Sie sind auf Seite 1von 29

GLAVA XV.

Glagolai u Dalmaciji
poetkom 17. vijeka t. j . godine 1602.1603.
Napisao dr. Karlo pl. Horvat.

Godine 1602. dana 28. septembra imenovao je papa Element VIII. M i c h a e l a P r i o l a biskupa vineentijskoga vizitatorom apostolskim za cijelu onda mletaku Dalmaciju. Vincentijski biskup preuzeo je namah to svoje dosta teko zvanje i zaputio se mjeseca decembra najprije na Hvar, a onda je redom obaao biskupije dalmatinske. Biskup Michael Prioli obavio je vizitaciju svih dalmatinskih bisku pija ovim redom. Najprije je vizitirao hvarsku biskupiju od 23. pro sinca 1602. do 21. sijenja 1603. Iz Hvara se biskup Prioli zaputio na Korulu i vizitovao je od 23. sijenja 1603. do 2. veljae 1603. korulsku biskupiju. Odavle je vizitator poao u Kotor, te je vizi tovao kotorsku biskupiju od 9. do 20. veljae 1603. Iz Kotora se vratio u Spljet i vizitovao je spljetsku biskupiju od 4. do 20. oujka 1603. Iz Spljeta je poao je u Omi i vizitovao ondje od 13. do 19. oujka 1603. Vrativi se u Spljet poao je u Trogir i vizitirao tu biskupiju od 3. do 10. travnja 1603. Dne 12. travnja nalazi se biskup Prioli na vizitaciji biskupije ibenske, koju obavlja do 21. travnja 1603. Iz ibenika polazi u Zadar, gdje obavlja vizitu od 23. travnja do 19. svibnja 1603., a u isto se doba obavlja vizitacija i u ninskoj biskupiji. Dne 20. svibnja poinje vizitaciju na otoku Pagu i obavlja je do 23. svibnja 1603. Dne 24. svibnja nalazimo ga na Eabu, gdje obavlja vizitaciju sve do 1. lipnja 1603. Iz Baba po lazi na Krk i obavlja ondje vizitaciju od 7. do 23. lipnja 1603. Dne 25. lipnja nalazimo ga u Osoru, a vizituje osorsku biskupiju do 5. srpnja 1603. Obavivi ovaj posao vrati se u svoju biskupiju, odakle poalje papi izvjetaj obavljenom poslu: to su dva velika sveska sa vie od 1000 stranica, uvaju se jo danas u tajnom vatikanskom arhivu pod signaturom: Miscellanea. Armarium VII, No 100. i 101.

538 Ova dva sveska lijepi su prilog za povijest Dalmacije na poetku XVII. vijeka. Imade u njima vrlo vanih i zanimljivih podataka. Opi suju se gotovo sve crkve tadanje mletake Dalmacije, kod veine i njihov poloaj i ono, sto se u njima nalazi; nabrajaju se sveenici, koji toj crkvi slue. Nabraja se nadalje, koliko koje selo imade kua i dua. Spominju se putovi i ceste. Spominju se i plae sveenike. Nabrajaju se razna bratstva, koja su oko koje crkve postojala; na brajaju se svi lanovi mukih i enskih samostana. Iznose se poje dini manjci i krivnje nekih sveenika, pa i upute i ukori, to ih daje vizitator ili njegov zamjenik. Cijelu tu vizitaciju bilo bi teko objelodaniti; ali neki izvaci, a napose pak oni, koji se tiu naega narodnoga jezika, dobro e doi kulturnom historiku, da vidi, kakove su prilike u dalmatinskim crkvama vladale tada s obzirom na g l a g o l ski jezik. Izvaena graa uzeta za gori reenu svrhu poredana je prema onoj rasporedbi, kaka je u originalnom izvjeu. Neke biskupije, kao zadarska i spljetska, donesene su doslovno po talijanskom izvoru originalnoga kodeksa. Biskupija hvarska. Biskup Prioli zabavio se u H v a r u sa vizitacijom katedrale, ali je u okoli poslao arhipresbitera upne crkve u Balzani, biskupije vincentijske, Franciska Grisonia kao vanjskoga visitatora (visitator foraneus), i to najprije na Vis. U Visu je vizitirao upnu crkvu sv. Marije, pa tom izvjeuje papi: Vidit duo missalia Bomana non satis decentia, mandavit emi aliud novum, et vidit missale iiomate Illirico, quo utitur diebus festivis pro explicandis epistolis et evangeliis populo secundum usum". U oratoriju sv. Dominika: Bector fst praesbiter Matheus Oorniceus de civitate Veteri [Stari grad]. Interogatus respondit: Io son solito insegnare la dotrina Christiana illirico sermone".1 Na otoku Brau kod vizitacije crkve sv. Marije izvjeuje: Vidit missale illirico iiomate antiquum, et mandavit emi aliud Bomanum reformatum, quamvis modernus rector sit omnino Illiricus nee caleat lingua italica, dicam latina . . . . administrat sacramenta secundum rituale illiricum". Bektor ove crkve zvao se Matej Anrijaevic iz Poljica, a bilo mu je 60 godina. Zanimljivo je, da je visitator foraneus njemu u prilog izjavio: Interogatus per intempretem satis competenter respondit".
1

Cod. cit. Arm. 101. p. 166.

539 Na 5. januara 1603. vizitovao je spomenuti Grisoni crkvu sv. Petra in vila Sti Petri i tada njemu comparvit presbyter Petrus Ligutich capellanus dietae ecclesiae, qui 25 annorum vivit in dicta villa, est de Policio, habet litteras testimoniales a rev-mo archiepiscopo Spalatensi et licentiam rever-mi ordinarij Pharensis exercendi curam, est Illiricus et celebrat cum missale Ulirico, et sic etiam recitat horas canonicas, et administrat sanctissima sacramenta. Fuit per interpretem diligenter examinatus et satis idoneus expertus." U crkvi sv. Pabijana i Sebastijana nali su kurata Hijeronima Petriciusa (Petriia), a taj je odgovorio visitatoru: Is gl'insegno la dottrina Christiana all' altare ogni festa, per in i l l i r i c o " . 1

Biskupija zadarska. Sale* die jovis 24 aprilis 1603. Admodum reverendus dominus L u c a s Ogliati, archipresbiter Bulsani et Poranellae vice diocesis visitator foraneus visitavit infrascriptas ecclesias diocesis Jadrensis. Vidit missalia quiuque Ulirico sermone una cum rituale in fine breviarij Illirici. Est parochus et rector ecclesiae praedicti loci Salae presbiter Mattheus Battaglich de dicto loco. Adsunt etiam, et habitat in dicto loco duo alij presbiteri Illirici scilicet: presbiter Georg.us Iuanich et prebiter Lucas Gostitich. Interrogatus Ogni festa e domenica io dico la santa messa e faccio un sermone al popolo, et anco diciamo officio quei doi preti, et io in chiesa et anco il mattutino avanti giorno, et diciamo il vespero et anco insegno la dottrina Christiana cio il Pater, Ave Maria, il Credo, quali sono li dieci commandamenti e li sette peccati mortali, ma il tutto all'Ulirico non sapendosi in altro modo. Subdens ad interrogationem quanto a padre Zorzi e padre Luccha, gli hanno mostrato le loro dimissione: sono sacerdoti Illirici di bonissima vita che sino ad hora non hanno dato alcuno scandalo e stanno a casa loro et vivono del loro patrimonio. II villaggio aveva 100 fuochi, 320 anime di communione ed in tutto 500 anime.
Arhiv Vatikanski, Miscellanea, Armarium VII. Vol. 101. pp. 785, 786b.
1 2

Vat. arhiv, Miscellanea, Armar. VII. No 1 0 1 . p. 119284. Hrvati zovu Sali.

540 Z a g l i a v a 1 die veneris 25 aprilis 1603. Facto mane continuando visitationera pervenit ad locum vocatum Zagliava. Adest conventus fratrum tertii ordinis. Visitavit sacristiam ecclesiae Sancti Michaelis, ubi vidit duo missalia Illirico idiomate.
Ibid. I . 787b.

Dicta die A z m a n i . 2 Continuando visitationem pervenit ad locum dictum Azmani. Vidit tria missalia Illirico idiomate et antiqua. Est rector et parrochus dicti loci presbiter Paulus Eadinich, aetatis annorum 54, qui interrogatus respondit: Io celebro la santa messa et altri divini officij all' Illirico, che cosi sono stato ordinato e si osservato in questo luoco. Ibid. 1. . . 788. Dicta die Val lis . . . 3 Continuando visitationem pervenit ad locum Vallis4 Vidit missalia Illirica quator antiqua et ante concilium [sc. Tridentinum] impressa. Est rector et parrochus presbiter Laurentio C o n c e v i c h , inter rogatus respondit: Io celebro la santa messa et altri divini officij al modo Illirico come sono stato ordinato et osservato in questo luoco.
Ibid. 1. c. p. 792.

Die sabbati 26 aprilis 1603. Kavo. 5 Continuando visitationem pervenit ad locum Ravo. Est cappellanus presbiter Simeon J a v r i c e v i c h de codem loco. Vidit missale Illiricum antiquum. Dicens interrogatus: Io dico la santa messa et altri divini of ficij all' Illirico, come sono stato ordinato, cosi osservato inquesto
luoco. Ibid. 1. . . 797b.

Die sabbati 26 aprilis 1603. E s o e . . Continuando visitationem pervenit ad locum dictum Eso. Vidit missale Illiricum antiquum. Et alterum, curatus dixit, dedisse ad accomodandum. Est parrocus et rector presbiter Simeon F l o r i g n a de loco Salis,7 qui interrogatus respondit: Io celebro la santa messa et altri divini officij all' Illirico, come sono stato ordinato e si osservato in questo luoco. _______ Ibid. 1. . . 800. 1 Zaglava 2 man 3 Moda: Luka 4 neitljivo Rava 6 I 7 Sali.

541 Die dominico 27. aprilis 1603. Saurum. 1 Continuando visitationem pervenit ad locum dictum Saurum. Vidit missalia duo Illirico idiomate impressa, et rituale in fine breviarij. Est rector et parrochus presbiter Donatus M a raz vich de loco Salis qui interrogatus respondit; Io celebro la santa messa et altri divini officij all' Illyrico, che cosi sono stato ordinato e si e osservato in questo luoco. Ibid. L a p . 805. Dicto die B i r b i g n e . 2 Continuando visitationem pervenit ad locum Birbigni et ingressus ecclesiam parrochialem Sanctorum Cosmi et Damiani ante S-um Sacramentum oravit. Est parrochus et rector presbiter Laurentius 1 e r i t i h qui ad praesens ob quemdam processum reperitur incarceratus in civitate Jadrae et curam habet ipsius ecclesiae parrochus ecclesiae Sauri. Vidit missale Illirico idiomate impressum. Visitavit postea cappellam, seu oratorium aedificatum per magnificum dominum Baptistam Soppe in loco praedicto Birbigni constructum ex divotione tituli Sancti Blasij. Yidit missale Illirico idiomate impressum. Ibid. 1. . . 809. Dicta die sava. 3 Continuando visitationem pervenit ad locum dictum Bosava. Vidit rituale Illiricum in fine breviarij Illirici, et misalis. In dicta ecclesia celebratur missa et alia divina officia: Illirice. Est parrochus presbiter Lucas F i l i p i c h de Dragoue. Le localit di Dragoue e di Puntebianche dipendono da questa parrochia. Inter rogatus respondit: In tutti questi luoghi si celebrano le messe e li divini officij al modo illirico, che cosi noi siamo stati ordinati. Continuando visitationem pervenit ad locum seu contradam Dragonove4 et visitavit cappellam sancti Apollinaris, in qua vidit mis sale Illiricum. Visitavit postea cappellam Sanctae Mariae de Euvere, ubi vidit mis sale Illirico idiomate impressum. Continuando visitationem pervenit ad cappellam Sancti Jacobi contradae dictae Pontae albae.5 Vidit missale illiricum. Ibid. 1. . . 812b. 1 2 3 4 5 Savar Birbinj Boava Dragove Pniite bianche = Rat veli.

542 Die lunae 28. aprilis 1603. Mel ad a.1 Facto mane continuando visitationem pervenit ad locum Meladae. Vidit missale Illiricum nec non alterum Bomanum pro itinerantibus cum in dicta ecclesia celebretur more illirico. Est parrochus et rector presbiter Mattheus C o s o l i c h de loco Salis,2 qui interrogatus respondit: si celebra la santa messa et altri divini officij all' Illirico come sono stato ordinato et osserva in questo luogo. Et continuando visitationem pervenit ad locum dictum Zapuntella.3 Vidit missale et rituale Illiricum. Est cappelanus praesbiter Simeon L u c e v i c h sive Barbich de loco Selvae. Interrogatus respondit: Io dico la messa una domenica in questa chiesa et ogni altra domenica nella chiesa di Gesto ? * e celebro la santa messa et altri divini officij al modo Illirico, come sono stato ordinato e si e osservato in questo luogo. Deinde pervenit ad dictum locum Gesto4 vidit missale Illiricum.
Ibid. 1. . . 819b. et 828.

Die martis 29 aprilis 1603. S e l v e s Continuando visitationem pervenit ad locum Silvae in scopulo Selve. Vidit missale Illirico iiomate in ecclesia parrochiali Sancti Marci, et similiter vidit missale Illiricum cum rituali in breviario in ecclesia Nativitatis Gloriosissimae Virginis, quae non est consecrata, et fuit aedificata ab incolis ob commoditatem. Postea visitavit in dicto loco ecclesiam campestrem Sancti Joanis Baptistae, quae fuit aedificata ex devotione per aliquos familiae Mas vich, ubi etiam vidit missale Illiricum. Est rector, seu parrochus ecclesiae praedictae Sancti Marci pres biter Gaspar Damianich de dicto loco qui ad interrogationem re spondit: celebro la santa messa secondo il rito Illirico et li altri divini officij.
Ibid. 1. . . 829.

Die mercurij 30 aprilis 1603. Ulbo. 6 Facto mane continuando visitationem pervenit ad locum Ulbe ]Ulbo]. Vidit tria missalia Illirico iiomate impressa, nec non rituale in breviario in ecclesia paroehiali tituli Sanctae Anastasiae. Et vidit missale Illiricum in ecclesia Assumptionis Beatae Mariae Virginis, quae fuit aedificata per incolas dicti loci pro maiori commoditate et ex devotione.
1

Molat

Sali 3apuntel

Mora biti: Isto, hrv.: 1st

Silba

,;

Olib.

543 Presbiter Simeon X o r e v i c h de dicto loco interrogatus respondit: Io sto in questo luoco et dico messa qualche volta per mio devotione et ho mio padre, e vivo del nostro patrimonio, ne possedo beneficio alcuno, e celebro la santa messa al modo Illirico come sono stato ordinate. Presbiter Simeon P o g l i a n i c h , qui interrogatus respondit: Io non ho beneficio di sorte alcuna e dico messa qualche volta per mio devotione, et ho mio padre col quale sto vivendo di quel poco che habbiamo ed aiuto anco a confessar de licenza de monsignor Vi ca rio nostro di Zara, la qual mi diede cosi a bocca, et confesso al modo Illirico. Presbiter Sim oni ch de dicto loco aetatis annorum 70 non ostendit bullas suorum ordinum dicens: Al tempo della guerra pssendo io parrocchiano de una villa sotto Pago si aspettavano li Turchi quali venero all' improviso, et io hebbi fatica a fuggir in una barca havendo lasciato ogni cosa in casa, et anco le dette bolle delli ordini." Subdens interrogatus : Io sono cappellano in questo luogo, e dico la santa messa, et anco agiuto alia cura con licenza di monsignor Vicario nostro, dal quale sono stato essaminato, e cosi a bocca ho havuta, et esercito de licenza del nostro rettore e parrochiano al modo Illirico come si usa in questo luogo e sono stato ordinate. Presbiter Jacobus S c o m p a n i c h de dicto loco ostendit bullas et diraissorias suorum ordinum legitimas. Dicens interrogatus: Io non ho beneficio alcuno et vivo del mio poco patrimonio, dicendo messa qualche volta per divotione et anco io agiuto a confessare, il tutto all' Illirico come sono stato ordinate. Est rector et parrochus ecclesiae praedictae praesbiter Antonius L o v r o v i c h de dicto loco aetatis suae annorum 50, qui ad interrogationem respondit: Si celebrano li divini officij e le sante messe al modo Illirico come siamo stati ordinati et si osserva in questo luogo.
Ibid. 1. . . 800.

Die jovis 24 mensis aprilis. S e s t r u m . 1 Admodum reverendus dominus Franciscus Grisonius visitator foraneus deputatus . . . etc. continuando suam visitationem pervenit ad ecclesiam Sanctae Mariae in villa Sestrum diocesis Jaderae, quae superioribus annis fuit aedificata per Nicolaum B o s i c h i e v i c h ex sua devotione et ob maiorem commoditatem incolarum dictae villae
1

Sestrunj.

544 cum parrochialis ecclesia distet a villa per medium circiter miliarum. Vidit missale Illirico idiomate, quo utitur curatus qui similiter est Uliricus. Accessit postea ad ecclesiam parrochialem sancti Petri. Est curatus praesbiter Michael E a d u g l u s annorum 55. Uliricus.
Ibid. l. p. 880.

Die veneris 25 mensis aprilis 1603. U g l i a m . 1 Continuando visitationem se contulit villam Ugliam, visitavit cappellam sub titulo Omnium Sanctorum ubi vidit missale Illiricum. Postea pervenit ad ecclesiam parochialem sub titulo Assumptions Gloriosissimae Virginis. Vidit missale Illiricum et mandavit emi aliud, ac etiam tertium Eomanum pro sacerdotibus latinis. Deinde visitavit ecclesiam Sanc torum Hipoliti et Cassiano ubi etiam vidit missale Illiricum. Est curatus dictae ecclesiae parrochialis praesbiter Lucas Miraevich de dicto loco annorum 40. Ibid 1. . . 883b. Die dicta Luk or an 2 Continuando visitationem pervenit ad ecclesiam parrochielem sancti Laurentii in villa Lucorani. Vidit missale Illiricum antiquissimum in raenbrana et mandavit emi aliud. Vidit et rituale Illirico idiomate. Est curatus praedictae ecclesiae presbiter Donatus M a t a l i h Jadrensis annorum 54. Ibid. 1. . . 882. Dicto die S a n c t a E u f e m i a . 3 Continuando visitationem pervenit ad ecclesiam parrochialem Sanctae Eufemiae villae, acquidem Santa Eufemia. Vidit missale Illiricum. Est curatus praesbiter Marcus B a t a l i c h da Sale annorum 52. Ad interrogationem respondit. Administro li santi sacramenti con ogni reverenza, et se bene io sono Illirico procuro di osservar quanto commanda la santa Madre Chiesa et il concilio di Trento secondo il cui decreto particularmente celebro li santi matrimonij, procuro anco di conservar la ragione della Chiesa.
ibid. 1. p. 900.

Die ante dicto O h u c h g l i z a . 4 Continuando visitationem pervenit ad ecclesiam Sancti Laurentii5 quae est cappella villae Chuchglizae, ubi etiam est eimeterium. Vidit 1 Ugljan 2 Lukoran 3 Sutomiica 4 Kukljica 5 Ova je kapela u mjestn Kalu, a spada pod npu Kukljicu.

545 missale Illiricum. Continuando visitationem pervenit ad ecclesiam Sancti Pauli in villa Ouchgliza quae est parrochialis. Vidit missale Illiricum. Est curatus praesbiter Mattheus G h e r d o v i c h de Sancta Eufemia dioecesis Jaderae, annorum 36. Interrogans dixit: ho cento e quarnto anime di comunione in questa villa di Ouchgliza et nella contrada di Oale osia San Lorenzo, anime 120 in circa. Continuando visitationem visitavit ecclesiam campestrem Santi Peregrini, ubi etiam vidit missale Illiricum. Visitavit postea ecclesiam Sanctae Mariae a Nive in Stictie ubi etiam vidit missale Illiricum. Ibid. 1. o. p. 910. Dicta die B a g n o . 1 Continuando visitationem accessit ad ecclesiam parrochialem Sancti Lucae in villa Bagno. Vidit missate Illiricum. Pervenit postea ad ecclesiam Sanctorum Oosmi^et Damiani et vidit missale Illiricum antiquum, et aliud novum simile. Vidit rituale in fine breviarii Illiricum. Est curatus et parrochus praedictae ecclesiae Sancti Lucae nee non Sanctorum Cosmi et Damiani in dicta villa Sdrelas sive Bagno praesbiter Joannes Merdesich de Asmano 2 dioecesis Jadrensis. Ibid. l. p. 911. Die dominico 27. mensis aprilis 1603. D o p r a p o g l i a n a i Nevigian.3 Continuando visitationem venit ad ecclesiam Sancti Thomae in contrada Doprapogliana quae est membrum ecclesiae parrochialis Nevigiane et distat ab ea per duo milliaria et est capellania in qua inservit reverendus dominus Philippus Pribinich. Vidit missale Illi ricum. Ibid. 1. . . 916, Eadem die : Pervenit postea ad ecclesiam parrochialem Sancti Michaelis in villa Nevigianae. Vidit duo missalia Illirica, vidit rituale Illiricum. Est curatus praedictae villae praesbiter Mattheus Parsich de dicta villa, annorum 55. Ibid. 1. . . 918. Banj ili Zdrelac STARINE .
1 2

Zman

Dobropoljana i Neviane. 35

540 Eadem die P a m a n . 1 Continuando visitationem pervenit ad ecclesiam Sanctae Mariae Virginis, quae est parrochialis in villa Pasmani. Vidit duo missalia Illirica, mandavit emi aliud novum. Est curatus praesbiter Thomas Pribinich de dicto loco, et est Illiricus.
Ibid. 1. . p. 912.

Die 28 aprilis 1503. Convento di Paman. Facto mane continuando visitationem visitavit ecclesiam Sancti Domnij quae est fratrum minorum de observantia in pertinentijs Pasmani ubi habitant duo sacerdotes unus clericus et unus laicus et est guardianus frater Bonaventura de insula Vegliae. Vidit missalle Illiricum antiquum, mandavit emi aliud. Ad interrogationem respondit [sc. frater Bonaventura]: Io administro li santissimi sacramenti, sebene sono Illirico, secondo la forma e rito di Santa Romana Chiesa.
Ibid. 1. . . 926.

Die 28 aprilis 1603. Verga da.2 Sumpto cibo, se contulit ad ecclesiam Sancti Andreae insulae et villae Vergadae. Vidit missale Illiricum antiquum et aliud missale Illiricum in membrana. Est curatus frater Ioannes Bogdanich de Isum ordinis Sancti Pauli sanctissimi heremitae, qui usque de anno 1557 habuit licentiam a fra Thoma Slovignae provinciali manendi extra monasterium, ut patet per manuscriptum cum sigillo praedicti provincialis. Habuit etiam licentiam a felici recordatione Pio V ut per litteras felicis recor dations Oaroli Boromei, sub sigillo officij Poenitentiariae datas anno primi praedicti Pontificis et per processum fulminatorium audi tors generalis Camarae Apostolicae de anno 1566. 28 juni.
Ibid. 1. . . 931.

Die praedicta Zaravecchia. 3 Continuando visitationem transfretavit canalem et venit ad Jadram veterem et eccessit ad ecclesiam parrochialem Sanctae Anastasiae. Ex informationibus habitis a personis fide dignis dictae villae seu loci Jadre veteris curatus est probae vitae, conditionis et famae.
1

Paman

Vrgada

Biograd na moru.

547 Est curatus, seu parrochus dicti loci praesbiter Mattheus Battaglich de Sale, dioeesis ladrensis, qui ad preces tunc praesentavit bullam collationis dictae parrochiae sibi factam sub die 23. novembris 1593: et dixit emisisse progressionem fidei in manibus reverendissimi archiepiseopi. Subdens: quanto alle bolle delli miei ordini, le ho a Sale a casa mia; et ei fuit praeceptum quod illas praesentet, qui interrogans dixit: Io ho qui anime di communione numero 280 e sono in tutto 600, fuochi 89. computati anco la contrada Paehoschane1, nella quale contrada sono diece fuochi et e lontana de qui quattro miglia, ma chiesa alcuna, come anco questo luogo oltre la parrochiale et per gratia de Signor Iddio, io li ho confessati e communicati tutti eccetto doi quali sono in certe differenze et adesso non si trovano qua' ma si tratta la pace etc. Interrogatus dixit: Io sto sempre alia residenza et quando mi occorre di andar per un giorno doi a Sale, ove habitano li miei, raccommando la casa a qualche prete, frate circonvicino, et non ho persona che sia publico peccatore et come ho detto tutti sono buoni christiani per Iddio gratia. Interrogatus respondit administro li sacramenti sebene sono Illirieo secondo il rito della Eomana Ohiesa et osservo la forma del concilio di Trento intorno li matrimonii, et ostendit rituale Illiricum. Subdens spesse volte sermoneggio all' altare insegnando a questo mio popolo le cose necessarie alia salute et anco insegno alii putti la doctrina Christiana dicendo Vespero in chiesa. Interrogatus circa administrationem sacramentorum fuit idoneus repertus; de introitibus interrogatus dixit: Io posso hauer circa 60 ducati cavati dal terzo delle decime de biave, vini et animali, non ho altro, ne manco la chiesa ha alcun particular terreno, et quanto all' incerti ho cosa perche questo popolo e poverissimo. Sub dens etiam interrogatus: Io ho doi -chierici, che mi servono alia messa et altri religiosi non si trovano in questo luogo, et factis ei debitis interrogationibus fuit dimissus. Ibid. 1. . . 934. Die martis 29 aprilis 1603. San F i l i p p o et Facto mane venit ad ecclesiam Sancti Miehaelis, quae est contrada et vocatur Sanctorum Philippi et Jacobi et membrum parrochiae
1

Pakotane

Sv. Filip-Jakov.

548 delle Torrette2 et sunt in dicta contrada novem familiae et animae in totum 40. Ante bellum cura Turcis ecclesia erat satis ampla et bene disposita et plures incolae habitabant dictam contradam, sed fuit destructa et ecclesia et contrada, et nunc de novo incipit habitari.Nulli adsunt proventus particulares, nam omnia bona a Turcis occupata fuere et eorum confinia distant tantummodo per miliarium. Deinde pervenit ad ecclesiam tituli Nativitatis Beatae Mariae Vir ginia in villa, quae dicitur la T o r r e t t a 1 et est parva cappela. Vidit missale Illiricum [etc.] Est curatus dicti loci Praesbiter Nicolaus E u p a n i c h de Pasmano. Dicens interrogans: Ho anime di communione 190 ad in itutto 290 e questi sono poveri Morlacchi calati di Morlachia a questo paese per liberarsi della tirrania dei Turchi, li quali sono poverissimi et habitano in queste case di paglia. Administro li santissimi sacramenti con ogni diligentia ed ho il mio rituale Illirico, che mi insegna ogni cosa. Ibid. 1. . . 938-b. Die dicta S a n O a s s i a n o . 2 Continuando visitationem pervenit ad villara et ingressus ecclesiam parrochialem Sancti Oassiani adoravit crucem. Vidit missale Illiricum in membrana, et aliud in bombicino Illi ricum simile. Vidit rituale Illiricum quo utitur curatus, qui est Illiricus. Est curatus dictae villae Sancti Cassiani praesbiter Laurentius Pa to v i c h de Sauro.8 Ibid. 1. c. p. 942. Dicta die M a l p a g a . 4 Pervenit tandem ad cappellam Sancti Joannis Baptistae quae est membrum villae Malpagae. Vidit missale Illiricum. Est cappellanus praesbiter Gregorius S i m u n i c h de Pasmano Illiricus. Ibid 1. . . 945-b. Die mercurij, ultimo aprilis P e t r i z a n e 5 et O o s i n o s e l o . 6 Continuando visitationem venit ad cappellam Sanctorum Joannis et Pauli in villa Petrizane seu dicitur de Porto Schiavina et est
1

Turanj

Sukoan

Savar

Draeva

Petrani

Koin.

549 membrum villae et parrochiae Oosinoselo, et distat a dicta parrochia per duo milliaria incirca. Vidit missale Illiricum lacerum, mandavit emi aliud. Est cappellanus praesbiter Antonius I van i eh de Sale. Venit deinde ad ecclesiam Sancti Michaelis in villa Oosinoselo. Vidit missale Romanum. Vidit missale Eomanum Illiricum. Est curatus dictae ecclesiae praesbiter Simeon a ci eh de insula Pasmano. Ibid. 1. . . 948953. Die praedicta Diclo. 1 Se contulit postea ad ecclesiam Sancti Petri positam ad litus maris penes villam Diclo, quae habet ceraeteriiim ubi sepeliuntur illi de villis Oosimosello et Diclo et illi de Puntamica2 et curatus de Oosinosello celebrat in ea singulis diebus festivis. Vidit et visitavit ecclesiam campestrem Sancti Georgii in Puntamica destructam tempore belli contra Turcas. Vidit ecclesiam campestrem Sanctae Anastasiae. Visitavit ecclesiam campestrem Sanctae Mariae Olivarum super Vallem Magistri sine tecto cum mensa tantum modo lapidea nuda et est benefieium simplex circa ducatorum octo et possidetur a reverendo domino Simeone B e g n a canonico Jadrense. Mandavit cooperiri et accomodari ita, ut in ea decenter possit celebrari cum sit ecclesia magna divotionis stante etiam quod Illustrissimus Dominus Proveditor Generalis Maris in gulpho P a s c h a l i u s applicavit pro praedicta reaedificatione ipsius eeclesiae ducatos 50, ut. relatum est, qui nummi sunt in manu praedicti reverendi domini Begna. Visitavit ecclesiam Sancti Martini in castro Dicli et est monacorum Sancti Grisogoni, ordinis Sancti Benedicti. Ibid. 1. . . 957. Die jovis primo mensis maii 1603. Orussi. 3 Facto mane et continuando visitationem per terram firmam pervenit ad villam Orussi quae distat a civitate Jadrae per octo milliaria circiter et est posita in confinio Turcorum a quo non distat per quartam partem milliarii et est circundata macerijs propter incursiones. Ecclesiam igitur Sancti Martini ingressus, adoravit crueem.
1

Diklo

Mikin rat

Kruevo kod Obrovca.

550 Viit missale Illiricum. Est curatus praesbiter Joannes (Jarv as in i c h e Valle Sancti Stephani diocesis Jadrae qui interrogans respondit: Aministro Sanctissimi Sacramenti secondo che commana la santa madre chiesa Romana, se bene alia Illirieo, e non ho altri libri che Illirici ne sono prohibiti. Visitavit ecclesiam Sancti Michaelis in villa Bardo1 quae fuit estructa olim a Turcis. Mandavit reportari cemeterium et accomodari circumcirca dictam ecclesiam Sancti Michaelis in villa Crussi superioris visitata.
Ibid. 1. . . P59.

Eadem die Bo ccagnazzo. 2 Continuando visitationem pervenit ad villain Boccagnazzo quae distat a civitate per duo milliaria et venit ad ecclesiam Sanctorum Oornelii et Cipriani, adoravit crucem cum non asservetur Sanctissimum Eucharestiae Sacramentum ob periculum incursionum Turcarum. Vidit missale et rituale Illiricum. Est curatus praesbiter Simeon Z e l e n c h o v i c h de Jadra aetatis 56 qui interrogates respondit: Insegno la dottrina Christiana e dico il vespero ogni festa in chiesa et quanto alia Sacramenti li amministro secondo che commana la Santa madre chiesa Romana se bene all' Illirica.
Ibid. 1. . . 963-b.

Die ante dicta M alp aga. 3 Continuando visitationem pervenit ad ecclesiam Sanctae Mariae ad Nives quae est parrochialis in villa Malpaga. E-t curatus praesbiter Simeon Berecich Jadrensis annorum 46 Illiricus qui interrogatus respondit: Io con ogni diligenza cerco di administrar li Santissimi Sacramenti et celebro ogni festa et anco li giorni feriali et osservo il sacro concilio di Trento nel far li matrimonii e cosi anco servo la forma et ordini di santa chiesa nel resto, se bene all' Illirica. Et factis debitis et opportunis interrogationibus per i n t e r p t r e tem, fuit satis idoneus repertus, et in quantum Illiricus tollerabilis.
Ibid. 1. . . 966.

OtoJc Pag. Die mercurii 21. mensis maii 1603. Gorizae. 4 Admodum reverendus dominus Franciscus Grisonus visitator foraneus visitavit infrascriptas ecclesias in territorio Pagi. 1 Brdo 2 BokaDJac 3 Draevac 4 Gorica.

551 Pervenit ad locum Gorizae, et ingressus ecclesiam parrochialem et curatam Sancti Michaelis, adoravit crucem. Vidit missale Romanum reformatura, mandavit emi signaculum. Vidit aliud missale Illiricum. Est curatus presbiter Georgius Livonich Pageasis, qui inter rogatus respondit a questa cura sono sottoposti anco li huomeni de V l a s i c h 1 e di D i g n i s e a 2 c h e sono lontani da questo luoco circa cinque milia et vi la chiesa per quelli Brasich intitolata Sauta Croce et lontana dalle case un miglio, e per quelli di Dignisca vi la chiesa li Santo Mauro ed io sono in obbligo di celebrare per ordine per ciascuno di queste chiese, tutte le domeniche et le teste principali, et vado per voto, che altro obbligo nostro di celebrare se non delle domeniche et quelli di Grizza3 vano a Pago quasi ogni festa a messa. Oelebra alia latina. Vat. arhiv, Miscellanea, Arm. VII. No. 100. p. 580. Die jovis 22 dicti mensis 1603. Oolane. 4 Oontinuando pervenit ad locum Oolanus in territorio praedicto Paghi et ingressus in ecclesiam parrochialem Sancti Lucae ante Sanctissimum Sacramentum devote oravit. Est curatus presbiter Geor gius Bovolich de Vegla, Illiricus. Vidit missale Illiricum antiquum, mandavit emi, aliud modernum, vidit rituale in breviario et in mis sale Illirico. Vidit aliud missale Romanum reformatum. Die jovis 6 mensis maii 1603. V l a s i c h . 1 Pervenit ad Vlasich. Ecclesia parrochialis Sancti Hieronimi. Vidit missale Romanum et duo alia Illirico idiomate impressa nee non rituale Illiricum in fine breviarii. Est curatus presbiter Gregorius Bobrovich de Fiuz [sic!J Jadrensis diocesis, qui interrogatus respondit celebro la santa messa al modo Illirico, come sono -stato ordinato. Die veneris 7 mensis maii 1603. P o n t e j l i m e . 6 Oontinuando visitationem pervenit ad locum Pontejlime. Ecclesia parrochialis Sancti Nieolai. Vidit missale Illiricum antiquum et missale Illiricum cum curatus sit Illiricus iusit emi aliud missale. Est curatus Simon Galassich de Puntalba (Pontebianche).6 Vlasii 2 Dinjika 3 Grizno Puntalun 6 Rat Veliki.
1 4

Kolan, Kolane

Punta Loni = Lun;

552 Biskupija ibenska.

Die dominico 13 mensis aprilis 1603. V o d i z z e 1 Illiricorum. Eeverenus ominus G r i s o n u s visittator foraneus continuando visitationem ecclesiarum dioecesis sibenicensis visitavit ecclesiam Sancti Andreae campestrem et visitavit postea ecclesiam seu capellam tituli Assumptionis Gloriosissimae Virginia in loco Vodizze Illiricorum in medio villae. Deinde visitavit ecclesiam parrochialem Sanctae Orucis, quae distat a villa ex loco praeicto per quasi medium miliarium. Vidit missale Bomanum novum et aliud missale Illiricum, quo utitur curatus, cum sit omnino Uliricus. Adest rituale Illiricum. Est curatus praedieti loci presbiter Bar tholomew J u r i c h i e v i c h de praedicta villa. Et ad interrogationem respondit: Amministro li sacramenti conforme a quanto commanda la Bomana chiesa, celebrando per la santa messa et altri divini officii in idioma Illirico. Vat. arhiv, Miscelanea, Arm actio VII. Vol. 100 p. 106. Die dicta T r e b o c o n i . 2 Sumpto prandio pervenit ad locum dictum Tre bocconi, visitavit ecclesiam Assumptionis Beatae Mariae Virginis. Vidit liberculum in quo describuntur nomina baptizatqrum idiomate Illyrico decenter descripta. Visitavit postea ecclesiam Sancti Nicolai in Montem quae est parrochialis sed detinetur clausa propter periculum Turcarum, qui distant tantumodo per miliarium, et ipsa ecclesia distat a villa per milliarium circiter. Est curatus presbiter Andreas V e t i c h de Ooclizza3 dioecesis Jadrensis. Vidit missale Bomanum et aliud idiomate Illyrico, quo curatus utitur ad celebrandum, quod est antiquissimum, mandavit provideri de alio decenti. Continuando visitationem pervenit al locum dictum Stratto. 4 ibid. 1. p. 110-b.
0

Die dicto S t r e t t o . 4 Et ingressus ecclesiam parrochialem Sancti Spiritus quae est episcopatus sebenicensis ante Sanctissimum Sacramentum oravit. Vidit missalia quinque, quattuor Illirica, alterum latinum Bomanum.
1

Vodice u kotaru: Tijesno

TribuDJ

Kuklica

Streto (Tijesno).

553 Est curatus presbiter Simeon M a r t e s i c h de dicto loco. Qui interrogatus respondit: Celebro al modo Illirico la santa
messa

Ibid. 1. o. p. H3-b.

Die dicta Gesera. 1 Oontinuando visitationem pervenit ad locum dictum Gesera. Ecclesia parrochialis Sanctae Mariae. Est curatus presbiter Joannes P a r o s i c h de dicto loco, qui est Illyricus et omnino est ignarus linquae latinae. Yidit missale Illiricum. Et interrogatus respondit : Io dico messa celebro li altri divini officij secondo idioma Illirico.
Ibid. 1. . . 116-b.

Die lunae 14 mensis aprilis 1603. Slozzela. 2 Facto mane continuando visitationem pervenit ad locum dictum Slozzela. Ecclesia curata Sancti Georgii. Vidit missale Illyricum cum rituale annexo breviario similiter Illyrico et Illyrico idiomate celebratur. Est curatus presbiter Georgius S p a t o v i c h de loco Qui interrogatus respondit: Io celebro la santa messa et li altri divini officii all' Illyrico per non sapere alia latina.
Ibid. 1. . . 118-b.

Die dicta, sumpto prandio Morter. 3 Continuando visitationem pervenit ad locum Sanctae Mariae in Grandina4, in pertinentiis Mortariis. Ecclesia Sanctae Mariae, quae est curata et distat per milliarium a loco et villa ac habitationibus. Vidit missale Illyricum, Deinde vero continuando visitationem pervenit ad locum Mortarii et ingressus ecclesiam Assumptiones Gloriosissimae Virginis ante Sanctissimum Sacramentum oravit. Vidit missale Illyrico idiomate coniunctum breviario. Est curatus de locis Grandina et Mortarii presbiter Petrus M e s t r o v i c h de loco Stricti qui dixit: Io celebro la santa messa all' illirico et altri divini officii per non sapere alia latina. Ibid. 1. . . 121-b. Die martis 15 mensis aprilis 1603. Continuando visitationem pervenit ad locum dictum Arquiorli6(?) et ingressus ecclesiam parrochialem Gloriosissimae Virginis Mariae crucem adoravit.
1

Jezera

Zlosela

Murter

Graiaa ili Rastovica

Azuriorum (?).

554 Est curatus presbiter Marinus S t r i c h e l i c h de loco Mortarii. Vidit missale Eomanum et aliud Illyricum mandavit emi rituale Eomanum, et vidit rituale Illyrico in fine breviario iam dicti curati, cum ipse curatus sit Illyricus. Qui interrogatus respondit: Io celebro messa alia Illyrica et altri divini officii, che cosi a questo sono stato ordinato per non saper alia latina.
Ibid. 1. . . 125128-b.

Die mercurii 16 mensis aprilis 1603. Facto mane visitavit ecclesiam campestrem Sancti Eochi -in loco dicto Michavizzi, quae est sine porta et celebratur aliquoties ex devotione piscatorura. Deide visitavit in insula Oapria ecclesiam Santi Petri de Oapria, quae est curata ubi habitant quatuor familiae et sunt animae pro communione decern et in totum 16, quibus curatus Azzurii1 admin strat Sacramenta. Oontinuando visitationem pervenit ad locum Pervich2, et ingressus ecclesiam fratrum minorum conventualium tertii ordinis Sancti Francisci Illyricorum. Vidit missale Eomanum et aliud Illyricum. Est guardianus e de presenti curatus pater fra Simeon B u r i n n i c h Illyricus de Berna dioecesis sibenicensis, qui ad interrogationem re spondit: Si celebra la messa et altri divini officii al costume Illirico secondo e stato ordinario. Deinde visitavit ecclesiam Sanctae Mariae Virginis in loco Vallis Pervich, quae est campestris et fait aedificata ab illis Androsovich de Sebenico. Visitavit aliam ecclesiam campestrem Sanctae Mariae in dicto loco Paravich2 et fuit aedificata ab illis de Dominis. Visitavit similiter aliam ecclesiam campestrem tituli Sanctae Ma riae illorum de Finichus3 Sebenico in pertinentiis.
Ibid. 1. . . 129.

Dicta die post prandium Slati S l a n ti. 4 Liturgia Eomana et ita 0 r a p a n o.


1

Moda Zuri

Prvi

Danas obitelj Dimici

Zlarin.

555 Biskupija spljetsJca. Die 13 mensis martii 1603. A i m is sa. 1 Ecclesia Sancti Spiritus. Vidit missale llliricum, quo utitur reverendus dominus Nicolaus N i c o l i c h de Politio, pui in dicta ecclesia celebrat quatidie idiomate Illirico. Ibid. 1. . p. 234. O a s t el li di S p a l a to. Die dominico 16 mensis martii 1603. Oastel Cam bio. 2 Adm. reverendus dominus visitator se contulit ad ecclesiam parrocchialem Sanctorum Michaelis et Martini prope castrum Oambii, quae ecclesia ut ex inscriptione supra portam maiorem dictae ecclesiae, fuit aedificata de anno 1577 et inscriptionis tenor infrascriptae est: Presbyter Domnins S t a t i l e u s parrochus in honorem beatorum Michaelis de Lasane, 3 et Martini de Crussevo concedente ordinario, et consentientibus patronis translatis ecclesiis super solo Oambiorum posuit anno domini 1577. In ea non asservari Sanctissimum Eucharistiae Sacramentum decreto reverendissimi Archiepiscopi ut obvietur scandalis, et periculis ibi enim parum longe, adsunt confinia Turcarum, qui saepe saepius transcurrunt, et furantur, et deturpant res sacras christianorum. Solta4, Grohotlo5, liturgia latina. Ibid. 1. p. 251. Die martis 18 martii 1603. S u r d o . 6 Vidit ecclesiam Sancti Petri in portu, seu villa Surdo, et dicitur illic olim habitasse Mareum M a r u l u m . Est curatus reverendus dominus Stephanus de Ploris est annorum 33 fuit alumnus collegii Illirici. Ibid. 1. . . 263-b. Die mercurii 15 martii 1603. u a.7 Adm. reverendus dominus visitator se contulit ad insulam Buam dioecesis spalatensis et in primi visitavit eremitorium Oonceptionis Beatae Mariae Virginis positum in dicta insula. Vidit missale Eomanum et aliud Illiricum. In heremitoreo habitat presbyter Joannes S t o i c i c h Illiricus. Ibid. 1. . . 268-b.
7

Omi iovo.

Kambelovac

Donja Voda

olta

Grohotle

Neujan

556 Die 19 mensis martii 1603. SI a tin ae. 1 Visitavit ecclesiam Beatae Mariae Virginis in villa Slatinae. Est curatus reverendus dominus Gregorius D r a g n i c h Illiricus, qui eelebrat more Illirico. Interrogans de administratinne Sacramentorum et maxime circa matrimonium, recte respondit, et quamvis sit Illiricus est ut visum est satis competenter aptus.
Ibid. 1. . . 269-b.

Isola di Brazza. Diocesi di Leina. II illustrissimo reverendissirao signor Don Vincenzo Michel i vicario della Brazza per commissione havuta dell' illustrissimo reverendissimo Monsignor Michiele P r i u l i ha visitato la chiesa della Brazza, Postire e la chiesa di San Giorgio in capo della isol della Brazza, della quale era rettore reverendus dominus Matheus A n d r i a t a i c h , Illiricus.
Ibid. 1. . . 272-b.

Die veneris 11. mensis aprilis 1603. T i .2 Coram illustrissimo et reverendissimo domino visitatore comparuerunt personaliter presbiter Gregorius S t i p a n o v i c h Illiri cus curatus villarum Brehglii3 loci Policieo, et Thadeus Sain vich, Jacobus Magarinco, Joannes H a r s i c h nomine totius christiani populi villarum illarum in regimine Turcarum existentes ad hoc specialiter transmissi, et genuflexi flentes indoluerunt quod frater Nicolaus Ugr ino vich episcopus Samandriensis per multos annos in ipsos tiranidim excrevit, ab eis multa blada vina, et alia indebite exigendo, ac in detrimentum multarum animarum monitis publicis Sacramenta ecclesiam et sepulturam prohibendo quorum nonnulli absque baptismo perierunt, nonnulli absque Sacramentis ecclesiae diem clauserunt extremum et sepoltura caruerunt, et nonnulli ad Turcarum sectam sequendam profecti sunt. Et statim ostendit mandata Illirico idiomate scripta cum sigillo domini episcopi Samadriensis per me cancellarium recognito et quadam aliam policiam, in qua descripta erant nomina sumptorum qui absque baptismo decesserunt, et Turcae effecti sunt, quae mandata et policia ex idiomate Illirico in vulgarem sermonem multo illustrissimo domino traducta, in infrascripto folio conSlatine 2 Trogir. Priopujemo ovu pritubu popa glagolaa i nje gove pratnje vizitatoru protiv biskupa Nikole Ugrinovica, i namjestenje Grgura Stipanovia glagolaa za upnika. 3 Brela gornja i donja.
1

557 tinentur. Quare humiliter flentes supplicarunt quatenus: eorum, et totius christiani populi in illis partibus miseriae compatiendo ipsis de aliquo opportuno remedio misericorditer provideatur. Et intus. Illustrissimus dominus praedictos exploratores paterna consolatione reficiens, attento quod prout sibi innotuit episcopus praedictus quolibet anno in conflrmatione parrochi praedicti, a praedictis Ohristi fidelibus pauperimis existentibus in locis Turcarum,uti christianus quilibet non absque evidenti vitae suae periculo accedere potest, indebite exigit, interponendo propterea praedictum patrem regorium Stipa no vi ch, de cuius optima vita christianae religionis zelo, et pro illis partibus sufficientia non modica a fide dignis nobis relatum fuit, in parrochum confirmamus, donee suis exigentibus mentis, prout hactenus consuevit, animarum saluti illarum partium institerit absque eo quod a praedicto episcopo Samandriensi aliquam aliam confirmationem obtineat. Quodsi episcopus praedictus contra nostram hanc confirmationem aliquid attentare persumpserit aut praedictus parrochus confirmatus deliquerit, ita ut exinde auferre debeat incolae praedictorum locorum ad reverendissimum Bpiscopum Spalatensem metropolitanum recursum habeant iustitiam recepturi. Cum protectionem suam in Domino commendavit, mandavitque per me cancellarium et eidem oppositiones patentee literas fieri ut infra. Noi Nicol U g r i n o v i c h Vescovo di Samandria et Dunno et delli pagiesi di terra, et quelli che si trovano appresso il mare al signor padre Matthio P u g l i a n o v i c h amorevol salutation; et di puoi essendo noi capitano di Brehlia, di commandamo con la virtu di Dio, et con autorit nostra et sotto pena di santa obedientia, e di suspensione dall' administration de tutti sacramenti per dieci anni da incorrer subitoche transgredischi i nostri commandamenti, et queste vi commandamo, che non dobbiate celebrar messe in Brehlia1 supe rior, et inferior, ne in case ne in chiese, ne fuor delle chiese, ne battizar, ne confessar, ne sepelis li morti, ne a niun di Brehlia, cosi huomeni, si donne administrar qualsivoglia sacramento il giorno di San Nicol, ne dopo San Nicol, il giorno di Natale, ne doppo Natale, ne niun altro giorno ne di feste, fintanto che sopradetti di Brehlia non venghino avanti di me ovvero dove mi attrovano. 11 Signore sia con voi. Da Pol i z a il giorno di Santo Andrea 1597. Locus Sigilli recogniti Nicol U g r i n o v i c h vescovo sopradetto. 1 Brela.

558 1598 del raese di aprile ai 6 in Almissa. Acci si sappi come venue conte Matthio B u s o f l i c h , et Thadia Sainovich, et Zuane M i s e r o c h i c h , et Yaletta P e t r o v i c h , et Mattheo Saino v ich venero sopradetti Noi al signor vescovo di Sa mandria con parole di tutta la villa pregando sopradetto signor vescovo di Samandria, et di Dunno Nicolo U g r i n o v i c h , et lo pregarono per ogni sorte i cause la villa di Brechlia superior, et infe rior. Et per quello li fu tolta la messa, e per questo vennero per pregare sopradetto signor vescovo, actio li lassa et perdona, quello sta fin hora et denovo in avenire non li faccia debittori et che di loro non dimanda piii debitto. Et noi sopradeti di Brechlia vedendo la volonta, et amor del vescovo, tutti unitamente et con bon animo habbiamo donato per debitto vecchio, qual fin hora donavimo, et che de qu> innanzi il vescovo non debba lassare il liberta da parte nostra, e di tutta la villa al signor vescovo sessanta galede de vin nello subitta vendemiato che sia al dono, et dieci quarte di formento di mesura di Marsiglia et che loro possono torre il capellano, quale a loro piace, et dallo capitano debba venir nella confirmation, sicome le uso et cosi hanno promesso, che porterano il vin, et il formento a Dubracia, et sono testimonii il signor Nicol M i c h u l i c h et conte Vincenzo N o v a c o v i c h , et conte Francesco Sin of ich. Et io pre Zuane Sinofcich scritti di proprio pugno. Locus sigili recogniti Episcopus supradictus. Io Nicolo U g r i n o v i c h vescovo di Samandria et Dunno confermo la scrittura sopradeta et sigillata col nostro sigillo. Li nostri bisogni che habbiamo, essendo appresso della citta Turchesca in circa di doi miglia, et noi stando senza Sacramenti, non lassandoli viver christianamente et cosi essendo in tali lochi, che habitano insieme nelle proprie case, et li Turchi dicono perche non andate in chiesa, et non vi battizate, et perche non vi lassano tenir la vostra fede perche causa non vi fate Turchi. Et cosi stando questa villa senza servitu dela chiesa, et si sono fatti Turchi, et questi sono doi figli di Paolo V e s c o v i c h a , per nome Barbara, et Marga rita fiola de Matthio M a r t i n o v i c h per nomi Hellena, la cognada dell' orbo P o r t a b i n o v i c h per nome Cattarina. et fiol de Marco Domasetovich per nome Pietro nella Brechglia inferior di Brechglia Zuane Sim oni ten i fiola de Zorzi B a r e ul ich per nome Mar garita et quelli che sono morti senza la confessione et altri Sacra-

559 menti: Gregor G i u r i h di Brechglia superior, moglie di Bertolomeo P o r t a b i n o v i c h fiola di Zorzi C a p i c i eh, nella villa inferior di Brechglia la moglie di Fauro.
Vatikanski arhiv, Miscellanea, Armad. VII., No. 100. p. 520.

Biskupija

rapsha.

Obavljajui vizitaciju po otoku Rabu, biskup je imao za tumaa u raznim mukim i enskim samostanima Hrvata fratra Hieronima de Sebenico, kapucina, koji je iz hrvatskoga prevodio na latinski1 ili talijanski. Po nalogu vizitatora R. D. Horatius Can to no, magister ceremoniarum et canonicus visitavit scholam doctrinae christianae in civitate Arbensi, quae ut plurimum docetur a reverendo archiiacono2 in lingua illirica, solum dominicis diebus tantum. Mandavit pro universali commodo [se canonicus Horatius visitator] tam virorum quam mulierum doeeri illam illyricam, quoadusque traducetur ilia in linguam illiricam ab illustrissimo cardinali B e l a r m i n o reformata, quam tamen reliquit pro commoditate clericorum et illorum qui linguam italam callent". Grisonius, visitator foraneus pod konac maja u mjesta N va g i a"3, a u upnoj crkvi sv. Katarine, kojoj je prokurator bio Kritofor a t a 11 a, roen iz istoga mjesta, i ondje vizitator invenit missale illiricum". Jo je u istom mjestu posjetio vizitator crkvu sv. Marije, oko koje je bilo groblje. Viit missale illiricum", a rektor te crkve bio je presbiter g d a n i , roen u istom mjestu, za koga do rijei Grisonius veli: presentavit bullas suorum ordinum legitimas, et est Illiricus, dicens non habere aliquot beueficium. Habitat etiam in dicto loco [Novagia] presbiter Joannes Bosich de Bescha Vegliae dioecesis annorum 56 circiter, et celebrat missam (illirico modo) in praedicta ecclesia sanctae Mariae ex licentia reverendissimi episcopi Arbensis . . . Est curatus presbiter Antonius u s i h de dicto loco, qui pre sentavit bullas suorum ordinum legitimas, praeterquam quod non servavit interstitia, fuit praeceptum ut adeat reverendissimum visitatorem pro dispensatione. Deinde interogatus dixit: Sono tre anni, Visitatio monaster S. Justinae in civitate Arbensi. Ar. VII. No. 101. p. 116. die 4. junii 1603. 2 Nikola Koi arhiakon je rapske crkve god. 1603. 3 Novalja.
1

560 che io son curato in questo loco di lieentia di monsignor vescovo di Arbe, et quivi sono fuochi 50 in circa, anime di communione 150 et in tutto 200, ct per gratie di Dio tutti sono confessati, et communicati, ne vi sono concubinarii incestuosi, ne superstiziosi, et vivono christianamente. Io c e l e b r o messa et altri divini offici all' illirica, come sono stato ordinate"". Et examinatus fuit, et idoneus repertus" dodaje Grisonius, a i to : de cura vero dicti curati, nee non aliorum presbiterorum fuit habita bona relatio".
Vat. arh., Arm. Vll., No. 101. pod 25. V. 1603.

Dne 27. maja vizitovao je mjesto L p a r i upnu crkvu BI. DjMarije, ubi vidit et missale illiricum". Est curatus [u Loparima] Nicolaus Mi ci eh de Ugliano dioecesis Jadrae aetatis suae annorum 70 et ultra, qui imprimis praesentavit bullas suorum ordinum legitimas. Dicens interogatus respondit: Sono dieci anni, che io sono curato di questo loco, ove sono poehi numero 20 et anime de communione 60 et in tutto circa, et tutti si sono per gratie di Dio confessati et communicati ecetto doi che sono in questione insieme, et sono boni christiani, che sequitano la santa chiesa, et frequentano li s-mi sacramenti, ne vi sono concubinarii, ne superstitiosi, seomunicati. Io c e l e b r o a l l a i l l i r i c a come son stato ordinato, et li s-mi sacramenti secondo il rito romano."" Examinatus fuit satis idoneus repertus." Dne 28. maja 1603. Grisonius vizitira crkvu ili kapelu sv. Kata rine, koja se zove priorat prozvan hospitalis S. Francisci de Oampo Martio extra muros". Predsjednik u toj kapeli je R. D. Ohristophorus O a r a t e l i c h , mansionarius" crkve rapske. Odmah zatim vizitira crkvu sv. Franje, koju posjeduju Mala Braa sv. Franje i gdje imadu konvenat. Za tu crkvu izjavljuje vizitator: Vidit t r i a m i s s a l i a i I l i r i ". Biskup rapski Paschalis P a d a v i n u s na 4. juna 1603. izjavi vizitatoru Priolu: Io procuro nella quaresima. et nell' advento vi sia continuamente predica et in i t a l i a n o et s c h i a v o n o si predica a signor Zuane et Kaliano . . ."
Vat. arhiv, Miscellanea, Arm. Vll. No 101. p. 1116.

Biskupija ninska. Od poetka pa tamo do 20. maja vizitirao je vincentijski biskup P rio li i njegov visitator foraneus G r i s o n i biskupiju ninsku.

561 Na 9. maja vizitovao je Prioli crkvu opatije sv. Ambrozija u Nin u. Ta je crkva bila bez krova, jer je za rata s Turcima poru ena. Opatija je te godine bila data u zakup Bernardu Tir abosco, a opat njezin bio je glasoviti na zemljak Aleksandar om u l o v i Spljeanin, koji je bio papinski poslanik na razne dvorove, a boravio je tada u Eimu u sv. Jeronimu, gdje je i tampao razne nae mo litvene knjiice hrvatskim jezikom. Vizitator zabiljei za nj : possidetur (abbatia) per E. D. Alexandrum Oomulis Spalatensem, qui reperitur Eomae". Dne 3. maja 1603. vizitator Grisonius ogledao je upnu crkvu u Var e h e 1 (milju i po daleko od Nina, a granii s turskom grani com). U upnoj crkvi ne moe se sluiti misa, jer je crkva od turske navale poruena ; misa se slui u crkvi sv. Jakoba, po milje daleko od Vrha. upnik slui ondje svakoga blagdana, no sve crkvene stvari dri on kod sebe zbog straha od Turaka. Nad upnom crkvom brigu vodi Ivan P a r e n t i u s kanonik ninski. Kod kurata Ivana J a r g o v i a de Zampotelo u Vrsima vidit (Grisonius) m i s s a l e i l l i r i c u m l a c e r u m , et i u s s i t quanto citius emi aliud. Vidit r i t u a l e I l l i r i c u m una cum B r e v i a r i ". Za Jargovia javlja ovo: Interrogatus ostendit bullas et demissorias suorum ordinum legi times. Dicens interrogatus: Sono quattro anni che io sono qui curato, et ho la licentia cosi a bocea, perehe non si usa altrimenti, ed il curato e amovibile ad arbitrio [etc.] In questo loco sono fuochi 16, anime di cura 70, in tutto 100, et tutti sono confessati, et communicati al tempo debito, et per gratia del Signor Dio sono poveretto, ne manco elli pochi paramenti bisogni della chiesa, poiche questi oltre essere vicini al Turchi, et poveri sono anco venuti gi tre quattro anni ad habitare in questo locho."" Dicens interrogatus: Io amministro li santissimi sacramenti secondo il rito della santa Eomana chiesa, se b e n e i n l i n g u a I l l i r i c a , dico la messa ogni feta et altri divini ufficii . . . " Taetis aliis interogationibus circa modum administrandi sactissima sacramenta fuit satis idoneus repertus. De vita vero et honestate ac diligentia, praedicti curati habita, fuit optima informatio." Isti dan posjetio je vizitator Grisoni i crkvu sv. Nikole u Z a t o n u i naao, da toj crkvi predstoji sveenik Jeronim M a 1 i n a r i iz Nina, koji stanuje u Pulji, a ovu crkvu posjeuju ljudi iz Zatona i
J

Vrsi.
86

STARINE .

562 Z l o s s a n a 1 , koji se od tri godine unatrag ovamo doselie, a do oe iz Morlakije, Kurat Filip Argnal iz Nina krsti ih kod kude u nunim sluajevima. Za vizitatora je zapisano: vidit d u o m i ss a l i a i l l i r i c a cum E i t u a l e i n f i n e B r e v i a r i i " . informationibus habitis curatus est bonae vitae, famae et conditionis". Curatus interrogatus dixit: Sono quattro anni in circa, che io son curato in questo loco, et che io servo a queste due ville, et son amovibile"". Dicens in tutto a questi doi lochi sono fuochi 30, anime di comunione 9U, et in tutto 120, et per gratia di Dio non ho alcuno inconfesso, ne mancono le persone di male affare in questa mia cura come scomunicati heretici, sismatici, supersticiosi, et s e b e n e o f f i c i o a l l ' i l l ir i , amministro non di meno li santissimi sacramenti secondo il rito di santa Romana chiesa..."" Dodato je: Et examinatus circa modum administrandi sacramenta uti Illiricus, fuit satis idoneus reputatus". 5. maja 1603 vizitovao je Grisonius mjesto N o v i g r a d u nin skoj biskupiji i to crkvu svete Katarine, kojom su neko upravljala Mala Braa sv. Franje. Sakristije nema, vizitator ipak zabiljei: vidit [se. visitator] m i s s a l e I I l i r i cum cum R i t u a l e in die to M i s s a l e et in B r e v i a r i o " . Est curatus et parochus praedictae ecclesiae presbiter Georgius (Joannes) B a r o c o v i c h de Nona aptatis suae annorum 54, qui interrogatus dixit: le bolle delli miei ordini sono alia citta de Nona, le quali glie le fecero mostrare gliele mostrer io quando veniro a Roma"". Tek na 20. maja 1603. pokaza svoja svjedoanstva gore spomenuti sveenik Barokovi i kaza rijeci: Sono anni 20 in circa, che io sono curato in questo loco messovi da monsignor rev-mo di Nona... In questo loco sono fuochi al numero 160, anime di comunione 240, et in tutto 400, et io ho di beneficio ducati 40 in tutto queli mi dan un tanto per casa et vi sono pochissimi incerti. I o c e l e b r o m e s s a et a 1 t r i ufficij all' I l l i r i , e quanto alii santissimi sacramenti io li amministro conforme al rito di santa chiesa Ro mana" . . . . njem se vizitator izrazio: De vita autem dicti curati fuit habita optima informatio". Jo je vizitator na 5. maja posjetio i crkvu u mjestu P s s ed a r i e " , koja je bila sagraena na ast blaene Marije Magdalene; crkva je blizu mora, bez krova, otvorena ; do na granicu tursku ima jedna milja. Ovdje je vizitator naao misal i brevijar rimski. Kuratom je kanonik Ivan Roi.
1

jamano : Zlosela

Poaedarje.

563 Isti dan posjetio je vizitator mjesto R e z a n z e u i i u njem crkvu sv. Jeronima. U toj crkvi: v i d i t m i s s a l e II l i r i cum. Est uratus dictae ecclesiae presbiter Simeon 0 i m e r i h de Santo Oassiano2 dioecesis Jadrensis ab hine unius anni. Subdens interrogates respondit: Sono fochi 22 di comunione 60 in tutto 150. et vi sono alti i che non sono confessati per questione con alcuni di Luba. Sono venuti dal paese tureheseo gia 6 anni e non frequentano la chiesa, anzi lavorano anco le fete, fano le vigilie, la quaresima et il curato li esorta a imparare la dottrina Christiana, ma non se ne curano"". Dne 8. maja doao je vizitator u mjesto Brevilac qua" 3 dioe cesis Nonensis i posjetio upnu crkvu sv. Vida. Za tu crkvu veli da je bene cooperta et in ea celebratur singulis dominicis, et habet coemeterium, sed propter distantiam a praedicta villa fuit fabricata capella in dicto loco vicina, et sic dicta parochialis remanet tanquam campestris. Yenit deinde ad capellam Sanctae Mariae e novo construeta a confratribus saneti Viti prope praedictam villam Brevilaquae, quam invenit bene clausam. Visivitavit . , . . . [etc.] V i d i t m i s s a l e Illyricum a n t i q u u m et lacerum. Mandavit quam primum em i ali ud, vidit Ei tu al e in fine B r e v i a r i j II l i r i c i . Est curatus presbiter Gregorius O h r i s t i n i c h de dicto loco Illiricus, qui imperatus presentavit bullas suorum ordinum legitimas. Dicens interrogatus: Io sono curato in questo luogo gia quattro anni di licentia di monsignor vicario di Nona, ed io insieme con mio barba presbitere Francesco B e l a s i c h di detto logo esercitiamo la <mra, ma per esser esso mio barba vechio et indisposto, io faceio si puo dire ogni cosa solo. Vi sono fuochi in questo [se. luogo] 20, anime di comunione 86, el in tutto 200, e sono tutti confessati e comunicati per gratia di Dio ne vi sono coneubinarij, incestuosi, superstitiosi, ma boni christiani, che osservano quanto commanda la santa madre chiesa. Si c e l e b r a la messa in I l l i r i c o , come si osservato in questo loco, e noi siamo stati ordinati, ma li s-mi sacramenti si amministrano conforme a quanto comana essa santa Ro mana chessa"". Ambo examinati fuerunt satis idonei reperti uti Illyrici. De vita vero curati fuit habita optima informatio." Isti dan nastavi papinski vizitator svoju vizitaciju i doe u mjesto Pontedurae" 4 . U tom je mjestu upna crkva Sv. Ivana Krstitelja; crkva je ta bez kurata; kurat je naime nedavno pobjegao, jer je bio dunikom
1

Raance

Sukoan

Privlaka 4 Pontadura #

564 kanonika ninskih, a zvao se Gospar Gal osi . Viit supra altare maius . . . . . . . . missale Eomanum et a l i u d I l l y r i c u m anti quum." Visitavit ecclesiam S-ti Michaelis in loco P o g l i z ze 1 sine tecto et sine portis, et cum pariete faciei ecclesiae destructo, et eum pauperes incolae de anno praeterito, ibi habitare inceperint, cogitant de errectione parrochialis et aliquando presbiter Matheus F r a n c o v i c h de villa Slosane 3 celebrat ibi aportatis paramentis a cathedrali Nonae, et atiam curam habet praedictarum animarum. Domus sunt 20, animae de comunione 40, et in totum 60, qui sunt confessi" etc. Na 10. maja 1603. pozva vizitator Prioli Ivana Parentiusa, gene ralnoga vikara biskupije ninske i arhiakona katedrale; zakune ga ga i zapita ponaanju biskupa i njegove druine. Parentius odgo vori: Monsignor rev-mo nostro vescovo il signor Biasio Made vio fece intrata e vene resedere il giorno del 25 maro prossimo passato, essendo stato eleto di novo a questo vescovato. In questo poco tempo si veduta che signor rev-mo ha tenuto sempre una vita modestissima et esemplare celebrando la santa messa, facendo sermoni in l i n g u a i l l i r i c a per rispetto di quei popoli che non intendono (forse italiano), et frequent la chiesa nei divini officij, et quanto alia sua famiglia parimenti tiene modestissime e di bona vita senza scandalo." Dne 20. maja na upit vizitatora Priolia, da li se bar u nedjelju i na blagdan*- dri propovijed u katedrali, izjavio je sam biskup Blasius Mandevius Jadrensis ovo: 1 ho cominciato a predicare nella lingua materna et ho dato ordine ad alcuni del mio capitulo, che si apparecchino fare il medisimo come credo faranno scambievolmente, et in questo mentre ho fato predicare il padre di San Domenico, che il priore del convento di S. Giovanni.
Vat. arhiv, Miscellanea, Arm. Vll. No 100 p. 146. Poljica
2

Jamano iz Zlosela.

GLAVA XVI.

ivot sv. Klimanta pape


u IV. Trbnikom misalu.*
Napisao Josip Vajs.

U hrvatsko-glagolskim spomenicima nalazimo vanih tekstofa ne samo biblikih i ritualnih (obrednih), nego i zanimljivih ica svetaca. Tako su na pr. ivot sv. Jurja muenika i sv. Ivana apostola** vaan dokaz, da je postojala sveza meu Slavenima jednoga i drugoga obreda, koji su se sluili u svojim liturgikim tekstovima irilicom glagolicom; jer sam u spomenutim glagolskim tekstovima dokazao, to se kasnije jo vie potvrdilo, da su samo odziv ica svetaca, koja imamo u irilovskom spomeniku tako zvanom Kodeksu Suprasaljskom. Nemanje zanimljiv je ivot sv. Klimanta pape i muenika, koji itamo u IV. vrbnikom asoslovu na listovima 91a92b, kao tako zvana historika tenja" za jutrnju pod natpisom : ^ \ (samo ova crvenica je na 1. 91a, tekst sam poinje se na 1. 91b). Zanimljiv je ne toliko sadrajem jer ne nalazim u njem nita osobito novo , koliko prilikama: u jednu se ruku ini, kao da je kasan prijevod s latinskog izvornika, jer jo u sadanjem rim skom brevijaru ima nekih slinih reenica, koje itamo u gore spo menutim tenjima glagolskoga asoslova; u drugu pak ruku ima u tom glagolskom tekstu vie morfologidkih, sintaktikih i leksikalnih osobina, koje nas napuuju, da stavimo ovaj tekst uporedo sa naj starijim glagolskim tekstovima uope. Tako na pr. oblik dat. plur. nominalne deklinacije ' (NHEM' ) t. VI.; oblik participija ( * Ispor. Jos. V a j s : Nejstari Brevif chrvatsko-hlaholsky. V Praze 1910., str. LXXVIVIII. ** Ispor. moj lanak : Martyrii s. Georgii et Periodornm s. Joannis fragmenta glagolitica. S l a v o r u m l i t t e r a e 1907, Prag, s. 123143.

Das könnte Ihnen auch gefallen