JOHANNES DUNS SCOTUS

OPERA OMNIA

IX

JOHANNES DUNS SCOTUS

OPERA

OMNIA
IX

O
1968

GEORG OLMS VERLAGSBUCHHANDLUNG

HILDESHEIM

Die Originaivorlage

diesen Faksimiledruck

fiir

der Niedersaclisischen Staats- und

ist

im Besitz

Universitatsbibliothek Gottingen.

Signatur: 2 Patr. Lat. 1842/3

Die

falsche Paginierung

sowie die teilweise

schiecht ausgedruckten Passagen der Originalvorlage

wurden beibehalten.

MAY 2

1970

3
765

D7

t9

Reprografischer Nachdruck der Ausgabe

Printed in

Herstellung: fotokop

Lyon 1639

Germany

W.

Weihert, Darmstadt

Best.-Nr. 5101862

ioanniYdvns
SCOTI,

DOCTORIS

SVBTILIS,
ORDINIS MINORVM,
2J^y

Tf O

NE S

IN LIB.IV.SENTENTIARVM,
iNitinc denuo recogmt&,

Annomiomhtn marginalihtis, DoBorumque celebriorum

ante quamlibet Qj^Ailionem cimtionibHf exomatx

Scholijs

per textum infertis tliuHrata,

CVM COMMENTARIO

R. P. F.

ANTONII HIQViEI

Hiberni , eiufdein Ordinis S.Theologix Ledoris emeriti.

TOMVS NONVS.

LVGDVNI,
SumptibusLAVRENTII DVRAND.
~~~~
jjr.

7)c.

XXXIX.

CVM PRIVILEGIO

REGIS.

V*"*^^

,JL

r\

f-'

r^w

f
*\Jk

MVD

:OD

Olur

X.-.

^..-

INDE X
& Qua^ftionum

Dill:in6lionum

qua^ hoc

Tomo continentur.
DJSTINCTIO
SllL^fi-

'

XIV.

^^^^^i^ T R v' M

pocnitcntia

ncccflano rcqui-

mum commilli
Vtrumadus

i.

fic

adus

Vtrum

fic

cantum vnius

i.

xr.
D IsrINcTI
^tjii. Vtrum cuilibet peccato adluali mor,

quc
3.

tali

rcftitutionc

tur rcftituerc, ad
poenitere
4,

hoc quod

poflit

BisriNcrio
i.Wtmm

c^ajl.

ifta tria,

fufio gratiac
tio

fic

fimpliciccr rauta1y

D 1 sr iN cr 10

)u/tjl.vnic.

do

ad

fe

DISTINCTIO XXIV.
c^uajl.vnic.

i.^6

NCT 10

cxtcndac ad pcenam tempora-

lem?
Sctti oper.

5Ji
Tom. IX.

Vtrura in Ecclcfia

fint fcpteni

Ordines co modo,quo Ordo,vcl ordinatio ponitur Sacramentum ?

514

DISTINCTIO XXV.
Siusfi.x.

Vtrum

poena Canonica impediata

fufccptione,&: coUationc
X.

An fexus

muliebris , auc

pediat fufccptioncm

Ordinu

actas pucrilis

Ordinum

jg*^. vnic. Vtrum matrimoniura

mediate inftitutura a Dco ?

DISTINCTIO

y jt,

imj

63

fucrit

imj

74

XXVII.

^<5/?. I . Vtrura conucnientcr dicatur mattf-

monium

viri

raaritalis

mulicrifque coniundio

intcr lcgitiraas perfonas vi-

ram infolubilcm reddens

falu-

XVIII.
An poteftasclauium tantummo-

XXIII.
^dji.vnic. Vcrum cx;rcma Vndio fic Sacramencum nouae legis ?
488

pcccatori confitcri fua peccata

omnia fuo Saccrdoti

fit

4J1

DisriNcrio

XVII.

vnk. Vtrum ncceflarium

tcra

cadcm

DIsriNCTlO XXVI

contritio,confcfno,

vna

per pcenitentiam

numcro?

XVI.

Vtrum pcccata

XXII.

dimifla in recidiuante rcdeanc

& fatisfaftio fint partcs pcenitetiae? 144

Vtrum rcmiflio, vcl expulfio culpac, & in-

c^dtjl.

^luxfi.vnic.

19

fticuac?

i.

confcf-

450

D I ST INCT 10

verc

Vtrum damnificans aliquem in bono {limXjtcneatur ad rcftitutionem,ita quod

poenitcrc vcre non po{fit,nifi famam rc-

fibi in

fionedcteftum?

tenea-

XXI.

Vtrum poft hanc vitam poflit aliquod peccatum dimitti ?

409
Vtrum confcflfor in quocumquc cafu te-

49

Vcrum damnificansaliurainbonisperfonae, fcilicct corporis, vcl anima?,

40Z,

neatur celare pcccatum

corrcfpodcat fatisfadio propria?io5

Vtrum qui iniufte abftulit vel detinec

rcm alienam,teneatur illam reftitucrc,
ita quod non poflit verc poenitcrc abf-

t.

XX.

poenitcntia in cxtrcmis

^jtjl.\.

ali-

poenx infliftiua?
71
4. Vtrurn per Sacramcncum Poenitcntix dc8r
lcaturculpa?

tali

Vtrum

D IST INCT 10

2-9

pocnitcntia virtus

XIX.

cuilibet Saccrdoti in fuf-

valcat ad falutcm

/>Jg- J

cuius virtutis?
3

^ujeji.vnic.

pccnitendi rcquifitus ad dc-

lctioncm pcccati mortalis

Vtrum

D I ST I N CT 10

poft Baptif-

ST I NCT I

ccptioneOrdinis Sacerdotij confcrantur claucs Rcgni coelorum ?

3 j

ad dclctionempcccati morratur

talis

^uxfi.vnic.

1.

Vtrum confcnfus

606

cxprcflus pcr vcrbafit

caufa fufHcicns matrimonij

DISTINCTIO

607

XXVIII.

^dtjt. vnic. Vtrura folus confcnfus dc przfenti expreflus verbis caufet

matrimo-

610

nium?

DISTIN

Index Diftindionumj&Qua^ftionum.
D I ST INCT 10

DIsriNCTlO XXIX.
Vtrum confenfus coadus fufficiac ad contrahendum vcrum matri6i6
monium?

J^tj^. vnic.

cum cadem

VIsriNCTIO XXX.
^'tjl.

i.

rum matrimonium?

6ji

DIsriNCTlO

nij

bona matrimo-

quac Magifter ponit in hccra

cet fidcs,prolcs,&

Sacramcntum

fcili-

668

D IST INCT 10 XXXIL.

'9<y?.

vmc. Vtrum fic fimphciter nccefiTain matrimouio reddere debitum

rium

687

petenti?

DIST INCTIO XXXIII.

Vcrum

718

pcdiac

Vcrum impocenciacocundiimmatrimonium fimphcicer

71

ma765

XXXFII.

Vtrum Sacramcntum Ordinis

impediat matrimonium
768
DISTJNCTIO XXXVIII.
^uffi. vnic. Vtrum votum continentiaj impcdiat matrimonium?
776
?

D ISTINCTIO XXXIX.
^uafi.vnic.

Vtrum

difpantas cultus impc-

matrimonium?

79;

DISTINCTIO X L.
Vtrum cognatio
matrimonium?

^tt/tfi. vnic.

diat

D ISTINCTIO
Vtrum affinitas
monium

^iiffi. vnic.

carnalis

impc-

800

XLI.
impediat matri-

811

DISTINCT 10

DISTINCT 10 XXXIV.
^^fi.zinic.

75 y

xcas pucrihs poflit impedirc

^j*ffi. vnic.

XXXVI.

trimonium?

diat

^fi. I Vcrum fucric hcica ahquando biga'mia?

705
1. Vcriim bigamus ancc Bapcifmum polFcc
poft Baptifmumordinari?
711
5. Vcrum in lege Mofaica fueric hcicum repudiarc vxorem

ilhus viri?

nium?
1.

DISriNCTIO

DISTINCTIO XXXI.
fint tria

mortem

^^fi.i- Vcrum feruitus impcdiat matrimo-

non crronea,fiue apprehcnfioncm?634

Vcruni inter Mariam hL lofeph fuerit ve-

^^fi. vnic. Vtrum

poft

747

Vtrum ad contradum matrimonij

tcquiratur confcnfus fequens rationcm

1.

XXXV.

^uffi. vnic. Vcrum adultcrium cum ahqua,

viucnce viro , impcdiac matrimonium

Sjl^fi' vnic.

Vtrum cognatio

pcdiatmacrimonium?

XLIl.
fpiritualis

im8rr

INDEX

INDEX QVyESTIONVM
Commentariis ad hunc Tomum
examinatarum.

in

tE c tahula

difponittir tuxta

exigenttam 'variarum materta^

rum^ quoi difcernere oportet afe inuicem in diuerfas

frmo

De

An attritio xftimata,vcra tamcn,fuHiciat

Poemtentia.

W^j^ OEnitentia efl

punitio.

mcntum?

dill.i 4.^.1.11.41

cj^ Quomodo cft voluntaria.

An trifticia

fit

ibiJ.n.4;

Pornitentiae quatuoc niodi.

An

ad Sacta-

dift.i 4.^.4.^.5

4.&

feq.

ad delecionem pcccati rcquiratur aclus pto-

prius viitutis pcenittntia:.

ibid.n.50

& varia; dcfcriptiones.

rocniccntia virtualis

dift.

^ .q. i .n. i o

ibid.n.45.& icq.

adius clicitus,

Eius etymologia,

clajfes,

loco comprehendtt pcemtenttam.

quxnam

cuius cfHcaciz.

iix..,SiC

PoenitenttA Sacramentum.

ibid.

Poenitcntiz Sacramcntum quid impoctat in ccAo ?

dift.i4.q.4.n. j.&feq.

ibid.i).6o

An abfoluce ccquirantur
Quacnam

Poenitentia virttts.

vcrba

ibid.n.i

forma nccclfaria Sacramcnti

fic

ibid.

n.i(J

Poenitentia

dift.i4.q.2.n.5

eft virtus.

Pccnitentix quacuor acceptioncs.

ibid.n.5

Adlus eius proprius.

Cuius virtutis eft fpccics.
Anrcquiratur gratia ad eius adlum

ibid.n.io
ibid.

n.48.

n.40

Vtrum

fic fccunda poft naofragium tabula ? ibid.

n.46
Vtriim Miniftcr abfoluat a reatu culpx ,
pcrnx.

&

&feq.
adus

An

n.40.

n.io.&feq.

An valcat abfolutio per litcras data

ibid.n. j 7
An Sacramcntum fucrit inftitutum a Chrifto.ibid.

eius cliciatut a gratia habituali

&

ibid.

feq.

An clfct in ftatu Innoccntiar.

An Hc viitusacquifita

ibid.n. i

n.i43.&

De
;

^^'^'

Quot

funt claucs,

dift,

Regula

Quid

Poenitenti^.

Poenitentix

fic

aliqua tcgula

dift.

14. q. j.

An modus

cognofcendi huius ftatus

cx natura

fit

potentix, aut ex peccato.

An lumine naturali
deteftandum

Quantum
dum de
tatibus

cognofci poflct pcccatum

efre

.&

fcq.

ibid.n.

fe extcndit

1 1

hxc cognitio ? quid fentien-

qua: Philofophi tradiderunt de vir-

iis
,

ibid.n.4

&

vitiis

An

cx inuentionc propria>

aut difciplina,&: traditionc reccpu

ibid.n.14.

&feq.

An

Panitentia

fit

vnius pcrncE infliftiua. ibid.n.8

&

j.q.vnic.n.

clauis fcientix.

ibid.n.5

contingat crror circa claucm fcicntiar.

ibid.n.ic(>

Vcrum requiricur

n.i

clauihpti,

& quainam & quid dcfigncnt

S.q.vnic.n. i

Quomodo

An

ibid.n.45

artcrnjc.

& quanta

rio,

Vtrum

fcicntia difcrctionis in confcflaibid.n.

claues diucrfx fupponant diuetfos chara-

dcres in Sacerdocc.

An poteftas
ris

ibid.n.i 8
abfoluendi conferatur ex vi charadtc-

& ad

quid defcruit approbatio pcr Ecclc-

fiam.

Vnde

ibid.n.19

cft potcftas

abfoluendi qucmlibct in

arti-

culo mortis.

ibid.n. 5 o

Quibus modis

acquiritur iurifdidbio huius foci?

ibid.n.j7

Vtrtim confeCfi Religiofis priuilcgiatis fatisfaciant

Quaenam
Contritio an

fit

adus formatus

dift.r^.q.i.n.pi

An ad contricionem requiiatur duratio ibid.n.pz

An intcnfio, & duratio.
ibid.n.97.& fcq.
An diftinguatur fpecie ab attritione ibid. n. 5
?

contritio izQth dicatur

meritum de congruo

De

fit

clauibus cxtcrni

quos induibid.n.6

rialihtii.

requiratur diftin(5lus dolor,aut iJeni cxplici-

tus de fingulis pcccatis

cfFcftus,

dift.i^.q.i.n.jS

An

ibid.n.^S

fori.

Vnde habct exeommunicatio

cic

ibid.n.47

approbatio nccclTaria.

De partihm PoenitentiA mate-

&feq.

An

ibid.n.44

praccepto.

f*Acim Poenitenti,

ibid.n.5 7

Vtrum adus

pojnitcntis fint partcs

quomodo'fc habeat ad cfFedtum.

Sacramcnti,&
dift.

(J.q.

.n.

Ahfol

11

11

Index Qu^ftionum.
SatisfaCtio fincte fumfta.
Hacc quac fit,qualis,& in quibus vcrfetur.ibid.n,67
An in opcrc cxcetno conUftat in tedo ? ibid,n.79

Vidc VcmitentU Sacramentum.

An hic a(^us fit

Confepo.
Vtriiro confiiflio

fit

dift.iy.q.vnic.n.j-

neceirari?

ibid.n.4
Vcrum fic ia praeecpto diuino ?
Vcrum cam abrogaucric Ncdarius. ibid.n.<.& 7
ibid.n. 1
Vcrum habcat necciritatem roedij.
Quofnam comprchcndit ptaeccptum diuinum con-

ibid.n.17

feflionis.

An obliget infidelcs.
Confcflionis matctia

ibid.
,

& integritas.

ibid.n.zS

An fintcofitenda: citcumftantiar,& quxnam?ibid.

Quoc

ibid.

funt.

Au numcrus pcccatorum confitcndus. ibid.n, j j

Quo tempore obligat prsccptum & quibus cir,

ibid.n.}8.& fcq.

cumftanciis.

n.56

n.91

alias pcccatis remiflis

An pcena
lcat

Qualis debcat

An

inflidia a

ibid.n.

clfc confcflio

ibid.n.65

propofitum cmcndationis dcbcat

cfle cxplici-

ibid.n.67

lum.

An fufficiat gcneralc propofitum,

An requiratur votum cdnfcIEonis

ibid.n.70
cxplicitum in
ibid,n. 106

conttito.

ibid.n.

& paticntcr

Dco ,

ad eundcm cffcftum

07

pocna dcbita
1

tolcraca vaibid. n. 1

An poena tcmporalis mancns poft pcccatum rcmit-

mm

fit

ex nacura rei,auc diipofitione diuina?ibid.

n.154
An vnus pio

alio fatisfaccrc poflTit

ibid.n.i

iniponi polTit facisfadio vni pro akcro pcrfol-

ibid.n.159

ucnda?

An exiftens in mortali

&

ibid.n.8^

An fatisfadtio fada in mortali valeat

An exiftenti in peccato valcat pro

An

ibid.n.81

An fatisfadkio contingac in opcribus praeccpti.ibid.

pcccato,& tccipicns Sacraroentum, leneacur ad confeflloncm prsmitccnibid.n.;7

dam.

Sacramenco

& diftindla

peccatum in gencre ,

cius caufas.

An

concritio fufficit finc

libcr libercate propria,

eft interni.

Satisfadfcionis ptopoitio ad

jbid.

Quando

quz

abea,

ob fincm

facisfadio

pcccati vcnialis cxhibica

ibid.n.i6j

valcac?

An

fatisfadio

&

facifpaflio diftinguancur

ibid.

n.i68

Quarc 'nicdium
ponenda

im-

feruari dcbct in fatisfadkionc

& an poflic

iuftum

attingi rricdiura

dift.i8.& I9.q.vnic.n.67
tencatur pccnitcns acceptarc pecnitentiam in-

An

iundtam k Saccrdote.

Vtrum acceptacam

ibid.n.81.

tencatur adimplcrc. ibid n.i

04

^rjiceptum Ecclejiajlicum con-

An pcenitcntia in extrcmis valeai? dift.2o.q.vn.n.z

feKionis,
/#'

PoenitenttA Minijier.

Vcrum

Ecclcfia potuit praecipere conFcflioncm.

ibid.n.8o

Quos comptchcndit fcxccptum

Ecclcfi*. ibid.

Vide PcenitentU SacramentumyWCth.Con''

n.84

fejjio

ibid.n.85
Quam materiam
An poifit prxcipcrc confeflloncm venialium. ibid.

3 8>c

Satisfa^io.

Pcenitentia

frueptum.

n.86

Quale pcccatum

fit

mcntiti in confcflione. ibid.

Vide verb.

ConfeJJio.

n.8$

Quando

obligac pratceptum Ecclefiafticum cOn-

An coraprehcndat habentem rcreruata.ibid.n.101.

An teneatur quis conficcri pec incerpr^tem

ibid.

mutoit.

ibid.n.135

An liceat coniitcri pcr literas abfcnti

tcm,

Pcccatum

eft

matcria pcenitentix,circa quam.

fieri confefilio,

& a quo

ibid.n.i

37

& quam habet poteftaibid.n.90

ibid.n.92
An fieri poflit confefllo laico.
An & quo frudtu fieri pofltt confcfllo eorumdem
,

peccatorum.

dift.18.

&

i^.n.iop

uatio graciae

cft iclatio lealis ,

In quo confiftit.
Remittitur per poenitentiam.

Non fine poena.

An de potcntia

ibid.n.j

ibid.n.40
ibid.n.^r

abfoluta rcmitti pofllt finc adiz

ibid.n.

pcccatoris ?

An

veniale

fit

talc cx

gencrc ,

&

An

pcccatum veniale puniatur

vn.

inferno poena
ibid.n.zj

pcena tcmporalis debita peccatis remiifis

astet na in infcrno.
dift. i 5 .q. t .n. z
Haec quid fit ?1
An dc potcntia abfoluta, aut ordinaria purus homo
poflit fatisfaccrc condignc pro pcccato mortali.

An pcccatot poflit pro fuo mottali fatisfaccrc?ibid.

U.16

An

dependeat a Chtifto

ibid.

n.;j

P-J4

ibid.

n.j7

Quod cft medium rcmittcndi vcniale

ibid.n. 5

requiracur pocnitentia formalis, aucvirtualis.

ibid.

& feq.

ibid.n.45
Qux fatisfadtio in fpccie
An remittatur pcr Sacramentalia,& quomodo?
?

fatisBidlio noftra

Andebcat

fic

ibid.n. 3

An leatus pcccati diftinguatur a reatu poenx.

An

ibid.n.7

j r

non indulgcntia
dift.ii,q,i,n,i4

Dci.

An

aut priibid.n.4

tcmporali.

SatisfaStio lat} fumfta,

dift.

i4.q.i.n.j

Peccacum habituale non

n.i 19
ibid. n. 1
An confcflio debcat eflc fecreta
An abfolui poflit,qui fuperuchiente Saccrdotc ob-

Cui dcbeat

Pcenitenti^ materia remota,

ibid.n.574

feflionis?

ibid.n.52
confifteic in adlibus pcenalibus. ibid.

An

in tianfitu

(emittatui?

vel poft fepatationem

animc

iufti

ibid,5

lufiijicii

1}

Index Qu^ftionum.
Vuum
)e

>

An prsccpcura

a peccato.

lujhficatio

dc pocencia abfoluta remitti

tum

poflic raotta-

auc oiiginalc linc infuiione gratix

diiLii 6.

q.i.n.74

Vuum

temiilio

culpx ,

&

infufio

gridz

ibidji. i

Viriira gratia cx nacura rei

pcccaco raorcali in

Vcium

iaftitia (ic

vna

(ic

nraplex inucacio.

effe

&c Phyficc rcpugnct

formz.

ibid.n. 34

forma diftiuda a charicace

ibid.

n.59
iudificac

Vcrum opcra

ibid.n.(>8

noltra linC ex atura rci meritoria

Dei ?
ibtd.n.49
innitantut operibus Ciuifti>cotumque valori?

glorix

fcclufa icccptatione

ibid.n.53

Vchim

gratia in nobis

fupponat aliquod dcbitum

mis parencibus

reuocaibid.n.5

in ftaiu innoccntis priibid.u.

An diuifio rerum fic induda lege nacurae;ibid.n.2i.

An poceftas ciuilis iurc nacutz induda fic ibid.
?

n.2j
Scacus innocenciae qualis.fotct

ibid.n.24

Quando fatfta eft reruni diuifio ?

Quid fic prxfcripcio , Sc vfucapio ,

ibid.n. j

& quibus lcgibus regulancur.

& fcqq.
ibid.n.
Quid
donatio, & cius fpccics, & iura ibid.n,^^
Quid commodacio, & cius iura>
ibid.n.5

Vcrijm peccacum

fit

remiOlio peccaci

Quomodo

fic

Quid fit prccarium, & qua: cius iura ?

ibid.n.56
Quid fic c6cra6lus,& eius fpccies,& iura? ibid.n.57
Quacnam condiciones requirancur ad iuftam coramucationem?

ibid.n.65

Quomodo zqualicas , & mcdium

ibid.n.95

An

An licuit v[\xs maxrimonij

fic

j j.

Qua rationc

An

dc communi rcrura vlu

in ftacu lapfz nacurae

corraptio nacurx
fit

realis

mutatio

n.96

ne

ibid.n.io^

Quid

ibid.

diuina voluntas fuboppofitis rationi-

bus verrctur circa perfonam eandem iudi

Sc

pcccacoris finc fucceIIione,aut mucacionc. ibid.

fpec^latui

quae cius iura

Quinam

ibid.n.70

& vendltionis

Sc

ibid.n.72

contradlus ad priorem reducuntut. ibid.

n.74

Quid emphyteufis, fcudum

n.iii

Quznam fit libertas tn diuina volancaceribid.n. oS

commucacio-

conttat^us emptionis,

iit

in

liucllas

& qax iura.

ibid.n.76
fic mutuum, Sc quznara cius iura ? ibid.n.So
ibid.n. i o 6
Varix regulz commutationum.

Quid

PceniterUU figiRwn,

An figiKam obliget ex lcge nacurali

ibid.n.4

ibid.n. 09
fit ccnfus,eius fpecies, & iura ?
ibid.n. 1 2 j
Quid fit cambium, & quz eius iura ?
Quid fit focictas, & qux eius iura?
ibid.n.i 27
Quid finc Montcs,i3c quzna corum iura?ibid.n.iz9

ibid.n.7

Alij concradlus vaiij.

Qmd

dift.

q. 2.

n.i

An fic legis diaina; poficiuat

Dc prajcepto cius Ecclcfiaftico.
An liceat confeflioncm rcuelare
?

de liccntia pocniibid,n.28

tentis?

Vtriim liceat confeflfario

figno indifFercnti.

vti

Quid commucacio
ibid.n.i

ibid.n.

negotiatiua

& quz eius

De perfitna compltcu,

59

An vfuraria pecunia

ibid.n.

perfonam compUcis

confitcri. dift. 21.

ibid.n.155

Quocmodis peccatu alienam

Ad

q.2.n.ii

Quando

An

^ mcriti.
poflTu

cadem numero

An

fieri refticucio rci

ficri

malitia redirc

22.

dift.

debec

poflit redire

ibid.n.5

pcena xterna?

in rclapfo

ibid.

n.2o

74

ibid. n. i 8 z

bus?

ibid.n.190
reuelare

filiii

cx adulcerio

concepcum,ne prziudicec legicimo ? ibid.n.i 99

Animpedicns beneficiura confetcndum alceti, teneatui ad tefticucionem

An reuiuifcant mcrita

ibid.n.i

dcbet fieri rei alienz, domino, Sc decadem nccefliute extrema laboranci-

Vcrum adulcera ceneatut

An de fado reuiuifcant pcccau

alienz

refticutio

reftitutio

bitorc in

q.vn.n.2

parricipacur?ib.n.i62

quidcenccuc fru&uansper rem aliena.Mb.n.169

Cui debct

De reimifientia peccatorumy

uanfeac in dominium vfura-

tij?

An

Quomedo in uanflatione contingac iniuftitia?ibid.

Pcenc vfurariorum.

liceat

n.145

ibid.n.j9

An

iura?

ibid.n. 205

ibid.n. j 7

De hac reuiuifccntia, & cius modo

ibid.

fusc.

ibid.
An rcuiuifcat gratia antiqua
An reuiuifcant peccaca per circumftantiam ingra-

De iuflitia in honis animA,^vit.

ibid-n.pz

cicudinis?

Quoraodo

circumftancia

afiScic

adlura

ibid.n.

o z.

An innocens maius beneficium recipigt , quam rcftitucus pcr poenitenciam

ibid.n.94

An is, qai inferc damnura

tur ad reftitucion era

dift.

Ad quid ccnecui iniuftus

Quid

in bonis aniraz, tena-

horaicida ?

5 . q.

.n. i

ibid.n.

requiricur ad iuftara occifionem hominis

ibid.n.jj

An liceat occidere aduLterara

ibid.n.54
An recrahens aliquera a Monafterio, tcnecur ad re?

De frucithHS

PoemtentiA.

ibid.n.60

(ticueioncra?

An

fundctur ius ad gloriam ex meritis

dift.

22.

De

q.vn.n.50

An operibus bonis remifllis debeatur gloria?ib.n. 5 ;

An augraencura gratiz,& quando dacut ibid.n. j 7
?

honis

Quot modis deuahitur

fam,

faraz altecius

dift. 15.^.4.

n.2

De iufiitia

^ iure.

Ad quid

renocur imponens falfura

cnmcn

alteri

ibid.n.j

An

fuit diuifio,

ccntiz?

& propriccas rcrum in ftatu innodift.i5.q.2.n.;

Quid

cenetur infamans pcr irapofidonem crimi-

nis vui.

& occulti

ibid. n . i

Quid

84
8

Index Quceftionum.
ibid.n.

Quid reiUieivJani de xquiuocationc?

Quid opcracur infamia iuris ?

Ad

quid tenccur ncgans vcrcim crimcn

bari

non

poccll \n iudicio,

>

quod pro-

& an inccrrogatus a

iudice tencatur dicerc vcritatcm

Quando

ibid.n.zj

ibid.n.14

exculacur quis a icititutione

famx ?

ibid.

Extrema VnBio,
dift.ij.q.vnic.n.i

Eius dcfinitio.

ibid.n. j

Sacramcncum nouas lcgis.

Subielum eius capax.

Eifc

ibid.n.

An pocucricconfeni Bcacas Virgini?

An omncs vndlioncs fint eirenciales

An fufficiat vna vndio

Qusnam

cft

Quaenam

fornia

Quis

ibid.n.i

ibid.n.}

maceria

ibid.n.40

ibid.n.4;.4<'.& lcqq.

cfFeclus

fit

14

ibid.n.i 5
ibid.n. 1

Ordo,
DefinitJo,& acccptio Ordinis.

An

Epifcopatus

ilc

Oido

dift.14. q.vHic.n.4

diucrfus a Saccidotio

ibid.n.5,& ieqq.

Animpolitiomanus

lltmatetia necciratia Epifcoibid.n.j

patus.

ibid.n.55.& fcqq.

Dealiis Ordinibus.

ibid.
An imprimant charadercm.
An Otdines minores impriraant chata(5lcicm?ibid.

n.63

An Ordo fit Sacramcntum ?

De eius miniftro.
Qu2 fit fotma otdir^ationis
Qusnam fit maceria?
An in Sacerdotio imprimatur

ibid.n.78
ibid,n.8(f
ibid.n.

1 1

ibid.n.i 19

duplcx chaiactcr

ibid.n,i27

An prima tonfura fit Ordo

T)e poenis

ibid.n.

CanomcU impedientihm

Ordinem fufctpiendum , vel

exercendum,
Quid

fit

dift.ij.q.i.n.j

dcpofitio.

Quidinfamia?

ibid.n.9

ibid.n.io

Eiusdiuifio.

Infamia

iuris

Quid

irrcguiaritas

fit

quid

fic,

& quomodo toUitur

?

ibid.

8}1

Index Qu^ftionum.
rcmpus confultandx

Rcligionis bimcfttc poft ra-

tum.

ibid.

Dc conditione

turpi adicfla.

An conditio honcfti

ibici.n.5

Quado impcdit imaginatio morlii.

Quid

ibii.n.5}

cxprcira irritct.

An

fub pracccpto

fit

De

tmpedimento feriiitutts,

Quibus modis

pctdiiut

ibid.n.t
An adultcrium hoc ius tollat?
An propria authoritatc innoccns fubtiahcrc potcft

dcbitum

Quid

fi

ibid.& fcqq.

vterque

lapfus

fit

ibid.n.6

ibid.n.7
An lola rufpicio adulterij lufficiat
An ftatim poft latum exuigat obligatio rcddendi
>

dcbiti

Quid

ibid.n.S

lict

ll

coiiiux in fxculo

ccntia cius ptcfciro

manens

altcro dc U-

patiatut pciiculum lapfus

Quo iurc fubtiftant conditioncs a

Beacd Patic no-

ftro Francifco rccipicndis coniugatis

pi.x-fcri-

vnus altero rcnitcntc incat Rcligioncra.

li

ibid.n.

Quibus caubus ncgari

potcft

dcbitum manentc
ibid.n.io

integroiuic;

An pollit

nij

lcprofis

quoad vfum matrimoibid.

De polygamia,
An

dift.jj.q.i.n.i
contta iusnatuiale?
lege polygamia fuit licita Patribus? ibid.n.17

Qujcnam

arquitas fpcftacut in tali

Quomodo clt contra ius naturi

Non cHe licitum in lcgc noua.
Neque Gcntibus , nequc

contradu

ibid.

ibid.n.

ibid.n.ii
ibid.n. i

ludaris,

An

ibid.n.t5.& fcqq.

fcruuscumancilla contrahcns

An

higamia.

An maneat poft Bapiifmum.

poflit maiitus fc

cad.dift.q.z.n. j

ibid.n.5.& 6

Quis

potcft in ea difpcnfarc

ibid.n.

Quid pollit

cam Epifcopui ?

circa

De
An fucrit licitus

ibid.

Varia cius gcncra.

ibid.n.14

Ithello rcptidij.

ibid.n.iT

iurc diuino?

Vtraque pais d.fcnditur , fcd ncgatiua pnfertur.

De
An

Ordo
iuLc,

diuino

De

impotcntiji impedimento.

Anditimat matrimonium fubfcqucns:dift.}4.q.vn.

n.i.& z
ibid.n.4

Dcvariisciusgencribus.

An liceat malcficium iolucre

An impotcniia refpcdiua dirimat

tmpedtmcnto voti,
d.jS.q.vnic.n.i

voto transfcratuc

in Piaclatum.

Congruicas cur fimplcx non

fitvalidum. ib.n.io

impotcntcs

poffit ftarc

quoad

contradum,veliniri,fuse diifcritur? ibid.n.zj.

inducunt impcdimentum

culttis.

mcnto inducunc impcdimcntum

Coniunita cum adultciio quid faciunt.
.-

fidci,& prolis potcft cofiftcrc in matii

moniofidcliscum

Quomodo

59.q.vn.u.i.& fcqq.

infidcli.d.

pollit conlcruari hic contraftus intci

infidclcs validus,aut licitus,

quando ignorant

gem.

le-

ibid.n.y

An fuerint matrimonia infidelium rata ibid.n.i

An pollit clle validum fidclis cum infidcliiibid.n.i^
ibid.& fcqucntibus latc.
Quo iurc irricat
?

2.

^De tmpedtmento cognationis.

Confanguinitatis varia dcfcriptio. dift.40. q. Tnic.

ibid.n.5

trimonium.

Linea rcfta intcr afccndentcs,

& dcfccndcntcs hoc

contincbat impcdimentum.

ibid.n.j

De impedimento ajjinttatis.
Dcaffinitacc&cius gradibus quale impcdimcn-

tum ,

& quo iure ftatuat & in quibus gtadibus.

,

dift.4i.q.vnic.pcr totum.

dift.

tmpedimento cognationis

3J,

Hxc

folus contra(5tus,aut fidcs prarftita

Tom.

'-^

ibid.n.ij

Jptrttuatis.
?

q.vnic.n.i

\iOii opcr.

ibid.n.24.&

irritet.

De tmpedtmento di[paritatis

'^De

De impedimento crtminis.
An

ibid.n.5

dominaibid.fusc,n 8.& fcqq.

In quo conilituitur lolcmnitas voti.ibid.n.2^.& 4^

^ fcqq.
Qui cvimina

ibid.n,4

ius aliquod

& folcranis.

Diftindlio fimplicis,

impotentiam cx malcficio,& na-

&:

ibiJ.n.^

Votum hmplcx impcdit, non ditimit.

Votum folcmnc irritat.

ibid.n.i9

intcr fenes

an humano.

mines quoad aliquos giadus contincrct impeibid.n.i2.& fcqq.fiisc iradatur,

dimentum.

tura.

An

matriraonium
ibid.n.

/nmatrimoniumeunuchoru

j-

An ctiam lineatranfuerfalis poft multiplicatos ho-

pcrfonas.

Diftercntia? inccr

dift.

ibid.n.5

quoad ali.as

mattimonium.

& feqq.

Diftindio voti.

tiuum

ibid.n. i 5

tmpedtmento Ordinis.

faccr impcdiat

q.vnic.n.i.

Quo

ibid.n.

n.i.& fcqq.
ibid.n.4
Regulic obfciuandx.
In omni lcgc aliqua propinquitas impcdicbat ma-

ibid,

De

cad.dift.q.2.n.5.& fcqq.

An pollunt contraherc fponfaUa

Dc tcmpore pubcrtatis.

cad.dift.q.j.n.i.& i

ludiis.

vcndcrc in fetuum inuita vxc-

pucri impubercs fint inhabilcs ad matrimo-

An bonum

Ex quacaufa manct.

ibid.n.if

te.

An

vcndi in

polTic

paitc; remotas.

An lecudx nupciac altcro moituo fint liciix?ib.n.i5

De

fcruus inuito doniino contrahcrc matti-

An cx hoc

fit

Qua

ibid.n.

monium.

An fit pcccatu acccderc ad mcnftruatami-ibid.n.zp

Quid diccndum de

56.^.1. n.i.i?c Icqq.

vxor libera tencatuc fcqui fcruum venditum

in longinquas pattes.
ibid.n. 1

ibid.n.ij

ptx?

Quid

dift.

An

nium

ibidn.io

liccntiam fciuo contrahcndi

ad quid tcnctur.

ibid

>

Dominus conccdcns

ibid.n.

fcruitutis qualitct fe cxcla-

dant.autcompatiantur.

t.q.vnic.n.i

dift. j

.& fcq^.

r 1

promillio fimplex.

Debituin matrimonij,&

Debitam conmgale,

ib.n.

facit

cognatio cx quibus oritur

& intcr quos &

,

ibid.n.i

quis cius cffcdus. dilt.^i.q.vnic.in i.p.quatftionis,in fccunda vero continctur tccapitulatio cc-

ibid.n.

lcbris

cum

iura-

omnium impcdimcntorum.

ft

INDEX

INDEX LOCORVM
SACR*
Ex

SCRIPTVRiE.
16.20. Julie quod iuHum eji exequeris. 2 3 7. 5.

Gencfi.

T fub viti

Cap.i.v.i6.

442.19
fotejiate erii.

570.4.y7-7
18

^ muUifli-

Crefcite

154.18.155.18.575.3.579.

camini.

24. i.Si acceperit homo vxorem-iO" habuerit

ji%.\.intext.jzt.%
eam,^c.
luxta menfuram

3.

15.

ii.i^ 13.599.18.759.39

1.

Viditijue

&

ibid.

ihid.

j.

9.

iusfceUris in vohis permanet.

Ex
1

Ex
17,18.

_^id mihi.f^ tihi

Lamech

4.

Bona

2. 8.

efi

17.33, Sfnedixique
1.641.7
3 0.1, j. AhHitlit

ei, (jr erit

5.

Deus opfrobrium meum. 652.3

X 1. 8. Sipercftfferit aUerproximujuum.t 1 0.1

dormit cum ea,
1 2 6.^uifedu(it virginem^

&

Si quis feduxerit virginem , necdum deJponfatam dormieritque cumea , dota611.19

hffm,

Ex

De.uteronomio.

5.

3 I. I. Beati

cordetuo.

Deum tuum

ex

toto

5*-*.7

text.

efi.

79.1 6

Pfalmis.

11 6.51

quorum remifik funt

9.6.457.6.458.21
Dixi,confitehor aduerfum

iniquitates.

me iufiitiam

meam. 81. i. 296.1. 353. 2. 336.106.

53*'30
37. 6. Putruerunt

dr corrupta funt cicatrices

486.107

mea.
19.

Quoniam iniquitatem meam annuncia-

^o.

301.3

44.16. AdduceturRegivirginespofiea. 657.20

50. 8. Ajperges

me hyjfopo , ^ mundahor

97

$/

humiliatum. 61.115
1 8 Cor contritum,
68.14. / pofui veliimentum meum cilicium.

125.78

i^yintext.
DiUges Dominum

1 ./;;

(^ eleemo-

ludith.

5. 4. AudilfraelyDominiss Deus noTier vnut

eji.

24.11. Vniuerfa via Domini mifericerdia ,

*^*^'

dotahit eamibid.

ieiunio

129.88

Ex

6.

333JO

44. 1 44

13.8. Contritio,(^ infelicitas in vijs eorum. 62

cum

22. Abraham amicus DeifaBus

4 3 ' -4
Bgofum Dominus Detts tuus.
8. Memento vt diem Sahhati fanllifices.

oratio

veritas.

Ex Exodo,
?.o.

iufii confiitue.4\ o.

Ex

701.1

henediSius. 634.

humiUatum Achah coram

fyna.

599^8

hominem.
1 1 1 .1
Sanguinem hominis exquiram de manu
211.40
bejiiarum.

5.

operuit cilicio

6. Poenitet mefeciffe
9.

ihid.

pulturam
1

accefit vxores duas.

vir Dei ? 458.20

Ex Tobia.
8. Panem tuum ^ vinum tuum fuperfe-

dedit

4. 1. Fidetesfil^DeifiUashontinu,i)CC.\^9.^i

efi

me?

MuUificaho arumnas tuas^ dr conceptus

III.

Rcgum.

21.27. Scidit veffimenta fua

ihid.

ligno.

tuos.
1

^iJ^

intuetur cor.

ibid.19 .Nonne vidilii

mihi de

4.

Regum.

I.

quam dedijii mihifociam,

10.5

Uomo videt ea, qua parent , Deus autem

6. 7.

matrem,^ adhxrehit vxorifu/t.^j^.i.

11. Mulier,

1 6.

lofue.

carnemfuam.

^99. 18. 600. 10; 616. 30. 677. 2.9.

763.1 5.71 8. 1. in text.j^y.} i
Adamvhies.
^97-^

& plaga-

ti.lj.Et vfque in prafentem diem macula hu-

adhdrehit vxorifux. 800.1.802.4. in

text.^ 5. incom.
Brunt duo in carne vna. fj6.6.j%i.z6.
584.19.674.17.677.19.701.1.705.
6.170.11
^tmohrem relinquet homo fatrem^

erit

10 5. 14 19. 17

Ex

Beut cun^a , qtu fectrat ,

t6i.}6
erant valde hona.
13. Hoc nunc os ex ophus meii. 574.1. ^^9.
i8.6oo.zo
matrem
^,4. Relinquet homo patrem
I

deU^i

rummodus.

78. 8.

Ne

memineris iniquitatum noBrarum

antiquxrum.

486.107
83

12.

..

Index locorum
85.1 1. Mifericordtam

o" veritatem

dtligit

Deui.

6. y

84.11. Mifcricordta.

90.

98.7. Inuocabant Domtnum, dr

bat

ip/e exaudte-

eos.

die inuocauero tetexaudi

me.

6 Peccauimus, iniufie egimia.

z98

108.14./;

mcmoriam redeat

8. 6\.

3.i. Ecce

dr

iiifiitiam.

quam bonum ,

l}S.ij.Nim/s honorati fttnt amici

terra^gyfti.

Solue vincula coUi tui,caftiuafilia Sion.

9Tyi
58.4. Ecce ad

A f*culo

64. 4.

65.

eitts

Ex

c^

j.

1 3

na.
1

1 8.17. lufttti

Meliui

I.

efi

nomen bonum , quam

rit ,viutficahit

ll.\i..

5 2.2..

^uacumque hora ingemuerit

Ex

inme charitatem.

150.1

libro Sapientiae.

Daniele.

Ex Orea.
Da eis vtiluamfine liberii.

9.14.

Ex

Ex
15.14. Reliquit

Scindite

cordfi.

71 .\.in text.

vefira.

7. Bonus Domintts,(jr confortans in die tri-

4^8,11

bulationis.
1 5.

9.

Mifericordia facit vnicuique locum fe-

30
Et difciplina

intellecfus repleuit

I
illos.

584.31

ij^-ij

tari.
1 9. 4.

^/

/^ fr^^// , leuis

580.17
Scoii opcr.

Tom.

eft corde.

X.

1 3 o.

his in idiffum.

o. ^uiaficutjpina fe inuicem
tur,fic

401.1
1 7. Viuuf drfanus confiteheris.
i8.ii. iVlf verearis vfque ad mortem iuftifi-

Domintts

Non confurget duplex trihulatio. 458.11

ibid.
.

Non iudicahit

4J7.6.4J8.2I

cundum meritum operum fuorum.^6z

17. 5

loele.

Ex Nahum.
I.

5'T-45
tf.

57.97.1 18. y5.143.139.41 4.40

1 3

19.88

Ecclefiaftico.
hominem in manu confilij fui.

^Ji

Conuertimini ad me in toto cordevefire.

Per qua quis peccat , per hac dr torquetur.

67

fecca-

41.13.^39.196.1.402.2

toryScc.

autem in perpetuu viuent. 461.30

Et honeflatem i/iius non ahfcondo. 157.

7.

omnes iniquitates ve-

firM.

1. II.

animafua.^^.^i.^o^ .1

Pro^cite a vobis

1.

j. 1 6. lufii
3,

6. 2.

4.14. Peccatatuaeleemofjnisredime. 119.87

Ex
1

non rccordabor.

19. 40. 196.1

Canticis Canticorum.

2. 4. Ordinauit

7.

190.16
omnittm

17. ^ipctnitentiaegerit^aat conuerfusfue-

mult.i.oj.toi.tt9.\.intext.i^l}.%

Ex

eitts

^uotiefcumque ingemuerit peccator,Sc c.

ibid.

1 97. y
diuiti/e

egerit pcenitenttam

iniquttatum

119.87

frior eft accufatorfui.

violauerit

414.41

dr veritate redimitur fec-

catum.

accefiirit

Ad vfuram non accommodahis.

t\.Si imfius

453.9

6.6. Mifericordia

ii.

c^i ambulat fraudulenter,reuelat arca-

9*7
5 7-

696.1.^
8

ii^.yr
2,11.33

19.40
flancfum

Ezechiele.

vxorem froximi fui non

atttem adttlter eft fropter cordu

Perme Regesregnant.

8.1

vnigen/ti ftc tihi

^ui ad menfiruatam non

\%. 6.

iio.9.ii6.yr

inopiam.

leremia.

amarum.

Ex Prouerbiis.
Non grandit eft culfa cum quis furattu

31.

411-5

auerfiones vefiras.

Lu6tum

410.30

fuertt.

ieiunatis.

3.11. Conuertiminifilij retiertentes,^^ fanalto

6. 1 6.

fufer omnta opera

eius.

dr contenttones

non audicrunt , neque aurtbus

Ex

i/^^^.Mtferationes

Sedgaudebitisjdr exnltabitis infemftternum.

ibid.

8.

79.2.6

. 30.

lites

141.134

Detts.

tui

5if-4r
non conteret.^S^.S 5

51.

quafiatu

ferceferunt.

57,4

erunt quinque ciuttates in

Calamum

^ quhn iucundum

habitare fratres in vnum.

illa

41.

Funes feecatorttm ctrcumflexifunt mc.

111. Feci tudicium,

453.8

Ifaia.
.

4 8 6^ 1 07

eitu in conjpeftu eitu.

1

hoc enim

fatrum

iniquitoi

4. Ecce vtrgo conctfiet,&fartetfiltu.6^ 1

1^.1$. In die

ibid.

10. Panemficutcineremdnducabam.il. y.78

1o j

7.

ibid.

^uacumque

101.3.

Mt confi-

ubuntur tibi ?
8 1 .1
Clamabit adme,c^ ego exaudia.it 9.87

1 j.

Ex

ihid.

Nunquid medici fufcttabitnt t

1.

41.15. Curam habe de bono ncmine

magis permanebit tthi.

veritdu olmiauermnt

fibi.

87.1

S. Scriptur^.

tium confumetur.
1 1.

comple^un-

conuiuium eorum fariterfoten-

4^8.21

Affiixi te,dr non affiigam vltra. ibid.t t

Ex
1.4. Comtertimini

Zacharia.
adme,

& conuertar ad

19.40.1 1.41. II 3.3 5

t

tt

i/Ds.

8.16.

Index locorum
Loquimini veritxtem vmtfqHifefue ^um
poximofuo.
43 3-*

8. itf.

S. Scripturce.
Ameh dico vobist (jnxcitmqHe allig.ttten-

ibid.

tisfuper terram-)6cc.

301.5

11. Vf(jue feptuagies feptics.

Ex Malachia.
Cum odio habueris vxorem-^ dimitte eam^

. 1 6.

Dominus Veus

dicit

^^.Sic Cr Pater meus

Machabasorum.

II.

Non legiFiis >

9. 4.

initto

efi cogitatio pro defunciis orare.

lefit

ChriHiyfitij

uid.

Cum

8.

ejfet

dejponfata mxter

Antequam

conttenirent

^u^id ergo Moyfes mandaitit dare

7.

660.

tttm repudtj,^ dimitterefj

501.1.^

6.1.

5.

ferit

3 *

461.30
^Jlt^^umrjue dimiferit vxoremfuam , det

nem,

711. 7. 714.

ei libellum repudij.

cae-

Omniaergo

1.

tjtttecumejue vuttis

vobis homines, cy vosfacite

8.434.5
9.13. Non enim veni vocare

illts.

'

Sji}

cedem

yfed pecca-

Non omnes capiunt verbtim isiud.jycf.^

1.

Sunt eunuchi.ejHife calirauerunt propter

7. Si vis

67
8
Rcgnum cstorum.
advitam ingrediyfertta mandat/i.

1 o. 8. loca operarios

418.56

in nofnine iufii,mer-

3 4.

411.
E/ facium

ittHi in

41 9.

efl

6. 1 9.

ibid.

^uoderuo Deus coniunxit homo nonfe,

paret.

c^odcumque ligaueris fuper terra.% i 1

c^odcumque fotueris fttper terram erit

Ex Luca.
I.

4. Afcendit atttem lofephus

ccelis.

64. i o.

379.10. 3 81. II. 81. 1.19 9.1 i.^^j.i.

J8.i8. c^acumque alligaueritis fuper terram
erunt tigata

^ in

coeto.

17.

8 3.4. 3 80.61

Bethteem

Ad

Virginem dejponfatam viro , cui no-

men erat lofeph.

4 3 4. 1

Tibi dabo ctaues Regni caelorum.

in

cum Maria deffiofata fibi vxore. 655.7

^ in

y 19.1 .in text. (jr 5.711.6.715,

15.715.10

6 5 6.14

bonum panem fitiorum mittere

fottttttm

ibid.

Ex Marco.
o. 9.

citm confummaffet lefus

111.18

467.50

115.6

canibus.
1

466.44

1 6. 51. Omnis quigtadio occidtt ,gladioperibit.

Regno ccelorum.

iHasparabotasyexijt inde.
ejl

^ abttnda-

dabitur,

Venite henedicii Patris mei ^popdete

60

lytG.Non

mencdcm.

illis

paratum vobis Regnttm.

dimittetur eij&cc^ i o. i .in text.

^ redde

bit.

118.14
31. ^uipeccauerit in SpirititmfanBum non

53

165.50
Ncmne ex denario conueniHi mecum ?

Omni enimhabenti

461.30

iufii accipiet.

.^^.Tunc futgebunt

165.50
15.19.

11. xo.Arundtnem quaffatam non confringet.

1 3

711.6

2.

433.

perfeuerauerit vfque in fi-

iuHum

expedtt mthe-

19.40

^((^tpit

eius^fiita efi caufa

cum vxore,non

196.1.514.71
iuTios

nem., hicfaluus erit.

ob fornicatio-

nifi

re.

6.

ei difcipttti

hominis

vtfaciant

tores.

lo.ii.^i autem

vxorem fuam ,

^ atiam dttxerit^mcechatttr. 718.

ic. Dicttnt

715.19
7.

Moyfcs adduritiam cordis ve-

5.711. 6.713. 13.715. 19

in

eji

lis.

5.

71 8.3.711.7.711.6.71 3. 13
Dico atttem vobis^quia quicumtfue dimi-

9.

ergofru^um dignumpoenitentix.

1 18.55.115.77.145.11
Quoniam merces velira copiofa

tibet-

8.5.71

Jiri pcrmifit dimittere vxores vejiras,

5,

II.

^oniam

8.

6 y 3 .7.6 j 4.

304.14
8. Facite

&

676. 16. 677. 30.719. 1.

noli timere accipere

i" Jgtte pcenitentiam.

584. 3 0.5 87. 13. 6 13. 7. 6 14. 15.

3.711.6.

/-^r^"/.

initenta ejl in

Manam coniugcm tuam.

X.

584.

57^-^
6.^iupd ergo Dcus coniunxit, homo nonfe-

19.651.4.654.10

Dauid

& adharebit vxorifttd.

713.13.715.10

vtero habens de Sptritu fancfo.

2.0. lofeph fli

homo patrem

Et erunt duo in carne vna.

6ji.i.d^6yi.i.6j3.7
tbid.

& faemitjam fecit

19.588.40
ibid.

Maru.

eitts

hominem ab

quifecit

584.19.575.1

matrem^

Da661.38
c^uf fa[iiii efl ci ex femine Dauid fecundum c.irnem.
661.37

Liber generationis

tfttia

mafcutum

Vropter hoc dimittet

5.

Ex Matchxo.
^.

48 4.1 o

coeteHis faciet vobis.

eos.

/\\o.i.in text.

I.

9.40

458.10

1.4. San^fa

X.

tortortbus donecredderct

vniuerfum debitum.

ji%,i.irt

ifrael.

text.

Ex

eum

^/^.Tradidit

3 4-

5"

^upmodofiet iHud-y quoniam virttm non

654.4.658.10
cognofco.

1. 4. <? quodeffet de

domo ^famitia
,

Datiid.

651. 1
5-

r-

Index locorum
j.

Non

ji.

veni vecare iujlos ,fed peccatorcs.

S. Scriptur^.

2 5 / inde nauigauerunt Antiochiamivnde

.

145.145
6. j

er.int tradtti gratia

/ prout vultit vtfaciant vobis homi-

nes,

vosfictte

(jr

Cum

2 6,

433-8

illis.

MutHttmdate^ihilindeJperantes. 190.

5 j.

t6
3 6. Ejfote mifericordesyficutyicc.

6.

Dimittite, (^ dimittemini.

3 7.

Ecclefiam.

48. Dimittuntur

peccata

D4/f eleemofynam

1.41.

ei

c^

t?;;;/^

munda

/w^/ T-^r/ pxcincH.

5//;/

Omnis qui

8.

dimittit

vxorem fuam

ci^

alteram ducit, mcechatur.

71^.19

18.1. Oportetfemper orare,^ non

dcficere. 516.

Ei autem qut operatur, merces non impu-

5.

Charitas Dei difiufa

taturfecundiim gratiam.
5.

6. 2 3

Stipendium peccati mors

Dci vita

Chriftus.

loquutus

cfi

66^.58
homo ,ficut

condemnauit mulicr. izo.

te

^^/
y8.

mc

14, 4. 7" quis

Ex

2 o. 1 1 Sicut mifit
.

me Pater

23

Ipfe

5 5

30. Multa quidem

ignem.

eis

1-74

P^ totam.^^^. 1

is,

quifrater nominatttr,

eft fornica-

tor.}j%.\y

^uidenim mihi de tjs ^quiforis ftint ,iu-

1 2.

lefus.

299.10
quidem fuifiis ,fed abluti efiis.

dicare?

ieiunantes

tefque

inter vos fornicatio.

578.17
ii.Si

352.1.357.2.

11.

^ orantes

manus, dimiferunt

htec

Autem vnufqttif
601.88
quefuam vxorem haheat.
Vnufqutfque fuam vxorem habeat. 576.

7. 2. Propter fornicationem

imponeneos.

Et

260.51

loannes quidembaptiz.auitaqua. 91.44

Tunc

259.25
entm te difcernit?^uid habts,qtiod

Omnino auditur

I.

Ex Adibus Apoftolorum.
13. 3.

^xo.i.intext.^ 1.411.%

non accepifii ?

y 20.

6.

5.

105.5

iufiificatus fum.

305.17

I.

114-39

Nihilmihiconfciusfum,fednoninhoc

4. 4.

5.

^ aliafigna fecit

nobis tufiitia,fan6iifica-

88.26.412.7
autemfaUus erit,fictamen quafiper

7. Quis

8.6.3 64.9.3 68.

eft

ponere.
1 5.

& ego mitto vos.

19. 40.81.2. 300.12.

ad Corinthios.

i.Fundamenttim enim aliud nemo poteft

^orum remiferitis peccata,remtttuntur

eis.

I.

qui iudicas alienum ? 357.4

^uid habes quod non accepifii.

3. 7.

53*79
i5-53*79-33i-i8

es,

^o. ^ui facfi*s

quis pro amicis

22. Accipite Spiritumfancfum. 301.5.

112.28

tio,Scc.

me nihilfotefiisfacere.
51-74
Maiorem hac dileclionem nemo habet,vt
i8.6j. 590.45

5^79
,

Chrifti.

animam fuam ponat

,qKi

29. Coformesfieri imaginis Fil^fut.z-j6.$ r

101

fuis.

5 .2

Hxredes qtiidem Dei cohtredes atttem

1 y . y . Sine
1

2.

7.

te caufabant ? ibid.

fcrmoncs meos fcruat.

eft ijs

irittmore.

1.

diliget

1 y

^.

127.54
Mulier vbifunt, qui

5 z 1

funt in Chrtfto.
258.24
Non enim accepiftis Spirittim fertiitutis

2.2,6.^4

Nemo

71

Nthil ergo nunc damnationis

loanne.

hic.

46 5.40

s^terna.

fneritfub alio viro.

8.

Nunquam fic

10.5

gratia autem

Igiturviuente viro vocabitur adulterafi

41. Nonne Scriptura dicit ^quia ex ftmine

Nam qua fub viro eft mulier,viuente VI-

4.1

264.44

Cum adhtic peccatores ejfemus:

7. 2.

462.50

incordibus no-

firis.

11. P^/f r /?tf/ iudicat quemquam.

3 o i. 5
41 Nunquid a GaliUa venit Chrifius.66t.

8. 10.

efi

ro alligata eft legi.

Dauid venit

opera

462.30

4. 4.

meam commemorationem.

Ex

46.

"'*95-30

eiHs.

364.9.3^ 5- iS

5.

agunt ,fed qtti con-

^ui reddit vmcuique fecundum

6.

45
li. 1 9. Hocfacite in

7.

talid

fentiuntjacientibm.

fenbitis. 6.i. $04.1/^.116.^6.^1/^.^1

1 6.

Nonfolum qui

12.9.87

489.4
13.5. Nifi fecnitentiam cgeritis , omnes fimul
1 1.
3

2.

funtvohis.

330.90

Ad Romanos.

7 6 1 .4 5 .4
muUa. i68.6i
2.

52.o.if

pos regere Ecclefiam Dei.

i o.
7. 3 7. r4* mulier in cimtate peccatrix.
5
4,3. t/Jiimo quod is^cui plus donauit. Re6fe

dilexit miiltuin.

5^9 tS

autem venijfint , (^ congregajfcnt

2 0.2 8. Attendite vobis , c^ vniuerfo gregi , tn

quo vos Spiritusfancttu pofuit Epifco-

41 6.49

iudicajii.
479.16.48 1 .9 y
47, Remittunturci pe^catamulta, quoniam

Dei tn opus , qttod

compleuerunt.

519.

ibid.

7.582.26
14.22. Et

eum

confiitmjfent

Ecclefias Prcsbyteros.

illis

pcr finguUs
J ip

Vxori vir debitum reddat,(jr vxor viro.

579-1}

ff^

Mttlicr

11

'

Index locorum

S. Scriptura!.

MuUerfui corporis fotesiatem non hahet.

4.

Ad

70919
rjr poteBatem jut corporu non habet.

ibid.

Ephclios.

Benedixit nos omni bcnedtclione i

flibus in ChrtFio.
j

NoUtefraudare inuuemynijt fort} ex con688.1

fenfu ad temfus.

Et iterum rettertimini in idipfum. 601.

ihid.

4. Elegit nos in ipfo

6.

prdcipio/ton egofedDomintts.yt

79 *w .79 5

14. Sanciificatus

efi

enim vir

infidelis

^odfi

infidelU difcedit\ difcedat.

590.45
odio

buit.

dtco,S>cc.

6.

677. 3

i. Filifohedite

Ad

o.

1 3

8 6. iz.

6 z 5.11

Phihppenfes.
admortcm. 131.

98
Deus efi enim qui operatur in

31.^/

8 9. 41

parentibusvesiris.

t. 8. Fa^usobediensvfqtte

6.4

autem cttm vxore eft ,folltcitus efi

qu funt mundi.
5 2.
J9
vireimsUberata
dormierit
eft,
39.
fi
671.6.797.1
cuivuUnuhat.
%.\l.Siefca fcjmdaUzat fratrem meum , non

h.x-

ihid.

Sacramentttm hoc magmtm efi,cgo autem

3 1.

fcr

794.

Serutss vocatus es^non tibiftt curx.j y

589.45.590.45

git.

79 5^

jnuUerem fidelem.
.

'

-7

Nemo vnquam carnem fuam

19.

j.1

J -79 ^-

P 4
^ chri-

^^- Stfi fuam vxorem diUgit ^fetpfum diU-

11.5; quu frater habet vxorem infidelem,d'

hac confentit habitare cum illo., non dimittat illam.

effemtts ftn6ii.

ViridiUgite vxoresvesirasficut

5.

670.6

9. MeUiis eji nuhere efuam vri.

vt

flus Ecclefiam.

600.10

non fecunduht imperium.

10. Hisautem qui matrimonio iun^ifunt,

1 y

Hoc autem fecundum indulgentiam dicOy

168.61
1.10. Ipfius entm faciura fumus.
y.

ccsle-

465.40

vohis vel-

le^Crperficere.

J^-74

'

Ad

^Md

manducaho carnem in aternum. i 5 o. 3

tonderi.
y 68
efi muUeri
31.5/ nos ipfos iudicaremuSy non vtique iu-

11.6. Turpe

abfcondtta

Ex

dicaremur.

1 1

6. y

3.

13.3,5/ tradidero

corptts

meumjtta vt ardeamt

mihi prodefl.

non

1^.61.6^.119
, non inflatur.

1.

1.

19.

cogitare

ex nobis^ quaft ex nobis.

6.i^.NoUte iugum ducere cum

nem.

590.50

1. Oportet

Epifcopum vniuseffe vxoris vi-

1 1.

rum.
710.11.768.1
MuUeres etiampudicas^nondetrahentes,

4.

NoU negUgere gratiam , qua data efi tibi

aUquid

V-74

57^.6

Saluabitur autem perfiUorumgeneratio-

1 5.

ibid.

ad Corinchios.

Non fumus fufficientes

deinde

Eua.

3.

y.

57 ^-^

Adam enim primus formatus efi,

y.yS. Abundantes in omnieperebono.^6%.^^^

3.

378.17

570.4
1

Ecclefiis taceant.

fuos interrogent.

1 1.

nomine

fratrcs in

Bione.

65.119
MuUeres in

Ex

ad Thefralonicenfes.

II. Docere autem mulierem non permitto.

57^-7
35.5* quid.autemvolunt difcere, domi viros

vita vesira efi

gauerunt.
37^-^7
Deus vuU omnes faluos fieri.
53-81
MuUer inftlentio difcat cum omni fubie-

4.
1 1

agit perperam

Charit4ipatitnsefl.>benignaefl. 54.89.

1 4. 3 4.

I. ad Timotheum.
^idam repetentcs circa fidem nattfra-

580.16
tbid.

Ex

charitatem autem non habuero , nihil

4. Charitas

1 1.

esiis

cum Chrtfio in Deo.6j6.z^

Denunciamus vobU
Domini.

6.

D/tm iudicamur autem a Domino corri459-^}

pimitr.

31.

Coloflenfes.

5.1. Mortui enim

fiddes in omnibus.
4.

infideUbus.

571.10

per Prophetiam cum impofitione ma,

791.1.797.11

Ad
I. 9.
5. 4.

Galatas.

Siquisvobis euangeUzauerit.

378.17
Tanta paft eiiis ftne caufa, ftnc tamen
468.54
eaiffa,&i.c.

1 8. Z Chrilio

nuum
y.

II Citm enim luxuriata fuerint in Chrilio,

.

1 1.

11?

Habentes damnationem^ quiaprimamfi-

dem irritamfecerunt.

lefu non efl feruiUineque Uber.

enim lefu , neque circumciflo

aUquid valet^neque praputium. 6^.

nuberevoUtnt.
779-4
^uiaprimamfidem irritafecerunt.jy^.j

ibid.

Ex

568.1
y. I y. 7 Chrifio

518.10

Presbytertj.

6.

Ft

1 1.

661.^^

ad Timotheum.

refufcites

gratiam Dei , qua

per impofititnem

efi

in te

manuum mearum.

yiS.io
1.3. Ernni

1.

Index locorum
Erunt homineii feiffos
Ceipfos amantes.
AmAntes. 378.18
j 78.1 8
mihtcoronAiuJiitix.^Si.^o

a. 3.

S. Scriptur^.
Et (linpeccatis
in feccatisftt
Etft
fit ,.remiti
remittentur .489.

thid.

1.504.70

4. 8. Refofittieji

1 6.

Ad
I.

Huius

y,

rei gratia reliqui te

Cretd^vt

ea,

Ex

Ex

4. Imfopbile

ejl eos

funt , (^ fojiea

qui femel illuminati

lapfi funt

5.

Confdtmus autem de vobis

Per quem

thid

eji

h<ec

ihid.

1-7 6.

ofera,S>cc.

Ex

461.30

44

loannis.

I.

Si dixerimtts quoniam fecc.itum non

8.

hemm,^c. ^o^.

dicuntur, de alia trihu

de qua nullus altari fr^Jio

176.94

maxima,^ freciofa nohis fro-

miffafunt.

468.51

tur oferis vejiri.

mundo eji, concu-

^uafrofterfratresfatagite, vt ferhon.t

o.

Non enim iniujlui ejl Deus,vt obUuifaIn quo enim

7. 13.

II. Petri.

fifcentid corruftionem.

dtleciijTtmi

meliora fxluti.
o.

Petri.

Fugientes eius, qu/t in

ad

reneuari

fanitentiam.

I.

I.

Charitas oferit muUitudinem feccatorum.

17.61

8.

Hebraeos.

Nec qutfquamfthi fumit honorem,fed qui

vocatur k Deo tanquam Aaron. y 5 i
80

4.

^A7i.i.*/rjf/.i96.i. 301.5.304.
r4.30y.16

Ad

6.

Ticum.

qut defunt^ corrtgM.

J 1 4-4 ^
Hsretkum hominem fojl vnam ,
fecundam correptionem deuita. 378.18

j. I o.

j.

Confitemini ergo aiterutrum feccata ve-

h.i-

16. j6S. fer totum.

414.41.415.44.504.70.51.75
confteamur feccata nofira-.fidelis cji^
iufius vt remittat nobis.
41 4.41

erat.

9. Si

Mantfefum eji entm quod ex luda orihid. 3 8

tttsft Dominus nojler.

1 4.

13.16. Talthus enim

hojitfs

Sed (^ft quis

feccauerit , aduocatum ha-

hemus afud Patrem.

fromeretur Detu,

46Z.30

Videte

I.

quaUm

9-

40

charitatem dedit nobis

168.61
ex Dfo , feccatum nonfacit.
580.18
Omnis qui diUgit^ex Deo nattts efi. t6S.
6\
Pater.

Ex epiftola

B.Iacobi Apoftoli.

NoUte itaqut fratres chariftmi^errarey

omne datum oftimum,^ omne donum

1. i^.

^i natus

9-

7.

ferfecfum defurfum eji.

49 ^6
x6. Si quis autem futat fe ReUgiofum effe^

Non

o.

eji

quafi nos dilexerimus

quoniam

non refrAnans Unguam fuam,S)Lc.ibid.

1.

^iu offendtt

o.

in

retts.

13

vno '^falus

eji

omntum

Memor efio itaque vnde excideris,(jr age

^. y.

Claudit^&nemoaferit.

1940

fa^nitentiam.

ludicium Jine mifericordia

fecit mifericordiam.

illi ,

qui non

486.1 07.49 1 .6

7.

6.

Non

Ex oferibus iujiifcatur homo, 159.15

14.

Apocalypfi.

1. 4.

30
ihid.

44.46

451.1.484.11.486.108

MifericordiafuferexaUat iudicittmi/^z o.

Ex

Deum ^fed

iffe frior dilexit nos.

efurient

3y^-i

neque fitient amflius.

411.

3. 2.

Inmultis enim offendtmus omnes. 504.

i^.4.NiJunt qui cum muUerihus non funt

ihid.

70
^ui non ojfendit in verho

15.15.

ejivir.

coinquinati.
,

hic ferfecftts

130.3.131.9.490.4
, humilihus autem

^uantum

18.7.

dat gratiam.

49

5.14. Infrmatur quis in vohis , inducat Pref

hyteros. 3 04. 16. 488. 1.490.5. 496.5
Vnzentes eum

ihid.

oleo tn

oratio fdei faluahit

103.1.419.17

miferitis feccata,iLC. 91. 41.83. 4.199.

1

11

infrmu. 494. x 6

illi

lo.ii. Accifite Sfiritumfaniium , quorum re-

nomine Domini.

496.6
I 5

luclum.

79-^6

.,& in delitijs
tormentum , (^

glortfcautt fe

fuit , tantum date

4. 6. Detts fuferhis reftfiit

59155

lam nen dicam vosferuos.

1.364.9

^ui

iufius efi , iufiificetur adhuc.

464.

37.t59.17

tAPPRO

fiA

TI

P P R O B A

O.

commiflionc RcucrcndifT. Patris Magiftri facri Palatij diligcntcr perlcgi fecundam partcm Commcntarij in I V. Sentcntiarum
S c o I, admodum Rcuerendi PatrisjFratris Antonii Hiq^jEI
nihil in illo rcperi,c[uod fana: doa dlfi. 14. njfque ad 41. inclufiuc,

&

^irinae,

& bonis moribus aducrfetur; fcd magna cruditionc, & claritatc mcncxplicat, & idco illud typis mandari pofle iudico, & vti-

tcmDodoris Subtilis

Romas

lilfimum forc ccnfco.

Ego D.

dic

zi. lulij

i6yj.

Thomas de Afflictis,

Profejfory afjirmo <-otfH^ra,

Clericui

Regulam ,/acrx TheologU

&c.

Imprimatur.
Fr.

NicoLAvs RiccARDivs,

S.Palatij

Apoftolici Magiftcr, &c.

C E
O

NSFRA

infrafcripti cx

commiflione RcucrcndifT

Campane

BAPTiSTiE A

R D

NI

S.

oannis
A,totiusOrdinisMinorumMiniftri
Patris

Fr. I

GeneraIis,TomumfecundumCommentariorum R.P.Fr. Anton 1 1 H I QV vE I eiufdcm Ordinis Lcdoris emeriti, fupra I V. Sententiarum Dodoris Subtilis, attcntc legimus ac examinauimus, cumque in eo
non folum nihil rcperiamus, quod fidei,aut bonis moribus vlla ratione ad,

ucrfctur, fcd ctiam

eiufdem Dodoris dodrina

&

&

Metaphyficis rationibus ,
ac fantStorum Patrum audoritatibus explicetur, ac defcndatur,dignum iudicamus, qui non in Scotiftarum tantum, fcd aliarum ctiam

facrac Scripturas

Datum Roma: in CoIIegio

Minorum Hibcrnorum Rcgularis Obferuantix 8. Martij 1637.

fcholarum vtilitatcm praslo mandetur.

Fr.

S. Ifidori

Fr. I

oAnnE

Fr.

PoNcE,

S.

Thcologias LccStor.

THADiEvs DALiBvs,

S.ThcoIogiasLcdor.

R. P. F.

ioannis'dvns
c o T

DOCTORIS

I,

SVBTILIS,

ORDINIS MINORVM,

IN

LIB. IV.
'P

SENTENTIARVM

QJ^^jESTIONVM
A R S <U L T E K

Cum Commentario

R.

P. F.

Anton

DISTINCTIO

A.

1 1

Qjr

^ i.

XIV.

T>e Tcenitentia in generali,

O ST

hxc de

longe

poficis a

Poeniccntia

agcndum

Deo neceflaria eft

Pccnicentia

eft.

vc appropinquenc.

[EftenimjVCaicHieronym.fecundacabulapoftnaufra- (ommems^
gium;]quia fi quis veftem innocentia: in Bapcifmo per- rio aJ },c.

cepcam peccando corruperic

poenicencia:

pararc poceft. PrimacabulaeftBapcifmus,

cur

/mx poji
rc- med. tiufvbi deponi- dtm tom,

rcmedio

vecushomo,&induicurnouus. Secunda, Poenicen-

quapoftlapfum refurgimus , dum vecuftas reucrfa repcllicur & nouicas

pcrdica refumicur.Poft Bapcifmum prolapd per Pceniccnciam rcnouari valenc,
led non pcrBapcifmum. Liccchominifepiuspoeniccrc, fcd non bapcizari.
Bapcifmuscancum eft facramencum:fcd Poeniccncia dicicur,& facramcncum,
vircus mencis.Eft enim pcenicencia incerior,& eft exccrior. Exccrior facratia,

5.

&

tam.

I. epifl.

dt

virginitate

JernAdujtou
te

medxiuP'

dem.

&

mcncum cft:incerior,
tionis.

virtus

mencis eft:& vcraque caufa

falucis eftj& iuftifica-

Vcrum vero omnis excerior poenicencia fic facramcncum

vcl

fi

non

omnis,qu2ehoc nomineccnfendafic,confcqucnccrinucftigabimus. APoenitcncia coepic loannis prxdicacio,diccncis,Pceniccnciam agicc:appropinquauic Matth.^.a

cnim regnum coelorum. Quod auccm prxco docuic,illud poft Vcricas prxdiexordium fumcns fermonis a poeniccncia. Poemtentia dicicur a puniendo , qua quis punic illicica, qua: commific. Pceniccncise vircus cimore concipiScoti oper. Tom. IX.
tur.
cauic,

Aixrc. r .a

Miath.^.'i

Efai.i6,

Vnde Efa. A timore tuo Domine conccpimus,& peperimus fpiritum falu-

tur.

c.

IV. Sententiarum

Lib.

Ambrof.mala praeterita plangere,& plangenGreg. [ Pocnitcre eftantcada peccata defleItcm

committere]
non
ZJ^""' daiterum
Hornii. 24. re, & flcnda non committerc, Nam qui fic alia deplorat, vt alia tamen com-

iuxta 70.

tis.FEft

auteni poenitentia,vt ait

f"itt:at,adhiicpoenitentiam agcrcaut ignorat,ant dilTimulat.Quidenim pro-

'^s&^Z'
ferm.i

iM

fratres

dcft

fi

yf^^\^[^

pcccata luxurix quis deflcat,

quidam vchcmcntius

& adhuc auaritiaj jeftibus anhelat

inha^rentes,

contenduntverepcenitentem

His

vltra

nonpoflcpeccareaamnabilitcr:&Iigrauiterpec?caucrit,veramnonpr^cellil-

fepcEnitentiam.Quodctiam ahis muniunt teftimoniis.Ait enim Ifidor.[hTi^^^ ^^ ^ "^*^" pOEnitens,qui adhuc agit,quod poenitet. Nec videtur Deum po-

Jnlik i.de

^'"'^aT
de pa.

diji,

^.c.irnTor.

iysL

i.<r.

inlib.fyno-

"tart^^^dr

& de

//?.

pan.diji.i.

Jn

Paftor.

fccrc fubditus,fed fubfannare fupcrbus.

Ganis reuerfus ad vomitum,& poeni-

fundunt,& peccarc non dcfinunr. Qupfdam accipcre lacrymas adpoenitentiam cerno,& affedum pocnifens ad peccatum, Multi lacrymas indednenter

non habcrc quia inconftantia mcncis nunc recordatione pcccati Ia

funduqt ^ nunc reoiuifccnte vfu , ea c^ua: fleucrunt iterando committunt.Efaias de pcccatoribus<licit,Lauamini,mundi eftote.Lauatur & mundus
teutia:

^"^y"^^^

& prartcrita pJangit, & flenda iterum rion committit. Lauatur, & non
^ft mundus qui plangit quas geffit, ncc defcrit, & poft lacrymas ca qua^ deflecft,qui

admonitio-

ucrat,rcp6it.] Idcrn, [Inanis cft pocnitcntia,quam fequens culpa coinquinat.

Nihil profuntlamenta, fi rcphcantur pcccata. Nihil valet vcniam a

^panh'

diji.i.

mahs pocommifla
Icem
Greg.
[Qu.i
iterarc.J
plangit,nectamen
defcric,poena^grauiorife fubiicit.]ltem Ambr.[Repcriunturqui f^pius agen-

Qui ,fcere,&

^rr^^df
pcenit.c.io.

mala denuo

dampoenitcntiam putant: qui luxuriantur inChrifto. Nam

fi

vcre poeniten-

JidcJr^dr-

tiam in Chrifto agerent,iterandam poftea non putarent:quia ficut vnum Baptifrn^j if^ cA^ vna poenitentia.] His ahifque pluribus vtuntur in aflertionem

ta

ruasopinionis.SedAmbr.dicit,[Hxcvcrapocnitentiaeftcefrareapeccato.]Et

intom.i.

iilud z.

fort/ab"-

^^^^^"^1

[Magni profeftus

eft

renunciafTe errori. Imbutosenimvitiisanimos

& coeleftis gratias, & ideo fane

dantior.

exuerc acquc emendare

SuperPfal.

Poenitentia cft virtus, vel gratia, qua commiffa mala cum

n
^
r
iemendationjs propolito plangimus,
oaimus,& plangenda vlterius comiCT-

il8.y?r.2Z.

paulo

pofl

princ.

jj-j^

virtutis eft perfedla^

(^efjniri poteft.
'

tere

panitenti^.

&

nolumus:quia poenicencia vera

eft in

animo dolerc5& odire vitia. Vnde

eji
re^c fic
ad diuerfa ccmpora, fed ad idem Tcferantur, vc fcilicct
tcmporcquod deflec commifTa mala , non committatvoluntatc,vclopere
flenda, quodinnuiturex verbisconfequentibus. Namquificaliadcplorat,
&cHinc Aug.aic,[Cauendum eft nequis cxiftimec ncfandailla crimina(qualia qui agunc,regnii Dci non pofTidebunt^quotidie pcrptranda,& elccmofynis rcdimcnda.In mclius eftcnim vitamutanda,&per elecmofynas dc pecca-

J^l^vcrba pvxmif^a, Pcemtere

anteaSia deflerejf^flendamncommitterei

accipi pofUint, vc non

Inenckcap.

/"'^-

j.San^ca-

uendum.

tjs

prxtcritis propiciandus cft Dcus,

no ad hoc emendus quodammodojvt ca

femperjiceatimpune committerc.Neminicnimdedit laxamcntumpeccandi

In

epiji.

i.

EccieRa"
Depce.diji.

etfi

miferando dclcat commiffa peccata, finon fatisfad:io congrua neItem Pius Papa [Nihil prodeft homini ieiunare & orare, & alia reli-

gligatur.]

mens ab iniquitatc reuocctur. ] Qui crgo a malis fic

mcntcm tcuocat , vt commiffa pkngat , &plangendacommitterenon vclir,

S^^^^^ opcra agefc

nifi

'^j^^^'^

nec fatisfacere ncgligitjvcrc poenitet. Nec ideononeftvera poenitentia,quia

Ponit d^ter-

fortc poft,non dc propoficoyfcd cafujVcl infirmitate pcccabit. Ille autem irri-

'

minationem

for eft,& opn pocnitcns,qui fic

opere conjmittere

commiffa plangit,vtplangen<Ja voluntatcvcj

non dcfinat.Illc etiam qui poft lacrymas repetit qu^ flcuit,

lauaturad tempus fed

:

mundusnon cft, idcft,ilIa.munditianon cft ci fufficicns

XIV.

Diftindio
cicns ad bliitem:quia

quam

pocnitcntia
lcilicct

ell:

momentanea,non

fcquens culpa coinquinar,

carcns fructu

poenitcnticT,

illius

pcifcuerans. Itcm illudjnanis dl:

iic

inrclligcndum ciblmnis

t]uam (equcns culpa mquinar.

cl}>

illius
'^

cnim frudus cil vitatio geliennXj& adcptio gloria:.Morrilicatur cnim illa poenitentia & aliaantcadla bonapcr fequenspeccatum vt non foitiantur niercedem,quam meruerunt cum ficrcnt,& quam habcrcnt G pcccatum non fuc,

ccdcret. Scd
prxccirit,

ctii

dc peccato fucccdcnti pccnitcntia agatur,& pocnitcntia qux

& alia anteada bona rcuiuifcunt

prodicrunt.

enim

llla

fola viua funt

fed

illa

tantum,qua: cx charitate

quac cx chariratc fiunt. Idcoqucfipcr

fcquentia peccata mortificantur , per fubfequcntcm pocnitcntiam rcuiuifccre

poilunt.

Qua: vcrofinccharitatefiunt,mortua& inaniagcncrantur:

perpoenitcntiam rcuiuifccrenon valent.Similitcrintclligcndum

hil

& idco

cft ilIud,Ni-

profunt lamcnta,&c.Et illud,Nihil valet,&c.Sicnimrcplicentur peccata,

nihil valct

ad falutcm,vcl ad vcniam in

fine pra^ccdcns

lamcntum, quia nihil

quibuldam

rclinquitur de vitac munditia:quia aut peccata dimilTa redeunt,vt

placet,cum rcplicantur.vel fino redeunt,eistamen deletis,proptcr ingratitu-

dinem ita rcus & immundus conftituitur,cum adhuc in cxpiandis implicatur,

ac fi iam deleta redirent.

Dijl.i z.

De hoc tamen,fcilicet an peccata rcdeant, poft ple-

nius agcmus.Similiter nihil valet ad falutem obtinendam, vel ad munditiani

vita?habendam,veniam de malefadtis pofccre,& malefadta denuo iterarc. Ita

etiam-intelligendum

<iam dolentis vindidia,

[Continue dolcndum cft dc peccato,quod dcclarat ipfa di6bionis virtus. Pceniterc cnim eft pocnam tencre vt femper puniat in fe vlcifccndo, quod com:

milit pcccando.
fidc fc dolet.

llie

autcm poenam

Poenitcntia ergo cft

commififrc.[Qu_id reftat nobis

cit

yim.iib.de

quod idem Aug.alibi ait. [Poenitentia cft qua;- -^era&fitlfemper puniens in fe quod dolct commififle.] & infra, tanUcX

eft illud

nifi

u-depccmt.

^f'

^;

icmper vindicat quod commi- Eodem

vindida femper puniens in ie quod dolet ^;'.?tenet, qui

dolere in vita?vbi enim dolor finitur,dcfi-

& poenitcntia. Si vero poenitentia finitur,quid rclinquitur de venia

Tani-

noli pcccarc.non dixit,

Ne pccccs,fcd ncc volun-

Qupd quomodo feruabitur,nifi dolor in

tas

pcccandi in

tia

continue cuftodiatur?fcd femper doleat,& de dolore gaudcat,& non

quod doleatjfed cx fide doleat,& non lemper doluilfe dolcat,]

tis

tc oriatur.

Dttermmatio

DEquod

pocnitentia

perfcdorum

intelligenttA

dtdorum.

ad falutcm

fufficicnti,

vcl

fupra dixit,fcilicct, Poenitentia cft vindidl:a

commifit:&

alia

huiufmodi. illud vero

ielinquitur,duplicitcr accipi potcft. Si

pocniten-

enim

la-

inteHigendum cft
fempcr punicns quod

Si poenitentia finitur , nihil

iuxta

fit

quorundam

de venia

intclligcn-

tiam pcccata dimifTa rcdcunt , facile cft intelligerc nihil de veniarclinqui:

quia pcccata dimiffa iterum replicantur, Sicut enim ille qui ex fcruitute in li-

bertatem manumittitur,.intcrim vcreliber cft,& tamenproptcr ofFenfam

\x\

fcruitutem poftcarcuocatur. Sic &poenitcntipcccata vcrc dimittuntur,

&

tamen propter

ofFenfuii

qux

dicantur,fane poteft dici etiam

pcccata itcrum imputentur

mundusconftituitur,ac
Scotfoper.

fi

illa

non redire
de venia rclinqui:non quod dimiffi

rcpficatur iterum rcdcunt. Si vero

fic nihil

fedquiaproptcr ingratitudinem itareus

&im-

rcdircnt.

Tom.t^llh Pars

II.

De

Hb,

joan.]\l'^
^-

diugaudeat &lperetdcgratia,quamdiu fuftentatura pocnitentia.Dicit cnirn

Dominus, Vadc,& amplius

^*^'

jj

IV. Sententiarum

Lib,

^ 'vnica foEnitentia.

De folenni

TLlud autcm quod Ambrofms ait,Rcperiuntur,&c. & ficut vnum baptifma,

J.ita& vna pccnitentia non fccundum generalem,fcd fecundum fpecialem
^^^^^^ Ecclelia: de lolenni poenitentia didum intelligitur qux apud quof-

C
De

peenit.

'r! IrilT'

dam femel celebrata,non iteratur, Item,illud

tw.

mel vfurpata nec vere celebrata , &c fru(Stum

Mji.i^^clp.
fin.

fan,

amittit,] de folenniintelligitur,

(codem

ait5cft,quaj fit extra

aliud Ambro(ij.[PGEnitentia fc~

prioris aufcrt

& vlum fcqucntis

Solcnnis ergo pccnitentiajVt Ambrofiusin

Eccleiiam in manifcfto, in cincre

& cilicio

qux

gr^uioribus horrendiTquc ac manifeltis dclidtis tantum imponitur, Ec

Sr"crro P^^o
ca^
dx illa non eft iteranda pro reuercntia

&

i^<ie

^U>

peen. c.ii.

*^T

';&

cedomttm

^^^

Sacramcnti,& nc vilefcat & contcmptibi-

^^^ hominibus.jVndc Auguftinus.[Quamuis caute

locus

fir,vt

dicina

illius

vilis vel

& falubritcrprouifum

humillimae poenitcntiae femelin Ecclefia concedatur,ne

mimis vtilis

minus contcmptibilis

eiTct egrotis:quE

mc-

tanto magis falubris eft,quanto

tamen audeat Dco dicere , quare huic ho-

fucrit. Qtiis

^k"primfpio

primam rurfus fe laqueis iniquitatis obftringit,

^dhuc iccrum parcis?]Origchcs quoque de hac folennipcEnitcntia,qua^pro

tom.i.

grauioribus criminibus iniungitur,aiti[Si nos aliqua culp;^ mortalis inucnerit,

epijl.

54.

Super

mini,qui poft pccnitentiam

e-

^^ ^^^ |^ criminc mortali , vcl in blafphemia ndci , fed in fermonis, vcl in

niorum
vitio confiftat:ha5c cuipafemperreparari poteft:necinrcr<licitur alibom.i^. in
medio eiufquado dc huiufmodi poenitentia agcrc:fcd no ita dc grauioribus criminibus.
dem tom. i,,^
.1
J
In grauioribus enim crimiaibus lcrnel tantum pcenitcntiie conceditur iocus.

*-Lri

Communia,

quas frcqucnter incurrimus

fcmpcrrcdimuntur.

quxdani

aliis

]Communia

"^

fempcr poenitcntiamrccipiunc

dicic vcnialia peccata,

minus grauia:qua^ ficut fepc committuntur,

&

&

fortc mortalia

ita

frcqucnter per

pcenitentiaTTi redimuntur.Sed dcgrauioribuscriminibus,femcl tantumagicur poenitentia,fcilicet folennis.Nam & de illisjii iterentur, iteratur poenitcnria,fed

nonfolcnnisjquod tamen in quibufdam

Aticioritatihus probat ,

Ecclcfiis

non

feruatur.

quod mnfmeltantum , pd frequenterfeccata

dimittantur per poenitentiam,

/^^ Vod vero poenitentia non fcmcl

tantum agatur,fed frequcntcr iteretur,

Vs^^& per eam frcqqcnter

Lihr.de ve-

ra

&fdfa

foemtentta

iterum vcnia prasftctur, pluribus Sandtorumtcenim Auguftinus,fcribcns contraquofdam h^ercticos,

pgccantibus poft Baptifmum fcmel tantum diccbant vtilcm cfrcpoeni-

ftimoniis probatur.Ait

T
.. j,^
rin ^
r
Vi
T
tcntiam,ita:[Adhuc inltant perhdi, qui lapiuntpiuiquam oportct:non lobrij
.

c.^dninitio

tom. 4.
Rom.ii.4i,

fg^i

^xccdcntds mcnfuram

valeac poenitcntia,non

miiTio ad

peccandum

dicunt

tamcn

cfTet

&

fi

fcmel pcccantibus poft Bapcifmum

L

lacpe

I-

j^

peccantibus proderititerata:alioquin rc-

ineitatio.Dicunt cnim:Quis

non fempcr peccarct,

fi fcmpcr per poenitentiam rcdire poffct? Dicunt cnim Dominum incitatorcm naali,fi fempcr peccaniibusfubuenit & ei pcccata placcrc, quibusfcm:

pcr pra:fto eftgrana. Errant autem. Conftat cnim multumcipeccatadifplijiufuli

ad

eft ca deftrucrc. Sedii-ca amarct , non femper ca dcMaccdonium, [ In tantum hominum iniquicasaliquando
progrcdicur vc cciam poft peradam poeniccntiam , & poft Alcaris rcconciliacioncm , vcl fimilia,vcl grauiora commictant. Et tamen Dcus facic
cciam fupcr calcs oriiri Soleni iuum , ncc minus cribuic , quam ant^ cribucrar,

^^^^

S"^ fempcr prajfto

^Acedo- ftruerct.] Idcm ad

"'"^^^^^^-

eaprinc.
*"'

'^*

^A^
Intantam!

largifTimamuncra vitaj,&

falutis.

M^t.yg. cenciasnon conccdacur ,Deus

Ec quamuis

tamen fuper

cis in Ecclcfia

locus

illc pcieni-

non

obliuifci-

eosfuae paticntia:

tur.

XIV.

Dift.
tur.

Ex quorum numero fi

Qu^ft.

I.

quis vobis dicat,Dicicc milii, vtrum aliquid pro"

ad vitam futuram fi in ifta vita illeccbrofiflimx voluptatis blandimenta

contempferojfi me poenitcndo vchemcntius,quam prius excruciaucro,(i vbc-

fit

rius fleuero

Ci

melius vixcro,{i paupereslargius fuftcncauero

dentius flagrauero?quis vcftrum ita dcfipit

ifta in

vt huic

homini

fl

charitace ar-

dicat, Nihiltibi

pofterum prodcrunt ? Vade,faltem huius vita: fuauitate fruerc. Aucrtac

Dcus tam immancm, facrilegamquc dcmcntiam. ] Itcm loannes Chryfofto- Et habem

mus de reparationc Iapfi,[TaUs,mihi crcdc, caHs cft crga homincs pictas Dci. ffj^'

Nunquam fpcrnlt poenicemiam,fi ci finccre,& fimphcicer otFcratur

ctiam

fi

cap, Xaiis.

ad fummum quis pcrucniat maiorum , & indc tamen veUt reucrti ad virtutis
viam:fufcipit Ubcnter,& amplcditur, & facit omnia quatenus ad priorcm rcuoccc ftatum. Quodque cft adhuc prasftantius & eminentius , ctiam fi non

omnem fatisfacicndi ordincm , quantulancunque tabreui ccmporc gcftam non rclpuit poeniccntiamtfufciquancumUbet
men,&
pic eciam ipfam ncc patitur quamuis cxigua: conucrfionis, perdcre merccdcm.] ExcmpUs etiam hoc idem aftrui potcft. Dauid enim per pcenitcntiam, * ^'i-i r.
adultcrij fimul & homicidij vcniam impctrauic:& grauiccrtamcn poftca dcU- ^^iX^Jj
quic in popuU enumcracionc, quod popuU muUicudo proftraca oftcndic. [ II- ^pohgia.
lud aucem mirabilc eft,quod Angclo fcrienci plcbem, fe obcuUc, diccns, Grcx ^*^^^
ifte quid fecic?fiat manus cua in me,& in domum pacris mci. Quo fado ftacim eiKfdem in
potuerit quis cxplcre

qui abfolutione aeftimabatur indignus. Ncc mirumfi taU fua oblatione pro populo , peccati fui adcptus cft veniam,cum
Moyfcs offerendo fe pro plebis crrorc,peccata dilucrit. ] His aliifque tcftimofacrincio dignus iudicatur

^"-^

^P^'

non fcmel tantum fed

faspius nos a pcccatis furgcrc,& vcram poenitcntia faspius agi.Voluncarie cnim
peccancibus nobis,vc aic Apoftolus,pro peccacis non relinquicur hoftia,fecunda fcilicet , quia fcmcl tantum Chriftum oportuitpati. Nec relinquitur feniis pluribus cuidenter oftcnditur pcr

pcenitcntiam

Ex'od.ii..

cundus Baptifmus. ReUnquitur vcro fccunda poenitcntia , & tcrtia , & dcinccpsjVtloannes Chryfoftomus fuper hunc locum ait [ Sciendum , inquit,
,

horum vcrborum occafione poenitentiam aufequod hic quidam

rentcs quali per poenitentiam non valcatpcccator poit iaplum refurgere lecundo,& terti6,& deinccps.] Verumctiam in hoc poenitcntiam non cxcludit,
cxur^unt,

^<?^.

o.

Mcap.io,
^' ^'^*

ncc pfopitiationcm,qu
&hoftiam.

fa:pc fitpcr

Q^

iE

pcenitcntiam,fed fecundum Baptifmum

Vtrumfoenitentia necejfarto reqturatur addeletionem peccati mortali^

foft
Alenf.4.;'.f.y7.'w.i.C^ x.

Baftifmum commifi

D.Bonau.i/c

i.p.art.x.tpuJ}.}.Kichar.i,^U4tfl.i.

D.Thom.^iu^.ijm.i.& yp.

qttdfl.^Cart.i. SMir.}.p.tom.^.di/p.9.fin.i.& i.

M Magifter dctcrminauit de Sacramcnto Baptifmi, & Confir& EuchariftijcjMc deccrminac dc Sacramento Poenitcntiac,quod

T QV A

macionis

communc Sacramentum poft lapfum-.quiafccunda tabuU poft naufragium cft PoBnitentia/ccundum Hicronymum.
Ctrca iftam diftinftionem,qua:ra primo Vtrum posnitentia ncccflario rcquiratur ad
deletionem pcccati mortalis poft Baptifmum commifli? Videtur qu6d nonjquia ceflantc
adu interiori & extcriori,ceflat cflc peccatum ergo ftatim fine poenitentia delctur. Antcccdcns patct,quia peccatum non eft,nifi dcordinatio in adu exterioti.
Scoti oper. Tom.VIII. ParsIJ.
A }
Sccund6

cft

e.

Arg.i,

#
^fg.U

Lib. I
Sccun(3p

fic,

V. Sententiarum

homo offenfus potcft rcmittere offenfam

abfque hoc , qu^d oftendcns

ergo multo magis Deus,quieft fuipme mifcricors fed remifsa offensa rcmittiturpeccatum:ergo,&:c. Haecduo argumenta probant quodnonrequiritur panifcntia ad iftam dcletionem.
Ifcm,qu6d non valcat ad illam delctioncm , probatur primo fic Auguftinusin
tumfaHomil. fpper illud Mztth. j.E/ote mifermnies, loqnem dc damnatis,dicit:r/>
mtentifi-.fidtaTMn ittfruStuofa.Qup^ probac per illud didum dc damnatis Sapicn.y -Pfl^wpcrnitcac

'^rS'}'

&

autcm

tentiam agentes,drc.Si

quod quamdiu homo

dicas,

cft in vjta ifta,valct poeniccntia

ad delctioncm pcccati,fcd npn poft.Contra hoc cft audoritas Hitxon.de paenJift. 3 .& ponitur in Mttxa^nihU Iud<tfrofuit egipfoenitentiam->ferquamfcelusentendare nonpotuit.

quod dcletur peccatum mortalc , cffe maius bonum , quani

malum,vcl aeque bonunajfed poenitentiacft minus bonum,quam pecr
catum mortalc fit malum:ergo,&:c. Maior patet , quianon recompenfatur malum , nifi
pcrbonum xqualc illi quod toUit.Minor probatur ,quia poenitcntia cft bonum finitum:
peccatum autem mortalc eft nialuna infinitum:quod patetper illud Anfelmi Cur Deus
homo.libro x.cap. ^.tantum malum ejlfeccatum, quantus ejl qui ojfenditur^ veli^quem committitur: fed illc eft infinitus, quia tibifoU peccauiiCXgOyScc. Harc duo argumenta probanc
qupd pceniccntta non valeat ad deletionem pcccati mortalis.
4d
Oppofitum probatur fimilibus viis,quancum ad primam yiam iIc:Saluacpr aic Luc. 1 5.
Icem,oportct illud , pcr

pcccatura illud

H/uie

fit

NifpaenitentiamhahtteritiSiOmifesJimiliterferibitis.
Ratlo i.

Item Hietonym./ecunda Epifolaad Demetriadem,&c ponicur in Mxtxzfecundafoft naufraPrima tabula comparatur naui intcgrae,qua frafta naufrjigus periclitatuf, nifi
alicui tabulazadhaercac
ha:cdicitur fecundatabula ergo a fimili cadens in pcccatum
mortaIe,&: in hoc pafifus naufragium fpiricuale periclitacur,nifi adhaereac poenicencix.

Tanhentut gium, drc

JecMdApoji
ttaufragutm
tAbula,

ex

Hier.htc

Icem,quantum adfccundam conclvifionem arguicurfiCjMatth.^.dicitur,

uiHg.ef.

Item Ezech.

48.
JLtttio j.

8.

Siimpius egerit pcemtentiam fequitur

Omnium iniqmtatum eius nonre-

cordaborvita wf/.ergo,&c.

Ratio^.

COMMENTAKiyS.

Ezech, 18.

N hac fccanda parte profequemur materia

de reliqui$ quatuor Sacraijicntis,iuxtaordinem Magiftri,'quem fcquitur Dodor in
i^-qusc eft prxfcns , incipit tradatus dc Pce-

QginMmir- ^fi'
Mmfu dft' nitentia,& producitur vfque ad
BitttMuf

Agitepoeni

tentiam,^c.cxgo valcr.

difiinEl.

zi. in-

&

noucm

cacteri
diftindionibus > ficut
Sententiarij eodem ordine cxpHcant. Alenf.4. eju.
fiejuemihus. D.Thomas in Magifirum,Sc }.p.
11.

clufiue

&

q.S^vJ^ue infinem,(\\ii mort? praeuentus fummam

no comolemf.SiC opu/cHlo ii. Gratianusin i.p.Decreti,tit.ae poenitentia,ipet feptem diftin6liones,vbi
Conciliorum antiquocongerjt ioca Patrum ,

&

Huc

rura.

fpedkant

Canoncs

pa;nitentiales plu-

Canonicum lib.^.depanitentiis & remijfioPraeterea Clemens Romanus lih. i. confiit.

res. lus

mhut.

Apofiolicar.c.ii.

&

14. TeTtulUzn.lib.de pqtnitentia.

Cyptiinm infirmone delapfis. Ignatius Epifiolaad

Philadelphios. Clemens Alcxandiinus lib.i.ptdag.
cap.^.&

lib.x.firomat. ^iifebius lik6.hififfr.cap.}^.de

Nouato.

& reliqui Pacres

cafio fert.Scd pra: cxteris

libr.de
tia.

variis in locis prout oc-

Chryfoftomus

compMn&ione cordis,& homiliis

induobttt

x.de poeniten-

AtnhroCms duobus lib.de posnitentia. Auguftinus

tom.^. lib.de pcenitentti. medicina, cr

ipfius

Author

lib.

de paenitentitt

vera &fAlfa paenitentia inter

operatom.^. qui vulgari errore tribuitur ipfi

vtilitate.

lib.de

Auguftino quamuis c</'. 17. citet ipfum Auguilinum. Vidcantut etiam Expofitorcs Scripturx in
;

&

Controuerfitx latc contramodernos

hzreticos.Summifta: verbo Toenitentia.

loan. zo.

In hac diftindtiqne agit Dodlor dc eilcntia poequid importet eius ratio,tam quaeft

nitentiar,

virtus

&

quim ctiam qua

eft

facramentum

com-

prehendit totum traftatu quatuor quxftionibus.

Prima cft de ncceffitate eius ad delcndum pec- p^rtult
catummortale poft Baptifmum commiirum. Se- ftinStitni
cunda, An aduspoenitendi fit alicuiusvirtutis.
Tertia , An fit vnius poenae inflidtiua. Quarta,

vtrum per facramentum

Poenitenciae delcatur

culpa.

Pofit^uam determinauit,&c. Circa iftam dl-

flin^ionem

tjUAro

primo,&c. Adpartemnegatiuam

Primo quod tranfaclo a(Slu

maneat dclendum in peccatore. Sccundo, quod ofFcnfa poffit rcmitti a Deo,
homine fine pccnitentia ofFcndentis. Tcrtio, quod
iJla pqcnitentia fit inutilis. Quart6,qu6d fit inefficax quia maius malum cft peccatum , quam
bpnum fic poenitentia ac proinde non feructur
tfebita proportio fecundum iuftitiam. Quatuor

j
vifpofitic

arguit quatuor viis.

''"'/''

peccati,nihil

fi*'*'*-

&

etiam viis arguit pro affirmatiua contradidoria,

iuxtaargumenta, qux prim6 adnegatiuam propofuit.qux etiam tangunt materiam circaquam,
ncccflitatem

& vtilitatcm

Ppsnitentix. Diui-

quxftionem in trcs Articulos. Primus cft, Cmtinett

de eo quod manct in peccatore poft adtum, ArtitHhs.
quo dicitur peccator. Secundus cft , illud
dcleri perpunitionem. Tertiuseft ,requiripunitionem pocnitcntiakm hscautem fuo ordinc cgregic declarat.
dit

CHO

Dift.

XIV.
S

H O

Qu^ai.
L

M.

rtJimtando dapUcem ejfe iujlitiam^dr iniuJHtiamjhabitualem

& A^ualem,impugnat fenten-

tta^qa^ tribuittirD.Tho.tenentem reatum culfa ejfe relationem realem,tum quia repugnat relatio-

nem realem fundari in culpa\tum etiam,quia ea data

nonfaceret peccatorem^ quia

ejfet

a Deo. Re-

futdt etiam Magijtrum dicentem difmiirtudtnem-iquA ineji anima expeccato acluali,

ejjfe

mact^

tam^feu peccatum habituale^

funt
vidcnda. Prim6,quid manct
qyo dicitur
pcccatore tranfcuntc aftu
HIc
pcccator:quia
rcaIcraanct,non oportct quxrcre quid dclendum fit:im6 omtria

in

fi

nihil

nino cflcnt fimiles , qui

nihil

commifit , &: qui ceffauit tam ab adu peccandi

,

intcriori,

^B^j "^'
"" *"?"'

quam exteriori.Secund6,qu6d illud delctur,&: ad hoc requiritur aHqua punitio. Tertio, '^'fJ:
qu6d non quzcunquc,fed punitio pocnitcntialis:& in hoopatct folutio quajftionis.
^g dlcuHr

De primo

*"

fciendum, quod ficut eft duplex

iuftitia habitualis, fcilicet gratia

& cha-

ritas,& adualiSjfcilicet reftitudo nata ineffe adui elicito(& prima patet , fecunda dccla-

ratur,quia aftus natus eft elici confoxmitcr fuaj rcgulac

relitudo eius.)Ita

cum

&: in ifta conformitatc confiftit

ptccator.
Ittjiitiii

oppofita aequc multiplicitcr dicantur, crit duplcx iniuftitia habi- 7*f

eo cui dcbct \ncSc,&!. adualis ,fcilicet priuatio iftius re-

tualiSjfcilicct priuatiogratix in

ditudinis in adu,cui deberct inefle.Poft autcm

cuntem, manet quxdam

iniuftitia habitualis

adum intrinfccum,& cxtrinfecum tranf-

fed

non ab illafola

e^-

'"'/?'"'*

,'

^^i^

dicitur quis pcccator,

xque peccato- Priuatfone

&
^'
&
extcnfiue:quia in cis & tota eratia quantum ad intcnfionem, & fola ipfa 4T''' ^.
habttuunon
^
.^
/
\,
^
quantum ad extenfionem pnuatur tam m eo, qui commiut vnum quam m co qui duo ^^
qui vnum,cflent

aIioquin,qui commififlTetduo millia peccata mortalia,

res intenfiuc

.r.

^^^y._

millia:& ide6 non dicetur vnus minus peccltor poft adum tranfeuntcm,quam alius.
tuaUpeccaAfliimptum probatur,quia in quodlibct peccato mortali ita priuatur gratia, quod ni- tHm. 2. dij}.
hil eius manet,& per confcquens pcr nullum fuccedcns poteft fieri intcnfior, ncquc cx- 37f -^.S ex
cenfior,Ioqucndo de priuatione ifta habituali quianonpriuat,nifi vnum habitum,ficuc ifta-^ i'^'
:

non

cft natus,nifi

nali

vnicus incfle. Ec hsc ratio fimilis

qu6d peccacum originale non

eft

eft racioni

natum inefle magis

in

Anfelmi deconceptu ?'irgi-

vnOjquam

in alio

*3'

*^i'

quia in

quononeftiuftitia,non poteftab eo priuariiuftitia,dequo diftumeft //^.i. dijlin.^o.c^ d.io.q.i.&

J7.1niuftitia autem aftualis mancre non poceft ccfl*ante adu quia ilhus fubiedum pro- 2.
d.}j.

&

adus in anima, ficut & rcditudinis fibi oppofita: non cnim anima poteft cfle q- * '^'V'immediatum fubiedum illius rcftitudinis,fcd tantum adusin anima:adhuctamQn non
"^"J'
^' ^ ,* J^
manente aftu non manct illa reditudo,ncc eius obliquitas.
Dicicur aucem, ' quod manec ni anima, quae peccauit, reatus culpx, qua: eit quardam py.i,tauonit
obligatioadpoenamdebitamilliculpa: illa autem obligatio cft quxdam rclatio rea- ,4/^
non tamcn D.Th.huq.
lis non fundata fuper aftum culpx
fcd fuper ipfam eflcntiam animaj

ximum

eft

^'

nifi

culpa prxuia aftuali

ficut cft

didum fxpcftpra quomodo

,

fuper

adionem funda-

turrelacio.

'"'-i-

&^diff'

Scdcontrahoc,arguiturdupliciter. Prim6,qu6d nulla relario realis fundata fuper ^^J'lll

adum culpsE manet in aniraa. Secund6,quia fi manerct,nonabilladiccretur anima j_c.

peccatrix.Primum probacur,quia relacio realis intrinfccus aduenicns,fequitur neceflari6

y
pofitioncm cxtrcmorum:ha:c auccm non fcquitur;patet,quia anima cadem manente ,
NHllarela-i
Dco,feu poena eodcm modo fe habcnte non propter hoc anima eodem modo cft obli- tlo realis
fwidatHr
gata ad pcenam,quia non antc peccatum.
Quod fi fit relatio extrinfecus adueniens, neccfle eft fibi darc caufam pcr quam ad- J^P^^'^^
^
cxteris. Non enim poceft cfle rcfpedus rcalis
ueniat cxtremis iam pofitis ficut de vbi
pon fequens cxtrema pofita, quin fibi vt termino rcfpondeat aliqua adio realis:fcd iftius
obligationis non poteftdari actio realis,nccagcns realc:non enimanima,quia pcccando
npn habuit nifi vnicam adionem deordinatam,qux fuic ad illud velle priuacum circunftanciis dcbitis,& ita non ad iftum rcfpcftum, vc ad terminum. Ncc poteft ifta obligatio 5; exculpA
dici cerminus adionis diuinse immcdiatus:quia nulla anima dicicur pcccacrix prxcise ab efet relatio

&

'

&

quod eft tcrniinus immediacc adionis diuinx.

Secundum probatur per illud vlrimum quia fi cflTe:

realis^nofa-

illo

fet fingi incfle

nifi

Deo immediatc

in

anima

talis

obligatio,

non pof-

& ita per iftam formalicer non eircc anima pccca-

Deus non fic caufa pcccati per fc,fed folum permiffiue.

videtur folucrc per hoc , PollutA
Iftam difficultatem tangic MagiRcr dipn. 1 S.cW/.
cxemplificat
eji 4/;/<i,inquit, quoufque poeniteat ^fcut erat dum in ea erat praua voluntas
rrix,cum

&

dc

co, qui cecigic

mdrucinum

cefiTante

enim tadu eft immundus

&

ficuc prius

& fubdit
Jt^x

'^"'"

P'"'*'
'^""'

Sententiarum

JtA folluta

ipfo a{fu feccati

dinem.

ineft

rtmsmt amma,ficutfuit in
ipfa ergo dtfsimilttudo yqua

macuU

quia ita

eft

anims ex feccata ,&

longe a

Deo per difsimilituanima a Deo,

eft elongatio

intelUgitftr.

Coiitra iftud

Jiiacula

vtl peccMt

IV.

Lib.

dcduftio prior,qaia macula

ftac

modocunque nominctur,non poteft

cflc

ifta,vel

elongatio,vd di(fimilitudo,quo-

cantummodo

carentia habitus gratia:, quia

illa

primo peccato-.ncc carentia reditudinis in adu , quia ifta non eft nata ma^HoawUcSnere,nifi manente macula in adu.Item,macula fummi odij. ji,&L amor fummus ipfius A^
^Hevocetur,
repugnant:ergo per vnum aufertur aliud, & per CQnfequens,macula odi) A poflec auferri
hatituaU

mpoteft ejfe
carentia

totaliter incft

pcr immodcracum

amorem ipfius A.

prattt.

2.

COMMENTAKiyS.

Artlculus.

Iitflltia

dn-

fitx.

b irx Z prlmofliefidum efl, &c. Suppofica parti-^

L/tioncqusftionis iam praemifsa,aci rcfolutionem huius Articuli przmittit in genere iufti-

pcr fubfequentia

tiam

peccatum.Ergo

dici duplicitcr;nam alia dicitur gratix

ptionis

ado-

& fupernaturalis ,dequaTridcntinum

& ilia cft

qua iuftificatur impius,

tamquam pcr caufam formalem & dicitur ibi ^

fijf.6.c.j. agit,

JuftitU hahi
iuiUit.

&

Conciiio ndcs , fpcs,

charitas liabituales, qua:
infunduntur incordapervirtutem Spiritus fan(ki
hasc etiam eft iuftitia quantum ad integrit^tem. DoQtot hic folum facit mcntionem charitatis,quam vocat antomomafticc gratiamrquia illa
ibla eft ratio formalis , perquam toUiturpcccatum,caEteri habicus accedunt ad perfedlam clcuationem hominfs fecundum inteilekum & voluntarem ad opera falutis. Nam fides,qux pcr dileAionem operacur,faluat,ex Apoftolo. Sicut ergo
iufticia fandificans a peccato eft fola charitas,
:

Tft ehantas.

qu^diciturgratia, tdc^ nomine iuftitia

hocmo-

explicat charitatem , & appcllatione

gratisrquodpcrindc facit idcm Tridentinum lococitato can.ii. vbi agit dc forma iuftificante

do fumptae
Tridcnt.

\ pcccato. Si <ptis dixerit

Vflfila imputatione

omnes homines

iuflititt

iuflijicari

Chrifti, velfilapeccatorii

remifjione, exclttsagratia,& charitate, ejua in cordibus

eorumper Spiritum

dift)indatur,atejue

iliis

inh*reat;aut

gratiam, ^ua iuftificamur ,ejfe tantitm fauorem Dei,

Anathemafit, Scc.

Hic autcm non cft locus

& charitas fint

an gratia,
diucrfi habitusrnon effc patct ex

&

fufius probari poifcc cx Parribus,

Tridentino,
fi

diflerendi

hic ertec locus propriusrde hoc aliquid dicctur

ex occafionc infra : quidquid autem dicatur , non

rcfert ad prsfcns irrftitutum , in quoagiturde

pecQito habituali,quod
fiftere iq

ftatuit

priuationc gratia

Dodtor non con-

qu^cunqucillafic

forma.
a-

latur a Tridcnt. eademfiJf.c.i6.fniSt\is iuftitia?,dc

qua potifllma quxftio

rum.

cum

fuit

Pclagianis,&

ap

atque eiusobedientia, ab Aqguftino;aThcologis autem

Philofophis , conformicas operis ad rcgulam reda:
rationis,eftque rcditudo virtutis,qua nata eft,&
pellatur faepc adimpletio lcgis

&

debctinefteopcri,
JfiiuJfltlM
hitbituiilis.

Per oppofitum, duplex

eft iniuftitia

uatiogratiar fandtificancis,

a!ia pri-

& habitualis;& in illa

negatDoftorcofifterepcccatuni habituale quia

:

illa

priuatio per

vnicum pcccatum inducitur

ncquc intenfiuc poteft augcri

vt probat cx Anfclmo in lite-

Jniuftitia habitualis augetur pcr quodlibet

ra.

iniuftitia habitualis,qua quis di-

citur pcccator,

& magis peccator

quid crgo

Dicit

non

eft

erte illam

debet eflc

alia:

cum communi antiquorum

priuationcm/ju

fuit in

a^u:quia

fimul cum a(ftu,quem affecit.ficut tenetur ctiam de rcditudine oppofita , quae non maiila tranfit

nct poft aclum Phyficc.

Dicitur autem,icc. Adducit fcnrentiam,quz
c
4
imponitur D. Thomae in margine: eius tamen SenftHtiMtb
ctnt tjf* rta,
non eft,nequc fcio intcr vetcrcs,quis eam docuc- Itm
9tl4titrit:nam quamuis cum Auguftinoadmiferint poft nttti.
rcacum
non
mancrc
fatis
a(5tum practericum
,
cx
ipfis colligitur , fi ftacucrint effe rcalem relationcm,prouc haec fcntentia,vt a Dodtorc explicata,

docet

cuiulcumque

probacur a

quiancquit
adueniens.

fic

hzc

fcncencia

Dodorc racionibus
efte intrinfecus

rcdtc

im-

poficis in litera:

ncquecxtrinfecus

&

quod

infit talis reiatio,

anima & poena. Dices requiri adum vt conditionem fundandi, ficui in rclationibus fecundi
generis. Concra , quia a6bus,qua cft priuacio ,
peccacum ncquic c(fe condicio dcccrminans ad
aliquid reale poficiuum quia priuacio non cft
uid Phyficum,fed moralc qua autem matcriale

vt

&

teritttmmanentem virtualiter^narft

iJtn

ift rtUt.

tio

intrinft

tHS aduenittt

liibftratum , nihil facit

ad aliquid,quod habet rationem relationis , fed producit habitum vitiofum,qui cft qualitas. Quod nec fit reiatio extrin- Utfut txfecus adueniens,patet quianequit ineflenifiper trinfetmt ttdcaufam extrinfecamrquia ncc peccaturn,qua pcc- Mtnitns.
:

catum,poteft e(fecaufaeius,cxratione pracmiflaj

nequc anima eciara peccando , feu denciendo i.

rcda rationc,cx eodcm mcdiojneque Deus quia
pcccatum cft lantum pcrmifliue ^ Dco ncquc
anima dicitur obligata pcr illud quod pratcisc cft
terminus diuinx adionis. nequc refponfio defumpta a Magiftro , fatisfacit qui dicitur anima
per diflimilitudincm>& clongationem k Deo raanere pollutam,donecpoenitcat.*quia dehoc qua::

ritur.Non

cft

priuatio gratiac,ex ratione fupcriiis

non eft priuatio redbitudinis dcbitx

ritui, quia hxc nequit raanere,non manenre aftu;

pracmifla

dcinde videtur , quidquid fit pofTe tolli per

formam contrariam. Hacc fumma textus,controuerfiaiti autem tangcmus ftatim , fuper tcxtu
fcquente.

M.

& ehligationem adpaenam

non tamen ait illam relationem adpeenam

Imfugntittir,

Nonprimum: quiaextremamanere

poifunt fimul abfque eo

C H O L

Fult nihil medium dariinter aUumpeccati

tor,

Alia eftiuftitia,qqxdicitur operum,&appcl-

3
Julliti

neque extenfiuc

effe

d.%, i.q.i. .

quo quis dicdturpecca-

peccatum hahituale ,fedipfiim aSfumpr^-

Sic ^^xtt^aitfecundum Sanios diftingui remifsit

XIV.

Dift.
tnifsionem

cttlp^e

u remifsione foen^,

^ mortalenon remijfum,c^ d.^

In

Qux(\.

ifta

I.

quxil.ait ol/hqu/tatem, qujc

. Iii ifta

quxft. fro eoAemfumit pcccatuM habituale,

ejl

in aciu, non pro-

manerepof acl-um^quod ejl dicere,manere virtualitcr. Item inReport.i.d. 35;. . Ex his

fequicur :ait in peccato effe auerfionemaDeo,^ conuerfionem adcreaturam. Itcm htc num.^.

prie

vt ahfurdutfty relationem realer.} effe ,id , quo quU effet pcccator quia effet a Deo .,fed
adpaenam efi a Deo^ ergo. Praterea ex Scot.t.d. 3 y.q. i acluale cenfiHit in priuationei
ergo idemfentit de hahituali. Si
(jr idem ait de originali 2,.d. ^z.q.i.. quoad primum
"vero proteruiatur , quod Scotu6 pofmt habituale in relattone ad panam , intelli^atur de reUtione refultante ex ipfo aBu^feu de dignitate faenx, C^ hoc ejl fatis frohabile cum duiiujl. ciinferty

relatio

tato a Scoto,

lianum 8

^ i.de Nupt.t 6. vbi

att habituale

ait peccata tranfire aclu,

manere reatu, (^ 6. contra funon effe in a^ione , quia prater^t , nec in voluntate fed in reatu ; ita
,

MedmaC.de

Huhionhicq.i.art.t. Gabr.q.i.not.t.

&

9. BaffoLqu<efi.t. Olcot.<^

Pcen. trait.i.qu^fi.y. Ocham/\.qu<Kfi.%.

Alm.fed hi trespotius aiunt hahituale effe tpfum aciuale non

re-

mijfum.

DIco

'

cft in

crgo,quantum ad iftum articulum,qu6d nihil

omni

aliquo ceflantc

aftu pcccati

quo

rcale abfokitum,vcl rclatiuum

illc

dicatur peccator

aftum tranfcuntem. Quia fi

adu manere , illud non cft formalitcr pcccatum quia po-

grauitcr,vel multipliciter peccator,ficut aliquis dicitur poft

dicatur aliquid derelidum ab

tcft ftare in luftificato, ficut

hoc vcl

&:

habitus vitiofus,vel difpofitio ad illum, manct in iuftificato

Okld

tfi

peccatu habituale.

cftadfcquendumillam inclinationem habitus HMtusvipugnando concra cam,bene meretur, & acquitic fibi habitum in contrarium. tiofimanent
Vndc magni pcccatorcs non ftatim quando funt iuftificaci habenc illam paoem quam iuslificti-

fubito. Patcc,quia in principio pronus

vitiofi, fcd

ti^.
habcnt pcrfcdi , &: cxercitati ia virtutibus.
Quicumque ctiam habitus, vcl difpofitio vitiofa derelinqueretur ex adibus , defiacrct eflc port fluxum temporis ,.nifi firmaretur pcr frcquentcs adus ficut vniucrfalitcr
omnis difpofitio ad habitum dcfinit efle ccflantibus aftibus pcrficicntibus habitum fcd y^u
:

quo pcccator

adum,non dcfinit efle

prster

quantumcumque

al^um pra-

tcmpus, licet adus fimiles non adiiciantur femper cnim in infinitum cft pcccator poftquam commifit non cft ergo ibi aliquid abfolutum vcl rclatiuum pofitiuum vcl priuatiuum , a quo dicacur peccator a temporc ceflfationis aftus vfquc ad pcenitcntiam:

teritHm ni-

illud, a

dicitur peccator poft

per

tantummodo quxdam

manere

^'^

'" ff"*^'

relatio rationis inquantum cft obiedum intellcdus vel vo,/Jw4 maDei;quia poftquam commifit,Dei voluntas ordinat ipfum ad poenam cor- net tamcn
rcfpondentem peccato & tunc intellcdlus praiuidct, & pro omni temporc,donec poena mm-aliter

fed

luntatis

debita

fit

aBus

foluca.

Iftud probatur pcr

tes,

&c.

Auguftinum fupcr

Videre, inquit

pr*..

illud Pfalm. Beati qtwrumremiffx funt iniquita- "^'^^-

Deum peccata, efi adpcenam imptttare.

Auertere atitem faciem a pec-

''^ '"5 ^

catis , hoc efi ea adpoenam non referuare. Ica crgo dicic peccata ab eo tedla , non vt Deus
tunc non videat, fed vt nolit animaduertcrc, id cft , punire crgo ipfum rcmanere in
rcatu poft adum tranfcuntcm, nihil aliud cft,nifi ipfum a Dci voluntate ordinari ad poe:

nam condignam illi peccato obiedum autem intcllcdus, vcl

dum, vel volitum, non habet nifi relationem rationis crgo,&:c.
:

voluntatis, vt intcllc-

Confirmatur per fimile quia efto quod Deus in multiplicationc mctitorum , non intcndat habitum charitatis , vt poflibile eft, fi merita fint remifla, vcl ctiamfi eflent intenfa tamcn iftc qui plura mcrita habuit tranfcuntibus interioribus
extcrioribus , cft

&

magis meritus quapi alius,quod nihil aliud eft , nifi quia ordinatur ad maiorcm gloriam:

pcrquodnonhabcturaliquod realcpofitiuum,velpriuatiuumabfolutum,vcIrclatiuum
intrinfecum ifti:fcd tantum relatio rationis,inquantum,vt cft obicdu volontatis diuina:,
ordinatur ad multiplicc gloriam.Ibi cnim in acceptatione diuina ordinantur ifta mcrita,

T>ofi

tantim mA-

vclillepcrmeritaadtalem,vcl talemgloriam. Sicucergoiftaacceptatioproptcrraerita ""

tranfcuncia nihil cft rcaliter,
nis,ficut in

obicdo voUto

&

adus voluntatis diuinae , in iftotantum rclatio ratioex alia partc proptcr ppccata tranfcuntia nihil cft aliud ab-

nifi

ita

iedioiftius,nifireprobatio,velrcpulfio,in voluntatcdiuina,&inpeccatorerclatiorationis,vt abiedi,vel tcprobati ad talcm,vel talcm

Hoc tandcm patct in exemplo fimili:quia

volitOjVcl ordinato

"""

'"

'^f"''

*~
.

fimerita

u mn

il-

au-

xerumgra-

magnum Principcm tali of-

propccr

ofFcnfi

poenam ordinati.
quis off^endat

magna ceflance illo adu nihil cft in ipfo, quod prius non
quod mod6 dicatur inimicus,& non prius fcdcancum in voluntatc domini
eft adus tranfiens fuper ipfum 6f pcr hoc in ipfo cft relatio rationis,Vt in obiedo

fcnfa,cui corrcfpondcac poena

fuic

fi

a&iu

meritorios

ad talcm pocnam.

Ex

'''^

Pmcr

Ek ido

fci-

fciiuitui-

ipfnm ni,macula

licet

a^nm

IV. Sententiarum

Lib.

lo

corollarium,quc)d nihil aliud

cft poft

adum peccati ccflantcm,offcn-

& reatuSjnifi ifta rclatio rationis ,fcilicct ordinatio ad poenam

vtcft difcon-

macula , ficut pcr oppofitum pulchrirudo : vt autcm cft

tnte nMnenoblig.itio formaliccr ad illampccnam, dicitur rcatus &: vrcft aftus voluntatis diuinx',
tem.
iii qua cft tora ifta rcalitas, perquemadum ordinaturadtalcm pccnam, dicitur oflFcnOfenfa,
C\. Nihil cnim aliud cft otfendi, vcl irafci in Dco quam vellc vindicare ifta pocna. &:
maculayreavcl otfcnfus tamen accipicndo iftam rationcm
(tu ffjuomo- licet Deus dicatur figuratiu^ iratus
do dijjiriit ? iraj^i pro ve/Ie wW/wr^, exclusa pafiione concomitantc iftud ve/ie,Dcm formalitcr
Pj^modo cft iratus, vel oftcnfus quia formalicer eft volens vindicarc peccatum commifium conDeus dicitra lcgcm fuam.
vir-

ucnicns

animx

ipli

dicitur cius

(nr iratw ?

COMMENTARIFS,
,

Ico ergo (jtiantiim

ad ifium artictdum,Scc.Con-

Coclii/io pfl-

X^clufio Do(floris eft

(loris.

tcr

cjiiod pr.Tter .ituale

niliil

.;.

aliud

fit

in anima,

in piaefenti litera.vt pa-

peccatum commirrum,
quamreatus pcenx, feu

obligatio ad pa*nam:vt auteni fuppon.amus quid

alij dicant , &; cx inftituto traiStenius hanc con-

antequam ad probationem in fpecie

Ctntwurp. dcfcendamus ipfiusconclufionis Aduertendum
Peccator pojl quod controuerfia non eft in hoc , an peccator
nBu {erma poft adlum dicaiur maciilatus , & eflc peccator,
nenter dtci^^j^^j habitualiter,& permancntcr;quia dcnominatio illa manet poft adum, vt omnes Theologi
trouerfiam,

admittunr.&patetex modo loquendi Scripturs,

Conciliorum erat mulier in ciuitate feccatrix,
Luct 7. Citm adhuc peccatores effemtis ad Rom. j.
di

lofue 11.

& v/ifiu in prtfentem diem rnacula huius

peccati prsterito,prout

non

non

retradatur.fiuc

condonatumcft a Deo, & confequentcr confiftc- Eff deneml

re in denominationc excrinfeca. Ad hanc reduci ntuiomrnex
poceft aliorum fenccncia
*

qui dicunc a peccato ^rmCtcam

pcccatorem,' *

denominari hominem

praeterito

quandmnon

retractacur

to

/-

non quod ipla non

re-

fito

pra:tcritum

verbi gracia

rctradatum

peccacum fuerit

fi

contritionem

per

aut

aliud

ampliusdenominare hominem peccatoremj addit ampliias manere affc<Sum quendam habitualem (ecundum prudcntem acftimationem , vnde homo dicatur conuerai^quiualcns ,ncquit

fus ad crearuram

hxc

&

Deo cciam

auerfus a

in

fpecie.

statM

ihudfupponit.Denaturaauterahuiusmacula-.&
qualiter fe habcat ad peccatorcm , eft controuer-

c,

peccatum habituale

cfle

fiainter Po(iorcs.

aliquid rcale, s/haec multipiicitcr tenccur.

nam

Trima fintentia imponitur noftro Do(flori

ttimafirttS-

^^

4. htc qutft. t. . dico ergo.

iyefpondeo

& difiinn.

c^nxhns in locis aflcrit

in

6. ^-e/?. 2.

maculam

qua denominatur homo peccator , poftquam

tranfitacSlus, eflc ordinationcm eius pafliuam ad
pociiam fumi poteftergo ordinatio ad pccnam

TieeafH hnHttttt ordi-

&

natio adfoe-

duplicitet

*"""'

fumpta cft adtus

nimiriim aftiue
pafliuc
aftiuc
diuina voluntatis,& diciturof:

fenfa , quia Deum eile off^cnfum non eft aliud

quam irafci,& velle vindicarcquod cft ordinare
,

ad poenam. Paflluc fumpta

eiifid ftniiat

Nominnles.

cft

macula

vcl in

ad ipfam obligario

&

pccns.Hanc fententiam docent alitcrOcha4. Ga.hnclead.d.ij.i.art.l.not.i.loan.

lyiaior ibidem.Almainus.In hoc folum differunr,
fir cft

reatus

quod negent

confifterc in

rclatione racionis,

jquamScQCUs ponit ad poenam, aut alio,fuperad-

^
tenfia
Jijf

debitum

f^"''

fic

pat^endum panam, qua in-

rc.ilir,

fedn*etationem

adhim

p^ecfcati.Hanc

fequicurDtifandus./B i^. 3.^. 31 Hc 'fententi.-^

verbis difFcrt,^ non reipsa apfiori.
Tertiafinttmia

Tertia fente-

jjj

aliqui dicunt elfc

morbidam qualitatcm

eft Baifolis ^</. 14.^. i.art.

^H.tntHmad pyafintem.lotin.
pocmteniiatraEl.
'

i.

0.7. qui aflcirunc

nommari pcccatorem

..

homincmderv
aau

il
r
rormalitcr ao iplo

^r

AcWcAim CoSce de

vafqacz.

<^nrtn fen''"'"

aliqui

iriclinationem habitualcm, feu viciofum habi-

tum,detcrminantcm hominem habicualiccr ad

bonum commutabilc,& aucrtentcm a Deo:vtraquetribuitur Gregorio z.</.3o.defendit Bafllolis in 4.^.

Giefforiuj.

i^.quamuisab zMofiiprk Cxplicatoali-

bi,dicat homincm dici poflepeccatorcm. Alij

doccnt cflerclationcm rcalem dignitatis ad foe-

n.^

qux

refultat ex

quam

antcccdenti.

a(Si;u

impugnat cciam Dodor.

Vhimafintentia.

eft

cfle

priuatipncm

gratiar.

Hxc varicexplicarur, quia gratia eft qualitas in-

vltim fen
ttn'ia.

&

potcftfumi duplicicer fccun- ^JJ' pfiuatie

diamfe, aut fecundtjm aliquem effcftum fuum; "r""n/'i*'"
a- n
in Jfittifieatis.
hcerens iuftis,

auccm ettectus cius dutinguunt pnmus cft

confticucrc homincm formaliter gracum Deo,
quia ficut gracia cft effc&: ab ipfo diledtum
(flus dile<5lionis , qua nos diligit
ita habcc pro
trcs

TripUx con
/idertioni

"*

&

lis

cati,8f fubie<3:ioa4

relationem,aut abfolntum

loin. Mcdi-

fintentia cft

orititTab a<iku volu/itatis, aut intellcftus.dioini,

rationis,qua; confequituf^d

""'
Bafloks.

i.x. d. 135;.

fedcftobligatio,&debitum,fcquensa<5tum pec-

ipfc peccator

obicdlum Dei ordinantis ipfum ad po-nam.

Secmda fintentfa efi.j hanc. rnaculam confiftere jn dign^ratc ad pccnam,quaE dignitas non

4iffcrcntcr .ippcilari ppteft rcatus,obligatio, aut

4cbicum pans* C)icunt autcm vlterius, nori cfle

Duxandus.

fcntcntia Vafquis

dileftos ipfi
cfFcdu rcddere nos gratos ,
ita
gratiac.ij. Sccundus efFcSotus lib.i.de natura
(Sbus eius eft , quidam nicor , pulchritudo , fcu
lux quam tribuit animar. Tercius eft dignitas
habcndi gloriam,non quodgracia fic ifta forma:

dito peccatori}(ed in hoc,

Seeundnfen-

quod

cft

;.

^rnrta

vel confidcracur in

& fic eft eius

ordine ad animam ,
ordine ad.pcenam vc

non retra

d^fg^

quod tollat impedimcntum , quo ponon fcqueretur denominatio per aftum

fed

fieUris involnspermanet. Ti:idcnx.fijf.6xap.6.& 7.

uitft*.

f^*-*'*'

rradacio tribuat denominationcm peccaroris,

frn(ient.
cttrt'

**

&

acccpcacio

hominisad

adtus diuinae voluncatis ex

gloriain,qiiia ha:ccfl:

quo

refiiltat in

nobis

relatiorationis,provt rerminamusipfum

fir3

quia pcr gratiam cfficimur digni, vc acccptcmut

<i Dco. Hoc. fupofico , omnes conccdunc peccar

tnm non

modo

clfe priuationcn) gratias

\d

fumpts prirao

qft,fumcndo graciam pro

qualit^tf ipfa in aftu

primo

encic.itc,

feu

moQuidam

fcd pofteriori

do fumpca graciapro qualitacis effecftu.

aucem dfcunceffepriuacionem primi eiFe<flus,vt
S6to

'

peccati,

4U.1

^.^.i.art.i. aflercns

tcanfeunte aftu sotus.

mancre maculam qua: denom nat pccca- Mtdut ixfHrorcm

i

XIV.

Dift.
torem , quat
tum hbiiu*

eftob-

cft relacio rationis in ipro,vt

icdum diuina: voluntatis, non qua

ordinai

ad pccnam,fcd ipfumodio habet.

Alij dicunt erte priuationem fccundi

flt

Coniad-

quamuis

hanc non

diftin-

guit apriuationcnitoris,qua: fubdiuerfis rationibus oppofita vtriquc tribnit varias dcnomina-

tionesmaculs, vtopponitur nitori

Tenius

fno-

dtis exflieem-

Anconin.

vt opponi-

tur conuerfioni, tribuit apptllatione peccatoris.

Alij tandenidicuntcflcpriuationem tcrtij ef-

&

fed:us

art. 4.

Qiiomodocumquc

Ji.

tia:

D. Antonino

i.p.t^. ly.

hic

cxplicetur

fcntcn-

Communis Thom. habitualc pecqus paf-

magis

cft

catum

attribuitur

confiftcre in priuatione gratix

D. Thojnas. fimipfiD.Thomactribuitur \.3..<].Z6.art.i.& 2,

ej. Sj.art. i.tj. lo^.art.
7.
alibi fapc,&quot-

&

&

quot dicunt pcccatum ,

gratiam ex natura rei
opponi , debent meo vidcri , hoc dicerc,tcncndo
peccacum non cfle quid pofitiuum. Hae funt potiflimaefexitcntiaz

huiuscontrouerfis, quas ordinc fuo dcdarabimus. Primum tamcn refolucndum crir , quid DoOiOz in hoc fcnferir.

Ex
rluresfinm
titu

IX frt-

hi$ colligicur

pra:tcr

omncs

tnale in priuatione gratiat

nirt.

cfle

ii DeBtris.

&

illaiti,

qujc dicic

qualitatem morbidam, licet verbis difFerant,

infuhieBo efl,

&

fe meminit ,
Jcrupulo agitur confeientiet, donecjiat deliSi remifeioeft

in animo eius

tjtd delitpujfe

nefecurus. Giuodfi ohliuifeatur fe deliepiijfe , vec eius

confeiemiaflimuktur , vbi erit reatus ille, ^uem tranf

ma

eunte peccato manere concetUs^ donec remittatur?Non luomodt

efl certe

in corpore

epiia

nen

eorum accidentium,

efl

net feceatHf

Non efl in anlrrw/pda eius memoriam deleuit obliuio,

tamen efl : vbi efl igitur,
ciem iOm bene viuat homo , nihtl tale committens ? nec

<jtu accidunt corpori.

&

manit ejuippe omrnno

manet nifi in occultis

oblitus efl

ijuet

non manere:

donec remmittatur : vbi erp

legibus

Dei epu

ejHomedo in mentibus Angelartm

confcriptt Jimfy

vt mellafit iniqui-

ejHod nihil reaU ah/olutum vel relatiumn eji in aliepio,

go tranfeunte aftu fruftra

&

omni aShtpeccati, a <juo ilU dicatur peccator,

rnfri, Sed tamummodo qu*dam relatio ratioefl

ohieEium intelleEiMf

vel volunta-

tunc intellecius prtuidet omnitempore ,donec

Qupd

probatauthoritate Au-

non rejeruare.

Probat rationc quia qui plura haberet meri-

Exemflum

fks.

eius, ejui deliquit, donec dimittatur-.ergo

hoc

tura ftecati

&

*f-

&

propric diSti

qmt,Deumpeccata, eftadpoenam imputare : auertere autem faciem apeccatis ,hoc

efl ea ad pcmam

.Aliud ex

iR4/i

Augufllr

ftnft Vrinci-

quibus oftcndit peccatum habituale fiftere

quam reducit ad voluntatem extrinfecam Dei tranfcunte adu ,
fpeciatim lib.
6.contra lulianum c. 8. cuius verba clarafunr.
u4lu,inc^\ik, tranjeuntr manet reatus in conjcientia
Aogaftinus
tis

in reatu pccnae ,

poteft haberc

guftini fuperilludPfal.iSMf* ejuorumremijfxftnt

iniejuitates,
ejHorum teSlaJitnt peccata. F1dere,in-

grMit.

ftante lege.

Confirraatur ex Auguftino locis Jitpra cita-

habituale in ordinatione pafllua peccatoris ad

pcenam. Dico ergo tptantwn ad ijiwn articultan^

Pfil. }i.

mugmentum

qua ontur ,

Hadlenus Auguftinus , quibus verbis

noTi agnofcit aliud manere poft peccatii aftualc ,quam reatumpcena:,idcft,ordinationem ad

to;&

cui

&

tasimptmtta

poenafit foluta, &cc.

vocetur rearus , vocecur dignicas poenx, vocctur

Dei , qiuapoftcjuam commijit peccatum , voluntoi

Dei ordinat ip/itm ad pcenam carre/pondentem pecca-

dtur

pam

vindicatiuam ,
cft propter culin qua fundatur debitum pa^ns , vel ex

debitum, velquidaliud.diuerfum tamen ab acluali pra;terito,qaod dat dcnoiDinationcm pcrnianentem.

Dodlor autem hic magis appofitc fccutus Auguftinum , illud explicat conftitucns pcccatum

tis

ntn

dum iuftitiam

eorum vero epu

nisin ejuanthn

fnifje

&

eorum peccatorum eius reatum manere

&c.

re-

ncmp^ ordinatura ellead poenam:

fupponit fundamentum ex parte fubiedi,
nempc peccafle quia hic ordinatio eft fecunintrinfccaeft,

tneminit

ceffante

tx merito

dicipofeit

& ftatucre

10

clara, vt intcrpretationc

peccatum habitualc in ordinationc ad poenam, qua fundatur in peccato aduali commiifo , quod in reipfa
tranfir, licct maneat in fuo effedtu, perinde eft

vixin rcipfadifferre,

Vera fenttn-

pra:fatas fentcntias,

vltimam, qua conftituit peccatum habi-

mijjlt ttnui-

vidctur fupponc-

trinfixo denominantc,quia ifla rclatio racionis

habitualc cfte

ille dicat

Deum tamcn

conucrfionisad

r.

& Conradds in hoc

ani-

piiuatam decore

pulchtitudinegratiai.Caiet.

conueniunt

6, q.

ac

gratix, diccntis habituale peccatum cire

mam effc inuifam

Caier.

II

candem dodtrinam.
Haec verba videntur

JtliJtu exfli-

&

&c d.

tur eius macula,

rc

I.

no admittant,& corum vcritaio data.non fcquitur quod alij opponunt Dodori

nempe eum
fentirc quod habituale confiftatin aliquo ex^

cfFccflus

tMHJi.

Dco,

eum

Qua!rt.

nifi quatnfangtds

Afediatoris expiaxe-

rit,Sic.

pcenam legcftatutam,
Probatur autem ratione

haec fententia

& fine

fundamento

&

ncadu. Contrahicagimusdc peccato pcrfb, quod incft medianre voluntatc propriS,

Adami, & priuatio reditudinis dcbita:,qusE non

confiftebat in adu, fed in habitu ; peccatum ve-

incopcrhoc manct quam ordinatio ad maius

ro perfonale

prxmiura crgo fimilc contingit

Et amplius probatur exemploeius

efle

in demerito.

nali

eft

voluntarium mediantc voluntatc

pem ofFendit

nem

, in quo manet tantiam ordinatio

pcenam tranfeuntc adlu , quieftadus
Principis tranficns fuper ipfum ac tandem con:

cludit

ex

iflo

fequitur corollarium

aliudeflpofl alium peccati cejfantem

la

& reatus,

nifiifta relatio rationis

natioadpotnam

e^uod

ojfenfa
,

nibil

macu-

Jcilicet ordi-

vt efl difconuenicns ipfanimet, dici-

Imfugnatur
*x

injianti

ptccato erigt-'
nis

&

eius ad

qui Princi-

Rejfonjie.

eft priuatio rcftitudinis , qua: infumimus hic aftum

dcbet mcdiantc aftu

denotat excrcitium libcrtatis , quomodocumque fiat , fiue por al:um,fiuc pcr omiflio-

i9

&

originale

quod folum

&

, qui non elicercr tot adlus. Scd tranfeuntc adlutam interno quam etiam externo , nihil

lius

exnm.

conjifiit

&

nngituraliquid,quodfitproprie,
in rigore
peccatum condiftinftum ab adlu. Antecedcns
probatur folusadlus eft voluntarius ,
folus
eft capax reditudinis ; ergo folus capax obliquiratisj&confcquentcr ficut nulla reftitudo nata
eft ineflevoIuntatinifimedianteadu,& libertate eius; ita nihil diftinftum ab aku potcft propric efTc peccatum , vt vlli rationc dicatur propric maculare animam , vt praefcindit ab alu.
Dices , peccatum originalc non confiftit in
aftu ,
peccatum
proprie maculat animam ,
omiflionisctiam immediate ineft voluntati fi-

adu cafu quo Deus non intenderet in hoc

ftatucharitatem, efrctmagis meritus quim a-

ta in

II

nihil

rationcm maculx , feu peccati

inanima,prster adtumipfum : er-

latc, vt

vt condiftinguitur

ineft voluntati

illa

mediante

ferfenele cS-

ab alia,
Probatur

fetitfer *{}u

illo excrcitio

qua: ponitur obliquitas habitualis.

feeeatMtn

qu.r

obliquitas

&

prarcifam
ergo talem non dari condiftindam,
ab aftu imo cffe repugnantiam in terminis.
Priuatio non multiplicacur niii muItipHcetuc
:

fornia

liherum

us

emijltosetfi.

oppofita, vcl raltem diuerfa

fotma
tur,

IV. Sententiarum

Lib.

12
& p.uticipccur

communice-

fcd rc6titudo temperanti

&

nequit aliter participari , quam per adum ,

ergo
raf ione adus ergo nequeeius priuatio
iiulla cft eius priuatio in voluntat? , vt praifcin:

ditur aba6i:u.

Diccs rdinq^ui aliqqam priuationcm produ-

11
fitffieafi.

^am per modum tcrmini.

Contra , hxc priuanon habet aliquam formam , cui opponitur,

quia neque reditudini , qux cft in adu, feu
aduali exercitio libertatis , cum hc fundetur
in iibero , & voluntario , tamquam fundamcnto proximo , quod inuenitur folum in adu neque inuenitur aliqua rcditudo adkualis, cui opponcretur. Dices,dici habitualcm,quiaimmanet. Contra , oportet aflignare terminum eius,
feu habitum,quo priuat , & cuius capax fit fubieAum. Si dixeris illam maculam nabitaalem
confiftereinaliquo pofitruo , quod fic propri^
tio

All

riffcn-

peccatum,contra funt quac diireruntur,de natura

& eircntia peccati

probando non

confifterc in

pofitiuo contra Manichacos cx Patribus ex qui-

bus colhgitur hanc maculam deberc fumi ab

manet , quod
, quod poft pcccatum
tiibuit denotninationem fus caufz , vt eam includit fed nihil aliud magis conuenicnter afordo ad
/ignari potcft , quim reatus vccnx ,
ipfam:ergD,&c.Probatur fubfumptum^quia nihil
aJiud ineft pet aaumpractcr habitum Phyficum,
qui formaliternon fpcdkat fub hac ratione ad
genus moiis vt vidcbimus , & priuatio gratix,
aliquo alio

&

^ ordinacia

ad p<rna,fcd no

enTc

eft

priuatio gra-

!tia?,quiamultiplicatur peccata habitualia,n5

priuatio gratiae,

qus

jntcnfivic

& extcnfiuc con-

uderata deletur pei vnicum peccatutp

prim6 aducnit

quod

&c.

crgo,

fic

Secundo, P<rnitentia,fatisfakio, confefllo,

15
Stiund prt'
kiiio IX ntu

& abfolutio,& quajcumque alia vindicatio improperium & huiufmodi rcfpiciunt peccata
Adtualia & ca quae fuerunt tantiim in poteftatc,
& prout in exercitio habita funt. Ergo priter
,

r* foenitin-

ti*.

Kxc non datur

aliquid

quod

fit

quiditatiuc,

pcccatum perfonale.Probatur confequentia,pccna refpicit praecisc quidquid eft

peccarum , Sc iuftitia vindicatiua codem modo
&c formaliter

tranfgreflione.fed refpiciunt illa,vt inueniuntur

in cxcrcuio Ubertatis:ergoalianonreperiuntur.

Tci ti6,nulla neceflitate ponitur aliquid,quod

litpropric peccatij,praeter a6lualc:ergo. Antecedens probatur, no cftalia ratio,quam vtfaluetut
proprietas formularum , quar dicunt hominem
peccatorem mancrc poUutum , maculatum > abominabilem Deo. Sed haec faluari polfunt fine
Tteiatum
mnuli ma- macula,qu fit propric diftinfta a peccato atuanit infuo if
li, ergo,&c. Subfumptum probarur,quia ipfum
fiHu.
peccatii aduale manens infuoelFcdlu.poteft trificut charitas
RiSituiio chu buere talem denoininationcm
titatis in di- manens in adlu imperato , verbi gratia, aftus ie^ruH.
iunij aflumptus ex fine,
impcrio charitatis,
habet appellationcm , &re6litudinem charitatis, etiam deinceps in diftrado,in quo nonexer:

&

cetur aliquis adlus cxplicitus

Lix

eoH-

truHus BO

^anete uHu.

tatis. Sic

etiam manct lex

&

pis in acceptatione populi

nent contrailus

& ali
,

per

& clicitus

chari-

imperium Princiipfo mortuo ma-

aftus morales in fuo ef-

fcdu, vt matrimonium,
dcficiat confenfus

&

quamuis

fic

in propo-

fimilia

quem fiant

raanet peccatum prxteritum in obligatione

poena: , tamquamincficdu qucm inducit,
fito

&i

ouo ncquit prafcindcrc reatus, feu dcbitum poc-

crgo fruftraaliud fingitur, Dices cfie JcRcfpondetur id Dtntmtnafit

falfum elle , quia pcccatinn vt mancr.s in fuo ef- ftCCAterlS !
nae:

nominationcm extrinfccam.

denominat & intrinfecc quiaordinatio,

ad pocnam ncqueunc prxfcindcrca
peccato , in quo fundantur.
Quarto, fi eflet aliquid priuatiuum manens
propnc didlum pcccatum iam diflicultcr polTet
oftendiquomodopoiret expelli fine re(5titudine
oppofita qux tamen non reftituitur. Dfccs refedlu,

ttinftca.

& dignitas

!uarta mtie

*b

incenui-

utniinii.

, nempe in gratia habituanon repugnat ex natura rci;

xquiualenti

ftitui in

Contra

li.

hacc

quia priuatio

determinatx per

cft retitudinis

prxceptum hxc fuit retitudo in a^u tantiim;

charitas autem confiftit in habitu. Deinde, nulJum zquiualensexccdit, quoad effedum faltcm
formalem,id,cui xquiualet fed temperantia
habitualis , vcrbi gratia, non repugnat priuatio,

RiiHludo h
bitualis

nert

aquiuultt

Huali.

ni reditudinis adlualis tempcrantia:

ergo ne-

que charitas habitualis. Dcindc, ncque charitas

aclualis , neque habitualis adimplet formaliter
pracceptum iuftitiz , agt tempcrantix , quia ob
adus harum virtutum fspc dcfercnda eft chairi, ergo non arquiualcnt , quantum
de quo controuertitur. Accedit qu6d finc

tatis

opcratio

ad

id

diucrfae virtutes.

&

Quinto ,meritapraeterfta ,
demerita dcbent comparari vniformiter, quantum ad id,
quod poft fc telinquunt fed illa faltcm omnia
qua: non intendunt gratiam , non relinquunt
:

tranfadbo opere

aliud

quam ius

lumta rati
comparantur
miritum ,
dimiritum,

ad gloriam,vt

fupponit Tti(\.fijf.6.c.i6. de jruSiu iuftificattonii: Triden.

ergo dcmeritum nihil poft fe relinquit , prxter

ordinationem ad pocnam , feu , quod idcm cft,

dcbitum pornx , & obligationem. Confirmatnr
pcr
hanc ordinationem donec remittatur

tam infe,quamfua radice

nitur iniuftus iufto

qui

cft

fufiicienter

ordinatus,

&

CopflllMti.

oppoadop-

pracmium , ideft , gloriam

iniuftus
autcm obdemerituni ordinatus ad poenarn: ergo nihil aliud fingendum erit. P^A. hxc acccdit
vltimo ,qu6d gratia deperditur ob demeritum
in adtu ; ergo illud folum fufticit ad tribuendum
quidquid Scripturade peccato affirmat , quatenus vt/itprk dixi, manet in ordinationead poctatus ad

nam, feu moraliter,

Ad quam fcntentiam
omnes penc

contrari j

reduci polTunt reipia Coneordia opi

in primis illa opinio qua: nicnum.

peccatum habitualeineo,quod eft pecnon fuiflc retradatum peccatum , vt

tcnct Mcdina traSl. i depamtentia. ^.7. Vafquez
Medina.
fupra citAtus, &alij: nihil diflcrt ab hac,&mi- Vafque?.
nus faluat dcnominationcm intriniecam , quia
peccatum non fuifle remifllim, aut rctraftatum,
ftatuit

caflc,

&

non

funt aliqui effeiftus peccati

marum oppofitarum

catoris prascisc eft ab eo

quac

fed negatio for-

vnde dcnominatio pec,

quod

eft peccalle,

denominatio ab adku prsterito

cft

ac pro-

inde extrinfcca.

qux eft Cordubenfis,Richar&aliorum,qua: ftatuit habituale in eo, quod

Alia fentcntia ,
di

eft peccaire,

& non fatisfeciflc, cum priori coin,&

negatio fatisfadlionis non dat

peccatoris. Alia dicit confiftcre in dignitate ad poenam ; fed fi loquatur de
cicjitreipfa

dcnominationcm

fundamcntali , nihilcft qu^m ipfum peccatum

aduale quod fupponitur non remancrc. Si dc
,

formali

eft

potrioncm

ordinatio ad pocnam fccundum pro-

&

ficcoinciditcum iam cxpiicara fententia. Alia,qus dicit cfle rclationem

iuftitiar,

realem

\6

XIV.

Difl.

realem rcliAam poft pcccatum , qua ordinatur

ad pcenam , quantum ad modum dcnominatioficetiam
nis Sc fc habcndi formz , coincidit
dicendum dcillis,quiponunt habitum vitiofura rclidlum poft pcccatura habituale con4iftere in aliquo e^cdlu , qui non propri^ dicitur
pcccatum, fed tantum dcnominationcraarcaufx
ineftedlu , qualera nos ftatutmus in propofito.
concordat modus loqucndi hic Scripturz,
quia fic Apoftolus appcllat concupifcentiaro,
peccattmi,quia,vt exponit Trid.ctun Auguftino,
de peccato eft ,
tn peccatum inclinat- non eft
ergo qftod timeatur hxc fententia , tamquam
:

&

&

&

pcriculofa

quz magis

informaaflcrtionis

rem,non

17
obuau,

&

fuHdjLMtimm

^UtrHm

fel-

eft

confcqucns

& denonlinandi

& quafi

pcccato-

differtab alii^.

Neque argumcnta quidpiam concludunt,

obiiciunt enim quod pcccator non Ct a Deo,
fedordinatio ad pocnamefta Deo. Item-dicitur,peccator eft cx malo poft adum relido ma:

UttUT.

cula

turpis

eft

&

improperio digna, noniic

ordinatio ad poenara

quac eft aftus iuftitia.Ad

harc patet ex di^is, quia ordinatio pafllua

qux

&

ex pcccato fuppofita lege, eft malum ,

ex
Qiimtdp*c peccato dcmeritoric. inhacconfiftit maculahatMtHm ms- bitualis quatcnus includit radicem ,
fundacft

mtt

&

&

it-

nmmttt

mentum , nempe peccatum non rcmillum, quod

adhuc raanet tamquam in effe^u licet tranfcac
phyficc
quia vt confidcratur homo ratione
,

& vc

ftatus,

fubeft iuftitiz, Scregulis eius,fcm-

doncc rcmittatur:
iicut volutas legiflatoris fempcr prxfensdicitur
mancre , donec tranfeat lex,& voluntas, feu conperconfideratur fub peccato

fenfus in contradlu pra:tcrito, vt rcfcrtur ad iu-

commutatiuara , fcmpcr ceufetur przdonec refcindatur.

ftitiam
fens,

Arguraentatur Suarez quod fequereturcx opinione hac nihil reraitti in pcenitetia prxtcr fola
tUT tx e^tBu
obligationeni ad pflcnam. Refpondetur argurmmtmii*.
mentum non concluderc quidpiam fpeciale,quia
in omnium fcntentia , & fccmidura hdem.peccatumadualeeftmateriaPcenircruia:, Scillud reniittitur , & non folum habituale , quod dicunt
A3u*U tfi eflc przfens ergo in pcenitcntia primario rewuutri fct- mittitur peccatum adlualc,& fecundario obligamt*nti*,
tio ad pocnam proportionatam
vt infinuac

jiTiwnmaum
SitATtz. ftiui-

Ttident.

18
Alu tU*Oimt.

, fi Deus nsllana
ftaiuifpoenam contra pcccatura , adhuc peccatum

Obiiciunt practcrca

relinqueret raaculam in anima.Item,rcmifsacul-

pa raanet in peccacorc obligatioad pocnam tcmporalemquandoquefinc vUa macula habicuali.

Itera

in inferno funt peccatores, quarauis ibi

nonfitordinataaliquaporna crgo ordinatioad

pcenam non eft peccatum habiiualc. Refpon:

Stlutmtur.

detur

quod

fi

nulla eflet ordinata poena,aut alius

cfFedus peccati prztcr hoc, quod cft peccalle,

quod nuUaeirct macula diftindlaab ipfo peccatoprzterito, quod confideratur fempcr in <r^

morali przfens , vt explicatum eft. Dices , ergo

noneflecaliqua macula habitualis. Refpondetur ,negando confcquentiam , quiaipfura pcccatura prsteritum , licct Phyficc non eirct , maueret tamen raoralitcr,&

fic

per

modum

habitus,

donec remitteretur:ergo defatto ficmaner. Refpondctur fccundo concedcndo con(equentiam>

vt infra vidcbimus.Poi&t dici aliter quod no manerct aliquod peccatum habicuale, cum nullus
fitefFcdus peccati diuerfus a fe in eo cafu, in
anima maneret taraen imputati.onc peccatiun
Scod oper. Tm. IX.
:

I.

13

prztcritum donec remittcretur. Ex his patct

ad primum ,
tertium. Ad fecundum rcfpon-

&

pocnx proportionatz, & lcgc ptimaria ftatutz , cflc efFcium peccati , &: in fc,
probabilemab ipfo peccato ,donec rcmittaturj
ideo hzc femper remittitur ordinaric, rcmiiro
dctur, reatum

pcccato
(

veniali

adus noftros , & poenitentiam

quz debetur peccato
,

per

quidquid

de pccna

fit

quod

rcmittitur in tranfitu) hinc Trid. Trideni.

poenam zterham debitam pcccato mortali remitti virtute elauium. Refpon-

fejf-6.cap.i4f.iich

deo (ccundo

ordinationcm ad poenam prouc

non remiflura , ctle peccatum
habituale, nonautemordinationcraad poenam
przcisc. Ideo Dodor adiungit fempcr cum hac
ordinationc,priuationcmgvaiiz, vt patet ioco
citato, (^ d. 16. inprincipio. Ad hzc omnia argu,

conftat pcccatum

menta teAcntur rciponderc

aduerfarij

ipfi

facileeft videre, replicando ipfa

vt

adoppofitum

eorum.
Vrget vltimo Vafquez,hanc fentenciara damnacam efle a Gregorio X 1 1 1.
Pio V. incer
fcntentiai

&

19
Obitai Vap-

alias propofitiones Baij.Propofltione 53. Inpec- qHtz.,ex frtCMte auofitntyoQMs,

reatus , tranfeume autem aibt^ ftfiiienibus
Bij iLtmnnihilmanet nifireatMsfeue obli^atioad paenam. Vnde
tii.

&

in fetcrantento

Baptifm

ata facerdotis ahfelutione,

proprie reatks peccati dumtaxat

tollitur , (fr minifle-

rium Sacerdotis felum liberat a reatu. Refporideo R^nfio

ad propofitionem teneri Vafqtiem,&aliosreipsa fcdnullaeft difficuhas , quiaeiror cft dice:

re

quod non extendatur

virtus facramenti,auc

clauium ad peccatum reraittendum, vt doccc

illa propofitio.
Ad hanc rcmifllonem fufficic
peccatum manere raodo dido.
Vrgec tandem Caietanus hacc tria fe habere
perordinem,peccatum, dignitatem ad poenam,
ordinationem ad pocnam. Hzc eft ex parte

20
Obieai C-

&

Dei adus voluntatis

fius peccacoris

eius

illa alia

cx parce ip-

jcrgo indifciplinace hzcconfiin-

Refpondetur fecundum aliquos, diipfum pcccatum ,

dignitatem ad poenam, vt proprietatem lcquen-

dic Scotus.

quibusacccdic iplaordinatioadtuaSed refpondetur alirer , quod nulla eft di-

ccraipfura
lis.

StluiiHr.

&

ftingui ex parte peccatoris

gnitas pcenz cx partc peccati, przter ipfara

litiam, prout abflrahit a legc ordinante

ma-

pocnam,

!u'id

pt

di-

gruts dfce

nam.

&

Tnd./ejfC.cap. 14.
fet

Quaeft.

prout cadit fub iuftitia vindicatiua , vnde

quod natum fit cadere , hoc ei conucnit formaliter intrinfecca malitia, extrinfecc aurem ab
ipfa iuftitia vindicatiua , quznata eft ordinare peccatura pcena condigna formaliter.Vnifor-

miterergo fe habent in hocmetitum , & demeritum , quod vcrumque formaliter fumptura 4icat ordinem ad pccnam , aut przraium, funda- Muhifltxtr

&

raentaliterautemdicant bonum ,
malum in
aftu , ratione cuius nata funt ordinari. Primo

<iintu.

modo

fuppojmnt ordinationera , quz eft ipfa

ordinans przmiura, & poeriam. Sccundo
modo, przceptum, cui funt conformia, aut difformia. Prztcr illam ordinationcm legis , quz
eftantecedcnsadmeritum,
demcritumj dalex

fic

&

quz eft legis executio hzc

autem eft iudicium quod dc quolibet fit fccundumopera. Ex his patet opinionem-hancnihil
pati erroris
aut periculi, imo fanameile,acdogmaticam,mag'ifque communemjvnde imrac'
tur alia fubfequens,

rito ab ea quidam moderni noftrz Scholz recedunt tamquara anonfatis fundata,auc ab aliis

notatur.

Sed vrgct Curiel

j_j
:

quod

cft in pueris origi- obii^it

n^e,

riel.

Cn-

IV. Sententiaium

Lib.

14
nale, fuit in

Adamo

habituale

fed illqd eft pro-

3c iiitrinfecum ctiam

pric peccatum,

fecun-

dum

ipfum Scotum, vtjupra probatum eft ergo

fic propric peccatum,& intrinmalitia eius,
fecum , & diftinctum ab adu,
Confirmatiir non magiserat natnm pec?attutj
Adami producerc ,aut relinquere in puetis peccatum originale, quam relinquere ali<jui4 habi:

& habituale erit

&

Ctnfirmstit.

ctule, peccatui. aftuale,

quod h;\bituale

fit

pro-

R^cfpondetur

m Adamo fuiife,^ priyatiooem

Dupltx pri. iuftitiacoriginalis ,ficut cftinpueris, .quiaille

mtioiunttu
recepit prarccptwmcam feruandi fibi,& pofteris>,

oc

hxcpnuationonruit aucuius reGtitudmisin

aclu confift?ntis,fcdfoIum in habitu

& tranfit

ad pofteros. Fuit in eodcm Adamo aJia priuatio rcditudinis adkualis verbi gratia , terapcraiitiq:, obodicnti^ , &c.
habituale quod reli<^um eft in codem per comeftioncm pomi , erar
icaqne maiorem

iuftitia?,

npbis., Piftinguo

q^od fuit

prioatio

conccdo, quJahxciipmediarc compa-

fubiedum imrocdia-

& non mcdiante a<5lu

atque eo<icm

modo

habitus oppofitus eidem,vt i.ufticjia originalis.

Habicuafe quod fuit ex attu rclidkum , negaiur,
uiii
TriHttit
ftitiA

iu^

irigi.

nalis ineft vo

mpdo

expUcatp ,dehabituali proutixi no-

iam d<^a cft,quia.priuatio

bis manet, Difparitas

eius rcAitadinis

qojcincft voluntati, vt fufc-

tl"'^Hmvt

{q^q ^ potcft man<vc feclufo a^]it. a qo non dcP*"'^^ ^^ fubicdo proximo, priuatio autem

fubitSum.

seftitudinis,

XX
RejponJU

d.

eonfirmntio'
*""'

quz eft in adu , cum conueniat

mediante adbu ,fic,ut & reditudq oppofita,nequit remancre propric phyikc, fiicut nec manec
cius fubiedtara , quod eft ipfe adus.
Ad coafirm^tionem rcfpondetur , negando
antecedcns quia rcdlitu^o , ad quam obligatur
quifque in pvopria perfopa , cft illi folum , qua:
:

ei

conueniCijTiediante a<5ku fuo,vt fubie<5t:o vero,

&

diccndum de
oppofica priuatione redkitudo autem habitualis originalis iuftitis , cuius eft debitum in infaptibqsjconucnit ipfis immediatc jndependenaut interprccatiao

fimiliter

tcr ab aliquo a/5lu

vt fubiedo',

&

confcqucn-

ter priuatjo^ius, quarauis hasc demeritprie cau-

(atafuit. a peccato

Adami , quo demcruit

fibi,

vt d.ii. q.i.

cecur,

&

& ellct diftin<5^um,ac prpprie didum pecVndeargumentum

potcft reduci ad op-

quia in propofito deftiuda caufalitatc , dcftruitur caufatum , fed peccatum noncaufat aliud peccacum nifi demcritoric, ficut nequc

pofitcUTi

priuacio priruacionem

tcr

ficut

nifi

"fit

quod

alicuius infepara-

confequenpriu^io caufx inferc pciuationem ef-

bilis a fua affirmatione

tollit

fcdus, vt vitar,Dperationum vitalium ; fubicdVi,

forniarum qua infi^ni; mediante, ipfo j fcd in
,

propofiio non inuejjitur aliqua talis redlitudo,

qua priuaret pcccatum habituale,prstej: jpfam

adualcm,fublatam per

priuatio^ierp

in, a<ftUflaut

reditudiiiem.igtacia!., quae eft iuftitiae habitualis

& non eft peccatum, vt prpbabimus articu-

lo fcquemi co}it!raTlaomifta,s

ergo nou datur

aJiquadiftiofta.abipfp aftu manfint^.ijiqdo cxplicato. Vnde rcdc Do Aot diji.ii. arttc.i.. . In

ijia (jtuftioiiet

(juod ppft

In

ifia cjusfitone,

in ratione culpae. Subiicit aliter , 5/

adum tranfeuntcm,nihil

mo-

''f'"

""

f^nffl"'*""*'

ifie,

inquit,

modtis nonplacet.id efi,ijuia videntur SanHi difiingue- Remijfto culre interremiJfioneculpitcuiH/cumque,&peen,!^ma- f- diuerfa

debitA

illi

"'^JI'0"^f'^'

cofequentcr often-

peccacum remitti veniale,fiueper nouk opera

meritoria, fiucpcr merita prxterita in vita iam
facka,
fic remitti pe;: acceptationcm a Deo di(Storum operum mancnte pana poft hanc vitam
dit

;,

&

diluenda in purgatorio,
tia:

ii

quis deceilccit in grar

vbi diftinguit remiflionem culpae a remif-

/ionc pgpnae.
Eft

& alius locus in d.^o.ej.6.^.Ad argumentHmy

vkimum. Et ideo,

in finc,r^fponfionc ad

inquit,

paena durat , quia peccatttm in eis durat. F*ide dicit

^Tupple Fulgenc. dc

(*<ic

d Pctrum

permanentt

in eis iniufi* affeQionis malo, permanet in

trihutionis damnatio,ii.c.\o<\u\t\xx.
<ic

cum

eis iuflti re-

de damnatis.Vi-

in A,.d.i,G.q.^.art.xM\ii diftinguic pccnas

damnatoxum,& docct peccatfi contiiiuatum cile

panam,vbi diftinguit illud apccna dainni,&

fenfus. Eandem fententiamrctinuit in fccundo
Scntcntiarum,qucm fcriplit poft quartum,vtpa'
tct exeodem lih.i.d.^^.ef.i.infine, vbi feipfum citat in 4. in hac difi.

& ea quz jiic dicit de dif-

4.

Vrius fcrifft
qftariuqunr,,
''^'-

/""'''f*""

"""*"""

pofitionc, feu dolorc requiiito ad retniflioncra

pcccati

autem

in fecundo

d.7. qua:ft.vnica..P<-

tefitamen ff<i', refpdnfione ad tertium. Fotefi

tamen,inqmt,concedimum ar^umetum,fcUicet <juod

/^(fupple Azmmti^hahent potentiam non peccandi,
cjuia hahem potentiarn , ijutt non efi formaliter peccatum:Ucet non haheant potentiam non peccandi, hoc efl,

non

effe

in peccato

cjuomodo

gratia remanet reatus , vfcjue

dojiiempe rcmillipnem culpae fieri.pcr reraiflipnenireatps poens , qpi folum ppft a.di\xm manet

tutrautemaiiquacaufalitas dcmeritoria in pcc-

catum.

non placet , &c. vbi prsmiftb

poflcjuam tranfiuit

donorumii /i dcntur diftintta , non autem alicuiq? Kabi.c,t)9l(s formAliter , quod ab ipfo caufa-

Mtgumfium,

v, Si ifie tnodus

locis eara

tamcn rcuocauit eum DoHorabea-

& ppfteris iuftitix conferuatipiiem^non inucniqato :46tualij.ni(i tantiim rcfpcdu gratiac

Rettrauttur

Ca;tcrum , licct Dodor prxfatis in

cenuerit ;in fcqucntibus

CHlpt;ppteft aliomtdo dici,8cc.&c

pi^ater

quoad hanc feutenciam modo prxmiiro ex-

&

habitualc

plicataiji.

xime inter remijftonem, &folHtionem paenx

ratur ad voluntatem, vt ad

tum ,

\\xc

vniforme cum habituali in

'-

diftiiidlum

habitualem, id eft, priuationcm gratiae,& ordinationem ad pccnam:vItetiorcm impugnationem Curiel remitto in qu:Eftionem de
pccgaio originali. Vide di^a Sfi.i.qtuft.6. hulns;

iniufticiaiii

moduiB dicendi ,

pric, Sc focmaliccr pcccatum.

Reffxinflo.

manec (fupple ab ipfo adu

a^m

'

dicitftr ejfe in peecato,

cjuern

'

commifit , cr priuatm

fciiicet

ad poenitentiam

de peccato commiffo ; hoc rnodo non poffunt ex fe non

&

in fine, ce&c.
fponfione ad vltimum dicit pcccatumdamnatorum , quod in eo ftatu committunt , cfle poenam

peccare, ideJ},noneJ/e in peccato,

fui ipfius ex

Auguftino

& ha:c eft maxima pa-

na,quae confiftit in priuatipne

teme a Deo,qus

fummi

boni,auei-

malitia peccati,&

eft

fic cxtcii-

hanc poenam crefcerc in infinitura,

fupponit mancreillam malitiam.
Item d.iS.q.vnica. , .Ad i^udfiionem.hatefi dici,

fiuc dicit

&

inc^nit,<jued peccatum

a^u elicito deformi,

vm rnodo potefl accipi pro ipfo

loeptendo de peccato cpmmijftonts:

modopro macuia , ejut rernanet pofi aElum elicitum ,fiue pro reatu permanente ^uoufcjue peccattm
alio

fuerit deletum per pasnitentiam.

cere

plma

Pollemus adduceex anterioribus pcc confc-

alia loca

quentiam dodrinac

fed ha-c fufficianc

quibus

contineturexprefla refolutio quifiti in terminis.

Ex

diftis fequitur

quid dicendum

fit

ad

fententiasypr<i prarmiftas..

Dicoprimo, habituale peccatumnon eft habt-'

pfc^^tZ ha
eft contra quartam fcn- biiuaie
, aut qualitas
n.-n

tus reaiis

teiltiam. ifferenU.

XIV.

Dift.

tentiam. Probatur primo ; quia fic e(tet i Dco;

nullum autem pcccatum eft a Dco , qui pecca*
tum. Secund6, adlus, qua peccatum cft, non eft
aliquid reale, fed tationis,aut morale ergo nequit fic producere aliquid rcale, quod peccatum
:

Terti6,fequcretur

fit.

quod habitus

relidus,feu

, Ci in habitn confifteret, rei(Sum ab extremo vitio , dcftrueret aliud oppofitum , ficut aftus vnius dcftruit a<Sbum alte-

f>eccatum habituale

rius, verbi gratia, auaritix, prodigalitatis

hoc

falfum , quia de fafto nequit peccatum mortale deftrui, nifi per gratia, vt fupponit Trident.
eft

/ejf.6.& 14. necelfariam efle pocnitentiam ad de-

Icndum peccatum. Scquela probatur quia ficut

akus ad adlum fc habet,ita habitus ad habitum:
:

&: inclinatio ad

vnum

ad inclinationem ad

altc-

rum. Quart6,fequcretur illum habitum manere

fimul

cum gratia,quia non deftruitur in inftanti.

Si dixeris dcleri quoad reatum contra, peto an

:

reatus

aliquod rcale ipfius habitus, aut

fit

talis

n.im,fiue realis,fiue rationis.

cfle

Non

nifi

primnm,quia

ad exttejna rcalia;

non inanet vt fupponitur.quod oft funda,

Przterea

di-

pocnam non eft peccatum praecisc , vt

prasfcindit abadu. Iterum,hxc dignitas fundatur in acku,ptout dicit ordincm ad legcm decernentem poenam ergo debet efte aliquid morale,
non Phyficum,quia lex non inducit alium cffeftum.quam moralem. Quod non fit relatio
rationis,probant argumcnta aduerfariorum,iam
foluta in articulo antecedenti. Si loquamur de
illa.vt prasfcindit ab adu pra:terito,in qpofundatur;fi autcm loquamur de illa relatione vt includit caufam, & fua cxtrema, non differt hic
gnitas ad

&

fcntentia ab

illa,

quam

ibi explicuimus.

tertio

ti*.

gratia vnica

He^mfit d-

wf*.

eft,

& fimplex, ficut ipfa gratia,cui

opponitur: ergo peccatumhabituale, aut aftualc in ipfanonconfiftit,aIias qui commifilletplura peccata , eiret aiquc pcccator , ac qui commifilfet vnum,quia xque in co eft priuatio giatia:. Refpondent Thom.Caietan. Medina,Soto,

quod peccatum non fit priuatio gratiac quomodocumque , fed in ordine ad caufain,nempc pcccatum non cft ergo priuatio nuda gratiai , fed
:

refpediuc adcaufam,qua multiplicata,muitiplifufcipit magis ,

minus.
catur ipfa priuatio ;
Exemplum adducunt in vmbra,qua: eft priuatio
luminis ex obicftionc corporis inter folem,
locum, in quo fit vmbra,& diuerforum corpo-

&

&

&

rum diuerfa

eft vmbra.
Contra,priuatio in rationepriuationis non
eijittUT *y fpecificatur a caufa, fed ab habitucontrario,vtihabititt ntn a
depriuatio formx ignis in fubiedto eiufdem ra-

TrluMli Jpt-

tioniseft,fiue inducatur a

forma terrx,aqua:,aut

/"'""'

oppofitis in fuo

Cenfirmauo
/"^"^0.

icd talis cft priua- opfefiHtfri.

effe formali
tionisv& habitus oppofitio crgo attcnditut fe- uaticnu 6*
cundum nudum<-j!/e formale: ftd ordo .ad cffi--^'^'"*' '^
formaiU.
.
r
r r
cientem cxtrancatur tormx quacaula formalis
eftrcum fit nihil aliud, quam rclatio cfFcdtus ad.
:

<

caufam efficicntcm; forma autcm vt caufat,conlideratur in ordine ad fubieclum,vt caufa eft

formalis dans ejjcynon vtrccipiejjs
ficiente

fcd

e^ formale

fjje

ab ef-

priuationis confiftit

Dcinde,non variatur ratio formalis gratix

qnxro ergo quid fit illud , qu6d diuerfx

in Cc

quam qui comitterct plura folo numero diucrfa.

Excmplum autem quod adducitur, eft ad oppofitum

quia neque corpora

illa

tix
tia

fcd vt funt quanta

non diaphana,

fcu

&

non tranfparanconucniunt

in quibus

fpecie ficut in quantitatc.

Dcinde eadcm

cft dif-

dato oppofito , dc priuationc luminis,

&

gratix, feu cuiufcumque alterius forma'. Si di-

quod diucrfarum vmbrarum diucrfx fint

ficQt & corporum. Contra hxc diucrfitas figurx non variatquantitatem in ipfis corporibus', aut non tranfparentiam ellenti.-iliter:
ergo nequc priuationc :n efje priuationis. Deincas

figurx

yariatti figu.
''*

"" vri-

"""

?'"""*-

de priuatio luminis in hac p.utc fpatij cft eiufdcni rationis.fiue lumen fit in contiguaparte,
fiue non ; fccundum hoc autem variatur figura
vmbrx eigo non facit ad propoficum. Huc rcuocari polluntaliaargunienta, quibus piobatur
pcccatum.&gratiam polfe eirc fimul.Vnicum il:

lud fufticitpto prxfcnti,vt cofulamusbreuitatj.

Addi poteft quod tam pcccatum a6luaic,quam Peecatum in

habituale in ftatu purx natuix circt, in quo non ft*'u purt.
""""'* "ocp.
circt priuatiogtatix.quia hxc forma non dcbctur tali ftacui, maximc fccundym aduerfarios.
titpriuaf^*
Ad illud autem quod affirmant pcccatum habituale opponi gratix, non fimpliciter , fed alivriuati
cui extribuseffe(5libus,iama(ngnatis,cuafio

eft: cppenitur ef-

quia nulla priuatio opponitur eftct^ui foimzU,

nifi

qua primo opponitur formx, loquendo de

eff^ccbu forinali,qui

nullo

modo dcpendet

ab cx-

trinfeco

qux

ficri

finc

eo , quod tcndat fubieftum in quodcumque

tlir

i8

inquantuin
'Exemplum
caufant vmbram, funt diuerfa fpecie quia illam ^tum ejl
caufant non inquantum funt diuerfx fubftan- '"^"fffi"""'
,

& ipfa forma

non variatur, fiuegcncreab igne, fiue a Sole, vel a quocumque alio.

Scoti oper, Tom, IX.

mn

""riat ftr"'.' "'"'' """'

quia fic fequeretnr non cffc magis peccatorem,

qui comittitplara in fpecic , &c numero diuerfa,

mixti, aut altctius cuiufquccorrumpentis, ficut

ignis

Pritutio

caufxinfluuntinpfiuationcm?nonaliquidfpccie diuerfum:quia non correfpondet ci aliqua ^J*"*"^lP'aftirmatio, aut habitus , aut gtadus diucrfus in
fomia non aliquid numcro tantiim diucrfum;

ficultas

peccatum habituale non eft priuatio gtatix eft contra Thomiftas. Hanc probat
Dodior ^.d.i6. . ReJpondetur,concluf.i. probat
prim6,quia culp multiplicatur ; fed priuatio
Dtco

2.

Confirmtitin

fubiedlo,

inquoeft fcdin his non indudituraliquis ordo ad caufam efficicntem priuationem crgo cft
extraneus talis ordo priuationi , qua opponitur
forma: oppofira?, & qua priuatio eft.
Confirmatur fccundo, oppofitio formalis attenditur praecisc fccundum ea , quac conucniunt

formale.

confiftct

iStas

gr-

formam a

non efe pracisc , excludit

cit

peccatooriginali.

mentum neque pouia. adhuc cft.

uuUni

, Sc

deftruit

ne ergo , &c. Maior probatur, quia hxc oppofieio attenditur fccundum prxdicationcm f^ormalcm, & in ejje extrcmorum, qua repugnat illa
fimul incfie fubicdo, aut de eodcm prxdicari;
hxc autem attcnduntur in ipfis fecundam ejje

fic

gnk*tem ad relatio realis neqoit

x6

pt iuationis

habitum, nihil aliud dicit.quam

non ejfe fonnz , connotzndo in fubicdo inclinationem,aut habitudincm ad formam, Sc qua di-

qua

peccatum.non autem in habitu,quia

id quod deletur pcr gratiam, habet propriam rationem pcccati. Fundamentiuii huius lententia;
non eft aliud , quam ca , qux /Hfn^a eitauimus de

Ci

fi fit

Dico/icundo:non tii relatio dignitatis ad poe-

fetmu.

15
ejja

in ncgatione habitus oppoliti, eiiifqucexclufio-

eo

di-

r.

priuatio in

crgo manet quamdiu ineft ipfa

qualitas,

tjfe

Confirmatiir

aliquidrationis fuperadditum,in

qualitatis.

Koft

Qujeft.

quod addo ad excufandam

poteft de

adu

inftantiam,

vitali polito in fubiccfto

riu^

feiiui.nifivt
/""'*"/''"'*.

IV. Sententiarum

Lib.

i6
obicdum,

eius

de forma habente effcdkis

aiit

fubordinatos,quos communicat fucceffiucjprout

difponitur fubiccium ad cos recipiendos crgo
priuatio formalis gratis debet crfc pcr oppofi:

tionem ad ipfam gratiam primum. Probatur

confcquentia , quia alias cum peccato habituali
poflct ftare gratia abfolute in fubiedlo, quamuis
iinc tali cfFcdu.
Sotmttur r*-

lionu

effoft-

'*

Non

inucnio aliquod argumentura pro hac

,

quod iam abundc

folatum. Iterum i quod fic dica-

in priuationc iuftitijc

intclligi debct caufaliter,

deipfo pcccato aduali

tur quis priuatus gratia
tuali

quam in peccato habi-

quia eodem inftanti

tti mortaliter

& demcritoric, atque

vnde priusintcUigi-

hoc

quo peccat adualinon intelligitur

priuatur gratia

pro tempore
feqiienti.Dcinde.quia in ftatu puia: natura: poffet eflc peccatum tam aduale , quam habitualc,

autcm

ineo

^'nJnm^"
*

in pcccato habituali

ftatu habituale

non

nifi

cflct

priuatio gratix:

crgoaliquid aliud,&c.
Dico tjmrto : reliqux opiniones non rcftc vidcDtur cxplicarc peccatum habituale pcr hoc,
^"^'^ ^^^^^^ confiftcrc in co

quod

eft peccafle,

& non f3tisfeciffe,aut rctradlafle pcccatum pra:non fuifle remiirum. Quia qua-ritur
de forma , quce dat dcnominationem pcccatoris, non pro tcropore pratcrito , fed pro temporc praEfenti ,
pcrmanenter ; talis non cft iilud
fecc*ffe : quia fic denominat prxcisc pro menfutefitum,aut

&

Tormti deno-

minat, iuxta

hetCe""

^^ durarionis aftus

in

qua habuit fuum

inejfe,

f^ormz autcm, prout confideratur prxcise ad detcrminatam durationem , & ie^ fuam in tali
duratione,non potcft tribucrc denominationcm
pio alia duratione, nifi pro illa inCn peccaffi
noh dcfinat inefe peccati pro nunc ergo non
tribuit denominationem peccatoris pro nunc,
ficut neque adio prsterita denominat pro fu:

turo

aut prxfenti

vt calefadio qua: fuit

non

dcnominat nunc calcfacientem. Aliud.quod additur,ncmpc non fuisfecife y&cc. non dcfignat
nunc maculam , aut peccatum manere fed tantum non fuifleordinatum fecundum id,quodei
:

ex iuftitiacorrefpondct.
Dico ^ro.-peccatum habituale

cft

ipfum pec-

5
TeccatU h- catum prxtctitum quidem phyficc , manens aubituU jHtd temmoraliter,donccrcmittatur, coimotans pri-

^'

uationcm

gratia;

&

debitum poeni tanquam

correfpondentes , k quibus tamcn non

denominatur quis peccator,fed ab ipfo adbu, qui
manct moralitcr. Pro quo nota,qu6d homo , vt
cflFcftus

Teectitum
Mlli4U,[He-

ordinatur ad prafmium

Ztliur""

'^S^ ' 1"^ *^^ 'P^' ^^?>^^^ dircdiua opcrandi , ncquit abftrahere ab operibus , quia ratione opc-

rum

fubcft legi

aut

pd-nam mediante

&.rationc operum in

eodem

&

fundatur dignitas ad poenam , aut pracmium

ratione operum tranfit in hunc, aut illum fta:

tum. Vnde

Monaftica, votum,
contraftus, & huiufmodi,qui fundantur in aftibus, practcritis phyficc,cenfcntur {empcr mancrc, vt comparantur ad ftatum mediantibus illis
aflumptum,& fecundum Iegcm,ex qua recipiunt
vigorem. Ita ctiam ccnfctur quis ki ftatu peccati
femper raanere, donec illud remittatur ,
per
condonationem transferatur in ftatum conficut profeffio

&

trarium.
Pfob;itur, quia ius dcbitum,vcl

mc-

, vel vt confidcratur homo in ordine

ad finem mcdiantc Icge; pornitendo autem remittitur tale pcccatum , & transfertur homo in
alium ftatum , aliter fe habcns ad legcm nunc,

moraliter

ante.

hanc conclufionem reducuntur cxterx

& potiffimum quamyw/r* cxplicuimus cx Do^aorc ,
probatur argumcntis ibidem prasmiffis quia manet homo tranfadlo
a6tu pcccator, non ab alio diftindo ab ipfo
aflu ergo pcr ipfum adtum modo iam explicato , & (ic intelligcndus eft Auguftinus , quando dicit pcccatum manere in rcgulis asternis
manec
Jupra ; manet enim in fc moraliter ,
etiam efFclu virtualitcr phyficc mancre autem motaliter patet ex locis , quos citauimus,
pro fccunda opinione Do(florJs,feu modo diccndi , mancre autem vittualitcr docct hic.
Hit fofitis dcclararar litera Do(Skoris,iuxta interprctationem vcram eius. Primo , dicit nihil
ablolutum , vel rclatiuum manere in peccatore
ccflantc adu peccati. Sumit hic, nihil, vt opponiturenti rcah abfoluto.vcl rclatmo:quz cft
conclufio oppoftta opinioni,quam proximc impugnauii in^.pracetienti, & ftatuit peccatum hafentcntia:,

&

&

Hoc patet pcr rationcm fubiun6tam,quicxcludithabitumrealem,

bituale in rclatione reali;

& vitiofum,qui manct poft a<aum,i ratione pcc-

2,

DeeUraiur
^'*'-*.
ve.
*;* /'""ttia

&

'Dicit

peeefa-

tumhabiiua^|

"" '^' ^**'

co quod maiieat in iufto, in quo non manet reatus peccati, aut ipfum pcccatum.' Probat
fecundo ,quia illaqualitas vitiofa ctiam cx na-

cati;ex

tura rci

dcfinente frequcntationc

aduum fimi-

Iium,defincrct,ficut ca:tcri habitus;rcatus

non
qu.ilitas non
peccati

autcm

definit fine pcenitcntia: ergo 1lla

crit reatus

quia femper in infini-

tun^in^uit,eft peccator poftquam commifit pec-

catum

fcilicct

doncc pccnitcat) ncc

definit clle

non adiiciantur adus fimilcs.

Sccund6 dicit non cire aliquod abfolutum,
vel relatiuum priuatiuum , a quo dicatur pcccator fcd tantum relationcm rationis, qua peccator ordinatur ad poenam correfpondentem pcccato.pcr voluntatcm diuinam,& prxuidctur per
pectator, licct

j[t

3 3
reUtlo-

'^'^ r.vienU.

intcileAum.donec poena debita (it foluta.ln neilla comprehendit etiam priuationem

phyficam.feu formae phyficac. In afnrmatiua au- EffemaeuUm
tem fupponit poenam ellc dcbitam peccato,& ex '"irinfecwi
lcgc conftitutara, quaedignitas fundatur rationc
peccati:& in corollario ;yr4,dicit obligationem
gatiua

& vt afficit animam,

maculam malc ergo moderni ci imponunt
dixiflc nihil aliud effe , quim dcnominationcm
illam efle formalitcr reatu,
eflc

extrinfecam a voluntate prdinante. Dicit prjcterca , vt eft in voluntate diuina cffe ofFenfam:

&
in

rclationem tationis in peccatore,

pofitiuum.
Porroquisillcfitadhis in diuin^ voluntate?
ftatuit cffe

Dco vcro aftum

Iatoris,vt

34

voluntatcm vniuerfalcm lcgif- S**' aBm in

particularitcrrefpicit peccatorem ra- -^* '"'^

rcfpondctur

effe

tionedclidij&cfrcillam, quafiniscoftitutus cft

homini viatori,fiuc ad gloriam , fiue ad pornam
( fcruato mcdio iuftitia: prout inter Dcu,& crea-

turam inrcrucnire poteft) dcpendentcr ab eius

hinc
a^lus malus cadlt fub iuftitia vindicatiua, bonus
operibus,fiuebonis,fiuc malis rcfpeftiuc

quodcumque

ic

manerceorum fundamentum quod cft ipfc

aftus
fed non manct phyficcjcigo prxcis^

Ad

dc peccato otigtnali

ergo nequit pra:ergo ficut iUa manent,de:

bct

quam

eft

cx didlis patet
tur peccatum cfle priuationcm gratiie: fcd

ReliquA fen-

fcindcre ab ipfo zt\i

quod con-

fiftit

diantc eo conucnit homini

fenrcntia,cuirefponderi oporteret,nifiilUidfo-

lum , quod

aliud rcfultans cx aftu in ipfo fundatur

fub

"^'"1'''

XIV.

Dift.
"Rt^uUsine-

r^

fT*mif,

*^****'

fab rctribuciua. Illa atem roluntas eft anteccdciis dcbitum formalc pracmij , &c poens in adibusj&vt inciudit padlum-fecunKjm cdmmuniorcm Theologorum ,
propriam finitchtTam
Dodboris alias fzpeiquia ratione operis boni ni-

&

Din'if*icf*-

rum

/nfftnit

p M.

ImJHiU *Ji
inierDeS,(^ pofita confurgit
rtMMTMi.

jioiTuncm

ordo

praemij

&

Dcum

iuftitix inter

& debitum

fcu ius ad prac-

mium in

liomine iufto ratione opcrisexhibiti*

dcbitum autcm pocnae in pcccatore ex tranfgreffionc

debitam

qua violauit Icgcm

legiflatori.

Primum

& fubicdionem

cedit in

fauorcm

iufti:fccundum vcr6,quo fundatut debitura poctxx in vtilitatem

& fauorem lcgiflatoris.

Rcciprocanturcrgofccundilm hanciuftitiam
& fubditus , vindex, & peccaioc fccund^m iuftitiam , inquam, quac eft virtus ad
altcrum , & obligationcm mutuam , prout hic
interuenire poteft: vnde pcccater wtione peccati.quo tollit debitam fubicftionem legiflatorijincurrit obligationem : ac proindc obliga-

legiflator

tio
HxplieMtitr

cit

pocn2 manet in ipfo cx pcccato , quae relpivoluntatcm lcgis , & legiilatoris, quas cadcra

riMtnty&or- eft.pcr
mtwtmimm
rcfpicjt

raodum tituli.quo tenetur

modum
cius

leeiflatori,

autcm pccnafn , aut latisraaioncm pcr

termini , pcr quem ordinatur pcccatum

quo ponit inaEquaiitatcm

&

pcr pce-

medium, fcu
xqualitas lege prsfcripta fccundum motiuiim
obligatio itaque paffiua ad pocnam
iuftitiae

nam,aut fitisfadioncm

reftituitur

relpicit Icgiflatorem

xplicatam

& voluntatem

eius

iam

vt cui obligatur peccator refpicit

peccatum , vt fundamentum inducens obligationem j rcfpicit pcEnam,vt id ad quod tene-

&

&

vlteriiis hxt obligatio , vt

tur ,
obligatur
confurgit ratione dclidi , fupponit voluntatem
:

didkam vniucrfalem

&

de qua iam diftum

eft,

quam ftatuitur medium iuftitia; intcr

Deum,& hominem refpcdiue) tanquam fun-

tia

^er

mjfutn

quae fola admittit fatisfa^ionem

pro
per

Ugem fiutm , &c. hoc autcm

contrtt

velle

vindicare noneft voluntas particularis diftindka

Vtliitiu

v-

ab vniuerfali j fed eadem ipfa vniucrfalis,quac

cx determinatione pofita ex patte obiedi, nempe pcccato in pcccatorc , ipfum rcfpicit parti-

t^fflit

<liti-

'*''.

Hxc dodnna,

fcii

interprctatio patcr ex iite-

ra(nara,vt patet ex confirmationcperinde squi-

parat merita iuftorum ad prarmium

&

&

ius

demerita peccatorum,
feu dcbitum pracmij ,
illam voluntaquantum ad debitura pccns ,

&

Scpti o^er,

Tm.

IX.

t"'*'*-

; fieut lex vniucrfalis inhibcns cum

pocna,pofici tranfgrcffionc , feu conditionc ex

culariter

partc fubdici, in co fortitur effcdum,

non

fecus

praeccptum , feu perfonalis inhibitio

refpc^u eius:comprehcndit enim omnes,
fingulos pcrfona enim fida , vt coUcftio ,
multitudo,magisfubfiftit in particularibus fuppoac

fi

efrct

&

&

fitis ,

quam

efficax eft

in colledionc

fic

& ftabilis voluntas

obligatio legis vt
lcgiflatoris

com-

prchcndit fuppofita prxdida non fccus,ac f^

cflet pracceptum rcfpcdtu fingulorura.
Accedit prxterea alia dcterminatio volun-

37
Vtluntat -

qua ordinauic opera viatorum ad prarmium , & pcenam fccundum

iuftitiarai ncmpe illa qua ftatuit rcgulam operandi & modum , vt lcgcm naturalem & potatis diuinae

diuerfa ab illa

/itiuam in hac vel

'"^*'

**

materia virtmis. Ha;c

in opcrf,quam refpiQit vt regulam , cui conformctur,
vel difFormetur libcrum arbitriom :
contra
ipfam eft peccatum , vt priiutio reditudinis debits inefle fecundiim regulam vt fupponit in
initio . praecedentis,
requiritur ad conftitutioncm boni, vel mali operis,ac proinde in
illa

etiamfupponituradbonum,&malum

&

&

exercitio habet

fuum cfFeftum priufquam lcx

prxmlum aut pcenam , liccc

ordinans opera ad

hxc prior fit intentione.

x his patct ptimo , quam

appofit^ Dobor

probat fuam fentcntiam ex Auguftino,quamuis

indignc id ferat Caictanus ; fed verba Auguftini plana funt , qux citauimus fuprk. Patet Knr^ modit
practerca confirmatio cum exemplo addufto, mneri diciquae intelligi , iuxta fenfum explicitum corolla- "*" f *""''
rij

debet. Patet teitio

pare a fenfu

Doftorem non

commani DD. qui

difcre-

ftatuunt pecca-

tumhabicuale,fcureacum peccati adualis efle

debitum poenx in ipfo peccatore intrinfecc , in
quo manct pcccatum piaEteritum vircualiccr,iuxra vulgarem modum dicendi,quiadebicum illud
nequic pra:fcindere a fuo fundamento,pcrquod
Vel fccundiim alium

modum manct
,

ipfum

virtuMliter.

Moritlittr.

peccatura prxtcritum moraliccr, qua conflicuit

&

uis

non

men

fit

phyficc

prxtcrito adhi , manct ta- inh<d>itM,C'

& ctiam

interpretatiuc fccun- interpretnttmanct peccacor, *' P*^ f*^

dura complaccntiam, quamdiu
^
PMcmtinm.
*
n
.
L
voluntas eius non correcca ab impictate ad

&

in habitu

pietacem,& obnoxia poeH2,aut facisfa(ftioni

debica: ncglccflus cnim poenicenciar, eft incer;

pretatiuus confcnfus in peccatum

pcr pocnitentiam.

^***'

talem ftatum hominis rcfpedkiuc ad Deum lcretributorem opcrum. Et quamgiflatorcm ,

fcd priorem

dt-

irttfci

nempe fccundura motiuum iuftitia:,dccernentem pratmium.autpcEnam iuxtanaturam ope-

dum ea, quz homo geffit in corpore, fiue bonum,fiuemalum:& hanc non intelligit Dodior:

AffUtnti

inquit , ifiam rntionem

inducicur.

cutio legis in iudicio,quodfit in termino,fecun-

fr*milf(t

qiiod cft

recapitulacio propriae fcntca-'

damentura iuris,& tituli,feu dcbiti ratione operis,ad prsmiura,aut pcenam quam voluntatem Dodlor appellat ordinationcm diuinam,

roUaitiuan- ris.vthuic lcgi vniuerfalifubiicitur. Aliapra*tet hanc eft voluntas confequcns , qua fit cxefefHtnt.

Accifiendo

ijlud veUe

&

Dent formaliter efl irtuus , vel offenfits:

ejtdttftrmditer efl volem vindicttre pecctttnm com^

Ncque alia ratio cft nifi quia acccptatio, pafcu lex hxc vniucrfalis ,limitatur cx difia voluntate ad ftatum viae quoniam Chriftus
Dominus mcruit nobis pcr portioncm fupcriorcm.fccundum quam fuit comprchenfor,vt probabilior fentcntia fcrt:iam autcm hon meretur;
quod aliundc non contingit, nifi qua ftatur vltimatc ad lcgem , & voluntatcm Dci,qua fup-

ttrfrttt.

vindicatiuam pcccati in corollario

fummarium,

praemium cum conditionc operis,

^^.yj opera Beatorum perfediflimc circumftantionata nihil fibi , vel aliis merentur de condigno
ncque peccata damnatorum exccffiua in malitia ordinantur ad pocnam extrintio diuina ad

Aum,

in-

17

remcandem ,quamappelIatordinationem diuinam hic,& in fequcntibus, vocacvoluntatem

velle vindictire, txclit/a pttjfione concomitante

fecaro.

5 y

I.

hil deberetur creaturs, nifi pratcefliflet accepta-

Orietim

Quseft.

lis

falcem perroanencia in ipfo.

tcntiam

Y)oQt.oz\% fiipra

& habicua-

Hanc

probatum

eft

^tgUaiupeeniienti*

inttrfrttM-

ex variis

V"**^

'/-

eiuslocis, fcdpotiffimiim<^j/?cJF.i2.^.i..5^f ,^^

modtunonplttcettScc. ncmpe pcccatura dimitti,in-

quam,quandoieatus pcenae,&

ipfa pcena dimit3

tft

cfTe fcn-

titur:

IV. Seritentiarum

Lib.

i8

luntanamy& Jic mn deletwrper ram,Scc. vbi loquitur depecc-ito damnatorum.

Hxc auteu^ fcntentia magis feruat proprietatem loquendi Scripturx, & Conciliorum nam
& Tridcnt.yf^^. cap. j. de necejfitate pr,tparationis in adnltis peccatoribw , idem infinuat ; Ft efiti
perpeccata a Deo auerfierant^Sic. particula vcrbalis dcnotat ftatum ipforum ante vocationcm qua
difponuntur,non autem prxteritionem pcccatj,
vel non pcrmanentiam eius.Idco cap.6.de modo

titui- quia vidcntui- Sandi, inquit , diftinguere

poeintcr rcmifltoncm culpae cuiufcurnquc
nx , maxime inter remiflionem culpae , &: fo:

&

&

lutioncm pa-nx dcbitx illi culpx,&c.vbi loqui^

lur de pcccato, vt permancnte in verbis fequentibus.

Ad propojhum, {n<\mt, opera ifiiui ^ui mori-

tur in charitate

etfi pofl

rnortem non referantur ah

ipfiad veniale,incjtio morittir,Scc.

Vbi loquitur de

pcccato veniali alias corami(ro,& docct modum

quo remittatur in vita nam dc pcccato , quod
:

um

in

adu pft continuatum ,

in vita, fed in morte

dicit

non

prxpmtionis;Dutnpeccatores,inquh,fieJfi

rcmitti

& fic ctiam agit dc pccca-

tOjtanquam permancnte quoad maculam in

& locoproxime

impij

aliis

vnde ex

iniufio fit iufius

& ex inimico ami-

mo-

ti* pcccati. & cap. 4. dicit pocnam xternam,feu

debitum cius fimul cum culpa dimitti virtutc

duni loquendi retinet Culpa enim , inqmt , rnaordinaturper paenam concomitantem ,fed inuo-

Sacramenti in re,aut voto. Idcmcolligitur paffim exfijf.i 4. de Sacramento pcenitentiA.

ftens

S
Jd cjuod efi peccatum
ieatijicari

ne ad argumenta ad tertiumtc^nin etiam articulo ter-

eiindem

h<ec

deletio regulariter ft

auHoritatibtts addu6tis

..

HO

M.

habituale fojfe deleri , alioquin fradeFtinatfn lapfui in

autem

num.

z.

Tiideni.

intelli-

cm,&cc. vbi pro termino a quo denotatur iniufti-

tio,.Et tuncfit^uitur corollarium,Scc.

entes,8cc.&c cap.^.in defcriptionc iuftificationis

citato refponfio-

locis citatisy/r^.

adoffofitum

per posnam,vel fer

;

mortde non fojfet

,

aauiualens. Probatur

ei

^ ideo foenitentia merito a Patribas vocatur

fecunda tabulafofi naufragium^ex Trident.fejf.6.c.i^J^ide Hieron.efift.i.adDemetriad.

^ fecundo articulo dico quod iftud quod didum eft remanerc poft aftum in
,
,
^peccacore, poceft delcri, &: quandoque dcletur, iuxta illud Symboli , Remifsionem
quandoquc remittens peccata &:
feccatorum:
Dcus cft remiftiuus peccatorum
hoc probatur fic , quia aliquando prxdeftinatus labitur in peccatum mortale. Patec de

T~^^

Jl

&

&

Dauid,Petro,& PauIo,& quafi innumeris nonautcm poteft

beatificari,ad

paliter ordinatur per prxdcftinationem, nifi dcleto peccato

accipiendo peccatum

do praedido quia
:

quod princi-

nullus beatificatur , remanens obligacus ad pccnam foluendam

cum gloria quod eft impoflibiie

moquia

quia ad minus fecundum difpovel poft glorificationem

foIuendam,quod fimiliter eft impofllbiic,quia Deus difpofuic iliam gloriam in quocumqucfinalemeflc,itaqu6d non fequetur aliqua pana : ergo oportet ante giorificationem remitti, vei dclcri iftam obligationem ad panam quandoque fuftinendam.
vel fimul foluendam

fitionem diuinam , gloria

Secundo dico quod non

Aideletio- uina:

ntm

pecca

,eqmn-

P'>

'

"^

illa

>

<tqa'

f.

remittitur fine pcena

quodcumquc pcccatum

quia per

& poena quaecumque repugnant

ofFeuditur

vel azquiuaientc in acceptatione diDeus , ficut Scriptura fatis clamat:

offcnfa autem eius , vel ira, ( vt diftum eft ) eft eius ve/ie vindicare, vel aiiquid fufiicicns
^j placandum exigere: ergo pofito quocumque pcccato Deeus vuit vindicare de peccante fed velic vindicare, eft veile punire ergo poft ^
peccatu m commiflTimi ad eius dc'^
, ^
j.
letionem rcquiritur aliqua punitio, vel aiquiualcns
acccptatione diuma.
Et licct culpa,qux toIIitur,colIatur regulariterper pocnatr., ficutobligatio adaliquid
toliitur pcrfoiutionem iilius;
licetquandoque tollatur pcr aliud a poena arquiualens
:

'

&

in.

ctfi non tollatur &

& accipitur a Boetio lib.^.de Confolatione Philofofhia,

acceptatione diuina: tamen reguiariter per pceuam ordinatur,

hoc eft,quod

dicitur

communitcr,

quod pocna eft ordinAtiua culpse ita quod non potcft relinqui in vniuerfo aliqva culpa,cui non correfpondcat poena ordinatiua. Et fimphciter mclius cft peccadinat.'.
rem non correftum efle in pcena quam fine pcena , quia in primo eft aliquid boni,
^'*^ ^
fcil cet corrcrpondentia iufta pamaead culpam fed in fccundo eflct tantiim maiitia,fcih:c culpa,&impunita. Ncc tamen intciligo quod iiic fit fimplicitcr ncceflitas , cuius
Sifir fx-:
ten!i.t
ar opp',:lcum inckidit contradictioncm quia ex quo non eft idem eflTeiTtiaiiter Dcum regratia.pof m.ticic culpam.&punire eam,vt patebic ex illa
qu^fi.difi.iS.dc expulfione culpa:,& in*i'fiO'"'^" grarux:
poflec
vnum
vidctur
Dcus
feparare ab altero fed dc potcntia orquod
rh J"^"'
*^'^^^^ ifta eft via vniucrfaiitcr prxfixaalege diuina ordinantc , fcilicet peccatum pumiturepa.
^-'''
aiiffu.
r^^ panam, canquam pcr proprium correfpondens.

nomodo ^^^f^ 4-

fxyiu.

'

or-

COMMEN

w^i
'r^

XIV. QusBft.
COMMENTAKiyS.

Dift.

b "r^E

40
yrim*tiUtvr

ficundo ArticulotUcOt^c.Vnmconc\\i-

l_yfio

Iniius . eft,rcraitci

pcccatore manct poft

t c-

de

tmti

fide ex illo

adum

illud,quo(l in

Symboli Apoftolorum

SymbolMm fi- fiem peccatorum. Patct ex Scriptura ,

'

*w.

hanc efficaciam

hzc

peccati.
,

eft

^ri//JIo-

qux

paffim

iribuit conuerfioni peccacoris

I.

19

&

dis de Petro, Paulo, Dauide,

multis aliis
& pcrpctnitcntiam

elet^isjqui in vialapfi funt,

>

furrexerunt.

^rawu^ ^nWfj^ ^y? , non coili peccaram fin&

41
potna, aui-aliquo,quod aquiualet in acceptatio- Secuad* -

Ezechielis 18. ^uotie/cum/pte irtgemufrjt peccaommum initjuitatum eius non recardaiorjScc.

nediuina. Hxcctiain^atet exprxmiffis vnde <^'*A^"^""""

concludit regulaciter toUi per poenam , quamuts
per aliquid eciam aquiualens ,vt contingit in
f^^ig,iJi,,
remiffionc vcnialis, vt frtfra^fi, 1 z.epufi. i dice-

conuertimini ad me,& ego comtertar

tur

per pcenitentiam

& fidem formacam charicate.

tor,8cc.

rix 4.

Gjitiorum remferitis peccata

ad vox. Zacha,

loan.io. Memento vnde exeideris,

remittttmHr

eis.

& age pceniren-

Apocalypf. . e^ 1. Si quis peccauerit ^ Aduecatum hahemus apud PatremjSic. i.Ioan.i. Con-

tiata.

nertimini

filij

reuertentes

& fitnaho

auerfionet

ve-

, &c. Icremiae i.v/qHeJeptuagiesfipties , &c.

vniucrfim in Scriptura nihil freMatth. 18,
qucntiiis habetur , qu4m inuitatio peccatocum
ad poenitentiam Non veni vocare in^os ,fid pec-

firas

&

catares.

Patet ex Patribus

locis fiipra titatis in

Conc.Liter.

prologo huius diftindlionis , ex Latcrancnfi de

f forent.

Summa Trinit. & fide Catholica.

Ttident.

vnionis. Ttidcnz.fiJf.6.locis citatis,ic fiejf.i ^.per te-

Florent.i/ Decreto

autcm Dodkoris , fuppofitis iis , quae

docet fides de eleftionc Prxdeftinatorum , eft
conuincens , vt patet in cxemplis ab eo addutwn. Ratio

S
fecutum

deleri f>er

H O

& mortale ctiam per diledkioncm perfc6kam & {tipecnaturalem, qija: iuftificat,vt dice;

tur infra

Sc addit praeterea mclius efle ordi- Btnaefl ^poenam fecundum iuftiuam, niMfttcati'

nari peccatum pcr

quam peccatum manere impunitum, loquendo

fimpliciter,quantumad bonum iuftiti2,prouidcntia:

&

vniuctfi

6tum commodi
ftinus

fit

Ench. cap. 17. MeUus autem

quit ejt frimaria pxna,hanc

ejfe

Aiiguftiju

iudicauit de

M.
(jr

exfUcat variosmodos

caufam totalem remotam triHiti^,

inuoluntariam,voluntate commifdi. Vide au^oritates

citatas,num.i.dr Sel/arm.i.de farn.a caf.^.vfquead

DE

affe-

docetque voluntatem

tamen

quoad

malu benefacere ( fupple Deus ) ^uam mala nulU

ejfe permittere , &c. & dc correptione, & gratia,
cap. 10. Sciuit ad fiuam tmnipatentiffvma^onitatem pertinere, etiam de malu benefacere , tpikm mal*
ejfe nonfinere , &c. IntcUigit dcindc difta quantiim ad potentiam ordinariam , non vcro quantum ad abfolutam quia Deus poteft rcmittcrc
culpamabfoiutc finep(na:vt<;^4!patebit</.i6.

pcenamyfton qualemcumqtie ,fed 'uolunUrtAm :

voluntarij in poena huiufmodi

licct pedcatori

magis malum. Vndc Augu-

ejfe

1.

&

lib.i.caf. %,^.io.

' tercio articulo

primo videndum eft de re, fecund^ de nomine. De re cft ifta
1 o
conclufio,qu6daddclecionem pcccati regulariccrrequiricur pcena,vel punicio Addeletio^
voluncaria. Hoc probacur quia per aliquam punicionem dclecur peccacum , vt diftum
ff"*"
^''
eft in fecundo arciculo, & pcr aliquam non delecur, vc pacec de punicione damnacorum, '* T
de illa pcena qux ftacim fequicur culpam, iuxca illud Auguftin. lib.dc Confefr.primo: ^deMthoJufsilH Domine,dr ita ef,vt pxnafttftbi cjuifque peccator. Non eft autem ita probabilis dif- ritatescitaferentia intcr punitionem , qua delecur peccacum & qua non delecur , ficuc dc volun- tas num. 1,
tario,&:noiivoluncario,cumquiapunitio damnacorumlonge maior eft,&:incenfiue, ^ ^'^^- *
&: excenfiue quam punicio viacoris cuius peccacum dclecur per punicionem &: per ^'p^"-^-^-^^*
confequens maius &: minus in incenfionc, &: cxcenfionc non facit difFcrenciam incer puT
delencem
peccacum
nicioncm
cum quia icavidemus in ofFcnfis hu- c^',o.
, & non delencem
manis,qu6d pocna,vel difplicencia voluncaria,placac offenfum,non autemomnino Cap.ii.
inudluntariaj &: cum murmure fupportata, vel fufcepu crgo rationabile cft, fi per ali- PeccatHper
quam poenam dcbeat delcri offenfa , &: per aliquam non , & ditferentia quoad hoc non /''"" fit ita probabilis pcr aliquid,ficutpcrvoluntarium&: inuoluntarium,qu6d pocnavo- ^'^^^J^*
"".
luntaria regulariter rcquiratur ad dclctionem peccati.
f'"''"'*
Et tunc (cquitur corollarium, quomodo dupliciccr ordinacur culpa pcr pccnam cul- lariter.
pa cnim manens ordinacur per poenam concomicanccm , fcd inuoluncariam , & fic non DupUcitey
dclecur pcr eam culpa aucem ordinaca pcr pocnam voluntariam, delecur per cam.
ordinatur
Scd d quxras, quomodo aliqua poena pofilc cffe voIuncaria,cum deracione poenx
P'^
fitcfre inuoluncarium ? quia ficutndlus pcccat in eo quod non vult, ita ncc punitur in P^"'^:

&

'''*'/''*

co,

quod

* *

vult.

Harc difficultas prolixiorcm rcquirit dcclarationcm, Vbi intclligcndumeft,qu6d

inuoluntarium fimplicitcr cft illud , contra quod voluntas fimplicitcr rcmurmurat :&
pcr confequcns per oppofitum voluntarium poteft intcUigi triplicitcr. Vno modo con,

tra

quod non omnino

voluiitas

rcmurmurat

jtt.

Volunta-

Secundo modo, rium mex.

quod /^^
4

fed patienter fuftinct.

"- ^"2

20

IV. Sententiarum

Lib.

mpdo quod voluntari'^

caufat. Et hoc duplicitcr,

non intendens iftum effedum vel vt caufa remota principalis, & intendetis effedum, &: fic habcntur quatuor mcmbra.
^tnor
Et patet ha:c diftinftio , quia in primis duobus modis triftitia eft obiedum tantummodi\o\ii- modo volitionis in tertio eft effedus tantum , & non obieftum in quarto obiedum,

quod

voluntarie acceptat. Tcrtio

proxima

fcilicet vcl vt caufa

partialis,&:

tarij decla-

r4tvr.

ctiam cfFelus , niij aliquid impcdiat. HaJC membra ftatim declarabuntur. Patec
ctiam ordo , quia fecundum addic fupcr primum , quantum ad rationcm voluntarij
certium fupcr fecundum , &: quartum fupcr tcrcium. Poena etiam poteft intelligi , vel
.-

quodcumque incommodufn, fiue difconueniens, &

illud poteft cffe in

fcnfitiua,vel in c'di-pbrec6niunto aftui animaefenfitiuae:vel poteft effe

quod eft

uenicns,

quas eft ex parte inteIleftiua,qujE propric,

triflitia,

Hef-hio de qua dicit Auguftinus de Ciuit.lib.14.cap, i

ex hm^ ^u, nobii nokntibHs aaiderunt.

j,

&

hominc

in parcc

primum

difcon-

& primo eft pcenas

Quod tnjlitia efidiffenftQ animiab his re-

trijiii

Suppofito ergo de pcenis exterioribus tanquam de manifeftis, quomodo poffunt

voluntarise quocumque iftorum quatuor modorum voluntarij, de poena ifta prima,

^fA
J 2-

cflfe

vidcamus. Patct, quod ipfa potcft efTc voluntaria, primo modo

patienter toierata quia malum incommodum , dum tay^^^ noniic contra rcdam rationem,poteft non tantum abfolute patienter,fedordij^^j^ patienter fuftinerf. Poteftetiam iftud acceptari in ordine ad aliquem finem.vt

TMieterto- fciiicct triftitia fpeciali,

ierare,fct- fcilicet

nega-

licet

tiHc^je

ac-

j..,

ceptare,di-

j^

^.

quid-i id eft

ir^.

1.1

&////

//

de dolore gaudeat.
Auguftmus lib.de Poenitentia: Peccator de feccato doieat,
Sed tcrtium,fcif icet quomodo voluntas caufat dolorcm, vcl triftitiam voliintarie , vt
caufa partialis eft difficilius. Adquod dico,qu6d triftitiain aliqua voluntatecaufari
naturaliter non poteft nifi a duabus caufis concurrcncibus fcilicec cx aduali nolitiodicit

citpofmm
cMi-

fent

fccundum

trijlt'

tim.

nealicuiuscxiftentia:,&: aduali apprehenfionc

txi/litiac

praemifTam ab Auguftino

ipfius criftitix, licec

exiftentiae,iuxta defcriptionem
quicquid ergo cft caufa nolitionis , cft caufa partiaUs
illius

non intcndatper nolitionem, caufare

dcre. Iftaeautem duae caufic

triftitiam

necoporccc inteneft exfc,caufanc

quandocumque concurrunt, quantum

ficuteffedum naturaliter confequentem.

declaratur quartum quia cx quo triftitia fcquitur , vt efFedus naturalis nolicionem adualem alicuius ,
confideracioncm aftualem iUius nolici , lic^c iftse
duaj caufiE mulciplicicer poffinc concurrcre , quia ex cot caufis ex quot poteft cffe tatriftitiam,

Ex

ifto tertio

&

lis

adualis nolitio in voluntatc: tamen nihil

loqucndo de naturali caufatione , nifi poffit efiTe caufa

confidcratio adualisin intelledu,&:

vnum

poteft effc caufa

triftitiae,

talis

duorum qua: funt caufae proximac naturafitcr ncccfTariae huiufmodi autem caufa communis poteft cffe voluntas vt imperans adum confideracionis &
concurfus iftorum

ordine ad illum finem incencum, vc fequaturcriftitia puniens:ergo voluntas prxcipicns intelledui confidcrare aliquid vtadu
a61;um nojicionis eiufdem obicdi

&;

hoc

in

&

cxiftcqs ,
voiuncati nolle illud vt adu cxiftcns caufat triftitiam , tanquam vna caufa
ctiam intcndens iftum cfFcdum , &: hoc non vt proxima,quia non poteft effc vna caufa
fUjfficiens proxima , fed caufat triftitiam , vt vna caufa remota , quia caufa cft proximarum caufarum rcfpedu triftitiae, applicationis earum.
5ic ergo patet quomodo prima poena , fcilicet triftitia , poteft efTc fummc voluntaria,
,

&

Volimtatem

&

eft a voluntatc caufata:non tantum ficut a caufapartiali,ficut vniucrfalitcr-caufaejfe canfam

totdem re- tur a voluntate volente illud quod euenit, fed ficut a caufa totali , remota tamen appli,
motam tn~ cantc
fcilicet caufas partiales proximas huius cfFedus , &: hoc in ordinc ad talcm effc-

^'"'-

dum caufandum.

modo voIh-

Tunc ad argumentum illud Omnis poena cft inuoluntaria verum eft fccundum (c
comparando ad voluntatem fequentem afFedionem commodi tamen poteft effc vo-

tariA,&

luntaria voluntate anteccdente

Tana

quo-

in-

uoUtntaria.

quente afFedioncm
:

ifta

iuftitiae

autem

fcilicct

voluntaria applicationc caufarum

quia

fic

ad quas

fe-

& hoc voluntatefc-

acceptat quicquid habcc ordinem ad per fc volen-

poteft cfFe ad aliquid pcr fe iufte

volcndum.

COMMENTAKIFS.

mrti'.

Htpomitttit

triftitia

41
eulu*.

quitur. Potclt etiam effc voluntaria voluntate iufta acceptantc

dum iuftc

Tertiiu

'r^E

tertto articulo, $cc.

X^culus

Diuiditur hicarti-

fn duas partes principales

qua"^"^"
^^ panitentia, qua cft voJunP*^'^
^S'^
'^iZVail,^
^^^cunda dc eius aftibus ,
nomine. PriDebit ejje vi
^"J^'
"lo, docer poenitcntiam dcbcre eff(; volumariam,
Iwitaria,

&

&

fufnit poenitentiam pro ipfa poena. Hanc

difFerentiam conuenirc punitioni poenitcntiali,
qua eft fatisfadtio acccptata i Deo pro pcccato,

& quk diftinguitur ^ poena, fcu punitionc daranatorum iuuo luntaria, ic qmcumque alia,quam
quis

'

XIV.

Dift.

Qu^ft.

21

I.

HAt *li pri quis inuitus patitur, docct eflc priraam.&magis

put.^mMgit notam.perordincm fcilicct ad pcccatorcm,& ad

declarat in Iitera,tam in pa-na corporali,qi cft

in fpi-

DiJlinOio d.

rmm

rituali,qua: eft triftitia,& pocna propric didia.vt

'"'
"*^ ""

difff

fatisfaftioncm acceptatam a

untt,

Dco.Nam aiix difnon funt

fcrcntiat intcniionis,& cxtenfionis

pri-

inx,ncquepotiorcs:qaia in his cxceditpocna in"

uoluntaria damnatoriim qu tamcn non acceptatur a Dco,neque delct peccatum. Et ilc etiam
aliz pocTix grauioris inflidlx proptcr peccatum
:

excedunt punitionem p(rnitentialcm(vt patct in

Antiocho,Herode,
aliis tam intcnfiuc , quam

&

extenfiuc.

Patct autcm hatc difFerentia,quia in omni opcJifmn- rg fatisfadtorio

, aut meritorio fupponitur pro

Triti irth
<M

"**

fundamento bonitatis libcrtas

bonum,aut fatisfaftorium

efle

& iniurix

fatisfacStoria ofFenfx

fine

,
:

qua ncquit

vt ereo pocna
,

fit

ciulqucdelcti-

ua^nccciTario requiritur libcrtas ad ipfam

bona,& confcqucnter fatisfadoria

vt

fit

fcu dclctiua

quia ncccirarii includit conucrfioncm

pcrfeftam peccatoris ad Deum ,
aucrfionem a

pcccati

&

nialo, vt patct ex citatis in articulo fccundo

&:

ex Tridcntino (eiT.^.cap-^.ConMertimini adme,&

ego comtenar advos. Ubertatisy inquir, noFira-admo-

Tiideat.

nevnir,.Sc patet

dcinccps ead.fejf.can. 5 .^.Cr j.quod

non

longiori probatione

uium

cx Patribus

efl

&

indigct

quia id per-

Scriptura in

hzc ma-

teria.

Sedf ^turat ^uomodo ali^ua panayScc. Rcfpon-

4)

Vtlnntarium dct cx oppofitionc voluntarij,

fuidfitf

jjQj. g||^

illud.tontra

& inuolMntarif, diccs

quod fimplicitcr rcmurmu-

Volunimrium rat voluntas. Intelligit

hmctHmariHm

pofitf u^, CC

non autem vtcft contra appetitutn innatum, aut etiam

cx habitutde quo vidcipfum in }.d.j^.detriflitia

fcfittui.

contra appetitum clicitum voluntatis

ChriJii.Sumit etiam voUmtariim

latius

quam fu-

mitur,& dcfinitur a Philofopho i.Ethic.cap.i.Sc

ab i pfo Dowlorc <ptodlih. 1 8 rtfponjione ad prirmtm
in j.acccptionc qua dicit rcfpeftum cffeftus ad
caufam,& conucnit aftui voluntatis interno,vcl
Simitur U- cxterno. hic autcm fub volHmario comprchendit
ttyvtexttn- ctiam obieftum volitum ab ipfavoluntate, fiue
,

*** '"terprctatiuc
foMffi.

Zim

diuifi.

fiuc pofitiuc, fiue ancccedenter,

commo-

Secundo fumit WKMr/wproeo ,quod eft

voluntatcm acccptare poenam qux acccptatio
fupcraddit priori akum pofitiuum complaccn-

di.

tia*.

yoltmtariitm vtroque

modo fumptum

T*rtia tce*-

obicdhim volitum pcfmifliuc.aut

ftk.

tio

modo fumitur volHntariitm

ttjftit.

pofitiuc.

dicit

Ter-

in poena,quatenus

iun^itur obiedlo volito

quo pct

vel nolito, in

deIedationem,& gaudium quiefcit, aut pcr motum,aut triftitiam tanquam a rcpugnanti & dif,

conuenicntiofFcnditur:quxoftenfiodiciturdif-

&

quies pctoppofitum confcnfio:

mutatis vocabulis ab adiibus , a quibus proximc caufantur, qui funtconfenfus,& difTcnfus.
Hxcautcmtriftitia, fcupoena.potcftcffe vo- Vuohei ma.
fcnfio,ficut

primo modo:quia ordinatc toIerara,eft

fccundomodo , quia ctiam acceptaca
pofitiuc per confenfum voluntatis quia,vt Auluntaria

eft

voluntarium propric didlum,

volitum obicdlum.fcu pa-na

primis raodis eft

vt habct rationcm

libri

dc vera

&

falfa pcenitentia

Peccator de pcccato deleat,

^''''"-

cap.i j. Lib. dtvira

& /*'/ f& de doUre gaudeat & "'"""*

c.

pro hac fcmemia citat Auguftet errore vulgari,

qui cft ctiam Magiftri in litera.

Sedtertiitm,ftiUcet velwttas,dcc. docet triftitiam

4 5"
ctiamcfrevoluntaiiam per modum cfFcdlus duo- Cauf tnftibus modisyM^4 dcclarans,& modum,quo caufa- "*
tur ipfa triftitia,vt patct cx litcra
iam tadlum
eftyi^4.Hic de fe ofFert controuerfia dc hac tri- Contrtutrp*
*^''*
ftitia,quia aliqui dicunt effc vitalem .-idlum , fcd *".^-r'

&

neccflarium. Pro qua fcntcntia facit

I ,p.q.64.jirt. j .1 corpore,& ad tertium.

D.Thomas

&

i.i.t).^i.

sent.firtr:a-

tiua.

art.i.& ^.in corpore,& <j.ii.art.^.in corpore, &aliis

locis.

Caict. Conrad.

preolus/n

Medina

i. d.i.tf.i.

inpnfatisiocis.

Ca-

m.x.cmcl.x. Vafquez

1.2,

difp.i^xap.i.SczW].

Contrarium docet hic Dolor in

litcra,

&

Sentmtinnt-

vniuerfimdocct de paffionibus animi, vt de de- /"**

y.quem fequuntur Mayron,

&BafIblis,&reIiquinoftrsfchol?ibidcm. Cum
Nominalibus tcnet Audcfacis lib.de patria ,^.j.
Hcnr.^it/r^i.f 8.^ ^.tpiaf.i 1.^.9.^/^6.^.5 z.Ri-

NemetiusM^.41.
plurimum fauct D. Thomas i.i.f.ji.m.i.

chzt(i\x%inprimod.i.art.i.^.i.

&

adi.vhi aflcrit ]\znc:deleElatio

ejl

operatio,non cfTe

per eflentiam,fcd per caufam.& tj.ji.art. i

dele-

dtationcm fcqui ad operationcm 9. j j.rf.4.operationemperficiper deledtationem. Quam fcn- Remljftocontfntiam fcquitureriam/r4<^.4<).(7.i.4rf.4. Hsc ""/* "
'"controuerfianonefthuius Ioci,quiaomncs con- f''!"'"""
delcdiationem ficri necefTaccdunt triftiriam,

&

quacumquc fuit

materiam

caufa , ncque fpcdare ad

virtutis,aut vitij

nifi vt participat li-

bcf tatcm:cx fuppofitione adkus alicuius pcr que

fiat volita,aut voIuntaria:hic autem cx fcopo du- Setfmprtsi.
,

c^uodjiipra

& hic mouet Dodor

, quomodo

prscisc

""''*'*

poflit hatc triftitia cflc

vodeclarat hos quatuor modos eius,&

luntaria ?
refpondet ad rationcm dubitandi motam in'conquxritur

&

trarium. Omnis p<tnaeJHmoluntaria,8cc.

quod

vc- iu*modt

rum eft,quantura eft ex fe,& fecundum aflfcdlum

commodi confcquentcm: poteft tamenclFc vofccundum afFcdkum

iuftitiz

& per vo-

obicdli voluntarij.

luntaria

Horum ordinem qua pofterius fuperaddit

vnumgradum voluntarij.altcii priori egrcgic

luntatem anteccdcntcm. Duobus primis modis

'^

thor

bij

modo diAum

''"

voluntaria

henfio obied^i difconuenientis,leu noIiti,& pr^fcntis,quod obicdlum fit difconuenicns per no-

vt causa

& per modum c^edlus;duobus

Ori htrum
td inmttm.

&

rio

litionem ipfam,qua eft appetitus clicitus voluntatis in contrarium. yolHntarium vtroquc hoc

AA

tantcaufam illiusdiflcnfionis. DifTcnfio animi

fumitur nonpro voIitionc,fed proipfapaflionc,
qua; ab Augnftino diftinguitur ineodem capitc,
in confcnfionem,
difrcnfioncm , vt rcfpiciunt 'mwf <//affedlus animi, fccundum quos patitur , vt con- '^J'' * cu/a.

proxima partiali.
Quarto modo vt caufatur ^ voluntatc tanquam
acaufatotali reniQta imperante , &applicante
caufas proximas eius,qu2 funt ( vt dicit) appre-

caufatur a voluntate
ae-

&

in ^.irifrad.4cf.ij,^.&

defcendcrc nataeft voluntas cx afFcdlu

fiuartM

fpcdtat ad fcopumhuius matcris , quam dcfinit

cx Auguftino in litctardicitur autem dijfenjio ani- Vejinitu trind , id eftjtepugnantia voluntatis per appctitum, ft''i*elicitum,
fugam obicfti per nolitionem cius, ^"t^'*""'ah iurAiu,epta noffu nolentilnu accid/rtim,Scc.deno-

leStitione inprimo d.i.^.^.d.ij.^.i.ad 4. in yd.i^.

^M.

quam

Hincdiftinguitfo/wJr<*rprim6,inidquod
ineft voluntate non rcpugnante, fcu non rcmur-

tcm-incontrarium,quod cft fuftinere paticnter

poenam qua: alioquin eftcontraappctitum innatum,tam vo!untatis,quam appctitus j cui con-

Ucwtdane'

dicitur dolor,

fiue confcquentcr.

frima atc*- murantc,idcft,non habcntc difTcnfum inclinant''*'

fccundum fenfum,&

cft

voluntaria pcr volumaicra confcqucntcm,&

acceptantem.

In-

*''*'""*
'l'fi'J^f^'^!

"

21
acccptantcni. Duobiis

do

motc

Sc totaliter.

^uofam qH.T repugnat appctitui conimodi.

Ad fccundum paritcr leipoiidctur admittendo caufam phyficam vt diftinguitur ab omni
,

vcl

qiiod

dubium

& partialiter, vel rccirca illud

quod

conditionc pofita& requifita cx parte fubicdli

obiedlum difconuenicns in apprehcnfionc;

di-

&

in voluntatc ncqueat natura-

triftitia

Dcinde has

caufas concurrcntcs.

caufas proximas cius,quantum ad

yidctur vniucrfalitcr fubfiftcrc

fibi

modo

conuc-

ceflitantead

apprchenfione ciufdcra exiftentis nccefnt.at ad triftitiam quantum cft ex parte fua ;

hoc modo in

apprchcnlionc pccnafoppofitx triftitia, feclufo

aliquo adu chcito priorc 5c confcqucntcr non
requiritur fcmpcr in voluntatc nolitio antecedcns obiciiii ad hunc cfFeitum.

hac quxftione docet nolitionem obie(^i concurrcre vt caufam partialcm refpcdu triftitis:
ha:c magis pcr fc probantiu infra d.49. Videat
le<5tor qua: ibi dicenda funt ad expofitionem

cft

Contra fecundum

eft

Vltcriiis de trifiuia

caufari ab

fcns

obicdo
,

relationibus conuenicntis

rjolie

&

8c difconuenicntis

ip(b

obiedo fic piKcfcnte

fcilicet

gaudium , vel

triftitia,&c.

Rcfpondctur Dodlorcni hic agere de triftiiuxta

plcrumquc accidit in voluntate,
dcfinitioncm primiflam Auguftini, & prout cft

&

Stlutia.^re- tia, vt
lictliatw di(

orur.

& citca obiedum indifFcrcns,quod

niagis noca,

rcdditur voluntatjdifconucniens mediante cius

nolitionc, vndc>'
ter ifinm

modum

j.</.

ij.admittit

trijktndi, Scc.

i.

. Pr<t-

ctiam triftitiam in

autcm

&

Addam tantum in c6firmationcm primi mcravnam rationem ex Tridentino.

Timor eft fpccies quxdam triftitia: proueniens
ex fuga obicdti,

it.a

concomitantibus rclationes voliti & noliti,fcquitur approximaiio huius obiedi , fcilicct apprehcnfio circa vohtum,vel nolituoi: & cx hoc
vltimo vidctur fequi in voluntate padlo ab

talis

bri folutionis

conuenlemia po/fta,puta per

litcras fufficiant didla.

paflionem hanc

& difcontteniemia per

fubftantialcm

i j.d.i ^. art. j.

Scc. dicit

formam

noiitio obic6li,quia pofita ipfa,

&

nolito,vt apprchcnditur pri-

Tall, inc[nh

vclle obiecli

quod

pa-na , quod vna rcfpiciat pofitionem futuobiedti , altcra pofitionem eius de pricfcnti;
fed timor caufatur in voluntatc quandoquc non
prxfuppofito aliquoadtu nolitionis obicdi cli-

ram

cita:

fed cx fola naturali difconuenicntia eius:

crgo caufatur pcr folam apprchcnfioncm. Mi- Caufatur ex

nor probatur ex Tridcnt.y?jj/r 6. cap, 6. timor di- apptehenjio-

prima mo-

uinse iuftitia: incuffus pcccatori cft

&

fupponii tantum adtum

fidei , qua reprzfentatur di(5ta iuilitia , &: pcena
debita,
dcftinata pcccato ex didtaordinatiotio voluntatis eius,

Dum

dinint

detrjftitia, vt cftnobis manifcftior

& plcrum-

que in viacontingit circaobiedta indiffcrentia

Si dicas pcccatum
non cire indiffcrcns. Refpondetur ellc indifFe{ecundilim fpccific.-itionem.

rcns rationc opcris fubftrati,

Ao, qua delendum

eft

& etiam ex adiun-

per pocndtcutiam fru-

S
Sumit pasnitentiam
fiitite.

, inquit Je ejfe imeHigentes k

timore concutiuntur , &c. injpem eri~

ibi

Concilium,

Scjejf. 14. cap. 4.

citatis, fcquitur

aliquando caufari fcclfb actu

vnde idem Tridcntin.y?|^6.

vbi cxprimit adus elicitos pcccatoris,
Sc ncceffitatem gratiar,non facit mentioncm ticlicito voluntatis

can.

j.

moris intcr

adus

illos

fidei, fpci

comprchcndcndo duntaxat

dilcdtionis,

& pocnitcntia:

de hacdifficultate alias agctur

difcuflioncm exigit.

Primo , pro a6iu

qui.i

fcd

longiorcm

M.

njoluntatis coniungente

duas caufai

c^ apprehenjione mali, quttfunt cauftefroximte

trifiitia.

tri-

Ter-

dum termini correfpondentia prAdictis

nitenti

(^ fic

quatuor caufis ^fed in his proprie ponit rationem pcequadruplicitcr eam definit. Ait etiam pcenitentiam non ejfe adhac qHattior

vnittocam , quia

tertio e^ qtiarto modo non efi tentio poenA caufalis ,fed obiectiua f^ tntentionalu,^ fic paena/vt terminat hosduos modos^efi ens rationis-.vt vero alios duos,ens reale.

14
Pccnitcre,

^^ ^

lccundacoiiclufione huius articuii, fcilicetde v oca.h\Ao pcenttentia, dico

fiH pocni- ficut in punitione ilta voluntaria

w4tl

cx

pro voltmtaria acceptatione trifiiti* iam caufatdi. ^uarto , pro acceptatione eiufdem
cum patientia, e^ gaudio. Bocet pcenitere ejfepoenam tenere &ponit alia quatuorper motio

*i

cigo fupponitur ad ipem,dilcdtioncm

odiura pccc.iti confcqucns , vt flio ordi-

gu>itter,Scc.

C H O L

quattior modii.

Secttndo-ypro noUtione,

obiecii.

Trident.

peccatores

iujlititt

mctu gchcnns docet aliquando concipi attri

tioncm frudluofam dato crgo quod paflioncs
non fint adtus cliciti , vt docct Dodor cum aliis

&

&

ne.

difconucnicns fimplicitcr voluntati , vt priuatio Bcatitudinis vcl etiam appctitui fcnfitiuo primo,
voluntati cx coUigantia
ad appctitum , vt ibidcm dctcrminat. Ex quo
patct ad primum nempc hic agcrc Dodorcm
:

trifitti*.

cft

Dci , &
ne dcclarat

cft

49
Time- ^ecies

& in hoc diffcrt a triftitia, qua:

volunratc cx fola repugnantia appetitus innati

refponfionc ad primum dubium, vt quando ob-

ictSum

tiamvtfMMfa.

quod omnis difpofiad formam, qus non eft ratio

ergo
coiuicnfcntcm ex appctitu innato
pcrindc cx appichcnfione luiius obicdli pr.-clciitis fcquctur deledatio in voluntate,
cx

47

Adprimam

ha-

bet sdtrifii-

rcceptiui,fit quodammodo adtiua , vt ibidcm

probat demcrito,de motu,dcdifpofitionc ne-

&

"Jfer-

d.i.q.j. .

noittio fe

Scc. aflcrit

hoc ex natura rei ita etiam voluntas habct

aliquod obicdium , vcibi gratii, beatitudincm
iibi

ex aliai

inquantum

voluntatis inqua cau-

vnde fupra
,

tio neceflicans

su.

Cum

nolitio ctiam concurrat aliquo Qutt rnthne

in gcnere caufz efticicntis

iatur triftitia

niens, aut difconuenicns fcclufo adtu cjicito, &c

duhitandt

quod

ergo qiuftionem

nitt.

tio

intelligcdus cft in tcrtio loco citato.

ftat

eft difpofitio fubie6ti,fcu

ellc

primum non

obiedlum

petitus fenfuiuus habct

fic

hoc

quia ficut ap-

48
Soluitur fi'
turtda raiif.

cfle

nolitionem alicuius cxiftentis,&: apprehenfionem eius prsfentis tan-

rAtlo

o/ifetitH

& 4- mo& cau-

j.

Jiter caufari, nifi per

quam pcr
l>r!in

Supcrcft aliud

iMtJiseitu.

duhititndi ex

proximc

ipfam

jDubinm de cit

nempc

aliis,

voluntaria voluntate aiueccdcntc>

clt

r.intc

j^S

IV. Sententiarum

Lib.

quod

couucnit multa confidvare primo quidera velle

;

punirc,

^^mgk inta

DillXIV.

Qua:ft.

r.

23

quod cft velte impcratiuum, fcu cfficax coniungcns caufas proximas ipfius pu- limia,^//
nitionis paffiux:&: fecundo, noUc pcccafl'c,vcl difpliccrc quod ci\ caufi partiali.<; 7(f{/<if,c:^
proxima poenaj, licct non inrcndat pccnam illam &: tcrci6,vcllc acccptarc punitioncm f"" '**''^
illam pariiuam iam inflidam quart6 patientcr fcrrc punitioncm. Et hxc quatuor lic f''^"'^'"*'
punirc,

-*"''"

**'

brcuitcr c^plicantur: Vindicarccomnriiflum

nam

inflidam Paticnter fcrrc pocnam

:

His quatuor correfpondent

alia

Dctcltari commiflTum

Acceptarc pa:-

iufliftain.

qaatuor cx partc tertnini volitionis,in quibuseft

idcm materialc, fcilicet fumrt. Formaha autem quatuor fupcrac!dita,fcihcct w/;tum a voluntatc caufantCja voluntacc deteftantc, a voluntate acceptantc, & a voluntatc
paticntcr ferentc.

quod non eft per fe idcm volitio aliqua prxdicta & ipfa punitio pafll& ita nomcn, quod pcr fe lignificat volitionem, & connotat punitioncm,non fignificabit vniuocc punitionem connotando volitionem & per confcquens,
aliqua diPatct autcm,

ua

fi

punitionem voIitam,& pccna: volitioncm,hoc ent xquiuocc. Itcm,

ii fignificat iftam quadruplicem volitioncm
hoc erit xquiuoce. Iftis crgo oclo poifct
imponi aliquod idem nomcn xquiuoce.
Scd facicndo vim in hoc nomine pceniterr , Si. fcquendo aucloritatem & vfum lo1
y
qucntium de hoc nomine,cum parmtere fit pocnam tencrc,(ecundum ctymologiam no- Pocnitere
minis:
tcncre pccnam importec aftionem rcfpcdu pcena:, nou tantum paiTioncm 'ppocnateipfius, vt inharrcntis,propric videtur fignificatum huius vocabuli confifterc inqua- ""^'>I'""*tuor primis & fic fit quadruplex definitiO,vcl dcfcriptio eius, quod cft poenitere.
^ ^^^
Primacft ifta Pcettiiere ejl vindicare peccatum afe commijfum: & patct quomodo eft fdfapamt.
ibi tenere pcenam quia apphcare fibiipfi pocnam, cll cencre eam & iftud poteft intel- c.vlt.
^uattunligi , fiuc applicee vel infligat poenam in cfl^cdu, vcl aflfccVu quia vkidicans non minus
clio fignificct pcr fe

&

vindicat ,
dje,

ctfi

quandoque pcena non

dum tameri ipfe xquc,

Secuuda dcfcriptio

fec[uatur

Sc iuftc intcndat

Panitere

propter

pcenam

defcdum alicuius caufa: fecun-

^P"'JK>"f^

pamtemnt.

infligerc.

deteHnri .^'vel edire peccatum k fe commiffum ,vc\

patet quomodo eft ibi panam tenere,
difplicentiam habere de hoc peccato kfe commiffo:
cft

efi

&

quia incaufa proximapartiali. Et iftud poteft intelligi dc nolle ,yc\ detesiari., vcl difpliccntiam habcre de hoc peccato , fub propria rationc , vel in gencrali flmul dc quocumquc pcccato,a fc commiflo &: icerum de difplioentia formali,vcl virtuali. Et cft difpli:

quicumque atus voluntatis virtualiter includcns illam difpliccntiam,

licut quodaramodo caufa includit efi^eftum, licet eff^edus in fe non caufctur fic ciam
omnis nolitio oriatur cx aliqua volitione , omnis difpliccntia fcu nolitio pcccati licec
fornjalitcr non infit, potcft virtualicer incflTc in aliqua vohcione, ad quam nata cft conccntia virtualis

iuid

'''^['^

fcqui

alia acccptationc
1

cur in vohtione

Quarta

in

qua ifta includitur virtualicer ,

ficuc volicio entis

ad fincm includi-

Paenitere e(t feenam fthi pro peccato fuo tnjliciam patienter fuf-

& patct, quomodo hoc cft pocnam tencre,quia non abiiccrc remurmurando

modorum
Baptifmum

T'^

P^'^'

"^
-

dcfcriptio eft

hoc fcnfu

dicitur in

conformando

16
Idefi, acce-

*"fi^'

itapercau-

c
fanis,

dc&communiter
illi

^' '"

^".

Paenitere ejl paenatn inficlam pro peccato fuo commiffo gratantcr ac-

& patct quomodo hoc eft pocnamtencrc, ficut obicclum tencrc pcr adum voluntatis & iftud non potcft intelligi de acceptare formalitcr vcl virtualitcr fcd aliqua

ceptare

fe

vir

J"'

talis difpliccntia.

Tcrtia dcfcriptio

ferre:

dlf-

p^icetia

pocnitcntiac

'

vn-

fuftincre, idcft,fubaclioneagcntis infligcntis

Omnis puniuo

tcncrc.

voluntaria continctur fub

ahquo quatuor

fcd ad deletioncm cuiuflibct pcccati mortalis adualis poft

commifl!i,rcquiritur aliqua punitio voluntaria crgo

:

quiricur pocnitcncia dida aliquo illorum quacuor

ad

AUijtiapa:-

ex

nitentia

cius deletionem re- ^'^

'juatHor

ad

recjmrt

modorum,

deletionem
peccdti.

COMMENTAKIFS.
d

jo
SecunUacon-

T^E /ecundAcofKluJionehuitu articMliyScc.In

l_>/fupcriori

dcclarauit quatuor

modos

pimitionem. *Pa7wVmi4
relpcdtu punitionis

eft

nomen acquiuocum

& aftus

eliciti

fumcndo

communem vfum

eln/io artitH-

punitionis, fcupccnx voluntarijc, fcruato ordi-

autem

'

ne,quo

quendi.quodeft panam renere, fiipponit in rciio pro adu clicito ,

connotat punitionem:
pocnitentia enim ctymologia nominis a panx

proccditur ab imperfediori ad pcrfecbius,feua minii? ad niagis voluntarium. In

Tenitentii

ejimtucr

a-

iUutliciii.

hoc

explicat quacuor aclus coricfpondcntes

cx partc voluntatis,proccdendo ab eo,quod pcr-

fediuseft.adminuspcifeclum. Hi adus funt

vindicare peccacum
iniifuin

commiHum

acccptarc punicionem

deteftari

com-

patieurcr fcrre

posnitentiam iuxta

lo-

&

TEty^r-on

m:nu

tencntia dicitur.

m-

nfam

tenenli.

Erafmus.&quibusnonfapir.fedatores eius
volunt pocnitentiam non a poena , fed HoHdtmt.

lixretici

a ponc, id

eft, poft, dici,

qoali pone tenere

quod
cft

Lib.

24
eft poftca

IV. Sententiarum

fapere.non patiendo, fcd refipifcendo

&

fdfa pcenUeHM
a culpa. Authoi- lib. de vera >
dicit,ab co.quod eft patuim tenerc Hanc deriua-

tionem feqauntur Scliolaftici, &,magis concordar , quia a pocna dicitur poenitentia, qua: linc
dolore eflc neqUit, vt vbique patct ex facris literis , idque proprietas vocabuli figniiicat ex vfu
linguae

vnde Aufon. in

Epigrarft/

Sum Dm qu* fitSili nonfaHique ext^o panam,

Nempe vtptenlteattfic. Metluma^ vocor,
Poenitentia ergo eft dolor punicntis peccata,
quae dolet CQipmiflaiquamuis Nouatores adT
inittant clle

dolorem quendam,vocant tamen

indolcntiam , fcu refipifcentiam , '& fic vbique

vertunt, vbi oceurrit in facriS liter^s poenitcntis

frtm* defcrifti peenitentit.

Authtr

lib.

uomen,

Subdit ergo Doftor; iuxta praemiflam acccptionem pcenitentia: , quatuor eius defcriptionej. Prima ck,Paemtere efi vindicare peccatMm rom-

Hxc dcfcriptio quadrat illi quam

mflum

infe.

tradit

Author lib.de vera

& falfa

poenitentia,

df cap.8. ToeHitenttaefiiijtudamdtienttiVintliEiafpHfmni. niens infi tptod dolet c^mmififfeySscc. &c cap. 19. /*-

de vtr*
fttft
ttiuUh

eji<fanam teneref vtfemper puniat fe in vl-

nitere

eifcett4o,^odcom>fii/it peccandotScc, Ilie

nam tenet^qul femper

Auguftin.

puriit

ergo poe-

quod commififlc

doiet.&cAuguftin.in lib. j o.hom.vltima,cap.5>.

Tertia aSio efi paertiuntia , ftu pro ilUt .pMtatif

orac. in eos qui durius

0"

a Dormno
Nyflenus

8c acerbius alios iudi-

^Mdenim efi aliud pcenitenfia^ nifi dijfolutio,

cant.

euerfio prtueritorum

<ju* vel in re, vel cogitatione

fitnt admiffa.

Secunda defcriptio

Paenitere efl dtteflari

vel

hxc defcriptio eft

fecwido modo fumptx; hxcacce-

odirepeccatiiaficwm/tiJptm,8cc.

ferifti fceni-

Poenitentia:

ttttti*.

ptio pocnitenti*

Tadent.

Trident.fcfl^6.cap.<J.

eft

ftequcjis in

Sandis Patri-

& patetex
& leflIi4'Cap.i .& 4.

Dus,&ConciIiis,ac etiam Scriptura:

&

4.

vbi definit hunc dolorem

qu6d

feu contritionera,

animi doldr , ac deteftatio de peccato

commiflb, &c,
tofito

Tudcoc.

fit

Tertiadcfcriptio,eftj/>ar infliEiampropecca-

Ttrtimdeftri-

Augaftin.

commiffogratanteracceptarey\izc!^itt ex illo

Aoguftini citato fupra Peccator de peecato dokat ,& de dolore ^Mtdeat. Tridentinum feif. 1 4.
cap. I. TVw^iM, jnqiiic, Dei ojfenfam cum pecca:

ti odio

& pio animi aolore

tieteflarentitr:qux

vltima

vrbadenotant hanc voluntariam acceptionem

pccnz.
Quarta : Poetutei-e ifl paenamfihi pro peccatofito
ftrifti:

vtraque haec defcriptio ,

acceptio poenitentis magis propric cxtcnditur ad acccptationem,
tolerantiam operum poenalium fatisfaftionis. De vtraqucTri-

infliiiam patienttr fiijferre

&

&

Triienc.

dentin.fefl^

4.cap.9. Docetdeniejut tantam

effi

di-

utna munifcentitt largitatem,vt nonfolum panisjpi-

a nobif , pro vineUcando peccato ,fiifceptis ( hic fumitur poenitehtia qux defcribitur tertia accete

ptione) aut Sacerdotis

arlritrio

pnt menfiira

impofitis :fid etiam temporalihus fiagetiis a

fUiiis

& a nobis pmenter

toleratis ,

&c.

deltiii

Deo

in-

fatisfacere

valeamus.

5J

voluncaria, nifi voluntace antccedcntc, a^c fub-

Coududic tandem jDodbor omnem punitio-

nutntrit)

di-

Situm modoftquentc req^iriturenim vt impucecur volun- rum

ctUigicaci alcer horum modorum ;
cpnfequencer tur.
:

&

vchabeac racionem facisfadliopis prsfcripcae a

lcge. Si priori modo' eft volita, vcl hoc luftinendo paciencer poenam,pcr conformicaccm voluncacis ad agens, quod infligic pocnam j vel vlteriijsaccepcando gracancer ipfam poenam,& fic
habencur duo njodi vlcimi poenitencis,per voluncaccm fubfequencem , & conformantem fc
agenci fuperiori,& ekcrinfeco.Si autem per mo-

dum

eflcftus cft volica punicio

refpicic

vel ergo vc

caufam remocam, vel proxim^im

ex

quia aliud non requiricur ad

punicionem voiuncariam ,
fic habencuc duo
modi pcenitcndi , priQres , vuluncas ancecedens : ergo neq^uic dari alius aiiquis modus poepaice voJuncacis

&
&

hon inciudicur.
Minor probacur ex Auguftino in libro de

nicendi , qui in praedi^is

etiam iuflitiadifciplina,icc. Pacec eciam ex arcicu-

liu ait :fi enim ttofhwtipfos iudicaremus ,

non vtitpte iuMcaremtir , ad Galat,^ : &cc.

fti.

vt a feipfo

ejuifque in fe feiteritttttm depet exercere

iudicatut,non iudicettir/t Domlno,fkM'i(iem Apofio-

d*-

ntn confequwuitr : in hac erro poenitemia , maiorem

&

SecunfU

voluntariam contitieri fub aliquo didoad dclccipnem autem peccati Ad deltttomoftalis poft Daptifmum.commifli requiri pu- nem feceii
aliqua diSnitioiiem voluptari.am ergo aliquem cx didis
rum requiriquacuor modis puniendi peccatum. Maior pa- tnr.
tcc quia nequit ptinixio efle vbriintatia,nifi quk
cft Volica per hioduiW'6/biedi,veI qukeft voluntaria pcr mOdtfm cfFcdus. Nequit ctiam cfle SuffirittiM, (J

rum modorum

contioencia , cap. 6. Nuilus dehita grauioris pana

accipit veniam , nifi epiaiemcumepie ,
fi longe minorem, qusm deheat,filueric pcenam : ita enim impertitur a Deo largitas mifiricordia , vt non reiinquMur

de tpufiAeunddefiy qtu U^it.Decalofftt comintt\

hus Apojloliu : quoniam qui taliaagunt , regmim Dei

Nyffcn.

Bcm

&

lo fi:cundo

Auguftin.
NeceffitM
fcent,.

& locis ibidem cicacis.

quid dicendum fic ad ccnfufara

Suarcz di^ut. i.feii.\. In coroUario, feu ccnfura
huius opinionis ,
diuifionis cradica: \ Do^ohis pacct

&

re Cfmi hic

quam

in quaeftlone fequenti

54
Obitdio Suartx..

dicic

enim hanc diftindionem nulla racione, auc mcthodo dacam efle ; nefcio quid ipfi fic mechodus, auc racio. Dolor aucem racchodum fcienciz cft fccucus , qui diuifio cermini aequiuoci
fupponicur ance dcfinicioncm ex vuigari modo
loquendi tam Pati^um , quam Scripturae , poeni-

Soluitur

(^

fuftinetur

m*

thodiM

Vo-

non {bium adus

centia dicitur

voluntatis

Sorit.

fed

poena etiam voluntaria per modum fatisfa(^ionis praefcripta: pro pcccato. Vnde Tridenc.y?|^ Ttidcnt.
\^.cap.^. dicic contritionem eflc dcteftationem,
doiorem , &c. quac duo idem in prasdidta fe6tione fumic pro diuerfis adlibus, quorum vnus
Hc Iiber, alius neccflarius ; nos aucem fecundum
dicimus efle poenam,fcu criftitiam,& paflionem,
non aftum eiicicum , vc benc Dodor in hac
quajftionc. Qupd cciam breuicacis gracia hic Idem.

&

&

probandum,& rcmiccendum in fuum

idem Tridencin.eciam cap.\. copulac
odium pcccaci ,. & pium animi dolorcm canomictiraus
locun?. c

quam diuerfa

redkc ergo

ncccflario punicioncm,

DoAor doccc primum

& pcenam eflc voiunca-

deinde quacuor modos

Rntii tfdinii

t^ me.

thodi oftimM,

quibus pccna vodr feeHndiim

luncaria cfle pofllr. Dcindc quatuor modos re- frieniiam.
ciprocc , quibus voluncas poenam rcfpiciac , aut
refpiccrc poilic. Deinde, lUmendo argumencum
ex ecymoiogia nominis fecundum methodum,
docecproquo fupponac poenicencia in redofecundi^m vlum communem vocis ncmpe fup- Pro quo fufponcre pro adu voluncatis , vt connotac puni- pofiM fteni
tenti in retionem propcer peccacum voluncariam, auc voilo.
Iicam,per ipfum adum:quacuor mux inodos
cius cxpiicacos defccibic feorfim fuo ordine ,
rias

&

declarac defcriptioncs fingulas.

Tandcm concludic

X I V.

Dift.
cludit intentum

Quxa.

non eft ergo qu6d rcprchcn-

cclTarium multiplicarc tot zQ.as

ter fcrre

datur niethodus.

Dodrina

ReitrqitttMr

, quam malc prxfatus Author

impugnans eam,qua dicit fccundum adlum poL-nitcntiz non cftc fpecialis
virtuth , de quo ibidem agctur quoniam &

tcr

rendi

non

eflc fpecialis virtutis

Dodorcm

ha:c impugnatio eius contra

&

mociuo peculiari vnius

nam

Exflicat tjud,

c-r

dixi

nifi

quod

puiet

non

elle

nc-

H O

velit

quamuis enim in

quam acccptatio-

nolit pcccator, in poc-

Talis fuit paenitcn-

pcccati infligitur.

Imperatoris

cam inuaforem

numerum horum aduum Gabriel fcDodorcm,& Vafquez i-p^trt.^.j^.art.i.

i

cum, vt

tia Mauritij

virtutis

quem Dcus pcr Pho-

Impcrij caftigauit

taiis cft

plurium aiiorum , quos Deus ob pcccata

fua vifitat io hac vita , vt fic cruditi pur

Circa

quitur
dub.vmco , 1 fine

fe-

patisntcr jySipri proba^iimuscx

tius fuftincRtia: voluntaria:

nis,

cantiim ciiciatur.

Vaf(}acz.

& poft.

&

ftatuit

/ententiam,quam impugnat quia (1 difplicentia peccati valeat ad rcmiffionem eius,fiucconcipiarnr cx raotiuo charitatis , fiue ex motiuo
ipfiu$pocnitcnti:ergononrequiritur vt illa
difplicentia ex

vcllc faccrc,

poena volutaric aiTumptataut impoflta ^ Sacerdoic, poffit faluari id, quod dicit Vafquez : tamcn in iis pocnis, quas Dcas infligic indepcndcntcr a voluntate,
acceptatione pcccatoris , inucnitur quanus iile ahis , qui eft po-

qaia

ipfe admittit

ntm paticn-

Cxtcrum hunc aclum

acceptarc.

panam

ipfa dclcftari.quod cft libcn-

Tridentint> cfte diuerfum

dicit clfc pofte paenitenciz,autcharitatis

j j
GibtieL

cam

ftionc fequcnti

intcrprctatur

rMti dMtr'

poenam , eft eara

quam fada cft,in

autcra cius fuftinebitur in qua:-

/*'>

25

I.

gentur.

M.

qualu fxmtentU requiratur adfeccAti deletionem regulariter;

& ^ttomodt

amer Dei , dr 'volitio martyrij fine formali panitentia quan doquefitfjiciunt : ita Vega 6.
Tridentc. 3 6.^j.Fide Sellarm.de Bapt.c.6.& Henriij.ltb. i.c.
decelebr. Mijf.ait etiam depotentia ahfoluta

dum feccatum : ita communis.

Richard.d. i

y.

non
art. i

ejje
.

i
3 4..

.^ f.Cum Marthar,

neceffariam foenitentiam adtoUen-

q.j. CabrJitc, q. i

.art. i

.2.

Med.cAc

pocn. traSi.i.q.j.eJt centra D.Thom.yp.q.%6.art.i

EX

ad folutionem quxftionis arguicur brcuitcr fic. Ad dclctioncm culpse

Bapcifmum commilTx rcquiritur punitio voluntaria , vel voluntas
punitionis fed ncutrum iftorum potcft cfle finc poenitentia crgo &c. Prima propofitio eft probata in fecundo articulo , &: in principio iftius tcrtij articuli. Sccunda
patct cx fccunda partc iftius articuli.
Ex ifta rationc patcre poteft quomodo conclufio , in qua ftat folutio quxftionis,
debcat intclligi, fcilicct quod pocnitentia requiritur ad dcletionem peccati, &c. non
cnim intclligicur, nifi dc pccnitcntia aduali, id eft, adu poenitcndi , qui cft poena: tencntia(vt ita Ioquar)adualis:ncc de illo adlu intelligitur,nifi indiftindc accipiendo ad
quodcumquc quatuor prxdidorum. An autem oportet iftum adum cfle redum,
fcu virtuolum,vcl non, &etiam formatum,vcl non,dc hocin fcqucnti quxftione.
Intclligitur ctiam conclufio de requeri non fimpliciter ncccflariOjCuius oppofitum

17

his

mortalis poft
:

Deus remittere finc omni adu illius,cui remit- Peccatum

fed ncc de requiri nccciTario fuppofito adu hominis , cui rcmiccic poflct enim pt^e remit'

includit concradi(fkioncm:quia poftet

ticur

Deus rcmicccrc per aliquem mocum ferueccm diledionis in Deum abfquc quocumquc quacuor prardidoru aduum fub propria racionc, vcpotc in adu feruoris ad martyrium ftacim fuftinendum , vbi forcc non cflct cogitatio dc afiquo pcccato mortali
priiis commiflb ncc pcr confcquens aliquod pcenitere prxdidum
hoc formali,

tcr, licct virtualiter in illo

motu

cffetpoenitere, iuxta

&

'^ ^fi-

*ff"'^

pjj^fg^ii^

fecundam fignificationem.

Et iftud probatur quia nullus cxcluditur a regno ccelorum qui facit illud quod
fed cft poffibile aliquem vfque ad inftans j1 cxiftcntcm
in pcccato mortali ab inftanti y<r,necefritati ad toto corde infiftcndum circaadus diftrahcntcs a cogitationc dc pcccato commifTojVtpotc ftatim cxpofito martyrio ardiffimo. Et propter hoc didum ft in concIufione,quod requiricur ad hoc,vc pcccatum
mortalc rcgulariccr dclcacur quia dicicur rcgulariccr fieri, quod fic fccundum regulas deccrminacas a fapiencia diuina:quarum ha:c eft vna,Qu6d pcccacum commiffum
non dcleacur fine difplicencia de pcccaco commiffo qase apparet multum rationabilis , quia ficut peccatum aucrtit a finc ,
conuertit ad creaturam ita rationabilc
cft, quod non delcatur,nifi per motum oppofitum aucrtcntcm a pcccato,fiuc a crcatura,vt circa illam fuic peccacum, &: conuerrcntcm ad Deum. Ad hoc auccm,quod
eft difplicere de pcccato commiflb , poffunc rcduci alia cria mcmbra eius quod eft
punire. Specialcsautcmconditiones qualitcraftuspoeniteadi, vcl punicndjrcquiraturad pcccati dcIctioncra,an vt difpofitio pra:uia,an vt concomicans, patcbit in pro,

fimplicitcr cft nccefl*arium

'*

Martyria
P^P* '^^'^
P'"'*^^*'^

"'J"^^'

&

xima quzftione.
Scoit oper.

Tom. IX.

Ad

PcmitentU
auertit

<

'^'"^'^f^^

^^^ V^
peccMtm i
coma.

Ad ' argumcnta. Ad primuip,pateC cx primo arnculo. Ad rccundum,non probatj

19

Ad

IV. Sententiarum

Lib.

26
rg.

de potentia abfoluta Dei,& hoc concefTum cft m lccundo articulo principali.Scd

quod de potentia ordinata poteft remittere fine poena , ficut bL homo ira,
tus. Refpondco^remi/fio eius noneft per mutationem voluntatis eius:quia voluntas
eius,5^ in (c^^ in adu volendi tam abfoluta,quam inquantum tranfit fuper obietum
permanet vniformis: &pcr confequcns,fi inxternitate vult aliquem puniendum
cfte pro aliquo tempore, vult illum femper puniendum pro illo tempore,nifi aliquid
creatura mutetur: non fic autcm de voluntate hominis irati, qux mutatur quannift

arguas

(x

tum ad aftum

volendi , &: nolendi.

tertium de pcenitentia dan^natorum , dico vt prius didum eft ibi , quia vere
non pa-nitcnt quia nec pociiam tenent,cum non fit ibi voIuntarium,fed remurmu-

Ad

Aii.

Sed ad hoc,quod dicitur de luda Refpondeo,qu6d non quicumque aftus poenitcndi fufficit ad deletionem peccati vt patebit ex fequenti quxftione fed oportet
maxime ex circunftantia finis , qua: prima cft inter cirquod fit adus ordinatus
cunftantias adus moralis ludas autem non poenituit cum ifta circunftantia, id eft,

TacnltetlMn ratio.
(ieletiHam

feccati opor
tet

ejfe

cx

&

dileliione

Dei.

Trid.

ex dilcdione Dci,

Ad vltimum

fefCxap.G.

Ad

puniendi

4.

fit

patebit aliqualiter ex qua:ftione fequcnti , quis aftus pccnitcndi , vel

difpofitio praruiaad

delctionem peccati &: quis formaliter requifitus in

:

quo deletur peccatum & ille fccundus cft tantum bonum,quantum malum cft pcccatum quia malum peccati confiftit in auerfione a finc ergo & bonum redudiuum
confiftit in conucrfione ad fincm. Ita autcm perfede conuertit in Dcum aftus conuerfionis,ficut auettit alus peccati,Sicut autem non cft in fecundo adu rcalitcr bonitas intenfiuc infinica, fta ncc in adu peccati malitia intcnfiu^ infinita quia non eft
maior. malitij^quam bonum,quod priuat non priuat autem bonum ab adu,nifi quod
natum eflct inene aftui adui autcm,cum fit quid finitum, non cft natum incfifc bonum,nifi finitum.Eft crgo prxcisc infinita,& malitia in peccato,&: bonitas in adu oppofito proptcr infinitatcm ipfius obiedi a quo peccatum auertit &: ad quod atus
bonus conucrtit & hoc non eft nifi infinitas participata vel magis fecundum dki i\\
:

Feceatunon
ejfe

infinit*

milititl.

ipfo alu propter iniinitatem realem,

& fimpliciter in ipfoobiefto,

COMMENTAKiyS.
Tl.X htif adjotutlonem qu<tftionis arguitur, Scc.
XLArgumcntum cft,quod pioximc explicuimus & patec ex didis ttrtic. x.& }. Ijmitat

fundi infantibus iuftitiam finc tali difpofitione:fed quod requiriturex praccifa ordinationc

conclufToricm poficam.vt intelligatur regulari-

Tcrti6, iuftificatio, vt definit Tridert.includit

paeni-

Sine

tentia fttejl

Dciu

iuflifi'

tnrt Je fotfti bfoli4ta.

&

de potcntia ordinaria quia Deus poiTet

,
iufundcrc iuftitiam , de potentia abfoluta, fine
omni adlu peccatoris , vt patet cap. Citm Marter

rVi&prxtcrea,

ficut dat

gratiam vocationis

immerentiaJolTccctiam dare iuftitiam fanftificantem.vt unftificauit aliquos in vtero. Contra

hanclimitationem tenec Sotus

in^.d.ij.c[.i.

& z.&rplures difcipuli D.Thoms

Ctntrouerfia

rM. ibique videtur

fiun idem.

dus in

quez

4.rf.

j.

D.Thoma:. RicharDurandus ihid. VafConclufionem Dodoris feipfius

.art.G.d. i-j.q.

i.i.dijp.106.

1.2. f.ii

diuinadepotetiaabfolutapotefttoiIi:ergo,&c.

&

de fzCto remiflionem peccati ,

infufionem
gratic , fcu rcnouationcm interioris hominis:
fed neutrum horum confiftit in adu peccatoris , quia rcmittere pcccatum prscisc conucnit
Deo , ficut infunderc gratis iuftitiam crgo

&

ftificationis.

Quarto

, Ci

eflet

aliqua conncxio

adtus prioris ad iuftitiam , eflet \n ratione

riti

aut fatisfaftionis

Dcum

non mcriti

me-

obligantis

tur pcccatores

& non fierct illa gratis

Trident.c.8.felf.6.

Non

contra

fitisfa6tionis:quiapo-

Deus non exigere talcm

Poteft Deut
fatisfadionc.ficut remiiiere f.

titfaHionern

O* feccatum

diuin*, nS ex

habec tantum rationem difpofitionis congrux cx ordinationc diuina alioquin ex na-

ntitr rti

tma

tum hoc

23.

Contraria aiitem

SetitmU Ht. fententia non cohairet fuis ptincipiis, vt videZt.

bimus

in eo crgo vcrfatur, vt fine aliquo aitu

peccatoris

non rcmitti

tum quia

rcquiritur de co poenitentia.aut for-

ma]is;aut

airerat pollc eius pccca-

fahem virtualis

in cafu,non foliim de

potentia ordinaria, fcd abfoluta.

T7
Trbtid eenelufionii

ex

Probatur tamcn ad homincm:gratia & peccatum oppqnuntur ex natura rci iecundum ad-

repugnntia

uerfaiios

gr^tit dfee

tum

etum

ergo infusa gratia

toris,vtconftat in infantibus

D'Jpofitie

ud

frtim

ex

tn/litutione

efi.

tolli poteft

fed infundi potcit gratia fine

quicumquc

pecca-

adu pecci-

ergo. Sccundo,

aftus antecedens infufionem cra-

ti.c

tpi

requirtretur, fequerctur

iii

non pofic

in-

Deo

Sine meritt
dafur.

Ctiam remittcrc fatisfadionem omnem pecca- pne

tori :crgo,&c. Dices ad hacc,qu6d voiuntas fit
pcr pcccatum aucrfa a Dco , ac proinde doncc
conuertatur peraftum proprium,non elle capacem cfFcdtus gratis dcbet crgo retraftarc
adum priorem,ad hoc vt fit capax cfFcftus gratis. Contra , hoc ipfo quod voluntas ceftat ab
aftu peccandi,non eft per adum auerfa,hoc eft,
ad:ualiter:fcd tantumcft fub peccato habitualf,
quod non eft ipfi liberum , nifi in antcccdcnte
adu,qui prxtcriit ; nequc etia virtualitcr aucrquia non habet aliquem adlum ncceffario,
fii
cum quo peccatum habct conncxionc,tanquam
cum priore:ergo nihil habet nuncjcuius ratione
dicitur au^rfa, prxtcr folum habituale fed to-

.&

pic-

quia alioquin iuftificationem mereren-

non punit de facfto peccata damnatorumjpoteft

i.<j.7,& 12. Suarez ^.p.tom.^.diJp.().JeEl.i.

lib.-j .de gratioycap.zi

ti

poteftdari.

fi/ttu

&

aHu

fine adlu peccatoris faluari poteft tota ratio iu-

teft

i..

ne

etorit

Ocham in ^.tfUAji.S.duh. i.G:ihriel in hac

dijl.ej.i.art.i .&
Medina C .de pcenitentia, traquitur

lufiifieatiofi'

excludicur ^gratia habituali

ergo.

Prxrcrca,

illa.

XIV.

Dift.

Pra?fcrea,rcmi{Iio peccati hocmodo non rcM- pu^nat diuini miiericoidii> & libcralitati,ex
qua fola habctur talis rcmiirio,& gratis ex TriN? TtpugnAt dcntini loco proximc citato , ctiam fub con-

58

Quiitt

dtuint, mtfc'

ditione opcris

rictrdU.

t*lU rtmijfto.

lufiijicAtio

grHiiiftt.

modum

di(pofitionis,de quibus egit cap.-y.

crgo i\ iullificatio fiat gratis , ctiam illa,

qu2 cft de lcgc cum conditionc opcris ; a fortiori ellet gtatis , fi abfque conditione opcris
fieYet. Ncquc derogaret ctiam iuftitia: diuinas
confcqucnter quia haecremifliodefafto noii
fit ex motiuo , vel fccundim medium eius , eo
:

modo,ficut retribuuntur merita iuftorum:poffct ergo ftarc etiam adkus quicumquc antcccdcns peccatoris finc rcraiflionc pcccati dc po-

& ipfa

ergo

pcccati remiflio,

a6tu,qui ncquc formalitcr ipfi opponitur phyficc, ncquemoraliter per modum i"atisfadionis, aut meriti propric didi , fed prxfine tali

cisc dc

congruo

&c vt fubcft mifcricordia:

qus

libcralitati diuin^,

&

gratis iuftificat per rc-

iraria,

Mx

oppeptio-

ne prtMliit.

fecundum

quia habituaie

vifum

ipfos.Mt

eft

priuatio gratia:

tia

fubicdlum

fi

clt art.io.^iujl.prxced.

cft

cum difta rcfponfione

coha:rct.Sccunda ra-

Tundamenl tioeft,macQlam habitualcm efle quid mpralc,

^fpojil.

ac proinde

per

formam phyficam grji-

tia;,ad

cft

refpondcre ex noftris

non toUi
quod facilc

tamen argumentum concludcrct

intentum , probarct idcm ctiam dc zCta tertio.
Argumetatur Sotus,quia impofllibile cft Dcum
remitterc pcccatum horaini , nifi diligcndo
ipfum :diligercnonpoteft nifidignumjdignus
autcm folum fit pcr conuctfioncm cius,qui
piincipiis

alioquin

cft

fi

aucrfus.Refpondctur,tranfcat

ma-

formli doto-

Kegnt lij.
Canas.
J.xplictur
tfu.

Ifr.pugna-

ixi

'

5.Vafquez

'4.<^.ii.^.i.cow/.4.0'

duhio

i.

quem

5kw. c<j^.i.

vlloaclupec-

ardeam , charitatem antem non

ncm, ncmpc

pofle

fuppofitafoladiiecflionc Dei fuperomnia,verbi gratia, ad

martyrium rapto

Secundo, dolorexprcirusacccptatur,
motiuo charitatis ergo adus ipfc
charitatis a fortiori acceptatur. Dices indefeftificarct.

nunquam

rcquiri

nem

Ex hoc patet ad

ratio-

62.
ohitHio.

eft

medium ad falutcm

ncceiTarium

Regiop Vf^utx..

fidcs cft

tanrum mediuin ex inftitutione diuina. Hacc

diftipdtio magis eft ad oppofitum quia quod
cx natura rei eft mcdium,habet maiorcm conncxioncm cum fine , quam mcdium ex inftituto. Sed his omiflis refpondetur posnitentiam
cTIc mcdium ad falutem ordinarium,in cafu
:

autemfufficcrevirtualera,fcudile(!>ioncmfor-

Toenitentia

*tdiiidf"^**'
^j^JJ^"

malcm;huic enim
in Scriptura facra

^uoniam

tribuitur remifliio peccati

Dimiffafimt

nem peccatarem ,

ei

peccata mHlta,

CharitM operit multitudi-

dilexit TnultHm.

i Pctri 4. quod faltcm in cafu

dcbct verificari.
Obiiciunt fecund6,martyrium in hasreti-

& fchifmaticonon rcmittitpeccatum,nifi

fidei

Remiffto eh'
ritti triiui'

tur.

aggregerur crgo idem dicendum de

^3
Seeund tb"^**-

adfit poenitcntia

forma-

Refpondetiir vniformitet,fi habeat dileStioncm perfcdam cum fui pcccati obliuionc,

lis.

iuftificatur in

martyrio

memorans peccatum

quod tum non

haber finc tali dolorc cafus autcm in hirctico non contingit pracSkicc , fi verc eft haEteti-

&

cus

,.,

quia nequit moraliter fui ftatus obliuifci,

dato tamen cafu haberet pocnitcntiam virtua;

& iuftificaretur permartyrium, &

to de inJiit.Sacerd.Je^. ^.Mzioi: in ^J.i^.tj.z.con^

lem

Cafus comuniter proponiturjfi aliquis habcret contritioncm virtualcm , hoc eft,

profiteretur ipfo a(ftu fidem

aitum charitatis perfc(2:um,vcrbi gratia,quando rapitur ad martyrium oblitns alicuius pcccati, quod habet an talis diledlio fufficienter
Sceti oper. Tom, IX.

c5ftaret de difpofitione cius:quia multi cx per-

perfellioth
rittM.

Cani.

aducrtit, homincmnoniuftificari fincformali,

clu/.j^.&^^.

con-

& fup-

nitentiam in poenam peccati ordinarie,

preflb, &: formali dc pcccato,ad

So-

tenetur de eo dolcre,nequc veram dilcciionem

in rele^ione de paenitentia ^./'.Petrus a

zteui
trrijs.

falfum aflumi quia repugnat ftare

pcrfcdtam charitatem cum con/ideratione pcccati , quin habcatur dolor de pcccato , qua offenfa Dci eft. Acccdit dcindc Deum exigere poe-

finc dolorc cx-

Cano

probtit.

dolorem exprefliim. Re-

lpondeiur

cxprefla poenitcntia,eti.am in cafu,docet

"**'^"

h<A>uero , nihil

etgo prodeft martyrium.quod intcndit Paulus , fi charitas adeft , ac proinde iu-

rnihi prodefl

quouis pcccato.nifi

Dodor aliam limitatioDcum dare iuftificationcm

in

Dittciit
'*''*

^.p.t^.SC.art.i.

ui

Comtufit.

cftquc magis comraunis. Magis fup-

ponitur conclulio ex pcrfcdlionc adus charitatis,quam probatur probari tamen poteft ex

Paulo I. ad Cor. i 3. Sitradidero corpm meum,
ita vt

tali cafu,

n.io.lozn.deMedina. Cdepoenitentia^.i.Maiot

prius

grati3e,fine

Tangit pratcrca
fine

fequitur ibidcm Gabriel. Nauar.

infundcndo habitum
catoris pofitiuo.

llijie^ri

Sola dilcdkio

Conclitjio DoEloris.

co,

60

Hic error

fuflicienter difponit ad iuftificationem

]or,& negatur minor:quia potcft cum iuftificirc ,

confequenter dignuiTi facere dilcdionc,

&

ftff* etii iu-

dem.jej/',ii^.cap.^.& can. 5

tur an.i, qui cft contra conclufionem huius.

tam Chrifti fed fine hac neino potcft faluari:

ergo ncque pcccator adultus flne illa rcconciliari. Refpondct Vafqucz diuerfam cile rationem quia,inquit, pcenitentia cx natura rei

capax vnius,eft capax altcrius fcclufo cxtrinfcco. Pcr hoc patct ad primam rarioncm aduerfariorum,qu2 in fubftan^tluMnlur.

art.6.& y.Damnatur in fpecie pcr Concil.Tri-

opponiitur.fccundum

aduetfarios

ergo

Roffcnf.

Obiicit cnim primo neceflariam cflc pccnitcntiam neceffitate medij , ficut fidcm cxplici-

feipfis feclufo extrinfeco

tio.

Ltul'

Caftro

Ita

^.in Trident.c.j.

ncque opponercntur circa idetn.

habituale , & gratia cx
, peccatum

Pr.-eterea

r*-

T.irtr
r-.

rcquiri antcacts vita;, qui cfti-

niagis hypociitain.

pofita cius cognitione.

ucrfarios

Stftim

homincm

crgo pro eodem tempore, quo incft,

poteft ineftc gratiae alioquin non cflcnt con-

truiarim.

autcm dolorcm

quia'^ft cx

Sext rtuie.
Exniitrci.

Error fuit Luihcri,pocnitcntiam vcram connoHa vita,& ceflationca peccatis,non

miflionem peccati imo etiam de fa(^o attritio

ftat cura peccato ergo nequc ha&c neceflitas
fundatur in caufis intrin{ccis,aut cxtrinfecis,
ita vt non fubfit potentix Dei abfolutx.
Przterca,pro quocumquc temporc vnum
connariorum ineft, pio codcm,in lcnfu diuifiuo,incfte potcft aliud fcd peccatum eft contrarium gratiac,etiam cx natura rei,fecundum ad:

I.a-

peccati.

fifterc in

v.Panitentia.Yegi liki

tentia abfoluta

y9

mcmoru iui

loquitur de iis,qux anteccdunt iuftificationem

6.

qucm

difponerct finc cxprciTb dolorc,

bcre nequit finc

cit

per

iuJliliA

eum

27

I.

ra^ipfitn iHftificMionis grtaiam f/ro7nerenti*r,Scc. &:

&
Hta

ne^jue fides,\i nkyneefue ope-

quia

Qu^ft.

ha:refis,

Ecclcfia

vcram quamuis
non approbarct tale martyrium,doncc

tinacia fui erroris facpc

autcm non

fubfiftir

occumbunt. Suppofitio

vt dixi ,

fi

cft

vcrc hxrcticus

IV. Sententiarum

Lib.

18
cus>id

eft,

pertinax voluntate,

& non ignorans

quia nifi conuertatur,non patitur pro fidc vt martyr.

Obiicies terti6 aftus dileftionis , vel ide6

inuJncibiliter

^4

formali pocnitentia:quia ex natura

fua habet rcpugnantiam ad peccatum pcr mo'
dumforma: ,velquiaexvoluntatediuinaacj;cfufficit fine

3ie.

ptatur,vt mcritum de congruo. Si primum,crgo formaliter iuftificat fi fecundum,crgo fem:

per dijfponit fufficientcr ,

Stlutit.

CharitM diffefiiio cSuerttiti

feccatt'

rm.

& fic non

&

cft

fingcn-

ordinariadifoofidus calus,cum illa fit vcra,

tio, quac ex vohintate diuina talis cft. Retpondetur , effc difpofitionem ex diuina voluntate,
ficut
poenitentia.cuius efficacia defumitur
ex radicecharitatis,quando eft pcrfcda. Sed

&

nunquam eft cum confideratione

peccati

re

&

in tali

& memoria

etiam poenitcntia in viatocafu vterquc aftus difponit pee-

quin

adfit

catorem.

Ex

65
Terti
fultM.

jln

diffi-

fitfficiut

mttriti

eum

fol

mttrty-

apud modcrnos vtrura fcilicct habenti mc;

moriam peccati permanentis , fufficiat attritio

(bla cum martyrio adiiiftificationcm. Affirmat
Suarez tom. j .difp. i^.fei. j .conclt^.i.cmeTn fequitur Fauentinus in hac difii>tiione.Kev[>Qndeo ca-

ri.

CMfm

cft

his euacuatur controuerlia,quae trequen^

exclu-

diiur.

fum non

fubfifterc

Chrifto nequit

quia

efie finc

oflferre

vitam pro

maxima gratia,

& aUi-

fedam & fidem per dilcaioncm opcrantem*

qux iuftificat, ex Apoftolo in adultis proinde
,

cx difpofitionc praefata fupponit confummatio

martyrij iuftitiam in aliis, qui non funt com:

habetur iuftificatio, vtfttpra vidimus

de Innoccntibus , per gratiam quam recipiunt
per martyrium.
Neque hinc nego in aduitis martyrium conferre gratiam ex opere operato propriam , fcd
nego illam efle primam gratiam , a^t marty*
rium ordinari ad dandam primam gtatiampcr
fcifcd fimpliciter cffedus cius eft dare gra-i

potes

&

&

eam ex praerogatiua, & acccptatioannexa , ex quo etiam habet delerc om- DeUt

ccffitanVad

/0nc ipfi
nem pocnam.quae impcdit gloriam , fi alicui *'
fuit obnoxius martyr fi crgo martyrium non
determinat ftatum peccati , fed magis in adultis ftatum iuftitix, non cft diccndum per fe Hare frimS
co mo- gr^-iim fer
delerc pcccatum , fed per accidens
do , quo alias diximus facramcnta viuorum, *'"*'*
vt Euchariftiam anteccdcnte bona fide,dele:

re peccatum.

fupcr oiTinia j quia maiofem charitatem nemo habet , <]uam vt animamfitam ponat ejttii pro amicis

termino , id cft , vt eft difpofitio neceffitans ad

gloriam : ergo habet ex efncacia fua dclcrc peccatum , Sc poenam pcr fc , quae non compatiuntur cum graitia in termino. Refpondetur,negando confequentiam quia ad hunc cffc6tum

Hoc datO', charitas perfeda in eo gradu,

nequit confiftcrc finc dcteftationc pcrfediffihtrii eumfoma pcccati quantiun enim mouetur in finera
U nttrilione. voluntas
offcnfa
, tamum recedit k peccatp ,
Dei cognita : crgo non ftat voluntas efficax , Sc
fitis.

ee-

&

perfcda moriendi pro Chrifto ;*quin deteftctur peccatum pcrfcfto dolore contritionis.
Dico fecund6, dato cafu,eum teneri ex pras6
SteumU cen- cepto ad contritionem faltem sftimatam qqia
elufie.
tenctur ad medium ordinarium , quod eft vcl
Teneri aJ cSSacramcntuvel contritio cum voto Sacrarnentritieni *Jliti : imp,fi adeilet copia confitendi, teneretur ad
p>im.
Ad ctnfejjte- Sacramenturo ex pracccpto ; quia media lege
nem itim,fi pracfcripta adhibcnda fcmpcr funt,quando fieMdtlfet
etnri potcft } ncquc ftat charitas adualis pcrfccta
feffdnm.
Chritiu tU cqniungcns nni fine adimplctionc legis , vel
*,

eontemptu

le-

gie noHconfi-

pii.

Senttti D.
Strit.

Dices , cffeaus martyrij

darc gratiam in

vt dcleat per accidens.fi infit:nam cum

charitatem adluain adulto fupponat fidem,

fufficit,

&

lem perfcfta , qua quis offert vitam pro Chrifto, & acceptat martyrium , & fupponat ctiam
media ordinaria delendi pcccati , vcl in rc , vel
In
f fupponit etiam iuftificationem.
ininfantibus,quamuis*non fupponat
iuftitiam, pcr accidens , delet peccatum dando
in voto
aliis vt

ipfis iuftitiam

quae incompatibilis eft cum

fe dcleat pcc-

peccato neque requiritur, vt per

:

eius ex ope-

catum ad hoc vt faluctur efficacia

ex
( tencndo fic agere

fpcciali ac-

re operato

(ententiam Do6i:oris patet ex litcra:quia in eo

cafu implicat conditionem^bliuionispcccati;

diis

& fupra d.^.<i.6.reJponfiadfecundim jdicit Mar-

non

tyrem , fi poft pocnas maneat viator , tcneri ad

fu(cipiendum Baptifmum:quod perinde in pro-

tcr necefTarium

cum

aucrfionc, vel contemptu eius aduali, aut

phyficc loquendo, autmoraliter, Et hanc efle

C\

praeuideat

mortem

infe-

rcndam per martyrium,& fc offert occafio confitcndi pcccatum neque contra hoc facit quod
;

Sandli Patrcs aflcrunt de prjerogatiua marty-

martyrium fupponit difpofitionem rc-r

dirtgt me- quifitam ncquc cft medium per fc ordinatum
dijs
erdinaad dcletionem peccati , nequc toUit neceflita'ir'. & neceftem medij quod competit Baptifino, & Poenifariji.
tentia:;licet ex perfcAione adus antecedentelegitima difpofitionc,& bona fide,delcat
peccatum quia eft confummatio charitatis in
i4riyrlSnon rij:quia

vltimo difponens adcofummationem eius

in patria. Ex hoc autem ipfi magis competit
delcrc pcccatum per accidens , quam per fe,

via,

fieMeia.

eft

ceptationediuina) nam alias in adultis peccatoribus non effet medium neceffarium poenitentia,fi martyrium ex opere operato per fe
dcleret peccatum nam ordinatis pluribus me-

pofito dici dcbet

ldnyrij tf-

diftinftio-

Vide quae didta funt

ne nona.

CharitMftr-

^j

tiam confummatam , fcu in tcrminol cum quo

incompatibilc eft pcccatum. Hinc dixi per accidcns delerc pcccatum , aut illud fupponcre:
per fetantum dare gratiam in termino,id DntgrMttarh
eft, vt eft vltima difpofitio ad gloriam ,
ne- inttrmino,

Dcii& cortiequcnter fine charitate perf(i(5tiflima in adu fecundo qua diligit Deum
ftentia

fiS non

fui,

quorum quodlibet

leorfim

in virtute alterius

nullum

eft cfficax

eft

Sc

fimplici-

nam ex raticne fua particualterutrum fufficit pcr fe ad effcdum ,

quodlibct feorfim non habet ncceflitatem
:

&

lari
fic

jTicdij

vt patet in

& cxemplum efle

& BaptifmOiVt crant

omnibus

potefl de Circumcifione

mcdia concurrentia delcndi peccati originalis

ante mortem Chrifti , ncutrum crat mcdium
pcr

fc

ncccfTarium

fed fufficiens

vtfitpfa di-

dum cft.
Marytrij ergo effeftus

dare gratiam in

cft

termino , fcu ncccflitantcm ad gloriam huic

per accidcns accidit ex ftatu fubiefti habere
peccatum,aut poenam, quae per ipfam deleatur.
:

Qui

voluerit plura.vidcrecirca hacc

& incercas opiniones,lcgat

8c varias,

modernos

in

ma-

tanquam medium ad hoc inftitutum;quia mar-

Baptifmo fanguinis harc in pricfcntiarum fufficiunt, quanttim ad przfens infti-

tyriuni adulti fupponit pcr fc charitatcm pcr-

tutum.

teria de

6%

XIV.

Dill
69

Qui'ft. II.

Ad ti'^umentM.j4dpriiHttm,&cc. Notanda

cit illa djfrcicntia

>

Ad

cjuain llatuit intci volunta-

diuinam , & humanam quantuni ad modum operan Ji dc lcgc ordinariam , & regularem quia voluncas ordinaria Dci , & lcx Itatutaciuseft ab ztcino,&: ncquit inutari,quia

cr-

Miuuri Bei,

qiicnti, &:c.

Supercft tantura

no

cft in

bratio

tate pcccati,

Dco niutaticiut vicilfitudinis obum-

extrin-

in lc, pro alio

A
tum aCtus
.>

w*- ti iliicr

& alitcr, nifi

qa3l tranfit dc actu in

ftificationem

Dodlor

diucifum, Idco

tcmpore regularitcr mutatur

, quia ncquit
haberc ad hajic voluntatcm,
nifi ipfa ciiam alitcr fc habcat ad obieiStum,

obicdum

it

bonum in

conucrr

modo

lc-

fed vt diipofitio

rongtua

in fequenti quxllione docet

vt

& patcr

cx Tridcntinoy?/r6.ci/>.8. quia iuftihcatio pcccatoris

alitcr fc

Qv

tinia:i'ti.

i_

ge prxfctiptamrquamuis non mereatur limpli

citer rcniilfionem pcccati cx iuftitia,aut iu

pcr fui mutationem,

adum

quia tantum

nitccitiam ponit fatisfadtioncm lato

ttlir.

, quanto priuat adtus malus.

Conueilio etiam pcccatoris pcrfefta pei pa-

tcrminatur

4d obieclum, qua mutatum cft fic crgo in ipfa

voluntatc non cft vllamutaiio, feJ in obiccto.
Voluncas aatem humana, quia non cft obictrinjeei

/i

clt

fionc rcperitur

vt fubeft his

alitci

Ccniterjio t\>.

me^fumtur

defumptam cx prxcifa rationc adus.inquan- ^"'"1"^*-

obicdo tantum

&: infri

quantum ad commenfurationem

portionari

temporc iam non comprchen-

quac alhgata cft

luo loco de fatisfaftionc diftindionc lcqucnti quxftione piima: hic autcm inrcfponfionc
advltimumdicit,inratione boni, &:mali,pro-

ditui fub priori voluiuatc dctcrminata Dci,

ci;cumftantiis,inaliisautcm

dc inhni-

ficultas ahis in locis fxpius traiftatur

&

{lci.

illa difficultas

& proportione cius ad actum pcr-

fedtum conuerljonis, feu pa;nitentii:qus dif-

& tranlit voluntas eadeni abfoluta &

informis fupcr obiedo fccundum dcterminatas ciicumftantias , quibus mancntibus, manct

abfoluta
ctiam voluntas ipfa vniformis ,
rcfpcdu obicfti ; obicdlurft autcm fi mutetur
tum

tertium.S: quartumpatctcxlitcia, &:m.i

gis rcfponfio clucidabitur in quxftionc fc

tcui

/tlnMHU

29

quantum ad oppofitas conditiones vtnufijuc

fit

mcrito , &gratis diuinanjiieri-

fine

cordia, fupppfita cius conucrfione.

II.

yMm a^iii fHrmtendi requifitH^ ad deletionem peccati mortalis

acliis

fu

njirtutis /

D.Bonaucnt.i'V i.pjn.nrt.t .^.\.& i.Kic\\zi6i.m.i.<paJl.i.& 2.

i.p.trt.rptifl.^i^.xn.Z. SuAZCz ^.toT/i.<{iJp.}.pertotiim,&

/^lffif,4.ft.^.54.f//zir.i.pr 4wirr.

C!ritrt.i.q^fti-

alicuim

D.1\\0\x\.qtufi.iArt.i.&

difp.i.fca.i.&i

E r V N D o quxro Vcrum adus

,

pcccari mortalis

mn Uudumnr,
nitcre

autem eft

Itcm, alus virtutis

inuoluntaria

adus

pu?nitcndi rcquifitus ad dclctioncm

alicuius virtutis

Quod non

quia fafiomlus Argum. I

E thic.ucVus autcm virtutis laudabilis cftjCX codcm 2..pa- Cap.y

pallio qua:dam, ficut &: ipfa punitio, quam indudit.

cft voluntarius,

cnim

niliil

2.

fit

cft

pccnalc

quia elcdiuus, cx i. Ethic. fcd poenitcntia

nifi

quod cftcontra voluntatcm , &: timc

eft Argum.^

vt Cap.6.

ptius.

pcrfc<3:a

iu ijmocentia

ncc

&: fuiflct
in

&

rcmancbunc in patria,quia natura rctunc perfecla cuius nacura: funt illx virtutes fcd ncc
patria potcft cflc pccnicentia, quia nec aliquod malum dc quo

Iccm,virtutcs fujflcnt in ftatu innoccntix,

mancbit

^rgttm.. $

habcacur punicio voluntaria crgo,&:c:

adus virtutis, nou cfletaltcrius potentix, quam vbluntatis; irgitm^

patot mdudiuc fcd non eft aliquod vclle quia rcfpc(flu mali ncc /tolle., nifi lioc
quod cft nolle pcccaflfc fcd iftc non cft adus virtutis , quia ncc elediuus nam clc<^io non cft rcfpecHru impoflibilis , prxteritum autcm non fuiffc, cft impofllbilc Dco,
Cap.i.
cx 6. Hthi"!. I/oc/olo pnu.itur Deti-s, tngemtinfaccre qn.t fici.ifHnt.
Itcm, auc cft adus virtutis acquifitx, aut infufa: non primo modo, quia acquifita Ar^um,
potcft manerc cum pcccato mortali,& actus cius adus autcm pa^nitcntia: virr.niis non quia delcc mortalc ncc infufa: , patcc pcr induclioncm dc fidc fpe , &:
charitatc,&: etiani per probationcm communcm,quia qu.xlibctvirtus infufa,&;
aduscius habct immcdiatc Dcum pro obie3:o:non fic illc adus , fcd pcccatum
Itcm

fi

pccnitere cfTct
:

ergo, &:c.

Oppofitum pcr Magifttum

S
Pcriiitete cjjc Acttim, feu

)n htcia patct.

C H O L

M.

mcdiim a^us vtrtuti^^cr fccmteMCm fjje minifirnm Det ^d iin-

dicmdtim iHfctpfitm, pro ptiiatii commtfsii

Scoti opcr.

Tom. IX.

cO'itrA

Dct lcgm.

IV. Sententiarum

Lib.

50
TN

quxflione primo oportct vidcre , quomodo ptmre pofTit cfic acliiN virtufccundum quemlibct iftorum quatuor modorum,qui politi iunt in qu^fi.
^r.tw/.4r/.3.&:cuius virtutis. Secund6,analiquisiftorum aduum requiratur,vtadus
virtutis &: ideo indiftindc tradandum eft in vtroquc articulo dc quatuor , quia ex

ifta

Xtis,&: hoc

habetur quin quodcumquciftorum

fjiuji.fr.tced.now

rufticiar.

Primus ^ articulus iftorum duorum habet conclufiones quatuor,iuxta fciUcct quatuor lignificationes,&: rationcspcenitentix,prius tadas dc pccnitentia. luxta primam fignificationem prima conclufio eft hxc Pcenitere poteft efte adus virtutis
Conclnf.i.
Posnitcrc medium ,quia poteft elTeaftus conformis rcftae rationi. Hoc probatur, quia fecuntjlemedium ciuin rctlam rationcm quihbet lcgiflator vmdicat trangrefiioncm legis vndc &: Phia^mvmu- Jofopi^^is
in fin. lo. Ethu. poft dodrinam dc vitiis,&: virtutibus ftatim introduxit legcm pofitiiiam, tanquam vltriccm vitiorum,&: prxmiatricem virtutum: patct tn
Cjip.vlt.
fne \ o. Ethic. Scd fi lcgiflator rcda rationc vindicat minifter rcd.i ratione exequirur quia vniucrfahtcr reditudo in adu fubminiftrationis eft ex conformitatc cius
adagens, cui fnbminiftrat crgo fccundiim rei^iam rationcm potcft ahquis, vt minifter Legiflatoris , vindicarc pcccatum commifTum contra lcgcm & hoc in flhim , in
rcoiitci rj? quem eft fibi commiffum vindicare,quia ahas non cft fubminiftrans. Scd vnicuiquc
cxccutor k- commifiium cft cffc miniftr\im Dei ferentis legem fuam ad vindicandum in feipfum
gts Det dc pro
pcGcafis,qu,T eommifit^/^tr/^/Vfrf autcm primo mododicit fic vindicarc in fc.ximentia.
jpfm^ tcnerc enim quando non additur datiuus cxprimens , cui tencatur fignificar,
quod fibi ipfl tcncnti tencatur.Hoc patet excommuni fcrmone. Ideo Dcus,hcct pu"^

pcccatorem , non dicitur pocnitere quia non fibi, fcd alteri pocnam infligic fed
diciturpccnitere, ideft, fibipccnam apphcandotenerc.
Quantum ergo ad hanc conclufionem non dico quod pcenitere primo modo

niat

fibi ipfi infligens

femperfitadusvirtutis^id eflj clicitusavirtute: fcd virtutis, id eft, natus ehci a virtute , vel gencrarc virtutem quia conformis rcifla: rationi , &: in hoc eft bonitas mo:

rahs atus

quod

fit

humani

tamen quantiim ad per

accidit

fc

rationem bonitatis morahsj

a virtute gencrata, vel virtutemgeneranSjVtdidunieft /^.3.^.3

3. c^

34.

COMMENTAKIVS.
a
"DiniJiO

"TN

ijlet

qmflione

^^c. Diftiibuit hanc in

Xduos iuticulosjquorum piiinus eft.an

Pa--

iifdem in locis

non cft peccatum,

ordo quejiio-

nitcutiijpioutextendityr ;\cl,quatuor acceptio-

uertitur peccator ad

nU.

ncs eius pra-niillds in pr^ixdenti

cato

in

adus

virtutis

cjHitlHotte art. 3.

Sctundus articuUis,an

ali-

1
Articiititipft
frjia.

Primns micnlrts

Prima acceptio

cax puniendipeccatum

sluficne!.

cft vcWc.

nem
c

.5

Aclu/s vindi^

tundi

continct ^ueituor concltffio'

Agic ncmpe (\.\o ordine ad fcopum

quxfiti , dc quatuor aftibus, fcu acceptionibus
paniteutix, iu.xta ordincm vltimbloco difponesy&zc.

Continet
iitum.
juatuor con-

peectt-

tum efl tilim

&

qua

cft

adlus

feu vindicandi

effi-

quod

iuxra hanc acccptio-

prima conckido.

PmtiitereeJiaHus virttUis.HMc docct

Ma-

& omnes

Dodores citati ad
ticulumquxft^onis. Optimc probatuf iniitegifter ltihac'difl.

ra a

virtuti.

HJi ex gfii.

cft

vindicaie

eft,
,

Dodtoce

& confirmatur ratione Thcolo-

& aucrtitur apec-

fcd voluntace

nam omnis
,

ergo

Txidciu.

cft

honcftas virtutis.in

vt crcatura rationa-

lis fit fubiedla vohintaci diuinx , ipsique oonformis in operando quia cft rcgula obicdiua Hvneftm in
mcdianre lege redlificans racionem.vc regal.am conformitttte
proximara operandi bonum lioneftu,ergo,(l\:c* ad regulM.
Tcrtio, dc pocnirentiacft prxcepium, vt infra fuo loco dicecur eft crgo laudabilis, quod Tertia ratio.
:

foli virtuti conaenii,Jecundo Ethic. oi:dina.t pec-

E.v pncefto.

catum fecundum panam lege prxfcript.am:ergo eft actus virtutis. Admonet autem Doftor
iub fine huiusparagraphi fe intcUigcrcadum
virtutis non qui ehcitur ab habitu virtucis,
quod Philofoplii nonnunquam requirunt ad
,

conftituendum fapicntem,, &: luftum:fed intelligic a^ftum,

in-

ejlyqni fecivt-

viribus natura', vt patet ex Ar.iufica-

clinationem habicus , &r ex quo nata eft virtus

gcncrari , &c merito, quia nempe ad perfedioncm vllam adlus non facit, vt procedat ab habitu,cxteris vniformitcr fe habentibus, ne-

ditjrt inflitta-

quit

no

fieri

cap.4,. Tnd<<lttt.fijf-6.cap.^ .ca>i.^.jejf.\ ^.cap..^.

Auguftmo,&
Sed gratia non

qucp veritasvbiqucfuftinetur ab
Crntin datur Patribus contra Pelagianos.

confertur,nifi vt tribuat vires hbcro arbitno

ad

bonum

iuftitix

tcr ex iifJcm

&

virtutis

vt patct fimili-

ConciUis, &^ anterioribus Triergo

<icminJrj'f.6.pertotum. Arauf.cayP.y.S.p.io.
acftus pcciiitcntia cft
ra-

virtutis

qua Ioquimur,pa.-niinquam, fruduofa-jeftcx gratia, & ne-

Arauficaii.

ieeuniU

Dcum,

neccfiatace

ni

iuftiiiam,

tenti.r,

Tiidcnt,

iuJHtiftm.

aAus

non

cam con-

gica;aftus pocnittnti.T,dc
tia.

*d

co principahter verfatur

quis iftoiuin rcquiijtur vt aftus viitutis?

vt definitur nijponit

contraNouatoresy?/^(j.c<.7.C^ S.per

adus

&

ScLundo , pocnitcnci.i pra-p.Tcat,

difponit
voluntatcm ad iuftiiicationcm jCxTridcntipo

eft elici

fecundum

que mifericordix diuinx

, Sc fragilitati hucongruebac , vc adtus tantum , qui proccderec ab habitu jcftet difpofitio ad reraiilloncm pcccati idco Deus habet rationcm ope-

manx

rum

virtutis.

qui natus

qnibus

ftatuit

prxmium

Sc

panam,

nonlubituSjin quo necmercmur, neque demcrcmur.

SC

HO

Acltt^

lontis

tionem virtutisfit.

XIV.

Diil

C H O

S
n.\phc.it/s qitmqite

'virtutii fpeciAlis.

QuLdl
L

SEcunda ^ inquificio cft

cuius vircutis

M.

triftitiaj

lunteftcAus proximus

ifta

de quo pcenitet fccundum illum

fe habent pcr ordinem , imperare caufarum proxi-

mipcrij

ipfa fcilicct triftitia

'''

poftca poteft fcqui complacentia triftitia: qux cft atus vohabcns triftitiam pro obieclo &: tandcm gaudium dc triftitia fccundum illud Auguftini Peccator de pecc.it o doleat^c" de doloregaudeat. Patct diftinclio illorum,
primi quidcm, (ciiicct impcrij a caufis proximis triftitix , ficutcaufc principahs , &
rij

Inpxnlten'
te <^.rcpc;i'

& ipfa: caufx* partialcs coniundx qua:

& vltra fcquitur effcdus remotus huius impe-

conmndionem

illius

fccundum primam

Ad cuius dcclarationcm fciedum,qii6d

fxniterc requirit prxcognitionem diftinftam eius

Vbi dico , quod

drjic contineri fiib lusiitta.

aclus pcenitere

fit ille

vocdhuW pcenitere.

fignificationcm huius

inarum partialium

.-i

qnx referiitntHrin ^cemtente ,concludit fnnio ^cemtentiiim ejf: nclian

Secundo , nen ejjc aclum virtutis inteflcciualis. Tertio, mn cjfe ,ichun

virtatis appetitinx ordinmtis adfe.,fedadalterum

intellcclum.

II.

luntacis

rcmotx a caufa fecundaria,

lAb. de^n:

mcmi,;.

&

Secundi a tcrrio,ficut caufx ab efteftu,

obiedi ab acVionc. Q^iarti a quinto ficut
obiedi a pafiione appetitiua dc illo obiedo.
Dico ergo,qu6d omnium iftorum quinquc nihil eft vmdicarc per fe,nifiprimum,fcihcct ipfum velle imperatiuum. Probatur,quiain vindicante infcriori, &: fuadionis

a pafiionc.

&: propinqua.

Tcrcij a quarco

ficut

periori, vcl faltcm inquocumqucvindicanteimmediate idcmpeccatum,fubcadcm

ratione,& fub cildem circumftantiis vindicandi,potcft efiTc adtus vindicandi ciufdcm

lationis

&r in ahum fecundum redam rationem hinc,

ahquid vniformc prxter primum iftorum ergo,&:c.
polfct probari a pofteriori quia illx adiones pcrtincntcs ad fccundum, pof:

fed in vindicantc in fcipfum

non potcft

uide,

Hoc

cfie

quantumcumquc indcterminatis fed iuftc vindicare non. Scd

non curo quia declaratio arguendo , ftatim ex prioribus oftcndctur. Sulficiac
ergo hic habcrc, quod poflibile cft inuenirc aliquem adlum priorcm caufis proximis
triftitix', & coniungcntem illascaufas, ficut declaratum cft articulo vltimo quxftionis prxccdentis & per confcqucns illc adus prxcedit triftitiam ac per hoc complaccntiam &: mult6 magis gaudi^nm de trifticia. Illum primum aclum pofTibilcm
voco 17^/^^ fiuc poenam infligcre pro commi{ro:&: pcr confequcns habcmus
diftindam rationcm cius , quod ell paniiccre fccundum primam fignificacionem
funt elfe a caufis
iftud

iiominis.

Hoc

fuppofico

fic

hxc conchifio

Foemterc cftadusfpcciahs vircutis. Probacur, Cmcluf.t.

ordi- Poenhcthtm
, &: fpecialcs circunftantias

quiaillc actus natus eft habcrc ipeciale obieclum

iiatas

obicctum peccatum vindicabile circmiftantias qux conncniunc adui vc

obiedum, fcihcet fincm, modum &: huiufmodi,
:

re-

Vlcerius in fpcciali fithxc conclufio: Pcenitere

Patct ftatim

!clualis.

quia

eft

adus appeticus

clui, vc confidcret, &: voluntati vt deteftccur

hoc imperare non conucnit, nifi

fitiua poteft

que

& voluntati

vt

non cftaftus

vt appccicus

didum

appetitui, vel voluntati

imperare intcUedui

intelledlus fibi

Hxc etiam

cft in
:

alicuius virtutis intel-

prxccdcnti folutione:

ncquc cnim aliqua

fed fola voluntas

voluntas impcrat

z'irtiuc

quia impcrarc inccllc- Condnf.

& voluntati & coniungcre cos in adibus

;.

P<^nitctiam

vis fcu- ^^"yii^f-"'

fuis

nc- ig'n^'i"

inccllcdui iuxta illud AuHocquantumadintellcdum:

fibi &:

guftinidcTrinit. Voluntas coptdat parcntemciimprole.

quantum ad voluntatem,

<#

lpe(tak>h_

clc tendcnti in cale

Lih.n.c.i

&

fibi.

conclufio iterum patct quia virtus mtellcdualis dicic

:

verum

cfiTc,

vcl

Uh.

5,

'^^7'

non vcrum efle, fiue in fpeculandis fiuc in agcndis hxc autem inclinat ad fic agcndum non autcm ad didandum fic eflc-agcndum. Eft crgoadus non virtutis intel,

ledualisj fcd appctitiux.

ScquituraIiaconclufio,qu6d non cft appetitiuxvirtutis ordinantis ad (cipfum,

cuiufmodi funt tempcrantia, &: fortitudo ergovirtutis ordinantisadaItcrum,cuiufmodi eft iuftitia. Hoc argumcntum tcnct fupponendo illam famofam virtutum
appctitiuarum diftindioncm.quodad duo gcnera omnino reducantur. Anteccdens
probatur quia adum iftum vindica4idi poteft aliquis codem modo fccundum racionem redam cxerccrc in alterum ficuc in feipfum fi etiam excrceat in feipfum,
:

non cxcrcec in le,

nifi vt in

fc, nifi inquantum fibi comrcum vindicare.Sed accidiEjquod ifte,cui commirtitur^

alterum,quia non cxercct in

mitcicur a legiflatore in iftum

^'f

Concluf^.
Pocnitctiam
^'oncffeaUu
^"'"^'>

-'^*'

IV. Sententiaium

Lib.

l^

reus, quia eodchi modo exercct fecundum redam ratioeflecomnino alius in perfona ergo ifta virtus , cuiusnatus
cft efle iftc adus, continetur fub iuftitia , prout in generali dicitur iuftitia omnis virtus ordinatiuaadalterum,velquafiadaltcrum:necobftat,qu6d ille in aduilto ordinatur ad feipfuratquia non ad fe , nifi vt alterum , vt fcilicct minifter iudicis in reum

vt minirtro iudicis

ncm

contra legem

lic iftc

reum

miniftri in

in

fi

qucm commifla cft fibi audoritas ^iudice.

COMMENTAKIVS.
Bm
tU

panlttingenere.

d r^EcunJa in^idfitioefl ,&cc. Hic recapitulat

i3ruperius dida quoad acceptionus pcenitentix (fupponendo cognitionem diftindam
eiusjdequoquis poenitet)vt eftvelle vindicare,
difpiicerede peccato,triftitia fequens, acceptarc punitioncra,candem patienter fuftinere.Hos

TrimM

e$iul.

Secmds cUl.

Secunda c6cluCioJ^dicareper/efi>lkm couenit

tam ad rcliquos adus,quam etiam ad for-

prxtcr vltimuro

tamen

polfunt etiam habcri cx alio motiuo diucrfo:

autem aftus ex

priraus

folo

motiuo vindican-

Ter ria concludofPtemtere hoc modofkmftHm ejl

alHsfpfcialis virtutis.

Quarta conclufiojA^w;

ejlvirttttis intelleElualist

fed appetitiHM,

Quima coclufio, Non

eft

appetitiua ordinantis

ad /eipfitTn,&cc. ad medium rcAa: rationis , quod

rcfpicit t(MTiperantia,& fortitudo,(S<: fpecics fui?

his contentac Sed ad medium reijeu iuflilit ordinmtis adalttrum. Singulis conclufionibus fuas
probationcs fubiungit Do6lor:qux claras funt.
Alij varic fenfcmnt in hacmatcria.AltilTio:

6
Vrit

fmtJt dorcnfis lib.^fitm.

mHm

fefni-

q.i.duh.

tentit,

trail.6.ij. j

Maior in

4.

</.i

alfirmat eifc gencralcra virtutcm

4.

non

pcr pr.Tdicationem, vt vocantjfed quatcnus cu-

iufcumque virtutis fit detcftari pcccatum coiitrafc commilfum. Eam fcntentiam Albcrtus,
D.Bonauentura , Alenfis infinuant tanquam
aliorum. Can. in releil.de paenitemia yprimapart,

Eam attribuit

(jUAJi.t.&c Sot./ j^.d.i'^.q.t.art.f.

noftro Doftori. loan. dc

probabilcm ccnferc

Medina videtur eam

eod. de pcenitentia tra^. 1,

tr frediHat
conelufiones.

Contraprimam conclufioncm DoftorisinCurgitSotHiin hac

JiEl.^.

Suarez

d.tf,i.an.}. 8c

difj?.}.

Primo , quod actus illos iniuiliter mulContra fecundam vrgcnt , quod

Do(^ore,& bcne.cx

cin-

clufo

eorum

diuerfitate

obieftorum > & ordine aftuura inter fe. Sccund6 probatur cadcm diftindio quoad duos primos adus , in quibus maior eft conrrouerfia

cum aduerfariis,qui
eundem a6lum

putant

elfc pofTe

vnum

&

Contra, velle vindicare

inre.

pcccatum ad poncndum aqualitatcm inter

Denm ofFenfum & peccatorem

,

fecutionis:deteftatio

eft a<5tus

pro-

& fuga pcccati,feu odium

eft adtus fugaerergonon

luntvnus, &idcmadtus. Patct confequentia, Prefecutie,^
quia fuga,& profecutio ciufdcm etiam obicdi fMg,merO'
edium diuerfi
phyfice diftinguuntur , ficut amor ,
odium.
{iw.
Antecedens probatur , irnperarc pcenara applicatis caufis , fcu etiam dcfidcrare , non eft fuga

&

: quia non vult eam abefle , Ced

adeflciodium autem eft a(ftus fugientis .ipcccato,quo volumus abefle peccatum.

eius,fed volitio

Secund6, voluntas fin!s,& mcdij funt diuervindicare peccatum eft voluntas finis,

far:fcd

nempe fatisfaciendi

8
SecUd

rtio.

poenam ; dete- VoluntOi fiftari vero pcccatum cft mcdium,feu ipfa pocna: & medif
crgo non funr vnus,& idem a(5tus. Dices dete- diuerf.
iniuriae pcr

peccatum includerc voluntatem vindicandeteftatur,vult abcfTe peccatum cfficaciter. Contra , potcft contingcre deteftatio

Eufie.

ftari

di,

nam qui

Impugnatie,

peccati fine voluntate vindicante:ergo,&c.Pro-

batur antecedens:quia perfe(ia deteftatiopeccati poteft

ptoucnire cx motiuo charitatis,lpcf,

timoris,virtutisoppofita: ipfi peccato, gratitudinis

Religionis

Delfftatie
peecati

ex

vnriii motiuii Rt.

& fic de reliquis

fed in his

panitcntis , quodeft iuftitiac , aut ponendi

xqualitaiem , ficut neque in motiuo charit.itiincluditur motiuum formale tempcrantia: , aut

quodcumquc

gratitudinis

difplicentiam de peccato exclufent a virtute

ex quo dcteftari pofllt peccatum

coincidunt.

qui

eft

proprius,3c principalis

aftus eiusifecundarius vcro velle vindicarc:h?c

D.Tht' eft opinio D.Thomx
j.^.^.85. art. 1. quem fe-

mti&MliorS.

a Dodtorc. Vlterius probatur diftin^tio

tiplicaucrit.

poenitcntia:
Sent.

ncm a(5l:uum,& numerum.rcdc afllgnatum elfc

non includitur motiuum formalc,& expren"um

^ptaft.i.

Impugntti
Mliorum con-

His pofitis quoad explicationcm controuer7

fisjconclufionem priraamfupraprobauianus in De/enditur

propter ofTcnfam Dei,

di,feu iuftitii vindicatiuac.

eiel.

huius,aut illius virtutis clicitur.

in litcra ab ipfo

formali vindicandi

QuiniM

impa-

ejfe diuer/os.

6liuc

EjitfKrtM coel.

&

quaeftionc pr3cccdenti,articuIo }.&c huncordi- ftim

Senftu een- malc motiuum eorum,in hoc fenfu , quod reliclufnnU.

qui adtus , licct elici pollint etiam ex motiuo

etncl,

motiuo vindicandi difpliccntiam,&

fugam peccati ex quocumqucmotiuoordinato
rantis ex

adus diucrfos elfe probat ex diuerfitatc obieAi,&ordineeorum intcr fe.

Prima crgo conclufio huius . cft illosaSlut

/r/woiiffwj&c.Intclligitur \\zc cxclufiua rcfpe-

TtriU

poenitcntis , qui cft vclle vindicarc

quimtur eius

difcipuli

& D.Bonaucntura 4.

inhacd.tj.^. afterefites poenitcntiam confiftcre

in ipfapcccatideteftationcodio,

& difpliccn-

aut

aliud in fpecic,
j

crgo non

Dices includcre virtute faltem. Contra.quia

dicandi , an coincidat femper cum deteftatione
peccati. Dpinde rctorquetur ad oppofitum rcfponfio

fi

tantijm virtute deteftatio pcccati

fuga vclle vcro vindicarc eile effedlum

huius difplicentiae, quatenus eft voluntas alfu-

includit voluntatem vindicandi

mendi

tanquam adtus diuerfus:ficut cft"e(Slus a cauia:nam quod virtute tantum in alioeft, non cft
ipfum formalitcr. Practereaa^Stus perfedxcha-

tiajfcu

fatisfii6tipnem per opus

cxternum im-

pofitum

a Sacerdotc. Dottor contra dicit deteftationem peccati non elle adtum proprium

poenitcntiac, hoccft, ita vt

itus virtutis

eftc

non

pofllt elle alte-

vcro efFednra adus proprij

'Refpenfie,

quacritur de voluntatc formali,& exprcffa vin- lm[urntkr

hac in fuo

effe

formali

& exprellb

ergo pofita
,

diftingui- eufa

tur

ritatis

Dei includic virtute contritioncm pcc-

catijfeu dctcftationem eius. Contritio propofi-

tum

noH

coinridunt.

XIV.

Dift.
Ccnirit!

tfi

dtutrftich

tum cmcndationis,& votum Sacramenti. Ccrjym autcm eft hos adus in fuo efe formali &
,

""'*

cxprcflb diucrfos eflc crgo fimiliter in pro:

r47.

pofiro.

Imo quod amplius

comradicanr,qui
pcccatum elle effe^umfecundarium poenitenti*, primarium vcro detcftari ipfum , vt Suarez ccrtum enim cft
cft,(ibi

Cmirtditen- affirmant vellc vindicare

"."

'" *-^"'"

primarif0n,Sc/ecumianum dc eodcm adlu non

dici , qux indicant prtHs ,
pojlerim : eiufdem
cnim ad fcipfum nuUus cft ordo ; ncquc ad
aliud, fcu ad candem caufara alius ,
alius:
cum rcpugnct aliam ,
aliara habcrc depcn-

&

&

&

dcntiam in vna , & eadem caufalitaic fed hoc

:

am

De aliis a(^ibus acceptationis,& fufFcrcixia;

di-

pcens , conciuHo patct quia pocna acceptari

quocumquc motiuo quis detcftctur
pcccatum. Deinde , acccptare poenam rc(picit
pro obiedo ipfum dolorcm ergo non coincidunt fuffercntia autcm eft aftus paticntii vt

frtim^t

ftittlMMntnr.

poteft cx

pcr

-,

deindc vtraquc voluntas fupponit pcenam,fiue interior fit.fiue extcrior quia

fe conftat

-,

quod

nihil acceptatur, ni fi

lO

Secunda conclufio
CMti , fiu noUe peccajfe

Aaus

frt-

^fujinper

eft.

Detefiatio ,JeH odiumpectpu fynonyma fum , non eji

proprinj eUcitui paenitentia ijed vetle

vindicare peccatum : detejlatio vero eji acltu imperatw Jitpponens voluntatem vindicancU peccati.
Hacc connexa funt impugnationc
Fu^ndamcntis , qus ad vnam conclufioncm licct diucrfa rcducuntur,ne ad idem faepiijs recurratur.
Probatur conclufio primo Poenitcntia eft
Trimafrcha"' fpccialis virtus crgo a^s eius elicitus ex obToMiieua J
^^q^^ ^^jjj ^^ ^ ^^ ncqucat clici cx alia virtutc.
Torum hoc concedunt aducrfarij fcd detefta^^

tmi

&

tio peccati poteft clici a

quacumque

virtutc,

peccatum in gcnere , aut fpccie repugnat:

ergo non cft a(fius proprius pocnitcntiac. ProEiufd*mvir- bat fubfumptum Dodlor , quia eiufdem virtucui

iMtii eft fto-

tis ef^

profequi

bonum

& fggere a malo

>

feu

fiiuf >&/'*
gert

contrarium dcteftari , & in eo difplicere: fcd

cuiiis eft difpliccrc dc aliquo, ciufdem eft dc
eodem dolere, fi adfit , & applicetur : crgo cuiufcumquc virtutis ex proprio motiuo eft doIcrc,
dcteftari peccatum.
Totum etiam conccdunt aducrfarij , fpcI I
ciatim D. Thomas art. i, adprimum, admittcns
D.Thom
Z}ifereti*in. dolcrc dc pcccato, quatcnus cft,eire charitatis;
ter tu rem
jQJgj.g y^j.^ jg peccaTo dclcndo , quatcnus cft

&

&

pctmtitit. fer

^fmn.

ottcnia Dci, cft actus Ipecialis pcenKentisc, qui

altcri

non conuenit & fic communitcr cius

candcm diftindtiohem refpon:

difcipuli per
imfugnatur.

II.

33

rcpugnat charitatcm dolcredepccato,nifi fub ImfHintur

ratione ofFenf:ergo,&c.Probatur antecedcns:
catenus dolct charitas de peccato , quatchus Churitiu
efi
cft contrarium fuo obicdo, id cft, vltimo fini, dtftccaio vt
Deo fed praecisc cft contratium in ratio- efi ojfenf.
ne ofFcnfa : crgo, &c. Probatur confcquentia;
catcnus cft offenfa , quatenus tollit amicitiam, Suid
fit efvcl quatcnus eft auerfio ab vltimo fine,
con- fenfm f
ucrfio ad creaturam fed ha:c duo fpecificanc
motiuum formale charitatis ergo charitas
non aliter fcrtur in peccatum , nifi vt ofFcnfa

&

&

Dei cft.
Confirmatur eias virtutis eft detcftari peccatum fub formali ratione ofFcnfcC diuinx , feu

12.

Confirmai!
ex moliuo docontrarictatis ad
, cuius cft operari cirlorit d* offenca ipfum
immcdiatc , ficut ciufdcm cft

Deum

clarius in fcqucntibus probabitur.

Alif

Quxd.

dcnt. Contra, dolerc dc peccato, vt przterito,

Chrxrm do- gft adlus charitatis ergo etiam dolerc de eoUt d* fttcM,Jeni yf prjEfente eft charitatis. Probatur con$0 , t/uu frt- r
j
r r
^cqucntia, quod pcccatum Iit liuc prztentum,
teriio wi/
:

Deum

amareDeum,ac

rejiqua, quatenus in Deura

fed ad chariratcm hoc fpedlat , qux cft virtus T6eoIogica;

non vero ad pccnitentiam , aui aliam virtutcm

referuntur fub hac formalitate

moralem crgo ofFcnfa Dei non fpecificat motiuum pocnitentiar, fed folius charitatis.
:

Dices ofFcnfam, quatenus includit iniuriam Rejponfi.

Dci, cffc obicdum formalc pocnitentis. Con- Imfu^natUT'

tra,eadcm ratio currif,vcl motiuumformale

Deus,qua Deu$ vel iniuria , qu<i iniuria fi

primum ergo charitatis cft fic dcteftari pccca:

tum, cx prindpio iam pofiio , quia nullius vir-

malum ,

tutis efl fugerc

nifi eius

qua

profc-

fecundum ergo motiuum

mediam,fi;u qualicas poncnda

bonum

quitur

fi

Offenfa

tqUAlilOf foformalc cft

perapplicationem congroa: fatisfa6lionis,qua5 itendMydiutr-'
ffum motii
eft poena huic autem extranea eft ratio of:

quamuis in eodcm materiali communicent nihii enim aliud refpicit,quam vindicare culpam pocna , fiue ofFenfa per hoc remitfenla;

&

non punitio etiam fceleris ,

of- Puniiio
fenfs rcmiilio feparari pofFunt, ficut contingit remiffio feecti ftfrti
in damnatij, in quibus Deus iuftiiia? vindicafojfunt.
tiu2 mcdium confcruat per punrtionem , fine
remifnone culpac quod vero ad pocnitcntiam
peccatoris de fado Deus remittat oftcnfam,
gratis contingit,vtdcfinitTridentinum quod Tiiden;.
tatur, fiue

&

autem ex gratia,

& liberalitate contingit, fepa-

eo, quod refpicit

iuftiti,& debitum punitionispcclicct fimul concurrant dc fa6to, fuis ra-

rari poteft in poenitentiaab

medium
cati

&

tionibus formaiiter diftinguuntur.

Si dicas cflc ex vtroque motiuo. Contri,ergo hoc habetur , quod non fit cx motiuo poc-

Rej^onfio.

nitcntiz inquantiam refpicit ofFenfam quia fic Imfugnatur,

cft cx motiuo charitatis, Deinde id repugnat, Digeretia ik
:

&

idcm adus habeat duo formalia

,
motiua,vel obieda^quod fupponcrc debent advt vnus

fundamcntis , quibu^ aflignant fpc-

ncrfarij ex
ciale

moiiuii.

motiuum poeniteniiz,diuerfuma motiuo

charitatis

quia virtus diftindkacft.

fermMtnte.

fiue pra:fens,non detcrminat

motiuum aliquod

ncquc variat quia detcftatur peccatum,qua pcccatum eft ex motiuo diuini amoris, fiue autem prxteritum, fiue prxfens, manct idcm, & eiufdcm malitiz , & eiufdcm ofcharitatis

& quod
imo nunc ideo
fcnfs

nurtc eft ofFenfa, fuit ofFenfa:

quia fuit vera offenfa pro co tcmpore , quo habuit fuum inej/e:
crgo fi charitatis eft dolere dc przterito , eiufdem cft dolerc de pr2fcnti,& vicc verfa,de pcceft offenfa

nitcntia.
tit^tnft.

Diccs , charitatem non refpiccre peccatum

fub ratione ofFenff> ficur pcenitentia. Contta,

Dices crgo quod ficut detcftatio peccati

contingit ex motiuo fpeciali huius > aut illius
virtutis, vt fupponit argumentum, vt eft aftus
proprius , non tanipfius virtutis clicitus ,
tura ex fine , feu imperatus : ita ctiam detefta-

ReJ^nfi,

&

tio peccati ex
crit clicitus

motiuo

&

particulari poenitentia:

proprius ipfius pcenitentiz.

Contra : ficetiam elicitus non erit depeccato

fub ratione ofFcnfz ; quia hoc motiuum cft
charitatis ,
non pocnitentiae. Prastcrea, fuga

&

mali cftexmotiuo formali bonioppofiti crgo fupponit profccutioncm , afFcftum boni,

:

&

&

confcqucnter detcftatio

hoc modo fumpta

fcquitur

Imfugnat.

Tuga
efi

mli

ex mitiut

btni offtfiii.

'

IV. Sententiarum

Lib.

34

Tcquitut 'A aclum profecutionis poenitentis.

cum fupponi aftum imperaiuem

Antccedens patet>quiaeatenuS'fugit voluntas

aliquid in latione mali.quia contrariara eft bono,quod amat:quod G. non amat,nec ctiam ma-

prius pccnitentiae.

non fugcret illudcx

qu6d fi fupponit adura
profccutionis:ergo prior illc crit proprius adus

ri

kjm

fugit,vtconftat,alias

motiuo formali boni

poenitentiae
aliis

& primarius

virtutibus

confiftit in fui

ficut contingit in

quarum

quaclibct primario

obicdi profecutione

rio in fuga npali oppofiti.

Diccs poenitcntiam cefpiccre primo malum,

qua malum eft.Contrahoccurrit ratio iam fa-

14
Pejpom/ie.

ImfujnatHr.

d;a,& argumcntum principale,quia eius

eft

geremalum,cuiuseftprofequi bonum

contrariorii eademeftdifciplina

fu-

ficut

& intcUeikus,

& qua-libet yirtus affcdiua detcftatur malum,

& profcquitur bonum contrarium fine multiplicationcfui;im6 repugnat malum fugerc,ni fi
cx motiuo formali boni:ergo quod ncquit profequi
ri

bonum contrarium,nequit ctiam

detefta-

malum, qua m.ilum ex quo fcquitur,fi dctur

:

quam deteftatur pocnitenbonum aliquod huic contra-

ratio fpecialis mali,

tia

dari etiam

rium,in quod profecutionc fertur.

Sccund6,ad poenitentiam ftuduofam, verbi
gratia\ in

ArgumiHtU

peccati cx

tx

dum

ctncejfis.

Sacramento , non rcquiritur odium

motiuo fpcciali,&detcrminato fccii-

adacrfarios

maximc quia fufficit odium

di-

fponit in S4-

triMintt,

tlici-

tftottitii

fur.

adus proprius

non confiftit in
Minor proba-

eius

delcat

pcccatum
,

in

fi

contingat obli-

tamen in Sacraquo haberi poffit

gratiacxcitantis, feu vocationis diuinae

TalU

polTunt efte motiua deteftandi peccati:quia ipfa

Ji*e

qua- excitatib in
a

pcccato,& conucrtat ad

ftit

plextfl.

Ptofper.

tot

hoc coufiftit,vt auertat voluntatcm

gra-

multt-

peccati deteftatio,

Deum

& fuga

in

quo confi-

fed cxcitatio di-

uinaeft multiplex,& ex diucrfismotiuis

ficut

& mediis,vtpatct ex Profpero Ub.i.cle vocatione

9. & contra coUatorern cap. 4. argu-

Centitm

c.

mcntum

procedit contra eos,qui diftinguut at-

vin-

''"** /"^''.""-

fi^rium.

fecundarium aftum,eft rcconciliari Dco per

oblationem culpae, qua ipfa fubcft charitati,
qua: refpicit offcnfam per fe , & imperatur l
charitate:vt cft ergo adus impcratus a charitate,tanquam mcdium reconciliationis, fic refpicit offenfam,
qua ex lege ipfi eft connexa reconciliatio; vtfiftit autem in motiuo fuo formali,& proprio , quod dicitur intrinfecus cius

&

finis,rcfpicit fatisfakionem lcgis,a:qualitatem

ponendam

per

mcdium punitionis. vtrumque

citum,& impcratum.

ad fingulas pertineat , quando cx carum

elicitur
ergo non eft a<flus alifuius

ita vt

aut

communis,prout

allerit

Rc/|)ondetur,ex antecedete leipfum dftruit:

nam u
tis

Keftonfit.

motiuo charitamalc cflc aircritur

poteft efte deteftatio cx

&

aliarum virtutum

adlum proprium pocnitentiae , vt eft fpecialis

virtus. Exhocpatet ad confequentiam nam ^ofenfude.
Scorus non fic intelligit deteftacionAn eire "!^"'' /'adhim communem quafi pcr abftra(5bioncm a '**'r* "*";

,.

/.

rcliquis

1-

leu per cxteniionem ad rcliquarum

motiua fed tantiam quatenus non eft

:

proprius, quin haberi poUit ab

communem fic aiitem fuga,
feu deteftatio peccati,fiue ex hoc,veI illo motivirtutis
aliis:

uo

ita

vocatergo

perfeda fuga,& deteftatio eius,quanideo autcm eft communis,quia a fingulis virtutibus,ex propriis lifi^t,eft

tum ad finem Sacramenti,

tans:faltem cx diffcrcntia contritionis,& attritionis fpecifica diftinguunt formalia motiua:

nomine pcenitentix exprimunt tantum dolorem depeccatis,ac dcteftacioncm,& in his com-

hoc non confiftit:vindicarcau-

J)Crnitcnti* in

rem pcccacum feu vtUe vindicare , fcmpcr re, nequc trahi poteft ad aliud motiuum
diftindum a motiuo pocnitentiae:ergo,&c.
Ex his patet , quod detcftatio peccati cum
motiuo fuo formali non fpcdet ad virtutem
,

quiritur

poenitcntix femper

fed ad illam virrutcm ,cx

cuius mociuo elicitur:non poirc vero reduci ad

iii ratione cfFecluSj quatenus

poenitentiam,nifi

qb ipfa falccm rcmotc imperatur, ac proinde ad

munu aam,

fpecialis

cct motiuis, haberi poteft.

CTgo non requiritur deteftatio pcccati ex eodem formili motiuo:ac proindeadtus proprius

Cavclitfio di-

iit

primarium;quoad

tritionem,& contritioncm , neque faciunt differenciam inter motiuum fpecificans ,

cxci-

&

Sortm.

poenitentix

adum

&

CoufirmMio.

tiam.

finis intrinfccus

Scotus.

Confirmatur , quotquot poflunt cflemotiua

excita.

quod

dicare culpam,quoad

mento tanquam propriadifpofitio; namlicct

obliuio.

efl

tur,

virtutis gcneralis

15

lU

tur,quia virtus peenitcntiac fubordinatur Sacra-

uio panitentiae facienda:

tio fir

Seeund f.

motiuo

lucnto cafus toUitur

teflati,

Secundo obiiciunt , vindicare , feu exaftio

pocn^,non eft adtus primarius pocnitcntix:quia *'"'"'

detcftationem peccati refpicit finiscnimpoenitcntis eft toUcre culpam. Refpondetur ne~^Refp$nfio.
gando anteccdens,fumendo panarn latc , pro vt
extenditur ad intcriorem,qui eft ipfe dolor
cxtcriorem , quae nomine fatisfa6lionis comprehcnditur. Ad cuius probationem refpondc- ^Z"'' prim'

deteftatione peccati, vt offcnfs.

adlus perfe6tus charitatis diuins extraSacra-

de-

nem peccati.

Tcrtio obiicit Suarez male intellcto Scoto:

17
Detcftatio,inquit,pcccatipotcfteirecxmotiuis Terti obit,
diuerfarum virtutum, verbi gratia charitatis, aioSuarex..

mentum

eji

foluitur.

de attritionc, quam motiiio formali

diftinguunt a contritione j fed ad poenitcntiam
requiritur aliquis adus , qui fit proprius poeni'
tcntiE:ergo

'Ex variU

peccatum fub ratione gencrali offcnfs. Ad

hoc.autem rcfponfura eft argumento primo ad
conclufionem,probando id cire charitatis j poenitentia: vcr6 eft reftituerc ius pcr yindicatio-

ergo refpicit pocnitentia tanquam effeclum,fed

ordine leruato , qui interuenit inter adtum eli-

I j^.c/tp.^.

Attritie

i^

virtutis eft detefta- TrimaohieS.

motiuo fpei,vcl timoris, vt ex confiderationc pcens infernalis,cx turpicudine peccati. & id ipfum definire contcndunt Tiid.fijf.
peccati ex

Trident.

qui fit.pro-

Pluratamcnobiiciunt aduerfarij. Primo.ex

obiedo formali,quia huius

fecunda-

Obiiciunt quart6:Sandi Patres,& Concilia,

plccur vlrima

^uarta

oh-

'"^*"'

& pcrfeda difpoficio ad Sacra-

adus proprius pccnitentix.Probatur cx '\x.\6..fejf.i\.cap.ii,.At^v\\mxcon- Tiidcut.

tritio dolor animi , ac cleteflatio de peccato commiffo.

mentum. Ergo

hic cft

Refpondetur,qu6d dctcftacio de pcccato includitur

tanquam

non poteft

eftedkus in

ftare

, fi

Riftrifio.

adus vindicandi,qui

eft efficax

fine fuo effcdu, -^^^'vind!.

infligerepanam qua: pana confiftit in ^clniunaa"*

illo dolore impcrato alias ccrtc non ordinaret
culpam debitapoena. Sandi autem Patres lo- interpritaii,
quuncur hoc modo de poenitentia,& fecundum &f'f^ f*-,
"''""
etyraologiam norainis ({mm/Hpra diximus,cflc
qui

eft

pana:

XIV.

Dift.

QuGEft. IT.

pocnx tcncntiam qu tcnentia tiinc cft.quando infligitur pcena, vcl dolor , & {ecundum
quod pocnitcntia habet fuum tcrminum , feu
effc<flum, quo pofito ccnfctur completa in alu
fccundo iuilitia, quz per vindicationem rcftituit fuum ius Deo.
Ideo ab Auguftino , feu Authore lib.de vcra

per odium aliquod,& detel}aiionem,hoc

8c falfa poenitcntia.rcfkc dcfinitur c.8. Paeniten-

tio.dc qua loquitur Conciliii,cft cx

tia eft doloru viruiifla pMniens in/e,ejMod dolet

nifijfe.

vbi ponitur in

dolorit

idditur

reiSlo

,qu6d

fiftit

in dolorc

inflidlione

com-

diligere tncipiunt

ptcrea dflnotat

Canon

,,& operationem

dubium

in nosfieri

$^ir
itaw.

cb-

gnans

non

modum

facit

pcccafi
^tfp>infit.

Tiidca:.

fic cft

poenitStia.

CeiC.6.

cap.6. afli-

ponit autc quinto loco dcteftationem.

Rcipondetur Concilium fupponcre regulas generales,quandQ didziMouentKr aduersus peccata,

PamtentUm non

ejfe

teftateiii

H O

in intclledu,vel voJuntate,

fit

actum amicttUjqaia, Ucetper cam

catiopcenitentidjde perje

tantum

refpicit

EfftcAci* tp
trititnit.

fufiiciat conttitio pcrfccla

ad deletioncm peccati ex motiuo charitatis:

iion puto tamcn eam contingere fine co quod
adfit antea voluntas vindicatiua pcccati.
Ex didis manet probata I.1.3.& 4.conclufio:
dc quarta non efl controuerfia poenitcntiam
cfte virtutem appetitiuam , vt omncs fupponunt:alia vero illa controuerfia , an imperium

mcntioncm vllam dc vindicatione

intentum noftrum:neque

cft

quamuis fimpUcitcr

& conuerfionis,

przparationis,

efte di-

talem detcftationcm fufliccre , quac

conccpta cft de peccato ex motiuo charitatis:
crgo prxter eam rcquiritur aliquis adus iuftitia: vindicatiuz , proprius,qui fit pccnitcntia',

delendum peccatum, ac

Obiicies quinto, Trident.

motiuum,& caufam odi;

effedtus cius,quod cft

Patrcs, vtdixi,loquuntur frequcntiiis dc poenitentia, vt cft efficax ad

ffl.

ac propterea mouentur aduersus

eft adlus elicitus pa-nitentix^fcd charitatis,& confequenter erit tantiim imperatus, feu

Scc.

proindc vt adu vindicat:quia

vindicA

"i/f

tina

non

Voluntas purgandi fe i peccato

cil voluntas punicndi in fc peccatum , qui eft
a5bus proprius poenitentiz. Caiterum fandti
,

omnis iHfiitiafontem

lcdtionem Dei:crgo illa deteftatio,dequa Conc.

autem vt etiam purgari velimus per Spi-

ritHi fiinEliinfufionem

eft,

fccnittnliam,

peccata per odium aUquod,& detes}ationem,Scc.Pio-

confitemur

Deum ) tanejuam

vindifta:

Arauficani I V. qui tal is eft Si <^uii vt a peccato

purgemnryVolHntatem nosham 'Deum expeilare contenditynon

motiuo cha-

ritatis,vt patct ex verbis antecedentibus.///w-

jue (id

intclligi potcft

inquir*

Poenitctiaautcm quac antc Bapnunum agi

hoc coccdunt ipfi aduerfarijjfi fupponunt deteftationcm cfte adlum
poenitentix (pccialis virtutis,cx proprio motiuo cius. Vndc rctorquco argumentuni,dctcila- CnnptthfJii

dc voluntate autem vindicandi

pocns

ejl,

ante Baptifinum ofi oportet,

&CC.

in adluprimo, feu feorfimconfiderataabadluali

qkom

oportct,cft vindicatiu3,&

vinS^lat

fit

tanquam terminus

perpcenitentiam,

enim tcrminus cft pocna,qu2 in propofito con-

ArauCcan.

35

Paenlttntia
eft

-jirtm at-

fetiiin.

quantum ad po-

imperandi,eft alteriusloci.

M.
reconcilietur qtiis

^qualitatem panx

Deo,tamen lindi-

adculpam,^ vtferuetur lex

funitma Dei.
* inquifitio eft fub iuftitia coutinctur amicitia
loqucndo dc iuftitia in
6
communi,quia amicitia cft virtus ad altcrum 8.& $.Ethic. Nunquid igitur adus Cap.t.
iftc pcenitcndi vel punicndi eft adus amicitia: ? Videtur quod fic , quia amicitia cft Cap.s.
^uid ami
aftas rcconciliandi amico talis cft ifte.
citia?
Itcm,amicitiae eft corrigere amicum,vt fit dignus amari, illo quod repugnat honeftac amicitix excIufo:iftud vindicarc cft corrigere amicum,vt fiat digne amabilis ergo,&c.Probatio minoris,quia fi tantum punitur,vt vindicetur, vel vt vindicans fatictur , crudelitas eft ergo non cft fccundum rcdam rationcm vindifta , nifi vc ille , in

VLterior

qucm vindicatur,corrigatur j fed hscc eft amicitia

crgo,&c.

Confirmatur pcr Philofophum z.Rhet.c. i i.vbi vult, quod diffcrt corrcftio a puni- (JarreElioyty
tione ftci(ftc accepta,in hoc,qu6d corredio fit corrcfti gratia vt fcilicet emcndetur: punitio (juopunitioautcm fitpunicntis gratia,vt fatictur. Sccundum videturefiTcomnino crudc- modo diffirant.
]icas,&: hoc cam in miniftro ,quam in iudice:quia proptcr eundem finem debct mini,

fter

cxcqui , proptcr

qucm

fert

finis movno,& in alio.

adus ordinatus non cft adus amicitix ad

iudcx fcntcntiam quia finis eius dcbct efle

;

uentis ipfum,& pcr confequcns,quod cft crudelicatis in

KcCpondeo^vintJicare etiam,quando eft

quem vindicatunquiavindida proprie

correfpondentiam poena:ad
culpam fccundum lcgem licet non concomitctur corrcdio ipfius puniti. Vndc &:
quandoque iufta vindida fit cxtcrminando reum:&: patet,qu6d non corrigcndo:ncc
tamen crudelitatis eft,vt proccdit fccunda obicftio,quia finis iftius proximus cft confcruatio legis,& vlterior finis illc,quicft finis legis.Fmis autem legis pofitse ab homiillui,in

refpicit

ne legem fercntc non cft

ipfc legiftator , vcl

bonum cius:fed bonum communc

ptcrillumcrgofincmcftlcxj&obfcruatiocius

quantum eft ad iftum finem,quam fi eflct ad bonum priuatum pcrfonx punita:.

In propofito autem poflet dici fimilitcr , quod lcx diuina eft propter bonumcom-

mune hominum

quibus data

eft

&: punitio

Finis

legis

pro- human&]}0&ita rationabiliorcft vindi<3:a ,in- numcomune

:

cuiufcumquc concra lcgem pcccantis:

&:

non

legifia-

torif,fedle-

gis diuinafinii

efiDew.

&:

V. Sententiarum

Lib. I

56
hocfecandum

munc

illorum

cfl:

proptcr obferuationem lcgis , &: vlterius proptcr bonumcoraeft lex, tandem vero propter ipfum legiflatorem &: hoc

quibus data

bonum lcgiflatoris eft limAdus autcm amicitia: qui im-

idco hic , non aucem in lege pofica ab hominc : quia hic

phc itcr mcHus bono communitatis , non autem

pcrar et
pter

ibi.

ahquam punitionem amati, vt amati non imperaret illam

,

corredioncm amati

& hcct

illa eftet

via corrigcndi

tamen

li

pro-

nili prarcise

aha

cfTet via faci-

corrigcndi, amicicia, vtamicitia, magis imperaret illam aham viam.

Pcr hoc patet ad inftantiam primam , quia fi pcr poenitentiam reconcihatur quis
Deo : tamcn Deus non vindicat principahtcr dc illo,vt rcconcihet ipfum fibi,vocan4o reconciliationem redudionem in araicitiam priftinam fcd vt rcconciliatus imlius

pccnadebita habeatur, foluta iam poena illa quam vindicans requirit folui
pcr fc propter correfpondcntiam praemiflam ad culpam fccundum legem.

munis
ReconcilU-

Confimihteradfecundam^dicocnimquodi^i^^/MrfnoncftprincipahterpropteE
cotredionem puniti, licct quandoquc illa corrcdio fcquatur fcd eft pcr fe, vt ordiMcidemfipgjyj culpa pct pocnam & vt obfcruetur lcx punitiua, in qucm tranfgrcflum cft. Ec
^^^ dicicur hoc cfle crudclitatis patct quod non quia vlterior fijjis eft bonum
vindicatiotlo,

.or-

reaiu

per

commune

,u.

fed crudcle eflet , G ftaret in finc alio ,

quam communi

vel

quam

in fine

tPcenitmia vltfmo,

fecundim
Ad confirmationcm de primo Rhetor. dico , quod corrigcns corrigit gratia corquid efldt- j.g^j . ^^^ vindicans non gratia corredi per fc , nec gratia fui ipfius : fed gratia legis,

;<Hrf,

communis

g^ vltcriiis gratia boni

& tunc gratiafui

eft ipfc finis lcgis

, fi

Eft crgo ifte ^CtvLs iuftitix punitiux,qux diftinguicur concra iuftitiara

frii tamen
(ontHtatiua.

& eciam contra amicjciam.

uam,

Scot. inf. d. fticiac

in

communi

&

conucnirc re-

proprius,
an gularitcr quibufcunque perfonis:aius autem, qui cxcellcntiori perfonx eft
a- caetcris paribus eft excellentior. Sed adhucjaftus prxmiandi excellentior cft,quia

Uii aSlihfu
iufiitia.

jiOM

commutaci-

ifte

nobtlior

vt eft in

atus cft nobilior inter omnes a6lus iucxcepco aftu prxmiacionis : quia illc cft proprius legiflacori , 5C

Et fortc

46. q.i . . jj^iij j| conucnicns, nifi cx commiflione a iudice quafi vice cius.
jj
,
/c^rjww.
^jj. ^yjgj^ atus commucacionis , amicitiac ,
huiufmodi, poflunc
dicajtdi

cum ifta cxcellentiacommuni

vtrobique,

vrt-

fcilicet

quod

foli principi conucnit;/>r<e-

vtrumque cxtremum nobilius & fcilicet meritum pro quo fic , & pra?jnium quod confertur & perfonam meritam cui confertur , quac exccUunt poenam,
o
r
a^"'p*"^ > ^ pcrfonam reara cui popna mfligitur,
miare habet

mtadieltno-

aiu

biliar

>

vincUcandi

COMMENTAKiyS.

&quare,
^ "X

Xo

T Lterior

V
tiae,

Sc

in(juiJttio ejt

definiuit

quod

(it

,8c c.Inpixcedentc

adum proprium poeniten-

virtutis fpecialis

& diftin^^us

ab aliis adbibus fequcntibus,& quod

appetitius

Adjuaj^t- Deinceps in hoc

^*^'.*
^'a*
''

unTit.

. refoluit

quomodo diftinguatur ab
^'^'

fit

fecundum medium

Sc

virtutis
iuftitix.

cuius iuftitix

aliis

fit,

Sc

mutatiua, quac funt fpecies, quibus magis vidc-

communicare pccnitentia nam quoad alias

iuftitia: ipecies , facilis cft difFerentia, & magis
notacx naturamcdij, circa quod verfantur.
SiniftU D.
Durandus inhac difl. <jutft.i. docet pocnitcnrandt.

Xjfe iuJHtiJl.

^^^^

generalem virtutcm , (ed fpccialcm , quia eius adus non fpeftat ad omnes vir"
tutcs : pertinere autem ad iuftitiam non tanquam p^rs ad totum , feu inferius ad fuperius,
fedefle ipfam iuftitiam, qua rcdditur cuique,
j^^j^ ^jj-g

quod fuum

cft

per iuftitiam rcdditur obfer-

fic

&

uantia mandatorum,
fi fiar tranfgreflio, rcdTundamtn- ditur opuspoenitcntii in fatisfadionem , funium 4tiM,
datyf j^ gQ qy^ j gj -^j fequeretur quod qui frequcntiiis peccat.haberetperfcdliorem virtutem
poenitcntiae quia frcquentius pocnitcat : hoc
:

autem
Mjttrquetur.

crefcat

incommodum , quod homo ex lapfu

in virtute
fed hacc ratio ad hominem

eft

facilc tormietur:quia fiue

fit

iuftitia,fiue virtus

diftincla fpccialis parnitcinia codcra

modo

ex

incommodum

homo cx

pcccato euadat magis pocnites,

quam magis iuftus. Alij conftituunt eam fub
iuftitia commutatiua,aU) fub diftributiua. Ca-

cft vt

iet.

dicitfpc^arcadvirtutemrdigionis

fKrf/?.

ipeciebus iufti-

^ potiflimum ab amicitia & iuftitia com-

tur

afta fuo perficitur, neque magis

8;. art.

^.^irr.

i.

Primaconclufio. Poenitentia

non

il

cft iuftitia

communis. Probatur , quia aiias non ellct fpcciaiis virtus diftindba ab omni alia , communis
autem fcntentia ponit diftindam. Alij ptobat,
quia fcilicct , noftri ad Deum nuUa cft iuftitia,
ficut nequc filij ad Patrem , aut Domini ad /eruum fed hacc ratio licet de iuftitia commutatiua vera fit , quando medium habet per commutationcm , tamen de vindicaiiua non vfque

Trima .:
*^'*^'

adco concludit. Probatur crgo

vindicandi

cft diftiniStus

alitcr

adbus

obiccao formali

&

f^ecieabaduiuftitiae,verbigratia,commutatiu, amicitia^ , religionis , obedientia: ergo

babet honcftatem in fpecie diucrfam ab honcftatc illarum
crgo eft diucrfa fpccieab fllis.
Maior per fe patet quia finis amicitiar cft corrcdio amici , punitio vcro rcfpicit corrcfpondentiam poena: ad culpam , obedicntia fiibicaionem ,
fic de rcliquis , qua fpecic diftinguuturrquia contingit aliquem cflc inimicum,
qui non cft inobcdicns,& obcdicntcm,quinon

Prmarmtif
extnttiuidif'

/;"'
**''

&

fit

amicus,&c.

Probatur

jn duili.

ab

'

XIV.

Dift.
1

Probatur minor, quia de his funt varia prar-

j,

tam affirmatiua, quam ncgatiua , vt patet

Exvariet!* ccpta

cx facra pagina,& facris Canonibus, ac legibus:

df p- vnius autem virtutis non dantur varia przcepta,ficut iieque diuerfamedia,qua fpcdari pof-

pttceptiTum,
fr-tdii ,

***

CmSrm. tx funt tanquam diuerfi

ff*xi

itnftf-

tf*"*

fines

& honeftatcs. Con-

firmatur cx praxi confeflionis, nam fi quis confiteatur fc iniuftum ciTcnon idco ccnfetur con-

impornitentiam , aut alia

harc peccata in fpccic deindc quando quis fu-

feffus inobedientiam,
CirtwtflJhU

vriMMt fft- raturobfinem inobcdientiff,cenfcturcontra'"**

^. heremalitiaminfpccicdiuerfam,patetetiamex
mtT/DteU- przccptis Dccalogi
gidtiniiiti*.

fccundz tabula:,vbi aliud

dc honorc parcntum , aliud de furto , aliud

dcaliis, ncque valet ad haccdiccrc, quod iuftitia eft virtus quardam gcnerica,qu2 lub (e concft

omnes enumcratas, ficut aJias,hoc,inqua,

non valet, quia quzritur vtrum Religio,pcenitinct

& eiufmodi

fupcraddant aliquam in
probat argumcntum crgo eft talis in fpecic pcenitemia , cuius
honeftas nulli alteri conuenit,quam ius fub getcntia

fpecic honeftatcm

fi

fic, vt

ncrc

iuftitiac

continctur, ficut charitas

& Re-

quis autem aftcrit chatitatcm nihil aiiud

cire, quam iuftitiam ? quia fic poflcmus omncs
ligio

vittutcs rcduccrc in

y^
lar.

fuum genus primum,

idcft,

in honcftatem fui gcncris tantura,quodcirct

improprietatis. Diccs
,^. magnas confufionis ,
iuftitiam cfle vnam habitualem , quac habet di-

&

uerfos in fpecie adus. Contra

iuftitia

produ-

adus fuos ficut & alia acquifita ergo

jtamt^hM. quilibet adus in fpccic producit habitumptotitm funt t- portionatura , qui rcfpiciat idcm obicdhim in
imfdtm moti- {pecjg ^ jHas non vniuocaretur cum fuo habitu.
citur pcr

**

Probatur confequentia quia repugnat aliquem

aftum ferri extra fuum obiedura rormaIe:crgo
etiam repugnat cfle caufam alicuius habitus,
qui ad aliud obicdlum formale inclinaret aliis
:

certc tolluntut

adus,
1

omnia principia diuerfificandi

& habitus.

quia fccundus includitur in priori virtutc, ficut

cfFciSlus in caufa, fine qua nequit effe adus au:

tem

pocnitcntia:

non

ica fc

ad adus

iuftitis

cnumcratos habct.
Secund6,eatcnus exigitur pcenitentia ad deZ4
letionem pcccati , quatenus habet honeftatem
propriam & catenus impoenitentia eft pecca- Imf&tnitetim
tum fpeciale, quatenus redicudo poenitentiae, *f^ ftetntum
cui opponitiu , eft fpccialis
ergo poenitentia S****^:

non

eft iuftitia in

An-

genere, fcd fpecies eius.

tecedcns patet, quia poenitcntia: adus cft mcri-

tum decongruo
peccati

& difpofitio ad

remiflionein

Deus autcm non acccptat

nifi

aiftum

bonum laudabilem , qui imputari poflct , & cft

Sccunda pars antccedcntis patctcx
dchnitione peccati. Probatur confcquentia fi
iuftitia in genere cadcm circt ac pccnitentia,
tunc quicumquc adus iuftitiz fuflicerct ad recx gratia.

mifonem
iniuftc

quod

peccati:verbi gratia reftituere

ablatum cft,obedirc parentibus,&c. hoc

autera ncquit dici : crgo.

Conclufio {ecunda.Pomiteraia non commHnicat

j_ e
Haec probatur a Doifiore patec SeatndMetm.
autem ex rationibus iara pofitis. Eft contra So- elufit.
cura , aliofque Thomiftas , qui dicunt confc- f '""
quenter, ficut poenitentia rcfpicit peccatum in 'y'"'^^*^
rationcoftenls,eius nnem cflc rcconciliationem cura Dco , qui cft finis amicitiae. Contra,
cttm'amicitia.

Dodoris eft:vmdi<aa rcfpicit finera Icgis,

qua ordinacur culpa per poenam przfcriptam:
vndc aliquando contingit talis adus per dcftruratio

crgo per accidcns cft

fi concurrat reconciliatio:
amicitia autcra refpicic corredioncm , qui eft

cxtraneus iuftitie vindicatiuae , cuius eft

intendere facisfadkioncmpcr pcenam debitam.
Vndc fi corredlio poflct alia via haberi pcr
amicitiara fine pccna, lex araicitiz, qu2 intcn-

finis

bit malum poms in vindicationem culpar, fiue

correi^s indc decedat , fiue non de fzGto au-

&

fimul inclinan
in fpccie habitus ad fingula ,
neque inftarclicet de habitu charitatis, qui hachmiitit bet plurcs in fpccie

adus

quia

ille eft

infufus

idtmtbitBS, non dependens ab adibus , ficut dependent acditmfi *Stit. qajfiti ;

quidquid fit de hoc,non refpondct ad

&

argumentum de

diuctfitate obicfti formalis,

qualem non admiitit charitas,licctdiuerfimode

Rtttull.

*^^^"

'^'"'^

varic applicatum agat. Dices,qua;li-

bet virtus agit profccutiuc circa proprium ob-

ImfmgnMtit.
< ?'-

fecMtitnt ti-

timuur vtr'*'*'

icdhim , &c circa oppofitum fugiendo , qui funt

fpecic diftindi. Contra, hoc nihil iuuat,
qui* ^Liga virtute continetur in prolccutione:
nam accefliis ad extremum contradidionis eft
jeceflus ab alio vnde hoc ipfo, quo quis velit
bonum, fugit malum , & etiam in fpeculabilibus contrariorum eadcmcft difciplina, cadem
fcientia dc priuatione, & habitu. Ita fimiliter

adus

omnis nolitio includitur in aliqua volitionc,

vc re^e Do(^or tpt^fi. i htuHs .fecnruU concbt/io.

w, &C.

In fecunda defcripiione pocnitentiar,

&

EUcfi iM

dolorem
quatcnus fignificat deteftationcm ,
dcpeccato. Ncc valet vlteriiis inftare qu6dfic
cadem virtus ad finem,& mcdia,quamuis diuerele&ionei illa
fis adibus, iotentione fcilicet,
Scni oper. Tom. IX.

&

Tinitpeeni'
ttntit.

dlioncra rci,vt patct in fufpcnfionc/uris,&aliis

firailibus pocnis per legein poenalem indudis:

tale , fcd nuUum creatum medium includit formaliter, aut virtualitcrrcliqua media iuftitia: in fpecie ergo nullus vnius

habere aliquod

iiamtimt.

37

non foluit argumcntum:

bonura corredli , praefcribercc non eflc punicndum , aucvllura cijnfcrri actrimentura;

non fic iuftitia vindicatiua,qu^ dire<^e przfcti-

/** *"**

y^4

II.

Deindc, quilibet habirus dcpcndct ab aliquo

ohicGto formali primo , a qua dependentia ne->
quit abftrahere:crgo habitus illeiuftitiae debct

Dtptttdtnti*
hahttti*

Qusft.

rcfpiciat:hoc,inquam,

dit

tcra, liccc

cum

concurranc czcerae vircuces

niccnciai vc chacitas

fpcs,

poe-

&c. non fimt con-

fundcnds in motiuo formali inter fe , aut cum

pccnif entia. Per hoc patct ad obicdlioncs, quae
ficri

poflcnt ex Conciliis

Scripcura

&

CtHennert
liMi

virtii.

'*""f
*"*
^*f^'.
**f

^^

Pacri-

bus , k quibus reconciliacio cribuicur pccnicenci, quia loquuncur de pocnicencia , pro vc ha-

becannexam charicacem,

& alias vircuces

cara

morales , vc pacienciam , humilicacem , ccmpcrantiam ab inordinatis pafllonibus pcr cellationem k peccatis,& propofitum cmcndatioiirs, ExfUemtmr
ac noux vitae ; quara etiam fidem ,
fpcm in-potrtt.
fufara, quibus voluntas ad poenitendura erigitur. Dcinde vt plurimura loquuntur de poenitentia fecundo modo fumpta, pro dcteftatione,
dolore dc pcccato. Ad alias obiediones re(pondct DoCtot in littcra.
x his irapugnata manet opinio Caieranf,
z6
qui adftruit pocnitentiam effc vircucem Reli- Imfmpuuitr
gionis, aut fpccicm cius
quia in hoc eft con- fi^iitMfftrtms
trarius racioni ,
D. Thomae , quia nequc
D.Thomas cnumcrauic poenitcnti inter adkus, RtUr^mii.

&

&

&

^^"^^

aut fpecics Rcligionis,z.i.^.8

.& %t.&in 4.
adum la-

W.I j.^.4.4rr.7. qtu/iitiftc.i jid z. docet

tciae

imperari ab adhi poenitemia;

&

</. i

^.di^

dt

^
qnod

cit

Deo
/.

R/i-

mietudiuer-

modo Religio icddat dcbitum

modo poenitcntia- Deiride ratio cx

alio

alio

eftmanifefta: qiiia Religione piotefta-

diiftis

gionis.^pce-

IV. Sencendarum

Lib.

lenti.T.

tra, vr reus eft

Tertia conclufio Pcenhemiaeft htfiitla vindicatim , feti jpecies eim : ita Do<5tor in tertia

. efl

ergo

aElw

ifle

iu/iitia

pu-

robata manct cx dehnitionc alligna-

pcenitentiaj,quam communiter admittunt

falfa pocniDodlores, ex Authorc de vera
ta

&

quam etiam

S.

Thomas

85, art.^.

ejUift.

Auguftino, dicitur qnod

attribuit

fit

dolaris,

aut dolemis viudiEla pmper puniet^s in Je , t^uod doiet commififfe.

(\

cft

vindida:

Seeunda fro- tiua.Secundo pocnitcntia

ex

na..

eft

ergo vindica-

Sacramentum

eft tri-

Tiidcnt.

tatem
tiit

(Jr

yfine

mKgnis

na id exigente

noflris

fletibm

&

iufiitia ,peruenire

laboribtts

neejuaquam pojfu-

tcm vindicatiux fubiiciuntur

excap.

j.

& fpcciatim cap. 8.

lium , quod

IpctSlet

rei.

Patct etiam

vbi dicit Conci-

ad diuinam iuftitiam aliter

pcccatum.

Ex quibus argumentor:Dcus ex iuftitiavinpoenam,& adtus

dicatiua ordinat peccatum per

Jdemejl finis poenitentialcs in hoc Sacramcnto : fed idem

poenitentu,^ eft finis cxequcntis poenam,feu miniftri,&
ipfius iudicis, peccator auteni cft minifter exe-

niculumad bommi commune, autpriuatumex

ipfa eflet, neque haberct notcftatem coadliuam
^

/T'

neceH.uiam

/-

'

exccutio pocnar cx

nili

thoritate deriuarctur

ergo

ems au-

Ze.v

iniluctt

co-

potfftte
"^'^'1'

&

mintliertti^

/^^_

exccutio pocnK

fi

ex lege pocnitcntia^ deriuctur in pcenitcntes,

folos eius miniftros 5 fequi-

&

tur fub hac rationc cfle miniftros princip.ilis

,

&

lcgiflatoris

non

ac proinde

confi-

derari punicntes ex authoritate priuata^fed

ex authoritate Icgiflatoris.

Quodamplius

probari poteft ex dcfinitio-

ne fuperiijsaflignata,qu2e

nem

poenitentijB

fiipfo

^uod

quod

in hocftatuit ratio-

fit

^'^*K

vindiffa pnniens in

Ideo enim vindicar,

dolet commififfe.

quia Deus id ftatuta lege

in pocnam peccati exigit , cuius legis executiofeu punit in feipfo

ncm

rcmifit ipfi poenitenti

vnde non puniret,

comrautatiuam, aut diftributiuam , fcd

fj)ecicm diftimfbam ab omnibus aliis aflignatis
fub iuftitia. Ratio illius fundatur inco,quod
panitens non tamuin intendat mediura latisfactionis, qua ratione pertinerer ad vrndicatiuam , fed principaliiis dclctioncm pcccati,
tiuam

Sentetiu Vaf^'"'^ '"'f*'

^'"""'""

emendationem vitx, & ciufraodi.

Sed ha:c fententia fupcriijsrcfutata manet:
nam hocconuenit panitcntitc, vt habct con-

pocnitentia finis proprius eft vindicare. Minor probatur quia miniftcr vt ordinatc procedat, dcbet procederc cx fine legis ,& legifla-

ftatio eft effeftus pocnitcntiac

tus

toris

fequitur propofitum cmendationis

cura

is fit finis

poteftatis minifterialis,

1-

qua

ex

iudicis vindicareinfeipfo peccatura.

Sed hoc
male & fine fundamento id ncgatur:cum in
hoc ipfo foro habcat *perfonam accufatoris ,
'

''^

'

^"'^

/^

*""^"'" T^'
ntttntte,

& cx hoc
panitcn-

vero prscisc refpicit pcccatum prarterituu),

fe

formaliter

quse motiua ficut

non coincidunt , fic eiiam nct

ad candcra virtutcra
Forraari poteft

fpe<Stare poffunt.

argumentum

forma pa-

in

nitentia eft vna fpecialis virtus

3 X

eigo debet

&

quiefcere in vno motiuo fpeciali

vt

ergo,&c. Deinde, dctcftari pcccatum fub ratione ofFcnfae fpcdat ad charitatem,vt ipfe concedit ergo
propofitum non

...
,diuino tenentur omnia fua mor-

commiira

definit Trident.yf/TTi^.c^!^.;.

confiteri

& can.6. & vt ac-

feipfum vt altcrum , qua

reus eft. Sic Princeps > qui fuis tcnetur legibus,punit in fcipfo trgnfgrcflionem illarum,
ranquam in priuatam perfonam : fic etiam feeft

tia

clici-

1/1

illa

autcm

'"'^

talia poft B.-^.ptifmum

cufator

non aftus

ncm offcnfas, ficut eft dcteftatio eius,

vt vindicabile pcr pocnam

aflerit

,
1

rcconcuiatio autcm includit dcltiuctio-

qui eft principalis caufz delegantis. Minorem

iilam in eapartenegarent Sotus,& Caietanus,

poenitentem ex commifllone iudicisjtanquam perfonam publicam,& miniftrum

Tridcnt.

alias certc

iunftam reconciliationcm cx perfc6l:a dctcfta- ^econcilittti

tionepcccati,ex motiuocharitatis,quidcte- *^ ^"" '"'

tii.

minullumadmi-

quar ncceffario dcriuatur in

quens
lciplum, velcontraleiplumpoenam
mediante virtute poenitentia:
ergo virtutis
:

hoe ftro iudi-

niftrumcx ipfa legc:

Ex his refutatur Vafquez, qui pa.niteutiam

quidcm aflirmat partem poteftatiuam iuftitia:
vt fic ficut Rcligio non eflc taraen vindica-

i8

^,^

qux non con-

ante Baptifmum: aliter vero peccantcm poft

Baptifmum-, oftendens poenam remanere pec-

25

cuius executio

nifi id lex praecipcret,

dit ex condcccntia diuinar iuftitiae vindicantis

JdemtJlr*M,
&minijler i

cft potcftas

recipere in gratiam peccantem ex ignorantia

cantibus poft Baptifraum, pro qua ordinatur

opus fatisfattorium , quod alitcr appellat pcenas fatisfaftorias qnarum neceflltatem oftcn-

r"*"*

lege pocnali,

tinet fententiara laram faltcm

diui-

WJ/,&c.Supra autem prjcmifit poenitentes tanquam rcos fifti antc hoc tribunal iuftitiae au-

IV

omni

ucrfaliter in

ludicis

y^dtjuam tamcny inquit,wointegritatcm pcr Sacramentum paeniten:

non pcccartt, eam omit-

&

Baptifmi,qu6d tribuat omnium peccato-

eft

Dices id conuenire eidem,vt reus eft. Connon conuenit ipfi, nifi acceptare voluntaric pcrnaminon autem cxcqui ergo Ci tenetur cam exequi , hacc poteftas dcriuatur in ipfum vt miniftrum;quod probatur vni-

tanquam vcros,

rum remifllonem

tencturjalias

bunal iuftit!x,non alterius,quam vindicati'^'^

'
P^^^^ ^^ ^ lldcm. fijj.l 4. cap. 2. vbi do"'^ diftindionem inter cffedlum poenitcntiaE
"'"^

fnemi.

quam

ad

tetitia

t>iio

Prstcrea vindicatio pcccati in fcipfum

tendo.

iu(li-

vindicii.

fionis peccati ,aut vindicationis, vt proprius

""'"'*

tit.

loquar,ficut imperatur adus chariratis diffcrunt tamen i propriis adibus ipfius pctni-

conclufione huius

(bteies

pccna in ieipfum

adtus regulatus,& ordinatus pcr pocnitciitiam,

flufio.

legibus fccundum a!i-

cllc

perari poftunt a poenitcntia in finem remif-

ecn-

iis

rcum , & cxecutorcm

non rcpugnat ficut in fc-

ipfum potcft quis eire iniultus iuftiti.\ latc

fumpta; vt qu.indo pcccat contra charitatcm
propriam,vt interficicndo fe aut abicindcndo fibi membrura quorum non cft dom.inus.

17

ipfcdifpcnf.u in

quos crgo cundcm

niurcultumDeijVteftprimus Author,& Doniinus rcruni , adquam fpedant illi foli adkus

externi,qui reuercntiam,&: fubiedionem fignificant vt facrificium > votum, oratio, genuflexio,inclinatio,&eiufmodi qui adus,licct im,

TtrtU

cum

rcfpicit

diuerfa funt

&

offendendi vlterius; aliascertc non

fc6ta,& abfoluta difpliccntis pcccati,vt offenfi, nifi excludcret coraplacenti.nm etiam dc

futuro ,

quamum

cft

cx fe quia complacentia.
:

Propofiiitm

eflet pcr- """"'* fi'*^'" *^ '*-

'

Dift.
& difplicentia

tefpiciunt

offcnls

tum

aut peccati

cccompcnfationis

petquandamcommucacioncm:ide6adpriorem "lurndcom.

cum

finc matcrialcs tan-

fcu circumftaticia:

ergo

cum

duo , codem modo

extcndetc ad tcrtium ( quod cft puni-

charitas comprchcrKlat illa

polict fc

re ex motiuft fatisfaclionis

) li

repugnantia vnius

paenitcntia

cadcm

nia ha*c comprehcndat:quia

om-

cft racio,

&

Sc alterius, cx Araplicicacc

motiui formalis.

dc peccato

Deojnon

fiat

pcc

modum

licet

tanien vt vindida ell : quia

non

fit

tem proportionis , non auccm quantiutis , ide6

refpicit, vc quidam dicunc , Arichmccicam proporcionem:comucaciuaGeomecricam.Loquicur
crgo Dodlorde commucaciua non in fua lacicu-

Sicut

cum amicus amico

vult

non puniendo in fe offcnfam ; fed

honorem debitum. Sed
contta , hoc eft tranhrc ad fcntcntiam Thomi,

inox tribucndo eidcm

quam dubio prxccdcnti reliquit, Sc im-

ftarum,

catiua.

Contia , fi hic aftus eft cx motiuo vindicatieft adus pccnicenciz:etgo poenitcncia cft
ux,
vindicatiua ; ciira nequeac ctanfccndeie forma-

&

obicdi. Si adus fupcriores vltcrius fuit

eciara aAus pcenitenrix , (equitut vcl quod hale fui

beatpluiafoimaliamotiua.vel ccttc quod vtio-

bique ttanfccndac , quod ncquic ftaie. Concilium autem Tridencinum locis cicacis vocac facap. 5. incet alias
tisfadbionis opus , pccnam.

&

iaciones,quibus colligic ncceflicacem confcflionis,eft,quia alioquin non polFcnt Sacctdoces

imponctc condignam pocnam pio peccaco. &

dc iis agens,cap.8. H.ihean:,\n(i\ik,prd oculis,vt
pttisfaElio , qttum imponum nonjii tantHmadvil^
,

rtjpiciat in

fario

gradum

pana

indiuifwilem

mcdium teStx tatio- Medimm pcecommutatiuara , qux ptctium fndliks

alcum , bairum, mediocte, in quibuldam tcbus " prtportio"' ">^'"conftituit , fccundiim quz
ftat cius latitudo,
^
Cxtetum

cognofcitut

quam

ttn*

pet paenitentiam

qux

inomnibustaxat, vtpatet ex canonibus pcenitentialibus , in quibus pcccata , qux Icui poen

puniuntur j olimdiuturniori,
grauiori pctna

&

punicbantur. Dici potcft

Tcrtio , reduci ad cqmmutariuara
ad

fpecics

adum vircucis fpecialis. Rcdc accepcacionc pccnicen-

adkus miniftri.qui ex motinolegis debct proinfra d.iS.

cedctcvt fupponit eciam Dolot:
Supcieftdubium cx liceia Dodtoris nam dicit poenitcciam clfc aduni iufticix vindicadux,
eft

&

fcu punitiux ,

qux diftinguitut contia iuftitiam

Vindicttiii

ctiam conttaamicitiam:/^^
ad commutatiuara,&
autem d.^6.cf.j iufticiam punitiuam teducit ad

etttmntati-

commutariuam , qux
niriua,

eft fcntenria iplius

Ergopccniccnria,

5. Ethic.

non

tct tationc

diftinguitui a
,

Phi-

ctira (itpu-

commutatiua. Et pa-

quia commutatiua tcfpicit xquali-

tatcm in commutarionc puniciua auccra tefpicit xqualitatem in commutationc intcr poe:

nam,

bonum

& culpam

ctgo,&:c.

Scopi optr. Tom.

IX.

Tertia

n^i-

fi-

&

Dodoris , & diftindlio

e
Piim6 ab amiciria , cuius seqiuU dicle-

litcta

aliis.

amici

ciiifque coitcdrio

fcd

confcruarc, Sc otdinate culpam. Finis

ius IcgiSjinquo
qux telpicit nncm

quod

'""

legem,

eft tefarcire

eamquc

eirc

quantiim
vcro vt

fequitur Ciiira propoitionera cius

non difttibutiux.
Ex di(flis patet

exttinfecus cft bonura comraune,

non

modum fcruandi proportionem,non

modo fum-

cum loqui

ctrn.

fcitnr.

tingcte gradum pocnx temporalis > m quam

Deus commutac xternam,pcr fidem,aut cognitionem naturalcra im6 neque candera pocnam

prxfcribcrc.

p<rnx,non autcm de inflidlionc cius,qui

lofophi

cctt6 ncquit at-

modo

dicic

atltstit.

correfpondentem

Scotus pccnitenciam cercio

fpondccur

nis facilius pet

eft

Stlmitmr.

huic culpt, Scc.

ptoximus poenitcnrix

tix,fcu

cius funt:

commutationihus indiuifibile,

finis

Diccs

diff

non

Snis

fatisfadlionem lub vtroque

umm.
RMta

cjuod

c^

oUeHit.

infra d.iS.

fed medium relia ratinis:ita ittilitia punitiua,<ftt*

efi commutatiHapaena pro culpa , non re/picit necef-

adus vindicatiux,

ptam

eam

Dico ergo,efiwd fisut in alijt cominMttttienibHi ittfiitia commutattMa hahet dicjuam lntitttdinem , ita

ttiam ad prtteritortim pecca^omm vindinam

mcrcimoniis.

eft in

vetfu dico crgo, &cc. airctens pccnitenriam eirc

pceniccncix ab

"""'*'"'*"'

medtum ad paenitenriamA

HOM atfiodiitm, & irfinmatu medicamentian, fed

cajll9ationem:Cxep cft ptopric

redmcitur

abftradione:fed vc

commutariuam pocnx. Vetba

cmendare vium , rcconciliare lc Dco; nequc

quoad hunc conccdcnda crit ptopric vindi-

uetnr,

fub hac racionc compaiat

tum quod alfcruit, fpeciHcat motiuum charitatis, qux icfpicit peccatum tub latioac ofTenlx,

&

tn-

&

Vndc

in corpore paulo poji

Nequc mintis contradicit,quod fubdit : pccAliiU f*t'

tum eiufdim. catorem puniendo fc pct fatisfaftionem , agcrc
cx motiuo vindicationis , quod concedendum
crit,inquic,Scoco:cum camen, inquic,habcac iU
prxcipuum , qui cft
lum aclum priraum ,

Di4Hitm

dine,

pugnatur ex dcfinitionc vulgati paeniteutix.

Impugnatui ctiam cx lationibusdi^is, quia to-

Oc de co fola dolet fub hac tatione.

35

ad diftribuciuam, cuius

eftfcruarc proporcioncm tancum, fcu xqualica-

rcconciliari

Ttidrnt.

quam

& rcconciliatio-

nem cum Deo.

rmpupiMtur.

rcducicur magis

vt fumatur pccna dc pcccaco,lcd vt tollatur of-

fcnfa per cius rccradationem,

Im{ugn4ti.

Rcfpondct idcm Authoc quod

5^

59

dolor

ab-

fc

aut futuium

difreicntiz

Qua:llir.

Rcfpondctut , non poni iufticiam commuca- Rttpenji.

ciuam propric m Dco,ncque ad Deum fcd ali- Cammiuati'
quaUcct i deinde,quia commucaciua icipicic ***""> 'J "
xqualitatem m commutationc , pccnitcncia autem non feruac illum ligoiem , quin clauis cirate poOlic, vel puniendo miniis,vcl magis.
Rcfpondeo lccund6 , quod puniciua tcduci- secund retut ad commucaciuamidiftindta eft camcn : quia ffonfio.
comraucaciua lelpicic mcdium propric in rcbus, & mcrcimoniis, feruando in commucationibus xqualicaccm puniriua aucem,qaia leruac eiu^trt vindixqualicaccra in pccnis ad dcbicum culpatum, ci>tiM ndm-

pcccatum pct

bono chaiitacis prxterinon varianc rationem

folutc, vc conciarium

tum autcm,

XIV.

eft finis

Fiit i^.in.

fttmi.irex-

diftinguitut a ctudeliutc, ^!*''^'"^',^'

vmdinon conferuationem legis , aut boni

communis hominum. Vltctiot finis eius cft
cantis

patticulatcra ipuus

bonum legiflatoris , qui eft in icipfa finis vltimus teliquotum nempc Dcus. In hoc diftin;

guicut lex huraana

Sc vindicatio

fecundum

ipfam,a vinJicationc peccati pct pccnitcntiam:

quod illius ncquit legiflacot, auc vindex cflc
finis;fed

bonura

communc quod

cft pctfcdtius:

c concta in ptopofico concingit.

Subdit

Dodot hunc adlum

mum intct omnes

adus

ptxtei a(fium ptxraiandi quia

:

&

cflc nobilifli-

iuftitix in corarauni,

Ptincipis

eft adlus

nequc

pto-

ptius legiflatoiis

coDuenicns,

ex comraiffione eius:pctfc- Perfe^tp-

ikio

autcm

nifi

afttts

alccti

fumitui a pctfcdlione pet- *'""'*

fonx:

''-

'''>'""'"'

40

IV. Sententiarum

Lib.

Thcologicis proculdubio

CtJit Mlhtm fonx:a(5kasautcmprafmiandipnctcrarcfpicit

frtmMndi.
perfcftiora cxtrema , intcr qu feruatut mepraemiom in quo cxdjum,ncrapc meritum

&

cedit

tas

fit

& motiuum cius, per quac reducicur ad

*u

-.'

vt

Zimitmtie ii-

quia im-

fub ratione primae

cauf,& finis,vlcimi,& Domini:quamuis proxime habcat obicdium creatum fic dicercm

:

Hanc conclunonem Do^oris non intelligercm dc adu iuftitijc in communi , quae com-^

de

iuftiti* in

communi

mucaciuam quia

$.

quod pccindc de

Peemtentiam

ejfe

acium voluntatis^

fed fecundo

&cc. in fine

aliis

ex

iffi

in

vt p*-

illas

neque

fimplicitcr

qua; Tunc circa obie-

M.

& imferfe6iiorem a6iu

mtentu motiuo imfcretur quandocjue ^tamen

modo

, verfu cx hocpojfet ejfe duvbi dicit pccniccnciam non

perfcdiffimam incer
<5tum creacum.

C H O L

non intelligit Do<^or iuftitiam

virtutem Thcologicam

cflc

ritaccm excedere pccnicentiam ex perfc^tione

mociui formalis

& obedientia legis, & de aliis

ctiam %.ftipitnu

tct

^1

cha-

dicit ipfe

communi primo ,

vt diftinguitur in coin-

in fequenti

iuftitia legali

multis. Ideo

a* tonclufu- prehendit orancs vi'rtutes,quae funt ad alcerum,

"**'
rt chatiutcm , Religioncm, fidem : fed dc a6fcu

fui

eara Ciccdic

Deum

niediatius acccdit ad

calem

fpeciem.
2

cx pcrfcftionc motiui cxcedit poenitentiam,

codem modo Rcligio

cxercitium potcftatis fuprcm*, a qua

fpecificatur;includit enim ipfam potellatem,
tit

diccndum qus

&

pro obicdlo ,
fua natura iunt
Deinde, ex cadcm ratione , qua chari-

infufar.

Vtrique a^aui compe-

aAum vindicandi.

cft

habencDcum

charitatiSi quia licet hic

ehiecfo

exfa-

& fine magis conuenit

imferare.

9
Concluf.s.^

^'"^'"*
olumatT'

ad modHm
iritfcibilis

hiAeH-

fe
'*f'

OhieBum
foenitenttA

rnalumvin-

conclufio cft ifta , qu6d illc adus cft aftus .voluntatis , cuius cft impcrarc
jr\,intcllcdui,& voIuncati;& hoc impcrio pcrtincnte ad irafcibilcm,&potcntiam aliquam habcntcm in fe aliquid fimilc virtuti irafcibili ficut cnim irafcibilis in
^cnfitiua fuo modo vindicat , ita Sc illa potentia quac impcrat vindidam in partc intcllediua,habetquoddam fimileirafcibili nuncautcmnonconucnit in parte intellcftiua hoc imperarc, nifi voluntati.
Ex hoc poflet cfle dubium de habitudinc iftius virtutis ad charitatcm ex quo
cnim ifta pcr adum fuum impcrat aftum charitatis , vidctur cflc fuperior charitate.
Scd oppofitum eft manifeftum , quia per fc obiedum charitatis cft Dcu, fub ratione
obiediua nobilifliraa: proprium autem obieftum iftius cft malum vindicabile, feu
rcus, in qucm cft vindicandum. Et cx hoc patct quod poenitentia non tantum non
^^ virtus Thcologica,vt prius argutum eft fed nec virtus fimpliciternobiliflima in-

Lia

ter illas

Ad

jo

qusK funt circa

obiedum creatum.

illam crgo inftanciam de vfu virtutis

quod voluntas fecundum diuerhoc modo cx diledione Dci in fc,

dico

habitus potcll vti fcipfa , quafi circulariter

Voliitasim- ^os

adum

ferataEium quac eft aftus charitatis , poteft impcrare

voluntatis vindicatiuum pcccati , &C
'jirtutis VcconuerIb:exactuimperaciuo vindicandi poccft impcrareadumdiledionisDci in

mus exme-

&

difplicencia de aliquo peccaco commiflb ,

ficcrictiam adu cupcccaco ergo charicas poceft vtiaftu poenitcntix ,
iufcumquc virtutis in voIuntate,vel in intellcdu
pccnitcntia cti^m poteft vti chacomra.
ritate
quacumque virtute in iDtclIcdu , voluntate quje poteft eflc principium
confiderationis,
nolitionis obiedi , de quo vulc caufarc triftitiam.
Dico ergo , quod illa eft fuperior fimpliciter , cui magis cx obiedo conucnit imjid charitatem ma- perarc fed charitati ex obicdo, fcilicet fine vlcimo, magis conuenic vci quacumque
fg^

^^j^

quemfcquacur nolicio, vcl

&'' ^'^'^ ^^

rius

'''

&

&

&

&

&

gu

JpeElat aiJa

&

quam h conucrfo ficut femper in adibus , potcftatibus ordinatis habchs fincm fupcriorcm rcgulariter vtitur inferioribus omnibus.
^^^ apparet dc primo adu pcenicendi , fiuc de prima fignificacione huius vocabuli
rum virtHcuius cfFedus,quia triftitix:& pcr
tum,e]uame f ^w^^''^ > quid fic quia velk imperatiuum
contra.
quac quafi per inftrumcnta , quia pcr caufas proximas triftitiic fcilicet confideracioi.Ethic.in nem adualcm
circa quod obiedum,
nolicioncm adualem ahcuius obicdi;
frtnc.
qyj j j.jj.^^ peccacum commifliim
a quo , quia a miniftro habence commiffioncm
^fn ogauo punicndi
a Icgiflatorc Ec propccr quem finem , quia propcer obfcruacionem legis,
vircuce

tmferure

&

&

&

&

& hacpar- ^ vltcrius proptcr bonum communc

te

huiut

efk4^.

cisfpecialis,quiacuiufdamfpeciahs

qdam

ac per hoc

qu6d ille

poteft efle

comparationera habcac ad alias

adus

vircu-

Et cuius fubicdi quia voluntatis

acquificas.
virtutcs Theologicas,

iufticiar.

&

&

COMMEN

B.eligio

exft.

dit foeniien''*"*

DillXIV. QujEft. II.

COMMENTAKIVS.
37
CtmfarMtMr
lU lUs vh'
Utt*t

fecun-

dum

ptift-

3kn*m.

LU

coHclufioefi

/JLtentiam

fedum

eire in

ferciitia cius

ab

concupifcentix

aliis
,

quam

,qus fequuntur affedlum

vt fiint

illa:

rcliquac virtutes vt

medium

ordinantur:

hinc dicitur plenitudo lcgis , quia omnia prxccpta,& virtutcs ad eam tanquam ad finem ordinantur, (inc qua funr informcs , iiue quoad
adbum in genere meriti j iiuequoad habitum

fcquitur dif-

virtutes, de qui-

Addit prterea,infcriorem

hviifuprti cgit.

& immediate opetatur circa fincm vltimum,3d

Iftat^c. Aflcrit poenivoluntate fecundum af-

Ex quo etiam

irafcibilis.

4i

eifc

& aliis Theologicis, neque eifc per-

ptrftBi tUk.
rii*tk.

fculiflimam inter virtutes acquifitas quarum

cbieftum eft aliquod (creaiunpi. Pceniteiltiam

in effe principij mcriti , ordinantis ad falutem:

quia nne adu,aut imperio charitatis , nihil FinUUgit,^
facit ad'falotem:nequidem fides, qua: fine ppe- virtntum.

non

ribus moctuaeft,&: tuncfacit ad ialutem ex

charitate

infufam virtutem > /w/r docet rtjf^*ad vltimwn argumenttim, & fupponit/^/f.
rationem autcm dubitandi poiitam de exciTe

Apoftolo, quln-do pcr dilcftionem opcratur.

Sic apparet de primo aElu paeniteTiAi yfiue depri-

fione

Ad

&c, Hic
rccapitulationecomprehcndit difta fuo ordi-

celfu poenitentis fupra charitatem cx eo, quod

Impnans ntn impcret adum ciiw. Refpondct , id non prouenire ex perfcdionc ipfius,aut fui motiui,
efi femf*T
ferft^ior.
fed ex libertatc voluntaris , qua: vti poteft fuis

mafignificatione huitu vocabHli paenitere ,

ne,vt

habitibus reci^roce , aut circulariter,imperantur fuU bdo adum vnius ex motiuo alterius: charitati
kiiibm.

nate

ejtfam

figni-

s,ecpituU-

tiodiHorMm.

quam folidc

naturam

ha2:enus explicuit

&

H O

M.

ejfe aiJum 'virtutis yfed nonfpecialis^fed omnii virttttis conergo a6ftti non eft iuftitid fumtiua,Jeu paenitentia proHic
eft.
Eodem modo dieendum de aeceftatione pcMde. Ferre autem fatienter fanam^

Detejlationem peccati
tr.i

prima

huius adus in ordine adomnes coixlitiones,

principia cx qaibus eft.

autem conucnit magis ex obicdto fuo imperarc adus aliacum virtutum , qux cft fuprema.

in

cationc fit ad^us imperatiuus triiliti<e,&c. Vide literam,ex qua facilc coUigitur, quam ordi-

Vtluntai vti-

quod poenitentia adlualis

commip

commtjfum

prie dictx.

eftfpecialis virtutis patienti/e.

4n pcenitentiafit atlus ahfolutuit

nat(ts,vide Scotum z.d.6.q.i.&

3 .^. i y.

.alicer poteft dici

& efficax^vel

certum

eft effe

conditio-

efficacem

ad

desiruendum hahituale peccatum^non tamen vtpeccatum quodcommiffumeft^commiffum

nonftterit.

DE

fccunda fignificatione

huiiis vocabuli/>flrwV?r^,fcilicet

de co, quod

cfl:

dc-

LI

pcccacum commiflum , vel difplicenciam haberc de cpmmifTo. Dico

quod ifte poceft ci^o. adus vircucis. Probatur vc prius,quia poceft cfTc alus eleftiuus
concors rationi rcda:. Ratio enim reta ficut didatcomplacendum efle in bono honcfto ita didat difplicendum efTc in malo inhonefto. Et ex hoc patet fecunda conceftari

clufio

fcilicet

cuius virtutis poteft etiam cfle atus , quia nullius fpecialis

fcd cu-

iufcumque appetitiuac quarcumquc enim virtus inclinat ad complacendum in bono

Qtulihet
honcfto inclinat eciam ad deceftandum & ad difplicendum de malo inhoncftb op- virtHsdetepofito vtpote caftitas de aliquo inordinato contra caftitatem inclinat ad difpliccn- 7?'^^ Z^'"^*"'
tiam,&:humilitas dc aduinordinacofupcrbia:,& ficdccaztcris. Quxhbet tameii '^^^^
inclinans ad talem difplicentiam eft virtus appetitiua , quia nihil eft principium --y^
odiendi, ficut nec afnandi nifi virtus appetitiua. Et cx hoc patct , quod male poni- Richai^d: &
tur detcftatio pcccaci adus poeniccncia: vircucis, loquendo dc pcenitcncia virtutc pri- d. Thom.
mo modo , vt cft fpecics iuftitiae quia ifte adus eft multum gcneralior , quam pofllc difprafen.
:

clTc ille,

qui

eft

proprius atus poenitcntia:

De tcrtio quod eft gratanter acceptare

,

iuftitia: elicitus

ab

ca.

poenam inflidam pro pcccato commilTo.

Dico quod etiam ifte adus poceft effc vircucis, quia concors xoQix rationi. Et fecund6,qu6d poteft effe multarum virtutum, quarum tamcn quaelibct fir appctitiua,quia
quicquid poteft

princjpium acccptandi aliquod obiedum , potcil cflfe princiad iplum per diuerfas autem virtutes potcft acccptari aliud,&:aliudobieftum in ordine ad quod pofl!it poena inflida pro peccato

pium acccptandi

eflTc

aliud in ordine

acceptari. Nam fi ex charicace amacur Deus , cx charitace poteft acceptari pcena, inquantum redudiuacftadDciamicitiam. Si autcmexvirtutc fpcidefidcratucDcus

bonum

mihi , cx virtutc fpei acceptatur poena vt ordinans ad iftud praemium atex virtute timoris caueturamifTio vitaea:tcrnas,cxipfapotcftacccptari
pQena,vt cxcludeos illa amiflTioncm.Si ex amicitia honefta ad fcipfum diligit quis fibi
munditiam,&: innocentia,ex illa potcft acceptarc poEna,qaa: foluit reatum,qui infuit.
vt

tingibile.

Si

De quart6

fcilicet patienter fcrre

virtutis, &: fpecialis virtutis,

Scott oper.

Tom. I X.

pcenam inflidam , patet quod poteft

cffc

adus

quia paticncia:.

COMMEN

^d

omnes

vinutes fpe

^are

potefi

'"^"pf'"*''

^"'"^
'^

^"

IV. Sententiarum

Lib.

42

COMMENTAKiyS.
,g

JL/In

peccati

f.

Secunda

"r^E/ecundaJignijicMionehtdusvocahullySiCC.

fT

**

frimcoclu-

e(le adtum virtutu, id cft, ftudiofum , &

fcundum inclinationemvirtutis:quiapotcft

nc induobus fequentibus paragiaphis.

Tertia conclufio eft de poenitcntia tertio raodo funipta,& eft fimilis priori , nempe pofle

&

&

conformis rcdae raliber ,

cleaiuus ,
tioni. Hc probata eft fupcrius. cft commueirc

tii.

de pornitentia cnira boc modo furapta

in fpecie Triloquuntur Patrcs facpiflime ,
nis

eile

&

dentinum

Tiidcnr.

& 4.

UU virtufe

a^uni ah

Qmna

C H O L

DE

iamgenita,

a6iu

(jr

Tertia

con-

clufio.

ex quibus poteft eife difpliccmia

pgcnitentiam quarto grr4

conclufio , dicit

modo fumptam eile adtum

nera peccati.

Non rveinm paenitentUm fumptam pro

clufio,-

peccati.

vbi definit contriiionem eilc deteftatio-

SuuniLt con-

adum virtutis % ieu honeftum & omnium

virtuium

cap.6.fifi^. cap.i.

locis citatis,fif.6.

atlum non ClTe

Hanc fuftinuimus

iiunc

&

PoenUmtU ptam,
^'""rtmb^a'

contra dilcipulos D. Thomx fitprk ,

vlterius
in fpecie probabitur /^<,agendo de contritio-

modo fum-

feu pccnifentiam fccundo

conclufio cft

alicuius fpecialis virtuiis.

hoc.i.concIufioeft,deteftationem

paticntia

cen-

clufio.

M.

vindica.titt<t iusiitiie,ad delettonem peccatii

nec

inexijtente elicitum.

^ fccundo principali, fcilicct an pcrnitere, vt aftus virtutis.requiratur ad deletioncm peccati dico quod non vt adus vnius dcf crminatse virtutis. Sccundo,
quod non vt adus cuiufcuraque virtutis gcnitae talis, vcl talis indifFcrcntcr. Et tcrtiOjii vt aftus (impliciter perfcde circumftantionatus,nunquid vt formatus, vel fuf-

ficit

vt informis

Primum

patct cx didis, quia/'<r//^r^,

fccundum quamcumquc quatuor

fignifi-

&

probatur audoritatc Ezcch.i 8.

3 5. ^uacumqne
hora ingemuerit peccator,S)Lc. Adus autem primus,
alij non ncccfTario funt alicuius
ciufdem dcterminatx virtutis fcd primus iufticix , vlcisnus pacientiae , duo intcrme>

cationum przdidarum

fuificic, vt

&

dij

quod

rititr

cuiufcumque

virtutis appetitiux.

Secundum probo

Non reqm-

morales a:quc

quia adus asque pcrfcdus fccundum

acccptus

eft

Dco ad peccati deletioncm:

omncs

circumftantias

fed finc virtutegenita po-

fccundum omncs circumftantias

cum

foenitentia

teft

efkiaturab

iam gcnita:quia fccundum pcrfedum didamen intcHedus de aUquo agibili,

potcft cfTc pcrfcda ciedio circumftantionata omnibus circumftantiis, qua^ fit prima
gencratiua virtutis & per confcqucns,alum rcdum pcrfede circumftantion.itum,
qui requiritur ad delctioncm pcccati , non oportct effc virtutis vt a virtute iam
incxiftente fed poteft cfTc virtutis, vt eft primo gcncratiuus virtutis.
Dc tertio dico,qu6d aftum aliquem huraanum rcquiri ad dclctioncm pcccati,potcft duplicitcr intclligi vcl vt difpofitionem prajuiam , vel vtconcomitantem. Primo modo fufficit atus informis , imo fempcr cft informis,quia difpofitio prxuia ad
peccati deletionem cft fempQt fine gratia , &: charitate , a cuius folius inharrcntia
inchnatione ad a<3:um,dicitur aftus formatus. Secundo modo dico,qu6d rcquiritur
adus forraatus nam in illo inftanti in quo dclctur peccatum ,charitas ineft &: per
confcquens, fi adus requiritur vt concomitans, requiritur vt formatus.

hahitu virtuttf.

haberi adus aique perfcftus

moralcs,ficut

virtute

Di/pofitio

prmia

de-

letionispec-

cati

infor-

mis, conco-

mitam for-

tnata.

MM

C
h

59
Arlictilut fe-

adus

deletionem peccati

prtuia

vt

dijpo

fitii eft infor-

fci-

requiratur ad

Dicit primo

ilio

Ezechieiis

hora ingemuerit peccator

8.&

Quacum-

fccando,vt eft difpofitio concomitans dclc, eflc formatum

quia deletio

peccati

fit

per infufioncm charitatis.

Ad explicationem

non requiri

5 j.

S.

Dodor ,

non requiri vt fit adlus procedens ex habitu:

fed fufficere vt fit fccundum inclinationem
habitus.

turD.Thomas

Tcrti6 tandcm mouct dubium i vtrum requiratur pocuitentia vt adus formatus:vcI fuf-

ConradusjMcdina, Sotus

informis.

ficiat vt

SiCC.

Dicit fecundo

Ad quod dubium

rclpondet

infra fcmper elle informcm , vt eft dilpofitio

pixuia ad delecionera pcccati ; informcm intcliigit

vt patet in textu, cx eo

quod non infit

Di'

chariras habitualis,fcu gratia fandificans.

hic alludit
,

'

C)" difl,

6. i^wefl.

tia,cap. 10.

40

huius,& Iiteraf,quam mi-

modis torquent moderni Difcjpuli fanfti

Thomac,cxaminandacritcontrouerfiaadquam

ris

Vtriim fciiicet difpofitio

S.
vltima ad gratiara,ncmpe contntio eliciatur
ab habitu charitatis?Affirmatiuara partem tue-

SeeuitJa eon- cjue

feeniteti*

virtutis

an

adum determinatje virtutis,vt patet ex pra:-

miflis:& ex
clnfio.

T A K

tionera peccati

Trim

vt

cit

liccz paenitere vt

iSclu-

X^dus articulus huius quxftionis

cnndm.

fit.

TPV E ficundo priacipali, &c. Hic eft fecun:

&

-^

rtM,i,u

''''^";*''

Sententi v.

i.i,^.ii3.<ir/.6.^-8. vbi Caict. Thorn

art.z.

Cano

inhacdifl.^.i. art.6.

& lih,i. de natura & gra-

releU. de pcenitentia pfute i,

Vafquez
vnde tuetur contritiofotmatum,quia clicitur

Y:ilcm.i.tom.diJput.^.<]uafl.j.pitni}o 4.

i.i.dijput.ii i.pertotam.

nem efte fcmpcr adum

ab ipfo habitu charicatis-

Ncgaci

''""
rttatuin peccatore?
^'^''!'

'"'*'""'

t,f^,.

XIV.

Dift.
DoHoru

Ncgitiuain docct Dodorin primarcfpon(^ ^onccx conclufione addubium przmiirum,

&

nliorum.

lequcnti tcxtu.

iii

D. Bon.

Duran-

infra tHJhiy.

dus ibi4"f"jtAjl. prima, 8cin i. dijt. i%. tjit<ijh j.

Hcnricus ^. j. Suarcz 4, tom, in }.part. dijp. 4.
lil;. 8. degratia cap. 11. pro ca citans
/i}. 7.

&

D. Thom.

.part. qtujl, 6i.art,

i,ad

8c

^.

parte

tjuafi.

Caprcolus
primtm.

41
rnb/uur ne-

8 9. anic.

tjutc/}.

}.

43

quantum rcmouetimpedimcntum :fedhc

rcpugnantipfi,niii in tationeentis fit:ergo fup-

ponit ancequam

uum

iit

fuum

principiuin

vel crgo tunc cUcitur ab habitu

indc eum fupponit,vel ab aiio

cUcitiT

ac pro-

crgo non ab ha-

bicu.

Quarto idcm ConciUum Trident.yf/. 6.'c, 6.

non agnofcit aUam gratiam, qui aduUus ad iu-

tuetur etiam

ad

i. artic. j.

fticatiencm difponatur, nifi cxcitantcm,& adGrMia exei'

inuantcm,&c<^.(}.docct quomodo per diuinam tans tantitm

& adiuuantem adu difpo-

gratiam excitantem,

Probatur concluHo Do(5toris primib , hzc

caufalis cft vera : ideo btmo iujiificatwytptiacon-

tMar.czj^.j.

HaiK diffiofitiotum,

parationem iuflificatioipju

inc^uit, JeMpra-

canfttjtiitHr , tptti

non

ejl

crgo cius oppoHta non cfl: vcra ideo ctnC*uftlit vtr* Hritmiptta tttfitjicatur
; quia darctur circulus.

folapeccataritm remiJfto,fed

tx ScrifturM

Ergo cx ConciUo nuUa gratia anteccdit iuftificationem pcccatoris, nifi excicans,& admuans
ad difpofiiioncni adulti,quam ipfa iuftificatio

gtiupritr>b.

Cr

teritttr.

Anteccdcns probatut

quia

& Conciliis

veritatem fuam cx Sctiptura

mtttftntw

habet

illa caufalis

Coneiliit.

di-

peccata multa, quoniam dilexit mul-

ei

tnm, Lucae j.eptipaerHtentiam

egerit,

aM conutrfm
iS.&c. Et

JiteritvittfJicahitanimamfi(am,Ezzch.

quantum ad primam caufalem > facilc ex vcrbis

ChriAi coUigitur , eamquc admittit D. Thomas
1

Ttee/HM dipiitti b pce-

mttnttm.

.pnri.eju.x

1 1.

& flc

art.^.

ad

ctiam Patrcs tribuunt rcmiflionem

lib.

depanitentiac.

7.

TcrtulUan.

Itcm Thco-

& Euthym. idcm doccnt.

cap. 4. Fuit autem ejuouis tempore ad irnpeirandam

veniam peccatorum
drc. Sc infra

hic cotriiionis

docetprxterea,

etji

aliijuando charitate perfeiiam

nhntjue

ejfe

tnotm

necejfariif,

contritionem hanc
coniingat

tum aHufufeipiatur , ipfam nihilominits

fuftifie/ttiene

mtntHm.

hemi-

reconcilia-

tionem ipfi contritionifine facramenti voto

extr Ssera-

Deo reconcHiare , priufcjuam hoc facramen-

illaincluditur, non

ejfe

, ejtiod

adjcrihendam, o-c.

in

Ex qui-

bus colUgitur contritionem impctrare veniam

pcccatorum , cique, quando perfeda cft , cum
facramenti voto adlcribendam cfle reconciUationem hominis fed hsc rcconciliatio eonfiftit
rcmiffioin iuftihcatione impij,quz includit
ncm pcccati,& infufionem gratiae crgo infufio
:

&

impetratur a contritione

anteccdcns

& fic cius crit

caufa

crgo non pr2fupponitgratiam,aut

remiflionem : fed fupponeret , fi elicerctur phyficc ^ gratia habituali,vt volunt aduerfari), quia

omnis

effec^us lupponit

fuam caufam fequere;

utb inetnuinienti.

vcra eflct fententia aducrfariorum,

quod homo adultus iuftificarctur cxtra facramentum fine vUa difpofitionc, quod repugnatdoArinz dc iuftificationc impij. Probafequeretur

difpofitio

quia contritio lupponit

przter hanc autem

non

ergo. Antccedens patet

ponit principium eUcitiuum

Deindc Mp. 7.

iiui,

eft

aUa

quia fup-

hoc cft,

gratia

nabituaUsfccundum aduerfarios. Dices, vt dif, anteccdit. Contra , non potcft circ

difpofitio, aut aUquid agere , antequam fit , &
vt
cUciatur]i difponit cnim in qQantum communicat aUquem efTedum formalem prxuium fubie(flo,neceflicatem aliquomodoad formam,vcl
pofitio eft

dicit

siqniturmr.

fccijndum prftpria furam dij^ofi.

o"^Kationcm. Ex
cuiufque difpofitioncm ,
quibus conftat fcqui ad difpofitioncm* noa anpartiri fingulis

&

non

cUcitur ipfa difpofi-

Item ca. j. tcquirit ad aftus fidei,fpci,dilc- Addijpofiticdtionis,

pcemtentiz ( in quibus cap.6. fUtuit nem joU indiipofitioncm ad iuftitiam ) canti^m pracucnicn- ^<Jtio

&

tcm

Spiritus fan^ai infpirationem

rium.

&

adiuco-

& Canon^. docetlibcrum arbitrium coo-

perando

&

Deo

''""'""
rtquiritur.

excitanti,& vocanci fe difponere,

& pr.-epararc ad obtinendam iuftificationis gratiam.

AUquidiftinguuntin gratia rationemgcneri-

camj&

fpecificam

runt infundi

vt

fub rationc gencricaaflc-

homo

srincipium contritionis

contcratux
,

cft

quomodo enim

& fic cfle

fub racione fpecifica

tcqui drfpofitionem. Hacc diftindio

Chimsrlca

ratio gcnerica infundi

cflc potcft fine fpcqrfica

ergo

fi

4f
Reiponfio.

Reiieiiur.

^''1*

'-

aut ^*"/"i''""

lecundilim vna,

fccundum aliam etia.m fupponitur ad difpofitionem. Alij , vty&/?Mdidura cft , tccurruntad

prioritatcm in diucrfo genere caufa: cfficientis,

,/n_

Secundarefpo^fi'-

& materiaUs

, dicentes giatiam , vt infunditur,

principium cffediuum difpofitionis , vt tecipitur in fubiefto prsfupponcrc contritionem.

cire

Sed hic iam impugnata

TCtur quod gratia

quam

lanc. Prattcrca fcque- impugnati.

non infundcrctur anims ante-

producerctur contritio, ac proindc in

ejfe

non

nequc cxprinciplisfchoafterunt cnim accidentia

per fubicdum indiuiduari nequc pcenitcntiam

las

aduerfarij,

fus admitti potcft

vi eflin fubieHo prafup-

""agercpofTc finc eleuationcad a<5bum fuperna- f"!\ "^

'**
plecontritioncm
turalem,qualcm ponunt cfTe
rique. crgo prius gratia incft

agat
lis

quam

, fi

cft princi-

cius.

Ali) refpondcnt

rz

fabiedo

& confequentcr etiam io genercmatcria-

caufx fupponitut contritioni

pium

im-

pugnntur.

Di^ojitio

antcce^ opera

concedunt
fi

tur fequela ex didis

fa.

autem gratia cft

ergo non

& diais.

iuftificatum

J(.t!pon/i

iuftificatio

fcparatp cfrc princjpium contritioni, qiiod

Tertio,

Tirti* ratio.

turcrgo hominemiuftiHcari ante contritionem,

extra facramentum,quod repugnat Concilioj

&

43

'!tf'/'"*w.

caufalis, ex Trid.fefTi 4.

fjfieaei pae-

ecnfeijuiiur

habitualis in parte

tio.

ejHia confejfa eJl,<juiaJieHit,&c.

Xridcnt.

pntctduntjfiuefides ,fme opera ipfamiuHifisationii

tecedcre : ergo ab ipfa

"'"' t ''""''

tuJHJicati

gratiamprotrurentur

Propter ejuod dico tibi, dimittuntur eipeccata multa,

Sccund6 patct cade

fttpponititr ttd

lih.^.

"'^ ctntritio-

Gratts attttm iufiificari

lumScatio
ideo dicimur , qttiA nihU torum ^Mniuilificationem eur^raiitjit.

conira Marcionemcap.i 7. Auguft.in Piahn.144.

41

Contritio

& cap. 8

prtfupponitur

autcm- indudit habi-

ilifbificatio

tualem gratiiam :

hanc gratiart

phylad;.

uitentii

&c.

difpofitionis, fed fequitut.

tptUre

TridcBt. dt

confcquitur

tanquam cauGc Grcgorius hom. ^}. in

Euangelia.P3i}i\inas adSeucrum Epijiola 4.Am,

brofius

SecUdnratio.

i.Si. ^.part. qiuji,^<).art.

nouaiio interioris hominis

(Jr fanEiificaxio , <fr re-

peccatorum pocnitcntix , feu dilcdioni Magdxlenac

.44
luitrta ralio.

quam

in htudijiinl.

j. 1.

&

^HttJitoni 109. art.i.&C qudjt. 11 i.art.i.

Quidlll.
ia

fccundum prioriutcm natu-

mutuam eo modo quo dicuntur caufa tffefibi

Terti refp,
fio teiieiiu/.

inuicem cauft. Sed haec rcfponfio facilis cft im-

pttgnationis ex doclrina de caufis, quia cffeiau*

caufx

efficicntis

nunquam

producit fuam cau-

j^^^g^ ^
p,oJuctt eu-

fim, aui difponit adipfam , aut cidem fupponi- fam

*ut:

tffiden-

ttmjHm.

IV. Sententiarum

Lib.

44

Argumcntantur a rationc prim6,quia uon cll

produccndum adhuu

anccquam cdet. Dicunt aliqui

CJiitcitioiicm qiumuis non cxiftac pollc dilponeic, ficut mateiia non habcns cxifLcnciam propriam caulac , & hic rcfponiio eft iuxca vulgaicm rcntentiam aducrraiiorum, qua negantma-

n\t

alias eflTct

dc hoc, falfum
fubftantialis

omnium

eft in

ratioiic fjlui

vicalem aincrit.ciis

t.ir.

, nifi cleuecur per graciam

habicuaicm. Relpondco ncgando antcccdcns.
Sccunao , quia concncio non- cft meruoria dc

condigno nih

Scd quidquidfit

terix propiiam exiftcntiam.

propofico quia tbrma fiue

fcntentia, nifi exiftat: dilponerc matc-

alias

Primacft ex
nostScc. diligit

habitualem

V*ri

leneji-

tidiUiiii)nu
eliuiTHL iitptC'

fAtere;.

Aii

/</

tx-

loannis quarto,?;o cjuafinos

tiicionis

fed 'ptoniam ijfiprior ailexit

pra:cisc

infunditur

priiis

&

Spiritum

fandum

ad gratiam hat)itualem
,

& quomodo

Sc charitatem

&c i]uando

niatus charitatc habituali

quam nos

infundi nobis

dcftruic principia naturalia

Ex his patet intentum Doftoris , & fentcntia

tam iu piima conclulione pr.tmilia , quam in
fecunda,inquibus lolum quiritdeorduiecon-

autcm Dcus infundcndo gratiam

ergo

inconucniens,auc rcpugnancia lequitur ex

Sc iupcrnaturalia.

&c

aftus for-

fit

quando

informis:

quia dc hac infoimationc aguntantiqui Thcologi , iub qua non copiprthendunt gratiam

diUgimus Deum. Refpondctnr Apoftolum loqui de dilcdionc , qua Filium fuum dedit pro
iiobis. Intcliigi ctiam poteft de dilectionc eleclionis, Sc vocationis. Alia loca adducunt, quibus dicitur iides operati pcr charitacem , gratiam

plicti'ur.

illo

dilexarmn^ 'Dewn

hoc , negacur , quia

-,

ebit-

Ad

conccdo concritioncm pec

catoris vt eft diipohcio , non clle mcricum dc
condigno, fed de congruo. Tercio, quia nullum

hamcfteffcdus formalis phylicus difpofitionis:

crgo, Scc. Has rcfponfiones fubindicarc tantum
volui , non impugnarc ex propofito , quia funt
cua(iones contra prima principia , quas facilc
ncque rationcs ad
clt rcpcllcre variis modis
oppoluum maioiis luntmomcnti.
Vrima

eliciacur a gratia habicuali.

lioc pacec ex didis

fiue accidentalis, nihilcaufat in

adtualcB^, aut adiutoria,qu.t. pollunt

cariiu!.o,

& iniufto

cl..dtns

vt

pofit

peccamm

s, t,,ciiiscft

quz

communi-

fcd infonrationcm pcr

gratiam landificantcm

qua: cft:uiftitia,& cx-

formaUtcr. His ergo

pr;mum

viaadcxpUcationcm fequentis

conuertamur* .vc dicit Arauf. Rcipondecut

omnia, (StKfimilia, rcferri ad graciam adua-

dcntcin controucrfiam de fentcntia cius, fubdi

lem, (cu adiutorium gratix excitantis

Uilit

Iia:c

uantis, vtcxftylo,&: intcnto

Conciliorum,

quam

Sc adiu-

tam Patrum.quim

eft

contiimatio tcxtus

&

icd proptcr inc:-

vindicarctur

dc..l.".ratiopi2mill:iium

C H O

Scholiaftcs iplum a priori,vt ichoUo appo-

fito iiluftraretur

Scripcurx conftat.

Obltciio r\

in poccncia voluncas ad

eft

namqnc

conchifionum.

V M.

hac litera., qnod .jjprucrit i-ltim > diJl-ofHioneni adgratiam cjfc ex nohif,
Scottts
quod Pclagianumftpit. Jta Soto hic qn. %. nrt. j o 'il>j- Scd hcc calumnia eji. Scotm
enim i.d. 44. .4. ait qitendibct pcccatcrcmfiluar' frjp , quia (inquit) potefi Dcm cuni

Carpitur

ftiagratia pni:uentre, CT if>fra d.io. qu. "jnic. ait efc

ojitts

Dei.,

non honnnis, pocnitentiam

friutuofam tnjftrare^ (^ d.xx. art.t. ait, Dcumpropter merita mortifcata,

cititts

daregra-

hcmincm non fojfefe difontrc adfidcm.

1 d.9. qn.z n 14. ait homtnem nonfojpcffccre vltinMm dtfofttonem adformam ftpernaturalcm. Vide cum qttodl \ 7. art. -fn. vbi idem hai>et, c; q'*- 1 quodl.cr 1 .d. ij.q.z.

tium adrefurgendum., cr
.

qttodl.

4.

<?. 1

ait

Cr htcqn.^.d^-

Dum ergo ait hic

althificpe.

gratiam habitttalem., qtta tantum agit an

Angles

.,

e.x

purts aatttraUbus.,

dtjjtofitio pr^futa

^c. tantum excludit

informisfuffciat. Secundo,

non

cum

cx
advoluntatem , i^fc non negat rcqtiiri gratiam adcitts acttim , ivxia frimamfolut. Explicatur D. Thcw.z. d.iS.art.^^.dtcens ex felo libero arbitrio hominew poffc
fc fr^tfarare ad gratiam gratifcantem. Sicetiam Fafq.\'. t.d. 186. cap. vlt.explicatScoFega., qu.ii.

de lusHfc.

iiacuriiiibus

(jr

4. qu.

de

effcnt. pccntt. art.6.

refcrt illa verba,

tum dicentem voluntatem fecundum nattiralia

motiere intellcEltim ad credendum qnod

tantmn excludat habttum gratid. De quo in materia degratia. Scotus ergo non voltut at
trttionem deletiuampeccattpervires naturx haberi quod efl contra Arauf 2. can. 4. Trid.
.,

feff

6. cap. 5.

tionem

Carpitur etiam Docl. a Soto

d.

7. qu.i.art.i .(^ aliis,quod hic reqtiirat dura-

^ intenfonem ad aEittm paenttentia :fedprimofalJumef deintentione

qitia

de

hac nihil dicit htc : de dur.tticne etiam loquitttr dubitatiul',f (inquit) aliqua difpoftioftif-

Secando ait darigratiam in vltimo inltanti , vel m alio termino ad

, maxime h,ec.
quem Detn dcterminauit attritionem dtirare. Dubitat ergo tantiim quisft ille termintis.,
quia non ejl certum efeprimum tnsians ,quiamulti tenent oppofitum. Baffol. Tartar.
Alm. hic. Palud. d. 17. qu. r art. y con.j. Caiet. tom. i opufc.tr. j\. qu. i .^ Greg.t.difp. 3

fcit

&

qu.

tttm

art.i.Vafq.

vno inflanti.

part.dtfp.zt 9. cap.

Tertio

o. tenent

a&um voluntatis

nonfoffc

regulariterrequiritur duratio in attritione

dttrnre.,

tan-

quia incipitur ah

impcrfcliori: qtibdvero fiffciat contntio tnslantanea , habctDoci. exprcfse tnfrit d.zo.

con \. O' adt.^ ^. FriuoUfunt itaque Thomislarum ctrca hoc cenfur^s, (^ quod clamant

aUqui d.in pojfe iuxta hanc opinionemflatum,tn

Scotus

atio quis nonfoffet fe faluare, non tangit

quid,vt dixi, hanc non tenet : (j^eam tenentes facite dtcerent, non requiritcmpm

ad attnttonem, quando

efl

impofsibik habere illud,fic iRifaluant D.Thom.fj.p.q.ij.art.i.

47

.
Codiijiti
ciorii
/'>

Da-

pttrpif.

&

fccl><n.

Dift.

XIV. Quxa.

II.

45

Cr i.t.ifu.tt^.art.^.aJ j.S"^-^' ^J- qu.i. art.x. qu.6. dicentem ^ ad comritionem reqtim difiinBAm peccatorum recegiftationem. Dicunt enim hoc non requiri tnfine vits,
quia

efi tmfofsibile.

Cantts ergo

qui releci. de foen.f. i o. vocat hanc optnionem erroremt

Sccticum, dufUcttererrat, tjuia ntc Scoti , nec trror tfi. Sediffim cinfura faruifacienda.

AD

huius intcUci!lum fcicndum , quod peccator in peccatis exiftens eo modo,

1
eft in pracedentt quasHone art.i. peccatum manere poft adum , po- ^"^ ^'-

quo didum

cx iiaturahbus cum communi influcntia confidcrare peccatum commiflum , vt

oftenfiuum Dci,
vt contra legem diuinam , &: vt aucrfiuum a Deo, 6c vt impeditiuum prxmij , StC vt indudiuum fupplicij , 6i fub multis talibus /ationibus &c poteft

i-'?.

teft

&

j"'

'

voluntas ipfum fub aliqua illarum rationum , vel fub multis iliud peccatum fic conlideiatum detcitari,& ille motus poteft continuari,& inteudi anKC infufionem gr^tix.
Poteft etiam

non

ifta

dcteftatio efle totalitcr circunftantionata circunftantiis moralibus

enim vcnfimile, quod ncceflc fitpropter pcccatum iftud remancns,

acbum quemcumque circapcccatumcommilTum clTc defcdliuum inaliquacircunftantia morali. Ifte autem motus dicitur attntio &: cft difpofitio , fiue mcritum dc
congruo ad deletionem pcccati mortalis qux fequitur in vltimo inftanti alicuius
cemporis,mquo cempore iftaattricio durauit.
Ncc ell certum, fi Deus talem attritionem velit eflc difpofitioncm adiuftificatio- Fonetaium
debitis

cft

iicm.nifi ut perfcde moraliccrcircunftaricionaca,falccm fi cft aliqua circunftancia in- petit duraordinacc circunftancionaca, non eft difpoficio ad iuftitiara,quiacunc eftadualicer of- tionec^ in-

fcndcns- Scdfieftcantummodocarens aliqua circunftantia debita ex inconfidera- ''"/'"'",

tione intelledus, vel omiflionc voluntatrs quantiimad fllam circunftantiam tunc ^^^^^ *"";
,

Jubium eftjfi difponat fufficienter ad iuftitiam. Sed fi cft attritio perfede circunftantionaca in gencrc moris, videcur omnino difpoficio lunicicns ad iufticiam in ccrmino
illius accricionis acquircndam in ccrmino, inquam, qucm Deus prxfixic dcbcre cfl*c
tcrminum illius mocus attritionis quam vfquc cunc vult continuari vel enim opotrecdicere qu6d iuftificccut peccacor fine omni difpoficione fufficience dc congruo
cx parce eius & pcr confequens difficile eft faluarc quod apud Deum non fit acce:

pcacio perfonarum, vc

\,

rete,flatim
<^

eft lih.t.difi.6.quafi.z. vel

nulla poceft

cfl!c

fufiiciencior

difpoficioad iftam iuftificacionem,quamifta accricio perfedc circunftantionaca in

effieElH,

txipfiScot.
'^-

didura

"J''

^ua concur-

'^-

?' ^

noCx.^.

20

^^%

In

genercmoris: vccuncinvlcimoinftanci, vclaliquo, vfqueadquodDcusdctermina- ifta, (frad.

uiCQCtritionem dcbere durare, ad hoc, vt fic meritnm dc congtuo ad iuftificacioncm, fecudtim
<^rtH, vbi
infundicur gracia, &: cunc fimpliciccr delccur pcccacum.
Ec fi manec idem mocus concra pcccacum in ejfe nacurx, &: moris , qui prius idem '^^'^'-'^/?1
mocus, qui priiis fuic artricio in illo inftanci, fit concricio quia in illo inftanti fit con- '"'f"'' '
cotrutonem
comitans gratia:, &: itaadus formatus, quia habens fccum charitatcm,qu2Eeft forma
iif}ami
adus, vtliicloquimur.
j-

Ibi

tamcn oportcc diilingucre figna nacur,

&: moris

incer

adum, vt eft talis

& intcr charitatcm & intcr adum, vt eft formatus

,

natura: cft ibi

adus talis,

inclinante , &: inha:reute

in
:

fecundo charitas, in

& fic atwitio

tertio

in efie naturar, ^ttritio

fi-

quia in primo figno ne fui w-

adus formatus

cootritio finc

fit

a charitate

omni mutationc

adus.

iam

'^"'

fi^

reali jpfius ""''f."'''^tuntctegra.

Contra, ergo uon pcr contricionem delctur culpa , quia non cft contritio nifi in ^^ comrinaturx , bc in lecundo dcletur ncquc eciam per concricionem iHam vc ttopruedat
pcr meritum,quiafequituriliam deletioncm. Poteftcrgodici,qu6dDeusdifponit vel fiquaper attritioncm in aliquo tempore,tanquam pcr aliquod meritum de congruo, in ali- ""^ pt^cati
quoinftanti darcgratiam , &:proilIa accritione , vt pro merito iuftificat , ficut eft '^^"<"''".
meritum iuftificationis. Et licet nou continuaretur idem adus circa pcccacumin generc natura: , &: moris, qui priils adhuc in illo inftanti infundcrcturgratia , quia iam
pracceflir meritum fufficiens de congruo.
Efto enim,<iu6d in vltimo inftanti intellcdus,
voluntas ccflenta prajceriroadu,
conucrtcndo fc adaliqucm alium adum impertinentcm quare non iuftificabitur
ifte in vltimo inftanti , ficut alius habens in illo inftanti adum , quem priiis habuic?
Ille enim qui in illo inftanti habet adum pcr adum huius
vt in illo inftanti , non
iuftificatur fed per adum, vt praiccflitin tempore,&: hocmodo,habuitaIiusadun>
jllum. Et fecuudum hoc dicerctur quod non oportct ad delctionem peccati
continuari aliquem adum pcenitentia:
nequc formatum , ncque informem:
fcd tantuminodo in rcmpore prarccdeijp vfquc ad iftans adum pcenitcntix in,

tertio figno

&

formcm.

Scd

IV. Sententiarum

Lib.

4-6

Scd quid , fi in illo inftanti ponat obiccm ? ficut cnim poteft tunc habcre adum
impertinentem ita oppofitum. Diceretur , quod non potcft ponerc obicem , quia
/ irtltanti iam meruit vt in illo iiiftanti dctur fibi gratia. Scd hoc nihil eft , quia etfi non poffit
prttmiatioquis in inftanti pra:miationis poft meritum dc condigno poncrc obicero,vt m inftanttis de cottti mortis non potcft quis dcmcrcri ( tunc enim meritofuo debet reddi mipeccabihdigno^ non
tas. ) tamcn quia mcruit dc congruo, potcft poncrc obicem in illo inftanti in quo rcpani
poteft
& ficut in tctmino mcohex.An ide cipcrct tcrminum meriti de congruo fi non cflet obcx
in pramio riti de congruo potcft non habcrc illud quod mcruit , quia ponitobicem, ita
de con^rHof cft vcrifimilc quod nifi continuct in illo inftanti adum fimilcm in gencre
moris , non habcbit illud adquodtahs adusdifponit mcritorie dc congruo. Et
,

idco prima viavidcturrationabiUor,fcihcctqu6dpcratum poenitcntiacinformcm,

fcd plcne, vel fcmiplene circunftantionatum in gencrc moris , dclctur pcccatum , vt
pr difpofitionem praeuiam,&mcritum dc congruo per adlum autcm poenitcntia;,
qui cft formatus, &: dicitur contritio, dcletur, vt per adum concomitantem.

cedit,cfrfi'
tjHitHrdete-

tionem pec-

cum arguitur

Et

luomodo
eotritio-pra-

contritro vt contritio fcquitur deletioncm

codcm

Rcfpondco , adus

tcmporis pracccdit natura deletioncm , licct vc

contritio, hoc eft, vt formatus, fequatur deletioncm ordinc naturx: &: fic debct conccdi in fenfu diuifionis, quod pcr adum, qui cft contritio , deletur pcccatum, vt pcr

quieftcontritio, in

inftanti

difpofitionemomnino proximam ncccft inconucniens, imo conucnicns

ncm proximam fimul cfle cum forma, ad quam difponir.
:

tAli.

M ME N

C
A

4
T*tu4

Dt

Sorit.

DhttiMintelleUum,S>cc. Sciendum,qHod

JL\,peccator in peccatis exiftens eo modo , ^ho

diQHm eft inpracedenti (jMdft.art. t peccatnm mane.

aHHm

ex natHrdibui CHm communi

inftutntia conftderare peccatnm cmmijftfm vt oftenfiuumDeit <$ vt contra legtm diuinam, er vt auerrepoft

poteft

&

vt induftuum a De<f, (^ vt impeditiunrnpramij,

iliuum fitpplicij,i:it fito multii taiibus rationibut ; eJ*

ipjnm fiib di<jua illarHm rationum

poteft

velfub

TA K

motHs poteft

ntm

contittuari

cr intendi ante

gratia. Poteftetiam ifta detefiatio

ejfe

iftfitfio-

totaliter

circumfianiionata circHmfiantii) mordibui debitis,

uerfariaru in

^c.

Hanc

Cenfura ad-

fchtentiam Dadkoris coiiclamant

jcrni cfTc Pclaeianifmum

mo-

vel fcnlipelagianif-

mum:neque lccus contca Doctorcm vcgcnt ar& Conciliorum, quam iidem

vrl^ruoc Pclagianos. Animumaddit nefcioqucc

ji^

gumenta Patrum,

aliq^orum noftrorum hac in partc trepidatio,&

varix refponfipnes , qus cextum Dodtoris cxtra

fcopum difcurfus , & quaeftionis , ac rcfponfionis abeo pofitx , quam hic dcclarat , extraxc-

lium , quod alij inteUigunt phyficc pracdeterminans , in quo ftatuunt rationem , &c efficaciam
auxilij fpecialis, feu fpecialitatem , vt ita dicam,
auxilij.

tMs pir kIios.

InprimisVega de iufiificatione

'

pc

,illjulup^

j ,

Tarwrettts.

confirmare ex ipfo textu

Sc

non ad voluntatem,
com-

Nam

cft fcnfus.

mhoc

cuius*ille

articulo fecundo

Primo vtriira ad rcmifTioncm pecadus virtutis determinataE. Secundu vtrum requiratur ai^us genitus ex habitu.
Tcitib fivtaUuifimpliciterperfecie circumfiamio, nunqnid vt formaiw , velfitfficit informis?

natu4

Ad has quaeftiones fuo ordine ccipondet:ad duas

primas negatiuc. Ad tertiam vcr6 rcfpondct
cum

diftin(^ione

primu

alferens

quod a^us

&

afferentibus neceflitatem auxilij fpccialis

ad poenitentiam , illo ncgantc : fcd complicat

quofdam rerminos , vnde ambiguum fit quod
velit. Delfinus, in traElatu

de

iufttficatione, intel-

per influxum gcncralcm comprehcndere

auxilium fpeciale. Fauentinus hanc rcm fufius
ligit

profequens

in quarto in htc locodifi.

4.

& plura

liiert.

DiHrioutie,

^ erdo qutHionit

<J

fcopus.

Conclufiorin
D.-^ficrU.

pocnitcntix, vt cft dilpofitio pra:uia adremiffio-

nem pcccati,fcmpcr eft informis, finc charitatc,

,

a cuiw

^ inclinatione ad

totiits ,

*iiiru

inquit, inht-

dicitur affm for-

, &c. Hanc conclufioncm abunde probauimos in pracccdenti commcnto. Alterum

membrum diftindionis eft , loquendo de at^u

fionem peccati,cfrc formatum : nam in inftanti,

quadelctur peccatum, charitas ineft, & confequentcr fi requiritur vt concomitans, requiritur

poilit

irtlerprntio

prAfertHr.

Cr

pocnitentiacvt eftdifpofitioconcomitansremif-

proponcrc voluntati pcccatum vt dcteftabilc. Quem fcquitur Anglcs

*" ft^fi-p^i^t^^de effentiapoenitentiAart.6. Tartarctus cedit quacftioni ,
ita explicat textum,
prout ad^erfarij volunt : nempc illura motum
pcccatoris ciTe ex naturalibu$,fingens hanc controucrfiam efTc intet Dod^orcm,
Nominalcs,
,

SchoUaflit

Sctpui Deci.'

muni

influku

49

qua

cati requiratur

matm

lcholij

quafi intelledius ex puris naturalibus.cum

illis

Fauen:inus.

primo loco praimiffi

iria quacrit.

quibus fundatur catumnia, ncm-

naturalibut cum communi influentia,icfeit ad

&

Delfinus.

planus

rentia

intelle^um tantum

Anglci.

facile eft

decima

<]uafl.

huius loci veram dedit

Interprctationem
Scholiaftes,in

& gratia habituali

runt.
"Exptfitloux.

S.

locaex Dodlorecongerit proncceflitate gratiae.

Videtur autcm c6 rcducere decifionem , qu6
Delfinus , vtpcr influxum gencralem comprehendatur auxiHum fpcciale gratiz quod dici ^
D06I01CCO icnfu putat,quo cxcludacur auxi-

multis, iUud peccatumfic cenfideratum deteftari,(fr

ilte

difpofitio-

vt formatus.

In fequcntibus autem declarat

clufiones

quomodo nempe

ad Temiflioncm peccati per

nis,

& quomodo

telleSium

fit

illas

modum

prxuius DecUrtl pri.

difpofitio-

concomitans. yid

huiits in-

inquit ,fciendim, &c. cjuod peccator in

peccatH exifiens,eodem modo,^uo diElum

cedenti cjHitflione art.
foieft

duas con-

a<5tus fit

eft

inpra-

peccatttm manere pofl afiH,

ex naturalibus cum communi inftuentia confi-

derare peccatum commiffum, vt effenfiuum 1)ei ,

vt

cont^-.i

legem ditiinam

CT'

(^ vt auerfiuum a 7)ee,

&

res eonclufio.

X I V.

Dift.

tjrvt unpeditiMum prgmij, (^ zt induEliMnmfiipfli-

&

&

potejji vomMltis tali^M rMicnthM :

ci)
fe'^
luntM ipfMmfMb dliqM* ilUrMm rationitm , veifub

tmdtas illMd peccatMmftcconfideratum detefiari

illemotui potefi continuari

tum gratid.

(^ intendi ante

infiufio-

Potefi etutm tfia dtteiiatio effe totaliter

eircumflantionata circMmslanttii moralibut debitu'.

enim venfimile , <pt6d necejfe fit propterpeccatMm ifiMdremanens, aSihm qMtmcMTmpu circa pectton tfi

CMtMm commijfMm

defediMMm in

ejfe

alKjtta circMm-

Mtem motut dicitMr attritio, &

fiantia morali, Ifie

in qMo

umpore

dura-

isia attritio

efi

certum ,fi Dtu* talem attritionem velit

diffofidonem ad iuflificationem

nifi fit perfefle

moraluer ctrcMmilantionata, fiUtem fi efi diqna cirCMmflantia inordinate circMmfiaruionata

non

efi

ad iMfiitiam, quia tMnc cfia^bMliter ofiendens fedfi efi tantMmmodo carens aliipta circMmdilfofitio
:

fiantia debita ex incenfideratione inteileElMs

vel

qMontum ad ilUm circumfiantiam , tunc dubium ,fi dijponat fufiicienter ad tMsii-

qMem 7)euf prafixit,debtre

motMS

illi:t4

vel nMlla potefi

attritionis ,

efje

qtiam vfijMe tunc

de

iMfiificationem

efi libro

fecMndo

diji. 6. quaft, 2.

effe fufiicientior dijpofitio

qMom

ad ifiam

lila attritio perfeEie circMm-

fiantionata in genere morts

vt tMnc in vltime in-

ad quod Deus determinaMtt

attritionem debere tbtrare , ad hoc, vtjk meritMm de
congruo ad ndiificationcm,infMnditMr rratia
tunc
firnpliciter deletMr peccatum, &c.
In primis diftribucndo hanc do(5trinam in
fua mcmbra, dicit pcccatorem pofle ex nacuralibus CKm communi infinentia confiierare beccatum
commijfum , vt offenftMum Det ,
vt contra legem
diuinam , nempe rcuelatam ,
vt atu-fiMum a

fianti , vel aliqtto vfqnt

&
&
2)m ,&vt impedittMitm premtf & vt i/tduEiiuMm
:

fMppUcij.

Hxc

propofitio conftat pluribus prs-

&

przuia

&

informis

cati.

Conlirmatac , quia

Do^oi

fatisfadkionis tahtcr przlcriptz

lecionis pcccati.

Sed neque

in

hoc etiam

tum , quia in quzftione

sc

vt vidcbimus

poenitcntia:

tan-

quam
lizc

fcqucnti docct cxprcf-

neque poile

clfc

notum

creatura:

fub propria ratione pec

naturalc fine reueiatione

Sc fide

ficuC

virtutes euangeiicz polfunt eflc notx,

Jet.

vel habere reguiam

notam lumine naturali In

:

inhzrcntis , a qua habent adtus tam fidei,

quam aliarum v irtutum, efle formati, habcri

&

caufas fufficientcs cx partc intellc<auw

quam con-

fcquitur remiflio pcccati abfquc co

quod cha-

vt

& obcdicncia.

iftum

excludatopinionem

ExeluJitur
fol eharitai
hbitu*lil.

& etiam

voluntatis refpeftu difpofitionis, ad

adum difpofiti-

iliara,

quam fupe-

impugnauimus , & oftendat adlom,

informcm , fequi ad przdiitas caufas per fc

riori capite

vt

& fic in vitimo inftanti infcrrepcr modum

mcriri de

congruo,&

difpofirionis

acccptatz, remiflionem pcccati,

pr^uis a

Dco

& infufionem

modum cauf(j ca ratione,qua ipfa dif^

pofitio cx diuinaacceptationc eft caufa. Seddi'

,

quid ergo intcndic pcr ilia verba ex

naturti'

libus cum commitni infiitentia ?

Rcfpondebitur in^
fia fufficit pro nunc probarc qu6d per hoc
non cxciudit grariam fupcrnaturalcm rcquifium ad adum fidci diuinz cx parte intellcAus.
Probatui fccund6 miniis cxcludi ex ccxtu a
55
volunute gradam przuehientem ,
adiuuan- Ntn txtbUitur
gratia
tem, in ordine ad acflum deteftacionis peccati,
frtutmitnt i
qui fit taiis difpofitio, dc qua loquimur j fic non voluntatt.
:

&

fecundum

cxciudiab inteiledu

& proponerc praiflicc

tatis

potcft

plificacde paupectace, caftitate

humana ordinahiles adfinemfub ratione fuperiori

tjuamfit cognitio huius fiatus &CC. Quod exem:

TundatUT
fide.

inteliedtum ex puris naturalibus poflc

omnia cognofcere

virtUiibus enim,in(\mt, aliquefitnt pojfibiles natu-

rt

CenjiTfn.

& ad finem dc-

voluntati,tanquam reguiam opcrandi vnde patet eum przcisc loqui de intellcdbu ex naturalibns , &c. quatenus cxciuditur ilia forraa chari-

ces

fundamen-

fidem diuinam efle rcgulam

Deum cfte finefn fuum

lumen
neqac

eft tate

eft

Hzc orania neceflari6

fupponunt fidcm : ergo nihil minus intendit Dodkor,

gratizpcr

motiuis:

difpo-

&

catura fub aliquo

iftis

ei\

&

cius,

auc pluribus

quz

przuia,quam confcquiturremiflio pcccaci, Agit dt feenitentia

quam vocat ipfc meritum de congruo,& ac- lU adulti,fidt(jf^
ccptatum a Deo,
przfcriptum legc, & per fe ftetatirit.
intcntum efficaciter a pocnitente pcr modum
fitio

catum fccuhdum hsc motiua.De voluntaceautcm fubiungit fine illa limitatione ex natMralihMs
atm commMni afflMentia-.qubd poflit dctdlari pec,

b\c &gitde pceni-

tentia pcccatoris aiduici,& fidehs,

uum,

commjjniaffluetiapotcft confidcrare pcc-

difpofitio

cft

antc rcmiffioncm pcc-

, qus omnia rcfcruntur ad iliud idem fubiedhim, nempc ad intcUedum, vt ex natur alibus

ergo fundamentum calumniae obiedlz

tum ex pane intellcdlus.

tft fi-

ab his adiutoriis,fed tantum iuxta fcopum quzrcfponfionis datz vt foium excluditur iuflitia inhzrcns in voluncate,ad quam adus poe-

ritas habitualis influst in

cum

ttutit

intciieclus confiderantis

dicatis diHundlis, vel ctiam copulacis, vt volucris

'B.tgulafctni-

ergo per

&c. pofitam ex partc fubiedi , ncmpe

, non intendit Dodlor
Uetiua ttH*
exciudere gratiam, & habitum , aut adum fidci triiitTUi tm
fol
ab inceiledtu , aut gratiam reueiationis , nequc
fde ttaiia adiutoria tam intrinfeca, quam extrinfeca, nit.
in ordinc ad taiem confidcrationem pec ipfum
ncceilaria: neque confequcntcr intendit ita ftri-

fiuentia

vel evim eportet dicere rjuod iuHifi-

narMm , vt diElum

tbiiei'

& reueiationis

fidei,

nitcntiz ex his motiuis conceptus

(^ per confeqMens difficile efl

fabtare , quod apud 'iXeMm nonfit acceptatio perji-

tur.

debcntexregula

indu&ionis

neccflario cognofci

iMsiitiam in termtno Hliui attrititnts ocqMtrendam,

CongTMo ex parttetMs

Sut

impeditionis przmij

fiti

cetMr peccator fine omni difpofitione fitfiiciente

fartt

tum efi Dei dfienfiititm , vel inquatttMm auerfiMHmi

Deo , vei impeditiMum aeqmfitionis Beatititdinis,
vel inquantitm mdu^iMum pnalis miferia , &c.
cce hic exprimitur eadcm concipiendz contritionis pr^mifla motiua , ofFenfionis diuinz,

tiam .fedfi efi attritio perfeie circMmfiantionata in

genere moris , videtMr omnino difi)ofitiofi<fficiens ad

vult continMari

intttU-

nota ex reutlatio-

dte ioqui de natura, aut intcllcdu, vt przfcindic

ttrminitm

Dilmtitr t-

eji

detefiandum ,inquaa-

omijfione volMntatis,

in termino, inquam

Irnnni vt tx

efi

particulam iliam ex naturalibus cum communi in-

Hoc

fffitit.

quod peccatMm

ne,fcilicet

tamquam , quz

tjfe

[hu

JiegMla, Sic. e/^/ijinquit, regida rejpiciens pecca-

tnm detesiandum tantummode

51

ttx-

reuciatam,.& notam ex Euangcho , Pae^iiemtam

, Matth. j. SicfMpra $. Hicdkitur tnftcunda

agite

fuppiici j ,

uit.

ia

Sic ctiam dicic infra regulam pcenitcntiz clle

aucifionis

47

1.

meritum de congruo ad deletienem

cnius temporti

tut

peccati mortalu, quafecpiitur in vltimo inflanti ali-

efi diffofitio, fiue

I>iuifU

Qusft.

tx ruturalihuf

principia expiieata
,

cui additur

illa

Dodoris
claufula

&c. i voiunute autem in toto

textu nihil excludic,nifi gratiam fandtificantem,

quam

IV. Sentendarum

Lib.

48
ffihU ixelM" quattt dlcit

cum

folum in cfTc fimul

lemiflionc

Vndc crgo fuppetic vel apparcns fondamentum caim cxcludere i voluntatc gratiam

textm peccati.

dit

voUitMte prt-

htAitHfn

ttr

grttti*.

prajucnicntcm

? fi

quisitain fcholis difcutrcret:

adlus difponens perfedc ad rcmiffioncm pcccapraiuius ad infufionem gratia: fantifican-

ti cft

tis

ergo non

eft

mo admittcret

ex gratia Dei przueniente > ncSc mcrit6

quia ncc fidcs , ncc

TsUmx Mrgu- ratio id admittit. Antccedens dicit folumOo0:oi , vt excludat influxum gratiae Gin6tificantis

tHtnfHm.

inillumadbum. Confcqucntiam ver6 inferiint

aduetfarij fcd qua lcge ? nuUi fanc , quz inui:

tatur principiisafTcrtis Doiftoris.

Kon

excludi

grtiprt,ue-

aUntem.

Quod probo cadem euidcntia , qua primum

probacum cA. Dcteftatio pcccati ex duobus primis motiuis intrinfccis ( de his enim agit Do6fcor , quidocet in prcedenci paragrapho , Sc
quzftione , fspiite caufam proximam triftitis
eirc.deteftationcm feu difplicentiam pcccati cx

motiuo formali illius

DtteftMtio

ex

quo concipi-

& ofFcn-

Deo ,

ex fionis diuins cx principiis Do^Storis funt

feccMti

motiuo

virtutis

tur )fupra expteflis aucrfionis a

ofitH-

ft diuint,

ijji>

MHirfieni*.

diiiinae charitatis fupernaturalis ,

adus

vc in articulo

primo huius quxftionis probatum fufius contra

efie proprium virtutis pcenitcntix , falcem ex alTertionc itcrata
Dodoris fxpius in dido articulo,cfta(5lus charitatis. Similitet duo vltima dctcrminant obieeos, qui dicunt hunc adtum

XftM^Hielieitut

ehMri-

tMti*

fuper-

MtMralit.

& adum fpci

tam

Ooloiis dod^cinam

fed nihil magis eft contra

,

quam

dicere

qu6d vo-

luntas cx natura fua,auc virtucc naturali feclufo

adiutorio fupernaturali
itas, aut

pofHt atcingere hos

motiua corum, vt paccc^x

&

& 27.

ti,

qHorta

dift. 6. <}u*Ji.

54.

inprimo d.
i

7.

3.

dijh 16.

ejuafi,prima,8c in

Ad teniujn pro epinione,

o.

vbi dicitur habitum fupernaturalem cire fimpliciter pctentiam , non ita acquificum , &c
tjuAfl.pnma prologi per totam

lecundum qa

quam ccica

principia

& alias fxpiffimc:

quae ipfe tradit tan-

dc ndc, debct fcncentia intelligi

vt

voluntatem deteiWi pcccacum polfe

cx motiuo charicatis , & fpci , & comprchcndit
fpeciaicm Dei concurfum ad tales , qui cliciunCur {ecunduim inclmationon charitatis, 5c fpei,
vt voluntas ell informis ante remiflionem pC-

dicit hic

cati,

& finc habitu chantatis.

Accedit cx principiis OoiSloris , qu6d fpes

maneatin pcccatore fccundum habitum, quanSpts mMtUt
hMbitUMlis in do non eft peccatum contra ipfam virtutem,
ftcfMtfrr.
deperditur dcmcritoric tantum gratia fandifi-

57

&

cans

qus eft

charitas

quod

-,

& htc fupponic,

vt

fit

a charitacc, vel certe relacus in

fi-

a(flus clicitus

ncm
quit

& imperatus ab ipla

eius,

mentc

& fcntcncia conftanccr aflerta

;

hoc autem ne-

viribus natur2,feu a fola voluntatc fc-

fieri

cundum virtutcm innatam

dboris citata in rationc

Scc, dicit dc-

luflicientcm pcenitentiam, quantum eft ex parte difplicentia; requifitz

intendit

ergo nihil minus hic

quam yoluntatem pofte habere talem

motum , &

difplicentiam cx fola virtute natu-

ritMte

poirc fe difponcrc

&

folis viribus
ad iuftificationem ex propriis ,
naturalibus. Maior probatur ex paragrapho
ComfgrMtle
fcquenci,in quacomparscc adlum proprium pce- mHus chMritMtis (^ foenicencix , &c charicacis ad inuiccm circularicer,

mucu6 impcranc,
& dicic vcriufque a(5tus cfli; mutuam cxccUentiam,& ex contemplatione & fola charicatc Dei

fccundum pcrfe6fcionem,vc

polfc innafci

maximam triftitiam , quz

facit ad
Et fiipra in articulo prace-

temiflionem peccati.
denti

ttittnti*.

fc

Alia conclufio

dinem pcenitcntix

efi ifia

a(SbuaIis

&c. fubdit habituad charitatcm , qui

ipfam impcrat , aut a charitatc impcratur, cui

magis cx finc fuo competit impcratc.

Vnde infra diftind.

20. quaeft. vnica in pro-

59

batione fecundx conclufionis argumento fe-

cundo. SecundH)
tia valeat

&

inquit

circumflantienata

ad hoc,

tjuod difflicen-

ordinata , oportet quodfit debite

fit

maximi: circumftantia finis,

ofr

(^principij oRiui principalis , ztfcilicet, voluntaria

prepter

Deum , &c. Quod pcobat cx Auguftino

hom. 4 1

lib. 5 o.

Auguftin.

Oportet non folitm timere iudi-

cem,fed diligere : arbitrij enim ibertatem qudtrit, vt

delere poffit commijfa, non necejfitatemi,: charitatem,

non timorem, &c.

Et in tertio dift. 56. artic. j exponcns Aijguftinum Iib.4. concra lulianum cap. 2. dicenrcm,
.

qu6d non
charitacc.

funt vers

Refpondet

& pcrfe(ftx virtutes

potefi dici, inquit

finc
cjuod

nulla virtus inclinet ad^finem vltimum, nifimedianteilla (fupplc charitate ) cuim efi per/e refficere ChMtitMt ad
finem immifinem vltimum rmmediate ; alit non erunt adfinem
diate inclivUimum , nifi medtante eharitate : ^uatenus autem nnt,
riliquM

funt tjuadam infimmenta perficiendi hominem

hent effeiniirumenta ordinandi ipfum adfintm

rnum , in

cjuo efifua

perfeHio

de- virtutet mi-

vlti- diMti.

& ide^o/imt imperfe-

Uafine charitate ,fine^ua nonpoffunt ordinare. Et

infr^ : pro tanto igitur dicuntur effe informes fine

SSt imferfiSm fine charitMte.

& formatt, per charitatem pre quanto

charitas ordinat ipfas ^ earumfines infinem vlticharitate

mum, in cjua

ordinatione

licet extrinfeca per

efi

vltima earttm perfeElio,

OrdlnMtur

Augufiinum : nam

pir ifsi thM'

hoc pafet ad

ritMtem,

&

&

tucum ad fincm vltimum ,

falutcm hominis;
quaccnus eft ex ipfis canquam mcdiis.fcu inftruiTiencis perficiencibus

hominem

in ordine ad

finem.

rali.

Terti6 probaturexrationc fubiunda,

JP*/(r/?

Ex hoc codem principio indiElo artieule

. fc-

natacircumfiantiismoralibus debitis. &c\a{v3.:nec

Cjuod fi dicatur , &cc. dicit vircutes morales per feinfufas non cfle neceftarias propter

eficertum ,fiDeus talem attritionem velit ejfe difpo-

modum medium

fitionem ad iufiificationem

quem non pofliint babcre cx fpccic, dctermina-

etiam, inquit, deteftatio

Mut im-

proxime przmifla crgo

non intendit hic voluntatem

vtre nonfunt verafine charitate,t]uia n6n perducunt

Deletelfttli'
citM

peratM a thM'

Oo-

iuxta principia

adfintm Beatitudinis , &c. vbi loquicur vniuerfim dc omnibus virtucibus, vt funt operatiux ad
ialutem,& fic dicit ordinari per charitatcm operantcm ctiam,
ordinantcm zikas aliarum vir-

teftationem peccati elicitam ex motiuo fpei cftc

effe

Dehtt contri- circumfiantionatM. Etinfra

fiMHtionMlM,

cum rcmiflionc peccati

denti $. 'Z>e fecundafigmficatiene

tio ejfe tirtU-

Inter has circumftantias requiritur cx

Oodtoris

in iuftificatione peccatoris!& in articulo prnce-

aflercns rcftitui gratiam

58

iuflificationem , ijuam ifia attritie perfeile circum-

fiantionata ingenere moris.

totaliter circumfiantie-

nifiperfeEte moraliter
:

fi efi attritio perfeile

circumfiantionata ingenere mcris

ixiiihntdlapotefi effe fufficientior disfofitic

& fincm

quia omnis

finis,

finii

tutum
dctcrminatur per fidcm infu-

requiri vt eUciacur fecundijm inclinationem

&cc,

Modu:,midi9

tur fuflicicnter ex incUnationccharitatis,modus (f

ad iliam

ni) videtur omnino difpo/itio fitjficiens adiufiiiiam

,

Et

bo-

60

autcm & medium

fam, &c. x hoc ergo principio docet ad atum
contritionis , fcu attritionis pcifedx , vt vocat,

ideft,a(^us

in termino illius attritienis acejuirendam

quenci

charitatis

virhitht-

turferfidim,
<^ chMriTMtem.

XIV.

Dift.

infunr,& dileftionij Dei, vt

charitatis

fit

fuf-

fa!utcni,& reinifllonem

ficiens difpofitio ad

Ex quibus rcdtc colligitur fcnfus realitcrs , ncmpe Doclorem excludere dum-

peccati.
lis

taxat
ris

concurfum

charitatis habitualis a cacte-

caufis^inordine ad hanc difpontionem,non

Dci , aut gratix adtualis.

eft , neque in iufto admitteret Doftor habitum infufum cum virtutenaturali potentia: habere polfe adum , nifi cxauxilij fpecialis

Kcn

fuffictri

hbitmn,fint

iisdtidmm.

Imo quod magis

tera concurrant neceftaria , quorum vnum eft

auxiiium gratix adlaalis , feu gratia excitans,
adiuuans neceftaria etiam iuTtis,vndtf in d.6.
huius quaift.io. . RefporuUo ergo,Scc. verf. Etfi

&

Hahitut in- diCM,S)CC. Refpondeo, inc^\in^ahitHs /iipematnralis

fit/ti non eft poteji
effi difponens ad alum bonum,licet non fit
fnffieies frin-

cifinm tSitt,

fhu ttlp'

eins principiitm elicitittMm

&

proximum, vel fufficiens:

hoc modo fides infufa non

ficiens eliciendi

tfl

aSlum credendi

fHfa eliciendi aihtm diligendi

titr,

tlico,

verf.

ej.vn. .

Necpono hahitHm

honm

elicia-

Ad cjtttHionem tamen
fidei infufk

&c. vbi

oftendens neceflitatem huius habitus , non fogradum , fcd ctiam proptcr fub.^4

affenfits

inquit

fidei,

non efl

a voluntate ; fubdit rationem -Aliijui

enim , inquit ,fim , tjui veOent magis affemire ,
tamen minus affentiunt
ideo petehant Apoftoli^
totaliter

A9m

&

&

&

in ejuadam colle(^ aitgmen. Domine adauge nobis fidem :

tumdtnMtur. la petitur augmemumeius : Omnipotens fimpiter-

ne Deus

da nohisfidei yjpei ,

& charitatis augmen-

NifeJfitM

tltm,&cc. ifludnon oporteret petere fi totus

Mttxiltf.

effet

Tiident.

Ecclcfias variis in locis.

affinfits

a voluntate, &c. quia nempe eflct ex natura. Hoc ipfum eft argumentum Auguftini
dc neccflitate gratiac adiuuantis cx oratione

vero

iufiitii

ris

mtttitnit.

&

quam ha-

augmentum

&

in ratione habitus a virtutibus

quam

tam mora-

quia putat vircutes etiam

donari pcrgratiam. Vnde in^.Aliter

Dco

infufis

dicitHr,t^Modoportet,8(.c.

Thomam

impugnat D.

quaftatuit neceflitatcm diuerforum habituum

i vir-

doni ,
vircutum , in hoc , quod virtus difponat voluntatem , vt mobilis eft a rcdta rationeihabitus autcm doni difponat candem,vt
mobilis eft a Spiritu fancto. Contra autem
vrgct Dodor tertiani racioncm Ex ijuo Deus,

&

fny-

&

tft

arnor eius

amato , epii

ijuem primo dat

eft

ratio

cuiufiumtjue alterius doni:mhil enim hahet ratio-

vel rofa

ntcpw aliquod exterius ha-

nomen doni , nifi

communicatum amicabiliter aiu amatorio volmtatis, &c.
bet rationem doni vtl meretur

Subnotanda pra:terea funt , quae docet in 2.

d.i% q. vnica, ad confitmationem huius , & intelledionem. Dicit z\ucm,^.Poteft dici ergo,8cc.
quod voluntas in puris naturalibus abfque
omni dono nata fit condeledari appetitu fcn-

&

dcledabili, a quo neque lc, neque appecicum poceft rctrahcre dclcdbabiliter viribus propriis , finedono aliquo fupcrnaturali:
ac proinde neceflarium fuilfe in ftatu innoccn-

/iciuo,

tale

tiac

Inelinatio
voluntatii.

donum , quo

conftitucretur ipfi finis

deIcctabilior,nempe Deus,

& reliquaordinata

ineijjitat di-

ni

in

fiatto

inncctntit.

quim cllet deledrabile retrahcns k

Vnde probat tranquillitatem illius ftatus Ex e trttt'
fuifle ex tali dono fupernaturali , & non cx na- quiUitlU ftatm iUiui, ntn
lura. Non eft quod aliquid illius patagraphi
ad ipfum

finc.

tx natttra.

inc^\xit,iMftitiafacit donumfitpematurale.^tuafecit

Deum dele^lahiUorem voluntati,<jMamaliqitod appetihile finfibile:e^uod nonpotuit effe

ex tdiquo dono na-

&c.
dodrina (mCti Auguftini vbi-

perinde etiam ipfa oratio pctens

di'

Hthittu

que contra Pelagianos nam infirmitas naturae HtShina Au

ab ipfoin hocftatuitur,velquia viam verita- guftini em-

iterfit

nobis

perinde concludic de fide aluali,

libus

tmibtu.

y?,&c. circa fincm Inter omnia,in<i\xii,dona datttis,primum donum,quod dat,

eptifcftte dare poteft,

turali ipfius voluntatis,

na

habititt

fit , declarat in priroo Quid

fit dl*
Refpondeo primo ad rem in nHtnf

gumentaadprimum : vfide in corpore dicit ; lUa,

Da

incremento in

charitatis, fupponit. Ergo ctiam

fupponit Doftor fimiliter non fufficere voluntatem,& intellc6kum cflc habituatum rcfpediuc ad hos adbus , nifi addatur auxilium gratiz,
quod poftulac oratio , refpediue ad opera , ex
quibus cft profcdtus in his virtutibus.
Accedit quod in 5. d. 5 4. non diftinguat do-

nm ejf*

bituali:quia voluntas etiam

ndei, fpei,

6%

vnica ,

fine:

iuftitiae

6.

Apoftolorum fupponebat fidem habitualem, ficuc & eorum, qui

vellent plus allentire, & non polTunt.quod

meeifftttu

Z>iM

Quid porro donum

d. 1 8. quaeft.

incrementum petit fanHa Eccle-

Trident.y?/^

Domine fidei , fpei ,

charitatis augmentum , &c. Ratio autem DoGto-

fia , citm orat

naturale.

exfcribam:quia totus eft in decIaratione,& probatione huius: &videatur in re/ponfione ad ar-

cap.io. de accepta:

Hoc

Vnde

^i

cultellus

liim proptcr

ftantiam aflcnfus

&c.
Habicus crgo tam infufarum , quim eciam
acquificarum donacur a Dco iuxta fententiam
Dodtoris profeiram ; infufus quidem immediatc infunditur acquifitus mediantibus operibus ex quibus eft donatus* Et vltcrius Spiritus fandtus fecundijm exigentiam cuiufque,cooperatur mediante gratii fua , ad opus conalios hahitus,

nem doni, nifi inquantitm caditfiS aElu amoris : non

&c.

Item, in ^.d.if.

49

fimElo^vt aUf mouenti: non igitttr

propter illam motionem oportet ponere neceffario

principiitm Ji^-

fid inclinant vt

II.

tiatur Spiritui

nec charitas in-

neceffartjs alus

concttrrentibus alijs

6i

Qua^ft.

inquit

dedit hahitum voluntati,femper

luntati

& habitui ad a&us fihi

rMlittmdtnn- poftifuam ifluminauit

ftit illuminato
igitttr

per idem

vt

affiftit

vo-

conuenientes ,ficut

ctcum miraculose,fimper affi-

pojfit rnottere illam

eft alicjuid

potentiam:

proportionatum mouenti

primOf &ficMndo. Jgiturfiper habitMm proportioScoti oper. Tom. I X.

Hacc ipfa

eft

nefciat vel quia cognita non dele6tat , nec

apprehenditur a voIuncate,qu2 magis afficicur
fenfui,& fenfibili ex hoc eciam necefficas gratis

excitantis

tiae

tur.

& praeuenientis ab eodem ftatui-

&

&gratia,cap.i.
& remiff. cap. j.& i^.de Spiri-

Vidcatur de corrept.

peccatorum mer.
tu

litera, cap.i. 29. j j.

lih.i.tJe

Ub. i.

ad SimpUciamtm,

Imo & Trident.

quia gratia Chrifti fuccedit iuftitiae originali ad fanandam naturam in ordine ad operandum bonum ergo
Profper

&

feffs.

c. i ^.contra

Collatortm.

6. &c ratio eft clara

praecipuc refpicit illam infirmitatem,

duxit pcccatum:fed huic

fifto

xiliis

&

trm Pilii4-

quam in-

non plurimum

in-

quia magis ipedat ad materiam de aufufliciat tantiim ex occafionc indicafle,

dodrinam Dodkoris

oftendiflc efle ijjfam,

Ecclefia;,& Auguftini ;.quin im6,i)

permittcrct prxfens occafio,oftendicrem intcr
quae

eft

inter Thcologos hac in parte ncminem efle,

qui magis fequacur do(flrinam Ecclefiae dc ncceflicace graciae ad opus bonum ; confidcrando
eius principia,& applicando ad propofitum illius quxftionis.

Vcrum,

ni.

Verim , feqnendo inftitutum.admoncndum

bonum falutis aliquando cum appcllarc vir-

66
MiMrtititl.

IV. Sententiarum

Lib.

50
cfl:

tio cft

adum

morel^hilofophorumidoni appcllaad dcnotandum gratiam cx qua dona-

Vnde

tur.

in 50.

5 J.

</.

-^d iUudde Principatu

Philofopho, alfcrcnsjnon cognbuiile alium naturac ftatum quam pracfcn-

tcm

Ptitamt enimyir\(\ak,contiitionem natura cor-

allcgans

natttrit injiitutx,&cc.

ruptt e^e coneiitiortem

contra eum,qus dixit

in prdtii&adiji.i^./ecundi-

Jententiarum de infirmitate voluntatis ad

rationis,

&

circa finem

hmum

vltimum, & ordinata ad

ipfum , nifi dctur in ea donum aliquod modo

iam declarato;quod donum hic appclJat virtutem. Ratio autem,ad quam rcfpondct,eft quartainordinead initium quxlUonis pofita,cuius intentum cft , non dari virtutem in voluntate, fed in appetitu fcnfit;iuo,ex co,qu6d
,

voluntas

ipfi

prxlit principatu defpotico

&

ciuili.

Ad hoc ergo vt

moueatut

(Stabiliter.fumcit vt in ipfo

k voluntate delc-

fit

virtus incliiians

ad obieftum rationis deledlabilitcr. Hanc confequentiam negat Doftorex rationc prxmifla;

quia neque imperarc appetitui , ncque fcqui
bonum honeftum, aut media, & finem poteft
ip{a voluntas alligata appetitui

peccato in

bonum

fcnfibile,

appetitus

fcnfitiui

adiuuctur,

nifi

l^oc

& inclinata cx

quod

per

obicAum
donum gratiz
cft

quod rcddat fincm magis

Iem,quam fit delcdabile

Wih-

crgo recedit

dclcftabi-

fchfibile rctrahcns

in

Philofopho, inquantum vo-

dono. Primum fccuti funt Pequi ad hoc ncgabant gratia: ncccfli-

&

modo,quo Dodor,
na

58

codcm fund.nmcn-

ex

aftruit virtutcs elfe

do-

primum

allegato,

^.ra-

rationcm D. Thomae ad oppoficum , probat nccefliitatcm virtu-

tio,8cc. ybi rcducit tcrtiam

voluntate , ex fine ipfo , quo exigitur

virtus ad moderandas pafliones: quia ncmpe
tis in

paflio cft ctiam in voluntatc,ex

v/t.

modu

cS-

tingit.

lih.i^. de Ciuit. cap.;.

&

6.

Auguftino

magis pcr
^^ <^onip"'t voluntati,quamappctitui (qui du-

& non ducit

citur

qu

ineft

vel

minucndo paflioncm,

fccundum naturam

p6tcntiae

& ob-

dimitterehtur, vel refcrcndo profecutionem appetitus in finemrationis ; vcl prsie(5ti,fi fibi

Qupdconfirmat mox authoritatibus Auguftini

&

Magiftri , incic concludchs virtutem

,
primario in volunrate.

69
tfl

ClrL'"rT''
fe^iJ!"

pofitum. ISJecmirum yixic^mtt Bonatmni*

pndefHnationUf Dio funt
reprohationis, cjuia bona omnia, inquit,attrihuun- ^''"'^'f^liier,
tnr principaliter Deo : mala autem nobis : crgo ope- *"* " "* "'
fe

&

ra bona , quae funt media producendi ad fincm

prxdeflinatum , funt principaliter a Deo,
non a nobis mala vcro principalitcr k nobis,

&

Deo

permifliuc a

malo

vbi ioquitur dc

vt funt in operibus

Calumnia

diftindlionc.

efle

Prarterea , K jpr<</fw/ ^;/tfj?W, quam explicamiis infinerefpenf.ad argumenta,A[Xer'nin^n-

""* refponfione^conformitcr ad

"^*

vi^^fuf^iT

hadenus dieflein noBis fupplcmcntum dc-

fecfVus naturalis,nempcinfirmir.itis'incurfrE

pcccatum

pcr

vt fuperius locis citatis declarauit.

bono

&

vide plura in hac

itnquc praetcnfa aduecj

fariorum manct exclufa:quiaproceditexmalo intellcdu fententijc ,

litcrx Dodoris:
quam diluunt etiam Scholiaftes, & Fabet cita-

&

tis variis locis

rit

Dodloris , quos confulcre pote-

ledor.

Qiiarto probatur vera fentcntia Doc^oris

cx locis in fpecie de poenitcntia , quibus aflerit

cam habcri

cx

dono Dei

in hacdijt. ijimfi. 4.

adficundHm argumentum , quod eft cx

Auguftino in taput loan. 1 1. de iulcitationc
Lazari ISIemo poteft confiteri nifi Jufcitatus , Scc.
fupple per gratiam Concedo ergo y inc^uit , tjued
ame percepttonem dignam paenitemi* oportetJiifcitarefponfiotie

70
iuartii pro.

^"'io * /-

J"'"""^

'

ri, z/eifimpticittr,

aeleiur

& tunc per pcenitenti* Sacramen-

peaatum

Jedgratia

^ut

irifuit,

c^\ii<\, Jtilicet

vt ha-

^,^

/r

txcitatiouit

beat aiiijualem dijplicentiam depeccatis, Crpropofi- i*ritaumm.

&

tum cauendi ae cttero ,

"velit fufcipere Sacramentum panitentia , in tjuo attritiopt contritio , (^ tunc
Sacramentum , &c.

fufcitatut firf.pliiittr per

Augiiftinus,

Tam

quamDodorloquuntur

tationc pcr gratiam

&

defufci- T)upUx
fu.
vocat fufcitationem fdtatio.

fimpliciccr iliam cui annexa eft rcmiflio peccati , vt in contritionc perfeda contingit
, vel
in virtutcSacramcnti

quid jllam
,

ncm

Sacramento

fine

i.ct

It

vocat fufciiationcm fcqiiac eft attritionis

pcifcdaE

im-

fola fufficicntis ad remiffio:

ad vtrumque autcm rc-

quirit gratiam praucnicntem

, qua pcccator
afttdu pcccaii , ad conuerfionem ad Deum ,
ad ipfam peccati deteftationem.

fufcitatur ex

&

Item, dift. 2c.

modc-

dcindc, quia

ratio paflionis appetitus fenfitiui

ucniendo paflionem futuram , quac ineflet etgo in ipfa voluntite magis ftatuenda eft virtus moderatrix paflionuiti , quam in appetitu.

V.rti^A

probationis a

fa-

rc-

ijued Hon ponitur firnUis precejfus

cundum

gratiaj.

Similiter in loco

^"tAodtrt'a

&c. icfpondcns ad argumentum

dJ-um contra ordincm pradcftinationis,&
,

augetur : zelfufiitarifecundum

to infirmitatis natur^e

ppttitus

& ludas

a6tum,& habitum virtutis,& dominari appctitui quantum ad moderationem.quaE requiritur ad fequcndum mcdium rationis. Dod:or
autem ex diftis d. iUa 1 9. negat hoc cife cx fo-

DtSrifi- tem , vt patet ex Auguftino paflim contra eos,

*'
{peciatim /^. 4. contra lulianum, cap. 30. vbi co

in

&

tum non

la natura,fcd cx

JSteiffiiMs

&

etiam moralis donari pcr gratiam,

non eflc ex virtute naturx folius:quia,
vt optimc in primo <^. 4 1 . Contra ifiud , Petrus
virtutis

luntati tribuit ex naturali virtute pofte habcrc

lagiani

virtMiis

quod in ftatu innoccntis non (niCnunc funt, nec fuiflet ncceflitas

habendi virtutcs omncs, quas & nunc,&c. Patct cigo ex principiis eius citatis habitum ,

nomincaliquando doni:appclIat nominc

dejpotico, rcccdit a

frftf

dicit,

fcnt quales

virtutis cx

tutis

fefhi.

Vnde

maconcluho
fiue exterior

tjuafi.

vnica, in

qua hsceft pri-

.lanitentiaverafiueinteriorfola,

cum fufceptione Sacramenti pcenitentiit

ad falutem aUculus in extremis. Quam fic

probat Primum, mquk, patet per ylugusiinum,
dr poniturinlitteta : ^uoniam Detisjemper potens

Jiifficit

etiam in rnorte prtrniare Cjuibus placet : cum ergo

, ropus fit non hominis : fed Deifrueiuofam pcenipctnluntuL
tentiam infpirare ,potefi eam, cjuandecumcjue vult P" I>ei,mii
efl

fua mifericordia,lkc. fupplc dare, vcl infpirare.

Itcminfiad.ii.q.i.art.z. infinccorollario
fccundo. Nec tamen credit , inquit , ^uod merita
mortificata omnino nihil faciant in acceptatione di~
uina ad primam gratinm dandam huic lapfo : auia

*''">

Ucet ftcunditm firiEiam iuftitiam ifte inimicus Dei

non fit dignus de propintjuo ad alitjHom gratiam,

&gloriam, tarnen

excellens mifericortUa

pter praccdentia merita ,

gratiam ad

refurgendurti

Dei,prodat

^"" '^'* ^''*

vnde aUquando au.-

'fu^^cn^dtml

licet mortificata , citius

,

Scc.

diui ptccate.

X I V.

Dift.
diiii

lapfo

pniu valde

ie viro

fuinor*

citm propter

perfeSio

&

profnndiffme

fitM effet morti adiudi-

explicat

Ad primionyConcedo cpudfim-

nocentiam

qitatn concedere pofi

eonfirtiare in-

ejl,

peccatnm pacniten-

vnde maitu benejicinm

contHlit Deus fi*A

M.atriy^Ham Magdalena, in quibus habetur,

tiam

quod tam przfcruacio a pcccato quam pccnitentia, fit ex dono Dei. Vndc infra dicit Sed
mdbu efi cui Deus pauo* donat , quia pauca ccgn,

mBio frtfter

mifit

cpdn

prAferuttiiine

epiam donare , id ejl ,

a Uffu

altft ,

itbi-

t*.

guflini

fr4.fertutti*

nifipra&
& hoc confonat glojft Au& non commijfa danantifr:

in eju* cadere potuiffet

Deo fuijfet :

feruatus a

Augud.

tUtum magis
remittert ptwa,Jcilicet eum ab

aliud heneficittm

Jit ei

O' commijfa

eptia ntdlus efi, ^ui aliqua

exxrtui* ejl. fet

eadem cimmittere,

cecidijfet

committat

tjuin alius pof-

nifi prttJerMaretur

igitw

cui dimittitur ,tenetur plus diUgere,fitpple

remiffionis

fa

caufa

ille,

ex cau-

fed alius tenetur diligere ex alia

quia non habuit dimittenda

fimatione diuina

cpiodfine pra-

quod com-

non potefl , &c.

effe

mox

modiflimo excmplo morali optirac

clarat.

quM

(jy

tnM^nii

tUnim.

&

bonum omne enim pccoppofita horum contingit. Haec

fequendo

tria viribus naturjE tribuebant Pelagiani ac

contri Dodor,bcncficio Deiprxferuantis fpecialiter hominem ,ex quo raagis incurrit obligationem graticudinis ad Dcum , quara is , cui
:

Deo gratia

poft lapfum donatur a

poenitentis:

Deus nempe non przferuat a maloi nifi dando

gratiam, qua fit bonum.
Sine me nihil potefiis facere , loan. 15. Gluis
enim te difcemit ? Qtud habes , ejuod non accepifii ?
Covinth.^Nonfumusfu^ientes cogitare aliepad ex nobi^ , quafiex nobis ^fedfiiffieientia noHra
exDeo efi, 2. ad Corinch. 3. Deus ejt, qui operatur veUe ,
perfcere pro hona voUmtate , &c. ad
i

.ad

&

Philipp. i Jpfius enimfaSiurafitmus^creati in Chrijio lefu in operibus bonis

in

Onr.

ipfis

, ejtta

pnparauit Deus , vt

ambulemus, ad Ephef 1.

Hinc

etiarrt arti-

&

culus ille 7. Diofpolitani obiedlus Pelagio :

gratiam Dei, atcpu adiutorium non adfingtdos oEius
denari :fed in libero

efje

doirina,8cc. fupple

gratiam

randi

bonum , quod

arbitrio

vel in Uge

aut

& adiutorium ope-

docuit Pelagius

ideo in

PalinoJia przfcripta a Concilio ita habetur:

vtfateatur grattam Dei , (Jr adiutorium etiam ad
fingulos acius eiari
rita ru>/ira,8cc.

Auguft.

fj

Jei

eamefue non dari ficumljtm me-

quem articulura non

fecus ac

tradat Auguftinus variis in locis

gejiis Pelagij,cap. 12. epiiiola

Araulican.

i. d.

hic

20.

docens confirmationcm viatoris in gratia non

confiftere in eo, quod toUatur ab eo potcntia peccandi (quia hacc eft confirmatio ,quz
lege tribuitur voluntati in terraino, feu in patria ) fed in prxferuatione ne adu peccet, Deo
ipfum pracueniehte vt contigifle putat multis fanc^ificatis in vtero , quamuis hanc prz:

feruationem in ipfis non extendat ad peccata

lcuia proptcr authoritatem loan. Si dixerimiu
quod peccatum non habuerimtts , &c. i. loan. i.
Sic ini.d. 44. docet Dcura de potentia ordinaria faluare pofle viatorem , qui morietur in
peccato mortali ^i^, inquit,^orf/? eum fiu
:

gratia prauenire.

Damnatum autem non

pofle,

dc potentia abfoluta.
His przmiflis ad refponfioncm cenfurac ad7T
uerfariorum , non cft quod obicftionibus eoAduerfarif
f*tor*m
difrum refpondeamus , quibus nobis apponunt

nifi

ouos faciiius for- fi^*" ^f/v

tiuntMf
I
iplos , li vices rcddere in r^i^g^
rctorquercm
p^
hoc vcllem nam qui ponunt virtutcs mora- tritui.
Patres contra Pelagianos
o

m
.

te

fufas> quibus difponatur homo-circa finem,

catum per

DieffoUianm

"

fcntentiam Patrum contra coldcm dicit nempe prxferuationcm a peccato in eo , qui non
peccatycflc donum fpeciale,fine quo habcri neSiuit cefiatio a pcccato , aut continencia przeruatio autem a peccatis fit per obferuantiara
legis , per vidkoriam tentationum , per operafugiendo ^
tionem virtutis, fiue ccfTando,
raalo,fiue

jA

doni fpecialis

explicuerit

ftruMtie

quam eandem

les acquifitas pofle effe ex viribus liberi ar-

Quid fit frt-

& textu, & dodlrina,vel fola.palam

fit,quan>liftet Dodora Pelagianifmo & femipelagianifmo, & quam rigorose fequatur
Ex hoc,

75

modum

a peccatis per

de-

$1

tiafibifiihito injpirata, 6cc.

Item arciculo

1.

eandem eflc dodrinam Ecclcfis , quam hic

Dodlor tradit neque aliter hanc prxfcruatio-

nem

pUciter maius beneficiHm diHinttm

ciac

catus.^>tlfiricoTdijfimi vifitato perfeEHffimaptJeniten-

GriUntm

Qux{\.

106.

07.

vt de

lib. i.

degratia Chrijii , cap.^. cui confonat Araufican.

4^.9.11.10.22.25. Patcteadem vcritas exepi-

Innocentij,Zozymi,& Cceleftini,& vbique ex Auguftino contra eofdem , neque ex

inultis pauca notare libet fed infinaaftc fuffiScpti oper. Tom. IX.

ftolis

bitrij
ra;

& ad faluandum

&

authoritatcs Scriptu-

Patrum , ftatuunt totidem morales in-

&

media , quafi virtutes notx Philofophis

cxcrquas putabant viribus naturz habeti,
citationis , quod ctiam docuit Peiagius , Sc
cumeo Iulianus,vtpatctcx variis locis Auguftini contra ipfura) non facerent ad falutem , nequc donarentur pcr auxilium gratiz

&

Chrifti

hi

cuius oppofitum noftcr

Dodor tcnct:

inquam , maiorcra difficultatcm patiuntur

quam nos

vcl ccrtc

fuperfluitatera inuehcre probancur

quia

in explicandis Patribus

probabunt

non

vcl faltem diflScultcr probabitur

neceffitas infufarum

nifi

per

eadem

loca Pa-

trum , quibus diflcrebant contra errorem Philofophorum,& Pclagianorum. Vel ergo Patres
non diflerebat deeadcm matcria de qua aducrfarij , quos impugnabant > vel certe fi dc eadcm
quzftionefuit concerratio , fundamentum ftatuendi alias infufas morales>non fuppetit cx
dodbrina rcuclata.fcd hoc arguraentura referuo
in fcquencem partem huius qu2ftionis,vbi dif-

fercndum erit de pccnitcntia an fit virtus infufa,& fimul ctiara de aliis infufis , cx cotmnunicatione eiufdcra fundamenti?
S upereft tandcm vt poft hacc intcrualla, quz

yg

noftris ftatucndis conccflimus, aut rcfpondca- Sinfmj)*3t^

mus ad obicdionem fupra faftam & dcclarcmus quid pcr illaverba ex naturdibus cum in,

rit

In pri, &c. intcndat Dodor.

mis intcrprccatio Vegz non fubfiftit , vt patet

txfUeatur.

fiuentia generali

cx intcrpretatione litcVz : agit enim hic Do- ^

StoT de pcccatoris fidelis pcenitentia > ex qua
iuftificatur , tanquara cx difpofitione prsuia,
ctiara extra

Sacramentum:qua; vocabulo com-

muni cx vfu iam

in fcholis recepto dicitur

concritio pcrfedai dcinde motiua deteftandi

peccatum , quac intellcdlus confidcrat, funt ordinis fupernaturalis , vt probatum eft ncque
ergomociua illa,neque ipfam difpofitionem
:

vt legc,& acccptationc diuina przfcriptam pet

roodum conuerfionis , ex qua

rcmittitur pec-

cacura

Reiicitur
''* ^*'"*

IV. Sententiarum

Lib.

52-

&

mifci:icordia,podijiina indulgentia,
intcliedus cx viribus naturae confidcrarc:
vt patet ex quceftione ctiam fcquenti.cuius illa

cacum
tcft

fonam , fcd iudiciura fecundim lcgcm , vt

optimc Dodor in i MftinSl. 44. qutifl. vnica , in
.

crpore.

Haec autem lex diuinae fapicntiac

eft concluiio.

K*fea,tur

Reiicitur etiam feiuentia Delfini:quia licet

Jlla particula cum irifluentU generdly poffit in-

VilfinM*.

terprctari iuxta

-jj

gratia

mentcm Doftoris dc donis

vt vidcbimus

tamen nequit hic pr-

nifi aliis

pet oppofitum pec-

de conuerfione peccatoris fidelis,& ordinario procenii ad iuftificationem in flngulis,

non fpcdato cafu particulari , aut ftatu huius
lis

f>cccatoris in fpccic

oportcrct crgo

intel-

fic

igendo vtramquc claufulam , comprchendcre

fub influentia communi mcdia etiam pcrmanentia in peccatore

&

fic

&

non folum adualia,

interprctatio cohsrcbit

tiam commwtem

Dodor alibi

fcd fer

infit^en-

intendit adualia,

TMitftMi in-

auz de lcge, 8c ex neceffitate opcris, Sc motiui

lunt nccelTafia.
Per idcm patet ad intcrprctationem Fauen-

terprttMtt

tini

rtijntur.

jjq vidcatut tangere illam difficultatem de

fcd illud fpeciale cft

diftindione anxilij
eius

cum

quod Dodor

modo

aut

libero arbitrio

fiuc

Iiter,vcl

M-

concurrendi
,

& infallibi-

quocumquc alio modo dicatur

nire,excitare,

hic

ipfum phyficc

fubordihct , fiue ctiam moraliter

fiuentL

inclu-

praeuc-

& adiuuarcquae eft quxftio alte-

rama Spiritu,

Dodores

ter

fiue tranfcuntia , id eft , tara

quia influcntia gcneralis eft illa, quae

fccundum lcgcm ordinariam diuinx fapientix daturfecundilimexigentiam caufa,
opcVarif mtdi ris,
naturam motiui. Diciturautem geneejncipiedi in- ralis
, non co fenfu , quo intcrprctantur quiJluenttmmgi^^^ ^ qa^Ci vcl ipfe concurfus hic,& nunc,
:

&

&

feu influentia

&

indifFcrcns ad
generalis ,
nec dicitur generalis eo fenfa , quo influentia caufae primae ad cfFcdns nafit

orancs cfFedtus

comnatura,quantum eft

turalis ordinis dicitur generalis fuppofita

plcta potentia cfTedus in

&

&
& litera: & comrauni-

Apoftolum ad Roman. ad Ga-

Non MCfpiiiii Spiritumfer-

in timore :fid Mcepiflis Spiritum adoptienisfiUerum D,&c. ad Roman.8. De \\oc fitprk

ttitutit

&

diximus aliquid in materia de cifcumcijtone ,

: fic crgo intelligit Dodor influentiam^eneralemy vt comprehcndit difpofitionem
legis quoad omnia media requifita ad falulegalihtu

non difcernendo

tcra,
tia

inter

aut ctiara cfficacia

media

fufficicn-

autcm

necefiaria

eft

&

auxilium ex difpofitione
vniuerfali lcgis cuiufcumque ordinantis ad falurem , Sc maxime ex lege noua , vc patct
ex locis Scripturs /itpra pofitis non excluditur proinde a Do^orc , vt fufius probauigratia Chrifti

mus

hir.

Idem modus loquendi eft Auguftini,qui ali- idem tft moquando fub nomine gcncrico prouidenti* com- du* io^uendi
prehendit gratiam
cia

vt patct in

lib.

&

adiutoria ctiam cffica- ^"//w'-

de perfeSHone

pofFe fine gratia.

ibi, vt arbitror,vbiJetfuitur

ftolus

contra

^dvuUfaciat , &c. probat aliquod

fieri

Refpondet Auguftinus

<)ttod vultfaciat ,

&

dicit

fupplc

&c.

veHe nubere

fit

vbi de adiutorio diuina

gratia operofius dijputatur : aat vero etiam prodeft Gentrali

ttliijttid

velle

Deus prouidentia fita ,

nifi

cjua

gu-

operatur in ttobis,

&

vette

& operari pro bona vo-

&c. loquitur Auguftinus de auxilio, quod datur ad feruandum pudicitiam conrefrcnandam concupifcentiam, fub
iugalem,
luntate fita,

&

aT^^tWziione

prouitientiti vniuer/alis,

omnia gubernat ,
dentia

fic

& comprehcndit

qui Deus
fub proui-

generali,idcm auxilium vt cft fpccia-

& operari dc quo auxi& potifnraum concra lulia-

le.fcu efficax dans velle,

cialiter influcns fupplet defedkura naturae, quar

num, /('^.4. cap. i

^cquit in tales cfFcdus. Neque dicitur ctiam

generalis eo modo , quo adiutoria communia extrinfeca dicuntur gencralia , ficut Pelagius dicebat de lcgc ,
rcuelatione ,
exemplo Chrifti ,
dodrina. Neque dicitur etiam

Item, Ub.i. Retraiationum, cap.^f. explicans

qua: dixit in expofitioneepiftolz ad Roman

&

&

gencralis co

tam
non

iuftis

modo quo gratia fufficicns , quae

quam iniuftis , feu conuerfjs , &
,

conucrfis data fccundum aliquos dicitur:

fcd dicitur gencralis denominatione defumpta
nerlim Dt- a lcge diuins fapicntiae qua deccrnitur
,
,
gjwiV ptrg*-

prouidcntia fecundum candem legem

lcx

non

refpicit

lio alias

fxpe agit,

inchoata.

fimilia obiicientem.

f^bi iUxi,inc[mt,ratittm ejje in remif-

fione peccatorttm,pacem vero in reconciliatione Deii

vbicumijue hoc dixi

pax

ipfit ,

nonfic accipiendom eft,ac fi

& reconciUatio nonpertineat adgratiam

generalem ,fid eptodjpeciditer nomine gratia: remijfionemfignificauerimpeccatorum ;ficutlegem, (fr

/pecialiterdicimus,ficundMm^d<UiHmeft,lex

&

& Prophet* & generaliter vt in ea fint & Vro-.

quia

phet* , &c. vbi fub appdlatione gratiageneraUs

cafum particularera , aut per-

ttp-

peUatiene prc-

'"'
bemat omnia,marem,f(xminamipte coniitngaty$ic.
"'f""'*
bonum
non
citm
Detts
,
(^uafi aliterfit volttfttarium
tim^^eciHik'

ex raiionc proprij generis :

ad diftin6(ibnem concurfus fupematuralis , quo Deus fpe-

&

8O

Apo-

non peccat yfinubat , eptafi pro magno ha-

bendum

iuftitia

Coeleftius ex illo

CoeleftiHm ratiocinatione 17.

bonum

quam ^dualia, calumniam omnem

in

ad Hebraeos.

latas,

Apoftoli

^'^^ perrhancntia

difccrnebanc

ficut in legevctcri

Dico crgo fiftendo in hac intcUigcntia litcrae , & comprchendendo fub influcntia gcncrali omnia media operandi fupcrnaturalia,
habitualia ,

"*'"''''^'-

& Authorem gratiae & reliqua

:

rius loci.

abcfie

kZtUtT^"

fpcciatim lib.de SpiritH

loquendo ,

catum fuerint deftrudi illi habitus. Adhunc

cafum non debct reduci do6trina haec gcncra-

ntr^lit f

dit Spiritum

qu^

mum

&

fidelis pcccatoris

ludsi fcd reipfa coniunda funt ; dc quo vidcri polTunt Auguftinus variis in locis*,

&

^*'*"'-

&

agit Do<aor,eft lex Euangelica

79

refpc- Generli di'

de quo "' ir^uen-

vt diximus, cx partc intellc6his cft habitus

fidci fupernaturalis ,
in voluntate habitus
vt in plurifpei fupcrnaturalis ordinarie ,

&

irtttr-

Gta baptizati

& ordi-

communis

feu ipfarum potcntiarum ipnatas : quia,

turae

Vtrm

qua: dicitur criara

mcdia ordinata ad falutem hominis viatoris,

vt fidem per dilcdionem opcrantem , influxum capitis in membra,nerape Chrifti in
qua non diftinguit Paulus > & Patres litc-

importare dona adualis gratis tantum,

ci(z

quafi nihil aliud fupponatur ordinarie cx parvoluntatis , qaim vires natc intciloSkus ,

78

naria

venit reconciliatio

& alia dona diuerfa

^ rc-

miffionc

CrMim gtntrmlit.

^'">dr'>*n-

",^ig*^^'

X I V.

Dift.

miflione pcccjiirfubindc adiungcns fundamentuni

modi loqiicndi.
autem '\n pr.Tfcnti Doftornominc

pumU generAlis
dit

dona pcr

dJuhu prouiJenttd comprclienad dcteftjrnduni pec-

fc necefTaria

catum.vt oportetjin ordinead iultificationem:

generalia funt, vt cadunt fub lcge,&
<\\ix
pronidcntia ordinaria , cx qua funt. Item, funt
generalia rcfpectiuc ad fuppoHta , quibus concedunair vt (unt eledi , vel alij , quibus Deus

&

Mtridx

lur
ri*

dtti-

inftuen,

c> J"*"

ria com/nunia antecedentia adfalittem om,iium, q:ti-

bus

&

etiam poteft hene viuere

fUuutri , 8cc.
voluntatem heneplaciti, inquit, id cft,
qua donatur cx particulari prouidciuia cfifie

tion habuit

fedus.
Imraerito itaquc aduet(atij trahant in ca-

lumniam illum modum

nam

in

ex

claufa fuerant ,fint aperta

tjut

efua onerofa ,fint leuia:

amara,fint dulcia : ijm obfcura,fiHt,S)CC.

h.tc

om-

Doftor per illum pccnitentiam haberi polle

tantnm cum influentia commttni,Scc.

natttralihiti

dono

qu.T fcilicct datur ex

pMris naturalihns

e/fe

meritorium , appropinauat er-

rori Pelagif,Scc. Scart.i..

nem,Scc.

crcationis

nempe qux

Comra

iftam conclufio-

dicitur Magiftri, verf. E.v

ficunda via; hocautem tjuomeritorie agit ( fupple

homo ) non potefi e/fe pura natwa : cjuia tunc e.v
foiis naturalihus po/fet meritorie agere

& liccc

tur error Pelagif,Scc.

fitatem charitatis habitualis,

cludit

adum non elfe in

cptod vide-

hic probet necef-

tamen ratio con-

potcftate volumatis

g%Us prout VHlt,Scc. idem habet lib.i. de vocatione Gemium, ap.iG.

Dici poteftdenique generalis ta^rjdenomiiiationc a caufa principali agentc, quam ctiam

ex natura: potentia, nifi detur habitus clcuans

ipfum quia nihil cft in poceftate voluntatis,
nifi principium eius fit formaliter in voluntate , vt ibidem probat loquendo dc poceftatc
ad elicicndum atStum
ac proinde fupponit

meritoria,qujj funt caufae vniuerfalis

aftum meriti

nia operatw vnus, atque idem Spiritus, diuidensfin-

falutis,

&

dici poteft genca quibus communicatur

raJis influcncia ex concurfu virtutum, qua: ncccrtari* lunt ad conuetfioncm pcrfefkan^pcoaccitoris , vt fit debitc circumftantionata,
:

&

ceptabilis a

nis

Deo. Ex quibus patet ratio nomi-

vcl cur dicatur influenti.t generalis

Hicitur etu* uis rcfpcclu cius

beneuolentia

cui conceditur

&

gratia

quam-

eft fpecialis

vt concedit

Dodor

in locis citatisyw/JrJt.aderens peccacorem incurrere debitum gratitudinis , cui Dcus douac

& diledtionis non eire

ftate cius naturali

fit habitus charitatis in ipfa

actus crgo conueidonis non eru in potcftatc pcccaioris , donec Deus ipfi det principium eius per concur;

fum fpccialem ,
in ackum.

&

Vndc

fupernaturalem , quo poUIt

inf-za

infine

Ad primum

pro ficttnda via refponfione ad

ficMnditm dicit conatrfum Spiritus fimEii cMnvo.

ejfe

f^tici.

qux

Generalem diomnium rerum , & in fpccie

.

dicic ora-

&

/ra

iuntate nonhabituata (iupple

illins .

tiamfe habere vtfe/forem re/peEiu voluntaiis ex Augu/iino:& voluntntem efe pedifiquamgratui.

in-

Hanc autem prouidcntiam Dei fupernaturalem non fecus, ac alij, diftribuit ctiam Dodor,
in fuas fpccies,quarum vna cft commnnis alia
in qModlih, 1

in potc-

vel eciam limpliciccr,nifi

poenitentiam.

vero partifularjs

miraculo/itm

habitu charitacis)

ex co fcilicet

quod non fup-

ponaiur in voluntate potentia ad aftum completa,aut fufficiens feclufo habicu. Per miraculofitm intclligit

concuirfum ipecialcm , non de-

prouidit vnicuique

quadam ,fectmdMm qttam

hominum ficunStm meritaprx-

bicum caufae fecundx:^/d nonita, inquit,tooratnr non habenti formam ad agendum ,ficut habentitScc. Prxterca influcciamgeneralem quandoquc ctiam intelligit ipfam adtionem caufa:

fentia

& occulta nobis

primjc,

cit illara

cft

etiani natur.x rationalis jfpecialem vero dicit

cam

^tu

e/i

eleHione

e.\-

velftttwra ,

fintia,icc.

tamenfibi prt-

Sccundum vtramquc dicit omncs

fus fortuitos rcgi

& rcducendos

in

Deum

ca,

vt

caufam pcr fc intendcntem ipfas , fecundum

Theologos non vero ad inftinctum,aut natuiam,prout Philofophi cxiftimarunt. &i.
^.46. viramque infinuat,diftinguenscas fecunium voluntatem figni, & voluntatem beneplaciti in Dco feu voluntaiem antccedentem,per
quam dat effedum in caufa fufHcienie,& requifita idpoJJe;Sc in voluntatem confequentcm,qua dat cftedhim ipfum in adtu-Primo mo:

do explicat

, Deus vuit emnes ho&c. ad Timoth. 2. Primo quicum Auguftino fecundumdiftributionem

illud Apoftoli

&

quz

cft

fecundura exigentiam efFedtus,

fccundz.vtjn articulo primo liiius

c^nxMonh,.Sed ttmc eft vlterius dubium,8cc. Ad
caulae

primttm , inqui t , (Uco ejuod ains ,

eft

in poteftate

habeo vfitm

mea fuppofitk

liberi arbitrij,

& gratiam,Scc.

non cft

fufficiens.

Dici poteft fecundo , Dodtorem intelligcre

84
pcr illam claufulam ex naturalihtts , etiam dona Aliu4 n*Jit*
fupernaturalia, videlicet

ProqH.vito,

& Icges

inqah ,dedit eij

&

do-

rcdas ,
adiaroria communia, &c. fupplc ad lalutem vbi diftinguit
adiutoria obfcruand^ legis
naturam, Icgem,
'An naturalia

&

Scoti oper. Tatn.

IX.

Et hsc

bicus fine his

cum intellcdhi, &

anteccdcntem

meritum,

quoadillam interprctationcm, quam

coramunior noftrorum tradit. Comprehcndit
autcra nominegratid habitum , & alia nccciraria ad adtum nam, vt patet ex ^.d.6. q.\ o. ha-

ucm

(pti eft

infiMentia generali,fi

fulficiant

vnines/kluos fcit,

accommodam. Sccund6,explicat cti.-im diftribuendo pro omnibus vniuerfalitcr ; fed quantum dl ex parte Dei & fccundiam voluntatem

85

Ioqueiidi:quafi volue-

pritno d.i7. q.i. a>t. 1 . in principio dicit a^tim

bat ,ejHriat : ac /i^ito commntatione mirabili,qua

uifia in [:iiu

Deus non haheat volnntatem henc'

ad ifium faluandum , tamen vitli ijii aMttts-

vocatio hominis, vt conflat c.x iis.qui 3c in

quia ex variis
litera , &: /itpra docct Doctor
mociuis virturum contingit deieftatio peccati,&c. ^itls per/picere ( inquit Profper c. i ^.con-

fugiehat ,/eakatur : ^ut oderat, diligat : tpufaflidie-

ttmmunii ii

placiti

ex

Collatorcm ) attt cnarrarepoteJi,per qttot affeUhs vifitatio Dei animum indsuat humanMm, vt tpu

VrcuideTftil

ita eiico !n propo-

rit

tra

8i

53

& infra

gratix.

quam ipfi

^eitlii.

1.

pcccantcs delerunt- Dicitnretiam generalis ex

fua fpccie,quia non codcm modo contingit

prajbet iullihcationem pro temparc,

Profpr

communia

fito, tjuod etfi

/-

Sic

Si

Qusft.

habitum fidei

& fpci

interfrtlidi.

voluntate,pcr influemiam ve-

ro^ffrrf/CT7j,quidquid ponitur ex parte concurfus diuini , fccundum cxigentiam habitus ,

&

aduum

& orania

ordinem naturalem , non vt natura opponitur fupernatu,

hacc rcduci ad

SufemMturi-.

opponituf fpcciali ac- lims J^f^i'*cepcationi charitatis , qua eft forraa virtutum, li cSmritatH
qut non ctm& mediantc qua dclctur peccatum , Spiritus fttil stifs ic-

rali firapliciter: fed vt

&

landlus

nir.

IV. Sententiarum

Lib.

54

fandus per niocfam inhabitantis eft in anima

jufti & fecundum quam Deus acccptat perfoiiam , & opera eius, &fiunt digna vita jeterna,

tinere

& coniunqitur iuftus fuo fini.

Hsc omnia elfc

&

tcr, iicut chariras.

litatem haberct

fernaiurali-

'* "*

Varif

Ad propofitum

eiu*

Zraduf.

pcccato

tus

ex viribus

ad achim, qui pof-

liberi arbitrij folius.cflet

, vt comparatur ad alias
habeat diuerfum gradum fupcrnaturalitatis in entitatc ,
acceptatione diuina,
qua dignificat ctiam alias virtutes, vt operanSupmuuur- tur ad nnem,tanquam forma ipfarmniitactiam
ie infubfian- hae comparatae ad charitatcm , fecundum
hunc
'"
^'"* cxceiTum, fpedant ad ordinem naturaiem,

&

'i

^ccundum tjuid, Sc refpediuc quia medium vt

Mtdium vt componitur cum vnoextremo,tanquam diucrtffonitur ex- fum, &oppofitum, participat rationem, & optremodtetcopofitioncm altcrius cxtremi ficut color me'

dius, vt

comparatur

cum albedinc,habct ratio-

nem forma: contrariacjfcilicct nigredinis,vt cacomparationem fic ergo charitas , vt

comparatut ad alias virtutes in gradu cxccdit in

dentp fupcrnaturalitatis,dicitur fimplicitcr fuApflicMtur

pcrnaturalis

txemplum.

lis,quia

hoc modo,

& aliac ordinis natura-

& dcficiunt ab hac perfc(aione,& pcr-

concedi

Ad qud^ionem

fuilfe in

&

ritatcm

fcu gratiam

neceffiorio fequerentttr

dicerentw naturales

nattiram eiiu,

difitngttendo contra rnere fu-

&

Ke^emui Md

pematiiraUs,fcilicetgratiit ,

diuerfa

feEliodota intelleElHi Angelico , aua efentia diuina

"

&

cadcm

eft

in re fe-

deficit a perfedlio-

ita hic appellationc

cft

forma

rcli-

naturalium pof-

&

po

qusfiti

qua denotat formationem tam

qiMm habituum ex charitatc, & gratia

inhsrentc, ad quam illa particula exitaturali-

adtus

&

bus intclligitur refpcftiuc

fccundiim tjuid:
,
vt comparatur ad fupcrnaturalitatcm cius,non
ver6 fimpliciter,vt eft prima difFcrentia ordinis

& cntium fupernaturalium in gcnerc, i

natura

, feu ab iis , quac virtute natura fieri

pofrunt, vt naturadiftinguitur contragratiam
in gencre,
primo. Hac etiam folutione dati
nihil vrgere pofllint aducrfarij. Prima folu-

&

tio

&

nibus

intcrprctatio eft ex principiis

&

aflcrtis

Dodoris

hasc

commu-

autcm

fatis

congrua eft fcopo difcurfus eius , in quo dif^

ferit tantum dc habitudinc adtus ad gratiam
,

quac fimplicitcr gratia dici-

tur , vt cojnparatur ad
j

cfFcdum

iuftificationis,

& renouationis intetioris

&

cationis gratiam promerentur,

glorit.

ita ifia per-

f^*fins dtfitnSle , Itcet aifiralliHe

natwaitt, (^ ad cognitionem naturalem

potefi dici

Asg^ per^

&c.

Huic modo loqucndi confonat Apoftolus

I

.ad Corinth. i

liquis donis

&

crea-

Hepfrdita (S
pteetnt,

funt vcnirc cx fcopo huius quaeftionis fidcs,

fpes , adus dilodionis ,
pocnitentix ; quia.
hic tantiim agit de fupcrnaturalitatc ex fco-

tutum

infiita

jpei,(^fidei.

comparatur ad cha-

quac

ne charitatis,& gratiae.quaE

Sicut perfeiHones, inquit, datt. Angelo

non

cundum Doftorem ) quia

intclIcAus , aut alicuius per fc naturalismotiui cius tamen diccretur naturalis in comparatione principij adtus gratuiti ,
gloriofi:

&

naturalit.i
habitu*

fuit crea-

vbi dicit pofle

*odtm
f"^"""

fpcs autcm ,
fides ,
in nobis,
per peccata oppofita. Sicut ergo dicir il-

iara fpccicm naturalcm, vt

licet

quo
non ita
in

tutes tanquam radix,

fundamentum difpofitionis rcquifitie, vt etiam docet Trident.y?j^6.
cap. 8. quia neqiu Jides netjue opera ipjarn
infiifi.

Angclo fpccicm rcprafcn-

iSaJpteiei ej.

imo

hominis, ad quam rcmotc faciunt reliqus vir-

&

dminam eflentiam abftrackiuc concfcatam ipfi i Dco quae quidem eflct fupernaturalis quia non pofTct eam habere viribus

ttone

in fine

ftatus naturalis Beatitudinis,

remiflionis pcccati

lit^

&

ficut

permanentia,quibus homofidelis dilponatur

ad operandum fuam falutcm de congruo ,
difpofitiqe ad gratiam recupcrandam.
Patet hoc ex fimili dodlrina, quam habct in

^^"*^'"

fuprntu!a.

Dodor

vt fupponit ibi

fanftificantem

ficundo d, j .^.9.

eft

mancnt fimul cum pcccato mortali informes,

iicut & virtutes morales , tanquam principia
,

'

quarum

Cum ergo charitas

virtutcs

1-

minus compaterctur cum peccato,

quiaper primum peccatum Angeli fuit deper-

nifi

86

gth.

illa fpecics

Eodem modo etiam dice-

fupernaturalis.

^tgcr!a!'!ui.

1-

quo habetur adus virtutis moralis, cfte quidcm donum ; fed non eiufdem rationis fupcrnaturalis , quam habet adus vir-

/et efte

Sptciet ditti.

cipiaopcrandi,cumpeccato mortali depcrdita gratia, pcrmanentia quod perinde de did^a

fpccie dicendum eft , quze dcperdita fuit cum

fupcrnaturalis rcditudinis

tutis infufieilicct.re/pec^iuc

&

in rejponfione

ref,auxiliuni,ex

88

fides,

dono crcationis ita habitus fidci, & fpei dan- / "

tur homini in rcecneratione tanquam prin- ''*''*'

dita

&c.

habct

nione qux imponitur Aiagifiro

quam

Angelo fimul cum

ficut illa fpccies inFuf a efTct

in prafata diJlinElione ij..yid argumenta pro opi-

ficunda ad tertium.

87

candem fupernatura-

illa fpecies,

infufae,fiue vt excludant dcbitum natur in fuo genere , fiuc vt refpiciant obie(Stunr, aut caufam fupernaturalem folam

&

"sd^
Mturale.

&c.

itaque

& fpes

&

alias
prima prologi,
fipe, confiftit in refpeftu ad agcns, quod cxcedit virtutcm adbiuam , dc difpofitiuam naturx:
tamen datur latirudo in gerreic fiipernatura|jmyj pgf ipfum, ita yt adtus lupernaturalis virtutum infufarum dicatur per ipfum naturah's>
quia nimirum eft ab habitu,&: potentia,fi comparctur ad ipfas vittutes , qux a folo Deo infundunturjlicct dici poflit fupcrnaturalis , vt
eft ex habitu ,
gr.itia infufa,qua diftinguitur
ab a6bu acquifiti habitus,qux cft do&rina eius

aliqua aEiione naturali,

Quamuis autem rupernaturale,iuxta fcntcnin tjtktftiene

&

, aut gratia fan<5kificans ) non

autem in^ttantitm ad ifiam non potefi
forte pcrtingere ) exnatHralibui,neqtte

periinere

tiam Dodloris

naturaliter inquantitm

principium gratuiti aEltu,nec glorioji

efi

ritatem eire perfedionem /jmpliciter , non ita

fidem ,
fpcm infufas, quia habent limiiationem perfedionis , neque funt in Deo formali-

%5

virlttte

cognofcit naturditer

fupplc charitas

naturaliter

&

Latiiudo fu-

non

ifia

&

modo

modo non nattiraliter :

alitpto

ex locisjkprk
fpecialia cnaritatisjpatet,& htc,
illa difiinl.ij. primiy vbi dicit chacitatis,

Angeltu de Deo

ita tjuod qtudquid

httitu fpeciei aliquo

&

nomafiam appellatur

in Scriptura gratia,
iuplenitudo lcgis tanquam finis eius,
rcliquarum virtutum
opcraomnium vir-

ftitia

efi ,

g^

.vbi charitatem fupcrexaltat reDefenditur

fine qua nihil profunt, pcr anto- '""dui hjue-

&

&

Apoftolus Charitas patiens

&c. omnia credit , omnia fperatt

ipfi tribuit

benigna efi ,

'^'

ommafufiinet, &c. nec fecus fupcrcxaltant charitatcm Auguftinus de natura

gratia,c.4i. Auguftin.
Charitas , inquit , efi verijfirna , plenijfima , perfe-

&

Ehiffimaque ihftitia.

lam.

cam

& traElat. j.in 1. loan. epifto-

fepararc filios

Dci ^ filiis pcrditionis

iti

XIV.

Dift.
Tfdm.

in
Gfcgot.

1 1

j.niliil

ra inueniri poceft
i.7.in

EMngelia

virtucum

&

eminenciusin ficra Scripcuquam charicas. Gregor. hom.

cam cile radicem omnium

dicic

^ 8.

modus

quo pcrfedkionem

t^oiis,

&c.

hic loqucndi

Do-

nuptialcm

eirc vellera

jn his ergo fundacur

fupcrnaturalitacis an-

tonomallicc tribuat charitaci

qus fecundura

emmentix , ic pcrfc6lionis cxcedit csccras vircuces ac promde diilerens dc difpolicionc ad iplam , vc habec genus quoddam
tnerici iecundum qitidtSc facisfadionis lcgeprzplures gradus

fcripcx,vteft przuiarcmiflione peccati,& charicace,

cft

&

fandificans,& vt informis
comparacur ad ieiplam vc inforraacacft

qua:

eil gracia

per charitatcm, dicic refpcdiuc eire ex natHraliquia nequic accingere perfedionem fuper-

biu

fit

pcr principia fim-

a(5his

imo

& fccundum ipfius

in illo inftanti ponat quis

obicem peccati , quid diccndum.

Circa hzc allerta Dodoris plurcs occurrunt
controuerfiz, quas fuo ordine proponemus.
Primo de ipla appellarione attntitnu , quam

Ccntrouerfis

Suarcz improbat

de

vt fumitun

pro dilpoficione

Sacramencum di:f. 4./?^. 7.

ex earacione,qua pucac calem ac^um fempec eiTc
formacum, idcoque ceprehendic Do(^ocera,qua
iuftificante cxtra

mformem

quia coramunisiiia accepcio

tione imperfeda

eft

fed immerico,

ab

deinccps refuraemus tcxtura.

quin ctiam omnes conccdunt aliquoraodo difpofitionem circ prius natura iuftihcationc,
quod
idem ipfe facecur in hac ipfa fedionci
in fequcnribus negans eam ab habitu charitacis
cHci. Quid crgo appellari dcbet vt prior eft fua
formatione non contritio, pcr ipfum quia pro
illo priori non eft formaca ergo attritio fccundum hunc modum dilHngucndi adum infor-

cnm cammuni infbuntia

conjtderare peccatum cornmiJfHmySiCc. Supctius dixit peccaci

dcteftationem polfe concipi ex

omni

motiuo virtutis, cui opponitur hic autem cnumerat principalia motiua, ex quibus concipitur
,

fcudifpofitioperfedta,quac extra fa-

illa claufula,

fy-fnbmHlns talH>HS motiuis,

peccato commif-

vircutis oppofita:

fo, gracitudinis,

& aliarum vinutura, ex quibus

haberi poteil dcteftatio peccati:enumerat au-

tem
cx.

explicitcilla

quibus

monua

perfe<5tiiis

cx latione ipfius motiui

conuerticnr pcccator in

peccato

iupernaturalis ordinis,

Deum

quia vt plurimiim

moralibus eorum

iia

& auercitur a
& in

contingic,

quz frcqucnter

contingunt,

potior ratio habcri dcbet ex Philofopho

HinC Trident. feff.

Etk.

2.

frtgrejfui re-

hnius difpoficionis procedendo a cimore ad fpe,

a fpe ad d]le(^ioncm , a diledlione ad pccnicen-

guUrii foem-

tiam,

6. cap. 6.

& deteltationem peccari non quod aliter

conringerc non poflit, & aliquando contingat:
:

fed quod ordine generationis procedcndo ab

imperfedo ad perfedHus , ita fajpius contingac.
DoHoz autcm hic enumcrat mociua fecundiira
ordinem pcrfe(ftionis , non tamen iecundiira
connexionem eorum ad inoicem fed prout
quodlibec fcorfim mouere poflit ad dcteftatio;

nem

peccaci.

Secundo ,

przuiam ad

vt

elt

& qua

diipofi-

eft infor-

qua infocmata eft:

& meritide congtuo.

Vndc

hanc difpofitionem

iuftificarioncm

iu-

&c. crgo vt prior cft

informis quod & conccdunc

Hificatio ipfa confeciHitttr

iaitificatione, cft

Do6loresy^rir citati pro conclufione Dodoris:

&

mcm,

& formatura.

Patet confequentia

adus poenitentiz , qua

oranis dolor, fcu

quia

eft

teftatio peccati, vtrl eft contritio, vel attritio

adus

de:

in

produ^us a fuis per fe caufis,

prioribus, cx quibus
opeiatar voluntas fe difponens,& dcteftans peccatura , quarum nuila eft gracia quz confequiergo erit appellanda attririo ficut reucra
tur

illo

autera piiori (datur hic

in

ejfe

&

talis eft,

ad diiFerenriam fuipfius

pellationcra

& efTcdtum

vt recipit ap-

forraationis a gratia

lubfcquentc.

Secundo, falfum

cft

ftyloConciliorum

Patrum concririoncm folum

matum

dici

vt patet ex Tridentino

fejf.

dcfinit enira prirao contritioncm vt

cft

ad perfedtam

& imperfc^lara

diuidens contritioncm tanquam

aut

zdaua infbr-

4. cap. 4.

commiinis

fonc abefTc
pofle aliquam circumftantiam,quamuis dubinm
fit, an tunc valeat. Tridcntlnum cnuraerat has
circumftanrias fejf. i 4. cap. 4. Addit przterea
dicit

gan
diti.

dt

t*r.

Trident.

inmcmbra, di-

perfe^Sara

&

poftca fubdit

tmperfeEla ^jfua

contrnio

attritio dicitnr

inquit,

crgo concricio

non foluracomprchcndit vnam, fcd & altcram.

Ex hoc foluitur fiindamcntum oppofitz fententiz, quod falfum eft.

(Stara

circumftantiz.declarabimus poftea:

autem inaducrccntiz

fole

formato

cens infra aliquando conringcre clTecharitate

debeat

elTe

Centriiie tuh

mox in hatc

Circa fecundumdedurationca&us cxplicabo primiim fcntenriam DoAoris raale intclle-

in cafu

SuJHnetitr

ilUaeetftit,

i-

dicic hanc atcritioncm dcbcrc cflc

pcrfcde circumftancionatara quznam autem
:

Tiidctjr.

& cap. 7. hane

autemy inquit, dijpo/itionem , feu prtparaiionem

cxponit ordinem

Tiideat.

& diftinguitur a feipia

Tridenty?//. 6. cap. 6. docet

cire

Votit atctftio.

accci-

dum difpofitionis

.-

ied agitur de ipla

przuia ad iuiiificarionera

inis,

at-

uaiez.

quae eriam attririo appellatur

non tamen
adus forraati,donec infic charttas.
Ex didis manet declaratx licera
Doctoris , quz prz omnibus aliis paflibus fuz
dodrin^ maximc impugnatur.propterillam ambiguitatcm modi loquendi prima apprchenfione tcrminorum , & vulgari , occurtemcm:

rjort

tritionis.

enim non

hic

vc diftinguacur

paracur ad naturam piopric dr<aam

&c. nempe

Ttiden:.

fi

fnpra autem probauimus eam non ehci ab habitu charitaris, led przfupponi ad ipfum per roo-

nuat in

nut.

reloluit

pciueniac ad cerminum,nifi canciim in t^e difpolicionis przuia::eft ergo fupcrnaturalis, vtcom-

cramentum iuftificat:non quod contritio cx aliis

mociuis haberi , & concipi non poHit , vt infi-

cnmfiMniic-

&

Tandem

tio

contritio

Coatritit tir.

infufioncm

a Tridentino

tmttA,

&

qua: funt in inllanti vlcimo complct*

attritionis temporariae ,
hoc dicit aliquorics.

grariz

lcd informis,adhuc fine charitace iahacrente,nequc adhuc difccrnens pcccatorcra a iuito,doncc

Toteji ex naturalibHS

fitnr.

quia tura pouits

charitatis inclinationcmclicitus, aut impciatus,

5)0

qHibui dmi-

Tertio dicit camptzcedetc durarionc aliqm

agicur de concricion.e

excludit quin

fi

temporis rcmiflionem peccati

men

eft fupernacuralis in effe

tx

circumftanria inocdinata

55
vitiaca aliqua

fit

oftendit.

dicic a(5lum illum eire

pliciter fupernaturalia

Trincifali

II.

validam

clTe

natmalem & vltimam, per principia, cx quibus

tUcitur , doncc charitate informetur non ta:

tmtiM*

Qu^ft.
Docior non

ab

92Contromn-

dt duTkStxis ille contririonis, fiucattri- p4t

aliis.

tionis potcft confiderari dupliciter , in

rz, fcilicct,& in

ejfe

effe moris in ejfe naturz

:

natu-

cft ipfc

quoad fubftanriam , vt proccdit ^ principiis elicitiuis in e^t moris cft idcm ipfc adus, vt
"t
E 4
aftus

-,

tient ttntn-

timit.

DufUx tiHi
aecfftii.

dcbitis circum-

clrcumftantionatus pcrfcdi
ftantiis,
tit rtqitifit.

qus

funt

intentio,

finis,

& vltra has rc-

i&us

dcm ^nftanti fcquitur gratia.

// WMWff,inquit,

&

moidem motu* contra peccatum in efle natura ,

ris, ^ui prius, idem fnottut qui priksfuit attritio, in
illo

inliantifit coniritio

quiain

illo

inUantifit con-

&

itaformatM, &c.
Deinde fubdiftinguitcria mftantia natur in

comitaas gratia,

95

odcm inftanti temporjs. Prhnum quo adlus in

& moris cft coraplctus.

Secundum,
ia (quo infunditut charitas, Tcrtium , in quo
A(S;is eft formatus j quia feeundiim ordinem
f//f

finnti temfO'
rU.

naturs,

dcpciidentia:

Th'fUxinJIas
tuUMrt.

6 fuppofitJQnis^prior cft in

ejfe

corapleto difpofitjpuisa 5t quafi caufa acccptata pec modum rocriti de congruo , qu4m fequamgratiaad ipfuro '.dcCic confideratur prirgiim
iniUns. Deiodc ptius infunditur giia pcr mocfteiSbus, inquancum concipicur prius poni

jdum

modura cauf daft effci3:ura, quia ptius cft in omni forma fccundum prioritatcm mtaix, ejfe, qu4m caufatio ; &
fic habetur fecundum inftans. Tercium autera,

quam

vatffe,

concipiatur per

inftans naturae habctur , vt coraparatur charitas

inejijjftcns ad aftum attritionis , per modum in-

habcrc alium aiSlum:

ille eft

&

fic

bonus poccft
:

cr-

impedire infufionem

In hcfc etiam impugnac Richardum ibi-

qui dicit quod ncceflHtace fuppofitionis

cempore

in

iiins ipfe celfcc,

ad argumenta,refpMJione ad amhoritatem Augunini , Sc Caffiodori : dicitautem Dodi;or,qu6da6tumillum in

ejfe natura:, & moris circumftantiouatum in co-

Ordo ntHrt
in eodemin^

ctamenti , quod in ipfa includitur, nulio modo

adfcribendum. Dc his circumftantiis agit
Dodor fnfra qu^ione ^anfine.Sc de voto Sacraroenti explicato^iiy;^*"^'!.

'

dcm

crgo qu6d non

ipfi

pofllt

peccacum ,

cire

contritioni finc voto Sa-

a pcccato

fit

/iltumtnin-

go

tum Sacramcntijdc quo infra dicit, qu6d rcconciliatio

fi0tiform*ri.

qu6d voluncas

quianuilaneccfl[icate

gratia:.

&

'

hoc,

quas exponit Tridcntinum feff. 6.

fiduciara diuinx
cttp. lA.fif iA,.caf)./^. nempc
vomifericordiae, propofitum cmcndationis,
quirit aiias

Tiiicnt.

IV. Sententiafum

Lib.

56

Deus dacgratiam fupponic

poni obcx , quancumuis

per alium fupcrueniencem an-

poflic

te inftans infufionis gratia;.

Subdic proinde Dodlor quod prima via rationabiUor fit,quam ipfc primum dcclarauic,ncmpe qQ6d eodem inlUnti , quo a(9:us eft complctus in ejfe nacurae ,
moris , infundacur gracia:
i4c6que eam icquencibus verbis cenet lelpondens ad arguraencura quod fitpra contra eam
obiccit , ad quod primum relpondit fccundum
fcntentiam Richardi,
poftca impugnans ean-

&

9S
Sentetia ecm,

munisfrtfertur

Deat'

&

dem

fcntcntiam, cx eo.pociflimum, quod pofltc

feparari gratia a contritioncperfe^^a.quia

pc poteft poniobcx , quod

contra veritatem

nem-

inconueniens, 3c
q^ ideo, in<][ik prima via vi-

clt

detur rationai>tlior,8cc.

& refpondet ad argumcn-

tam conttailiam fa(flum.

Argumentum autcm eft

tale

contruio in tertio figno naturae

tritionem, inquit

a^us non

fi

a(5tus ille

fit

ergo per con-

Ar^umetum
ofpofitum.

non deletur peccacum quia

concritio ante tertium fignum:

eft

pcccac-Um aucem dcletur in fccundo nacura: , in

quo infunditur gratia. Ad hoc argumcntum
refpondet his verbis
comritio

Et cum

arguitur

inquit,

vt contritio fitjuitur deletionem peccati.

IR^ifondeo, ailus, ^uiejt comntio in eodem injiami Sclniiur,

temporis,pracedit naturadeletionem
tio,

Lcet vt contri-

hoc ejl , vt formtuus fi<^uaiur deletienem ordine

nfiturd, drfic debet concedi infenfit diuifionts

peraiium, qui

efi

t^uod

comritio,deletur peccatum, vtper

Olffofitio

forraantis ad

informatum >

vt hic loquiraur

de

VollQrit.

Hxc tria'figna naturae habcntur in codera infta^iti

tcmporis cx Doftoris fententia

ergo perfe(^um a<Slum concricionis in

fx ,Sc

raoris eftefimul

cum

gratia

teruenire aliquam durationem inter

pcrfe6tum ,

Quod
cafu,

fupponit
efle

&c

nacu-

non

in-

adum fic

nifufionem , vt ci quidam

Sc graciac

impcmunt pcrpcram
eandem dottrinam.

94

& infinchuiusj.habct

bra, fubiicioperdiuerfadi(fba

tafm.

ly.art.i.

dcfinerct attritio

cfudjt. j.

antequam infundc-

marierc

fed

Vt Richardus difi.

vbidicitdehacattritionein-

eam informari,neratamen non ede necelTarium cam

definere pofle , priufquara Deus

formi,quamuis

pe fi manet

vt

fi

voluntas diucrcat fe ad

ajiquem alium aftum, quinon fit contritio formaliter :

tunc non inforraatur ; quia non cft
aducniente gratia. Dato hoc calu, dicit Dodoc
Jiijinttte etiU talcm etiara iuftificari ; quia non eft maior ratio
mHm infmdi de eo , qui habet ac^um pro inftanti infufionis,
grtiMm.
qu^m de eo qui etiam habuit adum , qui non
perraanpt tunc quia in eo prxceflit raeritum
de congruo, quod nequit feparari a gratia fimpliciter, quin ei concedatur ex pa(^o & promif-

&

Iione Dei, Itberali licct

fbi^fMt,

inconue- frexim

ejl

ma.

& vm-

argumencum

lic-

&

&

ftantias

nifi in

cafu inaduertcntiae aliqua abfit

Sccundo ,

qua> ratio cft eflicax.

hanc diipolicioncm

dicit

ficri

in

tempore.

epdem inftanti,quo adlus cft

Tertio, dicitpro
in

ejfe

nacurs

Sc moris complecus, infundi gra-

tiam.

Quarto

pofiTibile fit

ii^fundat gratiam

iiMidfiftnMt

efi

proceflum Do(Sboris. Primo , dicit difpofitionem ad gratiam clle adtum in effe naturx;
moris perfe6tum,completum quoad circumtera:,

retur gratia in inftanti,eft cx opinione aliorum,

Profonitur

nec

pcr emiflioncm, iupple inculpabilcm.

^ntenti qui ita fieri polfc exiftimant.

B.iehardi.

ejfecumformaad cjuam Utjponit, &c.

Vt crgo collacur omnis ccrgiucrfacio ,

autcra verbis intermcdiis difcurrat in

quo

omnino proximam

niens, itno conueniens dijpofitionem proxtmamfimul fimul eii for-

inforraatione.
Verafenteiis

dijpofitionem

codem inftanti confiderari

Primum, a(3:us in vcroque ejje

dicit in

tria figna naturae.

compleci. Sccundumcftiivfufionisgracia:. Tcr-

cium eft informationis adbus.

- Quinto, concra vltimo di(fium obilcit , nempe fequi peccatum npn deleri p^c coucricionem.
Scxto loco refpondet ex fententia Richardi,

&

confirmat ehis folutioncm , dato quod zQias

prxcederet tempore per digrcflioncm ad alium,
inftans infufionis gratiae

nihilominus

elle cfH-

&

cacem,
gratiam infundendam.
Septimi , obiicit contra illum modum pr.xceflionis idas in tempore , fequi ppflc poni

Sed obiicit poftea quid ficrct fi ponat obicem. Refppndet in eo cafu , quo poneret obiccm:, non rccepturam gratiam , quod etiam vcj:um eftcx fuppoficionc quod a(3;us non conti-

quam infinuat Richardus, nempe non pofle po-

PUatuc vfque ^4 inftans infufionis

uitalemobic$fn.

gratia: ,

pc(

obicem pcccati

ac proinde inconuenicns;

nempe contritioncm perfedam non

fcmper, autneceflario

iuftificare

& reiicit refponfioncm,

0(5lau?>,

S>6
Summariitta
doclrint.

XIV.

Dift.

0<^aui, ptopter hoc inconucnieas

lum modum dicendij &

dido poHcam.

rciicit ii-

fcqoicur conciuilonein

Nono undcm 8c vltimo refpondet fecundum di^am concludonem ad obiecS^ionem/M,

przmiiram

cum nunquam
dkam in

ejfe

ex quibus manifeftc conftac

voluntatis paenitencis

docuiire concritionem pcrfe-

moris, &c nacurz przcedere tempo-

fecundum quod concinuatur in effe

completz contncionis , infudonem gracia;.proinde in vanum laborant, qui in hoc cum impugnant. Ad probacioncm icaque conclufionis
re aliquo

Do(5loris,

rium idem Sandus, vc

57

qucm

fupponit ncccfla-

relapfi Iperent

vcnjam a

I .

de pccmtencia cap.

& diiciplinam. Itcm

2.

i^i exaggeroHit cul-

pam, exaggeret etiam pcenitentuun, maiora enim crimina\maioribus abtuuntur fittibus , &c. habecuc
difi. I dt paemtentia cap. 7 S. Iccm , hom. de paenihabccur in eadem difi. cap. 8 5 Doloris
tentia ,
.

&

menfura petiks <juam temporu,in adione paenitentia

Similc Hierou. ibidem cap. 86.
menfuram, &c.
Ambrofius ad virginera lapfam : Cor, inquit,

ctnfideranda efi.

tancjuam cera liejuefiens

ret,

njtrum ad contritionem

aliorum cerrorcra ,

dic, ad
lib.

fii

^uteritur

II.

Deo, quibus Ecclcfia pceniccniiam non concc-

in terdo

prti

Qu^ft.

I i

^ totum

Hicron.

mace-

corpitt

&c. Authot de vera & falfa poeniccncia cap.

Omnes fndlutfta paenitentia paruos haheni,

Lihtr Jtvt.
^*

&

flfa

nMntjUdtm credai fufiicere,femper doleat ,femperco- f""'*f*">'*

requiratur aliqua intenfio

0*

duratio^
doccnl mo-

PArtem ncgaciuam coramunicer

derni difcipuli

SenttnttM nt'

difi.

O. Thomz. Socus

7. tjju/i. 1. art. 4.

ancc

eum

in ejuarto

Gabriel in hac

^.Nauar. in Mantudi
Vega in Tndent. Uh. i j. CMp.

eiifi.^HM/i.i .art.i.conclu/tone

CMp.

nnm.cf.

14.&

15

&

Suarez

j.

disf.^.feEl.^.

TrimMctn'
Prima Cenc//M.Requiricur aliqua intenfio in
dupt.
attricione perfeda , feu contritione. hanc non

docet hic

Do&or in

cerminis

fed incelligi de-

bet incer czceras circumdancias

Rt^triin-

quiri ad

ejfe

ttnjitntta.

quas

dicic re-

morale huius adus. Eam infinuac

ic fequicur
difi. 1 7 tjuafi. i

hic quaft.^. infine,

&

exiisqus docct'

i-difi. 17. art. $. Scdifi. 257.

^uafi.i. 2. &: i.MeaC.^.part.<]uafi.i7. in

D.BonauenC.
difi.iy.art.i.

.art.j.

Richardus
^iw^.^.Durandus quafi.^. Adriahic d.

6.

an.i.

e^uaj}.

nus in ^.(juafi. i. art.j. efuafi. 3. vbi dieicaliqucm

dolorem effe quandoque adeo rerai/TumjVC non

&

prorfM in

ad <]uam tamen nouitatem, (Jr

confe^uentesi

integritatem, per

cramentum paenitentia , fine magnii fUtihm

borihus

diuina id exigente

iujiitia ,

(Jr

Sala-

peruenire ne-

qua^uam poJfumMs : vt meriio poenitentia

laboriofut

&

peccato,<juam de amijfione vnius oholi

maxime in mo-

illo loclis x, Conuerti-

vefire, in ieiunio

fietu,

cum ea, qua exprimitur incenfio charitatis diuinx debica ex forma primi przccpti: 'DHiges Dominum Deum tuumex totocorde tuo, &c. Scriptu-

&

tmcontritui, ant difpefitus ad veniam,

non cenferf

&c.

Confirmari eriam poteft ex canonibus poenicencialibus , in quibus facisfadlio grauior pro

pocna : propoicio aupeccaris przfcribicur ,

&

perfcdtio requifica debec accendi pcnes incenfio-

&c. ampUus Uua me, &c. leremiz fecundo. Lu-

nera doloris,

Uum vnigenitifac libi planEltm amarum &c.

quicumque eius gradus

vbi

&

&c.
alia nihil dolentiitf morte vmgeniti , &c. Multa
fimilia habcntur cx Scriptura , vbi vchcmentia
:

docet paenitemem ejuidfacere deheat,

doloris intelligitur,

& adhibere debcri conatura

Secund6j eundem conatum exigunt Patrcs.

Aug. Epifiela ad 54. ad Macedonium, & habetur
difi.^.

de pcenitentia cap.j^. docet

tcndi contemncrc blandimcnta

modum poeni5

me ,

inquit,

& dcteftacionis peccaci, ica vc non

,

quancuralibcc habeat

perfe(5honem ex obie(5lo, fuBciac.

Vt ergo a fundamenco

voluntatis refpcdiuc ad intcnfionem aftus.

ipfius difUndHpnis

firmior

confiftic,

& conftanrior

hinc eriam appUcatur f""*'", quod magis velim

ad ^eceftarionem peccaci

eccatum abcflc,quam quodcumque aliud mapociiis quis fit paratus fufifcrrc quod"
,

um

r,

&

Deum ofFcndere pcc-

cunqucgenus mali,quam

ferkhilius ingemuero,fi fieuero vbtriUs ,fi charitate,

cato lcthali. In his confcntimus,nec eftdubiura

tUntius,

multitudinem peccaterum^fiagrauero ar-

&c. qax cxprimunt maiorera conatum

100

qu6d quis przfi:rat

Deura in araore cuicumque amabili , in quo
confiftit apprcriario,& amor apprcriariuus fit ^'^ f ^h

proccdamus.in eo

paenitendo ampliits ,tjuam antea excruciauero ,fimi-

cpia tperit

Prtptn! dt.

tem debeceire incer pcenam inceriorcm,& cxce- '"* "utrtxriorera, fecundum medium iufticiz,ex quo vua- ,/j)!^^
-^
que przfcribicur ergo cciam poenz incericuis ntttntium.

raergoexigit vehementem conacumanimi ad

dcteflandum peccatum. Pfalm.jo. Alfergesme,

glofTa

AaguAin.

\pltnam , (^ inte-

Probatur conclufio ex

non vero fpeciem

trittt.

ilU efficimHr creatitra

gram peccatorum omnium remiffionem

peccacorum, quod non videcur ade6 congruum

raodo loquendi Pacrura ,
Scripcurz vnde
merico Alenfis Qui non <^i;r;f^inquit, magis de AIcn

(^planHu, c^fcinditecorda vejhra,<^ non vefiimenSx ftrmM U- ta vejhra , &c. qux eft eadem forma loquendi,

K*ti tx Pm-

&

&

conuerfionisa peccaco.
fcfT.i^.cap.i.in finc
Per Baptijmum , inquit , Chrijhtm induentes noua

quia penes hanc accendicuc fubflancia

bonicas ex genere,feu obiedbo.

a(fhis

mini ad me in toto corde

98

fccundiim menfuram difpoficionis,

di nobis,

& remif&o decerminanc gradum,& circumftanralibus

Itgit.

recundiim intenfionem infecc c^cdbum remif/lonis perfcdiorem , vt pacet ex didis ,

ex
TndenQnofejf.6xap.j. vbi dicic iuftiliam infun- Tiident.

tcnfionem doloris requiri incerprecacur ,

docec : quancura crgo illa diftin^io facilicac
poeniccnciam, in cancum eneruac folicicudinem

tiam

fttndi

fufficiacadconcritionem.

&

99

non pofiunc incelligi de folo appcetiatiuo , neque diftindlio habet fundaraentum aliquod ex
Scriptura, aut Patribus. Deinde, dolor magnus

ijuidam 'Baptijmus a fanEiis Patrihus diiius fiurit , &c. voi Concilium ex mence Pacrum in-

quod explicac Suarcz

de imenfione obiediua , feu appretiatiua : fed
hajc interprecatio eft impropria , quia incenfio,

tnmrtit.

ram "Domino, ante eptem peccauit,eruhsfcat, dolorem

cum vitafniat, &c.
Ad hzc omnia refpondccur intelligenda eife
de dolore appreciaciuo,& non incenfo. Concra,
hzc diftin^io non habec locum quia przdidla

id requiri
calis

fed controucrfia eft an poffit faluari

appretiatio in volontatc fine intcnfione

adhis:

IV. Sententiarum

Lib.

58
aftus

nam

faluari in aeftimationc

intelledus fidelisj cx regulis

fitdei

aut iudicio

cx his perfe&ionibus pr^cise darc illam

iudicantis,

tatem opcrandi , aut apprciiationem

non cft dubium,nempe Deum prafcrendum clFc

omni bono , Sc fugiendum cfle peccatum iupet
omnc malum hoc autcm non fufticit in voluntate , nifi amando ita elediue adhxrcndo Dco
& fugicndo peccatum appretietur : quod finc
intcnlione a6tus non contmgcrc probo.
:

lOI

Terti6

Ueiefiaiie

ftecati

deteftandi

arguendo ad conclufionem. Ak\is

peccatum ncceiTarius ad iuftiBcatio-

Mtt nem extra Sacramcntum dcbct cife cfiicax fecundum omnes & cx Tridcntinoyjj^i^. cap.^.
:

quia debet includercpropofitum cfficax fugicndi

tam peccatum ,quam ctiam caufas proximas

cius

non

alias

clfet

vera conucrfio ad

Deum,

&

rcquiiita. Itcm , votum fufcipicndi Sacrainentum,& przftandi reliqua ergo non lufKcit
diipliccntia (implcx ad hunc eiredlum , Hcut neque complacentia iimplcx Dei ad implendum
:

pra;ceptum diledionis , fine ordine ad media,

quibus acquiritur Hnis quia ^ui diligitme ifermones meosferHat, &c. Scd difplicentia Hmplcx
:

pcccati habct bonitatcm eandcm in fpccic cx

obiedo, quam habet voluixas cfficax ergo ad
formandam voluntatem, feu difplicentiam dc
peccato efficacem, qua cft ofFenfa Dei, non fufficit fola borsitas ex obicdto. Probatur fubfumptum , quia voluntas fimplex eft diledio Dei

luntus

^ ef.

jiex non differunt obiea.

propter fc,& difpliccntia peccati propter

Deum

oflenfum : idem ipfum cft obiedum fub cadem

formali catione difpUcentis cfficacis ; quia ordo
admcdia non cft difTercntia formalis, fed mateobiedlum vt attingitur fub cadem ratialis :

&

non

cione formali

eft

natum communicarc vo-

luntati diuerfam in fpecie bonitatem

tatur faltem

modus proponcndi

mu-

nifi

cum cadem

cigo bonitate formali fecundiim fpecicm , ftat

vnum adum non effe fufficientcm , alium vet6
rufficientem : crgo appretiationem ,
firmitatcm non habct dcteflatio cfficax peccati fupra
fimplicem complacentiam ,exrationc fpccinca
bonitatis
ergo. iolum ex ratione indiuiduali:

&

fed nulla ratio indiuidualis

DifilMIHt

ilU'

ttttjioiu.

ilian')

firmitatem,

adus poteft tribucre

quiancqucuntvinccrecupiditatcm, aut tollerc

omnia cepugnantta

&

fimplex difplicentia ex libercatc voluntatis:non

]E intetifhnt
0fi apfrttitic.

habet ab alio

quia nihil aliud

eft ratio

tendcn-

di in obiecflum voluntati pra:ter folam fubftanciara

& intenfionem a<Stus, qua: intcgratfub-

ergo nihil aliud firmat voluntaCcm, quantiim ad illam adhasfionem proxime,

ftantiam eius

& in exercitio, quam ipfa intenfio

Sicut enim

ita

etiam

quod

ipfc a<3:us

a<5kum rcmiffiim

fortius

fortius

for-

ctiam fubigit po-

& intcnfitis moucat:

intenfior rcfpcdiu^ ad

perfc<5lius

determinat poten-

tiam ad obie<Slum formalitcr.quam a<%us remiffus :

confcqucnter diffcrentia hzc firmitatis,

&

feumaiorisadhaefionis fundatur in eius perfe-

Aionc intcnfiua ,

& non fpecifica, quod eft in-

tentum.

lor
tit.

Quarti) probatur concIufio:amor

Dei,&

quocumquc

&

gradu rcmiifo poliunt vinccre cupiditatem maiorcm,& inhrmitatem voluntatis,aut ipiam ftatuerc

crgo hoc

ipfis cotnpetit

Tota

tx

inienfotie tH6ris

ntn ty

Jpiciti.

ex gradu perfc-

& intc-

ha:cdiftin<ftio Volutatis rcmifla:,

Auguftini,qui vbiquc ccducit fundamen-

eft

ad intcnfionem attus & non ad

& intra eandem fpecicm charitatis adtnittit voluntatem temillam
& intenfam, quarum hzc cft efficax & principium opcris illa

cum

cfficaciae

fpecicm,

autcm nequaquam
Ifitrio,

igirur degrAtia

&

libero ar-

cap.ij. ftatuic difTerentiam inter opcran- Augaft.

& non operantem bonum ex praemiliadifferentia voluncacis rcmiilae, & intenlae.

tem,

Qui

ergo vult,

inquit,^w Dei mandatum,c^

non potefifiam quidejn hahet volHntatem honam ,fed

105
Diffetentia

adhnc paruam (fr tnndidam poterit autem ciim inter volHtatem bonam,
magnarn hahuerit, c^ rohujiam : cjuando enim rnar:

remiffat

magna ilia mandatafecerunt , magna charitate

fecentnt de qua charitate ipfe Domiuus : maiorem
charitatem nemo hahet, &c. t infra 'pfam charityres

(^

intenfatit.

tatem ^poHoltts Petrtu non hahuit

cjuando timore

Dominumternegauit (loquitur dcmagna

Ccnfa, vt infra patct.) Ttrnor enim non

eji

& in-

in cha-

ioannes Etwigelijia in epiBolafitai

ritate :ficut ait

fedperfeSla charitat foroi mittittimorem

qttamuii parua

^ tamen

dr imperfeiia non deerat, quando

dicehat Domino : yinimam meam pro te ponam:pu~
,

tahat enim fe pojfe

ijtam
ille,

eifiparuam

,
,

qutd fe

vellt femiehat : e^ ^w
dare coeperat charitatem , nifi

quipraparat voluntatem,:^ cooperandoperficity

^Hod operando

incipit

operatur inupiens ,

cjuoniam ipfe vt velimtu,

ceeperatur perji-

<jui volentihttt

&c.
Hic Auguftinus loqaitur de charitatc in a<^u,

ciens

id cft,a<StuaIi,

& ctiam fupernaturali, qui diilin, & donatam a Deo in

paruam appeUat, quia eft

guit voluntatem boi^am

paruam,

& magnam

Wtkdn<|

&

incfficax ad fuperandas tentationes ,

difficulcatem operis , omniaque retrahentia ab operc,
idcoque fuit rcmiifa
parua in Petro , quia non
expulit foras cimorem,(icut fuic magnilla charitas, & amormartyrum. Agit etiam de volunCate operis perficicndi hinc , inde iputahat enim,

&

inquit, fupplc, Petrus ,fepoJft

ejuodfevelleftn-

Scc Fuit ergo in eo voluntas amans fu*

pernatutaliter quamuis non habuerit illam firmitatcm, & conftantiam adhxrendi Deo, quam
habuit voluntas & charitas Martyrum, quae fo^
tiehat

lo gradu intcnfionis diffcrebat a voluntate Pc, quae affc<^u fcrcbatur ad fubcundam mocCcmproChrifto,
Confirmatur , quia non foliim tcfpc<^iue ad
diuerfos a<ftus inducic Auguftinus hanc comparationem magnae
parus voluntatis fed in
ordine ad eundem a^ium ex vcrbis pra:miflis.
Et ^ui^ , inquit, ifiam , Qrfiparuam,dare toeperat

Cri

&

-,

quiprtparat voluntatem

dif-

charitatem

pliccntia peccati cx ratione fua fpecifica

cam

conperando petficit, (juod operando incipit , <juoniam

quam fupcrnaturalitatis, non funt

nata

obici^i,

cM.

& non aliunde.

<5tionis intenfiuae,

fa

t^iBori

piditatu

motiuum cxtrinfccum,quod

tius.mouct potentiam

tentiam,in eo

a6);us.

operi : alias in

gradu fic poinnt vinccrc cupidicatem , & retrahere voluntacem a malo , vincerc tentationcs,
dctcrminare voluncaccm in effc6tu ad legis
impletionem quod cft fallum , quia neque in

& apprctiationem, feu inhac-

fionem firmam potentiae,praetcr folam intcnfic^

nem adlus : ergo ab inteniionc habet hunc cffc<ftum,
rton cx ratione fpecifica. Probatur
fubfumptum : quia non habct a continuatione,
feu durationc a<5tus : quia pcrinde poteftdurare

in

conftanti adiiaefioncobiedti ftatuunt aduerfarij:

SimfUx vt-

ftabili-

quam

ipfii

nifiille,

vt velirmts, operatur incipiens

, ejui

, (Jr

volentibus

cooperatur

104
Cciifirmmtit,

XIV.

Dirt.
cooperatnr perficiens,

&c. Harc inceptio

fcctio e(l icipctlu ciuldem adlus

&c

& pcr-

non

aiicer

quam rccundum gradum rcmiirum , & intcnlum quia in gradu remillb nequic effedu fupcrare impcdirachta repugnantia , quy fupcrat in
gradu intenlo , per quem roboracur aduersiis
;

cupidicatem

&c

dolorcm dctredantem opus:

Ucut enim contracium aiiud concrarium fuperat

non ex racionc

hoc lunt zqualia , A: par vtrinquc oppolirio ; fcd fccundum

cxccirum in gradu intcnlionis quo vnura alio
lpecifica,quia in

prsftatnta ctiam contingit in concrariis adlibus,

& motiuis voluntatis

aliam

vt vna cupiditas fupcrct

&

rainorem vincat maior, ex Auguftino

comrA luUanum ; cupidicas etiam maior

&

lib. 4.

fa-pc

vchemens creaturs

fic

vincit

fimplicis,

& inefficacis

rcipc-

duciufdcm obiedi,dcclarando radiccm

cffica-

ida

qua dcterminat voluntatcra in opus reraittendo ergo hanc qusftioncra in illura locum , fubiungam ex Auguftino
intcnfo,

alteram confirraacionera huius.

Confirraacur fecund6 cx eodcm Auguftino:
quarauis voluncas nonjicccffitatc, fed libertatc

VMtur erdo operetut :dacur camcn ordo

retur

& caufa

vndeope-

vnum potiiis quam aliud,prstcr folam vo-

luntaccm vcrbi gracia, cupiditas ad malum, excitacio ,

gratia Dei ad bonum : quod patet ex
decrctis concra Pclagianos vnde idcra Sandus
Lb.2. ad Simplicianum Kesiat e>go, inquit , vt
:

&

volumates eligamur : fed voluntas ipfa,

m3m

intewfe

ejl cmiif* cft'

niji di(juid

fundant opponcntcs. Vndc currit argumenturaprirao loco fi&amjSc fubfcquencia:

.nam omnes concedunt amorcm Dci fuper omgis lc

nia,&

dctcftarioncm pcccati fupcromniaellc

nequc

alitcr confiftcrct

& cxceirus adus

luntaris,

non vcro in

forma prx-

quod illc conatus vo^

cepri vtriufque:dato ergo

fundetur in eius

iri-

fpecie adus,fequitur pro-

Quinto ad idcm cx forma pratccpti quia illa

verba ex toto corde,Sc fimilia,depotant raateriam
prxccpri quancura ad modura diledrionis ,

&

Ex firm
rione ; deindc cx prarcepto diligendi proximura ffutfti.
ficut teipfum ; non vcro fupcr omnia , nequc ex
toco corde, ficut debet diligi Dcus. Scd ncquit

prsccpcum quoad modura a6lus & conacum , ad lolam Ipeciem adus crgo ad aliquara cius qualitatera. Minor patet quia fpercfcrri

habecur cx

cies a(ftus

vcrbis

illis

(upctfluerait , nifi dc- frtter

terminarent aliquam circumftantiam

uo.,

qui nequit

& obiedo

obiccfio

quia

eft

diira fubftanriara

luncaris aliter

Spiritumfanlum,faciatplus deleiiarr, cjuodpracifit,

quam dele^at quod impedit,Scc. vbi

gratix

vidloriara

& bonz voluncacis fupra concupifcen-

tiam ftatuit , in maioti delcdlatione , feu amorc

przcepti , quam fit amor rctrahens ad concupifcibile : hic autcm cxcclTus ncquit concipi vt
radix efficacia:, quantiun ad cfic<^um opcris,nifi

quod cft dc ipfo adu iccunnon cft in poceftate voipfe aifhis

ciim irapolfi-

voluntatem diligcre amore charitatis,

nifi fecundum (pccicm ,
motiuura chatitatis
ctiam de potentia abioluta : omnes autcm conbilc

fit

&

ceduntillis vcrbis dcterminari aliquid vlcra fub-

ftanriam a<3:us

vt arnor

non crit fubftantia a<ftus

ciens ipfum a(Stum per

omnia ergo

fupcr

fit

fed qualitas eius,

am-

modum circumftanriae:

fed, vtfupra tatura cft, nequit cffe alia circura-

nota in raoralibus

prstcr iolara intcn-

Item cap.

Cenatiu v- exemplo

eft in

litMtit inftrt hnpojfibilis

? j

Ecce, inquit,

quemadmodum fne

hominihus perfeEla

non

eft :fieret

tusiitia,

(^ tamen

enim,fi tanta veluntas ad-

Qujbus verbis docet conatum voluritatis maiorem neceira-

hJteretur,qHaMaftjftcittant*rei,Scc.

rium
fio,

efTc

ad

quem

fequitur maior etiam inten-

& perfcdkio cftedus, ad quero untura ordi-

Kn f4tift
firma frt.cefti ad aliat
eircSJlMtiat
txttndi.

, qus nequit tranfcenderc rationcra fui

obie<^primi, quieft Deus,propterfc,
bonitatcm propriara diligibilis ,
non proptcr bo-

&

&

nitatem participatam a finc cxtrinfeco

pcrfona

quia praeceptura

eft

non

eft

commune , & ad-

irapletur a qualibet creatura rarionali,feu adimflcri

debct

fiue fic in gratia

untate antecedencc ex qua

dinacur ad finem

&

inillaintenfione.

ad

imtnfintem.

feu exccilirs fupra

ritatem

atque injpirata gratia fuauitateper

exteifftur

nequit cfreraateria pra:-

td>fcejferit,perfidem confugiatad mifericordiam, vt

det quod iuhtt

fub-

JlanliiMBitt,

quia

quam

& raodu

cx moripcrfedio fpecifica ex

illa perfe(5tio ,

alios talis perfedbionis

ccpri diuerfi ab eo,

eire fpecies a<5tus

hoc

Trtttftum
ehMrittuit

num Deum tuum , feliqua

diligendi

Domi-

Diliges

malam non vicerit, nec ttmor ille (jnaf- eujhs fiuerus

anima lahorans quando concttpifcemiam

Sluittta ra-

cciara detcftationis, vc patet ex tanta cxaggcra-

quia non eft finis extrinfecus , cum

Deus ncquic amari propcer fc, & propter aliud,
codcm a<ftu amatur aucem proptcr icper cha-

tpto timore

107

fionem

txttjfum.

, non autcra ad fpccicm adus.

Ex quibus euacuatur diftinclio illa , in qua raa-

noftri Dodloris

timentihus, \n<\w\x.,fanam, ahjionditur.gratia,f4h

ttjtte inuitei

&c. Ex qui-

& firmitatis,feu ap-

cfficacia:

pretiationis reduci vbiquc ab Auguftino, ad cxccirura intcnfionis in i6tu , qu eft fentcnria

ftancia

106

bus patet radiccm

avimum moMertnullomodo poteft, &:c. Quomodo autcm moueatur, docct locis prxfacis,eire in exccllii adus
ad adkum non fecundum fpeciem quia fic afFcdlus bonus fcmpcr vinceret, & moucrct voluntatem fed fecundum excefTum in gradu intcnfionis vndc lib.de Spiritu & littcra cap. 1 ij.Sed
occurrat, tjuod deleiiet

Ejcttjfw in

dolor impedit,delenatio illafuperaret,

pofitum.

&

cix in ipfo

Csufn

ielarent

amor inordiamorem

& alias

Itttera cap.i.

dioncra amoris

ridi txfmrtt

ad tusiitiam, nos lateret, (^ eafic dc

animum, vt quid aiiudftue deleilatio ,fiiie

tjua pertinent

tentione,

O"

Dci , repugnantia opcribus poenitcntiz , & dcledbatio vchemcnsdepeccato vincic pccnitentiac affcftura ; non cx alio capitc, nifi qiiia vnus
amor , vel delcdatio in gradu inccnfionis fupcrct altctum , quod fufiiis ex profciro probacura
eft in maceria dc adibus humanis circa diftin-

epe.

^.dejpiritu,

natus

^ tnufm

conatus voluntaris, fubiicit Ejfet autem,

( fupplc voluntas )Ji0- nthil eottm,

& fuf-

habeatur tantus

inquit, tanta

peccatorum meritis CT

&

10 S

ficiens

ncceflaria

remijf. cap.j.

59

Quomodoautcm

vehemens vincat afleclum boni in voluntare,

qua: non trahitur nifi amore , aut delc<5lacione,
vt idcm habet lib. i ad Simplicianum (j. 1 Uh. z .de
.

X. Ctnfirm,

Qua;(l.ir.
natur.

fic

de rcliquis

quemodo

non

eft

non

& vo-

perindc or-

cempus,neque locus,

excepta fola

denotat

fiuc

eft lex

modum

illa ,

qus

dicitur

intrinfccum aUo-

nis, feu cius intcnfionem.

Si dicatur prscipi

iam impugnatura cft fatis cx

6\t\s, 8c hac ratione impugnacur a6tus cfficax
chahuris illc eft> qui orclinat media in fincm,
led eriam fpecie

108

adura efficaccm, vt diftin-

guitur a voluntatc fimplici,non folum numero,

\

&

oidinat

Ven frtuifi

Bum
taiit

thari-

vt *x-

ttnditur

mtdia.ftm
itUat

teu

ad
ad

virtU'

6o

IV. Sententiarum

Lib.

ordinat mcdia vittutum ad

ritatis

Dcum

Deum

vcrbi gratia, diligcrc

ex finc cha-

proximum proptcr

vel obferuai;c pracccptum tcmpcrantiae

ii quis obferuat pracceptura

lationcm tcmpotaiiam

pracccptum,pct fc

non cefpiciendo cteatuadimplent ptzccptum, quod tefpi-

ras, pctfcdle

cit

ptim6

vnitiuo,

adum , vt

(iflit

in luo

motiuo

inttin-

dendnum,

adlum ciHcacera

(eliigo

tcniionc

vt diftinguitut ab in-

quaniuis in hac

talis

emcacia funda-

& extenditur ad media pcr clci^ionem

tur ,

vc

ad alias virtutes, ipfas ordinando ad finem ; qux

tanium

(cxteniio pet accidens

Sc matetialitet

&

comptehcnditut hic ,
nunc fub ptzcepto ad
c6fetuandam,aut induccndam charitatem.Si vldicas apprcciaiionem ad^us prscipi

teritis

ve-

lim fcire in quo fundctur illa qualitas adus , &c

ad quam circumftantiam rcduci poilit j vel qualcm diffcrentiam addac vnde & haec lefponiio
ex Aueuftino impugnatuty^ri.
x hocpatet iimiii forma adbum pccnitentiac,
propter ipfum
quadetcftatio cx Dci ofFcnfa ,
:

&

fuga peccati, dcbetc eire intcnfme fupct omnia;

Cum quia ita cxplicatur in Scriptura : tum quia
vu ex todtm
petfedc detetminatut voluntas ex amote ad fu?

motiuo.

gam pcccati in codcm gradu , quo amat

cnim voluntate
vohintas, quam

cfficaci

ftante

nequit rcmifliiis agerc

dctcrminatur per ipfam,quam-

& quantum acccdit vel adhaeret exctemo vni, tantumdcm & fimiii conatu tecedic

diuineft

ab alteto quantum ergo voluntas detcrminatur

ad amandum Dcum,tantum etiam detctminatut
:

ad odium peccati.

Confirmatur cx

Conjirm.

tentix

quam

habitus

po-

quia potcncia in ni-

quam in fuum fincm , & habitus ad nihil intenfius inclinat,

quam ad fuum motiuum intrinfecum. Itcm,

hil incenfius inclinatur

4-

tam

inclinatione

moris txn*-

otdo charitatis idem cxigit : etgo inotdinate

tur* potfti*t
amatet voluntas aliquid inteniiiis , quam fuum
h*bitus
o>
motiui dtbi- finem. Ptobatur confequentia , hoc praeceptum
intcUigi dcbet fccundiim naturam finis , Sc mofecundunj inclinationem potentiae

tiui,

bicus

fed

hzc magis

func ad

& ha-

Dcum quam ad
,

, 6c snagis contra peccacum , quam concra

quaecumqiie mala. Regula eciam operandi,
quod eft przceptum , id ipfum fonat ergo vc

omncs

tcgulatitet,

&

^ue ad pccnitenciam inclinatur voluntas

cx fiducia diuinz mifcricordiz
peccati

niCi

& rcmiffionis

neque pocnitentia acceptatur

nifi fic

Hos omnes repugnac fieri a viapro eodcm inftanci , crgo in ccmpore

fiunc.

Sccund6 paccc conclufio hzc ex ptzcedencc: SteSda raiit

quia eo ipfo , qu6d tcquiratut cctca intcniio in tx perftSitnt
dt
adtu , tequititui vc voluntas applicet conatum reqmfiia
imptdimgtii.

idoneum , qucm nequit,

ficuleatcm opetis

vnde cM, inter hac

eft

&

nifl in tempote ob difrepugnantiam appeticus:

ejHttas ,

virtHS

inquic,

qtu ad nocendHm occafiones fuggtrit

(jr

quod

}^.dift.}. dt panitentia,

Heiychijfupei Leuitico Felox

CHnQatrix ante iudicat

1-

, lentti

ejuarn incipit,

quid decorum, quidhoneftum : iniquitas omniapretcipitat : pigra vero,

verecundapanitentia , ejua

&

prafentiitrn pudore premitur , &cc.

Hinc confcflb-

rcs ptzfigunc ipacium cxamini confcienciz

procurando dolori idoneo peccatorum

Camen Deus in
frudtuofara

8c

poceft

inftanti infunderc pcenitcntiara

idc6 conclufio intelligitut tcgula-

ritet.

III

Obiiciuntaduetfati) nobispluta, fpeciatim

Sotus, primo loca Patrum. Chryfoftomus
lo

de reparatione lapfiad Theodorum

de poenttentia

& infta
ti

Sc

habecur

frima tbit'
aio.

Chryfoft.
dift. 3. cap.

ejuolihet hreui

Cr

lll>el-

Talis ejuantHluTneunejue,

tempore non deificit paemtentiam.

nen patitur exigua etiampoenitentia amit-

mercedem, &c, Etgo ad pcenitentiam

non te-

Refpondctur conquia loquitur Chryfo-

quititut inten(io,aut duratio.

fcqucntiam nuUam ciTe:

Aomus rcfpediue ad paenitentiam

quz

Ktfponfit.

ordine

induda cft per Canoncs , Etiamfi,

in(:[ixit,nonpotueriteiuii explere omnem fatisfaciendi erdinem, ejuantulumcuncjHe tamen, &c. Ptobat
cxemplo Achab, & Iiidzorum pccnitcndum ad
increpationem , & minas Prophetarum data
ergo prztenfa durationc , quam imponunt cx
fatisfadlionis

.-

fentcntia Do<Sloris exigi,non cifct

aut totius vitz

quam ordo

gulis Ecclcfiafticis

tum

ludzis

feptcnnis,

ptzfcribcbat,ncceiratia,

vt venia datetur humiliato

niuitis,

illa

fatisfadtionis cx tc-

& contrito,(icQC Ni-

Achab data cft minore cempore

difcipiinaautcm Eccle(iafticaid

poenicencibus

temporis exigebat nc medicina fieret in contempcum, vcdocec Auguftinus, Epiftola $4.ad Auguft,
Macedonium , licec coram Deo nebaC finccrc

*,

fit

&

rum

intcnfio

cnim fecundum
,

peccato , quam in
fub quibus rationibus acceptatur

& exigitur a

Deo deteftatio , feu contritio peccati.

SecHTidaconclufio. A(5lus pacnitentiae regula-

flufio,/itri i

ricer,

& excra cafum

fic

in tempore,

& hzc fola

conuetfo temiffio.

iuftitiam confi-

quam demerito tam in

fatisfadione , quam pcena;

deratur tam in merito

tmptrt.

quos enumerat Tti-

vcl

alia

ordinatum , requirinir intenfio in adtu

cxccdens amorem ,
deteftationem crcatura-

Secund etn-

alia

opus

IIO

bus.

excepto timote : nulius cnim mouctur ad pccnitcntiam , ni(i ex rcgulafidci ,

didtaminc ne-

Crprtfttutio.

Exeeffiss

vcl aliquos

core

In-

Trth*tio ex
eircunftaiiit

eoueurrenii-

& cmendationis: fupponit adum fidei coniidc-

retjloquendo fecundum ptofccutioncm, dc foio affirmatiuo : ergo ncquit adbus cfEcax , qui

dum determinatum ptzccpti , fed intenilo.

quia

motis tequitic ptzcer

ejfe

raptis, timoris, fpci,amotis,

cx charitatc.

mo-

conclufio patcc

ptoptiam bonitatcm ex motiuo intrinfeco,aliara

ex fine charitatis, quando ab ipfa chatitate non
elicitut,tequirit votum Sactamcnti explicatum,

fcco, (Icutin ptzccptis aliarum viitutum appa-

efEcax cft, clTe illud quod impotcatmper

ancequam infundacur

Hzc

adtus pcenitcntiz in

re , vc dicunt

>

tcmperantix ex motiuo intrinfccotcmperantia:,

non cft tranfgrcllbr : crgo non tenctur illud obfcruarc cx motiuo charitatis. Probatur confc-

loqucndo, obligat cxtra pioprium mociuum, vt

aliquando per
, pcr fc loquendo } quamuis
accidcns ; crgo pra:cepcum charitatis diuinae
cantilm obligat ad adlum, vc iiftit in Deo. Vndc
pcrfcdi contemplatiui,qui adhxrent Deo amo-

fftf-g*

quam Dokor fupponic hic ncmpe

non vcro mfa^o ejfe requiriric du-

habitus gtatiz.

dixi

109

cft,

adlus lafieri,

proptcr Dcum : fcd

qucntia, quia nullius vittutis

Idem grtdut

dutatio

Item, adducunt veiba Leonis Papz, Epiftela Lco Papa.

habetui dift. i de poenitentia can. multi*

1 .

&

plcx.

T^c

fonere

mifericordid Dei menfuroi poffumus

nec tempora definire

ras patitur vera conuerfio.

apud ejuem nullas moRefpondetut hunc

extra propofitum

&

cextum truncatc ctiam ,

Lconis citati. HU autem inquic , qui in tempere
neceffitatis i

Dift.
ttectffttatis

O"

diton pcmitentiM

>

Quxil

V.

feriadi vrgenth ifiJlMntU frtfi-

**>

& mox menciliMtionis implorant,

hec JiuisfaEHo interdicend

eji

&

Do-

quod Hnalitcr pcenitcntibus non flt

dencgmda abfolutioi & Sacramentum quia
non pofTunt Sacerdotes ponece lerminum micct ergo

>

Dei

fericordia;

ncm

(ic

Ecclelta tollit referuatio-

in articulo mortis.Sic Auguftinus

& Hie-

ionym\xi Jitprk mcnfurain doloris> non tempo'

ris , penfandam doccnt. x his patet ad alium
locum quem citant ex Coeleft. ad Gallos epifto1a,c.t.vbi idem dicit, Vera comierfio mertte pof quam tempare metienda cji.
Secundo obiiciunt Scripturas

difTcrcnciam
/lus doTet

Tcnio
ii.

Scoto impingunt.

dij'm diuerfas

obiiciurK>infacra Scripturarequiri-

formando

non condi(i6ni> aut

modo eius durationi5,aut intennonisiergo hsc
non requiruncur. Rcfpondetur conuerhoaem

modo

fubftontkz pocnitentis,

ma przcepti,inclinationc habitus

& poccntiar>

rcquiri ad ialutem contri-

fi de contritionem, fed etiam attritionem ,

tione fit praeceptum , e(Ie etiam de atttrtione.
Confequentiam probant,quia omnis contritio
prrfixum
antequam intcndatur ad certum ,
duret pro tempore dcterminato, fit
gradum,
neceifario prius actritio , faltem in opinione
Scoci. Refpondetur hanc confequcntiam efle
friuolam nam fi attritio non fumcit,& fit inefficax extra Sacraracntum, quomodo eirct medium necelTarium ad falutem,ciim deratione
medij fit.vt fit efficax,& fufficicns caufa. Dcinde,vndcfcquitur,fi adlus in perfedlo gradu

&

agtt fecundo

Optrati v$luntatii ftn-

fania
tt

in ipt-

(^ nin in

fajftnt.

quz fcmpercft intenfior quando

pracualet , fed

in paflionc confequente

triftitiat

aut deleifla-

connaturalcm ad
vnum,quam non habet ad altetum vndc con:

Dodor in fine paragraphi fcquentis poffe ineire adum intenfum imperij,

quo vindicandum impcratur pcccatum cum
tingit

vt dicit
,

paruatriftitia,& c contra

propter diucrfara

hanc difpofitioncm pceDiceutis in operando.

H O

M.

Com^irxndo adinuicem quatuor aSfits Tttmtenti^,de quibui tjuaj}. 1 .refoluit eum

itiorem ^quieji a perfecliore virtute ;

&

lionis pcopier inclinationera

quando

pter rcpugnantiam pr*hii(ram:expericntia itaque illa fnndatur non in operatione clicita,

&

quara opcratur appetitus retrahens

Toluntarem ,-miniis tamen dclcftabilitcr proiuftitis

&

lit^Mji.

fe appctitui

raagis deledabiliter operatur

Quarto quod, iuxta hanc Scoti doftrinam,

ncdum

indinationes opcrari , nuric cx inftantia,fM$

nunc ex afTcd^u coraraodi,^on- xtmfUtm.

dumdiuetfo^hos afFe<5h*,conrngit illa diuerfitas , non autan operando fibcuDdum cundera

affedum , & in eadcra difpofitione fic iuftus
prapfert legem Dei cupiditati, & intcnfius operatur in hoc fecutidiim voluntatem,&afFcaura

& otdinc dcbico operandi rcfpedliuc ad fincnj.

(equeretur

mgna.

etiam
,
ex hoc capite intcnfuis, q^ukm aliiis,fi repugjurec appetitus , proui repugnat , quando opcratio eft er afFedlu iuftitiae:opcrando ergo fecun-

&

au.

fnf

HStqttitaJ*

affedlu iuflitiz,

J>crfedam includerc ciufmodi conditionenVin:reniionis , quia alias non cflct conacPiio vrra
ad Dcum ,
aucrfio a peccato, vt pacet exfor-

imMrtAit'

re

tor tanti!km ronueriio &. promi^o rerpiflionis

fit

quam dc

Dtltr inteu'
Ji*T di rt

febrcm acutam , & periculofam tamen mallcc

pati magis dcjorcm dcntium , quam talcm fcbrem.Rcfpondetur ex didis hac diftindionem Ke^Jit.
habere fundamentum in intenfione abus> auc
rcmitlionc^contingit autem voluntatem fecunDeelaratm

In (putciaiufne

Ezech. iS. Refpondctur hacc nihil vrgerc:quia

neque Scriptuta ibi detcrrainat inftans> feu inHiuifibile aliquod tempus, neque nOs illud duracionis, qiiod

re parua aliquarido,

intcn-

magna,ficut contingit magis intenfiuc ienfibi-

S$cumi i' iUe,iic.inijmdcunufUei}or4ingemMeritpeccMtortic<:.

ieSU.

de

horumadluum,quia quis

VltimM bitait.

liceraliquem fentire dolorem dentium,qu^ra

tius

112.

6i

r.

idcm opponi potc(l,datur attritio nccelfaria ad

Sacramcncum in certo gradu , alia incfficax ad
cfFcdum Sacramcnti crgo cx prarccpto Sacramenti rcquiritur ha:c quiacd via ad illam.
Vltimo obifciuntcontra primam condufionera, quod fufficiat amor s(ppretiatiuus> & dolor appretiatnius , non requiri autcm intenfiuumiquia nos etiam cxpericntia colligimus

nec reconciliMtio de-

negandM^tptiMmifericordit Dei,S<.c.^t /i*pra.

przdpiatur,praccipiaturctia idcm in gradu imperfedlo ,

inferiori. Vnde in opinione Scoti

ejfeperfe-

& quo plurium virtutum adius concurrunt

eo fce-

Admittit eundem alum imperari fojfe a charttate^

(Jr a tujlitia, (^ ab vtraque accipere bonitatem an loquatur de intemo,vel externo, mihi
n<fn conjlat : ait etiam feenitentiam tertio,dr tjuarto modofumptam non ejfe caufam trijtinitentiam totalem

ejfe

ferfecfiorem.

quia hac caufatur a fcenitentiafrimo &fecundo modofumfta , quandoque ab hac,

quandoque ab illa principalius.

ti^e

Sl

'

fic

quzracur de

illis

quatuor adibus pracdidis comparando intcr fc , quis corum

ad deletionem peccati. Refpondeo,

fimpliciccr difpofitio magis conucniens

quantocx pluribus
crgo primus,

fi

ccrtius cliciatur

virrutibus, &: perfe(flioribus

adus clicitur,tanto eft mchor aftus: f'^f<^^^

immcdiate,& fecundus a(9:us,vcl '^f^*

eliciatur a fola iuftitia mcdiat^, vel

ab

alia virtute perfcftiori

vcl tcrtiuV crit excellcntior primo.

cnim

eft firapliciter

vtpote a charitatc

patet

quod fccundus, J^*J"^

Eodcm modo cft intelligcndum dc quarto

impcrfcdiflimus i

& quia minus habct

qui a minus pcrfeda virtutc.

Sed fi iuftitia impcrans adum in primo

illc imperante

dc rationc voluntarij:

S.

non accipii
benitatejid

modo moueatur ad fuum imperium

ex ^^^j^^J*^

didum eft fupra pofTibilc cfTe tunc a6his primus habct dupli^
o,
CLbomcatcmi&:
cx mftitia
ccm Lproxima impcrantc,& cx chantatc rcmota impcScoti optr. Tom. IX.
F
rantft

aftu charicacis ficuc

,

Lftitur

'^"^"i

"/*

oppofttu

ht

Lgi^ie,

6x
adum

raiuc

Similitcr

iliiiin

, fi

iuftitia

modo vfum cli.iiitatis

imperct in primo

vc

>

caufx proximx rcfpccVu triftitia; inhajrenda:,aftus illc charitatisco cft pcrtcdior,

quia a duabus virtutibus, quam fi ab vna tantum.
Si autcm quxritur quis iftorum aftuum cft cfficacior refpcdu triftitix inhxrcn^x. Rcfpondeo duo vltimi fupponunt triftitiam iam inh.rrcntcm duorum autem

^npeemtcn-

iU

IV. Sententiarum

Lib.

dcUttua

potcft cfle

^^'^'^"'^^

T^'^"'^'

mutua

inducendo

exccllentia

quandoqueenim ex

triftitiam:

excontemplatione Dei ftatim incft quafi c[ua:dam dctcftatio pcc, nullo adhuc pofito adu iuftuia: refpcdu illms tri>
ftitiae quandoque autcm primo fheft adus iuftitix &: intcnfus in fc & tamcn cauftitta,
faeproxima:,fcihccc intcUedus in confiderando & vokmtas in dctcftando ,non
*"'
efficaciter mouentur cx illo imperio iuftitiae forte quia caient habitibus qui cfrenc
principia perfciionis in adibus fuis.
Et iicet iftje moueantur quandoquc non tamcn fcquitur triftitia. Quod ctfi pofI R
Ouiinap- ^^^ ^^^ proptcr multas caufas; propter hoc cft quandoque,quia ficut intcllcdus
fetitufinji- conformatur parti fcnfitiuce in nobis:ita&: appetitus intellcdiuus appctitui fcnfitiuo eji^hi- tiuo
quantum ad facditer condelcdari &: triftari. Cuius ergo appetitus fcnfitiuus
c^^^ritate, fiuc

tot^or^at-

^ fcquitur triftitia maxima

ja,anamist- ^^^'

Uns,nefa-

e tn ttp-

leSliHo

non cft natus

non facihter tnftatur.

quod ahquis habet maximum adum pcenitcntia: primo modo,
^^^"^^" nulhim effcdum , vcl modicum & aUqui fine omni adu ptrnitcntia; pri^

^ hoc

vcl dolcre, eius voluntas

fcquitur

tii-

nio

ftamr

triftari

modo

habent

maximum efFcclum eiufdcm rationis cum

illo

qui natus

eft efle

maior , vcl minor , bcnc cft ahqua cxccricntia in ordine ad deletionem peccati. Sed fimphciter maior cft excellentia
adus ad adum , ad quos adus fequitur hinc indc trilhtia , quia plus dclct mcritoric
peccatum abus caufatiuus triftitiac, quam ipfa criftitia.
ctFedus pcenitentisE. Et quod

Q/

cjuiritur de

illis

i3comparac hos

AiiM

txcc-

zit

exflu-

ribui,

^ per-

feHhribw

efl

vtetiuU,

Hic

ijuatuer aElihtis, 8cc.

aftus

qnos

rauit accepcioncs pcrnitentiic

dit

cffedus

Jiipra

eniUne-

fecundum pci-

fedioneni,&: efficaciam refpcdiuc adefFedum

poenitencixjid cft,delccionis peccati:& rcfohiit

quo adus cfb cx pluribus ,

motiuis, ncmpe intrinfeco,
obiecti, &: finis, elTc

tur

dodrinam

fit

MMENTAKiyS.

C
114

ille

& pcrfcftioribu?
& extrinfcco feu
,

perfediorem

vnde

in initio .priEccdcntis,

fcqui-

&

in

ahis prioribus fapiias di(5bum,nempe pocnitentiam fecundo modo acceptam efle poire adlum
huius , & ilUus virtutis ,
non rcquiri dctcrminacc vt fic vel charitacis elicicus , aur poeni-

&

tencia;. Ex qua fequitur cciam contritioncm

pcrfedam non elle fcmpcr adum elicitqm cha-

hoc nulla cfl controuerfla , ficut nequc dc hoc,

an attricus poflic fieri concricus , cciam quaiido
fumiicur pro diuerfis adibusinamdubium non
cfldari progreifum de impcrfedoad pcrfcdii.
Alitcr ergo fumicur accritio &: contricio pro
p ^^,^ ^^^_
doloic pcrfcdo,
imperfcdo, qucm loqucndi feSo ^ it.t.

&

modum

ccnenc communitcr moderni:& fcqui-

Do6lor d.iGquamuis fortc magis inccndac priorem di-

tur Tridcnc.y?/^i4.c<i/.4.& noftcr

ej.\.

ftinftioneni,clai'ius d.
tjuts

tenetur,8cc.

j.cj.

.art.j.vcrCNccali-

Nomcn cemritionisySc

"

iufculas,&: grofliores partes franguncur,dicun-

tur atteri,qui vcro minucira,conccri.Frcqucns

in Scripcuris ha^c fignificacio concricionis. Cor
contritionem

diflindtio attritionis, Sc concrinoius perfcdtx:

(^infcrlitasinvifs <rorwj,lYalm.i

& quid requiracur ad naturam vciiufciuc.

ra:

attritioms Rg,;^ ^^;.

pcrmctaphoram arcbus,in
quibus iuxtaPhilofophum 4.*/j/V.qua; in maapplicacur dolori

etiam pccnicencias primaacccpcione

fumptas vt autc harc doftrina flt manifeflior,
fubiicifur fequens quaellio, in qua cxplicabitur
ritatis,auc

pffciio,

comriturn

& htmiliatum
filtt.

Pfalm. ;c.

pepulifnei

lerem.

& cttrahant
Comritio

6.

j.&c.Mctaphovcio ratio poteft icduci ad illud,quoin

Scripcuris dicicur peccaror indurari,vc Exod.7.

vel co.igulari

^uomodo

dijllngtiiitur contritio

ah

attritione im^erfeSia ^

perpcccacum,

vt Pfalm.

citur ad

do pro adu

"Duplejt (tcet-

ptio vci4,

Pr aHu
formi,

mt*.

iit-

^ftf

fumitur; vno moformato, &c fic quilibct dolor

ancecedeus infufione gratia: cric accricio,quantumlibec perfedus ; idcm auccm continuatus,

infusa gratia, erit contritio , fluc perfcdus llr,
fiue imperfeftus
in hoc fcnfu frequens efl
vfus concritionisapudantiquos:
incodcm,
;

&

&

nomen

contritioms 6c attritionis,\Cinfat nofter

Doflor

in hac diJiinEl.

tatio vnius

Sc

^.^udji.

.qt 1.

Hsc mu-

ciufdcm adus in contritionem

inuariata eius fubflantia.potefb vocari moralis:

fic moralis coiuricio crit adus
formatus.Dc

&

8.

vc

vnum pun(5tum;ncmpe an dolor pcrfc-

dus, atque imperfc(flus, fcu contritio,

COntritio duobus modis

1 1

ncceflum fit cor eius frangi per conucrlioneniHis pofltis, tota difficultas quxftionis rcdu-

i i (,

Difficutran'

& attri- t""^**'

tio co fenfu acccpca diftinguantur fpecic

vcl

&

gradu pcrfecftionis fccundum rcmiflioncm

intcnfioncmeiufdcma(^us,qui in gradupcifcio fic concricio , in remilfo aciritio qua in re
;

difficilis eft

tanquam

folutio

modos

explicandi.

in obfcura quxftione rc-

aflignabinuis

tamcn varios Dodlorum

Dirtingui fpccie contritionctn ab atcrjtionc

communis
ciftro in
j
dus

tenct

4,.d.

arttc.i.

Thomiftarum cum fuo Ma*

y.a.i.vbi

Soco

J'n.

/n

Suarez

Richar,r r
Vaiquez f.part.

q.i.art.

//^.y.yJw.i.

Senirii/, tr,-

'"

^'/''%'""#'-

cf.i6.m.i.dHh.T. Caietanus inq.i.df contritionr,

quam

(ie f'. tttus.

XIV.

Dift.

D.Thomx, qui mortc prxucnimpcrfcftam rcliquit qiu/l.Sef. vt

pracmiflam diftin(Slioiiem probcnt , varias ftagcncra attritionis, CaieCmuenieH- tuuntdiffercntias,
quam

adiunxit

Summam

tus

&

ti*t&

diftin-

3i* *limi in-

tanus loco citato tot (pccies condicuit, vt confufioncm pariat , inquit Sotus ptimum crgo
gcnus ,
in quo conucniunt cft quod vtraquc
:

terft.

&

Secundum cft.quan-

Ht detcftatio pcccatorum.

frim*j^e(ies

do adiundum cft propofitum euitandi pcchoc autcm cft duplex i aliud negatiuum,
vt quando non proponit peccarc, ncquc abfo-

Mttriti$i4.

lutc proponit

cati

non

peccare, aut dcferere ftatum

concubinarius , talis cft attritio impoenitcntium, velleitas tantum, non voluntas efficax relinqucndi peccati fi vero hapcccati

vt

fi

cft

bcat relinqucndi pcccati voluntatcm,ctiam in

confufo tantum , cft lccunda fpecics attritioduas autem fpecics ftatuit contritionis.

Di$fUx f^- nis

cies eitriiie-

HU.

Prima eft, quar proccdit a charitate, & hacc eft,

eft adus informatus.
Secunda fpecies eft contritionis naturalis, qux

qus dclet pcccatum,quia

Tiribus naturac

fit ,

& contritio acquifita, qua:

&

fude pcccatis , vt offenfa Dei funt ,

per omnia vnde infert quod homo poftquam
fit

totum quod in ipfo cft , dctcftando peccatum fuper omnia , & vltimatc fit difpofitus ad gratiam, cam non recipiat pro tunc , fed
quando Deo placucrit , quia talis adus non
cft formatus deinccps autcm nuUa mutatione in eo fada libcri arbitrij neque etiam ad.
hibito Sacramcnto, nunc habct gratiam, nunc
non habet. Opinio, inquit Soto,nunquam audita ante Caictanum hze tamcn cft , quam
fipra imponunt noftro Doctori.
Sed prima fpccics non facit ad propofitum:
quia non eft attritio Chriftiana, quc ad iucum
ftificationem difponat in Sacramento
fccit

i7
'Beifeimmtttr

frunijpi.

non

excludat voluntatem pcccandi

qua: re-

Sccunda itcm fpccics non cft attritio

Chriftianaiquiancquc propofitum illud fufricit, ncquc dolor alias inlufficicns, quar cft

quiritur.

velleitas

vt ipfe explicat

& efficax

redditur abfolutus,

tritionie

(J*

attritienit.

vt proccdcntis a chariratc,y*i^<i
',

in

hoc autcm Caictanus non

ni^

& contritionis ftatuit.

<%o ,quiaattritio

nas infcrni

eft

Prima

eft

detcftatur

&

eft

Doclorisyi/>nj,

clufii.prolt.i.

& aliasfi^e, & d.xo.ej.

quam

ci,
i

.con-

ihuL fupponit cx Augufl.

&

Quarta,qu6d illa
fc (ola non fandtificet hac vero fandlificct.
Quinta,quud illa pofllt c(Ie informis hzc
nunqium; in tribus autem conueniunt,quia
;

vtraquc cftdeteftatio pcccati abfoluta,& fuper omnia ,

habeant annexum propofitum
illud dc cztcro caucndi abfoliitum,vt pro nul-

&

cffc

cx charitate,faltcm impcrante.

Antccedens cft dc fide. Probatur confcquentia

i.ad Cotinth. I j. Si charitatem non haifeam,nihil
mihi proeleft , &CC.
ibi commetnoratis przci-

&

puarum virtutumndlibus,
tare cos prodcllc

a^ali
non

vt patct cx tcxtu

tcmulatitr,

ait,nihil finechari-

& feriho
,

przcipaus

eft

de

Charitas henigna

ejl^

non agit perperam , non infiaturi &c.

5. In Chrijio lejit, neqne circum-

Item ad Galatas

aliquid valet , neejue praptttium ,fid Jides , tjua

cifio

per charitatem operatur,icc. Loquitur Apoftolus

de valore ad fatucem, fedctiam attritio ad fa-

lutem valet,

& a fortiori

contritio

cfTet

ergo

cft

hzc noa
vnicum ad falutem mcdium, contra Apo-

cx fide operante per charitatcm

alias

ftolum. Vide Auguftinum de Spiritn

5 1.

contra aduerjar. legu

& Prephtt.

& UterOy

lih.i. c.-j.

Encbiridij cap.\\-j. in epiflolam loannit traci.\o.

dejide

& operihtu

cap.

abjai.c.j.lib.^ o.hom.

facit, ficut

ncm

\^& 16.
7.

de verbit Apc-.

Hzc condufio fufius

congruo,quGd vltimatc^xiilponit
quia nuUus atus ita ad falut'em
hic adus , qui difponit ad rcmifEo:

peccati,& infufioncm gratiz,vt viderc cft

apud Patres

citatos

Arauficanum ^4^.4.^.7.8. Setmtda

& Tiideminam fijf.6.

tit

x quo probo fpccialiter conclufioncm c.6.

vbi exponens itas neceflaTios ad conaerfioncm,vltimo loco ponit pctitentiam,quac fnpponit charitatem,
fpcm,
cx motiuo charilUum, inc^nil, tampiam omnis it^itia
tatis cft

&

&

Jvntem

diligere incipiunt

aduersiispeccata,Scc.Sed

ac propterea mouentur

Concilium ibi loquitus

laremundivclintamplius peccare. Quantiim

ad diffisrentias alllgnatas inutiliter multiplicantur,quz ad tcrtiam rcducuntur cx parte ob-

dc difpoficione in gCDcre rcquifita , non tantum de contritione pcrfcda crgo,&c. Probatur minor , agit de difpofitione neccfraria ad
Baptifmum,ad qucm fuificit folaattritio ide^

icdii motiui,principij elicientis,& cfFe^us,fcu

fubiicit, Propterea,in({a\tjmout7ttKraduersi(S peq-

cfficacis ad iuftificationcm.

cataper edium aiiftod

Sccti oper.

Tom. IX.

ehari-

go debct

ad falutem

nocumentum tempo-

tMie.

nem,ac vitam zternam,feufinnn vltimum er- fntm.

ac mcritode

dolor dc pcccatis ob poe-

aut aliquid

aut impe-

rri

habetur d.j.de ^>drfNVmi.Probatur,quia cft dif^ Prima ratie.

poficio proxifna ad falutem,& fandlificatio- Ex ordint d

attritio-

fcropcr cx auxilio gratiae.

uemtnti.

illa

per omnia,attritio non

cx obie-

Contritio fub rationc ofFcnfx diuinx. Secunda, quod illa fit cx timore fcruili ; hsccx
fiiiaii. Tcrtia,qu6diliaviribus naturzihsc

eni'

peccatum fimplicitcrfuita femper,auc nunquam pcrfccle. Quana, illa cft femper cx voluntateformali,aut virtuali deftruendi culpam,
attritio non ita fcmpcr , aut faltcm cx fe non
poftulattalcm voluntatem. Quinta , contritio
fempcr cx vi motiui.eft vniucrtalis faltem virtuaiiter.attritio vcr6 non fcmper. Vterqae loquitur dc attritione Chriftiana.qus eftfufficicns cum Sacramento:nonautcmdcattritionc vitiofa,
infrudluofa.
Prima conclujic. Siuc attritio , fiuc contritio
119
rcquifita ad rcmidioncm pcccatot um dcbct cli- Prim* coetttci ex motiuo charitatis fiue proximo , fiue re- f,e.
moto; hoc eft clici,vcl impcrari i charitate, ytrSque eliTcrtia,

probatur dcineritovvbi oftenditur neccflitas

charitatis ordinantis alum bonum ad finem,
vt ncceiraria circumftantia , quod iam fuppono ; quod zquc conucnit merito dc condigno^

rale.

TrifUx

charitateclicitaef^,hxc a fpe:quod
tcnct etiam Soto lik.de nattira& gratia,cap.\ ^.
illa a

tritioncnaturali informi. Tertium vcro genus

Sotus autem quinque difFcrentias

ferenti* eon-

cunda

Jhli^Jerm. 1 6 Je CiuitX>eiJ.ib. x i .cap. 1 1 Je grat.&

cft fingularis.

tlif-

Suarcz prarter differentiam ex motiiiis af118

fignatam addit alias quinque,quia contritio Suarcz.
cx propria ratione includit formalitcr, aut vir- AUiu quintualitcrdilcdtioncm Dci non ita attritio. Sc- queaffijnat.

tribuscontra Pelagianos,& fupponimus. Ex

his manct impugnatum quod alfcrit de con-

impugnauimus

6^,

cap.

8c

contritionis

Sotas.

II.

quia non eft cx gratia , qualis debcteirc pccnitcntia ex Arauf.&Trident._/?j^i4.

cx omnibus Pac*p.^.fiJfG.cap.$.6.j.caH.^.
,

&

gw'f

Quxa.

& deteflationem,hac
F

efl

per

raIX Trid.

110

IV. Sententiarum

Lib.

64

famimltm ^uam

per ttun

ante

Baptipnum agi

opmet,Scc. vbi <f/^o^ detcnninat quemcum<}uc dolorcm iiueperfed:ura,fiucimperfedura,

4ui Cit fufficicns dJfpofitioadBaptifmum.qualis eft ^ttritio

deindc, infra,cap. 7. dicit Baptif-

caufam inftrumcntalem iuftificationis, qus id eam difpofitioncm fcquitur fcd

idem iudicium eft de Baptifmo, ac pocnitcntia,
nifi fonemaior ad pflepitemiam propiercircumftaiuiam ingratitudMU8fxigatur:ergo ficut
illa cft cx charitate falrem iitipcrantc , ita hxc:

Bium

erte

idco fif.

4. cap,

oftcndit neceffitatcm poe-

nitentiat pcccantibus poft

Baptifraum , Vttan-

offenjtonem cumpeccati edio

tam , inquic , Dei

&

fio animi delore deteilarentMr,&cc. Pius autem dolor , cft dolor ex charitat* elicitus , aut imperatus. Item Auguftinus, fcu

Author dc vcra

&

Sed fHoniam poenitentia non omnu efi bona: dicamm aliqua, qua fepa-.
rant veram afdfa,fierilem afruihfoja^c. Pc^ft id
falfa pcenitcntia, cap, i6,

oftcndcns fubiicit : Simamore Pei cenfetjuerethr

indntgemiam ,fine cpu netno vnqtw inftenit gratiani,&cc.Sc cap. 1 7.0portet*nimvtp(sniuntiafrHHificet ad hoc.

vt nwrtua vitam impetxef.fcriptum eji

enimfine (haritate aemiftfmfth(ujfteffe,8c^.

Dices Cdnciliti

ibi lpq.i

dcdikdioncj qut

afibuifpci.Gonttii,fopponitConcil.huic di-

fit

fibi

oppofitum. WnAcart.i.^.Adhti-

in6 intelleEium fiendum

e.xiflens,&cc. dicit,

^uod peccator in peccatis

quod intelledus

deteftari

&

illc

motus

poteft continuari

inquit , dicitur attritio

&

efl dJfpofitio

tum de cengruo ad deletionem peccati ,

conctda-

, &c.. diligerc ibidcm denotat

adlum charitatis, vt diftintum a (pe.
Sccundo probatur ratione quia pcccatum

tur , anathema fit

cft auerfio k

Deo

& offcnfa

eius

ergo vt verc

rctra(5tctur,xlcbet rctradatiocius ellc cx chari-

SU ehati- tatc. Confcqucnria probatur,quia fola charitas

tM Tifert d cft,qux rcfcrt adfincm vltimu affedbu iuftitia:,
Jinem atfiluabfolute.non connotantc commodum crgo
veta conuerfio ad finem vltimum debet efle ex
charitate: alias non cilct dolor dc pcccato fub

,fiu vferi'

^tt, fequitttr

in vltimo inflanti alicuitti temporu,ejuo tempore ifla

tra

Sacramentum

faepc repctit

fandificat.

Hanc

doiStrinam

Do Aor in hac difl. hac ^uafl. & prt,-

cedenti.

Probatur conclufio, adlus cuiufcumquc virobicdko bonus, fi fit perfe^bus ,

impcratus a charltatcnonpotcftdici imperfc(^us ingencrcmoris, aut pcrfc<5tionis ) ergo
dolor elicitus , verbi gratii,avirtute fpci,&
imperatus \ charitate , non eft dolor imperfc6lus

qualcm vocat Tridentinum

atttitipnct,

quz

vt diftinguitur contracontritionem,

matur

foi

& fanftificat extra Sacramentum. Anteeft pcrfe<Sbior,quitm

gd^us elici<us a fola charitatc

aducrfarios, ncquit dici attritio

hocponont primariamdiftincfbioncm

quia in

iritioncn),& contritionem:ergo,&c. Probatur

; ille atus participat perfede reditudi-

maior

nem vtriufque virtutis tam fpei veibi gratia,

/i cft eius, qukm charitati$:quia bonitatcm fpci
,

ex obie6lo,ciiaritatis ex fine,& motiuo princi*

pali , cx quo impcrarur : fed participans perfe-

charitatcjcrgo ad hoc. Confcquetia patet,quia

luntatis inclinntione,bonitatem lui finis :qin'a

meritum iufti cft pcrfcAius ex

illud

rationc

offiaifa:,

& aucrfionis.

Dcinde,illa vir-

adus, poffet operari ad

falute indcpendcmet a charitate,& confcqueni
tcr ha:c non effet plenitudo legis,aut forma rcliquanun. Non magis vero requiritur ad augmentum gratia: cx partcnoftra, quam ad pri->
tus, cuius attritio cfTct

mam gratiam

fcd ad id rcquiritur

dignitate perfb-

n, quam peccatoris fcd attritio, vcrbi gratia,

in iufto,quamuis habcrct valorem a perfona,
:

quem non

habet a peccatore , non acceptaretuc

aa gratiam,aut gloriam,feclusa charitate ergo
idcm dicedum in peccatorc.Sed hxc fufEciant:
totum hoc dependct ab acceptatione diuina,
qux probaci.ncquit rationeiac proindc verilas conolufionis quarrenda eft ex Scriptura , &:

Patribus

,qmhus prxfcribitur neceffi-

&

do

motiuum magis fpecificat aclum hoc mo-

iu- effe

morali ,quod magis determinat vo-

pwdudlionem finis autem

magis detcrminat , quara obiedum quia propter finem folura,& amorem eius moueturvolunt.item ad cius

Iuntas:vnde illud vulgarc,quod

eft

tione prioris

fi

dctcftatio eliceretur i charita-

otio affignata t crgo a forticuri

ftt

adlus elicitus a charitate

imperatus. Hasc conclufio

fed fafEcit vt

cft

fit,

Doiftoris in hac

&c. vbi aflcrit quod poenitcntia fecundo

modo fumpta pro doLore, dcteftatione poflit
eflecuiuflibct virtutis, ncqueelle virtutem aliquam fpccialcm , quia cuiuflibet cft dcteftari
,

&

fi

imperarctur i

charitatc. Patct cofcqucntia,quia fic pcrfedii^is

participaret

per modii

d.i^,tf. i.artic. i..Etexhoc patetficunda comlufio

mmttm

Philofophi,

ris in

III

frifiei-

^ifwratur propter moechari, magit rfl machus,

ijuamfur. Ex quoiic argumcntor adconfirma-

tas charitaiis

ad faiurm,& frudlum boni opegcncrc v fpeciatim vcro pcenitcntia.

Secunda concU^a. Contxitio non requirit vt

Titii*

fmliiti

te& impcratur a poenitctia,cfret.petfc6lacontritio fecundum aducifarios fi fubfiftat diftin-

iis locis

mtmttm.

inter at-

meritum ex

A3m

imfthhtt
duptictm bt-

fed hic, fccun- rmim

dionem duarum virrutum perfcde , eft in fc

perfedior in gencrc difpofitionis,& meriti dc
congruo,aut condigno,& magts acceptatuc
ex legc difponente falutcm per opera , quam is
qui vnius virtutis participat bonitatem crgo, Maior cft euidens: quia in primis adum
participare bonitatem fui obicdi eft primum
notum in moralibus quia ex hoc pcrfccStio
diftindio virturum,atquc muiuuscxcefTus colligitur fcd nec minus notum eft aduin participarc pcrfedlc , & magis piopric, fpcdfata vo-

IZ5

&

tutis, fcu cx

dum

credere,fperayejiligere,paniteei iufiificationig gratia

&

<rm'c/r*,&c.Exquibus pa<et,ficut &clarifEme exfcqucntibus ,eum loqui deattritiope , quam nos contritioncm vocamus , & ex-

hominem dicatpojfe
vt

intendi ante infufioncm gratisc,&c. Iflcauxtm,

cedens probatunille a^bus

potcftconfi-

derarcpeccatum comifrum, vt oftcnfiuum Dci,

vt contra legcm diuinnm , vt aucrfiuum a Deo,
vt impcditiuum prarmijjVt indudiuum fupplicij,&c. &voluntasfub aliqiia illarurn rationum,vel fub multis peccatum fic confideratujtn

ledioni at^m.fpei , &itimoris. Deinde can. 3.

qirf defiiraptos cft ex illos c^. Si qMufineprauenieme Spiritnt /anSi gvatia ,atqn' eius adiutorio
re tficut oportet

III

peccatum

Ex

perfe&ioncm

finis,ibi

pcr

his deftruitur

quia hic

modum obiedi

tantiim.

charitatis

prima

&

fecunda. diftin-

t\o affignataa Snarez:quiadifferentia cx propriis aflignatur

fcd

tam contritio,quaTO

attri-

dcbent includcrc charitatcm , nequc illaf

ncceirario femper cft elicita pcr charitatem:
tio

hxc

124
Differen/ia,

qua ajfgnmt
SMnrez.
titkt.

j rtij.

X I V.

Dift.

hxcpatent ex vtraqoccondufionc:ncquevidco qua.re idcm hi prima diilin^ionc adiicic

limitationem ; ncmpe contritioncm debcrc (altem virtualiter inciuderccharitatcra>cumdicac in fecunda cam rcmper elici a charitatc}
confequenter nequit non includerc forma-

&

Ttttia
ftntim

diff liccr rcditudincm fui obic<ai,ac principij.Tcrimfu- ^i^ ^b co poilta di(linlio feipfam dcftruit ; vel

l*imr.

^^j^ cft diftindio propria

^juia deteftari fu-

proprium contritioni , vcl

non & primum crgo quando conuenit attricioni , facit eam contricionem. Si fecundum:
ergo neqoe ncutram ab alia difcernit. Deinde
per omnia, vel

eft
:

calis deteftatio

^ionc

fupcr

omnia

oritur ex pcrfc-

fpecifica contritionis, fiue indiuiduali?

Si primura

nunquam conuenit

crgo

aitricio-

fpecie diuerfa eft fecundum ipfum. Si

, quz
iecondum ergo non magis propric conuenit

ni

contritioni,quam attritioni. Patct confcquenria , quia non magis conuenit adui vnius virtutis intcndi pofTe, quam altcrius, ciim lotum
dependeat a conatu voluniatis diaerfo , qui in

&

rcmitti poteft.
hac, vel illa matecia intendi ,
Accedit idxta do<Sttinam aduerfariorii,ad con-

tritionero,&

amorem Dei

fujper

omnia non re-

exccirum intcntionis, fcd appreciacionis:

aucem in propoiico incelligatur /i^tr tmnU

qtiiri
fi

hoc raodo , tali# etiara requiricur in accritione ad remiffionem pcccari , alias cercc non efTec fufficiens ad gratiam difpoficio, nequeconuerfioad Dcum,auerfio a pcccaco fi aliud malum prs pcccaco appretiacecur , aut aliud bonoro pra: Dco.
Quarta diftindrio non vidctur congroere
vcritaci, auc dodrins Cocilij Tridencini:quia
dolor de peccato ex gratia , vt fufficiens ditpcH
;

Ity
fimMrt di-

ptna,

ttii-

**"*

Vtlmmm

fitio

ad facramentum Baptifmi,ac Poenitcnti*,

elFc ex volunwtc dcftruendi cui, vel eam fccum non habcre i nam /fjf. 6.

&

fcquenter ad dcftrucndura pcccatura.

\%6
Quinta diftindio non vidctur fubfifterc:
fuppofita enim opinione aduerfariorum,deraus gtM iy<rmo-

attritionera circ cx poenis inferni, tanqua

quara motiuura oftenf:ergo,&c. Probatur anlecedens, quia peccatum monalc ,

pcena inferni funt corrclatiua adxquata , & ficut oftenTa inquolibec morcali faluacur, ita euam rcatus poena: infernalis. Secundoiomnis dolor ef- Attriti |l
ficax tanquara difpoficio ad rcmiffioncra culpz ^j*' '**''
*
debct includcrc (pera venix ergo debet efle '*
auerfio in genere ab omni peccato morcaIi,(altem vif tualiter. Confequentia patct : quia fine
tali auerikme nequiteflirdifpontio^&impium

&

eflet

dimidiatara veniam

kDomino fperare,vel

de quo non dolcrct : vel loquituc

ergo de attritione extra Sacraraencum , vel in
Sacramence , qui eft difpoficio dc fe fufficiens
fi in Sacramenco neqttic abfolui nifi a peccacis,de qmbus dolct crgo cius doloc cxcendicur
adoronia falcera vircoaltter ,^iam quz obli-

iilius peccati

mfcimr,quia hsc

cciara ia virtutc pratfcnris

difpofitionis,& Sacramcnti remittuntur fi au:

tcra ioquacur de attritione extra

Sacramctum,
codem raodo dicendum eft:qiua non fufficit de
in fe,quantum ad

fic

cio

quam

fubindicac

nerape accricionem

inefficax eft

auc fal(a:

re voluntatcra deftruendi peccati , vt patet cx

ex adlibus fpci , amoris,
eius verbis citatis j

& dcteftacionis

aduali,fimplicitcc falfura eft accricionem

quos

ibi affignat

Concilium.
Sed fpe-

pati tale

fi

ica fe

que contritio illud excludic, nifi quz

includit voluncacem dcftrucndi peccaci,fi

pcrfcitus

adus abfolucus

fed actririo eft

a&us

fpei fe-

CmmmAi*/! condum aducrfarium ergo cum fic adhis abvlmmtm it- folocus non condiciotucus , includic volunca:

tem deftruendi pcccaci. Dices, clTc adum imperfcdum inemcaccm. Concra , cft adlus fijci
Chrifttan,& ex gracia :fed non efrec fpes
Chriftiana , & ex regula fidei , quod idem eft,
, auc iupponerec voluntatem de^
ergo,&c. Probatur minorajuia
fpes,qux ad iuftificationemdifponit.cftqua

nifi inciuderec

lendi peccati

fperatoc venia, feu remiffio peccati

& Deum

quid fit attritionis moriuura poenz infemi,

aut nocumcntum aliquod tetnpocaIc,quidquid
fit de primo , falfura eft fecundum ; quia attricio debet efle adhis ex gcncrc

odium abfolutura

peccati

quale

de, peto

fi

manctnc

adus

illeatttitionis intcndatur, re-

in fpccie attritionis, vel

frgo potcft (altem

Scm

eft

Dcin-

eper.

ita intcndi

Tm, IX.

non

Si

fic:

vt dcterminet

I17
T>iftnnti
^*"

*Tff

bonus ergo no
:

cumcncum cemporale nequic elTe eius mociuura pcoximum , rainiis aucera remocum, fca
finale

&

ptincipale.

Deinde fub neucro

rum comprehendicur tiupitudo

indicat Trident.y?/7Ii 4.^-4.

liali:nequecimoris

attritiojfine voluntatc dcftrucndi ipfum.

& prima quidem

non ciTc congruas ;

remiffionera peccati,& cius abfentiam, vt fidcs

docet requiritur enim conucrfio , imo repu:

doloc

his patet etiara diffierentias , quas Sotns

adducit

attritionis.

ftare

eft

& formatus.

nobis fore propitium propter Chriftum , vt

dicic Tridenc.loco prxfato:led nunquam fit,aut
promifla cft propitiatio, nifi volenti abiblute

gnac

com-

loquatur de habituali peccato , ne*

dalicer argumcncor ad hominera fpes vcnise

fic

*'*"* '*"/*

tiuo forraalifpecifico; hoctaravniucrfalceft, f^*^'

haberc, qualcra cam

dcfcripfit,quiacompatitur nerape pcccatumiSi
enim de a^ali loquatur , ac fimul de peccato

iitmfimSiu

gradum entis,aut moris,ci^m

quid cofequens ad caiera difpoficionem,qua
extra Sacraraencum poffic cfle pcrfciiior. Ra-

Concilium loquitur de difpofitione requifita ad facramcncura Baptifrai. in quo comprehcndit attritioncm , quia hsc fufficit adus

Hoc pacebic irtfrd^cpuft.^. hma infine.

|i.

voluncaccm ad eftedum imo femper id contingic, quia quzcumquc accticio fumcic ad Sacraraencura , cft nacura fua efficax ad inducendara voluncaccm deftruendi peccaci.Qupd probo , quia eft efficax ad deccrminandura horainera ad Saccamenctirafufcipicndum,& celinquendumpeccacum:crgo,&c.Pacccancccedens,
ideo quilque accedit ad Saccamcncum boru
fide , quia dolec de peccacis : ecgo quicuraque
dolec lufficicnter , habct voluntatem de fc cfficoncacem ad fufcipicndum Sacraraentimi>

fe,neque pcr Sacraracnturarcdditurperfe&ier

&

^"f^

65

1.

pam

autemquos explicat, non poiTunt non habc-

^'

ncquit non
i*- c.6.

Jtrm/Ui p**'
******

Qu^ft.

ifto-

Hanc
poiTc eiTc motiuum
peccati.

Secunda difTercntianon fubfiftit: StemnJM

quia ficut contritio non neceflario (empet eft /'*""*
a(fhis elicicus charicacis,ica

4if-

neque ex cimore fi-

mcrainit Trid.agens
de peccacorisprzpararione neccirariaadiuftifilialis

ficacionany?^6x.6.Terciamdireccciamirapugtuuiraus in Caiecano,ficuc
quarta. Quinta

&

non eft

alicuius raoraeti, quia fcquerctur

qu^d

aftus virtutiselicitus ancc iuftificacioncm,ver-

bi gratia,fidei,diftinguerecar abalio poft

iuftifi-

catio

S?**"

'''-

/'**'*"**'

'"*'*'

66

IV. Sententiarum

Lib.

cationem, licct idcm fit , Sc ciufdcm perfcdioobiedi tam matcrialis, quam formalis,
nis,
fi talis diftindlio admitterctur pro fufficicnti.
Dcinde falfum fupponit , quia idem motus attritionis poteft continuari poft Sacramcntum
meriium
fufccptum ,
tUAc cflet formatus,
<fe condigno. Falfa eft eiiam fententia illa , ad
qua hic videtur alludere, quae ncgat attritione

&

&

&

/ufficcrecum Sacramento, vt poftea videbitur.

u8

Tertiaconclujio. Sicut a<5kus contritionis clTe

comprchcndit contritionc,qu aliqqando chiritate perficitur,aiiquando non:aIias eifct inutilis adieitio particulac<%KWo.Patcc ctia idcm
cx partitione cius ibidem in pcrfedam ,
im-

&

autcm per ipfum Conciergo comprehenditur.

Secund6 probatur racione actricione,& contritionemconucnirc motiuoiquiancmo difcer-

itarcmiftus eftcjVt

fit

attritio,non contri-

QHartA conclufio.lntet attritionem,& contritioncm ex eodcm motiuo , feu obiedo proxigra-

dus perfcdflionisatacQUigitur ex,Db6kore,/-o

ne mritionis impcrfe<fiE> quae

ficit iuftificare,

enim nominon fuf-

fc fola

intcUigit doloretft Tmiftum.

Probaior conclufio .aftus > qui funt ex eodem

ttHtritic tx
obiet^o cum iifdemcireumftantiunonvariant
d*m mttiipeciem j fcd atteitio paicft-iiab^wcaifdcm cirM difftrutu
cumftantiaj fini voii ^ Sacramenti , propofiti
:

efnen<Uitionis,8c r<Iiquaexcepti intentione,vt

crgo quantum ad hxc, non variat fpeciem : etiamfi vaEiarctknonrefcrt, quia

loquitpur in hac conclafionc de fpecic entiratiua, non moraii* quam habcrct tantumex circumftantiis praniit^istquod ergo motiuum efie
poflit idem in vtroquc adu, probatur:quia dopatet ex diftis

tffi

M t49 mo'
tiu.

& antcnfiis

motiuo non diftingmintuf necellario ; ergo,&c. Dcinde Tridcntinuray?^^. C4^.6. praJcribit motiua fufficicnlor rcmiilus

& rcquifita praffpatationis

ad iuftificationcm habcndam.: crgo cx iifdem habcri poteft

tvn CQntritio,quam attritio : quia fi funt nctik

fumi ab obicdo
,

fpecifico, alias difccrncretur.

Conciliii ibi dicit

quod

com-

muniter ex poenis inferni,vel turpitudincpcchoc intcUigitur tanqua motiuum.Patetconfcquentia:quiacx hocdicit eam elle impctfe(5ta.Deinde,quia ratione motiui diftinguit

eam \ pcrfedla quam

,

fuperiijs dixit eflc chari-

tateperfe6lam,idcft,a(auali.Fabcr

<>4.//^.i(j.

cap. j, affignat difFerentiam inccr.

hos

a<ftufi

neccflario eft ex

motiuo cha-

farij

aduer-

prstcndunt ergo in hoc non diftinguj:

tur ab attritione.Quod etiam neutcr diftingua-

guatur ex principio elicitiuo, patet: quia vterquc cft cx gratia ,

infpiratione Spiritus fan-

&

diXonfirmatur crgo cx eodem

contritionem

Trident.y?;^!^.

per rcfpicit motiuii charitatis. Aliaim difFctcn- Dupltx

tiam exponit:quia accritio aliquado poteft efle ftrtntia.

ex defedu voluntatis
tionis

non

feu dcbita: confidcra-

circumftantionata:

ddartm , ac
cum pro-

ad peccati remiffionem. Haec vltima

defumitur 4 Dodorc loco citatOy q. %. fcd ibi lo-

ccfTarias

Pfimam difFercntiam exmotiuis nori mtelligo:quia in gencrc motiuorum duo tancum ad

Vidc Doftorcm

finali

in 2 J.40,

fi

didum eft ad vtramque tam

nem,quam contritioncm ad cfrcdum

eo/ttritionem

contingat

hanc aliijttando charitate perfeElam

ejfe

&c. ergb huius contritionis appellationcquam haftcnus dcdarauit , dciiniuit.

,

&

**'

impupiatur
Mg-

priina

rtmia.

atiritio-

rcmiffio-

Refpondetur ergo Concil. loqui tantum de

mociuo excicance , non autem fpecificante in

151

genere entis, aut moris, id eft, obie(5ti,vel finis;

illudcnim in gcnereentis,
moris,hoc in gencre moris fpccificat. Pro intelledione hu-

&

notandum

uetur ex motiuis variis incrinfeco

S
"'*-

nis circumftantiam finis neccirariam cflc,vt patct conclnfione prima.

pojito non peccandi de catero, Scc.

neceffaTiaad ipfara^comprehcndin attritJonem:

demociuo forraali

eiuf(limque a^us-

crgo hc potcft efle cx eodcnl motiuo , cx quo

contritio. Confequcntia patet.quia no poflunt
vnadefinitione comprehcndi a6tus, qui ex gcnere,& obiefto nequcunt conucnire,cum nihil
proxime ipfis coramunc lit.Minor probatur ex
verbisfcquentibu& Docet prtterea Synodus , etji

'

remittcrc poffit pcccatum,quod ncquit intcUigi decircumftancia finis, vt pacct ex di6tis.

dettflationem animi de peccato commijfo

& reliquii^qua; ihidem

"^

quitur dc attritionc,qus cft contritio pcrfcda:

dubirat autem fi abfque circumftantia aliqua

C4p. 4. vbi definit

tione,

ko-

'"*" *'^"'.

contrit^o au-

tritionit

Sub iiac definideclarat tanquam

dif-

tcm fempcr habet omnes circumftantias ne-

Dtfinitittttt-

(Jfe

*''

ptoxime ex mot luo poenaruni, vcl cacpiicudihis,remote autem, virtuaIjter faltcm , ex motiuo chacitatis , qua peccata
ofFcnfa Dei funt contritio vcto proximc fem-

de

jtflignatur

Ke^tp Ta-

qtijod attritio ficdolor

tcm deconctitioiie perf(;da:conu^,fiuc

tjmo

olitSio.

cati:crgo

loquitur, oftcndiraus in prxmiffis non netcflario difFcrrc iuxtaprincipia Dodloris ; fi autem

fic,fiue

111

contritio

imperfe6ta,quaE attritio dicitur,c6cipicur

aliudcircumftantiaeprincipalis,&dicicurfinis.

ritacis, fcu dilcftionis fupcrnaturaJis,vt

in

at-

ergo fufficitefle ex didis motiuis.

Dices,ibi agi tantum de pra:paratione requifitaad iuftificatincm in Sacranjento, non au:

aIiter,non curo,contritio perfe6la, qua; ibi vl-

itntrt.

fit

ipfi* eft fufficiens jfed attritio eft fufficiens prae-

<

ipfaTum non dcbct

adtum virtutis concmrunr^vnum, quod vocanc

ex gencrcipfum obicdum fpccificura formalcj

pacacio

?5o

aeftimata,quae

tritio in re:ergo differcntia

crgo nuUus a<aus iuftificat,nifi ex iUis motiuis> intra, vcl extra SaQTiunentum, vel ccirtc confcqucntcr quilibct ex
ccfliria, aut fufficicntia

"'

& contritioncm:& communiter fupponnnc DD.alique accedcre ad Sa-

Obiicies

cittttfi^ qudfl.^uidfiairkiumcvhiaue

Ptjpmt

cramcntacum contritionc

mQ,mo cft alia differentifi intrinfcca,quim

fufficit

nit inter attritionem,

tio pcrfcdta.

Jlttritu

temporc

lium,attritio

poflit ex variis motiuis in fpecie,ita Sc attritio-

tcft

contri-

tionis definitx adremiflionem mortaIis,quo-

uis

nis.Hzc patet cx didlis,quia ficut perfeftio debita.^dtui quoad intenfionem dencere potcft,
finc circumftantia aliqua vitiantc,ita etiam po-

115

&ex neccnfitate, quam dicit

perfcdam,

ius

ficui

ad produdiariem. vnius

quandoque

voluiitas

mo-

&

exquia alliciunt ad
adum obiediuc propofita ; ita eciam quando ad plures adus gradatim cx vno in alterum procedit , quamuis fequcntem adtum
trinfeco fine

non

eliciat

pter ipfum

&

obiefto

ex motiuo prioris , tanquam pro, eo modo , quo amor medij eft

propcer fincm tamcn a6tus pofterior dicitur Motiuum tx.

ex motiuo prioris,non fpccjficantc ipfum tit/ins ni jp:

efl[e

vt finis

fed excitantc vbluncatem

feiki eft , vt hic

dum

a^txmi

&

nunc non

quz ita

af-

cxirct in fccun-

aut confcqucntcs

nifi

ex occafione

"fi'^*"'-

XIV. Qua^a

Difl.
iymflMn.

/iunc piioris.

Exemplum

iuco j qui
dato (lipcndio , quod ipU

noUcc ceicbrarc , aiii

eft mociuuni cxcicans
nihil

communicat

huius

non

Ipccificans

in gencrc encis

non

cft

feli.(J.

mum

ergo dcpendencia adus ad adluni

Ex

habct,

fe

&

Ad aliud, quod

ad operandum

quo proccllucimorgehcnnz cftprimum

excitans- motiuum
non tamcn fpeciHcans,

Ipcm

Quod

iufticerc

de

fnfrit mttitt$.

&:c.

S\

auccm

lerrao ellct de

venia:

4. cap. 4.

cum

ergo ciim cxccptio

& limicacio dccermmcc expref-

fam fignificacionem clauiuls

ipfa rcquiri ad contritioncra in genere

quic

raagis

Jt

motus non cctfet , vt iu vUirao tcrmino. Adde vlcerius quod Concilium ibi dcfiniacconcra Lucherum

talem

fequi pcrfcctam

non

mocum non

CMmfedHciadiuinami/ericordut,

c$-

Ita

in-

pcccatoritm,

voto prajtandi

Supplc cotritionis

noHpropoJitum, Q- inchoatiinem

mo-

non peccandi

hsc cft volun-

Jed veteris etiam odium continere,Scc. Et injrd docct contritionera perfectim

tas

nem. Confirmaturinterprccaciocxfcquentibus:

fine voto Sacramenti eire inefficacem

exprimit crgo ConciUum tbidcm circumft.intias con-

DecLtrat, \n(]nii, ?ionfolHm nenfacere hominem hy-

hoc caliniabatur

Lucherus canquam eiret timor fcruilis folius

, habens fecum affcctum peccati , cftct
coaiftus, &: cxcorcus, non liber ) verum e.iam doyKm T>ei effe O" SpintmJkntU impHlfim,non adhuc

gcneie,tanquara ncceftarias

tritionis in

attritio-

(jideminhabitantii,fcd taniHm mouentis, quopceni-

ad Sacramencum. Quibus
concordant ca, quz ^ocnxt fejT. 6. cap. 4. depanitentiaChriJHana. Ha:c crgo in gencre refolutio huius quacftionis cft, ad accrinoncm, (Sc con-

non

tritioncm requiri, vt fint a charitatc vcl elicicz,

ni

pocna:

tens adiHttts viamfibi ad i-flitiam parat

&cc.

&

nempc

oporccc faccre ance

pcr pocnitentiam

Sacramcntum

qu

ell

Adtertmm quodaittnJiatuifmocentUfmJfefnturam
D. Bonauent. 1 .dijl.i.^.

art.

qu.

difpoficio

quandoque cx

diuerfis motiuis

&

vtramque dari

haberi

inter

diftindioncm tantum fccundum gradus, quando funt cx eodem motiuo,leu obicdlo.

ex

C H O

fit

in fpecie

quam

vc

vcl imperacz

ergo ftatus in ipfo timore, fcd panitens vlteexcitante viam fibi ad iuriiis ipfo adiuuantc
:

cft

ftitiam parat

SalmtMr,

contritionem nonfolum cejfationem dptCcato,(^ vitt

eire

& vtilem, & ex eo

cui anneCticur,

lus;& ^o{ici.,T)ecUrat igttHrfanEla SynodhJ hanc

fiftam peccacidcceftatio-

pocritam, (^ magis peccattrem

dimHm prtparatad remijjionem

reli^Ha coniitnElnfJit,Scc.

licct in ifta

hypocrifim, ied rcligiofnm

2//k*

fi

fynVpachia eius ad appeticum fenficiuum

ai^eclu iuftid<c,

m-

intcUigendum eft Conc. dc attritione, vt iolum

eft ex raotiuis ab ipfo expreflis. Reipondctur,
Concilium in initio eiufdera capicis doccre illa

commodi , quam

ipiam

habeat anncxatn
voluntace non pcccandi,

ad Sacramcncum

firmec rcgulam,

Ctn/irmMtii.

raociuq fpccificante ; non diccrct ccmmHniter:

quod idem eft ac regulariter , fcu vt in plurlmum;
fcd non tempcr cum alias repugnat a(5lum non
concipi ex motiuo tali formali 6c proprio ratio
autcm motus voluncacis cx cimore eft quia cx
cxcitatur via

illam

Sc ex acciico ficri concricum.

cepca ex turpitudinc peccaci,

communiter,

cft

6. cap. 6.

ConciUum ibi dicicquod actricio con-

Dices,

ex

crgo pcr charitatem/^;/.

minc contritionis,

cacijin

inquic, conclpitur

quii fejf.

gratiam luftificancem

& dileftioncm ad odium pce,

iam oilcnfum
cire,

modo quo antiqui

, co
Theologi inceUigunc forraacam attncionem no-

Nilul crgo indicat hic Conc. nifi quod fudeclarauityr^. 6.cAp.6, pr^parationem ad

fiiis

probatur cx ipfo contcxcu

dilcdlione ai^uali, qujc cft a<fluaUs chaticas

telligit

cedere pcr fpcm,

additur

cx

eft

docet Conc. actritioncm dcbcrc efte pcrfei^am

vc diftinguicur ib adiu-

Hxc elficacia

ica atccitio.

interprctationcm falfam

drin coht- iuftitiani incipere a timorc feruilijdeinccps pro-

inejje nifi

perfct^ione aiflus fuppofita acceptationc diuina.

uance.

fomiali

agi oportct.
his icfpondetur ad

peccatum ,.non

ticur

Miittt

primam probacionem,
^^4
accricioncmdiciimperfcdamrefpc(5liueadcon- *'#"/
*'"'"*''
tritioncm , quae fe fola eft efficajc ad delcndum

auc moraliter

vnus adalium, quia applicac ,

excicac
voluncacenl ad agcndum. Hac rationc gracia
cxcicans dicitur illa , qua voluncas conuer-

ffequit

eft

tata difpoficioneprxfcnti voluntacis

vt prior

Do-

autem

C.6. mottttur, inquit, aduersits peccata, Scc.

quoad bonicacem parcicipacam, cum adtus idem quoad omnia ftaret finc priore ; fed tancum fccundum ^uld, confidcphyficc

Cmcili']

calis

qoz ante Bapcifmum

quam dcfcribit Trid.

hoc cft,pcr cam pcenicentiam,quam antcBaptif^

auc moris

qu^c tonfcqui-

voluncaci ordinacz cclebr.mdi

tur

cxigicur

quia

67

II.

iifdcm mociuis, Sc eadem,

eft

M.

pcenitentiam

Alenf.j..fart. cju.^

c-rpatientiam

i.m.tart.i. D.Thom.

tenent

i ./>.

^.9 y

a.^.ad 'ult. pcenitentiam non ejfe virtutem infufam. Ita Dur. hic qu.^.Bajfol.ii^ Gabr.
Marfil. qu.io. art.i D. Bonauent. d. ij. i.p. a.i.q.y Rich. hic a.Of.qu.i.

hic.

AD

19
primum argumcntum principalc dico , quod ctfi triftitia fit paffio , tamca
ficut di(fVum cft prius , triftitia non cft adus virtutis Adargu.x,
impcrarc eam eft aiflus ,
Immediata
pocnitcntix, ctiam quomodocunquc accipicudo pamitcntiam fed pccnitenti;E virtucaufa , f/2
cis primo modo acccptx triftitia cft efFcdus remotus cfFc(5tus autcm proximus caufac
'

&

nolitiomali,

immediatc

ipfius triilitix.

t^~ eitts

con-

diclum cft in prxcedcnti quxllionc quomodo triftitia potcft cfTc fderatio.

&:cfto,qu6d poena efTet inuoluntaria, eyfdi.
voluntaria fccundum afrcttioncm iuftitiae

Ad fccundum "

t^d 5.
non fcquitur quin a(flus clicitus a voluntatc fit voluntarius.
^
Anpacnitecxquo
potcft
duplicitcr.
Vnomodo,
virtuscftin
dici
nobis fupplcAdtcrtium
tia vel por
iiicntum dcfet^us naturalis ( vude non ponuntur virtutcs moralcs a quibufdam , in tuntiafuifAngclis ) ncc in tlatu innoccncix fuiflcnt tales in uatura, quales nunc ncc ergo tunc fent injlatn
F 4
fuilfcc innocentitc.
;

'

IV. Sententiarum

Lib.

&

hoc fpeciaHter de virtutihabendi virtutcs omncs ,quas & nunc.

bus qux non habent bonum proobicdo , fcdmalum , vt pcenitcntia quia in ftatu
illo non fuifTet illud malum , ficut forte ncc tunc fuiflet paticntia , quia nec raateria

fuiflct nccc(ritas

paticntisE.
jtttfomitc-

maneat

tia

li^"^"^^'

quod poeiiitentia eft habitus incHnans ad faciHtcr vindicandum

eflct cadem,
^ ^q^ g^ matcrialc, quia formalis ratio virtutis
^ committeretur fibi vindicarc in aHum rcum. Beatus autcm & innocens poflunc
haberc habitum prompte vindicandi in aHum reum ergo & in fc fi tamen reattis
ineflet & fic poteft concedi quod in ftatu innocentiae , &c in Bcatitudinc manet ifta
lic^c non infcipfum,
virtus nec mirum cum in Deo maneat iuftitia vindicatiua
quia non poteft efle rcus.
Ad vltimum " dico quod non eft virtus Theologica imo circa obictum crcatum & cum arguitur quod non poteft efle mformis nego , imo cx multis atiqui maneat cum peccato
{,^5 vindicandi in fe iufte reum poteft acquiri habitus
Aliter dici poteft,

^^ (^

^^^^

^ ^^^^ j (^

lo

JVoj

e^
jjicere

>

"*.

f"',

mortaH

&

poflet acquiri ante deletionem peccati

mortaHs

forte

nifi

quia

ej},ij}itu

Deusiuftihcat antcquam poflint haberi actus fufficicntes ad generanonem poem-

piinitiuaad

tcntia:.

deledH pec-

quod

XAtHn^

ergo non ftat cum eo Refpondco

non deiet etiam mcritoric fcd adlus qui natus cft cfle adus virtutis , fivirtute eHcitus,fiuc non,fed virtutis generatiuus, & cum hoc bcnc poteft fta-

cum probatur primo, quoddelct peccatum

virtus

uc fit a

imo

re,

neceflario ftatquod

fit

informis

confequens habitus fuus

&: per

fi

ineft,

crit informis.

^ugun.

Et

fi

quarum vna cft Auguftini de poeni,

non foteji vera parnitentia : &c aha Auguftini dc vcra,
Cumjit opt*s Deifrultifera ptenitentia , infpirare eam poteji tjuando-

arguitur contra hoc pcr au(3:oritatcs

tentia ^ftne charitate in nobis

& falfa pcenicentia

ejfe

ibidem de vera, & falfa pccniterftia quod iine amore

Dci confcquatur quis veniam, habct hoc pro inconuenienti & eodcm modo qu6d
vera poenitcntia fit finc amore Dei.
\\\x audoritates omnes vnam habcnt refponfionem quia poenitentia fiue aftus,
quantum ad fincm panitcntix aitingendum finc charitate,
{],je vii tus non eft vcra
^ -^^^^ ^^y ^ quod dicic fecunda auloritas de poenitentia fruduofa poenitentia enim
abfolute poceft innafciex naturaHbus hominis ied non fruftifera, hoccft fcrcns
fru>Stum imo vtfruduofa,eft in vltimoinftanti. Sed iila tertia,qu6d fine amorc
Dci nullus confcquitur veniam potcft ibi accipi ww4nontantum pro poenitentia,
fcd pro fine poenitentiae , & ita communitcr dicimus quod pcr poenitcntiam acqui*
ritur veuia
6c iHa veniaeft, quapdo quis per gratiam Acccpiatur ad amicitiam
cunqtte vult fua mifericordia , bc

AipaenitettafriiclM-

/ir/>j

refi:-

'^
,,

'"j

'

diuiparn.

COMMENTJRiyS.
13?
Ad

riumf-

**

Dprimimargumentum,

5cc. Ke(]poniet

xV.ad argumcnta pcincipalia pofita ad initium quffftionis prxlcntis. Ad primum & fccundum

patet refponfio cx littcra

& iam di^

tn

AdtertiumpotejidicidMpliciterivnomodo,

u-rtffftu &c. Tertium argumentum fuit:vircutcs fuifle in

vlrtututn o" ftatu innoccnciae ,
rcmanebunt in patria : fed

&

pmt MTum,

ncquc

in pacria,neque in ftatu innocentiac eirec

pccniccntia

quia nec peccatum

ergo non

cft

Refpondetprim6 virtutcmeHein nobis

(fcilicct m ftacu naturae lapfae ) fupplcmencum
vircus.

defc(Stas narucaHs, lupple incurfi per

peccacum,

qui dcfcftus confiftic in ignorancia,&: crrore

ca

bonum

in iacelle(5lu

in volancate

cir-

difficuicate op^r^^ndi

ob corruptam inclinationcm ad

& rebellioncni eiufdem contra raconfiftit fomes, & concupifcentia, qui cx pcccato cft, & in peccacum inclinac.

^uas c^ nunc ,

Hoc

ncm , quae

de peccato originali can.

hine aliqui, vt

inquic, u giiic virtutes itapralcs fuifle in

lis.

Hinc

vltcriu dicit

tam in voluntate,quam

lijec fola cft ,

THcUr^tHr
rt^nfi,

qu connotac

impcrfcdtio

noh

clfec in ftatu

inno-

centix inqivo appecicus cx coco crat fubie(%us

voluncacisimpcriofincvllarcfiftencia, fiueJioc

proueniebac ex dono iufticiz originaUs , v< erac

in voluncace ,
inceIle(Stu ; fiuc cciam priccr-'

&

ca fucrit aliquod

donum in

ipfo appecicu

dele<5tabiliccr fubelfec voluncaci

ipfum

quia

1 3 tf

& confiftic

ncceflitas virtutis talis fupplentis imperfedlio-i

alcerfus

imperfc(^ionem fubie<^i,racione cuius fundacur

qua

cap. i.(^ i.

nee

de virtute moraU

in ordine ad fc

in cemperanda paOione

& Cftn.^.fef.6

&c.

medium

in appctitu

appctlcum

Vide Trideniinum ff(].

quales nuftc/unt

intelligttur tantiim

feruat

cionjin, in

p^ifAo,

ergo tuncfuijfet necejfttas habendi vtrtutes omnes,

^ux

ti%.

Aitertium.

nonfuijfent tales innattira

in x.difl. 19. fic ergo

non

moderancis appecicum

racioncm

pcrfedtionis

quo

de quo vide

fuic ncceflicas

quod habecec
defedum.

fupplencis

N6 excludicur crgo hic iufticia in generc k ftatu

innoccntiae

quia ibi elfec pcrfeda reiigio,obe-

virtutts iS~

f^f'^*^'

tum

Angc-

diencia,amicicia,vcricas, fcu veracicas:& huiuf-

c^bi tn flatu inaocenti*

modi,&qucuquenoafupponecentdefe(^um,

gn\nt*s .ptt

VC

Settffrit,

tuHut^pM.

..

XIV.

Dift.
vt hutnilicas

>

minruetudo

quando ergo

dicit

Dodloc noa fuiire viitucos in eo llacu.piout nuc

func : intclligit quoad eas przcise , quz ponontur ob defc^um ad moderaiiduni appcucum, &
quibus correfpoadet in ipfo appeticu habitus
proprius.quorubordinacur voiuntaci acquiiibuiufmodi.
tus, vt abftincntic

&

x his concludit

fpcciaiiter in illo ftatu

non

IftH effufttniinutM.

faiHc virtmcs

Stetmds

nialum, vt pcenitentia , 8c force pacicnda.

SiatndA rtifonjto eft . furoendo pamtcntiam
pco iufticia vindicaciua : due in fc, fiue in aiium

ft-

cxerceatuc vindida, poiTc ftatui

re

quin

ctiara

vindicaciua

aiiomalura

diiTcn k

fe,

vel in

nonforpccnitemia noneft (pecieS^

i& hoc modo

maiis

iuftitix vindicaciuz

cadem

fed

ipfa in exerci-

&

refpontioni plarimum
Huic dodrinz ,
Dodoris in hac quftioneypr< ttr-

tio.

fauet ratio

tiailo primo,

veiiMc^
andi in

^.Secunda impttfitiotConcinfiine prima,

ergo

fe

&c. vbi

vcl in aiio

dicit,

(it

quod-a&us vindirationis. Di-

dufdcm

uerfa iucc rcfpon(io oritar ex diucrfis piadtis

ODdorum, quantum

ad {iibiedum ptoximamj

& remotum pccnitcncix,

iiffermui

WMt*.
Trimmfn^
tuttia.

StemndM frnttmis.

ciuiio eft Dodloris inprima relpoMfiene, qua;

gis placet

ma-

quia nuiiioi in (acra pagina, aut aiiis

omncm

affedum.

Hzc

fundacur in eo,

fpeciaiis vinus,fcd

com-

tentix in eo fcnfu,

quo

dum in aUo peccatum

fe extendit

(ic

enim nihii differret i

iuftjtia vindicariua, eifttqae in

Deo cum crgo

:

nomina cxtra proprieutem non debemus trahere, (ic neque defiairiones. x his patet quid diccndum (it ad varios modos opinandi xiiorum
AlenC 4. p4trt.tpt. i x. m. i. ttrt. i. docet Angelam ?itititimtfe
AmgtU VMnon ftiifte capacem pcenitentiz , non itfe noraiiirijfi Dtm
nem in ftatu inaocentiz;(cd iioc non eft vecutn: vtUtt.
peccatum fuifle viator , & efte capat remedl),
quod concedit hic Dodot noftec ep*4fi. 4. ftatus
innocencic in homine, (i pecfcuecaret,non eiat
capaxpeccari,quiaino non ei7ecin/irmitas,2ii(
eo

ftatu fuperflueret, ficuc fpcs

&

fides

grariarum adlionis pro beneficio remilEonis

peccatorum. Verum hic adus eft teligidnh,
feu graritudinis,
4.

difi. 1

non poenitcntiz. D. Thom.

4. quaft.

ttrt.^.

in

idcm docct de Angelis

nempc fiii^c,

& fbre

primus parens , vt (i peccarec , pccnitettt : fed

certc hoc etiam de quouis dici po^Tct otdtnate
opecanri , nam ficut fequcns ceguiam ce&am
fectuc in bonum,pcofccurionef ica etiam tn malum, fligi, &deteftadone.

4. lib.traSi. 6. qutfi.).

probatur poenitentia fpeciaiis

fupponunt Conciiia ,

virtiis.

&

diftindioncm. Aieniis negac eam

biii,

concupifcibili,

arbitrio :fed

inceUe^om

(i

&

t quoad

Scriptura

& rationabili

cam

efte in irafci-

fed in libero

Uberum arbitrium
voluncaccm , non poceft ftarc:

inteliigat per

quia 6oe libeco arbicrio includat intellehim>

(luc fupponat: cettum eft pccnitentiam in intelledhi non cire,ciim (it deteftatio,feu,vt diximus,

vindi^peccati r^ui fanc adbis appctitiuc.

Deinde , fi inteliigat per iiberum arbitrium
voiuncarem , vt iibera eft, repugoat non fubiedari posnitcnciam in voluntate fecundluAn

^c-

6tam concuptfcenTijt^iiaut vt^ft icrafcibiiisjciim

hi duo late ( fumpca concupifcentia qaatenus
eft

profecutio , aut ftlga boni iit generc

omnem modum

exhitai'

in ipfis poenitcntiam

quia

Thomas Argentinen(is in 4. difl. 1 4. ^u. ijtA

docct in Chrifto

virtutcm pcrnitenria,

faiflc

non foium quoad otnatum , fed etiam qnoad

adlum difpUccnciz condicionacz, fdiicet inbac
fotmi, fiegtpeccarem, &c. Idem aifcrit de Beata
Virgine,& catteris, Paludanus <-/?. 4, in Angehs Bearis, innoccntibus, Beatifuma Virgine tiNcgat Sotus in Virgine,
Chrifto

&

ftruitidcm.
fiiiirc

poeniccnciam virtutem

catum

ipfixm veniale. Addit

S;.4rr. 4.

quia nequc pec

Vafquez

non fufficcread toUeodahi

eam non potfe hibere

virtotes

dkh.i.(jH^

virtotem-,

zCbua. ^^qaii Cic , ihqiiir.

Theologicx toilercnnir inftnribusin

Hzc ratio vidftur fiinda:re pnemiffas

fi

BapciTmo.

opiniones

quid iii^fenfitiuo corte{pohdens poenitentic, de

mate tribuontur ipiis n>cdia nece^faria taUs ftatus, Uc^t pet impcdimentaiA proaliqap-tetnpoere iis vri non pouenr.nen fic eftin ftata Bcadcn-

qtfOfiMd6

qpecandi voiuntalis:

non dillcrirous.

Pfiifu condxfio.
fbo\Xt. irafcibUis

Poenitentia cft

ift

dV. I<a Do<l^or h*c

vdlutltatc,

dift. 1

4.^. i

m.primd 5. Alis *fi tcmUtft' ifis : Irc^t cnim irafobilis prbpd^ %e&ct iid appcticamicnHciaunit

vel &ltem' fulci^

fed

quia infantes nafcuntor viatoi^ ,

dinis

& innocenti^

non eft

operando fc4

noh

& ih

valct;

BapHf^

ac in>peccabiUutis ,)vbi

dcfcdhis naturx

maccm

SimtentieH'
liertim.

ItnfngmMlw.

difpoficus

ita etat

aatem loquatar deltif , vc funt in appetita fcn(tcioo j n{ki ^aidem : Hck Soto'concedacali-

ciant

ti*.

Idcm docet de Beatis, manecc in els pcenitentiam quoad habitum , non qaoad aftuin
difpiiccntiae, aut doloris, fed quantilrm ad ad;um

fententia Aicifiodoren(is

ex iifdem fandamentis,quibus

Vimtffttim
JiHtM iltlMMk

ignocancia,aut concupifcentia-, ideo pcenitentia

Bcacis ac ftacu innocenriz,

reiicitur

ferfi'

ad vindican-

munis, indiftinda a czceris, quacenus conuenic

cuique deteftari pcccatum (ibi oppofitum. Eft

hzc

Smpftnit fie-

in Conciiiis> aut Patribus, inaenitur vfuspceni- ttmn

patria.

adum

lUtllUU.

& Conciiia & definita eft fitpraex.i\x& falfapocnitentia.Hc con-

thorc Ubri de vera

in

lcd

fct~

&

lubituum exdiuetficve obiedborum, aceciam

pocenciarum. Aiij apud eundem , & D- Bonauencucam in 4. dijL i ^.pme priTnadiihnSHoniSt
aiTcrebanc poenicenciam efle in omnibus animiC
pocenciis in quibus fedcs eft vircucum,& fccundiim

59

M 4. <6y?. c 4. f .2 .4rr.4.

difputare:nunc crgo fupponimas diftin<^onem

qu6d poenicecia non dc

SHbitSS

8 5 . 4rr.4. vbi Caiet. Soto

Ricliacd. Mrg.}.qM*e/}fritna.?al\id. tpufi.^. ^lquc

communis, vt patet catione genccaii, qua adus,

quia (i toqoacor depoffibiii,potoit Angelus poft

OT.a.tfrr.3.

tk d* virtutH

&

fubie^Urc
eliccce alas vindicaouz. Poenicenciam eiTe in voluncate docet D. Thomas ^.

quorumdam apad Alenfem 4. pdrt.^. 1 2

opinio, in anima non diftingui virtutes, (cd Hcut vnam ponebant potenciam animc
indiftinfU k faa e(rentia> iu edAm vnu habitum
virtutis efficacem in omnes opcraciones animc
imaginabantur. Contra hos non eft huius loci
Fuit

158
VMritf*

cupifcemiam : aliquid camen (imiie repcncur in

, (ccundum quoid dicicut

voiuncace vindicance

Patces,

non

quia vindicare in

Sc vindicai e prohibens con-

omni conucni-

eft diftercncia mateciaiis,

iuibtia vindica-

fumcndo poeniccaciam

tiua. Sic
iufticia

Deo , in quo cft

cuius eft repcUere

habitus ad eandcm potcntiam ceducuncor,

voluntasautcm vindicat : ecgo,&c.
Secnnd* condHju. Pacnitentia nequit efTc in
140
iis, in quibus non cft peccttom : (iioquamut de Im fuiim M<
paenitentia,pcout de ea loquuntuc facra: Uttecar quittjfc.

qua: ordituntur prim6 contra

69

Qiia;ft.ir.

aot iropedimencom

iii

excrceiidx virtutis taU

ftacui

14

Oti*f pmittn'i*

in

^iitfuibut fu-

qaan4o repugnac > fuperflaa eft omnino

<nn admucunc veniale peccacumin (lacu
innoceniix confcquencec ponerenc poenicen-

aut auchoricacc

vircus.

cuirere de infufione aliarum

Ciam

m eoJcm (lacu.

(^i.cenenc vircucem pce-

, non icCte ftatuunc cam

quoad peccacum in eodem (lacu,cum nunquam
morcale pcccacum compacerecur innocenciz,&
perprimum cale deilruerecur cam (lacus j quam
omnes infufae praecer fpcm 8c Hdem ergo pla-

infulam

ne

vircus poenicenciaE clfec inucilis in innocencia:

omnes aucem qui ponunc infufas affirmanc non

manere infufas moralcs poft charicacem. Alij
excipiunt pcenicenciam voluncarie magis^

cx

I4Z

vila

quam

Diccs, in Beacis manenc vircuces , quas habueranc in via : ergo poeniccncix Refpondenc

quidam manere in racione ornacus ,

mntt tancum. Aiij neganc , rcs plane incerca

i)tfttm.

que

a J vrgens aliquod racionis

eft,

nc-

auc auchoricacis

principium ceduci poceft. Qui afTcrunc remanerc, iocludunc imperfedionera ; qui negant,
dicunt non polTc abftrahere ab imperfedione:
quiique iuxca principia a fe poflca explicac

&

virtutctn pacnitentiae per

coar^iacioncm ad bos

extcnnoncm

vel illos adbus.

cius

mujjn toiolum.quod cognofcimus de hac

tute ex Scriptura

ac

Nos ftavit-

&

Conalii$,qu6d fitmedicina
peccati coinroiili 4viacoB^ih damnacis autem

jion dxtur) ncquc nacuram eius ad aiia principia

):euocare, aataliter interpcetari

cum ftabili fun-

& pcenicenciaer

prxmiccam de omnibus fimul , comprehcndendo cancum qu fpecialia lunc huius loci

rc

Tertia conclijio. Pocnicentia eft vircus acquifica

quoadhabicum

ica

Dodlor hic. Hanccencnt

Henricus ^0^/.6. ^H. ii. Durand. mi ^.difi. }6.

quotquoc neganc morales per fe infufas , vc
noftra fchola , & Nominalcs ,
quos licet vidcte in com.illius dift. }6.in j. Contrariam fcntcntiam docuit S. Thomas 3 fart. qutft. 8/ .4.5.

&

ibidetn fequitur Caiec. Sc

reliqui

com-

mencacorcs eius , Vafquez duhie vnico, Suarez

tom.^Mif.}. feil.6. Sotusin hac diftinlione qu.x.
art. /.

Cano

&

Incelligiturdc pccniccncia,vc eft fpeciaiis

alij.

virtus,

& ab aiiisd;ftin6Ia.

Pcim6 probacur,quia
cas

nulla ratio^aut authori-

conuincit ellc vircuccm nacura iua infufara,

& confundamen-

vc pacebic rcfpondendo ad argumcnca

firmacur,quianulla

eft neccflicas,auc

tum Ikcuendiadumpoeiiicencix, nifiin ordinc

ad delecionem peccaci.quod incft,& non rcmit- ASut

abftxahaC

quia pcenitentia

eft

pccnam

tenere. Rcptehenditar:merit6 Paludanus a Soto qu6d aflerucrit pcenitentiam fuillc in Beatif-

qu6d peccare potuerit vequia.hoc cft contramentem Ecclcfia:,

^roa: Virginc, ex eo
j>ialitet

Vt

ttntit rtmit'

quam difpoficionem pracuiam , vc pacec ex Trid.

tit fieeattuHf

feff.6. cap.j. 6.-].

&c caf.i^.i.i^.caf.i. Sc 4. Pacct

&

&

ex Scriptura idero
ex alns Conciliis,
Patribus , quae videre licct
diftindionibus dc Pce-

dico, cjuod non eftvirtHi

TheOf

&c. Pcr virtutem Theologicatn intelligic Do6lor gcnus virtucis infiifa: quia has folas

d logica

pucac eii.cinfufas per

quas yero acquilicas

fcentfemiam abfolute

fe,
i

&

ex genere fuo

vnde quando dixic

fop

nitcntia

reli-

infra,

innafci ex naturalittu

fempcr anccccdens infufio-

Infufanonefi

neque poft remifTionem pcccaci vlla

cft necelEcas pceniccncis , per f e loquendo de
illa neceflicace , ob quam cxigicur rc ipedu pec-

necejfmri tid

quia hic effcdus

ncm

cius

& fub quacunquc cxigicur

pcrtunc opcra fatisfadoria ,

eft ditpoficio

non ver6

iuxca

interprctantur.quafi vcl-

quia liccc fupcrfit

quam

quia adlus per

fe ncccfrarius

ad delccionem culpx

pcenicencia infufa

eft a

Accedic quodcadcm ipfa media

poeniccntiz
,

eft.

ex quibus

cft

ergpdicitinhacrcfponfione

^cceptationc diuina > fuppofito

fufHciant ia

cationc mcdiorura pcenitcndi tam in rcquiini

qu6d

vitdteandf i fe iuftereum ,.f9t^:4Ctpiiri hahitiu

pcenitentia poft deletionem peceati

yuppU-poenitcntix

que

cfuimantt

talt, (^pcjftt oi^uiri gnte

lis

cum feccatomor'

deUtiotim feccati mortdr

it'pforte<^uta Tieut iu^ifcai, aateijuam foffint

indc 4icit Pqdlor de

itttertitd. i6.

aliis

virtutibus moralibus

Hanc fcntcntiam Dodoris quoad

cipuli

D.Thomac. Cx' crura modernipiagis mo-

derarc. difcarrunt

a/rereptes moralcs infufas

quoad habituranoB ptobati

ncceffarj Hripixc,

ncquc auchoricas

fufficicns

ergoneprobat

modum

PQenitcnciam pcr (e iufufam per

ha

Secund6 in peccatoce poenitence remanet fa-

adadum pcenitentix,vt cxperiencia con- Steunda

crgo habitus poenitcntiae, cuius zStas fuSad omnem effcAum poenitetix. Antcccdcns

cilitas

ra.

ftat.

cit

patct cxperientia. Confequentia probatur, quia

ca facilitas

non potcft proucnice ab alio habka,

alias fuperfluere^ habitus pocnicentiae,fed virtus

infufa, cx principiis aduerfariorum,

pr.Tter folam

&

Vjrtmpsjij gcnere moralcs,

quoad paenitentiaminfpccie cigidifBiTic cenfutant antiqui dif-

ratio

cxtgeretuc

bitus.

haberi aititsftfficientes adgenerationem fcemtemia^

&c. qu ratio e6 tcndit, vc probcc parnicenciam

nonclTe infufam eo rigorcquoTheelogiloCjuuntur de virtutc pcr le infdfa , non autcm in
rcnftf Patf i|<p , ^ui infufam appellant quodcunqne gracuite don^tuni Deo, & eius grati , ad
quod non pertingit natura ptoprtis viribus. Pcr-

quae nun-

vc di(Sbum

difpofiiio ad rcmiflionem peccati

ex mhltis aQihtu

ad hanc fu-

& plura alia mcdia,

cccluderc gtatiam Dci pta:ucnientem,& adiuuanrem. per quam donatur, vt fufiusyi^r^i fuper.hae quijsftione,c.x ipfoprobauimus : hinc
ler

rtmijfttntm.

nec congruicas, ex qua adftruancur aliae vircuces Minut txigitur , quam

infufs , laluatuc in propofico quoad pccnicenali4L
infufi,
tiam , nempe vc opus fic refcribile ad finem vlci- meralts.

mum

aliqua poena cemporalis folucnda

tiam ei.as a vircucc infufa pcr

modum, quo alij eum

eft

hominu,^c. Incclligicfecundtimhancdiflcrenfe

^\^

Scriptura

cacidelcndifiueneceiricaccmcdij,fiueprccpcii

Tridcnt.yr/6.c-^,2 j.

Advhimum

'45

dcfifiit

fmni-

pccnucncia,& per ipiam tan-

cicur nifi fuppofica

poeniccncia infufa eftinucilisadhuncefTedumi

fe

diffpcentia fottnalis, auc materialis

CoHtraria
fententia.

inreieU. defanit. i.fart. concl. vlt.

modQ

fic

Conclufio
Tioiloris fit-

ftinetur.

&

pccniteDti3:>tuimportaturpernomcn,vtnulIo

pcccatum

vUintitm,

apud Gratianuro & in vniuerlum ncc

Concilia cribuunt
, nec Pacrcs , nec
alium vlum pocniccnci* , ncque agnofcunc , fcd

idamento poftumus : fiue cnim vindicare in

Rtfpottfi

quia fundamenca, &c principia hinc, indc in eodem communicanc:quaeftionem camen|in gcne-

qucm

vrgente racione.

& formz

An

quamuis ergo perinde fic dif-

ftatui>

nitenciae elle

{trfintS.

IV. Sententiarum

Lib.

70

Terti6

fpem,

obicdlium pcenitentiae

ordinis naturalis

noa manec

& fidcm in peccatore.

cft

motiuiun

media eiudcm ordinis ; 9c

confcqucnccr. non cxigit cleuacionem nacur^

ra:

Ttrtia ratit

ergo fcclus^ infirmitate natu- tx

poteft atcingi per

per principia jlicpjjs (^djni^ilPf obatur anccce-

tiieelt.

XIV.

Dirt.

{ieii$iquiaouic(^uin paenicenttx eft peccatum

vt vindicabilc per pocnara

Ctnprtmtit.

Lgc

ftatutam

lcd

Ke^onjio.
Inifugiuiti.

iatistadioucm lcgis pcc poenam, Ncganctiam

quz cil habitus nacurahs

ptum patct cx dcfinicionc

potcll conlcqucntia.

crgo

>

bublum-

Scc.

ob infirmitatcm nacurz ad bo-

bonos

cxigitur

num

8c cx dirccbione charitatis,

Diccs rcquiridolorcm de peccato , yt eft o(fcnfa Dei ; hoc aatem eire motiuum fapcrnaturale fimpUciter. Contra,quiatalis dolor nonell
tus autcm a pGcnitcntia ergo quantiim ad propiium motiuum incrinfecum , pcenitentia eii
:

& non infufa.

virtus ordinis naturalis,

crimine.

ficri line

te

vir-

fpem,& charicatcm.quoad

rt5im'fupponit fidem,

adum

quia hdcs

Trid. f^f.

cft

C. c ip. 8.

Pclagianos

quiricur fpcs

inicium falutis

& fcmipclagianos ad mcricum rc& fiducia prxmij, & relatio operis

:

per charitatcm aJ finera vlcimum

docuimiis
tia,

vtdcftnit

anciqua Concilia contra

<?c

verbi gratia

vc fuo loco

non obllantibus temperan-

fcd his

operans frudkuosc

vt princi-

pium adlusmcritorijjin vitam ztcrnam

transFertur extra genus acquificz

&

non

nacuraUs

difponic peccacqrcm ad graciam ergo fupcrfluic infufa. Argumcncura hiquicur de acquifica, cuiusacflus
:

non

5c lemipclagvanos iUos adtus

adiucorio Dei ipeciali, viribus Uberi at-

foUus, Sitjws

dixerit,\i\c^\x\.l,fine pnnenien-

&c
Aug. poft Conc.
DiofpoUtanum art.7. dc aUarum virtutum adiSptritmf.in^i^atia , atcjue
Simile definiunc 1'atres ,

eiitt atiiktorio ,

&

bus

qua* non Ucct inde conftituere

hzc ergo

diftindio fupernatutalis

ftanciam

& modum

auc antiquis

infiifas:

quoad fub-

non fuit nota Pacribus,

qui dc gracia fine difcriminc lo-

quuncur, fiue definianc cam requiri ad adlus infularum , fiue ad aclus acquificarum. Fundatur
canciim in opinionc Scholaftica,qua hzc diftindtio incroducicuninfundi
id cancura poft Tridenc.

cnim aliquos habicus,

& Vicnncn. cercum

ex rclationc

clfc poccft mericoiius

cliaritacis:

fuum finem & illa adimpleturlcx , feruicuc

Dco, &c. Ponacar ergocafus ( nc fic locus euafioni, ) quod Dcus fufpcndat concurfum infufz:
in

fi

detur,

& concurrac cum fola acquifica Deindc

quzlibet virtuspoteftdilpliccre in peccaco fibi

oppofito , vc opponicar reclz racioni , vtalij
conccdunc:ha:c autcm dilplicentia
dolor

&

difpoficio

eft iufficiens

cum Sacramcnto

vt ipfi

concedunt.
Diccs,fiies ahter fupponitur adpoenitctianl,

147

Omnia cciam, quz dcLcrnunc

concernunt adtum

tcria,

ad virtuccs acquilitas,quia fine hdc nequit

faluari poeniccntia.etiam in proprio

fic

aliz virtutes.

gcncrc.non

Hzc lolutio non ell omnium,

ncque coniequcns ad principia eorum , qui dicunt pccnitendum dc peccato eire notum luminc naturali & virtutis naturalis icgula proxima
:

cft

pcripfos prudcnciainfufa, in quodiftingui-

lur a Thcoloiiica virtute

fedcontraeam
tas,

cuius rcoula

virtutcs euangelicz

obedientia , caftitas

humilitas

Vafqucz

&

vt paupcr-

zdificari in fide,
ficuc illz.

bus,

& fpe

rura.

ordinac

crgo

hominem

cft infufa.

ad gratiam

& amicitiam Dci:

Rcfpondetur cx

didtis pcrnitcn-

ergo

falutcm.

1'/'

ohit-

^"fi'"'"-

eft fupcrnacuralis,

in vittu-

omm-

& fic toliic in vnicft.

te

donatur mediancc fuo adbu.

Polle

quod

cft

candem manere cum pcccato

concra nacuram moralis per

vc aftruicur,

quz infcparabilis

Quod actus eius

cft

morcali:

fc infufz,

a charicacc.

iion habicus, dclcac pccca-

cum monale , medtoric de congruo ,

& difpo-

fitiue.

Quod neque quoad habitum neque quoad

ftattis

fundamenta alioObiicit pnm6 Caiet.& Soto , pocniccncia

maideo

Ex his pacec veritas rclponfionis Dodloris ad

149
vlcimum argurr.cntum , cuius hzc fumma eft. Summanum
Paenitcniiam eirc viitutem moralcm aoquifi- ''f'^* Dc:?tam,
pcrfeinfufam eoriPore,quo Thco- ''T '" 7-''""
fioneadvhi.
... & non r
f
c r
logi loquuntur de vitcute per ie inrula , non au- , ^^ ^
tem in eo fenlu quo dilfcrunt Patres dc infu<a, mtntum.
ncmpe qua a diuina gratia auxiliante,& cxcitan-

validum.
his facilis eft folutio ad

, quam in
nempc pocnicenciam

Hzc racio habetinftantiam

quz faciunt ad

aftum

Ex

ucrfum genus acquificz, fi cSicax

&

Patres in hac

non habitum

tibus euangelicis, quin ecjam in reliquis

reuelationem pro
regulafuain hoc ftatu ergo idcm cft de pccnitentia , vcl faltem fundaiv.cntum illudnoncft
fufz ; habent tamcn fidcm

vrgent rationem

ali)

corpore impugnauimus

eft fides,

non func in-

^-j

nihil faciunt ad propofitum.

aliter

cft:

dicicur pa'nicentia eirc fupcrnacuralis ex fine,

quia hzc pocefl rcfcrreadtum cuiulquc vircucis

ai.

quacenus refcrcur per charicaccm ; fed nihil ad

nos , qui dicimus eam cfte ex adiucorio fpecialL

^"'-"'"^-

Refpondecur Concil. dcfinire concra

hzc cx mo-

tiijo charitacis rclata fufficicncct

Sttuitur.

ht

de reUquo nihil quod huc fpedec. AUa plura

adducic Suarcz concta hanc dilHndUoncm qua

vc actricioncm didindtam ab infufa

friniMtlit-

crgo idcm dicendum de poc.icencia.

Confirmari poccft aJ hominem quia plures aduerfariornm aJmiccunc pcenitentiam nacuralem
vircucis

filrti.

vt fuptrmiit/alc

quod

itflia

lcm quoad iubftantiam , in lenfu , quo iam frequentius (umitur aTheologis, quatenus diftinguitur contra acquifitam moralem.
Sed vrget Suarez can. 3. Trident. y?,f. <f,
148
qua dcfinitut vniformiter rcquiri graciam ad Ttrtiatbit
adlum hdei,fpei, charitatis,pcenitenciz,hne dif- ^" ^"^^^^'

ac proindc circ infufam. Contra,

omnis

te-

vinbus foiius
nacurz finc adiucorio graciz fpcciaUs , non autem vt figiiihcat virtutera infulam fupernatura-

bicrij

tus frudtuosc operans ad falutem,':?c vitam zcer-

Ctnirm,

ccnciara cfte lupernatutalcra

diftinguitut contra id

& chaiitaccm,vt docct Ti\>lcniin\imfeJ[.6.atp.6.

fic

ada^um pa-nitentiz

quin gratiam. K.cipondctur hanc rationem nulhus momcnti cllc : quia probai tantum pani-

Pelagianos

Dices pccnitcntiam ptzcx gere fidem, fpem,

Ref^onfio.

Obiiciunt lccund6,

poeniccnciz luperms

alEgnaca. Conhtmatur.quiaopcra latisfacioria,

iihis elicitus pccnitentiz,led charitatis,impera-

Imfujitiuit.

71

tiam ordinare ad amicitiam Dei ex fiiie cxtrinlcco , ininnlccc ix. cx obicc^o iclpiccic tantuni

hocactuigi potcll pci iulliciam vindicatiuam,

quibus vindicacur pcccaiumj vcrbi giatia,ieiunium, oracio, cleemolyna, cxhiberi poirunt pet
habicus acquifi.os , Sc gratiam attuaiem cxcitancem ,8c aJiuuantcm, qux ad fuigulos acfbus

14^

Qua;ft. II.

cft

eft

fructuofa

vel adluali

aut verafine charitate

vel habituali

nam duplcx

id

eft

poenitenciz. Primuseft, vc fic difpoficio

przuiaadremiflionempcccaci,& ficrequiritur,
vt fit aftus pcrfeclus perfedionc finis, id cft,cli.

citus, aut iinpcratus a charicace,vc pacet cx di(5Us

fupra : quod iuccUigitut dc achiali charicate , 8c

TiufUxfl.
'** ''"'-

on

IV. Sententiarum

Lib.

72

Hoc etiam intcndit

quam dcclarat , & alia

authoritas

kum , ad qucm ordinatur , ciim antca habuerit

fubiundta.

illud

habituali.

Auguftini
Alius

cft ftatus

ciufdcm, vt iam informatur pcr

lolum in virtutc,& quafi in ferainc,vt crat

adtus,

charitatcm,& habct anncxam vcniam,& rcmif-

& habitus prior,natura, & informis, qa6

fpcftant vltima verba folutionis

aeit

cnim cx

integra reconciliitiohc ^

proponto non ta de adu,quam de habitu porni-

pccn attemJt, fic magisft

eulpaereatu,
propric frudifera , quia habet coniun<^um firu-

ragtapho prxccdeti accomodatur perihdc adtui.

fionem peceati

cum

&

Q^

tctiae:Jodrinaautecxfupradikisinvtr6quepa-

III.

VtrumpxnitentU virtMjlt tomtum vniHSfoenAmfli^im?

Alenf. ^p4rt.qudfi.^^.memb.i'Mrt.i.^ D. Bonau. ^ic ufart.tnrt.i.tptifl.i.

D.Thom.

**-*^*^E R T41 h quxro ,

[tftiua

;ft

2.

fit tantum vnius poenx inflii

pcenam vc ordinatiuam culpx:

Vtr&tti pcenitentia vircus

Qu6d fic arguicur

autem culpz

quia

infligic

vna poena ordinaciua

vnaordinacio crgb, ^c.

hvnius

^rgum.

Richatd.a. qudfi.i.

3.

j.p4rt.<ju.%f.art.i. S\xxi.tm.^.dijp.6.

eft

ficuc vnius deordinacioni$

Icem, ^gEnicencia

cft

qused;^m

reddic jequale prozquali

iufticia>

vc

didum eft in qu*fi. fYAced.

iufticia

autcm

vm auccm culpz,pocft eSe vna poenazqualis correrpon*

deni eTgo,&c.
Aritan.

j.

&

vnum bbiedum crgo poenicenciae j qux cft

Itcm, Vtiius virtucis cft vnus adus,
vnum obicftum , fciliccc
vnavirrus, cft ynus adus , fciliccc infligere pcenam,
poena infli^a.
Concra , lohclis 3 Scmdite corda velira , &c. Ec lac. j Conftemifti alterutrtnrt pecc4:

&

'f.4U.

opf.

^^'

tA vefirt

'^'

& Mactli.

Ex

Tacite dignosfrnciui faenitentU.

fccundum Auguft. Vcra

^ucere fed non rcducicur , nifi per
puniciua,fecundumlcgcmdiuinam
argiiicur fic

his

omnibus audoricacibus

posnicencia ad Bapcifmi innocenciam nicicur rc-

Vcl melius fic Pcenicencia eft iufticia

fccundumlegen>Dei oporcccplurespoenas
infligere , vt probatur iftis auftoritatibus ergo, &c.
Iccm, de vera, drfaljafeenitentia , &: ponuntur in decret. fer difi. 7. audoritates diifta cria.

fi;d

Jiabtturde

fcen. difi.y ucrrac

"/'*

dc multis quac requiruntur in vcro poenitcnte

cx Auguftmo,

& fubditur

ilH fi*nt dignifm-

^ttsftenitemiit,

COUMEtiTAKlVS.
I
Ty*

ufnU

ftemtnuit.

a '"r^ErtiotjiuritHr.f^trMmpentitetiatnrtMtScc.
X. In hacquacftionc agitde regulapccni-

psnaeinfli6tiua,vcl anplurium.

Hzcqucftio

quia ex regula cuiulcunque

xquiualet ifti, qua quaeritur i ^MtyMffryrN^tM^lxrnitemid,id cft,opera, vel 6kus procedentcs fecu-

omne didtamcn, cui debet vir-

dum inciinationem poenitetiae, & prxfcriptionc

conformandale in aftibus , regulari ide6

quaerit, an pcenitentia ex regula fua fit vnius

merttotnoffofitHm$.comra,IeheUs ySccii^uuiax.

tgnnae Chriftiariac
virtutis procedit

tus

.-

rcgulae , in

C H O L

qua fundatur

vt

bcne Dodlor agu-

M.

faemtentide fHnitiu/teerreffondere duflicem reguLtminintelleffu. Primaefi naturaUs,fciH'

h^c j Difplicendum eft dc pcccato. Secunda fufernaturalis,vt hdc: Peccatum eft

deteftandum vt ofFcnfiuum Dei auftoris fupernaturalis, & impcditiuum Bcatitudinis fupcrnaturalis j
huic reguU correffondet atia iuHitia , a frima in voUtntate.

cet

&

*
"r TIc ^ dicitur , quod cuicunque virtuti in appetitu correfpondet aliqua regula in
Oftmo </- JLj[.intellcftu , fiuc alia alij, fiuc cadem pluribus. De hoc in tertio 6.difi.q.vnica, a x.
3

giuntmfia ^poenicentia
dor.
Cuilibet

fccundum quod cft virtus, & quxdam particularis iuftitia,ex folutione

przccdehte , habec alum proprium farnitere fecundum primam illarum quatuor figoWicationum prius pofitarum crgo oporret quzrere regulam
:

illius virtutis in intel-

& fccundum illam, fequetur adus inflidiuus vnius pocns, vel plurium.

virtuti af-

lcdu

fetitns cor-

Rcgula ' ^urem eius dicitur cftc duplex quxdam naturalitcr cognofcibilis, vt
fcilicctqupdde peccatoeft difplicendum , &iftae{rct nota intcJleaui Angelico,fi
fuiflcc Angclus viator poft primum pcccatum commiflum ,
pcr confequcns,

refpodetre-

^elUau'"

&

pocuiircc habcc? liquid in voluntatc corrcfpondeacccinclvpans iili regulx

ad aflum

vindicandi.

XIV.

Dift.

Quseft. III.

&

73

&

ifta pocnitcntia,ficut
rcgula cius^poffet cflc in omni TeenitentU
vindican Ji.vcl difpliccndi
nMurdu,
flatu vniformis quia fi non dcficcrct cognitio naturalis conucnicns naturae huma"'
connx , poflct pro quocumquc ftatu dcucnire in cognitioncm iftius rcgulae , pcr
^\f"*'
:

&

^qucns, xquc habcre

in

voluntatc aliquid inclinans proportionabilitcr

ifti

rcgulsc.

^^J^^,/^

pcccatum dctcftandum tantummodo cft notacx rcucla- ^ homini,

cionc, fcilicct quod peccatumeft dctcftandum.inquantumcftDciofFcnfiuum^vel cuim imelfnquantum aucrfiuum a Dco,vcl impeditiuumacquifitionis Beatitudinis , vcl in- UHHsnoefi
quantum induftiuum finalis mifcriac &: fub iftis rationibus corrcfpondct huic rcgu- (^prmiMut.
Ix aliqua iufticia in voluncatc alia quidcm, ficut alia cftcius rcgula.
Ad propofitum ,pcenitcncia primo modo cft tantum vnius poena: inflidiua , ficuc
cius regula cantum oftcndic vnam pcenam infligcndam,fcilicccdifpliccntiam;ad
quam fcquitur triftitia,qua: cft vnica,& prima poena.Sccunda cft inflidiua cuiufcumque,cuiusfua rcgulacftdidatiua; regulaautcm fua,idcft, notitia habicacxdiuina
Alia'' rcgula rcfpicicns

Scriptura.diftatplurcs pcenascfle infligendas, quas lator

cft miniftcr

voluit infligi ad

hoc , vc

illius lcgis,

cuius poenitcns

fufficicnter placarctur v&: talcs func mulcas , vc

coUigicur ex Scripcura.

COMMENTAKIVS,
b TT/(f

Ad refolutionem fuppo-

X. Anit aiilibct virtuti,qu2ft in voluntarrim^fmff*fti exfUt*' te j correfpondcrc reguiaiu iliquam prcpriam,

tia,&reguIaefietvniformis inomni ftatu:quia

fi non deficerct cogniiio naturalis conucnicns
naturx human* , poflct pro quoaunque ftatu

<

dcucnirc in cognitioncm

dicitur,icc.

tatcQmmunem
tx

i.d.s6.dtrtic.2..

plucibus,in intelledu:vt'pec
Dicit autem re^MLm prtpridmf

aut commwtemtVt innnuetcontrouernam,quam

Docet enim D- Thomas

iifidem ttadiauit.

Jbtpmdfii*

^ vm*

^^**

omnium

moraliura

acquifitarum.Ex ifto Philofophi fi.Ethic.Trwdemi vni inexifienti omnes ( fupple virtutes)

inerMnt

tpvmMgt-

prudentiam refpcciu

eile

fi"

i. i.

& cum eo ibidem Caietanus & alij,

vt Vafquez dijp.Z$. c*f.t. vnm & comrauncm

q.6.4rtic.

quod

intclligit

Dodtor

de alia

pane

Ssmem

Ji-

vir-

rcfpcdtiuc ad virtutem

defumitur a nne,vt ob-

vinutis, atque adeo ^ principiis in,

& conucnicntia: ob-

eft finis

vt comparatur ad

mc-

ita

&

mptii

ejt fi-

Jdi.

Trtpria

eft

frmitatia.

gula

communis

& propriar

idcoqucdicitur propria. Hicctiamvfus,&

fcopum huiusqux-

ftionis,&:ca,quxmoxdicit;diftingucndoregulam naturalem,& fupernaturalcm pocniicntix,

qua

4
tiegmU

P"*-

fr*..

eft infiiiftiua

ncmpc

de peccato

ejje

MfpUcendttm.

Dicit quod harc cflet nota Angclo , fi maneret

viator poft peccatum,
ci corrcfponderct ha-

&

bitus pcenitcntiz in voluntatc:&

Scoti oper,

Tom. IX.

'!*

'il*

& y^*^l^
tur.

ximc

&

&

fcnfus inter-

&

eorum adnus iudicat dc fenfibus cxterni ,

bu5:& hic cft modus naturalis cognofccndi pro
corruptx, in quo eft rclida.
modus cognofccndi intcllciftus tx
y
natata potentia: , qux vt fuprema cognitiua Stemnimmt'
vcrfatut circa obiciSkum immcdiatc,& noadc- ^timfa-.

hoc

ftatu natura:

Alius

cft

pcnientcr ab alia potcntia infcriori cognitiua ,

haec eft cognitio naturalis , qux fuit in

'*

&

primo hominc,cft

in

anima fcparata , erit in

Bcato in'corporcgloriofo,&fuit in Chrifto:

poenx.

c ^^M/4tfm^^^/rAr,&c.Hiciuxtadiftin6Uoncmpofitam,velinfinuatapropri2,&communis rcgulx.dicit dupliccm ciTe regulam poenitentix ; vna cft naturalis , fcu naturaliter coenofcibilis

operandi , loquendo de humano. Primusmoduscft,qua eft radicarus in eadem anima ,

recipit fpccies a potentiis infcrioribus , quia
aliter non eft ipfi obiedhim applicatum pro-

non minus,im6 pcrfc<flius,quam

&

differcntia tcgulse facit ad

fiip-

ponit ,&aliis in locis. ynde/i(pra,in iJJUa j.

tf. 5. dicit intcllcdum non eflc fignatum fcnfibus cx natura potentiaf. Qupd fic intcUigo, inttlUSS ex
nempe inrelleftum habere duplicem modum atmr* ptg-

illa diftindlio re-

gnitioncm naturalem huius ftatus,& ad fupcrnatutalem fidci. Hxceft communisregula,

radix virtutum , vt faciant ad finem fupernaturalem faluiis illa vero eft propria,fiftens intra
honeftatcm ex gcncre, fcu obicfto ipfius virtutis,

fiipcrnaturalis, in lu/.^. <}.9-. 1^^** autem talis

refpccliuc ad co-

ncs inde dclumptse.

Alio modo potcft^ intcUigi

HetmU e*m-

humanocx natura po-

hic etiam eft modus eius naturalis DmfUx m.

im tgnfel'
cognofccndi , quo vt poteniia vniucrfalis ,
fupcrior iudicat,& cognofcit deadlibus, obie- iimatitrdUt.
dis , modis operandi pot^ntiarum inferiorum>

partiuaeft
etiam veritas cius obicdiua,
crgo tam principia, quam conclufio-

diucrfa

*'/*'

& obiei^i, non cognofd pro hoe ftatu,

idcm

dia in patticulari,qux ad fincm eliguntur.Sicuc

ergo obicftum in ratione boni eft diucrfum;

'^''

tcntiz,

5^ 14.^.).

quod obicdkum

V^

gnofcibiliaab intelledhi

infine.&cjkprain ^jLio.*j.^ xoncluf.^.

malis.tamquoad intcllcdium.quam quoad voIamatem:nam didamen primum, & pradicum

e*-

fn

ad primum , licet

jpecies.d.ioJ].vmca,%.Ad tjuaftionem in

ieli,ad naiuram rationalem mediaiitc lege;

tra Philofijphos . Qt^ofitiem

gnitinit

procedatdefrie,8cc. vbi oftcndit plurapcr fc co-

vt oftendat neccffitatcmcogmtionisaltiotis A:

rrinfecis honcftatis finis

jttim mim
iifttmiiirt-

corruptx dicit Dodor n5 cflc modum cognofcciidi ex natura potcntiz, i.d.i.q. j.nequccx
natura obicdi primi motiui potcntiz. Dc hoc
variis in locis agit,vt ^,i.Pr9[^,<iiffcren$ con-

ideo tenet tot elfe prudentias , quot funt virtutcs in fpecic propter diuetdtatcm obiedi for-

nm/MMw .^^^ illius

'^"

regulz.

illius

cognofcendi huius ftatus naturat Vtfram

dtati articuUjScc. de vnitate fecundiim genus:

rripmm-

Modum

ifta

pccniten^

& eft illa, dequa loquitur Dodor, cam

fe

& vt dicit loco fiipra citdtt

nara.

Qnpd probat cx Auguftino

nitatCjCap.vltimo.

animam )

cter

IdeiT}

5.

dc Tri- Augaffin.

inquit,alIoqaens

lucem actefixa videre

vtiijue infirmitat f

iniquitas ?

QmcaHfa

dcfuif-

in peccati pct*-

nm poffis

& ^uit eam tibifecU, mfi

nifi

vtitpie

&c.

docct Gregorius lib.j-.Mofalitwa^ct^. GwgofiB.

iupcr
G

74

Lib. 1

-^

V. Sententiarum

cuius non aanofcebam

tus

Humana (juippe anima primorum hominumvitio*

nitatum

Taradifi faudijs expulfit

lucern inuifiyHium perdi-

& totamfi in amorem vifihilium fudit

euitare , hoc cogites

dr va-

vt (juodftudeof

animd^ue voluas , ijuod cauere

hemini , exuere autem impojfibile,

ah interna Jpecultuione caecata eft , (juanto forat deformiter fparfit : vnde fit , vt nulla nouerit,
nifi ea , nua corporets octdis , vt ita dixerim , pal-

niepte voti

magis eam

pando

cognofiit

uare voluiffet

homo enim ,

etiam came

feccando faSius
la cogitet

<jui

,fi

praceptum fir-

fpiritalis

futurus erat,

etiam mente earnalis

eft

vt

fio-

ad aninwfn per imagines corporum

cpta

Quantum autcmad veritatespradbicas, concluCio hacc Dodoris cft veriflima, ncmpe dc-

vriiMitft fcciilclumen intellcdus in his

Sicu.

perpeccatum:
vt omnes Patrcs contra Pelagianos vno confcrifudocent i. ad Coiinth. j. Nen fimus fiifficientes cogitare aliauid ex nobu , tarujuam ex nobis:fedfitffu,ientianoftraexDeoeft. Deusfiitcogitationes hominum,cjuoniam vanfitnt,8cc.P fal.^j}

&

muita

De hoc

flmilia.

cgregius

eft

locus

Ambrofij<^^yi<:/i>.i. queincjtat Auguftinus de prtdeftinatione Sani}orum,cap. 8. vbi ex-

primum locum citatum ex

plicat

Fre^uens; inquit

Apoftolo.

nobis de fugiendo ficido

ifte efi

firmot t*f*t t/tinam quamfacUis ferme , tam cau-

S
Pcenitettti* naturalis ..id eft

triftitiam

Sed

HO

teftate noftra eft cor

tju*

improuise

De-

cjuam effeclus tete-

dttnt

atijue alio trahunt

& cogitationes

mentem animHmque

noftrtf

confwt'-

<juam tu propofiuris , atl

Jicularia reuocant,mindana inferufk, vokpforia inillecebrofia

intexunt , Scc-

Non

cft

hic plura loca ad probationem huius

quod

aftcra'-

mus, ciim ignorantia,&crrorfequens fintpoena pcccati , per quam via vcritatis occluditur:
benc crgoDodkor dicitcognitioncmhuiusftatus defuiflc cx pcccato

rium in i .d. J .^. 3

d Aliarrgula

confulc

commenta^

relpicienspeccatum,&cc. Hccc

eft fidcs,qua

cognoicitur folum, vt fusc probat KeguUfidtli

gr.i.Pro/^/,

hominem ordinatumelleadfincm

fupernaturalcm

quo

cxcluditur tantiim per

peccatum ex eadem ergo cognofcitur pecca(um,v.ceftoifenfaDci kocmodo,iSc aiieriiuum

a Deo,
indu^iuum miferiat, & impeditiuum
:

ww,i^
.-m

&

pracmij.

pcenittntia habens regulam fttpernaturalem

,

Dedina cormeum in

noftrum

offiift

M.
,

vnam peenam infligit

quia ratio tantum di6tat feccatum odio hahendum ; ex

Scriptura, verbi gratia, confcftionem

rem

ftimonia tua , & non in auaritiam : non enim in po~

regulam aturalem

tjua habet

effe

ftatur Propheta , dicende

gerwit ,

trahit, 3cc.

Ambtofius.

mentem occupat

effUfio

difficile eft

4}Me

tMtt quead

ter irrepit terrenarutn illecehra cupiditatum

tanti-

dit ,

&filicitus afe^us :fid iptod peius ejt ,freque-

fuper i 1 1 ud Stetit ifuidam ,

vultum , &c. in illa cuius non agnofiebat vultum.
-:

plures

panaa

qtto

idefi^

fequitur triftitia.

tnfligit

vt

conftat

ex

'^mmm^
<**

^
^

<mw

****

contntionem,fatisfaSHonem , lacrymas, ieiuniumy

eieemofymm,^c,ExpUat quomodo virtui moralis foteft habere regulamfufernaturalem,

i*"

ergo ad qu2Eftionem,qu6d poenitentia primo modo,vt habens regulam

ex hoc , triftitiac connaturalitcr notam , tantum cft vnius poenac infliftiua ,
Icitur

D!

'

&

fequentis pocnitentiam fcd poenitentia fecundo

modo

habens regulam
cx facra Scriptura acceptam , eft plurium poenarum inflidiua, tot fcilicet, quoc lcgiflator ibidem> reuelauit fibi vellc fufficere pro culpa cotaHter cxpianda.
Sed ^ ex didis inftatur, quod poenitentia fecundo modo non fit virtus acquifita: quia ad cuius cognitioncm requiritur aliquid fupernaturalc , illud non cft virtus acquifita fcd poenitentia fccUndo modo eft huiufmodi , qiiia notitia , quae cft
cius rcgu]a,non eft naturahs , cum fit tantum poflibilis haberi cx reuclaxione:
crgo, &c.
:

fcilicet vc

Rcfpondco , in omnibus do(firinis ordinatis tam fpeculatiuis , quam pradicis , &

tam adiujs quam fafitiuis , fuperior ahquid nouit eo modo , quo illud non po4
tcft eflTc notum infcriori. Patct i Metaphyftca, i .Ethic. & pcr exempla manifcfta,quia
Concorda
T^. in fpcculatiuis fuperior nouit propter quid., fed infcrior tantum quia in pra(5icis , vcl
cum
""."
Jnproeenut.

Cap.i.

i^Qc

vbi dicitur
Theologia

*p

praQi'

"^*

Ad propofitum

fupremas fpcculatiuas non poflumus naturahccr noflc,

Dcum eflc trinum &: vniuerfaHccr quafcumquc vc^^^^^^5 immcdiacas de Deo de hoc lib. i .quaft. i .Prologi.
dift.t^t.quaft. i
ConfimiHtcr in pradicis,non poflumus fcire Dcum fub propria rationc cflTc fincm
creatucac intcllcftuaHs , nifi per rcuclationcm. ConfimiHter fi poflcc mueoiri ahqua
,

vcritates

fed tantum ex reuclacionc , vc

eiuodhtc

&

fimilesveri'
tates

fincm fuperiorcm fub propria rationc , &: ilkim intendit infcrior autcm non , fcd tantum proprium fincm. ConfimiHicr in artibus>loqucndo dc
finibus artium fubordinatarupa.
aftiuis fuperior nouit

py.gi

funt

&

non efl*et naturahter cognofcibiHs, oportcrct dc

praiit:*ta-

ars ica exceltens,cuius finis proprius

tum^e-ae,.Dei

haberc cognitioncm pcr rcuclationcm.

jjj vifcutibus auccm aHquac func poflibiles nacura: humanac ordinabiles ad fincm
^"^ rationc fupcriori , quam cogniiio huius ftatus fc extendac vtpocc , quod omnia
^""t dimittcnda propter Chriftii,
pro Chrifto Pra:latis in omnibus licitis obedicn4um,8( huiurraodi. In talibus crgo regulas direftiuas oportetcflTe cognitas ex rcuc-

tmettone,vt

Paupertat

Euangeli-

eaf&

Qbeif

finc cius

&

latiODC:

^i

Dill
lationc

&

pertatis

V.

talcs funt vniuerfaliter

Caftitatis

&:

Qu;xil

1 1

75

r.

omnes rcgulx virtutum Euangelicarum

vt Pau- (UemU ex
huiufmodi quia principia, vel concluliones pradicx, quibus muUuione
,

non poflunt naturaliter cfle nota.

minus funt virtutes imo excellentiores virtutes tum quia
illa vcra funt excellentiora vera, pro quanto adea non attmgit lumen naturale viatoris:tumquia illavera funt certiora , quam multaalia,adquacattingitlumennaturale viatoris quia vera ab lUa vcritatc qua: nec fallcrc poccft nec falli. Vndc habenci fidem quod Deus infpirauit totam facram Scripturam & quod ipfe cft vcriinnituntur

virtutes vt regulis,

iftac

Nec propter hoc

illae

certius debet efle quicquid ab ipfo in Scriptuta eft rcuelatum quam

,
ad quod quicumquc intclledus potcft naturali luminc attingcrc.
Ncc cx hoc,qu6d rcgula iftius virtutis cft tantum cx rcuelatione.vel fide nota,fcquituriftam virtutemappctitiuam non eftemoralem,quiafccundumPhilofophum
i. Ethicor. virtus moralis dicicur cflTe ex hoc , quod eft ex more , vcl ex confuetudinc
gcnerabilis quacumquc autem notitia fiuc ex luminc naturali habita fiuc ex fide,
potcft fccundum illam appetitus inclinari &: cx frcquenti adione generarc in fc habitum fic inclinantcm qui crit habitus clcdiuus,quiaappetitiuus,& fccundum
rcftam rationem, licet non naturalem, fed aliam rediorcm.
Ec hoc modo Paupcrcas, Humilitas, Caftitas,
huiufmodi funt virtuces moralcs,
quia fecundum perfedam &: rcdam rationcm licet non pure naturalcm ex more,
id eft,frcquenter fic eligerc gencrantur. Sic fuppoGta ifta regula noca cx Euangelio,
tas infallibilis

hnbentiar.

illud

Cap.

I.

f^nde virtus
dicitur

mo-

TMlis?

&

Fatnitentiam agite

adum conformcm

poceft voluncas cx frequenccr cliccrc

rc- Mattb.}.

ifti

habitum inclinantcm ad confimilcs adus & illc vet e erit virtus,

imo rediffima: confonus & tamcn moralis, quia ex morc & con-

gula:,generare in fc

quia redx rationi,

fuetudinc gcncratus.

COMMENTARiyS.
8

Dlciturerga, &c. Sequitur rcfolutioncm

pr2mi(ram,nempe poenircntiam, vt fer*lu ,&/>" quitur rcgulam naturalcm.efTe infliftiua vnius

tu^HMnfrtpogns tantum,nempc triftitije demalo. Hic
patct quia illa cognofcit tantum peccaturo, vt
opponitur regulx proximaj, & vteft fugiendum ergo tantum fub illa rationc fugicndum,
&de co dolendum quia non datur motiuum
aliudfugiendi pcccati, nifi hocex parteregula;
RtgmUnMiH-

'

naturalis*

Dicit ficundo ; qnod pocnitcntia , vt rcfpicit

Regul* fu'
pemmturalu rcgulam fccundo modo.cft tot pccnarum inflimHUiflictm ^jjjj
^ j^^Qj exigit lcgiflator in ordinc ad (atis^l"**'''

'

''

fadionem culpi. Hoc probat argumento ad

oppofitum cuius ratio fubiunda cft optima:

pocnitentia vera ad innocentiam Baptifmi nititur inducere non inducitur autem,
nifi per frudus poenitentia; , & iuxtaacceptationem Dei cxigentis opcra fatisfadboria ob
ingratitudinem noftram,vt docet Tridentinum
SttitftHio /ejf.i^.cap.i.zalis cnim dcbct efle fatisfaclio pro
:

nempe

r*"**lir

VtiMt]iif

peccato

& poena dcbita cius

^* ^^ voluntatc

qualis

Dci acccptantis

eft

& qu.in-

cxhibcn-

da: hc autcm fatisfaftio pro pcccatoeft tantiim nota nobis per Scripturam

nem

in quibus

Dci voluntas

& rcuelatio-

alias occulta cx-

primitur.

Scd ex diElis infiMMr,Scc. Hic obiicit conr

refoluta funt in refponfionc ad vltimum argumentu praecedcntis qu2ftionis:ncmpc pccnitcntiam non cflc virtutem acquifitam,
opti-:
fi fupponat hdem tanquam regulam
mc refoluit alfercns cognitioncm fupcrioris

qu

Ctgntti ft-

ad talcm fincm , cognofcuntur : quia

opera, feu mcrita, qua; cx natura rci

&

f*"*^ ^.^'' ordinis tamin fpcculatiuiSj.quira inpra(3icis

^m^'ul 'tH it^'"gc'^^ vcritatem aliquam , quam non att.in}^ cognitio ordinis inferioris neque veritaimftritnt.
tes fupremas fpeculatiuas dc Dco cognofci nataraliter,vt patet ex qwifiione ^iTna Prolovi : ncScPti pef. Torn. IX.
:

illa

funt

non

in-

ordinatione,&
acceptationeconftituuntur infj^medij:quamuis ergo peccatum efle deteftandum , bonura
rationis fcAandum quis cognofcai lumine naducunt finem

fcd ex diuina

turali intelledus

gnitio honcfti

&

quia ad talcm

co-

fufiicix

oppoficio peccati ad bo-

num honeftum opix ex obie(Slo,& rcgula proxima cognofcuntur: non fequitur indc quAd
ilIud,quod compctit a^ui virtutis , non ex
:

obiedVo

modum

aut caufis proximis cius

meriti

fcd.pcc

aut difpofitionis pcr fuper-

Tinii

vhl'

natur^lem elc&ionein , Sc eleuationem homi- "ittt,^ mt* 'Jiffium

nis per hsc tanquam media ad fincm vltimiim, fint cognofcibilianaturaliter qaia il- ^S^rnMturlc ordo in operibus ad finem vltimum , in- UitTttmtkm.
quantum habcnt rationcm formalcm ,
vl:

&

inam meriti eft omnino fupernaturalis in

ejje

ius

tra ea

queetiam pradicasiquz hx denAmincur a fine

vltimo attingibili , qui eft Deus fub ratione
propria quod cognofcibile exccdit naturam
creatura* , & lumen crcatum intelledus vt ergo finis hic non cft cognofcibilis naturaliter ita ctiam ncque mc3ia, qus media funt

re

&

cognofii

&

ab

illa

fola caufa

in cu-

-& ordinamedia voluntaria ad ipfum, ad quem non

poteftatc cft collatio

datur aliquod

medium ex

finis

natura rei)

& virtute

propria.

Sub hac ergo rationenon folum pocnitenfed omnium virtuturti, qua faciunt ad falu-

tia,

&

iera,&: dicunt ordinera

damentum

cft

lo

Tiiatftffun- i*j"tnti m-

ad fincm.rcgula
fidcs,vt benc inftat in virtuti- """"'J^^y-

bus uangclicis:quae inftatia perindc in onmi- 1^^.

bu$ virtutibus ficri poflet:ncquc indc tranfi:eadunt fuum obic6^um,aut funt virtutes infufz:
-nam aliud eftloqui de a^u fub racione meriti,

fatis

Lib.

76
facisfaAionis

mum

IV. Sententiarum
Ad propofitum

auc dirpofitionis ad Hnetn vlti-

adu , qua eft ad propriumobiedlum. Primo modo prxter id>quod

}

&

tur ad delecioncm pcccaci

&

modo non

ncm

dens nacuram obiedi ad cognitionem aAus.

&

reconciliacio-

ac denique, vc ordinac ad falucem ,cft

ex regula

requiritur cognitio cranicen-

vt eft

mociuo virtutis,cui opfldem diuinam , auc re-

ponitur , noii rcquiric

uelacionem vc veco eft ratisfaftio , aut puniordinatio a Dco pracfcripta , 8c acccptaca ,

Kabet ex ohieto,8c regula proximajfuperadditur acceptatio diuina uipctnaturalis , quz nequic fciri , aut cognofci , niii ex fola Scriptura,
reuelationefConfequenter per Hdem. Secundo'

itaque pccnitcntia

difplicentia peccati cx

aliud eft loqui de

fidei

pcr

quam folam

vc calis co-

gnofcitur.

C H O L

M.

Mouet qumeie dubia^(^ filuit per hoc^quod feccatum naturaliterfiitur Deo dij}licere , ideo'
efue e^e deteHandum , dr hac ratione hahet talem notitiam naturalem pre regula, vt vero
tfi auerftuum a T>eo fine fufernaturali , dr offenfiuuni eius , qua talis, habet pro regula r<uelationemtfeu mtitiam fupernaturalem,
8 iftam dubitacur primo , quomodo racione nacurali potcft eflc nocum
peccacum aliquod fub racione peccaci in aftibus humanis ? Sccund6jquomodo
poffit cfTe notum peccatum efTc Dei ofFcnfiuum ? Tcrtio quomodo potcft effe notum peccatum cffc a Deo auerfiuum ? Quarto , quomodo poccft cfTe notum peccatum cfTc impcdiciuum a:ccrnaj Bcacicudinis ? Quinco , quomodo poceft cfTenocum
peccacum cfTc difpoflciuum canquam dcmericum ad poenam finalcm?Omnia haec dubia innicuncur huic, quod nullum iftorum videcur racionc nacurah cognofcibilc.
Rcfpondeo , quomodocumquc fic nacuraliccr cognofcibile peccacum efre deccftandum , & punicndum fub propria racionc, poccft habcre pro regula poeniccnciam
primo modo diftam fcillcec vc cognofcibilc nacuralicer fed vc cognofcibilc fupernacuraliccr, fic habec pco regula pceniccnciam fccundo modo di6tam.
Ad primum principale argumcncum poceft dici, qu6d poena ordinans peccacum
fccundum fe , poceft efTe vna vnius fed ordinans in ordine ad illum , qucm offendic
culpa, mulciplcx eft fecundum voluncaccm illius, in comparacione ad qucm ordinac.
Pacec in adibus humanis,vbi poena facisfaloria alicui ofFenfo canca,&: cam mulciplcx
eft , quanca , & quocuplex fufficic ofFenfo pro emcnda. Pceniccncia aucem canquam

Clrca

6
duhuk

pocna fubordinaca iufticia: ludicis

ti

ipfius

ex Scripcura, vbi
Argum.x.

eft vircus infli):iua

pcenx correfpondencis volunca-

offenfi;& illaeft muIciplcx,loquendo depoenicencia fecundomodo,vcpatct

vindicando culpam exprimicur.

iufticia ludicis principalis in

Ad fccundum dicendum per idem, quod xquale ex nacura rci pofTcc rcddi & ca
mcn non cfTec fufficientcr puniens quia ifta punitio refpicit punitum in compara

Rejponfio

Mliantm.

tionc ad illum,ad cuius accepcacionem

fi

fic ifta

punicio. Ec

fi

arguas ergo crudclis

;

non fic fibi fufficiens. Refponfionem quxre.

Dici poceft,qu6d omnes illac pcenacsequiualenc vni perfedsE punicioni

cft,

punicio in fe fufficicns

atccicio infufficiens eft,

idc6 requiruncur

alia,

vc

didum

fajpc

enim

cft.

Ad cercium paccc in folucione pra:cedente,quia a^us poeniccnciz vircucis eil impeVno oBh rdre^&c hoc canquam de proximo aftus caufacionis poense, qui func refpedu crifti-

Ad^.

paenitentU

impernn
pojjimt vti'
rutriftitid.

tiac

& nolitio alicuius obiefti. Ipfa autem ctifticia fequens cft effcctus
& ifta poreft bene mulciplicari ftance aftu vno ipfius poenitencix virtucis:

confideracio

rcmocus
quia pcr

vnum adum

vindicandi , fiue imperandi punicionem , poceft quis imperarc

omnes punitiones correfpondenccs fccundum

C
II
Qmnqu*

MM

^^ Irea ifiamdulntatw primoy Scc.

Quinque

iurticiam huic culpae.

T A K

V^^ dubia mouct. Primum , <piotnodo peccti'

H moMtniur

tumfit notum in aEHbus humanitfidf rattone peccati?

nitentit

Secundum, cptomodo notumjub ratione offenji diuina ? Tertium , <juomodo potejf ejfe notum , vt auerfio
a.Deo ? Quartbm , cjuomodo notum vt impeditiuum

mus

prtdt.

aternx Beatitudinis ? Q_i|inrurn, efUomodo

f^utr

notumvi

AdquatuorvlcJmaiampatcc
cantum nocu.qua eft oftcnfio Dci, & fic dc reliquis, folum
cx fide:idc6que non rerpondct.Ad primu aucem

vl- <A<5//3(/)/7/V5?

itmM refoluU- rcfponfio cx

pracmiflis, ucccatQ cfte

turtii^.

Ii6 refpondec hic:fed dicic

quomodocumque fit

S.

notum peccatu naturaliter habere pcenitcntiam

du.

we

primo inodo pro rcgula.

Vt crgo hanc
,

Intclligit nonliinc

illam cognitione, quocTjque niodo

pafiar.

II

difficultatcm amplius explicc-

& refpondeatur ad primum

dubiuin ; vr- Cirea

fritn3

getur difficuicas primo.omnis virtus fufficien- Juhium

tcr regulatur pcr

cognicioncm

fui

gencris

/ed

pro.

ponuntur nt.
litnes prp par.

poenitentia cft virtus naturalis acquifita. ergo.

Secundo ,

ratio nacuralis dibat

dolcndum

I*

Mffirm^li-

efle u.

de peccato, quatcnus eft ofFcnfa Dei quia hac

ratione ctiam Gentes , & Pagani inftitucrunt Bjfe cegnitu
varios culcus ad placandum Deos luminenMtHfacrificia ,
:

&

offenfos:

rnli,

XIV.

Dift.

diftindlc

erat,

nihilominus cognoucrunt Dcum,quicuraquc

non c(Ic offcndcndum, fcd dc oftcnfa placandum. Confirmari poteft ex Paulo ad Roma-

redlitudincm hominis,qua oidinatur in fincm,

vt patcc ex iis , qux tradidcrunt Philofophi dc

nesprimo, qui hac rationcdocct Gentes peccaflc,qui cum Deum ex crcatura cognouillcnt,

felicitatc: vt AriUotcles ex primo Ethic. cap.^.

Dcum

iicut

di(5bat

peccatum

fiuc pcr fu-

eirct

pium ex tctminis notum efl ; malum clfi: fugicndum ergo Ci prarfens apprehenditur,ex eodcm principio fcquitur dc codcm triftandum
:

cflc:quia triftitiacauiacur cx apprchenfione ob-

Confirmari potclt ex eo,

notum fit homincm natura fua ordinari ad honcflatcm, in quo diflinguitur brutis, quod cognouerunt etiam Geniefti prsfcntis noliti.

.\

tiis

& vi-

Theologis,& Patribus
Dcinde notuni efl dari aliqua princi-

vcrafcripfcrunt a

icccpta.

pia pradlica regulantia voluntatem, vt patct dc

pruJcntia,qucfl habitusacquificus.Ex hisde-

monftratur errandum non cffc in opcrc ergo

ctiam corrigendum id, in quo crratum cfl peccando fcd hoc nequit fine difplicemia peccati. Hxc difplicencia efl pccnitcntia:crgo. Pa:

Auguftinus Iib.i3.dcTrinit.cap.7.jFrffn<f,
inquit
placuit

beatat fuas

y viteis

&

propria virtute

<juafi

pojfent,quod communi mortalium conditione nonpo-

Marco Var-

terant,Scc.ldem de Ciuitatejib. i ^.ex

renede fine bonorum

& malorurn, duccntas oCto-

ginta oclo Philofophorum fe<ias difcrepantes

commemorat.lib.i.de Ciuitate,cap.7.in iriplici Philofophia naturaIi,rationaIi,morali, .^wdam eorum , inquit, cpudam magna ^uantum dndnitui adiutijiint, inuenerunt, ejtiantum auiem htmanitfu impeditijitnt, errauerunt : maxime citrn eorum

mcrc

Lai^aiitius lib.z.Inflit.cap.j. f<^,inquir,

quidem /apientia ,Jedhumant : vltra

hunc gr.tdum procedi ab homine nonpatet , &:c. verum aiuem fcire dituna ejl Japientitc ; homo autem
niji

confequentia etiam cx dictis fuperiiis , quia

quaclibct virtus nata cft difplicere in peccato

fuit

13

quac eft

naturalis.

eji

humans Jitpienti* ajfecutifimt ,vt

^uid non

Jtt

itlud ajfe^ui netpuerunt

vo.-c efl

inteSigerent

qttid fit

nota

vtinam tamfacile vera inuenire

& lib.i.cap. 8.

Dlco , peccatum co^no/cltnr ab homlne ^uattmu

pojfem

prinatio reElitudinu moralis virtMttf, virihus na-

enumcrat v.uias fententias , &:fcctas corum de

natura f ummi boni , quas vniuerfim impugnat

PrinM cScIh'

eji

fic.

turtt

in propria

ijT

immediata re^ula taiis

virtutif.

Harcvidctur Docloris inpra;mifns,atque in

hac rcfponfionc quia fupponit pcccatum hoc
niodo pollc cognofci naturaliter &: cam probant argumenta iam fad:a. Conclufio refpondct ad primum dubium 8c confirmatur .quia
:

alias

nemo

pccc.irct infidclium,

quod

eft

cotra

&

quamfalfa conuincere,SiCC.

Tcrtullianus

lib.de prajlript. aduersiis h^icfes , c.~.

vocat Philofophiam

pientictficularis, temeraritvn interpretem diuinx

&

turtc

cem

veritatis.

difpofitionis ajfe^atricetn

eandem

na-

d" interpolatri-

Vbi etiam originem hjErcfum ad

rcducit Valentini ^tonas ad Platoni

fequcla,quia deficcrct cognitio necciraria.Pec-

tcm ad Epicuros negatam rcfurre<5Vionem ad

omnium Phifophorum fchoIas,&:c. vidcatur

voluntatis contra rcdkam

reditudo defumaturquandoque , aut fcmpcr ad cxttinfecam legem , fiue
aJ intrinfccum appetitum,& inclinationem rationis , de quo non curo modo ergo fupponit
rationem redlam ex qua intellecflus pcccantis
infidclis difccrncrc poteft dcfeftum in adui
hxc autcm eft natutalis.
Dico ficifftio , incertum efl ^uantum Je extenJat
cft adtus

rationem,fiuc

illa

hdc regula naturalis cognofletidi peccatum ,feu ex

tpubus prlncipijs hahnlt initium
in

nam

fi

loquamur

de fapiencibus huius mundi,qui finclumine

plurimaprincipia opcrabilium

tx dlfcifUn, fidci attigcrunt

in prafticis dc virtutibus

&: viciis reccpta a

&

Patribus , &: Thcologis, difciplina

traditionc, hix dcdille putaucrim.non propria inuentionc

pjologi

contra quos optimc

ncc^ViQ

honioc\puris

cnim

ipfi

Doctor q. I
cognoucrunt,ncque
diflcrit

naturalibu"; cognofccrc poccll

Hioti optr.

Tom. IX.

Deummeliorem dc

tate ad Stoicos;intcritum animar,

Vhiicfephin

Grteoru

h*.-

maitr.
tranquilli- refum

cos iMarcionis

catum cnim

Tciiuilian-

Grxcorum materiam fa-

fidcm , 8c Pauluni ad Rotnan. i

vbique Scriptura ipfis impropcrat fua peccata. Probatur
.

15
Ladlancius.

doceatur a Deo. Ita Philofophi cjuod Jitmmtim

Ciceronis

oppofito.

Vri*. ft&e.

Philofofhtri.

per feipjion perttenire ad hanc fcientiam nonpotejif

Patct

Auguflin.'

tptidam Jibi Philojephi ,Jicut eorum cuitjue.

intelli^ere

libi

nt, vtfluri-

fccflas enumerat Philofophus , quas

impugnat 1.2.7. cr 1. Ethicor.&c 1. lib.adEudemiuM,Sc lib. 1. in principia, ftatuic fuam opinionem.

vera paenitcntia.vt tradit Tcidem./ejf.i ^.cap.^.

can.^. Scd hxc turpitudoconfiftit in
infine,

ralis honeftatis

irndltiii-

phorum

Jitperhit iujle diuina proiudentia rejifleret, &:c.

&

f^

confiftat, vt patet in fine. Varias Philofo-

fubfuinptum , quia difplicentia , feu dolor

dc peccato cx turpitudine cius conccptus.eft

&

eper*h!libui

quo

tct

oppofitione eius ad honcflarepugnancia,

tem;ergo difplicentia eius habctur pcr regulam

clufi*.

naturali

Philolophi, qui pluradcvircutibus,

fV

Frol/Atif
fhiltftl.t.

ficut fcientia;

tatione.ficut ars.comparatur fclicitas. Dcindc,

an humanam, aut diuinam , aut fortuitam, habeat caufam fclicitas & cap.Jequenti,zn in operatione virtutum , an in vita , vcl in morte , &r
poft mortcm lib, i o.Ethic. dubius eft ctiam in

malum

pcccatum inhdelium,quod cft falibm. Confcquentiaprobatur.-quia hoc princi-

tilcs

an per difciplmam

& contra rcditu-

clfc

gam.fiuepcrtriftitiam. Antecedens patet,alias

quod luminc

vbi dubitat

aut alluctudme.ficut vircusmoralisiautcxcrci-

iniUum

ximc,vcl lemoti:

finis,a

glorificauerunt. Tertio.ratio

djncm regulx crgo deteftandum

frintipia

77

quo dcfumuntur proprincipia opcrandi fccundum

rationcm

ofFenfosrcrgo licct ignorauerintDeum vcruni,

non

Quxil. III.

& mortalica-

de refurre^ione carnis

lib.

CAp.

.vbi agens

cap.

&

lib.

de anima,

dc Socratc iam damnato.OwwtV

iUa fapientia Socratis de indusiria venerat conjidt ct-ptanitnitcuiSfnon de

tis

fducia compertx veritaenim veritas compertajine Deo ? cui Dens

cui

cognitus fine Chrijiofad Chrijius e.xploratus Jtne

Spiritufanno?cui SpirtusJanSbu accommodatusjtne

Jidei

Sacramento ?

Caterum

licct plura cradiderunt Philofophi de viitutibus ,

vitiis, quibus natura noftra in progreffu ad finemluum inftruitur,non

16

&

ipforum hxc inucntio primum fuit , vt tradunt Patres:Clcmcns Alcxandrinus lib.i.Stromatum , Philofophi , inquit , atite Domini aduentum .1 Prophetis Hebrdds partem veritatts id minime agnofientei fumpfentm ; fedjihi tantjuam propria dogmata attribuerum
rarmtt

(S"

alia

cpudam adulte-

alia ctutem (itperuacanea diligCfJtia indoile,

tMKjuat/i

Clcra. Alex.

PhiUfofhi ali
HebrtiU ve-

ritatem
tH4runt,

mn-

Lib.

78

IV. Sententiarum

t4ijU4mJaplerttespremntiarmit,8cc.Tertvl\iinm

TeituUian.

iam

citatus

^ando

Plane

inquit

non negahimui

Philofophos iuxta nofiros finfife , teftimt-

mum ejl veritatis etiam inuentMS ip/tus

&c. Hanc

imicniire Philofophos aliquando docct,

quam-

malc vfos, vt qui, per ipfum , Nihildiui-

uis ca

n*

ali-

refenuMt

licentix

iegem natwrt, opinitnes

fitas

autcm veritatcm ait vcl

ex antiquis fapientibus , vt Mercurio , Silcno,
Orpheo vel cx Apocryplus , & Pfcudopro-

faciunty Scc. Didiciflc

phetis

vel cx malis

&

familiaribus djemo-

nibus, vt habuifle Socratem docet, cx

commu-

& natura, vcl ex facris iiteris.

lcgifle libros legis
& fccutum

ni prouidentia,

17
flMo

Platonem
iegit

libmlegu.

faiCCeinm\ihisdocetlii(\:in\isinparMefiadGeftf^^ EuCehius in prdparatione Euangelica.

dorctus de Grtcorwn ajfeBionibtu.

Auguftin.

lih.i.Je

Theo-

Augufl:inus

do^rina ChriJ}iana, cap.i%. de Ciuit. Dei,

Ub. 8. cap.

eam mouet

1.

difficultatem,an cx

Moyfis eandem aifecutus eft,an per viam

crcaturas , an ex coDatione cum legifperjtis:
afTcrcns vcrfionem L x x. poft eius mortera
cditam. Ariftobolus autem ludaus ad Philomctqra apud Eufcbium. Legem, \nc[mtynoJham
libris

Ariftobolus.

in ?mltis Plato

Niuneaius.

fjbphus

ejl Jecittm^lxinc^HnTneniwi

Philo-

Giufd Plato nifi Moifes Aifktiu ?

Dc-

mus etiam Socratcm Platonc antiquiorem, qui

primus inter Graccos naturalis Philofophis,
vel txdio , vcl ob/curicatc rcrum vidtus , vel

TraiiiittenfirnatM.

'

qux

principia inftitucn-

homini tradidit.Vndc dogmataPhilofophorum dc Bcatituda: vita:

dine
aliis

,
,

&

Grttfif"'*"'
'

5f aflequcndi nnis

inftitutione vita: aifumpta funt ex

non per

ipfos probata vt principia ex

tjuod hono indigerent

torcm

La-

di

emolumento ap-

propofito

& honum fibi conjiituerunt,

&c. Profpcr contra colla-

Neejue enim ignoturn

fihoUtejHontum

eji ,

&

&

3. ^.5 7. qucm fequuatur Nominales ;

lcgem pcr doftrinam recepcrunt homiDco pcr rcuclationem intcrnam , aut ex-

nes a
ternam,vt ihidem Doftor. Hinc non cft admittendum, fi quis ab infantia cxtra hominum

confuetudinem yiueret , cum pofle ad notitiam

horum pra:ceptorum venirc nne dodrina, aut
fpeciali habiti a

quc in obiedo

&

Dco

illuminatione,

fui intdlcdkus

cludantur

fapientcs

tantum

fi

includcrentur,
in

iis

cum

pro hoc ftatu

ncin-

non patcrentur

difcrcpantiam,& er-

tores,quibu5 non folum Philolophi, fed etiam

Profper.

(^uantum Graca

Romma eloojuentia, & totius Mun-

inqttifitio circa

fwnanum bonum

acerrimis fiudijs,

exceUentiJftmii inge/iijs laborando nihil egerunt.

Accedunt ad haec Canoncs

ignorantia ,

& crror fcquens

Ecclcfijc,

quibus

in intelledu

firmitas in voluntate cx peccato primi

in-

homi-

nis adftruitur, atque adeo neceffitas diuinz

luftrationis

vt

bonpm

il-

videat, infpirationis,

tJeeeJptM
irti*.

vt apprehendat, confulcndus Cicero in ^uintfue

malontm. Auguftinus
de Jinibus honorum

&

lihris

locis citatis,

tius

}.cap,

lih.

tem,

1.

aflcrens

quamcumque

verita-

& praicepta inftituendae vita: agnouerunt

Philofophi ab Hebra:is furripuiflTe, TercuIIianus fitpra , & in Apolag. cap, 47. dicit Philofophos ex fonte Prophetarum fitim ingenij rigaffe^
Nazianzenus adNemefium, de Philofophis , idem
docer,
alij, cx quibus hjcc vcritas liquer.
Curautempotiffimijra apud Grarcos tradi- Cur

&

verittu

aliqui doccnt cau- */""< Grttu

fara efle diluuium Dcucaleonis, quod toram '**"'""
tio circa veritatem interiit

&

aliud anterius, quod

contingit etiam in Graccia fub Ogigio Rcgc in
Theflaliara vaftauic,

tatara.

Vidc Pinedam

ficvaftauit, vt per du-

lib.

& inhabi-

i.in Gen,cap,j, qua:

diiuuia ex Platone in Timaco

attigerunt
ditio

&

ygyptum non
mirum, C\ trarerum antiquarum memoria apud

ac proinde

non

cft

ipfos facilius conferuata, qua: apud Graecos deleta fuit,&

lofophi

^or

hit

vt dicit

Suhjiitemnt in ipfiusvir^

petendam tjfe dixerunt ,

non cfle nofa luminc naturae , tanquam principiacxterminis,aut conclafioncsifcd vtcon-

haric

trror i

nihil feperirent

mmine , ^itam nuUo

falia

fona tantum ,
habcntia caufam mere contingcntem , nempe voluntatcm Dci,docct Do-

ttntigit.

tem
tMtis

rum faltera tencnda , dc fato dc aEtcrnitatc

Mundi de omnipotcntia Dei de cultu idoiorum. Qupad praiccpta autem fecundac tabuls
,

rrw*.'**"^

non noucrinty&

ccntos annos reddidcrit incultam

Trtcepta feeund^, tabu.

felicitatem

Regionc i^tiica,quam

legem naturae fpedcnuis a qna principia virtutum circa finem , & mcdia emanant certum eft prascepta primz tabulac in
P'""^"s corrupta cfle in Gr2cis,quod ieCignant errorcs eorum circa prima rcrum principiaydc prouidcntia Dei, de multitudine Deo-

fofhorum.

dancius lib. 3. cap. 8. quaiuuu in virtute fcli- LaAantius.

citatem hominis ftatuerint , ignorarunt quid
cfficeret virtus, aut qu6 tender,honcftius au-

AviCtx.
fi

quod

tcrminis nota,aut conclufiones cuidenter dc-

Nara

Pf^^

Error ehih*

&

Theodoretus de Gracorum aJfeElionibus, Ladail-

moralem Philofbtradidifle J id non

conuincit cum primum fuiflc Authorem , quia
traditio a primo homine,& fequentibus , in
quibus viguit cultus Dei , & lex naiura: , non
ruit omnino abolita, quas pcr dodririam ad
contuUt > pleraquc

fe

"^'" reuclationcm

jfrtciftaprir

&

phiam

GrsEcos cmanauit ab .Agyptiis , Chaldaeis ,

Hcbrais quamuis origo iraditionis ipfis fuc"' "* 'S"^^ *1"^ primijm refercnda eft
diui-

Errawcrunt crgo Philofophi , iquique etiara

Dooior annotauit,
Paires ; crrauerunt ciiam quod fuis viribus , ingenio ,
inuentioni qoidquid apprehenderunt attribucbanc Ectauerunt etiara tcrti^,
in fuis politiis.vc

ftudio inftituendae vitx ad

&

utl""-e'"

properat.

fpeciatim Uh.i%.cap.^i.lih.i^.perto.
tum. EaCehias de prnparatiene Euangelica , lih. i

ttU4(ir!go tn

ferenda.

ij,quibus adminiculum legis fuit, fubiaccfbant,vt ludaeorum pcritiotcs Pharifa^i, & Scribaf,& Sadducai,quibus Saluator id fajpius im-

quam mox Orphacus,ac Mufa:us

fa-

bulis obfcurarunt.

Ex

his crgo colligitur principia ifta vniucrdc quatuor virtutibus Cardinalibus tra-

^0
Trlvcipisge.

ditioncreceptaeflfc,exquibus procedebacPhi- ncnilia

,

tanquam ex

regulis gencralibus fup-

pofitis difcurrendb in hac , vel illa matcria , in

quaaliquid ungularc alios pisalus inueniflc
non cft negandum.vt Auguftinus lib.iJe Ciuit.
cap.j.docet ^tddamt inquit, eorum ^ittdam ma-

'""'

-vir.

^*'<^'-

^'"""' """^

Aujruftii!.

gnacjtMntumdiuinitus adiuti fitnt,i/it4enertim;ejuan-

tum autem humanitttt impeditifitnt,errauerum,maxime citm eorum fitperbia iuHe diuina prouidemia
refiUeret

vt viam pietatis ab humilitaieihfitperna

fiirgemtmetiamifiontm(oparatfonemonjharer,8ic.

Supponcbantui: itaque ha:c principia triditione Rario

""'*
, tum quia ad pacificam aedificauoncm,&confcruationcmciuitatisterrcn2, eranc '"'"''
conleruata

ncccilaria

dum pcr crrorcm ad alciora non

furgctct

quia in his matcria laqdis,& vituperij

con-

confiftc

confer.
trttdi-

XIV.

Dift.
con(iAcbat

Pmlas sd Rom. j.
n^turam pcccantes non habe-

tum

QuUgenccs

in

rcntcxculationcm
iniim impKfTa:

etianij vc

tum

etiatnj vt

imaginis pri-

homine lincamenta
ptouiientia hzc coniecuan.cc}
aliqua in

<

fnancrent diuinii

&; idfo Philofophis concclla efllpccialisquc-

dam

afliflcntiji in

his principiis ad a^ioncs hu-

msQ*Sjapplicandis,& confcruandiSjVt dicit Augul)ifius,linequibus notitiaOeiconfctuarinon

pocuit:tum cciam vc rcuelaca vcritatc,& fidc,

c\ ip/U eocum
cam recipcrcnt

Magiftri} rcduci poOanc,

facilius

vc

Hzc

Qusft. IIL

79

donem reddatur opus vircuds magis dclcc^abiJc , quam fic bonum fcnfibilc quancumlibet
,

vtrumquc

amctur

libere

ficut

vua cupiduas,

& gloriz,vincit mtnotcm

vcrbi graria, honoris,

aliam cupiditatem, vc incemperantiz quamuis

hberi voluntas vni, vciaiteri adhzreac j ad quz
principia findiu Auguftimis/*^. 4. co^^tra Jklianum rcfert apparcnccm vinutcm Philofopho:

rum, & quoLcunquc cxcernos adus vircuds,

quz in fide non fundancur , quz cft radix vinucum , & fiindamentum adunplcndi legem , &
opecandi ad falucem.

autQrt) principia

Admiccercm cgo cum Auguftino/^.z.^^fc-

fcu regulx quataor

virtucum Ipcctanc ad fccundam cabulam

eiui-

que praccepca,qua:, vt fuppofuimus cx Dodtore

noltrow ^.d.iiU ij. per rcuclacionem diuinam
cmanarunc primum homini taclam , & vt ihidem re^onfione adtertium alleric vcl inceriorcm,
vcl cxCcriorem,ad quam cranc homincs obligati
ancc lcgem fcripcam , vc facilc colligicur cx iis,
qux Abraha: cum Abimelecho,& Pharaone
acciderunc circaSarai vxorem fuam :perince:

catum non

pcccacum fcd adlus neceiraSed aliud eft voluntaccm

circ liberam,& habere poccftaccm phy ficam non
pcccandi , vel faciendi aliquod opus bonum cx
tius

eircc

& quafi facalis.

gencrc

& aliud cft vci

poceftatc

illa

non

vti-

riorem quidera fctipcam in cordibus relforte,

inquic , per Mltepum do^rintm exteriorem datam a

appcticum fenficiuumfi

Deo

tamen: vndequando Patrcs negant poceftacem

libcro arbicrio,cxcIufo adiucorio diuinz gradz,
nifi cancum ad peccandum , duo dicunc, nempe
habcce poccftatem libcram non peccandi , fi

filios

tjHom d'fiehant ftarentes

(^ deriual^ant in

nec oportHit eafirrtbi in iibro

eafiaciliier

memoria commendare,

ejui^

potuerHnt

^ retinere

popidtt* illiui temporii erat longioris vita

melioris dijpofitionu in naturalibus

temporii pofieriorts

tempore

ejuo

ejuia

(frfiitit

cjitkm ptpultu

populi

infiyinitas

Omait Itx a recjuirebat legem dari, (^ficribi , &c, Nec dicenDt* aJftlu- dum cfl vllam legem a Deo dacam fuirTc , niii
ttm trtUuata in ordinc ad falucem, pro quocunquc ftacu vix.

Neque

prstcrea dicendum

eft in ftacu

nacura

corcuptz ipfum adinipleri pollc linc diuina inilluftrarione : vc pacec ex decrctis

fpicacioHe

&

& Scmipclagianos

tur

&

cclinquacui, libcrc

libi

quia non neccflicacc

fed volun-

vcilcc ca vci

tate peccat

& aitcrum cft, quod non vcatur iila

potcftace

adhibendo conatum rcquificum ex

parcc operis

nifi

adiuuecur

& excicecur a gra-

Hine dicunc iiberum arbicrium non

cia,

cindlum,fcd cncruacum,

bono

in gcncre,

cfle cx-

& inficmumj ioquot de

non dc adlu

fupcrnacurali quo-

ad fubftanciam, qui fuit Phiiolophis ignotu$,&

vndc fanc

ad quem tequiritur gtaria aitcrius radonis, Quia

PeUgiani in inccUigcnda funt , quz (zpe inlibrisPhilofoeodtm trrert. phorum leguncur de adjmplccione huius lcgis,

non applicat,vt dixi, vircs neccirarias. Hzc autcm pocencia, cuius non fic vfus , magis reducicur ad remocam, quam ad ptoximam , licec non

cocra Pelagianos,

qui in codem crrore fuerunc , quo Pelagiani,

pociflimiim iilud,
tribuences omnia nacurz

&

Idtim 2*f m/tU

pTofanus,

ttrriftn-

dHS.

Hzc

hs quofidam virtutum nobts inejfe naturaliter a Deo

conditore natura , &c. Quem loquendi moduin

fiuprd

allcgauimus

dtfi.

19. cx

& raerico rcprchcndicur a

ncm.

ctr

eft

Profpero
fi-

nam

vt

Caflianus,
fi

per

Canon

hzc cxcludacut diuina

peccandum.

& ariiculus

alw bonos

fpolicani. jidfingdos

lium gratia Dei.

fcprimus Concilij Dio-

Quem

reepUrere auxi-

arciculum canquam

fidei

eft

femen bon>, quod

fibi

arbicrium,non

derelidum gernunac

Vndc ficuc in

ludzis ccmporc legis reuelacz,

& fcripcz cxccrius

gis k fpiritu

difccrnic Paulus litcram lc-

qucm fequuncuc Pacres

in genribus przccpca

ica

cciam

& documenca vircucum,

difcernenda func ab adiucorio Dei, finc quo non

potuerunc adimplcri cum nec ipfi ludzi , qui
:

pcrfcdiorcm noririam cx reuclationc fcripta

habuctunt deiifdcra ptzccpris.nihilpotuctunt,
quancum ad opus implecionis , fine adiucoiio
Dei, quod fiiic ex mericis , & fide Redcmpcoris:
non qu6d ncccflicas fticric pcccandi, vt moderNouatorcs ftacuunc : fed quod voluncas iuftinon ponatur in effcdu ucquc apprehcndatiu, nifi libcrum arbjtrium cxcitetut ad bonum,
Sc pei araorcm Yirtutis infpitatam , feu deicdani

tiz

Setfjfitu
jrnti*.

eft

vc

ct'am Dodoris infiecwid

qua pono fequentcm conciufio-

ex doBrina natttraUter tradita

nobitfidr motiuv reuelatienis

reueUtione emanauit.

(^ non proponitur

i4

ideo dicif

Ttrtia cim
:lufit.

tjuamuis primitm ex

Hzc patct ex didlis in piz-

cedcnri.

Dico tpurto, ex hec

vt

efi

cognito

tcr

dici pcenitemiam

naturdem,

Quia cft ex motiuo natuiaiiprout iam di(flum cft non ver6

in voluntaie.
,

quod Ula habcatur

peccacum.
,2,

cft Augiiftini variis in locis

tur naturalis in nohis, ejui* cognitio, tjua habetur, tft

cenet vbique Auguftinus,vtyM/>ri infinuauimus:

nam fi intelliganc folum liberura

doArina

Dico temo,reguU natKrdit painitentia

gracia:

Ecclcfiafticus dcfinit, Ltberum

arbitrium gratia T)ei defiitutum nihii valet nifi ad

4(1.

exdefc<fluvircuris, Iedapplicadonis,& conacus.

ignicu-

quod fzpius dicunc Semina cjuadant,

fecucus

Camtms

ftera-

quia in operando fempcr fcquicuc inclinaImlinatit

donem, vc feccut in magis dcledabiic , aEcit volumatm.

Tkiltftphi Qr

catorum merttis cr rem. cap. 7. voluncacem ide6 Origt

peccare,quia vulc,& ideo non eflc finc peccaco, ti.
quia nolic nam nifi cx elc^ione pcccarcc, pcc-

fine

grada cxcitantc

iuuance, autauxiiio fpeciaii

tn-

& ad-

pccnitentia

, fi cft

piopcie diik, 8c detcftado pcccati

SluartM
tlufu.

concepu ex

moduo honeftatis , cdam in generc. Hzc etiara

patet ex iis , quz in fine fecundz conclufionis

&

diximus contra Philofophos ,

aiias quxftionc przcedenci variisin

non

z6

vc propric offenfa eft dif-

>i4t'n(M

Dico quinio , peccatttm

cognoficiturnatKraliter

cx di^is

locis.

vt

efi offenfia

Dei

cm-

cum Dco, quz fiindacur in charicacc fupcrnacarali,fccudum quam

cft amicicia inccr iuftum, & Dcum, & commu-

tlitfi.

nicado bonorimi fecundum aiiquam propordoncra araiciciz. Vnde ludich 8. Abraham ami-

nea ctgntfei-

foluens

CHs

fciiicct aroicitiam

DeifaHtu r^.Pfalm. 1 5 Z.Nimis

Mnici

m Dem

&c

loan.

PeccMvm vt
tfi

tfftnf

Dei , prtprii
tur nmturaliter.

honoratifiujit

lam non
4

dice vet

fcTMOS^

8o
(truos

Lib.
fcd amuot

croponiortem
JJi:iafDph.

2,

negar

cilc

aliquam

Propcer inacciualitatem intcr

qux

fundatur in exccUentia obicfti,

bencuolentia domini poteft contingcre

& amicum

, (\

ado-

hanc autem amicitiam non agnouic Philofophus, nequc fciri poptecur in filium,

Vndc

tcrt naturaliter,

tamcn

cxcellentix,

cam

ij

^^jtTjyfxrf?

ccmU- ad

/'

amorcm

tell

co

amorcm

licct pofucrit

cap.j.

&

Magyiommmora-

2,

Vidcatur Dodlor

negauit.

ad prim:m principale ,^
i>!x:

articulo

modo quo

3.

17.

d.

advltimum.

cxcenditur amicicia

Dci, prouc nacuralicer cognolci po-

per viam creacurx,auc eciam diiciplina?,

eiuiquc prouidcncia circa res humanas prae-

miando bonos, caftigando malos, quod nocum

fuir

etiam infidelibus

Tt,-:Aturf}

vt
-'

cognofci poceft pcc-

fic

comnjuni rationc. Hxc conclufio patcc,quia cadcm

leguia, qujE diftat Dcum amandum, didtac non
catum elledeteftandum

*/* *#/''

cflc

offcndcndum.

cultiis,

dum

vt offcnfam, fub

Patec fccund^ ex ratione

qucm cognouerunc

infideles

exhiben-

Deo,adplacandatnciusiram,feu ofFcnfam.

fccundum dubmm;
Sc ad tcrtium quomodo fcilicet peccarum fic
auerfiuum a Dco, & qua viaid notum fic, nemre vt Deus cft finis vltimus , ctiam Bcatitudinis

Ex hoc

pacet refponfio ad

naturalis

vt docec

Dodor in

i.

d. ^.^uaff. 9. Si

autcm loquamur de illa auerfionc a finc fuper, de qua hic per fe agic Dodbor , & in
qua:ftionc prxccdcnci , fic tancum fub hac fpenaturali

ciali

racione cognofci poceft fupcrnaturalicer:

& perindcrefpondecuradquartam,& quincam,

nota tantum fupernaturalitcr.
1)icaJiptimo peccatum ejfe vindicandumperpee'

cile

^g

ieftim ren- flitentem in feipfHrn

ne nntttrali

liHjit^

necjue

tUi

Ura pocnitentiam

diftin-

paccc lolucio quxftio-

Refponfio cciam ad argumcncapacec-ex divariam accepcionem poenitencitf: foliim diccndum ad illud quod opponitur e3c Tridentino , licct pcccatum fit ex raotiuo virtutis,

nis.

tlis iuxca

cui opponicur dcccftabile

eam deccftationcm

quaccnus imperatur a poenitcntia virtutcin vinpcccati hoc autcm non eft notum lumine naturali.
h yJdprimumprincipale,Scc.Hxcxe(ponfiopatet cxdidis ; ficuc cnim quxlibct vrtus

didam

fpccificacur a

motiuo fuo

ita

vel forc

qua

ctiam inclinacur ^''""fi'-

eodem mociuo ad Jectftandum peccacum,

& fic
qua opponitur ipfi motiuo damtaxac
nempc in fpecie
vnius virrucis cft vna pana
:

nolendo pcccacum
tione

r^u

non

quia alicer

qna opponicur

refpicic

pcccacum

quot

acccpcancis poenas

nifi

circa

membrum eft, tot

jd verfacur. Alcerum

cire

ftatuit lex ordinantis,

& hasomnes vna virtus

in ipccie vt vindicatiua, leu pocnitentia.infligc-

rc poicft

quam

6c imperarc

tara caufas proximas,

remccam

iis

&

bonicatis dari poflc

Sictamennon

dill'cTem\xsciuft.primafei].dift.
cfret fufficicnspunitio

& acceptata

nifi fit

quia punitio

in ordine ad offenfam

fadtio, Dices,

ergo

illa refpicit

cui dcbet

erit crudclis,

fi

eam

de vircutibus, ncque ex particularibiis cius , cui

peccatum opponitur , ncque Philofophis nota
fuit. Diccs
noucrunt Dcum cfrc placandum,
crgo pct aliquam facisfaftionem peccati. Rc-.
fpondetur eam placationem pertinuiilc ad cultum,
religionem tantiim , & c6 IpedafTe , vt
,

&

aucrterctur pocna peccati,non ipfum peccatum:

nam S< pcccatum manerc poft aftum , cft tannim creditum nobis quamuis itaquc pofucrint
gcntilcs Metanocam Dcam , qux exigerct poc!ias pcccatorum tamcn non cognouerunt homincm in fcipfo dcbcre commiifum punirc:
:

poenitentia, vtdcteftatio, feu

dolor dc pcccato ex motiuo huius, aut illius virsutis, quaiido illad motiuu.T3 non eft fupcrnatu-

SathfaB!

pecca-

fieri fatis-

RtpHc*

non acceptet

fl-

"'""

qu6d

obitcr ipfe fubiicit,

didtum eft , &c. nempe quxftione fccunda.

Pro intclligcntia huius aducrtcndiu-n cft,peccatum poft Baptifmum commiflum prxterpriuationem redtitudinis virtutis , cui opponitur,
priuare cius gratia , quod
cfFe offcnfam Dci ,
commune cft omni pcccato mortali. Vltra hoc
dicit circumftantiam ingratitudinis , vt docet

illa;

ftcunilH.

*?'""''"

lege prxfcripta,

nitioni

zq

in racionc

xqualc bonum, Ad
peccati, qua peccatum cft cranfgreflio huaut illius virtutis , dc qua difiicultate infra

adus
malo

tum

appiicatis,

(.//^ yicwwis/xT fimilicer paccc

ius,

ii-fam triftitiam

notam

f-fiinetur.

de eius pofi-

& quia opponicur bono

poenasinfligcndas
?/.

&c cril^ando

cft dif-

&

DiRlnciit

omncs

19
Adprimut

ex

no-

fuiffc

ExfUcMtut
^'"'"'*

& difponcre ad veniam

rcduci ad pcenicenciam,

inquit,quxre:fcd

Angclo

pcccatum vindicandum
hoc modo eft tantum , cx dmina voluntatc , &
lege, in homine viacorc tantum ied illa voluntas videtur fola rcueiationc nota
crgo,&c.
Antccedens patetcxdidisy?<y;r<j. Confequentia
probatur
quia pocnitentia hoc modo fumpta
neque deduci potcft cx principiis gcneralibus

loqucndo ergodc

x quo

ex diuina reueUticne.

dicit

fcl,

rcgulam eiutdcm ordinis

3c

(ftam ab infi^a.

nifi

plicentia peccui , fcu criiHtia de pcccato non

veto loquicar dc ipfa, qua cx ordinatione diuina
Rxigcrecurad remifTioncm peccati ,
reconci-

olnSio

rucuralem

xquiualcntcm fatisfadionem. Refponfionem,

nacuralrtcr

l'robatur

Dodorcs , qui ponunt pocnitcnciam

tur multi

cognitum nobis lumi-

naiuralicer, intclligit dc poenicencia,

liationem,

motiuo

eft

non

Vnde quando Dodor

?ti>bst$%

vt cft taHs dcteflatio cx

habet fidem pro regula. In priori fenfu loquun-

modo tcndendi in ipfum ) aftedtuum , adionum, bcneficiorum , conftantia , & firmicas, Et

licet ferui ad dominum non fit amicitia tamcn

linm

habet rcgulam naturalem loquendo vcto

amicitiam hominis ad Deum, fcd

: tamen inunicur propor-

6c

"i

de poenitencia

crcdico cantum, vel quatenus etiam cfl Ipccialis,

7. Eth. cap. 7.

aliquid exccllcntius
tio aliqua

ralc

&

Vndc Philorophus

pcrfonas.
1

Scc.

IV. Sententiarum

Di^ii /ecHndHm

5:c,

poenx xquiualcnt vni pcrfc*fVx pu-

fxpecnim

attritio infufhciens eft, vt

dWm//.>
folntionis.

&

Tridcncinumyf/

14. cap.

infra dift, 11, 5f

Cr dimna

iuflitrit ratio

ignorav.tiam delicjuerunt
,

Spiritus

& cap.%. & Dodor

,

Triden:.

Concilium cap.8.

CircuJiantiA
, vt alitcrab
ante 'Bapttfmum per ^Hnttuuit-

exigere videtur

eo ingratiam }-ccipianttir ,

peccati

i,

inquit

cjui
:

aliter vero cjui femel

*
a ""f""

cr d<emonis feruiiute liberati , ct* accepto

dono fcienter ternplum T)ei ziolarty

fa-itEii

S" Spiritum /anilum contriftare non formidauerim,

&c, H,cc racio Concilij pofica cx diuina iuftitia
quia ficuc peccacum cx
rcfpondec obiedioni
:

& ingratitudinebencficij rcce& malitia ita & exigit

pti crcfcit in libcrtate
nocitia virtutis,

iufticia

vc poena

eius

feruata proportionc,

grauecur.

Alceram

fubiicic

uina clemencia

rationcm Concilium cx dijj

Et diuinam clcmen- Diuin cU-

his verbis

tiam decet.ne itanohis ahfque vUa fatisfaSlione pec...

.
cata dtmittantur , vt occajione accepta peccatalemo-

rapHtctmeSiVolHtari],& contHmtiiofiSpirituifanno
in

nieniia
ttliulut.
*

'

idim

Dift.XIV.

QuEft.lV.

froctildubi

ricfrdi.

pccnam interiorem,&: cxteriorem appiicandam

quoia.m coercem hafutsfaUo-

&c. x q\iibus

quc adus antecedens, licct a Deo exigatur , Sc

acceptetur, non eft xquiualcns fccundum iuftitiam } fed tantum acccptatur mifericoiditer a
Dco , quamuis non mereatur iuftiHcationem,
qua; fit gratis , & ex mifericordia tam donantis
adlum , quam condonantis peccatum vt patet
cx eodem Tnd.fejf.6. c.8. Benc ergo dicit Do-

cilc in

iudicio

aid

vindicandum peccatum

Conclufio intelligenda eft regulariter

qiiia

fi

cafu daretur contritio adco fubito ex motiuo

potcd , vt fui pcrfedionc deleat ctiam

omnem pcenAm, vt fupponic Trident.y?j^i4.c.i.

non

infine,

& huic vni pecre^lz, & completz,aequi-

Ad tertium
Hic

paret ex didis.

&

itm frofrim
*d aftum. Probatur cx locis citatis Tridcnt.y?j/Ci 4.
vbi dicit diuina exigcntciuftitia fine magnis noremijjitntm.
remitti

peccatum

fed fortc rariflimus eft cafus rcfpe-

qui cognofcicur inelle

quia

fides,

de circumftantiis contritionis , Sc
propofito emendationis, de voto Sacramenti, Sc
an cxtendi debcat dolor particulariter ad fingula
peccata , 8c an naturalis attritio fufficiat ad Sa-

cramentum,

faemitttU

non

6tu pcccati

ftari poflint

dubitari

fletibus

iuftificarct

qux docet dolcdum dc pcccaco cali, docct ctiara

vindicandum. Alia qux hic confcqucntcr tra-

poted ex refponfione ad argumenta, exdi6H$etiamyM^r4,an rcquiratur a(^us

proprius pccnitentia: ad remifliuncm. Refpondeo regularitcr rcquiri,
interuenitc hunc

ftris

&

irapulfu abforbens mentem , vc

,
pcrmittcret aliud niotiuum confidcrarc,

charicatis

ualent pluresalix infcrioris gradus.

Rt^irirt^n-

Sacerdotum

reum ; ergo fupponit adum vindicatiux in

co , quihabet votum recipiendi Sacr^mcntum.
in

reqnirM-

non

Sacramcnti, vcl explicito,vel implicito : fed votum Sacramcnti cft propofitum dc fubeundo

cllc talis

An

Tcrtio

peccati fine voco

non ede exceirum fecundum iuftitiam quia

contritio aliquando cA infufficiens qux tamen
Sc

Vnbiiu.

vindicfttioncm peecati.

fufficit contiitio,aut dctellatio

tot omnesillas punitiones vni foli acquiualere,

tmr fttnftr

crgo in vindica-

patet refponfio. Poflct

qitafifrtzno

35

& aliadaii, quia vcta pcBniteiuia, feu quicum-

riepctru,
mipi-

fccundiim pratlcripcum lcgis

re-

tioncm pcccaci. 6ccund6 ridcs , quat doccc dolcndum cire de peccato commiflb , docet etiam

uocant,

cuitx

tnim mngnopere k ptccatii

8i

tisfadione } fcd fatisfaftio pro peceato dcbct efle

MigrAiiiora ItdfAtnur, the/durizAntej nohisirttm in

dU irg

g/l
reimjf*.

&c de prxcepto pocnicentix, dicen-

tur in fequencibus

prout

littcra

Dodoiis fug-

gcrec.

8c (ine fa-

hriitr.

Qj^

IV.

Vtrtmper SacramentumpoenitentU
Alcnf. 4. pArt.

quaft.

80. men^.

1 .

D. Bonau.

difi.

deleatur ctilpa?

8. art. 1. (jHaft.

i.&

D.Thom. tjudji.i. itrt.}.& i.part. ^.S^. art.6. SiiiUom.^. diJp.i6.feEl.

Magifter ^7?. 16.& li. Ute Coccius 1. tom. lih.-j. art.

t.
t.

Richard.

rt. 1.

Bellarm.

t.

fujt.

depan. c.i$.

VART6

quaero/ Vtrum pcr Sacramencum Poenitcntiac delcatur culpa?

Vidctur iquod non , quia dicic Pfalm. Dixi, conftehor aduerfnm me iniitfi- Argum. I.
tiammeam Domino. vbi Gafliodorus : MagnaptetasDei., ejuod adfolam pro- Pfalm. ji.
mifsicnempeccatum dimittit. Votum enim pro operatione iudicatur.
Auguft.

&

ibidcm nondum pronuntiat^fed promittit fe pronuntiaturum, (^ Deui dimittit : fed fine pronuntiatione non cfl: PcEnitentiac Sacramentum.
Icem , Auguftinus fuper illud lo. 11. de fufcitationc Lazari , nemofetefl confteri, jirgum. 2.
nififufcitatus. Probat tripliciter. Primo, per fufcitationem Lazari, qui prius fufcitatus
t/i mortno
cft,quam lc monumento cdviftus.Secundd per illud Ecclefiaftici xj.Amortuo velut.,
quafi nihil
qui nonef ,pertt confefsio. Tcrtio pcr illud Pfalm. 87. Nunquid medici fufcitabant , (jr
:

feritcmifef

con^tehuntur tibi.

fio.

Item fi per Sacramenfum Pcenitcntiac dimittitur pcccatum , cum facerdos mini- Argum. }.
Sacramentum, ergo facerdos dimitteret pcccatum. Confequens eft falfum per
illud Hieronymi fuper Matth. decimo fexto Tihi dabo claues cf r. Nunc , inquit, locum non intelligentes quidam^ aliquidfimunt de * fuferbia Pharifeorum , vt damnare in- * dias de
noxios, velfoluerefutent noxios^ citm apud Dominum nonfententiafacerdotum ,fedreorum Jufercilio,
huiufmodi probationcm innuit fubdens In Leuitico fe osiendere favita quratur :
cerdotibus iubentur leprof; ejuos illi ntn faciunt lefrofos , vel mundos j fed difiernunt , qui
,

ftret

&

mundi,velimmundifunt. ita hic.

Concra,Macch.decimo fexco j^odcunque ligauerisfuferterram^ &c. Icem loan.zo.

e^orum remifiritu feccata, remitti^ntureis.icc.
Hk func cria videnda. Primo, racio huius nominis Sacramentum Pttnitentia. Secund6, quod illi racioni nominis ahquid fubeft. Tercii folucio quaeftionis.
Dc primo , pono hanc racionem nominis Pcenitentia efi abfolutio hominis faenitentis,faiiA certis verbis , cum debita intentione frolatis afacerdote , iurifdiStionem habente ex
:

Pemitentid

tnHittHionediuina, efficaciterfignificantibt*s abfolutionem animtt afeccato.

COMMEN

definitio.

Si

IV. Sententiarum

Lib.

COMMENTAKIVS,
/"^yUrtoijMtrotVtritmperSacramemumyScc.
Do(ftot tradlauit dc difpofi-

V^Poftquam

SetpM quA-

tionepcxuiaad$acrametum,nempede ipfavirtute pocniteti<j:hic tandem aggrcditur declararc

in quo coflftat hoc Sacrametum,qu^ cius defini-

jiiMU.

H O

tio,

&quacxcrceat cfficaciamcircapcccatfire- ^

niittendu.Etpoftquamprovtraqucpartefubiccitrationes.tandeUibiicithancdefinitioncpce-

pnma

cft

M.

defmtione nominU SacramentiPcenitentU, ofiendit tdi nominifojfe aliquidfuhejfe,de

quo aBum efifup. d.i.(^ 4. c^d.t.qu.i.dr ponit congruentias inffitutiortu Pcenitentia,
dicens do^rinam de hoc Sacramentofimilem effe doSfrinte de Sententiis c^ ludiciis. Docet

iafiol hic qu.t. Alm.qu.i^.

^ emnes

&

idem habet infra difi. 1 6. ^. i .fequun'

Dionyf Cifier.difi.t ^. qu i. Occam ^.qu^fi.i-dr 9.

etiam Parnitentiamfupponerepro abfolutione,

Maiorhic qu.i. Gabr. qu.x. art.

Scotijldt.

aiuntfupponerepre aUibtn poenitentis.

D.Thom.^.part.qu.%/\.art.\.

Dur. hic qu.

c^ Suar. tom. 4.

^ ibiCaiet.

difi.

%.fe6i. i.

fro ahibtis pcenitentis dr ahfolutioneftmulyfupponerevolunt. Trid.feff.ii.cap. ^.fauet

Scoto, dunt ait pracifuam

/"^^^

Difi.i.q-z-

& ^.&d.
'^'2.

'

Confntetia

pro Sacra-

mento panitentia.

J^anitemia

vim effe in 'verhis

minifiri.

ad recundura oftcndo prim6,qu6d poffibilceft huicpofidoninomiSecund6,qu6dcongruit aliquidfubefle.&Terti^^quod

aliquidfubcft. Primumoftenditur pcrhoCjquodpofribilceftDeoanimamabfoluc^^ ^ peccato, iuxta illud fymboli Remifsienem peccatorum
per confequens poffibile
^^ inftituerc ahquod figrium ilhus abfolutionis, hoc fignum cfficax, vt prius expo^f "n^ c^ cfficax, in matcria de Sacramentis in vniucrfah
pari ratione verba qua:cunquc a quocunqucminiftro prolata, &tanc patet tota poffibihtas ilhus rationis.
Congruitas probatur quantum ad fingulas particulas. Primo , quia congruum
cft aliquod effc fignum fenfibile iftius abfolutionis a peccato propter eafdem ratio"^^' propterquas di^um eft difi. i. dccongruitate Sacramenti in communi. Et pi-optgf eafdem congruum cft ihud efre fienum
inftitutum a Dco quia
magis moue"

..
,
^,
1
l
rr n
ducet iritcnectum in ccrntudincm ,
magis inchnabit afrcaum adprompti^^^^
tudincm fufcipicndi illud fignum. Congruit etiam in propofito iftud fignum abfolutionis intcrioiris inftitui in vcrbis fignificantibus abfolutionem , vt fignuni repradea-

"^

^^nis aliquid fubeffe.

&

&

&

j^^-"'

r
jeu

epmtir-

uafimemta
iudiciscem.
tnijfari}:de

^Mo

infr.

^.

s^.^i.

^ ^^^ ^^ quod diftum

^

.ar^

.jf

^ non COpet.
l.

&

jj

^^

quacdam fcntentia

i'_rii

eft in ratione

diffinitiua
<-

demnatione
d

'[Panitemia
'fitkdterna-

^''^i^

"'^

6*^*rema per

rei

indignus

fi

quod
medium
,

ifta

&

cft

^'!fi'^j" *l"'ft

Setetus.

reauirii-

reum

q\iod.p.aimtetia efi abfolutio,

non tamen fententia

rr
n
n
commiflanj. Potcit enim quis rx
:

fjciAentia a

Ex hoc

*^

ludicorri-

ita ex commiffione fcntcntiare ; vel pro convelpro eius abfohuione , fi dignus fit. Con-

cxtcrior fiat a faccrdotc

cxtrcmum

quia congruit

&: ita in Hierarchia EccJcfiaftica,

Dcum per Hicrarcham ideft faccrdotem,

Congiuit etiam, qu6d a iurifdidionem habeutc,

CxtrcfQPV^cihcecpe0catorcs, reduci in

t^

toHtte^ti"

vcl

abfolutio

reduci in

iurdonraia ficut eft in Ecclefia triumphantc.

no

miflione cognofccre in caufa

vltima.

Do^

PoSnitcntix

abioluens

1.& OSpnnqipahsriedludicisfecundarij,

I.

tetfignatum.

J)eregjur.

jn

&

non fup ludice lata nulla eft,

fpquitur corollarium

quod doftrina dc Sacramcnto

Poenitcntiac fubal-

& ctiam dodrinae de Scntentiis. Pro quanto enim eft

'" Ecclcfia duplex forus, fcihcct publicus, & priuatuSjprotanto eft duplex iudicium:

^^"^*^"'-

dodrinx dc

ludiciis

quantum ad

aliqUas rcgulas iuftitijc oportct cffe conuenicntiam hic,&:ibi,

vtraquediffinitiohic^&ibicilaftusiuftitiaj. Et prp tanto potcft Sacramcnficut m Ba- .tum Poenitcntix dici Sacramentum iudiciale , vel iudiciuoi factamentale.
ex hoc,
*1"^ facramencalc eft firmius , quia rationabilius quam aliquod iudic.ium pufIL'^'
"'^
'y
blicum,
tur

verha,-^

ita pTdcifa ficut

&

JFormaapta
peenitemia;

Ego

tc ab-

foluo

ex

Trt4.fifi^.
e. i

.&

Ftor.

'

f.ui

cdi
^^ "^^ patct

quarc non

r,

rr

n-

verba in ifto SacraBaptifmo, vel Euchariftia, quia fufficit, ' q.uod cxprimatur aftus fcntenci^E abfolucat,is (icut &in iudicio pubiico non oportct cfrclimitata vcrba. Aic
cni^m vnus de Theodorp martyre , Jubeo igniht4s fradi. Altcr de Cypriano fan$:o ,^/4dio ammaduerti /'/4f<;/. Gommunitcr ^ tamcn ifta verba funt apta Ego te abfoluo quje^*-

^epcP)

ratio

eft nccefle efle ita praccifa

ficuc in

cunque alia prxmittantur,,Yel confcquaintur fccundum diucrfam gonfuctudincm in

^iucrfis Ecclcfiis.

difi^6.'}M.s.

Congruit

'"''

^
.

conclufio huiusqua- nitimU.

Qiovas,Panitetia efiahfolHtio hominii pameiiSfScc.

nitentiac,qua

Pojita

tftr

7,

'

^,^

XIV.

Dift.
CongriTit ctiam

quod

Qua,'llIV.

rcquiratur intcntio debita

vryi^ri cxpoljtum eft

83
m alus

Sacramcntis. Congruit ctiam cx parte(ufceptiui,qu6dlitpcrnitcns,idefV, habcns

aliquamdifplicentum dc pcccato commiiro.-hoccnimvidemusctiamin ludicibus
tcmporalibus , quod procciuum fcntentialiter condcmnant pocnitcntcm verofuo
modo abfoluunt , id ell, tanquam non ccum) vcl non punicndum fcntcntiaiic.
:

COMMENTAKIVS.
/"^yottd /ecurtdMm

Explicat primo

Scc.

V^poiTibilicacem huius

;,

iea

iurifdicbioneidata Saccrdocibus dimitccndi

aut

krinit*.

per illud Symboli . remijjionem peccatorum, &c.

Et hanc remiirioncm, podibilc c(l,vt tribuat pcr

tignum

ienfibilc,

hs

dijl.

& ica congruic

z.Sc

huitft tju.

vc patetfx di-

i,.Sc dijt.x. qnt,jK

prima.

Quod pcrindc ctiam patet ex dijl. 7. cjutjl prmu

ik. dijl.Z. Quod coiiliftat hoc iignum in aDfolu.

tione, probat.

Q^ja

adus

cil

iudicialis

& len-

tcntiadefinitiua niiniilri, vt habet poteilatem a

Dco,

& Eccleiia

vnde

doAri-

infcrt coroUaiic

nam hanc dcSacramcnto

rocnitcnti^ lubalter-

naridodrinxdcludiciis,

&

Scntentiis. Infcrt

non rcquiri ita detcrminaa verba in hoc

Sacramcnto, (icutin Baptifmo, & Euchariilia:
illatamcn eilcongrua forma, Eg te^hfoli.o, &c,
indc

ijua vtitur Ecclciia.

clfe

VUimo fubdir, neceilariam

intcntioncm in Miniilris

&

difpliccntiam

peccati in poeiiiccnte.

iStntreutrfi*

Circa hanc htccrain Dodloris plura fe ofTeriit

diifcrcnda ; Sc primo non modtca e(t controuer-

de eo qmd di- /ia circa illud, quod in reSo ftatuit , pro definieit P<xn. Sationc
dchnito nempe qui>d Sacramcntura
,

tTment.

in

rtHt.

Snuetitiad-

&

in recto confilliac in abfolutione

tiam impugnat Caiet.

.pari.

(ju.

quam
84.

fenten-

art.

pnmo.

ailerens concrarium definiri in Florencino

Turf.

decreto vnionis

Cmfmrt

in

Armenorum.

Sotus

hac

in

in

dtjl.

qutji.i.m. i.dicit a Canonico dicendi more

alienam ; Valqucz autera reprchcndit modum

DtStrim,

loqucndi cxorbitantem a comraunijafTerens eifc

SetMnda fent.

quiclUoncm de nominc. Ita in diclum articulum

D.Tliomt ditbio 1. Secunda fententiacfteircn-

Cmfifiere in
mStbus fara-

Hanc

tenent quidara Tliomiftx

;

ita

vt So-

cnim dc omnibus Sacratjrc.

pacni-

Cclittiiini.

4
Ccr.cl^fjf.

C9iijl't in

ipf

abfclu-

tijne in rtcie.

Tcrtia fentcntia eft

Sacraraentun;) conftitui

tam ex abfolucionc,quam aliisadliEft D. Thomx loco cittito , dc

communior inter modcrnos eius difcipulos:
quam lcquuntur antiquiores ctiam, vtD.Bo-

donorum.

&:

de SacraTnentis in

^ewr^-jvbidefiniturSacramcntanouxlegiscaufarc gratiam. Item exdefinitionc Sacramcnti,

quod eft fignum pradlicum

gratix. Patet ratione

Theologica , quia eatenus remictitur pcccatum

morcalc
a

&

quatenusconf.rtur gratia

per

locum

ergo in eius cfficacia datur gratia,

fignificacur praiticc , in cuius cfficacia dimit-

contr

riis

tuntur peccata.

Probatur itaquc rainor,exinftitutione Sacta^

menti. ^ccipite Spiritum fanShemt cptorum remi'
feritis peccata, remittuntur eis ,
ritis,

retentafunt

&c. loan.

conceduntur claues
clefiar,

quar promiifa

Coelo

fcu potcftas Miniftris Ec-

eft

cjue aii:gauerttis fitper

abfolutionc in re<5lo,requiri au-

teni aftus paenitcntis in obliquo.

Eandem

tcnet

Maior , Sc alij , quos citat prxfatus fcholiaftcs:

apud Catholicos autem nulla eft controucrfia,
quinrcquiranturomnia neccflitatc Sacramenti,
& cxdiuina inftitutione folum controucrtitur
quod eft fundamcntum fignificationis Sacra-

Eandem

fcntcntiara eciam docuit S.

Thomas i ^.d.it.q.ijirt.\.
Probatur conclufio tanquam Cafliolica, ca-

nonica&vt magistcnensproprietaccm
cationis Sacramcntalis

cramciiti
icacia

fignifi-

6c fpccificac huius Sa-

contn cenluras pnmiiras. In

uibuitur gratia Sacramentalis

cius ef-

in

quo

5
InjiitMlit

Cr quifrum retinue- SAcramtnti,

ic. quibus verbis

Matthxi

lerram

8. luacut}-

erunt ligaia (^ in

eju*jcumijue folueritis fuper terram , erunt

foluta er in Caelo

Quibus

&c.

verbis dimiflio

aut retentio pcccatorum tribuitur Miniftris, vc

communi Ecclcfix, Patrum,& Do<5lorum, cxpofitionc in ea loca. Et probatur ratione , pocnitentia infiituta cft per modum iudicjj,
patet cx

& tnbunalis

autcm tanquam

equificis

lam abfoluitur^aut condcranatur reus;

fi

alioquin cognita
teftis

eft

probatio

in

ludicff.

quam fo& fi non

ex cognitione caufac.

crirainalis, dirimiturlis

quar

tantum vt ia*

ftc,& legitimc formctur fcntcntia,pcr

fit

Injlitutie

elus permidS
fcd aftus iudicialis etfentiahter in

non requiruntur,vt

& huiulmodi & in

,

periculis,aut iubente principe rcliqu* folerani-

quibus cuidentia fadi xqui-

Abfolutio autem fola eft a<aus iudicialis

in propofito. Maiorpatct cxTrid.yf/.i^.f/itp.i.
Sacramenti
oftcndit diftincftionem Baptifmi,
poenitcntiz ; quibus rcmittuntur peccata quia

mcntalis.
Pnbatio cn-

gratiac

6./ejf. 7.

tatcs reliquuntur

elnltnii.

riorem per fulceptioncm

Patct etiam ex Canone

bus pcenitentis.

cft,confiil:cre in

d,

iuftificatio^

cfrentialiter

nauentura , Richardus, locis citatis a fcholiaftc.

Conclufio Do<5toristam h'ic, quam d.i6.ij.i.

Remijjtsnem

ncm inctudere tam remillioncm a peccato,

quam renouationem , ? iandtificationcm inte-

accufatio

Jecunda.

iyAb-

& ex Tt'\d.fef.6.cap.r. vbi dehnicur

re(5totantum includitur in fcntcntia iudicis

mcntis diilcrit , vt vilum cik/itpra dijhprima

uBibui

abloiutio

reliquis

tas/iipra citatus

ttntit

eft

^cHre
crgo in abfolutione conliftit cffica- cUuti.
cia rcmidionis. Maior vera cll iine controuerfia

pcenitcntis

tantum , &: ablolutionem fpcAarein obliquo, lcu vt complemcntum ad eifentiam Sacramenti.

Terttfent.
Cen/iftere in

retincndi peccata,cuius cxercitium

tiam Pccnitentii confifterc in adiibus poenicentis

tentis.

fedhorum rcmiiBo foluin

rcmittere peccaca ficuc dc facto rcmitcic

Pco

$iim*TiA hu-

fundatur cilcntialiter in potei^atc clauium

tjienditur rei

iui litttrt.

rcmittuntur peccata

cil

quia poflibile

ualct.

&

AbMutit

a-

clus iudicialii.

illud

non

cft

iniliiutum per

modum iudicij, hoc

autem ita inftitutum eft conjhtt, inquit , Baptifmi mini/hum iudicem ejfe nan oportere, cum Ecclejii
:

Dijfercnti*

Saptifmi

(^

fcer.itentit.

in nemtnem ituUctHm exerceat,cjui nonpriits in ipfam

per Baptifmi ianuamfuerit ingrcffnt, &c. Secut eft

de domellicisfidei, &c.

Nam hjs.fi/eprfiea crimi-

ne aliquo contamnauerir.t , non iam Bapti/mo ablni,

&c, Sed ante hoc tribunal tanquam reosfiFfi voluit,

vtper Sacerdotumfententiam nonfemel , fed cjuottes
ab admiffis peccatis ad ipfum pceniientes confugerint,poJfentUber.tri

vbi libcrationcm a peccatis

Concilium fcntentix Saccrdotura in

hoc tribunali , in quo diiKnguitur ab alia , quac
non
fitin Baptifrao per modura ablutionis,
fcntentix idcmque ^nctcap.^.f^ can. j. Quod
tribuit

&

vero

Remiffis P'cCAti rx ftnientia StictrdtlUT^.

vt-6 abfolutio

(ii:

adus kdicuUs

vcibis cap.i}. ^luamnis autcm

Tiideflt.

IV. Sententiarum

Lib.

84

alieni hrtcjiftjjit diipenjatio

deflnitut his

>

Sacetdotis

idifilHtio

ytamen non

fjl

folum

midHm mini^ierium , vel annunciandi Euan^elium,

tffe

ltum 'veldeclarandiremiJfaeffepeccataifedadinJiara^M

indiei*Um.

^uoab ip/ovelut a

iu.dicialii ,

iudice fintentia yro'

numiatur : can. nono, Si tjuis dixerit abfilutionem

fiicramentdem non ejfe aSlum iudicinlemjid nndum

&c. iAnathemaJit,&c cap.y. oftenidem quacenus> ad ibrolucionera validam

minifieriHm,
dicuc

definicuc cequici iutirdi<5);ioaem otdinatiattf > tfat

delegatat,'.

Sccund^ ptobatuT conclu^o

6-

Secundajrti' tcncis

bmi

lenus neceHaii) tunt ad a6^um iudicialem

elTentia: Saciamenti

non poflit ,
auc abfoluit
Ctntrttioper-

ad patm-

non

etgo

ia ipfiSj fed in jpfo adlu

&c

fed authotitacis

cuius

excicitiuaw-.Ptobatut antecedens
.

quamuis Hne illis petfici

non in viitute tamen ipfotum ligat>

iudiciali coniiftit

$rt*e

aduspoeni*

eateoustequituntuc adpcenitentiam^^ua-'

,.,

efl

meium

in ptimis,

tradiderint

Sacramentum

inflitutiene

tentia

iam explicata

telltxit infiitutam

lis ,

inftitutam elle pei

r'-

tumi
7^i<iei)t.

poenicentix-k quatenus fcihcec indudic

ad impetran-

dAmyuoniitm peccatortm hic comritionis motus

tejfafius

dtt

ne-*

in htminepefi Baptijmum lapfo ita de-

mumpraparat oA remijfionem ,

8cc. {pr-aparare, 5c

difpo$r*-}dcm funt apud.Conciliumlocis fupra

citatis

cbium

Yt

cft. )feccatj>rfim

liiuitUbtHifiricordia

^ficHmJiducia

^ ^/otAfHiraftaxdireliifua con-

iun^usfir, qua ad vite fufiipiemdum hoc Sacramen-

tum re^uituntur,

Sic.

vnfhguit mcntas.:.Cain^tiitio
actn-

Ex qintms.Terbis ficargur
eft

prspaiatio addimiQio-

peccdtorum^fi (joniunda fit-cum voto

jjijgjjj

pisftandi leUqiia nccenatia ad

.

tritime.

dum Sakn;anentam

tite

fufcipien-

pasnitentiai^crgacondiftin-

gattConciUnm veium Saccamentamcilentiale,

vt itadicam

poBnitentiz a contcitione ; ac pio'

inde hac eius eilcntiam non ingieditur.

7
Ctn^rmatig.

diui-

& imperfe-

fit

po-

modum ttibunaliB, & iudicij.

colligitui iuxta

Sacerdvttsfui ipfius vicartos

nis

& iudices

&c.

Concilium confei-

ad

ejKos

cloHium remijfio-

tient.

Cenfiai enim Sacerdotes tudicium iiocmcogni-

illos

ne^ue Kquitatem qui-

inpanis tniKngendtsfiruarepotuiJfe,Ji in

genere dumtaxat, (^non potiits tNJpecte, acfingiUatim fua

forma
pet

peccata declarajfent

ipfi

infticutionis

modum iudici)

&c.

Si ergo cx

faciamentalis poenitentix

colUgat Ecclcfia inftitucio-

nem confeilionis pecatorum, lcquicur ad

pceni-

tentiam requiri confe{Iionem,quatcnus nccellaria eft ad informationem iudici ), ac proinde non

alicer,

quam vt dicit prc^cifum ordinem ad a^um

iudicialem

quod eft intentum.

&

in cafu finc comConfirmatui aliquando,

pleta confcflione, aliquando fine vUapeificitut
pccnitentiac

cflentiam eius

tionem hanc alitjuando charitate petfeSam

patec

/i^am 9 .dicens perfekam xeconciliace peccato;

ejfe

oon*

hominem^tu "Deo reconciliare priHfquam hoc

Sacramentum atlu fufcipiatur ,.ipfam nihilomtnits
tingat,

reconciliatienem.ipfi contritioni fine Sacramenti voto,(fUQii in iila includitur

mn ejfe adfcribendam,&cc,

In quiboscondiftinguit Sactamentum a concritioncj priHj^uam Sacramentum anufufiipiatitr,

&

fis

quia

(ic

includitur vt pats cfTcntialis,

non tantum difpoiitio. Contia,

bis fequentibus?kon quadtat

haeccuafiovet-

incipere vult confetlionem, abfoluendus s&t vc

diccmus & in cafu Gonc. Carthagincn& I V. ac Arauficani primi & Lconis

:

III.

Papae

quando moribundo amiflb vfu

AbftlutndHt
racionis aionijMs qui

loquens enim do

fuperuenit Saceidos, mod6iqui anteapiasfentes

teftimonium perhibeant eum petiifib

pcenitentiam , eft abfoluendus
in quo cafu
completucSactamcntum fineconfefnone : eigo
etiam ConciUa agnofcunt cam noo cfre de ef-

fanEH, fue panitens adiMtus,viainfibiad iHflitiam.

farat, r

qHomuisfm Sacramentopmnitrntiaperfi

ad iitiiijicatioaem perdHcere pecoatarem ne<jueat, tamen iCHVf adi Dtagrtttiam in Sacramento panitentic
impistrjtn(iam(di>fpatiit ,

&c. Etin^ra ^amobrevt

:

faUo ^id^m (ialnmttiatHrX*{hlicosfcriptms (juafi

ohligat.

a-at

contritionc imperfe<a;a, dicit cfTc motum Spirittu

Prtctptum
eonfejfionitvt

folutioni

&

, quando vrget infotmahabenda de ftatu lei , & eius

difpofitione vetbi giatia , in cafu exctemz neceflitatis non exigitur complcta,& integia confeflio, quando non fuppetit tempus , aut efl pcriculum , ne mors pr.-cueniat , vel Ci in media
confcfnone cadit apopledicus, vcl quando iam

petenda ,

infia

eflc

juuneio nMlltt
rtjuirirur.

necefEtas confeflionis

tio

&c. ) Diccs hxc vcra

dc contritionc feoifim fumpta diftingui a
Sactamento, non vei^ vt fubeft foima. feu ab-

Scc. (^ in vcto Sacramenti,

quia cunc ptscisc vrget prxceptura

in-

tr-^r,^ ali-

requiritur.

rcm J>ea i U>ocet , inquit , praterea ,& fi contri-

raox;eon|xitionem in pcifedbun:,

9
Confirm.

ergo non fpeiftatad Csnfi^o

quamuis ordmarie

Probatur confequentia, quia alioquin non confifteretfine ipfa,ficut nec alia Sacramenta , vt
ablutione. Antecedens
Baptifmus fine aqua,

/ic

idtm.

tancjuamprA-

omnia mortalia crtmina

(^ttopro potejiate

ta caufa exercere nonpotuijfe

dem

relitjuit,

aut reteunonis peccatorumfintentiam pronuri'

Saciamentum

Gonfiimstuf ex fcquentiboisi poftquam

data

deferuntur

aSus

quod

>

fionem neceiraiiam e(Ie, vt mox fubiungit, rcddens caulani', & fundamentum didtae confccutionis luia Domtnus nofterjejiu Chrijtm , &c.
fides

>

Cm.jser.

Ex hac ergo

^fu.primHm

hahet, >&cc. jSMtt auttm tjuouis temfore

fitentu

lemittendi

couctnonem a peccato, eiiifque retiadkationem

Mtenotem tunAt Tdd. fe/Ti 4. cap.^i Contritio,
IfitttAkinter prddiilospacnitentis

& letinendi peccata Apofto& fuccefrotibus. & cap. 1. poeHttenciam aic

lequiricur vt diipolitio tantum,vc patct ex Tiid.

fratneutum.

a Domino tntegrampeC'-

inftitutionem in eo pricisc

quam ad Bapcifmum peccxotis adulti,ied in hoc

aramehctim Baptjrniicircntiaiiecr^. fed in gradu

.\
^
^<
j r
tantam' dupouiioms requmtut ad Saciamen-

ejfe

'

uontm^dsa.

Sacramenti peeni- Tiidcnt.

calorum confeffionem ,Scc,ex infiitutione inquit

txplicata, &c. explicuit nempe fipra capiteprim

vt aliquid gettincns ad Sa-

botto

vniuerfa Ecclcfia femper in-

etiam

aft.reqi4iri-

fijf.6. caf>.^i.<6.^t'non

inquit

teftas

dijjxifi-

ahfque

&c. in quir

ittdiciatit.

com:iia,o'iU3n tequiiitucamet ad pccnitentiam,

Ejfe

bus clarilfime diftinguit Saciamctttum a contritione, piout fubeft foims , in ipfo Saciamento,
tiibueiis ci lationcm folam pi.tr paiacionis , ad
obtinetidam in Saciamentd pa-nirentife'veniam
peccatoium : & Saciamentum aliud facic a bo,no motu fufcipietium. Confirmari poteft in opinione eotum, qui admittunt Sacramentum pocnitcntiac validum iriforrtiecxfdefcc^udbterh.
Idem antecedcns piincipalc ptobatut qdan%
tun ad confeffionom , eaHKantum tequiti ad CenfeJ^treformam aAusiudicialis,&adinforniandum iu- qmiritur d
formnm aBut
dicem poenitentialem ,cx eodem Trid. cap. 5.

ttntiarn

poenitetttid

motu fufcipientium gi^uam conferre

ftietunt

Quod ratione.ampliiis probatur , quia difpofitus viatoi pei veram attritiofentia Saciamenti.

nc omii^ loqucUj

& vfu iatiqnis,ceUnquctetur

fine

fetiit ctfifif.

forrm.

X I V.

Dift.

remcdio neccffiMKdV^od non vidctur congruum quamuis KM'tontingcrc poflit -pccnam peccati tanterf ^pud aducrfariov pro in-

fine

cenuenienti ducitUY,
Terti6 , prdbatur antecMtens qdoad fatis^-

10
Suiif*3itvl
re^mintur.

ftioncm>quz e/Vtertias adhis pccnitcntis quiaantequam jpri compl^curjpcrficitur Sacramentum poenitcntiar, vt cft confuctudo Ecclcfiz;
imo non debet abfoluenda fortc imponi perfoltienda, antequam detur abfolutio, quia non
haberct cfFcdum ex ciauium efficacia feu ex
opcre operato:gratifr ^utom facrameptalistficut
:

um

tjftmti-

& remiuio peccati

datur ante fatisfadbionem,

imo n nuUa imponeretur,quamuis peccaret

Sacerdos eam negligens. Ex hoc argumento
patct antecedcns vniucriim quoad tres adhis
non magis Concilia definiunt
pocnitentis
;

&

contritionem efle materiam

confcflioncm ,
pcenitenti,quam fatisfa<5bioncm,quia vniformiter,&fine difcriminc illos trcs adus ftatuunt materiam

fcd certum eft

quod

fatisfa-

non fpcdtei ad ciTcntiam Sacramenti ergo neque ali. DiceSjquod etiam probaret
hoc , qu6d neque ali) tcquirerentur ad Sacratio

memum
<luod

eft

poenitentic aliter,quam fatisfa^io,

falfum. Refpondetur.id

verum

eire

ex

hoc Ciapite fed alij magis neccftarij funt ^d

otdinem iudicialcm,fic cognitionem ftatus rei
in hoc magis ab iis dependct Sacramentum,
Hcut contingit inter conditiones alias magis
,

&

per

VUim

fe requiri,

quam alias.

Vltimo probatur conclufio:Tridentinun>,&

II
frt-

hatie eiul-

Florentinura aflignando illos tres adlus efle

matetiam pcenitentiaE,loquuntur cum particu-

diminuente , & diftirahente ,yiw tuuem epuifi

m4tm4,inquit Tridentinum csf.x. Eadem func
"Ex mtdo U- Floreniini. Loquendo de materiis aliorum Sa^utndi Fla- cramentorum hmpHciter , & (ine diftra^f^ione*
rentitti
<j*
aut diminutione loquuntur ergo aliter fe haTridtntim.
bent adkus poenitentis ad poenitentiam , aliter
vinum ad Euchaaqua ad Baptifmum, panis

/i$mit.

la

>

&

riftiam^etiam ex inteto Conciliorum',ac proin-

de tantam abeft vt hinc , quod przcipuum eft

fundamentu aduerfariorum,quidpiam conuincatut

R4^'

vt potius noftra fententia confirmetur.

Refpondet Soto

non

fit talis

dici cpu^t

abfolute,fed

materUt non qu6d

quianon

eft extrinfe-

cus apponta>(icut aqua,vcrbi gratia, in Baptifroo,oleum in chrifmate. Aliter Vafquez air,

quia nempe non efTc fubftantias , ficut in aliis

Sacramentis contingit , idco dici quafi mate^Hfngumr. riama&us pcenitentis. Contra,hxceftlibera
interpretatio : quia in aliis Sacramentis , verbi
gratii,Bapcifmo,ablutio,non aqua,eft proxima

matetia \ in chrifmate vnddo , in macrimonio

dDnfenfus mutuus coniugum. Refpondent ali),

nutrimoniam perfici

in contra6h],cuius matec
mutuus:fed hoc nihil eft,quia

ria cft confenfus

modum

Qasft. IV.
ea,qu ad ipfum rcquiruntur,

85
ita

habct

Docet

prdterea fiutSla Synodtu SMcramcnti panitemittfor'

mam

in

tjtta prttciptii

vis iffiuifita

eft

in illu

Mi-

Dcinde infra fubiungit ifitnt autem ^nafi materia, &c.

vis Sacramcnti eft virtus cius pradlica, in qua

ni/hiverhfip0fitameJ/e:Egoteaif/ol*u)y8cc.

efrcntialiterconfiftitratio figni pradici

, fi

fit

&

ergo przcipue in forma ,

aftus finC
quafi materia , fequitur Scotum magis canonihaec

cc loqui

non

qu^m Sotum

atque adus poenitcn-

materiam fimpliciter in redo.

Obiicit Sotus primo dcfinitionem illam efle
iz
longam,quam afugnat Scotus.Sed ad hoc fact- Prim ti*lis eft refponfio nullam particulam otiofam *'
cflc quia in ea explicantur neccfTaria: habitu- ^o^"^tis

efte

quibus Sacramentum nequit efle,

, ad formam , ad Miniftrum,
ad principalem caufam , quz cft Dcus , ad cfFek\im dehcienre aliquo horum, Abfolucio non
eflct facramentalis ficut ergo dcfinitio eft oratio rei ejji explicans , & Sacramentum fecundum ej/e , zd omnia ifta dicit habitudinem , ita
ad ea definiendum erat , ad quz naturam eias
dines

fine

vt ad pcenicencem

explicant Concilia.

Secund6 obiicit Florentinam in Decreto

13
vnionis Armenorum. //^ , inquit,0mM/(rr- Seewtda
tmma trikiu perficittmtir , videlicn rtbnt tantptam "^*
materia,veritf

tampi4mfi>rma,& ferfina Mimfiri

,

^uitdfacit Ecclefia,8cc.CTgo

non vero qu6d eflencialicer includant

iam enumcraca,vc parces aliks Minifter etiam
eflec deefTentia Sacramenti. Deinde > quando
Concilium loquituc de matcria poenitentiar,di-

ficittntur,

cic adkus pccnitentis cfTe tpiafimateriam.Tetti6,

materia non poteft vniformiter in Sacramentis MatniJ mn

fumi nam quzdam habcnt materiam tantum /m* vai/if:

quam , quz

ad eflentiam non fpedlat , vc

vinum , circa quz con,
cingic cranfmucacio. Alia etiam materia,in qaa
a6lio ipfa facramentalis perficitur, vt vnciio in
chrifmate,ablutio in aqua neque ex modo ergo fe habendi huius materiz ad Sacramen-

circa

Euchariftia

pancm

tum redc philofbphandum eft materiam Euchariftiz eire pancm efIentialem,qQam certum
:

pane rei elcuantur virtute clauium ad habendum in eo aliqucm efFe^hun,

quem ex fe non haberenr,& quatenus fiint marequifita ex

teria

fubiedU inquifitioni

iudicis, eiufque Cen-

feflio rei, punitio requifita legibus, fubiiciun-

grediuntur quidamiied probaruc di&aefti: con>

tra intentionem Concil. ex Trident. loco citMs

caufis.

csf.i. pofita eftidifhadio ad matcriain.refpc-

ex Conciiio

^uca4ca,qiixpriusdixitdeforma,&

ptifmalis

cise fUtuit in

uendi,

concefCone poteftatis abfol>

qu;t in folis miniflris eft.
,

& retinendi

&

daoi per
Inficmd^^ veto aflerit-efe.CFibunal ,
ipoduin fc&cencix. i trrtia a^can,vbi ezplicac
Scti optr.

Tom. IX.

-**

eftnon efle Sacramcntum , neqtte ineoincludi vnde non video quid ad propofitum conuincat illud argumentum:certum eft materiam
poenitentiz cfTe peccatum aftuale poft Baptif^
mum , itus autem poenitentis ea proponione
dicuntur materia,vel ^na/i iMtrrM , quatenus

aaod perfici debecinac^bus humanis requimisaaipfum,quamaiseiu efTentiam non in-

inftita-

*"'"'

&

cenciz,ea proprietate,qua examen teftium,con-

cione Sacramenti c^^. i.inftitucionem eius prx-

&

Fioicnt.

atm imentione fiiciemU

Sacramentum poenitcfltia: includit adlus poenitentis tanquam mareriam eflentialem.Refpondetur negando con- Re^mft.
fcqacntiam:quia Concilium dicit tancum,^>CTw

cot^erentit Sacramerttnm

iudicij,

poenitentia inftituta eft per

Defiaiti fttftinetnr.

tur difcuflioni

&

^tentiz

iudicis in aliis

Vndeadueriarij defumuntargumenttun non

, fed cx proportiond nuteriz ba-

, quz zquc condudit in Eaciiariftiai

led fa]s6, materiam efle parcem eius:quis enim

dicic
fti

panem,& vinum

fignificare corptis

inueniri maceriam diftindam i perfonis

efl

Chri-

cx infticutionc diuioa? aac inmatrira<mio

m^ccria cixca

qua;

quam concra^s, & cotnmu*

(I

tacionis

14

IV. Sententiariim

Lib.

86

mutuo

tationis.vel k eoiifcnfu

vcrbis cxpredbi

pro caula efticientc explicat Concilium

Florentinum;ncquc aliam aflignat ab eo diftinckam materiam eius Sacramenti, neque vl-

qi.ieui

nec Tridentinum ; quod argumcnto

non requiri in fenfu aducrfariorum mate-

hm,
elt

ficut

AlUrntionts tcriam ad
Seti

foluun-

w.

quoduis Sacramentum. lUud quod

mentum vUum

Sacramefttum

fit

'f

qaod non

ad propofi-

eft

tum nam (pcdat ad Baptifmum.

:

Ferho,m<^\iitf

Scc.

eft ocjho^

ad elementum ,&fit Saquam authoritatem adducit

z/erhum

litera di/i.i.

l j
Secunda conclifio : Adus pccnitentis funt maStcund ton- tciia in obliquo huius Sacramenti ,
fic re-

&

quiruhtur ad cius intcgritatcm,fme quibus

forma non haberct fuum effc<^um , neque eflet

adus iudicialisi
vtatur

illis

quamui$ non
Patet tamen ex

ft Do<5^oris, Sc

terminis in

tMi<juo.

definitione ^Jilmitfm>tit*htit,8cciVa:nhcns eft,

quia dolct de pcccatis , ea confitetur , in fcipfo

punit voluntaric per cogruam fatisfadtionan.
yltima concli^o : Materia rcmota circa quam
huius Sacramenti eft pcccatum a<5lualc poft
BaptifmumcomraiiTum.Haeccftcommunis^dc

^
V
n ^
4 quX PcT- ^* lufius aiftum clt fitpra.
c
Ex boc fiquitur coroilarium
nitentir.
MiUert

eit-

ly

/^v

&

&

procelfus iudi-

tum ciulquc rormam. rartemnegatiuam tucn-

MedinzCidepcenitentiatraSl.i.f.ij.

Petrus

^ff

fed

hoc

Miniftcretiam regulariter concipiat intcntldliem quia fufficit fim*

pliciter vt concipiat intentioncm abfoluendt
:

fccundum naturam

&

inftitutionem Sacra-

menti, &qui eft Mittiftcr Chrifti,& Ecclefia:

fi autcm intentio abfoluendi exterius
fen:

fibilitcr

ficax ex

tura

fignificataquacumquc ratione , cft efnatura Sacramenti , fcquitur propofi-

rariflime fcilicet

eum

abfoluere per for*

mam verbalcm, cuius oppofitum docent ConSccundo , inftantia

allata de

ad propofitura quia
:

&

tutionem

congruum

ita
,

&

Baptifmo non

fuit

non

abfolutio. Terti6,regulac.gencrales

Con-

quia quoad fubic<aa,

quctiam coraprehendit,vt infantes,& amente,& ciufmodi , incapaces falutis per aliud
medium,quam per Baptifmum , qui rcgulariter, & non folum in cafu miniftrari dcbct pr-

ius Sacramenti
ftto

lum

ita etiara

cft

fccun;

& cx

congrucntia, quia ob neccflitatcm talcm , con-

perfici.

xis,

declaratio Ecclefia;,aut ta-

&

ita etiara inftitutio

huMini*
Sacramcn-

ficut alligata eft ccrto

modus

limitatus

perficicndi

ita vt aliter

nequcat validi

Qiiem modura Ecclcfiadcclarar,&pra-

lege huraana

eft

id probari cx natura a<ius iudicialis

Sacramcntura

non

neccfliras

lis

non

qu.-im inftitutum cft

'*"

ditis,exigebat ita inftitutioncm eius extcndete ad quofcumquc Miniftros, non rclpicicndo fcxum,aut fidem,aut bonitatcm corum. Scd

Conclufio tamen Doftoris tcnenda cft, qux

^*^ ^"'^""'s Theologorum. Aliqui eam probant cx Tridentino ,
Florentirto , qu.T hanc
formam % Ego te ahfoluo,8cc. dicunt clle Sacramcnti:ergo fupponunt non aliter poflc abfolui
pacnitentem , quam per vcrba. Sed refponderi
potcft huic argumento cx fundamentis prafmiflls,nempe &rmando cafumjfi vnicus Sacerccrdos offcrrcturi& mutusj pocnitcns alioquin
^" ""ffi^te conftitutus in co cafu poflet abfolui per figna,qu zquiualcrent verbis,&

dum

raiii,,

Rttfcitur in*

neceflitatcm illius Sacramenti fi*"''* *^*

aut profcflioni

quoad Baptifinum

iediententia in iudicio poteft fcripto dari:

SttUd

ligare infti-

go,&

>

io

& Ecclcfia ita dccla-

ergQ,&c. Sccundo, non magis requirunt Concilia verbapropricdi<Staad abfolutione, quam

ad confeflionemifed confclfio fcripta valct:er-

&

7t/hf.'

pccnitentcm

ita

quia pcenitentes habent aliud

medium falutis , vt contritionem perfcdlam
cum voto Sacramenti,& media,quibus cam
impetrent i Deo cura remifllone peccati non
ergo eft neccflStas talis , qu.ilis cft infantum

'tMu

noncft ncccflcjvt

in propofito

iudi-

ciliorum non comprehcndunt cafus particularcs , fcd modum regularem miniftrandi Sacramcnti ergo, &c.

in

aliter vclit abfoluerc

permodum

cij

Anmutiu

quam compleatur forma,nifi dicas intentionem Miniftri eire alligatam formx , ita vt non

& probatur, quta