Sie sind auf Seite 1von 7

Die Farben geben die Faserqualitten der Nerven wieder:

sympathisch parasympathisch motorisch sensibel (/sensorisch)

Cranium, 22 Knochen 1. Cranium cerebrale (=Neurokranium) 2. Cranium faciale (=Cranium viscerale) Grenze: (knstl.) Grenze zwischen oberer Kante von Orbita und Porus acusticus externus Norma lateralis (Seitenansicht) Os temporale (Schlfenbein) a) Pars squamosa b) Pars petrosa c) Anulus tympanicus Os occipitale (Hinterhauptsbein) Os parietale (Scheitelbein) Os sphenoidale (Keilbein) Os zygomaticum (Jochbein), Processus zygomaticus, Arcus zygomaticus Os frontale (Stirnbein)

1.

2. 3. 4. 5. 6.

Norma frontalis (Frontalansicht) Os frontale 1) Pars orbitalis 2) Margo supraorbitalis (scharf) 3) Squama frantalis (Stirnschuppe) 4) Glabella (erhabenes, ebenes Feld oberhalb der Nasenwurzel) 5) Arcus superciliares (Oberaugenbrauenwlste) 6) Tubera frontalia (Stirnhcker) 7) evtl. mediale Stirnnaht: Stura frontalis persistens 8) Ala major, Ala minor (Os sphenoidale) 9) Fissura orbitalis superior Norma occipitalis (Ansicht von hinten) Squama occipitalis (Schuppe des Hinterhauptsbeines) 1.1 Protuberantia occipitalis externa (etwa im Zentrum) 1.2 Linea nuchae superior (von der Protuberantia occipitalis externa im Bogen lateralwrts) 1.3 Linea nuchae suprema (von Proturberantia occipitalis externa im Bogen lateralwrts) 1.4 grenzen oberes, dreieckiges Feld ab: Planum occipitale, Oberschuppe 1.5 brig bleibendes, unteres, viereckiges Feld: Planum nuchale, Unterschuppe 1.6 innerhalb des Planum nuchale: Crista occipitalis externa, Linea nuchae inferior 1.7 -> 4 Felder (fr Ansatz der krftigen Nackenmuskulatur) Pars petrosa (Os temporale) Os paritale Schdelbasis, innen wird gebildet von: 1) Os frontale 2) Os ethmoidale (Siebbein) 3) Os sphenoidale 4) 2 x Os temporale 5) {2x Os sphenoidale} 6) Os occipitale

2 3

Die Farben geben die Faserqualitten der Nerven wieder:

sympathisch parasympathisch motorisch sensibel (/sensorisch) drei Schdelgruben: 1 Fossa cranii anterior (Pars orbitalis (Dach der Augenhhle), Corpus & Alae minores ossis sphenoidalis, Lamina cribrosa), unpaares Mittelfeld und paarige Seitenflche (Dach der Orbita) 1.1 Mittelfeld 1.1.1 Foramen caecum, blind beim Kind hufig Verbindung zur Nasenhhle, V. emissaria 1.1.2 Crista galli (Befestigung fr Falx cerebri) 1.1.3 Lamina cribrosa, Nn. olfactorii, A. ethmoidalis anterior tritt in die Schdelhhle ein, gibt hier die A. meningea anterior und tritt dann wieder in die Nasenhhle. 1.1.4 Corpus ossis sphenoidalis 1.2 seitliche Flchen 1.2.1 Partes orbitales des Os frontale 1.2.2 Alae minores des Os sphenoidale 1.2.3 Impresiones digitatae 1.2.4 Processus clinoideaus anterior (in den die Ala minor des Os sphenoidale ausluft; stumpf) 2 Fossa cranii media (reicht vom scharfen Rand der Ala minor (Os sphenoidale) bis zur oberen Kante der Felsenbeinpyramide: Margo superior partis petrosae. 2.1 unpaares Mittelfeld 2.1.1 Canalis opticus 2.1.1.1 N. opticus 2.1.1.2 A. ophtalmica 2.2 Sella turcica 2.2.1 Processus clinoidei medii 2.2.2 Dorsum sellae (Rckwand des Sattels) 2.2.2.1 Processus clinoidei posteriores (gehen seitlich ab) 2.2.3 Boden nur dnne Lamelle, unter der die Keilbeinhhle liegt. Operationsweg! 2.3 seitliche Gruben 2.4 Ala major (Os sphenoidale) 2.5 Facies anterior partis petrosae (voderere Flche der Felsenbeinpyramide) 2.6 Pars squamosa ossis temporalis 2.7 Fissura orbitalis superior (dreieckig, zwischen Ala minor major) 2.7.1 Nn. ophtalmicus 2.7.2 N. trochlearis 2.7.3 N. oculomotorius 2.7.4 N. abducens 2.7.5 V. ophtalmica superior (aus der Orbita zum Sinus cavernosus) 2.8 Foramen rotundrum (durchbohrt Wurzel d. Ala major) 2.8.1 N. maxillaris (zur Flgelgaumengrube) 2.9 Foramen ovale 2.9.1 N. mandibularis (auen gibt er den Ramus meningeus ab, der durch das Foramen spinosum wieder in den Schdel zur Dura zieht.) 2.10 Foramen spinosum (durchbohrt hintersten Zipfel (Spina) der Ala major) 2.10.1 A. meningea media (aus A. maxillaris) 2.10.2 Ramus meningeus N. mandibularis (von auen in die Schdelhhle) 2.11 Foramen lacerum (unscharf begrenzt, zwischen Margo posterior der Ala major und der Spitze der Pars petrosa, in vivo faserknorpelig verschlossen!) 2.12 Fissura sphenopetrosa (seitl. Auslufer des Foramen lacerum) 2.12.1 N. petrosus major superficialis 2.12.2 N. petrosus minor (beide zur ueren Schdelbasis) 2.13 Canalis caroticus (direkt hinter dem Foramen lacerum, in der Spitze der Pyramide) 2.13.1 A. carotis interna, erzeugt Sulcus caroticus 2.14 Hiatus canalis n. petrosi minoris (zur Fissura sphenopetrosa) (Grohirnflche der Pyramide, Sulcus nervi petrosi minoris zur Fissura sphenopetrosa 2.15 Hiatus canalis n. petrosi majoris (zur Fissura sphenopetrosa) liegt unmittelbar hinter Hiatus canalis n. petrosi minoris. Hier tritt der N. petrosus major (aus N. facialis bzw. N. intermedius) in die Schdelhhle ein, verluft im Sulcus nervi petrosi majoris zur Fissura sphenopetrosa, wo er nach auen gelangt.

Die Farben geben die Faserqualitten der Nerven wieder:

sympathisch parasympathisch motorisch sensibel (/sensorisch)

Fossa cranii posterior, begrenzt durch das Dorsum sellae, durch von vorn-medial nach dorsal-lateral verlaufende Felsenbeinkante und durch Sulcus sinus transversi (Befestigung fr Tentorium cerebelli). 3.1 Mittelstck 3.1.1 Clivus (von Sella turcica zum Foramen magnum sanft abfallender Abhang) gebildet von: Corpus des Os sphenoidale, Pars basilaris des Os occipitale Am Rande des Clivus: Sulcus sinus petrosi inferioris (beidseitig/2x) Auf dem Clivus liegt die Medulla oblongata. 3.2 seitliche Gruben 3.2.1 Nehmen die Hemisphren des Kleinhirns auf. 3.2.2 Crista occipitalis interna (Leiste in der Mittelline, die beide Gruben hinten trennt und zur Protuberantia occipitalis interna verluft) 3.2.3 Protuberantia occipitalis interna 3.2.4 Sulcus sinus transversi (zieht von der Protuberantia occipitalis interna zur Felsenbeinpyramide, wo er in den Sulcus sinus sigmoidei bergeht (wendet sich zum Foramen jugulare). 3.3 Foramen jugulare 3.3.1 (liegt zwischen Felsenbein und der Pars lateralis des Os occipitale.) 3.3.2 Incisura jugularis (auf beiden Knochen), begrenzen das Foramen jugulare 3.3.3 Processus intrajugulares, oft Begrenzung in ein 3.3.3.1 kleines vorderes Loch: 3.3.3.1.1 Sinus petrosus inferior 3.3.3.1.2 N. glossopharyngeus 3.3.3.1.3 N. vagus 3.3.3.1.4 N. accessorius 3.3.3.2 greres hinteres Loch: 3.3.3.2.1 V. jugularis interna 3.3.4 Canalis hypoglossi (oberhalb: tuberculum jugulare) 3.3.5 Foramen magnum (begrenzt von den Partes laterales des Os occipitale) 3.4 Facies posterior der Felsenbeinpyramide 3.4.1 Porus acusticus internus, der in den Meatus acusticus internus (innerer Gehrgang) fhrt. 3.4.1.1 Nn. facialis 3.4.1.2 N. intermedius 3.4.1.3 N. vestibulocochlearis 3.4.1.4 A. labyrinthi (aus A. basilaris) 3.4.1.5 V. labyrinthi (alle ins Felsenbein) Die uere Schdelbasis hinterer Teil 1.1 wird von der Auenflche des Os occipitalis gebildet 1.2 Pars basilaris (vor dem Foramen magnum) 1.2.1 Tuberculum pharyngeum (flach, in der Mitte, zur Anheftung der Pharynx) 1.3 Partes laterales (seitlich vom Foramen magnum) 1.3.1 Condyli occipitales (Gelenk mit Atlas) 1.3.2 dahinter: Canalis condylaris: Emissarium 1.3.3 Incisura jugularis (Einkerbung) 1.3.4 Processus intrajugularis (Teilung des Foramen jugulare in zwei Teile, s.o.) 1.3.5 Canalis hypoglossi 1.4 Squama des Os occipitalis (hinter dem Foramen magnum) 1.4.1 Protuberantia occipitalis externa 1.4.2 Linea nuchae superiores 1.4.3 Crista occipitalis externa 1.4.4 Linea nuchae inferiores mittlerer Teil 2.1 wird vom Keilbein und den beiden Os temporale gebildet. 2.2 Facies inferior des Os temporale (schiebt sich zwischen Os occipitale und Os sphenoidale)

Die Farben geben die Faserqualitten der Nerven wieder:

sympathisch parasympathisch motorisch sensibel (/sensorisch) Fossa jugularis (mchtige Aushhlung der Facies inferior: Bulbus superior venae jugularis) 2.2.2 in der Tiefe dieser Grube: Canaliculus mastoideus: Ramus auricularis nervi vagi 2.2.3 medial vorn vor der Fossa jugularis: Canalis caroticus: A. carotis interna 2.2.4 zwischen Fossa jugularis und Canalis caroticus: Fossula petrosa, darin uere ffnung des Canalicus tympanicus: N. tympanicus 2.2.5 dahinter kleine dreieckige Grube mit Apertura externa canaliculi cochlae 2.2.6 Processus styloideus (lateral von der Fossa jugularis) 2.2.7 Vagina processus styloidei (Scheide, in der der Anfangsteil des Processus steckt), wird gebildet vom Boden der Paukenhhle und der Pars tympanica des Os temporale 2.2.8 Foramen stylomastoideum: N. facialis (hinter dem Processus styloideus) 2.2.9 Processus mastoideus (lateral vom Foramen stylomast.; WARZENFORTSATZ) 2.2.10 Incisura mastoidea (an seiner medialen Seite, Ursprung fr den Venter posterior m digastrici) 2.2.11 Sulcus a. occipitalis (weiter medial) 2.2.12 Foramen mastoideum (gro, hinter dem Processus mastoideus) 2.2.13 Meatus acusticus externus osseus (uerer Gehrgang) 2.2.13.1 Pars tympanica ossis temporalis bildet Boden und Seitenwnde 2.2.13.2 Pars tympanica wird von der Pars squamosa durch einen scharfen Knochenspan getrennt 2.2.13.3 Fissura pterotympanica: Chorda tympani (Austritt; auch GLASERsche Spalte) 2.2.13.4 Fissura pterosquamosa 2.2.14 Canalis musculotubarius (Mndung, vor dem Canalis caroticus) 2.2.14.1 Septum canalis musculotubarii 2.2.14.2 Semicanalis m. tensoris tympani 2.2.14.3 Semicanalis tubae auditivae 2.2.15 Fossa mandibularis in der Pars squamosa des Os temporale Die Nachbarschaft der Fossa mandibularis zum Gehrgang erklrt, da der Meatus acusticus beim Sturz brechen kann. 2.2.16 Tuberculum articulare (an der Wurzel des Processus zygomaticus) Os sphenoidale 2.3.1 Corpus 2.3.2 Alae majores (ausgezogen zur Spina ossis sphenoidalis) 2.3.2.1 Foramen spinosum 2.3.2.1.1 A. meningea media 2.3.2.1.2 R. meningeus n. mandibularis 2.3.2.2 Foramen ovale 2.3.2.2.1 N. mandibularis 2.3.3 Processus pterygoidei (Flgelfortstze) 2.3.3.1 ziehen an der Grenze von Copus und Alae majores nach unten weg 2.3.3.2 Lamina medialis (bindegewebig vorgebildet) 2.3.3.2.1 Hamulus (M. tensor veli palatini) 2.3.3.3 Lamina lateralis (knorpelig vorgebildet) 2.3.3.4 Fossa pterygoidea (Ursprung M. pterygoideus medialis) 2.3.3.5 Canalis pterygoideus: 2.3.3.5.1 N. petrosus major 2.3.3.5.2 N. petrosus profundus (beide in die Fossa pterygopalatina) 2.3.3.5.3 kleine Arterie 2.3.3.6 Fossa scaphoidea (an der Wurzel der Lamina medialis, Ursprung: M. tensor vali palatini) 2.3.4 Pflugscharbein am Corpus befestigt 2.2.1

2.3

N. trigeminus (V) Radix sensoria, Radix motoria Ganglion trigeminale 1. N. ophtalmicus Verluft in der Wand des Sinus cavernosus (R. tentorii zum Tentorium cerebelli), betritt mit seinen 3 sten durch die Fissura orbitalis superior die Augenhhle (Augenhhle, oberes Augenlied, Stirn, vorderer Teil der Augenhhle).

Die Farben geben die Faserqualitten der Nerven wieder:

sympathisch parasympathisch motorisch sensibel (/sensorisch) a) N. lacrimalis Trnennerv, verluft am lateralen Rand der Orbita, nimmt in seinem Verlauf durch den Ramus communicans cum n. zygomatico sekretorische (parasympathische) Fasern fr die Trnendrse aus dem N. intermedius auf, gibt Fasern zur Trnendrse ab, zieht dann mit den sensiblen Fasern weiter zum oberen Augenlid, Haut und Bindehaut am lateralen Augenwinkel. b) N. frontalis Stirnnerv, verluft unmittelbar auf dem Dach der Orbita auf M. levator palpebrae superioris. 1) N. supraorbitalis aa) Ramus lateralis, durch Foramen/Incisura supraorbitalis bb) Ramus medialis, durch Foramen/Incisura frontale zur Haut und Bindehaut des oberen Augenlides c) N. nasociliaris Nasenaugennerv, verluft ber den N. opticus zur medialen Wand der Orbita. 1) Ramus communicans cum ganglio ciliari Fhrt ber das Ganglion ciliare (ohne Umschaltung) zum Augapfel. 2) Nn. ciliares longi Ziehen direkt zum hinteren Pol des Augapfels. 3) N. ethmoidalis posterior Gelangt durch das Foramen ethmoidale posterius zur Schleimhaut der hinteren Siebbeinzellen. 4) N. ethmoidalis anterior Zieht durch das Foramen ethmoidale anterius in die Schdelhhle und von dort durch die Lamina cribrosa zur Nasenhhle. aa) Rami nasales laterales, zur Seitenwand der Nasenhhle bb) Rami nasales mediales, zur Nasenscheidewand cc) Ramus nasalis externus, steigt an Rckflche des Os nasale abwrts, gelangt an der Grenze zw. kncherner und knorpeliger Nase zur Haut der ueren Nase bis zur Nasenspitze. 5) N. infratrochlearis Verluft unterhalb der Trochlea des M. obliquus oculi superior, verbindet sich mit N. supratrochlearis. Rami palpebrales, versorgt Oberlid, medialen Augenwinkel und Trnensack. 2. N. maxillaris gelangt durch das Foramen rotundrum in die Fossa pterygopalatina, erreicht durch die Fissura orbitalis inferior am Boden der Augenhhle den Canalis infraorbitalis, endet dann als N. infraorbitalis im Gesicht. Breitet sich im Bereich des Oberkiefers und der ihn deckenden Weichteile aus. a) R. meningeus Vor dem Austritt aus der Schdelhhle zur Dura. b) N. zygomaticus Verlt den Stamm in der Flgelgaumengrube, zieht durch die Fissura orbitalis inferior an die laterale Wand der Augenhhle. 1) R. zygomaticotemporalis Oberer Zweig, schickt durch eine Anastomose sekretorische (parasympathische) Fasern aus dem N. intermedius ber den N. lacrimalis zur Trnendrse und zieht durch das Foramen zygomaticotemporale zur Haut der Schlfe. 2) R. zygomaticofacialis Unterer Zweig, zieht durch das Foramen cygomaticofaciale zur Haut der Wange und des lateralen Augenwinkels.

Die Farben geben die Faserqualitten der Nerven wieder:

sympathisch parasympathisch motorisch sensibel (/sensorisch) c) Nn. pterygopalatini Ziehen direkt oder indirekt (ber das Ganglion pterygopalatinum), wo sich ihnen sekretorische (parasympathische) Fasern anlagern. 1) Rami orbitales 2-3 Zweige, ziehen durch die Fissura orbitalis inferior zur Augenhhle und von dort zur Keilbeinhhle, zu den hinteren Siebbeinzellen und zur Optikusscheide. 2) Rami nasales posteriores superiores laterales 6-10 feine Zweige, laufen durch das Foramen sphenopalatinum zum hinteren Teil der lateralen Nasenwand und zum oberen Teil des Schlundes. 3) Rami nasales posteriores superiores mediales 2-3 feine Zweige, zum hinteren Teil der Nasescheidewand, N. nasopalatinus auf dem Septum zum Canalis incivus und gelangt in ihm zum vorderen Teil der Schleimhaut des Gaumens. 3) Nn. palatini meist 3 Zweige, ziehen durch den Canalis palatinus major abwrts zum Gaumen. aa) N. palatinus major durch das Foramen palatinum majus zum harten Gaumen (Schleimhaut, Drsen, Zahnfleisch). Rr. nasales posteriores inferiores zur unteren Nasenmuschel. bb) Nn. palatini minores durch die Canali & Foramina nn. palatini minores zur Gaumenmandel und zur Schleimhaut des weichen Gaumens. d) Rami alveolares superiores posteriores ? meist 2, gehen vom Stamm vor dem Eintritt in Orbita ab, ziehen am Tuber maxillae abwrts, gelangen durch die Foramina alveolaria zum lateralen, hinteren Teil der Kiefernhhlenschleimhaut und bilden mit dem mittleren Ast den Plexus dentalis superior, versorgen die 3 Molaren und das Zahnfleisch. e) N. infraorbitalis Endast. Gelangt durch die Fissura orbitalis inferior in den Canalis infraorbitalis und durch das Foramen infraorbitale zum Gesicht. Im Kanal gibt er ab: 1) R. alveolaris superior medius Zieht ber den Plexus dentalis superior zu den Prmolaren und zum Zahnfleisch. 2) Rami alveolares superiores anteriores Ast zur Nasenhhle, zieht dann zum Dens cani, Dens incisiva und Zahnfleisch. Endste im Gesischt: 1) Rami palpebrales inferiores zur Haut des unteren Augenliedes. 2) Rami nasales externi zur Haut der ueren Nase. 3) Rami nasales interni zur Schleimhaut der Nasenhhle, vorderer Teil. 4) Rami labiales superiores zur Haut und Schleimhaut der Oberlippe und zum angrenzenden Zahnfleisch. 3. N. mandibularis Ist sensibel und nimmt Radix motoria des Trigeminus auf. Er gelangt durch das Foramen ovale heraus, versorgt motorisch alle Kaumuskeln und Mundbodenmuskeln (Venter anterior des M . digastricus und M. mylohyoideus), sensibel die Schleimhaut der Mundhhle (auer Gaumen und hinteren Teil der Zunge), Haut, Zhne und Zahnfleisch im Bereich der Mandibula. Unmitellbar hinter dem Foramen ovale teilt er sich in einen vorderen schwcheren, motorischen Ast und einen hinteren strkeren, sensiblen Ast. a) Ramus meningeus Zieht durch das Foramen spinosum rcklufig zur Dura mater. Aus dem vorderen, vorwiegend motorischen Ast: b) N. massetericus Durch die Incisura mandibulae zum M. masseter und feine Fden zum Kiefergelenk. c) Nn. temporales profundi, ein vorderer und hinterer Ast zum M. temporalis. d) N. pterygoideus lateralis, zum M. pterygoideus lateralis. e) N. pterygoideus medialis, zum M. pterygoideus medialis. Er gibt direkt oder ber das Ganglion oticum ab: 1. Ramus zum M. tensor veli palatini. 2. Ramus zum M. tensor tympani. [Strungen des Gehrs bei Erkrankungen des N. trigeminus!]

Die Farben geben die Faserqualitten der Nerven wieder:

sympathisch parasympathisch motorisch sensibel (/sensorisch) f) N. buccalis Der Wangennerv. Tritt zwischen den beiden Kpfen des M. pterygoideus lateralis auf die Auenflche des M. buccinator, schickt durch ihn Zweige zur Wangenschleimhaut, bukkalem Zahnfleisch, zur Haut der Wange und verzweigt sich bis zum Mundwinkel. Aus dem hinteren, vorwiegend sensiblen Ast: g) N. auriculotemporalis Nimmt am Ganglion oticum parasympathische Fasern auf. (Der Weg: N. glossopharyngeusN. tympanicusN. petrosus minor) Umfat schlingenartig die A. meningea media, zieht nach hinten zum Collum mandibulae und wendet sich vor dem ueren Gehrgang aufwrts zur Haut der Schlfengegend. 1. N. meatus acustici externi ? Zwei feine Zweige, zum ueren Gehrgang. zarter R. membranae tympani zum Trommelfell. 2. Rami parotidei zur Glandula parotis. 3. Rami communicantes cum nervo faciali Meist zwei Verbindungen zum N. facialis, ber die die parasympathischen Fasern aus dem Ganglion oticum dem N. facialis bergeben werden. 4. Nn. auriculares anteriores fr die konkave Auenflche der Ohrmuschel. 5. Rami temporales superficiales Endste. Fr die Haut der Schlfengegend. f) N. lingualis Zungennerv, sensibel. Er gelangt zwischen M. pterygoideus lateralis und medialis an die Innenflche des Ramus mandibulae, geht hier die Verbindung zur Chorda Tympani ein: Geschmacksfasern von der Zunge, ber die Anastomose mit dem Ganglion submandibulare parasympathische (sekretorische) Fasern fr die Glandula sublingularis und Glandula submandibularis. Steigt vor dem N. alveolaris inferior abwrts, wendet sich im Bogen oberhalb der Glandula submandibularis und des M. mylohyoideus zum Seitenrand der Zunge. 1. Rami isthmi faucium, ste zur Schlundenge und zur Gaumenmandel. 2. Verbindung mit der Chorda tympani. 3. Zweige zum Ganglion submandibulare (parasympathische und sensible Fasern fr die Glandula submandibulare). 4. Rami communicantes cum n. hypoglosso (motorische Fasern aus dem N. hypoglossus fr die Zungenmuskeln). 5. N. sublingualis zur Glandula sublingualis und angrenzender Mundschleimhaut. 6. N. alveolaris inferior Steigt hinter dem N. lingualis an der Innenflche des Ramus mandibulae abwrts bis zum Foramen mandibulae. aa) N. mylohyoideus, verluft an der Innenflche des Unterkiefers zum M. mylohyoideus und zum Venter anterior m. digastrici. bb) Plexus dentalis inferior, wird innerhalb des Kanals gebildet. ) Rami dentales inferiores zu den Unterkieferzhnen. ) Rami gingivales inferiores zum Zahnfleisch. cc) N. mentalis, der Kinnerv, zieht durch das Foramen mentale. ) Rami mentales, zur Haut des Kinnes. ) Rami labiales inferiores, zur Unterlippe.

Das könnte Ihnen auch gefallen