Sie sind auf Seite 1von 286

NILAI THUPUI

MIZORAM PRESBYTERIAN KOHHRAN

2013 NILAI LEH BEIHRUAL THUPUI


PRESBYTERIAN KOHHRAN

Buatsaihtu Rev. H. Remthanga, M. Th.

SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD


www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI Published by The Synod Literature & Publication Board Aizwl - 796 001 Mizoram

Chhut khatna - 2012 Copies - 53,000 Synod Literature & Publication Board

Typeset by Synod Literature & Publication Board & Printed at Synod Press Aizwl - 796 001 Mizoram
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

A CHHNGA THU AWMTE 1. 2. 3. 4. Chhuahtu Board Thuchng ..............................................8 Ziaktu Thuhma ..............................................................10 Synod Ni Pawimawh (Kalendar) ...................................12 Kum 2013 Kohhran n bkte (1) Kum Thar Ni 2013 ..............................................14 (2) Chanchin |ha thlen ni ..........................................16 (3) Tmkau Ni ..........................................................17 (4) Good Friday .......................................................18 (5) Easter Sunday .....................................................21 (6) Harhna Thlen Ni ..................................................23 (7) Pentikos Ni .........................................................24 (8) Rualbanlote Ni .....................................................25 (9) Health Sunday & Hospital Sunday .......................26 (10) Ramthar Ni ..........................................................33 (11) Nu leh Pate Ni & Kristian Chhungkaw Ni ............34 (12) NEICC |awng\ai Rual Ni ...................................36 (13) Khawvel Sunday School Ni .................................37 (14) Bible Sunday .......................................................38 (15) Krismas Programme ............................................39 (16) Kum Hlui thlah zan ...............................................42 (17) Kum Thar Ni - 2014 ...........................................42

5. Nilai Thupui January 2 Presbyterian Kohhran awmzia ................... 45 January 9 Presbyterian, Bible-a a inghahna ................ 48 January 16 John Calvin-a leh Presbyterian ................... 51
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

January 23 January 30 February 6 February 13 February 20 February 27 March 6 March 13 March 20 March 27 April 3 April 10 April 17 April 24 May 1 May 8 May 15 May 22 May 29 June 5 June 12 June 19 June 26 July 3 July 10

John Knox-a leh Presbyterian .................... 54 Scotland ram Presbyterian kalhmang .......... 57 Hringtu Kohhran - Welsh Presbyterian ....... 61 Khawvla Presbyterian hnahthlkte ............ 65 Presbyterian zepui langsr zualte ................ 69 Presbyterian Kohhran inrlbwl dn ........... 73 Presbyterian Kohhran thlarau mina ............. 77 Presbyterian - Piantharna leh chhandam nih inhriatna .................................................... 81 Presbyterian Pastoral Ministry ................... 84 Presbyterian Ramthar rawngbwlna ........... 87 Presbyterian leh Revival ............................. 91 Presbyterian leh Politics ............................. 95 Presbyterian leh sawrkr ........................... 99 Presbyterian leh khawtlng nun ................ 102 Presbyterian Church of India (PCI) chanchin tlngpui ..................................... 105 PCI General Assembly kalhmang ............ 108 PCI Committee hrang hrangte .................. 111 PCI Headquarters Office chanchin ........... 114 PCI hnuaia Synod hrang hrangte .............. 118 PCI Dnpui - a lo \han zl dn ................. 122 PCI Dnpuiin Kohhran a sawifiah dn ...... 126 PCI Dnpuiin Presbyterian Kohhran a sawifiah dn ......................................... 129 Presbyterian Kohhran Puipate ................. 133 Presbyterian Kohhran indin dn ............... 136 Kohhran rorlna - Tualchhngah .............. 139
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

July 17 July 24 July 31 August 7 August 14 August 21 August 28

Kohhran rorlna - Pastor Bialah .............. 143 Kohhran rorlna - Presbytery-ah ............. 146 Kohhran rorlna - Synod-ah .................... 149 Kohhran rorlna - General Assembly-ah . 152 Kohhran Hmeichhia ................................. 155 Kristian |halai Pwl ................................ 159 Presbyterian Pathian biak inkhwm .......... 163

6. Beihrual Thupui September 1 Chawhnu Krista sipai \ha Zan Krista thuhretu nih awmzia ............. 168 September 2 Petera leh Johana rawngbwlna ............... 169 September 3 Andria leh Philipa rawngbwlna ............... 172 September 4 Jakoba leh Thoma rawngbwlna .............. 175 September 5 Matthaia leh Bartholomaia rawngbwlna .. 178 September 6 Thaddaia leh Simona rawngbwlna .......... 181 September 7 Isua unau - Jakoba rawngbwlna ............. 184 September 8 Chawhnu Kohhran - Taksa pumkhat .... 187 Zan Kohhran - Khawvel ng September 9 Synod Executive Committee .................... 188 September 10 Synod Pastoral Committee ...................... 191 September 11 Synod Mission Board ............................. 194 September 12 Synod Theological Education Board ........ 198 September 13 Synod Hospital Board ............................. 201 September 14 Presbyterian Communications Board ....... 204 September 15 Chawhnu Thih thlenga rinawma rawngbwl .............................................. 207 Zan Rah chhuah khawpa rawngbwl
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

September 16 September 17 September 18 September 19 September 20 September 21 September 22

Synod Social Front ................................. 208 Mizo Sunday School Union ..................... 211 Synod Music Committee ......................... 215 Synod Literature & Publication Board ..... 218 Synod Pension & Provident Fund Board . 221 Synod Executive Committee hnuaia Sub-committee-te ................................... 224 Chawhnu Pathian hnathawhpuitu kan ni . 228 Zan Lang tlang rawngbwlna

7. Kristian Chhungkaw Hapta (September 23-29) September 23 Pa entawn tlk Joba ............................. 229 September 24 Nu entawn tlk Ruthi ............................ 232 September 25 Tlangvl entawn tlk Josefa .................. 235 September 26 Nula entawn tlk Marthi te unau ........... 238 September 27 Hmeichhe naupang entawn tlk Naamana sal, Israel hmeichhe naupang .... 240 September 28 Mipa naupang entawn tlk Samuela ...... 243 September 29 Nu leh Pa Ni leh Kristian Chhngkaw Ni . 246 September 30 Ennawnna ............................................... 246 8. Nilai Thupui October 2 Pathian biak (worship) leh Inpawlhona (fellowship) danglamna .......... 247 October 9 Biak In leh a chhng bungruate ................ 250 October 16 Pathian biak inkhwma chanvo neitute ..... 254 October 23 Pathianni inkhwm - Sunday School, Chawhnu leh Zn inkhwm ...................... 257 October 30 Nilai zan inkhwm ................................... 260
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

November 6 November 3

Inrinni zn inkhwm ................................. 263 Sakramen inkhwm Baptisma leh Lalpa Zanriah .......................................... 266 November 20 Presbyterian inneih inkhwm .................... 270 November 27 Mitthi vui inkhwm .................................. 273 December 4 Kohhran indan leh hawn inkhwm ............ 277 December 11 Rawngbwltu hlan leh rawngbwltute inhlan tharna inkhwm ............................. 280 December 18 Ennawnna ............................................... 283 9. Lehkhabu rwnte ...................................................... 284

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

CHHUAHTU BOARD THUCHNG

Nikum kh^n Nilai leh Beihrual thupuiah Kristian Chh<ngkua tih, Rev. Zos^ngliana Colney ziak kan zir a. Kuminah hian Presbyterian Kohhran tih Rev. H. Remthanga ziak kan zir ve thung d^wn a ni. He lehkhabu ziaktu, Rev. H. Remthanga hi kan Synod Minister-te znga kan chhuan ber p^wl znga mi a ni a. Synod hnuaiah kum 1972-ah service \anin kum 2002- ah pension-in a chhuak a. Synod hnuaia a thawh laiin mawhphurhna pawimawh tak tak a chelh a, ch<ng zingah chuan - ATC-a Lecturer, Registrar leh Principal hna te, Synod Secretary te, Synod Moderator te, Executive Secretary te, PC USA leh Mizoram Synod Partnership Consultant te leh PCI Moderator te chu a langsar zual deuhte a ni. Kohhran leh hnam tana \angkai tak ni ta, thu ziak hlui vawn \hatna hmun (Synod Archives) tihchangtlunna lamah a thawh hl^wk hle a, theiht^wp chhuaha a beihna az^rah Synod Archives hian t<na a dinhmun hi a tawng a tih theih hial ^wm e. Mi taima leh thil chk peih mi a nih av^ngin kan Synod hna p>ng hrang hrangah leh lehkhabu ziak lamah te \angkai hle a. Chu b^kah Synod Inkh^wmpuiah leh Synod Committee ror>lna hrang hrangah pawh a thawh hl^wk hle thn. Mawhphurhna hrang hrang a lo chelh tawh a\anga thlr hian, kan mi thiamte zngah Presbyterian Kohhran chungch^ng ziak t<ra ruat ^wm p^wl tak a ni kan ti thei ang. A thu ziak pawh zir a ch^kawm hle a ni. Kuminah hian Presbyterian Kohhran \obul a\anga \anin kan Synod hnuaia Comittee p>ng hrang hrang chanchin leh hma lak d^n thlengin kan zir d^wn a. Kan Kohhran \obul leh kalphung hre vak lova lo kal ve nawk nawkte t^n pawh fin chhuahtu \ha
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

tak a ni ngei ang. Presbyterian Kohhran chanchin leh kalphung hriat hi \hangthar lo awm z>l t<r t^n pawh a la pawimawh deuh deuh d^wn avangin, he lehkhabu hi chh<ng tinin kawla vawn \hat theih ni se a duhawm hle. Zirtu zawng zawngte t^n mals^wmna thlentu a nih ngei ka beisei tak zet a ni.

(REV. K. LALPIANGTHARA) Editor Synod Literature & Publication Board

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

10

ZIAKTU THUHMA Kum 2013-a Nilai leh Beihrual Thupui, Presbyterian Kohhran tih thu ziak t<ra Synod Executive Committee-in min ruat hi ka l^wm hle mai. Ziak chkawm taka lang; mahse, ngaihtuah chiana zuam sual hlauhawm tak a lo ni a. Thupui siamtute duh ang leh tum d^n phawk chhuak zo lova ziak pawh a hlauhawm khawp mai. Presbyterian Kohhran chanchin ziakna, English leh Mizo \awng lehkhabu chhiar t<r eng emaw z^t a awm a, kan Kohhran Pastor-te leh mi thiamte hriatzwng tak a ni bawk. Hriat d^n leh sawi duh d^n inang lo pawh a awm thei a. Heta sawi d^n hi a dik ber a ni tih mai theih pawh a ni lo. Chk z^wka zir zlna atna sawi hawnna angin ngai ila a \ha wm e. Nilai leh Beirual leh Kohhran hun bk leh ni pawimawh thupui chi hrang hrang kan zir \hinte hi Synod Worship Committee-in uluk takin a buatsaih a. Chu chu Synod Executive Committee-in pawmin, a ziaktu t<r a ruat nghl \hn. Kan thupui, 'Presbyterian Kohhran' tih pawh hi thupui chi hrang 46-ah a \hen a. A bul lam thupui s^wm v>l bk chu India Ram Presbyterian Kohhran leh a bkin Mizoram Presbyterian Kohhran chanchin a ni ber. Innghahna lehkhabu hmante a t^wpah tar lan a ni a. Tam tak chu Kohhran tinin kan nei hlawm a, ch<ngte chu hmang \angkai thei ila a \ha hle ang. Presbyterian Kohhran chu Protestant Kohhran zngah a hlun ber pakhat a ni a, member ngah ber znga mi a la ni z>l. A thurin leh a inrlbwl d^n pawhin Kohhran hrang hrangte thawhhona kawngah hnuhma a nei thui hle a ni. Presbyterian Kohhranah hian kan duh thlana lt kan ni lo va, min hringtu Welsh Presbyterian Kohhran nihna kan chhawm a. Mahse kan ram tn a lo \ha hle mai a, Pathian remruat ni ngeiin a lang.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

11

Zirlaite hi tawi t t chauhvin ziak a ni a, fiah twk lo laite pawh a awm ang. Mahse Presbyterian Kohhran chanchin zir belh zlna remchng atn kan hmang ang a. Kohhranho \hatpui t<rin Lalpan mal a swm ang tih ka beisei a ni.

14.6.2012

(H. REMTHANGA) Mission Veng

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI SYNOD KALENDAR 2013 (*Synod Office chawlh)


J ANUARY 1* 24* 7 11* 2527 26* 810 12 14 20* 22 2628 1-3 810 24 29* 31 1* 4* 2628 30 1 7 9 19 20* 2223 31 4-6 15* 16 30* Thawhlehni Nilaini - Zirtawpni Thawh\anni Zirtawpni Zirtawpni Pathianni Inrinni Zirtawpni Pathianni Thawhlehni Ningani Nilaini Zirtawpni Thawhlehni Ningani Zirtawpni Pathianni Zirtawpni Pathianni Pathianni Zirtawpni Pathianni Thawh\anni Ningani Zirtawpni Pathianni Thawhlehni Nilaini Thawhlehni Ningani Pathianni Thawh\anni Nilaini Ningani Zirtawpni Thawhlehni Ningani Inrinni Pathianni Pathianni Kumthar Ni Kumthar chawlh Synod Office Hawn Ni Chanchin |ha Thlen Ni Bial K|P Inkhawmpui Republic Day

12

F EBRUARY

Bial Hmeichhe Inkhawmpui Synod Mission Board Committee Synod Finance Committee State Day K|P Day Synod Executive Committee Central K|P Rorel Inkhawm Kohhran Hmeichhe Inkhawmpui Lian Tumkau Ni Good Friday Easter Sunday Easter Monday Harhna Thlen Ni Bial Inkhawmpui Synod Mission Board Committee P RESCOM Board Committee Synod Pastoral Committee Synod Social Front Committee Pentikos Ni Whit Monday Synod Finance Committee SLWF Annual Meeting Synod Executive Committee YMA Day Rualbanlote Ni Remna Ni Health Sunday & Hospital Sunday Independence Day Ramthar Ni

M AR C H

A PRIL

MAY

JUNE

JULY A UGUST

7 Pathianni 15* Ningani 31* Inrinni

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI
SEPTEMBER B EIHRUAL T HLA 5 Ningani 29 Pathianni 2* 10-13 20 21 22 23 2425 28 29 30 31 1 3 5 6 1214 1921 27 28 Nilaini Ningani Pathianni Pathianni Thawh\anni Thawhlehni Nilaini Ningani Zirtawpni Thawh\anni Thawhlehni Nilaini Ningani Zirtawpni Pathianni Thawhlehni Nilaini Thawhlehni Ningani Thawhlehni Ningani Nilaini Ningani Synod Finance Committee Nu leh Pa Ni leh Kristian Chhungkaw Ni

13

O CTOBER

Gandhi piancham Presbytery Inkhawmpui NEICC |awng\ai rual PPF Board Committee PRESCOM Board Committee Sunday School Committee Synod Mission Board Committee Synod Theological Education Board Synod Hospital Board Committee Synod Pastoral Committee Synod Education Board SL&PB Committee Khawvel Sunday School Ni Synod Social Front Committee Synod Music Committee Synod Executive Committee Synod Finance Committee Synod Executive Committee Synod Executive Committee (Budget Session) Synod Pastoral Committee (Pro. Pastor Interview) Kohhran Hmeichhe Ni Bible Sunday Synod Pastoral Committee Synod Nomination Committee Synod Inkhawmpui MSSU Pathian Thu Exam Ni Krismas chawlh Krismas Ni Kum tawp Ni

NOVEMBER

29 Zirtawpni 29 Zirtawpni DECEMBER 1 2 3 38 15 2331* 25* 31* Pathianni Thawh\anni Thawhlehni Thawhlehni Pathianni Pathianni Thawh\anniThawhlehni Nilaini Thawhlehni

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

14

2013 NILAI LEH BEIHRUAL THUPUI THUPUI: PRESBYTERIAN KOHHRAN (Ref. SEC 230:67, 9-12 Nov. 2010; App..7) KOHHRAN HUN BK LEH NI PAWIMAWH PROGRAMME January 1, 2013 : Thawhlehni

KUM THAR NI
Kum thar lawmna inkhwm programme hi inkhwm vawi hnih atn chauh siam a ni a. Vawi thum inkhwm thei Kohhran chuan siam belh mai ni se. Chawhma Inkhwm Thupui Chhiar tr : Lalpa chunga lwm chu chakna a ni : Nehemia 8:10; Philippi 4:4-7

Thupui \hen 1. Vawiin hi nikum chhnga Pathian min hruaina avnga lwmthu sawina hun a ni. 2. Mihring ngaiha thil lwmawm lo kan tawn a awm pawhin, ama min hruaina leh hriatpui a nih avngin lwmthu i sawi ang u. 3. Kum tharah hian nun lungawi leh Lalpa chunga lwm zl nun nei thei trin Pathian hnnah i inhln thar ang u. Lalpa chunga lwmna chu kan tn chakna hnr a ni si a. Hla : KHB No. 553. 'Aw Lalpa, i malswmna hlu'
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

15

NAUPANG PUAL Chawhma Inkhwm Chairman Hla sak ho |antu |awngtai rual : Naupang Sunday School Department Leader a\angin ruat ni se. : NPHB No. 57, Aw Pathian, nang Lalber i ni : Sakramen Department zirlai a\angin : Chairman-in tawi fel takin thupui siam se. Kum thar min hruai thlengtu Pathian hnna lwmthu sawina ni deuh ber se. : Solo emaw, Recitation emaw. Item nei tr hi a hma lama lo ruat lwk ni se. : NPHB No. 64, Aw Lalpa, lwmthu kan hrilh che.

Special Item Hla sak ho

Thuchah tawi : Lalpa ringtute nihlawhna (Minute 10 vel) Hla sak ho : Chairman kutah Lalpa |awng\aina Zn Inkhwm Thupui : Pathian lawm tlk inthawina Chhiar tr : Rom 12:1-2; Luka 1:38; Matthaia 26:39 Thupui \hen 1. Pathian thu thua awm duhna thinlung neih hi Pathian lawm tlk inhlanna a ni. 'I thu ni se' ti chungin hun thar i hmachhawn ang u.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

16

2.

Kan thih kan dam, kan retheih leh hausak, hris>l leh bawrhswm pawh ama thu leh hriatpui a nih chuan, thu awih taka hmachhawn zl trin i inhln thar ang u. A thuhnuaia awm tra inhlnte chu amahin a chelh tlat \hn. 'Tu pawh ka hnna lo kal chu ka hnawt chhuak tawp lo vang' Lal Isuan a ti.

3.

Hla : KHB No. 366, 'Ka thinlung sual bawlhhlawh hnu kha' January 11 : Zirtwpni CHANCHIN |HA THLEN NI Chawhma Inkhwm Thupui : Krista thuhretu nih Chhiar tr : Tirhkohte 1:7-8 Thupui \hen 1. Thuhretu chuan Krista thu a zwm a, a takin a nunpui. 2. Thuhretu chuan Krista Chanchin |ha darh zau zl nn a thawk. 3. Krista thuhretu chu thih thlenga \an ngamtu a ni. Zn Inkhwm Thupui : Nuna Chanchin |ha hril Chhiar tr : Matthaia 5:14-16; Luka 1:46-47; 1 Petera 2:12 Thupui \hen 1. Krista Chanchin |ha chu \awngka leh hmanraw chi hrang hrang hmangin hril a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

17

2. Chanchin |hain nun thar, dik leh \ha a thlen chu a hriltu nunah a lang chhuak tr a ni. 3. Kan ni tin nun hi Chanchin |ha hrilna pawimawh ber a ni. March 24 : Pathianni

TMKAU NI
Kum 1998 Synod-in "Tmkau Ni hi Nilai Zan Thupui Buah tihlan ni \hin rawh se" tiin a rel a. Chu chu bawhzuiin Synod Executive Committee (S.E.C) chuan "Sunday School tibuai lovin inkhwm programme pakhat siam tel \hin ni rawh se," a ti a (SEC 174:22). Kum 2001-2009 thleng khn chawhnuah inkhwm \um khat hman a ni a, 2007 a\ang khn zn inkhwm nn programme siam a ni ta a. Hetah pawh hian zn inkhwm programme siam tel a ni. Zing kra naupangten tmkau nna kawng an zawh leh Chawhnu Naupang Inkhwm programme-te chu Naupang Sunday School hotute leh Chawhnu Naupang Inkhwm hotuten a remchn angin buatsaih mai ni se. Chawhnu Inkhwm Thupui : Isua mamawh petu Chhiar t<r : Luka 19:29-36 Thupui \hen 1. 2. 3. Lal anga Jerusalema a luh nn Isuan sabengtungno a mamawh a, a \hian \hain a pe. Isua chhandamna hnathawh chu vna vntirhkohte ni lovin, a zirtrte leh amah ringtuten an chhunzawm zl. A hnathawh chhunzawmtu Isuan a mamawh reng.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

18

Z^n Inkhwm Thupui : Then thianghlim ngai kan ni Chhiar tr : Matthaia 21:12-14 Thupui \hen 1. Jerusalem Biak In chu puithiamten sumdwn nna an hman bawlhhlawh avngin Isuan a thian thianghlim 2. Kan taksa hi Thlarau Thianghlim in a ni a, thianghlim taka vawn tr a ni a; mahse, kan tibawlhhlawh fo \hn. 3. Kan rilru leh taksa hi Pathian chnna trin then faia tihthianghlim a ngai reng a. Tithianghlimtu chu Thlarau Thianghlim a ni.

GOOD FRIDAY LEH EASTER SUNDAY PROGRAMME


March 28 : Ningani z^n MAUNDY THURSDAY Thupui : Gethsemani huana lungngaihna Chhiar tr : Matthaia 26:36-46; Luka 22:41-44 Thupui \hen 1. Gethsemani huana Isua lungngaihna hi a nasa hle, thihpui tham hial a ni. 2. A lungngaih laiin Isuan a zirtrte chu amah vnpui trin a swm. 3. Tnah pawh Isua tilungngaitu a la tam, vnpuitu a mamawh.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

19

March 29 : Zirtwpni GOOD FRIDAY Chawhma Inkhwm Thupui : Thihna khawp sual nei lo khenbeh a ni Chhiar tr : Johana 19:1-9 Thupui \hen 1. Pilatan Isua sualna eng mah hmu lo mah se, Judate a hlauh vngin a khenbehtr. 2. A thihna chu mi sualte a tuarsakna, an aia a inpkna a ni. 3. Sual nei lo Isua thihna chu kan tn nunna a lo ni. Chawhnu Inkhwm Thupui : Nazaret Isua - Juda-te Lal (INRI) Chhiar tr : Johana 19:16-22 Thupui \hen 1. 'Nazaret Isua - Juda-te Lal' tih hi Isua lu chungah Pilatan a tr a, Judaten Juda-te Lal ka ni, a ti tia ziak an duh, an lalah an pawm lo. 2. Judaten an lal atn pawm lo mah se, Isua chu Judate Lal dik tak, Thuthlung Hlui zwlneiten an sawi lwk ngei kha a ni si. 3. Isua chu miin lal atn pawm lo mah se, lei leh vn Lalber, engkim bul leh twpna a ni reng ang. (Note: INRI hi Latin \awng 'Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum' tih lamtawi a ni a, 'Nazaret Isua, Juda-te Lal' tihna a ni).
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

20

Zn Inkhwm Thupui : Isua phmtu - Mi huaisen pahnih Chhiar tr : Marka 15:42-47; Johana 19:38-42 Thupui \hen 1. Kraws-a Isua ruang chu zn riahtr tr a ni lo. Josefa Arimathai khuaa mi leh Nikodema-ten Pilata an dl a, an la thla a, an phm. 2. Josefa chu rorltu zahawm tak, a rka Isua zirtr a ni a. Nikodema pawh zna Isua hnna kal kha a ni a. An chipuiten Isua an khngbet; mahse, hlau lovin a hun takah an lo lang a, Isua ruang an phm. 3. Huaisen taka amah zuia \an ngam trin Isuan min duh. NAUPANG PUAL Chawhma inkhwm leh Chawhnu inkhwm-ahte hian Naupang leh Senior an tel chuan chanvo siamsak ni se. An inkhwm hrang a nih chuan an hotuten programme chu siam ni se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

21

March 30 : Inrinni Zn Inkhwm Thupui : Thln lung an chhinchhiah Chhiar tr : Matthaia 27:62-66 Thupui \hen 1. Isua ruang chu thln thar, lung kerkuakah an zalh. Thln kawngk chu lung lian takin an khr. 2. Isua ruang chu thln a\angin khawih sawn a ni lo tih hriat theih nn a thln chhinna lungpui chu an chhinchhiah a, thln chu sipaiin an vng bawk. 3. Isuan thln thlengin mihring nun a chanpui tih chu \awngkaa sawi mai ni lovin, a taka chhinchhiah vek a ni. March 31 : Pathianni EASTER SUNDAY Chawhma Inkhwm Thupui : Hetah a awm tawh lo Chhiar tr : Luka 24:1-7 Thupui \hen 1. Isua thln a ruak: Isua ruang thlna a awm ringa rimtui hnawih tumtuten thln a inhawng a, a ruak a, Isua ruang a awm lo tih an hmu. Isua chu thihna chelh hlen rual a ni lo va, Pathianin thihna phuarnate chu a phelhsak a, a kaitho ta (Tirh 2:24).

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

22

2. Isua chu thihna hnehin thln a\angin a tho va, hetah (thlnah) a awm tawh lo. 3. Isua thawhlehna \wmpuitute chuan sual thihna an hneh a, sual hmunah an awm tawh lo. Chawhnu Inkhwm Thupui : Thup theih loh - Thawhlehna ropui Chhiar tr : Matthaia 28:11-15 Thupui \hen 1. Juda puithiam leh upaten Isua thawhlehna thup tumin dwt an phuah chawp. 2. Hai rual lohvin Isua chu ni sawmli zet a zirtrte hnnah a inlr. 3. Isua thawhlehna avngin Kohhran a lo ding a, Pathianni (Sunday) serh a lo ni a, Thuthlung Thar bu a lo chhuak a. Hngte hi Isua thawhlehna avng chauhva lo awm, a tholeh tih puang chhuaktu an ni. Thawhlehna ropui, zp bo rual loh a ni. Zn Inkhwm Thupui : Kan hnnah awm ta che Chhiar tr : Luka 24:13-35 Thupui \hen 1. Mi pahnihte hian Isua hi Emmau khuaa riak ve trin an swm satliah lo va, an tilui tlat a ni (Mizo Bible Lehlin Thar en tel ni se). 2. Tih tak zeta an swm avngin an hnnah Isua a lt ve ta a, an mit tihvr a ni a, thil ropui tak an hmu ta. 3. Tih tak zeta Lal Isua swmtute chu an hlawhchham ngai lo.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

23

April 4 : Ningani HARHNA THLEN NI Mizoram Presbyterian Kohhran Synod chuan 1981 khn Mizorama harhna lo thlen ni chu Kohhran ni pawimawha siam trin a rl a. A kum leh 1982-ah chu chu tichiangin, Mizorama harhna thlen hmasak chu April ni 4, 1906 a ni, a ti a. Chu ni hman dn tr chu Synod Executive Committee-in a siam a. Kum 1984 April ni 4-ah chuan Harhna Ni chu hman a ni ta a. Chuta \ang chuan Harhna Ni hi hman a ni ta zl a ni. Inkh^wm \um khat Zn inkhawm atn chauh programme siam a ni a. Nilnga hmang duhte kan awm chuan mahni remchn leh \ha tih angin hman ni se. Zn Inkhwm Thupui : Harhna tluantling - Pathian nna l>n dun Chhiar tr : Genesis 5:21-24; Mika 6:8 Thupui \hen 1. Harhna chu Thlarau Thianghlim hnathawh a ni. 2. Harhna changtu chuan Pathian thu a ngai pawimawh a, a nun kaihruaitu atn a hmang. 3. Harhna chuan Krista ang deuh deuh trin ringtu a hruai a, ni tin Pathian duhzwnga awmin, dam chhngin Pathian nn an lng dn \hn.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

24

May 19 : Pathianni PENTIKOS NI Chawhma Inkhwm Thupui : Thlarau thuhmun an chang Chhiar tr : Tirhkohte 2:1-13 Thupui \hen 1. Pentikos niin Isua zuituten ropui takin Thlarau Thianghlim an chang a, an nun a lo danglam ta. 2. Thlarau Thianghlim chu Pathian a ni a, a hnathawh chu Isua chawimawi leh thutaka mite hruai a ni. 3. Rau dang chang tel lova Thlarau Thianghlim chauh changtute nunah chuan Isua chawimawiin a awm a, Pathian thu a lal \hn. Chawhnu inkhwm Thupui : Thlarau dik changte awm dn Chhiar tr : Tirhkohte 2:42-47 Thupui \hen 1. Thurin innghahna fel tak an nei a, \awng\ai an ngai pawimawh a, \hahnem an ngai. 2. Thlarau lam inpwlhona, inkhwm leh Sakramen te an ngai pawimawh a, Pathian rawngbwl nn leh mi dangte tn an thil neihte phal takin an pe \hn. 3. An hlim a, an lungawi a, Pathian an fak a, an chawimawi \hn.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

25

Z^n inkhwm Thupui : Thlarau rah Chhiar tr : Galatia 5: 22-26 Thupui \hen 1. Thlarau Thiaanghlimin a hruaite chuan sual an hneh a, an nunah Krista nun mawi a lo lang chhuak \hn. 2. Paulan Thlarau rah pakua a sawite hi a mal t t ni lovin, a zavaiin ringtu nuna lo lang chhuak tr a ni. 3. Thlarau rah chu inrem leh inpumkhata ringtute awmtrtu a ni. June 16 : Pathianni RUALBANLOTE NI Kum 1996 Synod Inkh^wmpuiin Rualbanlote Ni hman a rl chu Synod Executive Committee chuan June Pathianni vawi thumnaah hman \hin trin a rl a. Lal Isuan mi chanhaite leh taksa lama harsatna neite a ngaihsak a, an mamawh a pe a. Lal Isua rawngbwlna chhunzawma rualbanlote kan ngaihsak zl theih nn Kohhranin he hun hi kan hmang \hn. |um khat inkhwm atn programme siam a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

26

Zn inkhwm Thupui : Mi tin hmangaihtu Pathian Chhiar tr : Sam 146:1-10; Marka 2:1-5 Thupui \hen 1. Pathian chu mi zawng zawng siamtu a ni - hnam tin leh chi tin, mi \ha leh misual, pianphung leh rilru dinhmun chi hrang hrangte 2. Pathian chuan thlei bk nei lovin mi zawng zawng a hmangaih. 3. Isuan pianphunga rualbanlote a ngaihsak angin, Kohhran pawhin kan ngaihsakin kan \anpui tr a ni. (Note: Rualbanlote Ni kan hman chhan chu 'thlarau lama rualbanlote' ni lovin, taksa leh rilru lama rualbanlote an ni a. Thuchah pawh hi chutiang rilru chuan sawi ni se.) July 7 : Pathianni HEALTH SUNDAY LEH HOSPITAL SUNDAY Synod rl angin 1981 a\ang khn kum tin July Pathianni vawi khatna hi 'Damdawi In Pathianni' at^n hman a ni a. January Pathianni hnuhnung ber pawh kum 1985 Synod-in a rl angin Phrte Pathianni atn kum tin hman \hin a ni. Amaherawhchu kum 2004 Synod chuan Phrte pual chauh ni lovin huap zau zwkin 'Health Sunday' atn hman a rl a. Synod chuan kum 2008 khn Health Sunday leh Hospital Sunday hi Pathianni vawi khat, July Pathianni vawi khatnaah hman ni se tiin a rl leh a. Chuta \ang chuan Health Sunday chu chawhnu inkh^wmah hman a ni a, Hospital Sunday chu zn inkh^wmah hman a ni ta a. Thuchah leh thupui chu Synod Hospital Board-in a siam \hn.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

27

Health Sunday thawhlwm chu mahni Kohhrana damlo \anpui ngaite pk tr a ni a, Damdawi in Pathianni thilpk chu Hospital Charity Fund atn hman tr a ni. Chawhnu inkhwm : Health Sunday Pual HRISLNA LEH THIANGHLIMNA Chhiar t<r : Thuf.3:5-10; 1 Kor.3:16,17 Nunna neia khawv>la lo piang chhuak tawh zawng zawngin kan mamawh vek chu Hris>lna leh Thianghlimna hi a ni kan ti thei ^wm e. Hris>lna leh thianghlimna hi a sawi hran theih naa, a kal kawp thui hle. Mihring mai ni lovin, kan ran vulhte pawh fai leh thianghlim taka kan enkawl chuan an hris>lna pawh a \ha nge nge \hn. Hetiang hian hris>lna leh thianghlimna han zir ho ila 1. HRISLNA Hla phuahtu chuan Dam leh hris>l hi a hlu, L^wm a \<l e, tiin a lo sawi a.

Dam leh hris>lte hian Pathian hn>nah l^wmthu sawi kan ba nasa hle a ni. nga awm a nawmzia hre t<r chuan thima awm a hrehawmzia kan hriat hmasak phawt a ngai ang deuhvin, hris>l nawmzia hre t<r chuan hrisel loh hrehawmzia kan hriat hmasak a ngai a. Hris>l tak leh dam thei takte ai hian hris>l lo takte hian hris>l nawmzia leh l^wmawmzia an hre chiang z^wk \hn. Hris>lna han tih hian taksa hris>lna te, rilru hris>lna te leh thlarau lam nuna hris>lna te a huam thei vek ang a. Hetiang hian tawi t> t>in, a \<l anga sawi zau t<rin t^r lang ila (1) Taksa hris>lna : Hris>lna hi mi tinin kan mamawh a nih av^ngin khawv>l sawrk^r tinin an ngai pawimawh >m >m hlawm a. Khawv>l pum huapa hris>lna kan neih theihna t<ra inzawm
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

28

kh^wm p^wl World Health Organization (WHO) pawh April 7, 1948 kh^n din a lo ni tawh a. India ram sawrk^r pawhin a ram khua leh tuiten hris>lna \ha tak kan neih theih n^n state tinah kawng hrang hrangin hma a la a. Mizoramah pawh hri danna chi hrang hrang - z^wnghri danna te, sent<t laka inv>nna te, zeng hri laka inv>nna te, khuhhp laka inv>nna te, TB laka inv>nna te, Hepatitis laka inv>nna te, leh inv>nna chi hrang hrang a pe \hn a. Naus>n hlamzuiha thi kan tih angte pawh an tl>m phah ta hle. Taksa hris>lna kan mamawh leh kan duh viau rual hian tam tak chuan kan hris>lna min tihchhiatsak thei z< te, drugs te, z<k leh hmuam te leh mipat hmeichhiatna lama kan invawn thianghlim loh av^ng tein mahni hris>lna kan tichhia a. A t^wpah chuan doctor r^wn n^n leh damdawi manah ch>ng tam tak s>n a \<l leh \hn. Tin, ch>t fimkhur peih loh av^nga thosi leh rannung laka kan tawrh tam tak a awm thei bawk a. Malaria av^ng phei chuan kum tin eng emaw z^tin nunna an ch^n phah \hn. Mi tam takin Pathian an \ih loh av^nga an hris>lna an tihchhiat laiin Pathian \iha amah hnaih tlattute chu an hris>l a, hlim pawh an hlim bk nge nge \hn. (2) Rilru hris>lna: Mi rilru hris>l chu an taksa pawh a hris>l deuh nge nge \hn niin a lang a, chutiangin rilru hris>l lo chu an taksa pawh a hris>l tak tak thei lo niin a hriat. Mi thiamten damlo zaa sawmnga (50%) hi chu rilru lam dam loh v^ng niin an sawi \hn a, a dikna chen a awm mai thei a ni. Thiamna a s^ngin kan khawsakna pawh a changk^ng tual tual a, hetiang a nih m>k lai hian rilru na leh rilru hris>l lo; dam thlakhlelhna pawh nei r>ng r>ng lo kan pung ta z>l mai zawng a nih hi! T<nlai khawv>l han thlr hian, nula leh tlangv^lte zngah rilru hris>l lo an pung z>l emaw tih mai t<r a ni. H>ngte hi nu leh pate thiam loh a nih ve theih tho laiin nu leh pate thu awihna an tl^kchham luat v^ng a ni thui hlein a hriat. Thu awih hi mi dang rilru chauh ni lovin, mahni rilru ngei pawh tihhris>lna hmanraw pawimawh tak a ni a, Pathian lawmz^wng tak a ni. Ngai teh, inthawina aiin thu awih chu a \ha z^wk a, ber^mpa thau aiin a thu pawm chu a \ha z^wk a ni, (1Sam 15:22b).
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

29

Rilru hris>l nei t<r chuan Pathian dikna te, rinawmna te leh a thianghlimna te \^wmpui tlat a pawimawh hle a. Mahni tih t<r rinawm tak leh dik taka ti apiangte hi an ei pawh a tui a, an mut pawh a tui nge nge \hn. .... dik taka ti \hnte chu thlamuang takin an khumah an mu siai siai \hn, (Is 57:2b). (3) Thlarau lam nun hris>l: Thlarau lam nun hris>l nei t<r chuan Lalpa \ih a pawimawh. Kan Bible ch^ng innghahnain, Mahni ngaihin intifing suh la; Lalpa chu \ih la, sual kalsan rawh. I lai at^n hris>lna a ni ang a, i ruh at^n thlng a ni ang, a tih hi ringtu zawng zawng mamawh a ni a. Ruh t^n thlng a pawimawh angin thlarau lam nun hris>l nei t<rin Lalpa \ih a pawimawh a. Thlarau hming chh^l \heuh \heuh, mi dang rem thei r>ng r>ng lote leh nun lama hris>l lote a awm theih. Mizoramah hian kohhran pawl hrang 70 zet awmin an sawi \hn a. Mipat hmeichhiatna lama invawn thianghlim pawisa lo z^wnga intihthlarau mi te, kohhran chhuahsan duh z^wnga intihthlarau mi te, intiz^wlnei rawngkai z^wng leh hlauh nei z^wnga intihthlarau mite hi thlarau lam nun hris>l a ni ngai lo. Tirhkoh Paula chuan, Pathianin hlauhna thlarau min pe lo va, thiltihtheihna leh hmangaihna leh rilru fel tak neihna thlarau min pe z^wk si a, (1Tim 1:7) tiin min hrilh z^wk a ni. Thlarau lam nun hris>l neite chauhvin nun tam an nei a, rah pawh an chhuah \hn a ni. 2. THIANGHLIMNA Thianghlim tih hi a \awng bul lam a\anga hrilhfiah chuan danglam, hrang, bawlhhlawh kai lo, hlang, serh hrang, tan hrang titein an hrilhfiah \hn a. Thil a awmna t<r hmuna dik taka a awm hian in leh a v>lte pawh hi a faiin a lo thianghlim \hn a. Thil r>ng r>ng a awmna hmun t<r ni lova a awm hian bawlhhlawh leh tenawm a lo ni mai bawk \hn. A lova kan awm theih loh chaw te pawh hi thingpui in t<ra a lo lan chuan tenawm a ni mai \hn a. Kan Pathian hi Pathian thianghlim a ni a. Thianghlimna hi a nihnaah hian a bet tel ngh^l tlat a, chuv^ngin kan sakhaw lam thilah pawh thianghlim tih hi kan lam tel nasa >m >m lo thei lo a ni, entr n^n, Pathian Lehkhabu
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

30

Thianghlim, Kohhran Thianghlim, Pathianni Thianghlim, Biak In Thianghlim, Hnam Thianghlim, etc.. Hetianga kan sawi \hinna chhan pawh hi Pathian thianghlim v^ng a ni. Amah a thianghlim angin a mite pawh thianghlim t<rin min duh a. Min duhna tihlawhtling t<r hian theiht^wp kan chhuah ve pawh a ngai. Fa tih ^wihte angin, in hriat loh laia in hm^nlai ch^knate anga awm lovin; a kotu che u a thian ghlim angin nangni pawh in ch>tzia zawng zawngah lo thianghlim z^wk rawh u; Nangni in thianghlim t<r a ni, kei kan thianghlim si a, tih ziak a nih kha, (1 Pet 1:14-16) Hetiang hian kawng hrang hranga kan invawn thianghlimna t<rte han sawi diat diat ila (1) Taksa vawn thianghlim: Taksa vawn thianghlim hi hris>l n^n a pawimawh b^kah a mawi bawk. Kan mit, kan beng, kan hn^r, kan ha, kan sam, kan kut leh kan ke te hi a langs^r zual a, fai leh thianghlim taka enkawl reng a pawimawh. Ringtute hi a huhova khawsa tam kan nih av^ngin kan ka rimte pawh a chhiat loh n^n a theih ang t^wka fai leh uluk taka vawn a \ha. (2) Thawmhnaw leh mutbu vawn thianghlim: Hei hian thawmhnaw kan h^k leh intihlum n^na kan hmanrua zawng zawng a huam vek a. Kan thawmhnaw leh mutbute hi a chhia emaw, a \ha emaw a faiin a thianghlim t<r a ni. Kan taksa vawng fai mah ila kan in thuamna lam a fai leh si loh chuan kan mawipui loh b^kah hris>l pawh a har d^wn a ni. (3) In leh a v>l vawn thianghlim: In leh a v>l vawn fai hi hris>lna at^n pawh a \ha a, hmuh a nuam bawk \hn. Kan ran vulh av^ngte leh thil dang av^ngin kan in leh a v>l a b^lin a rimchhe thei a, thianghlim taka vawn a pawimawh. A langs^r lam tihfai a pawimawh rual hian a langs^r lo lam hi kan tihfai tel reng a \<l. Tui chhia pawh mi dang t^na hnawksak lo z^wnga paih a, luantr \hin t<r a ni. (4) Puipunna hmun leh v^ntl^ng kawng leh khawlai vawn thianghlim: Hei hian Biak In, Sikul, Hall, Office, chhiatni \hatnia kan awm khawmna hmun leh hmun dang dang a k^wk thei ang a.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

31

Biak In leh Hall-te hi Chewing gum, kamram leh hmuam chi hmangin kan tibawlhhlawh fo \hn a, Pathian zah lohna lian tak niin a lang. V^ntl^ng kawng leh khawlaia kuhva chh^k te, ban leh mi banga chinai tah te, kawnglai leh khawlaia chil chh^k leh hnap hnt te, motor changk^ng tak a\anga thil eina k^wr khawlaia paih chhuah chn te hi b^nsan theih hlan a nghahhlelhawm hle mai. (5) Hotel leh Restaurant vawn thianghlim: Hmun hma leh ei leh in t<r chhawpnate a faiin a thianghlim t<r a ni a. Hotel \henkhatah chawhmeh inhawlh pawlh t<r z^wngin hmun khata chhawp an chng a, hris>lna lam a\anga ngaihtuahin thil \ha lo tak niin a lang. A hrang veka inchhawp hi chn z^wk t<r a ni. Hnam dang n>na kl ho phei chuan hnam mualphona tling a ni. Tho leh vaivut lakah ei leh in t<rte vawn thianghlim t<r a ni. Riahna neiten Room chh<ng leh mutbu thianghlim taka enkawl a \ha. (6) Z<k leh hmuam laka inserh thianghlim: Hei hi ngampa taka Setanan min beihna hmanraw pakhat a ni a. He mi hmang hian kan hris>lna te, kan hm>l\hatna te, kan chaw ei tuina te leh kan sum leh pai te min rawksak a, a t^wpah phei chuan thihna a thlen nge nge \hn. Kan taksa leh khawlai tibawlhhlawh tu langs^r tak a ni a. Hnam dang laka kan mualpho fona chhan leh Kristianna hm>l kan tihhemna chhan tam tak a ni bawk. (7) Mipat hmeichhiatna hman sualna laka inserh thianghlim: K|P inchhiarna a\anga a lan d^nin kum 21 chh<nga Presbyterian Kohhran chh<ngkuaa kan inneih d^n za bia chh<tin - Biak Inah 36.94 % a nih laiin hmun danga innei chu 63.06 % a ni a. Hei hian he lama invawn thianghlim kan mamawhzia a t^rlang chiang hle ^wm e. Inneihna p^wn lama mipat hmeichhiatna hman hi Pathian leh a kohhran ngaihah sual lian tak a ni tih i hre thar leh ang u. (8) Z< leh drugs laka inserh thianghlim: H>ngte hi kan ramah Setana hmanraw chak berte an la ni hial ang. Mi tam tak chh<ngkaw hlim lova siamtu, nupa k^r boruak tichhetu, uirena suala tl<ktrtu, chh<ngkaw kehchhiattrtu a ni a. Zahawm t<r zahawm lova min
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

32

siamtu leh a \<l lova sum tam tak khawh ralna a ni a. Z< leh drugs hi Setanan mi tam tak b^wih beh n^n hmanruaah a hmang a. Setana biakna khawv>la mi tam tak luhtrtu a ni bawk. Taksa, rilru leh thlarau nun hris>lna a tichhia a, chatuan hremhmuna mite hnuh luh n^n Setanan hmanruaah a hmang nasa hle. Pathian in in nih leh Pathian Thlarau nangmahniah a awm reng tih in hre lo vem ni? Tu pawhin Pathian in chu a tihkhawloh chuan chu mi chu Pathianin a tikhawlo vang; Pathian in chu a thianghlim si a, chu in chu nangmahni in ni e, (1 Kor 3:16,17). Nangni in thinghlim t<r a ni, kei ka thianghlim si a, (1 Pet 1:16). Thianghlimna lovin tu man Lalpa an hmu lo vang, (Heb 12:14b).

Zn inkhwm HOSPITAL SUNDAY PUAL Thupui : Damna kim Isua Chhiar tr : Marka 1:32-34 Thupui \hen 1. Isuan natna chi tinrnga nte a tidam \hn. 2. Taksa leh thlarau, mihring pum pui tidamtu a ni. 3. Isua chu mihring leh a chnna khawvl tidamtu a ni. Note: Synod Hospital Board-in report tawi fel tak, chhiar chhuah tr an siam ang
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

33

August 31 : Inrinni RAMTHAR NI Kum 1972 Synod Inkhwmpuiin a rl angin August 31 hi 'Ramthar Ni' atn kan hmang a. Pu Zosphluia (Rev. D.E. Jones)-an Mizoram a lo thlen a\angin tn hi kum 116-na a ni ta. Zosaphluia lo thlen lai chuan, Hla taka mi thim, Pathian thu awih lote kan ni a. A rawngbwlna a\anga Ramthar niin, rei lotah Kristian ram kan lo ni a. Dawngtu kha pe chhuaktu kan ni ta hial a. Chanchin |ha avnga lwmthu sawi chungin Ramthar Ni hi hman a ni \hn. |um khat inkhwm programme siam a ni a. A aia tam hmang theite chuan mahni remchn angin programme buatsaih ni se. Zn inkhwm Thupui : Kwlkil thlenga Chanchin |ha hril Chhiar tr : Tirhkohte 1:6-8 Thupui \hen 1. Isua Krista Chanchin |ha chu a tr a\ang r>ngin mi tin tn a ni. 2. Chanchin |ha chu mahnia vawng mai lovin hril darh zl tr a ni. 3. Khawvl pum pui, lei chunga mi zawng zawngin Isua Krista an rin hma loh chuan Chanchin |ha chu hril zl tr a ni a. Chu chu ringtu zawng zawng tih tr a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

34

September 29 : Pathianni NU LEH PATE NI LEH KRISTIAN CHHNGKAW NI Chawhnu Inkhwm : Nu leh Pate Ni Nu leh Pa Ni hi kan hman vawi khatna a nih avngin a programme siam hmain a awmzia sawi zau hmasa phawt ila. Nute Ni hi May 12, 1907-ah Grafton khua West Virginia-ah mi tl>m t>in Sunday School-ah an hmang \an a. West Virginia State chuan kum 1910 a\angin State sawrk^r chawlhah a puang a. U.S Congress chuan kum 1914 a\angin May Pathianni vawi hnihna chu Nute Ni at^na hman t<rin a r>l a, President Woodrow Wilson-a chuan ram puma hman t<rin a puang chhuak a. Pate Ni hi West Virginia-a Fairmont khuaah July 5, 1908 kh^n hman \an a ni a.Kum 1966-ah America President Lyndon B. Johnson-a chuan kum tina June Pathianni vawi thumna chu Pate Ni at^n a puang ta a. Kum 1972 kh^n President Richard Nixon-a chuan hming ziak hnanin ram pum huap chawlh nghet (holiday) ni t<rin d^nah a seng l<t ta a ni. Kum 2011 Synod Gen. 39 chuan Nu leh Pa Ni hman a r>l a, Synod Executive Committee bawhzui t<rin a dah a. Synod Executive Committee chuan kum 2013-a hman \an t<rin a duang chhuak ta a. Kan Kohhran hian Ni pawimawh kan neih nual tawh av^ngin Pathianni hran rek lovin Kristian Chh<ngkaw Ni kan hman \hinah hian chawhnu inkh^wm chu Nu leh Pa Ni at^n hman \hin t<rin a r>l a (SEC 239:34). Khawv>l hmun danga Nute Ni (Mothers Day) leh Pate Ni (Fathers Day) an hman \hin chu la kawpin Nu leh Pa Ni (Parents Day) tiin kan hmang \hn d^wn a ni. He ni pawimawh tak kan hman z>l d^n t<rah hian Kohhranten kan hriat t<r pawimawh zualte t^rlang ila. Kohhran chh<ngah naupang, mahni hringtu nu leh pa nei ve tawh lo eng emaw z^t kan
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

35

awm thei a, anmahni enkawl m>ktute chu an nu leh pa dinhmuna ding an ni tih hriattr a \ha ang. Kohhranin \<l leh \ha z^wka a hriat chuan Naupang Sunday School-in a hrana programme siamin an hmang thei bawk ang. Hmun khata hman a nih chuan Naupang Sunday School-te chu a remch^n d^n anga chanvo p>k \hin an ni ang. Nu leh pate hn>na thilp>k hlan hi programme-ah tel chiah lo mah se, a hl^n duhte chuan remch^ng siam ila, nu leh pa nei ve tawh lo naupangte tihrilhhai lo z^wnga tih erawh chu a \ha khawp ang. Kumin hi he ni kan hman hmasak ber a nih av^ngin a hranga naupangte inkh^wm lova hmun khata hman t<rin programme ruahman a ni. Hruaitu chhiar t<r |antu chhiar t<r Ch^ng sawi rual Zaip^wl Thuf. 7:1-3 Deuteronomy 5:16; 27:16; Ephesi 6:1-4 Junior Department , Thufingte 23:15 - 25 Senior Department emaw Pathianni Chawhnu Tleirawl Inkhwm Zaipawl emaw : Nu leh pa hlutzia : Thufingte 1:7-9; 6:20-23. : : : :

Thupui* Chhiar t<r

*Naupang leh tleir^wlte n>na inkh^wm a nih av^ngin Thupui hi tawi fel taka sawi ni se a \ha ang. Z^n Inkh^wm : Kristian Chhungkaw Ni Kum 2000 Synod Inkhwmpuiin a rl angin kum 2002 a\ang khn Kristian Chhngkaw Ni hi kan Kohhranin a hmang \an a, kumin hi a kum 12-na a ni ta. Synod Executive Committee chuan Sunday School tibuai lova hman ni se, a ti bawk a. Chutiang chuan kum 2002 a\anga hman \an a ni a; kuminah pawh hian chawhnu leh zn inkhwm programme siam a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

36

Kristian Chhngkaw Ni-ah hian chhngkaw tinte inkhwm tra beisei kan ni a. A theih hrm chuan chhngkuaa \hut ho ni se. Programme-ah chhngkuaa hun hmang thei kan awm chuan a lwmawm hle ang (Entr nn Chhngkaw Zaipwl, chng sawi rual, etc.). A hma lama lo puanzr lwk ni thei se. Thupui : Chhngkuaa Pathian |ih Chhiar tr : Thuf. 1:7; 8:13; Sam 34:11-14 Thupui \hen 1. Pathian \ih chu zah leh hlau chunga amah pawisak leh a thu awih. 2. Pathian \ih chuan sual an huain an kalsan a, thil \ha an ti a, inrem taka awm an duh \hn. 3. Lalpa \ih chhngkua chu an hmuingl \hn (Sam 128:1-6).

October 20 : Pathianni NEICC |AWNG|AI RUAL NI NEICC \awng\ai rual ni atn hian NEICC Office, Shillong a\angin thuchah leh \awng\ai thupui trte an siam a, an rawn thawn \hn a. Chumi lo hmu hman loh palhte kan awm tkin a hnuaia thupui trlan hi hman theih tra buatsaih a ni a. He inkhwma thawhlwm kan thawh khwmte chu NEICC pual a tr a ni a, Bial Treasurer kal tlangin Synod Office-ah theh luh tr a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

37

Zn inkhwm Thupui : Pathian hnam thlan thar - Kohhran Chhiar tr : Genesis 12:1-3; Matthaia 16:13-20 Thupui \hen 1. Abrahama a\angin Pathianin hnam a thlang a, chu chu Pathian mite, Israel, Thuthlung Hlui Kohhran a ni. 2. Lal Isuan amah ringtute a\angin Pathian mi thar a din a, chu chu Pathian Kohhran, Krista taksa, Israel thar a ni. 3. Kohhran chu pumkhat, Krista tna thawk ho an ni.

November 3 : Pathianni KHAWVL SUNDAY SCHOOL NI Khawvl Sunday School Ni hi America ram Philadelphia khuaa Tabernacle Presbyterian Kohhran Upa Dr. Bailey-a rawt chhuah a ni a. Kum 1910 May 22 a\ang khn hman \an a ni. Mizoramah chuan kum 1944 September 17 a\ang khn hman \an a ni a. Thupui neiin puitling leh naupang lamin hman ho \hin a ni a. Tnah chuan Puitling leh Naupang lamin a hrangin hman a ni ta. Programme kimchang chu Puilting leh Naupang tn MSSU Office-in a siam ang. Note: Khawvl Sunday School Ni pual thawhlwm hi Bial Treasurer hnnah Form 'C' hmangin chhn luh tr a ni [Synod Sum Vawn Dn 2011, Bung 2:5(5), p. 11].

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

38

December 1 : Pathianni BIBLE SUNDAY Khawvlah hian Bible ang m ma mite ngainat, mite huat, mite zah leh nchhe lawh hlawh lehkhabu a awm wm lo ve. Bible avng hian indonate a lo chhuak tawh \hn a, a chhng thute avng hian ram hrang hrangah inlumleh burhna a thleng tawh a, lalram tam takte pawh an lo tlu chhe tawh a ni. Bible danglam m m bkna chhan hi an thulkna hnr leh an thu kente a chungnun bk m avng a ni. Bible hi Pathian nihna dik tak inpuanna a ni. Chawhnu Inkhwm Thupui : Bible - Krista hn>na min hruaitu Chhiar tr : Johana 5:39; 17:17. Thupui \hen 1. 2. 3. Bible hmangin Pathian kan hnnah a inpuang (Heb 1:1-2) Bible-in kan nihna min hriattr (2 Tim 3:16) Bible-in Pathian nna kan inzawm lehna min hrilh (Mat 1:20; Tirh 18:28)

Zn Inkhwm Thupui : Bible - Rinna leh thiltiha thuneitu Chhiar t<r : Thufingte 30:6; Hebrai 4:12 Thupui \hen 1. Bible, lehkhabu chungnung bk (Rom 1:2; 3:2; 2 Tim 3:15; Heb 5:12)
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

39

2. Bible ziaktuten Pathian hnn a\anga an dawn an ziak (Isa 1:1; Amos 1:1; Mik 1:1; Hab 1:1; Jer 38:21). 3. Bible hi Thlarau Thianghlim aw a ni (2 Sam 23:2; Neh 9:30; Ezek 2:2; 11:5,24; Mik 3:8; Zak 7:12; 1 Tim :4:1). 4. Isuan Bible a chawisng (Mat 4:4, 7, 10; Lk 19:26; 20:17) 5. Bible - mihringte chungah a awm KRISMAS PROGRAMME December 24 : Thawhlehni KRISMAS DWN NI Zn Inkhwm Thupui : Messia beiseina Chhiar tr : Matthaia 2:1-6 Thupui \hen 1. Zwlneiten Israel hnam tungdingtu tr Messia beiseina an puang chhuak \hn (Is 9:1-7; 11:1-9; Jer 23:1-8, etc). 2. Judaten lei lalram din trin Messia an beisei. A lo kal a, an hai a, an hnam a tlu chhia. Beiseina dikten Messia an hmu a, an lwm. 3. Khawvlin a mamawh lai takin Messia a lo kal a, khawvl tn damna a ni a. Messia (Isua) chu khawvl nghahfk a ni zl.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

40

December 25 : Nilaini KRISMAS NI Chawhma inkhwm Thupui : Lal thar a piang ta Chhiar tr : Luka 2:8-20 Thupui \hen 1. Isua pian laia Juda ram lal Heroda leh a hmaa lalte chuan thuneihna leh hlauhawmnain ro an rl a, mipuite tn phurrit an ni. 2. Isua a lo kal a, felna leh hmangaihnain ro a rawn rl a, sual lakah a mite a chhandam a, phurrit chhwktu leh hahchawlhna a ni. 3. Vawiinah hian chutiang Lal thar chu a lo piang ta! I lwm ang u. Chawhnu Inkhwm Thupui : Chibai i bk ve ang u Chhiar tr : Matthaia 2:7-12 Thupui \hen 1. Isua lo piang chu khawchhak mi fingten an ro hlte pein chibai an bk. 2. Isua, khawvl Chhandamtu lo piang hian chawimawi leh biak leh chibai bk a ph a, chibai i bk ve ang u. 3. Chibai bk dn \ha ber chu 'inthawina nung leh thianghlim leh Pathian lawm tlka a hnna kan taksa (kan nun pum pui) hlan' a ni
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

41

Zn inkhwm Thupui : Kan hnna Pathian awm - Imanuela Chhiar tr : Isaia 7:10-17; Matthaia 1:22-23 Thupui \hen 1. Israelten Pathian chu hla taka awm, mamawh huna koh t<r niin an ngai \hn. 2. Isua a lo kal a, mihring zngah a lo chng a. 3. Min chnchilhtu Pathian neih chu a thlamuanthlk a ni. December 26 : Ningani Zn Inkhwm Thupui : Isua tln bopui a ngai Chhiar tr : Matthaia 2:13-18 Thupui \hen 1. Tihhlum tumtu lal Heroda lak ata Isua an tln bopui. 2. Pathian chu mihringah a lo piang a, mihring lakah humhim a ngai hian mihring dik tak a nihzia a tilang. 3. Kan mihrinna min chanpuitu, min chhandamtu a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

42

December 31 : Thawhlehni KUM HLUI THLAH ZN Zn inkhwm Mahni remchn angin programme siam ni sela. Kum dang ang bawkin hngte hi telh ni se 1. 2. 3. Kum 2013 chhng Kohhran chanchin reports. Kum 2013 chhnga Kohhran member thite snna. Thuchah tawi.

January 1, 2014 : Nilaini KUM THAR NI Chawhma Inkhwm Thupui : Pathian hnna lwmthu sawi Chhiar tr : Sam 100 Thupui \hen 1. Pathian chu siamtu, vngtu leh enkawltu, kan taksa leh thlarau mamawh zawng zawng min petu a ni. 2. Kum hlui leh hun kal tawha kan tn a \hatna leh rinawmna avng te, kum thar min hruai thlen avngtein Pathian hnnah lwmthu sawi tr kan ni. 3. Lwmthu sawi chu a lwmzwng nun leh thiltihin lantr ila. 4. Pathian chunga lwm nachng hriat chu kan chakna a ni (Neh 8:10).
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

43

Zn Inkhwm Thupui : Kum chhiar dn thar Chhiar tr : Sam 90:9-12; Isaia 38:9-20 Thupui \hen 1. Kum hluia awm dnte inthlr lta sim ngai sima, siam\hat ngai siam\ha tra rilru insiam. 2. Ni tin fmkhur taka hun hman \hat: Ni tin Pathian duhzwnga hun hmang \hn chuan kum khat chhng hun a hmang \ha \hn. 3. Tn hun hman \hat: Ni tin hun hman \hat dan chu tn hun, hun tawng mk apiang hman \hat a ni. 4. Tn hun hmang \ha zltu chuan ni tin hun a hmang \ha a, ni tin hmang \ha chuan thla khat a hmang \ha a, thla tin hmang \hatu chuan kum khat a hmang \ha a. Kum tin hun hmang \ha chuan hun zawng zawng a hmang \ha \hn. Ni tin Lalpa nn hun hmang \hntu chu mi fing a ni a, Lalpan mal a swm \hn. .....

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

44

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

45

January 2

PRESBYTERIAN KOHHRAN AWMZIA


Chhiar tr: Numbers 11:23-30; Tirhkohte 14:23; Tita 1:5. Khawvla Kohhrante hian hming put chhan an nei \hn. Lutheran Kohhran chu a din chhuaktu Martin Luther-a hminga koh a ni a; Methodist chuan a dintu John Wesley-a te pwlin tih dan bk (method) an neih \hin avnga Methodist-ho tia an kohna chu an chhawm a. Baptist chu Isua ringtu chauh baptisma tr an tih avngin Baptist tih an ni a. Presbyterian chuan Kohhrana rorltu upa (presbyter) te leh rorl inkhwmpui chhwng khat Presbytery tih te chawiin an hming vuah a ni. 1. |awng bul lama Presbyterian awmzia: Presbyterian tih chu Sp \awng thumal pahnih presbyter leh presbytery a\anga lo kal a ni. Presbyter chu Grik \awngin presbuteros a ni a, chu chu Hebrai \awng thumal zaqen (zakhen) nn a awmzia a thuhmun. Zaqen chu upa, kum lama upa sawina a ni a (Gen 25:8; 1 Lal 12:8; Sam 148:12; Thuf 17:6; Jer 31:13, etc). Presbyter pawh upa sawina a ni. Presbytery chu Grik \awngin presbuterion a ni a, Thuthlung Tharah upahote tih leh vntlng upahote ti tein an hmang a (1 Tim 4:14; Lk 22:66), upate zawng zawng huamin hman a ni bawk a (Tirh 22:5). A huhova upate sawina a ni. A anpui presbuteroi pawh upate tia lehlin \hin a ni a, a huhova upa sawina tho a ni. Judate znga rorltu Sanhedrin-ho pawh Presbuteroi tiin an sawi a (Mt 27:1; 28:12; Lk 9:22; Tirh 4:5, 8). Kohhran \iak tra hruaitute pawh kha presbuteroi an ti \hn (Tirh 14:23; 15:2, 4, 6, 22f; 16:4; 20:17; 1 Tim 5:17; Tit 1:5; etc). Tichuan Presbytery tih chu rorl upaho tihna emaw,
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

46

upaho rorlna tihna emaw a ni a. Presbyterian tih pawh upate rorlna emaw, chumi pwla tel (a mihringte) sawina emaw a ni. 2. Bible-a Upate rorlna: Mosia hun a\anga Thuthlung Thar hun thlengin Israel-te znga rorlnaah kum lama upaten dinhmun pawimawh tak an luah \hn a (Ex 3:16, 18; Lev 4:15; Ezr 5:5, 9; Jer 26:17; Ezek 8:1; etc). Engtiang taka upa nge an nih, tih erawh chu sawi a ni ngai lo va, tar tihna erawh chu niin a lang chuang lo. Chu chu Kohhran \iak tr pawh khan an zui a. Tirhkoh hna thawktute kh^n Kohhran tih tham deuh awmna khaw tinah a enkawl trin upate an siamsak zl \hn a ni (Tirh 14:23; Tit 1:5). Chng upate chu 'Kohhran upa' (presbyter, presbuteros) tiin an ko va, hotu, bishop (episcopos) tiin an ko bawk. Mi thuhmun kha a chngin 'bishop' tiin an sawi a, a chngin 'presbyter' tiin an sawi mai \hn niin a lang (Tirh 20:17, 28; Phil 1:1; 1 Tim 3:1; Tit 1:5-9). Timothea leh Tita te hun laia Kohhran upa an thlante hi kum lama upa an ni em, tih sawi chian a ni lo. Mahse, Paulan Kohhran Upa nihna tr a sawi dn chuan, Sawisl bo, nupui pakhat nei, fate Pathian thu ring, nawmsak bwl lutuk kawnga sawisl hlawh lo, tih a ni a (Tit 1:6). Heta \ang hian kum lama naupang chu an ni lo vang tih a rin theih. 3. Kum zabi hnih hnu lama kal dan: Kum zabi hnihna (AD 100) hnu lam a\ang chuan Kohhran hotu chhwng thum, Bishop leh Presbyter leh Deacon te an lo chhuak a. Bishop chu Kohhran tam tak chunga hotu a ni a, a hnuaiah presbyter eng emaw zt an awm. Bishop leh presbyter-te hi nemngheh 'puithiam' (priest) an ni a, Deacon pawh nemngheh an ni a, rethei enkawl leh kohhran ni tin mamawh ngaihtuahtu an ni. Thuthlung Thar huna 'upa' (presbyter, presbuteros)-te leh hotu (bishop, episcopos) dinhmun ang kha chu a awm tawh lo. A hnu deuhvah phei chuan presbyter tih hi kaitawiin priest (puithiam) tiin an hmang \hn.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

47

Martin Luther-an Kohhran Siam\hatna a tih chhuaha Lutheran Kohhran a lo pian khn tn hma a\anga kal dn zuiin nemngheh puithiamte chauhvin Kohhran an kaihruai a. Luthera hnu-ah John Calvin-a chuan Thuthlung Thar huna Kohhran inenkawl dn hnaih thei ber tr nia ngaiin presbyter (upa)-te rorlna Presbyterian Kohhran kalhmang hi a duang chhuak a. A trah chuan hotu chi li - Pastor (Minister), Doctor (Zirtirtu), Upa leh Deacon-te awm trah a ngai a. A hnu zlah chuan chng hotu pali-te hna chu Pastor (Minister)-te leh Upaten an keng ta a. Pastor-te hi nemngheh (puithiam) an ni a, Upate hi mi pangngai (laymen) nemngheh an ni. A nihna takah chuan Pastor leh Upa (elder) te hi Presbyter an ni ve ve a, Pastor-te chu 'Zirtr Upa' an ni a, Upate chu 'Rorl Upa' an ni. Hei vng hian Presbyterian Kohhran chu 'Presbyter-te rorlna Kohhran a ni' an ti \hn. 4. Presbyterian inawp dn: Kohhran rorlna indawt chhwng pali - Tualchhng, Presbytery, Synod leh General Assembly te a awm a. A sng ber General Assembly a\anga thuneihna inkhai chhwngin, mahnia tih theih chin an nei \heuh va. Chng rorlna (Church Court)-ahte chuan Kohhranin an aiawh an thlan Pastor-te leh Upa-ten ro an rl ho \hn. Chutichuan, 'Presbyterian Kohhran' kan tih chuan 'Presbyter (Pastor leh Upa)-te rorlna Kohhran' kan tihna a ni ber a. Chng Upa chi hnihtena ro an rlhona inkhwmpui 'Presbytery' avng pawhin 'Presbyterian Kohhran' tih an ni bawk. Sawi ho atn 1. 2. Presbyterian hming put chhan hi a \ha twk kan ti em? Nemngheh puithiam leh laymen nemnghehten ro an rlhona Kohhran, Calvin-a ten an lo duang chhuak hi a \ha kan tihna te sawi ni se.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

48

January 9

PRESBYTERIAN, BIBLE-A A INGHAHNA


Chhiar tr : Ephesi 4:11-13

India Ram Presbyterian Kohhran Thurin chuan, "Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar Bute hi Pathian Thu a ni a, hng chauh hi rinna leh thiltih tehna dik lo thei lo a ni," a ti a. Hei hian Biblea innghat a nihzia a tilang chiang hle. Presbyterian Kohhran din chhuaktute chuan an Kohhran inrelbwl dn chu anmahni tihchhuah thar ni lovin, Thuthlung Thar huna Tirhkohte tih dn din thar lehnaah an ngai a. |henkhat chuan Thuthlung Hlui huna upaten Juda-te inkhwmna in (Synagogue) an enkawla an kaihhruai \hin dnah khn an inchhui thleng a ni. Chngte chu lo chhui zau deuh ila. 1. Judate inkhwmna ina inrlbwl dn: Mosia hun a\anga Thuthlung Thar hun thlengin Israel-te znga rorlnaah kum lama upaten dinhmun pawimawh tak an luah \hn a. Juda-te inkhwmna in enkawltu pawh upate an ni \hn. Inkhwmna in chhng enkawl tr leh engkim fel taka a kal theih nn inkhwmna in hotu an thlang a (Mk 5:22; Lk 8:41). Ani chuan ni tin Pathian thu chhiartu tr a ruat \hn a. Inkhwmna in pakhatah hotu pahnih aia tam pawh an awm \hn (Tirh 13:15). Inkhwmna inah chuan hotu nghet pakhat, rawngbwltu an tih chu a awm a (Lk 4:20). A hna chu inkhwmna in tihfai leh tihn te, inkhwm laia lehkhabu chhiar tr pk leh dah \hat lehte a ni (Lk 4:17, 20). 2. Thuthlung Thara Kohhran enkawltute: Ephesi 4:11-13 ah chuan rawngbwl hna chi hrang panga tirhkoh te, zwlnei te, Chanchin |ha hriltu te, kohhran chwmtu (pastor) leh
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

49

zirtrtute kan hmu a. Chng zngah chuan rawngbwl hna nghet chelhtu chu Pastor leh zirtrtute an ni. Paula leh Barnaba chuan Chanchin |ha hrila an vah chhuahin Kohhran pwl tinah upa (presbyter)-te an ruatsak a (Tirh 14:23). Tita pawh khaw tinah upa (presbyter)-te ruat trin Paulan a hrilh bawk (Tit 1:5). Chng upa (presbyter)-te chu Paula chuan Kohhran hotu (overseer, bishop, episcopos) tiin a ko va (Phil 1:1; Kol 4:17). Ephesi upate (presbuteros) pawh, Thlarau Thianghlimin an chunga hotu (bishop, episcopos)-ah a siam che u hi a ti a (Tirh 20:17, 28). Khaw tina upate ruat tra Tita a hrilh hnu chiah khn upa a ruat trte chungchng sawiin Paula chuan, Kohhran hotu chu sawislbo ni tr a ni" a ti bawk (Tit 1:5, 7). Paula sawi dnte khi ngun taka kan en chuan mi thuhmun kha a chngin upa (presbyter, presbuteros) tiin a sawi a, a chngin hotu tiin a ko mai \hn a. Hna hrang ni lovin, mi thuhmun kohna hming hrang mai niin a lang. Chng mite tho chu Ephesi 4:11-a kohhran chwmtu (pastor) leh zirtrtu a tihte kha an ni ngeiin a lang bawk. Tichuan Pastor tih te, Upa tih te, Presbyter tih te, Bishop tihte chu Thuthlung Thar hunah khn nihna hrang ni lovin, mi pakhat kohna hming hrang niin zirtu tam takin an ngai a ni (Phil 1:1; Tirh 15:6, 28; 1 Tim 3:1-7; Tit 1:5-9). Hng bkah hian rawngbwltu (Deacon) pawh an la awm a, rethei enkawl leh kohhran ni tin mamawh ngaihtuahtu an ni (Tirh 6:110; Phil 1:1; 1 Tim 3:8). Zirlai hmasaa sawi ang khn upate chu a huhova sawi nn presbytery (presbuterion) tih an hmang \hn (Lk 22:66; Tirh 22:5; 1 Tim 4:14). 3. Presbyterian Kohhran duan chhuah dn: Presbyterian Kohhran kalhmang ruahmantute chuan Juda-te inkhwmna in enkawl dn leh Kohhran hmasate inrlbwl dn chu ngun takin an zir a. An tih dn hnaih thei ber tr nia ngaiin Presbyterian Kohhran kalhmang hi an duang chhuak ta a. A trah chuan hotu pali - Pastor, Zirtrtu, Upa leh Deacon te awm trin ruahman a ni a. Hun lo kal zlah Zirtrtu hna chu Pastor-in a keng a.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

50

Tichuan, hotu pathum, Pastor, Upa leh Deacon-te an awm ta a. Hmun \henkhat, Pastor leh Upaten Deacon hna an kennaah chuan Deacon nei lovin hotu chi hnih, Pastor leh Upa te an nei thung a ni. Mi \henkhatin Presbyterian inrlbwl dn hi Thuthlung Thar kalhmang ni bka an ngaih laiin Calvin-a chuan inrlbwl dn dang pawh awm theiin a ngai a ni. Presbyterian Kohhran thurin leh kalhmang chu Bible-a innghat a ni a. Amaherawhchu hun leh hmun leh mihring dinhmun danglam zla swt leh \angkai trin siam rem leh her danglam chu a awm \hn a ni. Bible pum puia innghat a ni ti mah ila, thurin leh kalhmangte chuan innghahna lai bk an nei zl a ni. Sawi ho at^n 1. 2. Kan Kohhran hi Bible-ah a innghat \ha twk kan ti em? Bible-a innghat trin Bible bu mal emaw, chng mal emaw hman a twk ang em?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

51

January 16

JOHN CALVIN-A LEH PRESBYTERIAN


Chhiar tr : Exodus 18:24-26; Rom 8:28-30

Kum AD 1517 October thla khn Martin Luther-a chuan German ramah Kohhran Siam\hatna a tichhuak a, chuta \ang chuan Lutheran Kohhran a lo piang a. A hnu deuhvah Switzerland rama Geneva khuaah Calvin-an Siam\hat hna a rawn thawk a. A hnathawh ropui tak chu innghahna atn hmangin Presbyterian leh Reformed Kohhrante a lo piang chhuak a ni (Presbyterian leh Reformed tih hi Kohhran inang tlng, hming hrangah a ngaih theih). 1. John Calvin-a (1509-1564): Calvin-a chu French mi a ni a. France ramah 1509 khn a lo piang a. Lehkha thiam tak a ni. Kum 1533-a a pianthar a\angin Kohhran Siam\hatna thurin a tuipui a. Thu ziak mi a ni a, kum 1536 khn a lehkhabu ziak hmingthang tak Kristian Sakhaw Din Dn (The Institutes of Christian Religion) chu a tichhuak a. Chu chu ennawnin a belhchhah zl a. |awng hrang hrangin an letling a, a darh chak hle. Siam\hat thurin chiang leh fel taka ziak chhuahna a ni a. He lehkhabu a chhuah a\ang hian Calvin-a chu Kohhran Siam\hat hmahruaitu berah miin an ngai ta a ni. Calvin-an Kohhran siam\hat hna a thawhna chu Switzerland rama Geneva khua a ni a, khaw zaln tak, nawmsakbwlna lam tih nasatna hmun a ni a. A trah chuan Geneva khuaa lo thawk mk William Farel-an a swm vngin a thawk a. Mi taima leh duhtui, nasa taka hna thawk mi a ni a. Kohhran inrlbwl dn leh inkaihhruaina te chu uluk takin
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

52

a siam a. Khaw hotute a thawhpui a, Geneva chu Europe rama khaw thianghlim ber leh Kohhran Siam\hatna hmunpui a lo ni ta a ni. 2. Calvin-a hnathawh leh Presbyterian Kohhran: Genevaa siam\hat hna a thawh bkah thu ziak leh zirtr lamah Calvin-a chuan a thawk nasa hle. Siam\hat Kohhran Pathian thu kalpui dn (theology) kalhmang fel tak neia tichhuaktu ropui ber a ni a. A lehkhabu Kristian Sakhaw Din Dn leh a lehkhabu dangte leh a thu ziakte chu Presbyterian Kohhran leh Reformed Kohhrante thurin leh kalhmang innghahna ber a ni a. Protestant Thurin ziak chhuah pawimawh berte znga mi Westminster Thurin an tih pawh Calvin-a zirtrna zuia siam a ni. Calvin-a chuan Kohhran inrlbwlna a ngai pawimawh hle a, chumi atn chuan Kohhran hmasa inenkawl dn Bible-a lang ang hi zui trah a ngai a. Inrlbwl dn mumal a awm loh chuan Kohhran ding theiin a ring lo a ni. Kohhran inrlbwlnaah chuan aiawh thlanten ro an rl tr a ni a ti a. Zirlai hmasa lama sawi tawh ang khn Kohhran hruaitu pali (Pastor-te, Zirtirtute, Upate, Deacon-te) awm tra a ruahmanna hmunah Pastor te, Upa te, Deacon te hi an lo awm ta a, Deacon nei lote pawh an awm. Kohhran inrlbwl dn tlngpuiah chuan rorlna chhwng li a duang a. Chngte chu Tualchhng, Presbytery, Synod leh General Assembly kan tih angte hi a ni a. Hetiang tak hian Genevaah chuan a kalpui hman wm lo ve. France ramah Huguenothovin an kalpui a; mahse, tihduhdahna avngin an ding rei lo. Calvin-a ruahmanna anga Prebyterian kalhmang a taka kalpuina hmasa ber chu Scotland ramah a ni a. Scotland ram Kohhran tih dan chu hmun danga Presbyterian-te kalhmang pawh a ni ta deuh zl a ni. 3. Calvin-a pawimawhna: Thurin lamah Presbyterian Kohhran chuan Calvin-a zirtrna an zui a. Calvin-a chuan thu ziak a thiam a, a hnutchhiah tam bawk a. Chngte chu Presbywww.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

53

terian leh Reformed Kohhrante thuthlung lkna pui ber a ni. Mahse, a thurin leh zirtrahte chuan a thawhpuite hnuhma tam tak a awm ve bawk, entr nn Martin Bucer-a (Martin Busara) te, Heinrich Bullinger-a te, Ulrich Zwingli-a te. Calvin-a chu a bul tumtu a ni a, a ngaih dn tihhlawhtlinnaah chuan Kohhran Siam\hatu dangte nn an thawk ho va; mahse, Calvin-a awm lo se, Presbyterian Kohhran thurin leh kalhmang hi tn ang hian a awmin a rinawm lo. Calvin-a chuan zirna lam a uar a, a zirtrna zuitute pawhin an uar ve zl. Hmaswnna a dah pawimawh a, taihmk leh thawhrim leh rinawm te a ngai pawimawh hle bawk. Aiawh thlanten Kohhran ro an rl tr a ni a tih kha ram rorl dn tr pawh niin a ngai a. A ngaih dn chu Democracy kalhmang lo chhuahnaa ngaite pawh an awm a ni. Presbyterian Kohhran tn chuan Calvin-a hi a pawimawh hle mai. Tn dinhmuna Presbyterian Kohhran thurin leh kalhmangahte hian Siam\hatna hruaitu dangte ngaih dn leh slhnu eng emaw zt a awm ngei mai. Amaherawhchu, he Kohhran thurin leh kalhmang \ha tak mai bulpui duang chhuaka fel taka ziaka lo dahtu chu John Calvin-a hi a ni. Sawi ho atn 1. Calvin-a hun hma lam leh hnuah pawh lalin thunei takin ro an rl \hn. Finna leh hriatna a lo sng a, democracy insawrkrna hi a lo chhuak ta. Mi tam tak chuan Calvin-a hi democracy tichhuaktu a nih loh pawhin a kalhmang bul lo \antu niin an ngai a. Chu chu dikin kan hria em? Kohhran dang inrlbwl dnah Presbyterian Kohhran inrlbwl dn aia \ha tih zwk kan nei em?

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

54

January 23

JOHN KNOX-A LEH PRESBYTERIAN


Chhiar tr : Tirhkohte 20:25-31 John Knox-a (Zawn Nawks-a) chu Scotland ram Kohhran Siam\hatnaa hmahruaitu a ni a. Lam \ang atna \ha fahran, mahni tlin lohna hmu ngai lo, lehlama mite hmu \ha ngai lo tia sawi \hin a ni a. Mi huaisen, mahse buluk deuh \hn, Pathian lo chu tumah hlauh nei lo a ni. Siam\hatu dangte aia a danglamna chu Roman Kohhran nuai bo vek a duhna hi a ni, an ti. Scotland rama Kohhran Siam\hatna tinghettu leh Scotland ram Kohhran (Church of Scotland) din chhuaktu a ni a. Chu Kohhran chu Calvin-a zirtrna zuitu leh khawvla Presbyterian Kohhran bulpui a ni. 1. John Knox-a chanchin: Scotland ramah a piang a, a pian kum hriat chian a ni lo, 1505 leh 1515 inkr kum eng emaw bera piang a ni ang. Saint Andrews University-ah lehkha a zir hnuin 1536-ah puithiam atn nemngheh a ni a. Siam\hatna thurin vuanin a tlangaupui \hn. French-hovin an man a, b^wihho znga thla 19 lawng a kar hnuin an chhuah a. England-ah kalin lal chhngkaw pastor-ah a \ang a. England lalnu, Roman Catholic ruh tak Mary (Tudor) tihduhdahna avngin 1554 kh^n a rltln a, German rama Frankfurt-ah leh Switzerland rama Geneva-ah te English rltlnho pastor-ah a \ang a. Geneva-ah hian Calvina nn intawngin Calvin-a zirtrnain a lo hmin hle a ni. Chuta a awm lai 1558-ah hmeichhia lalbera an \hu ve hi leilung dn leh Pathian dn kalh a ni tiin, Hmeichhe Rorlna Rpthlk Laka Tawtawrwt Ri Hmasa Chu tih bu a ziak a. England lal Mary (Tudor) tih chhana a ziak a ni a. A hnu lawkah Protestant mi Elizabet-i a lo lal ve leh si a, a tifuh vak lo va; mahse, tisualah a inngai chuang lo!
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

55

Hetih hun lai hian Scotland lalte leh France lalte chu an inkawp hle a, Scotland chu France ram bung khat, Roman Catholic ram a ni mai ang tih hlauhawmin a awm a. Scotland lalnu Mary (of Guise) pawhin Scotland-a Protestant pung zl chu tihtawp tumin a bei bawk. Chu chu duh lovin milianho chu an insuih khwm a. Knox-a pawh 1559 May 2-ah Scotland-ah a lo kr a. Thu leh thiltih engkimah a slsutu ber a ni. A lo kr hnu lawkah siam \hat duhtute leh lal lam\ang (Roman lam) chu an intibuai ta a. Knox-a te lamin \anpui trin England lalnu Elizabet-i an swm a, sipai a rawn thawn a. Roman lam chu French sipaiten an pui a. Kum 1560 July-ah French-ho chu Scotland a\angin an hnawtchhuak ta a. John Knox-a chuan rim takin hna a thawk a, 1572 November 24-ah a thi ta a ni. 2. Scotland Presbyterian Kohhrana John Knox-a hnathawh: Scotland rama Protestant thurin tlngaupui hmasatu Patrick Hamilton-a leh George Wishart-a (Gorj Uisart-a) te chu hl hlum an ni a. Mahse, Siam\hat duhtute chuan an bei zl a. Kum 1559-ah John Knox-a Geneva a\anga a lo kr khn Siam\hat Kohhran chu \ha takin a ding tawh a. An lalnu Marin tihrm tuma a beih avng erawh chuan an dinhmun a la nghet rih lo. French-ho an hnawhchhuah hnu 1560 August thlaa Scottish Parliament \hu khwm chuan Scotland ram Kohhran chunga Pope thuneihna an titwp a, Mass (Roman Sakramen) \heh an khap a. Calvin-a zirtrna zuia siam Scot Thurin an tih chu an pawm a. Chumi buatsaihtu mi paruk zngah John Knox-a chu a bulpui ber a ni. Scotland ram Kohhran chu Presbyterian kalhmangin an din ta a. December thlaah Scotland Kohhran General Assembly hmasa ber an nei a. Tichuan, Scotland ram Presbyterian Kohhran chu sawrkr thuneihnaa tihngheh a ni ta a ni. Knox-a chuan mi dang nn thawk hovin Thununna Bu (Book of Discipline) a ziak bawk. John Knox-a chu mi rilru nghet leh huaisen a ni a. Scotland ram Kohhran inrlbwl dn leh theology kalkhmang tr riruang
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

56

duang chhuaktu a ni a. A hnathawh avngin Scotland-ah Calvina zirtrnain bu a khuar nghet a, Presbyterian Kohhran a ding a, France thuneihna leh sakhaw lama inngeih lohna ber Roman Kohhran thuneihna pawh a twp ta a ni. Khawvl hmun hrang hranga Presbyterian Kohhran tam tak hi Scotland ram a\anga kal zl an ni ti ila a sual wm lo ve. Kum zabi 17-na bul lam khn Scotland-a Presbyterian mi tam tak Ireland-ah an pm a. Ireland \ang chuan kum zabi 18-naah khn mi nuai hnih lai America-ah an pm leh a. Chng ram pathum a\angte chuan khawvl ram tam takah Presbyterian Kohhran chu a darh ta a ni. Sawi ho atn 1. 2. Kan sawi bka John Knox-a chanchin pawimawh dang kan hriatte sawi ni se. John Knox-a te ang mi tumruh leh huaisente hian tnlai kan ram leh Kohhranah hian siam\hat \l engte nge hmua kan rin?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

57

January 30

SCOTLAND RAM PRESBYTERIAN KALHMANG


Chhiar tr : Thupuan 2:1-7

Scotland Kohhran (Church of Scotland) chu Presbyterian Kohhran hlun ber, Presbyterian Kohhran hming put \anna leh khawvla Presbyterian Kohhran darh \anna a ni. 1. A chanchin tlngpui: Scotland Presbyterian Kohhran dintu John Knox-a a thih (1572) hnuin Andrew Melville-a (Andru Melvil-a) (1545-1622) chuan a thlk a. Melville-a hi Presbyterian kalhmang fel taka Scotland Kohhran siamtu a ni. Kum 1560-ah Scotland Kohhran chu Presbyterian kalhmangin din a ni a, chu chu a din \anna a ni. Mahse an kawng a tluang lo hle. Presbyterian kalhmang duh lova Bishop neih duhtuten nasa takin an bei a. Melville-a leh a thawhpuiten an dodal lt bawk a. Kum 1581 a\ang chuan kalhmang fel tak neiin Presbytery an nei \an leh thei ta a. Kum 1592-ah Presbyterian chu Scotland ram Kohhranah siam a ni. Kum 1603-1640 chhngin Bishop neih duhtuten an bei leh chiam a; mahse, 1690 a\ang chuan Presbyterian chu Scotland ram Kohhran (National Church)-ah tihngheh a ni hlen ta a ni. Amaherawhchu, Pastor thlan leh thil danga sawrkr inrawlh dn duh lotute avngin 1843 khn Minister hmun thuma \hena hmun khat (474)-in Kohhran chhuahsanin Free Church of Scotland an din a. British Parliament-in 1921 khn Scotland Kohhran chu thlarau lam thilah sawrkr inrawlh lova mahnia ro inrl trin a siam a. Kum 1929ah Kohhran phel pawh chu an inpumkhat leh ta a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

58

2. Kohhran inrlbwl dn tlngpui: Scotland Kohhranah chuan Upa leh Minister (presbyter ti koh)-ten Kohhran ro an rl \hn. Minister chu tualchhng kohhranin an thlang a, Presbytery-in a nemnghet a. Minister-te chu sng bk awm lovin an dinhmun a inchen vek a ni. Kohhran rorlna (Church court) chhwng li a awm. Tualchhng Committee member chu Upate an ni a, Pastor-in a kaihruai \hn. Presbytery-ah chuan a huam chhnga Minister zawng zawng leh chumi zat Upate chu member an ni a, Deacon-ho an tel bawk. Presbytery 46 a awm a, chu chuan Scotland bkah England, Europe leh Jerusalem te pawh a huam. Synod-ah pawh Minister leh Upa inztin ro an rl a. Synod 12 a awm \hn a, tnah chuan Synod an nei tawh lo. Rorlna sng ber General Assembly-ah chuan Minister 400 leh Upa 400 vl ve ve leh Deacon-hovin ro an rl a. An vai hian Presbytery aiawh vek an ni. General Assembly-ah chuan lalber aiawh pawh a tel \hn a, rorl ve lovin, a hminga tel ve mai a ni. Kohhran rorlna hotute chu Moderator an ti a, Minister leh Upa an ni thei ve ve. Rorlna chhwng hrangte khn thu bawhzuitu council leh committee hrang hrang an nei \heuh bawk. 3. Thurin leh kalhmang: Scotland Kohhran thurin chu Bible, Thuthlung Hlui leh Thara innghat a ni a. Westminster Thurin (Westminster Confession of Faith) chu Bible dawttu atn an hmang a; mahse, pawm vek loh laite pawh an nei. |awng\aina Bu hman ngei ngei tra siam an nei lo va, hla bu erawh chu an nei. An Inkhwm Hruaina bu (Book of Common Order) chu Sakramen leh hun pawimawhah chuan an zwm tlngpui \hn. Inkhwmah thuhril an dah laipui hle. Tn hmain Sm hla chham chi an hmang ber a, tnah chuan Kristian hla chi hrang hrang leh tnlai music te an hmang nasa tawh khawp mai. An inkhwm chhng hian drkr khat a awh ber a, hla sak leh \awng\ai leh Bible chhiar inchawhpawlh leh a twpa minute 15 vel thuhril a
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

59

ni tlngpui. Thuhriltu chu pastor an ni ber. Pastor-in inkhwm an kaihruai a, mi dang pawhin chanvo an nei tam telh telh a ni. Inkhwm an ngai pawimawh a, a bkah \awng\ai pwl te, naupang Sunday School te, \halai pawl te, \anpui ngai pui tr pwl dang dangte Kohhranah an awm bawk. Protestant Kohhran dang angin Sakramen pahnih, Baptisma leh Lalpa Zanriah an nei a. Nausn leh puitling an baptis ve ve. Lalpa Zanriah an ngai urhsn hle a, kum khatah vawi hnih a\anga vawi li vl te an \heh \hn a, tnah chuan tih dn a inang lo nuai mai, thla tin nei te, kum khata vawi khat nei te pawh an awm. Pathian thu pawm dnah Siam\hat (Reformed) thurin an zui a, chutah pawh Calvin-a zirtrna a ni bk. Pathian thu pawm dn leh hrilhfiah chungchngah Conservative leh Liberal te lakah pawh an rilru a zau viau a ni. 4. Harsatna leh Kohhran chhnga thu pawimawh \henkhat: Kum 1950 vl a\ang khn member lamah tla hniam \anin, an vnglai 1957-a maktaduai 1.32 vl kha tnah chuan zaa 65 (65%) vlin an tlm tawh. General Assembly 2010 inchhiarnaah chuan minister thawk lai 984, Kohhran 1,179, member 464,000 vl an awm a, chu chu Scotland ram mipui zaa pakua (9%) a ni. An ram chhiarpui 2001-ah chuan Scot mi za zla 42 (42%) chu Scotland Kohhran member-ah an la inchhiar thung. Sum lamah pawh an tla hniam nasa a, hlawh neia thawktu 1,234 a\angin 1,000-ah inchhawk thlk an tum a ni. Kohhranah \halaite an tlm a, kum upa lam Kohhran a ni mk bawk. Hei vng hian tualchhng leh ram pum huapin \halaite tel tam theihna trzwngin hma an la mk a. Kum tin National Youth Assembly an neih leh General Assembly-a \halai lam palai an teltrte chu an hmalkna pawimawh tak a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

60

Kum 1968 a\ang khn Kohhran rawngbwlna png tinah mipa leh hmeichhia chanvo intluk tlngin an siam a, kum 2007 May thla General Assembly-ah hmeichhia Moderator hmasa ber an nei a ni. Scotland Presbyterian Kohhran hian Chanchin |ha hril darhna lamah te, zirna leh rawngbwlna kawng hrang hrangah a thawh hlwk hle \hn a. India ramah pawh slhnu tam tak an nei. Tn thlengin Presbyterian Kohhran chakna ram pakhat a la ni zl a ni. Sawi ho atn 1. 2. 3. Kan sawi bka Scotland ram Kohhran chanchin pawimawh kan hriatte sawi ni se. Scotland Kohhran a\angin kan Kohhranin thil \ha engte nge zir tr kan neih? Scotland Ram Kohhran harsatna angte kha kan Kohhranah a thlen ve lohna trin engtia \an lk tur nge ni ang?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

61

February 6

HRINGTU KOHHRAN - WELSH PRESBYTERIAN


Chhiar tr : Hebrai 4:12-13; 13:7-9

Welsh Presbyterian Kohhran hi Methodist Harhna hrin chhuah a ni. A trah chuan 'Calvinistic Methodist Kohhran' leh 'The Connexion' tiin an ko va. A dintute chu England Kohhran mi an ni a. Harhna an kalpui dn avngin harsatna eng eng emaw a lo awm a, Kohhran hrangin an awm ta a ni. 1. Methodist harhna: Kum zabi 18-naah khn England ramah harhna ropui tak a thleng a, a hruaitu chu John Wesleya a ni a, harhna hruaitu pakhat George Whitefield-a nn an thawk ho va. He harhna hi German ram harhna kal zl a ni. Wesley-a te chuan Oxford College-a an awm laiin kawnghmang bk (method) nei taka thil an tih \hin avngin miin Methodist-ho an ti \hn a. Harhna a hruai pawh chu Methodist harhna an tih phah ta a ni. Wesley-a leh Whitefield-a chu eng emaw chen an thawh dun hnuin an Pathian thu pawm dn a inrem thei ta lo va. Wesley-an Armenia zirtrna a zui a, Whitefield-an Calvin-a zirtrna a zui thung a, an in\hen ta a. Whitefield-a te lam chu Calvin-a zuitu an nih avngin Calvinistic Methodist tiin an ko a ni. 2. Welsh Presbyterian Kohhran: England rama harhna chu a \ai darh zl a, Welsh mi Howel Harris-a leh Daniel Rowland's-a ten harhna an chan a\angin Wales ramah pawh a thleng a. Anni pawh hi Calvin-a zirtrna zuitu an ni a, Whitefield-a nn khn an thawk ho va. Harhna changtute chu pwl angin an indin a, 173552 chhng khn Wales ram pumah an inzr pharh a. Thuhrila vk
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

62

vl leh Kohhran enkawltu Pastor-te an insiam a. An kal dn chu Kohhranin a ngai thei ta lo va. Kum 1811 khn mi pakua Pastor atn an nemnghet zui a, chuta \ang chuan England Kohhran (Church of England) a\angin an inla hrang ta a ni. Kum 1823 khn thurin te, thununna dn te, dnpui leh inrlbwl dn te an siam a, chu chu Presbyterian kalhmang leh thurin chiah a ni mai, an inkhwmpui hmasa ber 1826-ah an nemnghet a. Kum 1840 khn Chanchin |ha hriltu pwl (Welsh Calvinistic Methodist Foreign Missionary Society) an din a. A kum leh 1841-ah Khasi & Jaintia Hills-ah Missionary an rawn tr a. An inkhwmpui lian General Assembly hmasa ber chu 1864-ah an hmang a ni. A trah chuan an hming chu Calvinist Methodist Connexion tih a ni a. Kum 1900-a an Dn Bu a\anga a lan dn chuan an Kohhran hming chu Calvinistic Methodist Church of Wales tih bkah 'Presbyterians of Wales' tih hi an telh ta a. Kum 1933-a Parliament-in an Kohhran dnpui siam\hat a pawmah chuan an hming hmasa Calvinistic Methodist tih leh Presbyterian Church of Wales tih chu ang khata ngaih a ni ta a ni. Welsh Presbyterian Kohhran hi kum zabi 20-na bul lamah khn Wales rama Kohhran chak ber a ni. 1907 khn Biak In 1,641 (mi 4,88,080 lenna) a awm a, minister 921, thuhriltu 318, deacon 6,179, Sunday School 1731, zirtrtu 27,895, zirlai 1,93,460, dnzawhkim 1,89,164 an awm. India Hmarchhaka an mission pawhin hma a swn \ha a, missionary 23 vl an nei a ni. Kum 1968 khn an missionary hnuhnng berte chu India Hmarchhak a\angin an haw a. Pastor atna hmeichhia an nemngheh hmasak ber chu kum 1978 a ni. Kum 2010 khn member 27,515, Kohhran 654, Upa 2714, Pastor full-time 44 leh part-time 8 leh thawktu dang 25 vl an nei. Training Center pahnih Bala College leh Trefeca College te an nei a. Kohhran leh Kristian pwl dangte nn inlaichinna \ha tak an nei a, India Ram Presbyterian Kohhran nn an inhnaih zual.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

63

3. Welsh Presbyterian Kohhran kalhmang tlngpui: Kum 1823-a an thurin kha Westminster Thurin behchhana siam a ni a, a sei hle a, thuchng (Article) 44 leh thumal 10,417 a awm a. Chuta \ang chuan 1933 khn thurin lk tawi an siam a, thumal 130 a ni a, a tawi \ha hle. Rorlna indawt chhwng - Tualchhng, Presbytery, Association (Synod) leh General Assembly te an nei a. Presbytery 14 neiin, Presbytery chuan Upate a nemnghet a, member chu Minister-te leh Upate an ni. Association pathum a awm a, Pastor-te nemnghettu a ni. An rorlna sng ber General Assembly chu kum tin an hmang \hn. Minister leh Upate chu General Assembly-ah member an ni vek naa, a tlngpuiin Presbytery leh Association aiawhte leh General Assembly Board pathum member-te nn an vaiin 150 vl an tel \hn. General Assembly leh Board pathumte chairman chu Moderator a ni a, kum khat a \ang. Nemngheh rawngbwltu (Minister)-te hnathawh chu India Ram Presbyterian Kohhran-a mite ang hi a ni a. Kum 2009 a\ang khn Minister pension tawh \henkhat chuan hlawh nei lo (volunteer)-in pastor hna an thawk a. An hna chu Presbyteryin a enpui \hn. Upate chu dam chhng atn nemngheh an ni a, an hna pawh kan tih dn nn a inang tlangpui. Pastor-ten thu sawi deuh ber mah se, Upa tam tak pawhin thu an sawi a, inkhwm an kaihruai a, sakramen khawih thei tra buatsaih Upa pawh an pung telh telh a. Damdawi in leh thilsiamna hmunah te thawktu chaplain-te an nei bawk a. Missionary pakhat Taiwanah an nei. Kan hriat angin Welsh Presbyterian Kohhran hi an tla hniam nasa hle a, \awng\aipui zl pawh an ngai khawp mai. An dinhmun hetiang hi ni mah se, Mizoram Presbyterian Kohhran chu an la ngaihsak hle a. Mizoram Presbyterian Kohhran pawhin ngaihsakin tnah hian Welsh-ho znga thawk trin Missionary pathum a tr mk a, rah duhawm tak a chhuah ngei beisei ila.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

64

"Aw Pathian, Nangman Chanchin |ha min pe" tih hla min saktr theitu an ni tih i hre reng ang u. Sawi ho atn 1. Wales ram Kohhran dinhmun ang hi India Ram Presbyterian Kohhrante tn tawh a hlauhawm theih dn a awm ang em? Kohhran hian tla hniam lova hma a swn zl zwk theih nn engtia kal nge \ha ber ang?

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

65

February 13

KHAWVLA PRESBYTERIAN HNAHTHLKTE


Chhiar tr : Ephesi 4:1-6

Presbyterian Kohhran chu John Calvin-a zirtrna a\anga in\an a ni tih kan zr tawh a. Calvin-a zirtrnaa innghat tho Reformed Kohhran an tih chu a awm bawk. Kohhran inang tlng tak an nih avngin a pahnih hian kan thlr kawp dwn a ni. 1. Presbyterian leh Reformed: Scotland ramah Presbyterian hming pua Kohhran a din rual vl khn France ramah te, Netherlands ram leh Europe ram dangah te Calvin-a zirtrnaa innghat thurin leh kalhmanga din Kohhran a awm nual a. Chng Kohhrante chu a tr lamah chuan Sp \awng (English) hmanna hmunah Presbyterian Kohhran an ti a, Sp \awng hman lohna hmunah 'Reformed Kohhran' an ti thung. Khawvl hmun hrang hranga an darh hnuah erawh chuan chutiang taka thliar theih chu a ni tawh lo. Presbyterian Kohhran tih chuan chumi hming putute chu a huam bk a, Reformed Kohhran tih erawh chuan Presbyterian Kohhrante pawh a huam vek thung a ni. Presbyterian thurin leh kalhmangte hi John Calvin-a tih chhuah vek chu a ni bk lo. Switzerland rama Siam\hatna hruaitu dang Ulrich Zwingli-a te, Martin Bucer-a te, Heinrich Bullingera te, Scotland rama Siam\hatna hruaitu John Knox-a te pawhin an thawh hlwk ve hle a. Calvin-a erawh chu a pum puia awmze nei leh mumal taka dah chhuaktu a ni a, a hming putu bera an lo ngai \hn pawh hi a ph khawp mai. Chutiang a\anga thurin lo chhuak chu Siam\hat Thurin (Reformed Faith) an ti a, a insawrkr dn chu Presbyterian kal dn hi a ni. Chutichuan,
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

66

Presbyterian tih chuan Kohhran insawrkr dn a sawi a, Reformed tih chuan thurin lam a sawi thung. Presbyterian Kohhran chu Presbyterian insawrkr dn zuia din Kohhran a ni a, a thurin chu Reformed thurin a ni. Reformed Kohhran pawh Reformed thurina innghat, Presbyterian insawrkrna hmangtu a ni bawk. Reformed Kohhran zngah chuan tualchhng Kohhrana thuneihna dah sng ber (Congregational) te pawh an awm a, \henkhat Bishop neite pawh an awm. Presbyterian leh Reformed Kohhrante hi an inan tln avngin Kohhran thuhmun anga sawi a ni fo \hn. Khawvl pum huapin WCRC (World Communion of Reformed Churches)-ah an thawk ho a ni. Reformed Kohhranah chuan ho hranga awm (Kohhran hranga indin) an tam hle a, 1999 khan khawvl pumah 746 an awm niin an sawi. 2. Presbyterian Kohhran: Presbyterian Kohhran in\anna chu Calvin-a hnathawhna Switzerland a ni a. Chuta \ang chuan France-ah te, Netherlands-ah te, Europe ram dangah te, England-ah te a darh a. John Knox-an Scotland ramah a din a. Scotland a\angin Ireland-ah, Ireland \angin America-ah a darh zl a. Hng ram a\angte hian Asia, Africa leh Latin America-ah te a darh ta zl a ni. Tnah chuan Presbyterian Kohhran chu khawvl pumah a darh tawh a. An tam zualnate chu U.S.A., Scotland, Hungary, Netherlands, Ireland, Switzerland, France, Cameroon, South Korea, India Hmarchhak te a ni. Presbyterian Kohhran hi Pathian ram zauna tra thawh hona leh inpumkhatna lamah a inhawng zau hle a. Canada, China, Japan leh India-ah te Kohhran dang nn pumkhata insiamin hming thar an invuah a (United Church of Canada, Church of Christ in China, Church of Christ in Japan, Church of South India, Church of North India). Hngahte hian Presbyterian hming chu an hloh ta a. Presbyterian hnahthlka chhiar theih chu an la ni zl. 3. World Alliance of Reformed Churches (WARC): WARC hi khawvl pum huapa Presbyterian hnahthlkho Kohhrante intl khwmna pwl a ni. Kum 1970 khn Kohhran
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

67

pathum, Presbyterian, Reformed leh Congregational-ten an din a. Kohhran Inzawm khwm (United Churches)-te pawhin a hnuah an zawm bawk. WARC hi thurin inang tlngte awm khwmna a ni mai lo va, kohhran chhngkaw thawhhona a ni a. Thurin lama uar bk neite chu an tel ve lo. WARC hian thawhhona leh inpumkhatna thlen thei tra a member-te puih leh tihchak chu a thil tum pakhat a ni a. An hruaitu eng emaw zt chu WCC (World Council of Churches)-a a hnarkaitu zngah an tel. WARC-ah hian ram hrang 107 a\angin Kohhran 218 leh member maktaduai 75 vl a nei a, a member znga 121 emaw chu WCC member an ni. WARC Office chu Geneva-ah a awm. Kum 2010 June thla khn WARC leh Reformed Ecumenical Council (REC) chu World Communion of Reformed Churches (WCRC) hming puin an inzawm khwm a. Thupui atn Ephesi 4:1-3-a Remna phuarnaa Thlarau inpumkhatna tih an thlang a. A member-te zngah inhriatthiamna leh inpawm tawnna dik tak a lo awma, an danglamna leh harsatnate thlauhthlaa, an khualzinhona kawngah Pathian duhzwng hre chianga, khawvlah dikna leh remna a thlen theihna tra an thawh ho an duh a ni. WCRC-ah hian Kohhran zawmtu 230 vl leh member maktaduai 80 vl an awm a. Khawvla Kristian pwl lian ber pathumna, Roman Catholic Kohhran leh Eastern Orthodox Kohhrante dawttu a ni. WCRC-ah hian India Ram Presbyterian Kohhran pawh a tel a, India rama Kohhran lian pahnih India Chhim Kohhran leh India Hmr Kohhran te an tel bawk. Khawvlah Kohhran pwl hrang tam tak a awm a, Pathian tna thawk inti sia inngeih lo leh intihchhiat tuma inbei eng emaw zt an awm. Chu chu Lal Isua Krista tum dn a ni lo tih hriain, inpumkhatna leh thawhhona pwl hrang hrang a ding ta a, hlawhtlinna hmuh tr tam tak a awm tawh bawk. WARC, WCRC ni ta pawh hi chngho zngah chuan thawhhona pwl lian ber pakhat a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

68

Sawi ho atn 1. 2. Lal Isua Krista ringtu leh a tna thawktu \heuh si kan inngeih lova intihchhiat tuma kan inbei fo si hi eng nge a chhan? Kan ramah hian Kohhran hrang hrangte inrem taka awm ho leh thawhhona \ha neih a \ul kan tihna chhan emaw, \ul lo kan tihna chhan emaw sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

69

February 20

PRESBYTERIAN ZEPUI LANGSR ZUALTE


Chhiar tr : 1 Thessalonika 2:13; 2 Timothea 3:14-17

Presbyterian Kohhran chu Protestant Kohhran znga mi a ni a, thurin leh kalhmangah pawh Protestant-ho nn thui tak an kal ho va. Calvin-a zirtrna zuitu an nih avng erawh chuan danglamna an nei bawk. Presbyterian zepui chu kawng hnihin kan chhui ang a. Chng pawh chu a langsr zual chauh kan thlr ang. 1. Kohhran inrlbwl leh hotu neih dnah: Calvin-a hun lai khn Khawthlang rama Kohhran pahnih Roman leh Lutheran te chu sawrkr nn an inkngkaih thk hle a, lalte pawhin Kohhran chhngah thuneihna thui tak an nei \hn. Chutianga Sawrkr leh Kohhran inpawh pawlh chu Calvin-an a duh lo. Kohhran leh sawrkr chu \ang dn, hnathawh hrang si a ni. Ram dn ken kawh chungchngah Kohhran chuan thuneih a tum tr a ni lo va, Sawrkr pawh Kohhran chhngkaw thu-ah a inrawlh tr a ni lo. Amaherawhchu Kohhran leh sawrkr chu inen hrang thei an ni lo. An ding dn a, mawhphurhna chin an nei a, mawh inphurh tawnna chin pawh an nei a ni, tiin a zirtr a. Chu chu Presbyterian-ho kal dn a ni ta zl a, Sawrkr leh ram \hatna tr ngaihtuah chungchngah pawh tha an thawh \ha hle \hn a ni. Presbyterian Kohhran zepui langsr leh a hming put chhan chu Upa (Presbyter) a nei hi a ni. Upa chi hnih, zirtr Upa (Pastor) leh rorl Upate an awm a. Hmun \henkhatah chuan Deacon an awm bawk. A tlangpuiin thu leh sakramen
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

70

rawngbwlnaah Pastor-ten mawh an phur a, rorlah Upaten, ni tin mamawh enkawl chu Deacon-te hna a ni. India Ram Presbyterian Kohhranah chuan Deacon an awm lo va, Pastor-te leh Upaten Kohhran rawngbwlna pum pui an chelh ho a ni. Inkhwm hruai leh thuhrilah te, Kohhran enkawlnaah te hmun dang kohhran aiin Upaten mawhphurhna an la thui hle a. Kohhran inkhwmpui rorlnaah pawh Pastor leh Upate bkah dn zawh kim aiawh mi eng emaw zt an tel \hn a ni. Presbyterian zepui dang leh chu nemngheh mi leh hotu bkten rorl mai lova inkhwmpuiin ro an rl \hn hi a ni. Kohhran rorlna inkhwmpui chu a indawt chhwng thliah a, Church Court an ti a. Chngte chu Tualchhung, Presbytery, Synod leh General Assembly te a ni a. India Ram Presbyterian Kohhranah chuan Pastor Bial pawh a la awm. Hng rorlnaahte hian Pastor-te leh Kohhran aiawha thlan Upaten ro an rl ho va. Pastor leh Upate zngah pawh mi mal thuneitu bk leh thu titlu mai thei an awm ve lo. Fmkhur leh uluk taka ro rlin thutlkna an siam ho \hn. Mi mal thuneitu bk awm lo mah se, rawngbwltu zngah senior leh junior te an inzah tawnin an inpawisa tawn thiam m m a ni. 2. Thurin leh Pathian thu pawm dnah: Hetah hi chuan Protestant Kohhran dang nn pawh a inang thui viau va, danglamna a awm bawk. Bible, Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar te hi Pathian Thu, rinna leh nun dn tehna sng berah an pawm a. Bible chauh hi Pathian hriatna famkim leh chhandamna kawnga hruai theitu a ni, tiin an zirtr. Pathian pakhat chauh a awm a, amah chauh chu biak leh rin tr a ni an ti a. Calvin-a zirtrna langsr leh danglam tak chu Pathian chungnun berna a dah pawimawh hi a ni a. Pathian chu engkim chunga lalber leh thuneitu a ni a, chhandam tr leh thiam loh chang trte pawh a ruat lwk vek a ni tih a zirtr a. Chu chu Presbyterian-ho thurin innghahna Westminster Thurin pawhin a chhawm a, Welsh
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

71

Thurin pawhin chutiang zwng chuan a sawi bawk. Ruat lwk thurin tak erawh hi chu tnah chuan an sawi langsr lo. Thurin lamah chuan Huapzo Thurin an lo tih \hin, Apostol-te Thurin te, Nicaea Thurin te an pawm a. England leh Scotland Presbyterian-hoten 1643-48 chhnga an siam, Westminster Thurin an tih chu Presbyterian-ho innghahna pawimawh tak a ni. Calvin-a zirtrna zuia siam thurin hrang hrang, India Ram Presbyterian Kohhran Thurin kan tih ang hi a awm nual bawk. Presbyterian Kohhran chuan Thuhril an ngai pawimawh a, Pathian biak inkhwmah pawh a laipui berah an dah a ni. Roman Kohhranin Sakramen pasarih a nei a, Protestant Kohhran dang ang bawkin Presbyterian Kohhran chuan Sakramen pahnih, Baptisma leh Lalpa Zanriah an nei a, an ngai pawimawh hle. Nausn pawh baptisma an chantr \hn. Ringtu zawng zawng puithiam nihna an pawm bawk. Ringtu tin hi lal puithiam an ni a (1 Pet 2:9), puithiam bk kaltlang kher tawh lovin, mi tinin Pathian hnn an pan thei \heuh a ni tiin an zirtr a. Sual ngaihdamna leh chhandamna chu puithiamte kaltlang leh serh leh sng thiltih vng ni lovin, Pathian khawngaihna avng leh rinna avng chauhvin miin a chang thei a ni an ti. Presbyterian Kohhran zepui sawi hmaih hauh loh tr chu Kohhran inpumkhatna an dah pawimawh hi a ni. Kohhran in\hen darh pumkhata insiamnaah hma an la nasa a. Canada, China, Japan, India leh ram dangah te chuan Kohhran dang nn pumkhata insiamin an hming pawh pu zui lovin hming dang an pu a. Chu chuan khawvla Presbyterian member zt pawh a tihtlem phah hle a ni. Presbyterian Kohhran zepui langsr kan tr lan tkte khi Protestant Kohhran dangte pawhin eng emaw chen chu an zui ve ta zl a. Hun lo kal zlah Presbyterian-ho zngah pawh an zui dn chin a inchen vek chuang lo a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

72

Sawi ho atn 1. 2. 3. Presbyterian ze pui langsr zual kan sawi bka ze pui dang pawimawh kan tihte sawi ni se. Kan Kohhran hian sawrkr nn inlaichnnaah Presbyterian kalhmang zwm \ha kan ti em? Presbyterian ze pui kan sawi zngah khn kan Kohhran tna pawimawh zual tih kan nei em? Chu bkah kan Kohhranin kan ngaih pawimawh vak loh nia kan hriatte a awm em?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

73

February 27

PRESBYTERIAN KOHHRAN INRLBWL DN


Chhiar tr : Exodus 18:10-23; 1 Korinth 12:12, 27

Kohhran hrang hrang inrlbwl dnte hi hlwm thum, Bishop nei, Presbyterian leh Congregational Kohhranah te a \hen theih. Bishop nei Kohhranah chuan Bishop-te an lal m m a, inkhawmpui te nei mah se, Bishop thu lo chuan thil a kal thei lo. Congregational Kohhranah chuan tualchhng Kohhranin thuneihna twp a nei a, a chung lamah inkhai chhwnna a awm lo. Chumi pahnih inkrah chuan Presbyterian Kohhran chu a kal a. Hotu lawk bk an awm lo va, tualchhng leh a chung lama rorlna indawt chhwngte chu a inthlung tawn vek a ni. 1. Presbyterian Kohhran inrlbwl dn: Presbyterian Kohhran chu inkhwmpui hmangin a inrlbwl a, chng chu rorlna (court) tiin an sawi \hn. Tualchhng Committee-ah chuan Pastor leh Upaten ro an rl a. Kohhran rawngbwlna png hrang hrang enkawl leh mipui thlarau lama chwmtu an ni. Tualchhng Kohhran eng emaw zt chungah Presbytery a awm a. Presbytery eng emaw zt chu Synod-ah an inhlwm khwm leh a. Rorlna sng ber chu General Assembly a ni. Presbyterian Kohhran tam berah chuan Presbytery hi Tualchhng Kohhran dintu leh enkawltu, Upa leh Pastor-te nemnghettu, sum lamah pawh thuneihna lian tak nei a ni a. Synod erawh hi chu rorlna thu la chhwngtu a ni deuh ber. India Ram Presbyterian Kohhran chuan hmun danga neih loh rorlna chhwng khat dang Pastor Bial Inkhwmpui a nei. Presbytery-in Upate a nemngheh laiin, Pastor-te chu Synod-in
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

74

a nemnghet a. Hmun dang aiin Synod-ah thuneihna tam zwk pk a ni a. Mizoram Presbyterian Kohhran phei chuan Synodah thuneihna a dah tam lehzual. Hng inkhwmpui indawt chhwngte hian thuneihna chin an nei \heuh va, an rl phk loh chu a chung lamah an inhln chhwng zl \hn. Hngahte hian aiawh thlanten rorlna an kalpui a. Chutiang kalhmang chu Presbyterian-ho ti-presbyterian-tu tak chu a ni. 2. Presbyterian Kohhran inrlbwlna kengtute: Kohhran Rorlna kengtu nemngheh Upa chi hnih, Zirtr Upa leh Rorl Upa an awm. Zirtr Upa (Teaching Elder)-te chuan thu zirtr leh inkhwm hruai leh sakramen-ahte mawh an phur a, tualchhng Kohhranin a thlang a, Presbytery-in a nemnghet a, Pastor tih an ni. Rorl Upa (Ruling Elder)-te pawh tualchhng Kohhranin a thlang a, Presbytery-in a nemnghet a, Upa tia sawi an ni. Upate chuan pastor-te nn thawk hovin, Kohhran mite enkawl leh kaihhruaiah mawh an phur a. Hmun \henkhatah chuan Biak In leh sum leh Kohhran ni tin mamawh enkawl trin Rawngbwltu (Deacon) an nei a. Chutiang neih lohnaah chuan an hna chu a remchn angin Upa leh Pastorten an keng \hn. Pastor (Minister) leh Upate hi Presbyterian Kohhranah chuan hotu nghet, kawng engkima hruaitu chan changte an ni. India Ram Presbyterian Kohhranah chuan Upate chu Tualchhng Kohhranin a thlang a, Presbytery-in a nemnghet a. Pastor-te chu Synod-in a thlang a, a nemnghet bawk a, Deacon an awm lo. 3. Kohhran rorlna kalpui dn tlngpui: Tualchhng-ah chuan Upate leh Minister-ten ro an rl ho va, Bial-ah chuan Minister-te, Upa-te leh Tualchhng Kohhran aiawhten an rl a, Presbytery-ah chuan Minister-te, Upa-te leh Bial aiawhten, Synod-ah chuan Minister-te leh Presbytery aiawhten an rl a. General Assembly-a rorltute chu Minister-te leh Synod-in aiawh a thlan chhuahte an ni. A tlngpuiin Presbytery, Synod
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

75

leh General Assembly-ah te hian Minister leh Upate inztin ro an rl a. India Ram Presbyterian Kohhranah chuan dnzawhkim aiawha palai thlan a nih avngin kal dn a dang deuh. Kohhran rorlna hotu chu Tualchhng leh Bial-ah Chairman, Presbytery leh Synod leh General Assembly-ahte chuan Moderator tih an ni. Inkhwmpui inkra thu pawimawh rl trin Standing Committee emaw, Executive Committee emaw an awm a. Chairman leh Moderator-te \an hun chhng chu kum khat a ni ber a, Gen. Assembly Moderator erawh chu kum hnih a ni. Kohhrana rawngbwlna pngte enkawl trin committee leh board hrang hrang a awm bawk. Kohhrana mawhphurhna lian zualte chu Minister leh Upaten a nghet lovin an inchelh chhwk a. Mi mal thua kal lovin, inkhwmpui leh Committee rl ang veka kalin, a huhovin engkim an ti \hn. Chairman leh Moderator chuan rorlna \ha a awm theih nn an kaihruai a, mahnia thu tihtlk theihna an nei lo. Rorlnaah member-te an intluk tlng vek a, zaln takin ngaih dn an sawi thei \heuh va, vote thuhmun an nei \heuh bawk. Rorl an ngai pawimawh a, an uluk a, an ti mai mai ngai lo. Rorlnaah inlungrual tln theih a nih loh chuan vote lain a tam zwk duh dna thu tihtlk a ni \hn a, a tlm lam pawhin lungawi takin an pawm zui ve mai \hn. Chairman leh Secretary-te chuan rorlnaah a malin thu nei bik lo mah se, Inkhwmpui leh Committee buatsaih leh thu bawhzui te chu an kutah a awm a ni. Presbyterian Kohhran chuan kawng kal fel tak (proper channel)-a thiltih hi an ngai pawimawh a. Thu kal zl tr chi chu rorlna hnuai zwk a\angin a chung chiahah an hln chhwng zl a. Thil bk tak a nih loh chuan rorlna pakhat kal knin a aia sngah thu kaltr a ni ngai lo. Thuneihna an inzahsakin an inpawisa tawn a, mi mal pawhin inkhwmpui leh Committee thu chhuak chu an dah pawimawh a, zawm trah an ngai \hn.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

76

Tichuan, Presbyterian Kohhran chu a huhova mawhphurh tlnna (collective responsibility) leh hruaitu hna thawhhona (collective leadership) a ni. Hotu chan chang leh mawhphurhna bk chelhtute awm mah se, tu mah inthlah fl lovin an inpui tawn a. Mi mal \hatna leh thiamna a \angkaiin a pawimawh tih an hria a. Kohhran hmaswnna dik leh puitlinna erawh chu thawhhona \ha a\angin a awm thei a ni tih an theihnghilh ngai lo va, vawn nun an tum hrm hrm \hn a ni. Sawi ho atn 1. 2. Presbyterian Kohhran inrlbwl dn kan sawi bk pawimawh kan tih laite sawi ni se. Inkhwmpui leh committee thu tihtluk nghah chu mi mal thu ai chuan a muangchang deuh \hn a. Hetianga kal hi Prebyterian Kohhranin a \hat phahna emaw, a chak loh phahna emaw sawi tr kan nei em?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

77

March 6

PRESBYTERIAN KOHHRAN THLARAUMINA


Chhiar tr : Marka 12:28-31; Johana 13:34, 35; Rom 8:14

Thlaraumina tih chu Pathian leh mihring inlaichn dn sawina a ni a. Chu inlaichinna chu thil siamah a in\an a; mahse, sual vngin tihchhiat a ni a, Krista rin avng chauhvin siam \hat leh theih a ni. Ringtu nunah Thlarau Thianghlim chnpuina leh thiltihtheihna a lo lang a, a nun chu Pathian duhzwngin a lo awm a. Krista chu Lal atn pawmin, a thinlung leh a nun pum pui chu Krista duhzwngin a lo awm a. Chutah chuan ringtu thlaraumi nihna chu a lo lang chhuak \hn (1 Kor 12:3). Chhngril lam nuna chan ni mai lovin, pwn lam nunah lang chhuak tr a ni a. Pathian leh mihringpuite hmangaih tra Lal Isua thupk kha thlaraumite nihna tr chu a ni (Mk 12:28-31; Joh 13:34, 35). Pathian thu pawm dn leh thurin neih dn azirin thlaraumi ni tra tih tr leh nun dn tr thlr dn chi hrang hrang a awm thei. Entr nn, Aigupta rama Antony-a leh a hnua a tih dn zuitute chuan nupui pasal nei lova intihretheih te, a mal emaw, a huho emawa fianriala awm hran te, ni tin hunbi neia \awngtai, Pathian thu chhiar leh zir, hnathawh leh thil danga inhmante chu thlaraumi nihna sng berah an ngai a. Kohhran leh mi mal pawhin thlaraumi awm dn trah ngaih pawimawh bk an nei thn. Paulan thlarau thilpk a sawite ngai pawimawha uar pwl (Charismaticho) leh Pentikos nia thil thleng (\awnghriatloh) chhawm nun tumtu (Penticostal-ho)-te pawhin an thil uarte chu thlaraumi ni tra pawimawhah an ngai. Presbyterian Kohhran thlaraumina tih pawh Presbyterian Kohhranin Bible zirtrna a\anga thlaraumina an ngaih dn tihna a ni ang.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

78

1. Thlaraumi chu Krista nun \wmpuitu a ni: Kristian nun chu Kristaa Pathian thilthlwnpk a\angin a in\an a. Pathian khawngaihna avngin chhandam kan ni a, chu chu Ama ropuina atn a ni. Pathianin Kristaa chhandamna hna a thawh chu kan chan avngin thlaraumi kan lo ni a. A Fapa Isua Krista nn thlarauvin kan inzawm a, ama pngte kan lo ni ta a. Krista chu vnah awm mah se, Thlarau Thianghlim zrah Amah nn kan inzawm a. Chu inzawmna chu kan rinna avngin a lo awm a, chu rinna pawh chu Thlarau Thianghlim zra kan neih a ni. Thlarau Thianghlim chuan ringtute chu thutak zawng zawngah hruai ltin, Krista hnnah a hruai thleng a. Anmahniah felna rah chi tinrng a thawk chhuak a. Lal Isua nun a \awmtr ta tihna a ni. Lal Isua thlaraumina chu Pathian leh mihringte tna nun pk a ni a. Khawvl siam \haa Pathian ram, mite thinlunga Pathian rorlna leh lalna thlena, pawn lam nun leh thiltih engkim Pathian duhzwnga awmtr leh tihn chu Isua tum a ni a. Chutiang nun lo lan chhuahnate chu thlaraumi an ni. 2. Thlaraumi chu Krista taksa, Kohhranah an awm \hn: Kohhran chu Pathian pakhata mi nung pathum awm ringtu, Isua Krista avnga Chhandamna changtute inpwl khwm hi a ni. Hmuh theih leh hmuh theih loh Kohhran a awm a. Hmuh theih loh Kohhran chu ringtu dik, Krista hnuaia pumkhata hruai khwmte chu an ni a. Hmuh theih Kohhran chu Kristian thurin pawm, ringtute leh an fate awm khwmna Kohhran chu a ni. Chu Kohhran chu Bible-in Krista taksa a tih kha a ni a (Tirh 20:28; Eph 1:23). Hmuh theih loh Kohhrana mite pawh kha hmuh theih Kohhranah chuan an awm a. Thlaraumi Kohhrana awmte chuan Krista Sakramen leh a thil serh te, a dn zawm te, \awng\ai te, Lalpa Ni serh thianghlim te, Amah beho tra inkhwm te, Pathian hnna thil pk te, Chanchin |ha hril darh te, an awmna apianga Krista nungchang ang tihlante an ngai pawimawh \hn a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

79

3. Thlaraumi chu mumal leh fel takin an awm \hn: Presbyterian Kohhran chuan mumal leh fel taka inenkawl leh inrlbwl an duh a (1 Kor 14:33). Thlaraumi nun pawh thianghlim, fel leh mawi ni trin an ngai. Kohhran inrlbwlna \ha an ngai pawimawh a, rorlna dik leh fel tak a awm theih nn theihtawp an chhuah \hn. Kohhran nun a lo thianghlim theih nn thununna an dah pawimawh zl bawk. 4. Thlaraumi leh harhna: Kum zabi 17-na tawp lam leh 18naah Europe, England leh America ramah harhna ropui tak a thleng a. Chng harhnaah chuan Presbyterian Kohhran chu a chang nasa leh swtpui ber znga mi an ni. Welsh ram Kohhran pawhin a chang nasa hle. Kum 1905-a Welsh harhna chuan Khasi ram leh Mizoramte pawh a rawn thleng a. Mizoramah phei chuan tn thlengin a la chm a ni. Harhna chuan ringtu nun a tithar a, ringtu a tipung a, Kohhran a tiharhin a tichak a, khawtlng leh sawrkrah pawh rah \ha tak a chhuah \hn. Pathian thu leh zai lama tuina te, phrna te, taksa chtna te a keng tel a. Chngte chu Thlarau Thianghlim hnathawh azra lo awm a ni a. Mahse harhna chan leh a ze hrang hrang dawn chu thlaraumi nihna a la ni mai lo. Harhnain a tum ber chu Krista hnn hruai thlen a ni a, a hruai thlente chu thlaraumi an ni a. Krista hnn thleng lovin thlaraumi a nih theih loh. Thlaraumite nunah chuan Krista ze mawite a lo lang chhuak \hn a ni. Rin dn leh kalhmang leh tih dn hrang hrang a awm a, chngte chu thlaraumite tna pawimawhte pawh an ni ang. Thlaraumi erawh chu Isua Krista ringa, Thlarau Thianghlim zra Krista duhzwnga awmte leh Pathian ropuina tra engkim ti \hntute hi an ni (1 Kor 10:31).

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

80

Sawi ho atn 1. 2. 3. Thlaraumina kan sawi bka pawimawh tih dang kan neihte sawi ni se. Kan Kohhranah engtianga awm \hnte hi nge thlaraumi nia kan ngaih? Harsatna bk eng emaw avng pawh ni si lova Kohhrana awm lovin thlaraumi a nih theih ang em?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

81

March 13

PRESBYTERIAN - PIANTHARNA LEH CHHANDAM NIH INHRIATNA


Chhiar tr: Johana 5:24; Rom 8:16, 17; 2 Timothea 3:14, 15. Piangthar chu Pathian kohna hriaa Thlarau Thianghlim zra Isua Krista ringtu, sual kalsana nun thara nungte hi an ni. India Ram Presbyterian Kohhran thurin chuan baptisma chu Krista nna kan inzawmna te, Thlarau Thianghlim zra piantharna leh tihnunna chhinchhiahna leh nemnghehna a ni a ti a. Nausn baptisma chantr chu thuthlung Kohhranah an tel tih chhinchhiahna a ni tiin a zirtr bawk. Nausnte chuan chhandamna atn anmahni rinna la hmang thiam lo mah se, chhandam loh an nih an ring lo va. An mi mal rinna la hmang thiam lo mah se, an nu leh pa rinna leh an telna Pathian chhngkuate rinna azrah baptisma chu an chantr \hn. Baptismaa hlntuten an lo seilena an lo puitlin thlengin Isua Krista rinnaa hruai leh a thu zirtr an tiam bawk. Heta \ang hian baptisma changte chu piangthar leh chhandam an ni a, nausnte pawh chhandamte awmna Pathian chhngkua Kohhranah an tel bawk tih kan hmu. Mihringa piantharna thlen dn hi kawng hnihin an sawi \hn: Pakhat chu nun inlumlet thut Paula piantharna ang kha a ni a (Tirh 9), a dang chu chutiang awm lo, zawi zawia inher chhuak Timothea nun ang kha a ni (2 Tim 3:14, 15). Timothea chu a naupan tt ata a pi leh a nuin chhandamna hmu khawpa tifing thei Pathian thu an lo zirtr tawh a (2 Tim 1:5). Chu chu a takzia hriain Paula chuan, I thil zir leh i thil hriat chianahte chuan awm reng rawh tiin a fuih (2 Tim 3:14, 15). Paula anga pianthar mamawh hi Kohhranah an awm reng a, an pianthar theih nn thawh zl a \ul. Nausn baptisma chantr hian Timothea anga naupan lai a\anga chhandamna thutaka ding an awm tih rinna hi
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

82

a keng tel a. An tna pawimawh chu Krista anna lama puitling tra zirtr leh harhtharna an chan fo theihna tra beih zl a ni. Presbyterian Kohhran chuan campaign, crusade leh camping nasa takin a kalpui a. Hei hi intihpianthar tumna ni bawk mah se, intuai thar lehna leh intihharh thar lehna a ni zwk mah. Pathian thu awmzia leh tumte kan hriat chian theih nn sawi fiah dn kawng hrang hrang a awm thei. Piantharna chu Thlarau Thianghlim zra Lal Isua rinna leh a tna inpkna a ni a. Harhtharna chu Pathian thu hriat thiamna thar te, nun ngui leh chau leh tlute kaihthawhna leh tihchak tharna te a ni a. Chuvngin Mizoram Presbyterian Kohhran chuan Harh thar lehna (Revival) Committee a din a. Chumi hmang chuan Kohhran mite nun tiharh thar trin nasa takin \an a la mk a ni. Isua Krista ringtuten he leia an dam chhngin chhandam nih inhriatna an nei thei em tih chungchngah Augustine-a (354430 AD) chuan inhriat theih a nih a ring a. Roman Kohhranah chuan puithiamten sual ngaihdamna an puan zet a \l \hin avngin chhandam nih inhriat theih chu an ring lo. Calvin-a leh Kohhran Siam\hatna tichhuaktute chuan a theih an ring. Presbyterian Kohhran thurin bulpui Westminster Thurin (1646-a siam) chuan chhandam nih inhriat chian theih a nih thu chiang takin a sawi. Tihtak zeta Lal Isua ringa, hmangaihtu, a hmaa chhia leh \ha thianga awm tum mi chuan, he dam chhng hian khawngaihna hmunah an awm (chhandam an ni) tih an hre ngei ang, a ti a. Mahse inhriat chianna chu Isua rin avngin a lo awm nghl kher lo va, eng emaw chen nghah pawh a \ul thei. Inhriat chianna nei trin Thlarauvin a pui a, inlrna danglam bk tel kher lo pawhin hriatna tluang pangngai dik taka hmangin a hre thei a ni. Inhriat chianna chu chhan hrang hrang avngin a nghng thei a, a kiam thei a, a chwl thei. Mahse Thlarau Thianghlim hnathawh avngin beidawnna twpkhwk lakah pawh chelh dinin an awm a ni, a ti a. Welsh Thurin pawhin hetiang deuh chiah hian a sawi bawk.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

83

India Ram Presbyterian Kohhran Thurin No. VII chuan Krista chu ringa a thu zwmtute chu chhandam an ni a, sual ngaihdamna te, thiam chantrna te, Pathian fa nihna te, Thlarau Thianghlim chnpuina azra tihthianghlimna te, chatuan ropuina te an chang a. Ringtute chuan tn dam chhng pawhin chhandam nih inhriat chianna lwmawm tak chu an chang thei," tiin a sawi a. Hetah hian Lal Isua ringtute chuan tn dam chhng hian chhandamna leh chhandamnain a kente chu an chang nghal thei a ni tih kan hmu a. Chhandam nih inhriat chianna erawh chu an chang thei a ti a. Inhria an awm a, inhre lo pawh an awm thei tih a sawi. Ringtu tam tak chuan chhandamna leh chhandamnain thil \ha a kente chu an chang nghl a ni tih an hria a. Chu chuan lwmna te, thlamuanna te a pe a, ngaih\ha takin an awm \hn. Chu chu Lal Isua leh Thuthlung Thar zirtr dn pawh a ni. Johana 5:24 te, Rom 8:16 leh Bible thu tam takin chhandam nih chu inhriat theih a ni tih an sawi a ni. Ringtu \henkhat chuan chhandam an ni tawh tih inhriatna fel tak an nei lo. An rinna leh an nun dn enin Lal Isua an ring takzet tih erawh chu a hriat theih. An thla a muang a, hlauhna leh rinhlelhna pawh an nei lo. Amaherawhchu, chhandam nih inhriat theih a ni tih an ngaihtuah ngai lo va, chutiang lam zirtrna pawh an dawn loh avngin inhriat chianna an nei lo mai a ni a. Chhandamte awm dn tr leh tih tr lamah an kal mai a ni. Zirtrna dawng ni se, hriat thiam an harsat lo vang. Sawi ho atn 1. 2. 3. Mizoram Presbyterian Kohhran hian piantharna nge a mamawh zwk harh thar lehna? Presbyterian Kohhran Revival Speaker-ten piantharna thu nge an sawi tam zwk harh tharna thu? Chhandam nih inhriat vek hi a \l kher em?
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

84

March 20

PRESBYTERIAN PASTORAL MINISTRY


Chhiar tr : Ephesi 4:9-16; Tita 1:5-9

Pastoral Ministry chu Pastor-te rawngbwlna leh an hnathawh sawina a ni a. Chu chu Kohhran enkawl leh kilkawi a ni ber a. Kohhran enkawlna ti pawhin a sawi theih. He thu hi India Ram Presbyterian Kohhran a\angin kan thlr ang a, chutah pawh Mizoram Presbyterian Kohhran kal dn kan sawi ber dwn a ni. PCI Dnpuiah chuan Pastor-te rawngbwlna enkawltu Pastoral Committee leh Sub-Pastoral Committee-te awm mah sela, a tak takah chuan Kohhran rorlna Tualchhng, Bial, Presbytery leh Synod kutah a awm ber a. Mizoram Synod-ah chuan Synod kutah engkim deuh thaw a awm a ni mai. Hmun dangah chuan Pastoral Ministry-in a ken Pathian biak inkhawm hruai te, thu leh sakramen rawngbwlna te, inneihna leh mitthi vui te, damlo kan leh counseling te chu Pastor-te kutah a awm a. PCI-ah chuan Pastor-te kutah a tam ber awm mah se, sakramen bk chu Upate nn an khawih ho vek a. Pastoral Ministry pawhin Pastor-te leh Upate thawh hona a huam vek a ni. PCI Dnpuiah chuan Pastoral Ministry entu pathum a awm a, an tih tra ruatte chu hetiang a ni: Bial chuan, A huam chhng pulpit rawngbwlna a vil \hn ang a, pulpit-te chu a hman dn tr dik taka hman a ni ngei em tih a hre \hn tr a ni, tih a ni a. Presbytery Sub-Pastoral Committee chuan, A \la a hriat angin thil a lo siam rem lailwk thei ang a. Presbytery huam chhnga Kohhran chwmna lam rng rng a ngaihtuah ang a, a rawtna chu Presbytery-ah a
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

85

thlen \hn ang, tih a ni a. Synod Pastoral Committee tih tr pawh a tawi khawp mai, Sub-Pastoral thu rwn thlen leh Synod huam chhnga Pastor hna lam thil zawng zawng a ngaihtuah ang a. Kum tin vawi khat tal an \hu ang, tih a ni. Bial kuta pulpit rawngbwl hna awm hi a taka ken kawh chu thil awlai a ni lo. Presbytery Sub-Pastoral Committee chuan Presbytery inkhwmpui thlr trin thil a lo siam rem lailwk a ni mai a. Presbytery huam chhnga Kohhran chwmna lam rng rng ngaihtuaha Presbytery inkhwmpuia rawtna thlen erawh chu sawi tham a awm meuh lo. Pastor-te rawngbwlna report a dawng a, fuih ngaite chu a fuih bawk \hn. Synod Pastoral Committee chuan Sub-Pastoral thu thlente chu a ngaihtuah a. Pastor tr lk te, nemngheh tr ruahman te, an awm hmun sawn leh awmna tr ruat te, Pastor-te thunun leh bn chungchng te Synod ngaihtuah trin a lo rl lwk a. Kum tin Pastoral Ministry thupui tr a thlang bawk a. Ngaihtuah tra a chhawp chhuahte chu Synod-in \ha a tih angin a rl \hn. PCI Dn bu chuan Pastor tih tr pawimawh zualte chu Pathian thu hril te, Sakramen buatsaih te, ringtute tihchak te, inthlahdah chawh harh te, hrehawm tuar thlamuan te, Krista taksa tihpuitlin te, a enkawlna hnuaia awm zawng zawng kan leh ngaihsak te, kawng tinrnga Kohhran rorl dn dik ngaihtuah te hi a ni, a ti a. Upate mawhphurhna pawh Kohhran thlarau lam nunah te, rorlna lamah te, rethei enkawlah te Pastor-te nna thawh ho a ni, a ti a. Hng a\ang hian PCI Pastoral Ministry chu Pastor-te leh Upate thawhhona a ni tih kan hmu. Mizoram Synod chuan kum 1999 a\ang khn Pastoral Ministry Kaihhruaina a siam a. Chutah chuan Kohhran enkawlna chungchnga committee hrang hrang, Synod a\anga tualchhng Kohhran Committee thlenga an mawhphurhna trte siam a ni a. Minister leh Pastor te, Pro. Pastor te, Upate leh Pm Upate dinhmun leh mawhphurhnate sawi a ni bawk.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

86

Kohhrana rawngbwlna png hrang hrang dinhmun leh kalpui dn trte pawh tihlan a ni a. Kaihhruaina \ha leh \angkai tak vek a ni a. Zawm kim tr hmabk erawh chu tam tak a la awm. Synod Office a\anga Pastoral Ministry enkawlna chu Senior Executive Secretary mawhphurhnaah dah a ni a. Synod Officers' Meeting-in a enpui \hn. Pastor-te ni tin hnathawh dn trah ziakin kaihhruaina fel tak a awm lo naa, Rawngbwlna Report form-a tihlan te, Pastoral Ministry Kaihhruaina te chu eng emaw chenah kaihhruaina a ni a. Hng bkah hian a tak taka thawhna hmunah chuan Pastor hmasate chu kaihruaitu an ni. A tr a\angin Pastor-te chu Synod-in hneh takin a enkawl a, Pastor-te pawhin Synod thu an zwm \ha a. Pastor-te rawngbwlna chu nghet takin a kal zl a ni. Mizoram Presbyterian Kohhranah chuan Pastoral Ministry chu Synod kuta awm a ni ber. Tualchhng leh Bial leh Presbytery te pawhin Synod thu chu rinawm takin an kalpui a. Pastor-te leh Upate pawhin Synod kaihhruaina chu an ngaichng \ha m m bawk. Mizoram Presbyterian Kohhran Pastoral Ministry chu a inhlwm \ha a, a nghet bawk. Rawngbwlna png hrang hrang pawhin a chak phah a. Kohhran hna pui, Chanchin |ha hril (Mission) leh rawngbwlna png dang zawng zawng pawh khai dingtu a ni. Sawi ho atn 1. Kohhran chak nn Pastoral Ministry hi engtiang takin nge a pawimawh? Rawngbwlna laipui leh a pawimawh ber a ni em? Kan Kohhran Pastoral Ministry-ah hian eng laite hi nge siam \hat \l nia kan hriat? Pastor-te ni tin hna thawh dn tr leh an tih leh tih loh trte Synod-in siam se a \ha ang em?
www.mizoramsynod.org

2. 3.

NILAI THUPUI

87

March 27

PRESBYTERIAN RAMTHAR RAWNGBWLNA


Chhiar tr : Matthaia 28:16-20; Tirhkohte 1:7, 8.

Kum zabi 18-na twp lam leh 19-naah khn Protestant Kohhranhovin Asia leh Africa ramah te ramthar rawngbwlna beihpui an thlk a. United Kingdom te, U.S.A. te, Canada te, New Zealand leh Europe khawmualpui te-a Presbyterian Kohhrante pawh a thawk nasa pwl an ni. Zirna lamah phei chuan an thawh hlwk khawp mai. Wales Presbyterian Kohhran pawhin India hmrchhakah an rawn thawk a ni. Hla taka mi thim, Pathian thu awih lote, Thlarau chhiarsn loh an boral mk e, tih hi anmahni turtu a ni a. Chutiang rilru chu puin Mizorama Kristian hmasate chuan ringlote an vei nghl a, Kohhranin nasa takin \an a la bawk a, kum sawmnga chhngin Mizoram pum pui a ng chhuak hman a ni. Ram pwnah chuan mi mal \hahnemngaite an feh chhuak hmasa a, Kohhran pawhin rei a rial lo. Ram chhng leh ram pwnah hma a la thuai a ni. Home Mission: Mizoram chhnga hnam dang ringlote znga rawngbwlna-ah chuan 1925 khn Cachar nna inrina lai vla chng Langrwng leh Chawrai zngah thawh \an a ni a, 1970 vl khn an Kristian hman veka hriat a ni. Kum 1949 a\angin Bru (Tuikuk) zngah tirhkoh dah \an a ni a, hma a swn \ha viau. Chakma-ho zngah pawh 1961 khan thawh \an a ni a, anni hi Buddhist sakhaw bia an ni a, an znga rawngbwlnain hma a swn chak vak lo. Home Mission hian Mizoram chhim leh hmr a huam a. Rawngbwlnaah hian zirna school din leh
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

88

Chanchin |ha hril bkah tn hnai deuh a\ang khn Bru leh Chakma Gospel Team te dina hmalk a ni bawk. Harsatna eng eng emaw krah rawngbwl hna a la kal zl a, hma pawh a swn zl a ni. Ram chhng rawngbwlnaah hian 1984 vl a\ang khn hnam dang (Non-Mizo) zngah thawh a ni bawk a. Chu chuan Vai hnam chi hrang hrang te, Meitei-te leh Kwlho te a huam a. Hindu leh Buddhist leh Muslim an ni ber. Hng rawngbwlna hi Ramthar Board kaihhruaina hnuaiah kalpui a ni a. Tualchhng leh Bialte pawhin an thawk nasa hle. Ram pwn Mission: Kum 1925 a\ang khn Mizoram Presbyterian Kohhran chuan ram pwn lama thawh zai a rl a, mahse a puitling lo. Kum 1961-ah Ramthar Board din a ni a, 1966-ah Ramthar Office hawn a ni a, Executive Secretary leh Board Secretary-ten an enkawl zui nghl a ni. Synod Mission Board chuan kum 1968 khn Mizoram pwnah Mission Field pathum Manipur, Cachar Tlngram leh Mikir (tnah Karbi Anlong)-ah te a hawng a. Thawhna tr zawngin Mission Field pawh a hawn belh zl a. Kum 2011 khn ram pwnah Mission Field 15 a awm, chngte chu- Manipur, Barak, Tripura, Delhi, Kolkata, Siliguri, Karbi Anglong, Arunachal East, Lucknow, Patna, Nepal, Arunachal West, Assam Field, Jharkhan leh Cachar Tlngram te a ni. Mission Field-ahte hian kawng hnihin rawngbwl hna kalpui a ni: (1) Direct Evangelism chu hmai chhana Pathian thu hrilhna a ni a, chu chu mi mal kawm te, khawlaia thusawi, campaign leh camping, \awng\ai, drama chhuah leh thil dangte hmanga Chanchin |ha hril a ni a, Evangelist-te hna pui ber a ni. (2) Indirect Evangelism chu zirna School din te, tihdam rawngbwlna te, kut themthiam lam zirna te, lo neih leh huan siam te, ni tin school piah lama zirna (Non-formal education) te, Bible School leh a dangte a ni a. Indirect Evangelism hi
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

89

Mission Board sum sn tamna ber a ni. Ramthar rawngbwlna atn hian sum hman pawh a pung chak hle a, kum 2012-2013 chhng atn chng nuai sangli sawmsarih pahnih chuang hman tum a ni. Training-na hmun: Missionary thawk mkte leh thawk tra buatsaihte tn Mission Vngthlangah Missionary Training College a awm a. Hei hi Missionary Training Center tih a ni \hn a. Kum 2010 a\ang khn College-ah hln kai a ni. Hei bkah hian Bwngkwnah hnam dang ring tharte tn Pathian thu zirna Presbyterian Hindi Bible School a awm a. Silchar kawng Bualpui North-a Mission Development Training Center-ah chuan 2001 a\ang khn ranvulhah te, kut themthiam lamah te, lo neih leh huan siamah te Missionary-te leh ringtharte hnnah training pk a ni bawk. Mi dang nna thawhhona: Synod Mission Board thawhna hmun hrang hrangah hian Mission pwl dang leh Kohhran awm sa-te pawh thawhpui a ni a. Chu bkah, India ram leh khawvl hmun dangah, Council for World Mission telin, Mission pwl hrang 16 a thawhpui mk. Kohhran thawhhona bkah Kohhran chhnga mi \hahnemngai, pwl hova insiama ramthar rawngbwlna a hranpaa kalpui eng emaw zt an awm a, thawh pawh an thawk \ha. Chutiang atna mi thilphalna dawh khwm pawh a \hahnem ta hle. Mizoram Kristiante vnneihna chu Chanchin |ha hril darh an vei hi a ni a, Kohhran pawhin a chakpui. Thilpk leh thawhlwma \hahnemngaih bkah, mahni ngei a hmunah kala va hmuh leh work-camp nei te an awm reng bawk a. Mission Field-a ringtharte enkawl dnah duhsakna leh duat rawngkai, tipangchang thei pawh a tam mai. A pum puia thlirin Mizoram Presbyterian Kohhran Ramthar rawngbwlna hi a hlawhtling a. Ringtu tlo leh nghet chher chhuak
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

90

tra hma lk chak erawh chu a pawimawh hle a. Mahni kea ding thei tr leh \anpui reng theih loh hun pawha an inenkawl theih dn tr ngaihtuah chak pawh thil \l tak a ni. Sawi ho atn 1. 2. 3. Mizoram Presbyterian Kohhran Ramthar rawngbwlna a hlawhtlinna chhan nia kan hriatte han sawi teh u. Ramthar rawngbwlnaah Kohhran tih\hatna lai leh tih\hat twk lohna nia kan hriatte sawi ni se. Ringtu tlo leh nghet chher chhuah nn eng hmanruate nge pawimawh ang? Tih tr leh tih loh tr engte nge awm ang?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

91

April 3

PRESBYTERIAN LEH REVIVAL


Chhiar tr : Isaia 57:15-18; Sam 85:6; Tirhkohte 3:17-21

Revival tih hi 1977 Synod chuan Harhtharna tiin a dah a. Harhna tih te, harhtharlehna tite pawhin hman a ni bawk a, ang khat vekah ngai ila. Mizoram Presbyterian Kohhran chu harhna hrin a ni tih hi a dik chiah lo. Harhna a thlen hma pawhin Kohhran a ding tawh a, harhna lo thlen a\ang erawh chuan ringtu an pungin, Kohhran a \hang ta vak a ni. Kum 1904-1905-a Wales rama harhna thleng kha Kristian ni tawhte zngah a ni ber a. Mizoramah erawh chuan Kristian tlmte zngah a thleng a, ringthar tipung zwngin a thawk nasa a, Kohhran a tichakin a tinghet bawk. Harhna thlen hma chuan an pung chak lo hle: 1900-ah 15, 1901ah 24, 1902-ah 40, Baptist Mission-in chhim lama an thawh \an kum 1903-ah 36, 1904-ah 57, harhna thlen hma kum 1905ah 90 an awm a. Harhna hmasa ber April 4, 1906-a a thlen kum twpah chuan Kristian 167 an awm. Harhna hi a rnpui chuan a kal zl lo a ni mai thei, a hnathawh erawh chuan ringtu a tipung zl, hetiangin: - 1908-ah Presbyterian member zawng zawng 420, 1909-ah 626, Presbytery neih \an kum 1910-ah 949, 1911-ah 1723, 1912-ah 2455, harhna rnpui \um hnihna thlen kum 1913-ah 4776, a hnu kum thumna 1916-ah chuan 8579 an tling tawh a ni. Harhna rnpui \um hnih dang (1919 leh 1930/5-ah te) a thleng leh a, Kohhranin \hahnemngai takin a thawk reng bawk a. Kum 1941 Chhiarpuiah chuan Mizoramah Kristian zaa 64.21 an awm a. Chanchin |ha thlen kum 50-na Golden Jubili lawm kum 1944-ah chuan Presbyterian Kohhranah
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

92

member 80,584 an awm a. Hemi kum hian Mizo \awng hmang zngah chuan ringlo tlmt chauh an awm a, 1951-ah chuan an Kristian deuh vek tawha sawi a ni. Kum 1930 hnu lam a\ang kha chuan harhna ze hrang hrang a chm hlen ta a tih theih. Kum 1959 vl a\anga in\anin 1960 chhovah khn ram pum huapin thu lama harhna a lo thleng a. A thupui chu pianthar leh chhandam nih inhriat a ni. Hei hi chuan \halai zngah a thawk ber a. Chhandamna thu an sawi uar a. Kohhran Hlabu bkah lehlin thar leh phuah thar hlate an sa nasa hle bawk. He harhna a\ang hian lehkhathiam rawngbwltu \ha leh \angkai tam tak an lo chhuak \an a ni. Hlim-lm harhna ang chi kha a tr lam ang khn ram pum huap chuan a thleng lo vang vang a. Kum 1984 January ni 7, Inrinni zn inkhwmah Synod-in a rl angin ram pumah harhna dlin \awng\ai rual a ni a. Hemi kum April ni 4 hian Harhna Ni hman \an a ni bawk. Chumi hnu rei vak lo a\ang chuan harhna a lo thleng ta a. Kum hnih vl a awh. Sual inhriatna neiin sual thuphachawi \awng\aite an uar a, hnungtawlh leh ze thar eng eng emaw a keng tel bawk. Hemi \um pawh hian nula leh tlangvlah a thawk nasa zual a ni. Harhna hian Kohhranah malswmna a thlen rualin harsatna a keng tel ve bawk. Zai tuina leh taksa chtnain a thawh bka thupui ken a nei \hn: 1906-ah Sual inhriatna, 1913-ah Isua lo kal lehna, 1919-ah Kraws thu, 1930/1935-ah Thlarau Thianghlim. Kum 1930 hnu lam harhna a\ang chuan khurh lm leh thlarau thilpk chi hrang hrang te, \awnghriatloh leh hlim rui tih angte a lo lang a. Harhna changa lmte chu Mihlim tih an ni. Harhna chan leh kalpui duh dn inan loh avngin ngaih dn hrang a lo chhuak a. Filawr deuh leh ho hrang nei te, Kohhran chhuahsan tate an lo awm a. Chhuak lo zngah pawh \henkhat chu Kohhran tiluhai khawpin an ch a. Chutiang hleihluakte avng chuan 1935 a\ang kha chuan Assembly (Synod) chuan
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

93

harhna chungchng a ngaihtuah ta fo va. Kaihhruai tuma kawng hrang hranga hma a lk bkah 1949 khan Harhna Hruaina a chhuah a. Sawrkrin kut a thlk tk hialte pawh an awm a ni. Thil \ha lam a thlente erawh chu pawimawh tak a ni: Ringtu a tipung a, Mizo hnam a tipumkhat a, thuhrila vk vlte a ko chhuak a, hla phuah thiam a chher chhuak a, hun puma rawngbwltu a tipung a, \awng\ai a uartr bawk. Harhtharna hi Pathian Thlarau hnathawh a ni a, Kohhranin a mamawh reng a ni. A chan dn leh ze hrang lo langahte erawh chuan a changtu mi mal ziain kawngro a su thui hle a, kal sual leh tih lutuk pawh a awm thei. Kohhran chuan fmkhur takin harhna hi a kalpui a. Thlarau Thianghlim zra harhna changtute chu kaihhruai leh kilkawi an ngai tih a hria a. Kum 1970 hma lam hret a\ang khn thuhrila vk vl leh pwlho (team)-a insiamte an lo chhuak \an ta a. Synod hriatpui ni hran lo mah se, Biak Inahte thusawia rawih an ni zl a. Chutiang lam rawngbwlna lo pung zl chu thlrin kum 1977 Synod chuan Executive Committee enkawlna hnuaiah Harhtharna (Revival) Committee a din a. A tum ber chu Kohhran rawngbwlna thlwp leh tichak zwnga harh thar zlna kawng zawn leh kaihhruai a ni. Synod Office a\angin Executive Secretary kaihhruaiin Revival Director-in a enkawl a. Revival Team-hote tn Seminar leh Retreat te a buatsaih a. Synod hriatpuia rawngbwl trin Speaker-te a la a. Speaker-te leh an Team-hote cht velna atn sum lama \anpuinate a pe a. Kum 2012-2013 chhnga thawk tr pawhin Revival Committee-in Revival Speaker 70 a la a ni. Mizoram Presbyterian Kohhran chuan harhna pawimawh dn a hria a, a ngai pawimawh a, a thlen zl nn \awng\ai leh thiltihin \an a la a. Harhna dik, Kohhran siam\ha leh tichaktu a thlen theihna kawng pawh a ngaihtuah reng a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

94

Sawi ho atn 1. Mizorama harhna kan tih ang hi thleng ta fo lo se, Mizoram Kohhran hi engti angin nge awma kan rin? (Khawvla Kohhran tam takah pawh a thleng fo lo va). Harhna dik leh dik lo engtin nge kan hriat ang? Engtin nge harhna dik kan chan theih ang? Harhtharna thlentirtu chu Pathian a ni a, a lo thlen theih nn mihring lamin mawhphurhna kan nei em?

2. 3.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

95

April 10

PRESBYTERIAN LEH POLITICS


Chhiar tr : Sam 24:1-3

Politics chu ram inawp leh sawrkr chungchng, ram leh hnam \hatna tr ngaihtuahna a ni a. Ram chhnga mi chu tumah kan bng thei lo. Politics hi mihring thil a ni mai lo va, Pathian thil, Pathian ram rorlnaa tel a ni a. Politics-a inhman pawh Pathian rawngbwlna kawng khat a ni. Politics \hat leh \hat lohna chu a luhchilhtu (khltu)-te leh mipuiah a innghat thui hle. A \hat twk loh avnga inthiar fihlmsan chu thil pawi tak a ni ang. A lo bawlhhlawh pawhin Kohhran chuan tihthianghlim a tum zwk tr a ni. Politics khltute tn pawh ram hmangaih te, mipui inpumkhatna zawn te, mipui ham\hatna ngaihtuah te, sakhua leh Kohhran ngaih pawimawh te, an nungchang vn \hatte chu thil pawimawh tak a ni bawk. Mizoramah chuan Kohhran a din hma leh din hnu kum 50 thlengin khaw tin hi lal rorlna hnuaiah a awm a, Assam sawrkr aiawhin Bawrhsp-in a awp a. Party-politics a lo lt ta a, rei lo tah lalte pawh bn an lo ni a. Party hrang hrang a lo piang a, rorltu nih inchuhin an hmanhlel ta a. Inhnial leh insawisl a nasa a. Kohhran nun pawh a nghawng na hle. Politics avngin rlthuam hial chelek a lo ni ta a. Chuta \ang chuan Mizoram Presbyterian Kohhran chuan politics chungchngah aw a chhuah ve ta a ni. Kum 1946-a politics party hmasa ber a lo din pawhin Kohhran hnuaia thawktute leh Kohhran Upate pawh an zuang lt a, party-a mawhphurhna sng tak chelh te, V.C.-a \angte
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

96

pawh an awm. Party inerna leh insawichhiatnain chhngkua leh khawtlng nunhona te a nghawng tkah erawh chuan rawngbwltu tam tak chu an rlbng ta a ni. Kum 1966 March thla tr a\angin Mizoram chu Rambuai a lo ni ta a. Mihring nun inlksak leh thil duhawm lo tam tak a thleng ta. Politics avnga chutiang thil lo thleng ta chu Kohhran chuan \ha a ti lo va. Mihring nun tichhe zwnga che lo tr leh inrem taka awm trin ngenna a chhuah \hn. Indote pawh an inrem theihna trin theihtawp a chhuah zui ta a. Mipui tna remna leh muanna kawng zawn chu politics kalpui dn tr niin Kohhran chuan a ngai a ni. Kum 1972 January thlaah Mizoram chu U.T. a lo ni a, April thlaah M.L.A. thlan a ni a. Hemi atn hian Synod-in a vawi khat nn Inthlan thuchah a chhuah a. Chuta \ang chuan MP leh MLA leh VC/Local Council thlan dwnahte thuchah a chhuah ta \hn a. Candidate ruat dn tr te, inthlan campaign dn tr te, thlangtute mawhphurhna te, thlan tlinte chunga mipui mawhphurhnate Inthlan thuchah-ah chuan a tr lang \hn. Kohhran chuan party duhsak bk a nei lo va, thlan tlinten an term kum nga chhng hmang zo thei zl se a duh. A remchn angin Synod Executive Committee-in M.L.A. thlan tharte chu a kwm \hn a. Lawmpuina leh duhsakna te hlnin, Kohhranin an hnn a\anga a beisei leh ram \hatna tra tihhlawhtlin a duhte a hriattr \hn. Mizoram Synod chuan kum 1979 khn Khawtlng Nun Hruaina Committee (Synod Social Front) a din a. Committee hnathawh tr znga pakhat chu Politics lamah Pathian thu leh Kohhran duh ang zwng zirtr leh kaihhruai tih a ni. He lamah hian Social Front chuan hma a la nasa khawp mai. Politics kalpui dn \ha inzirtr nn Seminar te buatsaihin, paper ziakte chu a buin a chhuah a. Pathianni hun pum pea sermon thupuia hman te, Bial huap leh tualchhng Kohhran hrang hranga Campaign
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

97

neihte chu hmalk dn tlngpui a ni a. Chutiang sawi tr chuan Synod Office a\angin mi a tirh chhuah \hin bkah tualchhng Kohhrana mite pawh hman \hin a ni. Synod hmalknate chu swtna chin awm bawk mah se, beisei angin thil a kal lo va, inthlanna a felfai \hn lo. Kum 2004 Synod chuan politics siam \ha tra hmalk a rawt a. Chumi thu kal zlah chuan 2006 kum khn Kohhran leh tlwmngai pawl hrang hrang infinin Mizoram People Forum (MPF) din a ni ta a. A tum ber chu politics dik leh \ha a awm theihna tra beih a ni a, inthlanah rilru a pe zual deuh. Ram pum huapin a thawk a. Mizoram MLA inthlan 2008-ah kha chuan India ram hmun dang a\anga hriat khawpin a thawk \ha a ni. Politics siam \hat tuma a thawh \hin lai hian Synod chuan politics lamah inhawnna leh inkhrna chin a nei. Politics khltute chu Kohhran mi vek an ni a, rawngbwltu \henkhat pawhin an luhchilh zl bawk. Synod Officer-te leh Department Head-te erawh chu political party-a an tel ve a remti lo (SC. 25.3.1966). Synod mirawih, Minister leh Minister ni lote chu a tr lamah chuan inthlan candidate-ah an tel phalsak theih dn a awm a (SC 29.11.1956). A hnu lamah erawh chuan Synod Service Rules-in a sawi angin Synod hnuaia thawkte chuan M.P., M.L.A., leh a dangte thlannaa candidate-ah an tel dwn chuan an hna chawlhsan a ngai ta a ni. Political party thiltihna atn Kohhran Biak In hman phal a ni lo va (SC 29.10.1965). Synod Conference Centre leh Kohhran Hall-te pawh chutiang atn chuan hman phal a ni lo bawk. Kohhranin ngaih dn sawi lo mah se, Minister (Pastor)-te chu pension tawh pawh ni se, mipui chuan inthlana party candidate-ah chuan tel trah an ngai vak lo a ni. Mizoram Presbyterian Kohhran chuan politics chu a ngai pawimawh a, \ha turin a duh a. A \ul anga siam \ha trin thawh zl a tum a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

98

Sawi ho atn 1. 2. Politics siam \hat a tumnaah Kohhran hian a ti lutuk tawh kan ti nge a la ti twk lo kan ti? Politics chu a thianghlim tur a ni kan ti \hn a. Chuti a nih chuan Kohhran rawngbwltu Minister leh Upate znga mi \ha, a ti wm mite chu an party duhzwngte zawm trin Kohhran hian fuih \hin ta ila a \ha ang em? Kan ram politics a lo thianghlim theih nn engtia hmalk zl nge \ha ber ang?

3.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

99

April 17

PRESBYTERIAN LEH SAWRKAR


Chhiar tr : Sam 22:28-31

Presbyterian Kohhran kalhmang din chhuaktu John Calvin-a (1509-1564) chuan a hun laia Sawrkr leh Kohhran thuneihna thk tak maia a inpawh pawlh chu \ha a ti lo va. Kohhran leh sawrkr chu \ang dn, hnathawh hrang si a ni. Inen hrang thei erawh an ni lo. An ding dn a, mawhphurhna chin an nei ve ve a, mawh inphurh tawnna chin pawh an nei a ni, tiin a zirtr a. Chutiang chu Presbyterian-ho kal dn a ni ta zl a, sawrkr leh ram \hatna tr ngaihtuah chungchngah pawh tha an thawh \ha hle \hn a ni. India ram hi sakhaw bk nei lo sawrkr (secular state) a ni a, sawrkr leh sakhua chu a hrangin an kal. Mahse Mizoram chu Kristian hlang deuhthawna, rorltute pawh Kristian vek deuhthaw an nihna a ni a, chutah pawh a tam ber chu Presbyterian an ni zl rih. Chutiang chu a nih avngin Calvin-a ngaih dn leh Presbyterian kal dn khi thui tak a zui theih a ni. British-in Mizoram a awp chhng khn Sawrkr leh Kohhran inlaichnna a \ha a, Zospte leh sawrkr hotute pawh thil \lah chuan an inpui tawn \hn. India ram Independent hnuah pawh harsatna sawi tham a awm lo. Sawrkr chu ram dn siamtu leh rorltu a ni a. Chngte chu M.P. te, M.L.A. te, District Council te, Municipal Council te, Local Council te, V.C. te a ni. Mizoram chuan 1952-ah khn District Council a nei \an a, hemi kum hian MP, MLA leh District Council te Mizorama inthlanpui hmasa ber a awm a. Kum 1954-ah lal bn a ni a, V.C. inthlanna hmasa ber neih a ni bawk. Kum 1972-ah Mizoram chu U.T. a ni a, M.L.A. thlan a
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

100

ni bawk. MP tih loh a dang zawng khi Mizoram Kohhran nn innghng renga awm an ni. Democracy ram kan ni a, rorltu tra mipuiin kan thlan tlinte chu ram hruaitu atna Pathian ruatah kan pawm. Party ticket hmanga thlan ni mah se, thlan an nihna chhan chu anmahni thlangtute tn bk ni lovin, ram chhng mipui zawng zawng tn a ni. Kum nga rorl tra thlan an nihna hun chu hmang zo thei ngei se Kohhran chuan a duh a. Sawrkr siamtu chu eng party kaihhruai pawh ni se, Synod chuan Pathian ruatah ngaiin a thawhpui vek a. Party enga mah thliar bk lovin, sawrkr rilru put dn tr leh hna thawh dn tr chungchngah, Pathian thu en chungin \ha nia a hriat chu Synod chuan a puang chhuak \hn. Chu chu tlm han tarlang ila. Rorltute chuan inthlanna hmanga Pathian ruat an ni tih hriain Pathian duhzwngin rorl an tum tr a ni a. An rorlna chu hleih nei lo, party tih bk lutuk nei lo, mi tin fn kim, huapzo rawngbwlna a nih a ngai. Inthlan dwna ro an rl huna an tih tr an ziak chhuahna Manifesto ang chu an tih beiseiin mipuiin an thlang a, anni pawhin tihhlawhtlin ngei an b a. An hmaa rorltuten ram hmaswnna tra an hmachhawp tihpuitlin a pawimawh hle. Kan ramah eizawnna nglnghet leh kawng tinrnga hmaswnna kawng \ha a lo awm theih nn leh kan intodelh theih nn rorlna dik leh fel a awm a ngai a. Corruption tinrng lakah an fihlm a pawimawh takzet a ni. Ram rlmuanna leh inpumkhatna hi rorltute mawhphurhna a ni a. Vantlng nun \ha a awm theihna trin Kohhran leh tlwmngai pwl thawhpui thiam a \ul. Ram leh hnam humhalh leh vnhim te, leilung fate chanvo ngaih pawimawh te hi hnam hnufual leh rethei, Mizote tn chuan a pawimawh m m a. A ti theitu chu rorltute an ni. Chutiang taka pawimawh chu an nih avngin Mizoram Presbyterian Kohhran chuan inthlan dwna thuchah a siam \hin bkah M.L.A. thlan tlinte kawmna a buatsaih \hn a. M.L.A. te chu
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

101

swmin Synod Executive Committee-in a kwm a. Chutah chuan a chunga kan trlan bkah thil dang tam tak, ram tna pawimawh leh \l, tihhlawhtlin ngei ni se a duhte a sawi chhuak \hn. Chngte chu M.L.A. ten an hriat a rin loh vng a ni lo. Chanchin |ha kengtu a nih angin, Chanchin |ha nn inrema kan ram rorlna a kal theih nn, duhsak tak chungin chng thilah chuan inkawmna a neihpui \hn a ni. M.L.A.te pawhin Kohhran laka an beiseite an sawi chhuak \hn a. Anmahni ngei pawh Kohhran mi an nih avngin Kohhran chu an ngai pawimawh a, an lakah an inhawng \ha hle \hn a ni. Ram rorlnaah fel lo lai awmin hre mah se, Kohhran chuan rorltute sawichhia leh timualpho zwngin thil a ti ngai lo va. Siam\hat theih dn tr ngaihtuahin, rorltute pawhin an lo hriat ve theih ngei tra mipui inzirtrna lam zwngin \an a la \hn a. Thil bk \henkhatah chuan an in leh Office-ah te lngin a sawipui bawk \hn. Rorltute chu an hun \heuhvah Pathian ruat an ni tih hi Kohhranin a pawm avngin, mipui pawhin an thu kan awih tr a ni tiin a zirtr a. Chutih rual chuan pwn lam a\anga hlauhawm laka Kohhran vnhim chu rorltute tih tr pawimawh tak niin Kohhran chuan a ngai a ni. Sawi ho atn 1. 2. Mizoramah hian Sawrkr leh Kohhran inlaichn dn a \ha twk kan ti em? Mizoram Presbyterian Kohhran hian Mizoram Sawrkr lakah a tih tr nia kan ngaihte a ti \ha twkin kan hria em? A tih loh tr nia kan ngaih tih a nei em? India rama Kristian tamna Mizoram State angahte leh Kristian tlm t an awmna State-ah te Kohhran leh Sawrkr inlaichnna a thuhmun zl thei ang em?
www.mizoramsynod.org

3.

NILAI THUPUI

102

April 24

PRESBYTERIAN LEH KHAWTLNG NUN


Chhiar tr: Matthaia 5:13-16 Presbyterian leh khawtlng nun tih kan zir dwn a. Khawtlang nun chu mi mal leh chhngkua leh vng khat leh khaw khata chngte nunhona pum pui hi a ni a. A aia huap zau ram khat leh khawvl pum huap pawhin a sawi theih bawk. Tnah hi chuan kan khawtlng leh ram bka kan khawsakna leh nunhona sawi nn kan hmang deuh ber dwn a ni. Mizoram Synod chuan kum 1979 khn Khawtlng Nun Hruaina Committee (Synod Social Front) a din a. A hnathawh tr a ruatah chuan politics te, eizawnna (economics) te, social life te, khua-leh-tui \ha nih te, kohhran leh hnam nun inlaichnna te, chhawmdwlna leh inbun nghehna lam (Relief & Rehabilitation) te a huam a. Chng zawng zawng huama mipui nunhona leh cht vlnate chu khawtlng nun chu a ni a, a zau hle mai. Mizoram Presbyterian Kohhran hian Chanchin |ha a buaipui rualin khawtlng nun a ngaihsak nghl kan ti thei ang. Kum 1906-a harhna lo thlen a\angin Mizoramah ringtu an pung chak hle a, 1911-ah chuan Presbyterian Kohhranah dnzawhkim member 1723 an awm tawh. Chanchin |hain an thinlung a tivr a, ringlo an nih laia \ha ena an en liam mai \hinte kha thlarau mit vra an han hmuh chuan a dang ta daih mai. Kum 1910 April thlaa Presbytery inkhwmpui hmasa ber an neihah chuan khawtlng nun lam thil eng eng emaw siam \hat tr an hmu ta, entr nn - zahmawh sawi leh Zo zai, se chaih, rannung sawisak leh z chungchngte. Hun lo kal zlah Kohhranin boruak thar a tawn angin khawtlng nun lam thil a ngaihtuah tam tial tial a ni. Synod-in kum 1979-a Synod Social Front a din a\ang khn inkhwmpui rorl bkah a takin khawtlng nun siam
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

103

\hatna lamah hmalk a ni ta a. Social Front hnathawh tra ruat chu hngte hi a ni1. Kohhran mite politics lamah leh ei leh br lamah te, vntlng nun lamah te Pathian thu leh Kohhran duh ang zwng zirtr leh chu mia kaihhruai. 2. Khua leh tui \ha ni tra Kohhran mite zirtr leh kaihhruai. 3. Kohhran leh hnam nun (Culture) inlaichnna thila Kohhran mite zirtr. 4. Harsatna chi hrang hrang twkte \anpuia, tlwmngai pwl dangte nna hmalk tln. Kum 1983 Synod chuan a hnathawh tr huang hi tichiangin a tizau leh hret a. Chngte chu Seminar leh lehkha chhuah leh Campaign leh thil dang hmanga hmalk te, tualchhng leh Synod thlenga chhawmdwlna lam kawng zawn te, ram chhng development hna rual taka a kal theihna tra beih te, dinhmun leh chi bing thila inenhranna awm lo tra vn te, Kristian pwl dang thawhpui tra hma lakte a ni. Kum 1989 a\ang khn Synod thu angin tualchhng Kohhran tam takah Social Front Committee din a ni a. Synod-in hma thar lkna tr a siam zl bawk. Kawng hrang hrangin ram pum huap te, Bial leh Tualchhng huap tein Seminar te, Workshop te, Campaign leh lehkhabu chhuah tein hma lk a ni a. Chngah chuan thupui chi hrang hrang hman \hin a ni - Rethei chawikn, sumdwnna lama kaihhruaina, sex education, z leh drugs hman sual laka invnna, Journalism, |halaite harsatna zirho, HIV/AIDS Awareness Campaign leh thil dang tam tak a ni a. Hma a lk tawhna znga a pawimawh leh lian deuhte chu - Khawtlng nun siam\hatna lam (Social Reform) te, Political Education te, Ei leh br (Economics) lam intodelhna te, Zirna siam\hatna (Education Reforms) te a ni. Kohhran mal Social Front Committee-in tualchhngah kawng hrang hrangin hma an la reng bawk. A chunga sawite bka hmalkna lian ber Synod Rescue Home chu 1987 khn din a ni a. Hetah hian z leh drugs avnga
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

104

harsatna neite leh thil chn \ha lo dang vnga \anpui ngaite enkawl a ni a. Enkawlna dawng tawhten mahni an inenkawl theih nn Driving, Computer leh hnngtah zirna te pawh buatsaihsak an ni bawk. Synod Social Front chu a trah chuan Synod Executive Committee hnuaiah sub-committee a ni a. Nasa leh zuala hmalak \ula hriatna avngin 2002 a\ang khn Synod-in department puitlingah a siam ta a ni. Chanchin |ha chu mihring nun pum pui siam\hatu tr a ni a. Mihring nun png tinrng - politics te, eizawnna te leh khawtlng nun leh hnam nun te hi Pathian ram chhnga mi a ni vek a. Hngte hi Chanchin |hain a luan chhuak vek tr a ni, tih hi Mizoram Presbyterian Kohhran zirtrna a ni a. Chu thurin chu Synod Social Front hmalknaa kaihruaitu a ni. Khawtlng nun siam\hatnaa Kohhranin hma a lk nasatna ber pakhat chu zu chungchngah a ni. Chuti taka hma a lkna chhan chu zin mi mal leh khawtlng a tihkhawlohzia an hria a. Ram leh hnam hmaswnnain zu chungchngah a \ha zwngin nghawng a nei lm lo tih pawh a hria a. Chuvngin kan khawtlng nun a lo thianghlim zwk theih nn z chu khap tr niin a hria a, khap trin sawrkr a ngn ta a ni. Presbyterian Kohhran chuan Kohhran nun leh khawtlng nun chu thliar hran theih lohva inkawp a ni tih a hria a. Kohhran chu khawtlngah a awm a. Kohhranin Chanchin |ha thuchah a ken chu khawtlng siam\hatu leh timawitu ni trin a ngai a. Chu chu Isuan lei chi leh khawvl ng ni tra min chahna kha a ni. Sawi ho atn 1. 2. 3. Khawtlng nun ngaihsak lovin ringtu \ha emaw Kohhran \ha emaw a awm theih ang em? Kan Kohhran hian khawtlng nun siam\ha turin a thawk \ha tawk kan ti em? Khawtlng nun siam\hatna kawng \ha ber eng nge ni ang?
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

105

May 1

PRESBYTERIAN CHURCH OF INDIA (PCI) CHANCHIN TLNGPUI


Chhiar tr: Ephesi 1:22, 23; 1 Timothea 3:14, 15 India Ram Presbyterian Kohhran (Presbyterian Church of India - PCI) chanchin kan zir dwn a. Keimahni chanchin a ni a, a tlngpui tal hi chu hre \heuh thei ila a \ha hle ang. PCI tiin sawi zl mai ila. 1. Welsh Mission in\an dn leh hmaswn dn: PCI chu Welsh ram Presbyterian Kohhran Mission a\anga lo piang a ni a. Kum 1841 khn Khasi rama Cherrapunji-ah an thawk \an a, 1857 a\angin Sylhet (tna Bangladesh hmr chhak lam)-ah thawk \anin, Silchar leh Karimganj-ah hmun an khuar zui a. Kum 1897 a\angin Mizoramah an lt a, 1905 a\angin North Cachar District (Haflong vl)-ah an thawk \an bawk. An rawngbwlna chuan rah a chhuah \ha khawp mai. Khasi rama an thawh kum 50-na (1891)-ah ringtu 6862 an tling a. Mizoramah chuan Chanchin |ha thlen kum 50-na 1944-ah chuan Kohhran member 80,584 an awm a, North Cachar District-ah pawh an luh a\anga kum 50-na 1955-ah member 11,029 an awm. Sylhet-Cachar phaiah chuan a \hang chak vak lo, an luh a\anga kum 87-na 1944 khn ringtu 4,114 an awm. Manipur chhim lam tlngmiho zngah 1910 a\angin Watkin R. Robertsan a thawk a, a Kohhran din chu pwl hrang hrangh an in\hen a. Chng znga pakhat chu Manipur Presbyterian Kohhran hi a ni a, 1959-ah a ding \an a ni. 2. Kohhran rorlna inkhwmpui in\an dn: Khasi ramah chuan 1867-ah Presbytery an nei \an a, 1896-ah Khasi
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

106

Assembly (tna Synod ang hi) siam a ni. Mizoramah chuan 1910-ah Presbytery hmasa ber neih a ni a, 1924-ah Assembly pahnih Mizoram Assembly leh Sylhet-Cachar Phai Assembly din a ni a. Assembly pathum a lo awm tkah chuan 1926 khn a pathum khai khwmin Assam Synod (tna Assembly ang hi) a lo piang ta a ni. Kum 1930 khn North Cachar Hills chu Cachar Hill Tribes Assembly-ah siam a ni a. Sylhet lam kha erawh chu India independent khn Pakistan (tna Bangladesh) lamah a bet ta. Hun rei tak chu Synod thar a piang lo. Kum 1996 khn CHT Synod a\angin Biateram Synod leh KJP Synod a\angin Ri Bhoi Synod te a piang a. Kum 2002-ah KJP Synod chu pahnihah insiamin K.J.P. Synod Mihngi leh K.J.P. Synod Sepngi te a lo piang a. Kum 2006 khn Manipur Synod a\angin Zou Synod a indang bawk. 3. PCI hmingte: Welsh Mission kha Welsh Calvinistic Methodist Mission tih an ni \hn a, an Kohhran phunte pawhin eng emaw chen chu hming chu an pu a. Kum 1924 khn a pum pui huapin Assam Presbyterian Kohhran tih a ni a. Kum 1968ah India Hmrchhak Presbyterian Kohhran tia thlk a ni a. Kum 1992 khn India Ram Presbyterian Kohhran tia thlk a ni leh ta a ni. Kohhran rorlna sng ber Synod tih \hin chu 1953 khn Assembly tia thlk a ni a, Assembly tih \hin pawh Synod tih a ni ta bawk. Kum 1992 a\ang khn Assembly tih \hin pawh chu General Assembly tia thlk a ni ta bawk. 4. Inchhiarna lam: India Ram Presbyterian Kohhran hi a \hang chak khawp mai. Kum 2012 inchhiarnaa a lan dn chuan PCI chhngah Synod 8, Presbytery 106, Pastor Bial 533, Kohhran 2,767, Minister 841, Upa 9,719, dnzawhkim 6,89,960, member zawng zawng 12,30,716 an awm a. Kum swm (2000-2010) chhngin kum tin member 34,250-in an pung a ni. Kum 30 chhng (1980-2010) pun dn en pawhin PCI member chu kum tin 24,889-in a pung a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

107

5. Kohhran rorlna leh rorltute: PCI hmunpui Shillongah chuan Assembly House leh Office pui a awm a. Office-ah chuan Administrative Secretary pathumin thawktu dangte nn ni tin hna an kalpui \hn. Kan hriat tawh angin PCI chu inkhwmpui leh Committee rorlna hmangin a inkaihruai a, Tualchhng, Bial, Presbytery, Synod leh General Assembly te chuan mahni huam chhng \heuhvah a \l ang zlin ro an rl \hn a. Kohhran hotu nghet Minister leh Upate chu inkhwmpui leh Committee hrang hranga rorltu an ni. 6. Thawhhona leh hma lam thlrna: PCI hian India ram leh ram pwnah thawhpui eng emaw zt a nei. India ram Kohhran hrang hrang thawhhona National Council of Churches-ah a tel a. Khawvl pum huapa Presbyterian hnahthlkte insuihkhwmna World Communion of Reformed Churches (tn hmaa World Alliance of Reformed Churches, WARC tih \hin)-ah te, Mission lama thawhhona Council for World Mission-ah te, Asia khawmualpuia thawhhona Christian Conference of Asia-ah a tel a. India ram pwnah Kohhran hrang hrang pasarih thawhpui a nei bawk. PCI hian kawng hrang hrangin hma a swn zl a. Kristaa inpumkhatna vuan chungin, mahnia ro inrl, intodelh leh Chanchin |ha hril darh zl trin \an a la mk a ni. Sawi ho atn 1. PCI chhnga Synod pariat zngah hian chak lo deuh zwkte pawh an awm a. Synod hrang hrangte hi sum leh rawngbwlnaah inpuih tawn theih dn awm ta se a \ha ang em? India Ram Presbyterian Kohhran nghet tak leh chak tak a awm zl \l tihna emaw, \l lo tihna emaw han sawi ho teh u.

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

108

May 8

PCI GENERAL ASSEMBLY KALHMANG


Chhiar tr: Matthaia 16:13-19

General Assembly chu India Ram Presbyterian Kohhrana rorlna sng ber a ni a, a hnuaiah chuan Synod te, Presbytery te, Pastor Bial te, Tualchhng te a awm a ni. 1. General Assembly Inkhwmpui: PCI General Assembly inkhwmpui chu kum hnihna zlah neih \hin a ni a. April/ May thlaah neih a ni ber a, Synod hrang hrangin an inthlen chhwk \hn. Inkhwmpui Puipate chu- Moderator te, Secretary pahnih te, Treasurer te, Statistician te an ni a. Rorltu (palai)-te chu - Minister leh Pro. Pastor zawng zawng te, General Assembly Committee hrang hrang member-te, Synod tin Moderator leh Secretary pahnih te, Synod-in Presbytery tin a\anga member panga an thlan khwm te, PWF aiawh 10 leh PYF aiawh 10 te an ni a. Kum 2012 General Assembly inkhwmpui khn palai zawng zawng chu 941 an tling. Puipate kha Synod hrang hrang a\anga ruat chhwk \hin an ni a. Kum hnih chhng an \ang a, hun puma thawk an ni lo va, Office hranpa pawh an nei lo. Moderator chu Dn buin a sawi angin Minister znga mi an ni a. Puipa dang atn chuan Dn buin, Kohhran puipa nghette znga mi thlan tr ti mah se, 1972-74 hnu lamah chuan Minister znga mi thlan an ni \hn. 2. General Assembly thuneihna leh tih trte: General Assembly chuan Synod tin a\anga report te, inchhiarna te, dlna te, Committee hrang hrang report leh thu thlen te, a thawhpui Kohhrante leh Council-te thu rawn thlente a lo dawng a, a \l
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

109

angin a ngaihtuah a. A \l hunah Synod thar a siamin a awm sa pawh a siksawi a. Kohhranin ram pwna Mission hna a thawhte sawi ho leh rl feltu a ni a. Kohhran pwl dang nna inkr thu awm apiang a ngaihtuah a. Wales Ram Presbyterian Kohhran nna an inkra thu awm apiangte pawh a ngaihtuah \hn. 3. Inkhwmpui hun hman dn: Inkhwmpui chu Ningani a\angin a in\an a. Chhn lamah Committee hrang hrang an \hu a. Zna Pathian Biak Inkhwmah Moderator-in palaite lwmin thuchah a sawi a. A tk Zirtwpni leh Inrinni chhn lam chu rorlna hun a ni. Zirtwp znah Pathian Biak Inkhwm a awm a. Zirtwp leh Inrinni zng krah Bible Study hun neih a ni a, Inrinni zn inkhwmah Thlarau lam thupui ngaithlk a ni \hn. Lalpa Zanriah chu Pathianni zng kra neih a ni a, Moderator-in a \heh a. Pathianni chawhma leh chawhnu inkhwmte chu thuhril ngaihthlk hun a ni a. Chawhnu inkhwmah hian Minister leh Missionary thite sn a ni bawk \hn. Pahianni zn inkhwm chu Moderator kal chhuak thuchah sawi hun a ni. Khasi ramah chuan Pathianni chawhma leh chawhnu inkhwmna trin Field zwl emaw, ram zau tak emaw an buatsaih \hn a. A puipa deuhte tih loh chu leiah an \huin an ding mai a, inkhwm an tam hle \hn a ni. 4. Inkhwmpui rorl dn: Moderator kal chhuak trin inkhwm \anna a tihfela palai chhiar zawhin Moderator-in Inkhwmpui rorlna (session) \an a nih thu a puang a. Nomination Committee thurlte inkhwmpuiin a pawm hnuah Moderator thar hnnah mawhphurhna a hln a. Chumi rual chuan Secretary Junior chuan Secretary Senior mawhphurhna a la nghl a, Nomination Committee-in Secretary a ruat thar pawhin Junior Secretary hmun a luah nghl \hn. Inkhwmpuia thu ngaihtuah tr (Agenda)-te chu Synod hrang hrang a\anga thu lo kal te, Executive Committee leh Committee dang thu rawn thlente a ni ber a. Chngte chu Moderator kaihhruaiin palaiten an sawi ho va, inlungrual tlnna
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

110

angin thutlkna an siam a. Inlungrual tln theih a nih loh chuan vote lain, a tam zwk duh dnin thu tihtlk a ni bawk \hn. Thu thar leh harsa, kalhmang leh Dn lam khawihte chu Synod zawng zawngin an ngaihtuah zet hnua ngaihtuah nawn leh trin dah a ni fo bawk. PCI chhngah hian \awng hrang sawmhnih dwn lai a awm a, rorlna leh lehkhaa indwr tawnna atn chuan English hman a ni. Inkhwmpui palai tr erawh chuan English hre \ha lm lote pawh eng emaw zt ruat an ni \hn. General Assembly hi Synod hrang hrang khai khwmtu a ni a. India ram pwna Kohhran leh pwl dang a thawhpuite dwr chungchngah Synod hrang hrangte chu a \l ang zlin thil a tihsak \hn. Synod pariat zngah khn chak leh chak lo deuhte awm \hn mah se, an zavaia aiawhin General Assembly chu a ding a, khawvl hmuha India Ram Presbyterian Kohhran pum pui nihna tilangtu a ni. Sawi ho atn 1. 2. 3. General Assembly hian a hnuaia Synod hrang hrangte hi min khai khwm \ha twkin kan hria em? Synod hrang hrangte hian General Assembly hi an ngai pawimawh twk kan ti em? General Assembly chak leh \ha tak neih hi eng nge a pawimawhna? Chutiang nei thei tr chuan engte nge pawimawh ang?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

111

May 15

PCI COMMITTEE HRANG HRANGTE


Chhiar tr: 1 Korinth 12:12-20

PCI General Assembly-ah chuan Committee hrang hrang panga a awm a, chngte chu- Nomination Committee, Executive Committee, Theological Education Committee, Mission & Evangelism Committee leh Christian Communication Committee te an ni. A vai hian an \an hun (term) chu kum thum a ni a. An chanchin tlm tlmin lo thlr ila. 1. Nomination Committee: He Committee-ah hian member 15 emaw an awm a, ruat lwktu Committee a ni ber. General Assembly pawm trin Moderator te, Moderator Elect te, Secretary-te, Treasurer leh Statistician tr te, Nomination Committee tih loh Committee dang member trte a ruat \hn. 2. Executive Committee: Hei hi General Assembly inkhwmpui inkra thu pawimawh rltu a ni a, member 54 an awm mk a ni. Executive Committee chuan General Assembly budget a buatsaih a. Missionary-te tirh leh dawnsawn thu a rl a. General Assembly (G.A) chhnga mi Synod pakhat a\anga Synod danga insawn leh General Assembly bial pwna insawnte a ngaihsak zui a. Chanchin |ha hril kawnga Synod hmalknate Kohhran pum puiin an hlwk tlnpuina kawng a ngaihtuah a. PCI thil neih vawngtu Trust Committee a siam a. Wales ram Presbyterian Kohhran leh Kohhran dang chungchngte zirin thurwnte a pe a. General Assembly pawm trin Nomination Committee member tr Synod tin a\anga pakhat \heuhte a rawt \hn a ni. Executive Committee hi General Assembly inkrah \um ruk a \hu \hn a. |um hnih chu Shillong-a Office puiah,
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

112

\um hnih Silchar Mission Compound-ah, \um hnih dang chu Inkhwmpuina hmunah an committee \hn. Executive Committee hi PCI kalhmang rltu leh khalh kaltu a ni ber mai. 3. Theological Education Committee: A tih tr ber chu General Assembly huam chhnga Pathian thu zirna tihhmasawn leh vil a ni a. Theological College te hnathawh khairual leh enkawltu Board report te a dawng a, kum tin vawi khat tal \hu \hn tra ngaih a ni. He Committee hian awmze nei leh \angkai takin hna a la thawk thei meuh rih lo. 4. Mission and Evangelism: He Committee-ah hian member 15 emaw an awm a, Moderator chu Chairman a ni a, Administrative Secretary znga Mission & Evangelism changtu chu Secretary a ni. He Committee hian mawhphurhna pawimawh tak tak a nei. Assembly chhng leh pwna Mission leh Chanchin |ha hril hna enkawl leh tihhmasawn te, chutiang lama Synod-te hnathawh a \l anga kaihhruai, chawh harh leh hmasawntr te, Chanchin |ha hril darh hna zirhona leh inrwnkhwmna buatsaih te, a \l anga sum tuak leh Executive Coimmittee pawm tra sum hman tr ruahmante hi a tih tr tlngpui a ni. 5. Christian Communication Committee: Member 15 emaw an awm. A tih tr tr chhuah pasarih a awm, chngte chu - Thuziak lama hmalk leh chutiang lama General Assembly thurwn pk te, General Assembly huam chhnga hetiang lama hma la-te thawhhona kawng enpui te, sum leh \anpui dlna Executive Committee-a thlensak te, thuziak, Video Casette leh CD siam leh hetiang lam atna workshop, seminar, consultation leh conference buatsaih te, Kohhran pwl dang nn thuziak lama thawhhonaa PCI aiawha din te, General Assembly leh Executive Committee thuchhuah buaipui te, Thuziak, Audio- Visual lam te, Video siam chhuah te, lehkha ziak pawimawh vawn \hat dn ngaihvenin chutiang lam buaipuitute a \l anga puih te a ni. Kan sawi tkte hi Dnpuia ziak luh an ni a. Hei bkah hian Dnt (Bye-Laws)-a ziak luh Committee pawimawh deuh mai a la awm a, chu chu lo sawi leh ilawww.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

113

6. Working Committee: He Committee hi General Assembly inrlbwlna leh ni tin hnate tluang taka a kal zl theih nn din a ni a. A member-te chu Moderator te, Secretary Senior te, Treasurer te, Administrative Secretary pathum te, Synod tin aiawh pakhat \heuhte an ni. Moderator chu Chairman a ni a, Secretary chu Office enkawltu Administrative Secretary a ni. Working Committee thawh trte chu Executive Committee rorl \ha taka bawhzui te, Executive Committee-in bawhzui tra a pk apiang bawhzui te, policy thil ni lo, Executive Committee \hut leh nghk hman lo thu hmanhmawh apiang chin fel te, Finance Officer-in sum hman tr a ruahman lo thlr lwk te, Administrative Secretary-te hna tr rlsak te a ni. General Assembly hnuaiah chuan Committee dang- Pastoral Committee te, Finance Committee te, Peace and Justice Committee te, Trust Association te a la awm a. Hmeichhia leh |halai rawngbwlna- Presbyterian Women's Fellowship leh Presbyterian Youth Fellowship te a awm bawk. Committee hrang hrang kan sawi tkte khn PCI rawngbwlna png hrangte an enkawl a. Amaherawhchu PCI kalhmangah, Executive Committee leh Working Committee tih loh chuan sum tam tham khawih thilah chuan hma an la lo. PCI pum pui huapa thawhhona leh inunauna tinghettu \ha tak erawh chu an ni. Sawi ho atn 1. General Assembly-ah hian Committee hrang hrang siam lovin, Executive Committee hian an tih trte hi keng vek mai sela, hna a swt zwk ang em? Committee hlawhtlinna atn kalhmang \ha nge pawimawha, hotu leh member-te remhriatna? General Assembly Committee-te hian \angkai taka an thawh \heuh theih nn engtia kalpui nge \ha ang?

2. 3.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

114

May 22

PCI HEADQUARTERS OFFICE CHANCHIN


Chhiar tr : 1 Korinth 3:9-15

India Ram Presbyterian Kohhran Assembly chu kum 1926ah a ding \an a ni tih kan sawi tawh a. Chuta \anga kum 43 emaw chu Office bk a nei lo. Chutih chhng chuan Assembly Secretary-ten a remchn dn dnin Assembly thu pawimawhte chu an kalpui mai \hn. India Ram Presbyterian Kohhran chuan India Hmrchhak ram hrang hrang a huam a. Synod hrangte an inhlat a, inkal pawh a awlai lo va, dk-a lehkhathawn a thang rei a, thiltih zung zung a harsa hle a ni. Assembly Central Office nghet lo din dn: Mizoram Synod Standing Committee chuan Missionary-ten an chhuahsan thuai tr thu te, Assembly-in innghahna hmun a neih loh dnte a thlrin 1968 January ni 10 khn heti hian a rl a: Kan Assembly bial (area) a\anga missionary-te sawrkrin a hnawh chhuah chungchngah hian nakin lama thil kan tawh zl trte thlrin kan Assembly Office hi tihchak zwk \lin kan hria a. He thu hi Assembly Executive Committee-ah thlen ila kan ti, tiin. Hei hi Assembly Office nghet neih rawtna a ni. Assembly Executive Committee chuan Assembly inkhwmpui (January 18-21, 1968)-ah a thlen a. Assembly chuan Mizoram Synod-in hma lam thlrna thui tak neia Assembly Central Secretariat neih a rawt chu lwmawm a ti a, rawtna chu a pawm a. A tihhlawhtlin dn ngaihtuah trin Assembly Executive Committee a ruat nghl a. Executive Committee chuan Assembly Central Office neih dn tr chu a ngaihtuah a, a kum leh 1969 April thlaah chuan Assembly Office chu neih \an a ni ta a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

115

Assembly House: A trah chuan Assembly Office atn Mawkhar Biak In bula Mission Bangla pindan pakhat hman a ni a. Rei vak lovah KJP Synod House, Central Ward, Shillong-1 lamah an insawn a. Chuta Banglapui, Guest House atna an lo hman \hin chu an luah ta a. Chutah chuan kum 20 an awm hnuin 1989 October thla khn Assembly House thar tr chu KJP Synod House compound chhngah tho sak \an a ni a. Kum riat hnuah 1997 July ni 7 khn PCI Moderator-in Assembly House thar chu a hln a, tichuan, Assembly chuan innghahna hmun nghet a nei ta a ni. Assembly House-ah chuan hngte hi a awm- Assembly Office, Administrative Secretary-te Quarters pathum, Hall pahnih, Driver quarters pahnih, Chowkidar quarters pakhat leh mikhual 18 emaw thlen theihna mikhual room 10 te a awm a ni. Kum 2002 khan Assembly tih hming chu General Assembly tia thlk a lo ni ta a; Office pawh General Assembly Office tih a lo ni ta a. Administrative Secretary-te: Assembly Office neih tirhah khn a enkawl trin Administrative Secretary pahnih, KJP Synod leh Mizoram Synod a\angin pakhat ve ve rawih phawt a ni a, an hlawh pawh Synod pahnihten pk trin Executive Committee-in a rl a. Administrative Secretary hmasate chu Rev. W. Manners-a, KJP Synod leh Rev. Lalngrauva Rlt, Mizo Synod te an ni. Rev. W. Manners-a hian Mawkhar Pastor hna nn a kawp a, Rev. Lalngrauva Rlt erawh chuan hun pumin a thawk. A trah Administrative Secretary-te term chu kum nga a ni a, term khat ruat nawn theih a ni a, 1988 a\angin kum li term a ni ta. Assembly a lo lian telh telh a, rawngbwlna pawh a zauvin ni tin hna pawh a tam ta a. Kum 30 hnuah chuan Assembly-in Administrative Secretary pathum neih trin a rl a. Tichuan 2002 a\ang khn Administrative Secretary pathumin Office an enkawl ta a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

116

Administrative Secretary te chu Minister kum swmpanga thawk tawh znga mi an ni a. Synod hrang hrangin candidate an rawn thawhte a\angin Executive Committee-in a ruat a. An znga thawk rei berin Senior chan a chang \hn. Administrative Secretary-te hnathawh tlngpui: General Assembly huam chhngah Synod hrang pariat a awm a. Ram chhng leh ram pwnah Assembly-in a thawhpui Kohhran leh Mission pwl hrang eng emaw zt an awm a. Office chhngah rawngbwl hna png hrang a awm nual bawk. Administrative Secretary pathumte chuan rawngbwl hna png hrang hrang te enkawl trin chanvo an insem a. An znga Senior chan chang kha Office administration te, Finance te, Trust leh CWM lam te an chantr a. An hna pawimawh tak pakhat chu Synod hrang hrang Inkhwmpui hmanpui te, ram chhng leh ram pwna zinna tr pawimawh a awm apianga zin te a ni. PCI Headquarters Office-a thawktu dangte: Tnah hian Administrative Secretary pathumte bkah thawktu dang swm an awm a, chngte chu- Superintendent 1, Accounts Assistant 1, Communication Assistant 1, Secretary for Womens Relations 1, Driver 2, Peon 1, Chowkidar 1, Caretaker (Guestroom) 1 leh Cleaner 1 te an ni a. Office-a thawktu hi a ram mi an ni deuh vek. Secretary for Women's Relations chu Presbyterian Women's Fellowship (PWF)-in anmahni Office hna \l thawk tr leh, Synod hrang hranga Kohhran Hmeichhia-te rawngbwlna \hui khawm tra an rawih a ni a. Office hna dangah chuan a inhmang ve vak lo. Secretary for Women's Relations leh Caretaker leh Cleaner te tel lovin, Office-a thawk dang zawng chu kum 2009 khn Pension & Provident Fund Scheme siamsak an ni. PCI Headquarters Office-a thawktu Administrative Secretary pathumte leh a dangte hi India Ram Presbyterian Kohhran inthlun khwmna kengtute an ni a. Khawvl hmun
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

117

danga kan hml tilangtu an ni bawk. Chuvngin PCI hmaswn nn Administrative Secretary \ha kan mamawh zl ang a. Office hotu Superintendent lehkhathiam \ha leh Kohhran lam chinchng hre \ha tak pawh kan mamawh reng dwn a ni. Sawi ho atn 1. 2. PCI Headquarters Office chanchin a\ang hian Kohhranho tna \ha tr nia kan hriatte sawi ni se. PCI Headquarters Office neih tirh a\anga tn thlengin Administrative Secretary-ah Mizoram Synod mi pakhat an la awm deuh zl a. Hetiang hian kal zl ni se a \ha ang em? PCI Headquarters Office hian PCI Synod pariatte hi min khai khwm \ha twkin kan hria em?

3.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

118

May 29

PCI HNUAIA SYNOD HRANG HRANGTE


Chhiar tr : Rom 12:3-8 Zirlai hmasa lamah khn znina kan zir tr hi eng emaw zt chu a lang tawh a, tnah hian a bk deuhvin kan zir dwn a ni. PCI hnuaia Synod hrang hrangte din \an hun chu hetiang a ni: Kum 1896-ah Khasi Synod, 1924-ah Mizo Synod leh Sylhet-Cachar Phai Synod, 1930-ah Cachar Hill Tribes Synod-te din a ni a. Synod hmasa pathumte kha khai khwmin 1926-ah Assembly a lo piang ta a ni. Hun rei tak Synod thar a din loh hnuin 1996 khn CHT Synod a\angin Biateram Synod leh KJP Synod a\angin Ri Bhoi Synod te siam a ni a. Kum 2002-ah KJP Synod chu pahnihah insiamin KJP Synod Mihngi leh KJP Synod Sepngi te a lo piang a. Kum 2006 khn Manipur Synod a\angin Zou Synod a indang bawk. Tichuan PCI chhngah Synod pariat a awm ta a ni (Sylhet kha India Independent khn Pakistan, tna Bangladesh lamah a bet ta a, Sylhet-Cachar Phai Synod kha a awm ta lo). Synod hrangte hi member neih danah a inthlau viau hlawm. Member ngah ber Mizoram Synod-ah chuan 2012 khn 5,62,867 a nei a, a ngah lo ber Zou Synod chuan 10,316 a nei. Synod dangte member neih dn pawh lo thlr ila: CHT Synod 31,645, Manipur Synod 14,264, Biateram Synod 12,780, Ri Bhoi Synod 60,091, KJP Synod Mihngi 2,47,462, KJP Synod Sepngi 3,18,616. Member neih zt a inthlau angin rawngbwltu neih zt pawh a inthlau hle bawk. Dnpui pakhat hnuaia awm an nih avngin Kohhran enkawlna, Pastoral Ministry kalpui dn pawh a inang tlangpui.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

119

Sum enkawl dn chungchngah erawh chuan Mizoram Synod kal dn a danglam deuh. Synod dangah chuan Presbytery tinin Office leh a enkawltu Executive Secretary an nei a. Kohhran thawhlwm pawh Presbytery-ah a lt khwm a, chuta \ang chuan dnzawhkim tam dn azira an thawh tr zt chht chhuah angin Presbytery-ten Synod-ah thawhlwm an chhng lt \hn. Mizoram Synod-ah erawh chuan Presbytery-in Office hran a nei lo. Synod pual thawhlwm chu Tualchhng a\angin Bialah, Bial a\angin Synod-ah a lt khwm vek a, Presbytery a kal tlang lo. Presbytery-in thuneihna a nei sng ve lo va, Synod-ah thuneihna a awm deuh vek a ni. Synod dangah erawh chuan, a bkin Khasi ramah, Presbytery thuneihna a lian a, Pastor-te pawh eng emaw chenah Presbytery thuhnuaiah an awm. Synod-te hian anmahni kal dn \heuhvah chuan Kohhran enkawlna lamah hma an swn \ha viau hlawm a ni. Chanchin |ha hril darh, Mission and Evangelism lamah chuan Synod hrang hrang cht dn a inchen vek lo. Mizoram Synod chuan ram chhng bkah ram pwnah Mission Field lian tak tak 15 a nei a, mission hna thawk snghnih dwn a nei a. Mission pwl hrang hrang 16 a thawhpui mk a. Council for World Mission (CWM) nn an thawhhonaah Missionary 10 chuang a nei mk bawk. Synod dangte chuan an bial chhngah ringlo tam tak an la neih hlawm avngin chng zngah chuan an thawk ber a. Anmahni bial pwna an thawhna chu India Hmrchhak chhngah a ni a. Thawh tr hmabk a la tam hle a, \an lk thar zl pawh an tum a ni. Pathian thu zirna lamah chuan Mizoram Synod-in Aizwl Theological College a nei a, Khasi lamin an Regional Assembly enkawl John Roberts Theological College an nei a. Hng College leh hmun dangah Synod-te chuan Pathian thu zir tr an tr \hn. Zirna pangngai (secular education)-ah chuan Synod-te \an lk dn a inchen lo viau. Mizoram Synod-ah chuan ama
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

120

enkawl Synod Higher Secondary School leh PC Girls' School a nei a. Synod hriatpui leh \anpuina pkin 2012 khn Tualchhng leh Bial enkawl Presbyterian English School 89 a awm bawk. CHT Synod chuan High School pakhat a nei a. Manipur Synodin zirna in enkawl a nei lo va, a hnuaia Presbytery pathumte erawh chuan High School leh a hnuai lam School te pawh an nei nual hlawm. Biateram Synod chuan L.P. School pathum, High School pakhat leh Informal School eng emw zt a nei a. Ri Bhoi Synod chuan Higher Secondary School pakhat, Secondary School pahnih, Upper Primary School pathum a nei a, 2012-ah Synod College hawn a tum bawk. KJP Synod Mihngi chuan ama enkawl Higher Secondary School pakhat leh Synod College pakhat Jowai-ah a nei a. A hnuaia Presbytery-te chuan School an nei nual hlawm. KJP Synod Sepngi chuan ama enkawl Secondary School pathum, Higher Secondary School pahnih, College pahnih a nei a. A hnuaia Presbytery leh Bial leh Kohhran malten School leh College te an nei nual bawk. Zou Synod chuan Middle School 10 leh Primary School 11 a nei. Damdawi lamah chuan KJP Synod Mihngi leh KJP Synod Sepngi inkawp KJP Regional Assembly-in Shillong leh Jowaiah Hospital a nei a, Mizoram Synod-in Hospital pakhat a nei. Sunday School chu an nei \ha viau \heuh va. Hmeichhia leh |halai rawngbwlna pawh Synod-te hian an ngai pawimawh a, hma an swn zl bawk. Synod-te hian inkhwmpui rorlnaah \awng hrang hrang an hmang: KJP Synod Mihngi leh Sepngi leh Ri Bhoi Synod-ah te Khasi \awng an hmang a. Manipur Synod-ah \awng pathum Mizo, Vaiphei leh Baite-ten mahni \awng theuh an hmang a, Secretary apiangin mahni \awngin an ziak mai \hn. Biateram Synod-ah Biate \awng an hmang a. CHT Synod-ah chuan \awng chi hrang 20 vl a awm a, rorlnaah chuan Hindi (Haflong Hindi
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

121

an tih mai \hin chu) an hmang ber a, mahni \awnga sawite pawh an awm a. Synod minutes chu Sp\awngin an ziak thung a ni. PCI hnuaia Synod hrang hrangte hian mahni hmun \heuhvah theihtawp chhuahin Pathian tn an thawk a. An \hahnemngaihna luang khwm chuan India Ram Presbyterian Kohhran ropui tak hi a siam a. Kum lo kal zlah PCI hi Pathian ropuina tra a \han len zl theih nn Synod tinte \hahnemngaihna leh inpumkhata thawhhona \ha a pawimawh reng dwn a ni. Sawi ho atn 1. PCI-a Synod pariatte hi kan inhre \hain kan inpawh tawn \ha twk kan ti em? Tn ai hian rawngbwlnate inhriatpui tawn lehzual ta ila, kan \hatpuina tr engte nge awm ang? Synod hrangte member neih zt a inthlau hle a. Dn Bu chuan dnzawhkim member neih tam dn azirin inkhwmpui leh committee-a tel tr zt te, ham\hatna chan dn trte a siam a. Chanvo thuhmun \heuhvin kal ta mai ila, a \ha zwk ang em?

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

122

June 5

PCI DNPUI (CONSTITUTION) - A LO |HAN ZL DN


Chhiar tr : Philippi 3:12-16 Zninah hian India Ram Presbyterian Kohhran Dnpui lo \han zl dn kan zir dwn a. Chu Dnpui chu Tualchhng Kohhran a\anga General Assembly thlenga rawngbwlna png hrang hrang inrelbwl dn sawina a ni. Chu chu kum 1926 khn neih \an a ni a. A rnpui deuh chuan \um sarih ennawna siam\hat a ni tawh (1935, 1955, 1968, 1972, 1976, 1984, leh 2004ahte hian). A kr lakah pawh tlm tlm siam \hat a awm nual bawk. Kohhran \hang leh hun danglam zl krah Dnpui chu ennawn leh siam\hat a \l \hn. Ennawn apiangin \angkai tawh lo laite paihin, \henkhat siam\hat a ni a, a thar eng emaw zt belh a ni \hn bawk. Ennawnna a\angte hian Dnpui \han dn a hmuh theih a, chuta \ang chuan kan zir dwn a ni. 1. Dnpuia thil thar belhchhah lama \hanna: Thil thar kan chhui hmain \l tawh lo \henkhat paih tkte han en lawk ila. Kum 1972 khn Presbytery-a Remsiam (Conciliation) Committee chu \ul tawh lova ngaiin paih a ni a, United Church of Northern India (U.C.N.I) pawh a awm tawh loh avngin a hming zawng zawng paih a ni. Rawngbwltu nghet znga mi Tirhkoh pawh neih zui a nih tk loh avngin a chungchng tihlan zui a ni ta lo va. A tr a\anga Dn Bua awm reng \hn Pastor tr swm dn tih pawh hman tawh loh a nih avngin 2004 a\ang khn telh a ni ta lo. Dnpui \hanna chu rawngbwltu leh rawngbwlna kawng thar lo langte chuan a tilang \hn. Kum 1955 khn Synod hotu
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

123

zngah Statistician belh thar a ni a, Pro. Pastor dinhmun a lo lang \an bawk. Kum 1968-ah chuan Synod Standing Committee aiah Synod Executive Committee a lo lang a. Dnpui 1972-ah chuan Presbytery Treasurer chu Finance Officers tia thlk a ni a. Synod Committee zngah Theological Education Committee a lang \an a. Nomination Committee member 8 tih \hin pawh 13-ah tihpun a ni a, Synod-in Assembly-a Presbytery tin aiawh palai 10 a tirh \hin erawh chu 5-ah tihhniam a ni. Kum 1984 Dnpuiah chuan Bial Standing Committee-a member nisaah Pro. Pastor leh Treasurer belh a ni a, Presbytery Puipa zngah Statistician a tel thar a, Presbytery Standing Committee-ah Pro. Pastor teltr a ni bawk. Presbytery Nomination Committee member 3 chu 5-ah tihpun a ni a. Presbytery Finance Committee leh Synod Finance Committee te siam thar a ni a. Assembly inkhwmpui memberah Pro. Pastor an tel thar a. Assembly Executive Committee-ah Statistician belh thar a ni bawk. Kum 2004 General Assembly chuan Dnpui ennawn leh siam\hat chu a pawm a. Chutah chuan siam \hat te, ziak \hat te, a kalhmang rem fel leh belh tharte a tam hle a, sawi vek sn a ni lo vang. Bung hmasa berah Kohhran chungchng sawifiahna leh India Ram Presbyterian Kohhran chungchngte thun luh a ni a. Presbytery siam thei tr Bial pahnih tih chu pathuma tihpun a ni a, Synod siam tra Presbytery pahnih tih pawh pali-a tihpun a ni. Kohhran indin dnah Preaching Station siam dn leh Branch Church siam dnte dah thar a ni bawk. Bial Nomination Committee siam dn te, Presbytery leh Synod siam dn te, Synod leh General Assembly-a Hmeichhia leh |halai tel dn te, Presbytery leh Synod leh General Assembly inkhwmpui tea palai tirh dn trte siam thar vek a ni a. Synod Committee zngah Mission & Evangelism leh Trust Committee-te belh a ni a. Regional Assembly din theihna tr dn thar siam a ni bawk. General Assembly Puipa leh Executive Committee-ah Moderator-Elect telh thar a ni a. General Assembly Commitwww.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

124

tee-ah Christian Communication Committee a tel thar bawk. Hun rei tak chhng a taka lo kalpui reng tawh - Administrative Secretary-neih dn te, General Assembly Working Committee dinhmun te, Synod Executive Secretary neih theih dn te chu ziaka dahin, Dn T (Bye-Laws) thun luh thar a ni bawk. 2. Inremfelna leh kalhmang lama \hanna: PCI Dnpui ennawnaah chuan hriat fiah a awlsam zwk nn a thu kalhmang rem fel te, mumal leh chiang zwka ziak \hatte tam tak a awm \hn. Hming pawh thlk a ni fo mai. Kum 1955 khn Presbytery Chairman chu Moderator tih a ni a. Kum 1968 khn Assam Presbyterian Kohhran tih \hin chu India Hmrchhak Presbyterian Kohhran tia thlk a ni a. Chu pawh chu 1992 a\ang khn India Ram Presbyterian Kohhran tih a ni ta. Kum 1926 Dnpuiah khn rorlna sng ber chu Synod tih a ni a, a dawttu chu Assembly tih a ni. Dnpui 1935-ah chuan rorelna sng ber chu Assembly tia thlk a ni a, a dawttu chu Synod tih a ni ta a. Assembly tih pawh chu 2004 a\ang khn General Assembly tih a ni ta bawk. Kum 1955 khn Pastor mawhphurhna leh tih trte mumal leh chiang zwka ziak \hat a ni a. 1972-ah pawh thil thar a awm nual: Baptisma chan nawn theih loh tih te, Bial puipa thlan dnah a theih phawt chuan Kohhran puipa nghette znga mi thlan tr a ni tihte belh thar a ni a. Upa thlannaah pawh inthlanna tr lehkha chu Presbytery duh ang taka siam ni thei ngei se tih a ni. Pm Upa chu A va awmna Presbytery leh Bial inkhwmpuiah member ni sa a ni ang tih a ni a. Nemngheh phal loh chungchngah, Mi tu mah dn zawhkim hnua uire leh inngaihna suala tlu phawt chu, Kohhran hotu nghet ang chi-ah rng rng chuan nemngheh tur a ni lo, tih hi telh thar a ni a. Kohhran hotu nghet, uir vnga thunun twkte rng rng chu hna ngai atn ruat leh tr a ni lo tihah hian inngaihna sual tih hi belh a ni bawk. Kum 1976 Dn buah chuan, Dnzawhkim hnua uirena suala tlute chu Upa atn tu mah thlan tur a ni lo tih hi belh a ni a. Minister nemnghehnaah pawh, Dnzawhkim hnua
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

125

inngaihna sual emaw, uirena sual emawa tlute erawh chu tu mah nemngheh tr a ni lo, tih hi belh a ni bawk. Kum 1984 Dn siam\hatnaah khn thawhlwm tih chu thilpk tia thlk vek a ni a. Assembly Executive Committee member atn Synod hrang hrang Executive Committee member-te znga mi thlan an ni ang tih a ni. Kohhran Upa pm, a awmna Kohhrana pm lt leh chu Kohhran Upa pngngai a ni leh nghl ang tih hi belh thar a ni a. Pro. Pastor en chhin chhng kum li ni \hn pawh kum thuma tihtlm a ni ta. Kum 2004 Dn siam \hatah chuan Kohhran Thurin chu a awmzia tidanglam si lovin, a \awngkam leh thumal hmante tlm tlma siam \hat a ni a, belhchhah leh paih erawh chu a awm lo. Inthununna leh Sum leh thil neih dangte tih chu bung hran ve vea dah a ni a. A twpah bung VII siam tharin thil pathum, Kalphung tlngpui tih leh Dnpui hrilhfiah chungchng tihte dah thar a ni. 3. Tlngkawmna: PCI Dnpui 1926 \um sarih lai ennawnnaa paih leh siam\hat leh belhchhahnate kan trlan tk bkah a thu kalhmang ziak \hat leh rem fel tam tak a awm a. Thurinah erawh chuan a dinna a la pngngai zl. Chngte chu PCI Dnpui lo \han zl dn chu a ni a. Dnpui ber a \han chuan Kohhran pawh a \hang tihna a ni a. Chutiang hmaswnna chu a thlen zl theih nn Thlarau Thianghlim hruaina leh Kohhran mite \hahnemngaihna a pawimawh reng dwn a ni. Sawi ho atn 1. PCI Dnpui hi Nilaizn thupuiah zir trin siam ni se a \ha ang em? 2. PCI Dnpuiah hian tn dinhmuna \angkai tawh lo emaw, siam \hat \l emaw, belhchhah ngai tih kan neihte sawi ho ni se. 3. Dnpui awm lo hian a \l ang zlin engkim rl chawp zl mai ila a \ha ang em?
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

126

June 12

PCI DNPUIIN KOHHRAN A SAWIFIAH DN


Chhiar tr : Sam 87:1-3; Ephesi 1:9, 10, 22, 23

Kohhran chu khawvla pwl hrang hrang, tlwmngai pwl te, politics leh thil dang atna pwl dinte ang hi a ni lo. Chngte chu mihringin an din a, an din chhan pawh khawvla awm chhng atn a ni a, he khawvla twp mai tr an ni. Kohhran erawh chu Pathian rinna leh Isua Kristaa chhandamna nn inzawm nghet tlat a ni a. Pathianin Isua Krista thisena a din, Isua ringtute awm khwmna a ni a. He khawvl atn chauh a ni lo va, chatuan daih tra din a ni. Hei hi India Ram Presbyterian Kohhran rin dn a ni a. Chu thurin chu Dnpui-ah chiang takin tihlan a ni. PCI Dnpuiin Kohhran a sawifiah dn chu hlwm thumin a \hen theih. 1. Kohhran chu Pathian pakhata minung pathum awm ringtu, Isua Krista avnga chhandamna changtute inpwl khwm hi a ni: Kohhran Thurin chuan Pathian pakhat chauh a awm a, Amah chauh chu biak leh rin tr a ni. Pathianah chuan minung pathum, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim an awm a, an pathum hian Pathian pakhat an ni tiin a sawi a. Chu chu Trinity thurin an tih chu a ni a. Chu thurin pawmtute chu Isua Krista rin avngin chhandam an ni a. Chhandamna changtute chu a huhovin, pwl khatah an awm a. Krista ringtute inpwl khwmna chu Kohhran chu a ni. Kohhran chu pwl namai a ni lo; pwl thianghlim a ni a, khawvl nun sual laka inthiar fihlm a, nun leh rawngbwlnaah Pathian chu a laipui bera dah tlat tra koh chhuah a ni a. Vng khat, khaw khat leh ram pakhata mi leh hnam bk leh pwl bk tn pawh a ni mai lo. Khawvl
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

127

huap a ni a, ringtu hmuh theih leh hmuh theih loh, hmna mi leh tna mi, khawvl hmun tina Kristiante a huap a. Hnam leh vun rawng avng te, hmeichhia leh mipa nih avng te, retheih leh hausak avngtein Kohhranah chuan tumah \hen hran leh thliar hran an ni ngai lo. An zavaiin Kristaah chuan Thlarau Thianghlim zrah pumkhatin an awm ho a ni. Kohhran chu Pathian lehkha thu rinchhana ding a ni a, a rinna leh thiltih pawh Bible-a innghat tlat a ni. Kohhran chu Tirhkoh (Apostol)-te zirtrnaa innghat a ni a. Tirhkohte chu Isua Kristan khawvla a Chanchin |ha puang tr leh a thuhretu atn a tr chhuak angin, Kohhran pawh Krista tirh chhuah a ni a, Krista tirh chhan ang takin a thawk \hn. Kohhran chu khawvla pwl dang nn a inang lo, a neitu chu Pathian a nih avngin Pathian nung Kohhran a ni a. Krista hna chhunzawmtu, Krista Taksa a ni. Kohhran chu Pathianin A Thlarauvin eng lai pawhin a chnchilh avngin Thlarau Thianghlim In a ni a, ram tinah eng lai pawhin mi thianghlimte awm khwmna a ni. PCI Dnpui chuan chutiang taka Kohhran chungchng a sawifiah hnu chuan Kohhran nihna chu kawng hnih, Hmuh theih Kohhran leh Hmuh theih loh Kohhran tiin a sawi leh a ni. 2. Hmuh theih loh Kohhran: PCI Dnpuiin Hmuh theih loh Kohhran a tih chu ringtu dik, hmna mi leh tna mi leh nakina lo la awm tr zawng zawngte Krista hnuaia pumkhata hruai khwmte chu an ni. Chu Kohhran chu Krista mi, Krista ta, Krista taksa a ni a, Krista chu Kohhran l a ni. Kohhran chu thil tinrng tifamkimtu Krista famkimna a ni a. Thlarau Thianghlimin a tihthianghlim, Kristan chawimawia a awm hunah hmlhem lo leh ropui leh hnehtu nia a hlan tr chu hmuh theih loh Kohhran chu a ni. 3. Hmuh theih Kohhran: Kohhran chu hmuh theih loh a nih laiin hmuh theih a ni bawk. Thuthlung Thara kan hmuh Rom khuaa Kohhran, Korinth khuaa Kohhran, Ephesi khuaa Kohhran tih angte kha hmuh theih Kohhran chu a ni. Hmuh
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

128

theih Kohhran chu khawvla mihring zawng zawng znga chi tin, hnam tin, \awng tin, mi tinte tn a nih avngin Huapzo Kohhran tiin an sawi \hn. Chu Kohhran chu Kristian thurin pawm, ringtu leh an fate awmna Kohhran chu a ni a. Hmuh theih Kohhranah chuan Pathian thu puan chhuah a ni a, Lalpa Sakramen-te uluk taka buatsaih a ni a, Dn leh inthununnate vawn leh ken kawh tlat a ni. India Ram Presbyterian Kohhran chuan Kristian pwlho zawng zawng hi Kohhranah a pawm vek lo. Hmasng ata Kristian thurin chuan Kohhran chu pakhat, thianghlim, huapzo leh Apostol-te din a ni, tiin a lo sawi \hn a. Chu chuan Apostolte rinna leh tih dn inhlan chhwn zl chhunzawmtu nihna a keng a, khawvl puma ringtu dik, hmn leh tn leh nakina mite nn rinna leh nun dn kawngpui pakhata kal ho nihna a keng tel bawk. PCI Dnpuiin Kohhran a tih chu chutiang chu a ni. PCI Dnpuiin Kohhran a sawifiah dn hi ngun takin zir ila. India Ram Presbyterian Kohhran hi a Dnpuiin Kohhran a tih ang hi a ni ngei em tih pawh zir chhuah ni se, he zirlai hi kan hlwkpui thei dwn a ni. Sawi ho atn 1. 2. PCI Dnpuiin Kohhran a sawifiah dn hi a \ha twk kan tihna emaw, \ha twk lo kan tihna emaw sawi ni se. Kan Kohhran hi Dnpuiin Kohhran a sawi ang kha a ni phain kan hria em?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

129

June 19

PCI DNPUIIN PRESBYTERIAN KOHHRAN A SAWIFIAH DN


Chhiar tr: 1 Tim 3:14, 15; Tit 1:5 Znina kan zir tr chu Presbyterian Kohhran chu eng nge a nih tih thu a ni a. Kan innghahna chu PCI Dnpuiin a sawifiah dn a ni ang. Zirlai hmasa lamah khn Presbyterian Kohhran nihna chu kan sawi nual tawh a. Chngte chu znina kan thupui innghahna pawh a nih tho avngin eng emaw chen chu kan sawi nawn a ngai dwn a ni. Khawvla Kristian-te hi hlwm lian pui pui pathum, Roman Catholic te, Orthodox te, Protestant-ah te a \hen theih a. Protestant-ah chuan Kohhran hlwm hrang tam tak an awm leh a, chng zngah chuan Presbyterian Kohhran hi a hlwm lian berte znga mi a ni. Roman Catholic leh Orthodox Kohhrante chuan hotu lawk bk, bishop leh a aia liante an nei a. Protestant Kohhranho zngah pawh bishop nei an awm nual a. Bishop nei lo zngah pawh Kohhran inawp dnah tualchhng Kohhranin thuneihna twp a neihna Kohhran an awm a. Chng chu Congregational Kohhran an ti a, Baptist Kohhran pawh hi chutiang kalhmanga inrlbwl chu a ni. Presbyterian Kohhranah chuan hotu lawk bk an awm lo va, tualchhng Kohhranin thuneihna twp a nei lo va, Kohhran chu inkhwmpui indawt chhwng hmangin a inrlbwl a, aiawh thlan kal khwmin ro an rl \hn. PCI Dnpui chuan Presbyterian Kohhran chu hetiang hian a sawi: Presbyterian Kohhran chu khawvla Kohhran kalphung chi khat, a \obul leh Pathian thu kalpui dnah Kohhran Siam
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

130

\hat hun lai thil tih dna innghat a ni a; chu chuan Pathian biak dnah te, thianghlim taka nun dnah te leh Krista ram tihzauh kawngah te Presbyterian Kohhran inrlbwl dn a rawn hring chhuak a ni, tiin. Presbyterian Kohhran kalphung tichhuaktu chu John Calvin-a a ni a. Amah ngawta a tih chhuah erawh chu a ni lo. A hun laia Kohhran siam\hatna hruaitu dangte ngaih dn pawh eng emaw chen chu a la ve a. Scotland rama Presbyterian Kohhran lo ding chhuak taah phei kha chuan a dintu John Knoxa pawhin slhnu eng emaw chen chu a nei a ni. Presbyterian Kohhranah chuan rorlna inkhwmpui indawt chhwngah aiawh thlan chhuahten ro an rl a, chng rorlna, Church Court an tihte chuan thuneihna chin fel tak an nei \heuh a ni. Chutiang Kohhran inrlbwlna chu Presbyterian ti-presbyterian-tu a ni, an ti hial \hn. Kohhran Siam\hatna tichhuaktute chuan an hun lai Kohhranin Pathian thu a kalpui dn te, chhandamna thu a zirtr dnte chu dik an ti lo va. Bible hi ringtu nuna thuneitu sng berah an ngai a. Chhandamna pawh Isua Krista rin avng chauhvin awm thei a ni tiin an zirtr a ni. Siam\hatna hruaitu dangte ang bawkin Calvin-a leh a thawhpuite chuan Roman Kohhran Pathian biak dn leh Sakramen kalpui dnte chu an duh lo va. Sakramen pasarih aiah pahnih, Baptisma leh Lalpa Zanriah-te chauh hi an kalpui a. Pathian biak inkhwm dn pawh nasa takin an tidanglam a. Biak In cheibwl dn leh puithiamte inthuam dn pawh tluangtlam, zahawm tak siin an kalpui ta a ni. John Calvin-a kha Kristian nun dn trah a duhtui m m a, chumi kengkawh tr chuan inthununna lam pawh a ti nasa khawp mai. A thawhna Geneve khawpuiah chuan z dwr te, lehkhaden te, intihhlimna hmuna kal te, lm te, nchhe inlawh khum te, chhechham te a titwp vek a. Chutiang duhtuina chu
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

131

Presbyterian Kohhran pawhin a chhawm a, thununna pawh fmkhur takin a kalpui zl a ni. Presbyterian Kohhran chuan Chanchin |ha hril hi an ngai pawimawh a, Biak Inah pawh thuhrilna chu hmun laili an chantr a. Zabi 19-naah Kohhrante Chanchin |ha hril darh lama an \hanharh pawh khn Presbyterian Kohhran pawhin nasa takin hma an la a ni. Presbyterian Kohhran nihna kan sawi tk bkah khn India Ram Presbyterian Kohhran pawh hi sawi tel ila a \ha wm e. PCI Dnpui chuan India Ram Presbyterian Kohhran chu hetiang hian a sawifiah a: India Ram Presbyterian Kohhran chu Welsh Calvinistic Methodist Kohhran missionary-ten kum 1841-a Khasi rama rawng an bwl a\anga lo in\an a ni. He Kohhran hian Methodist leh Presbyterian inrlbwl dn a la kawp a. A tr a\ang rngin Chanchin |ha hril kawnga \hahnemngaihna leh mipui vntlng rawngbwlna siamsak hi a ze ken bk a ni. Hei vng hian mahni intodelh, mahnia ro inrl leh mahni ngeia Chanchin |ha hril \hn a nih phah a ni, tiin. Welsh Calvinistic Methodist Kohhran tih awmzia chu hetiang a ni: Wales rama Kohhran, Methodist harhna a\anga lo ding chhuak, Calvin-a zirtrna zuitu a ni a, Presbyterian kalhmangin a inrlbwl a. Calvinistic Methodist ni zl chungin Presbyterian Kohhran tih hming hi an pu tel ta a ni. Welsh Calvinistic Methodist Kohhran missionary-ten Khasi ram a\anga an rawngbwlna kal zl rah chhuah India Ram Presbyterian Kohhran hian danglamna tak a nei. A tr a\angin Kohhran enkawlnaah Mission sumah a innghat lo va. Amah a inrlbwl a. Ringlote hnna Chanchin |ha hril darh kawngah pawh a tr a\anga tn thlengin mahni kutkawihin hma a la zl a. Tnlai Kohhrante zngah chuan Chanchin |ha hril darh lama hma la nasa ber pwl a ni. Dnpuiin India Ram Presbyterian Kohhran ze ken bk pakhat chu mipui vntlng rawngbwlna siamsak a nih thu a
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

132

sawi a. Chu chu Pastor-te ni lo rawngbwlna chungchng a ni a, a sawi ang hi a takin kalpui a ni bawk. Presbyterian Kohhrante zngah India Ram Presbyterian Kohhran tluka Pastor ni lote rawngbwlnaa an inhmanna kawng siam nasa hi an vng hle a ni. Sawi ho atn 1. Presbyterian Kohhran inrlbwl dn hi Mizo nunphung leh hnam zia atn a \hatna emaw a \hat lohna emaw kan hriatte sawi ni se. India Ram Presbyterian Kohhran chu mahni intodelh, mahnia ro inrl leh mahni ngeia Chanchin |ha hril \hn a ni tih hi a dik rng em ni?

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

133

June 26

PRESBYTERIAN KOHHRAN PUIPATE


Chhiar tr : Ephesi 4:11-13; Tita 1:5

Presbyterian Kohhran kalhmang tichhuaktu John Calvin-an Kohhranah puipa chi li Pastor, Zirtrtu, Upa, leh Deacon te awm tra a ruahman thu te, hun lo kal zla puipa pathum Pastor leh Upa leh Deacon te an lo chhuah thu leh Presbyterian Kohhran \henkhat chuan Deacon an neih loh thu te kan sawi tawh a. Upa (Presbyter) chi hnih, Zirtr Upa (Pastor) leh Rorl Upa an awm thu te pawh kan sawi bawk. Tichuan, Presbyterian Kohhran chuan Presbyter chi hnih, Pastor leh Upa te an nei a, anni pahnih hi puipa nghette an ni a. Pastor-te chu hun puma thawk an ni a, Upate erawh chuan hun pumin an thawk lo. Mizoram Presbyterian Kohhran kalhmang a\angin Pastor leh Upate chanchin kan zir dwn a ni. Pastor/Minister chu Synod Inkhwmpuiin a thlang a, dam chhng atn a nemnghet a, an hna tr leh thawhna hmun tr te, an hlawh tr te thlengin a rl a. Hun pumin hlawh neiin an thawk a, thawh theih hun chhng bituk (pension hun) a awm. Minister ni tr hian Kohhranin a duhtui hle a. Dn zawhkim hnua inngaihna sual emaw, uirna sual emawa tlute chu tu mah nemngheh theih a ni lo. Kum 25 tling chin chauhvin a dl theih a, ruih theih thil (z leh drugs) leh zk leh hmuama fihlm mi nih a ngai a, natna khirhkhn leh natna benvawn nei lo, taksaa thil inziak (tattoo) awm lo an ni tr a ni a. Taksa leh pianphungah pawh Synod Doctor-ten dl tlka an ngaih nih a ngai a ni. A dltu chuan Senate of Serampore Collegein a pawm B.D. leh a tlukpui degree an pass tr a ni a. An dlna chuan Tualchhng Kohhran Committee te, Pastor Bial te, Presbytery te a kal tlang hnuah Synod a thleng chauh a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

134

Dnpuiin Minister/Pastor-te tih tr pawimawh zualte chu hetiang hian a sawi: Pathian thu hril te, Sakramen rawngbwl te, ringtute tihchak te, inthlahdah chawh harh te, hrehawm tuar thlamuan te, Krista taksa tihpuitlin te, a enkawlna hnuaia awm zawng zawng kan leh ngaihsakte leh kawng tinrnga Kohhran rorlna dik tak ngaihtuah te a ni, tiin. Minister chu hna bk thawk tra ruat a nih loh chuan, Pastor hna thawk tr a ni a, a Bial chhnga Pathian thu leh Sakramen rawngbwlnaah mawhphurtu a ni a. Bialtu Pastor chuan a bial chhng Kohhran khawiah pawh a awm lai a nih chuan hotu chan a chang ang, tih a ni bawk. Minister zawng zawng hi an hming bulah Reverend (a lam tawiin Rev.) tih an dah \hn a, Bial enkawla thawkte chu Pastor tia sawi an ni \hn bawk. Pastor zngah thiamna lama sng zwk awm \hn mah se, dinhmun sng bk erawh chu an awm lo. Mawhphurhna sngah eng emaw chen an awm pawhin an hun (term) a twp chuan mi dang nn ang khatin an kal leh mai a. Eng hnaah mah a nghetin dah an ni ngai lo va, Pastor-te pawh hun bithliah awmin an insawn zl \hn a ni. Kohhran enkawlna thu-ah Upate nn an thawk ho ti mah ila, Synod-in a dah dnah a \l ang zla mawhphurhna leh thuneihna ken kawh tr ruat bk erawh chu a awm \hn. Upate chu, Kohhranin an aiawha hotu atn an thlan, Kohhran thlarau lam nunah te, rorl lamah te, rethei enkawlah te leh Kohhran sum rlbwl kawngah te Pastor \anpui tra nemnghehna hmanga serh hrante an ni, tiin Dnpuiin a sawi a. Presbytery-in a nemnghet a, thawh hun chhng bituk (pension hun) a awm ve lo. Upa siam dnah Kohhran a duhtui hle. Tualchhng a\angin Bial kal tlangin Presbytery-ah Upa dlna a lt a. Presbytery-in rem a tih chuan a thlanpui trin Minister te, Pro.Pastor leh Upa te znga mi pahnih emaw a ruat a. Upa thlan dwnin candidate ruat a ni ngai lo. Kum nga tal Dn chhnga awm tawh leh dnzawhkim hnua uirena suala la tlu lote znga mi, nungchang leh rinna lama mi rin tlk znga
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

135

mi thlan an ni \hn. Inthlang trin Kohhrana dnzawhkim zawng zawng ztve tal inkhwm a ngai a, thlangtu zawng zawng hmun thuma \hena hmun hnih talin an thlan chu tlinga puan an ni a. An tling tih puan zawhah thlanpuitute chuan thlan an nihna chu an pawm leh pawm loh an zwt a, a pawmte chauh nemngheh trin buatsaih an ni. Thlan tlinte chu an Pathian thu hriatna leh thurin an hriatna te exam-tr an ni a, chuta tlingte chu Presbytery Inkhwmpuiin a nemnghet \hn a ni. Upate hna pui ber chu Kohhran enkawlnaa Pastor-te nn thawh ho a ni a. Mizoramah chuan Pastor-ten Kohhran pakhat aia tam an enkawl avngin tualchhng Kohhran enkawlna chu Upate kutah a awm a ni ber mai. Kohhran enkawlnaa pawimawh zawng zawng, Sakramen tih loh chu, a \l ang zlin an keng vek a ni. Pastor-te ang bawkin Upate zngah pawh dinhmun sng bk an awm lo va, mawhphurhna pawh an theihnain a tlin ang zlin an inthawh chhwk \hn a ni. Pastor leh Upate chuan Kohhran rorlna tinrngah ro an rl ho va, thutlkna an siam ho \hn. Rorlnaah chuan thuneihna nei tam bk an awm lo va, vote thuhmun an nei vek a ni. Presbyterian Kohhranah puipa nghette an ni a. Kohhran rawngbwlna png tinrnga thawk trin mi chi hrang hrang an ruat \hn. Sawi ho atn 1. 2. Presbyterian Kohhran puipa neih dn a \hatna kan hriat apiang sawi ho ila Presbyterian Kohhran Upa leh Pastor-te zngah sng bk awm lova intluk tlng veka dah hi Kohhranin a chak phah theihna emaw, chak loh phah theihna emaw han sawi teh u. Presbyterian Kohhran puipate hnna mawhphurhna pk hi inchhwk lovin a nghetin tih ni ta se a \ha zwk ang em?

3.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

136

July 3

PRESBYTERIAN KOHHRAN INDIN DN


Chhiar tr : 1 Petera 5:1-4

Kohhran chu Pathian pakhata mi nung pathum awm ringtu, Isua Krista avnga chhandamna changtute inpwl khwmna hi a ni tih kan sawi tawh a. Chutiang Kohhran, Presbyterian kalphung zuitu, tualkhata mi intl khwm chu Tualchhng Kohhran a ni a. Tualchhng Kohhran chuan Kohhran member-te tn chawlhkr tina Pathian biak inkhwm leh intihswt tawnna tra inpwl khwmna dangte a buatsaih \hn a ni. Kohhran chu pwlho a ni a, Kohhrana insiam tr chuan PCI Dnpuiin kalhmang a siam chu zui tr a ni a. Chutiang kalhmang chu lo zir ho ila. Preaching Station siam dn: PCI Dnpuiah chuan heti hian ziak a ni: Tualchhng Kohhran pakhat emaw a aia tamin emaw ring lo mite awmnaa rawng an va bwla Presbyterian dn anga baptisma chantra ringthar an siam apiangte chu Tualchhng Kohhran member-ah an tel nghl a, Preaching Station siamsak theih nghl an ni. A dintu tualchhng Kohhran enkawlna leh inrlbwlna hnuaia awmtr tr a ni ang. Sawifiah lehzual ngai lovin a chiang mai wm e. Preaching Station hi Kristian hlangna Mizoram anga hman tr ni lovin, Kristian leh Kristian lo inawm pawlhna hmuna kal dn tr niin a lang a. PCI-a Synod dang, ringlo tam tak nna inawm pawlhnaahte leh Mission Field-ahte chuan hei hi hmanna tr a awm \hn ang. Branch Church siam dn: Hei hi chu Tualchhng Kohhran member ni mkte a\anga inkhwm hranna hmun siamna a ni. Dnpui sawi dn hi han tarlang leh ila: Tualchhng Kohhran member
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

137

hmun bka awm khwmte chu Bialin Branch Church a siamsak thei ang. An awmna tualchhng Kohhran hriatpuiin Bialin Preaching Station te pawh Branch Church angin a awmtr thei bawk ang. Branch Church chu an awm \hinna tualchhng Kohhran enkawlna leh inrlbwlna hnuaiah a awm ang. A thu a chiang wm e. Tualchhng Kohhran huam chhnga khawii lai hlwm emawa awmten inkhwm hran duh ta sela, tualchhng Kohhran hriatpuiin Bialin Branch Church-ah a siam thei a. Kohhrana siam a nih hma zawnga enkawltu tr Upa pawh a ruat nghl \hn. Tin, tualchhng Kohhranin a enkawl mk Preaching Station pawhin Kohhrana awm duh ta sela, tualchhng Kohhran hriatpuiin Bialin Branch Church-ah a siam thei bawk a ni. Preaching Station chu a dintu tualchhng Kohhran enkawlna leh inrlbwlna hnuaia awm a ni a, inchhiarna leh thawhlwm pawh a hranga kalpui lovin a enkawltu Tualchhngah a bet mai a. Branch Church erawh chu inchhiarna leh thawhlwmah a hranga dah a ni. Kum 2010-2011 Synod inchhiarnaah khn Mizoram chhngah Branch Church 79 a lo lang a ni. Tualchhng Kohhran siam dn: Hei hi Branch Church ni \hn Kohhran puitlinga siam dn leh Kohhran pakhat pahniha insiam dn a ni. PCI Dn Bu-a kan hmuh dn han sawi hmasa leh ila: Branch Church chuan Tualchhng Kohhran anga awm an duh chuan an awmna Tualchhng Kohhran leh Bial kal tlangin Presbytery-ah ziakin dlna an theh lt \hn ang a, chu lehkhaah chuan a dltu zawng zawngin hming an ziak \heuh ang a, bialtu Pastor-in a ngaih dn a ziak bawk ang. Hei hi Dn Bu sawi dn ni mah se, Mizoramah chuan Branch Church chu a enkawltu Tualchhng Kohhranin Kohhran puitlinga siam \haa a hriat chuan Bialah dlna a thlen a, Bialin Presbytery-ah a thlen leh \hn. Chu chu Mizorama Kohhran inenkawl dn nn chuan a inrem \ha zwkin a lang. Kohhran pakhat, Kohhran pahniha insiam/inphel (bifurcation) chungchnga dl dn tr pawh Dn Bu-ah hetiang hian kan hmu:
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

138

Tualchhng Kohhran a\anga indan chungchngah pawh Bial kal tlangin, Presbytery-ah Tualchhng Kohhran chuan dlna a thlen tr a ni, tiin. Hetah hian zawhna pahnih a awm thei: (1) Tualchhng Kohhran pakhat, pahniha insiama indang tr zwk chu Branch Church-a siam zeta, Kohhran puitling nih chu la dil leh tr a ni em? (2) Kohhran puitling, in\hen tham an awm tk avnga indang mai tr a ni a, a enkawl tr Kohhran Upa pawh an awm sa a, Bial leh Presbytery-in an remtih chuan Kohhran puitlinga indantir nghl theih a ni mai lo vem ni? Mizoramah Kohhran puitlinga indantir nghl an awm a, Branch Church-a siam hmasak zet hnua Kohhran puitlinga indantir an awm bawk. Dn bu enin a remchn angin a eng ve ve pawh hman theih niin a lang. Kohhran indina pawimawh hmasa chu Kohhran Committee siam a ni a. Indin fel a\anga a hma thei ang berah Kohhran Committee siamin, puipa trte ruat nghl tr a ni a. Chutiang lo pawhin Bial emaw, a enkawltu Kohhranin emaw indan fela hman nghl mai tr puipate leh rawngbwltu dangte an lo ruat fel diam \hn. Kohhran Committee chuan Dn Bu-in a tih tra a ruatte chu a \l angin a thawh nghl a ngai a ni. Tualchhng Kohhran hi Presbyterian Kohhranah chuan a bulpui leh rawngbwlna engkim a taka hlen chhuahna hmun a ni a, a pawimawh hle mai. Tun \umah hian a bul \anna kan zir a. A bul a\anga inlungrual leh inpumkhata Kohhran din chuan a kal zl dn tra chakna leh hmaswnna a keng tel nghl a ni. Sawi ho atn 1. PCI Dnpuia Kohhran indin dnte hi a \ha twk kan ti em? A taka kalpui dwnin harsatnate a awm theih chuan chngte chu sawi ni se. Kohhran indan leh Kohhran puitling siam pawimawhna leh hlwknate sawi ni se.
www.mizoramsynod.org

2.

NILAI THUPUI

139

July 10 KOHHRAN RORLNA - TUALCHHNGAH Chhiar tr : Galatia 6:1-10

Tualchhng Kohhrana rorlna tih thu kan zir dwn a. Chu chu Presbyterian Kohhrana rorlna (Church Court) indawt chhwnga a hnuaihnng ber a ni a, a bulpui ber ti pawhin a sawi theih wm e. Tualchhng Kohhrana rorltu chu Kohhran Committee a ni a. Chutah chuan Minister-te, Pro. Pastor-te leh Upate an tel a. Kohhranin \l a tih chuan Bial remtihnain Committee-a tel tr Tualchhng Upa, kum thum chhng atna thlan an awm bawk \hn. Bialtu Pastor chu a bial chhng Kohhran khawiah pawh, a awm lai a nih chuan hotu chan chang tr a ni a, Kohhran Committee a kaihruai a. Pastor a awm loh chuan Committee member znga mi Chairman tr an inruat a. Chairman bkah puipa dang Secretary-te, Treasurer te, Finance secretary te an inruat bawk. Kohhran Committee hi tualchhng kohhrana rorlna kengtu ber chu a ni a. A hnuaiah chuan Kohhran Committee-in \l a tih ang zlin rawngbwlna png dangte enkawltu tr Committee hrang hrang- Finance, Sunday School, Ramthar, Hmeichhia, K.|.P. leh a dangte din a ni \hn. Kohhran Committee tih tr chu Kohhran enkawl leh a chhng thu rl felte a ni a. Kohhran inkhwm zawng zawng a ruahman a. Inkhwmna hun leh hmun a buatsaih a, inkhwm kalpui dn trte ruahmanin, chanvo neitu trte a ruat a. Member-te \hat tlnpui tr leh swtpui tra inkhwm kalpui dn trte pawh a \l ang zlin a ngaihtuah \hn a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

140

Kohhran rorlnaa pawimawh tak pakhat chu thununna ken kawh a ni. Dnpui chuan thununna hman dn mumal tak a siam a. Kohhran inkaihhruaina bawhchhiat dn azira zilh dn te, Kohhran chanvo pawimawh a\anga chawlhtr dn te, hnawhchhuah dan te, puipate chawlhtr lailwk dn te thlengin a awm a. Chngte chu fmkhur takin, Kohhran mipui \hatpui theih dn tr ber ngaihtuah chungin Kohhran Committee chuan a kalpui \hn a ni. Sum enkawl hi Kohhran rorlnaa pawimawh tak a ni bawk. Treasurer leh Finance Secretary te ruatin, Finance Committee pawh din mah se, Kohhran chhngkaw tin \an rual dn tr ruahman te, thilpk lk khwm dn leh lk khwm hun te, chhiar fel leh dah \hat dn te, a hman dn tr leh a kalna tr kawng hrang hrang ruahmante chu Kohhran Committee kutah a awm vek a ni. Pastor-in Sakramen pahnih, Lalpa Zanriah Sakramen a \heha Baptisma te a chantr theih nn a \l apiang buatsaih a ngai a. Sakramen kaihhnawih thil tam tak rl fel tr a awm bawk \hn. Thil pawimawh chhinchhiahna Record chi hrang hrang vawn hi Kohhran rorlnain a ken pawimawh tak a ni. Kohhran chhngah thil pawimawh hriat reng tr leh nakin atna la pawimawhte chu fel taka vawn \hat a \l a. Kohhran hming ziakna bu uluk takin vawn tr a ni a, member-te dinhmun a danglam ang zlin siam \hat tr a ni. Chu bkah chuan nausn piang te, mitthi te, baptisma chang te, innei te, dn chhnga lawm luh thar te, thunun leh lk luh te, pm lt leh pm chhuak chhinchhiahna bute pawh a hrang \heuhvin Kohhran Committee-in a vawng \hn a ni. Rorl dn tlngpui: Kohhran Committee chu thla tin hunbi ruatah vawi khat emaw, a aia tam emaw neih a ni \hn a. Secretary-ten thu ngaihtuah tr (agenda) an buatsaih a, mipuiin
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

141

agenda an thawhna hun remchng pawh siam a ni \hn. Committee chu Chairman-in a kaihruai a. Agenda-te chu Secretary-in a sawi hawng a, Chairman kaihhruai dn ang zlin member-ten an sawi ho \hn. Chairman-in mahni ngaih dnin mi dangte hruai a tum mai ngai lo va, member tinte ngaih dn a ngaithla a. Inlungrual tlnna angin thutlkna siam a ni \hn. Tualchhng Committee-ah chuan vote lk a awm ngai meuh lo. Ngaih dn inpawt tlat a awm chuan hun danga ngaihtuah leh tra dah rih hi tih dn a ni fo. Committee rorlte chu Secretary-ten fel takin Minute Buah an ziak lt nghal a. Rorel zawhah an chhiar chhuak vek a. Siam \hat ngaite an siam \ha a, member-ten an pawm hnuah Chairman leh Secretary-in hming an ziak hnan \hn. Pwl dang tih anga Secretary-ten rorlte ziak nghl lo va, Committee leh hmasa bera chhiar chhuaha pawm hnua hming ziak hi chu Mizoram Presbyterian Kohhran chuan kan ti ve ngai lo. A rltute an kim lai ngeia pawm fel vek hi \ha berah kan ngai a ni. Mizoram Synod-ah chuan Minute Bu phk ding lamah Chairman-in hming a ziak a, a zwn vei lamah Secretary-ten hming an ziak \hn. Tualchhng rorlna hi Kohhran member zawng zawng \hat tlnpui tra kalpui a pawimawh hle. |hahnemngaihna avnga rawngbwlna png pakhat vulh lutuk lakah te, ngaihthah bk lam neih palh lakahte fmkhur a ngai a. Committee member znga chak zual deuhte leh chak lo zwkte khai rual chu Chairman hna pawimawh tak a ni. Chhngkhat lain leh mahni chtna lam duhsak bkte pawh a \ha lo va. Committee member znga mi mal inkrah harsatna eng emaw a lo awm palh a nih pawhin, chutiang zia chu Pathian Kohhran ho chungchng ngaihtuahnaah a lo tel ve kan phal hauh tr a ni lo. Tualchhng Kohhran rorlna hi Kohhran mi tin khawih phk a ni a, fmkhur leh uluk taka kalpui a ngai. Kohhran inpumkhatna leh thawhhona \ha a awm zl theih nn Kohhran rorlna \ha chu a pawimawh reng dwn a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

142

Sawi ho atn 1. 2. 3. Tualchhng Kohhran Committee-te hian Kohhran rorlna hi an kalpui \ha twkin kan hria em? Tualchhng Kohhrana rorltute inngeih leh inlungrual pawimawhzia sawi ni se. Tualchhng Kohhran rorlnain Kohhran inpumkhatna a tih\hat theih dn emaw, a tihchhiat theih dn emaw sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

143

July 17

KOHHRAN RORLNA - PASTOR BIALAH


Chhiar tr: Philippi 2:1-4

A hma lama sawi tawh angin hmun danga Presbyterian Kohhran chuan PCI-a Pastor Bial ang hi an nei ve lo. Kohhran tinah Pastor kan neih loh avngin Pastor pakhatin Kohhran eng emaw zt a enkawl a. Chu chuan Bial Inkhwmpui a hring chhuak a. Dnpui pawhin Bial chungchng chu mumal takin a sawi a ni. Bial siam tr chuan Kohhran pahnih emaw, a aia tam emaw a awm a ngai a. Dnpui sawi dn chuan Presbytery-in emaw, Synod-in emaw Bial a siam thei a. Mizoram Presbyterian Kohhranah chuan Synod chauhvin Bial a siam \hn. Bial chuan kum tin vawi khat inkhwmpui a nei a, Mizoram Synod chuan April Pathianni vawi lina hmanga neih \hin trin 2010 khan a rl a ni. Bial Inkhwmpuia rorltute chu Pastor/Minister-te, Pro. Pastor-te, Upate, Bial Puipate leh Bial Committee hrang hrang member-te, dnzawhkim aiawh thlan palai te, Presbytery ruat anga Kohhran Hmeichhia leh |halai palaite an ni. Bial Inkhwmpui Puipa Chairman te, Secretary-te, Finance Officer/ Treasurer te chu kum tin thlan \hin a ni a, Kohhran puipa nghette znga mi thlan an ni \hin. Kan Kohhran lo tih \hin dnah chuan Bialtu Pastor chu Bial Inkhwmpuiah tel ngei tra ngaih a ni. Bial chuan tih tr chi hrang hrang a nei. A huam chhnga Kohhrante leh Kohhran thiltihte chu a vilin a enpui a. Bial chhng Kohhran pulpit rawngbwlnate chu a nih dn tr dik taka hman
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

144

a ni ngei em tihte hre \hn tra beisei a ni. Bial chhng Kohhrante kal dn leh thiltih dn te, Pathian thu kalpui dnte chu Kohhran kal dn leh zirtr dn nn a kal rual em tihte ngaihven a, a \l anga hma la \hin tra beisei a ni bawk. Tualchhng Kohhranin Kohhran Committee-a tel tr Tual Upa a dl chuan kum thum chhng \ang tra thlan a phalsak thei bawk. Bial chuan Tualchhng Kohhran a\anga Synod pual sum lo lt te, Buhfai\hm leh Bial inkhwmpui sum te, Kohhrante thawh zt report-te a dawng a. A \l ang zlin a rl fel a. Synod pual sumte chu Bial Treasurer, Synod sum vawngtuin Synod Office-ah a chhng lt a. Inkhwmpui sum erawh chu Bial Inkhwmpui Treasurer-in a vawng a ni. Bial Inkhwmpui thu ngaihtuah tr (agenda)-te chu Bial chhng Kohhrante a\anga lo kal a ni ber a, Presbytery leh Synod a\anga lo kalte a awm thei bawk. Chng thu rawn thlente chu Chairman kaihhruainain Bial inkhwmpui chuan a ngaihtuah a. A tih theih chin chu a rl fel a, a theih bk erawh chu Presbyterya thlen trin a rl a. Synod thleng tr thute chuan Presbytery a kal tlang vek a ngai a ni. Thawhlwm chhn luh leh Nupa chungchng thuah erawh chuan Presbytery kal tlang lovin Bialin Synod a dwr nghl mai thung. Bial Inkhwmpui thurl zawng zawng chu Minute Bu-ah Secretary-ten an ziak lt nghl a, rorl hun hnuhnung berah pawm trin an chhiar chhuak a, palaiten an pawm hnuah Chairman leh Secretary-ten hming an ziak hnan \hn. Bial chuan Standing Committee a nei a. Chutah chuan Bial Puipate leh Bial Kohhran aiawh member 15 an awm a. Bialtu Pastor te, Pro. Pastor te chu member ni sa an ni a. Member-te chu kum khat an \ang. Bial Standing Committee chuan inkhwmpui inkra thu hmanhmawh lo awm apiang a ngaihtuah \hn. Bial Nomination Committee chuan Inkhwmpui pawm trin a kum leha Bial Puipa trte a ruat a, inkhwmpui
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

145

programme te siamin Thlarau lam thupui te a thlang \hn. Bial chuan \l a tih chuan Committee dang pawh a siam thei a. Pastor Bial tinin Finance Committee leh Sunday School Committee te chu an nei deuh vek tawh a ni. Pastor Bial hi Kohhran hrang hrangte thawhhona hmasa ber a ni a. A member-te pawh a tlngpuiin inhmlhriat sa leh tn hmaa Kohhran pakhata lo awm tawhte an ni fo va. Thawh ho pawh a nuam hle \hn. Chutih rual chuan khua leh vng inkr boruak eng emaw avngin Pastor Biala thawhhonaah rualrem lo eng emaw a awm thei a. Chutiang a awm loh nn fmkhur tr a ni. Bial inkhwmpuia thu ngaihtuah tam tak chu Kohhran kalhmang leh Dnpui khawihte a ni fo va. Rl uluk a ngai a, rorlna sng zwk la ngaihtuah leh tr pawh ni se, sawihona \ha tak nna kaltr chu palaite tan a lungawithlk \hn. Bial rorlna \ha chu Bial chhng mipuite tn a pawimawh a, Presbytery leh Synod tn pawh malswmna a ni. Sawi ho atn 1. 2. Tualchhng Kohhran tinin Pastor nei \heuhvin Pastor Bial hi awm ta lo se, Kohhranin kan \hat phah zwk ang em? Synod pum pui inpumkhat nn Bial inkhwmpui rorlna \ha hi eng ang takin nge a pawimawh?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

146

July 24

KOHHRAN RORLNA - PRESBYTERY-AH


Chhiar tr: 1 Korinth 12:27-30

Presbytery chu Presbyterian Kohhran hming put chhan leh Presbyterian Kohhran ti-presbyterian-tu ber pakhat a ni. Presbyter (Upa) chi hnih, Pastor leh Upa-ten ro an rlna inkhwmpui a ni a. Presbyterian Kohhran tam berah chuan Kohhran inrlbwlna leh rorlna kengtu bulpui a ni. Upa leh Pastor nemnghettu, Tualchhng Kohhran siama enkawltu, Synod leh General Assembly hnathawhna tr sum thawhtu leh inkhwmpuia rorltu tr palai trtu a ni bawk. India Ram Presbyterian Kohhran erawh chu chutiang tak chuan a kal lo va, a chhnga Synod hrang hrang kal dn pawh a thuhmun lo bawk. Tnah chuan PCI Dnpui hnuaia Mizoram Synod kal dn kan sawi ber dwn a ni. Presbytery chu Pastor Bial pathum emaw, a aia tam emaw inzawm khwmin a siam a. Presbytery siam theitu chu Synod a ni. Presbytery chuan kum tin inkhwmpui vawi khat a nei a, Mizoramah chuan October Pathianni vawi hnihna hmangin neih a ni \hn. Inkhwmpuia rorltu member-te chu Minister/Pastor te, Pro. Pastor te, Upa te, Presbytery Puipate leh Presbytery Committee hrang hranga member-te, Bial Chairman leh Secretary-te, Bial aiawh palai te, Kohhran Hmeichhia leh |halaite a\anga palaite an ni. Presbytery Puipate chu Moderator te, Secretary-te, Finance Officer/Treasurer te leh Statistician te an ni a. Moderator chu Minister emaw, Pro. Pastor emaw, Upa emaw an ni a. Secretary-te, Finance Officer/Treasurer leh Statistician te chu Kohhran puipa nghet znga mi thlan an ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

147

Dn Buin Presbytery thawh tr leh tih tr a sawite chu hngte hi a ni: Bial Inkhwmpui a\anga thu ltte chu a ngaihtuah a, a theih chen chenah thutlkna a siam a. Kohhrante a dinin, a sawnin, a zawm khwmin, a la lt thei a, a bntrin a \hiat thei bawk. Upate a thlangin, a nemnghetin a thununin, a bntr thei a. Upate thlan leh nemngheh a buatsaih a. A huam chhnga Kohhrante chu thurwn pein a \anpui a. Synod-a palai trte a ruat a. A huam chhnga Kohhran thil neihte chu Synod hmingin Synod aiawha vawng tra tih a ni. A enkawl Kohhrante inchhiarna te, thilpk zawng zawng report-te, Bial Inkhwmpui report te, Committee hrang hrangte report te a dawng bawk. Presbytery chuan Committee hrang hrang a nei. Nomination Committee chuan kum tin Inkhwmpui pawm trin Presbytery Puipa trte leh Committee member tr te, Presbytery leha thusawitu trte leh thlarau lam thupuite a rawt a. Standing Committee chuan Inkhwmpui inkra thu pawimawh leh \l zual apiang a ngaihtuah a. Sub-Pastoral Committee chuan Presbytery huam chhnga Pastor-te rawngbwlna lam thilte a ngaihtuah a, Pastor-te rawngbwlna report-te a dawng a, a rawtnate chu Presbytery inkhwmpuiah a thlen \hn. Finance Committee chuan sum lam thil a ngaihtuahte chu Presbytery emaw, Standing Committee emaw pawm trin a thlen \hn a ni. Presbytery Inkhwmpui thu ngaihtuah tr (agenda) chu Bial a\anga lo kal a ni ber a, Synod a\anga lo kal a awm \hn bawk. Chngte chu rorlnaah Moderator kaihhruaiin palaiten an sawi ho va. A tih theih chinah chuan thu tawp a siam a, a tih theih bk chu Synod-ah a thlen \hn. Thu tlkna chu lungrual tlnna emaw, vote laa a tam zwk duh dnin emaw siam a ni ber. Presbytery rorl zawng zawng Minute bua ziak luh nghl chu Secretary-in a chhiar chhuak a, rorl palaiten an pawm hnuin Moderator leh Secretary-ten hming an ziak hnan \hn.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

148

Mizoramah chuan PCI hmun dang angin Presbytery-in Office bk a nei lo va, Office enkawltu Executive Secretary pawh an nei ve lo. Presbytery-in thilpkte a dawng lo va, a enkawl lo bawk. Hei vng hian Presbytery hna a tam vak lo. Thurl tam ber chu Bial a\anga agenda lo kalte a ni a. Chumi lo ngaihtuah leh kal zl tlka ngaihte Synod rl tra hlan chhwn chu a hna pui ber pakhat a ni. Standing Committee leh Committee dangte pawhin tih tr an nei tam lo. Chutianga kal chu \ha twka ngai lovin kum 1950 leh 1968 inkrah khn hmun dang tih dn anga Presbytery hnna mawhphurhna tam zwk pk rawtna Synodah a lt \hn a. Mahse a twpah chuan Synod-in tna kan tih dn pangngai hi \ha zwkin kan hria tiin a rl ta a ni. Rawtna ang hian lo kal ta se la chuan tn ai hian Presbytery-in thuneihna a nei tam ang a, rorl tr pawh a ngah zwk ang. Presbytery thuneihna a len loh avng hian Synod thuneihna a lian thung a. Chu chu Mizoram Synod chakna chhan pawimawh tak pakhat a ni. Sawi ho atn 1. Mizoramah hian hmun dang angin Presbytery-ah thuneihna pk tam a nih loh avngin Synod thuneihna a lian thung a. Hei hi kan \hatpui zwk em? Kan Kohhrana Presbytery pawimawh dn leh tn aia hman \angkai lehzual theih dn trte sawi ni se.

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

149

July 31

KOHHRAN RORLNA - SYNOD-AH


Chhiar tr: Deut 16:18-20 Synod chu Presbyterian Kohhrana rorlna sng ber dawttu a ni. Hmun dang zawng aiin India Ram Presbyterian Kohhranah chuan Synod thuneihna a sng zwk a, Mizoram-ah a la sng lehzual. PCI Dnpui sawi dn chuan Synod thar siam trin Presbytery pali emaw a aia tam emaw a awm a ngai a. Tnah hian PCI hnuaiah-ah Synod pariat a awm mk a. Chng Synodte chu kum tin vawi khat tal inkhwmpui nei tra ngaih an ni. Mizoramah chuan Synod inkhwmpui chu December Pathianni vawi hnihna hmangin neih a ni \hn. Inkhwmpui member-te chu Synod Puipa te, Minister leh Pro. Pastor te, Synod Committee hrang hrang member te, Presbytery Moderator leh Secretary te, Presbytery thlan palai te, Synod bituk anga Kohhran Hmeichhia leh Kristian |halai Pwl a\anga palaite an ni a. Palai an \hahnem \hn khawp mai, kum 2011 khn 1880 lai an ni. Synod Puipate chu Moderator te, Secretary-te, Finance Officer-te, Statistician te an ni. Synod chuan tih tr a ngah hle: Presbytery-te a dinin, a fin khwmin, a \hen darhin, a \hiat thei a, an ramrite a khamsakin an dinhmunte a thlrsak thei bawk. Presbytery-te thu theh luh leh ngennate a ngaihtuahsak a. Mission Board a din a, Pathian thu zirna leh Kristian hnathawhna hmun (institution) dangte a enkawl a. Minister-te a nemnghetin, a sawnin, a pawmin, a chawlhtrin, a thununin, a bntr thei a. Pastor-te chu Bialah a dahin a chhuahtr a; Probationary Pastor-te thuneihna a pein, a thununin, a bn thei bawk. Synod chuan ama sum chungah thuneihna twp a nei a. A huam chhnga Kohhrante thil neih zawng zawng chungah pawh thu a nei a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

150

Chng zawng zawng chu Synod kutah a awm avngin inkhwmpuiah thu ngaihtuah tr (agenda) a tam thei hle; kum tin agenda 80 vl a awm ziah a, 2008 kha chuan 106 a tling. Chuvngin rorl nn hun pawh a duh rei a, ni thum hman \hin kha 2007 a\ang chuan ni li hman \hin a ni ta a ni. Agenda-te chu Presbytery hrang hrang a\anga lo kal te, Synod Executive Committee leh Department Board leh Committee a\anga lo kalte a ni ber a, General Assembly a\anga lo kal pawh a awm \hn. Synod rorlna chu Moderator-in a kaihruai a, palaiten an sawi ho va. Inlungrual tlnna a awm theih loh chuan vote lain, a tam zwk duh dnin thutlkna siam a ni \hn. Synod thurl zawng zawng chu Minute buah ziak luh nghl vek a ni a. Chng thurlte chu Secretary-in a chhiar chhuak a, rorl palaiten an pawm hnuah Moderator leh Secretary-ten hming an ziak hnan \hn. Mizoram Synod tih dnah chuan Minute bu phk ding lamah Moderator-in hming a ziak a, a zwn vei lamah Secretary-ten hming an ziak \hn. Synod thurlte chu bawhzui ngai tam tak a awm \hn a. Chngte bawh zui tr leh Synod inkhwmpui nghk hman lo thil hmanhmawh bk leh pawimawh dangte ngaihtuah trin Synod Executive Committee (SEC) a awm a, member 146 an awm. Synod hnuaia rawngbwlna png hrang hrang enkawl trin Board leh Committee dang 13 a awm a, an hming chauh han trlang ila: Nomination Committee, Pastoral Committee, Finance Committee, Sunday School Committee, Mission Board, Theological Education Board, Hospital Board, Communication Board, Education Board, Music Committee, Literature & Publication Board, Pension & Provident Fund Board, Social Front Committee. Hng bkah hian SEC sub-committee 16 leh Board leh Committee dangten sub-committee/Executive Committee \heuhte an la nei bawk. Dn Bu-a lang lo, Synod chhnga rorlna pawimawh tak si chu Synod Officers Meeting (OM) a ni. Chutah chuan Synod Puipate leh Executive Secretary pathumte an tel a. SEC-in tih
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

151

tr a pk te, SEC \hut inkra thil pawimawh tam tak lo awmte a ngaihtuah a, a \l ang zlin hma a la \hn. SEC leh Finance Committee te hi kum tin \um li an \hu a, OM chu vawi 20 vl an \hu ziah a. Committee leh Board puite chu \um hnih, an executive committee leh sub-committee \heuhte chu a \l ang zlin an \hu bawk. Committee leh Board-ahte hian Moderator a chair zl a, Secretary (Senior) leh a changtu Executive Secretary te an tel zl bawk. Kum 2010 chhng khn Moderator chu Committee-ah vawi 190 chuang a \hu a ni. Presbyterian Kohhranah chuan Moderator te, Secretary te, Executive Secretary te, Department hotute awm mah se, tu mahin mahniin thu pawimawh an rl mai ngai lo va, inkhwmpui leh committee-in engkim a rlin thu tlkna a siam \hn. Thu hmanhmawh bk a awm a, hotute inrwn khwmin thil pawimawh an lo tih pawhin, committee leh hun hmasa berah pawmpui trin an chhawp chhuak ngei \hn a ni. Chutiang taka Kohhran chhngkaw thu ngaihtuah \hin a nih avng chuan Presbyterian Kohhran chuan rorlna dik an ngai pawimawh a, an uluk m m a. Thil eng pawh rl dwn se, Pathian hnna \awng\ai chungin, tn hmaa lo tih tawh dn te, tn huna \ha ber tr te, rawngbwlna png dang a khawih theih dn tr te, nakina nghawng a neih theih trte ngun taka thlr chungin an ngaihtuah a. Mi mal ngaih dn leh duh dna kal mai lovin, inlungrual tlnna emaw, a tam ber duh dnin emaw thu tlkna an siam a, Thlarau Thianghlim leh keinin . . . a \ha kan ti, ti thei tra rorlna kalpui an tum tlat \hn a ni. Sawi ho atn 1. Mizoram Presbyterian Kohhran hian Tualchhng a\anga Synod thlengin ro kan rl nasa hle mai a. Hetiang tak hian kal ta lo ila, harsatna engte nge awm thei ang? Kan Synod rorlnate hian a \ha zwngin hma a swn zlin kan hria em?
www.mizoramsynod.org

2.

NILAI THUPUI

152

August 7

KOHHRAN RORLNA GENERAL ASSEMBLY-AH


Chhiar tr: Tirhkohte 15:1-12 Presbyterian Kohhranah chuan General Assembly hi rorlna sng ber a ni a. Dnpui siamtu leh hrilhfiahtu, Synod thar siam theitu leh khawvl hmun danga Kohhrante nn inlaichnna kawnga thuneitu a ni. A hmunpui chu Shillong-ah a awm a, tnah hian General Assembly hnuaiah Synod pariat a awm a ni. General Assembly chuan kum hnih danah inkhwmpui a nei \hn a, April leh May thlaahte a ni ber a, Synod hrang hrangin an inthlen chhwk \hn. Inkhwmpui Puipate chu Moderator te, Secretary pahnih te, Treasurer te, Statistician te an ni a. Member-te chu Minister leh Probationary Pastor zawng zawng te, General Assembly-a Committee hrang hrang member-te, Synod tina Moderator leh Secretary-te, Synod thlan palai te, Presbyterian Women Fellowship palai swm leh Presbyterian Youth Fellowship palai swm te an ni. General Assembly tih tur pawimawh zual chu hngte hi a ni: Synod tin a\anga report te, inchhiarna te, dilna leh thu thlente a dawng a, a \l angin a ngaihtuah a. A hnuaia Committee-te leh Presbyterian Women Fellowship leh Presbyterian Youth Fellowship a\ang tea report leh thu lo kalte a lo dawng bawk \hn. A \l hunah Synod thar a siamin a awm sate pawh a sksawi thei a. Wales Ram Presbyterian Kohhran nn an inkra thu awm apiang a ngaihtuah bawk \hn. Dnpui siam leh tihdanglam leh hrilhfiahte chu General Assembly chauhvin a ti thei a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

153

General Assembly inkhwmpui chu Moderator-in a kaihruai a. Thu ngaihtuah tr (agenda) chu a hnuaia Synod-te leh Executive Committee a\anga thu lo kalte a ni ber. Rorlna atn Sp \awng hman a ni a. Chu chuan mahni \awnga rorl ang chuan palai tam tak a tingampa lo deuh \hn. Assembly-a thu ngaihtuahte chu Dnpui leh a kaihhnawih thil a ni deuh ber a. Palaite tn chinchng hriat ve deuh pawh a ngai. Synod hrang, \awng leh ze hrang bawk si rorl ho an nih avngin han inhruipawh deuh chngte pawh a awm ve zauh \hn a. Mahse Pathian Kohhranho rorl an nih avngin lungawi takin thu tlkna an siam ho thei \hn a ni. Hnam zia leh thil lo tih \hin dn avngin Kohhran pakhat ni mah se, PCI hnuaia Synod-te chu an kalhmang a thuhmun vek lo va. Chuvangin Dnpuiah pawh hetiang hian ziak a ni: He Dnpuiah hian Kohhranin rorlna a kalpui dn tr chipchiar taka sawi lan a nih loh avngin, Synod leh Kohhran rorlna dangten a \l dn ang zlin, Dnpui kalh si lovin thu an rl ang, tiin. Hei vng hian rorlnaah tih dn leh ngaih dn inang lo a awm pawhin inhriatthiamna thui tak an nei \hn a ni. General Assembly inkhwmpui thurlte chu Minute bua ziak luha rorl twpa pawm a ni \hn a. Amaherawhchu \awng danga ziak a nih avngin a hnuah endik (edit) leh a ngai \hn a. Chumi hnuah chuan a bu-a chhuah a ni \hn. Rorlna lama General Assembly mawhphurhna kengtu tak chu Executive Committee a ni. A member chu Moderator, Moderator Elect, Secretary-te, Treasurer, Statistician, Administrative Secretary-te leh General Assembly Theological Education Committee Secretary te; General Assembly-in Synod tin aiawh pakhat \heuh a ruat te; member neih tam dn azira Synod tinin an aiawh an thlan te; Presbyterian Women Fellowship leh Presbyterian Youth Fellowship a\anga member pahnih ve ve an ruatte an ni a. Executive Committee chu inkhwmpui inkr kum hnih chhngin vawi nga an \hu \hn. Kum hnih danah
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

154

chauh inkhwmpui a awm avngin a krah thu pawimawh ngaihtuah tr tam tak a awm a. Chngte chu Executive Committee chuan a ngaihtuah a, a \ul ang zlin thu twp pawh a siam \hn a ni. General Assembly inrlbwlna leh ni tin hnate tluang taka a kal zl theih nn mawh phur trin Working Committee a awm a. A member-te chu Moderator te, Secretary (Sr.) te, Treasurer te, Administrative Secretary pathumte leh Synod tin aiawh pakhat zlte an ni a. Executive Committee-in bawhzui tra a tih apiangte a bawhzui a, Policy thil tih lohvah chuan, Executive Committee \hut leh nghk hman lo thu hmanhmawh apiang a ching fel a, Executive Committee hnna theh luh hmain Finance Officer-ten sum dinhmun leh budget estimate an ruahman chu a en a, Administrative Secretary-te hna trte a rlsak \hn. Sawi tawh angin General Assembly chuan a tlngpuiin Dn a siam a. A hnuaia Synod leh Kohhran rorlna dangte chuan a \l dn ang zlin, Dnpui kalh si lovin thu an rlin kalhmang an siam thei a. Hetah tak hian Synod hrang hrangte chuan Dnpuiin kalhmang leh thurin a siamte chu an ngai pawimawh m m a. Thawhhona leh inpumkhat nn a pawimawh tih hriain, rinawm takin General Assembly rorlna chu zawm an tum \hn a ni. Sawi ho atn 1. 2. General Assembly hi kan Kohhran rorlna sng ber a nih angin a hnuaia Synod-te hian kan ngai pawimawh twk em? General Assembly hian a hnuaia Synod-te inpumkhatna tr leh inpawh tawn taka an thawhho theih nn a thawk \ha twk kan ti em?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

155

August 14

KOHHRAN HMEICHHIA
Chhiar tr: Johana 4:39-42; Rom 16:1-2, 16

Znina kan zir tr Kohhran Hmeichhia tih hi Kohhrana hmeichhiate chanchin zirna ni lovin Mizoram Presbyterian Kohhrana pwlho anga hmeichhiate rawngbwlna tlngpui kan zir dwn a ni. A indin dn: Mizoram Presbyterian Kohhran Hmeichhia lo din \an kum hi a chiang lo. Welsh Presbyterian Missionary hmasa ber Pu Zosphluia nupui Pi Hluii chuan 1903 leh 1904 khn Mizo hmeichhiate chu laphiar te, puan\hui te a zirtr a, Zirtwpni chawhnuah a inkhwmpui \hn a. Kum 1906-ah harhna a lo thlen khn ringtu an pung a, khaw hrang hranga Kohhran a dinna apiangah a theih ang angin hmeichhe puala inkhwm an nei ve zl a. Tichuan khawpui a\angin thingtlng hmun hrang hrangah Hmeichhe inkhwm chu a lo darh ta a ni. Tualchhnga inkhwm \hin bkah kum 1946 a\ang khn Bial Hmeichhe Inkhwmpui an nei \an a. A nei hmasate chu Durtlng Pastor Bial te, Vnbwng Pastor Bial te, Swleng Pastor Bial te, Mualvm Pastor Bial te an ni a. Zawi zawiin Pastor Bial tinah Bial Hmeichhe Inkhwmpui chu an lo nei ta a ni. Chutih lai chuan Pastor Bial \henkhat infinin Hmeichhe inkhwmpui an lo nei ve mk a. Chngho chu an infin zau zl a, kum 1960 March 25-27 khn Mission Vngah Zoram Kohhran Hmeichhe Inkhwmpui Lian an nei ta a ni. Hmeichhe Inkhwmpui Lian chu 1969 khn Synod-in a hriatpui a. Chuta
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

156

\ang chuan a Committee-ah Synod Moderator te, Secretary (Sr.) te, Executive Secretary i/c Hmeichhia te chu an tel ta a ni. Inrelbwlna lam: Inkhwmpui Lian neih \an a\anga kum 10-na 1970-ah Inkhwmpui Lian Committee (Central Committee an tih bawk chu) siam a ni a (a hma chuan Office Bearerten an ngaihtuah mai \hn). Kum 1981 a\angin Inkaihhruaina Dn neih a ni bawk. Kum 1978 khn hmeichhe rawngbwlna enkawltu, hun puma thawk trin Synod Worker i/c Women (tna Co-ordinator hi) neih \an a ni. Inkhwmpui Lian Chairman leh General Secretary-te chu Synod Executive Committee-in kum hnih \ang trin a ruat \hn. Central Committee member atn Aizawl chhnga Pastor Bial tinin kum hnih \ang trin mi pakhat \heuh an thlang a, chng mite a\ang chuan Chairman leh Secretary bkah Office Bearer trte pawh an inruat \hn. Kohhran Hmeichhia chu tualchhngah chawlhkr tin an inkhwm a, 1986 a\angin inkhwm hun atn Thawhlehni zn ruat a ni. Bial Hmeichhe Inkhwmpui chu kum tin February Pathianni vawi hnihna hmangin an nei a. March Pathianni vawi khatna hmanga Inkhwmpui Lian neih \hin chu kum 2013 a\ang chuan March Pathianni vawi hnihna hmangin neih a ni a. Inkhwmpui Lian kum tina neih \hin pawh 2005 a\ang khn kum khat dana neih trin tih a ni ta a, neih loh kumah chuan Bial tin aiawh mi pahnih zl kal khwm rorl khwmpui an nei thung a ni. Pi Hluiin Mizo hmeichhiate a inkhwmpui \hin kha innghahna atn hmangin Hmeichhe inkhwm hi 1904-a in\anah ngaih a ni ta a. Kum 2004 khn a kum 100-na (centenary) pawh lawm a ni. Rawngbwlna lam: Mizoram Kohhran Hmeichhe rawngbwlna chanchin hi a ngaihnawm a, sawi tr pawh a tam a; mahse, a pawimawh zual chauh kan sawi dwn a ni. Kum
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

157

1916 khn Chanchin |ha puang darh tr leh hmeichhe znga thawk trin Bible Women an awm \an a. An theih anga zin vlin rawng an bwl a. An hnathawh chu \angkai hle mah se, 1923 a\ang chuan Kohhranin mi thar lk zel \lin a hre ta lo va. A hnuhnng ber chuan 1958 thleng khn a thawk. Kohhran Hmeichhe rawngbwlnaa langsar leh pawimawh tak chu Buhfai\hm hi a ni. Kum 1910 vl a\anga Mission Vng Kohhranah khawn \an nia ngaiin 2010 khn Buhfai\hm Centenary pawh lawm a ni a. Eng emaw chen a kal hnuah a enkawl hna chu Zosp nupuite kutah dah a ni a, a sum chu Kohhran kutah a awm zl. Pi Teii a\ang khn a khawn khwm leh hralh te, tualchhng a\anga ram pum huapa sawihawtnate chu Kohhran Hmeichhe kutah a awm ta a. An \hahnemngaihna avngin Buhfai\hm a \hang nasa a, kohhran sum hnr lian tak a tling a ni. Kohhran Hmeichhe hmalkna pawimawh tak dang chu Kristian Chhngkua hi a ni. Kristian chhngkua din tr leh chhng tinin Chhng inkhwm an neih theihna trin \an an la nasa a, an thawhrimnain rah duhawm tak a chhuah zl a ni. He hmalkna pawimawhzia hi hriain tnah chuan Synod-in Kohhran pui hmalkna atn a dah ta hial a ni. Kohhran Hmeichhia hian thil bk atn Project a siam \hn a, entr nn - Synod Hospital leh Theological College tihchangtlunna atn te, Mission Board hmalkna tihpuitlin nn te, Rescue Home tihphuisui nn te leh thil dang dang atn te. Chngte chu budget siamin a thawk \hn. Kum 1986 July thla a\angin thla tin chanchinbu Agape a chhuah a. Hmangaihna In a enkawl a; Phunchawng ramah Women Centre a sa mk bawk. Zau zwka rawngbwlna lamah PCI Presbyterian Women Fellowship-ah te, North East India Christian Council (NEICC) Women Association-ah te, India rama hmeichhe
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

158

thawhhona All India Council of Christian Women (AICCW)ah te member a ni. Kohhran Hmeichhe rawngbwlna hi Mizoram Presbyterian Kohhran tn a hl a, Synod pawhin a ngai pawimawh hle \hn. Hmeichhiaten zau zwk leh \angkai zwka rawng an la bwl theihna tr a ni tih hriain kum 1968 a\ang khn Synod chwmin Pathian thu zirtr an ni a. Za chuang zetin an zir chhuak tawh. A zir chhuak tam tak chuan Synod Office-ah leh Kohhran rawngbwlna png hrang hrangahte an thawk a ni. Kohhrana hmeichhiate chu Kohhran Committee tih lohvah chuan tualchhnga rawngbwlna png tinah an inhmang nasa hle a. Pulpit rawngbwlna thlengin an inhmang thk telh telh a. Central Committee member-te pawh rawngbwla an feh chhuahna apiangah pulpit rawngbwlna pk zl an ni. Chngte chu Kohhran tn malswmna ropui tak a tling. Mizoram Presbyterian Kohhran tluka hmeichhiate rawngbwlna \angkaipui nasa leh pulpit rawngbwlna thlenga hmeichhiate hman tamna hi khawvla Presbyterian Kohhran dangah a awm lo vang, hei hi a chhuanawm hle a ni. Upa leh Pastor atna nemngheh thu pawh sawi a ni tawh \hn a. Hei pawh hi Kohhranin a mamawh ang zlin a hun takah a la inher chhuak ngei ang. Sawi ho atn 1. 2. Mizoram Presbyterian Kohhrana Hmeichhiate rawngbwlna \angkaizia kan sawi bkte sawi belh ni se. Kohhran Hmeichhe rawngbwlna hi hun lo kal zlah a \angkai reng theih nn engtia hmalk nge \ha ang?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

159

August 21

KRISTIAN |HALAI PWL


Chhiar tr : Ephesi 2:8-10

Kristian |halai Pwl ah hian Kohhran member kum 14 a\anga 40 mite an awm thei a. Tleirwl \an a\anga vnglai hun chhng hmang mkte awmhona a ni. Hetiang rualte Kohhrana an awm dn hian nakina Kohhran dinhmun tr thui tak a hrl thei a. Pwl anga an din a\anga an chanchin tawi tin kan zir dwn a ni. Kristian |halai Pwl din \an dn: Kohhran Hmeichhe inkhwm 1904 vla a in\an hnu kum 50-naah Kohhrana \halaite chu pwl angin an insiam ve chauh a ni. Kum 1952 November thla khn Zosp Rev. O.W. Owen (Pu wna) chu Aizawlah a lo chhuak a. A lo chhuah hmain \halaite zngah rawng a bwl \hn. A lo thlen hma si, kum 1952-ah tho hian Reik Pastor Bialin |halai Inkhwmpui an nei a. Pu wna chuan February 22, 1954 khn \halai pwl din dn tr ngaihtuah ho trin Mission Vngah mi \henkhat a swm khwm a. A mi swmte nn chuan \halai pwl din trin Provisional Committee an din a. Chairman chu Rev. O.W. Owen a ni a, Vice Chairman Pu Lalthankima, Reik, Secretary chu Nl. Zokhmi, Mission Vng a ni. Provisional Committee chuan mi dangte swmin \halai pwl ruangm tr an duang ta a. A hmingah Kristian |halai Pawl (K|P) an sa a. A dinpuitu Pu wna vng pawh a ni ang a, Synod pawhin a hriatpui nghl mai a, an dl angin \anpuina chng sawmthum a pe a ni. Chumi kum (1954) September 23-26-ah chuan Mission Vngah K|P General Conference hmasa ber
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

160

an nei a. Mahse a din \an hun atn chuan Provisional Committee din hun February 22, 1954 kha an pawm a ni. Kristian |halai Pwl kalhmang tlngpui: A din \an a\ang khn tualchhngah leh Bialah te K|P chu a ding ta zl a. Inhruaina Dn pawh a tr a\angin siam nghl a ni. Thupui atn Ephesi 2:10-a innghatin, Rawngbwl tra chhandam tih thlan a ni a. An pwl thil tum palite chu - (1) Isua Krista rinna leh amah anna kawnga \halaite hruai (2) Kohhran kutke ni tra \halaite buatsaih (3) Kohhran hnathawh tihpuitlin (4) Krista Chanchin |ha puan darh, tihte hi a ni. Kohhran pakhatah K|P Branch pakhat zl din theih a ni a. Bial tinah Bial K|P din a ni bawk. A tr lamah chuan Presbytery huapin |halai Pwl a ding a; mahse, 1969 a\angin tihtwp a ni ta a. Tichuan Branch K|P te, Bial K|P te, Central K|P te a awm ta a. Branch K|P Committee-ah chuan Kohhran aiawh Upa pakhat emaw, pahnih emaw an tel a. Bial K|P Committee-ah chuan Bial Inkhwmpui Chairman leh Secretary Senior te an tel a. Central K|P Committee-ah chuan Synod Moderator leh Secretary Senior leh Executive Secretary i/c K|P te an tel \hn. Branch leh Bial K|P Committee member-te chu kum khat term a ni a, Central K|P Committee member-te chu kum hnih term a ni. Central K|P hruaitute leh Office: Central K|P Leader chu Synod Executive Committee-in Pastor znga mi kum hnih \ang turin a ruat \hn a. General Secretary chu Ordained Minister-te znga mi emaw, Synod Co-ordinator-te znga mi emaw Synod Executive Committee-in a ruat \hn. K|P hian 1966 a\ang khn hun puma thawktu a nei \an a. A trah chuan General Secretary tih a ni a, a hnuah chuan Co-ordinator-in an inchelh chhwk ta a. Rawngbwlnain hma a swn zl a, Office pawh a changtlung tawh hle a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

161

K|P chu tualchhngah chawlhkr tin an remchn angin an inkhwm mai \hn a, 1977 a\ang kha chuan Thawh\an znah an inkhwm ta a ni. Kum tin January Pathianni hnuhnng ber hmangin Bial Conference a nei a, General Conference pawh kum tin neih a ni \hn. Kum 2005 a\ang kha chuan kum khat dana neih trin tih a ni ta a ni. General Conference neih loh kumin Rorl Inkhwmpui an nei thung. General Conference hi March thla Pathianni vawi hnihnaah neih a ni \hn a, 2012 a\ang chuan Kohhran Hmeichhe Inkhawmpui Lian hun nn inthlkin, Pathianni vawi khatnaah neih a ni ta. Rawngbwlna lam: Chawlhkr tin Branch K|P inkhwm te, kum tin Bial Conference te, General Conference te hi \halaite tn thu leh hlaa inzirna \ha tak a ni a. Cht dn leh nun dn zirna hun remchng tak a ni bawk. General Conference phei chu Mizorama \halaiho punkhwm tamna ber a ni a, ram puma \halaite tipumkhattu leh tihmaswntu a ni. K|P din kum dawt 1955-ah Kristian Hla Bu hi Solfa nn chhut a ni a. |halaiten thiam vek tumin an zir \hn. Kohhran zaipwl te, Bial zaipwl te an buatsaih a. Bial Conference leh General Conference atn hla bu an buatsaihin hla thar tam tak an thun lt \hn. Kum 1969-1975 chhnga Presbytery Zaipwl intihsiak leh 1977-1993 chhnga Music Festival-ah te pawh khn zaipwlte chu K|P member deuh vek an ni. K|P chuan Leadership Training te, Retreat te, Youth Camp te, Youth rally te, Seminar te an buatsaih bawk \hn a. Chngte chu \halaiten Krista an rinna leh Kristian nun an zirna hun \ha a ni a, a pawimawh hle \hn a ni. Central K|P-in 1970 a\anga Kristian |halai chanchinbu a chhuah pawh \halaite tn bengvrna leh thu \ha hriatna hnr \ha tak a tling. Mizoram chhnga rawngbwlna bkah zau zwka thawhhona PCI PYF-ah te, NEICC Youth Association-ah te Central K|P chu an tel bawk.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

162

Kristian |halai Pwl chu Kohhran member ni vek mah se, pwl hova an cht vlna chuan rawngbwlna remchng a siamsak a, \halaite a hui khwm a, Kohhran hman tlk trin a chher chhuak a. Kristian |halai Pwlin member a neih tama a neih \hat zl chuan kan Kohhran hi a \hang zl dwn a ni. Chuvngin K|P pawhin \halaite hp khwm tam tr leh Krista rawngbwltu rinawm ni tra buatsaih trin \an a lk thar reng a ngai a ni. Sawi ho atn 1. 2. Mizoram K|P rawngbwlna hian \halaite a hp khwm \ha twk em? K|P hian an thil tum palite hi an tihlawhtling twkin kan hria em?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

163

August 28

PRESBYTERIAN PATHIAN BIAK INKHWM


Chhiar tr: Matthaia 18:20; Joh 4:24; Hebrai 10:23-25.

Presbyterian Pathian Biak Inkhwm tih thu kan zir dawn avangin hmasain Pathian biak awmzia sawifiah han tum ila. Pathian biak awmzia: Pathian bia emaw, Pathian chibai bk emaw (Sp \awnga worship) chu Pathian ropuizia hriat chian avnga zah leh \ih leh ngaina chunga amah chawimawi tra a rawngbwl tihna a ni a. Chu chuan chawimawi leh fak te, sual thuphachawi te, lwm thu sawi te, a hnna inhlan te, thil dl te, a thu ngaihthlk leh a duhzwng apiang ti tra inpk te a huam a. Pathian lalna hmaa tlwmna a kwk. Pathian bia tih chu amah nna inbiakna a ni a, a thu ngaihthlk leh a hnna kan duhzwngte sawi chhuah vena a ni. Pathian biak chu thlarau lam chaw dawnna leh Kohhranho siam \hatna a ni bawk. Mi mala biak leh a huhova biak a awm thei ve ve a, tna kan zir tr chu a huhova biakna inkhwm a ni. Pathian biak inkhwm: PCI Dn Bu chuan Tualchhng Kohhran chuan Kohhran member-te tn chawlhkr tina Pathian biak inkhwm leh intihswt tawnna tra inpwl khwmna dangte a buatsaih \hin, a ti a (1.7.a). Mizoramah chuan chawlhkr khat chhngin Kohhran inkhwm \um nga leh Hmeichhia leh |halai inkhwm te a awm a. Kum khat chhngin hun bk inkhwm eng emaw zt a awm bawk. Inkhwmte chuan drkr khat a awh ber \hn. Pathian biak inkhwm chu Lal Isuan a ngai pawimawh hle a, Amah ngei pawh inkhwmna inah a kal fo \hn (Mat 18:20;
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

164

Lk. 4:16). Hebrai lehkhathawn ziaktu pawhin inkhwm bnsan lo tura infuih tawn \hn trin min chah a (Heb 10:25). Kan Kohhran Thurin No. 9-na pawhin inkhwm chu ringtu zawng zawngte tih tr a nihzia a sawi. Pathian biak leh chawimawi chu mihring awm chhan a ni a, Biak Ina inkhwm hi Pathian biak leh chawimawina pawimawh ber pakhat a ni a. Inkhwm chu Kohhran member-te inhmlhriat tawnna \ha tak a ni a. Inkhwma thiltih hrang hrang- Pathian Thu chhiar, \awng\ai, hla sak, thusawi, thilpk leh a dangte hi thlarau nun chwmtu leh Pathian hnaihtir theitu, Kohhranho nun siam\haa, tichaka, tipumkhattu a ni a. Chuvngin, inkhwm chhnga thiltih engkim hi uluk taka buatsaih leh tihtakzeta tih a pawimawh a ni. Pathian biak inkhwm kalhmang: Presbyterian Kohhran chuan inkhwm an ngai pawimawh a, an la urhsn hle bawk. John Calvin-a a\angin mumal leh fel taka inkhwm a nih theih nn inkhwm hruainate siam a ni \hn. Inkhwmah chuan Pathian thu sawi (Sermon) chu a laipuiah dah a ni a. |awng\ai an dah pawimawh m m bawk. A tlngpuiin an Pathian biak inkhwm chu tluangtlam tak, mumal leh urhsn tak siin an ti \hn a, drkr khat chhng an inkhwm ber \hn. Presbyterian Pathian biak inkhwmah chuan a hun azirin thil chi hrang hrang tih a ni \hin: Pathian thu chhiar, thuhril, \awng\aina chi hrang hrang, hla sak, Apostol-te Thuvawn leh Nicaea Thuvawn chhiar rual, Thuchhiar inchhwn leh Lalpa |awng\aina sawi rual te hi. Sakramen pahnih, Baptisma leh Lalpa Zanriah inkhwmte hi an la urhsn zual \hn. Pathian biak inkhwm hruaina: Presbyterian-ho chuan Pathian biak inkhwm hruaina bu an siam \hin chu a inziak ang chiahin an hmang chuang lo. Kaihhruaina a ni a, a hmangtuin remchng leh \ha zwk nia a hriat angin an hmang mai \hn. Chuvngin, Pathian biak dnah tih dn inang leh kal dn nghet a
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

165

awm lutuk lo. |henkhatin inkhwm kalhmang ziaksa an hman nasat viau laiin, \henkhat zaln deuh hlekin an kal a. Lalpa Zanriah Sakramen kl zin dn pawh a inang lo. An kal dn chu dul viau angin lang mah se, inkhwm hruaina chu mumalna leh urhsnna lamah hma an swnpui hle \hn a ni. Mizoram Presbyterian Kohhran Pathian Biak Inkhwm: Pathian biak inkhwm \ha zwk a awm theih nn kum 1952 khn Mizoram Synod chuan hetiang hian a rl a: Biak In inkhwm tih\hat zwk rawtna thu a lo lt a. Tnah rih chuan Pastor-te leh Kohhran Upaten mahni Kohhran Pathian biak inkhwmte hi urhsn tak leh fel takin lo vawng zl sela; tin, hetiang lama hruaina, dn \ha zwk leh remchng trte Standing Committee-in lo ruahman rawh se, tiin. Standing Committee chuan a buatsaih nghl a, a kum leh 1953-ah chuan Pathian Biak Inkhwm Hruaina bu hmasa ber chu chhuah a ni ta a. Nilaizn, Inrinzn, Pathianni Chawhma (Sunday School) leh Chawhnu leh Zn inkhwm leh hun pawimawh chi hrang hrang atn kaihhruaina a awm a. A hmaa sawi tawh angin, he Inkhwm Hruaina hi a inziak ang diak diak chuan hman ni lo mah se, Upa senior pakhat sawi dnin a tlngpui chuan zawm a ni a, ram pumah inkhwm kalhmangin a mumal phah a, a \hat phah bawk. Mizoram Presbyterian Kohhran Pathian Biak Inkhwmah chuan \an hmain hla eng emaw zt sak a ni \hn a. |an hnuah chuan hla pahnih emaw, pathum emaw sak bk chu mipui chanvo a awm vak lo. A chng chngin thuchhiar inchhwn leh Apostol Thuvawn chhiar rual a awm \hn a. Hla chu Solfa thlk leh Mizo Lngkhwm zai thlk hmangin sak a ni ta ber a. Inkhwm hun chanve emaw, a aia rei emaw thuhril nn hman a ni \hn. Pathian biak inkhwm chu Kohhranho thlarau lam chaw klhona a ni a. Mumal leh fel tak, member tinte an tlai theihna
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

166

atn buatsaih a ngai. Kalhmang leh tih dn \ha a pawimawh a, chngte chu thlarau leh tih tak zeta Pathian chibai bktrtu leh chawimawitrtu atn hman \angkai tr a ni. Kohhran member tam berte an tel zlna Pathian biak inkhwm \ha leh nung tak kan neih theih chhng chuan kan Kohhranin hma a swn zl dwn a ni. Sawi ho atn 1. Kan Pathian biak inkhwmte hian Pathian ropuizia te, a thianghlimzia te, a zahawmzia te, chawimawi tlk a nihzia te a tilang \hn em? Pathian biak inkhwmah hian kan biak Pathian duhzwng ngaihtuah lova keimahni duhzwng leh nuam tihzwnga kal a hlauhawm theih dn han sawi teh u. Pathian biak inkhwmna \ha tak kan neih reng theih nn engtia \an lk zl tr nge ni ang?

2.

3.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

167

2013 BEIHRUAL THUPUI

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

168

2013 BEIHRUAL THUPUI RAMTHAR HAPTA (September 1-8, 2013) THUPUI - KRISTA THUHRETU HMASA ISUA ZIRTIRTE September 1: Pathianni PATHIANNI CHAWHNU INKHWM Thupui Chhiar tr : Krista sipai \ha : 2 Timothea 2:1-7

Thupui \hen 1. Sipai thuawihna 2. Sipai huaisenna 3. Sipai tuarchhelna 4. Sipai inpumpkna PATHIANNI ZN INKHWM Thupui Chhiar tr : Krista thuhretu nih awmzia : Tirhkohte 1:6-8

Thupui \hen 1. Mahni ngeiin Krista hriat tr a ni 2. Krista chanchin kan hriat chu sawi duh a ngai 3. Krista chanchin kan sawi avngin tuar ngam a \l 4. Tuar mah ila, a twpah lwmnain min hmuak

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

169

September 2 : Thawh\anni

PETERA LEH JOHANA RAWNGBWLNA


Chhiar tr: Tirhkohte 3:1-10

Petera leh Johana te hi Lal Isua zirtirte zngah chuan kan hriat lr berte an ni wm e. Zirtr 12-te zngah Isua rin ber an ni a, an inkawp hnai hle bawk. Petera chu Bethsaida khua a ni a, Kapernaum-ah pawh a chng \hn (Mk 1:21, 29; Joh 1:44). Johana pawh Kapernaum khaw mi a ni (Mk 1:21). Galili dlah sangha mana ei an zawn laiin Isuan a ko va. Isua an zui hnuah pawh anni pahnih leh Johana unau Jakoba te chu Isua hnaih zualtu, a hun pawimawh bka Isuan a hruai hran \hinte an ni (Mk 5:37; 9:2; 14:33). Zanriah hnuhnung buatsaih trin Petera leh Johana a tr a (Lk 22:8). Peteran kebai pakhat Temple-a a tihdamin an awm dn a, Petera nn Sanhedrin hmaah Isua rinna thu an sawi a, Sanhedrin-ho huat an hlawh a (Tirh 3-4). Jerusalem khuaa Tirhkoh awmte chuan Samaria khuaa miten Pathian thu an awih tih an hriatin Petera leh Johana chu finfiah trin an tr a (Tirh 8:14-25). Rawngbwlna lamah an inkawp thui a, Petera chu hmahruaitu zwk a ni \hn. Petera rawngbwlna: Petera hming hmasa chu Simona a ni. A nau Andria nn sangha mana ln an den laiin Isuan a ko va, an zui ta a. Zirtrte zngah hmahruiatu a ni a. Isua zirtrte hming ziak apiangin a hmasa berah Petera hming an dah \hn (Mt 10:2-4; Mk 3:16-19; Lk 6:14-16; Tirh 1:13). Isua hnaih zualtu pathum zngah pawh khn a hruaitu a ni a. Isua, Messia a ni tih puang hmasa bertu a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

170

Isua an man zna vawi thum phattu ni mah se, Luka leh Paula sawi dn chuan Apostol-te znga Isua tholeh hmu hmasa bertu a ni a (Lk 24:34; 1 Kor 15:5). Kohhran \iak trah khn kum eng emawti chhng chu hruaitu chan a chang a ni (Tirh 111). Jerusalem Kohhran hruaitu znga mi a ni a (Gal 1:18-19). Serhtan (Judate) leh tan loh (Jentail-te) zngah missionary a ni ve ve. Pentikos nia a thusawi a\angin mi sngthumin baptisma an chang a (Tirh 2). Khami nia a thusawi kha Kohhran hmasa thuchah laipui (kerygma) puan chhuahna hmasa ber a ni bawk. A rawngbwlna a\angin Joppa khaw mi Kornelia chu Jentail znga Isua ringtu hmasa ber a lo ni a, Jentail-ten Thlarau Thianghlim an chang bawk (Tirh 10). Lal Herodan Johana unau Jakoba a tihhlum hnuin Petera chu a tntr a, mahse mak tak maiin a chhuak a (Tirh 12: 1-17). Jentail-te Kohhrana lk luh chungchng thu harsa ching fel tra Jerusalemah inkhwmpui an neihin Petera chu a thusa ber pakhat a ni (Tirh 15). Thuthlung Tharah hian a hminga ziak lehkhathawn pahnih a awm bawk. Jerusalem inkhwmpui hnu khn Tirhkohte Thiltih bu chuan Petera chanchin a sawi tawh lo va, rawng a bwl tawh lo tihna erawh chu a ni lo. Kristian thurochhiahah chuan Rom khuaah a kal a, chutah chuan Nero-a tihduhdah laiin AD 64 vlah a thi niin an sawi. Rom khuaa Petera thusawi chu Markan a letling \hn a, chuta \ang chuan Marka chuan a Chanchin |ha bu hi a ziak a ni, tiin AD 125 vl khn Phrygia rama Hierapolis Bishop Papias-a chuan a sawi. Roman Catholic Kohhran chuan Peteran Rom khuaah Kohhran a din a, Rom Bishop-ah kum 25 a \ang a ni, an ti. Petera chu Kohhranah zah leh ngaihsn a ni a, AD zabi 2-na leh 3-naah khn khuhhawnna lam lehkhabu eng emaw zt chu a hminga ziak a awm a ni. Johana rawngbwlna: Zebedaia fapa a ni a, a pa leh a unau Jakoba te nn sangha mantu an ni a. Kapernaum khua an ni. Patera te unau a koh hnu lawkah Isuan Johana te unau hi a
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

171

ko va. An unau hian an thwm a na deuh a ni ang, Kawpuiri fate tiin Isuan a ko a ni (Mk 3:17). An unau hian Petera nn Isuan a hun pawimawh bkah a hruai \hn a ni. Isua thawhleh hnuah pawh zirtrte zngah Johana chu hruaitu langsr znga mi a ni zl a (Tirh 1:13). Petera nn rawng an bwl dunna chu sawi nawn lo ila. Heroda Agripp-an a unau Jakoba a tihhlum hnu chuan a chanchin hi Tirhkohte Thiltihah chuan a lang tawh lo. Gal 2:9-ah Paulan Kohhran ban a tihte zngah a tel a. Kohhran hmasaah zah leh ngaihsn a hlawh zl tih a tilang. Johana hi Isua hnaih zualtu pathum znga mi a nih vng pawh a ni mai thei, Kohhran thurochhiah lamah pawh a langsr khawp mai. Tertullian-a (AD 160-220 vla mi) chuan Rom khuaah a hun twp a hman thu leh tl sova an thlka a nat loh thu a sawi a. Tlai khawhnu deuhvah chuan a unau Jakoba nn an martar dn niin sawi a ni bawk. Thurochhiah pakhatah chuan Johana chu Asia Minor-a Ephesi khuaah a kal a, chuta \ang chuan Rom lal Domitian-a rorl lai (AD 81-96)-in Patmos thliarkrah hnawhchhuah a ni a. A tng a chhuah hnuin Ephesiah a kr leh a, Trajan-a lal (AD 90) hnuah upa takin awmlaiin a thi niin an sawi. Ephesi-a a awm hun chhng hian Thuthlung Thara a hming pu lehkhabu panga Chanchin |ha Johana, Johana 1, 2, 3, leh Thupuan te hi a ziak nia ngaih a ni. Petera leh Johana-te hi Isua rawngbwl laia amah hnaih bertu an ni a. Kohhran \iak trah pawh hmahruaitu an ni zl. Isua dam laiin amah an zui a, a tirhna apiangah an kal a. A thih hnuah thih thlengin rinawm takin an Lalpa rawng an bwl a ni. Sawi ho atn 1. 2. Petera leh Johana rawngbwlna a\angin tnlai ringtute hian entawn tr engte nge kan neih? Petera nun a\angin ringtu chak loten entawn tr kan nei em?
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

172

September 3 : Thawhlehni

ANDRIA LEH PHILIPA RAWNGBWLNA


Chhiar tr: Johana 1:40-46; 6:8-9; 12:20-22

Andria leh Philipa te chanchin hi Chanchin |ha buahte a lang tam vak lo va, a lang chhun erawh chu a pawimawh hle thung. Andria chu Simon Petera unau, Isua zirtr hmasate znga mi a ni a. Galili dl hmrthlang lam vaukama Bethsaida khua a ni a, Isuan a koh lai chuan a hmrchhak lama Kapernaum khuaah a awm (Mk 1:29; Joh 1:44). Chanchin |ha Johana sawi dn chuan Andria leh a \hian pakhat chu Baptistu Johana zuitu an ni a, Baptistu Johanan Isua chu Pathian Berm No a tih hnuah chuan Isua an zui ta a (Joh 1:35-51). Andria chuan, Messia kan hmu ta tiin a Petera chu Isua hnnah a rawn hruai a (Joh 1:43-51). Krista hnna mi dangte hruai hmasa bertu a ni. Isuan mipui sngnga a hrai \uma Barli chhangpr panga leh sangha pahnih nei mipa naupang pakhat kawhhmuhtu kha Andria a ni a (Joh 6:5-9). A hnuah Philipa nn Grik tute emaw Isua hmuh duhte chu Isua hnnah an hruai bawk (Joh 12:2022). Chanchin |ha bua Andria hming a lanna hnuhnng ber chu Petera te, Jakoba te, Johana te nn hun hnuhnng thu Isua an zawhnaah a ni (Mk 13:13:3-4). Andria hi Isua zirtrte hming ziakna apiangah palinaah a awm ziah a, Isua koh hmasak pwl a nih vng a ni ang (Mt 10:2-4; Mk 3:16-19; Lk 6:14-16; Tirh 1:13). Kohhran \iak trah khn Andria chanchin engmah a lang zui lo. Thuthlung Thar bute ziak tlarna hmasa ber Muratorian Fragment-ah chuan
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

173

Chanchin Tha Johana ziaktu angin sawi a ni. Khuhhawnna lam chi lehkhabuahte chuan a chanchin eng eng emaw a lang. Tlai khawhnu deuhva sawi dn pakhat, rintlk vak lova ngaihah chuan Andria chu Akaia rama Patras-ah AD 60 khn X anga siam kraws-ah an khngbeta sawi a ni. Eusebius-a sawi dn chuan Andria chuan Black Sea hmr lam (Russia chhimthlang) ramah rawng a bwl a. Hei vng hian Russia ramah chuan enkawltu mithianghlim (patron saint) angin an ngai a. Scotland ramah leh Grik ramah pawh enkawltu mithianghlimah an ngai. Philipa chu Isua zirtr pakhat, Galili rama Bethsaida khuaa mi a ni a (Mt 10:3; Mk 3:18; Lk 6:14), Petera leh Andria-te nn khaw khat an ni (Joh 1:44; 12:21). Chanchin |ha Johana ziak dn chuan Baptistu Johana rawngbwlna hmun Jordan rlah Isua a hmu a. Isuan a zirtr ni trin a ko va, a zui ta a. Chumi hnu chuan Philipa chuan mi dang pakhat Nathanaela chu Isua hnnah a rawn hruai ve thung a ni (Joh 1:43-51). Isua zirtrte hming ziak tlarnaah Philipa leh Bartholomaia hming hi indawtin dah \hin a ni a (Mt 10:3; Mk 3:18; Lk 6:14). Hei vng hian Bible zirtu tam tak chuan Nathanaela leh Bartholomaia hi mi thuhmun an nih an ring. Isuan mipui sngnga a hrai dwn khn amah fiahna turin mipui ei tr lei nna ngai zt tr a zwt a. Philipa chuan duli zahnih pawh a twk lo vang tiin a chhng ve mai bawk (Joh 6:5-7). Grik mi \henkhat Kalhln Kt hmang tra Jerusalem-a lo kalten Philipa hnnah, Ka pu, Isua hmuh kan duh e, an rawn tih erawh chuan tih ngaihna a hre mai lo a ni ang, Andria a pun a, an pahnihin Isua an rawn hrilh a ni. (Joh 12:20-22). Isuan, Keimaha kal lo chu tumah Pa hnnah an thleng ngai lo, a tiha Lalpa, Pa chu keini min hmuhtr ta che, chutichuan kan tn a twk ang, titu kha Philipa a ni a. Isuan, Philip, hei leh chen in hnnah ka awm a, chuti pawhin mi hre lo maw? a ti a (Joh 14:6-9). Isua chhn dn a\ang hian Philipa hian thu a man
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

174

chak vak lo a ni mai thei. Isua thawhleh hnua Zirtirte pindan chungnunga an awm khn Philipa chu a tel (Tirh 1:13). Pentikos thlen hnu khn eng ang takin nge Philipan Kohhranah rawng a bwl kan hre lo. Ephesi khuaa Polycratesa chuan Asia ram (Asia Minor)-ah rawng a bwl a, chutah chuan thih pngngaia thi niin a sawi a. Martara thi nia sawi te, Hierapolisah an phm nia sawinate a awm bawk. Andria leh Philipa te hi Isua hnna mi dangte hruai thleng hmasatute an ni. Andria chuan a unaupa Petera chu Isua hnnah a hruai a. Philipan a \hianpa Nathanaela (Bartholomaia?) Isua hnnah a hruai bawk a. Missionary hmasa ber leh a dawttu an ni kan ti thei mai wm e. Sawi ho atn Andria leh Philipa chanchin a\ang khn entawn tr leh zir tr kan neihte sawi ho ni se. An chanchin kan sawi bk sawi tr kan neihte sawi ni bawk se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

175

September 4 : Nilaini

JAKOBA LEH THOMA RAWNGBWLNA


Chhiar tr: Matthaia 4:21-22; Tirhkohte 12:2; Joh 11:16

Jakoba leh Thoma te hi Isua zirtr 12 znga mi an ni a (Mat 10:2-4; Mk 3:16-19; Lk 6:14-16; Tirh 1:13). Pakhat chu Isua zirtr 12 znga martar hmasa ber a ni a, pakhat chu Zirtrte znga India rama lo kal awm chhun a ni. Jakoba chu Zebedaia fapa a ni a, a pa leh a unau Johana nn sangha mantu an ni a. Galili dl hmr lam kama Kapernaum khuaa awm an ni. Patera te unau a koh hnu lawkah Isuan Jakoba leh Johana te unau a ko va. An unau hian an thwm a na deuh a ni ang, Isuan Khawpuiri fate tiin a ko a ni (Mk 3:17; cf. Lk9:51-56; Mt 20:20-28; Mk 10:35-45). Jakoba hming chu a unaupa Johana hming tel lo chuan sawi a ni ngai lo, an hming sawi dunna apiangah Jakoba hming chu a hmasa zwk \hn Jakoba leh Johana tiin. Jakoba te unau chu Petera nn Isua hnaih zualtu, Isuan a hun pawimawh bka a hruai hran \hinte an ni a. Jaira fanu a tihdamnaah te, Hml danglamnaah te, Gethsemani huana a lungngaihnaah te Isua bulah an awm (Mk 5:37; 9:2; 14:33). AD 44 khn Herod Agrippa I-in khandaihin a st hlum a (Tirh 12:1, 2). Isua zirtr 12 zngah martar-in a thi hmasa ber a ni. Jakoba chuan a thih hmain Spain ramah thu a hril niin AD zabi 7-na vl a\ang khn sawi a ni a. Mahse, Kohhran thu inhlanchhwnah chuan Jakoba chuan a thih thlengin Jerusalem a chhuahsan lo niin sawi a ni si a. Chuvngin Spain rama thuhril
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

176

nia sawi hi chu pawm a ni ta meuh lo. Zabi 9-na vla Spain-ho thu inhlanchhwnah chuan Jakoba ruang chu Spain hmrthlanga khaw pakhat Santiago de Compostela-ah an sawn niin an sawi. Hun Laihwlah khn Jakoba chu Spain ram mithianghlim lr ber a ni a, Muslim-ho laka vngtu mithianghlimah an ngai a ni. Thoma chu Chanchin |ha Johana ziakah chuan Phra tih a ni a (Joh 11:16), Grik \awnga lehlin chuan Diduma tih a ni. Phr a ni a, a phrpui chu hriat a ni lo. Suria Kohhrante chuan Isua unaute znga mi niin an ngai. Thoma lrna ber chu Isua a tho leh takzet tih a righlel kha a ni wm e, ringhleltu Thoma an tih phah a ni. A zirtrte hnna Isua inlr hmasak ber \umin a awm ve lo va. A kuta thr khenna serte kha ka hmuh a, thr khenna serahte chuan ka kutzung ka khawih luh a, a nka ka zen meuh loh chuan ka ring lo vang, a ti tawp mai a (Joh 20:25). Ni riat hnua Isua a rawn inlr leh a, Thoma hnenah a kut thr khennate khawih a, a nkte zen trin a han ti a. A dik ngei tih a hriat chuan a ring nghet thlap a, Ka Lalpa leh ka Pathian i ni, a ti ta a ni (Joh 20:28). Thoma thu sawi chungchng hi sawiin Kohhran pa Augustin-a chuan, Kan rin theih nn a ringhlel a ni e, a ti. Chanchin |ha hmasa pathumte chuan zirtrte hming an ziak tlarna bkah chuan Thoma chanchin hi an sawi miah lo va, Johana erawh chuan a sawi nual thung. Isuan Judai rama kal a tum thu a sawi a, Thoma chuan, A thihnaa thi ve trin i kal ve ang u, a ti a (Joh 20:16). Isuan a thih a hnai tawh tih hriain, an tn hmun siama a kal tr thu leh a kalna tr kawng chin an hriat thu a han sawi a. Thoma bawk chuan, Lalpa, i kalna tr chin kan hre lo asin, a kawng engtin nge kan hriat ang? a han ti leh a. Chutah Isuan, Keimah hi kawng leh thutak leh nunna ka ni, tih thu ropui tak hian a chhng ta a ni (Joh 20:5, 6). Isua thawhleh hnu khn Thoma hi zirtr dang parukte nn Galili dlah a awm ve a (Joh 21:2). Isua vna a lwn hnu khn
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

177

zirtr dangte nn Jerusalem pindan chungnungah a awm bawk (Tirh 1:13). Chung chu Thuthlung Thar a\anga a chanchin kan hmuhte chu a ni. Thu inhlan chhwnah chuan Thoma chuan Parthia leh Persia ramah Chanchin |ha hril darha thi ta niin sawi a ni a. India chhim lamah lo kalin rawng a bwl a, chutah chuan tihhlum niin sawi a ni bawk. India chhim twpa Mar Thoma Kohhran chuan Isua zirtr Thoma Chanchin |ha hril a\anga lo ding chhuak niin an inngai nghet tlat a ni. Jakoba leh Thoma te chanchin hi Thuthlung Tharin ziak tam lo mah se, a ziak chhun chu a pawimawh a. Tn thlengin an pahnih hian Kohhranin a ngaisng a, a la dah pawimawh zl a ni. Sawi ho atn Jakoba leh Thoma ngaihsnawmna leh an chanchin a\anga zir tr kan neihte sawi ho ni se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

178

September 5 : Ningani

MATTHAIA LEH BARTHOLOMAIA RAWNGBWLNA


Chhiar tr: Luka 5:27-28; Matthaia 10:2-4; Marka 3:14-16

Znina kan zir tr Matthaia leh Bartholomaia te chanchin hi Thuthlung Tharah kan hmu tam lo ang bawkin, Kohhran chanchin lamah pawh sawina a tlm hle. Kan hmuh theih ang ang a\angin an chanchin kan zir dwn a ni. Matthaia: Matthaia chu chhiahkhawntu, Isua zirtr 12 znga tel ve ta a ni a (Mt 9:9). Zirtr hming ziakna pahnihah chuan a pasarihna a ni a (Mk 3:18; Lk 6:15), a dang pahnihah chuan a pariatnaah a awm (Mt 10:3; Tirh 1:13). Mt 9:9-13-a Matthaia leh Mk. 2:13-17 leh Lk 5:27-32a Levia, Alphaia fapa hi an chanchin a inang hle mai a, mi thuhmun an ni mai thei. Mahse Marka hian hetah (2:13-17) hian Levia a ti naa, Isua zirtrte hming a ziaknaah Matthaia a ti leh si a (Mk 3:18). Mi hrang an niin a ngaih theih. Amaherawhchu, mi pakhat hming pahnih a nih a rinawm, Petera pawh Simona a ni ang khn. Chuti chu lo ni ta se, Matthaia chu Alphaia fapa a ni a, Isua zirtr pakhat dang Alphaia fapa Jakoba nn khn unau an ni ang (Mk.2:14; 3:18). Matthaia hming hi Hebrai \awnga a awmzia chu Lalpa pk tihna a ni. Matthaia chuan Galili dl kama Kapernaum leh a chhehvlah chhiah a khawn \hn a. Chhiahkhawntute chuan Juda hovin an huat m m Rom Sawrkar tn chhiah an khawn a, dik lo deuh leh duhm taka khawnte pawh an chng a. Chuvngin Judate chuan chhiahkhawntute chu an haw hle a, nawhchizuar
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

179

leh Jentail leh mi sualte nn ang khatah an ngai a (Mt 9:10; 21:31). Phrte chu an tn mi bawlhhlawh an ni ang bawkin, chhiahkhawntute chu an ei-bar zawnna leh khawtlng tn mi chimawm an ni a, an znga awmah an duh lo. Isuan amah zui tra a koh khn, Matthaian chawhlui a buatsaih a, Isua leh a zirtrte chuan chhiahkhawntute leh mi sual tam tak lo kalte nn chuan chawhlui an kil ho ta mai a. Judaho chuan an duh lo hle a nih kha (Mt 9: 9-13). Isuan a koh \umah leh zirtrte hming ziak tlarnaah tih loh chuan Matthaia hming hi Thuthlung Thar hmun dangah a lang tawh lo. Hierapolis khaw Bishop Papias-a chuan Isua thusawite la khwmin Hebrai \awngin a ziak tih thu a sawi a. Chanchin |ha bu hmasa ber hi a ziakah ngaih a ni bawk. Eusebius-a chuan Hebrai-ho zngah Matthaian Chanchin |ha a hril thu a sawi a. Roman-ho Martar-te hming ziaknaah chuan Ethiopia ramah martar-a thi niin sawi a ni. Persia ram khawpui pakhat Tarriumah a thi nia sawina te, Pontus rama martar nia sawina te pawh a awm. Tlai khawhnu deuhvah chuan Italy ram chhim lama Salerno leh hmun dangah Matthaia ruhrote chu a awm niin an sawi. Zabi ruknaa khuhhawnna bu pakhat, Isua nausn lai chanchin Latin \awnga ziak chu \henkhat chuan Matthaia ziak niin an ring. Bartholomaia: Isua zirtr 12 znga pakhat a ni (Mt 10:24; Mk 3:16-19; Lk 6:14-16; Tirh 1:13). Bartholomaia tih chu Tolmaia fapa tihna a ni mai a, hming dang a neiin a rinawm. Chuvngin mithiam \henkhat chuan Nathanaela nn mi thuhmun a nih an ring a (Joh 1:45-51, 21:2), mahse, rinthua chhuizawm bk chu \anchhan \ha tak a awm lo. Kohhran thu inhlan chhwnah chuan Bartholomaia chu ram hrang hrang, Armenia leh India-ah te missionary hna thawk niin an sawi a. Alexandria khuaa Pantaenus-a chu AD 150 leh 200 inkr khn India ramah a kal a, Chanchin |ha Matthaia bu, Hebrai \awnga ziak, Apostol Bartholomaia hnutchhiah chu a han hmu a ni, tiin Eusebius-a
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

180

pawhin a sawi. (Heta India hi India tak tak ni lovin, Arabia te, Ethiopia te, Libya te, Parthia leh Persia ram vl sawina niin an ring). Philipa leh Thoma te rualin Chanchin |ha a hril \hn niin sawi a ni bawk. Tn hma a\anga lo sawi \hin dnah chuan Bartholomaia chu Armenia rama Albanopolis-ah a nung chungin a vun an lip a, a letlingin an khngbet a ni. Matthaia leh Bartholomaia rawngbwlna chanchinte kha a ngaihnawm dwn teh lul nn, ziakin an lo dah tam si lo va. Tlmt kan sawi a\ang khn an Lalpa tn martar-in, an thih thlengin rawng an bwl a ni tih kan hmu a. Entawn tr pawimawh tak min hnutchhiah a ni. Sawi ho atn 1. Matthaia leh Levia tih te, Bartholomaia leh Nathanaela tihte kha Simona leh Petera tih angin mi pakhat hming pahnih a ni mai ang em? Matthaia leh Bartholomaia rawngbwlna chanchin kan sawi bk sawi tr kan neihte leh an pawimawhna nia kan hriatte sawi belh ni se.

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

181

September 6 : Zirtwpni

THADDAIA LEH SIMONA RAWNGBWLNA


Chhiar tr: Marka 3:18; Luka 6:16; Tirhkohte 1:13

Zninah hian mi langsr lo pahnih, an chanchin pawh sawi tam tr kan hriat lohte chanchin kan zir dwn a. An hming ziak dn pawh sawifiah ngai a awm nual mai. Thaddaia: Isua zirtr 12 hming ziak tlarna hmun hnihah chuan Thaddaia tih a ni a (Mt 10:13; Mk 3:18). Hmun dang pahnihah chuan Thaddaia hming awmna hmunah Jakoba fapa Juda tih a awm thung (Lk 6:16 leh Tirh 1:13). Heta Juda hi a sawi ni ngei tr a ni, Johana chuan Juda Iskariota nn ngaihfin loh nn Juda (Iskariota lo zawk) tiin a dah kher nghe nghe a (Joh 14:22). Bible lehlin \henkhat (KJV leh NEB)-ah chuan Matthaia 10:3-a Isua zirtrte hming ziaknaah hian Lebbaeus-a tiin dah a ni a. Kutziakbu \henkhatah chuan Lebbaeus-a, Thaddaia ni bawk tiin dah a ni. Bible lehlin dangah erawh chuan chutiang chuan an dah ve lo. Hng hming pathum Thaddaia, Juda leh Lebbaeus-a (Lebias-a) te hi mi pakhat hming a ni mai thei e. Amaherawhchu a pa Jakoba chu Jakoba tu ber nge ni ang tih a chiang lo. Thaddaia hi Apostol-te zngah chuan a biru pwl a ni wm e, Apostol-te hming ziakna bkah chuan a chanchin dang eng mah kan hre lo. Johana 14:22-a Juda (Iskariota lo zawk) hi a nih chuan, Lalpa, keini hnnah i inlr ang a, khawvl hnna i inlr si lo tr chu, engati nge? tih hi a \awngkam awm chhun a ni ang.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

182

Mithiam \henkhat chuan Juda lehkhathawn hi a ziakah an ngai a. Thuziak \henkhatah chuan Thaddaia hian Pentikos hnu khn Jerusalem a chhuahsan a, Armenia ramah te, Syria ramah te, Arabia ramah te, Mesopotamia leh Persia ramah te Chanchin |ha a hril a. AD 60-ah khn Persia ramah martarin a thi niin sawi a ni. Simona: Isua zirtr 12 znga mi Simona hi Bible lehlin pakhat (AV) chuan Mt 10:4 leh Mk 3:18-ahte chuan Kanaana mi Simona (Simon the Canaanite) tiin a dah a. Chutiang chuan Mizo Bible-ah pawh dah a ni a. Chu chu Simona, Kanaan rama chng emaw, Kanaan ram mi tihna emaw a ni. Lehlin dang (RV leh RSV)-te chuan Sp \awngah chuan Simon the Cananean tiin an dah a. Heta Cananean tih hi Kanaan mi tihna ni lovin Grik \awnga Zelotes, Sap \awnga zealot tihna a ni a, chu chu sakhua leh politics la runthlk pwl sawina a ni. Lehlin dang (NEB, NIV)-te chuan helaiah tho hian Simona, Zelot pwl tiin an dah. Luka chuan Simona, Zelota an vuah a ti a (Lk 6:15). Tirh 1:1:13-ah pawh Simona, Zelot pwla mi tih a ni bawk (Tirh 1:13). Chuvngin Mt 10:4 leh Mk 3:18-ahte Mizo Bible-a Kanaana mi Simona tih hi Simona, Zelot pwl tia dah tr ni wm tak a ni. Zelot pwl chu Judate znga sakhua leh politics-a mi \hahnemngai pwl an ni a. Pathian chauh lo chu tu mah lal dang an duh loh avngin Rom-hovin an awp chu an duh lo m m a, rlthuam nn an bei \hn. Messia ram thlentr trin rlthuam an hmang hreh lo. An ram leh sakhua atn chuan engpawh an hmachhawn huam a ni. Isuan a zirtr atn Rom-ho chhiah khawnsaktu Matthaia a koh thu kan zir tawh a, Isua bulah ni lo hmun dangah chuan intwk se, Simona hian Matthaia chu a that duh mai ang! Mahse Isua bulah chuan inrem takin an awm khwm thei a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

183

Simona pawh hi Isua zirtrte hming ziak tlarnaa a lan bk chu hmun dangah a chanchin ziak a ni lo va. Isua vna a lwn hnua Pentikos lo thlen hnu lamah khn engtin nge a awm tk tih pawh Bible-in a sawi lo. Chanchin chhuina pakhatah chuan Pentikos hnu khn Britain ramah te, Suria ramah te, Aigupta ramah te, Mesopotamia ramah te zin kualin, AD 60 khn Persia ramah Thaddaia nn an martar dn ni wma sawi a ni a. Aigupta ramah kalin Africa hmr lam a fang thla a, Carthage a\angin Spain ramah a kai a, Britain-ah a lt a, chutah chuan AD 61-ah martar-in a thi nia sawi a ni bawk. Thaddaia leh Simona chanchin kan zir a, sawi tr kan hre tam lo hle mai. Anmahni ang bawka chanchin kan hriat tam loh Isua zirtrte zngah an awm nual. Petera leh Paula tih loh chu mi mal rawngbwlna chanchin Bible-ah a lang tam lo. Mahse an hun lai ngei pawhin Lal Isua Chanchin |ha chu nasa takin a darh zau a ni tih kan hria. Zirtr dangte khn an thawk nasa hle a ni tih a lang. Paulan a zin chanchin ziaktu Luka a nei ang khn hng mi birute hian zuitu \ha chu nei ve ni se, an chanchin pawh ngaihnawm tak tak hriat tr a awm ngei ang le. Pathian hian hmuh leh hriat theiha rawngbwlna leh lang lo lama rawngbwlnate hi ang khat rengin mal a swm a, A ram tizau zl trin an pawimawh vek a ni tih Thaddaia leh Simona chanchin hian min hrilh a ni. Sawi ho atn Rawngbwltu leh rawngbwlna \henkhat chu nakin thlenga hriat theih trin chhinchhiah a ni a, a tam zwk chu hriat zui zl theih a ni lo. Pathian ram rawngbwlna hi rawngbwlna langsr leh biru inkawp zla kal a ni tih sawi ho ni se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

184

September 7 : Inrinni

ISUA UNAU - JAKOBA RAWNGBWLNA


Chhiar tr: Tirhkohte 1:14; 12:17; 15:13-21; I Korinth 15:7; Galatia 2:9

Marka chuan, He mi hi Mari fapa, Jakoba te, Josea te, Judate, Simona te unaupa, thingrem siamtu kha a ni lo vem ni? A farnute pawh hetah kan hnna awm an ni lo vem ni? tiin Nazaret khuaa miten Isua chungchng an sawi dn a ziak a (Mk 6:3; Mt 13:55). Jakoba chu Isua unau pali znga a upa ber a ni. Kum AD zabi thumna leh lina-ah khn Mari kha fa dang nei lovin a awm hlen ta a ni tih rinna avngin Kohhran hmasa pate chuan Jakoba hi Josefa nupui hmasa fa emaw, a farnu fapa emaw a ni ang an ti a. Mahse, Thuthlung Thar ziaktute chuan Mari leh Josefa te khn Isua hnuah fa dang an nei niin an sawi (Mt 1:25; 12:47; Lk 2:7; Joh 2:12; Tirh 1:14). Chanchin |ha kan en chuan Isua rawngbwlna chu a chhngten an ring vak lo tih a hriat theih (Mt 12:46-50; Mk 3:31-35; Lk 8:19-21; Joh 7:5). A unau dangte ang bawkin Jakoba pawhin Isua kha a dam chhng chuan a ring bk lo. A thiha a thawhleh hnuah Isua chu a ring ve ta a ni ang, a unaute nn Isua vnlwn hnu khn Zirtrte zngah an awm ve a (Tirh 1:14). A bk takin a hnnah Isua a inlr a ni (1 Kor 15:7). Jakoba chuan Jerusalem Kohhranah hmun pawimawh a luah thuai a, Kohhran hruaitu a ni a. Hruaitu a nihna chu hun hran hranah \um thum a lo lang. (1) Paula chu a pianthar a\anga kum thum hnuah Jerusalemah Petera hmu trin a han kal a, a hnnah ni swmpanga
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

185

a chm a. A chm chhng hian Isua unau Jakoba chauh lo chu tirhkoh dang tu mah a hmu lo (Gal 1:18-19). Thuneihna lamah Petera nn an inhlat lo tih a lang. (2) Kum swmpali hnuah Paula chu Jerusalemah a han kal leh a (Gal 2:1-10). Hemi \um hian Jentail Kristiante dinhmun ching fel trin Jerusalemah inkhwmpui an nei a, an chairman chu Jakoba a ni a. Jakoba rawtna siam chu inlungrual takin an pawm ta a ni (Tirh 15:4-34). (3) Jakoba chu Jerusalem Kohhran hruaitu a ni a. Paula pawhin a zin \um thumna a zawha Jerusalema a lo krin a rawngbwlna chanchin chu akip akawiin Upate awm laiin Jakoba hnenah a report a ni (Tirh 21:17-19). Paula chuan Jakoba chu tirhkoh tiin a ko va (Gal 1:19), a unaute pawh missionary hna thawka zin \hn niin a sawi (1 Kor 9:5). A rawngbwlna chu Jakoban a pawmpui a ni tih a sawi bawk (Gal 2:1-10). Sawi tawh angin Jakoba chu Jerusalema Kohhran enkawltu a ni a (Gal 2:9). Judate dn chu a ngai pawimawh hle a; mahse, Jentailte tna harsatna siam nn chuan a hmang lo. A tr a\angin Petera nn Jerusalem Kohhran hruaitu an ni a, Herodan thah a tum avnga Peteran Jerusalem a chhuahsan a\angin Jakoba chu Jerusalem Kohhran hotu ber a ni ta a (Tirh 12). Jerusalem inkhwmpuiah khn a hotu a ni a (Tirh 15). Jentail Kristianten eng chen nge Juda sakhaw dn an zawm tel dwn tih thu an ngaihtuah a. Jentail-te tihhrehawm chu an duh lo. Jentail-te chuan milem biakna thil bawlhhlawh ei te, inngaih te, sa reh hlum leh thisen ei te bnsan se, tiin Jakoban rawtna a siam chu an pawm ta a (Tirh 15:20). Hetah hian an ngaihtuah ber chu Jentail Kristian-ten Juda Kristiante rilru an tihnat lohna tr a ni a. Jakoba hian Judate dn chu dah pawimawh hle mah se, Juda ni lo, Jentail-te Kristian an lo nih theihna kawng chu a ngai pawimawh m m bawk a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

186

Bible pwn lama thuziakah chuan Jakoba chanchin hetiang hian sawi a ni: Mi Dika (the Just) tiin an ko va. A nu pum a\angin Nazarit mi a ni a, z a in lo va, sa a ei lo va, puan nma siam thawmhnaw a inbel a. Mipuite tna \awng\aiin a \hing\hit reng \hin avngin a khpte chu sanghwngsei khp ang maiin a chr khawng bur mai a ni. Lehkhaziaktute leh Pharisaiten rwng takin an tihlum a. Biak In chhp (cf. Mt 4:5; Lk 4:9) a\angin an thlk thla a, a thih loh avngin lungin an dng zui a, a twpah puan dumtu talhtumin an vaw hlum ta a. Jakoba an tihhlum hi AD 62 vl nia sawi a ni. Isua unau Jakoba hian Thuthlung Thara Jakoba Lehkhathawn hi a ziak niin an ring a. Isua unau tia insawi lovin, Pathian leh Lalpa Isua Krista bawih tiin a insawi (Jak 1:1). Jerusalem Bishop hmasa ber atn Isua leh tirhkohten an ruat niin sawi a ni a. Juda Kristiante chuan an ngaisng hle a, a thianghlimzia an ziak nasat thu pawh Kohhran chanchin ziaktu Hegesippus-a (Hegesipas-a) chuan a sawi a ni. Sawi ho atn Isua unau Jakoba rawngbwlna a\anga zir tr kan neih leh a chungchnga sawi duh kan neih apiangte sawi ho ni se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

187

September 8: Pathianni PATHIANNI CHAWHNU INKHWM Thupui Chhiar tr : : Kohhran - taksa pumkhat Ephesi 4:1-6

Thupui \hen 1. Kohhran chu Krista taksa a ni (Eph 1:23; 1 Kor 12:27). L leh taksa a inzawm angin Krista leh Kohhran chu a inzawm. 2. Krista chu pakhat a ni a, Kohhran pawh pakhat a ni a, rawngbwlna png hrang leh Kristian pwl hrangte awm mah se, Krista ringtu dik takte chu amahah pumkhat, taksa pumkhat an ni. 3. Inpumkhat chu Pathian kohna tihhlawhtlinna a ni. PATHIANNI ZN INKHWM Thupui Chhiar tr : : Kohhran - Khawvl ng Matthaia 5:14-16; Ephesi 5:6-14

Thupui \hen 1. ngin thil \ha leh \ha lo a tilang angin, Kohhran chu kawng dik lo tilanga kawng dika hruaitu a ni. 2. Kohhran nun leh thiltih chu khawvl mite tn entawn tlk leh zir tlk a ni tr a ni. 3. Kohhran thil tih \hatte chu miten Kohhran an fakna tr ni lovin, Pathian an chawimawi theihna tr a ni a. Chutiang nna chuan khawvl a ting \hn.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

188

BEIHRUAL THUPUI MIZORAM SYNOD CHANCHIN (September 9-23) September 9 : Thawh\anni

SYNOD EXECUTIVE COMMITTEE


Chhiar tr: 2 Timothea 2:15-21

Mizoram Synod chhnga Kohhran rorlna sng ber chu Synod inkhwmpui a ni a. Synod hnuaiah chuan Committee leh Board puitling 14 a awm a, chumi zngah chuan Synod Executive Committee a sng ber a. Synod Executive Committee chuan committee t (sub-committee) 16 a nei. Chng Board leh Committee hrang hrang \an hun chhnga chu kum thum a ni. Synod inkhwmpui chu kum khatah vawi khat, December Pathianni vawi hnihna hmangin neih a ni a. Inkhwmpui inkrah chuan thu hmanhmawh ngaihtuah tr leh thil pawimawh tih tr tam tak a awm \hn, chutiang lo ngaihtuaha a \l ang zla rl fel trin Synod Executive Committee chu siam a ni. Pastoral Ministry chungchngah chuan Pastoral Committee leh Officers Meeting (OM) thu thlente dawngin, a \l angin thu twp a siam a. Kum khatah vawi li a \hu \hin. Member-te: Synod Executive Committee-ah chuan member \hahnem tham tak an awm. Synod Puipate - Moderator, Secretary Senior leh Junior, Finance Officer pahnih leh Statistician te, Synod Executive Secretary pathum te, Ex-officio member 8 te, Synod ruat member 10 te, Synod huam chhnga
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

189

Presbytery tin aiawh pathum \heuh te, Ramthar Presbytery aiawhte an tel a. Synod ruat leh Presbytery thlante chu kum thum chhng an \ang a, thlan nawn theih an ni. Kum (2012)-ah khan member zawng zawng chu 142 an ni a. Member ztve an awm chuan ro an rl thei ang tih a ni a, committee apiangin mi 120-135 an kal \hn. A thuneihna leh tih trte: Synod Executive Committee tih tr chu PCI Dn Buah tihlan a ni a. Hna kal pngngai, Synod aiawha bawhzui ngai leh Synod inkhwmpui nghk hman lo thil hmanhmawh bk ngaihtuah tr a awm reng a. Hetiang chi hi thu ngaihtuah tam ber a ni \hn. Synod inkhwmpuiin a rl eng emaw zt chu Synod Executive Committee bawhzui tr leh rl trin dah a ni a. |henkhat chu Synod inkhwmpuia thlen leh trte pawh a awm \hn. Synod hnuaia department hrang hrangin sum hman tr ruahmanna (Budget) a siam a, chu chu Synod Finance Committee-in a pawm hnuah Synod Executive Committee chuan ngun takin a lo thlr ve leh a, \ha a tih angin Synod inkhwmpuiah a thlen \hn. Sum chungchngah Synod aiawha mawhphurtu a ni a, kum twpa audit report te pawh a \l angin a bawhzui a. Synod huam chhnga department hrang hrangin thu an thlen angin ram leh in chungchngte leh, dn khawih thil dangte a thlirpui a, a \l angin a bawhzui a. Dnpui khawih thei thil emaw, ram chhnga Christian Council leh Kohhran pwl dangte nna inlaichnna thute chu a lo bih chiang a, a tih fel theih loh chu Synod-ah a thlen \hn a ni. Rorl dn tlngpui: Synod Executive Committee rorlnaah chuan Chairman chu Moderator a ni a. Secretary Senior chuan Committee thu ngaihtuah trte a buatsaih a, Committee-ah a sawifiah a. Secretary Junior chuan Committee rorl zawng zawng Minute buah fel takin a ziak lt a. Rorl zawh fel hnuah a chhiar chhuak a. Member-ten siam \hat \l an tih laite siam\hat a nih hnuin Moderator-in member-te chu an pawm leh
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

190

pawm loh a zwt a. An remtihna bn an phara pawm fel a nih hnuin Moderator leh Secretary Senior-in an hming an ziak hnan a, Secretary Junior chuan a ziak ve a ngai lo. Synod Executive Committee member-te hian rorl an taimain an uluk hle \hn a. Synod aiawha rorltu an nih avngin thutlkna siam chungchngah an fmkhur hle \hn. Inlungrual tlnnaa thutlkna siam a ni ber a, chutiang a nih loh chuan vote lain, a tam zwk duh dnin thu tihtlk a ni a. Thutlkna siam a nih tawh chuan ngaih dn dang neitute pawhin lungawi takin an pawm zui ve tawh mai \hn a ni. Synod Executive Committee hi Synod aiawha thu pawimawh tak tak rl fel \hntu a ni a. Chuvngin PCI Dn Buah chuan a member tr pawh inruat lova inthlan tra tih a ni. Mizoramah hian Presbytery tam takah chuan inthlang lovin inruat a ni a. Inruat a nih pawhin a member la ni lo inzawng mai lovin, Upa leh Pastor znga rorlna lama inhmang thiam deuhte inruat \hin a ni. Synod Executive Committee minute chu Minister/Pastor te, Pro. Pastor te leh Kohhran tinah a copy pk \hin a ni. Presbyterian Kohhranah chuan rorltuten mipui aiawhin an rl a. Mi zawng zawng ngaih dn leh duhzwnga rl vek theih chu a ni lo. Duh lo leh pawm thei lo an awm pawhin elsn leh hel rilru puin tuman an dodl ngai lo va. Siam \hat duh an awm chuan Kohhran Committee-ah an thlen a, a \l ang zlin a siam \ha theitu hnnah a thleng \hn a ni. Sawi ho atn 1. 2. Kan Kohhran tna Synod Executive Committee pawimawhna kan hriatte sawi ni se. Synod Executive Committee hi kan Kohhran tn a pawimawh ang ngeiin a member kan inruat dn te, rorl dn kalhmangte hi a \ha twk kan ti em?
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

191

September 10 : Thawhlehni

SYNOD PASTORAL COMMITTEE


Chhiar tr: I Timothea 3:1-7 Kohhrana rawngbwl hnapui ber chu Pastoral Ministry a ni. Chu chu Kohhran enkawlna tih emaw, Pastor-te rawngbwlna tiin emaw a sawi theih. Mizoram Presbyterian Kohhran a\anga thlir chuan Pastor-te leh Upate rawngbwlnain a huap zawng zawng hi Pastoral Ministry chu a ni mai. Chumi rawngbwlna enkawltu chu Pastoral Committee a ni a. Synod Pastoral Committee bkah hian Presbytery tinin Sub-Pastoral Committee an nei ve leh a ni. Pastoral Committee hi a pawimawh hle a, amaherawhchu, Mizoram Synod-ah chuan Pastoral Committee hi amaha thutwp siamtu a ni lo va, Pastoral Ministry-a thu pawimawhte rla Synod pawm tra chhawptu a ni ber. Pastoral Committee rorlte chu Senior Executive Secretary-in a bawhzui a. Pastoral Committee \hut inkrah chuan a \l ang zlin Officers Meeting pawhin Pastoral Ministry lam thilte chu a thu azirin a lo kalpui \hn. Pastoral Committee siam dn leh a tih trte chu PCI Dnpuiin a tlngpui chu a sawi a. Mizoram Presbyterian Kohhran Synod chuan Pastoral Ministry Kaihhruaina a siamah chuan Dnpui sawi bkah Pastoral Committee hmalkna tr eng emaw zt a siam belh a. Presbytery Sub-Pastoral tih tr pawh a siam belh nual bawk. Chngte chu la kawpin Pastoral Committee chanchin hi kan sawi dwn a ni. Committee member-te: Synod Pastoral Committee-ah chuan Synod Moderator leh Secretary pahnih te, Finance Officer pahnih te, Pastoral Ministry changtu Executive
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

192

Secretary-te chu member ni sa an ni a; Presbytery tinin member pathum \heuh an thlang a, Dnpuiin a sawi bkah Synod ruat mi panga an awm bawk. Pastoral Committee member atn hian Mizoram Synod chuan Ordained Minister leh Upa inpawlh twk deuhva thlan emaw, ruat emaw ni se a ti a. Member-te \an hun chhng chu kum thum a ni a. Member hmun thuma \hena hmun khat an awm chuan rorl thei an ni. Pastoral Committee tih trte: PCI Dnpui chuan Pastoral Committee tih tr chu, Sub-Pastoral Committee-te thu rawn thlen leh Synod huam chhnga Pastor hna lam thil zawng zawng a ngaihtuah \hn ang a. Kum tinin vawi khat tal an \hu \hn ang, tiin a sawi a. A huam zau hle naa a taka han kalpui dwnin chiang twk lo a awm \hin avngin Synod chuan Pastoral Ministry Kaihhruaina-ah chuan Pastoral Committee hmalkna tr hetiang hian a siam: a) b) Kum khatah vawi thum aia tlm lo a \hu ang. Hng- Thua chwm te, Kohhran enkawl te, Kohhran humhalh te, thilpk inzirtr te, Chanchin |ha puan darh leh Bible Zirnaahte hian kan ram mamawh thlrin kum tin Pastor-te hmalk dn tr a ruahman \hn ang. Pastor tr buatsaih leh Pastor lk hi uluk leh duhtui taka kalpui zl tr a ni. Kohhran mamawh thlrin lk tr zt bithliah pawh a siam \hn ang. Pastor-te intuai hriam reng theihna tr kawng a zawng \hn ang. Lay Leader-te tn Training a buatsaih \hn ang. Pastor leh Upate thawhhona a \ha twk em tih ngun takin a en ang a, thawhhona \ha a awm zl theih dn tr pawh a ruahman \hn ang. Kohhran tihngheh leh humhalh leh member tihpun kawngah \an a la ang. Kohhran inpumkhatna tichhe thei tr thil vnnaah chuan Presbytery, Bial leh Tualchhng Kohhran Committee te rwn chung zlin a \l angin hma a la \hn ang.
www.mizoramsynod.org

c)

d) e) f)

g)

NILAI THUPUI

193

h)

Synod pawm trin Bial thar hawn tr a ruahman \hn ang a, ruahmannaah chuan ram leilung leh mihring tam dn te, Kohhran inpumkhatna leh Pastor indaih dn te uluk taka thlr chungin a ti \hn ang.

Pastoral Committee hmalkna tra Synod ruat hi a tam viau va. A taka kalpui erawh chu thil awlai a ni lo. Tn thleng hian a hna pui ber chu Pastor tr lk te, an thawh tr leh an thawhna hmun ruat te, zirna sng zwka kaltr te a ni a. Pastor Bial thar leh Presbytery bial thar siam trte a ruahman a. A chng chngin intuaihriamna nei trin India ram hmun dangah Pastor-te a kaltr a. A chunga no. (b)-a sawi angin Pastor-te leh Kohhrante \an lkna trin Pastoral Ministry thupui tr a ruahman thin: 2009-ah Pathian Lalna, 2010-ah Rorlna dik, 2011-ah Chhandamna kim, 2012-ah Ram chu Lalpa ta a ni. Mahse hng thupuite hi Synod Minute bua a awm bk chu a hranpaa Kohhrante inhriaattrna a awm tawh lo va, awmze nei takin kalpui a ni rih lo. Pastoral Ministry hi a pawimawh a, a enkawltu Pastoral Committee-in a kalpui dn azirin hun lo kal zlah he rawngbwlna hi awmze nei takin a \hang zl thei dwn a ni. Sawi ho atn 1. Synod-in Pastoral Committee hmalkna tr a ruahmante khi Synod Pastoral Committee-in a kalpui \ha twkin kan hria em? Kan Kohhran Pastoral Ministry-in a mamawh nia kan hriat, Pastoral Committee-in hmalk nn hmang se tihte kan neih chuan sawi ho ni se.

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

194

September 11 : Nilaini

SYNOD MISSION BOARD


Chhiar tr: Marka 16:14-18

Synod Mission Board chu Synod hnuaia Ramthar lam rawngbwlna zawng zawng enkawltu a ni a. A rawngbwlna a \hang chak a, a hnain a huap zau va, chanchin sawi tr pawh a tam hle a ni. Mission Board lo din chhuah dn: Mizoram Presbyterian Kohhran chuan a din tirh a\angin Missionary rilru a pu a. Ring hmasaten an bula mite an vei a, an inhrilh chhwng zl a. Ram chhng bkah ram pwn pawh an vei thuai a. Ringtu hmasa mi \henkhat chu Chanchin |ha hril trin Manipur chhim lamah leh Haflong lamah te an pm lt a ni. Kum 1925 a\ang khn Synod chuan Mizoram khawthlang lam ramri hrla ringlote zngah thawktu a tr \an a. Hemi kum a\ang vk hian ram pwn lama thawh dn pawh a ngaihven a, mahse kum rei tak chu a tipuitling thei lo. Ram pwn lam mission hna chak zwka kalpui theihna trin kum 1961 December khn Synod chuan Ramthar Board (Synod Mission Board) a din a. Kum 1966 a\angin hun puma thawk tr lain Ramthar Department Office hawn a ni a. Tnah hian Ramthar Board Office chu Executive Secretary pakhat, Mission Board Secretary, Co-ordinator leh thawktu dang eng emaw ztin an enkawl a ni. Board member-te: PCI Dnpuiin Mission Board member tr a sawite chu Synod Moderator leh Secretary Senior te, Ramthar changtu Executive Secretary te, Mission Board Secretary leh Presbytery tin a\anga member thlan pahnih \heuhte
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

195

an ni a. Hei bkah hian Synod chuan Ramthar Office-a Coordinator chu member nisa atn a ruat a. Synod ruat mi panga te, Kohhran Hmeichhia leh K|P. aiawh pakhat ve ve te an tel bawk. Kum 2012-ah khn Ramthar Board member chu 84 an ni. Member-te hi kum thum chhng an \ang a. Member zawng zawng ztve an awm chuan ro an rl thei. Board thurlte bawhzui tr leh Board \hut inkra thil \l rl fel trin Board Executive Committee a awm a. Mission rawngbwl hna fel taka a kal theih nn Board chuan Field tin tn Field Working Committee a siam bawk. Board tih tr: PCI Dnpui chuan, Synod pawm trin Mission leh Evangelism lam thil rng rng chu a rl thei ang. A \l anga zingin a \hu \hn ang, a ti a. Mizoram Synod chuan a hranpain hetiang hian a tih tr a sawi: Board chuan Chanchin |ha hril darh zlna kawngah Mizoram Presbyterian Kohhran aiawhin a thawk ang a, Field awm sa tichangtlung zwng leh Pathian ram tizau tr leh rawngbwlna tinghet trin a \l ang zlin a thawk ang, tiin. Rawngbwlna kal mk enkawl bkah a hun leh hmun azira rawngbwlna swt leh \angkai zwk ngaihtuah tr a tam a. Hma thar lkna tr a zawng zl bawk a, Board pawh a \l hle. A tlngpuiin kum khat chhngin vawi thum a \hu a, 2010-2011 khn Board Executive Committee chu vawi 15 a \hu a ni. Synod Mission Board rawngbwlna tlngpui: Mission Board rawngbwlna chu kawng hnihin a thlr theih. Mizoram chhnga ringlote znga thawhna hi Home Mission tih a ni a, Mizoram pwn lama rawngbwlna chu Ramthar Rawngbwlna emaw, Rampwn Mission emaw tiin an sawi thn. Home Mission chu Mizoram khawthlang lam leh chhim lam ramri hrla chng Chakma leh Bru hnam znga rawngbwlna a ni a, Home Mission North leh Home Mission South tiin an sawi \hn. Hngah hian Education, Evangelism, Medical leh Craft
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

196

lam tea hmalk a ni ber a. Bru Gospel Team te, Chakma Gospel Team te pawh an \angkai hle a ni. Ram chhnga thawhna hian hnam dang, Hindi \awng hmangho znga rawngbwlna te, Meitei leh Kwlho znga rawngbwlnate pawh a huam a. Kum 2011 khn Home Mission North leh Home Mission South-ah Missionary 132 leh Contract/Short term worker 187-in an thawk a ni. Rampwn Mission: Synod Mission Board chuan kum 1968 khn Mizoram pwnah Mission Field pathum Manipur, Cachar Tlangram leh Karbi Anglong (Mikir)-ah te a hawng a. Chuta \ang chuan a remchn angin Field thar a hawn belh zl a. Kum 2011 khn Ram pwnah Mission Field 15 a awm, chngte chu- Manipur, Barak, Tripura, Delhi, Kolkata, Siliguri, Karbi Anglong, Arunachal East, Lucknow, Patna, Nepal, Arunachal West, Assam Field, Jharkhan leh Cachar Tlngram te a ni. Hng Mission Field-te hi Field Secretary-in an ho zl a. Mission Field-ahte hian kawng hnihin rawngbwlna kalpui a ni. Pakhat, Direct Evangelism chu hmai chhana Pathian thu hrilhna a ni ber a. A dang, Indirect Evangelism chu zirna School hawn te, tihdam rawngbwlna te, kut themthiam lam zirna (Craft Centre) hawn te, lo neih leh huan siam te, Non-formal education te, Bible School hawn leh a dangte a ni. Synod Mission Board chuan India ram leh khawvl hmun danga Mission pwl hrang 16 emaw a thawhpui mk a. Council for World Mission (CWM) nn an thawhhonaah Missionary 20 vel a nei. Synod Mission Board-in Missionary thawk mkte leh thawk tra buatsaihte tn Missionary Training Centre a neih chu 2010 a\ang khn College-ah hln kai a ni a. Hei bkah hian ran vulh leh Agriculture lama thawktute zirtr nn Silchar kawng Bualpui North-ah Mission Development Training Centre a nei bawk.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

197

Synod Mission Board rawngbwlnain hma a swn zl a, rawngbwl hna tihkalna tr thilpk lam pawh a pung zl bawk. Kum 2011 khn thawktu chi hrang hrang- Missionary te, Field Worker (a ram mi thawktua rawih)-te, Contract leh Short term Worker te 1870 chuang an awm. Synod Mission Board chuan Synod aiawhin Ramthar rawngbwlna a enkawl a. A hna hi a pawimawh hle a. Kohhran member tinte inlungrual taka thawhhona tr a ni. Sawi ho atn 1. 2. Synod Mission Board hian kan Kohhran Ramthar rawngbwlna a enkawl \ha twk kan ti em? Synod Mission Board-in Mission hnaah amaha hmalk a pawimawh angin Mission dang leh Kohhran pwl dang nn thawhho a pawimawh dn sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

198

September 12 : Ningani

SYNOD THEOLOGICAL EDUCATION BOARD


Chhiar tr: I Timothea 3:8-13

Mizoram Presbyterian Kohhrana Pathian thu zirna lam ngaihtuahtu ber chu Theological Education Board a ni. Kan hriat angin kum 1906-ah Mizoramah harhna a thleng a, ringtu an pung ta a. Kohhran enkawltu chher chhuah a \l tih hriain Pu Zosaphluia chuan 1907-ah Pathian thu zirna a din a. Eng tiang taka enkawl zui nge a nih a hriat mai theih loh. Kum 1925-a Assembly neih a\anga 1935 thleng kha chuan Assembly Standing Committee-in a enkawl a. Kum 1936 Jan. 31-Feb. 1 Assembly-in Theological Committee a siam a\ang erawh chuan chu committee chuan a enkawl ta a ni. Kum 1966 a\ang khn Aijal Theological School chu College-a hln kai a nih dwnin a hming chu Theological College Board tiin thlk a ni a. A member tr leh a thawh trte pawh siam a ni a. A kum leh a\angin a hming chu Theological Education Board tih a ni zui ta. Theological College dinhmun en\hat apiangin Board dinhmun pawh en\hat a ni a. Kum 1999 Synod-in a en\hatna chu 2006 Synod rl angin en\hat a ni a, 2009 Synod chuan SEC-in hman theih tra a siam trin a dah a. Chu chu tna Theological Education Board chungchng kan sawi innghahna a ni dwn a ni. PCI Dnpuiin Theological Education Committee member leh a tih tr a sawi dn lo thlr hmasa ila. Member 10 a\anga15 an awm thei ang, chngte chu - Synod Moderator leh Secretary Senior, Theological Education changtu Executive Secretary te, Principal te, Vice-Principal te, Registrar te, ruat member mi 7-12 te an ni ang. Ruat member-te chu kum thum an \ang ang a. Member zawng
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

199

zawng ztve an awm chuan rorl thei an ni ang. Pathian thu zir duhte dlna leh Synod huam chhnga Pathian thu zirna lam thil rng rngte a ngaihtuah ang a, a \l anga zingin a \hu \hin ang. Aizwl Theological College dinhmun en\hatna hnuhnng ber 2009 a\anga a lan dn chuan Theological Education Board dinhmun chu hetiang hi a ni: Board member-te: Aizwl Theological College hi Mizoram Synod ta, Synod suma innghat a ni a, Synod aiawhin Theological Education Board (TEB)-in a enkawl a ni. Board member-te term chu kum thum a ni a, member-ah chuan PCI Dnpuiin a sawi bkah Faculty aiawh pakhat a belh a, Synod ruat mi 7-12 tih chu 12 tih a ni a. Board member-te chu an vaiin 17 an ni. Theological Education Board mawhphurhna: Mawhphurhna 12 trlan a ni a, chngte chu - ATC Budget siam leh en zui, ATC enkawlna atna a \ul ang zla sub-committee siam leh an hna tr siamsak, ATC-a zirtrtu leh thawktu dang lk leh chawlhtr, ATC hmaswnna ngaihtuah, Synod hnuaia Pathian thu zir tr lk leh enkawl, mi rawihte mawhphurhna (job description) siam, hna thar siam leh a \l anga kalpui, Faculty member kaisn dn tr siam leh kaisantr, College leh thawktute enkawlna atna dn (manual) siam, Faculty development kalpui dn tr ngaihtuah, College enkawl nna Kohhran policy vawn him leh ATC campus, ram leh in humhalh leh tihhmaswnna ngaihtuah te a ni. A tih tr hi a tam hle a, Board pawh an \hu zing viau, kum 2011 chhng khn \um 11 an \hu a ni. Synod Theological Education Board hi Mizoram Presbyterian Kohhrana Pathian thu zirna leh Pastor-te zir lehnaa mawhphurtu a ni a. Pathian thu zirna pngngai bkah zirna dang Mobile Theological School leh Bible Rlchhn te pawh Theowww.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

200

logical Education Board enkawlna hnuaiah kalpui a ni a. Aizwl Theological College ni lo, hmun danga Mizoram Synod-in Pathian thu a zirtrte tn pawh Theological Education Board-in mawh a phur vek a ni. Kum 1907-a Zosphluian Theological School a din chu 1965-ah L.Th zirna College-ah hln kai a ni a, 1971 a\angin B.Th zirna College-ah. Kum 1994 khn B.D. zirnaah hln kai a ni leh a, kum 2002 a\angin M.Th programme hawn \an a ni a, tnah kum 2011 Synod Inkhwmpui thu angin Doctoral Research Centre ni tra hma lk mk a ni bawk. Aizawl Theological College-ah hian zirlai tam ber chu Mizoram Presbyterian Kohhran mi an ni a. Mizoram Presbyterian Kohhrana Pastor hmun thuma \hena hmun hnih vl hi heta \anga zir chhuak an ni \hn a. Mizoram leh India ram hmun dang a\angin Kohhran hrang hrang zirlai an lo kal reng bawk. Aizawl Theological College hi kum za dwn lai chu Mizorama Pathian thu zirna awm chhun a ni a, India rama Pathian thu zirna changtlung pwl a ni reng a. A enkawltu Theological Education Board pawhin hun lo kal zla awmze neia hma a swn zel theih nn \an a la reng a ni. Sawi ho atn 1. Kan ramah Pathian thu zirnain hma a swn zl theihna tra Theological Education Board hmalk tharna tr \ha nia kan ngaihte sawi ni se. Aizawl Theological College hian kan ram mamawh thiamna nei mi thiam a chher chhuak \hain kan hria em?

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

201

September 13: Zirtwpni

SYNOD HOSPITAL BOARD


Chhiar tr: Matthaia 8:14-17

Synod Hospital hi Welsh Presbyterian Mission-in a din leh enkawl \hin a ni a, kum 1958 khn Mizoram Presbyterian Kohhran Synod kutah a hln a. Welsh Mission-in a hlan hian a bka enkawl (Chartered department) a ni. Damdawi in leh Kohhran tna \ha ber tr ngaihtuahin damdawi in enkawl dn chu Synod-in a tidanglam \hn a, tnah chuan Chartered department a nihna chu a twp ta a. Hospital chungchnga thu twp siam theitu chu Synod a ni a, Synod aiawhin Hospital Board-in a enkawl ta zl a ni. A tra a hming chu Welsh Mission Hospital a ni a. Kum 1958 a\angin Presbyterian Church Hospital tih a ni leh a, 1994 a\ang khn Presbyterian Hospital tih a ni a. Kum 2011 Synod chuan Synod Hospital tiin a hming chu a thlk leh ta a ni. Hun rei tak khum 60 awm \hn chu 2004 vl a\ang khn khum 300ah tihpun a ni a. Kum 2011 Synod report-a a lan dn chuan thawktu Doctor 34, Nurse 169 leh thawktu dangte nn an vaiin 346 an awm a, Project danga thawkte nn chuan 408 an awm. Hospital Board leh a Member-te: Welsh Mission-in Synod a hlan a\ang khn damdawi in enkawltu chu Hospital Committee tih a ni a, 1962 a\anga 1982 thlengin Hospital Board tih a ni ta a. Kum 1983-1993 chhng chuan Synod Tihdam Rawngbwlna Board tih a ni a, mahse 1994 khn Presbyterian Hospital Board tih a ni a. Tnah chuan Synod Hospital Board tih a ni leh ta a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

202

Kum 2010-2012 hian Synod Hospital Board-ah chuan member 48 an awm. Board Chairman chu Synod Moderator a ni a. Board member-te chu- Synod Secretary Senior te, Executive Secretary i/c Hospital te, Moderator Elect te, Director te, Medical Superintendent te, Nursing Superintendent te, Manager te, Presbytery tin aiawh pakhat \heuh leh Synod ruat mi panga te an ni a. Damdawiin hotu ber chu Director tih a ni a, Board Secretary a ni bawk. Hospital Board mawhphurhnate: Hospital Board chu Synod aiawha Synod damdawi in enkawltu a ni a. A hna chu damdawi in \ha leh changtlung leh intodelh ni tra enkawl a ni. Synod aiawhin Hospital rawngbwlna pum pui chungah mawh a phur a. Damdawi in chhiat leh \hata mawhphurtu a ni ber mai. A hnathawh chanchin chu kum tin Synod-ah Report pe \hin tra tih a ni bawk. Hun danglam zlah khawvl hmaswnnain thil thar tam tak a her chhuahpui a, damdawi in pawhin hmaswnna tr tam tak a nei reng bawk. Chutiang krah chuan Hospital Board chuan damdawi in changtlunna tr leh intodelhna trah mawh a phur a, chutiang a nih theihna tr chuan \hahnemngai taka hma la trin beisei a ni. Hnathawh kal mk leh hmaswnna trte thlrin kum tin Hospital sum hman tr Budget a ruahman a, Synod Finance Committee-ah a theh lt \hn. Chumi hmanna trte chu fmkhur tak leh uluk taka ruahman a ngai a. Eng tiang taka hman nge a niha, sum enkawl dn a \ha twk em tihte pawh Board chuan a ngaihvenin a en zui a \l a ni. Hospital Board mawhphurhna hi tam hle mah se, a member tam zwkte hi zo khaw lama mite an ni a, dnin a sawi ang \um hnih bk chu an \hu hman meuh lo. Chuvngin Board \hut inkra thu pawimawh ngaihtuah tra siam Board Executive Committee-in thil pawimawh engkim a rl a ni ber mai. Rl fel tr a tam avngin committee fo a ngai a, kum 2011 chhng pawh khn \um 14 lai a \hu a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

203

Sawi tawh ang khn Hospital Board enkawlna hnuaiah hian damlo khum 300 chuang a awm a, thawktu chi hrang hrang 400 chuang an awm bawk. Damdawi in bkah Mission Venga Fraser Clinic leh Millennium Center-ah Clinic a awm a, Mobile clinic an nei \hin bawk a. Kum 2010-2011 chhng khn damlo inentr 72,488 an awm a, damdawi inah damlo 14,428 admit an ni bawk. Hospital Board hnuaia tihdam rawngbwl hna hi Lal Isua rawngbwlna Mizoram Presbyterian Kohhranin a chhunzawmna pawimawh tak pakhat a ni a. A lo changtluna hma a swn zl theihna tr te, hun lo kal zlah mi tin tn \angkai leh awmze nei taka tihdam hna thawh a nih reng theih nn enkawltu Board \ha tak a mamawh zl dwn a ni. Sawi ho atn 1. 2. Mizoram tna Synod Hospital pawimawhna kan hriat ang angte sawi ni se. Hospital enkawl hi Kohhran tn thil harsa tak a ni ta a, chutih laiin Sawrkr Hospital a pung zl a, Private Hospital tam tak a lo awm ta bawk. Rawngbwlna kawng danga a inhman tam zwk theih nn Kohhran hian Hospital neih hi chu bnsan tawh mai se a \ha ang em?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

204

September 14: Inrinni

PRESBYTERIAN COMMUNICATIONS BOARD


Chhiar tr: Luka 1:1-4

Presbyterian Communications Board chu Mizoram Presbyterian Kohhran lehkhabu leh thil dang chhutna leh zawrhna te Synod hminga enkawltu a ni. Synod Press & Bookroom te hi Welsh Presbyterian Mission-in a din a, a enkawl bawk a. Kum 44 a enkawl hnuah kum 1955 khn Mizoram Presbyterian Kohhran Synod kutah a hln ta a. Welsh Mission-in a hlan hian a bka enkawl (Chartered department) a ni. Hetia inhlan hnu hian a \l ang zlin Press & Bookroom inenkawl dn pawh tihdanglam \hin a ni a, Chartered a nihna pawh tihtwp a ni tawh. Presbyterian Communications chungchnga thu twp siam theitu chu Synod a ni a. Synod aiawhin Presbyterian Communications Board-in a enkawl a. Board enkawlna hnuaiah chuan Synod Press leh Synod Bookroom te hi an awm. Synod Press hi Dr. Fraser-an kut khwl (Hand Press) a rawn ken hmanga Kristian Tlngau an chhut \an 1911 a\anga in\an niin an sawi \hn. Mizoram Bawrhsp Col. G.E. Lock-an 1914-a Rahbk khwl (Treadle Machine) a pk chawiin Loch Printing Press tih a ni \hn a, 1955 a\angin Synod Press tih a ni ta. A tr lamah chuan lehkhabu zawrh leh hralhna atn Zosaphluia in pindan pakhat an hmang \hn a. Chutiang hmun atn chuan 1926 vl khn tna Synod Bookroom dinna lai vlah hian bookroom an sa a. He bookroom hi Synod kuta hlan hma zawng kha chuan Welsh Mission Bookroom tih \hin a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

205

Board hming leh a member-te: Synod Press leh Synod Bookroom te chu khai khwmin Synod aiawha enkawltu chu 1957 khn Press leh Bookroom Committee tih a ni a. A kum leh 1958 a\anga 1987 thlengin Press leh Bookroom Board tih a ni a. Kum 1988 khn a pum pui khaikhwm nn Synod Communication Department tih a nih tk avngin a enkawltu pawh Synod Communication Board tih a ni ta a. Mahse 1994 khn hming thar pk a ni leh a, chuta \ang chuan Presbyterian Communication Board tih a ni ta a. PRESCOM Board tiin an sawi mai \hin. Kum 2010-2012 chhng hian PRESCOM Board-ah member 48 an awm a. Chng member-te chu - Ex-Officio member Synod Moderator (Chairman) te, Synod Secretary Senior te, Executive Secretary i/c Communications te, General Manager (Secretary) te, Synod Literature & Publication Board Editor te an ni a. Presbytery tin aiawh pakhat \heuh leh Synod ruat mi panga leh thawktu aiawh pakhat an tel bawk. Communications Department hnuaiah hian 2011 chhng khn thawktu 99 an awm. Board hnathawh: PRESCOM Board chu Synod aiawha Communications Department pumpui enkawltu a ni a, hna thawktute leh rawngbwl hna png hrang hrangte enkawla vawngtu a ni. Board chu kum khatah vawi hnih aia tl>m lo a \hu \hn tra ngaih a ni a. Kum 2010 report-a a lan dn chuan kum khat chhngin vawi hnih an \hu. Board thurl bawhzui leh Board \hut inkra thil \ul r>l fel trin Board Executive Committee a awm a, chu chu thla thum danah vawi khat tal a \hu \hin ang tih a ni a. Kum 2011 reporta a lan dn chuan kum khat chhngin vawi riat an \hu a ni. Presbyterian Communications Department din chhan ber chu sakhaw lehkhabu \ha leh lehkhabu \ha dang man tlwm thei ang leh mipui \angkaipui theih tr chhut leh theh darh a ni a.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

206

Chu rawngbwl hnaah chuan intodelh tra beisei a ni a, sumdwnna nna inzawm a nih bawk avngin Board-in \ha a tih angin thil dangte a zuar tel \hn. Presbyterian Communications Department rawngbawl hna pum pui enkawltu PRESCOM Board chu kum khatah vawi hnih chauh a \hut theih avngin Board Executive Committee mawhphurhna a tam hle a. Chuvngin hna png hrang hrangte chak zwk leh \ha zwka thawh a nih theih n^n Board Executive Committee hnuaiah Staff Co-ordination Committee a awm leh a. Chu chu ni tin a taka hna kalpuitu chu a ni. Presbyterian Communications Board hnuaia rawngbwl hna hi a pawimawh hle mai. India ram chhng leh ram pwn thlengin Mizo \awnga Pathian thu leh thuziak \ha chi hrang hrang theh darh kawngah a aia thawh hlwk an la awm lo. Kohhran tn a \angkai a, ram leh hnam tn a hl a. A enkawltu Presbyterian Communications Board pawhin tichangtlung tr leh tihmaswn turin \an a la thar zl a ni. Sawi ho atn 1. Mizoramah lehkha chhutna leh thuziak theh darhtu \ha an awm hma a\anga tn thlenga Synod Press leh Bookroom hnathawh pawimawh dn nia kan hriatte sawi ho ila. Khwlchhutna leh lehkhabu zawrhna leh theh darhna tam tak a awm ta bawk a, Synod Press leh Bookroom te hi awm tawh lo ta mai se, Kohhran tn a pawi ang em?

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

207

September 15 : Pathianni PATHIANNI CHAWHNU INKHWM Thupui Chhiar tr : : Thih thlenga rinawma rawngbwl Thupuan 2:8-11

Thupui \hen 1. Pathian rawngbwlna chu dam chhngin emaw, thawh tr a awm chhngin emaw kal zl tr a ni. 2. Pathian ring nghet tlat chung leh a \ul ang zla rawngbwl chu ringtu rinawmte kal dn a ni. 3. Thih thlenga rinawm taka rawngbwlte chuan lwmman an hmu ang. PATHIANNI ZN INKHWM Thupui Chhiar tr : : Rah chhuah khawpa rawngbwl Matthaia 7:15-20

Thupui \hen 1. Rawngbwlna rah chhuah chu mite nun siam \ha a, tinghet a, hmaswntr leh Pathian ram tihzau hi a ni. 2. Rawngbwlnain rah a chhuaha a tlo theih nn Pathian thu dik taka sawi leh puan a ngai (Zawlnei derte anga mite lwmzwng leh fak hlawhna zawng lovin). 3. Rah chhuah khawpa rawngbwl trin takna leh Pathian Thlarau puihna a ngai

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

208

September 16 : Thawh\anni

SYNOD SOCIAL FRONT


Chhiar tr: Rom 8:18-25

Kum 1966 Synod-in a phalsak angin Synod Theological Education Committee chuan Theological Education and Pastoral Ministry Commission a din a. Commission Report chu 1968 Synod-in a pawm a. Commission Report zngah chuan Kohhran pwl hrang hrang huama inhlwm khwmna leh \anhona atn Christian Social Front, politics khl tr ni lova siam ni se tih hi a tel a. Mahse chu chu Synod Social Front din chhan a ni lo. Chuta \anga kum 10-na 1978-ah Synod chuan Church Auxiliary for Social Action (CASA) nna thawhhona leh Social Action Committee din rawtna chu a ngaihtuah a, chutiang lam ngaihtuah tr committee din chu a rl a. Synod Executive Committee-in chu chu a bawhzui a, Social Front Committee din dn tr SEC-in a ruahman chu a kum leh 1979 Synod chuan a pawm ta a ni. Social Front Committee chu Synod Executive Committee hnuaia Sub-Committee pakhat a ni a. Hnathawh tr a tam a, a hmalk pawh a zau hle. Kan ram dinhmun enin chak zwka hnathawk theia siam \l tihna a lo awm a. Kum 2002 Synod chuan department puitlingah a siam ta a ni. Committee member-te: Synod Social Front Committeeah hiam Chairman chu Synod Moderator a ni a, Secretary chu Executive secretary i/c Social Front a ni. Ex-Officio member pathum- Synod Secretary Senior te, Co-ordinator i/c Social Front te, Synod Rescue Home Director te an awm a. Presbytery tin aiawh member pakhat \heuh leh Synod ruat mi panga an
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

209

awm a. Committee member zawng zawng chu 46 an ni. Kum khatah vawi hnih aia tlem lo \hu \hin tra ngaih an ni a, 2011 chhng khn vawi hnih an \hu a ni.Committee \hut inkra thil \l rl fel trin Executive Committee a awm a, kum 2011 chhng khn vawi sarih an \hu. Social Front Committee hnathawh tr: Kum 1979-a Synod-in a din tirh khn a hnathawh tra ruat chu hngte hi a ni a: (1) Kohhran mite politics lamah leh ei leh bar (Economics) lamah te, khawtlang nun (social life) lamah te Pathian thu leh Kohhran duh ang zwnga zirtr leh chumia kaihhruai. (2) Khua leh tui \ha ni tra Kohhran mite zirtr leh kaihhruai. (3) Kohhran leh hnam nun (Culture) inlaichnna thila Kohhran mite zirtr. (4) Harsatna chi hrang hrang twkte \anpuia, tlwmngai pwl dangte nna hmalk tln. Kum 1983 Synod Hmachhawp-ah chuan a hnathawh tr huang hi tichiangin a tizau leh hret a. Chngte chu- (1) Chhngkaw awm dn trah te, politics kalhmang leh sum leh pai leh eizawnna kawngah te, Seminar leh lehkha chhuah leh campaign hmanga mipui zirtr te. (2) Tualchhng a\anga Synod thlenga chhawmdwlna lama kawng zawn te. (3) Ram chhng hmaswnna hna rual taka a kal theihna tr te. (4) Chi leh dinhmun (Class leh Caste) thila inenhranna awm lo tra vn te. (5) Kristian pwl dang thawhpui theihte nn thawh tln te a ni. Kum 1989 a\ang chuan Synod thu angin Tualchhng Kohhran tam takah Social Front Committee din a ni a. Hun lo kal zlah Synod-in hma thar lk tr a siam zl a. Kawng hrang hrangin Tualchhng, Bial leh ram pum huap Seminar te, Workshop te, Campaign leh lehkha leh lehkhabu chhuah tein hma lk a ni a. Thupui chi hrang hrang - Rethei chawikn, sumdwnna lama kaihhruaina, sex education, z leh drugs hman sual laka invnna, mitthi hl leh Kohhran thurin, thlnmual enkawl dn, chanchinbu hmanga thu theh darhna (Journalism), |halaite
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

210

harsatna zirho, HIV/AIDS Awareness Campaign leh thil dang tam tak hmangin \an lk a ni. Hma a lk tawhna znga a pawimawh leh lian deuhte chu - Khawtlng nun siam \hatna lam (Social Reform) te, Political Education te, Ei leh br (Economics) lam intodelhna te, Zirna siam thatna (Education Reforms) te a ni a. Tualchhng Social Front Committee-in tualchhngah kawng hrang hrangin hma an la bawk a. Social Front Committee chuan khawtlng nuna harsatna chi hrang hrang lo lang thar mkte hmachhawnin hma a la thar zl bawk a ni. A chunga sawite bka hmalkna lian ber Synod Rescue Home chu 1987 khn din a ni a. Hetah hian z leh drugs avnga harsatna neite leh thil chn \ha lo dang vnga enkawl ngaite enkawl a ni a. Enkawlna dawng tawhten mahni an inenkawl theih nn Driving, Computer leh hrui-hnng hmanga thil siam zirna te pawh buatsaihsak a ni bawk. Kum 2011 thleng khn harsatna twk enkawl tawh zawng zawng chu 3786 (mipa 3336, hmeichhia 450) an ni a. Director leh thawktu dang 24 emaw an awm a. Seat 44, mipa tan 30, hmeichhe tan 14 a awm. Synod Social Front hnathawh hi Mizoram tn a pawimawh hle. Kristian ram kan ni a, harhna te a lo thleng fo va; Chanchin |ha chu mihring nun siam \hatu a ni tr a ni a; mihring nun png tinrng - politics te, sum-leh-pai leh eibr zawnna te, hnam leh khawtlng nunte hi Pathian Ram chhnga mi a ni a, Lal Isua Krista Chanchin |hain a luan chhuak vek tr a ni, tih hi Synod Social Front hmalknaa kaihruaitu chu a ni. Sawi ho atn 1. 2. Synod Social Front hnathawh hmanga kan khawtlng nunin thil \ha a dawn nia kan hriatte sawi ni se. Kan ram khawtlng nun a lo \hat zl theih nn Synod Social Front-in eng kawngtein nge hma la nasa zual se \ha ang?
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

211

September 17: Thawhlehni

MIZO SUNDAY SCHOOL UNION


Chhiar tr: Matthaia 5:1-2; II Thessalonika 2:15

Mizoram Presbyterian Kohhrana Sunday School hi 1898 kum tr lam khn Rev. D.E. Jones, Zosphluian a din a, zawi zawia \hangin 1900 kum twpah chuan zirtrtu pali leh zirtu 46 an awm tawhin an sawi. Pathian thu zir bkah ziak leh chhiarte pawh an zir tel \hn. Eng emaw chen chu inkaihhruaina bk pawh awm lovin khaw tinin an thiam ang angin an kalpui mai a ni wm e. Kum 1906 harhnain ringtu a tipung a, Sunday School pawhin a pun phah a. Kum 1911 October thla a\anga Kristian Tlangau tihchhuah a nihin Mission hotuten Sunday School inkaihhruaina an chhuah tel a, Sunday School pawhin a mumal phah tial tial a ni. Pastor Bial a dina a lo pun hnuah phei chuan Sunday School kalhmang pawhin hma a swn phah a. Zosap Rev. F.J. Sandy (Pu Dia), 1914-a lo chhuakin hma a lkna azrah Indian Sunday School Union (ISSU) zirlaibu an hmang a, 1917 a\angin ISSU hnuaiah chuan Pathian thu exam an nei \an ta a. Kum 1923 a\angin naupang leh puitling inkhwm hrangin, tna kan neih mk pwl indawt chhwng (Graded System) hi MSSU Nu, Pi Zaii (Miss Katie Hughes) hma lknaa neih \an a ni. Pwl indawt chhwng (Graded Sunday School) neih hma chuan puitling leh naupang pwlah an in\hen mai \hn. Kum 1933 Assembly rl angin Naupang lam chu pwl hnihah an han \hen phawt a, 1936-ah Primary, Junior leh Intermediate departmentahte an \hen leh a, 1942-ah Beginner department, 1954-ah Senior department te, 2005-ah Sacrament department te an lo
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

212

belh leh ta zl a ni. ISSU zirlai bu siam chu Mizo \awnga letlingin hun rei tak hman a ni a. Kum 1994 a\ang khn Beginner a\anga Senior department thlengin Mizo Sunday School Union-in a buatsaih chu hman \an a ni a. Puitling zirlai erawh chu a tr a\angin Missionary-te leh Pastor-ten an buatsaih \hn. Sunday School chu Kohhran rawngbwlna pawimawh a nihzia a lang zl a. Kum 1925 Assemby (tna Synod) rl angin Sunday School Committee din a ni a. Bial leh Presbytery tinah pawh din tra tih a ni a (tnah chuan Presbytery-ah chuan a awm tawh lo). Kum 1935 khn Mizo Sunday School Union (chutih lai chuan Lushai Sunday School Union) a ding \an a (Mizo Sunday School Union tihna chhan chu chutih laia Presbytery pathum- Chhimchhak, Hmrchhak leh Khawthlangte inzawm khwm a nih vang a ni). MSSU-ah hian Mizoram Presbyterian Kohhran bkah Mizoram leh a chheh vla Kohhrante pawh an tel \hn. Kum 1970 a\ang khn Inkaihhruaina mumal tak neih a ni a, chu chu a \l ang zla siam \hain tn thlengin hman a ni ta a. Chuta Sunday School thil tum parukte chu han tarlang ila: 1) 2) 3) 4) 5) 6) Pathian hriatna leh rinna dik tak nei tra kaihhruai leh \anpui Pathian thu (Bible) zirtr Kristian thurin zirtr Pathian biak zirtr Kohhran mi \ha tak leh khua leh tui \ha tak ni tra buatsaih Kristian tih tur leh awm dn zirtr

Sunday School department hian Sunday School bkah Pathianni Chawhnu naupang leh tleirawl inkhwm te, Vacation Bible School (VBS) te a kalpui a; chu bkah naupang pual Krismas Carol Service programme a siam \hn bawk.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

213

Committee: Mizo Sunday School Union-a Chairman chu Synod Moderator a ni a, Secretary chu Executive Secretary i/ c MSSU a ni. Synod Secretary Senior leh Sunday School changtu Co-ordinator chu Ex-officio member an ni a. Synod ruat pathum leh Presbytery tin a\anga aiawh pahnih \heuh te, Central Hmeichhia leh Central K|P aiawh pakhat ve ve te chu member an ni a, an term chu kum thum a ni a, member zawng zawng chu 82 an ni. Hng bkah hian Mizoram Synod pwn lam a\anga MSSU zawmtute a\angin co-opted member swm theih an ni bawk. Kum 2011 chhng khn Synod Sunday School Committee hi vawi khat a \hu a, hna kal mk enkawltu Executive Committee chu \um 10 a \hu thung. Examination Board te, Text Book Cell te, Training Cell te, Child Evangelism Cell te, Masihi Sangati Text Book Cell te chu vawi 8 \heuh an committee bawk. Sunday School Office chu Executive Secretary pakhat kaihhruaiin Co-ordinator leh thawktu dang pathumin an enkawl a ni. MSSU hnathawh tlngpui: MSSU Committee chuan Sunday School zirlai bu leh a ziaktu trte a thlang a. Puitling zirlaibu ziaktu tra a thlan chu Synod Executive Committee pawmpui trin a thlen \hn. Zirlaibute chu a ziaktuten an ziak zawhin Text Book Cell-in an endik leh vek hnuah SL & PBah chhut trin an pe a. Exam zawhnate chu Examination Boardin a siam \hn. Committee remruat angin Sunday School Department hnuaia training ngaite chu Aizawla ko khwmin emaw, thawktute leh Committee member-te kalin emaw training pk \hin a ni a. Exam-a ti\hate hnnah lwmmante an pe a. Kum 25 chhng leh 50 chhng zirtirtua \ang te, kum 10 leh kum 15 kai kim te, kum 5 leh kum 10 chhng MSSU examnaa lwmman la zwnte hnnahte Chawimawina chi hrang hrang pk \hin a ni bawk. Sunday School hi Kohhran member tinte Pathian thu hriatna leh rinna kawnga kaihhruai nn a \angkai hle a. Hun lo kal zlah
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

214

pawh a \angkai reng theih nn MSSU chuan theihtwp a chhuah zl a ni. Sawi ho atn 1. 2. 3. Sunday School thil tum parukte kha kan Sunday School hian a tihlawhtling \ha em? Kan Kohhran tna Sunday School pawimawhnate han sawi teh u. Sunday School-in mi a tipiangthar lo tia Sunday School aia Campaign/Camping/Crusade te pawimawh zwka sawi an awm \hn a ni wm e. Chu chu a dik em?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

215

September 18: Nilaini

SYNOD MUSIC COMMITTEE


Chhiar tr: Sam 150:1-6 Mizo Kristian Hlabu hmasa ber chu 1899 khn chhuah a ni a, hla 18 awm. Chng znga kan hla bua awm ta zl \henkhat han tr lang ila:- Isua vana a om a, Tuna ka oi, ka oi ang e, Enge sual tifai thei ang? Thonthu hlui min hril roh, Isu! beram vengtu angin, Isu Tidama khawvela a haw (Chhandamtu Isua leian a lo chhuk), Aw Pathian! Nang Lal-ber i ni, Isua hnena i om ang u! (Lal Isua hnenah lo kal rawh u), Tlang thim chhak lam kei ka en ang. A tam zwk hi chu Pu Buanga leh Sp upa kutchhuak a ni a, \henkhat chu Rai Bhajur leh Zosaphluia kutchhuak a ni. Mizote hi zai mi kan ni a, hla pawh a pung chak khawp mai. Hla Bu chhut lina 1908-ah chuan hla 273 a tling tawh. A tr lamah chuan Zosaphluia leh Zosapthara ten Hla Bu chu an buaipui mai niin a rinawm. Kum 1918 March Presbytery chuan heti hian a rl ta a: Mizorama hla sak hi a lo \hat lehzual theihna trin Hla Sak Ngaihtuahtu Pwl awm kan remti a. Chng mite chu - Chhuahkhama, Liangkhaia, Fehtea, Rozka, Thanga, Laibta, Awnga, Suakpuia, Zaknga, Laia, Sp nn an ni ang. (Heta Sp nn tih hi Zosaphluia leh Sandia an ni ang). Music Committee a ding ta a, Hla Bu siam\hat, ennawn leh a chhng thu rem \hat thlengin Assembly (tna Synod ni ta) chuan Music Committee kutah a dah a. Kum 1930a Assembly-in Hla Thar Bu (Mizo hla phuahte) a bua chhuah a rl pawhin Music Committee ngaihtuah fel turin a pe a ni. Committee Member-te: Tna Synod Music Committee member chu an vaiin 81 an ni. Chairman chu Synod Moderator
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

216

a ni a, Secretary chu Executive Secretary i/c Music a ni a. Synod Secretary Senior leh Co-ordinator i/c Music te chu Ex-Officio member an ni a. Member dangte chu Presbytery tin aiawh pahnih \heuh te, Synod ruat mi panga te, Kohhran Hmeichhia leh K.|.P. aiawh pakhat ve ve te an ni a. Kum 2011 chhng khn Committee hi vawi khat a \hu. Synod Music Committee thu bawhzui tr leh a \l anga Music chungchng ngaihtuah turin Music Executive Committee a awm a, 2011 chhng khn vawi li an committee a ni. Synod Music Committee hnathawh tlngpui: Kristian Hla Bu siam leh ennawn te, Mizo Kristian Hla Thar Bu siam leh ennawnte chu a tih tr a ni tih kan sawi tawh a. Naupang Hla Bu siam leh ennawn pawh Music Committee kuta awm a ni. Mizoram Presbyterian Kohhran chhnga hralh tr chi hla bu siam pawh a kuta dah a ni a. Hla bu lam thil bkah a \l anga Music Festival buatsaih te, Music zirna (Music Institute) buatsaih te pawh a tih tr pawimawh a ni a. Lngkhawm zai \ha tak neih theih zl nn hla hruaitu training pk te, Seminar leh Consultation buatsaihte pawh ti \hn tra beisei a ni a. A tih tr pawimawh tak dang chu Synod Music School enkawl leh tihhmaswn zl dn tur ngaihtuah a ni. Kum 1930 hnu lam a\ang kha chuan Kristian Hla Bu ennawn leh buatsaih chungchngah chuan Synod Music Committee chu Baptist Kohhran nn an thawkho va. Hla thu leh Tonic Solfa dah kawp an rl angin 1955 khn Tonic Solfa nn an chhuah a, hla 461 a awm. Chu chu ennawna belhchhahin 1983 khn hla 547 chuanna Hlabu tihchhuah leh a ni a. Hemi \um hian Thuchhiar Inchhwn leh |awng\aina phuahsa chi hrang hrang dah luh a ni bawk. Chu chu ennawna belhchhah lehin kum 2005 khn Hla Bu thar tna kan hman mk hi a lo chhuak leh a, hla 600 a awm. Hlabu an chhuah \hin hi Kristian Hla Bu tih a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

217

Synod Music Committee chuan Kristian Hla Bu bkah Hla Thar Bu a buatsaih bawk \hn a. Chuta hla tam tak chu Kristian Hla Bu-ah seng luh \hin a nih avngin Music Committee chuan hla thun thar trte zawng khwmin a thar a buatsaih \hn a ni. Synod Music Committee chuan kum 1969-1976 chhng khn Presbytery tin (chutih lai chuan pakua)-ah Zaipwl intihsiakna a buatsaih \hn a. Kum 1977-1994 chhng khn Ram pum huapin Hla Ktpui (Music Festival) a buatsaih \hn bawk. Synod Music Committee chuan kum 1987 a\ang khn Music Instructor a nei \an a. Pastor Bial huap leh Kohhran malah te training/seminar te an neihpui \hn a. Chngah chuan Mizo hla thlk, lngkhwm zai tihhmaswn dn te, Biak in hla hruaitute zirtr te, Zaipwl Conductor training te leh thil dang tam tak an tihpui \hn. Kohhran leh kan ram tna hmaswn chak zwk theih nn kum 1991 a\ang khn Music School a hawng \an a. Chutah chuan Tonic Solfa te, Staff Notation te an zirtr a. Chu chu kalpui zlin kum 2003 a\ang khn Key Board an zirtr tel a, tn hnai khn Indian Music an zirtr tel bawk. Kum 2003 a\ang khn Staff Notation leh Key Board zirna atn Trinity School of Music, London (tnah Trinity Guild Hall ni ta chu) an zawm a, an Syllabus te hmangin, an zawhna (Questions)-te chhngin exam an buatsaih \hn a ni. Synod Music Committee hian hla leh music lamah hma kan swn theih nn kum 94 chu a lo thawk ta a. Kohhran tn a hlutzia chu kan hre thiam mai wm e. Sawi ho atn 1. 2. Kan Kohhran tna Synod Music Committee hnathawh hlutnate sawi ni se. Biak Inah leh a pwn lama Pathian fakna hla sak chungchngah hma kan swn zl theih nn Synod Music Committee hmalk tharna tr engte nge awm ang?
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

218

September 19: Ningani

SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD


Chhiar tr: Johana 20:30-31

Synod Literature & Publication Board chanchin hi 1961-a Synod-in Literature Committee a din a\anga in\an niin a ngaih theih. Kum 1930 Assembly-in Lehkhabu ngaihtuah pwl awm sela tia relin member tr mi pasarih a ruat naa, a lang chhunzawm leh ta lo va, a hnathawh pawh sawi zui a ni lo. Kum 1961 khn Synod chuan Literature Committee dinin a hmingah Mizo Synod Literature Committee a vuah a. A kalhmang leh a thawh dn trte fel takin a ruahman thlap a. Mahse, hna a thawk tak tak lo va, 1974-a Literature Worker lk a\angin a thawk \an deuh chauh a ni. A hna hi Press & Bookroom nen kal dn tr a nih avngin kalhmang siam rem a \l ta a. Kum 1978 Synod chuan Literature hna kalpui zl dn tur a siam ta a. Chutah chuan Synod Literature Committee kalhmang leh a tih trte fel takin trlan a ni a. Chumi rual chuan Press & Bookroom Board enkawlna hnuaia awm trin Synod Publication Board din dn tr siam tel a ni a. Publication Board chu lehkhabu chhuah lama mawhphurtu bk atn siam a ni. Synod Literature Committee leh Synod Publication Board te chu eng emaw chen an han kal dn a. Literature lam hawi rawngbwlna ve ve an ni a, a hrang ang renga kal chu fel twk lova hriain, kum 1994 Synod chuan kalhmang a siam \ha a. Literature Committee leh Publication Board te chu Board puitling pakhatah a chhn fin a, a hmingah Synod Literature & Publication Board (SL & PB) tih a ni ta a. Mahse 2002 Synod
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

219

chuan a dinhmun chu en\hat leh \lin a hria a, a kalhmang chu siam \hat a ni leh ta a. Chu chu tna kal mk dn hi a ni ta. Board member-te: Synod Literature & Publication Board Chairman chu Synod Moderator a ni a, Vice Chairman chu Executive Secretary, i/c SL&PB a ni a, Secretary chu Editor, SL & PB a ni. Synod Secretary Senior leh General Manager, Prescom te chu Ex-Officio member an ni a. Member dangte chu Synod ruat panga te, Presbytery tin a\anga aiawh pakhat \heuh leh thawktu aiawh pakhat an ni. Board \hut inkra a \l ang apiang Board aiawha thawk trin Board Executive Committee siam a ni bawk. Synod Literature & Publication Board Office Prescom Building lama awm \hn chu 2011 khn Synod Office chhngah seng luh a ni a. Executive Secretary pakhat hnuaiah Editor-in a ho va, Joint Editor te, Assistant Editor leh Office Assistant pathum awm tra tih a ni a. Kum 2011 Synod report-ah chuan thawktu 13 an awm. Board hnate : Synod Literature & Publication Board chuan lehkhabu chhuah hna a thawk ber a. Lehkhabu chhuah hna (a chhut leh a hralh chhuah tih lohvah chuan) mawhphurhna pum hlm a nei a ni. Lehkhabu chhuah tr buatsaihin, a chhuah zt trte a rl a, Synod Press-ah chhut trin a pe a. Lehkhabu ziak man (royalty) pk dn te, a ziaktu nna inremna (agreement) siam dnte leh lehkhabu endik dn kaihhruainate a siam a. Chanchinbu lam tih loh, Synod Department lehkhabu chhuah tr zawng zawngte chu SL&PB Office kal tlanga Press-a pk luh tr tih a ni a, chngte chu Synod aiawhin SL&PB-in a chhuah (publish) \hn. Kohhran mipuite leh ram mipuite mamawh lehkhabu chhuah tr a ngaihtuah a, a ziaktu trte a swm \hn a. Literature lama Kohhran mipuite tibengvr trin Seminar te, Training te, Workshop te, buatsaih \hin tra tih a ni a. Kohhran Chanchinbu - Kristian Tlngau te, Synod Newsletter te, Kristian
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

220

Naupang te a enkawl a. Pawisa hmuh leh hmanna tr (Budget) a siam a, Synod-ah a thlen a. Kum khat chhnga a hnathawh report chu Synod-ah a pe \hn. SL & PB chuan Office neia mumal taka hna a thawh a\angin lehkhabu chhuah lamah a \angkai m m a. Kohhran mamawhte thlr chungin \an a la zl a, lehkhabu chhuah leh theh darh hnain hma a swn phah hle. Mizo \awnga Pathian thu lam lehkhabu tihdarh thu-ah te, Mizoram pwn ram zau zwka Mizo \awng theh darh chungchngah te SL & PB hmalkna hi a la pawimawh zl dwn a ni. Sawi ho atn Pathian thu ziak theh darhna leh Mizo \awng theh darhna atn SL & PB hnathawh pawimawhna leh hmaswn zl dn trte sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

221

September 20 : Zirtwpni

SYNOD PENSION & PROVIDENT FUND BOARD


Chhiar tr: Sam 90:10; 71:5-9

Mizoram Presbyterian Kohhran hian ama hlawh pka hnathawktu a neih hmasak berte a\angin a phk twk ang zlin an tn ham\hatna a lo ngaihtuahsak \hn. Thawktute znga pension a pk hmasak ber chu Tirhkoh Chhngka a ni a. Kum 1911 hma lama lo thawk tawh a ni a. A lo upata a hna chawlhsan a lo hunin 1921 October Presbytery chuan a chungchng heti hian a rl a: Tirhkoh Chhngka tn achinah (Jan. 1922) Rs 3/ -in a dam chhng chu a pension ang, tiin. Chutiang chuan Tirhkoh leh Pastor chwlte chu pension an pe zl a ni. Kum 1937 Assembly (tna Synod) chuan Provident Fund neih dn kawng zawngtu committee a siam a. Kum swm dwn an ngaihtuah hnuah 1946 February Assembly chuan Pension leh Provident Fund chu neih \an nghl a rl a, a kalhmang tr tlm hetiang hian a duang a, hetiangin: (a) Pawisa thawh dn chu chngah pawisa pali zl ni rawh se. (b) Pension thu leh Provident Fund hi tn a\anga \an nghal ni rawh se. (c) Tn a\anga chhta kum 30 rawng lo bwl tawhte chu pension hmu tr ni rawh se. An pensionna zt tr erawh chu tna rl rih lovin an thawh peih loh huna rel chawp ni rawh se. (d) Kum 29 achin hnuai lam mite chu, kum eng chin hi nge rawng lo bwl rei tawh dn kum ph twk a\anga hmun thuma thena hmun khat hmu thei tra chhtsak a ni ang, tiin Provident Fund Committee-in lo ngaihtuah sela. Kan phurh zawh twk ang tra ngun taka an chht chhuah leh an rl chu pawm ni rawh se, kan ti. (e) Board
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

222

of Trustees chu Standing Committee-in ruat rawh se kan ti. (f) A dn zawng zawng chu kan pawm. Standing Committee-in Board of Trustees chu a ruat nghl a. Kum 1946-a kalhmang an siam hi a buin an chhuah lo niin a lang, kum thum hnuah 1949 khn North Lushai Hills Assembly Provident Fund Dn Bu hmasa ber chu chhuah a ni a. Chuta \ang chuan \l leh mamawh ang zlin ennawn leh belhchhah \hin a ni a, a hnuhnung ber chu 2008 khn Synod Employees' Provident Fund, Insurance Fund leh Provident Fund Dan 2008 tiin chhuah a ni. Board of Trustees: Synod aiawha Synod Pension & Provident Fund enkawltu chu Board of Trustees tih a ni a, a member chu hngte hi an ni: Synod Moderator chu Chairman a ni a, Senior Executive Secretary chu Vice Chairman a ni a, Synod Secretary Senior \ang lai apiang member an ni bawk. Synod inkhwmpuiin Synod Pensioner znga mi Synod Pension Dn thiam mi pathum leh, Synod-a thawk ni lo, Pension Dn thiam mi pathum a ruat a. Synod hnuaia Establishment lian deuh Synod Office te, Mission Board te, Communications Board te, Theological Education Board te, Education Board a\ang tein thawktuten aiawh pakhat \heuh an thlang a, Synod Office a\ang chuan Superintendent a ni. Chng bkah chuan Pension Office-a Accountant chu co-opted member a ni bawk. Board of Trustees hnathawh tlngpui: Synod Provident & Pension Fund Board chu Synod hnuaia thawktute hmakhaw \hatna ngaihtuahsaktu a ni a. Thawktuten an thawh lai leh an hna an chawlhsan huna ham\hatna an neih theihna tra an pawisa dah leh an dah zta Synod-in a lo khin ve-nate a hlwk thei ziaa lo vawnsaka enkawltu a ni. Mirawihte hnna pension pk leh an ham\hatna tr ngaihtuah hi sawrkr pawhin a ngai pawimawh a. Synod Pension Fund Dn siamte pawh sawrkrin Dnpui anga ruahmanna
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

223

a siam ang emaw, a aia \ha emawa siam a pht nghe nghe a. Chutiang chuan Synod Pension Dn chu siam a ni. Synod Pension Fund Board chuan thawktu, Pension Fund zawmtute pension-a an kalin an hnathawh chhng rei dn leh pension atna an sum dah tam dn azirin thla tin pension a siamsak a. Hnathawh laia an thih chuan an rokhwmtute hnnah pension a pe bawk \hn. Pension hlawh bkah hian ham\hatna dang pk theih a nei bawk. Pension leh Provident Fund hi hnathawktute tn a hlu hle. Hna an thawh laia tlm tlma an lo dah leh Synod-in an dah zt anga a khinsakte vawn \hatsakin, a hlwk thei tr angin Boardin a enkawlsak a. Hna an thawh tawh loh hnua an intunnunna tr hetianga ruahman hi thil pawimawh tak a ni. Sawi ho atn 1. Synod-in a hnuaia thawktute tn an hna an chawlhsan hnua pension hlawh an lk theih dn a lo siam hi \ha kan tihnate sawi ni se. Thawktute hnna pension pk hi sawrkr tn pawh phurrit a tling tawh niin sawi \hin a ni a. Kohhran tn phurrit a la ni ve thei ang em?

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

224

September 21: Inrinni

SYNOD EXECUTIVE COMMITTEE HNUAIA SUB-COMMITTEE-TE


Chhiar tr: Rom 12:3-5

Synod Committee leh Board puitling 11 chanchin kan zir tawh a, khngte khn sub-committee an nei \heuh a nih kha. Tn \umah hian Synod Executive Committee hnuaia Committee t emaw, Department t tia an sawi mai \hin sub-department leh sub-committee 16-te chanchin kan zir dwn a. Chng sub-committee member-te chu Synod Executive Committee member ni mkte a\anga ruat an ni deuh vek a, \henkhatah erawh chuan pwn lam mi pawh ruat tel an ni. A tam zwkah Moderator chu Chairman a ni a, a changtu Executive Secretary chu Secretary an ni deuh zl bawk. Sub-committee-te hi hlwm liin kan \hen ang. 1. Sub-Committee Office hranpa nei lote: Hetiang Committee hi paruk a awm. Synod Service Board chuan Synod mirawihte lk leh enkawl dn Synod Service Rules leh Recruitment Rules te hmangin Synod hnuaia thawktute Service chungchnga thu chi hrang hrang a ngaihtuah \hin a. A \l ang zlin Synod Executive Committee-ah a thlen \hin. He Board-ah hian member 10 an awm. Nupa Thu Sub-Committee-ah pawh member 10 an awm. Nupa Chungchng Dn hmangin nupa chungchng thu harsa chi hrang hrang Pastor Bialin an rawn thlente chu a ngaihtuah a. A rl fel theih bk chu Synod Executive Committee-ah a thlen \hn. Mizorama Gospel Centenary lawmna hriatrengna trin Synod-in Endowment Fund a siam a, a enkawltu chu Synod Endowment Fund Board tih a ni. Hemi
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

225

atn hian Synod-in sum a dah a, a pung (interest) a\angin Tualchhng Kohhranin rethei leh \anpui ngai a rawn thlente hnnah \anpuina a pe \hn. Kum 2011 khn cheng 9,50,000/a sem. He Board-ah hian member pariat an awm. Synod Worship Committee chuan Pathian biak inkhwm lama hmaswnna tr a ngaihtuah ber a. Pathian Biak Inkhawm Hruaina Bu ennawn te, Nilai leh Beihrual thupui leh hun bk thupui trte a thlangin a buatsaih \hn. He Board-ah hian member 11 an awm. Research & Evaluation Wing chu Synod Inkhawmpuiin emaw, Synod Executive Committee-in emaw thil zir chian \l a tihte uluk tak leh chk taka chhuitu a ni a. Chutiang a\anga a thil hmuh chhuah chu Synod Executive Committee-ah a thlen \hn. Member paruk an awm. Partnership Committee chu Synod hnuaia department-ten pwl dang thawhpui an duhte leh kan Kohhrana affiliation dl Para-Church te lo enfiaha, thawhpui tlka a ngaihte Synod Executive Committee-a thlentu a ni a; he Board-ah hian member pasarih an awm. 2. Sub-Committee Synod Office-a Office bk neite: Pali a awm a, chng zngah chuan Revival Committee hi a langsr deuh wm e. Member 10 an awm. Kohhran mite harh thar zlna kawng zawn te, harh thar dn dik nia hriat hrilhfiah te, Camping leh Campaign, etc. duhte tn thuhriltu pk te, thurwn pk te, thuhriltute hman \angkai dn zawn te, thuhril mite tn training buatsaih te, chutiang mite rawngbwlna ngaihtuahpuite chu a hnathawh langsr zualte chu a ni. Synod Property Committee chu Synod hnuaia ram leh in, Department enkawltu bk nei lo zawng zawng enkawltu leh a \l ang zla an mamawh ngaihtuahtu a ni a, member 14 an awm. Officers Meeting-in Pastor Quarters sak tra a tihfel tawhte sak hna a enpui bawk. Archives Committee chu Kohhran inkhwmpui leh committee minute hlui chi hrang hrang te, thuziak leh thil chhinchhiahna pawimawh chi hrang hrang vawn \hatna Synod Archives enkawltu a ni a. Member panga an awm. Information & Publicity Subwww.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

226

Committee chu TV te, Radio te, Internet te, chutiang lam (electronics) hmanraw chi hrang hrang hmanga Pathian thu leh hla leh Kohhran thil pawimawh puanzrna Synod Information & Publicity Department (Synfo) enkawltu a ni a, member 10 an awm. 3. Sub-Committee Synod Office bul hnaia Office hrang neite: Pathum a awm. Family Guidance & Counseling Committee chuan chhngkaw inkaihhruaina \ha inzirtrna hmun leh chhngkaw lam thila zirtrna pk leh harsatna neite counseling neihpuitu Family Guidance & Counseling Centre a enkawl a, member 12 an ni. SMTC Managing Committee chuan training-na chi hrang hrang- puan \hui, pheikhawk siam, Computer, Kohhran Upate training leh a dangte Synod-in a buatsaihna hmun Synod Multipurpose Training Centre enkawltu a ni a, member pasarih an awm. Presbyterian Bible School Board chu Presbyterian Bible School enkawltu a ni a, member 11 an awm. He School hi Theological College-a zir ve thei loten Pathian thu an zir theih nn Synod-in a din a ni a. Pwl sarih zo tawh, dnchhnga awmte tn zir theih a ni a, thla thum chhng zir a ni. 4. Sub-Committee Aizawl pwna Office neite: Pathum a awm. Barak Area Committee chu Barak Area chhnga Pastoral Ministry leh Mission lam enkawltu a ni a, member 12 an awm. Committee inkra thu hmanhmawh ngaihtuah trin Barak area Working Committee a awm bawk. Chhim Bial Committee chuan Mizoram chhim lam enkawlnaah mawh a phur a, member 8 an awm. Manipur Area Committee chu Manipur-a kohhran \henkhat Mizoram Presbyterian Kohhran zawmtute enkawltu a ni a, member pakua an ni. Synod sub-committee te chanchin leh an hnathawhte ngaihnawm tak tak sawi tr a awm a; mahse, kan duh twk rih mai ang. Kan hriat angin kan Kohhranah hian tumah mahnia thu
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

227

pawimawh rl mai thei an awm lo va, inkhwmpui leh Committee hmangin rorlna kalpui a ni a. Hei hi Presbyterian zepui a ni tih hriaa \ha taka kalpui zl a pawimawh a ni. Sawi ho atn 1. 2. Sub-committee kan sawite znga mi an hnathawh pawimawh kan tihte sawi ni se. Rawngbwlna png hrang hrang committee-ten mahni huam chhng atn \hahnemngai taka thil an ngaihtuah laiin, Kohhran pum pui \hat tlnna ngaihtuah tel zl a \l a ni tih thu hi han sawi zau teh u.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

228

September 22 : Pathianni CHAWHNU INKHWM Thupui Chhiar tr : : Pathian hnathawhpuitu kan ni I Korinth 3:9-10

Thupui \hen 1. Pathian thlawhhma hna leh a in sak hna puitu kan ni. 2. Pathian duhzwng leh a pawm tlka thawhpui tr kan ni. 3. Pathian hnathawhpuitute chu inrem tak leh inpumkhata awm tr kan ni. ZN INKHWM Thupui : Lang tlang rawngbwlna (Transparent Ministry) Chhiar tr : Deuteronomy 29:29; Hebrai 4:13 Thupui \hen 1. Pathian chu engkim hria leh engkim hmutu a ni a, mihring lakah thup tum mah ila, Pathian hmaah engmah thup theih a ni lo. Kan rawngbwlna kil tin hi Pathianin a hmu vek angin, kan thawhpui mihringte hmuhpui ngam ila. Zp rk awm lova inpawh tlng taka rawngbwlna chu Pathian duhzwng a ni.

2. 3.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

229

KRISTIAN CHHUNGKAW HAPTA BIBLE-A MI MAL ENTAWNTLKTE September 23-29 September 23 : Thawh\anni

PA ENTAWN TLK - JOBA


Chhiar tr : Joba 1:1-5

Joba chu Thuthlung Hluia ama hming pu lehkhabu (Joba) a\angin a chanchin kan hria a. Uz rama mi a ni a, khawchhak fate znga mi ropui ber a ni (1:1, 3). A dawhtheih avng te (Jak 5:11), tuarna leh beidawnna leh rinhlelhna hmunah pawh Pathian a rin ngheh tlat avng tein a hmingthang a ni. Joba chu a hausa hle: berm 7000, sanghwngsei 3000, bwngpa tuak 500, sabengtungpui 500 leh chhiahhlawh tam tak a nei a (1:3), fapa pasarih leh fanu pathum a nei bawk. Mi famkim, mi ngl tak, Pathian \ih mi, thil \ha lo laka insm thei mi a ni (1:1). Setana chuan Joba Pathian \ihna chhan chu a hausak vng mai alwm, a ti a. Pathianin Setana chu Joba fiah a phalsak ta a. A fate leh chhiahhlawhte leh a ran neih zawng zawngte chu rei lotah an ral ta vek mai a. Mahse chng zawng zawngah chuan Joba chu a sual lo va, Pathian chu a mawhchhiat hek lo (1:22). Setana chuan nuihsawh tak chungin Pathian hnnah, Tnah i kut thawh la, a ruh leh a tisa ngei khawihsak teh, i hmaichhan ngeiah a sawichhe mai ang che, a han ti leh a (2:5). A taksa
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

230

tinin tuartr la, a tihna a ni. Pathian chuan a phalsak a, Setana chuan Joba chu a kephah hnuai a\angin a l thlengin pnchhia a veitr a, vut zngah a \hu a, lampeiin a inhiat a. A nupui chuan, I ngai rengin em ni i awm dwn? Pathian chu sawichhia la, thi la a ni mai, a han ti a (2:9). Mahse Joban a duh lo, Pathian hnn ata thil \ha kan hmu a, thil \ha lo pawh kan hmu lo vang em ni? a ti mai a ni (2:10). Joba rinawmna chuan chhiatna rpthlk zawng zawng chu a hneh a, a hma aia nasa zwkin a lo hausa ta a. Fapa pasarih leh fanu pathum a nei a. Kum 140 a dam a ni. (42:1213, 16-17). Joba chanchina langsr ber chu Pathian a rin nghehna hi a ni wm e. A hausain a neinung a, mahse duhmna leh nawmchennain a tibuai lo. Rin phk loh chhiatna rpthlk avngin a fate, a chhiahhlawhte leh a hausakna zawng zawng a chn vek a. A tuar na hle mai; a puan a pawtthlr a, a l a ziat kawlh a, leiah a tlu a. Mahse Pathian lakah a vui lo va, Pathian chu a mawhchhiat hek lo, Ka nu pum ata saruakin ka lo chhuak a, saruak vkin ka kr leh dwn a nih hi; Lalpan a pe a, Lalpan a la leh ta a; Lalpa hming chu fakin awm rawh se, a la ti thei fan a ni. A twpah natna rpthlk tak mai a tuar a, a \hiante pawhin an tuarpui. Chu pawh chuan Joba rinna a sawinghng lo. A nupui ngei pawhin a na tuar chu en hrehawm a ti a ni ang, I rilru ngai i pu reng dwn em ni? Pathian sawichhia la, thi la a ni mai, a ti tawp mai a ni. Mahse Joba ngaih dn a ni lo, Nang hian hmeichhe tak angin thu i sawi a nih hi. Pathian hnn a\angin thil \ha kan dawng a, thil \ha lo pawh kan dawng lo vang em ni, a la tihsan thei a. Pastor Thansiaman Nupuite rinna khrchhwng ve lo a tih ang mi a ni. A thil tuar chu nin hrehawm teh mah se, Joba chuan Pathian lakah thu sual sawi a hlau va, a lakah a rinawm tlat a ni. Joba chu amah a fel mai a ni lo, a fate pawh a ngaihsak m m a, thil an tisualin Pathian an lo sawichhe palh ang tih a hlau
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

231

va, zng takah a tho va, an zaa hming kimin hlral inthawina a hln \hn. A hausak dn kan enin pa intodelh a ni a, nupui fanau tn pawh thlamuanpuiawm tak a ni. Chutiang taka hausa chu pa taima leh rim taka hna thawk \hn a ni ngei ang. Joba hian tuarna krah pawh Pathian a hriatna leh a rinna chu a vuan nghet tlat a, a \hiante pathum nn an inhnialnaah pawh a dinhmun a sawhsawn lo. Mahse thu dik hriat hnu pawha mahni ngaih dn leh hriatnaa \ang tlat mi chu a ni si lo. Engvangin nge a tuar a hrethiam lo va, Pathian hmaa mahni insawifiahte pawh a duh rum rum a. A twpah amah leh a \hiante pawhin an hriat phk ngai rng rng loh zawhna eng emaw zt Pathianin a han zwt ta a. Pathian hnathawh leh tum dn a hriat phk lohzia a han hmuh chhuah meuh chuan Joba chu a tlwm ta a, Pathian chatuan remruatah chuan a tuarnate chu a lo leng vek a ni tih a hmu chiang ta a. Chutah zet chuan, Benga hriatna mai zawngin ka hre tawh chia, Mahse, tnah zawng ka hmu ta che; Chuvng tak chuan ka inten a, Vut leh vaivuta \huin ka sim ta e (Job 42:5,6), a ti ta a ni. Entawn tr min hnutchhiah tam hle mai. Sawi ho atn Kan rama Kristian chhngkuaten Joba chanchin a\anga zir tr kan neihte sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

232

September 24: Thawhlehni

NU ENTAWN TLK - RUTHI


Chhiar tr: Ruthi 1:16-18

Ruthi chu Israel ram \henawm Moab ram nula a ni. Israel lal hmasa ber Saula hun (BC 1030-1010 vl) hma khn Bethlehem khuaa nupa tuak khat Elimeleka leh Naomi te chuan fapa pahnih Mahlona leh Kiliona te an nei a. Israel ramah \m a tlk avngin \m tln trin Moab ramah an pm a, chutah chuan an awm ta reng a. An fapate chuan Moab ram hmeichhia nupuiah an nei a, Mahlonan Ruthi a nei a, Kilionan Orpi a nei a. Elimeleka leh a fapate chu an thi ta mai a, hmeithai pathum Naomi te, Ruthi te, Orpi te chu an thihsan a ni. Chumi hnu chuan Naomi chuan Bethlehem-ah kr leh a tum ta a. Ruthi leh Orpi chuan zui an tum a, mahse zui lo turin a ngn a, Orpi chuan a zui ta lo va. Ruthi erawh chuan a pi chu zui a tum tlat a, a pi hnnah chuan, Nangmah \hen tr leh nangmah zui lova haw leh tr chuan min thlm lo hrm rawh: i kalna apiangah ka kal ang a; i riahna apiangah ka riak ang a, i chite chu ka chite an ni ang a, i Pathian chu ka Pathian a ni ang: i thihna apiangah chuan ka thi ang a, chutah chuan min phm ve mai tr a ni, a ti a (Ruth 1:14-17), a zui haw ta a. Bethlehem-ah chuan mi hausa tak Boaza lovah Ruthi chu buh\o zawngin a kal \hn a, Boaza chuan a lo duhsak hle a. Boaza chu Ruthi pasal Mahlona pa Elimeleka laichn bul hnai a ni (2:1). Hmnlai Israel dnah chuan mi, fapa nei lova a thih chuan a unauvin emaw, a laichn bul hnaiin emaw a ram leh a nupui chu a nei ang a, fa a hrinsak tr a ni (Deut 25:5-10).
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

233

Ruthi pasal Mahlona pa Elimeleka pawhin fapa rokhwmtu a neih tk loh avngin a laichn bul hnai tuin emaw a monu Ruthi chu nupuiah neiin rokhwmtu a hrinsak tr a ni a. Boaza chu chutiang ti thei trte znga mi chu a ni. Naomi chuan Ruthi chu a chungah laichn bul hnai tih tr ti tra ngn trin Boaza hnnah a tr a. Boaza chuan rem a ruat a, Elimeleka laichn hnai ber chu Elimeleka chhngkaw ram lei tr leh nupui atna Ruthi neia Elimeleka rokhwmtu hrinsak trin a hrilh a. Mahse laichn bul hnai ber chuan a duh lo va, a dawttu Boaza hnnah chuan mawhphurhna chu a hln a. Tichuan, Boaza chuan Ruthi chu a nei ta a ni. Elimeleka chhngkaw vnduaina chunga Pathian remruatna mak tak lo thleng hi chhinchhiah tlk a ni. A bul berah chuan Ruthi rinawmna rah a ni kan ti thei ang. Israel chhngkaw rethei \m tlna an ram (Moab)-a lo pm pasalah a lo nei a. Fa nei lova a pasalin a thihsan hnuah a pi chu kutbng tak meuhvin an ram lamah a kr dwn a. Ruthi chuan a seilenna ram chhuahsanin ram dangah a pi zui hw se eng nge hlwkpui tr awm ang? A pasal chu hmangaih hle pawh ni se, a pi leh zl chu hmangaih a b em ni? A mopui Orpi angin a pi chu zui lo ve mai se, a tih tr zwk mah a ni ang. Mahse a pasal a hmangaih a, a pi pawh a hmangaih a, saruak lutukin a thlahthlam thei lo. A zui haw a, hnam dang nuthlawi chuan Israel pa hausa pasalah a nei ta tlat mai. Tuma rin phk lohvin Israel lal ropui ber Davida thlahtu a lo ni a; chu mai pawh a la ni lo, khawvl chhandamtu Isua thlahtute zngah a lo tel ta hial a ni (Mt 1:5). A pi Naomi hnenah, I chite chu ka chite an ni ang a, i Pathian chu ka Pathian a ni ang a tih khn rah a chhuah ropui ta hle mai. Ruthi pasalte chhngkaw vanduaizia en hian an Pathian (Israelte Pathian) chu rin tlka han ngaih tr a ni vak lo vang. Mahse, nupui dik tak tih dn trin Ruthi chuan a pasal a hmangaih a, a pasala sakhua pawh a hmusit lo va, a pasal thih hnuah pawh a pasala nu, a pi chu a la hmangaih cheu bawk, I kalna apiangah
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

234

ka kal ang a; i riahna apiangah ka riak ang a, i thihna apiangah chuan ka thi ang a ti thei a. Ruthi hmangaihna leh rinawmna hi a nasa mange! Mahse Israelte Pathian, Jehova chuan chutiang nu rinawm chu a ensan lo va, dinhmun sng takah a hlng kai ta mai a ni. Ruthi ze \ha dang chu a inngaihtlwmna leh thuawihna a ni. Hmeithai pitar Naomi, a laka engmah beisei tr awm tawh lo chu retheihpui pawh huamin a zui a. A zui haw mai a ni lo, a thu a awih a, tih tr a hrilh ang apiang hnial lovin a zwm zl \hn. Mi rethei berte tih angin mi lova buh\o zawng turin a tr a; chutiang tr chuan mi khawngaihna dl a ngai, hna tlwm a ni a, a chkawm lo vang. Ruthi chu thuawih takin a kal mai. Znah Boaza hnna kal trin a tr a, a kal mai bawk. Israel lal ropui ber Davida chu a tupa a ni a, Isua thlahtute znga mi a lo ni ta reng mai! A inngaihtlwmna leh thuawihna rah chhuah ropui tak hi hmu phk ta se la, mak a ti ve ngawt ang. Sawi ho atn Ruthi nun a\ang hian engte nge zir tr kan neih?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

235

September 25: Nilaini

TLANGVL ENTAWN TLK - JOSEFA


Chhiar tr: Genesis 39:7-20 Josefa chu Jakoba fapa 12 znga a naupang ber dawttu, Rakili fapa pahniha a upa zwk a ni a, a pa fa chuam a ni (Gen 30:24). A pain a duhsak bk avngin an chhngkuain harsatna a tawh phah. A -ten an hua a, thah hial an duh. A te berm vng kan trin a pain a tr \hn a. Ni khat chu an lo man a, sumdwng hnnah an hralh ta daih a. Sakawlhin a seh tiin an pa Jakoba chu an bum ta mai a ni (Gen 37:34-35). A leitute chuan Josefa chu Aigupta ram lal hnuaia mi lian pakhat Potiphara hnnah an hralh a. A fel vngin a puin a ring twk a, a neih zawng zawng a kutah a dah a, a inah hotuah a siam a. A piin a lo ngaizwng ve bawk, uirepui a tum a, Josefan a hnar fithl a, a pi chuan dwtin a hk zui a, lunginah a tng ta. Lunginah pawh duhsak a hlawh zl. Aigupta lal Pharaoan kum sarih buh thar hlwk kum leh kum sarih dang \mpui mitthi lo thleng zui tr chungchng mumang mak tak mai a nei a. Aigupta mifingten an hrilhfiah thei lo. Lungin a\angin Josefa an ko chhuak a, a mumang a hrilhfiahsak bkah chutiang hun lo hmachhawn dn trte thleng chuan a hrilh ta a. Lungina thawn lt aiin Pharaoa chuan Josefa chu amah dawta thu ber (Supply Minister)-ah a siam ta nghl a ni. A kaisng rang hle mai! Josefa chuan kum \hat kum sarih chhng chuan buh tam tak a chhk khwl a, \mpui mitthi kum sarih chhngin Aigupta ram leh a chhehvla mite chu buh lei trin an lo kal \hn. Kanaan ramah pawh \am a tla a, Jakoba chuan Josefa te chu buh lei trin Aigupta-ah a tr a. Josefa chu tunge a nih an hre lo. An kal
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

236

\um hnihnaah an hnnah Josefa a inhriattr ta a. Phub a la ang tih an hlau hle a, mahse an lo hralh chu an chhngkaw chhanchhuah nn Pathian remruat a ni e, a ti ta thn a. A pa Jakoba hovin Aigupta rama pm trin a chah a, an pm ta a. Josefa chuan Aigupta ram \ha lai Gosen ramah a awmtr ta a ni. Tlangvl Josefa rinawmna hian sawi leh fak a hlawh khawp mai. A naupan lai a\angin a pa lakah a rinawm a, sala a awmnaah pawh a rinawmin a rintlk bawk. Lunginah pawh tng vngtuin a kutah mitng dangte a dah vek mai. Chutiang khawpa a rinawmna chhan chu Pathian a \ih vng a ni. Potiphara pawhin a hnnah Lalpa a awm a, a thiltih apiang a hlawhtlintr \hn tih a hmu thei. Tninah pawh Pathian a theihnghilh lo. Thuhriltuin, I vnglai hian i siamtu hre reng rawh a tih kha a takin a lo hmang daih tawh a ni. A tnpuite mumang a hrilhfiahsak a. Aigupta mi fingte pawhin a ngaihna an hriat hauh loh Pharaoa mumang a hrilhfiah bawk a. Kum \hat kum sarih leh \mpui kum sarih atna lo inbuatsaih dn tr thlengin a hre thei. Solomonan, Lalpa \ih hi finna bul a ni a tih te, Lalpa \ih chu sual huat hi a ni tih thute a sawi lai khn Josefa hi a hre rengin a rinawm. A -ten an thk a, tihhlum hial an duh a, mahse an hralh ta zwk kha a ni a. Khati chung pawh khn an chungah rilru sual a pu lo va, a hmangaih reng a. An chhngkaw chhanhim nn Pathianin a lo ruat a ni a ti mai a, an \hatna tr a ngaihtuahsak thei zwk a ni. A piin, Mi mutpui rawh a tih khn, Engtin nge he sual lian tak hi tiin Pathian chunga thil sual ka tih theih ang? a ti ta daih a. A pi uirpui chu a pu Potiphara laka sual a ni mai lo va, Pathian laka sualna a ni tih a hria. Lal Davidan Uria nupui a uir khn Uria laka sual ni mai lovin, Pathian laka sualna a ni tih a hria a, I chungah, i chung chauhvah thil ka ti sual a, a ti a, Josefa chuan chu chu a lo hre daih tawh a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

237

Aigupta lal ber dawttu a nihte khn tlangvl na n n chu han inchhek ve deuh pawh ni se a wm tho mai, mahse nawmchenna lamah a kal lo niin a lang. Josefa chuan a tlangvl lai a\angin Pathian a \ih a, a pa thu a awih a, a rinawm a, a rintlk bawk. Chu chu Pathianin a hria a, a tlangvl lai ngeiin, lungin tng a nih lai lehnghlin, Aigupta ram lalber dawttu a ni thei ta a ni. Sawi ho atn Josefa chanchin kan zir a\anga chhinchhiah tlk nia kan hriatte sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

238

September 26: Ningani

NULA ENTAWN TLK - MARTHI TE UNAU


Chhiar tr: Luka 10:38-42; Johana 11:1-5; 12:1-3

Marthi leh Mari leh an nu\apa Lazara te chu Bethani khuaa mi an ni a, an unau thum hian Isua zuitu rinawm tak an ni. An chhngkaw chanchin dang kan hre lo. Isua kha Marthiin a lo thleng a tih a nih avngin Marthi hi a upa ber a ni mai thei. Marthi te unau thum hi an inhmangaih hle a, mahse Marthi leh Mari te chu an zia a inang vak lo. An inah Isua a lo thleng a, an lo ngaihsak hle a. Marthi chu chokaah ei rawngbwlin a buai m m a, Isua duhsakin a tn ei tr tuihnai tak siam a tum a ni ngei ang. Mari erawh chu Isua ke bulah a \hu a, a thu a ngaithla a. Marthi chuan ei rawngbwla a buai deuh avngin a laizawnnu Mari Isua bula a \hu chawt mai chu a ngaithei lo deuh a ni ang, Isua hnnah a vui ta hial a. Mahse a rin loh takin Isuan a lo khak deuh, Thil tam tak i ngaihtuah a, i buai a nih hi: thil pakhat chauh a pawimawh e; Marin chan \ha chu a thlang a, chu chu lksak tr a ni lo ve, a ti a (Lk 10:41-42). Isua hian Marin a thlarau lam nun a chwm a, Marthiin a taksa lam a chwm bawk a, intihbuai tr a ni lo ve, a tihna a ni ber wm e. Isuan Marthiin a tn a thawk a ni tih a hria, mahse pwn lama a hnathawh chu thlarau lam a hliahtr a ni tih a hriattr a. Ni tin mai rim taka hna a thawk chuan Lalpa nn an inpwlna a dl a ni a ti a ni ber mai. Lazara a thihin Marthi leh Mari chuan an tuar hle a. An hnnah Isua a va kal pawhin \ap chungin, Lalpa, heta awm ni la chu ka nu\a a thi lo tr, an ti ve ve a ni (Joh 11:21, 32). Lalzara thi a kaihthawh hnuin Isua chu Bethani khuaah a va kal leh a. Marthi leh Mari te chuan zanriah an lo buatsaihsak a.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

239

Mari chuan spiknard hriak rimtui to takin Isua kete a lo chulh a ni (Joh 12:3). Marthi te unau hian nu leh pa an nei lo niin a lang a, an thi tawh nge eng vng nge tih kan hre lo. Nu leh pa nei lo mah se, an unau an inhmangaih a, an inngaihsak hle bawk. An nu\apa Lazara chanchin a lang tam lo, a dam lo va, a thi a, Isuan a kaitho va, chumi hnuah Isua tn zanriah an siamsak \umin Isua chawhlui kilpuitu pakhat a ni. A dam lohva a thihin a farnuten an tuar nat dn enin an hmangaih hle a ni tih kan hre thei. An unau hian Isua zuitu an ni a, a thiltihtheihna pawh rin ngam a ni tih an hria. Dam lo a tidam thei tih an ring a, Lazara a thih pawhin, Lalpa, heta awm ni la chu ka nu\a a thi lo tr an ti a. Isuan Lazara thln hawng tra a tih pawhin Marthi chuan, Lalpa, tnah zawng a uih tawh ang, a thihna ni li a ni tawh si a, a ti a, mitthi a kaihthawh theih erawh chu an ring lo. Mahse Isuan Lazara thi tawh chu a kaitho ta a. Marthi te unau hi an lwm hle a, an lwm entrna tra Isua tn zanriah an buatsaih leh Marin hriak rimtui man to tak a keah a lo chulhte kha thil namai a ni lo. Lwm nachng an hria a, an chhngkaw tna thil ropui tak tihsaktu tn chuan insnso pawh an huam a ni. Sawi ho atn Marthi te unau entawn tlk an nihna nia kan hriatte sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

240

September 27: Zirtwpni

HMEICHHE NAUPANG ENTAWN TLK NAAMANA SAL, ISRAEL HMEICHHE NAUPANG


Chhiar tr: 2 Lalte 5:1-4

Kum BC 740-732 khn Israel ramah Jehorama a lal a. Chutih laia Israel ram hmr lam Suria rama lal chu Benhadada a ni. Suria lal sipai hotu ber Naamana chu sipai chak leh huaisen tak a ni a, an lal pawhin a ngai ropui hle a. Mahse Naamana chu a phr tlat mai. Chng lai chuan phr natna chu an tihdam theih loh avngin an hlau m m a. Israel ram chu ni se, a phr tih an hriat a\angin daipwnah an dah nghl ang a, mahse Suria ramah chutiang chuan an ti ve lo niin a lang. Naamana chuan rl rna a kalin sal a hwn \hn a. Israel ram a rn \um pawhin hmeichhe naupang t pakhat hi salah a man a, a nupui chhiahhlawh atn an awmpui a. A pu phr chu a vei ve hle a ni ang. Ni khat chu a pi hnnah, Ka pu hi Samaria khuaa zwlnei hnnah va kal se ka va ti m, a phr hi a dam ngei ang, a ti a. Naamanan chu chu a hriatin a pu lal hnnah a kal a, Israel rama hmeichhe naupang thusawi chu a hrilh a. Lal chuan kal trin a ti a, Israel lal hnna pk tr lehkha a kentr nghl a, lwmman tr \hahnem tham tak a keng bawk a. Israel ram khawpui Samaria a va thlen chuan a lehkha ken chu Israel lal Jehorama hnnah a han pe a. Lal chu a mangang ta, a puan a pawtthlr a, Hetiang phr tidam thei ka ni em ni? Eng dang a nih loh hi, Suria lal Benhadada hian ka chungah thinrimna a zawng hrim hrim a nih hi, a ti a. Lal mangan thu chu
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

241

zwlnei Elisan a lo hria a, Engvangin nge i puante i pawh thlr? Chu mi chu ka hnnah lo kal ang hmiang, tichuan, Israel ramah hian zwlnei a lo awm tak zet a ni tih a hre mai ang chu, tia hrilh trin lal hnnah chuan mi a tr a. Naamana chu Elisa hnnah chuan a kal a, Elisa chuan, Jordan luiah vawi sarih va inchiah la, tichuan i dam mai ang, tia hrilh trin in chhng a\angin mi a tr ta mai a. A trah chuan Naamana chu a lungawi lo hle, Elisa chu amah lo hmua lo en vl trin a beisei a, hawsan mai a duh a. Mahse a chhiahhlawhten an ngen avngin Jordan luiah chuan vawi sarih a va inchiah a, a phr chu a lo dam ta mai a. Israel hmeichhe tleirwl hian hnam rilru puin Israelte hmlma Suria-ho chu huat nachng hre ve ta sela chuan an sipai hotu Naamana phr chu pawi a ti vak lo mai thei a ni. Amah ngei pawh an ram ata hruai bovin salah an tntir a ni si a. Mahse chutiang a ni lo va, a pu Naamana ropuizia leh phr natna hlauhawm dnte a hria a. A pu chu a haw lo va, a natna chu pawi a ti a, dam se a duhsak a ni. Mahse, a pu chu a tn biak phk a ni lo, a pi hnnah chuan a damna tr nia a rin chu a hrilh ta chawt mai a. Natna vnga kan mangan chuan damna nia kan rin chu mi dang ngaiha wm lo deuh pawh kan ti fo \hn. Chng hun lai chuan Suria ram chu Israel ram aiin a ropui zwk a, an sakhua pawh a hniam lo. Chuti chunga hmlma Pathian zwlnei hnna damna duha han kal chu sipai hotu lalber tn chuan a nuam lo mai thei. Mahse Naamana chu an lalpa phalna ngeiin a kal ta mai a ni. Israel hmeichhe naupang hian Israelte Pathian hi eng chena thkin nge a hriat kan hre lo. Mahse zwlnei Eliza leh Elisa te chanchin chu an rama a awm laiin a hre fo ngei ang a, thilmak an tihte pawh a nu leh paten an hrilh fovin a rinawm. Chngte chu hre rengin, a pu pawh chu Elisa chuan a tidam thei ngei ang tih a ring a. Zawlnei Elisa chuan hmlma a nih vngin a tidam duh lovang tih pawh a ngaihtuah chuang lo va, Elisa pawhin chutiang rilru chu a lo pu bawk hek lo, a damna tr a lo hrilh mai a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

242

Naamana sal, Israel hmeichhe naupang nachng hriatna chuan thil ropui tak a thlen ta a. Pathian a rinna chu eng pawh ni se, an rama Pathian zwlnei Elisa chuan rin tlk a ni tih a hria a, a pu natna chu a tidam thei ngei ang tih a ring bawk a, damna ropui tak a lo thleng ta a. Chumi chanchin chu tn thlengin kan la sawi ta a ni. Sawiho atn Naamana sal, Israel hmeichhe naupang chanchin hi Biblein a sawi tlm hle mai a; mahse, a thusawi tawit rah chhuah erawh chu tn thlengin kan la sawi a. A thiltih a\ang hian engte nge zir chhuah tr kan neih le?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

243

September 28 : Inrinni

MIPA NAUPANG ENTAWN TLK - SAMUELA


Chhiar tr: 1 Samuela 2:22-26

Samuela pa chu Elkana a ni a, a nu chu Hani a ni. Nau pai thei lo, ching a nih avngin Hani chu a rilru a hrehawm hle \hn. Kum tin inthawi trin Silo khuaah an kal a. |um khat chu biak inah chuan a va lt a, Pathian hnnah a \awng\ai a, Fapa mi pe la, tichuan, amah chu ka pe ve thung ang chia, Nazarit mi-ah a awm ang a, a dam chhnga i rawngbwl trin ka pe ang, tiin a tiam ta a. Hani \awng\aina chu Pathianin a chhng a, fapa a pe a, a hmingah chuan Samuela a sa a, a nu ngen chhuah a ni bawk a, a hming awmzia pawh Pathian hnna ngen tihna a ni wm e (1 Sam 1:2-22). Hani chuan a fapa Samuela chu Pathian rawngbwl tra pk a tiam ang ngei chuan a ti ta a. Hnute a hnk bna mahnia a lo tl hran theih veleh biak bkah an hruai a, an nupa chuan inthawi nn bwngpa an talh a. Samuela chu puithiam Elia hnnah an hruai a. Hani chuan Elia hnnah chuan Samuela chu hmna biak ina \awng\aia a dil, Pathianin a pk a nih thu leh tnah a dam chhnga Pathian rawngbwl tra an pk lt thute a hrilh a. Chumi zawhah chuan biak bk chhnga Elia hnna chng ve trin Samuela chu an hawsan ta a. Naupang mah ni sela, puan zai sn puithiam kawr hain Lalpa hmaah rawng a bwl \hn. Puithiam Elia chuan fapa pahnih, amah pui \hntu a nei a, mahse a fapate pahnih chu an fel lo hle a, miten inthawina tr thil an rawn kente chu dik lo takin an lo tihsak \hn a. An pa Elia
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

244

zilhna pawh an pawisa lo. Chuvngin, an chungah Pathian a thinur ta a, Elia chhngkua chu tihchhiat a tum ta a ni. Samuela chu biak bkah chuan puithiam Elian tih tr a tih apiang ti trin a awm a. Zan khat chu biak inah chuan Samuela chu a m a, amah ko ni wm tak aw hi a hria a. Elia hnnah chuan a va kal a, Heta hi ka awm e, min ko va, a va ti a. Elia chuan, Ka ko lo va che; va mu leh tawh, a ti a. A vawi hnihnaah pawh chutiang bawk chuan an inchhng a. A vawi thumnaah chuan Elia chuan Samuela chu Pathianin a ko a ni tih a hre ta a, a hnnah, Va mu leh ta la, a koh leh che chuan, Lalpa, thu sawi rawh, i chhiahhlawhin a ngaithla e, i ti dawn nia, a lo ti a. Pathianin a rawn koh leh chuan Samuela chuan Elia sawi ang chuan a lo chhng a. Chu veleh Pathian chuan Elia chhngkaw chunga a lungawi lohna leh an inthawinate chu a chhn tawh loh tr thu a hrilh ta a. A tk zngah chuan Elia chuan Samuela chu a ko va, Pathian thil sawi chu a zwt a. A trah chuan Samuela chuan a hlauthwng a, mahse Elian engmah zp lo tra a tih angin engkim a hrilh ta a. Chumi hnu chuan Israelte chu Philistia mite nn an indonaah an tlwm a, Philistia-ho chuan Pathian bwm an lksak a, Elia fapate pahnih pawh an thi a. Chumi chanchin a hriat chuan Elia pawh a thi ve ta a ni. Samuela chu Mosia hnua zwlnei lo lang hmasa ber a ni a, rorltute znga a hnuhnng ber a ni bawk. Israelte chu an hmlma hlun Philistia-hote a dopui a. A upat hnuin Israelte lal hmasa ber atn Saula hriak a thih a, a hnuah Davida chu Saula thlk trin hriak a thih leh a. Israel hruaitute znga ropui ber pwla ngaih a ni (Jer 15:1; Heb 11:32). Samuela chuan a naupan tt a\angin puithiam hna a thawk a. Rorltu hnuhnung ber a ni a, zwlnei hmasa ber a ni bawk. Chutianga lal, zwlnei leh puithiam ni kawp dang chu Isua chauh a ni.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

245

Samuela chu puithiam hnaa a luh tirhin naupang t ni mah se, a fel viau a ni ang, heti hian a chanchin an ziak, Naupang Samuela chu a \hang lian deuh deuh va; Pathian leh mihring duhzwngin a awm a, tiin (1 Sam 2:26). A hnna Pathian a inlr hnuah khn heti hian a chanchin ziak a ni bawk, Samuela chu a lo \hang lian deuh deuh va, a hnnah Lalpa a awm zl a, a thu reng reng chu leilungah a luan raltr lo va, tiin. Chuta \ang chuan Israel ram chhim twp a\anga hmr twp thlengin Samuela chu Lalpa zwlnei atn tihngheh a ni tih an lo hre ta a ni (1 Sam 3:18-21). Samuela chuan a nu thu a awih a, a dam chhnga Pathian tna serh hran, Nazarit mi ni tra a nuin a lo hlanna chu a ngai pawimawh a, nu ngai rual lek ni mah se, a awm hrang daih thei a. Puithiam Elia thu a awih a, a hnna Pathian a inlr hnuah chuan Pathian thu ang zlin a awm ta a ni. Sawi ho atn 1. 2. Samuela chanchin a\angin tnlai naupangte tn entawn tr engte nge awma kan hriat? Samuela chanchina pawimawh tih kan neihte sawi ni se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

246

September 29 Pathianni

KRISTIAN CHHNGKAW NI
(Hun bk leh Ni Pawimawh Programme en rawh)

September 30: Thawh\anni

ENNAWNNA
Kohhran mal remchn dan anga hman tur a ni

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

247

October 2

PATHIAN BIAK (WORSHIP) LEH INPAWLHONA (FELLOWSHIP) DANGLAMNA


Chhiar tr: Sam 100

Zninah hian Pathian biak leh Fellowship danglamna kan zir dwn a. Inhnaih ang reng tak, hrang ang reng tak bawk si a ni a. An danglam dn chu kawng hrang hrangin sawi han tum ila. A hming leh awmzia a danglam. Worship awmzia chu Pathian bia, Pathian chibai bk, Pathian chibai bkna, rawngbwlna, Pathian hmaa rawngbwl tihna te a ni a. A hman dn tam berah chuan sakhaw \awngkam, sakhuaa Pathian biak sawina a ni. Fellowship awmzia erawh chu inzawmna, pwlho, mi eng emaw zt inzawm khwm, inkawmngeihna, inkawmhona, inpwlhona, tihte a ni a. Chu chu sakhaw lam thilah a hman theih a, khawvl thilah a hman theih bawk. Thuthlung Thar \awngkama Fellowship (Grik - koinonia) tih chu Krista ringtuten thlarau leh taksa lam thil \ha an chanhona, in\anpui tawnna, thil \ha inhlan tawnna leh inpwlhona te sawina a ni a. Chutiang awmze nei chuan tnah pawh hman a la ni zl a. Amaherawhchu, znina kan thupui sawifiahna atn chuan han huam zmtr ta ila. A taka kan hman \hin dn chuan Fellowship chu Pathian hla saa zaihona te, Pathian thua inkawmhona te, zai leh thu leh thil dang chawhpawlha Kristiante inpwlhona te hi a ni. Worship leh Fellowship chu a neihna hmun a inang lo. Zirlai hmasaa kan sawi angin Pathian biakna chu mi mala biak leh a huhova biak a awm thei ve ve a. Mi mal chuan khawii
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

248

hmunah pawh Pathian a be thei a, Pathian nn an inpwl (fellowship an nei) thei. Mahse worship leh fellowship kan sawi mk hi chu mi mal aia tam, a huho thil a ni. Kohhranin a huhova Pathian an biakna hmun chu Biak In a ni a, Biak In a remchn loh chuan a aiawha hmun remchng dang Kohhranin a ruat emaw a ni thei bawk. Fellowship chu thil bk tak a nih loh chuan Biak Inah neih a ni ngai lo va, Hall-ah emaw, hmun remchng dangah emaw neih a ni \hn. A tum leh programme a danglam bawk. Kristian Kohhranin Pathian biak (Worship) tia an sawi \hin chu Biak Ina Kohhran inkhwm hi a ni a. Kohhran programme kal reng a ni a. A hun leh a hmun pawh \l bk thilah lo chuan tihdanglam a ni ngai lo. Hun hman dn leh hun hmangtute pawh a theih chin chinah ruat sa a ni a. Hun hman rei dn pawh a tlngpuiin darkr khat a ni ber a. Chuta inkhung leng tr chuan programme pawh kalpui a ni tlangpui. Pathian biaknaa thil tih \hinte chu a hun azir zlin Pathian thu chhiar te, thuhril te, \awng\ai te, hla sak te, Apostol-te Thuvawn leh Nicaea Thuvawn chhiar rual te, Thuchhiar inchhwn te, Lalpa |awng\aina sawi rual te hi a ni a. Sakramen pahnih, Baptisma leh Lalpa Zanriah inkhwmte hi Worship hun pawimawh leh urhsn tak an ni. Fellowship chu thil awm reng a ni ve lo, a \l huna neih a ni chauh va, a hun leh hmun te, programme te pawh ruat chawp vek a ni a. Worshipa thiltih \henkhat Fellowship-ah tih ni ve mah se, Sakramen- te hi chu Worship-ah chauh tih a ni \hn. Fellowship chu a rei lam bituk lovin, bn hun chu programme hman zawh hun a ni ber \hn. Worship chu puithna leh takna nna Pathian biakna a ni a, Fellowship erawh chu zngkhai deuh leh phrna tela Pathian hminga inpwl khwmna a ni. Inkhwm hun chhng hmanna rilru pawh a inang lo. Worship chu a mumal a, a urhsn a, \hut dn, din dn leh cht dn zawng zawng pawh fel takin tih a ni a. Bible chhiar, thuhril,
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

249

hla sak leh thil dangte pawh awmze nei leh mumal taka tih a ni \hn. Fellowship-ah chuan programme tlachawp leh zngkhai taka thil tih te, a thawh ang zla hla sak leh inau phr angte hi tih dn phung a ni a, Pathian hminga thiltih ni mah se, Worship nn chuan a tih dn hmang leh tihna boruak a dang daih a ni. Chuvngin, Worship leh Fellowship te hi a nihna anga hman thiam a \l. Biak In Pathian biak inkhwmah Fellowship zia deuh maia kal chuan Worship rilru a tichhe thei a. Chutih rual chuan Fellowship huna Worship rilru kan put tlat chuan Fellowship-in a tum kan \helh daih thei bawk a ni. Hng thil pahnihte hi a nihna ang taka kalpui thiam chuan Kohhran member chi hrang hrang, duh dn leh chk zwng inang lo tak takte tn a \angkai m m a. |halai leh naupang znga rawngbwlna atn phei chuan a \angkai lehzual a ni. Sawi ho atn 1. 2. Worship leh Fellowship te hi kan Kohhran hian a nihna kan sawi tk ang khn kan hmang \ha em? Kohhran Hmeichhia leh K.|.P. te hi Fellowship an ni a. An inkhwmte hi an nihna ang hian an hmangin kan hria em? Worship leh Fellowship te hi Kohhran hmaswn zlna trin engtiang taka kalpui nge \ha ber ang?

3.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

250

October 9

BIAK IN LEH A CHHNG BUNGRUATE


Chhiar tr: Exodus 25:1-9; Numbers 7:1-3

Pathianin a mite a enkawlnaa thil pawimawh tak chu Biak In hi a ni. Israelte Aigupta bwih ata an chhuah a, Sinai thlalra an awm lai khn Mosia chuan Pathian hrilh angin biak bk, inbiakna puan in a sa a. A chhnga awm tr bungrua - thuthlung bwm te, chhang dahna dawhkn te, khwnvr dahna te, maichm leh a hmanrua chi hrang hrangte chu Pathian hrilh ang vekin a siam a. Kanaan ram an luah hnuah Solomonan biak in ropui tak a sa a. Chu chu Babulon-hovin an tichhe vek a, Saltng kr lehten an sa \ha a. Lal Herodan ropui takin a sa \ha leh a ni. Kohhran \iak tr kha Judate biak in (Synagog)a an inkhwm theih loh hnuah mi mal inahte an inkhwm a. A bka biak in an neih hnuah chuan Kristiante chu biak inah an inkhwm ta a. Biak Inah chuan Pathian biakna hmanrua te, betute tn hmanrua leh bungrua chi hrang hrangte dah a ni a. Ram leh Kohhran hmaswn ang zlin Biak In sak dn leh a chhng bungruate pawhin hma a swn zl a ni. Biak In: Mosian thlalra biakbk a siam te, Solomona biak in sak te, saltng chhuakte sak leh Heroda sakte pawh kha an hun laia \ha tak a tling zl. Kristiante Biak In pawh a hun leh hmun azirin in \ha tak a ni ta zl a. Mizoramah pawh hun rei tak chu Biak In hi khaw tina in \ha ber leh lian ber a ni \hn. Mihring hmaswnna avngin Biak In sakna hmanrua pawh a inthlk chho zl a, hmana thing leh mau hmanga sak kha tnah chuan concrete-a sak a ni ta tlngpui. A pianhmang pawh Biak
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

251

In tih hriat takin sak a ni \hn. Mizoramah chuan a sa apiangin phk tawka a \ha thei ang bera sak an duh a. Theihtwp an chhuah bkah pawh leib leh phungbawm swm hial pawhin an sa \hn. Pathian tna a \ha ber duh laiin, a chng chuan rualelna ang theite pawh a awm. Engpawh ni se, biak in chu sak chhan leh hman dnte avngin thil pngngai mai chu a ni lo. Biak In ropui leh mawi tak chuan a betute thinlunga Pathian ropuizia a tilang a. A chhnga amah an biak dn chuan Pathian chu engtiang taka zahawm leh chawimawi tr nge a nih a entr a. An ni tin nun dn chuan mi dangte hnnah an biak Pathian chu zui ve tlk a ni em tih a pho lang a ni. Biak In chhng bungruate: Ramin hma a swn ang zlin Biak In chhung bungruate pawhin hma a swn ve zl. Mizoram bk han sawi ta ila. Tn hma chuan Biak In chhng bungrua a tam lo: pulpit te, maichm dawhkn leh Chairman \hutna te, |antu dinna (lectern) te, mipui \hutthleng te, khuangpui leh khuangt leh a vuakna te, dr te, khawnvr- Lal\in leh petromax te, Bible pakhat emaw te a ni ber. Tnah chuan Biak Inah bungrua kan mamawh hnem ta hle. A chunga kan sawi khawnvr (Lal\in leh petromax) tih loh chu kan hmang chhunzawm zl a, tn hmaa hman \hinte ai chuan a \ha f tawh. Khawnvr aiah electric ng kan nei ta deuh vek a, hmanraw ken tel pawh a ngah. Khuang mai duh twk lovin Musical Instrument chi hrang hrang kan hmang tel a. |awng rinna Microphone (Mike) kan hmang \angkai hle a, san pawh a tel zl tawh. Dr pawh a phk vuak mai duh tawk lovin, biak in chhpa khai, pawh rk chi kan hmang ta deuh vek a. Thing hmanruate chu rawng hnawihin uluk takin chei a ni a. |hutnaahte pawh \hutphah dp (cushion) dah belh an tam ta mai. Biak In chhuat leh bang atn pawh cement-a zt mai duh twk lovin, a mawi leh tlo tr hmanrua hmang an tam ta. Kohhran tam tak chuan biak in chhng kalkawngah Carpet an phah a. Pulpit sra pangpr khawi pawh tih dn pngngai a ni tawh.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

252

Lalpa Zanriah Sakramen hmanrua - Chhang leh Uain dahna thlng leh no t te, dawhkn khuhna leh Sakramen hmanrua khuhna puante pawh a inhmeh leh mawi ngaihtuah zl a ni a. Chhang dahna thlng dar (plate) pawh a bka siam hmang an tam ta. Baptisma Sakramen-a tui dahna atn no satliah hmang mai lovin, Baptisma No bk hman a ni a, \henkhat chuan a bka siam puan/lace-in an khuh a, plate pngngaia khuh te, khuh lm lova hmang ta maite pawh an awm. Hng bkah hian Vestry lamah bungrua chi hrang hrang a awm leh a, mahse chngte chu sawi zui tawh lo mai ila. Biak In chhng atna pawimawh tam tak a awm tih erawh chu kan hre wm e. Biak In leh a chhng bungruate enkawl chungchng: Biak In sakna hmanruate chu sik leh s avngin a chhiain a rawngte a chul thuai \hn. Sak zawh hlim anga awm reng tra enkawl chu a har deuh ang. A \hatna leh mawina danglam lutuk lo tra enkawl erawh chu thil pawimawh tak a ni. A chhng bungruate pawh kan mamawh pung zl phuhru trin a changkng telh telh a. Kan thiam leh tlin twkin kan enkawl mai \hn. Kohhran tam takah chuan hun puma Biak In enkawltu tr mi pakhat emaw an ruai ta a, a \ha khawp mai. Amaherawhchu mi pakhat tna enkawl sn loh leh enkawl thiam loh tr bungrua a awm \hn a. Chngte chu tlwmngaia inenkawl chhwkte a ni a. Duhthusma \haa enkawl erawh chu a har deuh a ni ang, inkhwm laia ng \ha lo leh \awngrinna mumal loh chng a awm fo mai. Engpawh nise, chutiang lamah chuan hma kan swn zl trah ngai ila. Biak In leh a vl, a chhng leh bungrua chi hrang hrangte fel leh fai taka vawng trin Kohhran tinin \an lk a ngai. Bawlhhlawh chi hrang hrang leh vaivut avngin Biak In leh a chhng bungruate a blin a hml a mawi lo thuai a. Phiah fai, hrk fai, sil fai te a ngai a. |hutthlng leh hmanraw dangte dah
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

253

\hat leh rem felte pawh a \l \hn. Pathian be tra rawn inkhawmte mit leh rilru la png thei leh mit tikham tr awm lo tra enkawl a ngai. In thianghlim tr a ni: Kei, Lalpa in Pathian hi ka thianghlim si a, titu khn chhng lam leh pwn lam thianghlimna a duh a ni. Sawi ho atn 1. Kohhran member zawng zawng chu sawi loh, dnzawhkim zawng pawh len lohna Biak In a tam ta hle mai a. Hei hi eng nge a chhan? Biak In chhng bungrua kan lk khwm dn leh enkawl dnte hi a felfai \ha twk kan ti em? Kan Biak In leh a chhng bungruate fel leh fai taka enkawl reng a \lna chhan han sawi teh u.

2. 3.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

254

October 16

PATHIAN BIAK INKHWMA CHANVO NEITUTE


Chhiar tr: 1 Korinth 12:12-20 Kan ramah Kohhran a din tirh a\angin inkhwm kan ngai pawimawh a, inkhwmna hun pawh kan ngah hle. Inkhwm chhnga thiltih engkim - Pathian Thu chhiar, \awng\ai, hla sak, thusawi, thilpk leh a dangte hi Pathian biak leh chawimawina a ni vek a. Pathian be tra rawn inkhwmte thlarau nun chwmtu leh Pathian hnaihtr theitu, tichaka tipumkhat theitu a ni a. Chuvngin, inkhwm chhnga chanvo hrang hrang neituten \awng\aina nn uluk taka an inbuatsaih a ngai a ni. 1. Inkhwm hruaitu (Chairman) hi inkhwmna pum pui kaihruaitu a ni a, Pathian biakna boruak \ha tak a awm theih nn mawh a phur thui hle. Kohhran chawhlui klho tr buatsaihtu a ni a. |awng\aina nn ngun taka inbuatsaih a ngai. Bible chng chhiar tr thlan te, \awng\aina leh hla thlante pawh a hun mila inbuatsaih a ngai a. Inkhwm dn a fel theih nn ziaka ruahman lwk a ngai. |hut leh din hun te, \awng\ai hun leh hla sak hun te, \antu leh thuhriltu/ thupui sawitu koh hun te, thawhlwm khawn hun leh zaipwl koh hunte indawt fel takin rem tr a ni a. Inkhwm kalhmang inbuatsaih nn Pathian Biak Inkhawm Hruaina bu rwn \hin a \ha. Chairman-in thunawi ngah leh hun hman rei a \ha lo. Inkhwm \an a\anga a tawp thlenga hun vawngtu a ni a. |antu an awm pawhin mumal takin inkhwm a \an fel hnuah ko sela. Thuhriltu hnnah a twp thlenga hun pk hi chu tih dn a ni ta meuh lo. 2. Kohhran Ziaktu: Inkhwma thupuan tr zawng zawng chu Hmeichhia leh K|P leh a dangte pawhin Kohhran Ziaktu hnnah an pe khwm mai \hn. Thu puan trte chu indawt fel taka rem khwmin, tawi fel tak, fiah leh \awngkam mawi tak hmangin puan
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

255

tr a ni a. Chairman sawi wm tak sawi te, puan tr bk thu dang neihte hi pumpelh a \ha a. Thil bk a awm a nih loh chuan thupuan nn hun hman rei loh hram tr. 3. |antu: Chairman chuan \an a\anga a twp thlengin inkhwm a kaihhruai avngin a bul \annate a tih zawh hnuah programme dangah a kal \hn. |antu pawh a hming anga inkhwm \antu tak tak a ni lo va. An tih ber \hin chu Bible chhiar leh \awng\ai a ni a. Thu han sawi ve deuh tr leh hla te thlang tr chuan beisei an ni lo. An tih tr hi tam lo mah se, Pathian biak inkhawma chanvo pawimawh tak a nih avngin, ngun taka inbuatsaih a \ha a ni. 4. Zai hruaitute: Hla sak hi inkhwm zawng zawngin chanvo thuhmun an neihho a ni a, a pawimawh khawp mai. Hla hruaitute chuan inkhwm zai \hat leh \hat lohvah mawh an phur lian hle. Khuang vuak leh rimawi hmanraw dang (musical instrument) hman te, mipui sak tawk chauhva hla lk te hi thiam a ngai a. |ha taka zai chuan inkhwm a tinuam a, Pathian betute rilru a chawikng \hn. Hla thlan leh sak rei thu-ah te, musical instrument hman dnah te, Mike hmanga hla hrilah te Pathian biak inkhwm chu Biak in pwn lama lnkhwmna nn thliar hran thiam a \l a. Zai boruak leh hun neih dn thlr chungin hla lk nawn thu-ah chin twk neih a \ha. Hla hruaitute chu a theih hrm chuan inkhwm kal hma \hin ni se. He mawhphurhna atn hian mahni inserhna leh inbuatsaihna pawh a pawimawh a ni. 5. Thuhriltute: Presbyterian Kohhranah chuan thuhril (Sermon) hi a pawimawh a, thuhriltute mawhphurhna pawh a sng. Thlarau lam chaw \ha pkna a nih avngin thuhriltu ruat pawh Kohhran Committee-in a uluk hle \hn. Pathian thu chhiar leh zir leh \awng\aiah te thuhriltu a inbuatsaih \hat a ngai a ni. Thuhrilna hmun Pulpit-ah chuan mahni chanchin sawi chiam lovin Pathian thuchah sawi mai tr a ni a. |awngkam hman duhtui leh fmkhur te, Pulpit-a sawi wm leh wm loh thliar thiam te a pawimawh a. |awngkam uchuak leh khawlai \awng lrhte chu hman loh a \ha. Pulpit chu Pathian thu sawina hmun a ni a,
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

256

zah tak leh fmkhur taka hman tr a ni. Tlngnl lutuk tr a ni lo va, cht dn leh inchei dnah pawh a mawi leh a wm twk hriat thiam a \ha. Thusawituin hun hman thiam a pawimawh a, inkhwmhote swt tlnna tr thuchah, ninawm hman lo (tawi fel tak)-a sawi thei tra inbuatsaih a \ha a. Kan Kohhran thurin te, inkaihhruaina te leh zirtrna te tihlawhtling zwng leh tihmaswn zwngin thu hril \hin a pawimawh hle a ni. 6. Thawhlwm khawntute leh hlntu: Thawhlwm hi Pathian hnna thilpk, Pathian biakna pawimawh tak a ni a. A khawntuten fel leh zahawm taka khawn tr a ni. Thawhlwm khawn laiin hla kan sa \hn a, sak ngei ngei tr erawh chu a ni chuang lo. Thawhlwm hlnna \awng\aiah hian a hlntuin thil dang dl tel duah lova \awng\aia hlan mai a \ha. 7. Zaipwl: Zaipwl hi inkhwm zawng zawngah awm lo mah se, a awm hunah chuan inkhwm a tikalhkim \hn. Zaipwl leh zaipwl hruaitute chu rawngbwltu pawimawh tak an nih avngin Biak Ina inthuamna wm rnga an inthuam a \ha a. Inkhwm laia nungchang leh cht vl dn pawh mawi leh fel tak a nih a ngai. Pathian fak leh chawimawi an nih avngin, style aiin takna leh chawimawina zia lantr a pawimawh a ni. Kan sawi tkte bkah hian inkhwm \ha taka a kal theih nn mawhphurtu dang an la awm - dr vawtu te, Receptionist te, Usher te, Light leh Sound enkawltute. Chanvo hrang hrang chelhtute leh mawhphurhna hrang hrang neituten an tih tr \heuhte rinawm leh \ha taka an tih avngin Pathian biak inkhwm \ha tak kan nei thei \hn a ni. Sawi ho atn 1. Pathian biak inkhwma chanvo neitute hian an chanvote hi an ngai pawimawhin an inbuatsaih \ha twkin kan hria em? 2. Pathian biak inkhwma chanvo neitute ruat dnah hian Kohhran Committee a fmkhur twk kan ti em?
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

257

October 23

PATHIANNI INKHWM - SUNDAY SCHOOL, CHAWHNU LEH ZN INKHWM


Chhiar tr: Exodus 20:8-11; Isaia 58:13,14; Tirhkohte 18:1-4

Mizoramah chuan Pathianniah Kohhran inkhwm vawi thum - Chawhma, Chawhnu leh Zn te kan nei a. Welsh Missionaryte khn India Hmrchhaka an thawhnaah hetiang hian min kalpui vek niin a lang. Kan Kohhran pui Khasi ramah pawh kan tih ang deuh hian chawhma chu Sunday School atn an hmang a. Chawhnu hi an inkhwm pui ber, inkhwm pawh an tam ber hun a ni a. Chawlhni zn chu vng hrang hrangah inah an inkhwm \hn. Kan Synod pui dangte nn pawh kan inkhwm dn a inang tlngpui a. Biateram Synod chhngah chuan Pathianni Chawhnu inkhwm an nei ngai tawh lo. Mizoramah chuan Chawhma, Chawhnu leh Zn inkhwmte hi a ngaiin a la kal zl a ni. 1. Sunday School inkhwm: Sunday School hi Zospte hun lai a\ang tawh khn Pathianni chawhmaa neih \hin a ni a, Pathian thu zirna hun atn hman a ni. A tr lamah chuan ziak leh chhiar zirna atn pawh an hmang. Tna Kohhranin kan kalpui dnah hi chuan Puitling lamah zirlaibu buatsaih sa pakhat zirna atn kan hmang a. Zir tr thupui chu Sunday School Committee-in a thlang a, a ziaktu tr a ruat a, Synod Executive Committee-in a pawm \hn. Puitling Sunday School inkhwm hi Biak Inah neih a ni a. Naupang tel lo pawhin Pathiannia inkhwm \um thumah inkhwm tamna ber a ni. Pwl hrang hrangah in\henin, pwlah hmingte lamin thawhlwmte khawn hnuah inzirtr a ni a.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

258

Superintendent-in inkhwm a kaihruai a, |antu a awm bawk. Pathian biak inkhwm pngngai ang chuan kal theih chiah loh mah se, pawla hming lam leh inzirtr tih bk chu inkhwm pngngai ang deuh thovin kalpui a ni \hn. Naupang lamah chuan Beginner te, Primary te, Junior te, Intermediate leh Senior pwlte chuan Mizo Sunday School Union zirlaibu siam an zir a. Kum thum zir \heuh a ni. Kum 2005 a\ang khn Dn chhnga lawm luh trte buatsaih nn Sakramen pwl kum khat zir siam a ni bawk. Naupang lam leh Senior te hi Kohhran Hall leh hmun remchng dangah an inkhwm a. Kohhran chhngkuaa naupang zawng zawng deuhthaw an inkhwm \hn a ni. 2. Chawhnu inkhwm: Pathianni Chawhnu inkhwm hi tn hma chuan Bermpu sermon inkhwm, an lo ti \hn a ni a ni wm e. Hun lo kal zlah chuan Kohhran chwmna thuhril chi hrang hrang sawi nn hman a ni ta. Chawhnu inkhwm hi programme bk a nih loh chuan Pathianni inkhwm \um thuma inkhwm tlmna ber a ni a, inkhwmte erawh chu an puitling tlng deuh \hn. Chutiang chu a nih avngin inkhwm hruaitu leh thuhriltu tn pawh inbuatsaih dn tr a hriat theih a. Chhn khaw lum leh mut chhuah duh hun a nih \hin avngin inkhwm kalhmang ruahman thiam a ngai a. Thuhriltu pawh hun hmang rei lo deuh zwnga inbuatsaih a \ha a ni. 3. Zn inkhwm: Pathianni zn inkhwm hi tn hma chuan Missionary sermon hun, an lo ti \hn a ni wm e. Tnah chuan Sermon chi hrang hrang sawi nn hman a lo ni ta. A hun a nuam a, puitling leh naupang inchawhpawlh tamna a ni a, Sunday School dawta inkhwm tamna a ni bawk. Pathianni zn inkhwmah hian hun dang aiin tih tr a tam deuh \hn a. Chairman tn pawh inbuatsaih ngun a ngai. Tih tr hrang hrangte hriat saa, indawt fel taka rem a \l a. Chair a\anga thu neih tam pawh a rem lo. Secretary tn pawh chawlhkr lo awm leh tra Kohhran
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

259

programme leh mipui hriat tr thil puan tr a tam \hn a. Tawi fel taka thu puan hun hman thiam a pawimawh. Pathianni zn inkhwm hi thuhriltu tn pawh hun \ha a ni a, inbuatsaih ngun erawh chu a ngai. Naupang eng emaw zt an inkhwm \hin avngin an swtpui tr sawi tra inbuatsaih theih a \ha khawp mai. Thusawina hun \ha a nih avnga sawi rei erawh chu a \ha lm lo. Inkhwm zawng zawngte swt tlnna tr thuchah, ninawm hman lova sawi thiam a \ha a ni. Kan Kohhran inkaihhruai dnah chuan Pathianni hi hahchawlh nn hmanga mut bo nn leh mahni chkkhai lam nna hmang lova, Pathian biak nn leh a thu ngaihthlk nn te, thlarau tna swt tr apiang tih nn te hmang tra beisei kan ni a. Chutiang atn chuan Pathianni Chawhma leh Chawhnu leh Zn inkhwmte hi kan nei a. Mi tinin \angkai taka kan hman zl a pawimawh. Inkhwma chanvo neitute pawh mipuite swt tlnpui theih twk trin ngun taka inbuatsaih a ngai a ni. Sawi ho atn 1. Chawlhkr khat chhngin ni ruk hna kan thawk a, Pathiannia vawi thum inkhwm leh chuan hun wl a awm lo hle mai a. Tn aia mipuiin Pathianniah hun wl kan ngah deuh zwk theih nn inkhwm hunte hi siam rem ni ta sela, kan \hatpui zwk ang em? Pathiannia inkhwm vawi thum kan neih dn hi tnlai hun atn a la \angkai zlin kan hria em? Tn aia \angkai zwk turin inkhwm programme te hi tihdanglam dn a awm ang em?

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

260

October 30

NILAI ZN INKHWM
Chhiar tr: Sam 84:1-10 Nilai zn inkhwm hi kan Kohhran hun hmasa lamah chuan Kohhran inkhwm an lo ti bk \hn a, Dnzawhkim chauh an inkhwm \hn. Kohhran Committee rorlte chu he inkhwmah hian an chhiar chhuak a, Chairman-in pawm rawt an awm leh awm loh a zawh hnuin pawm rawt an awm a, hnialna a awm loh chuan Committee rorl chu bn pharin an nemnghet \hn nia sawi a ni. Kohhran rorl bkah Upaten Kohhranho fuihnate an sawi a, Bible chng sawi tr an awm chuan an sawi bawk \hn niin an sawi bawk. Hun lo kal zlah dnzawhkim lote pawh an inkhwm a. Nilai zn thupui a bua siam a\ang chuan thupui zirna hun atn hman a lo ni ta ber a. Tih tr a awm ang zlin Kohhran rorlna lam thil- thunun leh lk luh nn te, pm dawnsawn leh Testimonial lehkha chhiar nn te, pwl dang a\anga lo pakai dawnsawn nn te hman a ni bawk a. Dnzawhkim tharte pawh Nilai zn inkhwmah lawm luh an ni \hn. Nilai zn inkhwm thupui sawi leh sawihona: Nilai zn inkhwm thupui siam hi a tr a\angin Synod Standing Committee kuta awm a ni a, chu chu Synod Executive Committee (SEC)-in a chhunzawm zl a. Hun rei tak a\ang khn thupui tr leh a ziaktu trte pawh SEC-in a ruat vek \hn. Nilai leh Beihrual Thupui bu hi tnah chuan Kohhran tin hnnah leh Upa, Tual Upa leh Minister-te hnnah te pk a ni. Nilai zn inkhwma |antu chuan chumi zna zir tr thupui innghahna Bible chng chhiar tr trlante chu an chhiar deuh ber a. Kohhran Committee-in sawitu a ruatten thupui an sawi hawng a. Pulpit a\anga sawi lovin, Lectern a\angin an sawi \hn.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

261

Thupui hawngtu chuan kaihhruaina a chhiar chhuak a, sawi belh ngai a tihte a sawi belh a. Sawiho atn zawhna chhn tr leh sawi ho \l laite a awm \hin a. Hun awm dn azirin inkhwm hruaituin sawihona chu a kaihruai a. Sawihonaah chuan sawi dn hrang hrang inkalh deuhte pawh a awm thei a; chuvngin, hruaituin uluk takin, Kohhran kalhmang leh zirtrna mil zwngin khai khwm \hn ni se a \ha. Thupui sawi ho hi Kohhran \henkhat chuan an ti\ha viau va, \henkhatah chuan a sawi ngai mi tlmt chauhvin an sawi ho va. Sawi ho loh zn pawh a tam \hn. Inkhwm hruaitu apiangin inbuatsaih lwkin sawihona \ha tak a awm theih dn kawng zawn \hin ni se, kohhran pawhin kan Nilai thupui zir hi kan hlwkpui zwk ngeiin a rinawm. Nilai zn inkhwma thil pawimawh dangte: Nilai zn inkhwm chu thupui sawina atn hman ni deuh ber mah se, thil pawimawh dang tihna atn pawh hman a ni \hn. Tih tr a awm ang zlin Kohhran rorlna lam thil hng- thunun leh lk luh te, pm dawnsawn te, Testimonial lehkha chhiar te, pwl dang a\anga lo pakai dawnsawnna hun atn te hman a ni a. Hngte hi inkhwm \anna leh thupuante tih zawh hnuah, thupui sawi hma siin tih a ni \hn. A tih dn trte chu Pathian Biak Inkhwm Hruainaah a awm vek a. Kohhran rorlna a nih vngin, urhsn leh zahawm taka tih \hin a \ha. Rorlna lam thil tih a nihin Kohhranin \awngkam hman bik a neihte fmkhur taka hman a \ha. Pm tharte hi lawm luh ni lovin dawnsawn tih a ni a. Chutiang bawkin thununna hnuaia awm tawhte pawh lawm luh ni lovin lk luh tih hman a ni. Hng \awngkam hman bk hi chawhpawlh loh hrm a \ha. Dnzawhkim thar lawm luh: PCI Dnpui chuan dnzawhkim lawm luh chungchng heti hian a sawi: Member tu pawh, Kristian thutak hriatnaah te, an Kristian nungchang leh an awm dnahte Kohhran a lungawi chuan dnzawhkimah lawm luh tr an ni a. Kohhran mi, kum swm leh pali leh a chung lamte dnzawhkima Lalpa hnna an puma inhln tra hruai luh
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

262

hi Kohhran tih tr a ni, tiin. Kohhran mi puitling, Kohhran rorlnaa tel thei trte siamna a ni a. A remchn angin Lalpa Zanriah Sakramen pawh buatsaih a ni \hn. Dnzawhkim thar lawm luh inkhwm programme chu Pathian Biak Inkhwm Hruaina buah a awm. Nilai zn Inkhwm pawimawhna: Kan Kohhran din tirh a\anga Nilai zn inkhwm kan lo hman dn hian awmzia a nei khawp mai. Kohhran chhngkaw thil pawimawh tihna hun a ni a, dnzawhkimte dinhmun pawimawhzia tihlanna hun a ni bawk. Thupui kan zir \hinte pawh tih tak zeta zirtu tn chuan hriatna leh rinna lama swtpui tham a ni. Kum sawm leh pahnih chhnga thupui kan zirte han tarlang ila: 2000-ah Lal Isua tehkhin thu te, 2001-ah Lal Isua thiltih makte, 2002-ah Thuthlung Hluia Pathian thil tih makte, 2003-ah Isua hming leh a nihna te, 2004-ah Thuthlung Hluia Pathian hming leh a nihnate, 2005ah Kristian Martar hmasate, 2006-ah Bible-a thu pawimawhte, 2007-ah Kohhran inthunun dante, 2008-ah Kristiante leh Pathian thilsiam dangte, 2009-ah Thianghlimna, 2010-ah Bible leh a hrilhfiahna, 2011-ah Hun hnuhnng thu, 2012-ah Kristian chhngkua. Nilai zn thupui a bka buatsaihna hi kum 50 zet a ni ta a, thupui chi hrang kan zir hnem tawh hle a, swtpui tham a ni tawh. Kan Kohhran hi kan vnnei hle a ni. Chhng lam leh pwn lam nunah kan Kohhran tingheta tihmaswn zl trin Nilai zn inkhwm hi \ha takin kalpui zl ila a \ha ang. Sawi ho atn 1. Nilai znah hian inkhwm kan tam lo hle \hin a, eng nge a chhan ni ang? 2. Nilai zn inkhwm kan hlwkpuina leh hlwkpui lohna nia kan hriatte sawi ni se. 3. Nilai zn inkhwm thupui leh a buatsaih dnte hi a \ha twk kan ti em?
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

263

November 6

INRINNI ZN INKHWM
Chhiar tr: Luka 6:12; 1 Thessalonika 5:16-18

Inrinni zn inkhwm hi Mizoram Presbyterian Kohhran a din tirh a\angin \awng\ai inkhwma hman a ni reng \hn. Rilru sawi hi Nilai zna tih \hin, kum 1954-a Nilai leh Beihrual thupui zir a nih a\anga Inrinni znah sawn ni taa sawi a ni a. Chumi hnuah chuan Inrinni zn inkhwm hi \awng\aina atna hmang thovin thuhril nn te, rilru sawi nn te hman pawlh a ni ta a ni. Hun pk dn erawh chu a inang lo viau hlawm. |henkhat chuan thla khat chhngin \awng\ai rual leh rilru sawi nn zan khat an pe a, a bk zawng chu \awng\ai rual leh thusawi nn an hmang a, a \henin zn krthlkin an hmang a. |awng\ai inkhwm leh thusawi zn inkrthlka hmanga thusawi zna \awng\ai rual nei lote pawh an awm a. Tih dn dang dang pawh a la awm. |awng\ai erawh chu kan la ngai pawimawh tlng viau hlawm a ni. 1. |awng\ai: |awng\ai inkhwm hi a tr a\anga Inrinni zn inkhawm hman dn a ni a. Thil dang nn chawhpawlh ni tawh mah se, \awng\ai hun atna lo hman \hinna rilru kha dah pawimawhin, thusawi leh rilru sawi znah pawh \awng\ai rual hun hi chu hman a la ni deuh zl. Zng \awng\ai inkhwm kan neih tk avng leh thil dang nn kan kawp tk avngin Inrinni zn \awng\ai hi a chng chuan kan kalpah ta deuh em aw tiin a ngaihtuah theih. |awng\ai thupui thawh khwm lova Chairmanin \awng\aina tr tlngpui a sawi hmanga \awng\ai rual a tam ta hle a. Mi mal leh thil dang a bka an hming lama \awng\aisak
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

264

ang chi te hi thupui thawh khwm loh chuan a tlm deuh \hn. Kohhran \henkhatah chuan \awng\ai thupui tr an thawh khwm ziah \hn a ni. |awng\ai dnah chuan a ruala a ria \awng\ai leh a hnuhnng ber twp huna Amen rual hi tih dn a ni ta ber a. Thusawi leh rilru sawi te la awm tr a nih \hin avngin, \hahnemngai rei fl bk awm lova Chairman-in twp rualna a siam mai \hin pawh hi tih dn \ha tak a ni. |awng\ai inkhwma kan \awng\ainate hian \awng\aina chi hrang hrang - lwmthusawi \awng\aina te, sual thupha chawi \awng\aina te, thil dl \awng\aina te, \awng\aisaknate hi huam kim \hn se. 2. Thuhril: Hei pawh hi Kohhran hrang hrangah tih dn a inang vek lo. A tlngpuiin Kohhran Committee-in thuhriltu tr a ruat, Kohhran Committee-a tel loten an sawi \hn. Kan Kohhran hian thuhril hi a ngai pawimawh a, thuhriltu atna ruatte chu thuhril thei wm mi an nih bkah nungchang leh Kohhrana an inhman dn thlengin thlr a ni \hn a. A chk leh duh nazawng sawitr an ni ngai lo. |awng\ai rual hun a ni bawk tih hre chungin thusawitute pawhin hun dang aia tawi deuh zwka thu sawi tra inbuatsaih \hin a \ha. 3. Rilru sawi: Kohhran \henkhat chuan sawi \wm an ti bawk. Sp \awnga sharing an tih hi ni wm tak a ni a. Rilru sawi tih emaw, sawi \wm tih emaw hi chuan a awmzia a phawk chhuak vak lo ve ve. Rilrua thil awm hrim hrim te, mumang leh vei zwng eng emaw sawi chhuahna a ni lo va. Pathian thu emaw, thlarau lam thil emaw, Kohhran leh rawngbwlna lam thil, rilrua awm, mi dangte leh Kohhranho swt tlnpui tr sawi chhuahna hun a ni a. Hetiang hun hi ni danga lo sawi tawh \hin sawi nawn leh \hinna tr pawh a ni lo. Mipui kan inchen loh avngin hetiang znah hian Chairman-in kaihhruai thiam a \l a ni. Thusawi zngah dik tawk lo leh him twk lo a ngaithlatuten an hwnpui turte a awm palh chuan
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

265

fmkhur takin Chairman-in tlip mm \hn se a \ha. Hetiang zna sawi hi an tlm hle \hn a, hun hmasaa sawi ngaite bawkin sawi nawn sawi nawn chngte pawh a awm \hn. Sawi chkna neiten an sawi laiin, mipui rawn inkhwm \hinte huam zau zwnga sawina hun hawn emaw, sawitu tr inswm chawp ang chi te pawh tih theih a ni ang a. Kohhranho swt tlnpui tr a ni ang em tih ngaihtuah chungin rilru sawi hun hi hman tum zl ila a \ha ang. Inrinni zn inkhwm hman dn hi mamawh angin tihdanglam leh belhchhah a ni a. Inkhwm hun dang hman dn anga nghet chuan kalpui a ni lo. Hun lo kal zlah swt leh \angkai zwka kalpui dn tr ngaihtuah zl pawh a \ha wm e. Sawi ho atn 1. 2. Kan Kohhranin \awng\ai inkhwm tia a lo sawi \hin Inrinni zn |awng\ai Inkhwm hi kan la ti \ha zlin kan hria em? Inrinni zn inkhwm kan hman \hin dn chi thum- \awng\ai, thusawi, rilru sawi-te kha siam \ha tr ni ta ila, a eng laite kha nge kan siam \hat ang?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

266

November 3

SAKRAMEN INKHWM BAPTISMA LEH LALPA ZANRIAH


Chhiar tr: Matthaia 28:16-20; Luka 22:14-20; 1 Korinth 11:23-25

Presbyterian Kohhran chuan Protestant Kohhran dang ang bawkin Sakramen pahnih- Baptisma leh Lalpa Zanriah te a nei a, chngte chu a ngai pawimawh m m a, Sakramen inkhwm pawh urhsn takin a buatsaih \hn a ni. PCI thurin chuan, Baptisma chu Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hminga tuia sil a ni. Hei hi Krista nna kan inzawmna te, Thlarau Thianghlim zra piantharna leh tihnunna chhinchhiahna leh nemnghehna a ni a, Lalpa hnna kan inhlanna thiltih a ni bawk, a ti a. PCI Dnpui chuan, Kristian nu leh pate fa zawng zawngte leh Kristian enkawl seilen naupang zawng zawngte, Isua Krista chu an Chhandamtu atna an pawm thu leh Kristian nuna nun an tum thu vntlng hmaa puang chhuak apiangte chu baptisma chantr tr an nih thu a tr lang. Baptisma chang tawhten an chan nawn chu a khap. Baptisma chu chang tr an awm hun leh Pastor remchn hunah chantr a ni \hn. Lalpa Zanriah chungchngah chuan PCI thurin chuan, Krista thihna hriat reng nna chhang leh uain chan ho hi a ni a, ringtuten Krista thihnaa hlwkna an chan chhinchhiahna leh nemnghehna a ni . A lo kal leh hma loh chuan ringtuten an chang ho \hn tr a ni... a ti a. PCI Danpuiah chuan, Kohhran tinin kum khat chhngin Lalpa Zanriah vawi thum tal neih an tum hrm tr a ni, tih a ni bawk.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

267

Presbyterian Kohhran chuan Sakramen pahnihte puala inkhwmna chu urhsn takin a kalpui \hn. Baptisma leh Lalpa Zanriahte khawih trin Minister-te a nemnghet a. Minister-te zngah pawh Bial vawngtu Pastor-te kutah a dah deuh bk a. Chuvngin kan thupui Sakramen inkhwm pawh hi Pastor-te mawhphurhna chhnga mi a ni. 1. Baptisma Sakramen Inkhwm: Hei hi Bialtu Pastor emaw, Pastor-in a ruat Minister remchn hunah emaw neih a ni \hn. Baptisma Sakramen neih tr a nih chuan Kohhran Secretary-in inkhwmah a lo puang lwk a. Baptisma chang duh leh chang tur neite chuan Kohhran Secretary an hriattr a. Secretary chuan Baptisma chang tr hming te, an pian ni, thla leh kum te, an pa hming leh nu hming te, enkawltu hming emaw te a lo ziak a. Baptisma-a hman tr tui pawh a lo buatsaih lwk \hn a ni. Baptisma inkhwm hruaitu Pastor-in a koh angin Secretary chuan Baptisma chang trte hming chu a chhiar chhuak a, chang trte chu \hutna pawh a bka siamsak \hin a ni a. Kohhran thil serh a nih avngin urhsn taka tih a ni \hn. Nausnte baptismaa hlntu tr nu leh pa emaw, enkawltu emaw te chu dnzawhkim an ni tr a ni a. Chhan \ha tak a awm a nih loh chuan nu leh pa chu baptisma inkhwmah hian an awm ngei tra ngaih a ni a. A tu emaw zwk chhan \ha lm lova awm lote chu hun dang nghahtr an ni \hin. Baptisma hi Isua Krista rinna leh dam chhnga a tana rinawm tra Pathian leh Kohhran mipui hmaa inpuanna leh intiamna a ni a; nausnte tn a hlntuten thu an tiam thung a. Pastor chuan a kuta tui vawi thum suaka baptisma chang turte chhpa vawi thum thlawrin, Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hmingin baptisma a chantr a. Pastorin baptisma a chantir apiangin mipuiin Amen an lo tihpui \hn a ni. Baptisma changte chu Pastor-in emaw, mi dang a ruatin emaw an \awng\aisak a. Pastor chuan Baptisma Sakramen-ah hian thuchah a sawi ngei bawk \hn.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

268

2. Lalpa Zanriah Sakramen Inkhwm: Lalpa Zanriah Sakramen inkhwm hi Kohhran inkhwmah chuan kan ngaih pawimawh ber znga mi a nih avngin uluk leh urhsn takin buatsaih a ni \hin. Chhang leh Uain hman tr buatsaih te, Lalpa dawhkn lo ruahman lwk te chu Upaten an ti vek a. Chhang leh Uain hman bngte pawh Upaten inkhwm bnah fmkhur takin an tiral nghl \hin a ni. Lalpa Zanriah Sakramen inkhwm hruaitu chu Pastor a ni a, amah pui trin Upate leh Minister awm apiang a swm \hn. He inkhwmah hian naupangte tel ve mah se, a kl thei chu dnzawhkim, dn chhnga awm mkte chauh an ni. Pastor chuan inkhwm \an hnuah thil \l zawng zawng a tiha, thuchahte a sawi hnuin Sakramen chu a \heh a. Amah puitute nn an chan ho hmasak hnuah mipui hnnah an sem a. Puitute chuan a \hehtu Pastor kut a\angin chhang leh Uain an dawng a, an sem zawh hnuin chhang dahna thlng leh Uain note chu a \hehtu Pastor kutah ngei an pe kr leh \hn. Minister leh Upaten mipui hnna an semin cht vel a harsa deuh a nih pawhin, Sakramen chhang dahna thleng leh Uain dahna tray te chu a semtu kut a\anga lain mipui an inhln ngai lo va, a semtu kut a\ang ngeiin an dawng \hn a ni. Upaten chhang leh Uain te an sem lai hian hla sak a ni \hin a, sak ngei tr erawh chu a ni chuang lo. Hetih hun lai hi chuan Sakramen semtu Upate tibuai lo trin mihlim lm \hinte pawh an insiam rem hrm hrm \hn. A \hehtu Pastor pawhin Upaten an sem lai hi chuan urhsn deuhva sak theih tr, a hun nna inhmeh hla an thlang deuh ber bawk. Lalpa Zanriah Sakramen hi Lal Isuan Amah kan hriat reng theih nn a lo kal leh hma loh chuan nei \hn trin min chah a. A thupk hi keimahniah a hlawhtlin theih nn tih tak zeta Lalpa Zanriah Sakramen hi kan chan \hin a pawimawh a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

269

Sawi ho atn 1. Baptisma Sakramen-ah hian inkhwm kan tam vak \hin lo va. A changtu tr leh an chhngte tn lo chuan inkhwm ve a \ul lm loh vang nge, a pawimawhna kan hriat chian twk loh vng? Lalpa Zanriah Sakramen hi a pawimawhzia kan sawi \hn a; mahse, dnzawhkim zngah kl ngai lo eng emaw zt an awmin a lang a. Chngte chuan an kl ve ngei theih nn Kohhranin engtia hmalak tur nge ni ang? Sakramen-te hi Kohhran thurin leh inzirtrnaah a pawimawh angin mipuiin kan ngai pawimawh vein kan hria em?

2.

3.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

270

November 20

PRESBYTERIAN INNEIH INKHWM


Chhiar tr: Marka 10:2-9; Hebrai 13:4

Mizoram Presbyterian Kohhranah chuan inneih inkhwm hi Kohhran inkhwm pawimawh a ni a. Inkhwm pngngai ang thovin urhsn taka tih a ni \hn. Inneih leh a kaihhnawih chi hrang hrang sawina chipchiar tak Nupa Chungchng Dn a awm a. Chumi Dn ang chuan innei trte dinhmun enfiah leh rl a ni \hn. Innei trte dinhmun azirin inneihna hmun chi hnih a awm a. Pakhat chu Biak Inah a ni a, a dang chu Biak In ni lo, hmun dang remchngah a ni. Biak Ina innei thei pawh hrisl lohna leh loh theih loh thil bkah chuan, Kohhran Committee remtih leh remruatpui angin hmun remchng dangah inneihtr theih a ni a. Kohhran Dna innei tr, thunun vng leh chhan dang avnga inneih nna Biak In hmang thei lote chu Biak In ni lo, hmun dang remchngah inneihtr an ni. Inneihtrtu chu Pastor an ni ber a, Synod Executive Committee-in Upa \henkhat hnnah inneihtr theihna a pe bawk. Kohhran Dn anga innei thei leh thei lo chu Kohhran Committee-in a tichiang a. Inneih ni leh hun bithliah chu inneihtrtu tr leh Kohhran hruaitute rwn hmasain innei trten ruat tr a ni a. Khaw n chhng ngeiin inneih hi buatsaih tr a ni. Innei tr hriattrna lehkha tr emaw puan emaw chu Kohhran Secretary mawhphurhna a ni a. Lehkha tr emaw, puan emaw hun ni 14 chhngin harsatna eng mah a awm loh chuan, ruahman angin an innei thn a ni. Inneihna hmun hrang mah se, Biak In hmang thei leh hmang thei lote tn Inneih Inkhwm dn hrang a awm lo va, kaihhruaina
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

271

thuhmun, fel taka siam hman a ni. Inneih Inkhwm programme chu inneihtrtu leh innei trte inbe rwna siam a ni a. Inneih Inkhwm chu a rei lo thei zwnga ruahman \hin a ni. Inneiten inkhwmah \hian pakhat ve ve an nei \hn a. An \hiante chu kan Kohhran dn chhnga mi emaw, an sakramen leh inneihna kan pawm theih Kohhrana dnzawhkim emaw an ni tur a ni. Incheina chungchngah Pathian biak inkhwma inbel tr a nih avngin, Pathian leh Kohhranho hmuha mawi twk, inelna leh hleihluakna kai lo leh mahni dinhmun nna inhmeh twka inchei ni thei se a \ha. Innei trte leh an \hiante Biak In chhnga an luh dn trah chuan Mo pawh mi dang inhruai luhtr a ngai lo va. Biak Ina mo a luh laiin mipui din a ngai lo vang, tih bk chu tih dn bk zui tr a awm lm lo. Inneih thuchham leh thu tiamtrah hian inneihtrtu chuan \awngrinna an hmang a, inneite erawh chuan an hmang rih lo deuh vek a. Ring deuh hleka insawitr erawh chu a pawimawh. Chu chu ram pumah inang tlnga kal theih dn la ni rihin a lang. Inneih zungbun hi mipain hmeichhe hnna a pk leh buntr a ni \hn a, hmeichhiain mipa hnna pk ve a ngai lo. Zungbun nei remchng lo an awm chuan, a tel lo pawhin a inneih theih tho a ni. Inneihtrtuin inneite mal a swm laia inneite \hing\hittr hi tih ngei tra ngaih a ni chuang lo va, inneihtrtu duh dnah a innghat a ni. Inneih thuchah sawi hi a pawimawh hle a. Amaherawhchu, Counselling hunah thil tam tak sawi tawh a nih \hin avngin, inneih inkhwmah chuan inneite leh mipuite tna \angkai tr thuchah sawi a ni ber a. Tawi fel taka sawi a ni bawk \hin. Inneihna hmunah a bka pangpr khawi kan chng ta a. Mizoram Presbyterian Kohhranin inkaihhruaina a siamah chuan heti hian ziak a ni: Kohhranin Biak Ina pangpr khawina \hin hmun bkah chuan innei chhngten pangpr khawi loh a \ha. Biak Ina hnutchhiah an phal theih chin bk chu pangpr khawi loh ni se, tiin.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

272

Thlalk hi inneih inkhwm urhsnna tibo thei khawpa tih a \ha lo va; chuvngin inneihtrtu berwn hmasaa tih ni se a \ha. Thlalatu pathum pali lai mai vei sup sup phei hi chu a \ha lo va. Thlalatu tr ruat bk mi dangin lo lk ve pawh hi chn loh a \ha. Pathian biak inkhwm a ni a, thlalatu pawh fmkhur tak leh Pathian biakna rilru tibuai lo tura cht a \ha a, inkhwm thawmhnaw pngngai inbel se a mawi. Biak In ni lo hmun dang remchnga inneih pawh hi mi an tam emaw, an tlm emaw, Pathian biak inkhwm a ni a, a kalhmang eng mah tihdanglam a ni lo. Kohhran \henkhatah chuan Biak In ngeia inneih pawimawhzia tihlan nn leh infuih nn Biak In pwn lama inneih chu tihnp deuh tum a ni \hin a. Zng krah inneih tr, hla sak loh tr, Biak In hma lam langin thla lk loh tr, tih leh dn dangte pawh siam an awm \hn. Biak In leh Biak In pwn lama inneih hi Kohhran Dn thianghlima inneihna a ni ve ve a ni. Inneih hi chhngkaw tin khawih, Kristian chhngkaw dinna bul a ni a. Chumi in\anna chu inneih inkhwm hi a ni. Chutah chuan Pathian leh Kohhran mipui hmaah inneiten thu thlungin nupaah an insiam a. Chuvngin, inneih inkhwm hi puith leh zahawm tak, Pathian lalzia tilang thei tra kalpui zl a pawimawh a ni. Sawi ho atn 1. Kan Kohhran inneih inkhwm - Biak In chhngah leh Biak In pwn hmun dang remchnga kan kalpui dn hi \haa kan hriat dn leh \ha twk lo nia kan hriat dnte sawi ni se. Pathian leh Kohhranho hriatpuia dam chhnga innei tra intiamte hi an thutiamah an rinawm tluan chhuakin kan hria em? Inneih inkhwm chungchnga sawi duh kan neih apiangte sawi ni se.
www.mizoramsynod.org

2. 3.

NILAI THUPUI

273

November 27

MITTHI VUI INKHWM


Chhiar tr: 1 Korinth 15:42-54; Thupuan 21:1-4

Mitthi Vui Inkhwm hi Kohhran inkhwm urhsn leh pawimawh tak a ni a, a vuitu chu Minister leh Upate an ni. A thi azirin inkhwm kaihhruaina chi hrang hrang siam a ni a. Nausn thla thum hnuai lam thi tih loh chu inah leh thlnmualah vui an ni a, Upa leh Minister thite chu Biak Inah vui an ni bawk. Vuina inkhwm hi lusnte tn a ni ber. In lama inkhwm chu tuartute thlamuanna hun a ni a, thln lam chu thawhlehna avnga beiseina thar an neih theihna tr ngaihtuaha inkhwmna a ni ber \hin. Vui hun chu Synod chuan, Lumen ngai chu chawhnu dr khat (1:00 p.m.) aia tlai lovah vui ni se, lumen ngai lo chu chawhnu dr thum (3:00 p.m.) aia tlai lovah vui ni se, khuala thi leh eng emaw vnga hun bithliah tihdanglam a \l chuan Kohhran hruaitute leh khawtlng hruaitute inbe rwna tih ni se, a ti a. A takah chuan a tlngpuiin lumen ngai chu chhn dar 12:00-ah, lumen ngai lo chu chawhnu dr khat (1:00 p.m.)-ah vui a ni a. Biak Ina vui trte chu a remchn dnin hun ruahman a ni \hn. Mitthi Vui Inkhwm chu Chairman hran awm lovin a vuituin a hruai nghl mai \hn a. Invuina programme chuan thlnmual thleng a huam avngin a vuitu chuan a keng tlang mai \hn a, mi dang kutah thln lam chu dah a ni fo bawk. Biak Ina vuitu erawh chu ruat chawp a ni \hn. Nausn thla thum hnuai lam vui dn: Nausn ni 90 tling lova thi chu Mizovin hlamzuih an lo tih \hin anga ngaih a ni a. Chutiang chu Kohhran leh khawtlngin phk buaipui tra ngaih
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

274

a ni lo. Amaherawhchu Pastor emaw, Upain emaw thlamuanna thuchah sawia \awng\aiin mitthi thlahna hun an hmang a. Chumi zawhah chuan phm mai \hin a ni. Naupang leh puitling vui inkhwm: Pastor a awm chuan anin a vui a, a remchn loh chuan Minister-in emaw, Upa-in emaw an vui \hin. Mitthi vui inkhwm chu mitthi leh a chhngte avnga inkhwm a ni a. Chhngkuain mitthi chungchnga sawi wma an ngaihte sawi tr pakhat emaw an inruat a. Chumi hnuah a vuituin thlamuanna thuchah a sawi a, bialtu Upain emaw a \awng\aisak a, hla pakhat sak a ni \hn. Inkhwm boruak rit leh hmunhma remchng twk lo taka inkhwm a nih \hin avngin hun hmangtuten rei tak hman a remchng lo va. Tawi kim fel deuh, awmze nei leh inkhwm boruak ti\ha thei twk ngaihtuah chunga hun hman a ni \hin. Pathian thu chhiar tr leh thusawi trte chu a thi azirin buatsaih \hin a ni a. A tuartute tna ngaihthlk hahdam leh thlamuanpui theih tr thuchah sawi a pawimawh \hn a ni. Thln lama invui hi a hun rei lo mah se, hmasng ata tn thlengin ringtuten an la ngai pawimawh zl a ni. Upa leh Minister vui inkhwm: Kohhran Upa \ang lai (active)-te an thih chuan Kohhranin in lama thlahna neiin Biak Inah vui \hn a ni a. In lama thlahna programme chu Tualchhng Kohhran Committee kutah a awm a, Biak Inah chuan Presbytery Moderator emaw, Bialtu Pastor emaw, a remchng dangin an vui \hn. Minister leh Pro. Pastor thite pawh in lama thlahna neih hnuah Biak Inah vui \hin a ni a. Kum 2006 November SEC-in a rl angin, Biak Ina vui trte chu kan Kohhrana Pastor leh Pro. Pastor te, kan Kohhranin a pawm Minister, Kohhran Committee-a telte an ni. In lama thlahna programme chu Tualchhng Kohhran kuta dah a ni a, Biak Inah chuan Synod Moderator emaw, a ti wm znga mi remchng dangin emaw an vui \hn.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

275

In lama vuinaah hian chhngkaw aiawh thusawi te, vuitu thuchah sawi te, \awng\aisak te, hla sak te a awm vek a. Mitthi chanchin sawi trah in lama sawi tr leh Biak Ina sawi tr chin thliarna eng mah siam a ni lo. Upate leh Minister-te Biak Ina vui hi Kohhran chanchinah leh Mizoramah engtik laia tih \an nge tih hriat a har tawh a. In lama thlahna inkhwm neih zawhin kuang chu Biak Inah an zwn lt a, maichm hmaah an dah a. A vuituin inkhwm \anna te a tih zawh hnuin mitthi chanchin sawi a ni a. Upa chu Kohhran ziaktuin a sawi a, Minister chu Synod Secretary-in emaw, mi remchng dangin emaw an sawi \hn. Chanchin sawi bkah vuitu thuchah sawi te, mi ruatin a \awng\aisakna te, hla sak te a la awm a. Thlnmuala vui dn chu mitthi dang ang bawk a ni mai. Mahni intihlum vui inkhwm: Mahni intihhlum hi thih dn \ha lo, Kristian zirtrnain a khap tlat a nih avngin hun rei tak chhng chu Kohhranin a vui ngai lo. Mahse, tu chungah pawh thleng thei a ni a. A tuartu tn a hrehawm danglam bk avng leh thuchahte pawh a damate tn a nih avngin 1990 Synod chuan vui theih dn a ruahman ta a ni. Mahni intihlumte chungchngah Synod chuan, mitthi dr vuak a ngai lo a ti a, Minister emaw, Upaten emaw an vui a, hla sak leh sak loh pawh a vuitu thu a ni. Khawthlang ram tam takah chuan mitthite hi inah la lt lovin invuina in (Funeral Home)-ah an dah a, chutah chuan an vui nghl mai a. An duh chuan Biak Inah an vui bawk \hn a ni wm e. Thln lamah chuan kan tih ang deuh thovin an vui \hn. Thihna hi mi tinin kan tawh tr leh chhngkaw tina thleng tr a ni a. Kan rinna leh Pathian thu nn inremin, kan zavaia swtpui tra kalpui zl a ngai a ni.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

276

Sawi ho atn 1. Kan Kohhrana Mitthi Vui Inkhwmte hi lusn chhngte leh mipuite tn swtpui tr leh awmze nei takin kalpui a ni zlin kan hria em? Thlnmual kal awlsam lo tak tak a awm ta a. Vuina inkhwm hi inah emaw, Biak Inah emaw hian duh twk mai ila a \ha ang em?

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

277

December 4

KOHHRAN INDAN LEH HAWN INKHWM


Chhiar tr: Sam 87:1-3; 1 Timothea 14-15

Kohhran Indan Inkhwm thu kan zir dwn a. Heta Kohhran hi Tualchhng Kohhran a ni. PCI Dn Bu chuan Tualchhng Kohhran chungchng heti hian a sawi: Tualchhng Kohhran chu Presbyterian kalphung zuitu, tualkhata mi intl khwm hi a ni a. Kohhran member-te tn chawlhkr tina Pathian biak inkhwm leh intihswt tawnna tra inpwl khwmna dangte a buatsaih \hn, tiin. Tualchhng Kohhran chuan Kohhran Committee a nei a, chu chu Presbyterian Kohhrana rorlna chhwng hnuai ber, bulpui hle si a ni. Tualchhng Kohhran siam theih dan kawng hnih a awm a. Pakhat chu Branch Church ni \hn Kohhran puitlinga siamna a ni a. A dang chu Kohhran puitling ni sa in\hena Kohhran pahniha insiamna a ni. Branch Church chu Tualchhng Kohhrana member hmun bka awm khwmte inkhwm hrang tra Bialin a siam chu a ni a. Kohhran puitling a ni lo va, an awm \hinna Tualchhng Kohhran enkawlna leh inrlbwlna hnuaiah a awm rih a (tn hma chuan Preaching Station tih \hin a ni). Branch Church ni mk Kohhran puitlinga siam dn leh Tualchhng Kohhran puitling ni sa hmun hniha in\hen a, Kohhran pahniha insiam dn chu a inang. An duhna chu Bialah an thlen ang a, Bial chuan Prebytery-ah a thlen ve leh ang. Presbyteryin a remtih chuan Tualchhng Kohhran thar a din dwn a ni. Bial emaw, enkawltu Kohhran emaw chuan indan fela hman nghl mai tr Office Bearers-te leh rawngbwltute a lo ruat fel
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

278

diam ang a. Kohhran indan hi Presbytery thuneihna a nih avngin Presbytery Moderator \ang lai chu indantu tra ngaih a ni a, Presbytery Secretary pawh a \l ang ang ti tra ngaih a ni bawk. Presbytery Inkhwmpuiin indanpuitu tr pawh a ruat \hn a ni. Presbytery Moderator chuan indan inkhwm chu a hruai a. Inkhwm \anna leh tih tr pawimawh dangte a tih hnuah Presbytery Secretary-in Kohhran indang tr chanchin a sawi a. Moderator a lo ding a, mipui pawh ding trin a hrilh a. Chutah Moderator chuan, Tnah hian Lalpa Isua Krista, Kohhranho Lalber leh L ber hmingin he Branch Church hi Kohhran puitling ni trin/he (Kohhran thar hming) kohhran hi kan indantr a che u. Kohhran chu thutak ban leh innghahna a nih ang takin thutak inzirtrna leh thutaka innghat lo ni rawh se. He Kohhran hi Pathian thu chhiarna leh hrilna hmun, Sakramen thianghlimte chan hona hmun, \awng\aina hmun, inneihna thianghlima mipa leh hmeichhia an inneihna hmun, Lal Isua anna lama \hang lian tra chwmna chaw \ha dawnna hmun, Thlarau Thianghlim zra Isua Krista ringtute inpwlna famkima an inpwlna hmun lo ni rawh se, a han ti a. Mipuiin an lo Amen-pui a. Upa znga mi ruat a \awng\ai a, zaipwl te an zai a. Tichuan Kohhran thar a lo ding ta a ni. Indan hi Kohhran dinhmun azirin a \hain a \ha lo thei a. Kohhran boruak a \hata Kohhran a lo chak zwk theihna tr leh inpumkhatna \ha zwk a awm theihna tr a nih dwn chuan Kohhran indan dn kawng chak zwka zawn ni se, tiin Synod Pastoral Ministry Kaihhruaina chuan a sawi a. Tifuh vak lo an lo awm palh a nih pawhin, a tlngpuiin Mizoram Presbyterian Kohhran chhngah chuan Kohhran indan chu a hlwk a, kawng tinrngah hmaswnna a lo lang \hn. Rawngbwltu thar tam tak an lo chhuak a, \hahnemngaihna thar neiin chhngkaw tin an \angrual a, nasa takin rawngbwlna png tin a lo \hang a. An chhuahsan Kohhranah pawh \hahnemngaihna a pung zl a,
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

279

tlk hniam ahnkin hma an swn hlauh zwk \hn. Hei vng hian Kohhran indan leh Kohhran thar hawn chu a phrawm a, beiseina thar nn an inkhwm a. Hawn laia rilru intiam lo deuhte pawhin a lo rei chuan a hlwkzia an hmu fo \hn a ni. Sawi ho atn 1. Kum 1983 Synod Inkhwmpui chuan Pastoral Ministry chungchngah Tualchhng Kohhrana insiam tam a \ha tiin, Kohhran pakhat len zwng atan dnzawhkim 600 aia tam lo ni thei se a \ha a ti a (Synod 1983:48, App. 2:VII:1). Kan zwm thei vak lo. Tualchhng Kohhrana insiam tam \hatna leh \hat lohnate han sawi teh u. Kohhran member tam tak neia awm a hlwkna leh a hlwk loh theih dn te sawi ho ni se.

2.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

280

December 11

RAWNGBWLTU HLAN LEH RAWNGBWLTUTE INHLAN THARNA INKHWM


Chhiar tr: Rom 12:1-5; 1 Korinth 12:4, 5; 2 Timothea 2:15

Presbyterian Kohhranah chuan tualchhngah rawngbwltu nghet pahnih, Minister leh Kohhran Upa an awm a. Minister leh Upate bkah chuan rawngbwltu chi hrang eng emaw zt an awm leh a. Chng mite chu kum tin ruat thar an ni a, a ruattu chu Kohhran Committee a ni. Kohhran Committee-ah chuan Pastor leh Upate an awm a. Mamawhna hmunah chuan Tual Upate an awm bawk. Kan thupui hian thil pahnih a huam a, chungte chu rawngbwltute anmahni inhlanna leh rawngbwltute tuten emaw an hlanna a ni a. Kawng hnihin lo zir ila. 1. Rawngbwltute hlan: Hei hi chu Kohhrana rawngbwltute mi dangin an hlanna a ni. Rawngbwltu hlan trte chu Kohhran Committee-in kum khat \ang tra a ruatte an ni a. Chngte chu - Kohhrana Committee hrang hrang member-te, thuhriltu te, Sunday School zirtrtu te, inkhwm \antu te, khuang vawtu leh hla hruaitu te, Biak In dr vawtu leh kawngkhr vngtu te, Kohhran zaipwl hruaitu te, inkhwm thawhlwm khawntu te, inkhwm receptionist/Usher te leh inkhwma hun neitu dangte an ni a (Nupa chungchang Dan bung 3:II.A). Kohhran \henkhat chuan rawngbwltu hlannaah chuan chng zawng zawng chu an teltr lo. Rawngbwltute hlntu chu a ruattu Kohhran Committee leh mipuite an ni a. Kohhran inkhwm remchngah hlanna hun chu buatsaih a ni \hn.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

281

Rawngbwltute hlanna inkhwmah hian a remchn chuan Pastor-in inkhwm a hruai a, Pastor a awm loh chuan Kohhran Committee Chairman emaw, mi dang remchng emaw Kohhran Committee-in a ruat \hn a ni. Hetiang inkhwm hi a bk taka ruat a nih avngin hun danga inkhwm angin thil dang a tel ve lo. Chairman-in inkhwm \anna leh thil pawimawh dang a tih zawhin Kohhran Secretary-in rawngbwltu hlan trte chu a pwl hrang hrangin an hming a chhiar chhuak a. Kohhran lian deuhvah chuan an tam tham a, hun a duh rei deuh \hin avngin a pwl hrang hrang indintr mai pawhin tih a ni \hn. Chumi hnuah chuan Chairman-in, Pathian khawngaihna avng hian, inthwina nung leh thianghlim leh Pathian lawm tlk ni trin in taksa chu inhlnah ka ngn a che u; chu chu in rawngbwlna wm rng a ni, tih leh Bible chng inhmeh dangte a han chhiar chhuak a. Chutah anmahni hlnin, Nangni, kumin chhnga Kohhran rawngbwl tra ruat zawng zawngte hi kan Kohhrana rawngbwltu rinawm tak ni trin kan hln a che u. In rawngbwlna hlen chhuak trin Lalpa ngei chuan a Thlarau Thianghlimin awmpuiin chakna pe che u rawh se, a han ti a. Chairman-in emaw mi dang ruatin emaw \awng\aisakin thuchah te an sawi \hn. Rawngbwltu hlan hi inkhwm pawimawh tak a ni. Kohhranin a chhnga rawngbwlna chi hrang hrangte a ngaih pawimawhna leh rawngbwltute dinhmun a hriatpuina a ni a. An mawhphurhna \heuh an hlen chhuahin Kohhranin hma a swn a ni tih hriain, infuihna leh intihchak nn hetiang inkhwm hi buatsaih \hin a ni. 2. Rawngbwltu inhlan thar inkhawm: Hei hi chu hlntu bk awm lova mahni \heuh inhlan hona hun a ni thung. Heta inhln thar trte chu a chunga rawngbwltu chi hrang hrang kan sawite leh Kohhran Committee member-te an ni a. Hlntu bk an awm lo va, anmahni \heuh a huhovin an inhln a. Inkhwm hruaituin inkhwm \anna leh tih tr dangte a tih zawhin heti hian
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

282

a han sawi a, Unaute u, keiniho hi Pathianin a rawngbwl tra a ruatte kan ni a. Pathian rawng kan bwlna kawngah theihtwpa \hahnemngai taka kan thawh theih nn mahni \heuh Pathian hnnah \awng\aiin kan inhln dwn a Kuminah hian Pathian hnna thilpk kawngah nasa zwka \an la tr te, Kohhran inkhwm chi hrang hrang ngai pawimawh zwk tr te, Kohhrana mahni chanvo \heuhte tipuitling tra \hahnemngai taka thawk tr leh mihring nun dn kawngah pawh thianghlim tak leh entawn tlka nung trin Pathian hnnah mahni \heuh inhlnin i \awng\ai ang u, tiin. Tichuan mahni \heuh inhlnin an \awng\ai rual a. Hruaituin thuchah tawite a sawi bawk \hn. Rawngbwltu hlanna leh inhlan tharna hi kum khat chhngin \um khat ve ve neih emaw, a eng emaw zwk zwk \um khat neih emaw a ni thei a. Urhsn tak leh awmze nei taka kalpui chuan Kohhran rawngbwlna atn \angkai takin a hman theih a ni. Sawi ho atn Rawngbwltute hlan leh Rawngbwltu inhlan thar te hi \ul leh \ha kan tihna emaw, \ul lo kan tihna emaw sawi ho ni se. Hetiang hun hi kum tin hmang ziah dwn ta ila, engtia hman nge \ha ber ang?

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

283

December 18

ENNAWNNA
Hemi zn hian Kum 2013 chhnga Nilai zn Thupuia kan zir PRESBYTERIAN KOHHRAN CHANCHIN-a pawimawh kan tih zual deuhte sawi ho ni se. Chairman-in sawi honaa sawitute sawi, khai khwm theih ang ang khai khwmin a hmawr bawk se.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

284

LEHKHABU RWNTE 1. 2. 3. 4. Achtemeir, Paul J., ed., Herper's Bible Dictionary, Bangalore: Theological Publication in India, 1990. Cross, F.L., ed. The Oxford Dictionary of the Christian Church, Oxford, etc.: Oxford University Press, 1997. Davies, J.G., ed., A New Dictionary of Liturgy & Worship, London: SCM Press Ltd., 1986. Douglas, J.D., ed., The New International Dictionary of the Christian Church, Grand Rapids: zondervan Publishing House, 1978. Hastings, James, ed., Dictionary of the Bible, Edinburgh: T & T Clark, 1936. Hastings, James, ed., Encyclopaedia of Religion and Ethics, Vol. X, London: T & T Clark, 2003. The History, Constitution, Rules of Discipline, and Confession of Faith of the Calvinistic Methodists or the Presbyterians of Wales, Carnarvon, D. O'Brien Owen, The Bookroom, 1900. Lalbiakmawia, Rev. Dr. R., Synod Department-te Inkaihhruaina, 2nd Ed., (Revised & Enlarged), Aizawl: S.M.T.C. Managing Committee, 2009. Lalchhuanliana, Rev., Mizoram Presbyterian Kohhran Chanchin, Aizawl: S.L. & P.B., 2007.

5. 6. 7.

8.

9.

10. Orr, James, ed., The International Standard Bible Encyclopaedia, Vol IV, Hendrikson Publishers, 2002. 11. Remthanga, Rev. H., Synod Thurel Lak khawm, Vol. I, 1910-1950), Aizawl: S.L. & P.B., 1996. 12. Remthanga, Rev. H., Synod Thurel Lak khawm, Vol. II, 1951-1970), Aizawl: S.L. & P.B., 1998.
www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

285

13. Saiaithanga, Rev., Presbyterian Kohhran, Aijal: Synod Bookroom, 1965. 14. Saiaithanga, Rev., Mizo kohhran Chanchin, Aizawl: M.T.L.C., Chhut thumna, 1993. 15. Wakefield, Gordon S., Ed., A Dictionary of Christian Spirituality, London: SCM Press, 1983. 16. Youngblood, Ronald F., ed., Nelson's New Illustrate Bible Dictionary, Nashville, etc.: Thomas Nelson Publishers, 1995. 17. Assam Ram /India Hmarchhak Ram /India Ram Presbyterian Kohhran Dan Bu (Mizo Edition), 1925, 1955, 1959, 1962, 1974, 1986, 1990, 2000, 2005, 2010. 18. Assembly/Synod Bu 1933-2010. 19. The Encyclopedia Americana, International Edition, Vol. 22, Danbury: Grolier Incorporated, 1998. 20. The Interpreter's Dictionary of the Bible, Nashville: Abingdon Press, 1962 21. Manual of Worship of the Presbyterian Church of India, Shillong: Presbyterian Church of India, 2002. 22. Minutes of the Synod /Assembly /General Assembly of Assam /PCNEI /PCI, 1938-2004. 23. The New Encyclopaedia Britannica, Vol. 9, Chicago: Encyclopaedia Britannica, Inc., 2005. 24. Pastoral Ministry Hruaina Bu, 2006, Chhut hnihna, Aizawl: Synod Pastoral Committee, 2006. 25. Pathian Biak Inkhawm Hruaina Bu, Chhut sawmna, Aizawl:Worship Committee, 2010. 26. Presbyterianism, Presbyterian Church of India, 1993.

www.mizoramsynod.org

NILAI THUPUI

286

www.mizoramsynod.org

Das könnte Ihnen auch gefallen