Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
pgina
GRATIS
Pa edifisio di hr tambe tin regla
5/6
pgina
7/8
pgina
10/11
pgina
20
Regla i lei
Registr negoshi ta un mester!
pginanan
2-9 /12-15
pgina 12/13
Empresa Chik
ta un publikashon di Kmara di Komrsio i
Industria di Krsou Su meta ta pa inform i eduk empresario chik pa e por sigui kontribu na desaroyo ekonmiko di Krsou.
Redakshon: Un tim di Kmara di Komrsio huntu ku diferente kolaborador Aviso: Spotlite Productions Farley Lourens Telefon: 767-0907 Telefon: 560-8284 E-mail: info@spotlite-productions.com Kompaginashon i imprenta: Drukkerij Amigoe Kordinashon: Intermediate N.V. Telefon: 737-1070 Tur derecho reserv Empresa Chik - Tambe riba Facebook!
rving Janga ta e hefe na Kmara di Komrsio enkarg ku handelsregister, esta e registro komersial. E registro komersial riba su mes ta un registro ku un karakter pbliko den kua tur negoshi i tur loke ta trata entidatnan ku personalidat hurdiko, sea ku nan tin negoshi f no, mester ta registr, for di nan nmber te ku nan statutonan ofisial. No tin eksepshon. Ku esaki tin un registro pbliko den kua tur loke ta entidatnan hurdiko estables na Krsou ta aksesibel pa tur hende.
tin poder hurdiko pa represent e negoshi f identidat hurdiko ku mi ta pretend ku mi ta represent, pa no papia mes di chk si e negoshi f identidat hurdiko ta eksist mes, segun Irving Janga su splikashon. E ta bisa ku esnan ku sa hasi mas tantu uzo dje informashon den Registro Komersial ta empresanan (lokal i internashonal) ku ke verifik informashon
tokante otro empresanan ku nan ta hasi negoshi kun i di e persona ku por represent un negoshi. Por ehmpel, bankonan ku ta haa petishon pa finansi negoshi f proyekto, f kualke persona f empresa ku ke sa por ehmpel si e persona ku e ta deal kun en brdat ta outoris segun su registrashon pa hasi e transakshon.
pgina 4 >>>>
Komersio a base di e lei di Registro Komersial. E registro tin un karakter pbliko i ta sirbi komo fuente di referensha pa tur klase di informashon hurdiko tokante negoshi i identidatnan hurdiko registr den dje. Entre otro Registro Komersial ta konten informashon dje negoshinan aki pa loke ta nan forma hurdiko, nmber ofisial, nmbernan komersial, nan aktividatnan prinsipal, informashon personal di esnan enkarg ku maneho i direkshon kaminda nan ta situ, segun seor Janga. Komo prueba ku un negoshi ta registr, Kmara di Komrsio ta duna un asina yam uittreksel, un ekstrakto, ku ta un dokumento ku ta konten e informashon legal prinsipal ku tin registr tokante e empresa, seor Janga a sigui splika. E ekstrakto ta disponibel
pa e empresario mes ku tin su negoshi registr, pero tambe pa tur otro ku ke sa algu dje empresa f kualke persona ku ke sa algu di un entidat ku personalidat hurdiko, manera un fundashon f asosiashon. E informashon ku un uittreksel tin ta optenibel tambe via e website di Kmara di Komrsio: www.curacaochamber.an. Importansia di un registro komersial pbliko ta hustamente pa proteh tur hende ku ke hasi transakshonnan komersial kontra fayonan legal ku nan mes por komet i ku por perhudik nan despues. Si mi yega serka bo komo komersiante i mi pidi bo pa entreg mi un kantidat di merkansia, mester tin un kaminda pa bo por konstat ku mi persona ta en brdat komersiante i ku mi
Importansia
Tur luna Bo Banko Amigu ta selekt un Empresa Chik f Mediano pa asist na e lnch di ADECK i Banko lo kubri e gastu. Nos ta invitbo pa bo empresa tambe djin nos Departamentu di Empresa Chik i bo tambe por ta un ganad. www.mcb-bank.com/empresachiki.
na momento ku ta stp nan no ta registr esei na e manera preskrib, esta yena formulario i kansel e negoshi. Ta te na momento ku kontrl bati na porta, tur hende ta na kareda pa haa prueba ku e negoshi a stp masha dia kaba. Pero ya ta lat, pasobra nan no a registr esei na
tempu.
Ordenansa Komersial nobo (Handelsregisterverordening 2009), tur identidat hurdiko inklusive fundashon, fundashon di fondo priv i asosiashon ta registr den Registro Komersial. Prom di sptmber e aa aki tabata tin un total 3.560 fundashon, 4.702 fundashon di fondo priv i 261 asosiashon aktivo registr. Masha importante, segun Irving Janga, ta pa menshon ku tur negoshi i identidat registr ta paga tur aa pa e registrashon. E montante pa e registrashon di empresanan i entidatnan ta preskrib pa lei i ta bas riba e kapital invert. Eksepshon ta ku fundashon, fundashon ku fondo partikular i asosiashon ta paga tur aa 100 florin pa motibu ku nan no tin negoshi. Si un enti-
Pago di registrashon
dat asina bira doo di un empresa, e lo tin ku paga e registrashon regular pa empresa. Seor Janga a splika ku e pago di registrashon anual di empresarionan i identidatnan hurdiko ta kubri gastunan di mantenshon di e registro komersial, i ta fasilit Kmara di Komrsio pa hasi tur loke e ta hasi komo representante na interes general di gremio empresarial i fasilitad di empresarionan na Krsou. E publikashon aki mes, esta Empresa Chik, ku ta tur luna riba merkado ta un ehemplo konkreto, asina seor Janga a bisa finalmente. Irving Janga Kmara di Komrsio di Krsou Telefon: 461-1455 E-mail: registry@curacaochamber.an
Tur regla ta ankr den lei ku tur dos partido mester respet!
asimentu di negoshi den bo propio edifisio ta un deseo. Pero si bo no tin bo mes lug, bo mester hr un espasio pa bo negoshi. Tur kos ta bas riba lei i regl den nos pais. Empresa Chik a evalu e asina yam Landsverordening huur PB 2011, no 65, ku a drenta na vigor entrante 1 yanari 2012. E landsverordening aki ta inkorpor den e Burgelijke Wetboek Curaao (Titel 4 van Boek 7) bou di artkulonan 201 te i ku artikulo 274.
trato di hr verbal f por eskrito. E doo f esun ku ta hr e espasio ta oblig na pidi prmit di Komishon di Hr si e ke termin un kontrato di hr. Hasta si e kontrato ta stipul ku e hr ta termin van rechtswege f e kontrato ta termin pa tal
Komishon di hr, segun seor Jean Pierre, tin dos funshon ku e ta ehekut. Primeramente husga petishon di doo f esun ku ta hr e lug ku a pidi prmit pa termin hr di kas. Segun artikulo 274, esaki ta konta tambe pa terminashon di hr di sier-
Semper e empresario mester wak e edifisio ku e ta bai hr i te kon leu esaki ta kumpli ku e reglanan di lei.
to edifisio. E artkulo aki no ta konta pa haf, aeropuerto, hotl ni tampoko pa edifisionan ku normalmente ku komishin di hr lo por husga un petishon, pero ku ta situ na un haf, aeropuerto, hotl f ku ta konekt ku e lugnan aki. Na di dos lug, e tarea ta pa determin e montante di preis mksimo di e dos ophetonan ei, asina seor Jean Pierre a sigui splika.
Punto di salida ta artkulo 248 di e landsverordening hr ku ta bisa: sin prmit di Komishon di Hr e doo f e hrd di un kas f edifisio no por termin un kontrato. No ta hasi deferensia si ta un kon-
fecha, e artkulo aki ta rigi e relashon di hr. Artkulo 250 di e landsverordening ta duna e motibunan ku Komishon di Hr mester duna prmit i ki ora e por duna prmit. E landsverordening hr a bini ku algu nobo den final di artkulo 250 insiso 3. Den kaso ku duna prmit, Komishon di Hr ta stipul e momentu ku e hr a yega na su fin i ta duna un bevel tot ontruiming. Artkulo 251 ta stipul ku un bevel tot ontruiming ku a bira irevokabel i ta konsider di tin un executoriale titel ku por ehekut manera e Wetboek van Burgelijke Rechtsverordening ta preskrib. Ku otro palabra,
pgina 6 >>>>
Tur regla ta ankr den lei ku tur dos partido mester respet!
Te i ku 31 di desember 2011, Huurcommissie riba petishon di e doo f esun ku ta hr e kas f edifisio tabata kalkul e preis mksimo di hr di un kas f edifisio saliendo for di e historische kostprijs di e kas f edifisio. Es decir, teniendo kuenta ku un balorashon di e gastunan ku
Determina e hr mksimo
ktober 2012
E aa aki LEGO ta kumpli 80 aa di eksistensia. Hopi hende ta konos LEGO komo e kompania ku ta traha blkinan chikitu di plstik ku kual muchanan ta hunga ku ne. E klave di e ksito di LEGO ta sint den un bon strategia di Propiedat Intelektual. Den e artkulo aki nos lo splika un parti di e strategia ku LEGO a usa pa por tin ksito te ku awe. Na anja 1932, sr. Ole Christiansen, un karpinte di Dinamarka fors pa e situashon ekonmiko den e tempu ei i e morto di su kasa, a disidi di traha koi hunga pa bende i asina por a provee pa su 3 yu hombernan. Su lema tabata: Solamente lo mih ta bon. I asina e tabata traha koi hunga pa mucha di un kalidat haltu. 2 aa despues di a kuminsa ku e trabou aki el a realis ku e koi hunganan mester tin un nmber. Asina el a bin riba e idea pa pega huntu e palabranan Leg Godt ku na Danes ta nifik: Hunga bon. Poko e tabata sa ku na latin e palabra ku el a traha esta LEGO, ta nifika Ami ta pone huntu. E palabra LEGO a ser proteh komo marka na Dinamarka i despues den varios otro pais ront mundo. E derechi di marka a duna sr. Ole e derechi eksklusivo pa e so yama su produktonan LEGO. Segun e yunan a bira grandi, sr. Ole a haa yudansa partikularmente di un di su yunan ken su nmber ta Godtfred. Huntu nan dos a traha i bende e koi hunganan di palu. Na 1946, sr. Ole a kumpra un mashin ku por a traha koi hunga di plstik. Despues di algun ahuste na e mashin, nan a kuminsa traha blkinan di plstik ku ta masha paresido na e LEGO ku nos konose awendia. Pero nan no a keda te ei, nan a keda perfekshona e idea di e blokinan di plestik i un dia e yu di sr. Ole, esta Godtfred, a duna bida na e pensamentu ku mester tin un sistema den koi hunga. Esta, ku muchanan mester di koi hunga ku ta stimulanan pa krea i sigui krea segun ku nan ta hunga. Asina Godtfred a perfekshon e sistema di pega e blokinan di plestik riba otro i a haa patnt pa e mehorashon aki. E patnt a hasi posibel pa e kompania LEGO so por a traha i bende blokinan di plstik ku por a pega riba i na otro. E patent i diferente mas ku a sigui a ser proteh den diferente otro pais. I esei a sru pa un bon entrada i kresementu di e kompania. Loke nos por sia di e ksito di LEGO ta entre otro: Proteh un bon idea, si por ku un patnt, traha duru pa mantene un bon kalidat, invert si ta nesesario, duna e produkto f servisio un marka. Nos ofisina por yudabu delia un strategia di propiedat intelektual ku kual bo tambe por tin ksito.
edit pa: Ofisina pa Propiedat Intelektual Krsou
pa registr bo marka
mpuesto di importashon ta algu ku mayoria biaha e empresario ta haa su mes konfront kun komo mayoria kos riba nos pais ta import i en prinsipio mester paga impuesto di importashon i riba tur produkto ku ta bini di af. Tin algun tipo di produkto pa kua tin eksonerashon ku ta regl den lei. Seora Laurene Sanchez di Servisio di Duana tabata dispuesto pa kompart informashon kon e proseso Duana ta anda ku e produktonan ku ta bai import i kua ta e impuestonan ku mester tene kuenta kun na momentu di bai import produkto. Skirb pa Farley I. Lourens
awendia. E eksonerashon no ta konta si pa sierto asesorio ku ta usa ku kmpiuter. Sierto komestibel tambe ta kai den e ekso-nerashon. Ministerio di Finansa ta saka un lista di e komestibelnan ku ta liber di impuesto. Dia 12 mart 2012 a hasi e ahuste mas resien pa agreg diferente fruta i berdura.
Tambe seora Sanchez a konta di eksonerashon riba impuesto di importashon ku tin stipul pa sierto produkto. Nos por menshon p.e. eksonerashon ku ta konta pa fbrikanan ku ta import sierto materia prima pa traha nan produktonan. E adaptashon mas resien di e lei di eksonerashon
Segun seora Sanchez, den kaso ku un empresario ke trese un produkto nobo ku no tin riba merkado lokal ainda, e mester bai na Ministerio di Asuntunan Ekonmiko i tuma tur informashon i guia pa e proseso di importashon kana korektamente. E ministerio por indik ku mester tuma konseho / prmit serka otro minsterio(nan) tambe, dependiendo di e tipo di produkto. Produktonan ku a yega di import kaba den pasado, ta den e asina yam gebruikstarief di Duana. Den esaki por wak kua e tarifa ta ku mester paga riba e produkto ku import, seora Sanchez a deklar.
Mayoria merkansia ta drenta nos isla atraves di barku di karga den haf.
ta stipul den Landsverordening van Tarief van Invoerrechten di aa 2001, artkulo 109, seora Sanchez a bisa. Tambe el a inform ku no ta tur kos ta prmit pa import. Tin p.e. leinan di medioambiente ku ta prohib importashon di produkto ku por pone nos medioambiente na peliger. Seora Sanchez a amplia mas riba produktonan ku tin eksonerashon. Entre e produktonan ku ta liber di impuesto di importashon bo tin p.e. kmpiuter. Ta konsider ku un kmpiuter ta kai den artkulonan bsiko ku hende mester
Eksonerashon
Aktualmente Duana tin un sistema outomatis ku ta fasilit e proseso di importashon. E sistema aki yama DTI. Kompanianan por wak tarifa di importashon di produkto hinkando e kdigo di e produkto di e produkto(nan) ku nan ke import. Kada produkto tin su mes kdigo ku ta registr den e sistema. Kompanianan ku ke hasi uso di DTI mester pidi un prmit pa por tin akseso na e sistema, seora Sanchez a agreg. Pa esnan ku no tin akseso na e sistema seora Sanchez a splika ku na departamentu na Nieuwe Haven tin un
pgina 8 >>>>
Mas informashon?
Kumprando un kas?
Risib mas ku djis interes atraktivo!
No opstante kiko bo plannan ta pa e lunanan benidero, grandi f chik, pasa bishita nos na RBC Royal Bank i nos lo yud bo realis nan. Guia finansiero komprensivo Tarifanan di interes rebah Tarifanan riba tarhetanan di krdito rebah Areglonan di pago kunbiniente Maneha kuenta kunbiniente Paketenan atraktivo pa hipotek
Pa mas informashon, yama 763 8438, bishit kualke brnch di RBC Royal Bank f wak riba www.rbc.com/caribbean
a kualke skina di kareteranan di Krsou bo por topa hende ku ta bende tur tipo di kos. Na altura di Ofisina di Polis na Winston Churchillweg, kaminda mester pidi prmit pa bende, tin hende ku ta bende bals, kenepa, mangel, bandera I tur tipo di chochoria. Na altura di e krusada grandi di Schottegatweg ta distribu foyeto (ounke no ta bende), tin benta di bals, flor, bter di awa friu, den temporada di mundial bandera etc.
tira un bista riba e diferente formularionan ku mester yena pa hasi petishon pa bini na remarke pa bende kos riba kaya. Naturalmente, benta riba kaya ta konta tambe pa hendenan ku ta stashon nan outo i bende tur loke ta srbt, laken, kmchi te mea i yapon for di baul di outo. Pa e tipo di aspektonan aki tambe polis di bario tin atenshon, segun seor Schoop ta splika. E polis di bario mester tin atenshon pa tipo di kosnan ei den nan barionan i si ta nesesario nan por verifik serka Bureau Bijzondere Wetten, asina seor Schoop a bisa finalmente. Mester krda semper ku e kondishonnan pa e prmit komo e tarifanan menshon ta suheto na kambio na kualke momentu. Esaki ta masha importante pa e konsumid no bini ku reklamo despues. Tarifanan tambe por pasa den ahuste! Bureau Bijzondere Wetten Seor Albert Schoop Winston Churchillweg z/n Telefon: 866-6100 / 866-6103
larionan ku nos a reprodus manera nan ta, di manera ku por proses e informashon nesesario. Kon leu ku bo ke yega, tene kuenta semper ku mester yena e formularionan nesesario di manera ku bo por subi kaya i bende bo merkansia. Pa loke ta trata produktonan ku por bende riba kaya, seor Schoop a splika ku esaki ta un aspekto ku DEZ ta determin. E persona no mester tin otro entrada f e mester tin entrada mnimo si e ke bin na remarke pa bende kos riba kaya. Pesei mes, un biaha mas Despues ku na nmber di Kmara di Komrsio a aserka Inspektor Albert Schoop di Kuerpo Polisial el a duna informashon adishonal riba e tema aki. Bsikamente tin e lei ku yama Eilandsverordening Bevordering Openbare Orde en Bescherming Gemeenschap (EBOOBG). Via un konstrukshon legal a ekstend su vigensia te awor aki. Segun seor Schoop, meta di e lei aki ta pa hende por gana un pan, pero ku gobirnu tin kntrl riba e totalidat di manera ku hende ku entrada mnimo por tin un entrada pa yuda nan mes i ohal ku tempu desaroy nan mes komo empresario. Un punto ku ta sumamente importante pa tur hende tene kuenta kun ta e tarifanan di prmit.
Nota importante
igur aki nos por papia di De Dames. Eldrith de Lange i Rinat Leah Gartner despues di 16 aa trahando den e sektor di horeka, a disid ku a yega ora pa nan habri nan mes negoshi. De Dames ta e forma di ekspreshon di otronan riba nan dos, unda ku nan a yega: Ata de dames. Ta for di einan a sali e nmber De Dames, pa e kaf pa desayuno i almuerso situ na Patio di Promenade Shopping Center.
sinta papia, pero ku su atenshon na kushina kaminda e tambe tabata hasiendo e reparashonnan. Manera Eldrith a bis anos, e ku Rinat a skohe intenshonalmente pa nan mes tei den e negoshi, pasobra e kliente ku a kustumbr ku nan ke mira
nan a bisa ku un ekspreshon di satisfakshon komo empresario riba nan kara. Na momentu ku Delifrance tabata bai pasa pa otro doo. Nan por a tum, pero e tabata un frankisia demasiado grandi. Nan kier a kumins nan mes negoshi pero chik. I for di yanari e
aa aki nan a kumins kana buskando un lug i a bin dal den patio di Promenade Shoping Center ku a result e lug ideal pa nan. Eldrith de Lange tabata mas na palabra den e entrevista aki, mintras
Servisio tp
E tim di De Dames
ku Rinat tabata bai bin yudando ku e trabounan na momentu ku kushina di De Dames tabata serando. Eldrith mes tabata
nan, i asina nan ta sru semper tene nan servisio tp. Servisio i sigur bon servisio, segun Eldrith, ta na prom lug pa nan i
Gerensia di De Dames
10
rnt di nan ku nan a logra haa finansiamentu. Eldrith ta bisa na e persona ku ke habri su negoshi nobo pa bai tur banko, pero bai bon prepar. Sru pa e dokumentonan ta bon i ku un bon reputashon na banko, pa asina por haa e finansiamentu nesesario pa kumins. Ontbijt- en Lunchcaf De Dames Sra. Eldrith de Lange / Sra. Rinat Leah Gartner Schottegatweg Oost 82 Promenade Shopping Center Patio Telefon: 736 8244
Prepar bon
POSTPAID
pa kualke empresa ku ke drei bon. Loke ku e damanan ta present riba merkado ta e pan manera ya e kliente di Delifrance a kustumbr kun, pero tg ku un toke diferente. Nan ke pa e kliente kada bes tin algu nobo i pesei nan lo bai adapt nan men sigur kada tantu luna. Nan tin diferente tipo di pan pa asina sru ku nan no ta e copy paste di Delifrance, pero De Dames tin su toke apart i spesial. Si bo tin konfiansa den bo mes, bo ta service minded i bo tin bon kalidat, bo por hiba un bon negoshi den kualke periodo. Esaki, segun Eldrith de Lange, reakshonando asina riba pregunta ku nan ta haa kada bes dikon nan ta habri un negoshi den e situashon ekonmiko malu ku Krsou ta pasando aden. El a splika ku nan no ta bai hasi algu ku nan no konos, pero nan ta dedik nan mes na loke nan ta bon den dje. Esaki ta nan tereno, nan ta sinti nan mes bon i sigur si bo ta duna bon servisio bo no tin nada di teme, asina e damanan a bisa. De Lange ta haa ku ta hasi
masha poko na drecha servisio den restorantnan na Krsou. E tin di bisa ku e situashon ta bai mih ku ntes, pero ainda falta hopi pa hasi. Si kos ta malu awor, ta yega e tempu ku kos lo drecha sigur. I hende ta bai kaminda tin bon kuminda i bon servisio, segun De Lange. Nan a sali di empleado pa dunad di trabou. No tabata un paso difsil, pasobra manera nan a bisa kaba, ya nan tabata maneh negoshi anteriormente. Pues, loke un negoshi ta kome i bebe nan konos di paden i paf. Nos semper a traha ku heart & soul manera tabata nos mes lug, asina Rinat a bisa pa asina demostr ku nan tabata empresarionan sin negoshi i awor si nan tin nan mes negoshi.
Watch more, share more and browse more on the Digicel 4G network.
Dikon awor
Samsung Galaxy S II
POSTPAID
Naf. 299
Naf. 399
4G Network Touchscreen Camera & Video Bluetooth One month FREE data
DIGICELCURACAO.COM
Offer is valid until September 30th, 2012, or until stock last. Postpaid price is based on a 2 year subscription of Naf. 180,- per month incl. 840 minutes, 75 SMS and 4G Bronze Data Package. Digicel terms and conditions apply.
11
Den e artikulo 8 artikulo tin e.o. stipul ku ora un straero bin residensi i traha riba nos isla i e ta kas ku un straero e tin derechi di manten su famia huntu. E Landsverordening Toelating en Uitzetting ta rigi nos leinan di atmishon i ekspulshon. E asina yam voorzienings instructies ku a stipul pa Gezaghebbernan, ta rigi e maneho diario. E ltimo vershon di e instrukshon aki ta data di 2006. Esakinan ta manera un manual ku kua nos ta traha masha hopi. Alabes nos mester tene kuenta ku hurisprudensia. Tin kasonan ku a base di verediktonan di wes nos mester tene kuenta kun. Un straero ta un residente (ingezetene) unabes ku el a haa un prmit pa residensi aki na Krsou. Mester tene kuenta alabes ku e persona tin posibilidat pa risib alargashon riba e prmit di estadia ku el a risib inisialmente. No opstante ku el a risib e prmit di estadia, e tin ku kumpli semper ku nos leinan. Si un straero komet un delito, por anul su prmit. Alabes mester tene kuenta ku pa e straero bin estables aki i eventualmente trese su famia, e mester kumpli ku e eksigensia ku e mester tin un sierto nivel di entrada. Esaki ta stipul saliendo for di e punto di salida ku, bas riba e entrada ei e por manten su mes i eventualmente su kas i yunan den kaso ku e disid di trese esakinan pa biba aki. Si despues e bai traha un otro kaminda i einan e ta haa mnos salario, esei por nifik ku e no por kumpli pa manten su mes (i famia) i esaki por tin konsekuensia pa su prmit di estadia.
in diferente lei, reglamentashon i akuerdo relashon ku atmishon di straero pa bin estables i traha na nos isla ku e servisio di atmishon i ekspulshon ta traha kun. Ta importante pa empresarionnan ta altanto i mester tene kuenta kun. Artoir Herrera, Jennyfer Suares i Raynel Martis di e servisio di gobirnu ta atend atmishon i ekspulshon. E tres empleadonan pbliko aki a splika ku den nan trabou, banda di nos leinan lokal, nan tin di tene kuenta hopi ku akuerdonan internashonal relashon ku e tpiko di atmishon i ekspulshon. Pa nos trabou nos ta konsult hopi e artikulo 8 di Europees Verdrag Rechten van de Mens (EVRM). Akuerdonan internashonal ta par riba bo leinan i reglamentashon lokal.
Skirb pa Farley I. Lourens
mes mester pidi. Pa nos duna e prmit di estadia e prmit pa trabou mester ta atend prom i mester ta otorg. Tambe mester bisa ku no ta outomtikamente pasobra a haa prmit di trabou, ta haa prmit di estadia. Un straero, dependiendo di kua pais e ta origin, en prinsipio por drenta i keda komo turista i keda un mksimo di 90 dia durante un aa, 3 biaha 30 dia. Si e ta dese na keda mas largu e mester bin pidi pa un alargashon mas tard 7
Prmit di estadia
Raynel Martis i Jennyfer Suares: tambe ku un prmit di estadia kualke imigrante mester aten na nos leinan.
p.e. un persona ku a nas na Krsou i a bai biba na Hulanda, i su yu nas na Hulanda, e leinan ta aplikabel riba e yu den kaso ku e ke bin biba aki bk. Nos leinan di atmishon i ekspulshon ta aplikabel tambe pa hulandesnan ku no a nase na Krsou.
Prmit di trabou
Tur pais tin lei di imigrashon
pa proteh su komunidat. E punto di salida i base pa nos Landsverordening voor Toelating en Uitzetting ta hustamente esei. Hopi biaha tin e pensamentu ku e leinan tei pa stroba, pero mas bien nan tei pa proteh komunidat i reglament kos. Pa un hende ku ke bin traha na Krsou su dunad di trabou mester aplik pa
un prmit di trabou na Ministerio pa Desaroyo Sosial, Labor i Bienestar. Na e ministerio aki ta wak si no tin hende lokal ku por hasi e trabou prom ku otorg prmit na straero. Ora ku e prmit di trabou ta otorg mester pidi alabes un prmit di estadia. E prmit di trabou e dunad di trabou ta pidi, pero e prmit di estadia si e hende
dia prom ku su 30 dianan pasa. Hendenan ku tin pasaporte di Estados Undos, Canada, Hapon i di Union Europeo por keda 90 dia na un; pa tur otro straero esei no ta konta. Pa haa un alagrashon komo turista ta wak si ta kumpli ku tur
pgina 13 >>>>
12
n empresario sin duda mester ta al tantu di leinan i areglonan laboral, tantu pa trahadnan lokal, komo pa straero. Donna Philbert-Nieveld, direktor di e sektor di labor na Ministerio pa Desaroyo Sosial, Labor i Bienestar, asist pa e tres hbennan profeshonal Chantal Castablanco, Lysandra Pietersz i Raiza Martis den e ministerio a bati kabes pa splika e kuadro di e leinan laboral. E biaha aki a enfok mas riba e aspekto di e proseso pa emple trahad stranhero i kua ta e leinan i areglonan ku mester tene kuenta kun. Tambe lo trata algun aspekto general i punto respekto trahadnan lokal. Skirb pa Farley I. Lourens
kontest ku nan ta traha prinsipalmente ku dos ordenansa: L a n d s v e r o r d e n i n g Arbeid Vreemdelingen (LAV) A o 2001, no. 82) Eilandsbesluit Arbeid Vreemdelingen (EAV) E dos leinan tin stipul e reglanan relashon ku straeronan ku ke bin traha na
Krsou. Por ehmpel ken mester hasi e petishon pa e prmit di trabou, e eksigensia i kondishonnan ku mester kumpli kun i den kua kaso i sirkunstansia den no tin nodi pidi prmit.
prktika hopi biaha empresarionan no ta tene kuenta kun, e kuater profeshonalnan a menshon 6 punto: Hasi petishon serka e ministerio pa termin e relashon di trabou ku un f mas trahad (Landsverordening Beindig-
pgina 14 >>>>
Situashon di Visa
E aplikashon di leinan, reglamentashon i akuerdonan internashonal relashon ku imigrashon no ta fsil. Hopi hende ta pensa ku por entreg un petishon i den dos tres dia risib kontesta i preferiblemente atmishon, pero mester tene kuenta ku masha hopi detaye. Tin hopi prosedimentu i detaye ku mester tene kuenta kun. Alabes tin masha hopi pedido pa estadia. Por inform ku aa pas tabatin 11.470 petishon i ku aa aki ya e sifra aki a oument ku kasi 30%. Pa klousur, e tres profeshonalnan a rekomend pa pidi informashon via e-mail na info@immigration.org. Servisio di atmishon i ekspulshon Mortiersweg 5 Telefon: 733-2000
Raynel Martis i Jennyfer Suares: un Hulandes por keda 6 luna komo turista riba nos isla.
13
Puntonan di Kontakto
E sitio kaminda por haa informashon adishonal ta na e edifisio di APNA na Schouwburgweg ntes konos komo Directie ArbeidsZaken (DirAz).
Nos leinan ta trah pa proteh nos merkado pa nos hendenan lokal bini na remarke prom pa yena puestonan di trabou. Si tin hende lokal ku por hasi un trabou spesfiko e dunad di trabou no ta haa prmit pa trese straero.
Chantal Castablanco
Si un empresario kier trese un trahad di af, banda di e puntonan menshon, e mester tene kuenta alabes
ku den kaso ku e haa e prmit di trabou pa e stranhero, e trahad en kuestion mester pidi un prmit di estadia tambe na Servisio di Atmishon i Ekspulshon (Imigrashon). Den kaso ku ta prom biaha ku ta bai pidi prmit, e straero no por ta na Krsou sin un ttulo di estadia vlido, pa warda kontesta riba e petishon. Nan ta enfatis un biaha mas ku e leinan tei pa proteh nos mes hendenan. Di otro banda ta bon pa remark ku, segun lei lokal, ta mnos fsil pa termin un relashon di trabou, si kompar esaki ku otro pais manera Estdos Undos kaminda tin e konosido Pink Slip. Relashon ku e tema ku
Lysandra Pietersz
Raiza Martis-Martina
Algun number di telefon importante ta: Servisio na kliente 434-0400 Sentro pa Famia i Hubentut 434-0450 Intermediad (Landsbemiddelaar) 434-0440 Inspectie Arbeidszaken 434-0470 E lia sentral pa e sektor di maneho di e Ministerio di Desaroyo Sosial, Labor i Bienestar ta situ na Pietermaai Parking & Mall, na Pietermaaiplein s/n - number di telefon ta 434-0300.
14
arwin de Lanoi ta kolaborador di maneho di Infrastructuur & Ruimtelijke Planning di e ministerio di VVRP. El a duna un splikashon riba e lei di konstrukshon birando ku e lei aki ku ta vigente den nos pais yama ofisialmente Bouw- en Woningverordening 1935. Por kumpra un kopia di e lei aki, na balor di 17,50 florin na e Uitvoerende Organisatie Ruimtelijke Ordening & Planning (ntes DROV) na Plasa Horacio Hoyer 19.
Konforme nos lei aktual di konstrukshon no tin un tempu defin den kua mester trata e petishon, pero konforme e prosesonan interno di kalidat, ROP ta trata di kaba por lo mnos 75% di tur petishon dentro di 6 siman. Den kaso di konstrukshon
Aplikabel pa ken
Benefishinan
15
Eventonan internashonal
Lug: India Expo Trade show and conciones Website: Centre & Mart ferences for the meat www.tecnocarnicos. Website: www.epch. industry com INDIAN HANDIin Bogot, Colombia, CRAFTS & GIFTS 22 23 oktober 2012 CITYSCAPE LATIN FAIR TECNOCARNICOS Lug: Corferias AMERICA 2012 Desmber New Delhi, India, Centro de Conven- International PropANDINA 2012 15 18 ktober 2012 erty Investment And TOC AMERICAS Development Event 2012 So Paulo, Brazil, World Class 29 31 ktober 2012 Exhibition for Ports, Website ku informashon balioso Lug: Amcham Terminals, and Port Business Center Technology Website: Providers www.allbusiness.com www.informagroup. Panama City, Bo tin un empresa chik f mediano? Bishit e website aki ku diferente entcom.br Panam, revista i artkulo interesante pa abo empresario. 04 06 desmber Novmber 2012 Luga: El Panam www.bedrijfsadviesdag.nl IFAI EXPO 2012 Hotel Bo tin un pregunta tokante website, plan di negoshi f pasonan pa kumins Industrial Fabrics un negoshi. Bishit e website aki pa risib tep informativo. Website: Association Interna- w w w . t o c e v e n t s tional Expo. Trade americas.com Show & Symposium www.entrepreneurship.org Boston, Merka, EXPOPROTECTION Un website ku informashon, evento, blog i artkulo speshal pa e empresario 7 11 novmber 2012 ku kier inform su mes. 2012 International Safety Lug: Boston Con- and Security Exhibivention & Exhibition tion www.facebook.com/empresachiki Center Paris, Fransia, Bishit nos riba facebook kaminda tur dia tin hopi informashon i update di Website: 04 11 desmber nos proyektonan nobo. www.ifaiexpo.com 2012 Lug: Paris Expo www.google.com/entrepreneurs EQUIPBAIE 2012 porte de Versailles Un website ku tur informashon pa empresario. Windows, Doors, Website: Shutters and Solar www.expoprotection. www.inc.com Protection Internacom Un revista online ku informashon interesante. E artkulo ku abo, empresario tional Exhibition ku tin pens pa amplia bo negoshi, mester lesa ta: Ki momento ta bon pa Paris, Fransia, NEW YORK HR habri un filial: When to Open a Second Location? 13 16 novmber LEADERSHIP SUM2012 MIT 2012 Lug: Paris Expo Human Resource www.under30ceo.com Porte de Versailles Congress. New York Diferente artkulo interesante tokante empresario f managernan bou di 30 Website: www.equip- HR Leadership Sumaa. Un otro artkulo interesante tambe ta: 15 idea niko i barata pa promov baie.com bo prom produkto 15 Unique and Inexpensive Ideas to Promote Your First mit gives the oporProduct. tunity to share best FERIA DEL practices and develAUTOMVIL DE op leadership skills www.twitter.com/kvkcuracao VALENCIA 2012 that enhance orgaSigui nos riba twitter kaminda tin hopi informashon, update di nos Automobile Trade nizations ability to proyektonan nobo i otro informashon di Kmara di Komrsio. Fair impact the local and Valencia, Spaa, global business cli30 novmber 2012 www.women2.com mate. Un website interesante ku informashon tokante hende muh ku nan mes 03 desmber 2012 New York, New York, empresa i ku nan propio inventonan. Lug: Feria Valencia Merka, 5 desmber Website: 2012 www.feriaautomovil. Lug: Marriott www.youngentrepreneur.com Bo ta un empresario hben. Ata un website ku informashon es Marquis Hotel pa nos empresarionan hben. Website: www.evanta.com
ktober
16
Oportunidatnan di negoshi
Si abo tin un oportunidat di negoshi ku bo ke pone den e rbrika aki f pa mas informashon tokante di un di esnan menshon, tuma kontakto ku Sentro di Informashon Komersial di Kmara di Komrsio na telefn 461-3918, faks: 461-5652 f e-mail nos na businessinfo@curacaochamber.an
Venezuela ta buska distribuid pa diferente produkto manera salu, sason pa karni i pisk. Tel: 0058.212.74.16068 Faks: 0058.212.94.50890 E-mail: lidercomex@ hotmail.com Website: lidercomex@ cantv.net Full-Zone Corporation Ta buskando distribuid o bended pa su green tea. Taoyuan City 33064 Taiwan Tel: 886-(0)3.361.5628 Faks: 886.(0)3.362.4002 Mobil: 886.(0).910.612333 Email:fullzone@ms16. hinet.net Adlertek Biomasa, Spa Un empresa spesialis den awa puru, kosmtiko natural i un lia di produkto di higiena personal, ta buska distribuid pa su produktonan. Avenida Guayacn Norte, Edf. Omni, No. 1002 Isla de Margarita, Venezuela Tel: 0058.295.416.4995 Mobil: 0058.0414.983.6998 E-mail: williamguerra57@ gmail.com E-mail: willliamguerra@ adlertekbiomasa.cl Erema Engineering Recycling Maschinen und Anlagen GhmbH Ta buska kliente pa su mashinnan di resiklahe di plstik Unterfeldstrabe3 4052 Ansfelden/Linz Oustria Tel: 43.732.31.900 Faks: 43.732.31.90-71 E-mail sales@erema.at Website: www.erema.at
Lokal
Ta Hr Ta hr un edifisio 80 pa 100m2 den e rea di pariba, entre Santa Rosa i Fuik. Ta Hr Ta hr dos unidat ku por usa komo ofisina. Nan a kaba di renob e unidatnan i nan ta keda na e di dos piso di e edifisio ku ta keda na De Ruyterkade 13-14. Ta Bende Ta bende mashin (full
automatic) pa traha Duro Frio, inklusive e lista di kliente. Ta bende Ta bende un edifisio ku por usa komo ofisina. Tin 3 unidat den e edifisio ku e doo por hr ku otronan. E edifisio tin un grandura di 1620m2. Ta Hr Dos piso di un edifisio den Punda, 60 m2 kada un. Por hr un parti f henter e edifisio. Hopi interesante pa esnan ku ke hasi negoshi den e rea di Punda.
Internashonal
PS-Dekor GmbH PS-Dekor GmbH ta un empresa ku ya tin mas ku 2 aa di eksistensia i ta buska distribuid pa su lk pa muebel ConChip. Reicharten 14 932 Langen Oustia Tel: 0043.5575.515.50 E-mail: info@psdekor.com Website: www.psdekor. com Comercialisadora Lidercomex C.A. Lidercomex C.A. di
Publikashonnan nobo
E biblioteka di Sentro di Informashon Komersial di Kmara di Komrsio di Krsou ta konten mas di 5000 dokumento. E biblioteka ta ofres un variashon amplio di rekurso pa hasi investigashon. E biblioteka ta konten un kolekshon grandi di dokumento relashon ku komrsio riba merkado mundial. Resientemente nos a risib e siguiente publikashonnan den nos biblioteka na Sentro di Informashon Komersial.
Jaarverslag Kamer van Koophandel Met het oog op morgen en terugblik Den Haag 2009 Over het nieuw werken Werken aan vetrouwen 2012 Business Monitor International Latin America Monitor Vol. 29 issue 4 2012 Perishables Trade numbers, publication of World City The American Exporter, Effects of the European crisis, JPM International consulting, LLC, summer 2012 BeverageWorld Soft drinks fight back, Macfadden Communications Group, LLC, September 2012, Beverage Industry, Trends, technology & products shaping the marketplace, BNP Media
17
Opten konosementu i teknologia Keda na altura di e informashon korekto, konosementu i teknologia. No den bo empresa so, pero paf di bo empresa tambe. Hasi uzo di medionan pa opten informashon manera di universidat, lektura, treinen, ret di kontakto, konsehero i spesialistanan. Gener idea nobo Un empresa por dispon di tur mtodo pa ta inovativo, pero tg ta nesesario pa gener idea nobo. Pa gener idea nobo ta nesesario pa buta empleadonan huntu, ku ta dispuesto na bati kabes ku otro, i uza tambe otro mtodonan ku por uza pa bini ku ideanan inovativo. Konkretis e ideanan nobo Buta ideanan inovativo den resultadonan konkreto. Esaki por keda konkretis solamente si e empresa den su totalidat ta involukr den e proseso aki. Buta bo produkto/ servisio riba merkado Bo produkto/ servisio ta kla pa bai riba merkado. Ora esaki sosod lo habri otro posibilidatnan kaminda por tin oportunidat pa hasi un estudio i wak si tin mas opshon i otro nesesidatnan ku klientenan por tin ora nan hasi uzo di bo produkto f servisio. Pa un empresa inov kontinuamente, inovashon mester ta kore den e ardunan di e kompania. Pues, e mester ta forma parti di e plan stratgiko i sint den e kultura di e kompania. E kondishonnan pa inov mester keda defin bon kla pa trahadnan por traha huntu na inovashon. Di e forma ei so bo por garantis un plan di inovashon eksitoso.
Inovashon komo parti di e plan stratgiko E plan stratgiko ta deli presis kiko ta e kompania su vishon, ambishonnan i metanan pa kumpli kun riba trmino largu. Banda di esaki, e strategia ta deskrib eksaktamente e empresa lo bai logra e metanan ku tin deli pa kumpli kun riba trmino largu. Pues, e ta duna un direkshon na e manera ku e empresa ta bai kumpli i realis e metanan. Banda di deli bo ambishonnan i bo vishon pa un trmino largu, bo ta disid tambe kon pa dil ku kambionan. Esaki no solamente ta importante pa e empresa komo un totalidat, pero e mester bira tambe algu ku ta biba den e empleadonan ku ta forma parti di e empresa. Nan tambe ta kontribu na inovashon den e empresa. Por duna e empleadonan responsabilidat i guia nan na e resultado ku bo kier logra pa e empresa. Stimul un kultura habr, sia di fayonan Kultura di e kompania ta e sistema di reglanan ku no ta skirb, kustumber, i maneranan ku ta determin komportashon di empleadonan. Si kultura di e kompania ta habr pa inovashon, konsekuentemente e gana pa inov ta subi. Bo por stimul e gana aki ora bo enfok mas riba futuro i trese desaroyo i posibilidatnan nobo. Bo por kustumbr empleadonan pa traha huntu i krea un ambiente kaminda nan por tin kontakto informal ku otro. Tambe por stimul interkambio di informashon pa medio di metanan komun, duna konfiansa i e espasio pa reflekshon. Un otro forma pa stimul un kultura habr ta pa medio di toleransha kontra fayo. Esaki por trese un kultura kaminda tuma riesgo no ta bira un barera, pero mas bien un opor-
18
dunad di trabou por duna retiro inmediato ontslag op staande voet ora tin un rason urgente, bas riba sierto akto, kualidat f komportashonnan di e trahad, pa kua motibu no por spera ku e dunad di trabou rasonabelmente por perkur pa e kontrato laboral ta sigui perdur. investigashon, komunikashon interno i/f tuma konseho hurdiko si i ki ora por suspend e trahad temporalmente. Ki ora un trahad no meres e konfiansa di su dunad di trabou mas ku bo por papia di un rason urgente? Si en brdat tin un rason urgente den e sentido aki kaminda e trahad no meres e konfiansa di e dunad di trabou mas, ta depend na ki sektor i na kua dunad di trabou e trahad ta traha. Di un trahad di un krsh por spera ku e ta traha ku hopi mas kuidou i ku e no laga beibi kima ku awa muchu kayente ora di baa e yuchi, pasobra e bon kuido di un mucha ta hustamente su tarea esensial. Un dunad di trabou a duna un retiro inmediato pa e rason aki i tambe a pidi pa mas seguridat pa disolv e kontrato di trabou tambe na korte (si mester/voor zover vereist). Wes a husga ku e no ta masha kla si e trahad a chk e temperatura di e awa di baa bon prom, pero si ta kla ku esaki ta un eror grave. E trahad a laga sa ku e tabatin hopi preshon di trabou i e no a haa niun instrukshon. Tampoko no tabatin un siguridat kstra pa determin kon kayente e awa di kranchi ta. Tur esaki a relativ e posishon di reproche di e trahad na e prosedimentu den korte. Wes a husga ku no tabatin un rason urgente, pero si a disolv e kontrato di labor sin duna un kompensashon na e trahad, pasobra e dunad di trabou no tin konfiansa mas den e trahad (Ktr. Amsterdam 2 mei 2000, JAR 2000/137). Keda sin duna un kompensashon na e trahad ta muestra ku wes a
Lei ta duna nos diferente ehmpel kaminda por tin un rason urgente pa un retiro inmediato. Por ehmpel ora e trahad a hasi su mes kulpabel na ladronisia, malversashon, gaamentu f otro delitonan pa kua e trahad no meres e konfiansa di e dunad di trabou mas. Wes ta liber pa husga si a base di sirkunstanshanan di kada kaso spesfiko, un rason ta sufisiente urgente pa hustifik e retiro inmediato. Hopi bes den prktika ta hasi fayo den e prosedimentu pa loke ta e retiro inmediato i pesei hopi bes tin e posibilidat ku den un prosedimentu den korte wes ta deklar e retiro inmediato nulo. Por ehmpel si ta warda muchu largu prom ku ta duna e retiro inmediato, f e rason ku a duna pa e retiro inmediato no ta klp f no ta bon formul den e karta di retiro. Solamente rasonnan importante klaro i probabel mester ta un base pa un retiro inmediato. E rason mester ta unu urgente, ophetivo i suphetivo; ophetivo den sentido ku tur otro dunad di trabou a base di e mesun sirkunstanshanan lo a disid pa duna un retiro inmediato tambe. Un rason urgente suphetivo kier men ku e rason mester ta urgente pa e dunad di trabou mes, ku pa e rason e trahad meres un retiro inmediato. Si e trahad no haa retiro inmediato, esei ta nifik ku opviamente no tin un rason suphetivo pa e dunad di trabou. Mester duna e trahad mesora notifikashon di e retiro inmediato i e rason pa esaki. Por tuma un periodo krtiku solamente pa
haa ku e trahad mes ta kulpabel pa su situashon i ku e disolushon ta kompletamente pa riesgo di e trahad. Trahadnan ku tin un posishon di konfiansa mester ta mas alerto ainda i traha ku mas kuidou, sigur si ta den nan posishon nan por hasi e dunad di trabou hopi dao. Na e funshon di un trahad por mira si ta trata di un funshon di konfiansa, sea un funshon haltu f un funshon kaminda e trahad ta traha ku sn di kompania, por ehmpel un kahera. E konsekuenshanan finansiero di un retiro inmediato pa e trahad por ta grave. E dunad di trabou semper mester tuma na konsiderashon tur interes prom ku disid di duna un retiro inmediato. Si e trahad despues di e retiro inmediato ta entabl un kaso na korte, wes lo tene na kuenta tur e diferente sirkunstanshanan di kada kaso spesfiko, manera e tipo i e gravedat di e rason urgente, i konsider tambe e sirkunstanshanan personal di e trahad, por ehmpel e tipo di trabou i durashon di e relashon di trabou, e konsekuenshanan finansiero pa e trahad i tambe su edat i e manera kon e trahad a funshon. Na korte e dunad di trabou no solamente mester proba e rason urgente, pero tambe ku el a duna e trahad esaki mesora.
19
a mei e aa aki seor Rignald Djaoen komo gerente general a habri portanan di su negoshi The Asbest Specialist BV pa duna servisio. Habri un negoshi tin su retonan, pero pa seor Djaoen te ainda e negoshi ta bai basta bon. The Asbest Specialist ta niko den e rea di tratamentu di asbst na Krsou i nan a
Traha ku asbst tin su riesgonan, sigur ora ke deshas di dje; pesei tur e medidanan di prekoushon
krda semper bo por drenta den kontakto ku Kmara di Komrsio pa haa informashon riba e dokumentunan ku mester pa habri bo
negoshi ku ksito. E prom paso por ta difsil, pero despues ku dedikashon tur kos ta sali na bo benefisio i desaroyo di bo negoshi.
The Asbest Specialist B.V. Direktor Rignald Djaoen Hispaolaweg 45 E Telefon: 523-6596
CM
MY
CY
CMY
20