Mehanika Fluida Vjezbe Sa Rijesenim Zadacima

1.
VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA 1

1. Na visini h=1 m, prema slici, nalazi se otvor cijevi iz koje izlazi mlaz fluida stalnom brzinom
v=8 m/s, pod kutom =49. Uz pretpostavku idealnog fluida i uz zanemarenje trenja izmeu
zraka i fluida odredite maksimalnu visinu H i duljinu L koju e mlaz dosegnuti.

g
p
a
v

Rjeenje:

Mlaz fluida je sa svih strana okruen zrakom pod konstantnim atmosferskim tlakom, tako da je
rezultirajua sila tlaka na svaku esticu fluida u mlazu jednaka nuli, te od vanjskih sila ostaje samo
sila teine. Prema tome, svaka estica fluida u mlazu gibat e se poput materijalne toke u polju
gravitacije (kosi hitac). Budui da svaka estica u izlaznom mlazu ima brzinu v, dovoljno je
promatrati gibanje jedne estice fluida, a gibanje svih ostalih estica e biti potpuno identino.
Stoga e oblik mlaza biti jednak obliku putanje to bi ga opisala jedna materijalna toka izbaena
brzinom v pod kutom s visine h u odnosu na koordinatni sustav prikazan na slici.

z
x
v =v
A
g
v
C
dmg
dmg
dmg
v
B
t =
A
0
t
B
t
C

1. VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA 2

Gibanje se rastavlja u smjeru osi x i osi z. U svakom trenutku na esticu djeluje samo sila teine
d d F m g =

, te prema drugom Newtonovom zakonu d d m a F =

, vrijedi a g =

, ili

2
x 2
d
= 0
d
x
a x
t
= =
2
z 2
d
= -
d
z
a z g
t
= = (1)

Jednadbe (1) se integriraju u vremenu nakon ega slijedi:

x 1
d
= =
d
x
x v C
t
=
z 2
d
= = - +
d
z
z v g t C
t
= (2)

Konstante C
1
i C
2
se odreuju iz poetnih uvjeta. Vremenski trenutak t=0 odgovara trenutku
nailaska estice fluida u toku A u kojoj su komponente brzine

x
= cos v v
z
= sin v v ; za t=0 (3)

Uvrtavanjem (3) u (2) slijedi da je

1
= cos C v i
2
= sin C v (4)

odnosno vrijedi

x
d
= = cos
d
x
v v
t

z
d
= = sin
d
z
v v g t
t
(5)

Integriranjem jednadbi (5) dobije se promjena puta estice fluida u vremenu:

3
= cos x v t C +
2
4
1
= sin
2
z v t gt C + (6)

Konstante integracije C
3
i C
4
se ponovo dobiju iz poetnih uvjeta, tj. U trenutku t=0 estica fluida se
nalazi u toki A s koordinatama x=x
A
=0 i z=z
A
=h, to uvrteno u (6) daje:
3
= 0 C i
4
= C h ,
odnosno:

= cos x v t
2
1
= + sin
2
z h v t gt (7)
1. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA 3

Poloaje toaka B i C mogue je odrediti iz jednadbi (5) i (7).

Do toke B mlaz fluida ide prema gore, odnosno brzina v
z
je pozitivna, a nakon toke B brzina v
z
je
negativna, to znai da je u toki B brzina v
z
jednaka nuli, te se iz jednadbe (5) moe izraunati
vrijeme t
B
potrebno da estica fluida doe od toke A do toke B.

zB B B
sin
= 0 = sin
v
v v g t t
g

= (8)

Iz jednadbe (7) za t= t
B
slijede koordinate toke B

2
B
sin sin cos
= cos 3, 23 m
v v
x v
g g

= =
( )
2
B
sin
= = + 2,86 m
2
v
z H h
g

= (9)

U toki C je t=t
C
i z
C
=0 te iz jednadbe (7) slijedi

2
C C
1
0 = + sin
2
h v t g t (10)

Rjeenje kvadratne jednadbe (10) je:

2 2
C
sin sin 2
=
v v gh
t
g
+
(11)
gdje je oito samo jedno rjeenje fizikalno (t
C
mora biti pozitivno)

2 2
C
sin sin 2
= 1, 379 s
v v gh
t
g
+ +
=

Uvrtenjem t
C
u jednadbu (7) za x-koordinatu toke C slijedi:

C C
= = cos 7, 24 m x L v t = .


2. estica fluida giba se po zakrivljenoj putanji, prema slici. Odredite ubrzanje estice fluida za
sluaj da je brzina zadana u funkciji puta s, koji se mjeri du putanje.

e
n
e
s
v=ve
s
v=v s ( )
s
estica fluida ili
materijalna toka

Rjeenje:

Definirat emo lokalne jedinine vektore
s
e
u smjeru putanje i
n
e
u smjeru normale na putanju.

Vektor brzine je tada

s s
d
( ) ( )
d
s
v v s e s e
t
= =

Ako je putanja zakrivljena, tada je vektor
s
e
promjenljiv.

Ubrzanje estice fluida je po definiciji

d
d
v
a
t
=

Budui da je ( ) v v s =

, po pravilima sloenog deriviranja vrijedi:

[ ]
2 s
s s
d d d d d
d d d d d
v
e v s v
a v ve v e v
s t s s s
= = = +

e
n e
s
(
) s
e
s
( ) s+ s
R

U svrhu odreivanja derivacije
s
d
d
e
s
putanja se
lokalno zamijeni krunicom polumjera R.

Tada se moe pisati

d d s R =

( ) ( )
s s s
0
d
lim
d
s
e s s e s e
s s

+
=


- ( ) e
s
s
e s
(
)
s
e
s
( ) s+ s
e
n
-

R
C
A
B
A
C

e
n
e
s
a
t
a
n
Iz slike je:

( ) ( )
s s n
e s s e s e + =

iz slinosti trokuta ABC i ABC slijedi:

1
s
R

=

pa vrijedi:
s n n
d
d
e e e
s R R

= =

to uvrteno u izraz za ubrzanje daje:

2
s n t s n n
normalna
tangencijalna
komponenta
komponenta
ubrzanja
ubrzanja
d
d
v v
a v e e a e a e
s R
= = +

Zakljuak: Tangencijalna komponenta ubrzanja moe gledati u smjeru
s
e
ili obrnuto, a normalna

komponenta ubrzanja uvijek gleda prema sreditu zakrivljenosti putanje.

Specijalni sluaj: Gibanje estice fluida po krunoj putanji polumjera R, uz konstantnu kutnu brzinu
d
konst.
dt
= =
v
R
=
ko
nst

konst. v R = =
t
=0 a
2
2
n
v
a R
R
= =


3. Fluid konstantne gustoe struji stalnom brzinom v
kroz svinutu cijev konstantnog poprenog

presjeka koja se nalazi u horizontalnoj ravnini. Primjenom zakona koliine gibanja odredite
smjer sile fluida na stijenku cijevi.

z = konst.
v
v

Rjeenje:

Koliina gibanja mv
jedininog volumena fluida

mv
v
V
=
, je konstantna po veliini, a
promjenjiva po smjeru. Za promjenu smjera koliine gibanja od ulaza do izlaza iz cijevi je prema
zakonu koliine gibanja potrebna sila. Da bi fluid promijenio smjer strujanja potrebna je sila koja
gleda prema sreditu zakrivljenosti putanje estice fluida. Sila kojom fluid djeluje na stijenku cijevi
je suprotnog predznaka tj. djeluje kao na slici

F
fluida na stijenku

Ako bi cijev bila fleksibilna imala bi tendenciju izravnavanja.


4. Naite prirast tlaka p od ishodita do toke R (2,3,-4) fluida u relativnom mirovanju, ako je
specifina masena sila 3 2 9, 81 f i j k = +

. Gustoa fluida je 998,2 kg/m
3
.

Rjeenje:

Komponente radijus vektora r
(vektor koji pokazuje poloaj toke R u odnosu na ishodite

koordinatnog sustava) su koordinate toke R , pa je 2 3 4 r i j k = +

.

Promjena tlaka je definirana osnovnom jednadbom statike, koja za sluaj konstantnog vektora
specifine masene sile poprima oblik:

p f r =

( ) ( ) 998, 2 3 2 2 3 4 9, 81 39156 Pa
x x y y z z
p f r f r f r = + + = = 6.

5. Izraunajte izraz
( )
a b b

, uz pretpostavku da je a
okomito na b
.

Neka je vektor
( )
d a b b c b
c
= =

Iznos vektora c

sin90 1 c ab ab ab = = =

Iznos vektora d

2
sin90 sin90 d cb ab b ab = = =

Vektor , c a b

Vektor , d c b

. Vektor d
ima smjer a
.

2 2
0
d c b ab a b a = = =

(a b) b a
a
a b
b


6. Zapiite u Gibsovoj notaciji te nizom skalarnih jednadbi izraze za
a) moment sile F
u odnosu na ishodite koordinatnog sustava

b) rad sile F
na putu dr

a)
x
y
r
F
z

Moment sile F
u odnosu na ishodite koordinatnog sustava

; ( , , ), ( , , )
x y z x y z
M r F r r r r F F F F = = =

( ) ( ) ( )
x y z y z z y z x x z x y y x
x y z
i j k
M r F r r r r F r F i r F r F j r F r F k
F F F
= = = + +

x y z z y
y z x x z
z x y y x
M r F r F
M r F r F
M r F r F
=
=
=

x
y
r
dr
F
z

Rad sile F
na putu dr

d d d d d
x y z
W F r F x F y F z = = + +

Snaga:

d d
d
d d
W r
P F F v
t t
= = =


7. U toki T fluida tenzor naprezanja ima sljedee komponente u odnosu na koordinatni sustav
Oxyz
7 0 2
0 5 0
2 0 4
xx xy xz
yx yy yz
zx zy zz
T T T
T T T
T T T
(
(
(
(
= =
(
(
(
(

T

Odredite vektor naprezanja na ravninu orijentiranu normalom
2 2 1
, ,
3 3 3
n
| |
=
|
\
te apsolutnu
vrijednost toga vektora.

Rjeenje:

xx xy xz
yx yy yz
zx zy zz
T T T
T T T
T T T
(
(
=
(
(

T ,
2 2 1
, ,
3 3 3
n
| |
=
|
\

( ) ( )
x xx y yx z zx x xy y yy z zy x xz y yz z zz
t n n n T n T n T n T n T n T n T n T n T = = + + + + + + , ,

T
( )
( )
( )
2 1
7 2 4
3 3
2 10
5
3 3
2 1
2 4 0
3 3
x x xx y yx z zx
y x xy y yy z zy
z x xz y yz z zz
t n T n T n T
t n T n T n T
t n T n T n T
= + + = + =
= + + = =
= + + + = =

( )
10
4, , 0
3
t n
| |
=
|
\

, ( )
2
2 10
4 5, 21
3
t
| |
= + =
|
\


1. Odredite jedan jedinini vektor s
u ijem smjeru nema promjene polja

2
6 p x yz = + u toki
T (1,2,3).

Rjeenje:

Openito:
x
y
grad p
s
z
T
.

s
moe biti bilo koji vektor u ravnini koja je

tangencijalna na p=konst u toki T
grad , ,
p p p p p p
p p i j k
x y z x y z

= = + + =

12 ; ;
p p p
x z y
x y z

= = =

U toki T (1,2,3) ...... ( )
T
12, 3, 2 p =

Uvjet okomitosti i p s

0 p s =
, 0
x y z
p p p
s s s
x y z

+ + =

( )
T
0 p s =
12 3 2 0
x y z
s s s + + =

Proizvoljno odabiremo 1
x y
s s = = , pa je
( )
1
12 3 7, 5
2
z x y
s s s = =
( )
2
2 2 2 2 2
1 1 7, 5 58, 25
x y z
s s s s = + + = + + =

( )
1 1 7, 5
, , 0,131; 0,131; 0, 983
58, 25 58, 25 58, 25
s

= =

2. Izraunajte vrijednost integrala d
S
F pn S =

gdje je S povrina kugle promjera R=3, sa
sreditem u toki S(2,1,3), a n
je vanjska normala na povrinu, ako je

2 2 2
p x y z = + + . Kolika
bi bila vrijednost za sluaj p=konst?

Rjeenje:

d d
S V
F pn S p V = =

,

2 2 2
p x y z = + + , 2 ; 2 ; 2
p p p
x y z
x y z

= = =

3
4
2 d 2 2 2 3 144
3
x
S
V
F x V x V = = = =

3
4
2 d 2 2 1 3 72
3
y
S
V
F y V y V = = = =

3
4
2 d 2 2 3 3 216
3
z
S
V
F z V z V = = = =

( ) 144 , 72 , 216 F =

Za p=konst, ( ) 0, 0, 0 p = , slijedi ( ) 0, 0, 0 r =

3. Odredite fluks vektora d
S
Q v n S =

po povrini S kocke brida a=2 s centrom u ishoditu
T(0,0,0). Povrina S je orjentirana vektorom vanjske normale n
, a vektor v
je
( ) 3 6 3 v xy i yz j yz z k = + +

Rjeenje:

Formula Gauss-Ostrogradski

d d
S V
Q v n S v V = =

3 , 6 , 3 1
y
x z
v
v v
y z y
x y z

= = =

3 6 3 1 6 1
y
x z
v
v v
v y z y z
x y z

= + + = + =

( )
T
6 1 d 6 1 8
V
Q z V z V V = = = =

Kada podintegralna funkcija predstavlja linearnu promjenu po koordinatama, integral je jednak
vrijednosti funkcije u teitu volumena pomnoen s volumenom


4. Blok mase m=10 kg klie po glatkoj povrini kosine nagnute pod kutom =20. Odredite
brzinu U bloka koja e se ustaliti, ako se izmeu bloka i kosine nalazi uljni film debljine h=0,1
mm. Koeficijent dinamike viskoznosti ulja je =0,38 Pas, a povrina bloka u dodiru s uljem
A=0,15 m
2.
Pretpostavite linearni profil brzine u uljnom filmu.

U
=
?
m
A

Rjeenje:

h

U
h
=

F A
mg
m
g
s
in

sin F mg
=

sin
U
A mg
h
=

sin mg h
U
A

3
10 9, 80665 sin 20 0,1 10
0, 38 0,15
U

0, 0588 m/s U =

Napomena: Za konstantu g se koristi vrijednost
2
9, 80665 m/s g = .


5. Newtonska kapljevina gustoe =920 kg/m
3
, kinematikog koeficijenta viskoznosti =510
-4
m
2
/s struji preko nepomine stijenke. Profil brzine uz stijenku dan je izrazom

3
3 1
2 2
u y y
U

=

gdje je y udaljenost od stijenke, a udaljenost na kojoj je brzina u U = . Odredite veliinu i smjer
tangencijalnog naprezanja na povrini stijenke, u zavisnosti od U i .

Rjeenje:

0 0
d d
d d
y y
u u
y y

= =
= =

2
3
0
d 3 1 3 d 3
d 2 2 d 2
y
u y u U
U
y y
=

= =

3
2
U

=

4
3
920 5 10
2
U
=

{ }
{ }
{ }
2
m/s
N/m
m
0, 69
U
=

Tangencijalno naprezanje fluida na stijenku djeluje u smjeru relativne brzine fluida u odnosu na
stijenku.

y
u( ) y
U

6. U cilindrinoj posudi polumjera R
0
=220 mm, nalazi se cilindar polumjera R=216 mm koji rotira
stalnom brzinom vrtnje n=200 o/min za to se troi snaga P = 46 W. Odredite koeficijent
dinamike viskoznosti kapljevine koja ispunjava prostor izmeu cilindra i posude u kojem
pretpostavite linearni profil brzine, a utjecaj dna zanemarite. Zadano je: h=20 cm.

R
h
=?
n=konst
POSUDA
R
0
g
cilindar

Rjeenje:

30
n

= ; u R = ;
0
u
R R
=

2 F R h = ; M F R = ; P M =

2 2
0
2 2
u
P F R R h R h
R R
= = =

( )
2 3 3 2 3
0 0
2 2
900
R n R
P h h
R R R R

= =

( )
0
3 2 3
450P R R
n R h
=

( )
3 2 3
450 46 0, 220 0, 216
200 0, 216 0, 20

=

0, 0331 Pa s =


1. U jedan krak U-cijevi u kojoj se nalazi voda gustoe =999,1 kg/m
3
nadoliveno je ulje gustoe
0
=820 kg/m
3
, prema slici. Ako je visina stupca ulja h
0
=150 mm, odredite razliku visina h
razina ulja i vode.

p
a
p
a
g
h=?
h
0
ulje

Rjeenje:

p
a
p
a h
A
B
h
0
h
0
-h

Jednadba manometra od A do B:

( )
0 0 0 a a
p g h h gh p + = (1)

0 0 0
0 h h h =

0
0
1 h h

| |
=
|
\

820
0,150 1
999,1
h
| |
=
|
\

0, 0269 m 26, 9 mm h = =


2. Odredite apsolutni i manometarski tlak u toki A spremnika, za otklone manometra i barometra
prema slici. Zadano je: =999 kg/m
3
,
1
=771 kg/m
3
,
0
=13560 kg/m
3
, h=5 cm, h
0
=17,5 cm,
h
1
=12,5 cm, h
a
=752 mm.

h
h
0
h
1
h
a
A

Rjeenje:

Barometar:
a 0 a
99999, 6 Pa = 1000 mbar = 1000 hPa p gh = =

0,001 bar 1mbar 1hPa = =

Manometar : ( )
A 0 0 1 1 1 a
p p g h h gh gh = + +

Apsolutni tlak u toki A:
A
138458 Pa=1385 mbar p =

Manometarski tlak u toki A:
MA A a
38458 Pa = 385 mbar p p p = =


3. Hidrostatski manometar moe se iskoristiti za mjerenje koliine fluida u spremniku oblika
paralelopipeda. Odredite zavisnost visine l ive gustoe
0
u lijevom kraku manometra o
volumenu V nafte gustoe u spremniku dimenzija dna LxB. Visina h se mjeri od ravnotenog
poloaja ive prije punjenja spremnika i prikljune cijevi naftom.

p
a
p
a
l
l
h
spremnik dimen ija dna
x
z
L B
ravnoteni poloaj ive

nafta

priklju na
cijev

iva

Rjeenje:

V
V L B H H
L B
= =
(1)

( )
0
a a
2 p g H h l gl p + + + = (2)

(1) u (2)

( )
0
2
V
h l
L B

| |
+ =
|
\

0
2
V
l h
L B

| |
= +
|

\

Sluaj V=0, prikljuna cijev puna,
0
l l =

0
0
2
h
l


4. Na slici je shematski prikazan princip rada hidraulike pree. Odredite kojom silom F treba
gurati ruicu da se ostvari sila preanja F
2
=4800 N. Zadano je: m=25 kg, D=200 mm, h=1,3 m,
l
1
= 52 cm, l
2
=12 cm, A
1
=19,6 cm
2
, =820 kg/m
3
.

l
1
h
A
1
l
2
D
m
F
2
F=?
otpresak
g

Rjeenje:
h
l
1
A
1
A
2
F
1
F
1
l
2
F
F
2
F
2
F
2
p
2
mg
mg
otpresak
ulje
stap 2
F
2
p
2
p
1
p
1

Poluga:
( )
1 2 1 2
F l l F l + =

(1)

Stap 1:
1
1 1 a 1 1 1 a
1
F
p A p A F p p
A
= + = +

(2)
Jednadba
manometra
2 1
p p gh =

(3)

Stap 2:

2
2 2 a 2 2 2 a 2
4
F mg
p A p A F mg p p
D
+
= + + = +

(4)

Nepoznanice: F, F
1
, p
1
, p
2

(2) i ( 4) u (3)

2 1
a a 2
1
4
F mg F
p p gh
D A

+
+ = +
/ /

2
1 1 2
4
F mg
F A gh
D
(
(
+
= +
(
(
(

1
335 N F =

2
1
1 2
l
F F
l l
=
+

62, 9 N F =


5. Osjetljivost hidrostatskog manometra (definirana odnosom otklon manometra / mjerena razlika
tlakova) poveava se naginjanjem kraka manometra. Za mikromanometar na slici, duljina l u
nagnutom kraku mjeri se od poloaja meniskusa kod jednakih tlakova p
1
i p
2
.
Odredite kut nagiba kraka da bi osjetljivost manometra bila 1mm/Pa. Zadano je: =800 kg/m
3
.

D= d 10

d
h
1
h
2

l

Rjeenje:

2
sin h l =
(1)

( )
2 1 2 1
J.M. p g h h p + + = (2)

2 2
1
4 4
D d
h l

=
(3)

2
1
iz(3)
d
h l
D
| |
=
|
\
(3a)

(1) i ( 3a) u (2)

2
1 2
sin
d
g l p p
D

(
| |
+ =
(
|
\
(

(4)

3
2
1 2
1
osjetljivost 10 m Pa
sin
l
p p
d
g
D

= = =
(
| |
+
(
|
\
(

(5)
2 2
3
3
10
10 sin 1 sin 0, 017
d d
g
D g D

(
| | | |
+ = = =
(
| |
\ \
(

sin 0,117 =

6, 72 6 43 8 = =


1. Odredite rezultantnu silu tlaka (veliinu, smjer i hvatite) na kvadratni poklopac dimenzije
a=0,8 m, ije se teite nalazi na dubini H=1,8 m, za sluajeve prema slikama (a), (b) i (c).
Zadano je: h=0,8 m, H
1
=1,2 m, =998,2 kg/m
3
,
1
=820 kg/m
3
, =70
o
.

H
H
1
H
H
h
C
C
C
g
g
g
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
a
a
a
(a)
(b)
(c)

Rjeenje:
(a)
H
O
C
z
F
h
y
C
y
=70
o

2
h
11277 N F gH a = =

C
1, 92 m
sin
H
y
= =

4
2
2
C C C
12
0, 0278 m
12
a
I
a
y
y S y a y
= = = =

Sile konstantnog tlaka p
a
izvana i iznutra se
ponitavaju.

(b) 1. nain

h
H
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
C
a

Izvana djeluje sila uslijed atmosferskog tlaka p
a
, a
iznutra sila uslijed konstantnog tlaka p
0.
Razlika tih dviju sila je sila F
0
pretlaka p
M0
iznutra.
Sila F
h
uslijed hidrostatskog tlaka je ista kao pod (a).

- Jednadba manometra

0 a
p gh p + =

M0 0 a
7831Pa p p p gh = = =

2
M0 0
5012 N F p a = =

C
F
h
F
0
F
R
y
R
poklopac

Rezultantna sila :

R 0 h
16289 N F F F = + =

C
0 M =

R R h
F y F y =

h
R
R
0, 0193 m
F
y y
F
= =

(b) 2. nain

H
h
z
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
H
O
C
fiktivna
slobodna
povrina
y
C
y
R

Ako se pretlak
M0
p pretvori u visinu
tlaka
M0
p
h
g
= dolazi se do fiktivne
slobodne povrine na kojoj vlada
atmosferski tlak, te na povrinu
djeluje samo sila uslijed
hidrostatskog tlaka raunata na
osnovu dubine mjerene od fiktivne
slobodne povrine.

( )
2
R h
16289 N F F g H h a = = + =

C
2, 77 m
sin
H h
y
+
= =
4
R 2
C C
2
R
C
12
0, 0193 m
12
a
I
y
y S y a
a
y
y
= =

= =

(c)

H
1
H
C
F
h
F
h1
F
R
y
1
y
R

Sile konstantnog tlaka p
a
se
ponitavaju.
Sila F
h
uslijed hidrostatskog tlaka je
ista kao pod (a).

2
h1 1
6176 N F gH a = =

1
C1
1, 28 m
sin
H
y
= =
4
1 2
C1 C1
12
0, 0418 m
a
I
y
y S y a
= = =

R h h1
5101 N F F F = =

C
0 M =

R h h1
1 R
F y F y F y =

1 h h1
R
R
0, 0109 m
F y F y
y
F

=

=


2. Potrebno je odrediti na koju visinu h treba opasti razina vode, da bi se poklopac jedinine irine,
okretljiv u toki O, prema slici, otvorio uslijed vlastite teine. Gustoa poklopca je jednolika, a
masa mu je m=250 kg. Zadano je: L=160 cm , 15 =

, =998 kg/m
3
.

O
L
p
a
p
a
h=?
g
poklopac
O
L
p
a
mg
F
h
yC
x
y
p
a
h
C

Na poklopac djeluje vlastita teina
i sila hidrostatskog tlaka.
Poklopac e se otvoriti kada
moment sile teine u odnosu na
toku O bude vei od momenta
sile hidrostatskog tlaka.

Krak sile teine u odnosu na toku
O je, cos
2
L
a krak sile F
h

hidrostatskog tlaka je
2
L
y , te
vrijedi

h
cos
2 2
L L
mg F y

>

izrazom (a)

Sila hidrostatskog tlaka je definirana

h C C
sin 1 F gh A g y L = = (b)

a pomak

3 2
C C C
1
12 1 12
I
L L
y
y A y L y

= = =

(c)

Uvrtavanjem izraza (b) i (c) u (a) slijedi izraz za y
C

C
ctg 0, 851 m
6
m L
y
L

< + = (d)

Iz slike (a) slijedi granina visina h fluida

C
sin sin 0, 427m
2
L
h x y

= = + =

(e)

Oito je sin h L > = 0,414 m, to znai da je razina fluida iznad gornjeg ruba poklopca, kao to je
pretpostavljeno na slici (a). Da to nije tako, trebalo bi ponoviti proraun uz pretpostavku da je samo
dio povrine poklopca u dodiru s fluidom.

5. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA 1

1. Treba odrediti silu F koja dri u ravnotei poklopac AB jedinine irine, zglobno vezan u toki
A, u poloaju prema slici. Zadano je : a=0,84 m; H=0,65 m; h=35,5 cm; =999 kg/m
3
.

p
a
p
a
p
0
=?
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
H
B
A
a
h
F
poklopac
g

Rjeenje:

p
a
p
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
H
B
A
a
a/2
h =y H
C C
= /2
H/2
h
1
2
F
F
h
F
0
y

Slika (a) Sile na poklopac
U ovom primjeru nije pogodno uvoditi
fiktivnu slobodnu povrinu, jer povrina
AB nije itava uronjena u fluid. Na dio
povrine poklopca koji se nalazi iznad
fluida, djeluje samo sila konstantnog
tlaka p
0
, a na potopljeni dio povrine i
sila tlaka p
0
i sila hidrostatskog tlaka.
Zbog toga je u ovom sluaju
jednostavnije raunati silu F
0
(uslijed
konstantnog tlaka p
0
) na itavu
povrinu, koja djeluje u teitu
poklopca AB i silu hidrostatskog tlaka
F
h
, na dio poklopca ispod stvarne
slobodne povrine, kao to je prikazano
na slici (a).

Sila teine poklopca prolazi tokom A, te u ravnotei momenata nije bitna. S obzirom da fluid u
spremniku miruje, tlak p
0
e se odrediti iz jednadbe manometra od toke 1 u piezometrikoj cijevi
do toke 2 na slobodnoj povrini, koja glasi

a 0
p gh gH p + = (a)

iz koje je manometarski tlak

( )
M0 0 a
2890Pa p p p g h H = = = (b)

Negativni predznak ukazuje da se radi o podtlaku, te e sila F
0

0 M0
1 2428N F p a = = (c)

biti negativna, odnosno usmjerena suprotno nego to je ucrtano na slici (a). Sila F
h
je

h
1 2070
2
H
F g H N = = (d)

a pomak hvatita sile F
h
je

3
C
1
12
0,108 m
6
1
2
H
I
H
y
H
y A
H
= = = =

(e)

Sila F se odreuje iz uvjeta ravnotee momenata u odnosu na toku A, koja glasi

0 h
2 2 6
a H H
F a F F
| |
= +
|
\
(f)

U gornjoj se jednadbi sila F
0
uvrtava s negativnim predznakom, te slijedi sila F= -680 N, to
znai da na poklopac treba djelovati silom F u suprotnom smjeru od smjera na slici (a). S obzirom
da se poklopac naslanja na stijenku u toki B, sila F e biti sila reakcije izmeu poklopca i stijenke,
te za dranje poklopca u ravnotei nee trebati djelovati silom izvana.


2. Kvadratina greda zglobno je uvrena u bridu A. Odredite silu F kojom treba djelovati na
gredu jedinine duljine da bi bila u ravnotei u poloaju prema slici.
Zadano je: a=1 m; =999 kg/m
3
.

p
a
p
a
g
A
a
a
F=?

Rjeenje:

1. nain (studenti sami kod kue)

Treba odrediti i reakcije u toki A.

p
a
C
1
F
1
F
2
C
2
a
a
F
A
C
1
C
2

2. nain povrina se tretira kao zakrivljena povrna

p
a
A
C
2
x
z
h
C
=a
H= a 2
h
B=1
projekcija povrine
C
x
H
S
x

( )
x
2 S B a =

( )
3
3
2
2
12 3
B a
a
I
= =


Horizontalna komponenta F
h

( )
2
h C x
2 2 19593 F g h S g a a ga N = = = =
3
C x
2
1
3
0, 333 m
2 3
a
I
h a
h S a a
= = = =

Vertikalna komponenta F
v
A
A
T
2a
a
=

2
2
2
a a
V a
= =
2
v
9797 F gV ga N = = =

1
0, 333 m
3
x a = =

p
a
A
F
F
h
2a
F
v

Uvjet ravnotee:

A
0 M =

( )
v h
2 F a F x F a h = +
v h
1 2
2 3 3
a a
F F F
a
(
= +
(

8164 N F =


3 . Drvena homogena greda gustoe =940 kg/m
3
, duljine L=8 m i promjera D=0,5 m, privrena
je pod vodom gustoe
v
=999kg/m
3
u toki O, oko koje se moe okretati. Kolika e duljina l
grede biti u vodi ?

g
O
p
a
L
l
=
?
D

Rjeenje:

O
L
/
2
l
/
2
F
b
G

2
4
D
G g L
=

2
b v
4
D
F g l
=

O
0 M =

b
cos cos
2 2
L l
G F =

2 2 2 2
v
cos cos
4 2 4 2
D L D l
g g

=

v
7, 76 m l L

= =


4. Homogena elina kugla gustoe
c
=7800 kg/m
3
radijusa R=8 cm zatvara otvor na ravnoj
stijenci promjera d=12 cm.. Treba odrediti kut nagiba kose stijenke da kuglica oslobodi otvor
kada u spremniku nastupi pretlak od p
M
=5000 Pa.

d
=?
R
g
plin
p
M
=konst.
p
a

Rjeenje:

d
/
2
G
F
0
C
A
k
O
R

Slika (a) Sile na kuglu
Od vanjskih sila na kuglu djeluju sila teine G u
teitu C kugle, te sila F
0
uslijed pretlaka p
M
koja je
okomita na projekciju dijela povrine kugle izloenog
pretlaku p
M
, te takoer prolazi teitem C kugle, kao
to prikazuje slika (a). Gledajui raspored sila moe se
zakljuiti da e se kuglica pomaknuti kada moment
sile F
0
bude vei od momenta teine, a kuglica e se
gibati oko toke O u kojoj e biti nepoznata sila
reakcije, koju nije nuno odrediti jer se postavlja
momentna jednadba oko toke O u obliku

0
2
d
F G k (a)

Sila F
0
konstantnog tlaka je jednaka umnoku pretlaka i projekcije povrine pod pretlakom, to u
ovom sluaju glasi

2
0 M
56, 5 N
4
d
F p

= = (b)


Sila teine je

3
c
4
164 N
3
G mg R g = = = (c)

Krak k sile teine, prema slici (a) je
( ) cos k R = + (d)

gdje se kut moe odrediti iz pravokutnog trokuta AOC prema slici (a), iz jednadbe

o
2
cos 41, 4
d
R
= = (e)

Uvrtavanje izraza (d) u izraz (a) daje

( )
0
cos
2
F d
R G

+
(f)

odakle je

o
75 + , odnosno
o
33, 6 . (g)


1. Tankostijena bava mase m=94 kg, volumena V=600 l, potpuno je potopljena pod vodu gustoe
=998,2 kg/m
3
. Do polovine volumena ispunjena je zrakom zanemarive teine i privezana
uetom za dno. Odredite silu F u uetu.

g
p
a
zrak
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
voda
ue
=998,2 kg/m
3

Rjeenje:

F
b
F
mg
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

b
2
V
F g =

b
0 F F G =

b
2
V
F F G g mg = =

2015 N F =


2. Treba odrediti rezultantnu silu na zatvara, oblika polucilindra, jedinine irine B, prema slici.
Zadano je: H=3 m, R=1 m, =60
o
, =998,2 kg/m
3
.

g
H
C
R
p
a
p
a

Rjeenje:

H
C
A
B
D
E
F
2
s
i
n
R
2 cos R
n
n
V
H I x G
z
O

Slika (a) Sile na zatvara
Ishodite koordinatnog sustava Oxz je smjeteno
na slobodnu povrinu. Sile atmosferskog tlaka p
a

izvana i iznutra se ponitavaju tako da na
zatvara djeluje samo sila hidrostatskog tlaka,
koja se razlae na horizontalnu i vertikalnu
komponentu. Horizontalna komponenta sile se
rauna iz izraza

x Cx x
F p S = (a)

gdje je S
x
projekcija povrine zatvaraa, a p
Cx

hidrostatski tlak u njenu teitu. Gledajui sliku
(a), horizontalne sile na dijelu povrine DEF
zatvaraa se meusobno ponitavaju jer je
projekcija dijela EF jednaka projekciji DE, a
suprotnog je predznaka.

Projekcija S
x
se dakle odnosi na dio ABD povrine zatvaraa, oblika je pravokutnika povrine
2BRsin i pozitivna je, jer vektor normale n
na povrinu ini s pozitivnim smjerom osi x kut manji

od 90
o
. Teite projekcije povrine S
x
je u toki C u kojoj je hidrostatski tlak
Cx
p gH = , te je

( )
x
2 sin 50, 9 kN F gH R B = = (b)

Negativni predznak sile F
x
kazuje da sila gleda u negativnom smjeru osi x, tj. u lijevo.

Vertikalna komponenta sile je po veliini jednaka teini fluida u volumenu od povrine zatvaraa do
slobodne povrine. Volumen je definiran vertikalama AH i FI, povuenim iz rubnih toaka povrine
zatvaraa. Vertikala BG dijeli povrinu zatvaraa na dijelove s pozitivnom i negativnom
projekcijom S
z
. Dio AB povrine ima negativnu projekciju S
z
, te vertikalna sila na taj dio povrine
gleda u pozitivnom smjeru osi z, a definirana je volumenom ABGHA. Dio povrine BDEF ima
pozitivnu projekciju S
z
, na koju vertikalna komponenta sile hidrostatskog tlaka gleda prema dolje, a
definirana je teinom fluida u volumenu BDEFIGB.

A
A
B
B
B
D
D
E
E
F
F
V
H
H
I
I
G G
+ =

Kada se ove dvije sile zbroje dobije se ukupna vertikalna komponenta sile hidrostatskog tlaka koja
gleda prema dolje, a definirana je volumenom ABDEFIHA, koji je osjenan na slici (a). Veliina
tog volumena se rauna kao umnoak zbroja povrina polukruga i trapeza AFIH sa irinom B
zatvaraa, te je izraz za silu F
z

2
z
2 cos 44, 7 kN
8
D
F g R H B

l
l
= =
l
l
(c)

Negativni predznak sile F
z
ukazuje da ona gleda prema dolje.

Za odreivanje hvatita rezultante u opem bi sluaju bilo potrebno prvo odrediti poloaj hvatita
horizontalne i vertikalne komponente sile hidrostatskog tlaka. Za sluaj cilindrine povrine to nije
nuno, jer se unaprijed zna da e rezultanta prolaziti tokom C jer i sve elementarne sile d pn S

prolaze tokom C.

C
F
R

Slika (b) Poloaj rezultantne sile
Rezultantna sila je po veliini jednaka

2 2
R x z
67, 7 kN F F F = = (d)

a djeluje pod kutom prema slici (b)

o z
x
arctg 41, 3
F
F
= = (e)


3. Treba odrediti silu F u vijcima, kojima je privren poklopac, oblika stoca, mase m=474 kg,
prema slici. Zadano je: H=1,4 m, h=0,9 m, R=0,8 m, p
M0
=2800 Pa, =998 kg/m
3
.

g
H
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
R
h
poklopac
p
M0

Rjeenje:
H
.
.
.
.
.
.
. . .
.
.
.
R
h
p
M0
F
0
F
z
mg
F
v
sl. pov ina r
r
V

Slika (a) Sile na poklopac
Na slici (a) su prikazane sile koje djeluju na
poklopac. Osim sile teine samog poklopca i sile F
v

u vijcima (koja je pretpostavljena tako da izaziva
vlana naprezanja u vijcima), djeluje jo vertikalna
sila F
0
konstantnog pretlaka p
M0
i sila F
z

hidrostatskog tlaka. Horizontalne sile tlaka se
meusobno ponitavaju. Sila F
0
konstantnog
pretlaka je jednaka umnoku pretlaka i plotine
projekcije S
z
povrine stoca sa strane pretlaka p
M0
.
Projekcija S
z
je oblika kruga polumjera R i negativna
je, te je sila jednaka

2
0 M0
5630 N F p R = = (a)

i gleda prema gore.

Vertikalna komponenta F
z
sile hidrostatskog tlaka je po veliini jednaka teini fluida u prostoru od
povrine stoca u dodiru s fluidom do slobodne povrine. Taj volumen je osjenan na slici (a).
Njegov je obujam

2 2 2
3
h
V R h R r Rr
l
=
l
l
(b)

Nepoznati polumjer r se odreuje iz slinosti trokuta, prema kojoj je

0, 286 m
r R H h
r R
H h H H
= = =
(c)
to uvrteno u izraz (b), daje obujam V=0,914 m
3
. Sila F
z
takoer gleda prema gore (jer je projekcija
povrine u dodiru s fluidom negativna), a po veliini je

z
8945 N F gV = = (d)

Iz ravnotee vertikalnih sila, prema slici (a), slijedi traena sila u vijcima

v 0 z
9930 N F F F mg = = (e)

4. Kocka gustoe
0
=495 kg/m
3
, brida a=0,44 m, zglobno je vezana u bridu O i zatvara kvadratini
otvor na dnu spremnika, prema slici. Treba odrediti silu F potrebnu za podizanje kocke. Zadano
je: H=1,2 m, =35
o
, =999 kg/m
3
.

p
a
p
a
g
O
a

0
H
F=?

Rjeenje:
p
a
p
a
O
A
H
F
2
F
1
F
3

Slika (a) Sile tlaka na kocku
p
a
p
a
A
O
H
F
2
F
1
F
3
F
4
F
4

Slika (b)

Na slici (a) su prikazane sile tlaka koje djeluju na kocku. Sile koje djeluju na plohe kocke koje su
paralelne ravnini slike, meusobno se ponitavaju. Ako se na plohi OA doda i oduzme sila F
4

hidrostatskog tlaka, kao to je prikazano na slici (b), tada suma sila
1
F
,
2
F
,
3
F
i sile
4
F
izvana, daju
silu uzgona, koja djeluje u teitu kocke, te osim nje ostaje sila hidrostatskog tlaka F
4
iznutra na
plohu OA, kao to je prikazano na slici (c), na kojoj je ucrtana i sila teine kocke, odgovarajui
krakovi sila, te veliine y
C
i y za silu F
4
. Iz slike (c) slijedi

sin cos 0, 613 m L a a = = (a)

2 0, 306 m k L = = (b)


p
a
p
a
O

H
F
F
4
A
y
C
y
C
asin acos
L
mg
F
b
k=L/2

Slika (c) Sile na kocku

C
1, 685 m
cos 2
H a
y
= =

C C
cos 1, 38 m h y = =

Na temelju ega je

2
4 C C
4
cos
2618 N
F g h A g y a
F
= =
=

4
2
C C
2
C
12
0, 0096 m
12
a
I
y
y A y a
a
y
y
= = =
= =

3
b
834, 5 N F gV ga = = =

Kocka e se podii kada moment sile F (u odnosu na toku O) svlada momente ostalih sila, tj.

( )
4 b
2 2
a L
F L F y mg F
1

( )
(e)

odakle je sila 772 N F .


1. Stap injekcije je promjera D = 9 mm, a igla je promjera d = 0,2 mm. Odredite brzinu v
1
strujanja
nestlaivog fluida kroz iglu, ako je brzina pomicanja stapa v = 3 mm/s.

Rjeenje:

Iz jednadbe kontinuiteta

1 2
Q Q =
2 2
1
4 4
D d
v v

=

2
1
6, 075 m s
D
v v
d

= =


2. U mjealite kroz prvu cijev promjera D
1
= 100 mm ulazi nestlaivi fluid gustoe
1
=850 kg/m
3

masenim protokom
1
6, 9 kg/s m = , a kroz drugu cijev promjera D
2
= 150 mm ulazi nestlaivi
fluid gustoe
2
=980 kg/m
3
, brzinom v
2
= 2,1 m/s. Odredite kojom e brzinom iz mjealita
istjecati homogena mjeavina ovih fluida kroz cijev promjera D
3
= 200 mm. Koja je gustoa
mjeavine ?

.

Rjeenje:

Prema jednadbi kontinuiteta

1 2 3
m m m + = ili
2 2
3 2
1 2 2 3 3
4 4
D D
m v v

+ = (1)

Zbog nestlaivosti strujanja vrijedi:

1 2 3
Q Q Q + = ili
2 2
3 1 2
2 3
1
4 4
D m D
v v

+ =
(2)

iz (2)
2
1 2
2
1
3 2
3
4
1, 44 m s
4
m D
v
v
D
+
= =

iz (1)
2
2
1 2 2
3
3 2
3
3
4
956, 7 kg m
4
D
m v
D
v
+
= =


3. U cilindrini spremnik ulazi voda, kroz jednu cijev protokom Q
1
= 18 l/s, a kroz drugu
protokom Q
2
= 25 l/s. Kroz treu cijev promjera D
3
= 100 mm voda istjee brzinom v
3
= 3,8 m/s.
Odredite vrijeme potrebno da u spremnik utee 3 m
3
vode.

Rjeenje:

2
3
3 3
29, 8 l s
4
D
Q v

= =

uk 1 2 3
13, 2 l s Q Q Q Q = + =

uk
228 s
V
t
Q
= =


4. Voda se prepumpava iz nieg u vii spremnik, protokom Q=14 l/s. Odredite visinu dobave h
p

pumpe i potrebnu snagu P
M
motora za pokretanje pumpe ako su iskoristivost pumpe
P
=0,75,
visina gubitaka do ulaza u pumpu h
F1-2
=1,5 m, visina gubitaka od pumpe do ulaza u vii
spremnik h
F3-4
=1,5m. Zadano je: =998,2 kg/m
3
, D=71,4 mm, z
1
=6,2 m, z
5
=12,5 m,

p
a
p
a
g
z
1
D
Q
1
2
3
4
5
pumpa

Rjeenje:

4 2
4
3, 5 m s
= =
Q
v
D

F1-2
1, 5 m = h
F3-4
1, 5 m = h
2
4
F4-5
0, 63 m
2
= =
v
h
g

F1-5 F1-2 F3-4 F4-5
3, 63 m = + + = h h h h

M.B.J. 1-5

a a
1 p 5 F1-5

+ + = + +
p p
z h z h
g g

p 5 1 F1-5
9, 92 m = + = h z z h
p p
1360 W = = P gQ h
p
M
p
1813 W
= =
P
P


5. Pumpa dobavlja vodu mlaznici protokom Q=56 l/s.. Motor predaje pumpi snagu P
M
=40,2 kW, a
ukupna iskoristivost pumpe je 85%. Na ulazu u pumpu je izmjeren manometarski tlak
p
M2
=-0,351 bar. Odredite visinu gubitaka energije h
F1-2
od razine vode u spremniku do ulaza u
pumpu, te h
F3-5
od izlaza iz pumpe do izlaza iz mlaznice. Skicirajte energetsku i hidrauliku-
gradijentnu liniju. Zadano je: h=1,5 m, =998,2 kg/m
3
, D
2
=150 mm, D
3
=100 mm, D
5
=50 mm.

h
p
a
p
a
D
5
D
3

D
2
g
Q
1 2 3 4 5

Rjeenje:

h
z=0
p
a
p
a
D
5
D
3

D
2
g
Q
1 2 3 4 5

Budui da je poznat protok, mogue je odrediti brzine u svim karakteristinim presjecima:
2 2
2
4
3,17 m s
= =
Q
v
D

3 4 2
3
4
7,13 m s
= = =
Q
v v
D

5 2
5
4
28, 5 m s
= =
Q
v
D

Bernoullijeva jednadba od 1 do 2
2
M2 2
F1-2
0
2
= + + +
p v
h h
g g

2
M2 2
F1-2
1, 57 m
2
= =
p v
h h
g g

PUMPA:
p p M
34,17 kW = = P P
p
p
62, 3 m
= =
P
h
gQ

2 2
M3 3 M2 2
p
2 2
+ + = +
p v p v
h
g g g g

( )
2 2
M3 M2 p 2 3
5, 55 bar
2
= + + = p p gh v v
2 2
M3 3 5
F3 5
2 2

+ = +
p v v
h
g g g

2 2
5 M4 4
2 2
+ =
v p v
g g g
(gubici u mlaznici se zanemaruju)
( )
2 2 M3
F3-5 3 5
1
17, 8 m
2
p
h v v
g g
= + =

( )
2 2
M4 5 4
3, 80 bar
2
= = p v v

Toka

z

G.L.
M
p
g

M
+
p
z
g

H.G.L.
2
2
v
g

2
M
2
+ +
p v
z
g g

E.L.
1. spremnik 0 0 0 0 0
2. ulaz u pumpu 1,5 -3,1 -1,6 0,5 -1,1
3. izlaz iz pumpe 1,5 56,7 58,2 2,6 60,8
4. ulaz u mlaznicu 1,5 38,9 40,4 2,6 43,0
5. izlaz iz mlaznice 1,5 0 1,5 41,5 43,0

Napomena: Energetska linija je raunata s pretlakom, pa je visina energije u toki 2 negativna zbog
podtlaka na ulazu u pumpu.
1
2
58,2
60,8
-1,1
43,0
40,4
4 5 3
p
a
D
5
E.L.
G.L.
H.G.L.
H.G.L.
2
2
2
v
g
2
3
2
v
g
2
5
2
v
g
M4
2
p
g


1. Odredite minimalni protok Q u nestlaivom strujanju fluida kod kojeg e ejektor poeti usisavati
fluid kroz vertikalnu cjevicu. Zadano je A
2
=14 cm
2
, A
1
=3,5 cm
2
, h=0,9 m.

h
Q=?
A
1
p
a
p
a
A
2
g

Rjeenje:

Da bi ejektor poeo usisavati fluid kroz vetikalnu cjevicu, tlak p
1
u presjeku A
1
mora biti manji od
hidrostatskog tlaka koji vlada pri mirovanju fluida u vertikalnoj cjevici.

1 a
p p gh < (a)

B.J. od presjeka A
1
do presjeka A
2
glasi:

2 2
1 1 2 2
2 2
p v p v
g g g g
+ = + (b)

J.K.
1 1 2 2
v A v A Q = =
1 2
1 2
i
Q Q
v v
A A
= = (c)

Uvrtavanjem (c) i (a) u (b)

2 2
a a
2 2
1 2
2 2
p gh p Q Q
g gA g gA
+ +

odakle je:

1 2
2 2
2 1
2 1, 52 l s
A A
Q gh
A A


2. Odredite visinu z
B
kraja B sifona, pri kojoj se u neviskoznom strujanju fluida ostvaruje
maksimalni protok Q nestlaivog fluida gustoe =995,6 kg/m
3
, tlaka isparavanja p
v
=4241 Pa,
ako je: p
a
=1010 mbar, z
1
=34 m, z
0
=30,5 m, d=150 mm.

d
g
p
a
p
a
z
B
=?
z
0
z
1
0
1

Rjeenje:

Sputanjem izlaznog kraja sifona brzina strujanja se poveava, a tlak u najvioj toki sifona
smanjuje. Pri minimalnom tlaku u najvioj toki, koji odgovara tlaku isparavanja p
v
postie se
maksimalno mogua brzina.

Iz Bernoullijeve jednadbe od toke 1 do toke B slijedi:

2 2
max a max
1 B
2 2
v
p v p v
z z
g g g g
+ + = + +

odakle je:

a
B 1
24,1m
v
p p
z z
g
= =

Iz B.J. od 0 do B slijedi:

( )
2
0 B 0 B
2 11, 2 m s
2
v
z z v g z z
g
= + = =

( )
2 2
0 B
2 198 l s
4 4
d d
Q v g z z

= = =


3. Odredite visinu h koju e dosegnuti mlaz vode (=1000 kg/m
3
) na izlazu iz ravaste cijevi,
prema slici, ako su manometarski tlakovi p
M1
= p
M2
=2,68 bar. Zadano je: D
1
=200 mm, D
2
=150
mm, d=100 mm, H=8 m.
h=?
3
4
p
M1
p
M2
z=0
2
1
D
1
D
2
d
H
p
a
g

Rjeenje:

Budui je cijev horizontalna, a u presjecima 1 i 2 vlada pretlak moe se zakljuiti da e voda
strujati od oba presjeka prema izlazu, te se moe postaviti Bernoullijeva jednadba od 1 do 3 i
od 2 do 3. U izlaznom presjeku 3, pretlak je jednak nuli, a brzina jednaka v
3
pa vrijedi:

B.J. 1-3
2 2
3 M1 1
2 2
v p v
H
g g g
+ = + (1)

B.J. 2-3
2 2
3 M2 2
2 2
v p v
H
g g g
+ = + (2)

Gornje jednadba imaju jednake desne strane, a budui su jednaki pretlaci p
M1
= p
M2
zakljuuje
se da je v
1
= v
2
.

Q
3
Q
1
Q
2

Iz jednadbe kontinuiteta slijedi
1 2 3
Q Q Q + = (3)

ili
2 2 2
1 2
1 2 3
4 4 4
D D d
v v v

+ =

odakle je
2 2
1 2
3 1 2
D D
v v
d
+
= (4)

Uvrtavanjem (4) u (1) slijedi:


( )
2
3
2
2 2
2 2
1 2
M1 1 1
4
2
2 2
v
g
D D
p v v
H
g g g d
+
+ = +

ili

( )
M1
1 2
2 2
1 2
4
2
2
3,16 m s
1
p gH
v
D D
d

= =
+

3
19, 7 m s v =

Iz B.J. od 3 do 4

2
3
19, 8 m
2
v
h h
g
= =


4. Odredite promjer d mlaznice u sustavu prema slici uz uvjet da fluid u prikljunoj cijevi
spremnika 2 miruje. Pretpostavite neviskozno strujanje.
Zadano je H=3,4 m, h=2,6 m, D=100 mm.

D
H
h
1
2 3
d=?
1
2
p
a
p
a
p
a
g

Rjeenje:

Ako fluid u prikljunoj cijevi u spremniku 2 miruje. Znai da u toki 2 vlada hidrostatski tlak
2 a
p p gh = + ili
M2
p gh =

B.J. 1-3
2
3
3
2
2
v
H v gH
g
= =
B.J. 1-2
( )
2
2 2
2
2
2
M
v p
H v g H h
g g
h
= + =

2 2
1 2
2 3
3
4 4
D d v
v v d D
v

= =
4
69, 7 mm
H h
d D
H
= =

U sluaju d < 69,7 mm protok Q bi bio manji, brzina v
2
manja, a tlak p
2
vei, te bi dolo do
strujanja u spremnik 2.
U sluaju d > 69,7 mm fluid bi istjecao iz spremnika 2.


5. Voda neviskozno struji izmeu dva velika spremnika u kojima je razlika visina razina H, kroz
cijev promjera d. Odredite postotno poveanje protoka Q ako se na cijev ugradi difuzor izlaznog
promjera D=2d.

H
d
D
0
1
g
p
a
p
a

Rjeenje:

B.J. 0-1
2
a a
2
p p v
H
g g g
+ = +

2 v gH =

Ova Bernoulijjeva jednadba vrijedi i za cijev konstantnog promjera d i za cijev s difuzorom
promjera D, a v je brzina utjecanja u spremnik.
Stoga e u prvom sluaju protok biti
2
0
4
d
Q v

= , a u drugom sluaju
2
4
D
Q v

= , odakle je
2
2
0
4
D Q
Q d
= = to znai da bi se protok poveao etiri puta.

Komentar: Iz gornjeg slijedi da bi se poveanjem promjera D mogao dobiti po volji veliki protok,
to u stvarnosti nije sluaj.

1) Poveanjem protoka Q poveava se brzina u cijevi promjera d, viskozni gubici postaju znaajni
to smanjuje brzinu i protok.

2) Kod velike razlike promjera D i d dolazi do odvajanja
strujanja od stijenke difuzora, te je izlazna brzina v
vea od prosjene brzine koja bi bila za sluaj
jednolikog profila brzine po presjeku to dovodi do
veih gubitaka, odnosno smanjenje protoka Q.

D


6. Odredite protok vode mjeren Venturijevom cijevi, prema slici. Uzmite u obzir i koeficijent
korekcije brzine. Pri kojem bi protoku, za isti smjer strujanja i apsolutni tlak p
1
=1,96 bar
nastupila kavitacija u presjeku 2. Zadano je: =998,2 kg/m
3
, p
v
=2337 Pa,
0
=13546kg/m
3
,
h
0
=360 mm, L=0,75 m, D
1
=300 mm, D
2
=150 mm, kinematika viskoznost vode =1,00410
-6

m
2
/s.

h
0
D
1
L
D
2
1
2
0
,,p
v
Q
g

Rjeenje:

h
0
v p
1, 1
v p
2, 2
L
x
1
2
0
,,p
v

J.K.
2 2
1 2
1 2
4 4
D D
Q v v

= = (1)

B.J. 1-2
2 2
id id 1 2
4 2 4 2
1 2
8 8
g g
Q Q p p
L
g D g D
+ = + + (2)

J.M. ( ) ( )
1 0 0 0 2
p g x h gh g x L p + + + = (3)

Iz (3)
0 1 2
0
1
p p
L h
g

=

(4)

Iz (2)
2 2
1 2 1 2
id
4 4
1 2
2
4
D D p p
Q g L
g
D D

=

(5)

2 2
0 1 2
id 0
4 4
1 2
2 1 171, 9 l s
4
D D
Q gh
D D

= =


Stvarni protok
d id
Q C Q =

gdje je C
d
koeficijent protoka

d c v
C C C =

C
v
koeficijent brzine
C
c
koeficijent kontrakcije

5 5 1id 1 id
1
1
4
7, 27 10 10
v D Q
Re
D
= = = >

pa je prema dijagramu u Tehnikoj enciklopediji broj 8 str. 148,
v
0, 984 C =

Za Venturijevu cijev,
C
1 C = pa je koeficijent protoka
d C v
0, 984 C C C = =

3
id
0, 984 0,1692 m s Q Q = =

Kavitacijski protok uz p
1
=1,96 bar i p
2
=p
v
=2337 Pa i C
d
=0,984 je prema (5)

2 2 5
kav
4 4
0, 3 0,15 1, 96 10 2337
0, 984 2 0, 75
4 998, 2
0, 3 0,15
Q g
g

=

3
kav
0, 347 m s Q =

9. VJEBA - RIJEENI ZADACI IZ MEHANIKE FLUIDA

1. Odredite brzinu v
1
i tlak p
1
zraka (
z
=1,23 kg/m
3
) u simetrali cijevi promjera D=50 mm,
pomou mjernog sustava s Prandtl-Pitotovom cijevi prema slici. Pretpostavite neviskozno
strujanje i uzmite u obzir debljinu Prandtl-Pitotove cijevi. Zadano je: d=5 mm, L=100 mm,
=11,
a
=800 kg/m
3
, h=40 mm, p
a
=101325 Pa.

d
D 1 2
3
p
1
, =? v
1
h
L
z

Rjeenje:

Toka 2 je toka zastoja, a u toki 2 e zbog smanjenja presjeka brzina v
3
biti od brzine v
1
, a tlak p
3

manji od tlaka p
1
. Diferencijalni manometar s kosom cijevi mjeri razliku tlaka p
2
-p
3
, a U cijev
razliku tlaka p
3
-p
a
(ako se u jednadbama manometra zanemari gustoa zraka).

Gustoa zraka
z
je puno manja od gustoe alkohola
a
u manometrima. Postavljanjem B.J, J.K. i
jednadbi manometra slijedi:

B.J. 1-2
2
1 1 2
z z
2
p v p
g g g
+ = (1)

B.J. 2-3
2
3 3 2
z z
2
p v p
g g g
= + (2)

J.K.
( )
2 2
2
1 3
4 4
D d
D
v v

= (3)

J.D.M.
2 3 a
sin p p g L = (4)

J.M.
a 3 a
p p g h = (5)

2

U gornjem sustavu 5 jednadbi nepoznanice su: p
1
, v
1
, p
2
, p
3
, i v
3
.

iz (5)
3 a a
101011 Pa p p g h = =
iz (4)
2 3 a
sin 101161Pa p p g L = + =

iz (2) ( )
3 2 3
z
2
15, 6 m s v p p
= =

iz (3)
2 2
1 3 2
15, 44 m s
D d
v v
D
= =
vidimo da je korekcija neznatna pa se najee zanemaruje debljina Prandtl-Pitotove cijevi

iz (1)
2
1 2 z 1
1
100841 Pa
2
p p v = =

3

2. Osnosimetrina posuda prema slici otvorena je prema atmosferi, a u poetnom je trenutku
ispunjena nestlaivim fluidom do visine H. Treba odrediti vrijeme pranjenja posude ako
otvor na dnu ima koeficijent protoka C
d
=0,96. Zadano je: D=42 cm, d=12 mm, H=59,5 cm,
h=29 cm.

p
a
p
a
d
C
d
h
H
D

Rjeenje:

p
a
t
1
p
a
d
C
d
h
z
dz
A z ( )
z=0
H
D

Slika (a)
U ovom je primjeru promjer D posude dosta vei od
promjera d otvora, te se moe pretpostaviti
kvazistacionarno strujanje. Ova pretpostavka prestaje
vrijediti u zadnjem stadiju pranjenja koji traje vrlo
kratko, pa to nee bitno naruiti tonost ukupnog
vremena pranjenja.
Opi integral za odreivanje brzine pranjenja
spremnika slijedi iz jednadbe kontinuiteta
( )
2
d
d
2
4 d
d z
Q C gz A z
t
= = (vidjeti predavanja), a
glasi:
( )
2
d
1
d d
2
4
A z
t z
d
z
C g
=

(a)

gdje je A(z) plotina poprenog presjeka posude na visini z, na kojoj se nalazi razina fluida.

Problem e se rijeiti u dva koraka. Prvo e se izraz (a) integrirati za cilindrini dio posude, gdje je
( )
2
4 A z D = konstantno, visina z se mijenja od H do h, a vrijeme t od nula do t
1
. Zamjenom
mjesta donje i gornje granice integrala na desnoj strani izraza (a) mijenja se i predznak integrala te
se moe pisati.

( )
2 2
1
2 2
d d
d
2 134, 2 s
2 2
H
h
D z D
t H h
C d g z C d g
= = =
(b)

4

U koninom dijelu posude promjer se mijenja od d na z=0 do D na visini z=h. Jednadba pravca
izmeu te dvije toke glasi ( ) ( )
z
D z d D d
h
= , to daje izraz za plotinu ( ) A z oblika
( ) ( ) ( )
2
2
2
2
2
4
z d z
A z d D d D d
h h
l
l
=
l
l
(c)
Integriranje izraza (a) uz ( ) A z prema izrazu (c), gdje se vrijeme mijenja od t
1
do t
2
, a visina z od h
do 0 daje

( ) ( )
2
1
2
2
3 2
2 2
0 d
2
1
d d
2
t h
t
D d d D d
d
t z z z
h h C d g z
1

( )

(d)
odnosno
( ) ( )
2
2
2 1
2
d
1 2 4
2
5 3 2
t t d D d d D d h
C d g
1

=

( )
(e)

Izraz (e) definira ukupno vrijeme pranjenja
2
198, 7 s t = .

z
h

0
0
2
2 2
h d
z r
D d
1

( )

( )
2 2 2 2
D d D z d
z h
1 1

=

( ) ( )

( ) ( )
z
D d D z d
h
=
( ) ( )
z
D z d D d
h
=

5

3. Benzin (=680 kg/m
3
; =3,710
-7
m
2
/s) struji kroz cijev od trgovakog elika promjera D=76
mm i duljine L=305 m. Odredite protok benzina, ako se za svladavanje gubitaka tlaka raspolae
s p
f
= 1,7 bar.

Rjeenje:

k=0,045 mm (prema podacima iz tablice u Moodyevom dijagramu)

0, 045
0, 000592
76
k
D
= =

2 2
f 4 2
16
2 2
L v L Q
p
D D D
= =

2
f 5 2
8 L Q
p
D

=
5 2 5
f f
1
8 8
p D p D
Q
L L

= =

3
1, 60125 10
Q
=

,
k
Re
D

| |
=
|
\

7
4
4, 52788 10
0, 000592
vD Q
Re Q
D
k
D

= = =
)

2
0,9
1, 325
5, 74
ln
3, 7
k
D Re
=
( | |
+
( |
\

iteracija Q , m
3
/s Re

1. 0,1 4,5278810
6
0,037808
2. 0,008235 3,7287110
5
0,018590
3. 0,011744 5,3175810
5
0,018272
4. 0,011846 5,3637310
5
0,018266
5. 0,011848 5,3645610
5
0,018256

Q=11,85 l/s

6

4. Odredite promjer cijevi kojom protjee voda izmeu dvaju jezera, ako se razine vode u jezerima
ne mijenjaju. Zadano je: H=45 m, L=100 m, =998 kg/m
3
, =1,1
.
10
-6
m
2
/s, K
u
=0,2, K
v
=0,6;
Q=14,85 m
3
/s, k=0,1 mm.

H
0
1
D
L
p
a
p
a
,
,
K
u
K
v

Rjeenje:

M.B.J. 0-1

2
a a
u v
1
g g 2
p p v L
H K K
g D

| |
/ /
+ = + + + +
|
\

2
u v 4 2
2
ek
8
1
L
D
Q L
H K K
D g D
| |
= + + +
|
\

2
2 5
8 ek Q L
H
g D
=

2
5
5
2
ek
8Q
D L
g H

=

5
ek 0, 834645 D L =
( )
u v
ek 1
D
L L K K
= + + +

ek 100 1, 8
D
L
= +

7

7
4 1, 7188734 10
0,1
Q
Re
D D
k
D D

= =

)

2
0,9
1, 325
5, 74
ln
3, 7
k
D Re
=
( | |
+
( |
\

Pretpostavka za promjer D

u prvoj iteraciji potpuno je proizvoljna.

iteracija

D , m

ek L , m
1. 0,1 0,0119942 250,07
2. 1,0397 0,012042 255,41
3. 1,04494 0,012032 256,35
4. 1,04551

D=1045 mm.

H
0
1
D
L
p
a
p
a
,
,
K
u
K
v
E.L.

8

5. Odredite gubitke tlaka pri strujanju zraka (=1,225 kg/m
3
=konst., =1,460710
-5
m
2
/s)
protokom Q=5 m
3
/s kroz cjevovod duljine L=60 m pravokutnog presjeka axb=600x300 mm.
Cijev je od galvaniziranog eljeza.

a
b
,

Rjeenje:

Budui nije zadana visina hrapavosti stijenke cijevi uzima se vrijednost definirana u tablici uz
Moodyev dijagram, prema kojoj je za galvanizirano eljezo k = 0,15 mm.

Ovdje se radi o nekrunom presjeku pa se proraun pada tlaka vri s ekvivalentnim promjerom, koji
je definiran formulom:

e
4 4
0, 4
2( )
A ab
D
O a b
= = =
+

gdje je: A- povrina poprenog presjeka toka (ovdje je to puni presjek A=ab) i
O- oplakani opseg toka odnosno duljina opsega poprenog presjeka u dodiru s fluidom,
ovdje O=2(a+b)

U nastavku se koriste izrazi za proraun pada tlaka u okruglim cijevima, s tim da se u svim izrazima
umjesto promjera D, koristi ekvivalentni promjer D
e
, osim pri definiciji brzine strujanja, koja se
definira omjerom protoka Q i stvarne povrine A poprenog presjeka toka. Dakle vrijedi:

e
0,15
0, 000375
0, 4
k
D
= =
27, 7 m
Q
v s
ab
= = (prosjena brzina se rauna sa stvarnom povrinom toka!!)
5 e
7, 6 10
v D
Re
= =
2
0,9
e
1, 325
0, 01647
5, 74
ln
3, 7
k
D Re
= =
( | |
+
( |
\

te je traeni gubitak tlaka prema Darcy-Weissbachovom
izrazu:
2
e
1167, 3 Pa
2
L
p v
D
= =


1. Pri maksimalnoj potronji Q
max
= 300 l/s u vodovodnom sustavu prema slici pumpa dobavlja
75% protoka, a akumulacijsko jezero 25%. Stupanj djelovanja pumpe je
P
=0,8, a lokalni gubici
su ravnomjerno rasporeeni po mrei i iznose 6% od linijskih gubitaka. Odredite pretlak u toki
4, snagu pumpe i snagu koja se troi na svladavanje gubitaka. Koliki je stupanj djelovanja
cjevovoda?
Zadano je: =1000 kg/m
3
, =1,5210
-6
m
2
/s, H=68 m, L
1
=1890 m, L
2
=1563 m, L
3
=214 m,
D=450 mm, k=0,045 mm.

H
p
a
p
a
,
D, k
D, k
4
3
2 1
0
Q
A
Q
P
Q
max
Q
A
D, k
z=0
g

Rjeenje:

3
max
0, 3 m s Q =
3
A max
0, 25 =0,075 m s Q Q =
3
P max
0, 75 =0,225 m s Q Q =

Linijski gubici u dijelu cjevovoda od toke 1 do toke 2

2 2
1 P 1 P
f 1-2 1 1 4 2 5 2
8 8 L Q L Q
h
D D g D g

= =

Linijski +lokalni gubici u dijelu cjevovoda od toke 1 do toke 2
2
1 P
F1-2 f 1-2 f 1-2 1 5 2
8
0, 06 1, 06
L Q
h h h
D g
= + =

2
5 P
1
1
4
4,19 10
0, 0147
0, 0001
Q
Re
D
k
D
= =

=
`
)

F1-2
6, 70 m h =

2
max 2
F 2-4 2 5 2
8
1, 06
Q L
h
D g
=

5 max
2
2
4
5, 58 10
0, 0142
0, 0001
Q
Re
D
k
D
= =

=
`
)

F 2-4
9, 49 m h =

2
3 A
F 3-2 3 5 2
8
1, 06
L Q
h
D g
=

5 A
3
3
4
1, 395 10
0, 0174
0, 0001
Q
Re
D
k
D
= =

=
`
)

F 3-2
0, 0994 m h =

M.B.J.
3-4

2
M3 M4 4
F 3-2 F 2-4
g g 2g
p p v
H h h

/
+ = + + +
( )
2
max
M4 F 3-2 F 2-4 4 2
8 Q
p g H h h
D
= +
M4
571033, 23 Pa =5,71bar p =

3

M.B.J.
0-4
(uz zanemarenje gubitaka u usisnom dijelu cjevovoda-od usisa do pumpe)

2
M4 4
P F1-2 F 2-4
g 2g
p v
h h h
= + + +
P
74, 6 m h =

P P P
P gQ h =
P
164605, 93 W=164, 6 kW P =

P
M
P
205, 76 kW
P
P
= =

Snaga za savladavanje gubitaka cjevovoda

F P F1-2 max F2-4 A F3-2
+ + P gQ h gQ h gQ h =
F
42, 8 kW P =

Stupanj djelovanja cjevovoda

4
max M4 4
u toki 4
c
P A P A
1
2
Q p v
P
P P P Q gH
| |
+
|
\
= =
+ +

c
0,8007 =

4

2.
Treba odrediti visinu h, protok Q i
snagu P
F
koja se troi na svladavanje
trenja, u situaciji prema slici. Koliku
bi visinu h
id
dosegao mlaz i koliki bi
bio protok Q
id
da je fluid idealan.
3
, =1,13
.
10
-6

m
2
/s, D=65 mm, d=30 mm, L
uk
=9,9
m, k=0,045 mm, H=2,4 m, K
k
=0,9,
K
u
=0,5, K
m
=0,05 (uz izlaznu brzinu),
p
M0
=0,86 bar.

,
D
K
k
K
k
H
p
M0
K
u
h=?
d
p
a
g
, k
L
uk
K
m

Rjeenje:

Osnovni zadatak u ovom primjeru je nai protok, odnosno brzinu na izlazu iz mlaznice jer je tada
jednostavno odrediti visinu h koju e dosegnuti mlaz. Zadatak se kao i uvijek rjeava primjenom
modificirane Bernoullijeve jednadbe i jednadbe kontinuiteta.
,
D
K
k
K
k
H
z=0
p
M0
K
u
h=?
d
1
0
p
a
g
, k
L
uk
K
m

Slika (a)
Na slici (a) su ucrtane
karakteristine toke sustava. Toka
0 se nalazi na slobodnoj povrini
fluida u velikom spremniku, tako da
je brzina u toki 0 jednaka nuli.
Neka je izlazna brzina u toki 1
oznaena sa v
1
, a brzina strujanja u
cijevi s v. Ukupni lokalni i linijski
gubici mehanike energije su

( )
2 2 2
1
F u k m
2
2 2 2
v v L v
h K K K
g g D g
= + + + (a)

gdje je lokalni gubitak u mlaznici izraunat s izlaznom brzinom v
1
. Modificirana Bernoullijeva
jednadba od toke 0 do toke 1 glasi

2
M0 1
F
2
p v
H h
g g
+ = + (b)
a jednadba kontinuiteta

2 2
1
4 4
D d
Q v v

= = (c)
Ako se brzine v i v
1
u jednadbama (a) i (b) izraze s pomou protoka Q, te jednadba (a) uvrsti u
jednadbu (b), slijedi izraz
5

u k
2 m M0
2 4 4
2
8 1
L
K K
K p
D
Q H
g d D g

(
+ +
( +
+ = +
(
(

(d)
U gornjem su izrazu nepoznati protok Q i koeficijent trenja , koji zavisi od protoka Q, te e za
odreivanje protoka trebati primijeniti iterativni postupak. Za tu svrhu e se u izraz (d) uvrstiti sve
poznate veliine, nakon ega se dobiva
{ } 3
m s
6 6
11, 63
1, 425 10 8, 532 10
Q
=
+
(e)
Reynoldsov broj izraen s pomou protoka je
{ } 3
6
m s
4
17, 33 10
Q
Re Q
D
= = (f)
U izrazima (e) i (f) sve konstante su dimenzijske, a s obzirom da su sve veliine uvrtavane u SI
sustavu jedinica, protok Q e biti izraen u m
3
/s. Koeficijent trenja za turbulentno strujanje se
rauna iz izraza

2
0,9
1, 325
5, 74
ln
3, 7
k
D Re
=
( | |
+
( |
\
(g)
Iterativni postupak zapoinje s pretpostavljenom vrijednou koeficijenta trenja u reimu potpuno
izraene hrapavosti, koja se dobije iz izraza (g) za Re . Nakon toga se iz izraza (e) rauna
protok Q, a iz izraza (f) Reynoldsov broj koji uvrten u izraz (g) daje korigiranu vrijednost
koeficijenta trenja , s kojom zapoinje nova iteracija. Rezultati iterativnog postupka su sumirani u
sljedeoj tablici

Broj iteracije

Q, m
3
/s Re
0
1
2
0,0180
0,0202
0,0202
0,009256
0,009200
0,009200
1,60
.
10
5
1,59
.
10
5

Oito se protok Q u posljednje dvije iteracije slae u prve etiri signifikantne znamenke te se
iterativni postupak prekida i usvaja Q=9,2 l/s. Iz jednadbe (c) slijede brzine v=2,77 m/s i v
1
=13,0
m/s, a iz jednadbe (a) uz =0,0202 prema gornjoj tablici h
F
=2,54 m. Snaga koja se troi na
svladavanje gubitaka je
F F
229 W P gQh = = . Visina h koju dosegne mlaz se odreuje iz
Bernoullijeve jednadbe od toke 1 do toke 2 prema slici (a). U obje toke vlada atmosferski tlak,
a s obzirom da je toka 2 najvia toka mlaza, u njoj je brzina jednaka nuli. Ako se zanemari utjecaj
sile trenja izmeu mlaza i okolne atmosfere, moe se tvrditi da od toke 1 do toke 2 nema gubitaka
mehanike energije, te vrijedi

2
1
8, 64 m
2
v
h
g
= = (h)
Kada bi fluid bio idealan, tj. strujanje bez gubitaka mehanike energije, brzina strujanja bi se
raunala na temelju Bernoullijeve jednadbe koja ima oblik jednadbe (b) uz h
F
=0, odnosno

id M0
2
2 14,8 m s v p gH
= + = (i)
Protok bi bio Q
id
=10,5 l/s, a mlaz bi dosegnuo visinu h
id
=11,18 m.
Napomena: Kao to je kod istjecanja fluida kroz otvor na velikom spremniku uveden koeficijent
korekcije brzine C
v
, tako bi se i u ovom sluaju mogao definirati isti taj koeficijent kao odnos
stvarne i idealne brzine strujanja to bi u ovom sluaju bilo
6

1
v
id
0,878
v
C
v
= = (j)
U ovom sluaju koeficijent C
v
obuhvaa sve lokalne i linijske gubitke mehanike energije, koji se
takoer mogu pokazati jednim jedinstvenim koeficijentom lokalnog gubitka uz izlaznu brzinu

uk 2
v
1
1 0, 294 K
C
= = (k)
Isti taj koeficijent se moe izraunati iz izraza (a) uz uvjet
2
1
F uk
2
v
h K
g
= , tj.

2
uk m u k 2
1
2 0, 294
L v
K K K K
D v
| |
= + + + =
|
\
. (l)

7

3. Odredite promjer D
2
cjevovoda da bi razina fluida u spremniku 2 prema slici ostala konstantna.
3
, =0,8610
-6
m
2
/s, H=18,2 m, h=11,4 m, L
1
=898 m, D
1
=200 mm,
k
1
=k
2
=0,02 mm i L
2
=2610 m.

p
a
p
a
p
a
H
h
g
L , D
1 1
,

k
1
L , D
2 2
=? k
2
,
1
2
Q=?

Rjeenje:

U ovom primjeru imamo istjecanje fluida iz velikog spremnika 1, u spremnik 2 konanih dimenzija,
iz kojeg fluid istjee u atmosferu. Trai se da razina fluida u spremniku 2 ostane konstantna, te je
prema jednadbi kontinuiteta jasno da protok Q kojim fluid utie u spremnik 2 mora biti jednak
protoku kojim fluid iz njega istjee. Budui je zadana visinska razlika H, te svi podaci za cjevovod
izmeu spremnika 1 i 2, mogue je izraunati protok Q, kojim fluid utie u spremnik 2, a zatim se
treba odrediti promjer D
2
, da bi fluid istim tim protokom istjecao iz spremnika 2.

Protok Q e se odrediti iz modificirane Bernoullijeve jednadbe, koja postavljena od toke 1 na
slobodnoj povrini u spremniku 1, do toke 2 na slobodnoj povrini u spremniku 2. Uzimajui u
obzir da su brzine na obje slobodne povrine jednake nuli, te da izmeu toaka 1 i 2 imamo lokalni
gubitak utjecanja u spremnik 2 (K=1) modificirana Bernoullijeva jednadba glasi:
2 2
1 1 1
1
1
2 2
a a
p p v L v
H K
g g g D g

+ = + + (a)
a brzina v
1
u cjevovodu izmeu spremnika 1 i 2 se moe izraziti preko protoka Q u obliku
1 2
1
4Q
v
D
= (b)
Kombinacijom izraza (a) i (b) slijedi
2
1 1 1 2 2
1
8
( )
Q
H D L
D g

= + ,
odnosno traeni protok Q je
2 5
1
1 1 1
8( )
g D H
Q
D L
=
+
(c)
Uvrtavanjem zadanih veliina iz gornjeg izraza slijedi
{ } 3
m /s
1
0, 2654
0, 2 898
Q
=
+
(d)
gdje je
8
1 2
1
0,9
1
1, 325
5, 74
ln
3, 7
k
D Re
=
( | |
+
( |
\ 1
(e)
i
{ } 3
6
m /s
1
e
4
7, 4 10
vD Q
Re Q
D
= = = (f)
Protok Q se odreuje iterativno iz izraza (d), (e) i (f), s tim da iterativni postupak zapoinjemo s
izrazom (e) uz pretpostavku Re
1
=. Nakon odreivanja
1
, odreuje se protok prema izrazu (d), a
zatim Reynoldsov broj prema izrazu (f), nakon ega se ponovo moe izraunati
1
prema izrazu (e).
Tablica se popunjava sve dok se protok ne prestane mijenjati u prve tri znamenke.

Iteracije
1
Q [m
3
/s] Re
1
0 0,0119 0,0803 5,94710
5
1 0,0142 0,0739 5,46710
5
2 0,0143 0,0735 5,44210
5

3 0,0143 0,0735

Iz tablice je oito da je strujanje turbulentno jer je Reynoldsov broj daleko vei od kritine
vrijednosti 2300, to opravdava i pretpostavku da je koeficijent ispravka kinetike energije priblino
jednak jedinici. Budui se protok Q prestao mijenjati u prve tri znamenke nakon druge iteracije, za
rjeenje se uzima konana vrijednost Q=73,5 l/s.

Nakon to je odreen protok Q kroz prvu cijev, trai se promjer druge cijevi da bi kroz nju fluid
strujao jednakim protokom Q. Promjer D
2
e se odrediti iz modificirane Bernoullijeve jednadbe
(M.B.J.) postavljene od toke na slobodnoj povrini spremnika 2, gdje vlada atmosferski tlak, a
brzina strujanja je nula, do toke u mlazu, na izlazu iz cjevovoda, gdje je tlak jednak atmosferskom
tlaku, a brzina mlaza jednaka brzini u cjevovodu
2 2
2
4Q
v
D
= . Uzimajui u obzir linijske gubitke
M.B.J. glasi
2 2 2
2 2 2
2 2 2 2 5 2
2 2
8
( )
2 2
v L v Q
h L D
g D g D g

= + = + (g)
odakle je
2
5
2 2 2 2 2
8
( )
Q
D D L
gh

= + (h)
Uvrtavanjem svih zadanih vrijednosti u izraz (h) slijedi:
{ } { }
m
5
2 2 2
m
0,1314 ( 2610 ) D D = + (i)
gdje je
2 2
2
0,9
2 2
1, 325
5, 74
ln
3, 7
k
D Re
=
( | |
+
( |
\
(j)
i Reynoldsov broj
{ }
2
2 2
m
4 1 108817 Q
Re
D D
= = (k)

9
Promjer D
2
e se takoer odrediti iterativno iz izraza (i), (j) i (k), pri emu je iterativni postupak
mogue zapoeti pretpostavkom bilo koje veliine. Sljedea tablica prikazuje rezultate dobivene u
iterativnom postupku koji zapoinje s pretpostavkom D
2
=D
1
=0,2 m. Na kraju bi dobili isti rezultat
da se krenulo i s nekom drugom vrijednou promjera D
2
.

Iteracije D
2
[m] k
2
/D
2
Re
2
2
0 0,2000 0,0001 5,43010
5
0,01130
1 0,2580 0,000073 4,19910
5
0,01446
2 0,2723 0,000074 3,99810
5
0,01450
3 0,2723

Iz tablice je oito da se nakon druge iteracije promjer D
2
prestao mijenjati u prve etiri znamenke,
pa se za konano rjeenje usvaja D
2
=272 mm.

10

4. Treba odrediti snagu koju pumpa predaje fluidu u sustavu za hlaenje kada je izveden kao
otvoreni, prema slici (a), te kao zatvoreni prema slici (b). U oba je sluaja protok u sustavu Q=5
l/s, a promjenu gustoe i viskoznosti s temperaturom se moe zanemariti. Zadano je: =998,2
kg/m
3
, =1,2
.
10
-6
m
2
/s, L
a
=10,4 m, D=80 mm, k=0,05 mm, H=2,4 m, h=0,5 m, svi lokalni gubici
u otvorenom sustavu K
a
=4,2, a u zatvorenom K
b
=4,8, L
b
=L
a
+H.

,
p
a
H
1
pumpa pumpa
P =
a
?
P =
b
?
L
a
L =L +H
b a
D D
k k
h
hladnjak
(a)
(b)
Q
Q
g
g
hla eni
objekt
hla eni
objekt

Rjeenje:

,
p
a
H
hla eni
objekt
h
Q
0
z=0
1

Slika (a) Otvoreni sustav
Problem strujanja u otvorenom sustavu e se
rijeiti postavljanjem modificirane
Bernoullijeve jednadbe od toke 0 na
slobodnoj povrini spremnika do toke 1 na
izlazi iz cijevi sustava za hlaenje, kao to je
prikazano na slici (a). U otvorenom sustavu
za hlaenje cirkulira stalno jedan te isti fluid,
te se moe pretpostaviti da je razina fluida u
spremniku stalno na istoj visini te da je
brzina strujanja u toki 0 priblino jednaka
nuli. Prema tome je oito da je kinetika
energija mlaza u toki 1 sa stajalita strujanja
izgubljena. Ako se usvoji da se ravnina z=0
poklapa sa slobodnom povrinom u
spremniku, modificirana Bernoullijeva
jednadba od toke 0 do toke 1 glasi

2 2 2
a
p a
2 2 2
v v L v
h H K
g g D g
= + + +
(a)
11
iz koje je oito da e se visina dobave pumpe troiti na svladavanje geodetske visine H, lokalnih i
linijskih gubitaka, a da e se dio visine dobave pretvoriti u kinetiku energiju izlaznog mlaza.
Traena se visina dobave pumpe moe izraunati direktno iz izraza (a) jer su poznati i protok i
promjer cjevovoda. Brzina strujanja fluida je

2
4
0, 995 m s
Q
v
D
= = (b)
Reynoldsov broj je

4
6, 63 10
vD
Re
= = (c)
iz ega se zakljuuje da je strujanje u cijevi turbulentno, te se koeficijent trenja rauna iz izraza

2
0,9
1, 325
5, 74
ln
3, 7
k
D Re
=
( | |
+
( |
\
(d)
to uvrteno u izraz (a) daje visinu dobave pumpe
p
2,8 m h = . Snaga koju pumpa predaje fluidu je
tada

a p
137, 4 W P gQh = = (e)

hladnjak
Q
1
hla eni
objekt

Slika (b) Zatvoreni sustav
Slika (b) prikazuje zatvoreni sustav hlaenja u kojem
cirkulira jedan te isti rashladni fluid. U ovom su sluaju
strujnice zatvorene krivulje, te se modificirana Bernoullijeva
jednadba moe postaviti npr. od ulaza u pumpu, toka 1 na
slici (b), du strujnice kroz pumpu, hlaeni objekt i hladnjak
ponovo do toke 1 na ulazu u pumpu. S obzirom da polazna
toka odgovara dolaznoj u Bernoullijevoj jednadbi se
izjednauju dovedena energija i energija gubitaka, tj. vrijedi

2 2
b
p b
2 2
v L v
h K
g D g
= +
(f)
Iz gornje je jednadbe oito da e se visina dobave pumpe
troiti samo na svladavanje lokalnih i linijskih gubitaka
trenja. Brzina i koeficijent trenja su jednaki kao i u
prethodnom sluaju, te je
p
0, 42 m h = .

Snaga pumpe u ovom sluaju je

b p
20, 6 W P gQh = = (g)

Oito je u zatvorenom sustavu potrebna puno manja snaga pumpe nego u otvorenom jer u
zatvorenom sustavu nije potrebno svladavati geodetsku visinu H, a nema ni gubitka kinetike
energije.
12

5.
Treba odrediti promjer D cjevovoda
da bi se na izlazu iz mlaznice dobilo
92% raspoloive potencijalne energije u
obliku kinetike energije izlaznog
mlaza uz protok od Q=0,552 m
3
/s.
Koliki je promjer D
3
mlaznice. Zadano
je: =998,2 kg/m
3
, =1,139
.
10
-6
m
2
/s,
L=390 m, k=0,2 mm, H=274 m, K
u
=0,1,
K
m
=0,06.

H
p
a
p
a
,
L, k
K
m
D
3
K
u
D
=
?
g

Rjeenje:

Ovdje se radi o cjevovodu koji dovodi fluid iz akumulacijskog jezera do Pelton turbine, gdje se trai
da se turbini privede to vie raspoloive energije. Zbog toga e se fluid transportirati kroz cjevovod
velikog promjera D, u kojem e strujanje biti malom brzinom, te e i gubici mehanike energije biti
mali. Pred mlaznicom e tlak biti visok, a u mlaznici e se ta energija tlaka pretvoriti u kinetiku
energiju mlaza.

H
1
0
2 3
p
a
p
a
,
K
m
K
u

Slika (a)
Slika (a) prikazuje cjevovod s ucrtanim
karakteristinim tokama. U toki 1 na
ulazu u cjevovod nastaje lokalni gubitak
mehanike energije koji se obraunava kroz
koeficijent lokalnog gubitka K
u
, od toke 1
do toke 2 postoje linijski gubici, a od toke
2 do toke 3, ponovo lokalni gubitak u
mlaznici koji je zadan koeficijentom K
m

lokalnog gubitka. S obzirom da nije
naglaeno uz koju se visinu brzine rauna
ovaj lokalni gubitak, podrazumijeva se vea
visina brzine, a u ovom sluaju to je izlazna
brzina.

Visinska razlika H oznauje raspoloivu potencijalnu energiju po jedinici teine fluida, a kinetika
energija mlaza po jedinici teine fluida je
2
3
2 v g , gdje je v
3
brzina mlaza. Trai se da kinetika
energija mlaza bude 92% raspoloive potencijalne energije, tj.

2
3
0,92
2
v
H
g
= (a)
odakle je brzina v
3
=70,3 m/s. Promjer D
3
mlaznice koji e osigurati traenu brzinu v
3
kod zadanog
protoka Q slijedi iz jednadbe kontinuiteta

3
3
4
100 mm
Q
D
v
= = (b)
Promjer D cjevovoda e se odrediti iz modificirane Bernoullijeve jednadbe, koja postavljena od
toke 0 do toke 3 glasi
13

2 2 2
3 3
m u
2 2 2
v v v L
H K K
g g g D
| |
= + + +
|
\
(c)
i jednadbe kontinuiteta

2 2
3
3
4 4
D D
Q v v

= = (d)
gdje je sa v oznaena brzina u cijevi promjera D.

Uvrtavanjem jednadbe (d) u (c) se dobiva
( ) ( )
2 2
3
m u 2 5
8
1
2
v Q
H K K D L
g D g

= + + + (e)
iz koje se moe izraziti promjer D u obliku

( )
( )
{ } { }
2
u
5
2 m m
5
2
3
m
8
0,3261 0,1 390
1
2
Q K D L
D D D
v
g H K
g
+
= = +
(
+
(

(f)
Reynoldsov broj je

{ }
5
m
4 6,17 10 Q
Re
D D
= = (g)
Iz jednadbe (f) je oito da za odreivanje promjera D treba poznavati koeficijent trenja koji je
funkcija Reynoldsova broja, a za ije je odreivanje potrebno poznavati promjer D, te je oito
nuan iterativni postupak. Iterativni postupak zapoinje pretpostavljanjem promjera. Jedan od
naina je da se u jednadbi (f) pretpostavi koeficijent trenja =0,02, a da se lan 0,1D zanemari.
Tada je

5
0
0,3261 390 0, 02 0, 492 m D = = (h)
Sljedea tablica prikazuje rezultate iterativnog postupka koji zapoinje s vrijednou D
0
.

Broj iteracije D, m
k D
Re

0
1
2
0,492
0,4739
0,4745
0,000407
0,000422
1,254
.
10
6

1,301
.
10
6

0,0165
0,0166

U gornjoj tablici je koeficijent trenja izraunat iz izraza (7.6) jer se oito radi o turbulentnom
strujanju. Vrijednost promjera D u gornjoj tablici se prestala mijenjati u prve tri znamenke te se
moe usvojiti da je konana vrijednost D=474 mm. Isti bi se rezultat dobio da se krenulo od neke
druge vrijednosti promjera D
0
. Za kontrolu se moe izraunati brzinu
2
4 3,12 m s v Q D = = , koja
uvrtena u polaznu modificiranu Bernoullijevu jednadbu (c) daje visinu H=273,9 m, to se vrlo
dobro slae sa zadanom vrijednou H=274 m, te je time dokazana tonost rezultata.

Mehanika Fluida Vjezbe Sa Rijesenim Zadacima

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Mehanika Fluida Vjezbe Sa Rijesenim Zadacima

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

1.

VJEBA - RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA 1

u smjeru normale na putanju.

ili obrnuto, a normalna

kroz svinutu cijev konstantnog poprenog

jedininog volumena fluida

(vektor koji pokazuje poloaj toke R u odnosu na ishodite

u odnosu na ishodite koordinatnog sustava

u odnosu na ishodite koordinatnog sustava

u ijem smjeru nema promjene polja

moe biti bilo koji vektor u ravnini koja je

je vanjska normala na povrinu, ako je

2. VJEBA-RIJEENI ZADATCI IZ MEHANIKE FLUIDA 5

na povrinu ini s pozitivnim smjerom osi x kut manji

Das könnte Ihnen auch gefallen