1.

Khái niệm và ứng dụng

GIS

TS. Nguyễn Chí Quang

Geographical Information Systems and Science
Longley P A, Goodchild M F, Maguire D J, Rhind D W
(2001) John Wiley and Sons Ltd

Các thuật ngữ cơ bản

ðịa lý – Bề mặt và bề mặt gần trái ñất

Không gian – không gian bất kỳ (bao
gồm ñịa lý) như. ảnh chụp y học
Không gian ñịa lý – ñồng nghĩa với ñịa
lý
Thông tin ñịa lý
ða chiều
Có thể tích
Yêu cầu phải chiếu lên mặt phẳng
Phương pháp phân tích ñơn
Phân tích yêu cầu tích hợp dữ liệu
Dữ liệu ñược cập nhật rất ñắt tiền và tốn thời
gian
Hiển thị bản ñồ yêu phải tìm kiếm dữ liệu
nhanh

Thông tin về thế giới

Nhìn dưới dạng nào (Form) và quá trình

họat ñộng thế nào (Process)
Tri thức về quá trình họat ñộng thông
tin có giá trị hơn dạng thông tin vì nó ñược
sử dụgn ñể dự báo
GIS kết hợp
Kiến thức khoa học chung trong software
Thông tin ñược quản lý trong databases
Doing newer things …
data integration
Khoa học thông tin ñịa lý là gì?
Lý thuyết và phương pháp nhận thức về quá
trình, quan hệ và nền tảng của khoa học
ñịa lý. Biến ñổi dữ liệu ñịa lý thành thông
tin ñịa lý phổ biến là trọng tâm của khoa
học thông tin ñịa lý.
(UCGIS, 2002)
Khoa học thông tin ñịa lý là gì?
“Khoa học thông tin ñịa lý là lĩnh vực nghiên cứu cơ bản nhằm xác
ñịnh lại các khái niệm ñịa lý và ứng dụng chúng trong hệ thống
thông tin ñịa lý (GIS). Khoa học thông tin ñịa lý nghiên cứu sự tác
ñộng của GIS ñến sự phát triển kinh tế xã hội và nhân văn, và
tạo nên xã hội GIS. Ngoài ra khoa học thông tin ñịa lý còn xem
xét lại một số khái niệm cơ bản trong các lĩnh vực liên quan ñến
không gian truyền thống như ñịa lý, bản ñồ và trắc ñịa, trong sự
liên kết với khoa học nhận dạng và công nghệ thông tin ñược
phát triển gần ñây. Ngoài ra khoa học thông tin ñịa lý còn ñược
phát triển có hiệu quả từ các kết quả nghiên cứu của tóan học,
thống kê, khoa học máy tính và tâm lý học. Là lĩnh vực khoa học
cơ bản hỗ trợ phát triển lĩnh vực chính trị, xã hội và nhân văn.”
(Mark, 2000)

Khoa học thông tin ñịa lý là gì?

Lý thuyết và phương pháp nhằm tạo ra các
dữ liệu ñịa lý và biến ñổi chúng thành
thông tin ñịa lý phổ biến, và xây dựng nên
tri thức ñịa lý.
GISystems

GIScience GIStudies
 Hệ thống thông tin ñịa lý

là lọai hệ thống thông tin ñặc biệt vì nó

không chỉ quản lý các sự kiện, họat
ñộng và tư duy, mà còn chỉ ra các sự
kiện, họat ñộng và tư duy ñang tình cờ
diễn ra hoặc tồn tại ở ñâu.

Trừ
Trừu tượ
tượng hóa

Mô tả thự
thực

Thế giớ
giới Bản ñồ giấ
giấy
thự
thực
Phân tích Chuyể
Chuyển ñổi

Hành ñộng Hiể

Hiển thị
thị

Mô hình số
ðịnh nghĩa GIS
Bao gồm các bản ñồ
Công cụ máy tính ñể giải quyết các vấn ñề
ñịa lý
hệ thống trợ giúp quyết ñịnh không gian
Kiểm kê ñối tượng về không gian và thuộc
tính
Phương pháp hiển thị thuộc tính và quá trình
trong thông tin ñịa lý

Hệ thống thông tin ñịa lý

Software
Liên kết People

Phần cứng
Phần mềm
$ Data

Dữ liệu Network
Mạng

Con người Procedures

Quy trình
Hardware
 Hệ thống, Khoa học và Nghiên cứu
thông tin ñịa lý
Hệ thống GI
sự nhấn mạnh về công nghệGISystems
và công cụ
Khoa học GI
Cơ sở khoa học cơ bản của GIS và công nghệ liên
quan (e.g.)
• Phân tích không gian
• Phép chiếu bản ñồ
GIScience GIStudies
• ðộ chính xác
• Mô phỏng khoa học
Nghiên cứu GI
Nghiên cứu một cách hệ thống ứng dụng thông tin
ñịa lý

GIS như là một hệ thống tích hợp

Dữ liệu • dữ liệu không gian,
• dữ liệu thuộc tính

GIS

Người dùng/Hệ thống Phần mềm/Phần cứng

•Cần phải hiểu dữ liệu và chức năng, • Lưu trữ dữ liệu
khả năng và hạn chế của phần mềm, • Quản trị dữ liệu
• Tìm kiếm và phân tích không gian • Mô hình dữ liệu
GIS khái niệm ?

Hệ thống thông tin trợ giúp chúng ta

biết cái gì, ở ñâu và tác ñộng ra sao
bằng cách tổ chức và lưu trữ, truy
nhập, tìm kiếm và phân tích thông tin
trên cơ sở ñó áp dụng tri thức giải
quyết các vấn ñề thực tế.

GIS - thuật ngữ liên quan

GIS Software
Cơ sở dữ liệu GIS
Tích hợp GIS
ứng dụng GIS – các họat ñộng ứng
dụng trong thực tế
Mô hình GIS: Tích hp ña lý thông tin
Thué
Thuéc tÝnh m«I tr−
tr−êng C¸c líp b¶n ®å

¤ ®Êt
Vïng « nhiÔm
§Êt ®ang sö dông
§ång møc ®Þa h×nh
Vïng tiª
tiªn tai
C¸c lo¹
lo¹i ®Êt
C©y xanh
N−íc
−íc
Vïng nghiª
nghiªn cøu

NASA Project: http://map.sdsu.edu/arc

 ðịnh nghĩa thông tin thuộc tính
Thuộc tính là sự mô tả tính chất ñối tượng ñịa lý dưới dạng
thông tin số hoặc ñặc trưng, và thường ñược lưu dưới dạng
bảng và liên kết với vị trí không gian hoặc hình thể của ñối
tượng bằng sự nhận dạng thông thường

1002

1001

Sự phát triển các chức năng của GIS

Cao

ứng dụng quản lý

Thời gian thực

sự hòan
thiện ứng dụng phân tích

ứng dụng kiểm kê

tĩnh
Thấp
1960s Ngày nay
Thời gian
Yếu tố xã hội của GIS
Mang tính cộng ñồng, và rất ñắt ñổi với thiểu số
hoặc cá nhân
Sử dụng không phải lúc nào cũng chung chung và có
thể áp dụng trong ngành quốc phòng và công nghiệp
Xu hướng phát triển công nghệ hơn là ñáp ứng nhu
cầu con người
Duy trì và mở rộng sự ứng dụng trong quản lý phát
triển xã hội
Sư hạn chế của GIS trong một số nghiên cứu quan
trọng

GIS – công nghệ tích hợp

Có khả năng liên kết nhiều công nghệ
riêng lẻ thành một hệ thống lớn chứ
không phải là sự lắp ghép từng phần
Hỗ trợ các phương pháp phân tích ñịa
lý truyền thống
Hỗ trợ các phương pháp phân tích và
mô hình mới
ðịnh nghĩa
ðịa lý
Là khoa học liên quan ñến các ñối tượng
tự nhiên của trái ñất, khí hậu, tài nguyên
và dân số
Bản ñồ
Tổ chức và liên kết các thông tin ñịa lý và
liên quan ở dạng ñồ họa và số. Bản ñồ bao
gồm tất cả các loại dữ liệu thu thập ñể
hiển thị và ứng dụng

ðịnh nghĩa
Viễn thám
Công nghệ thu dữ liệu về môi trường và bề
mặt trái ñất từ khỏang cách nhất ñịnh, như
từ máy bay hoặc vệ tinh
Phân tích ảnh
Phân tích các ảnh chụp nhằm mục tiêu
khai thác ñầy ñủ các thông tin trên ảnh,
ñặc biệt là tạo ra các bản ñồ có ñộ chính
xác cao
Vấn ñề ñịnh vị ô thuộc tính

Water dominates Winner takes all Edges separate

W W G W G G W E G
W W G W W G W E G
W W G W G G E E G

ðịnh nghĩa
Khảo sát
ðo ñạc và ghi chép hoặc phân phối thông
tin ñịa lý. Bao gồm khảo sát hình, ño ñạc
ñịa chính, khảo sát ñịa chất
Trắc ñịa
Khoa học về ño ñạc và xác ñịnh hình dạng
và kích thước của trái ñất, kết hợp với việc
xác ñịnh vị trí chính xác của các ñối tượng
trên bề mặt trái ñất bằng sự biến ñổi ñộ
cong trái ñất về mặt phẳng
 GIS lµ g×
Lµ hÖ thèng thu thËp, l−u tr÷, kiÓm tra, biÕn ®æi, ph©n
tÝch vµ hiÓn thÞ c¸c d÷ liÖu liªn quan ®Õn bÒ mÆt kh«ng
gian tr¸I ®Êt (DoE, 1987)
BÊt kú quy tr×nh dùa trªn c¬ së chØ dÉn hoÆc m¸y tÝnh
®−îc sö dông ®Ó l−u tr÷ vµ biÕn ®æi c¸c d÷ liÖu ®Þa lý
(Aronoff, 1989)
Lµ hÖ thèng CSDL mµ c¸c d÷ liÖu g¾n liÒn víi vÞ trÝ
kh«ng gian, vµ quy tr×nh ho¹t ®éng cña nã n»m ®¸p øng
nh÷ng yªu ccÇu cña ®èi t−îng kh«ng gian trong CSDL.
(Smith, 1987)
Lµ hÖ thèng víi kh¶ n¨ng ®Þa m« h×nh ho¸ cao cÊp.
(Koshkariov, et. al. 1986)

GIS dữ liệu

ứng dụng
Người dùng

CSDL GIS Phân tích 3D

Con người Phần mềm

Bản ñồ GIS
Biểu ñồ
Trình bày
Báo cáo
Dữ liệu
C¸c c«ng nghÖ liªn quan

DBMS
ViÔn
th¸
th¸m CAD

GIS
Qu¶
Qu¶n lý Xö lý
TµI liÖ
liÖu ¶nh
GPS

GIS lµ c«ng nghÖ khoa häc

M« h×nh

Quan hÖ

Quy tr×nh
 Ph©n tÝch kh«ng gian
Ph©
Ph©n tÝch
Ph©
Ph©n tÝch H×nh häc
M¹ng l−íi
−íi

GIS
&
M« h×nh d÷ liÖ
liÖu
In (xuÊt
(xuÊt b¶n)
b¶n ®å

M« h×nh ho¸
ho¸ Ph©
Ph©n tÝch
Raster
HiÓ
HiÓn thÞ (GRID)

TÝch hîp d÷ liÖu GIS

Giao dÞện ng−êi dïng

GIS C¸c
C«ng cô

SQL Shapes Vectors Images CAD TIN NT GRID

 GIS lµ c«ng nghÖ tÝch hîp

C¸c ho¹t ®éng

lµm viÖc Ng©n hµng
D÷ liÖu

Tæ chøc

GIS GIS GIS

®éc lËp M¹ng côc bé M¹ng toµn cÇu
(Local) (Global)
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn GIS
X· héi
GIS CSDL tri thứ
thức
Doanh nghiÖ
nghiÖp
GIS Truy nhË
nhËp/XuÊt b¶n D÷ liÖ
liÖu
Bé m«n
GIS M¹ng/Hî
ng/Hîp t¸c
Dù ¸n
Qu¶
Qu¶n trÞ CSDL

B¶n ®å/Ph©
/Ph©n tÝch

TÝch hîp c¸c c«ng nghÖ

GPS C¸p M¸y tÝnh
TV ®a ph−¬
ph−¬ng
ng tiÖ
tiÖn
M¸ y
Vi tÝnh
GIS
PhÇn mÒm

TÝnh to¸n XuÊt b¶n

M¹ng ViÔn ®iÖn tö
th¸m
 Gi¸ C¸c chuyª
chuyªn gia
Gi¸o dôc
C¬ së Quan t©m

Gi¸o dôc ChÝnh phñ

phñ
®¹i häc

C¸c chÝnh quyÒn

®Þa ph−¬
ph−¬ng
ng

Kinh doanh

Tæ chø
chøc XuÊt b¶n
què
quèc tÕ

øng dông GIS

Sù ph¸
ph¸t triÓ
triÓn
GIS
Truy nhË
nhËp

KÕt nèi
d÷ liÖ
liÖu D÷ liÖu GIS
GIS

Thêi gian
 GIS: - Hệ thống Thông tin

Mô hình dữ liệu
Dữ liệu
Thế giới
Người dùng thực
Phần mềm Phần cứng

Phương pháp luận

Ứng dụng

C¸c tiªu chuÈn s¶n phÈm GIS

Ng©
Ng©n hµ
hµng
D÷ liÖ
liÖu
Kh«
Kh«ng gian
GIS
GIS Cao cÊp
LËp b¶
b¶n ®å

Ng−
Ng−êi dï
dïng
Internet GIS
GIS
 Môi trường giao diện người dùng
Người dùng và hệ thống

ArcInfo ArcEditor ArcView $ ArcExplorer Browser

ArcMap ArcMap ArcMap
ArcCatalog ArcCatalog ArcCatalog
ArcToolbox ArcToolbox ArcToolbox

ArcEngine/ ArcServer Services

ArcObjects ArcIMS Services
Application
Development & ArcSDE Services
Customization

ArcPad
Internet
Databases
Files Multi-
Multi-user Geodatabases
(Personal Geodatabase,
Geodatabase,
Shapefiles, Coverages, (in Oracle, SQL Server, Source: ESRI with mods.
Handheld/Wireless Grids, tins, etc) IBM DBII, etc)

Truy nhập giới hạn

Truy nhập không giới hạn với nhiều người

 Tương lai

Dịch vụ thông tin môi trường di ñộng

trên thiết bị GIS cầm tay
 Tóm tắt
GIS là khoa học dựa trên cơ sở ứng
dụng công nghệ tích hợp
Là phương pháp mô hình hóa ñể nghiên
cứu các ñối tượng và quá trình trên bề mặt
trái ñất
Là một ngành công nghiệp với tổng doanh
thu hơn 7 tỷ USD từ năm 1960 ñến nay
Là một nội dung quan trong trong nhiều giáo
trình giảng dạy và nghiên cứu tại các trường
ñại học trên thế giới

LÞch sö ph¸t triÓn GIS

1960’s
Thêi kú ®Çu
Howard Fisher: Ian McHarg: Roger Tomlinson: Jack Dangermond:
SYMAP ThiÕt kÕ HÖ thèng Thµnh lËp ESRI
(Harvard Lab started) Víi th«ng tin ®Þa lý
Tù nhiªn Canadian
(®−îc thùc hiÖn
n¨m 1971)
LÞch sö ph¸t triÓn GIS

1970’s
Harvard Laboratory
Harvard C¸c chøc n¨ng §µo t¹o GIS : C¸c chuyªn gia GIS :
Laboratory: GIS : Harvard Dana Tomlin
ODYSSEY Topology Oneonta Nick Chrisman
POLYVRT Polygon Overlay Buffalo Tom Peuker
CALFORM Zurich Scott Morehouse
LANDSAT
Bureau of Denis White
Census:
DIME File

LÞch sö ph¸t triÓn GIS

1980’s
C¸c c«ng cô GIS trong thêi kú ®Çu
Vector GIS: H×nh häc tÝnh to¸n: HÖ thèng ®Þnh vÞ
ARC/INFO Rubbersheeting toµn cÇu (GPS)
Strings Polygon Overlay SPOT
MapInfo Edge Matching
AutoCAD Network Analysis
LÞch sö ph¸t triÓn GIS

1990’s
Nhu cÇu cña c¸c nhµ s¶n xuÊt
Workstation Sù dÞch chuyÓn PC: HÖ thèng ®ãng chuyÓn
GIS: ArcView HÖ thèng më :
ARC/INFO MapInfo Integration of MS Tools
System 9 Microstation OO Programming
GDS AutoDesk ActiveX
MGE Adoption within IT
GeoVision

LÞch sö ph¸t triÓn GIS

2000’s
Ph¸t triÓn c«ng nghÖ
Ng©n hµng d÷ liÖu
Internet
KÕt nèi d÷ liÖu trän gãi
C«ng nghÖ Wireless
Các lĩnh vực liên quan

ðịa lý Bản ñồ
Viễn thám Trắc ñịa ảnh
Khảo sảt- Thăm dò Trắc ñịa
Thống kê Vận trù học
Khoa học máy tính Tóan học
Khoa học thông tin Khoa học quản lý

Các tạp chí chuyên ngành

International Journal of Geographical
Information Science
Cartography and Geographic Information
Science
Geographical Systems
Transactions in GIS
♦Geo Info Systems
♦GEOWorld (formerly GISWorld)
 Các tạp chí chuyên ngành
Business Geographics
GIS Law
Mapping Awareness
♦GrassClippings
♦Arc User
♦Intergraph News
♦GIS Asia/Pacific
♦GIS World Report/CANADA
♦GIS Europe

Các tạp chí chuyên ngành

Photogrammetric Engineering and Remote
Sensing
Annals of the Association of American
Geographers
Cartographica
Computers, Environment, and Urban Systems
Computers and Geosciences
IEEE Transactions on Computer Graphics and
Applications
 International Journal of Remote Sensing
Landscape Ecology
Cartographic Perspectives
Cartographica
Journal of Cartography
Geocarto International
IEEE Geosciences
Remote Sensing Review
Mapping Science and Remote Sensing
Infoworld

Các tổ chức chuyên nghiệp

AAG: The Association of American Geographers.
GITA: Geospatial Information & Technology Assoc.
(formerly AM/FM)
URISA: Urban and Regional Information Systems
Association.
ACSM: American Congress on Surveying and
Mapping.
ASPRS: American Society for Photogrammetry and
Remote Sensing.
UCGIS: University Consortium for Geographic
Information Science