UNIVERZITET U ISTONOM SARAJEVU SAOBRAAJNI FAKULTET DOBOJ

GODINJI ZADATAK
PREDMET: VREDNOVANJE U SAOBRAAJU

Profesor : Dr Vladan Tubi, dis Asistent : mr Marko Suboti, dis

1.UVOD

Godinji zadatak se odnosi na saobraajnu dionicu Ni Dimitrovgrad,granica Bugarske koja pripada magistralnom putu prvog (I) reda. Posmatrani saobraajni odsjek je duine 0,852 km. Put se protee kroz raviarski teren, nadmorske visine od 220 m, irina saobraajnih traka je 3,75 m. U pitanju je klasini dvotrani put asfaltnog kolovoznog zastora koji je ocjenjen stanjem kolovoza 3. U okviru godinjeg zadatka izvrena je analiza dostignutih saobraajnih tokova (a na osnovu dostupnih podataka o PGDS-u za posmatranu dionicu), prognozu perspektivnih saobraajnih tokova u projektnom periodu od dvadeset godina. Zatim slijedi funkcionalno vrednovanje a na osnovu analize uslova odvijanja saobraaja na postojeem putu za dostignute i perspektivne saobraajne tokove. Smisao funkcionalnog vrednovanja je da se dobije odgovor o sposobnosti postojee dionice u pogledu zadovoljavanja zahtjeva saobraajnih tokova. Potrebno je na osnovu proraunatih vrijednosti a na osnovu poznavanja same dionice uoiti glavne uzronike nezadovoljavajuih uslova u saobraaju te dati prijedlog mjera u cilju poboljanja postojeeg stanja. Nakon toga slijedi funkcionalno vrednovanje,u kome emo izvriti izbor optimalne solucije mjera kao i utvrditi opravdanost izvoenja predloenog rjeenja. Za baznu godinu uzeta je 2010. godina, prva godina eksploatacije je 2011. godina dok je ciljna godina 2030. godinu.

2. ANALIZA DOSTIGNUTIH SAOBRAAJNIH TOKOVA I PROGNOZA PERSPEKTIVNIH SAOBRAAJNIH TOKOVA 2.1 Kretanje PGDS-a u periodu od 2000. 2010. godine i prognoza porasta saobraajnih tokova Na osnovu podataka dobijenih radom ABS-a (automatskog brojaa sa strukturom saobraajnog toka) postavljenog na posmatranoj saobraajnoj dionici, mogue je prikazati kretanje PGDS-a u periodu od 2000. 2010. godine. Ti podaci prikazani su u tabeli 1. Godina 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Oznaka dionice PP PP PP PP PP PP PP PP PP PP PP Saob. dionica
Ni Dimitrovgrad Ni Dimitrovgrad Ni Dimitrovgrad Ni Dimitrovgrad Ni Dimitrovgrad Ni Dimitrovgrad Ni Dimitrovgrad Ni Dimitrovgrad Ni Dimitrovgrad Ni Dimitrovgrad Ni Dimitrovgrad

l 0,85 2 0,85 2 0,85 2 0,85 2 0,85 2 0,85 2 0,85 2 0,85 2 0,85 2 0,85 2 0,85 2 PA 3647 3684 3722 3759 3722 3684 3578 3614 3578 3440 3510 BUS 52 53 54 55 54 53 51 52 51 49 50

PGDS LT ST 82 126 83 84 85 84 83 81 82 81 78 80 127 128 129 128 127 123 124 123 118 120

TT 281 284 287 290 287 284 276 279 276 265 270

AV 1247 1260 1273 1286 1273 1260 1223 1235 1223 1176 1200

5435 5491 5548 5604 5548 5491 5344 5386 5344 5126 5230

Tabela 1. PGDS na putu Ni Dimitrovgrad Tokom svih posmatranih godina, saobraajna dionica Ni Dimitrovgrad je zadrala svoju oznaku (PP). to se tie samog PGDS-a i kretanja njegovih vrijednosti, primjetan je pad, naroito u odnosu 2000. Godine zbog dejstva politikih promjena. Dok 2004 naglo raste PGDS zbog toga to je rasla i privreda i investiciono ulaganje.Sve podatke mogue je sagledati sa priloenog dijagrama br.1

Prilikom prognoze buduih saobraajnih tokova (zakljuno sa 2030. godinom) razraene su tri varijante: optimistika, srednja i pesimistika. Dok je u Evropi godinji prirataj PGDS-a oko 4%, u radu su korieni vei procenti na osnovu slobodne inenjerske procjene stanja u dravi ( dugogodinji negativni uticaji koji isezavaju,oekivani porast drutvenog standarda, vea mobilnost graana, poveanje stepena motorizacije...). Dobijene vrijednosti su date u tabeli 2. Varijanta Optimistika Srednja Pesimistika Prirataj PGDS Prirataj PGDS Prirataj PGDS 2010 7,5 5230 6.75 5230 6 5230 2011 7,5 5622 6,5 5583 5,5 5544 2012 7 6044 6,25 5946 5,5 5849 2013 7 6467 5.75 6318 5 6171 2014 6,5 6887 5.75 6681 5 6480 2015 6,5 7335 5.5 7065 5 6804 2016 6 7775 5.25 7436 5 7144 2017 6 8242 5.25 7826 5 7501 2018 6 8737 5 8217 4,5 7239 2019 5,5 9218 5 8628 4,5 8192 2020 5,5 9725 4.75 9038 4,5 8561 2021 5 10211 4.5 9445 4,5 8946 2022 5 10722 4.25 9846 4,5 9349 2023 4,5 11204 4.25 10264 4 9723 2024 4,5 11708 4 10675 4 10112 2025 4 12176 4 11102 4 10516 2026 4 12663 4 11546 4 10937 2027 4 13170 4 12008 4 11374 2028 4 13697 4 12488 4 11829 2029 4 14245 4 12988 4 12302 2030 4 14815 4 13508 4 12794 Tabela 2 Prognozirani PGDS u projektnom periodu od 2010-2030 godine (tri varijante)
4

Dijagram br.2 prikazuje PGDS u periodu od 2010. do 2030. godine gdje su prikazane sve tri varijante moguih prirataja:

godi na 2010 2011 2030

Oznak a deoni ce PP PP PP

Duzin a deoni ce 0.852 0.852 0.852

PA

BU S 50 54 13 1

LT

ST

TT

AV

351 0 374 6 906 5

80 85 20 7

12 0 12 9 30 9

27 0 28 8 69 7

120 0 128 1 309 9

5230 5583 1350 8

2.2. MJERODAVNI ASOVNI PROTOK Mjerodavni asovni protok izraunava se po forumli: qm=KPGDS pri emu se koeficijent K kree u granicama 10 12% ( u posebnim sluajevima dostiu vrijednost 15%). Na taj nain mogu se izraunati mjerodavni protoci za baznu,prvu i ciljnu godinu: qm2010= KPGDS2010 = 0,125230 = 628[voz/h] qm2011= KPGDS2011 = 0,125583 =670 [voz/h] qm2030= KPGDS2030 = 0,1213508 =1621 [voz/h]

3. ANALIZA USLOVA SAOBRAAJA NA POSTOJEEM PUTU ZA DOSTIGNUTE I PERSPEKTIVNE SAOBRAAJNE TOKOVE, RADI OCJENE FUNKCIONALNIH POTREBA ZA IZGRADNJU DODATNIH PROPUSNIH KAPACITETA (FUNKCIONALNO VREDNOVANJE MREA BEZ INVESTICIA)

3.1 Odreivanje slobodnih brzina Pri odreivanju slobodnih brzina koriene su tabline vrijednosti date u knjizi. Meuvrijednosti koje nisu postojale u osnovnoj podjeli u navedenim tabelama dobijene su ponderisanjem poznatih vrijednosti.

ODSJEK N=2 PA BUS TV AV T=3,75m 100 95 80 75 UN=1,45% 104 82 77 72 SK=3 73 68 63 58 Rmin= 1500 110 105 100 95 min 73 68 63 58 Vsl 73*0,6711+68*0,00097+63*0,0895+58*0,2294= 68km/h Tabela. 3 Slobodne brzine po odsjecima Za odreivanje slobodnih brzina po odsjecima korieni su procenti pojedinih kategorija vozila u strukturi vozila u saobraajnom toku pri emu su LT,ST i TT objedinjeni u kategoriju TV.

3.2 Odreivanje kapaciteta Odsjek Oslanjajui se na novo-klasini postupak odreivanja praktinih kapaciteta osnovnih odsjeka dvotranih puteva, polazimo od slijedeeg obrasca: C= Vc* gc Gdje je: Vc brzina pri praktinom kapacitetu gc gustina pri praktinom kapacitetu Prema tome , Vc se rauna prema slijedeem obrascu: Vc = Vsk*Fsk Vc=55*0.95=52,25(km/h)
6

gc=gco*FgSKa/b*FkV=39,45*0.974*1.03=39,58(PA/km) C=Vc*gc=52.25*39.58=2068(PA/h)

Odsjek 1 odsjek

C(PA/h) 2086

Vc(km/h) 52.25

Tabela. 4 Vrijednosti praktinih kapaciteta i brzina toka pri praktinom kapacitetu za posmatrani

3.3 Analiza eksploatacionih brzina po odsjecima i kategorijama vozila u baznoj, prvoj i ciljnoj godini U ovom dijelu rada analizirane su eksploatacione brzine koje se ostvaruju po pojedinim kategorijama vozila na svakom od posmatranih odsjeka a u karakteristinim godinama projektnog zadatka. Da bi se to postiglo koriene su slijedee formule za proraun eksploatacionih brzina: Dvotrani putevi: Za qm/C<1 Za 1 <qm/C<1,5 Ve = [ Vsl qm/C (Vsl-Vc) ] * [ (1-R) + R*P/100 ] Ve=Vc/ qm + fg/C

Gdje je R- preglednost za bezbjedno preticanje (dato u postavci zadatka) Autoput: Za qm/C<1 Za 1 <qm/C<1,5 Ve=[ Vsl qm/C (Vsl-Vc) ] Ve=Vc/ qm/C + fg

Kategorija vozila R

PA 0,10- 0,15

BUS 0,10

TV 0-0,05

AV 0-0,02

Preporuuje se da se uzmu najmanje vrijednosti za prarametar R.

Eksploatacione brzine u baznoj godini qm=628[voz/h], qm/C =0.304 <1 VePA = [ 73 - 628/ 2068(73-52,25) ] [ (1-0,12) + 0,12*70/100 ] = 64,29 [km/h] VeBUS = [ 68- 628/ 2068 (68-52.25)] [ (1-0,10) + 0,1*70/100 ] = 61.32 [km/h]
7

VeTV = [ 63- 628/ 2068 (63-52.25) ] [ (1-0,02) +0,02*70/100 ] = 59,37 [km/h] VeAV = [ 58- 628/ 2086(58-52.25) ] [ (1-0,01) + 0,01*70/100 = 56.08 [km/h] Eksploatacione brzine u prvoj godini qm=670[voz/h] qm/C =0.324 <1 VePA = [73- 670/2068 (73-52,25) ] [ (1-0,12) + 0,12*70/100 ] = 63,89 [km/h] VeBUS = [68-670/2068 (68-52.25) ] [ (1-0,1) +0,1*70/100 ] = 61,01[km/h] VeTV = [63-670/2068 (63-52.25) ] [ (1-0,02) + 0,02*70/100] = 59,16[km/h] VeAV = [58-670/2068 (58-52.25) ] [ (1-0,01) +0,01*70/100 ] = 55,97[km/h] Eksploatacione brzine u ciljnoj godini qm=1621voz/h] qm/C =0.784 <1 VePA = [73- 1621/2068 (73-52,25) ] [ (1-0,12) + 0,12*70/100 ] = 54,69 [km/h] VeBUS = [68-1621/2068 (68-52.25) ] [ (1-0,1) +0,1*70/100 ] = 53,98[km/h] VeTV = [63-1621/2068 (63-52.25) ] [ (1-0,02) + 0,02*70/100] = 54,24[km/h] VeAV = [58-1621/2068 (58-52.25) ] [ (1-0,01) +0,01*70/100 ] = 53,33[km/h]

Radi lakeg pregleda eksploatacionih brzina po odsjecima, godinama i kategorijama vozila dati su podaci u slijedeoj tabeli: Odsjek 1 Godina 2010 2011 2030 PA 64,29 63,89 54,69 BUS 61,32 61,01 53,98 TV 59,37 59,16 54,24 AV 56,08 55,97 53,33

Tabela. 5 Eksploatacione brzine po godinama i kategorijama vozila

Eksploataciona brzina za cjelokupan tok po godinama u zavisnosti od procentualnog uea pojedinih kategorija vozila izraunava se po obrascu: Ve=VePA*PPA+VeBUS*PBUS+VeTV*PTV*VeAV*PAV Bazna godina Ve=64,29 *0,6711 + 61,32*0,00097 + 59,37*0,0895+56,08 *0,2294 =61,38 [km/h] Prva godina Ve= 63,89 *0,6711 + 61,01 *0,00097 + 59,16*0,0895+55,97*0,2294 =61,34 [km/h] Ciljna godina Ve=54,69 *0,6711+53,98 *0,00097 + 54,24*0,0895+53,33*0,2294= 53,86[km/h]
8

3.4 Nivo usluge u prvoj i ciljnoj godini Odreivanje nivoa usluge po pojedinim odsjecima vri se na osnovu dva pokazatelja,odnosa qm/C, kao i na osnovu izraunatih vrijednosti za Ve. Radi lakeg pregleda,ovaj dio rada prikazan je tabelarno:

qm/C NU tabelarno 1 Prva 0,324 <0,27 A(B) Ciljna 0,784 <0,60 D Tabela 6 Vrijednost Nivoa usluge po kriterijumu qm/C

Odsjek

Godina

qm/C

USLOVI nezadovoljavajui nezadovoljavajui

Odsjek 1

Godina

Ve

Ve tabelarno

NU A(B) D

USLOVI nezadovoljavajui nezadovoljavajui

Prva 61,34 >75 Ciljna 53,86 >65 Tabela 7 Vrijednosti Nivoa usluge po kriterijumu Ve

3.5 Zakljuak funkcionalnog vrednovanja postojeeg stanja i prijedlog rjeenja za identifikovane probleme Na osnovu izvrenog funkcionalnog vrednovanja posmatrane dionice sa pripadajuim odsjecima, moe se zakljuiti da su uslovi u kojem se nalaze saobraajni tokovi (kako za prvu tako i za ciljnu godinu) opte gledano nezadovoljavajui. Da bi se u budunosti obezbjedili zadovoljavajui uslovi za odvijanje saobraaja predloene su slijedee mjere: -izgradnja dvije dodatne trake - rehabilitacija gornjeg dijela kolovoznog zastora i dovoenje u priblino idealno stanje,

4. FUNKCIONALNO VREDNOVANJE USLOVA SAOBRAAJA ZA PREDLOENA RJEENJA 4.1 Odreivanje slobodnih brzina po odsjecima Pri odreivanju slobodnih brzina po odsjecima korieni su postupci i tabele navedena u taki 3.1 ovoga rada

Odsjek 1 N=4 PA BUS TV AV T=3,75 m 110 90 80 75 UN=1,45% 104 82 77 73 SK=1 120 110 105 100 Rmin=999 110 105 100 95 min 104 82 77 73 Vsl 104*0,6711+82*0,00097+77*0,0895+73*0,2294=93,5km/h Tabela 8. Slobodne brzine po odsjecima

4.2 Odreivanje kapaciteta Odsjek 1 U skladu sa odgovarajuim faktorom na odsjeku 1, prijedlog mjera je da se povea broj voznih traka. Tako, poslije sprovedenih investicionih ulaganja na ovom odsjeku postojati e etverotrani put. Oslanjajui se na proraun sproveden u taki 3.2 ponovo e se primjeniti novo-klasini obrasci namijenjene osnovnim odsjecima autoputeva. Polazna formula je: C= Vc* gc Gdje je: Vc brzina pri praktinom kapacitetu gc- gustina pri praktinom kapacitetu Brzina pri kapacitetu: V c= Vco * FT * Fbs * FN * Fv Vc = 75* 1 * 1 * 0,97 * 1 = 72.75[ km/h] Gustina pri kapacitetu: gc = gco * N * Fkv gc = 29,33 * 2 * 0,977 = 57,31 [P/km] Kapacitet: C = Vc * gc C= 72,75 * 57,31 = 4169 [ P/h]
10

Odsjek 1

C(PA/h) 4169

Vc(km/h) 72,75

4.3 Analiza eksploatacionih brzina po odsjecima i kategorijama vozila u baznoj,prvoj i ciljnoj godini U ovom dijelu rada analizirane su eksploatacione brzine koje se ostvaruju po pojedinim kategorijama vozila u svakom od posmatranih odsjeka a u karakteristinim godinama projektnog zadatka. Da bi se to postiglo koriene su slijedee formule za proraun eksploatacionih brzina. Eksploatacione brzine u baznoj godini, qm=628[voz/h] qm/C =0.151 <1 Odsjek 1: VePA = [ 104 628/4169 (104-72,75) ] [(1-0,12) + 0,12*70/100] = 95,71[km/h] VeBUS = [ 82 - 628/4169 (82-72,75) ] [ (1-0,1) +0,1*70/100 ] = 78,08[km/h] VeTV = [ 77- 628/4169 (77-72,75) ] [ (1-0,02) + 0,02*70/100] = 75,9[ km/h] VeAV = [ 73- 628/4169 (73-72,75) ] [ (1-0,01) + 0,01*70/100] =72,52 [ km/h] Eksploatacione brzine u prvoj godini qm=670[voz/h] qm/C =0.161 <1

VePA = [ 104 -670/4169 (104-72,75) ] [ (1-0,12) + 0,12*70/100] =95,41 [km/h] VeBUS = [ 82 - 670/4169 (82-72,75) ] [ (1-0,1) + 0,1*70/100] = 77,03 [km/h] VeTV = [ 77 -670/4169 (77-72,75) ] [ (1-0,02) + 0,02*70/100]=75,9 [km/h] VeAV = [ 73- 670/4169 (73-72,75) ] [ (1-0,01) +0,01*70/100 ] = 72,5[km/h]

Eksploatacione brzine u ciljnoj godini qm=1621voz/h] qm/C =0,389 <1

VePA = [ 104- 1621/4169 (104-72,75) ] [ (1-0,12) + 0,12*70/100] =88,55[km/h] VeBUS = [ 82- 1621/4169 (82-72,75) ] [ (1-0,1) +0,1*70/100] =75,77[km/h] VeTV = [ 77 -1621/4169 (77-72,75) ] [ (1-0,02) +0,02*70/100] =74,89 [km/h] VeAV = [ 73 - 1621/4169 (73-72,7567) ] [ (1-0,01) + 0,01*70/100] =72,10 [ km/h]
11

Radi lakeg pregleda eksploatacionih brzina po odsjecima,godinama i kategorijama vozila podaci su prikazani tabelarno: Odsjek 1 Godina PA BUS TV AV 2010 95,71 78,08 75,90 72,52 2011 95,41 77,03 75,90 72,50 2030 88,55 75,77 74,89 72,10 Tabela .10 Eksplaotacione brzine po godinama i kategorijama vozila Eksploataciona brzina za cjelokupan tok po godinama u zavisnosti od procentualnog uea pojedinih kategorija vozila izraunava se po obrascu: Ve=VePA*PPA+VeBUS*PBUS+VeTV*PTV*VeAV*PAV Bazna godina Ve = 95,71*0,6711 + 78,08*0,00097 + 75,90*0,0895+72,52*0,2294=87,74 [km/h] Prva godina Ve= 95,41 *0,6711 + 77,03*0,00097 +75,90 *0,0895+72,50*0,2294 = 87,52[km/h] Ciljna godina Ve= 88,55*0,6711 +75,77 *0,00097 +74,89 *0,0895+72,10*0,2294 =82,75 [km/h]

4.4 Nivo usluge u prvoj i ciljnoj godini Kao i u taki 3.4 ovog rada, odreivanje nivoa usluge po pojedinim odsjecima vri se na osnovu dva pokazatelja,odnosa qm/C, kao i na osnovu izraunatih vrijednosti za Ve. Radi lakeg pregleda,podaci su prikazani tabelarno: qm/C NU tabelarno 1 Prva 0,161 < 0,27 A(B) Ciljna 0,389 <0,60 D Tabela 11 Vrijednosti Nivoa usluge po kriterijumu qm/C Odsjek Godina qm/C USLOVI zadovoljavajui zadovoljavajui

Ve NU tabelarno 1 Prva 87,52 >100 A(B) Ciljna 82,75 >80 D Tabela 12 .Vrijednosti Nivoa usluge po kriterijumu Ve

Odsjek

Godina

Ve.

USLOVI nezadovoljavajui zadovoljavajui

12

4.5 Zakljuak funkcionalnog vrednovanja predloenog rjeenja Sagledavajui predloene mjere kao i njihove efekte izraene kroz oekivani nivo usluge i uslove odvijanja saobraaja na posmatranim odsjecima moemo primjetiti da e uslovi po kriterijumu qm/C na posmatranom odsjeku biti zadovoljavajui kako u prvoj tako i u ciljnoj godini. Isto vai i za kriterijum Ve u ciljnoj godini gdje e uslovi saobraaja na posmatranim odsjecima biti zadovoljavajui, ali u prvoj godini su jos uvjek nezadovoljavajuci. 5. OCJENA EKONOMSKE OPRAVDANOSTI IZGRADNJE DODATNIH PROPUSNIH KAPACITETA U UKUPNOJ VREMENSKOJ DINAMICI I IZBOR OPTIMALNOG RJENJA ZA IZGRADNJU DODATNIH PROPUSNIH KAPACITETA POSMATRAN U INICIJALNOJ VREMENSKOJ DINAMICI

5.1 Analiza trokova eksploatacije razmatranih mrea Kada se pominju trokove eksploatacije puta,prevashodno se misli na slijedee trokove:

trokovi eksploatacije motornih vozila trokovi vremena putovanja putnika i robe trokovi saobraajnih nezgoda trokovi odravanja putne infrastrukture

U narednom dijelu rada, razmatrani su neki od navedenih trokova za koje u naoj zemlji postoje razvijeni ili prihvaeni ekonomski modeli prorauna. 5.1.1 Trokovi eksploatacije motornih vozila Uslijed korienja vozila javljaju se odreeni trokovi. Da bi ih odredili,prije svega je potrebno odrediti jedinine trokove eksploatacije pri idealnim uslovima a za ranije odreene kategorije vozila. Po ustanovljenju idealnih uslova trokova,potrebno ih je u skladu sa realnom situacijom na odsjeku pretvoriti u trokove koji odgovaraju realnim uslovima. Na eksploatacione trokove utiu slijedei parametri:
1. struktura trokova

direktni operativni trokovi (ulje,gume,gorivo,odravanje i opravke) vremensko zavisni trokovi (amortizacija,kamate,,reija,lini dohotci)

2. eksploataciona i slobodna brzina po kategorijama vozila 3. kategorizacija vozila

PA (srednje putniko vozilo) BUS (autobus sa 45 putnikih sjedita, voznih karakterisika kao 9-tonsko teretno
13

vozilo)

TV (13-tonsko teretno vozilo) AV (30-tonsko teretno vozilo)

4. korekcioni faktori strukture trokova

Po odreivanju jedininih trokova pri idealnim uslovima potrebno je korienjem korekcionih faktora kvantifikovati uticaj raznovrsnih faktora koji se javljaju pri korienju vozila na realne trokove. Ti faktori se prije svega javljaju uslijed karakteristika puta kao i eksploatacione brzine koju ostvaruje vozilo. Uticaj im je prevashodno na direktne operativne trokove. Za njihovo odreivanje korien je obrazac: Ts=Ti*fu*f*fk*fsk*fv

Gdje su: Ts jedinini trokovi eksploatacije vozila u realnim uslovima Ti jedinini trokovi eksploatacije vozila u idealnim uslovima fu faktor uticaja uzdunog nagiba f faktor uticaja zakrivljenosti fk faktor uticaja vrste kolovoznog zastora fsk faktor uticaja stanja kolovoza fv faktor meusobnih uticaja vozila u saobraajnom toku Dakle, potrebno je za svaku od navedenih kategorija vozila, za prvu i ciljnu godinu projektnog zadatka, bez investicionih ulaganja i sa investicionim ulaganjima odrediti jedinine trokove eksploatacije u stvarnim uslovima. Pri tome,osnova za proraun jedininih trokova eksploatacije u idealnim uslovima je u materijalu priloenom uz rad a odreivanje popravnih faktora (potrebnih za prevoenje trokova u realnu situaciju) vri se na osnovu vrijednosti datih u tabelama u knjizi. U narednim tabelama, date su proraunate vrijednosti jedininih trokova eksploatacije vozila u stvarnim uslovima kao i vrijednosti korekcionih faktora i jedininih trokova eksploatacije vozila u idealnim uslovima za sve odsjeke, kategorije vozila, godine eksploatacije i u odnosu na stav o investiranju. Treba napomenuti da su sve vrijednosti prilikom prorauna odreivane ponderisanjem (interpolacijom izmeu dvije tabelarne vrijednost) ukoliko je za to postojala potreba. Konano, na osnovu priloenih tabela, mogue je sainiti tabelu jedininih trokova eksploatacije motornih vozila pri stvarnim uslovima odvijanja saobraaja za cijelu dionicu za prvu i ciljnu godinu, bez i sa investicionim ulaganjima.

14

Bez investicionih ulaganja Sa investicionim ulaganjima I XX I XX PA 0,242 0,209 0,146 0,168 BUS 1,246 1,206 1,032 1,085 TV 1,53 1,189 1,25 1,99 AV 2,367 2,109 2,212 3,59 Tabela 13 Jedinini trokovi eksploatacije motornih vozila na dionici Ni- Dimitrovgrad [KM/km]

Vrsta vozila

5.1.2 Trokovi vremena putovanja putnika Generalno u naoj zemlji ne postoje razvijeni modeli za proraun trokova vremena putovanja putnika i robe sa masovnom upotrebom u praksi. Za sada postoji samo naelna saglasnost strune javnosti o potrebi kvantifikovanja i tog gubitka koji se javlja na mrei saobraajnica prilikom kretanja ljudi i roba du njih. Zbog g, navedeno je samo da postoji podjela na poslovna i dnevna migraciona putovanja (kua-posao) te da postoji podjela na prevozno sredstvo koje se koristi: PA i BUS. 5.1.3 Trokovi saobraajnih nezgoda Neminovnost pri odvijanju saobraaja je pojava saobraajnih nezgoda. One prouzrokuju gubitak ljudskih ivota, tee i lake tjelesne povrede uesnika u saobraajnoj nezgodi te veu ili manju materijalnu tetu. Pored ovih direktnih posljedica postoje i one indirektne koje nekad po svom iznosu premauju direktne: isplaene premije osiguranja lica i imovine, plaeni dani bolovanja, trajni invaliditet radno sposobnog stanovnitva, zastoji i zakanjenja na saobraajnicama itd. Odreivanje jedininih trokova saobraajnih nezgoda zasniva se prije svega na odreivanju prosjenog broja saobraajnih nezgoda po kilometru godinje. Do tog podatka dolazimo korienjem odgovarajuih obrazaca a koji se koriste u zavisnosti od profila saobraajnice o kojoj se radi. Bitan podatak je i PGDS. Ukoliko prosjean broj saobraajnih nezgoda po kilometru godinje pomnoimo sa prosjenom cijenom saobraajne nezgode, dobiemo jedinine trokove saobraajnih nezgoda. Koriena su dva obrasca, za dvotrane i etvorotrane puteve Za dvotrani put: N2-tr={(B1*(PGDS)0,2508*(C1)w*(D1)s-1)*F1*F2*F3*F4}/1,609 [ nezgoda/km god.] Za etvorotrani put: N4-tr={(B1*(PGDS)0,2508*(C1)w*(D1)s-1)*F4-tr*FRP}/1,609 [nezgoda/km god.] Gdje su:
15

N - broj saobraajnih nezgoda godinje po kilometru PGDS - prosjean godinji dnevni saobraaj na dionici puta W - irina saobraajne trake (ft) S - irina bankina ili udaljenost bonih smetnji (ft) B1 = 0,5692 C1 = 0,9417 D1 = 0,9675 F1- korekcioni faktor zavisan od naina kontrole prisupa Kontrola pristupa sa djeliminom kontrolom bez kontrole F1 1,0 1,12

F2- korekcioni faktor uticaja uzdunog nagiba na broj nezgoda

F3-korekcion faktor uticaja horizontalnih krivina na broj nezgoda Dionica u: Horizontali i pravcu R> 400 m Horizontali i krivini R < 400 m F3 1,00 1,67

F4- korekcion faktor kombinovanog uticaja horizontalne krivine i uzdunog nagiba na broj nezgoda Dionica u: Horizontali i pravcu R> 400 m UN > 4 % i krivini R < 400 m Padu i krivini F4 1,00 1,69 1,76

F4-tr- korekcioni faktor uticaja etvorotranog puta na broj nezgoda (0,8) FRP- korekcioni faktor uticaja postojanja razdjelnog pojasa na broj nezgoda

16

Razdjelni pojas Postoji Ne postoji

FRP 1,00 1,20

Mrea bez investicija, prva godina (2011 god.) N2-tr={(0,5692*(5583)0,2508*(0,9417)3,75/0,3048*(0,9675)1,75/03048-1)*1,12*2,38*1}/1,609 = N2-tr= 1,659 [nezgoda/km god.] Mrea bez investicija, ciljna godina (2030 god.) N2-tr={(0,5692*(13508)0,2508*(0,9417)3,75/0,3048*(0,9675)1,75/0,3048-1)*1,12*2,38*1 }/1,609 = N2-tr= 1,5 [nezgoda/km god.] Mrea sa investicijama, prva godina (2011 god.) N4-tr={(0,5692*(5583)0,2508*(0,9417)3,75/0,3048*(0,9675)1,75/0,3048-1)*0,8*1}/1,609 N4-tr= 0.472 [nezgoda/km god.] Mrea sa investicijama, ciljna godina (2030 god.) N4-tr={(0,5692*(13508)0,2508*(0,9417)3,75/0,3048*(0,9675)1,75/0,3048-1)*0,8*1}/1,609 N4-tr= 0,501[nezgoda/km god.]

Jedinini trokovi saobraajnih nezgoda: TSN=L*N*C L-duina odsjeka N- prosjean broj saobraajnih nezgoda C- kotanje prosjene saobraajne nezgode prva godina (2011 god.) bez investicije TSN=0,852*1,59*6126,9=8300 ciljna godina (2030 god.) bez investicije TSN=0,852*1,5 *6126,9=7830 prva godina (2011 god.) sa investicijom
17

TSN=0,852*0,472*6126,9= 2464 ciljna godina (2030 god.) sa investicijom TSN=0,852*0,501 *6126,9=2615

sainjena je tabela: Dionica NiDimitrovgrad Bez investicionih ulaganja 2011 2030 8300 7830 Sa investicionim ulaganjima 2011 2030 2464 2615

Tabela 14 Jedinini trokovi saobraajnih nezgoda na putu Ni- Dimitrovgrad

5.1.4 Trokovi odravanja puta Osnovne vrste odravanja puta su: redovno, periodino i zimsko odravanje. Korieni su obrasci koji vae za dvotrane puteve dok su vrijednosti potrebne za etvorotrani put dobijene umnoavanjem vrijednosti dobijenih za dvotrani put. Redovno odravanje: Tro= (A+B*PGDS) * l [KM/ km god.] Gdje su : A- dio trokova redovnog odravanja koji nije zavisan od veliine saobraaja ve direktno od vrste kolovoza i eljenog standarda odravanja B- dio trokova odravanja koji je u direktnoj zavisnosti od veliine saobraajnog toka i vrste kolovoza Mrea bez investicija: 2011 godina Tro=(5000+1,5*5583)*0,852 = 11395,07 [KM/km god.] 2030 godina Tro=(5000+1,5*13508)*0,852 = 17689,22 [KM/km god.] Mrea sa investicijama: 2011 Tro=(5000+1,5*5583)*0,852 *2= 22790,15[KM/km god.] 2030 Tro=(5000+1,5*13508)*0,852 *2=35378,45 [KM/km god.]

Periodino odravanje:
18

Ti=E*L Mrea bez investicija: 2011 Ti=10000*0,852=8520 [KM/km god.] 2030 Ti=15000*0,852 =12780 [KM/km god.]

Mrea sa investicijama: 2011 Ti=10000*0,852 *3= 25560 [KM/km god.] 2030 Ti=15000*0,852*3= 38340 [KM/km god.]

Zimsko odravanje: TZ=Z*L Mrea bez investicija: 2011,2030 TZ=3500*0,852= 2982 [KM/km god.] Mrea sa investicijama: 2011,2030 TZ=3500*0,852*3= 8946 [KM/km god.] Upotrebljene vrijednosti su na osnovu iskustava iz Njemake. Vrijednosti za etvorotrane odsjeke nae dionice dobijene su mnoenjem trokova redovnog odravanja dvotranog puta sa koeficijentom 2 a trokova periodinog i zimskog odravanja sa koeficijentom 3. Napomenimo da su ovi koeficijenti plod slobodne procjene autora rada. Ukupni jedinini trokovi za svaki od razmatranih odsjeka dobijaju se sumiranjem pomenutih trokova. Konano, ponderisanjem u zavisnosti od procentualnogu uea duine svakog od odsjeka u ukupnoj duini dionice dobijaju se slijedee vrijednosti: Dionica NiDimitrovgrad Bez investicionih ulaganja 2011 2030 22897,07 33451,22 Sa investicionim ulaganjima 2011 2030 58936,67 82664,45

Tabela .14 Jedinini trokovi odravanja puta na dionici

5.2 Analiza trokova graenja Trokovi graenja proraunavaju se na osnovu predvienih vrsta intervencija kao i na osnovu duine dionice na kojima se data intervencija sprovodi. Proraunati trokovi graenja za dionicu Ni- Dimitrovgrad su
19

Tg = ( T rh + T tr ) * L. Tg = ( 70000 + 130000) * 0,852 = 170400 5.3 Ekonomske koristi Ekonomske koristi predstavljaju efekte ostvarivanja postavljenih ciljeva, u planskom periodu eksploatacije, izraene u vrijedonosno-novanim jedinicama, do kojih treba da dovede realizacija predloenih mjera. Izraunavaju se kao razlika trokova upotrebe mree bez investicija i trokova upotrebe mree sa investicijama. U tabeli su date vrijednosti ukupnih ekonomskih koristi za posmatrani potez puta i planirani period eksplaotacije.

Godina Koristi 2011 30202 Tabela 16. Ekonomske koristi 2012 30928 2013 31654 5.4 Kriterijum vrednovanja 2014 32380 2015 33106 Kada se radi o ekonomskom 2016 33832 vrednovanju ovog projekta, 2017 34558 kriterijum za ocjenu ekonomskog 2018 35284 2019 36010 vrednovanja je interna stopa 2020 36736 rentabiliteta (ISR>OCK). Dakle 2021 37462 potrebno je utvrditi vrijednosti 2022 38188 interne stope rentabiliteta i 2023 38914 oportuitetne cijene kapitala. 2024 39640 2025 40366 2026 41093 2027 41819 5.4.1 Interna stopa 2028 42545 rentabililiteta (ISR) 2029 43271 2030 44000 Vrijednost diskontne stope pri kojoj je veliina iste sadanje vrijednosti (SV) za posmatrani period jednaka nuli je interna stopa rentabiliteta (ISR). SV=E-T E-T=0

ista sadanja vijednost predstavlja razliku ukupnih ekonomskih koristi koje se oekuju u planiranom eksploatacionom perodu, diskontovanih na prvu godinu eksploatacije i ukupnih ekonomskih trokova potrebnih za realizaciju predvenih zahvata eskontovanih na prvu godinu eksploatacije. Eskontovanje ekonomskih trokova i diskontovanje ekonomskih koristi vri se stopom koja je jednaka oportunitetnoj cijeni kapitala OCK.

20

Diskontovanje ekonomskih koristi vri se po slijedeem obrascu: Edis=E/(1+r)n

Edis diskontovana vrijednost koristi E- ista vrijednost koristi r- stopa diskontovanja n-broj godina diskontovanja Eskontovanje trokova graenja vri se po slijedeem obrascu: Tgesk=Tg*(1+r)n Tgesk eskontovana vrijednost trokova graenja Tg ista vrijednost trokova graenja r- stopa eskontovanja n-broj godina eskontovanja

21

Godina 2010

Tg 170400

Tg 172104

r=1% E

Tg 202776

r=19% E

Tg 204480

r=20% E

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030

30202 30928 31654 32380 33106 33832 34558 35284 36010 36736 37462 38188 38914 39640 40366 41093 41819 42545 43271 44000

30202 30622 31033 31437 31833 32221 32602 32976 33343 33703 34056 34404 34745 35080 35409 35733 36051 36363 36670 36975 675458

30202 25989 22291 19159 16470 14275 12168 10439 8957 7669 6572 5632 4828 4129 3534 3023 2586 2211 1889 1614 203637

30202 25773 21981 18716 15993 13587 11519 9855 8374 7119 6052 5139 4362 3704 3143 2668 2261 1917 1625 1377 195299

Tabela 17. Diskontovanje i eskontovanje SV = E - T SV1% =675458- 172104 = 503354(KM) SV19% = 203637 20776= 861(KM) SV20% = 195299 204480= - 9181(KM) Dakle, dobijena vrijednost ISR = 1920%.

5.4.2 Oportunitetna cijena kapitala U naoj zemlji je utvreno da je vrijednost OCK 10%. 12 %. Kako je dobijena vrijednost interne stope rentabiliteta veca od oportunitetne cijene kapitala, moemo konstatovati da je sa ekonomskog stanovita
22

opravdano ulaganje finansijskih sredstava u sprovoenje predvienih mjera na saobraajnoj dionici Ni Dimitrovgrad.

6.ZAKLJUAK

Cilj nam je bio utvrditi da li postoje potrebe za investicionim ulaganjima na dionici Ni - Dimitrovgrad, zatim utvrditi da li e predloene mjere zaista dovesti do funkcionalnih poboljanja u uslovima odvijanja saobraaja i na kraju da li je izvoenje predloenih mjera opravdano sa ekonomske strane. U skladu sa navedenim, utvreno je da postojei kapaciteti nee kvalitetno zadovoljavati oekivane saobraajne tokove uz njihov realan rast u planskom periodu. Iz tog razloga je predloen plan mjera koje treba sprovesti sa ciljem poboljanja uslova. Utvreno je da e predloene mjere na posmatranom dijelu putne mree dovesti do zadovoljavajuih uslova odvijanja saobraaja. Konano, dobijanjem vrijednosti ISR 19-20%, to premauje OCK utvrdili smo da nije ekonomski opravdano sprovesti prijedlog mjera

Literatura

23

1. Kapacitet i nivo usluge drumskih saobraajnica Prof. dr Lj. Kuzovi dipl.inz., Saobraajni fakultet, Beograd, 2000.god 2. Vrednovanje u upravljanju razojem i eksplotacijom putne mreze Prof, dr Lj. Kuzovi dipl.inz., Saobraajni fakultet, Beograd, 1994.god 3. Utvrdjivanje potreba i opravdanosti izdvajanja tranzitnog saobraaja sa gradskih arterija izgradnjom obilaznica - Prof. dr Lj. Kuzovi dipl.inz., Saobraajni fakultet, Beograd, 1997.god

24