irs ftu w[;kfco
ihtB fpskT[Ad/ jB.

gurmuK syvw gurisKW ^ r[ow[y,


r[of;yK dh ;/tk eod/ ns/
r[of;yK B{z wksk, fgsk, GkJh ns/
fwZso tKr ikDd/ jB.
durmq dubDw dUr kr ^ y'Nh ws i'
;dk jh dt?s yVQh oydh j?, T[;
B{z d{o eoe/ r[ow[y Ppd B{z ;[os
ftu i'V b?Ad/ jB sK fe wB ;[os

s'A tZyok jh Bk j' ;e/.


Cf kuPkV kUiV kuiDqw ^ y'N/ ezwK
bJh wB tb'A i' j[isK ns/ pjkB/
j[zd/ jB, r[ow[y T[jBK B{z Sv
fdzdk j?.

iek mn iek ArwDxw


ik man ik ardn
nokXBk bJh r[ow[y Ppd ;[os ftu
fbtbhB j[zdk j?, j[ew ftu ubdk
j?. r[o{ d/ T[gd/P dh gkbDk eodk
j?. ;fji nt;Ek ftu fwZmk p'bdk
j?. T[; dh d[fpXk, d{ik GkT[, ;G
fwN iKd/ jB.

sbd surq ilvlIx ho swD sMgq


sc myl imlwXw] hukm rjweI
c`lxw Awp gvwie n Awp jxwXw]
gur aupdyS Avys kr praupkwr
Acwr luBwXw] iprm ipAwlw
AipaupI shj smweI Ajru
jrwXw] imTw bolx inv clx
hbhuM dykY Blw mnwXw] iek mn
iek ArwDxw duibDw dUjw Bwau
imtwXw] gurmuK suK Pl inj pd
pwXw ]4]

vwrW BweI gurdws, 11


ArwDxw ardn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

898

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sbd surq ilvlIx
sabad surt livln

iprm ipAwlw AipaupI ^ nfijk


r[of;y gq/w o; dk nzfwqs gh e/
;fji ftu ;wkT[Adk j?. nkgD/
ig, sg ns/ frnkB fXnkB d/
n;uoi o; B{z fe;/ gqeko th
gqrN BjhA eodk. fJ; nw'be
dks ns/ tfvnkJh d/ nio B{z
nkgD/ ftu io b?Adk j?.

hukm rjweI c`lxw


hukm rz allan
gur aupdyS Avys kr
gur updes awes kar
iprm ipAwlw AipaupI
pirm pila apiop
imTw bolx inv clx
mitth bolan niv alan
ArwDxw
eoBk.

;/tk

eoBk,

g{ik

sbd surq ilvlIx ^ i' th r[ow[y


;kX ;zrs ftu ik e/ Ppd ns/
;[os dk w/b eo b?Adk j?, fbt
i'V b?Adk j?.
hukm rjweI c`lxw ^ fco T[j
gowkswk d/ j[ew, GkD/ ftu
ubdk j?, jT[w? B{z wko b?Adk j?
ns/ nkgD/ fe;/ r[D dk fdyktk
BjhA eodk.
gur aupdyS Avys kr ^ r[o{ d/
T[gd/P ftu tk;k eo b?Adk j?,
r[o{ f;fynk B{z nkgD/ ihtB dk
nkXko pDk b?Adk j?, goT[geko d/
ezw ftu fdbu;gh b?D br g?Adk
j?.

imTw bolx inv clx ^ fwmk


p'bdk j?, fBt e/ ubdk j?,
fBwosk ftu ofjzdk j? ns/ fe;/
s'A e[M b?D dh pikJ/ nkgD/ jZE'A
dkB gz[B eoe/ Gbk wBkT[Adk j?.
r[ow[y fJ; gqeko nksw^gd B{z
gqkgs eodk j?.

gu`gy dI ArwDnw gugge d ardn


gu`gy dI pUjw leI ipMfW ivc mwVIAW
bxIAW hoeIAW hn[ gu`gy dI pihlI Aqy
v`fI mwVI bIkwnyr (rwjsQwn) ivc hY[
au~QoN QoVI im`tI ilAw ky keI QwvW qy
gu`gw BgqW ny mwVIAW bxw leIAW
hn[ pMjwb ivc Cpwr dI mwVI bVI
pRis`D hY[ ie`Qy dUr dUr qoN SrDwlU im`tI
k`Fx AwauNdy hn[ gu`gy dI pUjw smyN
im`TIAW syvIAW Aqy k`cI l`sI cUihAW
dIAW Ku`fW ivc pw ky nwg dyvqw dI
pUjw kIqI jWdI hY[

gu`gy dI ArwDnw leI, syvIAW

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

899

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

irMnHxIAW Aqy cUihAW dIAW Ku`fW


qy k`cI l`sI pwauxI (ik clo iksy
Kuf ivc qW nwg dyvqw hovygw hI)
eys idn pUjw kIqI jWdI hY[ gu`gy
dIAW keI mtIAW jW mwVIAW
hn[ pihlI qy v`fI mwVI bIkwnyr

ielwky ivc hY[ au~QoN im`tI ilAw ky


keI gu`gw BgqW ny hor QW BI
mwVIAW bxw leIAW hn[ ijnHW ivc
iek Cpwr ipMf dI mwVI bVI pRisD
hY[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,
163

ArwDnw ardn
gu`gy dI ArwDnw gugge d ardn
syvIAW irMnHxIAW sew rnan
cUihAW dIAW Ku`fW
hi d khudd
k`cI l`sI pwauxI ka lass pon
nwg dyvqw ng devt
gu`gy dIAW keI mtIAW jW mwVIAW hn
gugge d ka mat j mar han

pRB pUjho nwmu ArwiD


prb pjo nm ard

r[o{ d/ uoBK ftu, ;fsr[o{ dh


nkokXBk ftu jh ;[y j?, Pksh j?.
nB/e y'ih, G[b/fynK ftu gJ/ J/Xo
UXo d/ okj *s/ GNed/ ofjzd/ jB.
;fsr[o{ fpBK j'o e'Jh UN BjhA j?.
tkfjr[o{ d/ fXnkB ftu jh d?th ojZ;
dh ;'Mh j?, ;fsr[o{ d/ uoBK ftu
nodk; j?.

pRB pUjho nwmu ArwiD ] gur


siqgur crnI lwig ] hir pwvhu mnu
AgwiD ] jgu jIqo ho ho gur
ikrpwiD ] 1 ] rhwau ] Aink
pUjw mY bhu ibiD KojI sw pUjw ij
hir Bwvwis ] mwtI kI ieh puqrI
jorI ikAw eyh krm kmwis ] pRB

bwh pkir ijsu mwrig pwvhu so quDu


jMq imlwis ] 1 ] Avr Et mY

koie n sUJY iek hir kI Et mY


Aws ] ikAw dInu kry Ardwis ]

jau sB Git pRBU invws ] pRB crnn


kI min ipAws ] jn nwnk dwsu
khIAqu hY qum@rw hau bil bil sd
bil jws ] 2 ] 1 ] 33 ]
A.g.m.5, 1304
ArwiD ard
mnu AgwiD man agd
gur ikrpwiD gur kirpd

900

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Aink pUjw anik pj

Gkb ehsh j?.

bhu ibiD KojI b bd khoj

ij hir Bwvwis ^ T[jh g{ik ;q/PN


j? fijVh gowkswk B{z uzrh brdh
j?, fi; Bkb gowkswk y[P j[zdk j?
go nfijh g{Ik gowkswk nkg
jh eokT[Adk j?.

ij hir Bwvwis je har pws


mwtI kI ieh puqrI
mt k puttar
jorI ikAw jor ki
eyh krm kmwis karm kms
Avr Et awr ot
mY koie n sUJY m koe na sj
iek hir kI Et mY Aws
ik har k ot m s
ArwiD ^ nokX e/, f;wo e/,
fXnk e/.
mnu AgwiD ^ wB[y ftukok nkg eh
eo ;edk j?< i/ wB[y r[o{ d/
uoBhA br e/ Bkw fXnkt/ sK joh
nkg jh fwb g?Adk j?.
gur ikrpwiD ^
f;woB

gowkswk

dk

ehfsnK r[o{ dh feogk Bkb irs


dk w'j fiZfsnk ik ;edk j?.
Aink pUjw mY bhu ibiD KojI ^
irs ftu nB/e g{ik j' ojhnK
jB. w?A fJjBK dh eJh soQK y'i

mwtI kI ieh puqrI jorI ikAw eyh


krm kmwis ^ gowkswk B/ wB[y
dh fJj fwZNh dh g[sbh pDk fdZsh
ns/ g[sbhnK dk wkbe g[sbhnK
B{z nkg jh BukT[Adk j?. fJj iht
g[sbh, g[sbhnK xVB tkb/ gqG{
dh g/qoBk s'A fpBK e'Jh ezw BjhA
eo ;ed/.
Avr Et mY koie n sUJY iek hir
kI Et mY Aws ^ gowkswk s'A
fpBK w?B{z e'Jh nk;ok BjhA
;[ZMdk. w?B{z f;o| gqG{ dh UN j?.
gqG{ dh ;jkfJsk dh nk; j?.

pwrbRhmu ijin irdY ArwiDAw


pr brm jin rid ardi
;ko/ d[y, ;ko/ ePN gkopqjw dh
nkokXBk Bkb eZN/ iKd/ jB. wkfJnk
d/ ;BpzX N[Nd/ jB. r[o{ d/ ;zr ftu
fpfynk, fsqPBk ;G p[M iKdhnK
jB.;kX d/ uoBK ftu ;[y j?, fJ;
s'A ftSV e/, j'o ;ko/ T[gokb/ wB[y
B{z d[y d/ ;kro ftu v'p fdzd/ jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

901

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[o{ dh nkokXBk jh fJ; irs d/
nzXeko s'A wB[y B{z fJ; Gt ;kro
s'A gko bzxk ;edh j?.

Avr syvku awar sewak

ijsu mwnuK pih krau bynqI so ApnY


duiK BirAw ] pwrbRhmu ijin irdY
ArwiDAw iqin Bau swgru qirAw
]1] gur hir ibnu ko n ibRQw duKu
kwtY ] pRBu qij Avr syvku jy
hoeI hY iqqu mwnu mhqu jsu GwtY
]1] rhwau ] mwieAw ky snbMD
sYn swk ikq hI kwim n AwieAw ]
hir kw dwsu nIc kulu aUcw iqsu
sMig mn bWCq Pl pwieAw ]2]
lwK koit ibiKAw ky ibMjn qw mih
iqRsn n bUJI ] ismrq nwmu koit
aujIAwrw bsqu Agocr sUJI ]3]
iPrq iPrq qum@rY duAwir AwieAw BY
BMjn hir rwieAw ] swD ky crn
DUir jnu bwCY suKu nwnk iehu pwieAw
]4]6]7]

hir kw dwsu har k ds

A.g.m.5, 97
ArwiDAw ardi
duiK BirAw dukh pri
swgru qirAw sgar tari
ibRQw duKu kwtY brith dukh kt
pRBu qij prb taj

mwieAw ky snbMD mi ke sanbd


nIc kulu n kul
ibiKAw bikhi
iqRsn trisn
ismrq simrat
swD ky crn sd ke arn
ArwiDAw ^ g{ik eoBk, ;/tk
eoBk, f;woB eoBk.
duiK BirAw ^ wB[y fi; fe;/ th
Bkb d[y c'bdk j?, T[j nZr'A d[y
Bkb jh Gfonk fBebdk j?.
swgru qirAw ^ gowkswk B{z
nkgD/ fjod/ ftu t;k b?D Bkb
jh, gowkswk dh nokXBk eoB
Bkb jh vo Gfonk ;w[zdo
(;z;ko) gko ehsk ik ;edk j?.
ibRQw duKu kwtY ^ r[o{ s'A fpBK j'o
e'Jh fJj d[y eb/P BjhA eN
;edk.
pRBu qij Avr syvku ^ gqG{ B{z Sv
e/, tkfjr[o{ s'A fpBk i/ fe;/ j'o
d/ ;/te pDhJ/ sK fJ; Bkb
fJZis, tfvnkJh s/ P'Gk xNdh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

902

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j?.

no{g d/ dhdko dh sVcB

mwieAw ky snbMD ^ ;z;koh foPs/,


;pzXh ns/ ;ke fe;/ ezw BjhA
nkT[Ad/.

arp de ddr d tarfan

hir kw dwsu nIc kulu ^ jfo ek


dk; (gowkswk dk Grs) ukj/
Bhu iks tkbk th j't/, T[j T[sw
j? ns/ T[;dh ;zrs eoe/
wBGkT[AdhnK w[okdK gkJh dhnK
jB.
ibiKAw ky ibMjn qw mih iqRsn n
bUJI ^ ftP/ G'r d/ ykD/, tZy^tZy
soQK d/ ftnziB, bZyK eo'VK
;[nkdb/ ykfDnK Bkb th ykD dh
fsqPBk BjhA w[edh.
ismrq ^ gowkswk d/ f;woB s'A
fpBK e'Jh d[y BjhA eN ;edk
ns/ f;woB Bkb eo'VK ukBD/ j'
iKd/ jB.
swD ky crn ^ j/ ihtK d/ ;ko/ vo
Bk; eoB tkb/ gqG{ ` fijVk wB[y
GNedk GNedk s/o/ do T[~s/ nk
gj[zudk j?, T[j s/o/ do s'A r[o{ d/
uoBK dh X{V wzrdk j? ns/ fJj
;[y gqkgs eodk j?.

no{g arp
ftP/PD
o{g s'A fpBK, fBokeko

wB[y dhnK nZyhnK ftu no{g d/


dhdko bJh i' w[BZyh wB dh sVg j?,
T[; s'A pDhnK jB. go fJjBK dk
ti{d o{gkeko j?, ;keko j? ns/ sB
d/ pkjo ;fEs j'D eoe/ fJjBK d/
;kjwD/ fd;D bJh pkjoh BIko/
jB. fJjBK BIkfonK s/ fJj
ohMdhnk th jB T[jBK ftu ou ou
th iKdhnK jB go fJ; ;G Bkb
no{g B{z t/yD dh sKx BjhA fwNdh s/
gb Go o{g s/ ohMdhnK fJj fco
no{g d/ doPB dhdko bJh G[yhnK
dhnK G[yhnK ofjzdhnK jB.

no{g d/ dhdko dh
sVcB*

s'A pDhnK nZyhnK,


go o{g d/ eo ;kwQD/ o[\,
pkjo dk d/ oZyhnK,

d/yD BIko/ ;'fjD/ ohMD


s/ ou ou ikD, go

fwNdh B sKx no{g dhL

gb o{g s/, fco G[ZyhnK]2]


bfjoK d/ jko, 23
no{g arp
no{g d/ dhdko dh sVcB
arp de ddr d tarfan

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

903

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d/yD BIko/ ;'fjD/ ohMD
dekhan nzre sohine rjan
fwNdh B sKx no{g dh
mitd na t g arp d

Arog arog
ftP/PD
Bo'J,/ szdo[;s, o'r ofjs

hir AwrwDy Arog AndweI


har rde arog and
gqG{ dh nkokXBk ftu ;G o'r fwN
iKd/ jB. nw'b r[D fi; fjod/ ftu
t;d/ jB T[jBK B{z e'Jh fsq;Bk BjhA
j[d
z h. d{;o/ gk;/ fijV/ wBw[y g[oy
fpXks/ B{z ft;o iKd/ jB T[j d[y
Z K
ftu ieV/ iKd/ jB.

soriT mhlw 5 ] crn kml isau


jw kw mnu lInw sy jn iqRpiq
AGweI ] gux Amol ijsu irdY n
visAw qy nr iqRsn iqRKweI
] 1 ] hir AwrwDy Arog AndweI
] ijs no ivsrY myrw rwm snyhI iqsu
lwK bydn jxu AweI ] rhwau ]
ijh jn Et ghI pRB qyrI sy suKIey
pRB srxy ] ijh nr ibsirAw

purKu ibDwqw qy duKIAw mih gnxy

] 2 ] ijh gur mwin pRBU ilv lweI


iqh mhw And rsu kirAw ] ijh

pRBU ibswir gur qy bymK


u weI qy nrk
Gor mih pirAw ] 3 ] ijqu ko

lwieAw iqq hI lwgw qYso hI


vrqwrw ] nwnk sh pkrI sMqn

kI irdY Bey mgn


] 4 ] 4 ] 15 ]

crnwrw

A.g.m.5, 612
Arog arog
sy jn iqRpiq AGweI
se jan tript ag
qy nr iqRsn iqRKweI
te nar trisan trikh
ijh nr ibsirAw j nar bisri
purKu ibDwqw purkh bidt
qy duKIAw mih gnxy
te dukh m ganane
ijqu ko lwieAw jit ko li
iqq hI lwgw tit h lg
qYso hI vrqwrw tso h wartr
Arog ^
ofjs.

Bo'J,/

szdo[;s,

o'r

sy jn iqRpiq AGweI ^ fiBQK wB[y


Z K
dk wB gqG{ d/ uoBK Bkb gou
iKdk j?, joh d/ uoBK Bkb fi; dk

904

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

wB ou iKdk j?, T[j wkfJnk tb'A


g{o/ s"o T[s/ ;zs'yh ofjzd/ jB, oi
iKd/ jB.
qy nr iqRsn iqRKweI ^ go fi;
wB[y d/ fjod/ ftu gowkswk d/
nw'be r[D BjhA nk t;d/ T[j
wkfJnk dh fsqPBk eoe/ fgnk;/
ofjzd/ jB.
Arog AndweI ^ joh B{z f;wo e/
o'r ofjs ns/ gq;zB j' ikJhdk j?.
nkswe nkBzd pfDnk ofjzdk j?
go fijVk wB[y gqG{ B{z G[b iKdk j?
T[; T[s/ bZyK sebh|K nk g?AdhnK
jB.
ijh nr ibsirAw purKu ibDwqw qy
duKIAw mih gnxy ^ fijV/ wB[y
Z K B{z
;op ftnkge, ;G B{z g?dk eoB
tkbk eosko G[b iKdk j? T[j wB[y
d[yhnK ftu frD/ iKd/ jB.
ijqu ko lwieAw iqq hI lwgw qYso hI
vrqwrw^ fi; ezw, fi; gk;/ joh B/
fe;/ B{z bkfJnk j?, UXo jh T[j
bZrk j? ns/ T[;/ soQK jh tosdk j?.
fiBQK B/ ;zsK (;fsr[oK) dh UN bJh
j? T[j joh uoBK d/ gqw
/ ftu w;s
j' rJ/ jB. ;[y r[o{ d/ okjhA joh
dh Grsh eoB ftu jh j?.

GiB f;woB bJh no'rsk

pjan simran la arogt


;oho dh szd[o;sh GiB pdrh eoB
bJh T[;/ soQK jh bkj/tzd j? fit/A
c;b T[rZD bJh IwhB ftu :'r Bwh
Gkt tZso dh Io{os j[zdh j?. fJ;
ekoB eoe/ jh r[o{ dh f;fynk ftu
;oho dh no'rsk Gkt szd[o;sh
gqw[y ;EkB s/ j?. ykD ghD ns/ ;"D
ikrD ftu ;ziw ;oho dh no'rsk
bJh tZvk ;jkfJe j?. fJj ;ziw sB
d/ Bkb Bkb wB dh P[Xsk th d/Adk
j?.

GiB f;woB bJh no'rsk


nihp tZso dk tes j[zdk j?,

fJ;/ eoe/ fgnko/ ;fsr[oK B/


;oho ;/tk dk n;{b ;oho dh
no'rsk dk w[Zy ;kXB gfjb/
oZfynk j?.g{oh BhAd eoe/

nzfwqs t/b/ dk ikrDk, ;ziw


dk ykDk, ;/tk eoBh nkfd
T[gokb/ ;oho B{z no'rsk d/Ad/ jB
s/ Bkb' Bkb wB B{z ph ;[ZX eod/
jB.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

no'rsk arogt
GiB f;woB bJh no'rsk
pjan simran la arogt

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

905

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nihp tZso dk tes j[zdk
ajb wattar d wakt hd
g{oh BhAd pr nd
nzfwqs t/b/ dk ikrDk
mrit wele d jgn
;ziw dk ykDk sjam d khn

Sbd suriq bYrwg hY suK shj


ArogI
abad surt brg h sukh sj
arog
Ppd ;[os Bkb r[ow[y no'rh j' iKdk
j?. wB, puB, eow Bkb i'rhPo
i'rh pD iKdk j?.

drsn idSit sMjog hY BY Bwie


sMjogI] Sbd suriq bYrwg hY suK
shj ArogI] mn bc krm n Brm
hY jogISr jogI] iprm ipAwlw
pIvxw AMimRq rs BogI] gwn
Dwn ismrx imlY pI AipE AsogI
]3]

vwrW BweI gurdws, 13


ArogI arog
sMjog sjog
Bwie sMjogI pe sjog

Sbd suriq bYrwg


abad surt brg
suK shj sukh sj
jogISr jogI jogar yog
AMimRq rs BogI mrit ras pg
gwn Dwn ismrx
gyn tin simran
AipE AsogI apio asog
ArogI ^ o'r ofjs.
drsn idSit sMjog hY BY Bwie
sMjogI ^ fi; dh BIo r[o{ d/
doPBK Bkb i[Vh j? T[j G?n ns/
gq/w dk ;zi'rh (w/bh) j?. r[o{ d/
doPBK B/ T[; d/ fjod/ dk r[o{ dk
G?n ns/ ;fseko dk ;zi'r pDk
fdZsk j?.
Sbd suriq bYrwg ^ Ppd ns/
;[os d/ ;zi'r s'A jh t?okr j?.
suK shj ^ t?okr s'A ;fji ;[y
ns/ o'r ofjs d/jh dk ;zi'r j[zdk
j?.
jogISr jogI ^ wB, puB ns/
eow eoe/ T[; d/ nzdo e'Jh
Gow BjhA ofjzdk ns/ T[; dh
dPk i'rhnK d/ w[yh (i'rhPo)

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

906

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
torh j?.
AMimRq rs BogI ^ ;Zu/ noEK ftu
nzfwqs o; dk G'rh, o; dk nkBzd
wkBD tkbk j?.
gwn Dwn ismrx ^ fJ; dPk
ftu T[; T[~uh ;[os tkb/ B{z
frnkB fXnkB ns/ f;woB dk
;[nkd jh fwbdk j?.
AipE AsogI ^ fJ; nzfwqs o; B{z
gh e/ T[j ;'rK s'A ofjs j' iKdk
j?.

AlHk (vCyrI ) lk (wher)


ivSySx
Awp muhwrI jvwn vihVkI; Awp
muhwrI Akl vwlI jvwn muitAwr

AlHk vCyrI pldI


lk wher pald
bcpn gujridAW hI jdoN kuVI juAwnI
ivc pYr DrdI hY qW ies mOky qy auh
smwijk bMdSW qoN korI huMdI hY[ies
leI A`lHV vCyrI nwl aus dI qulnw
kIqI geI hY[

cUpy gMny cb ky isty rwKI KyqI


krdI,
hIr isAwlW dI AlHk vCyrI
pldI[

pr auh Awpxy svY-Brosy dI p`kI

inkldI hY[ SihrnW vWg iF`lV


nhIN ik sweIkl dI nklI ijhI
t`kr ho geI qy A`KW lV geIAW[
auh Awpxy ipAwr nMU ivSys s`jx

dI Amwnq smJ ky sMBwl ky


rKdI hY[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,
231

AlHk (vCyrI) lk (wher)


AlHk vCyrI pldI
lk wher pald
cUpy gMny pe gnne
cb ky isty ab ke sitte
rwKI KyqI krdI rkh khet kard
A`KW lV geIAW akkh lar ga
s`jx dI Amwnq sajjan d amnat

AlK a'lakh
ftP/PD
i' ikfDnk Bk ik ;e/, i' ;wfMnk Bk
ik ;e/, gowkswk, eosko

gulr lgn lK Pl iek dU lK AlK


n jwxY
gular lagan lakh phal ik d lakh
a'lakh na jn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

907

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[ow[y tkfjr[o{ dh feogk Bkb ;kX
;zrs ftu ozr wkDdk j?. by,
nby, p/nzs cb T[; B{z fwbd/ jB.
T[j eosko d/ GkD/ ftu ofjzdk j?
ns/ T[; dh jT[w? d{o j' iKdh j?.

gu`lr AMdr Bulhxw gulr noN bRhmMf


vKwxY] gulr lgn lK Pl iek
dU lK AlK n jwxY] lK lK
ibrK bgIicAhuM lK bgIcy bwhg
vKwxY] lK bwg bRhmMf ivc lK
bRhmMf lUMA ivc AwxY] imhr kry jy
imhrvwn gurmuK swD sMgq rMg
mwxY] pYrI pY pwKwk hoie swihb
dy clY Eh BwxY] hauNmY jwie qw
jwie is\wxY ]19]
vwrW BweI gurdws, 4
AlK a'lakh
bRhmMf vKwxY brmd
gulr lgn gular lagn
lK lK ibrK bgIicAhuM
lakh lakh birkh bagi
lK bwg bRhmMf lakh bg brmd
gurmuK swD sMgq rMg mwxY
gurmukh sd sgt rg mn
pYrI pY pwKwk hoie
pr p pkhk hoe

AlK ^ i' ikfDnk Bk ik ;e/, i'


;wfMnk Bk ik ;e/, gowkswk,
eosko.
bRhmMf vKwxY ^ r[Zbo d/ fpqS nzdo
wSo dh Peb dk fJe ehVk j[zdk
j? i' r[Zbo fpqS B{z jh ;kok ;z;ko
(pqjwzv) efjzdk j?.
gulr lgn ^ r[Zbo B{z bZyK cb
brd/ jB go T[jBK cbK d/ bED
wro'A T[j bZyK tkbk j' e/ th
fJeZbk ofj iKdk j?.
lK lK ibrK bgIicAhuM ^ fJe
prhu/ ftu bZyK fpqS j[zd/ jB ns/
bZyK prhfunK d/ fpqS fJe pkr
ejkT[Ad/ jB.
lK bwg bRhmMf ^ fJT[A pqjwzv
;z;ko ftu bZyK pkr jB, go n?;/
bZyK pqjwzv gow/Po d/ fJe b{zn
ftu ;wkJ/ j'J/ jB.
gurmuK swD sMgq rMg mwxY ^ fi;
T[~s/ gowkswk feogk eo/,
fwjopkB j't/, T[j ;kX ;zrs ftu
fwb e/ nkBzd wkDdk j?.
pYrI pY pwKwk hoie ^ T[j ;fsr[o{
d/ uoBhA br e/, uoBK dh X{V
pD iKdk j? ns/ gowkswk d/ GkD/
(j[ew) ftu ubdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

908

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AlK AByvw a'lakh apw

Avru n koaU awar na ko

gqG{ d/ ft;oB Bkb e'Jh j'o d{ik


BjhA ;[Mdk, ;G ;u nbZy nG/t j'
iKdk j?. T[; eosko dh N/e *s/
nkXko ftu jh ;fji ;[y j?, PKsh
j?. fi; wB[y T[~s/ T[; dh feogk
j[zdh j?, T[; B{z e'Jh d[y BjhA j[zdk,
e'Jh ePN BjhA j[zdk.

qyrI tyk ter tek

qUM ivsrih qW sBu ko lwgU cIiq


Awvih qW syvw ] Avru n koaU
dUjw sUJY swcy AlK AByvw ] 1 ]
cIiq AwvY qW sdw dieAwlw logn
ikAw vycwry ] burw Blw khu iks no
khIAY sgly jIA qum@wry ] 1 ]
rhwau ] qyrI tyk qyrw AwDwrw
hwQ dyie qUM rwKih ] ijsu jn
aUpir qyrI ikrpw iqs kau ibpu
n koaU BwKY ] 2 ] Eho suKu Ehw
vifAweI jo pRB jI min BwxI ] qUM
dwnw qUM sd imhrvwnw nwmu imlY
rMgu mwxI ] 3 ] quDu AwgY Ardwis
hmwrI jIau ipMfu sBu qyrw ] khu
nwnk sB qyrI vifAweI koeI

nwau

jwxY

] 4 ] 10 ] 49 ]

myrw

A.g.m.5, 383
AlK a'lakh

qyrw AwDwrw ter dr


iqs kau ibpu tis k bip
n koaU BwKY na ko pkh
jIau ipMfu sBu qyrw jo pd sab ter
sB qyrI vifAweI sab ter wadi
koeI nwau n jwxY myrw
ko no na jn mer
AlK ^ fi; Bz{ ;wM Bk ;ehJ/.
Avru n koaU ^ id'A gowkswk
ft;o iKdk j? sK jo e'Jh t?oh
pD iKdk j? ns/ id'A T[j :kd
nkT[Adk j? sK ;ko/ ;/tk eoB br
iKd/ jB. T[; gowkswk s'A fpBK,
fi; B{z n;hA ;wM BjhA ;ed/,
fi; dk n;hA G/d BjhA bG ;ed/,
j'o e'Jh d{ik BjhA ;[ZMdk.
qyrI tyk qyrw AwDwrw ^ j/ gqG{ `
w?B{z s/oh jh UN j? ns/ s/ok
nk;ok j?, s{z nkgDk jE d/ e/
nkg ;kvh oZfynk eodk j?A.
iqs kau ibpu n koaU BwKY ^ fi;
wB[y d/ T[go s/oh fwjo dh BIo
j[zdh j?, T[; B{z e'Jh wzdk p'b BjhA

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

909

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;edk, T[; B{z fBokdoh dk bcI
g[eko e/ e'Jh BjhA nky ;edk.
jIau ipMfu sBu qyrw ^ j/ gqG{ ` w/oh
fJj fizd ns/ w/ok fJj ;oho ;G
e[M s/ok jh fdZsk j'fJnk j?.

AlK AByau a'lakh apo


rihrws rrs
gurmq gurmat
sihj sj

sB qyrI vifAweI koeI nwau n jwxY


myrw ^ j/ gqG{ ` ;G s/oh jh
tfvnkJh j? w/ok sK e'Jh Bkw se
BjhA ikDdk.

Sbd surq abad surt

gur cyly rihrws AlK AByau hY

Aws s

gur ele rrs a'lakh apo h

inrws nirs

r[o{ u/b/ dk w/b nbZy nG/T[ j?.


Ppd ;[os d/ gork; ftu, r[owfs
ftu nSb nG/T[ j?. r[ow[y
nk;$fBok; s'A goQ/ j?. ;fs ;zs'y
ftu T[bk; j?.

kwm km

gur cyly rihrws AlK AByau hY]

gur cyly SwbwS nwnk dyau hY]


gurmq sihj invws isPq smyau
hY] Sbd surq pRgws ACl ACyau
hY] gurmuK Aws inrws miq
Arpyau hY] kwm kroD ivxws
isPq smyau hY] siq sMqoK aulws
Skiq n syau hY] Gr hI ivc audws
s`c scyau hY] vIh iekIh AiBAws
gurisK dyau hY ]2]
vwrW BweI gurdws, 3

pRgws pargs
gurmuK gurmukh

kroD krd
ivxws wins
siq sat
sMqoK stokh
aulws uls
audws uds
AiBAws abis
AlK AByau ^ i' bfynk Bk ik
;e/, i' ikfDnk Bk ik ;e/, fi;
dk G/d Bk gkfJnk ik ;e/, fd;D
d/ G/d s'A ofjs.
rihrws ^ oj[ohs, r[o{ ns/ u/b/

910

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

dh J/esk (d' s'A fJe o{g pD


ikDk) ns/ oj[ohsh n?;h j? i' Bk
nkw fd;dh j?, Bk ikDh iKdh j?
Gkt G/d ofjs j?.
gurmq sihj ^ u/b/ r[o{ nzrd d/t
dk r[o{ d/ T[gd/P d[nkok ;fji
nt;Ek ftu fBtk; j' frnk ns/
T[j f;cs ;kbkj fty/ jh ;wk
rJ/ jB, bhB j' rJ/ jB.
Sbd surq pRgws ^ Ppd dk ;[os
ftu gqekP j[zd/ jh T[j Bk Sb/
ikD tkb/ G/d ofjs, ;wM ftu Bk
nk ;eD tkbh nt;Ek d/ wkbe
pD rJ/ jB.
gurmuK Aws inrws ^ r[ow[y nkPk
ns/ fBokPk ftu fJe ;wkB ofjD
tkbh T[~uh ns/ Bk ;wM nk ;eD
tkbh ns/ ;{yw ws p[Xh d/
wkbe, uVQdh ebk d/ gqshe tkb/
jB.
kwm kroD ivxws ^ T[jBK d/ nzdo'A
ekw eq'X dk Bk; j' frnk j? ns/
T[j ;Zu/ gqG{ dh ;Zuh f;cs ;kbkj
ftu fbtbhB j' rJ/ jB.
siq sMqoK aulws ^ T[jBK d/ wB
ftu jo ;w/A ;fs, ;zs'y ns/
gq;zBsk j? ns/ fPt^;esh (d'jK)
dk nGkt j?.

audws ^ ftoes, T[gokw, w'j


ofjs, t?okrtkB.
AiBAws ^ r[o{d/t ns/ f;y dk
JhPto d/ nk;o/ T[~s/ gZek
ftPtk; j?, fco th T[j fJ;/
nt;Ek ftu ofjD dk nfGnk;
eoh ik oj/ jB ns/ d{i/ gk;/
T[jBK dk fXnkB iKdk jh BjhA.

gurmuK suKPl pRymrs iql AlK


AlyKY
gurmukh sukhphal premras til a'lakh
alekh
nkfd g[oy nby nb/y j?. r[ow[y
eosk d/ f;woB ekoB i{BK s'A go/Q j'
iKdk j?. o'w o'w, by by f;o w[fj
T[; d/ r[D rkT[Ad/ jB.

gurmuK suKPl pRymrs iql AlK


AlyKY] lK caurwsIh jUin ivc
jIAjMq ivsyKY] sBnW dI romwvlI
bhu ibD bhu ryKY] rom rom lK lK
isr muh lK sryKY] lK lK muih
muih jIB kr guxbolY dyKY] sMK
AsMK iekIh vIh smsr n inmyKY
]13]

vwrW BweI gurdws, 13


AlK a'lakh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

911

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jIAjMq ivsyKY jjt wisekh
bhu ibD bhu ryKY b bd b rekh
isr muh lK sryKY
sir m lakh srekh
jIB kr guxbolY dyKY
jb kar gunbol dekh

g;kok eoe/ th ;zy s/ n;zy s/


thj (;z;ko) s'A fJehj (JhPto)
B{z Ng ikJ/, sK th r[ow[y d/ ;[y
cb dk fJe fBwy wkso th
pokpoh BjhA eo ;ed/ Gkt
r[o[wy d/ ;[y cb fBwy wkso dh
pokpoh toDB BjhA j' ;edh.

smsr n inmyKY
samsar na nimekh

AlK jgwauNdy swDU Awey

AlK ^fi; B{z ;wfMnk Bk ik


;e/, i' ikfDnk Bk ik ;e/.

swDU culHw-cONkw nhIN qpwaNudy Bwv


Awpxw rotI pwxI Awp nhIN bxwauNdy[
hr roj icmtw PVky, pYrIN l`kV dy
paUey pw ky ijnHW GrW qoN iB`iKAW lYxI
huMdI hY, auhnW dy drvwjy A`gy KVkw kr
ky AlK jgwauNdy hn[

jIAjMq ivsyKY ^ r[ow[y d/ gq/w o;


d/ ;[y cb dk fJe fsb th nby
ns/ nb/y tKr j? fit/A by
u"ok;h i{BK ftu frDsh ofjs
iht izs{ ft;/y? (p/nzs) jB.
bhu ibD bhu ryKY ^ ;G d/ o'w^o'w s/
o{g ozr, tZy'^tZyo/ s/ eJh ozrK s/
G/yK d/ jB.
isr muh lK sryKY ; jIB kr
guxbolY dyKY^ i/ fJjBK d/ bZyK
o'w^o'w T[s/ bZyK jh f;o nZr/ s'A
nZr/ br ikD s/ by by w{zjK
dhnK nZr'A by^by ihGK j' ikD,
nZyK d/yD, ihGK p'bD s/ ezB
;[DB.
smsr n inmyKY ^ go J/Bk tZvk

a'lakh jagde sd e

h`QIN nI icmtY,
pYNrI nI paUey,

AlK jgwauNdy swDU Awey[


puMnMU nMU swfI jY jY rwm,

khIN sIqw nMU jY jY rwm[


bol pMjwbx dy, I, 57
AlK jgwauxw a'lakh jagon
AlK jgwauNdy swDU Awey
a'lakh jagde sd e
khIN sIqw nMU jY jY rwm
kah st n j j rm

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

912

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AlK inrMjn AwKIAY rUp n ryK AlyK


Apwrw
a'lakh nirjan kh rp na rekh
alekh apr

ivsmwdu wismd
Bgiq vCl pgt wahal
Bv swgru pv sgar

j?.
j?.
j?.
Gt

AlK inrMjn ^ gowkswk, i'


ikfDnk BjhA ik ;edk, i'
w'j^wkfJnk s'A ofjs j?, o{g^o/y
s'A ofjs j?.

AlK inrMjn AwKIAY rUp n ryK


AlyK Apwrw] Aibgiq giq

AlyK ^ gowkswk nby, fBoziB,


o{g s/ o/y s'A ofjs j? ns/ T[; B{z
nb/y (b/y/ s'A ofjs) s/ ngko
fejk iKdk j?.

tkfjr[o{ eosko nbZy fBoziB


T[;dk e'Jh ozr, Bk o{g, Bk o/y
T[j nfprfs j?, neZE j?, nb/y
;kX ;zrs ftu nkokfXnK r[ow[y
;kro s'A gko j' iKdk j?.

Aibgiq GxI ismrix syK n AwvY


vwrw] kQ kQw ikau jwxIAY koie n
AwK suxwvxhwrw] Acrju no

Acrju hoie ivsmwdY ivsmwdu


sumwrw] cwir vrn guru isK hoie

Gr bwrI bhu vxj vpwrw]


swDsMgiq ArwiDAw Bgiq vCl
guru rUpu murwrw] Bv swgru guir
swgr qwrw]18]
vwrW BweI gurdws, 29
AlK inrMjn a'lakh nirjan

AlyK alekh
Aibgiq abigat
kQ kQw kath kath
Acrju arj

Aibgiq ^ T[; nfprs (i'


ikfDnk Bk ik ;e/) gqG{ dh rsh
B{z ikBDk pj[s n"yk j?. P/PBkr
jo ;w/A f;woB eoB Bkb th T[;
dk nzs BjhA gk ;fenk.
kQ kQw ^ T[; dh neE eEk
fet/A ikDh ik ;edh j? feT[Afe
e'Jh th T[; dh eEk B{z efj e/
;[BkT[D tkbk BjhA.
Acrju no Acrju hoie ivsmwdY
ivsmwdu sumwrw ^ T[[; gqG{ dk
P[wko eoB bZfrnK n;uoi B{z
th n;uoi j[zdk j? s/ ft;wkd th
ft;wkd j' iKdk j?.
Bgiq vCl ^ r[ow[y ;kX ;zrs

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

913

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu fwb e/ T[; Grs tSb
(fgnko eoB tkb/) s/ jzeko
BkPe fgnko/ r[o{ o{g dh
nkokXBk eod/ jB.
Bv swgru ^ fJ; ;z;ko ;kro s'A
r[of;yK B{z r[o{, wbkj pD e/
skodk j?.

AlK inrMjnu AwKIAY


Ajoin Akwl Apwrw

Akl

a'lakh nirjan kh akal ajon


akl apr
tkfjr[o{ nbZy fBoziB j?, ni'fB
nekb j?. oft ;f; i'fs j?. nkfd
g[oy nkd/;[ T[Xko j?.

AlK inrMjnu AwKIAY Akl


Ajoin Akwl Apwrw] riv sis
joiq audoiq liG prm joiq
prmysru ipAwrw] jg mg joiq
inrMqrI jg jIvn jg jY jY kwrw]
nmskwr sMswr ivic Awid purK
Awdysu auDwrw] cwir vrn iCA
drsnw gurmuiK mwrig scu
Acwrw] nwmu dwnu iesnwnu idiV
gurmuiK Bwie Bgiq insqwrw]
gurU Arjnu scu isrjxhwrw ]18]

vwrW BweI gurdws, 24

AlK a'lakh
Akl Ajoin Akwl Apwrw
akal ajon akl apr
riv sis joiq audoiq
rav sas jot udot
prm joiq prmysru ipAwrw
parm jot parmesar pir
jg mg joiq inrMqrI
jag mag jot niratr
Awid purK Awdysu auDwrw
d purkh des udr
gurmuiK mwrig scu Acwrw
gurmukh mrg sa ar
gurmuiK Bwie Bgiq insqwrw
gurmukh pe pagt nistr
AlK ^ i' bfynk Bk ik ;e/, i'
ikfDnk Bk ik ;e/.
Akl Ajoin Akwl Apwrw ^ r[o{
noiB dh jkbs B{z e'Jh BjhA ikD
;edk. T[j wkfJnk s'A ofjs,
ebgBk s'A ofjs, i{BK s'A ofjs,
ekb s'A ofjs s/ ngko jB.
riv sis joiq audoiq liG prm joiq
prmysru ipAwrw ^ ;{oi s/ uzdowk
d/ gqekP s'A T[go gow i'sh ;o{g
gqG{ fgnkok j?.

914

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jg mg joiq inrMqrI ^ T[jBK ftu


gqG{ dh i's dk gqekP fJe o;
gqekP fojk j?, T[j irs dk
ihtB jB, fJ; eoe/ ;kok ;z;ko
T[jBK dh i? i?eko eo fojk j?.
Awid purK Awdysu auDwrw ^ T[jBK
B{z ;kok ;z;ko Bw;eko eodk j?,
T[j nkfd g[oy jB, fijVk T[jBK
B{z Bw;eko eodk j?, T[; dk
T[Xko j' iKdk j?.
gurmuiK mwrig scu Acwrw ^ uko
toB s/ S/ Pk;soK ftZu'A r[ow[y
dk wkor jh ;Zu/ eost tkbk j?.
gurmuiK Bwie Bgiq insqwrw ^
r[ow[y dk eost fJj j[zdk j? fe
T[j Bkw, dkB s/ fJPBkB ftu
fdqVQ ofjzdk j? s/ g/qw Grsh eoe/
w[esh gqkgs eodk j?.

Aipau pIAx inJr Jrx Ajr jrx


AlK lKweI
apio pan njar rn ajar jarn a'lakh
lkh
tkfjr[o{ dh tfvnkJh ftu r[ow[y
gq/w fgnkbk ghAdk j? ns/ Ppd ;[os
ftu ofj e/ nBjd fbt bkT[Adk j?.
r[o Ppd dh ;kXBk ftu nzfwqs
ghAdk j? ns/ ;[y ;kro ftu whB pD
e/ T[; nEkj ;o'to dh Ekj b?Adk

j?.

pRym ipAwlw swDsMg sbd surq


Anhd ilvlweI] iDAwn cMd
ckor giq AMimRq idRst isRSt

vrsweI] Gnhr cwqRk mor joN


Anhd Dun sun pwiel pweI]
crx kvl mkrMd rs suK sMpt
huie Bvr smweI] suKswgr ivc
mIn hoie gurmuK cwl n Koj
KojweI] Aipau pIAx inJr Jrx
Ajr jrx AlK lKweI] vIh
iekIh aulG kY gur isKI gurmuK
Pl KweI] vwihgurU vfI vifAweI
]8]
vwrW BweI gurdws, 11
AlK a'lakh
pRym ipAwlw prem pil
sbd surq sabad surt
iDAwn tin
AMimRq mrit
Anhd Dun anhad tn

crx kvl mkrMd rs


arn kawal makrd ras
suKswgr sukhsgar

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

915

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AlK ^ i' bfynk Bk ikt/, i'
ikfDnk Bk ik ;e/, eosko.

f;y th r[o doPB Bkb fBjkb j'


iKdk j?.

pRym ipAwlw swDsMg sbd surq


Anhd ilvlweI ^ r[of;y B/ ;kX
;zrs ;uyzv ftu ik e/ gq/w
fgnkb/ ftu w;s j' e/ Ppd ftu
nkgDh ;[os B{z i'V fdZsk j?.

crx kvl mkrMd rs ^ uoB


ewbK dh X{Vh d/ o; ftu r[of;y
;[yh j' e/ ;[yK ftu jh ;wk iKdk
j?. c[b d/ ftu i' s[ohnK j[zdhnK
jB, fJj d' gqeko dhnK j[zdhnK
jB, fJe d/ w{zj T[~s/ X{Vk fijk
j[zdk j?, fi; B{z gokr efjzd/ jB.
fJe ftu fJe o; j[zdk j?, T[; B{z
weozd efjzd/ jB. c[bK dk
nzdobk o;, c[bK dk Pfjd.

iDAwn ^ r[o{ dk f;y ue'o tKr


fXnkB bkT[Adk j?. ue'o fJe
gjkVh fsZso j?, i' bkb NzrK tkbk
j[zdk j?. g[okD/ ;w/A oki/ gq/w Bkb
ue'o gkbd/ ;B ns/ ykD :'r
gdkoE ue'o nZr/ oyd/ ;B, i/
ue'o T[~s/ T[jBK B{z t/y e/ p[ok
n;o Bk j't/ sK jh yKd/ ;B.
ftPtk; fJj ;h fe i/ ykD/ ftu
Ifjo j't/ sK ue'o d/ d/yD;ko
B/so bkb j' iKd/ jB ns/ T[j
s[ozs wo iKdk j?.
AMimRq ^ r[of;y ;wM e/ fdqVQ
eo b?Adk j? fe ;fsr[o{ dh
nzfwqs^fdqPNh Bkb jh f;qPNh
to;kJh j'Jh j?.
Anhd Dun ^ fit/A pZdbK dh
xBx'o xNk B[z t/y e/ gghjk ns/
w'o y[P j[zd/ jB ns/ pZdbK dh
brksko nBjd X[Bh B{z ;[D e/ w'o
g?bK gkT[D br iKdk j?, fJt/A jh

suKswgr ^ r[o{ dh ;kX ;zrs d/


;[y ;kro ftu r[of;y wZSh tKr
j' iKdk j? ns/ T[; dh s'o dk
gsk BjhA brdk.

Aibgq dI koN AlK lKwey


abigat d ki a'lakh lakhe
tkfjr[o{ dh rs nfprs j? T[; dk
e'Jh nb/y BjhA j' ;edk. T[; dh
eEk neZE j?, T[j nuoi j?. T[;
dk e'Jh G/d BjhA gk ;edk.
e/tb r[ow[y jh r[o Ppd dh ;kXBk
Bkb tkfjr[o{ dh neZE eEk dk
fpnkB eo ;edk j?.

Abgq gq Aibgq dI koN AlK


lKwey] AkQ kQw hY AkQ dI
ikauN AwK suxwey] Acrj noN

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

916

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Acrj imlY hYrwn krwey] ivsmwdy


ivsmwd hoie ivdmwd smwey] vyd
n jwxY Byd ikhu SyKnwg nw pwey]
vwihgurU swlwhxw gur Sbd Alwey
]13]

j?, i' fco j?okBh ftu jh ik


ysw j[zdh j?, ;wM s'A pkjo dk
ftPk j?.

AlK a'lakh

gur Sbd ^ Ppd okjhA nrw,


nrkX gqG{ dh f;cs ;kbkj ns/
f;woB o; B{z gqkgs eoe/ nkBzd
gqkgs ehsk ik ;edk j?, go T[;
dh Ekj BjhA gk ;ed/.

AkQ a'kath

AlKu Apwru a'lakh apr

Acrj noN Acrj a'arj n a'arj

T[j eosko, T[j ;kJhA nbZy ngko


j?. r[ow[y dk ;kJhA p/dK es/pK s'A
pkjo j?, nkgDh e[dos ftu
Ikfjok Ij{o j?.

vwrW BweI gurdws, 9

ivsmwd wismd
gur Sbd gur abd

Acrj noN Acrj ^ fi; o{g dh


T[gwk Bk j' ;e/, i' iBw s'A
ofjs j?, T[; dk o{g n;uoi j?.
gqG{ dh n;uoi ftu n;uoi
g?dk eo d/D tkbh Pesh j?, i'
j?okB eo fdzdh j?, ;wM BjhA
g?Adh.

sweI AlKu Apwru BorI min vsY


] dUKu drdu rogu mwie mYfw hBu nsY
] 1 ] hau vM\w kurbwxu sweI
Awpxy ] hovY Andu Gxw min
qin jwpxy ] 1 ] rhwau ] ibMdk
gwil@ suxI scy iqsu DxI ] sUKI
hUM suKu pwie mwie n kIm gxI
] 2 ] nYx psMdo soie pyiK musqwk
BeI ] mY inrguix myrI mwie Awip
liV lwie leI ] 3 ] byd kqyb
sMswr hBw hUM bwhrw ] nwnk kw
pwiqswhu idsY jwhrw ]4]3]
105 ]

ivsmwd ^ j?okBrh Goh j?okBrh

A.g.m.5, 397

AlK ^ i' ikfDnk Bk ik ;e/, i'


;wfMnk Bk ik ;e/l eosko.
AkQ ^ eEB s'A ofjs, Bk ej/
ikD tkb/ pqjw d/ ftuko. eEB
s'A ofjs gqG{ dh tkosk neE j?,
ejh BjhA ik ;edh.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

917

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AlKu a'lakh
BorI min vsY pr man was
hau vM\w h wn
kurbwxu sweI Awpxy
qurbn s pne
hovY Andu Gxw how anad kn
min qin jwpxy man tan jpne
ibMdk gwil@ suxI bdak gl sun
scy iqsu DxI sae tis tn
byd kqyb bed kateb
sMswr hBw hUM bwhrw
ssr hb h bhr
nwnk kw pwiqswhu nnak k pats
idsY jwhrw dis zr
AlKu ^ fi; B{z ;wM Bk ;ehJ/.
AlKu Apwru BorI min vsY ^ id'A
T[j wkbe fi; B{z n;hA ;wM BjhA
;ed/ osk e[ th w/o/ wB ftu nk
t;dk j? sK w/ok ;G d[y dod
ns/ o'r BPN j' iKd/ jB.
hau vM\w kurbwxu sweI Awpxy ^ w?A
nkgD/ ;kJhA s'A e[opkB iKdh jK.
hovY Andu Gxw min qin jwpxy ^
T[; dk Bkw igD Bkb w/o/ wB

fjod/ ftu pj[s jh nkBzd g?dk j'


iKdk j?.
ibMdk gwil@ suxI scy iqsu DxI ^
id'A s'A w?A E'VQh fijh rb jh ;[Dh
j? T[; ;Zu/ wkbe dh sK w?B{z ;[y
jh ;[y j' frnk j? fi; dh ehws
BjhA gkJh ik ;edh.
byd kqyb sMswr hBw hUM bwhrw ^ t/d
es/p ns/ ;z;ko ;GBK s'A tZyok j?
Gkt tkfjr[o{ Xkofwe g[;seK iK
f;qPNh d/ nzdo jh BjhA ;wkfJnk
j'fJnk T[j sK fJzBk tZvk j? fe
fJjBK d/ wfjd{d fpnkB s'A Ng
e/ pkjo dh p/nzssk ftu
gqekPwkB j?.
nwnk kw pwiqswhu idsY jwhrw ^
BkBe dk pkdPkj$gqG{ ;G EK jkIo
BkIo fd;dk j?.

AlKu n lKIAY a'lakh na lakh


T[j eosk nbZy[ j?. ;G jZdK s'A go/
j?. T[; dh Ekj BjhA bkJh ik
;edh. r[ow[y T[; nbZy[ dh y'i
eodk j?. wBw[y r[o{ fpBK nzX[b/
Gtib ftu cf;nk ofjzdk j?.

bsMqu mhlw 1 ] myrI sKI shylI


sunhu Bwie ] myrw ipru rIswlU sMig
swie ] Ehu AlKu n lKIAY khhu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

918

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kwie ] guir sMig idKwieE rwm
rwie ] 1 ] imlu sKI shylI hir
gun bny ] hir pRB sMig Kylih vr
kwmin gurmuiK Kojq mn mny
] 1 ] rhwau ] mnmuKI duhwgix
nwih Byau ] Ehu Git Git rwvY
srb pRyau ] gurmuiK iQru cInY sMig
dyau ] guir nwmu idRVwieAw jpu
jpyau ] 2 ] ibnu gur Bgiq n Bwau
hoie ] ibnu gur sMq n sMgu dyie ]
ibnu gur AMDuly DMDu roie ] mnu
gurmuiK inrmlu mlu sbid Koie
] 3 ] guir mnu mwirE kir sMjogu
] Aihinis rwvy Bgiq jogu ] gur
sMq sBw duK imtY rogu ] jn nwnk
hir vru shj jogu ] 4 ] 6 ]
A.g.m.1, 1170
AlKu a'lakh
gurmuiK Kojq mn mny
gurmukh khojat man mane
mnmuKI duhwgix
manmukh duhgan
nwih Byau nhe peo
Ehu Git Git rwvY kt kt rw

gurmuiK iQru cInY


gurmukh thir n
sMig dyau sg deo
ibnu gur AMDuly DMDu roie
bin gur adule tad roe
Aihinis rwvy nas rwe
Bgiq jogu pgt yog
hir vru har war
shj jogu sj yog
AlKu ^ i' d/fynk Bk ik ;e/, i'
ikfDnk Bk ik ;e/, ;wM s'A go-/.
AlKu n lKIAY ^ gowkswk i'
fpnkB s'A go/ j?, T[; dk ;o{g
fpnkB BjhA ehsk ik ;edk. joh
;kv/ Bkb jh t;dk j? go r[o{ s'A
fpBk gqshs BjhA jzd
z[ k feT[Afe
fBr[ok wB[y nzBQk j' e/ ;z;ko d/
Xzd/ fgNdk ofjzdk j? ns/ T[; dk
wB fBowb BjhA j[zdk. go id'A
r[o{ fwb ikt/ sK T[; dk d[y ns/
o'r d{o j' e/ fdb ftu joh gq/w
ikrdk j? ns/ w/b bJh gq/oBk jz[dh
j?.
gurmuiK Kojq mn mny ^ r[o{ d/
d[nkok gqG{ dh y'i eoB Bkb wB

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

919

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wzB iKdk j?. wB dh fBPk j'
iKdh j?.
mnmuKI duhwgix nwih Byau ^ i' iht
fJ;sohnK nkg j[dohnK jB T[j
joh^gsh s'A ftSVhnK j'JhnK T[;
dk G/d BjhA ikD ;edhnK.
Ehu Git Git rwvY ^ nkgD/ wB d/
fgZS/ s[oB tkbhnK GkrjhD iht
fJ;sohnK fJj ;wM BjhA ;edhnK
fe gowkswk, T[j ;G dk fgnkok
jo xN ftu fwfbnk j'fJnk j?,
gqG{ jo/e ;oho d/ nzdo t; fojk
j?.
gurmuiK iQru cInY sMig dyau ^
r[ow[y f;y nkgd/ Bkb jh joh
d/t B{z fEo eoe/ ikDdk j?.
ibnu gur AMDuly DMDu roie ^ fpBK r[o{
d/ joh ;zsK dk ;zr BjhA fdzdk
Gkt r[o{ G/ND s'A fpBK r[ow[yK dh
;zrs BjhA fwbdh. r[[o{ s'A fpBk
wB[y nfrnkB ftu nzBQ/ j'J/
ofjzd/ jB ns/ fBok Xzd fgNd/
jB, Gkt i' ezw eod/ jB
uZNh^pZXk eod/ jB.
Aihinis rwvy Bgiq jogu ^ r[o{ B/
fi; dk gqaG{ Bkb w/b eoe/, ;zi'r
eoe/ wB B{z wkfonk j?, T[j fdB
oks Grsh tkb/ :'ar B{z wkDdk j?.

;dk Grfs i'r (Grsh) tkbk


i'r, i' r[ows dk (;fji i'r j?)
wkDdk j?.
hir vru shj jogu ^ ;zsr[o{ dh
;zrs ftu o'r ns/ d[y fwN iKd/
jB ns/ joh o{g to B{z gqkgs
eoB tkbk, joh^gsh B{z w/bD
tkbk ;fji i'r B{z fwbdk j?.

gurbwxI hir AlKu lKwieAw


gurbn har a'lakh lakhi
r[ow[y r[o Ppd dh nkokXBk Bkb
d?th nzfwqs uydk j? ns/ r[o{ pkDh
dh X[B ftu nbZy[ dh Ekn b?Adk j?.
;fsr[o d/ ;z:'r ftu nzfwqs j?. d{i/
gk;/$d{i/ GkfJ fpfynk j?.

Awsw mhlw 4 ] ihrdY suix suix


min AMimRqu BwieAw ] gurbwxI
hir AlKu lKwieAw ] 1 ]
gurmuiK nwmu sunhu myrI BYnw ] eyko

riv rihAw Gt AMqir muiK


bolhu gur AMimRq bYnw ] 1 ]

rhwau ] mY min qin pRymu mhw


bYrwgu ] siqguru purKu pwieAw
vfBwgu ] 2 ] dUjY Bwie Bvih
ibKu mwieAw ] BwghIn nhI
siqguru pwieAw ] 3 ] AMimRqu hir
rsu hir Awp pIAwieAw ] guir
pUrY
nwnk
hir
pwieAw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

920

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eyko riv rihAw eko rav r

wB[y dt?s Gkt ekoB wkfJnk d/


w'j ftu c; e/ ftP?bh wkfJnk
bJh GNed/ fcod/ jB, T[j
GkrjhD jB, feT[Afe T[jBK B{z
;fsr[o{ gqkgs BjhA j'fJnk.

Gt AMqir kt tar

guir AlKu lKwieAw

] 4 ] 3 ] 55 ]
A.g.m.4, 366
AlKu a'lakh

muiK bolhu mukh bol


gur AMimRq bYnw gur mrit bn
dUjY Bwie Bvih dj pe pw
ibKu mwieAw bikh mi
AlKu ^ nfdqPN, i' ikfDnk Bk
ikJ/.
AlKu lKwieAw ^ fi; wB[y d/
fjod/ ftu pkDh ;[D ;[D e/ wB B{z
Bkw o{g nzfwqs uzrk brD br
gJ/, r[opkDh okjhA T[j wB[y
nfdqPN gowkswk d/ doPB eo
b?Adk j?.
eyko riv rihAw Gt AMqir muiK
bolhu gur AMimRq bYnw ^ r[o{ dh
PoB g? e/, r[o{ d/ w{zj'A joh dk
Bkw ;[D', w{zj s'A r[o{ d/ nzfwqs
puB ;[D', T[j fJe' fJe
gowkswk j?, i' ;G d/ fjod/ ftu
tos fojk j?.
dUjY Bwie Bvih ibKu mwieAw ^ i'

gur a'lakh lakhi


T[; nbZy[ eosko B{z r[o feogk Bkb
r[ow[y f;wodk j? s/ fe;/ j'o$nto
tb BjhA Mkedk. T[j r[o Ppd ftu
oftnk ofjzdk j?. T[; B{z nwo
ni'Bh n;fEo ikgdk j? s/ ;Zu/ wjb
dh ;'Mh j[zdh j?. T[j ngozgo
eosko nkg jh ;G e[M Ekgdk,
T[Ekgdk j?. i' T[; B{z ukj[zdk j? Ujh
j[zdk j?. T[; ngko ;Zu/ ekdo dk
;u ;ko/ pqjwzv ftu ;wkfJnk
j'fJnk j?. T[j nwo, ni'Bh j?,
n;fEo j?. wBw[y T[; d/ ojZ; B{z
BjhA ;wMdk. r[ow[y eosko dh
fwjo Bkb T[;dh e[dos dh fpfX dh
;'Mh gkT[Adk j?.

quKwrI mhlw 1 ] myry lwl rMgIly


hm lwln ky lwly ] guir AlKu
lKwieAw Avru n dUjw Bwly ] guir
AlKu lKwieAw jw iqsu BwieAw jw
pRiB ikrpw DwrI ] jgjIvnu dwqw
purKu ibDwqw shij imly bnvwrI ]
ndir krih qU qwrih qrIAY scu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

921

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dyvhu dIn dieAwlw ] pRxviq
nwnk dwsin dwsw qU srb jIAw
pRiqpwlw ] 1 ] Birpuir Dwir rhy
Aiq ipAwry ] sbdy riv rihAw
gur rUip murwry ] gur rUp murwry
iqRBvx Dwry qw kw AMqu n pwieAw
] rMgI ijnsI jMq aupwey inq dyvY
cVY svwieAw ] AprMpru Awpy
Qwip auQwpy iqsu BwvY so hovY ]
nwnk hIrw hIrY byiDAw gux kY hwir
provY ] 2 ] gux guxih smwxy
msqik nwm nIswxo ] scu swic
smwieAw cUkw Awvx jwxo ] scu

swic pCwqw swcY rwqw swcu imlY


min BwvY ] swcy aUpir Avru n

dIsY swcy swic smwvY ] mohin moih


lIAw mnu myrw bMDn Koil inrwry ]
nwnk joqI joiq smwxI jw imilAw
Aiq ipAwry ] 3 ] sc Gru Koij
lhy swcw gur Qwno ] mnmuiK nh
pweIAY gurmuiK igAwno ] dyvY scu
dwno so prvwno sdw dwqw vf dwxw
] Amru AjonI AsiQru jwpY swcw
mhlu icrwxw ] doiq aucwpiq lyKu
n ilKIAY pRgtI joiq murwrI ]
nwnk swcw swcY rwcw gurmuiK
qrIAY qwrI ] 4 ] 5 ]

A.g.m.1, 1112
AlKu a'lakh
jgjIvnu dwqw jagjwan dt
purKu ibDwqw purkh bidt
Birpuir Dwir rhy prpr tr rahe
sbdy riv rihAw sabde rav rahi
gur rUip murwry gur rp murre
rMgI ijnsI rg jins
jMq aupwey jt upe
inq dyvY cVY svwieAw
nit dew ar swi
AprMpru Awpy aprpar pe
Qwip auQwpy thp uthpe
iqsu BwvY tis pw
so hovY so how
scu swic smwieAw sa s smi
scu swic pCwqw sa s pht
swcY rwqw s rt
swcu imlY s mil
min BwvY man pw
Amru AjonI amar ajon

922

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AsiQru jwpY asthir jp


swcw mhlu icrwxw
s mhal irn
doiq aucwpiq dot upat
AlKu ^ i' ikfDnk Bk ikt/, fi;
dk ;jh ;o{g fpnkB Bk ehsk ik
;e/, i' fdykJh Bk d/t/.
AlKu lKwieAw ^ fi; wB[y B{z
r[o{ B/ nby gowkswk dk p'X
eok fdZsk T[j fe;/ j'o B{z BjhA
bZGdk ns/ id'A r[o{ joh fgnko/ d/
r[D byk e/ T[; Bkb w/b eok
fdzdk j? fco eowK dk b/yk w[e
iKdk j? ns/ ;Zu/ wfjb ftu tk;k
fwb iKdk j?.
jgjIvnu dwqw purKu ibDwqw ^
irs B{z ihtB gqdkB eoB tkbk
dksko g[oy ;G dk ouDjko j?,
f;oiDjko j?. T[j gqG{ ;fji
;[Gkn jh fwbdk j?.
Birpuir Dwir rhy ^ Gog{o joh
ftu nfs fgnkok r[o{ fNfenk
j?.
sbdy riv rihAw gur rUip murwry ^
r[o{ d/ Ppd okjhA fJj ;wM g?Adh
j?. r[o{ i' gowkswk dk o{g j?,
;G ihtK B{z pj[s jh fgnko eoB

tkbk gowkswk ;G ftu ftnkge


j?. ;koh f;qPNh B{z nk;ok d/
fojk j?.
rMgI ijnsI jMq aupwey inq dyvY cVY
svwieAw ^ gowkswk B/ eJh ozrK
s/ fe;wK d/ iht g?dk ehs/ ns/
T[jBK B{z jo o'i dkB tX s'A tX
fdzdk j?.
AprMpru Awpy Qwip auQwpy iqsu BwvY
so hovY ^ gowkswk p/nzs j?. go/
s'A go/ joh nkg/ jh pDk e/
YkT[Adk j?. T[j nkg jh g?dk
eodk j? s/ nkg jh Bk; eodk
j?. irs ftu T[jh e[M j[zdk j? i'
T[; B{z uzrk brdk j?.
scu swic smwieAw ^ i' wB[y ;dk
fEo gowkswk d/ ;Zu/ Bkw dk
f;woB eoe/ T[; ;Zu/ gqG{ ftu
;wkfJnk ofjzdk j?, T[; dk
nktkrT[D ysw j' iKdk j?.
scu swic pCwqw swcY rwqw swcu imlY
min BwvY ^ i' wB[y ;Zu/ gqG{ d/
gq/w ozr ftu ozfrnk j'fJnk j?
T[j ;Zu/ Bkw d/ f;woB d[nkok
;fs ;o{g gqG{ B{z gSkD b?Adk j?.
T[j ;Zu/ gqG{ Bkb fwb iKdk j?
ns/ T[; d/ wB B{z gqG{ uzrk brD
br iKdk j? fco T[; B{z ;Zu/ gqG{

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

923

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s'A T[~go j'o e[M BjhA fd;dk s/
T[j ;Zu/ gqG{ ftu ;wkfJnk ofjzdk
j?.
Amru AjonI AsiQru jwpY swcw
mhlu icrwxw ^ r[o{ ;dk tZvk dkB
d/D tkbk dksk j?, T[j T[;
gowkswk B{z igdk j? i' nwo j?,
wodk BjhA. i' i{BK ftu BjhA
nkT[Adk. i' izwdk wodk BjhA.
fi; dk wfjb ;dk ;dhth ns/
edhwh j?. fuoK dk g[okDk ns/
nNb j?.
doiq aucwpiq ^ fi; d/ fjod/ ftu
gqG{ dh i's gqrN j' iKdh j?. T[;
d/ fdB d/ o'i d/ eowK dk fj;kp
BjhA fbfynk iKdk. ;Zu/ Bkw dh
;kXBk eoB tkbk ;Zu/ gqG{ ftu
;wk iKdk j? s/ fJj ;z;ko ;w[zdo
so iKdk j?.

AlKu vrqY a'lakh wart


r[ow[y r[o Ppd B{z ;wMdk j?, igdk
j? ns/ T[; dk wB sB T[ibk j' iKdk
j?. tkfjr[o{ jo gkm, jo EK nkg
G'rDjkok j?, nby tosdk j? ns/
nrw ngkok j?. T[; d/ ikg ftu,
T[; d/ Ppd ftu gzi d{s d{o j' iKd/
jB. d[fpXk fwNdh j? ns/ ;fji
nt;Ek ftu, ;Zu/ d/ ;u ftu r[ow[y
;wk iKdk j?.

mwJ mhlw 3 ] sB Gt Awpy


Bogxhwrw ] AlKu vrqY Agm
Apwrw ] gur kY sbid myrw hir
pRBu
iDAwieAY
shjy
sic
smwvixAw ] 1 ] hau vwrI jIau
vwrI gur sbdu mMin vswvixAw ]
sbdu sUJY qw mn isau lUJY mnsw
mwir smwvixAw ] 1 ] rhwau ]
pMc dUq muhih sMswrw ] mnmuK AMDy
suiD n swrw ] gurmuiK hovY su
Apxw Gru rwKY pMc dUq sbid
pcwvixAw ] 2 ] ieik gurmuiK
sdw scY rMig rwqy ] shjy pRBu
syvih Anidnu mwqy ] imil pRIqm
scy gux gwvih hir dir soBw
pwvixAw ] 3 ] eykm eykY Awpu
aupwieAw ] duibDw dUjw iqRibiD
mwieAw ] cauQI pauVI gurmuiK
aUcI sco scu kmwvixAw ] 4 ]
sBu hY scw jy scy BwvY ] ijin
scu jwqw so shij smwvY ]
gurmuiK krxI scy syvih swcy jwie
smwvixAw ] 5 ] scy bwJhu ko
Avru n dUAw ] dUjY lwig jgu Kip
Kip mUAw ] gurmuiK hovY su eyko
jwxY eyko syiv suKu pwvixAw ] 6 ]
jIA jMq siB srix qumwrI ] Awpy
Dir dyKih kcI pkI swrI ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

924

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Anidnu Awpy kwr krwey Awpy myil
imlwvixAw ] 7 ] qUM Awpy mylih
vyKih hdUir ] sB mih Awip
rihAw BrpUir ] nwnk Awpy Awip
vrqY gurmuiK soJI pwvixAw ]
8]6]7]
A.g.m.3, 113

jy scy BwvY je sae pw


ijin scu jwqw jin sa jt
so shij smwvY so sj samw
dUjY lwig dj lg
jgu Kip Kip mUAw
jag khap khap m

AlKu a'lakh

vyKih hdUir wekh hadr

Agm Apwrw a'gam apr

AlKu ^ fi; B{z ;wM Bk ;ehJ/.

sbdu sUJY sabad sj

AlKu vrqY Agm Apwrw ^ ;ko/


;ohoK ftu ftnkge j' e/
gowkswk nkg jh ;ko/ gdkoE
G'r fojk j?, fco th T[j nfdq;N
o{g ftu w"i{d j?, fi; B{z
;wfMnk BjhA ik ;edk, fi; se
gjz[funk BjhA ik ;edk.

mn isau lUJY man si lj


mnsw mwir smwvixAw
mans mr samwni
mnmuK AMDy manmukh de
suiD n swrw sd na sr
eykm eykY ekam ek
Awpu aupwieAw p upi
duibDw dUjw dbd dj
iqRibiD mwieAw tribd mi
gurmuiK aUcI gurmukh
sco scu kmwvixAw
sao sa kamwni
sBu hY scw sb h sa

sbdu sUJY qw mn isau lUJY mnsw


mwir
smwvixAw ^ i' r[o{ d/ Ppd B{z
wB ftu t;kT[Adk j?, fi; B{z Ppd
dh ;wM nkT[Adh j?, T[j nkgD/
wB Bkb bVdk MrVdk j? ns/
ykjPK w[ek e/ tkfjr[o{ ftu ;wk
iKdk j?.
mnmuK AMDy suiD n swrw ^ gzi
ftekoK (ekw, eo'X, b'G, w'j,
jzeko) B/ ;ko/ ;z;ko B{z b[ZfNnk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

925

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j'fJnk j?, go nkgD/ wB d/ fgZS/
s[oB tkb/ ns/ wkfJnk d/ w'j
ftu nzBQ/ j'J/ wB[y B{z Bk jh neb
j? ns/ Bk jh fJ; b[N dh ypo
;ko j?.
eykm eykY Awpu aupwieAw ^ gfjbK
gqG{ fJeZbk nkg (fBor[D ;o{g)
;h ns/ fJe tkfjr[o{ B/ nkgDk
nkg g?dk ehsk.
duibDw dUjw iqRibiD mwieAw ^ fco
gowkswk d' fe;wK tkbk fBor[D
ns/ ;or[D o{gK tkbk pD frnk,
dt?s Gkt g?dk j'fJnk ns/ fco
fsqr[Dh wkfJnk g?dk ehsh ^ oi,
;s, sw. wB[y nkw s"o *s/ fszBK
jkbsK ftu j[zd/ jB. r[Z;/, jzeko
nkfd ftu wB[y nfrnkBh j?.
T[j T[; t/b/ nzX/o/ ftu j'D eoe/
iV ts j?. T[; nzdo skw; r[D
pj[sk j?. eJhnK ftu ykfjPK dk
pVk I'o j? ns/ ;[y bJh d"Vd/
fcod/ jB. T[j oi ftu jB.
fJjBK d'jK s'A T[FZs/ ;s j?, id'A
wB[y ;z;ko s'A T[gokw j' e/ fJe
T[~uh PKsh nkgD/ nzdo wfj;{;
eodk j?, ;z;ko d/ NzfNnK ftu
BjhA g?Adk. fJjBk fszBK s'A T[s/
;fji j?.
gurmuiK aUcI sco scu kmwvixAw ^

u"Eh g"Vh r[ow[y dh j?, ;fji dh


T[~uh nt;Ek tkfjr[o{ B/ r[ow[yK
bJh pDkJh, fi; ftu j' e/ fBo'b
;u ewk ;ehdk j?.
sBu hY scw jy scy BwvY ^ i/ ;Zu/
gowkswk B{z uzrk bZr/ sK T[j
wB[y B{z nfj;k; eok fdzdk j? fe
;G e[M ;Zuk gowkswk jh j?, T[;
s'A fGzB e[M th BjhA j?.
ijin scu jwqw so shij smwvY ^ i'
T[; ;Zu/ Bkw B{z ;wM b?Adk j?, T[j
;fji nt;Ek ftu ;wk iKdk j?.
;fji nt;Ek nkswk dh T[j
jkbs j? i' fszBK r[DK s'A T[~uh
n;bh frnkB tkbh j[zdh j? fi;
ftu nkswk PKs ns/ nv'b j' e/
nkgD/ n;b o{g ftu fNe iKdh
j?. T[; nt;Ek ftu wB[y dk
ihtB fJe e[dosh ihtB j[zdk j?.
B/eh ns/ fgnko T[; d/ nzdo'A
nkg/ c[[N^c[N fBebdk j?, ;kok
ihtB fdykt/ s'A ofjs j[zdk j?.
B/eh tb M[ekU fe;/ jm, bkbu
iK dpkT[ eoe/ BjhA, ;[s/ jh f;X
j[zdk j?.
dUjY lwig jgu Kip Kip mUAw ^ ;Zu/
gowkswk s'A fpBK j'o e'Jh d{ik
BjhA j?. dt?s Gkt ftu bZfrnk
;kok irs yg yg e/ wo fojk

926

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

j?. i' r[ow[y j[zdk j? T[j fJe'


gowkswk B{z ikDdk j? ns/ T[; dh
nokXBk eoe/ ;[y gkT[Adk j?.
vyKih hdUir ^ gowkswk nkg jh
nkgD/ GrsK B{z nkgD/ Bkb fwbk
b?Adk j? ns/ nkgDh jI{oh ftu
T[jBK T[s/ feogk fdqPNh oZydk
j?.

Algrj algaraj
ivSySx
bypRvwh, gYr-ijmyNvwr

sux nI hIry[

bwrW qW brsW qyrIAW,


m`JIAW dw pwlI,
qUM lwey JUTy lwry nI[

lwflIey Algrjy hIry[


nI qUM pMCI r`Ky kuAwry nI[
sux hIry nI[Awh lY
AwpxIAW m`JIAW lvyrIAW,
koeI kIly pey pilAwry nI[

lwflIey Algrjy hIry!


nI qUM pMCI r`Ky kuAwry nI[
bol pMjwbx dy, I, 58

Algrjy hIry nI qUM pMCI r`Ky


kuAwry

Algrj algaraj

algarje hre n t ph rakkhe


kure

Algrjy hIry nI qUM pMCI r`Ky kuAwry


algarje hre n t ph rakkhe kure

prvwh nw krn vwlI hIr nMU rWJw


AwKdw hY ik qyry lwirAW krky auh
kuAwrw rih igAw hY[aus dIAW m`JW dw
pwlI bx igAw hY[pr hIr ny JUTy lwry
lw r`Ky hn[AKIr iehnW lwirAW qoN
aukqw ky rWJw kihMdw hY auh (hIr) ik
AwpxIAW m`JW-lvyrIAW nMU sWB lvy[

nwgW fMg suAwry ng dg sure

sux hIry nI gVHky ibjlI,


ilSkx qwry[
koeI nwgW fMg suAwry nI[
lwflIey Algrjy hIry[
nI qUM pMCI r`Ky kuAwry nI[

bwrW qW brsW qyrIAW


br t bars ter
m`JIAW dw pwlI mj d pal
qMU lwey JUTy lwry t le the lre

Algrj algarj
ivSySx
byprvwh, mukq

Algrj ijhI kuVI algarj jih kur

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

927

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
cVHdI jvwnI smyN kuVI dw suBw
byprvwh AQrw Aqy Algrj huMdw hY[
ausdy mUMh ivcoN su`qy-isD gIq pMCI dy
KMBW vWg PV-PVwauNdy rihMdy hn[ auh
kwvW hQ mwhI nMU sunyhy ByjdI rihMdI
hY[ bulbul vWg idl dy rWJx dy gIq
gwauNdI rihMdI hY[

iek Algrj ijhI kuVI dy ieh


lPz myry kMnW qk pujidAW hI,
dUjI kuVI dy mUMhoN inkilAw gIq,
Awpxy KMB PV-PVwauNdw aufdy pMCI
vWg isr au~qo dI lMGdw mwlUm
hoieAw[

ies dyS dw cMdrw pwxI,


cMdrI ijhI ieh QW[
CwvyN bih ky k`qx l`gI,
myrI cUMfI lY igAw kW[
kWvW kwvW cUMfI dy jwh,
lY ky rb dw nW[
cUMfI qyrI qW dyaUN hIry,
jy d`sy mwhI dw nW[

jyhVw myry idl dw vwlI,


rWJw auhdw nW[

cUMfI dy jw vy! mYN bulbul qMU kW[


igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,
247
Algrj algarj

Algrj ijhI kuVI algarj jih kur


ies dyS dw cMdrw pwxI
is de d dr pn
cMdrI ijhI ieh QW dr jih th
CwvyN bih ky k`qx l`gI
hw b ke kattan lagg
myrI cUMfI lY igAw kW
mer d l gi k
jyhVw myry idl dw vwlI rWJw auhdw nW
jr mere dil d wl rj d n

nb| alf
BKt g[fbzr
nZbkj dk ;ze/s, nZbkj, oZpl
noph^|ko;h toBwkbk dk gfjbk
nyo

nb| fJe' jo| Bkw oKMk


alf ikko harf nm r j
eth nkydk j? fe nfb| (nZbkj)
oKM/ dk gqshe j? ns/ fJ; B/ ;kB{z
fJPe dk ;pe (gkm) gVQkfJnk j?.
p/ s/ (noph |ko;h toBwkbk d/
nfb| s'A nrb/o/ d' nZyo) nkfde
j'o nZyo th t/y/ jB go o{jkBhns
dh dks ;kB{z nfb| (nZbkj) s'A jh
jk;b j'Jh j?. ;kB{z jo nZyo ftu
wfjp{p jh ftykJh d/ fojk j?. n;hA
:ko dk jo| noEks fJe' nfb|

928

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

(nZbkj) :kd ehsk j? ns fco fJ;


B{z gZek eo fbnk j?. fJE/ T[b|s s'A
Gkt fgnko, w[jZps j?. jo| s'A Gkt
j? nZyo.

nb| fJe' jo| Bkw oKMk


;kB{z fJPe dk ;pe gVQkfJnk
Jh.

p/* s/* pE/oV/ jo| fvm/


e[M nb| dh T[bcs'A
gkfJnk Jh.
;o| so| fvZmk jo jo|
nzdo
f;o| ;o| wkjh BIo
nkfJnk Jh.

fJe' p{fNnk* fbfynk b/y ftu'A

jo| :ko dk :kd


gekfJnk Jh.

w[jzwd p{Nk r[ioksh, ;hjoch,

nb| alf
nb| fJe' jo| Bkw oKMk
alf ikko harf nm r j
;kB{z fJPe dk ;pe gVQkfJnk Jh
sn iq d sabk pari
p/* s/* pE/oV/ jo| fvm/
be te btherre harf ditthe
e[M nb| dh T[bcs'A gkfJnk Jh

kj alf d ulft pi
;o| so| fvZmk jo jo| nzdo
sarf tarf ditth har harf dar
f;o| ;o| wkjh BIo nkfJnk Jh
siraf sarf mh nazar i
jo| :ko dk :kd gekfJnk Jh
harf yr d yd paki

nb| dk nkg J/ nb| ;kBh


alf d p e alf sn
nb|$nfb| Gkt nZbkj d/ ;wkB j'o
e'Jh d{;ok BjhA j?. T[;dh iks
nd[Zsh ns/ p/fw;kb j? (fit/A u'b/ d/
ftu |eho dk fi;w j[zdk j? T[;/ soQK
nfb| ftu T[b|s (w[jZps) ftdwkB
j?. fJ;/ soQK nZbkj nkg jh nkgD/
nkg B{z fgnko eoB tkbk j?). i'
ftnesh nkgDh iks$y[dh B{z nZbkj
dh iks ftu |Bkj (\sw, Bk;) eo
fdzdk j? T[; T[~s/ ;ko/ ojZ; gorN j'
iKd/ jB Gkt dhB ns/ d[BhnK d/
r[gs G/dK s'A T[j ikD{z j' iKdk j?.
fJE/ ;kBh s'A Gkt j? d{;ok. nb|
dk nkg J/ nb| ;kBh s'A Gkt
nZbkj tork d{;ok nkg nZbkj jh j?
noEks nZbkj tork j'o e'Jh BjhA
j?. bk;kBh dk noE j? nd[Zsh,
p/fw;kb. ekws s'A Gkt j? eZd,
fi;w. nb|h s'A Gkt j? |ehoK dk
u'bk fi; d/ pkjK BjhA j[zdhnK. sb|
eoBk s'A Gkt j? |Bkj iK Bk;

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

929

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eoBk. nb|'A p/ se s'A Gkt j? ;ko/,
;G e[M. wfjow s'A Gkt j? tke|,
ikD{z ns/ fJ;oko s'A Gkt j? ojZ;
nEtk r[gs G/d.

nb| nb| dk nkg J/


nb| ;kBh
nb| bk;kBh ;oeko dk
J/.
ekws nb| nb|h T[b|s
nb| nzdo

fgnko nb| B{z no| fuskodk


J/.

fi; nb| nzdo j;sh sb|


ehsh
nb|' p/ se wfjow fJ;oko
dk J/.
dkfJw p/ ekbi/ fp;fwZbk
nb| sho f;ZXk nb| wkodk
J/.

fJepkb dkfJw, ;hjoch,


nb| alf
nb| dk nkg J/ nb| ;kBh
alf d p e alf sn
nb| bk;kBh ;oeko dk J/
alf lsn sarkr d e
ekws nb| nb|h T[b|s nb| nzdo
kmat alf alf ulfat alf dar

fi; nb| nzdo j;sh sb|


ehsh
jis alf dar hast talf kt
nb|' p/ se wfjow fJ;oko dk J/
alfo be tak mram isrr d e
fp;fwZbk bismill

iek AlP pVo Cutkwrw ey


ik alf paro hutkar e
iek AlP pVHo Bwv iel A`lw dI g`l
kro qW mukqI iml jweygI[bhuq
swrIAW ikqwbW pVn dI koeI loV nhIN
Aqy POkI ivdvqw dw rohb mwrn dI kI
loV hY,ies nwl qW Azwb, du`K musIbqW
hI pYNdIAW hn[ies dunIAW qy j`lwdW
vWgUM rUp Dwrnw C`f ky Awaux vwly
muSikl smyN leI cyqn hoxw cwhIdw hY[

iek AlP pVHo Cutkwrw ey[


iek AlPoN do iqMn cwr hoey,
iPr l`K kroV hzwr hoey[
iPr auQoN bwJoN sumwr hoey,
iek AlP dw nukqw inAwrw
ey,
ikauN pVHnw ey g`f ikqwbW
dI,
isr cwnw eyN pMf AzwbW dI[
hux hoieauN Skl jlwdW dI,
A`gy pYNfw muSkl Bwrw ey,

930

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

iek AlP pVHo Cutkwrw ey[


bu`ly Swh, 11-12
AlP alf
iek AlP pVHo Cutkwrw ey
ik alf paro hutkr e
iek AlPoN do iqMn cwr hoey
ik alf do tn r hoe
iPr l`K kroV hzwr hoey
phir lakh kror hazr hoe
iPr auQoN bwJoN sumwr hoey
phir uth bj sumr hoe
iek AlP dw nukqw inAwrw ey
ik alf d nukt nir e
ikauN pVHnw ey g`f ikqwbW dI
k prn e gad kitb d
isr cwnw eyN pMf AzwbW dI
sir n pd azab d
hux hoieauN Skl jlwdW dI
hun hoi akl jld d

nb{ck alf

ftP/PD
E'Vk, s[S, o[Zyk fwZ;k

no[ i' feS[ nb{ck r[o{ BkBe


i'r[ fwb/
ar jo kih alf gur nnak jog mile

r[o{ BkBe B{z i' o;d fwb/ T[j nkg


ykt/ ns/ tkX{ gowkswk d/ BK s/
you/ ns/ o'I oks B{z ehosB j't/.
pknd ftu wodkBk vz{zw wok;h
sbtzvh s'A nk e/ r[o{ BkBe e'b
ofjD bZr fgnk. i' j'o th fgZS'A
T[jBK e'b nkT[Ad/, T[jBK B{z Bkb
fwbk e/ ob fwb e/ o[Zyk fwZ;k yk
b?Ad/. r[o{ BkBe dh fwjo ;dek ;ko/
y[P ofjD br gJ/. gfjo oks
ofjzdh nzfwqs t/b/ pkpk dfonk T[~s/
ik e/ fJPBkB eodk.

no[ i' feS[ nb{ck r[o{


BkBe i'r[ fwb/, ykt? ;'
ykt?, j'o[ gow/;o e?
nofE d/t?. ns/ fBskgqfs
okfs eT[ ehosB[ j't?. fgS'A
wodkBk
v{w[
nkfJnk.
sbtzvhUA nkfJ pkp/ Bkfb
fNfenk. no[ i[ j'o[ fgS'
nktfBL fsBk i'r[ ykB skJh
fwbkfJ eo nb{ck eokfJ
d/t/, ;G o'NhnK yktfB. r[o{
BkBe e? gq;kfd ;fG y[;h
j'J/. no[ iK pkp/ dh o;'Jh
j't?, sK ;G
nkfJ pfjfB ns/ okfs B{z
fBskgqfs ehosB[ j't?.
no[ fiE? gjo[ okfs oj?

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

931

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fsE? pkpk dohnkfJ
fJ;BkB[ eofD.

ikt/

g[oksB iBw ;kyh,


nb{ck alf
no[ i' feS[ nb{ck r[o{ BkBe i'r[ fwb/
ar jo kih alf gur nnak jog mile
j'o[ gow/;o e? nofE d/t?
hor parmesar k arth dew
fBskgqfs nitprat
nb{ck eokfJ d/t/
alf kre dewe
pkp/ dh o;'Jh j't?
bbe d raso how

mnuK ny ie~Qy QoVw smW hI rihxw hY[


mOq dy swhy dy muklwvy ivc jwxw hI
jwxw hY[ ieQy Awauxw isrP iek vwr
hI hY Aqy mOq vI Av`S hoxI hY[ iehI
At`l scweI hY[

rwqI svyN idhyN iPrdI vqyN,


qyrw KyFx nwl bpwr ijMdU[
kdI auT rwm smwr ijMdU[
swhdVy Gr Albiq jwxw,
pyeIAVy idn cwr ijMdU[
Aij qyry muklwaU Awie,
rihey nw koeI ibcwr ijMdU[
khY husYn PkIr sweI dw,
Awvx eyhI vwr ijMdU[

fBskgqfs ehosB[ j't?


nitprat krtan how

Swh husYn, 136


Albiq jwxw albat jn

gjo[ okfs oj? pr rt rah

swhdVy Gr Albiq jwxw


sdre kr albat jn

Albiq jwxw albat jn

rwqI svyN idhyN iPrdI vqyN


rt saw dih phird watt

ikirAw
jrUrI jwxw, Av`S hI jwxw

swhdVy Gr Albiq jwxw


sdre kr albat jn
mnuK rwq sON ky Aqy idn GuMm iPr
ky,KyF ky guzwr idMdw hY[ pr ies dI
QW aus nMU nwm ismrn krnw cwhIdw hY
ikauNik ieh sMswr pyky dI inAweIN hY[

qyrw KyFx nwl bpwr ijMdU


ter khdan nl bapr jd
kdI auT rwm smwr ijMdU
kad uth rm smr jd
pyeIAVy idn cwr ijMdU
peare din r jd

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

932

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Aij qyry muklwaU Awie
aj tere mukl e
rihey nw koeI ibcwr ijMdU
rahe n ko bir jd
khY husYn PkIr sweI dw Awvx eyhI
vwr ijMdU
kah husn phakr s d wan
eh wr jd

AlbylI albel
ivSySx
bypRvwh, msq

AlbylI ikauN k`qy albel kio


katte
r`bI msq ivAwkqI nMu k`qx Bwv
kwr ivhwr dI kI loV hY[ jdoN pRBu
ipAwr ho jWdw hY qW mslwhq Bwv
Dwrimk rhu rIqW inBwhux dI
zrUrq nhIN rihMdI iPr qW dIvwngI
ivc gRsq ivAwkqI nMU crKw kqx
Bwv kMm-Aml krn dI loV nhIN
rihMdI[ Kudw nwl prIq qW mu`F qoN
hI hY BwvyN auhdoN Ajy C`qy nhIN sn
Awey Bwv jvwnI nhIN sI AweI[
vo Xwr ijnHW nMU

ieSk iqnHW nMU k`qx kyhI,

AlbylI ikauN k`qy[


l`gw ieSk cu`kI mslwhq,
ibsrIAW pMjy su`qy[
Gwielu mwielu iPry idvwnI,
crKy qMd nw G`qy[
myrI qy mwhI dI prIq crokI,
jW isir Awhy nw C`qy[
khY husYn PkIr inmwxw,
nYx sweI nwl r`qy[

Swh husYn, 142


AlbylI albel
AlbylI ikauN k`qy albel kio katte
ijnHW nMU ieSk iqnHW nMU k`qx kyhI
jn n iq tin n kattan keh
l`gw ieSk cu`kI mslwhq
lagg iq ukki maslhat
ibsrIAW pMjy su`qy Gwielu mwielu
bisar pje satte kil mil
iPry idvwnI crKy qMd nw G`qy
phire diwn arkhe td n ktte
mwhI dI prIq crokI
mh d parit aroki
isir Awhy nw C`qy nYx sweI nwl r`qy
sir he n hatte nn s nl ratte

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

933

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nbw sok e| alm tr kaf

BKt g[fbzr
e[onkB ;{os ;{ok^J/^chb d/ Ppd

nbw sok e| |knbk gVQe/


alm tr kaf f'l parke
oKMk dpek wkodk j? fe i/eo w?B{z gzi/
ghoK dh wdd fwb ikt/ sK w?A y/fVnK
dhnK iVQK g[N
Z ;edk jK. w/o/ Bkb
Gkt/A |"i BjhA j? fco th w?A ghoK dh
wdd Bkb fJeZbk jh y/fVnK B{z wks d/
;edk jK. fJE/ f;jo s'A Gkt ikd{ j?.
nkbw sok e| (e?|k) cknbk fJe
e[onkBh ;{os ;{ok^J/^|hb d/ Ppd
jB. fJ; ;{os ftu T[; xNBk dk
toBD nzfes j? id'A npojk Bkwh
fJe pkdPkj B/ \kBk eknpk *s/ jwbk
ehsk ;hgo fJbkjh wdd ;dek T[;dh
|"i gokfis j' rJh ;h.

eokwks brkfJ e/ f;jo


c{eK,
iVQK y/fVnK dhnK w[Y'A gZN
;[~NK.

Bkb |"i BjhA, geV


e[nkohnK B{z,
jE g?o s/ BZe ezB eZN ;[NK.
|"idko BjhA fdnK c{e nZrK,
eo w[be B{z u"V u[gZN ;[NK.

nbw sok e| |knbk


gVQe/,

BJhA tfjzdhnK gbe ftu


nN ;[NK.
jho tkfo;,
nbw sok e| alm tr kaf
eokwks brkfJ e/ f;jo c{eK
krmt lge ke sehar fk
iVQK y/fVnK dhnK w[Y'A gZN ;[ZNK
jar kheri d md pat sutt
nbw sok e| |knbk gVQe/
alm tr kaf fal prke
BJhA tfjzdhnK gbe ftu nN ;[NK
na wd palk wi at sutt

A`lHV llar
ivSySx
cVHdI jvwnI dI aumr vwlI lVkI;
nwdwn

nI A`lHVy GuMf k`F lY


n llare kud kd l
cVHdI jvwnI dI aumr ivc KUbsUrqI dw
bhuq inKwr Aw jWdw hY[ audoN ikhw
jWdw hY ik muitAwr SISy nMU dyKdI hY
qW aus nMU vI qryV Aw jWdI hY Bwv aus
dy husn dw jlvw swhmxy vwly qy vI
kihr FwauNdw hY[iesy leI hI A`lHV
mitAwr nMU GuMf k`Fx nMU ikhw jWdw hY
qW jo iksy dI nzr nw l`gy[aus dy

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

934

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ichry dI cmk Aqy KUbsUrqI dy
ilSkwry dyKx vwly dIAW A`KW nw
JMujlw dyx[

b`ly b`ly nI mwJy dIey rUp


rwxIey[

SIsw dyK ky iqVkdw jwvy,

nI mwJy dIey rUp rwxIey[


b`ly b`ly nI A`lHVy GuMf k`F lY,
qyry rUp dw pvy ilSkwrw,
nI A`lHVy GuMf k`F lY[
bol pMjwbx dy, III, 67
A`lHV llar
nI A`lHVy GuMf k`F lY
n lre kud kd l
SIsw dyK ky iqVkdw jwvy
dekh ke tirakd jwe
qyry rUp dw pvy ilSkwrw
tere rp d pawe likr

nbQk all'
BKt g[fbzr
nZbkj, oZp, \[dk

nb| nbQk B{z p?m e/ :kd eohJ/


alf all' n bth yd kare
wB[y B{z ukjhdk j? fe T[j nZbkj B{z
:kd eo/ noEks T[;dk fIeo Gkt

f;woB eo/. nZbkj s'A pknd T[;d/


nzfsw g?}zpo jIos w[jzwd ;kfjp
dk ;EkB j?. jIos w[jzwd gfjbK
nkJ/ ;ko/ g?}zpoK d/ f;oski jB
ns/ n"bhnk^nZbkj dk ;EkB nkw
b'eK ftu ;G s'A T[u/ok j?. nZbkj d/
o;{b Gkt g?}zpo jIos w[jzwd
;kfjp dk Xow ;Zuk j? i' b'eK dh
wdd eoB tkbk j?. ;Z:d |od
|eho i' ;{|hnK d/ fuPsh f;bf;b/
Bkb ;zpzfXs j?, nfXnkswe wkor
dk fJe fuokr j? i' oZp d/ ukj[D
tkfbnK dh nrtkJh eodk j?.

nb| nbQk B{z p?m e/ :kd


eohJ/
nbQk pkdPkj Bph tIho
j? ih.
Bph ;kfjp f;oski j?
nzphnk dk
tbh fJe s{z fJe nwho j?
ih.

o'PB gke o;{b dk dhB


;Zuk,
fidQk Bkw jIos d;srho
j? ih.
;Z:d fuPsh fuokr j? gho
pyPk
fi;dk Bkw |ohd |eho j?
ih.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

935

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gho p\P nk;h, ;hjoch,
nbQk all'
nb| nbQk B{z p?m e/ :kd eohJ/
alf all' n bth yd kare
nbQk pkdPkj Bph tIho j? ih
all' bds nab wazr h j
o'PB gke o;{b dk dhB ;Zuk
ron pk rasl d dn sa
fidQk Bkw jIos d;srho j? ih
jid nm hazrat dastgr h j

t;/ B{o nbkj dk w[yV/ s/


wasse nr all' d mukhre te
id'A jho B/ nkgD/ fgnko/ oKM/ B{z
u{ue e'b fbnKdk ns/ T[;B{z wZMK dk
S/V{ oZy b?D dh f;ckoP ehsh sK
u{ue B/ fejk fe fJ;dk fgzvk sK jZE
bkfJnK w?bk j[zdk j? Gkt fJj pVk
BkI[e fijk j? go jho B/ i[nkp ftu
I'o d/ e/ fejk fe T[; d/ w{zj T[s/
nZbkj dk B{o tZ;dk j? Gkt T[;dk
fujok poes tkbk j?, T[j gP{nK B{z
fgnko dh j{e, nktkI, j/e Bkb
fjZedk, s'odk j? ns/ f;oK T[s/ ;'Nk
sK fpbe[b BjhA wkodk Gkt o[jkBh
fujo/ tkbk j? ns/ fgnko to;kT[D
tkbk j?.

pkg jZ; e/ g[ZSdk e"D j[zdk,


J/j[ w[zvVk feZs ;oeko dk j?<

jZE bkfJnK fgzv/ s/ dk}


g?Adk,
J/j[ wjhA d/ BjhA doeko
dk j?.
;[xV us[o s/ neb dk
e'N B~Yk,
wjhA pj[s ;zGkb e/ ukodk
j?.
fjZe/ Bkb fgnko dh j{zr
d/ e/,
;'Nk f;zr s/ w{b Bk wkodk
j?.
wkb nkgDk ikDe/ ;KG
fbnkt/,
e'Jh ezw Bk eo/ trko dk
j?.
t;/ B{o nbkj dk w[yV/
s/,
w{zj'A oZp jh oZp fuskodk
j?.
jho tkfo;, ^
nbkj all'
jZE bkfJnK fgzv/ s/ dk} g?Adk
hath li pde te dg pd
J/j[ wjhA d/ BjhA doeko dk j?
mah de nah darkr d h

936

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

;[xV us[o s/ neb dk e'N BZYk


sgar atur te akal d kot ndd
wjhA pj[s ;zGkb e/ ukodk j?
mah bt sbl ke rd h
fjZe/ Bkb fgnko dh j{zr d/ e/
hikke nl pir d hg de ke
;'Nk f;zr s/ w{b Bk wkodk j?
sot sg te ml n mrd h
wkb nkgDk ikDe/ ;KG fbnkt/
ml pn jnke sb liwe
e'Jh ezw Bk eo/ trko dk j?
ko km n kare wagr d h
t;/ B{o nbkj dk w[yV/ s/
wasse nr all' d mukhre te
w{zj'A oZp jh oZp fuskodk j?
mh rab h rab itrd h

n~m/ gfjo n~bkj w[Psek


s/ok
atthe phar all' mustak ter
fJjBK ekft ;soK ftu eth B/ ;{|h
irs dh fJe nfs T[usw P\;hns
jIos w[jhT[~dhB npd[b ekfdo
ihbkBh dh gq;z;k fpnkB ehsh j?.
jIos ihbkBh b'ekJh d/ wddrko
ns/ ;GBK dhnK nk;K w[okdK g{ohnK
eoB tkb/ jB. nkg B{z Bk e/tb
nZbkj dk fgnko jk;b j? pbfe
nkg i' e[M th c[owkT[Ad/ jB, nZbkj

d/ Bph jIos w[jzwd (;H) th T[;B{z


gqtkB eod/ jB. fJ;bkw d/ uko
gqEw ns/ gqw[y \bh|/ (\[b|k^J/^
okPdhB) jIos np{ peo f;Zdhe,
jIos T[wo |ko{e, jIos T[;wkB
rBh ns/ jIos nbh th nkg
dk dhdko eoe/ y[Ph ns/ nkBzd
wfj;{; eod/ jB. fJE/ \be s'A Gkt
b'ekJh, w[Pske s'A Gkt ukjtkB,
ukj[D tkbk, ns/ ;o;k s'A Gkt y[Ph
nEtk nkBzd j?.

s/ sko e/ bktBK J/ ybe


pzB/,
whoK e[b dh nk; g[iktBk
j?.
n~m/ gfjo n~bkj w[Psek
s/ok,
Bph wzfBnk i'fJ
cowktBk j?.
np{ peo T[wo s/ T[;wkB,
nbh,
;o;/ j'D iK w[y ftyktBk
j?.
;dek j;B j[;?B dk w[epb/
B{z,
d[y d; fe ;[y ;jktBk j?.

w[epb, ;hjoch,
nZbkj all'

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

937

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s/ sko e/ bktBK J/ ybe pzB
te tr ke lwn e khalk bn
whoK e[b dh nk; g[iktBk j?
mr kul d s pujwn h
nZm/ gfjo nbkj w[Psek s/ok
atthe pr all' mutaka ter
Bph wzfBnk i'fJ cowktBk j?
nab mni joe farmwn h
np{ peo T[wo s/ T[;wkB, nbh
ab bakar umar te usmn al
;o;/ j'D iK w[y ftyktBk j?
sarse hon j mukh wikhwn h

koeI syvY guseIAw koeI Alwih


ko sew gusa ko alle

rhIm ] 1 ] rhwau ] koeI nwvY


qIriQ koeI hj jwie ] koeI krY
pUjw koeI isru invwie ] 2 ]
koeI pVY byd koeI kqyb ] koeI
EFY nIl koeI supyd ] 3 ] koeI
khY qurku koeI khY ihMdU ] koeI
bwCY iBsqu koeI surigMdU ] 4 ]
khu nwnk ijin hukmu pCwqw ]
pRB swihb kw iqin Bydu jwqw
]5]9]

A.g.m.5, 885
Alwih alle
rwm rwm rm rm

fJ; irs ftu tkfjr[o{, eosko B{z


e'Jh okw efjzdk j?, e'Jh nbkj,
e'Jh y[dkfJ. T[; dh g{ik bJh eJh
shoEK s/ BjkT[Ad/ jB, eJh p/d,
es/p gVQd/ jB. e'Jh fjzd{ j?, e'Jh
s[oe j?. r[o Ppd nB[;ko i' T[;
eosko d/ j[ew B{z gfjukDd/ jB,
T[j jh fJ; d?th G/d B{z ;wM ;ed/
jB.

Kudwie khude

rwmklI mhlw 5 ] koeI bolY rwm


rwm koeI Kudwie ] koeI syvY
guseIAw koeI Alwih ] 1 ]
kwrx krx krIm ] ikrpw Dwir

rhIm rahm

guseIAw gusa
kwrx kran
krx karn
krIm krm
ikrpw Dwir kirp tr
koeI nwvY qIriQ ko nw trath
koeI hj jwie ko haj je
pUjw pj

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

938

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
isru invwie sir niwe
byd bed
kqyb kateb
EFY nIl d nl
koeI supyd ko suped
qurku turk
ihMdU hd
iBsqu pst
surigMdU surgd
ijin hukmu pCwqw
jin hukm pht
iqin Bydu jwqw tin pd jt
Alwih ^ nZbk, gowkswk, oZp.
rwm rwm ^ e'Jh wB[y (fjzd{)
gowkswk dk Bkw okw okw
T[ukodk j?.
Kudwie ^ e'Jh (w[;bwkB) T[; B{z
y[dk nkydk j?.
guseIAw ^ e'Jh r';kJhA efj e/
T[; dh Grsh eodk j?.
kwrx krx krIm ^ j/ irs d/
w{b` s{z ;G ekoBK d/ eoB tkbk
j?A ns/ pyPDjko th j?A.

ikrpw Dwir rhIm ^ j/ feogkb,


j/ ofjw eoB tkb/` ihtK B/ nkg'
nkgDh p'bh nB[;ko s/o/ ty^ty
Bkw oZy/ j'J/ jB go s{z ;G dk
;KMk j?A. fjzd{ s/ w[;bwkB
tZyo/^tZyo/ BK s/ tZyo/^tZyo/
sohe/ tosd/ jB, go n;b rb
joh dk j[ew gSkBDk j?. j'o
rZbK sK T[; j[ew wzBD d/ fGzB
fGzB sohe/ jB.
koeI nwvY qIriQ koeI hj jwie ^
e'Jh wB[y fe;/ shoE T[s/
fJPBkB eodk j?, e'Jh wB[y wZe/
ji eoB tk;s/ iKdk j?.
koeI krY pUjw koeI isru invwie ^
e'Jh wB[y gqG{ dh w{osh pDk e/
g{ik eodk j? ns/ e'Jh BwkI
gVQdk j?.
koeI pVY byd koeI kqyb ^ e'Jh
(fjzd{) t/d nkfde Xow g[;se
gVQdk
j?.
e'Jh
(w[;bwkB
nkfde) e[okB nzihb gVQdk j?.
koeI EFY nIl koeI supyd ^ e'Jh
w[;bwkB j' e/ Bhb/ eZgV/ gfjBdk
j? ns/ e'Jh fjzd{ fuZN/ p;so
gkT[Adk j?.
koeI khY qurku koeI khY ihMdU ^ e'Jh
wB[y nkydk j?, w?A w[;bwkB jK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

939

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ns/ e'Jh nkydk j?, w?A fjzd{ jK.
koeI bwCY iBsqu koeI surigMdU ^
e'Jh wB[y gowkswk gk;'A pfjPs
wzrdk j? ns/ e'Jh fJzdo dk
;tor b'e. fJj b'e ;{oi s'A th
T[FZuk wzfBnk iKdk j?.
ijin hukmu pCwqw ^ fi; wB[y B/
gowkswk dk j[ew gSkfDnk j?.
iqin Bydu jwqw ^ T[; wB[y B/ jh
wkbe gqG{ dk G/s gk fbnk j? fe
T[; B{z fet/A gq;zB eo ;ehdk j?.

ftP/PD

sedho nbkjh fSehnK v'oK


takdr alh hik dor
w/ok w[oPd (r[o{, gho) nZbkj dk
pkI j? i' nkgD/ jphpK (fgnkfonK)
d/ Bkb ik ofbnk j?. nZbkj dh
sedho B/ ftS'Vk gk fdZsk j? ns/ j[D
B;hpK Bkb jh fwbkg j't/rk. nZbkj
jh jo d[Zy d{o eoB tkbk j? ns/
rohpK
d[fynkfonK
B{z
P|k
(szdo[;sh) pyPD tkbk j?. j/
nZbkj` id'A s/o/ e'b jh jo woI dh
dtk j? fco s{z w?B{z j'o sphpK (t?dK)
d/ e'b feT[A G/idk j?A. fSeDk dk
noE fyuDk j?.

w[oPd

sedho nbkjh fSehnK


v'oK, edK fwbhJ/ Bkb
B;hpK j{.
e'jVhnK d/ d[y d{o
eo/Adk,
eo/ Pck rohpK j{.
jo woI dk dko{ s{z j?A pkj{,
feT[A xZsBk J/A tZ; sphpK j{.
;[bskB pkj{, ;hjoch,

nbkjh alh

nbkjh alh

whw

nbkjh,
tzi ofbnk ;zr jphpK j{.

w/ok

PjpkI

sedho nbkjh fSehnK v'oK


takdr alh hik dor
edK fwbhJ/ Bkb B;hpK j{
kad mile nl nasb h
e'jVhnK d/ d[y d{o eo/Adk
kor de dukh dr kard
eo/ Pck rohpK j{
kare af grb h

n~bQk gke all' pk


BKt g[fbzr
oZp dk ;fsekop'Xe Bkw, gftZso
nZbkj

n~bQk gke d/ Bkb gohs bkJhA


all' pk de nl prt l

940

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

wB[y B/ fJe fdB fJ; ;z;ko B{z


ns/ fJ; ;z;ko ftub/ wfjbK ns/
jt/bhnK B{z SZv e/ ub/ ikDk j?.
fJj ;z;koe ihtB ;dhth BjhA
j?. fJ; bJh j/ wB[y ` s?B{z fJ;
E[VQ^fuo/ ihtB dk ;dT[g:'r
eoBk ukjhdk j?. w"s s'A pknd
;'jDh Peb ;{os tkfbnK B{z th
fwZNh gk e/ d|B eo fdZsk
ikt/rk. fJ; bJh j/ wB[y ` s?B{z
f;o| nZbkj d/ Bkb jh fgnko
oZyDk ukjhdk j?.

Ikb fIeo eohA J/E'A


ubDk J/A,
ykbh
S'V
e/
wfjb
jt/bhnK d/.
fBs nsDk ftu s{z esDk J/A,
BjhA eZfsnk ;zr ;j/bhnK
d/.
w{zjK
;[jfDnK
s/
fwNh
gktDhr/,
s'V/ j'Dr/ c[b uzp/bhnK d/.

n~bQk gke d/ Bkb gohs


bkJhA,
e{V/ ;zr }[bkw B/ p/bhnK
d/.
}[bkw o;{b, ;hjoch,
nZbQk gke all' pk

Ikb fIeo eohA J/E'A ubDk J/A


zl zikar kar eth llan
ykbh S'V e/ wfjb jt/bhnK d/
khl hor ke mhal hawel de
nsDk atn
;j/bhnK sahel
n~bQk gke d/ Bkb gohs bkJhA
all' pk de nl prt l
e{V/ ;zr }[bkw B/ p/bhnK d/
kre sg gulm ne bel de

AlwpY alp
fefonk
T[ukodk j?

eykY rwgu AlwpY ek rg alp


r[ow[y T[; fJe Unzeko, eosko dk
nBjd okr nbkgdk j?. fJZe' jh
r[o{ ftu fJe jh ;[os brkT[Adk j?.
tkfjr[o{ dh Bdo Bkb r[ow[y ;fji
nBzd dh nt;Ek ftu nkT[Adk j?.
nkgD/ mke[o dh f;cs ;kbkj ftu
ehosB eodk j?.

rwmklI mhlw 5 ] EAMkwir eyk


Duin eykY eykY rwgu AlwpY ] eykw
dysI eyku idKwvY eyko rihAw ibAwpY
] eykw suriq eykw hI syvw eyko gur

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

941

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
] 1 ] Blo Blo ry
kIrqnIAw ] rwm rmw rwmw gun
gwau ] Coif mwieAw ky DMD suAwau
] 1 ] rhwau ] pMc bijqR kry
sMqoKw swq surw lY cwlY ] bwjw
mwxu qwxu qij qwnw pwau n bIgw
GwlY ] PyrI Pyru n hovY kb hI eyku
sbdu bMiD pwlY ] 2 ] nwrdI
nrhr jwix hdUry ] GUMGr KVku
iqAwig ivsUry ] shj And
idKwvY BwvY ] eyhu inriqkwrI
jnim n AwvY ] 3 ] jy ko Apny
Twkur BwvY ] koit miD eyhu
kIrqnu gwvY ] swDsMgiq kI
jwvau tyk ] khu nwnk iqsu
kIrqnu eyk ] 4]8]
qy

jwpY

A.g.m.5, 885
AlwpY alp
EAMkwir okr
Duin tn
ibAwpY bip
suriq surt
syvw sew
Blo Blo plo plo

DMD tad
pMc bijqR p bajitr
sMqoKw stokh
swq surw st sur
bMiD pwlY bad pl
nwrdI nrhr nrd narhar
jwix hdUry jn hadre
GUMGr KVku kgar khark
ivsUry wisre
shj And sj and
inriqkwrI nirtkr
BwvY pw
koit kot
miD md
kIrqnu krtan
swDsMgiq sdsgt
tyk tek
AlwpY ^ T[ukodk j?.
EAMkwir eyk Duin ^ gqG{ dk
ehosB
eoB
tkbk,
oZph
ehosBhnk fJe' tkfjr[o{ ftu X[Bh
bkt/, fJe T[;/ dk okr nbkg/.

942

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ibAwpY ^ fJe tkfjr[o{ d/ d/P dk


ofjD tkbk j't/ ns/ fJe T[;/ B{z
i' ;ko/ ftnkge j?, fdykt/
(doPB eokt/).
eykw suriq eykw hI syvw ^ T[; dh
;[osh fJe ftu j't/, ;/tk th fJe
dh j't/, i' fJe joh r[o{ s'A
ikfDnk iKdk j?.
Blo Blo ry kIrqnIAw ^ T[jh ;G
s'A uzrk ehosB eoB tkbk j?,
uzrk ok;Xkohnk j? i' wkfJnk d/
Xzd/ Sv e/, wkfJnk dh roi Sv
e/ ;op^ftnkge gowkswk d/ r[D
rkT[Adk j?.
pMc bijqR kry sMqoKw swq surw ^ i'
wB[y gzi (;zs'y nkfd r[DK B{z)
tki/ pDkt/ ns/ b? (fbtbhBsk)
;s ;[oK (;k, o/, rk, nkfd) j'D,
wkD siDk tkik ns/ skD siDk
fJj skB (gbNk) j't/ ns/ skb
t/b/ ftzrk g?o Bk XoBk fJj wzd/
EK g?o Bk XoBk j't/, fJjh T[;
tk;s/ nbkg j?.
bMiD pwlY ^ T[j wB[y r[o{ d/ Ppd
B{z gZb/ pzBQ e/ oZydk j? ns/ iBw
woB d/ r/V ftu BjhA g?Adk.
nwrdI nrhr jwix hdUry ^ gqG{ dk

ehosBhnk gowkswk B{z ;dk


nkgD/ nzr^;zr ikD/. Bkod dk
gkoN ndk eoBk tkfjr[o{ B{z jI{o
ikBDk j't/, fJjh T[; tk;s/
Bkod^Grsh tkbk Bku j?.
GUMGr KVku iqAwig ivsUry ^ M'o/
fsnkrDk fJj x[zxo{nK dk yVke
j't/.
shj And ^ gqG{ d/ ehosBhJ/
;fji ;[y jkt^Gkt j'D, T[j
nkswe nv'bsk dk ;[y wkD/.
inriqkwrI ^ n?;k Bku eoB
tkbk wB[y, fi; dh n?;h
fBqsekoh j't/, T[j iBw woB d/
r/V ftu BjhA g?Adk.
BwvY ^ i/ e'Jh wB[y nkgD/
gowkswk B{z fgnkok brD br
g?Adk j?.
koit miD eyhu kIrqnu ^ eo'VK ftZu'A
e'Jh ftobk fJj' fijk ehosB
eodk j? i' joh B{z GkT[Adk j?.
swDsMgiq kI jwvau tyk ^ w?A ;kX
;zrs dh PoBhA g?Adk jK, ;kX
;zrs dh N/e b?Adk jK. ;kX ;zrs
B{z ehosB jh fIzdrh dk fJe' fJe
;jkok j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

943

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

A`lHw Bwxw all' pn


nWv puilMg
r`b dw hukm, r`b dI rzw

qusW vI hosI A`lHw Bwxw


tus w hos all' pn
swry r`b dI rzw ivc hn Aqy myry dosqo
quhwfy au~qy vI r`b dw Bwxw vrqxw hY
Aqy qusI vI ies jhwn qoN jwxw hY[
ies jhwn dy Awpxy swQIAW qoN fwroN
kUMj ivCVx vWg Alihdw ho jwxw hY[
A`gy Awaux vwly du`K vI ivAwkqI ny
Kud Jlxy hn Aqy ipCly vI iksy nMU
sONpy nhIN jw skdy[ mwipAW Bwv jhwn
ny iljwx keI kuJ nhIN dyxw Aqy Agly
jhwn KwlI h`QIN gey keI qwhny imhxy
hn[ nykI dy kMmW ny dwj qoN KwlI jIv
Awqmw dw ieko iek Awsrw s`qwr,AYb
F`kx vwlw A`lHw hI hY jy auh musIbq
twl dyvy Aqy Pjl, imhr dI brKw
kridAW Adl, inAW dI bKiSs kry[

qusW vI hosI A`lHw Bwxw,


nI iml lE shylIVE[
rMg brMgI sUl aup`Ty,
cMbV jwvx mYnMU[

du`K Agly mYN nwl lY jwvW,


ipCly sOpW ikhnUM[
iek ivCoVw seIAW dw,
ijauN fwroN kMUj ivCuMnI[

mwipAW mYnMU ieh kuJ id`qw,

iek colI iek cuMnI[


dwj iehnW dw vyK ky hux mYN,
hMJU Br Br ruMnI[
s`s nnwxW dyvx qwhny,
muSkl BwrI puMnI[
bu`lHw SOh s`qwr suxINdw,
iek vylw tl jwvy[
Adl kry qW jwh nw kweI,
PzloN brKw pwvy[
bu`ly Swh, 21-22
A`lHw Bwxw all' pn
qusW vI hosI A`lHw Bwxw
tus w hos all' pn
du`K Agly mYN nwl lY jwvW
dukh agle m nal l jw
ipCly sOpW ikhnMU pihle sp ken
Adl kry qW jwh nw kweI
adal kare t j n k
PzloN brKw pwvy
fazl barkh pwe

nbkbh gops all parbat


BKt g[fbzr
r[o{ BkBe B/ fejk, wodkfBnk` nZr/
gqfjbkd Grs j?. T[; s'A go/ (nZr/)
fBozeko dk ;o{g j?. ekjbk Bk g?,
nZr/ th uZbKr/. i' fBozeko fdyk

944

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fojk j? T[;dk swkPk d/yh ub. T[j


d't/A fpnko gops s'A T[v e/ nbkbh
gops T[s/ ik gjz[u/. wodkB/ d/
g[ZSD *s/ r[o{ BkBe ih B/ dZf;nk fe
j[D n;hA nbkbh gops T[s/ gjz[u
rJ/ jK. fJ; dk BK fJbkbk sK fgnk
feT[Afe fJ; EK nbkb dk p;/ok
(fNekDk) j?. T[j i' nbkb gzSh
efjzd/ jB ns/ gqfjbkd Grs dk oki
j?. gqfjbkd nbkb dk oki eodk
j?. wodkB/ B/ g[ZfSnk, ih gqfjbkd
Grs fJZE/ jh j?. wodkB/ B/ T[;d/
doPB eoB dh fJZSk gqrN ehsh.
r[o{ BkBe ih B/ fejk, wodkfBnk `
ekjbk Bk g?, ;G d/ doPB j'Dr/.
wodkB/ B/ fejk ;s tuB. fJzB/ B{z
nbkbk B/ nk e/ u[c/o/ x/ok xZs
fbnk.

sK r[o{ BkBe ih efjnk


wodkfBnk nkr/ gqfjbkd Grs[
j?. fs;s/ go/ fBozeko ek ;o{g
j?. nkr/ Gh ubhJ/r/ T[sktbk B
j'fJ. d/y fBozeko dk swk;k i'
fBozeko fdykJh ;' d/y. sK
fpnko gops s/ T[v/ s/ nbkbh
gops s/ ikfJ yV/ j'fJ. sK
wodkB/ g[fSnk ih j[D n;h feE/
nkJ/ jK. sK r[o{ BkBe ih
efjnk wodkfBnk j[D n;h
nbkbh gops s/ nkJ/ jK.

fJbkbk fJ;dk BKT[ sK gfJnk j?


i' fJ;s/ nbkb dk p;/ok j?.
T[j[ i' nbkb gzyh ejd/ j?B ns/
gqfjbkd Grs[ dk oki j?.

gqfjbkd nbkb[ dk oki[ eodk


j?. sK wodkB/ nkfynk ih

gqfjbkd Grs fJE/ jh j?. sK r[o{


BkBe ih nkfynk fJE/ jh j?. sK
wodkB/ nkfynk ih T[;dk Gh
do;B j't?. sK r[o{ BkBe ih
efjnk wodkfBnk T[sktbk B
j'fJ ;G do;B j'tBr/. sK
wodkB/ nkfynk Gb ih. fssBk
fuo nbkbk nkfJ uT[frod
x/ok xfsnk.
GkJh pkbk iBw ;kyh,

nbkbh gops all parbat


nkr/ gqfjbkd Grs[ j?
ge prld pgt h
T[sktbk B j'fJ utwl na hoe
nbkbh gops s/ ikfJ yV/ j'fJ
alli parbat te je khare hoe
fJ;s/ nbkb dk p;/ok j?
iste all d bser h
gqfjbkd nbkb[ dk oki[ eodk j?
prld all d rj kard h

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

945

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
uT[frod x/ok xfsnk
gird kr ktti

Ail al

pris gun gweIAY ] nwnk qq


qq isau imlIAY hIrY hIru
ibDweIAY ] 2 ] 2 ]
A.g.m.5, 1321

BKt g[fbzr
G"ok, Gztok

Ail al

Ail mkrMd al makrd

Pyir Pyir rIJY pher pher rj

nfb, Gztok uoB ewbK ftu ohMdk


j?. tkfjr[o{ d/ w/b fpBK wB[y B{z
;zs'y BjhA

Awn jlw isau n jal sio

j[zdk. ikfue ;op Xko, ;op d/


BkfJe dh gqhs ftu, ;/tk ftu
tkfjr[o{ dh dks gqkgs eodk j?.
wzrD tkb/ nB/e jB go r[o{ dh dks
fe;/ ftob/ B{z jh fwbdh j?.

jwicku jik

hmwrY eyh ikrpw kIjY ] Ail


mkrMd crn kml isau mnu Pyir
Pyir rIJY ] 1 ] rhwau ] Awn
jlw isau kwju n kCUAY hir bUMd
cwiqRk kau dIjY ] 1 ] ibnu imlby
nwhI sMqoKw pyiK drsnu nwnku jIjY
] 2 ] 1 ] kilAwn mhlw 5 ]
jwicku nwmu jwcY jwcY ] srb Dwr

srb ky nwiek suK smUh ky dwqy

] 1 ] rhwau ] kyqI kyqI mWgin


mwgY BwvnIAw so pweIAY ] 1 ]
sPl sPl sPl drsu ry pris

ibnu imlby bin milbe


srb Dwr sarb tr
srb ky nwiek sarb ke nik
suK smUh ky dwqy
sukh sam ke dte
pris pris pars pars
nwnk qq nnak tat
qq isau imlIAY tat sio mil
hIrY hIru ibDweIAY hr hr bid
Ail ^ G"ok, Gztok.
Pyir Pyir rIJY ^ j/ gqG{ ` ;kv/ T[FZs/
feogk eo'. fit/A G"ok c[b d/ o;
Bkb ohfMnk ofjzdk j? T[t/A jh
w/ok wB s/o/ ;'jD/ uoBK Bkb w[V
w[V fbgfNnk oj/.

946

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Awn jlw isau ^ j/ gqG{ ` fit/A


gghj/ B{z toyk dh p{zd s'A fpBK
j'o gkDhnK Bkb roI BjhA j[zdh,
T[t/A jh w?B{z gghj/ B{z nkgD/ Bkw
nzfwqs dh p{zd d/j.
ibnu imlby ^ j/ gqG{ ` s/o/ fwbkg
s'A fpBK w/o/ nzdo mzY BjhA g?Adh.
iht joh d/ fwbD dh sKx fJT[A
eod/ jB fit/A c[ZbK dh X{Vh bJh
G"ok eodk j? iK ;tks p{zd bJh
gghjk.
jwicku ^ wzrsk, fGykoh.
srb Dwr srb ky nwiek suK smUh
ky dwqy ^ j/ ;G ihtK d/ nk;o/
gqG{, j/ ;G ihtK d/ wkbe, j/ ;ko/
;[y d/D tkb/ gowkswk ` s/o/ do
dk wzrsk s/o/ do s'A ;dk wzrdk
ofjzdk j?.
pris pris ^ gqG{ dk doPB ;ko/
cb d/D tkbk j?. T[; d/ uoB
;dk S{j S{j e/ T[; d/ B/V/ j' e/,
T[; d/ r[D rkT[Ad/ ojhJ/.
nwnk qq qq isau imlIAY hIrY hIru
ibDweIAY ^ fit/A gkDh nkfd ss
gkDh ftu fwb iKd/ jB, fst/A jh
gqG{ f;woB Bkb wB^jhok gqG{
jho/ Bkb ftzB- bJhdk j?. Bkw
dkB wzrd/ sK pj[s b'e jB go

fwbdk T[jBK B{z


joh gq;zB j[zdk
bJh sobk fJj'
brB Bkb T[; d/

jh j? fiBQK T[s/
j?. fJ; fwjo
jh j? fe r{VQh
r[D rkJhJ/.

Ailpq alipt
ftP/PD
fBob/g, ;zr d'P s'A ofjs

jl ivc kvl Ailpq hY


jal wi kawal alipt h
fi; soQK ib ftu etb nfbgs
j[zdk j?, T[;/ soQK r[ow[y r[o Ppd
ftu ;[os bk e/ nBjd Bkd ;[Ddk
j? s/ fJ; irs ftu gziK e[eowK,
ekw eq'X, b'G, w'j, njzeko s'A ;dk
fBob/g ofjzdk j?.

jl ivc kvl Ailpq hY sMg doK


inrdoK rhMdw] rwqI Bvr luBwieMdw
sIql hoie sugMD imldw] Blky
sUrj iDAwn Dr prPulq hoie imlY
hsMdw] gurmuK suk Pl shj Gr
vrqmwn AMdr vrqMdw] lokwcwrI
lok ivc vyd vIcwrI krm krMdw]

swvDwn gur igAwn ivc jIvn


mukiq jugq ivcrMdw] swD sMgiq
gur sbd vsMdw ]3]
vwrW BweI gurdws, 16

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

947

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Ailpq alipt
kvl kawal
sIql hoie sugMD imldw
stal hoe sugad milad
prPulq parfulat
shj Gr sj kr
vyd vIcwrI ved wr
jIvn mukiq jugq ivcrMdw
jwan mukt jugt wird
swvDwn gur igAwn
swdn gur gin
gur sbd gur sabad
Ailpq ^ fBob/g, ;zr d'P s'A
ofjs.
kvl ^ gkDh ftu eztb c[b
fBob/g j?, nfbgs j? s/ T[j gkDh
ftu ofjD tkb/ fuZeV, vZv{ s/
ikb/ nkfd d/ ;zr^d'P ftu th
fBob/g j' e/ ofjzdk j?.
sIql hoie sugMD imldw ^ oks ;w/A
;{oi v[Zp/ s/ fJj e[wbk iKdk j?,
Gzto/ b'GkfJwkB j[zd/, ;hsbsk s/
;[rzXh b?Ad/ jB.
prPulq ^ go fdB/ ;{oi fBebd//
jh ;{oi tZb w{zj eoe/ fJj fyV

iKdk j? s/ T[; B{z jZ;dk jh fwbdk


j?.
shj Gr ^ r[ow[y ;[y cb o{gh
;fji xo ftu fBtk; eod/ jB
s/ i' gqG{ d/ GkD/ nzdo tos'A
tosdh j?, T[;/ nB[;ko tosd/
jB.
vyd vIcwrI ^ b'eK d/ GkD/ T[j
b'ekukoh eow eod/ jh fd;d/
jB, t/dK d/ ftukoB tkb/ T[jBK B{z
t/d ohsh tkb/ s/ j'o eow^eKvh
T[jBK B{z nkgD/ tor/ eow eoB
tkb/ jh ;wMd/ jB.
swvDwn gur igAwn ivc jIvn
mukiq jugq ivcrMdw ^ go r[ow[y
r[o{ d/ pyP/ frnkB nB[;ko
;ktXkB ofjzd/ j'J/, ihtB w[esh
dh i[rs ftu s[od/ jB.
gur sbd ^ r[ow[y ;kX ;zrs
ftu, fiZE/ r[o^Ppd dk tk;k j?,
T[; Bkb nkgDk fus i'Vh oyd/
jB.

AlUcw al
muhwvrw
bhuq koml hoxw, sUKm hoxw

bwloH lgr AlUcy dI


blo lagar ale d

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

948

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mwhIAw Qwxydwr dw pu`q hY[A`goN bwlo
vI vkIl dI DI hY[ dovyN cMgy pirvwrW
nwl sMbMiDq hn[ KUbsUrqI p`KoN
mwhIAw qorI dw Pu`l hY pr bwlo qW
AlUcy dI lgr Bwv AlUcy dy rUp dI
nrm dy twhxI dI qrHW koml hY[

f`bI BrI hoeI qIlW dI ,


mwhIAw p`uq Twxydwr dw,
bwloH DI Aw vkIlW dI[
l`q tu`t geI cUcy dI,
mwhIAw Pu`l qorI dw,
bwloH lgr AlUcy dI[
bol pMjwbx dy, II, 328
AlUcw al
bwloH lgr AlUcy dI
blo lagar ale d

nb{d ald

ftP/PD
fbpfVnk j'fJnk, rzdk, w?bk

s[;hA c/o nb{d bp/VdhnK j'


tus pher ald laberd ho
fJE/ ;z;koe ezw d/ fto'X ftu i'r
B{z g/P ehsk frnk j? ns/ ;z;koe
ezwKekoK B{z rzdk j'Dk iK fbpfVnk
fejk frnk j?. oKMk nkgD/ nkg B{z
;z;koe ezwK s'A tZy j'fJnk g/P
eodk j? ns/ n"osK B{z j'Vdk j? fe

T[; B{z fco fJ; ;z;koe rzd^wzd


ftu nb{d Bk eoB. nb{d dk Gkt
rzd^wzd ftu fbpfVnk j'fJnk j?.

jwhA
j'J/,
s[;hA
j'.
n;K
s[;hA
j'.

fGfynk tk;s/ fsnko


nkDe/ foesK S/VdhnK
bkj gzikbhnK i'r SZvh,
c/o w[V y{j B{z r/VdhnK

n;hA Sfv M/V/ i'r b? p?m/,


s[;hA c/o nb{d bp/VdhnK
j'.
fgS'A nky;' G{sB/ nkD bZr/,
nzBQ/ y{j ftu ;zr feT[A
o/VQdhnK j'.

jho tkfo;,
nb{d ald
n;hA Sfv M/V/ i'r b? p?m/
as had re yog l bthe
s[;hA c/o nb{d bp/VdhnK j'
tus pher ald laberd ho

nb/y g[oy alekh purkh


BKt g[fbzr
wjkB g[oP, fi; dh wfjwk PpdK
okjhA fpnkB Bk ehsh ik ;e/.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

949

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nb/y g[oy ek do;B j{nk


alekh purkh k darsan h
r[o{ BkBe ih BkE i'rhnK ftu uzp/
BkE B{z fwbe/ pj[s y[P j'J/. d{;o/
BkE x[Zx{ BkE, uzpk BkE, wzrb BkE
ns/ r'gh uzd th fwbe/ pj[s y[P j'J/
ns/ efjD bZr/ fe BkBe ih s[jkB{z
fwbe/ fBjkb j' rJ/ jK. nZi ;kB{z
nb/y (wjkB) g[oy d/ doPB j'J/
jB. r[o{ BkBe ih B/ fejk, BkE ih
n;hA th s[jkv/ doPBK bJh pj[s
sKx (fjoy) oj/ ;h. uzrk j'fJnk i'
fJ; d/jh (;oho, iBw) ftu doPB
j' rJ/ jB. ;kB{z ;fs (;Zu) dh
gqkgsh j'Jh j? i' n;hA eosko (oZp,
gowkswk) d/ doPB ehs/ jB.
fBozeko (gowkswk) ns/ s[jkv/
doPB ftu e'Jh th fGzB G/d BjhA
j?.

BkBe nkg; phu


pj[s gq;zB j{J/. x[x{ BkE ns/
uzpk BkE ns/ wzrb BkE ns/ r'gh
uzd fJsB/ pjs y[;h oj/. br/
nkyD ih n;h fBjkb j'J/. ni
jw eT[ nb/y g[oy ek do;B
j{nk. sk r[o{ BkBe ih p'fbnk
BkE ih n;h s[;kv/ do;B B{
pj[s fjoy/ nkj/ ;' Gbk j'fJnk
i/ fJ; d/j ftu do;B[
j'fJnk. n;K ;fs goshs
uzp/

no[

nkJh j?. i/ n;K eosko dk


do;B ehsk j?. fBozeko ns/
s[;kv/ do;B ftfu fGzB G/d e[M
Bkjh.

GkJh pkbk iBw ;kyh,

nb/y g[oy alekh purkh


nkg; phu pj[s gq;zB j{J/
pas b bt prasn he
fBjkb j'J/ nihl hoe
nb/y g[oy ek do;B j{nk
alekh purkh k darsan h
do;B B{ pj[s fjoy/
darsan n bt hirkhe
fJ; d/j ftu do;B[ j'fJnk
is de wi darsan hoi
n;K ;fs goshs nkJh
as sat partt
fGzB G/d e[M Bkjh
pn pd kj nh

Alosxw-plosxw alosn-plosn
ikirAw
h`Q Pyr ky ipAwr dyxw, plosxw

ipAwr nwl AlosidAW plosidAW


pir nl alosd plosd

950

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AMiqm sMskwr krn qoN bwAd Agly


idn ijs jIv dIAW pYVW isvy dy duAwly
hox, mirAw jIv aus jUn ivc ipAw
mMinAW jWdw hY[ mrI mW dy isvy duAwly
kqUrI dIAW pYVW vyK ky bYTI kqUrI nMU
AlosidAW plosidAW, mrI mW dw pu`qr
Gr ilAw ky aus dI cMgI syvw krdw
hY[

bMdw, ro ro ky DwhW mwry qy pukwry,


hwey mW qMU eys jUn ivc ikauN pY
geI[ mYN qW koeI aupwau qyry cMgI

jUn pYx dw nhIN C`ifAw[ kqUrI dw


ip`Cw krky AwKr aus nMU PV ilAw[

ipAwr
nwl
AlosidAW
plosidAW Gry lY AwieAw[

Gr vwlI Bwgvwn nMU iek pwsy bYTw


ky gl smJweI, mYN roj isvy nMU dyKx
jWdw sI A`j mW lB peI, pr mYnMU
dyK ky Bj geI sI, msW msW ip`Cw
krky PVI hY, hux ieh qyrw kMm hY

ies nMU cMgI qrHW r`KyN qy syvw


krNy[

igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,


482
Alosxw-plosxw alosn-plosn
ipAwr nwl AlosidAW plosidAW
pir nl alosd plosd

bMdw ro ro ky DwhW mwry


bd ro ro ke th mre
hwey mW qMU ies jUn ivc ikauN pY geI
he m t is jn wi kio p ga
ieh qyrw kMm hY ter km h
ies nMU cMgI r`KyN qy syvw kry
is n ag rakkhe te sew kar

nt;Ek a'wasth
BKt fJ;sohfbzr
jkbs, ;fEsh, dPk

nt;Ek d[y dh j?
a'wasth dukh d h
d[y d/ ekoBK eoe/ n;hA d[yh j[zd/ jK
ns/ ;[y d/ ekoBK eoe/ ;[yh j[zd/ jK
go fJjBK ntZ;EktK s'A T[go T[~m e/
;fji ntZ;EktK s'A T[~go T[~m e/
;fji nt;Ek ftu fNeDk Gkt ;fji
;[Gkt fposh B{z :EkoE fejk iKdk
j?. :EkoE ftu ofjD Bkb ;z;/
Bftos j[zd/ Gkt d{o j[zd/ jB.

i/ s[;hA d[yh j' sK efjzd/ j' L w/oh


nt;Ek d[y dh j?. i/ ;[yh j?
sK efjzd/ j' ;[y dh nt;Ek j?.
;' d[y dh nt;Ek (dPk :k
jkbs) ftu'A fBebe/, ;[y dh
nt;Ek ftu nkT[D dk gsk nkg
B{z bZr frnk. fJe[o ;fsr[o ih

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

951

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fejk eod/ jB fe nt;Ek fJe

ekoDK s'A g?dk j'Jh uhI j?.

id wB ;[yh j[zdk j[zdk d[jK


nt;Ek s'A fBeb iKdk j? sd
:EkoE nkT[Adk j?, noEks i' e[S
fe j? ;fji ;Gkt :k
n;bhns ftu T[j :EkoE op
j?. UE/ ike/ ;z;/ Bftos j[zd/ s/
N/e pZMdh j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nt;Ek a'wasth
nt;Ek d[y dh j?
a'wasth dukh d h

nt;Ek fJe ekoDK s'A g?dk j'Jh uhI j?


a'wasth ik krn t pd ho z h
;fji ;Gkt :k n;bhns ftu
sj subv y aslat wi

Avgix awgan
ftP/PD
n"r[D, r[Bkj, gkg

Avgix bwiDAw awgan bdi


wB[y dk wB ntrfD pkfXnk j?,
nT[r[DK ftu iefVnk fgnk j?.
r[ow[y r[o Ppd s/ ftuko eodk j?,
T[;dk f;woB eodk j?. gowkswk d/

j[ew ftu ofjzdk j?. ;Zu/ tkfjr[o{


dh f;cs ;kbkj ftu T[; dh gfs
;Zuh j' iKdh j?. yko/ ;w[zdo ftu
Y{zvD Bkb e[M gqkgs BjhA jz[dk.
;fsr[o{ ;kro j? fiZE/ e'Jh s'N BjhA
nkT[Adh. r[ow[y B{z r[o{ dh Bdo Bkb
g{ok frnkB j' iKdk j?.

mwrU mhlw 1 ] hukmu BieAw rhxw


nhI Duir Pwty cIrY ] eyhu mnu
Avgix bwiDAw shu dyh srIrY ]
pUrY guir bKsweIAih siB gunh
PkIrY ] 1 ] ikau rhIAY auiT
clxw buJu sbd bIcwrw ] ijsu qU
mylih so imlY Duir hukmu Apwrw
] 1 ] rhwau ] ijau qU rwKih iqau
rhw jo dyih su Kwau ] ijau qU
clwvih iqau clw muiK AMimRq nwau
] myry Twkur hiQ vifAweIAw mylih
min cwau ] 2 ] kIqw ikAw
swlwhIAY kir dyKY soeI ] ijin

kIAw so min vsY mY Avru n koeI


] so swcw swlwhIAY swcI piq
hoeI ] 3 ] pMifqu piV n phuceI
bhu Awl jMjwlw ] pwp puMn duie
sMgmy KuiDAw jmkwlw ] ivCoVw

Bau vIsrY pUrw rKvwlw ] 4 ] ijn


kI lyKY piq pvY sy pUry BweI ] pUry
pUrI miq hY scI vifAweI ] dydy

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

952

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

qoit n AwveI lY lY Qik pweI


] 5 ] Kwr smudR FMFolIAY ieku

mxIAw pwvY ] duie idn

cwir suhwvxw mwtI iqsu KwvY ]


guru swgru siq syvIAY dy qoit n
AwvY ] 6 ] myry pRB Bwvin sy aUjly
sB mYlu BrIjY ] mYlw aUjlu qw
QIAY pwrs sMig BIjY ] vMnI swcy
lwl kI ikin kImiq kIjY ] 7 ]
ByKI hwQ n lBeI qIriQ nhI dwny
] pUCau byd pVMiqAw mUTI ivxu
mwny ] nwnk kImiq so kry pUrw
guru igAwny ] 8 ] 6 ]
A.g.m.1, 1012
Avgix awgan
Duir Pwty cIrY tr phte re
shu dyh srIrY s de srr

so min vsY so man was


mY Avru n koeI m awar na ko
so swcw swlwhIAY so s slh
swcI piq hoeI s pat ho
bhu Awl jMjwlw b l jjl
duie sMgmy due sgme
KuiDAw jmkwlw khdi jamkl
dydy qoit n AwveI
dede tot na wa
lY lY Qik pweI l l thak p
Kwr smudR FMFolIAY
khr smudr tdol
mwtI iqsu KwvY mt tis khw
qoit n AwvY tot na w
sB mYlu BrIjY sb ml parj

siB gunh PkIrY sb gun faqr

mYlw aUjlu qw QIAY


ml jal ta th

sbd bIcwrw sabad br

pwrs sMig BIjY pras sg pj

Duir hukmu Apwrw tr hukm apr

ByKI hwQ n lBeI


pkh hth na lba

jo dyih jo de
su Kwau so kho
ijin kIAw jin k

pUCau byd pVMiqAw


pho bed prti
mUTI ivxu mwny mth win mne

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

953

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pUrw guru igAwny pr gur gine
Avgix ^ n"r[D, r[Bkj, gkg.
Duir Pwty cIrY ^ id'A gowkswk dk
j[ew j' iKdk j?, X[o s'A fuZmh d/
ckND Bkb, joh d/ jI{o'A cNh
j'Jh fuZmh nkT[D s/ wB[y fJ;
;z;ko ftu BjhA ofj ;edk.
(;kv/ d/P dk fotki j? fe w"s dk
;[B/jk d/D tkbh fuZmh T[sb/
f;foT[A gkNh j[zdh j?).
Avgix bwiDAw shu dyh srIrY ^
id se fJj wB n"r[DK Bkb
pzfBQnk j'fJnk j?, sd se fJ; B{z
d/j iK ;oho T[go gkgK d/ cb s'A
g?dk j'J/ d[y ;jkoB/ g?Ad/ jB.
siB gunh PkIrY ^ fijVk wB[y
gowkswk d/ do dk wzrsk pDdk
j?, T[; d/ ;ko/ r[Bkj pyP/ iKd/
jB. dk; d/ ;ko/ r[Bkj, n"r[D
g{o/ r[o{ d/ okjhA pyPkJ/ ikDr/.
sbd bIcwrw ^ j/ iht` r[o{ d/
Ppd dh ftuko ;wM, fJE/ ;dk
fNe/ BjhA ofj ;ehdk. id'A gqG{
dk j[ew nkfJnk, T[d'A fJZE'A
uZbDk jh gt/rk.
Duir hukmu Apwrw ^ p/nzs gqG{` s?B{z
T[jh wB[y fwb ;edk j?, fi; B{z

s{z nkg fwbkJ/A. X[o s'A s/ok


nfijk jh j[ew j?, nfijh jh
oIk j?. fJj p/nzs j[ew X[o s'A
jh fbfynk nkT[Adk j?.
jo dyih su Kwau ^ j/ gqG{` s/ok Bkw
o{g nzfwqs w[y ftu oy e/ fit/A s{z
oZy/, fst/A ojK. i' d/t/A T[j yktK,
fit/A s{z ubkt/A, fst/A uZbK. w/o/
gqG{ d/ jE ftu ;G tfvnkJhnK
jB.
ijin kIAw so min vsY mY Avru n
koeI ^ fi; eosko B/ irs
ofunk j? T[jh w/o/ wB ftu t;dk
j? w?B{z T[; tork j'o e'Jh BjhA
fd;dk.
so swcw swlwhIAY swcI piq
T[; ;dk fEo ofjD
gowkswk dh jh f;cs
eoBh ukjhdh j?. fijVk
j?, T[; B{z ;dk jh fJZis
j?.

hoeI ^
tkb/
;kbkj
eodk
fwbdh

bhu Awl jMjwlw ^ gzfvs Xow rqzE


gVQ e/ gqG{ se gj[zu BjhA ;edk
feT[aAfe T[j pj[s ;z;kfoe XzfdnK
ftu cf;nk ofjzdk j?.
duie sMgmy KuiDAw jmkwlw ^
fijVk wB[y wkfJnk d/ izikb
ftu cf;nk ofjzdk j?, gkg ns/

954

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

g[zB d'jK d/ ftuko T[; d/ Bkb


ofjzd/ jB, wkfJnk dh G[y ns/
iwekb dk vo T[; T[go ;dk
jkth j[zd/ jB. T[; ftnesh B{z
ftS'V/ dk vo G[b iKdk j?, fi; d/
f;o T[go g{ok gqG{ oytkbk j[zdk
j?.
dydy qoit n AwveI lY lY Qik pweI
^ gowkswk i' p/nzs dksK dk
wkbe j?. iht B{z ;dk fdzdk j?.
T[; d/ yIkB/ ftu xkNk BjhA
g?Adk. iht dksK b? b? e/ Ee
iKdk j?.
Kwr smudR FMFolIAY ^ i/ yko/
;w[zdo, ;kXkoB ;w[zdo dh y'i
eohJ/ sK e'Jh osB bG g?Adk j?.
mwtI iqsu KwvY ^ fi; dh P'Gk d'
uko fdB ofjzdh j?, fco T[j Bk;
j' iKdk j?. T[; B{z fwZNh yk iKdh
j?.
qoit n AwvY ^ i/ ;Zu/ ;w[zdo^r[o{
B{z ;/thJ/ sK r[o{ n?;/ r[D o{g
osBK dk ;w[zdo j? fe fijV/ edh
w[ed/ jh BjhA ns/ Bk Bk; j[zd/
jB.
sB mYlu BrIjY ^ ;koh b'ekJh
wkfJnk d/ w'j dh w?b Bkb Goh
j'Jh j?. f;oc T[jh pzzd/ ;kc

;[Eo/ jB fijV/ gowkswk B{z


fgnko/ bZrd/ jB.
mYlw aUjlu qw QIAY pwrs sMig BIjY
^ wkfJnk w'j Bkb wbhB j'fJnk
pzdk sd jh gftso j' ;edk j?
id'A T[j r[o{ gko; dh ;zrs ftu
ofj e/ gowkswk d/ Bkw nzfwqs
Bkb fGidk j?.
ByKI hwQ n lBeI ^ G/yK Bkb,
shoE ehfsnK, dkB ehfsnK fJ;
Bkw dh gqkgsh BjhA j[zdh, ehws
BjhA g?Adh.
pUCau byd pVMiqAw mUTI ivxu mwny ^
t/d gVQB tkfbnK B{z gZ[SD s/ gsk
bZrdk j? fe gqG{ B{z wzB/ fpBk ;kok
irs b[ZfNnk ik fojk j?.
pUrw guru igAwny ^ jo fJe B{z joh
Bkb fwbD dk :sB eoBk ukjhdk
j? go bkbuh gzvsK tkb/ dzG iK
G/yXkohnK tkb/ eowK (shoEK
dkB nfd) Bkb fJj w/b gqkgs
BjhA j[zdk. r[o{ dh PoB b?Dk
io{oh j?. Bkw dh edo T[j iht
gk ;edk j? fi; B{z g{o/ r[o{ dk
frnkB gqkgs j't/.

Avgix muqI awgan mut


wBw[y nkgD/ fgo B{z Sv e/ ntr[DK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

955

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ftu cf;nk ofjzdk j?. Bkw ftj{Dk
G[ZbK ftu gSskT[Adk j?.

quKwrI mhlw 1 ] BolwvVY BulI Buil


Buil pCoqwxI ] ipir CoifAVI suqI
ipr kI swr n jwxI ] ipir CofI
suqI Avgix muqI iqsu Dn ivDx
rwqy ] kwim koiD AhMkwir ivguqI
haumY lgI qwqy ] aufir hMsu

cilAw PurmwieAw BsmY Bsm


smwxI ] nwnk scy nwm ivhUxI

Buil Buil pCoqwxI ] 1 ]

A.g.m.1, 1111
Avgix awgan
iqsu Dn ivDx rwqy
tis tn wdan rte
kwim koiD AhMkwir ivguqI
km krd ahkr wigutt
haumY lgI qwqy hm lag tte
aufir hMsu udar hs
cilAw PurmwieAw alli furmi
BsmY Bsm smwxI
psm psm smn
scy nwm ivhUxI sae nm wihn
Avgix ^ n"r[D, w'j wkfJnk
ftu ;[Zs/ ofjD dh G[b.

Avgix muqI iqsu Dn ivDx rwqy ^


gowkswk d/ Bkw s'A tKMh
iht^fJ;soh G[b/y/ ftu g? e/
ihtB okj s'A y[zM iKdh j? ns/
w[V w[V e/ nkgDh rbsh T[FZs/
gSskT[Adh j?. fJ;/ ekoB wkfJnk
d/ w'j dh BhAd ftu ;[Zsh j'Jh
fi; iht fJ;soh B{z gqG{ gsh B/
fgnko eoBk Sv fdZsk. wkfJnk
d/ w'j dh BhAd ftu ;[Zsh ofjD d/
fJ; n"r[D ekoD fi; B{z fsnkr
fdZsk. fJ; dh fizdrh dh oks
ozv/g/ tkbh j?.
kwim koiD AhMkwir ivguqI haumY lgI
qwqy ^ T[j fJ;soh ekw, eo'X
ns/ njzeko ftu Bk; j' iKdh j?,
;dk y[nko j[zdh j? ns/ T[; B{z
jT[w? s/ Jhoyk uzpVh ofjzdh j?.
aufir hMsu cilAw PurmwieAw BsmY
Bsm smwxI ^ gowkswk d/ j[ew
nB[;ko nkyo ;oho B{z Sv e/
iht nkswk joh d/ j[ew ftu s[o
g?Adh j? s/ ;oho fwZNh dh Y/oh j'
e/ fwZNh ftu fwb iKdk j?.
scy nwm ivhUxI ^ gowkswk d/
Bkw s'A G[Zbh j'Jh iht fJ;soh
;koh T[wo GZ[bK eo eo e/ nB/e
d[y ;j/V e/ gSskT[Adh ofjzdh j?.

956

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

d/j ns/ gowkswk o{gh nkswk dk


;pzX fJ;soh^gsh tkbk jh j?.
n"r[DK eoe/ ftS'Vk j[zdk j? go i/
r[D :kd eohJ/ sK c/o w/b j'
;edk j?. r[DK dk :kd eoBk r[o{
d/ Ppd okjhA jz[dk j? ns/ nzs
gsh nkgD/ wfjb ftu p[bk e/
;fji^nkBzd tkbk w/b pyPdk
j?.

guxu Avgxu gun awgun


r[ow[y gqG{ eosko nZr/ gqkoEBk
eodk j? fe T[; T[s/ feogk eo' s/
T[; d/ r[D ntr[D Bk ftuko/ ikD.
;fsr[o{ dh ;/tk ftu T[; B{z ;[y
fwbdk j?. wB dh fJZSk g{oh jz[dh
j?. fi; soQK dk X[o s'A fbfynk j[zdk
j?, T[; soQK jh r[ow[y feofs ewkJh
eodk j?. fi; eosko B/ ;G e[M
fdZsk j?, T[; B{z fus ftu Bk
fbnkTDk e[eow j?. tkfjr[o{ dh
eEk ejkDh n?;h j? fe T[; dh
feogk Bkb ;[o, Bo, d/t ;G
gftso j' iKd/ jB s/ r[ow[y r[o{
Ppd d/ f;woB ftu bZrk ofjzdk j?.

ikrpw krhu dIn ky dwqy myrw guxu


Avgxu n bIcwrhu koeI ] mwtI kw
ikAw DopY suAwmI mwxs kI giq
eyhI ] 1 ] myry mn siqguru syiv
suKu hoeI ] jo ieChu soeI Plu pwvhu

iPir dUKu n ivAwpY koeI ] 1 ]


rhwau ] kwcy Bwfy swij invwjy
AMqir joiq smweI ] jYsw ilKqu
iliKAw Duir krqY hm qYsI ikriq
kmweI ] 2 ] mnu qnu Qwip kIAw
sBu Apnw eyho Awvx jwxw ]
ijin dIAw so iciq n AwvY moih
AMDu lptwxw ] 3 ] ijin kIAw
soeI pRBu jwxY hir kw mhlu Apwrw
] Bgiq krI hir ky gux gwvw
nwnk dwsu qumwrw ] 4 ] 1 ]
rwmklI mhlw 5 ] pvhu crxw
qil aUpir Awvhu AYsI syv kmwvhu
] Awps qy aUpir sB jwxhu qau
drgh suKu pwvhu ] 1 ] sMqhu AYsI
kQhu khwxI ] sur pivqR nr dyv

pivqRw iKnu bolhu gurmuiK bwxI


] 1 ] rhwau ] prpMcu Coif shj
Gir bYshu JUTw khhu n koeI ]
siqgur imlhu nvY iniD pwvhu ien
ibiD qqu ibloeI ] 2 ] Brmu
cukwvhu gurmuiK ilv lwvhu Awqmu
cInhu BweI ] inkit kir jwxhu

sdw pRBu hwjru iksu isau krhu


burweI ] 3 ] siqguir imilAY
mwrgu mukqw shjy imly suAwmI ]
Dnu Dnu sy jn ijnI kil mih hir

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

957

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pwieAw jn nwnk sd kurbwnI
]4]2]
A.g.m.5, 882

iKnu bolhu khin bol


gurmuiK bwxI gurmukh bn
prpMcu parp

Avgux awgun

shj Gir sj kar

bIcwrhu br

nvY iniD naw nd

DopY top

ien ibiD in bid

mwxs kI giq mnas k gat

Brmu cukwvhu prm ukw

kwcy Bwfy ke pde

Awqmu cInhu tam n

swij invwjy sj niwje

mwrgu mukqw mrg mukt

jYsw ilKqu iliKAw


js likht likhi

shjy imly sje mile

Duir krqY tur kart


mnu qnu man tan
Awvx jwxw wan jn
so iciq n AwvY so it na w
moih AMDu lptwxw
mohe d laptn
mhlu Apwrw mhal apr
drgh darg
kQhu khwxI kath kahn
sur pivqR sur pwitr
nr dyv pivqRw nar dev pawitr

sd kurbwnI sad qurbn


Avgxu ^ n"r[D.
guxu Avgxu n bIcwrhu^ j/ dhBk
BkE` fBwkfDnK s/ pyfPP eoB
tkb/ gqG{` w/o/ T[FZs/ fwjo eo,
w/ok e'Jh r[D n"r[D Bk ftukohA.
w/o/ nzdo sK n"r[D jh n"r[D
jB.
DopY suAwmI mwxs kI giq ^ fit/A
fwNh X'fsnK e[M BjhA fBebdk,
fwZNh dk w?bk^ gB X'sk BjhA ik
;edk fJj' jkb wB[y dh d/jh dk
j?. fJ; ftu'A r[D Ikjo BjhA j'
;ed/.

958

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

kwcy Bwfy swij invwjy ^ gowkswk


B/ ;oho o{g eZu/ GKfvnK (i' S/sh
N[ZN iKd/ jB) ftu nkgDh i's gk
e/ tfvnkJ/ jB.

ubkT[Dk ikDdk j?. T[; gowkswk


d/ ofjD d/ EK, fNekDk ngj[zu
j?. iht T[; gowkswk dh oik
;wM BjhA ;edk.

jYsw ilKqu iliKAw Duir krqY ^


fij' fijk eosko B/ X[o'A nkgD/
ji{o'A j[ew o{g b/y fbfynk j?,
n;hA T[j' fijk nwb eod/ jK.

drgh ^ j/ ;zs iB'` n?;h ;/tk


eo' fe fwZNh tKr uoBK d/ EZb/ g?
ikU. fBwosk XkoB eo' sK jh
JhPto dh dorkj ftu, T[; gqG{
dh ji{oh ftu ;[y gkUr/.

mnu qnu Qwip kIAw sBu Apnw eyho


Awvx jwxw ^ wB[y fJ; fizd B{z,
fJ; ;oho B{z ;dk nkgDk fwEh
oydk j?. wB[y B/ fJ; wB sB B{z
nkgDk pDk oZfynk j? ns/ fJj'
jh iBw^woB d/ r/V dk ekoD
j?.
so iciq n AwvY moih AMDu lptwxw ^
wB[y dk ;oho eZuh fwZNh tork
j? go wB[y fJ;/ s/ fgnk wkD
eodk j? ns/ fJ; d/ ouDjko B{z
BjhA fustdk. nzBQk wB[y fizd s/
;oho d/ w'j ftu jh cf;nk
ofjzdk j?. nzBQk (nfrnkBh) fJj
BjhA ikDdk fe fJj' ;oho T[uh s'A
T[uh gdth dk nfXekoh j' ;edk
j?, i/eo wB[y fJ; B{z ;/tk ftu
bkt/ s/ joh d/ r[D rkt/.
mhlu Apwrw ^ fi; gowkswk B/
fJj y/bQ pDkfJnk j?, T[jh fJ; B{z

kQhu khwxI ^ j/ ;zs iB' `


gowkswk dh f;cs ;kbkj eod/
oj'.
sur pivqR nr dyv pivqRw iKnu bolhu
gurmuiK bwxI ^ r[o{ d[nkok
n?;hnK eEk ejkDhnK, pkDhnK
gVQ', fiBQK Bkb fe ;[o Bo d/t
gftZso j' iKd/ jB. jo t/b/
gowkswk dh f;cs ;kbkj dh
pkDh T[ukod/ ofjDk ukjhdk j?.
prpMcu Coif shj Gir bYshu ^ fJjh
;oho dh fwZNh T[FZuh j'' ;edh j?
i/ fJ; B{z ;/tk ftu bkJhJ/. fJ;
;z;ko B{z M{mk efjD dh b'V BjhA,
e/tb fJzBh spdhbh dh b'V j? fe
fJ; d/ Sb o{g B{z Sv e/ fszBK
r[DK s'A T[FZs/ u"E/ gd ftu fNe e/
joh B{z jkio BkIo ikDBk j?.
fJj Gow dk eZNDk s/ joh ftu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

959

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fbt bkT[Dk r[o{ d/ okjhA jh j'
;edk j?.

sb Avgux mYN qn vsx

nvY iniD pwvhu ien ibiD ^ r[o{


d[nkok jh ;jh ihtB okj bG e/
d[BhnK d/ ;ko/ yIkB/, B"A fBXhnK
gqkgs ehshnK ik ;edhnK jB.
fJ; bJh w'j^wkfJnk fsnkr e/
ss foVe', n;bhns B{z sK jh
gqkgs ehsk ik ;edk j?.

ihnK izsK d/ r[D ntr[D T[jBK d/


sB wB dk fjZ;k pD iKd/ jB. ;g
B{z fizBk woIh d[X fgbkU, T[j edh
th vzr wkoB s'A BjhA jN/rk. YhAr[bh
B{z fizBk woih dpk bU, T[j fco
gkDh d/ T[go nk ikt/rk. fJ;/ soQK
fuuVh i' e/tb bj{ ghAdh j? T[; B{z
d[X BjhA fgbkfJnk ik ;edk.

Brmu cukwvhu ^ r[o{ d[nkok gqG{


uoBK ftu gqhs i'V'. wB ftu'A
GNeDk d{o eo'. nkgD/ nkg dh
gSkD eo'.

sIs invwey FINgulI gl bDy jl


au`cw AwvY] Gu`GU su`J n su`JeI
ckvI cMd n ifTw BwvY] isMbl
ibrK n sPl hoie cMdn vws n
vWs smwvY] spY duD pIAwlIAY

Awqmu cInhu ^ gowkswk B{z ;dk


nkgD/ B/V/, gqsy, nzr ;zr t;dk
;wM', fco fe;/ Bkb th wkVk
BjhA eo ;e'r/. fJjh ihtB dk
;jh okj j?.
mwrgu mukqw shjy imly ^ i/ r[o{
fwb gJ/ sK fizdrh dk o;sk
w'ebk, y[ZbQk j' iKdk j?, ftekoK
dhnK o[ektNK s'A ;[szso j'
ikJhdk j? ns/ gqG{ gowkswk fwb
g?Adk j?.
sd kurbwnI ^ T[j iht GkrK tkb/
jB, fiBQK B/ e[b:[r ftu joh B{z
gk fbnk j?. w?A T[jBK s'A ;dk
;de/ iKdk jK.

sab awgun m tan wassan

quMmy dw kauVq n jwvY] ijauN Qn


cMmV iccVI lhU pIAY dUD n
KwvY] sb Avgux mYN qn vsx
gux kIqy Avgx noN DwvY] Qom n
vws kQUrI AwvY ]20]
vwrW BweI gurdws, 6
Avgux awgun
sIs invwey FINgulI
ss niwe tgul
Gu`GU su`J n su`JeI
kg sj na sja

960

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

isMbl ibrK n sPl hoie


sbal birkh na safal hoe
spY duD pIAwlIAY
sapp dd pl
iccVI lhU pIAY dUD n KwvY
ir lah p dd na khw

gowkswk B/ ;kB{z r[D fdZs/ jB,


go n;hA r[D Sv e/ ntr[DK tb
d"V oj/ jK.

AvguxI awgun
ftP/PD
n"r[DK tkbk, d'Ph, n?p tkbk

Avgux ^ d'P, y'N, n"r[D, n?p.

AvguxI icMju BrI gMDI Awie

sIs invwey FINgulI ^ (YhAr[bh


gkDh dk :zso i' I'o Bkb EZb/
XZehdk j?) fw;kb fdZsh rJh j? fe
YhAr[bh dk f;o I'o Bkb
fBtkJhdk j? fe gkDh T[~uk nkt/,
T[j nkgD/ nkg BjhA fBT[Adh.

awgun j pr gad e

Gu`GU su`J n su`JeI ^ T[~b{ B{z ;{oi


BjhA fd;dk, ueth B{z uzdowk
d/yDk BjhA GkT[Adk.
isMbl ibrK n sPl hoie ^ f;zpb
d/ o[y B{z cb BjhA bZrd/, tK;
ftu uzdB d/ B/V/ j'D d/ pkti{d
;[rzXh BjhA nkT[Adh.
spY duD pIAwlIAY ^ ;g B{z ukj/
d[X fgnkU, sK th T[; dh Ifjo
BjhA xNdh, Bk jh T[j vzr wkoB
dk ;[Gkn Svdk j?.
iccVI lhU pIAY dUD n KwvY^ rT{
d/ ED B{z fuzpVh fuuVh d[X BjhA
ghAdh, bj{ ghAdh j?. fJ;/ soQK

T[j wBw[y n;b yo, y's/, vzro


jB fijV/ nT[r[DK ftu c;/ r[o
nZyo B{z G[b rJ/ jB. nT[rD
Gfonk eK SZgV ftu wb wb
BjkT[Adk j? go jz; BjhA pD ;edk.
r[ow[y r[o shoE ftu Bjk e/
fBowb j' iKdk j?. wBw[y jT[w/
ftu cf;nk nktkrtD d/ uZeo ftZu'A
BjhA fBeb ;edk. fJe n?;/ jB
fiBQK B{z Bkd, p/d dh e'Jh ;'Mh BjhA,
d{;o/ T[j jB i' ;fsr[o Ppd ftu
bhB ;u d/ xo ftu t;d/ jB.

klr kyrI CpVI kaUAw mil mil


nwie ] mnu qnu mYlw AvguxI icMju
BrI gMDI Awie ] srvru hMis n
jwixAw kwg kupMKI sMig ] swkq
isau AYsI pRIiq hY bUJhu igAwnI
rMig ] sMq sBw jYkwru kir gurmuiK
krm kmwau ] inrmlu n@wvxu nwnkw
guru qIrQu drIAwau ] 10 ] jnmy

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

961

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kw Plu ikAw gxI jW hir Bgiq n
Bwau ] pYDw KwDw bwid hY jW min
dUjw Bwau ] vyKxu sunxw JUTu hY
muiK JUTw Awlwau ] nwnk nwmu
slwih qU horu haumY Awvau jwau
] 11 ] hYin ivrly nwhI Gxy PYl
PkVu sMswru ] 12 ] nwnk lgI
quir mrY jIvx nwhI qwxu ] cotY
syqI jo mrY lgI sw prvwxu ]
ijs no lwey iqsu lgY lgI qw
prvwxu ] iprm pYkwmu n inklY
lwieAw iqin sujwix ] 13 ] BWfw
DovY kauxu ij kcw swijAw ] DwqU
pMij rlwie kUVw pwijAw ] BWfw
Awxgu rwis jW iqsu BwvsI ] prm
joiq jwgwie vwjw vwvsI ] 14 ]
mnhu ij AMDy GUp kihAw ibrdu n
jwxnI ] min AMDY auNDY kvl
idsin Kry krUp ] ieik kih
jwxin kihAw buJin qy nr suGV
srUp ] ieknw nwdu n bydu n gIA
rsu rsu ksu n jwxMiq ] ieknw

isiD n buiD n Akil sr AKr


kw Byau n lhMiq ] nwnk qy nr

Asil Kr ij ibnu gux grbu krMq


] 15 ]

A.g.m.1, 1411

AvguxI awgun
klr kyrI CpVI
kallar ker happar
kaUAw mil mil nwie
ka mal mal ne
icMju BrI gMDI Awie
j pr gad e
srvru hMis n jwixAw
sarwar hs na jni
kwg kupMKI sMig kg kupkh sg
pYDw KwDw bwid hY
pd khd bd h
jW min dUjw Bwau j man dj po
vyKxu sunxw JUTu hY
wekhan sunn th h
muiK JUTw Awlwau mukh th lo
haumY Awvau jwau hm w jo
PYl PkVu sMswru phl phakar ssr
cotY syqI jo mrY ot set jo mar
lgI sw prvwxu lagg s parwn
BWfw DovY kauxu pd tw kn
ij kcw swijAw je ka sji
DwqU pMij rlwie tt pj rale

962

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

kUVw pwijAw kr pji


min AMDY man ad
auNDY kvl ud kawal
idsin Kry krUp
dissan khare krp
ieknw nwdu ikna nd
n bydu na bed
n gIA rsu na g ras
rsu ksu n jwxMiq ras kas na jnt
ieknw isiD n buiD
ikn sd na bd
n Akil sr na akal sar
AKr kw Byau n lhMiq
akkhar ka po na laht
AvguxI ^ n"r[DK tkbk, d'Ph, n?p
tkbk.
klr kyrI CpVI kaUAw mil mil
nwie ^ ftekoK dh ekby Bkb
ekb/ j'J/ wB tkbk wB[y ftekoK d/
eZbo dh SZgVh ftu pV/ P"e Bkb
fJPBkB eodk j?. fJ; bJh T[;
dk wB, sB ftekoK dh w?b Bkb
w?bk j'fJnk ofjzdk j?.
srvru hMis n jwixAw kwg kupMKI

sMig ^ eK tor/ G?V/ gzShnK dh


;zrs eoe/ Gkt ftekoh pzfdnK
dh ;'jps ftu gowkswk d/ nzP
iht jz; B/ r[o{ o{g ;o'to B{z BjhA
;wfMnk. T[; dh edo BjhA
;wMh.
pYDw KwDw bwid hY jW min dUjw Bwau
^ id'A se wB[y d/ fjod/ ftu
gowkswk dk w'j fgnko BjhA
t;dk, joh dh Grsh ns/ gq/w
BjhA, T[d'A se T[; dk gkfJnk
ns/ ykXk j'fJnk G'iB ;G
ftnoE j' iKdk j?. wBw[y
e[;zrs eoe/ r[o{ dh b'V wfj;{;
BjhA eodk go joh gq/w fpBK
iBw ;cb BjhA j[zdk.
vyKxu sunxw JUTu hY muiK JUTw Awlwau
^ T[; ftnesh dk t/yDk ns/
;[DBk M{m j? ns/ w{zj dk nkbkg
th M{mk j?.
haumY Awvau jwau ^ j/ iht ` s{z
;dk gowkswk dh f;cs ;kbkj
eodk ofj feT[Afe jT[w? eoe/ jh
;z;ko ftu izwDk woBk j?.
PYl PkVu sMswru ^ ;z;ko ftu
gowkswk dh Grsh eoB tkb/
pj[s E'V/ jB, ftob/ jB. gqG{ dh
Grsh d/ rkje pj[s E'VQ/ jB

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

963

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pkeh sK ;kok irs fBok ftykt/
d/ ezw jh eodk j?.
cotY syqI jo mrY lgI sw prvwxu ^
fJj gq/w dh u'N T[; wB[y B{z jh
brdh j?, fi; B{z gowkswk nkg
bkT[Adk j?. fJj joh gq/w, joh
nkg jh bkJ/ sK brdk j?. fi;
B{z gqG{ gq/w dh u'N brkT[Adk j?
ns/ sK jh T[j bZrh j'Jh u'N
;thekoh iKdh j?.
BWfw DovY kauxu ij kcw swijAw ^
T[; ;oho o{g GKv/ B{z e"D X'
;edk j? fi; B{z gowkswk B/
pDkfJnk jh eZuk j?.
DwqU pMij rlwie kUVw pwijAw ^
gzi Xks{nK fwZNh, nZr, jtk,
gkDh s/ nkekP B{z fwbk e/ pfDnk
fJj ;oho M{mk ftyktk jh j?.
wB[y dhnK ;ohoe o[uhnK
BhthnK jB go joh ukj/ sK
nkgDh i's nzdo irk e/ fJ;/
;oho okjhA T[FZuh s'A T[FZuh rsh d/
;edk j?.
min AMDY auNDY kvl idsin Kry krUp
^ i' wB[y wB s'A wjK w{oy jB
T[jBK dk wB nzBQK j'D eoe/
T[jBK d/ fjod/ o{g eztb T[bN/
jB ns/ T[j fd;D ftu pj[s

eo{g, pdPeb jB.


ieknw nwdu n bydu n gIA rsu rsu
ksu n jwxMiq ^ eJh wB[ZyK B{z Bk
i'rhnK d/ Bkd dk o;, Bk t/d dk
P"Ae, Bk okr dk o; nkT[Adk j?.
Bk T[j i'rh, Bk frnkBh ns/ Bk
jh okrh jB. T[j o; e; d/ fe;/
G/d B{z th BjhA ikDd/. fe;/ fe;w
d/ e'wb j[Bo tb T[jBK dh o[uh
BjhA.
ieknw isiD n buiD n Akil sr
AKr kw Byau n lhMiq ^ eJh
wBZ[yK B{z Bk ;{M j[zdh j?, Bk p[ZXh
ns/ Bk jh fdwkr oyd/ jB,T[jBK
B{z nyo p'X th BjhA j[zdk. T[j
nyo dk G/d th BjhA ikDd/ Gkt
T{Vk th gVQBk BjhA nkT[Adk. i'
wB[y e'Jh r[D gqkgs eoB s'A
fpBK jh nkgD/ T[FZs/ wkD eoB
br g?Ad/ jB T[j w{oy jB.

ntfrnk awagi
BKt fJ;sohfbzr
rbsh

n;K ftfu eh ntfrnk j?


as wi k awagi h
bkb' B/ nkfynk ih ;kE'A eh
ntZfrnk (rbsh) j'Jh j? i' ;kv/ s'A
d{o iKd/ jB. r[o{ BkBe B/ fejk

964

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

GkJh bkb', s/o/ ftu e'Jh ewh (xkN)


BjhA go b'e ;kE'A d[yh jB. bkb' B/
fejk, ih s[;hA sK gow/;o dh iks
s'A s[jkE'A fe;/ B{z eh sebh| j?.
s[jkvh ;KM sK gow/;o (gowkswk)
ns/ ;kXK^;zsK Bkb j?. r[o{ BkBe B/
fejk fe fJj ;z;ko fteokb j? o{g
j?, nkgDh Gktdh (woIh) eodk j?.

sK bkb' nkfynk ih n;K ftfu


eh ntfrnk j?. i' n;kv/
gk;'A ikthdk j?. sK r[o{ BkBe
efjnk GkJh bkb' s/o/ ftfu
ntfrnk ekJh BjhA go n;kE'A
;z;ko d[ydk j?. bkb' efjnk
ih s[;h gow/;o[ dh iks j'
s[;K Eh e'Jh fenk d[y/rk. s{

ekJh fe;/ Bkb ;KM oyh


Bkjh. s[;kvh ;KM gow/;o[ Bkb

ne/ ;kX ;zsK Bkb j?. sK r[o{


BkBe efjnk ;z;ko fpeokb
o{g j?. nkgDh Gktdh eodk
j?.

GkJh pkbk iBw ;kyh,

ntfrnk awagi
n;kv/ gk;'A ikthdk j?
asde ps jwd h

n;kE'A ;z;ko d[ydk j?


asth sansr dukhd h
s[;h gow/;o[ dh iks j'
tus parmesar d zt ho
s[;K Eh e'Jh fenk d[y/rk
tus th ko ki dukheg
s{ ekJh fe;/ Bkb ;KM oyh Bkjh
t k kise nl sj rakh nh
;z;ko fpeokb o{g j?
sansr bikrl rp h
nkgDh Gktdh eodk j?
pn pwd kard h

Avqwr avtr
BKt g[fbzr
nksw ;o{g i' nksw b'e s'A wks
b'e ftu nkfJnk j?

ds Avqwr Akwr kr eykMkwr n


AlK lKwXw
das avtr akr kar ekkr na a'lakh
lakhy
eosko dh nkokXBk fpBK, eosko d/
j[ew fpBK ;G ;zfBnk;h, ;G
ntsko nkgDhnK fJzdohnK ftu
ieV/ ofjzd/ jB. T[j ukj[zd/ e[M jB
ns/ j' e[M j'o iKdk j?. nkgD/
nkgD/ roG ftu T[j eosko dh Ekj
BjhA gk ;ed/.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

965

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
snwsI ds nwv Dr sc nWv ivx
nWv gxwXw] ds Avqwr Akwr
kr eykMkwr n AlK lKwXw]
qIrQ purb sMjog ivc ds purbIN
gurpurb n pwXw] iek mn iek n
cyiqE swD sMgq ivx dhids
DwXw] dsdhIAw ds AsmyD Kwie
AmuD inKyD krwXw] ieMdrIAW ds
vs kr bwhr jWdw vrj rhwXw]
pYrI pY jg pYrI pwXw ]10]
vwrW BweI gurdws, 7
Avqwr avtr
eykMkwr ekkr
AlK lKwXw a'lakh lakhy
qIrQ purb sMjog
trath purb syog
swD sMgq ivx dhids DwXw
sd sgat win ddis ty
dsdhIAw dasda
ds vs das was
Avqwr ^ nksw ;o{g i' nksw
b'e s'A wks b'e ftu nkfJnk j?.
eykMkwr ^ J/ez* d/ Bkb eko*
bkfJnk j?. eko dk Gkt j? jo|
:k gd, J/ek gd :k eko dk

eko rqjD/ e/tb rqjD/* th eod/


jB, go J/ezeko sK T[j e[M j? i'
;op nekoK s'A gko j?. gd :k
nt;Ek s'A goQ/ j?, fi; B{z fJe
j?*, e/tb J/Bk efj ;ed/ jK,
e/tb fJe j?.
AlK lKwXw ^ d; ntskoK (wS,
eS, tokj, fBqf;zx, tkwB,
goP{okw, okwuzdo ih, feqPB ih,
p[X ns/ ebeh) d/ ;o{g pDkJ/
go gowkswk B/ T[jBK B{z nkgD/
Bk by/ ikD tkb/ ;o{g dk G/d
BjhA fdZsk.
qIrQ purb sMjog ^ shoEK d/ g[op
(wjksw, wkxh, ft;kyh, d[;fjok,
dhtkbh, fBwkDh, N[eVh, d[nkdPh,
iBw nPNwh, ftshgks s/ tZfXqs
nkfd) 10 g[ophnK d/ ;zi'r eoe/
nkgD/ tb'A tZv/ wjksw tkb/ pDkJ/,
go r[og[op dh wjkBsk B{z fJj
shoE g[op BjhA gk ;ed/.
swD sMgq ivx dhids DwXw ^
fiBQK B/ fJe wB j' e/ gow/Po B{z
:kd BjhA ehsk, ;kX ;zrs i'
gow/Po d/ f;woB jkfonK dh
;Gk j?, s'A fpBK j'o i' e[M th j?,
T[j d; fdPktK ftu GNeD d/
;wkB j?.

966

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ds vs ^ r[ow[y d; fJzdohnK,
gzi frnkB fJzdohnK ns/ gzi
eow fJzdohnK nkgD/ nXhB
eoe/ frnkoQt/A wB B{z pkjo
fd;dhnK t;sK d/ fgnko tb'A
jNk e/ nzsow[yh eo b?Ad/ jB.

kiljug boD Avqwr hY


kalyug bd avtr h
efbi[r ftu p'X ntsko j?. fJ;
ftu e'Jh ;kXBK BjhA, e'Jh Xow
BjhA. szsq wzsq gkyzv jB, nkg' Xkgh
gJh j?. e'Jh uzdowk B{z g{idk j?
ns/ e'Jh ;{oi B{z. tkfjr[o{ eosko
dh nkokXBk tb fe;/ B{z e'Jh fXnkB
BjhA. ;G Xow c'eN jB.

kiljug boD Avqwr hY boD AboD

n idRStI AwvY] koie n iksY


vrjeI soeI krY joeI mn BwvY]
iksY pujweI islw suMn koeI gorIN
mVHI pujwvY] qMqR mMqR pwKMf kr
klh kRoD bhu vwD vDwvY] Awpo
DwpI hoiekY inAwry inAwry Drm
clwvY] koeI pUjY cMdR sUr koeI
Drq Akws mnwvY] paux pwxI
bYsMqro Drmrwj koeI iqRpqwvY]
Pokt DrmI Brm BulwvY ]18]
vwrW BweI gurdws, 1

Avqwr avtr
kiljug kalyug
vrjeI warja
mn BwvY man pw
pujweI islw suMn puj sil sn
gorIN mVHI pujwvY gor mar pujw
qMqR mMqR pwKMf ttar mtar pkhd
klh kRoD kal krd
Awpo DwpI po tp
koeI pUjY cMdR sUr
ko pj dar sr
Drq Akws mnwvY
trt aks manw
Pokt DrmI phokat trm
Brm BulwvY prm pulw
Avqwr ^ nksw ;o{g i' nksw
b'e s'A wks b'e ftu nkfJnk j?.
kiljug ^ ebi[r ftu p'X
ntsko
j'fJnk
go
frnkB^nfrnkB BjhA fd;dk Gkt
ebi[r ftu pj[frDsh p'X
(frnkB) s'A jhfDnK d/ izw/
j'fJnK dh j? fiBQK B{z uzr/ wzd/ dh
e'Jh gSkD BjhA.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

967

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
vrjeI ^ e'Jh fe;/ B{z p[o/ iK t?o
fto'X tkb/ ezw eoB s'A o'edk
BjhA.

XowK d/ GowK ftu gJ/ jB,


n;bhns s'A pj[s d{o jB/o/ ftu
NZeoK wko oj/ jB.

mn BwvY ^ i' fe;/ d/ wB B{z uzrk


brdk j?, T[jhU eodk j?.

Avqwr n jwnih AMqu

pujweI islw suMn ^ e'Jh iVQ gZEo


dh g{ik eodk j?.

tkfjr[o{, eosko dk e'Jh nzs BjhA


ikDdk. p/d, es/p, pqjwk s/ j'o
ntsko d?th G/d B{z ;wMD d/ :sB
ftu jB go e'Jh T[; nbZy, ngko
gkopqjw dk nzs BjhA gk ;edk. T[j
eosk nkgDk ehsk nkg jh ikDdk
j?. foZXhnK, f;ZXhnK Bkb tkfjr[o{
dh gfjukD BjhA j' ;edh. ;kfjp
nkg jh fwjotkB j' e/ nkgDk G/d
d;dk j?. T[j nrBs ;G frDshnK
s'A go/ j?.

gorIN mVHI pujwvY ^ e'Jh epoK ns/


wVQhnK dh g{ik eoh ik fojk j?.
qMqR mMqR pwKMf ^ e'Jh szsq wzsq (N{D/
nkfd) d/ gkyzv eodk j?.
klh kRoD ^ fJ;/ ekoD iht eb/P
(ebj) ns/ t?o fto'X d/ MrfVnK
B{z tXk fojk j?.
Awpo DwpI ^ nkg' nkgDh woIh
Bkb ;G ty ty eowK XowK B{z
ubk oj/ jB.
koeI pUjY cMdR sUr ^ e'Jh uzdowk
dh g{ik eodk j? ns/ e'Jh ;{oi
g{idk j?.
Drq Akws mnwvY ^ e'Jh Xosh
ns/ nkekP dh jh wkBsk eoh ik
fojk j?.
Pokt DrmI Brm BulwvY ^ ebi[r
ftu nkg' Xkgh gJh j'Jh j'D
ekoD ;G b'e c'e/ ns/ fBezw/

avtr na jn t

rwmklI mhlw 5 ] mihmw n


jwnih byd ] bRhmy nhI jwnih Byd
] Avqwr n jwnih AMqu ]
prmysru pwrbRhm byAMqu ] 1 ]
ApnI giq Awip jwnY ] suix
suix Avr vKwnY ] 1 ] rhwau ]
sMkrw nhI jwnih Byv ] Kojq hwry
dyv ] dyvIAw nhI jwnY mrm ] sB
aUpir AlK pwrbRhm ] 2 ]
ApnY rMig krqw kyl ] Awip
ibCorY Awpy myl ] ieik Brmy ieik
BgqI lwey ] Apxw kIAw Awip

968

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jxwey ] 3 ] sMqn kI suix swcI


swKI ] so bolih jo pyKih AwKI ]

nhI lypu iqsu puMin n pwip ] nwnk


kw
pRBu
Awpy
Awip
] 4 ] 25 ] 36 ] rwmklI mhlw
5 ] ikChU kwju n kIE jwin ]
suriq miq nwhI ikCu igAwin ]
jwp qwp sIl nhI Drm ] ikCU n
jwnau kYsw krm ] 1 ] Twkur
pRIqm pRB myry ] quJ ibnu dUjw Avru
n koeI BUlh cUkh pRB qyry ] 1 ]
rhwau ] iriD n buiD n isiD
pRgwsu ] ibKY ibAwiD ky gwv mih
bwsu ] krxhwr myry pRB eyk ] nwm
qyry kI mn mih tyk ] 2 ] suix
suix jIvau min iehu ibsRwmu ] pwp
KMfn pRB qyro nwmu ] qU Agnqu
jIA kw dwqw ] ijsih jxwvih
iqin qU jwqw ] 3 ] jo aupwieE
iqsu qyrI Aws ] sgl ArwDih
pRB guxqws ] nwnk dws qyrY
kurbwxu ] byAMq swihbu myrw
imhrvwxu ] 4 ] 26 ] 37 ]
A.g.m.5, 894

byd bed
bRhmy brme
jwnih AMqu jan t
ApnI giq apn gat
Awip jwnY p jn
sMkrw skr
Byv pv
mrm marm
AlK pwrbRhm a'lakh prbrm
ApnY rMig apn rg
krqw kyl kart kel
Awip ibCorY p bihor
Awpy myl pe mel
Apxw kIAw apn k
Awip jxwey p jane
so bolih so bol
jo pyKih AwKI jo pekh kh
suriq surt
miq mat

Avqwr avtr

igAwin gin

mihmw mm

jwp jp

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

969

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
qwp tp

th BjhA ikDd/.

sIl sl

bRhmy ^ nB/e pqjwk th T[; d/


fdb dh rb BjhA ikDd/. T[; dk
G/d nB/e pqjw/ BjhA gk ;ed/.

Drm trm
iriD rd
buiD bd
isiD sd
pRgwsu pargs
ibKY ibAwiD bikh bid
krxhwr karanhr
ibsRwmu bisrm
pwp KMfn pp khdan
Agnqu agnat
aupwieE upio
Aws s
ArwDih ard
guxqws gunts
kurbwxu qurbn
imhrvwxu mrwn
Avqwr ^ nksw ;o{g, i' nksw
b'e s'A wks b'e ftu nkfJnk j?.
mihmw n jwnih byd ^ gowkswk
fezBk tZvk j?, fJj rb uko/ t/d

Avqwr n jwnih AMqu ^ ;ko/


ntsko th T[; gowkswk d/ r[DK
dk nzs BjhA ikDd/. T[j gkopqjw
gow/Po p/nzs j?.
ApnI giq Awip jwnY ^ gowkswk
fej' fijk j?, fJj rb gowkswk
nkg jh ikDdk j?.
sMkrw nhI jwnih Byv ^ nB/e fPt
ih gowkswk d/ fdb dh rb BjhA
ikDd/. nB/e d/ts/ T[; dh y'i
eod/ eod/ EZe rJ/.
mrm ^ d/thnK ftu'A th e'Jh T[;
gqG{ dk G/d BjhA ikDdh.
AlK pwrbRhm ^
gkopqjw
gow/Pto ;G s'A tZvk j?. T[; d/
;jh ;o{g dk fpnkB BjhA ehsk
ik ;edk.
ApnY rMig krqw kyl ^ gowkswk
nkgDh w"i ftu irs d/ ;ko/
e"se eo fojk j?.
Awip ibCorY Awpy myl ^ joh p/nzs
j?. T[j nkg jh Bkw Bkb

970

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

i'Vdk$ftS'Vdk j?. nkg jh T[; B/


ihtK B{z GNeDk ftu gkfJnk j?
ns/ nkg jh ihtK B{z Grsh Bkb
i'fVnk j?.
Apxw kIAw Awip jxwey ^ fJj
irs T[; dk nkgDk jh g?dk ehsk
j'fJnk j?. T[j nkg jh fJ; B{z
;{M pyPdk j?.
so bolih jo pyKih AwKI ^ ;zs iB
T[j e[M nkyd/ jB, i' T[j
nkgDhnK nZyK Bkb t/yd/ jB.
;zs iB nkyd/ jB fe gowkswk
T[FZs/ Bk fe;/ g[zB B/ ns/ Bk fe;/
gkg B/ ed/ nkgDk gqGkt gkfJnk
j?. gowkswk nkgD/ tork nkg
jh j?.
suriq miq nwhI ikCu igAwin ^ j/
gqG{` w?B{z Bk ;[os j?, Bk p[Xh j? s/
Bk jh frnkB. w?B{z e'Jh ;wM
BjhA fe eow eKv fej' fij/ j[zd/
jB.
jwp qwp sIl nhI Drm ^ w/o/ ftu
ig, sg, ;hb (T[sw ;[Gkn) ns/
Xow tkb/ r[D th BjhA jB. igK
sgK ;hb Xow B{z w?A BjhA ikDdk.
iriD n buiD n isiD pRgwsu ^ w/o/
nzdo Bk jh gdkoE pjzw g[ukT[D
dh Pesh j? s/ Bk jh eokwksK

eoB dh Pesh j?. eokwksh


skesK dh ;{M^p{M s/ gqekP w/o/
nzdo BjhA j?.
ibKY ibAwiD ^ ftekoK s/ o'rK d/
fJ; ;oho fgzv ftu w/ok t;/pk
j?.
krxhwr ^ j/ w/o/ f;oiDjko` w/o/
wB ftu f;oc s/o/ Bkw dk ;jkok
j?. w?B{z eow Xow dk e[M gsk
BjhA. w?A sK joh Bkw jh ikDdk
jK, i' gkg yzvB eodk j? ns/
ihn dkB fdzdk j?.
ibsRwmu ^ j/ gqG{` w/o/ wB ftu
f;o| fJj Xotk; j?.
pwp KMfn ^ gqG{` s/ok Bkw gkgK
dk Bk; eoB tkbk j?. fJ; Bkb
w/o/ wB ftu ;fEosk j[zdh j?.
Agnqu ^ gqG{` s{z nDfrDs ihtK
dk dksk j?A, fiBQK B{z s{z iDkT[Adk
j?A, fizd ikB fdzdk j?A, ;[M
pyPdk j?A T[jh s?B{z ikDd/ jB.
jo aupwieE iqsu qyrI Aws ^ j/
gqG{` fi; iht B{z s{z g?dk ehsk j?,
T[; B{z s/oh jh nk; j?.
sgl ArwDih pRB guxqws ^ j/
r[DK d/ yIkB/ gqG{` ;ko/ iht s/oh
jh nkokXBk eod/ jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

971

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kurbwxu ^ j/ gqG{` s/ok dk; s/o/ s'A
e[opkB iKdk j?.
imhrvwxu ^ w/ok wkbe s{z jh j?A
ns/ s{z p/nzs j?A, ;dk dfJnk
eoB tkbk j?A. gowkswk dk Bkw
jh ;ko/ gkgK dk Bk; eoB tkbk
j?. e'Jh eow^Xow, e'Jh
frnkB^uouk,
e'Jh
foXhnK
f;XhnK fJ; dh pokpoh BjhA eo
;edhnK.

kil qwrx nwnk Avqwrw


kal tran nnak avtr
f;ZXK B/ fJj p[ZfMnk fe efb:[r B{z
skoB bJh r[o{ BkBe dk ntsko,
iBw j'fJnk j?. go pkp/ B/ BkE B{z
;wMkfJnk fe ;u dk ukBD j[zdk j?
ns/ e{V dk jB-/ok. fJ; dk e'Jh
T[gokbk BjhA. gopsK ftu b[eD
Bkb, ;wkXhnK bkT[D Bkb e[M BjhA
pDdk, e/tb ;fs jh n;fs B{z d{o
eo ;edk j?.

iPr pu`Cx isD nwnkw mwq lok ivc


ikAw vrqwrw]
sB isDIN eyh
buiJAw
kil qwrx nwnk
Avqwrw] bwby kihAw nwQ jI s`c
cMdRmw kUV AMDwrw] kUV Amwvs
vriqAw hauN Bwlx ciVAw sMswrw]
pwp igrwsI iprQmI DOl KVw Dr

hyT pukwrw] isD Cp bYTy prbqIN


kOx jg kau pwr auqwrw] jogI
igAwn ivhUixAW insidn AMg
lgwien Cwrw] bwJ gurU fu`bw jg
swrw ]29]
vwrW BweI gurdws, 1
Avqwrw avtr
kil qwrx nwnk Avqwrw
kal tran nnak avtr
s`c cMdRmw kUV AMDwrw
sa drm kr dr
kUV Amwvs vriqAw
kr amwas warti
pwp igrwsI iprQmI
pp girs pirthm
isD Cp bYTy prbqIN
sd hap bthe parbat
jogI igAwn ivhUixAW
yog gin wihni
bwJ gurU fu`bw jg swrw
bj gur dbb jag sr
Avqwrw ^ nksw ;o{g i' nksw
b'e s'A wks b'e ftu nkfJnk j?.
kil qwrx nwnk Avqwrw ^ BkBe
ebi[r B{z skoB tkbk ntsko j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

972

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s`c cMdRmw kUV AMDwrw ^ ;u sK
uzdowk j? ns/ n;s: (M{m) fBok
jB/ok j?.
kUV Amwvs vriqAw ^ Xosh T[~s/
sK n;s (M{m) dk jh jB/ok tos
fojk j?.
pwp igrwsI iprQmI ^ gkg B/
Xosh rq;h j'Jh j?.
isD Cp bYTy prbqIN ^ f;X gjkVK
ftu S[g e/ p?m/ jB.
jogI igAwn ivhUixAW ^ i'rh b'e
nfrnkBhnK tKr e/tb oks fdB/
;oho T[~s/ ;tkj wbD B{z jh ;G
e[M ;wM oj/ jB.
bwJ gurU fu`bw jg swrw ^ r[o{ s'A
fpBK v[p oj/ irs B{z e'Jh BjhA
puk ;edk. r[o{ T[gd/P fpBK ir
v[p fojk j?.

Avr awar
gVBKt
fe;/ j'o dh, e'Jh j'o d{ik

Avr n kwhU qwnI


awar na kh tn
r[ow[y ;G s'A T[~u/ mke[o d/ nk;o/
ofjzdk j? s/ j'o fe;/ B{z, nto B{z
BjhA ikDdk. T[; d/ o'r, ;'r, d[y

wo iKd/ jB. T[j fBoGT[ j' e/


tkfjr[o{ Bkb fbt bkT[Adk j?. T[; B{z
gsk j? fe joh d/ ft;oB Bkb
y[nkoh j[zdh j?. BtK yzvK ftu oki
ewk e/ th nzs B{z jko e/ ikDk g?Adk
j?.

sMqn Avr n kwhU jwnI ]


byprvwh sdw rMig hir kY jw ko
pwKu suAwmI ] rhwau ] aUc smwnw
Twkur qyro Avr n kwhU qwnI ]
AYso Amru imilE Bgqn kau
rwic rhy rMig igAwnI ] 1 ]
rog sog duK jrw mrw hir jnih
nhI inktwnI ] inrBau hoie rhy
ilv eykY nwnk hir mnu mwnI
] 2 ] 1 ] tofI mhlw 5 ] hir
ibsrq sdw KuAwrI ] qw kau
DoKw khw ibAwpY jw kau Et
quhwrI ] rhwau ] ibnu ismrn jo

jIvnu blnw srp jYsy ArjwrI


] nv KMfn ko rwju kmwvY AMiq
clYgo hwrI ] 1 ] gux inDwn gux
iqn hI gwey jw kau ikrpw DwrI ]
so suKIAw DMnu ausu jnmw nwnk
iqsu bilhwrI ] 2 ] 2 ]
A.g.m.5, 711
Avr awar

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

973

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AYso Amru imilE so amar milio

fwfbnk j'fJnk j?.

rwic rhy rMig igAwnI


r rahe rg gin

rwic rhy rMig igAwnI ^ T[j ;wM


tkb/, ;{MtkB n?;/ joh d/ gq/w ftu
bZr/ ofjzd/ jB, wrB ofjzd/ jB.

rog sog rog sog


duK jrw mrw dukh jar mar
hir ibsrq sdw KuAwrI
har bisrat sad khur
ibnu ismrn bin simran
jo jIvnu blnw jo jwan baln
srp jYsy ArjwrI sarp jse arjr
nv KMfn ko rwju kmwvY
nav khdan ko rj kmw
AMiq clYgo hwrI t algo hr
Avr ^ fe;/ j'o dh, e'Jh j'o
d{ik.
Avr n kwhU qwnI ^ ;zsK B/ joh
Bkw s'A fpBk j'o e'Jh rb BjhA
ikDh, Gkt j'o fe;/ rb dh
gotkj BjhA eod/. fiBQK B{z joh
dh ;jkfJsk j?, T[j joh d/ gq/w
ftu ;dk fBvo ofjzd/ jB. joh
s'A fpBK j'o e'Jh skD, pb tkbk
BjhA j?.
AYso Amru imilE ^ GrsK B{z
nfijk j[ew, je{ws, oki

rog sog duK jrw mrw ^ o'r, rw,


d[y, p[Ykgk s/ w"s joh d/ dk;K d/
B/V/ BjhA nkT[Ad/.
hir ibsrq sdw KuAwrI ^
gowkswk d/ Bkw B{z G[bkfJnK
;dk wkfJnk d/ jZE'A wB[y dh
p/gsh jh j[zdh j?. fi; B{z
gowkswk dk nk;ok j't/, T[; B{z
X'yk fet/A br ;edk j?.
ibnu ismrn jo jIvnu blnw srp
jYsy ArjwrI ^ f;woB s'A fpBk
fiT[Dk fBok ;VBk j?, ;g torh
fizdrh tkbk j' e/ (;g dh T[wo
bzph j[zdh j?), go nzdob/ Ifjo
eoe/ ftP x'bdk j? s/ nzdo'
nzdoh ;Vdk ofjzdk j?).
nv KMfn ko rwju kmwvY AMiq clYgo
hwrI ^ f;woB s'A fpBk Gkt/A B"A
d/PK (;koh f;qPNh) T[s/ wB[y oki
eodk j't/, c/o th nzs ftu jko
e/ ikt/rk. joh dk gq/w GrsK B{z
jo gkf;UA p/gotkj eoe/ fJe
nNb oki dk Gkrh pDk fdzdk j?.
d{i/ gk;/ joh f;woB s'A fpBK

974

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fizdrh Gkt/A fezBh bzwh j't/, oki


Gkr j't/, fco th d[y jh d[y j?.

Avr ivsir sB jwie


awar wisar sb je
r[ow[y B{z r'fpzd dh n?;h gqhs
brdh j? fe j'o ;G e[M, nto
ft;o iKdk j?. jo tes,
nBfdB oj; ftu i'sh i's
fwbdh j?. jo uoBK ftu fus
brdk j?. wBw[y d/ fjod/ ftu
egN j?, b'G, w'j, r[pko j?. d[ZyK
ftu iefVnk T[; B{z e'Jh okj
BjhA bZGdk. id''A eosko gq;zB
j[zdk j?, r[ow[y B{z r[o Ppd dh
;'Mh nkT[Adh j? s/ T[j w[es j'
iKdk j?.
swrg mhlw 4 ] goibd kI AYsI
kwr kmwie ] jo ikCu kry su siq
kir mwnhu gurmuiK nwim rhhu ilv
lwie ] 1 ] rhwau ] goibd pRIiq
lgI Aiq mITI Avr ivsir sB
jwie ] Anidnu rhsu BieAw mnu
mwinAw joqI joiq imlwie ] 1 ]
jb gux gwie qb hI mnu iqRpqY
sWiq vsY min Awie ] gur
ikrpwl Bey qb pwieAw hir
crxI icqu lwie ] 2 ] miq

pRgws BeI hir iDAwieAw igAwin


qiq ilv lwie ] AMqir joiq pRgtI
mnu mwinAw hir shij smwiD
lgwie ] 3 ] ihrdY kptu inq

kptu kmwvih muKhu hir hir


suxwie ] AMqir loBu mhw gubwrw
quh kUtY duK Kwie ] 4 ] jb
supRsMn Bey pRB myry gurmuiK prcw
lwie ] nwnk nwm inrMjnu pwieAw
nwmu jpq suKu pwie ] 5 ] 4 ]
A.g.m.4, 1199
Avr awar
AYsI kwr kmwie s kr kme
Anidnu rhsu BieAw
andin rahas p
joqI joiq imlwie jot jot mile
mnu iqRpqY man tript
sWiq vsY min Awie
st was man e
hir crxI icqu lwie
har arn it le
shij smwiD lgwie
sj smd lge
ihrdY kptu hird kapt

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

975

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
inq kptu kmwvih
nit kapt kmw
muKhu hir hir suxwie
mukho har har sune
AMqir loBu tar lb
mhw gubwrw mah gubr
quh kUtY duK Kwie
t kt dukh khe
Avr ^ j'o, e'Jh d{ik.
AYsI kwr kmwie ^ gowkswk dh
;/tk Grsh dh eko fJ; soQK
efonk eo' fe i' e[M gowkswk
eodk j?, T[; B{z ;u eoe/ wzfBnk
eo' ns/ r[o{ d[nkok Bkw ftu
fbt brkJh oZy'.
Avr ivsir sB jwie ^ id'A r[o{
d[nkok joh Bkw ftu gqhsh br
iKdh j?, n?;h fposh j' iKdh j?
fe joh dk fgnko jh uzrk brdk
j? ns/ wB ;dk fyfVnk ofjzdk
j?. wfs frnkB o{g joh ftu
bZrh j'D eoe/ frnkBtkB ns/
nv'b j' iKdh j?. gowkswk dh
gqhs pj[s fwZmh brdh j? ns/ T[;
B{z d[BhnK tkbh j'o gqhs G[b iKdh
j?.
Anidnu rhsu BieAw ^ fi; wB[y

dh gqhs gqG{ Bkb br iKdh j? T[;


d/ nzdo jo o'i, jo t/b/ nkswe
nkBzd pfDnk ofjzdk j?.
joqI joiq imlwie ^ fi; dk wB
gowkswk dh :kd ftu br iKdk
j? T[;dh i's joh gowkswk i's
ftu nkgDh nksw i's fwbk e/
fJe fwe j'Jh ofjzdh j?.
mnu iqRpqY sWiq vsY min Awie ^
id'A wB[y gqG{ d/ r[D rkT[Adk j? sK
T[; dk wB wkfJnk dhnK G[ZyK
tb'A fsqgs j' iKdk j? s/ wB ftu
PKsh nk t;dh j?.
hir crxI icqu lwie ^ r[o{ id'A
dfJnktkB j[zd/ jB T[d'A T[j wB[y
gowkswk d/ uoBK ftu fus i'V e/
gowkswk Bkb fwbkg jkf;b eo
b?Adk j?.
shij smwiD lgwie ^ joh ftu
ns[N fbt bk e/, r[ows ftu jm
;wkXh d/ T[bN ;fji ;wkXh j?,
i' fBo:sB jh g{o/ fNekT[ tkbh
j[zdh j?. fJ; dPk ftu fpBk
:sB tkfjr[o{ ftu brB bZrh
ofjzdh j?.
ihrdY kptu inq kptu kmwvih muKhu
hir hir suxwie ^ fiBQK wB[yK d/
fjod/ ftu egN j[zdk j? T[j w{zj'A

976

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jfo jfo ;[Dk e/ fBs egN eod/


jB nzdo'^nzdoh mZrh dk ftjko
eod/ jB.
AMqir loBu mhw gubwrw quh kUtY duK
Kwie ^ fi; wB[y d/ fjod/ ftu
;dk b'G t;dk j? T[; d/ fjod/ ftu
wkfJnk d/ w'j dk x[g jB/Qok pfDnk
ofjzdk j?. T[j p/noE d/ ezw s/
T[dw eod/ j'J/ d[y ;fjzd/ ofjzd/
jB.

Avir aupwv iqAwgI


awar upv tig
r[ow[y j'o ;ko/, ntfo T[gkT[
fsnkr fdzdk j?. wB, puB, eow
Bkb T[; eosko dh nkokXBk eodk
j?.

swrg mhlw 5 ] AwvY rwm srix


vfBwgI ] eyks ibnu ikCu horu n
jwxY Avir aupwv iqAwgI ] 1 ]
rhwau ] mn bc km AwrwDY hir
hir swDsMig suKu pwieAw ] And
ibnod AkQ kQw rsu swcY shij
smwieAw ] 1 ] kir ikrpw jo
Apunw kIno qw kI aUqm bwxI ]

swDsMig nwnk insqrIAY jo rwqy


pRB inrbwxI ] 2 ] 59 ] 82 ]

A.g.m.5, 1220

Avir awar
mn bc km man ba kram
And ibnod and binod
AkQ kQw a'kath kath
swDsMig nwnk insqrIAY
sdsg nnak nistar
jo rwqy pRB inrbwxI
jo rte prb nirbn
Avir ^ j'o.
Avir aupwv iqAwgI ^ joh dh
PoB b?D tkbk e'Jh tvGkrh jh
jz[dk j?. gowkswk dh PoB s'A
fpBk T[j wB[y e'Jh j'o jhbk
BjhA ikDdk. T[j j'o ;ko/ jhb/
Sv fdzdk j?.
mn bc km ^ gowkswk dh PoB
ftu nkT[D tkbk wB[y wB, tuB
s/ eow d[nkok, fynkbK, bciK
ns/ nwbK d/ okjhA gowkswk dh
nkokXBk eodk j?.
And ibnod AkQ kQw ^ gowkswk
dh PoB ftu nkT[D tkbk wB[y
T[; ;Zu/ joh d/ n?;/ g{oB frnkB
ftu bhB j' iKdk j? fe fi; ftu
nefj o; tkb/ nkBzd s/ y[PhnK
j[zdhnK jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

977

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swDsMig nwnk insqrIAY jo rwqy
pRB inrbwxI ^ fijV/ ;kX^iB
fBod[y nt;Ek d/D tkb/ joh d/
gq/w ozr ftu ozr/ iKd/ jB T[jBK
dh ;zrs ftu ofjnK ;z;ko
;w[zdo s'A gko bzx ikJhdk j?.

Avir siB BUly awar sb ple


r[ow[y B{z j'o ;G e[M, ntfo G[b iKdk
j?, e/tb fJe ;[Xkyo T[; d/ fjod/
ftu t;dk j?. fi; fjod/ ftu T[;
fBozeko dh b' dk gqrk; BjhA, T[; ftu
nzX nzXko j?.

swrg mhlw 5 ] Avir siB BUly


BRmq n jwinAw ] eyku suDwKru jw kY
ihrdY visAw iqin bydih qqu
pCwinAw ] 1 ] rhwau ] privriq
mwrgu jyqw ikCu hoeIAY qyqw log
pcwrw ] jau lau irdY nhI prgwsw
qau lau AMD AMDwrw ] 1 ] jYsy
DrqI swDY bhu ibiD ibnu bIjY nhI
jWmY ] rwm nwm ibnu mukiq n hoeI hY
qutY nwhI AiBmwnY ] 2 ] nIru
iblovY Aiq sRmu pwvY nYnU kYsy rIsY
] ibnu gur Byty mukiq n kwhU imlq
nhI jgdIsY ] 3 ] Kojq Kojq iehY
bIcwirE srb suKw hir nwmw ] khu
nwnk iqsu BieE prwpiq jw kY lyKu

mQwmw ] 4 ] 11 ]
A.g.m.5, 1205
Avir awar
eyku suDwKru ek sudkhar
bydih qqu pCwinAw
bed tat phni
privriq mwrgu parwirt mrg
qyqw log pcwrw tet log pr
qau lau AMD AMDwrw t l ad dr
nIru iblovY nr bilow
sRmu pwvY sram pw
nYnU kYsy rIsY nn kse rs
jw kY lyKu mQwmw
j k lekh mthm
Avir ^ j'o, e'Jh d{ik.
Avir siB BUly ^ j'o ;ko/ ;jh
wkor T[FZgo Bk ubD ekoB G[Zb/
j'J/ jB ns/ wkfJnk d/ ekoB,
GNeD ekoB T[jBK B/ gqG{ B{z
gSkfDnk BjhA j?.
eyku suDwKru ^ fi; d/ fjod/ ftu
nzfwqs dk fJe P[X nyo, gftso
Bkw t; frnk j?.

978

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

bydih qqu pCwinAw ^ T[; B/ t/dK


dk ss frnkB ;wM fbnk.
privriq mwrgu ^ d[fBnkth XzfdnK
ftu bhB j'D tkb/ wkor ftu i' e[M
th jz[zdk j?.
qyqw log pcwrw ^ T[j ;G b'eK B{z
goukT[D tkbk j?. b'eK ftu
nkgDh fJIs pDkJh oyD tkbk
o;sk j?.
qau lau AMD AMDwrw ^ fizBk fuo
joh Bkw fdb ftu gqrN BjhA
j'fJnk, sd se nfrnkB dk
jB/ok jh jB/ok ofjzdk j?.
nIru iblovY ^ gkDh foVeB Bkb
Ee/tK jh gZb/ g?Adk j?.
sRmu pwvY nYnU kYsy rIsY ^ fit/A gkDh
foVeB Bkb wyD BjhA fBeb
;edk T[t/A jh r[o{ B{z fwbD s'A
fpBK fe;/ B{z ftekoK s'A w[esh
BjhA j' ;edh. wB[y gowkswk B{z
BjhA fwb ;edk.
jw kY lyKu mQwmw ^ Bkw fpBk j'o
eow fB;cb jB. gowkswk dk
Bkw jh ;ko/ ;[y d/D tkbk j? go
fJj joh Bkw T[;/ B{z jh fwbdk j?
fi; d/ wZE/ T[FZs/ joh Bkw dh
gqkgsh dk b/y ikrdk j?.

Avru n koeI awar na ko


T[; eosko fpBK nto$j'o e'Jh
BjhA. r[o Ppd Bkb d?th ;u dh
nokXBk j[zdh j?. r[ow[y B{z ;u[ dk
Bh;kD fwbdk j?. ;fsr[o dk Ppd
fBozeko d/ ;u[ dk Bh;kD j?. i' T[;
eosko d/ j[ew B{z wzBdk j? T[j
eosko dk wkD gkT[Adk j?. ;fsr[o
dh fwjo fpBK r[o Ppd, r[opkDh dh
;'Mh BjhA nk ;edh.

syvku dwsu Bgqu jnu soeI ] Twkur


kw dwsu gurmuiK hoeI ] ijin isir
swjI iqin Puin goeI ] iqsu
ibnu dUjw Avru n koeI ] 1 ]
swcu nwmu gur sbid vIcwir ]
gurmuiK swcy swcY drbwir ] 1 ]
rhwau ] scw Arju scI Ardwis
] mhlI Ksmu suxy swbwis ] scY
qKiq bulwvY soie ] dy vifAweI
kry su hoie ] 2 ] qyrw qwxu qUhY
dIbwxu ] gur kw sbdu scu nIswxu
] mMny hukmu su prgtu jwie ] scu
nIswxY Twk n pwie ] 3 ] pMifq
pVih vKwxih vydu ] AMqir vsqu
n jwxih Bydu ] gur ibnu soJI bUJ
n hoie ] swcw riv rihAw pRBu
soie ] 4 ] ikAw hau AwKw
AwiK vKwxI ] qUM Awpy jwxih

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

979

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

srb ivfwxI ] nwnk eyko dru


dIbwxu ] gurmuiK swcu qhw gudrwxu
] 5 ] 21 ]

A.g.m.1, 355
Avru awar
ijin isir swjI jin sir sj
iqin Puin goeI tin fun go
iqsu ibnu dUjw tis bin dj
gurmuiK swcy gurmukh se
swcY drbwir s darbr
scw Arju sa arj
scI Ardwis sa ards
mhlI Ksmu mhl khasm
suxy swbwis sune sbs
qyrw qwx ter tn
qUhY dIbwxu th dbn
scu nIswxu sa nsn
ikAw hau AwKw ki h kh
AwiK vKwxI kh wkhn
qUM Awpy jwxih t pe jn
srb ivfwxI sarb widn

Avru ^ j'o, e'Jh d{ik.


ijin isir swjI iqin Puin goeI ^
i' mke[o dk dk; j? T[jh r[ow[y
j?, T[j' ;/te, dk; ns/ Grs j?,
T[;/ B{z fJj fBPuk j? fi; B/ fJj
f;qPNh ;kih j?, T[jh fJ; B{z Bk;
eoB tkbk j?.
iqsu ibnu dUjw Avru n koeI ^ T[;
s'A fpBK j'o e'Jh d{ik BjhA j?.
gurmuiK swcy swcY drbwir ^ r[o{ d/
Ppd d[nkok ;Zu/ Bkw B{z ftukoB
tkbk r[ow[y jh ;Zu/ dopko ftu
;Zuk j[zdk j?.
scw Arju scI Ardwis ^ i' noi
iK nodk; ;Zuh j?, T[; B{z
gowkswk Io{o ;[Ddk j?.
mhlI Ksmu suxy swbwis ^ wfjb dk
wkbe, gowkswk T[; nodk; B{z
;[Ddk j? ns/ nkdo fdzdk j? ns/
y[P j' e/ PkpkP nkydk j?.
qyrw qwxu qUhY dIbwxu ^ r[ow[y dh
skes, pb th gowkswk jh j?
ns/ r[ow[y dk nk;ok th
gowkswk jh j?.
scu nIswxu ^ r[o{ dk Ppd jh T[; d/
gk; ;dk fEo ofjD tkbk gqwkfDe
fuzBQ j?, r[ow[y

980

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gowkswk dh oIk B{z f;o wZE/ s/ wzBdk


j? ns/ irs ftu P'Gk yN e/ iKdk
j?.
ikAw hau AwKw AwiK vKwxI ^ r[o{
d/ ;Bw[y ofjD dk w?A eh fIeo
eoK, eh nky e/ ;[DktK. fJ; G/d
B{z sK gowkswk nkg jh ikDdk
j?.
qUM Awpy jwxih srb ivfwxI ^ j/
p/nzs n;uoiK u'iK tkb/ s{z nkg
jh ;G e[M ikDdk j?A. wB[y B{z
o;whA gVQB gVQkT[D dh EK r[ow[y
j' e/ ft;wkdh op dk j[ewh pzdk
pDBk ukjhdk j?.

Avru n koie awar na koe


r[ow[y B{z nkgD/ r[o{ fpBK j'o e'Jh
nto BjhA BIo nkT[Adk. r[o{ T[; B{z
;u fdqVkT[Adk j? s/ neZE eEk Bkb
Ppd dk fwbktk jz[dk j?. sB wB
ftu ;u oZfsnk iKdk j?. gq/w Grsh
ftu ihtB fpskT[Adk j?. T[; B{z gsk
j? fe wBw[y gVQ gVQ e/ G[Zfbnk
fcodk j?, u'NK yKdk j?. pj[s
f;nkDgK
nkT[AdhnK
iKdhnK
ofjzdhnK jB. w?b/ wB ftu ;Zu/ dk
tk;k BjhA j' ;edk. ;u d/ fwbD
Bkb r[ow[y dh gfs tXdh j?. nkfd
i[rkfd wB ftu ;fji s/ Xhoi
nkT[Adk j?.

DnwsrI mhlw 1 ] shij imlY


imilAw prvwxu ] nw iqsu mrxu n
Awvxu jwxu ] Twkur mih dwsu dws
mih soie ] jh dyKw qh Avru n
koie ] 1 ] gurmuiK Bgiq shj Gru
pweIAY ] ibnu gur Byty mir AweIAY
jweIAY ] 1 ] rhwau ] so guru krau
ij swcu idRVwvY ] AkQu kQwvY
sbid imlwvY ] hir ky log Avr
nhI kwrw ] swcau Twkuru

swcu ipAwrw ] 2 ] qn mih


mnUAw mn mih swcw ] so swcw
imil swcy rwcw ] syvku pRB kY lwgY

pwie ] siqguru pUrw imlY imlwie


] 3 ] Awip idKwvY Awpy dyKY ]
hiT n pqIjY nw bhu ByKY ] GiV
Bwfy ijin AMimRqu pwieAw ] pRym
Bgiq pRiB mnu pqIAwieAw ] 4 ]
piV piV BUlih cotw Kwih ] bhuqu
isAwxp Awvih jwih ] nwmu jpY
Bau Bojnu Kwie ] gurmuiK syvk rhy
smwie ] 5 ] pUij islw qIrQ bn
vwsw ] Brmq folq Bey audwsw ]
min mYlY sUcw ikau hoie ] swic imlY
pwvY piq soie ] 6 ] Awcwrw
vIcwru srIir ] Awid jugwid
shij mnu DIir ] pl pMkj mih

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

981

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
koit auDwry ] kir ikrpw guru myil
ipAwry ] 7 ] iksu AwgY pRB quDu
swlwhI ] quDu ibnu dUjw mY ko nwhI ]
ijau quDu BwvY iqau rwKu rjwie ]
nwnk shij Bwie gux gwie ] 8 ]
A.g.m.1, 686

Awvih jwih w jhe


Brmq folq prmat dolat
Bey audwsw pa uds
Awcwrw vIcwru srIir
r wr sarr

Avru awar

Awid jugwid d jugd

ij swcu idRVwvY je s drirw

shij mnu DIir sj man tr

AkQu kQwvY a'kath kathw


sbid imlwvY sabad milw
Avr nhI kwrw awar nah kr
swcau Twkuru s thkur
swcu ipAwrw s pir
so swcw so s
imil swcy rwcw mil se r
Awip idKwvY p dikhw
Awpy dyKY pe dekh
hiT n pqIjY hath na patj
nw bhu ByKY n b pkh

Avru ^ j'o, d{ik e'Jh.


ij swcu idRVwvY ^ jm s'A fpBK
e[dosh nksw^frnkB okjhA i'
joh B{z fwb/ T[j n;b fwfbnk
wzfBnk iKdk j?. r[o{ okjhA Grsh
ns/ ;fji dk xo (nt;Ek)
gkJhdk j?. T[j r[o{ XkoB eoBk
ukjhdk j?, i' ;u B{z fdqV eokJ/,
;u B{z gZek eokt/.
AkQu kQwvY sbid imlwvY ^ r[o{
T[j j? i' Bk fpnkB j'D tkbh rb
;wMkt/ ns/ Bkw ftu i'V d/t/.
Avr nhI kwrw ^ joh d/ dk;K B{z
j'o e'Jh ezw BjhA

cotw Kwih ot khhe

swcau Twkuru swcu ipAwrw ^ T[jBK


B{z ;Zuk wkbe ns/ T[; dk ;u
fgnkok brdk j?.

bhuqu isAwxp bt sinap

so swcw imil swcy rwcw ^ T[j

piV piV BUlih par par pl

982

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

wB[y ;Zuk j? i' ;Zu/ joh Bkb fwb


e/ ou frnk j?. (w;s j' frnk
j?) ns/ T[; d/ ;oho ftub/ wB
ftu ;u joh d/ t; frnk j?.
T[j ;/te gqG{
d/ uoBhA bZrdk j?, fi; B{z g{ok
;fsr[o{ nkg fwb/ ns/ joh Bkb
w/b/.
Awip idKwvY Awpy dyKY ^ gowkswk
wB[y B{z nkg jh ftykT[Adk j? ns/
nkg jh t/ydk j?. ;wMkT[D ns/
;wMD tkbk joh nkg jh j?.
hiT n pqIjY nw bhu ByKY ^ T[j
gowkswk pj[fsnK fdykftnK,
G/;K Bkb ns/ jm dh ewkJh Bkb
gq;zB BjhA jz[dk wB[yK d/ ;oho iK
wB o{gh GKv/ pDk e/ fi; B/ ftu
Bkw nzfwqs gkfJnk j?, T[; gqG{
dk wB gq/wk Grsh Bkb gshidk
j?, gq;zB jz[dk j?.
piV piV BUlih cotw Kwih ^ i'
ftnesh gVQ gVQ e/ th gqG{ B{z G[b
iKd/ jB, ftfdnk d/ wkD ftu jh
f;woB s'A y[zM iKd/ jB, T[j
JhPtoh dorkj ftu u'NK yKd/
jB.
bhuqu isAwxp Awvih jwih ^
ftfdnk dh us[okJh eoe/, pj[s

f;nkDg eoe/ nkT[Ad/ iKd/ jB Gkt


izwd/ wod/ ofjzd/ jB.
Brmq folq Bey audwsw ^ eJh
wB[yK B/ gZEo dhnK w{oshnK g{i
e/ shoEK ns/ izrbK ftu tk;k
ehsk. T[dk;h, fsnkrh j' e/
GkT[Ad/ GNed/ fco/. wB' w?bk j'D
eoe/ ;Zuk g[oP fe; soQK j't/. i'
wB[y ;u ftu i[V/, T[jh wkD
gkT[Adk j?.
Awcwrw vIcwru srIir ^ fi; dk
;oho (ihtB) ftukotkB ns/
eoBh tkbk j?, fi; ftu fJbw
ns/ nwb d't/A jB.
Awid jugwid shij mnu DIir ^
fi; dk wB jw/PK nv'bsk ftu
ns/ Xhoi ftu fNfenk ofjzdk
j?. j/ gqG{ ` n?;k r[o{ w?B{z fwbkt',
i' ny d/ gbeko/ ftu eo'VK B{z
gko bzxk fdzdk j?, sko fdzdk j?.

Avru n jwxw awar na jn


r[ow[y fJe ekdo fpBK fe;/ j'o B{z,
nto B{z BjhA ikDdk. T[j nfd;N,
nr'uo, ngozgo eosk r[o Ppd
okjhA jh gkfJnk ik ;edk j?. r[o
puBK Bkb ;u dh ewkJh j[zdh j? s/
r[owfs dh ;'Mh jz[dh j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

983

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mlwr mhlw 3 ] jIau ipMfu pRwx
siB iqs ky Git Git rihAw
smweI ] eyksu ibnu mY Avru n
jwxw siqguir dIAw buJweI ] 1 ]
mn myry nwim rhau ilv lweI ]

Aidstu Agocru AprMpru krqw

gur kY sbid hir iDAweI ] 1 ]


rhwau ] mnu qnu BIjY eyk ilv lwgY
shjy rhy smweI ] gur prswdI BRmu
Bau BwgY eyk nwim ilv lweI
] 2 ] gur bcnI scu kwr kmwvY
giq miq qb hI pweI ] koit mDy
iksih buJwey iqin rwm nwim ilv
lweI ] 3 ] jh jh dyKw qh eyko
soeI ieh gurmiq buiD pweI ] mnu
qnu pRwn DrI iqsu AwgY nwnk Awpu
gvweI ] 4 ] 7 ]
A.g.m.3, 1260
Avru awar
Git Git rihAw smweI
kt kt rhi sm
Aidstu Agocru AprMpru krqw
adist agoar aprpar kart
BRmu Bau BwgY prm p pg
gur bcnI gur ban

scu kwr kmwvY sa kr kmw


giq miq qb hI pweI
gat mat tab h p
koit mDy kot made
iksih buJwey kis buje
ieh gurmiq buiD pweI
gurmat bd p
Avru ^ j'o, e'Jh d{ik.
Git Git rihAw smweI ^ r[o{ B/
jh fJj ;wM pyPh j? fe fijVk
gowkswk jo/e ;oho ftu ;wk
fojk j?, i' jo fJe ftu t;dk
j?, fJj fizd, fJj ;oho, fJj
gqkD, ;ko/ nzr T[;/ d/ jh fdZs/ j'J/
jB.
Avru n jwxw ^ w?A fJe gowkswk
s'A fpBk (i' jo fJe ftu t;dk
j?) j'o fe;/ B{z BjhA ikDdk.
;fsr[o B/ w?B{z fJj ;wM fdZsh
j?.
Aidstu Agocru AprMpru krqw ^
gowkswk i' fd;dk BjhA i' wB
fJzdohnK dk ftPk BjhA, i' go/ s'A
go/ j?, p/nzs j?, T[; B{z r[o{ d/
Ppd okjhA jh fXnkfJnk ik
;edk j?.

984

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

BRmu Bau BwgY ^ r[o{ dh feogk Bkb


jh Gow ns/ G?n d{o j' iKd/
jB. i' wB[y joh Bkw ftu ;[os
i'Vh oydk j? T[; dh GNeDk s/
jo/e vo d{o j' iKdk j?.
gur bcnI scu kwr kmwvY giq miq
qb hI pweI ^ i' wB[[y r[o{ d/
puBK d[nkok Bkw ;kXBk dh ;Zuh
eko eodk j?, ;u jh T[; dh
eoBh j'' iKdk j?, fco jh w[esh
tkbh ;wM gqkgs eoB ftu T[j
;cb j[zdk j?.
koit mDy iksih buJwey ^ eo'VK
ftZu'A fe;/ ftob/ B{z jh r[o{ fJj
;'Mh pyPdk j?, fco fJj iht
;dk bJh gowkswk d/ Bkw Bkb
;[os i'V b?Adk j?.
ieh gurmiq buiD pweI ^ fJj p[ZXh
r[o{ d/ T[gd/P d[nkok jh fwbdh
j?. r[o{ d/ Ppd okjhA jh Gow s/
GT[ d{o j' e/ ws fBowb j[zdh j?
s/ jo EK joh dk tk;k d/yD dh
;wM nkT[Adh j? ns/ jT[w? d{o j'
e/ nkgDk nkg joh d/ jtkb/
eoB dk j"A;bk g?Adk j?. fco
wB[y dh eko ;u tkbh j' iKdh j?
ns/ wB nfdy s/ ngjz[u joh
j;sh ftu bhB ofjzdk j?.

Avru n dUjw awar na dj


fszBK GtBK ftu tkfjr[o{ dh i's
irdh j?. UE/ nto, j'o e'Jh d{ik
BjhA. r[ow[y T[; gowkswk dh ;/tk
ftu bhB ofjzdk j?. r[o Ppd Bkb
gshidk j?. ;Zu/ d/ ;u dh nkokXBk
ftu r[owfs B{z BjhA G[Zbdk. wBw[y
e{V ewkT[Adk j?. e{V ftu jh
nkT[Adk iKdk ofjzdk j?. r[ow[y
;fsr[o{ dh ;[os ftu fbt bkT[Adk
j?. ;fji dh nt;Ek ftu ofjzdk
j?. ;'r, o'r s'A pu iKdk j?. r[o
;pfd Bkb T[; dh jo nrB p[M
iKdh j?.

mwrU mhlw 1 ] swcY myly sbid


imlwey ] jw iqsu Bwxw shij smwey
] iqRBvx joiq DrI prmysir Avru
n dUjw BweI hy ] 1 ] ijs ky cwkr
iqs kI syvw ] sbid pqIjY AlK
AByvw ] Bgqw kw guxkwrI krqw
bKis ley vifAweI hy ] 2 ] dydy
qoit n AwvY swcy ] lY lY mukir paudy
kwcy ] mUlu n bUJih swic n rIJih
dUjY Brim BulweI hy ] 3 ] gurmuiK
jwig rhy idn rwqI ] swcy kI ilv
gurmiq jwqI ] mnmuK soie rhy sy
lUty gurmuiK swbqu BweI hy ] 4 ]
kUVy AwvY kUVy jwvY ] kUVy rwqI kUVu
kmwvY ] sbid imly sy drgh pYDy

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

985

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gurmuiK suriq smweI hy ] 5 ]


kUiV muTI TgI TgvwVI ] ijau
vwVI EjwiV aujwVI ] nwm ibnw

ikCu swid n lwgY hir ibsirAY duKu


pweI hy ] 6 ] Bojnu swcu imlY
AwGweI ] nwm rqnu swcI vifAweI
] cInY Awpu pCwxY soeI joqI joiq
imlweI hy ] 7 ] nwvhu BulI cotw
Kwey ] bhuqu isAwxp Brmu n jwey
] pic pic muey Acyq n cyqih
Ajgir Bwir ldweI hy ] 8 ]
ibnu bwd ibroDih koeI nwhI ] mY
dyKwilhu iqsu swlwhI ] mnu qnu
Arip imlY jgjIvnu hir isau bxq
bxweI hy ] 9 ] pRB kI giq imiq
koie n pwvY ] jy ko vfw khwie
vfweI KwvY ] swcy swihb qoit n
dwqI sglI iqnih aupweI hy
] 10 ] vfI vifAweI vyprvwhy ]
Awip aupwey dwnu smwhy ] Awip
dieAwlu dUir nhI dwqw imilAw
shij rjweI hy ] 11 ] ieik sogI
ieik roig ivAwpy ] jo ikCu kry su
Awpy Awpy ] Bgiq Bwau gur kI miq
pUrI Anhid sbid lKweI hy
] 12 ] ieik nwgy BUKy Bvih
Bvwey ] ieik hTu kir mrih n

kImiq pwey ] giq Aivgq kI swr


n jwxY bUJY sbdu kmweI hy ] 13 ]
ieik qIriQ nwvih AMnu n Kwvih ]
ieik Agin jlwvih dyh Kpwvih
] rwm nwm ibnu mukiq n hoeI ikqu
ibiD pwir lGweI hy ] 14 ]
A.g.m.1, 1024
Avru awar
dUjw dj
ijs ky cwkr jis ke kar
iqs kI syvw tis k sew
sbid pqIjY sabad patj
AlK AByvw a'lakh apw
swic n rIJih s na rj
dUjY Brim BulweI hy
dj prm pul he
gurmiq jwqI gurmat jt
kUVy AwvY kre w
kUVy jwvY kre jw
kUVy rwqI kre rt
kUVu kmwvY kr kmw
gurmuiK suriq smweI hy
gurmukh surt sm he

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

986

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
kUiV muTI kr mutthi

ieik nwgy BUKy ik nge pkhe

TgI TgvwVI thagg thagwr

Bvih Bvwey pw pwe

ijau vwVI jio wr

ieik hTu kir mrih


ik hath kar mar

EjwiV aujwVI ojr ujr


AwGweI g
nwvhu BulI nw pll
cotw Kwey ot khe
bhuqu isAwxp bt sinap
Brmu n jwey prm na je
pic pic muey pa pa mue
Acyq n cyqih aet na et
Ajgir Bwir ldweI ajgar pr ld
ibnu bwd ibroDih bin bd birod
mnu qnu Arip man tan arp
bxq bxweI bant bn
Awip aupwey p upe

giq Aivgq gat awigat


swr n jwxY sr na jn
Agin jlwvih agan jlw
dyh Kpwvih de khpw
Avru ^ j'o, e'Jh d{ik.
Avru n dUjw ^ joh B/ fszBK GtBK
B{z ukBDk d/D tkbh i's ;kv/ nzdo
oy fdZsh, fi; eoe/ j[D j'o e'Jh
uzrk jh BjhA brdk.
ijs ky cwkr iqs kI syvw ^ i' gqG{
d/ ;/te jz[d/ jB, T[jh T[; dh
;/tk eod/ jB. i' Grs iB Ppd
Bkb i[Vd/ jB, T[jh ;/tk Grsh
eod/ jB ns/ ;/te pDd/ jB.

ieik roig ivAwpy ik rog wipe

sbid pqIjY AlK AByvw ^ Ppd


d[nkok jh joh gshidk j?. fi;
gowkswk dk G/d BjhA gkfJnk ik
;edk, T[jh eosko GrsK B{z
eosko r[D d/D tkbk j?, T[;/ B/
T[jBK d/ n"r[D pyP fdZs/ jB.

Anhid sbid anhad sabad

swic n rIJih dUjY Brim BulweI hy

dwnu smwhy dn smhe


shij rjweI sj rj
ieik sogI ik sog

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

987

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
^ ;Zu/ gqG{ B{z dksK fdzfdnK E[V
BjhA j[zdh go E'V^fts/ b'e dksK
b? e/ w[eo iKd/ jB. T[j nkgD/
ihtB d/ w{b^gqG{ B{z BjhA ;wMd/.
;u Bkb i[VB bJh ihtK dh ohM
th BjhA g?dk j[zdh. gqG{ s'A fpBk
j'o nk;o/ dh Mke ftu GNe e/
e[okj/ gJ/ ofjzd/ jB.
gurmiq jwqI ^ r[ow[y fdB oks
ikrd/ ofjzd/ jB, Gkt wkfJnk s'A
;[u/s ofjzd/ jB. r[o{ dh ws
d[nkok T[jBK B/ ;Zu/ gqG{ ftu fbt
brkT[Dh ikD bJh j?.
kUVy AwvY kUVy jwvY ^ wBw[y iht
o{g fJ;soh e{V ftu jh izwdh j?
ns/ e{V ftu wodh j?.
kUVy rwqI kUVu kmwvY ^ T[j e{V
(wkfJnk d/ w'j) ftu jh ozrh
ofjzdh j? ns/ wkfJnk d/ w'j dk
jh tDi eodh j?. e{V dh jh
ewkJh eodh j?.
gurmuiK suriq smweI hy ^ i' iht
Ppd d[nkok gqG{ B{z fwb g?Ad/ jB,
T[j gowkswk dh dorkj ftu
gqtkB uVQd/ jB ns/ T[jBK dh
;[os r[o{ d[nkok gqG{ ftu ;wkJh
ofjzdh j?.
kUiV muTI TgI TgvwVI ^ fijVh

iht fJ;soh wkfJnk dh fsqPBk


ftu w'jh ofjzdh j?, T[; d/ ihtB
dh prhuh mZrK (ekwkfdeK) dh
tkVh ftu mZrh rJh j?.
ijau vwVI EjwiV aujwVI ^
T[ikV ftu fBy;wh tkfNek
iKdh j?, fit/A gP{ nkfd
T[ikV fdzd/ jB, fst/A ;oho
T[FZiVh j?.

fit/A
T[iV
tkVh
tkVh

AwGweI ^ Bkw o{g ;Zuk G'iB


fwbD Bkb jh iht oZidk j?.
nwvhu BulI cotw Kwey ^ fijVh iht
fJ;soh gowkswk d/ Bkw s'A y[zMh
ofjzdh j?, T[j ;dk d[y ;jkodh
j?.
bhuqu isAwxp Brmu n jwey ^
d[BhnK d/ ezwK ftu Gkt/A T[j iht
fJ;soh pj[s f;nkDg fdykt/ go
T[; dh wkfJnk dh GNeDk d{o
BjhA j[zdh.
pic pic muey Acyq n cyqih
Ajgir Bwir ldweI ^ i' w{oy,
p/;wM wB[y gqG{ B{z :kd BjhA
eod/, T[j ;V ;V e/ wod/ ns/
gkgK d/ pj[s tZv/ Gko Bkb bZd/
ofjzd/ jB.
ibnu bwd ibroDih ^ w'j wkfJnk

988

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ftu cf;nk iht MrV/ ns/ fto'X


s'A ykbh e'Jh BjhA.
mnu qnu Arip ^ i/ e'Jh j? sK w?B{z
fdyk fdU sK i' T[; B{z ;bkjtK s/
wB sB T[; B{z G/AN eoK.
bxq bxweI ^ w?B{z irs dh
fizd^ikB joh fwb ikt/ ns/ joh
Bkb w/ok ;zpzX pD ikt/.
Awip aupwey dwnu smwhy ^ p/gotkj
gqG{ dh fJj pVh tZvh tfvnkJh j?
fe T[; B/ nkg jh fJj ;koh
f;qPNh T[sgzB ehsh j? ns/ nkg
jh fJj ;G B{z foie ngVkT[Adk
j?.
shij rjweI ^ T[j dfJnk eoB
tkbk dksk ihtK s'A d{o BjhA j?,
fJ;/ bJh T[j oIk dk ;[nkwh
;fji ;[Gkn jh fwb g?Adk j?.
ieik sogI ieik roig ivAwpy ^
f;qPNh d/ nB/e iht ;'r ftu rq;/
ofjzd/ jB, nB/e iht o'r j/m
dpkJ/ ofjzd/ jB. gowkswk i'
eodk j?, nkg jh eodk j?.
Anhid sbid ^ i' wB[y r[o{ d/
okjhA gowkswk dh Grsh eodk
j?, gowkswk Bkb gq/w eodk j?,
T[; nwo gqG{ ftu bhB ofjzdk

j?. r[o{ d/ Ppd okjhA gqG{ T[; B{z


nkgDk nkg byk fdzdk j?. fJj
;wM r[o{ d/ Ppd, nBjs Ppd
d[nkok nkT[Adh j?.
ieik nwgy BUKy Bvih Bvwey ^ nB/e
wB[y irs fsnkr e/ Bzr/ ofjzd/
jB, G[ZyK eZNd/ jB, fsnkr d/
G[b/y/ d/ GNekJ/ j'J/ EK EK GkT[Ad/
fcod/ jB.
ieik hTu kir mrih ^ eJh jm
eoe/ wo iKd/ jB, go gqG{ dh
ehws BjhA gk ;ed/.
giq Aivgq kI swr n jwxY ^ go
nfijk e'Jh wB[y wB[Z[yk ihtB dh
edo BjhA ;wMdk. nfij/ fe;/
wB[y B{z uzr/ wzd/ dh gSkD BjhA
j[zdh. T[jh wB[y ;wMdk j? i' r[o{
dk Ppd ewkT[Adk j? i' r[o{ d/
Ppd nB[;ko nkgDk ihtB
Ykbdk j?.
Agin jlwvih dyh Kpwvih ^
nB/e wB[y shoEK T[s/ fJPBkB
eod/ jB, nzB BjhA yKd/. nB/e
fsnkrh pD e/ nr pkbd/ jB,
X{DhnK sgkT[Ad/ jB ns/ nkgD/
;oho B{z ePN fdzd/ jB go
gowkswk d/ Bkw s'A fpBk, f;woB
s'A fpBk ;z;ko ;w[zdo s'A gko BjhA

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

989

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bzfxnk ik ;edk.
r[o{ d/ nB[;koh j'D Bkb wB[y d/
nzdo nkswe ikrosk T[gidh
j?, BjhA sK nkgD/ nXko *s/
ofjD tkb/ nkgDh neb s'A X'yk
yk iKd/ jB, iK G[y/ Bzr/ ofj e/
shoEK T[FZs/ GNed/ fcod/ jB.
Bkw s'A fpBk PKsh BjhA nkT[Adh.
fJj Bkw r[o{ s'A fwbdk j?.

] jw kau dieAw qumwrI hoeI sy


swh Bly BgvMqw ] 3 ] Brm moh
DRoh siB inksy jb kw drsnu
pwieAw ] vrqix nwmu nwnk
scu kInw hir nwmy rMig smwieAw
] 4 ] 1 ] 40 ]
A.g.m.5, 380
Avru awar

Avru nwhI ry koeI

jo quDu BwvY jo td pw

awar nh re ko

so prvwnw so parwn

i' T[; eosko B{z GkT[Adk j? T[jh


j[zdk j?. ;[y$;fji T[; d/ j[ew
ftu ubd/ jB. T[j eoD ekoD
;woE j?. T[; fpBK nto$j'o e'Jh
BjhA.

rwgu Awsw Gru 6 mhlw 5 ] jo


quDu BwvY so prvwnw sUKu shju
min soeI ] krx kwrx smrQ

Apwrw Avru nwhI ry koeI

] 1 ] qyry jn rsik rsik gux


gwvih ] msliq mqw isAwxp
jn kI jo qUM krih krwvih ] 1 ]
rhwau ] AMimRqu nwmu qumwrw ipAwry
swDsMig rsu pwieAw ] iqRpiq
AGwie syeI jn pUry suK inDwnu
hir gwieAw ] 2 ] jw kau tyk
qum@wrI suAwmI qw kau nwhI icMqw

krx kwrx smrQ Apwrw


karn kran samrath apr
msliq mqw maslat mat
iqRpiq AGwie tript age
Brm moh DRoh prm m tr
siB inksy sb nikse
vrqix nwmu wartan nm
nwnk scu kInw nnak sa kn
Avru ^ j'o, e'Jh d{ik.
jo quDu BwvY so prvwnw ^ j/ gqG{ `
i' s?B{z uzrk brdk j?, T[jh s/o/
;/teK B{z gotkB j?.
krx

kwrx

smrQ

Apwrw

990

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gowkswk nkg jh ;G e[M eoB


tkbk, ihtK gk;'A ;G e[M eokT[D
dh skes oZyD tkbk j?,
PeshPkbh, ngko ns/ p/nzs j?.
Avru nwhI ry koeI ^ gowkswk d/
pokpo dk j'o e'Jh d{ik BjhA j?.
msliq mqw ^ i' e[M gowkswk
eodk j? iK ihtK gk;'A eotkT[Adk
j?, s/o/ ;/te bJh T[j' uzrh s'A
uzrh ;bkj iK wsk j? ns/ T[j'
f;nkDg j?. e'Jh rb fJ; e'b'A
tX/o/ uzrh BjhA.
iqRpiq AGwie ^ fiBQK B/ ;[ZyK d/
yIkB/ joh B{z rkfJnk j?, T[jh
;/te fsqgs j' e/ oi rJ/.
Brm moh DRoh siB inksy ^ j/ gqG{
` s/o/ ;/teK B/ id'A dk s/ok
doPB gkfJnk j?. T[; d/ nzdo'A
;ko/ Gow, w'j, GNeDk, mZrhnK
ns/ X'y/ ;ko/ fteko fBeb rJ/.
vrqix nwmu nwnk scu kInw ^
fi; wB[y B/ Bkw ns/ ;u B{z jh
tosD pDkfJnk j?, T[j nzs joh
Bkw ftu jh gq/w eo e/ ;wk
frnk.

mnu Avrnu sdw AivnwsI


man awran sad awins

r[ow[y dk wB ntoB j?, nftBk;h j?.


T[j nBfdB fJZe' Bkw dh ftnkfynk
eodk j? s/ ;fsr[o dh dhfynk b?Adk j?.
r[ow[y ;fsr[o nZr/ nkgDk ;h;
fBtkT[Adk j? s/ ;dk fBopkD ofjzdk j?.
;GBK ihnK ftu fJe' jh i's j?. id'A
eosko fe;/ *s/ fwjo eodk j? T[d'A ;G
o;s/ y[bQ iKd/ jB. ;G gk;/ goT[geko
j[zdk j?.

iehu mnu igrhI ik iehu mnu


audwsI ] ik iehu mnu Avrnu sdw
AivnwsI ] ik iehu mnu cMclu ik
iehu mnu bYrwgI ] iesu mn kau

mmqw ikQhu lwgI ] 1 ] pMifq


iesu mn kw krhu bIcwru ] Avru ik
bhuqw pVih auTwvih Bwru ] 1 ]
rhwau ] mwieAw mmqw krqY lweI
] eyhu hukmu kir isRsit aupweI ]
gur prswdI bUJhu BweI ] sdw rhhu
hir kI srxweI ] 2 ] so pMifqu jo
iqhW guxw kI pMf auqwrY ]
Anidnu eyko nwmu vKwxY ] siqgur
kI Ehu dIiKAw lyie ] siqgur AwgY
sIsu Dryie ] sdw Algu rhY
inrbwxu ] so pMifqu drgh
prvwxu ] 3 ] sBnW mih eyko eyku
vKwxY ] jW eyko vyKY qW eyko jwxY ]
jw kau bKsy myly soie ] AYQY EQY

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

991

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sdw suKu hoie ] 4 ] khq nwnku
kvn ibiD kry ikAw koie ] soeI
mukiq jw kau ikrpw hoie ]
Anidnu hir gux gwvY soie ] swsqR
byd kI iPir kUk n hoie
] 5 ] 1 ] 10 ]
A.g.m.3, 1261
Avrnu awran
iehu mnu igrhI man girh
iehu mnu audwsI man uds
iehu mnu cMclu man al
iehu mnu bYrwgI man brg
mwieAw mmqw mi mamt
so pMifqu so pdit
jo iqhW guxw kI pMf auqwrY
jo tih gun k pd utr
Anidnu eyko nwmu vKwxY
andin eko nm wkhn
sdw Algu rhY inrbwxu
sad alag rah nirbn
so pMifqu drgh prvwxu
so pdit darg parwn
Avrnu ^ toB nkPow ofjs,
uko toBK tkb/ ftseo/ s'A ofjs,

p/iks.
iehu mnu igrhI ^ j/ gzfvs` fJj
d; fe fJj wB rqfj;Eh j?, xo
d/ izikbK ftu cf;nk ofjzdk j?.
iehu mnu audwsI ^ iK fJj wB
;z;kfoesk s'A T[gokw j?, fBob/g
j?.
iehu mnu cMclu ^ edh wB wwsk
ftu g? e/ uzub j' iKdk j?.
iehu mnu bYrwgI ^ edh fBob/g j'
e/ T[FZuh ;[os ftu ezw eodk j?.
wB d/ nkgD/ t; e[M th BjhA.
joh d/ j[ew nB[;ko fJ; dh
pDktN pDdh j?.
mwieAw mmqw ^ wkfJnk dh wwsk
gowkswk B/ nkg jh bkJh j?.
wkfJnk dh wwsk dk j[ew d/ e/
nkg jh irs dh ouBk ehsh,
f;qPNh g?dk ehsh j?.
so pMifqu jo iqhW guxw kI pMf auqwrY
^ n;b gzfvs T[j j? i' nkgD/
f;o s'A wkfJnk d/ fszB r[DK oi',
;s' s/ sw' dh gzv T[sko fdzdk j?.
Anidnu eyko nwmu vKwxY ^ jo o'i,
jo t/b/ fJZe' Bkw, joh Bkw
igdk j?. T[;/ dk fpnkB eodk
j?.

992

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

sdw Algu rhY inrbwxu ^ i' wB[y


r[o{ d/ j[ew ftu s[odk j?. T[j
;dk fBob/g ofjzdk j?. wkfJnk
d/ w'j s'A pfunk ofjzdk j?.
so pMifqu drgh prvwxu ^ i' fszBK
r[DK d/ Mw/b/ ftZu'A fBeb e/ joh
d/ j[ew nZr/ f;o fBtkT[Adk j?,
nfijk gzfvs jh joh dh jI{oh
ftu nkdo gqkgs eodk j? feT[Afe
r[o{ dh f;Zfynk s'A j[ew dh ;wM
nkT[Adh j? ns/ wB[y nv'b
fBopkD j' e/ jo fJe ftu joh
dk tk;k d/ydk j?.

Av`l awwal
ivSySx
ijs nMU vilAw nw jw sky;
byFMgw,Av`lVw,
AnoKw, v`KrI qrHW dw

nI mYnMU lgVw ieSk Av`l dw


n mn lagr ik awwal d
Shu nwl l`gw ieSk AnoKw hY ieh
Av`lw hY Aqy mu`F kdIm qoN hI Av`lw
hY[ ieh qilAw nMU ql dw hY Bwv
duKIAW nMU hor duKI krdw hY[ ieh
ieSk ies qrHW hY ijvyN k`KW ivc
cMigAwVI lukI hoeI hovy jW ijgr ivc

pu`itAw nw jw skx vwlw qIr hovy[

nI mYnMU lgVw ieSk Av`l


dw,
Av`l dw roj Aj`l dw[
ivc kVwhI ql ql jwvy,
qilAW nMU cw ql dw,

nI mYNnMU lgVw ieSk Av`l dw[


moieAw nMU ieh vl vl mwry,
vilAW nMU cw vldw,
nI mYnMU lgVw ieSk Av`l dw[
ikAw jwxW koeI icxg k`KIN ey,
in`q sUl klyjy s`ldw,
nI mYNnMU lgVw ieSk Av`l dw[
qIr ijgr ivc l`gw ieSko,
nhIN hlwieAW h`ldw,
nI mNYnMU lgVw ieSk Av`l dw[
bu`lHw Shu dw nyhuM AnoKw,
nhIN rlwieAW rldw,
nI mYN lgVw ieSk Av`l dw[
bu`ly Swh, 73-74
Av`l awwal
nI mYnMU lgVw ieSk Av`l dw
n mn lagr ik awwal d
Av`l dw roj Aj`l dw
awwal d roj ajal d

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

993

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ivc kVwhI ql ql jwvy qilAw nMU cw ql
dw
wi krh tal tal jwe tali n tal
d

nt~bVk a'walr

ftP/PD
i' ;wM ftu Bk nkt/, fBokbk, nB'ykl
wkVk, p[ok

j/ jkb nt~bVk j'r s/ok


he hl a'walr hog ter
B/e nwb Bk eoB ekoB w"s s'A
pknd
s?B{z pj[s d[y^dod ;fjDk gt/rk.
nkT[D tkb/ ;w/A (gqb'e, nZrk,
nkfyos) dk s?B{z fceo BjhA j? ns/
s/ok fdb fJ; d[BhnK d/ y/v swkP/
ftu bfrnk j'fJnk j?. s{z gkgD J/A
ns/ T[~s'A fwZmhnK rZbK eodh J/A.
fit/A ewo (bZe) wBw'jDh j[zdh j?
fJ;/ soQK pkjo'A s{z th B/e nwb
eoB tkbh ftykJh fdzdh J/A go
n;b ftu nfijh rZb BjhA j?.
drkpki s'A X'y/pki r[Bkjrko j?.
jkiD dk noE j? T[j n"os i' jZi
eo u[Zeh j? iK eoB ik ojh j't/.
Ikjo s'A Gkt gqsZy, ;gZPN j?.

j/ jkb ntZbVk j'r s/ok,


fijVh fsqzRD/ s'A fBs
GrDh J/A.

s?B{z e[M fynkb Bk j'Atdk


J/,
fBs y/vD/ B{z T[Zm trDh J/A.

d}/pkI M{mh ngokXD/


BhA,
rbK fwZmhnK d/ Bkb
mZrDh J/A.
gsbh ewo d/ tKr
jdkfJs[Zbk,

jkiD w"e/ dh Ikjok


bZrDh J/A.
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
ntZbVk awwalr
j/ jkb ntZbVk j'r s/ok
he hl awwalr hog ter
fijVh fsqzRD/ s'A fBs GrDh J/A
jer trnne t nit pgn
fynkb Bk j'Atdk khil n hwd
d}/pkI M{mh ngokXD/ BhA
dagebz th aprdne n
rbK fwZmhnK d/ Bkb mZrDh J/A
gall mitthi de nl thagn
jkiD w"e/ dh Ikjok bZrDh J/A
hjan mke d zhr lagn

mYnMU drd Av`lVy dI pIV


mn darad awwallare d pr

994

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ibrhoN drd Av`lVw Bwv AswD drd


hY[ies drd dI pukwr hY ik pRIqm
nzwrw dyvy Bwv dIdwr dyvy Aqy qksIr
Bwv gunwh muAwP kry[

mYnMU drd Av`lVy dI pIV,


Aw mIAW rWJw dy nzwrw
muAwP krI qksIr[
mYnMU drd Av`lVy dI pIV[
qKq hzwirauN rWJw tuirAw,
hIr inmwxI dw pIr[
mYnMU drd Av`lVy dI pIV[

hornW dy nOShu Awvy jwvy,

kI bu`lHy ivc qksIr[


mYnMU drd Av`lVy dI pIV[
bu`ly Swh, 100
Av`lVw awwalr
mYnUM drd Av`lVy dI pIV
mn darad awwalre d pr
Aw mIAW rWJw dy nzwrw
m rj de nzr
muAwP krI qksIr
muf kar taksr

ub' t/y bU rZbK ntZbhnK Bh


alo wekh l gall awwall n
ntZbhnK dk noE nkw tosko/ Bkb'A
tZyohnK Gkt e;{shnK rZbK jB.
jho ns/ oKM/ B{z fJeZm/ gJ/ t/y e/
e?d'A s/I s[oe/ fgzv gjz[udk j? ns/
goQ/ ftu ik e/ gZr bkj wkodk j?
Gkt fJZIs dk tk;sk gk e/ efjzdk j?
fe pj[s ntZbhnK rZbK j' ojhnK
jB, pj[s p/fJZIsh tkbh rZb j?.

id'A bkb eu{oh B{z y/v


;JhnK,
;G' xo' xoh T[m uZbhnK Bh.
oKMk jho fBnkoV/ j' ;[Zs/,
ezYhA Bdh dhnK wjhA B/
wZbhnK Bh.

gJ/ t/y e/ d'jK fJe~fmnK


B{,z
NzrK bzC/ dhnK s/I j'
u~bhnK Bh.
goQ/ ftu e?d' nkD g~r
wko/,
ub' t/y bU rZbK
ntZbhnK Bh.
jho tkfo;,

hIr inmwxI dw pIr


hir nimn d pr

ntZbk awwall

hornW dy nOShu Awvy jwvy


horn de n we jwe

gJ/ t/y e/ d'jK fJeZfmnK B{z


pae wekh ke doh ikatthi n

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

995

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
NzrK bzC/ dhnK s/I j' uZbhnK Bh
tg le d tez ho all n
goQ/ ftu e?d' nkD gZr wko/
pre wi kdo n pag mre

ipAwly bUMd iek ikn kImq pweI]


Agmhu Agm AgwD boD guru
AlK lKweI ]12]
vwrW BweI gurdws, 13

ub' t/y bU rZbK ntZbhnK Bh


allo wekh l gall awwall n

Aivgq awigat

Aivgq awigat

Awid AMq prjMq d t parjt

ftP/PD
wB pkDh s'A go/, Bk ikDh ik ;eD
tkbh jkbs, i' ikfDnk Bk ikt/

AQwh ath

gurmuK suKPl pRym rs Aivgq gq


BweI

Agmhu Agm a'gam a'gam

gurmukh sukhfal prem ras awigat gat


p
nrw nrkX ;fsr[o{ B/ T[; nftrs
gowkswk dh rfs gkJh. tkfjr[o{
eosko ngko j?. T[; dk e'Jh nkfd
nzs BjhA gk ;edk. r[ow[y r[o
Ppfd ftu ;[os bk e/, fgow
fgnkbk gh e/ ;fs d/ fXnkB ftu
T[; nEkj eosko dh Ekj gkT[Adk
j?.

gurmuK suKPl pRym rs Aivgq


gq BweI] pwrwvwr Apwr hY ko
Awie n jweI] Awid AMq prjMq
nwih prmwd vfweI] hwQ n pwie
AQwh QIN Asgwh smweI] iprm

pwrwvwr Apwr hY prwr apr h

Asgwh asg
AgwD boD agd bd
Aivgq ^ wB pkDh s'A go/, Bk
ikDh ik ;eD tkbh jkbs, i'
ikfDnk Bk ikt/.
pwrwvwr Apwr hY ^ gowkswk d/
nko gko, ;ko/ c?bkU dk e'Jh
nzs BjhA, fJj ngko, nzs ofjs
j?, fiZE/ e'Jh nk ik BjhA ;edk.
Awid AMq prjMq ^ fJ; dk nkfd s/
nzs BjhA j?, fi; dh tfvnkJh th
pj[s tZvh j?.
AQwh ^ fi; dh Ekj Bk nkt/,
fi; gkDh dk j/mbk gZsD B bZG/,
p/nzs, fijVk ikfunk Bk ikt/, i'

996

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

;wM s'A goQ/ j't/. e'Jh fJ;


nEkj gowkswk dh Ekj BjhA gk
;edk feT[Afe fJj n;rkj nkfd
nzs ofjs ftu ;wkfJnk j'fJnk
j?.
Asgwh ^ nEkj, fi; dh Ekj Bk
j't/, nko s/ gko, nkfd nzs
ofjs.
Agmhu Agm AgwD boD ^ wB
pkDh eoe/ Bk ikfDnk ik ;eD
tkbk gowkswk nrw' th nrw s/
nrkX p'X j? go n?;/ nby (Bk
by/ ikD tkb/ gqG{) ftu r[od/t
;wkJ/ j'J/ jB.

pRBu sdw nvqnu inrmlw ] nh dUir


sdw hdUir Twkuru dh ids pUrnu sd
sdw ] pRwnpiq giq miq jw qy ipRA
pRIiq pRIqmu Bwvey ] nwnku vKwxY gur
bcin jwxY iQru sMqn sohwgu mrY n
jwvey ]1] jw kau rwm Bqwru qw kY
Andu Gxw ] suKvMqI sw nwir soBw
pUir bxw ] mwxu mhqu kilAwxu hir
jsu sMig surjnu so pRBU ] srb isiD
nv iniD iqqu igRih nhI aUnw sBu
kCU ] mDur bwnI iprih mwnI iQru
sohwgu qw kw bxw ] nwnku vKwxY gur
bcin jwxY jw ko rwmu Bqwru qw kY
Andu Gxw ]2]
A.g.m.5, 457

AivnwsI awins
ftP/PD
BkP Bk j'D tkbk

AivnwsI

Aivgqu

AivnwsI awins
awins

awigat
nftBk;h nftrs gqG{ ;dk fBowbk
j?. ;zsK d/ w/b Bkb ;'jkr j?, nktD
ikD BjhA, ;op f;fX Bt fBfX j?,
e'Jh T{B BjhA. r[o Ppfd, r[o
pufB ftu nBzd j?, ;'jkr j?.

Awsw mhlw 5 ] iQru sMqn sohwgu mrY


n jwvey ] jw kY igRih hir nwhu su
sd hI rwvey ] AivnwsI Aivgqu so

dh ids d dis
bcin jwxY baan jn
iQru sMqn sohwgu thir stan sohg
Andu anad
suKvMqI sukhwt
mwxu mhqu mn mahat
hir jsu har jas
nv iniD nav nd

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

997

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AivnwsI ^ BkP Bk j'D tkbk.

;[y fwbdk j?.

dh ids ^ gowkswk Bk; s'A ofjs


j?, nfdqPN j?, gftso ;o{g j?,
;dk jo/e d/ nzr ;zr t;dk j?,
d;hA gk;hA T[j ;dk jh ftnkge
j?.

hir jsu ^ T[;/ wB[y B{z gowkswk


tb'A fJZis fwbdh j?, ehosh
fwbdh j?, fi;d/ nzr^;zr gqG{
nkg j[zdk j?.

bcin jwxY ^ r[o{ d/ Ppd okjhA,


r[o{ d/ puBK okjhA gowkswk Bkb
wB[y dh ;KM g?Adh j?.
iQru sMqn sohwgu ^ gsh d/ fiT[Ad/
j'D dh jkbs. ;zsK dk ;[jkr ;dk
ekfJw ofjzdk j?, feT[Afe T[jBK dk
gsh Bk wodk j?, Bk }?o^jkIo
j[zdk j?, fi; d/ fjod/ ftu gqG{ t;
ikt/, T[j ;dk T[; dk nBzd wkDdk
j?.
Andu ^ fi; wB[y B{z gqG{ fwb
iKdk j?, T[;d/ fjod/ ftu pj[s
nBzd pfDnk ofjzdk j?.
suKvMqI ^ T[j fJ;soh ;[yh j?, fi;
B{z gqG{ fwb iKdk j? T[j ;[yh ihtB
fpskT[Adh j? ns/ T[; dh ;'Gk
tfvnkJh pDh ofjzdh j?.
mwxu mhqu ^ fi; B{z gowkswk dh
f;|s ;kbkj gqkgs j'Jh j[zdh j?
T[; wB[y B{z jo EK nkdo wkD
fwbdk j?, tfvnkJh fwbdh j?,

nv iniD ^ fi; iht fJ;soh d/


nzr ;zr gqG{ nkg j[d
z k j? T[; d/
fjod/ o{gh xo ftu ;kohnK
eokwksh skesK, jo soQK dh y[Ph
ns/ tZy tZy soQK d/ ;[yK dk ;kwkB
i' B"A frD/ rJ/ jB ^ gdw (;'Bk
uKdh), wjKgdw (jho/ itkjoks),
;zy (;'jD/ ;'jD/ ykD/ s/ eZgV/),
weo (P;so ftZfdnk dh gqkgsh s/
oki dopko ftu wkD), eZSg
(egV/ dkD/ dh ;"dkroh), e[zd (;'B/
dh ;"dkroh), Bhb (w'sh w{zr/ dh
;"dkroh), w[ezd (okr ftu e'wb
j[BoK dh gqkgsh), tou iK yop
j[d
z k j?. T[FE
Z / ;G e[M j[zdk j?, fe;/
uhI dh ewh BjhA jz[dh.

AVd bjwr ard bazr


nWv puilMg
auVd-bjwr, CwauxI dw bzwr, sdr
bjwr; AVd bzwr dw Bwv swry bjwr
jW swry lok

sd laUN AVd bjwr


sad la ard bazr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

998

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
b`cy dy jnm smyN lwgIAW leI vDweI
insicq huMdI hY pr dweI Tok vjw ky
rupey dy nwl hor lwg vI lY jWdI hY[
ijs Gr muMfw hoieAw hovy ieh lwg auh
AVI nwl lNYdI hY[ jo lok kMjUsI krdy
hn auhnW nMU Bry bzwr KuAwr krdI
hY[
pMj rupeIey rok,
ngwry dI cot,

dweI mweI ividAw hovy[


sd laUN AVd bjwr,
krUMgI KuAwr,
lihxw Awpxw lY ky
jwxw[
bol pMjwbx dy, I, 20
AVd bjwr ard bazr
sd laUN AVd bzwr
sad la ard bazr
dweI mweI ividAw hovy
d m widi howe
krUMgI KuAwr kargi khur
lihxw Awpxw lY ky jwxw
lna pn l ke jn

AVI ar
nWv iesqrIilMg
ij`d, bihs; kSt

qUM krynw AY AVIAW


t kren ar we
pqnI pqI nwl iglw krdI hY ik auh
AVIAW ikauN krdw hY[ lVidAW pqnI
dI gu`q PV lYdw hY Aqy pqnI vI gu`sy
ivc aus dI dwVHI nMU h`Q pw lYNdI hY[
JgVw ieQoN q`k v`D jWdw hY ik pqnI
swQ C`fx dI g`l kihMdI hY ik jy r`KxI
qW r`K, nhIN C`f dy mYN qyry JgVy qoN qMg
hW[ iek mYN hI hW jo qyry nwl k`t rhI
hW[ hor koeI huMdI qW qYnMU kdy dI C`f
jWdI[ ies leI qMU bhuqIAW AVIAW nw
kr[

AMimRqsry dIAW vVIAW,


vy mYN KWdI nw,

qUM krynw AY AVIAW

vy mYN sihMdI nw,


Ctw-Ct`k myrI gu`q qyry
h`Q,
qyrI dwVI myry h`Q,
vy jy r`Kxw qW r`K,
vy jy Cfxw qW C`f[
mhIEN qyry nwl k`tI,
vy hor koeI ktdI nw,
mhIE qyry Gr v`sIAW,
vy hor koeI vsy vI nw[
bol pMjwbx dy, II, 280

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

999

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AVI ar
qUM krynw AY AVIAW t kren ar
myrI gu`q qyry h`Q
mer gut tere hath
qyrI dwVI myry h`Q
ter dr mere hath
rKxw qW r`K rakhn t rakh
C`fxw qW C`f hadn t had
mhIEN qyry Gr v`sIAW vy
mah tere kr wass we
hor koeI ktdI nw hor ko katd n

nkT[Dk n

fefonk
nk rJ/, gj[zu rJ/

fJes[ NKv?
tDikfonk e/

nkfJ

fBeb?

ikat td e nikl wanjri ke


T[dk;h eofdnK r[o{ BkBe ns/
wodkBk tDikfonK tb nk rJ/.
BkfJe d/ xo nZr/ gj[zu/. T[; d/ xo
g[so B/ iBw fbnk ;h. b'e w[pkoeK
d/D nk oj/ ;h. e'Jh nbsk (bkb
ozr) gkJ/, e'Jh n;h;K d/t/, wodkBk
p?mk fJj swkPk d/ydk fojk. id'A
b"Yk t/bk j'fJnk T[j ubk frnk.
wodkB/ B{z G[y bZrh. T[j pkp/ BkBe

B{z efjD bZrk, gksPkj fJjBK B/ sK


;kvh e'Jh ;ko BjhA bJh. ej' sK w?A
fJjBK d/ xo iktK. fJj wzrfsnK B{z
tXkJh dk bkr fdzdk j?, w?A th e[M b?
nktK. go pkpk BkBe f;oc jZ;dk
jh fojk. NKvk dk noE tgkoh dk
;wkB bZfdnk pbd th j?.

fJes[ NKv? nkfJ fBeb?


tDikfonk e/, sfp BkfJe
e/ pkfo nkfJ p?m/. T[; d/
xfo g[sq j'nk Ek, ns? b'e
pj[s[
w[pkoyh
d/tfD
nktfB, e'Jh nkfJ nbsk
gkt?l e'Jh by n;h;K d/t?.

sp wodkBk p?mk swk;k d/y?.


ik bj[Vk fdB[ j'fJnk, sk
Ufj T[fm rfJnk xfo,
ypo bhshnk Bjh. sp
wodkB/ B{z G[y bZrh yoh
pj{s[, nkfyU;[ L iht?
gksPkj ` fJ; sK n;kvh
ypo feS[ B bJh, J/; d/
xfo ni[ g[sq j'nk j? nkgDh

j{fJ jtkfJ Bkfb T[fm


rfJnk. go[ ih ` i/ w?~ j[ew[
j't? sK fJ; d/ xfo iktk.
fJj g[sq dh tXkJh wzrfsnK
b'eK B{z d/Adk j?, e[S w?A Gh b?
nktK.*

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1000

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
g[oksB iBw ;kyh,
nkT[Dk n
fJes[ NKv? nkfJ fBeb? tDikfonk e/
ikat td e nikl wanjri ke
BkfJe e/ pkfo nkfJ p?m/
nik ke br e bthe
b'e pj[s[ w[pkoyh d/tfD nktfB
lok bt mubrkh dewan wan
nbsk gkt? alt pw
ik bj[Vk fdB[ j'fJnk
j lr din hoi
Ufj T[fm rfJnk xfo
uth g kr
G[y bZrh yoh pj{s[
pkh lagg khar bt
n;kvh ypo feS[ B bJh
asd khabar kih na la
nkgDh j{fJ jtkfJ Bkfb T[fm rfJnk
pn he hwe nl uth g

nkfJnk i

ftP/PD
gj[zfunk, g?dk j'fJnk, Nefonk

nkfJnk feXo'A fJj pkdPkj


w?B{z
i kdr bd mn

oKM/ d/ jho d/ gbzx T[s/ ;"A ikD dh


ypo s'A \|k j'Jh jho T[; Bkb
Nkeok b?D Gkt T[;B{z GikT[D d/
fJokd/ Bkb p'bdh j?. oKMk T[; bJh
e'Jh pkdPkj BjhA j? ns/ Bk jh T[j
e'Jh P/o$jkEh j? i' T[;B{z
Ykj
bt/rk. fJE/ w/o/ pkpb u{ue dk oki
j? ns/ w?A Gog{o itkB jK e'Jh wkVh
XhVQh BjhA.

itkBh w'ebh, oki j?


u{ue/ dk ,
nkt' fe;/ dh eh gotkj
w?B{z.
w?A sK X{ e/ gbzx s'A ukfJ
;[ZNK,
nkfJnk feXo'A fJj
pkdPkj w?B{z.

BjhA gbzx s/ J/; B{z fNeD


d/Dk,
bkfJ oj/rk bZy i/ tkj w?B{z.
BkY{ Pkj dk g[Zs fe P/o jkEh,
gk; Y[ZfenK bJ/rk Ykj w?B{z.

fJe/ p'bdk gho prdkd


r[rk,
w/b/ nkD p?mk tkfo;Pkj
w?B{z.
jho tkfo;,
nkfJnk i

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1001

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
itkBh w'ebh, oki j? u{ue/ dk
jwn mokl rj h ke d
nkt' fe;/ dh eh gotkj w?B{z
wo kise d k parw mn
w?A sK X{ e/ gbzx s'A ukfJ ;[ZNK
m t t ke plg t e sutt
nkfJnk feXo'A fJj pkdPkj w?B{z
i kdr bd mn
fJe/ p'bdk gho prdkd r[rk
ike bold pr bagdd gugg
w/b/ nkD p?mk tkfo;Pkj w?B{z
mele n bth wris mn

AweI AwigAw gi
nWv iesqrIilMg
hukm hoieAw

jW AweI AwigAw pRBU bulwieAw

cwhIdw hY Aqy rb dy hukm ivc rihxw


cwhIdw hY[ mOq Aqy ijMdgI dy dId ivc
mrn qoN A`gy mrnw dw skMlp bhuq
mh`qvpUrn hY[ ies dw Bwv ijMdgI
ijauNdy hoey vI ies qoN bylwg rihxw hY[

jW AweI AwigAw
pRBU bulwieAw,
hoey inmwxW qUM c`l voey[
AwgY swihb lyKw mWgY,
qW qMU vI kuJ kr voey[
khY husYn PkIr rbwxw,

dunIAW Cof zrUrq jwxw,


mrx qoN A`gy mr vy[
ikauN gumwn ijMdU nI,
AwKr mwtI isauN rl
jwxw[
Swh husYn, 96

j gi prab buli

AweI AwigAw gi

rb dI AwigAw nwl, aus dy blwaux


nwl inmwxw ho ky cl pYxw hI munwisb
hY[ swihb dI drgwh ivc lyKw joKw
hoxw hY ies leI jIv leI nyk kmweI
krnI zrUrI hY[ jdoN dunIAW nMU Cf hI
jwxw hY qW mrn qoN pihlW hI mrjIvVy
ho jwxw cwhIdw hY ikauNik AwKr im`tI
ivc rl jwxw hY Bwv Pnwh ho jwxw hY[
ies leI gumwn, hMkwr Cf dyxw

jW AweI AwigAw pRBU bulwieAw hoey


j gi prab buli hoe
inmwxw qUM cl voey
nimn t al woe
Awgy swihb lyKw mWgYY qW qMU vI kuJ kr
voey
ge shib lekh mg t t w kj kar
woe

1002

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

dunIAW Cof zrUrq jwxw mrx qoN


A`gy mr vy
dun hod zrrat jn marn t
agge mar we
ikauN gumwn ijMdU nI AwKr mwtI
isaNu rl jwxw
kio gumn jd n khar mt sio
ral jn

nkJh fpBk bin

fefonk ftP/PD
op dh woIh s'A pr?o, gowkswk d/
j[ew d/ T[bN

nkJh fpBk wofD Bkjh d/Adk


bin marn nh dd
wodkB/ B{z p/nzs G[y bZrh s/ T[j
woB jEk j' frnk. r[o{ pkp/ B/
wodkB/ B{z fe;/ p;sh ftu ikD bJh
fejk sK wodkB/ B/ fejk fe w?A j[D
fes/ BjhA ik ;edk, p; w?A s/ j[D
woKrk jh sK fco pkp/ B/ fejk,
wodkfBnK` w?A s?B{z s/oh nkJh fpBk
woB BjhA fdzdk. s{z T[; gk;/ tb j'.
wodkB/ B/ fejk w?A T[; gk;/ tb feT[A
j'tK, w?A wo fojk jK. ihtB dh j[D
e'Jh rZb BjhA ikgdh. pkpk w?B{z d[Zy
Bk d/j. pkp/ B/ fejk, wodkfBnK s{z
fJ; o[Zy d/ cb fizB/ th yk ;edk j?A,
oZi e/ yk. go gZb/ Bk pzBQhA. wodkB/
B/ fejk, ih Gbk j't/.

sp pkp/ nkfynk, wodkfBnk `


ub fgS/ fe;/ p;dh ikj*. nih
w?A t;dh Gh BjhA ikfJ ;edk,
w/ok G[y Bkfb nN[ fwfb rkfJnk
j?, jT[A wodk jK*.
sfp pkp/ nkfynkL wodkfBnK `
jT[A s?B{z nkJh fpBk wofD
Bkjh d/Adk, T[;hnko[ j'j[. sfp
wodkB/ nkfyU;[L ih jT[ feT[A
efo T[;hnko[ j'tK < jT[ wodk
jK, ihtD? dh rfb ojh.* sp
wodkB/ nkfynkL ih w? d[y B
d/fJ.
sK
pkp/
nkfynkL
wodkfBnK ` fJ; o[y[ d/ cb
ykfj, go[ ofi e? ykfj, fisB/
ykfJ ;edk j?A, go j'o[ gb? pzfB
BkjhA*. sfp wodkB/ nkfynkL
ih Gbk j't/*.
g[oksB iBw ;kyh, ^
nkJh fpBk bin
nkJh fpBk wofD Bkjh d/Adk
bin marn nh dd
T[;hnko[ j'j[ usr ho
ihtD? dh rfb ojh
jwn d gal rah
ofi e? ykfj raj k kh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1003

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j'o[ gb? pzfB BkjhA
hor pall bn nh

nk; s
BKt fJ;sohfbzr
T[whd, sKx

nk; v'o ;h Bkb sd gbwkfJnk


s dor s nl tad palmi
fJB;kB id'A noPK s'A j/mK Xosh s/
nkfJnk Gkt wB[y nkgD/ iBw s'A jh
nk; dh v'oh Bkb pzfBnK j?.
gbwkT[Dk dk Gkt bwekT[Dk j?.
nk; T[whd wB[y dk fdb pzBh oydh
j? Gkt T[;dk j";bk pDkJh oydh j?.
i/ nk; Bk j't/ sK wB N[N iKdk j?
Gkt/A e'Jh wB[y feBQk th okm,
pjkdo iK nfiZs ;{owk j't/. fiBQK
fuo fJj nk; j[zdh j? T[Bk fuo jh
fJj fJB;kB nkgD/ nkg ftu ekfJw
ofjzdk j?.

fe;ws B/ fJB;kB noPK T[~go'A


gbwkfJnk id j/m Xosh T[~go/

nk;* v'o ;h Bkb sd


gbwkfJnk

f;ok v'o dk J/; Xosh g[Zie/


Sfvnk Bk fJB;kB B/ ;h jZE s'A
BZg fbnk s/ Bkb ngD/ oZfynk.
sd s'A j?t/ Bkb fJj fJB;kB d/ ;
pB rJh fdb dk nk;* fJ;d/

nk;ok.
fJj oydh j? pzBQ fdb fJB;kB
dk,
J/; fpBk fdb N[ZN fyAv g[Av
iKtdk.
ukj/ j't/ okm, ;{o nfiZs j',

id N[N ikt/ nk; fBopb


j'Atdk.

id fJj j't/ Bkb sd jh j'Atdk


ngD/ nkg/ ftZu fJj fJB;kBVk.
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,
^
nk; s
nk;* v'o ;h Bkb sd
gbwkfJnk
s dor s nl tad palmi
id N[N ikt/ nk; fBopb j'Atdk
jad tut jwe s nirbal hwd

nb| nk; oZyh s/o/ |Ib


T[s/
alf s rakkh tere fazal utte
fJjBK ekft^;soK ftu eth oZp nZr/
nkgDh noI'Jh fpnkB eofdnK
fbydk j? fe j/ oZp` w?A sK nkgDh
fIzdrh r[BkjK ftu jh r[Ikoh j?, s{z
w/o/ jkb T[s/ fwjo |owkJhA. nkgD/
B|; (p[okJh tZb gq/fos eoB tkbk
wB) d/ fgZS/ bZr e/ w?A pj[s d[y

1004

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

T[mkfJnk j?, j[D w?A wB dhnK d[PN


ekwBktK s'A w[esh ukj[zdk jK. j/
gowkswk` s{z w?B{z nkgD/ f;woB dh
dks p\P ns/ d[BhnK d/ ftnoE
ezwK s'A d{o ofjD dk pb pyfPP
eo. nyho ftu eth |fonkdk
eodk j? fe id'A T[;B{z w"s nkt/ sK
T[;dk \kswk \?o j't/ noEks ihtB
dk nzs JhwkB ns/ B/eh Bkb j't/.
fJE/ |Ib s'A Gkt fwjo, feogk j?.
e?d fjo; s'A Gkt j? wB dhnK d[PN
GktBktK dk ftnesh T[s/ jkth j'
ikDk.

nb| nk; oyh s/o/ |Ib


T[s/,
w?A s/ T[wo ehsh popkd
oZpk.

Ikfbw B|; ehsk pj[s


y[nko w?B{z,
e?d fjo; EhA eohA nkIkd
oZpk.
G[bD ;G ijkB d/ ezw w?B{z,
fJe p\P s{z nkgDh :kd
oZpk.
j't/ \kswk \?o jdkfJs[Zbk,
eohA fJj ep{b |fonkd
oZpk.

jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
nk; s

|Ib fazal
Ikfbw B|; ehsk pj[s y[nko w?B{z
zlim nafs kt bt khur mn
e?d fjo; EhA eohA nkIkd oZpk
qd hirs th kar zd rabb
ep{b kabl
|fonkd farid

Aws pujweI s puj


fi; d/ fjod/ ftu eosk nkg t;dk
j? T[; dh nk; g[idh j?. r[D
fBXkB ;[y dksk ;[nkwh T[; dk ;kE
fdzdk j?. r[o{ dh fwjo Bkb
nfrnkB fpB;dk j? ns/ frnkB dk
gork; j[zdk j?. T[j ;op fBozso
eosko nkg r[ow[y B{z e[dos dh
;'Mh fdzdk j?. T[j r[ow[y frnkBh,
fXnkBh pD iKdk j?.

soriT mhlw 5 Gru 1 ] jw kY


ihrdY visAw qU krqy qw kI qYN
Aws pujweI ] dws Apuny kau qU
ivsrih nwhI crx DUir min BweI
] 1 ] qyrI AkQ kQw kQnu n
jweI ] gux inDwn suKdwqy
suAwmI sB qy aUc bfweI ] rhwau
] so so krm krq hY pRwxI jYsI
qum iliK pweI ] syvk kau qum
syvw dInI drsnu dyiK AGweI

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1005

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

]2]

srb

inrMqir

qumih

smwny jw kau quDu Awip buJweI ]


gur

prswid

imitE

AigAwnw
pRgt Bey sB TweI ] 3 ] soeI
igAwnI soeI iDAwnI soeI purKu
suBweI ] khu nwnk ijsu Bey
dieAwlw qw kau mn qy ibsir n
jweI ] 4 ] 8 ]
A.g.m.5, 610
Aws s
qyrI AkQ kQw ter a'kath kath
kQnu n jweI kathan na j
gux inDwn suKdwqy
gun nidn sukhdte
so so krm so so karm
krq hY pRwxI kart h prn
jYsI qum iliK pweI
js tum likh p
drsnu dyiK AGweI
darsan dekh ag
srb inrMqir sarb nirtar
qumih smwny tum smne

pRgt Bey sB TweI


pargat pae sb th

Aws ^ T[whd.
Aws pujweI ^ j/ gqG{ ` fi; d/
fjod/ ftu s{z t; frnk j?A, T[;
dh nk;, T[whd g{oh eo fdZsh
j?. s{z nkgD/ dk;K B{z ed/ BjhA
G[Zbdk feT[Afe s/o/ uoBK dh X{V
T[jBK Bz{ uzrh bZrdh j?.
qyrI AkQ kQw kQnu n jweI ^
gowkswk s/oh nefj wfjwk
fpnkB BjhA j' ;edh.
gux inDwn suKdwqy ^ j/ r[DK d/
yIkB/, ;[y
Z K d/ dks/, s/oh tfvnkJh
;G s'A T[~uh j?, s{z ;G s'A tZvk j?A
ns/ ;GBK dk wkbe j?A.
so so krm krq hY pRwxI jYsI qum
iliK pweI^ iht T[jh eow eodk
j? fij' fijh feos, fbys
gowkswk B/ T[; d/ GkrK ftu
fby e/ gk fdZsh j?.
drsnu dyiK AGweI ^ fi; ;/te B{z
gowkswk B/ nkgDh ;/tk Grsh
dh dks pyPh j'Jh j?, T[j ;/te
T[; dk doPB eoe/ oi iKdk j?,
PKs fus j' iKdk j?.
srb inrMqir qumih smwny ^
gowkswk nkg ;G ihtK ftu
uzrh soQK Gog{o j?.

1006

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

pRgt Bey sB TweI ^ gowkswk ;G


ftu brksko ;wk fojk j?. fJj
G/d T[jh ;wMdk j?, fi; B{z
gowkswk fJj ;wM pyPdk j?.
r[o{ dh feogk Bkb wB[y d/ nzdo'A
id'A nfrnkBsk dk jB/ok fwN iKdk
j? sK T[; dh ;'Gk ;G EkJhA g;o
iKdh j?.

Aws ipAws s pis


nk; fgnk; $ X'j w'j Gow d/ fto'X
ftu fJ; d[tzd dh ftnkfynk ehsh
rJh j?. J/;/ Bkb ekw, eq'X, b'G
ns/ roG d/ fynkb SvD/ th Io{oh
jB. fJj nk;$ fgnk; Bkw d/
fXnkB dh bVh j?.

koaU ibKm gwr qorY ] Aws ipAws


Doh moh Brm hI qy horY ]1]
rhwau ] kwm koD loB mwn ieh
ibAwiD CorY ]1] sMqsMig nwm rMig
gun goivMd gwvau ] Anidno pRB
iDAwvau ] BRm BIiq jIiq
imtwvau ] iniD nwmu nwnk morY
]2]3]154]
A.g.m.5, 408
Aws s
Doh moh Brm to m prm

kwm koD loB km krd lb


pRB iDAwvau prb tiwo
BIiq pt
iniD nwmu nd nm
Aws ^ T[whd
Aws ipAws Doh moh Brm ^ j/ iht
` n?;k e'Jh j't/ i' gkgK dk ;y
febQk s'V/ ns/ w?Bz{ T[whdK, skxK,
X'fynK, w'jK ns/ GowK s'A w'V/.
kwm kD
o loB ^ fJ; irs ftu e'Jh
ftobk jh wB[y j? i' ekw, eo'X,
b'G nkfd phwkohnK nkgD/ nzdo'A
d{o eodk j?.
pRB iDAwvau ^ jo o'I gqG{ dk
Bkw fXnkT[D Bkb, fJjBK o'rK s'A
pfunk ik ;edk j?.
BIiq (vo, G?) ^ GNeDk dh ezX.
jo t/b/ gowkswk dk fXnkB XoB
Bkb GNeDk dh ezX T[~s/ ekp{ gk
e/ s'fVnk ik ;edk j? ns/
gowkswk Bkb'A pDh ftE B{z
fwNkfJnk ik ;edk j?.
iniD nwmu ^ Bkw dk yIkBk. fJ;
tfjw dh ezX d/ N[ZND Bkb, fJ;
o[ektN d/ d{o j'D Bkb jh
Bkw^o{g yIkBk fwbdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1007

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nbh j?do, ;hjoch,

J/E/ UE/ n;K nk; s?Avh


ethe othe as s td

nk; s

fJ; d[BhnK ftu ns/ fenkws s'A


pknd nk\os ftu oZp dk jh
nk;ok j?. w?A nkgDk ;G e[M oZp d/
jtkb/ eo fdZsk j?, fJ; bJh j[D w?B{z
fe;/ uhI dk vo BjhA j?. j/ oZp`
epo ftu g[ZS/ ikD tkb/ ;tkbK pko/
th w?A j[D f|eowzd BjhA jK. w/o/
fdb ftu f;o| s/o/ fwbkg dh jh
sKx j?, j'o fe;/ uhI dk w?A ukjtkB
BjhA jK. fJZE/ r'o dk noE epo
j?. nk\os dk noE fenkws
T[gozs ;tor s/ Boe dk ;dhth
ihtB j?. ;kfJb dk noE j?
sbprko, gqkoEe, ;[nkbh nkfd.

J/E/ UE/ n;K nk; s?Avh


ethe othe as s td

nfb| J/E/ UE/ n;K nk;


s?Avh,
ns/ nk;ok s?AvV/ I'o dk
Jh.
wjhA ;G jtkbV/ s?AvV/ B/,
n;K \"| Bk r[zvV/ u'o dk
Jh.
s{z jh ikD ;tkb itkp ;ZG',
;kB{z j"b B n"yVh r'o dk Jh.

nbh j?do B{z f;Ze s?AvVh


J/,
s?Av/ pkM Bk ;kfJb j'o
dk Jh.

ns/ nk;ok s?AvV/ I'o dk Jh


ate sr tdre zor d
wjhA ;G jtkbV/ s?AvV/ B/
mah sb hwlre tdre ne
n;K \"| Bk r[zvV/ u'o dk Jh
as khf n gdre or d
nbh j?do B{z f;Ze s?AvVh J/
al hdar n sik tdr e
s?Av/ pkM Bk ;kfJb j'o dk Jh
tde bj n sil hor d

AwskI k
BKt fJ;sohfbzr
gqhs, gq/w, fbtbhBsk

lylY mjnUM AwskI chu ckI jwqI


lel majn k akk jt
gho w[ohd dh nkPeK dh gftZso
nkPeh gq/w B{z ;theko eod/ jB,
;bkj[zd/ jB. b?bk, wiB{z, ;Z;h g[zB{z,
wjhAtkb ;'jDh, oKMk jho, ghoK
cehoK bJh th gqhs dk nkdoP jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1008

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

lylY mjnUM AwskI chu ckI jwqI]

soriT bIjw gwvIAY jsu suGVw


vwqI] ssI puMnUM dosqI huie jwiq
AjwqI] myhIvwl no sohxI nY qrdI
rwqI] rWJw hIr vKwxIAY Ehu
iprm prwqI] pIr murIdW iprhVI
gwvin prBwqI ]1]
vwrW BweI gurdws, 27
AwskI k

bJh iKdh ;h.


rWJw hIr ^ jho s/ oKM/ dh gqhs
th ejh iKdh j? T[j th fJe d{i/
d/ fgnko ftu bhB ofjzd/ ;B go
r[o{ d/ f;yK dh r[o{ Bkb gqhs
;kfonK nkPeK dh gqhs Bkb'A T[uh
j?. T[j nzfwqs t/b/ r[o{ i;
rkT[Ad/ jB.

nk;zC s

lylY mjnUM lel majn

BKt fJ;sohfbzr
skD, ;fsnk, skes

ssI puMnUM sass punn

nk;zC s/ skD xNdh ik ojh j?

myhIvwl mehwl

s te tn ktd j rah h

sohxI son

ykD ghD dhnK t;sK dh u'D ns/


T[jBK dk sB B{z w[nk|e j'Dk G{r'fbe
tksktoB s/ th fBoGo eodk j?.
;kv/ d/P dk ibtk:{ row j'D eoe/
wk; ns/ Pokp torhnK t;sK
o'IkBk y[oke dk nzr xN pDdhnK
jB. fJ; pdb ftu d[X s'A pDhnK
t;sK dh ;kv/ b'eK B{z fuoK s'A nkds
j? go wfjzrkJh fJ; g"PfNe y[oke
B{z b'eK dh gj[zu s'A d{o eodh ik
ojh j?, fi; d/ f;ZN/ ti'A ;oho dh
nk;zC Gkt Pesh ns/ pb xNd/ ik
oj/ jB. bzw/ ;w/A ftu fJ; dk n;o
;ohoK dhnK bzpkJhnK s/ th g? fojk
j?.;kvk d/P row j'D eoe/ wk;

rWJw hIr rj hr
AwskI ^ gqhs, gq/w, fbtbhBsk.
lylY mjnUM ^ b?bk s/ wiB{z dk
fgnko ukoK fdPktK ftu ikfDnk
frnk j?.
ssI puMnUM ^ ;Z;h s/ gzB{z
tZy'^tZyohnK iksK d/ j[zfdnK th
gqhstkB d';s j'J/ jB.
myhIvwl no sohxI ^ nkgD/ fgnko/
wjhtkb B{z fwbD bJh ;'jDh o'I
oks B{z dfonk ftu so e/ fwbD

Pokp ;kv/ ;ohoK B{z o'I ykD/ xZN

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1009

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wkce g?Ad/ jB ` d[ZX djhA wZyD d/
f;o s/ jh gzikphnK dk pb ;h.
d/P dk ib g"D row s/ y[Pe j'D
eoe/ rowhnK ftu nfs y[Pe
rowh g?D eoe/ s/ ;odhnK ftu
nfs y[Pe ;odh g?D eoe/ ;kv/

bJh d[ZX wZyD jh wk|e


y[oke j?. fJj' ;kvk ykDk d/P d/
ib g"D eoe/ ;G s'A tXhe
;[ydkJh j?. fJj d't/A uhIK tX/o/
wfjzrhnK j' ojhnK jB s/ ;kv/

jZvK ftu'A nk;zC s/ skD


xNdh ik ojh j? s/ ;oho
fBe/ j[zd/ iKd/ jB.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,
nk;zC s
nk;zC s/ skD xNdh ik ojh j?
s te tn ktd j rah h
;kv/ bJh d[ZX wZyD jh wk|e y[oke j?
sde la dd makkhan h mfak
khurak h
;oho fBe/ j[zd/ iKd/ jB
srr nikke hde jde han

nk;D san

BKt g[fbzr
rZdh, p?mD bJh pDh EK

;Jhnd ibkb nkgD/ nk;D (rZdh)


T[s/ nk p?mk. r[o{ BkBe ;kfjp B{z
fwfbnk. ndp^nkdkp ehsk sK r[o{
BkBe ih B/ g[ZfSnk, r[ow[yK dk
itkp dZ;' eh efjzd/ jB. ;?d ibkb
B/ fejk, ;[D BkBe dot/; (ceho)
s?B[z ;G e[M wkb{w j?, s{z ikDh ikD
j?A. r[o{ BkBe ih B/ fejk, gho ih
i' itkp b? e/ nkfJnk j?A, ;' p'b e/
dZ;. ibkb B/ fejk, BkBe dot/;
ih, i' e'Jh ;kfjp (gowkswk) dk
j[ew wzBdk j? ;'Jh r[ow[y j? ns/ i'
T[; d/ ehs/ T[s/ fezs{^gqzs{ eodk j?,
PZe eodk j?, ;' p/w[y j?. fJj' itkp
fwfbnk j?.

sK ;Jhnd ibkb nkgD/ nk;D


nkfJnk. r[o{ BkBe ih B{z
fwfbnk d;s g';sh bhsh. sK
r[o{ BkBe ih g[fSnk d/j' ih
r[ow[yK dk ipkp. sK ;?d ibkb
efjnk ;[D BkBe dot/; s?B{z ;G
e[S o';B j?. sK r[o{ BkBe ih
nkfynk gho ih i' itkp b?
nkfJnk j?A ;' nky. sK ibkb
efjnk BkBe dot/; i' e'Jh

;kfjp dk j[ew wzBdk j? ;'Jh


r[ow[fy j?. ns/ i/ e'Jh T[;d/
ehs/ ftu ;e fbnkt/ ;' p/w[y
j?. J/j ipkp[ fwfbnk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1010

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
GkJh pkbk iBw ;kyh,

nk;D san
nkgD/ nk;D nkfJnk
pne san i
d;s g';sh bhsh dast post lt
s?B{z ;G e[S o';B j?
tn sb kuh rosan h
i' e'Jh ;kfjp dk j[ew wzBdk j?
jo ko shib d hukam mand h
;'Jh r[ow[fy j? so gurmukh h
;e fbnkt/ ;' p/w[y j?
sak liwe so bemukh h

nk;sK st
BKt g[fbzr
dfjbhi, po{zj, fdjbh

Bk e'Jh M"AgVh Bk nk;sK


oyDK

dhnK BIoK Bkb e[M th t/y ;edk j?


ns/ nkgDh nfXnkswe Pesh Bkb
tZv/ s'A tZvk ekoi th B/go/ ukVQ
;edk j?. fJE/ B{j s'A Gkt g?}zpo
jIos B{j j?. uPw dk noE j?
ny. e[b nkbw s'A Gkt ;kok irs
nEtk ;w{j f;qPNh j?.

j/ jkb dh r[Io w?A eh d;K,


Bk e'Jh M"AgVh Bk nk;sK
o~yDK.
BIo Bkb ik gj[zuK fPeko T[s/,
;ZyD/ jE, Bk sho ewK oyDK.

fijVk B{j d/ s{|kB B{z wks


eo d/fJ,
nkgDh uPw ftu T[j s{|kB
o~yDK.

;kJhnK* fijVk e[b nkbw dk


o~p ;~uk,
J/ w?A fBs Ud/ ;jko/ dk wkB
o~yDK.
nfjwd nbh ;kJhnK, ;hjoch,

n ko pr n st rakhn

nk;sK st

jkb ;{|htkd d/ nzsors fJe ftP/P


nfXnkswe nt;Ek B{z fejk iKdk
j?. jkb dh r[Io s'A Gkt ftP/P
nfXnkswe nt;Ek o{gwkB j'D s'A
j?. eth nB[;ko jkb dh tid Goh
nt;Ek ftu wB[y dh o{jkBh Pesh
pj[s tX iKdh j?. T[j nkgD/ wB

j/ jkb dh r[Io w?A eh d;K


he hl d guzar m k dass
Bk e'Jh M"AgVh Bk nk;sK oZyDK
n ko pr n st rakhn
fijVk B{j d/ s{|kB B{z wks eo d/fJ
jr n de tfn n mt kar de

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1011

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkgDh uPw ftu T[j s{|kB oyDK
pn asm wi tfn rakhn
;kJhnK fijVk e[b nkbw dk oZp ;Zuk
s jr kul lam d rab sa
J/ w?A fBs Ud/ ;jko/ dk wkB oyDK
e m nit de sahre d mn rakhn

nk;wkB smn

BKt g[fbzr
nkekP, nzpo, |be

f;o d/ d/y nk;wkB i/eo

j'Ad/ d' \[dk ubkB tkb/.


fJe c/odk d{ik o'e b?Adk,
j' iKtd/ B[e;kB tkb/.

uo\k |be fuo'eDk N[ZN


iKdk,
j'Ad/ \sw ;G ;kI ijkB
tkb/.
dkfJw j? Gh op s/ j? Gh
fJe,
p?m/ wB :ehB JhwkB tkb/.
fJepkb dkfJw, ;hjoch,

sir de dekh smn jekar

nk;wkB smn

i/eo d' \[dk j[zd/ sK nkekP dk gqpzX


ftrV ikDk ;h. fJe \[dk B/ j[ew
d/Dk ;h ns/ d{i/ \[dk B/ T[;B{z od
eo d/Dk ;h. fJ; soQK nk;wkB dk
fBIkw ftrV iKdk ns/ d[BhnK dk
;G ;kI^U^;wkB \sw j' iKdk.
nyho ftu eth I'o d/ e/ nkydk j?
fe op j? th Io{o ns/ j? th fJe'
jh. fiBQK dk JhwkB gZek j? T[jBK B/
fJe op dh j'Ad B{z ;u wzB fbnk
j?. fJE/ |be s'A Gkt n;wkB j?.
uo\k |be s'A Gkt nekP o{gh uo\k
j?. JhwkB s'A Gkt ebwk^J/^sZ:pk
iK fJ;bkw Xow ftu ftPtk; dk
XkoBh j'D s'A j?.

f;o d/ d/y nk;wkB i/eo


sir de dekh smn jekar

;hB f;o d/ d/y nk;wkB


i/eo,

j'Ad/ d' \[dk ubkB tkb/


hde do khud ln wle
fJe c/odk d{ik o'e b?Adk
ik ferd dj rok ld
uo\k |be fuo'eDk N[ZN iKdk
arkh falk irokn tut jd
j'Ad/ \sw ;G ;kI ijkB tkb/
hd khatam sb sj jahn wle
dkfJw j? Gh op s/ j? Gh fJe
dim h p rab te h p ik
p?m/ wB :ehB JhwkB tkb/
bthe man yaqn mn wle

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1012

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nk;ok sr
BKt g[fbzr
UN, ;jkok

j'o Bk nk;ok pkM s/o/


hor n sr bj tere
eth
gowkswk
nZr/
nkgDh
fBowkDsk ns/ p/t;h dk fIeo
eofdnK nkydk j? fe j/ gowkswk`
s/o/ fpBK fJ; ;z;ko ftu w/ok j'o
e'Jh nk;ok BjhA j?. w?A fJ; ;z;ko
ftu jkb'A^p/jkb jK. e'Jh
EK f;o b[ekT[D bJh BjhA bZG ojh.
jo gb w/ok fdb xpokT[Adk j?, e'Jh
th sdpho ezw BjhA eo ojh. nzs
ftu eth nkydk j? fe j/ gowkswk`
s{z jh fwjo eohA, w/oh fIzdrh sK
r[BkjK Bkb Goh j'Jh j?.

j/ j'o Bk nk;ok pkM s/o/,


uko/ pzB/ nK u"V u[gZN

:kok.
bG/ EK Bk f;o b[ektD/ B{z,
fcoK ftu ijkB d/ b[ZN :kok.
fgnk fBs xpoKtdk ihn
w/ok,
c[o/ e'Jh skthI Bk r[ZN :kok.

npdh* ;kfonK n"rDK


ftu g{ok,
fe;/ n?p d/ ftu Bk xZN
:kok.

npdh e?;o Pkjh, ;hjoch,


nk;ok sr
j/ j'o Bk nk;ok pkM s/o/
he hor n sr bj tere
uko/ pzB/ nK u"V u[gZN :kok
re bne r u'pat yr
npdh* ;kfonK n"rDK ftu g{ok
abd sri gn wi pr
fe;/ n?p d/ ftu Bk xZN :kok
kise b de wi n kt yr

Awsw s
BKt fJ;sohfbzr
T[whd, nk;, fsqPBk

Awsw ivc inrws vlwey


s wi nirs wle
nk;k$fBok;k dk d[tzd ;koh e[dos
ftu fwbdk j?. gkDh ns/ eztb dk
;zpzX th fJ;/ soQK j?. Ppd ;[os
;s;zr ftu th fBob/g ofjDk g?Adk
j?. uko/ toBK ftu, S/ doPBK ftu,
S/ o[ZsK ftu fes/ th fJe;kosk BjhA
j[zdh.
e[dos
;[y$d[y,
frnkB$nfrnkB d/ d[tzd ftu ieVh
ofjzdh j?.

pr Gr jwie prwhuxw Awsw ivc


inrws vlwey] pwxI AMdr kvl

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1013

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ijau sUrj iDAwn Ailpq qrwey]
Sbd surq sqsMg iml gur cyly dI
sMD imlwey] cwr vrn gurisK hoie
swD sMgq sc KMf vswey] Awp
gvwey qMbol rs Kwie cbwie su rMg
cVwey] iCA drSn qrsn KVy
bwrh pMQ grMQ sunwey] iCA ruq
bwrh mws kr iek iek sUrj cMd
idKwey] bwrh solh mylky ssIAr
AMdr sUr smwey] iSv SkqI nUM lG
kY gurmuK iek mn iek iDAwey]
pYrIN pY jg pYrIN pwey ]6]
vwrW BweI gurdws, 6
Awsw s
inrws nirs
pwxI AMdr kvl pn dar kawal
Sbd surq abad surt
swD sMgq sc KMf vswey
sd sgat sa khd wse
Awp gvwey p gwe
iCA drSn he daran
iCA ruq he rut
bwrh mws br ms
bwrh solh br sol

Awsw ^ T[whd, nk;, fsqPBk.


inrws ^ fit/A Ugo/ xo ftu
gqkj[Dk iKdk j? ns/ fi; nkP/ Bkb
iKdk j?, T[; s'A fBokP j' e/ oks
fpskT[Adk j?.
pwxI AMdr kvl ^ fit/A gkDh ftu
eztb ;{oi tb fXnkB fNekT[Adk
j? ns/ gkDh s'A nkb/g ofjzdk j?.
Sbd surq ^ fJ;/ soQK Ppd ns/
;[os dh ;fs;zrs ftu fwb e/
r[o{ u/b/ dh ;zXh (fwbkg) j[zdh
j?. Ppd r[o{ ns/ ;[os u/bk j?,
fiBQK dk ;fs;zrs ftu fwbkg
fdqVQ j[zdk j?.
swD sMgq sc KMf vswey ^ uko
toD (uko/ ikshnK) r[of;y pD
e/, ;kX ;zrs o{g ;u yzv ftu
tk;k eod/ jB.
Awp gvwey ^ szp'b (gkBK dk
phVk) nkgk r[nk e/, yk e/,
fufEnk ik e/, \sw j' e/ ozr B{z
uVQkT[Adk j?.
iCA drSn ^ fBnkfJ, t?P/Pe,
;Ky, :'r, whwK;k, t/dKs. S/
doPB (S/ Pk;soK d/) ns/ pkoK
gzE i'rhnK d/ nkgD/ rqzEK B{z gVQd/
;[Dd/ jB, go fi; T[sw gdth

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1014

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bJh ;[Dd/ gVQd/ jB, T[; B{z gqkgs
eoB bJh yVQ/ so;d/ jB.
iCA ruq ^ p;zs, rqhyw, gkt;
(toyk), ;od, j/wzs, fPPo.
bwrh mws ^ u/so, t?;ky, i/m,
jkVQ, ;kT[D, Gkd'A, nZ;{, ese,
wxo, g'j, wkx, crD. S/ o[ZsK
ns/ pkoK wjhfBnK ftu fJe'
;{oi ns/ fJZe' uzd fd;d/ jB.
bwrh solh ^ g[okDK ftu fJe fJe
wjhB/ dk tZyok ;{oi ebg e/ 12
;{oi wzB/ rJ/ jB ns/ uzdowk
dhnK 16 ebktK B{z w/b e/ r[ow[yK
B/ uzd ;{oi B{z fJe' eo fdZsk j?.
12 ;{oi ^ fJzd,q Xksk, Gr, g{;k,
fwqs, to[D, no:wk, nzP,[
ftt;_s, s_;k_ , ;ftsk, ftPB{. uzd
dhnK 16 ebktK^ nfwqsk, wkBdk,
g{;k, g[f;_, s[f;_, ofs, fXqfs,
PfPBh, uzfdqek, eKfs, i:'s;Bk,
Pqh, gqhfs, nzrdk, g{;Dk, g{oDk.

nk;k$fBok;k r[o j[ew Bkb pZM/


jB. fJj nk; Bkw fpBk BjhA g{oh
j' ;edh. fJj G[y ;fsr[o d/ fXnkB
Bkb i[Vh j'Jh j?. fJ; Bkb Ppd[ dh
gSkD j[zdh j? s/ nfGwkB u[Zfenk
iKdk j?.

Awsw Aws kry sBu koeI ] hukmY


bUJY inrwsw hoeI ] Awsw ivic
suqy keI loeI ] so jwgY jwgwvY

soeI ]1] siqguir nwmu buJwieAw


ivxu nwvY BuK n jweI ] nwmy
iqRsnw Agin buJY nwmu imlY iqsY
rjweI ]1] rhwau ] kil kIriq
sbdu pCwnu ] eyhw Bgiq cUkY
AiBmwnu ] siqguru syivAY hovY prvwnu
] ijin Awsw kIqI iqs no jwnu ]2]
A.g.m.3, 423
Aws s
hukmY bUJY hukm bj
inrwsw nirs

Aws s

jwgY jwgwvY jg jgw

BKt fJ;sohfbzr
fJZSk, wBPk

nwmy iqRsnw nme trisn


Agin buJY agan buj

Awsw Aws kry sBu koeI

sbdu pCwnu sabad phn

s s kare sb ko
r[opkDh

d/

fJ;

Ppd

ftu

AiBmwnu abimn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1015

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Aws ^ fJZSk, wBPk.
hukmY bUJY inrwsw hoeI ^ d[BhnK
ftu jo/e iht nk;K jh nk;K
pDkT[Adk j?, fijVk wB[y op dh
oIk ;wM b?Adk j? T[jh nk;K d/
ikb ftu'A fBeb e/ fJZSk ofjs iK
nk;K s'A ;[szso j' ;edk j?.
so jwgY jwgwvY ^ ;koh b'ekJh
nk;K d/ ikb ftu |; e/ wkfJnk
d/ w'j dh BhAd ;[Zsh gJh j?. T[jh
wB[y fJ; BhAd ftu'A ikrdk j?
fi; B{z gowkswk nkg irkT[Adk
j?. T[;/ B{z jh frnkB j[zdk j? fi;
B{z joh ws d/t/.
nwmy iqRsnw Agin buJY ^ fsqPBk dh
nr gowkswk d/ Bkw okjhA jh
p[Mdh j?. fJj Bkw th T[; wkbe
(gqG{) dh oIk Bkb fwbdk j?. r[o{
B/ fi; B{z gqG{ d/ Bkw dk f;woB
f;yk fdZsk T[; dh wkfJnk tkbh
G[y fwN rJh. gqG{ d/ Bkw s'A
fpBK wkfJnk tkbh G[y d{o BjhA
j[zdh.
sbdu pCwnu ^ irs ftu gowkswk
dh f;|s ;kbkj eod/ ofjDk
ukjhdk j?. fJ; eb:[r ftu r[o{
d/ Ppd B{z thukoBk ukjhdk j?.
cUkY AiBmwnu ^

gowkswk

dh

Grsh Bkb jh njzeko d{o j[zdk


j?. r[o{ dh dZ;h ;/tk ehfsnK
wB[y gowkswk dh ji{oh ftZu
ep{b j' iKdk j?. nk;K d/ ikb
ftu'A fBebD bJh gowkswk Bkb
v{zxh ;KM pDk e/ r[o{ d/ PpdK
(T[gd/PK) T[go nwb eoBk
ukjhdk j?.

Awsw s
BKt fJ;sohfbzr
fJZSk, nk;

Awsw mnsw sbid jlwey


s mans sabad jle
r[opkDh d/ fJ; Ppd ftu nk;k $
wB;k ;pfd Bkb ibd/ dZ;/ jB.
fJ; irs ftu ezuB ekfJnk $ i'fs
nB{g d/ w/b Bkb T[ikro j[zdh j?.
fijtk o; $ fpy ek wksk ir Bkb
b{Mdk j?. r[D $ ntrD J/;/ nk;k $
wB;k Bkb i[V/ jB.

Awsw mnsw sbid jlwey ] rwm

nrwiexu khY khwey ] gur qy vwt


mhlu Gru pwey ]3] kMcn kwieAw
joiq AnUpu ] iqRBvx dyvw sgl
srUpu ] mY so Dnu plY swcu AKUtu
]4] pMc qIin nv cwir smwvY ]
Drix ggnu kl Dwir rhwvY ]
bwhir jwqau aulit prwvY ] 5]

1016

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

mUrKu hoie n AwKI sUJY ] ijhvw


rsu nhI kihAw bUJY ] ibKu kw
mwqw jg isau lUJY ]6] aUqm
sMgiq aUqmu hovY ] gux kau DwvY
Avgx DovY ] ibnu gur syvy shju
n hovY ]7]
A.g.m.1, 413
Awsw s
sbid jlwey sabad jle
joiq AnUpu jot anp
swcu AKUtu s akht
nv cwir smwvY nav r smw
mUrKu mrakh
n AwKI sUJY na kh sj
ijhvw rsu jew ras
ibKu kw mwqw bikh k mt
jg isau lUJY jag sio lj
aUqm sMgiq tam sgat
Avgx DovY awgan tw
ibnu gur syvy bin gur sewe
shju n hovY sj na how
Awsw ^ fJZSk, nk;.

sbid jlwey ^ fijVk wB[y r[o{ s'A


fIzdrh dk ;jh o;sk bG b?Adk j?
T[j gowkswk dk xo bG b?Adk
j?. r[o{ dk Bkw fJZSk ns/ ;zebg
B{z ibk fdzdk j?.
joiq AnUpu ^ gowkswk dk wjb
gkT[D tkb/ ;/te dh d/jh ;'B/
torh ;[zdo j' iKdh j? ns/ T[;
ftu gqG[ dh n;uoi i'fs gqekP
j[zdh j?.
swcu AKUtu ^ gowkswk dk Bkw
f;woB eoB Bkb ;Zuk ns/ ed/
Bk w[ZeD tkbk (nw[Ze) Bkw XB
gqkgs j[zdk j?.
nv cwir smwvY ^ T[j XB joh
nkg j? i' gziK sZsK, fszBK GtBK,
B""A yzvK ns/ uko fdPktK ftu
;wkfJnk j'fJnk j?. joh nkg
jh Xosh nk;wkB B{z nkgDh
Pesh Bkb EzwQdk j?.;kv/ pkjo
d"Vd/ wB B{z T[bNk e/ o;s/
gkT[Adk j?.
n AwKI sUJY ^ w{oy B{z Bk jh gqG{
fd;dk j? s/ Bk jh e[M ;[Mdk j?.
ijhvw rsu ^ T[; dh ihG ftu gqG{
dk Bkw^o; BjhA ns/ T[j fe;/ dk
efjnk wzBdk BjhA.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1017

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibKu kw mwqw jg isau lUJY ^ i'
wB[y r[o{ d/ dZ;/ T[gd/P B{z BjhA
;wMdk T[j wkfJnk dh Ifjo
ftu ofunk j'fJnk b'eK Bkb
MrVdk f|odk j?.
aUqm sMgiq ^ r[o{ dh Pq/PN
;zrs. wB[y T[FZsw ;zrs eoe/
T[FZsw j' iKdk j?.
Avgx DovY ^ Bkw nzfwqs dh
;jkfJsk Bkb r[DK tb I'o Bkb
:sB eodk j?, n"rD X'Adk j?.
ibnu gur syvy shju n hovY ^ fpBk
r[o{ dh ;/tk ehfsnK (j[ew
wzfBnK) nksw nBzd BjhA j[zdk.
;fji nt;Ek nkswk dh T[j
jkbs j? i' fszBK r[DK s'A T[FZuh
n;bh frnkB tkbh jz[dh j? fi;
ftu nkswk PKs s/ nv'b j' e/
nkgD/ o{g ftu fNe iKdh j?.

nk;k dh tko s d wr

BKt fJ;sohfbzr
nkfd rqzE ftu Pkwb r[o BkBe d/t
ih dh ;b'eK ns/ gT[VhnK tkbh fJe
ouBk fi; ftu e[M ;b'e r[o{ nzrd
d/t ih d/ th jB

nk;k dh tko dk ehosB nzfwqs


t/b/
s d wr d krtan mrit wele

r[o{ xo dh gozgok ftu nzfwqs t/b/


nk;k dh tko dk ehosB j[zdk j?.
nzfwqs t/b/ dh wB[y dh wB';fEsh d/
gZy s'A nkgDk jh wjst j?. fJ;
;w/A oithA Bhd b?D s'A pknd wB[yh
wB so' skIk j[zdk j? Gkt ftuko
uouk wB[y ;[zDB bJh fsnko j[zdk
j?. Bkb jh nk;k dh tko pkDh dk
ftPk t;s{ wB dh P[Xh s'A b? e/
;wki dh P[Xh se c?fbnk j'fJnk
fi; B{z ;[DB Bkb M{m, weo^co/p
Bkb Bcos j[zdh j? Gkt fJjBK
e[ohshnk s'A S[Nekok j[zdk j? ns/ B/e
ezwkA bJh T[dw g?dk j[zdk j? Bkw ns/
;u ftu wB fdqV j[zdk j? Bshi/ ti'A
ihtB ;[yh j[zdk j?.

;fsr[o d/ xo nk;k dh tko dk


ehosB nzfwqs t/b/ j[zdk j?l
fi; d/ ;[DB Bkb M{m s/ weo s'A
;{r j[zdh j?, gkg tb'A wB
w[Vdk j?, B/e ezw bJh T[Zsw
T[gidk j?, pkDh dk gq/w g?dk
j[zdk j?, Bkw ftu fdqVsk pZMdh j?
s/ ihtB ;funko j' iKdk j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nk;k dh tko s d wr
nk;k dh tko dk ehosB nzfwqs t/b/
s d wr d krtan mrit wele

1018

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gkg tb'A wB w[Vdk


pp wall man murd
B/e ezw bJh T[~dw T[gidk j?
nek km la uddam upajd h
ihtB ;funko j' iKdk j?
jiwan sair ho jd h

nk;k d/; s des


BKt g[fbzr
fJe d/P dk BK

sfp nk;k d/; dk okik ;w[zdo Ek


tab s des d rj smdar th
fco T[~E'A pkpk BkBe ns/ ;/y cohd
nk;k d/; nkJ/. fJ; d/P dk okik
;w[zdo ;h ns/ T[;dh w"s j' rJh.
T[; dh y'goh ;V BjhA ojh ;h.
nB/e :sB ehs/ rJ/, eJh i'sPhnK
B{z g[ZfSnk. i'sPhnK B/ dZf;nk fe
fJ; oki/ B/ fwfEnk fejk ;h Gkt
M{m p'fbnk ;h fJ; bJh fJ; dk wB
ePN ftu fgnk ;h. fJ; d/P d/ b'e
;u p'bD tkb/ jB ns/ fdB B{z phid/
ns/ oks B{z eZNd/ jB Gkt eoBh dk
cb Bkb dh Bkb G[rsd/ jB.

sfp UEj[z r[o{ pkpk ns/ ;/y[


cohd[ nk;k d/f; nkJ/, sfp

nk;k d/; dk okik ;w[zdo


Ekl ;' T[;ek ekb[ j'nk
Ek, sp T[;eh y'goh ib?

Bkjh, nB/e isB efo oj?,


sfp i'seh g[S/ sK i'sehnK
nkfynkL fJB J/e pkfo
fwfEnk efjnk j?, fs; s/

fJ;ek ihT[ e;N gfJnk


j?. no nk;k d/; ek b'e[
;fspkdh Ek, fdB[ eT[
phidk j? no[ okfs eT[
b[Ddk j?.

g[oksB iBw ;kyh,

nk;k d/; s des


sfp nk;k d/; dk okik ;w[zdo Ek
tab s des d rj smdar th
T[;ek ekb[ j'nk Ek
usk kl ho th
fJ;ek ihT[ e;N gfJnk j?
isk jo kast pai h
b'e[ ;fspkdh Ek lok satbd th
fdB[ eT[ phidk j?
din ko bjd h
oks eT[ b[Ddk j? rt ko lund h

Awsw mxsw fwiexI hrK sog bhu rog


vDMdy
s mans din harkh sog b rog
wdade
wkD;

d/jh

ftu

nk;k$wD;k,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1019

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
joy$;'r d/ d[tzd ubd/ ofjzd/ jB.
wBw[y d{i/ GkfJ ftu nkgDk ihtB
fBjcb fpsk fdzdk j?. ;fsr[o d/
nBjd Ppd Bkb r[ow[y rkvh okj
T[~s/ ub e/ ;ko/ izikbK s'A pu iKdk
j?.

gj imRg mIn pqMg Ail iekq


iekq rog pcMdy] mwns dyhI pMc
rog pMjy dUq ksUq krMdy] Awsw
mxsw fwiexI hrK sog bhu rog
vDMdy] mnmuK dUjY Bwie lg BMBl

BUsy Kwie BvMdy] siqgur scw


pwqSwh gurmuK gwfI rwh cldy]
swD sMgq iml clxw Bj gey Tg
cor frMdy] lY lwhw inj Gr inbhMdy
]20]
vwrW BweI gurdws, 5
Awsw mxsw s mans

gj imRg mIn pqMg


gaj mrig mn patg
pMc rog p rog
mnmuK dUjY Bwie
manmukh dj pe
gurmuK gurmukh
swD sMgq sd sgat

Awsw mxsw ^ gqakgsh dh fJZSk,


;zebg, fJokdk.
gj imRg mIn pqMg ^ jkEh, fjoB,
wZSh, gszrk ns/ G"ok fJe fJe
o'r Bkb jh wo iKd/ jB. jkEh
B{z ekw dk, fwor B{z Bkd (ntkI)
dk, wZSh B{z ihGk d/ ;[nkd dk,
gszr/ B{z ;[jZgD dk, G"o/ B{z tkPBk,
;[rzXh b?D dk o'r bZrk j'fJnk
j?.
pMc rog ^ go wB[Zyk d/jh B{z fJj
gzi/ o'r jh br oj/ jB.
mnmuK dUjY Bwie ^ wBw[y d{i/ Gkt
(w?A^w/oh) ftu bZr e/ fJjBK gziK
d{sK d/
Yj/ uVQ e/ GzpbG{;/,
PP'gzi ftu gJ/ fcod/ jB.
gurmuK ^ r[ow[y jw/PK ;Zu/
gksPkj d/ do;kJ/ okj T[go jh
ubd/ jB.
swD sMgq ^ r[ow[y ;kX ;zrs
eod/ jB sK fe ftP/ fteko B/V/
Bk nkT[D. fJ;/ gqeko r[ow[y
iBw dk bkjk b? e/ nkgD/ xo,
fBi ;o{g ftu ik fNed/ jB.

vsgiq kIqI nINd BuK Awsw


mnsw ijx Gr Awey
wasgat kt nd pkh s mans jin kr
e

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1020

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[ow[y ;fsr[o dh feogk Bkb,
;fsr[o d/ Ppd Bkb oki :'r XkoB
eodk j? ns/ ;z:'r$ft:'r d/ d[tzd s'A
T[~go T[mdk j?.

swD sMjog sd syog

d[y$;[y,
joy$;'r,
Boe$;[or,
Gbk$p[ok, nk;k$wB;k ;G d[tzdK T[~s/
ekp{ gk b?Adk j?. fJ; d?th nt;Ek
ftu fjzd{$w[;bwkB dk d[tzd th \sw
j' iKdk j?.

Awsw mnsw ^ gqkgsh dh fJZSk,


;zebg, fJokdk.

isv skqI noN swDkY cMd sUr idhu


rwq sdwey] suK duK swDy hrK sog
nrk surg puMn pwp lGwey] jnm
mrx jIvn mukiq Blw burw im`qR
SqR invwey] rwj jog ijx v`s kr
swD sMjog ivjog rhwey] vsgiq
kIqI nINd BuK Awsw mnsw ijx
Gr Awey] ausqiq indw swD kY
ihMdU muslmwn sbwey] pYrIN pY pYKwk
sdwey ]2]

vwrW BweI gurdws, 7


Awsw mnsw s mans
isv skqI siv sakt
swDkY sdk
hrK sog harkh sog
jnm mrx janm marn
rwj jog rj yog

ausqiq indw ustat nd


pYKwk pkhk

isv skqI ^ sw' ns/ ;s' r[D.


swDkY ^ r[o{ d/ g{oB r[of;yK B/
;s', sw' r[DK tkbh jkbs ;kX e/,
uzd, ;{oi, fdB ns/ oks B{z th
fis fbnk j?.
hrK sog ^ d[y ;[y th fiZs/ ns/
y[Ph rwh th.
jnm mrx ^ n?;/ r[ow[y woD
ihtB d/ ;z;/ B{z Ng, ihtB w[es
j' e/, Gb/ p[o/ ns/ t?oh fwso B{z
fJZe' fijk ;wMD tkb/ pD rJ/.
rwj jog ^ oki i'r B{z fis e/ t;
eo fbnk j?.
swD sMjog ^ ;kX ;zi'r (Gb/
;zi'r) ns/ ft:'r p[o/ ;zi'r d'jK
s'A nkb/g j' rJ/ jB.
ausqiq indw ^ T[;sfs fBzdk B{z
fis e/ fjzd{ w[;bwkB d/ ;KM/ j'
rJ/ jB.
pYKwk ^ fJj ;G e[M eoe/ fco

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1021

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fBwosk ;G nZr/ fBtzd/, fwZmk
p'bd/, g?oK dh X{V ;dtkT[Ad/ jB.

Awsw mnsw bMDn qUty


s mans badan tte
r[o feogk Bkb jo nk;k wB;k d/,
jo bkb;k d/ pzXB N[N iKd/ jB.
;fsr[o d/ doPBK Bkb wB fpr;dk
j?. g{o/ r[o dh fwjo Bkb jT[w? d{o
j[zdh j? s/ e[dos d/ ekdo Bkb w/b
j[zdk j?.

Anidnu hir hir iDAwieE ihrdY


miq gurmiq dUK ivswrI ] sB
Awsw mnsw bMDn qUty hir hir
pRiB ikrpw DwrI ] 1 ] nYnI hir
hir lwgI qwrI ] siqguru dyiK myrw
mnu ibgisE jnu
hir ByitE
bnvwrI ] 1 ] rhwau ] ijin AYsw
nwmu ivswirAw myrw hir hir iqs kY
kuil lwgI gwrI ] hir iqs kY
kuil prsUiq n krIAhu iqsu
ibDvw kir mihqwrI ] 2 ] hir
hir Awin imlwvhu guru swDU ijsu
Aihinis hir auir DwrI ] guir
fITY gur kw isKu ibgsY ijau bwirku
dyiK mhqwrI ] 3 ] Dn ipr kw
iek hI sMig vwsw ivic haumY
BIiq krwrI ] guir pUrY haumY BIiq
qorI jn nwnk imly bnvwrI

]4]1]
A.g.m.4, 1262
Awsw mnsw s mans
kuil lwgI gwrI kul lg gr
prsUiq n krIAhu parst na kar
iqsu ibDvw kir mihqwrI
tis bdw kar mtr
ivic haumY BIiq krwrI
wi hm pt krr
Awsw mnsw ^ nkPk L T[whd. i'
nkT[D tkb/ ;w/A Bkb ;pzX oydh
j?. wB;k L T[j T[whd iK ykfjP
i' toswkB ;w/A Bkb ;pzX oydh
j?.
kuil lwgI gwrI ^ fi; wB[y
joh Bkw ft;ko fdZsk
gowkswk dh :kd G[bk fdZsh
T[jBK dh ;koh e[b ebzfes
iKdh j?. T[jBK d/ ykBdkB
pdBkwh, ebze brdk j?.

B/
j?,
j?,
j'
B{z

prsUiq n krIAhu iqsu ibDvw kir


mihqwrI ^ j/ gqG{ nfij/ BkwjhD
pzd/ dh e[b ftu fe;/ B{z iBw Bk
d/thA. T[; Bkw jhD wB[y dh wK
B{z jh ftXtk eo d/thA sK i' T[j
j'o pZuk Bk izw/.

1022

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ivic haumY BIiq krwrI ^ iht


fJ;soh ns/ gqG{ gsh dk fJe jh
EK noEks fjod/ ftu tk;k j? go
fJjBK d'jK ftu iht^fJ;soh dh
jT[w? dh eoVh ezX j?. ;op^;[yK
dk d/D tkbk joh^Bkw ;kv/ nzdo
jh t;dk j? go r[o{ dh ;jkfJsk
fpBK nzdo'A gqrN j' e/ fwbdk
BjhA.

Awsw mnsw bMDnI BweI krm Drm


bMDkwrI
s mans badan p karm trm
badkr
fJj wkfJnk ir w'jDh j?. fJ;
Bkb ;G eow, Xow ft;o iKd/
jB. ;G nk;k wB;k nX{o/ ofj
iKd/ jB. Pk;soK, t/dK d/
ftfynkB ;z;koh eowK ftu o[ZM/
ofjzd/ jB. pkjob/ gkyzvK Bkb wB
dh w?b BjhA T[sodh. d[owfs tXdh
j?, wB d{i/ GkfJ ftu rtkuk ofjzdk
j?.

soriT mhlw 1 iqqukI ] Awsw

mnsw bMDnI BweI krm Drm


bMDkwrI ] pwip puMin jgu jwieAw
BweI ibnsY nwmu ivswrI ] ieh
mwieAw jig mohxI BweI krm sBy
vykwrI ] 1 ] suix pMifq krmw

kwrI ] ijqu krmu suKu aUpjY BweI


su Awqm qqu bIcwrI ] rhwau ]
swsqu bydu bkY KVo BweI krm
krhu sMswrI ] pwKMif mYlu n
cUkeI BweI AMqir mYlu ivkwrI ]
ien ibiD fUbI mwkurI BweI aUNfI
isr kY BwrI ] 2 ] durmiq GxI
ivgUqI BweI dUjY Bwie KuAweI ]
ibnu siqgur nwmu n pweIAY BweI
ibnu nwmY Brmu n jweI ] siqguru
syvy qw suKu pwey BweI Awvxu jwxu
rhweI ] 3 ] swcu shju gur qy
aUpjY BweI mnu inrmlu swic
smweI ] guru syvy so bUJY BweI gur
ibnu mgu n pweI ] ijsu AMqir
loBu ik krm kmwvY BweI kUVu boil
ibKu KweI ] 4 ] pMifq dhI
ivloeIAY BweI ivchu inklY qQu ]

jlu mQIAY jlu dyKIAY BweI iehu


jgu eyhw vQu ] gur ibnu Brim
ivgUcIAY BweI Git Git dyau AlKu
]5]

A.g.m.1, 635
Awsw mnsw s mans
krm Drm bMDkwrI
karm trm badkr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1023

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibnsY nwmu ivswrI
bins nm wisr
krm sBy vykwrI
karm sbe wekr
krm krhu sMswrI
karm karo ssr
AMqir mYlu ivkwrI tar ml wikr
mwkurI BweI mkur p
aUNfI isr kY BwrI d sir k pr
durmiq GxI ivgUqI BweI
durmat kn wigt p
dUjY Bwie KuAweI dj pe khu
Awvxu jwxu rhweI wan jn rah
gur ibnu gur bin
mgu n pweI mag na p
kUVu boil kr bol
ibKu KweI bikh kh
jlu mQIAY jal math
jlu dyKIAY BweI jal dekh p
iehu jgu eyhw vQu jag eh wath
Awsw mnsw ^ T[whd s/ fJZSk.
Awsw mnsw bMDnI BweI krm Drm
bMDkwrI^ T[whd ns/ fJZSk pzXB

(ckj/) gkT[D tkbhnK jB. eow,


Xow, g{ik gkm, p[s, shoE
:ksok ;G pzBQD tkb/ jB feT[Afe
jT[w? tXkT[Ad/ jB. gkgK g[zBK
ftu irs izfwnk j? Gkt id
se wB[y e[M gkg ns/ g[zB ob/
fwb/ eodk j?, sd se iBw ftu
nkT[Adk ofjzdk j? ns/ Bkw B{z
G[bk e/ spkj j[zdk j?. irs ftu
fJj wkfJnk wB B{z w'j b?D tkbh
j? ns/ fJ; d/ fgZS/ br e/ ehs/
;ko/ ezw yokph g?dk eod/ jB.
ibnsY nwmu ivswrI ^ gkgK g[zBK
eoe/ jh irs izwdk ns/ Bkw B{z
ft;koB eoe/ BPN j[zdk j?.
krm sBy vykwrI ^ fJj wkfJnk
irs B{z w'jD tkbh j? ns/ fJ;
d/ gqGkt nXhB ehs/ ;ko/ eow
fteko g?dk eoB tkb/ jB.
krm krhu sMswrI ^ j/ eow Xow
g?dk eoB tkb/ gzfvs ` sz{ t/dK
Pk;soK pko/ yVQk p'bdk j?A, gkm
eoh iKdk j?A, go ezw d[fBnkth
eodk j?A, ihtB d[Bhnkdkoh
tkbk j?. nkg T[jh eow eod/ j'
i' wkfJnk d/ w'j ftu c;kJh
oyD.
AMqir mYlu ivkwrI ^ gkyzv eoB

1024

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Bkb wB dh w?b BjhA T[sodh.


iht d/ wB ftu ftekoK, ftfPnK
dh w?b j? ns/ T[j wB d/ nzdo
fNeh jh ofjzdh j?.
mwkurI BweI aUNfI isr kY BwrI ^
fi; soQK wZeVh T[bNh, f;o d/
Gko ofj e/ ikbk sD e/ T[;/ ftu
jh nkg c; e/ wodh j?, T[t/A jh
iht fdykt/ tkb/ M{m/ eow Xow
eoe/ T[jBK d/ gkyzv gkg Bkb
nkgDh nkswk B{z spkj eodk
j?.
durmiq GxI ivgUqI BweI dUjY Bwie
KuAweI^ G?Vh ws Bkb pj[s ;koh
f;qPNh y[nko j'Jh ns/ dt?s
Gkt, wkfJnk w'j ekoD e[okj/ g?
rJh.
Awvxu jwxu rhweI ^ ;fsr[o{ s'A
fpBK Bkw dh gqkgsh BjhA j[zdh.
Bkw s'A fpBK Gow BjhA iKdk. i/
;fsr[o{ dh ;/tk ehsh ikt/ sK
;[y gkJhdk j? ns/ iBw woB dk
r/V w[e iKdk j?.
gur ibnu mgu n pweI ^ r[o{ s'A
fpBK nfXnksfwesk dk wkor
gqkgs BjhA j[zdk. eow^eKv tkb/
eow Gow ftu jh oZyd/ jB,
fi; d/ Bkb nktk^r"D pfDnk

ofjzdk j?. joh Bkw jh ;op ;[y


d/D tkbk T[sw eow j?. fJj
r[o{ s'A fwbdk j?.
kUVu boil ibKu KweI ^ fi; wB[y
d/ nzdo b'G j?, T[j wkfJnk dh
ykso M{m p'b e/ ftP yKdk j?,
Ifjo ghAdk j?.
jlu mQIAY jlu dyKIAY BweI iehu
jgu eyhw vQu ^ gkDh foVeD Bkb
gkDh gqkgs eohdk j?. fJj
;z;ko fJj' fijh uhI j?, i' gkDh
tKr j?. fJj wkfJnk w'fjnk
irs gkDh foVe foVe e/ gkDh
jh jk;b eodk j?. r[o{ dh PoB
g?D s'A fpBK wkfJnk dh GNeDk
ftu jh y[nko j'Jhdk j?. xN
xN
ftu
ftnkge
nby
gowkswk s'A yz[M/ ojhdk j?.

AwswVu sr
BKt g[fbzr
jkVQ dk wjhBk

AwswVu qpMdw sr tpd


T[jBK wBw[yK B{z n;kV dh rowh,
sgP brdh j? i' r[o{ Bkw s'A, r[o{
Ppd s'A ftj{D/ jB. T[j tkfjr[o,
eosko dh nk; fsnkr e/ wkD;,
d[BhnKdko wB[ZyK dh nk; T[s/ p?md/
jB. T[j fij' fijk phid/ jB, T[j

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1025

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jh b[Dd/ jB, eNd/ jB.

AwswVu qpMdw iqsu lgY hir nwhu n


ijMnw pwis ] jgjIvn purKu
iqAwig kY mwxs sMdI Aws ]
duXY Bwie ivgucIAY gil peIsu jm
kI Pws ] jyhw bIjY so luxY mQY jo
iliKAwsu ] rYx ivhwxI pCuqwxI
auiT clI geI inrws ] ijn kO

swDU BytIAY so drgh hoie Klwsu ]


kir ikrpw pRB AwpxI qyry drsn
hoie ipAws ] pRB quDu ibnu dUjw ko
nhI nwnk kI Ardwis ] AwswVu
suhMdw iqsu lgY ijsu min hir crx
invws ] 5 ]
A.g.m.5, 134
AwswVu sr
jgjIvn purKu iqAwig kY
jagjwan purkh tig k
mwxs sMdI Aws mnas sd s
duXY Bwie
wigu

ivgucIAY

du

pe

jyhw bIjY so luxY jeh bj so lun


rYx ivhwxI pCuqwxI
rn wihn pahutn

auiT clI geI inrws


uth al ga nirs
nk;kV[ ^ jkVQ dk wjhBk.
nk;kV[ sgzdk ^ jkVQ dk wjhBk
T[jBK iht fJ;sohnK B{z sgP
tkbk gqshs jz[dk j? fiBQK gk;
gowkswk o{g gsh BjhA j[zdk.
irihtB g[oy[ fsnkfr e? wkD;
;zdh nk; ^ fiBQK d/ fjod/ ftu
gqG{ gsh BjhA t;dk, fijV/ irs
d/ ;jko/ gowkswk dk nk;ok SZv
e/ pzfdnK dhnK nk;K pDkJh
oyd/ jB. T[j jkVQ d/ wjhB/ tKr
sgd/, ebgd/ ofjzd/ jB.
d[:? GkfJ ftr[uhn? ^ gowkswk
s'A fpBK fe;/ j'o d/ nk;o/ fojK,
d{i/ Gkt eo e/ tkfjr[o{ s'A w{zj
w'VB eoe/ y[nko j'Jhdk j?.
i/jk phi? ;' b{D? ^ e[dos dk
fB:w jh n?;k j? fe fij' fijk
phi wB[y phidk j?, ehs/ eowK
nB[;ko fijVk b/y wB[y d/ wZE/
T[s/ fbfynk iKdk j? T[j' fijk cb
T[j gqkgs eodk j?.
o?D ftjkDh gS[skDh T[fm ubh
rJh fBok; ^ gowkswk B{z
ft;koB tkbh iht fJ;soh dh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1026

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
T[wo o{gh oks gSskT[AfdnK bzx
iKdh j? ns/ irs s'A ikD bZfrnK
th Bk^T[whd j' e/ jh iKdh j?.

AwswVu Blw sr pl
n;kV[$jkV d/ wjhB/ ;{oi$rrB
sgdk j?. ntrDK ftu c;h fizd
d[ZyK nZr/ pZXh j?. ;u dh ;kXBk
Bkb ;[y fwbdk j?. fJj ihtB$ woD
T[; gqG{ dh oIkn ftu j?.

AwswVu Blw sUrju ggin qpY ]


DrqI dUK shY soKY Agin BKY ]

Agin rsu soKY mrIAY DoKY BI so


ikrqu n hwry ] rQu iPrY CwieAw
Dn qwkY tIfu lvY mMiJ bwry ]
Avgx bwiD clI duKu AwgY suKu
iqsu swcu smwly ] nwnk ijs no
iehu mnu dIAw mrxu jIvxu pRB nwly
]8]
A.g.m.1, 1108
AwswV sr
sUrju ggin qpY sraj gagan tap
DrqI dUK shY trt dkh sah
soKY Agin BKY sokh agan pkh
ikrqu n hwry kirt na hre
rQu iPrY rath phir

mMiJ bwry maj bre


Avgx bwiD clI awgan bd al
AwswVu ^ jkVQ dk wjhBk.
AwswVu Blw sUrju ggin qpY ^ id'A
jkVQ dk wjhBk uzr/ i'pB ftu jz[dk
j?, nkekP ftu ;{oi sgdk j?.
DrqI dUK shY soKY Agin BKY ^
fiT[A fiT[A ;{oi Xosh dh Bwh B{z
;ekT[Adk j?, Xosh ;[Zedh j?. X[Zg
dk d[y ;fjzdh j? s/ nrBh tKr
Gydh j?.
ikrqu n hwry ^ ;{oi i' nrB o{g
j?, o; (gkDh) B{z ;[ekT[Adk j?,
iht X[y^X[y wod/ jB, sK th
;{oi nkgDh feos$ eost BjhA
SZvdk, T[;dk ezw ikoh j?.
rQu iPrY ^ ;{oi dk oE fcodk j?
sK iht fJ;soh rowh s'A puD
bJh SK sedh fcodh j?.
mMiJ bwry ^ phAvk th pko d/
fJbke/ ftu uhA^uhA eodk j?.
jo/e iht sgP s'A ikB b[ekT[Adk
fd;dk j?.
Avgx bwiD clI ^ fijVh iht
fJ;soh fJZE'A n"r[DK dh gzv pzBQ
e/ ubdh j?, T[; B{z nZr/ ik e/ d[y

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1027

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fwbdk j?. ;[y T[[;/ B{z jz[dk j?,
fijVh ;Zu B{z ;zGkbdh j?. i'
wB[y gowkswk dk Bkw nkgD/
fjod/ ftu t;kJh oydk j?, T[;
B{z fJ; ihtB^;co ftu jkVQ dh
efjo dh sgP tork ftekoK dk
;/e g'j BjhA ;edk.

n"yVk Jh.

nkPe aq

fJepkb dkfJw, ;hjoch,

ftP/PD
p/jZd fgnko eoB tkbk, gq/wh

nkPeK T[s'A Gh pDhA nkPe


k utt p ban aq
fJPe ewkT[Dk pj[s n"yk ekoi j?.
fJPe d/ o;s/ ftu nkgDh yb
nkgD/ jZEhA T[X/VBh g?Adh j? ns/ ;h;
;{bh T[~s/ bNekT[Dk g?Adk j?. nZXh
oks B{z eZu/ xV/ T[~s/ fmZbQ e/ :ko dk
dhdko eoBk g?Adk j?. B/I/ dh B'e
T[~s/ ;tko j' e/ :ko d/ do T[~s/
gj[zuDk nfsnzs efmBkJh Gfonk
ekoi j?.

n?B nkPeK T[s'A Gh pDhA


nkPe
fJj fJPe ewktDk n"yVk
Jh.
jEhA nkgDh yb T[X/V
d/Dh
;{bh
;h;
bNektDk

eZu/ xV/ s/ fmbQ e/ oks nZXh


doPB :ko dk gktDk n"yVk
Jh.
dkfJw B/I/ dh B'e ;tko j'

e/

p{j/ :ko d/ iktDk n"yVk Jh.

nkPe ak
n?B nkPeK T[s'A Gh pDhA nkPe
n k utt p ban aq
fJj fJPe ewktDk n"yVk Jh
ik kmwn khr
jEhA nkgDh yb T[X/V d/Dh
hatth pn khal udr den
;{bh ;h; bNektDk n"yVk Jh
sl ss latkwn khr
doPB daran
B/I/ dh B'e ;tko j' e/
neze d nok te swr ho ke

nkPe nkD wP{e fwbd/


ak n mak milde
nkPe nkgD/ wfjp{p B{z fJ; soQK
fwbd/ jB fit/A ;kX{ |ehoK B/ nkgD/
;oho T[s/ Gp{sh w+h jz[dh j?.
wkP{e, wfjp{p PwQk, w'wpZsh, dhge
tKr pbd/ jB ns/ nkPe T[jBK T[s/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1028

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wzvokT[Ad/ j'J/ gszr/ tKr nkgD/ nkg
B{z ;kVd/ jB. fit/A ;w[zdo d/
ftueko bfjoK T[mdhnK jB, d[Zy
d/D tkbk fJPe th fJ;/ soQK jh
;skT[Adk j?. fJPe d/ d[ZyK B/ w/ok
;kj^;Zs eZY fbnk j? ns/ j[D e/tb
ykbh ;oho jh pkeh ofj frnk j?.
fJE/ w[Pe s'A Gkt \[Pp', wfje j?
ns/ sczr dk noE j? s'g, pzd{e.

n?B nkPe nkD wP{e


fwbd/,
fiT[A wbh Gp{s wbzrK.
dhge tKr wP{e pbzd/,
G[id/ nkPe tKr gzsrK.

fJPe ;skD/ dhnK trD


bfjohA,
fiT[A ib wZX sozrK,
jkew f;zx c[b c'eN ofj
rJ/,
eZY bJh w[Pe sczrK.
jkew f;zx dot/P, ;hjoch,

nkPe ak
n?B nkPe nkD wP{e fwbd/
n ak n mask milde
fiT[A wbh Gp{s wbzrK
ji mal pabt mlg

dhge tKr wP{e pbzd/


dpak wg mak blde
G[id/ nkPe tKr gszrK
pjde ak wg ptg

nkPe ;kfde B{z d[oeko d/D?A


ak sdik n durkr den
eth fJjBK ekft^;soK ftu gqhsw
gqfs nkgDk frbk fPetk gq;s[s
eofdnK nkydk j? fe T[j d[PwDK
Bkb sK pj[s tXhnk ftjko eo fojk
j? noEks T[jBK B{z fdbk;/ fdzdk j?,
T[jBK T[~s/ c[ZbK dh toyk eodk j?,
Pops x'b e/ fgbkT[Adk j? gozs{
nkgD/ ;Zu/ nkPe B{z do s'A d[oeko
fojk j?. fJZE/ nkPe ;kde s'A Gkt
j? ;Zuk gq/wh. r[b gq;s dk noE
c[ZbK dh g{ik nEtk c[ZbK B{z fgnko
eoB tkbk j?. }oI s'A Gkt j? b'V,
sbp, fJZSk.

dkb d/D?A fdbk;/ fBs


t?ohnK B{z,
nkPe ;kfde B{z d[oeko
d/D?A.
c[b ;[ND?A tb p[bjt;hnK
d/,
r[b gq;sK B{z wkbhnk \ko
d/D?.
Pops

x'b
bk}oIhnK B{z,

fgbkJ/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1029

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
}oI
d/D?.

tkfbnK

B{z

Ijowko

\po/ fejV/ Go';/ s/ ;kJhA*


efjzd?,
Ikbw ;~gK d/ w{zj s/ fgnko
d/D?.
nfjwd nbh ;kJhnK, ;hjoch,
nkPe ak
dkb d/D?A fdbk;/ fBs t?ohnK B{z
dl den dilse nit wr n
nkPe ;kfde B{z d[oeko d/D?A
ak sdik n durkr den
c[b ;[ND?A tb p[bjt;hnK d/
phul sutn wal bulhawas de
r[b gq;sK B{z wkbhnk \ko d/D?
gul prast n ml khr den
bk}oIh lgarz
\po/ fejV/ Go';/ s/ ;kJhA* efjzd?
khabre kere prse te s kd
Ikbw ;ZgK d/ w{zj s/ fgnko d/D?
zlam sapp de m te pir den

nkPe j't/ s/ fJPe ewkt/


aq howe te iq kmwe
oZp d/ nkPe B{z nkgDk fdb gjkVK
tKr ;\s oZyDk g?Adk j? feT[Afe

gqG{^Grsh dk fJj wkor nfsnzs


efmBkJh Gfonk j?. fJ; ftu d[ZyK
B{z pkr pjkoK ;wMfdnK fyV/ wZE/
;theko eoBk ukjhdk j?. ;z;koh
b'eK B/ sK wB;{o fij/ dot/P
ftnesh B{z th nDT[fus ;{bh *s/
uVQk fdZsk jkbKfe T[j o{jkBh ns/
d[fBnkth, ;ko/ G/dK d/ ikDB tkb/
;B. nkfPe B{z oZp dh pzdrh ftu
jw/PK wrB ofjDk ukjhdk j?. fJE/
tke| e[b n;okoK s'A Gkt swkw
ojZ;wJh G/dK ;zpzXh ikDekoh s'A j?.

n?B nkPe j't/ s/ fJPe


ewkt/,
fdb oy/ tKr gjkVK j{.
b~y b~y pdhnK jIko
T[bkjw/,

eo ikD/ pkr pjkoK j{.


wB;{o i/j/ u[~e ;{bh
fd~s/,
fijV/ tke| e[Zb n;okoK
j{.

;ifdUA f;o Bk ukJ/


pkj{,
s'V/ ek|o efjB jIkoK
j{.
;[bskB pkj{, ;hjoch,
nkPe aq

1030

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

n?B nkPe j't/ s/ fJPe ewkt/


n aq howe te iq kmwe
fdb oy/ tKr gjkVK
dil rakhe wg pahr
bZy bZy pdhnK bad
jIko T[bkjw/ hazr ulme
wB;{o mansr
u[Ze ;{bh fdZs/ uk sl ditte
n;oko asrr
;ifdUA f;o Bk ukJ/ pkj{
sajdi sir n e bh

Aw idaurw qyrw kuVqw Do idAW,


sohxw bxw idAW jWvI[
ipMf dy muMifAW nwl bih Kw leI,
jUh nw t`pIN ibgwnI,
AwSk qMU idaurw!Bwbo nwr
ibgwnI[
bgly dw rMg ic`tw suxIdw,
koiel suxINdI kwlI[
bglw au~f ky fwrU rl igAw,
rih geI koiel ivcwrI,

hwkW Gr v`jIAW C`f idaurw


PulkwrI[

bol pMjwbx dy, III, 187

s'V/ ek|o efjB jIkoK j{


tore kfar khan hazr h

AwSk aq

AwSk qMU idaurw Bwbo nwr ibgwnI

AwSk qMU idaurw Bwbo nwr ibgwnI


aq t dior pbo nr bign

aq t dior pbo nr bign


BwbI idaur nMU ipAwr krdI hY ijvyN
aus dw pu`qr hovy[ ies leI aus nMU
nsIAq idMdI kihMdI hY ik ipMf dI jUh
nw t`py Aqy BwbI ibgwnI nwr nwl
AwSkI nw kry[ bgly dw rMg ic`tw hY
Aqy koiel kwlI[ bglw fwrW nwl rl
jWdw hY Aqy koiel iek`lI rih jwdI hY
Bwv idaur nMU iksy ny mwVw nhIN kihxw
Aqy swirAW ny iek`lI rih geI aus dI
BrjweI nMU hI glq smJxw hY[ ies
leI idaur nMU PVI PulkwrI nMU C`fx
leI kihMdI hY[

jUh nw t`pIN ibgwnI


j n tapp bign
fwroN rl igAw dr ral gi
hwkW Gr v`jIAW hk kr wajj
C`f idaurw PulkwrI
had dior phulkr

AwSk qy mwSUk saq te mq


au~cIAW lMmIAW twhlIAW qy ipAwr dI
pING pweI hoeI hY[ AwSk joVw aus qy

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1031

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
JUty lYNdw hY[ pr pIG JUtdy donyN jxy
ifg pey hn Aqy ckxwcUr ho gey hn[
Bwv ArQ ieh hY ik ijMdgI dw AnMd
lYNdy jdoN dovy iQVk gey qW qbwh ho
gey[

au~cIAW lMmIAW
twhlIAW vy aie,
ivc gujrI dI pING
mwhIAw bylIAw aie,

ivc gujrI dI pING vy!


pING JutyNdy vwrI
do jxy vy aie,

AwSk qy mwSUk

mwhIAw bylIAw aie,


AwSk qy mwSUk vy!

pING JutyNdy vwrI


Fih pey vy aie,
ho gey cknwcUr

mwhIAw bylIAw aie,


ho gey cknwcUr vy!
bol pMjwbx dy, II, 246
AwSk aq
AwSk qy mwSUk aq te mq
au~cIAW lMmIAW twhlIAW
u lamm tl

ivc gujrI dI pING


wi gujr d p g
pING JutyNdy vwrI Fih pey
p g utede wr t pae
ho gey cknwcUr ho gae aknr

AwSk dw qn su`kdw jwey


aq d tan sukd je
ieh g`l bVI SpSt Aqy zwhrw hY ik
ieSk krn vwly AwSk dy rom rom ivc
AwSkI dw nSw rc jWdw hY[ auh bybs
Aqy byqwl ho jWdw hY[ aus dw srIr
sukdw jWdw hY Bwv auh kSt ivc
rihMdw hY Aqy KuShwl nhIN huMdw[

AwSk dw qn su`kdw jwey,


mYN KVI cMd ipr ky swey,
vyK mSUkW iKV iKV hwsy,
ieSk byqwl pVHwqw hY,
ijs qy ieSk ieh AwieAw
hY,
auh bybs kr idKlwieAw hY,
nSw rom rom my AwieAw hY,
ies ivc nw r`qI Ehlw hY[

bu`ly Swh, 58

AwSk aq

1032

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AwSk dw qn sukdw jwey


aq d tan sukd je
KVI cMd ipr swey
m khar d pir se
vyK mSUkW iKV iKV hwsy
wekh mq khir khir hse
ieSk byqwl pVHwqw hY
iq betl part h
ijs qy ieSk ieh AwieAw hY
jis te iq i h
auh byb`s kr idKlwieAw hY
bebas kar dikhli h
nSw rom rom my AwieAw hY
na rom rom me i h

nkPBkJh n

BKt fJ;sohfbzr
tke|hns, d';sh, :koh

fi; fdB dh j'Jh nkPBkJh s/oh

oZp dh oIk, GkD/, j[ew ftu jh


okIh jK. j/ gowkswk` s/oh \[dkJh,
f;qPNh fBPu/ jh pj[s tfuZso ns/
wBw'jDh j?. fJE/ eIk s'A Gkt w"s
s'A j?.

;[nkd ;po BjhA nkT[Adk


:ko w?B{z,
fi; fdB dh j'Jh nkPBkJh
s/oh.
i/ s{z wo iKd'A j'Adk pj[s
okIh,
tkJ/ ;ys j? :ko i[dkJh
s/oh.
s/o/ fgS/ ;h w?A bVkJh ehsh,
Bk s{z w'fJT[A eIk Bk nkJh
s/oh.
podk okIh j? s/oh oIk T[s/,
tkj tkj y[dkfJnk y[dkJh
s/oh.

podk gP"oh, ;hjoch,

jis din d ho n ter

nkPBkJh n

fi; fdB dh oZp Bkb ikD^gSkD


nEtk d';sh j'Jh j?, w/o/ fdb B{z u?B
;e{B BjhA fwb fojk. fdb jo t/b/
oZp dh :kd ftu p/eoko ofjzdk j?.
i/eo fJ; p/eokoh ftu w"s nk iKdh
sK pj[s uzrk j[zdk feT[Afe gowkswk
dh i[dkJh pj[s d[Zy d/D tkbh j?. w?A

;[nkd ;po BjhA nkT[Adk :ko w?B{z


sud sabar nah d yr mn
fi; fdB dh j'Jh nkPBkJh s/oh
jis din d ho n ter
i/ s{z wo iKd'A j'Adk pj[s okIh
je t mar jdo hd bt rz

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1033

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
tkJ/ ;ys j? :ko i[dkJh s/oh
we sakht h yr jud ter

idgMbr vwd krwey] bRhmx bhu


prkwr kr SwsqR vyd purwx
lVwey] Kt drSn bhu vYr kr
nwl CqIs pwKMf clwey] qMq mMq
rwswiexw krwmwq kwlK lptwey]
eyks qy bhu rUp krUpI Gxy
idKwey] kiljug AMdr Brm Bulwey

eIk kaz
oIk raz
y[dkJh khud

AwSRm ram
BKt g[fbzr
ofjD dk fNekDk, fjzd{ ws nB[;ko
ihtB dh nt;Ek, fi; d/ uko G/d,
uko toD jB ^ pqjwuoi, rqfj;E,
pkBgq;s ns/ ;zfBnk;

]19]

vwrW BweI gurdws, 1


AwSRm ram
sinAwsIAW sanis

cwr vrn AwSRm auypwey

jogI yog

r warn ram upe

jMgm jgam

;fsr[o{ B/ efbi[r ftu ;G Gow


G[bk fdZs/. irs d/ gqpzX ftu uko
toBK d/ nkPow pD/. d;
;zfBnk;h, :'rhnK d/ ;ko/ gzE,
izrw, dr/ fdrzpo j'Ad ftu nkJ/.
pqkjwDK d/ Bkb Pk;sq t/d T[uko/
rJ/. szs wzs ok;kfJD, eokwksK
j'JhnK. ;fsr[o{ B/ fJjBK ;kfonK d/
;u B{z T[ikro ehsk. yN doPBK d/
gkyzv B{z pkjo eZfYnk.

BeI iglwn jgq ivc cwr


auypwey]
ds
AwSRm
sinAwsIAW jogI bwrh
clwey] jMgm Aqy sryvVy

vrn
nwm
pMQ
dgy

sryvVy srewre
idgMbr digbar
bRhmx brman
SwsqR vyd purwx lVwey
str ved purn lre
Kt drSn khat daran
bhu vYr b wr
CqIs pwKMf hats pkhd
krwmwq kwlK lptwey
krmt klakh lapte

1034

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

bhu rUp b rp

;[DkJ/.

krUpI Gxy idKwey


krp kne dikhe

idgMbr ^ i?BhnK d/ d' w[y fcoe/


jB ^ ;t/sKpo ns/ fdrzpo.
;t/sKpo fuZN/ eZgV/ gfjBd/ jB
ns/ fdrzpo T[~ek jh XkoB BjhA
eod/. fdrzpo dk b|Ih wknBk
j? fe fdPk jh fi; dk nzpo
(eZgVk) j? noEks i' eZgVk BjhA
gfjBdk. i?Bh BKr/ fdrzpo
ejkT[Ad/ jB. izrwK (BKfrnK)
;o/tV/ s/ i?BhnK B/ MrV/ yVQ/ eo
fdZs/.

kiljug kalyug
AwSRm ^ ofjD dk fNekDk, fjzd{
ws nB[;ko ihtB dh nt;Ek,
fi; d/ uko G/d, uko toD jB ^
pqjwuoi, rqfj;E, pkBgq;s ns/
;zfBnk;.
sinAwsIAW ^ fsnkrhnK.
jogI ^ :'rkfGnk;h. irs ftu
tZvh frbkBh (t?o, fto'X s/ G/yK
dh pj[^frDsh) T[m gJh, uko
toB (yZsoh, pqkjwD, t?P s/
P{do), uko nkPow (pqjwukoh,
rqfj;sh, pkBgq;sh s/ ;zfBnk;h)
g?dk j' rJ/. ;zfBnk;hnK B/ 10
ns/ i'rhnK B/ nkgD/ 12 gzE
ekfJw eo bJ/.
jMgm ^ i' fJe EK Bk fNe/,
P?tws dk fJe f|oek i' i'rhnK
dh Pkyk j?, izrw f;o T[~s/ ;g
dh ezi dh oZ;h ns/ Xks{ dk
uzdowk gfjBd/ jB. ezBK ftu
w[zdoK dh EK fgZsb d/ c[Zb w'ogzyK
Bkb ;i/ j'J/ XkoB eod/ jB.
sryvVy ^ T[gd/Pe, i' T[gd/P

bRhmx ^ fjzd{ Pk;sqK nB[;ko uko


toDK ftu'A pqkjwD w[y ns/
;BwkfBs toD j?, fi; B{z pqjwk
d/ w[y s'A gorN j'fJnk wzfBnk
iKdk j?. fJ; d/ w[y ezw t/d
gVQBk, gVQkT[Dk, :'r eoBk ns/
eokT[Dk, dkB d/Dk ns/ dkB b?Dk
fojk j?. ihtB dk jo ;z;eko
fJ; d/ okjhA j[zdk ;h ns/ jo
y/so ftu fJ; B{z nkdo wkD
fdZsk iKdk ;h.
SwsqR vyd purwx lVwey ^ pqkjwDK
B/ t/dK ns/ g[okDK d/ tZy' tZyo/
f;XKsK dh pfj; ns/ uouk P[o{
ehsh, t;s{ s'A ;G fEVe rJ/.
Kt drSn ^ Gkosh ftukoXkok d/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1035

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
S/ w[y ;e{b yN doPB iK yN
Pk;so BK Bkb g[eko/ iKd/ jB ^
fBnkfJ, t?P/Pe, ;Ky, :'r,
whwK;k ns/ t/dKs.
bhu vYr ^ S/ Pk;soK d/ tZy' tZyo/
frnkBK ftu Nkeok j' frnk.
CqIs pwKMf ^ fiBQK ftu pqkjwDK
B/ nkgD/ e'b'A SZsh gqeko d/ gkyzv
obk fdZs/.
krwmwq kwlK lptwey ^ Xkr/
sthsK, wzsoK o{gh dtkJhnK ns/
eokwksK dh ekby B/ fJjBK ;G
B{z fbp/V e/ oy fdZsk.
bhu rUp krUpI Gxy idKwey ^ fJe
o{g (fJZe' eEB) d/ eJh eJh Gkt
ns/ G/y, Gb/ p[o/ d/ o{g ftu
eEB eo fdZs/.
kiljug ^ ebi[r ftu ;G b'e
Gow G[b/fynK d/ uZeo ftu g?
rJ/.

nkj
BKt fJ;sohfbzr
p/p;h ftu Gfonk jT[ek

nkj |eho dh wko b?Adh


faqr d mr ld

i/ po tes Gkt o[s$w"e/ nB[;ko


cIb, fwjo dk whAj to; ikt/ sK
e'Jh th p[ok BjhA wBkJ/rk. fJ;/
soQK e[fmnK Gkt ft:'r ftu e'j/ ik
oj/ pPo bJh :ko d/ bp d/
nkfpj:ks (fIzdrh pyPD tkb/
gkDh) s'A fpBK e'Jh ihtB BjhA.
fJjBK ;ukJhnK tKr |eho dh nkj
Gkt T[; dh pdn;h; popkd eo
fdzdh j?, Pfjo sZe ;kV fdzdh j?.

po tes i/ |Ib dk whAj


t;/,
p[ok e"D wBKtdk T[fmnK
B{z<
bp :ko d/ nkpj:ks
pkM'A,
e"D
fIzdrh
p\Pdk
e[fmnK B{z<
Ut/A nkj |eho dh wko
b?Adh,
eokwks wBKtdh o[fmnK
B{z<
nkj ;po dh wko e/ Pfjo
;kVK,
pkdIkj ikD/ n;K w[fmnK B{z.

jho tkfo;, ^
nkj

1036

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

po tes i/ |Ib dk whAj t;/


bar wakt je fazal d m wasse
p[ok e"D wBKtdk T[fmnK B{z
bur kn manwd utthi n
bp :ko d/ nkpj:ks pkM'A
lab yr de behayt bj
e"D fIzdrh p\Pdk e[fmnK B{z
kn zdg bakhd kutthi n
Ut/A nkj |eho dh wko b?Adh
ow faqr d mr ld
eokwks wBKtdh o[fmnK B{z
karmt manwd rutthi n

dodK dh T[~m e/ nkj wko/A


dard d uth ke mr
wB[y B{z ukjhdk j? fe T[j oZp B{z
:kd eofdnK o't/ e[obkt/ go T[;B/
sK oZp B{z fit/A G[bk jh fdZsk j?. fJj
;z;koe ihtB y/vD e[ZdD bJh BjhA
j?. eth nkydk j? fe j/ wB[y ` s{z
;z;ko d/ ezw XzfdnK ftu o[M e/
epo ns/ w"s B{z wB'A ft;ko fdZsk j?
ns/ ihtB d/ n;b wzst s'A d{o j'
frnk J/A. fJj ihtB y/v swkP/ bJh
BjhA pbfe oZp dh pzdrh eoB bJh
j?. fJE/ }k|b s'A Gkt T[; ftnesh
s'A j? i' oZp dh fJpkds tb'A p/gotkj
j't/. }|bs s'A Gkt nDrfjbh,
bkgotkjh j? ns/ \kp s'A Gkt ;[gBk

j?.

dkb dodK dh T[~m e/ nkj


wko/A,
ejh
;[fsnK
T[wo
r[Ikohnk Jh.
BjhA nkfJnk ;?A J/E/ y/vD/ B{z,
}k|b j' Psozi fybkohnk
Jh.

ofjU ftu ijkB d/


XzfdnK d/,
s{z sK epo s/ w"s
ft;kohnk Jh.
r|bs \kp dh ftu
}[bkw ;[s'A,
pkIh ftu p/j'Ph d/
jkohnk Jh.

}[bkw o;{b, ;hjoch,


nkj wko/A mr
dkb dodK dh T[~m e/ nkj wko/A
dl dard d uth ke mr
ejh ;[fsnK T[wo r[IkoBk Jh
kah sutti umar guzrn
}k|b gfal
Psozi atrj
ofjU ftu ijkB d/ XzfdnK d/
ro wi jahn de tadi de

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1037

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
s{z sK epo s/ w"s ft;kohnk Jh
t t kabar te mt wisr
r|bs \kp dh ftu }[bkw ;[s'A
gaflat khb d wi gulm sutto
pkIh ftu p/j'Ph d/ jkohnk Jh
bz wi behos de hr

Awhr pwhr r pr

l`gIAW rihMdIAW hn[ mnuK


KyqIbwVI qy hor kMm, idhwVI

myhnq mjUrI vwly DMdy krky


K`tI-kmweI Gr ilAwauNdy
hn[
svwxIAW
Gr
clwauNdIAW hn[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,
58

nWv puilMg
kMm-DMdw, GrylU kMm-kwj

Awhr pwhr r pr

Awhr pwhr dI vMf r pr d

Awhr pwhrW dI pihlI vMf


r pr d pl wd

wd
ipMf dI ijMdgI ivc Anyk kMm-DMdy huMdy
hn[ kMm-DMidAW dI vMf kIqI huMdI hY[
ieh vMf iesqrI qy purSW ivc vI kIqI
jWdI hY[ purSW dy KyqI Awid nwl
sMbMiDq kMm Aqy AOrqW ny GrW dy kMm
krny huMdy hn ijvyN cOkw-cu`lHw, fMgr
sMBwlxw Aqy gohw kUVw Awid[ kMmkwj nMU Awhr-pwhr vI ikhw jWdw hY[

myry ipMf dy kMm DMdy jW Awhr-

pwhrW dI pihlI vMf qW


iesqRI purKW ivc hY, iPr v`KoN

v`KrIAW
jwqIAW
ivc[
iesqRIAW Gr dw culHw- cOkw,
rotI-tu`k, gohw-kUVw, Gr swP
krn qoN lY ky, pSUAW dI sMBwl
qy du`D bwD dy Awhr-pwhr ivc

iesqRI purKW ivc hY


istar purkh wi h
mnuK KyqIbwVI qy hor kMm krky
manukh khetbr te hor kam
karke
idhwVI, myhnq mjUrI vwly DMdy
krky
dihr mnat majr wale tade karke
K`tI-kmweI krky Gr ilAwauNdy hn
khatt km karke kr lide han
svwxIAW Gr clwauNdIAW hn
swan kr cald han

Awhru kirAw har kari


r[o feogk Bkb r[ow[y nkjo eodk
j? s/ T[;d/ ;ko/ nzd/P/ d{o j' iKd/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1038

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jB. r[ow[y dh y'i B/go/ uVQdh j? s/
T[; B{z eosko dk ;z:'r fwbdk j?.
T[;d/ ;ko/ ekoi g{o/ j' iKd/ jB.

mlwr mhlw 5 ] sgl ibDI juir

Awhru kirAw qijE sgl AMdysw

] kwrju sgl ArMiBE Gr kw


Twkur kw Bwrosw ] 1 ] sunIAY bwjY
bwj suhwvI ] Boru BieAw mY ipRA
muK pyKy igRih mMgl suhlwvI
] 1 ] rhwau ] mnUAw lwie svwry
QwnW pUCau sMqw jwey ] Kojq Kojq
mY pwhun imilE Bgiq krau iniv
pwey ] 2 ] jb ipRA Awie bsy
igRih Awsin qb hm mMglu gwieAw
] mIq swjn myry Bey suhyly pRBu
pUrw gurU imlwieAw ] 3 ] sKI
shylI Bey Andw guir kwrj hmry
pUry ] khu nwnk vru imilAw
suKdwqw Coif n jweI dUry
]4]3]
A.g.m.5, 1266
Awhru har
qijE sgl AMdysw
tajio sagal des
sunIAY bwjY sun bj
bwj suhwvI bj suhw

igRih mMgl suhlwvI


gir mgal slw
pwhun imilE pahn milio
bsy igRih Awsin base gir san
Bey suhyly pa suhele
guir kwrj hmry pUry
gur kraj hamre pre
Awhru ^ T[dw, e'fPP, :sB.
qijE sgl AMdysw ^ ;kohnK
ftXhnK, sohe/ w/b e/, ;z:[es
eoe/ gqG{ B{z fwbD dk w?A T[dw
ehsk ns/ ;ko/ fceo fsnkr
fdZs/.
sunIAY bwjY bwj suhwvI ^ nkBzdh
tki/ dh ;'jDh nktkI ;[Dhdh j?
Gkt g{oB nkBzd gqkgs j'fJnk
j?.
igRih mMgl suhlwvI ^ gqG{ dk
doPB eoB Bkb w/o/ fjod/ xo
ftu nkBzd jh nkBzd pD frnk.
w/o/ nzdo PKsh g?dk j' rJh. w/o/
fjod/ ftu fit/A fdB uVQ nkfJnk
j't/, xo ftu ;[y ns/ y[PhnK
tos rJhnK.
pwhun imilE ^ y'ifdnK y'ifdnK
w?B{z joh^gqkj[Dk fwb frnk s/ w?A

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1039

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
j[D T[; d/ uoBK s/ M[e e/ Grsh
eodh ofjzdh jK.
bsy igRih Awsin ^ id'A s'A fgnko/
gqG{ w/o/ fjod/ xo ftu nk t;/
jB, w/o/ fjod/ o{g nk;D T[go
nk fpoki/ jB, T[d'A s'A w?A f;cs
;kbkj d/ rhs rkT[Adh jK.
Bey suhyly ^ gqG{ B/ w?B{z g{ok r[o{
fwbk fdZsk j? fi; eoe/ w/o/
fwZso ;iD PKs j' rJ/ jB.
(w/ohnK ;kohnK fJzdohnK B{z
nkBzd gqkgs j' frnk j?).
guir kwrj hmry pUry ^ r[o{ B/ w/o/
;ko/ ezw ;ztko fdZs/ jB s/
nkBzddkfJe wkj"b pD frnk j?.
;ko/ ;[y d/D tkbk gqG{ w?B{z fwb
frnk j?.

AwhI h
fefonk
j?, t;dk j?, ofjzdk j?, w"i{d j?, fi;
d/ sB wB ftu joh j?

mn qn AMqir pRBu AwhI


man tan atar prb h
gqG{ wB, sB nzdo nkjh j?, t;dk
j?. fJe fyB ftu r[o feogk Bkb
iBw iBw dh w?b bfj iKdh j?.
;fsr[o{ d/ f;woB Bkb nkBzd fwbdk

j?, r[ow[y ;fji dh nt;Ek ftu nk


iKdk j?. ;ofB ;wqE, neZE ;[ydks/
dh feogk Bkb r[ow[y B{z sZsh jtk
BjhA brdh.

iblwvlu mhlw 5 ] mn qn AMqir


pRBu AwhI ] hir gun gwvq
praupkwr inq iqsu rsnw kw molu
ikCu nwhI ] 1 ] rhwau ] kul
smUh auDry iKn BIqir jnm jnm
kI mlu lwhI ] ismir ismir
suAwmI pRBu Apnw And syqI
ibiKAw bnu gwhI ] 1 ] crn pRBU
ky boihQu pwey Bv swgru pwir
prwhI ] sMq syvk Bgq hir qw ky
nwnk
mnu
lwgw
hY
qwhI
] 2 ] 14 ] 100 ]
iblwvlu
mhlw 5 ] DIrau dyiK qum@wrY rMgw
] quhI suAwmI AMqrjwmI qUhI
vsih swD kY sMgw ] 1 ] rhwau ]
iKn mih Qwip invwjy Twkur nIc
kIt qy krih rwjMgw ] 1 ] kbhU
n ibsrY hIey mory qy nwnk dws
iehI dwnu mMgw ] 2 ] 15]101]
iblwvlu mhlw 5 ] Acuq pUjw jog
gopwl ] mnu qnu Arip rKau hir
AwgY srb jIAw kw hY pRiqpwl
] 1 ] rhwau ] srin smRQ AkQ

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1040

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

suKdwqw ikrpw isMDu bfo dieAwl


] kMiT lwie rwKY Apny kau iqs no
lgY n qwqI bwl ] 1 ] dwmodr
dieAwl suAwmI srbsu sMq jnw
Dn mwl ] nwnk jwick drsu pRB
mwgY sMq jnw kI imlY rvwl
]2]

A.g.m.5, 824
AwhI h
praupkwr parupkr
kul smUh kul sm
auDry dre
iKn BIqir khin ptar
mlu lwhI mal lh
ismir ismir simar simar
ibiKAw bikhi
boihQu bohith
Bv swgru pv sgar
DIrau tr
suAwmI sum
AMqrjwmI tarjm
Qwip invwjy thp niwje

krih rwjMgw kar rjg


ibsrY bisr
jog yog
Arip arp
pRiqpwl pritpl
srin sarn
smRQ samrath
AkQ a'kath
suKdwqw sukhdt
isMDu sid
kMiT kth
bwl bl
dwmodr dmodar
srbsu sarbas
jwick jik
rvwl rwl
AwhI ^ j?, t;dk j?, ofjzdk j?,
w"i{d j?, fi; d/ sB wB ftu joh
j?.
praupkwr ^ gqG{ d/ r[D
rkT[AfdnK, d{finK dh GbkJh
dhnK ;dk rZbK eofdnK, T[;

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1041

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB[y dh ihG ;dk nw'be j' iKdh
j? fi; d/ sB wB ftu gqG{ dh
w"i{drh dk nfj;k; j't/.
kul smUh auDry iKn BIqir ^ gqG{
d/ Bkw f;woB Bkb wB[y dhnK
;kohnK e[bK MN gN so iKdhnK
jB.
mlu lwhI ^ T[j nkgD/ iBwK
iBwK d/ ehs/ eowK dh w?b bkj
b?Ad/ jB.
ismir ismir ^ gowkswk dk Bkw
f;woB eoB tkb/ ;zs Grs
wkfJnk d/ ;z;ko ;kro s'A pV/
nkBzd Bkb gko bzx iKd/ jB.
ibiKAw ^ T[jBK B/ ftfPnK dk
izrb, fJj ;z;ko gko eo fbnk
j?, T[j fJj ;z;ko ;kro gko bzx
rJ/ jB ns/ T[jBK dh ;z;ko
:ksok ;cb r[Ioh j?.
boihQu pwey Bv swgru ^ ;zs Grs
joh d/ nkgD/ jh jB. fJ; bJh
T[jBK ftu wB bkfJnk j?, sK fe
joh d/ uoB fwb ikD s/ T[jBK
Bkb br e/ gko j'fJnk ik ;e/.
fijV/ wB[y gowkswk d/ uoBK dk
ijki uVQ iKd/ jB, T[j ;z;ko
;w[zdo s'A gko bzx iKd/ jB.

DIrau ^ joh nkgD/ ;zsK d/ nzr


;zr t;dk j?, T[; d/ u'i swkP/
t/y e/ jh j"A;bk pDdk j?, gqG{ d/
u'i t/y e/ wB Xhoi cVdk j? fe
T[j ;kvh ;jkfJsk eo/rk.
suAwmI AMqrjwmI ^ gowkswk s{z
jh ;kvk wkbe j?A, s{z jh ;kv/
fdb dhnK ikBD tkbk j?A, s{z jh
jo/e ;kX{ iB d/ Bkb t;dk j?A.
Qwip invwjy ^ j/ gqG{` s{z Bht/A
ehfVnK tor/ Bk uhI pzfdnK B{z
EkgVk d/ e/ wkD nkdo tkb/ pDk
fdzdk j?A.
krih rwjMgw ^ fJe gb ftu
BhftnK B{z oki/ pDk fdzdk j?.
kbhU n ibsrY ^ j/ gqG{` w/o/ s/
fwjo eo, s/ok Bkw w/o/ fjod/ s'A
ed/ Bk G[b/, w?A s/ok Bkw w/o/
fjod/ s'A ed/ Bk G[bktK, w?A s/o/
do s'A fJjh y?o wzrdk jK.
jog ^ nNb joh ih Xosh dk
okyk ns/ nfpBk;h gqG{ g{ik d/
bkfJe jB.
Arip ^ w?A nkgDk wB nkgDk
sB G/Nk eo e/ T[; gqG{ nZr/ jh
oydk jK.
pRiqpwl ^ T[j gqG{ ;ko/ ihtK dk

1042

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gkbD tkbk j?.


srin smRQ AkQ suKdwqw ^
gowkswk PoB nkJ/ wB[y dh
bki oyD d/ ;woE j?, T[; dk
;o{g fpnkB BjhA ehsk ik
;edk. T[j ;ko/ ;[y d/D tkbk
j?.
isMDu ^ T[j gowkswk feogk dk
;w[zdo j?, pVk jh dfJnktkB j?.
kMiT ^ T[j gqG{` nkgD/ ;/te B{z
nkgD/ rb Bkb bk e/ oydk j?.
bwl ^ fco T[; ;/te B{z sZsh jtk
th BjhA br ;edh, e'Jh d[y
eb/P T[; B{z g'j BjhA ;edk.
dwmodr dieAwl suAwmI srbsu ^
gowkswk dfJnk dk xo j?, ;G
dk wkbe j?, ;zs iBK tk;s/ T[jh
XB j?, wkb j?. ;koh ftG{sh ;G
d"bs j?.
sMq jnw kI imlY rvwl ^ wB[y T[;
gqG{ d/ do dk wzrsk pD e/ T[; d/
doPBK dh y?o wzrdk j? ns/
noi'Jh eodk j? fe ;zs iBK d/
uoBK dh X{V fwb ikJ/. r[o{ ih
th ;zsK d/ uoBK dh X{V wzrd/
jB.

nkeps kbat

BKt fJ;sohfbzr
w"s$fenkws T[gozs fwbD
;dhth ihtB, nZrk, gqb'e

tkbk

n?B nkeps g[b;oks fiE/


n kbat pulsrt jithe
fenkws s'A pknd wB[yh ihtB d/
;Bw[y nkeps (nZrk, gqb'e,
nkf\os) dk tes nkT[Dk j? fiE/
g[bf;oks j?. g[bf;oks d'I\ d/ T[~s/
fJe g[b j? fi; T[~s'A dh j' e/ ;tor
B{z o;sk iKdk j?. T[~E/ wB[y s'A x/o
e/ Ieks nEtk Ietks bJh ikt/rh
Gkt fJ; ;z;ko ftu ehs/ eowK dk
fj;kp fbnk ikt/rk. T[~E/ eow
(uKdh dk fJe f;Zek, fdoQw) ns/ g?;/
Ne/ pko/ th b/yk i'yk j't/rk fe
T[;dh tos'A d[BhnK ftu fejV/ ezwK
bJh ehsh rJh ;h. T[j t/bk J/Bk
j"bBke j't/rk fe ;G nkg' nkgD/
f|eo ftu jh j'Dr/ ns/ e'Jh fe;/
dk wddrko BjhA j't/rk. nzs ftu
eth nkydk j? fe w?B{z fj;kp tkb/
fJ; fdB dk fJbw j? fi; ekoB w?A
pj[s f|eowzd ofjzdk jK fe T[;
fdB dk gsk BjhA w/oh p\fPP j't/rh
iK BjhA. fJE/ Ietks s'A Gkt noE
j? wkb d/ 1$40 fjZ;/ dh nZbkj dh
okj ftu ehsh \?oks. fJj Ieks
jo T[; w[;bwkB T[~s/ tkip j? i'
fJ;bkwh Pohns nB[;ko fJ; B{z

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1043

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ndk eoB d/ ;woE j't/.

n?B nkeps g[b;oks


fiE/,
T[E/ x/o e/ b?D Ietks
whnK.
T[E/ dow s/ dkw dk b?D
b/yk,
jZE geV
whnK.

e/

ebw

dtks

nkg' nkgD/ f|eo d/ ftu


;G',
e"D g[S;h fe;/ dh Iks
whnK.

wfjow Pkj* whnK fJ; fJbw


;zdk,
tZvk f|eo ofjzdk fdB oks
whnK.
wfjow Pkj, ;hjoch,
nkeps kbat
n?B nkeps g[b;oks fiE/
n kbat pulsrt jitthe
T[E/ x/o e/ b?D Ietks whnK
othe kr ke ln zakwt m
T[E/ dow s/ dkw dk b?D b/yk
uthe darm te dm d ln lekh
nkg' nkgD/ f|eo d/ ftu ;G'
po pne fikar de wi sbo

e"D g[S;h fe;/ dh Iks whnK


kn puhs kise d zt m

fiBQK T[w?d Bk sKx ekJh,


ezw fsBQK d/ nkeps gko j[zd/
jn umd n tg k
km tn de kbat pr hde
skns Gkt nkfrnkekoh iK nXhB
ftnesh B{z wkbe s'A fpBK fe;/
fprkB/ dh rhps eoBk Gkt gZy
g{oBk n"rD j?, r[Bkj j?. fJ;/ soQK
u'o, nfeosxD, u[rb, M{mk, b{sh
bkT[D tkbk nkfd r[Bkjrko jB.
nkeps Gkt nzs o'I B{z T[jBK d/ jh
ezw ;"od/ jB fiBQK B{z pj[sh fJZSk
BjhA j[zdh iK T[j pj[s/ fjo;h BjhA
pDd/.

}hps eoB p/rkBVh skns


n"rD,
;Zs/ nkdwh fJj r[Bkjrko
j[zd/.
u'o, feosxB, u[rb s/
M{m p'b/,
b{sh bktVk, ;stK :ko,
j[zd/.
n;K i'r B{z BjhA rb gjB
pjDk,
s[;hA ek; B{z n?v p/Iko j[zd/.

tkfo;, fiBQK T[w?d Bk sKx


ekJh,

1044

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ezw fsBQK d/ nkeps gko


j[zd/.
jho tkfo;,
nkeps kbat
}hps eoB p/rkBVh skns n"rD
gbat karn begnr tt gan
;Zs/ nkdwh fJj r[Bkjrko j[zd/
satte dm e gungr hde
u'o, feosxB, u[rb s/ M{m p'b/
or, kirtkn, ugal te th bole
b{sh bktVk, ;stK :ko, j[zd/
lt lwr, satw yr hde
tkfo;, fiBQK T[w?d Bk sKx ekJh
wris, jn umd n tg k
ezw fsBQK d/ nkeps gko j[zd/
km tn de kbat pr hde

t/bk nkeps dk ni/ nktDk J/A


wel kbat d aje wn
wB[y B/e nwb ewkT[D dh EK fJ;
d[BhnK dhnK y[PhnK, bZIsK ns/
fJZSktK T[s/ w'fjs j?. T[j fJj G[b
frnk j? fe nkeps (nZrk, gob'e,
nkf\os) dk t/bk nkT[Dk ni/ pkeh
j?. j/ wB[y` fj;kp feskp tkb/ fdB
|foPfsnK B/ geV e/ s?B{z op d/
jI{o fbnk yVQk eoBk j?. id'A s/o/
jE ftu nkwkb Bkwk (fJ; d[BhnK

ftu ehs/ uzr/ wkV/ eowK dk b/yk


i'yk) fdZsk sK T[; B{z t/y e/ o'D
e[obkT[D br gt/Ark. dkr tkb/ ikw/
noEks r[Bkjrko ;oho B{z T[E/ T[t/A
jh ;\s ;Ik fdZsh ikt/rh fit/A X'ph
w?b/ eZgfVnK B{z y[zG (X'ph dh GZmh)
T[s/ ukVQ e/ T[jBK dh X[nkJh eodk
j?. fJE/ I"b ns/ P"e s'A Gkt \[Ph
ns/ fJZSk j?. wkfJb s'A Gkt w'fjs
iK w[rX j?. wbkfJe dk noE j?
|foPsk. fJ;bkw Xow nB[;ko
|foPsk iksh fJe B{okBh w\b{e j?
i' wB[Zyh BIoK B{z ftykJh BjhA
fdzdh.

Ikb I"e s/ P"e d/ ftu


wkfJb,
t/bk nkeps dk ni/
nktDk J/A.
j[ew oZp d/ Bkb wbkfJeK B/,
s?B{z ftu dopko d/ Y'tDk J/A.

id'A fwb/rk jZE nkwkb


Bkwk,
sd'A d/y e/ U; B{z o'tDk
J/A.
wfjow Pkj* whnK ikwk
dkr tkbk,
ukVQ y[zG s/ X'phnK X'tDk J/A.
wfjow Pkj, ;hjoch,
nkeps kbat

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1045

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Ikb I"e s/ P"e d/ ftu wkfJb
zl zoq te q de wi mil
t/bk nkeps dk ni/ nktDk J/A
wel kbat d aje wn
id'A fwb/rk jZE nkwkb Bkwk
jad mileg hath ml nm
sd'A d/y e/ U; B{z o'tDk J/A
tad dekh ke os n rown
wfjow Pkj* whnK ikwk dkr tkbk
mram m jm dg wl
ukVQ y[zG s/ X'phnK X'tDk J/A
r khub te tb twn

nkebK kal

w/o/.

skes eh J/ gho^gNfenK
dh,
nke/ ;kjwD/ j'o db/o w/o/.

i[o~ns ed'A eh fe;/


wij{b dhJ/,
fw;o/ eo/ nke/ Ipo I/o
w/o/.
;kJhnK* Bow oehp dh
Ykb T[s/,
tZiD fPno wkfBzd PwPho
w/o.
/
nfjwd nbh ;kJhnK, ;hjoch,
nkebK kal

ftP/PD
nebwzd, ;{MtkB

n?B nkebK d/ w}I c/o d/Ad/


n kl de magz fer dede

n?B nkebK d/ w}I c/o d/Ad/

tIBdko wIw{B d/ fPno w/o/


wazandr mazmn de e'r mere

n kl de magz pher dde


fJjBK ekft^;soK ftu eth d[nkok
nkgD/ ekft gqfs ;t?^gq;z;k d/ Gkt
g/P ehs/ rJ/ jB. eth fbydk j? fe
w/oh PkfJoh ftPk gZy s'A fJsBh
gqGktPkbh j? fe fJ;Bz{ gVQe/ p[ZXhwkB
b'e th j?okB ofj iKd/ jB.

n?B nkebK d/ w}I c/o


d/Ad/,
tIBdko wIw{B d/ fPno

i[oZns ed'A eh fe;/ wij{b dhJ/


jura't kado k kise majhl de
fw;o/ eo/ nke/ Ipo I/o w/o/
misre kare ke zabar zer mere
;kJhnK* Bow oehp dh Ykb T[s/
s narm raqb d tl utte
tZiD fPno wkfBzd PwPho w/o/
wajjan e'r mnd amr mere

1046

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AwkV kar
nWv iesqrIilMg
GumMf, mroV, mjwj, nKrw

ijhVI AwkVW idKwldI


jr kr dikhld
suhxI nwr Awpxy mwhI nwl nKrw
krdI hY Aqy A`go AwkVdI hY[ pqI dw
jor c`ly qW aus nMU PV ky jbrdsqI
A`gy lw ky lY jwvy[ pqI qrly krdw
aus nMU smJwauNdw hY ik hIr dw Bwv
pqnI dw ivCoVw p`t dy
jKmW vWg hY[ AVIAl GoVw huMdw hY
burw ikauNik auh AwdmI nMU hI mwrdw
hY[ qlI au~Ty kMfy vWg mStMfw swD qMg
krdw hY[ lweI l`gw bMdw vI cMgw nhIN
ijhVw AwpxI pqnI nMU ku`tdw Bwv
mwrdw hY[

jykr hovy swfw zor qYnMU leIey nI


mroV,
qYnMU leIey A`gy qor ijhVI AwkVW
idKwldI[

p`t au~qy PoVw burw hIr dw ivCoVw


burw[
AVIAl GoVw burw AwdmI nMU
mwrdw[
qlI au~qy kMfw burw swD mStMfw
burw[
lweI l`g bMdw burw iesqRI nMU

mwrdw[
bol pMjwbx dy, II, 305
AwkV kar
ijhVI AwkVW idKwldI
jr kr dikhld
p`t au~qy PoVw burw
pat utte phor bur
hIr dw ivCoVw burw
hr d wihor bur
AVIAl GoVw burw arial kr bur
qlI au~qy kMfw burw
tal utte kd bur
swD mStMfw burw
sd mastd bur
lweI l`g bMdw burw
l lag bd bur
iesqRI nMU mwrdw istr n mrd
eo/A nkeVK ykfJ e/ d[ZX uktb
kar kr khe ke dd wal
fJE/ nkeV s'A Gkt yKd/ ghAd/
ftnesh tb'A ftykJh rJh w;sh j?.
fit/A fe;/ B{z oZi e/ ykD B{z fwb/ Gkt
T[; dhnK ;G Io{osK ;fji/ jh
g{ohnK j' iKdhnK j'D ns/ f;ZN/ ti'A
T[j ftjko dk ;dkuko G[Zb ikt/.
oKM/ dhnK GkphnK T[; d/ ftjb/ s[o/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1047

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fcoB ns/ ;\s fwjBs s'A GZiD
eoe/ sknB/ fdzdhnK efjzdhnK jB
fe s/ohnK w;shnK s?B{z p?m/ fpmkJ/
B{z ykD B{z uzrk u'yk fwbD eoe/ jB.
;kvhnK PoheDK ;kB{z j;dhnK jB.
s{z ;kv/ bJh ebze j?A. id'A fJ; w"i
pjko tkb/ xo'A fBeb/Ark fco s?B{z
gsk bZr/rk, s{z G[Zyk wo/Ark. feT[Afe
fiBQK ftneshnK B{z G?VhnK nkdsK
j[zdhnK jB, ;kohnK \besK Gkt
;ko/ b'e T[jBK s'A d{o BZ;d/ jB.

eo/A nkeVK ykfJ e/ d[ZX


uktb,
fJj o~fi e/ ykD dhnK
w;shnK Bh.

nkyD d/to/ Bkb fBjkb j'JhnK,


;kB{z ;G PoheDK jZ;dhnK Bh.
J/j[ oKM/ d/ Bkfb jB fxU
PZeo,
go ihT[ dk G/s Bk dZ;dhnK
Bh.

ozBK fvrdhnK Bh d/y S?b


w[zvk,
fit/A Pfjd ftu w~yhnK
c;dhnK Bh.

fJe s{z ebze j?A n;K bZrk,


j'o ;G ;[ykbhnK t;dhnK Bh.

xo'A fBeb/Ark id'A wo/A


G[yk,

;G/ G[b ikDh \ow;shnK


Bh.
tkfo; fiBQK B{z nkdsK
G?VhnK Bh,;G \besK T[jBK
s'A B;dhnK Bh.
jho tkfo;,
nkeV kar
eo/A nkeVK ykfJ e/ d[ZX uktb
kar kr khe ke dd wal
fJj o~fi e/ ykD dhnK w;shnK Bh
raj ke khn d mast n
ozBK fvrdhnK Bh d/y S?b w[zvk
rn digd n dekh hl md
fit/A Pfjd ftu wZyhnK c;dhnK
Bh
jiw had wi makkh phasd
n
xo'A fBeb/Ark id'A wo/A G[yk
kr niklg jad mar pkkh
;G/ G[b ikDh yow;shnK Bh
sbe pl jn kharmast n
tkfo; fiBQK B{z nkdsK G?VhnK Bh
wris jn n dt pr n
;G \besK T[jBK s'A B;dhnK Bh
sb khalkat n t nasd n

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1048

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

tkfo;Pkj
nkeV

whnK,

BjhA

eo'

wris m nah karo kar


nzB XzB Gkt foIe ikfJdkd dk e'Jh
ft;kj Gkt Go';k BjhA, fJj ed'A xN
tX ikt/. fJ;/ soQK jh pkjK Gkt
GoktK dh j'Ad dh skes dk pj[s
x[wzv BjhA eoBk ukjhdk. fiZE/ op
d/ BK dh rZb j't/ T[E/ bZyK p/NhnK
e[opkB ehshnK ik ;edhnK jB.
coT[{B fw;o dk Ikbw pkdPkj ;h
i' w[;/ dk fgZSk eofdnK ;kro ftu
roe j' frnk ;h. fJ; bJh nkgD/
nkg T[s/ pj[sk wkD BjhA eoBk
ukjhdk. fJfsjk; tb t/yfdnK
pj[sh fsV ftu ofjDk w[Bkf;p
BjhA.

y/fVnK G/fink n;K s/ fJe


BkJh,
eoB fwzBsK uk fJj;kB
ehi/.

Gb/ iZN p{j/ T[s/ nkD


p?m/,
J/j[ S'eoh T[jBK B{z dkB
ehi/.
n;K GkJhnK J/j[ ;bkj fdZsh,
efjnk n;K dk ;G gqtkB
ehi/.

fJjBK dwK dk e[M ft;kj


BkjhA,

ns/ pkjhA dk BkfjA r[wkB


ehi/.
fiE/ op d/ Bkw dk fIeo
nkt/,
bZy p/NhnK ukfJ e[opkB
ehi/.
tkfo;Pkj whnK, BjhA eo'
nkeV,|on"B i/fjnK tb
fXnkB ehi/.
jho tkfo;,
nkeV kar
Gb/ iN p{j/ T[s/ nkD p?m/
ple jat bhe utte n bthe
J/j[ S'eoh T[jBK B{z dkB ehi/
eo hokr n n dn kje
fJjBK dwK dk e[M ft;kj BkjhA
en dam d kj wis nh
ns/ pkjhA dk BkfjA r[wkB ehi/
ate bh d nh gumn kje
fiE/ op d/ Bkw dk fIeo nkt/
jitthe rab de nm d zikar we
bZy p/NhnK ukfJ e[opkB ehi/
lakh bet e qurbn kje
tkfo;Pkj whnK, BjhA eo' nkeV
wris m nah karo kar

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1049

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
|on"B i/fjnK tb fXnkB ehi/
farn jehi wal tin kje

hukmy vrqwrw hukme wartr

Awkwru kr

Brim n BUlhu koie


prm na pl koe

BKt g[fbzr
;o{g, ;{os, pBktN

eyhu Awkwru qyrw hY Dwrw


eho kr ter h tr
fJ; irs dk nkeko, fJ; dh j'Ad
eosko d/ j[ew s/ fBoGo j?. r[ow[y
fJ; ss B{z ;wMdk j? s/ GowK
G[b/fynK s'A pfunk ofjzdk j?.

BYrau mhlw 3 ] jw kau rwKY ApxI


srxweI ]
swcy lwgY swcw Plu pweI ] 1 ] ry jn
kY isau krhu pukwrw ] hukmy hoAw hukmy
vrqwrw ] 1 ] rhwau ] eyhu Awkwru
qyrw hY Dwrw ] iKn mih ibnsY krq n
lwgY bwrw ] 2 ] kir pRswdu ieku Kylu
idKwieAw ] gur ikrpw qy prm pdu
pwieAw ] 3 ] khq nwnku mwir jIvwly
soie ] AYsw bUJhu Brim n BUlhu koie
]4]3]
A.g.m.3, 1128
Awkwru kr
hukmy hoAw hukme ho

AYsw bUJhu s bj

Awkwru ^ ;o{g, ;{os, pBktN.


hukmy hoAw hukmy vrqwrw ^
gowkswk d/ j[ew Bkb jh ;kok
;z;ko j'Ad ftu nkfJnk j?. T[;
d/ j[ew ftu jh ;kok toskok
tos fojk j?. ;G s'A T[FZuk
frnkB fJj j? fe ;G e[M joh d/
j[ew ftu j[zdk j?. fi; B{z T[j
nkgDk pDkt/, T[j' pDdk j?.
AYsw bUJhu Brim n BUlhu koie ^
gowkswk jh ihtK B{z wkodk j? s/
T[jh ihtkbdk j?. fJ; n;bhns
B{z ;wMDk ukjhdk j?. fe;/
GNeDk ftu BjhA g?Dk ukjhdk.
e[okj/ BjhA g?Dk ukjhdk.

ijin kIAw Awkwru jin k kr


fJ; irs dk nkeko[ eosk T[~s/
fBoGo j?.
T[jh fJ; dk eoD ekoD j?. r[ow[y
;G f;nkDgK Sv e/ Ppfd ftu fbt
bkT[Adk j? ns/ d?th nkeko dk
nB[Gt eodk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1050

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

krx kwrx eyku EhI ijin kIAw


Awkwru ] iqsih iDAwvhu mn myry
srb ko AwDwru ] 1 ] gur ky crn
mn mih iDAwie ] Coif sgl
isAwxpw swic sbid ilv lwie

] 1 ] rhwau ] duKu klysu n Bau


ibAwpY gur mMqR ihrdY hoie ] koit
jqnw kir rhy gur ibnu qirE n
koie ] 2 ] dyiK drsnu mnu swDwrY
pwp sgly jwih ] hau iqn kY
bilhwrxY ij gur kI pYrI pwih
] 3 ] swDsMgiq min vsY swcu
hir kw nwau ] sy vfBwgI nwnkw
ijnw
min
iehu
Bwau
] 4 ] 24 ] 94 ]
A.g.m.5, 51
Awkwru kr
krx kwrx karn kran
eyku EhI ek oh
iqsih iDAwvhu tis tiw
mn myry man mere
srb ko AwDwru sarb ko dr
Coif sgl isAwxpw
hod sagal sinp

swic sbid ilv lwie


s sabad liv le
swDsMgiq min vsY
sd sgat man was
swcu hir kw nwau s har k no
Awkwru ^ ;o{g, ;{os.
krx kwrx eyku EhI ^ gowkswk
fi; B/ fJj irs g?dk ehsk j?
T[j fJZe' jh ;G ekoB eoB tkbk
j?.
iqsih iDAwvhu mn myry ^ fJe T[;/
gowkswk B{z ;dk ;dk :kd eoBk
ukjhdk j? T[; dk Bkw fXnkT[Dk
ukjhdk j?, T[; dk f;woB eoBk
ukjhdk j?.
srb ko AwDwru ^ i' ;kfonK ihtK
B{z nk;ok d/ fojk j?, ;G dk
nkXko j?.
Coif sgl isAwxpw ^;kohnK
f;nkDgK, us[okJhnK B{z Sv d/Dk
ukjhdk j?.
swic sbid ilv lwie ^ ;Zu/ joh
ftu Ppd d[nkok gqhs i'VBh
ukjhdh j?.
swDsMgiq min vsY swcu hir kw
nwau ^ ;kX ;zrs eoB Bkb jh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1051

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;Zu/ joh dk Bkw wB ftu t;dk
j?. fiBQK d/ wB ftu fJ; gqeko
dk gq/w j?, T[j tZv/ GkrK tkb/
jB.

AwkI k
ftP/PD
j[ew Bk wzBD tkbk, nkfrnk Gzr
eoB tkbk, pkrh

kwlY gdih cVHY rwau pVy vI BirAw

DovY] dUjY Bwie kuQwie KlovY]32]

vwrW BweI gurdws, 26


AwkI k
hrwmKoru hrmkhor
KotYhwrw jnmu ivgovY
khothr janm wigow

jy ko Awpu gxwie kY pwiqswhw q


AwkI hovY

nukswnI AMJU rovY


nuksn aj row

je ko p gane k ptsh ta k
how

igdV giddar

wBw[y nkgD/ jzeko ftu ;fsr[o


gksPkj s'A nkeh j' iKdk j?. fco
esbkw[ jokwy'o j'J/ B{z ecB th
BjhA fwbdk. y'N/jkok iBw rtkT[Adk
j?. frZdV dh ;zrs ftu p'b e[p'b
efjzdk j?. T[;dk w{zj ekbk eoe/
T[;B{z y's/ s// uVQk fdsk iKdk j?. d{i/
GkfJ ftu n?;/ wBw[y dh e'Jh EK
BjhA.

jy ko Awpu gxwie kY pwiqswhw q


AwkI hovY] huie kqlwmu hrwmKoru

kwTu n KPxu icqw n tovY] tkswlhu


bwhir GVY KotYhwrw jnmu ivgovY]
ilbwsI Purmwxu iliK hoie nukswnI
AMJU rovY] igdV dI kir swihbI
boil kubolu n Aibclu hovY] muih

boil kubolu n Aibclu hovY


bol kubol na abial how
muih kwlY gdih cVHY
muhe kl gad ar
AwkI ^ j[ew Bk wzBD tkbk,
nkfrnk Gzr eoB tkbk, pkrh.
hrwmKoru ^ fijVk nkdwh gksPkj
s'A nkeh j' e/ nkgDk Bkw
igkT[Adk j?, nkgDk nkg iDkT[Adk
j?, T[; jokwy'o B{z esb ehsk
iKdk j?. T[; dh d/j bJh Bk
sysk fwbdk j?, Bk yZcD, B
fusk s/ Bk jh epo fwbdh j?.
KotYhwrw jnmu ivgovY ^ Ne;kb s'A
pkjo fijVk nkdwh y'Nk f;Zek

1052

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

xVdk j? T[j nkgDh fizdrh n?t/A


r[nk b?Adk j?.
nukswnI AMJU rovY ^ M{m/ j[ewBkw/
fby e/ ikoh eoB tkb/ dk
B[e;kB j[zdk j? s/ nzs B{z T[j nZyK
ftu jzM{ Go Go e/ o'Adk j?.
igdV dI kir swihbI boil kubolu n
Aibclu hovY ^ fijVk frZdV tKr
gksPkjh eodk j? T[j y'N/ p'bK
eoe/ nub BjhA jzz[dk.
muih kwlY gdih cVHY ^ T[; M{m/ dk
w{zj ekbk eoe/ y's/ s/ uVQkfJnk
iKdk j? T[; d/ f;o ftu ;[nkj
g?Adh j? s/ fco T[j o'Adk j?. fJ;/
soQK i' r[o{ xo ftu d{i/ Gkt dk
gquko eodk j? T[; dk wzdk jkb
j[zdk j?.

;wMD bJh, T[; dh nkokXBk bJh


T[; fiZvk T[~uk j'D dh b'V j?, fijVh
T[ukJh edh th BjhA gkJh ik ;edh.

AwKih vyd pwT purwx ] AwKih


pVy krih viKAwx ] AwKih brmy
AwKih ieMd ] AwKih gopI qY
goivMd ] AwKih eIsr AwKih
isD ] AwKih kyqy kIqy buD ]
AwKih dwnv AwKih dyv ]
AwKih suir nr muin jn syv ]

kyqy AwKih AwKix pwih ] kyqy kih


kih auiT auiT jwih ] eyqy kIqy hoir
kryih ] qw AwiK n skih kyeI kyie
] jyvfu BwvY qyvfu hoie ] nwnk
jwxY swcw soie ] jy ko AwKY
boluivgwVu ] qw ilKIAY isir
gwvwrw gwvwru ] 26 ]
A.g.m.1, 5

AwKih kh
fefonk
nky oj/ jB, toBD eod/ jB

AwKih vyd pwT purwx


kh ved pth purn
wB[yh eEBK dk, gkmK dk e'Jh nzs
BjhA. t/d g[okD, r'gh r'ftzd, Jh;o
f;X ;G T[; eosko dh d?th e[dos
dk tfynkB eod/ jB go e'Jh T[;
dh Ekj BjhA gk ;edk. T[; ;u B{z

AwKih kh
AwKih brmy kh barme
AwKih ieMd kh d
AwKih gopI qY goivMd
kh gop t govd
AwKih eIsr kh sar
AwKih isD kh sd

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1053

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AwKih dwnv kh dnav
AwKih dyv kh dev
suir nr muin sur nar mun
jyvfu BwvY jewad pw
qyvfu hoie tewad hoe
nwnk jwxY nnak jn
swcw soie s soe
boluivgwV bol wigr
isir gwvwrw gwvwru
sir gwr gwr
AwKih ^ nky oj/ jB, toBD
eod/ jB.
AwKih brmy AwKih ieMd ^ eJh
pqjwk ns/ eJh fJzdo nekb
g[oy dk nzdkIk brkT[Ad/ jB.
AwKih gopI qY goivMd ^ eJh
r'ghnK ns/ eJh ekBQ gowkswk
dh nw'besk dk nzdkIk brkT[Ad/
jB.
AwKih eIsr AwKih isD ^ fPt
ns/ f;X g[oP th nekb g[oy dk
fJj' nzdkIk brkT[Ad/ jB.
AwKih dwnv AwKih dyv ^
gowkswk d[nkok f;oi/ fezB/ jh

p[X, d?As, okyP, d/ts/ T[; dh


nw'besk dk nB[wkB brkT[D
bJh eEB eod/ jB.
suir nr muin ^ ;[oh^Bo
w[Bh^iB, wjkswk, nkdwh
foPh b'e ns/ ;/te iB
gowkswk d/ nw'be r[DK
T[ukoB eod/ nk oj/ jB.

ns/
ns/
T[;
dk

jyvfu BwvY qyvfu hoie ^ T[j


gowkswk fizBk th tZvk j'Dk ukj/,
UBk jh tZvk j' iKdk j?. T[j
nkgDh e[dos B{z fizBk ukj/ tXk
;edk j?.
nwnk jwxY swcw soie ^ T[j ;fs
;o{g gowkswk nkg jh ;G e[M
ikDdk j?.
boluivgwVu ^ i/ e'Jh w{oy T[;
gowkswk dk toBD eoBk ukj/ sK
T[; dk p'b ftrV iKdk j?, Gkt
T[; dk eEB rbs f;ZX j' iKdk
j?.
isir gwvwrw gwvwru ^ fi; ekoB T[j
iht tZvk rtko, w{oyK dk w{oy
wzfBnk iKdk j?.

AwKxw khn
ikirAw
kihxw, d`sxw; pRyrnw

1054

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

myrw hwl sweI A`gy AwK nI


mer hl s agge kh n
hy mW! qUM myrw hwl sweIN/mwlk A`gy
kih, Bwv aus nMU myry qn mn dI hwlq
bwry d`s[ jIv Awqmw sweIN/Kudw dy
ivCoVy ivc duKI hY aus nMU AMqr mn
ivc pRym krdI hY Aqy ies pRym sdkw
hI aus dw qn mn sUlW nwl ivMinHAW
ipAw hY[ ieh du`K aus dy jnm lYx
krky Aqy ibrhW ivc ijaux krky iek
pwp bx igAw hY[ ies sB kuJ nMU r`b
Awp hI jwxdw hY[

AwK nI mwey AwK nI,


myrw hwl sweI A`gy AwK
nI[

pRym dy Dwgy AMqr lwgy


nI,
inq jwxIey BolIey mwey,

jx kir lwieE pwpu nIN[


khY husYn PkIr inmwxw,
jwxdw maulw Awp nI[
Swh husYn, 78
AwKxw khn
myrw hwl sweI A`gy AwK nI
mer hl s agge kh n
inq jwxIey nit jne
PkIr inmwxw faqr nimn

pRym dy Dwgy AMdr lwgy nI


prem de tge dar lge n
jx kir lwieE pwpu nIN
jan kar lio pp n
jwxdw maulw Awp nI
jnd ml pp n

AwKxu AwiK n rijAw


khan kh na raji
fpBK r[DK d/ Bk nZyK oidhnK jB,
Bk ezB. wBw[y G[b/fynK ftu, nzX
ftPtkPK ftu cf;nk, bkb;k d/ r/V
ftu iefVnk edh th fsqgs BjhA j'
;edk. e{V ftu ftr[Zsk e{V d/ okj
ftu rtku iKdk j?. T[; B{z ;u d/,
;Zu/ d/ dopko ftu e'Jh Y'Jh BjhA
fwbdh.

AwKxu AwiK n rijAw sunix n


rjy kMn ] AKI dyiK n rjIAw
gux gwhk iek vMn ] BuiKAw BuK
n auqrY glI BuK n jwie ] nwnk

BuKw qw rjY jw gux kih guxI smwie


] 2 ] pauVI ] ivxu scy sBu kUVu
kUVu kmweIAY ] ivxu scy kUiVAwru
bMin clweIAY] ivxu scy qnu Cwru
Cwru rlweIAY ] ivxu scy sB BuK ij
pYJY KweIAY ] ivxu scy drbwru
kUiV n pweIAY ] kUVY lwlic lig

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1055

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mhlu KuAweIAY ] sBu jgu TigE
Tig AweIAY jweIAY ] qn mih
iqRsnw Aig sbid buJweIAY
] 19 ]

e/ oZidk BjhA, Gkt rZbK eoB dk


u;ek w[Zedk BjhA.

A.g.m.2, 147

nyh d/fy B oihnk ^ nZyK o{g


ozr d/y e/ oidhnK BjhA. fJj
fJzdo/ fJe fJe soQK d/ r[D (o;)
d/ rkje jB, Gkt nZyK e/tb
T[jBK uhIK dk jh ;[nkd b?
;edhnK jB, i' d/yD Bkb ;pzX
oZydhnK jB. ezB T[jh o; wkD
;ed/ jB i' ezBK okjhA gqkgs j[zd/
jB.

AwiK kh
sunix n rjy kMn sunan na rajje
kan
AKI dyiK n rjIAw
akh dekh na rajj
BuiKAw BuK n auqrY
pkhi pkh na utr
ivxu scy win sae
sBu kUVu sb kr
kUVu kmweIAY kr km
ivxu scy kUiVAwru
win sae krir
bMin clweIAY ban al
ivxu scy qnu Cwru
win sae tan hr
ij pYJY KweIAY je pj kh
nkfy ^ nkyDk, efjDk, rZbK
eoBk.
nkyD[ nkfy ^ w{zj rZbK eo eo

;[BfD B oi/ ezB ^ ezB rZbK ;[D


;[D e/ oZid/ BjhA.

G[fynk G[y B T[so? ^ fJzdo/ ;dk


G[Zy/ ofjzd/ jB. fJjBK dh G[Zy
edh BjhA T[so ;edh, Bk jh T[s'A
T[s'A rZbK eoe/ ;wMkT[D Bkb
nzdo dh G[Zy iKdh j?. G[Zyk sd
jh oi ;edk j?, i/ joh d/ r[D
nky nky e/ r[DK tkb/ joh ftu
bhB j' ikfJnk ikt/.
ftD[ ;u/ ;G[ e{V[ e{V[ ewkJhn?
^ i/ gqG{ dk Bkw ft;ko d/JhJ/ sK
pkeh ;G e[M e{V jh ewkJhdk
j?. ;Zu/ Bkw s'A fpBK ;G e{V j?.
ftD[ ;u/ e{fVnko[ pzfB ubkJhn?
^ Bkw s'A y[zM/ j'J/ e{V d/ tgkoh
B{z wkfJnk d/ pzXB ieV e/

1056

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

GNekT[Ad/ fcod/ jB.


ftD[ ;u/ sB[ Sko[ ^ ;Zu/ Bkw s'A
fpBK fJj ;oho ;[nkj j? ns/
;[nkj ftu jh ob ikDk j?.
fi g?M? ykJhn? ^ ;Zu/ Bkw s'A
fpBK fizBk ykDk ns/ gfjBDk j?
T[j fsqPBk dh nr B{z j'o
irkT[Adk j?. sB ftu i' fsqPBk
dh nr j?, T[j Ppd okjhA jh
p[MkJh ik ;edh j?.

AwKy lgxw khe lagn


ikirAw Akrmk
g`l mMnxI, khy l`gxw, kihxw mMnxw

jy qMU swfy AwKy l`gyN qYnMU qKq


bhwvWgy
je t sde khe lagg tn takht
bahwge
jy jIv Awqmw/bMdw drvySW dI g`l mMn
lvy Bwv AwKy l`g jwvy qW qKq qy bYT
skdw hY Aqy rwz kr skdw hY[ auh
pRIqm ijs nMU swrI dunIAW l`BdI
iPrdI hY iml skdw hY pr jy bSr
zuhdI hovy, iqAwrI ho jwvy Bwv sMswr
dy ivSy ivkwrW qoN mukq ho jwvy qW
pIAw/pRIqm gl nwl lw lYNdw hY[ pr
jy Dwrimkqw qoN dUr rhygw qW mnu`K dw
hukm Bwv aus dI mnmu`Kqw bhuqI dyr
nhIN c`lygI[

jy qMU swfy AwKy l`gyN,


qYnMU qKq bhwvWgy,
ijs nMU swrw Awlm FUMfy,
qYnMU Awx imlwvWgy,
zuhdI ho ky zuhd kmwvyN,
lY pIAw gl lwvWgy,
ihjwb kry drvySI koloN,
kd qk hukm clwvyNgw[

bu`ly Swh, 27
AwKy lgxw khe lagn
jy qMU swfy AwKy l`gy qYnMU qKq
bhwvWgy
je t sde khe lagg tn takht
bahwge
ijs nMU swrw Awlm FUMfy
js n sar lam tde
qYnUM Awx imlwvWgy
tn milwge
zuhdI ho ky zuhd kmwvyN
zd ho ke zd kmaw
lY pIAw gl lwvWgy
l p gal lwge

AWgin gan
BKt g[fbzr
ftjVk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1057

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

cwdnu AWgin dan gan


tkfjr[o{ d/ ;u dk ukBD r[ow[y d/
nKrfB, ftjV/ ftu j[zdk j? s/ T[j
gowkswk dk f;woB eodk j?. oks
fdB ehosB dh nkokXBk eodk j?.
;dk ikrdk ofjzdk j?. joh dk i;
;[Ddk j?. d{i/ GkJ/ s'A pudk j?.
;fsr[o dh Bdo Bkb ;G BT[ fBXK,
fofX f;XK T[; B{z gqkgs j' iKdhnK
jB.

mwrU mhlw 5 Gru 4 AstpdIAw <


siqgur pRswid ] cwdnw cwdnu
AWgin pRB jIau AMqir cwdnw
] 1 ] AwrwDnw ArwDnu nIkw
hir hir nwmu ArwDnw ] 2 ]
iqAwgnw iqAwgnu nIkw kwmu koDu
loBu iqAwgnw ] 3 ] mwgnw mwgnu
nIkw hir jsu gur qy mwgnw ] 4 ]
jwgnw jwgnu nIkw hir kIrqn
mih jwgnw ] 5 ] lwgnw lwgnu
nIkw gur crxI mnu lwgnw ] 6 ]
ieh ibiD iqsih prwpqy jw kY
msqik Bwgnw ] 7 ] khu nwnk

iqsu sBu ikCu nIkw jo pRB kI


srnwgnw ] 8 ] 1 ] 4 ] mwrU

mhlw 5 ] Awau jI qU Awau hmwrY


hir jsu sRvn sunwvnw ] 1 ]
rhwau ] quDu Awvq myrw mnu qnu

hirAw hir jsu qum sMig gwvnw


] 1 ] sMq ikpw qy ihrdY vwsY dUjw
Bwau imtwvnw ] 2 ] Bgq dieAw
qy buiD prgwsY durmiq dUK

qjwvnw ] 3 ] drsnu Bytq hoq


punIqw punrip griB n pwvnw
] 4 ] nau iniD iriD isiD pweI
jo qumrY min Bwvnw ] 5 ] sMq
ibnw mY Qwau n koeI Avr n sUJY
jwvnw ] 6 ] moih inrgun kau koie
n rwKY sMqw sMig smwvnw ] 7 ]
khu nwnk guir clqu idKwieAw

mn

mDy

hir

hir

]8]2]5]

rwvnw

A.g.m.5, 1018
AWgin gan
AMqir cwdnw tar dn
AwrwDnw ArwDnu nIkw
rdn ardan nk
kwmu koDu loBu iqAwgnw
km krd lb tign
kIrqn mih jwgnw krtan m
jgn
sBu ikCu nIkw sb kih nk
srnwgnw sarngn

1058

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

hir jsu sRvn sunwvnw


har jas srawan sunwn
dUjw Bwau imtwvnw
dj po mitwn
buiD prgwsY bd pargs
durmiq dUK qjwvnw
durmat dkh tjwn
punIqw punt
punrip griB n pwvnw
punrap grb na pwn
nau iniD n nd
iriD isiD rd sd
clqu idKwieAw alt dikhi
hir rwvnw har rwn
AWgin ^ ftjVk.
AMqir cwdnw ^ b'e y[PhnK d/ w"e/
dht/ nkfd pkb e/ nkg'^nkgD/
xoK ftu ukBD eod/ jB go
n;b ukBD T[j j? fi; Bkb
fjod/ o{g ftjV/ ftu gqG{ dk
gqekP j' ikt/.
AwrwDnw ArwDnu nIkw ^ f;woB
ftu'A T[jh f;woB T[sw, uzrk j?
i' gqG{ dk f;woB j?.

kwmu koDu loBu iqAwgnw ^ fsnkrK


ftu'A ;q/Pm fsnkr ^ ekw, eo'X,
b'G, w'j, jzeko dk fsnkr j?.
kIrqn mih jwgnw ^ ikroD ftu'A
;G s'A T[FZsw ikroD T[j j?, i'
joh d/ ehosB ftu ikrDk j?.
r[o{ dh ;zrs ftu br e/ fdb d/
nzdo i's irkT[Dk ns/ joh
f;woB eoBk j?.
iqsu sBu ikCu nIkw jo pRB kI
srnwgnw ^ i' gqG{ dh PoB ftu
nk iKdk j? T[; dk ;G e[M uzrk
j' iKdk j?. jo/e r[D gqkgs j'
iKdk j?.
hir jsu sRvn sunwvnw ^ j/ ;zs
iB'` w/o/ fjod/ xo ftu nk t;'
ns/ w/o/ ezBK ftu joh i;
;[DkU. joh dk i; iK f;woB
eoBk r[o{ s'A jh fwb ;edk j?.
dUjw Bwau imtwvnw ^ r[o{ dh
feogk Bkb gqG{ fjod/ ftu t;dk
j? ns/ fJ;/ soQK dt?s Gkt (joh
B{z Sv e/ fe;/ j'o B{z fgnkoBk)
fwNkfJnk ik ;edk j?.
buiD prgwsY durmiq dUK qjwvnw ^
GrsK dh feogk Bkb iht dh p[ZXh
T[ib j[zdh j? ns/ y'Nh ws s'A d[y
d{o j[zd/ jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1059

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
punIqw punrip griB n pwvnw ^
r[o{ dk doPB eofdnK jh
gftZso j' ikJhdk j? ns/ c/o,
w[V^w[V e/ i{BK ftu BjhA
nkJhdk. w[V w[V e/ fco i{BK
BjhA gJhdk.
nau iniD iriD isiD ^ T[jBK ihtK
B/ B"A fBZXhnK, foZXhnK, f;ZXhnK,
eokwksh PeshnK gqkgs ehshnK
jB, fijV/ gqG{ d/ wB B{z uzr/ bZr/
jB.
clqu idKwieAw mn mDy hir hir
rwvnw ^ r[o{ B/ fJe u'i, e"se
fdykfJnk j?. fJj feqPwk fe wB
d/ nzdo jh joh d/ w/b dh y[Ph
j?. jo t/b/ gowkswk d/ fwbkg
dk nkBzd wkD fojk j?.

Awgwsw Awgws gs gs
Bkw tkezP
nkekPK T[~s/ j'o nkekP

pwqwlw pwqwl lK Awgwsw Awgws


ptl ptl lakh gs gs
gkskbK$nkrk;K dk e'Jh nzs BjhA.
ekdo dh e[dos dk b/yk BjhA j'
;edk. T[; dk e'Jh nzs BjhA. T[j
ekdo nkg jh nkgDh tfvnkJh,
nkgD/ ;u B{z ikDdk j?. ;w[zd ;kj
;[bskB nkgD/ wkb XB d/ roG ftu

ieV/ ofjzd/ jB. T[; eosko B{z


ft;o e/ T[jBK dk e'Jh nk;ok BjhA
ofj iKdk. T[j ekdo dh f;cs dk
e'Jh nzs Bjh. T[; dh e[dos dh
e'Jh jZd BjhA. T[;d/ nkeko dk
nkXko BjhA iKfunk ik ;edk. T[j
;kfjp ;G s'A T[~uk, ;[Zuk j?. T[;d/
fivk T[~uk j' e/ T[; B{z ikD ;ed/ jK
fijVk n;zGt j?.

pwqwlw pwqwl lK Awgwsw Awgws

] EVk EVk Bwil Qky vyd khin


iek vwq ] shs ATwrh khin
kqybw AsulU ieku Dwqu ] lyKw hoie
q ilKIAY lyKY hoie ivxwsu ] nwnk
vfw AwKIAY Awpy jwxY Awpu ]
22 ] swlwhI swlwih eyqI suriq n
pweIAw ] ndIAw AqY vwh pvih
M swh
smuiM d n jwxIAih ] smud
sulqwn igrhw syqI mwlu Dnu ]
kIVI quil n hovnI jy iqsu mnhu n
vIsrih ] 23 ] AMqu n isPqI
khix n AMqu ] AMqu n krxY dyix
n AMqu ] AMqu n vyKix suxix n
AMqu ] AMqu n jwpY ikAw min mMqu ]
AMqu n jwpY kIqw Awkwru ] AMqu n
jwpY pwrwvwru ] AMq kwrix kyqy
ibllwih ] qw ky AMq n pwey jwih ]
eyhu AMqu n jwxY koie ] bhuqw khIAY

1060

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

bhuqw hoie ] vfw swihbu aUcw Qwau


] aUcy aupir aUcw nwau ] eyvfu
aUcw hovY koie ] iqsu aUcy kau jwxY
soie ] jyvfu Awip jwxY Awip Awip
] nwnk ndrI krmI dwiq ]24]

A.g.m.1, 5

AMqu n vyKix t na wekhan


suxix n AMqu sunan na t
AMqu n jwpY t na jp
kIqw Awkwru kt kr
bhuqw khIAY bt kah

Awgwsw Awgws gs gs

bhuqw hoie bt hoe

pwqwlw pwqwl ptl ptl

aUcy aupir e par

shs ATwrh ss athr

aUcw nwau no

khin kqybw khan kateb

eyvfu aUcw hovY koie


ewad how koe

lyKw hoie q ilKIAY


lekh hoe ta likh
lyKY hoie ivxwsu lekh hoe wins
Awpy jwxY Awpu pe jn p
eyqI suriq n pweIAw
et surt na p
smuMd swh sulqwn smd sultn
igrhw syqI mwlu Dnu
girh set ml tn

iqsu aUcy kau jwxY soie


tis e k jn soe
Awgwsw Awgws ^ nkekPK T[~s/ j'o
nkekP.
pwqwlw pwqwl ^ ;ko/ t/d fJe
IpkB j' e/ nkyd/ jB fe gkskbK
s'A nZr/ eJh bZy j'o gkskb jB
ns/ fJ;/ soQK nkekP s'A nZr/ bZyK
j'o nkekP jB.

AMqu n krxY t na karn

shs ATwrh khin kqybw ^ ;kwh


Xow g[;seK efjzdhnK jB fe
e[b nmkoQK nkbw iK d[BhnK jB
fiBQK dk w[ZY fJe nekb g[oy j?.

dyix n AMqu den na t

lyKw hoie q ilKIAY lyKY hoie ivxwsu

AMqu n isPqI t na sift


khix n AMqu khan na t

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1061

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
^ i/ T[; gowkswk d/ fJ; ;ko/
f;qPNh ft;Eko B{z fbyD dh
;woZEk j't/ sK jh fbfynk ik
;edk j? go T[; dk b/yk fJzBk
ft;fsqs j? fe T[; B{z fbyfdnK,
b/yk eofdnK nkg w[e ikJhdk j?
go b/yk BjhA w[Zedk.
Awpy jwxY Awpu ^ gowkswk nkgD/
nkg B{z nkg jh ;jh noEK ftu
ikDdk j?.
eyqI suriq n pweIAw ^ T[;
gowkswk dh Pbkxk eoB tkb/
Pbkxk eod/ jB go ;wM T[jBK
B{z th BjhA g?Adh fe T[; dh
tfvnkJh fezBh e[ j?.
smud
M swh sulqwn igrhw syqI mwlu
Dnu ^ T[j gksPkj i' ;w[zdoK d/
wkbe j'D ns/ fiBQK d/ e'b wkb
d"bs gjkVK Bkb fwDh ikD tkbh
j't/, T[j th T[; ehVh d/ pokpo
BjhA, fi; B{z s{z fdb'A BjhA
ft;odk.
AMqu n isPqI khix n AMqu ^
gowkswk dhnK f;csK dk e'Jh
nzs BjhA, Bk jh T[; dhnK f;csK
d/ eEB dk nzs j?.
AMqu n krxY dyix n AMqu ^ T[;
gowkswk dh eoDh iK f;oiDk

dk e'Jh nzs BjhA ns/ Bk jh T[;


dhnK dksK dk e'Jh nzs j?.
AMqu n vyKix suxix n AMqu ^ t/yD
ns/ ;[DB Bkb th T[; gowkswk
d/ r[DK dk gko BjhA gkfJnk ik
;edk.
AMqu n jwpY kIqw Awkwru ^
gowkswk d/ ou/ fJ; ;z;ko d/
nkeko dk th p'X BjhA j' ;edk
ns/ Bk jh fJ; f;qPNh d/
nko^gko dk e'Jh gsk br ;edk
j?.
bhuqw khIAY bhuqw hoie ^ T[; p/nzs
gowkswk d/ nzs B{z e'Jh BjhA ikD
;edk. i/ T[; nBzs pko/ pj[s
fejk ikJ/ sK T[j j'o nfXe
nBzs gqshs j'D br iKdk j?.
aUcy aupir aUcw nwau ^ gowkswk
T[~uk j?, T[; dk ;EkB T[~uk j?
go T[; T[~u/ gowkswk s'A T[; dk
Bkw T[~uk j?.
eyvfu aUcw hovY koie ^ T[; gowkswk
fizBk T[~uk i/ e'Jh j'o j't/.
iqsu aUcy kau jwxY soie ^ sK T[jh
T[; T[~u/ B{z ;wM ;edk j?. T[j
gowkswk fijVk T[~uk, tZvk j?,
nkgD/ nkg B{z T[jh ikDdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1062

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nkfr g

BKt fJ;sohfbzr
nZr, nrBh

w?A nkfr brk pkbfD


m g lagg blan
sd T[; bVe/ B/ fejk, ih fJe fdB
w/oh wksk B/ w?B{z nr pkbD Bz{ fejk.
id'A w?A nr pkb bJh sK ;G s'A
gfjbK S'NhnK bZeVhnK Bz{ nZr bZrh
ns/ fco tZvhnK B{z nr B/ ekp{ ftu
eo fbnk. fJj d/y e/ w/o/ wB ftu
G? nkfJnk fe fes/ fJt/A jh Bk j't/
fe n;hA fBeV/ Gkt S'Nh T[wo/ jh
w"s o{gh nZr d/ ebkt/ ftu ub/
ikJhJ/. tZv/ j'Dk ;kB{z B;hp jh Bk
j't/, fpbe[b fJjBK bZeVhnK dh
soQK. sd r[o{ BkBe dk j[ew
j'fJnk, s{z r[o{ dk fXnkB eo,
fJjBK ;'uK ftu Bk g?. fJj ;G ;[D
e/ ;zrs th j?okB j'Jh. bVek pkp/
d/ g?ohA g? frnk.

sdj[z T[f; bVe? nkfynkL


ih fJe fdfB w/oh wksk
efjnk i' p/Nk^ s{ nfr
pkb[^ sk w?A nkfr brk
pkbfD.
iK
beVhnK
gkJhnK
sK
gfjb/
fBeVhnK eT[ brh, sK
fgSj[z tvhnK eT[ bkrh.
sdj[z w?A GT[ ehsk, i' wsK

n;hA fBeV/ ufb ikfjA,

tv/o/ j'fD fwbfj fe B


fwbfj
beVhnK
eh
fBnkJh. sK w?A nkfynkL i'
r[o{ ifg b/fj*. sfd ;zrfs
j?okB j'fJ ojh ;[fDe?. sp
pkp? dh y[;h j'Jh bVek
g?oh gfJnk. sK r[o{ pkp?
fss[ wfjfb ;pd[ p'fbnk
f;oh okr[ ftfu.
g[oksB iBw ;kyh,

nkfr g
w?A nkfr brk pkbfD
m g lagg blan
gfjb/ fBeVhnK eT[ brh
ple nikr k lag
w?A GT[ ehsk m p kt
i' wsK n;hA fBeV/ ufb ikfjA
jo mat as nikre al jh
beVhnK eh fBnkJh lakkr k
ni
pkp? dh y[;h j'Jh
bb d khus ho

nkfrnk gi

BKt fJ;sohfbzr
fJIkis, j[ew, fwjo

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1063

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nkfrnk gow/;o eh j'Jh


gi parmesar k ho
gowkswk dh fwjo Bkb jh r[o{
BkBe dk iBw j'fJnk ns/ nzfwqs
dk eN'ok th T[;/ oZp dh fwjo
;dek jh fwfbnk. j[ew j'fJnk
BkBe ` fJj nzfwqs w/o/ Bkw dk
fgnkbk j? ` s{z fJ; B{z gh b?. r[o{
BkBe B/ nzfwqs dk fgnkok ghsk.
;kfjp Gkt op fwjopkB j'fJnk
ns/ j[ew j'fJnk j? BkBe` w?A
s/o/ ;zr^;kE jK. w?A s?B{z fBjkb
ehsk j? ns/ i' i' s/ok Bkw ig/rk
T[j th fBjkb j' ikt/rk. fJ;
bJh s{z w/ok Bkw ig ns/ b'eK B{z
th igk. T[jBK B{z th fBjkb eo.
;z;ko s'A fBob/g ofj. Bkw,
dkB, fJPBkB, ;/tk ns/ f;woB
ftu bZfrnk ofj. w?A s?B{z nkgDk
Bkw fdZsk j? s{z fJjh feos eo.

nkfrnk gow/;o eh
j'Jh, i' BkBe Grs[ jkio[
j'nk, sK nzfwqs dk eN'ok

Gfo efo nkfrnk Bkfb


fwfbnk. j[ew[ j'nkL BkBe
` fJj[ nzfwqs[ w/o/ Bkw ek
fgnkbk j?, s{ ghT[.* sp
r[o{ BkBe s;bhw ehsh,
fgnkbk
ghsk,
;kfjp[

fwjotkB[ j'nkL BkBe[ w?A


s/o/ Bkb jK. w?A s/o/ skJhA
fBjkb[ ehnk j?, no[ i'
s/ok BkT[ b/t/rk ;' ;G w?A
fBjkb[ ehs/ j?fB. s{ ikfJ
efo w/ok Bkw[ ifg, no[
b'ek EhA Gh igkfJ. no[
;z;ko EhA fBob/g[ oj[.

Bkw[, dkB[, fJ;BkB[,


;/tk, f;woB ftfu oj[.

w?A s/o/ skJhA nkgDk Bkw[


dhnk j?. s{ J/jk feofs
efo.*

g[oksB iBw ;kyh,


nkfrnk gi
nkfrnk gow/;o eh j'Jh
gi parmesar k ho
nzfwqs mrit
fJj[ nzfwqs[ w/o/ Bkw ek fgnkbk j?
mrit mere nm k pil h
s;bhw ehsh taslm kt
fBjkb[ ehnk nihl k
no[ b'ek EhA Gh igkfJ
ar lok th p jape
;z;ko EhA fBob/g[ oj[
sansr th nirlep r

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1064

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Bkw[, dkB[, fJ;BkB[, ;/tk, f;woB
ftfu oj[
nm dn isnn sew simran wi r
s{ J/jk feofs efo
t eh kirt kar

AwgU g

ihMdU muslmwxw] siqgur scw


pwqSwh swD sMgiq guru sbd
inswxw] siqgur prxY iqn kurbwxw
]21]5]
vwrW BweI gurdws, 5
AwgU g

BKt g[fbzr
w[yhnk, ofjpo

lGwieMdw lgid

AwgU iek inbwihMdw lSkr sMg Swh


sulqwxw

inicMd svn prDwxw


nid swan pardn

g ik nibhd lakar sg
sultn

pwqSwh iek mulk ivc


pt ik mulk wi

uzrk nkr{ T[j j? i' wB[y iksh B{z


p/Vh ukVQ e/ fJ; ;z;ko d/ d[fpXk
;kro s'A gko bzxk fdzdk j?. ;Zuk
gksPkj fjzd{, w[;bwkB ftu e'Jh
G/d BjhA oydk. r[o Ppd dh
nkokXBk Bkb ;fs$n;fs dh
gfjukD eodk j?.

byVI cwV lGwieMdw bwhly pUr


mwxs
mohwxw]
AwgU
iek

inbwihMdw lSkr sMg Swh


sulqwxw] iPrY mhlY pwhrU hoie
inicMd svn prDwxw] lwVw iek

vIvwhIAY bwhly jw\IN kr mihmwxw]


pwqSwh iek mulk ivc hor prjw

inbwihMdw nibhd

AwgU ^ w[yhnk, ofjpo.


lGwieMdw ^ p/Vh T[go pj[s ;ko/
wB[ZyK B{z uVQk e/ Bdh iK dfonk
gko bzxkT[D tkbk fJZe' wbkj j[zdk
j?.
inbwihMdw ^ fJZe' nkr{, fJZe'
pkdPkj iK ;[bskB j[zdk j? i' ;G
wkwfbnK ftu g{ok fBGdk iK
fBGkT[Adk j?.
inicMd svn prDwxw ^ wjZb/ ftu
fJe gfjo/dko j[zdk j? ns/ pkeh
w[yh, nwho ns/ rohp ;G
fBPfuzs j' e/ ;"A iKd/ jB.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1065

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pwqSwh iek mulk ivc ^ fJ;/
soQK fJe ;Zuk gksPkj j?, fi;
dh ;kX ;zrs j?, fiE/ T[j wB[y B{z
r[oPpd Bkb i'V e/ Gtib ftZu'A
gko eo fdzd/ jB.

nkr/ ge

fefonk ftP/PD
;kjwD/, nZr/, soZeh eoBk
r[o{ BkBe B/ fejk ;[D T[J/ ;[nkwh,
i' gow/;o BjhA f;wod/, id'A nZr/
ikDr/ sK T[jBK B{z nfijh ;Ik
fwb/rh fit/A X'ph eZgV/ e[ZNdk j?,
s/bh fsb ghVdk j?, fit/A dkD/ uZeh
d/ g[VK ftu gh;/ iKd/ jB. i' Ghy
(fGZfynk) wzr e/ yKd/ jB fsBK B{z
gow/;o dh dorkj ftu gj[zuD T[s/
s;hj/ BjhA ;r'A tfvnkJh fwbdh j?.
fJj ;[De/ gzvs j?okB j' frnk ns/
r[o{ BkBe B{z efjD bZrk L s{z sK ni/
S'Nk pZuk j?, s{z sK wksk, fgsk,
fJ;soh ns/ gfotko dk ;[y t/y.

;[D j' ;[nkwh iK T[j nkr/


ikDr/ i' Jhjk y[;hnK eos/
j?B no[ gow/;o Bjh f;wos/
fsB eT[ nkr/ n?;h ;ikfJ

fwb/rh i?;/ egV/ eT[ X'ph


d/sk j? no[ fiT[ fsb' e'
s/bh d/sk j?. fiT[ ueh
dkfDnk eT[ d/sh j?. fsB eT[

n?;h ;ikfJ fwb/rh. no/ i'


fGfSnk wzr e/ yks/ j?A fsB
eT[ dorkj gow/;o eh
tfvnkJh fwb/rh. sp gzfvs
j?okB j'fJ rfJnk. c/o
gzfvs efjnkL BkBe s{z n?;h
pksk feT[A eosk j?. ni/ s{z
pkbe j?. e[S wksk fgsk
fJ;sqh e[Nzp ek ;[y[ d/y[.
GkJh pkbk iBw ;kyh,
^
nkr/ ge
n?;h ;ikfJ fwb/rh s sje
mileg
i?;/ egV/ eT[ X'ph d/sk j?
jse kapre k tb det h
fiT[ fsb' e' s/bh d/sk j?
jio tilo ko tel det h
dorkj gow/;o eh
darg parmesar k
tfvnkJh fwb/rh wadi mileg
j?okB j'fJ rfJnk hrn hoe g

AwgY drgih kwim n AwvY


g darg km na w
fJ; irs dh P'Gk, jkEh, x'V/
nrbh dorkj ftu fe;/ ezw BjhA.

1066

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nfGwkBh ;G e[M fJ;/ irs ftu


Sv iKdk j?. wBw[y w/oh w/oh
eodk wo iKdk j?. fJ; Gtib
ftu v[p iKdk j?.

AwgY drgih g darg

rwj imlk jobn igRh soBw rUpvMqu


juA
o wnI ] bhuqu drbu hsqI Aru
GoVy lwl lwK bY AwnI ] AwgY

bhuqu drbu bt darb

icqu lweIAY ] aUTq bYTq sovq


jwgq sdw sdw hir iDAweIAY
] 1 ] rhwau ] mhw bicqR sud
M r
AwKwVy rx mih ijqy pvwVy ]

mhw bicqR mah baitr

drgih kwim n AwvY Coif clY


AiBmwnI ] 1 ] kwhy eyk ibnw

hau mwrau hau bMDau Cofau muK qy


eyv bbwVy ] AwieAw hukmu pwrbRhm

kw Coif cilAw eyk idhwVy ] 2 ]


krm Drm jugiq bhu krqw
krxYhwru n jwnY ] aupdysu krY Awip
n kmwvY qqu sbdu n pCwnY ]
nWgw AwieAw nWgo jwsI ijau
hsqI Kwku CwnY ] 3 ] sMq sjn
sunhu siB mIqw JUTw eyhu pswrw ]
myrI myrI kir kir fUby Kip Kip
muey gvwrw ] gur imil nwnk nwmu
iDAwieAw swic nwim insqwrw
]4]1]38]
A.g.m.5, 379

jobn igRh soBw joban gr sb


rUpvMqu juoAwnI rpwt jun
bY AwnI b n
Coif clY AiBmwnI
hod al abimn
suMdr AwKwVy sdar khre
rx mih ijqy pvwVy
ran m jite pwre
hau mwrau h mr
hau bMDau Cofau h bdo hodo
muK qy eyv bbwVy
mukh te ew babre
krm Drm jugiq karm trm jugt
qqu sbdu n pCwnY
tat sabad na phn
nWgw AwieAw ng i
nWgo jwsI ngo js
Kip Kip muey gvwrw
khap khap mue gwr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1067

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swic nwim insqwrw
s nm nistr
AwgY ^ dorkj ftu, gob'e ftu,
gowkswk dh jI{oh ftu.
jobn igRh soBw rUpvMqu juA
o wnI ^ i/
fe;/ wB[y d/ e'b je{ws, IwhB
dh wkbeh, i'pB, xo, fJIs,
;[zdosk ns/ i[nkBh j't/.
bhuqu drbu ^ i/ fe;/ wB[y e'b
pj[s XB, jkEh ns/ x'V/ j'D.
p? nkBh ^ i/ e'Jh wB[y bZyK
o[gJ/ you eoe/ ehwsh bkb w[b
b? nkt/.
AwgY drgih ^ fJjBK uhIK T[~s/
wkD eoB dk eh bkG feT[Afe nZr/
gowkswk dh dorkj ftu fJjBK
ftu'A e'Jh th uhI ezw BjhA
nkT[Adh.
Coif clY
dk wkD
gdkoEK
s[o g?Adk

AiBmwnI ^ fJjBK uhIK


eoB tkbk fJjBK ;G
B{z fJE/ jh Sv e/ fJE'A
j?.

mhw bicqR suMdr AwKwVy rx mih


ijqy pvwVy ^ i/ e'Jh wB[y pV/
n;uoi ;'jD/ fgV (e[PshnK)
fiZsdk j? ns/ oDG{wh ftu ik e/
;G MrV/ izr ftu fiZs gqkgs

eoe/ w[ek b?Adk j?.


hau mwrau hau bMDau Cofau muK qy eyv
bbwVy ^ w{zj'A fJjh pVeK wkodk j?
fe w?A jh nkgD/ t?ohnK B{z wkodk,
pzBQdk ns/ SZvdk jK sK eh
j'fJnk< fJe fdB gowkswk dk
j[ew nkT[Adk j? ns/ ;G e[M fJE/
Sv e/ s[o ikDk g?Adk j?.
krm Drm jugiq ^ wB[y eow,
Xow ns/ pj[s ;kohnK i[rsK
eodk j? ns/
yk; soQK dh
Xkowe ofjDh pfjDh pDkT[Adk j?.
qqu sbdu n pCwnY ^ wB[y T[gd/P
eodk j?, go nkg T[; nB[;ko
ewkJh BjhA eodk ns/ T[;
tk;sfte Ppd B{z BjhA gSkDdk.
nWgw AwieAw nWgo jwsI ^ wB[y
fJ; ;z;ko ftu Bzrk jh nkfJnk
;h ns/ Bzr/ B/ jh tkg; ub/ ikDk
j?. iht ykbh jE irs ftu
nkT[Adk j? ns/ ykbh jE jh s[o
g?Adk j?. T[; d/ eow Xow fe;/
ezw d/ BjhA jB. fit/A jkEh Bjk
e/ w[V fwZNh T[vk e/ nkgD/ f;o
T[s/ gk b?Adk j? T[t/A jh wB[y d/
ehs/ eow Xow ftnoE ub/ iKd/
jB.
Kip Kip muey gvwrw ^ irs dk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1068

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJj g;kok M{mk j?. wkfJnk d/
gqGkt nXhB i' b'e w/oh w/oh
eoe/ v[Zp/ jB T[j w{oy y[nko j'
j' e/ w'J/ jB.
swic nwim insqwrw ^ e[M b'e
XB^d"bs, o{g^i'pB dk nfGwkB
eod/ jB ns/ eJh
okik j' e/ ;'jD/ ;'jD/ swkP/ xo
(EhJ/No) pDk e/ w"iK eod/ jB
iK izr ftu fiZsK gqkgs eoe/
nkgDk I'o dZ;d/ jB ns/ eJh
Xkofwe d[BhnK ftu fdykt/ tkbh
ofjDh pDke/ T[~xk j'Dk ukj[zd/ jB
go fJj ;G M{m g;kok j?.
S[Nekok sK e/tb Bkw d/ fgnko
Bkb j'Dk j?. fiBQK B/ r[o{ B{z fwb
e/ ;Zu/ Bkw dh nokXBk ehsh,
T[jBK dk ;Zu/ Bkw ftu i[VB
ekoB gko^T[skok j' frnk.

AW|x an
nWv puilMg
ivhVw, Gr; dys, Awpxw vqn

mYnMU AW|x hoieAw prdys


mn an hoi pardes
ivAwh auprMq shuirAW leI ivdw ho
rhI DI nMU Awpxy bwbl dw ivhVw
prdys l`gx lg ipAw hY[ ipqw dw
Gr Cf ky DI ibgwny Gr clI jWdI

hY[ p`tIAW ilKdy vIrW nMU Aqy AwlyBoly gu`fIAW ptoly Cf ky kbIldwrI
ivc pYr Dr lYNdI hY[ iesy qrHW sKIAW
shylIAW Aqy BYx BrwvW dw ivCoVw pY
jWdw hY[ shury qorn qoN pihlW swirAW
dIAW A`KW nm ho jWdIAW hn[

glIAW qW hoeIAW bwbl


BIVIAW,
mYnMU AW|x hoieAw prdys,
sWB bwbl Gr Awpxw DI clI
ibgwny dys[
dysW dw rwjw bwp CoiVAw,
mW mihlW dI rwxI[
p`tIAW ilKdy vIr C`fy,
CoifAw sB Gr bwr vy sux bwp
myry[

Awly qy Boly myrIAW gu`fIAW,


l`Qw nhIN Kyfx qy cwau vy[
sKIAW shylIAW ivCVIAW,
myry roNdy ny BYx Brwau vy[

igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,


414
AW|x an
mYnMU AW|x hoieAw prdys
mn an hoi pardes
glIAW qW hoeIAW bwbl BIVIAW
gal t ho bbal pr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1069

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
DI c`lI ibgwny dys
t all bigne des

Ppd, r[opkDh dh nkokXBk Bkb


r[ow[y fBowb j' iKdk j?.

dysW dw rwjw bwp CoiVAw


des d rj bp hori

AsI
cMgIAw
AwcwrI
burIAwh ] mnhu kusuDw kwlIAw
bwhir ictvIAwh ] rIsw kirh
iqnwVIAw jo syvih dru KVIAwh]
nwil KsmY rqIAw mwxih suiK
rlIAwh ] hodY qwix inqwxIAw
rhih inmwnxIAwh ] nwnk jnmu
skwrQw jy iqn kY sMig imlwh
] 2 ] pauVI ] qUM Awpy jlu mInw
hY Awpy Awpy hI Awip jwlu ] qUM

mW mihlW dI rwxI
m ml d rn
p`tIAW ilKdy vIr C`fy
patt likhde wr hadde
Awly qy Boly myrIAW gu`fIAW
le te ple mer gudd
l`Qw nhIN Kyfx qy cwau vy
latth nah khdan te o we

AwcwrI r
fefonk ftP/PD
ezwK eoe/, ukb ubD eoe/

AwcwrI burIAwh r bur


nzdo ns/ pkjo d/ fto'X ftu wB[y
cf;nk fgnk j?. rZbK ftu uzrk
pBD Bkb nkuko'A uzrk BjhA j'
ikJhdk.
uzfrnkJh$p[fonkJh,
ekbhnk$fuNthnkj nkgD/ nkgD/
d[tzd ftu c;hnK jB. T[j nkg jh
whBk j?, nkg jh ikb j?. T[j nkg
jh ewb nfbgs j?. T[j nkg jh
nkgD/ r[ow[y B{z w[efs eokT[Adk j?.
T[; s'A pkjo j'o e[M BjhA. r[o

glI

Awpy jwlu vqwiedw Awpy ivic


sybwlu ] qUM Awpy kmlu Ailpqu hY
sY hQw ivic gulwlu ] qUM Awpy
mukiq krwiedw iek inmK GVI
kir iKAwlu ] hir quDhu bwhir
ikCu nhI gur sbdI vyiK inhwlu
]7]
A.g.m.3, 85
AwcwrI r
mnhu kusuDw kwlIAw
mano kasd kl
bwhir ictvIAwh bhar itw
hodY qwix inqwxIAw
hod tn nitn

1070

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

rhih inmwnxIAwh
rah nimnan
qUM Awpy jlu mInw hY
t pe jal mn h
Awpy hI Awip jwlu pe h p jl
qUM Awpy jwlu vqwiedw
t pe jl watid
Awpy ivic sybwlu pe wi sebl
qUM Awpy kmlu Ailpqu hY
t pe kamal alipt h
AwcwrI ^ ezwK eoe/, ukb ubD
eoe/.
n;hA iht o{gh fJ;sohnK rZbK
pksK eoB ftu pj[s uzrhnK
pDhnK j'JhnK jK go eowK eoe/
p[ohnK jK.
mnhu
kusuDw
kwlIAw
bwhir
ictvIAwh ^ wB s'A y'NhnK ns/
ekbhnK jK go pkjo'A ;k|
;[EohnK fd;dhnK jK.
hodY
qwix
inqwxIAw
rhih
inmwnxIAwh ^ i' iht fJ;sohnK
gqG{ d/ gq/w ozr ftu bhB jB ns/
;z:'r ;[y wkD ojhnK jB T[j
pb ftu j[zfdnK j'fJnK th nkgD/
nkg B{z pb ofjs ;wMdhnK jB.

qUM Awpy jlu mInw hY Awpy Awpy hI


Awip jwlu^ gqG{ nkg jh ib j?.
T[; ftu ofjD tkbh wZSh th nkg
j? ns/ T[; B{z c;kT[D tkbk ikb
th nkg jh j?.
qUM Awpy jwlu vqwiedw Awpy ivic
sybwlu ^ gqG{ nkg jh w'j o{g ikb
tSkT[Adk j? ns/ nkg jh gkDh
T[~s/ nkfJnk ;pI ikbk (gdkoE
o{g) j?.
qUM Awpy kmlu Ailpqu hY ^
gowkswk nkg jh ib ftu ofj
e/ ewb tKr nfbgs j? i' fuZeV
ftu'A fBebdk j? go fBob/g
ofjzdk j?.

Awcu
BKt g[fbzr
;/e, sgP

Awcu kwcu Fir pWhI k tr


ph
wB[y bJh r[o ;/tk fpBK j'o e'Jh
okj BjhA. fit/A nku Bkb eu Yb
iKdk j? J/;/ soQK wB[yh ;oho dk nzs
j' iKdk j?. i/sh j? s/sh jh T[;
eosko d/ Bkb j?. T[; eosko fpBK
j'o e'Jh ;ko BjhA. wBw[y nkgD/
e[eowK ftu pZXk XzX nzX dh ;'Mh
BjhA oydk. fJj fBor[D d/j d?th

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1071

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
;u fpBk eZuh j?. T[; gqG{ dh
dhfynk fpBK fJj irs fJe ;[gBk
j?.

mlwr mhlw 1 ] jwgqu jwig rhY


gur syvw ibnu hir mY ko nwhI ]
Aink jqn kir rhxu n pwvY Awcu
kwcu Fir pWhI ] 1 ] iesu qn Dn
kw khhu grbu kYsw ] ibnsq bwr
n lwgY bvry haumY grib KpY jgu
AYsw ] 1 ] rhwau ] jY jgdIs pRBU
rKvwry rwKY prKY soeI ] jyqI hY
qyqI quJ hI qy qum@ sir Avru n
koeI ] 2 ] jIA aupwie jugiq vis
kInI Awpy gurmuiK AMjnu ] Amru
AnwQ srb isir morw kwl ibkwl
Brm BY KMjnu ] 3 ] kwgd kotu
iehu jgu hY bpuro rMgin ichn
cqurweI ] nwn@I sI bUMd pvnu piq
KovY jnim mrY iKnu qweI ] 4 ]
ndI aupkMiT jYsy Gru qrvru
srpin Gru Gr mwhI ] aultI ndI

khW Gru qrvru srpin fsY dUjw


mn mWhI ] 5 ] gwruV gur
igAwnu iDAwnu gur bcnI ibiKAw
gurmiq jwrI ] mn qn hyNv Bey
scu pwieAw hir kI Bgiq inrwrI
] 6 ] jyqI hY qyqI quDu jwcY qU

srb jIAW dieAwlw ] qum@rI srix


pry piq rwKhu swcu imlY gopwlw
] 7 ] bwDI DMiD AMD nhI sUJY
biDk krm kmwvY ] siqgur imlY
q sUJis bUJis sc min igAwnu
smwvY ] 8 ] inrgux dyh swc ibnu
kwcI mY pUCau guru Apnw ] nwnk
so pRBu pRBU idKwvY ibnu swcy
jgu supnw ] 9 ] 2 ]
A.g.m.1, 1273
Awcu kwcu k
Fir pWhI tr ph
khhu grbu kYsw kaho garb ks
ibnsq bwr binsat br
haumY grib KpY hm garb khap
rwKY prKY soeI rkh parkh so
jyqI hY jet h
qyqI quJ hI qy tet tj h te
qum@ sir tum sar
Awpy gurmuiK AMjnu
pe gurmukh jan
Amru AnwQ amar anth
kwl ibkwl kl bikl

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1072

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Brm BY KMjnu prm p khjan
kwgd kotu kgad kot
rMgin ichn cqurweI
rgan ehan atur
ndI aupkMiT nad upkth
aultI ndI ult nad
khW Gru qrvru kah kr tarwar
srpin fsY sarpan das
dUjw mn mWhI dj man mh
gwruV gur igAwnu grur gur gin
ibiKAw gurmiq jwrI
bikhi gurmat jr
mn qn hyNv Bey man tan hv pa
jyqI hY jet h
qyqI quDu jwcY tet tud j
bwDI DMiD bd tad
AMD nhI sUJY ad nah sj

dh i's s'A fpBK fJj ;oho e[M th


BjhA. id'A i's fBeb iKdh j? sK
nB/e :sB eoB d/ pkti{d fJj
;oho fNfenk BjhA ofj ;edk.
fit/A ;/e eu B{z Ykb fdzdk j?,
fst/A ;oho i's s'A fpBK Yfj Y/oh
j' iKdk j?.
khhu grbu kYsw ^ fJ; ;oho dk,
fJ; XB^d"bs dk eh wkD eoBk
j'fJnk<
ibnsq bwr ^ jT[w? s/ jzeko ftu
irs fJT[A roe j[zdk j? fe
iKfdnK d/o BjhA brdh.
haumY grib KpY ^ irs ftnoE
jh ;oho dh jT[w? ftu s/ XB d/
wkD ftu y[nko jz[dk j?.
rwKY prKY soeI ^ j/ oyDjko gqG{`
s/oh ;dk i? j't/, s{z jh ;G dh
;KG ;zGkb eodk j?A, ftekoK s'A
pukT[Adk j? s/ s{z jh ihtK d/ ihtB
B{z goydk, gVu'bdk j?A.

Awcu ^ ;/e.

jyqI hY qyqI quJ hI qy qum@ sir ^ j/


gqG{` fizBh th f;qPNh j? T[j s?E'A
jh g?dk j'Jh j? s/ s?E'A jh dksK
wzrdh j? s/o/ tork j'o e'Jh BjhA
j?.

Awcu kwcu Fir pWhI ^ gowkswk

Awpy gurmuiK AMjnu ^ gowkswk B/

biDk krm kmwvY


bdak karm kmw
swc ibnu kwcI s bin k

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1073

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkg jh iht g?dk eoe/ T[jBK dh
ihtB i[rs nkgD/ t; ftu ehsh
j'Jh j?. T[j nkg/ frnkB o{g
;[owk j? i' r[oK^d[nko/ gqkgs j[zdk
j?.
Amru AnwQ ^ joh nekb j?. T[;
dk e'Jh wkbe BjhA. T[j ;kfonK
T[s/ gqXkB j?.
kwl ibkwl
Brm BY KMjnu ^
gowkswk ;G dk fPo'wDh, w"s s/
iBw woB d/ r/V, GNeDk s/ vo
;fjw BkP eoB tkbk j?.
kwgd kotu ^ fJj ftukok ;z;ko
ekrI dk febQk j?.
rMgin ichn cqurweI ^ fJ; febQ/
dh ozrD s/ fujB^uZeo ;z;kfoe
us[okJh j?.
ndI aupkMiT ^ Bdh feBko/ s/ o[y
j't/ iK xo j't/ s/ T[; xo ftu
;ZgDh dk xo j't/.
aultI ndI khW Gru qrvru srpin
fsY dUjw mn mWhI ^ id Bdh T[bN
e/ g? ikt/, sK T[j xo iK fpqS
feZE/ ofjzdk j?< g[ZfNnk iKdk j?
ns/ ;ZgDh p/xo j' e/ wB[y B{z
vZ;dh j?. fJj ;ZgDh wB ftu
dt?s Gkt iK wkfJnk j?. Gkt

;oho w"s d/ e'b jh ofjzdk j?.


fJ; B{z jo t/b/ w"s dk vo j?.
w"s d/ vo Bkb wB[y dt?s Gkt d/
t; j' iKdk j?. fJj j? ;ZgDh dk
vZ;Dk s/ fJ; dk fJbki j? r[o{ dk
frnkB.
gwruV gur igAwnu ^ r[o{ dk fdZsk
frnkB ns/ r[o{ d/ puBK d[nkok
;g dh ftj[ bfj iKdh j?.
ibiKAw gurmiq jwrI ^ fi; d/ e'b
th fJj wzso j? T[; B/ r[o{ ws
Bkb wkfJnk dk Ifjo ;kV fbnk
j?.
mn qn hyNv Bey ^ joh dh Grsh
fBokbh j?. fi; B/ Grsh d[nkok
;Zuk Bkw gk fbnk j?, T[; dk wB
ns/ sB mzY/^:y, po|^ts mzY/
j' rJ/ jB.
jyqI hY qyqI quDu jwcY ^ fisBh fJj
f;qPNh j?, ;koh s?E'A jh ;G dksK
wzrdh j?. s{z ;ko/ ihtK T[s/
dfJnkb{ j?A.
bwDI DMiD AMD nhI sUJY biDk krm
kmwvY ^ wkfJnk d/ Xzd/ ftu c;h
b[ekJh nzBQh j'Jh gJh j?. ;jh
ihtB i[rs pko/ fJ; B{z e[M th
BjhA ;[ZMdk, fJ;/ bJh wB i'
nkikd BjhA e?dhnK tkb/ eow

1074

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eodk j?. fBodJh ezw eodk j?.


swc ibnu kwcI ^ gqG{ d/ Bkw s'A
fpBk r[D^jhD wB[y dk ;oho
eZuk jh ofjzdk j?. wB[y B{z iBw
woB fwbdk jh ofjzdk j?. wB[y
dk sB, XB pbfe ;kok ;z;ko
g;kok fJT[A BkPtkB j? fit/A
ekrI dk febQk, gkDh dh p{zd iK
jtk d/ p[Zb/ ;kjwD/ iK Bdh feBko/
yVQk fpoS iK ;g dh y[Zv i'
dfonk d/ tjkn pdbD Bkb MN
Yfj Y/oh j' iKdh j?. pukU e/tb
r[o{ dh PoB ftu j? i' joh dh
Grsh s/ ;u dh ofjDh d/ e/ ;ko/
ihtB B{z nNb pDk fdzdk j?. r[o{
jh ;jh ihtB okj fdykT[Adk j? s/
r[o{ jh gowkswk d/ dhdko
eokT[Adk j?.

nkfiIh jiz
BKt fJ;sohfbzr
dhB, fBwo, nXhB, ewI'o

Bkb nfiIh eo' Bk I'ohJ/ ih


nl jiz karo n zore j
oKM/ B{z i'sk d/D d/ w;b/ T[s/ BkE d/
u/fbnK tb'A ftykJ/ r[Z;/ d/ i[nkp
ftu okMK efjzdk j? fe w/oh jkbs,
w/oh dPk T[s/ fJeZb/ b'e pyhb Gkt

szrfdb gJ/ j'D go w/ok oZp pyhb


Bk j't/. s[;hA w/oh jkbs T[s/ r"o
eo' ns/ w/ok ezw ;[nko' feT[Afe
fwbd/ fdbK B{z ftS'VBk BjhA ukjhdk.
fJj j[ew Gkt skes ns/ j[;B
jw/Pk BjhA ofjzd/ fJ; bJh nkfiIh
Gkt dhB Bkb XZek BjhA eoBk
ukjhdk. ;r'A i/ e'Jh j'o fe;/ rohp
dk ezw ftrkVdk j't/ sK T[;B{z th
o'eDk ukjhdk j?.

;[zRk b'e p\hb j? pkp w?Av/,


w/ok oZp p\hb Bk b'VhJ/ ih.
ehu/ r"o s/ ezw pDk fdu/,
fwb/ fdbK B{z BKj ftS'VhJ/ ih.

J/j[ j[ew s/ j[;B Bk fBs


ofjzd/,
Bkb nkfiIh eo' Bk I'ohJ/
ih.
i' e'Jh ezw }ohp dk eo/
IkfJnk,
;r'A U;B{z jNehJ/ j'VhJ/
ih.
p/Vk
bZfdnk
j'fJnk
w[;kcoK dk,
gko bkJhJ/, ftu Bk p'VhJ/
ih.
jho tkfo;,
nkfiIh jiz

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1075

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
J/j[ j[ew s/ j[;B Bk fBs ofjzd/
o hukam te husan n nit rde
Bkb nkfiIh eo' Bk I'ohJ/ ih
nl jiz karo n zore j
i' e'Jh ezw }ohp dk eo/ IkfJnk
jo ko km grb d kare zi
;r'A U;B{z jNehJ/ j'VhJ/ ih
sag osn hatke hore j

sUeI qoN nw mwr bydrdw sUeI


vy[
sUeI tMgI sI iC`ky,
AMdr s`s nxwn ip`ty,

shurw BWfy c`k c`k su`ty


bydrdw sUeI vy[
sUeI qoN nw mwr
bydrdw sUeI vy[

bol pMjwbx dy, II, 314

p/Vk bZfdnk j'fJnk w[;kcoK dk


ber laddi hoi musfr d

Awtw dwxw t dn

gko bkJhJ/, ftu Bk p'VhJ/ ih


pr le wi n bore j

nw Gr Awtw nw Gr dwxy
n kr t n kr dne

Awtw dwxw t dn

Bu`Ky Bwxy rox inAwxy


pkkhe pne ron nine

nWv puilMg
rotIAW pkwaux leI pIisAw Anwz,
k`cI rsd

nw Gr Awtw nw Gr dwxy
n kr t n kr dne
Gr ivc kMgwlI krky klyS hY[ inAwxy
Bu`Ky-Bwxy roNdy hn[ CotI ijhI g`l qy
mwr kutweI ho jWdI hY[ s`s nxwn
Awps ivc lVdIAW hn Aqy shrw gu`sy
ivc BWfy BMndw hY[

nw Gr Awtw nw Gr dwxy,
Bu`Ky Bwxy rox inAwxy,
bydrdw sUeI vy[

ss nxwn ip`ty sas nann pitte


shurw BWfy c`k c`k su`ty
sr pde ak ak sutte

AWfl dal
ivSySx
AWifAW vrgIAW v`fIAW v`fIAW A`KW
vwlw

ieh swry AWfl Awey


sre dal e
dulhn Srm nwl mrdI jWdI hY ik aus
dy ivAwh dI vrI purwxI lY ky Awey

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1076

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hn[ brwq ivc bu`FVy Awey hn pr
nOjvwn/gBrU ikauN nhIN Awey[ swry
brwqI AWfl A`KW vwly hn[ mYN Srm
nwl mrdI jWdI hW[

mYN lwj moeI mYN lwj moeI,

ieh vrI purwxI ilAwey

mYN lwj moeI[ mYN lwj moeI[


mYN lwj moeI[ ieh kI kI vsq
ilAwey,mYN lwj moeI mYN lwj moeI[
ieh bu~FVy kwhnMU Awey,
mYN lwj moeI mYN lwj moeI[
ieh g`BrU ikauN nw ilAwey,
mYN lwj moeI mYN lwj moeI[
ieh swry AWfl Awey,
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf, 391392
AWfl dal
ieh swry AWfl Awey
sre dal e
ieh vrI purwxI ilAwey
war purn lie

s`s nUMh nMU hmySw qMg krdI hY BwrI


c`kI qy ig`lI juAwr iphwauNdI hY[ BYx
dI qklIP dyK ky Brw BYx dI s`s nMU
kihMdw hY ik myrI BYx nMU myry nwl ipMf
qor dyvy[ pr A`goN fwFI s`s moVvW
jvwb idMdI hY ik aus ny nMUh nMU ieqny
gihxy pw ky ivAwhI hY pihlW vrI Aqy
gihxy vwps kr iPr AwpxI BYx nMU lY
jweI[

BwrI qW c`kI vy vIrw! ig`lVI


juAwr vy ieho qW dyvy s`sU pINhx nMU

mYN vwrI, ieho qW dyvy s`sU pINhx nMU


vy[ mwsI nI mwsI ! qYnMU KVn
mrwsI nI, BYx qW myrI nwl qor dy
mYN vwrI, BYx qW myrI nwl qor dy
vy[b`cw vy b`cw ! myry pu`q idAw
swilAw[ vrI qW gihxy swfy moV dy
mYN vwrI, vrI qW gihxy swfy moV dy
vy[
bol pMjwbx dy, II, 82
BwrI pr
c`kI akk

ieh bu~FVy kwhnMU Awey


bdare kn e

ig`lVI juAwr gilr jur

AwFw lwauxw d lon

mrwsI mrs

ikirAw
JgVw, byloVI bihs

vrI war

pINhx pn

gihxy gne

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1077

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nksP ta

BKt fJ;sohfbzr
nZr, nrBh

nksP fJPe dh G[zB epkp


eodh ta iq d pun kabb
kard
oZp d/ fiBQK nkPeK d/ fdb ftu
T[;B{z t/yD dh ukj g?dk j[zdh j?, T[j
nkgDh o{j B{z T[;d/ fJPe dh nZr
ftu pkb b?Ad/ jB. fJ; fJPe dh
nZr ftu ib e/ T[j fJbkjh B{o Bkb
o'PB j' iKd/ jB. fiZE/ PwQk pbdh
j?, T[j gotkB/ tKr nkgDh ikB T[;
T[s/ e[opkB eo fdzd/ jB. nzs ftu
eth gqf;ZX ;{|h dot/P jIos
wB;{o dk jtkbk fdzfdnK nkydk j?
fe j/ d';s` fiBQK B{z oZp d/ dhdko dk
P"e j?, T[j sK wB;{o tKr ;{bh th
uVQ iKd/ jB.

:kok.

nk;h* fiBQK B{z P"e dhd dk


J/
;{bh uVQ rJ/ tKr wB;{o
:kok.
gho p\P nk;h, ;hjoch,
nksP ta
nksP fJPe dh G[zB epkp eodh
ta iq d pun kabb kard
j'Ad/ ib e/ T[j wB{o :kok
hde jal ke o manr yr
ikB fw;b gszr f|dk eod/
jn misl patag fid karde
PwQK tsdk d/y e/ B{o :kok
am watd dekh ke nr yr

Awqm tam

ihw ikB B{z ikDe/ pkb d/Ad/


fiBQK GVedh Gkj e'j s{o
:kok.

gVBKt
nkgD/ nkg B{z, nkgD/ wB B{z

nksP fJPe dh G[zB


epkp eodh
j'Ad/ ib e/ T[j wB{o
:kok.
ikB fw;b gszr f|dk
eod/
PwQK tsdk d/y e/ B{o

tam jin sagal was

Awqm ijxY sgl vis


g{o/ ;fsr[o{ dh nkokXBk ftu
r[ow[y nkgDh nkswk B{z t; eo
b?Adk j?. r[o{ dh PoD ftu, Bkw
fXnkT[D Bkb ;fji nt;Ek ftu
gj[zudk j?. r[o{ dh PoB ftu, Bkw
dh nkokXBk Bkb r[ow[y ;fji
nt;Ek ftu ubk iKdk j?. T[; dk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1078

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
wB fBowb j[zdk j?, d/jh g[Bhs j[zdh
j?.

nwnk kY suKu eyhI


nnak k sukh eh

DnwsrI mhlw 5 ] jw kau hir


rMgu lwgo iesu jug mih so khIAq
hY sUrw ] Awqm ijxY sgl vis
qw kY jw kw siqguru pUrw ] 1 ]
Twkuru gweIAY Awqm rMig ]

Awqm ^ nkgD/ nkg B{z, nkgD/


wB B{z.

srxI pwvn nwm iDAwvn shij


smwvn sMig ] 1 ] rhwau ] jn
ky crn vsih myrY hIArY sMig
punIqw dyhI ] jn kI DUir dyhu
ikrpw iniD nwnk kY suKu eyhI
] 2 ] 4 ] 35 ]

A.g.m.5, 680
Awqm tam
Awqm rMig tam rg
srxI pwvn sarn pwan
nwm iDAwvn nm tiwan
shij smwvn sMig
sj smwan sg
myrY hIArY mer har
sMig punIqw dyhI sg punt deh
ikrpw iniD kirp nd

Awqm ijxY sgl vis ^ fi; wB[y


B/ g{ok r[o{ Xko fbnk j? T[j
nkgDh nkswk B{z fis b?Adk j?,
ekp{ eo b?Adk j? ns/ ;G e[M T[;
d/ tZ; j' iKdk j?.
Awqm rMig ^ nkgD/ g{o/ wB d/
ukn Bkb gowkswk dh f;|s
;kbkj eoBh ukjhdh j?.
srxI pwvn nwm iDAwvn shij
smwvn sMig ^ T[; gowkswk dk
Bkw fXnkJhJ/ sK T[j PoBh bk
b?Adk j? ns/ T[; dh ;zrs eoB
Bkb g{oB nv'bsk ftu bhB j'
ikJhdk j?.
myrY hIArY sMig punIqw dyhI ^ joh
d/ dk;K d/ uoB w/o/ wB ftu
t;D, T[jBK dh ;zrs ftu w/ok
;oho gftZso j't/.
ikrpw iniD nwnk kY suKu eyhI ^ j/
feogk d/ Gzvko gqG{ ` nkgD/
;/teK dh uoB^X{V w?B{z gqdkB
eo', w?B{z fJj' tZvk ;[y wkb{w j[zdk
j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1079

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nksw fJPBkB tam inn

BKt g[fbzr
nkswk dk fJPBkB Gkt gftZsosk,
nkswk dh PZ[Xh

fco nksw fJPBkB n?e[o


j'Atdk
phir tam inn kur hwd
nkgD/ wB ftu ftso/e eo eoe/
Gkt nbZr j'D dk Gkt g?dk eoe/
fJ; soQK gqshsh eoBh ukjhdh j? fe
w?A nkswk, d/jh s'A tZy jK.
d/jh s'A nZr/ wB, p[Xh ns/ fposhnK
sK uoy/ tKr fJe :zso Gkt
T[geoB pDkfJnk frnk j? fi; B{z w?A
nkswk ubkT[Adk jK Gkt T[;dk
eZsDjkok jK. nksw BjhA j?, wkdk
gqfeosh BjhA j? ;r'A w?A sK T[;
wkbe dk nz; Gkt fJe fjZ;k jK.
fJ; soQK nkswk dk nBksw s'A
ftfGzB j' e/ ;'uD$wfj;{; eoB Bkb
r[ow[y dk nksw fJPBkB j[zdk j?.

fco nksw fJPBkB n?e[o


j'Atdk^

eo eo e/ ftsq/e ngD/ nzdo'A


fJ; fpfX eoB gqshs okDh `
b'VhJ/:^
w?A d/jh s'A tZy j?tK nkswk.
d/j s'A b? wB p[ZfX nzsjeoB i'
:k i' fpqshnK t/r nzdo nkyhJ/

uoy/ tKC{ :zsq j? J/


;kfink,
eZsDjko/ tKC w?A jK
tyok.

iVQ B nBksw, d/j, wk:k w?A


BjhA,
wkdk gqfeqs BkfjA fJ; s'A tZy
jK,
w?A jK ;kJhA nzP, o{j iK
nkswk.
fJT[A nksw^fJPBkB* r[ow[y j?
eo/.
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,

nksw fJPBkB tam inn


fco nksw fJPBkB n?e[o j'Atdk
phir tam inn kur hwd
uoy/ tKC{ :zsq j? J/ ;kfink
arkhe w ytr h sji
eZsDjko/ tKC w?A jK tZyok
kattanhre w m h wakhr

Awqm GwqI tam kt


BKt fJ;sohfbzr
nkgD/ nkg dk xks eoB tkbk, ;t?
dk BkP eoB tkbk

Awqm GwqI hrqy tam kt harte

1080

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

r[o Ppd s'A, r[o feogk s'A tKM/ j'


e/ wBw[y nkswxks eodk j?. nB/e
i{BK ftu, GowK ftu fco fco e/
fpoEk iBw rtkT[Adk j?. r[o Ppd
Bkb edh N/e BjhA brdh. joh d/
ft;oB Bkb d[y xo eo b?Ad/ jB.
w{V, w[rX e[okj/ g?Ad/ jB. eosko
ekdo B{z Sv e/ wBw[y nkB B{z, fe;/
j'o dh g{ik eod/ jB. ;z;koh d[tzdK
ftu c;/ ofjzd/ jB. n;[oK dh ;zrs
ftu ;G ;u, ;G P[G eow G[b iKd/
jB.

mlwr mhlw 5 ] rwj qy kIt kIt

qy surpiq kir doK jTr kau


Brqy ] ikpw iniD Coif Awn kau
pUjih Awqm GwqI hrqy ] 1 ]
hir ibsrq qy duiK duiK mrqy ]
Aink bwr BRmih bhu jonI tyk n
kwhU Drqy ] 1 ] rhwau ] iqAwig
suAwmI Awn kau icqvq mUV
mugD Kl Kr qy ] kwgr nwv
lGih kq swgru ibRQw kQq hm
qrqy ] 2 ] isv ibrMic Asur
sur jyqy kwl Agin mih jrqy ]
nwnk srin crn kmln kI qum@ n
fwrhu pRB krqy ] 3 ] 4 ]
A.g.m.5, 1267
Awqm GwqI tam kt

rwj qy kIt rj te kt
kIt qy surpiq kt te surpat
kir doK jTr kau Brqy
kar dokh jathar k prte
hir ibsrq har bisrat
duiK duiK mrqy dukh dukh marte
tyk n kwhU Drqy tek na kh trte
Awn kau icqvq n k itwat
mUV mugD mr mgd
Kl Kr qy khal khar te
kwgr nwv kgar nv
ibRQw kQq hm qrqy
brith kathat ham tarte
isv ibrMic siv bira
Asur sur jyqy asur sur jete
kwl Agin mih jrqy
kl agan m jarte
Awqm GwqI ^ nkgD/ nkg dk xks
eoB tkbk, ;t? dk BkP eoB
tkbk.
rwj qy kIt kIt qy surpiq kir doK
jTr kau Brqy ^ oki/ s'A ehVh se
ns/ ehVh s'A d/tfsnK d/ gsh
fJzdo se, Gkt ;G S'N/ tZv/ gkgK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1081

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eoe/ izwd/ wod/ jB s/ roG^i{B
ftu g?Ad/ jB.
Awqm GwqI hrqy
dfJnk d/ ;w[zdo
fe;/ j'o B{z g{id/
u'o jB s/ nkgDh
eod/ jB.

^ fijV/ wB[y
gqG{ B{z Sv e/
jB T[j op d/
nkswk dk xks

hir ibsrq qy duiK duiK mrqy ^ i'


wB[y gowkswk B{z ft;ko fdzd/ jB
T[j d[yh j' e/ wod/ jB. joh B{z
ft;koB Bkb wB[y Gkt/A S'N/ j'D
s/ Gkt/A tZv/, i{BK ftu GNed/
ofjzd/ jB. tZv/ tZv/ d/ts/ th fJ;
B/w s'A poh BjhA. e/tb gowkswk
dh PoB ftu jh puk j?.
tyk n kwhU Drqy ^ i' wB[y
gowkswk B{z ft;ko fdzd/ jB T[j
wB[y nB/e tko eJh i{BK ftu
GNed/ fcod/ jB. fJ; r/V ftZu'A
fBebD bJh e'Jh nk;ok BjhA
fwbdk s/ T[jBK B{z feXo/ fNekDk
BjhA fwbdk.
Awn kau icqvq mUV mugD Kl Kr
qy ^ i' wB[y gowkswk B{z fsnkr
e/ fe;/ j'o dk f;woB eod/ jB
T[j w{oy ns/ y's/ jB.
kwgr nwv ^ ekri dh p/Vh okjhA
Gt ;kro B{z fet/A gko ehsk ik

;edk j?.
ibRQw kQq hm qrqy ^ ftnoE jh
efjzd/ jB fe n;hA so oj/ jK.
isv ibrMic Asur sur jyqy kwl
Agin mih jrqy ^ fPt, pqjwk,
d?As, d/ts/ fisB/ th jB ;G
gowkswk dk Bkw ft;koB ekoB
nkswe w"s dh nr ftu ;Vd/
jB.

nksw^dkB^;[Gkt tam dn
subv
BKt g[fbzr
nksw dkB eoB dh gqftosh, nkswk
fBSkto eoB dk Gkt

nksw^dkB^;[Gkt nzdq'
ikrdk
tam dn subv dro jgd
;kXBk eoB tkbk wB[y Gkt ;kXe
fit/A fit/A d/j nEtk ;ohoe gqftosh
s'A T[go T[mdk j? sK T[; dh o[uh
d/D Gkt dkB eoB tb tXdh j?.
nzs B{z dkB ftu w?A Gkt jT[A dk Gkt
fBeb iKdk j?. go wB[y fizBQK fuo
y[droIh$;tkoE ftu t/fVQnk$x/fonk
ofjzdk j? T[; dk ;[Gkt$gqftosh b?D
tb o[fus ofjzdh j?. nfGnk; eo
eo e/ id'A wkfJnk$Gow G[b/fynK B{z
fis
fbnk
iKdk
j?
sK

1082

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nksw^dkB^;[Gkt nzdo'A wB s'A jh


ikr g?Adk j? s/ fBs gqsh fdB tXdk
ofjzdk j?.

fiT[A fiT[A ;kXe tZX T[~mD d/j


s'A
fsT[A fsT[A tXtK dkB eod/
;'fjD/.

dkB ftZu jT[A* nzs ofjAdh


w{b BK.
id wB wk:k^w?b ftu go
tZ;dk,
^\[droIh d/ ftu ;_koE
t/fVQnk^
sd se b?D ;[Gkt gopb
j'Atdk;
go id eo nfGnk; wk:k
fiZshJ/.

nksw^dkB^;[Gkt nzdq'A
ikrdk,

tXdk fdB gqfs ikfJ dkB^;[Gkt


J/
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,

nksw^dkB^;[Gkt
tam dn subw
nksw^dkB^;[Gkt nzdq'A ikrdk
tam dn subw dro jgd

dkB ftZu jT[A* nzs ofjAdh w{b BK


dn wi h t rd ml n

nksw gd tam pad


BKt g[fbzr
nksw dh T[~u T[gkXh, pqjw T[gkXh

jzeko BjhA go nksw gd j?


hkr nah par tam pad h
;fsr[o dh f;fynk, ;fsr[o dk
fuzsB, wB nkgD/ f;yK B{z nzdob/
iIp/ Bkb T[BwB Gkt T[~u Gkt dh
ntZ;Ek ftu b? iKdh j?. f;yK dh
;[os, fposh, ;'uh B{z r[o{ nkgDh
;[os okjh T[funk e/ Gt;kro s'A gko
eok d/Adk j?. pqjw ftfdnk gVQ b?D
Bkb wB p[Xh s/i j[d
z / jB frnkBh j[d
z /
jB go r[o{ d/ nwb iK nkgD/ ihtB
iIfpnK okjh f;yK bJh ;kyPks
g;ko g?dk ehsk iKdk j? fi; Bkb
f;yh ;[os ftu iIfpnK dk y/Vk th
nkT[Adk j?. fdbK d/ ;[e/ gZs/ jo/ j[zd/
jB ns/ nkgk, ;t? fJe T[funkJh
gd gqkgs eodh j? i' jzeko iK jkT{w?
BjhA j[zdk ;r'A nksw gd j[zdk j? T[~u
wkBf;e fBowb nt;Ek j[d
z h j?.

;fsr[o{ dk fus f;ZyK d/ fuZs


B{z nkgD/ nzdob/ iIp/ Bkb
T[BwB eodk j?, jK fuZsK ftu
fuZs dk fjb/ok d/ e/ oZph nBzd
dkB eo fojk j?. ;[os Bkb f;ZyK

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1083

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dh ;[os B{z fdyk e/ Gt;kro s'A
T[~uk eoe/, ;zf;nK dhnK bfjoK
s'A T[uke/ T[BwB eo fojk j?,
rrBK dk sko{ pDk fojk j?. ;[os
n?TA[ ;pe b?Adh T[~uh j' ojh j?*
so ojh j?, ihG Bkb gVQkJh s/
ezBK Bkb ;[De/ ihG gVqh ftfdnk
p[ZXh B{z tkXkT[Adh j?, p[Xh B{z
fsfynK eodh j? ` pqjw ftd:k d/
th gVQB wksq Bkb p[ZXh s/ wB fsqy/
s/ tX/o/ ikDBjko j' iKd/ jB, go
wB sd/ jh T[BwB j[zdk j? id'A
nwb eo/ : id'A T[BwB tkbk
dksk d{;o/ d/ wB B{z nkgD/ wB
Bkb T[~uk eoe/ dZ; d/t/ fe nkj
j? ;'u ftuko s'A T[~uh, o; d/P
ftu.fJj j? pqjw ftd:k fNekDk,
fiZE/ ;dk wB oj/, fiZE/ ;[os oj/
dk dkB. T[~uk wB Bht/A wB B{z
T[uk eo iKdk j?. sko{ soB dh
iKu f;yk d/Adk j?, sko d/Adk j?.
y/V/ tkbk nBfyfVnK, w[oMkfJnK,
e[wbkfJnK, s/ ;[Ze fojK B{z fyV
iKdk j?. jK, eoe/ fdyk iKdk j?
T[~uk wB. fBok rZbK Bkb gZEo
BjhA uKdk, fdbK d/ o;s/ fdbK B{z
uk iKdk j?, fitA/ YZfmnk SZgoK B{z
EZwhnK uk iKdhnK jB. fBo/

gVQB gVkT[D Bkb ;wM fsqZyh


j[zdh j?, go ;[os/ dh ;[os

Bkb eokJh gVQkJh nkg/* Bzz{


fJe T[funkJh s/ b? iKdh j?,
i' T[funkJh fe jzeko BjhA
go nksw gd j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nksw gd tam pad


jzeko BjhA go nksw gd j?
hkr nah par tam pad h
;fsr[o{ dk fus f;ZyK d/ fuZs B{z
satgur d it sikkh de it n
nkgD/ nzdob/ iIp/ Bkb T[BwB eodk
j?
pne darle jazbe nl unman kard h
fBo/ gVQB gVkT[D Bkb ;wM fsqZyh j[zdh
j?,
nire prn prn nl smj trikh hd h
;[os/ dh ;[os Bkb eokJh gVQkJh
surte d surt nl kr pr
nkg/* Bzz{ fJe T[funkJh s/ b? iKdh j?
pe n ik ui te l jd h

nksw ftZfdnk tam viddi


BKt fJ;sohfbzr
T[j ftZfdnk fi; s'A nkswk dk
frnkB j't/, pqjw ftZfdnk

1084

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fJj BjhA fe nksw ftfdnk


nah ke tam viddi
nksw ftfdnk Gkt nksw nEtk pqjw
dk frnkB tfjw Gow iK e'Jh
n:[es$nDT[fus rb BjhA j?. go
fJ; dh ;wM neb ;[os d/ T[u/ j[zd/
Gkt ftrk; eo ikD Bkb nkT[Adh j?.
i/ wB fus fe;/ rb s/ j?okB go/PkB
j? sK T[; dk dko{ :[esh Bkb j[zdk j?
go nzdo dh ;Zuh w[u
Z h dh mzv Gkt
wB dk ;Zuk u?B ;kXB eoB Gkt
w/jBs eoB Bkb gqkgs j[zdk j?.

fwZsq ih ` w/ok wsbp fJj BjhA


fe nksw ftfdnk fJe tfjw
no n:[es t;s{ j?, go e/tb
fJj fe fJ; dh ;wM ;[os d/
T[~u/ T[~u/ j[zd/ ikD Bkb doi/ doi/
s/ ik e/ g?Adh j?. w?A fJ; t/b/
nkg B{z T[u:kJh d/ e/tb ;kXB
dZ; fojk jK. fi; soQK nkyhJ/
GkJh frb'n orV e/ ghfsnK sd
B{z nkokw nkT[Adk j?, fJj sK sg
T[skoB dk ;kXB dZ;Dk j?, go
feT[A frb'n sg B{z T[skodh
j?, fJj T[; d/ ekoD dh :[esh
dZ;Dh j?. w?A e/tb gfjbh rZb
fpB? eo fojk jK, fgSbh rZb id
wB P[ZX j[zdk j?, J/ekrqsk nkT[Adh
j?, ft;wkd s/ r[gs ;[zdosk
fdZ;dh j?, sd'A ;ko/ ekoB nksw

;kXBK d/ fe;/ Peb ftu gqsZy j'


iKd/ jB, go fJj d{o dh rZb j?.
eJh fJe :[eshnK, i' w/o/ ftu
efjD dh ;woZEk ;h, w?A ejhnK
ph jB. go fJ; t/b/ i' tkosk
ub ojh j? J/E/ efjDh* goXkB j?
no :[esh wro'A j?, nzdo ;Zuh
w[Zuh dh mzY ;kXB ehfsnK
g?Adh j?.go fuZs dh jfonkBh
dh fBoh s;Zbh :[esh eodh j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nksw ftZfdnk tam viddi


fJj BjhA fe nksw ftZfdnk
nah ke tam viddi
frb'n sg B{z T[skodh j?
gilo tap n utrd h
nzdo ;Zuh w[Zuh dh mzY
dar sa mu d thad
fuZs dh jfonkBh it d harin

Awqmw tm
BKt fJ;sohfbzr
nkgDk nkg, pqjw, o{j, ihtkswk,
wB

Awqmw dRvY tm draw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1085

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
r[ow[y T[; eosko dh Bdo Bkb
nkswk dqt? ofjzdk j?. T[; dh nzdo
dh d[fpXk nzdo jh wo iKdh j?.
;u d/ f;woB Bkb T[; d/ nzdo
d?th gork; j[zdk j?. ;u d/ f;woB
Bkb wB sB ftu gork; j[zdk j?.
fpfynk, wkfJnk ftu ofj e/ th
r[ow[y T[dk; ofjzdk j?. ;Zuh pkDh
d/ fgnko ftu, ;Zu/ Bkw dh
nkokXBk ftu ;dk ;[yh ofjzdk j?.
T[; B{z r[o Ppd dh Ekj brdh j?,
;ko brdh j?.

ndir kry qw ismirAw jwie ]


Awqmw dRvY rhY ilv lwie ]
Awqmw prwqmw eyko krY ] AMqr
kI duibDw AMqir mrY ] 1 ] gur
prswdI pwieAw jwie ] hir isau
icqu lwgY iPir kwlu n Kwie
] 1 ] rhwau ] sic ismirAY hovY
prgwsu ] qw qy ibiKAw mih rhY
audwsu ] siqgur kI AYsI
vifAweI ] puqR klqR ivcy giq
pweI ] 2 ] AYsI syvku syvw krY ]
ijs kw jIau iqsu AwgY DrY ]
swihb BwvY so prvwxu ] so syvku
drgh pwvY mwxu ] 3 ] siqgur kI
mUriq ihrdY vswey ] jo ieCY soeI
Plu pwey ] swcw swihbu ikrpw krY
] so syvku jm qy kYsw frY ] 4 ]

Bniq nwnku kry vIcwru ] swcI


bwxI isau Dry ipAwru ] qw ko
pwvY moK duAwru ] jpu qpu sBu

iehu

sbdu

hY

]5]2]4]

swru

A.g.m.1, 661
Awqmw tm
AMqr kI duibDw tar k dbid
AMqir mrY tar mar
sic ismirAY sa simri
hovY prgwsu how pargs
qw qy ibiKAw mih t te bikhi m
rhY audwsu rah uds
swcI bwxI s bn
isau Dry ipAwru sio tre pir
jpu qpu sBu iehu sbdu hY swru
jap tap sb e sabad h sr
Awqmw ^ nkgDk nkg, pqjw, o{j,
ihtkswk, wB.
Awqmw dRvY ^ gowkswk dh fwjo
j't/ sK jh wB[y dk fdb Yb e/
Bow j[zdk j? ns/ r[o{ B{z fwb e/
rqfj;E ftu jh T[dk; ofjD dh
iku f;ydk j? ns/ Ppd B{z

1086

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fgnko eodk j?. fwjo j't/ sK


nkswk fgxb iKdh j?, Bow j'
iKdh j? ns/ gq/w^Gfonk ns[N
fXnkB i[V iKdk j?.
AMqr kI duibDw AMqir mrY ^ wB[y
gowkswk dh fwjo Bkb gqG{ ftu
;[osh i'V e/ nkgDh nkswk B{z
gowkswk Bkb fJefwe eo b?Adk
j? ns/ wB dk dt?s Gkt,
d[fuskgB nzdo jh roe j' iKdk
j?.
sic ismirAY hovY prgwsu ^ ;u
o{g tkfjr[o{ B{z f;woB Bkb
frnkB dk ukBDk j' iKdk j?.
qw qy ibiKAw mih rhY audwsu ^
gowkswk dk Bkw f;woB eoB
Bkb wB[y Ifjo o{g wkfJnk d/
ftu jh T[gokw ofjzdk j?. d[BhnK
d/ Xzd/ eodk j'fJnk th T[jBK
ftu wB'A y[Gdk BjhA.
swcI bwxI isau Dry ipAwru ^ i'
wB[y r[o{ dh ;Zuh pkDh Bkb
fgnko gkT[Adk j?, T[jh w'j
wkfJnk s'A S[Nekok gk b?Adk j?
ns/ w'y d[nko gqkgs eo b?Adk
j?.
jpu qpu sBu iehu sbdu hY swru ^
gowkswk dh f;cs ;kbkj jh

fJj ;q/Pm r[o Ppd, fJj' Bkw


f;woB, n;b ig, sg, ns/ j'o
;G e[M j?.

Awqmu tam
BKt fJ;sohfbzr
ihtkswk

Awqmu cInis tam nas


joh wB[y dh nkswk ftu t;dk j?.
r[ow[y nzfwqs pkDh Bkb Ppd
gSkDdk j? s/ T[; d/ ;G d[y eZN/
iKd/ jB. T[j eosko nkg jh
goyDjko j?. ;u$eu d/ d[tzd B{z
goydk j?. T[; d/ GkD/ ftu ;u j?,
d{;o/ GkfJ ftu eu j?.

Awqm mih rwmu rwm mih Awqmu


cInis gur bIcwrw ] AMimRq bwxI

sbid pCwxI duK kwtY hau mwrw


] 1 ] nwnk haumY rog bury ] jh
dyKW qh eykw bydn Awpy bKsY sbid

Dury ] 1 ] rhwau ] Awpy prKy


prKxhwrY

bhuir sUlwku n hoeI ] ijn kau

ndir BeI guir myly pRB Bwxw scu


soeI ] 2 ]
A.g.m.1, 1153
Awqmu tam

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1087

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Awqmu ^ ihtkswk.

j?, T[jh Ppd Bkb i[Vdk j?. joh


dh ;op^ftnkgesk d/ Bk ;wMD
dk ekoB jT[w? j?. fJj jT[w?
tZvk o'r j?. i' ;koh f;qPNh,
xo^pko,
d/th^
d/tfsnK,
Xow^g[;seK
ns/
tZy'^tZyo/
XowktbzzphnK, o; G'rhnK ns/
ftoesK, ftdtkBK ns/ shoE
GqwD eoB tkfbnK B{z rq;h oZydk
j?. fJj o'r d{o sd j[zdk j? id
wB[y r[o{ d/ okjhA f;Zfynk b? e/
joh d/ r[D rkt/.

Awqmu cInis ^ joh jo fJe ftu


j? go fJ; rb dh ;wM r[opkDh
d/ ftukoB Bkb jh nkT[Adh j?.
r[o{ d/ ftuko d[nkok fJj rb
;wMhdh j? fe ihtkswk ftu joh
j? s/ joh ftu ihtkswk ofjzdh
j?.

bhuir sUlwku n hoeI ^ fit/A y'N/ yo/


f;Ze/ B{z goyD bJh fsZy/ B'e tkb/
;{J/ (;{bkeK) Bkb fSdq ehs/ iKd/
jB, Gkt w[V T[jBK dh goy BjhA
j[zdh, T[t/A fiBQK T[s/ gqG{ dh fwjo
j' iKdh j?, T[jBK B{z r[o{ gqG{ Bkb
w/b eok fdzdk j?.

AMimRq bwxI mrit bn


sbid pCwxI sabad phn
duK kwtY dukh kt
hau mwrw h mr
haumY rog bury hm rog bure
eykw bydn eka bedan
bhuir sUlwku n hoeI
br slk na ho

AMimRq bwxI sbid pCwxI duK kwtY


hau mwrw ^ fJj nzfwqs Bkw r[o{
T[gd/P d[nkok gSkDhdk j?, i' d[y
eZNdk j? s/ jzeko wko fdzdk j?.
haumY rog bury ^ jT[w? s'A g?dk j'D
tkb/ o'r pj[s p[o/ jB.
eykw bydn ^ fi; gk;/ t/ydk jK,
T[FZE/ fJZe' jT[w? dk dod tos
fojk j?. fi; B{z gqG{ X[o'A pyPdk

Awquru tur
ftP/PD
ftnke[b, bkuko, d[yh

Awquru nwm ibnu sMswr


tur nm bin sansr
nks[o, ftebg ftu ;kok
rqf;nk j'fJnk j?. jfo d/
fpBK wBw[y iwezeo ftu
j[zdk j?. mrT[oh ftu fgnk

;z;ko
f;woB
y[nko
wBw[y

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1088

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fpfynk Bkb i{Mdk ofjzdk j?. dhB
d[y GziB eosko dh fwjo fpBK
nkgDk nkg r[nk b?Adk j?.

swrg mhlw 5 ] Awquru nwm ibnu


sMswr ] iqRpiq n hovq kUkrI
Awsw iequ lwgo ibiKAw Cwr
] 1 ] rhwau ] pwie TgaurI
Awip BulwieE jnmq bwro bwr ]
hir kw ismrnu inmK n ismirE
jmkMkr krq KuAwr ] 1 ] hohu
ikpwlu dIn duK BMjn qyirAw sMqh
kI rwvwr ] nwnk dwsu drsu pRB
jwcY mn qn ko AwDwr ] 2 ] 78
] 101 ]
A.g.m.5, 1223
Awquru tur
iqRpiq n hovq tripat na howat
kUkrI Awsw kkr s
ibiKAw Cwr bikhi hr
pwie TgaurI pe thgr
jmkMkr krq KuAwr
jamkkar kart khur
dIn duK BMjn dn dukh pajan
sMqh kI rwvwr stah k rwr

Awquru ^ ftnke[b, bkuko, d[yh.


iqRpiq n hovq kUkrI Awsw ^ wB[y
gowkswk d/ Bkw B{z G[bk e/ irs
ftnke[b j'fJnk ofjzdk j?. fJ;
;[nkj ts wkfJnk ftu bfrnK
e[Zsh nk;k oZidh BjhA.
ibiKAw Cwr ^ wB[y ;[nkj ;wkB
wkfJnk ftu jh bfrnk j'fJnk
j?.
pwie TgaurI ^ gowkswk B/
wkfJnk dh mr p{Nh gk e/ nkg
jh irs B{z e[okj/ gk oZfynk j?/,
e[okj/ g?D eoe/ iht w[V^w[V i{BK
ftu g?Adk j?.
TgaurI ^ mrw{oh, T[j p{Nh fi;
Bkb mr, :kso{ B{z p/j'P eo e/
XB b[ZNd/ ;B.
jmkMkr krq KuAwr ^ ny MgeD
fizB/ ;w/A bJh th iht gowkswk
dk Bkw f;woB BjhA eodk,
iwd{s fJ; B{z y[nko eod/ ofjzd/
jB.
dIn duK BMjn ^ gowkswk dhBK d/
d[y eND tkbk j?.
sMqh kI rwvwr ^ wkfJnk d/
;[nkdK ftu brD Bkb edh oi/tK
BjhA j[zdk. ;zs iBK d/ uoBK dh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1089

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
X{V pfDnk ofjDk ukjhdk j?.
gowkswk dk doPB jh sB wB
dk nk;ok j?.

Awdr Bwau dar po


nWv iesqrIilMg
mwx, siqkwr

kIqVw jI Awdr Bwau


ktr j dar po
nwr Bwv pqnI Awpxy shuirAW qoN
vwps muVy pqI nMU pu`CdI hY ik ieDrly
p`qx dIAW p`kIAW Bwv myry h`Q dIAW
qW qMU prly p`qx KW leIAW[ hux ieh
d`s ik myry pyky qyrw iks ny mMjw
fwihAw Aqy iks ny ibsqrw ivCwieAw
iPkr mMd pqnI nMU pqI dy Awdr BwA
dI Aqy syvw dI fwFI icMqw hY[ pr pqI
aus nMU qs`lI bKs jvwb idMdw hY ik
aus dI swlyhwr, swly Aqy s`s ny aus
dI bhuq syvw kIqI hY[ pqnI iPr
puCdI hY ik swfy Gr Aqy AwpsI
ipAwr dw Byq iks iks ny ilAw[ pqI
iPr jvwb idMdw hY shury qy s`s nwl
g`lW kIqIAW pr CotI swlI ny idl dw
kuJ Byd jrUr lY ilAw hY[

aurly p`qx p`kIAW nI


prly p`qx KWDIAW,
qyry pyeIey pY geI
ivCoVy vwlI rwq vy[

ikn mMjw fwihAw jI


ikn ivCwieAw,
ikn quhwfw kIqVw jI
Awdr BwE vy[
swly mMjw fwihAw nI
swlyhwr ivCwieAw,
s`s myrw kIqVw jI
Awdr BwE ny[
ikn g`lW kIqIAW jI
ikn bih ky suxIAW,
ikn quhwfw lY ilAw jI
idl vwlw Byq vy[
swhury g`lW kIqIAw nI
s`s bih ky suxIAW,

CotI swlI lY ilAw nI


idl vwlw Byq[
bol pMjwbx dy, II, 145
Awdr Bwau dar po
kIqVw jI Awdr Bwau
ktr j dar po
aurly p`qx p`kIAW nI
urle pattan pakk n
prly p`qx KwDIAW
parle pattan khd
pY geI ivCoVy vwlI rwq
p ga wihore wli rt

1090

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

CotI swlI lY ilAw nI


hoti sl l li n

jy qMU AWdVI vy,


m`lw nvIN nwr[

idl vwlw Byq dil wl pt

igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,


430

AWdVI dr

AWdVI dr

ikirAw
ilAWdI, lY ky AWdI

jy qMU AWdVI vy je t dr we

jy qMU AWdVI vy je t dr we
mW lwVy Aqy vhutI Aqy isrbwly dy isr
qoN pwxI vwr ky pINdI hY Aqy nvIN
ivAwh ky ilAWdI vhutI nMU pirvwr
ivc Swiml krdI hY[ BwbIAW Aqy
nnwxW nvIN vhutI dy mUMh ivc burkIAW
pwauNdIAW hn Aqy vhutI nMU vIr dy nwl
dyK ky KuS huMdIAW hn[

jM\W dy lwVy isr pr,

lwVy qy isrvwly isr,


pwxI vwr vwr peI pINvdI[

pwxI nI mYN vwr vwr peI


pINvdI[
jy qMU AWdVI vy m`lw nvIN nwr,
pwro hI prvwr[
mwauN pwxI pIqw vwr,
BwbI iek nnwxW cwr,
burkIAW dyNdIAW vwro vwr[

vIrw in`kI ijhI vhutI


qyry nwl sjy KloqI[

lwVy qy isrvwly isr


lre te sirwle sir
pwxI vwr vwr peI pINvdI
pn wr wr pwd
BwbI iek nnwxW cwr
pb ik nann r
burkIAW dyNdIAW vwro vwr
burk dd wro wr
vIrw in`kI ijhI vhutI
wr nikk jih wti
qyry nwl sjy KloqI
tere nl saje khlot

Awid d
ftP/PD
P[o{ ftu, w[ZY s'A

Awid miD jo AMiq inbwhY


d md jo t nibh
fijVk r[ow[y nkfd, wfX, ;dk Bkb

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1091

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ofjzdk j?, T[j ;iD tkfjr[o{ d/ wB
g;zd j?. joh dh gqhs ftu dfJnkb
g{oB g[oy fgqsgkb j[zdk j?. wkfJnk
f;be eZNh iKdh j?. tkfjr[o{ T[;
r[ow[y B{z nkgDk pDk b?Adk j?. Bkw
f;woB Bkb T[; d/ ;G o'r eZN/ iKd/
jB.

Awid miD jo AMiq inbwhY


d md jo t nibh

gauVI mhlw 5 ] Awid miD jo


AMiq inbwhY ] so swjnu myrw mnu cwhY
] 1 ] hir kI pRIiq sdw sMig cwlY
] dieAwl purK pUrn pRiqpwlY
] 1 ] rhwau ] ibnsq nwhI Coif n
jwie ] jh pyKw qh rihAw smwie
] 2 ] sud
M ru suGVu cquru jIA dwqw ]
BweI pUqu ipqw pRBu mwqw ] 3 ]
jIvn pRwn ADwr myrI rwis ]

qh rihAw smwie t rahi sme

pRIiq lweI kir irdY invwis


] 4 ] mwieAw islk kwtI gopwil
] kir Apunw lIno ndir inhwil

] 5 ] ismir ismir kwty siB rog ]


crx iDAwn srb suK Bog ] 6 ]
pUrn purKu nvqnu inq bwlw ]
hir AMqir bwhir sMig rKvwlw
] 7 ] khu nwnk hir hir pdu cIn
] srbsu nwmu Bgq kau dIn
] 8 ] 11 ]
A.g.m.5, 240
Awid d

dieAwl purK dl purkh


pUrn pRiqpwlY pran pritpl
jh pyKw j pekh
jIvn pRwn jwan prn
ADwr myrI rwis adr mer rs
pRIiq lweI prt l
kir irdY invwis kar rid niws
mwieAw islk mi silk
kwtI gopwil kt gopl
ndir inhwil nadar nihl
pUrn purKu pran purkh
nvqnu inq bwlw nawtan nit bl
hir pdu cIn har pad n
Awid ^ P[o{ ftu, w[ZY s'A.
Awid miD jo AMiq inbwhY ^ w/ok
wB T[; ;iD gqG{ B{z fwbDk b'udk
j? fijVk nkfd, wX ns/ nzs,
P[o{ s'A b? e/ nyho se ;kE fdzdk
j?, ;kE fBGkT[Adk j?.
dieAwl purK pUrn pRiqpwlY ^

1092

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gowkswk Bkb i'Vh j'Jh gqhs ;dk


wB[y dk ;kE fdzdh j?. T[j
dfJnk dk xo ;op^ftnkge
ns/ ;G r[DK dk wkbe gowkswk
nkgD/ Grs dh ;dk gkbDk eodk
j?.
jh pyKw qh rihAw smwie ^ w?A
fiXo d/ydk jK, UXo jh jo EK
gowkswk w"i{d j?, Bk T[j ed/
wodk j? ns/ Bk jh T[j ihtK B{z
Sv e/ fes/ iKdk j?.
jIvn pRwn ADwr myrI rwis ^ T[j
joh w/oh fIzdrh ns/ gqkDK dk
nk;ok j? w/o/ ihtB dh ok;^g{zih
j?.
pRIiq lweI kir irdY invwis ^ w?A
T[; gqG{ B{z fjod/ ftu fpmk e/
gqhs bkJh j?.
mwieAw islk kwtI gopwil ^
fgqEth d/ gkbD tkb/ joh B/,
f;qPNh d/ oky/ T[; gqG{ B/ w/oh
wkfJnk d/ w'j dh oZ;h, ckjh eN
fdZsh j?.
ndir inhwil ^ T[; B/ fwjo dh
BIo Bkb t/y e/ w?B{z nkgDk pDk
fbnk j?.
pUrn purKu nvqnu inq bwlw ^

gowkswk ;G r[DK dk wkbe, ;G


ihtK ftu ftnkge j?. T[j ;dk
BtK j?. ;dk itkB j?.
hir pdu cIn ^ gowkswk nkgDk
Bkw nkgD/ Grs B{z fdzdk j?.
Grs tk;s/ T[; dk Bkw jh ;kok
XB^gdkoE j?. fi; B{z gowkswk
Bkw dh dks fdzdk j?, T[j
gowkswk Bkb fwbkg dh nt;Ek
B{z ;wM b?Adk j?.

Anwid and
ftP/PD
fi; dh nkfd T[sgsh Bk j't/,
eosko

Awid Anwid ibAMq sdoeI


d and bet sdo
nkfd nBkfd s'A e[M n?;/ ss jB,
n?;/ ihn izs jB fiBQK dh ;zrs
Bkb, fiBQK dh S{j Bkb jo uhI, jo
iht nkgD/ g[okD/ ss B{z Sv e/ BtK
;o{g, BtK ss XkoB eo b?Adk j?.
uzdB dh S{j Bkb, gko; d/ Bkb br
e/, ;fsr[o{ dh ;zrs ftu jo ss
d?th ss pD iKdk j?.

cMdn vws vxwspiq bwvx cMdn


cMdn hoeI] Pl ivx cMdn bwvnw
Awid Anwid ibAMq sdoeI] cMdn
bwvn cMdnhu cMdn vws n cMdn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1093

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
koeI] ASt Dwq iek Dwq hoie
pwrs prsy kMcn joeI] kMcn hoie
n kMcnhu vrqmwn vrqY sB loeI]
ndIAW nwly gMg sMg swgr sMgim
Kwrw soeI] bglw hMs n hoveI mwn
srovr jwie KloeI] vIhW dY vrqwrY
EhI ]10]
vwrW BweI gurdws, 11
Anwid and
cMdn vws vxwspiq
dan ws wnspat
Pl ivx cMdn bwvnw
phal win dan bwn
cMdn bwvn cMdnhu
dan bwan dn
ASt Dwq iek Dwq at tt ik tt
sMgim sgam
mwn srovr mn srowar
Anwid ^ fi; dh nkfd T[sgsh
Bk j't/, eosko.
cMdn vws vxwspiq ^ uzdB dh
y[Pp{ ;koh pB;gsh ftu c?b
iKdh j? go pktB uzdB i' j? T[j
;G fpqS p{fNnK B{z uzdB pDk
fdzdk j?.

Pl ivx cMdn bwvnw ^ pktB uzdB


B{z cb e'Jh BjhA brdk, go
wfje ns/ ;[rzXh d/D eoe/ T[j
w[ZY'A jh p/nzs r[DK tkbk fejk
iKdk j?.
cMdn bwvn cMdnhu ^ pktB uzdB
s'A sK uzdB pD iKdk j? go uzdB
s'A uzdB BjhA pDdk. pktB uzdB
;fsr[o{ bJh tofsnk j? i' f;yK
B{z ;kX ;zrs ftu T[gd/P d/ e/,
uzdB tKr wfje, r[DK tkb/ pDk
fdzd/ jB.
ASt Dwq iek Dwq ^ gko; ftu
fJj Pesh j? fe T[j fe;/ Xks B{z
th S'j/, T[;/ B{z ;'Bk pDk fdzdk j?.
sMgim ^ BdhnK, Bkb/, rzrk ftu
g? e/ rzrk tor/ gftZso ib ;wkB
j' iKd/ jB go T[jh rzrk id'A
;w[zdo ftu ik g?Adh j? sK T[; dh
;zrs Bkb ykoh j' iKdh j?.
mwn srovr ^ e?bkP gops d/ B/V/
fwZm/ ns/ fBowb ib dh fJe
pVh tZvh bzph Mhb j?. fJ; T[go
jz; iK oki jz; ofjzd/ jB. fJj
fjzd{nK ns/ p'XhnK dk Gkoh
shoE j?. ;qh r[o{ rqzE ;kfjp ftu
wkB ;o'to s'A w[okd ne;o
;fs;zr ns/ T[~E/ jz;K s'A w[okd

1094

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

;zsK dh jz[dh j?.

inrMkwr Akwr nirkr akr

Awid d

Awpy Awp aupwiekY pe p upek

ftP/PD
gqEw, ekoD, T[sgsh, w[Y, w[Y dk
ekb, nkozG

Awid n AMq ibAMq hY

Awid purK Adys d purkh ades


hYBI hosI hb hos
hoNdw AwXw hd y

d na t bet h

Awpy Awp pe p

fBozeko dk e'Jh nkfd, nzs BjhA.


T[; dk nkeko th nbZy j?. T[j
nkfd g[oy j?. T[j j? Gh s/ ;dk
;dk bJh j't/rk. T[j p/nzs j?.
nkgD/ nkg ftu jh ;wkfJnk j?.
;G nkekoK s'A goQ/ j?.

Awid ^ gqEw, ekoD, T[sgsh,


w[Y, w[Y dk ekb, nkozG.

EAMkwr Akwr kr iQq n vwr n


mwhu jxwXw] inrMkwr Akwr ivx
eykMkwr n AlK lKwXw] Awpy Awp
aupwiekY Awpy Apxw nwauN DrwXw]

Awid purK Adys hY hYBI hosI


hoNdw AwXw] Awid n AMq ibAMq
hY Awpy Awp n Awp gxwXw] Awpy

iQq n vwr n mwhu ^ id'A gow/Po


B/ e[dos dh ouBk ehsh, sK T[;
;w/A fEs, tko, Bk wjhBk ;h.
gfjbK sK ;[zB, u[g^ukg s/ PKsh
;h e'Jh uhI th gfjbK BjhA ;h.
inrMkwr Akwr ^ gow/Po nkeko
s'A fpBK e/tb i'sh ;o{g jh ;h.
T[; g;kok eoB tkb/ gow/Po B/
nkgDk G/d fe;/ B{z th BjhA
iskfJnk.

iQq n vwr thit na wr

Awpy Awp aupwiekY ^ nkg/ s'A


nkgDk nkg g?dk eoe/ nkg/ jh
nkgDk BK ihtK d/ w[es j'D bJh
gow/Po, gow nkswk XokfJnk
;h, Bkw B{z w[esh dk ;kXB pDk
fdZsk.

mwhu mh

Awid purK Adys hY hYBI hosI hoNdw

Awp aupwie smwXw ]7]

vwrW BweI gurdws, 18


Awid d

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1095

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AwXw^ n?;/ gow/Po B{z Bw;eko
j? fijVk j[D th j?, j? Gh ;h,
nZr/ th w[Y s'A jh j[zdk nkfJnk
j?.
Awpy Awp ^ T[; dk Bk e'Jh nkfd
j?, Bk nzs j?, T[j p/nzs j?. T[j
;G e[M nkg/ jh nkg j?, go
nkgDk nkg fe;/ B{z iskT[Adk
BjhA, T[j fPq;Nh B{z nkg/ jh
oudk j? s/ fco nkgD/ nkg ftu
bhB eo b?Adk j?.

Awid purK d purkh

igAwn suxwXw] crn kvl gur


DMn DMn DMn msqk gur crxI
lwXw] DMn DMn gur aupdyS hY dMn
irdw gur mMqR vswXw] DMn DMn gur
crnwimRqo DMn muhq ijq AipE
pIAwXw] gurmuK suK Pl Ajr
jrwXw ]19]12]
vwrW BweI gurdws, 12
Awid purK d purkh
AwdyS krwXw de kri
gur iDAwn DrwXw gur tin tri

BKt g[fbzr
gowkswk, gqG{, eosko

gur igAwn suxwXw gur gin suni

Awid purK AwdyS krwXw

gur crxI lwXw gur arn li

d purkh de kry

gur mMqR vswXw gur mtar wsi

r[of;y, r[ow[y XzB j? fi; B/ nkfd


g[oy s'A nkd/P eotkfJnk. ;fsr[o
d/ doPBK Bkb, ;fsr[o d/ Ppd Bkb
r[o frnkB fwfbnk. r[ow[y r[o{
uoB etb ftu ofj e/ r[o wzsq
gkT[Adk j?. nkgDk ihtB ;cb eodk
j?.

ijq AipE pIAwXw jit apio pi

DMn gurU gurisK DMn Awid purK


AwdyS krwXw] siqgur drsn DMn
hY DMn idRSit gur iDAwn DrwXw]
DMn DMn siqgur Sbd DMn suriq gur

suK Pl Ajr jrwXw


sukh phal ajar jri
Awid purK ^ gowkswk, gqG{,
eosko.
AwdyS krwXw ^ XzB r[o{ ns/ XzB
jB r[o{ d/ f;y, fi; r[o{ B/ f;ZyK
B{z nkfd g[oy gow/Po B{z gqDkw
eotkJh.
gur iDAwn DrwXw ^ ;fsr[o{ ih dk

1096

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

doPB XzB j? ns/ XzB T[j fdqPNh


j? fi; B/ r[o{ d/ frnkB B{z BIo
ftu ;kjwD/ Xfonk j'fJnk j?.

gur drsn pwXw

gur igAwn suxwXw ^ XzB ;fsr[o{


ns/ XzB ;fsr[o{ dk Ppd, XzB jh
T[j ;[osh j?, fi; B/ r[o{ dk
frnkB ;[fDnk iK ;[DkfJnk j?.

r[ow[y, r[of;y pD e/ nkgDk iBw


;ekoE eodk j?. nkfd g[oy d/
nkd/; nB[;ko r[o doPB eodk j?.
;fsr[o fdnkb j' e/ r[ow[y B{z
tkfjr[o{ d/ ;u dk wzsq ;[DkT[Adk j?.
T[; d/ ekw, eo'X, fto'X, b'G, w'j
;G d{o j' iKd/ jB. ;s, ;zs'y,
dfJnk, Xow tb w'Vk g?Adk j?.

gur crxI lwXw ^ r[o{ ih d/ uoB


etb XzB jB ns/ XzB j? T[j wZEk
i' r[o uoDhA bZrk j?.
gur mMqR vswXw ^ XzBsk :'r r[o{
dk T[gd/P j?, ns/ XzB j? T[j
fjodk fi; ftu ;fsr[o{ dk r[o
wzso t; frnk j?.
ijq AipE pIAwXw ^ XzB j? r[o{
ih d/ uoB ewbK dk uoDkfws
ns/ XzB j? T[j ;wK fi; t/b/ r[o{
d/ pyP/ nzfwqs B{z ghsk j?.
suK Pl Ajr jrwXw ^ r[ow[y S'N/
fdb tkbk BjhA, T[; d/ ftPkb
fjod/ ftu ;[y cb tf;nk j? ns/
T[; B/ fJ; ftPkb ;[y d/ Bk io/
ikD tkb/ cb B{z io fbnk j?.
nio s'A Gkt i' MZfbnk Bk ikt/,
go fi; d/ MZfbnK ;[y tX/, fit/A
Bkw nkfd nksw o;K dk T[Skbk.

Awid purK Awdys kr sPl mUrq

d purkh des kar safal mrat


gur darsan pi

gurmuK jnm skwrQw gurisK iml


gursrnI AwXw] Awid purK Awdys
kr sPl mUrq gur drsn pwXw]
prdKnw fMfauq kr msqk crx
kml gur lwXw] siqgur purK
dieAwl hoie vwihgurU scu mMqR
suxwXw] sc rws rihrws dy pYrIN pY
jg pYrIN pwXw] kwm kroD ivroD
hr loB moh AhMkwr qjwXw] sq

sMqK
o dieAw Drm dwn nwm
ieSnwn idRVwXw] gur isK lY gur
isK sdwXw ]3]

vwrW BweI gurdws, 11


Awid purK d purkh
gursrnI gursarn
gur drsn gur darsan

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1097

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
prdKnw fMfauq kr
pardakhana ddt kar
siqgur purK dieAwl
satgur purkh dl
kwm kroD ivroD km krd wird
sc rws rihrws sa rs rrs
moh AhMkwr qjwXw
m ahkr taji
sq sMqoK dieAw sat stokh d
Drm dwn nwm ieSnwn
trm dn nm inn
Awid purK ^ gowkswk, gqG{,
eosko.
gursrnI ^ T[; r[ow[y dk iBw
;cb j?, i' r[of;yK Bkb fwb e/
r[o{ dh PoB ftu nkT[Adk j?.
gur drsn ^ r[ow[y nkfd g[oy
gow/Po B{z Bw;eko eo e/ ;cb
r[o w{os dk r[o do;B gqkgs
eodk j?.
prdKnw fMfauq kr ^ r[ow[y
gfjbK goeowK eoe/ c/o pzdBk
eodk j?.
siqgur purK dieAwl ^ ;fsr[o{
;Zu/ g[oy B/ dfJnkb{ j' e/

r[of;yK B{z tkfjr[o{ dk ;Zuk wzso


;[DkfJnk j? fe fJ; wzso B{z ig
e/ ;cb r[of;y pD' ns/ ;cb
r[ow[y tkbh xkbDk xkb'.
sc rws rihrws ^ ;Zuh g{zih
r[owfs dh wfonkdk ftu bk
fdZsh.
kwm kroD ivroD ^ ekw, eo'X ns/
Gb/ r[DK dh fto'Xsk Svk fdZsh.
moh AhMkwr qjwXw ^ b'G, w'j ns/
jzeko B{z th Svk fdZsk.
sq sMqoK dieAw Drm dwn nwm
ieSnwn ^ r[of;y ;s, ;zs'y,
dfJnk, Xow ns/ Bkw dkB ns/
fJPBkB ftu nkgD/ wB B{z fdqV
eo b?Ad/ jB ns/ r[o f;fynk B{z
gqkgs eoe/, r[o{ dk f;y
nytkT[Ad/ jB.

Awid purK Awdys Awid vKwixAw


d purkh des d wkhni
;fsr[o B/ nkfd g[oy d/ nkd/; B{z
gfjukfDnk. r[o Ppd Bkb wB[yh
;[os ;u tb w[Vh. fJ; pqjwzv dk
G/d, nzs, fe;/ th d/ts/, pqjwk,
fpPB, wj/P B/ Bk ikfDnk. r[ow[y
;fsr[o d/ Ppd dh nkokXBk Bkb
;u B{z gfjukDdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1098

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Awid purK Awdys Awid vKwixAw]


siqgur scw vys sbd is\wixAw]
Sbd suriq aupdyS s`c smwixAw]
swD sMgq sc dys Gr prvwixAw]
pRym Bgq Awvys shj suKwixAw]
Bgq vCl prvyS mwx inmwixAw]
bRhmw ibSn mhyS AMqu n jwixAw]
ismry shs PxyS iql n pCwixAw]
gurmuK dr drvyS scu suhwixAw ]1]
vwrW BweI gurdws, 3
Awid purK d purkh
sbd is\wixAw sabad sini
Sbd suriq abad surt
aupdyS upde
swD sMgq sd sgt
pRym Bgq prem pgt
Bgq vCl pgt wahal
bRhmw brm
ibSn bian
mhyS mahe
ismry shs simre ss
scu suhwixAw sa suhni

Awid purK ^ gowkswk,


eosko, eosk g[oy.

gqG{,

sbd is\wixAw ^ ;fsr[o{ jh T[j


;Zu/ ;o{g (;Zu/ gfjokt/, t/;) tkb/
jB, fiBQK B/ X[o'A nkJ/ Ppd
(T[gd/P) Bkb T[; nkfd g[oy gqG{
B{z gSkD fbnk j?.
Sbd suriq aupdyS ^ ;fsr[o{ B/ jh
Ppd (T[gd/P) B{z ;[os (fXnkB)
ftu fpmk e/ nkgD/ ifrnk;{nK B{z
;Zu/ gqG{ d/ fXnkB ftu fbtbhB
eo fdZsk j?.
swD sMgq ^ ;kX ;zrs jh ;Zuk
T[gd/P, r[o{ f;Zfynk gqkgs eoB dk
;Zuk ;EkB j?.
pRym Bgq ^ fiZE/ ifrnk;{nK dk
gq/w Grsh fty/ gqt/P j' e/ ;fji
;[y dh gqkgsh j[zdh j?.
Bgq vCl ^ GrsK Bkb fgnko
eoB tkbk. fiBQK ifrnk;{nK dk
r[o Ppd (T[gd/P) Bkb Grs
tSb (gqG{) Bkb fwbkg j?, T[j
fBwkfDnK d/ wkD pD iKd/ jB.
bRhmw ibSn mhyS ^ fjzd{ wB"s
nB[;ko pqjwk, ftPB{z ns/ wj/P
fszB d/ts/ gqXkB jB. pqjwk
f;qPNh g?dk eodk j?, ftPB{z T[j

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1099

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d/tsk j? i' ;G dh gkbDk eodk
j? ns/ wj/P (fPt) ;G dk ;zxko
eodk j?. fJ;/ eoe/ fJ; dh g{ik
wkBsk tX/o/ j?. pqjwk, ftPB{z
ns/ fPt tor/ tZv/ d/tfsnK B/ th
eosko dk nzs BjhA gkfJnk.

kvwau pswau pswieAw] rom rom


ivic riKEnu kir bRhmMfu kroiV
smwieAw] swD jnw gur crn
iDAwieAw ]1]

ismry shs ^ P/P Bkr jIkoK cDK


tkbk o'IkBk f;wodk j? go osk
Go th nzs BjhA ikD ;fenk.

Awid purKu d purkh

scu suhwixAw ^ fijV/ r[ow[y gqG{


d/ do d/ dot/P j' rJ/, T[jBK B{z
jh ;u ns/ ;u dk gqshe gqG{ iK
gqG{ o{g ;fsr[o{ ;'jD/ brd/ jB.

Awid purK Awdysu krwieAw


d purkh des kri
tkfjr[o{
eosko,
e[dos
dk
f;oiDjko nkfd g[oy, J/ezeko j?.
T[; d/ j[ew ftu ;G nkeko jB.
fBor[D$;or[D jB. T[; d/ fJe
Ppd Bkb pqjwzv dk nkeko j'Ad
ftu nkT[Adk j?.

Awid purKu Awdysu kir Awid purK


Awdysu krwieAw] eykMkwr Akwru
kir guru goivMdu nwau sdvwieAw]

pwrbRhmu pUrn bRhmu inrgux


srgux AlKu lKwieAw] swDsMgiq
AwrwiDAw Bgiq vClu hoie AClu
ClwieAw] EAMkwr Akwr kir ieku

vwrW BweI gurdws, 25


eykMkwr Akwru ekkr akr
guru goivMd gur govd
pwrbRhmu pUrn bRhmu
prbrm pran brm
inrgux srgux nirgun sargun
bRhmMfu kroiV smwieAw
brmd kror smi
Awid purK ^ eosko, gowkswk,
gqG{, gow/Po.
eykMkwr Akwru kir guru goivMdu ^
r[o{ ih B/ gqG{ B{z Bw;eko ehsh j?
ns/ gqG{ B/ ;ko/ ;z;ko s'A r[o{ B{z
Bw;eko eotkJh j?. fBokeko B/
nkg jh ;oho XkoB eoe/ r[o{
jor'fpzd BK ;dtkfJnk j?.
pwrbRhmu pUrn bRhmu ^ g{oB pqjw
gqG{ B/ fBor[D s'A ;or[D j' e/
nby B/ nkgDk nkg bykfJnk
j?.

1100

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

inrgux ^ wkfJe r[D fi; ftu Bk


j'D, gkopqjw, o{g, o/y ozr s'A
goQ/, fszB r[D oi', ;s' s/ sw' s'A
fGzB gqG{.
srgux ^ r[DK ;fjs, sq? r[DK
tkbk, T[j ;o{g i' ti{d tkbk j?,
ukj/ gzi G"se gqsy j?, ukj/
;{yw.
bRhmMfu kroiV smwieAw ^ fJe fJe
o'w ftu eo'VK pqjwzvK dh ;wkJh
eo fdsh j?, go fJ; rb dk
frnkB T[jBK B{z j[zdk j?, fiBQK B/
;kX ;zrs ftu ofj e/ r[o{ d/
uoBK B{z fXnkfJnk j?.

BUq BivKhu vrqmwn Awid m`D


ijx AMq isDwey
pt pwkho wartmn d md jin t
side
tkfjr[o{ eosko B/ fJ; pqjwzv dh
f;oiDk ehsh. fJ; ftu pqjwk,
fpPB, wj/P, sq? b'e, t/d nkJ/. G{s,
Gfty, toswkB d/ ekb B{z
T[bhfenk. nkfX, fpnkfX, T[gkX,
;[or, fwos, gkskb th j'Ad ftu
nkJ/. fJ;/ d/ Bkb T[sw, wXw, Bhu
;kX pkbe pD/ ns/ fJVk, fgzrbk,
;[ywBk nkfd Bkb wB[y B/ fsqp/Dh
ftu fJPBkB ehsk.

bRhmw ibsn mhys qRY lok vyd gux

BUq BivKhu
vrqmwn Awid m`D ijx AMq
isDwey] mnbc krm iekqR kr
jMmn mrn jIvn ijx Awey] AwiD
ibAwiD aupwD swD surg imrq
igAwn

lGwey]

pwqwl invwey] au`qm mDm nIc


swD bwlk jobn ibrD ijxwey]
ieVw ipMglw suKmnw iqRkutI lG
iqRbyxI nHwey] gurmuK iek mn iek
iDAwey ]3]
vwrW BweI gurdws, 7
Awid m`D d md
BUq pt
BivKhu pwkho
vrqmwn wartmn
mnbc krm manba karm

AwiD d
ibAwiD bid
aupwD upd
ieVw ir
ipMglw pgl
suKmnw sukhman
Awid ^ gfjbk, w[Ybkl w[Y, w{b.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1101

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
BUq ^ phs u[Zek ;wK.
BivKhu ^ nkT[D tkbk ;wK.
vrqmwn ^ ub fojk ;wK.
mnbc krm ^ wB puB s/ eow,
fJjBK fszBK B{z fJeZm/ eoe/ izwD
woB B{z fis nkJ/ jB, i' e[M
ehsk, T[j fJe ;u d/ nkXkfos
ehsk j'D ekoB iBw woB s'A
w[es j' rJ/.
AwiD ^ wB dk o'r, wB dh
ghVk.
ibAwiD ^ phwkoh, o'r.
aupwD ^ G[b/tk, T[gZdo, d[y d/D
tkb/ ;kwkB. T[jBK r[ow[yK n?;h
r[o N/e T[~s/ nkXkfos fIzdrh
pDkJh fe nkXhnK, fpnkXhnK
ns/ T[gkXhnK ;kX e/, ;[or,
gkskb ns/ wks b'e fszB/ jh
T[jBK fiZs/, Gkt fBtk bJ/ jB.
ieVw ipMglw suKmnw ^ ;oho ftu
fJe BkVh iK o;sk j?, fi; ftu
u/sB ;Zsk dk tk; j?. fJe BkVh
i' yZp/ gk;/ wzBh rJh j?.
gqkDk:kw eoB tkb/ fJ; d[nkok
;[nk; uVQkT[Ad/ jB, fJt/A gqshs
j[zdk j? fit/A yZph Bk;ek s'A ;[nk;
nzdo ik fojk j?. fJ;/ soQK

fgzrbk dk tk; ;Zi/ gk;/ wzfBnk


frnk j?. gqkDk:kw t/b/ fJj
;[nk; ;Zih Bk;ek s'A pkjo ik
fojk j[zdk j?. ;[s/ f;X id'A
;[nk; ;Zi/ gk;/ s'A nk ik fojk
j't/ sK fgzrbk ub ojh wzBd/
jB. fJ;/ gqeko d'jK d/ ftueko
GtK ftu ;[ywBk wzBh rJh j?,
fiZE/ gqkDk:kw t/b/ ;[nk; fNedk
j?.

Awdys des
BKt g[fbzr
gqDkw, Bw;eko, vzvkT[s

Awid
purK
lKwieAw

Awdys

AlK

d purkh des a'lakh lkhi


tkfjr[o{, eosko, nkfd g[oy B/
nkd/; fdZsk s/ fJj pqjwzv j'Ad ftu
nkfJnk. T[; nBjd Ppd Bkb ;ko/
irs, pko/ pqjwzv dh f;oiDk j'Jh.
g{o/ r[o d/ T[gd/P Bkb fJ; pqjwzv
d/ ojZ; dk frnkB j'fJnk. r[ow[y
r[o Ppd Bkb fJ; ;z;ko dh BkrDh,
wkfJnk s'A pu frnk.

Awid
purK
Awdys
AlK
lKwieAw] Anhd sbd Avys
AGV GVwieAw] swD sMgiq prvys
Aipau pIAwieAw] gur pUry aupdys

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1102

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
sc idRVHwieAw] gurmuK BUpiq Bys n
ivAwpY mwieAw] bRhmy ibsn mhys
n drSn pwieAw ]3]
vwrW BweI gurdws, 14
Awdys des
Awid purK d purkh
Anhd sbd anhad sabad
swD sMgiq
parwes

prvys

sd sgat

gur pUry aupdyS gur pre upde


gurmuK BUpiq Bys
gurmukh ppat ps

gqDkw,

nzfwqs

d/

gur pUry aupdys ^ fJj ;Zuk T[gd/P


r[o{ g{o/ B/ r[ow[y d/ fjod/ ftu
;Zuk eoe/ fdqV eok fdZsk j?.
gurmuK BUpiq Bys ^ r[ow[yK dk
gfjoktk Gkt/A okfinK tork ;[zdo
s/ uwehbk j?, go T[j wkfJnk s'A
fBob/g j[zd/ jB, wkfJnk T[jBK B{z
szr BjhA eodh.
bRhmy ibsn mhys ^ pqjwk, ftPB{z
s/ fPt ih B/ gqG{ dk doPB BjhA
gkfJnk.

nkXko dr

bRhmy ibSn mhyS


brme bian mahe
Awdys ^
vzvT[s.

ftu dkyb eoe/


fgnktDjko/ jB.

BKt g[fbzr

Bw;eko,

Awid purK ^ nkfd g[oy


gow/Pto B{z gqDkw eodk jK, i'
nby j?, go fi; B/ e[dos d/
gk;ko/ Bkb nkgDk nkg fdyk
fdZsk j?.
Anhd sbd ^ nBjd Ppd dk
fjod/ ftu fNekDk pDk, fi; B/
wB B{z xV fdZsk, ;ztko fdsk j?.
swD sMgiq prvys ^ ;kX ;zrs

p[fBnkd, BhAj, nk;ok, ;jkok

w/o/ ihtB dk nkXko ;ko/ b'e


jB
mere jwan d dr sre lok han
wB[Zyk ;w{j fJe gfotko dh fBnkJh
j?. ftnesh fJe d{i/ d/ ihtB dk
nXko jB. fJ; bJh id'A e'Jh
ftnesh d{finK Bkb Sb iK XZek
eodk j? sK d{i/ gkf;UA nkgDk jh
B[e;kB eodk j? feT[Afe b'eK s'A
ftSV ikDk ns/ fJeZfbnK ofj ikD
dk sK fynkb jh pVk wko{ j?

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1103

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
f;zX ^^ fJeZb/ dk fynkb jh

w/o/ ihtB dk nkXko ;ko/ b'e jB


mere jwan d dr sre lok han

GkJh^c/o j[D ;wM bt'


fe fiBQK wB[ZyK Bkb nkgD/ bkG
\kso Sb s/ XZek eohdk j?, T[j
;kv/ jh ihtB dk fJe soQK
nk;ok jB. n;hA e/v/ feqsxB jK
fe nkgD/ Bc/ B{z ph (fi; fgS/
pT[o/ j'J/ fcod/ jK) BjhA
gSkDd/. n;hA T[jBK Bkb Sb s/
XZek eod/ jK fe fiBQK d/ e/tb
j'D wksq Bkb n;hA gq;zB ihT[Ad/ s/
p/gotkj fij/ fco oj/ jK. eh
fJj ;kok gotko BjhA, fi; dk
n;hA fJe nzr jK. c/o ed/ nzr
ph nzr Bkb bVdk j? < fst/A
n;hA ehe{z nkgD/ nzrK Bkb
Sb XZek eod/ uzr/ jK < wB
dh y[Ph d/ T[~u Gkt i/ ni/ ;kv/
s/ n;o Bk eod/ j'D sK e/tb
fJj fynkb jh ^^ fe w/o/ ihtB
dk nkXko ;ko/ b'e jB^dZ;
;edk j? fe BjhA fe nZv j'Dk
s/ ftS[V ikDk ehj ;o{g oZydk
j? <

fJeZb/ dk fynkb jh eb/ik eZYdk j?


ikalle d khil h klej kdd h

eb/ik eZYdk j?.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nkXko dr

nkgD/ nzrK Bkb Sb XZek eod/


pne g nl hal tkk karde
nv j'Dk s/ ftS[V ikDk
ad hon te wihur jn

sgl isRsit kau dy AwDwru


sagal srist k de dr
;koh f;q;Nh dk nkXko r[o Ppd,
tkfjr[o{ j?. e'Jh tvGkrh jh ;fsr[o
dh o/D[ gkT[Adk j?. T[; dh tkfjr[o{ d/
uoBK ftu gqhs brdh j? s/ T[; dh
ohs fBowb j[zdh j?, ;Zuh j[zdh j?.

sUhI mhlw 5 ] guru prmysru


krxYhwru ] sgl isRsit kau dy
AwDwru ] 1 ] gur ky crx kml
mn iDAwie ] dUKu drdu iesu qn
qy jwie ] 1 ] rhwau ] Bvjil
fUbq siqguru kwFY ] jnm jnm kw
tUtw gwFY ] 2 ] gur kI syvw krhu
idnu rwiq ] sUK shj min AwvY
sWiq ] 3 ] siqgur kI ryxu
vfBwgI pwvY ] nwnk gur kau sd
bil jwvY ] 4 ] 16 ] 22 ] sUhI
mhlw 5 ] gur Apuny aUpir bil

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1104

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jweIAY ] AwT phr hir hir jsu
gweIAY ] 1 ] ismrau so pRBu
Apnw suAwmI ] sgl Gtw kw
AMqrjwmI ] 1 ] rhwau ] crx
kml isau lwgI pRIiq ] swcI pUrn
inrml rIiq ] 2 ] sMq pRswid
vsY mn mwhI ] jnm jnm ky
iklivK jwhI ] 3 ] kir ikrpw
pRB dIn dieAwlw ] nwnku mwgY
sMq rvwlw ] 4 ] 17 ]
A.g.m.5, 741
AwDwru dr
iDAwie tie
dUKu dkh
drdu dard
Bvjil pwjal
gwFY gd
shj sj
sWiq st

pRIiq prt
inrml rIiq nirmal rt
iklivK kilwikh
dIn dieAwlw dn dla
AwDwru ^ nk;ok, ;jkok. r[o{ ;G
s'A tZvk wkbe j? ns/ ;G e[M
eoB ekoB ;woE j?. r[o{ jh
;ko/ ;z;ko B{z nk;ok fdzdk j?.
iDAwie ^ j/ w/o/ wB` ;dk r[o{ d/
;'jD/ e'wb uoBK dk fXnkB
Xfonk eo.
dUKu drdu ^ i' th wB[y fJj T[dw
eodk j?, T[; d/ fJ; ;oho s'A
jo/e fe;w dk d[y^eb/P d{o j'
iKdk j?.
Bvjil ^ r[o{ jh ;z;ko ;w[zdo
ftu v[pfdnK B{z puk b?Adk j?.
gwFY ^ r[o{ jh nB/e iBwK s'A
gowkswk Bkb'A N[ZN/ j'J/ wB[y B{z
gowkswk Bkb i'V fdzdk j?.

suAwmI sum

shj ^ r[ows ftu j'oBK ;[ZyK d/


w[ekpb/ s/ ;fji^;[y iK ;fji
nkBzd nkT[Adk j?, i' n;bh ;[y j?
s/ wB B{z fNekD/ oZydk j?.

AMqrjwmI tarjm

ryxu ^ e'Jh tZv/ GkrK tkbk wB[y

ryxu ren
ismrau simr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1105

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jh r[o{ dh uoB^X{V jk;b eodk
j?, fco T[j wB[y r[o{ s'A ;de/
iKdk j?.

Uj ;hrk nkXko w?A nkX/:


;h

ismrau so pRBu Apnw suAwmI ^ r[o{


dh feogk Bkb w?A nkgD/ T[;
wkbe gqG{ B{z f;wodk ofjzdk jK.

okDk ;{os dh w"s s'A pknd ftnke[b


j'Jh okDh oki e"o B{z nkgDh j'Ad jh
n;zrs wfj;{; j' ojh j?. okD/ Bkb
sB' wB' Gkte gZXo T[s/ i[Vh j'D
ekoB T[j nkgD/ nkg B{z okD/ dk
nkX/: wzBdh j? Gkt fit/A fdB dh
j'Ad ;{oi d/ Bkb jh j? id'A ;{oi v[p
iKdk j? sK fdB th j'Ad th BjhA
ofjzdh. fJ;/ soQK okD/ dh ;ohoe
j'Ad ysw j'D s' pknd T[; d/ fiT[D
dk th e'Jh ji BjhA. T[;B{z nc;';
j? fe T[j th okD/ d/ Bkb jh fJ;
;z;ko s'A feT[A BjhA ubh rJh feT[Afe
T[;d/ ihtB dk nkXko jh okDk ;h.

AMqrjwmI ^ gowkswk ;G ihtK d/


fdb dhnK ikBD tkbk j?.
pRIiq ^ r[o{ dh feogk Bkb jh
gowkswk d/ ;'jD/ uoBK Bkb
fgnko pDdk j?.
inrml rIiq ^ r[o{ uoBK Bkb
gqhs jh nNZb, w[ezwb s/ gftZso
ihtB i[rs j?.
iklivK ^ r[o{ dh feogk Bkb jh
gowkswk fi; wB[y d/ wB ftu
nk t;dk j?, T[; wB[y d/ nB/e
iBwK d/ gkg d{o j' iKd/ jB.
dIn dieAwlw ^ j/ fBwkfDnK T[s/
fwjo eoB tkfbnk, nkgD/ dk;
T[s/ feogk eo. s/ok dk;, s/o/
do s'A r[o{ d/ uoBK dh X{V wzrdk
j?.

nkX/: dy

BKt g[fbzr
T[j t;s{ nkfd i' fe;/ nXko T[s/
yVh j't/, fe;/ j'o d/ nk;o/ s/

sg dr m dy s

id ;{oi j? nkg fSfgnk


iZr s'A
fdB ph fSfgnk Bkb ekoD
nkgD/.
;{oi id'A nXko fSfgnk d/P s'A,
fdB i' ;hr nX/: fSfgnk Bkb
jh `
fsT[A ;{oi d/ tKC okDk nkg ;h:
w?A fs;d/ ;K Bkb fdB d/ tKro/.
j[D id fSfgnk ezs, T[;d/ Bkb
jh
fSgDk j?;h i'r w?B{z Bko B{z.

Uj ;hrk nkXko w?A nkX/:

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1106

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
eZN/ iKd/ jB.

;h:

id fSfgnk nkXko Bkb nX/:


w?A
e'A Bk fSghnK jkfJ< ^e'A jK
ihAtdh<
nDj'Dh fJj rZb ehe{z j' rJh,
;{oi nkED Bkb fdB BfjA
nkfEnk
^okD/ ih d/ Bkb w?A Bk e'A rJh <
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx,

nkX/: dy
Uj ;hrk nkXko w?A nkX/: ;h
sg dr m dy s
id ;{oi j? nkg fSfgnk iZr s'A
jad sraj h p hipi jag to
fdB ph fSfgnk Bkb ekoD nkgD/
din b hipi nl kran pne

Acwr

ar

BKt g[fbzr
eow s/ ofjDh pfjDh

Awn Acwr ibauhwr hY

DnwsrI mhlw 5 ] mWgau rwm qy


siB Qok ] mwnuK kau jwcq sRmu
pweIAY pRB kY ismrin moK ] 1 ]
rhwau ] GoKy muin jn isMimRiq purwnW
byd pukwrih GoK ] ikpw isMDu syiv
scu pweIAY dovY suhl
y y lok ] 1 ]
Awn Acwr ibauhwr hY jyqy ibnu
hir ismrn Pok ] nwnk jnm mrx
BY kwty imil swDU ibnsy sok ] 2
] 19 ] 50 ]
A.g.m.5, 682
Acwr ar
mwnuK kau jwcq mnukh k jat
sRmu pweIAY sram p
pRB kY ismrin moK
prb k simran mokh
pukwrih GoK pukr kkh
dovY suhyly lok dow suhele lok
imil swDU ibnsy sok
mil sd binse sok

n ar beohr h

Acwr ^ eow s/ ofjDh pfjDh.

r[ow[y ikDdk j? fe joh d/ f;woB


fpBK pkeh ;G nuko fpT[jko c'e/
jB. ;kX ;zrs ftu iBw$woB d/ G?

mwnuK kau jwcq sRmu pweIAY pRB


kY ismrin moK ^ w?A sK ;ko/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1107

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gdkoE gowkswk s'A jh wzrdk
jK. wB[y e'b'A wzrfdnk fBoh
y/ub jh j[zdh j?, GNeDk jh
fwbdh j?, go gqG{ d/ f;woB s'A
w[esh fwb iKdh j?.

pukwrih GoK ^ foPh b'eK dhnK

pDkJhnK j'JhnK f;wqshnK s/


g[okD rj[ Bkb gVQ/ ns/ t/d th
rj[ Bkb gVQ/, ;G fJj' g[eko e/
efjzd/ jB.

dovY suhyly lok ^ feogk d/ ;w[zdo

joh B{z ;/tB Bkb ;u fwbdk j?


ns/ d't/A b'e fJj fizdrh ns/
nrbh fizdrh ;[yh j' iKd/ jB.

Awn Acwr ibauhwr hY ^ joh

f;woB s'A fpBK j'o fisB/ eow


s/ ofjDh pfjDh d/ sohe/ dZ;/ j[zd/
jB, T[j c'e/ (fB;cb) jB.

imil swDU ibnsy sok ^ r[o{ B{z


fwb
iKd/
Bk;
iKd/

e/ iBw woB d/ ;ko/ vo eZN/


jB ns/ ;ko/ fuzsK^fceo
j' iKd/ jB. ;ko/ rw d{o j'
jB.

Awn ismir mir jWih


n simar mar jhe
r[o Ppfd fpBK j'o ;G nkB f;woB
p/eko j?. Bkw B{z Sv e/ nkB wkor
s/ ubdk wBw[y x'o Boe ftu c;
iKdk j?.

swrg mhlw 5 ] mweI rI Awn


ismir mir jWih ] iqAwig goibdu
jIAn ko dwqw mwieAw sMig
lptwih ] 1 ] rhwau ] nwmu
ibswir clih An mwrig nrk

Gor mih

pwih ] Aink sjWeI gxq n AwvY


grBY griB BRmwih ] 1 ] sy
DnvMqy sy piqvMqy hir kI srix
smwih ] gur pRswid nwnk jgu
jIiqE bhuir n Awvih jWih
] 2 ] 88 ] 111 ]
A.g.m.5, 1225
Awn n
mwieAw sMig lptwih
mi sg lapthe

Awn n

An mwrig an mrg

gVBKt
j'o, e'Jh d{ik (gqG{ s'A fpBk)

nrk Gor mih pwih


nark kr m phe

1108

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

grBY griB BRmwih


grb grb prmhe

j? ns/ nZr'A bJh nktkrT[D fwNk


b?Adk j?.

sy DnvMqy se tnwte

sy DnvMqy sy piqvMqy ^ fijV/ wB[y


gowkswk dh PoB ftu ofjzd/ jB
T[j XB tkb/ jB, fJZIs tkb/
jB.

sy piqvMqy se patwte
Awn ^ j'o, e'Jh d{ik (gqG{ s'A
fpBk).
Awn ismir ^ i' wB[y gqG{ s'A fpBk
fe;/ j'o B{z wB ftu t;kJh oyd/
jB, T[j nkswe w"s ;j/V b?Ad/
jB.
mwieAw sMig lptwih ^ wB[y ;ko/
ihtK B{z dksK d/D tkb/ gowkswk
B{z Sv e/ wkfJnk d/ Bkb i[V/
ofjzd/ jB.
An mwrig nrk Gor mih pwih ^
i' wB[y gowkswk dk Bkw G[bk e/
j'o wkor T[go ubd/ jB T[j
wB[y fGnkBe Boe ftu gJ/
ofjzd/ jB.
grBY griB BRmwih ^ T[j nB/e
;iktK gkT[Ad/ jB, fiBQK dh
frDsh BjhA j' ;edh. T[j
i{B'^i{B gJ/ fcod/ jB. fJe
iBw s'A d{;o/ iBw ftu g? iKd/
jB. Bkw B{z ft;koB Bkb p[ok
jkb j[zdk j? go joh dh UN b?D
tkbk wB[y jh fJ; ir B{z fisdk

Awn jMjwr n jjr


j'o d{;o/ nkB iziko ;G fpoEk
jB. fJj ;kok c'eN frnkB j?.
r[ow[y f;woB ftu ihT[Adk j?. T[;
d/ ;G nfGwkB fpB; iKd/ jB.

swrg mhlw 5 ] ismrn rwm ko


ieku nwm ] klml dgD hoih iKn
AMqir koit dwn iesnwn ] 1 ]
rhwau ] Awn jMjwr ibRQw sRmu
Gwlq ibnu hir Pokt igAwn ]
jnm mrn sMkt qy CUtY jgdIs
Bjn suK iDAwn ] 1 ] qyrI srin
pUrn suK swgr kir ikrpw dyvhu
dwn ] ismir ismir nwnk pRB jIvY
ibnis jwie AiBmwn ]2]66]89]
A.g.m.5, 1221
Awn n
hoih iKn AMqir hoe khin tar
koit dwn iesnwn kot dn isnn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1109

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ibRQw sRmu Gwlq brith sram klat
ibnu hir Pokt igAwn
bin har phokat gin
ibnis jwie AiBmwn
bins je abimn
Awn ^ j'o.
hoih iKn AMqir koit dwn iesnwn
^ joh f;woB ftu Xkowe
fefonk, frnkB, fXnkB, dkB,
fJPBkB nk iKd/ jB, fJ; bJh
fJ; B{z Sv e/ j'o e'Jh ;kXBk
eoBh ftnoE j?. i/eo f;o|
gowkswk d/ Bkw dk jh f;woB
ehsk ikJ/ sK fJe gb ftu iht
d/ ;ko/ gkg ;V iKd/ jB. gqG{ dk
Bkw jh eo'VK fJ;BkB, dkB
nkfde j?.
Awn jMjwr ibRQw sRmu Gwlq ibnu
hir Pokt igAwn ^ wB[y j'o
izikbK dk fpoEk T[FZdw eodk j?
ns/ gowkswk dk Bkw BjhA
f;wodk. gowkswk d/ Bkw s'A
fpBk frnkB dhnK rZbK ;G
c'ehnK jh jB.
ibnis jwie AiBmwn ^ gqG{ dk
Bkw f;woB Bkb jh nkswe

ihtB fwbdk j? ns/ wB ftZu'A


njzeko Bk; j' iKdk j?.

Awn mwrg n mrg


r[ow[y r'fpzd d/ uoBK ftu ;[jkt/
wkor s/ ubdk j?. wBw[y d{;o/,
nkB wkor s/ ub e/ d[y Mbdk j?.
r[o do;B ftu B/sq, fodk, j;s ;G
g[Bhs j[zd/ jB s/ r[ow[y ;fji nkBzd
ftu ofjzdk j?.

swrg mhlw 5 ] crnh goibMd


mwrgu suhwvw ] Awn mwrg jyqw
ikCu DweIAY qyqo hI duKu hwvw
] 1 ] rhwau ] nyqR punIq Bey
drsu pyKy hsq punIq thlwvw ]

irdw punIq irdY hir bisE msq


punIq sMq DUrwvw ] 1 ] srb

inDwn nwim hir hir kY ijsu krim


iliKAw iqin pwvw ] jn nwnk kau
guru pUrw ByitE suiK shjy And
ibhwvw ] 2 ] 16 ] 39 ]
A.g.m.5, 1212
Awn n
mwrgu suhwvw mrg suhw
duKu hwvw dukh hw
nyqR punIq Bey netr punt pae

1110

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

hsq punIq thlwvw


hast punt tlw
irdw punIq rid punt
irdY hir bisE rid har basio
msq punIq mast punt
sMq DUrwvw st trw
shjy And ibhwvw sje and
bihw
Awn ^ j'o, d{ik e'Jh j'o.
mwrgu suhwvw ^ g?oK bJh joh dk
o;sk jo soQK d/ ;[ZyK dk Gzvko
j?. T[; dh ;/tk, T[;/ dh nkokXBk
eoB Bkb jh gftZsosk s/ ;[y
fwbd/ jB.
Awn mwrg ^ j'o nB/eK o;fsnK
T[FZs/ fizBh Gi d"V eohdh j?, UBk
jh d[y bZrdk j?.
duKu hwvw ^ UBk jh d[y brdk j?,
;kVk j[zdk j?.
nyqR punIq Bey ^ gowkswk d/
doPB ehfsnK nZyK gftso j'
iKdhnK jB.
hsq punIq thlwvw ^ gowkswk d/
;zs iBk dh Nfjb ;/tk ehfsnK
jE gftZso j' iKd/ jB.

irdw punIq irdY hir bisE ^ fi;


fjod/ ftu gowkswk nk t;dk
j?, T[j fjodk gftZso j' iKdk j?.
msq punIq sMq DUrwvw ^ T[j wZEk
gftZso j' iKdk j? fi; T[FZs/
;zs^iBK d/ uoBK dh X{V brdh
j?.
shjy And ibhwvw ^ fi; wB[y B{z
g{ok r[o{ fwb frnk, gqG{ dk Bkw
fwb frnk, T[; dh fizdrh ;[y
ftu, nkswe nv'bsk ftu ns/
nkBzd ftu r[ioB br gJh.

Awn rsw jyqy qY cwKy


n ras jete t khe
wBw[y j'o o;, nkB o; uydk j?
go T[; dh fsqPBk BjhA fwNdh.
r[ow[y fBwy fBwy tkfjr[o{ eosko
B{z fXnkT[Adk j? ns/ ;kX ;zrs ftu
tfvnkJh gkT[Adk j?. nkgD/ mke[o
dh nkokXBk ftu pjko nkT[Adh j?,
pB;gfs wT[bdh j? ns/ ;G gk;/
c[b fybd/ jB.

Awn rsw jyqy qY cwKy ] inmK n


iqRsnw qyrI lwQy ] hir rs kw qUM
cwKih swdu ] cwKq hoie rhih
ibsmwdu ] 1 ] AMimRqu rsnw pIau
ipAwrI ] ieh rs rwqI hoie
iqRpqwrI ] 1 ] rhwau ] hy ijhvy qUM

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1111

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
rwm gux gwau ] inmK inmK hir hir
hir iDAwau ] Awn n sunIAY kqhUM
jweIAY ] swDsMgiq vfBwgI pweIAY
] 2 ] AwT phr ijhvy AwrwiD ]
pwrbRhm Twkur AwgwiD ] eIhw aUhw
sdw suhylI ] hir gux gwvq rsn
AmolI ] 3 ] bnspiq maulI Pl
Pul pyfy ] ieh rs rwqI bhuir n Cofy
] Awn n rs ks lvY n lweI ] khu
nwnk
gur
Bey
hY
shweI
] 4 ] 15 ] 84 ]
A.g.m.5, 180
Awn n
inmK n iqRsnw nimakh na trisn
rhih ibsmwdu rah bismd
hoie iqRpqwrI hoe triptr
Awn n sunIAY n na sun
Twkur AwgwiD thkur gd
rsn AmolI rasan amol
bnspiq maulI bnaspat ml
Awn ^ j'o, e'Jh d{ik, gowkswk s'A
fpBK.
inmK n iqRsnw ^ j/ w/oh ihG `

joh o; s'A fpBK, j'o fizB/ o; s{z


uydh j?A T[jBK Bkb E'VQ/ fuo bJh
th, nZy MweD fizB/ ;w/A bJh th
s/oh s/qj wZmh BjhA j[zdh.
rhih ibsmwdu ^ j/ w/oh ihG ` i/
s{z gowkswk d/ Bkw^o; dk
;[nkd uZy/A sK s{z w;s j' ikJ/A,
fp;wkd gqkgs eo/A. fp;wkd T[j
jkbs j?, id'A fe;/ nefj ;[zdo
fdqP B{z d/y e/, iK wB'jo okr B{z
;[D e/ iK fe;/ j'o ndG[s tosko/
d/ ;kjwD/ nkT[D *s/ wB :ebys
;'u ftuko tb'A u[Zg j' iKdk j?
ns/ fJe y[Ph tkbh j?okBh ftu
wrB j' iKdk j?. r[owfs ftu
fJj ;[os dh T[~uh jkbs tkfjr[o{
d/ j?okB eoB tkb/ e"seK B{z t/y
e/ iK nB[Gt eoe/ skoh j[zdh j?.
hoie iqRpqwrI ^ fijVh ihG fJ;
Bkw o; ftu w;s j' iKdh j?,
T[j j'o o;K tb'A oZi iKdh j?,
;zs[PN j' iKdh j?.
Awn n sunIAY ^ okw^r[D s'A fpBK
j'o e[M BjhA ;[DBk ukjhdk ns/
;kX ;zrs s'A fpBK j'o feXo/ BjhA
ikDk ukjhdk.
Twkur AwgwiD ^ j/ w/oh ihG `
nZm/ gfjo nEkj tkfjr[o{ dk

1112

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

f;woB eo.
rsn AmolI ^ gowkswk d/ r[D
rkT[AfdnK ihG tvw[Zbh j' iKdh
j?.
bnspiq maulI ^ ;koh e[dos
joh Goh wkb{w j[zdh j? ns/
p{fNnK Bkb cb, c[Zb bZr/ fd;d/
jB Gkt ;z;ko dh jo uhI fyVh
gqshs j[zdh j? go joh o; ftu
ozrh j'Jh joh o; B{z BjhA SZvdh,
j'o fe;/ o; B{z B/V/ BjhA bZrD
fdzdh.

nk fgnko/ pire
;zp'Xe
n? ;ZiD s{z nk e/ fwb

nk fgnko/ iktD d[y ;ko/


pire jwan dukh sre
j/ gqhsw$gowkswk i/eo s{z w?B{z fwb
ikt/A sK w/o/ ;G d[y d{o j' ikD. w?A
s/oh :kd ftu ;koh ;koh oks ikrdk
jK. w/o/ fdb ftu f;oc s/oh jh ukjs
j?. j'o ;G e[M s'A w?A w{zj w'V fbnk
j?. Bk w?B{z G[y j? ns/ Bk jh w?B{z e'Jh
d[y j?. j/ fgnko/ ` p; w?Bz{ s/oh Iks
dh jh sbp j?. s/o/ dhdko dh fJe
Mbe dh T[vhe ftu w?A jbke j' frnk
jK. fJE/ ;koh oks sko/ frDBk s'A Gkt
oks ikrfdnK pshs eoBk j?. r?o s'A

Gkt noE j? d{;ok, j'o. fJIh (T[Ik)


bks d' p[ZsK d/ Bkw jB i' wZek cfsj
j'D s'A gfjbK \kBk^eknpk ftu
ftdwkB ;B. fSZe s'A Gkt fyu nEtk
fJZSk j?.

nb| nk fgnko/ iktD d[y


;ko/,
frDK p?m sko/ ;koh oks dh
ih.

s?B{z gJh b'VK r?o'A w[y


w'VK,
fdb'A noI S'VK fJIh bks
d/ ih.
Bkjh G[y w?B{z, Bk e'Jh d[y
w?B{z,
fjek fSZe w?B{z s/oh Iks
dh ih.
fp;fwb Bhw d/ tKr w?A fIpkj
j'fJnk,

fJek eks brh s/oh Mks


dh ih.
w;ehB Pkj fp;fwb, ;hjoch,

nk fgnko/ pire
frDK p?m sko/ gin bth tre
s?B{z gJh b'VK r?o'A w[y w'VK
tn pa lor gr mukh mor

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1113

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fdb'A noI S'VK fJIh bks d/
dil arz hor iz lt de
Bkjh G[y w?B{z, Bk e'Jh d[y w?B{z
nh pkh mn n ko dukh
mn
fjek fSZe w?B{z s/oh Iks dh
hik hik mn ter zt d
fIpkj zib
fJek eks brh s/oh Mks dh
ik kt lagg ter t d

nkg p
gVBKt
\[d, ;t?

nkgDh ukb T[s/ nkg w;s


ofjzd/
pn l utte p mast rde
fJjBK ekft^;soK ftu wB[y dh
x[wzvh wB'^nt;Ek dk T[b/y ehsk
frnk j?. wB[y B{z j[;B (;[zdosk)
oZp B/ fdZsk j? gozs{ T[j fJ;d/ jzeko
ftu Xosh *s/ pVh wVe Bkb s[odk
j?. nkgDh s'o T[~s/ T[j T[t/A jh
w;s j[zdk j? fit/A ;Zg phB dh
nktkI *s/. nfijk wB[y gokfJnk
XB yKdk j? go tfvnkJh nkgDh
eodk j?. nzs ftu eth fbydk j?
fe fJj' fij/ wB[y B{z ;[zdosk p\PDk

th oZp dk jh j[;B gqshs j[zdk j?.


fJZE/ \bhe s'A Gkt oZp nEtk
f;oiDjko s'A j?. IhB dk noE j?
;iktN, ;[zdosk.

j/ j[;B ewhB/ B{z oZp d/ s/,


c[zv c[zv oyd? edw IwhB
T[s/.
nkgDh ukb T[s/ nkg w;s

ofjzd/,
j'Adk ;g fiTAeo w;s phB
T[s/.

wkb w[|s dk s/ uouk eo/


nkgDh,
pVk |yo eodk ykD ghD
T[s/.
;kJhnK* j[;B \bhe wkb{w
j'Ad?,
IhBs d/ e/ J/j i/j/ j[;hB T[s/.

nfjwd nbh ;kJhnK, ;hjoch,

nkg p
j/ j[;B ewhB/ B{z oZp d/ s/
he husan kmne n rab de te
c[zv c[zv oyd? edw IwhB T[s/
phd phd rakhd kadam zamn
utte
wkb w[|s dk s/ uouk eo/ nkgDh
ml muft d te ar kare pn

1114

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

pVk |yo eodk ykD ghD T[s/


bar fakhar kard khn pn utte

kQqw Qkqw Awp hY


katht thakt p h
Ppd ;[ofs ftu fbtbhB nBjd
okr dh nbkgDk j'Jh. r[ow[y r[o
Ppd dh nkokXBk Bkb ft;wkd dh
nt;Ek skJhA gjz[u iKdk j?. ;fsr[o{
nkg jh ft;wkd ftu nkT[Adk j? ns/
nkg jh r[ow[y B{z nkgD/ Bkb i'Vdk
j?. T[j nkg jh G[Zyk j?, nkg jh
o;'Jh j?, nkg jh G'iB j? ns/ nkg
jh T[;dk o; j?. nkg/ o;hnk, nkg/
G[rsk j?, nkg/ dksk j?, nkg/ jh
tosdk j?. fJ; ;[gB/ ;z;ko ftu
T[j nkg jh ;[gBk pD iKdk j? ns/
nkg jh d?th BhAd ftu ubk iKdk
j?. oze okT[ ;G fJZe' j' iKd/ jB
ns/ nkg/ jh d[y, ;[y d/ G/d fwNk
d/Adk j?. sZsk, ;hno, joy ;'r, ;G
T[;/ eoe/ j'Ad ftu nkT[Ad/ iKd/ jB.
;tKs p{zd pD e/ ;w;o to;dk j?.
ib nzdo ib j' iKdk j?. feoy
fpoy, o; e; ;G e[dos T[;
eosko dh pDs j?, f;oiDk j?.

ijauN jMqRI hQ jMqR lY sB rwg


vjwey] Awpy sux sux mgn hoie
Awpy gun gwey] Sbd suriq
ilvlIx hoie Awpy rIJwey] kQqw
Qkqw Awp hY surqw ilv lwey]

Awpy Awp ivsmwd hoie srbMg


smwey] Awpy Awp vrqdw gurmuK
pqIAwey ]2] Awpy BuKw hoie kY
Awp jwie rsoeI] Bojn Awp
bnwieMdw rs ivc rs goeI] Awpy
Kwie slwhkY hoie iqRpq smoeI]
Awpy rsIAw Awp rs rs rqnw
BoeI] dwqw Bugqw Awp hY srbMg
smoeI] Awpy Awp vrqdw gurmuK

suK hoeI ]3] Awpy plG ivCwiekY


Awp AMdr sauNdw] supny AMdr
jwiekY dysMqr BauNdw] rMk rwau
rwau rMk hoie duK suK ivc pwauNdw]
q`qw sIArw hoie jl Awvtx
KauNdw] hrK sog ivc DWvdw
cwvwey cauNdw] Awpy Awp vrqdw
gurmuK suK rauNdw ]4] smsr vrsY
svWq bUMd ijauN sBnI QweIN] jl
AMdr jl hoie imlY DrqI bhu
BweIN] ikrK ibrK rs ks Gxy
Pl Pu`l suhweI] kyly ivc kpUr hoie
sIql suKdweI] moqI hovY isp
mih bhu mol mulweI] ibsIAr dy
muih kwlkUt icqvY buirAweI]
Awpy Awp vrqdw sqsMg suBweI
]2]

vwrW BweI gurdws, 2

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1115

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awp hY p h

duK suK dukh sukh

Awpy sux sux mgn


pe sun sun magan

hrK sog ivc DWvdw


harkh sog wi twd

Awpy gun gwey pe gun ge

svWq bUMd swt bd

Sbd suriq abad surt

jl AMdr jl hoie jal dar jal hoe

Awpy rIJwey pe rje

ikrK ibrK kirkh birkh

Awpy Awp ivsmwd pe p wismd

sIql suKdweI stal sukhd

srbMg smwey sarbg sme

moqI hovY isp mih


mot how sip m

vrqdw wartd
gurmuK pqIAwey gurmukh pate
BuKw hoie pukkh hoe
jwie rsoeI je rso
Bojn pjan
rs ras
Kwie slwhkY khe slk
iqRpq tript
rsIAw ras
dwqw dt
Bugqw pgt
srbMg sarbg
dysMqr destar

ibsIAr dy muih kwlkUt icqvY buirAweI


bisar de m klkt itw buri
Awpy Awp vrqdw pe p wartd
Awp hY ^ eosko nkg jh ;koh
ekfJBks ftu r[gs o{g j' e/
tos fojk j?.
Awpy sux sux mgn ^ gowkswk
nkg jh ;kI j?, nkg jh ;kI
tikT[D tkbk j? ns/ nkg jh fJzB/
;[ohb/ ;kI ;[D ;[D e/ w;s j[zdk
j?.
Awpy gun gwey ^ nkg jh T[; d/
r[D rkT[Adk j?, T[; dh ;bkj[sk
eodk j?.
Sbd suriq ^ ;o{g ftu bhB j'Jh
p[ZXh.

1116

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Awpy rIJwey ^ Ppd ;[os ftu


w;s j' e/ nkg jh y[P j[zdk j?
ns/ j'oBK B{z th gq;zB eodk j?.
Awpy Awp ivsmwd ^ gowkswk
nkg jh ;ko/ o{gK ns/ PebK ftu
ftnkge j?.
srbMg smwey ^ gowkswk nkg jh
;ko/ ;oho d/ nzrK ftu ;wkfJnk
j'fJnk j?.

th nkg jh j?.
iqRpq ^ fsqgs j' e/, nkBzd j' e/
T[; nkBzd ftu th T[j nkg jh
j?.
rsIAw ^ nkg/ jh o; b?D tkbk j?
ns/ nkg jh o; ns/ o;Bk
(ihG) d/ ;[nkd ftu j?.
dwqw Bugqw ^ d/D tkbk th nkg
jh j?.

vrqdw ^ nkg jh gowkswk ;G


gk;/ tos fojk j?.

Bugqw ^ G'rD tkbk, gqkgs eoB


tkbk th nkg jh j?.

gurmuK pqIAwey ^ r[ow[y, gqG{ ns/


;fsr[o{ Bkb nG/d j' ikD tkb/ jh
fJ; rb T[~s/ Go';k ns/ gqshsh
eod/ jB fe gowkswk ;G gk;/
tos fojk j?.

srbMg ^ nkg jh ;oho d/ ;ko/


nzrK ftu ftnkge j?.

BuKw hoie ^ nkg jh gowkswk G[Zyk


j' iKdk j?.
jwie rsoeI ^ nkg jh ykD bJh
o;'Jh tb d"Vdk j?.
Bojn ^ G'iB pDkT[D tkbk th
nkg jh j?.

vrqdw ^ gowkswk nkg jh ;G


gk;/ ftnkge j?, fJ; gqshsh dk
;[y r[ow[yK B{z jh gqkgs j[zdk j?.
dysMqr ^nkgD/ w[be s'A d{ik d/P,
fJe d/P s'A d{ik d/P. wB[y ;[Zs/
;[Zs/ ;[gB/ tkbh jkbs ftu
d/P^d/PKsoK ftu GkT[Adk iKdk
j?.

rs ^ G'iB ftu i' o; ns/


;[nkd j?, T[; ftu th T[j nkg
jh ;wkfJnk j'fJnk j?.

duK suK ^ nkg jh nwho s'A


rohp ns/ rohp s'A nwho j' e/
d[ZyK ;Z[yK d/ uZeoK ftu g? iKdk
j?.

Kwie slwhkY ^ yk e/ ;bkj[D tkbk

hrK sog ivc DWvdw ^ nkg jh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1117

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ed/ y[P ns/ edh rwh dh bfjo
ftu d"V g?Adk j?.

hoeI EfIxI

jl AMdr jl hoie ^ ;tKsh p{zd


gkDh Bkb gkDh tKr j' e/ IwhB
ftu jh x[b fwb iKdh j?.

nkgDk nkg rtk e/ ;G e[M fwbdk


j?. ;G s'A BhthA Xosh j? go jo
iht dk ihtB T[; T[~s/ fBoGo j?.
nzfwqs dh p{zd Xosh T[~s/ jh g?Adh
j?. T[j ;kXK ;zsK d/ uoBK B{z S{zjdh
j?. i' phi? ;'Jh b[D?, fij' fijk e'Jh
phidk j?, T[j' fijk jh T[j eNdk j?,
gqkgs eodk j?.

ikrK ibrK ^ fe;/ gk;/ y/sh,


fpqS, o; (fwZm/), o; (e"V/), c[ZbK,
cbK ftu fwb e/ ;'G ojh j?.
sIql suKdweI ^ T[j ;tksh p{zd
i/ e/b/ ftu gt/ sK eg{o pD e/
mzYh ns/ ;[y d/D tkbh t;s{ j?.
moqI hovY isp mih ^T[j ;tksh p{zd
f;gh ftu gt/ sK w'sh pD e/ tZvk
w[b g[nkT[Adh j?.

sbd nw trt h p gwe ho odn

sBdUM nIvIN Driq hY Awp gvwie


hoeI EfIxI] DIrj Drm sMqoK kr
idVH pYrW hyT rhy ilv lIxI] swD
jnW dy crn Cuih AwFIxI hoey
lwKIxI] AMimRq bUMd suhwvxI

ibsIAr dy muih kwlkUt icqvY


buirAweI^ T[jh p{zd ;g d/ w{zj
ftu g? ikt/ sK Ifjo pD iKdh j?
(i' ;dk jh p[ok fustdk j?) ns/
b'eK B{z wkoB tkbh j?.

Chbur Cluk rynu hoie rIxI]


imilAw mwx inmwxIAY iprm
ipAwlw pI pqIxI] jo bIjY soeI
luxY sB rs ks bhu rMg rMgIxI]
gurmuK suK &l hY mskIxI ]2]

Awpy Awp vrqdw ^ go T[j


gowkswk fi; dh fJj bhbQk j?,
T[j nkg/ jh nkg ;G ftu
tosdk j?, go ;fs;zrs (r[o{ dh
;Zuh ;zrs fiZE/ gqG{ dh f;cs
;kbkj j[zdh j?) ftu T[j ;[s/ f;X
jh P'GBhe j' fojk j?.

vwrW BweI gurdws, 4

sBdUM nIvIN Driq hY Awp gvwie

Awp gvwie p gwe


sMqoK stokh
swD jnW dy crn Cuih
sd jan de arn h
AMimRq bUMd mrit bd

1118

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

iprm ipAwlw pirm pil


jo bIjY soeI luxY jo bj so lun
Awp gvwie ^ fBwosk XkoB
eoBk.
sMqoK ^ oi, ;po, b'G dk
fsnkr, i' gowkswk B/ fdZsk j't/,
T[; T[~s/ gq;zB j'Dk. ;G s'A BhthA
Xosh j?, i' nkgk rtk e/ fBwkDh
pDh ofjzdh j?. Xhoi, ;zs'y d/
Xow ftu ;dk fdqVQ j?, g?oK j/m
ofjD ftu jh gqhsh bkJh oydh
j?.
swD jnW dy crn Cuih ^ Xosh ;zsK
d/ uoBK dh S{j Bkb p/w[Zbh bZyK
d/ w[b tkbh pD iKdh j?.
AMimRq bUMd ^ fBowb nzfwqs o{g
whAj dh Sfjpo ns/ SZbK Bkb
Xosh oZidh j?.
iprm ipAwlw ^ Xosh fBwkDh B{z
wkD fwbdk j? id'A JhPto d/ G/i/
fgow fgnkb/ (whAj Bkb) ;o;pi
j' e/ fsqgs j[zdh j?.
jo bIjY soeI luxY ^ i' phfink ikt/,
T[jh tZYhdk j?, fij' fijk eow
j't/, cb th T[;/ soQK dk j't/rk,
fBwosk dk cb ;[y jh j[zdk j?.

crx kvl
gvwieAw

rs

Boie

Awp

arn kawal ras pe p gwi


Xosh BhthA j' e/, nkgDk nkg r[nk
e/ ;G ihn izs dh oZfynk eodh j?.
nkgDk nkg r[nk e/ wB[y Xhoi
Xow ftu ofjzdk j?.

nIvIN hoie crn icq


lwieAw] crx kvl rs Boie
Awp gvwieAw] crx ryxu qyhu
loie ieC ieCAwieAw] DIrj
Drm smoie sMqoK smwieAw]
jIvx
jgq
proie
irjk
pujwieAw] mMnY hukm rjwie
gurmuiK jwieAw ]6]
DrqI

vwrW BweI gurdws, 14


Awp gvwieAw p gwi
crn icq lwieAw arn it li
crx ryxu arn ren
ieC ieCAwieAw ih ihi
DIrj traj
sMqoK smwieAw stokh smi
irjk pujwieAw rizk puji
hukm hukam

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1119

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awp gvwieAw ^ Xosh dk r[D
XkoB
eoe/
nkgDk
nkg
fwNkT[Dk.
crn icq lwieAw ^ Xosh B/
BhthA j' e/, fBwosk XkoB eoe/
;G d/ uoBK Bkb jh fus B{z
i'fVnk j'fJnk j?.
crx ryxu qyhu loie ieC ieCAwieAw
^ Xosh B/ uoB ewbK d/ gq/w o;
ftu fGi e/ nkgk Gkt, nkgDh
j'Ad B{z jh fwNk fdZsk j?. Xosh
fszBk b'eK d/ uoBK dh X{V pDh
j'Jh j?, fi; dh fJZSk ;ko/ jh
eod/ jB.
DIrj Drm smoie sMqoK smwieAw ^
Xhoi s/ ;po ;zs'y d/ fB:wK
tkbk Xow, Xosh d/ nzdo ofunk
j'fJnk j?.
irjk pujwieAw ^ ihtB i[rsh dh
XkoBk B{z go' e/ fjod/ ftu XkoB
eoe/ Xosh jh ;G iht izs{nK d/
ykD bJh foie (gdkoE) g?dk
eodh j?.
hukm ^ gqG{ d/ j[ew s/ T[; d/ GkD/
B{z fwZmk eoe/ wzBD tkb/ r[ow[y s/
GkrK tkb/ iht fJ;/ Xosh s/ jh
izw/ jB.

pYrI pY pwKwk hoie gurmuK gur


isK Awp gvwey
pr p pkhk hoe gurmukh gur
sikh p gwe
T[~sw, wZXw, Bhu ftZu'A r[ow[y
nkgDk nkg r[nk e/ BhuK Bkb
ofjzdk j?. ;kX ;zrs ftu ;/tk
eodk j?. Ppd ;[os ftu fbtbhB
j' e/ dorj wkD gkT[Adk j?.
nk;k$fBok;k d/ d[tzd ftu BjhA
c;dk.

au`qm mD`m nIc lK gurmuK nIchu


nIc sdwey] pYrI pY pwKwk hoie
gurmuK gur isK Awp gvwey] swD
sMgq Bau Bwau kr syvk syv kwr
kmwey] imTw boln inv clx
hQhuM dy kY Blw mnwey] Sbd surq
ilvlIx ho drgh mwx inmwxw
pwey] clx jwx Ajwx hoie Awsw
ivc inrws vlwey] gurmuK suK Pl
AlK lKwey ]24]8]
vwrW BweI gurdws, 8
Awp gvwey p gwe
gurmuK nIchu nIc sdwey
gurmukh n n sde
pYrI pY pwKwk hoie
pr p pkhk hoe

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1120

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
swD sMgq sd sgat
imTw boln mitth bolan
inv clx niv alan
hQhuM dy kY Blw mnwey
hath de k pl mne
Sbd abad
inmwxw nimn
Awsw ivc inrws vlwey
s wi nirs wle
Awp gvwey ^ jT[w? fsnkr e/
fBowkD j'D dk Gkt.
gurmuK nIchu nIc sdwey ^ bZyK jh
T[sw, wZXw ns/ Bhu jB, go
r[ow[y nkgD/ nkg B{z Bhu s'A Bhu
;dkT[Adk j? feT[Afe T[j fBwosk
dk g[zi j[zdk j?.
pYrI pY pwKwk hoie ^ r[ow[y
;fsr[oK d/ g?ohA g? e/, g?oK dh
X{Vh pD e/ jT[w? fsnkr fdzdk j?.
swD sMgq ^ r[ow[y ;kX ;zrs dh
;fseko Go/ vo Bkb, gq/w Bkb
;/te pD e/ ;/tk eodk j?.
imTw boln inv clx hQhuM dy kY
Blw mnwey ^ r[ow[y jzeko ns/
jT[w? Sv e/ fwZmk p'bdk j?, fBt

e/ ubdk j?, fe;/ s'A e[M BjhA


b?Adk ;r'A nkgD/ jZE'A d/ e/ ;G dk
Gbk wzrdk j?.
Sbd ^ Ppd ns/ ;[os dh fbt
ftu fbtbhB j' e/ fBnk;fonK
tKr ofjzdk j?.
inmwxw ^ r[ow[y fBwkDk pD e/
gowkswk dh dorkj ftu wkD
gkT[Adk j?.
Awsw ivc inrws vlwey ^ r[ow[y
ikDdk j? fe fJ; ;z;ko s'A ub/
ikDk j?, fJ; bJh ;z;koh
f;nkDgK Sv e/ fIzdrh d/ fdB
r[Ikodk j?, nk;k ftu jh fBok;
j' e/ ofjzdk j?.

hauN sdky iqn gurisKW siqgur


noN iml Awp gvwXw
h sadke tin gursikh satgur n mil
p gwi
T[jBK r[of;ZyK d/ ;de/ iKd/ jK fiBQK
B/ ;fsr[o{ B{z fwb e/ nkgDk nkg
rtkfJnk.
fijV/ wkfJnk ftu th T[dk; oj/,
fijV/ r[o uoBhA bZr/, fijV/ nkPk
ftu th fBokP oj/.

hauN sdky iqn gurisKW siqgur


noN iml Awp gvwXw] hauN sdky

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1121

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
iqn gurisKW krn audwsI AMdr
mwXw] hauN sdky iqn gurisKW
gurmq gurcrnI icq lwXw] hauN
sdky iqn gurisKW gurisK dy
gurisK imlwXw] hauN sdky iqn
gurisKW bwhr jWdw vrj rhwXw]
hauN sdky iqn gurisKW Awsw ivc
inrws vlwXw] siqgur dw aupdyS
idRVwXw ]6]

wkfJnk ftu ofjzfdnK T[; s'A


T[dk; ofjzd/ jB, fBob/g ofjzd/
jB.

vwrW BweI gurdws, 12

bwhr jWdw vrj rhwXw ^ i' nkgD/


wB B{z ;z;koh ezwK tb'A toi e/
nzdo jh oyd/ jB.

Awp gvwXw p gwi


audwsI AMdr mwXw
uds adar mi

gurisK imlwXw ^ fijVk r[o{


f;Zfynk d/ e/ fe;/ B{z f;y pDk
bt/, r[o{ d/ uoBhA gk d/t/.

Awsw ivc inrws vlwXw ^ i'


nkPktkdh j[zd/ th T[gokwsk tkb/
gk;/ s[o/ ofjzd/ jB.

gurcrnI icq lwXw


gurarn t li

aupdyS idRVwXw ^ nfij/ r[of;yK


B/ jh ;fsr[o{ d/ T[gd/P B{z nkg
fdqVQ (wIp{s, gZek) ehsk j? ns/
j'oBK B{z th fdqVkfJnk j?.

gurisK imlwXw gursikh mili


bwhr jWdw vrj rhwXw
bhar jd warj rahi
Awsw ivc inrws vlwXw
s wi nirs wli

Awip p
gVBKt
gowkswk nkg

aupdyS idRVwXw upde driri


Awp gvwXw ^ jT[w?
fBwosk XkoB eoBk.

gurcrnI icq lwXw ^ i' r[o{ dh


f;Zfynk b? e/ r[o{ d/ uoBK ftu
nkgDk wB i'Vh oyd/ jB.

Sv

e/

audwsI AMdr mwXw ^ w?A T[jBK


r[ow[yK s'A ;de/ iKdk jK i'

Awip kQY Awip sunnYhwru


p kath p sunnhr
tkfjr[o{ nkg jh efjzdk j? ns/ nkg
jh ;[Ddk j?. fi; r[ow[y B{z T[j

1122

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nkg p[bkT[Adk j?, T[j jh ;u gkT[Adk


j?. fi; Bz{ T[j eosko nkg oZydk
j?, T[; B{z e'Jh wko BjhA ;edk.
wodk T[j j? i' tkfjr[o{ B{z wB'A
ft;ko d/Adk j?.

AstpdI ] Awip kQY Awip


sunnYhwru ] Awpih eyku Awip
ibsQwru ] jw iqsu BwvY qw
isRsit aupwey ] AwpnY BwxY ley
smwey ] qum qy iBMn nhI ikCu hoie
] Awpn sUiq sBu jgqu proie ]
jw kau pRB jIau Awip buJwey ] scu
nwmu soeI jnu pwey ] so smdrsI
qq kw byqw ] nwnk sgl isRsit
kw jyqw ] 1 ] jIA jMqR sB qw kY
hwQ ] dIn dieAwl AnwQ ko
nwQu ] ijsu rwKY iqsu koie n mwrY
] so mUAw ijsu mnhu ibswrY ]
iqsu qij Avr khw ko jwie ] sB
isir eyku inrMjn rwie ] jIA kI
jugiq jw kY sB hwiQ ] AMqir
bwhir jwnhu swiQ ] gun inDwn
byAMq Apwr ] nwnk dws sdw
bilhwr ] 2 ] pUrn pUir rhy
dieAwl ] sB aUpir hovq ikrpwl
] Apny krqb jwnY Awip ]
AMqrjwmI rihE ibAwip ]

A.g.m.5, 292
Awip p
Awpih eyku p ek
Awip ibsQwru p bisthr
jw iqsu BwvY j tis pw
qw isRsit aupwey t srist upe
AwpnY BwxY pn pn
ley smwey lae sme
Awpn sUiq pan st
sBu jgqu proie sb jagt proe
so smdrsI so samdars
qq kw byqw tat k beta
dIn dieAwl dn dil
AnwQ ko nwQu anth ko nth
ijsu rwKY jis rkh
iqsu koie n mwrY tis koe na mr
so mUAw so m
ijsu mnhu ibswrY jis mano bisr
jIA kI jugiq j k jugt
jw kY sB hwiQ j k sb hth
AMqir bwhir tar bhar

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1123

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jwnhu swiQ jan sth
Awip ^ gowkswk nkg.
Awip kQY ^ ;G ihtK ftu
gowkswk nkg jh p'bD tkbk j?
ns/ nkg jh ;[DB tkbk j?.
Awpih eyku Awip ibsQwru ^
gowkswk nkg jh fJe j? ns/
nkg jh f;qPNh o{g ftu ft;sko
th j?.
jw iqsu BwvY qw isRsit aupwey ^
id'A gowkswk B{z uzrk bZrdk j? sK
f;qPNh dh f;oiBk eo fdzdk j?,
d[BhnK g?dk eo fdzdk j?.
AwpnY BwxY ley smwey ^ nkgDh
fJZSk nB[;ko ;koh f;qPNh B{z
nkgD/ ftu bhB eo b?Adk j?.
Awpn sUiq sBu jgqu proie ^
gowkswk s'A tZyok e[M th BjhA,
gowkswk B/ nkgD/ j[ew d/ ;{so
ftu ;ko/ irs B{z go'fJnk
j'fJnk j?.
so smdrsI qq kw byqw ^ fijVk
wB[y ;fs^Bkw gqkgs eodk j?,
T[j ;G B{z fJe' fijk t/yD tkbk
ns/ n;bhns d/ ikBD tkbk j'
iKdk j?.

dIn dieAwl AnwQ ko nwQu ^


gowkswk rohpK T[s/ dfJnk eoB
tkbk ns/ nBkEK dk BkE j?.
ijsu rwKY iqsu koie n mwrY ^
gowkswk fi; dh oZfynk eodk
j?, T[; B{z e'Jh BjhA wko ;edk.
so mUAw ijsu mnhu ibswrY ^ wfonk
j'fJnk sK T[j iht j?, fi; B/
gqG{ B{z wB' G[bk fdZsk j't/.
jIA kI jugiq jw kY sB hwiQ ^
;ko/ ihtK dh i[rs fi; d/ jE
ftu j?, ;G ihtK dh fIzdrh dk
G/s fi; d/ t; ftu j?.
AMqir bwhir jwnhu swiQ ^ T[; gqG{
B{z nzdo pkjo, ;G EkJhA, jo EK
nkgD/ Bkb jh ;wM'. T[j
gowkswk r[DK dk yIkBk, p/nzs
ns/ ngko j?.

Awip mhw jnu p mah jan


ekdo nkg jh wjk iB j?. nkg jh
gzu s/ nkg ;/te. T[j nkg jh
;/te dh gfs oydk j?. tkfjr[o{
eosko nkgd/ nkg ;/te B{z Bkw dh
dks d/Adk j?. T[; d/ ;G d{sK dk
GziD eodk j?. nkfd i[rkfd T[; dh
;jkfJsk eodk j?.

swrg mhlw 5 ] hir hir dIE

1124

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

syvk kau nwm ] mwnsu kw ko bpuro


BweI jw ko rwKw rwm ] 1 ] rhwau
] Awip mhw jnu Awpy pMcw Awip
syvk kY kwm ] Awpy sgly dUq
ibdwry Twkur AMqrjwm ] 1 ] Awpy
piq rwKI syvk kI Awip kIE
bMDwn ] Awid jugwid syvk kI rwKY
nwnk
ko
pRBu
jwn
] 2 ] 40 ] 63 ]
A.g.m.5, 1216
Awip p
mwnsu kw ko bpuro
mans k ko bapuro
Awpy pMcw pe p
Awip syvk kY kwm
p sewak k km

Bkw nkg fdzdk j? fi; dk


oytkbk gowkswk nkg pDdk j?.
T[; dk e'Jh e[M BjhA ftrkV
;edk.
Awip mhw jnu Awpy pMcw Awip
syvk kY kwm ^ gowkswk nkg jh
nkgD/ ;/te d/ ezw ;[nkodk j?.
nkg jh T[; tk;s/ w[yhnk j?.
Awpy sgly dUq ibdwry ^ nzsoikwh
wkbe gqG{ nkg jh nkgD/ ;/te d/
;ko/ t?oh Bk; eo fdzdk j?.
Awpy piq rwKI ^ gowkswk nkg
jh nkgD/ ;/te dh fJZIs oydk
j?.
Awip kIE bMDwn ^ gowkswk nkg
jh nkgD/ ;/te dh fJZIs pukT[D
bJh gZe/ fB:w fdzdk j?.

Awpy sgly dUq ibdwry


pe sagle dt bidre

Awip krwey Awip kryie

Awpy piq rwKI pe pat rkh

T[j eosko ;ko/ irs dk ekoB


eosk nkg j?. T[j nkg jh T[gkT[
eodk j? ns/ nkg jh d/Adk j?. r[o
gq;kdh nBQ/ok iKdk j? ns/ d?th ukBD
j[zdk j?. ;u dk gqrNktk j[zdk j?.
eoD eoktDjko eosko nkg jh
r[ow[y d/ fus ftu nk e/ T[; dk
wB sB fBowb eo d/Adk j?. T[; dh
;koh d[owfs d{o eodk j?.

Awip kIE bMDwn p ko bdn


Awip ^ gowkswk nkg.
mwnsu kw ko bpuro ^ joh B{z fJe
nkdoPe wkbe wzB e/ wB[y B{z
T[; dk ;/te pDBk ukjhdk j?.
nkgD/ ;/te B{z gowkswk nkgDk

p kre p kare

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1125

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jy dir mWgqu kUk kry mhlI Ksmu
suxy ] BwvY DIrk BwvY Dky eyk
vfweI dyie ] 1 ] jwxhu joiq n

pUChu jwqI AwgY jwiq n hy


] 1 ] rhwau ] Awip krwey
Awip kryie ] Awip aulwm@y iciq
Dryie ] jw qUM krxhwru krqwru ]

ikAw muhqwjI ikAw sMswru ] 2 ]


Awip aupwey Awpy dyie ] Awpy
durmiq mnih kryie ] gur
prswid vsY min Awie ] duKu
An@yrw ivchu jwie ] 3 ] swcu
ipAwrw Awip kryie ] AvrI kau
swcu n dyie ] jy iksY dyie vKwxY
nwnku AwgY pUC n lyie
]4]3]
A.g.m.1, 349
Awip krwey p kre

Awip aupwey p upe


Awpy dyie pe de
Awpy durmiq pe durmat
mnih kryie man kre
AvrI kau awr k
swcu n dyie s na de
Awip krwey ^ gowkswk ;G e[M
nkg jh eokT[Adk j?.
BwvY DIrk BwvY Dky ^ wB[y i/
ikue j' e/ op d/ do *s/ g[eko
eo/ sK T[j Io{o ;[Ddk j?.
gowkswk g[eko ;[D e/ Gkt/A T[;
ikue B{z Xhoi, j"A;bk iK Go';k
d/ d/t/ ns/ Gkt/A T[; B{z XZek d/
d/t/, fJjBK d'jK ftu'A i' fJe d/t/,
T[j' tfvnkJh j?.

Awip aulwm@y p ulme

jwxhu joiq n pUChu jwqI AwgY jwiq


n hy^ gowkswk fe;/ B{z Bhu iks
dk ikD e/ goQK BjhA ;[ZNdk. T[j
sK nzdo dh i's B{z gSkDdk j?.
T[; d/ ;kjwD/ iks dh e'Jh edo
BjhA, fJ; bJh ;G ftu joh dh
i's t/y', fe;/ dh iks Bk g[ZS',
feT[Afe nZr/ gqb'e ftu iks e'Jh
BjhA.

iciq Dryie it tare

Awip

BwvY DIrk pw trak


BwvY Dky pw tke
jwxhu joiq n pUChu jwqI
jn jot na ph jt
Awip kryie p kre

krwey

Awip

kryie

1126

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gowkswk jo/e iht d/ nzdo


ftnkge j' e/ nkg jh iht gk;'A
g[eko eokT[Adk j? ns/ nkg jh
g[eko eodk j?. T[j ;G e[M nkg
jh eodk eokT[Adk j?. ;kvhnK
G[ZbK th nkg jh eZYdk j? ns/ ;u
dk fgnko th nkg jh bkT[Adk j?.
Awip aulwm@y iciq Dryie ^
gowkswk nkg jh jo/e iht d/
frb/ ;[Ddk j? ns/ nkg jh iht B{z
fJj fBPuk eok fdzdk j? fe
f;oiDjko ;G e[M eoB d/
;woE f;o T[FZs/ okyk j?.
Awip aupwey Awpy dyie ^ gowkswk
nkg jh ihtK B{z g?dk eodk j?
ns/ nkg jh ;GBK B{z foIe nkfd
fdzdk j?.
Awpy durmiq mnih kryie ^ nkg
jh ihtK B{z G?Vh ws tb'A toidk
j?, d{o eodk j?.
AvrI kau swcu n dyie ^ T[j nkg
jh ;Zu B{z fgnkok eoe/ d;dk j?,
T[j nkg jh feogk eo/ sK ;u
fijh n"yh t;s{ fgnkoh bZrdh
j?. T[j nkg jh ;Zu B{z fgnko
eoB bJh gq/fos eodk j?. fe;/
j'o B{z ;u B{z fgnko eoB bJh
gq/oBk BjhA fdzdk.

Awip p
gVBKt
wB[y, iht, ihtkswk

Awip n vMJY swhurY lokw mqI dy


smJwey
p na w shur lok mat de
samje
fijVh nkg ;j[o/ BjhA rJh, T[j j'o
fe;/ B{z eh wZsK d/ ;edh j?< id'A
dht/ j/mK nBQ/ok j't/ sK pkjo dk
ukBD fe; ezw. jE ezCD B{z nko;h
eh j?. j'o fdykt/ dh e'Jh b'V BjhA.
i' e[M j[zdk j?, nkg jh eoBk g?Adk
j?. d{i/ GkJ/ ftu jko jh jko j?.

Awip n vMJY swhurY lokw mqI dy


smJwey] cwnx Gir ivic dIivAhu
hyT AMnyru n skY imtwey] hQu dIvw

PiV AwKuVY huie ckcauDI pYru


iQVwey] hQ kM|xu lY AwrsI
AauKw hovY dyiK idKwey] dIvw iekqu
hQ lY AwrsI dUjY hiQ PVwey] huMdy
dIvy AwrsI AwKuiV toey pwauNdw
jwey] dUjw Bwau kudwau hrwey
]22]
vwrW BweI gurdws, 37
Awip p

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1127

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awip n vMJY swhurY lokw mqI dy
smJwey
p na w shur lok mat de
samje
dIivAhu hyT AMnyru dwi heth ner
hQ kM|xu lY AwrsI
hath kan l rs
AwrsI dUjY hiQ PVwey
rs dj hath phre
dUjw Bwau kudwau dj po kudo
Awip ^ w{oy wB[y i' ;dk dt?s
Gkt ftu oj/.
Awip n vMJY swhurY lokw mqI dy
smJwey ^ S[ZNV fJ;soh nkg sK
;j[o/ xo ik e/ t;dh BjhA, go
b'eK B{z wZsK d/ e/ ;wMkT[Adh j? fe
;j[o/ tZ;Dk uzrk jz[dk j?.
dIivAhu hyT AMnyru ^ dht/ d/ irD
Bkb xo ftu ukBD j[zdk j?, go
dhtk nkgD/ j/mbk jB/ok d{o BjhA
eo ;edk.
hQ kM|xu lY AwrsI ^ jZE ftu
dhtk cV e/ s[oB tkbk nkg m/v/
yKdk j?. fijVk wB[y jE d/ ezrD
B{z PhPk b? e/ d/ydk j?, T[j d/yD
fdykT[D ftu n"yk j't/rk.

AwrsI dUjY hiQ PVwey ^ fijVk


wB[y fJe jE ftu dhtk s/ d{i/
jE ftu PhPk cVdk j?.
dUjw Bwau kudwau ^ fJe jE dhtk
ns/ fJe jE PhPk cV e/ s[oB
Bkb wB[y m/vk yk e/ N'J/ ftu jh
fvZr/rk ns/ dt?s Gkt dk y'Nk
dkn jko jh fdzdk j?. dt?s Gkt
tkb/ wB[y fJ; nw'be wB[yk
iBw dh pkih jko fdzd/ jB.

Awip Blw sBu jgu Blw


p pal sb jag pal
id'A wB[Zy nkg Gbk j't/ sK ;kok ir
jh Gbk brdk j?. id'A nkg p[o/
j'JhJ/ sK ;kok ;z;ko p[ok pD iKdk
j?. e"ot gKvt nkg; ftu bVd/
oj/. fJe d{i/ B{z p[ok Gbk efjzd/
oj/. fJjBK eos{sK Bkb i[fXPNo
p[ok Bk pfDnk s/ d[oi'XB B{z fe;/ B/
Gbk Bk fejk.

Awip Blw sBu jgu Blw Blw Blw


sBnw kir dyKY] Awip burw sBu
jgu burw sB ko burw bury dy lyKY]
iksnu shweI pWfvw Bwie Bgiq
krqUiq ivsyKY] vYr Bwau iciq
kYrvW gxqI gxin AMdir kwlyKY]
Blw burw prvMinAw Bwlx gey n
idsit sryKY] burw n koeI

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1128

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

juiDstrY durjoDn ko Blw n ByKY]

B{z p[ok jh t/ydk j? s/ T[; d/ b/y/


ftu ;G jh p[o/ jB.

vwrW BweI gurdws, 31

iksnu shweI pWfvw ^ feqPB ih B/


gKvtK dh ;jkfJsk ehsh feT[Afe
T[jBK ftu e"otK Bkb'A gq/wk Grsh
pj[sh ;h.

krvY hoie su totI ryKY ]4]


Awip p
sBu jgu Blw sb jag pal

vYr Bwau iciq kYrvW ^ e"otK d/


wB ftu t?o Gkt ;h s/ T[j t?o
Gkt dhnK frDshnK ftu jh bZr/
ofjzd/ ;B. nzs B{z T[jBK d/ wZE/
s/ ekby dk fNZek jh bZfrnk.

Awip burw p bur


sBu jgu burw sb jag bur
iksnu shweI pWfvw
kisan sah pdw
vYr Bwau iciq kYrvW
wr po it krw
Blw burw prvMinAw
pal bur parwani

Blw burw prvMinAw ^ d' oki/ Gbk


s/ p[ok bZGD bJh rJ/ ;B, go
d'jK dh fdqPNh fJZe' fijh BjhA
;h.

burw n koeI juiDstr


bur na ko judstar

burw n koeI juiDstrY ^ :[fXPNo


B{z e'Jh p[ok BjhA fdykJh fdZsk.

durjoDn ko Blw n
durjdan ko pal na

durjoDn ko Blw n ByKY ^ d[oi'XB


B{z e'Jh Gbk fdykJh Bk fdZsk.
fwZNh d/ rVt/ ftu i' e[M j[zdk j?,
T[j N{Nh dh Xko s'A gqshs j' iKdk
j?.

Awip Blw
ihtkswk.

wB[y,

iht,

sBu jgu Blw ^ fijVk g[oP nkg


Gbk j?, T[; d/ GkD/ ;G ;z;ko
Gbk j? s/ T[j ;GBk B{z Gbk eoe/
jh t/ydk j?.
Awip burw sBu jgu burw ^ fijVk
wB[y nkg p[ok j?, T[j ;ko/ irs

Awpy eyk Anyk khwvY


pe ek anek kahw
pRmwqmw Awpy hI iek Aqy Anyk
khwauNdw hY[ aus dI iehI g`l cMgI hY
Bwv inrwlI hY Aqy bhu rMgI hY[ auh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1129

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hmySw cMgy mMdy AmlW aupr hI inbyVy
krdw hY Bwvy koeI sUPI hovy jW BMgI[
suhwgx auhI hY jo Awpxy swihb Bwv
pRmwqmw dy rMg ivc rMgI hoeI hY[

AmlW aupir hog inbyVw,


ikAw sUPI ikAw BMgI[
jo r`b BwvY soeI QIsI,
sweI bwiq hY cMgI[
Awpy eyk Anyk khwvY,
swihb hY bhu rMgI[
khY husYn suhwgin soeI,
jo shu dy rMg rMgI[

Swh husYn, 77
Awpy pe
Awpy eyk Anyk khwvY
pe ek anek kahw
AmlW aupir hog inbyVw
aml upar hog niber
ikAw sUPI ikAw BMgI
ki sf ki pag
jo r`b BwvY soeI QIsI
jo rab pw so ths
sweI bwiq hY cMgI s bt h g
Awpy eyk Anyk khwvY
pe ek anek kahw

swihb hY bhu rMgI shab h b rg

Awpy swsqu Awpy bydu


pe ssat pe bed
T[j eosk nkg jh Pk;so j?, nkg
jh t/d j?. nkg jh tD fsqD fsqGtD
dh ;ko j?. T[j nkg fPt Pesh s/
;z:'rh j?. nkg jh fBopkDh s/ G'rh
j?. T[j fe;/ rZb'A T{Dk BjhA. T[;
fpBK d{ik j'o e'Jh BjhA. r[ow[y r[o
Ppd okjhA T[; dh e[dos/ d/ ojZ; B{z
gfjukDdk j?.

Awpy swsqu Awpy bydu ] Awpy Git


Git jwxY Bydu ] joiq srUp jw kI

sB vQu ] krx kwrx pUrn smrQu


] 1 ] pRB kI Et ghhu mn myry ]
crn kml gurmuiK AwrwDhu dusmn
dUKu n AwvY nyry ] 1 ] rhwau ] Awpy
vxu iqRxu iqRBvx swru ] jw kY sUiq
proieAw sMswru ]

Awpy isv skqI sMjogI ] Awip


inrbwxI Awpy BogI ] 2 ] jq kq
pyKau qq qq soie ] iqsu ibnu dUjw

nwhI koie ] swgru qrIAY nwm kY


rMig ] gux gwvY nwnku swDsMig
] 3 ] mukiq Bugiq jugiq vis jw kY
] aUxw nwhI ikCu jn qw kY ] kir
ikrpw ijsu hoie sups
R n
M ] nwnk dws
syeI jn DMn ] 4 ] 37 ] 50 ]

1130

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
A.g.m.5, 1150

Awpy pe
Awpy bydu pe bed
Awpy Git Git pe kt kt
jwxY Bydu jn pd
Awpy vxu iqRxu pe wan trin
iqRBvx swru tripwan sr
Awpy isv skqI pe siv sakt
sMjogI syog
Awip inrbwxI p nirbn
Awpy BogI pe pg
jq kq pyKau jat kat pekh
qq qq soie tat tat soe
aUxw nwhI n nh
ikCu jn qw kY kih jan t k
Awpy ^ nkg jh, gqG{ dk nkgDk
Bkw jh.
Awpy bydu ^ joh ;G dk w{b j?
fJ; bJh T[; dk fXnkB XoB
Bkb ;G e[M ftu/ nk iKdk j?.
gowkswk dk fXnkB XoB ftu
t/dK Pk;soK dk tkuDk nk iKdk
j?.

Awpy Git Git jwxY Bydu ^


gowkswk nkg jh ;G d/ ;oho
ftu t; fojk j?. gowkswk nkg
jh jo fJe fjod/ dh ikBD tkbk
j?.
Awpy vxu iqRxu iqRBvx swru ^ fi;
gowkswk d/ j[ew ftu ;kok irs
go'fJnk j'fJnk j?, T[j nkg jh
jo/e izrb B{z g?dk eoB tkbk j?.
;koh pB;gsh B{z g?dk eoB tkbk
j? s/ T[j nkg jh fszBK GtBK dk
w{b j?.
Awpy isv skqI sMjogI ^ gowkswk
nkg jh fPt (u/sB) s/ Pesh
(iVQ) dk w/b eoB tkbk j?.
Awip inrbwxI Awpy BogI ^
gowkswk nkg jh tkPBk iK d[y
ofjs, fBob/g ns/ nkg jh ;G
ftu ftnkge j' e/ ;ko/ G'r G'rD
tkbk j?, G'rh j?.
jq kq pyKau qq qq soie ^ w?A
fiXo feXo/ t/ydk jK, T[Xo T[j'
gowkswk fd;dk j?, jo EK
gowkswk nkg jh w"i{d j?, T[;
s'A fpBK j'o e'Jh d{ik BjhA j?.
aUxw nwhI ikCu jn qw kY ^ ihtK B{z
w[esh d/Dh iK ykD ghD B{z G'iB
d/Dk, ihtK B{z ihtB s'o/ s'oBk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1131

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJj ;G e[M fi; gowkswk d/
t; ftu j?, T[; d/ xo ftu fe;/
uhi dh ewh BjhA fi; gqG{ d/ t;
ftu w[esh, nkBzd^G'r ns/ iht
i[rs j?, T[; d/ ;/te B{z th fe;/
uhi dk xkNk BjhA j[zdk.

Awpy syvw lwieAnu


pe sew lian
T[j eosk nkg jh r[ow[y B{z r[o
;/tk ftu bkT[Adk j? ns/ nkg jh
T[; T[~s/ pyfPP eodk j?. ;G
EkJhA fJZe' jh d?th Ppd tosdk j?
ns/ i' T[j eosk eodk j? T[j jh
j[zdk j?.

m 3 ] Awpy syvw lwieAnu Awpy


bKs kryie ] sBnw kw mw ipau
Awip hY Awpy swr kryie ] nwnk
nwmu iDAwiein iqn inj Gir vwsu
hY jugu jugu soBw hoie ] 2 ] pauVI
] qU krx kwrx smrQu hih
krqy mY quJ ibnu Avru n koeI ]

quDu Awpy issit isrjIAw Awpy


Puin goeI ] sBu ieko sbdu
vrqdw jo kry su hoeI ] vifAweI
gurmuiK dyie pRBu hir pwvY soeI ]
gurmuiK nwnk AwrwiDAw siB
AwKhu DMnu DMnu DMnu guru soeI
] 29 ] 1 ]

A.g.m.4, 653
Awpy pe
Awpy bKs kryie pe bakhs kare
Awpy swr kryie pe sr kare
qU krx kwrx smrQu
t karn kran samrath
quJ ibnu Avru n koeI
tj bin awar na ko
quDu Awpy issit isrjIAw
td pe sist sirj
Awpy Puin goeI pe phun go
sBu ieko sbdu vrqdw
sb ikko sabad wartd
jo kry su hoeI jo kare so ho
Awpy ^ gowkswk B/ nkg jh, joh
B/.
Awpy syvw lwieAnu Awpy bKs kryie
^ gowkswk B/ nkg jh ;G B{z
;/tk ftu brkfJnk j'fJnk j? ns/
nkg jh pyfPP eodk j?.
Awpy swr kryie ^ gowkswk nkg
jh ;G dk wksk^fgsk j? ns/ nkg
jh ;G dh ypo ;ko oydk j?,
;G dh ;zGkb eodk j?.
qU krx kwrx smrQu ^ gowkswk

1132

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nkg jh ;G e[M eoB tkbk j?.


r[o{ XzB j? i' fJj' fij/ joh B{z
fwbk fdzdk j?.
quJ ibnu Avru n koeI ^ j/ gqG{ `
s/o/ s'A fpBK w/oh j'o e'Jh UN,
;jkok BjhA.
quDu Awpy issit isrjIAw Awpy Puin
goeI ^ gowkswk B/ nkg jh ;koh
f;qPNh ;kih j? ns/ nkg jh fco
ysw eo/rk.
sBu ieko sbdu vrqdw jo kry su hoeI
^ ;G EktK T[s/ joh dk jh j[ew
tos fojk j?. i' T[j eodk j?,
T[jh j[zdk j?. i' wB[y r[o{ d/
;Bw[y j[zdk j? T[; B{z gqG{
tfvnkJh pyPdk j?. T[j T[;
joh B{z fwb g?Adk j?.

T[j e{V' e{V j' iKd/ jB.

Awpy DrqI swjIAnu Awpy Awkwsu


] ivic Awpy jMq aupwieAnu muiK
Awpy dyie igrwsu ] sB Awpy Awip
vrqdw Awpy hI guxqwsu ] jn
nwnk nwmu iDAwie qU siB iklivK
kty qwsu ] 2 ] pauVI ] qU scw
swihbu scu hY scu scy BwvY ] jo
quDu scu slwhdy iqn jm kMkru nyiV
n AwvY ] iqn ky muK dir aujly
ijn hir ihrdY scw BwvY ]

kUiVAwr ipCwhw stIAin kUVu


ihrdY kptu mhw duKu pwvY ] muh
kwly kUiVAwrIAw kUiVAwr kUVo
hoie jwvY ] 6 ]
A.g.m.4, 302

Awpy DrqI swjIAnu pe trt

Awpy pe

sjan

Awpy jMq aupwieAnu pe jt upian

T[; tkfjr[o{ eosko B/ fJj Xosh,


nkekP ;ki/ jB ns/ fJjBK ftu ;u
dk ft;Eko ehsk j?. i' r[ow[y T[;
eosko dh nkokXBk eod/ jB T[jBK
d/ B/V/ iw BjhA nk ;edk.
T[jBK d/ w[y T[ib/ j[zd/ jB ns/ T[j
;u dh ewkJh eod/ jB. d{;o/ gk;/
wBw[y e{fVnko fjod/ ftu ieV/
ofjzd/ jB. T[jBK d/ w{zj ekb/ ns/

muiK Awpy dyie igrwsu


mukh pe de girs
Awpy hI guxqwsu pe h gunts
siB iklivK kty qwsu
sb kilwikh katte ts
qU scw swihbu t sa shib
scu hY sa h

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1133

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
scu scy BwvY sa sae pw
kUiVAwr ipCwhw stIAin
krir pihh satan
kUVu ihrdY kr hird
kptu mhw duKu pwvY
kapt mah dukh pw
muh kwly kUiVAwrIAw
m kle krir
kUiVAwr kUVo krir kro
hoie jwvY hoe jw
Awpy ^ nkg jh, gowkswk B/.
Awpy DrqI swjIAnu ^ gowkswk B/
nkg jh Xosh dh f;oiBk ehsh
j? ns/ nkg jh nkekP th
f;ofink j?.
Awpy jMq aupwieAnu muiK Awpy dyie
igrwsu ^ gowkswk B/ fJ; Xosh
ftu nkg jh iht^izs{ g?dk ehs/
jB ns/ T[jBK d/ w{zj ftu nkg
jh y[oke th gkT[Adk j?.
Awpy hI guxqwsu ^ gowkswk nkg
jh ;G EK ftnkge j?, nkg jh
;G ftu tosdk j? ns/ nkg jh
r[DK dk \IkBk j?.
siB iklivK kty qwsu ^ joh Bkw

dh nkokXBk eoBh ukjhdh j?


feT[Afe fi; B/ th joh Bkw
ifgnk j?, joh B/ T[; d/ ;ko/
gkg eN fdZs/ jB.
qU scw swihbu scu hY scu scy BwvY ^
j/ gowkswk ` s{z ;Zuk ;[nkwh j?A,
;fs ;o{g j?A, s?B{z ;u jh uzrk
bZrdk j?. i' s?B{z ;u ;o{g ;wM
e/ ;okjBk eod/ jB, T[jBK d/
B/V/ :w BjhA nkT[Adk.
kUiVAwr ipCwhw stIAin kUVu ihrdY
kptu mhw duKu pwvY ^ e{V dk tgko
eoB tkfbnK B{z, M{fmnK B{z
JhPtoh dorkj s'A fgZS/ ;[N fdZsk
iKdk j? feT[Afe T[jBK d/ fjod/
ftu egN j[zdk j?.
muh kwly kUiVAwrIAw kUiVAwr kUVo
hoie jwvY^ M{fmnK d/ w{zj ekb/ j[zd/
jB, M{mk nkyo M{m dk o{g jh
XkoB eo b?Adk j?.

Awpy inrBau qwVI lwhw


pe nirp tr lh
tkfjr[o{ nkg jh :'rh j?. nkg jh
fBoGT[ j' e/ skVh bkT[Adk j?. T[j
nkg jh dhg s/ nkg jh b'n j?. T[j
nkg jh tvk dkDk s/ ;kjk j?. nkg
jh Bkw dk ft;kj j?.

jYqsrI mhlw 4 ] Awpy jogI

1134

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jugiq jugwhw ] Awpy inrBau


qwVI lwhw ] Awpy hI Awip
Awip vrqY Awpy nwim Eumwhw
rwm ] 1 ] Awpy dIp loA
dIpwhw ] Awpy siqguru smuMdu
mQwhw ] Awpy miQ miQ qqu kFwey
jip nwmu rqnu Eumwhw rwm ] 2 ]
sKI imlhu imil gux gwvwhw ]
gurmuiK nwmu jphu hir lwhw ] hir
hir Bgiq idRVI min BweI hir hir
nwmu Eumwhw rwm ] 3 ] Awpy vf
dwxw vf swhw ] gurmuiK pUMjI
nwmu ivswhw ] hir hir dwiq krhu
pRB BwvY gux nwnk nwmu Eumwhw rwm
] 4 ] 4 ] 10 ]

A.g.m.4, 699
Awpy pe
Awpy jogI jugiq jugwhw
pe yog jugt jugh
Awpy hI Awip pe h p
Awip vrqY p wart
Awpy nwim Eumwhw pe nm omh
Awpy dIp pe dp
loA dIpwhw lo dph
smuMdu mQwhw smd mthh

Awpy vf dwxw pe wad dn


vf swhw wad sh
gurmuiK pUMjI gurmukh pj
nwmu ivswhw nm wish
Awpy ^ nkg jh, gowkswk nkg.
Awpy jogI jugiq jugwhw ^ joh nkg
jh i'rh j? ns/ nkg/ ;G i[rK ftu
i'r dh fposh j?, Gkt joh Bkb
i[VB dk uzrk sohek th nkg jh
j?.
Awpy inrBau qwVI lwhw ^ joh nkg
jh G?^ofjs j' e/ ;wkXh ftu
fNfenk j'fJnk j?.
Awpy hI Awip Awip vrqY Awpy nwim
Eumwhw rwm ^ joh nkg jh ;G
irQk Gog{o j?. ;koh f;qPNh ftu
tos fojk j?. nkg jh Bkw
f;woB bJh wB ftu T[sPkj g?dk
eodk j?. nkg/ Bkw okjhA ukT[
fdzdk j?.
Awpy dIp loA dIpwhw ^ joh nkg/
jh iIho/ j?, d/P j? ns/ nkg/
T[jBK B{z o"PB eodk j?.
smuMdu mQwhw ^ nkg/ ;fsr[o{ j' e/
;w[zdo foVedk j?, Gkt nrkX
rZbK dk fBoDk eodk j? ns/ nkg/

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1135

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
foVe e/ wZyD, Gkt Bkw fijh
nw''be t;s{ eZYdk j?, fi;
nw'be Bkw B{z ig e/ nkBzd
fwbdk j?.

lYlw bx ky mjnUM moieAw,


Awpy roieAw Awpy moieAw,
khI kIqI ASnweI jy,

Awpy vf dwxw vf swhw ^ joh nkg


jh tZvk f;nkDk ns/ tZvk Pkj j?.

Awpy hY qUM swjn seIAW


Akl dlIlW sB auT geIAW

gurmuiK pUMjI nwmu ivswhw ^ r[o{ dh


PoB nk e/ r[o{ d/ okjhA jh Bkw
o{g ok; gqkgs jz[dh j?, Bkw o{g
g{zih fwbdh j?.

Awpy byprvwhIAW krdy


pe beparw karde
A`lHw r`b Kud Awp hr Gr ivc
smwieAw hoieAw hY[ pr lukweI Bu`lI
iPrdI hY[ieh auh Awp hY jo swjn vI
hY seIAW vI hY[ aus dy A`gy AklW jW
dlIlW nhIN cldIAW[ mjnMU dy lYlw
bnx ivc vI auhI hY Aqy au~Qo hI
KuSIAW pRwpq huMdIAW hn[ ies leI
aus qoN judweI lYx dI loV nhIN[ sB
bypRvwhIAW aus dIAW hn[

Awpy byprvwhIAW krdy,


Awpxy Awp sy Awpy frdy,
irhw smW ivc hr hr Gr dy,
Bu`lI iPry lukweI jy[
kI krdw byprvwhI jy[

cytk lw dIvwnw hoieAw,

kI krdw byprvwhI jy,

bu`lHy Swh ny KuSIAW leIAW

hux krdw ikauN judweI hy


kI krdw byprvwhI jyy,

bu`ly Swh, 46
Awpy byprvwhIAW krdy
pe beparw karde
Awpxyy Awp sy Awpy frdy
pne p se pe darde
irhw smW ivc hr hr Gr dy
rih sam wi har har kr de
Bu`lI iPry lukweI jy
pll phire luk je
cytk lw dIvwnw hoieAw
etak l diwn hoi
Awpy roieAw Awpy moieAw
pe roi pe moi
khI kIqI ASnweI jy
kah kt an je
lYlw bx ky mjnUM moieAw
ll ban ke majn moi

1136

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Awpy hY qUM swjn seIAW


pe h t sjan sa

jnmu bwid ] 8 ] 7 ]
A.g.m.1, 1190

Akl dlIlW sB auT geIAW


akal dll sb uth ga

Awpy pe

Awpy Bvrw pe pwr

PUl byil phl bel

tkfjr[o{ eosko nkg jh ;G ftu


ofunk j?.;koh e[dos dk ouBjko
j?. T[j nkg jh r[ow[y pD e/ ftuko
eodk j?. T[j nkg jh ;o[ ;kro[
r[D rjho[ j? s/ nkg/ jh ne[b
fBoziB j?.

bsMqu mhlw 1 ] Awpy Bvrw PUl


byil ] Awpy sMgiq mIq myil
] 1 ] AYsI Bvrw bwsu ly ] qrvr
PUly bn hry ] 1 ] rhwau ] Awpy
kvlw kMqu Awip ] Awpy rwvy
sbid Qwip ] 2 ] Awpy bCrU gaU
KIru ] Awpy mMdru QMm@ srIru
] 3 ] Awpy krxI krxhwru ]
Awpy gurmuiK kir bIcwru ] 4 ] qU
kir kir dyKih krxhwru ] joiq
jIA AsMK dyie ADwru ] 5 ] qU
sru swgru gux ghIru ] qU Akul
inrMjnu prm hIru ] 6 ] qU Awpy
krqw krx jogu ] inhkyvlu rwjn
suKI logu ] 7 ] nwnk DRwpy hir

nwm suAwid ] ibnu hir gur pRIqm

qrvr PUly tarwar phle


bn hry ban hare
Awpy kvlw pe kawl
kMqu Awip kt p
Awpy rwvy pe rwe
sbid Qwip sabad thp
Awpy bCrU pe bahr
gaU KIru ga khr
Awpy krxI krxhwru
pe karn karanhr
qU sru swgru t sar sgar
gux ghIru gun gahr
qU Akul inrMjnu t akal nirjan
prm hIru parm hr
inhkyvlu rwjn nkewal rjan
suKI logu sukh log
hir nwm suAwid har nm sud

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1137

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
pRIqm jnmu bwid
prtam janam bd

dk ;o'to s/ r[DK eoe/ rfjok


(v{zxk) j?.

Awpy ^ nkg jh, gowkswk nkg.

qU Akul inrMjnu prm hIru ^


gowkswk e[b ofjs ns/ j'o
wkfJe jkbsK s'A go/ j?. ;G s'A
;q/PN jhok j?.

Awpy Bvrw PUl byil ^ joh nkg


jh Gztok, nkg jh c[b s/ nkg jh
p/b j?.
qrvr PUly bn hry ^ r[ow[y o{g
Gztok gqG{ d/ Bkw dh nfijh
tkPBk b?Adk j? fe T[; bJh ;ko/
izrb d/ o[y jo/ ns/ c[ZbK Bkb
bZd/ j'J/ fd;d/ jB.
Awpy kvlw kMqu Awip ^ r[ow[y B{z
fd;dk j? fe gqG{ nkg jh bZSwh
(wkfJnk) j? ns/ nkg jh bZSwh
dk gsh j?.
Awpy rwvy sbid Qwip ^ gqG{ nkg
nkgD/ j[ew Bkb ;koh f;qPNh B{z
g?dk eoe/ nkg jh d[BhnK d/
gdkoEK B{z wkD fojk j?.
Awpy bCrU gaU KIru ^ gqG{ nkg jh
tZSk j?, nkg jh rT{ s/ rT{ dk
d[ZX j?.
Awpy krxI krxhwru ^ gqG{ nkg jh
eoDh (eko) j? ns/ eoB tkbk th
nkg jh j?.
qU sru swgru gux ghIru ^ gqG{ r[DK

inhkyvlu rwjn suKI logu ^ j/


okiB` s{z fBje/tb (nikd) j?A s/
s/oh goik ;[yh j?.
hir nwm suAwid ^ i' wB[y
gowkswk d/ Bkw d/ ;[nkd ftu
wrB j' iKdk j?. T[j wkfJnk
tb'A oi iKdk j?.
pRIqm jnmu bwid ^ gowkswk s'A
fpBk gqhsw r[o{ dh PoB s'A fpBK
wB[Zyk ihtB ftnoE ubk iKdk
j?. n;bh oi/tK joh d/ Bkw s'A
fwbdk j? ns/ T[;/ Bkb iBw
;cb j[zdk j?.

s{z nkg/ nkg/* Bkb y/b/A


t pe pe nl khl
nkgDh fIdrh B{z nkgDh fizd Gkt
nkgD/ nkg/*$ ;t? B{z w[ykfsp j'fJnk
eth efjzdk j? fe s/oh EK Gkt ofjD
p;/ok sK fes/ fJeKs ftu Bdh d/
ezY/ iK fes/ izrb p/fbnK ftu pDdk
j?. s/o/ bJh sK noPK Gkt
T[ukJhnK T[vfdnK fJZefbnK jh

1138

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

rkT[Ad/ fcoBk j? ns/ nkgD/ ihtB i'


f;oc s/o/ i'rk$ s/o/ jh bJh pfDnk
;h T[; B{z wkBDk ;h, s{z nkgD/ nkg/
Bkb ns/ ;t? Bkb bhbk oukT[Dh ;h.
go fJj sK rIp j? fe s{z o"fbnK
MrfVnK ftu nkD tVh j?A s/ s/o/
uko/ gk;/ MZp yVZp Mw/b/ nk gJ/
jB.

s/ok EkT[A fe;/ Bdh d/


feBko/

s/ok EkT[A fe;/ izrb p/b/,

s/o/ GkrK ftu noPK s/


T[vDk,
s/ rKfdnK fcoB ne/b/,

s/ok ihtB ;hrk s/o/ jh i'rk,

s{z nkg/ nkg/* Bkb y/b/A,


s{z fet/A o"fbnK ftu nk
yb'sh,
s/o/ uko u[c/o/ Mw/b/ <

GkJh tho f;zx, wNe j[bko/,


nkg/ pe
s{z nkg/ nkg/* Bkb y/b/A
t pe pe nl khl
s/ok EkT[A fe;/ Bdh d/ feBko/
ter th kise nad de kinre
s/o/ GkrK ftu noPK s/ T[vDk
tere pg wi ar te udn

s/ rKfdnK fcoB ne/b/


te gdi phirn akele
fet/A o"fbnK ftu nk yb'sh
kiw rli wi khlot

chu jugI pMcwiex pRB Awpy hoAw


yug pin prb pe ho
tkfjr[o{ eosko uko/ i[rK ftu nkg
jh tosdk j?. nkg/ gZNh j?, nkg jh
ebw j?, nkg/ jh fbyDjkok j?.
;koh e[dos T[; d/ nk;o/, T[; d/
j[ew ftu j?. fJj e[dos dk ;jkok
e'Jh pbQd BjhA, eosko dk d?th ;u
j?. ;fs ns/ n;fs d/ d[tzd ftu
irs dk gk;kok j?.

cwry j`gy chu jugI pMcwiex pRB


Awpy hoAw] Awpy p`tI klm Awp
Awpy ilKxhwrw hoAw] bwJ gurU
AMDyr hY Kih Kih mrdy bhu ibD
loAw] vriqAw pwp jg`qR qy Daul
aufIxw insidn roAw] bwJ dieAw
bl hIx ho in`Gr cly rswql
toAw] KVw iek qy pYr qy pwp sMg
bhu Bwrw hoAw] QMmy koie n swD
ibn swD n id`sY jg ivc koAw]
Drm DOl pukwrY qly KVoAw ]22]
vwrW BweI gurdws, 1
Awpy hoAw pe ho

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1139

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
p`tI patt

oj/ jB.

klm kalam

pwp ^ d'P, r[Bkj, e[eow. irs


d/ uko/ gk;/ gkg jh gkg g;o
frnk.

ilKxhwrw likhanhr
bwJ gurU AMDyr hY bj gur adr h
pwp pp
Daul aufIxw tl udn
in`Gr cly rswql toAw
nggar ale rstal to
swD ibn sd bin
Drm DOl pukwrY qly KVoAw
tarm tl pukr tale khro
Awpy hoAw ^ eoB ekoB gowkswk
nkg jh j?.
p`tI ^ nZyo fbyD tkbh sysh.
klm ^ b/yD.
ilKxhwrw ^ fbyD tkbk, b/ye.
uko/ i[rK ftu gowkswk nkg jh
fBnK eoB tkbk, nkg jh gZNh,
nkg/ ebw ns/ nkg jh fbyD
tkbk Gkt eoB ekoB ;h.
bwJ gurU AMDyr hY ^ ebi[r ftu
fpBK r[o{ s'A ;G gk;/ jB-/ok jh
jB-/ok j?, b'e nB/e soQK Bkb yfj
yfj (bVkJh GVkJh eoe/) wo

Daul aufIxw ^ Xow o{gh XT[b


oks fdB o'Adk ns/ e[obkT[Adk j?.
in`Gr cly rswql toAw ^ d[BhnK
dfJnkjhD, ewI'o j' rJh,
o;ksb (Xosh d/ j/mbk d/P,
g[okDK nB[;ko ;ZstK gkskb,
Boe) tor/ N'J/ ftu fBxodh
(X;dh) ik ojh j?.
swD ibn ^ gow/Pto d/ ;Zu/ ;kX{
s'A fpBK roe j'D'A e'Jh EzwQ BjhA
;edk.
Drm DOl pukwrY qly KVoAw ^ Xow
o{gh XT[b EZb/ fBxodk gqG{ nZr/
g[ekoK eo fojk j? fe w?B{z puk
bt', w?B{z gkgK d/ Gko B/ j[D v'p
jh d/Dk j?.

Awpy jwxY kry Awip


pe jan kare p
fi; tkfjr[o{ B/ fJj e[dos ouh j?,
fJj tkVh bkJh j?, T[j nkg jh fJ;
pqjwzv dh Ekj b? ;edk j?. T[j
nkg jh fJ; d/ ojZ; B{z ikDdk j?.
r[ow[y tkfjr[o{ dk j[ew gSkD e/,

1140

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

r[D rk e/ nkgD/ fgnko/ B{z fwbdk


j?, nwo gd gkT[Adk j?. d[jkrDh
nkgD/ ezs B{z G[bkn e/ d[yh ofjzdh
j?. ;'jkrDh nkgD/ ezs dh gqhs ftu,
T[; d/ ;z:'r ftu ;fji nt;Ek ftu
ofjzdh j?. ;fs ;zs'y T[; dk ;kE
d/Ad/ jB. T[; d/ ;G Gqw GT[ d{o j'
iKd/ jB.

ijin kIAw iqin dyiKAw ikAw


khIAY ry BweI ] Awpy jwxY kry
Awip ijin vwVI hY lweI ] 1 ]
rwiesw ipAwry kw rwiesw ijqu sdw
suKu hoeI ] rhwau ] ijin rMig kMqu
n rwivAw so pCo ry qwxI ] hwQ

pCoVY isru DuxY jb rYix ivhwxI

] 2 ] pCoqwvw nw imlY jb cUkYgI


swrI ] qw iPir ipAwrw rwvIAY
jb AwvYgI vwrI ] 3 ] kMqu lIAw
sohwgxI mY qy vDvI eyh ] sy

gux muJY n AwvnI kY jI dosu


Dryh ] 4 ] ijnI sKI shu

rwivAw iqn pUCaugI jwey ] pwie


lgau bynqI krau lyaugI pMQu bqwey
] 5 ] hukmu pCwxY nwnkw Bau
cMdnu lwvY ] gux kwmx kwmix
krY qau ipAwry kau pwvY ] 6 ] jo

idil imilAw su imil rihAw


imilAw khIAY ry soeI ] jy

bhuqyrw locIAY bwqI mylu n hoeI


] 7 ] Dwqu imlY

Puin Dwqu kau ilv ilvY kau DwvY

] gur prswdI jwxIAY qau AnBau


pwvY ] 8 ] pwnw vwVI hoie Gir
Kru swr n jwxY ] rsIAw hovY
musk kw qb PUlu pCwxY ] 9 ]
Aipau pIvY jo nwnkw BRmu BRim
smwvY ] shjy shjy imil rhY
Amrw pdu pwvY ] 10 ] 1 ]
A.g.m.4, 724
Awpy jwxY pe jn
hwQ pCoVY hth phor
isru DuxY sir tn
jb rYix ivhwxI jab rn wihn
kMqu lIAw sohwgxI
kt l sohgan
mY qy vDvI eyh m te wdw
sy gux muJY n AwvnI
se gun mj na wn
kY jI dosu Dryh k j dos tre
hukmu pCwxY nwnkw
hukam phn nnk
Bau cMdnu lwvY p dan lw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1141

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
jo idil imilAw jo dil mili
su imil rihAw so mil r
imilAw khIAY ry soeI
mili k re so
Dwqu imlY tt mil
Puin Dwqu kau phun tt k
ilv ilvY kau DwvY liv liv k tw
pwnw vwVI hoie Gir
pn wr hoe kr
Kru swr n jwxY khar sr na jn
Awpy jwxY ^ gowkswk nkg jh
ikDdk j?.
hwQ pCoVY isru DuxY jb rYix ivhwxI
^ fi; iht fJ;soh B/ gq/w Bkb
gqG{ gsh B{z G'frnk (ifgnk)
BjhA, T[j gSskT[Adh j? (P'e Bkb)
jE gNedh j?, f;o wkodh j?,
id'A oks (T[wo) r[Io iKdh j?.
kMqu lIAw sohwgxI mY qy vDvI eyh
^ T[j iht fJ;sohnK GkrK
tkbhnK jB, fiBQK B/ gqG{ gsh dk
fwbkg gqkgs ehsk j?, T[j w?E'A
uzrhnK jB.
sy gux muJY n AwvnI kY jI dosu
Dryh?B{z BjhA nkT[Ad/. w?A fe; soQK

fus ftu joh B{z d'P d/tK fe w?B{z


gqG{ gsh feT[A BjhA fwbdk.
hukmu pCwxY nwnkw Bau cMdnu lwvY ^
id'A iht fJ;soh gqG{ gsh dh
oIk B{z ;wM b?Adh j?, T[; d/ vo
ndp B{z uzdB bkT[Adh j?, fizd
tk;s/ ;[rzXh pDkT[Adh j?, T[d'A T[j
gqG{ fgnko/ dk fwbkg jk;b eo
b?Adh j?.
jo idil imilAw su imil rihAw
imilAw khIAY ry soeI ^ i' wB[y
fdb'A joh B{z fwbdk j?, T[jh joh
Bkb i[fVnk ofjzdk j?, n;bh
fwfbnk T[jh ejkT[Adk j?.
Dwqu imlY Puin Dwqu kau ilv ilvY
kau DwvY ^ fit/A Xks w[V Xks B{z
fwb iKdh j?, fJ;/ soQK fgnko,
fgnko tb fyZfunk iKdk j? Gkt
;'Bk nkfd Xks dk rfjDk N[N Gi
e/, r+ e/, fco nkgD/ n;b/
tkbh Xks ftu ob iKdk j? s/
coe BjhA ofjzdk, fst/A gq/w eoB
tkbk wB[y joh tb i' gq/w o{g j?,
fyZfunk iKdk j? ns/ nzs fJe
fwe j' iKdk j?.
pwnw vwVI hoie Gir Kru swr n jwxY
^ fit/A xo ftu gkBK dh fenkoh
j't/, go y's/ B{z e'Jh edo BjhA

1142

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

jz[dh. i' wB[y ;[rzXh dk gq/wh j't/,


T[jh c[b B{z gSkD ;edk j?.

iKd/ jB ns/ nkgk Gkt nkswk dk o;


wkDd/ jB.

Amrw pdu pwvY ^ i' wB[y Bkw


nzfwqs ghAdk j?, T[; dk GNeDk
nkg/ w[e iKdk j?. j"bh j"bh joh
Bkb fwb iKdk j? ns/ nNZb
gdth gk b?Adk j?, nwo j' iKdk
j?.joh d/ r[D rkT[D Bkb joh dk
w/b j[zdk j?. fJ; w/b bJh wBZZ[yk
iBw jh fJe ;'wk j?. i/ fJj
y[zMk fdZsk sK gSksktk gt/rk.
fJj w/b s/ r[D rkT[Dk r[o{ s/ T[;
d/ fgnko/ f;ZyK dh ;zrs s'A
fwbdk j?.

gzfvs jB, jo rZb dh t:ky:k


eod/ jB, go wB'A d[yh jB,
feT[Afe Uj nzdo'A ;'u^wzvb s'A
T[~u/ BjhA j' rJ/. i' nzdo'A
T[u/o/ j' iKd/ jB Uj ;'ud/ sK
jB, go ;'uK e[S T[jBK d/
tZ; ftu j[zdhnK jB, Uj T[~u/
T[m e/ fNekT[ ftu iKd/ jB,
fyVd/ jB, fJe o; wkDd/ jB, i'
nkg/ dk o; j?. id I[pkBh fe;/
B{z ;wMkU sK T[j bVB B{z
nkT[Adk j?. MrVdk j?, dbhbK
g/P eodk j?, go BjhA ;wMdk
fe T[j SZs d/ j/mK p?mk j?. i/ T[j
SZs gkV e/ SZs T[s/ ik p?m/ sK

nkg/ dk o; pe d ras
gVBKt
nkgDk nkg, y[d, ;t?

gzfvs Gkt efEs ftdtkB jo rb dh


ftnkfynk eod/ jB, ;wMd/ ;wMKd/
jB go d[yh ofjd/ jB. ni/jk sK
tkgodk j? feT[Afe T[jBK dh ;'u
;zehoB j[zdh j?. T[j y{j d/ vZv{ tKr
fJ; ;z;ko B{z pzd fB:wK nB[;ko
t/yd/ jB, ;hwK dh Ss d/ e?dh j[d
z /
jB. fJjBK ;hwKtK B{z s'V e/ jh gsk
ub ;edk j? fe pqfjwzv, ;z;ko fezBK
ftPkb j?. i' ftnesh fJ; ;hwKpZX
;zehoB ;'u s'A T[go T[m iKd/ jB
T[jBK d/ wB ftu fNekn nk iKdk j?.
T[j nzdo'A Gkt nkswe gZy s'A T[~u/ j'

nZyK Bkb ;{oi, uzd, sko/,


nekP t//y/, gqsZy mzYh jtk
dk o; wkD/, y[Zb/ wzvbK dh y[ZbQ
ftu

y[ZbQ

gqshs

eo/, o'PBh,
gqekP dk Mbek wkD/. b'ehA SZs
d/ nzdo, e'Jh coP s/, e'Jh d'
c[ZN T[~uk, e'Jh uko c[ZN T[~uk,
e'Jh SZs Bkb bZr e/ fgnk
pfj;K eodk c[zekodk s/
j?AeVdk j?, go fJj gsk BjhA
Bk bZrdk fe frZm Go SZs s'A

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1143

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gko j' e/ SZs d/ T[go frnK

;kok BePk jh pdb ikDk j?.


fJ; fJe ey d/ T[jb/ by j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nkg/ dk o; pe d ras
nzdo'A T[u/o/ dr uere
;'uK e[S T[jBK d/ tZ; ftu
j[zdhnK
so kuh un de was wi hd
dbhbK g/P eodk j?
dall pe kard h
nZyK Bkb ;{oi, uzd, sko/, nkekP
t//y/
akkh nl sraj, d, tre, k
wekhe
gqsZy mzYh jtk dk o; wkD/
pratakh thad hw d ras mne
gqekP dk Mbek prakas d lk
pfj;K eodk, c[zekodk s/ j?AeVdk
bs kard, phkrd te hkard
frZm Go SZs s'A gko j' e/
gith pr hat t pr ho ke
fJe ey d/ T[jb/ by
ik kakh de le lakh

Awpy rWJw hoeI pe rj ho


vwkMS
hIr Kud Awp hI rWJw bx geI, ieSk
ivc iek jwn hox dw Bwv

rWJw rWJw krdI nI mYN Awpy rWJw


hoeI
rj rj kard n m p rj ho
pRIqm rWJy nMU pukwrdy hIr Pnwh ho ky
pRIqm dw hI rUp bx jWdI hY[ Asl
ivc dUeI dw iKAwl hI nhIN rihMdw
Aqy pRIqm pRymI do bu`q iekjwn ho jWdy
hn[ AwiKr do vjUd vI nhIN rihMdy
swry pwsy pRIqm hI pRIqm hY jo Awpxy
Awp nMU l`Bdw hY Aqy Awpxy Awp dI
idljoeI krdw hY[ ieh bMdgI dI
AcMBq krn vwlI isKr hY[

rWJw rWJw krdI nI mYN Awpy rWJw


hoeI[
s`do nI mYnMU DIdo rWJw,
hIr nw AwKo koeI[
rWJw mYN ivc mYN rWJy ivc,
hor iKAwl nw koeI[
mYN nhIN auh Awp hY,
AwpxI Awp kry idljoeI[
rWJw rWJw krdI nI mYN Awpy rWJw
hoeI[
h`Q KUMfI myry A`gy mMgU,
moFy BUrw loeI[

1144

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

bu`lHw hIr slytI vyKo,


ik`Qy jw KloeI[

bu`ly Swh, 113

Awpy rWJw hoeI pe rj ho


rWJw rWJw krdI nI mYN Awpy rWJw
hoeI
rj rj kard n m p rj ho
s`do nI mYnMU DIdo rWJw hIr nw AwKo koeI
saddo n mn tdo rj hr n kho
ko
rWJw mYN ivc mYN rWJy ivc hor iKAwl nw
koeI
rj m wi m rje wi hor khial n
ko
mYN nhIN auh Awp hY AwpxI Awp kry
idljoeI
m nah p h pn p kare
diljo
bu`lHw hIr slytI vyKo ik`Qy jw KloeI
bull hr slet wekho kitthe j khlo

Awpo AwpxI vwr po pn wr


nWv iesqrIilMg
ies sMswr ivc Awaux jwx dI sB dI
AwpxI AwpxI vwrI hY[ ies gl nwl

koeI Prk nhIN pYNdw ik iksy dI aumr


kI hY qy iksy dI jwq kI hY[ Kudw dy
Awpxy bhwny hn ijnHW nwl auh BwifAW
nMU GVdw vI hY qy TIkrIAW krky vI Dr
idMdw hY Bwv auh jnm vI idMdw hY Aqy
mOq vI[

n`Pw igrdw bu`Fw igrdw Awpo AwpxI


vwrI
naf gird bdd gird po pn
wr

n`Pw igrdw bu`Fw igrdw,


Awpo AwpxI vwrI,

kI bIvI kI bWdI lONfI,


kI Dobx BiTAwrI,
AmlW syqI hox nbyVy,
nbI lMGwvy pwr[
vwh vwh iCMJ peI drbwr[
bu`lHw Shu nMU vyKx jwvy,
Awpxw bhwnw krdw,

gUxo gUxI BWfy GV ky TIkrIAW kr


Drdw,
ieh qmwSw vyK ky cl A`glw vyK
bzwr[
vwh vwh iCMJ peI drbwr[

bu`ly Swh, 120


Awpo AwpxI vwrI po pn wr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1145

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
n`Pw igrdw bu`Fw igrdw Awpo AwpxI
vwrI
naf gird bdd gird po pn
wr
AmlW syqI hox nbyVy nbI lMGwvy
pwr
aml set hon nbere nab lgwe
pr
gUxo gUxI BWfy GV ky TIkrIAW kr
Drdw
guno gun pde kr ke thkr kar
trd

Awpxw Awpu pCwxY


pn p phn
r[ow[y GT[ ftu nkgDk nkg
gSkDdk j?. Bkw ftj{Dk wBw[y
nkgDk w{zj ekbk eodk j?. T[; B{z
;zs'y BjhA nkT[Adk. T[; dh e{e
g[eko ysw BjhA j[zdh. nBfdB
nzdo'A ;Vdk ofjzdk j?. r[o{ dh
fwjo Bkb r[ow[y ihT[Adk th wo
iKdk j? ns/ eosko dh neZE eEk
d/ ojZ; B{z gfjukDdk j?. r[o Ppd
B{z ;bkj e/, nkokX e/ r[o frnkB
gqkgs eodk j?.

sloku m 3 ] prQwie swKI mhw


purK boldy swJI sgl jhwnY ]
gurmuiK hoie su Bau kry Awpxw
Awpu pCwxY ] gur prswdI jIvqu

mrY qw mn hI qy mnu mwnY ] ijn


kau mn kI prqIiq nwhI nwnk sy
ikAw kQih igAwnY ] 1 ] m 3
] gurmuiK icqu n lwieE AMiq duKu
phuqw Awie ] AMdrhu bwhrhu
AMiDAW suiD n kweI pwie ]
pMifq iqn kI brkqI sBu jgqu
Kwie jo rqy hir nwie ] ijn gur
kY sbid slwihAw hir isau rhy
smwie ] pMifq dUjY Bwie brkiq
n hoveI nw Dnu plY pwie ] piV

Qky sMqoKu n AwieE Anidnu


jlq ivhwie ] kUk pUkwr n
cukeI nw sMsw ivchu jwie ]
nwnk nwm ivhUixAw muih kwlY
auiT jwie ] 2 ]
A.g.m.3, 647
Awpxw Awpu pn p
sy ikAw kQih igAwnY
se ki kath gin
AMiq duKu phuqw Awie
t dukh pt e
suiD n kweI pwie sd na k pe
dUjY Bwie dj pe
brkiq n hoveI barkat na howa

1146

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

piV Qky sMqoKu n AwieE


par thakke stokh na io
Anidnu jlq ivhwie
andin jalat wihe
nw sMsw ivchu jwie
n ss wi je
nwnk nwm ivhUixAw
nnak nm wihni
muih kwlY auiT jwie
m kl uth je
Awpxw Awpu ^ wB[y dk, r[ow[y dk
nkgDk nkg.
Awpxw Awpu pCwxY ^ wjKg[oP b'e
fe;/ yk; nkdwh iK w"e/ dh pkps
i' f;fynk efjzd/ jB T[j ;ko/
ijkB bJh ;KMh j[zdh j?, ;ko/
b'eK T[s/ xNdh j?. i' r[ow[y j[zdk
j? T[j ;[D e/ wB ftu gqG{ dk vo
wzBdk j? ns/ nkgD/ nkg B{z
gSkDdk j?.
sy ikAw kQih igAwnY ^ fiBQK B{z
nkgD/ wB dh ;'Mh BjhA, T[j
d{;fonK B{z eh frnkB dhnK rZbK
d;d/ jB.
AMiq duKu phuqw Awie ^ fiBQK wB[yK
B/ r[o{ d[nkok gqG{ Bkb fus BjhA
bkfJnk, T[jBK B{z nzs ftu d[y

jh tkgodk j?.
suiD n kweI pwie ^ fiBQK wB[ZyK B/
joh Bkb wB BjhA i'fVnk, nzdo'A
T[jBK dk wB nfrnkBh j?, pkjo'A
ezw T[jBK d/ w{oyK tkb/ jB,
T[jBK B{z e'Jh ;wM BjhA.
dUjY Bwie brkiq n hoveI ^
wkfJnk d/ w'j ftu c;/ ofjD
Bkb, dt?s Gkt eoe/ e'Jh
nfXnkswe bkG BjhA j[zdk ns/
Bk jh Bkw o{g XB gZb/ g?Adk j?.
piV Qky sMqoKu n AwieE Anidnu
jlq ivhwie ^ wkfJnk ftu c;/
wB[yK B{z pj[s ;ko/ Xow rqzE gVQ
e/ th ;zs'y gqkgs BjhA j[zdk ns/
T[jBK dk ;kok ;wK ;VfdnK jh
fBeb iKdk j?.
nw sMsw ivchu jwie ^ wkfJnk ftu
w;s wB[ZyK dk o'Dk uheDk
(fPekfJs) ed/ d{o BjhA j[zdk, Bk
jh wB ftu'A Gow iKdk j?. T[jBK
d/ wB ftu'A fuzsk ed/ BjhA iKdh.
nwnk nwm ivhUixAw muih kwlY auiT
jwie ^ Bkw s'A jhD g[oP, fJ;
d[BhnK ftu'A p/^fJZIs j' e/ iKd/
jB. fJ; bJh r[o{ wjKg[oy s'A
f;fynk b? e/ nkgD/ wB B{z
fBPu/tkB pDkT[Dk ukjhdk j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1147

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fco ik e/ fe;/ j'o B{z f;fynk
d/D dk jhnk eoBk ukjhdk j?.
d{i/ Gkt ftu ofj e/ nkdwh Gkt/A
fezBk jh gfVQnk fbfynk j't/, joh
dh rb eoB i'rk BjhA ofjzdk.

id'A nkgDk nkg rtk bJhJ/


jad apn p gw lae
jho d/ fBekj s'A pknd y/V/ ub/ ikD
d/ ftS'V/ s'A p/u?B oKM/ B/ jho B{z
gkT[D bJh i'rh j' ikD dh sdpho
xVh. b[ZNh ik ojh jho d"bs B{z
nkgDk nkg b[Nk e/ jh gkfJnk ik
;edk ;h. nkgD/ fBPkB/ T[s/ gjz[uD
bJh nkgD/ wfjp{p B{z gkT[D bJh
y[dh T[s/ r[wkB SZvDk g?Adk j? ns/
nkgDk M[Zrk pkb e/ ;/eDk g?Adk j?.
:rwk s[ofe;skB d/ Pfjo dk Bkw
j? fiE'A d/ wP{e pV/ ;'jD/ wzB/ iKd/
jB.

oKM/ nkfynk, b[NhAdh jho


d"bs,
iBw rkbhJ/ sK UE/ ikfJ
bJhJ/.
T[E/ op d/ B{o dk ykB :rwK,
P[jd/ j'fJ e/ iBw tNkfJ
bJhJ/.
fJe j'tDk fojk ceho w?E'A,

ofjnk J/sBk tZ; ;'' bkfJ


bJhJ/.

wZyD gkfbnk uheDk Bow


fgzvk,
Iok \ke d/ ftu obkfJ
bJhJ/.
fe;/ i'rh s'A f;yhJ/ f;jo e'Jh,
u/b/ j'fJ e/ ezB gVkfJ bJhJ/.
nZr/ b'eK d/ M[rV/ pkb ;/e/,

Iok nkgD/ B{z fuDr bkfJ


bJhJ/.
nZr/ Mzr f;nkbK dh ;?o ehsh,
Iok y/fVnK B{z M'e bkfJ
bJhJ/.

T[E/ \[dh r[wkB wBI{o


BkjhA,
f;o t/uhJ/ sK G/s gkfJ
bJhJ/.
tkfo; Pkj, wfjp{p B{z sd'A
gkJhJ/,
id'A nkgDk nkg rtk
bJhJ/.
jho tkfo;,
nkgDk nkg apn p
fJe j'tDk fojk ceho w?E'A
ik hown rih faqr mth
ofjnk J/sBk tZ; ;'' bkfJ bJhJ/
ri etn was so le lae

1148

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

wZyD gkfbnk uheDk Bow fgzvk


makkhan pli kn narm pd
Iok \ke d/ ftu obkfJ bJhJ/
zar khk de wi rle lae
nZr/ b'eK d/ M[rV/ pkb ;/e/
agge lok de gre bl seke
Iok nkgD/ B{z fuDr bkfJ bJhJ/
zar pne n inag li lae
T[E/ \[dh r[wkB wBI{o BkjhA
utthe khud gumn manzr nh
f;o t/uhJ/ sK G/s gkfJ bJhJ/
sir wee t pt pe lae
tkfo; Pkj, wfjp{p B{z sd'A gkJhJ/
wris mbb n tad pe
id'A nkgDk nkg rtk bJhJ/
jad apn p gw lae

AwpxY BwxY pn pn
BKt g[fbzr
nkgD/ wB dh woIh ftu s[o e/

AwpxY BwxY bhuqw bolih


pn pn bt bol
wBw[y nkgD/ GkD/ pj[sk p'bdk j? s/
fJ; p'bD ekoB T[; dh e'Jh EK
BjhA, e'Jh Ekj BjhA. r[ow[y pphj/
tKr fGzBh o?D ftu p'bdk j? s/ ;fji/
jh ;fu ;[Gk ftu oZfsnk iKdk j?.

fJ; pqfjwzv d/ yzv gkskb nBfrDs


jB, fJjBK dh rDs BjhA j' ;edh.
fijVk eosko fJ; irs B{z ;kidk
j? Ujh fJ; dh ;ko b? ;edk j?.
wBw[y e{V ftu fBy[fNnk ofjzdk j?.
r[ow[y r[o Ppd dh nkokXBk Bkb
;u[ dh ;'Mh gkT[Adk j?.

slok m 3 ] bwbIhw KsmY kw


mhlu n jwxhI mhlu dyiK Ardwis
pwie ] AwpxY BwxY bhuqw bolih
boilAw Qwie n pwie ] Ksmu vfw
dwqwru hY jo ieCy so Pl pwie ]

bwbIhw ikAw bpuVw jgqY kI iqK


jwie ] 1 ] m 3 ] bwbIhw iBMnI
rYix boilAw shjy sic suBwie ]

iehu jlu myrw jIau hY jl ibnu rhxu


n jwie ] gur sbdI jlu pweIAY
ivchu Awpu gvwie ] nwnk ijsu
ibnu csw n jIvdI so siqguir dIAw
imlwie ] 2 ] pauVI ] KMf pqwl
AsMK mY gxq n hoeI ] qU krqw
goivMdu quDu isrjI quDY goeI ] lK
caurwsIh mydnI quJ hI qy hoeI ]
ieik rwjy Kwn mlUk khih khwvih
koeI ] ieik swh sdwvih sMic
Dnu dUjY piq KoeI ] ieik dwqy
iek mMgqy sBnw isir soeI ] ivxu
nwvY bwjwrIAw BIhwvil hoeI ]

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1149

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

kUV inKuty nwnkw scu kry su hoeI


] 12 ]

A.g.m.3, 1283
AwpxY BwxY pn pn
boilAw Qwie n pwie
boli the na pe
bwbIhw ikAw bpuVw
bbh ki bapur
jgqY kI iqK jwie
jagt k tikh je
bwbIhw iBMnI rYix boilAw
bbh pn rn boli
shjy sic suBwie sje sa sube
KMf pqwl AsMK khd ptl askh
mY gxq n hoeI m ganat na ho
quDu isrjI td sirj
quDY goeI td go
ieik swh sdwvih ik s sdw
sMic Dnu s tn
dUjY piq KoeI dj pat kho
ivxu nwvY bwjwrIAw
win nw bjr
BIhwvil hoeI phwal ho

kUV inKuty nwnkw


kr nikhutte nnk
scu kry su hoeI sa kare so ho
AwpxY BwxY ^ nkgD/ wB dh woIh
ftu s[o e/.
boilAw Qwie n pwie ^ iht nkgD/
wkbe dk Ej[^fNekDk BjhA
ikDdk, i/ nodk; eo/ sK fNekDk
d/y ;edk j?. fizBk fuo wB[y
nkgD/ wB dh woIh fgZS/ s[o e/
pj[sk p'bdk j?, fJj p'bDk
gotkB BjhA j[zdk. nkgDh woIh
Sv e/ joh d/ do s/ fBwkDk j' e/
Yfj gt/, sK wB[y B{z PKsh fwb
;edh j?.
bwbIhw ikAw bpuVw jgqY kI iqK
jwie ^ gqG{ pj[s tZvk dksk j?,
tZvhnK pyfPPK eoB tkbk j?. i'
e'Jh fJSk eodk j? T[j cb gqkgs
eo b?Adk j?. ftukok gghjk (fJe
iht) eh, ;ko/ ;z;ko dh sq/j d{o
j' ;edh j?.
bwbIhw iBMnI rYix boilAw shjy
sic suBwie ^ iht o; tkbh
jkbs ftu j' e/ gghjk p'fbnk.
;fji ;[Gkn n;bhns gSkD e/
efjD bZrk, fJj ib joh dk
gqekP, Bkw w/oh fizdrh j?. w?B{z

1150

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

oikT[D tkbh t;s Bkw jh j?.

Awpn hwiQ sMjogI

KMf pqwl AsMK mY gxq n hoeI ^


fJ; f;qPNh d/ p/nzs XoshnK s/
gkskb jB. w/o/ e'b'A T[jBK dh
frDsh BjhA j[zdh.

pan hth syog

quDu isrjI quDY goeI ^ gqG{ s{z jh


fJ; f;qPNh B{z g?dk eoB tkbk j?A
s/ s{z jh fJ; dh ;ko b?D tkbk
j?A. s{z jh fJ; B{z g?dk ehsk j? s/
s{z jh Bk; eodk j?A.
ieik swh sdwvih sMic Dnu dUjY piq
KoeI ^ eJh XB fJeZmk eoe/ Pkj
nytkT[Ad/ jB ns/ dt?s Gkt eoe/
fJZIs rtk p?md/ jB.
ivxu nwvY bwjwrIAw BIhwvil hoeI ^
Bkw s'A fpBk ;ko/ iht ;"d/, pkI,
G"Ad{, w;yo/ jB ns/ G?^Ghs jz[d/
jB.
kUV inKuty nwnkw scu kry su hoeI ^
tZv/^tZv/ XBkY b'eK dk dksk th
joh nkg j?. T[j Bkw d/t/ sK
wB[y oidk j?, BjhA sK e{V/
bkbuK ftu bZrk j'fJnk G"Ad{ fijk
pfDnk ofjzdk j? feT[Afe nkyo
e{V d/ ;"d/ w[e iKd/ jB, i' ;dk
fEo ofjD tkbk gqG{ eodk j?,
T[jh j[zdk j?.

eoD eoktDjko ;[nkwh nkg jh


;z:'r$ ft:'r d/ fto'X B{z d{o eodk
j?. T[j jT[w/ o'r s'A pukT[Adk j?.
frnkB nziB dk gork; eodk j?.
wBw[y nfrnkB nzX/o/ ftu r[nkuk
ofjzdk j?. r[ow[y ;zs ;zr ftu r[o
PPd B{z gfjukDdk j? s/ ;dk ;hsb
s/ ;ziw ftu ofjzdk j?. nkgD/
eosko dh pkDh dk ehosB eodk
j?.

soriT mhlw 5 ] suKIey kau pyKY


sB suKIAw rogI kY BwxY sB rogI
] krx krwvnhwr suAwmI Awpn
hwiQ sMjogI ] 1 ] mn myry ijin
Apunw Brmu gvwqw ] iqs kY BwxY
koie n BUlw ijin sglo bRhmu
pCwqw ] rhwau ] sMq sMig jw kw
mnu sIqlu Ehu jwxY sglI TWFI
] haumY roig jw kw mnu

ibAwipq Ehu jnim mrY


ibllwqI ] 2 ] igAwn AMjnu

jw kI nyqRI piVAw qw kau srb


pRgwsw ] AigAwin AMDyrY sUJis

nwhI

bhuiV

bhuiV

Brmwqw

] 3 ] suix bynqI suAwmI Apuny


nwnku iehu suKu mwgY ] jh kIrqnu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1151

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
qyrw swDU gwvih qh myrw mnu lwgY
]4]
A.g.m.5, 610
Awpn pan
rogI kY BwxY sB rogI
rog k pn sb rog
jwxY sglI TWFI jn sagl thd
haumY roig hm rog
jw kw mnu ibAwipq
j k man bipat
Ehu jnim mrY ibllwqI
janam mar bil'lt
igAwn AMjnu gin jan
AigAwin AMDyrY agin dr
sUJis nwhI sjas nh
bhuiV bhuiV Brmwqw
br br prmt
Awpn ^ gowkswk nkg.
rogI kY BwxY sB rogI ^ nkswe
;[y wkBD tkb/ ftnesh B{z ;G ;[y
wkDd/ fd;d/ jB ns/ ftekoK d/
o'r ftu c;/ j'J/ o'rh B{z ;koh
b'ekJh ftekoh bZrdh j?.

Awpn hwiQ sMjogI ^ gowkswk


nkg ;G e[M eoB tkbk j? T[; B/
;ko/ ;zi'r (Y' u[ekT[D/) nkgD/ t;
ftu oZy/ jB. ihtK bJh nkswe
;[y iK d[y dk w/b T[; B/ nkgD/
jE ftu oZfynk j?.
jwxY sglI TWFI ^ ;kX ;zrs ftu
ofj e/ fi; wB[y dk wB ftekoK
tb'A PKs j' iKdk j? T[j ;koh
b'ekJh B{z PKs fus, mzYh, ;[yh
;wMdk j?.
haumY roig jw kw mnu ibAwipq Ehu
jnim mrY ibllwqI ^ go fi;
wB[y dk wB jT[w? ftu cf;nk
j'fJnk j?, T[j jw/Pk d[yh ofjzdk
j? ns/ izwdk wodk j'fJnk
ftobkg eodk j?, uhe g[eko
eodk j?.
igAwn AMjnu ^ fi; wB[y dhnK
nZyK ftu nkswe ihtB dh ;{M
dk ;[owk g? iKdk j?, T[; B{z ;G
gqrN j' iKdk j?.
AigAwin AMDyrY sUJis nwhI bhuiV
bhuiV Brmwqw ^ go frnkBjhD
wB[y B{z nfrnkBsk d/ jB/o/ ftu
;jh ihtB pko/ e[M BjhA ;[ZMdk
ns/ T[j pko^pko GNedk j?.

1152

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nkgk Xkgh p tp

nkgk Xkgh p tp

BKt fJ;sohfbzr
nkgD/ ;[nkoE bJh ehsh iKdh Gi
d"V, e/tb nkgD/ nkg d/ ckfJd/
bJh fyu X{j eoB dk Gkt

nkgk Xkgh nk rJh j?


p tp ga h

nkgk Xkgh nk rJh j?

b'eK ftu'A fgnko T[m frnk j?


lok wi piar uth gi h

p tp ga h
gfjbK b'e ;[yh ;B Gkt/A T[j fgzv
ofjzd/ j'D Gkt/A Pfjo go j[D PfjoK
ftu y[droIh ns/ ;[nkoE ekoB
P[o{ j'Jh nkgk Xkgh B/ b'eK B{z
;t?e/Adfos eo fdZsk j? ns/ b'eK
ftu nkg;h GkJhukok nEtk fJe
d{i/ d/ d[y ;[y ftu Pkwb j'D dh
o[uh ysw j' rJh j? ns/ nkg;h
fgnko ysw j' frnk j?. Gkt/A fJj
nkgD/ nkgD/ ;[y bJh ehsk frnk
go T[bNk nkgk Xkgh B/ b'eK B{z d[yh
eo fdZsk j? ns/ ;ko/ jh d[yh j' rJ/
jB.

n;hA fgzvK d/ b'e pV/ ;[yh ;K,


go j[D d[yh j' oj/ jK ` BjhA BjhA
gfjbK PfjoK d/ b'e Gh ;[yh ;B,
j[D i' \[droIh s/ nkgk Xkgh

nk rJh j? s/ b'eK ftu'A


fgnko T[m frnk j?, fJ;
eoe/ ;G d[yh jB.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

\[droIh khudgarz

nkgk o; p ras
BKt g[fbzr
nkgD/ nkg ftu gqkgs j'fJnk o;,
nksw o;

nkgk o; fJe ftu j?t/


nKtdk
p ras ik wi hwe wd
pkDh d/ ehosB Bkb Bkw fuskoBk
ns/ jo ;kj T[;dh ;zGkb eoB Bkb
;kJhA dh w/jo j[zdh j? fi; ;dek
nkgk o; Gkt nksw o; dh gqkgsh
j[zdh j?. fJ;B{z joh dk o; iK o;
Bkw th fejk iKdk j?. j'o o;
fJzdohnK d/ o; jB i' fJe gb
nkT[Ad/ s/ ub/ iKd/ jB ns/ wB sB
B{z N'N Gkt ewh dk nfj;k; d/ iKd/
jB. id'A fe nksw ;[yh j' e/
tkfjr[o{ Bkb fbt bkfJnK sB wB
no'r ofjzd/ jB. ;t? ftu fJe
T[~usk Gkt g?dk j[zdk j? go i' jT[w?
d/ gqGkt ftu BjhA j[zdk.

ehosB pkDh Bkb Bkw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1153

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fuskfoe/,^
eodK ;dk ;AwQkb dw dw
U;dh

;kJhA feogk Bkb ;[D j/


oki ih `
nkgk o; fJe ftZu j?t/
nKtdk;

jfo^of;* fi; dk Bkw ;fsr[o


nkfynk
fJ;/ B{z o;^Bkw* ph j?
fbZfynk.
fJzdq?^o; fJe j'o go T[j d/j
dk
o; j?; fi;dk ;_kd fJzdq/ wkDd/.
fJzdq?^o;* nfs s/i fsqZy/
j'Atd/,
go fSB Gzro Uj nkJ/ s/ rJ/,
d/j s/ wB B{z N'N jB d/ iKtd/.
;_kd okw^o; j'o jh j? tzB dk.
fJ;dh BhAj j? gq/w ^gq/w
gftZsok.
tkfjr[o{ ih Bkb fbt B{z bkfJnK
nkt/ j? J/ ;_kd id j' iKtd/
nzso w[yhJ/ ;ZG wB s/ fJzdo/:
nkg/ B{z o; o{g eo J/ dZ;dk:
wB sB ofjD no'r fJ;d/
nkfJnK,
nkfJnK J/; ;[nkd T[j BjhA
GkT[Adk.

fi; t/b/ fJj ;_kd nkt/, oki


ih `
efjD ;[DB dh rZb Bk ofj
iKtdh;

j"bk c[Zb ;oho j? j'


iKtdk;
nkg/ ftZu T[ukB j? fJe
nKtdh
i' jT[w? dh rzX s'A j' ;ZyDh:
nkgk nkg/ ftZu o;w: j'Atdk
o; nk;_kdkB ftZu r[wdk
iKtdk.
d/jh ftu ph ;_kd j? J/ XKtdk.
GkJh tho f;zx, okDk ;{os f;zx, ^
nkgk o; p ras
nkgk o; fJe ftZu j?t/ nKtdk
p ras ik wi hwe wd
;kJhA feogk Bkb ;[D j/ oki ih
s kirp nl sun he rj j
j"bk c[Zb ;oho j? j' iKtdk
hl phul srr h ho jwd
nkg/ ftZu T[ukB j? fJe nKtdh
pe wi uin h ik wd

nkgk b'uD p loan

fefonk
;t? fJZSk eoBK, nkgD/ nkg pko/
;'uDk, nkgD/ fjZs ftu ;'uDk

1154

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nkgk b'uD dk :sB


p loan de yatan
f;nkfDnK tb'A ;z;ko d/ r'oy Xzd/
Gkt ihtB bhbk B{z f;XKse s"o s/
;wMD bJh fJ; B{z d' sZsK d/
nkg;h ;pzXK ftu ;wMD dh e'fPP
ehsh j?. ;dk fJe o; ofjD tkbk
sZs nekb g[oy j? Gkt T[j Bfjs
jehes i' jw/Pk s'A j? ns/ jw/PK
oj/rh fit/A fejk frnk j? nkfd
;u[, i[rkfd ;u[] ns/ d{ik ss Gkt
j'Ad dk pkjoh iK fd;dk swkPk
wkfJnk dk swkPk j? i' jo gb
pdbdk j?, fNekT{ BjhA j?. fJe o;
ofjD tkbk nekb dksk j? Gkt T[;
s'A ;G e[M gqkgs j?. wkfJnk G'rsk
j?, fi; ftu gqkgs eoB dh, b?D dh
fJZSk j?. fJj ;u j? fe ;ohoe
ti{d dh j'Ad pDkJh oyD bJh e[M
b'VK g{ohnK eoBhnK g?Adhnk jB
go fJe jd s'A tX ;[nkoEh j'Dk
n:'r j?. nkgk b'uDk iK nkg/ bJh
fJZSk eoBk fJe ;hwk se jh :'r
jB.

f;nkfDnK B/ ;z;ko d/ r'oy XzX/


B{z ;wMD bJh d' BkT[A oZy/ jB,
fJe sK ;dk fJe^o; ofjD
tkb/* dk BkT[A nekb g[oy*
ofynk j?.fJ; jo gb pdbD
tkb/* BIo nkT[Ad/ gqrN swkP/*
dk BkT[A wkfJnk* ofynk j?.

fJ; wkfJnk* ftu b?D dk


;[Gkt j? go T[; ;dk fJeo;
ofjD tkb/ nekb g[oy ftu
d/D dk ;[Gkt j?. gow/P[o ;dk
dksk j?, ed/ Gh :kue BjhA j?,
go fJj wkfJnk dksh BjhA,
b?Djko j?. j[D fJj i' ;oho j?
;kvk, fJj wkfJnk dk j?, fJ;
ftu i' iht j? ;' T[; gow/P[o dh
nzP j?. nzP ftu nkgD/ iBe d/
r[D ofjzd/ jB. ;' ;kv/ iht
nkswk ftu sK d/D dk ;[Gkt j?
go wkfJnk d/ e[;zr d/ ekoB s/
fJ; d/ ;zr s'A T[gihnK b'VK d/
ekoB ;kv/ wD B{z b?DK uzrk Gk;dk
j?. fJj ;Zu j? fe ;oho B{z

nkgDh gkbDk s/ oy:k bJh

b'VK j?B s/ nkgk b'u/ s/ :sB


ehs/ fpBK g{oB BjhA j[zdhnK, go
fJjBK dh e'Jh jZd j? T[; s'A nZr/
bzxe/ i' nkgk b'uD dk isB
j?, ;' ni'r ;[nkoE j?.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nkgk b'uD p loan


nkgk b'u/ d/ :sB
p loe de yatan
wkfJnk* ftu b?D dk ;[Gkt j?

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1155

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mi wi ln d subw h
nekb g[oy ftu d/D dk ;[Gkt j?
akl purakh wi den d subw h
;oho B{z nkgDh gkbDk s/ oy:k bJh
srr n pn paln te rakhy la

nk|skp ftb
BKt
;{oi

nk|skp
fcodk

fdB/

;o

rodkB

ftb dine sar gardn phird


nk|skp (;{oi) w/o/ :ko d/ j[;B
(;[zdosk) B{z t/y e/ j?okB go/PkB
j'fJnk fco fojk j?. okshA w/ok
fgnkok pk} (;[Zu/ Xkr/ Bkb ehsh
Bw{B/dko ;zxDh eYkJh tkbk n"osK
d/ f;o dk bhVk) *s/ ;[Zsk j'fJnk ;h,
T[;dh \{p;{osh B{z t/y e/ uzdowk T[;
T[s/ e[opkB j' frnk. i/eo uhBh
b'e wfjp{p dhnK wBw'je nZyK B{z
t/y b?Ad/ sK uhB d/ Bkb Bkb JhokB
th T[;dk dhtkBk j' iKdk. nzs ftu
eth fbydk j? fe w/o/ wfjp{p dhnK
I[b|K (tkbK) B{z i/eo fjzd[;skB d/
b'e t/y b?Ad/ sK ;GBK B/ T[;dh
ukjs ftu p/u?B j' ikDk ;h. fJE/
;o rodkB fcoB s'A Gkt j?okBh ns/
go/PkBh dh jkbs ftu fcoB s'A j?.

wfjskp dk noE j? uzB, uzdowk.

j/ j[;B w/o/ t/y :ko


tkbk,
nk|skp fdB/ ;o rodkB
fcodk.
okshA pkr s/ ;[ZfsnK t/y
T[;B{z,
wfjskp
j[zdk
e[opkB
fcodk.
T[;d/ B?D uhBh i/eo t/y b?Ad/,
efjzd/ uhB d/ wro JhokB
fcodk.

rkw{z I[bc T[;dh i/eo t/y


b?Adk,
go/PkB ;kok fjzd[;skB
fcodk.
rkw{ yK, ;hjoch,
nk|skp ftb
j/ j[;B w/o/ t/y :ko tkbk
he husan mere wekh yr wl
nk|skp fdB/ ;o rodkB fcodk
ftb dine sar gardn phird
wfjskp mtb
e[opkB qurbn
rkw{z I[bc T[;dh i/eo t/y b?Adk
gm zulf usd jekar wekh ld

1156

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

go/PkB ;kok fjzd[;skB fcodk


pren sr hdustn phird

T[jdh

nk|ks ft

;ZiB,
rb/ pzBQ T[vKtdh x[ZrhnK BhA.

BKt fJ;sohfbzr
d[Zy, w[;hps

e/jh nk|ks j? fJPe


keh ft h iq
fJZE/ fJPe s'A Gkt fJPe^J/^jeheh
j? fi;B{z ;{|h ;kXBk d/ nzsors
fJe gqw[Zy ftXh gqtkB ehsk iKdk j?.
fJPe dk wkor p/jZd d[ZyK Gfonk
j?. wB[y B{z nfsnzs d[ydkJh
fJwfsjkB ftu'A r[IoBk g?Adk j?.
phph I[b?yK i' fw;o d/ Pkjh \kBdkB
Bkb ;pzfXs ;h, T[;B{z fJ;bkw d/
fJe g?}zpo, jIos :{;| Bkb fJPe
j' frnk ;h. eth th I{b?yK fijk
fJPe jh b'udk j?. fJPe d/ fJ;
fJwfsjkB
ftu
fdqVsk
ns/
f;defdbh oZyD tkfbnK B{z jh
ekw:kph gqkgs j[zdh j? noEks
gqhsw, oZp dk fwbkg B;hp j[zdk j?.
f|oke s'A Gkt ftS'Vk, fpqjk j?.

ek| e/jh nk|ks j? fJPe


;ZJhU,
wko jZvhnK eo/ uk G[ZrhnK
BhA.
cVK tKr I[b?yK d/ okj :{;|,

tkN

s/

gkfJ;K

M[ZrhnK BhA.
fuZmh fby f|oke dh so|

jkoh s[~X B/ y/v jdkfJs[Zbk,


T[jBK who fi~sh fijVhnK
g[~rhnK Bh.
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
nk|ks ft
ek| e/jh nk|ks j? fJPe ;ZJhU
kf keh ft h iq sao
wko jZvhnK eo/ uk G[ZrhnK BhA
mr hadd kare pgg n
I[b?yK zulkh
:{;| ysaf
tkN s/ M[Zrh gkT[Dk
wt te gg pon
f|oke firk
so| tarf
jkoh s[ZX B/ y/v jdkfJs[Zbk
hr td ne khd haditull
T[jBK who fiZsh fijVhnK g[ZrhnK
Bh
n mr jittt jr pugg n

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1157

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nkpfj:ks behayt

BKt g[fbzr
T[j gkDh fi; B{z ghD T[gozs w"s
BjhA nkT[Adh, nzfwqs

;[yB fsBQK d/ nkpfj:ks ghi/


sukhan tin de behayt pje
Bk sK T[dk; j'D dh b'V j? ns/ Bk
jh y'i gVskb eoB dh Io{os j?.
pZ; oZp d/ nkPeK dh ;zrs eoBh
ukjhdh j? feT[Afe T[jBK d/ tuB
;dhth ihtB gqdkB eoB tkb/ jB.
s[jkv/ wB dhnK nZyK w?bhnK j'
rJhnK jB, s[;hA fJjBK B{z ;k|
eoB pko/ feT[A BjhA ;'ud/< j/ wB[y
` s{z nkgD/ nkg B{z ;zGkb ns/ ;dk
fJe oZp dh nkBzdwJh :kd ftu jh
ihtB pshs eo. d[ih uhI B g?d
sfjehe ehi/ dk noE j? fe Gkt/A
y'i gVskb eo bU, e'Jh d{ih uhI
g?dk BjhA j'Jh. ;[jps s'A Gkt ;zrs
j? ns/ ;[yB s'A Gkt j? p'b nEtk
gqtuB. uPw firo s'A Gkt fdb$wB
dhnK BIoK s'A j?.

dkb fdb'A dbrho Bk j'J/A


w{b'A,
d{ih uhI Bk g?d sfjehe
ehi/.

nZtb ik ;[jps eo'


nkPeK dh,
;[yB fsBQK d/ nkpfj:ks

ghi/.
uPw firo d/ wbB j' oj/
s/o/,
BjhA ;{Msk fsBQK e' ;k|
ehi/.
p[ZbQk Pkj ;zGkb s{z nkg skJhA,
s/j?A J/e nkBzd w/A ;dk ihi/.

p[ZbQ/ Pkj, ;hjoch,


nkpfj:ks behayt
dbrho dalgr
g?d pd
sfjehe tkk
nZtb ik ;[jps eo' nkPeK dh
awal j sbat karo k d
;[yB fsBQK d/ nkpfj:ks ghi/
sukhan tn de behayt pje
uPw firo d/ wbB j' oj/ s/o/
am jigar de malan ho rahe tere
BjhA ;{Msk fsBQK e' ;k| ehi/
nah sjat tin ko sf kje

nkfpj:ks behayt

BKt g[fbzr
;dhth ihtB pyPD tkbk gkDh

nkJh nkfpj:ks S[gktD/ B{z


behayt hupwne n

1158

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ekbhnK f;nkj I[b| :ko d/ fujo/


T[s/ nkfp^j:ks B{z S[gkT[D bJh
nkJh j? iK fco fJj j[;B d/ \IkB/
T[s/ p?mh fJe BkrDh j? fi; dk ezw
nkPeK B{z vokT[Dk j? iK fco fJj
ngo?b wJh d/ wjhB/ dk pZdb j?
fijVk j[;B d/ ;w[zdo T[s/ w'shnK dk
whAj to;kT[D nkfJnk j?. eth
nB[;ko nkw b'e nkfsP nkw/I
(nZr tor/, nZr Bkb fwb/ j'J/)
fPno efjzd/ jB go w?A Jhoykb{nK
B{z nr bkT[D bJh fPno efjzdk jK.
fJE/ I[bwks s'A Gkt f;nkjh nEtk
ekbkgD j?. rzfi j[;B dk noE j?
j[;B dk \IkBk. npo Bh;K s'A Gkt
j? ngo?b wJh d/ wjhB/ dk pZdb.
pfjfo j[;B dk noE j[;B dk
;w[zdo j?. ybe (\be) s'A Gkt
nkw b'e, b'ekJh j?. jk;d dk noE
j? Jhoyk eoB tkbk.

i/ I[b| I[bwks o[y :ko


T[s/,
nkJh nkfp^j:ks S[gktD/
B{z.
:k fJj BkrDh j? rzfi j[;B
T[s/,
p?mh nkPeK d/ dpektD/ Bz{.
:k fJj npo Bh;K pfjfo
j[;B T[s/,

nkfJnk w'shnK
po;ktD/ B{z.

fPno
ybe,

nksP

dk

whAj

nkw/I

ej/

efjzdk J/ rkwz{ jk;dK d/ n~r


bktD/ B{z.
rkw{ yK, ;hjoch,

nkfpj:ks behayt
i/ I[b| I[bwks o[y :ko T[s/
je zulf zulmt rukh yr utte
nkJh nkfpj:ks S[gktD/ B{z
behayt hupwne n
:k fJj BkrDh j? rzfi j[;B T[s/
y ngn h gj husan utte
p?mh nkPeK d/ dpektD/ Bz{
bth k de dabkwne n
npo Bh;K abar ns
pfjfo j[;B br husan
w'shnK dk whAj mot d m
fPno nksP nkw/I ej/ ybe
e'r ta mez kahe khalk
jk;dK hsd
nZr bkT[Dk ag ln

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1159

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

AwBw b
nWv iesqrIilMg
jlwl, cmk; SoBw, mShUrI

quhwfI AwBw hI hY tuhd b h


h
ivAwh krwaux smyN ivc-ivcolgI dw
kMm nweI krdw huMdw sI[ auh g`lW g`lW
ivc muMfy vwilAW nMU lVkI dy Gr-bwr
dI isPq krky vrI ivc lVkI nMU vD
qoN vD gihxy dyx leI aukswauNdw hY[
auh bVI clwkI nwl dsdw hY ik ieh
sB kuJ qW quhwfy Gr hI Aw jwxw hY[
isrP mOky qy smwj ivc quhwfI
SOBw/AwBw vD jwxI hY[

"tUmW qy cODrI jI quhwfy Gr eI Aw


jwxIAW ny, EQy qW do GVIAW dw
sohj qy quhwfI AwBw eI hY[ swnMU
qW bs quhwfI SoBw dI eI loV hY[
nwly su`K nwl eyQy kI Gwtw hY[

vihgurU ny bQyrw kuJ bKiSAw hY,


Dr Dr Bu`lIdw hY[ cMgy Gr
ikhVw gu`Jy rihMdy ny[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,
324
AwBw b
quhwfI AwBw eI hY
tuhd b h h

do GVIAW dw sohj qy
do kr d sj te
vwihgurU ny bQyrw kuJ bKiSAw hY
wheguru ne bather kj bakhsi
h
Dr Dr Bu`lIdw hY tr tr plld h
cMgy Gr ikhVw gu`Jy rihMdy ny
ge kr kr gjje rde ne

nfGwkB bimn
BKt g[fbzr
jzeko, j?AeV, r[wkB

nfGwkB N[o g?Adk j?


bimn tur pd h
;fGnksk dh T[;koh ftu ykD gfjBD
pko/ wkgdzv wjZstg{oB EK oyd/
jB. uzrh f;js bJh uzrk ykDk j'D
d/ Bkb Bkb ;kc sohe/ Bkb ;kc
irQk gekT[Dk fJe Io{oh f;fynk j?.
go fJ; B{z fInkdk gZfenK soQK bkr{
eod/ sK fJj fJe ohs$o;w pD
iKdh j? ns/ ghVQh do ghVQh s[odh
Gow ftu pdb iKdh j?. go fJ; s'A
nZr/ nfijhnK rZbK nkgDh fJzsjk s/
gj[zudhnK jB sK fco jzeko dh tiQk
pD iKdhnK jB ns/ iksh jzeko dk
;pE pD iKdhnK jB.

jo rZb gfjbK neb s'A N[odh j?,


c/o Gow pDdh j? s/ c/o T[; ftu

1160

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nfGwkB N[o g?Adk j?, fijk fe

ykD/ ghD/ dh ;ckJh oZyDh neb


dh rZb j? c/o u[ZbQ/ u"Ae/ tZy j'J/.

fgsk g[s dk tZy u[ZbQk. u[ZbQ/


dh bhe s'A pkjotko ekoK
eZYhnK. i/ g[S' fe n?;k feT[A

eod/ j' sK e[M Bk dZ; ;eDk


f;tk fJ; d/ fe S{s bZrdh j?,
fGZN ikJhdk j?. fJ; nZr/
nfGwkB N[o g?Dk fe jw
pqkjwD j?A, jw ;zfBnk;h j?A, jw
T{u iks j?A, f:j Bhu iks j?,
fJ; e/ jkE ek BjhA ykJ/Ar/, jw
pV/ pqjwukoh j?A.

GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nfGwkB bimn
nfGwkB N[o g?Adk j?
bimn tur pd h
fgsk g[s dk tZy u[ZbQk
pit put d wakh ll
u[ZbQ/ dh bhe s'A pkjotko ekoK
eZYhnK
lle d lk t bharwr kr kdd
pqjwukoh bramr

nG? ab

ftP/PD
fpBK vod/, fpBK G?n d/

vo BjhA oj/ go nG? jB


dar nah rahe par ab han
;ojzd dh ezX ftu fuD/ ikD bJh
iKd/ j'J/ S'N/ ;kfjpIkfdnK dk fuso
wB ftu pDkJh p?mh T[jBK dh BkBh
wkJh ;GokJh t/ydh j? fe fetA/
;kfjpIkd/ vo BjhA oj/ ;r'A nG?
jB. w"s B{z wy"b eo oj/ jB.
T[jBK d/ fujo/ s/ ibkb j?, s/i j?.
Gkt/A fe w"s T[jBK d/ ;kjwD/ j? go
T[j xpokJ/ j'J/ BjhA jB feT[Afe w"s
tZb'A T[j nG? jB.

c/o wwsk B/ I'o fdZsk s/ BIo


;kfjpIkfdnK d/ fujo/ go fNeh,
j'o fNeh, fNedh fNedh fNe
rJh sK T[j wk;{w, fBskD/ pZu/

I'oktoK d/ nZr/ G/v pZeoh


tKr{z ejhD bJh gotZ; p/tZ; yV/
fuBhD dh EK n?T[A fdZ;/ fie{z s/i
Go/ d' ;{oi yV/ jB. fujo/

;fjw tkb/ BjhA seV/ jB, B{o


Mo fojk j?. vo BjhA oj/, go
nG? jB, w"s B{z wy"b Bkb sZe
oj/ jB, wkJh dk fXnkB i[Vdk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1161

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
frnk s/ pZfunK dk ibkb s/ s/i
tXdk frnk.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nG? ab
vo BjhA oj/ go nG? jB
dar nah rahe par ab han
I'oktoK d/ nZr/ G/v peoh tKr{z
zorwar de agge pd bakr
wg
fie{z s/i Go/ d' ;{oi yVQ/ jB
jik tej pre do sraj khre han

nkwkb ml
BKt g[fbzr
nwb, B/e ezw

ndbh okik B/ B/e nkwkb s/o/


adl rj ne nek ml tere
fJj ;z;koe ihtB n;EkJh ns/
E'VQfuok j?. wB[y dh n;b ewkJh
fJ; d[BhnK ftu ehs/ T[;d/ B/e
nwb jh jB. fJjBK B/e nwbK
;dek jh wB[y B{z fenkws d/ fdB
oZph fJB;k| noEks oZp dh ofjws
gqkgs j't/rh. fi; wB[y dh IpkB

T[s/ (w"s ;w/A) ebwk nk ikt/, T[;


dh p\fPP ntZP j' iKdh j?. fJZE/
ndbh okik s'A Gkt fJB;k| eoB
tkbk okik j?. ebwk gke s'A Gkt
fJ;bkw Xow d/ ebwk^J/^sZ:pk s'A
j?.

d[BhnK ikD n?t/A fit/A Mzr


g/e/,
r?o ekbVk pk} pDkfJnk
Jh.
ndbh okik B/ B/e nkwkb
s/o/,
fi;
jho
JhwkB
fdtkfJnk Jh.
tkfo; Pkj whnK, p/Vk gko
s/ok,
ebwk gke IpkB s/ nkfJnk
Jh.
jho tkfo;,
nkwkb ml
d[BhnK ikD n?t/A fit/A Mzr g/e/
dun jn w jiw ag peke
r?o ekbVk pk} pDkfJnk Jh
gr klr bg bni
ndbh okik B/ B/e nkwkb s/o/
adl rj ne nek ml tere

1162

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

fi; jho JhwkB fdtkfJnk Jh


jis hr mn diwi

Aw iml mil
ikirAw
imlx leI phuMcxw, iml pYxw

Aw iml Xwr swr lY myrI


mil yr sr l meri
myry Xwr myry dosq mYnMU Aw ky iml pE,
myrI jwn du`KW dy v`s pY geI hY[ ivCoVw
pY igAw hY qy koeI Kbr vI nhIN hY[
AijhI hwlq ivc ijvyN bIAwbwn ivc
sUrW qy cIiqAW ny Gyr ilAw hovy[ ieh
dunIAW T`g hY ijs ivc T`g krm Drm
dw jwl ivCw ky Psw lYNdy hn[ pr
Awpxw ieSk SrHW qoN au~pr hY ieh jwq
pwq qoN vI au~pr hY[ bs iek qyrI
hONslw APjweI dI jrUrq hY[ mYN hr
musIbq k`t ky qYnMU imlxw hY[

Aw iml Xwr swr lY myrI,


myrI jwn du`KW ny GyrI[
AMdr Kwb ivCoVw hoieAw,
Kbr nw pYNdI qyrI[
suM\y bn ivc lu`tI sweIAW,
sUr plMg ny GyrI[
ieh qW T`g jgq dy,
ijhw lwvx jwl cuPyrI[

krm srHw dy Drm bqwvx,


sMgl pwvx pYrIN[
zwq mzHb ieh ieSk nw
puCdw,
ieSk SrHW dw vYrI[
ndIE pwr mulk s`jx dw,
lhvo-lAwb ny GyrI[
siqgur byVI PVI KloqI
qYN ikauN lweI Aw dyrI[
bulHw Swh SOh qYnMU imlsI
idl nMU dyh dlyrI[
Aw iml Xwr swr lY myrI,
myrI jwn du`KW ny GyrI[

bu`ly Swh, 8
Aw iml mil
Aw iml Xwr swr lY myrI
mil yr sr l meri
myrI jwn du`KW ny GyrI
meri jn dukkh ne keri
AMdr Kwb ivCoVw hoieAw
dar khab wihor hoi
Kbr nw pYNdI qyrI khabar n pd ter
su\y bn ivc lu`tI sweIAW
se ban wi lutt s
sUr plMg ny GyrI sr plg ne kr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1163

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ieh qW T`g jgq dy
t thag jagat de
ijhw lwvx jwl cuPyrI
jeh lwan jl upher
krm SrHw dy Drm bqwvx
karm r de trm btawan
sMgl pwvx pYrIN sgal pwan pr
zwq mzHb ieSk nw pu`Cdw
zt mzab iq n puhd
ndIE pwr mulk s`jx dw
nadio pr mulk sajjan d
ieSk SrHW dw vYrI
iq r d wr
lvo-luAwv ny GyrI
lawo lub ne kr
siqgur byVI PVI KloqI qYN ikauN lweI Aw
dyrI
satgur ber phari khloti t ki l der
bu`lHw Swh qYnMU imlsI idl nMU dy dlyrI
bull tnu mils dil n de dleri

nk:ks yt

BKt fJ;sohfbzr
e[onkB Poh| dh fJe s[e

;k| nk:ks e[onkB nzdo


sf yt qur'n dar

e[onkB Poh| ftu nZbkj dhnK


nkfJsK ;k| ns/ ;gPN jB fiBQK
ftu wB[y B{z nZbkj dh pzdrh eoB
dh gq/oBk fdZsh rJh j?. wB[y ;G
e[M ikDdk j'fJnk th fJ; rZb B{z
G[b frnk j?. oKMk ns/ fwoIk d't/A
nkgDhnK wfjp{pK jho ns/ ;kfjpK
eoe/ op B{z G[b rJ/ ;B. Gkt fJj
j? fe wB[y B{z op B/ nkgDh :kd
ns/ pzdrh bJh g?dk ehsk ;h go
T[j ;ohoe ;[zdosk T[~s/ w'fjs j' e/
T[;B{z (op) G[b frnk j?. fJE/
nk:ks nk:s (nkfJs) dk pj[tuB
j?, fi;dk noE e[onkB dhnK s[eK
s'A j?. pPo dk noE wB[y j?. ewo
s'A Gkt ;oho dk ftuekobk Gkr
nEtk be j?.

;tkd ;k| nk:ks e[onkB


nzdo,
nkdw G[fbnk Bkb fXnkB
;[D e/.
oKMk G[fbnk ;h iZNh jho
fgZS/,
GZ[bk uzBk dk Bkw IkB ;[D e/.
iZNh ;kfjpK BthA itkB
;'jDh,
pPo G[b frnk fwoIk \kB
;[D e/.

ceodhB* Bk neb EhA


G[bdk ;h,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1164

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

n?go G[~fbnk ewo dh PkB


;[D e/.
whnK |eo^T[~dhB, ;hjoch,
nk:ks yt
;tkd ;k| nk:ks e[onkB nzdo
swd sf yt qur'n dar

suinAwr nwl XwrI lwaux vwlI


ntxI AOrq nMU auh AwrsI GV ky
idMdw hY[ muMdrI pihnx nMU idMdw hY[
bwrI (qwkI) dy Ehly vzIr KVw hY
jo ies dw Xwr hY[

;kfjpK shib

nI mYN hux suixAw nI[


gurbcn kOr ntxI dw Xwr
KVHw,
nI mYN hux suixAw nI[
gurbcn kOr ntxI dw Xwr
KVHw,
suinAwr iehdw Xwr nI,
suinAwr iehdw Xwr nI[

pPo baar

suinAwr ilAwvy AwrsI

nkdw GZ[fbnk Bkb fXnkB ;[D e/


dam plli nl tin sun ke
oKMk r j
jho hr

fwoIk mirz
ceodhB* Bk neb EhA G[bdk ;h
fakardn n akal th pld s
n?go G[Zfbnk ewo dk PkB ;[D e/
par plli qamar d n sun ke

AwrsI rs
nWv puilMg
iek pRkwr dw gihxw ijs ivc
drpx l`gw huMdw hY

suinAwr ilAwvy AwrsI


sunir liwe rs

suinAwr ilAwvy hwr[

qMU pihx myrI muMdrI

mYN nvW qyrw Xwr[


nI mYN hux suixAw nI[

bwrI dy Ehly KVHw vzIr,

nI mYN hux suixAw nI[


gurbcn kOr ntxI dw Xwr
KVHw,
bol pMjwbx dy, I, 356
AwrsI rs
suinAwr ilAwvy AwrsI
sunir liwe rs
ntxI dw Xwr natn d yr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1165

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
suinAwr iehdw Xwr
sunir d yr
qMU pihx myrI muMdrI
t pn mer mdr

hY vYru ivroDu kroDu kulyKY] gurmiq


inrmlw
smdrsI
inrmlu
smdrs sryKY] Blw burw huie rUpu
n ryKY ]6]

bwrI dy Ehly br de le

vwrW BweI gurdws, 31

KVHw vzIr khar wazr

AwrsI rs

ijauN kir inrml AwrsI sBw suD sB


koeI dyKY

gorw gory idsdw gor gore disd

ji kar nirmal rs sab sd sb ko


dekh
nko;h s'A e'Jh b[fenk BjhA ofj
;edk. nko;h ;kjwD/ e'Jh G/d BjhA
ofjzdk. r'ok$ekbk, p[ok$Gbk ;G dk
fBy/V j' iKdk j?. fijV/ r[owfs B{z
Sv e/ d[owfs tb ub/ iKd/ jB s/
t?o fto'X ftu c; iKd/ jB, T[jBK
dh fJ; ;z;ko ftu e'Jh EK BjhA.
r[owfs ftu ofj e/ r[ow[y fBowbk
j[zdk j?, ;wdo;h j[zdk j?. p[o/, Gb/
dk o{g nko;h ftu BIo nkT[Adk j?.

ijauN kir inrml AwrsI sBw


suD sB koeI dyKY] gorw gory
idsdw kwlw kwlo vMnu ivsyKY]
his his dyKY hsq muK roNdw
rovxhwru sulyKY] lypu n lgY
AwrsI iCA drsnu idsin bhu
ByKY] durmiq dUjw Bwau

kwlw kwlo vMnu ivsyKY


kl klo wn wisekh
his his dyKY hsq
has has dekh hast
roNdw rovxhwru sulyKY
rd rowanhr sulekh
lypu n lgY AwrsI lep na lag rs
iCA drsnu idsin
he darsan disan
vYru ivroDu kroDu wr wird krd
gurmiq inrmlu gurmat nirmal
smdrsI smdrs
samdars samdars
AwrsI ^ dogB, PhPk, n"osK dk
fJe rfjDk i' nzr{m/ ftu
gfjfBnk iKdk j?.
gorw gory idsdw ^ fit/A ;k| PhP/
ftu ;ko/ P[X jh t/yd/ jB, T[;

1166

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

ftu'A r'o/ dk w{zj r'ok fd;dk j?.


kwlw kwlo vMnu ivsyKY ^ ekb/ B{z
ekbk ozr jh fdykJh fdzdk j?.
his his dyKY hsq muK ^ j; j;
e/ t/yD tkbk nkgDk w{zj j;dk
t/ydk j?.
roNdw rovxhwru sulyKY ^ o'D tkb/ B{z
nkgDk w{zj o'Adk fdykJh fdzdk j?.
lypu n lgY AwrsI iCA drsnu idsin ^
T[; PhP/ B{z e'Jh d'P BjhA brdk, Gkt/A
S/ doPBK d/ pj[s ;ko/ G/y T[; ftu
fd;d/ jB.
vYru ivroDu kroDu ^ y'Nh ws tkfbnK
d/ wB ftu dt?s Gkt j[zdk j?,
fJ; eoe/ T[j t?o, fto'X s/ eq'X
d/ G[b/fynK ftu gJ/ ofjzd/ jB.

ik ;edk. ;fs;zr ftu uzr/^wkV/ dh


gfjukD j' iKdh j?. j;Dk^o'Dk f;X
j' iKdk j?. d[y ;[y T[ikro j' iKd/
jB. nko;h s'A e'Jh fjoy b[ekfJnk
BjhA ik ;edk.

AwpnVy hiQ AwrsI Awpy hI


dyKY] Awpy dyK idKwiedw iCA
drSn ByKY] jyhw mUMh kr Bwldw
qyvyhY dyKY] hsdy hsdw dyKIAY so
rUp sryKY] roNdy idsy roNvdw hoie
inmK inmyKY] Awpy Awp vrqdw
sqsMg ivsyKY ]1]

vwrW BweI gurdws, 2


AwrsI rs
dyKY dekh
iCA drSn ByKY he daran pkh

gurmiq inrmlu ^ r[owshnK dk


wB fBowb j[zdk j?.

jyhw mUMh kr Bwldw


jeh m kar pld

smdrsI smdrs ^ fJ;/ eoe/ T[;


;G B{z fBowb s/ ;wdoPh ikDd/
jB.

qyvyhY dyKY teweh dekh

AwpnVy hiQ AwrsI Awpy hI dyKY

roNdy idsy roNvdw rde dise rwd

pnare hath rs pe h dekh

sqsMg ivsyKY satsg wisekh

nkgD/ jh jE nko;h j[zdk j?. i'


n;b ftu j[zdk j? T[j jh BIo
nkT[Adk j?. e'Jh G[b/yk BjhA gkfJnk

AwrsI ^PhPk, dogB, fJ;sohnK


dk fJe rfjDk i' nzr{m/ ftu
gfjfBnk iKdk j?.

hsdy hsdw hasde hasd

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1167

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
dyKY ^ ;ot ftnkge gowkswk d/
jE ftu nkgD/ jh ou/ ;z;ko dk
PhPk j? ns/ nkg jh T[; B{z t/yD
tkbk j?.
iCA drSn ByKY ^ gowkswk nkg
jh S/ doPBK (fBnKfJ, t?P/Pe,
;Ky, :'r, whwK;k s/ t/dKs) d/
G/yK B{z d/ydk j? ns/ XowK d/
b'eK B{z fdykT[Adk j?.
jyhw mUMh kr Bwldw qyvyhY dyKY ^
fJ;/ ekoB fij' fijk ;z;ko ftu
e'Jh w{zj eoe/ Gkt fjod/ dh
GktBk Xko e/ T[;B{z d/ydk j?, T[j'
fijk jh T[j BIohA g?Adk j?.
hsdy hsdw ^ j;d/ B{z j;dk BIo
nkT[Adk j?.
roNdy idsy roNvdw ^ o'Ad/ B{z o'Adk
gqshs j[zdk j?.
sqsMg ivsyKY ^ gowkswk nkg jh
nkg/ tos fojk j? ns/ T[;
gowkswk dh fJj ftP/Psk
;fs;zr ftu jh d/yh ik ;edh
j?.
w{zj ufN i' nko;h Bkb d/yD
m at jo rs nl dekhan
PhP/ ftu t/yDk, nko;h t/yD dk

fJE/ noE pD cZp e/ nkgD/ nkg B{z


d/yd/ ofjDk j?, Gkt nkgD/ j[;B
itkBh B{z ;ztkofdnK nkgk e/Adfos
j'J/ ofjDk j? fi; dk Gkt fttjkoe
;z;koe ezwK s'A w{zj w'VBk th j? Gkt
;ys fwjBs s'A ezBh esokT[Dk j?.
nfij/ ftnesh s'A ozB (;kED$gsBh)
B{z e'Jh T[whd BjhA j[zdh ns/ nfij/
rkT[D$ tikT[D d/ P"ehB ephbdkoh
ftu s'V BjhA fBGk ;ed/.

w{zj ufN i' nko;h Bkb


d/yD,
fsBK Yzr e/jk jb tkj[Dk
J/A.
fgzvk gkb e/ u'gV/ gN/
fiBQK,
fe;/ ozB eh T[jBK B{z
ukj[Dk J/A.
j[D/ G{JhA d/ MrV/ eo/ w[zvk,
J/; s'V Bk w{b fBpkj[Dk J/A.

fgnk tzMbh tkJ/ s/ okr


rkt/,
fe;/ o'I dk J/j[ gokj[Dk
J/A.
jho tkfo;,
nko;h rs
w{zj ufN i' nko;h Bkb d/yD
m at jo rs nl dekhan

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1168

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fsBK Yzr e/jk jb tkj[Dk J/A
tin tag keh hal won
fgzvk gkb e/ u'gV/ gN/ fiBQK
pd pl ke opre pate jn
fe;/ ozB eh T[jBK B{z ukj[Dk J/A
kise rn k n n hun
fgnk tzMbh tkJ/ s/ okr rkt/
pi wajal we te rg gwe
fe;/ o'I dk J/j[ gokj[Dk J/A
kise roz d o pron

Awrjw rj
BKt fJ;sohfbzr
T[wo, nk:{

koit kotI myrI Awrjw


kot kot mer rj
nkoik$nk:{ tX xN j'D Bkb e[M
BjhA pDdk. ;Zuk fBozeko nkgD/ EK
T[~s/ j?. nkgD/ ;fji ftu j?. T[;
eosko dh ehws tZvh nkoik, tZv/
nfXnksw Bkb BjhA gkJh ik
;edh. by wDK ekrI, p/nzs gT[D
gkDh ;G T[; dh Bdfo fpBK fe;/
ezw BjhA.

isrIrwgu mhlw 1 ] koit kotI myrI


Awrjw pvxu pIAxu AipAwau ]
cMdu sUrju duie guPY n dyKw supnY

saux n Qwau ] BI qyrI kImiq nw


pvY hau kyvfu AwKw nwau ] 1 ] swcw
inrMkwru inj Qwie ] suix suix
AwKxu AwKxw jy BwvY kry qmwie
] 1 ] rhwau ] kusw ktIAw vwr

vwr pIsix pIsw pwie ] AgI syqI


jwlIAw Bsm syqI ril jwau ] BI
qyrI kImiq nw pvY hau kyvfu AwKw
nwau ] 2 ] pMKI hoie kY jy Bvw sY
AsmwnI jwau ] ndrI iksY n AwvaU
nw ikCu pIAw n Kwau ] BI qyrI
kImiq nw pvY hau kyvfu AwKw nwau
] 3 ] nwnk kwgd lK mxw piV
piV kIcY Bwau ] msU qoit n
AwveI lyKix pauxu clwau ] BI
qyrI kImiq nw pvY hau kyvfu AwKw
nwau ]4]2 ]
A.g.m.1, 14
Awrjw rj
koit kotI kot kot
pvxu pIAxu AipAwau
pawan pan apio
supnY saux n Qwau
supn sn na tho
swcw inrMkwru s nirkr
inj Qwie nij the

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1169

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AwKxu AwKxw khan khn

nkg B{z jh j?.

kusw ktIAw kus kat

AwKxu AwKxw ^ T[; gowkswk d/


r[D ;[D/ ;[DkJ/ jh nky/ iKd/ jB
go i/ T[; gowkswk B{z Gkt/ sK
T[j nkgDk nkg dZ;D dh fwjo
eodk j?.

Bsm syqI ril jwau


psm set ral jo
nwnk kwgd lK mxw
nnak kgad lakh man
piV piV kIcY Bwau
pr pr k po
msU qoit n AwveI
mas tot na wa
lyKix pauxu clwau
lekhan pn lo
Awrjw ^ T[wo, nk:{.
pvxu pIAxu AipAwau ^ i/ w/oh
T[wo eo'VK jh ;kb j' ikt/ ns/
jtk jh w/ok ghDk ns/ ykDk j't/.
supnY saux n Qwau ^ n?;hnK
ezdoK ftu p?mK fe uzB ns/ ;{oi
d't/A d/y jh Bk ;eK ns/ ;"D B{z
;[gB/ ftu th EK Bk bZG/. fJzBhnK
bzwhnK ;wkXhnK bk e/ th gqG{ dk
w[b BjhA g? ;edk.
swcw inrMkwru inj Qwie ^ ;Zuk
fBozeko nkgD/ ;o{g ftu ;fEs
j? Gkt T[j nkgDh EK nkg jh j?.
i?;k T[j j? T[;dk frnkB T[; B{z

kusw ktIAw ^ ukj/ iht sgK d/


ePN Bkb eZ[fmnk ikt/, e[ZfNnk
ikt/, eJh tkoh ns/ uZeh ftu gk
e/ ghf;nk ikt/ sK th fJzBh em'o
;kXBk d/ pkti{d gqG{ dh ehws
BjhA gkJh ik ;edh.
Bsm syqI ril jwau ^ j/ gqG{`
nrBh ftu ;V e/ ns/ G;w
;[nkj ftu ob e/ th iht, s/o/
pokpo dk e'Jh j'o BjhA bZG
;edk.
nwnk kwgd lK mxw piV piV kIcY
Bwau ^ i/ e'Jh iht bZyK wD
ekrIK T[~s/ fby/ f;XKsK B{z gVQ
gVQ e/ T[jBK fbysK dk f;XKs
eZY/ ns/ T[jBK B{z tko tko gVQ e/
ftuko eo/.
msU qoit n AwveI lyKix pauxu
clwau ^ f;nkjh dh th s'N Bk
nkt/ ns/ ebw B{z jtk tKr ubkt/
sK th gowkswk dh ehws BjhA
gkJh ik ;edh. T[j fBozeko gqG{

1170

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nkgD/ ;jko/ nkg ekfJw j?. T[j


fi; T[FZs/ fwjo eo/, T[; B{z
nkgDh f;cs^;kbkj dh dks
pyPdk j?.

AwrjwrI rjr
BKt fJ;sohfbzr
T[wo

ibnu ismrn jYsy srp AwrjwrI


bin simran jse sarp rjr
r[o f;woB d/ fpBK wB[y ;g dh
nkoikoh, T[wo fpskT[Adk j?. ;kes,
wBw[y fJ; soQK Bkw B{z ft;ko e/
fiT[Adk j?. fpBK f;woB wBw[y
roXG, y's/ tork j?. e{eo, e[Zs/
tork j?. f;woB fpBK wBw[y
nkswxksh j[zdk j?. r[ow[y T[s/
tkfjr[o{ dh feogk j[zdh j? ns/ T[j
fJ; irs ftu'A ;[ykbk jh, so e/
bzx iKdk j?.

ibnu ismrn jYsy srp AwrjwrI


] iqau jIvih swkq nwmu ibswrI

] 1 ] eyk inmK jo ismrn mih


jIAw ] koit idns lwK sdw iQru
QIAw ] 1 ] rhwau ] ibnu ismrn
iDRgu krm krws ] kwg bqn
ibstw mih vws ] 2 ] ibnu
ismrn Bey kUkr kwm ] swkq
bysuAw pUq innwm ] 3 ] ibnu

ismrn jYsy sI| Cqwrw ] bolih


kUru swkq muKu kwrw ] 4 ] ibnu
ismrn grDB kI inAweI ]
swkq Qwn Birst iPrwhI ] 5 ]
ibnu ismrn kUkr hrkwieAw ]
swkq loBI bMDu n pwieAw ] 6 ]
ibnu ismrn hY Awqm GwqI ]
swkq nIc iqsu kulu nhI jwqI
] 7 ] ijsu BieAw ikpwlu iqsu
sqsMig imlwieAw ] khu nwnk guir
jgqu qrwieAw ] 8 ] 7 ]
A.g.m.5, 239
AwrjwrI rjr
swkq nwmu ibswrI
skat nm wisr
sdw iQru QIAw sad thir th
iDRgu krm krws trg karm krs
kwg bqn kg batan
ibstw mih vws bist m ws
swkq bysuAw pUq innwm
skat besu pt ninm
jYsy sI| Cqwrw jse s htr
bolih kUru bol kr
swkq muKu kwrw skat mukh kr

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1171

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
grDB kI inAweI gardab k ni
kUkr hrkwieAw kkar harki
swkq loBI skat lb
bMDu n pwieAw bd na pi
Awqm GwqI tam kt
AwrjwrI ^ T[wo.
srp AwrjwrI ^ ;g dh T[wo bzph
j[zdh j?, go fJj i{B fBezwh frDh
iKdh j?.
swkq nwmu ibswrI ^ gowkswk
Bkb'A N[ZN/ j'J/ wB[y, wBw[y
gowkswk dk Bkw G[bk e/ f;woB
s'A fpBK ftnoE ihtB jh fiT[Ad/
jB. wB[Zyk iBw f;woB fpBK
ftnoE j?.

f;woB s'A fpBK wB[y eK d/ w{zj


tkb/ jB i' rzd ftu t;dk j?.
swkq bysuAw pUq innwm ^ Bkw s'A
fpBK ;kes (wBw[y) fJT[A jB
fit/A t/;tk d/ g[Zso, fgT[ d/ Bkw
s'A fpBK j[zd/ jB.
jYsy sI| Cqwrw ^ gowkswk Bkb'A
N[ZN/ j'J/ wB[y Xosh T[~s/ Gko jB,
fit/A f;zrK tkbk Ssok j[zdk j?.
bolih kUru swkq muKu kwrw ^
gowkswk Bkb'A N[ZN/ j'J/ wB[y ;dk
e{V, M{m p'bd/ jB ns/ T[jBK dk
;dk jh w{zj ekbk j[zdk j?.
grDB kI inAweI ^ f;woB s'A
fpBK wB[y y's/ dh soQK wbhB
ihtB r[Ikod/ jB, fit/A y'sk ;dk
;[nkj, fwZNh ftu b/N e/ y[P j[zdk
j?.

sdw iQru QIAw ^ fijVk wB[y fJe


ny MweD fizBk ;wK th
gowkswk d/ f;woB ftu r[ikodk
j?, T[j ;wM' bZyK, eo'VK fdB
fiT[ b?Adk j? ns/ T[; dk iBw
;dk bJh nv'b j' iKdk j?.

kUkr hrkwieAw ^ f;woB s'A fpBK


wB[y jbekJ/ e[Zs/ tKr jB fit/A
jbekfJnk e[Zsk jo fJe B{z tZYdk
j?.

iDRgu krm krws ^ f;woB s'A fpBK


wB[y dk iBw fXqeko:'r, bkjBs
d/ :'r j?.

swkq loBI bMDu n pwieAw ^ T[t/A


wBw[y b'Gh nkgD/ nkg B{z o'e e/
BjhA oZyd/.

kwg bqn ibstw mih vws ^

Awqm GwqI ^ f;woB s'A fpBK


wB[y nkgDh nkswk B{z wbhB

1172

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eoe/ spkj eoB tkbk j' iKdk


j?.

Awrix ran
BKt fJ;sohfbzr
GZmh

ijau Awrix lohw pwie


jio ran loh pe
fi; soQK b'jk nkofD, GZmh ftu g? e/
xVhdk j?, fJ;/ soQK jh ;kes i'Bk
ftu fgnk ofjzdk j?. r[ow[y B{z T[j
eosko nkg, oyDjko oydk j?.
r[ow[y r[o Ppd dh i's d/ ukBD
ftu ihtB fpskT[Adk j?. T[; d/ Gqw
GT[ d{o j' iKd/ jB. T[j ekdo dh
e[dos d/ ojZ; B{z gfjukDdk j? s/
;fs, ;zs'y, ;ziw ;dek nkgD/
;fsr[o{ Bkb i[V iKdk j?.

sUhI mhlw 1 ] ijau Awrix lohw


pwie BMin GVweIAY ] iqau swkqu
jonI pwie BvY BvweIAY ] 1 ]
ibnu bUJy sBu duKu duKu kmwvxw ]

haumY AwvY jwie Brim Bulwvxw

] 1 ] rhwau ] qUM gurmuiK rKxhwru


hir nwmu iDAweIAY ] mylih quJih
rjwie sbdu kmweIAY ] 2 ] qUM
kir kir vyKih Awip dyih su pweIAY
] qU dyKih Qwip auQwip dir
bInweIAY ] 3 ] dyhI hovig Kwku

pvxu aufweIAY ] iehu ikQY Gru


Aauqwku mhlu n pweIAY ] 4 ]
idhu dIvI AMD Goru Gbu muhweIAY ]
grib musY Gru coru iksu rUAweIAY
] 5 ] gurmuiK coru n lwig hir
nwim jgweIAY ] sbid invwrI
Awig joiq dIpweIAY ] 6 ] lwlu
rqnu hir nwmu guir suriq buJweIAY
] sdw rhY inhkwmu jy gurmiq
pweIAY ] 7 ] rwiq idhY hir nwau
mMin vsweIAY ] nwnk myil imlwie
jy quDu BweIAY ] 8 ] 2 ] 4 ]
A.g.m.1, 752
Awrix ran
GVweIAY kr
swkqu skat
jonI jon
BvY BvweIAY pw pw
duKu kmwvxw dukh kmwn
haumY AwvY jwie hm w je
Brim Bulwvxw prm pulwn
rjwie rze
sbdu kmweIAY sabad km

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1173

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Qwip auQwip thp uthp
dir bInweIAY dar bn
Aauqwku tk
AMD Goru ad kr
Gbu muhweIAY kb muh
grib musY garb mus
Gru coru kr or
sbid invwrI sabad niwr
joiq dIpweIAY jot dp
suriq surt
sdw rhY inhkwmu sad rah nekm
jy gurmiq pweIAY je gurmat p

Awrix ^ GZmh.
GVweIAY ^ fit/A GZmh ftu b'jk gk

e/, Ykb e/ Bt/A f;o/ s'A xfVnk


iKdk j? s/ b'j/ s'A ezw nkT[D
tkbhnK uhiK pDkJhnK iKdhnK
jB.

swkqu jonI pwie BvY BvweIAY ^


fst/A wkfJnk
ftu gkfJnk
d/ r/V ftu
bkT[Adk j?.

ftu rq;s iht i{BK


iKdk j?. iBw woB
fgnk j'fJnk ueo
wBw[y B{z op tkb/

gk;/ Bk brD eoe/ i{BhnK ftu


GkT[Dk g?Adk j? ns/ d[y ;jkoB/
g?Ad/ jB.

duKu kmwvxw ^ ;jh ihtB iku

;wMD s'A fpBk wB[y fijVk th


eow eodk j?, d[y g?dk eoB
tkbk eodk j?, fJ;/ ekoD d[y jh
d[y ;j/Vdk j?.

haumY AwvY jwie Brim Bulwvxw ^


jT[w? d/ ekoD wB[y iBw woB d/
r/V ftu fgnk ofjzdk j?, GNeDk
ftu g? e/ e[okj/ fgnk ofjzdk j?.

rjwie sbdu kmweIAY ^ j/ joh`

s{z r[o{ d[nkok puk b?D tkbk j?A,


fJ; bJh joh Bkw f;woBk
ukjhdk j?, i/ s/oh oik j't/ sK
r[o{ fwbk fdzdk j?A s/ fco n;hA
T[; dk Ppd ewkT[Ad/ jK.

Qwip auQwip dir bInweIAY ^ j/

gqG{` iht g?dk eoe/ fJjBK dh


;zGkb th s{z nkg jh eodk j?A. i'
e[M s{z fdzdk j?A, T[jh ihtK B{z
fwbdk j?, s{z nkg jh g?dk eodk
j?A s/ nkg jh Bk; eodk j?A.

Aauqwku ^ p?me, wfjokpdko

j[iok. ;z;ko ftu i' gqkDh d/ xo


dhnK p?meK ;B, T[j feXo

1174

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

rJhnK< j[D sK T[jBK B{z EK th


BjhA fwbdh. id'A ;oho ftu'A
;[nk; fBeb iKdk j?, ;oho fwZNh
j' iKdk j?, fco Bk fJj xo fJ;
B{z fwbdk j?, Bk p?me fwbdh j? s/
Bk fJj wfjb fwbdk j?.

AMD Goru Gbu muhweIAY ^ ;jh

ihtB iku ;wMD s'A fpBk iht


nkgDk xo dk wkb b[NkJh ik
fojk j?. fdB dhthA ;{oi ekfJw
j?, fco th x[g jB/ok j?.

grib musY Gru coru ^ wB[y jzeko

d/ jZE'A b[fNnk ik fojk j?, fJj'


w'j o{g xo'rh u'o j?, go ;wM
BjhA fe o'^o' e/ fe; B{z dZ;/.

sbid invwrI Awig joiq


dIpweIAY ^ r[o{ d[nko/ u'o BjhA

brdk, feT[A fe r[o{ joh Bkw d/


j'e/ d/ e/ irkJh oydk j?. r[o{
nkgD/ Ppd Bkb wB[y d/ nzdo'A
fsqPBk dh nr p[Mk fdzdk j? ns/
oZph i's irk fdzdk j?, fi; Bkb
gqekP jh gqekP j' iKdk j?.

suriq ^ gowkswk dk Bkw

jh
bkb osB j?. PoB gJ/ f;y B{z
r[o{ B/ fJj ;wM, ;{M d/ fdZsh
j[zdh j?, fJ; bJh T[; B{z fsqPBk
dh nr BjhA g'jzdh.

sdw rhY inhkwmu jy gurmiq


pweIAY ^ i/ wB[y r[o{ dh f;fynk

gqkgs eo bJ/ sK T[j ;dk


wkfJnk dh tk;Bk s'A pfunk
ofjzdk j?. i/ gqG{ dh fwjo j't/,
s/ T[j ;zrs ftu wB[y B{z fwbk
d/t/ sK wB[y fdB oks, jo t/b/
gowkswk dk Bkw nkgD/ wB ftu
t;k ;edk j?.

AwrqI rt
BKt fJ;sohfbzr
Ekb ftu fxT[ d/ dht/ pkb e/ iK
uzdB, w[Pe^eg{o ibk e/ d/tsk dh
w{osh iK fe;/ g{i: nZr/ dht/ x[wk
e/ g{iB eoBk

AwrqI hoie Bv KMfnw


rt hoe pav khdn
pqfjwzv dh nkosh ;{oi, uzd, sko/
eo oj/ jB. ;ko/ ;z;ko ftu, ;ko/
pqjwzv ftu T[; dh i's ir ojh
j?. T[; d/ ukBD Bkb ;G pqfjwzv
ftu ukBD j[zdk j?. r[o ;kyh okjhA,
r[opkDh okjhA r[ow[y d/ wB ftu
gork;, ukBD j[zdk j?, i's irdh
j?. T[; dh wkfJnk, w'j dh fsqPBk
p[M iKdh j?.

ggn mY Qwlu riv cMdu dIpk bny


qwirkw mMfl jnk moqI ] DUpu

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1175

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

mlAwnlo pvxu cvro kry sgl


bnrwie PUlq joqI ] 1 ] kYsI
AwrqI hoie Bv KMfnw qyrI
AwrqI ] Anhqw sbd vwjMq
ByrI ] 1 ] rhwau ] shs qv
nYn nn nYn hY qoih kau shs
mUriq nnw eyk qohI ] shs pd
ibml nn eyk pd gMD ibnu shs
qv gMD iev clq mohI ] 2 ]
sB mih joiq joiq hY soie ] iqs
kY cwnix sB mih cwnxu hoie ]
gur swKI joiq prgtu hoie ] jo
iqsu BwvY su AwrqI hoie ] 3 ]
hir crx kml mkrMd loiBq mno
Anidno moih AwhI ipAwsw ] ikpw
jlu dyih nwnk swirMg kau hoie jw
qy
qyrY
nwim
vwsw
]4]1]7]
A.g.m.1, 663
AwrqI rt

sgl bnrwie PUlq joqI


sagal banre phlt jot
Anhqw sbd anhat sabad
vwjMq ByrI wjt pr
shs qv nYn ss tav nn
nn nYn hY nan nn h
shs mUriq ss mrat
nnw eyk qohI nan ek toh
shs pd ibml ss pad bimal
ibnu shs qv gMD bin ss tav gad
iev clq mohI iv alt moh
sB mih joiq sb m jot
joiq hY soie jot h soe
iqs kY cwnix tis k nan
sB mih cwnxu hoie
sb m nan hoe

qwirkw mMfl jnk moqI


trik mdal janak mot

AwrqI ^ Ekb ftu fxT[ d/ dht/


pkb e/ iK uzdB, w[Pe^eg{o
ibk e/ d/tsk dh w{osh iK fe;/
g{i: nZr/ dht/ x[wk e/ g{iB
eoBk.

DUpu mlAwnlo pvxu cvro kry


tp mlnlo pawan awro kare

riv cMdu dIpk bny qwirkw mMfl


jnk moqI^ nk;wkB o{gh Ekb

riv cMdu dIpk bny


rav d dpak bane

1176

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

j?. T[; ftu ;{oi (oft) ns/


uzB dht/ pD/ j'J/ jB ns/
skfonK dk ;w{j w'sh iV/ ;wM'.
DUpu mlAwnlo pvxu cvro kry sgl
bnrwie PUlq joqI ^ dyD d/
wb:froh gjkV, fiE/ uzdB pj[s
T[rdk j?, T[; dh jtk uzdB dh
;[rzXh j?. j/ i's ;o{g ` uzdB dh
;[rzXh s/oh X{g j?, jtk u"o eo
ojh j?, ;koh pB;gsh s/oh g{ik
tk;s/ c[ZbK dk ezw d/ ojh j?.
kYsI AwrqI hoie Bv KMfnw ^ j/
ihtK d/ iBw woB Bk; eoB
tkb/ ` e[dos ftu s/oh e?;h
;[zdo nkosh j' ojh j?.
Anhqw sbd vwjMq ByrI ^
nBkjd Ppd nksw wzvb dk
;zrhs j?, i' fpBK tikJ/ tidk
j?, i' ezBK dk ftPk BjhA e/tb
nzdo dh fJekrosk nB[Gt
eodh j?. nBjs Ppd s/oh g{ik
bJh Brkok tik fojk j?.
shs qv nYn nn nYn hY ^ ;G
ihtK ftu ftnkge j'D ekoB j/
gqG{ ` s/o/ jIkoK B/so jB, go
s/ok ;ohoe B/so e'Jh BjhA.
shs mUriq nnw eyk qohI ^ s/o/
jIkoK o{g jB, go s/ok ;ohoe

o{g e'Jh BjhA.


shs pd ibml ^ s/o/ jIko
gftZso uoB jB, go n;b ftu
s/ok fJe th g?o BjhA.
ibnu shs qv gMD iev clq mohI
^ s{z Be s'A fpBK j?A, Gkt/A s/o/
jIko Be jB. s/ohnK fJj
j?okB eoB tkbhnK rZbK t/y e/
w?A j?okB jK.
sB mih joiq joiq hY soie ^ ;ko/
ihtK ftu fJe' T[jh gowkswk dh
i's tos ojh j?.
iqs kY cwnix sB mih cwnxu hoie
^ T[; i's d/ gqekP Bkb ;ko/
ihtK ftu gqekP, ukBD, ;{M p{M
j?. go fJ; i's dk frnkB r[o{
dh f;Zfynk Bkb j[zdk j?. r[o{
okjhA jh fJj frnkB j[zdk j? fe
jo/e d/ nzdo gowkswk dh i's
j?. nkosh T[j j? i' joh B{z uzrh
bZr/. n;b nkosh ;/tk j?.

Awr nw shwrnI r n sahrn


muhwvrw
mihsUs krnw; iek dm qur pYxw

zrw nw Awr shwrI


zar n r sahr
ig`Dy leI kuVIAW iek dUjI nMU hwkW

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1177

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
mwr mwr ky blwaudIAW hn[ in`kI ny
AwauNx nMU zrw vI dyr nw lweI, pihly
bol hI Aw geI[ pMjwbo boqy vWg iSMgwr
krky kOly (kMD) nwl Aw bYTI hY[ BolI
gu`q krwauNdI hY[ ibnW muklwvy geI
kwkI vI phuMcI hoeI hY[ kuAwrI rUbI
idl dy Byq krky fub geI hY[

tUMmW pw ky AweIAW kuVIAW,


hwk s`dw ny mwrI[
pihly bol nwl Aw geI
in`kI,
jrw nw Awr shwrI[
kOly nwl pMjwbo bYTI
boqy vWg iSgwrI[

hwk s`dw ny mwrI


hk sadd ne mr
pihly bol nwl Aw geI in`kI
ple bol nl ga nikk
pMjwbo bYTI boqy vWg iSgwrI
pjbo bth bote wg sgr
ibn muklweI kwkI iPrdI
bin mukl kk phird
kMinAw kuAwrI rUbI kni kur
rbi
idl dy Byq ny dy llkwrw fobI
dil de pt ne de lalkr dob

BolI bYTI gu`q krvwvy


su`KI kry iqAwrI[

AwrwiDAw rdi

ibn muklweI kwkI iPrdI


kMinAw kuAwrI rUbI[
idl dy Byq ny
dy llkwrw fobI[

imil sMqsMgiq AwrwiDAw

igAwnI guridq sMG, myrw ipMf, 448449


Awr nw shwrnI r n sahrn
zrw nw Awr shwrI zar n r
sahr
tUMmW pw ky AweIAW kuVIAW
tm p ke kur

fefonk
g{ik, fXnkB, f;woBk, ;/tk eoBk

mil stsgat rdi


;zs;zrfs ftu gqG{ dh nkokXBk wB[yh
ihtB dk nkXko j?. fJ; ftu nzfwqs
j?. fJ; Bkb d[ZyK dk Bk; j[zdk j?.
fJ; nkokXBk dk ozr wihm j?. fJ;
Bkb jT[w? fpB;dh j?.

hir crn kml mnu byiDAw ikCu


Awn n mITw rwm rwjy ] imil
sMqsMgiq AwrwiDAw hir Git Gty
fITw rwm rwjy ] hir Git Gty

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1178

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fITw AMimRquo vUTw jnm mrn duK
nwTy ] gux iniD gwieAw sB dUK
imtwieAw haumY ibnsI gwTy ]
ipRau shj suBweI Coif n jweI min
lwgw rMgu mjITw ] hir nwnk byDy
crn kml ikCu Awn n mITw ]1]
A.g.m.5, 453
AwrwiDAw rdi
mnu byiDAw man bdi
AMimRquo vUTw mrito wth
haumY ibnsI hm bins
suBweI sub
rMgu mjITw rg majth

AwrwiDAw

^ g{ik,
f;woBk, ;/tk eoBk.

fXnkB,

mnu byiDAw ^ fi; wB[y dk wB

gowkswk d/ uoBK ftu ftzfB-nk


iKdk j?, i' gowkswk
T[~s/
w'fjs j' iKdk j?, gowkswk
Bkb i[V iKdk j?, T[; B{z
gowkswk dh :kd s'A fpBK e'Jh
j'o uhI fwZmh BjhA bZrdh.

AMimRquo vUTw ^ i' wB[y ;zrs ftu

fwb e/ gqG{ dk Bkw f;wodk j?,


T[; B{z gowkswk jo/e ;oho ftu

t;dk fd; g?Adk j?, T[; dk fjodk


;o{o Bkb Go iKdk j? ns/
nkswe ihtB d/D tkbk Bkw ib
T[; d/ fjod/ ftu nk t;dk j?
ns/ T[; d/ iBw woB d/ ;ko/ d[y
d{o j' iKd/ jB.

haumY ibnsI ^ i' wB[y r[DK d/

yIkB/ gqG{ dh f;|s ;kbkj eodk


j?, T[j nkgD/ ;ko/ d[y fwNk b?Adk
j? ns/ T[;d/ nzdo'A jzeko dh rzY
d{o j' iKdh j?.
suBweI ^ nkswe nv'bsk B{z
fgnko eoB tkbk fgnkok gqG{
T[; B{z Sv e/ BjhA iKdk feT[Afe
wB B{z gq/w dk gZek ozr uVQ iKdk
j?.
rMgu mjITw ^ wihm ozr bkb ns/
gZek j[zdk j?. r[opkDh ftu wihm
ozr dk fdqPNKs eosko d/ gq/w
ozr B{z fdZsk j? feT[Afe fJj ozr
gZek j[zdk j?. id'A wB[y d/ wB
ftu gqG{ dk gZek ozr (wihm ozr)
uVQ iKdk j? sK T[; B{z gqG{ dh
:kd s'A fpBK j'o e[M th uzrk
BjhA bZrdk .

iksu AwrwDI kis rd


fefonk
T[;

eosko

d/

d?th

;u

dh

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1179

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkokXBk jh r[ow[y dk eost j?.
T[j fBozeko fBoGT[ fBot?o j?,
GtyzvB j?. T[; dh nkokXBk ftu
;fs ;zs'y j?, ;fji j?. i' e[M
fJ; pqjwzv ftu j[zdk j?, T[; d/
j[ew Bkb j[zdk j?. T[; dh fwjo
Bkb, feogk Bkb r[ow[y fe;/ dk
w[jski BjhA ofjzdk. T[j e/tb
nkgD/ ekdo, nkgD/ ;[nkwh d/
nk;o/, T[; dh N/e ftu nkgDk
ihtB fpskT[Adk j?.

iks hau jwcI iksu AwrwDI jw

sBu ko kIqw hosI ] jo jo dIsY vfw


vfyrw so so KwkU rlsI ] inrBau
inrMkwru Bv KMfnu siB suK nv
iniD dysI ] 1 ] hir jIau qyrI
dwqI rwjw ] mwxsu bpuVw ikAw
swlwhI ikAw iqs kw muhqwjw ]
rhwau ] ijin hir iDAwieAw sBu
ikCu iqs kw iqs kI BUK gvweI ]
AYsw Dnu dIAw suKdwqY inKuit n
kb hI jweI ] Andu BieAw suK
shij smwxy siqguir myil imlweI
] 2 ] mn nwmu jip nwmu AwrwiD
Anidnu nwmu vKwxI ] aupdysu
suix swD sMqn kw sB cUkI kwix
jmwxI ] ijn kau ikpwlu hoAw
pRBu myrw sy lwgy gur kI bwxI
] 3 ] kImiq kauxu krY pRB qyrI

qU srb jIAw dieAwlw ] sBu ikCu


kIqw qyrw vrqY ikAw hm bwl
gupwlw ] rwiK lyhu nwnku jnu
qumrw ijau ipqw pUq ikrpwlw
]4]1]
A.g.m.5, 608
AwrwDI rd
iks hau jwcI kis h j
so KwkU rlsI so khk rals
inrBau inrMkwru nirp nirkrr
Bv KMfnu pv khdan
nv iniD dysI nav nd des
mwxsu bpuVw mnas bapur
ikAw swlwhI ki slh
ikAw iqs kw muhqwjw
ki tis k mtj
inKuit n kb hI jweI
nikhut na kab h j
Anidnu nwmu vKwxI
andin nm wkhn
sB cUkI kwix jmwxI
sb k kn jmn
AwrwDI ^ g{ik eoK, nokXBk
eoK.

1180

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

iks hau jwcI iksu AwrwDI ^ w?A


fe; s'A dkB wzrK ns/ fe; dh
g{ik eoK, id ;G e[M s/ok g?dk
ehsk j?.
so KwkU rlsI ^ i/ e'Jh d[fBnkth
s"o T[s/ tZvk tv/ok fd;dk j? T[j
nzs fwZNh ftu fwb ikt/rk.
inrBau inrMkwru Bv KMfnu ^
gowkswk i' fBoGT[, G?n ofjs
j?, fBo nkeko j? ns/ ;z;ko ftu
iBw woB eND tkbk j?.
nv iniD dysI ^ gowkswk ;G ;[y
ns/ B"A fBXK, irs d/ B"A yIkB/
d/D tkbk j?.
mwxsu bpuVw ikAw swlwhI ikAw
iqs kw muhqwjw ^ gqG{ ih ` w?A
s/ohnK fdZshnK dksK Bkb jh oi
;edk jK, fe;/ nkdwh ftuko/ dh
eh P'Gk eoK, eh T[; dk nk;ok
btK.
inKuit n kb hI jweI ^ T[;
;[ydks/ gqG{ B/ nfijk XB fdZsk
j?, i' ed/ w[edk jh BjhA.
Anidnu nwmu vKwxI ^ j/ wB ` s{z
Bkw ig, Bkw dh nkokXBk eo
ns/ jw/Pk Bkw jh fpnkB eo.
sB cUkI kwix jmwxI ^ ;kXK ;zsK

d/ T[gd/P ;[DB Bkb iw dh ;koh


w[Ekih ubh iKdh j?, w"s dk vo
fwN iKdk j?. f;oc Bkw igDk
ukjhdk j?, fe;/ feosw dh g{ik
BjhA eoBh ukjhdh. e/tb joh
Bkw jh g{iD:'r j?. fJ; dh
gqkgsh bJh r[opkDh ftu bZrDk
ukjhdk j?.

AwrI r
nWv puilMg
l`kV nMU cIrn vwlw sMd

ijau lkVI nMU AwrI jio lakr n


r
pqI dy lVweI qy jwx qoN bwAd aus dI
pqnI audws ho jWdI hY[ aus nMU jMg qoN
jwx qoN rokdI hY ikauNik ivCoVy dI A`g
aus nMU l`kV cIrn vwlI AwrI vWg
AMdroN AMdroN cIrdI hY[ auh koTy cVH
aUTW dIAW hyVW (fwrW) vwly prdys jWdy
vpwrIAW nMU dyKdI hY[ auh idl ivc
Arj krdI hY
ausdw mwhI Cu`tI lY ky Gr Aw jwvy[

ip`plW au~qy AweIAW bhwrW,


bohVW nMU l`gIAW gohlW,

jMg nMU nw jweIN vy idl dy bol mYN


bolW[
gm ny Kw leI gm ny pI leI,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1181

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

gm dI burI ibmwrI[
vy gm h`fW nMU ieau KW jWdw,
ijau l`kVI nMU AwrI[
koTy cVH ky dyKx l`gI l`dy jwx
ivaupwrI,
Cu`tI Aw muMifAw! h`Q bMnH Arj
gujwrI[
bol pMjwbx dy, III, 147
AwrI r
ijau lkVI nMU AwrI jio lakr n r
jMg nMU nw jweIN vy jg n n j we
idl dy bol mYN bolW
dil de bol m bol
gm h`fW nMU ieaNu KW jWdw
gam hadd n io kh jd
koTy cVH ky dyKx l`gI
kothe r ke dekhan lagg
l`dy jwx ivaupwrI
ladde jn wiopr

nkb; las
BKt fJ;sohfbzr
;[;sh

T[j nkb; nT[X{s j?


las dt h

r[o{ BkBe ih B/ nkfynk T[j sK


p'bdk BjhA. T[jd/ gk; ikDk mhe
BjhA. wodkB/ fejk, ih s[jkv/ frnK
p'b gt/rk. r[o{ BkBe ih B/ fejk
T[j nkb; nT[X{s (u[g Xkoh
;zfBnk;h) j?. T[j p'bdk BjhA.
wodkB/ fejk, ih ` fit/A s[jkvh oIk,
go s[jkv/ gk; frnK p'b gJ/rk. i/
Bk th p'fbnk sK ;kvk eh b? ikT{rk.
r[o{ BkBe ih B/ wodkB/ dh rZb wzB
bJh. r[o{ BkBe, pkbk ns/ wodkBk,
fszB/ ik e/ fp;zGo d/ e'b ik yVQ/
j'J/. T[jBK d/fynk fe T[j b/fNnk
(;[Zsk) fgnk j?. r[o{ BkBe ih B/
fejk, GkJh pkfbnk fJ; Bkb eh rZb
eohJ/, fJj sK ezX[ (;[Zsk) pfDnk
fgnk j?.

sK r[o{ BkBe ih nkfynk T[j sK


p'bdk Bkjh. T[; gk; ikDk
i'r[ Bkjh. sK wodkB/ efjnk ih
s/o/ rJ/ p'b oj/rk. sK r[o{ BkBe
ih efjnk T[j nkb; nT[X{s
j?. T[j[ p'bdk Bkjh. sK wodkB/
efjnk ih s/oh oikfJ. go s/o/
rJ/ p'b/rk. ns/ i/ Bk p'b/rk sK
n;kvk e/ b?Dk j?;[. sK r[o{
BkBe efjnk Gbk wodkfBnk
s/ok efjnk Gh wzBDk. sK r[o{
BkBe s/ pkbk wodkBk sqkJ/ ik
fp;zGo d/ f;o s/ yV/ j'J/.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1182

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d/yB sK nr/ bzwk gfJnk j?. sK
r[o{ BkBe ih efjnk b? GkJh
pkbk fJ; Bkb fenk eohn?.
fJj sK ezX[ gJh j?.
GkJh pkbk iBw ;kyh,

nkb; las
T[; gk; ikDk i'r[ Bkjh
us ps jn yog nh
T[j nkb; nT[X{s j?
las dt h
n;kvk e/ b?Dk j?;[
asd ke ln hs
fp;zGo d/ f;o s/ yV/ j'J/
bisabar de sir te khare hoe
fJ; Bkb fenk eohn?
is nl ki kar

nkb;h ls

ftP/PD
;[;s, fYZbk, nokwsbp

xN/ pb tkb/ nkb;h j' rJ/


kte bal wle ls ho gae
gzikp ftu nkJ/ efEs nkX[fBe :[r
d/ Bt/A Bt/A Xzd/ ns/ Bt/A Bt/A ;[nkd
g?dk ehs/ sK nkgD/ otkfJsh feZfsnK
ns/ ykD^gkD Bkb'A b'e N[N rJ/.

bt/o/ Gkt d[X d/D tkb/ gP{nK d/


gkbD g'PD tb fXnkB xN frnk
ns/ o'IkBk dh y[oke ftu g"PfNe
y[oke d[X fxT[ xN rJ/. f;ZN/ ti'A
;ohoe skes th xN rJh ns/
;oho nkb;h j' rJ/ ns/ fBskgqsh
dh ;ckJh ftu th ;[;sh nk rJh.

tZvh wko sK gJh bt/o/ xND


eoe/. d[ZX fxT[ xN rJ/,
;kvk pb xN frnk. xN/ pb
B{z pj[sh ;ckJh dh b'V ;h, go
d/y' xN/ pb tkb/ nkb;h j'
rJ/, xoK ftu ;r'A ;ckJh xN
rJh.
GkJh tho f;zx, pkpk B"X f;zx,

nkb;h ls
xN/ pb tkb/ nkb;h j' rJ/
kte bal wle ls ho gae
d[ZX fxT[ xN rJ/, ;kvk pb xN
frnk
dd kio kt gae, sd bal kt gi

Awlku lak
BKt fJ;sohfbzr
nkb;, ;[;sh, dfbZdo

icqvq pwp n Awlku AwvY


itwat pp na lak w

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1183

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
gkgK ftu pZM/ wB[y B{z nkbe[ th
BjhA nkT[aAdk. wkfJnk ftu rqf;nk
fpoEk iBw rtkT[Adk j?. ekw, eq'X,
b'G ftu wB bZrk ofjzdk j?. r[ow[y
;kX ;zr ftu joh d/ r[D rkT[Adk j?
s/ g{o/ ;fsr[o{ B{z gkT[Adk j?. wBw[y
wkfJnk d/ ikb ftu nkgDk ihtB
fiT[Adk j?. r[ow[y eoDjko d/ j[ew
ftu, T[/ d/ ojZ; ftu ofj e/ ;dk
ig, sg, ;fs ;zs'y ftu ofjzdk j?.

BYrau mhlw 5 ] icqvq pwp n


Awlku AwvY ] bysuAw Bjq ikCu
nh srmwvY ] swro idnsu mjUrI krY
] hir ismrn kI vylw bjr isir
prY ] 1 ] mwieAw lig BUlo sMswru
] Awip BulwieAw BulwvxhwrY rwic

rihAw ibrQw ibauhwr ] 1 ]


rhwau ] pyKq mwieAw rMg ibhwie
] gVbV krY kaufI rMgu lwie ]

AMD ibauhwr bMD mnu DwvY ]


krxYhwru n jIA mih AwvY ] 2 ]
krq krq iev hI duKu pwieAw ]
pUrn hoq n kwrj mwieAw ] kwim
koiD loiB mnu lInw ] qViP mUAw
ijau jl ibnu mInw ] 3 ] ijs ky
rwKy hoie hir Awip ] hir hir nwmu
sdw jpu jwip ] swDsMig hir ky
gux gwieAw ] nwnk siqguru pUrw

pwieAw ] 4 ] 15 ] 28 ]
A.g.m.5, 1143
Awlku lak
icqvq pwp itwat pp
bysuAw Bjq besu pjat
bjr isir prY bajar sir par
rwic rihAw r rahi
ibrQw ibauhwr birth biohr
pyKq mwieAw pekhat mi
rMg ibhwie rg bihe
gVbV krY garbar kar
kaufI rMgu lwie kd rg le
kwim koiD loiB km krd lb
mnu lInw man ln
qViP mUAw tarf m
ijau jl ibnu mInw ji jal bin
mn
Awlku ^ nkb;, ;[;sh, dfbZdo.
icqvq pwp n Awlku AwvY ^ e[okj/
gJ/ wB[y B{z gkg eow ;'ufdnK
nkb; BjhA nkT[Adh.
bysuAw Bjq ^ t/;tk Bkb G'r

1184

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eofdnK T[j
PowkT[Adk.

fpbe[b

BjhA

bjr isir prY ^ wkfJnk dh ykso


;kok fdB fwjBs wid{oh eodk
j? go id'A gowkswk d/ f;woB
dk t/bk nkT[Adk j? sK T[; d/ f;o
T[s/ fpi$w"s g? iKdh j?.
rwic rihAw ibrQw ibauhwr ^
gowkswk B/ nkg jh irs B{z
e[okj/ gkfJnk j'fJnk j?, fJ;
tk;s/ irs ftnoE d/ XzfdnK
ftu bZrk ofjzdk j?. d{i/ gk;/
fi; B{z joh pukT[Dk ukj[zdk j? T[;
B{z r[o{ dh gqkgsh j[zdh j?, fi; dh
;zrs ftu joh Bkw ig e/ ;[y
fwbdk j?.
pyKq mwieAw rMg ibhwie ^
wkfJnk d/ ozr swkfPnK B{z
d/yfdnK^d/yfdnK wBw[y dh
T[wo phs iKdh j?. joh B{z G[bk
e/ wB[y wkfJnk ftu ou iKdk j?
ns/ T[; dk ;kok ftjko p/JhwkBh
tkbk j' iKdk j?, fi; eoe/ T[; B{z
e'Jh ekw:kph BjhA j[zdh ns/ T[j
d[yh j[zdk j?.
gVbV krY kaufI rMgu lwie ^ fBs
d/ ftjko ftu j/ok c/oh eodk
j'fJnk fj;kp ftu o"bk gkT[Adk

j?. e"vh ftu fgnko gk e/, fJe


fBezwh oew d/ bkbu fgZS/ fj;kp
ftu o"bk gkT[Adk j?, Gkt wkfJnk
Bkb gq/w gkJh oZydk j?.
kwim koiD loiB mnu lInw ^
wkfJnkth Xzd/ eofdnK eofdnK
wBw[y fJ; soQK d[y gkT[Adk j?
go wkfJnk tkb/ fJ; d/ ezw ed/
w[ed/ BjhA. T[; wB[y dk wB
ekw, eo'X, b'G ftu bhB ofjzdk
j?.
qViP mUAw ijau jl ibnu mInw ^
fit/A wZSh gkDh s'A fpBk sVg e/
wodh j?, fst/A Bkw s'A fpBk
ftekoK ftu ;V e/ wB[y wo iKdk
j?.

nkbw lam

ftP/PD
uzrk gfVQnk fbfynk,
fJ;bkw Xow dk ftdtkB

ftdtkBl

nkbw fJbw s"jhd dk T[j


ekfwb
lam ilam thd d kmil
fJjBK
dot/P
nZsko
fpnkB
oZp d/

ekft^;soK ftu gqf;ZX ;{|h


jIos P/\ |ohd^T[~d^dhB
dh tfvnkJh ns/ wjkBsk
ehsh rJh j?. P/\ nZsko dk
nkPeK ftu ftP/P ;EkB j?.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1185

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
fJbkjh s"jhd, ndt?stkd d/ fJbw
ftu T[j ekfwb j?, ;zg{oB j? ns/
oZp dk okj ftykT[D tkbk j?. T[;B/
oZph wko|s dhnK owIK B{z ;gZPN
o{g ftu fpnkB ehsk j?. T[;B/
fJbkjh frnkB dhnK ;ZuhnK rZbK
ehshnK jB, fJ; bJh T[;d/ ftukoK
T[s/ nkg/ B{z e[opkB eo d/Dk ukjhdk
j?. jkdh dk noE j? okj ftykT[D
tkbk ns/ fJo|kB dk noE fJbkjh
frnkB nEtk wko|s j?.

tkT[ tkj J/ P/y nZsko g{ok,


fijVk nkPeK ftu gotkB
:kok.

nkbw fJbw s"jhd dk T[j


ekfwb,
jkdh okj JhwkB fJockB
:kok.
p'b T[fmnk wB dk T[j
UVe,
GKvk GzfBnk ftu w?dkB
:kok.
npdh* pKr ;[DkJh J/ U;
;Zuh,
T[jdh rb s'A tkohJ/ ikB
:kok.
nI npdh ekdoh, ;hjoch,

nkbw lam

P/y ekh
nkbw fJbw s"jhd dk T[j ekfwb
lam ilam thd d kmil
jkdh okj JhwkB fJockB :kok
hd r mn irphn yr
p'b T[fmnk wB dk T[j UVe
bol utthi man d o orak
GKvk GzfBnk ftu w?dkB :kok
pd pni wi mdn yr

B w?A nkbw B w?A |kIb


na m lam na m fzal
Bk sK w?A fJ;bkw Xow dk ftdtkB
jK ns/ Bk jh pj[s gfVQnk fbfynk
ftnesh jK. w?A w[|sh Gkt Pohns
dh b' ftZu |stk d/D tkbk th BjhA
jK ns/ Bk jh w?A ekIh Gkt Pohns
nB[;ko c?;bk eoB tkbk nfXekoh
jK. w?A Pohns dk g{oh soQK gkpzd
th BjhA noEks Bk o'I/ oZydk jK
ns/ Bk BwkI gVQdk jK. jehes
fJj j? fe nZbkj d/ ft;kb, o{jkBh
fwbkg s'A fpBK fJ; d[BhnK ftu ;G
e[M ftnoE j?, M{m j?. |kIb dk
noE j? pj[s gfVQnk^fbfynk
ftnesh. o'Ik fJ;bkwh Pohns
nB[;ko oZy/ ikD tkb/ tos B{z fejk
iKdk j?.

B{B B w?A nkbw B w?A


|kIb,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1186

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

B w[csh B ekIh j{.


B fdb w/ok d'Iy wzr/,
B P"e pfjPsh ekIh j{.
B w?A shj/ o'I/ oZy/,
B w?A gke BwkIh j{.
pkM ;tkb nZbk d/ pkj{,
j'o d[BhnK e{Vh pkIh
j{.
;[bskB pkj{, ;hjoch,
nkbw lam
B{B B w?A nkbw B w?A |kIb
nn na m lam na m fzal
B w[csh B ekIh j{
na muft na kz h
B fdb w/ok d'Iy wzr/
na dil mer dozakh mge
B P"e pfjPsh ekIh j{
na k bahit kz h
o'Ik roz
gke BwkIh pk nmz
pkM ;tkb nZbk d/ pkj{
bj swl all' de bh
j'o d[BhnK e{Vh pkIh j{
hor dun kr bz h

nkbQDk ln
BKt g[fbzr
gzShnK dk xo, xo, fojkfJPh EK

n?E/ fe;/ Bk nkbQDk gkfJnk Jh


the kise n ln pi
fJ; ijkB ftu eJh nkgDh nkgDh
T[wo jzYk e/ ub/ rJ/ ns/ fJe th
n?;k BjhA fi; dk fJZE/ gZek nkbQDk
j't/ Gkt T[j ;dhth fJE/ fojk j't/.
Gkt/A T[j tZvh T[wo ns/ tZvh n"bkd
tkbk B{j tork wjKg[oy jh feT[A Bk
j't/. fJ; ijkB ftu eJh je{wsK
eo rJ/ jB, I[bw ewk rJ/ jB go
fJj ubdk f;Zek fe;/ dk ;kEh BjhA.
tkfo; Pkj d/ eEB w[skpe jho oKM/
dk feZ;k o{j ns/ ebp{s$;oho dk
fIeo j?, fposKs j? fi; B{z neb
Bkb, f;nkDg Bkb w/fbnk frnk j?
ns/ fJj nkfebK Gkt dkBPwzdK B{z
;[DkfJnk frnk j?.

eJh p'b rJ/ Pk\ T[wo


dh s/,
n?E/ fe;/ Bk nkbQDk
gkfJnk Jh.
eJh j[ew s/ I[bw ewkfJ
rJ/,
Bkb
fe;/
Bk
;kE
bdkfJnk Jh.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1187

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
tvh T[wo s/ pj[s T[bkd
tkbk,
fi; B{j s{|kB v[pkfJnk Jh.

fJj o{j ebp{s dk fIeo


;kok,
Bkb
neb
d/
w/b
fwbkfJnk Jh.
tkfo; Pkj whnK, b'eK
nkfebK B{z,
feZ;k jho dk i'V ;[DkfJnk
Jh.

jho tkfo;,
nkbQDk ln
eJh p'b rJ/ Pk\ T[wo dh s/
ka bol gae kh umar d te
n?E/ fe;/ Bk nkbQDk gkfJnk Jh
the kise n ln pi
eJh j[ew s/ I[bw ewkfJ rJ/
ka hukm te zulm kme gae
Bkb fe;/ Bk ;kE bdkfJnk Jh
nl kise n sth ldi
fJj o{j ebp{s dk fIeo ;kok
r kalbt d zikar sr
Bkb neb d/ w/b fwbkfJnk Jh
nl akal de mel mili

AwLw l
nWv puilMg
Gr ivc rotI jW Kwx dw hor smwn
rKx leI kMD ivc bxweI morI

AwLy ivc rotIAW le wi rot


mOq smyN mkwn geIAW AOrqW dI
AgvweI nYx jW mrwsx krdI hY[
isAwpw krwauNdIAW Awpxy isAwpy dy
bolW rwhIN, jykr GroN koeI muMfw Aw
igAw aus nMU swrI gl kih jWdIAW hn
ik Aqpxy Awly ivc rotIAW peIAW hn
Aqy kOlI ivc botIAW hn[ muMifAw jw
ky Awpy hI cuk ky Kw lY[

isAwpw kr rhIAW nYxW vI keI


vwrI Awpxy cmqkwr idKw
idMdIAW hn[Gry iksy cIz dI loV
hovy, bMdw Gr Awvy qW g`l smJw ky

isAwpy dy bolW ivc hI d`s


idMdIAW hn[
Awly ivc rotIAW,
kOlI ivc botIAW,
vy cu`k ky Kw leI[
mMuifAw Gr nMU jw[

igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,


496
AwLw l

1188

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Awly ivc rotIAW le wi rot


isAwpw kr rhIAW nYxW
sip kar rah nn
Awpxy cmqkwr idKw idMdIAW hn
pne amatkr dikh dd han
kOlI ivc botIAW kl wi bot
vy cu`k ky Kw leIN
we uk ke kh la

AwlUxI ln
ftP/PD
b{D ofjs, o; ofjs, p/;[nkd, fcZeh

isl AwlUxI ctxI sil ln atn


r[of;Zyh yzv/ dh Xko torh fsZyh j?.
fJj fJe n?;h GhVh rbh j? fizE/
fNeDk pj[s efmB j?. fJj tkb'A fBZeh
j?. fJ; dh nkokXBk e'jb{ ftu'A
fBebd/ s/b tKr j?. fJj nkb{Dh f;b
j?, fJ; B{z uZfNnk th BjhA ik ;edk.
r[ow[y r[owfs d/ wkor T[~s/ ubdk j?
ns/ fJjBK ;G efmBkJhnK B{z gko
eo b?Adk j?. ;fji ;o'to ftu, ;kX
;zrs ftu r[o Ppd dk ikg eodk j?
ns/ ft;wkd dh nt;Ek ftu r[of;Zyh
ihtB pshs eodk j?.

gur isKI bwrIk hY KMfy Dwr glI

Aiq BIVI] EQY itkY n Bulhxw c`l

au`pr kIVI] vwlhuM inkI


qyl iqlhuM lY kolH pIVI]
vMsI prm hMs KIr nIr
ju invIVI] isl AwlUxI
ctxI mwxk moqI cog invIVI]
gurmuK mwrg clxw Aws inrwsI
JIV auJIVI] shj srovr sc KMf
swD sMgiq sc qKq hrIVI] cVH
iekIh pauVIAW inrMkwr gur Sbd
shIVI] guMgy dI miTAweIAY AkQ
kQw ivsmwd bcIVI] gurmuK suK
Pl shj AlIVI ]5]
n skY
AwKIAY
gurmuK
inrnau

vwrW BweI gurdws, 11


AwlUxI ln
gur isKI bwrIk hY
gur sikkhi brk h
vwlhuM inkI wl nik
qyl iqlhuM tel til
prm hMs parm hs
isl sil
gurmuK mwrg gurmukh mrg
shj srovr sc KMf
sj srowar sa khd

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1189

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
inrMkwr gur Sbd shIVI
nirkr gur abad sahr
shj sj
AwlUxI ^ b{D ofjs, o; ofjs,
p/;[nkd, fcZeh.
gur isKI bwrIk hY ^ r[of;yh dk
okj, rbh nfsnzs GhVh ns/ yzv/
dh Xko torh fsZyh th j?.
vwlhuM inkI ^ fJj okj fJzBk
pohe ns/ s/I j? fe fJZE/ wZSo
th BjhA p?m ;edk, fJ; T[~s/
ehVh torh j"bh uhI th BjhA ub
;edh. r[of;yh dk o;sk tkb s'A
th fBZek j?.
qyl iqlhuM ^ fJ; o;s/ dh gqkgsh
J/Bh e[opkBh dh wzr eodh j?
fit/A fsbK s'A s/b eZYD bJh fsbK
B{z e'jb{ ftu ghfVnk iKdk j?.
prm hMs ^ r[of;y gow jz;K d/
;wkB jB i' ;u ns/ M{m B{z fJT[A
r[o Ppd dh ftuko Bkb fBy/V
fdzd/ jB fit/A jz; dh u[zM d[X ns/
gkDh B{z ty ty eoe/ oy fdzdh
j?.
isl ^ f;Zyh nb{Dh, ftP/ ;tkdK
s'A ofjs j?, Grsh ftu brDk jh
nkb{Dh f;b gZEo uNDk j?,

gowkswk d/ Bkw o{gh d?th r[DK B{z


jo o'I :kd eoBk, fJjh T[jBK
dk wkDe w'sh u[rDk j?.
gurmuK mwrg ^ r[ow[yK dk wkor,
izrb d/ ezv/ MkVK tkbk n"yk
o;sk j?, fi; ftu nkPk, gqkgsh
GktBk s'A fBokP j' e/ s[oBk g?Adk
j?.
shj srovr sc KMf ^ ;fji dk
;o'to, ;uyzv ;kX ;zrs j?, i'
gowkswk dk ;Zuk sys j?, r[ow[y
jz;K tKr fJZE/ jh ofjzd/ jB.
inrMkwr gur Sbd shIVI ^fiBQK
r[ow[yK B/ irs dhnK 20 g"VhnK
uVQ e/ fJZehthA ;Zu/ fBozeko d/
r[o Ppd ftu ;wkT[Dk ehsk j?.
shj ^ T[jBK r[ow[yK B/ xkb
ewkJh eoe/ ;[y cb B{z ;fji/ jh gk
fbnk j?.

Awvx jwxw wan jn


BKt g[fbzr
izwDk, woBk

Awvx jwxw ikau rhY


wan jn kio rah
wB[y nktD$ikD, izwD$woB Bkb
i[fVnk j'fJnk j?. Bkw fpBK ihtB
fwqr us[okJh j?. r[o g{ok fJ;

1190

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nktD$iktD[ s'A go/ j?. r[ow[y nkfd


g[oy[ ngozgo B{z fXnkT[Adk j?. jT[w?
dh uT[gfV y/bQDk M{m s/ njzeko d/
;z;/ ftu c;Dk j?. nktD$iktD,
izwD$ woB dk uZeo Bkw Bkb
eZfNnk iKdk j?.

Awvx jwxw ikau rhY ikau mylw


hoeI ] jnm mrx kw duKu Gxo inq
shsw doeI ]1] ibnu nwvY ikAw
jIvnw iPtu iDRgu cqurweI ] siqgur

swDu n syivAw hir Bgiq n BweI


]1] rhwau ] Awvxu jwvxu qau rhY
pweIAY guru pUrw ] rwm nwmu Dnu
rwis dyie ibnsY BRmu kUrw ]2] sMq
jnw kau imil rhY Dnu Dnu jsu
gwey ] Awid purKu AprMprw
gurmuiK hir pwey ]3] ntUAY sWgu
bxwieAw bwjI sMswrw ] iKnu plu
bwjI dyKIAY auJrq nhI bwrw ]4]
haumY caupiV Kylxw JUTy AhMkwrw
] sBu jgu hwrY so ijxY gur sbdu
vIcwrw ]5] ijau AMDulY hiQ
tohxI hir nwmu hmwrY ] rwm nwmu
hir tyk hY inis dauq svwrY ]6]
ijau qUM rwKih iqau rhw hir nwm
ADwrw ] AMiq sKweI pwieAw jn
mukiq duAwrw ]7] jnm mrx duK
myitAw jip nwmu murwry ] nwnk

nwmu n vIsrY pUrw guru qwry

]8]22]

A. g. m. 1, 422
Awvx jwxw wan jn
jnm mrx janam marn
rwm nwmu rm nm
Dnu rwis tn rs
sMq jnw st jan
jsu gwey jas ge
Awid purKu AprMprw
d purkh aprpr
sWg sg
bwjI bz
haumY caupiV hm par
ijau AMDulY hiQ tohxI
jio dul hath tn
Awvx jwxw ^ izwDk, woBk.
jnm mrx ^ izwDk woBk, nkT[Dk
ikDk, nktkrtB, iBw woB dk
uZeo. gowkswk d/ Bkw f;woB
s'A fpBK iBw woB dk r/V BjhA
w[edk. gowkswk Bkb fwbkg
BjhA j[zdk. iBw woB dk d[y
pfDnk ofjzdk j? ns/ w'j wkfJnk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1191

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
d/ ekoD dt?s dk Gow pfDnk
ofjzdk j?.
ibnu nwvY ikAw jIvnw ^ gowkswk
d/ Bkw s'A tKMk, fiT[Dk n;b
fiT[Dk BjhA. T[; dh d[Bhnkdkoh
tkbh f;nkDg fcNeko:'r j?.
rwm nwmu Dnu rwis dyie ^ gqG{ d/
f;woB s'A fpBK iBw woB dk
r/V BjhA w[Zedk. iBw woB dk
ueo T[d'A jh w[Zedk j?, id'A g{ok
;fsr[o{ fwbdk j?. r[o{ gowkswk
dk Bkw^XB (o{g) ;owkfJnk
fdzdk j?, fi; Bkb wkfJnk dh
GNeDk w[e iKdh j?.
sMq jnw ^ ;kX ;zrs ftu fNe/
ofjDk ukjhdk j?.
Dnu Dnu jsu gwey ^ gowkswk dk
P[eo eoe/ T[; dh f;|s ;kbkj
eoBh ukjhdh j?.
Awid purKu AprMprw ^ fJ;/ soQK
jh irs d/ w{b ;ot ftnkge,
p/nzs, ngko, gowkswk B{z
bZfGnk ik ;edk j?.
sWgu ^ wdkoh dk ;Kr (swkPk) i'
xVh gb ftu \sw j' iKdk j?
fit/A wdkoh ;Kr pDkT[Adk j?.
bwjI ^ fJ;/ soQK ;z;ko fJe y/Y

j?. E'VQ/ ;w/A bJh n;hA (iht)


fJj y/Y d/yd/. jK. fJ; B{z
T[iVdh B{z d/o BjhA brdh.
haumY caupiV ^ iht jT[w? dh y/Y
y/Yd/ jB, M{m ns/ jzeko (dhnK
BodK) Bkb. ;kok irs jko iKdk
j?, fiZsdk T[j g[oP j? i' r[o{ d/
Ppd (T[gd/P) B{z ftukodk j?.
ijau AMDulY hiQ tohxI ^ fit/A fe;/
nzBQ/ wB[y d/ jE ftu vzr'oh j[zdh
j? fi; Bkb N'j^N'j e/ T[j o;sk
bZGdk j?. fJ; soQK n;hA ihtK
gk; gowkswk dk Bkw fJe n?;k
;jkok j? i' ;kB{z ;jh ihtB okj
ftykT[Adk j?. gowkswk dk Bkw
jh fdB/ oks ;kvh ;jkfJsk eodk
j?.
ijau qUM rwKih ^ j/ gqG{` fi;
jkbs ftu s{z oZy/A, w?A T[;/ jkbs
ftu jh ofj ;edk jK. s/oh
fwjo Bkb jh w?B{z s/o/ Bkw dk
nk;ok fwb ;edk j?. fiBQK B/
nzs t/b/ se fBGD tkbk fJj
;kEh (gqG{) bG fbnk, T[jBK B{z
wkfJnk d/ w'j s'A ybk;h dk okj
fwb iKdk j?.
nwnk nwmu n vIsrY ^ gowkswk dk
Bkw ig e/ iBw woB d/ r/V dk

1192

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

eb/P fwNkfJnk ik ;edk j?.


fiBQK B{z r[o{ dh feogk Bkb
gowkswk dk Bkw BjhA G[Zbdk
T[jBK B{z g{ok r[o{ ;z;ko ;w[zdo s'A
gko bzxk b?Adk j?. fJj Bkw dh
tfvnkJh r[o{ s'A jh fwbdh j?.

nktDk wn
fefonk
nkT[Dk, gj[zuDk, nkrwB j'Dk

feT[ eo nktDk j'fJnk


kio kar wn hoi
r[o{ nzrd oZ;/ tNkT[Adk ofj frnk.
pkb/ B{z g[ZSD bZrk, GkJh f;Zyk, feZE'A
nkfJnk j?A< fet/A nkT[Dk j'fJnk<
e"D j?A< pkb/ ;zX{ B/ jZE i'V e/
nodk; ehsh L r[o{ ih w?A iZN jK.
r's ;zX{ j?. w/ok Bkw pkbk j?. w/ok
tsB okfJ G'fJ GZNh dh sbtzvh j?.
r[o{ ih d/ doPB eoB nkfJnk jK.
r[o{ nzrd ih B/ g[ZfSnk L GkJh
pkfbnk s{z fe; r[o{ dk f;Zy j?A< s?B{z
fejVk r[o{ fwfbnk j?< pkb/ B/ fejkL
ih w?A r[o{ BkBe ih dk f;Zy jK. w?B{z
ekb{ t/dh dk g[Zso r[o{ BkBe fwfbnk
;h. r[o{ nzrd B/ g[ZfSnk L GkJh
pkfbnK, s?A r[o{ BkBe d/fynk ;h<
pkb/ B/ T[~so fdZsk, ih jK. w?E'A fszB
toQ/ (;kb) r[o{ BkBe tZvk ;h. w?A
r[o{ BkBe d/ Bkb fcodk ;h. go
T[d'A w?B{z fJj wkor gqkgs BjhA ;h

j'fJnk.

r[o{ nzrd[ o;/ tNkd' ofj


rfJnk. pkb/ B{ g[SfD brk
GkJh f;yk feE' nkfJU.
feT[ eo nktDk j'fJnk.
no[ etD[ j'd/ j'. pkb/ ;zX{
jfE i'V efo nodkf;
ehshL ih r[o{ ih iN/Nk j'dk
jK. r'sq ;zX{. pkbk BkT[ j?.

tsB ikwk okfJ G'J/ GNh


dh sbtzvh j?. r[o{ ih d/

do;B B{z nkfJnk jK. fco


r[o{ nzrd ih g[fSnkL GkJh
pkbk s{z f;y fe;dk j?< s?B{z
eT[D fwfbnk j?< fco pkbk
p'fbnk r[o{ ih jT[ f;y r[o{
BkBe ih dk jK. w?B{z r[o{
BkBe t/dh ekb{ dk g[sq
fwfbnk ;h. fco r[o{ nzrd
g[fSnkL GkJh pkbk s[fj r[o{
BkBe fvmk ;h< fco pkb/
efjnkL ih w?E' s?q toQ/ r[o{
BkBe ih tZvk ;h. w? r[o{
BkBe d/ fgS/ brk fcodk
;h. go ih sd[ fJj rfs
n;kB{ Bk ;h.
GkJh pkbk iBw ;kyh, ^
nktDk wn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1193

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
feE' nkfJU kittho io
etD[ j'd/ kawan hode
jfE i'V hath jor
nodkf; ehsh ards kt
iN/Nk j'dk jatet hod
tsB ikwk okfJ G'J/ GNh dh
sbtzvh
watan jm re pe ptt d
talwd
eT[D fwfbnk kn mili
jT[ f;y h sikh
s[fj r[o{ BkBe fvmk ;h
tuhe gur nnak ditth s
fgS/ brk fcodk ;h
pihe lagg phird s
sd[ fJj rfs n;kB{ Bk ;h
tad gat asn n s

w[V e/ nktDk J/; pkIko


BkjhA
mur ke wn es bzr nh
wB[y fJ; d[BhnK ftu nk e/ nkgD/
ihtB dh n;b jehes B{z G[b frnk
j?. T[; B{z fJj th :kd BjhA fojk
fe T[;B/ op tb tkg; gosDk j?.
fJE/ nB/eK b'e nk oj/ jB ns/
nB/eK w"s T[gozs fJj ;z;ko Sv e/

ik oj/ jB go Bk;wM wB[y B{z


fJ;dh \po BjhA j?. j/ wB[y ` s{z
fJ; d[BhnK ftu B/e nwb ewk
feT[Afe w"s s'A pknd fJE/ tkg;
BjhA nkfJnk ikDk. nyho ftu eth
B;hjs fdzfdnK nkydk j? fe j/
wB[y` ni/ th t/bk j?, s{z B/e eow
ewk b? ns/ w/oh ws B{z BIonzdkI
Bk eo feT[Afe B/e eowK B/ jh oZp
dh dorkj ftu ezw nkT[Dk j?. fJE/
fJeoko s'A Gkt tuB, tkndk j?.
B/e fpT[gko yohd eo b? s'A Gkt B/e
eowK dh ewkJh eoB s'A j?.

nb| nkfJT[A s/ iktDk :kd


BjhT[A,
UE/ ofjzdk e[M fJeoko BkjhA.
eJh nKtd/ s/ eJh iKtd/
Bh,
ni/ ewfbnk s?B{z ;ko BkjhA.

e[M B/e fpT[gko \ohd eo


b?,
w[V e/ nktDk J/; pkIko
BkjhA.
ni/ B/e t/bk s/ok B/ehnK
dk,
wfjow Pkj* dh ws ft;ko
BkjhA.
wfjow Pkj, ;hjoch,
nktDk wn

1194

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

nb| nkfJT[A s/ iktDk :kd BjhT[A


alf i te jwn yd nah
fJeoko ikrr
eJh nKtd/ s/ eJh iKtd/
ka wde te ka jwde
ewfbnk kamli
;ko sr
e[M B/e fpT[gko \ohd eo b?
kj nek biopr khrd kar l
ni/ B/e t/bk s/ok B/ehnK dk
aje nek wel ter nek d
ws ft;ko BkjhA mat wisr nh

v`q nw Awvxw BolVI mwau


wat n wn plr mo
ies sMswr ivc iek vwr hI jIvn
imldw hY Aqy muV ky ie~Qy Awvxw nhIN
huMdw[ ijMnW icr mn`uK gRihsq dIAW
izuMmyNvwrIAW ivc ipAw nhIN huMdw Enw
icr bhuq cwA huMdy hn pr izMmNyvwrIAW
pYx qy pqw nhIN jIvn dw kI ruK bx
jwvy[ ijnHW dy m`Qy dy Bwg Bwv iksmq
cMgI huMdI hY auhnW nMU jIvn gujwridAW
duK nhIN imldy[ BilAweI ies ivc hY
ik mn`uK nwm jpy Aqy suKI jIvn bqIq
kry[

v`q nw Awvxw BolVI mwau,

eyho vwrI qy eyho dwau,


Blw krY qW Bij lY nwauN[
jW kuAwrI qW cwau Gxw,
pu`q prwey dy vis pvW,
ikAw jwxw kyhI Ju`ly vwau[
so KyFx ijnHW Bwgu mQUry,
KyFidAW lih jwx ivsUry[
KyF iKFMdVI dw l`Qw cwau[
Swh husYn, 138
Awvxw wn
v`q nw Awvxw BolVI mwau
wat n wn plr mo
eyho vwrI qy eyho dwau
eho wr te eho do
Blw krY qW Bij lY nwauN
pl kar t pj l n
jW kuAwrI qW cwau Gxw
j kur t o kn
pu`q prwey dy vis pvW
put pre de was paw
ikAw jwxw kyhI Ju`ly vwau
ki jn keh lle wo
so Kyfx ijnHW Bwgu mQUry KyfidAW lih
jwx
so khdan jn pg mathre khddi l
jn

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1195

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
ivsUry Kyf iKfMdVI dw l`Qw cwa
wisre khd khiddr d latth
o

Awvwgaux wgn
nWv puilMg
dunIAW ivc Awaux-jwx dw kwrn; ies
dunIAW ivc jMmx Aqy mrn dw Bwv

tuk bUJ mn my kaux hY sB dyKo


Awvwgwaux hY
tuk bj man me kn h sb
dekho wgn h
jy jrw vyKIey ik mn ivc kOx hY Bwv
jIv Awqmw kI hY qW scweI ieh hY ik
kuJ vI nhIN hY, bs Awaux-jwx dI
pRikirAw hY[ies Awvwgwaux dy Aml
ivc mnuK nMU jwp krn leI bxwieAw
igAw hY pr ies dI rucI pwp vl vD
geI hY[ Xwd r`Kx vwlI gl ieh hY ik
ie~Qy koeI pIr nhIN Aqy ieh dunIAW
cldw vhIr hY Bwv Awvwgwaux hY[
jwp dw Bwv pRqIq krn qoN hY igAwn
hwsl krnw qy iPr aus dI pRqIq
krnI, AlHwh dy hukm nMU hmySw Xwd
rKxw hY[

tuk
sB
mn
mn

bUJ mn my kaux hY,


dyKo Awvwgwaux hY[
Aaur hY qn Aaur hY,
kw vsIlw pwaux hY[

bMdw bxwieAw jwp ko,


qMU kyhw luBwxw pwp ko[
qYN shI kI kIAw Awp
ko[
iek Swh husYn PkIr hY,
qusIN nw AwKo pIr hY,
jg clqw dyK vhIr hY[
Swh husYn, 111
Awvwgaux wgn
tuk bUJ mn my kaux hY
tuk bj man me kn h
sB dyKo Awvwgwaux hY
sb dekho wgn h
mn Aaur hY qn Aaur hY
man aur h tan aur h
mn kw vsIlw pwaux hY
man k wsl pn h
bMdw bxwieAw jwp ko
bd bani jp ko
qMU kyhw luBwxw pwp ko
t keh lubn pp ko
qYN shI kI kIAw Awp ko t
sah k k p ko
iek Swh husYn PkIr hY
ik husn faqr h

1196

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

qusIN nw AwKo pIr hY


tus n kho pr h
jg clqw dyK vhIr hY
jag alt dekh wahr h

pwrjwq lK surg sx Awvwgvx


Bvx ivc pcy
prjt lakh surg san wgawan
pwan wi pae
g{o/ r[o{ fpBK wBw[y Gzpb G{f;nK
ftu iefVnk ofjzdk j?. r[o
go;kfd fpBK nktkrtD ftu XZe/
yKdk j?. ekw eq'X s/ wkfJnk d/ czXK
ftu cf;nk wB[y gkg g[zB d/ uZeo
ftZu'A BjhA fBeb ;edk. ;[y ;kro
B{z Sv e/ d[yK d/ ;kro ftu v[p
iKdk j?. nktkrtD ftu iwK dh
wko yKdk j? s/ jT[w? nrBh ftu
M[bf;nk iKdk j?.

pwrjwq gur Cfky mMgn klpqroN


Pl kcy] pwrjwq lK surg sx
Awvwgvx Bvx ivc pcy] mrdy
kr kr kwmnW id`q Bgq ivc rc
ivr`cy] qwry hoie AgwS CVH EVk
qut qut QW n hl`cy] mW ipE hoie
kyqVy kyqiVAW dy hoie b`cy] pwp
puMn bIau bIjdy duK suK Pl AMdr
chm`cy] gur pUry ivx hir n pr`cy
]12] suK swgr duK CfkY Bvjl

AMdr BMBl BUsy] lihrIN nwl


pCwVIAin haumY AgnI AMdr
lUsY] jm dr b`Dy mwrIAin jm
dUqW dy D`ky DUsy] goiel vwsw cwr

idn nwauN Drwien eIsy mUsy] Gt n


Koie AKwieMdw Awpo DwpI hYr q
hUsy] swier dy mr jIvVy krn
mjUrI Kycl KUsy] gur pUry ivx fWg
fMgUsy ]13]
vwrW BweI gurdws, 15
Awvwgvx wgawan
lK surg lakh surg
kwmnW kmn
mW ipE m pio
pwp puMn pp pn
duK suK dukh sukh
gur pUry gur pre
Bvjl AMdr BMBl BUsy
pwjal dar pabal pse
haumY AgnI AMdr lUsY
hm agn dar ls
jm dUqW dy D`ky DUsy
jam dt de tkke tse
Awpo DwpI po tp

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1197

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
Awvwgvx ^ iBw woB dk uZeo.
lK surg ^ eZu/ b'e ;kyPks r[o{,
ebg fpqS (wBGkT[Ad/ gdkoE d/D
tkbk) B{z Sv e/ noPh ebg fpqS
d/ M{m/ gdkoEK B{z jh wzrd/ jB.
bZyK ebg fpqS, ;[ork g[oh ;w/s
nktkrtD d/ uZeo ftu gJ/ Bk;
j' rJ/ jB.
kwmnW ^ fJZSktK eoB tkb/ fJSk
eod/ wo rJ/, gqG{ dh ftG{sh,
gdkoEK ftu bE gE j' e/ j'oBK
B{z nkgD/ fgZS/ bk ;G/ jh Bk; j'
rJ/ jB.
mW ipE ^ sko/ o'i N[N^N[N e/ EZb/
fvZrd/ jB s/ T[j eJhnK d/
wK^fgU s/ eJhnK d/ pkbe pDd/
jB.
pwp puMn ^ gkgK s/ g[zBK d/ phi
phid/ jB.
duK suK ^ d[yK ;[yK d/ cb gqkgs
eoB ftu jh T[j y[P j' oj/ jB.
gur pUry ^ r[o g{o/ B{z gqkgs ehs/
fpBK joh gqG{ fe;/ s/ th gshidk
BjhA, T[; B{z fe;/ s/ :ehB BjhA
nkT[Adk.
Bvjl AMdr BMBl BUsy ^ nfrnkBh
b'e r[o{ xo i' ;[yK dk ;w[zdo j?,

B{z Sv e/ ;z;ko i' d[yK dk, vo s/


Gow dk ;w[zdo j?, ftu fve' v'b/
yKd/ GNe oj/ jB.
haumY AgnI AMdr lUsY ^ rwK s/
;'rK dhnK bfjoK Bkb gSkVhd/
jB s/ jT[w? dh nrBh ftu b{;d/
iKd/ jB.
jm dUqW dy D`ky DUsy ^ iwK d/ do
s/ yVQ/ eo, wko/ ik oj/ jB s/ XZe/
wko wko, X{j X{j, nZr/ wko tkbh
EK fbikJ/ ik oj/ jB.
Awpo DwpI ^ nkgD/ nkg B{z xN
e'Jh BjhA nytkT[Adk, ;G nkg'
nkgDh e[M pDB s/ e[M gqkgs
eoB dh j?okBh ftu jh jko iKd/
jB. g{o/ r[o{ s'A fpBK ;dhth ;[y
gqkgs BjhA j[zdk.

nktkI wz

BKt fJ;sohfbzr
p'b, X[Bh

bJh nktkI gSkD wksk


la wz phn mt
i'r XkoB eoB T[gozs g{oB r[o{ s'A
ftdk j' e/ f;nkbe'N nkT[Adk j? ns/
nkgD/ ;[Ze/ pkr B{z jok eodk j?.
T[; dhnK f;csK ;[D e/ okDh fJZSoK
th fwbD bJh nkT[Adh j?, g{oB nZr'A
T[m e/ fwbdk j? ns/ jkb g[ZSdk j?.

1198

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

g[Zso d/ ft:'r ftu nzBQh j'Jh wksk


fJZSoK g{oB dh nktkI gSkD b?Adh
j?. g[Zso B{z fgnko Bkb g[ZSdh j? fe
p/Nk s{z feE'A nkfJnk j?A< s/ok tsB
fejVk j?< s/o/ wK^fgT[ e"D jB<
i/eo w?B{z ftykJh fdzdk j't/ sK w?A
;{os t/y e/ s?B{z gSkD btK. p'bh s'A
sK s{z w?B{z w/ok g{oB g[Zso brdk J/A.
p/Nk s{z w?B{z fJj rZb d; fe fJj
w/oh G[b j? iK op B/ ;uw[u w?B{z w/ok
g[Zso fwbk fdZsk j?.

bkw bJh nktkI gSkD wksk,


;Zu nky p/Nk feE'A nkfJnk j?A.
fejVk w[be s/o/ e?Adk g[so
j? s{z, fejVh wkfJ eowK tkbh
ikfJnk j?A.

n~yhA fd;/ sK ;{os'A bG


btK,
p'bh
tb'A
sK
g[so
goskfJnk j?A.
ekdo:ko nky/ d; G/d
w?B{z,
iK w?A G[~bh iK o~p
fwbkfJnk j?A.
ekdo :ko, ;hjoch,

nktkI wz
fejVk w[be s/okkr mulk ter

fejVh wkfJ eowK tkbh ikfJnk


kr me karm wal ji
nZyhA fd;/ sK ;{os'A bG btK
akh dise t srt lb law
p'bh tb'A sK g[Zso goskfJnk j?A
bol wal t puttar parti h
ekdo:ko nky/ d; G/d w?B{z
kdaryr khe das pd mn
iK w?A G[Zbh iK oZp fwbkfJnk j?A
j m pll j rab mili h

AwvY jwie w je
fefonk
nkT[Dk
ikDk,
nktkrT[D

izwDk

woBk,

AwvY jwie dUjY loBwie


w je dj lobe
wBw[y nkT[D ikD d/ uZeo ftu
cf;nk ofjzdk j?. T[j u'NK yKdk
j?. nkgDh gfs rtk b?Adk j?. r[o
Ppd Bkb r[ow[y nkgDk nkg
gSkDdk j?. ;Zuh okf; Bkb tkgko
eodk j?. T[j ;Zuk gqG{ r[ow[y B{z
;u Bkb i'Vdk j?. T[~sw pkDh dk
Ppd ;[DkT[Adk j?.

DnwsrI mhlw 3 qIjw ] jgu mYlw


mYlo hoie jwie ] AwvY jwie dUjY

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1199

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

loBwie ] dUjY Bwie sB prj


ivgoeI ] mnmuiK cotw Kwie
ApunI piq KoeI ] 1 ] gur syvw

qy jnu inrmlu hoie ] AMqir nwmu


vsY piq aUqm hoie ] rhwau ]
gurmuiK aubry hir srxweI ]
rwm nwim rwqy Bgiq idRVweI ]
Bgiq kry jnu vifAweI pwey ]
swic rqy suK shij smwey ] 2 ]
swcy kw gwhku ivrlw ko jwxu ]
gur kY sbid Awpu pCwxu ] swcI
rwis swcw vwpwru ] so DMnu purKu
ijsu nwim ipAwru ] 3 ] iqin
pRiB swcY ieik sic lwey ] aUqm
bwxI sbdu suxwey ] pRB swcy kI
swcI kwr ] nwnk nwim
svwrxhwr ] 4 ] 4 ]
A.g.m.3, 664
AwvY jwie w je
dUjY loBwie dj lobe
dUjY Bwie dj pe
sB prj ivgoeI sb parj wigo
mnmuiK cotw Kwie
manmukh ot khe
ApunI piq KoeI apn pat kho

gurmuiK aubry gurmukh ubre


hir srxweI har sarn
swcy kw gwhku se k gk
ivrlw ko jwxu wirl ko jn
gur kY sbid gur k sabad
Awpu pCwxu p phn
swcI rwis s rs
swcw vwpwru s wpr
so DMnu purKu so tn purkh
ijsu nwim ipAwru jis nm pir
aUqm bwxI tam bn
sbdu suxwey sabad sune
AwvY jwie ^ nkT[Dk ikDk, izwDk
woBk, nktkrT[D.
dUjY loBwie ^ fJj irs ftekoK
eoe/ w?bk j?. fJ; Bkb ofunk
wB[y w?bk jh j' iKdk j?. wkfJnk
d/ w'j ftu b'GkfJnk j'fJnk
izwdk wodk j?. wkfJnk d/ w'j
ftu w'fjnk iKdk j?.
dUjY Bwie sB prj ivgoeI ^
wkfJnk d/ w'j ftu ;koh f;qPNh
y[nko j' ojh j?.

1200

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

mnmuiK cotw Kwie ApunI piq KoeI


^ nkg j[dok wB[y wkfJnk d/ w'j
ftu c; e/ ;ZNK yKdk j? ns/
nkgDh fJZis rtkT[Adk j?.
gurmuiK aubry hir srxweI ^ r[o{
dh wzB e/ s[oB tkb/ wB[y w'j
wkfJnk s'A pu iKd/ jB, so iKd/
jB.
swcy kw gwhku ivrlw ko jwxu ^ ;Zu/
joh dk e'Jh ftobk jh yohddko,
tgkoh, gq/wh ;wM'.
gur kY sbid Awpu pCwxu ^ r[o{ d/
T[gd/P okjhA, nkgD/ nkg B{z,
nkgDh n;bhns B{z gSkD'.
swcI rwis swcw vwpwru ^ fJj
joh^Bkw XB ;Zuh g{zih j? ns/
fJ; dk tgko ;G s'A T[sw j?.
so DMnu purKu ijsu nwim ipAwru ^
T[j wB[y GkrK tkbk j?, fi; dk
fgnko gowkswk d/ Bkw ftu g?
iKdk j?, i' ;dk ;kE fBGkT[D tkb/
joh Bkw dk tgko eodk j?.
aUqm bwxI sbdu suxwey ^ T[; ;Zu/
joh B/ fJeBk B{z fBo'b ;u ftu
bk fdZsk j?. ;u dk fgnko bk
fdZsk j?. fiBQK B{z ;u ftu
bkfJnk j?, joh T[jBK B{z nkgDh

T[sw pkDh ns/ Ppd ;[DkT[Adk j?.

AwvY jwvY w jw
fefonk
nktkr"D, iBw woB dk uZeo

bwSnw b`Dw AwvY jwvY


bsn badd w jw
tkfjr[o{ d/ j[ew dk pZXk wB[y n;zy
i{BK ftu Gowdk ofjzdk j?. jo fJe
:[r dk nkgDk eow Xow j[zdk j?.
sq/s/ dk gqpzX j'o j? ns/ d[nkgo dk
j'o. go e'Jh th :[r j't/ r[o Ppd
dh nkokXBk fpBK w[esh BjhA fwb
;edh.

jug jug myr srIr kw bwSnw b`Dw


AwvY jwvY] iPr iPr Pyr vtweIAY
igAwnI hoie mrm ko pwvY]
siqjug dUjw Brm kr qRyqy ivc
jonI iPr AwvY] qRyqy krmw bwDqy
duAwpr iPr Avqwr krwvY]
duAwpr mmqw AhMkwr haumYN AMdr
grib glwvY] iqRhu jugw ky krm
kr jnm mrn sMsw n cukwvY]
iPr kiljug AMdr dyh Dr krmw
AMdr Pyr vswvY] Aausr cukw hQ
n AwvY ]15]
vwrW BweI gurdws, 1

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1201

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
AwvY jwvY w jw
igAwnI gin
siqjug dUjw Brm kr
satyug dj prm kar
jonI iPr AwvY jon phir w
Avqwr awtr
haumYN AMdr grib glwvY
hm dar garb glw
jnm mrn sMsw n cukwvY
janam marn ss na ukw
krmw AMdr karm dar
Aausr cukw sar uk
AwvY jwvY ^ nktkr"D, iBw woB dk
uZeo.
igAwnI ^ JhPto B{z ikBD tkbk
frnkBh j?. wB[y tk;Bk dk pZXk
iBw woB d/ uZeo ftu fgnk
ofjzdk j?. tko tko d/j pdbh
iKdk j? go e'Jh frnkBtkB jh
fJ; G/d B{z gkT[Adk j?.
siqjug dUjw Brm kr ^ ;fsi[r
ftu dt?s ns/ Gow eodk j?.
jonI iPr AwvY ^ fco sq/s/ ftu
i{BhnK gkT[Adk j?.

Avqwr ^ sq/s/ d/ eowK d/ pzXBK


eoe/ fco d[nkgo ftu nk iBw
Xkodk j?.
haumYN AMdr grib glwvY ^ iht
d[nkgo ftu wwsk (w'j) d/ ns/
njzeko ftu w?A w?A eoB d/ ekoD
wK d/ roG ftu jh rb iKdk j?.
jnm mrn sMsw n cukwvY ^ fszB
i[rK d/ eowK eoe/ iBw woB dk
;z;k (Gow) d{o BjhA j[zdk.
krmw AMdr ^ ebi[r ftu nk e/
iht fco d/j Xkodk j? ns/ eowK
ftu fco c; iKdk j?.
Aausr cukw ^ ;w/A s'A y[zM/ j'J/ iht
B{z w[V t/bk jE BjhA nkT[Adk.

AYsw s
ftP/PD
nfijk, fJ; gqeko dk

AYsw jogI klI mwih hmry pMQ kry


auijAwlw
s yog kal mhe hamre pth kare
ujil
f;ZXK B/ ;'funk fe pkp/ BkBe tork
wjKg[oy i/ :'rh pD ikt/ sK T[jBK
dk gzE T[finkbk j' ikt/rk. :'rhnK
d/ BkE B/ nkT[ Grs ehsh. pkp/
BkBe B/ Ppd T[ukfonk ns/ f;ZXK

1202

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

dh ;koh wzvbh T[jBK B{z wzBD br


gJh. efbi[r ftu BkBe Bkw Bkb
fB;skok j'fJnk.

bt/ sK fJj' fijk i'rh ebi[r


ftu ;kv/ i'r ws B{z j'o
uwekJ/rk, o'PB eo d/t/rk.

isDIN mny ibcwirAw ikv drSn eyh


lyvy bwlw] AYsw jogI klI mwih
hmry pMQ kry auijAwlw] K`pr
idqw nwQ jI pwxI Br lYvx auT
cwlw] bwbw AwieAw pwxIAY ifTy
rqn jvwhr lwlw] siqgur Agm
AgwD purK kyhVw Jly gur dI
Jwlw] iPr AwXw gur nwQ jI pwxI
TauV nhIN aus qwlw] Sbd ijqI
isD mMflI kIqosu Apxw pMQ

siqgur Agm AgwD purK ^


;fsr[o{ i' ngj[zu j?, fi; dh
Ekj BjhA gkJh ik ;edh, T[; B{z
Gbk e"D Gowk ;edk j?.

inrwlw] kiljug
suKwlw ]31]

nwnk

nwm

vwrW BweI gurdws, 1


AYsw s
pMQ kry auijAwlw pth kare ujil
siqgur Agm AgwD purK
satgur agam agd purkh
kiljug nwnk nwm suKwlw
kalyug nnak nm sukhl
AYsw ^ nfijk, fJ; soQK dk.
pMQ kry auijAwlw ^ f;ZXK B/ wB
ftu ftukfonk fe fe;/ soQK r[o{
BkBe ;kvk i'r ws XkoB eo

kiljug nwnk nwm suKwlw ^


ebi[r ftu sK e/tb gqG{ dk Bkw
jh ;[y d/D tkbk j?, j'o n?;h
e'Jh t;s{ BjhA.

AYfwno dno
BKt g[fbzr
n?AmBk, nfGwkBh j'Dk, jzekoh j'Dk,
nkeVBk

dyiK khw AYfwno


dekh kah dno
wBw[y nkgD/ n?vkB ftu fJ; irs
B{z G[b iKdk j?. fJj irs ;[gBk j?.
J/E/ T[;sfs fBzdk d'B'A jh nB[e{b
BjhA. r[ow[y T[; fJe wjkB g[oy
dh nkokXBk eodk j?.

< siqgur pRswid ] rwgu bsMqu


ihMfol mhlw 9 ] swDo iehu qnu
imiQAw jwnau ] Xw BIqir jo rwmu
bsqu hY swco qwih pCwno ] 1 ]
rhwau ] iehu jgu hY sMpiq supny

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1203

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

kI dyiK khw AYfwno ] sMig iqhwrY


kCU n cwlY qwih khw lptwno
] 1 ] ausqiq inMdw doaU prhir
hir kIriq auir Awno ] jn nwnk
sB hI mY pUrn eyk purK Bgvwno
]2]1]

A.g.m.9, 1186
AYfwno dno
qwih khw
laptno

lptwno

the kah

ausqiq inMdw ustat nd


doaU prhir do parhar

d/ Bkb e[M th BjhA ikDk, fco th


wB[y fJ; wkfJnk Bkb feT[A
uzpVdk j?.
ausqiq inMdw doaU prhir hir
kIriq auir Awno ^ T[;ss ns/
fBzfdnk d'jK B{z fsnkr e/, Sv e/
gowkswk dk Bkw nkgD/ fjod/
ftu fbnkT[Dk ukjhdk j?.
gowkswk jh ;G ihtK ftu
ftnkge j?. ;z;koh gdkoEK d/
b'G B{z Sv e/ nzdo t;d/ joh
ftu brB bkT[Dh ukjhdh j?.

AYQY EQY th oth

hir kIriq har krat

BKt g[fbzr
fJ; b'e ftu ns/ gob'e ftu

auir Awno ur no

AYQY EQY rKvwlw

AYfwno ^ n?AmBk, nfGwkBh j'Dk,


jzekoh j'Dk, nkeVBk.

th oth rakhwl

iehu jgu hY sMpiq supny kI dyiK


khw AYfwno ^ fit/A ;[gB/ dh d"bs
e/tb wB B{z X'yk d/D tkbh j[zdh
j?, fJj irs T[; XB ;wkB jh j?
fijVk ;[gB/ ftu bG bJhdk j? s/
ikrfdnK jh ysw j' iKdk j?.
fJ; irs XB B{z t/y e/ wB[y
feT[A jzekoh j'fJnk j?<
qwih khw lptwno ^ nzs ;w/A wB[y

gqG{ r[ow[y dk n?E/ UE/, fJ; ns/


T[; dorkj ftu oytkbk j?. r[o
Ppd d/ f;woB Bkb ;Zu/ eosko dh
PoD ftu ;fji ;[Gkn ihtB pshs
j[zdk j?.

soriT mhlw 5 ] AYQY EQY


rKvwlw ] pRB siqgur dIn
dieAwlw ] dws Apny Awip rwKy
] Git Git sbdu suBwKy ] 1 ]
gur ky crx aUpir bil jweI ]

1204

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

idnsu rYin swis swis smwlI


pUrnu sBnI QweI ] rhwau ]
Awip shweI hoAw ] scy dw scw
FoAw ] qyrI Bgiq vifAweI ]
pweI
nwnk
pRB
] 2 ] 14 ] 78 ]

srxweI

A.g.m.5, 628
AYQY EQY th oth
Awip rwKy p rkhe
Git Git kt kt
sbdu suBwKy sabad subkhe
idnsu rYin dins rn
swis swis smwlI ss ss sml
pUrnu sBnI QweI pran sbn th
scy dw scw FoAw
sae d sa to
AYQY EQY ^ fJ; b'e ftu ns/
gob'e ftu.
Awip rwKy ^ gqG{ rohpK T[~s/
dfJnk eoB tkbk j?. PoB fgnK
dh fJ; b'e ftu ns/ gob'e ftu
okyh eoB tkbk j?. nkgD/ dk;K
B[z gowkswk nkg pukT[Adk j? Gkt
nkgD/ ;/teK dh okyh gowkswk
nkg jh eodk j?.

Git Git sbdu suBwKy ^ ;/teK B{z


fJj fBPuk j' iKdk j? fe ;G
b'eK ftu r[o{ dk Ppd uzrh soQK
T[ukoD j'D br frnk, gowkswk
jo ;oho ftu nkg jh puB p'b
fojk j?.
idnsu rYin swis swis smwlI pUrnu
sBnI QweI ^ iht nkgD/ r[o{ s'A
;de/ iKd/ jB, fiBQK dh feogk
Bkb T[; gqG{ B{z fdB oks
;tk;^;tk; :kd eodk jK i' ;G
EktK ftu Gog{o j?.
scy dw scw FoAw ^ ;Zu/ joh dk
s'jck, dks th ;Zuh j? Gkt Bkw
dh go/wk Grsh i' dk; B/ s/oh
PoB ftu nk e/ gqkgs ehsh j?.

n?p b

BKt g[fbzr
d'P, n"r[D,
nkds

r[Bkj,

B[e;,

p[oh

n?p jIko jIko ehs/


b hzr hzr kte
j/ fJB;kB` s{z r[BkjK Goh fIzdrh
r[Iko fojk J/A. oZp dh dorkj ftu
wBI{o j'D tkbk uzrk eow s{z e'Jh
th BjhA ehsk. oZp dh :kd B{z G[bk
e/ sz{ T[;d/ }?oK Gkt ;z;koh
ftnesh$t;sK Bkb fdb dh ;KM gk

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1205

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
bJh j?. s{z nekP ftu |foPfsnK
dk ;kEh ;h. fJj n|;'; tkbh rZb
j? fe s?B{z sedho, fe;ws d/ ikb
ftu c; e/ fJ; ;z;ko dk tk;h
pDBk fgnk. fJ; bJh j/ wB[y `
s?B{z ;z;ko d/ w'j ikb s'A d{o ofj e/
oZp dk jh Bkw igDk ukjhdk j?.

w"bk gke dh :kd ft;koBk j?A


ml pk d yd wisrn h
}?oK Bkb e/jk fus bkfJnk Jh
gr nl keh it li
nkjk Bkb |foPfsnK ;zr s/ok
h nl fariti sag ter

n?B n?p jIko jIko ehs/


uzrk
nwb
Bk
w{b
ewkfJnk Jh.
w"bk
gke
dh
:kd
ft;koBk j?A
}?oK Bkb e/jk fus
bkfJnk Jh.
nkjk Bkb |foPfsnK ;zr
s/ok
ckjh ftu sedho d/
ckfjnk Jh.

ckjh ftu sedho d/ ckfjnk Jh


fh wi taqdr de fhi

}[bkw o;{b, ;hjoch,

GuMGt KolH mu`K vyK nw myrw


AYb inmwxI dy kj E Xwr[

d/y fezBQK d/ Bkb }[bkw ofbU


fejV/ ;?B tb'A fdb ukfJnk
Jh.
n?p b
n?B n?p jIko jIko ehs/
n b hzr hzr kte
uzrk nwb Bk w{b ewkfJnk Jh
g amal n ml kmi

AYb inmwxI dy kj E Xwr


b nimn de kaj o yr
hy A`lHwh! mYN AOguxgwr hW[ qUM myry
gunwhW 'qy AwpxI rihmq dw prdw pw
dy[ mYN ieh vI nhIN jwxdw ik Awpxy
rb nMU ipAwr ikvyN kIqw jWdw hY[ ies
kwPI ivc pRXog hoieAw vwkMS Psumw
vjwaul-A`lHw kurAwn SrIP dI iek
Awieq dw Bwg hY[ ies Awieq dw Bwv
ArQ hY ik qusIN ijs qrP vI vyKo, hr
pwsy A`lHwh hI A`lHwh hY[ ies qrHW
kvI A`lHw dI imhr sdkw hI ausdy pRym
dw pwqr bxnw cwhuMdw hY[

Psumw vjaul-A`lHw d`snw eyN,


A`j E Xwr[

mYN AxjwxI qyrw nyhuM kI


jwxW,
lwvx dw nhIN c`j E Xwr[

1206

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Psumw vjaul-A`lHw d`snw eyN,


A`j E Xwr[
bu`ly Swh, 82
AYb b
AYb inmwxI dy k`j E Xwr
b nimn de kaj o yr
GuMGt Kol mu`K vyK nw myrw
kugat khl mukh wekh n mer
mYN AxjwxI qyrI nhuM kI jwxW
m anjn ter n k jn
lwvx dw nhIN c`j E Xwr
lwan d nah aj o yr

n?p byK r[D fJe BkjhA


b lakkh gun ik nah
eth oZp nZr/ nkgDh fBwosk ns/
jbhwh dk fJIjko eofdnK nkydk
j? fe w/oh fIzdrh r[BkjK Goh j?, w?A
e'Jh uzrk ezw BjhA ehsk. fJ; jkbs
ftu oZp w/o/ T[~s/ fwjo Goh BIo
fet/A |owkJ/rk. fco eth fJj
ftuko g/P eodk j? fe i' e[M oZp B{z
wBI{o j[zdk j? T[j j' iKdk j?. w?B{z
wK, pkg, d';sK, fwZsoK ns/ f;nkD/
b'eK B/ pj[s ;wMkfJnk noEks gqG{
Grsh d/ fJ; efmB wkor T[s/ uZbD
s'A tofink go nk\oeko fJPe B/
;G IzihoK B{z s'V fdZsk. jouzd s'A

Gkt j? jkbKfe. BkdkB s'A Gkt


Bk;wM ns/ dkBPwzd s'A Gkt
nebwzd nEtk ;{MtkB j?.

n?B n?p bZyK r[D fJe


BkjhA,
eheo eo/rk :ko g;zd
w?B{z.
fes/ iktDk T[v e/ t;
BkjhA,
wkg/ nky oj/ jouzd w?B{z.

Bh w?A ojh p/;wM BkdkB


;JhU,
w~shA d/ EZe/ dkBPwzd
w?B{z.
s'Vh fJPe Iziho jdkfJs[Zbk,
w[Zds neb B/ oZfynk pzd
w?B{z.

jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
n?p b
n?B n?p bZyK r[D fJe BkjhA
n b lakkh gun ik nh
eheo eo/rk :ko g;zd w?B{z
kkar kareg yr pasd mn
T[v e/ ikDk ud ke jn
t; was
jouzd harchd

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1207

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

Bh w?A ojh p/;wM BkdkB ;JhU


n m rah besamj ndn sao
w~shA d/ EZe/ dkBPwzd w?B{z
matt de thakke dnamd mn
w[Zds muddat

fe;/ d/ n?p feT[A t/yDh J/A


kise de b ki wekhn
wB[y B{z fe;/ d{i/ ftnesh d/ n?p
t/yD dh EK nkgD/ wB ftu Mksh
wkoBh ukjhdh j?. nfijk eoB Bkb
wB[y B{z nkgD/ r[BkjK nEtk gkgK
dk nfj;k; j't/rk ns/ fco T[j fe;/
j'o d/ n"r[DK tZb fXnkB BjhA
d/t/rk. i' ftnesh b'eK B{z uzr/ eow
eoB dhnK wZsK fdzdk j? go nkg
uzr/ eow BjhA eodk T[;d/ p'bD dk
gqGkt \sw j' iKdk j?. nzs ftu
eth nkgDh jbhwh dk gqrNktk
eofdnK nkydk j? fe T[;B/ i' r[Bkj
ehs/ jB T[j fe;/ d/ fuZs u/s/ ftu
th BjhA jB. fJZE/ sk;ho s'A Gkt
n;o iK gqGkt j?. sk;ho \ke j'Dk
w[jkto/ dk noE j? gqGkt \sw j'Dk.

ek| fe;/ d/ n?p feT[A t/yDh


J/A,

w{zj nkgDk gk ro/pkB


nzdo.

wzih nkgDh j/m i' vKr


c/o/A,
eo/A Y{zv B n?p ijkB
nzdo.
nkg o[VQh iKdh wshA d/
b'eK,
j't/ \ke sk;ho IpkB
nzdo.

ehs/ s{z i' n?p jdkfJs[Zbk,


BkjhA fe;/ d/ tfjw r[wkB
nzdo.
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,

n?p b
w{zj nkgDk gk ro/pkB nzdo
m pn p garebn dar
wzih nkgDh j/m i' vKr c/o/A
mj pn heth jo dg pher
eo/A Y{zv B n?p ijkB nzdo
kare td na b jahn dar
nkg o[VQh iKdh wshA d/ b'eK
p rur jd matt de lok
j't/ \ke sk;ho IpkB nzdo
howe khk tsr zabn dar
tfjw wm
r[wkB gumn

1208

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

n"A;hnK gkT[Dk s pon

BKt g[fbzr
gq/wh d/ nkT[D d/ ;w/A dk fenkck
bkT[Dk, nzdkIk bkT[D bJh bkfJBK
tkbh Peb tkj[Dk, fPZds Bkb T[vhe
j'Dk

ed/ ;[nkj s/ n"A;hnK gkJhnK


B/
kade su te s p ne
i'rh oKM/ d/ doPBk s'A pknd e[VhnK
T[; pko/ fgzv ik e/ dZ;dhnK j'JhnK
efjzdhnK jB fe e'Jh gq/w oZsk
ftnesh j? ns/ fe;/ dh T[vhe ftu
edh e'Jh PrB eodk j? ns/ edh
n"A;hnK gkT[Adk j?. T[j jo t/b/
nbkj B{z :kd eodk ofjzdk j? ns/
b'e T[; B{z y?o gkT[Ad/ jB. Bk e'Jh
T[;B{z wkodk j? ns/ Bk jh T[j fe;/
Bkb bVdk j?. T[j fe;/ yk; fcoe/
dk i'rh BjhA fd;dk Gkt T[;B/ w[zdoK
gkJhnK jB.

y{Bh pKehnK, BP/ d/ Bkb


GohnK,
B?DK yhthnK ;kD uVQkJhnK
B/.
ed/ ;zrbh ;[ZN e/ PrB
tku/,
ed/ ;[nkj s/ n"A;hnK
gkJhnK B/.

ed/ fezr tikfJ e/ yVk o't/,


ed/ ;zy dh Bkd x[ekJhnK B/.

nm/ g?o nbkj B{z :kd


eodk,
\?o T[; B{z gKdhnK wkJhnK
B/.
BP/ pkM GtK T[jdhnK wshnK
B/,
fworkDhnK rb/ pDkJhnK B/.
iNK ;'AjdhnK S?b T[; i'rhV/
B{z,
fit/A uzd d[nkb/ xNK nkJhnK
B/.

Bk e'Jh wko/ Bk T[j fe;/ Bkb


bVdk,
B?DK
U;fdnK
SjpoK
bkJhnK B/.
Bk T[j w[zfBnk i'rhVk, BKj
izrw,
Bk T[dk;hnK ftu GokJhnK B/.
e'Jh r[o{ g{ok T[; B{z nkD
fwfbnk,ezB S/d e/ w[zdoK
gkJhnK B/.tkfo; Pkj, u/bk
pkbBkE dk J/,M'eK gq/w dhnK
fe;/ B/ bkJhnK B/.
jho tkfo;,
n"A;hnK gkT[Dk s pon

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1209

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
y{Bh pKehnK, BP/ d/ Bkb GohnK
khn bk nae de nl pr

mYN AONsIAW sB pvweIAW

B?DK yhthnK ;kD uVQkJhnK B/


nn khw sn r ne

supny ivc Cl gey pRIqm ipAwry dI


Xwd ivc isAwxy lokW koloN pu`CW
pvweIAW hn qy AOsINAW vI pweIAW hn
pr jdoN nzUmIAW ny Bwv joqSIAW ny vI
nWh kr id`qI qW roxw hI p`ly rih
igAw[

ed/ ;zrbh ;[ZN e/ PrB tku/


kade sgl sut ke agan we
ed/ ;[nkj s/ n"A;hnK gkJhnK B/
kade su te s p ne
nm/ g?o nbkj B{z :kd eodk
atthe pr all' n yd kard
\?o T[; B{z gKdhnK wkJhnK B/
khr us n pd m ne
Bk e'Jh wko/ Bk T[j fe;/ Bkb
bVdk
n ko mre n kise nl lard
B?DK U;fdnK SjpoK bkJhnK B/
nn osdi hbr l ne

AONsIAW s
nWv iesqrIilMg bhu vcn
iksy g`l dw AMdwzw lwaux leI DrqI
Awid au~qy byiDAwny mwrIAW lIkW ijnHW
dI igxqI joVy bxw ky kIqI jWdI hY[
igxqI ivc jykr joVy brwbr hox qW
nqIjw hW p`KI huMdw hY[ pr jykr
igxqI tWk Bwv iekhrI rih ky Kqm
ho jwvy qW nWh p`KI nqIjy dw ikAwPw
lgdw hY[

m s sb pw

mYN isAwxIAW sB bulweIAW,


mYN AONsIAW sB pvweIAW,
jvwb id`qw njUmIAW,
myry nYxIN nIr au~Cl igAw[

vyKo nI ipAwrw mYnMU


suPny myN C`l igAw[

nyVy ikauN nhIN AweIdw,


swnMU dUroN nhIN idKwlweIdw,
n`zwry qoN frweIdw,
koh qUr phwV jl igAw[
vyKo nI ipAwrw mYnMU supny myN Cl

igAw[

bu`ly Swh, 123


AONsIAW s
mYN AONsIAW sB pvweIAW
m sin sb bul
mYN AONsIAW sB pvweIAw
m s sb pw

1210

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

myry nYxI nIr au~Cl igAw


mere nn nr uhal gi
vyKo nI ipAwrw mYnUM
wekho n pir mn
supny myN C`l igAw
supne m hal gi
koh qUr phwV jl igAw
k tur pahr jal gi

AOsIAW pWvdI vy kwg aufWvdI


s pwd we kg udwd

shury Gr geI BYx Awpxy vIr dI


aufIk leI AOsIAW pwauNdI hY[ koTy qoN
kW aufwauNdI hY[ mn ivc kW rwhIN
sunyhw ByjdI hY ik aus dw vIr jldI
auhdy Gr Awvy Aqy ausnMU Awpxy Gr
Bwv mW-ipau dy Gr lY jwvy[ Brw dy
Awaux qy BYx nMU cwA cVH jWdw hY[ Brw
dw GoVw Aqy qlvwr bVy cwA nwl
ifauVI ivc r`KdI hY[

AOsIAW pWvdI
vy kwg aufWvdI,

vy hMsw vIr myirAw[

kdoN AwvyNgw vIrw

BYxW dys nMU A`j nw AWvdw


nI k`lH nw AWvdw,
nI hMso BYx myrI [
ik`Qy bMnHW bIbI

nIlw GoVw nI bWkw joVw,

nI hMso BYx myrIey[


ik`Qy tMgW BYxy pt qlvwr
dy,
ifauVI bMnH dy vIrw nIlw
GoVw
nI bWkw joVw[
vy hMsw vIr myirAw[
kIlI tMg dy vIrw pt[
bol pMjwbx dy, II, 93
AOsI pwauxw s pon
AOsIAW pWvdI vy kwg aufWvdI
s pwd we kg udwd
kdoN Awvygw vIrw
kad weg wr
nIlw GoVw nI bWkw joVw
nl kr n bk jor
vy hMsw vIr myirAw
we hans wr meri

n"yVk okj khr r


ftP/PD
n"yk, efmB, d[Ptko

nb| n"yVk okj nB'yVk Jh


alf khr r anokhr
gowkswk Bkb fgnko dk wkor

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1211

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nB'yk, ndG[s ns/ p/jd efmBkJhnK
Gfonk j?. fJ; o;s/ ftu sd/ edw
oyDk ukjhdk j? i/eo wB[y B{z
nkgDh fIzdrh dh gqtkj Bk j't/,
feT[Afe fJE/ nkgDh ikB fBSkto
eoe/ wfjp{p B{z wBkfJnk noEks
T[;dk t;b (fwbkg) gqkgs ehsk
iKdk j?. eth nyho ftu fbydk j?
fe ;kB{z gotkB/ e'b'A g[ZSDk ukjhdk j?
fe PwQk T[s/ ib ib e/ e[opkB j'D
dh fJZSk ftu eh nkBzd j?. IkfJek
s'A Gkt ;[nkd, bZIs, nkBzd j?.

n"yVk okj khr r


nb| n"yVk okj nB'yVk Jh
alf khr r anokhr
;ys X'yVk gqhs brktD/ dk
sakht tokhr prt lgwne d
g?o XohJ/ pr tre
ntb fceo eohJ/ w"jok yktD/
dk
awwal fikar kare mr khwne
d

nb| n"yVk okj nB'yVk


Jh,
;ys X'yVk gqhs brktD/
dk.
skJhA g?o XohJ/ w"s'A Bk

d/JhJ/ ikB fB;zr Bk ;zr ojhJ/


dee jn nisg n sg rahe

ntb fceo eohJ/ w"jok


yktD/ dk.
d/JhJ/ ikB fB;zr Bk ;zr
ojhJ/,
eoe/ Yzr wfjp{p wBktD/
dk.
g[S' p{fNnk* gqhs gszr

IkfJek zik

vohJ/,

e'b'A,
fenk IkfJek nzr ibktD/
dk.

w[jzwd p{Nk r[ioksh, ;hjoch,

eoe/ Yzr wfjp{p wBktD/ dk


karke tag mbb manwne d
gqhs gszr prt patg

n"yhnK kh

BKt fJ;sohfbzr
efmBkJh, d[Ptkoh

jkbsK n"yhnK }'o nzdo


hlt kh gor dar
epo d/ jkbks pj[s d[y d/D tkb/
jB. r[Bkjrko b'eK B{z epo ftu
nIkp (nfsnzs d[y) dk Gkrh pDBk
gt/rk. epo ftu wo/ ftnesh s'A
|foPs/ ;[nkb g[ZSd/ jB fiBQK d/

1212

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

cb;o{g wB[y d/ ;z;ko ftu ehs/


eow T[; T[~s/ Ikjo j' iKd/ jB.
wB[y B{z fJE/ B/e nwbK tkbk ihtB
pshs eoBk ukjhdk j? sK fe epo
ftubk ihtB n;kBh Bkb r[Io/.
fJE/ r'o dk noE epo ns/ nk;h
dk noE r[Bkjrko nEtk gkgh j?.
wbe dk noE |foPsk ns/ wIko s'A
Gkt epo j?. o{dkd s'A Gkt Ikjo
iK gqrN j'D s'A j?. nkwkb nwb
(eow) dk pj[tuB j?.

j/ jkbsK n"yhnK r'o


nzdo,
nk;h gkDr/ d[y nIkp
T[E/.nkfJnk wbe o{dkd
wIko nzdo,
b? e/ pdh dk j'r fj;kp
T[E/.

s/o/ Bkb ;tkb itkp j'fJnk,

j';h Ikjo nkwkb \okp


T[E/.
J/E/ B/e nkwkb eo |eo

dhBk*,
d/Dk s[X eh ub itkp T[E/.

whnK |eo^T[~dhB, ;hjoch,


n"yhnK kh
j/ jkbsK n"yhnK r'o nzdo
he hlt kh gor dar

nk;h gkDr/ d[y nIkp T[E/


s pnge dukh azb utthe
nkfJnk wbe o{dkd wIko nzdo
i malak rdd mazr dar
b? e/ pdh dk j'r fj;kp T[E/
l ke bad d hog hisb utthe
j';h Ikjo nkwkb \okp T[E/
hos zhar ml kharb utthe
B/e nkwkb nek ml

AOKI GwtI kh kt
ftP/;D
AOKw rsqw, ibKVw pYNfw; jIvn dw
kiTn mwrg

AOKI GwtI ibKVw pYNfw


kh kt bikhr pd

ieh jIvn AOKI GwtI hY Bwv auqrwvW


cVHwvW vwlw c`kr hY ijs nMU pwr krn
dw rsqw vI ibKVw hY[ ies rsqy qy
c`lx leI smJdwrI dI loV hY[ mnu`K
nMU hMkwr C`f ky inmrqw dw p`lw PVnw
cwhIdw hY[ ijvyN C`lW mwrdy dirAw
ivc byVI dw pwr krnw bhuq kiTn ho
jWdw hY ikauNik ies ivc mnu`K dI
AwpxI ie`Cw nhIN cldI sgoN jo hoxw
hovy auhI huMdw hY[

AOKI GwtI, ibKVw pYNfw,

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1213

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

hux hI smJ Kloie[


CoV qk`br pkiV hlImI,
pvI qfwhIN soie[
kVikn k`pV Shu
dirAwvW,
QIau muhwxw byVI doie[

kih husYn PkIr inmwxw,


jo hoxI so hoie[
Swh husYn, 87
AOKI GwtI kh kt
AOKI GwtI ibKVw pYNfw
kh kt bikhr pd
hux hI smJ Kloie
hun h samj khaloe
CoV qk`br pkiV hlImI
hor takabbar pakar halm
pvI qfwhIN soie paw tadh soe
kVikn k`pV Shu dirAwvW
karkin kappar dariw
QIau muhwxw byVI doie
tho muhn ber doe
jo hoxI so hoie jo hon so hoe

n"r[D gun

BKt g[fbzr
n?p, r[Bkj, d'P

fdb n"r[DK
j'fJnk

Bkb

f;nkj

dil gun nl si hoi


wB[y pkjo'A ;'jDk ftykJh fdzdk j?
go fdb r[BkjK dh w?b ekoB f;nkj
(ekbk) j' frnk j?. fdb wB[yh
;oho dk pkdPkj j?. wB[y d/ nwb
ns/ T[;dk ftjko fdb dh ;'u ftuko
T[s/ jh nXkos j[zdk j?. id'A pkdPkj
jh nzBQk j' ikt/ sK fco w[be ti{d
Gkt ;oho popkd j' iKdk j?.i'
ftnesh op dk fIeo, f;woB BjhA
eodk T[;B{z ed/ th oZp dh wkocs,
fJbkjh frnkB gqkgs BjhA j[zdk.
nzs ftu eth fbydk j? fe
ebwk^J/^sZ:pk
(bk^fJbkjk
fJZb^bZbkj w[jzwd[o^o;{^ bZbkj
noEks nZbkj d/ f;tk e'Jh fJpkds
d/ bkfJe BjhA ns/ w[jzwd nZbkj d/
o;{b jB) d/ fIeo ;dek w/ok fdb
gke gftZso ns/ o"PB j' frnk j?.
fJZE/ n"r[D s'A Gkt r[Bkj j?. }kf|b
s'A Gkt }|bs tosD tkbk,
nt/;bk, p/gqtkj j?. nrkj j'D s'A
Gkt ikD{z j'D iK tke| j'D s'A j?.
ebp dk noE fdb j?. s'Jhpk
bkfJbQk s'A Gkt noE fJ;bkw d/
gqw[y ebw/ ebwk^J/^sZ:pk s'A j?.

\/ \{p;{os pkjo'A Peb ikg/,


fdb n"r[DK Bkb f;nkj
j'fJnk.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1214

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

T[j w[be ti{d popkd


iktD,
nzBQK ftu fidQ/ pkdPkj
j'fJnk.
fIeo oZp EhA oj/ i' ;dk
}kf|b,
wko|s EhA ed'A nrkj

j'fJnk.

ekoB
o'PBh
jdkfJs[Zbk,
eo
sZJhpk
j'fJnk.

ebp
bkfJbQk

jdkfJs[Zbk, ;hjoch,
n"r[D gun
n"r[DK Bkb f;nkj j'fJnk
gun nl si hoi
T[j w[be ti{d popkd iktD
mulk wajd barbd jwan
nzBQK ftu fidQ/ pkdPkj j'fJnk
n wi jde bd hoi
fIeo zikar
}kf|b gfil
wko|s mrfat
nrkj ag
ebp kalab

ekoB o'PBh ebp jdkfJs[Zbk


kran ron kalab haditull'
eo sZJhpk bkfJbQk j'fJnk
kar tab lil' hoi

n"r[DK EhA i' s{z eo/A s'pk


gun th jo t kar tob

wB[y i/eo ;Zu/ fdb'A nkgD/ r[BkjK s'A


s"pk (w[V s'A r[Bkj Bk eoB dk Gkt,
gPukskg) eo bt/ sK oZp okj G[ZfbnK
B{z nkgDk o;sk ftykT[D tkbk j?.
f;nkD/ b'e y{jK i[fsnK B{z t/y e/ fJj'
nkyd/ jB fe op dh fwjo Bkb y[Pjkb
j't/rh. ;kc fdb ns/ fBPegN b'e
pfjPs ftu fpBK fe;/ o'e N'e d/ dkyb
j' ikd/ jB go G?V/ ns/ y'N/ fdb
tkfbnK B{z fJE/ d[Ptkoh g/P nkT[Adh j?.
nyho ftu eth nkydk j? fe w/o/
w'shnK Bkb go'J/ p'bK B{z b'e fXnkB
Bkb gVQd/ ns/ ;[Dd/ jB. fJE/ jkdh s'A
gkt okj ftykT[D tkbk ns/ okj^t[fsnK
s'A Gkt okj G[Zb/ j'J/ b'eK s'A j?. ;/sh dk
noE Bkb, d[nkok j?. |Ib oZp ;/sh
s'A Gkt noE j? oZp dh feogk Bkb.
bkb g[o[Zs/ ;[yBk s'A Gkt j? w'shnK Bkb
go'J/ j'J/ p'b.

nb| n"r[DK EhA i' s{z eo/A


s'pk,
jkdh oZp j? okj^t[fsnK
B{z.
jo/ y/s j';D |Ib oZp

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1215

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

;/sh,
ukso
t/y
nkyD
y{jK^i[fsnK B{z.f;X/ b'e
pfjPs B{z ikD f;ZX/, y'N
g/P nkt/ b[s^x[fsnK B{z.b'e
gVQB

s/ ;[DB jdkfJs[Zbk,
;[\Bk s/ohnK bkb^g[o[ZfsnK
B{z.
jdkfJs[Zbk, ;hjoch,

n"r[DK gan
n"r[DK EhA i' s{z eo/A s'pk
gun th jo t kar tob
s'pk eo/A tob kar
jkdh oZp j? okj^t[fsnK B{z
hd rab h r-wuti n
jo/ y/s j';D |Ib oZp ;/sh
hare khet hosan fazal rab set
ukso t/y nkyD y{jK^i[fsnK B{z
tar wekh khan khh jutti
n
f;X/ b'e pfjPZs B{z ikD f;ZX/
sde lok bahit n jn sde
y'N g/P nkg/ b[s^xfsnK B{z
khot pe pe lut ktti n
;[\Bk sukhn
bkb^g[o[ZfsnK ll prutti

n"r[Djko gunhr

ftP/PD
fi; ftu e'Jh r[D Bk j't/, r[Bkjrko

p/ pj[sh w?A n"r[Djkoh


be bt m gunhr
w/o/ ftu e'Jh nfijk r[D BjhA j? i'
oZp B{z uzrk bZr/, pZ; w/oh bki T[;
p\PDjko oZp d/ jE j?. b'ehA tX/o/
gVQ^fby e/ jzeko eod/ jB jkbKfe
op dh dorkj ftu jzeko eoB tkbk
P?skB jw/PK bJh T[;dh bkjBs dk
Gkrh pD frnk. e[M b'e d'I\ s'A
vod/ jB. e[M pfjPs B{z th g;zd
BjhA eod/. nkPeK dk rb jw/Pk
S[oh *s/ fNfenk ofjzdk j? ns/ T[j
wfjp{p$oZp d/ nZr/ gb gb fIpQk j[zd/
ofjzd/ jB Gkt oZp Bkb fJPe dk
wkor nfsnzs efmBkJhnK Gfonk
j?.

p/ pj[sh w?A n"r[Djkoh,


sK Gh bki gJh rb T[;
d/ j{.
gVQ gVQ fJbw eoB
s~epo,
go P?skB i/j/ T[E/ w[;d/
j{.

bZyK B{z G? d'Iy tkbk,


fje fBs pfjPs'A o[;d/
j{.

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1216

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
nkPeK d/ rb S[oh jw/PK,
pkj{ nr/ wfjp{pK d/ e[;d/
j{.
;[bskB pkj{, ;hjoch,
n"r[Djko gunhr
p/ pj[sh w?A n"r[Djkoh
be bt m gunhr
sK Gh bki gJh rb T[; d/ j{
t p lj pa gal us de h
gVQ gVQ fJbw eoB sZepo
pr pr ilam karn takabbar
P?skB tn
w[;d/ musde
bZyK B{z G? d'Iy tkbk
lakkh n p dozakh wl
fje fBs pfjPs'A o[;d/
hik nit bahit rusde
e[;d/ kusde

AOguixAwrI gunir
ivSySx
ibnW guxW qoN, guxW qoN KwlI

qwrIN sweIN r`bw vy mYN AOguixAwrI


tr s rabb we m gunir
myirAw sweIAW myry swQI guxvwn hn,

pr mYN AOguxhwrI hW Aqy ies jnm


ivc mYnMU ijnHW SuB krmW leI ByijAw
igAw sI, auh mYN nhIN kIqy[ myry AMdr
gMdgI iek`TI ho geI hY Aqy ies gMdgI
dI sPweI dI loV hY[ hy myry sweIAW
qyry qoN qW prbq Bwv v`fy qoN v`fy frdy
hn[ so mYN kOx ivcwrI hW[ myrI
ArjoeI hY ik mYnMU AijhI hwlq iv~coN
pwr lMGw Bwv mYnMU auBwr lY[

qwrIN sweIN r`bw vy


mYN AOguixAwrI[

sB seIAW guxvMqIAW,
qwrIN r`bw vy
mYN AOguixAwrI[

ByjI sI ijs bwq nMU


ipAwrI rI,sweI bwq
ivswrI[
rl iml seIAW
dwj rMgwieAw ipAwrI
rI,
mYN rhI kuAwrI[
AMgx kUVw vq gieAw,
muV dyih buhwrI[
BY sweI dy prbq frdy,
mYN kvx ivcwrI[
Swh husYn, 112

AOguixAwrI gunir

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1217

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
qwrIN sweIN r`bw vy mYN AOguixAwrI
tr s rabb we m gunir

pIrW PkIrW dy drbwrW qy vI cly jWdy


hn Aqy auhnW dI mMnq mMndy hn[

sB seIAW guxvMqIAW
sb sa gunwt

bhuqy ihMdU, muslmwn pIrW nMU mMndy


hn, Kws krky jy iksy dy muMfw nw
huMdw hovy, pIVHI AOq jw rhI hovy qW
hYdr SyK jW sKI srvr dI cOkI

ByjI sI ijs bwq nMU ipAwrI rI


pj s jis bt n pir r
sweI bwq ivswrI s bt wisr

Brn dI BgqI qy krVI swDnw

rl iml seIAW dwj rMgwieAw ipAwrI rI

pIrW PkIrW dIAW mMnqW mMnx


nwl mn dIAW murwdW pUrIAW ho
jWdIAW hn[

ral mil sa dj rgi pir r


mYN rhI kuAwrI m rah kur
AMgx kUVw vq gieAw
gan kr wat g
muV dyih buhwrI mur d buhr
BY sweI dy prbq frdy mYN kvx ivcwrI
p s de parbat darde m kawan
wir

AOq t
ivSySx
ijs dy AOlwd nw hovy, bWJ

pIVHI AOq jw rhI hovy


pr t j rah howe
Awm lok Drm dI ktV vMf ivc vMfy
nhIN hoey, auh Awpxy mn dIAW murwdW
dI pUrqI leI dUjy Drm dy smJy jWdy

ivc jut pYNdy hn[ kihMdy ny iehnW

igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,


281
AOq t
pIVHI AOq jw rhI hovy
pr t j rah hove
cOkI Brn dI BgqI qy krVI swDnw
k parn d pagt te karr sdn
pIrW PkIrW dIAW mMnqW mMnx nwl
pr fqr d mant mnan nl
mn dIAW murwdW pUrIAW
man d murd pr

n"bkd ld
BKt fJ;sohfbzr
;zskB, XhnK g[Zso, pkb pZu/

1218

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

n"bkd i/jVh ej/ Bk br/


ld jer kahe n lagge

id'A jho fJj efjzdh j? fe T[j oKM/


Bkb'A foPsk s'V BjhA ;edh sK T[;d/
wK^pkg wbeh ns/ u{ue r[Z;/ ftu
jho B{z e[ZND wkoB dhnK rZbK eod/
jB. wbeh u{ue B{z efjzdh j? fe
id'A e'Jh n"bkd Gkt Xh nky/ Bk bZr/
sK pkg T[; B{z wko w[ekT[Ad/ jB.
ikw Gkt ;Z;h d/ fgsk B/ sK ;Z;h B{z
wBj{; ;wM e/ izwdh B{z jh dfonk
ftu o'VQ fdZsk ;h. fJj' fij/ esb
dk e'Jh d/Dk th BjhA d/Dk g?Adk
feT[Afe fJj y{B$esb pdekoK iK
pdh B{z \sw eoBk j[zdk j?.

f;o p/NhnK d/ ukfJ i[dk


eod/,
pkg r[Zf;nK s/ id'A
nkT[Ad/ Bh.

f;o tZY e/ BJhA ftu o'VQ


d/Ad/,
wk; eKT[A e[Zs/ fpZb/ ykT[Ad/
Bh.
;;h ikw iZbkd B/ o'VQ fdZsh,
fBZs v{w Ykvh gJ/ rkT[Ad/ Bh.
n"bkd i/jVh ej/ Bk br/,

wkg/ T[; B{z wko w[ekT[Ad/


Bh.
id'A efjo s/ nkT[Ad/ pkg
Ikfbw,

pzBQ p/NhnK B{z G'o/ gkT[Ad/ Bh.

tkfo;Pkj, i/ wkohJ/ pdK


skJhA,
d/D/ \{B Bk fsBQK d/
nkT[Ad/ Bh.
jho tkfo;,
n"bkd ld
f;o p/NhnK d/ ukfJ i[dk eod/
sir bet de e jud karde
pkg r[Zf;nK s/ id'A nkT[Ad/ Bh
bp gussi te jado de n
n"bkd i/jVh ej/ Bk br/
ld jr kahe n lagge

wkg/ T[; B{z wko w[ekT[Ad/ Bh


mpe us n mr mukde n
tkfo; Pkj, i/ wkohJ/ pdK skJhA
wris je mre bad t
d/D/ \{B Bk fsBQK d/ nkT[Ad/ Bh
dene khn n tn de de n

AOLI l
nWv iesqrIilMg
kropI, mwrU ibpqw

mwVI AOlI AweI hoeI AY


mr l ho
ipMf ivc keI AYbI Aqy vYlI bMdy huMdy

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1219

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hn jo Awpxw rohb jmwaux leI jW
duSmxI krky lVweI krdy rihMdy hn[
jdoN lVweI iCV jWdI hY qW qmwSbIn
dyKx nMU B`jdy hn pr bu`FIAW AOrqW
Awpxy GrW dy drvwjy bMd krky koiTAW
dIAW C`qW au~qy cVH ky kUkw-rOlI pw
idMdIAW hn ik koeI bcwA kro lVweI
nMU ipMf AweI AOlI Bwv ibpqw smiJAw
jWdw hY[pIqy qy bcny dI lVweI ho

geI Eey, ieh Kbr iek dm swry


ipMf ivc DuMm jWdI hY qy lok
qmwSw dyKx leI ho rhI lVweI
vwly pwsy nMU n`s turdy hn[ ipMf
ivc Gbrwht PYl jWdI hY[ 'kuMfy
lw lE BweI ies ipMf ivc koeI
mwVI AOlI AweI hoeI AY[' buVHIAW
Awpxy inAwixAW nMU AMdr vwV ky
sihmIAW hoeIAW Awp koiTAW au~qy
cVH ky rOlw pw idMdIAW hn, bhuVo vy
loko, AYvyN KUn krwaux l`gy E kuJ bcwau dw vI aupwA kro['
ies iksm dy bol bol ky bu`FIAW
TyrIAW au~cI au~cI rOlw pwaux lg
jWdIAW hn[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,
179
AOLI l

mwVI AOlI AweI hoeI AY


mr l ho
Kbr iek dm DuMm jWdI hY
khabar ik dam tum jd h
n`s turdy hn nas turde han
Gbrwht PYl jWdI hY
kabrhat phl jd h
kuMfy lw lE kde l l
KUn krwaux lgy E
khn kron lagge o
bcwau dw vI aupwA kro
bao d w up karo
bu`FIAW TyrIAW bd ther

AOlI tlxw li-taln


ikirAw
ibpqw jW muSikl Kqm hoxI

bs AOlI tlx vwlI AY


bas li taln wl
pWfw sMbMiDq ivAkqIAW dI Biv`KbwxI
kridAW aus jIvn ivc vwprn vwly
BYVy gRih bwry dsdw hY[ ijvyN ik ies
ivAkqI qy ikvyN bwrW vrHy SnI BwrI
rhygw[ ies gRih nMU twlx leI aupwA
vI dsdw hY ik kIiVAW dy BOx qy iqlcOl, mWh Aqy qWby dw is`kw r`K ky

1220

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS


EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture

puMn-dwn kry[ swVH-sqI dw aupwA kry


ikauNik ies pRwxI au~qy bwrW vrHy SnI
dI CwieAw hY so hr SnIvwr nMU myry d`sy
hoey aupwA krygw qW ies dy isr au~qoN
ieh AweI AOlI tl skdI hY[ swVHsqI dw aupwA kIqy ibnW koeI kwrj
is`D nhIN hovygw[

ibRspq su`qw ipAw hY


brispat sutt pi h

"bs AOlI tlx vwlI AY vYrI


mMgl kropI dy Gr AY, ibRspq
su`qw ipAw hY, SnI ciVHAw
hoieAw hY, gRih idSw cMgI nhIN["

gRih lwhux dw XkIn


gr lon d yaqn

pWfw jdoN gRih idSw dw iBAwnk


rMg bMnHdw hY, qW sihm nwl
kuMgVIAW hoeIAW buVHIAW iv`coN hI
keI bol pYNdIAW hn: vy BweI! koeI
aupwE vI hoaU, qMU auh ds CyqI
krIey[" qn dy kpVy,d`s syr
kxk - ijho ijhI swmI hovy-pMifq
jI gRih lwhux dw XkIn idvwauNdy
pUjw dw Dwn lY ky iq`qr huMdy hn[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,
78
AOlI tlxw li taln
bs AOlI tlx vwlI AY
bas li taln wl
vYrI mMgl kropI dy Gr AY
wr mgal krop de kar

SnI ciVHAw hoieAw hY


an ri hoi h
gRih idSw cMgI nhIN
gr di g nah

pUjw lY ky iq`qr huMdy hn


pj l ke tittar hde han

AOV lgxw r laggan


ikirAw
sokw l`gxw, mINh nw pYx krky Akwl
pYxw

AOV lgx kwrn r laggan krn


AOV l`gx krky ipMf vwilAW dIAW
PslW brbwd ho geIAW sn[ pr ipMf
dI ie`jq r`Kx leI bwhroN Awey
pihlvwnW nMU insicq kIqI rsd jrUr
dyxI peI[ Bwvy lMbI AOV kwrn ipMf
vwilAW nMU Kud nMU Kwx leI dlIAw vI
msW hI nsIb huMdw sI[ pr bwhroN Awey
pihlvwnW leI nMU rsd ivc bUrw-KMf
Aqy dysI iGau dyxw ipAw[

auproN PslW nMU AOV lgx kwrn

pwxI KuxoN AMn dw kwl ipAw

pMjwbI BwSw Aqy siBAqw dw ivSv koS

1221

EncyclopaediaofPunjabiLanguageandCulture
hoieAw sI[ mINh nw vrn krky
kihr pYx kwrn eyDr Kwx nMU
dlIAw nw juVy[ pihlvwn ny Aw
ky p`kI rsq nvIN dI c`tI lw
id`qI[ p`kI rsq G`to G`t DVI
iGau, eynI hI bUrw-KMf qy keI
qrHW dy bdwm myvy qy hor sIDw-bwDw
qkVw bMDyj huMdw sI[ rsd dyxI qW
AYnI AOKI Swied iksy kwl vyly vI
nw mMnI jWdI, pr ipMf dI hl`qx
(h`qk) J`lxI bhuq burI l`gI[
igAwnI guridq isMG, myrw ipMf,
28
AOV lgxw r laggan
AOV l`gx kwrn r laggan kran
pwxI KuxoN AMn dw kwl ipAw hoieAw
sI
pn khun n d kl p ho s
mINh nw vrHn krky
m n wrn karke
Kwx nMU dlIAw nw juVy
khn n dal n jure
rsd dI c`tI lw id`qI
rasad d att l ditt
DVI tr

bUrw-KMf br khd
sIDw-bwDw sda bd
qkVw bMDyj takr bdj
ipMf dI hl`qx pd d halattan

Das könnte Ihnen auch gefallen