KODEKS PRAWA KANONICZNEGO 1983

KSIGA I NORMY OGLNE

Kan. 1 - Kanony tego Kodeksu dotycz jedynie Kocioa aciskiego. Kan. 2 - Kodeks zazwyczaj nie okrela obrzdw, jakie naley zachowa w sprawowaniu czynnoci liturgicznych, dlatego obowizujce dotychczas przepisy liturgiczne zachowuj swoj moc, chyba e ktre z nich s przeciwne kanonom Kodeksu. Kan. 3 - Kanony Kodeksu nie odwouj ani te nie zmieniaj umw zawartych przez Stolic Apostolsk z krajami lub innymi spoecznociami politycznymi. Zachowuj one przeto swoj dotychczasow moc, chociaby nawet byy przeciwne przepisom tego Kodeksu. Kan. 4 - Prawa nabyte oraz przywileje udzielone dotychczas przez Stolic Apostolsk osobom fizycznym lub prawnym, a bdce w uyciu i nie odwoane, pozostaj nienaruszone, chyba e kanony tego Kodeksu wyranie je odwouj. Kan. 5 - 1. Istniejce dotychczas zwyczaje przeciwne przepisom niniejszych kanonw - tak powszechne, jak i partykularne - zostaj cakowicie zniesione i w przyszoci nie dopuszcza si do ich wznowienia, jeli zostay odrzucone przez kanony obecnego Kodeksu. Rwnie pozostae naley uwaa za zniesione, chyba e Kodeks wyranie co innego zastrzega, albo s one stuletnie lub niepamitne - mog by tolerowane, jeli zdaniem ordynariusza nie da si ich usun ze wzgldu na okolicznoci miejsca i osb. 2. Zachowuje si istniejce dotychczas zwyczaje obok prawa, tak powszechne, jak i partykularne. Kan. 6 - 1. Z chwil wejcia w ycie niniejszego Kodeksu, zostaj zniesione: 1 Kodeks Prawa Kanonicznego promulgowany w 1917 roku;

2 rwnie inne ustawy, powszechne lub partykularne, przeciwne przepisom obecnego Kodeksu, chyba e odnonie do partykularnych co innego wyranie zastrzeono; 3 jakiekolwiek ustawy karne - tak powszechne, jak i partykularne wydane przez Stolic Apostolsk, chyba e zostay wczone do tego Kodeksu; 4 wreszcie pozostae powszechne ustawy dyscyplinarne, ktre dotycz spraw w caoci regulowanych obecnym Kodeksem. 2. Jeli kanony niniejszego Kodeksu zawieraj stare prawo, winny by interpretowane z uwzgldnieniem rwnie kanonicznej tradycji.

Tytu I USTAWY KOCIELNE Kan. 7 - Ustawa powstaje z chwil jej promulgowania. Kan. 8 - 1. Powszechne ustawy kocielne s promulgowane przez zamieszczenie w organie urzdowym Actorum Apostolicae Sedis, chyba e w poszczeglnych przypadkach zosta przepisany inny sposb promulgowania. Uzyskuj moc prawn wycznie po upywie trzech miesicy od dnia, ktrym numer Akt jest oznaczony, chyba e z natury rzeczy wi od razu albo w samej ustawie zosta specjalnie i wyranie okrelony krtszy lub duszy okres nieobowizywalnoci. 2. Ustawy partykularne s promulgowane w sposb okrelony przez prawodawc i zaczynaj obowizywa po miesicu od dnia promulgacji, chyba e w samej ustawie okrelono inny termin. Kan. 9 - Ustawy odnosz si do przyszoci nie do przeszoci, chyba e zastrzega si w nich wyranie o rzeczach przeszych. Kan. 10 - Jedynie te ustawy naley uzna za uniewaniajce lub uniezdalniajce ktre wyranie postanawiaj, e akt jest niewany, albo osoba niezdolna. Kan. 11 - Ustawom czysto kocielnym podlegaj ochrzczeni w Kociele katolickim lub do niego przyjci, ktrzy jednak posiadaj wystarczajce uywanie rozumu oraz - jeli ustawa czego innego wyranie nie zastrzega - ukoczyy sidmy rok ycia. Kan. 12 - 1. Ustawom powszechnym podlegaj na caym wiecie wszyscy dla ktrych zostay wydane. 2. Spod ustaw powszechnych, ktre nie obowizuj na okrelonym terytorium, s wyjci wszyscy, ktrzy na tym terytorium aktualnie przebywaj.

 3. Ustawy wydane dla okrelonego terytorium wi tych dla ktrych zostay wydane i ktrzy posiadaj na nim stae lub tymczasowe zamieszkanie oraz rwnoczenie aktualnie na nim przebywaj, z zachowaniem przepisu kan. 13. Kan. 13 - 1. O ile nie stwierdzi si czego innego, ustawy partykularne posiadaj charakter terytorialny nie za personalny. 2. Podrni nie s zwizani: 1 ustawami partykularnymi wasnego terytorium, jak dugo poza nim przebywaj, chyba e ich przekroczenie powoduje szkod na wasnym terytorium albo ustawy maj charakter personalny; 2 ani ustawami terytorium na ktrym przebywaj z wyjtkiem tych, ktre zaradzaj porzdkowi publicznemu albo okrelaj formalnoci aktw, albo dotycz rzeczy nieruchomych, pooonych na tym terytorium 3. Tuacze podlegaj ustawom - tak powszechnym, jak i partykularnym - obowizujcym w miejscu przebywania. Kan. 14 - W wtpliwoci prawnej, ustawy nie obowizuj, nawet uniewaniajce i uniezdalniajce. Natomiast w wtpliwoci faktycznej, ordynariusze mog od nich dyspensowa byleby - gdy idzie o dyspens zastrzeon - zwyka jej udziela wadza, ktrej jest zarezerwowana. Kan. 15 - 1. Ignorancja lub bd dotyczce ustaw uniewaniajcych lub uniezdalniajcych, nie przeszkadzaj ich skutkom, chyba e co innego jest wyranie postanowione. 2. Nie domniemywa si ignorancji lub bdu odnonie do ustawy, kary, albo odnonie do faktu wasnego czy cudzego notorycznego; natomiast domniemywa si to odnonie do faktu cudzego nienotorycznego, dopki co przeciwnego nie zostanie udowodnione. Kan. 16 - 1. W sposb autentyczny ustawy interpretuje prawodawca oraz ten, komu on zleci wadz autentycznego interpretowania. 2. Interpretacja autentyczna, dokonana w formie ustawy posiada tak sam moc co ustawa i wymaga promulgacji; jeli tylko wyjania sowa ustawy same w sobie pewne wtedy dziaa wstecz. Gdy ustaw zawa lub poszerza albo tumaczy wtpliw, nie dziaa wstecz. 3. Interpretacja za dokonana w formie wyroku sdowego lub aktu administracyjnego w poszczeglnej sprawie, nie ma mocy ustawy i wie jedynie osoby oraz dotyczy spraw, dla ktrych zostaa wydana. Kan. 17 - Ustawy kocielne naley rozumie wedug wasnego znaczenia sw, rozwaanego w tekcie i kontekcie. Jeli pozostaje ono wtpliwe i niejasne, naley uwzgldni miejsca paralelne, gdy takie s, cel i okolicznoci ustawy oraz myl prawodawcy.

Kan. 18 - Ustawy, ktre ustanawiaj kary, ograniczaj swobodne wykonywanie uprawnie albo zawieraj wyjtek od ustawy, podlegaj cisej interpretacji. Kan. 19 - Jeli w okrelonej sprawie brak wyranej ustawy, powszechnej lub partykularnej, albo prawa zwyczajowego sprawa z wyjtkiem karnej - winna by rozstrzygnita z uwzgldnieniem ustaw wydanych w podobnych sprawach, oglnych zasad prawnych z zachowaniem susznoci kanonicznej, jurysprudencji, praktyki Kurii Rzymskiej oraz powszechnej i staej opinii uczonych. Kan. 20 - Pniejsza ustawa uchyla wczeniejsz lub j zmienia, jeli wyranie to postanawia albo jest jej wprost przeciwna, albo porzdkuje w caoci przedmiot dawnej ustawy. Jednake ustawa powszechna nie zmienia prawa partykularnego lub specjalnego, chyba e co innego jest w prawie wyranie zastrzeone. Kan. 21 - W wtpliwoci nie domniemywa si, e ustawa poprzednia zostaa odwoana, lecz ustawy pniejsze naley odnie do poprzednich i wedle monoci z nimi uzgodni. Kan. 22 - Ustawy pastwowe, do ktrych odsya prawo kocielne, naley zachowa w prawie kanonicznym na ile nie s przeciwne prawu Boemu i o ile prawo kanoniczne czego innego nie zastrzega.

Tytu II ZWYCZAJ Kan. 23 - Tylko ten zwyczaj wprowadzony przez wsplnot wiernych posiada moc prawa, ktry zosta zatwierdzony przez prawodawc, zgodnie z kanonami niej zamieszczonymi. Kan. 24 - 1. aden zwyczaj przeciwny prawu Boemu nie moe uzyska mocy prawa. 2. Nie moe te uzyska mocy prawa zwyczaj przeciwny prawu kanonicznemu albo powstay obok niego, jeli nie jest rozumny. Nie jest za rozumny zwyczaj wyranie przez prawo odrzucony. Kan. 25 - Tylko ten zwyczaj uzyskuje moc ustawy, ktry jest zachowywany z zamiarem wprowadzenia prawa przez wsplnot zdoln przynajmniej do jego przyjcia. Kan. 26 - Jeli nie uzyska specjalnego zatwierdzenia kompetentnego prawodawcy, zwyczaj przeciwny obowizujcemu prawu kanonicznemu oraz zwyczaj obok prawa kanonicznego jedynie wtedy otrzymuje moc prawa, gdy jest zachowywany zgodnie z prawem w sposb cigy przez penych lat trzydzieci. Natomiast przeciwny ustawie kanonicznej, ktra zawiera klauzul

zabraniajc przyszych zwyczajw tylko wtedy moe przeway, gdy jest stuletni albo niepamitny. Kan. 27 - Zwyczaj jest najlepsz interpretacj ustaw. Kan. 28 - Z zachowaniem przepisu kan. 5, zwyczaj czy to przeciwny prawu, czy obok niego, zostaje odwoany przez zwyczaj przeciwny lub ustaw. Jeli jednak o nich wyranie nie wspomina, ustawa nie odwouje zwyczajw stuletnich lub niepamitnych, ani te ustawa powszechna nie odwouje zwyczajw partykularnych.

Tytu III DEKRETY OGLNE ORAZ INSTRUKCJE

Kan. 29 - Dekrety oglne, wydawane przez kompetentnego prawodawc dla wsplnoty zdolnej do przyjcia prawa i zawierajce oglne przepisy, s ustawami we waciwym znaczeniu i rzdz si przepisami kanonw o ustawach. Kan. 30 - Kto posiada jedynie wadz wykonawcz, nie moe wyda dekretu oglnego, o ktrym w kan. 29, chyba e w poszczeglnych wypadkach zostanie mu wyranie udzielona zgodnie z prawem przez kompetentnego prawodawc, z zachowaniem warunkw okrelonych w akcie jej udzielenia. Kan. 31 - 1. Oglne dekrety wykonawcze, w ktrych mianowicie dokadniej okrela si sposoby zastosowania ustawy albo przynagla si jej zachowanie, mog wydawa - w ramach wasnej kompetencji - posiadajcy wadz wykonawcz. 2. Co do promulgacji i okresu nieobowizywalnoci dekretw, o ktrych w 1, naley zachowa postanowienia kan. 8. Kan. 32 - Oglne dekrety wykonawcze obowizuj podlegajcych ustawom, ktrych sposoby wykonania dekrety te okrelaj lub przynaglaj wykonanie. Kan. 33 - 1. Oglne dekrety wykonawcze, chociaby byy wydane w formie dyrektoriw lub dokumentw o innej nazwie, nie zmieniaj ustaw, a ich przepisy ustawom przeciwne s pozbawione wszelkiej mocy. 2. Dekrety te trac moc na skutek odwoania wyranego lub poredniego, dokonanego przez kompetentn wadz, jak rwnie z chwil wyganicia ustawy, dla wykonania ktrej zostay wydane. Nie wygasaj natomiast z ustaniem wadzy wydajcego, chyba e co innego wyranie zastrzeono. Kan. 34 - 1. Instrukcje, ktre mianowicie wyjaniaj przepisy ustaw oraz rozwijaj i okrelaj racje, ktre naley uwzgldni przy

ich zachowaniu, s dane na uytek tych, ktrzy maj si troszczy o wprowadzenie ustaw w ycie i obowizuj ich w wykonywaniu ustaw. Wydaj je zgodnie z prawem w granicach swojej kompetencji ci, ktrzy posiadaj wadz wykonawcz. 2. Postanowienia instrukcji nie zmieniaj ustaw. Jeli za ktre z nich nie dadz si pogodzi z przepisami ustaw, s pozbawione wszelkiej mocy. 3. Instrukcje trac moc nie tylko przez odwoanie wyrane lub porednie przez kompetentn wadz, ktra je wydaa, lub wysz, lecz take przez wyganicie ustawy, dla ktrej wyjanienia czy wprowadzenia jej w ycie, zostay wydane.

Tytu IV POSZCZEGLNE AKTY ADMINISTRACYJNE

Rozdzia I

NORMY WSPLNE

Kan. 35 - Poszczeglny akt administracyjny - a wic dekret, nakaz czy reskrypt - moe by wydany przez posiadajcego wadz wykonawcz w granicach przysugujcej mu kompetencji, z zachowaniem przepisu kan. 76, 1. Kan. 36 - 1. Akt administracyjny winien by rozumiany zgodnie z waciwym znaczeniem sw i powszechnie przyjtym sposobem mwienia. W przypadku wtpliwoci akty dotyczce sporw, zagroenia lub wymierzenia kary, ograniczajce prawa osoby lub naruszajce czyje prawa nabyte albo przeciwne ustawie z korzyci dla osb prywatnych - podlegaj cisej interpretacji; wszystkie inne - szerokiej. 2. Akt administracyjny nie powinien by rozcigany na inne przypadki, poza wyranie wymienionymi. Kan. 37 Akt administracyjny dotyczcy zakresu zewntrznego powinien by wydany na pimie. Dotyczy to take wykonania tego aktu, jeli jest przewidziany wykonawca. Kan. 38 - Akt administracyjny, nawet wtedy gdy chodzi o reskrypt wydany z wasnej inicjatywy, jest pozbawiony mocy w tym, co narusza nabyte przez kogo prawo albo jest przeciwny ustawie

lub zatwierdzonemu zwyczajowi, chyba e kompetentna wadza wyranie doczya klauzul uchylajc. Kan. 39 - Warunki dodane do aktu administracyjnego tylko wtedy wymagane s do wanoci, gdy s wyraone partyku: jeli, chyba e, o ile. Kan. 40 - Wykonawca jakiego aktu administracyjnego niewanie wypenia swoje zadanie przed otrzymaniem pisma i sprawdzeniem jego autentycznoci oraz integralnoci, chyba e wadza wydajc akt przesaa mu wczeniej o tym wiadomo. Kan. 41 - Wykonawca aktu administracyjnego, ktremu powierzono samo wykonanie nie moe odmwi wykonania tego aktu, chyba e oczywistym jest, e ten akt byby niewany albo e na skutek innej wanej przyczyny nie moe on trwa lub nie zostay wypenione warunki doczone do tego aktu administracyjnego. Gdy natomiast wykonanie aktu administracyjnego wydaje si niewskazane ze wzgldu na okolicznoci osoby lub miejsca, wykonawca powinien przerwa jego wykonanie. W tych przypadkach ma obowizek natychmiast powiadomi wadz, ktra akt wydaa. Kan. 42 - Wykonawca aktu administracyjnego winien postpowa zgodnie z treci zlecenia. Niewane za jest wykonanie aktu jeeli nie wypeni istotnych warunkw podanych w pimie i nie zachowa istotnej formy postpowania. Kan. 43 - Zgodnie ze swoim roztropnym uznaniem, wykonawca moe wyznaczy swego zastpc, chyba e zastpstwo zostao zabronione albo zosta on wybrany ze wzgldu na osobiste przymioty lub oznaczono zastpc. W takich jednak wypadkach wolno wykonawcy komu innemu powierzy podjcie aktw przygotowawczych. Kan. 44 - Akt administracyjny moe by wykonany take przez nastpc wykonawcy na urzdzie, chyba e wykonanie powierzono z racji osobistych przymiotw. Kan. 45 - Jeli w wykonywaniu aktu administracyjnego wykonawca popeni jaki bd, powinien ponownie wykona ten akt. Kan. 46 - Akt administracyjny nie traci mocy z chwil ustania prawa tego, ktry go wyda, chyba e co innego wyranie w prawie zastrzeono. Kan. 47 - Odwoanie aktu administracyjnego przez inny akt administracyjny kompetentnej wadzy osiga swj skutek dopiero od momentu zgodnego z prawem powiadomienia osoby, dla ktrej by wydany.

Rozdzia II

DEKRETY I POSZCZEGLNE NAKAZY

Kan. 48 - Przez poszczeglny dekret naley rozumie akt administracyjny, wydany przez kompetentn wadz wykonawcz, w ktrym zgodnie z przepisami prawa zostaje podjta decyzja w poszczeglnym przypadku albo ma miejsce powierzenie, ktre ze swej natury nie suponuje wniesienia przez kogo proby. Kan. 49 - Poszczeglny nakaz jest dekretem, ktry jednej lub okrelonym osobom, wprost i zgodnie z prawem co poleca wykona lub czego zaniecha, przede wszystkim celem przynaglenia do zachowania ustawy. Kan. 50 - Przed wydaniem poszczeglnego dekretu, wadza powinna zebra konieczne wiadomoci i dowody, oraz - o ile to moliwe - wysucha tych, ktrych prawa mog by naruszone. Kan. 51 - Dekret powinien by wydany na pimie, z podaniem, jeli zawiera decyzj, przynajmniej oglnej motywacji. Kan. 52 - Poszczeglny dekret posiada moc tylko w sprawach ktre rozstrzyga i w odniesieniu do osb, dla ktrych zosta wydany; wie je za wszdzie, chyba e z treci wynika co innego. Kan. 53 - Jeli dekrety s sobie przeciwne, szczegowy przewaa nad oglnym w tym, co zostao wyraone szczegowo. Gdy s jednakowo szczegowe lub oglne, czasowo pniejszy odwouje wczeniejszy, w tym, w czym jest mu przeciwny. Kan. 54 - 1. Poszczeglny dekret, powierzony do realizacji wykonawcy, osiga swj skutek w momencie wykonania; poza ty od momentu powiadomienia osoby powag wydajcego decyzj. 2. Tylko wtedy mona si domaga wykonania poszczeglnego dekretu, gdy zosta zgodnie z przepisem prawa dorczony jako prawomocny dokument. Kan. 55 - Zachowujc przepisy kan. 37 i 51, gdy bardzo powana przyczyna nie pozwala na dorczenie tekstu dekretu na pimie, wtedy powiadomienie o dekrecie ma miejsce przez odczytanie temu, dla ktrego jest przeznaczony, wobec notariusza lub dwch wiadkw. Zredagowany dokument o tym fakcie winien by podpisany przez wszystkich obecnych. Kan. 56 - Powiadomienie o dekrecie ma miejsce, jeeli osoba, dla ktrej jest przeznaczony, prawnie wezwana po odbir dekretu lub wysuchanie jego treci, nie majc susznego powodu nie stawia si albo odmwia zoenia podpisu. Kan. 57 - 1. Ilekro ustawa nakazuje wyda dekret, albo osoba zainteresowana wniosa prob lub rekurs zgodnie z przepisem prawa, by otrzyma dekret, kompetentna wadza winna

zaatwi spraw w cigu trzech miesicy od otrzymania proby lub rekursu, chyba e w ustawie zosta przepisany inny termin. 2. Po upywie tego terminu - jeli nie wydano jeszcze dekretu - naley domniemywa odpowied negatywn w odniesieniu do skadania kolejnego rekursu. 3. Domniemana odpowied negatywna nie zwalnia kompetentnej wadzy od obowizku wydania dekretu, a take od obowizku naprawienia ewentualnej szkody, zgodnie z postanowieniem kan. 128. Kan. 58 - 1. Poszczeglny dekret traci swoj moc na skutek zgodnego z prawem odwoania przez kompetentn wadz, a take przez wyganicie ustawy, dla wykonania ktrej zosta wydany. 2. Kady nakaz, ktry nie zosta naoony dokumentem zgodnie z przepisami prawa, wygasa z ustaniem wadzy nakazujcego.

Rozdzia III RESKRYPTY

Kan. 59 - 1. Przez reskrypt naley rozumie akt administracyjny wydany na pimie przez kompetentn wadz wykonawcz, ktrym - zgodnie z jego natur - na czyj prob udziela si przywileju, dyspensy czy innej aski. 2. Przepisy ustanowione w odniesieniu do reskryptw maj zastosowanie take w stosunku do udzielanych ustnie zezwole i ask, chyba e stwierdza si co innego. Kan. 60 - Kady moe uzyska jakikolwiek reskrypt, jeeli mu tego wyranie nie zabroniono. Kan. 61 - Jeli nie stwierdza si czego innego, reskrypt moe by uzyskany dla drugiego, nawet niezalenie od jego zgody, i jest wany przed jego akceptacj, z zachowaniem przeciwnych klauzul. Kan. 62 - Reskrypt bez wykonawcy staje si skuteczny z chwil wydania pisma; pozostae od momentu ich wykonania. Kan. 63 - 1. Wanoci subrepcja, czyli zatajenie prawdy, co zgodnie z ustaw, stylem i wyraone do wanoci, chyba e wasnej inicjatywy. reskryptu stoi na przeszkodzie jeli w probie nie wyraono tego, praktyk kanoniczn winno by chodzi o reskrypt aski wydany z

 2. Wanoci reskryptu stoi rwnie na przeszkodzie obrepcja, czyli przedstawienie nieprawdy, jeli ani jedna z podanych przyczyn skaniajcych nie jest prawdziwa. 3. W reskryptach bez wykonawcy przyczyna skaniajca musi by prawdziwa w chwili udzielania reskryptu; w pozostaych w momencie ich wykonania. Kan. 64 - Zachowujc nienaruszone prawo Penitencjarii w odniesieniu do zakresu wewntrznego, aska, ktrej odmwia jakakolwiek dykasteria Kurii Rzymskiej, nie moe by wanie udzielona przez inn dykasteri teje Kurii lub przez inn kompetentn wadz - nisz od Biskupa Rzymskiego - bez zgody dykasterii, z ktr spraw zaczto zaatwia. Kan. 65 - 1. Zachowujc przepisy 2 i 3, nikt nie moe, bez wspomnienia o odmowie, prosi innego ordynariusza o ask, ktrej odmwi wasny ordynariusz. Po zawiadomieniu o odmowie, ordynariusz nie powinien udziela aski, bez rozwaenia racji, dla ktrych pierwszy ordynariusz jej odmwi. 2. aski nie udzielonej przez wikariusza generalnego lub wikariusza biskupiego, nie moe wanie udzieli inny wikariusz tego biskupa, nawet po rozwaeniu racji, dla ktrych poprzedni wikariusz jej odmwi. 3. Bez powiadomienia o odmowie, biskup diecezjalny niewanie udziela aski, ktrej uprzednio odmwi wikariusz generalny lub wikariusz biskupi. Natomiast po odmowie aski przez biskupa diecezjalnego wikariusz generalny lub wikariusz biskupi nie moe jej wanie udzieli bez zgody biskupa nawet po zawiadomieniu o odmowie. Kan. 66 - Nie powoduje niewanoci reskryptu bd dotyczcy nazwiska osoby, ktrej si udziela aski lub ktra wystawia reskrypt, , take dotyczcy jej miejsca zamieszkania lub sprawy, o ktr chodzi, byleby, zdaniem ordynariusza, nie byo adnej wtpliwoci co do samej osoby lub sprawy. Kan. 67 - 1. Jeli si zdarzy, e w jednej i tej samej sprawie uzyskano dwa przeciwne reskrypty, wtedy szczegowy przewaa nad oglnym, w tym, co zostao szczegowo wyraone. 2. Jeli s jednakowo szczegowe lub oglne, wczeniejszy przewaa nad pniejszym, chyba e w pniejszym wyranie zaznaczono o poprzednim, albo ten, ktry wczeniej uzyska reskrypt, dotd z niego nie korzysta podstpnie lub wskutek swego oczywistego zaniedbania. 3. W wtpliwoci czy reskrypt jest wany lub nie, naley si odnie do dawcy reskryptu. Kan. 68 - Reskrypt Stolicy Apostolskiej bez wykonawcy, tylko wtedy winien by przedstawiony ordynariuszowi proszcego, gdy

zostao to w tyme pimie nakazane albo chodzi o sprawy publiczne lub potwierdzenie warunkw. Kan. 69 - Reskrypt, w ktrym nie wyznaczono czasu jego okazania, moe by przedstawiony wykonawcy w dowolnym czasie, byleby nie byo oszustwa czy podstpu. Kan. 70 - Jeli w reskrypcie zlecono wykonawcy samo udzielenie, do niego naley zgodnie z jego roztropnym uznaniem i sumieniem udzielenie lub odmowa aski. Kan. 71 - Nikt nie ma obowizku korzysta z reskryptu udzielonego tylko dla wasnego poytku, chyba e skdind jest do tego kanonicznie zobowizany. Kan. 72 - Reskrypty udzielone przez Stolic Apostolsk, ktre wygasy, mog zosta jednorazowo dla susznej przyczyny przeduone przez biskupa diecezjalnego, jednak nie ponad trzy miesice. Kan. 73 - Ustawa przeciwna nie odwouje adnego reskryptu, chyba e co innego w samej ustawie zastrzeono. Kan. 74 - Chocia z aski udzielonej mu ustnie moe kto korzysta w zakresie wewntrznym, jednak obowizany jest udowodni j w zakresie zewntrznym, ilekro kto domaga si tego zgodnie z prawem. Kan. 75 - Jeli reskrypt zawiera przywilej lub dyspens, naley ponadto zachowa przepisy kanonw, ktre nastpuj.

Rozdzia IV PRZYWILEJE

Kan. 76 - 1. Przywilej, czyli aska udzielona dla poytku pewnych osb, fizycznych lub prawnych, szczeglnym aktem, moe by przyznany przez ustawodawc oraz przez wadz wykonawcz, ktrej prawodawca da tak wadz. 2. Stuletnie lub niepamitne domniemanie udzielenia przywileju. posiadanie wprowadza

Kan. 77 - Przywilej naley interpretowa wedug przepisu kan. 36, 1. Zawsze jednak winna by zastosowana taka interpretacja, dziki ktrej ci, ktrzy otrzymali przywilej, rzeczywicie uzyskaliby jak ask. Kan. 78 - 1. Przywilej domniemywa si jako stay, chyba e udowodni si co przeciwnego.

 2. Przywilej osobowy, ten mianowicie, ktry czy si z osob, z ni te wygasa. 3. Przywilej rzeczowy wygasa przez cakowite zniszczenie rzeczy lub miejsca. Jednake przywilej miejscowy odywa, jeli miejsce zostanie przywrcone swemu przeznaczeniu w cigu pidziesiciu lat. Kan. 79 - Przywilej ustaje drog odwoania przez kompetentn wadz zgodnie z norm kan. 47, z zachowaniem przepisu kan. 81. Kan. 80 - 1. aden przywilej nie ustaje przez zrzeczenie si, chyba e zostao ono przyjte przez kompetentn wadz. 2. Kada jednak osoba fizyczna moe si zrzec przywileju udzielonego wycznie na jej korzy. 3. Przywileju udzielonego jakiej osobie prawnej albo z racji godnoci miejsca lub rzeczy, nie mog si zrzec pojedyncze osoby. Rwnie samej osobie prawnej nie wolno si zrzec udzielonego jej przywileju, jeeli zrzeczenie przynosi szkod Kocioowi lub innym. Kan. 81 - Z ustaniem wadzy udzielajcego przywilej nie wygasa, chyba e zosta udzielony z klauzul wedug naszego uznania lub inn rwnoznaczn. Kan. 82 - Przywileje nie bdce dla drugich ciarem, nie ustaj przez niekorzystanie z nich lub uywanie przeciwne. Natomiast przywilej uciliwy dla drugich traci moc, jeeli przedawnienie nastpio zgodnie z prawem. Kan. 83 - 1. Przywilej ustaje z upywem czasu lub po wyczerpaniu przypadkw, dla ktrych zosta udzielony, z zachowaniem przepisu kan. 142, 2. 2. Ustaje rwnie, jeeli z upywem czasu - zdaniem kompetentnej wadzy - tak si zmieniy okolicznoci rzeczowe, e sta si szkodliwy albo jego uywanie niegodziwe. Kan. 84 - Kto naduywa wadzy udzielonej mu przywilejem, zasuguje na pozbawienie samego przywileju. Std te ordynariusz po bezskutecznym upomnieniu posiadacza przywileju, ktry powanie go naduywa, powinien pozbawi go przywileju, ktrego sam udzieli, a jeli przywilej zosta przyznany przez Stolic Apostolsk, ordynariusz ma obowizek powiadomi j o tym.

Rozdzia V DYSPENSY Kan. 85 - Dyspensa, czyli rozlunienie prawa czysto kocielnego w poszczeglnym wypadku, moe zosta udzielona przez tych, ktrzy posiadaj wadz wykonawcz w granicach ich kompetencji, a take przez tych, ktrym wyranie lub porednio

przysuguje wadza dyspensowania, bd moc samego prawa, bd moc zgodnej z prawem delegacji. Kan. 96 - Nie podlegaj dyspensie ustawy, o ile definiuj to, co jest istotnie konstytutywne dla instytucji albo aktw prawnych. Kan. 87 - 1. Biskup diecezjalny moe dyspensowa wiernych - ilekro uzna to za poyteczne dla ich duchowego dobra - od ustaw dyscyplinarnych, tak powszechnych, jak i partykularnych, wydanych przez najwysz wadz kocieln dla jego terytorium lub dla jego podwadnych, jednak nie od ustaw procesowych lub karnych ani od ktrych dyspensa jest specjalnie zarezerwowana Stolicy Apostolskiej lub innej wadzy. 2. Jeeli trudno jest zwrci si do Stolicy witej i rwnoczenie zwoka grozi niebezpieczestwem powanej szkody, kady ordynariusz moe dyspensowa od tyche ustaw, nawet jeeli dyspensa zarezerwowana jest Stolicy witej, jeli tylko chodzi o dyspens, ktrej ona w tych samych okolicznociach zwyka udziela, z zachowaniem przepisu kan. 291. Kan. 88 - Ordynariusz miejsca moe dyspensowa od ustaw diecezjalnych, a take, ilekro uzna, e bdzie to dla dobra wiernych, od ustaw wydanych przez synod plenarny lub prowincjalny albo przez Konferencj Episkopatu. Kan. 89 - Proboszcz i inni prezbiterzy lub diakoni nie mog dyspensowa od ustawodawstwa powszechnego i partykularnego, chyba e taka wadza byaby im wyranie udzielona. Kan. 90 - 1. Od ustawodawstwa kocielnego nie naley dyspensowa bez susznej i racjonalnej przyczyny, z uwzgldnieniem okolicznoci przypadku i wanoci ustawy, od ktrej si dyspensuje. W przeciwnym razie dyspensa jest niegodziwa a take niewana, chyba e zostaa udzielona przez prawodawc lub jego przeoonego. 2. W wtpliwoci co do wystarczalnoci przyczyny, dyspensa jest udzielona wanie i godziwie. Kan. 91 - Kto posiada wadz dyspensowania, ma prawo wykonywa j bdc take poza terytorium w stosunku do podwadnych chociaby nieobecnych na terytorium, a take jeli czego innego wyranie nie postanowiono, w stosunku do podrnych, przebywajcych aktualnie na terytorium, a rwnie wzgldem samego siebie. Kan. 92 - cisej interpretacji podlega nie tylko dyspensa, zgodnie z przepisem kan. 36, 1, lecz sama wadza dyspensowania udzielona do konkretnego przypadku. Kan. 93 - Dyspensa majca na celu zastosowanie ustaje w ten sam sposb co przywilej, a mianowicie poprzez pewne i cakowite wyganicie przyczyny skaniajcej. Tytu V

STATUTY I PRZEPISY PORZDKOWE

Kan. 94 - 1. Statuty w sensie waciwym oznaczaj zarzdzenia wydawane zgodnie z prawem w zespoach osb lub rzeczy, a okrelajce ich cel, konstytucj, zarzd i sposoby dziaania. 2. Statutami zespou osb zobowizane s tylko osoby, bdce ich czonkami zgodnie z prawem; statutami zespou rzeczy, ci ktrzy nimi kieruj. 3. Przepisy statutw, ustanowione i promulgowane moc wadzy ustawodawczej, kieruj si przepisami kanonw o ustawach. Kan. 95 - 1. Przepisami porzdkowymi s reguy czy normy, ktre naley zachowa podczas zgromadze osb czy to ogoszonych przez wadz kocieln, czy zwoywanych swobodnie przez wiernych, a take z okazji rnych obchodw i przez ktre okrela si to, co dotyczy ich ukonstytuowania, kierowania nimi i sposobu dziaania. 2. Podczas zgromadze i obchodw, przepisami porzdkowymi s zwizane osoby, ktre bior w nich udzia.

Tytu VI OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE Rozdzia I POZYCJA KANONICZNA OSB FIZYCZNYCH

Kan. 96 - Przez chrzest czowiek zostaje wcielony do Kocioa Chrystusowego i staje si w nim osob, z obowizkami i prawami, ktre - zwaywszy ich pozycj - s waciwe chrzecijanom, jeli s we wsplnocie kocielnej i o ile nie przeszkadza sankcja naoona zgodnie z przepisem prawa. Kan. 97 - 1. Osoba, ktra ukoczya osiemnacie lat, jest penoletnia; poniej tego wieku maoletnia. 2. Maoletni, przed ukoczeniem sidmego roku ycia, nazywa si dzieckiem i uwaany jest za nie posiadajcego uywania rozumu. Po skoczonym sidmym roku ycia domniemywa si, e posiada uywanie rozumu. Kan. 98 - 1. Osobie wykonywanie jej uprawnie. penoletniej przysuguje pene

 2. W wykonywaniu swoich uprawnie osoba maoletnia podlega wadzy rodzicw lub opiekunw, z wyjtkiem tych spraw, w ktrych maoletni na podstawie prawa Boego lub kanonicznego s wyjci spod ich wadzy; co do ustanowienia opiekunw oraz ich wadzy, naley zachowa przepisy prawa cywilnego, chyba e w prawie kanonicznym co innego zastrzeono albo biskup diecezjalny uzna w pewnych wypadkach, ze susznej przyczyny, e naley zaradzi temu przez ustanowienie innego opiekuna. Kan. 99 - Ktokolwiek na stae nie posiada uywania rozumu, uznany jest za nieodpowiedzialnego i przyrwnany dzieciom. Kan. 100 - Osob nazywa si mieszkacem w miejscu, gdzie posiada stae zamieszkanie; przybyszem w miejscu, w ktrym ma zamieszkanie tymczasowe; podrnym, jeli znajduje si poza miejscem staego lub tymczasowego zamieszkania, ktre nadal zatrzymuje; tuaczem, jeeli nigdzie nie posiada staego lub tymczasowego zamieszkania. Kan. 101 - 1. Miejscem pochodzenia dziecka, take neofity, jest to, w ktrym rodzice w chwili jego urodzenia posiadali stae zamieszkanie albo - w jego braku - tymczasowe; lub matka, jeeli rodzice nie mieli tego samego staego lub tymczasowego zamieszkania. 2. Jeeli chodzi o dziecko tuaczy, to miejscem pochodzenia jest samo miejsce narodzenia; jeli za o porzucone, to miejsce, w ktrym zostao znalezione. Kan. 102 - 1. Zamieszkanie stae nabywa si takim przebywaniem na terytorium jakiej parafii lub przynajmniej diecezji, ktre albo jest poczone z zamiarem pozostania tam na stae, jeli nic stamtd nie odwoa, albo trwao przez penych pi lat. 2. Tymczasowe zamieszkanie nabywa si przez takie przebywanie na terenie jakiej parafii lub przynajmniej diecezji, ktre albo jest poczone z zamiarem pozostania tam przynajmniej przez trzy miesice, jeli nic stamtd nie odwoa, albo przeduyo si rzeczywicie do trzech miesicy. 3. Stae lub tymczasowe zamieszkanie na terenie parafii nazywa si parafialnym; na terenie diecezji - chociaby nie w parafii - diecezjalnym. Kan. 103 - Czonkowie instytutw zakonnych i stowarzysze ycia apostolskiego nabywaj stae zamieszkanie w miejscu, gdzie jest pooony dom, do ktrego nale; tymczasowe zamieszkanie w domu, w ktrym przebywaj zgodnie z przepisem kan. 102, 2. Kan. 104 - Maonkowie winni mie wsplne stae lub tymczasowe zamieszkanie. Z racji prawnej separacji albo innej susznej przyczyny, kady z nich moe mie wasne stae lub tymczasowe zamieszkanie.

Kan. 105 - 1. Maoletni z koniecznoci posiada zamieszkanie stae lub tymczasowe tego, ktrego wadzy podlega. Po wyjciu z dziecistwa, moe naby rwnie wasne tymczasowe zamieszkanie, a uzyskawszy usamodzielnienie zgodnie z przepisami prawa cywilnego, take wasne stae zamieszkanie. 2. Ktokolwiek z innego powodu ni maoletno oddany jest zgodnie z prawem pod czyj opiek lub kuratel posiada stae lub tymczasowe zamieszkanie opiekuna lub kuratora. Kan. 106 - Stae lub tymczasowe zamieszkanie traci si przez odejcie z miejsca poczone z zamiarem niepowracania, z zachowaniem przepisu kan. 105. Kan. 107 - 1. Zarwno przez zamieszkanie stae jak i tymczasowe, kady uzyskuje wasnego proboszcza oraz ordynariusza. 2. Wasnym proboszczem lub ordynariuszem tuacza jest proboszcz lub ordynariusz jego aktualnego pobytu. 3. Proboszczem wasnym tego, kto posiada tylko stae lub tymczasowe zamieszkanie diecezjalne, jest proboszcz miejsca aktualnego pobytu. Kan. 108 - 1. Pokrewiestwo oblicza si poprzez linie i stopnie. 2. W linii prostej tyle jest stopni, ile zrodze, czyli osb, nie liczc przodka. 3. W linii bocznej jest tyle stopni, ile jest osb w obydwu razem liniach, nie liczc przodka. Kan. 109 - 1. Powinowactwo powstaje z wanego maestwa, nawet niedopenionego, i istnieje midzy mem a krewnymi ony oraz midzy on a krewnymi ma. 2. Oblicza si tak, e krewni ma w tej samej linii i w tym samym stopniu s powinowatymi ony i odwrotnie. Kan. 110 - Dzieci adoptowane zgodnie z przepisami prawa cywilnego uwaane s za dzieci tego lub tych, ktrzy je adoptowali. Kan. 111 - 1. Do Kocioa aciskiego zostaje wczone przez przyjcie chrztu dziecko rodzicw, ktrzy do niego nale, lub - jeli jedno z nich do niego nie naley - ktrzy zgodnie sobie ycz, by potomstwo byo ochrzczone w Kociele aciskim. Jeeli za brak zgodnoci, zostaje wczone do Kocioa obrzdku ojca. 2. Kady z majcych by ochrzczonym, ktry ukoczy czternasty rok ycia, moe dobrowolnie wybra chrzest w Kociele aciskim lub Kociele innego samodzielnego obrzdku; w takim wypadku naley do tego Kocioa, ktry wybra. 3. Proboszczem wasnym tego, kto posiada tylko stae lub tymczasowe zamieszkanie diecezjalne, jest proboszcz miejsca aktualnego pobytu.

Kan. 108 - 1. Pokrewiestwo oblicza si poprzez linie i stopnie. 2. W linii prostej tyle jest stopni, ile zrodze, czyli osb, nie liczc przodka. 3. W linii bocznej jest tyle stopni, ile jest osb w obydwu razem liniach, nie liczc przodka. Kan. 109 - 1. Powinowactwo powstaje z wanego maestwa, nawet niedopenionego, i istnieje midzy mem a krewnymi ony oraz midzy on a krewnymi ma. 2. Oblicza si tak, e krewni ma w tej samej linii i w tym samym stopniu s powinowatymi ony i odwrotnie. Kan. 110 - Dzieci adoptowane zgodnie z przepisami prawa cywilnego uwaane s za dzieci tego lub tych, ktrzy je adoptowali. Kan. 111 - 1. Do Kocioa aciskiego zostaje wczone przez przyjcie chrztu dziecko rodzicw, ktrzy do niego nale, lub - jeli jedno z nich do niego nie naley - ktrzy zgodnie sobie ycz, by potomstwo byo ochrzczone w Kociele aciskim. Jeeli za brak zgodnoci, zostaje wczone do Kocioa obrzdku ojca. 2. Kady z majcych by ochrzczonym, ktry ukoczy czternasty rok ycia, moe dobrowolnie wybra chrzest w Kociele aciskim lub Kociele innego samodzielnego obrzdku; w takim wypadku naley do tego Kocioa, ktry wybra. Kan. 112 - 1. Po przyjciu chrztu, do Kocioa innego samodzielnego obrzdku zostaj wczeni: 1 ci, ktrzy otrzymali zezwolenie Stolicy Apostolskiej; 2 maonek, ktry zawierajc maestwo lub w czasie jego trwania owiadczy, e pragnie przej do Kocioa innego samodzielnego obrzdku swego maonka; po rozwizaniu jednak maestwa moe w sposb nieskrpowany powrci do Kocioa aciskiego; 3 dzieci tych, o ktrych w nn. 1 i 2, przed ukoczeniem czternastego roku ycia, a w maestwie mieszanym dzieci strony katolickiej, ktra zgodnie z przepisami prawa przesza do Kocioa innego obrzdku; po osigniciu wskazanego wieku mog powrci do Kocioa aciskiego. 2. Nawet dugotrway zwyczaj przyjmowania sakramentw wedug obrzdw Kocioa innego samodzielnego obrzdku, nie pociga za sob przynalenoci do tego Kocioa.

Rozdzia II OSOBY PRAWNE

Kan. 113 - 1. Koci katolicki i Stolica Apostolska s osobami moralnymi z samego ustanowienia Boego. 2. Oprcz osb fizycznych s w Kociele take osoby prawne, bdce mianowicie w prawie kanonicznym podmiotem praw i obowizkw, ktre odpowiadaj ich charakterowi. Kan. 114 - 1. Osoby prawne s ustanowione albo na mocy samego przepisu prawa, albo przez specjalne przyznanie kompetentnej wadzy, wydane w formie dekretu jako zespoy osb lub rzeczy, skierowane do celu odpowiadajcego misji Kocioa, ale przekraczajcego cel poszczeglnych jednostek. 2. Przez cele, o ktrych w 1, naley rozumie te, ktre odnosz si do dzie pobonoci, apostolatu lub mioci czy to duchowej, czy materialnej. 3. Kompetentna wadza Kocioa nie powinna nadawa osobowoci prawnej, jak tylko tym zespoom osb lub rzeczy, ktre realizuj cel rzeczywicie poyteczny oraz - po rozwaeniu wszystkiego - posiadaj rodki, ktre wedug przewidywa wystarczaj do osignicia ustalonego celu. Kan. 115 - 1. Osobami prawnymi w Kociele s albo zespoy osb, albo zespoy rzeczy. 2. Zesp osb, ktry moe by ustanowiony co najmniej z trzech osb, jest kolegialny, jeeli jego dziaanie okrelaj czonkowie wspdziaajcy w podejmowaniu decyzji, na rwnych prawach lub nie, zgodnie z przepisami prawa i statutw; w przeciwnym wypadku jest niekolegialny. 3. Zesp rzeczy, czyli fundacja autonomiczna, skada si z dbr lub rzeczy duchowych lub materialnych ktrymi, zgodnie z postanowieniami prawa i statutw, zarzdza jedna lub kilka osb fizycznych albo kolegium. Kan. 116 - 1. Publicznymi osobami prawnymi s zespoy osb lub rzeczy, ktre s ustanowione przez kompetentn wadz kocieln, by wykonyway w imieniu Kocioa w oznaczanym dla nich zakresie, zgodnie z przepisami prawa, wasne zadania im zlecone dla publicznego dobra; pozostae osoby prawne s prywatnymi. 2. Osoby prawne publiczne otrzymuj t osobowo bd moc samego prawa, bd specjalnym dekretem kompetentnej wadzy, przyznajcym j wyranie; osoby prawne prywatne otrzymuj t osobowo tylko specjalnym dekretem kompetentnej wadzy, przyznajcym wyranie t osobowo. Kan. 117 - aden zesp osb lub rzeczy, pragncy otrzyma osobowo prawn, nie moe jej uzyska, chyba e jego statuty zostay zatwierdzone przez kompetentn wadz.

Kan. 118 - Publiczn osob prawn reprezentuj, dziaajc w jej imieniu, ci, ktrym przyznaje to uprawnienie prawo powszechne lub partykularne albo wasne statuty; prywatn osob prawn ci, ktrym to uprawnienie przyznaj statuty. Kan. 119 - W odniesieniu do aktw kolegialnych, chyba e w prawie lub w statutach inaczej zastrzeono: 1 jeli chodzi o wybory, to ma moc prawa co - przy obecnoci wikszoci tych, ktrzy powinni by wezwani - odpowiada bezwzgldnej wikszoci obecnych; po dwch bezskutecznych gosowaniach, naley gosowa na dwch kandydatw, ktrzy otrzymali wikszo gosw, lub, jeli ich jest wicej, dwch najstarszych wiekiem; jeli po trzecim gosowaniu pozostaje rwnowaga, ten jest wybrany, ktry jest starszy wiekiem; 2 jeli chodzi o inne sprawy, to ma moc prawa, za czym - przy obecnoci wikszoci tych, ktrzy powinni by wezwani - opowiada si bezwzgldna wikszo obecnych; jeli jednak po dwch gosowaniach liczba gosw jest rwna, wtedy przewodniczcy moe przeway swoim gosem; 3 co za dotyczy wszystkich jako jednostek, musi by przez wszystkich zaaprobowane. Kan. 120 - 1. Osoba prawna ze swej natury trwa nieprzerwanie. Wygasa jednak, jeli zostanie zniesiona przez kompetentn wadz albo nie dziaa przez okres stu lat. Prywatna osoba prawna wygasa ponadto, jeli samo stowarzyszenie zostaje rozwizane zgodnie z postanowieniami statutw, albo jeli zdaniem kompetentnej wadzy wygasa sama fundacja, zgodnie z postanowieniami statutw. 2. Jeli spord osoby prawnej kolegialnej pozostaje choby jeden czonek, a zesp osb nie przesta istnie wedug statutw, wykonywanie wszystkich praw zespou przysuguje temu czonkowi. Kan. 121 - Jeeli zespoy osb lub rzeczy bdce publicznymi osobami prawnymi tak zostaj poczone, e zostaje z nich ustanowiony jeden zesp i to sam posiadajcy osobowo prawn, wtedy ta nowa osoba prawna przejmuje dobra oraz prawa dziedziczne nalece do poprzednich osb i przejmuje zobowizania, jakie je obciay. Co za dotyczy przeznaczenia zwaszcza dbr i wypenienia zobowiza, wola fundatorw i ofiarodawcw oraz prawa nabyte musz by zachowane. Kan. 122 - Jeeli zesp posiadajcy publiczn osobowo prawn zostaje tak podzielony, e albo jego cz zostaje poczona z inn osob prawn, albo z oddzielonej czci eryguje si odrbn publiczn osob prawn, wadza kocielna, ktra jest kompetentna do dokonania podziau, winna zadba sama lub przez wykonawc, z zachowaniem przede wszystkim zarwno woli fundatorw i ofiarodawcw, jak i praw nabytych oraz zatwierdzonych statutw: 1 by rzeczy wsplne, ktre mona podzieli, dobra a take

prawa dziedziczne oraz dugi i inne ciary zostay podzielone midzy osoby prawne, o ktre chodzi, z naleyt proporcj i wedug dobra i susznoci z uwzgldnieniem wszystkich okolicznoci i potrzeb kadej z nich; 2 by uywanie i korzyci dbr wsplnych, ktre nie mog ulec podziaowi, przypady obydwu osobom prawnym, a zobowizania im waciwe zostay obydwu naoone cho z zachowaniem waciwej proporcji okrelonej wedug dobra i susznoci. Kan. 123 - Po wyganiciu publicznej osoby prawnej przeznaczenie jej dbr i praw dziedzicznych, jak rwnie zobowiza jest regulowane prawem i statutami. Jeeli one milcz, przechodz na osob prawn bezporednio wysz. Naley jednak zawsze zachowa wol fundatorw lub ofiarodawcw oraz prawa nabyte. Po wyganiciu prywatnej osoby prawnej przeznaczenie jej dbr i zobowiza rzdzi si wasnymi statutami.

Tytu VII AKTY PRAWNE

Kan. 124 - 1. Do wanoci aktu prawnego wymaga si, by by on dokonany przez zdoln do tego osob oraz by byy w nim zawarte wszystkie jego istotne elementy konstytutywne i zostay wypenione formalnoci oraz warunki wymagane przez prawo do wanoci aktu. 2. Domniemywa si wano aktu prawnego waciwie dokonanego w jego elementach zewntrznych. Kan. 125 - 1. Akt dokonany na skutek zewntrznego przymusu wywartego na osob, ktremu nie moga si ona w aden sposb oprze, naley uwaa za niedokonany. 2. Akt dokonany pod wpywem cikiej, niesprawiedliwej bojani albo na skutek podstpu jest wany, chyba e prawo inaczej zastrzega; moe by jednak rozwizany wyrokiem sdziego bd na wniosek strony poszkodowanej, bd jej prawnych spadkobiercw, bd te z urzdu. Kan. 126 - Akt dokonany pod wpywem ignorancji lub bdu dotyczcego samej istoty aktu lub warunku wymaganego w sposb bezwzgldny - jest niewany, inaczej jest wany, chyba e prawo zastrzega co innego, lecz akt dokonany pod wpywem ignorancji lub bdu moe by podstaw skargi o uniewanienie wedug przepisu prawa. Kan. 127 - 1. Gdy prawo postanawia, e przeoony do podjcia czynnoci potrzebuje zgody lub rady jakiego kolegium lub

zespou osb, winien zwoa kolegium lub zesp, zgodnie z postanowieniem kan. 166, chyba e - gdy chodzi tylko o uzyskanie rady - inaczej zastrzega prawo partykularne lub wasne. Do wanoci za aktw wymaga si uzyskania zgody bezwzgldnej wikszoci tych, ktrzy s obecni, albo wysuchania rady wszystkich. 2. Gdy ustawa postanawia, e przeoony do podjcia pewnych aktw potrzebuje zgody lub rady niektrych pojedynczych osb, wtedy: 1 jeli jest wymagana zgoda, akt przeoonego jest niewany bez zwrcenia si o wyraenie zgody przez te osoby albo podjty wbrew ich zdaniu lub ktrego z nich; 2 jeeli jest wymagana rada, niewany jest akt przeoonego bez wysuchania zdania tych osb. Wprawdzie przeoony nie ma adnego obowizku pj za ich zdaniem, chociaby byo zgodne, jednake bez przewaajcego powodu - przez siebie ocenianego nie powinien odstpowa od wyraonego przez nich zdania, zwaszcza gdy jest zgodne. 3. Wszyscy, ktrych zgoda lub rada jest wymagana, obowizani s szczerze wyrazi swoje stanowisko, a take, gdy domaga si tego wano sprawy, pilnie zachowa tajemnic. Ten obowizek moe by urgowany przez przeoonego. Kan. 128 - Ktokolwiek aktem prawnym nielegalnie albo jakimkolwiek innym aktem dokonanym z winy umylnej lub nieumylnej wyrzdzi komu krzywd, obowizany jest do naprawienia wyrzdzonej szkody.

Tytu VIII WADZA RZDZENIA

Kan. 129 - 1. Ci, ktrzy otrzymali wicenia, zdolni s do sprawowania - zgodnie z przepisami prawa - wadzy rzdzenia, ktra jest w Kociele z Boego ustanowienia i nazywana jest rwnie wadz jurysdykcji. 2. W wykonywaniu tej wadzy mog wspdziaa wierni wieccy, zgodnie z przepisami prawa. Kan. 130 - Wadza rzdzenia zasadniczo jest wykonywana w zakresie zewntrznym; czasem jednak tylko w zakresie wewntrznym, tak mianowicie, e skutki, jakie jej wykonywanie zdolne jest wywoa w zakresie zewntrznym, nie s uznawane w tym zakresie, chyba e jest to postanowione w okrelonych przez prawo przypadkach.

Kan. 131 - 1. Wadza rzdzenia jest zwyczajna, jeli na mocy samego prawa czy si z jakim urzdem; jest delegowana, gdy zostaje udzielona samej osobie, nie z racji urzdu. 2. Zwyczajna wadza rzdzenia moe by wasna lub zastpcza. 3. Kto twierdzi, udowodnienia delegacji. e jest delegowany, ma obowizek

Kan. 132 - 1. Do uprawnie habitualnych stosuje si przepisy o wadzy delegowanej. 2. Jednake, jeli w akcie nadania czego innego nie zastrzeono albo nie udzielono czego ze wzgldu na osob, habitualne uprawnienie przekazane ordynariuszowi nie wygasa z ustaniem wadzy tego, ktry je otrzyma, choby zacz je wykonywa, lecz przechodzi na kadego ordynariusza, jego nastpc w rzdzeniu. Kan. 133 - 1. Delegowany dziaa niewanie, jeli przekracza granice swego zlecenia, dotyczce czy to rzeczy, czy osb. 2. Nie uwaa si, e delegowany przekroczy granice swego zlecenia, gdy w inny sposb, ni to okrelao zlecenie, wykona swoj delegacj, chyba e sposb zosta przepisany do wanoci przez samego delegujcego. Kan. 134 - 1. Pod nazw ordynariusz rozumiani s w prawie, oprcz Biskupa Rzymskiego, biskupi diecezjalni oraz inni, ktrzy choby tylko czasowo - s przeoonymi Kocioa partykularnego lub wsplnoty do niego przyrwnanej zgodnie z przepisem kan. 368, jak rwnie ci, ktrzy w nich posiadaj ogln wykonawcz wadz zwyczajn, mianowicie wikariusze generalni i biskupi, a take - dla wasnych czonkw - wysi przeoeni kleryckich instytutw zakonnych na prawie a papieskim i kleryckich stowarzysze ycia apostolskiego na prawie papieskim, ktrzy posiadaj przynajmniej zwyczajn wadz wykonawcz. 2, Pod nazw ordynariusz miejsca rozumiani s wszyscy wyliczeni w 1, z wyjtkiem przeoonych instytutw zakonnych i stowarzysze ycia apostolskiego. 3. To, co w zakresie wadzy wykonawczej zostaje w kanonach imiennie przyznane biskupowi diecezjalnemu, naley rozumie jako przysugujce jedynie biskupowi diecezjalnemu i tym, ktrzy s mu przyrwnani w kan. 381, 2, z wykluczeniem wikariusza generalnego i biskupiego, chyba e otrzymaj specjalne zlecenie. Kan. 135 - 1. Wadza rzdzenia dzieli si na ustawodawcz, wykonawcz i sdownicz. 2. Wadza ustawodawcza winna by wykonywana w sposb przepisany prawem, a ta, ktr posiada ustawodawca kocielny, niszy od wadzy najwyszej, nie moe by wanie delegowana,

chyba e co innego prawo wprost zastrzega. Niszy prawodawca nie moe wanie wyda ustawy przeciwnej wyszemu prawu. 3. Wadza sdownicza, ktr posiadaj sdziowie lub kolegia sdziowskie, winna by wykonywana w sposb przepisany prawem i nie moe by delegowana, chyba e chodzi o dokonanie aktw przygotowawczych jakiego dekretu lub wyroku. 4. W tym, co dotyczy posugiwania si wadz wykonawcz, naley zachowa przepisy kanonw, ktre nastpuj. Kan. 136 - Wadz wykonawcz moe kto wykonywa - jeli co innego nie wynika z natury rzeczy lub z przepisu prawa - nawet przebywajc poza terytorium w stosunku do podwadnych, take nieobecnych na terytorium. W stosunku do podrnych, aktualnie przebywajcych na terytorium, jeli chodzi o udzielenie tego, co korzystne, albo wykonanie tego, co nakazane prawem powszechnym lub partykularnym, ktrym s zwizani na mocy kan. 13, 2, n. 2. Kan. 137 - 1. Zwyczajna wadza wykonawcza moe by delegowana tak do poszczeglnego aktu, jak do ogu spraw, chyba e prawo co innego wyranie zastrzega. 2. Wadza wykonawcza delegowana przez Stolic Apostolsk, moe by subdelegowana do poszczeglnego aktu lub do ogu spraw, chyba e zostaa przekazana ze wzgldu na osobiste przymioty albo subdelegacja zostaa wyranie zakazana. 3. Wadza wykonawcza delegowana przez inny autorytet posiadajcy wadz zwyczajn, jeeli jest delegowana do ogu spraw moe by subdelegowana tylko do poszczeglnych aktw. Jeeli jednak zostaa delegowana do jednego lub okrelonych przypadkw, nie moe by subdelegowana, chyba e delegujcy wyranie na to zezwoli. 4. adna wadza subdelegowana nie moe by ponownie subdelegowana, chyba e delegujcy wyranie na to zezwoli. Kan. 138 - Zwyczajna wadza wykonawcza oraz wadza delegowana do ogu spraw winna by szeroko interpretowana; kada za inna - cile. Komu jednak zostaa delegowana wadza, uwaa si, e otrzyma upowanienie do wykonania wszystkiego, co warunkuje uycie tej wadzy. Kan. 139 - 1. Na skutek odniesienia si kogo do jakiej kompetentnej wadzy, nawet wyszej, nie zostaje zawieszona wadza wykonawcza innej kompetentnej wadzy, czy to zwyczajna czy delegowana, chyba e prawo co innego stanowi. 2. Do sprawy przedstawionej wadzy wyszej, nie powinna miesza si nisza, chyba e z wanej i naglcej przyczyny, w ktrym to wypadku winna natychmiast powiadomi o tym wadz wysz.

Kan. 140 - 1. Gdy do wykonania tej samej sprawy kilku zostao solidarnie delegowanych, ten kto pierwszy zacz zaatwia spraw, wyklucza od tego samego dziaania innych, chyba e pniej nie moe on lub nie chce prowadzi dalej rozpocztej sprawy. 2. Delegowani kolegialnie do wykonania sprawy, winni dziaa wszyscy, zgodnie z przepisem kan. 119, chyba e w zleceniu co innego zostao zastrzeone. 3. Domniemywa si, e wadza wykonawcza delegowana wielu osobom zostaa im delegowana solidarnie. Kan. 141 - Z kilku sukcesywnie delegowanych spraw zaatwia ten, ktry otrzyma wczeniejsze zlecenie dotd nie odwoane. Kan. 142 - 1. Wadza delegowana wygasa: po wykonaniu zlecenia; po upywie czasu lub po wyczerpaniu wypadkw, dla ktrych bya udzielona; na skutek ustania przyczyny celowej delegacji; przez odwoanie dokonane przez delegujcego i podane bezporednio do wiadomoci delegowanego, a take w wypadku rezygnacji ze strony delegowanego, po powiadomieniu delegujcego i jej przyjciu. Nie ustaje natomiast w razie wyganicia wadzy delegujcego, chyba e co innego wynika z doczonych klauzul. 2. Wany jest jednak akt wadzy delegowanej zakresu wewntrznego dokonany przez nieuwag po upywie czasu, na jaki jej udzielono. Kan. 143 - 1. Wadza zwyczajna wygasa z utrat urzdu z ktrym jest zczona. 2. Wadza zwyczajna ulega zawieszeniu, jeli zgodnie z prawem zoono apelacj lub rekurs przeciwko pozbawieniu urzdu lub usuniciu z niego, chyba e prawo zastrzega co innego. Kan. 144 - 1. W przypadku bdu powszechnego, faktycznego czy prawnego, a take w przypadku wtpliwoci pozytywnej i prawdopodobnej, prawnej lub faktycznej, Koci uzupenia wykonawcz wadz rzdzenia, zarwno w zakresie zewntrznym, jak i wewntrznym. 2. Ten sam przepis ma zastosowanie do uprawnie, o ktrych mowa w kan. 882, 883, 966 oraz 1111, 1.

Tytu IX URZDY KOCIELNE

Kan. 145 - 1. Urzd kocielny jest jakimkolwiek ustanowionym na stae zadaniem z postanowienia czy to Boego, czy kocielnego dla realizacji celu duchowego. 2. Obowizki i prawa waciwe kademu urzdowi kocielnemu s okrelane albo samym prawem, ktrym urzd ustanowiono, albo dekretem kompetentnej wadzy, ktrym jest on rwnoczenie ustanowiony i nadany.

Rozdzia I POWIERZENIE URZDU KOCIELNEGO

Kan. 146 - Urzdu kocielnego nie mona wanie otrzyma bez kanonicznego powierzenia. Kan. 147 - Powierzenie urzdu kocielnego dokonuje si: poprzez swobodne nadanie przez kompetentn wadz kocieln; poprzez przydzielenie przez ni dokonane, jeeli poprzedzaa je prezentacja; poprzez zatwierdzenie lub dopuszczenie, przez ni dokonane, jeeli poprzedza je wybr lub postulacja; poprzez zwyky wybr przyjty przez elekta, jeeli wybr nie wymaga zatwierdzenia. Kan. 148 - Do wadzy, ktra jest kompetentna erygowa urzdy, dokonywa w nich zmian i znoszenia, naley rwnie ich kanoniczne powierzanie, chyba e prawo co innego postanawia. Kan. 149 - 1. Aeby urzd kocielny mona komu powierzy, powinien on pozostawa we wsplnocie Kocioa i by zdatnym, czyli posiada przymioty wymagane do tego urzdu prawem powszechnym, partykularnym lub fundacyjnym. 2. Powierzenie urzdu kocielnego temu, kto nie posiada wymaganych przymiotw, niewane jest tylko wtedy jeeli przymioty s wymagane wyranie prawem powszechnym, partykularnym lub fundacyjnym do wanoci powierzenia. Poza tym jest wane, ale moe by cofnite dekretem kompetentnej wadzy albo wyrokiem trybunau administracyjnego. 3. Powierzenie urzdu dokonane symoniacko jest niewane z mocy samego prawa. Kan. 150 - Temu, kto nie otrzyma jeszcze wice kapaskich, nie mona wanie nada urzdu zwizanego z penym duszpasterstwem, do wypeniania ktrego potrzebne jest wykonywanie wadzy wice. Kan. 151 - Powierzenia urzdu duszpasterskiego nie naley odkada bez wanej przyczyny.

Kan. 152 - Nie wolno nikomu nadawa dwch lub wicej urzdw niepoczalnych, a wic takich, ktre rwnoczenie przez jednego nie mog by wykonywane. Kan. 153 - 1. Powierzenie urzdu, ktry zgodnie z prawem nie wakuje, jest tym samym niewane i nie zyskuje wanoci przez pniejszy wakans. 2. Jeli jednak chodzi o urzd nadawany z przepisu prawa na okrelony czas, powierzenie moe by dokonane w cigu szeciu miesicy przed upywem tego czasu i osiga swj skutek od dnia wakansu urzdu. 3. Obietnica jakiego urzdu - przez kogokolwiek zostaaby dana - nie powoduje adnego skutku prawnego. Kan. 154 - Urzd prawnie wakujcy, a przez kogo bezprawnie jeszcze zatrzymywany, moe by nadany, jeeli zostanie waciwie stwierdzone jego bezprawne zatrzymanie, i o tym stwierdzeniu mwi pismo nadajce urzd. Kan. 155 - Kto, dziaajc za kogo zaniedbujcego si lub majcego przeszkod, nadaje urzd, nie otrzymuje adnej wadzy nad osob, ktrej go nada, lecz jej pozycja prawna pozostaje nienaruszona tak jak gdyby powierzenie zostao dokonane wedug zwyczajnych przepisw prawa. Kan. 156 - Kade powierzenie urzdu powinno by dokonane na pimie.

Art. 1 SWOBODNE NADANIE Kan. 157 - Jeli prawo czego innego wprost nie postanawia, do biskupa diecezjalnego naley swobodne powierzanie urzdw kocielnych we wasnym Kociele partykularnym.

Art. 2 PREZENTACJA

Kan. 158 - 1. Ten, komu przysuguje prawo prezentacji na urzd, powinien przedstawi kandydata wadzy, do ktrej naley przydzielanie urzdu, i to - jeli co innego nie zostao prawnie zastrzeone - w cigu trzech miesicy od otrzymania wiadomoci o wakansie urzdu.

 2. Jeli prezentacja przysuguje jakiemu kolegium albo zespoowi osb, prezentowanego naley wyznaczy z zachowaniem przepisw kan. 165-179. Kan. 159 - Nikt nie moe by prezentowany wbrew jego woli; std proponowany do prezentacji zapytany o zgod, jeeli do omiu dni uytecznych nie odmwi, moe by prezentowany. Kan. 160 - 1. Komu przysuguje prawo prezentacji, moe przedstawi jednego kandydata lub kilku, i to rwnoczenie lub kolejno. 2. Nikt nie moe prezentowa samego siebie; natomiast kolegium lub zesp osb moe prezentowa ktrego ze swoich czonkw. Kan. 161 - 1. Jeli prawo czego innego nie postanawia, kto przedstawi kandydata, ktry okaza si niezdatny, moe tylko raz powtrnie prezentowa innego kandydata w cigu miesica. 2. Jeli przed przydzieleniem prezentowany zrezygnowa albo zmar, posiadajcy prawo prezentacji moe w cigu miesica od otrzymania wiadomoci o rezygnacji lub mierci, ponownie wykonywa swe prawo. Kan. 162 - Kto w uytecznym czasie, zgodnie z postanowieniami kan. 158, 1, i kan. 161, nie dokona prezentacji, a take dwa razy przedstawi kandydata, ktry okaza si niezdatny, traci w tym wypadku prawo prezentacji. Wadzy za, ktra ma prawo przydzielania, przysuguje swobodne powierzenie wakujce urzdu, za zgod jednak wasnego ordynariusza kandydata. Kan. 163 - Wadza, ktra, zgodnie z przepisami prawa kompetentna jest do przydzielenia urzdu prezentowanemu, ma obowizek przydzieli go prawnie przedstawionemu, ktrego uznaa za zdatnego i ktry wyrazi zgod, a jeeli kilku prezentowanych, zgodnie z przepisami prawa, okazao si zdatnymi, winna przydzieli go jednemu z nich.

Art. 3 WYBR

Kan. 164 - W wyborach kanonicznych, jeli prawo czego innego nie przewiduje, naley zachowa przepisy kanonw, ktre nastpuj. Kan. 165 - Jeeli kolegium lub zespoowi osb przysuguje prawo wyboru na urzd, nie powinno si wyboru odkada przez okres duszy ni trzy uyteczne miesice, liczc od otrzymania wiadomoci o wakansie urzdu, chyba e inaczej zostao

zastrzeone w prawie, albo w prawnych statutach kolegium lub zespou. Po bezskutecznym upywie tego terminu, wakujcy urzd powinna powierzy swobodnie ta wadza, ktrej przysuguje prawo zatwierdzania wyboru lub zastpczego powierzania urzdu. Kan. 166 - 1. Przewodniczcy kolegium lub zespou winien zwoa wszystkich nalecych do kolegium lub zespou. Wezwanie za, gdy ma by osobiste, jest wane, jeeli zostao dokonane w miejscu staego lub tymczasowego zamieszkania lub w miejscu pobytu. 2. Jeeli kto z tych, ktrych naley wezwa, zosta pominity i dlatego by nieobecny, wybr jest wany, jednake na jego wniosek, ale po udowodnieniu pominicia i nieobecnoci winien by uniewaniony przez kompetentn wadz, nawet po zatwierdzeniu wyboru, jeli prawnie stwierdzono, e rekurs zosta przesany przynajmniej w trzy dni od otrzymania wiadomoci o wyborach. 3. Jeli pominito wicej ni jedn trzeci wyborcw, wybr z mocy samego prawa jest niewany, chyba e wszyscy pominici rzeczywicie wzili udzia w gosowaniu. Kan. 167 - 1. Po zwoaniu dokonanym zgodnie z prawem, uprawnienie do gosowania przysuguje tylko osobom obecnym w dniu i miejscu oznaczonym w tyme wezwaniu, z wykluczeniem jeli statuty legalnie czego innego nie zastrzegaj - moliwoci gosowania bd listownie, bd przez penomocnika. 2. Jeli ktry z wyborcw jest obecny w domu, gdzie odbywa si gosowanie, lecz nie moe wzi w nim udziau z powodu choroby, skrutatorzy powinni przyj od niego gos na pimie. Kan. 168 - Chociaby kto posiada liczne tytuy gosowania we wasnym imieniu, moe odda tylko jeden gos. do

Kan. 169 - Do wanoci wyborw wymaga si, by nikt, kto nie naley do kolegium lub zespou, nie zosta dopuszczony do gosowania. Kan. 170 - Wybr, ktrego wolno rzeczywicie zostaa naruszona w jakikolwiek sposb, jest moc samego prawa niewany. Kan. 171 - 1. Niezdolnymi do gosowania s: 1 niezdatni do aktu ludzkiego; 2 nie posiadajcy gosu czynnego; 3 zwizani kar ekskomuniki bd to przez wyrok sdowy, bd przez dekret wymierzajcy lub deklarujcy kar; 4 ktrzy notorycznie odstpili od wsplnoty Kocioa.

 2. Jeli kto z wymienionych zosta dopuszczony, jego gos jest bez znaczenia, ale sam wybr wany, chyba e stwierdzono po odliczeniu go, e wybrany nie uzyskaby wymaganej liczby gosw. Kan. 172 - 1. Aby gos by wany, musi by: 1 wolny; std te niewany jest gos tego, kto zosta skoniony cik bojani lub podstpem, bezporednio lub porednio, do wybrania jakiej osoby, lub rnych osb rozcznie; 2 tajny, pewny, bezwarunkowy, okrelony. 2 Warunki doczone do gosu przed wyborem uwaa si za nie doczone. Kan. 173 - 1. Przed rozpoczciem wyborw naley wyznaczy spord grona kolegium lub zespou przynajmniej dwch skrutatorw. 2. Skrutatorzy winni zebra gosy i wobec przewodniczcego sprawdzi, czy liczba oddanych kartek odpowiada liczbie wyborcw, zbada oddane gosy i ogosi, ile kady otrzyma. 3. Jeeli liczba gosw przewysza liczb wyborcw, nic nie zostao dokonane. 4. Wszystkie czynnoci wyborcw powinny by pilnie zaprotokowane przez penicego funkcj protokulanta i podpisane przynajmniej przez niego, przewodniczcego oraz skrutatorw. Protok naley pilnie przechowywa w archiwum kolegium. Kan. 174 - 1. Wybory, jeli prawo albo statuty nie zastrzegaj czego innego, mog by dokonane take przez kompromis, jeli wyborcy jednomylnie i poprzez zgod na pimie przekazuj na ten raz uprawnienie wyboru jednemu lub kilku zdatnym bd ze swego grona, bd obcym, ktrzy w imieniu wszystkich wybieraj moc otrzymanego mandatu. 2. Jeli chodzi o kolegium lub zesp skadajcy si tylko z duchownych, kompromisariusze musz mie wicenia; inaczej wybr jest niewany. 3. Kompromisariusze powinni zachowa przepisy prawa dotyczce wyborw oraz - do wanoci wyboru - warunki doczone do kompromisu, nie przeciwne prawu. Warunki za przeciwne prawu naley uzna za niedoczone. Kan. 175 - Kompromis przestaje istnie, a prawo gosu powraca do tych, ktrzy zgodzili si na kompromis: 1 na skutek odwoania dokonanego przez kolegium lub zesp, przed rozpoczciem sprawy; 2 przez niewypenienie jakiego warunku doczonego do kompromisu; 3 przez dokonanie niewanego wyboru.

Kan. 176 - Jeli czego innego nie zastrzegaj prawo lub statuty, ten winien by uznany za wybranego i ogoszony przez przewodniczcego kolegium lub zespou, kto otrzyma wymagan liczb gosw, zgodnie z postanowieniem kan. 119, n. 1. Kan. 177 - 1. O wyborze naley od razu powiadomi wybranego, ktry powinien w cigu omiu uytecznych dni, liczc od powiadomienia, oznajmi przewodniczcemu kolegium lub zespou, czy przyjmuje wybr lub nie; inaczej wybr nie osiga skutku. 2. Gdy elekt nie przyj wyboru, traci wszelkie prawo uzyskane wskutek wyboru i nie odzyskuje go przez pniejsze wyraenie zgody, moe by jednak ponownie wybrany. Kolegium za lub zesp ma przystpi do nowych wyborw w cigu miesica od momentu otrzymania wiadomoci o niezaakceptowaniu wyboru. Kan. 178 - Elekt, po przyjciu wyboru, ktry nie wymaga zatwierdzenia, natychmiast otrzymuje penoprawnie urzd; inaczej nabywa tylko prawo do niego. Kan. 179 - 1. Jeli wybr wymaga zatwierdzenia, elekt powinien w cigu omiu uytecznych dni, od dnia przyjcia wyboru, prosi osobicie lub przez kogo innego kompetentn wadz o zatwierdzenie, inaczej pozbawiony jest wszelkiego prawa; chyba e udowodni, i posiada suszn przeszkod, by prosi o zatwierdzenie. 2. Kompetentna wadza nie moe odmwi zatwierdzenia, jeli uzna elekta zdatnym wedug przepisu kan. 149, 1, a wybr zosta dokonany zgodnie z przepisem prawa. 3. Zatwierdzenie naley da na pimie. 4. Przed zawiadomieniem o zatwierdzeniu, elekt nie moe ingerowa w wykonywanie urzdu, zarwno w zakresie spraw duchowych, jak i doczesnych, a podjte przez niego ewentualnie akty s niewane. 5. Po powiadomieniu o zatwierdzeniu, elekt otrzymuje penoprawnie urzd, chyba e prawo zastrzega co innego.

Art. 4 POSTULACJA

Kan. 180 - 1. Jeli wyborowi tego, ktrego wyborcy wol i uwaaj za odpowiedniego, stoi na drodze kanoniczna przeszkoda, od ktrej mona i zwyko si dyspensowa, mog go swoimi gosami

postulowa u kompetentnej wadzy, chyba e prawo zastrzega inaczej. 2. Kompromisariusze nie mog postulowa, chyba e to wyraono w kompromisie. Kan. 181 - 1. Do wanoci przynajmniej dwch trzecich gosw. postulacji wymaga si

2. Gos za postulacj powinien by wyraony przez sowo postuluj lub inne rwnoznaczne. Formua wybieram lub postuluj lub rwnoznaczna jest za wyborem, jeeli nie ma przeszkody; w przeciwnym razie za postulacj. Kan. 182 - 1. Przewodniczcy ma w uytecznym czasie omiu dni wysa postulacj do kompetentnej wadzy, do ktrej naley zatwierdzenie wyboru, ktra ma prawo udzielenia dyspensy od przeszkody, albo, jeli takiego uprawnienia nie posiada, poproszenia o ni u wadzy wyszej. Jeli potwierdzenie nie jest wymagane, postulacj naley wysa do kompetentnej wadzy aby udzielia dyspensy. 2. Jeli w przepisanym czasie nie przesano postulacji, jest tym samym niewana, a kolegium lub zesp tym razem pozbawiany jest prawa wyboru czy postulacji, jeli nie udowodniono, e przewodniczcy nie przesa postulacji z powodu susznej przeszkody albo e od przesania jej we waciwym czasie nie powstrzyma si podstpnie lub z niedbalstwa. 3. Postulowany nie nabywa adnego prawa z postulacji, a kompetentna wadza nie jest zobowizana jej zaakceptowa. 4. Po dokonaniu postulacji wobec kompetentnej wadzy, wyborcy nie mog jej odwoa, jeli wadza nie wyrazi na to zgody. Kan. 183 - 1. Gdy kompetentna wadza nie dopuci postulacji, prawo wyboru powraca do kolegium lub zespou. 2. Po dopuszczeniu postulacji, naley o tym powiadomi postulowanego, ktry winien odpowiedzie zgodnie z przepisem kan. 177, 1. 3. Kto przyjmuje dopuszczon natychmiast penoprawnie urzd. postulacj, zyskuje

Rozdzia II UTRATA URZDU KOCIELNEGO

Kan. 184 - 1. Urzd kocielny traci si po upywie wyznaczonego czasu, po osigniciu okrelonego prawem wieku, na skutek rezygnacji, przeniesienia, usunicia a take pozbawienia. 2. Nie traci si urzdu kocielnego po ustaniu w jakikolwiek sposb wadzy, ktra go nadaa, chyba e prawo zastrzega co innego. 3. Utrata urzdu, ktra staa si faktem, ma zosta podana do wiadomoci wszystkim, ktrym przysuguje jakie prawo do powierzania urzdu. Kan. 185 - Temu, kto utraci urzd przez osignicie wyznaczonego wieku albo przez przyjt rezygnacj, mona przyzna tytu emeryta. Kan. 186 - Utrata urzdu po upywie okrelonego czasu lub po osigniciu wieku nastpuje dopiero od momentu pisemnego zawiadomienia przez kompetentn wadz.

Art. 1 REZYGNACJA

Kan. 187 - Kady, kto jest poczytalny, moe dla susznej przyczyny zrzec si urzdu kocielnego. Kan. 188 - Moc samego prawa niewana jest rezygnacja pod wpywem cikiej i niesprawiedliwej bojani, podstpu, bdu istotnego lub symonii. Kan. 189 - 1. Rezygnacja - czy wymaga przyjcia, czy nie -aby bya wana, powinna by zoona temu, kto powierza urzd, o ktry chodzi, i to na pimie albo te ustnie wobec dwch wiadkw. 2. Wadza nie powinna przyjmowa rezygnacji jak tylko uzasadnionej suszn i proporcjonaln przyczyn. 3. Rezygnacja wymagajca przyjcia traci wszelk moc, jeli nie zostanie akceptowana w cigu trzech miesicy. Nie wymagajca przyjcia osignie zwj skutek z chwil, gdy rezygnujcy zakomunikuje j zgodnie z prawem. 4. Dopki rezygnacja nie osignie skutku, moe by odwoana przez rezygnujcego; z chwil osignicia skutku nie moe by odwoana, ale ten, kto zrezygnowa, moe otrzyma urzd z innego tytuu.

Art. 2

PRZENIESIENIE

Kan. 190 - 1. Tylko ten moe dokona przeniesienia, komu przysuguje prawo powierzenia, zarwno urzdu, ktry si zwalnia, jak i urzdu, ktry si powierza. 2. Jeeli przeniesienie jest dokonywane wbrew woli zajmujcego urzd, wymagana jest powana przyczyna z zachowaniem zawsze prawa do przedstawienia przeciwnych racji, przy czym naley przestrzega sposobu postpowania przepisanego prawem. 3. Aby przeniesienie osigno skutek, musi by przekazane na pimie. Kan. 191 - 1. Przy przeniesieniu, pierwszy urzd wakuje przez kanoniczne objcie drugiego urzdu, chyba e prawo co innego zastrzega albo zarzdzi kompetentna wadza. 2. Przeniesiony pobiera wynagrodzenie zwizane pierwszym urzdem do czasu kanonicznego objcia drugiego. z

Art. 3 USUNICIE

Kan. 192 - Z urzdu zostaje kto usunity albo dekretem wydanym zgodnie z przepisem prawa przez kompetentn wadz, z zachowaniem jednak uprawnie nabytych ewentualnie na mocy umowy, albo na mocy samego prawa zgodnie z przepisem kan. 194. Kan. 193 - 1. Z urzdu nadanego komu na czas nieokrelony nie mona go usun, chyba e na skutek powanych przyczyn oraz z zachowaniem sposobu postpowania okrelonego prawem. 2. To samo ma zastosowanie, gdy kto ma by usunity z urzdu nadanego mu na okrelony czas, ale przed upywem tego okresu, z zachowaniem przepisu kan. 624, 3. 3. Z urzdu - zgodnie z przepisami prawa - ktry zosta komu nadany wedug roztropnego rozeznania kompetentnej wadzy, mona go usun z powodu susznej przyczyny, ocenianej przez t wadz. 4. Dekret usunicia, by osign skutek, ma by przekazany na pimie.

Kan. 194 - 1. Moc samego prawa zostaje usunity z urzdu kocielnego: 1 kto utraci stan duchowny; 2 kto publicznie odstpi od wiary katolickiej lub wsplnoty z Kocioem; 3 duchowny, ktry usiowa zawrze maestwo, choby tylko cywilne. 2. Usunicie, o ktrym w nn. 2 i 3, tylko wtedy. moe by urgowane, jeeli wiadomo, e stwierdzia to kompetentna wadza. Kan. 195 - Jeli kto, jednak nie na mocy samego prawa, lecz dekretem kompetentnej wadzy zostaje usunity z urzdu, ktry by podstaw jego utrzymania, wtedy ta sama wadza winna zatroszczy si o zabezpieczenie usunitemu utrzymania przez odpowiedni czas, chyba e zaradzono temu w inny sposb.

Art. 4 POZBAWIENIE

Kan. 196 - 1. Pozbawienie urzdu, stanowice mianowicie kar za przestpstwo, moe by dokonane tylko zgodnie z przepisami prawa. 2. Pozbawienie osiga skutek wedug przepisw kanonw prawa karnego.

Tytu X PRZEDAWNIENIE

Kan. 197 - Przedawnienie jako sposb nabycia lub utraty prawa subiektywnego jak rwnie uwolnienia si od obowizkw, Koci przyjmuje takie, jakie jest w ustawodawstwie cywilnym danego kraju, z zachowaniem wyjtkw ustanowionych w kanonach tego Kodeksu. Kan. 198 - Przedawnienie jest wane, jeli opiera si na dobrej wierze, nie tylko na pocztku, lecz przez cay przecig czasu wymagany do zaistnienia przedawnienia, z zachowaniem przepisu kan. 1362.

Kan. 199 - Nie podlegaj przedawnieniu: 1 prawa i obowizki wynikajce z prawa Boego naturalnego lub pozytywnego; 2 uprawnienia, ktre mona uzyska jedynie na mocy apostolskiego przywileju; 3 prawa i obowizki dotyczce bezporednio duchowego ycia wiernych; 4 ustalone i niewtpliwe granice okrgw kocielnych; 5 stypendia i zobowizania mszalne; 6 powierzenie urzdu kocielnego, ktrego wykonywanie zgodnie z przepisami prawa wymaga wice; 7 prawo wizytacji i obowizek posuszestwa, tak by wierni nie mogli by wizytowani przez adn wadz kocieln i nie podlegali ju adnej wadzy.

Tytu XI OBLICZANIE CZASU

Kan. 200 - Jeli prawo czego innego wyranie nie zastrzega, czas naley liczy zgodnie z postanowieniami kanonw, ktre nastpuj. Kan. 201 - 1. Czas niedopuszczajcy adnej przerwy. cigy naley rozumie jako

2. Czas uyteczny naley rozumie, e wykonujcemu lub dochodzcemu swego prawa tak przysuguje, i dla nie wiedzcego albo nie mogcego dziaa nie pynie. Kan. 202 - 1. Dzie w prawie oznacza stay czasokres obejmujcy 24 kolejno liczone godziny i zaczyna si od pnocy, chyba e inaczej wyranie zastrzeono. Tydzie to okres 7 dni, miesic okres 30 dni, a rok 365 dni, chyba e miesic i rok poleca si bra zgodnie z kalendarzem. 2. Jeeli czas jest cigy, miesic i rok naley zawsze liczy zgodnie z kalendarzem. Kan. 203 - 1. Pierwszego dnia nie wlicza si do terminu, chyba e jego pocztek zbiega si z pocztkiem dnia, albo prawo wyranie co innego zastrzega. 2. Jeeli czego innego nie postanowiono, ostatni dzie wlicza si do terminu, ktry - jeli czas obejmuje jeden lub wicej miesicy albo lat, jeden lub kilka tygodni - koczy si po upywie

ostatniego dnia tej samej daty, albo jeeli miesic nie ma dnia o tej dacie, po upywie ostatniego dnia miesica.

Ksiga II LUD BOY

Cz 1 WIERNI

Kan. 204 - 1. Wiernymi s ci, ktrzy przez chrzest wszczepieni w Chrystusa, zostali ukonstytuowani Ludem Boym i stawszy si z tej racji na swj sposb uczestnikami kapaskiego, prorockiego i krlewskiego posannictwa Chrystusa, zgodnie z wasn kadego pozycj, s powoani do wypeniania misji, jak Bg powierzy peni Kocioowi w wiecie. 2. Ten Koci, ukonstytuowany i uporzdkowany na tym wiecie jako spoeczno, trwa w Kociele katolickim, kierowanym przez nastpc Piotra i biskupw we wsplnocie z nim.

Kan. 205 - W penej wsplnocie Kocioa katolickiego pozostaj tutaj na ziemi ci ochrzczeni, ktrzy w jego widzialnym organizmie cz si z Chrystusem wizami wyznawania wiary, sakramentw i zwierzchnictwa kocielnego.

Kan. 206 - 1. Z Kocioem w specjalny sposb s zczeni katechumeni, ci mianowicie, ktrzy pod natchnieniem Ducha witego wyran wol prosz o wczenie do niego i dlatego tym samym pragnieniem jak i yciem wiary, nadziei i mioci, ktre praktykuj, cz si z Kocioem, ktry ich wspiera ju jako swoich. 2. Koci otacza katechumenw szczegln trosk, zachcajc ich do prowadzenia ycia zgodnego z Ewangeli i wprowadzajc do udziau w witych obrzdach, przyznaje im ju rne prerogatywy, ktre s waciwe chrzecijanom.

Kan. 207 - 1. Z ustanowienia Boego s w Kociele wrd wiernych wici szafarze, ktrych w prawie nazywa si te duchownymi, pozostaych za nazywa si wieckimi. 2. Spord jednych i drugich wywodz si wierni, ktrzy profesj rad ewangelicznych, przez luby lub inne wite wizy, przez Koci uznane i zatwierdzone, w sposb szczeglny powicaj si Bogu a take pomagaj w zbawczej misji Kocioa. Ich stan, cho nie odnosi si do hierarchicznej struktury Kocioa, jednak naley do jego ycia i witoci.

Tytu I OBOWIZKI I PRAWA WSZYSTKICH WIERNYCH

Kan. 208 - Z racji odrodzenia w Chrystusie wszyscy wierni s rwni co do godnoci i dziaania, na skutek czego kady, zgodnie z wasn pozycj i zadaniem wsppracuje w budowaniu Ciaa Chrystusowego.

Kan. 209 - 1. Wierni zobowizani s - kady przez swoje wasne dziaanie - zachowa zawsze wsplnot z Kocioem. 2. Z wielk pilnoci wierni powinni wypenia obowizki, ktrymi s zwizani zarwno wobec Kocioa powszechnego, jak i partykularnego, do ktrego nale zgodnie z przepisami prawa.

Kan. 210 - Wszyscy wierni, zgodnie z wasn pozycj, winni stara si prowadzi ycie wite, przyczynia si do wzrostu Kocioa i ustawicznie wspiera rozwj jego witoci.

Kan. 211 - Wszyscy wierni maj obowizek i prawo wsppracy w tym, aby Boe przepowiadanie zbawienia rozszerzao si coraz bardziej na wszystkich ludzi kadego czasu i caego wiata.

Kan. 212 - 1. To, co wici pasterze, jako reprezentanci Chrystusa, wyjaniaj jako nauczyciele wiary albo postanawiaj jako kierujcy Kocioem, wierni, wiadomi wasnej odpowiedzialnoci, obowizani s wypenia z chrzecijaskim posuszestwem. 2. Wierni maj prawo, by przedstawia pasterzom Kocioa swoje potrzeby, zwaszcza duchowe, jak rwnie swoje yczenia. 3. Stosownie do posiadanej wiedzy, kompetencji i zdolnoci, jakie posiadaj, przysuguje im prawo, a niekiedy nawet obowizek wyjawiania swojego zdania witym pasterzom w sprawach dotyczcych dobra Kocioa, oraz - zachowujc nienaruszalno wiary i obyczajw, szacunek wobec pasterzy, biorc pod uwag wsplny poytek i godno osoby - podawania go do wiadomoci innym wiernym.

Kan. 213 - Wierni maj prawo otrzymywa pomoce od swoich pasterzy z duchowych dbr Kocioa, zwaszcza za sowa Boego i sakramentw.

Kan. 214 - Wiernym przysuguje prawo sprawowania kultu Boego, zgodnie z przepisami wasnego obrzdku, zatwierdzonego przez prawowitych pasterzy Kocioa, jak rwnie podania wasn drog ycia duchowego, zgodn jednak z doktryn Kocioa.

Kan. 215 - Wierni maj prawo swobodnego zakadania stowarzysze i kierowania nimi dla celw mioci lub pobonoci albo dla oywiania chrzecijaskiego powoania w wiecie, a take odbywania zebra dla wsplnego osignicia tych celw.

Kan. 216 - Wszyscy wierni, ktrzy uczestnicz w misji Kocioa, maj prawo, by przez wasne inicjatywy, kady zgodnie ze swoim stanem i pozycj, popierali lub podtrzymywali apostolsk dziaalno. adna jednak inicjatywa nie moe sobie przypisywa miana katolickiej, jeli nie otrzyma zgody kompetentnej wadzy kocielnej.

Kan. 217 - Wierni, ktrzy to przez chrzest s powoywani do prowadzenia ycia zgodnego z doktryn ewangeliczn, posiadaj prawo do wychowania chrzecijaskiego, przez ktre maj by odpowiednio przygotowywani do osignicia dojrzaoci osoby ludzkiej i jednoczenie do poznania i przeywania tajemnicy zbawienia.

Kan. 218 - Ci ktrzy zajmuj si witymi naukami, korzystaj ze susznej wolnoci poszukiwania, jak rwnie roztropnego wypowiadania swojego zdania w sprawach, w ktrych s specjalistami, z zachowaniem jednak posuszestwa nalenego Nauczycielskiemu Urzdowi Kocioa.

Kan. 219 - Wszyscy wierni maj prawo by wolni od jakiegokolwiek przymusu w wyborze stanu ycia.

Kan. 220 - Nikomu nie wolno bezprawnie narusza dobrego imienia, ktre kto posiada, ani te narusza prawa kadej osoby do ochrony wasnej intymnoci.

Kan. 221 - 1. Wiernym przysuguje legalne dochodzenie i obrona przysugujcych im w Kociele uprawnie na waciwym forum kocielnym wedug przepisw prawa. 2. Wierni, jeeli zostali wezwani przed sd przez kompetentn wadz, maj prawo, by byli sdzeni z zachowaniem przepisw prawa, stosowanych ze susznoci. 3. Wiernym przysuguje prawo, by nie nakadano na nich kar kanonicznych, jak tylko zgodnie z przepisami ustawy.

Kan. 222 - 1. Wierni maj obowizek zaradzi potrzebom Kocioa, aby posiada rodki konieczne do sprawowania kultu, prowadzenia dzie apostolstwa oraz mioci, a take do tego, co jest konieczne do godziwego utrzymania szafarzy. 2. Obowizani s take do popierania sprawiedliwoci spoecznej, jak rwnie, pamitajc o przykazaniu Pana, do udzielania pomocy biednym z wasnych dochodw.

Kan. 223 - 1. W wykonywaniu swoich praw - czy to indywidualnie, czy zrzeszeni w stowarzyszeniach - wierni powinni mie na uwadze dobro wsplne Kocioa, uprawnienia innych oraz wasne obowizki wobec drugich. 2. Ze wzgldu na dobro wsplne, przysuguje wadzy kocielnej prawo domagania si, by wierni korzystali z umiarem z przysugujcych im praw.

Tytu II OBOWIZKI I PRAWA WIERNYCH WIECKICH

Kan. 224 - Oprcz obowizkw i praw, ktre s wsplne wszystkim wiernym, jak rwnie tych, ktre s ustalone w innych kanonach, wierni wieccy s zwizani obowizkami i ciesz si uprawnieniami, wyliczonymi w kanonach niniejszego tytuu.

Kan. 225 - 1. wieccy, ktrzy na rwni ze wszystkimi wiernymi przez chrzest i bierzmowanie s przeznaczeni przez Boga do apostolstwa, maj oglny obowizek i zarazem prawo wsppracowa - czy to indywidualnie, czy te zrzeszeni w stowarzyszeniach - aeby Boe przepowiadanie zbawienia byo poznane przez wszystkich ludzi na caym wiecie i przez nich przyjte. Ten obowizek spoczywa na nich w sposb szczeglny w tych okolicznociach, w ktrych tylko przez nich ludzie mog usysze Ewangeli i pozna Chrystusa. 2. Kady, zgodnie z wasn pozycj, jest take szczeglnie zobowizany przepaja i udoskonala duchem ewangelicznym porzdek doczesny, dajc w ten sposb w dokonywaniu tych spraw i w wykonywaniu wieckich funkcji szczeglne wiadectwo Chrystusowi.

Kan. 226 - 1. yjcy w stanie maeskim, zgodnie z wasnym powoaniem, maj szczeglny obowizek przyczynia si do budowania Ludu Boego przez maestwo i rodzin. 2. Rodzice, poniewa dali dzieciom ycie, maj bardzo powany obowizek i prawo ich wychowania. Std te na pierwszym miejscu do chrzecijaskich rodzicw naley troska o chrzecijaskie wychowanie dzieci, zgodnie z nauk przekazywan przez Koci.

Kan. 227 - Wierni wieccy maj prawo, aby w zakresie spraw doczesnej spoecznoci przyznano im wolno przysugujc wszystkim obywatelom. Korzystajc wszake z tej wolnoci, niech zatroszcz si o to, aeby swoj dziaalno przepoi duchem ewangelicznym i mie na uwadze nauk przedstawion przez Nauczycielski Urzd Kocioa oraz wystrzega si przedstawiania w kwestiach wtpliwych swojego stanowiska jako nauki Kocioa.

Kan. 228 - 1. Odpowiednio przygotowani wieccy s zdolni, by otrzyma od witych pasterzy te urzdy kocielne i posugi, ktre wolno im piastowa zgodnie z przepisami prawa. 2. wieccy odznaczajcy si odpowiedni wiedz, roztropnoci i uczciwoci, s zdolni do tego, by jako biegli lub doradcy wiadczyli pomoc pasterzom Kocioa, take w radach dziaajcych zgodnie z przepisem prawa.

Kan. 229 - 1. wieccy, aby mogli y zgodnie z nauk chrzecijask, a take sami j gosi oraz broni w razie potrzeby, jak rwnie mie swj udzia w wykonywaniu apostolatu, maj obowizek i prawo poznania tej nauki, kady w sposb dostosowany do jego moliwoci i zajmowanej pozycji. 2. Maj rwnie prawo do zdobycia peniejszej znajomoci witej nauki, wykadanej w kocielnych uniwersytetach czy fakultetach lub w instytutach wiedzy religijnej, uczszczajc tam na wykady i zdobywajc stopnie akademickie. 3. Podobnie - zachowujc jednak przepisy stawiajce wymagania co do zdatnoci - mog otrzyma od kompetentnej wadzy kocielnej zlecenie nauczania witej nauki.

Kan. 230 - 1. Mczyni wieccy, posiadajcy wiek i przymioty ustalone zarzdzeniem Konferencji Episkopatu, mog by na stae przyjci, przepisanym obrzdem liturgicznym, do posugi lektora i akolity, udzielenie jednak tych posug nie daje im prawa do utrzymania czy wynagrodzenia ze strony Kocioa. 2. wieccy mog by czasowo wyznaczeni do penienia funkcji lektora w czynnociach liturgicznych, podobnie wszyscy wieccy mog wykonywa funkcje komentatora, kantora lub inne, zgodnie z przepisami prawa. 3. Tam, gdzie to doradza konieczno Kocioa, z braku szafarzy, take wieccy, chociaby nie byli lektorami lub akolitami, mog wykonywa pewne obowizki w ich zastpstwie, mianowicie: posug sowa, przewodniczy modlitwom liturgicznym, udziela chrztu a take rozdziela Komuni wit, zgodnie z przepisami prawa.

Kan. 231 - 1. wieccy, ktrzy na stae lub czasowo powicaj si posudze Kocioa, obowizani s zdoby

odpowiedni formacj potrzebn do waciwego wykonywania swego zadania, by j speniali wiadomie, umiejtnie i pilnie. 2. Zachowujc przepis kan. 230, 1, maj prawo do godziwego wynagrodzenia, odpowiedniego ich pozycji, dziki ktremu, zachowujc rwnie przepisy prawa pastwowego, mogliby zaradzi potrzebom wasnym oraz rodziny. Przysuguje im te prawo, by byo waciwie przewidziane ubezpieczenie i zabezpieczenie spoeczne, a take ubezpieczenie zdrowotne.

Tytu III WICI SZAFARZE CZYLI DUCHOWNI

Rozdzia I KSZTACENIE DUCHOWIESTWA

Kan. 232 - Koci ma obowizek, a zarazem wasne i wyczne prawo ksztacenia tych, ktrzy s przeznaczeni do witej posugi.

Kan. 233 - 1. Na caej wsplnocie chrzecijaskiej spoczywa obowizek troski o powoania, aeby wystarczajco zaradzi potrzebom witej posugi w caym Kociele. W sposb szczeglny ten obowizek wie chrzecijask rodzin, wychowawcw oraz ze specjalnej racji kapanw, zwaszcza proboszczw. Biskupi diecezjalni, na ktrych w najwyszym stopniu spoczywa troska o rozbudzanie powoa, powinni powierzony sobie lud poucza o wanoci witego posugiwania i o koniecznoci szafarzy w Kociele, a take inicjowa i popiera poczynania zmierzajce do wspierania powoa, gwnie przy pomocy dzie do tego ustanowionych. 2. Kapani, a zwaszcza biskupi diecezjalni powinni troszczy si rwnie o to, by mczyni w bardziej dojrzaym wieku, przekonani o powoaniu do witej posugi, otrzymali roztropn pomoc ujawnion sowem i czynem oraz zostali waciwie przygotowani.

Kan. 234 - 1. Naley zachowa i popiera nisze seminaria lub inne tego rodzaju instytucje, tam gdzie istniej, w ktrych mianowicie - majc na uwadze wspieranie powoa - wraz z wyksztaceniem humanistycznym i naukowym, przewidziana jest specjalna formacja religijna. Co wicej, gdzie biskup diecezjalny uzna to za wskazane, powinien doprowadzi do erygowania niszego seminarium lub podobnej instytucji. 2. Jeli w pewnych wypadkach okolicznoci czego innego nie doradzaj, modziecy majcy zamiar przystpi do kapastwa winni otrzyma tak formacj humanistyczn i naukow, jak w ich kraju otrzymuj modziecy zamierzajcy podj studia wysze.

Kan. 235 - 1. Modziecy, zamierzajcy doj do kapastwa, powinni dla otrzymania odpowiedniej formacji duchowej oraz przygotowania si do waciwych im obowizkw ksztaci si w wyszym seminarium przez cay okres formacji, albo - gdy zdaniem biskupa diecezjalnego wymagaj tego okolicznoci - przynajmniej przez cztery lata. 2. Ci, ktrzy zgodnie z przepisami prawa przebywaj poza seminarium, powinni by powierzeni przez biskupa diecezjalnego pobonemu i zdatnemu kapanowi, ktry by czuwa nad tym, by byli starannie formowani do ycia duchowego i karnoci.

Kan. 236 - Kandydaci do staego diakonatu maj by, zgodnie z przepisami Konferencji Episkopatu, ksztatowani do pielgnowania ycia duchowego oraz nauczeni waciwego wykonywania funkcji zwizanych z tym wiceniem: 1 modziecy przebywajc w jakim specjalnym domu przynajmniej przez trzy lata, chyba e biskup diecezjalny dla powanych racji inaczej zarzdzi; 2 starsi wiekiem mczyni, celibatariusze lub onaci, zgodnie z programem ustalonym przez Konferencj Episkopatu rozoonym na trzy lata.

Kan. 237 - 1. W kadej diecezji, gdzie to jest moliwe a take potrzebne, winno istnie wysze seminarium. W przeciwnym razie alumni przygotowujcy si do witej posugi powinni by powierzeni innemu seminarium albo naley erygowa seminarium midzydiecezjalne. 2. Seminarium midzydiecezjalne nie moe by erygowane bez wczeniejszej aprobaty Stolicy Apostolskiej, dotyczcej zarwno

erekcji seminarium jak i jego statutw, uzyskanej przez Konferencj Episkopatu, jeli chodzi o seminarium dla caego jej terytorium, w przeciwnym razie przez zainteresowanych biskupw.

Kan. 238 - 1. Seminaria erygowane zgodnie z przepisem prawa otrzymuj w Kociele osobowo prawn na mocy samego prawa. 2. W zaatwianiu wszystkich spraw w imieniu seminarium wystpuje jego rektor, chyba e w odniesieniu do pewnych spraw kompetentna wadza postanowia inaczej.

Kan. 239 - 1. Kade seminarium powinno mie rektora, ktry stoi na jego czele, a w razie potrzeby wicerektora, ekonoma, a take, jeli alumni odbywaj studia w samym seminarium, rwnie wykadowcw, ktrzy wkadaj rne przedmioty, odpowiednio midzy sob skoordynowane. 2. W kadym seminarium powinien by przynajmniej jeden kierownik duchowy z pozostawieniem jednak alumnom swobody udania si do innych kapanw, wyznaczonych przez biskupa do tego zadania. 3. W statutach seminarium naley przewidzie sposb uczestniczenia innych wychowawcw, wykadowcw, a take samych alumnw w trosce rektora, zwaszcza o zachowanie dyscypliny. Kan. 240 - 1. Oprcz spowiednikw zwyczajnych, powinni regularnie przychodzi do seminarium take inni spowiednicy, a ponadto alumni powinni mie zawsze moliwo udania si, z zachowaniem jednak seminaryjnej dyscypliny, do jakiegokolwiek spowiednika, w seminarium lub poza nim. 2. W podejmowaniu decyzji przy dopuszczaniu alumnw do wice lub wydalaniu z seminarium, nigdy nie wolno da opinii kierownika duchowego i spowiednikw.

Kan. 241 - l. Do wyszego seminarium biskup diecezjalny powinien przyjmowa jedynie tych, ktrzy, biorc pod uwag ich przymioty ludzkie i moralne, duchowe i intelektualne, ich zdrowie fizyczne i psychiczne, jak rwnie szczer wol, wydaj si by zdolni do oddania si na stae witym posugom.

 2. Zanim zostan przyjci, winni przedstawi dokumenty przyjcia chrztu i bierzmowania oraz inne, ktre s wymagane przez program ksztacenia kapaskiego. 3. Jeli chodzi o wydalonych z innego seminarium lub instytutu zakonnego, wymaga si ponadto zawiadczenia waciwego przeoonego, zwaszcza o przyczynie ich wydalenia lub odejcia.

Kan. 242 - 1. W poszczeglnych krajach powinien obowizywa program ksztacenia kapaskiego, ustalony przez Konferencj Episkopatu, z uwzgldnieniem norm wydanych przez najwysz wadz kocieln i zatwierdzony przez Stolic wit; powinien on by rwnie do nowych warunkw przystosowany, a take za zgod Stolicy witej okrela najwaniejsze zasady i normy oglne dotyczce ksztacenia seminaryjnego, przystosowane do potrzeb pastoralnych kadego regionu lub prowincji. 2. Normy zawarte w programie ksztacenia, o ktrym w 1, winny by przestrzegane we wszystkich seminariach, zarwno diecezjalnych, jak i midzydiecezjalnych.

Kan. 243 - Kade seminarium winno mie ponadto wasny regulamin, zatwierdzony przez biskupa diecezjalnego albo - w przypadku seminarium midzydiecezjalnego przez zainteresowanych biskupw. W regulaminie tym naley przystosowa do miejscowych warunkw normy programu ksztacenia kapaskiego, a zwaszcza dokadniej sprecyzowa te punkty dyscypliny, ktre dotycz codziennego ycia alumnw oraz porzdku caego seminarium.

Kan. 244 - Duchowa formacja alumnw w seminarium oraz ksztacenie doktrynalne winny by harmonijnie uoone i tak ukierunkowane, by alumni, kady zgodnie z wasn zdolnoci, zdobywali wraz z odpowiedni ludzk dojrzaoci, ducha Ewangelii i cis czno z Chrystusem.

Kan. 245 - 1. Przez formacj duchow alumni winni sta si zdolni do owocnego wykonywania pasterskiej posugi i uksztatowani w duchu misyjnym, rozumiejc, e posugi

wypeniane zawsze w ywej wierze i mioci przyczyniaj si do ich uwicenia; niech ucz si take wypracowywa te cnoty, ktre posiadaj due znaczenie w obcowaniu z ludmi, tak jednak, by doszli do osignicia waciwej harmonii pomidzy wartociami ludzkimi i nadprzyrodzonymi. 2. Alumnw tak naley formowa, aeby, przepojeni umiowaniem Kocioa Chrystusowego, bdc zwizani pokor i synowsk mioci z Biskupem Rzymskim, nastpc witego Piotra, przylgnli do wasnego biskupa jako wierni wsppracownicy oraz podejmowali zgodn wspprac z brami; przez wsplne ycie w seminarium a take przez nawizywanie przyjani i cznoci z drugimi, przygotowywali si do braterskiej jednoci z diecezjalnym prezbiterium, ktrego bd uczestnikami w subie Kocioa.

Kan. 246 - 1. Sprawowanie Eucharystii winno by centrum caego ycia seminaryjnego, tak eby alumni, uczestniczc codziennie w samej mioci Chrystusa, czerpali gwnie z tego najbogatszego rda si ducha do pracy apostolskiej oraz dla swego duchowego ycia. 2. Niech bd przygotowani do odmawiania liturgii godzin, ktr sudzy Boy w imieniu Kocioa modl si do Boga za cay powierzony sobie lud, a nawet za cay wiat. 3. Naley oywia kult Najwitszej Maryi Panny, rwnie przez raniec, rozmylanie oraz inne wiczenia pobone, przez ktre alumni zdobywaj ducha modlitwy i otrzymuj wzmocnienie dla wasnego powoania. 4. Powinni si przyzwyczaja do czstego korzystania z sakramentu pokuty i zaleca si, by kady mia kierownika swojego ycia duchowego, ale wybranego w sposb wolny, przed ktrym mgby z zaufaniem otwiera swoje sumienie. 5. Kadego roku alumni powinni odprawi wiczenia duchowe.

Kan. 247 - 1. Do zachowania celibatu maj by przygotowani przez odpowiednie wychowanie i niech ucz si docenia go jako szczeglny dar Boy. 2. Alumnw trzeba naleycie zapozna z obowizkami i trudami, ktre s waciwe witym sugom Kocioa, nie ukrywajc adnej trudnoci ycia kapaskiego.

Kan. 248 - Przekazywane ksztacenie naukowe dotyczy tego, by alumni, wraz z ogln kultur odpowiadajc potrzebom miejsca i czasu, otrzymali obszern i solidn znajomo nauk witych, tak by opierajc si na nich i karmic nimi swoj wiar, mogli gosi nauk Ewangelii wspczesnym sobie ludziom w sposb odpowiedni i przystosowany do ich mentalnoci.

Kan. 249 - W programie ksztacenia kapaskiego naley przewidzie, by alumni nie tylko nauczyli si dokadnie jzyka ojczystego, lecz take by dobrze znali jzyk aciski oraz posiadali wystarczajc znajomo jzykw obcych, ktrych umiejtno wyda si konieczna lub poyteczna do ich formacji albo do wykonywania pasterskiej posugi.

Kan. 250 - Przewidziane w samym seminarium studia filozoficzne i teologiczne mona odbywa albo sukcesywnie, albo rwnoczenie, zgodnie z postanowieniami programu ksztacenia kapaskiego; maj one obj przynajmniej pene sze lat, tak jednak, by czas przeznaczony na studia filozoficzne zawiera pene dwa lata, a na studia teologiczne pene cztery lata.

Kan. 251 - Ksztacenie filozoficzne, ktre ma si oprze na wiecznie trwaym dziedzictwie filozoficznym, uwzgldniajcym rwnie wspczesne badania filozoficzne, ma si tak odbywa, by doskonalio formacj humanistyczn alumnw, wiczyo umys i przygotowywao ich do podjcia studiw teologicznych.

Kan. 252 - 1. Ksztacenie teologiczne, w wietle wiary pod kierownictwem Urzdu Nauczycielskiego, winno by tak prowadzone, by alumni poznali ca doktryn katolick opart na Objawieniu, uczynili j pokarmem wasnego ycia duchowego, a w wykonywaniu posugi potrafili j odpowiednio gosi i jej broni. 2. Z szczegln starannoci naley ksztaci alumnw w Pimie witym, tak by zdobyli znajomo caego Pisma witego. 3. Naley prowadzi wykady teologii dogmatycznej, oparte zawsze na sowie Boym pisanym, cznie ze wit Tradycj, przy pomocy ktrych alumni winni si nauczy wnika w tajemnice zabwienia, zwaszcza za nauczycielem w. Tomaszem, a take

wykady teologii moralnej i pastoralnej, prawa kanonicznego, liturgii, historii Kocioa oraz innych dyscyplin, pomocniczych i specjalnych, zgodnie z przepisami programu ksztacenia kapaskiego.

Kan. 253 - 1. Na stanowisko wykadowcw przedmiotw filozoficznych, teologicznych i prawnych, biskup lub zainteresowani biskupi, powinni mianowa tylko tych, ktrzy odznaczajc si cnot, uzyskali doktorat lub licencjat na uniwersytecie albo wydziale uznanym przez Stolic Apostolsk. 2. Naley zadba, by zostao mianowanych tylu rnych wykadowcw, ilu potrzeba do nauczania Pisma witego, teologii dogmatycznej, teologii moralnej, liturgii; filozofii, prawa kanonicznego, historii Kocioa oraz innych przedmiotw, ktre winny by wykadane wasn metod. 3. Wykadowca, ktry powanie si sprzeniewierzy swojemu zadaniu, powinien by usunity przez wadz, o ktrej w 1.

Kan. 254 - 1. Wykadowcy winni si stale troszczy w nauczaniu przedmiotw o wewntrzn jedno i harmoni caej nauki wiary, by alumni dowiadczali, e zdobywaj jedn wiedz. Aby atwiej to osign, powinien kto w seminarium kierowa caym porzdkiem studiw. 2. Alumnw tak naley naucza, by i sami byli zdolni bada zagadnienia metod naukow przy pomocy wasnych poszukiwa; trzeba wic prowadzi wiczenia, w ktrych alumni, pod kierunkiem wykadowcw, nauczyliby si wasnym wysikiem przeprowadza pewne studia.

Kan. 255 - Chocia caa formacja alumnw w seminarium ma cel pastoralny, naley zorganizowa w nim ksztacenie cile pastoralne, przez ktre - uwzgldniajc rwnie potrzeby miejsca i czasu - alumni nauczyliby si zasad i umiejtnoci wypeniania posugi nauczania Ludu Boego, uwicania i kierowania. Kan. 256 - 1. Naley pilnie poucza alumnw w tym, co w szczeglny sposb jest zwizane ze witym posugiwaniem, zwaszcza w umiejtnoci katechizowania i goszenia homilii, w kulcie Boym, szczeglnie za w sprawowaniu sakramentw, kontaktach z ludmi, rwnie z niekatolikami lub z niewierzcymi, w kierowaniu parafi a take w wypenianiu pozostaych zada.

 2. Alumnw naley zapoznawa z potrzebami caego Kocioa, tak by troszczyli si o popieranie powoa, o sprawy misyjne, ekumeniczne oraz inne bardziej palce, w tym take spoeczne.

Kan. 257 - 1. Naley zabiega o takie wyksztacenie alumnw, by troszczyli si nie tylko o Koci partykularny, dla suenia ktremu bd inkardynowani, lecz take o cay Koci, i okazywali gotowo oddania si Kocioom partykularnym, bdcym w wielkiej i nagej potrzebie. 2. Biskup diecezjalny winien zatroszczy si o to, by duchowni zamierzajcy uda si z wasnego Kocioa partykularnego do Kocioa partykularnego innego kraju, zostali odpowiednio przygotowani do wypeniania tam witego posugiwania, by mianowicie zdobyli znajomo jzyka kraju, a take rozumieli jego instytucje, warunki socjalne, obyczaje i zwyczaje.

Kan. 258 - Alumni, by posi umiejtno prowadzenia apostolstwa, take w samej praktyce, podczas trwania studiw, a zwaszcza w czasie wakacji, winni by wprowadzeni w praktyk pastoraln poprzez wiczenia prowadzone zawsze przez dowiadczonego kapana, ustalone wedug uznania ordynariusza, a dostosowane do wieku alumnw i lokalnych warunkw.

Kan. 259 1. Do biskupa diecezjalnego albo do zainteresowanych biskupw, jeli chodzi o seminarium midzydiecezjalne, naley decyzja co do nadrzdnego zarzdu i administracji seminarium. 2. Biskup diecezjalny, a w przypadku seminarium midzydiecezjalnego zainteresowani biskupi maj, czsto osobicie wizytowa seminarium, czuwa nad formacj swoich alumnw, oraz nad dokonywanym w nim ksztaceniem filozoficznym i teologicznym, i poznawa sprawy zwizane z powoaniem alumnw, zdolnoci, pobonoci i postpami, zwaszcza w zwizku ze wiceniami, ktrych maj udzieli.

Kan. 260 - Rektorowi, do ktrego naley troska o codzienne kierowanie seminarium, w wypenianiu swoich obowizkw powinni

by posuszni wszyscy, zgodnie jednak z postanowieniami programu ksztacenia kapaskiego oraz regulaminu seminaryjnego.

Kan. 261 - 1. Rektor seminarium oraz - pod jego zwierzchnictwem - wychowawcy i wykadowcy winni we wasnym zakresie czuwa nad tym, by alumni dokadnie zachowywali normy ustalone w programie ksztacenia kapaskiego i w regulaminie seminaryjnym. 2. Rektor seminarium oraz kierownik studiw maj czuwa nad tym, by wykadowcy waciwie wypeniali swoje zadanie, zgodnie z przepisami programu ksztacenia kapaskiego i regulaminu seminaryjnego.

Kan. 262 - Seminarium ma by wyjte spod zwierzchnictwa parafialnego, a wobec wszystkich przebywajcych w seminarium obowizki proboszcza winien spenia rektor lub jego delegat, z wyjtkiem spraw maeskich i z zachowaniem przepisu kan. 985.

Kan. 263 - Biskup diecezjalny, a jeli chodzi o seminarium midzydiecezjalne zainteresowani biskupi, w czci okrelonej przez nich we wsplnym porozumieniu, powinni zatroszczy si o dostarczenie rodkw potrzebnych do zaoenia i zachowania seminarium, utrzymania alumnw, wynagrodzenia wykadowcw oraz innych potrzeb seminarium.

Kan. 264 - 1. By zabezpieczy potrzeby seminarium - oprcz zbirki o ktre w kan. 1266 - biskup moe naoy na diecezj podatek. 2. Obowizek pacenia podatku na seminarium maj wszystkie kocielne osoby prawne, take prywatne,posiadajce siedzib w diecezji, chyba e utrzymuj si tylko z jamuny albo znajduje si u nich aktualnie kolegium studiujcych ,lub nauczajcych, dla wsplnego dobra Kocioa. Podatek taki winien by powszechny i proporcjonalny do dochodw tych, ktrzy winni go paci, a take okrelony zgodnie z potrzebami seminarium.

Rozdzia II PRZYNALENO CZYLI INKARDYNACJA DUCHOWNYCH

Kan. 265 - Kady duchowny powinien by inkardynowany do jakiego Kocioa partykularnego albo do praatury personalnej, albo do jakiego instytutu ycia konsekrowanego lub do jakiego stowarzyszenia, ktre posiada t zdolno, tak e nie moe by duchownych nikomu nie podlegajcych czyli tuaczy.

Kan. 266 - 1. Przyjmujcy diakonat staje si duchownym i zostaje inkardynowany do Kocioa partykularnego lub praatury personalnej, dla ktrych posugi zosta promowany. 2. Czonek instytutu zakonnego po lubach wieczystych albo czonek kleryckiego stowarzyszenia ycia apostolskiego definitywnie do niego wczony, przyjmujc diakonat zostaje jako duchowny inkardynowany do tego instytutu lub stowarzyszenia, chyba e w odniesieniu do stowarzysze co innego postanawiaj konstytucje. 3. Czonek instytutu wieckiego przez przyjcie diakonatu zostaje inkardynowany do Kocioa partykularnego, dla posugi ktrego zosta promowany, chyba e na mocy zezwolenia Stolicy Apostolskiej jest inkardynowany do samego instytutu.

Kan. 267 - 1. Aby duchowny ju inkardynowany mg by wanie inkardynowany do innego Kocioa partykularnego, winien otrzyma od biskupa diecezjalnego podpisane przez niego pismo ekskardynujce i jednoczenie pismo inkardynujce podpisane przez biskupa diecezjalnego Kocioa partykularnego, do ktrego pragnie si inkardynowa. 2. Udzielona w ten sposb ekskardynacja osiga swj skutek z chwil inkardynacji w innym Kociele partykularnym.

Kan. 268 - 1. Duchowny, ktry przesiedli si zgodnie z przepisami prawa z wasnego Kocioa partykularnego do innego, po upywie piciu lat zostaje na mocy samego prawa inkardynowany do tego Kocioa partykularnego, jeli tak wol wyrazi na pimie, zarwno biskupowi diecezjalnemu Kocioa goszczcego, jak i wasnemu biskupowi diecezjalnemu i aden z

nich nie wyrazi na pimie sprzeciwu w cigu czterech miesicy od otrzymania pisma. 2. Przez wczenie na stae lub definitywne do instytutu ycia konsekrowanego albo do stowarzyszenia ycia apostolskiego, duchowny, ktry zgodnie z postanowieniem kan. 266, 2, zostaje inkardynowany do takiego instytutu lub stowarzyszenia, jest ekskardynowany z wasnego Kocioa partykularnego.

Kan. 269 - Biskup diecezjalny nie powinien dokonywa inkardynacji, jak tylko wtedy, gdy: 1 domaga si tego konieczno lub poytek jego Kocioa partykularnego i z zachowaniem przepisw prawa dotyczcych godziwego utrzymania duchownych; 2 na podstawie dokumentu zgodnego z prawem ustali, e zostaa udzielona ekskardynacja i ponadto otrzyma od biskupa diecezjalnego ekskardynujcego - w razie potrzeby z zachowaniem tajemnicy - odpowiednie wiadectwa o yciu duchownego, obyczajach i studiach; 3 duchowny temu biskupowi diecezjalnemu owiadczy na pimie, e chce si powici subie nowego Kocioa partykularnego, zgodnie z przepisami prawa.

Kan. 270 - Ekskardynacji mona udzieli godziwie tylko z racji, ktrymi s poytek Kocioa lub dobro samego duchownego. Natomiast nie wolno jej odmwi, chyba e istniej powane przyczyny; duchowny, ktry czuje si pokrzywdzony i znalaz sobie innego biskupa, moe odwoa si przeciwko decyzji.

Kan. 271 - 1. Poza wypadkiem prawdziwej koniecznoci wasnego Kocioa partykularnego, biskup diecezjalny nie powinien odmawia zezwolenia na przesiedlenie si duchownym, o ktrych wie, e s gotowi i uzna ich za odpowiednich, aby uda si do krajw odczuwajcych brak duchowiestwa dla wypeniania tam witego posugiwania. Powinien jednak zatroszczy si przez pisemn umow z biskupem diecezjalnym miejsca, do ktrego chc si uda, o ustalenie praw i obowizkw tych duchownych. 2. Biskup diecezjalny moe zezwoli swoim duchownym przesiedli si do innego Kocioa partykularnego na czas okrelony, nawet wielokrotnie wznawiany, tak jednak, by ci duchowni pozostali inkardynowani do wasnego Kocioa partykularnego i kiedy do

niego powrc cieszyli si wszystkimi uprawnieniami, jakie by posiadali, gdyby w nim wykonywali wite posugiwanie. do 3. Duchowny, ktry przeszed zgodnie z przepisami prawa

innego Kocioa partykularnego, pozostajc inkardynowany do wasnego Kocioa, moe by dla susznej przyczyny odwoany przez wasnego biskupa diecezjalnego, jeli zostaa zachowana umowa zawarta z drugim biskupem oraz naturalna suszno. Z zachowaniem tych samych warunkw, rwnie biskup diecezjalny drugiego Kocioa partykularnego moe temu samemu duchownemu, dla susznej przyczyny, odmwi terytorium. zezwolenia na dalszy pobyt na swoim

Kan. 272 - Ekskardynacji i inkardynacji, jak rwnie zezwolenia na przesiedlenie si do innego Kocioa partykularnego nie moe udzieli administrator diecezjalny, chyba e po roku wakansu stolicy biskupiej i za zgod kolegium konsultorw.

Rozdzia II OBOWIZKI I PRAWA DUCHOWNYCH

Kan. 273 - Duchowni maj szczeglny obowizek okazywania szacunku i posuszestwa Papieowi oraz kady wasnemu ordynariuszowi.

Kan. 274 - 1. Tylko duchowni mog otrzyma urzdy, do wykonywania ktrych wymaga si wadzy wice albo kocielnej wadzy rzdzenia. 2. Duchowni maj obowizek - chyba e usprawiedliwia ich prawnie uznana przeszkoda - przyj i wiernie wypeni zadanie powierzone im przez wasnego ordynariusza.

Kan. 275 - 1. Wszyscy duchowni, zwaszcza e podejmuj to samo dzieo, mianowicie budowanie Chrystusowego Ciaa, winni by zczeni ze sob wzem braterstwa i modlitwy oraz wsppracowa midzy sob, wedug przepisw prawa partykularnego. 2. Duchowni powinni uzna i popiera misj, jak wieccy, kady wedug swojej roli, wykonuj w Kociele i wiecie.

Kan. 276 - 1. Duchowni w swoim yciu z szczeglnej racji obowizani s dy do witoci, zwaszcza e - bdc konsekrowani Bogu z nowego tytuu przez przyjcie wice - staj si szafarzami Boych tajemnic dla suenia Jego ludowi. 2. Aby mogli osign t doskonao: 1 powinni przede wszystkim wiernie i niestrudzenie wypenia obowizki pasterskiej posugi; 2 maj posila swoje duchowe ycie z podwjnego stou: Pisma witego i Eucharystii; std usilnie zachca si kapanw, aby codziennie sprawowali Ofiar eucharystyczn, diakonw za, by w jej skadaniu codziennie uczestniczyli; 3 kapani a take diakoni przygotowujcy si do prezbiteratu maj obowizek odmawia codziennie liturgi godzin, zgodnie z wasnymi i zatwierdzonymi ksigami liturgicznymi, natomiast diakoni stali maj odmawia jej cz, okrelon przez Konferencj Episkopatu; 4 obowizani s rwnie do odprawiania rekolekcji, wedug przepisw prawa partykularnego; 5 zachca si, by regularnie oddawali si rozmylaniu, czsto przystpowali do sakramentu pokuty, oddawali szczegln cze Bogurodzicy Dziewicy i praktykowali inne powszechne i partykularne rodki uwicenia.

Kan. 277 - 1. Duchowni obowizani s zachowa ze wzgldu na Krlestwo niebieskie doskona i wieczyst wstrzemiliwo; i dlatego zobowizani s do celibatu, ktry jest szczeglnym darem Boym, dziki ktremu wici szafarze mog niepodzielnym sercem atwiej zczy si z Chrystusem a take swobodniej odda si subie Bogu i ludziom. 2. Duchowni powinni odnosi si z naleyt roztropnoci do osb do ktrych uczszczanie mogoby narazi na niebezpieczestwo ich obowizek zachowania wstrzemiliwoci lub wywoa zgorszenie wiernych.

 3. Biskup diecezjalny moe wyda bardziej szczegowe normy w tej sprawie i ocenia w poszczegLnych przypadkach zachowanie tego obowizku.

Kan. 278 - 1. Duchowni diecezjalni maj prawo zrzeszania si z innymi dla osignicia celw zgodnych ze stanem duchownym. 2. Duchowni diecezjalni powinni w sposb szczeglny docenia te stowarzyszenia, ktre - majc statuty zatwierdzone przez kompetentn wadz - przez odpowiedni i waciwie zatwierdzony sposb ycia oraz bratersk pomoc pobudzaj wasn wito w wykonywaniu posugi, jak rwnie sprzyjaj pogbianiu wizi midzy sob i z wasnym biskupem. 3. Duchowni powinni si powstrzyma od zakadania lub przynalenoci do stowarzysze, ktrych cel albo dziaalno nie dadz si pogodzi z obowizkami waciwymi stanowi duchownemu lub mogyby przeszkadza w sumiennym wypenianiu zadania zleconego im przez kompetentn wadz kocieln.

Kan. 279 - 1. Duchowni rwnie po przyjciu kapastwa powinni kontynuowa studia teologiczne. Niech si staraj postpowa za t solidn doktryn, opart na Pimie witym, przekazana przez przodkw i powszechnie przyjt przez Koci, ktra jest okrelona zwaszcza w dokumentach Soborw i Biskupw Rzymskich, unikajc wieckich nowoci oraz faszywej wiedzy. 2. Kapani, wedug przepisw prawa partykularnego, maj uczszcza na wykady duszpasterskie, jakie winny by organizowane po wiceniach kapaskich, a take w terminach ustalonych przez to prawo powinni bra udzia rwnie w innych wykadach, zebraniach teologicznych lub konferencjach, dajcych im okazj nabycia peniejszego poznania witej nauki i metod duszpasterskich. 3. Powinni si take zapoznawa z innymi naukami, zwaszcza z tymi, ktre wi si ze witymi, przede wszystkim gdy uatwiaj wykonywanie pasterskiej posugi.

Kan. 280 - Bardzo zaleca si duchownym jak form ycia wsplnego, a tam, gdzie ono istnieje, naley je wedle monoci zachowa.

Kan. 281 - 1. Wypeniajc kocieln posug, duchowni zasuguj na wynagrodzenie odpowiednie ich pozycji, z uwzgldnieniem zarwno natury ich zadania, jak rwnie okolicznoci miejsca i czasu, dziki ktremu mogliby zaspokoi potrzeby wasnego ycia a take wynagrodzi tych, ktrych pomocy potrzebuj. 2. Naley take zatroszczy si, by mieli waciwie zabezpieczon opiek spoeczn, jeliby byli dotknici chorob, niezdolnoci lub staroci. 3. Diakoni onaci, ktrzy si cakowicie oddali kocielnej posudze, zasuguj na wynagrodzenie wystarczajce na ich utrzymanie oraz ich rodzin. Ci jednak, ktrzy otrzymuj wynagrodzenie z racji wieckiego zawodu, ktry wykonuj lub wykonywali, powinni z otrzymanych z tego dochodw zaspokaja potrzeby wasne i swojej rodziny.

Kan. 282 - 1. Duchowni powinni prowadzi ycie proste i powstrzymywa si od wszystkiego, co trci prnoci. 2. Z dbr, ktre im przypady z racji wykonywania kocielnego urzdu, to, co im zbywa po zapewnieniu godziwego utrzymania i wypenieniu wszystkich obowizkw wasnego stanu, niech zechc przeznaczy na dobro Kocioa i dziea mioci.

Kan. 283 - 1. Duchowni, chociaby nie piastowali urzdu rezydencjalnego, nie powinni jednak na duszy czas, ktry naley okreli prawem partykularnym, opuszcza swojej diecezji bez zezwolenia - przynajmniej domniemanego - wasnego ordynariusza. 2. Przysuguje im za prawo do nalenych i wystarczajcych corocznych wakacji, partykularnym. okrelonych prawem powszechnym lub

Kan. 284 - Duchowni powinni nosi odpowiedni strj kocielny, wedug przepisw wydanych przez Konferencj Episkopatu a take zwyczajw miejscowych, zgodnych z przepisami prawa.

Kan. 285 - 1. Duchowni powinni powstrzyma si od tego wszystkiego, co wprost nie przystoi ich stanowi, wedug przepisw prawa partykularnego.

 2. Duchowni niech unikaj tego, co chocia nie jest nieprzyzwoite, jednak obce stanowi duchownemu. 3. Duchownym zabrania si przyjmowania publicznych urzdw, z ktrymi czy si udzia w wykonywaniu wadzy wieckiej. 4. Bez pozwolenia wasnego ordynariusza nie wolno duchownym podejmowa zarzdu dbr nalecych do wieckich albo wieckich urzdw, z ktrymi czy si obowizek skadania rachunkw; nie wolno im rczy, nawet wasnym majtkiem, bez porozumienia si z wasnym ordynariuszem, powinni te si powstrzyma od podpisywania weksli, przez ktre mianowicie przyjmuje si obowizek wypacenia pienidzy, bez adnego rozstrzygania sprawy.

Kan. 286 - Zabrania si duchownym uprawiania transakcji osobicie lub przez innych, czy to na wasn, czy na korzy innych, chyba e za zgod legalnej wadzy kocielnej.

Kan. 287 - 1. Duchowni powinni jak najbardziej popiera zachowanie midzy ludmi pokoju i zgody, opartej na sprawiedliwoci. 2. Nie mog bra czynnego udziau w partiach politycznych ani w kierowaniu zwizkami zawodowymi, chyba e - zdaniem kompetentnej wadzy kocielnej - bdzie wymagaa tego obrona praw Kocioa lub rozwj dobra wsplnego.

Kan. 288 - Diakoni stali nie s zwizani przepisami kanonw 284, 285, 3 i 4, 286, 287, 2, chyba e prawo partykularne co innego postanawia.

Kan. 289 - 1. Poniewa suba wojskowa nie odpowiada stanowi duchownemu, dlatego duchowni a take kandydaci do wice nie powinni zaciga si dobrowolnie do wojska, chyba e za zezwoleniem wasnego ordynariusza. 2. Duchowni powinni korzysta ze zwolnie od wykonywania zada i publicznych obowizkw cywilnych, obcych stanowi duchownemu, przyznanych na ich korzy przez ustawy, umowy lub zwyczaje, chyba e w poszczeglnych wypadkach wasny ordynariusz zarzdzi inaczej.

Rozdzia IV UTRATA STANU DUCHOWNEGO

Kan. 290 - Swicenia raz wanie przyjte nigdy nie trac wanoci. Jednake duchowny traci stan duchowny: 1 przez wyrok sdowy lub stwierdzajcy niewano wice; dekret administracyjny,

2 przez kar wydalenia naoon zgodnie z przepisami prawa; 3 przez reskrypt Stolicy Apostolskiej, ktrego to reskryptu Stolica Apostolska udziela diakonom tylko z powanych przyczyn, a prezbiterom z najpowaniejszych.

Kan. 291 - Oprcz wypadkw, o ktrych w kan. 290, n. 1, utrata stanu duchownego nie niesie z sob dyspensy od obowizku celibatu, ktra udzielana jest tylko przez Biskupa Rzymskiego.

Kan. 292 - Duchowny, ktry utraci stan duchowny zgodnie z przepisami prawa, traci z nim uprawnienia waciwe stanowi duchownemu, jak rwnie nie podlega adnym obowizkom stanu duchownego, z zachowaniem przepisu kan. 291, ma zakaz wykonywania wadzy wice, z zachowaniem przepisu kan. 976, tym samym zostaje pozbawiony wszystkich urzdw, zada i wszelkiej wadzy delegowanej.

Kan. 293 - Duchowny, ktry utraci stan duchowny, nie moe ponownie by wczony do duchowiestwa, chyba e przez reskrypt Stolicy Apostolskiej.

Tytu IV

PRAATURY PERSONALNE

Kan. 294 - Celem waciwego rozmieszczenia duchowiestwa albo prowadzenia specjalnych dzie duszpasterskich lub misyjnych w rnych regionach, albo dla rnych grup spoecznych, Stolica Apostolska, po wysuchaniu zdania zainteresowanych Konferencji Episkopatu, moe erygowa praatury personalne, zoone z prezbiterw i diakonw duchowiestwa diecezjalnego.

Kan. 295 - 1. Praatura personalna rzdzi si statutami nadanymi przez Stolic Apostolsk, a na jej czele stoi praat jako wasny ordynariusz, ktry ma prawo erygowa krajowe lub midzynarodowe seminarium, a take inkardynowa alumnw i promowa ich do wice tytuem suby praaturze. 2. Praat powinien zadba zarwno o ksztacenie duchowe tych, ktrych promowa wspomnianym tytuem, jak te o ich godne utrzymanie.

Kan. 296 - Na podstawie umowy zawartej z praatur, wieccy mog si powici dzieom apostolskim praatury personalnej; sposb za tej organicznej wsppracy a take gwne obowizki i prawa z ni zczone, winny by odpowiednio okrelone w statutach.

Kan. 297 - Statuty winny rwnie okreli stosunki praatury personalnej do ordynariuszy miejscowych, w ktrych kocioach partykularnych praatura personalna prowadzi lub zamierza prowadzi swoje dziea duszpasterskie lub misyjne, za uprzedni zgod biskupa diecezjalnego.

Tytu V STOWARZYSZENIA WIERNYCH

Rozdzia I NORMY WSPLNE

Kan. 298 - 1. W Kociele istniej stowarzyszenia rnice si od instytutw ycia konsekrowanego i stowarzysze ycia apostolskiego, w ktrych wierni, czy to duchowni czy wieccy, albo duchowni i wieccy razem, d wsplnym wysikiem do oywiania doskonalszego ycia, do rozwoju publicznego kultu lub popierania chrzecijaskiej doktryny, albo do podejmowania dzie apostolatu, mianowicie poczyna zwizanych z ewangelizacj, wykonywania dzie pobonoci lub mioci lub zmierzajcych do oywienia duchem chrzecijaskim porzdku doczesnego. 2. Wierni powinni nalee przede wszystkim do tych stowarzysze, ktre przez kompetentn wadz kocieln zostay albo erygowane, albo s przez ni zalecane lub popierane.

Kan. 299 - l. Na podstawie zawartej midzy sob prywatnej umowy, wierni mog zakada stowarzyszenia dla osignicia celw, o ktrych w kan. 298, 1, z zachowaniem przepisu kan. 301, 1. 2. Tego rodzaju stowarzyszenia, chociaby byy przez wadz kocieln zalecone lub byy przez ni popierane, nazywaj si stowarzyszeniami prywatnymi. 3. Nie uznaje si w Kociele adnego prywatnego stowarzyszenia wiernych, chyba e jego statuty s potwierdzone przez kompetentn wadz.

Kan. 300 - adne stowarzyszenie nie moe przybra nazwy "katolickie", chyba za zgod kompetentnej wadzy kocielnej, zgodnie z kan. 312.

Kan. 301 - 1. Jedynie kompetentna wadza kocielna moe erygowa stowarzyszenia wiernych, ktre zamierzaj przekazywa doktryn chrzecijask w imieniu Kocioa albo te rozwija kult publiczny, bd te przedsibra inne cele, ktrych realizacja ze swej natury zastrzeona jest wadzy kocielnej. 2. Kompetentna wadza kocielna, jeli to uzna za stosowne, moe erygowa stowarzyszenia wiernych dla osignicia bezporednio lub porednio take innych celw duchowych, czemu nie zaradza si dostatecznie przez poczynania osb prywatnych.

 3. Stowarzyszenia wiernych, erygowane przez kompetentn wadz kacieln, nazywaj si stowarzyszeniami publicznymi.

Kan. 302 - Kleryckimi stowarzyszeniami wiernych s nazwane te, ktre s kierowane przez duchownych, podejmuj wykonywanie wice oraz jako takie s uznawane przez kompetentn wadz.

Kan. 303 - Stowarzyszenia, ktrych czonkowie yjc w wiecie uczestnicz w duchu jakiego instytutu zakonnego, pod wyszym kierownictwem tego instytutu prowadz ycie apostolskie i zdaj do chrzecijaskiej doskonaoci, nazywaj si trzecimi zakonami lub otrzymuj inn odpowiedni nazw.

Kan. 304 - 1. Wszystkie stowarzyszenia wiernych, zarwno publiczne, jak i prywatne, niezalenie od tego, jaki nosz tytu lub nazw, powinny mie wasne statuty, ktre okrelaj cel stowarzyszenia, czyli przedmiot spoeczny, siedzib, zarzd i warunki wymagane do uczestnictwa w nich i ktrymi te okrelone s sposoby dziaania, uwzgldniajce jednak potrzeby lub korzyci czasu i miejsca. 2. Powinny one obra sobie tytu czyli nazw, dostosowan do zwyczajw czasu i miejsca, a szczeglnie zwizan z celem, do ktrego zmierzaj.

Kan. 305 - 1. Wszystkie stowarzyszenia wiernych podlegaj nadzorowi kompetentnej wadzy kocielnej, ktra ma troszczy si o to, by zachoway one nienaruszon wiar i obyczaje, jak rwnie nadzorowa, by nie wkrady si naduycia do dyscypliny kocielnej. Ma ona prawo i obowizek wizytowania ich zgodnie z przepisami prawa oraz statutw, podlegaj rwnie kierownictwu teje wadzy, zgodnie z przepisami kanonw, ktre nastpuj. 2. Nadzorowi Stolicy Apostolskiej podlegaj wszystkie stowarzyszenia; nadzorowi ordynariusza miejsca podlegaj stowarzyszenia diecezjalne a take inne stowarzyszenia, dziaajce w diecezji.

Kan. 306 - Do uczestnictwa w uprawnieniach a take przywilejach stowarzyszenia, w nadanych stowarzyszeniu odpustach czy innych askach duchowych, jest konieczne i wystarcza, by zgodnie z przepisami prawa i wasnymi statutami stowarzyszenia kto zosta do niego wanie przyjty i nie by z niego prawnie wydalony.

Kan. 307 - 1. Przyjmowanie czonkw winno si dokonywa zgodnie z przepisami prawa i statutami kadego stowarzyszenia. 2. Ta sama osoba moe si zapisac do kilku stowarzysze. 3. Czonkowie instytutw zakonnych mog nalee do stowarzysze, zgodnie z przepisami wasnego prawa, za zgod swego przeoonego.

Kan. 308 - Kto zosta prawnie przyjty do stowarzyszenia, nie moe by z niego usunity, chyba e na skutek susznej przyczyny, zgodnie z przepisami prawa i statutw.

Kan. 309 - Stowarzyszenia prawomocnie zaoone mog wydawa zgodnie z przepisami prawa i statutw - szczegowe normy dotyczce samego stowarzyszenia, odbywania zebra, wyznaczania moderatorw, urzdnikw, pomocnikw a take zarzdcw dbr.

Kan. 310 - Stowarzyszenie prywatne, nie ukonstytuowane jako osoba prawna, jako takie nie moe by przedmiotem obowizkw i praw. Jednake wierni w nim zrzeszeni mog wsplnie zaciga zobowizania oraz jako wspwaciciele i wspposiadacze nabywa i posiada uprawnienia i dobra. Wspomniane prawa i obowizki mog wykonywa przez zleceniobiorc czyli penomocnika.

Kan. 311 - Czonkowie instytutw ycia konsekrowanego, ktrzy stoj na czele lub wypeniaj funkcje asystentw w stowarzyszeniach zwizanych w jaki sposb z ich instytutem, maj troszczy si o to, by te stowarzyszenia wiadczyy pomoc dzieom apostolstwa istniejcym w diecezji, zwaszcza wspodziaajc, pod

kierownictwem ordynariusza miejsca, ze stowarzyszeniami, ktre ukierunkowane s do apostolstwa w diecezji.

Rozdzia II PUBLICZNE STOWARZYSZENIA WIERNYCH

Kan. 312 - 1. Wadz stowarzysze publicznych jest:

kompetentn

do

erygowania

l dla stowarzysze powszechnych oraz midzynarodowych Stolica Swita; 2 dla stowarzysze krajowych, ktre mianowicie na mocy mej erekcji s przeznaczone do wykonywania dziaalnoci w caym kraju - Konferencja Episkopatu na swoim terytorium; 3 dla stowarzysze diecezjalnych, z wyjatkiem jednak stowarzysze, ktrych prawo erygowania zostao innym zarezerwowane na podstawie apostolskiego przywileju - biskup diecezjalny, kady na swoim terenie, ale nie administrator diecezjalny. 2. Do dokonania wanej erekcji stowarzyszenia lub jego sekcji w diecezji, chociaby si to dziao moc przywileju apostolskiego, wymagane jest pisemne zezwolenie biskupa diecezjalnego; jednake zezwolenie udzielone przez biskupa diecezjalnego na erekcj domu instytutu zakonnego zawiera w sobie take zezwolenie na erekcj w tyme domu lub w zczonym z nim kociele stowarzyszenia, ktre jest waciwe temu instytutowi.

Kan. 313 - Stowarzyszenie publiczne, jak rwnie konfederacja stowarzysze publicznych, na mocy samego dekretu, dokonujcego erekcji przez kompetentn wadz kocieln zgodnie z przepisem kan. 312, staje si osob prawn i otrzymuje w razie potrzeby misj do realizacji celw, ktre sama sobie wyznaczya w imieniu Kocioa.

Kan. 314 - Statuty kadego publicznego stowarzyszenia, a take ich odnowa lub zmiana, wymagaj aprobaty wadzy kocielnej, ktra jest kompetentna do erekcji stowarzyszenia wedug przepisu kan. 312, 1.

Kan. 315 - Stowarzyszenia publiczne mog swobodnie podejmowa inicjatywy, odpowiadajce ich wasnemu charakterowi, a take kierowa nimi zgodnie z postanowieniami statutw pod nadrzdnym jednak zwierzchnictwem wadzy kocielnej, o ktrej w kan. 312, 1.

Kan. 316 - 1. Nie moe by wanie przyjty do stowarzysze publicznych ten, kto publicznie odstpi od wiary katolickiej albo zerwa wsplnot kocieln, albo podlega ekskomunice naoonej wyrokiem lub zdeklarowanej. 2. Ci, ktrzy zgodnie z przepisami prawa zostali przyjci, a miaby do nich zastosowanie wypadek o ktrym w 1, po uprzednim upomnieniu, powinni by wydaleni ze stowarzyszenia, z zachowaniem postanowie jego statutw i zachowaniem prawa rekursu do wadzy kocielnej, o ktrej w kan. 312, 1.

Kan. 317 - 1. Jeli inaczej nie przewidziano w statutach, wadza kocielna, o ktrej w kan. 312, 1, zatwierdza moderatora stowarzyszenia publicznego, wybranego przez stowarzyszenie publiczne, ewentualnie ustanawia kandydata prezentowanego bd te mianuje na mocy wasnego prawa. Ta sama wadza kocielna mianuje kapelana, czyli asystenta kocielnego, wysuchawszy - gdy to wskazane - wyszych urzdnikw stowarzyszenia. 2. Zasada okrelona w 1 ma take zastosowanie do stowarzysze zaoonych na mocy przywileju apostolskiego przez czonkw instytutw zakonnych poza ich wasnymi kocioami lub domami. W stowarzyszeniach za zaoonych przez czonkw instytutw zakonnych w ich wasnym kociele lub domu, nominacja lub zatwierdzenie moderatora i kapelana naley do przeoonego instytutu, zgodnie z postanowieniami statutw. 3. W stowarzyszeniach niekleryckich wieccy mog peni funkcj moderatora. Na to stanowisko nie powinien by wyznaczany kapelan, czyli asystent kocielny, chyba e co innego zastrzegaj statuty. 4. W publicznych stowarzyszeniach wiernych, ktre maj bezporednio ukierunkowanie do apostolstwa, moderatorami nie powinni by ci, ktrzy peni kierownicze urzdy w partiach politycznych. Kan. 318 - 1. W specjalnych okolicznociach, gdzie

domagaj si tego powane racje, wadza kocielna, o ktrej w kan. 312, 1, moe wyznaczy penomocnika, aby w jej imieniu kierowa przejciowo stowarzyszeniem. 2. Moderatara stowarzyszenia publicznego moe na skutek susznej przyczyny usun ten, kto go mianowa lub zatwierdzi, po wysuchaniu jednak zarwno samego moderatora, jak i wyszych urzdnikw stowarzyszenia, zgodnie z postanowieniami statutw. Kapelana natomiast moe usun ten, kto go mianowa wedug przepisw kan. 192-195.

Kan. 319 - 1. Stowarzyszenie publiczne, erygowane zgodnie z przepisami prawa, jeli czego innego nie zastrzeono, zarzdza posiadanymi dobrami zgodnie z postanowieniami statutw, pod zwierzchnim kierownictwem wadzy kocielnej, o ktrej w kan. 312, 1, ktrej te naley kadego roku skada sprawozdania z zarzdzania. 2. Teje wadzy winno si take zda dokadne sprawozdanie z wydatkw, zebranych danin i ofiar.

Kan. 320 - 1. Stowarzyszenia erygowane przez Stolic Swit mog by tylko przez ni zniesione. 2. Z powodu powanych przyczyn Konferencja Episkopatu moe znie stowarzyszenia przez ni erygowane; biskup diecezjalny stowarzyszenia przez siebie erygowane, a take stowarzyszenia erygowane na mocy indultu apostolskiego przez czonkw instytutw zakonnych za zgod biskupa diecezjalnego. 3. Kompetentna wadza nie powinna znosi stowarzyszenia publicznego, jeeli nie wysucha jego moderatora, a take innych wyszych urzdnikw.

Rozdzia III PRYWATNE STOWARZYSZENIA WIERNYCH

Kan. 321 - Wierni zarzdzaj i kieruj stowarzyszeniami prywatnymi, zgodnie z postanowieniami statutw.

Kan. 322 - 1. Prywatne stowarzyszenie wiernych moe uzyska osobowo prawn przez formalny dekret kompetentnej wadzy kocielnej, o ktrej w kan. 312. 2. adne stowarzyszenie prywatne wiernych nie moe uzyska osobowoci prawnej, jeli jego statuty nie zostay zatwierdzone przez wadz kocieln, o ktrej w kan. 312, 1; zatwierdzenie za statutw nie zmienia prywatnej natury stowarzyszenia.

Kan. 323 - 1. Chocia prywatne stowarzyszenia wiernych ciesz si autonomi, wedug przepisw kan. 321, podlegaj nadzorowi wadzy kocielnej wedug przepisw kan. 305, a take kierownictwu teje wadzy. 2. Do wadzy kocielnej naley take, z zachowaniem wszake autonomii waciwej prywatnym stowarzyszeniom, nadzorowa i troszczy si, aby unika rozproszenia si, a ich dziaalno apostolsk skierowa ku dobru wsplnemu.

Kan. 324 - 1. Prywatne stowarzyszenie wiernych w sposb wolny wyznacza sobie moderatora i urzdnikw, zgodnie z postanowieniami statutw. 2. Prywatne stowarzyszenie wiernych, jeli to uzna za wskazane, moe sobie swobodnie dobra duchowego doradc spord kapanw penicych zgodnie z przepisem prawa posug w diecezji, potrzebuje on jednak zatwierdzenia ordynariusza miejsca.

Kan. 325 - 1. Prywatne stowarzyszenie wiernych zarzdza w sposb wolny tymi dobrami, ktre posiada, zgodnie z przepisami statutw, z zachowaniem jednak prawa kompetentnej wadzy kocielnej do nadzorowania, by dobra byy uyte na cele stowarzyszenia. 2. Podlega ono wadzy ordynariusza wedug przepisw kan. 1301 w zakresie zarzdzania i dysponowania dobrami, ktre zostay ofiarowane lub pozostawione stowarzyszeniu na cele pobone.

Kan. 326 - 1. Prywatne stowarzyszenie wiernych wygasa zgodnie z postanowieniem statutw; moe by take zniesione

przez kompetentn wadz, jeli jego dziaalno obraca si na powan szkod doktryny lub dyscypliny kocielnej, albo powoduje zgorszenie wiernych. 2. Przeznaczenia dbr stowarzyszenia, ktre przestao istnie, naley dokona, zgodnie z postanowieniami statutw, z zachowaniem praw nabytych, a take woli ofiarodawcw.

Rozdzia IV NORMY SPECJALNE DOTYCZCE STOWARZYSZE WIECKICH

Kan. 327 - Wierni wieccy powinni docenia stowarzyszenia ustanawiane dla celw duchowych, o ktrych w kan. 298, zwaszcza te, ktre zmierzaj do oywienia chrzecijaskim duchem porzdku rzeczy doczesnych i w ten sposb usilnie d do osignicia cisego zwizku midzy wiar i yciem.

Kan. 328 - Ci, ktrzy przewodnicz stowarzyszeniom wieckich, take tym, ktre zostay erygowane na mocy przywileju apostolskiego, maj si troszczy o to, aby ich stowarzyszenia, tam gdzie to jest wskazane, wsppracoway z innymi stowarzyszeniami wiernych i chtnie wiadczyy pomoc rnym dzieom chrzecijaskim, zwaszcza istniejcym na tym samym terytorium.

Kan. 329 - Moderatorzy stowarzysze wieckich winni si zatroszczy, by czonkowie stowarzyszenia zostali odpowiednio uformowani do wykonywania apostolstwa waciwego wieckim.

Cz V HIERARCHICZNY USTRJ KOCIOA

Sekcja I NAJWYSZA WADZA KOCIOA

Rozdzia 1 BISKUP RZYMSKI I KOLEGIUM BISKUPW

Kan. 330 - Jak z ustanowienia Paskiego wity Piotr i pozostali Apostoowie stanowi jedno kolegium, w podobny sposb s zczeni midzy sob Biskup Rzymski, nastpca Piotra, i biskupi, nastpcy Apostow. Art. 1 BISKUP RZYMSKI

Kan. 331 - Biskup Kocioa Rzymskiego, w ktrym trwa urzd udzielony przez Pana samemu Piotrowi, pierwszemu z Apostow, a ktry ma by przekazywany jego nastpcom, jest Gow Kolegium Biskupw, Zastpc Chrystusa i Pasterzem caego Kocioa tutaj na ziemi. Dlatego, z racji swego urzdu, posiada on najwysz, pen, bezporedni i powszechn wadz zwyczajn w Kociele, ktr moe wykonywa zawsze w sposb nieskrpowany.

Kan. 332 - 1. Pen i najwysz wadz w Kociele otrzymuje Biskup Rzymski przez zgodny z prawem i zaakceptowany przez niego wybr wraz z konsekracj biskupi. Std t sam wadz otrzymuje od momentu przyjcia wyboru na Papiea ten elekt, ktry posiada sakr biskupi. Gdyby elekt nie mia sakry biskupiej, powinien by zaraz konsekrowany na biskupa. 2. Gdyby si zdarzyo, e Biskup Rzymski zrzekby si swego urzdu, to do wanoci wymaga si, by zrzeczenie zostao dokonane w sposb wolny i byo odpowiednio ujawnione; nie wymaga za niczyjego przyjcia.

Kan. 333 - 1. Na mocy swego urzdu, Biskup Rzymski nie tylko posiada wadz nad caym Kocioem, lecz rwnie otrzymuje nad wszystkimi Kocioami partykularnymi oraz ich zespoami naczeln wadz zwyczajn, przez ktr zostaje jednoczenie potwierdzona i umocniona wadza wasna, zwyczajna i bezporednia, jak posiadaj biskupi w kocioach partykularnych powierzonych ich pieczy.

 2. W wykonywaniu zadania najwyszego Pasterza Kocioa, Biskup Rzymski jest zawsze zczony wspolnot z pozostaymi biskupami, a take z caym Kocioem. Jemu jednak przysuguje prawo okrelania - zgodnie z potrzebami Kocioa - sposobu, indywidualnego lub kolegialnego, wykonywania tego zadania. 3. Przeciwko wyrokowi lub dekretowi Biskupa Rzymskiego nie ma apelacji lub rekursu.

Kan. 334 - W wykonywaniu zadania, Biskupowi Rzymskiemu wiadcz pomoc biskupi, ktrzy mog to czyni w rny sposb, w tym take poprzez Synod Biskupw. Ponadto wiadcz mu pomoc kardynaowie, a take inne osoby oraz rne instytucje stosownie do aktualnych potrzeb. Wszystkie te osoby i instytucje, w imieniu i jego wadz wykonuj powierzone sobie zadanie dla dobra wszystkich Kociow, zgodnie z normami okrelonymi w prawie.

Kan. 335 - Podczas wakansu stolicy rzymskiej lub przeszkody w jej dziaaniu, nie naley niczego zmienia w zarzdzie Kocioa powszechnego; powinny za by zachowane ustawy specjalne wydane na te okolicznoci.

Art. 2 KOLEGIUM BISKUPW

Kan. 336 - Kolegium Biskupw, ktrego gow jest Papie a czonkami biskupi na mocy sakramentalnej konsekracji oraz hierarchicznej wsplnoty z gow Kolegium i czonkami, i w ktrym trwa nieprzerwanie ciao apostolskie, razem ze swoj gow, a nigdy bez niej, stanowi rwnie podmiot najwyszej i penej wadzy nad caym Kocioem.

Kan. 337 - 1. Wadz w caym Kociele, Kolegium Biskupw wykonuje w sposb uroczysty na soborze powszechnym. 2. T sam wadz wykonuje przez zjednoczon dziaalno biskupw rozproszonych po wiecie, ktra jako taka zostaa przez

Biskupa Rzymskiego zapowiedziana lub dobrowolnie przyjta, tak eby staa si prawdziwym aktem kolegialnym. 3. Do Biskupa Rzymskiego naley, stosownie do potrzeb Kocioa, dobieranie i popieranie sposobw wykonywania przez Kolegium Biskupw jego zadania w caym Kociele.

Kan. 338 - 1. Tylko Biskup Rzymski moe zwoa sobr powszechny, przewodniczy mu, osobicie lub przez innych, a take przenie sobr, zawiesi lub rozwiza, jak rwnie zatwierdza jego dekrety. 2. Biskup Rzymski okrela sprawy, ktre maj by przedmiotem obrad soboru oraz ustala porzdek obowizujcy w czasie soboru. Do tematw zaproponowanych przez Biskupa Rzymskiego, ojcowie soboru mog doczy take inne. Wymagaj one jednak zatwierdzenia papieskiego.

Kan. 339 - 1. Wszyscy i tylko biskupi, ktrzy s czonkami Kolegium Biskupw, maj prawo i obowizek uczestniczenia w soborze powszechnym z gosem decydujcym. 2. Najwysza wadza kocielna moe wezwa na sobr powszechny rwnie niektrych innych, nie majcych godnoci biskupiej. Do niej te naley okreli ich udzia w soborze.

Kan. 340 - Gdyby si zdarzyo, e w czasie soboru zawakowaaby Stolica Apostolska, na mocy samego prawa sobr zostaje przerwany, dopki nowy Papie nie nakae go kontynuowa lub rozwiza.

Kan. 341 - 1. Dekrety soboru powszechnego nie posiadaj mocy obowizujcej, dopki, po zatwierdzeniu ich przez Biskupa Rzymskiego wraz z ojcami soboru, nie zostan przez niego potwierdzone i na jego polecenie ogoszone. 2. Takiego samego potwierdzenia i ogoszenia, dla uzyskania mocy obowizujcej, wymagaj dekrety Kolegium Biskupw, gdy podejmuje dziaalno cile kolegialn, w sposb wskazany albo dobrowolnie przyjty przez Biskupa Rzymskiego. Rozdzia II

SYNOD BISKUPW

Kan. 342 - Synod Biskupw jest zebraniem biskupw, wybranych z rnych regionw wiata, ktrzy zbieraj si w okrelonych terminach, aeby pobudza cis czno midzy Biskupem Rzymu i biskupami, jak rwnie temu Biskupowi Rzymskiemu wiadczy pomoc swoj rad w celu zachowania i wzrostu wiary oraz obyczajw, a take zachowania i umocnienia dyscypliny kocielnej, i rozwaenia problemw zwizanych z dziaalnoci Kocioa w wiecie.

Kan. 343 - Zadaniem Synodu Biskupw jest rozpatrywanie przedstawionych mu spraw i wysuwanie wnioskw, nie za ich rozstrzyganie i wydawanie dekretw, chyba e w pewnych wypadkach zostanie on wyposaony przez Biskupa Rzymskiego w gos decydujcy, wwczas Biskup Rzymski ma prawo zatwierdzi decyzje Synodu.

Kan. 344 - Synod Biskupw podlega bezporednio wadzy Biskupa Rzymskiego, ktry ma prawo: 1 zwoywania Synodu, ilekro uzna to za wskazane, i oznaczania miejsca, gdzie ma si odby zebranie; 2 zatwierdzania wyboru czonkw, ktrzy zgodnie z przepisami prawa specjalnego maj by wybrani, jak rwnie oznaczania i mianowania innych czonkw; 3 ustalania zagadnie - jakie maj by rozpatrywane w odpowiednim czasie przed zebraniem si Synodu, zgodnie z przepisem prawa specjalnego; 4 ustalania porzdku obrad; 5 przewodniczenia Synodowi, osobicie lub przez innych; 6 zamknicia rozwizania. Synodu, przeniesienia, zawieszenia i

Kan. 345 - Synod Biskupw moe si zebra na zebranie generalne, na ktrym mianowicie rozpatruje si sprawy dotyczce bezporednio dobra Kocioa powszechnego, ktre to zebranie moe by zwyczajne lub nadzwyczajne; albo take na zebranie

specjalne, na ktrym rozpatruje si sprawy dotyczce bezporednio jednego lub kilku regionw.

Kan. 346 - 1. Synod Biskupw, zbierajcy si na zebranie generalne zwyczajne, skada si z czonkw, ktrych wikszo stanowi biskupi wybrani na poszczeglne zebranie przez Konferencje Episkopatu w sposb okrelony prawem specjalnym Synodu; inni s oznaczani na mocy tego samego prawa; inni wreszcie mianowani s bezporednio przez Biskupa Rzymskiego. Do nich docza si niektrych czonkw kleryckich instytutw zakonnych, wybranych zgodnie z prawem specjalnym Synodu. 2. Synod Biskupw, zebrany na zebranie generalne nadzwyczajne dla omwienia spraw wymagajcych szybkiego zaatwienia, skada si z czonkw, ktrych wikszo stanowi biskupi, wyznaczeni zgodnie z prawem specjalnym Synodu, z racji sprawowanego urzdu. Inni s mianowani bezporednio przez Biskupa Rzymskiego. Do nich docza si niektrych czonkw kleryckich instytutw zakonnych, wybranych zgodnie z tym samym prawem Synodu. 3. Synod Biskupw, zbierajcy si na zebranie specjalne, skada si z czonkw, wybranych gwnie z tych regionw, dla ktrych zwoywane jest zebranie, z zachowaniem przepisw prawa specjalnego, ktrym Synod si kieruje.

Kan. 347 - 1. Z chwil zamknicia przez Biskupa Rzymskiego zebrania Synodu Biskupw wygasa tym samym zadanie powierzone na danym zebraniu biskupom czy innym czonkom. 2. W przypadku wakansu Stolicy Apostolskiej po zwoaniu Synodu albo w czasie jego trwania, na mocy samego prawa nastpuje zawieszenie zebrania Synodu, jak rwnie powierzonych jego czonkom zada, dopki nowy Papie nie zadecyduje o rozwizaniu lub kontynuowaniu zebrania.

Kan. 348 - 1. Synod Biskupw posiada stay Sekretariat Generalny, ktremu przewodniczy Sekretarz Generalny, mianowany przez Biskupa Rzymskiego. Ma on do pomocy Rad Sekretariatu, skadajc si z biskupw. Zgodnie z prawem specjalnym Synodu, niektrzy z czonkw Rady s wybierani przez sam Synod Biskupw, inni za otrzymuj nominacj od Biskupa Rzymskiego. Zadanie ich wszystkich wygasa z chwil rozpoczcia nowego zebrania generalnego.

 2. Dla kadego zebrania Synodu Biskupw ustanawia si ponadto jednego lub kilku sekretarzy specjalnych, mianowanych przez Papiea. Ich urzd wygasa w momencie zakoczenia zebrania Synodu.

Rozdzia III KARDYNAOWIE WITEGO KOCIOA RZYMSKIEGO

Kan. 349 - Kardynaowie witego Rzymskiego Kocioa tworz szczeglne Kolegium, ktremu przysuguje prawo wyboru Biskupa Rzymskiego, zgodnie z postanowieniami specjalnego prawa. Ponadto kardynaowie s do dyspozycji Papiea, czy to dziaajc kolegialnie, gdy s zwoywani razem dla rozwaenia waniejszych spraw, czy te pojedynczo, mianowicie przez wykonywanie rnych urzdw, wiadczc pomoc Biskupowi Rzymskiemu, zwaszcza w codziennej trosce o Koci powszechny.

Kan. 350 - 1. Kolegium Kardynaw dzieli si na trzy stopnie: biskupw, do ktrego nale kardynaowie otrzymujcy od Biskupa Rzymskiego jako tytu kocioy podmiejskie oraz patriarchowie wschodni wczeni do Kolegium Kardynaw; prezbiterw i diakonw. 2. Kademu z kardynaw stopnia prezbiterw i diakonw wyznacza Papie w Rzymie tytu lub diakoni. 3. Patriarchowie wschodni wczeni do Kolegium Kardynaw maj jako tytu wasny koci patriarchalny. 4. Kardyna Dziekan otrzymuje jako tytu diecezj Ostii, wraz z kocioem, ktry stanowi jego dotychczasowy tytu. 5. Przez opcj dokonan na konsystorzu i zatwierdzon przez Papiea, kardynaowie, zachowujc pierwszestwo wice i promocji, mog ze stopnia prezbiterw przechodzi na inny tytu, a ze stopnia diakonw z jednej diakonii na drug, oraz - gdy przez penych dziesi lat pozostawali w stopniu diakonw - take do stopnia prezbiterw. 6. Kardyna ze stopnia diakona, przechodzc na skutek opcji do stopnia kardynaw prezbiterw, zajmuje miejsce przed wszystkimi kardynaami prezbiterami, ktrzy po nim zostali wyniesieni do godnoci kardynalskiej.

Kan. 351 - 1. Kardynaw ustanawia w sposb nieskrpowany Biskup Rzymski, wybierajc ich spord mczyzn, ktrzy maj przynajmniej wicenia prezbiteratu, odznaczaj si szczegln nauk, obyczajami, pobonoci i roztropnoci w zaatwianiu spraw. Ci, ktrzy nie s jeszcze biskupami, powinni przyj sakr biskupi. 2. Kardynaowie s promowani dekretem Biskupa Rzymskiego, publikowanym wobec Kolegium Kardynaw. Od momentu ogoszenia s zwizani obowizkami i ciesz si przywilejami, okrelonymi przez prawo. 3. Kto jednak zosta promowany do godnoci kardynalskiej i Biskup Rzymski wybr zapowiedzia, jednak zarezerwowa sobie in pectore ogoszenie jego nazwiska, na razie nie ma adnych obowizkw, ani te nie przysuguj mu adne uprawnienia kardynaw. Z chwil wszake ogoszenia pniej jego nazwiska przez Biskupa Rzymskiego, zostaje zwizany obowizkami i otrzymuje uprawnienia, przy czym pierwszestwo liczy si od momentu zarezerwowania in pectore jego nazwiska.

Kan. 352 - l. Kolegium Kardynaw przewodniczy Dziekan, ktrego w razie przeszkody zastpuje Prodziekan. Dziekan lub Prodziekan nie posiadaj adnej wadzy rzdzenia w odniesieniu do pozostaych kardynaw, lecz s jako pierwsi wrd rwnych. 2. Z chwil wakansu urzdu Dziekana, kardynaowie posiadajcy tytuy kociow miejskich i tylko oni, zebrani pod przewodnictwem Prodziekana, albo - gdy go nie ma - najstarszego z nich, powinni wybra ze swego grona Dziekana Kolegium. Jego nazwisko przedstawiaj Papieowi, ktremu przysuguje prawo zatwierdzenia wybranego. 3. W sposb przewidziany w 2 dokonuje si, pod przewodnictwem Dziekana, wyboru Prodziekana. Rwnie do Papiea naley zatwierdzenie wyboru Prodziekana. 4. Gdyby Dziekan i Prodziekan zamieszkania w Rzymie, winni je tam uzyska. nie mieli staego

Kan. 353 - 1. Kardynaowie dziaaniem kolegialnym su najwyszemu Pasterzowi Kocioa pomoc, gwnie na konsystorzach, na ktre zbieraj si z polecenia Biskupa Rzymskiego i pod jego przewodnictwem. Konsystorze bywaj zwyczajne i nadzwyczajne.

 2. Na konsystorzu zwyczajny s zwoywani wszyscy kardynaowie, przynajmniej przebywajcy w Rzymie, dla przekonsultowania niektrych waniejszych spraw, czciej jednak si zdarzajcych, albo dokonania najbardziej uroczystych aktw. gdy 3. Na konsystorz nadzwyczajny, ktry odbywa si wtedy,

to doradzaj szczeglne potrzeby Kocioa lub konieczno rozwaenia powaniejszych spraw, zwouje si wszystkich kardynaw. 4. Tylko konsystoz zwyczajny, na ktrym s dokonywane pewne uroczyste akty, moe by publiczny, a wic taki, na ktry, oprcz kardynaw dopuszcza si praatw, przedstawicieli cywilnych spoecznoci oraz innych zaproszonych.

Kan. 354 - Kardynaowie przeoeni dykasterii czy te innych staych instytucji Kurii Rzymskiej i Pastwa Watykaskiego, ktrzy ukoczyli siedemdziesity pity rok ycia, s proszeni o zoenie rezygnacji z zajmowanego urzdu na rce Biskupa Rzymskiego, ktry podejmie decyzj w tej sprawie, po rozwaeniu wszystkich okolicznoci.

Kan. 355 - 1. Kardynaowi Dziekanowi przysuguje prawo udzielania wybranemu na Biskupa Rzymskiego, gdyby elekt tego potrzebowa, sakry biskupiej. Jeli Dziekan nie moe tego uczyni, prawo to przechodzi na Prodziekana, a w wypadku gdy i on ma przeszkod, na najstarszego kardynaa biskupa. 2. Pierwszy z kardynaw diakonw ogasza ludowi imi nowo wybranego Papiea. On te, w zastpstwie Biskupa Rzymskiego, nakada paliusze metropolitom lub przekazuje je ich penomocnikom.

Kan. 356 - Kardynaowie maj obowizek gorliwie wsppracowa z Biskupem Rzymskim. Z tej racji kardynaowie, ktrzy wypeniaj jakikolwiek urzd w Kurii, a nie s biskupami diecezjalnymi, maj obowizek rezydowa w Rzymie; kardynaowie za kierujcy jak diecezj w charakterze biskupw diecezjalnych, powinni przyby do Rzymu, ilekro s wzywani przez Biskupa Rzymskiego.

Kan. 357 - 1. Kardynaowie, ktrzy otrzymali jako tytu koci podmiejski albo koci w Rzymie, od chwili objcia ich w posiadanie, maj si troszczy o diecezj lub koci przez udzielanie rad i otaczanie ich opiek. Nie otrzymuj jednak w stosunku do nich adnej wadzy rzdzenia ani te w aden sposb nie mog ingerowa w zakresie spraw dotyczcych czy to zarzdzania dobrami, dyscypliny, czy te wykonywania posugi kocielnej. 2. Kardynaowie przebywajcy poza Rzymem i poza wasn diecezj, w sprawach dotyczcych ich osoby s wyjci spod wadzy rzdzenia biskupa diecezji, w ktrej przebywaj.

Kan. 358 - Kardynaowi, ktremu Biskup Rzymski zleca reprezentowanie go na jakim uroczystym obchodzie lub zgromadzeniu osb, w charakterze legata "a latere", a wic wystpujcego jako jego alter ego, jak rwnie kardynaowi, ktry jako jego specjalny wysannik ma wypeni okrelon posug pastersk, przysuguje tylko to, co mu zostao zlecone przez Biskupa Rzymskiego.

Kan. 359 - Podczas wakansu Stolicy Apostolskiej Kolegium Kardynaw przysuguje jedynie ta wadza, ktr przyznaje mu specjalne prawo.

Rozdzia IV KURIA RZYMSKA

Kan. 360 - Kuria Rzymska, przy pomocy ktrej Papie zaatwia sprawy Kocioa powszechnego i ktra w jego imieniu oraz jego autorytetem wykonuje zadania dla dobra i suby Kocioom, obejmuje Papieski Sekretariat Stanu, Rad Publicznych Spraw Kocioa, Kongregacje, Trybunay oraz inne instytucje. Ich struktur i kompetencje okrelaj specjalne przepisy.

Kan. 361 - Przez Stolic Apostolsk lub Stolic wit rozumie si w niniejszym Kodeksie nie tylko Biskupa Rzymskiego, lecz take - o ile nie wynika co innego z natury rzeczy lub z kontekstu

Sekretariat Stanu, Rad Publicznych Spraw Kocioa, jak rwnie inne instytucje Kurii Rzymskiej.

Rozdzia V LEGACI BISKUPA RZYMSKIEGO

Kan. 362 - Biskupowi Rzymskiemu przysuguje naturalne i niezalene prawo mianowania i wysyania swoich legatw, czy to do Kociow partykularnych w rnych krajach lub regionach, czy te rwnoczenie do pastw i rzdw, jak rwnie przenoszenia ich i odwoywania, z zachowaniem przepisw prawa midzynarodowego, gdy idzie o wysyanie i odwoywanie legatw ustanowionych w pastwach.

Kan. 363 - 1. Legatom Biskupa Rzymskiego zleca si funkcj reprezentowania go na sposb stay w Kocioach partykularnych lub take wobec pastw i wadz publicznych, do ktrych s posyani. 2. Stolic Apostolsk reprezentuj rwnie ci, ktrzy w charakterze papieskiej misji s wyznaczani jako delegaci lub obserwatorzy do organizacji midzynarodowych albo na konferencje czy zjazdy.

Kan. 364 - Gwnym zadaniem legata papieskiego jest zacienianie i umacnianie coraz bardziej wizw czcych Stolic Apostolsk z Kocioami partykularnymi. Tak wic w odniesieniu do powierzonego mu okrgu, do papieskiego legata naley: 1 przesyanie do Stolicy Apostolskiej wiadomoci na temat warunkw, w ktrych znajduj si Kocioy partykularne, i o tym wszystkim, co dotyczy ycia samego Kocioa i dobra dusz; 2 wspieranie biskupw czynem i rad, nie naruszajc jednak wykonywania przyznanej im prawem wadzy; 3 oywianie czstych kontaktw z Konferencj Episkopatu przez udzielanie jej wszechstronnej pomocy; 4 gdy idzie o nominacj biskupw: przesyanie lub proponowanie Stolicy Apostolskiej nazwisk kandydatw, jak rwnie przeprowadzanie procesu informacyjnego odnonie do kandydatw, z zachowaniem norm wydanych przez Stolic Apostolsk;

5 usilne popieranie tego, co suy utrwaleniu pokoju, rozwoju postpu i zgodnej wsppracy midzy narodami; 6 podejmowanie wraz z biskupami odpowiednich kontaktw midzy Kocioem katolickim oraz innymi Kocioami lub wsplnotami kocielnymi, a nawet i religiami niechrzecijaskimi; 7 podejmowanie, dziaajc wsplnie z biskupami, u kierujcych pastwem obrony tego, co jest zwizane z misj Kocioa i Stolicy Apostolskiej; 8 wykonywanie ponadto penomocnictw oraz wypenianie innych polece, przekazanych mu przez Stolic Apostolsk.

Kan. 365 - 1. Do papieskiego legata, ktry zgodnie z przepisami prawa midzynarodowego wypenia rwnoczenie misj w pastwie, naley take szczeglne zadanie: l podtrzymywa i oywia wizy midzy Stolic Apostolsk i Rzdem; 2 prowadzi rokowania w zakresie spraw dotyczcych stosunkw Kocioa i Pastwa oraz w sposb szczeglny pertraktowa o zawarcie konkordatu czy innych tego rodzaju ukadw, jak rwnie wprowadznie ich w ycie. 2. W zaatwianiu spraw, o ktrych w 1, zgodnie z tym, co zalecaj okolicznoci, legat papieski niech nie zaniedba zasiga opinii i rady biskupw okrgu kocielnego oraz informowa ich o przebiegu sprawy.

Kan. 366 - Ze wzgldu na szczeglny charakter posugi legata: l siedziba papieskiego poselstwa jest wyjta spod wadzy rzdzenia miejscowego ordynariusza, chyba e chodzi o zawieranie maestw; 2 wolno legatowi papieskiemu - po powiadomieniu wedle monoci miejscowych ordynariuszy - we wszystkich kocioach jego poselstwa sprawowa funkcje liturgiczne, nawet w pontyfikaliach.

Kan. 367 - Zadanie papieskiego legata nie wygasa z chwil wakansu Stolicy Apostolskiej, chyba e co innego zastrzeono w papieskim pimie. Wygasa natomiast po wypenieniu zlecenia, przez odwoanie podane do wiadomoci zainteresowanego oraz zrzeczenie przyjte przez Biskupa Rzymskiego.

Sekcja II KOCIOY PARTYKULARNE ORAZ ICH ZESPOY

Tytu I KOCIOY PARTYKULARNE I USTANOWIONA W NICH WADZA

Rozdzia I

KOCIOY PARTYKULARNE

Kan. 368 - Kocioy partykularne, w ktrych istnieje i z ktrych skada si jeden i jedyny Koci katolicki, to przede wszystkim diecezje, z ktrymi - jeli nie stwierdza si czego innego - s zrwnane: praatura terytorialna i opactwo terytorialne, wikariat apostolski i prefektura apostolska, jak rwnie administratura apostolska erygowana na stae.

Kan. 369 - Diecezj stanowi cz Ludu Boego, powierzona pasterskiej pieczy biskupa z wsppracujcym z nim prezbiterium, tak by trwajc przy swym pasterzu i zgromadzona przez niego w Duchu witym przez Ewangeli i Eucharysti, tworzya Koci partykularny, w ktrym prawdziwie obecny jest i dziaa jeden, wity, katolicki i apostolski Koci Chrystusa.

Kan. 370 - Praatura terytorialn lub opactwo terytorialne oznacza cz Ludu Boego w okrelonych granicach terytorium. Ze wzgldu na szczeglne warunki, piecza o ten lud zostaje powierzona praatowi lub opatowi, ktry kieruje nim, na podobiestwo biskupa diecezjalnego, jako wasny jego pasterz.

Kan. 371 - 1. Wikariat apostolski lub prefektura apostolska oznacza okrelan cz Ludu Boego, ktra z racji szczeglnych okolicznoci nie zostaa jeszcze ukonstytuowana jako diecezja i jest powierzona pasterskiej trosce wikariusza apostolskiego lub prefekta apostolskiego, aeby kierowali ni w imieniu Papiea. 2. Administratura apostolska oznacza cz Ludu Boego, ktra ze wzgldu na specjalne i wyjtkowo powane racje, nie jest erygowana przez Papiea jako diecezja, a piecza pasterska o ni zostaje powierzona administratorowi apostolskiemu, aby ni kierowa w imieniu Papiea.

Kan. 372 - 1. Naley przyj jako regu, e cz Ludu Boego, ktra tworzy diecezj lub inny Koci partykularny, jest oznaczona okrelonym terytorium, w ten sposb, e obejmuje wszystkich wiernych na nim mieszkajcych.

2. Jednake tam, gdzie zdaniem najwyszej wadzy kocielnej, o wysuchaniu opinii zainteresowanych Konferencji Episkopatu, okae si to poyteczne, mog by na tym samym terytorium erygowane Kocioy partykularne odrbne z racji obrzdku wiernych lub innej podobnej racji.

Kan. 373 - Tylko najwysza wadza kocielna ma prawo erygowa Kocioy partykularne, ktre erygowane zgodnie z prawem z mocy samego prawa otrzymuj osobowo prawn.

Kan. 374 - 1. Kada diecezja lub inny Kocil partykularny powinny by podzielone na odrbne czci czyli parafie. 2. Celem wsparcia pasterzowania przez wsplne dziaanie, kilka ssiednich parafii moe by czonych w specjalne zespoy, takimi s wikariaty rejonowe (dekanaty).

Rozdzia II BISKUPI

Art. 1 O BISKUPACH W OGLNOSCI Kan. 375 - 1. Biskupi, ktrzy z Boego postanowienia s nastpcami Apostow, przez Ducha witego, ktry zosta im dany, s ustanawiani w Kociele pasterzami, aeby byli nauczycielami, kapanami witego kultu i sprawujcymi posug rzdzenia. 2. Przez sam konsekracj biskupi otrzymuj biskupi wraz z zadaniem uwicania, take zadanie nauczania i rzdzenia, ktre z natury swojej mog by wykonywane tylko w hierarchicznej wsplnocie z Gow Kolegium i jego czonkami.

Kan. 376 - Biskupw nazywa si diecezjalnymi, gdy ich trosce zostaa powierzona tytularnymi. jaka diecezja; pozostaych nazywa si

Kan. 377 - 1. Papie mianuje biskupw w sposb nieskrpowany albo zatwierdza wybranych zgodnie z prawem. 2. Przynajmniej co trzy lata, biskupi prowincji kocielnej, albo - gdzie to doradzaj okolicznoci - Konferencje Episkopatu po wsplnej naradzie i z zachowaniem tajemnicy, maj sporzdzi list prezbiterw, take czonkw instytutw ycia konsekrowanego, zdatniejszych do biskupstwa, i przesa j do Stolicy Apostolskiej. Kady jednak biskup ma prawo osobno poda Stolicy witej nazwiska prezbiterw, ktrych uzna za godnych i odpowiednich do posugi biskupiej. 3. Jeli inaczej zgodnie z prawem nie postanowiono, w przypadku mianowania biskupa diecezjalnego lub biskupa koadiutora odnonie do trzech kandydatw przedstawianych Stolicy Apostolskiej, zadaniem legata papieskiego jest pojedynczo zbada i zakomunikowa Stolicy witej - cznie z wasnym wnioskiem - co w tej sprawie sugeruj metropolita i sufragani prowincji, do ktrej diecezja, o ktr chodzi, naley, lub na zebrania przybywa, jak rwnie przewodniczcy Konferencji Episkopatu. Ponadto papieski legat powinien wysucha zdania niektrych czonkw kolegium konsultorw i kapituy katedralnej oraz - gdy to uzna za wskazane take pojedynczo i z zachowaniem tajemnicy, innych osb z kleru diecezjalnego i zakonnego oraz wieckich odznaczajcych si mdroci. 4. Jeli zgodnie z prawem inaczej nie zostao przewidziane, biskup diecezjalny, ktry uwaa, e jego diecezja powinna otrzyma biskupa pomocniczego, powinien przedstawi Stolicy Apostolskiej

list przynajmniej trzech prezbiterw odpowiedniejszych na ten urzd. 5. Nie udziela si na przyszo wadzom pastwowym adnych uprawnie i przywilejw dotyczcych wyboru, nominacji, prezentowania lub wyznaczania biskupw.

Kan. 378 - 1. Jeli chodzi o zdatno kandydatw do biskupstwa, wymaga si od kadego : 1 odznaczania si niezachwian wiar, dobrymi obyczajami, pobonoci, gorliwoci dusz, pastersk mdroci, roztropnoci i ludzkimi cnotami, jak rwnie pozostaymi przymiotami, ktre czyni go odpowiednim do wypeniania zleconego mu urzdu, o ktry chodzi; 2 dobrej opinii; 3 przynajmniej trzydziestu piciu lat ycia; 4 przynajmniej piciu lat kapastwa; 5 doktoratu lub przynajmniej licencjatu z Pisma witego,teologii lub prawa kanonicznego, uzyskanego w instytucie studiw wyszych, zatwierdzonym przez Stolic Apostolsk, lub prawdziwej biegoci w tych dyscyplinach. 2. Do Stolicy Apostolskiej naley ostateczny osd co do zdatnoci kandydata.

Kan. 379 - Jeli nie ma prawnej przeszkody, promowany do biskupstwa powinien w cigu trzech miesicy od otrzymania apostolskiego pisma przyj sakr biskupi. Ma to nastpi przed objciem urzdu.

Kan. 380 - Przed kanonicznym objciem swego urzdu, promowany winien zoy wyznanie wiary oraz przysig wiernoci wobec Stolicy Apostolskiej, wedug formuy zatwierdzonej przez t sam Stolic Apostolsk. Art. 2 BISKUPI DIECEZJALNI

Kan. 381 - 1. Biskupowi diecezjalnemu w powierzonej mu diecezji przysuguje wszelka wadza zwyczajna, wasna i bezporednia, jaka jest wymagana do jego pasterskiego urzdu, z wyczeniem tych spraw, ktre na mocy prawa lub dekretu Papiea s zarezerwowane najwyszej lub innej wadzy kocielnej. 2. Jeli co innego nie wynika z natury rzeczy lub z przepisu prawa, z biskupem diecezjalnym s zrwnani w prawie ci, ktrzy s zwierzchnikami wsplnot wiernych, o ktrych w kan. 368.

Kan. 382 - l. Przed kanonicznym objciem diecezji, biskup promowany nie moe ingerowa w wykonywanie powierzonego sobie urzdu. Moe jednak wykonywa urzdy, ktre ju posiada w chwili promocji na t diecezj, z zachowaniem przepisu kan. 409, 2. 2. Jeli tylko nie wstrzyma go zgodna z prawem przeszkoda, promowany na urzd biskupa diecezjalnego powinien obj swoj diecezj w kanoniczne posiadanie: gdy nie ma jeszcze sakry biskupiej - w cigu czterech miesicy od otrzymania pisma apostolskiego; jeli za posiada ju sakr - w cigu dwch miesicy od jego otrzymania. 3. Biskup obejmuje kanonicznie diecezj, skoro tylko w tej diecezji - osobicie lub przez penomocnika - przedstawi apostolskie pismo kolegium konsultorw, w obecnoci kanclerza kurii, ktry sporzdzi odpowiedni akt, albo w diecezjach nowo erygowanych poda do wiadomoci to pismo apostolskie w obecnoci wiernych i duchowiestwa, zgromadzonych w kociele katedralnym. Najstarszy spord obecnych prezbiterw sporzdza odpowiedni akt. 4. Bardzo si zaleca, aeby kanoniczne objcie diecezji zostao zczone z czynnoci liturgiczn w kociele katedralnym, w obecnoci duchowiestwa i ludu.

Kan. 383 - 1. Wypeniajc swoj pastersk posug, biskup diecezjalny winien si troszczy o wszystkich wiernych powierzonych jego pieczy, bez wzgldu na ich wiek, pozycj czy narodowo, zarwno o staych mieszkacw, jak i o tych, ktrzy czasowo przebywaj na jego terytorium, okazujc apostolsk trosk take wobec tych, ktrzy z racji warunkw swego ycia nie mog wystarczajco korzysta ze zwyczajnej formy pasterzowania oraz wobec niepraktykujcych. 2. Jeli ma w swojej diecezji wiernych odmiennego obrzdku, niech stara si zaradzi ich duchowym potrzebom przez posug

kapanw lub tworzenie parafii obrzdkowych czy przez wikariusza biskupiego. 3. Do braci nie bdcych w penej wsplnocie z Kocioem katolickim niech si odnosi yczliwie i z mioci, popierajc take ekumenizm, zgodny z myl Kocioa. 4. Powinien uwaa za powierzonych sobie w Panu nie ochrzczonych, aeby i im zajaniaa mio Chrystusa, ktrej wiadkiem biskup winien by wzgldem wszystkich.

Kan. 384 - Biskup diecezjalny winien otoczy szczegln troska prezbiterw, ktrych powinien wysuchiwa jako pomocnikw i doradcw, sta na stray przysugujcych im uprawnie i troszczy si o to, aby wypeniali waciwe ich stanowi obowizki i mieli do dyspozycji rodki oraz instytucje potrzebne do rozwoju ycia duchowego i intelektualnego. Jego trosk ma by rwnie zapewnienie im godziwego utrzymania oraz opieki spoecznej, zgodnie z przepisami prawa.

Kan. 385 - Biskup diecezjalny niech popiera jak najbardziej powoania do rnych posug oraz do ycia konsekrowanego, okazujc szczegln trosk o powoania kapaskie i misyjne. Kan. 386 - 1. Biskup diecezjalny ma obowizek przedstawia wiernym i wyjania prawdy wiary, w ktre naley wierzy i stosowa w obyczajach, sam czsto przepowiadajc. Powinien rwnie troszczy si o to, by pilnie wypeniano przepisy kanonw, dotyczce posugi sowa, zwaszcza homilii i nauczania katechetycznego, tak eby wszystkim bya przekazywana caa nauka chrzecijaska. 2. Stosujc odpowiednie rodki, winien zdecydowanie broni nienaruszalnoci i jednoci prawd wiary, w ktre naley wierzy, uznajc jednak uzasadnion swobod w zakresie zgbiania prawd.

Kan. 387 - Pamitajc o tym, e ma obowizek dawa przykad witoci poprzez mio, pokor i prostot ycia, biskup diecezjalny winien zabiega wszystkimi rodkami o wzrost witoci wiernych, zgodnie z wasnym powoaniem kadego. Poniewa za jest gwnym szafarzem Boych tajemnic, ma zabiega ustawicznie o to, by wierni powierzeni jego pieczy, przez uczestnictwo w

sakramentach wzrastali w asce, a take poznawali paschaln tajemnic i ni yli.

Kan. 388 - 1. Od chwili objcia diecezji, biskup diecezjalny obowizany jest odprawia Msz wit za powierzony sobie lud w kad niedziel i wita nakazane w jego regionie. 2. Msz wit za diecezjan w dni, o ktrych w 1, biskup winien odprawia i ofiarowa osobicie. Jeli jednak nie moe odprawi ze zgodnego z prawem powodu, w wymienione dni ma wypeni ten obowizek przez innych albo wypeni go osobicie w inne dni. 3. Biskup, ktremu oprcz wasnej diecezji powierzono inne, nawet tytuem zarzdzania, czyni zado obowizkowi odprawiajc jedn Msz wit za cay powierzony sobie lud. 4. Biskup, ktry nie wypeni obowizku, o jakim w 1--3, powinien jak najszybciej odprawi za lud tyle Mszy w., ile pomin.

Kan. 389 - Powinien on czsto w kociele katedralnym lub w innym kociele swojej diecezji przewodniczy sprawowaniu Najw. Echarystii, zwaszcza w wita nakazane lub w uroczystoci.

Kan. 390 - Biskup diecezjalny moe uywa pontyfikaliw na terenie caej swojej diecezji; jednak nie poza wasn diecezj bez wyranego lub przynajmniej rozumnie domniemanego zezwolenia ordynariusza miejsca.

Kan. 391 - 1. Obowizkiem biskupa diecezjalnego jest rzdzi powierzonym mu Kocioem partykularnym; z wadz ustawodawcz, wykonawcz i sdownicz, zgodnie z przepisami prawa. 2. Wadz ustawodawcz wykonuje sam biskup; wadz wykonawcz wykonuje bd osobicie, bd przez wikariuszy generalnych lub biskupich, zgodnie z przepisami prawa; wadz sdownicz osobicie albo przez wikariusza sdowego i sdziw, wedug przepisw prawa.

Kan. 392 - 1. Poniewa biskup winien mie staranie o jedno caego Kocioa, jest obowizany dba o utrzymanie karnoci wsplnej caemu Kocioowi i dlatego winien domaga si przestrzegania wszystkich przepisw kocielnych. 2. Ma czuwa nad tym, by do dyscypliny kocielnej nie wkrady si naduycia, zwaszcza w zakresie posugi sowa, sprawowania sakramentw i sakramentaliw, kultu Boga i witych, jak rwnie zarzdzania dobrami.

Kan. 393 - W zaatwianiu wszystkich spraw diecezji o charakterze prawnym, biskup diecezjalny wystpuje w jej imieniu.

Kan. 394 - 1. Biskup powinien popiera rne formy apostolstwa w diecezji oraz czuwa nad tym, by w caej diecezji lub w obrbie jej poszczeglnych okrgw, byy pod jego kierownictwem koordynowane wszystkie dziea apostolskie, z zachowaniem jednak waciwego charakteru kadego z nich. 2. Winien przypomina wiernym obowizek podjcia apostolstwa, zgodnie z pozycj i zdolnoci kadego, jak rwnie zachca ich do uczestnictwa i wspomagania rnych dzie apostolskich, zgodnie z potrzebami miejsca i czasu.

Kan. 395 - 1. Chociaby biskup diecezjalny mia koadiutora lub biskupa pomocniczego, rezydencji w diecezji. zwizany jest prawem osobistej

2. Oprcz nawiedzania grobw apostolskich, obowizkowego uczestniczenia w soborze lub synodzie, w Synodzie Biskupw, w Konferencji Episkopatu, czy te wypeniania jakiego innego prawnie powierzonego mu obowizku, poza diecezj moe on przebywa dla susznej przyczyny tylko przez miesic, bez przerwy lub z przerwami, jeli jest pewne, e z jego nieobecnoci nie wyniknie szkoda dla diecezji. 3. Poza przypadkiem powanej i naglcej przyczyny, nie powinien opuszcza diecezji w dni Boego Narodzenia, Wielkiego Tygodnia, Zmartwychwstania Paskiego, Zesania Ducha Switego oraz Ciaa i Krwi Chrystusa. 4. Gdyby biskup by bezprawnie nieobecny w diecezji ponad sze miesicy, metropolita ma powiadomi Stolic Apostolsk o jego nieobecnoci. Jeliby za chodzio o metropolit, ma to uczyni najstarszy z sufraganw.

Kan. 396 - 1. Biskup obowizany jest wizytowa diecezj kadego roku, albo w caoci, albo czciowo, tak jednak, by przynajmniej raz na pi lat zwizytowa ca diecezj. Obowizek ten ma wypenia osobicie, a w wypadku uzasadnionej przeszkody, przez biskupa koadiutora lub pomocniczego, albo przez wikariusza generalnego lub biskupiego albo przez innego prezbitera. 2. Na towarzyszy i pomocnikw wizytacji biskup moe sobie dobra dowolnie wybranych duchownych, z odrzuceniem wszelkiego przeciwnego przywileju lub zwyczaju.

Kan. 397 - 1. Zwyczajnej wizytacji biskupiej podlegaj osoby, instytucje katolickie, rzeczy i miejsca wite, znajdujce si w obrbie diecezji. 2. Czonkw instytutw zakonnych na prawie papieskim oraz ich domy, biskup moe wizytowa przewidzianych przez prawo. jedynie w przypadkach

Kan. 398 - Pastersk wizytacj biskup winien odbywa z naleyt pilnoci, wystrzegajc si, by przez zbytnie wydatki nie sta si dla nikogo przykry czy uciliwy.

Kan. 399 - 1. Biskup diecezjalny obowizany jest co pi lat przedstawia Papieowi sprawozdanie o stanie powierzonej sobie diecezji, wedug formy i w czasie okrelonym przez Stolic Apostolsk. 2. Jeli rok wyznaczony na przedoenie sprawozdania przypadnie w caoci lub czci w pierwszym dwuleciu pasterzowania diecezj, biskup moe powstrzyma si od sporzdzenia i przedstawienia sprawozdania.

Kan. 400 - 1. Jeli Stolica Apostolska inaczej nie zadecyduje, biskup diecezjalny powinien w tym roku, w ktrym jest obowizany przedoy sprawozdanie, uda si do Rzymu dla uczczenia grobw witych Apostow Piotra i Pawa oraz spotkania si z Biskupem Rzymu.

 2. Powyszy obowizek biskup powinien wypeni osobicie, chyba e nie moe tego uczyni z powodu zgodnej z prawem przeszkody. W takim przypadku obowizek ten ma wypeni przez koadiutora, gdy go posiada, albo przez biskupa pomocniczego, albo przez odpowiedniego kapana swego prezbiterium, mieszkajcego w jego diecezji. 3. Wikariusz apostolski moe wypeni ten obowizek przez zastpc, nawet przybywajcego w Rzymie. Prefekt apostolski nie ma tego obowizku.

Kan. 401 - 1. Biskup diecezjalny, ktry ukoczy siedemdziesity pity rok ycia, jest proszony o zoenie na rce Papiea rezygnacji z zajmowanego urzdu. Po rozwaeniu wszystkich okolicznoci, Papie podejmie decyzj. 2. Usilnie prosi si biskupa diecezjalnego, ktry z powodu choroby lub innej powanej przyczyny nie moe w sposb waciwy wypenia swojego urzdu, by przedoy rezygnacj z urzdu.

Kan. 402 - 1. Biskup, ktrego zrzeczenie si urzdu zostao przyjte, zachowuje tytu emeryta swojej diecezji i jeli sobie tego yczy, moe zachowa mieszkanie w tej diecezji, chyba e w pewnych przypadkach inaczej zadecyduje Stolica Apostolska ze wzgldu na specjalne okolicznoci. 2. Konferencja Episkopatu powinna zatroszczy si o zabezpieczenie biskupowi zrzekajcemu si odpowiedniego i godnego utrzymania, majc w pierwszym rzdzie na uwadze obowizek cicy w tym zakresie na diecezji, ktrej on suy.

Art. 3 BISKUPI KOADIUTORZY I POMOCNICZY

Kan. 403 - 1. Jeli to zalecaj pasterskie potrzeby diecezji, na prob biskupa diecezjalnego ustanowieni zostaj jeden lub kilku biskupw pomocniczych. Biskupowi pomocniczemu nie przysuguje prawo nastpstwa. 2. W powaniejszych okolicznociach, o charakterze take personalnym, biskupowi diecezjalnemu moe by dany biskup pomocniczy, wyposaony w specjalne uprawnienia.

 3. Jeli Stolicy witej wyda si to bardziej wskazane, moe z urzdu ustanowi biskupa koadiutora, wyposaonego w specjalne uprawnienia. Biskup koadiutor ma prawo nastpstwa.

Kan. 404 - 1. Biskup koadiutor obejmuje swj urzd przez okazanie nominacyjnego pisma apostolskiego - osobicie lub przez penomocnika biskupowi diecezjalnemu oraz kolegium konsultorw, w obecnoci kanclerza kurii, ktry winien spisa protok. 2. Biskup pomocniczy obejmuje swj urzd przez okazanie nominacyjnego pisma apostolskiego biskupowi diecezjalnemu, w obecnoci kanclerza kurii, ktry winien sporzdzi protok. 3. Gdyby biskup diecezjalny mia niepokonalne przeszkody, wtedy wystarcza gdy biskup koadiutor lub biskup pomocniczy, przedstawia apostolskie pismo nominacyjne kolegium konsultorw, w obecnoci kanclerza kurii.

Kan. 405 - 1. Obowizki i prawa biskupa koadiutora oraz biskupa pomocniczego okrelaj zamieszczone poniej kanony, jak rwnie pismo nominacyjne. 2. Biskup koadiutor oraz biskup pomocniczy, o ktrym w kan. 403, 2, winni wspomaga biskupa diecezjalnego w caym zarzdzaniu diecezj, a take zastpowa go w czasie, gdy jest nieobecny lub gdy ma przeszkody.

Kan. 406 - 1. Biskupa koadiutora oraz biskupa pomocniczego, o ktrym w kan. 403, 2, biskup diecezjalny winien ustanowi wikariuszem generalnym. Im te, przed innymi, biskup diecezjalny powinien powierza to, co na podstawie prawa wymaga specjalnego zlecenia. 2. Jeli czego innego nie przewidziano w papieskim pimie, i zachowujc przepis 1, biskup diecezjalny winien ustanowi biskupa pomocniczego lub biskupw pomocniczych, wikariuszami generalnymi lub przynajmniej wikariuszami biskupimi zalenymi tylko od jego wadzy, bd te od wadzy biskupa koadiutora lub biskupa pomocniczego, o ktrym w kan. 403, 2.

Kan. 407 - 1. Majc na uwadze moliwie najlepsze zagwarantowanie, aktualnie i w przyszoci, dobra diecezji, biskup diecezjalny, koadiutor i biskup pomocniczy, o ktrym w kan. 403, 2, winni si wzajemnie konsultowa w waniejszych sprawach. 2. Wypada, aby biskup diecezjalny w rozwaaniu waniejszych spraw, zwaszcza duszpasterskich, konsultowa si na pierwszym miejscu z biskupami pomocniczymi. 3. Biskup koadiutor i biskup pomocniczy, z racji swego powoania do udziau w troskach biskupa diecezjalnego, tak maj wypenia swoje zadania, aeby postpowali zgodnie z nim w duchu i dziaaniu.

Kan. 408 - 1. Biskup koadiutor i biskup pomocniczy, jeli tylko nie tumaczy ich suszna przeszkoda, ilekro biskup diecezjalny by tego potrzebowa, obowizani s wykonywa czynnoci pontyfikalne oraz inne funkcje, do ktrych zobowizany jest sam biskup diecezjalny. 2. Uprawnie i czynnoci, ktre biskup koadiutor i pomocniczy mog wykona, biskup diecezjalny nie powinien zleca na stale komu innemu.

Kan. 409 - 1. Z chwil wakansu stolicy biskupiej, biskup koadiutor staje si od razu biskupem diecezji, dla ktrej zosta ustanowiony, jeli zgodnie z przepisami prawa obj swj urzd. 2. Jeli kompetentna wadza nie zarzdzia czego innego, z chwil wakansu stolicy biskupiej, biskup pomocniczy zachowuje - do czasu objcia diecezji przez nowego biskupa - wszystkie, ale tylko te, wadze i uprawnienia, ktre przed wakansem stolicy biskupiej posiada jako wikariusz generalny lub wikariusz biskupi. Gdy nie zosta administratorem diecezji, t swoj wadz, chocia jest udzielona na mocy prawa, powinien wykonywa w zalenoci od wadzy administratora diecezji, kierujcego diecezj.

Kan. 410 - Podobnie jak sam biskup diecezjalny, biskup koadiutor i biskup pomocniczy, maj obowizek przebywania w diecezji, ktrej - oprcz wykonywania jakiego urzdu poza diecezj oraz wakacji, nie przekraczajcych jednego miesica - nie powinni opuszcza, chyba e na krtki czas.

Kan. 411 - Gdy chodzi o zrzeczenie si urzdu, to do biskupa koadiutora i pomocniczego maj zastosowanie przepisy kan. 401 i 402, 2.

Rozdzia III PRZESZKODA W DZIAANIU I WAKANS STOLICY

Art. 1 PRZESZKODA W DZIAANIU STOLICY

Kan. 412 - Uwaa si, e stolica biskupia ma przeszkod w dziaaniu, jeeli biskup diecezjalny na skutek uwizienia, usunicia, wygnania lub niezdatnoci, jest cakowicie pozbawiony monoci wypeniania pasterskiej posugi w diecezji, nie mogc nawet listownie porozumiewa si z diecezjanami.

Kan. 413 - 1. Jeli Stolica Apostolska czego innego nie zarzdzi, w przypadku przeszkody w dziaaniu stolicy kierowanie diecezj przysuguje - jeli jest - biskupowi koadiutorowi. Gdy takiego nie ma albo sam ma przeszkod, wadz przejmuje ktry z biskupw pomocniczych, wikariusz generalny lub biskupi, albo inny kapan, wedug kolejnoci ustalonej w wykazie, ktry biskup diecezjalny winien sporzdzi moliwie najszybciej po objciu diecezji. Wykaz ten naley poda do wiadomoci metropolity i odnawia przynajmniej co trzy lata, a przechowuje go kanclerz, zachowujc tajemnic. 2. Jeli nie ma biskupa koadiutora lub ma przeszkody i nie ma wykazu, o ktrym w 1, wtedy kolegium konsultorw wybiera kapana, aby kierowa diecezj. 3. Kto zgodnie z przepisem 1 lub 2, przej rzdy diecezj, powinien moliwie najszybciej powiadomi Stolic Apostolsk o przeszkodzie w dziaaniu stolicy biskupiej i o podjciu zadania.

Kan. 414 - Kto zgodnie z kan. 413 zostanie powoany do sprawowania tymczasowo pasterskiej posugi diecezj, a wic tylko w okresie przeszkody w dziaaniu stolicy, w pasterzowaniu diecezj

ma te same obowizki i posiada tak sam wadz, jakie prawo przyznaje administratorowi diecezji.

Kan. 415 - Gdyby na skutek kary kocielnej biskup diecezjalny nie mg sprawowa swojej posugi, wwczas metropolita, a jeli go nie ma lub o niego chodzi, najstarszy promocj sufragan, powinien natychmiast powiadomi Stolic wit, aeby sama zaradzia. Art. 2 WAKANS STOLICY

Kan. 416 - Stolica biskupia wakuje na skutek mierci biskupa diecezjalnego, zrzeczenia przyjtego przez Biskupa Rzymskiego, przeniesienia i pozbawienia, po powiadomieniu o tym biskupa.

przez

Kan. 417 - Zachowuje moc wszystko, co zostao dokonane

wikariusza generalnego lub wikariusza biskupiego do momentu otrzymania przez nich pewnej wiadomoci o mierci biskupa diecezjalnego. Podobnie to, co zostao dokonane przez biskupa diecezjalnego albo przez wikariusza generalnego czy biskupiego, a do otrzymania pewnej wiadomoci o wspomnianych papieskich aktach.

Kan. 418 - 1. Liczc od chwili otrzymania pewnej wiadomoci o przeniesieniu, biskup powinien w cigu dwch miesicy uda si do nowej diecezji i obj j kanonicznie. Od dnia objcia nowej diecezji, dotychczasowa diecezja wakuje. 2. Od otrzymania pewnej wiadomoci o przeniesieniu do czasu kanonicznego objcia nowej diecezji, biskup przeniesiony w dotychczasowej diecezji: 1 otrzymuje wadz i przejmuje obowizki administratora diecezji; ustaje jednak wszelka wadza wikariusza generalnego i wikariusza biskupiego, z zachowaniem wszake kan. 409, 2; 2 pobiera pene wynagrodzenie zwizane z urzdem.

Kan. 419.- W wypadku wakansu stolicy, a do ustanowienia administratora diecezji, rzdy diecezj przechodz na biskupa pomocniczego, a gdy jest ich kilku, na najstarszego promocj; jeli za nie ma biskupa pomocniczego - na kolegium konsultorw, chyba e Stolica wita inaczej zarzdzia. Kto tak przejmuje rzdy diecezj, powinien bezzwocznie zwoa kolegium kompetentne do wyznaczenia administratora diecezji.

Kan. 420 - W wypadku wakansu stolicy wikariatu lub prefektury apostolskiej, rzdy przejmuje prowikariusz lub proprefekt, mianowany w tym tylko celu przez wikariusza lub prefekta apostolskiego bezporednio po objciu w posiadanie stolicy, chyba e Stolica wita co innego zarzdzia.

Kan. 421 - 1. W cigu omiu dni od uzyskania wiadomoci o zawakowaniu stolicy biskupiej, kolegium konsultorw powinno wybra administratora diecezji, tego mianowicie, ktry bdzie rzdzi diecezj - z zachowaniem przepisu kan. 502, 3. 2. Jeli z jakiejkolwiek przyczyny administrator diecezji nie zosta zgodnie z prawem wybrany w przepisanym czasie, wyznaczenie go przechodzi na metropolit. Gdyby za zawakowa Koci metropolitalny albo rwnoczenie metropolitalny i sufragalny, biskup sufragan najstarszy promocj.

Kan. 422 - Biskup pomocniczy, a gdy go nie ma, kolegium konsultorw ma obowizek powiadomi jak najszybciej Stolic Apostolsk o mierci biskupa, a ten, kogo wybrano administratorem diecezji, o swoim wyborze.

Kan. 423 - 1. Naley wyznaczy jednego administratora diecezji. Przeciwny zwyczaj jest odrzucony a dokonany wybr niewany. 2. Administrator diecezji nie powinien by rwnoczenie ekonomem. Std w wypadku wyboru ekonoma diecezji na administratora, Rada do spraw ekonomicznych powinna wybra na ten czas innego ekonoma.

Kan. 424 - Administrator diecezji ma by wybrany zgodnie z kan. 165-178.

Kan. 425 - 1. Na urzd administratora diecezji moe by wybrany wanie tylko kapan, ktry ukoczy trzydzieci pi lat i nie zosta ju na wakujc stolic wybrany, mianowany lub prezentowany. 2. Na administratora diecezji naley wybra kapana odznaczajcego si wiedz i roztropnoci. 3. Jeli nie uwzgldniono warunkw okrelonych w 1, wtedy - po ustaleniu faktu - metropolita, a gdyby chodzio o Kocil metropolitalny, biskup sufragan najstarszy promocj powinien tym razem wyznaczy administratora. Na mocy samego prawa niewane s akty administratora wybranego wbrew postanowieniom 1.

Kan. 426 - Kto w czasie wakansu stolicy kieruje diecezj przed wyznaczeniem administratora diecezji, posiada wadz przyznan przez prawo wikariuszowi generalnemu.

Kan. 427 - 1. Administrator diecezji ma te same obowizki i wadz co biskup diecezjalny, z wyjtkiem tych spraw, ktre z natury rzeczy lub na mocy samego prawa s wyjte. 2. Administrator diecezji po przyjciu wyboru otrzymuje wadz i nie potrzebuje niczyjego zatwierdzenia, z zachowaniem obowizku, o ktrym w kan. 833, n. 4.

Kan. 428 - 1. Podczas wakansu stolicy niczego nie naley zmienia. 2. Temu, kto tymczasowo kieruje diecezj, zabrania si podejmowania czynnoci, ktre by mogy przynie jaki uszczerbek diecezji lub prawom biskupa. W szczeglnoci zabrania mu si, tak samo jak i komukolwiek innemu, osobicie lub przez kogo, jakichkolwiek dokumentw z kurii zabiera, niszczy lub cokolwiek w nich zmienia.

Kan. 429 - Administrator diecezji ma obowizek rezydowa

w diecezji i odprawia Msz wit za lud, zgodnie z przepisem kan. 388.

Kan. 430 - 1. Urzd administratora diecezjalnego wygasa z objciem w posiadanie diecezji przez nowego biskupa. 2. Usunicie administratora diecezji jest zarezerwowane Stolicy witej. Ewentualne zrzeczenie si winno by przedstawione w formie autentycznej kolegium kompetentnemu do dokonania wyboru, ale nie wymaga przyjcia. Po usuniciu administratora diecezji, zrzeczenia si lub mierci, naley wybra nowego administratora diecezji, zgodnie z postanowieniem kan. 421.

Tytu 1 ZESPOY KOCIOW PARTYKULARNYCH

Rozdzia I PROWINCJE I REGIONY KOCIELNE

Kan. 431 - 1. W celu wsplnego dziaania pasterskiego ssiednich diecezji, zgodnie z okolicznociami osb i miejsca, jak rwnie dla bardziej odpowiedniego oywiania kontaktw midzy biskupami diecezjalnymi, ssiednie Kocioy partykularne powinny czy si w prowincje kocielne, obejmujce okrelone terytorium. 2. Na przyszo nie dopuszcza si z reguy diecezji wyjtych. Std poszczeglne diecezje lub inne Kocioy partykularne, znajdujce si w obrbie jakiej prowincji kocielnej, winny do niej nalee. 3. Jedynie do najwyszej wadzy kocielnej - po wysuchaniu zdania zainteresowanych biskupw - naley ustanawianie i znoszenie prowincji kocielnych oraz dokonywanie w nich zmian.

Kan. 432 - 1. W prowincji kocielnej wadz posiada, zgodnie z przepisami prawa, synod prowincjalny oraz metropolita. 2. Na mocy samego prawa prowincja kocielna posiada osobowo prawn.

Kan. 433 - 1. Jeli si to okae poyteczne, zwaszcza w krajach posiadajcych wiksz liczb Kociow partykularnych, Stolica wita moe, na wniosek Konferencji Episkopatu, czy ssiednie prowincje kocielne w regiony kocielne. 2. Region kocielny moe by erygowany jako osoba prawna.

Kan. 434 - Do zebrania biskupw regionu kocielnego naley popieranie wsppracy i wsplnej dziaalnoci pasterskiej w ramach regionu. Wadze jednak przyznane w niniejszym Kodeksie Konferencji Episkopatu nie przysuguj temu zebraniu, chyba e jakie z nich zostan specjalnie przyznane mu przez Stolic Swit. Rozdzia II METROPOLICI

Kan. 435 - Na czele prowincji kocielnej stoi metropolita, ktry jest arcybiskupem diecezji, ktrej jest zwierzchnikiem. Ten urzd jest zwizany ze stolic biskupi, okrelon lub zatwierdzon przez Biskupa Rzymskiego.

Kan. 436 - 1. W diecezjach sufragalnych metropolicie przysuguje: 1 czuwa nad waciwym zachowaniem wiary oraz dyscypliny kocielnej i powiadamia Biskupa Rzymskiego o naduyciach, jeli jakie s; 2 dokonywa kanonicznej wizytacji, gdyby jej zaniedba ktry z sufraganw - po uzyskaniu wczeniej aprobaty Stolicy Apostolskiej; 3 wyznaczy administratora diecezji, zgodnie z przepisem kan. 421, 2 i 425, 3. 2. Gdzie domagaj si tego okolicznoci, Stolica Apostolska moe zleci metropolicie szczeglne zadania i przyzna wadze, ktre winny by okrelone w prawie partykularnym 3. Poza tym nie przysuguje metropolitom adna inna wadza

rzdzenia w diecezjach sufragalnych. Moe on jednak we wszystkich kocioach sprawowa wite czynnoci, jak biskup we wasnej diecezji; w przypadku kocioa katedralnego - po powiadomieniu biskupa diecezjalnego.

Kan. 437 - 1. W cigu trzech miesicy od przyjcia konsekracji biskupiej, a gdy jest ju konsekrowany, od powierzenia kanonicznego, metropolita obowizany jest, osobicie lub przez penomocnika, prosi Biskupa Rzymskiego o paliusz, ktry stanowi znak wadzy, jak - pozostajc we wsplnocie z Kocioem Rzymskim - jest wyposaony na mocy prawa we wasnej prowincji. 2. Zachowujc przepisy liturgiczne, metropolita moe uywa paliusza w kadym kociele swojej prowincji kocielnej, ktrej przewodniczy, nigdy jednak poza ni, nawet za zgod biskupa diecezjalnego. 3. Jeli metropolita zostaje przeniesiony na inn stolic metropolitaln, potrzebuje nowego paliusza.

Kan. 438 - Oprcz prerogatywy honoru, tytu patriarchy i prymasa nie daje w Kociele aciskim adnej wadzy rzdzenia, chyba e o niektrych z przywileju apostolskiego lub zatwierdzonego zwyczaju co innego wiadomo. Rozdzia III SYNODY PARTYKULARNE

Kan. 439 - 1. Synod plenarny, mianowicie dla wszystkich kociow partykularnych tej samej Konferencji Episkopatu, zbiera si wtedy, gdy Konferencja Episkopatu - majc aprobat Stolicy Apostolskiej - uzna to za konieczne lub poyteczne. 2. Norma podana w 1 ma zastosowanie take w odniesieniu do synodu prowincjalnego, odbywanego w prowincji kocielnej, ktrej granice pokrywaj si z granicami kraju.

Kan. 440 - 1. Synod prowincjalny, dla Kociow partykularnych tej samej prowincji kocielnej, naley zwoa ilekro - zdaniem wikszoci biskupw diecezjalnych prowincji wyda si to poyteczne, z zachowaniem przepisu kan. 439, 2.

 2. Podczas wakansu stolicy metropolitalnej nie powinno si zwoywa synodu prowincjalnego.

Kan. 441 - Do Konferencji Episkopatu naley: 1 zwoanie synodu plenarnego; 2 oznaczenie miejsca odbycia synodu w granicach terytorium, dla ktrego jest ustanowiona Konferencja; 3 wybranie przewodniczcego synodu plenarnego, Apostolskiej ; spord ktry biskupw diecezjalnych Stolicy

wymaga

zatwierdzenia

4 ustalenie regulaminu dziaania oraz tematw, jakie maj by rozwaane, wskazanie czasu rozpoczcia i trwania synodu plenarnego, jego przeniesienia, przeduenia i zakoczenia.

Kan. 442 - 1. Do metropolity, za zgod wikszej czci biskupw sufraganw, naley: l zwoanie synodu prowincjalnego; 2 wybranie miejsca dla odbycia synodu prowincjalnego, w granicach terytorium prowincji; 3 ustalenie porzdku dziaania oraz tematw, jakie maj by rozpatrywane, oznaczenie czasu rozpoczcia i trwania synodu prowincjalnego, jego przeniesienia, przeduenia i zakoczenia. gdy 2. Synodowi prowincjalnemu przewodniczy metropolita, a przez

on ma prawn przeszkod, biskup sufragan, wybrany pozostaych biskupw sufraganw.

Kan. 443 - 1. Na synod partykularny naley wezwa i maj na nim gos decydujcy: l biskupi diecezjalni; 2 biskupi koadiutorzy i pomocniczy; 3 inni biskupi tytularni, ktrzy na danym terytorium wykonuj szczeglne zadanie, zlecone im przez Stolic Apostolsk lub Konferencj Episkopatu.

 2. Na synody partykularne mog by wezwani inni biskupi tytularni, take emeryci, mieszkajcy na danym terytorium. Maj oni prawo gosu decydujcego. 3. Na synod partykularny naley wezwa, ale tylko z gosem doradczym: l wikariuszy generalnych i wikariuszy biskupich wszystkich Kociow partykularnych terytorium; 2 wyszych przeoonych instytutw zakonnych oraz stowarzysze ycia apostolskiego, w liczbie - tak w odniesieniu do mczyzn, jak i kobiet - do ustalenia przez Konferencj Episkopatu lub biskupw prowincji, wybranych przez wszystkich wyszych przeoonych instytutw i stowarzysze, majcych swoj siedzib na terytorium; 3 rektorw uniwersytetw kocielnych i katolickich oraz dziekanw wydziaw teologii i prawa kanonicznego, majcych siedzib na danym terytorium; 4 niektrych rektorw wyszych seminariw duchownych w liczbie wskazanej w n. 2, wybranych przez rektorw seminariw, pooonych na tym terytorium. 4. Na synody partykularne mog by take wezwani, ale z gosem jedynie doradczym, prezbiterzy oraz inni wierni ale w liczbie nie przekraczajcej poowy tych, o ktrych w 1-3. 5. Na synod prowincjalny naley ponadto wezwa kapituy katedralne oraz Rad kapask i Rad duszpastersk kadego Kocioa partykularnego tak, by kada z nich wybraa spord swoich czonkw w sposb kolegialny i wysaa dwch przedstawicieli. Maj oni jedynie gos doradczy. 6. Na synody partykularne wolno zaprosi jako goci rwnie innych, jeli wyda si to wskazane: zdaniem Konferencji Episkopatu w odniesieniu da synodu plenarnego lub metropolity wraz z biskupami sufraganami w odniesieniu do synodu prowincjalnego.

Kan. 444 - 1. Wszyscy wzywani na synody partykularne maj obowizek wzi w nich udzia, chyba e nie mog tego uczyni z uzasadnionego powodu, o ktrym powinni powiadomi przewodniczcego synodu. 2. Ci, ktrzy s wezwani na synody partykularne i maj na nich gos decydujcy, w razie zaistnienia susznej przeszkody, mog wysa penomocnika. Posiada on gos tylko doradczy.

Kan. 445 - Synod partykularny powinien, w odniesieniu do wasnego terytorium, zatroszczy si o zaspokojenie potrzeb pasterskich Ludu Boego. Wyposaony jest we wadz rzdzenia, zwaszcza ustawodawcz, tak aby - zachowujc zawsze prawo powszechne Kocioa - mg podejmowa decyzje w tym, co wydaje si odpowiednie dla wzrostu wiary, ukierunkowania wsplnej dziaalnoci pasterskiej, poprawy obyczajw, zachowania, wprowadzenia lub strzeenia jednakowej dyscypliny kocielnej.

Kan. 446 - Po zakoczeniu synodu partykularnego, przewodniczcy winien zatroszczy si o przesanie wszystkich akt synodu do Stolicy Apostolskiej. Uchway wydane przez synod nie mog by promulgowane, dopki nie zostan przejrzane przez Stolic Apostolsk. Do synodu naley okreli sposb promulgacji uchwa oraz czas, od ktrego zaczn obowizywa promulgowane uchway. Rozdzia III KONFERENCJE EPISKOPATU

Kan. 447 - Konferencja Episkopatu, bdca sta instytucj, jest zebraniem biskupw jakiego kraju lub okrelonego terytorium, wypeniajcych wsplnie pewne zadania pasterskie dla wiernych jej terytorium, w celu pomnoenia dobra udzielanego ludziom przez Koci, gwnie przez odpowiednio przystosowane do biecych okolicznoci czasu i miejsca formy i sposoby apostolatu, z zachowaniem przepisw prawa.

Kan. 448 - 1. Konferencja Episkopatu z oglnej zasady obejmuje zwierzchnikw wszystkich kociow partykularnych tego samego kraju, zgodnie z przepisem kan. 450. 2. Jeli zdaniem Stolicy Apostolskiej, po wysuchaniu zainteresowanych biskupw diecezjalnych, tak doradzaj okolicznoci osb lub rzeczy, mona erygowa Konferencj Episkopatu dla mniejszego lub wikszego terytorium, tak aby obejmowaa tylko biskupw niektrych Kociow partykularnych, ustanowionych na okrelonym terytorium, albo pasterzy Kociow partykularnych znajdujcych si w rnych krajach. Do Stolicy Apostolskiej naley take ustanowienie szczeglnych norm dla kadej z nich.

Kan. 449 - 1. Jedynie najwysza wadza kocielna ma prawo, po wysuchaniu zainteresowanych biskupw, do erygowania Konferencji Episkopatu, znoszenia ich i dokonywania w nich zmian. 2. Konferencja Episkopatu erygowana zgodnie z prawem uzyskuje z mocy samego prawa osobowo prawn.

Kan. 450 - 1. Na mocy samego prawa do Konferencji Episkopatu nale wszyscy biskupi diecezjalni terytorium oraz ci, ktrzy s z nimi prawnie zrwnani, nastpnie biskupi koadiutorzy, biskupi pomocniczy i pozostali biskupi tytularni, penicy na terytorium szczeglne zadanie, zlecone im przez Stolic Apostolsk lub Konferencj Episkopatu. Mona zaprosi take ordynariuszy innego obrzdku, ale tylko z gosem doradczym, chyba e co innego postanawiaj statuty Konferencji Episkopatu. 2. Pozostali biskupi tytularni, jak rwnie legat Biskupa Rzymskiego, nie s na mocy prawa czonkami Konferencji Episkopatu.

Kan. 451 - Kada Konferencja Episkopatu powinna sporzdzi wasne statuty, potwierdzane przez Stolic Apostolsk, w ktrych - oprcz innych spraw - naley okreli sposb odbywania zebra plenarnych, przewidzie sta Rad Episkopatu i sekretariat generalny Konferencji, jak rwnie inne urzdy oraz komisje, ktre zdaniem Konferencji skuteczniej pomog osign cel.

Kan. 452 - 1. Kada Konferencja Episkopatu powinna wybra sobie przewodniczcego oraz okreli, kto bdzie wypenia funkcj zastpcy przewodniczcego, gdy ten bdzie mia prawne przeszkody, jak rwnie ustanowi sekretarza generalnego, zgodnie z przepisami statutw. 2. Przewodniczcy Konferencji, a w razie gdy on by mia przeszkody uznane przez prawo, wiceprzewodniczcy, przewodnicz nie tylko zebraniom plenarnym Konferencji Episkopatu, lecz take staej Radzie.

Kan. 453 - Zebrania plenarne Konferencji Episkopatu powinny si odbywa przynajmniej raz w roku, a take wtedy, gdy si tego

domagaj szczeglne okolicznoci, zgodnie z postanowieniami statutw.

Kan. 454 - 1. Na zebraniach plenarnych Konferencji Episkopatu na mocy samego prawa gos decydujcy przysuguje biskupom diecezjalnym i tym, ktrzy s z nimi prawnie zrwnani, oraz biskupom koadiutorom. 2. Biskupom pomocniczym oraz pozostaym biskupom tytularnym, wchodzcym w skad Konferencji Episkopatu, przysuguje gos decydujcy lub doradczy, zgodnie z postanowieniami statutw Konferencji. Zawsze jednak tylko tym, o ktrych w 1, przysuguje gos decydujcy, gdzie idzie o sporzdzanie statutw i dokonywanie w nich zmian.

Kan. 455 - 1. Konferencja Episkopatu moe wydawa dekrety oglne jedynie w tych sprawach, w ktrych przewiduje to prawo powszechne, albo okrela szczeglne polecenie Stolicy Apostolskiej, wydane przez ni z wasnej inicjatywy lub na prob samej Konferencji. 2. Dekrety, o ktrych w 1, wtedy s wanie podejmowane na sesji plenarnej, gdy opowie si za nimi przynajmniej dwie trzecie gosw biskupw, nalecych do Konferencji Episkopatu z gosem decydujcym. Otrzymuj za moc obowizujc po przejrzeniu ich przez Stolic Apostolsk, z chwil prawnej promulgacji. 3. Sposb promulgacji dekretw i czas ich wejcia w ycie, okrela sama Konferencja Episkopatu. 4. W wypadkach, w ktrych ani prawo powszechne, ani szczeglnie polecenie Stolicy Apostolskiej nie udzielio Konferencji Episkopatu wadzy, o ktrej w 1, pozostaje nienaruszona kompetencja poszczeglnego biskupa diecezjalnego i ani Konferencja, ani jej przewodniczcy nie mog dziaa w imieniu wszystkich biskupw, chyba e wszyscy i poszczeglni biskupi wyraaj na to zgod.

Kan. 456 - Po zakoczeniu sesji plenarnej Konferencji Episkopatu, jej przewodniczcy winien przesa Stolicy Apostolskiej relacje o aktach Konferencji oraz jej dekrety, zarwno w celu zapoznania si z aktami, jak i dla ewentualnego przejrzenia dekretw, gdyby jakie byy.

Kan. 457 - Zadaniem staej Rady Episkopatu jest przygotowywanie spraw, jakie maj by rozwaane na zebraniu plenarnym i czuwanie nad tym, by decyzje podjte na zebraniu plenarnym zostay przekazane do waciwego wykonania. Zaatwia take inne sprawy zlecone jej zgodnie z postanowieniami statutw.

Kan. 458 - Do zada Sekretariatu Generalnego naley: l przygotowa relacj o aktach i dekretach zebrania plenarnego Konferencji, jak rwnie czynnoci staej Rady Episkopatu i zakomunikowa je wszystkim czonkom Konferencji; sporzdza take inne akta, na zlecenie przewodniczcego Konferencji lub staej Rady; 2 zakomunikowa ssiednim Konferencjom Episkopatu akty i dokumenty, zgodnie z poleceniem zebrania plenarnego lub staej Rady Episkopatu.

Kan. 459 - 1. Naley popiera kontakty midzy Konferencjami, zwaszcza ssiednimi, dla pomnoenia i ochrony wikszego dobra. 2. Ilekro jednak czynnoci i sposoby dziaania podejmowane przez Konferencje przybieraj charakter midzynarodowy, naley porozumie si ze Stolic Apostolsk.

Tytu III WEWNTRZNA ORGANIZACJA KOCIOW PARTYKULARNYCH

Rozdzia I SYNOD DIECEZJALNY

Kan. 460 - Synod diecezjalny jest zebraniem wybranych kapanw oraz innych wiernych Kocioa partykularnego, ktrzy dla dobra caej wsplnoty diecezjalnej wiadcz pomoc biskupowi diecezjalnemu, zgodnie z postanowieniami zamieszczonych poniej kanonw.

Kan. 461 - 1. Synod diecezjalny powinien odbywa si w poszczeglnych Kocioach partykularnych, ilekro zdaniem biskupa diecezjalnego i po wysuchaniu Rady kapaskiej, doradzaj to okolicznoci. 2. Jeli biskupowi zlecono trosk o kilka diecezji, albo jest biskupem wasnym jednej diecezji, drug za kieruje jako administrator, moe zwoa jeden tylko synod dla wszystkich powierzonych mu diecezji.

Kan. 462 - 1. Synod diecezjalny zwouje tylko biskup diecezjalny, nie za tymczasowy rzdca diecezji. 2. Synodowi diecezjalnemu przewodniczy biskup diecezjalny, ktry jednak moe delegowa na poszczeglne sesje synodu wikariusza generalnego lub wikariusza biskupiego do wypenienia tego obowizku.

Kan. 463 - 1. Na synod diecezjalny powinni by wezwani jako czonkowie i maj obowizek w nim uczestniczy : 1 biskup koadiutor oraz biskupi pomocniczy; 2 wikariusze generalni i wikariusze biskupi oraz wikariusz sdowy; 3 kanonicy kocioa katedralnego; 4 czonkowie Rady kapaskiej; 5 wierni wieccy, take czonkowie instytutw ycia konsekrowanego, wybrani przez Rad duszpastersk, w sposb i w liczbie do okrelenia przez biskupa diecezjalnego; albo - tam gdzie nie ma tej Rady - w sposb oznaczony przez biskupa diecezjalnego; 6 rektor wyszego seminarium diecezjalnego; 7 dziekani; 8 przynajmniej jeden prezbiter z kadego dekanatu, wybrany przez wszystkich penicych tam duszpasterstwo; naley take

wybra innego prezbitera, ktry by go zastpi, gdyby ten mia przeszkod; 9 niektrzy przeoeni instytutw zakonnych i stowarzysze ycia apostolskiego, ktre posiadaj dom w diecezji, wybrani w liczbie i w sposb okrelony przez biskupa diecezjalnego. 2. Biskup diecezjalny moe wezwa na synod diecezjalny w charakterze czonkw take innych, czy to duchownych, czy czonkw instytutw ycia konsekrowanego, czy wiernych wieckich. 3. Jeli biskup diecezjalny uzna to za wskazane, moe zaprosi na synod diecezjalny w charakterze obserwatorw niektrych penicych funkcj lub czonkw Kociow czy wsplnot kocielnych, ktre nie s w penej wsplnocie z Kocioem katolickim.

Kan. 464 - Czonek Synodu, jeli byby powstrzymywany od udziau prawnie uzasadnion przeszkod, nie moe wysa penomocnika, ktry by w jego imieniu w nim uczestniczy. Powinien jednak powiadomi biskupa diecezjalnego o tej przeszkodzie.

Kan. 465 - Wszystkie zaproponowane tematy powinny by poddane swobodnemu omwieniu przez czonkw na sesjach synodalnych.

jest

Kan. 466 - Jedynym ustawodawc na synodzie diecezjalnym

biskup diecezjalny, inni czonkowie Synodu posiadaj tylko gos doradczy. On sam podpisuje deklaracje i dekrety synodalne, ktre jedynie jego autorytetem mog by promulgowane.

Kan. 467 - Biskup diecezjalny podaje do wiadomoci tre deklaracji i dekretw synodalnych metropolicie i Konferencji Episkopatu.

Kan. 468 - 1. Biskup diecezjalny moe zgodnie ze swoim roztropnym osdem zawiesi lub rozwiza synod diecezjalny.

 2. Z chwil wakansu lub przeszkody w dziaaniu stolicy biskupiej, synod diecezjalny zostaje przerwany na mocy samego prawa, dopki nowy biskup diecezjalny nie poleci go kontynuowa lub nie zadeklaruje, e zosta rozwizany.

Rozdzia II KURIA DIECEZJALNA

Kan. 469 - Kuria diecezjaln skada si z tych instytucji i osb, ktre wiadcz biskupowi pomoc w zarzdzaniu ca diecezj, zwaszcza w kierowaniu dziaalnoci pastersk, w administrowaniu diecezj i wykonywaniu wadzy sdowniczej.

Kan. 470 - Nominacja tych, ktrzy sprawuj urzdy w kurii diecezjalnej, naley do biskupa diecezjalnego.

Kan. 471 - Wszyscy, ktrzy obejmuj stanowiska w kurii, powinni: 1 zoy przyrzeczenie, e bd wiernie wypenia zadanie w sposb okrelony prawem lub przez biskupa; 2 zachowa tajemnic w zakresie i w sposb oznaczony prawem lub przez biskupa.

Kan. 472 - Gdy idzie o sprawy i osoby, zwizane w kurii z wykonywaniem wadzy sdowniczej, naley zachowa przepisy ksigi VII Procesy; gdy za chodzi o sprawy dotyczce administracji diecezji, trzeba zachowa przepisy zamieszczonych poniej kanonw.

Kan. 473 - 1. Biskup diecezjalny powinien czuwa nad tym, by wszystkie sprawy zwizane z zarzdzaniem caej diecezji byy odpowiednio koordynowane i zawsze skierowane ku lepszemu osigniciu dobra powierzonej mu czci Ludu Boego.

 2. Do biskupa diecezjalnego naley koordynowanie dziaalnoci pasterskiej wikariuszy generalnych i biskupich. Tam, gdzie to bdzie wskazane, mona mianowa moderatora kurii. Powinien to by kapan, ktrego zadaniem jest koordynowanie pod wadz biskupa zaatwianych w kurii spraw administracyjnych, jak i czuwanie nad tym, by pozostali pracownicy kurii waciwie wypeniali powierzone sobie funkcje. 3. Jeli, zdaniem biskupa, czego innego nie doradzaj okolicznoci miejsca, moderatorem kurii winien by mianowany wikariusz generalny, a gdy jest kilku, jeden z nich. 4. Gdzie biskup uzna to za wskazane dla bardziej odpowiedniego spotgowania dziaalnoci pasterskiej, moe ustanowi rad biskupi, zoon z wikariuszy generalnych i wikariuszy biskupich.

Kan. 474 - Akta kurii, ktre powstay, by wywoa skutek prawny, winny by podpisane przez ordynariusza, od ktrego pochodz, i to do wanoci, jak rwnie przez kanclerza kurii lub notariusza. Kanclerz kurii ma obowizek powiadomi o wspomnianych aktach moderatora kurii.

Art. 1 WIKARIUSZE GENERALNI I BISKUPI

Kan. 475 - 1. W kadej diecezji biskup diecezjalny powinien ustanowi wikariusza generalnego, wyposaonego we wadz zwyczajn, zgodnie z przepisami zawartymi w zamieszczonych poniej kanonach, aby go wspiera w zarzdzaniu ca diecezj. 2. Naley przyj jako ogln regu, e ustanawia si jednego wikariusza generalnego, chyba e co innego zaleca wielko diecezji, liczba mieszkacw lub inne racje duszpasterskie.

Kan. 476 - Ilekro domaga si tego sprawny zarzd diecezj, biskup diecezjalny moe ponadto mianowa jednego lub kilku wikariuszy biskupich, ktrzy by w okrelonej czci diecezji lub w oznaczonym zakresie spraw albo w odniesieniu do wiernych jakiego obrzdku wzgldnie do pewnej grupy osb, posiadali tak sam wadz zwyczajn, jaka na mocy prawa powszechnego

przysuguje wikariuszowi generalnemu, zamieszczonych poniej kanonw.

zgodnie

przepisami

Kan. 477 - 1. Wikariusz generalny i biskupi s mianowani w sposb nieskrpowany przez biskupa diecezjalnego i mog by przez niego usunici, z zachowaniem przepisu kan. 406. Wikariusz biskupi, ktry nie jest biskupem pomocniczym, powinien by mianowany tylko na czas okrelony w samej nominacji. 2. Gdy wikariusz generalny jest nieobecny lub ma prawn przeszkod, biskup diecezjalny moe ustanowi innego. Ta sama zasada ma zastosowanie do wikariusza biskupiego.

Kan. 478 - 1. Wikariusz generalny i biskupi powinni by kapanami, ktrzy ukoczyli przynajmniej trzydzieci lat, posiadaj doktorat lub licencjat z prawa kanonicznego lub z teologii, ewentualnie w tych dyscyplinach s przynajmniej naprawd biegli, odznaczaj si zdrow nauk, prawoci, roztropnoci i dowiadczeniem w zaatwianiu spraw. 2. Zadanie wikariusza generalnego i biskupiego nie da si pogodzi z zadaniem kanonika penitencjarza. Nie naley te powierza go krewnym biskupa, a do czwartego stopnia.

Kan. 479 - 1. Na mocy urzdu, wikariuszowi generalnemu przysuguje w caej diecezji wadza wykonawcza, ktr z mocy prawa posiada biskup diecezjalny, do podejmowania wszystkich aktw administracyjnych, z wyjtkiem jednak tych, ktre biskup sobie zarezerwowa, albo do ktrych prawo wymaga specjalnego zlecenia biskupa. 2. Wikariuszowi biskupiemu przysuguje na mocy prawa ta sama wadza, o ktrej w 1, lecz w odniesieniu do okrelonej czci terytorium albo oznaczonego rodzaju spraw, albo wiernych okrelonego obrzdku lub tylko grupy osb, dla ktrych zosta ustanowiony, z wyczeniem tych spraw, ktre biskup zarezerwowa sobie albo wikariuszowi generalnemu, albo do ktrych prawo domaga si specjalnego zlecenia biskupa. 3. Wikariuszowi generalnemu oraz wikariuszowi biskupiemu, w zakresie jego kompetencji, przysuguj take uprawnienia habitualne, udzielone biskupowi przez Stolic Apostolsk, jak rwnie wykonywanie reskryptw, chyba e co innego wyranie

zastrzeono albo zosta udzielony ze wzgldu na osob biskupa diecezjalnego.

Kan. 480 - Wikariusz generalny i wikariusz biskupi powinni waniejsze sprawy, tak zamierzone, jak i wykonane, referowa biskupowi diecezjalnemu. Nie powinni te nigdy dziaa wbrew woli i zamierzeniom biskupa diecezjalnego.

Kan. 481 - 1. Wadza wikariusza generalnego i wikariusza biskupiego wygasa po upywie czasu zlecenia, na skutek zrzeczenia si, a take - z zachowaniem przepisw kan. 406 i 409 - przez usunicie podane do wiadomoci zainteresowanego przez biskupa diecezjalnego, jak rwnie przez wakans stolicy biskupiej. 2. Z chwil zawieszenia wadzy biskupa diecezjalnego zostaje zawieszona wadza wikariusza generalnego i wikariusza biskupiego chyba e posiadaj godno biskupi.

Art. 2 KANCLERZ, INNI NOTARIUSZE I ARCHIWUM

Kan. 482 - 1. W kadej kurii naley ustanowi kanclerza. Jeli czego innego nie postanowiono w prawie partykularnym, jego gwnym zadaniem jest troska o sporzdzanie i wysyanie akt kurialnych oraz strzeenie ich w archiwum kurii. 2. W razie potrzeby mona da kanclerzowi pomocnika, zwanego wicekanclerzem. 3. Kanclerz oraz wicekanclerz s tym samym notariuszami i sekretarzami kurii.

Kan. 483 - 1. Oprcz kanclerza mona ustanowi innych notariuszy. Sporzdzone przez nich lub podpisane pismo nabiera charakteru urzdowego. Mog by mianowani do jakichkolwiek czynnoci albo tylko do czynnoci sdowych, albo jedynie do okrelonej sprawy bd czynnoci.

 2. Kanclerz i notariusze winni by osobami o nieposzlakowanej opinii i ponad wszelkim podejrzeniem. W sprawach, w ktrych opinia kapana moe byt naraona na niebezpieczestwo, notariuszem winien by kapan.

Kan. 484 - Zadaniem notariuszy jest: 1 spisywa akta i sporzdza dokumenty dotyczce dekretw,rozporzdze, zobowiza albo innych aktw wymagajcych ich udziau; 2 wiernie redagowa na pimie to, co si dzieje, i skada pod tym swj podpis, zaznaczajc miejscowo, dzie, miesic i rok; 3 osobom, ktre prawnie o to prosz, udostpnia z regestw akty lub dokumenty - z zachowaniem tego, co naley przestrzega - oraz powiadcza ich autentyczne odpisy.

Kan. 485 - Kanclerz i notariusze mog by swobodnie usunici z zajmowanego stanowiska przez biskupa diecezjalnego. Administrator diecezji moe tego dokona tylko za zgod kolegium konsultorw.

Kan. 486 - 1. Z najwiksz trosk naley strzec wszystkich dokumentw dotyczcych diecezji lub parafii. 2. W kadej kurii, w miejscu bezpiecznym, naley urzdzi archiwum diecezjalne czyli depozyt dokumentw, w ktrym winny by przechowywane dokumenty i pisma dotyczce spraw diecezjalnych - zarwno duchowych, jak i doczesnych - odpowiednio uporzdkowane i pilnie strzeone pod zamkniciem. 3. Powinien by sporzdzony inwentarz, czyli katalog dokumentw znajdujcych si w archiwum, z doczeniem krtkiego opisu kadej pozycji.

Kan. 487 - 1. Archiwum powinno by zamknite, a klucz od go winien mie tylko biskup i kanclerz. Nikomu nie wolno wchodzi do archiwum bez zezwolenia biskupa lub moderatora kurii i kanclerza rwnoczenie. 2. Osoby zainteresowane maj prawo - gdy o to prosz osobicie lub przez penomocnika - otrzyma autentyczny odpis lub

kopi dokumentu, z natury swej publicznego, ktry dotyczy ich osoby.

Kan. 488 - Z archiwum nie wolno zabiera dokumentw, chyba ze tylko na krtki czas i za zgod biskupa, albo moderatora kurii i kanclerza rwnoczenie.

Kan. 489 - 1. W kurii diecezjalnej powinno take by archiwum tajne albo przynajmniej w oglnym archiwum winna si znajdowa kasa pancerna, dobrze zamknita i umocowana, ktrej nie da wynie z miejsca. Naley w nim przechowywa z najwiksz pilnosci dokumenty tajne. 2. Kadego roku naley zniszczy dokumenty spraw karnych w zakresie obyczajw, dotyczce osb zmarych albo spraw zakoczonych przed dziesiciu laty wyrokiem skazujcym, zachowujc krtkie streszczenie faktu wraz z tekstem wyroku. Kan. 490 - l. Klucz od tajnego archiwum powinien mie tylko biskup. 2. Podczas wakansu stolicy nie wolno otwiera tajnego archiwum lub kasy pancernej. W razie prawdziwej koniecznoci, czyni to sam administrator diecezji. 3. Z tajnego archiwum lub kasy pancernej nie wolno wynosi dokumentw.

Kan. 491 - 1. Biskup diecezjalny powinien zatroszczy si o to, aeby pilnie byy przechowywane akta i dokumenty rwnie archiww kociow katedralnych, kolegiackich, parafialnych oraz innych znajdujcych si na jego terytorium, jak rwnie o to, by sporzdzane byy w dwch egzemplarzach inwentarze czyli katalogi. Jeden z nich ma by przechowywany w miejscowym archiwum, drugi za w archiwum diecezjalnym. 2. Biskup diecezjalny winien zatroszczy si take o utworzenie archiwum historycznego, w ktrym strzeonoby pilnie dokumenty posiadajce walor historyczny, uporzdkowane systematycznie. 3. By korzysta z akt i dokumentw, o ktrych w 1 i 2, albo wypoycza je, naley zachowa normy ustanowione przez biskupa diecezjalnego.

Art. 3 RADA DO SPRAW EKONOMICZNYCH I EKONOM

Kan. 492 - 1. W kadej diecezji naley ustanowi Rad do spraw ekonomicznych, na czele ktrej stoi biskup lub jego delegat skadajc si z trzech przynajmniej wiernych, biegych w sprawach ekonomicznych, znajcych dobrze prawo cywilne i odznaczajcych si prawoci. Nominacj otrzymuj od biskupa. 2. Czonkowie Rady do spraw ekonomicznych powinni by mianowani na pieciolecie, po upywie ktrego mog by mianowani na dalsze piciolecia. 3. Wykluczeni s ze skadu Rady do spraw ekonomicznych krewni lub powinowaci biskupa, a do czwartego stopnia.

Kan. 493 - Oprcz zada powierzonych jej w ksidze V Dobra doczesne Kocioa, Rada do spraw ekonomicznych przygotowuje kadego roku, zgodnie ze wskazaniami biskupa diecezjalnego zestaw przychodw i wydatkw, przewidzianych w zwizku z zarzdem diecezji w roku nastpnym, jak rwnie zatwierdza bilans przychodw i rozchodw za rok ubiegy.

Kan. 494 - 1. Po wysuchaniu zdania kolegium konsultorw oraz Rady do spraw ekonomicznych, kady biskup winien ustanowi w swojej diecezji ekonoma. Winien on by rzeczywicie biegy w sprawach gospodarczych i odznaczajcy si prawoci. 2. Ekonoma naley mianowa na piciolecie, lecz po jego upywie moe by mianowany na dalsze piciolecia. W czasie trwania kadencji, biskup nie powinien go usuwa bez wanej przyczyny, ktr sam ocenia i po wysuchaniu zdania kolegium konsultorw oraz Rady do spraw ekonomicznych. 3. Jest zadaniem ekonoma administrowa pod wadz biskupa dobrami doczesnymi diecezji, w sposb okrelony przez Rad do spraw ekonomicznych, a take z dochodw diecezjalnych pokrywa wydatki, ktre biskup lub wyznaczone przez niego osoby zgodnie z prawem poleciy dokona.

 4. Z kocem roku ekonom winien przedstawi Radzie do spraw ekonomicznych wykaz przychodw i rozchodw.

Rozdzia IlI RADA KAPASKA I KOLEGIUM KONSULTORW

Kan. 495 - 1. W kadej diecezji winna by ustanowiona Rada kapaska, czyli zesp kapanw, bdcy jakby senatem biskupa i reprezentujcym prezbiterium. Jej zadaniem jest wspieranie biskupa w kierowaniu diecezj, zgodnie z przepisami prawa, aeby moliwie najbardziej pomnaao si dobro pasterskie powierzonej mu czci Ludu Boego. 2. W wikariatach i prefekturach apostolskich, wikariusz lub prefekt apostolski powinni powoa Rad zoon z trzech przynajmniej prezbiterw misjonarzy, ktrych zdania maj wysucha, nawet listownie, przy zaatwianiu waniejszych spraw.

Kan. 496 - Rada kapaska powinna posiada wasne statuty, zatwierdzone przez biskupa diecezjalnego i uwzgldniajce normy wydane w tej sprawie przez Konferencj Episkopatu.

Kan. 497 - Gdy chodzi o wyznaczenie czonkw Rady kapaskiej, to: 1 mniej wicej poowa powinna by wybrana w sposb wolny przez kapanw, zgodnie z przepisami zamieszczonych poniej kanonw oraz statutw; 2 niektrzy kapani, zgodnie z postanowieniami statutw, winni by czonkami staymi, a wic nalecymi do Rady z racji powierzonego im urzdu; Rady. 3 biskup moe swobodnie mianowac niektrych czonkw

Kan. 498 - 1. Prawo wyboru do Rady kapaskiej, zarwno czynne, jak i bierne, posiadaj: 1 wszyscy kapani diecezjalni inkardynowani do diecezji;

2 kapani diecezjalni nie inkardynowani do diecezji, jak rwnie kapani czonkowie jakiego instytutu zakonnego lub stowarzyszenia ycia apostolskiego, ktrzy przebywajc na terenie diecezji, wykonuj dla jej dobra jaki obowizek. 2. Jeli to przewiduj statuty, to samo prawo wyboru moe by przyznane innym kapanom, posiadajcym w diecezji stae lub tymczasowe zamieszkanie.

Kan. 499 - Sposb wyboru czonkw Rady kapaskiej powinien by okrelony w statutach, tak jednak, aeby wedle monoci kapani prezbiterium byli reprezentowani z uwzgldnieniem przede wszystkim rnych rodzajw posug oraz rnych regionw diecezji.

Kan. 500 - l. Do biskupa diecezjalnego naley zwoywanie Rady kapaskiej, przewodniczenie jej oraz okrelanie spraw, ktre maj by rozpatrywane, albo dopuszczanie zgoszonych przez czonkw. 2. Rada kapaska posiada jedynie gos doradczy. Biskup diecezjalny powinien wysucha jej zdania w waniejszych sprawach; potrzebuje za jej zgody tylko w wypadkach wyranie w prawie okrelonych. 3. Rada kapaska nie moe nigdy dziaa bez biskupa diecezjalnego, ktry te jedynie moe ogosi to, co zostao uchwalone zgodnie z postanowieniem 2.

Kan. 501 - 1. Czonkowie Rady kapaskiej winni by ustanawiani czasowo, na okres przewidziany w statutach, ale w ten sposb, aeby caa Rada lub przynajmniej jej cz bya odnawiana co pi lat. 2. Podczas wakansu stolicy, ustaje Rada kapaska, a jej funkcje s wypeniane przez kolegium konsultorw. W cigu roku od objcia diecezji, biskup powinien ustanowi od nowa Rad kapask. 3. Jeli Rada kapaska nie wypenia zadania powierzonego jej dla dobra diecezji albo powanie go naduywa, biskup diecezjalny moe j rozwiza, po konsultacji z metropolit albo gdy chodzi o metropoli - z biskupem sufraganem najstarszym promocj. Jednake w cigu roku winien ustanowi j na nowo.

Kan. 502 - 1. Spord czonkw Rady kapaskiej biskup diecezjalny powinien w sposb swobodny mianowa niektrych kapanw, w liczbie nie mniejszej ni szeciu i nie przekraczajcej dwunastu, ktrzy by stanowili przez okres piciu lat kolegium konsultorw, wypeniajce zadania okrelone przez prawo. Po upywie jednak piciolecia wypenia nadal swoje zadania, dopki nie zostanie ukonstytuowane nowe kolegium. 2. Kolegium konsultorw przewodniczy biskup diecezjalny, a podczas przeszkody w dziaaniu lub wakansu stolicy ten, kto tymczasowo zastpuje biskupa; przed jego za ustanowieniem, kapan najstarszy wiceniami w kolegium konsultorw. 3. Konferencja Episkopatu moe zarzdzi, by zadania konsultorw zostay powierzone kapitule katedralnej. 4. W wikariacie i prefekturze apostolskiej, zadania kolegium konsultorw wypenia Rada misji, o ktrej w kan. 495, 2, chyba e prawo co innego ustanawia.

Rozdzia IV KAPITUY KANONIKW

Kan. 503 - Kapitua kanonikw, katedralna lub kolegiacka, jest kolegium kapanw, ktrego zadaniem jest sprawowanie bardziej uroczystych czynnoci liturgicznych w kociele katedralnym lub kolegiackim. Kapitua katedralna wypenia ponadto zadania zlecone jej przez prawo lub przez biskupa diecezjalnego.

Kan. 504 - Erekcja kapituy katedralnej, dokonywanie w niej innowacji oraz zniesienie s zarezerwowane Stolicy Apostolskiej.

Kan. 505 - Kada kapitua, tak katedralna, jak i kolegiacka, powinny mie wasne statuty, sporzdzone zgodnym z prawem aktem kapitulnym i zatwierdzone przez biskupa diecezjalnego. Statutw tych nie wolno zmienia ani znosi, jak tylko za aprobat biskupa diecezjalnego.

Kan. 506 - 1. Zachowujc zawsze prawa fundacyjne, statuty kapituy winny okrela struktur kapituy oraz liczb jej czonkw. Powinny te sprecyzowa czynnoci, jakie maj by wykonywane przez kapitu lub poszczeglnych kanonikw w zakresie kultu Boego oraz posugi. Winny take regulowa odbywanie zebra, na ktrych zaatwia si sprawy zwizane z dziaalnoci kapituy, jak rwnie okreli warunki wymagane do wanoci lub godziwoci podejmowanych czynnoci, z zachowaniem jednak przepisw prawa powszechnego. 2. Statuty winny take okreli dochody, zarwno stae, jak i pobierane z racji wykonywania jakiego zadania, oraz - biorc pod uwag normy wydane przez Stolic wit - insygnia kanonikw.

Kan. 507 - 1. Jeden z kanonikw powinien spenia funkcje przewodniczcego kapituy. Zgodnie z postanowieniami statutw, maj by ustanowione take inne urzdy, biorc pod uwag miejscowe zwyczaje. 2. Duchownym, ktrzy nie nale do kapituy, wolno powierza inne urzdy, przez wykonywanie ktrych bd - zgodnie z postanowieniami statutw - wiadczyli pomoc kanonikom.

Kan. 508 - 1. Kanonik penitencjarz, tak kocioa katedralnego, jak i kocioa kolegiackiego, ma z racji urzdu wadz zwyczajn, ktrej jednak nie moe innym delegowa, rozgrzeszania w zakresie sakramentalnym od cenzur wicych moc samego prawa, ale nie zdeklarowanych i nie zastrzeonych Stolicy Apostolskiej. Na terenie diecezji moe rozgrzesza take obcych, a diecezjan rwnie poza diecezj. 2. Tam, gdzie nie ma kapituy, biskup diecezjalny powinien mianowa jakiego kapana do wykonywania tego zadania.

Kan. 509 - 1. Po wysuchaniu zdania kapituy, do biskupa diecezjalnego, nie za do administratora diecezji, naley prawo nadawania wszystkich i poszczeglnych kanonikatw, tak w kociele katedralnym, jak i kolegiackim, z odwoaniem wszelkich przeciwnych przywilejw. Tene biskup zatwierdza wybranego przez kapitu jej przewodniczcego. 2. Godno kanonika powinien nadawa biskup diecezjalny tylko kapanom odznaczajcym si nauk i prawoci ycia, ktrzy chwalebnie wypeniaj posug.

Kan. 510 - 1. Nie naley wicej czy kapituy kanonikw z parafi. Jeli s parafie zczone z kapitu, biskup diecezjalny powinien je odczy od kapituy. 2. W kociele, ktry jest zarazem parafialnym i kapitulnym, naley ustanowi proboszcza, wybranego czy to spord kanonikw, czy te spoza nich. Na takim proboszczu spoczywaj wszystkie obowizki i posiada on wszystkie uprawnienia oraz wadze, ktre na mocy prawa s waciwe proboszczowi. 3. Jest rzecz biskupa diecezjalnego ustali okrelone normy, ktre by skoordynoway w sposb waciwy obowizki duszpasterskie proboszcza i zadania waciwe kapitule, tak, by proboszcz nie przeszkadza w funkcjach kapitulnych, a kapitua w czynnociach proboszczowskich. W razie powstania konfliktu spraw rozstrzyga biskup diecezjalny, majc przede wszystkim na uwadze odpowiednie zabezpieczenie duszpasterskich potrzeb wiernych. 4. Gdy chodzi o ofiary skadane dla kocioa, ktry jest zarazem parafialny i kapitulny, to domniemywa si, e zoono je na parafi, chyba e co innego zostanie ustalone.

Rozdzia V RADA DUSZPASTERSKA

Kan. 511 - Gdy to zalecaj okolicznoci pasterskie, naley w poszczeglnych diecezjach ustanowi Rad duszpastersk, ktrej zadaniem jest bada pod wadz biskupa wszystko, co dotyczy dziaalnoci pasterskiej, a take rozwaa i przedstawia praktyczne wnioski.

Kan. 512 - 1. Rada duszpasterska skada si z wiernych, pozostajcych w penej wsplnocie z Kocioem katolickim, tak duchownych, jak czonkw instytutw ycia konsekrowanego i przede wszystkim wieckich, wyznaczonych w sposb okrelony przez biskupa diecezjalnego. 2. Do Rady duszpasterskiej naley dobra wiernych w ten sposb, eby jej skad by rzeczywistym odzwierciedleniem caej

czci Ludu Boego, stanowicego diecezj, z uwzgldnieniem ronych regionw diecezji, warunkw spoecznych i zawodowych oraz udziau, jaki osoby pojedyncze lub zrzeszone maj w apostolstwie. 3. Do Rady duszpasterskiej naley dobiera tylko tych wiernych, ktrzy odznaczaj si pewn wiar, dobrymi obyczajami i roztropnoci.

Kan. 513 - 1. Rad duszpastersk ustanawia si na czas przewidziany w statutach wydanych przez biskupa. 2. Podczas wakansu stolicy ustaje Rada duszpasterska.

Kan. 514 - 1. Rada duszpasterska, posiadajca jedynie gos doradczy, jest zwoywana, zalenie od potrzeb duszpasterskich, przez biskupa diecezjalnego, ktremu te przysuguje wyczne prawo przewodniczenia. Rwnie tylko on decyduje o tym, co ze spraw rozwaanych przez Rad ma by opublikowane. 2. Powinna by zwoywana przynajmniej jeden raz w roku.

Rozdzia VI PARAFIE, PROBOSZCZOWIE I WIKARIUSZE PARAFIALNI

Kan. 515 - 1. Parafia jest okrelon wsplnot wiernych, utworzon na sposb stay w Kociele partykularnym, nad ktr pastersk piecz, pod wadz biskupa diecezjalnego, powierza si proboszczowi jako jej wasnemu pasterzowi. 2. Erekcja parafii, zniesienie jej lub dokonywanie w niej zmian, naley do wycznej kompetencji biskupa diecezjalnego. Nie powinien on erygowa parafii albo ich znosi, ewentualnie dokonywa powanych zmian, bez wysuchania Rady kapaskiej. 3. Parafia erygowana zgodnie z prawem posiada moc samego prawa osobowo prawn.

Kan. 516 - 1. Jeli czego innego w prawie nie zastrzeono, z parafi jest zrwnana parafia tymczasow, ktra jest okrelon wsplnot wiernych w Kociele partykularnym, powierzon kapanowi, jak jej wasnemu pasterzowi, ze wzgldu na szczeglne okolicznoci jeszcze nie erygowana jako parafia. 2. Tam, gdzie jakie wsplnoty wiernych nie mog by erygowa jako parafie lub parafie tymczasowe, biskup diecezjalny powinien w inny sposb zapewni im pastersk opiek.

Kan. 517 - 1. Gdzie domagaj si tego okolicznoci, piecza pasterska o parafi lub kilka parafii rwnoczenie, moe by powierzona wsplnie kilku kapanom, z zachowaniem jednak normy, e jeden z nich bdzie kierowa pasterzowaniem, a wic wsplnie podejmowanym dziaaniem, jako moderator, bdc te za nie odpowiedzialnym wobec biskupa. 2. Gdyby, na skutek braku kapanw, biskup diecezjalny doszed do wniosku, e do wspudziau w trosce o pasterzowanie parafii naley dopuci diakona lub jak inn osob nie majc wice kapaskich, albo jak wsplnot osb, to powinien ustanowi jakiego kapana, ktry by posiadajc wadz i uprawnienia proboszczowskie, kierowa dziaalnoci pastersk.

Kan. 518 - Z zasady oglnej parafia powinna by terytorialna, a wic obejmujca wszystkich wiernych okrelonego terytorium. Gdzie jednak jest to wskazane, naley tworzy parafie personalne, okrelone z racji obrzdku, jzyka, narodowoci wiernych jakiego terytorium, albo z innego jeszcze powodu.

Kan. 519 - Proboszcz jest wasnym pasterzem zleconej sobie parafii, podejmujcym pastersk trosk o powierzon mu wsplnot pod wadz biskupa diecezjalnego. Powoany jest do uczestnictwa w posudze Chrystusa, aeby dla teje wsplnoty wykonywa zadania nauczania, uwicania i kierowania, przy wsppracy take innych prezbiterw i diakonw oraz nioscych pomoc wiernych wieckich, zgodnie z przepisami prawa.

Kan. 520 - 1. Osoba prawna nie powinna by proboszczem. Jednake za zgod kompetentnego przeoonego, biskup diecezjalny,

nie za administrator diecezji, moe powierzy parafi kleryckiemu instytutowi zakonnemu lub kleryckiemu stowarzyszeniu ycia apostolskiego, erygujc j nawet w kociele instytutu lub stowarzyszenia, ale na tej zasadzie, e jeden prezbiter bdzie proboszczem parafii, albo, w przypadku powierzenia parafii kilku solidarnie, moderatorem, o ktrym w kan. 517, 1. 2. Powierzenie parafii, o ktrym w 1, moe by dokonane na stae lub na cile okrelony czas. W obydwu przypadkach ma to by uczynione na podstawie pisemnej umowy zawartej pomidzy biskupem diecezjalnym i kompetentnym przeoonym instytutu lub stowarzyszenia. Obok innych spraw naley w niej wyranie i dokadnie okreli to, co dotyczy wypeniania posugi, przydzielonych do tego osb oraz spraw ekonomicznych.

Kan. 521 - 1. Aby kto mg wanie zosta proboszczem, musi posiada wicenia prezbiteratu. 2. Winien ponadto odznacza si zdrow nauk i dobrymi obyczajami, gorliwoci pastersk oraz innymi cnotami, jak rwnie przymiotami, wymaganymi, czy to prawem powszechnym czy partykularnym, do kierowania parafi, o ktr chodzi. 3. Aby kto mg otrzyma urzd proboszcza, naley - w sposb okrelony przez biskupa diecezjalnego, take przy pomocy egzaminu - przekona si o jego zdatnosci.

Kan. 522 - Proboszcz winien cieszy si staoci i dlatego ma by mianowany na czas nieokrelony. Na czas okrelony biskup diecezjalny moe mianowa tylko wtedy, gdy zezwala na to dekret Konferencji Episkopatu.

Kan. 523 - Zachowujc w mocy przepis kan. 682, 1, powierzenie urzdu proboszczowskiego przysuguje biskupowi diecezjalnemu i to przez swobodne nadanie, chyba e kto posiada prawo prezentacji lub wyboru.

Kan. 524 - Wakujc parafi biskup diecezjalny powinien powierzy temu, kogo po rozwaeniu wszystkich okolicznoci, uzna za odpowiedniego do wypeniania w niej parafialnej posugi, wykluczajc wszelki wzgld na osob. Aby urobi sobie sd o zdatnoci, winien wysucha zdania dziekana i przeprowadzi

odpowiednie badania, zasign, jeli potrzeba, opinii niektrych prezbiterw oraz wiernych wieckich.

Kan. 525 - W okresie wakansu stolicy lub przeszkody w dziaaniu, do administratora diecezjalnego albo innego tymczasowego jej zarzdcy naley: 1 udziela nadania lub zatwierdza kapanw, ktrzy zgodnie z prawem zostali na parafi prezentowani lub wybrani; 2 mianowa proboszczw, przeszkod w dziaaniu od roku. gdy stolica wakuje lub ma

Kan. 526 - 1. Proboszcz powinien sprawowa piecz pastersk w jednej tylko parafii. Jednake z powodu braku kapanw albo na skutek innych okolicznoci, mona takiemu proboszczowi powierzy piecz pastersk o kilka ssiednich parafii. 2. W tej samej parafii ma by tylko jeden proboszcz albo moderator zgodnie z przepisem kan. 517, 1. Odrzuca si zwyczaj przeciwny oraz odwouje wszelki przeciwny przywilej.

Kan. 527 - 1. Kto jest promowany do podjcia troski pasterskiej w parafii, otrzymuje j i obowizany jest pasterzowa od momentu jej objcia w posiadanie. 2. Proboszcza wprowadza w posiadanie ordynariusz miejsca lub kapan przewidziany przez niego delegowany, zachowujc sposb

prawem partykularnym lub zgodnym z prawem zwyczajem. Dla susznej wszake przyczyny tene ordynariusz moe dyspensowa od tego sposobu. W takim wypadku dyspensa podana do wiadomoci parafii zastpuje objcie w posiadanie. 3. Ordynariusz miejsca powinien okreli czas, w ktrym ma nastpi objcie parafii w posiadanie. Po jego bezskutecznym upywie, moe ogosi, e parafia wakuje, chyba e zaistniaa suszna przeszkoda.

Kan. 528 - 1. Proboszcz jest obowizany zatroszczy si o to, aeby przybywajcym w parafii goszone byo nieskaone sowo

Boe. Std zabiega o to, by wierni byli waciwie o prawdach wiary pouczeni, zwaszcza przez goszenie homilii w niedziele i wita nakazane oraz przez nauczanie katechetyczne. Popiera te dziea, poprzez ktre jest propagowany duch ewangeliczny, rwnie w zakresie sprawiedliwoci spoecznej. W sposb szczeglny troszczy si o katolickie wychowanie dzieci i modziey. Wszelkimi siami zabiega, korzystajc take z pomocy wiernych, aeby ewangeliczne ordzie dotaro rwnie do tych, ktrzy przestali praktykowa albo nie wyznaj prawdziwej wiary. 2. Proboszcz troszczy si o to, aeby sprawowanie Echarystii stao si centrum parafialnego zgromadzenia wiernych. Pracuje nad tym, by wierni wzmacniali si przez pobone uczestniczenie w sakramentach, a zwaszcza czsto przystpowali do sakramentw Najwitszej Echarystii i pokuty. Stara si rwnie o to, by wierni modlili si, take w rodzinach, oraz wiadomie i czynnie uczestniczyli w liturgii. Proboszcz, pod wadz biskupa diecezjalnego, winien kierowa liturgi w swojej parafii i czuwa nad tym, by nie wkrady si do niej naduycia.

Kan. 529 - 1. Pragnc dobrze wypeni funkcj pasterza, proboszcz powinien stara si pozna wiernych powierzonych jego pieczy. Winien zatem nawiedza rodziny, uczestniczc w troskach wiernych, zwaszcza niepokojach i smutku, oraz umacniajc ich w Panu, jak rwnie - jeli w czym nie domagaj - roztropnie ich korygujc. Gorc mioci wspiera chorych, zwaszcza bliskich mierci, wzmacniajc ich troskliwie sakramentami i polecajc ich dusze Bogu. Szczegln trosk otacza biednych, cierpicych, samotnych, wygnacw oraz przeywajcych szczeglne trudnoci. Stara si wreszcie o to, by maonkowie i rodzice otrzymali pomoc do wypeniania wasnych obowizkw oraz popiera wzrost ycia chrzecijaskiego w rodzinach. 2. Proboszcz uznaje i popiera wasny udzia wiernych wieckich w misji Kocioa, udzielajc rwnie poparcia ich stowarzyszeniom o celach religijnych. Wsppracuje z wasnym biskupem i diecezjalnym prezbiterium, zabiegajc take o to, by wierni troszczyli si o parafialn wsplnot, czuli si czonkami zarwno diecezji, jak i Kocioa powszechnego, oraz uczestniczyli w rozwijaniu lub podtrzymywaniu tej wsplnoty.

Kan. 530 - Do funkcji specjalnie powierzonych proboszczowi nale nastpujce: 1 udzielanie chrztu;

2 udzielanie sakramentu bierzmowania osobom znajdujcym si w niebezpieczestwie mierci, wedug przepisu kan. 883, n. 3; 3 udzielanie Wiatyku i namaszczenia chorych, z zachowaniem wszake przepisu kan. 1003, 2 i 3, a take udzielanie apostolskiego bogosawiestwa; 4 asystowanie przy zawieraniu maestw i bogosawieniu maestw; 5 odprawianie pogrzebw; 6 wiecnie rda chrzcielnego w okresie wielkanocnym, prowadzenie procesji poza kocioem oraz dokonywanie uroczystych powice poza kocioem; 7 bardziej uroczyste sprawowanie Echarystii w niedziele i wita.

Kan. 531 - Chociaby kto inny wykona parafialne zadanie, jednak ofiary przyjte z tej okazji powinien przekaza do wsplnej kasy parafialnej, chyba e pewna jest przeciwna wola ofiarodawcy w odniesieniu do ofiar dobrowolnych. Do biskupa diecezjalnego naley - po wysuchaniu zdania Rady kapaskiej - wyda odpowiednie przepisy co do przeznaczenia skadanych ofiar oraz wynagrodzenia kapanw wypeniajcych to zadanie.

Kan. 532 - W zaatwianiu wszystkich czynnoci prawnych proboszcz wystpuje w imieniu parafii, zgodnie z przepisami prawa. Ma rwnie troszczy si o to, by dobra parafii byy administrowane wedug norm kan. 1281-1288.

Kan. 533 - 1. Proboszcz ma obowizek rezydowa w domu parafialnym w pobliu kocioa. W szczeglnych wszake przypadkach, majc na uwadze suszn przyczyn, ordynariusz miejsca moe zezwoli, aby gdzie indziej zamieszka, zwaszcza w domu wsplnym dla wielu kapanw, jeli zostanie zabezpieczone waciwe i odpowiednie wykonanie parafialnych zada. 2. Jeli czego innego nie domaga si powany powd, wolno proboszczowi kadego roku opuci parafi z racji wakacji najduej przez miesic, czy to cigy, czy to z przerwami. Nie wlicza si do niego rekolekcji, odbywanych jeden raz w roku. Gdy proboszcz opuszcza parafi na ponad tydzie, obowizany jest powiadomi o tym ordynariusza miejsca.

 3. Biskup diecezjalny powinien wyda przepisy, aby pod nieobecno proboszcza zabezpieczy piecz duszpastersk w parafii przez kapana wyposaonego w potrzebne uprawnienia.

Kan. 534 - 1. Po objciu parafii proboszcz obowizany jest odprawia Msz w. za powierzony sobie lud: we wszystkie niedziele i wita nakazane we wasnej diecezji. Jeeli w jakim dniu nie moe ich odprawi wskutek uznanej przez prawo przeszkody, winien tego dokona w te same dni przez kogo innego albo w innym dniu osobicie. 2. Proboszcz pasterzujcy w kilku parafiach obowizany jest w dni wymienione w 1, odprawi tylko jedn Msz w. za cay powierzony sobie lud. 3. Proboszcz, ktry nie uczyni zado obowizkowi zgodnie z postanowieniem 1 i 2, powinien jak najszybciej odprawi tyle Mszy w. za wiernych, ile opuci.

Kan. 535 - 1. W kadej parafii naley prowadzi ksigi parafialne, a mianowicie ochrzczonych, maestw, zmarych oraz inne, zgodnie z przepisami Konferencji Episkopatu lub biskupa diecezjalnego. Proboszcz ma czuwa nad tym, by ksigi byy waciwie spisywane i przechowywane. 2. W ksidze ochrzczonych naley odnotowa bierzmowanie, jak rwnie to, co ma zwizek ze stanem kanonicznym wiernych z racji maestwa, z zachowaniem wszake przepisu kan. 1133, z racji adopcji, jak rwnie przyjcia wice wyszych, profesji wieczystej zoonej w instytucie zakonnym oraz zmiany obrzdku; adnotacje musz by zawsze uwidocznione w metryce chrztu. 3. Kada parafia powinna mie wasn piecz. Wydawane zawiadczenia kanonicznego stanu wiernych oraz wszystkie akty, ktre mog posiada znaczenie prawne, maj by podpisane przez proboszcza lub jego delegata i opatrzone pieczcia parafialn. 4. Kada parafia winna mie wasny depozyt dokumentw czyli archiwum, w ktrym naley przechowywa ksigi parafialne, cznie z listami biskupw oraz innymi dokumentami, ktrych zachowanie jest konieczne lub poyteczne. Biskup diecezjalny lub jego delegat powinien, z okazji wizytacji lub w innym czasie, przejrze je wszystkie, a proboszcz ma czuwa nad tym, by nic z nich nie dostao si do obcych rk. 5. Naley pilnie przechowywa take stare ksigi parafialne, zgodnie z wymogami prawa partykularnego.

Kan. 536 - 1. Jeli zdaniem biskupa diecezjalnego, po zasigniciu opinii Rady kapaskiej, byoby to poyteczne, naley w kadej parafii ustanowi rad duszpastersk. Ma jej przewodniczy proboszcz, a czonkami powinni by wierni wraz z tymi, ktrzy z urzdu uczestnicz w trosce duszpasterskiej o parafi i pomagaj w oywianiu dziaalnoci pasterskiej. 2. Rada duszpasterska posiada jedynie gos doradczy i kieruje si normami okrelonymi przez biskupa diecezjalnego.

Kan. 537 - W kadej parafii powinna by rada do spraw ekonomicznych, ktra rzdzi si nie tylko przepisami prawa powszechnego, lecz take normami wydanymi przez biskupa diecezjalnego. Wierni dobrami zgodnie z tymi normami wiadcz proboszczowi pomoc w administrowaniu dobrami parafialnymi, z zachowaniem przepisu kan. 532.

Kan. 538 - 1. Proboszcz traci swj urzd przez usunicie lub przeniesienie, dokonane zgodnie z przepisami prawa przez biskupa diecezjalnego; przez zrzeczenie si dla susznej przyczyny, dokonane przez samego proboszcza i, do wanoci, przyjte przez biskupa diecezjalnego, jak rwnie po upywie czasu, jeli proboszcz zgodnie z przepisami prawa partykularnego, o ktrym w kan. 522, by ustanowiony na oznaczony czas. 2. Proboszcza, ktry jest czonkiem instytutu zakonnego albo jest inkardynowany do stowarzyszenia ycia apostolskiego, usuwa si z zachowaniem przepisu kan. 682, 2. 3. Proboszcz, po ukoczeniu siedemdziesitego pitego roku ycia, jest proszony o zoenie zrzeczenia si urzdu na rce biskupa diecezjalnego, ktry rozwaywszy wszystkie okolicznoci osoby i miejsca, powinien zadecydowa o przyjciu lub odoeniu zrzeczenia. Biskup diecezjalny obowizany jest zapewni zrzekajacemu si odpowiednie utrzymanie i mieszkanie, majc na uwadze normy ustalone przez Konferencj Episkopatu.

Kan. 539 - Gdy parafia wakuje albo proboszcz, na skutek uwizienia, zesania, czy wygnania, niezdolnoci lub sabego zdrowia, lub innej przyczyny, nie moe wypenia pasterskiej posugi w parafii, biskup diecezjalny winien jak najszybciej

mianowa administratora parafii, mianowicie kapana, ktry by zastpowa proboszcza, zgodnie z przepisem kan. 540.

Kan. 540 - 1. Administrator parafii ma te same obowizki i posiada te same uprawnienia co proboszcz, chyba e biskup diecezjalny inaczej postanowi. 2. Admnistratorowi parafii nie wolno nic czyni, co mogoby przynie uszczerbek uprawnieniom proboszcza lub dobrom parafialnym. 3. Po wypenieniu swojego zadania, administrator parafii winien zoy sprawozdanie proboszczowi.

Kan. 541 - 1. W przypadku wakansu parafii, jak rwnie wtedy, gdy proboszcz na skutek przeszkody nie moe wypenia pasterskiej posugi, kierowanie parafi, przed ustanowieniem administratora parafii, przejmuje tymczasowo wikariusz parafialny, a gdy jest ich kilku, najstarszy nominacj. Jeli za nie ma wikariusza proboszcz okrelony prawem partykularnym. 2. Kto przej kierowanie parafi zgodnie z przepisem 1, powinien natychmiast powiadomi ordynariusza miejsca o wakansie parafii.

Kan. 542 - Kapani, ktrzy wedug przepisu kan. 517, 1, maj wsplnie pasterzowa w jednej lub rwnoczenie w kilku parafiach: 1 powinni posiada przymioty, o ktrych w kan. 521; 2 maj by mianowani lub ustanowieni z zachowaniem przepisw kan. 522 i 524; 3 przejmuj pasterzowanie dopiero z chwil objcia parafii w posiadanie; ich moderator obejmuje j w posiadanie zgodnie z przepisami kan. 527, 2; dla pozostaych kapanw zoenie wyznania wiary dokonane w sposb przewidziany prawem zastpuje objcie w posiadanie.

Kan. 543 - 1. Jeli kapanom powierzono wykonywanie solidarnie pasterskiej posugi w jednej lub kilku parafiach, to kady,

wedug porzdku przez nich ustalonego, ma obowizek wypenia posugi i funkcje proboszczowskie, o ktrych w kan. 528, 529 i 530. Wadza asystostowania przy zawieraniu maestwa, jak rwnie wszystkie uprawnienia w zakresie dyspensowania przyznane przez samo prawo proboszczom, przysuguj wszystkim, ale naley z nich korzysta pod kierownictwem moderatora. 2. Wszyscy kapani, ktrzy nale do zespou: 1 s zwizani obowizkiem rezydencji; 2 wsplnie maj ustali, w jakiej kolejnoci jeden z nich ma odprawia za lud, zgodnie z przepisem kan. 534; 3 przy podejmowaniu czynnoci prawnych, sam moderator wystpuje w imieniu jednej lub kilku parafii powierzonych zespoowi.

Kan. 544 - Gdy ustaje urzd jednego kapana z zespou, o ktrym w kan. 517, 1, albo moderator zespou, a take gdy kto z nich staje si niezdolny do wykonywania pasterskiej posugi, nie wakuje parafia lub parafie powierzone zespoowi. Natomiast biskup diecezjalny powinien mianowa nowego moderatora. Zanim jednak biskup mianuje innego, to zadanie winien wypenia kapan tego zespou, najstarszy nominacj.

Kan. 545 - 1. Ilekro wydaje si to konieczne lub poyteczne do waciwego wypeniania pasterskiej posugi w parafii, mona przydzieli proboszczowi jednego lub kilku wikariuszy parafialnych, ktrzy jako wsppracownicy proboszcza i uczestnicy jego troski, wspln z proboszczem rad i gorliwosci oraz pod jego wadz, wykonuj dzieo pasterskiej posugi. 2. Wikariusz parafialny moe by ustanowiony czy to by wiadczy pomoc w wypenianiu caej posugi parafialnej albo w odniesieniu do caej parafii lub okrelonej jej czci, lub w odniesieniu do okrelonego zespou wiernych parafii, czy te by wiadczy pomoc w wypenianiu oznaczonej posugi rwnoczenie w kilku parafiach.

Kan. 546 - Aby kto mg wanie by wikariuszem, winien posiada wicenia prezbiteratu.

mianowany

Kan. 547 - Wikariusza parafialnego swobodnie mianuje biskup diecezjalny, po wysuchaniu, jeli to uzna za poyteczne, proboszcza lub proboszczw parafii, dla ktrych go si ustanawia, a take dziekana z zachowaniem przepisu kan. 682, 1.

Kan. 548 - 1. Obowizki i uprawnienia wikariusza parafialnego okrelone s, oprcz kanonw tego rozdziau, statutami diecezjalnymi a take pismem biskupa diecezjalnego, a szczegowiej zdeterminowane zostaj poleceniem proboszcza. 2. Jeeli co innego wyranie w pimie biskupa diecezjalnego nie zastrzeono, wikariusz parafialny z racji urzdu zobowizany jest wspomaga proboszcza w caej posudze parafialnej, z wyjtkiem odprawiania Mszy w. za lud, a take zgodnie z prawem zastpowa proboszcza, jeeli sprawa tego wymaga. 3. Wikariusz parafialny przedstawia regularnie proboszczowi zamierzone lub podjte poczynania pasterskie, tak eby proboszcz i wikariusz lub wikariusze, mogli wsplnymi siami wypeniac pastersk posug w parafii, za ktr razem s odpowiedzialni.

Kan. 549 - Jeli biskup diecezjalny czego innego nie postanowi zgodnie z przepisem kan. 533, 3 i jeli nie zosta ustanowiony administrator parafii, wtedy podczas nieobecnoci proboszcza naley zachowa przepisy kan. 541, 1. W takim wypadku wikariusz przejmuje rwnie wszystkie obowizki proboszcza, z wyjtkiem obowizku odprawiania Mszy w. za lud.

Kan. 550 - 1. Wikariusz parafialny jest obowizany rezydowa w parafii, a gdy zosta ustanowiony dla kilku parafii rwnoczenie, w jednej z nich. Jednake na skutek susznej przyczyny ordynariusz miejsca moe zezwoli, by zamieszka gdzie indziej, zwaszcza w domu wsplnym dla wielu kapanw, o ile nie ucierpi z tego powodu wykonywanie pasterskich zada. 2. Ordynariusz miejsca winien zatroszczy si o to, by proboszcz i wikariusze praktykowali wedle monoci jak form ycia wsplnego w domu parafialnym. 3. Odnonie do czasu wakacji, wikariusz ma takie samo prawo jak proboszcz.

Kan. 551 - W odniesieniu do ofiar, jakie wierni skadaj wikariuszowi z okazji wykonywania pasterskiej posugi, naley zachowa przepis kan. 531.

Kan. 552 - Biskup diecezjalny lub administrator diecezji moe dla susznej przyczyny usun wikariusza parafialnego z zachowaniem przepisu kan. 682, 2.

Rozdzia VII DZIEKANI

Kan. 553 - 1. Wikariusz rejonowy, zwany take dziekanem albo archiprezbiterem, albo jeszcze inaczej, jest kapanem, ktry stoi na czele wikariatu rejonowego (dekanatu). 2. Jeli czego innego nie postanawia prawo partykularne, dziekana mianuje biskup diecezjalny, po wysuchaniu zgodnie ze swoim roztropnym osdem zdania kapanw penicych posug w danym dekanacie.

Kan. 554 - 1. Na urzd dziekana, ktry nie jest zwizany z urzdem proboszcza okrelonej parafii, biskup powinien wybra kapana, jakiego uzna za odpowiedniego, po rozwaeniu okolicznoci miejsca i czasu. 2. Dziekana naley mianowa na pewien czas, okrelony prawem partykularnym. 3. Na skutek susznej przyczyny, zgodnie z wasnym roztropnym osdem, biskup diecezjalny moe swobodnie usun dziekana z urzdu.

Kan. 555 - 1. Oprcz uprawnie prawomocnie mu udzielonych przez prawo partykularne, dziekan ma obowizek i prawo: 1 popiera i koordynowa w ramach dekanatu wspln dziaalno pastersk;

2 czuwa nad tym, by duchowni jego okrgu prowadzili ycie odpowiadajce ich stanowi i troskliwie wypeniali swoje obowizki; 3czuwa nad tym, by wite czynnoci byy sprawowane zgodnie z przepisami liturgicznymi, by czysto i pikno kocioa i sprztu liturgicznego, zwaszcza w sprawowaniu i przechowywaniu Najwitszego Sakramentu byy starannie utrzymywane; eby ksigi parafialne byy waciwie spisywane i naleycie przechowywane, dobra kocielne prawidowo administrowane, a budynek parafialny otoczony waciw trosk. 2. Dziekan w powierzonym sobie dekanacie: 1 zabiega o to, aeby duchowni zgodnie z postanowieniami prawa partykularnego, uczestniczyli w okrelonym czasie w prelekcjach, spotkaniach teologicznych lub konferencjach, wedug postanowienia kan. 279, 2; 2 troszczy si o dostarczenie pomocy duchowych prezbiterom swego okrgu; najbardziej za troszczy si o tych kapanw, ktrzy znajduj si w trudniejszych okolicznociach lub przeywaj jakie problemy. 3. Dowiedziawszy si o powanej chorobie proboszcza w swoim rejonie, dziekan winien zatroszczy si o to, aeby nie by on pozbawiony pomocy duchowej i materialnej, a w przypadku mierci odprawiony by godny pogrzeb. Ma zatroszczy si rwnie o to, aby podczas choroby czy mierci nie zostay zabrane lub nie zaginy ksigi, dokumenty, sprzt liturgiczny oraz inne przedmioty nalece do kocioa. 4. Dziekan ma obowizek wizytowa parafie swojego rejonu w sposb okrelony przez biskupa diecezjalnego.

Rozdzia VIII REKTORZY KOCIOW I KAPELANI

Art. 1 REKTORZY KOCIOA

Kan. 556 - Przez rektorw kociow rozumie si tutaj kapanw, ktrym powierzono trosk o jaki koci, ktry nie jest ani parafialny, ani kapitulny, ani zczony z domem wsplnoty zakonnej lub stowarzyszenia ycia wsplnego, ktrzy sprawuj w nim wite czynnoci.

Kan. 557 - 1. Rektora kocioa mianuje swobodnie biskup diecezjalny, z zachowaniem prawa wyboru lub prezentacji, jeli komu zgodnie z prawem przysuguje. W takim przypadku biskup diecezjalny zatwierdza lub ustanawia rektora. 2. Rwnie wtedy, gdy koci naley do jakiego instytutu kleryckiego na prawie papieskim, biskupowi diecezjalnemu przysuguje prawo ustanowienia rektora przedstawionego przez przeoonego. 3. Rektorem kocioa zczonego z seminarium lub innym kolegium kierowanym przez duchownych, jest rektor seminarium lub kolegium, chyba e biskup diecezjalny inaczej postanowi.

Kan. 558 - Zachowujc przepis kan. 262, rektor w powierzonym sobie kociele nie moe sprawowa czynnoci parafialnych, o ktrych w kan. 530, nn. 1-6, bez zgody, a w razie potrzeby take delegacji proboszcza.

Kan. 559 - W powierzonym sobie kociele rektor moe odprawia naboestwa liturgiczne, nawet uroczyste, z zachowaniem prawnie ustanowionych przepisw fundacyjnych i jeli zgodnie z osdem ordynariusza miejsca - nie bdzie to w aden sposb szkodzio posudze parafialnej.

Kan. 560 - Jeli ordynariusz miejsca uzna to za poyteczne, moe rektorowi nakaza, aeby w powierzonym mu kociele sprawowa dla wiernych okrelone funkcje, nawet parafialne, jak rwnie, by koci by dostpny dla pewnych zespow wiernych, w celu odprawiania w nim obrzdw liturgicznych.

Kan. 561 - Bez zezwolenia rektora lub innego prawnego przeoonego nie wolno nikomu w kociele sprawowa Eucharystii, udziela sakramentw lub odprawia innych funkcji liturgicznych. Wyraenie zgody lub jej odmowa musz by dokonane zgodnie z przepisami prawa.

Kan. 562 - Rektor kocioa, pod wadz ordynariusza miejsca i z zachowaniem prawnych statutw oraz praw nabytych, obowizany jest czuwa, aby funkcje liturgiczne godziwie byy sprawowane w kociele z zachowaniem przepisw liturgicznych i kanonicznych, zobowizania wiernie wypeniane, dobra starannie administrowane, by sprzt liturgiczny i budynki sakralne byy restaurowane i ozdabiane, by nie dziao si nic, co nie przystoi witoci miejsca oraz poszanowaniu domu Boego.

Kan. 563 - Zgodnie z wasnym osdem, ordynariusz miejsca moe dla susznej przyczyny usun rektora kocioa, chociaby by przez innych wybrany lub prezentowany, z zachowaniem przepisu kan. 682, 2.

Art. 2 KAPELANI

Kan. 564 - Kapelanem jest kapan, ktremu powierza si przynajmniej czciowo sta trosk pastersk o jak wsplnot lub specjalny zesp wiernych, wykonywan zgodnie z postanowieniami prawa powszechnego lub partykularnego.

Kan. 565 - Jeli w prawie czego innego nie zastrzeono albo komu nie przysuguj, zgodnie z prawem, jakie specjalne uprawnienia, kapelana mianuje ordynariusz miejsca, ktry te ustanawia prezentowanego lub zatwierdza wybranego.

Kan. 566 - 1. Kapelan winien by wyposaony we wszystkie uprawnienia, ktrych wymaga waciwe sprawowanie troski pasterskiej. Oprcz tego, co przyznaje kapelanowi prawo partykularne lub specjalna delegacja, posiada on na mocy urzdu wadz spowiadania wiernych powierzonych jego pieczy, a take goszenia im sowa Boego, udzielania Wiatyku i namaszczania chorych oraz sakramentu bierzmowania tym, ktrzy znajduj si w niebezpieczestwie mierci.

 2. W szpitalach, wizieniach i podczas morskiej podry, kapelan posiada ponadto wadz, ktr moe wykonywa tylko w tych miejscach, rozgrzeszania z cenzur wicych moc samego prawa, ale nie zarezerwowanych i nie zdeklarowanych, z zachowaniem jednak przepisu kan. 976.

Kan. 567 - 1. Gdy idzie o kapelana domu laickiego instytutu zakonnego, to ordynariusz miejsca nie powinien go mianowa bez konsultacji z przeoonym, ktry ma prawo zaproponowa jakiego kapana, po wysuchaniu zdania wsplnoty. 2. Da kapelana naley odprawianie lub kierowanie funkcjami liturgicznymi. Nie wolno mu jednak miesza si do zarzdu wewntrznego instytutu.

Kan. 568 - W miar monoci naley mianowa kapelanw dla tych, ktrzy ze wzgldu na warunki ycia nie mog korzysta ze zwyczajnej posugi proboszczw, a wic dla emigrantw, wygnacw, uchodcw, koczownikw, odbywajcych podr morsk.

Kan. 569 - Pozycja kapelanw wojskowych jest regulowana specjalnymi ustawami.

Kan. 570 - Jeli z siedzib jakiej wsplnoty lub zespou, jest zczony koci nieparafialny, kapelanem powinien by rektor tego kocioa, chyba e czego innego domaga si troska o wsplnot lub koci.

Kan. 571 - W wykonywaniu swojego pasterskiego zadania, kapelan powinien utrzymywa naleny kontakt z proboszczem.

Kan. 572 - Gdy idzie o usunicie kapelana, naley zachowa przepisy kan. 563.

Cz III INSTYTUTY YCIA KONSEKROWANEGO I STOWARZYSZENIA YCIA APOSTOLSKIEGO

Sekcja I INSTYTUTY YCIA KONSEKROWANEGO

Tytu I NORMY WSPLNE WSZYSTKIM INSTYTUTOM YCIA KONSEKROWANEGO

Kan. 573 - 1. ycie konsekrowane przez profesj rad ewangelicznych jest trwa form ycia, w ktrej wierni pod dziaaniem Ducha witego naladujc dokadniej Chrystusa, oddaj si cakowicie umiowanemu nade wszystko Bogu, aeby powiceni z nowego i szczeglnego tytuu dla chway Boga, budowania Kocioa i zbawienia wiata - osign doskona mio w subie Krlestwa Boego i, stawszy si w Kociele wyranym znakiem, zapowiada niebiesk chwa. 2. T wanie form ycia w instytutach ycia konsekrowanego, kanonicznie erygowanych przez kompetentn wadz Kocioa, podejmuj w sposb wolny ci wierni, ktrzy przez luby lub inne zobowizania, zgodnie z przepisami wasnych instytutw, zobowizuj si do zachowania ewangelicznych rad czystoci, ubstwa i posuszestwa oraz przez mio, do ktrej prowadz, cz si w sposb szczeglny z Kocioem i jego tajemnic.

Kan. 574 - 1. Stan tych, ktrzy we wspomnianych instytutach praktykuj rady ewangeliczne, naley niewtpliwie do ycia i witoci Kocioa, std powinien by przez wszystkich w Kociele szanowany i popierany. 2. Do tego stanu ycia niektrzy wierni s specjalnie przez Boga powoywani, aeby w yciu Kocioa korzystali ze szczeglnego daru oraz, zgodnie z celem i duchem instytutu, pomagali w Jego zbawczej misji.

Kan. 575 - Rady ewangeliczne, oparte na nauce i przykadzie Chrystusa-Nauczyciela, s darem Boym, ktry Koci otrzyma od Pana i z Jego aski ustawicznie zachowuje.

Kan. 576 - Do kompetentnej wadzy kocielnej naley interpretacja rad ewangelicznych, prawne regulowanie ich praktyki, ustanawianie staych form takiego ycia przez kanoniczn aprobat, jak rwnie odpowiednia troska, aby instytuty wzrastay i rozwijay si zgodnie z duchem ich zaoycieli i zdrowych tradycji.

Kan. 577 - Bardzo liczne s w Kociele instytuty ycia konsekrowanego, ktre posiadaj rne dary, wedug udzielonej im aski: naladujc dokadnie Chrystusa, czy to modlcego si, czy goszcego Krlestwo Boe, czy czynicego ludziom dobrze, czy te obcujcego z nim w wiecie, zawsze jednak wypeniajcego wol Ojca.

Kan. 578 - Wszyscy powinni wiernie zachowywa myl i zamierzenia zaoycieli, zatwierdzone przez kompetentn wadz kocieln dotyczce natury, celu, ducha i charakteru instytutu, jak rwnie zdrowych jego tradycji, co stanowi dziedzictwo tego instytutu.

Kan. 579 - Biskupi diecezjalni mog, kady na wasnym terytorium, erygowa formalnym dekretem instytuty ycia konsekrowanego, po niezbdnej konsultacji Stolicy Apostolskiej.

Kan. 580 - Agregacja jednego instytutu ycia konsekrowanego do drugiego jest zarezerwowana kompetentnej wadzy instytutu agregujcego, z zachowaniem zawsze kanonicznej autonomii instytutu agregowanego.

Kan. 581 - Dzielenie instytutu na czci, niezalenie od tego, Jak nosz nazw, erygowanie ich od nowa, czenie ju erygowanych lub dokonywanie innego rodzaju zmian, naley do kompetentnej wadzy instytutu, zgodnie z postanowieniami konstytucji.

Kan. 582 - czenie i unia instytutw ycia konsekrowanego jest zarezerwowane tylko Stolicy Apostolskiej. Jej rwnie jest zarezerwowane tworzenie konfederacji lub federacji. Kan. 583 - Zmiany podejmowane w instytutach ycia konsekrowanego, dotyczce tych elementw, ktre uzyskay aprobat Stolicy Apostolskiej, nie mog by dokonywane bez jej zgody.

Kan. 584 - Zniesienie instytutu naley do wycznej kompetencji Stolicy Apostolskiej, ktrej te jest zastrzeona decyzja odnonie do dbr doczesnych instytutu.

Kan. 585 - Zniesienie czci instytutu naley do kompetentnej wadzy tego instytutu.

Kan. 586 - 1. Poszczeglnym instytutom przyznaje si suszn autonomi ycia, zwaszcza w zakresie zarzdzania, dziki ktrej niech posiadaj w Kociele wasn dyscyplin, a take zachowuj wasne dziedzictwo, o ktrym mowa w kan. 578. 2. Ordynariusze miejsca winni t autonomi zachowywa i jej strzec.

Kan. 587 - 1. Dla lepszej ochrony wasnego powoania oraz identycznoci poszczeglnych instytutw, kodeks fundamentalny, czyli konstytucje kadego instytutu, oprcz tego, co nakazuje zachowa kan. 578, powinny zawiera take normy fundamentalne odnonie do zarzdzania instytutem i dyscypliny czonkw, wczania czonkw oraz ich formacji, jak rwnie przedmiotu podejmowanych witych zobowiza. 2. Kodeks ten jest zatwierdzany przez kompetentn wadz kocieln i tylko za jej zgod moe by zmieniony.

 3. W tym kodeksie naley odpowiednio zharmonizowac elementy duchowe i prawne; przy czym jednak nie powinno si mnozyc norm prawnych bez koniecznoci. 4. Pozostae normy, wydane przez kompetentny instytut, winny by zebrane w innych kodeksach, ktre mog byt odpowiednio odnawiane i przystosowywane, stosownie do wymaga miejsca i czasu Kan. 588 - 1. Stan ycia konsekrowanego nie jest ze swej natury ani klerycki, ani laicki. 2. Instytut nazywa si kleryckim wtedy, gdy z racji celu, czyli zamierzenia zaoyciela, ewentualnie na podstawie prawomocnej tradycji, pozostaje pod zarzdem duchownych, podejmuje wykonywanie wice i jako taki jest uznawany przez wadz kocieln. 3. Natomiast instytut nazywa si laicki wtedy, gdy zosta uznany za taki przez wadz kacieln, na mocy jego natury, charakteru i celu ma waciwe sobie zadanie, okrelone przez zaoyciela czy prawnie ustalon tradycj, nie zawierajc w sobie wykonywania wice.

Kan. 589 - Instytut ycia konsekrowanego nazywa si instytutem na prawie papieskim, jeli zosta erygowany przez Stolic wit albo otrzyma od niej formalny dekret zatwierdzajcy. Jest natomiast na prawie diecezjalnym, gdy zosta erygowany przez biskupa diecezjalnego, a nie otrzyma od Stolicy Apostolskiej dekretu zatwierdzajcego.

Kan. 590 - 1. Poniewa instytuty ycia konsekrowanego s w sposb specjalny powicone na sub Bogu i caemu Kocioowi, std ze szczeglnej racji podlegaj najwyszej wadzy kocielnej. 2. Kady czonek obowizany jest okazywa ulego Papieowi jako swemu najwyszemu przeoonemu, rwnie z racji witych wizw posuszestwa.

Kan. 591 - Majc na uwadze wiksze dobro instytutw oraz trosk o zabezpieczenie potrzeb apostolatu, Papie, na mocy swego prymatu obejmujcego cay Koci, moe ze wzgldu na wsplny poytek wyjmowa instytuty ycia konsekrowanego spod kierownictwa ordynariuszy miejsca i poddawa je tylko sobie lub innej wadzy kocielnej.

Kan. 592 - 1. W celu zacienienia wsplnoty instytutw ze Stolic Apostolsk, kady najwyszy przeoony ma obowizek - w sposb i w czasie przez ni okrelonym - przesya do Stolicy witej krtkie sprawozdanie dotyczce stanu i ycia instytutu. 2. Przeoeni kadego instytutu powinni upowszechniac znajomosc tych dokumentw Stolicy witej, ktre dotycz powierzonych im czonkw, jak rwnie zatroszczy si o to, by byy przestrzegane.

Kan. 593 - Z zachowaniem w mocy kan. 586 instytuty na prawie papieskim podlegaj bezporednio i wycznie wadzy Stolicy Apostolskiej w zakresie wewntrznego zarzdu i dyscypliny.

Kan. 594 - Instytut na prawie diecezjalnym pozostaje, z zachowaniem kan. 586, pod szczegln opiek biskupa diecezjalnego.

Kan. 595 - 1. Do biskupa, w ktrego diecezji znajduje si dom gwny, naley zatwierdzanie konstytucji i potwierdzanie prawnie wprowadzonych w nich zmian, z zachowaniem wszake tego, do czego przyoya rk Stolica Apostolska. Naley do niego rwnie zaatwianie waniejszych spraw, dotyczcych caego instytutu, a przekraczajcych kompetencje wadzy wewntrznej. Gdy instytut obj swym zasigiem ju kilka diecezji, biskup powinien si konsultowa z pozostaymi biskupami diecezjalnymi. 2. Biskup diecezjalny moe w poszczeglnych przypadkach dyspensowa od przepisw konstytucji.

Kan. 596 - 1. Przeoeni instytutw oraz kapituy posiadaj w odniesieniu do podlegych im czonkw wadz okrelon prawem powszechnym i konstytucjami. 2. Natomiast w zakonnych instytutach kleryckich na prawie papieskim posiadaj ponadto kocieln wadz rzdzenia, w zakresie zarwno zewntrznym, jak i wewntrznym. 3. Do wadzy, o ktrej w 1, maja zastosowanie przepisy kan. 131, 133 i 137-144.

Kan. 597 - 1. Do instytutu ycia konsekrowanego moe by przyjty kady katolik, kierujcy si waciw intencj, posiadajcy przymioty wymagane prawem powszechnym i wasnym instytutu, nie zwizany adn przeszkod. 2. Nikt nie moe by dopuszczony bez odpowiedniego przygotowania.

Kan. 598 - 1. Kady instytut majc na uwadze wasny charakter i cele powinien okreli w swoich konstytucjach sposb realizowania rad ewangelicznych czystoci, ubstwa i posuszestwa, zgodnie z wasnym sposobem ycia. 2. Wszyscy czonkowie powinni nie tylko wiernie i cakowicie zachowywa rady ewangeliczne, lecz take zgodnie z prawem wasnego instytutu ukada swoje ycie i zda do osignicia doskonaoci wasnego stanu.

Kan. 599 - Ewangeliczna rada czystoci podejmowana ze wzgldu na Krlestwo niebieskie, bdca znakiem przyszego wiata i rdem obfitej podnoci w niepodzielnym sercu, zawiera w sobie obowizek doskonaej wstrzemiliwoci w celibacie.

Kan. 600 - Ewangeliczna rada ubstwa do naladowania Chrystusa, ktry bdc bogaty sta si dla nas cierpicym niedostatek, prcz ycia w rzeczywistoci i w duchu ubogiego, prowadzonego pracowicie w trzewoci i dalekiego od ziemskich bogactw, niesie ze sob zaleno i ograniczenie w uywaniu dbr i dysponowaniu nimi, zgodnie z wasnym prawem poszczeglnych instytutw.

Kan. 601 - Ewangeliczna rada posuszestwa, podejmowana w duchu wiary i mioci do naladowania Chrystusa posusznego a do mierci, zobowizuje do podporzdkowania wasnej woli prawowitym przeoonym, zastpujcym Boga, gdy wydaj polecenia zgodnie z wasnymi konstytucjami.

Kan. 602 - Braterskie wspycie, waciwe kademu instytutowi, poprzez ktre wszyscy czonkowie jednocz si w szczegln jakby rodzin w Chrystusie, tak powinno by okrelone, aeby stawao si dla wszystkich wzajemnym wsparciem w wypenianiu wasnego powoania. Przez bratersk za wsplnot zaszczepiona i ugruntowan w mioci, czonkowie winni sta si przykadem powszechnego pojednania w Chrystusie.

Kan. 603 - 1. Oprcz instytutw ycia konsekrowanego, uznaje Koci ycie pustelnicze, czyli anachoretyczne, w ktrym wierni przez surowsze odsunicie si od wiata, milczenie odosobnienia, gorliw modlitw i pokut powicaj swoje ycie na chwa Boga i zbawienie wiata. 2. Prawnie uznaje si za pustelnika osob powicon Bogu w yciu konsekrowanym, jeli poprzez lub albo inne wite wizy zobowizuje si publicznie wobec biskupa diecezjalnego do praktykowania trzech rad ewangelicznych i pod jego kierownictwem zachowuje waciwy tryb ycia.

Kan. 604 - 1. Do wspomnianych form ycia konsekrowanego dochodzi stan dziewic, ktre - wyraajc wity zamiar gruntowniejszego naladowania Chrystusa - s Bogu powicone przez biskupa diecezjalnego wedug zatwierdzonego obrzdu liturgicznego, zostaj zalubione mistycznie Chrystusowi, Synowi Boemu, i przeznaczone na sub Kocioowi. 2. Dziewice mog si zrzesza dla wierniejszego wypenienia swojego zamiaru oraz dla suby Kocioowi, odpowiadajcej ich wasnemu stanowi i wykonywanej przy wzajemnej pomocy.

Kan. 605 - Tylko Stolicy Apostolskiej rezerwuje si zatwierdzanie nowych form ycia konsekrowanego. Biskupi za diecezjalni niech staraj si rozpozna nowe dary ycia konsekrowanego, powierzane przez Ducha Switego Kocioowi, i wspomaga ich promotorw, aeby moliwie najlepiej wyraali swoje zaoenia i zabezpieczali odpowiednimi statutami, posugujc si zwaszcza oglnymi zasadami podanymi w tej czci.

Kan. 606 - Co si tutaj postanawia o instytutach ycia konsekrowanego oraz o ich czonkach, odnosi si w jednakowym

stopniu do mczyzn i kobiet, chyba e co innego wynika z kontekstu lub natury rzeczy.

Tytu II INSTYTUTY ZAKONNE

Kan. 607 - 1. ycie zakonne, jako powicenie caej osoby, ukazuje przedziwne zalubiny w Kociele dokonane przez Boga, stanowice znak przyszego wieku. Dziki temu osoba zakonna dokonuje cakowitego oddania si, jakby zoenia si Bogu w ofierze, na skutek czego cae jej istnienie staje si ustawiczna czci Boga w mioci. 2. Instytut zakonny jest wsplnot, ktrej czonkowie, zgodnie z wasnym prawem, skadaj luby wieczyste lub czasowe, ale odnawiane po upywie czasu oraz podejmuj braterskie wspycie we wsplnocie. 3. Publiczne wiadectwo, jakie zakonnicy winni dawa Chrystusowi i Kocioowi, wymaga oddzielenia si od wiata, zgodnie z charakterem i celem kadego instytutu.

Rozdzia I DOMY ZAKONNE ICH EREKCJA I ZNOSZENIE

Kan. 608 - Zakonna spoeczno winna mieszka w domu prawnie ustanowionym, pozostajc pod wadz przeoonego wyznaczonego zgodnie z przepisem prawa. Kady dom powinien mie przynajmniej kaplic, w ktrej naley odprawia i przechowywa Eucharysti, aeby bya rzeczywicie centrum wsplnoty.

Kan. 609 - 1. Domy instytutu zakonnego s erygowane przez wadz kompetentn zgodnie z konstytucjami, po uzyskaniu wczeniej pisemnej zgody biskupa diecezjalnego.

 2. Na erekcj klasztoru mniszek wymagane jest ponadto zezwolenie Stolicy Apostolskiej. Kan. 610 - 1. Dokonujc erekcji domu trzeba mie na uwadze poytek Kocioa oraz instytutu, jak rwnie zadba o to, co jest potrzebne do waciwego podjcia przez czonkw ycia zakonnego zgodnie z celami i duchem instytutu. 2. Dom wolno erygowa jedynie wtedy, gdy roztropnie si przewiduje, e bdzie mona odpowiednio zaradzi potrzebom czonkw.

Kan. 611 - Zezwolenie biskupa diecezjalnego na zaoenie domu zakonnego jakiego instytutu zawiera w sobie prawo do: 1 prowadzenia ycia zgodnie z charakterem i wasnymi celami instytutu; 2 wykonywania zgodnie z przepisami prawa wasnych dzie z uwzgldnieniem warunkw doczonych do zezwolenia; 3 posiadania kocioa, gdy idzie o instytuty kleryckie, z zachowaniem przepisu kan. 12 15, 3, oraz wykonywania witych posug zgodnie z przepisami prawa.

Kan. 612 - Wymagana jest zgoda biskupa diecezjalnego na przeznaczenie domu zakonnego na dziea apostolskie inne od tych, dla ktrych by ustanowiony. Nie jest ona jednak potrzebna, gdy chodzi o zmiany, ktre przy zachowaniu przepisw fundacyjnych odnosz si tylko do wewntrznego zarzdu i dyscypliny.

Kan. 613 - l. Dom zakonny kanonikw regularnych i mnichw, pozostajcy pod kierownictwem i piecz wasnego przeoonego, jest domem niezalenym, chyba e co innego postanawiaj konstytucje. 2. Przeoony domu niezalenego jest na mocy prawa przeoonym wyszym.

Kan. 614 - Klasztory mniszek zczone z jakim instytutem mskim, zachowuj wasny sposb ycia i zarzdzania, zgodnie z konstytucjami. Wzajemne prawa i obowizki naley okreli w ten sposb, eby wspomniane zczenie mogo pomnoy dobro duchowe.

Kan. 615 - Klasztor niezaleny, ktry poza wasnym przeoonym nie ma innego wyszego przeoonego ani nie jest zczony z jakim instytutem zakonnym w ten sposb, eby przeoony tego instytutu mia okrelon przez konstytucje wadz nad tym klasztorem, jest powierzony szczeglnemu nadzorowi biskupa diecezjalnego, zgodnie z przepisami prawa.

Kan. 616 - 1. Dom zakonny prawnie erygowany moe by zniesiony przez najwyszego przeoonego zgodnie z przepisami konstytucji, po zasigniciu rady biskupa diecezjalnego. O majtku znoszonego domu winno zadecydowa wasne prawo instytutu, z zachowaniem jednak woli fundatorw lub ofiarodawcw, jak rwnie praw susznie nabytych. 2. Zniesienie jedynego domu jakiego instytutu naley do Stolicy Apostolskiej, ktrej te rezerwuje si w tym wypadku decyzj odnonie do majtku. 3. Zniesienie domu niezalenego, o ktrym w kan. 613, naley do kapituy generalnej, chyba e inaczej postanawiaj konstytucje. 4 Zniesienie niezalenego klasztoru mniszek naley do Stolicy Apostolskiej, z zachowaniem, odnonie do majtku, przepisw konstytucji.

Rozdzia II ZARZD INSTYTUTW

Art. 1 PRZEOENI I RADY

Kan. 617 - Przeoeni powinni wypenia swoj funkcj i wykonywa wadz zgodnie z postanowieniami prawa powszechnego oraz wasnego.

Kan. 618 - Przeoeni otrzyman od Boga przez posug Kocioa wadz powinni wykonywa w duchu suby. Nastawieni wic na przyjmowanie woli Boej, w wykonywaniu swej posugi maj kierowa podwadnymi jako synami Boymi i odnoszc si z szacunkiem do ich ludzkiej godnoci maj popiera dobrowolne posuszestwo. Winni te chtnie ich wysuchiwa i popiera wspln inicjatyw majc na uwadze dobro instytutu i Kocioa. Zawsze jednak zachowuj wadz w zakresie podejmowania rozstrzygni i wydawania polece.

Kan. 619 - Przeoeni powinni gorliwie wypenia swj urzd i wraz z powierzonymi sobie czonkami stara si budowa bratersk w Chrystusie wsplnot, w ktrej szuka si i miuje przede wszystkim Boga. Powinni wic karmi czsto swoich podwadnych sowem Boym i doprowadza do sprawowania witej liturgii. Maj by dla nich przykadem w pielgnowaniu cnt oraz w zachowywaniu przepisw i tradycji wasnego instytutu. Niech staraj si zaradzi odpowiednio ich potrzebom, niech troszcz si o chorych i odwiedzaj ich, niech poskramiaja niespokojnych, pocieszaj maodusznych i bd dla wszystkich cierpliwi.

Kan. 620 - Do wyszych przeoonych zalicza si tych, ktrzy kieruj caym instytutem lub jego prowincj, czy inn zrwnan z ni czci lub domem niezalenym. Zalicza si do nich rwnie ich zastpcw. Do wymienionych dochodzi opat-prymas oraz przeoony kongregacji monastycznej, ktrzy jednak nie posiadaj caej wadzy, jak prawo powszechne przyznaje wyszym przeoonym.

Kan. 621 - Poczenie wielu domw pod kierownictwem jednego przeoonego stanowice bezporedni cz tego instytutu i kanonicznie erygowane przez uprawnionego przeoonego, nazywa si prowincj.

Kan. 622 - Najwyszy przeoony otrzymuje wadz nad wszystkimi prowincjami instytutu, domami i czonkami, a powinien

j wykonywa zgodnie z przepisami wasnego prawa. Pozostali przeoeni posiadaj wadz w ramach swojego zadania. Kan. 623 - Aby czonkowie mogli by wanie mianowani lub wybierani na przeoonych, wymaga si upywu odpowiedniego czasu od zoenia profesji wieczystej lub definitywnej, okrelonego prawem wasnym, a gdy idzie o wyszych przeoonych, .w konstytucjach.

Kan. 624 - 1. Przeoeni winni by ustanawiani na okrelony i odpowiedni przecig czasu, zgodnie z natur i potrzebami instytutu, chyba e - w odniesieniu do najwyszego przeoonego lub przeoonych domu niezalenego inaczej postanawiaj konstytucje. 2. Prawo wasne powinno przez odpowiednie normy zadba, aby przeoeni ustanawiani na okrelony czas, nie sprawowali urzdw, z ktrymi czy si wadza rzdzenia, przez duszy okres bez przerw. 3. Mog by jednak usunici z urzdu podczas trwania kadencji, ewentualnie przeniesieni na inny urzd, na skutek przyczyn okrelonych we wasnym prawie.

Kan. 625 - 1. Najwyszy przeoony powinien by ustanawiany przez kanoniczny wybr, zgodnie z postanowieniami konstytucji. 2. Wyborom przeoonego klasztoru niezalenego, o ktrym w kan. 615, oraz najwyszego przeoonego instytutu na prawie diecezjalnym, przewodniczy biskup domu gwnego. 3. Pozostali przeoeni winni by ustanawiani zgodnie z przepisami konstytucji; jednake w ten sposb, e - gdy s wybierani zawsze wymagaj zatwierdzenia ze strony kompetentnego przeoonego wyszego; jeli za s mianowani, wczeniej powinna mie miejsce odpowiednia konsultacja.

Kan: 626 - Przeoeni w nadawaniu urzdw, czonkowie w dokonywaniu wyborw powinni zachowa przepisy prawa powszechnego oraz wasnego prawa, a take powstrzymywa si od jakichkolwiek naduy oraz wzgldw osobistych. Majc za przed oczyma tylko Boga i dobro instytutu, powinni mianowa lub wybiera tych, ktrych wobec Pana uznaj za rzeczywicie godnych i odpowiednich. Ponadto w dokonywaniu wyborw winni si

powstrzyma od pozyskiwania wyborcw porednio, dla siebie lub dla innych.

bezporednio

lub

Kan. 627 - 1. Przeoeni powinni mie wasn rad, ustanowion zgodnie z postanowieniami konstytucji, i korzysta z jej pomocy w wykonywaniu swojego urzdu. 2. Oprcz wypadkw okrelonych prawem powszechnym, wasne prawo powinno ustali sytuacje, w ktrych do wanego dziaania wymagana jest zgoda lub rada, wyraane zgodnie z postanowieniem kan. 127.

Kan. 628 - 1. Przeoeni, ustanowieni przez wasne prawo instytutu, powinni w okrelonym czasie wizytowa domy i czonkw sobie powierzonych zgodnie z przepisami wspomnianego prawa wasnego. 2. Biskup diecezjalny ma prawo i obowizek wizytowa, take w zakresie dyscypliny zakonnej : l niezalene klasztory, o ktrych w kan. 615; 2 poszczeglne domy instytutu na prawie diecezjalnym, pooone na jego terytorium. 3. Czonkowie winni z zaufaniem odnosi si do wizytatora, a gdy prawnie o co pyta; maj obowizek odpowiada zgodnie z prawd w mioci. Nikomu za nie wolno w jakikolwiek sposb odwodzi czonkw od wypeniania tego obowizku ani te w inny sposb udaremnia celu wizytacji.

Kan. 629 - Przeoeni powinni przebywa kady w swoim domu i nie opuszcza go, poza wypadkami przewidzianymi we wasnym prawie.

Kan. 630 - 1: Przeoeni powinni zostawi swoim podwadnym nalen wolno w zakresie korzystania z sakramentu pokuty i kierownictwa duchowego, z zachowaniem wszake dyscypliny instytutu. 2. Zgodnie z przepisami wasnego prawa, przeoeni maj troszczy si o to, aeby ich podwadni mieli do dyspozycji

odpowiednich spowiada.

spowiednikw,

ktrych

mogliby

si

czsto

3. W klasztorach mniszek, w domach formacji oraz w wikszych wsplnotach laickich, powinni by zwyczajni spowiednicy, zatwierdzeni przez ordynariusza miejsca, po konsultacji z zainteresowan wsplnot, bez obowizku jednak przystpowania do nich. 4. Przeoeni nie powinni spowiada swoich podwadnych, chyba e sami dobrowolnie o to prosz. 5. Podwadni powinni z zaufaniem przychodzi do swoich przeoonych, ktrym te mog w sposb wolny i nie przymuszony otwiera swoje wntrze. Natomiast zabrania si przeoonym nakania ich w jakikolwiek sposb do otwierania przed nimi sumienia.

Art. 2 KAPITUY

Kan. 631 - 1. Kapitua generalna, ktra zgodnie z konstytucjami otrzymuje najwysz wadz w instytucie, powinna by w ten sposb powoana, aeby reprezentujc cay instytut, staa si prawdziwym znakiem jego jednoci w mioci. Do niej gwnie naley strzec dziedzictwa instytutu, o ktrym w kan. 578, popiera zgodn z nim przystosowan odnow, dokonywa wyboru najwyszego przeoonego, zaatwia waniejsze sprawy oraz wydawa normy, ktre winni wszyscy zachowywa. 2. Konstytucje maj okreli skad kapituy i zakres jej wadzy. Wasne prawo winno dokadniej okreli obowizujcy sposb odbywania kapituy, zwaszcza gdy idzie o wybory i sposb zaatwiania spraw. 3. Zgodnie z normami okrelonymi we wasnym prawie, nie tylko prowincje i wsplnoty lokalne, lecz take kady czonek moe w sposb wolny przesa da kapituy generalnej swoje yczenia i sugestie. Kan. 632 - Wasne prawo powinno dokadnie okreli, co naley do innych kapitu instytutu oraz innych podobnych zebra, a mianowicie ich natur, wadz, skad osobowy, sposb postpowania i czas ich odbywania.

Kan. 633 - 1. Organa uczestnictwa lub konsultacji maj wiernie wypenia powierzone sobie zadanie, zgodnie z przepisami prawa powszechnego i wasnego, a w ten sam sposb powinna si wyraa troska i udzia wszystkich czonkw na rzecz dobra wsplnego caego instytutu lub wsplnoty. 2. W organizowaniu i stosowaniu tych rodkw uczestnictwa i konsultacji naley stosowa mdre rozeznanie, a sposb ich dziaania powinien by zgodny z charakterem i celem instytutu.

Art. 3 DOBRA DOCZESNE I ICH ZARZD

Kan. 634 - 1. Instytuty, prowincje i domy zakonne, jako osoby prawne na mocy samego prawa, zdolne s do nabywania, posiadania i alienowania dbr doczesnych, chyba e konstytucje t zdolno wykluczaj lub ograniczaj. 2. Powinny jednak unika wszelkiego luksusu, nadmiernego zysku i gromadzenia dbr.

Kan. 635 - 1. Dobra doczesne instytutw zakonnych jako kocielne rzdz si przepisami ksigi V Dobra doczesne Koscioa, chyba e co innego wyranie zastrzeono. 2. Kady jednak instytut powinien ustanowi odpowiednie normy, dotyczce uywania i zarzdu dbr, ktre by stay na stray waciwego instytutowi ubstwa, strzegy go i wyraay.

Kan. 636 - 1. W kadym instytucie, a take prowincji kierowanej przez wyszego przeoonego, powinien by ekonom, rny od wyszego przeoonego, a ustanowiony zgodnie z wasnym prawem. Ma on zarzdza dobrami pod kierownictwem odnonego przeoonego. Rwnie we wsplnotach lokalnych naley wedle monoci ustanowi ekonoma, rnego od przeoonego miejscowego. 2. W czasie oraz w sposb okrelony we wasnym prawie, ekonomi i inni zarzdcy maj obowizek przedoy kompetentnej wadzy sprawozdanie z wykonanego zarzdu.

Kan. 637 - Klasztory niezalene, o ktrych w kan. 615, powinny raz w roku skada sprawozdanie z zarzdu ordynariuszowi miejsca. Ponadto ordynariuszowi miejsca przysuguje prawo wgldu w sprawy gospodarcze domu zakonnego na prawie diecezjalnym.

Kan. 638 - 1. Wasne prawo w ramach prawa powszechnego, winno okreli akty, ktre przekraczaj cel i sposb zwyczajnego zarzdzania oraz sprecyzowa warunki konieczne do wanego podjcia nadzwyczajnego aktu administracyjnego. 2. Wydatki i akty prawne zwizane z wykonywaniem zwyczajnego zarzdzania, oprcz przeoonych wanie podejmuj, w ramach powierzonej im funkcji, take urzdnicy, ktrych wasne prawo do tego celu wyznacza. 3. Do wanoci alienacji i jakiegokolwiek dziaania, przez ktre stan majtkowy osoby prawnej moe doznac uszczerbku, potrzebne jest pisemne zezwolenie kompetentnego przeoonego, wydane za zgod jego rady. Jeli natomiast chodzi o transakcje, w ktrych suma przekracza wysoko okrelon dla danego regionu przez Stolic Apostolsk, albo przedmiotem s dobra ofiarowane Kocioowi na mocy lubu albo rzeczy drogocenne z racji artystycznych lub historycznych, potrzebna jest ponadto zgoda Stolicy witej. 4. Dla klasztorw niezalenych, o ktrych w kan. 615, oraz dla instytutw na prawie diecezjalnym, konieczna jest pisemna zgoda ordynariusza miejsca.

Kan. 639 - 1. Jeli osoba prawna zacigna dugi i zobowizania, nawet za zezwoleniem przeoonych, sama powinna za nie odpowiada. 2. Jeli zacign je czonek instytutu za zezwoleniem przeoonego w stosunku do swoich dbr, sam jest odpowiedzialny, jeli za na polecenie przeoonego zaatwi spraw instytutu, odpowiedzialny jest instytut. 3. Jeli zacign je zakonnik bez zezwolenia przeoonych, powinien odpowiada sam a nie osoba prawna. 4. Zawsze jednak mona wnie skarg przeciw temu, ktry odnis jak korzy z zawartego kontraktu. 5. Przeoeni zakonni nie powinni zezwalac na zaciganie dugw, jeli nie jest pewne, e zwyczajnych dochodw mona spaci nalene procenty, oraz w niezbyt dugim czasie z uzyskanej zgodnie z prawem amortyzacji zwrci sum podstawow.

Kan. 640 - Uwzgldniajc miejscow sytuacj, instytuty powinny stara si dawa niejako zbiorowe wiadectwo mioci i ubstwa, oraz stosownie do moliwoci przeznacza cz wasnych dbr na potrzeby Kocioa, jak rwnie pomc w utrzymaniu osb potrzebujcych.

Rozdzia III PRZYJMOWANIE KANDYDATW I KSZTACENIE CZONKW

Art. 1 PRZYJCIE DO NOWICJATU

Kan. 641 - Prawo przyjmowania kandydatw do nowicjatu naley do wyszych przeoonych, zgodnie z wasnym prawem.

Kan. 642 - Przejci czujn trosk, przeoeni powinni przyjmowa tylko tych, ktrzy, oprcz wymaganego wieku, maj zdrowie, odpowiedni charakter i wystarczajce przymioty dojrzaoci, konieczne do podjcia ycia waciwego danemu instytutowi. W razie potrzeby zdrowie, charakter i dojrzao mona stwierdzi rwnie przy pomocy biegych, z zachowaniem przepisu kan. 220.

Kan. 643 - 1. Niewanie jest przyjty do nowicjatu: 1 kto nie ukoczy jeszcze siedemnastu lat; 2 maonek w czasie trwania maestwa; 3 kto jest aktualnie zwizany witym wzem z jakim instytutem ycia konsekrowanego albo przynaley do jakiego stowarzyszenia ycia apostolskiego, z zachowaniem przepisu kan. 684; 4 kto wstpuje do instytutu pod wpywem przymusu, cikiej bojani albo kto zosta przyjty przez przeoonego dziaajcego pod takim samym wpywem;

5 kto zatai swoje wczenie do jakiego instytutu ycia konsekrowanego lub stowarzyszenia ycia apostolskiego. 2. Wasne prawo moe ustanowi jeszcze inne przeszkody uniewaniajce przyjcie albo doczy inne warunki.

Kan. 644 - Przeoeni nie powinni przyjmowa do nowicjatu duchownych diecezjalnych bez porozumienia si z wasnym ich ordynariuszem, jak rwnie obcionych dugiem, ktrego nie s w stanie spaci.

Kan. 645 - 1. Przed przyjciem do nowicjatu kandydaci powinni przedstawi wiadectwo chrztu, bierzmowania oraz zawiadczenie o stanie wolnym. 2. Gdy idzie o dopuszczenie duchownych albo tych, ktrzy byli ju przyjci do innego instytutu ycia konsekrowanego, do stowarzyszenia ycia apostolskiego albo do seminarium, to konieczne jest ponadto zawiadczenie odnosnego ordynariusza miejsca, wyszego przeoonego instytutu lub stowarzyszenia, bd rektora seminarium. 3. Wasne prawo moe si domaga jeszcze innych wiadectw, stwierdzajcych wymagan zdatno i wolno od przeszkd. 4. Przeoeni mog prosi o inne jeszcze informacje, nawet z zachowaniem tajemnicy, jeli wyda si im to konieczne.

Art. 2 NOWICJAT I KSZTACENIE NOWICJUSZY

Kan. 646 - Nowicjat, ktrym rozpoczyna si ycie w instytucie, zmierza ku temu, eby nowicjusze dokadniej rozpoznali Boe powoanie i to waciwe danemu instytutowi, by dowiadczyli sposobu ycia instytutu, uformowali umys i serce jego duchem, a take by mona byo potwierdzi ich zamiar i zdatno.

Kan. 647 - 1. Erekcja, przeniesienie i zniesienie domu nowicjatu maj by dokonane pisemnym dekretem najwyszego przeoonego instytutu, wydanym za zgod jego rady. 2. Do wanoci nowicjatu wymaga si, by by odbywany w domu prawnie do tego przeznaczonym. W poszczeglnych przypadkach i na zasadzie wyjtku, najwyszy przeoony za zgod swojej rady moe zezwoli, aby kandydat odbywa nowicjat w innym domu instytutu, pod kierownictwem jakiego dowiadczonego zakonnika, ktry peni rol zastpcy mistrza nowicjuszy. 3. Wyszy przeoony moe zezwoli, aby zesp nowicjuszy przebywa przez pewne okresy czasu w innym domu instytutu, przez niego oznaczonym. Kan. 648 - 1. Nowicjat do wanoci powinien trwa dwanacie miesicy spdzonych we wsplnocie nowicjatu, z zachowaniem przepisu kan. 647, 3. 2. Dla uksztatowania nowicjuszy konstytucje, obok czasu o ktrym w 1, mog przewidzie jeden lub kilka okresw praktyki apostolskiej, podejmowanej poza wsplnot nowicjatu. 3. Nowicjatu nie naley przedua ponad dwa lata.

Kan. 649 - 1. Z zachowaniem przepisu kan. 647, 3 i kan. 648, 2, nieobecno w domu nowicjatu ponad trzy miesice, czy to ciga, czy przerywana, powoduje niewano nowicjatu. Nieobecno przekraczajca pitnacie dni powinna by uzupeniona. 2. Za zezwoleniem kompetentnego przeoonego wyszego, pierwsza profesja moe by antycypowana, ale nie ponad pitnacie dni.

Kan. 650 - 1. Cel nowicjatu wymaga, aby nowicjusze byli ksztatowani pod kierownictwem mistrza, zgodnie z programem ksztatowania okrelonym wasnym prawem. 2. Kierownictwo nowicjuszy jest pod zwierzchnictwem wyszych przeoonych zastrzeone tylko mistrzowi.

Kan. 651 - l. Mistrzem nowicjuszy winien by czonek instytutu, ktry zoy ju luby wieczyste i zosta zgodnie z prawem wyznaczony.

 2. Mistrzowi w razie potrzeby mona przydzieli pomocnikw, ktrzy podlegaj mu w zakresie nowicjatem i programu ksztatowania formacji. kierowania

3. Ksztatowanie nowicjuszy naley powierza czonkom starannie do tego przygotowanym, ktrzy nie obcieni innymi obowizkami, mogliby owocnie i na sposb stay wypenia swoje zadanie.

Kan. 652 - 1. Zadaniem mistrza oraz jego wsppracownikw jest rozpozna i potwierdzi powoanie nowicjuszy, a take uformowa ich stopniowo do prowadzenia waciwego instytutowi ycia doskonaego. 2. Nowicjusze powinni by doprowadzeni do zdobycia cnt ludzkich i chrzecijaskich; przez modlitw i samozaparcie maj by wprowadzani na drog peniejszej doskonaoci. Naley ich wdraa w kontemplowanie tajemnicy zbawienia, do czytania i rozwaania Pisma witego; przygotowywa do kultu Boego sprawowanego w witej liturgii; nauczy sposobu praktyki ycia konsekrowanego Bogu i ludziom w Chrystusie przez praktykowanie rad ewangelicznych. Maj by zaznajamiani z charakterem i duchem, celem i karnoci, histori i yciem wasnego instytutu, jak rwnie przepajani mioci do Kocioa i jego pasterzy. 3. wiadomi wasnej odpowiedzialnoci, nowicjusze niech tak wspdziaaj czynnie ze swoim mistrzem, aeby wiernie odpowiedzie asce powoania. 4. Czonkowie instytutu winni zatroszczy si, aeby we wasnym zakresie wspierali dzieo ksztatowania nowicjuszy przez przykad ycia i modlitw. 5. Okres nowicjatu, o ktrym w kan. 648, 1, ma by przeznaczony na dzieo ksztatowania w cisym znaczeniu, std nowicjusze nie powinni podejmowa studiw albo innych zaj, ktre nie su bezporednio tej formacji.

Kan. 653 - 1. Nowicjusz moe swobodnie opuci instytut; rwnie kompetentna wadza instytutu moe go wydali. 2. Jeli po upywie nowicjatu uznano nowicjusza za zdatnego, naley go dopuci do czasowej profesji, w przeciwnym razie wydali. Jeli za co do jego zdatnoci istnieje wtpliwo, przeoony wyszy moe przeduy okres prby, zgodnie z wasnym prawem, nigdy jednak ponad sze miesicy.

Art. 3 PROFESJA ZAKONNA

Kan. 654 - Przez profesj zakonn czonkowie zobowizuj si publicznym lubem do zachowania trzech rad ewangelicznych, zostaj konsekrowani przez posug Kocioa Bogu i wczeni do instytutu z prawami i obowizkami okrelanymi w prawie.

Kan. 655 - Profesja czasowa winna by skadana na okres przewidziany we wasnym prawie, nie krtszy ni trzy lata i nie duszy ni sze lat.

Kan. 656 - Do wanoci profesji czasowej wymaga si, aby: 1 skadajcy j ukoczy przynajmniej osiemnasty rok ycia; 2 nowicjat zosta odbyty wanie; 3 dopuszczenia dokona w sposb wolny kompetentny przeoony po wysuchaniu gosu swojej rady, zgodnie z prawem; 4 bya ona wyrana i zoona bez przymusu, cikiej bojani lub podstpu; 5 zostaa przyjta przez waciwego przeoonego, osobicie lub przez innego.

Kan. 657 - 1. Po upywie czasu, na jaki profesja zostaa zoona, zakonnik, ktry sam o to prosi i jest uznany za zdatnego, powinien by dopuszczony do ponowienia profesji lub do zoenia profesji wieczystej. W przeciwnym razie winien odej z instytutu. 2. Jeli za wydaje si to wskazane, kompetentny przeoony moe zgodnie z wasnym prawem przeduy okres profesji czasowej, tak jednak, by okres, w ktrym zakonnik jest zwizany lubami czasowymi, nie przekroczy dziewiciolecia. 3. Profesj wieczyst mona dla antycypowa, jednak nie ponad trzy miesice. susznej przyczyny

Kan. 658 - Oprcz warunkw okrelonych w kan. 656, nn. 3, 4 i 5, i innych dodanych przez wasne prawo, do wanoci profesji wieczystej wymaga si: ycia; 1 ukoczenia przynajmniej dwudziestego pierwszego roku

2 uprzedniej profesji czasowej, przynajmniej przez trzy lata, z zachowaniem przepisu kan. 657, 3.

Art. 4 KSZTACENIE ZAKONNIKW

Kan. 659 - W poszczeglnych instytutach po pierwszej profesji ma by realizowane ksztacenie wszystkich czonkw, zmierzajce do prowadzenia peniej ycia wasciwego danemu instytutowi oraz coraz doskonalszej realizacji jego misji. 2. Dlatego wasne prawo powinno okresli program i czas trwania tego ksztacenia, uwzgldniajc potrzeby Kocioa oraz warunki ludzi i czasu, zgodnie z celem i charakterem instytutu. 3. Ksztacenie czonkw przygotowujcych si do przyjcia wice jest regulowane prawem powszechnym i wasnym programem studiw instytutu.

Kan. 660 - 1. Ksztacenie winno by systematyczne, przystosowane do zdolnoci czonkw, duchowe i apostolskie, naukowe i praktyczne, uwieczone take, jeli to jest wskazane, uzyskaniem odpowiednich tytuw, tak kocielnych, jak i wieckich. 2. W czasie trwania tego ksztacenia, czonkom nie naley powierza obowizkw i funkcji, ktre by w nim przeszkadzay.

Kan. 661 - Zakonnicy maj przez cae ycie kontynuowa gorliwie swoj formacj duchow, naukow i praktyczn, a przeoeni powinni zapewni im potrzebne do tego rodki i zostawi na to czas.

Rozdzia IV OBOWIZKI I PRAWA INSTYTUTW ORAZ ICH CZONKW

Kan. 662 - Za najwysz zasad swego ycia zakonnicy winni uzna naladowanie Chrystusa ukazane w Ewangelii i wyraone w konstytucjach wasnego instytutu.

Kan. 663 - 1. Pierwszym i podstawowym obowizkiem wszystkich zakonnikw powinna by kontemplacja rzeczy Boych oraz ustawiczne zjednoczenie z Bogiem w modlitwie. 2. Czonkowie powinni wedle monoci codziennie uczestniczy w Ofierze eucharystycznej, przyjmowa Najwitsze Ciao Chrystusa i adorowa tego Pana obecnego w Sakramencie. 3. Powinni czyta Pismo wite i odprawia rozmylanie wedug przepisw wasnego prawa, sprawowa godnie liturgi godzin, z zachowaniem w odniesieniu do duchownych obowizku, o ktrym w kan. 276, 2, n. 3, jak rwnie praktykowa inne pobone cwiczenia. 4. Niech maj - rwnie przez modlitw racow specjalne naboestwo do Dziewicy, Boej Rodzicielki, ktra jest wzorem i oparciem dla kadego rodzaju ycia konsekrowanego. 5. Niech wiernie praktykuj okresy corocznego witego skupienia.

Kan. 664 - Zakonnicy maj czsto zwraca swoj myl ku Bogu, codziennie robi rachunek sumienia i czsto przystpowa do sakramentu pokuty.

Kan. 665 - 1. Zakonnicy powinni mieszka we wasnym domu zakonnym zachowujc ycie wsplne i nie opuszcza go bez zezwolenia swego przeoonego. Gdy natomiast chodzi o dusz nieobecno w domu, to przeoony wyszy, dziaajc za zgod swojej rady, moe dla susznej przyczyny zezwoli zakonnikowi na przebywanie poza domem instytutu, jednak nie duej ni rok, chyba e chodzi o ratowanie zdrowia, odbycie studiw lub wykonywanie apostolatu w imieniu instytutu.

 2. Zakonnik, ktry bezprawnie przebywa poza domem zakonnym z zamiarem uwolnienia si spod wadzy przeoonych, winien by przez nich usilnie nakaniany i wspomagany, aby powrci i wytrwa w swoim powoaniu.

Kan. 666 - W korzystaniu z rodkw spoecznego przekazu, naley zachowa konieczne rozeznanie i unika tego, co przynosi szkod wasnemu powoaniu i stanowi zagroenie dla czystoci osoby konsekrowanej.

Kan. 667 - 1. We wszystkich domach naley zachowa klauzur przystosowan do charakteru i misji instytutu, zgodnie z postanowieniami wasnego prawa, z zarezerwowaniem zawsze jakiej czci domu zakonnego tylko dla zakonnikw. 2. cilejsza klauzura winna by zachowywana klasztorach nastawionych na ycie kontemplacyjne. w

3. Klasztory mniszek, ktre ukierunkowane s cakowicie na ycie kontemplacyjne, powinny zachowywa klauzul papiesk, zgodnie z normami wydanymi przez Stolic Apostolsk. Pozostae klasztory mniszek - klauzur przystasowan do ich wasnego charakteru i okrelon w konstytucjach. 4. Biskup diecezjalny moe dla susznej przyczyny wchodzi da klauzury klasztorw mniszek na terenie swojej diecezji, moe te dla powanej przyczyny i za zgod przeoonej zezwoli innym na wejcie do klauzury, jak rwnie pozwoli mniszkom na wyjcie z niej, na czas rzeczywicie konieczny.

Kan. 668 - 1. Zakonnicy powinni przed pierwsz profesj przekaza, komu zechc, zarzdzanie swoimi dobrami oraz - jeli konstytucje czego innego nie postanawiaj - w sposb wolny zadysponowa ich uytkowaniem i korzystaniem z dochodw. Przynajmniej przed zoeniem wieczystej profesji maj sporzdzi testament, wany rwnie wobec prawa wieckiego. 2. Na zmian tych dyspozycji ze susznej przyczyny, jak rwnie na podjcie jakiegokolwiek aktu co do dbr materialnych, potrzebuj zezwolenia kompetentnego przeoonego, zgodnie z przepisami wasnego prawa. 3. Cokolwiek zakonnik nabywa wasnym staraniem ale ze wzgldu na instytut, nabywa to dla instytutu. Wszystko, co mu przysuguje z tytuu pensji, zapomogi lub ubezpieczenia, jest

nabywane dla instytutu, chyba e wasne prawo co innego postanawia. 4. Kto z racji natury swego instytutu powinien cakowicie zrzec si swoich dbr, tego zrzeczenia winien dokona w formie wanej take w miar monoci wobec prawa cywilnego, przed profesj wieczyst, wanego od dnia zoenia profesji. To samo powinien uczyni profes lubw wieczystych, ktry wedug przepisw wasnego prawa chciaby, za zezwoleniem najwyszego przeoonego, zrzec si w czci lub w caoci wasnych dbr. 5. Profes, ktry ze wzgldu na natur swego instytutu rzek si cakowicie swoich dbr, traci zdolno nabywania i posiadania, std niewanie podejmuje akty przeciwne lubowi ubstwa. Co jednak przechodzi na niego po dokonaniu zrzeczenia, przechodzi na instytut zgodnie z wasnym prawem.

Kan. 669 - 1. Zakonnicy powinni nosi strj instytutu, wykonany zgodnie z przepisami wasnego prawa, na znak swojej konsekracji i wiadectwa ubstwa. 2. Zakonnicy duchowni instytutu, ktry nie ma wasnego stroju, powinni nosi strj duchowny zgodnie z postanowieniem kan. 284.

Kan. 670 - Instytut powinien zapewni swoim czonkom wszystko, co zgodnie z postanowieniami konstytucji konieczne jest do osignicia celu, zwizanego z ich powoaniem. Kan. 671 - Zakonnik nie powinien przyjmowa zaj i obowizkw poza wasnym instytutem bez zgody uprawnionego przeoonego.

Kan. 672 - Zakonnicy s zwizani przepisami kan. 277, 285, 286, 287 i 289; zakonnicy bdcy duchownymi - ponadto przepisami kan. 279, 2. W instytutach laickich na prawie papieskim, zezwolenie, o ktrych w kan. 285, 4, moe by udzielone przez wasnego przeoonego wyszego.

Rozdzia V APOSTOLSTWO INSTYTUTW

Kan. 673 - Apostolstwo wszystkich zakonnikw polega na wiadectwie ich ycia konsekrowanego, ktre winni oywia modlitw i pokut.

Kan. 674 - Instytuty nastawione tylko na kontemplacj, otrzymuj zawsze w mistycznym ciele Chrystusa znakomity udzia; skadaj bowiem Bogu doskona ofiar chway, Ludowi Boemu dodaj blasku przez obfite owoce witoci i pobudzaj go przykadem oraz przyczyniaj si do jego wzrostu dziki tajemniczej podnoci apostolskiej. Z tej to racji, choby nawet naglia konieczno czynnego apostolstwa, czonkowie tych instytutw nie mog by odwoywani do niesienia pomocy w wykonywaniu rnych posug pasterskich.

Kan. 675 - 1. W instytutach oddanych dzieom apostolskim, dziaalno apostolska naley do samej ich natury. Dlatego cae ycie czonkw powinno by przepojone duchem apostolskim, a caa dziaalno apostolska ma by nacechowana duchem zakonnym. 2. Dziaalno apostolska powinna wypywa zawsze z wewntrznego zjednoczenia z Bogiem, ugruntowywa je i pogbia. 3. Dziaalno apostolska, wykonywana w imieniu i z polecenia Kocioa, winna by prowadzona w jego wsplnocie.

Kan. 676 - Instytuty laickie, zarwno mskie, jak i eskie, przez dziea miosierdzia dotyczce ducha i ciaa uczestnicz w pasterskim zadaniu Kocioa i wiadcz ludziom rnorodne usugi. Z tej racji powinny pozostawa wierne asce swego powoania.

Kan. 677 - 1. Przeoeni i czonkowie winni zachowywa wiernie misje i dziea waciwe instytutowi. Uwzgldniajc jednak potrzeby miejsca i czasu, powinni przystosowa je roztropnie, przy uyciu take nowych i stosownych rodkw. 2. Jeli instytuty maj zczone ze sob jakie stowarzyszenia wiernych, powinny je wspomaga specjaln trosk, aby byy przepojone autentycznym duchem swojej rodziny.

Kan. 678 - 1. W sprawach, ktre dotycz duszpasterstwa, publicznego wykonywania kultu Boego oraz innych dzie apostolskich, zakonnicy podlegaj wadzy biskupw, ktrym winni okaza ulege posuszestwo i szacunek. 2. W wykonywaniu zewntrznego apostolatu zakonnicy podlegaj take wasnym przeoonym oraz winni pozostawa wierni dyscyplinie instytutu. W razie potrzeby sami biskupi powinni pilnowa zachowania tego obowizku. 3. W zakresie zlecania dzie apostolskich zakonnikom, biskupi diecezjalni i przeoeni zakonni powinni dziaa we wzajemnym porozumieniu.

Kan. 679 - Biskup diecezjalny, gdy przynagla bardzo powana przyczyna, moe zabroni czonkowi instytutu zakonnego przebywania na terenie diecezji, jeeli powiadomiony o tym wyszy przeoony zaniedba zaradzi sprawie. Spraw naley natychmiast przedstawi Stolicy Apostolskiej.

Kan. 680 - Trzeba popiera uporzdkowan wspprac midzy rnymi instytutami oraz pomidzy nimi i klerem diecezjalnym, jak rwnie, pod kierownictwem biskupa diecezjalnego, koordynacj wszystkich dzie i poczyna apostolskich, z zachowaniem wszake charakteru, celu poszczeglnych instytutw i praw fundacyjnych.

Kan. 681 - 1. Dziea powierzane zakonnikom przez biskupa diecezjalnego podlegaj jego wadzy i kierownictwu, z zachowaniem prawa przeoonych, zgodnie z kan. 678, 2 i 3. 2. W takich przypadkach biskup diecezjalny i kompetentny przeoony winni zawrze pisemn umow, w ktrej, obok innych spraw, naley wyranie i dokadnie okreli to, co si odnosi do przedmiotu wykonywanego dziea, przydzielania do niego zakonnikw i spraw materialnych.

Kan. 682 - 1. Gdy idzie o nadanie zakonnikowi jakiego urzdu kocielnego w diecezji, otrzymuje on nominacj od biskupa diecezjalnego, po przedstawieniu kandydata przez kompetentnego przeoonego lub przynajmniej za jego zgod. 2. Zakonnik moe by usunity z powierzonego mu stanowiska, tak wedug uznania kompetentnej wadzy, po powiadomieniu przeoonego zakonnego, jak i przez przeoonego, po powiadomieniu nadajcego, bez wymagania zgody drugiego.

Kan. 683 - 1. Biskup diecezjalny moe osobicie lub przez kogo innego, podczas wizytacji pasterskiej, jak rwnie w wypadku koniecznoci wizytowa: kocioy i kaplice, do ktrych wierni habitualnie uczszczaj, szkoy oraz inne dziea religijne lub miosierdzia duchowego, powierzone zakonnikom. Nie dotyczy to jednak szk, ktre s dostpne wycznie wasnym alumnom instytutu. 2. Gdyby przypadkiem wykry naduycie, moe on - jeli nie odnioso skutku powiadomienie o tym przeoonego - sam wasn powag spraw zaatwi.

Rozdzia VI WYCZANIE CZLONKW Z INSTYTUTU

Art. 1 PRZEJCIE DO INNEGO INSTYTUTU

Kan. 684 - 1. Zakonnik po lubach wieczystych nie moe przej z wasnego do innego instytutu bez zezwolenia najwyszych przeoonych obydwu instytutw, ktrzy winni uzyska zgod wasnej rady. 2. Po odbyciu przynajmniej trzechletniej prby, zakonnik moe by dopuszczony do profesji wieczystej w nowym instytucie. Jeli za nie chce zoy profesji lub nie zosta do niej dopuszczony przez kompetentnych przeoonych, powinien wrci do dawnego instytutu, chyba e otrzymaby indult sekularyzacyjny. 3. Na przejcie zakonnika z niezalenego klasztoru do innego klasztoru tego instytutu albo federacji lub konfederacji, wymagana jest i wystarcza zgoda przeoonego wyszego obydwu

klasztorw oraz kapituy klasztoru przyjmujcego, z zachowaniem innych wymogw przepisanych we wasnym prawie. Nie jest wymagana nowa profesja. 4. Wasne prawo winno okreli czas i sposb prby, jaka powinna poprzedzi zoenie przez zakonnika profesji w nowym instytucie. 5. Na przejcie do instytutu wieckiego albo do stowarzyszenia ycia apostolskiego, albo z nich do instytutu zakonnego, wymagane jest zezwolenie Stolicy Apostolskiej, ktrej nakazom naley si podporzdkowa.

Kan. 685 - 1. Do momentu zoenia profesji w nowym instytucie, mimo pozostawania w mocy lubw, zostaj zawieszone uprawnienia i obowizki, jakie mia zakonnik w poprzednim instytucie, jednake od chwili rozpoczcia prby obowizany jest on do przestrzegania prawa wasnego nowego instytutu.

2. Przez zoenie profesji w nowym instytucie nastpuje wczenie do niego tego czonka, rwnoczenie wygasaj poprzednie luby, uprawnienia i obowizki.

Art. 2 WYJCIE Z INSTYTUTU

Kan. 686 - 1. Najwyszy przeoony, za zgod swojej rady moe z wanej przyczyny udzieli zakonnikowi, profesowi lubw wieczystych, indultu eksklaustracyjnego, jednak na okres nie przekraczajcy trzech lat; jeli chodzi o duchownego potrzebna jest wczeniejsz zgoda ordynariusza miejsca, na ktrym zakonnik ma zamieszka. Przeduenie takiego indultu lub udzielenie go na okres przekraczajcy trzechlecie ley w kompetencji Stolicy Apostolskiej, a gdy idzie o instytuty na prawie diecezjalnym, jest zarezerwowane biskupowi diecezjalnemu. 2. Mniszkom tylko Stolica Apostolska moe udzieli indultu eksklaustracyjnego. 3. Na prob najwyszego przeoonego, dziaajcego za zgod swojej rady, eksklaustracja moe by zastosowana przez Stolic Apostolsk odnonie do czonka instytutu na prawie

papieskim, albo przez biskupa diecezjalnego, odnonie do czonka instytutu na prawie diecezjalnym, z wanych przyczyn, z zachowaniem susznoci i mioci.

Kan. 687 - Czonek eksklaustrowany zostaje zwolniony z tych obowizkw, ktre nie dadz si pogodzi z nowymi warunkami ycia. Jest jednak zaleny i pozostaje pod opiek swoich przeoonych jak rwnie ordynariusza miejsca, zwaszcza gdy jest duchownym. Moe nosi strj instytutu, chyba e co innego postanowiono w indulcie, ale jest pozbawiony gosu czynnego i biernego.

Kan. 688 - 1. Kto po upywie czasu profesji chciaby odej z instytutu, moe go opuci. 2. Na prob profesa lubw czasowych, ktry dla wanej przyczyny pragnie opuci instytut, indultu odejcia moe udzieli w instytucie na prawie papieskim najwyszy przeoony za zgod swojej rady, natomiast w instytutach na prawie diecezjalnym oraz w klasztorach, o ktrych mowa w kan. 615, indult musi by do wanoci potwierdzony przez biskupa domu, do ktrego nalea.

Kan. 689 - 1. Kompetentny przeoony wyszy, jeli zachodz suszne przyczyny, po wysuchaniu swojej rady moe nie dopuci czonka, ktrego profesja czasowa wygasa, do zoenia nastpnej profesji. 2. Choroba fizyczna lub psychiczna, take wtedy gdy pojawia si po zoeniu profesji, stanowi podstaw niedopuszczenia do odnowienia profesji lub zoenia profesji wieczystej, jeli zdaniem biegych - czonek, o ktrym mowa w 1, jest na skutek tego niezdolny do podjcia ycia zakonnego. Nie ma to zastosowania wtedy gdy choroba zaistniaa na skutek zaniedba ze strony instytutu lub pracy podejmowanej w instytucie. 3. Jeli w czasie trwania lubw czasowych zakonnik sta si niepoczytalny, wwczas - chocia jest niezdolny do zoenia nowej profesji - nie moe by wydalony z instytutu.

Kan. 690 - 1. Najwyszy przeoony, za zgod swojej rady, moe ponownie przyj - bez obowizku ponawiania nowicjatu tego, kto po zakoczeniu nowicjatu lub po profesji zgodnie z prawem

opuci instytut; do tego za przeoonego bdzie naleao okrelenie czasu, odpowiedniej prby przed profesj czasow i okresu, na jaki maj by zoone luby poprzedzajce profesj wieczyst, zgodnie z kan. 655 i 657. 2. Takie samo uprawnienie posiada przeoony niezalenego klasztoru, za zgod swojej rady.

Kan. 691 - 1. Zakonnik po lubach wieczystych nie powinien prosi o indult odejcia z instytutu, jak tylko z bardzo powanych przyczyn rozwaonych wobec Pana. Swoj prob winien skierowa do najwyszego przeoonego instytutu, ktry ma j przesa do kompetentnej wadzy, doczajc opini wasn oraz swojej rady. 2. W instytutach na prawie papieskim tego rodzaju indult jest zarezerwowany Stolicy Apostolskiej ; w instytutach za na prawie diecezjalnym, indultu moe udzieli take biskup diecezji, w ktrej znajduje si dom instytutu.

Kan. 692 - Indult odejcia udzielony zgodnie z prawem i podany do wiadomoci zainteresowanego, na mocy samego prawa zawiera w sobie dyspens od lubw oraz od wszystkich obowizkw wypywajcych z profesji, chyba e sam czonek by go w chwili notyfikacji nie przyj.

Kan. 693 - Jeli czonek jest duchownym, indultu nie udziela si, zanim nie znajdzie on biskupa, ktry go inkardynuje do diecezji lub przynajmniej przyjmie na okres prby. W razie przyjcia na prb, po upywie piciolecia, zostaje na mocy prawa inkardynowany do diecezji, chyba e biskup by tego odmwi.

Art. 3 WYDALANIE CZONKW

Kan. 694 - 1. Na mocy samego prawa jest wydalony z instytutu czonek, ktry: 1 notorycznie odstpi od wiary katolickiej;

2 zawar maestwo lub usiowa je zawrze, nawet tylko cywilne. 2. W tych przypadkach przeoony wyszy wraz ze swoj rad powinien, po zebraniu dowodw, bezzwocznie wyda stwierdzenie faktu, aeby prawnie stao si wiadome wydalenie.

Kan. 695 - 1. Czonek powinien by wydalony z powodu przestpstw, o ktrych w kan. 1397, 1398 i 1395, chyba e w wypadku przestpstw, o ktrych w kan. 1395, 2 przeoony uwaa, i wydalenie nie jest bezwzgldnie konieczne, poniewa i w inny sposb mona zaradzi poprawie ycia czonka oraz wyrwnaniu naruszonej sprawiedliwoci i naprawieniu zgorszenia. 2. W tych przypadkach wyszy przeoony, zebrawszy dowody co do faktu i poczytalnoci, winien zakomunikowa wydalonemu czonkowi oskarenie i dowody, dajc mu mono obrony. Wszystkie akta podpisane przez przeoonego wyszego i notariusza, wraz z odpowiedziami czonka sporzdzonymi na pimie i podpisanymi przez niego samego naley przesa do najwyszego przeoonego.

Kan. 696 - 1. Czonek moe by wydalony take z innych przyczyn, jeli s powane, zewntrzne, poczytalne i prawnie potwierdzone, jakimi s: habitualne zaniedbywanie obowizkw ycia konsekrowanego; powtarzajce si naruszanie witych wizw; uporczywe nieposuszestwo prawnym nakazom przeoonych w powanej materii; wielkie zgorszenie powstae wskutek zawinionego zachowania si czonka; uporczywe podtrzymywanie lub rozpowszechnianie pogldw potpionych przez Nauczycielski Urzd Kocioa; publiczne przyjcie ideologii przepojonych materializmem lub ateizmem; bezprawna nieobecno, o ktrej mowa w kan. 665, 2, trwajca p roku; inne podobne powane przyczyny, okrelone ewentualnie wasnym prawem instytutu. 2. Do wydalenia czonka lubw czasowych wystarczaj take mniej wane przyczyny, okrelone we wasnym prawie.

Kan. 697 - Jeli w wypadkach, o ktrych w kan. 696, przeoony wyszy, po wysuchaniu swojej rady, uzna, e naley wszcz proces o wydalenie: 1 powinien zebra lub uzupeni dowody;

2 powinien upomnie czonka na pimie lub wobec dwch wiadkw, z wyranym zagroeniem wydalenia, ktre nastpi, jeli si nie poprawi, precyzujc wyranie przyczyn wydalenia i dajc mu pen mono obrony; w razie nieskutecznoci tego upomnienia, powinien po upywie przynajmniej pitnastu dni skierowa drugie upomnienie; 3 jeli i to upomnienie okazao si bezskuteczne a przeoony wyszy wraz ze swoj rad uzna, e niepoprawnoc jest wystarczajco pewna, a obrona jest niewystarczajca, po bezskutecznym upywie pitnastu dni od ostatniego upomnienia, naley przesa do najwyszego przeoonego wszystkie akta, podpisane przez wyszego przeoonego i notariusza, wraz z odpowiedziami czonka, przez niego podpisanymi.

Kan. 698 - We wszystkich wypadkach, o ktrych w kan. 695696, czonek ma zawsze prawo komunikowania si z najwyszym przeoonym i bezporedniego przedstawiania mu wasnej obrony.

Kan. 699 - 1. Najwyszy przeoony ze swoj rad, ktra do wanoci powinna si skada z czterech przynajmniej czonkw, ma kolegialnie przystpi do dokadnego rozwaania dowodw, argumentw i obrony oraz jeli zostanie to zadecydowane w tajnym gosowaniu, winien wyda dekret wydalajcy, ktry do wanoci musi zawiera przynajmniej sumaryczne umotywowanie prawne i faktyczne. 2. W klasztorach niezalenych, o ktrych w kan. 615, wydanie decyzji o wydaleniu naley do biskupa diecezjalnego, ktremu przeoony winien przedstawi akta zbadane przez swoj rad.

Kan. 700 - Dekret wydalajcy nie posiada mocy, jeli nie zosta potwierdzony przez Stolic wit, ktrej naley przesa dekret i wszystkie akta; jeli chodzi o instytut na prawie diecezjalnym, potwierdzenie naley do biskupa diecezji, na terenie ktrej znajduje si dom, do ktrego przynaley zakonnik. Do wanoci, dekret powinien zaznaczy prawo, przysugujce wydalonemu, niesienia w cigu dziesiciu dni od otrzymania powiadomienia rekursu do kompetentnej wadzy. Rekurs posiada skutek zawieszajcy.

Kan. 701 - Przez prawne wydalenie tym samym ustaj luby oraz prawa i obowizki wynikajce z profesji. Jeli jednak czonek jest duchownym, nie moe wykonywa wice, dopki nie znajdzie biskupa, ktry go przyjmie po odbyciu odpowiedniej prby w diecezji, zgodnie z postanowieniem kan. 693, albo przynajmniej zezwoli na wykonywanie wice.

Kan. 702 - 1. Ci, ktrzy zgodnie z prawem opuszczaj instytut zakonny lub zostali z niego prawnie wydaleni, nie mog si od niego niczego domaga za jakkolwiek prac w nim wykonan. 2. Jednake instytut winien zachowa ewangeliczn mio wobec wydalonego czonka. suszno i

lub

Kan. 703 - W przypadku powanego zgorszenia zewntrznego

bardzo powanej szkody grocej instytutowi, czonek moe by natychmiast wydalony z domu zakonnego przez przeoonego wyszego, albo - gdy przynagla niebezpieczestwo - przez miejscowego przeoonego za zgod jego rady. Wyszy przeoony, jeli zachodzi potrzeba, winien wszcz proces o wydalenie, zgodnie z przepisami prawa albo przedstawi spraw Stolicy Apostolskiej.

Kan. 704 - O czonkach, ktrzy w jakikolwiek sposb wyczeni s z instytutu, naley uczyni wzmiank w relacji przesyanej do Stolicy Apostolskiej, o czym w kan. 592, 1.

Rozdzia VII ZAKONNICY WYNIESIENI DO GODNOCI BISKUPIEJ

Kan. 705 - Zakonnik wyniesiony do godnoci biskupiej pozostaje czonkiem swojego instytutu, lecz na mocy lubu posuszestwa podlega jedynie Biskupowi Rzymskiemu. Jest te zwolniony z tych obowizkw, ktrych wedug jego roztropnego uznania nie mona pogodzi z jego stanem ycia.

Kan. 706 - Zakonnik, o ktrym wyej : 1 jeli przez profesj utraci prawo wasnoci dbr, ma prawo uywania, uytkowania i zarzdzania dobrami, ktre otrzymuje. Prawo za wasnoci biskup diecezjalny oraz inni, o ktrych mowa w kan. 381, 2, nabywaj dla Kocioa partykularnego; inne za dla instytutu lub Stolicy witej, w zalenoci od tego, czy instytut jest zdolny do posiadania, czy te nie; 2 jeli przez profesj nie utraci prawa wasnoci dbr, ktre posiada, odzyskuje prawo uywania, uytkowania i zarzdzania; wszystko za, co odtd otrzymuj, nabywa w peni dla siebie; 3 w obydwu za przypadkach dobrami, ktre otrzymuje nie dla siebie, powinien rozporzdza zgodnie z wol ofiarodawcw.

Kan. 707 - 1. Zakonnik, ktry sta si biskupem emerytem, moe wybra sobie miejsce zamieszkania take poza domem wasnego instytutu, chyba e co innego przewidziaa Stolica Apostolska. 2. Co do jego odpowiedniego i godnego utrzymania, to, jeli suy jakiej diecezji, naley zachowa przepis kan. 402, 2, chyba e wasny instytut zechcia zapewni mu takie utrzymanie; w innych wypadkach powinna zaradzi sprawie Stolica Apostolska.

Rozdzia VIII KONFERENCJE WYSZYCH PRZEOONYCH

Kan. 708 - Wysi przeoeni mog z poytkiem czy si w konferencje czyli rady, aeby wsplnymi siami czy pracowa nad peniejszym osigniciem celu poszczeglnych instytutw, z zachowaniem jednak zawsze ich autonomii, charakteru i wasnego ducha, czy rozwaa wsplne problemy, czy te doprowadzi do nawizania odpowiedniej koordynacji i wsppracy z Konferencjami Episkopatu, jak rwnie z poszczeglnymi biskupami.

Kan. 709 - Konferencje wyszych przeoonych winny mie wasne statuty, zatwierdzone przez Stolic Swit, ktra te jedynie moe take nada tym konferencjom osobowo prawn i pod ktrej najwyszym zwierzchnictwem one pozostaj.

Tytu III INSTYTUTY WIECKIE

Kan. 710 - Instytut wiecki jest instytutem ycia konsekrowanego, w ktrym wierni yjcy w wiecie d do doskonaej mioci i staraj si przyczyni do uwicenia wiata, zwaszcza od wewntrz.

Kan. 711 - Czonek instytutu wieckiego moc swojej konsekracji nie zmienia wasnej pozycji kanonicznej w Ludzie Boym, wieckiej lub duchownej, z zachowaniem przepisw prawa, dotyczcych instytutw ycia konsekrowanego.

Kan. 712 - Przy zachowaniu przepisw kan. 598-601, konstytucje winny ustanowi wite wizy, przez ktre przyjmuje si w instytucie rady ewangeliczne, oraz okreli obowizki, jakie wprowadzaj te wizy, z utrzymaniem jednak zawsze w sposobie ycia waciwego instytutowi wieckiego charakteru.

Kan. 713 - 1. Czonkowie tych instytutw wyraaj i realizuj wasn konsekracj w dziaalnoci apostolskiej. Staraj si oni na podobiestwo zaczynu przepoi wszystko duchem ewangelicznym dla umocnienia i wzrostu Ciaa Chrystusa. 2. Czonkowie wieccy uczestnicz w zadaniu ewangelizacyjnym Kocioa - w wiecie i ze wiata - bd przez wiadectwo ycia chrzecijaskiego i wiernoci wobec wasnej konsekracji, bd przez udzia w ukadaniu spraw doczesnych po Boemu i przepajaniu wiata moc Ewangelii. Ofiarowuj rwnie swoj wspprac w subie kocielnej wsplnocie, zgodnie z wasnym wieckim sposobem ycia. 3. Czonkowie duchowni, przez wiadectwo ycia konsekrowanego, zwaszcza w prezbiterium, stanowi pomoc dla swoich wspbraci przez szczegln mio apostolsk, a przez swoj wit posug w Ludzie Boym dokonuj uwicenia wiata.

Kan. 714 - Czonkowie winni prowadzi ycie w zwyczajnych warunkach wiata albo samotnie, albo kady w swojej rodzinie, albo we wsplnocie ycia braterskiego, zgodnie z przepisami konstytucji.

Kan. 715 - 1. Czonkowie duchowni inkardynowani do diecezji zale od biskupa diecezjalnego, z zachowaniem jednak tego, co dotyczy ycia konsekrowanego we wasnym instytucie. 2. Ci za, ktrzy wedug przepisu kan. 266, 3, s inkardynowani do instytutu, jeli s przeznaczeni do wasnego dziea instytutu lub zarzdzania instytutem, zale od biskupa na wzr zakonnikw.

Kan. 716 - 1. Wszyscy czonkowie maj czynnie uczestniczy w yciu instytutu, zgodnie z wasnym prawem. 2. Czonkowie tego samego instytutu winni zachowywa miedzy sob wsplnot, pilnie troszczc si o zachowanie jednoci ducha i autentycznego braterstwa.

Kan. 717 - 1. Konstytucje winny przepisa wasny sposb zarzdu, okreli czas sprawowania urzdu przez przeoonych, a take sposb ich wyznaczania. 2. Nikt nie moe by wyznaczony na najwyszego przeoonego, dopki nie zostanie definitywnie wczony do instytutu. 3. Postawieni na czele zarzdu instytutu winni troszczy si, aby bya zachowywana jedno jego ducha i popierane czynne uczestnictwo wszystkich czonkw.

Kan. 718 - Zarzdzanie dobrami instytutu, ktre winno ukazywa i popiera ewangeliczne ubstwo, jest regulowane przepisami zawartymi w Ksidze V Dobra doczesne Kocioa oraz wasnym prawem instytutu. Prawo wasne powinno okreli rwnie obowizki zwaszcza ekonomiczne wobec czonkw podejmujcych prac dla instytutu.

Kan. 719 - 1. Aby czonkowie wiernie odpowiedzieli wasnemu powoaniu, a ich dziaalno apostolska wypywaa ze zjednoczenia z Chrystusem, powinni szczerze si modli, w odpowiedni sposb oddawa si czytaniu Pisma witego, odbywa kadego roku okresy skupienia, jak rwnie wykonywa inne wiczenia duchowe, zgodnie z przepisami wasnego prawa. 2. Wedle monoci codzienne sprawowanie Eucharystii winno si sta rdem i moc caego ich ycia konsekrowanego. 3. W sakramentu sposb nieskrpowany maja przystpowa do

pokuty, z ktrego winni czsto korzysta. wolny 4. Konieczne kierownictwo duchowe obieraj w sposb

i jeli zechc mog szuka w tej dziedzinie rad take u swoich przeoonych.

Kan. 720 - Prawo dopuszczania do instytutu, albo na okres prby lub do podjcia witych wizw, czasowych czy wieczystych lub definitywnych, naley do wyszych przeoonych cznie z ich rad, zgodnie z przepisami konstytucji.

Kan. 721 - l. Niewanie zostaje dopuszczony do wstpnej prby: 1 kto nie osign jeszcze wieku penoletnosci; 2 kto jest aktualnie zwizany witym wzem w jakim instytucie ycia konsekrowanego albo jest wczony do stowarzyszenia ycia apostolskiego; 3 maonek w czasie trwania zwizku maeskiego. 2. Konstytucje mog ustanowi inne przeszkody, nawet do wanoci dopuszczenia, albo doczy warunki. 3. Ponadto do przyjcia wymaga si, aby kandydat mia dojrzao konieczn do ycia waciwego danemu instytutowi.

Kan. 722 - 1. Prba wstpna ma zmierza do tego, by kandydaci lepiej rozpoznali swoje Boe powoanie i to waciwe danemu instytutowi oraz wiczyli si w duchu i sposobie ycia instytutu.

 2. Kandydatw naley odpowiednio wyksztaci ycia zgodnego z radami ewangelicznymi i nauczy powicenia si apostolstwu, z zastosowaniem ewangelizacji, ktre bardziej odpowiadaj celowi, charakterowi instytutu.

do podjcia cakowitego tych form duchowi i

3. Sposb i czas prowadzenia tej prby przed pierwszym podjciem witych wizw w instytucie, nie krtszy jak dwa lata, naley okreli w konstytucjach.

Kan. 723 - 1. Jeli po upywie wstpnej prby, kandydat zostanie uznany za odpowiedniego, powinien podj trzy rady ewangeliczne, potwierdzajc je witym wzem, albo te opuci instytut. 2. To pierwsze wczenie do instytutu, nie krtsze ni picioletnie, ma by zgodnie z konstytucjami czasowe. 3. Po upywie tego czasowego zczenia, kandydat uznany za odpowiedniego powinien by dopuszczony do wczenia wieczystego lub definitywnego, czasowych. a wic przy staym ponawianiu wizw

4. Wczenie definitywne, w odniesieniu do niektrych skutkw okrelonych w konstytucjach, jest zrwnane ze zczeniem wieczystym.

Kan. 724 - 1. Ksztacenie po pierwszym podjciu witych wizw winno by ustawicznie kontynuowane, zgodnie z ostanowieniami konstytucji. 2. Czonkowie maj by ksztaceni w rwnej mierze w sprawach Boych i ludzkich; o ich sta formacj duchow powinni si powanie troszczy przeoeni instytutu.

Kan. 725 - Instytut moe zczy ze sob jakim wzem okrelonym w konstytucjach - innych wiernych, ktrzy d do ewangelicznej doskonaoci zgodnie z duchem instytutu i uczestnicz w jego misji.

Kan. 726 - 1. Po upywie okresu wczenia czasowego, czonek moe swobodnie opuci instytut. Moe te by przez

wyszego przeoonego, po wysuchaniu zdania jego rady, nie dopuszczony dla susznej przyczyny do ponowienia witych wizw. 2. W okresie czasowego wczenia czonek moe na wasn prob, ale na skutek powanej przyczyny, uzyska od najwyszego przeoonego, za zgod opuszczenie instytutu. jego rady, indult zezwalajcy na

Kan. 727 - 1. Czonek wieczycie wczony, ktry chciaby opuci instytut, rozwaywszy powanie spraw w Panu, musi prosi o to Stolic Apostolsk za porednictwem najwyszego przeoonego, jeli instytut jest na prawie papieskim. W przeciwnym wypadku ma prosi o to biskupa diecezjalnego, zgodnie z okreleniem konstytucji 2. Jeli chodzi o duchownego, inkardynowanego instytutu, naley zachowa przepis kan. 693. do

Kan. 728 - Po udzieleniu zgodnie z prawem odejcia, ustaj wszystkie wizy oraz wygasaj prawa i obowizki wypywajce z wczenia.

Kan. 729 - Wydalenie czonka z instytutu dokonuje si zgodnie z postanowieniami przepisw kan. 694 i 695. Konstytucje powinny okreli inne przyczyny wydalenia, byleby byy proporcjonalnie wane, zewntrzne, poczytalne i prawnie udowodnione. Naley zachowa sposb postpowania przepisany w kan. 697-700. Do wydalonego ma zastosowanie przepis kan. 701.

Kan. 730 - Gdy czonek instytutu wieckiego przechodzi do innego instytutu wieckiego, naley zachowa przepisy kan. 684, 1, 2, 4 i kan. 685. Natomiast na przejcie do instytutu zakonnego lub do stowarzyszenia ycia apostolskiego albo z nich do instytutu wieckiego, potrzebne jest zezwolenie Stolicy Apostolskiej, do ktrej polece naley si stosowa.

Sekcja II

STOWARZYSZENIA ZYCIA APOSTOLSKIEGO

Kan. 731 - 1. Do instytutw ycia konsekrowanego dochodz stowarzyszenia ycia apostolskiego, ktrych czonkowie - bez lubw zakonnych - realizuj wasny cel apostolski stowarzyszenia i prowadzc ycie braterskie we wsplnocie, zgodnie z wasnym sposobem ycia, d do doskonaej mioci przez zachowanie konstytucji. 2. Wrd nich s stowarzyszenia, ktrych czonkowie podejmuj rady ewangeliczne przez jakie wizy okrelone w konstytucjach.

Kan. 732 - Postanowienia zawarte w kan. 578-597 oraz 606, maj zastosowanie do stowarzysze ycia apostolskiego, z zachowaniem jednak natury kadego stowarzyszenia. Do stowarzysze za, o ktrych mowa w kan. 731, 2, stosuj si take przepisy kan. 598-602.

Kan. 733 - 1. Erekcji domu i ukonstytuowania lokalnej wsplnoty dokonuje kompetentna wadza stowarzyszenia, po uzyskaniu wczeniej pisemnej zgody biskupa diecezjalnego, z ktrym naley si konsultowa take w wypadku likwidacji domu. 2. Zezwolenie na erekcj domu zawiera w sobie prawo do posiadania przynajmniej kaplicy, w ktrej bdzie sprawowana i przechowywana Najwitsza Eucharystia.

Kan. 734 - Zarzd stowarzyszenia jest okrelony w konstytucjach, z zachowaniem przepisw kan. 617-633, zgodnie z natur kadego stowarzyszenia.

Kan. 735 - 1. Prawo wasne kadego stowarzyszenia okrela dopuszczanie czonkw, okres prby, wczanie oraz ksztacenie. 2. Gdy idzie o dopuszczenie do stowarzyszenia, naley zachowa warunki okrelone w kan. 642-645. 3. Wasne prawo winno okreli sposb prby i ksztacenia, przystosowany do celu i charakteru stowarzyszenia, zwaszcza pod

wzgldem doktrynalnym, duchowym i apostolskim, tak czonkowie, rozpoznawszy Boe powoanie, odpowiednio przygotowali do podjcia misji i ycia stowarzyszenia.

by si

Kan. 736 - 1. W stowarzyszeniach kleryckich duchowni s inkardynowani do stowarzyszenia, chyba e inaczej postanawiaj konstytucje. 2. W tym, co dotyczy programu studiw i przyjmowania wice, naley zachowa przepisy wydane dla duchownych diecezjalnych, z zachowaniem jednak 1.

Kan. 737 - Wczenie pociga za sob dla czonka prawa i obowizki okrelone w konstytucjach, a na stowarzyszenie nakada obowizek troski, aby czonkowie osignli cel wasnego powoania, zgodnie z konstytucjami.

Kan. 738 - 1. Wszyscy czonkowie podlegaj wasnym przeoonym zgodnie z konstytucjami w tym, co dotyczy ycia wewntrznego i dyscypliny stowarzyszenia. 2. Podlegaj take biskupowi diecezjalnemu w tym, co dotyczy kultu publicznego, duszpasterstwa oraz innych dzie apostolatu, z uwzgldnieniem kan. 679-683. do 3. Relacje z wasnym biskupem czonka inkardynowanego

diecezji okrelaj konstytucje lub szczegowe umowy.

Kan. 739 - Czonkowie oprcz obowizkw, ktrymi s zwizani jako czonkowie wedug konstytucji, podlegaj take obowizkom wsplnym duchownych, chyba e co innego wynika z natury rzeczy lub z kontekstu.

Kan. 740 - Czonkowie powinni mieszka w domu lub we wsplnocie ustanowionej zgodnie z prawem i prowadzi ycie wsplne, wedug przepisw wasnego prawa, ktre reguluje take nieobecno w domu lub we wsplnocie.

Kan. 741 - 1. Stowarzyszenia oraz, jeli czego innego nie zastrzegaj konstytucje, ich czci i domy s osobami prawnymi i jako takie maj zdolno nabywania, posiadania, zarzdzania i alienowania dbr doczesnych, zgodnie z postanowieniami przepisw Ksigi V Dobra doczesne Kocioa, zawartymi w kan. 636, 638 i 639, jak rwnie w prawie wasnym. 2. Czonkowie maj take zdolno, zgodnie z wasnym prawem, nabywania, posiadania, zarzdzania dobrami doczesnymi i dysponowania nimi. Cokolwiek jednak otrzymuj ze wzgldu na stowarzyszenie, nabywaj dla stowarzyszenia.

Kan. 742 - Wyjcie i wydalenie czonka, nie wczonego jeszcze definitywnie, jest regulowane przepisami konstytucji kadego stowarzyszenia.

Kan. 743 - Indult odejcia ze stowarzyszenia, powodujcy wyganicie praw i obowizkw wypywajcych ze zczenia przy zachowaniu przepisu kan. 693, moe czonek definitywnie zczony uzyska od najwyszego przeoonego, za zgod jego rady, chyba e konstytucje rezerwuj t spraw Stolicy Apostolskiej.

Kan. 744 - l. Najwyszemu rwnie przeoonemu, za zgod jego rady, jest zastrzeone udzielenie zezwolenia czonkowi definitywnie wczonemu na przejcie do innego stowarzyszenia ycia apostolskiego, poczone z tymczasowym zawieszeniem praw i obowizkw wasnego stowarzyszenia, z zachowaniem jednak prawa powrotu przed definitywnym wczeniem do nowego stowarzyszenia. 2. Na przejcie do instytutu ycia konsekrowanego lub z takiego instytutu do stowarzyszenia ycia apostolskiego wymagane jest zezwolenie Stolicy witej, ktrej polecenia naley zachowa.

Kan. 745 - Najwyszy przeoony za zgod swojej rady moe udzieli czonkowi definitywnie wczonemu indultu przebywania poza stowarzyszeniem, ale nie ponad trzy lata, po zawieszeniu praw i obowizkw, ktre nie dadz si pogodzi z jego now sytuacj.

Pozostaje on jednak pod opiek swoich przeoonych. Gdy chodzi o duchownego, potrzebna jest ponadto zgoda ordynariusza miejsca, na ktrym winien przebywa; pozostaje on pod jego trosk i jest od niego zaleny.

Kan. 746 - Przy wydalaniu czonka definitywnie wczonego naley zachowa przepisy kan. 694-704, z odpowiednimi modyfikacjami.

Ksiga III NAUCZYCIELSKIE ZADANIE KOCIOA

Kan. 747 - 1. Koci, ktremu Chrystus Pan powierzy depozyt wiary, aby z asystencj Ducha witego strzeg wicie prawdy objawionej, wnikliwie bada, wiernie gosi i wykada, ma obowizek i wrodzone prawo przepowiadania Ewangelii wszystkim narodom, niezalenie od jakiejkolwiek ludzkiej wadzy, take z zastosowaniem waciwych sobie rodkw spoecznego przekazu.

2. Kocioowi przysuguje prawo goszenia zawsze i wszdzie zasad moralnych rwnie w odniesieniu do porzdku spoecznego, oraz wypowiadania oceny o wszystkich sprawach ludzkich, na ile wymagaj tego fundamentalne prawa osoby ludzkiej i zbawienie czowieka.

Kan. 748 - 1. Wszyscy ludzie obowizani s szuka prawdy dotyczcej Boga i Jego Kocioa, a poznane maj obowizek i prawo z mocy prawa Boego przyj i zachowywa.

 2. Ludzie nie mog by przez nikogo zmuszani do przyjcia wiary katolickiej wbrew wasnemu sumieniu.

Kan. 749 - 1. Nieomylnoci w nauczaniu, na mocy swego urzdu, cieszy si Biskup Rzymski, kiedy jako najwyszy Pasterz i Nauczyciel wszystkich wiernych, ktrego zadaniem jest utwierdza braci w wierze, w sposb definitywny gosi obowizujc nauk w sprawach wiary i obyczajw.

2. Nieomylnoci w nauczaniu cieszy si rwnie Kolegium Biskupw, kiedy biskupi wypeniaj urzd nauczycielski zebrani na soborze powszechnym, gdy jako nauczyciele i sdziowie wiary i moralnoci ogaszaj w sposb definitywny caemu Kocioowi nauk ktr naley wyznawa w sprawach wiary i obyczajw; albo kiedy rozproszeni po wiecie, zachowujc wze wsplnoty midzy sob i z nastpc Piotra, nauczajc razem z tyme Biskupem Rzymskim autentycznie w sprawach wiary i moralnoci, wyraaj jednomylno, e co naley przyj jako definitywnie obowizujce.

3. Tylko wtedy naley uzna jak nauk za nieomylnie okrelon, gdy to zostao wyranie stwierdzone.

Kan. 750 - Wiar bosk i katolick naley wierzy w to wszystko co jest zawarte w sowie Boym, pisanym lub przekazanym, a wic w jednym depozycie wiary powierzonym Kocioowi i co rwnoczenie jako przez Boga objawione podaje do wierzenia Nauczycielski Urzd Kocioa, czy to w uroczystym orzeczeniu, czy te w zwyczajnym i powszechnym nauczaniu; co mianowicie ujawnia si we wsplnym uznaniu wiernych pod kierownictwem witego Urzdu Nauczycielskiego. Wszyscy wic obowizani s unika doktryn temu przeciwnych.

Kan. 751 - Herezj nazywa si uporczywe, po przyjciu chrztu, zaprzeczanie jakiej prawdzie, w ktr naley wierzy wiar bosk i katolick, albo uporczywe powtpiewanie o niej ; apostazj cakowite porzucenie wiary chrzecijaskiej, schizm - odmowa

uznania zwierzchnictwa Biskupa Rzymskiego lub utrzymywania wsplnoty z czonkami Kocioa, uznajcymi to zwierzchnictwo.

Kan. 752 - Wprawdzie nie akt wiary, niemniej jednak religijne posuszestwo rozumu i woli naley okazywa nauce, ktr gosi Papie lub Kolegium Biskupw w sprawach wiary i obyczajw, gdy sprawuj autentyczne nauczanie, chocia nie zamierzaj przedstawi jej w sposb definitywny. Std wierni powinni stara si unika wszystkiego, co si z t nauk nie zgadza.

Kan. 753 - Chocia biskupi, pozostajcy we wsplnocie z gow Kolegium i czonkami, czy to pojedynczy, czy te zebrani na Konferencjach Episkopatu lub na synodach partykularnych nie posiadaj nieomylnoci w nauczaniu, s jednak w odniesieniu do wiernych powierzonych ich trosce autentycznymi nauczycielami i mistrzami wiary. Temu autentycznemu przepowiadaniu swoich biskupw wierni obowizani s okaza religijne posuszestwo.

Kan. 754 - Wszyscy wierni maj obowizek zachowywa konstytucje i dekrety, ktre prawowita wadza kocielna wydaje w celu przedstawienia nauki i napitnowania bdnych opinii. Odnosi si to w sposb szczeglny do aktw wydawanych przez Biskupa Rzymskiego lub Kolegium Biskupw.

Kan. 755 - 1. Do caego Kolegium Biskupiego i Stolicy Apostolskiej naley przede wszystkim popieranie ruchu ekumenicznego i kierowanie nim wrd katolikw. Jego celem jest przywrcenie jednoci wrd wszystkich chrzecijan, do czego zobowizany jest Koci wol Chrystusa.

2. Rwnie biskupi oraz, zgodnie z prawem, Konferencje Episkopatu, maj popiera t jedno i stosownie do rnych potrzeb i poytku wydawa praktyczne normy, przy uwzgldnieniu przepisw wydanych w tej sprawie przez najwysz wadz kocieln.

Tytu I POSUGA SOWA BOEGO

Kan. 756 - 1. W odniesieniu do caego Kocioa, zadanie goszenia Ewangelii zostao powierzone gwnie Biskupowi Rzymskiemu i Kolegium Biskupw.

2. W odniesieniu do powierzonego sobie Kocioa partykularnego zadanie to sprawuj poszczeglni biskupi, ktrzy te s w nim kierownikami caej posugi sowa. Czasem niektrzy biskupi wsplnie peni to zadanie w odniesieniu do kilku rwnoczenie Kociow, zgodnie z prawem. Kan. 757 - Do wasnych zada prezbiterw, ktrzy s wsppracownikami biskupw, naley goszenie Ewangelii Boej. Ten obowizek spoczywa zwaszcza na proboszczach oraz innych duszpasterzach, w stosunku do powierzonego im ludu. Jest rwnie rzecz diakonw uczestniczy w posudze sowa, we wsplnocie z biskupem i jego prezbiterium.

Kan. 758 - Czonkowie instytutw ycia konsekrowanego, na mocy wasnego powicenia si Bogu, w sposb szczeglny daj wiadectwo Ewangelii i s w odpowiedni sposb powoywani przez biskupa do wiadczenia pomocy w goszeniu Ewangelii.

Kan. 759 - Wierni wieccy na mocy chrztu i bierzmowania s wiadkami ewangelicznego ordzia przez sowo i przykad ycia chrzecijaskiego. Mog by te powoywani na wsppracownikw biskupa i prezbiterw w wykonywaniu posugi sowa.

Kan. 760 - W posudze sowa, ktra winna si opiera na Pimie witym, Tradycji, liturgii, Nauczycielskim Urzdzie i yciu Kocioa, naley przedstawia w caoci i wiernie tajemnic Chrystusa.

Kan. 761 - Do goszenia nauki chrzecijaskiej naley stosowa rne dostpne rodki, zwaszcza przepowiadanie i nauczanie katechetyczne, ktre zajmuj zawsze naczelne miejsce; nastpnie przedstawianie nauki w szkoach, w akademiach, na konferencjach i rnego rodzaju zebraniach; upowszechnianie jej przez publiczne deklaracje dokonywanie przez kompetentn wadz z okazji pewnych wydarze nadto przez sowo drukowane oraz inne rodki spoecznego przekazu.

Rozdzia I PRZEPOWIADANIE SOWA BOEGO

Kan. 762 - Poniewa Lud Boy jednoczy si przede wszystkim przez sowo Boga ywego, ktrego z ca susznoci mona si domaga z ust kapaskich, std wici szafarze winni bardzo ceni posug przepowiadania, poniewa ich podstawowym obowizkiem jest goszenie wszystkim Ewangelii Boej.

Kan. 763 - Biskupi maj prawo przepowiada wszdzie sowo Boe, rwnie w kocioach i kaplicach instytutw zakonnych na prawie papieskim, chyba e miejscowy biskup w poszczeglnych przypadkach wyranie tego odmwi.

Kan. 764 - Z zachowaniem przepisu kan. 765, prezbiterzy i diakoni posiadaj wszdzie wadz przepowiadania, za domyln przynajmniej zgod rektora kocioa, chyba e ta wadza zostaa ograniczona lub odwoana przez kompetentnego ordynariusza, albo na podstawie prawa partykularnego jest wymagane wyrane zezwolenie.

Kan. 765 - Do przepowiadania zakonnikom w ich kocioach lub kaplicach wymagana jest zgoda przeoonego, kompetentnego zgodnie przepisami konstytucji.

Kan. 766 - wieckich mona dopuci do przepowiadania w kociele lub kaplicy, jeli w okrelonych okolicznociach domaga si tego konieczno albo gdy to w szczeglnych wypadkach zaleca poytek, zgodnie z przepisami wydanymi przez Konferencj Episkopatu i z zachowaniem przepisu kan. 767, 1.

Kan. 767 - 1. Wrd rnych form przepowiadania szczeglne miejsce zajmuje homilia. Stanowi ona cz samej liturgii i jest zarezerwowana kapanowi lub diakonowi. W cigu roku liturgicznego naley wykada w niej na podstawie witych tekstw tajemnice wiary oraz zasady ycia chrzecijaskiego.

2. We wszystkich Mszach w. w niedziele i wita nakazane, odprawianych z udziaem wiernych, homilia jest obowizkowa i nie wolno jej opuszcza bez powanej przyczyny.

3. Gdy jest odpowiednia liczba wiernych, bardzo zaleca si homili take w Mszach w. odprawianych w cigu tygodnia, zwaszcza w okresie adwentu i wielkiego postu, albo z racji jakiego wita lub wydarzenia aobnego.

4. Do proboszcza lub rektora kocioa naley czuwa, by te przepisy byy wiernie przestrzegane.

Kan. 768 - 1. Gosiciele sowa Boego powinni przedstawia wiernym przede wszystkim to, w co naley wierzy i co trzeba czyni dla chway Boej i zbawienia ludzi.

2. Niech take przekazuj wiernym nauk, jak Urzd Nauczycielski Kocioa gosi o godnoci i wolnoci osoby ludzkiej, o jednoci i trwaoci rodziny oraz o jej zadaniach, o obowizkach ludzi yjcych w spoeczestwie, jak rwnie o ukadaniu spraw doczesnych zgodnie z porzdkiem ustanowionym przez Boga.

Kan. 769 - Nauk chrzescijansk naley wykada w sposb dostosowany do poziomu suchaczy, z uwzgldnieniem potrzeb czasu.

Kan. 770 - Proboszczowie zgodnie z zarzdzeniem biskupa diecezjalnego powinni w pewnych okresach organizowa to przepowiadanie, ktre nazywa si rekolekcjami i witymi misjami, lub inne formy przepowiadania dostosowane do miejscowych potrzeb.

Kan. 771 - 1. Duszpasterze, zwaszcza biskupi i proboszczowie, powinni troszczy si, aby byo goszone sowo Boe rwnie tym, ktrzy ze wzgldu na warunki ycia nie mog dostatecznie korzysta z oglnej i zwyczajnej opieki pasterskiej albo s jej cakowicie pozbawieni.

2. Maj te zadba o to, by ewangeliczne ordzie docierao do niewierzcych mieszkajcych na danym terytorium, poniewa rwnie ich, tak samo jak wiernych, trzeba obj duszpasterstwem.

Kan. 772 - 1. W wykonywaniu przepowiadania wszyscy powinni ponadto zachowa normy wydane w tej sprawie przez biskupa diecezjalnego.

2. Gdy idzie o przekazywanie nauki chrzecijaskiej przez radio lub telewizj, naley zachowa przepisy wydane przez Konferencj Episkopatu.

Rozdzia II

NAUCZANIE KATECHETYCZNE

Kan. 773 - Wasnym i powanym obowizkiem, zwaszcza duszpasterzy, jest troska o katechizacj ludu chrzecijaskiego, aeby wiara wiernych przez przyjmowanie nauki i dowiadczenie ycia chrzecijaskiego stawaa si ywa, wyrana i czynna.

Kan. 774 - 1. Troska o katechez, pod kierownictwem prawowitej wadzy kocielnej, naley do wszystkich czonkw Kocioa, w czci kademu waciwej.

2. Rodzice przed innymi maj obowizek sowem i przykadem formowa dzieci w wierze i praktyce ycia chrzecijaskiego. Podobny obowizek spoczywa na tych, ktrzy zastpuj rodzicw oraz na chrzestnych.

Kan. 775 - 1. Przy zachowaniu przepisw wydanych przez Stolic Apostolsk, zadaniem biskupa diecezjalnego jest wydawanie norm odnonie do katechezy i troska o dostarczenie odpowiednich pomocy katechetycznych, w razie potrzeby rwnie przygotowanie katechizmu, a take popieranie i koordynacja poczyna katechetycznych.

2. Jeli si to wyda poyteczne, Konferencja Episkopatu zatroszczy si o wydanie katechizmw dla wasnego terytorium, uprzedniej aprobacie Stolicy Apostolskiej.

3. Przy Konferencji Episkopatu mona powoa urzd katechetyczny, ktrego gwnym zadaniem byoby wiadczenie pomocy poszczeglnym diecezjom w sprawach katechezy.

Kan. 776 - Z racji swej funkcji, proboszcz obowizany jest troszczy si o nauczanie katechetyczne dorosych, modziey i dzieci. Dla osignicia tego celu powinien skorzysta ze wsppracy duchownych przydzielonych do parafii, czonkw instytutw ycia konsekrowanego oraz stowarzysze ycia apostolskiego, uwzgldniajc charakter kadego instytutu, jak rwnie wiernych wieckich, gwnie katechetw. Wszyscy wymienieni, jeli tylko nie podlegaj prawnej przeszkodzie, powinni chtnie spieszy z pomoc. Do proboszcza naley popiera i umacnia zadanie rodzicw w zakresie katechezy rodzinnej, o czym w kan. 774, 2. Kan. 777 - Uwzgldniajc normy wydane przez biskupa diecezjalnego, proboszcz ma w szczeglny sposb troszczy si: 1 eby bya prowadzona uczestnictwa w sakramentach; katecheza przygotowujca do

2 aby dzieci, przez nauczanie katechetyczne trwajce odpowiedni okres czasu, waciwie zostay przygotowane do pierwszego przyjcia sakramentw pokuty i Najwitszej Eucharystii oraz do sakramentu bierzmowania; 3 by dzieci, po przyjciu pierwszej Komunii witej, byy w dalszym cigu przez formacj katechetyczn szczegowiej i w sposb bardziej pogbiony ksztatowane; 4 aeby katechizowa take upoledzonych umysowo, na ile pozwala na to ich stan; fizycznie i

5 aeby przez zastosowanie rnych form i poczyna umacnia, owieca i potgowa wiar modziey i dorosych.

Kan. 778 - Przeoeni zakonw i stowarzysze ycia apostolskiego winni zatroszczy si o to, aeby w ich kocioach, szkoach lub w innych zakadach, w jakikolwiek sposb im powierzonych, pilnie prowadzono katechizacj.

Kan. 779 - Nauczanie katechetyczne winno by prowadzone z zastosowaniem wszelkich rodkw, pomocy dydaktycznych oraz rodkw spoecznego przekazu, ktre wydaj si bardziej skuteczne do tego, by wierni, w sposb dostosowany do ich charakteru, moliwoci, wieku oraz warunkw ycia, mogli gbiej pozna nauk katolick i lepiej wedug niej ukada ycie.

Kan. 780 - Ordynariusze miejsca winni troszczy si o odpowiednie przygotowanie katechetw do waciwego wypeniania

ich zadania, a wic by ich ksztacenie miao charakter stay, aby mogli pozna w wystarczajcym zakresie nauk katolick oraz przyswoi sobie teoretycznie i praktycznie zasady dyscyplin pedagogicznych.

Tytu II MISYJNA DZIAALNOSC KOCIOA

Kan. 781 - Poniewa cay Koci jest ze swej natury misyjny, a dzieo ewangelizacji winno by uznane za fundamentalny obowizek Ludu Boego, std wszyscy wierni, wiadomi swojej odpowiedzialnoci, winni wnosi swj udzia w dzieo misyjne.

Kan. 782 - 1. Najwysze kierownictwo oraz koordynacja poczyna i dziaa, zwizanych z dzieem misyjnym i wspprac misjonarsk, naley do Biskupa Rzymskiego oraz Kolegium Biskupw.

2. Poszczeglni biskupi, stanowicy rkojmi Kocioa powszechnego oraz wszystkich Kociow, winni okazywa szczegln trosk o dzieo misyjne, zwaszcza poprzez poczynania misyjne, podejmowane, rozwijane i podtrzymywane we wasnym Kociele partykularnym.

Kan. 783 - Poniewa czonkowie instytutw ycia konsekrowanego na mocy samej konsekracji powicaj si na sub Kocioowi, powinni w sposb waciwy ich instytutowi mie szczeglny udzia w dziaalnoci misyjnej.

Kan. 784 - Misjonarze, a wic ci, ktrzy s posyani przez kompetentn wadz kocieln do podejmowania dziea misyjnego,

mog by dobierani z terenw misyjnych lub spoza nich, spord kleru diecezjalnego lub czonkw instytutw ycia konsekrowanego, albo stowarzysze ycia apostolskiego, albo spord wieckich.

Kan. 785 - 1. Do realizacji dziea misyjnego powinni by angaowani katechici, a wic wierni wieccy odpowiednio przygotowani i wyrniajcy si yciem chrzecijaskim. Pod kierownictwem misjonarza zajmuj si oni przekazywaniem nauki ewangelicznej, organizowaniem ycia liturgicznego i prowadzeniem akcji charytatywnej.

2. Katechici winni otrzyma formacj w przeznaczonych do tego szkoach, a gdy takich nie ma, pod kierunkiem misjonarzy.

Kan. 786 - Dziaalno misyjna we waciwym tego sowa znaczeniu, dziki ktrej zaszczepia si Koci w narodach i wsplnotach, w ktrych jeszcze si nie zakorzeni, jest prowadzona przez Koci, zwaszcza poprzez wysyanie zwiastunw Ewangelii, dopki nowe Kocioy nie zostan w peni ukonstytuowane, a wic wyposaone we wasne siy i wystarczajce pomoce, dziki czemu bd mogy same prowadzi dzieo ewangelizacji.

Kan. 787 - 1. Misjonarze przez wiadectwo ycia i sowa powinni nawiza dialog z niewierzcymi w Chrystusa, aeby w sposb przystosowany do ich mentalnoci i kultury, otworzy im drogi, na ktrych mogliby pozna ordzie ewangeliczne.

2. Maj take zatroszczy si o to, aeby ci, ktrych uznaj za przygotowanych do przyjcia ordzia ewangelicznego, pouczy o prawdach wiary, tak aby, gdy o to poprosz w sposb wolny, zostali dopuszczeni do przyjcia chrztu.

Kan. 788 - 1. Ci, ktrzy wyrazili wol przyjcia wiary w Chrystusa, po odbyciu prekatechumenatu, winni by dopuszczeni do katechumenatu z zastosowaniem obrzdw liturgicznych, a ich nazwiska maj by wpisane do specjalnej ksigi.

 2. Katechumeni, przez nauk ycia chrzecijaskiego i praktyk, winni by odpowiednio wprowadzeni w tajemnic zbawienia oraz w ycie przepojone wiar, a take w liturgi, umiowanie Ludu Boego i apostolstwo.

3. Jest rzecz Konferencji Episkopatu wyda postanowienia, regulujce odbywanie katechumenatu i okrelajce obowizki oraz uprawnienia katechumenw.

Kan. 789 - Przez odpowiedni formacj naley neofitw doprowadzi do peniejszego poznania prawdy ewangelicznej i waciwego wypeniania obowizkw podjtych na chrzcie. Maj by przepajani szczer mioci do Chrystusa i Jego Kocioa.

Kan. 790 - 1. Do biskupa diecezjalnego na terytoriach misyjnych naley: 1 inicjowa, kierowa i koordynowa wszystkie poczynania i dziea misyjne; 2 czuwa nad tym, by zostay zawarte odpowiednie umowy z przeoonymi instytutw, oddajcych si pracy misyjnej oraz eby stosunki z nimi wychodziy na korzy misji.

2. Przepisy, o ktrych w 1, n. 1, wydane przez biskupa diecezjalnego obowizuj wszystkich misjonarzy, take zakonnikw oraz ich pomocnikw, przebywajcych na danym terytorium.

Kan. 791 - W poszczeglnych diecezjach dla umacniania wsppracy misyjnej : 1 naley popiera powoania misyjne;

2 trzeba wyznaczy kapana dla skutecznego popierania poczyna misyjnych, zwaszcza Papieskich Dzie Misyjnych; 3 winien by organizowany doroczny dzie misyjny; 4 trzeba kadego roku przekaza odpowiedni ofiar na rzecz misji za porednictwem Stolicy witej.

Kan. 792 - Konferencje Episkopatu powinny inicjowa i popiera poczynania, dziki ktrym osoby, przybywajce z terenw misyjnych dla podjcia pracy lub odbycia studiw, doznaway braterskiego przyjcia i wsparcia.

Tytu IlI WYCHOWANIE KATOLICKIE

Kan. 793 - 1. Rodzice oraz ci, ktrzy ich zastpuj, maj obowizek i zarazem prawo wychowania potomstwa. Rodzice katoliccy maj ponadto obowizek i prawo dobrania takich rodkw i instytucji, przy pomocy ktrych, uwzgldniajc miejscowe warunki, mogliby lepiej zadba o katolickie wychowanie swoich dzieci.

2. Rodzice maj rwnie prawo otrzymania od pastwa pomocy potrzebnych do katolickiego wychowania dzieci.

Kan. 794 - 1. Z szczeglnej racji prawo i obowizek wychowania naley do Kocioa, ktremu zostaa zlecona przez Boga misja niesienia ludziom pomocy, aby mogli osign peni ycia chrzecijaskiego.

aeby

2. Do duszpasterzy naley obowizek czyni wszystko,

wszyscy wierni mogli otrzyma katolickie wychowanie.

Kan. 795 - Poniewa prawdziwe wychowanie powinno obj pen formacj osoby ludzkiej, zarwno w odniesieniu do celu ostatecznego, jak i w odniesieniu do dobra wsplnego spoecznoci, dlatego dzieci i modzie tak winny by wychowywane, aeby harmonijnie mogy rozwija swoje przymioty fizyczne, moralne oraz intelektualne, zdobywa coraz doskonalszy zmys odpowiedzialnoci, waciwie korzysta z wolnoci i przygotowywa si do czynnego udziau w yciu spoecznym.

Rozdzia I SZKOY

Kan. 796 - 1. Wrd rodkw wychowania wierni powinni bardzo ceni szkoy, ktre s dla rodzicw gwn pomoc w wypenianiu obowizku wychowania.

2. Rodzice maj cile wsppracowa z nauczycielami, ktrym powierzaj nauczanie swoich dzieci. Rwnie nauczyciele w wypenianiu swojego obowizku powinni cile wsppracowa z rodzicami, ktrych te winni pilnie wysuchiwa; naley organizowa i docenia zrzeszenia lub zebrania rodzicw.

Kan. 797 - W wyborze szkoy rodzice powinni mie prawdziw wolno. Std wierni maj zabiega o to, aeby spoeczno wiecka uznaa t wolno rodzicw i zachowujc wymogi sprawiedliwoci rozdzielczej wyposaya j w odpowiednie subsydia.

Kan. 798 - Rodzice powinni kierowa swoje dzieci do szk zapewniajcych katolickie wychowanie. Jeli nie mog tego uczyni, maj obowizek sami zatroszczy si o to, by dzieci poza szko otrzymay nalene wychowanie katolickie.

Kan. 799 - Wierni maj zabiega o to, aeby ustawy pastwowe dotyczce ksztacenia modziey zapewniay jej take w szkole wychowanie religijne i moralne, zgodne z sumieniem rodzicw.

Kan. 800 - 1. Kocioowi przysuguje prawo zakadania szk jakiejkolwiek specjalnoci, rodzaju i stopnia, a take kierowania nimi.

2. Wierni powinni popiera szkoy katolickie, wiadczc w miar moliwoci pomoc, gdy idzie o ich zakadanie i utrzymanie.

Kan. 801 - Instytuty zakonne, ktrych waciwym zadaniem jest wychowanie, pozostajc wierne swojej misji, niech staraj si podejmowa katolickie wychowanie rwnie poprzez wasne szkoy, zakadane za zgod biskupa diecezjalnego.

Kan. 802 - 1. Jeli nie ma szk, w ktrych wychowanie jest przepojone chrzecijaskim duchem, jest rzecz biskupa diecezjalnego zatroszczy si o to, aby takie szkoy powstay.

2. Jeli jest to wskazane, biskup diecezjalny winien zatroszczy si take o zakadanie szk zawodowych i technicznych oraz innych, wymaganych specjalnymi potrzebami. Kan. 803 - 1. Szko wtedy uwaa si za katolick, gdy jest kierowana przez kompetentn wadz kocieln albo kocieln osob prawn publiczn, albo za katolick zostaa uznana przez wadz kocieln dokumentem na pimie.

2. W szkole katolickiej nauczanie i wychowanie powinny si opiera na zasadach chrzecijaskiej doktryny. Wykadowcy maj si odznacza zdrow nauk i prawoci ycia.

 3. adna szkoa, chociaby w rzeczywistoci bya katolicka, nie moe nosi nazwy szkoa katolicka bez zgody kompetentnej wadzy kocielnej.

Kan. 804 - 1. Wadzy kocielnej podlega katolickie nauczanie i wychowanie religijne przekazywane w jakichkolwiek szkoach, albo przy pomocy rnych rodkw spoecznego przekazu. Jest rzecz Konferencji Episkopatu wyda w tej sprawie oglne normy, a do biskupa diecezjalnego naley kierowanie t dziedzin i czuwanie nad ni.

2. Ordynariusz miejsca powinien zatroszczy si o to, aeby osoby wyznaczone do nauczania religii take w szkoach niekatolickich, odznaczay si zdrow nauk, wiadectwem ycia chrzecijaskiego i umiejtnoci pedagogiczn.

Kan. 805 - W odniesieniu do wasnej diecezji ordynariusz miejsca ma prawo mianowania lub zatwierdzania nauczycieli religii oraz usuwania lub dania usunicia, ilekro wymaga tego dobro religii lub obyczajw.

Kan. 806 - 1. Biskupowi diecezjalnemu przysuguje prawo czuwania nad szkoami katolickimi pooonymi na jego terytorium oraz wizytowania ich, nawet wtedy, gdy zostay zaoone lub s kierowane przez czonkw instytutw zakonnych. Moe on rwnie wydawa przepisy dotyczce oglnej struktury szk katolickich. Tego rodzaju przepisy wi take szkoy kierowane przez zakonnikw, z zachowaniem wszake ich autonomii w zakresie wewntrznego zarzdu tych szk.

2. Kierownicy szk katolickich winni zabiega, pod nadzorem miejscowego ordynariusza, by wyksztacenie przekazywane w tych szkoach byo przynajmniej na tym samym poziomie, co w innych tego rodzaju szkoach danego kraju.

Rozdzia II UNIWERSYTETY KATOLICKIE ORAZ INNE INSTYTUTY WYSZYCH STUDIW

Kan. 807 - Koci ma prawo zakadania uniwersytetw i kierowania nimi. Przyczyniaj si one do pogbienia kultury ludzi i peniejszego rozwoju osoby ludzkiej, a take do wypenienia posugi nauczania w Kociele.

Kan. 808 - aden uniwersytet, chocia rzeczywicie katolicki, nie moe uywa nazwy uniwersytet katolicki, bez zgody kompetentnej wadzy kocielnej.

Kan. 809 - Gdy to jest moliwe i wskazane, Konferencje Episkopatu powinny zatroszczy si o to, aeby na podlegym im terytorium dziaay waciwie rozmieszczone uniwersytety lub przynajmniej wydziay, w ktrych byyby kultywowane i wykadane z zachowaniem ich naukowej autonomii rne dyscypliny, przy uwzgldnieniu doktryny katolickiej.

Kan. 810 - 1. Wadza kompetentna, zgodnie z postanowieniami statutw, ma obowizek zatroszczy si o to, aeby nauczycielami uniwersytetw katolickich mianowa osoby, ktre obok odpowiednich kwalifikacji naukowych i pedagogicznych, odznaczaj si rwnie nieskazitelnoci doktryny i dobrymi obyczajami. Gdy za braknie tych wymogw, powinni by usunici ze stanowiska, z zachowaniem sposobu okrelonego w statutach.

2. Konferencje Episkopatu oraz zainteresowani biskupi diecezjalni maj obowizek i prawo czuwa nad tym, by na katolickich uniwersytetach wiernie byy przestrzegane zasady doktryny katolickiej.

Kan. 811 - 1. Kompetentna wadza kocielna powinna zatroszczy si o to, by na katolickich uniwersytetach zosta

utworzony wydzia teologiczny albo instytut lub przynajmniej katedra teologii, prowadzca wykady take dla studentw wieckich.

2. Na prowadzone

kadym

uniwersytecie

katolickim

winny

by

wykady, uwzgldniajce gwnie te kwestie teologiczne, ktre maj zwizek z przedmiotami wykadanymi na jego wydziaach.

Kan. 812 - We wszystkich wyszych instytutach nauczyciele przedmiotw teologicznych musz mie zlecenie kompetentnej wadzy kocielnej.

Kan. 813 - Biskup diecezjalny powinien otoczy studentw szczegln trosk duszpastersk, nawet erygujc dla nich parafi albo przynajmniej wyznaczajc do tego na sposb stay niektrych kapanw. Winien rwnie zatroszczy si o to, eby na uniwersytetach, take niekatolickich, powstay katolickie orodki uniwersyteckie, wiadczce modziey pomoc, zwaszcza duchow.

Kan. 814 - Przepisy dotyczce uniwersytetw maj zastosowanie w taki sam sposb do innych instytutw studiw wyszych. Rozdzia III UNIWERSYTETY I FAKULTETY KOCIELNE

Kan. 815 - Z tytuu swojego zadania goszenia prawdy objawionej Koci ma prawo do wasnych uniwersytetw i wydziaw kocielnych, dla kultywowania w nich dyscyplin kocielnych lub z nimi zwizanych, a take ksztacenia w nich studentw w sposb naukowy.

Kan. 816 - 1. Uniwersytety i wydziay kocielne mog by tworzone tylko na mocy erekcji dokonanej przez Stolic Apostolsk lub uzyskanego od niej zatwierdzenia. Jej rwnie przysuguje najwysze kierownictwo tyche instytucji.

2. Kady uniwersytet i wydzia kocielny musi posiada wasne statuty i program studiw, zatwierdzone przez Stolic Apostolsk.

Kan. 817 - Stopnie akademickie, posiadajce skutki kanoniczne w Kociele, moe nadawa tylko uniwersytet lub wydzia, ktry zosta erygowany albo zatwierdzony przez Stolic Apostolsk.

Kan. 818 - Przepisy zawarte w kan. 810, 812 i 813, dotyczce uniwersytetw katolickich, maj zastosowanie take do uniwersytetw i fakultetw kocielnych.

Kan. 819 - Na ile wymaga tego dobro diecezji lub instytutu zakonnego, a nawet Kocioa powszechnego, biskupi diecezjalni albo kompetentni przeoeni instytutw zakonnych powinni posya na uniwersytety modych duchownych i zakonnikw, odznaczajcych si charakterem, cnot i uzdolnieniami.

Kan. 820 - Przeoeni i profesorowie uniwersytetw i fakultetw kocielnych powinni zatroszczy si o to, aeby poszczeglne wydziay uniwersytetu wiadczyy sobie wzajemn pomoc, na ile zezwala na to przedmiot, oraz eby midzy wasnym uniwersytetem lub widziaem i innymi uniwersytetami i wydziaami, nawet niekocielnymi, istniaa wzajemna wsppraca, przez ktr, podejmujc wsplne dziaanie, poprzez spotkania, skoordynowane badania naukowe czy inne rodki, zmierzaoby si do wikszego postpu wiedzy.

Kan. 821 - Konferencja Episkopatu oraz biskup diecezjalny maj zatroszczy si o to, aeby tam, gdzie to moliwe, zakada

wysze instytuty wiedzy religijnej, w ktrych mianowicie wykadanoby dyscypliny teologiczne oraz inne zwizane z kultur chrzecijask.

Tytu IV RODKI SPOECZNEGO PRZEKAZU, W Szczeglnoci KSIKI

Kan. 822 - 1. W wypenianiu swojej funkcji, pasterze Kocioa, korzystajc z prawa przysugujcego Kocioowi, powinni posugiwa si rodkami spoecznego przekazu.

2. Pasterze ci maj poucza wiernych, e spoczywa na nich obowizek podejmowania wsppracy zmierzajcej do tego, by uycie rodkw spoecznego przekazu przepoi duchem ludzkim i chrzecijaskim. 3. Wszyscy wierni, w szczeglnoci za ci, ktrzy maj jaki udzia w organizowaniu lub uyciu rodkw spoecznego przekazu, powinni si stara wiadczy pomoc pasterskiej dziaalnoci, tak eby Koci mg take poprzez te rodki skutecznie wypenia swoj misj.

Kan. 823 - 1. Dla zachowania nieskazitelnoci wiary i obyczajw, pasterze Kocioa posiadaj prawo i s zobowizani czuwa, by wiara i obyczaje wiernych nie doznay uszczerbku przez sowo pisane lub uycie rodkw spoecznego przekazu. Przysuguje im rwnie prawo domagania si, aby przedkadano do wczeniejszej oceny to, co ma by wydane przez wiernych na pimie, a dotyczy wiary lub obyczajw, a take odrzucania pism przynoszcych szkod prawdziwej wierze lub dobrym obyczajom.

2. Obowizek i prawo, o ktrych w 1, nale do biskupw, zarwno poszczeglnych, jak i zebranych na synodach lub Konferencjach Episkopatu w odniesieniu do wiernych powierzonych ich pieczy. Natomiast nale do najwyszej wadzy kocielnej - gdy idzie o cay Lud Boy.

Kan. 824 - 1. Jeli inaczej nie postanawia si, ordynariuszem miejsca, ktrego naley prosi o zezwolenie lub aprobat na wydanie ksiek wedug kanonw niniejszego tytuu, jest wasny ordynariusz miejscowy autora albo ordynariusz miejsca wydawania ksiek.

2. Cokolwiek w kanonach tego tytuu postanawia si o ksikach, naley stosowa take do wszelkiego rodzaju pism przeznaczonych do publicznego rozpowszechniania, chyba e co innego jest stwierdzone.

Kan. 825 - 1. Ksigi Pisma witego wolno wydawa tylko za aprobat Stolicy Apostolskiej lub Konferencji Episkopatu. Rwnie do wydania ich tumacze na jzyki narodowe wymagana jest aprobata tej samej wadzy oraz zaopatrzenie ich w konieczne i wystarczajce wyjanienia.

2. Tumaczenia Pisma witego, zaopatrzone w odpowiednie wyjanienia, katolicy mog za zezwoleniem Konferencji Episkopatu przygotowywa i wydawa wsplnie z brami odczonymi.

Kan. 826 - 1. Gdy idzie o ksigi liturgiczne, naley zachowa przepisy kan. 838.

2. Na ponowne wydanie ksig liturgicznych lub ich tumacze na jzyk narodowy, bd ich czci, konieczne jest potwierdzenie zgodnoci z wydaniem zatwierdzonym przez ordynariusza miejsca wydania.

3. Modlitewniki do publicznego lub prywatnego uytku wiernych mog by wydawane tylko za zezwoleniem ordynariusza miejsca.

Kan. 827 - 1. Katechizmy oraz inne pisma suce do katechizacji lub ich przekady wymagaj aprobaty ordynariusza miejsca, z zachowaniem przepisu kan. 775, 2.

2. Tylko te ksiki z zakresu Pisma witego, teologii, prawa kanonicznego, historii Kocioa oraz innych gazi wiedzy religijnej lub moralnej, ktre zostay wydane za aprobat kompetentnej wadzy kocielnej albo potem zostay przez ni zatwierdzone, mog by uywane jako podrczniki w szkoach podstawowych, rednich lub wyszych.

3. Zaleca si, aby ksiki zawierajce tre, o ktrej w 2, chocia nie s uywane jako podrczniki, jak rwnie pisma o treci szczeglnie dotyczcej religii lub dobrych obyczajw, zostay poddane osdowi ordynariusza miejsca.

4. W kocioach lub kaplicach nie mona wystawia, sprzedawa lub rozdawa ksiek czy innych pism, traktujcych o sprawach religii lub obyczajw, jeli nie zostay wydane za zezwoleniem kompetentnej wadzy kocielnej albo nie byy przez ni potem zaaprobowane.

Kan. 828 - Zbiory dekretw albo aktw, wydane przez jak wadz kocieln, mog by ponownie wydane tylko po uzyskaniu zgody teje wadzy i z zachowaniem warunkw przez ni przepisanych.

Kan. 829 - Aprobata jakiego dziea lub zezwolenie na jego wydanie dotyczy tekstu oryginalnego, nie za jego nowych wyda lub przekadw.

Kan. 830 - 1. Przy zachowaniu prawa kadego ordynariusza miejsca do powierzania oceny ksiek osobom przez niego

zatwierdzonym, Konferencja Episkopatu moe sporzdzi list cenzorw odznaczajcych si odpowiedni wiedz oraz zdrow nauk i roztropnoci, aby byli do dyspozycji kurii diecezjalnych, albo ustanowi komisj cenzorw, z ktr mogliby si konsultowa ordynariusze miejsca.

2. Odrzucajc wszelki wzgld na osob, cenzor w wypenianiu swojej funkcji winien mie na uwadze tylko nauk Kocioa o wierze i obyczajach, przedstawian przez Nauczycielski Urzd Kocioa.

3. Swoj opini cenzor winien wyda na pimie. Jeli jest przychylna, ordynariusz, zgodnie z wasnym roztropnym osdem, udziela zezwolenia na wydanie, zaznaczajc swoje nazwisko, dat i miejsce udzielonego zezwolenia ordynariusz odmowy. zezwolenia. W wypadku odmwienia przedstawia autorowi dziea powody

Kan. 831 - 1. W dziennikach, czasopismach lub periodykach, ktre wyranie atakuj religi lub dobre obyczaje, wierni mog co zamieszcza jedynie dla susznej i uzasadnionej przyczyny. Duchowni i czonkowie instytutw zakonnych mog to czyni jedynie za zgod ordynariusza miejsca.

2. Do Konferencji Episkopatu naley wydanie przepisw okrelajcych warunki, jakie winny by wypenione, aby duchowni oraz czonkowie instytutw zakonnych mogli bra udzia w programach radiowych lub telewizyjnych dotyczcych nauki katolickiej lub obyczajw.

Kan. 832 - Czonkowie instytutw zakonnych, aby mogli wydawa ksiki, traktujce o religii lub obyczajach, potrzebuj take zezwolenia swojego wyszego przeoonego, zgodnie z konstytucjami. Tytu V WYZNANIE WIARY

Kan. 833 - Do osobistego zoenia wyznania wiary wedug formuy zatwierdzonej przez Stolic Apostolsk s zobowizani: 1 przed przewodniczcym lub jego delegatem, wszyscy uczestnicy soboru powszechnego, synodu partykularnego, synodu biskupw oraz synodu diecezjalnego, biorcy w nich udzia z gosem decydujcym lub doradczym; przewodniczcy za - przed soborem lub synodem; 2 promowani do godnoci kardynalskiej, zgodnie z przepisami witego Kolegium; 3 przed delegatem Stolicy Apostolskiej, wszyscy promowani do biskupstwa, a take ci, ktrzy s zrwnani z biskupem diecezjalnym; 4 przed kolegium konsultorw administrator diecezji; 5 przed biskupem diecezjalnym lub jego delegatem: wikariusze generalni i wikariusze biskupi oraz wikariusze sdowi; 6 przed ordynariuszem miejsca lub jego delegatem: proboszczowie, rektor, wykadowcy teologii i filozofii w seminariach - przy podejmowaniu funkcji; promowani do diakonatu; 7 przed wielkim kanclerzem, a gdy takiego nie ma, przed ordynariuszem miejsca albo ich delegatami, rektor uniwersytetu kocielnego lub katolickiego - przy podejmowaniu funkcji; przed rektorem, ktry jest kapanem, lub przed ordynariuszem miejsca albo przed ich delegatami - wykadowcy dyscyplin dotyczcych wiary lub obyczajw, na jakichkolwiek uniwersytetach - przy podejmowaniu funkcji; 8 przeoeni w kleryckich instytutach zakonnych stowarzyszeniach ycia apostolskiego, zgodnie z konstytucjami. i

Ksiga IV

UWICAJCE ZADANIE KOCIOA

Kan. 834 - 1. Zadanie uwicania wypenia Koci w szczeglny sposb przez wit liturgi, ktra te jest sprawowaniem kapaskiego zadania Jezusa Chrystusa; w niej poprzez znaki widzialne ukazuje si i w sposb waciwy kademu dokonuje si uwicenie ludzi, a take przez mistyczne Ciao Jezusa Chrystusa, to znaczy Jego Gow i czonki, jest sprawowany cay publiczny kult Boy. 2. Tego rodzaju kult dokonuje si wtedy, gdy jest sprawowany w imieniu Kocioa przez osoby prawnie do tego wyznaczone i z zastosowaniem aktw zatwierdzonych przez wadz kocieln. Kan. 835 - 1. Zadanie uwicania wykonuj najpierw biskupi, ktrzy s arcykapanami, gwnymi szafarzami Boych tajemnic oraz moderatorami, promotorami i strami ycia liturgicznego w powierzonym sobie Kociele. 2. Wykonuj je rwnie prezbiterzy, ktrzy bdc take uczestnikami kapastwa Chrystusowego, jako jego szafarze pod wadz biskupa, s konsekrowani do sprawowania kultu Boego i uwicania ludu. 3. Diakoni maj udzia w sprawowaniu kultu Boego, zgodnie z przepisami prawa. 4. W zadaniu uwicania maj swj wasny udzia rwnie pozostali wierni, uczestniczc czynnie na swj sposb w naboestwach liturgicznych, zwaszcza w Eucharystii. W szczeglny sposb uczestnicz w tej posudze rodzice, prowadzc w duchu chrzecijaskim ycie maeskie i podejmujc chrzecijaskie wychowanie dzieci. Kan. 836 - Poniewa kult chrzecijaski, w ktrym realizuje si wsplne kapastwo, jest dzieem, ktre wypywa z wiary i na niej

si opiera, wici szafarze maj pilnie stara si j wzbudza oraz wyjania, zwaszcza przez posug sowa, ktra rodzi i karmi wiar. Kan. 837 - 1. Czynnoci liturgiczne nie s czynnociami prywatnymi, lecz czynnociami samego Kocioa, ktry jest sakramentem jednoci, mianowicie ludem witym zebranym i zorganizowanym pod przewodnictwem biskupw. Z tej racji nale one do caego Ciaa Kocioa, ktre te ukazuj i tworz; poszczeglnych za jego czonkw w rny sposb dotycz, zalenie od przyjtych wice, wykonywanych funkcji i aktualnego uczestnictwa. 2. Czynnoci liturgiczne, jeli zgodnie ze swoj natur wymagaj wsplnotowego sprawowania, gdzie jest to moliwe, maj by sprawowane z udziaem i czynnym uczestnictwem wiernych. Kan. 838 - 1. Kierowanie wit liturgi naley w sposb wyczny do wadzy kocielnej, ktr jest Stolica Apostolska oraz, zgodnie z prawem, biskup diecezjalny. 2. Do Stolicy Apostolskiej naley kierowanie liturgi w caym Kociele, wydawanie ksig liturgicznych i potwierdzanie ich przekadu na jzyki narodowe, a take czuwanie nad tym, by zarzdzenia liturgiczne byy wszdzie wiernie przestrzegane. 3. Do Konferencji Episkopatu naley przygotowywanie tumacze ksig liturgicznych na jzyki narodowe, po dokonaniu odpowiednich przystosowa w granicach okrelonych w samych ksigach liturgicznych oraz ich wydawanie, po sprawdzeniu przez Stolic wit. 4. Do biskupa diecezjalnego w Kociele mu powierzonym naley, w ramach przysugujcej mu kompetencji, wydawanie w sprawach liturgicznych norm, ktre obowizuj wszystkich. Kan. 839 - 1. Zadanie uwicania wypenia Koci take przy pomocy innych rodkw, czy to przez modlitwy, w ktrych prosi Boga o uwicenie wiernych w prawdzie, czy to przez dziea pokuty i mioci, ktre przyczyniaj si bardzo do zaszczepienia i umocnienia Krlestwa Chrystusa w duszach oraz do zbawienia wiata. 2. Ordynariusze miejsca powinni troszczy si, by modlitwy oraz pobone i wite wiczenia ludu chrzecijaskiego w peni odpowiaday przepisom Kocioa.

Cz I SAKRAMENTY

Kan. 840 - Sakramenty Nowego Testamentu, ustanowione przez Chrystusa i powierzone Kocioowi, jako czynnoci Chrystusa i Kocioa, s znakami oraz rodkami, poprzez ktre wyraa si i wzmacnia wiara, oddawany jest Bogu kult i dokonuje si uwicenie czowieka. Z tej to racji w najwyszym stopniu przyczyniaj si do wprowadzenia, umocnienia i zamanifestowania kocielnej wsplnoty. Dlatego w ich sprawowaniu wici szafarze oraz pozostali wierni winni okaza najwyszy szacunek i nalen pilno. Kan. 841 - Poniewa sakramenty s te same dla caego Kocioa i nale do depozytu wiary, tylko do najwyszej wadzy kocielnej naley zatwierdzanie lub okrelanie tego, co jest wymagane do ich wanoci. Take do teje lub innej kompetentnej wadzy, zgodnie z kan. 838, 3 i 4, naley okrelanie tego, co dotyczy godziwego ich sprawowania, udzielania i przyjmowania, jak rwnie obrzdu stosowanego przy ich sprawowaniu. Kan. 842 - 1. Nikt nie moe by wanie dopuszczony do innych sakramentw, dopki nie przyj chrztu. 2. Sakramenty chrztu, bierzmowania i Najwitszej Eucharystii tak cz si ze sob, e s wymagane do penego wtajemniczenia chrzecijaskiego. Kan. 843 - 1. wici szafarze nie mog odmwi sakramentw tym, ktrzy waciwie o nie prosz, s odpowiednio przygotowani i prawo nie wzbrania im ich przyjmowania. 2. Duszpasterze oraz inni wierni, w ramach wasnej funkcji kocielnej, maj obowizek troszczy si, aby ci, ktrzy prosz o sakramenty, byli do ich przyjcia przygotowani przez odpowiedni ewangelizacj i katechez, z uwzgldnieniem norm wydanych przez kompetentn wadz. Kan. 844 - 1. Katoliccy szafarze udzielaj godziwie sakramentw tylko wiernym katolikom, ktrzy te godziwie przyjmuj je tylko od katolickich szafarzy, z zachowaniem przepisw 2, 3 i 4 niniejszego kanonu, jak rwnie kan. 861, 2. 2. Ilekro domaga si tego konieczno lub zaleca prawdziwy poytek duchowy i jeli nie zachodzi niebezpieczestwo bdu lub indyferentyzmu, wolno wiernym, dla ktrych fizycznie lub moralnie jest niemoliwe udanie si do szafarza katolickiego, przyj sakramenty pokuty, Eucharystii i namaszczenia chorych od szafarzy niekatolickich tego Kocioa, w ktrym s wane wymienione sakramenty. 3. Szafarze katoliccy godziwie udzielaj sakramentw pokuty, Eucharystii i namaszczenia chorych czonkom Kociow wschodnich nie majcych penej wsplnoty z Kocioem katolickim, gdy sami o nie prosz i s odpowiednio przygotowani. Odnosi si to take do czonkw innych Kociow, ktre wedug oceny Stolicy Apostolskiej, gdy idzie o sakramenty, s w takiej samej sytuacji, a i wspomniane Kocioy wschodnie.

 4. Jeli istnieje niebezpieczestwo mierci albo przynagla inna powana konieczno, uznana przez biskupa diecezjalnego lub Konferencj Episkopatu, szafarze katoliccy mog godziwie udziela wymienionych sakramentw take pozostaym chrzecijanom, nie majcym penej wsplnoty z Kocioem katolickim, ktrzy nie mog si uda do szafarza swojej wsplnoty i sami o nie prosz, jeli odnonie do tych sakramentw wyraaj wiar katolick i do ich przyjcia s odpowiednia przygotowani. 5. W odniesieniu do wypadkw, o ktrych w 2, 3 i 4, biskup diecezjalny lub Konferencja Episkopatu nie powinni wydawa norm oglnych, dopki nie przeprowadz konsultacji z kompetentn wadz, przynajmniej lokaln, zainteresowanego Kocioa lub wsplnoty niekatolickiej. Kan. 845 - 1. Nie mona powtarza sakramentw chrztu, bierzmowania i kapastwa, ktre wyciskaj charakter. 2. Jeli po przeprowadzeniu starannego dochodzenia, istnieje jeszcze roztropna wtpliwo, czy wyliczone w 1 sakramenty zostay rzeczywicie lub wanie udzielone, naley ich udzieli warunkowo. Kan. 846 - 1. Przy sprawowaniu sakramentw naley wiernie stosowa si do ksig liturgicznych zatwierdzonych przez kompetentn wadz. Z tej racji nikomu nie wolno wasn powag czegokolwiek do nich dodawa, w nich pomija lub zmienia. 2. Szafarz powinien udziela sakramentw wedug wasnego obrzdku. Kan. 847 - 1. Przy udzielaniu sakramentw, w ktrych naley stosowa oleje wite, szafarz winien uywa olejw z oliwek lub innych okrelonych rolin i konsekrowanych lub powiconych przez biskupa - z zachawaniem przepisu kan. 999, n. 2 - i to w ostatnim czasie; starych wolno uywa tylko w wypadku koniecznoci. 2. Proboszcz powinien brat oleje wite od wasnego biskupa i w odpowiednim miejscu starannie je przechowywa. Kan. 848 - Oprcz ofiar okrelonych przez kompetentn wadz kocieln, szafarz nie moe domaga si niczego za udzielanie sakramentw, przy czym potrzebujcy nie powinni by pozbawieni pomocy sakramentw z racji ubstwa.

Tytu I CHRZEST

Kan. 849 - Chrzest, brama sakramentw, konieczny do zbawienia przez rzeczywiste lub zamierzone przyjcie, ktry uwalnia ludzi od grzechw, odradza ich jako dzieci Boe i przez upodobnienie do Chrystusa niezniszczalnym charakterem wcza ich do Kocioa, jest wanie udzielany jedynie przez obmycie w prawdziwej wodzie z zastosowaniem koniecznej formy sownej.

Rozdzia I SPRAWOWANIE CHRZTU

Kan. 850 - Chrztu udziela si z zachowaniem obrzdu przepisanego w zatwierdzonych ksigach liturgicznych, poza przypadkiem naglcej koniecznoci, kiedy naley zastosowa tylko to, co jest wymagane do wanoci sakramentu. Kan. 851 - Sprawowanie chrztu powinno by odpowiednio przygotowane, dlatego: 1 dorosy zamierzajcy przyj chrzest winien by dopuszczony do katechumenatu i wedle monoci przez rne stopnie doprowadzony do wtajemniczenia sakramentalnego, zgodnie z obrzdem wtajemniczenia przystosowanym przez Konferencj Episkopatu oraz ze szczegowymi przepisami przez ni wydanymi; 2 rodzice dziecka chrzczonego, jak rwnie chrzestni, powinni by naleycie pouczeni o znaczeniu tego sakramentu i o zwizanych z nim obowizkach. Proboszcz winien osobicie lub przez innych zatroszczy si, aeby rodzicw waciwie przygotowa pasterskimi pouczeniami a take wspln modlitw, zbierajc razem po kilka rodzin oraz, gdy to moliwe, skadajc im wizyt. Kan. 852 - 1. Przepisy zawarte w kanonach o chrzcie dorosych stosuje si do wszystkich, ktrzy po wyjciu z dziecistwa osignli uywanie rozumu. 2. Z dzieckiem zrwnany jest, gdy chodzi o chrzest, take ten, kto nie jest wiadomy swego dziaania. Kan. 853 - Poza wypadkiem koniecznoci, woda uywana przy udzielaniu chrztu powinna by powicona, zgodnie z przepisami ksig liturgicznych. Kan. 854 - Chrztu udziela si bd przez zanurzenie, bd przez polanie, z zachowaniem przepisw wydanych przez Konferencj Episkopatu. Kan. 855 - Rodzice, chrzestni i proboszcz powinni troszczy si, by nie nadawa imienia obcego duchowi chrzecijaskiemu.

Kan. 856 - Chocia chrzest moe by udzielany w jakimkolwiek dniu, jednak zaleca si, aby z zasady by udzielany w niedziel albo wedle monoci w wigili paschaln. Kan. 857 - 1. Poza wypadkiem koniecznoci, waciwym miejscem chrztu jest koci lub kaplica. 2. Naley uwaa za regu, e dorosy ma przyjmowa chrzest we wasnym kociele parafialnym, dziecko za w kociele parafialnym jego rodzicw, chyba e co innego doradza suszna przyczyna. Kan. 858 - 1. Kady koci parafialny powinien mie chrzcielnic, z zachowaniem cznego prawa nabytego ju przez inne kocioy. 2. Ordynariusz miejsca, wysuchawszy zdania proboszcza, moe dla wygody wiernych zezwoli lub nakaza, aeby chrzcielnica bya take w innym kociele lub kaplicy na terenie parafii. Kan. 859 - Jeli kandydat do chrztu, ze wzgldu na odlego lub inne okolicznoci, nie moe bez powanej niedogodnoci przyby lub by przyniesiony do kocioa parafialnego albo innego kocioa lub kaplicy, o ktrych w kan. 858, 2, chrztu mona i trzeba udzieli w innym bliej pooonym kociele lub kaplicy albo nawet w innym odpowiednim miejscu. Kan. 860 - 1. Poza wypadkiem koniecznoci, chrztu nie naley udziela w domach prywatnych, chyba e ordynariusz miejsca zezwoli na to dla powanej przyczyny. 2. Jeli biskup diecezjalny nie zarzdzi inaczej, chrztu nie naley udziela w szpitalach, chyba e zmusza do tego konieczno lub inna racja duszpasterska.

Rozdzia II SZAFARZ CHRZTU

Kan. 861 - 1. Zwyczajnym szafarzem chrztu jest biskup, prezbiter i diakon, z zachowaniem przepisu kan. 530, n. 1. 2. Gdy szafarz zwyczajny jest nieobecny lub ma przeszkod, chrztu godziwie udziela katecheta albo inna osoba wyznaczona do tej funkcji przez ordynariusza miejsca, a w wypadku koniecznoci kady czowiek, majcy waciw intencj. Duszpasterze, zwaszcza za proboszcz, powinni zatroszczy si o to, aby wierni zostali pouczeni o prawidowym udzielaniu chrztu.

Kan. 862 - Poza wypadkiem koniecznoci, nie wolno nikomu bez odpowiedniego zezwolenia udziela chrztu na obcym terytorium, nawet swoim podwadnym. Kan. 863 - O chrzcie dorosych, przynajmniej tych, ktrzy ukoczyli czternasty rok ycia, powinien by powiadomiony biskup diecezjalny, aeby, jeli uzna to za wskazane, sam udzieli chrztu.

Rozdzia III PRZYJMUJCY CHRZEST

Kan. 864 - Zdatnym do przyjcia chrztu jest kady czowiek, jeszcze nie ochrzczony. Kan. 865 - 1. Aby dorosy mg by ochrzczony, powinien wyrazi wol przyjcia chrztu, by odpowiednio pouczony o prawdach wiary i obowizkach chrzecijaskich oraz przej praktyk ycia chrzecijaskiego w katechumenacie. Ma by rwnie pouczony o koniecznoci alu za grzechy. 2. Dorosy, znajdujcy si w niebezpieczestwie mierci, moe by ochrzczony, jeli majc jak znajomo gwnych prawd wiary, ujawni w jakikolwiek sposb intencj przyjcia chrztu i przyrzeknie, e bdzie zachowywa nakazy chrzecijaskiej religii. Kan. 866 - Jeli tylko nie stoi na przeszkodzie powana racja, dorosy przyjmujcy chrzest powinien by zaraz bierzmowany i uczestniczy w Eucharystii, przyjmujc take Komuni wit. Kan. 867 - 1. Rodzice maj obowizek troszczy si, aeby ich dzieci zostay ochrzczone w pierwszych tygodniach; moliwie najszybciej po urodzeniu, a nawet jeszcze przed nim powinni si uda do proboszcza, by prosi o sakrament dla dziecka i odpowiednio do niego si przygotowa. 2. Jeli dziecko znajduje si w niebezpieczestwie mierci, powinno by natychmiast ochrzczone. si: Kan. 868 - 1. Do godziwego ochrzczenia dziecka wymaga

1 aby zgodzili si rodzice lub przynajmniej jedno z nich, lub ci, ktrzy prawnie ich zastpuj; 2 aby istniaa uzasadniona nadzieja, e dziecko bdzie wychowane po katolicku; jeli jej zupenie nie ma, chrzest naley odoy zgodnie z postanowieniami prawa partykularnego, powiadamiajc rodzicw o przyczynie.

 2. Dziecko rodzicw katolickich, a nawet i niekatolickich, znajdujce si w niebezpieczestwie mierci, jest godziwie chrzczone, nawet wbrew woli rodzicw. Kan. 869 - 1. W razie wtpliwoci, czy kto zosta ochrzczony albo czy chrzest by wanie udzielony, istniejcej mimo przeprowadzenia rzetelnych bada w tej sprawie, chrztu naley udzieli warunkowo. 2. Ochrzczeni we wsplnocie kocielnej niekatolickiej nie powinni by chrzczeni warunkowo, chyba e po zbadaniu materii i formy zastosowanych przy udzielaniu tego chrztu, jak rwnie intencji ochrzczonego jako dorosego, oraz szafarza chrztu, pozostaje uzasadniona wtpliwo co do wanoci chrztu. 3. Jeli w wypadkach, o ktrych w 1 i 2, pozostaje wtpliwe udzielenie lub wano chrztu, przed jego udzieleniem dorosemu naley wyjani nauk o sakramencie chrztu oraz przedstawi mu, albo - jeli chodzi o dziecko - jego rodzicom powody wtpliwej wanoci udzielonego chrztu. Kan. 870 - Dziecko podrzucone lub znalezione, jeli po dokadnym zbadaniu nie ustali si jego chrztu, naley ochrzci. Kan. 871 - Pody poronione, jeli yj, naley, jeli to moliwe, chrzci.

Rozdzia IV CHRZESTNI

Kan. 872 - Przyjmujcy chrzest powinien mie, jeli to moliwe, chrzestnego. Ma on dorosemu towarzyszy w chrzecijaskim wtajemniczeniu, a dziecko wraz z rodzicami przedstawia do chrztu oraz pomaga, eby ochrzczony prowadzi ycie chrzecijaskie odpowiadajce przyjtemu sakramentowi i wypenia wiernie zczone z nim obowizki. Kan. 873 - Naley wybra jednego tylko chrzestnego lub chrzestn, albo dwoje chrzestnych. Kan. 874 - 1. Do przyjcia zadania chrzestnego moe by dopuszczony ten, kto: 1 jest wyznaczony przez przyjmujcego chrzest albo przez jego rodzicw, albo przez tego, kto ich zastpuje, a gdy tych nie ma, przez proboszcza lub szafarza chrztu, i posiada wymagane do tego kwalifikacje oraz intencj penienia tego zadania;

2 ukoczy szesnacie lat, chyba e biskup diecezjalny okreli inny wiek albo proboszcz lub szafarz jest zdania, e suszna przyczyna zaleca dopuszczenie wyjtku; 3 jest katolikiem, bierzmowanym i przyj ju sakrament Najwitszej Eucharystii oraz prowadzi ycie zgodne z wiar i odpowiadajce funkcji, jak ma peni; 4 jest wolny od jakiejkolwiek kary kanonicznej, zgodnie z prawem wymierzonej lub deklarowanej; 5 nie jest ojcem lub matk przyjmujcego chrzest. 2. Ochrzczony, nalecy do niekatolickiej wsplnoty kocielnej, moe by dopuszczony tylko razem z chrzestnym katolikiem i to jedynie jako wiadek chrztu.

Rozdzia V STWIERDZENIE I ZAPISANIE PRZYJTEGO CHRZTU

Kan. 875 - Udzielajcy chrztu powinien zatroszczy si, jeli nie ma chrzestnego, aeby by przynajmniej jeden wiadek, ktry by mg stwierdzi udzielenie chrztu. Kan. 876 - Do udowodnienia chrztu, jeli to nie przynosi nikomu szkody, wystarczy owiadczenie jednego wiarygodnego wiadka albo przysiga samego ochrzczonego, gdy przyjmowa chrzest jako dorosy. Kan. 877 - 1. Proboszcz miejsca udzielenia chrztu powinien bezzwocznie i dokadnie zapisa w ksidze ochrzczonych nazwisko ochrzczonego, czynic wzmiank o szafarzu, rodzicach, chrzestnych oraz o wiadkach, jeli wystpuj, jak rwnie o miejscu i dacie udzielonego chrztu, podajc rwnie dat i miejsce urodzenia. 2. Jeli idzie o dziecko zrodzone z matki niezamnej, naley wpisa nazwisko matki, gdy fakt jej macierzystwa jest publicznie stwierdzony albo ona sama z wasnej woli o to prosi na pimie lub wobec dwch wiadkw. Naley wpisa take nazwisko ojca, gdy jego ojcostwo potwierdza jaki dokument publiczny, albo owiadczenie zoone przez niego wobec proboszcza i dwch wiadkw. W pozostaych wypadkach wpisuje si ochrzczonego, bez adnej wzmianki o ojcu lub rodzicach. 3. W wypadku dziecka adoptowanego naley wpisa nazwiska adoptujcych oraz - przynajmniej jeli tak czyni si w akcie cywilnym regionu - nazwiska rodzicw naturalnych, zgodnie z 1 i 2, przy uwzgldnieniu przepisw Konferencji Episkopatu.

Kan. 878 - Jeli chrzest nie by udzielony przez proboszcza ani te w jego obecnoci, wtedy szafarz chrztu, kimkolwiek jest, ma obowizek powiadomi proboszcza parafii, na terenie ktrej udzielono chrztu, aby mg zapisa chrzest, zgodnie z kan. 877, 1.

Tytu II SAKRAMENT BIERZMOWANIA

Kan. 879 - Sakrament bierzmowania; ktry wyciska charakter i przez ktry ochrzczeni, postpujc na drodze chrzecijaskiego wtajemniczenia, s ubogacani darem Ducha witego i doskonalej cz si z Kocioem, umacnia ich i cilej zobowizuje, by sowem i czynem byli wiadkami Chrystusa oraz szerzyli wiar i jej bronili:

Rozdzia I SPRAWOWANIE BIERZMOWANIA

Kan. 880 - 1. Sakrament bierzmowania jest udzielany przez namaszczenie krzymem na czole, ktrego dokonuje si przez naoenie rki i wypowiedzenie sw przepisanych w zatwierdzonych ksigach liturgicznych. 2. Krzymo uywane w sakramencie bierzmowania powinno by konsekrowane przez biskupa, chociaby sakramentu udziela prezbiter. Kan. 881 - Jest wskazane, aby sakrament bierzmowania by sprawowany w kociele i to podczas Mszy witej. Jednake dla susznej i uzasadnionej przyczyny moe by udzielany poza Msz wit i w jakimkolwiek odpowiednim miejscu.

Rozdzia II SZAFARZ BIERZMOWANIA

Kan. 882 - Zwyczajnym szafarzem sakramentu bierzmowania jest biskup. Wanie udziela tego sakramentu rwnie prezbiter posiadajcy tak wadz na podstawie powszechnego prawa lub szczeglnego udzielenia ze strony kompetentnej wadzy. Kan. 883 - Na mocy samego prawa wadz udzielania bierzmowania posiadaj: 1 w granicach swego terytorium ci, ktrzy w prawie s zrwnani z biskupem diecezjalnym; 2 w odniesieniu do danej osoba prezbiter, ktry - na mocy urzdu lub zlecenia biskupa diecezjalnego - udziela chrztu temu, kto przesta by dzieckiem albo osob ju ochrzczon dopuszcza do penej wsplnoty z Kocioem katolickim; 3 w odniesieniu do osb znajdujcych si w niebezpieczestwie mierci - proboszcz, a nawet kady prezbiter. Kan. 884 - 1. Biskup diecezjalny powinien udziela bierzmowania osobicie albo zatroszczy si o to, by go udzieli inny biskup. Jeli tego domaga si konieczno, moe jednemu lub kilku okrelonym prezbiterom udzieli uprawnienia do sprawowania tego sakramentu. 2. Z wanej przyczyny biskup oraz prezbiter, ktry na mocy prawa lub szczeglnego udzielania kompetentnej wadzy otrzyma upowanienie do bierzmowania, moe w poszczeglnych przypadkach dobra sobie prezbiterw, aby razem z nim udzielali tego sakramentu. Kan. 885 - 1. Biskup diecezjalny jest obowizany troszczy si, aby sakrament bierzmowania by udzielony podwadnym, ktrzy o to prosz naleycie i rozumnie. 2. Prezbiter, ktry posiada to uprawnienie, powinien z niego korzysta w odniesieniu do tych, na korzy ktrych zostao mu udzielone. Kan. 886 - 1. Biskup w swojej diecezji moe zgodnie z prawem udziela sakramentu bierzmowania take obcym wiernym, chyba e sprzeciwia si temu wyrany zakaz ich wasnego ordynariusza. 2. Biskup, by mg godziwie udziela bierzmowania w obcej diecezji, potrzebuje przynajmniej rozumnie domniemanego zezwolenia biskupa diecezjalnego, chyba e chodzi o jego podwadnych. Kan. 887 Prezbiter posiadajcy uprawnienie do bierzmowania, na wyznaczonym mu terytorium godziwie udziela tego sakramentu take obcym, chyba e stoi temu na przeszkodzie zakaz ich wasnego ordynariusza. Natomiast na obcym terytorium nie moe wanie bierzmowa, z zachowaniem jednak przepisu kan. 883, n. 3

Kan. 888 - Szafarze mog udziela bierzmowania rwnie w miejscach wyjtych, gdy le na terytorium, na ktrym wolno im bierzmowa.

Rozdzia III PRZYJMUJCY BIERZMOWANIE

Kan. 889 - 1. Zdatnym do przyjcia bierzmowania jest kady i tylko ten, kto zosta ochrzczony, a nie by jeszcze bierzmowany. 2. Poza niebezpieczestwem mierci, majcy uywanie rozumu wtedy godziwie przyjmuje bierzmowanie, gdy jest odpowiednio pouczony, waciwie dysponowany i moe odnowi przyrzeczenia chrzcielne. Kan. 890 - Wierni s obowizani przyj ten sakrament w odpowiednim czasie. Rodzice, duszpasterze, zwaszcza proboszczowie maj troszczy si, eby wierni zostali waciwie przygotowani do jego przyjcia i w odpowiednim czasie do niego przystpili. Kan. 891 - Sakrament bierzmowania wierni powinni przyjmowa w pobliu wieku rozeznania, chyba e Konferencja Episkopatu okrelia inny wiek, albo istnieje niebezpieczestwo mierci, lub zdaniem szafarza co innego doradza powana przyczyna.

Rozdzia IV WIADKOWIE

Kan.892 - Wedle monoci bierzmowanemu powinien towarzyszy wiadek, ktry ma troszczy si, aeby bierzmowany postpowa jako prawdziwy wiadek Chrystusa i wiernie wypenia obowizki zwizane z tym sakramentem. Kan.893 - 1. Ten moe spenia zadanie wiadka. kto wypenia warunki okrelone w kan.874. 2. Wypada, bierzmowanego. aby wiadkiem by kto z chrzestnych

Rozdzia V STWIERDZENIE I ZAPISANIE BIERZMOWANIA

Kan. 894 - Co do udowodnienia udzielonego bierzmowania, naley zachowa przepisy kan. 876. Kan. 895 - Nazwiska bierzmowanych naley zapisa w ksidze bierzmowanych, przechowywanej w kurii diecezjalnej albo, gdzie tak zarzdzi Konferencja Episkopatu lub biskup diecezjalny, w archiwum parafialnym, czynic wzmiank o szafarzu, rodzicach i wiadkach, miejscu i dacie. O udzielonym bierzmowaniu proboszcz powinien zawiadomi proboszcza miejsca chrztu, aby mg dokona adnotacji zgodnie z postanowieniem kan. 535, 2. Kan. 896 - Jeli miejscowy proboszcz by nieobecny, szafarz ma obowizek osobicie lub przez innego powiadomi go jak najszybciej o udzieleniu bierzmowania.

Tytu III NAJWITSZA EUCHARYSTIA

Kan. 897 - Najbardziej czcigodnym sakramentem jest Najwitsza Eucharystia, w ktrej sam Chrystus Pan jest obecny, ofiaruje si oraz jest spoywany i dziki ktrej Koci ustawicznie yje i wzrasta. Ofiara eucharystyczna, pamitka mierci i zmartwychwstania Pana, w ktrej uwiecznia si Ofiara Krzya, jest szczytem i rdem caego kultu oraz ycia chrzecijaskiego; oznacza ona i sprawia jedno Ludu Boego, przez ni buduje si Ciao Chrystusa. Pozostae bowiem sakramenty i wszystkie kocielne dziea apostolatu maj zwizek z Najwitsz Eucharysti i ku niej s ukierunkowane. Kan. 898 - Wierni powinni z najwikszym szacunkiem odnosi si do Najwitszej Eucharystii, biorc czynny udzia w sprawowaniu najczcigodniejszej Ofiary, z najwiksz pobonoci i czsto przyjmujc ten sakrament i adorujc Go z najwysz czci. Duszpasterze wyjaniajc nauk o tym sakramencie powinni starannie poucza wiernych o tym obowizku.

Rozdzia I SPRAWOWANIE EUCHARYSTII

Kan. 899 - 1. Sprawowanie Eucharystii jest czynnoci samego Chrystusa i Kocioa, w ktrej Chrystus Pan, przez posug kapana, siebie samego, obecnego substancjalnie pod postaciami chleba i wina, skada w ofierze Bogu Ojcu, a wiernym - zczonym z Nim w Jego ofierze - daje si jako duchowy pokarm. 2. W zgromadzeniu eucharystycznym Lud Boy gromadzi si w jedno, pod przewodnictwem biskupa lub pozostajcego pod jego wadz prezbitera, dziaajcych w osobie Chrystusa, oraz wszyscy obecni wierni, czy to duchowni, czy wieccy cz si w uczestnictwie, kady we wasny sposb, odpowiednio do wice i zada liturgicznych. 3. Sprawowanie Eucharystii tak naley zorganizowa, aeby wszyscy uczestnicy uzyskali z niej jak najwiksze owoce, dla osignicia ktrych Chrystus Pan ustanowi eucharystyczn Ofiar.

Art. 1 SZAFARZ NAJWITSZEJ EUCHARYSTII

Kan. 900 - 1. Szafarzem, ktry moe sprawowa w osobie Chrystusa sakrament Eucharystii, jest tylko kapan wanie wywicony. 2. Godziwie sprawuje Eucharysti kapan, ktremu prawo kanoniczne tego nie zabrania, zachowujc przepisy, ktre nastpuj. Kan. 901 - Kapan moe odprawia Msz kogokolwiek, zarwno za ywych, jak i za zmarych. wit za

Kan. 902 - Jeli czego innego nie domaga si lub nie zaleca poytek wiernych, kapani mog koncelebrowa Eucharysti, z zachowaniem jednak swobody kadego do indywidualnego sprawowania Eucharystii, ale nie w czasie, w ktrym w tym samym kociele lub kaplicy jest koncelebra. Kan. 903 - Chocia kapan jest nieznany rektorowi kocioa, powinien by dopuszczony do odprawiania, jeli przedstawi pismo polecajce wasnego ordynariusza lub przeoonego, wystawione nie wczeniej ni przed rokiem albo mona roztropnie uwaa, e nie ma przeszkd do odprawiania. Kan. 904 - Pamitajc o tym, e w tajemnicy Ofiary eucharystycznej dokonuje si ustawicznie dzieo zbawienia, kapani powinni czsto odprawia, a zaleca si usilnie codzienne

odprawianie, ktre, nawet gdy nie ma wiernych, stanowi czynno Chrystusa i Kocioa, ktr sprawujc kapani wypeniaj swoje gwne zadanie. Kan. 905 - 1. Z wyjtkiem wypadkw, w ktrych zgodnie z prawem mona kilka razy odprawia lub koncelebrowa Eucharysti w tym samym dniu, nie wolno kapanowi wicej ni raz odprawia w cigu dnia. 2. Gdy brakuje kapanw, ordynariusz miejsca moe zezwoli dla susznej przyczyny na binacj, a gdy tego domaga si konieczno duszpasterska, take na trynacj w niedziel i wita nakazane. Kan. 906 - Bez susznej i uzasadnionej przyczyny kapan nie powinien odprawia Ofiary eucharystycznej bez udziau w niej choby jednego wiernego. Kan. 907 - W sprawowaniu Eucharystii diakonom i wieckim nie wolno wypowiada modlitw, zwaszcza modlitwy eucharystycznej, lub wykonywa czynnoci, ktre s waciwe kapanowi odprawiajcemu. Kan. 908 Katolickim kapanom jest zabronione koncelebrowanie Eucharystii z kapanami lub szafarzami kociow lub wsplnot kocielnych nie majcych penej wsplnoty z Kocioem katolickim. Kan. 909 - Kapan nie powinien opuszcza naleytego przygotowania si przez modlitw do sprawowania Eucharystii, a po jej zakoczeniu zoenia Bogu dzikczynienia. Kan. 910 - 1. Zwyczajnym szafarzem Komunii witej jest biskup, prezbiter i diakon. 2. Szafarzem nadzwyczajnym komunii witej jest akolita oraz wierny, wyznaczony zgodnie z kan. 230, 3. Kan. 911 - 1. Obowizek i prawo zanoszenia Najwitszej Eucharystii chorym na sposb Wiatyku maj: proboszcz i wikariusze parafialni, kapelani, jak rwnie przeoony wsplnoty w kleryckich instytutach zakonnych lub stowarzyszeniach ycia apostolskiego w odniesieniu do wszystkich przebywajcych w domu. 2. W razie koniecznoci albo za zgod przynajmniej domyln proboszcza, kapelana lub przeoonego, ktrych te naley potem powiadomi, powinien to uczyni kady kapan lub inny szafarz Komunii witej.

Art. 2 UCZESTNICTWO W NAJWITSZEJ EUCHARYSTII

Kan. 912 - Kady ochrzczony, jeli tylko prawo tego nie zabrania, moe i powinien by dopuszczony do Komunii witej. Kan. 913 - 1. Dzieci wtedy mona dopuci do Komunii witej, gdy posiadaj wystarczajce rozeznanie i s dokadnie przygotowane, tak by stosownie do swojej moliwoci rozumiay tajemnic Chrystusa oraz mogy z wiar i pobonoci przyj Ciao Chrystusa. 2. Jednake dzieciom znajdujcym si w niebezpieczestwie mierci wolno udzieli Najwitszej Eucharystii, gdy potrafi odrni Ciao Chrystusa od zwykego chleba i mog z szacunkiem przyj Komuni wit. Kan. 914 - Jest przede wszystkim obowizkiem rodzicw oraz tych, ktrzy ich zastpuj, jak rwnie proboszcza troszczy si, aeby dzieci, po dojciu do uywania rozumu, zostay odpowiednio przygotowane i jak najszybciej posiliy si tym Boym pokarmem, po uprzedniej sakramentalnej spowiedzi. Do proboszcza naley rwnie czuwa nad tym, by do Stou Paskiego nie dopuszcza dzieci, ktre nie osigny uywania rozumu albo jego zdaniem nie s wystarczajco przygotowane. Kan. 915 - Do Komunii witej nie naley dopuszcza ekskomunikowanych lub podlegajcych interdyktowi, po wymierzeniu lub deklaracji kary, jak rwnie innych osb trwajcych z uporem w jawnym grzechu cikim. Kan. 916 - Kto ma wiadomo grzechu cikiego, nie powinien bez sakramentalnej spowiedzi odprawia Mszy witej ani przyjmowa Komunii witej, chyba e istnieje powana racja i nie ma sposobnoci wyspowiadania si. W takim jednak wypadku ma pamita o tym, e jest obowizany wzbudzi akt alu doskonaego, ktry zawiera w sobie zamiar wyspowiadania si jak najszybciej. Kan. 917 - Kto przyj ju Najwitsz Eucharysti, moe j ponownie tego samego dnia przyj jedynie podczas sprawowania Eucharystii, w ktrej uczestniczy, z zachowaniem przepisu kan. 921, 2. Kan. 918 - Jak najbardziej zaleca si, aeby wierni przyjmowali Komuni wit podczas sprawowania Eucharystii. Proszcym jednak o ni dla susznej racji poza Msz wit, naley udzieli, zachowujc obrzdy liturgiczne. Kan. 919 - 1. Przystpujcy do Najwitszej Eucharystii powinien przynajmniej na godzin przed przyjciem Komunii witej powstrzyma si od jakiegokolwiek pokarmu i napoju, z wyjtkiem tylko wody i lekarstwa. 2. Kapan, ktry tego samego dnia sprawuje dwa lub trzy razy Najwitsz Eucharysti, moe przed drugim lub trzecim

sprawowaniem co spoy, chociaby nie zachodzia przerwa jednej godziny. 3. Osoby w podeszym wieku lub zoone jak chorob, jak rwnie ci, ktrzy si nimi opiekuj, mog przyj Najwitsz Eucharysti, chociaby co spoyli w cigu godziny poprzedzajcej. Kan. 920 - 1. Kady wierny po przyjciu Najwitszej Eucharystii po raz pierwszy ma obowizek przyjmowa j przynajmniej raz w roku. 2. Ten nakaz powinien by wypeniony w okresie wielkanocnym, chyba e dla susznej przyczyny wypenia si go w innym czasie w cigu roku. Kan. 921 - 1. Wierni znajdujcy si z jakiejkolwiek przyczyny w niebezpieczestwie mierci, powinni by umocnieni Komuni wit na sposb Wiatyku. 2. Chociaby tego dnia przyjli ju Komuni wit, to jednak bardzo si zaleca, aby - znalazszy si w niebezpieczestwie mierci - otrzymali ponownie Komuni wit. 3. Gdy niebezpieczestwo mierci trwa duej, zaleca si, aby Komunia wita bya udzielana wielokrotnie, w poszczeglnych dniach. Kan. 922 - Udzielenia Wiatyku chorym nie naley zbytnio odkada. Duszpasterze powinni pilnie czuwa nad tym, by chorzy byli posilani wtedy, gdy s jeszcze w peni wiadomi. Kan. 923 - Wierni mog uczestniczy w eucharystycznej Ofierze i przyjmowa Komuni wit w jakimkolwiek obrzdku katolickim, z zachawaniem przepisu kan. 844.

Art. 3 OBRZDY I CEREMONIE SPRAWOWANIA EUCHARYSTII

Kan. 924 - 1. Najwitsza Ofiara eucharystyczna powinna by sprawowana z chleba i wina, do ktrego naley doda troch wody. 2. Chleb winien by czysto pszenny i wieo upieczony, aby nie byo adnego niebezpieczestwa zepsucia. 3. Wino powinno by naturalne z owocu winnego i nie zepsute. Kan. 925 - Komunii witej naley udziela tylko pod postaci chleba, albo, zgodnie z przepisami liturgicznymi, pod obiema

postaciami; w wypadku za koniecznoci, take tylko pod postaci wina. Kan. 926 - Przy sprawowaniu Eucharystii, wedug staroytnej tradycji Kocioa aciskiego, kapan winien uywa chleba przanego, gdziekolwiek odprawia. Kan. 927 - Nawet w ostatecznej koniecznoci nie godzi si dokonywa konsekracji jednej postaci bez drugiej albo obydwu postaci poza sprawowaniem Eucharystii. Kan. 928 - Eucharysti naley sprawowa w jzyku aciskim lub w innym jzyku, byleby teksty liturgiczne zostay zgodnie z prawem zatwierdzone. Kan. 929 - Przy sprawowaniu i udzielaniu Eucharystii, kapani oraz diakoni powinni uywa szat liturgicznych przepisanych przez rubryki. Kan. 930 - 1. Kapan chory lub w podeszym wieku, jeli nie jest w stanie sta, moe sprawowa Ofiar eucharystyczn siedzc z zachowaniem jednak przepisw liturgicznych; bez udziau wszake wiernych, chyba e za zezwoleniem ordynariusza miejsca. 2. Kapan niewidomy lub zoony inn chorob godziwe odprawia eucharystyczn Ofiar, posugujc si jakimkolwiek zatwierdzonym formularzem mszalnym; przy obecnoci, jeli zachodzi potrzeba, innego kapana lub diakona albo nawet wieckiego odpowiednio przygotowanego, ktry mu pomaga. Art. 4 CZAS I MIEJSCE SPRAWOWANIA EUCHARYSTII

Kan. 931 - Eucharysti mona sprawowa i jej udziela w kadym dniu i o kadej godzinie, z wyjtkiem przypadkw wykluczonych przepisami liturgicznymi. Kan. 932 - 1. Eucharysti naley sprawowa w miejscu witym, chyba e w poszczeglnym wypadku czego innego domaga si konieczno; w takim wypadku Eucharystia winna by sprawowana w odpowiednim miejscu. 2. Ofiar eucharystyczn naley sprawowa na otarzu powiconym lub pobogosawionym. Poza miejscem witym mona uy odpowiedniego stou, zawsze jednak z obrusem i korporaem. Kan. 933 - Dla susznej przyczyny i za wyran zgod ordynariusza miejsca wolno kapanowi sprawowa Eucharysti w wityni jakiego Kocioa lub wsplnoty kocielnej nie majcej penej jednoci z Kocioem katolickim, z wykluczeniem zgorszenia.

Rozdzia II PRZECHOWYWANIE I KULT NAJWITSZEJ EUCHARYSTII

Kan. 934 - 1. Najwitsza Eucharystia: 1 winna by przechowywana w kociele katedralnym lub z nim zrwnanym, w kadym kociele parafialnym jak rwnie w kociele lub kaplicy zczonej z domem instytutu zakonnego lub stowarzyszenia ycia apostolskiego; 2 moe by przechowywana w kaplicy biskupiej oraz, za zezwoleniem ordynariusza miejsca, w innych kocioach i kaplicach, take prywatnych. 2. W miejscach witych, gdzie jest przechowywana Najwitsza Eucharystia, musi by zawsze kto majcy nad ni piecz, a kapan powinien tam odprawia wedle monoci Msz wit przynajmniej dwa razy w miesicu. Kan. 935 - Nikomu nie wolno przechowywa Najwitszej Eucharystii u siebie ani zabiera jej ze sob w drog, chyba e nagli konieczno pasterska i z zachowaniem przepisw wydanych przez biskupa diecezjalnego. Kan. 936 - W domu instytutu zakonnego albo w pobonym zakadzie, Najwitsz Eucharysti naley przechowywa tylko w kociele albo w gwnej kaplicy zczonej z domem. Dla susznej przyczyny ordynariusz moe zezwoli na jej przechowywanie take w innej kaplicy tego domu. Kan. 937 - Jeli nie stoi na przeszkodzie powana racja, koci, w ktrym jest przechowywana Najwitsza Eucharystia, powinien by otwarty dla wiernych przynajmniej przez kilka godzin dziennie, aby mogli si modli przed Najwitszym Sakramentem. Kan. 938 - 1. Najwitsza Eucharystia na stae powinna by przechowywana tylko w jednym tabernakulum kocioa lub kaplicy. 2. Tabernakulum, w ktrym przechowuje si Najwitsz Eucharysti, winno by umieszczone w odznaczajcej si, widocznej, stosownie przyozdobionej i odpowiedniej dla modlitwy czci kocioa lub kaplicy. 3. Tabernakulum, w ktrym na stae przechowuje si Najwitsz Eucharysti, ma by nieusuwalne, wykonane z materiau trwaego, nieprzeroczystego i tak zamknite, aeby moliwie caokowicie wykluczy niebezpieczestwo profanacji. 4. Dla powanej przyczyny, wolno przechowywa Najwitsz Eucharysti, zwaszcza w porze nocnej, w innym, bezpieczniejszym i stosownym miejscu.

 5. Kto ma opiek nad kocioem lub kaplic, powinien zadba o to, by klucz od tabernakulum, w ktrym przechowuje si Najwitsz Eucharysti, by najstaranniej strzeony. Kan. 939 - Hostie konsekrowane, w iloci odpowiedniej do potrzeb wiernych, winny by przechowywane w puszce lub naczyniu, i czsto po spoyciu starych odnawiane. Kan. 940 Przed tabernakulum, w ktrym jest przechowywana Najwitsza Eucharystia, powinna stale wieci si specjalna lampa, oznaczajca i wyraajca cze dla obecnoci Chrystusa. Kan. 941 - 1. W kocioach lub kaplicach, ktre maj zezwolenie na przechowywanie Najwitszej Eucharystii, mona dokonywa jej wystawienia w puszce lub monstrancji, z zachowaniem norm przepisanych w ksigach liturgicznych. 2. Podczas odprawiania Mszy witej nie powinno by w tej samej czci kocioa lub kaplicy wystawienia Najwitszego Sakramentu. Kan. 942 - Zaleca si, aeby w tych kocioach i kaplicach organizowano corocznie uroczyste wystawienie Najwitszego Sakramentu przez odpowiedni czas, choby z przerwami, aby miejscowa wsplnota gbiej rozwaaa i adorowaa tajemnic eucharystyczn. Jednake tego rodzaju wystawienie ma by tylko wtedy, gdy przewiduje si odpowiedni udzia wiernych, i przy zachowaniu ustanowionych norm. Kan. 943 - Szafarzem wystawienia Najwitszego Sakramentu i bogosawiestwa eucharystycznego jest kapan lub diakon. W szczeglnych okolicznociach, tylko wystawienia i schowania, jednak bez bogosawiestwa, moe dokona akolita, szafarz nadzwyczajny Komunii witej lub kto inny wyznaczony przez ordynariusza miejsca, z zachowaniem przepisw wydanych przez biskupa diecezjalnego. Kan. 944 - 1. Gdzie, zdaniem biskupa diecezjalnego, jest to moliwe, naley dla publicznego wiadectwa czci wobec Najwitszej Eucharystii urzdza; zwaszcza w uroczysto Ciaa i Krwi Chrystusa, procesj prowadzon po drogach publicznych. 2. Do biskupa diecezjalnego naley wydawanie zarzdze o procesjach, uczestnictwa w nich i ich godnoci.

Rozdzia III OFIARY MSZALNE

Kan. 945 - 1. Zgodnie z uznanym zwyczajem Kocioa, kady kapan celebrujcy lub koncelebrujcy Msz w. moe przyj ofiar zoon, aby odprawi Msz w. w okrelonej intencji. 2. Usilnie zaleca si kapanom, aeby take nie otrzymawszy ofiary odprawiali Msz w. w intencji wiernych, zwaszcza ubogich. Kan. 946 - Wierni skadajcy ofiar, aby w ich intencji bya odprawiona Msza w., przyczyniaj si do dobra Kocioa oraz uczestnicz przez t ofiar w jego trosce o utrzymanie szafarzy i dzie. Kan. 947 - Od ofiar mszalnych naley bezwzgldnie usuwa wszelkie pozory transakcji lub handlu. Kan. 948 - Naley odprawi oddzielnie Msze w. w intencji tych, za ktrych zostaa zoona i przyjta ofiara, nawet niewielka. Kan. 949 - Kto ma obowizek odprawienia i aplikowania Mszy w. w intencji tych, ktrzy zoyli ofiar, pozostaje nim zwizany, chociaby bez jego winy przepady przyjte ofiary. Kan. 950 - Jeli kto skada pewn sum pienidzy na odprawienie Mszy w., nie okrelajc ich liczby, naley j ustali biorc pod uwag wielko ofiary, ustalon w miejscu zamieszkania ofiarodawcy, chyba e zgodnie z prawem naley domniemywa, i inna bya jego intencja. Kan. 951 - 1. Kapan, odprawiajcy wicej razy w tym samym dniu, moe poszczeglne Msze w. aplikawa w intencji, w ktrej zostaa zoona ofiara, przy zachowaniu jednak prawa, e oprcz dnia Boego Narodzenia, wolno mu zatrzyma dla siebie jedn tylko ofiar, pozostae za winien przekaza na cele oznaczone przez ordynariusza, z dopuszczeniem jednak pewnego wynagrodzenia z tytuu zewntrznego. 2. Kapan koncelebrujcy w tym samym dniu drug Msz w., nie moe z adnego tytuu przyj za ni ofiary. Kan. 952 - 1. Do synodu prowincjalnego lub do zebrania biskupw prowincji, naley okreli dekretem wysoko ofiary skadanej za odprawianie i ofiarowanie Mszy w., i kapanowi nie wolno domaga si wyszej ofiary. Moe jednak przyj dobrowolnie zoon ofiar wysz od okrelonej, jak rwnie ofiar nisz. 2. Gdzie nie ma takiego dekretu, naley zachowa zwyczaj obowizujcy w diecezji. 3. Czonkowie wszystkich instytutw zakonnych winni zachowa dekret lub miejscowy zwyczaj, o ktrych w 1 i 2. Kan. 953 - Nikomu nie wolno przyj do osobistego odprawiania tylu ofiar mszalnych, e sam nie moe im zadouczyni w cigu roku. Kan. 954 - Jeli w niektrych kocioach lub kaplicach prosz o odprawienie tylu Mszy w., e nie mona ich tam odprawi, wolno

stypendia przekaza gdzie indziej, chyba e ofiarodawcy wyranie okazali wol przeciwn. Kan. 955 - 1. Kto zamierza powierzy innym odprawienie intencji mszalnych, powinien przekaza je moliwie najszybciej wybranym przez siebie kapanom, byleby tylko by przekonany, e s wolni od podejrze; powinien przekaza w caoci przyjt ofiar, chyba e na pewno wiadomo, i nadwyka w stosunku do wysokoci obowizujcej w diecezji, zostaa dana ze wzgldu na osob. Ciy na nim rwnie obowizek troski o odprawienie Mszy w., dopki nie uzyska potwierdzenia tak o przejciu zobowizania, jak i otrzymaniu ofiary. 2. Czas, w ktrym naley odprawi Msze w., liczy si od dnia przyjcia ich przez kapana majcego je odprawia, chyba e stwierdza si co innego. 3. Ci, ktrzy powierzaj innym Msz w. do odprawienia, powinni od razu zapisa w ksice zarwno Msze w. przyjte, jak i przekazane, zaznaczajc rwnie wysoko ofiary. 4. Kady kapan powinien dokadnie zapisywa Msze w., ktre przyj do odprawienia i ktre odprawi. Kan. 956 - Wszyscy zarzdcy pobonych fundacji albo w jakikolwiek sposb zobowizani do troski o odprawienie Mszy w., czy to duchowni czy wieccy, powinni przesa do wasnych ordynariuszy te zobowizania mszalne, ktrych nie wypeniono w cigu roku, zachowujc sposb przez nich okrelony. Kan. 957.- Obowizek i prawo czuwania nad wypenieniem zobowiza mszalnych w kocioach kleru diecezjalnego naley do ordynariusza miejsca, w kocioach za instytutw zakonnych lub stowarzysze ycia apostolskiego - do ich przeoonych. Kan. 958 - 1. Proboszcz oraz rektor kocioa lub innego pobonego miejsca, w ktrych zwyko si przyjmowa stypendia mszalne, powinni posiada specjaln ksik, w ktrej dokadnie maj zapisywa liczb Mszy w. przyjtych do odprawienia, intencje, jak rwnie zoon ofiar i odprawienie. 2. Ordynariusz jest obowizany kadego roku sprawdza osobicie lub przez innych te ksigi.

Tytu IV SAKRAMENT POKUTY

Kan. 959 - W sakramencie pokuty, wierni wyznajcy uprawnionemu szafarzowi grzechy, wyraajcy za nie al i majcy

postanowienie poprawy, przez rozgrzeszenie udzielone przez tego szafarza otrzymuj od Boga odpuszczenie grzechw po chrzcie popenionych i jednoczenie dostpuj pojednania z Kocioem, ktremu grzeszc zadali ran.

Rozdzia I SPRAWOWANIE SAKRAMENTU

Kan. 960 - Indywidualna i integralna spowied oraz rozgrzeszenie stanowi jedyny zwyczajny sposb, przez ktry wierny, wiadomy grzechu cikiego, dostpuje pojednania z Bogiem i Kocioem. Jedynie niemoliwo fizyczna lub moralna zwalnia od takiej spowiedzi. W takim wypadku pojednanie moe si dokona rwnie innymi sposobami. Kan. 961 - 1. Absolucja wielu rwnoczenie penitentw bez uprzedniej indywidualnej spowiedzi, w sposb oglny, nie moe by udzielona, chyba e: 1 zagraa niebezpieczestwo mierci i brak czasu na to, by kapan lub kapani wyspowiadali poszczeglnych penitentw; 2 istnieje powana konieczno, a mianowicie kiedy z uwagi na liczb penitentw nie ma dostatecznie duo spowiednikw do naleytego wyspowiadania kadego z osobna w odpowiednim czasie, na skutek czego penitenci bez wasnej winy musz pozostawa przez dugi czas bez aski sakramentalnej albo Komunii witej; nie jest uwaane za dostateczn konieczno, gdy nie ma wystarczajcej liczby spowiednikw jedynie z powodu wielkiego napywu penitentw, jaki moe si zdarzy podczas jakiej wielkiej uroczystoci lub pielgrzymki. 2. Wydawanie osdu, czy zachodz warunki wymagane zgodnie z 1, n. 2, naley do biskupa diecezjalnego, ktry wziwszy pod uwag kryteria uzgodnione z pozostaymi czonkami Konferencji Episkopatu, moe okreli wypadek takiej koniecznoci. Kan. 962 - 1. By wierny wanie korzysta z sakramentalnej absolucji udzielonej wielu penitentom jednoczenie, wymaga si nie tylko odpowiedniej dyspozycji, lecz rwnie postanowienia, e we waciwym czasie wyzna grzechy cikie, ktrych teraz wyzna nie moe. 2. Wiernych naley wedle monoci poucza, take z okazji przyjmowania absolucji generalnej, o wymogach okrelonych w 1. Absolucj generaln powinno poprzedzi nawet w niebezpieczestwie mierci - jeli tylko czas na to pozwala, wezwanie do wzbudzenia przez kadego aktu alu.

Kan. 963 - Z zachowaniem obowizku, o ktrym w kan. 989, ten, komu zostaj odpuszczone grzechy cikie przez absolucj generaln, powinien jak najszybciej przy nadarzajcej si okazji odby spowied indywidualn, zanim przyjmie nastpn absolucj generaln, chyba e istnieje suszna przyczyna. Kan. 964 - 1. Miejscem waciwym przyjmowania spowiedzi jest koci lub kaplica. 2. Co do konfesjonau, powinny by ustanowione normy przez Konferencj Episkopatu, z tym wszake zastrzeeniem, aby zawsze byy w miejscu widocznym konfesjonay zaopatrzone w krat midzy penitentem i spowiednikiem, aby wierni mogli z nich swobodnie korzysta, gdy tego pragn. 3. Spowiedzi nie naley przyjmowa poza konfesjonaem, z wyjtkiem uzasadnionej przyczyny.

Rozdzia II SZAFARZ SAKRAMENTU POKUTY

Kan. 965 - Szafarzem sakramentu pokuty jest tylko kapan. Kan. 966 - 1. Do wanego odpuszczenia grzechw wymaga si, aby szafarz - oprcz wadzy wice - posiada upowanienie do jej wykonywania w odniesieniu do wiernych, ktrym udziela rozgrzeszenia. 2. Takie upowanienie moe kapan otrzyma albo na mocy samego prawa, albo udzielenia dokonanego przez kompetentn wadz, zgodnie z kan. 969. Kan. 967 - 1. Oprcz Biskupa Rzymskiego, upowanienie do spowiadania wiernych na caym wiecie posiadaj na mocy samego prawa kardynaowie. Posiadaj je rwnie biskupi, ktrzy te godziwie z niego korzystaj, chyba e sprzeciwiby si temu w poszczeglnym przypadku biskup diecezjalny. 2. Ci, ktrzy posiadaj habitualne upowanienie do spowiadania, czy to na mocy urzdu, czy te udzielenia go przez ordynariusza miejsca inkardynacji albo miejsca staego zamieszkania, z tego upowanienia mog wszdzie korzysta, chyba e w poszczeglnym przypadku sprzeciwiby si ordynariusz miejsca, z zachowaniem przepisw kan. 974, 2 i 3. 3. Z samego prawa takie upowanienie posiadaj wszdzie w odniesieniu do czonkw lub innych osb dniem i noc przebywajcych w domu instytutu lub stowarzyszenia ci, ktrzy z racji urzdu albo udzielenia przez kompetentnego przeoonego

zgodnie z kan. 968, 2 i 969, 2, otrzymali upowanienie do spowiadania. Korzystaj te z niego godziwie, chyba e jaki wyszy przeoony w poszczeglnym przypadku wyraziby sprzeciw odnonie do swoich podwadnych. Kan. 968 - 1. Na mocy urzdu, upowanienie do spowiadania posiada ordynariusz miejsca, kanonik penitencjarz, a take proboszcz oraz inni, ktrzy zastpuj proboszcza - kady na swoim terytorium. 2. Na mocy urzdu upowanienie do spowiadania swoich podwadnych oraz innych osb dniem i noc przebywajcych w domu maj przeoeni instytutu zakonnego lub stowarzyszenia ycia apostolskiego, jeli s kleryckie na prawie papieskim, posiadajcy zgodnie z postanowieniami konstytucji wykonawcz wadz rzdzenia, z zachowaniem jednak przepisu kan. 630, 4. Kan. 969 - 1. Tylko ordynariusz miejsca jest kompetentny do udzielania upowanienia wszystkim prezbiterom do spowiadania jakichkolwiek wiernych. Jednake prezbiterzy, czonkowie instytutw zakonnych, nie powinni korzysta z takiego upowanienia bez zezwolenia, przynajmniej domniemanego, wasnego przeoonego. 2. Przeoony instytutu zakonnego lub stowarzyszenia ycia apostolskiego, o ktrym w kan. 968, 2, jest kompetentny udzieli wszystkim prezbiterom upowanienia do spowiadania wasnych jego podwadnych oraz innych dniem i noc przebywajcych w domu. Kan. 970 - Upowanienia do spowiadania naley udziela tylko kapanom, ktrych odpowiednio stwierdzi si przez egzamin lub skdind o tym wiadomo. Kan. 971 - Ordynariusz miejsca nie powinien udziela habitualnego upowanienia do spowiadania pezbiterowi, chociaby na jego terenie mia stae lub tymczasowe zamieszkanie, jeli uprzednio nie wysucha, jeli to moliwe, zdania ordynariusza tego prezbitera. Kan. 972 - Upowanienia do spowiadania kompetentna wadza, o ktrej w kan. 969, moe udzieli na czas nieokrelony lub okrelony. Kan. 973 - Habitualne upowanienie do spowiadania powinno by udzielane na pimie. Kan. 974 - 1 Ordynariusz miejsca oraz kompetentny przeoony nie powinien odwoywa habitualnego upowanienia do spowiadania, jak tylko z powanej przyczyny. 2. Gdy upowanienie do spowiadania odwouje ordynariusz miejsca, ktry go udzieli, a o ktrym w kan. 967, 2, prezbiter traci to upowanienie wszdzie. Gdy upowanienie odwouje inny ordynariusz, prezbiter traci je tylko na terytorium odwoujcego je.

 3. Kady ordynariusz miejsca, ktry odwoa jakiemu prezbiterowi upowanienie do spowiadania, powinien powiadomi jego ordynariusza, wasnego z racji inkardynacji, albo - gdy chodzi o czonka instytutu zakonnego - jego kompetentnego przeoonego. 4. Gdy upowanienie do spowiadania odwouje wasny przeoony wyszy, prezbiter wszdzie traci wadz spowiadania czonkw instytutu. Gdy upowanienie odwouje inny kompetentny przeoony, prezbiter traci je tylko w odniesieniu do jego podwadnych. Kan. 975 - Oprcz odwoania, upowanienie, o ktrym w kan. 967, 2, ustaje przez utrat urzdu lub przez ekskardynacj albo przez utrat staego zamieszkania. Kan. 976 - Kady kapan, chocia nie ma upowanienia do spowiadania, wanie i godziwie rozgrzesza jakichkolwiek penitentw znajdujcych si w niebezpieczestwie mierci z wszelkich cenzur i grzechw, nawet gdy jest obecny kapan upowaniony. Kan. 977 - Rozgrzeszenie wsplnika w grzechu przeciw szstemu przykazaniu Dekalogu jest niewane, poza niebezpieczestwem mierci. Kan. 978 - 1. Kapan powinien pamita, e suchajc spowiedzi wystpuje rwnoczenie w charakterze sdziego i lekarza oraz e zosta przez Boga ustanowiony jednoczenie szafarzem boskiej sprawiedliwoci i miosierdzia, aeby przyczynia si do czci Boej i zbawienia dusz. 2. Spowiednik jako szafarz Kocioa w sprawowaniu sakramentu pokuty winien wiernie stosowa si do nauki Magisterium i norm wydanych przez kompetentn wadz. Kan. 979 - Kapan w stawianiu pyta powinien postpowa roztropnie i dyskretnie, uwzgldniajc stan i wiek penitenta oraz powstrzymywa si od pytania o nazwisko wsplnika w grzechu. Kan. 980 - Jeli spowiednik nie ma wtpliwoci co do dyspozycji penitenta, a ten prosi o rozgrzeszenie, nie naley go odmawia ani odkada. Kan. 981 - Spowiednik powinien naoy zbawienne i odpowiednie zadouczynienie, stosownie do rodzaju i liczby grzechw, z uwgldnieniem jednak sytuacji penitenta. Penitent jest obowizany osobicie wypeni zadouczynienie. Kan. 982 - Kto wyznaje w spowiedzi, e niewinnego spowiednika faszywie oskary przed wadz kocieln o przestpstwo nakaniania do grzechu przeciw szstemu przykazaniu, nie powinien by rozgrzeszony, dopki formalnie nie odwoa faszywego doniesienia i nie wyrazi gotowoci naprawienia szkd, jeeli takie wyniky. Kan. 983 - 1. Tajemnica sakramentalna jest nienaruszalna; dlatego nie wolno spowiednikowi sowami lub w jakikolwiek inny

sposb i dla jakiejkolwiek przyczyny w czymkolwiek zdradzi penitenta. 2. Obowizek zachowania tajemnicy ma take tumacz, jeli wystpuje, jak rwnie wszyscy inni, ktrzy w jakikolwiek sposb zdobyli ze spowiedzi wiadomoci o grzechach. Kan. 984 - 1. Bezwzgldnie zabrania si spowiednikowi korzystania z wiadomoci uzyskanych w spowiedzi, powodujcych uciliwo dla penitenta, nawet przy wykluczeniu wszelkiego niebezpieczestwa wyjawienia. 2. Kto posiada wadz, nie moe w aden sposb korzysta w zewntrznym zarzdzaniu z wiadomoci, jakie uzyska o grzechach wyznanych w jakimkolwiek czasie w spowiedzi. Kan. 985 - Mistrz nowicjuszy i jego pomocnik, rektor seminarium lub innego zakadu wychowawczego, nie powinni przyjmowa spowiedzi swoich alumnw mieszkajcych w tym samym domu, chyba e w poszczeglnych przypadkach alumni dobrowolnie o to prosz. Kan. 986 - 1. Kady, komu na mocy urzdu zostaa zlecona troska duszpasterska, jest obowizany dba o to, aeby wierni jemu powierzeni mogli si wyspowiada, jeli w sposb uzasadniony o to prosz, a take by da im sposobno przystpowania do indywidualnej spowiedzi, w ustalonych i dogodnych dla nich dniach i godzinach. 2. W nagej koniecznoci kady spowiednik jest obowizany spowiada wiernych, a w niebezpieczestwie mierci kady kapan.

Rozdzia III PENITENT

Kan. 987 - Wierny, aby otrzyma zbawczy rodek sakramentu pokuty, powinien by tak usposobiony, by odrzucajc grzechy, ktre popeni, i majc postanowienie poprawy nawraca si do Boga. Kan. 988 - 1. Wierny jest obowizany wyzna co do liczby i rodzaju wszelkie grzechy cikie popenione po chrzcie, a jeszcze przez wadz kluczy Kocioa bezporednio nie odpuszczone i nie wyznane w indywidualnej spowiedzi, ktre sobie przypomina po dokadnym rachunku sumienia. 2. Zaleca si wiernym, by wyznawali take grzechy powszednie.

Kan. 989 - Kady wierny, po osigniciu wieku rozeznania, obowizany jest przynajmniej raz w roku wyzna wiernie wszystkie swoje grzechy cikie. Kan. 990 - Nikomu nie zabrania si spowiada za porednictwem tumacza, z wykluczeniem wszake naduy i zgorszenia i z zachowaniem przepisu kan. 983, 2. Kan. 991 - Kady wierny ma prawo wyzna swoje grzechy wybranemu przez siebie spowiednikowi, take innego obrzdku, zatwierdzonemu zgodnie z prawem.

Rozdzia IV ODPUSTY

Kan. 992 - Odpust jest to darowanie wobec Boga kary doczesnej za grzechy odpuszczone ju co do winy. Otrzymuje je wierny, odpowiednio przygotowany i po wypenieniu pewnych okrelonych warunkw, przez dziaanie Kocioa, ktry jako suga odkupienia autorytatywnie rozporzdza i dysponuje skarbcem zadouczynie Chrystusa i witych. Kan. 993 - Odpust jest czstkowy albo zupeny, zalenie od tego, czy uwalnia od kary doczesnej nalenej za grzechy w czci lub caoci. Kan. 994 - Kady wierny moe zyskiwa odpusty czy to czstkowe, czy zupene albo dla siebie, albo ofiarowywa za zmarych na sposb wstawiennictwa. Kan. 995 - 1. Oprcz najwyszej wadzy kocielnej, tylko ci mog udziela odpustw, ktrym t wadz przyznaje prawo albo udziela jej Biskup Rzymski. 2. adna wadza, poza Biskupem Rzymskim, nie moe przekazywa innym wadzy udzielania odpustw, chyba e zostao to jej wyranie przyznane przez Stolic Apostolsk. Kan. 996 - 1. Tylko ten jest zdolny do uzyskania odpustu, kto zosta ochrzczony, nie jest ekskomunikowany i znajduje si w stanie aski, przynajmniej pod koniec wypeniania przepisanych czynnoci. 2. Aby za podmiot zdolny do uzyskania odpustw rzeczywicie je uzyska, powinien mie przynajmniej intencj zyskania odpustu oraz wypeni w okrelonym czasie i we waciwy sposb nakazane czynnoci, zgodnie z brzmieniem udzielenia. Kan. 997 - Co do udzielania i praktyki odpustw, naley ponadto zachowa inne przepisy, zawarte w specjalnych ustawach kocielnych.

Tytu V SAKRAMENT NAMASZCZENIA CHORYCH

Kan. 998 - Namaszczenia chorych, poprzez ktre Koci wiernych niebezpiecznie chorych powierza Chrystusowi cierpicemu i uwielbionemu, aeby ich podtrzyma i zbawi, udziela si przez namaszczanie ich olejem i wypowiedzenie sw przepisanych w ksigach liturgicznych.

Rozdzia I SPRAWOWANIE SAKRAMENTU

Kan. 999 - Oprcz biskupa, olej uywany w namaszczeniu chorych mog powica: 1 ci, ktrzy s prawnie zrwnani z biskupem diecezjalnym. 2 w razie koniecznoci kady prezbiter, jednak tylko w czasie sprawowania sakramentu. Kan. 1000 - 1. Namaszczenia powinny by dokadnie dokonane przy zastosowaniu sw, porzdku oraz sposobu przepisanego w ksigch liturgicznych. W wypadku wszake koniecznoci wystarcza jedno namaszczenie na czole lub nawet na innej czci ciaa i wypowiedzenie caej formuy. 2. Namaszcze powinien dokonywa szafarz wasn rk, chyba e powana racja zaleca zastosowanie narzdzia. Kan. 1001 - Duszpasterze i bliscy chorego powinni troszczy si, by chorzy byli umacniani tym sakramentem w odpowiednim czasie. Kan. 1002 - Wsplne sprawowanie namaszczenia chorych, dla wielu rwnoczenie chorych, ktrzy s odpowiednio przygotowani i wewntrznie usposobieni, moe by dokonywane wedug przepisw biskupa diecezjalnego.

Rozdzia II SZAFARZ NAMASZCZENIA CHORYCH

Kan. 1003 - 1. Namaszczenia chorych wanie udziela kady kapan i tylko kapan. 2. Obowizek i prawo udzielania namaszczenia chorych maj wszyscy kapani, ktrym zlecono duszpasterstwo w stosunku do wiernych, powierzonych ich pasterskiej trosce. Z uzasadnionej przyczyny jakikolwiek inny kapan moe udzieli tego sakramentu za domnieman przynajmniej zgod kapana, o ktrym wyej. 3. Kady kapan moe nosi ze sob olej powicony, aeby w razie koniecznoci mg udzieli sakramentu namaszczenia chorych.

Rozdzia III OSOBY, KTRYM NALEY UDZIELA NAMASZCZENIA CHORYCH

Kan. 1004 - 1. Namaszczenia chorych mona udzieli wiernemu, ktry po osigniciu uywania rozumu, znajdzie si w niebezpieczestwie mierci na skutek choroby lub staroci. 2. Sakrament ten wolno powtrzy; jeli chory po wyzdrowieniu znowu ciko zachoruje lub jeli w czasie trwania tej samej choroby niebezpieczestwo stanie si powaniejsze. Kan. 1005 - W wtpliwoci, czy chory osign uywanie rozumu, czy powanie choruje albo czy rzeczywicie ju umar, naley udzieli tego sakramentu. Kan. 1006 - Sakramentu naley udziela chorym, ktrzy bdc przytomni na umyle - przynajmniej porednio o niego prosili. Kan. 1007 - Nie wolno udziela namaszczenia chorych tym, ktrzy uparcie trwaj w jawnym grzechu cikim.

Tytu VI WICENIA

Kan. 1008 - Na mocy ustanowienia Boego, przez sakrament kapastwa niektrzy spord wiernych, naznaczeni w nim niezatartym charakterem, s ustanawiani witymi szafarzami; s

oni mianowicie konsekrowani i przeznaczeni aeby - kady odpowiednio do swojego stopnia, wypeniajc w osobie ChrystusaGowy zadania nauczania, uwicania i kierowania - byli pasterzami Ludu Boego. Kan. 1009 - 1. wiceniami s: biskupstwo, prezbiterat i diakonat. 2. S one udzielane przez naoenie rk i modlitw konsekracyjn, przepisan dla poszczeglnych stopni w ksigach liturgicznych.

Rozdzia I UDZIELANIE I SZAFARZ WICE

Kan. 1010 - wice naley udziela podczas Mszy witej, w niedziel lub wito nakazane, lecz z racji duszpasterskich mona ich udziela take w inne dni, nie wyczajc powszednich. Kan. 1011 - 1. wice naley udziela z reguy w kociele katedralnym. Jednake z racji duszpasterskich wolno ich udziela w innym kociele lub kaplicy. 2. Na wicenia powinni by zapraszani duchowni oraz inni wierni, aeby jak najliczniej uczestniczyli w ich udzielaniu. Kan. 1012 - Szafarzem wice jest biskup konsekrowany. Kan. 1013 - aden biskup nie moe konsekrowa na biskupa, jeli wpierw nie upewni si o papieskim zleceniu. Kan. 1014 - Jeli Stolica Apostolska nie udzielia dyspensy, biskup, gwny konsekrator, musi do konsekracji biskupiej dobra sobie przynajmniej dwch biskupw konsekrujcych. Jest za bardzo stosowne, aeby razem z nimi konsekrowali elekta wszyscy obecni biskupi. Kan. 1015 - 1. Kady kandydat do prezbiteratu i diakonatu powinien by wywicony przez wasnego biskupa albo na podstawie dymisoriw udzielonych przez niego zgodnie z prawem. 2. Wasny biskup, jeli nie zachodzi uzasadniona przeszkoda, powinien osobicie wywica swoich podwadnych. Jednake nalecego do obrzdku wschodniego nie moe godziwie wywici bez apostolskiego indultu. 3. Kto moe wystawi dymisorie do przyjcia wice, moe rwnie sam osobicie wice udzieli, jeli ma sakr biskupi. Kan. 1016 - Gdy idzie o wicenia diakonatu tych, ktrzy pragn by wczeni do kleru diecezjalnego, biskupem wasnym jest

biskup diecezji, w ktrej kandydat ma stae zamieszkanie, albo diecezji, ktrej postanowi si powici. Gdy idzie o wicenia prezbiteratu duchownych diecezjalnych, biskupem wasnym jest biskup diecezji, do ktrej kandydat zosta inkardynowany przez diakonat. Kan. 1017 - Poza wasnym terytorium biskup moe udziela wice tylko za zezwoleniem biskupa diecezjalnego Kan. 1018 - 1. Dla kandydatw do kleru diecezjalnego dymisorie moe wystawia: 1 biskup wasny, o ktrym w kan. 1016 2 administrator apostolski oraz - za zgod kolegium konsultorw - administrator diecezji, prowikariusz i proprefekt apostolski, za zgod rady, o ktrej mowa w kan. 495, 2. 2. Administrator diecezji, prowikariusz i proprefekt apostolski nie powinni dawa dymisoriw osobom, ktrym odmwi wice biskup diecezjalny, wikariusz lub prefekt apostolski. Kan. 1019 - 1. Wyszy przeoony kleryckiego instytutu zakonnego na prawie papieskim albo kleryckiego stowarzyszenia ycia apostolskiego na prawie papieskim, ma prawo wystawia dymisorie do diakonatu i prezbiteratu swoim podwadnym, ktrzy zgodnie z konstytucjami s wieczycie lub definitywnie zczeni z instytutem lub stowarzyszeniem. 2. wicenia wszystkich pozostaych alumnw jakiegokolwiek instytutu lub stowarzyszenia s regulowane prawem obowizujcym duchownych diecezjalnych. Odwouje si jakikolwiek indult udzielony przeoonym. Kan. 1020 - Nie naley udziela dymisoriw, dopki nie ma wszystkich wiadectw i dokumentw, wymaganych przez prawo zgodnie z kan. 1050 i 1051. Kan. 1021 - Dymisorie mona przesa kademu biskupowi utrzymujcemu czno ze Stolic Apostolsk, z wyjtkiem biskupa innego obrzdku ni kandydat do wice, jeli nie ma indultu apostolskiego. Kan. 1022 - Biskup, otrzymawszy wymagane prawem dymisorie, nie powinien przystpowa do wice, dopki si cakowicie nie upewni o ich autentycznoci. Kan. 1023 - Dymisorie mog by przez udzielajcego lub jego nastpc czym uwarunkowane lub odwoane. Raz jednak udzielone nie trac wanoci w wypadku wyganicia wadzy tego, kto je wystawi.

Rozdzia II

KANDYDACI DO WICE

Kan. 1024 - wicenia wanie przyjmuje tylko mczyzna ochrzczony. Kan. 1025 - 1. Do godziwego udzielenia wice prezbiteratu lub diakonatu wymaga si, aby kandydat: po odbyciu zgodnie z prawem prby, posiada - wedug oceny wasnego biskupa lub kompetentnego przeoonego wyszego - wymagane przymioty; nie by zwizany adn nieprawidowoci lub przeszkod, a take wypeni wymagania kan. 1033-1039. Ponadto niezbdne s dokumenty, o ktrych w kan. 1050, jak rwnie powinien by przeprowadzony egzamin, o jakim w kan. 1051. 2. Wymaga si ponadto, aeby wedug oceny tego uprawnionego przeoonego, kandydat do wice by potrzebny dla posugi Kocioa. 3. Biskup udzielajcy wice wasnemu podwadnemu, ktry jest przeznaczony dla innej diecezji, musi mie pewno, e bdzie on przyjty do tej diecezji.

Art. 1 WYMOGI STAWIANE KANDYDATOM DO WICE

Kan. 1026 - Wywici mona tylko tego, kto cieszy si naleyt wolnoci. Nie wolno zmusza do przyjcia wice w jakikolwiek sposb i dla jakiejkolwiek przyczyny, ani kanonicznie odpowiedniego odwodzi od ich przyjcia. Kan. 1027 - Kandydaci do diakonatu i prezbiteratu musz by uformowani przez dokadne przygotowanie, zgodnie z prawem. Kan. 1028 - Biskup diecezjalny lub kompetentny przeoony ma si troszczy, by kandydaci, zanim zostan dopuszczeni do okrelonego wicenia, zostali naleycie pouczeni o samym wiceniu oraz o zwizanych z nim obowizkach. Kan. 1029 - Do wice naley dopuszcza jedynie tych, ktrzy - wedug roztropnej oceny wasnego biskupa albo kompetentnego przeoonego wyszego - po rozwaeniu wszystkich okolicznoci, maj nieskaon wiar, kieruj si prawidow intencj, posiadaj wymagan wiedz, ciesz si dobr opini, maj nienaganne obyczaje, wyprbowane cnoty, jak rwnie inne przymioty fizyczne i psychiczne, odpowiadajce przyjmowanemu wiceniu.

Kan. 1030 - Jedynie na skutek kanonicznej przyczyny, chocia tajnej, wasny biskup lub kompetentny przeoony wyszy moe zabroni przystpienia do prezbiteratu wasnym diakonom, przeznaczonym do kapastwa, z zachowaniem monoci wniesienia rekursu, zgodnie z prawem. Kan. 1031 - 1. Prezbiteratu mona udziela tylko tym, ktrzy ukoczyli dwudziesty pity rok ycia i posiadaj wystarczajc dojrzao, z zachowaniem ponadto szeciomiesicznego odstpu czasu midzy diakonatem i prezbiteratem. Tych, ktrzy s przeznaczeni do prezbiteratu, mona dopuci do diakonatu dopiero po ukoczeniu dwudziestego trzeciego roku ycia. 2. Kandydat do staego diakonatu, nieonaty, moe by dopuszczony do tych wice dopiero po ukoczeniu przynajmniej dwudziestego pitego roku ycia; zwizany za maestwem nie wczeniej, jak po ukoczeniu przynajmniej trzydziestego pitego roku ycia, i za zgod ony. 3. Konferencje Episkopatu maj prawo wyda zarzdzenie, na mocy ktrego jest wymagany wyszy wiek do prezbiteratu i diakonatu staego. 4. Dyspensa ponad rok od wieku, wymaganego zgodnie z przepisami 1 i 2, jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej. Kan. 1032 - 1. Kandydaci do prezbiteratu mog by dopuszczeni do diakonatu dopiero po ukoczeniu pitego roku studiw filozoficzno-teologicznych. 2. Po zakoczeniu okresu studiw, diakon powinien przez odpowiedni czas, okrelony przez biskupa lub wyszego przeoonego, pracowa w duszpasterstwie, wykonujc wicenie diakoskie, zanim zostanie dopuszczony do prezbiteratu. 3. Kandydat do diakonatu staego moe by dopuszczony do tego wicenia dopiero po zakoczeniu okresu formacji.

Art. 2 WSTPNE WYMAGANIA DO WICE

Kan. 1033 - Tylko ten jest godziwie dopuszczony do wice, kto przyj sakrament bierzmowania. Kan. 1034 - 1. Kandydat do diakonatu lub prezbiteratu nie powinien by wicony, jeli wczeniej, przez obrzd liturgiczny dopuszczenia, nie zosta wczony do grona kandydatw przez wadz, o ktrej w kan. 1016 i 1019; po przedoeniu wczeniej

wasnorcznie napisanej i podpisanej zaakceptowaniu na pimie przez wadz.

proby

oraz

po

jej

2. Do otrzymania takiego dopuszczenia nie jest obowizany ten, kto przez luby zosta wczony do kleryckiego instytutu. Kan. 1035 - 1. Zanim kto zostanie dopuszczony do diakonatu, czy to staego czy przejciowego, powinien przyj i przez odpowiedni czas wykonywa posugi lektora i akolity. 2. Midzy udzieleniem akolitatu i diakonatu naley zachowa odstp przynajmniej szeciu miesicy. Kan. 1036 - Kandydat do diakonatu lub prezbiteratu powinien przed dopuszczeniem przedstawi wasnemu biskupowi albo kompetentnemu przeoonemu wyszemu wasnorcznie sporzdzone i podpisane owiadczenie stwierdzajce, e z wasnej woli i dobrowolnie przyjmie wicenia oraz e zawsze bdzie wykonywa kocieln posug; jednoczenie proszc o dopuszczenie do wice. Kan. 1037 - Nieonaty kandydat do staego diakonatu, jak rwnie kandydaci do prezbiteratu, nie powinni by dopuszczeni do diakonatu, zanim w przepisanym obrzdzie nie owiadcz publicznie wobec Boga i Kocioa, e podjli obowizek celibatu, albo zanim nie zo lubw wieczystych w instytucie zakonnym. Kan. 1038 - Diakon, ktry odmawia przyjcia prezbiteratu, nie moe otrzyma zakazu wykonywania przyjtego wicenia, chyba e jest zwizany przeszkod kanoniczn albo - wedug osdu biskupa diecezjalnego lub kompetentnego przeoonego wyszego istnieje jaka inna powana przyczyna. Kan. 1039 - Wszyscy kandydaci do jakichkolwiek wice obowizani s odprawi przynajmniej piciodniowe rekolekcje, w miejscu i w sposb okrelony przez ordynariusza. Zanim biskup przystpi do udzielania wice, winien si upewni, e kandydaci odprawili te rekolekcje.

Art. 3 NIEPRAWIDOWOCI ORAZ INNE PRZESZKODY

Kan. 1040 - Zabrania si przyjcia wice tym, ktrzy s zwizani jakkolwiek przeszkod, czy to sta, ktra nazywa si nieprawidowoci, czy te zwyk. Mona podlega jedynie tym przeszkodom, ktre s wymienione w niej podanych kanonach. Kan. 1041 - Do przyjcia wice nieprawidowymi s:

1 kto podlega jakiejkolwiek formie amencji lub innej chorobie psychicznej, na skutek ktrej - po zasigniciu opinii biegych - jest uwaany za niezdolnego do waciwego wykonywania posugi; 2 kto popeni przestpstwo apostazji, herezji lub schizmy; 3 kto usiowa zawrze maestwo, nawet tylko cywilne, bd sam zwizany wzem maeskim albo wiceniami lub wieczystym publicznym lubem czystoci, bd te z kobiet zwizan wanym maestwem lub takim samym lubem; 4 kto popeni dobrowolne zabjstwo albo spowodowa spdzenie podu, gdy skutek nastpi, oraz wszyscy pozytywnie wspdziaajcy; 5 kto powanie i z rozmysem zrani siebie lub innego albo usiowa odebra sobie ycie; 6 kto wykona akt wice zarezerwowany majcym wicenia biskupie lub prezbiteratu, albo nie majc tych wice, albo nie mogc go wykona na skutek zakazu wynikajcego z jakiej kary kanonicznej deklarowanej lub wymierzonej. Kan. 1042 - Zwyk przeszkod, nie pozwalajc przyj wice, s zwizani: 1 mczyzna onaty, chyba e jest zgodnie z prawem przeznaczony do staego diakonatu; 2 kto sprawuje urzd lub zarzd zakazany duchownym na mocy kan. 285 i 286, zwizany z obowizkiem rozliczenia si, dopki nie uwolni si na skutek zoenia urzdu lub zarzdu i zwizanych z nim rozlicze; 3 neofita, dopki wedug oceny ordynariusza nie zosta dostatecznie utwierdzony. Kan. 1043 - Przed wiceniami wierni maj obowizek powiadomi ordynariusza lub proboszcza o znanych im przeszkodach do wice. Kan. 1044 - 1. Do wykonywania przyjtych wice s nieprawidowymi: 1 kto, bdc zwizany nieprawidowoci wice, nieprawnie przyj wicenia; do przyjcia

2 kto dopuci si przestpstwa, o ktrym w kan. 1041, n. 2, jeli jest ono publiczne; 3 kto popeni jedno z przestpstw, o jakich w kan. 1041, nn. 3, 4, 5, 6. 2. Podlega przeszkodzie nie pozwalajcej wykonywa wice: 1 kto, bdc zwizany przeszkod do przyjcia wice, nieprawnie przyj wicenia;

2 kto popad w amencj lub inn chorob psychiczn, o ktrej w kan. 1041, n. 1, dopki ordynariusz - po zasigniciu opinii biegego - nie zezwoli na wykonywanie wicenia. Kan. 1045 - Nieznajomo nieprawidowoci oraz przeszkd nie uwalnia od nich. Kan. 1046 - Nieprawidowoci i przeszkody zwielokrotniaj si z rnych ich przyczyn, nie za na skutek powtarzania tej samej przyczyny, chyba e chodzi o nieprawidowo pochodzc z dobrowolnego, zabjstwa lub skutecznego przerwania ciy. Kan. 1047 - 1. Jedynie Stolica Apostolska moe dyspensowa od wszystkich nieprawidowoci, jeli fakt, na ktrym si opieraj, zosta wprowadzony na forum sdowe. 2. Jej rwnie jest zarezerwowane dyspensowanie od nastpujcych nieprawidowoci i przeszkd do przyjcia wice: 1 od nieprawidowoci, wypywajcych przestpstw, o ktrych w kan. 1041, nn. 2 i 3; z publicznych

2 od nieprawidowoci z przestpstwa, czy to publicznego, czy tajnego, o ktrym w kan. 1041, n. 4; 3 od przeszkody, o ktrej w kan. 1042, n. 1. 3. Stolicy Apostolskiej jest rwnie zarezerwowane dyspensowanie od nieprawidowoci do wykonywania przyjtego wicenia, o ktrych w kan. 1041, n. 3, tylko w wypadkach publicznych, oraz w tyme kanonie, n. 4, take w wypadkach tajnych. 4. Od nieprawidowoci i przeszkd nie zarezerwowanych Stolicy witej moe dyspensowa ordynariusz. Kan. 1048 - W naglcych przypadkach tajnych, gdy nie mona si uda do ordynariusza, albo gdy chodzi o nieprawidowoci, o ktrych w kan. 1041, nn. 3 i 4, do Penitencjarii Apostolskiej, a zagraa niebezpieczestwo powanej szkody lub zniesawienia, zwizany nieprawidowoci nie pozwalajc wykonywa wice, moe je wykonywa. Pozostaje jednak obowizek zwrcenia si jak najszybciej do ordynariusza lub Penitencjarii, za porednictwem spowiednika, bez podawanie nazwiska. Kan. 1049 - 1. W probie o dyspens od nieprawidowoci i przeszkd naley wyszczeglni wszystkie nieprawidowoci i przeszkody. Jednak dyspensa oglna jest wana rwnie w odniesieniu do pominitych w dobrej wierze, z wyjtkiem nieprawidowoci, o ktrych w kan. 1041, n. 4, oraz innych, wniesionych ju na drog sdow. Nie obejmuje natomiast pominitych w zej wierze. 2. W wypadku nieprawidowoci z dobrowolnego zabjstwa lub przerwania ciy, do wanoci dyspensy trzeba poda take liczb przestpstw.

 3. Dyspensa oglna od nieprawidowoci i przeszkd, udzielona do przyjcia wice, jest wana w odniesieniu do wszystkich wice.

Art. 4 WYMAGANE DOKUMENTY I BADANIE

Kan. 1050 - Do dopuszczenia do wice wymagane s nastpujce dokumenty: 1 zawiadczenie o naleycie odbytych studiach, zgodnie z kan. 1032; 2 jeli chodzi o przystpujcych zawiadczenie o przyjciu diakonatu; do prezbiteratu,

3 jeli chodzi o przystpujcych do diakonatu: wiadectwo chrztu i bierzmowania oraz przyjcia posug, o ktrych w kan. 1035; ponadto zawiadczenia o zoeniu owiadczenia, o ktrym w kan. 1036; jeli przystpujcy do diakonatu staego jest onaty, potrzebne s wiadectwa lubu i zgody ony. Kan. 1051 - Gdy chodzi o zbadanie przymiotw wymaganych od kandydata do wice, naley zachowa nastpujce przepisy: 1 konieczne jest zawiadczenie rektora seminarium lub domu formacji na temat przymiotw wymaganych do przyjcia wice, mianowicie o nieskaonej doktrynie kandydata, autentycznej pobonoci, dobrych obyczajach i zdatnoci do wykonywania posugi; ponadto, po przeprowadzeniu odpowiedniego badania, zawiadczenie o stanie zdrowia fizycznego i psychicznego kandydata; 2 biskup diecezjalny lub wyszy przeoony dla naleytego przeprowadzenia badania mog zastosowa take inne rodki, ktre uznaj za poyteczne, stosownie do okolicznoci czasu i miejsca, jak wiadectwa kwalifikacyjne, zapowiedzi lub inne informacje. Kan. 1052 - 1. Aby biskup, udzielajcy wice na podstawie wasnego prawa, mg do nich przystpi, powinien najpierw upewni si, e s dokumenty, o ktrych w kan. 1050, oraz e w przeprowadzonym zgodnie z prawem badaniu zdatno kandydata zostaa stwierdzona pozytywnymi argumentami. 2. Aby biskup mg przystpi do udzielenia wice obcemu kandydatowi, wystarcza, e dymisorie informuj, i zebrano te dokumenty, przeprowadzono badanie zgodnie z przepisem prawa i ustalono zdatno kandydata. Jeli kandydat jest czonkiem instytutu zakonnego lub stowarzyszenia ycia apostolskiego,

dymisorie powinny ponadto zawiadcza, e kandydat zosta definitywnie wczony do instytutu lub stowarzyszenia i jest podwadnym przeoonego wystawiajcego dymisorie. 3. Jeli mimo to na podstawie pewnych racji, biskup ma wtpliwo, czy kandydat jest zdatny do przyjcia wice, nie powinien mu ich udziela.

Rozdzia III ZAPISANIE I WIADECTWO WICE

Kan. 1053 - 1. Po udzieleniu wice, naley w specjalnej ksidze, przechowywanej pilnie w kurii miejsca wice, zapisa nazwiska poszczeglnych wywiconych, nazwisko szafarza, a take miejsce i dat udzielenia wice. Ponadto naley starannie przechowywa wszystkie dokumenty, dotyczce poszczeglnych wice. 2. Biskup udzielajcy wice powinien kademu wywiconemu wyda autentyczne wiadectwo otrzymanych wice. Ci, ktrzy zostali wywiceni przez obcego biskupa na podstawie dymisorii, powinni wspomniane wiadectwo przedstawi wasnemu ordynariuszowi w celu zapisania wice w specjalnej ksidze przechowywanej w archiwum. Kan. 1054 - Ordynariusz miejsca, gdy idzie o duchownych diecezjalnych, albo kompetentny przeoony wyszy, gdy chodzi o jego podwadnych, powinni o kadym udzielonym wiceniu powiadamia proboszcza miejsca chrztu, ktry jest obowizany dokona adnotacji w swojej ksidze ochrzczonych, zgodnie z kan. 535, 2.

Tytu VII MAESTWO

Kan. 1055 - 1. Maeskie przymierze, przez ktre mczyzna i kobieta tworz ze sob wsplnot caego ycia, skierowan ze swej natury do dobra maonkw oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa, zostao midzy ochrzczonymi podniesione przez Chrystusa Pana do godnoci sakramentu.

 2. Z tej racji midzy ochrzczonymi nie moe istnie wana umowa maeska, ktra tym samym nie byaby sakramentem. Kan. 1056 - Istotnymi przymiotami maestwa s jedno i nierozerwalno, ktre w maestwie chrzecijaskim nabieraj szczeglnej mocy z racji sakramentu. Kan. 1057 - 1. Maestwo stwarza zgoda stron midzy osobami prawnie do tego zdolnymi, wyraona zgodnie z prawem, ktrej nie moe uzupeni adna ludzka wadza. 2. Zgoda maeska jest aktem woli, ktrym mczyzna i kobieta w nieodwoalnym przymierzu wzajemnie si sobie oddaj i przyjmuj w celu stworzenia maestwa. Kan. 1058 - Maestwo mog zawrze wszyscy, ktrym prawo tego nie zabrania. Kan. 1059 - Maestwo katolikw, chociaby tylko jedna strona bya katolicka, podlega nie tylko prawu Boemu, lecz take kanonicznemu, z zachowaniem kompetencji wadzy pastwowej odnonie do czysto cywilnych skutkw tego maestwa. Kan. 1060 - Maestwo cieszy si przychylnoci prawa, dlatego w wtpliwoci naley uwaa je za wane, dopki nie udowodni si czego przeciwnego. Kan. 1061 - 1. Wane maestwo pomidzy ochrzczonymi nazywa si tylko zawartym, jeli nie zostao dopenione; zawartym i dopenionym, jeli maonkowie podjli w sposb ludzki akt maeski przez si zdolny do zrodzenia potomstwa, do ktrego to aktu maestwo jest ze swej natury ukierunkowane i przez ktry maonkowie staj si jednym ciaem. 2. Gdy po zawarciu maestwa maonkowie wsplnie zamieszkali, domniemywa si dopenienie, dopki co przeciwnego nie zostanie udowodnione. 3. Niewane maestwo nazywa si mniemanym, jeli zostao zawarte w dobrej wierze przez jedn przynajmniej ze stron, dopki obydwie strony nie upewni si o jego niewanoci. Kan. 1062 - 1. Przyrzeczenie maestwa, bd jednostronne, bd dwustronne, nazywane zarczynami, jest regulowane prawem partykularnym, ustanowionym przez Konferencj Episkopatu z uwzgldnieniem zwyczajw oraz prawa wieckiego, gdy takie zostao wydane. 2. Przyrzeczenie maestwa nie stanowi podstawy do wniesienia skargi, dajcej zawarcia maestwa. Przysuguje jednak skarga o wynagrodzenie szkd, jeli takie powstay.

Rozdzia I

PASTERSKA TROSKA I CZYNNOCI POPRZEDZAJCE ZAWARCIE MAESTWA

Kan. 1063 - Duszpasterze maj obowizek troszczy si o to, aby wasna wsplnota kocielna wiadczya pomoc wiernym, dziki ktrej stan maeski zachowa ducha chrzecijaskiego i bdzie si doskonali. Ta pomoc winna by udzielana przede wszystkim: 1 poprzez przepowiadanie, katechez odpowiednio przystosowan dla maoletnich, modziey i starszych, take przy uyciu rodkw spoecznego przekazu, dziki czemu wierni otrzymaj pouczenie o znaczeniu maestwa chrzecijaskiego, jak rwnie o obowizkach maonkw i chrzecijaskich rodzicw; 2 przez osobiste przygotowanie do zawarcia maestwa, przysposabiajce nupturientw do witoci ich nowego stanu i jego obowizkw; 3 przez owocne sprawowanie liturgii maestwa, ktra winna ukazywa, e maonkowie s znakiem i zarazem uczestnicz w tajemnicy jednoci oraz podnej mioci Chrystusa i Kocioa; 4 przez wiadczenie pomocy maonkom, aeby wiernie zachowujc i chronic przymierze maeskie, osigali w rodzinie ycie coraz bardziej wite i doskonae. Kan. 1064 - Jest rzecz ordynariusza miejsca troszczy si o waciwe organizowanie tego rodzaju pomocy, po wysuchaniu take, gdy si to wyda poyteczne, zdania mczyzn i kobiet odznaczajcych si dowiadczeniem i biegoci. Kan. 1065 - 1. Katolicy, ktrzy nie przyjli jeszcze sakramentu bierzmowania, powinni go przyj przed zawarciem maestwa, gdy jest to moliwe bez powanej niedogodnoci. 2. Aby przyj owocnie sakrament maestwa, usilnie zaleca si, aeby nupturienci przystpili do sakramentu pokuty i Najwitszej Eucharystii. Kan. 1066 - Przed zawarciem maestwa naley si upewni, e nic nie stoi na przeszkodzie do jego wanego i godziwego zawarcia. Kan. 1067 - Konferencja Episkopatu powinna wyda normy dotyczce egzaminu narzeczonych, zapowiedzi przedmaeskich oraz innych odpowiednich rodkw do przeprowadzenia bada przed zawarciem maestwa, aby proboszcz pilnie ich przestrzegajc mg przystpi do asystowania przy maestwie. Kan. 1068 - Jeli w niebezpieczestwie mierci nie mona zdoby innych dowodw, wystarcza - jeli nie ma przeciwnych podejrze - owiadczenie nupturientw, w razie potrzeby

zaprzysione, e zostali ochrzczeni i nie s zwizani adn przeszkod. Kan. 1069 - Wszyscy wierni maj obowizek znane im przeszkody maeskie wyjawi przed zawarciem maestwa proboszczowi lub ordynariuszowi miejsca. Kan. 1070 - Jeli egzaminu przedlubnego nie przeprowadzi proboszcz, do ktrego naley asystowanie przy zawieraniu maestwa, lecz inny, ma on obowizek jak najszybciej powiadomi tego proboszcza o wyniku bada autentycznym dokumentem. Kan. 1071 - 1. Poza wypadkiem koniecznoci, nie mona bez zezwolenia ordynariusza miejsca asystowa przy: 1 maestwie tuaczy 2 maestwie, ktre nie moe by uznane lub zawarte wedug prawa pastwowego; 3 maestwie osoby, ktr wi naturalne obowizki wobec innej strony lub wobec dzieci, wynikajce z poprzedniego zwizku; 4 maestwie osoby, ktra notorycznie porzucia wiar katolick; 5 maestwie osoby zwizanej cenzur; 6 maestwie maoletnich, bez wiedzy rodzicw albo wobec ich uzasadnionego sprzeciwu; 7 maestwie zawieranym przez penomocnika, o czym mowa w kan. 1105. 2. Ordynariusz miejsca moe zezwoli na asystowanie przy maestwie osoby, ktra notorycznie odstpia od wiary katolickiej tylko z zachowaniem norm, okrelonych w kan. 1125, przy zastosowaniu odpowiednich modyfikacji. Kan. 1072 - Duszpasterze powinni odwodzi od zawierania maestwa modzie przed osigniciem wieku, w ktrym zgodnie z miejscowymi zwyczajami zawiera si maestwo.

Rozdzia II PRZESZKODY ZRYWAJCE W OGLNOCI

Kan. 1073 - Przeszkoda zrywajca czyni osob niezdoln do wanego zawarcia maestwa. Kan. 1074 - Przeszkod uwaa si za publiczn, jeli moe by udowodniona w zakresie zewntrznym; poza tym jest tajna.

Kan. 1075 - 1. Jedynie najwysza wadza kocielna moe autentycznie wyjania, kiedy prawo Boe zabrania maestwa lub j uniewania. 2. Rwnie tylko najwysza wadza kocielna ma prawo ustanawia inne przeszkody dla ochrzczonych. Kan. 1076 - Odrzuca si zwyczaj wprowadzajcy now przeszkod albo przeciwny obowizujcym przeszkodom. Kan. 1077 - 1. Ordynariusz miejsca moe w szczeglnym wypadku zabroni zawierania maestwa swoim podwadnym gdziekolwiek przebywajcym, oraz wszystkim aktualnie przebywajcym na wasnym jego terytorium, lecz tylko czasowo, na skutek powanej przyczyny i dopki ona trwa. 2. Tylko najwysza wadza kocielna moe doda klauzul uniewaniajc maestwo. Kan. 1078 - 1. Ordynariusz miejsca moe swoich podwadnych gdziekolwiek przebywajcych oraz wszystkich aktualnie przebywajcych na wasnym jego terytorium, dyspensowa od wszystkich przeszkd z prawa kocielnego, z wyczeniem tych, od ktrych dyspensa jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej. 2. Stolicy Apostolskiej jest zarezerwowana dyspensa: 1 od przeszkody wynikajcej ze wice lub z wieczystego lubu publicznego czystoci, zoonego w instytucie zakonnym na prawie papieskim; 2 od przeszkody wystpku, o ktrej w kan. 1090. 3. Nie udziela si nigdy dyspensy od przeszkody pokrewiestwa w linii prostej oraz w drugim stopniu linii bocznej. Kan. 1079 - 1. W grocym niebezpieczestwie mierci, ordynariusz miejsca moe swoich podwadnych, gdziekolwiek przebywajcych, oraz wszystkich pozostajcych na wasnym jego terytorium, dyspensowa zarwno od formy obowizujcej przy zawarciu maestwa, jak od wszystkich i poszczeglnych przeszkd z prawa kocielnego, czy to publicznych czy tajnych, z wyjtkiem przeszkody wypywajcej ze wice prezbiteratu. 2. W tych samych okolicznociach, o jakich w 1, ale tylko w wypadkach, w ktrych nie mona si odnie nawet do miejscowego ordynariusza, tak sam wadz dyspensowania posiada proboszcz, szafarz odpowiednio delegowany, a take kapan lub diakon, asystujcy przy zawieraniu maestwa zgodnie z kan. 1116, 2. 3. W niebezpieczestwie mierci spowiednik moe dyspensowa od przeszkd tajnych w zakresie wewntrznym czy to podczas spowiedzi, czy poza ni.

 4. Przez niemono odniesienia si do miejscowego ordynariusza, w wypadku, o ktrym w 2, rozumie si sytuacj, gdy mona to uczyni tylko przy pomocy telegrafu lub telefonu. Kan. 1080 - 1. Ilekro przeszkoda zostaje wykryta, gdy wszystko jest ju gotowe do lubu i maestwa nie da si odoy bez prawdopodobnego niebezpieczestwa wielkiego za, do czasu uzyskania dyspensy od kompetentnego przeoonego, wadz dyspensowania od wszystkich przeszkd, z wyczeniem tych, o ktrych w kan 1078, 2, n. 1, maj: ordynariusz miejsca oraz, jeli wypadek jest tajny, wszyscy, o ktrych w kan. 1079, 2-3, z zachowaniem przepisanych tam warunkw. 2. Ta wadza rozciga si take na uwanienie maestwa, jeli zagraa takie samo niebezpieczestwo i nie ma czasu na odniesienie si do Stolicy Apostolskiej, ewentualnie do ordynariusza miejsca, gdy chodzi o przeszkody, od ktrych moe dyspensowa. Kan. 1081 - Proboszcz albo kapan lub diakon, o ktrym w kan. 1079, 2, powinien o udzieleniu dyspensy w zakresie zewntrznym natychmiast powiadomi ordynariusza miejsca. Winna by ona rwnie odnotowana w ksidze maestw. Kan. 1082 - Jeli czego innego nie postanawia reskrypt Penitencjarii, dyspensa udzielona w zakresie wewntrznym niesakramentalnym od przeszkody tajnej, powinna by wpisana do ksigi przechowywanej w tajnym archiwum kurii i nie jest potrzebna inna dyspensa w zakresie zewntrznym, gdy przeszkoda tajna stanie si pniej publiczn.

Rozdzia III POSZCZEGLNE PRZESZKODY ZRYWAJCE

Kan. 1083 - 1. Nie moe zawrze wanego maestwa mczyzna przed ukoczeniem szesnastego roku ycia i kobieta przed ukoczeniem czternastego roku. 2. Konferencja Episkopatu ma prawo ustali wyszy wiek do godziwego zawarcia maestwa. Kan. 1084 - 1. Niezdolno dokonania stosunku maeskiego uprzednia i trwaa, czy to ze strony mczyzny czy kobiety, czy to absolutna czy wzgldna, czyni maestwo niewanym z samej jego natury. 2. Jeli przeszkoda niezdolnoci jest wtpliwa, czy wtpliwo ta jest prawna czy faktyczna, nie naley zabrania zawarcia maestwa ani te, dopki trwa wtpliwo, orzeka jego niewanoci.

 3. Niepodno ani nie wzbrania zawarcia maestwa, ani nie powoduje jego niewanoci, z zachowaniem przepisu kan. 1098. Kan. 1085 - 1. Niewanie usiuje zawrze maestwo, kto jest zwizany wzem poprzedniego maestwa, nawet niedopenionego. 2. Chocia pierwsze maestwo byo niewanie zawarte lub zostao rozwizane z jakiejkolwiek przyczyny, nie wolno dlatego zawrze ponownego maestwa, dopki nie stwierdzi si, zgodnie z prawem i w sposb pewny, niewanoci lub rozwizania pierwszego. Kan. 1086 - 1. Niewane jest maestwo midzy dwiema osobami, z ktrych jedna zostaa ochrzczona w Kociele katolickim lub bya do niego przyjta i nie odczya si od niego formalnym aktem, a druga jest nieochrzczona. 2. Od tej przeszkody mona dyspensowa tylko po wypenieniu warunkw, o ktrych w kan. 1125 i 1126. 3. Jeli podczas zawierania maestwa strona bya powszechnie uwaana za ochrzczon albo jej chrzest by wtpliwy, naley domniemywa, zgodnie z kan. 1060, wano maestwa, dopki w sposb pewny nie udowodni si, e jedna strona bya ochrzczona, druga za nieochrzczona. Kan. 1087 - Niewanie usiuj zawrze maestwo ci, ktrzy otrzymali wicenia. Kan. 1088 - Niewanie usiuj zawrze maestwo ci, ktrzy s zwizani wieczystym lubem publicznym czystoci w instytucie zakonnym. Kan. 1089 - Nie moe by wanie zawarte maestwo pomidzy mczyzn i kobiet uprowadzon lub choby przetrzymywan z zamiarem zawarcia z ni maestwa, chyba e pniej kobieta uwolniona od porywacza oraz znajdujc si w miejscu bezpiecznym i wolnym, sama swobodnie wybierze to maestwo. Kan. 1090 - 1. Kto ze wzgldu na zawarcie maestwa z okrelon osob, zadaje mier jej wspmaonkowi lub wasnemu, niewanie usiuje zawrze to maestwo. 2. Niewanie rwnie usiuj zawrze maestwo ci, ktrzy poprzez fizyczny lub moralny wspudzia spowodowali mier wspmaonka. Kan. 1091 - 1. W linii prostej pokrewiestwa niewane jest maestwo midzy wszystkimi wstpnymi i zstpnymi, zarwno prawego pochodzenia, jak i naturalnymi. 2. W linii bocznej niewane jest a do czwartego stopnia wcznie. 3. Przeszkoda pokrewiestwa nie zwielokrotnia si.

 4. Nigdy nie zezwala si na maestwo, jeli istnieje wtpliwo, czy strony s spokrewnione w jakim stopniu linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej. Kan. 1092 - Powinowactwo w linii prostej niewano maestwa we wszystkich stopniach. powoduje

Kan. 1093 - Przeszkoda przyzwoitoci publicznej powstaje z niewanego maestwa po rozpoczciu ycia wsplnego albo z notorycznego lub publicznego konkubinatu. Powoduje za niewano maestwa w pierwszym stopniu linii prostej midzy mczyzn i krewnymi kobiety i odwrotnie. Kan. 1094 - Nie mog wanie zawrze maestwa ze sob ci, ktrzy s zwizani pokrewiestwem prawnym powstaym z adopcji, w linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej.

Rozdzia IV ZGODA MAESKA

Kan. 1095 - Niezdolni do zawarcia maestwa s ci, ktrzy: 1 s pozbawieni wystarczajcego uywania rozumu; 2 maj powany brak rozeznania oceniajcego co do istotnych praw i obowizkw maeskich wzajemnie przekazywanych i przyjmowanych; 3 z przyczyn natury psychicznej nie s zdolni podj istotnych obowizkw maeskich. Kan. 1096 - 1. Do zaistnienia zgody maeskiej konieczne jest, aby strony wiedziay przynajmniej, e maestwo jest trwaym zwizkiem midzy mczyzn i kobiet, skierowanym do zrodzenia potomstwa przez jakie seksualne wspdziaanie. 2. Po osigniciu dojrzaoci nie domniemywa si takiej ignorancji. Kan. 1097 - 1. Bd co do osoby powoduje niewano maestwa. 2. Bd co do przymiotu osoby, chociaby by przyczyn zawarcia maestwa, nie powoduje niewanoci maestwa, chyba e przymiot ten by bezporednio i zasadniczo zamierzony. Kan. 1098 - Kto zawiera maestwo, zwiedziony podstpem, dokonanym dla uzyskania zgody maeskiej, a dotyczcym jakiego przymiotu drugiej strony, ktry ze swej natury moe powanie zakci wsplnot ycia maeskiego, zawiera je niewanie.

Kan. 1099 - Bd co do jednoci lub nierozezerwalnoci albo sakramentalnej godnoci maestwa nie narusza zgody maeskiej, chyba e determinuje wol. Kan. 1100 - Znajomo lub opinia o niewanoci maestwa niekoniecznie wyklucza zgod maesk. Kan. 1101 - 1. Domniemywa si, e wewntrzna zgoda odpowiada sowom lub znakom uytym przy zawieraniu maestwa. 2. Jeli jednak jedna ze stron albo obydwie pozytywnym aktem woli wykluczyyby samo maestwo lub jaki istotny element maestwa, albo jaki istotny przymiot, zawieraj je niewanie. Kan. 1102 - 1. Nie mona wanie zawrze maestwa pod warunkiem dotyczcym przyszoci. 2. Maestwo zawarte pod warunkiem dotyczcym przeszoci lub teraniejszoci jest wane lub nie, zalenie od istnienia lub nieistnienia przedmiotu warunku. 3. Warunek za, o ktrym w 2, nie moe by godziwie doczony, chyba e za pisemn zgod ordynariusza miejsca. Kan. 1103 - Niewane jest maestwo zawarte pod przymusem lub pod wpywem cikiej bojani z zewntrz, choby nieumylnie wywoanej, od ktrej, aeby si uwolni, zmuszony jest kto wybra maestwo. Kan. 1104 - 1. Do wanego zawarcia maestwa konieczne jest, by nupturienci byli rwnoczenie obecni, bd osobicie, bd te przez penomocnika. 2. Zgod maesk nupturienci powinni wyrazi sowami, a gdy nie mog mwi, rwnoznacznymi znakami. Kan. 1105 - 1. Do wanego zawarcia maestwa przez penomocnika wymaga si: 1 aby byo specjalne upowanienie zawarcia go z okrelon osob; 2 aby penomocnik by wyznaczony przez zleceniodawc i osobicie wypenia swoje zadanie. samego

2. Penomocnictwo, by byo wane, powinno by podpisane przez osob zlecajc i ponadto przez proboszcza lub ordynariusza miejsca, w ktrym wystawia si penomocnictwo, albo przez kapana delegowanego przez jednego z nich, albo przynajmniej przez dwch wiadkw, lub te winno by sporzdzone w formie autentycznego dokumentu, zgodnie z wymogami prawa pastwowego. 3. Jeli zleceniodawca nie moe pisa, naley to zaznaczy w samym penomocnictwie i doda jeszcze jednego wiadka, ktry

rwnie podpisuje. niewane.

W przeciwnym

razie

penomocnictwo

jest

4. Jeli zleceniodawca, przed zawarciem w jego imieniu maestwa, odwoa upowanienie lub popad w chorob umysow, maestwo jest niewane, chocia penomocnik lub druga strona o tym nie wiedzieli. Kan. 1106 - Maestwo mona zawrze przez tumacza. Proboszcz jednak nie powinien przy nim asystowa, jeli nie upewni si o wiarygodnoci tumacza. Kan. 1107 - Chocia maestwo zostao zawarte niewanie z racji przeszkody lub braku formy, to jednak domniemywa si, e wyraona zgoda trwa, dopki nie uzyska si pewnoci jej odwoania.

Rozdzia V FORMA ZAWARCIA MAESTWA

Kan. 1108 - 1. Tylko te maestwa s wane, ktre zostaj zawarte wobec asystujcego miejscowego ordynariusza albo proboszcza, albo wobec kapana lub diakona delegowanego przez jednego z nich; a take wobec dwch wiadkw, wedug zasad wyraonych w nastpnych kanonach i z uwzgldnieniem wyjtkw, o ktrych w kan. 144, 1112, 1, 1116 i 1127, 2-3. 2. Za asystujcego przy zawieraniu maestwa uwaa si tylko tego, kto jest obecny i pyta nowoecw, czy wyraaj zgod i przyjmuje j w imieniu Kocioa. Kan. 1109 - Ordynariusz miejsca i proboszcz na mocy swego urzdu, w granicach wasnego terytorium wanie asystuj przy maestwach nie tylko swoich podwadnych, lecz take obcych, jeli jedno z nich naley do obrzdku aciskiego; chyba e wyrokiem lub dekretem zostali ekskomunikowani, ukarani interdyktem lub suspendowani od urzdu, albo takimi deklarowani. Kan. 1110 - Ordynariusz miejsca i proboszcz personalny, na mocy urzdu wanie asystuj przy zawieraniu maestwa jedynie tych, z ktrych przynajmniej jedno podlega im w granicach ich okrgu. Kan. 1111 - 1. Ordynariusz i proboszcz, dopki wanie sprawuj swj urzd, mog delegowa kapanom i diakonom rwnie oglne upowanienie do asystowania przy zawieraniu maestw w granicach swego terytorium. 2. Aby delegacja upowanienia do asystowania przy maestwach bya wana, wymaga si, by zostaa przekazana

okrelonym osobom w sposb wyrany. Delegacja specjalna winna byt dana do okrelonego maestwa, natomiast delegacja oglna powinna by udzielona na pimie. Kan. 1112 - 1. Gdzie nie ma kapanw i diakonw, biskup diecezjalny, uzyskawszy - po wczeniejszej pozytywnej opinii Konferencji Episkopatu - zezwolenie Stolicy Apostolskiej, moe delegowa wieckich do asystowania przy zawieraniu maestw. 2. Naley wybra odpowiedniego wieckiego, ktry potrafi przygotowa nupturientw i waciwie odprawi liturgi zawierania maestwa. Kan. 1113 - Przed udzieleniem delegacji specjalnej, naley zatroszczy si o wszystko, co prawo przepisuje do stwierdzenia stanu wolnego. Kan. 1114 - Asystujcy przy zawieraniu maestwa dziaa niegodziwie, jeli nie stwierdzi stanu wolnego nupturientw zgodnie z przepisami prawa, a take nie upewni si, jeli to moliwe, o zezwoleniu proboszcza, ilekro asystuje na podstawie oglnej delegacji. Kan. 1115 - Maestwa winny by zawierane w parafii, gdzie przynajmniej jedno z nupturientw posiada stae albo tymczasowe zamieszkanie lub miesiczny pobyt; gdy za chodzi o tuaczy, w parafii, gdzie aktualnie przebywaj. Za zezwoleniem wasnego ordynariusza albo wasnego proboszcza, wolno maestwo zawrze gdzie indziej. Kan. 1116 - 1. Jeli osoba, zgodnie z przepisem prawa, kompetentna do asystowania jest nieosigalna lub nie mona do niej si uda bez powanej niedogodnoci, kto chce zawrze prawdziwe maestwo, moe je wanie i godz;wie zawrze wobec samych wiadkw: 1 w niebezpieczestwie mierci; 2 poza niebezpieczestwem mierci jedynie wtedy, jeli roztropnie si przewiduje, e te okolicznoci bd trway przez miesic czasu. 2. W obydwu wypadkach, gdyby by osigalny inny kapan lub diakon, ktry mgby by obecny, powinien by poproszony i razem ze wiadkami byt przy zawieraniu maestwa, z zachowaniem zasady wanoci maestwa wobec samych wiadkw. Kan. 1117 - Okrelona wyej forma powinna by zachowana, jeli przynajmniej jedna ze stron zawierajcych maestwo zostaa ochrzczona w Kociele katolickim lub zostaa do niego przyjta i nie odstpia od niego formalnym aktem, z zachowaniem przepisw kan. 1127, 2. Kan. 1118 - 1. Maestwo pomidzy katolikami lub midzy stron katolick i niekatolick ochrzczon, winno by zawierane w

kociele parafialnym; w innym kociele lub kaplicy moe by zawierane za zezwoleniem ordynariusza miejsca lub proboszcza. 2. Miejscowy ordynariusz moe zezwoli na zawarcie maestwa w innym odpowiednim miejscu. 3. Maestwo pomidzy stron katolick i nieochrzczon moe by zawarte w kociele lub odpowiednim miejscu. stron innym

Kan. 1119 - Poza wypadkiem koniecznoci, przy zawieraniu maestwa naley zachowa obrzdy przepisane w ksigach liturgicznych zatwierdzonych przez Koci albo przyjte prawnymi zwyczajami. Kan. 1120 - Konferencja Episkopatu moe opracowa wasny obrzd zawierania maestwa, wymagajcy zatwierdzenia przez Stolic wit, odpowiadajcy miejscowym i ludowym zwyczajom, przystosowanym do ducha chrzecijaskiego, z zachowaniem jednak prawa, by asystujcy, obecny przy zawieraniu maestwa, zapyta nupturientw, czy wyraaj zgod i t zgod przyj. Kan. 1121 - 1. Po zawarciu maestwa, proboszcz miejsca zawarcia lub jego zastpca, chociaby aden z nich przy nim nie asystowa, powinien jak najszybciej zapisa w ksidze zalubionych nazwiska maonkw, osoby asystujcej i wiadkw, a take miejsce i dat zawarcia maestwa, w sposb okrelony przez Konferencj Episkopatu lub przez biskupa diecezjalnego. 2. Ilekro maestwo jest zawierane zgodnie z przepisem kan. 1116, kapan lub diakon, jeli by obecny, w przeciwnym razie wiadkowie s obowizani jak najszybciej powiadomi proboszcza lub ordynariusza miejsca o zawartym maestwie. 3. Co do maestwa zawieranego za dyspens od formy kanonicznej, ordynariusz miejsca, ktry udzieli dyspensy, powinien zatroszczy si o to, aby dyspensa i zawarcie maestwa zostay zapisane w ksidze zalubionych, zarwno w kurii, jak i w parafii wasnej strony katolickiej, ktrej proboszcz przeprowadzi badanie stanu wolnego. O zawarciu maestwa ma powiadomi ordynariusza i proboszcza jak najszybciej maonek katolicki, zaznaczajc miejsce zawarcia oraz zastosowan form publiczn. Kan. 1122 - 1. Zawarte maestwo winno by odnotowane take w ksigach ochrzczonych, w ktrych zapisany jest chrzest maonkw. 2. Jeli kto zawar maestwo poza parafi swojego chrztu, proboszcz miejsca zawarcia maestwa ma obowizek przesa jak najszybciej do proboszcza miejsca chrztu zawiadomienie o zawarciu maestwa. Kan. 1123 - Ilekro maestwo zostaje uwanione w zakresie zewntrznym albo orzeczona jego niewano, albo zgodnie z prawem zostao rozwizane, poza przypadkiem mierci, naley

powiadomi proboszcza miejsca zawarcia maestwa, aby dokona odpowiedniej adnotacji w ksidze zalubionych i ochrzczonych.

Rozdzia VI MAESTWA MIESZANE

Kan. 1124 - Maestwo midzy dwiema osobami ochrzczonymi, z ktrych jedna zostaa ochrzczona w Kociele katolickim lub po chrzcie zostaa do niego przyjta i formalnym aktem od niego si nie odczya, druga za naley do Kocioa lub wsplnoty kocielnej nie majcej penej cznoci z Kocioem katolickim, jest zabronione bez wyranego zezwolenia kompetentnej wadzy. Kan. 1125 - Tego rodzaju zezwolenia moe udzieli ordynariusz miejsca, jeli istnieje suszna i rozumna przyczyna, nie moe go jednak udzieli bez spenienia nastpujcych warunkw: 1 strona katolicka winna owiadczy, e jest gotowa odsun od siebie niebezpieczestwo utraty wiary, jak rwnie zoy szczere przyrzeczenie, e uczyni wszystko, co w jej mocy, aby wszystkie dzieci zostay ochrzczone i wychowane w Kociele katolickim; 2 druga strona winna by powiadomiona w odpowiednim czasie o skadanych przyrzeczeniach strony katolickiej, tak aby rzeczywicie bya wiadoma treci przyrzeczenia i obowizku strony katolickiej; 3 obydwie strony powinny by pouczone o celach oraz istotnych przymiotach maestwa, ktrych nie moe wyklucza adna ze stron. Kan. 1126 - Konferencja Episkopatu powinna zarwno okreli sposb skadania tych owiadcze i przyrzecze, ktre s zawsze wymagane, jak i ustali, w jaki sposb ma to by stwierdzone w zakresie zewntrznym oraz jak ma by o tym powiadomiona strona niekatolicka. Kan. 1127 - 1. Co do formy maestwa mieszanego naley zachowa przepisy kan. 1108. Jeli jednak maestwo zawiera strona katolicka ze stron niekatolick obrzdku wschodniego, kanoniczna forma zawarcia wymagana jest tylko do godziwoci; do wanoci za konieczny jest udzia witego szafarza, z zachowaniem innych wymogw prawa. 2. Jeli powane trudnoci nie pozwalaj zachowa formy kanonicznej, ordynariusz miejsca strony katolickiej ma prawo dyspensowa od niej w poszczeglnych przypadkach, po poradzeniu

si jednak ordynariusza miejsca zawarcia maestwa, z zachowaniem - i to do wanoci - jakiej publicznej formy zawarcia. Do Konferencji Episkopatu naley okreli normy, wedug ktrych byaby udzielana dyspensa w jednolity sposb. 3. Zabrania si, przed lub po kanonicznym zawarciu maestwa zgodnie z przepisem 1, stosowa inne religijne zawarcie tego maestwa w celu wyraenia lub odnowienia zgody maeskiej. Zabroniony jest rwnie taki obrzd religijny zawarcia maestwa, w ktrym asystujcy katolicki i szafarz niekatolicki, stosujc rwnoczenie wasny obrzd, pytaj o wyraenie zgody stron. Kan. 1128 - Ordynariusze miejsca oraz inni duszpasterze winni troszczy si o to, aeby katolickiemu maonkowi i dzieciom zrodzonym z maestwa mieszanego nie zabrako pomocy duchowej do wypenienia ich obowizkw. Maj te wspiera maonkw w utrwalaniu jednoci ycia maeskiego i rodzinnego. Kan. 1129 - Przepisy kanonw 1127 i 1128 winny by stosowane take przy zawieraniu maestw, gdy zachodzi przeszkoda rnoci religii, o ktrej mowa w kan. 1086, 1.

Rozdzia VII MAESTWO ZAWIERANE TAJNIE

Kan. 1130 - Na skutek powanej i naglcej przyczyny ordynariusz miejsca moe zezwoli na tajne zawarcie maestwa. Kan. 1131 - Zezwolenie na tajne zawarcie maestwa zawiera w sobie : 1 konieczno tajnego bada przedmaeskich; przeprowadzenia obowizkowych

2 obowizek zachowania tajemnicy o zawarciu maestwa przez ordynariusza miejsca, asystujcego, wiadkw i maonkw. Kan. 1132 - Obowizek zachowania tajemnicy, o ktrej w kan. 1131, n. 2, ze strony ordynariusza miejsca ustaje, jeli z powodu jej zachowania zagraa powane zgorszenie lub wielka szkoda dla witoci maestwa. O tym naley powiadomi strony przed zawarciem maestwa. Kan. 1133 - Maestwo tajnie zawarte winno by zapisane jedynie w specjalnej ksidze, przechowywanej w tajnym archiwum kurii.

Rozdzia VIII SKUTKI MAESTWA

Kan. 1134 - Z wanego maestwa powstaje midzy maonkami wze, z natury swej wieczysty i wyczny. W maestwie chrzecijaskim maonkowie zostaj ponadto przez specjalny sakrament wzmocnieni i jakby konsekrowani do obowizkw swego stanu i godnoci. Kan. 1135 - Kademu z maonkw przysuguj jednakowe obowizki i prawa w tym, co dotyczy wsplnoty ycia maeskiego. Kan. 1136 - Rodzice maj najciszy obowizek i najpierwsze prawo troszczenia si zgodnie, wedug swoich moliwoci, o wychowanie potomstwa zarwno fizyczne, spoeczne i kulturalne, jak i moralne oraz religijne. Kan. 1137 - Za dzieci prawego pochodzenia uwaa si poczte lub urodzone z maestwa wanego lub mniemanego. Kan. 1138 - 1. Ojcem jest ten, na ktrego wskazuje prawny zwizek maeski, chyba e przy pomocy niezbitych argumentw udowodni si co innego. 2. Za dzieci prawego pochodzenia uwaa si te, ktre si urodziy przynajmniej po 180 dniach od zawarcia maestwa albo w cigu 300 dni od dnia rozwizania ycia maeskiego. Kan. 1139 - Dzieci nieprawego pochodzenia prawno pochodzenia przez pniejsze maestwo wane lub mniemane, albo przez reskrypt Stolicy witej. uzyskuj rodzicw

Kan. 1140 - Co do skutkw kanonicznych, dzieci, ktre uzyskay prawno pochodzenia, s zrwnane we wszystkim z dziemi prawego pochodzenia, chyba e prawo wyranie co innego zastrzega.

Rozdzia IX ROZCZENIE MAONKW

Art. 1 ROZWIZANIE WZA

Kan. 1141 - Maestwo zawarte i dopenione nie moe by rozwizane adn ludzk wadz i z adnej przyczyny, oprcz mierci. Kan. 1142 - Maestwo niedopenione, zawarte przez ochrzczonych lub midzy stron ochrzczon i stron nieochrzczon, moe by ze susznej przyczyny rozwizane przez Biskupa Rzymskiego, na prob obydwu stron lub tylko jednej, choby druga si nie zgadzaa. Kan. 1143 - 1. Maestwo zawarte przez dwie osoby nie ochrzczone zostaje rozwizane na mocy przywileju pawowego dla dobra wiary strony, ktra przyja chrzest, przez sam fakt zawarcia nowego maestwa przez stron ochrzczon, jeli strona nieochrzczona odesza. 2. Uwaa si, e strona nieochrzczona odchodzi, jeeli nie chce mieszka ze stron ochrzczon lub mieszka z ni w zgodzie bez obrazy Stwrcy, chyba e strona ochrzczona po przyjciu chrztu daa suszny powd odejcia. Kan. 1144 - 1. Aby strona ochrzczona wanie zawara nowe maestwo, naley zawsze zapyta stron nieochrzczon: 1 czy i ona chciaaby przyj chrzest; 2 czy przynajmniej chciaaby zgodnie mieszka ze stron ochrzczon, bez obrazy Stwrcy. 2. Ta interpelacja powinna nastpi po chrzcie. Jednake ordynariusz miejsca moe na skutek powanej przyczyny zezwoli na zastosowanie interpelacji przed chrztem, a nawet od niej dyspensowa, zarwno przed chrztem, jak i po chrzcie, jeli z dochodzenia przynajmniej sumarycznego i pozasdowego stwierdzi si, e nie mona jej dokona lub bdzie bezowocna. Kan. 1145 - 1. Interpelacja winna by dokonywana z reguy powag ordynariusza miejsca strony nawrconej, ktry to ordynariusz obowizany jest zostawi drugiej stronie, jeliby o to prosia, czas na odpowied, zaznaczajc jednak, e gdy czas ten bezuytecznie upynie, milczenie zostanie uznane za odpowied negatywn. 2. Interpelacja dokonana nawet prywatnie przez stron nawrcon jest wana; owszem jest godziwa, gdy nie da si zachowa przepisanej wyej formy. 3. W obydwu przypadkach dokonanie interpelacji oraz jej wynik powinny by stwierdzone zgodnie z prawem w zakresie zewntrznym. Kan. 1146 - Strona ochrzczona ma prawo zawrze nowe maestwo ze stron katolick:

1 jeli druga strona odpowiedziaa negatywnie na interpelacj lub gdy interpelacja zostaa zgodnie z prawem pominita; 2 jeli strona nieochrzczona - czy to ju interpelowana, czy te nie - zamieszkujc najpierw w zgodzie bez obrazy Stwrcy, nastpnie odesza bez uzasadnionej przyczyny; z zachowaniem przepisw kan. 1144 i 1145. Kan. 1147 - Ordynariusz miejsca moe jednak na skutek powanej przyczyny zezwoli, aeby strona ochrzczona, korzystajca z przywileju pawowego, zawara maestwo ze stron niekatolick, ochrzczon lub nieochrzczon, z zachowaniem jednak przepisw kanonicznych o maestwach mieszanych. Kan. 1148 - 1. Nieochrzczony, ktry mia rwnoczenie przed chrztem kilka on nieochrzczonych, po przyjciu chrztu w Kociele katolickim, jeli mu trudno pozosta z pierwsz on, moe zatrzyma jedn z nich, oddalajc pozostae. To samo odnosi si do kobiety nieochrzczonej, ktra miaa rwnoczenie kilku mw nieochrzczonych. 2. W wypadkach, o ktrych w 1, po przyjciu chrztu maestwo winno by zawarte z zachowaniem prawnej formy, z uwzgldnieniem w razie potrzeby take przepisw o maestwach mieszanych oraz innych wymogw prawnych. 3. Ordynariusz miejsca majc na uwadze warunki moralne, spoeczne i ekonomiczne miejsc i osb, powinien zatroszczy si o wystarczajce zabezpieczenie potrzeb pierwszej ony oraz innych oddalonych, zgodnie z wymaganiami sprawiedliwoci, chrzecijaskiej mioci i naturalnej susznoci. Kan. 1149 - Jeli nieochrzczony, po przyjciu chrztu w Kociele katolickim, nie moe ze wspmaonkiem nieochrzczonym nawiza wspzamieszkania z racji uwizienia lub przeladowania, wolno mu zawrze nowe maestwo, chociaby tymczasem druga strona przyja chrzest, z zachowaniem przepisu kan. 1141. Kan. 1150 - W razie wtpliwoci przywilej wiary cieszy si przychylnoci prawa.

Art. 2 SEPARACJA PODCZAS TRWANIA WZA

Kan. 1151 - Maonkowie maj obowizek i prawo zachowania wspycia maeskiego, chyba e usprawiedliwia ich zgodna z prawem przyczyna.

Kan. 1152 - 1. Chocia bardzo zaleca si, aby wspmaonek pobudzony chrzecijask mioci i zatroskany o dobro rodziny, nie odmawia stronie cudzoonej przebaczenia oraz nie zrywa z ni ycia maeskiego, to jednak, gdy wyranie lub milczco nie darowa winy, ma prawo przerwa poycie maeskie, chyba e zgodzi si na cudzostwo, albo sta si jego przyczyn lub sam take popeni cudzostwo. 2. Zachodzi milczce darowanie, gdy strona niewinna upewniona ju o zdradzie maeskiej, dobrowolnie z mioci maesk wspyje z t, ktra zawinia. Domniemywa si za je, jeli przez okres szeciu miesicy zachowaa wspycie maeskie i nie odniosa si do wadzy kocielnej lub pastwowej. 3. Jeli wspmaonek niewinny sam zerwa dobrowolnie wspycie maeskie, powinien w cigu szeciu miesicy wnie spraw o separacj do kompetentnej wadzy kocielnej, ktra, biorc pod uwag wszystkie okolicznoci, rozway, czy niewinny wspmaonek mgby by skoniony do darowania winy i nie przeduania separacji na stae. Kan. 1153 - 1. Jeli jedno z maonkw stanowi rdo powanego niebezpieczestwa dla duszy lub ciaa drugiej strony albo dla potomstwa, lub w inny sposb czyni zbyt trudnym ycie wsplne, tym samym daje drugiej stronie zgodn z prawem przyczyn odejcia, bd na mocy dekretu ordynariusza miejsca, bd te gdy niebezpieczestwo jest bezporednie, rwnie wasn powag. 2. Po ustaniu przyczyny separacji, we wszystkich wypadkach naley wznowi wspycie maeskie, chyba e wadza kocielna co innego postanowi. Kan. 1154 - Z chwil zdecydowania o separacji maonkw, naley si zatroszczy o odpowiednie utrzymanie i wychowanie dzieci. Kan. 1155 - Wspmaonek niewinny moe, w sposb godny pochway, dopuci z powrotem drug stron do ycia maeskiego. W takim wypadku zrzeka si prawa do separacji.

Rozdzia X UWANIENIE MAESTWA

Art. 1 UWANIENIE ZWYKE

Kan. 1156 - 1. Do uwanienia maestwa niewanego z racji przeszkody zrywajcej, wymaga si ustania przeszkody lub dyspensy od niej oraz ponowienia zgody przynajmniej przez stron wiadom przeszkody. 2. To ponowienie jest wymagane przez prawo kocielne do wanoci uwanienia, chociaby na pocztku obydwie strony wyraziy zgod i potem jej nie odwoay. Kan. 1157 - Ponowienie zgody winno by nowym aktem woli na maestwo, o ktrym strona ponawiajca wie lub przypuszcza, e byo od pocztku niewane. Kan. 1158 - 1. Gdy przeszkoda jest publiczna, obydwie strony powinny powtrzy zgod maesk w formie kanonicznej, z zachowaniem przepisu kan. 1127, 2. 2. Jeli przeszkody nie mona udowodni, wystarcza ponowienie zgody prywatne i tajne, i to przez stron wiadom przeszkody, jeli trwa zgoda wyraona przez drug stron; albo przez obydwie, gdy obydwie strony wiedziay o przeszkodzie. Kan, 1159 - 1. Maestwo niewane z powodu braku zgody zostaje uwanione z chwil wyraenia zgody przez stron, ktra jej nie wyrazia, jeli trwa zgoda wyraona przez drug stron. 2. Jeli braku zgody nie mona udowodni, wystarczy prywatne i tajne ponowienie zgody przez stron, ktra jej nie wyrazia. 3. Jeli mona udowodni brak zgody, konieczne jest ponowienie jej z zachowaniem kanonicznej formy. Kan. 1160 - Uwanienie maestwa niewanego na skutek braku formy musi zosta dokonane przez ponowne zawarcie wedug formy kanonicznej, z zachowaniem przepisu kan. 1127, 2.

Art. 2 UWANIENIE W ZAWIZKU

Kan. 1161 - 1. Uwanienie w zawizku maestwa niewanego jest uwanieniem go bez ponawiania zgody, dokonane przez kompetentn wadz. Zawiera ono w sobie dyspens od przeszkody, gdyby istniaa, oraz od formy kanonicznej, gdy nie zostaa zachowana, jak rwnie cofnicie wstecz skutkw kanonicznych.

 2. Uwanienie nastpuje od chwili udzielenia aski; natomiast cofnicie skutkw odnosi si do momentu zawarcia maestwa, chyba e co innego wyranie zastrzeono. 3. Uwanienia w zawizku mona dokona tylko wtedy, jeli jest prawdopodobne, e strony chc utrzyma ycie maeskie. Kan. 1162 - 1. Jeli u obydwu stron albo u jednej z nich brakuje zgody maeskiej, maestwo nie moe by uwanione w zawizku, bez wzgldu na to, czy zgody nie byo od pocztku, czy te bya pocztkowo wyraona, a potem zostaa odwoana. 2. Jeli na pocztku nie byo wprawdzie zgody, ale pniej zostaa wyraona, wolno dokona uwanienia od momentu wyraenia zgody. Kan. 1163 - 1. Mona dokona uwanienia maestwa niewanie zawartego na skutek przeszkody albo braku formy prawnej, jeliby trwaa zgoda maeska u obydwu stron. 2. Maestwo niewanie zawarte z powodu przeszkody z prawa naturalnego lub Boego pozytywnego, moe by uwanione dopiero z chwil ustania przeszkody. Kan. 1164 - Mona wanie dokona uwanienia rwnie bez wiedzy jednej lub obydwu stron, ale dokonuje si go tylko z powanej przyczyny. Kan. 1165 - 1. Uwanienia w zawizku moe dokona Stolica Apostolska. 2. Moe go dokona biskup diecezjalny w pojedynczych przypadkach, nawet wtedy, gdy w tym samym maestwie zbiega si kilka powodw niewanoci; po spenieniu warunkw, o ktrych w kan. 1125, co do uwanienia maestwa mieszanego. Natomiast nie moe tego dokona w wypadku istnienia przeszkody, od ktrej dyspensa jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej zgodnie z przepisem kan. 1078, 2, albo chodzi o przeszkod z prawa naturalnego lub Boego pozytywnego, ktra ju wygasa.

Cz II POZOSTAE AKTY KULTU BOEGO

Tytu I SAKRAMENTALIA

Kan. 1166 - Sakramentalia s witymi znakami, przez ktre na podobiestwo sakramentw, s oznaczone i otrzymywane ze wstawiennictwa Kocioa skutki, zwaszcza duchowe. Kan. 1167 - 1. Tylko Stolica Apostolska moe ustanawia nowe sakramentalia, autentycznie tumaczy ju istniejce, znosi niektre z nich albo zmienia. 2. Przy sprawowaniu czyli udzielaniu sakramentaliw naley zachowa obrzdy i formuy zatwierdzone przez wadz kocieln. Kan. 1168 - Szafarzem sakramentaliw jest duchowny wyposaony w odpowiedni wadz. Zgodnie z ksigami liturgicznymi, niektrych sakramentaliw mog, wedug zdania ordynariusza miejsca, udziela take wieccy, posiadajcy odpowiednie przymioty. Kan. 1169 - 1. Konsekracji i powice mog dokonywa wanie tylko ci, ktrzy maj sakr biskupi, oraz prezbiterzy, ktrym zezwala na to prawo lub zostao im to udzielone zgodnie z prawem. 2. Bogosawiestw, z wyjtkiem tych, ktre s zastrzeone Papieowi lub biskupom, moe dokonywa kady prezbiter. 3. Diakon moe dokonywa tylko tych bogosawiestw, na ktre mu prawo wyranie zezwala. Kan. 1170 - Bogosawiestw, ktre powinny by udzielane przede wszystkim katolikom, mona udziela take katechumenom, a nawet, jeli nie ma zakazu Kocioa, rwnie niekatolikom. Kan. 1171 - Rzeczy wite przeznaczone aktem powicenia lub bogosawiestwa do kultu Boego, naley otacza czci i nie wolno nimi posugiwa si do uytku wieckiego lub niewaciwego, chocia s wasnoci osb wieckich. Kan. 1172 - 1. Nikt nie moe dokonywa zgodnie z prawem egzorcyzmw nad optanymi, jeli nie otrzyma od ordynariusza miejsca specjalnego i wyranego zezwolenia. 2. Takiego zezwolenia ordynariusz miejsca moe udzieli tylko prezbiterowi odznaczajcemu si pobonoci, wiedz, roztropnoci i nieskazitelnoci ycia.

Tytu II LITURGIA GODZIN

Kan. 1173 - Koci, wypeniajc kapaskie zadanie Chrystusa, sprawuje liturgi godzin, w ktrej suchajc Boga

przemawiajcego do swego ludu i wspominajc tajemnic zbawienia, wysawia bez przerwy Boga piewem i modlitw oraz prosi o zbawienie caego wiata. Kan. 1174 - 1. Obowizkiem sprawowania liturgii godzin s zwizani duchowni, zgodnie z przepisem kan. 276, 2, n. 3; czonkowie za instytutw ycia konsekrowanego oraz stowarzysze ycia apostolskiego, zgodnie ze swoimi konstytucjami. 2. Do uczestnictwa w liturgii godzin, jako czynnoci Kocioa, usilnie zachca si - stosownie do okolicznoci - take pozostaych wiernych. Kan. 1175 - Przy sprawowaniu liturgii godzin naley wedle monoci przestrzega waciwego czasu kadej godziny.

Tytu III POGRZEB KOCIELNY

Kan. 1176 - 1. Wierni zmarli powinni otrzyma pogrzeb kocielny, zgodnie z przepisem prawa. 2. Pogrzeb kocielny, w ktrym Koci wyprasza duchow pomoc zmarym, okazuje szacunek ich ciau i rwnoczenie ywym niesie pociech nadziei, naley odprawia z zachowaniem przepisw liturgicznych. 3. Koci usilnie zaleca zachowanie pobonego zwyczaju grzebania cia zmarych. Nie zabrania jednak kremacji, jeli nie zostaa wybrana z pobudek przeciwnych nauce chrzecijaskiej.

Rozdzia I ODPRAWIANIE POGRZEBU

Kan. 1177 - 1. Naboestwo pogrzebowe za kadego wiernego winno by z reguy odprawione w jego wasnym kociele parafialnym,

 2. Kady jednak wierny albo ci, do ktrych naley troska o pogrzeb zmarego, mog wybra inny koci na pogrzeb, za zgod tego, kto nim zarzdza, i po zawiadomieniu wasnego proboszcza. 3. Jeli mier nastpia poza wasn parafi i nie przeniesiono do niej zwok ani nie zosta zgodnie z prawem wybrany inny koci pogrzebu, naboestwo naley odprawi w kociele parafii, gdzie mier nastpia, chyba e prawo partykularne wyznacza inny koci. Kan. 1178 - Naboestwo pogrzebowe za biskupa diecezjalnego winno by odprawione w jego wasnym kociele katedralnym, chyba e wybra on inny koci. Kan. 1179 - Naboestwo pogrzebowe za zakonnikw lub czonkw stowarzyszenia ycia apostolskiego ma by z reguy odprawione we wasnym kociele lub kaplicy. Jeli instytut lub stowarzyszenie s kleryckie, odprawia je przeoony, w pozostaych wypadkach kapelan. Kan. 1180 - 1. Jeli parafia posiada wasny cmentarz, na nim powinni by grzebani wierni zmarli, chyba e inny cmentarz zosta zgodnie z prawem wybrany przez samego zmarego albo przez tych, do ktrych naley zajcie si pogrzebem zmarego. 2. Jeli tylko prawo tego nie zabrania, kademu wolno wybra cmentarz pogrzebania. Kan. 1181 - Co do ofiar skadanych z okazji pogrzebu, naley zachowa przepisy kan. 1264, z zastrzeeniem jednak, aby w naboestwie pogrzebowym nie byo adnego wyrniania osb oraz by biedni nie byli pozbawieni nalenego pogrzebu. Kan. 1182 - Po pogrzebie naley sporzdzi akt w ksidze zmarych, zgodnie z postanowieniami prawa partykularnego.

Rozdzia II OSOBY, KTRYM NALEY UDZIELI LUB ODMWI POGRZEBU KOCIELNEGO

Kan. 1183 - 1. Co do pogrzebu, katechumeni s zrwnani z wiernymi. 2. Ordynariusz miejsca moe zezwoli na pogrzeb kocielny dzieci, ktrych rodzice mieli zamiar je ochrzci, a jednak zmary przed chrztem. 3. Ochrzczonym przynalenym do jakiego Kocioa lub wsplnoty kocielnej niekatolickiej, mona pozwoli na pogrzeb kocielny wedug roztropnego uznania ordynariusza miejsca, jeli

nie ma ich wasnego szafarza; chyba e si ustali, i mieli przeciwn wol. Kan. 1184 - 1. Jeli przed mierci nie dali adnych oznak pokuty, pogrzebu kocielnego powinni by pozbawieni: 1 notoryczni apostaci, heretycy i schizmatycy; 2 osoby, ktre wybray spalenie swojego ciaa z motyww przeciwnych wierze chrzecijaskiej; 3 inni jawni grzesznicy, ktrym nie mona przyzna pogrzebu bez publicznego zgorszenia wiernych. 2. Gdy powstaje jaka wtpliwo, naley si zwrci do miejscowego ordynariusza, do ktrego decyzji naley si dostosowa. Kan. 1185 - Pozbawienie pogrzebu zawiera w sobie take odmow odprawienia jakiejkolwiek Mszy witej pogrzebowej.

Tytu IV KULT WITYCH, OBRAZW I RELIKWII

Kan. 1186 - Dla umocnienia witoci Ludu Boego, Koci poleca szczeglnej i synowskiej czci wiernych Najwitsz Maryj, zawsze Dziewic, Matk Bo, ktr Chrystus ustanowi Matk wszystkich ludzi oraz popiera prawdziwy i autentyczny kult innych witych, ktrych przykadem wierni buduj si i wstawiennictwem s wspomagani.

Kan. 1187 - Kult publiczny mona oddawa tylko tym sugom Boym, ktrzy autorytetem Kocioa zostali zaliczeni w poczet witych lub Bogosawionych. Kan. 1188 - Naley zachowa praktyk umieszczania w kocioach witych obrazw, by doznaway czci ze strony wiernych; jednake maj by umieszczane w umiarkowanej liczbie i z zachowaniem waciwego porzdku, aby nie wywoyway zdziwienia u wiernych i nie daway okazji do niewaciwej pobonoci. Kan. 1189 - Obrazy drogocenne, a wic wyrniajce si staroytnoci, artyzmem czy doznawanym kultem, umieszczone w kocioach lub kaplicach dla odbierania czci ze strony wiernych, jeli wymagaj naprawy, nie mog by nigdy odnawiane bez pisemnego zezwolenia ordynariusza, ktry przed jego udzieleniem winien zasign zdania biegych.

Kan. 1190 - 1. Nie godzi si sprzedawa relikwii. 2. Relikwie znaczne i inne doznajce wielkiej czci ze strony wiernych, nie mog by w jakikolwiek sposb wanie alienowane ani te na stae przenoszone bez zezwolenia Stolicy Apostolskiej. 3. Przepis 2 obowizuje take w odniesieniu do obrazw, ktre w jakim kociele doznaj wielkiej czci wiernych.

Tytu V LUB I PRZYSIGA

Rozdzia I LUB

Kan. 1191 - 1. lub, to jest wiadom i dobrowoln obietnic uczynion Bogu, majc za przedmiot dobro moliwe i lepsze, naley wypeni z cnoty religijnoci. 2. Jeli prawo tego nie zabrania, wszyscy posiadajcy odpowiednie uywanie rozumu s zdolni do skadania lubu. 3. lub zoony pod wpywem cikiej i niesprawiedliwej bojani albo podstpu jest niewany z samego prawa. Kan. 1192 - 1. lub jest publiczny, gdy go przyjmuje w imieniu Kocioa uprawniony do tego przeoony; w innych wypadkach jest prywatny. 2. Jest uroczysty, gdy za taki zosta uznany przez Koci, w przeciwnym razie jest zwyky. 3. Jest osobowy, gdy jest przyrzeczona czynno lubujcego; rzeczowy, gdy przyrzeka si jak rzecz; mieszany, gdy ma natur osobowego i rzeczowego. Kan. 1193 - Z natury swojej lub wie tylko lubujcego. Kan. 1194 - lub wygasa z upywem czasu oznaczonego dla wypenienia obowizku, wskutek istotnej zmiany przyrzeczonego przedmiotu, w razie niespenienia si warunku, od ktrego lub jest uzaleniony, albo ustania przyczyny celowej lubu, jak rwnie przez dyspens lub zamian. Kan. 1195 - Kto posiada wadz w odniesieniu do przedmiotu lubu, moe obowizek wynikajcy z niego zawiesi tak dugo, dopki spenienie lubu przynosi mu szkod.

Kan. 1196 - Oprcz Biskupa Rzymskiego, od lubw prywatnych mog dyspensowa dla susznej przyczyny, jeli dyspensa nie narusza praw przez innych nabytych: 1 miejscowy ordynariusz i proboszcz, gdy chodzi o ich podwadnych oraz podrnych. 2 przeoony kleryckiego instytutu zakonnego lub stowarzyszenia ycia apostolskiego na prawie papieskim, gdy idzie o ich czonkw, nowicjuszy oraz osoby dniem i noc przebywajce w domu instytutu lub stowarzyszenia; 3 ci wszyscy, ktrym wadza dyspensowania zostaa delegowana przez Stolic Apostolsk lub ordynariusza miejsca. Kan. 1197 - Sam lubujcy moe zmieni przedmiot lubu prywatnego na wiksze lub rwne dobro; zamiany na mniejsze dobro moe dokona ten, komu przysuguje wadza dyspensowania zgodnie z postanowieniem kan. 1196. Kan. 1198 - luby, zoone przed profesj zakonn, ulegaj zawieszeniu, dopki lubujcy pozostaje w instytucie zakonnym.

Rozdzia II PRZYIGA

Kan. 1199 - 1. Przysiga, to jest wezwanie imienia Boego na wiadka prawdy, moe by skadana tylko zgodnie z prawd, rozwag i sprawiedliwoci. 2. Przysiga, ktrej wymagaj lub dopuszczaj przepisy kanonw, nie moe by wanie zoona przez penomocnika. Kan. 1200 - 1. Kto dobrowolnie przysiga, e co wykona, zwizany jest szczeglnym obowizkiem religijnym wypeni to, co potwierdzi przysig. 2. Przysiga wyudzona podstpem, wymuszona przemoc lub cik bojani, jest niewana z samego prawa. Kan. 1201 - 1. Przysiga przyrzekajca zaley od istoty i warunkw aktu, do ktrego jest doczona. 2. Jeli przysiga jest doczona do aktu, ktry wychodzi wprost na szkod innych albo zagraa dobru publicznemu bd wiecznemu zbawieniu, akt nie ma przez przysig adnego wzmocnienia. Kan. 1202 - Obowizek wypywajcy ze zoenia przysigi przyrzekajcej ustaje:

1 jeli zwolni od niego ten, na korzy ktrego zoono przysig; 2 jeli istotnej zmianie ulegnie przedmiot przysigi albo wskutek zmiany okolicznoci stanie si on bd zy, bd zupenie obojtny, albo stworzy przeszkod dla osignicia wikszego dobra; 3 z ustaniem przyczyny celowej albo z niespenieniem si warunku, od ktrego uzaleniono zoon przysig; 1203. 4 przez dyspens lub zamian, zgodnie z przepisem kan.

Kan. 1203 - Ci, ktrzy mog zawiesza, dyspensowa i zamienia lub, posiadaj tak sam wadz i z tej samej racji w odniesieniu do przysigi przyrzekajcej. Gdyby jednak dyspensa od przysigi wychodzia na szkod innym, ktrzy odmawiaj zwolnienia z obowizku, dyspensy moe udzieli jedynie Stolica Apostolska. Kan. 1204 - Przysig naley tumaczy cile, wedug prawa oraz intencji przysigajcego; albo gdyby skadajcy przysig dziaa podstpnie, wedug intencji tego, komu przysiga jest zoona.

Cz III MIEJSCA I CZASY WITE

Tytu I MIEJSCA WITE

Kan. 1205 - Miejscami witymi s te, ktre przez powicenie lub bogosawiestwo, dokonane wedug przepisw ksig liturgicznych, przeznacza si do kultu Boego lub na grzebanie wiernych. Kan. 1206 - Powicenie jakiego miejsca naley do biskupa diecezjalnego oraz tych, ktrzy s z nim przez prawo zrwnani. Mog oni kademu biskupowi, a w wyjtkowych przypadkach prezbiterowi, zleci dokonanie powicenia na swoim terytorium. Kan. 1207 - Miejsca wite s bogosawione przez ordynariusza; jednake bogosawiestwo kociow jest zarezerwowane biskupowi diecezjalnemu. Kady za z nich moe do wykonania tej czynnoci delegowa innego kapana. Kan. 1208 - Naley sporzdzi dokument stwierdzajcy dokonanie powicenia lub bogosawiestwa kocioa, jak rwnie

bogosawiestwa cmentarza. Jeden egzemplarz ma by przechowywany w kurii diecezjalnej, drugi za w archiwum kocioa. Kan. 1209 - Jeli tylko nie powoduje to czyjej szkody, wystarczajcym dowodem stwierdzajcym powicenie lub bogosawiestwo jakiego miejsca, jest zeznanie jednego wiarygodnego wiadka. Kan. 1210 - W miejscu witym dopuszcza si tylko to, co suy sprawowaniu i szerzeniu kultu, pobonoci i religii, a zabrania si tego, co jest obce witoci miejsca. Ordynariusz miejscowy moe przejciowo zezwoli na uycie go do innych celw, jednake nie przeciwnych witoci miejsca. Kan. 1211 - Miejsca wite zostaj zbezczeszczone przez dokonanie w nich czynnoci ciko niesprawiedliwych, poczonych ze zgorszeniem wiernych, co - zdaniem ordynariusza miejsca - jest tak powane i przeciwne witoci miejsca, i nie godzi si w nich sprawowa kultu, dopki zniewaga nie zostanie naprawiona przez obrzd pokutny, zgodnie z przepisami ksig liturgicznych. Kan. 1212 - Miejsca wite trac powicenie lub bogosawiestwo, gdy zostan w znacznej czci zniszczone lub przeznaczone na stae do uytku wieckiego; dekretem kompetentnego ordynariusza bd te faktycznie. Kan. 1213 - Wadza kocielna wykonuje miejscach witych swoje uprawnienia i zadania. swobodnie w

Rozdzia I KOCIOY

Kan. 1214 - Koci oznacza budowl wit przeznaczon dla kultu Boego, do ktrej wierni maj prawo wstpu w celu wykonywania w niej kultu, zwaszcza publicznego. Kan. 1215 - 1. Na budow kocioa konieczne jest wyrane zezwolenie biskupa diecezjalnego wydane na pimie. 2. Biskup diecezjalny nie powinien udziela zezwolenia, jeli, po wysuchaniu zdania Rady kapaskiej i rektorw ssiednich kociow, nie uzna, e nowy koci moe suy dobru wiernych i e nie zabraknie rodkw koniecznych na wybudowanie kocioa i sprawowanie kultu Boego. 3. Rwnie instytuty zakonne, chociaby otrzymay od biskupa diecezjalnego zezwolenie na zaoenie nowego domu w diecezji lub w miecie, to jednak przed rozpoczciem budowy

kocioa w cile okrelonym miejscu, musz otrzyma od niego zezwolenie. Kan. 1216 - Po zasigniciu opinii biegych w budowie i restauracji kociow, naley zachowa zasady i normy liturgiczne oraz sztuki sakralnej. Kan. 1217 - 1. Po naleytym zakoczeniu budowy, naley nowy koci moliwie najszybciej powici lub pobogosawi, z zachowaniem przepisw witej liturgii. 2. Kocioy, zwaszcza katedralne i parafialne, naley powici uroczystym obrzdem. Kan. 1218 - Kady koci powinien mie swj tytu, ktry nie moe by zmieniony po dokonaniu powicenia kocioa. Kan. 1219 - W kociele, zgodnie z prawem powiconym lub pobogosawionym, mog by sprawowane wszystkie czynnoci kultu Boego, z zachowaniem uprawnie parafialnych. Kan. 1220 - 1. Wszyscy, do ktrych to naley, maj troszczy si o utrzymanie w kocioach takiej czystoci i pikna, jakie przystoj domowi Boemu, i nie dopuszcza do tego, by dziao si w nim co obcego witoci miejsca. 2. Dla ochrony dbr sakralnych oraz kosztownoci naley okazywa waciw trosk o konserwacj i zastosowa odpowiednie rodki bezpieczestwa. Kan. 1221 - Wstp do kocioa podczas sprawowania witych czynnoci musi by wolny i bezpatny. Kan. 1222 - 1. Jeli jaki koci nie nadaje si ju w aden sposb do sprawowania w nim kultu Boego i nie ma moliwoci odrestaurowania go, moe by przeznaczony przez biskupa diecezjalnego do uytku wieckiego, ale nie niewaciwego. 2. Gdy inne powane racje doradzaj wyczenie jakiego kocioa ze sprawowania w nim kultu Boego, biskup diecezjalny, wysuchawszy zdania Rady kapaskiej, moe go przeznaczy na cele wieckie, ale nie niewaciwe, za zgod tych, ktrzy w stosunku do tego kocioa nabyli suszne uprawnienia, jeli dobro dusz nie doznaje z tego adnej szkody.

Rozdzia II KAPLICE

Kan. 1223 - Przez kaplic rozumie si miejsce przeznaczone, za zezwoleniem ordynariusza, do sprawowania kultu Boego, dla poytku jakiej wsplnoty lub grupy wiernych, ktrzy si w nim zbieraj, do ktrego za zgod kompetentnego przeoonego mog przychodzi take inni wierni. Kan. 1224 - 1. Ordynariusz nie powinien udziela zezwolenia wymaganego do ustanowienia kaplicy, dopki sam lub przez kogo innego nie obejrzy miejsca przeznaczonego na ni i nie stwierdzi, e jest odpowiednio urzdzone. 2. Po udzieleniu zezwolenia, kaplica nie moe by bez zgody tego ordynariusza przeznaczona na cele wieckie. Kan. 1225 - W kaplicach ustanowionych zgodnie z prawem wolno sprawowa wszystkie czynnoci wite, z wyjtkiem tych, ktre wyjmuje prawo lub przepis ordynariusza miejsca albo na ktre nie zezwalaj przepisy liturgiczne. Kan. 1226 - Przez kaplic prywatn rozumie si miejsce przeznaczone za zezwoleniem miejscowego ordynariusza do kultu Boego, dla poytku jednej lub kilku osb fizycznych. Kan. 1227 - Biskupi mog posiada kaplic prywatn, ktra cieszy si tymi samymi prawami co inne kaplice. Kan. 1228 - Przy zachowaniu przepisu kan. 1227, na odprawianie Mszy witej lub sprawowanie innych czynnoci witych w kaplicy prywatnej konieczne jest zezwolenie miejscowego ordynariusza. Kan. 1229 - Kaplice i kaplice prywatne wypada pobogosawi wedug obrzdu przepisanego w ksigach liturgicznych. Powinny by one zarezerwowane tylko dla kultu Boego i wyczone z wszelkiego uytku domowego.

Rozdzia III SANKTUARIA

Kan. 1230 - Przez sanktuarium rozumie si koci lub inne miejsce wite, do ktrego - za aprobat ordynariusza miejscowego - pielgrzymuj liczni wierni, z powodu szczeglnej pobonoci. Kan. 1231 - Aby sanktuarium mogo nazywa si narodowym, musi otrzyma aprobat Konferencji Episkopatu; aby mogo nazywa si midzynarodowym, wymagana jest aprobata Stolicy witej. Kan. 1232 - 1. Do zatwierdzenia statutw sanktuarium diecezjalnego kompetentny jest miejscowy ordynariusz; statutw

sanktuarium narodowego - Konferencja Episkopatu; sanktuarium midzynarodowego - tylko Stolica wita.

statutw

2. W statutach naley okreli zwaszcza cel i wadz rektora, prawo wasnoci i zarzd majtkiem. Kan. 1233 - Sanktuariom mog by przyznane pewne przywileje, ilekro to zdaj si zaleca okolicznoci miejsca, napyw pielgrzymw a zwaszcza dobro wiernych. Kan. 1234 - 1. W sanktuariach naley zapewni wiernym obfitsze rodki zbawienia przez gorliwe goszenie sowa Boego, przez odpowiednie oywienie ycia liturgicznego, zwaszcza przez sprawowanie Eucharystii i pokuty oraz przez kultywowanie zatwierdzonych form pobonoci ludowej. 2. Wota sztuki ludowej i dokumenty pobonoci winny by przechowywane w sanktuariach lub w miejscach przylegych, i bezpiecznie strzeone.

Rozdzia IV OTARZE

Kan. 1235 - 1. Otarz, czyli st, na ktrym sprawuje si Ofiar eucharystyczn, nazywa si stay, jeli jest zbudowany w ten sposb, e zostaje zczony z posadzk i dlatego nie moe by usunity; przenony za nazywa si wtedy, gdy moe by przenoszony. 2. Wypada, by w kadym kociele by otarz stay; w pozostaych za miejscach, przeznaczonych na sprawowanie witych obrzdw, otarz stay lub przenony. Kan. 1236 - 1. Zgodnie z ustalonym zwyczajem Kocioa, mensa otarza staego winna by kamienna i to wykonana z jednego kamienia naturalnego. Za zezwoleniem jednak Konferencji Episkopatu moe by uyty take inny materia, odpowiedni i trway. Kolumny za, czyli podstaw, mona wykona z jakiegokolwiek materiau. 2. Otarz przenony wolno wykona z kadego materiau trwaego i odpowiedniego do uytku liturgicznego. Kan. 1237 - 1. Otarze stae winny by powicone, przenone za powicone lub pobogosawione, wedug obrzdw przepisanych w ksigach liturgicznych.

 2. Staroytna tradycja umieszczania relikwii Mczennikw lub innych witych pod otarzem staym winna by zachowana, zgodnie z normami podanymi w ksigach liturgicznych. Kan. 1238 - 1. Otarz traci powicenie lub bogosawiestwo zgodnie z postanowieniem kan. 1212. 2. Przez przeznaczenie kocioa lub innego miejsca witego do celw wieckich, otarze tak stae, jak i przenone nie trac powicenia lub bogosawiestwa. Kan. 1239 - 1. Otarz, zarwno stay, jak i przenony, winien by zarezerwowany tylko do kultu Boego, z cakowitym wyczeniem uytku wieckiego. 2. Pod otarzem nie wolno umieszcza zwok; w przeciwnym razie nie mona na nim odprawia Mszy witej.

Rozdzia V CMENTARZE

Kan. 1240 - 1. Tam, gdzie to moliwe, Koci powinien mie wasne cmentarze albo przynajmniej kwatery na cmentarzach wieckich, przeznaczone na grzebanie wiernych zmarych, naleycie pobogosawione. 2. Jeli to jest niemoliwe, naley kadorazowo bogosawi poszczeglne groby. Kan. 1241 - 1. Parafie oraz instytuty zakonne mog mie wasny cmentarz. 2. Rwnie inne osoby prawne albo rodziny mog posiada szczeglny cmentarz lub grobowiec, ktry wedug uznania miejscowego ordynariusza naley pobogosawi. Kan. 1242 - W kocioach nie naley grzeba zmarych, chyba e chodzi o Biskupa Rzymskiego, kardynaw lub biskupw diecezjalnych, rwnie emerytowanych, ktrzy powinni by chowani we wasnym kociele. Kan. 1243 - Stosowne przepisy, dotyczce porzdku na cmentarzach, zwaszcza utrzymania i ochrony ich sakralnego charakteru, powinny by ustanowione przez prawo partykularne.

Tytu II CZASY WITE

Kan. 1244 - 1. Ustanawianie dni witecznych oraz dni pokuty, wsplnych w caym Kociele, ich przenoszenie i znoszenie, naley do wycznej kompetencji najwyszej wadzy kocielnej, z zachowaniem przepisu kan. 1246, 2. 2. Biskupi diecezjalni mog wyznacza szczeglne dni witeczne lub pokutne dla swoich diecezji albo miejsc tylko w pojedynczych wypadkach. Kan. 1245 - Przy zachowaniu prawa biskupw diecezjalnych, o ktrych w kan. 87, proboszcz moe, dla susznej przyczyny i wedug przepisw biskupa diecezjalnego, udzieli w poszczeglnych wypadkach dyspensy od obowizku zachowania dnia witecznego lub dnia pokuty, albo dokona zamiany tego obowizku na inne uczynki pobone; to samo moe uczyni rwnie przeoony kleryckiego instytutu zakonnego lub stowarzyszenia ycia apostolskiego na prawie papieskim, w odniesieniu do swoich podwadnych oraz innych osb przebywajcych na stae w domu.

Rozdzia I DNI WITECZNE

Kan. 1246 - 1. Niedziela, w czasie ktrej jest czczona tajemnica paschalna, na podstawie tradycji apostolskiej winna by obchodzona w caym Kociele jako najdawniejszy dzie witeczny nakazany. Ponadto naley obchodzi dni Narodzenia Pana naszego Jezusa Chrystusa, Objawienia Paskiego, Wniebowstpienia oraz Najwitszego Ciaa i Krwi Chrystusa, witej Boej Rodzicielki Maryi, Jej Niepokalanego Poczcia i Wniebowzicia, witego Jzefa, witych Apostow Piotra i Pawa, wreszcie Wszystkich witych. 2. Konferencja Episkopatu moe jednak, za uprzedni aprobat Stolicy Apostolskiej, niektre z dni witecznych nakazanych znie lub przenie na niedziel. Kan. 1247 - W niedziel oraz w inne dni witeczne nakazane, wierni s zobowizani uczestniczy we Mszy witej oraz powstrzyma si od wykonywania tych prac i zaj, ktre utrudniaj oddawanie Bogu czci, przeywanie radoci waciwej dniowi Paskiemu oraz korzystanie z nalenego odpoczynku duchowego i fizycznego. Kan. 1248 - 1. Nakazowi uczestniczenia we Mszy witej czyni zado ten, kto bierze w niej udzia, gdziekolwiek jest

odprawiana w obrzdku katolickim, bd w sam dzie witeczny, bd te wieczorem dnia poprzedzajcego. 2. Jeeli z braku witego szafarza albo z innej powanej przyczyny nie mona uczestniczy w Eucharystii, bardzo zaleca si, aeby wierni brali udzia w liturgii Sowa, gdy jest ona odprawiana w kociele parafialnym lub innym witym miejscu, wedug przepisw wydanych przez biskupa diecezjalnego, albo powicali odpowiedni czas na modlitw indywidualn w rodzinie lub w grupach rodzin.

Rozdzia II DNI POKUTY

Kan. 1249 - Wszyscy wierni, kady na swj sposb, obowizani s na podstawie prawa Boego czyni pokut. eby jednak wszyscy przez jakie wsplne zachowanie pokuty zczyli si midzy sob, zostaj nakazane dni pokuty, w ktre wierni powinni modli si w sposb szczeglny, wykonywa uczynki pobonoci i mioci, podejmowa akty umartwienia siebie przez wierniejsze wypenianie wasnych obowizkw, zwaszcza za zachowywa post i wstrzemiliwo, zgodnie z postanowieniami zamieszczonych poniej kanonw. Kan. 1250 - W Kociele powszechnym dniami i okresami pokutnymi s poszczeglne pitki caego roku i czas wielkiego postu. Kan. 1251 - Wstrzemiliwo od spoywania misa lub innych pokarmw, zgodnie z zarzdzeniem Konferencji Episkopatu, naley zachowywa we wszystkie pitki caego roku, chyba e w danym dniu przypada jaka uroczysto. Natomiast wstrzemiliwo i post obowizuj w rod popielcow oraz w pitek Mki i mierci Pana naszego Jezusa Chrystusa. Kan. 1252 - Prawem o wstrzemiliwoci s zwizane osoby, ktre ukoczyy czternasty rok ycia, prawem za o pocie s zwizane wszystkie osoby penoletnie, a do rozpoczcia szedziesitego roku ycia. Duszpasterze oraz rodzice winni zatroszczy si o to, aeby rwnie ci, ktrzy z racji modszego wieku nie zwizani jeszcze prawem postu i wstrzemiliwoci, byli wprowadzeni w autentyczny duch pokuty. Kan. 1253 - Konferencja Episkopatu moe dokadniej okreli sposb zachowania postu i wstrzemiliwoci, jak rwnie w caoci lub czci zastpi post i wstrzemiliwo innymi formami pokuty, zwaszcza uczynkami mioci i pobonoci.

KSIGA V

DOBRA DOCZESNE KOCIOA

Kan. 1254 - 1. Koci katolicki na podstawie prawa wrodzonego, niezalenie od wadzy wieckiej, moe dobra doczesne nabywa, posiada, zarzdza i alienowa, dla osignicia waciwych sobie celw. 2. Celami za wasnymi s gwnie: organizowanie kultu Boego, zapewnienie godziwego utrzymania duchowiestwa oraz innych pracownikw kocielnych, prowadzenie dzie apostolatu i mioci, zwaszcza wobec biednych. Kan. 1255 - Koci powszechny oraz Stolica Apostolska, Kocioy partykularne oraz jakakolwiek inna osoba prawna, publiczna lub prywatna, s podmiotami zdolnymi do nabywania, posiadania, zarzdzania oraz alienowania dbr doczesnych, zgodnie z prawem. Kan. 1256 - Prawo wasnoci dbr, pod najwysz wadz Biskupa Rzymskiego, naley do tej osoby prawnej, ktra nabya je zgodnie z prawem. Kan. 1257 - 1. Wszystkie dobra doczesne, nalece do Kocioa powszechnego, do Stolicy Apostolskiej lub do innych publicznych osb prawnych w Kociele, s dobrami kocielnymi i rzdz si kanonami, ktre nastpuj, oraz wasnymi statutami. 2. Dobra doczesne prywatnej osoby prawnej rzdz si wasnymi statutami a nie tymi kanonami, chyba e wyranie jest inaczej zastrzeone. Kan. 1258 - W kanonach, ktre nastpuj, pod nazw Koci oznacza si nie tylko Koci powszechny lub Stolic Apostolsk, lecz take jakkolwiek publiczn osob prawn w Kociele, chyba e co innego wynika z kontekstu lub natury rzeczy.

Tytu I NABYWANIE DBR

Kan. 1259 - Koci moe nabywa dobra doczesne wszystkimi sprawiedliwymi sposobami prawa czy to naturalnego, czy pozytywnego, ktrymi wolno innym nabywa. Kan. 1260 - Koci posiada wrodzone prawo domagania si od wiernych dostarczenia tego, co jest konieczne do osignicia waciwych mu celw. Kan. 1261 - 1. Wierni maj prawo przekazywa dobra doczesne na korzy Kocioa. 2. Biskup diecezjalny powinien przypomina wiernym obowizek, o ktrym w kan. 222, 1, i w odpowiedni sposb domaga si jego wykonania. Kan. 1262 - Wierni powinni udziela Kocioowi pomocy przez subwencje stanowice odpowied na kierowane do nich proby, zgodnie z normami wydanymi przez Konferencje Episkopatu. Kan. 1263 - Biskup diecezjalny po wysuchaniu zdania Rady do spraw ekonomicznych oraz Rady kapaskiej, ma prawo dla pokrycia potrzeb diecezjalnych naoy na publiczne osoby prawne podlege jego wadzy umiarkowany podatek, proporcjonalny do ich dochodw. Na pozostae osoby fizyczne i prawne wolno mu tylko w wypadku powanej koniecznoci i przy zachowaniu tych samych warunkw, naoy nadzwyczajny i umiarkowany podatek, z zachowaniem ustaw i zwyczajw partykularnych, ktre przyznaj mu wiksze uprawnienia. Kan. 1264 - Jeli prawo czego innego nie zastrzega, do zebrania biskupw prowincji naley: 1 okreli opaty za rne akty wykonawczej wadzy dobrowolnej lub za wykonanie reskryptw Stolicy Apostolskiej; wymagaj one potwierdzenia Stolicy Apostolskiej; 2 okreli ofiary skadane z okazji udzielania sakramentw i sakramentaliw. Kan. 1265 - 1. Przy zachowaniu prawa zakonnikw ebrzcych, zabrania si jakiejkolwiek osobie prywatnej, czy to fizycznej czy prawnej, bez pisemnego zezwolenia wasnego ordynariusza oraz ordynariusza miejsca, zbiera ofiary na jakikolwiek pobony lub kocielny instytut lub cel. 2. Konferencja Episkopatu moe wyda normy dotyczce zbierania ofiar. Musz by one przestrzegane przez wszystkich, take tych, ktrzy ze swego zaoenia nazywaj si ebrzcymi. Kan. 1266 - Ordynariusz miejsca moe nakaza we wszystkich kocioach i kaplicach, nawet nalecych do zakonnych instytutw, ktre faktycznie na sposb stay s dostpne dla wiernych, przeprowadzenie specjalnej zbirki na okrelone cele parafialne,

diecezjalne, krajowe lub powszechne, ktr nastpnie naley starannie przesa do kurii diecezjalnej. Kan. 1267 - 1. Jeli nie stwierdzi si czego przeciwnego, ofiary skadane na rce przeoonych lub zarzdcw jakiejkolwiek kocielnej osoby prawnej, nawet prywatnej, domniemywa si, e zostay zoone na rzecz tej osoby prawnej. 2. Przyjcia ofiar, o ktrych w 1, nie mona odmwi, chyba e ze susznej przyczyny i w sprawach wikszej wagi za zezwoleniem ordynariusza, gdy chodzi o publiczn osob prawn. Zezwolenie ordynariusza jest wymagane na przyjcie ofiar z obcieniem okrelajcym sposb korzystania lub stawiajcym warunek, z zachowaniem przepisu kan. 1295. 3. Ofiary zoone przez wiernych na okrelony cel mog by przeznaczone jedynie na ten cel. Kan. 1268 - Przedawnienie jako sposb nabycia lub uwolnienia si od czego w zakresie dbr doczesnych przyjmuje Koci zgodnie z kan. 197-199. Kan. 1269 - Rzeczy wite, bdce wasnoci osb prywatnych, mog by nabyte przez osoby prywatne na mocy przedawnienia, lecz nie wolno ich uywa do celw wieckich, chyba e straciy powicenie lub bogosawiestwo. Jeli za nale do kocielnej osoby prawnej publicznej, mog by nabyte tylko przez inn kocieln osob prawn publiczn. Kan. 1270 - Rzeczy nieruchome, ruchome kosztowne, prawa i skargi, tak osobowe, jak rzeczowe, nalece do Stolicy Apostolskiej, ulegaj przedawnieniu po upywie stu lat; nalece za do innej kocielnej osoby prawnej publicznej, po upywie trzydziestu lat. Kan. 1271 - Biskupi, z racji wizi jednoci i mioci, wedug moliwoci wasnej diecezji, powinni dostarcza rodkw, ktrych Stolica Apostolska odpowiednio do aktualnych warunkw potrzebuje, aby moga naleycie peni sub wobec caego Kocioa. Kan. 1272 - W krajach, gdzie istniej jeszcze beneficja w cisym znaczeniu, do Konferencji Episkopatu naley odpowiednimi normami, uzgodnionymi ze Stolic Apostolsk i przez ni zatwierdzonymi, tak okreli sposb zarzdzania tymi beneficjami, eby dochody, a nawet, jeli to moliwe, samo uposaenie beneficjw powoli byy przenoszone na instytucj, o ktrej w kan. 1274, 1.

Tytu II ZARZD DBR

Kan. 1273 - Biskup Rzymski, na mocy prymatu rzdzenia, jest najwyszym zarzdc i szafarzem wszystkich dbr kocielnych. Kan. 1274 - 1. W poszczeglnych diecezjach powinna istnie specjalna instytucja, gromadzca dobra i ofiary przeznaczone na utrzymanie duchownych, ktrzy peni sub dla dobra diecezji, zgodnie z postanowieniem kan. 281, chyba e inaczej temu zaradzono. 2. Tam, gdzie jeszcze nie zorganizowano waciwego zabezpieczenia spoecznego dla duchowiestwa, Konferencja Episkopatu powinna troszczy si o powoanie instytucji, ktra by w sposb wystarczajcy zapewnia ubezpieczenie spoeczne duchownych. 3. Gdy zachodzi potrzeba, w poszczeglnych diecezjach naley utworzy wsplny fundusz, z ktrego biskupi mogliby wynagradza inne osoby suce Kocioowi, zaradza rnym potrzebom diecezji i z ktrego take diecezje bogatsze mogyby pomaga biedniejszym. 4. Zalenie od rnych warunkw miejscowych cele, o ktrych w 2 i 3, atwiej mog by osignite przez instytucje diecezjalne poczone midzy sob, lub przez wspprac albo nawet przez odpowiednie stowarzyszenie, ustanowione dla rnych diecezji, a nawet dla caego terytorium podlegego Konferencji Episkopatu. 5. Tego rodzaju instytucje, jeli to moliwe, winny by tak utworzone, aby uzyskay skuteczno dziaania rwnie w zakresie prawa cywilnego. Kan. 1275 - Masa dbr pochodzcych z rnych diecezji jest zarzdzan wedug norm odpowiednio uzgodnionych przez zainteresowanych biskupw. Kan. 1276 - 1. Do ordynariusza naley pilnie nadzorowa zarzd wszystkich dbr, nalecych do podlegych mu publicznych osb prawnych, z zachowaniem prawnych tytuw przyznajcych mu wiksze uprawnienia. 2. Uwzgldniajc prawa, prawne zwyczaje oraz okolicznoci, ordynariusze powinni przez wydanie szczegowych instrukcji, w granicach prawa powszechnego i partykularnego, stara si o uregulowanie zarzdu dbr kocielnych. Kan. 1277 - Biskup diecezjalny przed podjciem aktw dotyczcych zarzdu o wikszym znaczeniu ze wzgldu na materialny stan diecezji, powinien wysucha zdania Rady do spraw ekonomicznych i kolegium konsultorw. Winien za uzyska zgod tej Rady oraz kolegium konsultorw, oprcz wypadkw szczegowo wyliczonych w prawie powszechnym oraz w prawie fundacyjnym, rwnie dla podjcia aktw nadzwyczajnego zarzdzania.

Konferencja Episkopatu za powinna okreli, ktre akty naley zaliczy do nadzwyczajnego zarzdzania. Kan. 1278 - Oprcz zada, o ktrych w kan. 494, 3 i 4, biskup diecezjalny moe powierzy ekonomowi zadania wymienione w kan, 1276, 1, i w kan. 1279, 2. Kan. 1279 - 1. Zarzd dbr kocielnych naley do tego, kto bezporednio kieruje osob, do ktrej dobra nale, chyba e co innego postanawiaj prawo partykularne, statuty lub prawny zwyczaj, przy zachowaniu prawa ordynariusza do interweniowania w wypadku zaniedba zarzdcy. 2. Do zarzdzania dobrami publicznej osoby prawnej, ktra z prawa, przepisw fundacyjnych lub wasnych statutw, nie posiada wasnych zarzdcw, ordynariusz, ktremu dana osoba podlega, powinien wybra odpowiednie osoby na okres trzech lat; mog one by ponownie mianowane przez ordynariusza. Kan. 1280 - Kada osoba prawna powinna mie wasn rad do spraw ekonomicznych lub przynajmniej dwch doradcw, ktrzy maj wspiera zarzdc w wypenianiu jego zada, zgodnie ze statutami. Kan. 1281 - 1. Przy zachowaniu przepisw statutw, zarzdcy niewanie wykonuj czynnoci, ktre przekraczaj granice i sposb zwyczajnego zarzdzania, jeli nie uzyskali wczeniej pisemnego upowanienia od ordynariusza. 2. W statutach winny by okrelone czynnoci przekraczajce granice i sposb zwyczajnego zarzdzania. Jeli za statuty milcz w tej sprawie, biskup diecezjalny, wysuchawszy zdania Rady do spraw ekonomicznych, powinien okreli tego rodzaju czynnoci w odniesieniu do podlegych mu osb. 3. Osoba prawna nie jest zobowizana odpowiada za czynnoci niewanie podjte przez zarzdcw, chyba tylko wtedy i o tyle, o ile odniosa z nich korzy. Bdzie za odpowiadaa osoba prawna za czynnoci, niezgodnie z prawem, ale wanie przez administratorw podjte, z zachowaniem prawa do skargi lub rekursu przeciw zarzdcom, ktrzy wyrzdzili jej szkody. Kan. 1282 - Wszyscy, tak duchowni, jak wieccy, ktrzy na podstawie prawnego tytuu maj udzia w zarzdzie dobrami kocielnymi, obowizani s wykonywa swoje funkcje w imieniu Kocioa, zgodnie z przepisami prawa. Kan. 1283 - Zanim zarzdcy obejm swoje zadanie: 1 powinni wobec ordynariusza lub jego delegata zoy przysig, e bd dobrze i sumiennie zarzdza; 2 naley sporzdzi dokadny i szczegowy inwentarz, ktry winni oni podpisa, rzeczy nieruchomych, rzeczy ruchomych czy to kosztownych, czy nalecych do dbr kultury, czy te innych, z opisem ich wartoci, a sporzdzony naley zweryfikowa;

3 jeden egzemplarz tego inwentarza powinien by przechowywany w archiwum zarzdu, drugi za w archiwum kurii; w obydwu egzemplarzach trzeba odnotowywa kad zmian, jaka zachodzi w stanie majtkowym. Kan. 1284 - 1. Wszyscy zarzdcy maj wypenia swoje zadanie ze starannoci dobrego gospodarza. 2 Powinni zatem: 1 czuwa, aeby powierzone ich pieczy dobra nie przepady lub nie doznay jakiej szkody, zawierajc w tym celu w razie potrzeby odpowiednie umowy ubezpieczajce; 2 troszczy si, eby wasno dbr kocielnych bya zabezpieczona rodkami wanymi wedug prawa pastwowego; 3 przestrzega przepisw zarwno prawa kanonicznego, jak i pastwowego, albo wydanych przez fundatora, ofiarodawc lub uprawnion wadz, a zwaszcza stara si, by Koci nie ponis szkody wskutek nie przestrzegania ustaw pastwowych; 4 pobiera skrupulatnie i we waciwym czasie dochody z dbr i nalenoci, pobrane za przechowywa bezpiecznie i uywa ich zgodnie z wol fundatora albo z normami prawnymi; 5 wypaca w ustalonych terminach procenty, nalene z tytuu poyczki lub zastawu, czuwajc nad odpowiednim zwrotem gwnej sumy dugu; 6 pienidze pozostae po pokryciu wydatkw, ktre mog by korzystnie ulokowane, ulokowa za zgod ordynariusza na korzy osoby prawnej; 7 mie rozchodw; naleycie prowadzone ksigi przychodw oraz

8 pod koniec kadego roku sporzdzi sprawozdanie z zarzdu; 9 dokumenty i dowody, na ktrych opieraj si prawa Kocioa lub instytucji do majtku, naleycie porzdkowa i przechowywa w odpowiednim archiwum oraz strzec ich; autentyczne za ich odpisy, gdy si to da atwo uczyni, zoy w archiwum kurii. 3. Usilnie zaleca si, aeby zarzdcy co roku sporzdzali zestawienia przewidywanych przychodw i wydatkw. Natomiast prawo partykularne moe je nakaza i okreli dokadniej sposoby, jak maj by sporzdzane. Kan. 1285 - Jedynie w ramach zwyczajnej administracji mog zarzdcy z dbr ruchomych, nie nalecych do staego majtku, dawa ofiary na cele pobonoci lub chrzecijaskiej mioci. Kan. 1286 - Zarzdcy dbr:

1 w umowach o prac powinni dokadnie przestrzega rwnie przepisw pastwowych, dotyczcych pracy i ycia spoecznego, zgodnie z zasadami podawanymi przez Koci; 2 tym, ktrzy na podstawie umowy o najem podejmuj prac, maj wypaca sprawiedliwe i suszne wynagrodzenie, tak aeby mogli odpowiednio zaspokoi potrzeby wasne i swojej rodziny. Kan. 1287 - 1. Zarzdcy, tak duchowni, jak i wieccy, jakichkolwiek dbr kocielnych, ktre nie zostay zgodnie z prawem wyjte spod wadzy rzdzenia biskupa diecezjalnego, obowizani s przedkada kadego roku sprawozdanie ordynariuszowi miejsca, ktry przesya je Radzie do spraw ekonomicznych celem sprawdzenia. Zwyczaj przeciwny jest odrzucony. 2. Z dbr ofiarowanych przez wiernych na rzecz Kocioa, zarzdcy powinni przedstawia wiernym odpowiednie sprawozdania, wedug norm, ktre winno okreli prawo partykularne. Kan. 1288 - Zarzdcy nie powinni w imieniu publicznej osoby prawnej ani wszczyna sprawy, ani zawizywa sporu w sdzie pastwowym, dopki nie uzyskaj pisemnego zezwolenia wasnego ordynariusza. Kan. 1289 - Chocia do zarzdzania nie s zobowizani z tytuu urzdu kocielnego, zarzdcy nie mog samowolnie porzuca przyjtej funkcji. Gdyby z takiego samowolnego porzucenia wynika szkoda dla Kocioa, obowizani s do restytucji.

Tytu III UMOWY, ZWASZCZA ALIENACJA

Kan. 1290 - To, co prawo pastwowe na danym terytorium postanawia odnonie do umw, zarwno w oglnoci, jak i w szczeglnoci, oraz do zobowiza, ma by zachowywane rwnie moc prawa kanonicznego w odniesieniu do rzeczy podlegajcych wadzy rzdzenia Kocioa, z tymi samymi skutkami, chyba e s przeciwne prawu Boemu lub co innego zastrzega prawo kanoniczne, i przy zachowaniu przepisu kan. 1547. Kan. 1291 - Dla dokonania wanej alienacji dbr stanowicych stay prawnie nabyty majtek publicznej osoby prawnej, ktrych warto przekracza okrelon w prawie sum, wymagane jest zezwolenie kompetentnej wadzy, zgodnie z przepisami prawa. Kan. 1292 - 1. Przy zachowaniu przepisu kan. 638, 3, gdy warto dbr, ktrych alienacja jest zamierzona, mieci si w ramach midzy najnisz i najwiksz sum, okrelon dla

wasnego kraju przez Konferencj Episkopatu, kompetentn wadz, jeli idzie o osoby prawne nie podlegajce biskupowi diecezjalnemu, ustalaj wasne statuty. W innym razie kompetentn wadz jest biskup diecezjalny, za zgod Rady do spraw ekonomicznych i kolegium konsultorw, jak rwnie zainteresowanych osb. Ich take zgod musi uzyska biskup diecezjalny w wypadku alienacji dbr diecezji. 2. Jeeli natomiast chodzi o rzeczy, ktrych warto przekracza najwysz sum, lub chodzi o rzeczy darowane Kocioowi na podstawie lubu, a take o rzeczy kosztowne z racji artystycznych lub historycznych, do wanoci alienacji potrzebne jest ponadto zezwolenie Stolicy witej. 3. Gdy rzecz alienowana jest podzielna, w probie o zezwolenie na alienacj trzeba wyszczeglni czci ju wczeniej alienowane. W przeciwnym razie zezwolenie jest niewane. 4. Ci, ktrzy winni mie udzia w alienowaniu dbr przez wyraenie zdania lub zgody, nie powinni wyraa zdania lub zgody, dopki nie zapoznaj si dokadnie ze stanem materialnym osoby prawnej, ktrej dobra maj by alienowane, jak rwnie z alienacjami ju dokonanymi. Kan. 1293 - 1. Dla dokonania alienacji, ktrej warto przekracza najnisz okrelon sum, wymaga si ponadto: 1 susznej przyczyny, jak naglc potrzeba, wyrana korzy pobono, mio lub inna powana racja pasterska; 2 oceny rzeczy alienowanej, dokonanej na pimie przez rzeczoznawcw. 2. Naley ponadto zachowa inne rodki ostronoci przepisane przez kompetentn wadz, aby unikn szkody Kocioa. Kan. 1294 - 1. Z reguy nie powinno si alienowa rzeczy za nisz sum od okrelonej w ocenie. 2. Pienidze uzyskane z alienacji naley bezpiecznie ulokowa na korzy Kocioa lub roztropnie je rozchodowa, zgodnie z celami alienacji. Kan. 1295 - Wymogi wedug kan. 1291-1294, do ktrych te winny by dostosowane statuty osb prawnych, maj by zachowane nie tylko przy alienacji, ale rwnie przy podejmowaniu jakiejkolwiek transakcji, na skutek ktrej majtek osoby prawnej moe si znale w gorszej sytuacji. Kan. 1296 - W razie alienacji dbr kocielnych, dokonanej wprawdzie bez zachowania formalnoci przepisanych prawem kocielnym, lecz wanej w wietle prawa pastwowego, do kompetentnej wadzy kocielnej naley decyzja, po dokadnym rozwaeniu wszystkiego, czy i jak skarg, mianowicie osobow lub

rzeczow, przez kogo i przeciw komu, naley wnie dla odzyskania praw Kocioa. Kan. 1297 - Do Konferencji Episkopatu naley, po uwzgldnieniu miejscowych warunkw, ustanowi normy dotyczce dzierawy dbr kocielnych, zwaszcza za koniecznoci uzyskania zgody ze strony kompetentnej wadzy kocielnej. Kan. 1298 - Jeli nie chodzi o rzecz o bardzo maej wartoci, nie wolno bez specjalnego pisemnego zezwolenia kompetentnej wadzy sprzedawa lub wydzierawia dbr kocielnych ich zarzdcom albo krewnym lub powinowatym zarzdcw, a do czwartego stopnia.

Tytu IV POBONE ZAPISY W OGLNOCI POBONE FUNDACJE

Kan. 1299 - 1. Kto z prawa naturalnego i kanonicznego moe swobodnie rozporzdza swoimi dobrami, moe rwnie przeznaczy swj majtek na cele pobone, czy to aktem midzy yjcymi, czy te testamentem. 2. W dokonywaniu zapisw na rzecz Kocioa na wypadek mierci, naley wedle monoci zachowa wymogi prawa pastwowego. Gdyby je pominito, trzeba przypomnie spadkobiercom, e ciy na nich obowizek wypenienia woli testatora. Kan. 1300 - Rozporzdzenia wiernych, ktrzy przekazuj lub pozostawiaj swoje dobra na cele pobone, czy to aktem midzy yjcymi czy testamentem, zgodnie z prawem przyjte, winny by jak najstaranniej wykonane, take co do sposobu zarzdzania i uytkowania dbr, z zachowaniem przepisu kan. 1301, 3. Kan. 1301 - 1. Ordynariusz jest wykonawc wszystkich pobonych rozporzdze, dokonanych zarwno testamentem, jak i aktem midzy yjcymi. 2. Na mocy tego prawa ordynariusz moe i powinien czuwa, take przez wizytacj, aeby pobone zapisy zostay wypenione. Inni wykonawcy obowizani s, po wypenieniu swojej funkcji, zoy ordynariuszowi sprawozdanie. 3. Klauzule przeciwne temu uprawnieniu ordynariusza, doczone do rozporzdze ostatniej woli, naley uwaa za nie dodane. Kan. 1302 - 1. Kto przyj powierniczo dobra na cele pobone, czy to aktem midzy yjcymi, czy te testamentem,

powinien o swoim powiernictwie powiadomi ordynariusza i da mu wykaz wszystkich tego rodzaju dbr, ruchomych i nieruchomych, oraz zwizanych z nim zobowiza. Gdyby ofiarodawca wyranie i bezwzgldnie tego zabrania, nie powinien przyj powiernictwa. 2. Ordynariusz powinien si domaga, aeby dobra przyjte powierniczo zostay bezpiecznie ulokowane i czuwa nad wykonaniem pobonych zapisw, zgodnie z kan. 1301. 3. Gdy dobra powiernicze zostay powierzone czonkowi instytutu zakonnego albo stowarzyszenia ycia apostolskiego, a s przeznaczone dla miejsca czyli diecezji lub ich mieszkacw, albo na wsparcie dzie pobonych, ordynariuszem, o ktrym w 1 i 2, jest ordynariusz miejsca. W innym razie jest nim wyszy przeoony instytutu kleryckiego na prawie papieskim lub kleryckiego stowarzyszenia ycia apostolskiego na prawie papieskim, albo ordynariusz wasny tego czonka w pozostaych instytutach zakonnych. Kan. 1303 - 1. Przez pobone fundacje rozumie si w prawie: 1 pobone fundacje autonomiczne, czyli zespoy rzeczy przeznaczone na cele, o ktrych w kan. 114, 2, i erygowane przez kompetentn wadz kocieln jako osoba prawna; 2 pobone fundacje nieautonomiczne, czyli dobra doczesne przekazane w jakikolwiek sposb jakiej publicznej osobie prawnej z obowizkiem dugotrwaym, okrelonym przez prawo partykularne, odprawiania Mszy witych z rocznych dochodw albo sprawowania innych funkcji liturgicznych, albo osignicia w inny jeszcze sposb celw, o ktrych w kan. 114, 2. 2. Dobra pobonej fundacji nieautonomicznej, jeli zostay powierzone osobie prawnej podlegajcej biskupowi diecezjalnemu, po upywie okrelonego czasu winny by przekazane instytucji, o ktrej w kan. 1274, 1, chyba e wyranie zostaa ujawniona inna wola fundatora. W innym razie przypadaj samej osobie prawnej. Kan. 1304 - 1. Aby osoba prawna moga wanie przyj fundacj, wymagane jest pisemne zezwolenie ordynariusza. Nie powinien on go dawa, dopki zgodnie z prawem nie stwierdzi, e osoba prawna jest w stanie zarwno wypeni podejmowane zobowizania, jak i zadouczyni wczeniej ju podjtym. W sposb szczeglny ma czuwa, by dochody w peni odpowiaday doczonym zobowizaniom, zgodnie ze zwyczajem miejsca lub regionu. 2. Dalsze warunki wymagane do ustanowienia i przyjcia fundacji powinno okreli prawo partykularne. Kan. 1305 - Pienidze i dobra ruchome, przydzielone tytuem dotacji, naley zaraz zoy w miejscu bezpiecznym, zatwierdzonym przez ordynariusza, a to w tym celu, aeby te pienidze lub warto dbr ruchomych zabezpieczy i moliwie najszybciej ostronie oraz korzystnie, wedug roztropnego uznania tego ordynariusza, po

wysuchaniu przez niego take zdania zainteresowanych i wasnej Rady do spraw ekonomicznych, ulokowa na stae na korzy fundacji, z wyran i dokadn wzmiank o zobowizaniu. Kan. 1306 - 1. Fundacje, dokonane rwnie ustnie, winny by sporzdzone na pimie. 2. Jeden egzemplarz aktu fundacyjnego ma by bezpiecznie przechowywany w archiwum kurii, drugi za w archiwum osoby prawnej, do ktrej naley fundacja. Kan. 1307 - 1. Z zachowaniem przepisw kan. 1300-1302 i 1287, naley sporzdzi wykaz zobowiza wynikajcych z pobonych fundacji, umieszczajc go w miejscu widocznym, aby przewidziane do wypenienia zobowizania nie poszy w zapomnienie. 2. Oprcz ksigi, o ktrej w kan. 958, 1, ma by prowadzona i przechowywana u proboszcza lub rektora druga ksiga, w ktrej naley odnotowywa poszczeglne zobowizania oraz ich wypenienie i ofiary. Kan. 1308 - 1. Redukcja zobowiza dotyczcych Mszy w., ktrej mona dokonywa tylko ze susznej i koniecznej przyczyny, jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej, z zachowaniem zamieszczonych przepisw, ktre nastpuj. 2. Jeli w akcie fundacyjnym zostao to wyranie zastrzeone ordynariusz moe zredukowa zobowizania mszalne na skutek zmniejszenia si dochodw. 3. Biskup diecezjalny posiada wadz redukowania z powodu zmniejszenia si dochodw, dopki trwa przyczyna, Mszy w. zwizanych z legatami lub w jakikolwiek sposb fundowanych, ktre s samoistne, do wysokoci stypendium prawnie obowizujcego w diecezji, pod warunkiem jednak, e nie ma nikogo, kto jest zobowizany i kogo mona by byo skutecznie nakoni do podwyszenia dochodw. 4. Przysuguje temu wadza redukowania zobowiza lub legatw mszalnych, obciajcych instytucj kocieln, jeli dochody stay si niewystarczajce do osignicia w odpowiedni sposb wasnego celu tej instytucji. 5. Te same wadze, o ktrych w 3 i 4, przysuguj rwnie najwyszemu przeoonemu kleryckiego instytutu zakonnego na prawie papieskim. Kan. 1309 - Wadzom, o ktrych w kan. 1308, przysuguje ponadto uprawnienie przenoszenia, dla stosownej przyczyny, zobowiza mszalnych na dni, kocioy lub otarze, rne od tych, ktre zostay okrelone w akcie fundacji. Kan. 1310 - rozporzdze wiernych 1. na Redukcja, ograniczenie, zamiana cele pobone mog by przez

ordynariusza dokonywane tylko dla susznej i koniecznej przyczyny, jeli fundator t wadz mu przekaza. 2. Jeli z racji zmniejszonych dochodw albo z innej przyczyny, ale bez adnej winy zarzdcw, nie jest moliwe wypeni naoonych obowizkw, wtedy ordynariusz, wysuchawszy zdania osb zainteresowanych i wasnej Rady do spraw ekonomicznych, jak rwnie zachowujc w moliwie najlepszy sposb wol fundatora, moe te zobowizania sprawiedliwie zmniejszy, z wyjtkiem redukcji zobowiza mszalnych, ktra rzdzi si przepisami kan. 1308. 3. W innych przypadkach naley si odnie do Stolicy Apostolskiej.

KSIGA VI

SANKCJE W KOCIELE

Cz I

PRZESTPSTWA I KARY W OGLNOCI

Tytu I KARANIE PRZESTPSTW W OGLNOCI

Kan. 1311 - Koci posiada wrodzone i wasne prawo wymierzania sankcji karnych wiernym popeniajcym przestpstwo. Kan. 1312 - 1. Sankcjami karnymi w Kociele s: 1 kary poprawcze czyli cenzury, wyliczone w kan. 1331-1333; 2 kary ekspiacyjne, o ktrych w kan. 1336. 2. Ustawa moe ustanowi inne kary ekspiacyjne, ktre pozbawiaj wiernego jakiego dobra duchowego lub doczesnego i odpowiadaj nadrzyrodzonemu celowi Kocioa. 3. Ponadto stosowane s rodki zaradcze i pokuty, pierwsze gwnie dla zapobieenia przestpstwom, drugie za raczej dla zastpienia kary lub jej zwikszenia.

Tytu II USTAWA KARNA I NAKAZ KARNY

Kan. 1313 - 1. Jeli po dokonaniu przestpstwa zmienia si ustawa, naley stosowa ustaw korzystniejsz dla winnego. 2. Jeli ustawa pniejsza znosi przynajmniej kar, kara natychmiast ustaje. wczeniejsz lub

Kan. 1314 - Kara jest najczciej kar wymierzan wyrokiem, to jest tak, i nie wie winnego, jeli nie zostanie wymierzona; jest za kar wic moc samego prawa, tak i wie przez sam fakt popenienia przestpstwa, jeli to wyranie postanawia ustawa lub nakaz. Kan. 1315 - 1. Kto posiada wadz ustawodawcz, moe rwnie wydawa ustawy karne; moe take swoimi ustawami

zabezpieczy odpowiedni kar prawo Boe lub ustaw kocieln wydan przez wysz wadz, przy zachowaniu granic swojej kompetencji z racji terytorium lub osb. 2. Ustawa moe sama okrela kar lub pozostawia jej okrelenie roztropnemu uznaniu sdziego. 3. Ustawa partykularna moe take do kar ustanowionych prawem powszechnym za jakie przestpstwo doczy inne, ale nie powinna tego czyni bez bardzo powanej koniecznoci. Jeli za ustawa powszechna grozi kar nieokrelon lub fakultatywn, ustawa partykularna moe rwnie w jej miejsce ustanowi kar okrelon lub obowizkow. Kan. 1316 - Biskupi diecezjalni powinni troszczy si, aby o ile to moliwe - w tym samym pastwie lub regionie byy ustanawiane, jeli maj by, jednakowe ustawy karne. Kan. 1317 - Kary naley o tyle ustanawia, o ile s rzeczywicie konieczne do lepszego zachowania dyscypliny kocielnej. Kara za wydalenia ze stanu duchownego nie moe by ustanowiona ustaw partykularn. Kan. 1318 - Ustawodawca nie powinien grozi karami wicymi moc samego prawa, jak tylko za jakie poszczeglne przestpstwa umylne, ktre mog wywoa powaniejsze zgorszenie lub nie mog by skutecznie ukarane karami wymierzanymi wyrokiem. Cenzur za, zwaszcza ekskomuniki, nie powinien ustanawia, jak tylko z najwikszym umiarem i jedynie za cisze przestpstwa. Kan. 1319 - 1. O ile kto moe moc wadzy rzdzenia wydawa w zakresie zewntrznym nakazy, o tyle moe rwnie zagrozi w nakazie okrelonymi karami, z wyjtkiem ekspiacyjnych, wymierzanych na stae. 2. Nakaz karny nie powinien by wydawany, jak tylko po dojrzaym rozwaeniu sprawy i z zachowaniem tego, co kan. 1317 i 1318 postanawiaj odnonie do ustaw partykularnych. Kan. 1320 - Ordynariusz miejsca moe kara zakonnikw we wszystkich sprawach, w jakich mu oni podlegaj.

Tytu III PODMIOT SANKCJI KARNYCH

Kan. 1321 - 1. Nie mona nikogo kara, jeli popenione przez niego zewntrzne naruszenie ustawy lub nakazu nie jest ciko poczytalne na skutek winy umylnej albo nieumylnej. 2. Kara ustanowiona ustaw lub nakazem wie tego, kto rozmylnie przekroczy ustaw lub nakaz; kto za uczyni to wskutek zaniedbania naleytej starannoci, nie jest karany, chyba e ustawa lub nakaz inaczej zastrzega. si 3. Gdy nastpio zewntrzne przekroczenie, domniemywa

poczytalno, chyba e co innego by si okazao. Kan. 1322 - Habitualnie pozbawionych uywania rozumu uwaa si za niezdolnych do popenienia przestpstwa, chociaby wydawali si zdrowi w chwili przekraczania ustawy lub nakazu. Kan. 1323 - Nie podlega przekraczania ustawy lub nakazu: adnej karze, kto w chwili

1 nie ukoczy jeszcze szesnastego roku ycia; 2 naruszy ustaw lub nakaz z ignorancji niezawinionej; na rwni za z ignorancj stoi nieuwaga i bd; 3 dziaa pod wpywem przymusu fizycznego lub na skutek przypadku, ktrego nie mg przewidzie lub przewidzianemu zapobiec; 4 dziaa pod wpywem chociaby wzgldnie tylko cikiej bojani albo z koniecznoci lub wskutek wielkiej niedogodnoci, jeli czynno nie jest wewntrznie za ani nie powoduje szkody dusz; 5 dziaa w zgodnej z prawem obronie wasnej lub kogo innego przeciwko niesprawiedliwemu napastnikowi, zachowujc naleny umiar; 6 nie posiada uywania rozumu, z zachowaniem przepisw kan. 1324, 1, n. 2 i 1325; 7 sdzi bez winy, e zachodzi jedna z okolicznoci, o jakich w n.4 lub 5. Kan. 1324 - 1. Sprawca przekroczenia nie jest wolny od kary, lecz kara przewidziana ustaw lub nakazem powinna by zagodzona lub zastpiona pokut, jeli przestpstwo zostao popenione: 1 przez tego, kto posiada tylko niezupene uywanie rozumu; 2 przez tego, kto nie posiada uywania rozumu wskutek zawinionego naduycia alkoholu lub podobnego zaburzenia umysowego; 3 na skutek powanego wzburzenia uczuciowego, ktre jednak nie wyprzedzio i nie przekrelio cakowicie wiadomoci i

zgody woli, jeli samo wzburzenie wywoane lub nie byo podtrzymywane;

nie

zostao

dobrowolnie

4 przez maoletniego, ktry ukoczy szesnasty rok ycia; 5 przez tego, kto dziaa przymuszony cik bojani, chociaby tylko wzgldnie, albo z koniecznoci lub wielkiej niedogodnoci, jeli przestpstwo jest wewntrznie ze lub powoduje szkod dusz; 6 przez tego, kto dziaa w zgodnej z prawem obronie wasnej lub kogo innego przeciwko niesprawiedliwemu napastnikowi, ale nie zachowa koniecznego umiaru; 7 przeciwko powanie i niesusznie prowokujcemu; 8 przez tego, kto z wasnej winy by bdnie przekonany, e zachodzi jedna z okolicznoci, o ktrych w kan. 1323, n. 4 lub 5; 9 przez tego, kto bez winy nie wiedzia, e do ustawy lub nakazu zostaa doczona kara; 10 przez tego, kto dziaa bez penej poczytalnoci, o ile ta pozostaa wielka. 2. To samo moe uczyni sdzia, gdy istnieje inna okoliczno pomniejszajca ciko przestpstwa. 3. W okolicznociach, o ktrych mowa w 1, przestpca nie jest zwizany kar wic moc samego prawa. Kan. 1325 - Ignorancja ciko zawiniona, czyli przewrotna lub umylna, nigdy nie moe by brana pod uwag w stosowaniu przepisw kan. 1323 i 1324; rwnie nietrzewo lub inne zaburzenia umysowe, jeli byy celowo spowodowane dla popenienia przestpstwa albo wytumaczenia si od winy oraz wzburzenie uczuciowe umylnie wzbudzone lub podtrzymywane. Kan. 1326 - 1. Sdzia moe ukara surowiej ni przewiduje to ustawa lub nakaz: 1 tego, kto po skazaniu lub deklaracji kary dopuszcza si przestpstwa, tak i na podstawie towarzyszcych okolicznoci mona roztropnie wnioskowa o uporze w zej woli; 2 tego, kto posiada jak godno albo naduywa wadzy lub urzdu dla popenienia przestpstwa; 3 przestpc, ktry w wypadku kary ustanowionej za przestpstwo zawinione nieumylnie, przewidzia skutek, a jednak nie podj takich rodkw ostronoci dla jego uniknicia, ktre by podj kady sumienny czowiek. 2. Jeli w wypadkach, o ktrych w 1, przewidziana jest kara wica moc samego prawa, mona do niej doczy inn kar lub pokut.

Kan. 1327 - Prawo partykularne moe, oprcz wyliczonych w kan. 1323-1326, okreli take inne okolicznoci wyjmujce, agodzce lub obciajce, czy to norm ogln, czy te w odniesieniu do poszczeglnych przestpstw. Rwnie w nakazie mog by ustalone okolicznoci, ktre wyjmuj od ustanowionej w nim kary albo j zmniejszaj lub zwikszaj. Kan. 1328 - 1. Kto uczyni co dla dokonania przestpstwa albo czego zaniecha, jednak bez wasnej woli nie zdoa go dokona, nie podlega karze ustanowionej za popenione przestpstwo, chyba e ustawa lub nakaz inaczej zastrzega. 2. Jeli czynnoci lub zaniechania z natury swojej prowadz do dokonania przestpstwa, sprawcy mona wyznaczy pokut lub rodek karny, chyba e dobrowolnie odstpi od zapocztkowanego wykonywania przestpstwa. Jeli za wyniko zgorszenie albo powana szkoda lub niebezpieczestwo, sprawca, chocia samorzutnie zaprzesta dziaania, moe by ukarany jak sprawiedliw kar, mniejsz jednak od przewidzianej za przestpstwo dokonane. Kan. 1329 - 1. Jeli na gwnego sprawc s ustanowione kary wymierzane wyrokiem, ci, ktrzy po wsplnym powziciu przestpczego zamiaru wspdziaaj w przestpstwie, a nie s w ustawie lub nakazie wyranie wymienieni, podlegaj tym samym karom albo innym takiej samej lub mniejszej cikoci. 2. Karze wicej moc samego prawa doczonej do przestpstwa podlegaj wsplnicy nie wymienieni w ustawie lub nakazie, jeli bez ich udziau przestpstwo nie byoby dokonane, a kara jest tej natury, e moe ich dotyczy; w przeciwnym razie mog podlega karze wymierzanej wyrokiem. Kan. 1330 - Przestpstwo, ktre polega na owiadczeniu albo na innym ujawnieniu woli, doktryny lub wiedzy, naley uwaa za niedokonane, jeli nikt nie spostrzeg tego owiadczenia lub ujawnienia.

Tytu IV KARY ORAZ INNE RODKI KARNE

Rozdzia I CENZURY

Kan. 1331 - 1. Ekskomunikowanemu zabrania si:

1 jakiegokolwiek udziau posugiwania w sprawowaniu Ofiary eucharystycznej lub w jakichkolwiek innych obrzdach kultu; 2 sprawowa sakramenty i sakramentalia oraz przyjmowa sakramenty; 3 sprawowa kocielne urzdy lub posugi albo jakiekolwiek inne zadania, bd wykonywa akty rzdzenia. 2. Jeli ekskomunika zostaa wymierzona lub deklarowana, przestpca: 1 gdyby chcia dziaa wbrew postanowieniu 1, n. 1, powinien by usunity albo czynno liturgiczna powinna by przerwana, chyba e przeszkadza temu powana przyczyna; 2 niewanie podejmuje akty rzdzenia, ktre wedug 1, n. 3, s niegodziwe; 3 nie moe korzysta z przywilejw wczeniej mu udzielonych; 4 nie moe wanie otrzyma w Kociele godnoci, urzdu lub innego zadania; 5 dochody z tytuu godnoci, urzdu, jakiegokolwiek zadania i posiadanej ewentualnie w Kociele pensji nie stanowi jego wasnoci. Kan. 1332 - Ukarany interdyktem jest zwizany zakazami, o ktrych w kan. 1331, 1, n. 1 i 2; jeli za interdykt zosta wymierzony lub deklarowany, naley zachowa przepis kan. 1331, 2, n. 1. Kan. 1333 - 1. Suspensa, ktra moe by stosowana jedynie do duchownych, zabrania: 1 wszystkich lub tylko niektrych aktw wadzy wice; 2 wszystkich lub tylko niektrych aktw wadzy rzdzenia; 3 wykonywania wszystkich lub niektrych uprawnie lub zada zwizanych z urzdem. 2. Ustawa lub nakaz mog postanawia, e po wyroku skazujcym lub deklarujcym suspendowany nie moe wanie wykonywa aktw rzdzenia. 3. Zakaz nigdy nie dotyczy: 1 urzdw lub wadzy rzdzenia, ktre nie podlegaj wadzy przeoonego ustanawiajcego kar; 2 prawa do mieszkania, jeli przestpca posiada je z racji urzdu; 3 prawa do zarzdzania dobrami, ktre ewentualnie nale do urzdu zajmowanego przez suspendowanego, jeli kara wie moc samego prawa.

 4. Suspensa zabraniajc pobierania dochodw, stypendium, pensji czy innych podobnych, zawiera w sobie obowizek zwrcenia wszystkiego, co zostao bezprawnie przyjte, nawet w dobrej wierze. Kan. 1334 - 1. Zakres suspensy w granicach ustalonych poprzednim kanonem okrela sama ustawa lub nakaz albo wyrok lub dekret wymierzajcy kar. 2. Ustawa, nie za nakaz, moe ustanowi suspens wic moc samego prawa bez adnego okrelenia lub ograniczenia; tego za rodzaju kara sprowadza wszystkie skutki, wymienione w kan. 1333, 1. Kan. 1335 - Jeeli cenzura zabrania sprawowania sakramentw lub sakramentaliw albo podejmowania aktw rzdzenia, zakaz zostaje zawieszony, ilekro jest to konieczne do udzielenia posugi wiernym znajdujcym si w niebezpieczestwie mierci; jeli cenzura wica moc samego prawa nie zostaa deklarowana, zakaz ulega ponadto zawieszeniu, ilekro wierny prosi o sakrament lub sakramentalia bd o akt rzdzenia; wolno za o to prosi z jakiejkolwiek susznej przyczyny.

Rozdzia II KARY EKSPIACYJNE

Kan. 1336 - 1. Kary ekspiacyjne, ktre mog obowizywa przestpc albo na stae, albo na czas okrelony lub nieokrelony, oprcz innych, ustanowionych ewentualnie ustaw, s nastpujce: 1 zakaz lub nakaz przebywania na okrelonym miejscu lub terytorium; 2 pozbawienie wadzy, urzdu, zadania, prawa, przywileju, uprawnienia, aski, tytuu, odznaczenia, nawet czysto honorowego; 3 zakaz korzystania z tego, co wyliczono w n. 2, lub zakaz korzystania z tego w okrelonym miejscu lub poza okrelonym miejscem; tego rodzaju zakazy nigdy nie powoduj niewanoci; 4 karne przeniesienie na inny urzd; 5 wydalenie ze stanu duchownego. 2. Karami wicymi moc samego prawa mog by tylko te kary ekspiacyjne, ktre wyliczono w 1, n. 3. lub Kan. 1337 - 1. Zakaz przebywania na okrelonym miejscu terytorium moe dotyczy zarwno duchownych, jak i

zakonnikw; natomiast nakaz przebywania - duchownych diecezjalnych oraz zakonnikw w ramach ich konstytucji. 2. Do wydania nakazu przebywania na okrelonym miejscu lub terytorium, wymagana jest zgoda ordynariusza tego miejsca, chyba e chodzi o dom przeznaczony rwnie dla duchownych spoza diecezji, odbywajcych pokut lub podejmujcych popraw. Kan. 1338 - 1. Pozbawienia i zakazy, wyliczone w kan. 1336, 1, n. 2 i 3, nigdy nie obejmuj wadzy, urzdw, zada, praw, przywilejw, uprawnie, ask, tytuw, odznacze, ktre nie podlegaj wadzy przeoonego ustanawiajcego kar. 2. Nie mona pozbawi wadzy wice, lecz jedynie zakaza jej wykonywania lub niektrych jej aktw; rwnie nie mona pozbawi kogo stopni akademickich. 3. Odnonie do zakazw wyliczonych w kan. 1336, 1, n. 3 naley zachowa norm odnoszc si do cenzur, podan w kan. 1335.

Rozdzia III RODKI KARNE I POKUTY

Kan. 1339 - 1. Tego, kto znajduje si w bardzo bliskiej okazji popenienia przestpstwa lub na kogo w wyniku przeprowadzonego dochodzenia pada powane podejrzenie popenienia przestpstwa, ordynariusz moe osobicie lub przez innego upomnie. 2. Temu, ktrego postpowanie powoduje zgorszenie lub powane naruszenie porzdku publicznego, moe take udzieli nagany, w sposb dostosowany do szczeglnych warunkw osoby i faktu. 3. Upomnienie lub nagana powinny by zawsze moliwe do stwierdzenia przynajmniej na podstawie przechowywanego w tajnym archiwum kurii. jakiego dokumentu

Kan. 1340 - 1. Pokut, ktra moe by naoon w zakresie zewntrznym, jest obowizek wykonania jakiego aktu religijnoci, pobonoci lub mioci. 2. Za tajne przekroczenie nie naley nigdy nakada pokuty publicznej. 3. Pokuty moe ordynariusz wedug wasnego roztropnego uznania docza do karnego rodka upomnienia lub nagany.

Tytu V WYMIERZANIE KAR

Kan. 1341 - Ordynariusz dopiero wtedy powinien wszcz postpowanie sdowe lub administracyjne celem wymierzenia lub deklaracji kary, gdy uzna, e ani braterskim upomnieniem, ani nagan, ani te innymi rodkami pasterskiej troski nie mona w sposb wystarczajcy naprawi zgorszenia, wyrwna naruszonej sprawiedliwoci i doprowadzi do poprawy winnego. Kan. 1342 - 1. Ilekro uzasadnione przyczyny przeszkadzaj w przeprowadzeniu procesu sdowego, kar mona wymierzy lub deklarowa dekretem pozasdowym. Natomiast rodki karne i pokuty mog by w kadym wypadku nakadane dekretem. 2. Dekretem nie mona wymierza lub deklarowa kar wicych na stae, jak rwnie tych kar, ktrych zabrania wymierza dekretem ustanawiajca je ustawa lub nakaz. 3. Co ustawa lub nakaz mwi odnonie do sdziego, gdy chodzi o wymierzanie lub deklarowanie kar w sdzie, naley stosowa take do przeoonego, ktry dekretem pozasdowym wymierza lub deklaruje kar, jeli nie wiadomo czego innego i nie chodzi a przepisy dotyczce jedynie procedury. Kan. 1343 - Jeli ustawa lub nakaz daje sdziemu wadz wymierzenia lub niewymierzenia kary, sdzia moe take zgodnie ze swoim sumieniem i roztropnoci zagodzi kar lub zamiast niej naoy pokut. Kan. 1344 - Chocia ustawa uywa sw nakazujcych, sdzia zgodnie z wasnym sumieniem i roztropnoci moe: 1 odoy wymierzenie kary na czas bardziej odpowiedni, jeli przewiduje si, e z popiesznego ukarania winnego wypynie wiksze zo; 2 powstrzyma si od wymierzenia kary lub wymierzy kar mniejsz albo zastosowa pokut, jeli winny si poprawi i naprawi zgorszenie albo jeli zosta ju przez wadz wieck wystarczajco ukarany lub przewiduje si, e bdzie ukarany; 3 jeli winny dopuci si przestpstwa po raz pierwszy po latach nienagannie przeytych, a nie zachodzi konieczno naprawienia zgorszenia, zawiesi obowizek przestrzegania kary ekspiacyjnej, tak jednak, e gdyby winny w okresie oznaczonym przez sdziego ponownie dopuci si przestpstwa, poniesie kar za obydwa przestpstwa, chyba e ju upyn czas przedawnienia skargi karnej z racji pierwszego przestpstwa. Kan. 1345 - Ilekro przestpca mia jedynie niepene uywanie rozumu albo dopuci si przestpstwa pod wpywem bojani,

koniecznoci, wzburzenia uczuciowego lub w stanie nietrzewym bd w innym podobnym wzburzeniu umysu, sdzia moe si take powstrzyma od wymierzenia jakiejkolwiek kary, jeli uwaa, e w inny sposb mona lepiej osign jego popraw. Kan. 1346 - Ilekro winny popeni wiele przestpstw i zbyt wielka byaby suma kar, ktre naleaoby mu wymierzy, pozostawia si roztropnemu uznaniu sdziego zagodzenie kar w susznych granicach. Kan. 1347 - 1. Cenzury nie mona wanie wymierzy bez wczeniejszego jednego przynajmniej upomnienia, by winny zaniecha uporu i bez dania mu odpowiedniego czasu na popraw. 2. Naley uwaa, e od uporu odstpi winny, ktry rzeczywicie aowa popenienia przestpstwa, a ponadto odpowiednio naprawi szkody i zgorszenie lub przynajmniej powanie to przyrzek. Kan. 1348 - Gdy winny zostaje uwolniony od oskarenia albo nie wymierza mu si adnej kary, ordynariusz moe odpowiednimi upomnieniami lub innymi rodkami pasterskiej troski, albo nawet gdy to jest wskazane - rodkami karnymi zaradzi jego poytkowi oraz dobru publicznemu. Kan. 1349 - Jeli kara jest nie okrelona, a ustawa czego innego nie zastrzega, sdzia nie powinien wymierza ciszych kar, zwaszcza cenzur, chyba e domaga si tego bezwzgldnie ciko przypadku; kar za wicych na stae nie moe wymierza. Kan. 1350 - 1. Przy wymierzaniu kar duchownym zawsze trzeba uwaa, eby nie pozbawi ich tego, co jest konieczne do godziwego utrzymania, chyba e chodzi o wydalenie ze stanu duchownego. 2. Wydalonemu za ze stanu duchownego, ktry z powodu kary znalaz si rzeczywicie w niedostatku, ordynariusz powinien przyj z pomoc w moliwie najlepszy sposb. Kan. 1351 - Kara wie winnego wszdzie, take po ustaniu wadzy tego, kto kar ustanowi lub wymierzy, chyba e co innego wyranie zastrzeono. Kan. 1352 - 1. Jeli kara zabrania przyjmowania sakramentw lub sakramentaliw, zakaz ulega zawieszeniu, jak dugo winny znajduje si w niebezpieczestwie mierci. 2. Obowizek zachowywania kary wicej moc samego prawa, ktra ani nie zostaa deklarowana, ani te nie jest notoryczna w miejscu przebywania przestpcy, o tyle zostaje zawieszony w caoci lub w czci, o ile winny nie moe jej zachowa bez niebezpieczestwa powanego zgorszenia lub zniesawienia.

Kan. 1353 - Apelacja lub rekurs od wyrokw sdowych lub dekretw wymierzajcych lub deklarujcych jakkolwiek kar maj skutek zawieszajcy.

Tytu VI USTANIE KAR

Kan. 1354 - 1. Oprcz wymienionych w kan. 1355-1356, mog take zwalnia z kary wszyscy posiadajcy wadz dyspensowania od ustawy obwarowanej kar lub od nakazu grocego kar. 2. Ponadto ustawa lub nakaz ustanawiajce kar mog rwnie innym udzieli wadzy zwalniania. 3. Jeli Stolica Apostolska zarezerwowaa sobie lub innym zwolnienie z kary, zarezerwowanie podlega cisej interpretacji. Kan. 1355 - 1. Z kary ustanowionej ustaw, jeli jest wymierzona lub deklarowan, o ile nie jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej, mog zwolni: 1 ordynariusz, ktry upowani trybuna do wymierzenia lub deklarowania kary, bd j dekretem osobicie lub przez innego wymierzy lub deklarowa; 2 ordynariusz miejsca, na ktrym przebywa przestpca, w porozumieniu jednak - chyba e byoby to niemoliwe z racji nadzwyczajnych okolicznoci - z ordynariuszem, o ktrym w n. 1. 2. Z kary wicej moc samego prawa, jeszcze nie deklarowanej, ustanowionej ustaw, jeli nie jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej, moe zwolni ordynariusz wasnych podwadnych oraz tych, ktrzy przebywaj na jego terytorium lub na nim dopucili si przestpstwa, a take kady biskup w akcie sakramentalnej spowiedzi. Kan. 1356 - 1. Z kary wymierzanej lub wicej moc samego prawa, ustanowionej nakazem, ktry nie zosta wydany przez Stolic Apostolsk, moe zwolni: 1 ordynariusz miejsca, na ktrym przebywa przestpca; 2 jeli ordynariusz, deklarowania wymierzy lub kara jest wymierzona lub deklarowana, rwnie ktry upowani trybuna do wymierzenia lub kary, bd j dekretem osobicie lub przez innego deklarowa.

 2. Przed zwolnieniem z kary naley si porozumie z tym, kto wyda nakaz, chyba e to jest niemoliwe z racji nadzwyczajnych okolicznoci. Kan. 1357 - 1. Z zachowaniem przepisw kan. 508 i 976 z cenzury ekskomuniki lub interdyktu, wicej moc samego prawa, jeszcze niedeklarowanej, moe w zakresie wewntrznym sakramentalnym zwolni spowiednik, jeli penitentowi jest trudno pozostawa w grzechu cikim przez czas konieczny do tego, aby zaradzi kompetentny przeoony. 2. Udzielajc zwolnienia spowiednik powinien naoy na penitenta obowizek odniesienia si w cigu miesica, pod grob ponownego popadnicia w kar, do kompetentnego przeoonego, bd do kapana posiadajcego odpowiednie uprawnienia oraz zastosowania si do otrzymanych polece. Tymczasem spowiednik powinien naoy odpowiedni pokut i w razie potrzeby nakaza naprawienie zgorszenia i wyrwnanie wyrzdzonej szkody. Odniesienia moe dokona take spowiednik bez podania nazwiska. 3. Taki sam obowizek odniesienia si z chwil wyzdrowienia maj ci, ktrzy zgodnie z kan. 976 zostali zwolnieni z cenzury wymierzonej lub deklarowanej albo zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej. Kan. 1358 - 1. Zwolnienia z cenzury nie mona udzieli, jeli przestpca nie odstpi od uporu, zgodnie z kan. 1347, 2; odstpujcemu za od uporu nie mona odmwi zwolnienia. 2. Kto zwalnia z cenzury, moe postpi zgodnie z kan. 1348 lub take naoy pokut. Kan. 1359 - Jeli kto jest zwizany wieloma karami, zwolnienie obejmuje tylko te, ktre s w nim wymienione; natomiast zwolnienie oglne obejmuje wszystkie kary, z wyjtkiem pominitych w probie przez winnego w zej wierze. Kan. 1360 - Zwolnienie z kary wymuszone cik bojani jest niewane. Kan. 1361 - 1. Zwolnienia z kary mona udzieli rwnie nieobecnemu lub pod warunkiem. 2. Zwolnienie w zakresie zewntrznym winno by udzielone na pimie, chyba e co innego zaleca powana przyczyna. 3. Naley si wystrzega, by proba o zwolnienie lub samo zwolnienie nie byy rozgaszane, chyba e i o ile jest to potrzebne dla ochrony dobrego imienia winnego lub konieczne do naprawienia zgorszenia. Kan. 1362 - 1. Skarga karna wygasa przedawnienia po upywie trzech lat, chyba e chodzi: na skutek

1 o przestpstwa zarezerwowane Kongregacji Nauki Wiary;

2 o skarg z tytuu przestpstw, o ktrych w kan. 1394, 1395, 1397, 1398, ktra przedawnia si po upywie piciolecia; 3 o przestpstwa, ktre nie s karane prawem powszechnym, jeli prawo partykularne ustanowio inny termin przedawnienia. 2. Przedawnienie liczy si od dnia popenienia przestpstwa, lub, jeli przestpstwo jest permanentne bd habitualne, od dnia jego ustania. Kan. 1363 - 1. Jeli w terminach podanych w kan. 1362, od dnia, w ktrym wyrok skazujcy przeszed w stan rzeczy osdzonej, oskarony nie zosta powiadomiony o dekrecie wykonawczym sdziego, o czym w kan. 1651, przedawnieniu ulega skarga o wykonanie kary. 2. To samo obowizuje odpowiednio, jeli kara zostaa wymierzona przez dekret pozasdowy.

Cz II

KARY ZA POSZCZEGLNE PRZESTPSTWA

Tytu I PRZESTPSTWA PRZECIWKO RELIGII I JEDNOCI KOCIOA

Kan. 1364 - 1. Odstpca od wiary, heretyk lub schizmatyk podlega ekskomunice wicej moc samego prawa, przy zachowaniu przepisu kan. 194, 1, n. 2; duchowny moe by ponadto ukarany karami, o ktrych w kan. 1336, 1, n. 1,2 i 3. 2. Jeli tego domaga si dugotrway upr lub wielko zgorszenia, mona doczy take inne kary, nie wyczajc wydalenia ze stanu duchownego. Kan. 1365 - Winny zakazanego uczestnictwa w rzeczach witych ma by ukarany sprawiedliw kar. Kan. 1366 - Rodzice lub ich zastpujcy, ktrzy oddaj dzieci do chrztu lub na wychowanie w religii niekatolickiej, powinni by ukarani cenzur lub inn sprawiedliw kar. Kan. 1367 - Kto postacie konsekrowane porzuca albo w celu witokradczym zabiera lub przechowuje, podlega ekskomunice wicej moc samego prawa, zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej;

duchowny moe by ponadto ukarany inn kar, nie wyczajc wydalenia ze stanu duchownego. Kan. 1368 - Kto stwierdzajc lub przyrzekajc co wobec wadzy kocielnej dopuszcza si krzywoprzysistwa, powinien by ukarany sprawiedliw kar. Kan. 1369 - Kto w publicznym widowisku, w kazaniu, w rozpowszechnionym pimie albo w inny sposb przy pomocy rodkw spoecznego przekazu, wypowiada blunierstwo, powanie narusza dobre obyczaje albo zniewaa religi lub Koci bd wywouje nienawi lub pogard, powinien by ukarany sprawiedliw kar.

Tytu II PRZESTPSTWA PRZECIWKO WADZY KOCIELNEJ I WOLNOCI KOCIOA

Kan. 1370 - 1. Kto stosuje przymus fizyczny wobec Biskupa Rzymskiego, podlega ekskomunice, wicej moc samego prawa, zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej; jeli jest duchownym, mona doda stosownie do cikoci przestpstwa take inn kar, nie wyczajc wydalenia ze stanu duchownego. 2. Kto czyni to wzgldem posiadajcego sakr biskupi, podlega interdyktowi wicemu moc samego prawa, a jeli jest duchownym, rwnie suspensie wicej moc samego prawa. 3. Kto stosuje przymus fizyczny wobec duchownego lub zakonnika, z pogardy dla wiary, Kocioa, wadzy lub posugi kocielnej, powinien by ukarany sprawiedliw kar. Kan. 1371 - Powinien by sprawiedliwie ukarany: 1 kto poza wypadkiem, o ktrym w kan. 1364, 1, gosi nauk potpion przez Biskupa Rzymskiego lub przez sobr powszechny, bd z uporem odrzuca nauk, o ktrej w kan. 752, i nie odwouje tego mimo upomnienia ze strony Stolicy Apostolskiej lub ordynariusza; 2 kto w inny sposb okazuje nieposuszestwo Stolicy Apostolskiej, ordynariuszowi lub przeoonemu, ktrzy zgodnie z prawem co nakazuj lub czego zakazuj, i po upomnieniu trwa w nieposuszestwie. Kan. 1372 - Kto od aktu Biskupa Rzymskiego odwouje si do soboru powszechnego lub do Kolegium Biskupw, winien by ukarany cenzur.

Kan. 1373 - Kto publicznie wzbudza niech lub nienawi podwadnych wzgldem Stolicy Apostolskiej lub ordynariusza z powodu jakiego aktu wadzy lub posugi kocielnej albo prowokuje podwadnych do nieposuszestwa wobec nich, winien by ukarany interdyktem lub innymi sprawiedliwymi karami. Kan. 1374 - Kto zapisuje si do stowarzyszenia dziaajcego w jakikolwiek sposb przeciw Kocioowi, powinien by ukarany sprawiedliw kar; kto za popiera tego rodzaju stowarzyszenie lub nim kieruje, powinien by ukarany interdyktem. Kan. 1375 - Ci, ktrzy przeszkadzaj w swobodnym wypenianiu posugi, wyboru lub wadzy kocielnej albo w zgodnym z prawem korzystaniu z dbr sakralnych lub innych dbr kocielnych, albo wywieraj nacisk na wyborc lub wybranego bd tego, kto wykona akt wadzy lub posug kocieln, moe by ukarany sprawiedliw kar. Kan. 1376 - Kto profanuje rzecz wit, ruchom czy nieruchom, powinien by ukarany sprawiedliw kar. Kan. 1377 - Kto alienuje dobra kocielne bez przepisanego prawem zezwolenia, powinien by ukarany sprawiedliw kar.

Tytu III UZURPACJA KOCIELNYCH ZADA ORAZ PRZESTPSTWA W ICH WYKONYWANIU

Kan. 1378 - 1. Kapan, ktry dziaa wbrew przepisowi kan. 977, podlega ekskomunice wicej moc samego prawa, zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej. 2. Podlega wicej moc samego prawa karze interdyktu lub, jeli jest duchownym, suspensy: 1 kto nie majc wice kapaskich usiuje sprawowa liturgiczn czynno Ofiary eucharystycznej; 2 kto oprcz wypadku, o jakim w 1, nie mogc da wanie absolucji sakramentalnej, usiuje jej udzieli albo sucha sakramentalnej spowiedzi. 3. W wypadkach, o ktrych w 2, mona odpowiednio do cikoci przestpstwa doczy inne kary, nie wyczajc ekskomuniki. Kan. 1379 - Kto oprcz wypadkw, o ktrych w kan. 1378, symuluje udzielanie sakramentu, powinien by ukarany sprawiedliw kar.

Kan. 1380 - Kto stosujc symoni sprawuje lub przyjmuje sakrament, powinien by ukarany interdyktem lub suspens. Kan. 1381 - 1. Ktokolwiek uzurpuje sobie urzd kocielny, powinien by ukarany sprawiedliw kar. 2. Uzurpacji rwna si niezgodne z prawem zatrzymanie urzdu po jego pozbawieniu lub ustaniu. Kan. 1382 - Biskup, ktry bez papieskiego mandatu konsekruje kogo na biskupa, a take ten, kto od niego konsekracj przyjmuje, podlegaj ekskomunice wicej moc samego prawa, zastrzeonej Stolicy Apostolskiej. Kan. 1383 - Biskup, ktry wbrew przepisowi kan. 1015 wywici obcego podwadnego bez zgodnych z prawem dymisoriw, podlega przez rok zakazowi udzielania wice. Kto za przyj wicenia, jest moc samego faktu suspendowany od przyjtego wicenia. Kan. 1384 - Kto oprcz wypadkw, o ktrych w kan. 13781389, niezgodnie z prawem sprawuje zadanie kapaskie lub inn wit posug, moe by ukarany sprawiedliw kar. Kan. 1385 - Kto niezgodnie z prawem czerpie zysk z ofiar mszalnych, powinien by ukarany cenzur lub inn sprawiedliw kar. Kan. 1386 - Kto cokolwiek daruje lub przyrzeka, aby kto wypeniajc zadanie w Kociele co niezgodnie z prawem uczyni lub opuci, ma by ukarany sprawiedliw kar; rwnie ten, kto te dary lub przyrzeczenia przyjmuje. Kan. 1387 - Kapan, ktry w akcie spowiedzi albo z okazji lub pod jej pretekstem nakania penitenta do grzechu przeciw szstemu przykazaniu Dekalogu, powinien by stosownie do cikoci przestpstwa ukarany suspens, zakazami lub pozbawieniami, a w przypadkach powaniejszych wydalony ze stanu duchownego. Kan. 1388 - 1. Spowiednik, ktry narusza bezporednio tajemnic sakramentaln, podlega ekskomunice wicej moc samego prawa, zastrzeonej Stolicy Apostolskiej. Gdy za narusza j tylko porednio, powinien by ukarany stosownie do cikoci przestpstwa. 2. Tumacz i inni, o ktrych w kan. 983, 2, ktrzy naruszaj tajemnic, powinni by ukarani sprawiedliw kar, nie wyczajc ekskomuniki. Kan. 1389 - 1. Kto naduywa wadzy lub zadania, powinien by ukarany stosownie do wielkoci czynu lub zaniedbania, nie wyczajc pozbawienia urzdu, chyba e za to naduycie jest ju ustanowiona kara ustaw lub nakazem. 2. Kto za wskutek zawinionego zaniedbania podejmuje lub pomija bezprawnie z czyj szkod akt wadzy kocielnej, posugi albo zadania, powinien by sprawiedliwie ukarany.

Tytu IV PRZESTPSTWO FASZU

Kan. 1390 - 1. Kto faszywie donosi przeoonemu kocielnemu na spowiednika o przestpstwie, o ktrym w kan. 1387, podlega interdyktowi wicemu moc samego prawa, a jeli jest duchownym, take suspensie. 2. Kto skada przeoonemu kocielnemu inne oszczercze doniesienie o przestpstwie lub w inny sposb narusza czyje dobre imi, moe by ukarany sprawiedliw kar, nie wyczajc cenzury. 3. Oszczerca moe by take zmuszony do dokonania odpowiedniego zadouczynienia. Kan. 1391 - Stosownie do cikoci przestpstwa, moe by ukarany sprawiedliw kar: 1 kto sporzdza faszywy dokument kocielny lub prawdziwy zmienia, niszczy, ukrywa, albo posuguje si faszywym lub zmienionym; 2 kto w sprawie kocielnej posuguje si innym faszywym lub zmienionym dokumentem; 3 kto w publicznym dokumencie kocielnym potwierdza fasz.

Tytu V PRZESTPSTWA PRZECIWKO SPECJALNYM OBOWIZKOM

Kan. 1392 - Duchowni lub zakonnicy uprawiajcy handel lub transakcje wbrew przepisom kanonw, powinni by ukarani stosownie do cikoci przestpstwa. Kan. 1393 - Kto narusza obowizki naoone mu kar, moe by ukarany sprawiedliw kar. Kan. 1394 - 1. Przy zachowaniu przepisu kan. 194, 1, n. 3, duchowny usiujcy zawrze maestwo, choby tylko cywilne, podlega suspensie wicej moc samego prawa. Gdy po upomnieniu nie poprawia si i nadal daje zgorszenie, moe by karany stopniowo pozbawieniami lub take wydaleniem ze stanu duchownego.

 2. Zakonnik lubw wieczystych, ktry nie jest duchownym, usiujc zawrze maestwo choby tylko cywilne, podlega interdyktowi wicemu moc samego prawa, z zachowaniem przepisu kan. 694. Kan. 1395 - 1. Duchowny konkubinariusz poza wypadkiem, o ktrym w kan. 1394, oraz duchowny trwajcy w innym grzechu zewntrznym przeciwko szstemu przykazaniu Dekalogu, wywoujcym zgorszenie, winien by ukarany suspens, do ktrej, gdy mimo upomnienia trwa w przestpstwie, mona stopniowo dodawa inne kary, a do wydalenia ze stanu duchownego. 2. Duchowny, ktry w inny sposb wykroczy przeciwko szstemu przykazaniu Dekalogu, jeli jest to poczone z uyciem przymusu lub grb, albo publicznie lub z osob maoletni poniej lat szesnastu, powinien by ukarany sprawiedliwymi karami, nie wyczajc w razie potrzeby wydalenia ze stanu duchownego. Kan. 1396 - Kto powanie narusza obowizek rezydencji, do ktrej jest obowizany z racji urzdu kocielnego, winien by ukarany sprawiedliw kar, nie wyczajc, po upomnieniu, pozbawienia urzdu.

Tytu VI PRZESTPSTWA PRZECIWKO YCIU I WOLNOCI CZOWIEKA

Kan. 1397 - Kto popenia zabjstwo albo si lub podstpem porywa lub zatrzymuje czowieka, bd go okalecza czy powanie rani, powinien by ukarany stosownie do cikoci przestpstwa pozbawieniami i zakazami, o ktrych w kan. 1336. Zabjstwo za osb, o ktrych w kan. 1370, jest karane tam ustanowionymi karami. Kan. 1398 - Kto powoduje przerwanie ciy, po zaistnieniu skutku, podlega ekskomunice wicej moc samego prawa.

Tytu VII ZASADA OGLNA

Kan. 1399 - Poza wypadkami przewidzianymi w tej lub w innych ustawach, zewntrzne naruszenie prawa Boego lub kanonicznego, tylko wtedy moe by ukarane sprawiedliwa kar,

gdy domaga si tego szczeglna ciko przekroczenia i przynagla konieczno zapobieenia zgorszeniom lub ich naprawienia.

KSIGA VII PROCESY

Cz I POSTPOWANIE SDOWE W OGLNOCI

Kan. 1400 - 1. Przedmiotem postpowania sdowego s: 1 dochodzenie lub obrona uprawnie osb fizycznych lub prawnych albo stwierdzenie faktw prawnych; kary. 2 przestpstwa w tym, co dotyczy wymierzenia lub deklaracji

2. Natomiast spory powstae na skutek wydania aktu wadzy administracyjnej mog by wniesione tylko do przeoonego albo do trybunau administracyjnego. Kan. 1401 - Moc wasnego i wycznego prawa, Koci rozpoznaje: 1 sprawy dotyczce rzeczy duchowych i zwizanych z duchowymi; 2 przekroczenie ustaw kocielnych oraz wszystkie inne, w ktrych wchodzi w gr grzech, w tym, co dotyczy ustalenia winy i wymierzenia kar kocielnych. Kan. 1402 - Wszystkie trybunay kocielne rzdz si kanonami, ktre nastpuj, z zachowaniem norm trybunaw Stolicy Apostolskiej. Kan. 1403 - i. Sprawy kanonizacji Sug Boych rzdz si szczegln ustaw papiesk. 2. W sprawach tych maj ponadto zastosowanie przepisy tego Kodeksu, ilekro w teje ustawie odsya si do prawa powszechnego albo chodzi o normy, ktre z samej natury rzeczy dotycz take tych spraw.

Tytu I WACIWO SDU

Kan. 1404 - Stolica Piotrowa nie moe by sdzona przez nikogo. Kan. 1405 - 1. Sam tylko Biskup Rzymski ma prawo sdzi sprawy, o ktrych w kan. 1401: 1 tych, ktrzy sprawuj najwysz wadz pastwow; 2 kardynaw; 3 legatw Stolicy Apostolskiej, a w sprawach karnych biskupw; 4 inne sprawy, ktre sam wezwa przed swj sd. 2. Sdzia nie moe rozpatrywa sprawy dotyczcej aktu lub dokumentu potwierdzonego w specjalny sposb przez Biskupa Rzymskiego, chyba e otrzyma od niego uprzednie polecenie. 3. Rocie Rzymskiej rezerwuje si sdzenie: 1 biskupw w sprawach spornych, z zachowaniem przepisu kan. 1419, 2; 2 opata prymasa lub opata przeoonego kongregacji monastycznej i najwyszego przeoonego instytutw zakonnych na prawie papieskim; 3 diecezji czy innych kocielnych osb, fizycznych lub prawnych, ktre nie maj niszego przeoonego od Biskupa Rzymskiego. Kan. 1406 - 1. Po naruszeniu przepisu kan. 1404, akta i decyzje uwaa si za niebye. 2. W sprawach, o ktrych w kan. 1405, niewaciwo innych sdziw jest bezwzgldna. Kan. 1407 - 1. W pierwszej instancji nie wolno pozwa nikogo, chyba e wobec sdziego kocielnego, ktry jest waciwy na podstawie jednego z tytuw okrelonych w kan. 1408-1414. 2. Niewaciwo sdziego, ktremu nie przysuguje aden z tych tytuw, nazywa si wzgldna. 3. Powd ma korzysta z trybunau strony pozwanej; jeeli za strona pozwana miaaby rne trybunay waciwe, wybr przysuguje powodowi. Kan. 1408 - Kady moe by pozwany przed trybuna staego lub tymczasowego miejsca zamieszkania. Kan. 1409 - 1. Tuacz posiada trybuna w miejscu, w ktrym aktualnie przebywa.

 2. Ten, ktrego miejsce staego lub tymczasowego zamieszkania czy pobytu jest nieznane, moe by pozwany przed trybuna powoda, jeeli nie przysuguje mu inny trybuna, zgodny z przepisami prawa. Kan. 1410 - Z racji pooenia rzeczy, stron mona pozwa przed trybuna miejsca, w ktrym znajduje si rzecz sporna, ilekro sprawa dotyczy tej rzeczy albo chodzi o bezprawne pozbawienie. Kan. 1411 - 1. Z tytuu umowy, wolno stron pozwa przed trybuna miejsca, w ktrym umowa zostaa zawarta lub powinna by wypeniona, chyba e strony zgodnie wybray inny trybuna. 2. Jeeli sprawa dotyczy zobowiza wypywajcych z innego tytuu, strona moe by pozwana przed trybuna miejsca, na ktrym zobowizanie powstao lub ma by wypenione. Kan. 1412 - W sprawach karnych, oskarony, choby nieobecny, moe by pozwany przed trybuna miejsca, w ktrym dokonano przestpstwa. Kan. 1413 - Strona moe by pozwana: 1 w sprawach dotyczcych zarzdu, przed trybuna miejsca, w ktrym by on wykonywany; 2 w sprawach dotyczcych dziedziczenia lub pobonych legatw, przed trybuna ostatniego staego lub tymczasowego miejsca zamieszkania lub pobytu, wedug przepisu kan. 1408-1409, tego, ktrego dotyczy spadek lub pobony legat, chyba e chodzi o zwyke wykonanie legatu, ktre naley rozpatrzy wedug zwyczajnych norm waciwoci. Kan. 1414 - Z racji cznoci, przez jeden i ten sam trybuna i w tym samym procesie naley rozpatrzy sprawy ze sob zwizane, chyba e sprzeciwia si temu przepis ustawy. Kan. 1415 - Z racji wyprzedzenia, jeeli dwa lub wicej trybunaw jest rwnie waciwych, ten ma prawo rozpatrzenia sprawy, ktry pierwszy wezwa stron pozwan, zgodnie z przepisami prawa. Kan. 1416 - Konflikty waciwoci, midzy trybunaami podlegajcymi temu samemu trybunaowi apelacyjnemu, maj by przez niego rozstrzygane; jeeli nie podlegaj temu samemu trybunaowi apelacyjnemu, przez Sygnatur Apostolsk. Tytu II RNE STOPNIE I RODZAJE TRYBUNAW

Kan. 1417 - 1. Z racji prymatu Biskupa Rzymskiego wolno kademu wiernemu swoj spraw, czy to sporn, czy karn, z

trybunau kadego stopnia i w kadym stadium sporu, przenie do rozpatrzenia Stolicy witej lub do niej j wnie. 2. Odwoanie si jednak do Stolicy Apostolskiej nie zawiesza, oprcz przypadku apelacji, wykonywania jurysdykcji przez sdziego, ktry zacz ju rozpatrywa spraw; moe on zatem kontynuowa proces a do ostatecznego wyroku, chyba e Stolica Apostolska powiadomia sdziego o przejciu przez siebie sprawy. Kan. 1418 - Kady trybuna ma prawo prosi o pomoc inny trybuna celem instrukcji sprawy lub celem zawiadomienia o aktach.

Rozdzia I TRYBUNA PIERWSZEJ INSTANCJI

Art. 1 SDZIA

Kan. 1419 - 1. W kadej diecezji i dla wszystkich spraw, wprost przez prawo nie wyjtych, sdzi pierwszej instancji jest biskup diecezjalny, ktry moe wykonywa wadz sdow osobicie lub przez innych, wedug kanonw, ktre nastpuj. 2. Jeli za chodzi o prawa lub dobra doczesne osoby prawnej, reprezentowanej przez biskupa, w pierwszym stopniu sdzi spraw trybuna apelacyjny. Kan. 1420 - 1. Kady biskup diecezjalny jest obowizany ustanowi wikariusza sdowego, czyli oficjaa, ze zwyczajn wadz sdzenia, odrbnego od wikariusza generalnego, chyba e niewielki obszar diecezji lub maa liczba spraw zalecaj inaczej. 2. Wikariusz sdowy stanowi jeden trybuna z biskupem, ale nie moe sdzi spraw, ktre biskup sobie zarezerwowa. 3. Wikariuszowi sdowemu mona da pomocnikw, ktrych nazywa si pomocniczymi wikariuszami sdowymi, czyli wiceoficjaami. 4. Zarwno wikariusz sdowy, jak i pomocniczy wikariusze sdowi winni byt kapanami nienaruszonej sawy, doktorami lub przynajmniej licencjatami prawa kanonicznego, majcymi nie mniej ni trzydzieci lat. 5. Nie trac oni swego urzdu podczas wakansu stolicy biskupiej i nie mog by usunici przez administratora

diecezjalnego; zatwierdzenia.

po

przyjciu

za

nowego

biskupa,

wymagaj

Kan. 1421 - 1. W diecezji biskup powinien ustanowi sdziw diecezjalnych, ktrymi powinni by duchowni. 2. Konferencja Episkopatu moe zezwoli, by sdziami mogli by ustanowieni take wieccy, spord ktrych w razie koniecznoci jeden mgby by powoany celem stworzenia kolegium. 3. Sdziowie winni by nienaruszonej sawy i doktorami lub przynajmniej licencjatami prawa kanonicznego. Kan. 1422 - Wikariusz sdowy, pomocniczy wikariusze sdowi i pozostali sdziowie s mianowani na okrelony czas, z zachowaniem przepisu kan. 1420, 5; nie mog by usunici, chyba z powodu prawnie uznanej i powanej przyczyny. Kan. 1423 - 1. Kilku biskupw diecezjalnych za aprobat Stolicy Apostolskiej moe zgodnie, w miejsce trybunaw diecezjalnych, o ktrych w kan. 1419-1421, ustanowi dla swoich diecezji jeden trybuna pierwszej instancji; w takim przypadku temu samemu zespoowi biskupw lub biskupowi przez nich wyznaczonemu przysuguj wszystkie uprawnienia, jakie posiada biskup diecezjalny w stosunku do swojego trybunau. 2. Trybunay, o ktrych w 1, mog by ustanowione albo dla wszystkich spraw, albo tylko dla niektrych rodzajw spraw. Kan. 1424 - Sdzia jednoosobowy, w kadej sprawie moe sobie dobra dwch asesorw, duchownych lub wieckich o sprawdzonym yciu, by mu pomagali. Kan. 1425 - 1. Odrzucajc przeciwny zwyczaj, trybunaowi kolegialnemu trzech sdziw s zarezerwowane: 1 sprawy sporne: a) wza wice; b) wza maeskiego, z zachowaniem przepisw kan. 1686 i 1688; 2 sprawy karne: a) o przestpstwa, ktre mog pocign za sob kar wydalenia ze stanu duchownego; b) o wymierzenie lub deklaracj ekskomuniki. 2. Biskup moe zleci trybunaowi zoonemu z trzech lub piciu sdziw sprawy trudniejsze lub wikszej wagi. 3. Dla rozpatrywania poszczeglnych spraw, wikariusz sdowy powouje sdziw turnusami, wedug ustalonego porzdku, chyba e w poszczeglnych wypadkach biskup inaczej postanowi. 4. Jeeli w trybunale pierwszego stopnia nie da si ustanowi kolegium, Konferencja Episkopatu moe zezwoli, jak dugo trwa taka niemoliwo, by biskup zleci spraw sdziemu jednoosobowemu, ktry gdzie to jest moliwe, winien sobie dobra asesora i audytora.

 5. Wikariusz sdowy nie powinien zmienia raz wyznaczonych sdziw, chyba e z bardzo wanej przyczyny, ktr naley wskaza w dekrecie. Kan. 1426 - 1. Trybuna kolegialny powinien dziaa kolegialnie i wydawa wyroki wikszoci gosw. 2. Winien mu przewodniczy, jeli to moliwe, wikariusz sdowy lub pomocniczy wikariusz sdowy. Kan. 1427 - 1. Jeeli istnieje spr midzy zakonnikami lub domami tego samego kleryckiego instytutu zakonnego na prawie papieskim, sdzi pierwszej instancji, chyba e konstytucje zastrzegaj inaczej, jest przeoony prowincjalny, a w klasztorze niezalenym - opat miejscowy. 2. Zachowujc odmienne postanowienia konstytucji, jeeli spr toczy si midzy dwiema prowincjami, w pierwszej instancji spraw bdzie sdzi osobicie lub przez delegata najwyszy przeoony; jeeli midzy dwoma klasztorami - opat, przeoony kongregacji monastycznej. 3. Jeli wreszcie powstaje spr midzy zakonnymi osobami fizycznymi lub prawnymi rnych instytutw zakonnych albo nawet tego samego instytutu kleryckiego na prawie diecezjalnym lub laickiego, albo midzy osob zakonn i duchownym diecezjalnym lub wieckim, albo osob prawn niezakonn, w pierwszej instancji sdzi trybuna diecezjalny.

Art. 2 AUDYTORZY I RELATORZY

Kan. 1428 - 1. Sdzia lub przewodniczcy trybunau kolegialnego moe dla przeprowadzenia instrukcji sprawy wyznaczy audytora, dobierajc go spord sdziw trybunau, albo z osb zatwierdzonych przez biskupa do tej funkcji. 2. Do sprawowania funkcji audytora biskup moe zatwierdzi duchownych lub wieckich, odznaczajcych si dobrymi obyczajami, roztropnoci i wiedz. 3. Do audytora naley, zgodnie z poleceniem sdziego; tylko zebranie dowodw i przekazanie zebranych sdziemu; moe za w midzyczasie zdecydowa, jeeli nie zabrania tego zlecenie sdziego, ktre dowody i w jaki sposb powinny by zebrane, gdy co do tej sprawy wyoni si kwestia podczas wykonywanego przeze zadania.

Kan. 1429 - Przewodniczcy trybunau kolegialnego powinien wyznaczy ponensa, czyli relatora, spord sdziw wchodzcych w skad kolegium, ktry na zebraniu sdziw referowaby spraw i redagowa wyrok na pimie; dla susznej przyczyny tene przewodniczcy moe wyznaczy innego na jego miejsce.

Art. 3 RZECZNIK SPRAWIEDLIWOCI, OBROCA WZA I NOTARIUSZ

Kan. 1430 - Dla spraw spornych, w ktrych moe by zagroone dobro publiczne, i dla spraw karnych, naley ustanowi w diecezji rzecznika sprawiedliwoci, ktrego obowizkiem jest zabezpieczenie dobra publicznego. Kan. 1431 - 1. W sprawach spornych biskup diecezjalny osdza, czy dobro publiczne moe by zagroone czy nie, chyba e ustawa nakazuje udzia rzecznika sprawiedliwoci, albo jest on oczywicie konieczny z natury rzeczy. 2. Jeeli w poprzedniej instancji bra udzia rzecznik sprawiedliwoci, to w nastpnej domniemywa si jego udzia za konieczny. Kan. 1432 - Dla spraw, w ktrych chodzi o niewano wice albo o niewano lub rozwizanie maestwa, naley ustanowi w diecezji obroc wza, ktrego obowizkiem jest proponowa i przedstawia wszystko, co w sposb rozumny moe by przytoczone przeciw niewanoci lub rozwizaniu. Kan. 1433 - W sprawach, w ktrych wymagany jest udzia rzecznika sprawiedliwoci lub obrocy wza, pominicie ich wezwania powoduje niewano akt, chyba e sami, chocia nie wezwani, faktycznie byli obecni, albo przynajmniej przed wyrokiem, przejrzawszy akta, mieli moliwo wypeni swoje zadanie. Kan. 1434 - Jeli prawo wyranie nie zastrzega inaczej: 1 ilekro ustawa nakazuje, aby sdzia wysucha stron albo jednej z nich, naley rwnie wysucha rzecznika sprawiedliwoci i obrocy wza, jeeli wystpuj w procesie; 2 ilekro wymagany jest udzia strony, aby sdzia mg co zadecydowa, udzia rzecznika sprawiedliwoci lub obrocy wza, ktrzy wystpuj w sprawie, ma t sam si. Kan. 1435 - Nominacja rzecznika sprawiedliwoci i obrocy wza naley do biskupa. Maj to by duchowni lub wieccy dobrego imienia, doktorzy lub licencjaci prawa kanonicznego, wyprbowani w roztropnoci i gorliwoci o sprawiedliwo.

Kan. 1436 - 1. Ta sama osoba, ale nie w tej samej sprawie, moe wypenia urzd rzecznika sprawiedliwoci i obrocy wza. 2. Rzecznik i obroca wza mog by mianowani tak do wszystkich spraw, jak tylko do poszczeglnych, za ze susznej przyczyny mog by przez biskupa usunici. Kan. 1437 - 1. W kadym procesie powinien bra udzia notariusz, tak e akta naley uzna za niewane, jeeli nie zostay przez niego podpisane. 2. Akta wiarygodne. sporzdzone przez notariuszy s publicznie

Rozdzia II TRYBUNA DRUGIEJ INSTANCJI

Kan. 1438 - Nie zmieniajc przepisu kan. 1444, 1, n. 1: 1 od trybunau biskupa sufragana apeluje si do trybunau metropolity, z zachowaniem postanowienia kan. 1439; 2 w sprawach rozpatrzonych w pierwszej instancji wobec metropolity, apeluje si do trybunau, ktry on sam na stae wyznaczy, za zgod Stolicy Apostolskiej; 3 dla spraw rozpatrzonych wobec przeoonego prowincjalnego, trybuna drugiej instancji jest u najwyszego przeoonego; dla rozpatrzonych wobec miejscowego opata - u opata, przeoonego kongregacji monastycznej. Kan. 1439 - 1. Jeli dla kilku diecezji ustanowiony zosta jeden trybuna pierwszej instancji, zgodnie z przepisem kan. 1423, Konferencja Episkopatu za zgod Stolicy Apostolskiej powinna ustanowi trybuna drugiej instancji, chyba e wszystkie diecezje s sufragalnymi tej samej archidiecezji. 2. Konferencja Episkopatu moe za zgod Stolicy Apostolskiej ustanowi jeden lub kilka trybunaw drugiej instancji, take poza wypadkami, o ktrych w 1. 3. Gdy chodzi o trybunay drugiej instancji, o ktrych w 12, Konferencja Episkopatu lub wyznaczony przez ni biskup ma wszystkie wadze, jakie przysuguj biskupowi diecezjalnemu w odniesieniu do jego trybunau. Kan. 1440 - Jeeli nie zostanie zachowana waciwo z racji stopnia, wedug przepisu kan. 1438 i 1439 niewaciwo sdziego jest bezwzgldna.

Kan. 1441 - Trybuna drugiej instancji winien by ustanowiony w taki sam sposb jak trybuna pierwszej instancji. Jeeli jednak w pierwszym stopniu procesu, wedug kan. 1425, 4, wyrok zosta wydany przez sdziego jednoosobowego, trybuna drugiej instancji powinien dziaa kolegialnie.

Rozdzia III TRYBUNAY STOLICY APOSTOLSKIEJ Kan. 1442 - Biskup Rzymski jest najwyszym sdzi dla caego wiata katolickiego i sdzi albo osobicie, albo poprzez zwyczajne trybunay Stolicy Apostolskiej, albo przez sdziw przez siebie delegowanych. Kan. 1443 - Rota Rzymska jest zwyczajnym trybunaem ustanowionym przez Biskupa Rzymskiego dla przyjmowania apelacji. Kan. 1444 - 1. Rota Rzymska sdzi: 1 w drugiej instancji, sprawy, ktre w pierwszej instancji zostay osdzone przez zwyczajne trybunay i zgodnie z przepisami prawa zostay przez apelacj wniesione do Stolicy witej; 2 w trzeciej lub dalszej instancji, sprawy rozpoznane ju przez sam Rot Rzymsk i przez jakiekolwiek inne trybunay, chyba e sprawa przesza w stan rzeczy osdzonej. 2. Trybuna ten sdzi rwnie w pierwszej instancji sprawy, o ktrych w kan. 1405, 3 oraz inne, ktre Biskup Rzymski czy to z wasnej inicjatywy, czy te na prob stron, przywoa przed swj trybuna i zleci Rocie Rzymskiej; sprawy te, jeeli inaczej nie zastrzeono w reskrypcie zlecajcym zadanie, rozstrzyga sama Rota, take w drugiej i dalszej instancji. Kan. 1445 - 1. Najwyszy Trybuna Sygnatury Apostolskiej rozpatruje: 1 sprawy o niewano, proby o przywrcenie do stanu poprzedniego i inne rekursy przeciwko wyrokom rotalnym; 2 rekursy dotyczce stanu osb w sprawach, ktrych dopuszczenia do ponownego zbadania odmwia Rota Rzymska; 3 zarzuty stronniczoci oraz inne sprawy przeciwko audytorom Roty Rzymskiej, z powodu aktw dokonanych przy wykonywaniu ich funkcji; 4 konflikty waciwoci, o ktrych w kan. 1416. 2. Tene trybuna rozpatruje spory powstae na skutek dziaania kocielnej wadzy administracyjnej, przekazane do niej zgodnie z przepisami prawa i inne spory administracyjne,

przekazane mu przez Biskupa Rzymskiego lub dykasterie Kurii Rzymskiej i konflikty waciwoci midzy tymi dykasteriami. 3. Do tego najwyszego trybunau naley ponadto: 1 czuwa nad prawidowym wymiarem sprawiedliwoci i wrazie potrzeby upomina adwokatw lub penomocnikw; 2 przedua waciwo trybunaw; 3 popiera i zatwierdza erekcj trybunaw, o ktrych w kan. 1423 i 1439.

Tytu III ZASADY DZIAANIA TRYBUNAW

Rozdzia I OBOWIZKI SDZIW I PRACOWNIKW TRYBUNAU

Kan. 1446 - 1. Wszyscy wierni, przede wszystkim za biskupi, winni pilnie pracowa, by zachowujc sprawiedliwo, na ile to moliwe, wykluczy spory w Ludzie Boym i jak najszybciej pokojowo je rozwizywa. 2. Sdzia, na pocztku sprawy, a take w kadym innym czasie, dostrzegajc jakkolwiek nadziej dobrego wyniku, powinien zachci strony i dopomc im, by szukay susznego rozwizania sporu przez wsplne porozumienie, i wskaza odpowiednie do tego drogi, korzystajc take z porednictwa powanych osb. 3. Jeli spr dotyczy prywatnego dobra stron, sdzia powinien si zorientowa, czy nie byoby poyteczne zastosowa ugod lub sd polubowny, zgodnie z przepisami kan. 1713-1716. Kan. 1447 - Kto wystpowa w sprawie jako sdzia, rzecznik sprawiedliwoci, obroca wza, penomocnik, adwokat, wiadek lub biegy, nie moe pniej wanie w tej samej sprawie w innej instancji jako sdzia wyrokowa lub wypenia w niej zada asesora. Kan. 1448 - 1. Sdzia nie powinien przyjmowa sprawy, w ktrej w jaki sposb jest zainteresowany z racji pokrewiestwa lub powinowactwa, w jakimkolwiek stopniu linii prostej i a do czwartego stopnia linii bocznej, albo z racji sprawowania opieki i kurateli, wielkiej zayoci czy niechci, spodziewanej korzyci lub uniknicia szkody.

 2. W tych samych okolicznociach winni si powstrzyma od urzdu rzecznik sprawiedliwoci, obroca wza, asesor i audytor. Kan. 1449 - 1. W wypadkach, o ktrych w kan. 1448, jeeli sam sdzia si nie wycofa, strona moe go wyczy. 2. Wyczenie rozpatruje wikariusz sdowy, a jeli jego wykluczaj, rozpatruje biskup, ktry stoi na czele trybunau. 3. Jeli biskup jest sdzi i przeciw niemu zgoszono wyczenie, powinien si powstrzyma od sdzenia. 4. Jeeli wyczenie jest skierowane przeciwko rzecznikowi sprawiedliwoci, obrocy wza lub innym urzdnikom trybunau, zarzut ten rozpatruje przewodniczcy trybunau kolegialnego lub sam sdzia, jeli jest jednoosobowy. Kan. 1450 - Po dopuszczeniu wyczenia, naley zmieni osoby, nie za stopie trybunau. Kan. 1451 - 1. Spraw wyczenia naley rozstrzygn jak najszybciej, po wysuchaniu stron, rzecznika sprawiedliwoci lub obrocy wza, jeeli s obecni i sami nie s objci wyczeniem. 2. Czynnoci dokonane przez sdziego przed zgoszeniem wyczenia, s wane; wykonane natomiast po zgoszeniu wyczenia naley uniewani, jeli strona poprosi o to w cigu dziesiciu dni od dopuszczenia wyczenia. Kan. 1452 - 1. W sprawie dotyczcej tylko dobra prywatnego, sdzia moe postpowa jedynie na prob strony. Jednak po wprowadzeniu sprawy zgodnie z przepisami prawa, sdzia moe i powinien postpowa take z urzdu w sprawach karnych i innych, ktre dotycz dobra publicznego Kocioa lub zbawienia dusz. 2. Ponadto sdzia moe uzupeni zaniedbanie stron w przytaczaniu dowodw lub zgaszaniu zarzutw, ilekro uzna to za konieczne dla uniknicia bardzo niesprawiedliwego wyroku, z zachowaniem przepisw kan. 1600. Kan. 1453 - Sdziowie i trybunay winni si troszczy, by jak najszybciej, z zachowaniem sprawiedliwoci, zakoczy wszystkie sprawy tak, by w trybunale pierwszej instancji nie przecigay si powyej roku, za w trybunale drugiej instancji powyej szeciu miesicy. Kan. 1454 - Wszyscy, ktrzy tworz trybuna albo wiadcz mu pomoc, powinni zoy przysig, e naleycie i wiernie wypeni swoje zadanie. Kan. 1455 - 1. W procesie karnym zawsze, w spornym za, jeeli z wyjawienia jakiego aktu procesowego moe wynikn szkoda dla stron, sdziowie i pomocnicy trybunau obowizani s do zachowania urzdowej tajemnicy.

 2. Obowizani s rwnie zawsze do zachowania tajemnicy co do dyskusji, ktra ma miejsce wrd sdziw w trybunale kolegialnym przed wydaniem wyroku, a take co do rnicy i wypowiadanych tam opinii, z zachowaniem przepisu kan. 1609, 4. 3. Co wicej, ilekro charakter sprawy lub dowodw jest taki e z rozpowszechnienia akt lub dowodw zagroona byaby sawa innych lub mogaby powsta przyczyna nieporozumie lub zgorszenie, wzgldnie inna tego rodzaju niedogodno, sdzia moe zobowiza przysig wiadkw, biegych, strony, ich adwokatw lub penomocnikw, do zachowania tajemnicy. Kan. 1456 - Sdziemu i wszystkim pracownikom trybunau zabrania si przyjmowa jakichkolwiek podarunkw z okazji prowadzenia sprawy. Kan. 1457 - 1. Sdziowie, ktrzy na pewno i ewidentnie s waciwi, odmawiaj sdzenia lub nie majc oparcia w adnym przepisie prawnym, uznaj swoj waciwo oraz rozpoznaj sprawy i rozstrzygaj, albo naruszaj ustaw o tajemnicy, albo na skutek podstpu czy powanego zaniedbania wyrzdzaj procesujcym si inn szkod, mog by ukarani przez kompetentn wadz nalenymi karami, nie wykluczajc pozbawienia urzdu. 2. Takim samym sankcjom podlegaj urzdnicy i pomocnicy trybunau, jeeli nie dopenili, jak wyej, swojego urzdu i wszyscy oni mog by take ukarani przez sdziego.

Rozdzia II KOLEJNO ROZPOZNAWANIA SPRAW

Kan. 1458 - Sprawy naley rozpatrywa w tej kolejnoci, w jakiej zostay wniesione i wpisane do rejestru, chyba e jaka z nich wymaga przed innymi szybszego zaatwienia, co jednak naley ustali specjalnym dekretem, zawierajcym uzasadnienie. Kan. 1459 - 1. Wady, ktre mog spowodowa niewano wyroku, wolno zgasza w kadym stadium i na kadym stopniu procesu, mog rwnie by deklarowane przez sdziego z urzdu. 2. Poza wypadkami, o ktrych w 1, zarzuty zawieszajce, zwaszcza te, ktre dotycz osb i sposobu postpowania, powinny by zgaszane przed zawizaniem sporu, chyba e zostay ujawnione ju po zawizaniu sporu i winny by jak najszybciej rozstrzygnite. Kan. 1460 - 1. Jeeli zgaszany jest zarzut przeciwko waciwoci sdziego, spraw t winien rozpatrzy sam sdzia.

 2. W wypadku zarzutu o wzgldnym braku waciwoci, jeeli sdzia uzna si za waciwego, jego decyzja nie dopuszcza apelacji, ale nie jest zabroniona skarga o niewano i przywrcenie do stanu poprzedniego. 3. Jeeli sdzia stwierdza, e jest niewaciwy, strona uwaajca si za poszkodowan moe w cigu pitnastu uytecznych dni odwoa si do trybunau apelacyjnego. Kan. 1461 - Sdzia poznajc w jakimkolwiek stadium sprawy swoj bezwzgldn niewaciwo, musi stwierdzi swj brak waciwoci. Kan. 1462 - 1. Zarzuty rzeczy osdzonej, ugody i inne niweczce, zwane koczcymi spr, naley zgasza i rozpoznawa przed nawizaniem sporu: kto je zgosi pniej, nie moe zosta odrzucony, ale naley go skaza na zapacenie kosztw, chyba e udowodni, i zgoszenia nie odoy zoliwie. 2. Inne zarzuty naley zgasza przy zawizaniu sporu i rozpatrywa w swoim czasie, zgodnie z zasadami dotyczcymi spraw wpadkowych. Kan. 1463 - 1. Skarg wzajemnych nie mona wanie zgasza, chyba e w cigu trzydziestu dni od zawizania sporu. 2. Maj za one by rozpatrywane razem ze skarg gwn, a wic na rwnym z ni stopniu, chyba e konieczne jest oddzielne ich rozpatrzenie lub sdzia uznaby to za bardziej wskazane. Kan. 1464 - Sprawy o zabezpieczenie pokrycia kosztw sdowych lub o przyznanie bezpatnej pomocy prawnej, ktre zostay wniesione zaraz na pocztku, i inne tego rodzaju, winny by rozpatrywane z reguy przed zawizaniem sporu.

Rozdzia III TERMINY I ODROCZENIA SDOWE

Kan. 1465 - 1. Tak zwane terminy zawite, to jest terminy wyznaczone ustaw na wyganicie uprawnie, nie mog by odroczone ani te wanie skrcone, chyba e strony o to prosz. 2. Natomiast terminy sdowe i umowne, przed ich upywem, mog by przez sdziego, gdy zachodzi suszna przyczyna, po wysuchaniu lub na prob stron, odroczone, nigdy za, chyba e za zgod stron, wanie skrcone. 3. Sdzia jednak powinien czuwa, by spr nie trwa zbyt dugo z powodu odroczenia.

Kan. 1466 - Kiedy ustawa nie ustala terminw dla dokonania aktw procesowych, sdzia powinien je okreli, biorc pod uwag natur kadego aktu. Kan. 1467 - Jeli w dniu wyznaczonym dla aktu procesowego trybuna nie urzduje, termin naley uzna za odroczony do pierwszego kolejnego dnia roboczego.

Rozdzia IV MIEJSCE SDU

Kan. 1468 - Kady trybuna, jeli to moliwe, winien mie staa siedzib i by dostpny w ustalonych godzinach. Kan. 1469 - 1. Sdzia usunity si ze swego terytorium lub majcy przeszkod w wykonywaniu tam jurysdykcji, moe poza terytorium wykonywa swoj jurysdykcj i wydawa wyrok, po zawiadomieniu jednak o tym biskupa diecezjalnego. 2. Oprcz wypadku, o ktrym w 1, sdzia, celem zebrania dowodw, moe uda si nawet poza wasne terytorium z powodu susznej przyczyny i po wysuchaniu stron, jednak za zgod biskupa diecezjalnego miejsca, do ktrego si udaje i do siedziby przez niego wyznaczonej.

Rozdzia V OSOBY, KTRE SPORZDZANIA DOPUSZCZA SI DO AULI, ORAZ SPOSB

I PRZECHOWYWANIA AKT

Kan. 1470 - 1. Jeli ustawa partykularna inaczej nie zastrzega, podczas sprawy toczcej si wobec trybunau, w auli mog znajdowa si tylko ci, ktrych ustawa lub sdzia uznaj za koniecznych do prowadzenia procesu. 2. Sdzia moe przywoa do porzdku odpowiednimi karami kadego obecnego na rozprawie, kto powanie uchybi szacunkowi i posuszestwu, ktre si nale trybunaowi; adwokatw za i penomocnikw moe nawet zawiesi w wykonywaniu urzdu w trybunaach kocielnych.

Kan. 1471 - Jeli osoba, ktr naley przesucha, uywa jzyka nieznanego sdziemu lub stronom, trzeba si posuy zaprzysionym tumaczem, wyznaczonym przez sdziego. Zeznania jednak maj by spisane w jzyku oryginalnym, z doczeniem tumaczenia. Tumaczem naley si take posuy, jeeli ma by przesuchany guchy lub niemy, chyba e sdzia woli, by na pytania przez niego dane, odpowiedziano na pimie. Kan. 1472 - 1. Akta sdowe, zarwno dotyczce meritum kwestii, czyli akta sprawy, jak i dotyczce procedury, czyli akta procesu, maj by sporzdzone na pimie. 2. Poszczeglne karty akt naley numerowa i uwierzytelni. Kan. 1473 - Ilekro w aktach sdowych wymagany jest podpis stron lub wiadkw, jeeli strona lub wiadek nie moe lub nie chce podpisa, naley to odnotowa w samych aktach, a jednoczenie sdzia i notariusz powinni powiadczy, e akt ten zosta stronie lub wiadkowi co do sowa odczytany, a strona lub wiadek albo nie mogli, albo nie chcieli podpisa. Kan. 1474 - 1. W wypadku apelacji, egzemplarz akt, ktrych autentyczno powiadczy notariusz, naley przesa do wyszego trybunau. 2. Jeli akta zostay sporzdzone w jzyku nieznanym wyszemu trybunaowi, naley je przetumaczy na inny, znany temu trybunaowi, zabezpieczajc si, by istniaa pewno co do wiernoci przekadu. Kan. 1475 - 1. Po zakoczeniu procesu naley zwrci dokumenty stanowice wasno prywatn, z zachowaniem jednak ich odpisw. 2. Nie wolno notariuszom i kanclerzowi wydawa odpisw akt sdowych i dokumentw, zgromadzonych podczas procesu, bez zezwolenia sdziego.

Tytu IV STRONY W SPRAWIE

Rozdzia I POWD I STRONA POZWANA

Kan. 1476 - Kady, zarwno ochrzczony, jak i nieochrzczony, moe wystpowa przed sdem; strona za pozwana zgodnie z przepisami prawa, ma obowizek odpowiada. Kan. 1477 - Chociaby powd lub strona pozwana ustanowia penomocnika lub adwokata, obowizana jest jednak zawsze stawi si w sdzie osobicie, z nakazu prawa lub sdziego. Kan. 1478 - 1. Maoletni i ci, ktrzy pozbawieni s uywania rozumu, mog wystpowa w sdzie tylko przez swoich rodzicw, opiekunw lub kuratorw, z zachowaniem przepisu 3. 2. Jeli sdzia uzna, e prawa maoletnich pozostaj w konflikcie z prawami rodzicw, opiekunw lub kuratorw, albo e nie mog oni wystarczajco broni ich praw, wtedy powinni wystpowa w sdzie przez opiekuna lub kuratora wyznaczonego przez sdziego. 3. W sprawach duchowych jednak lub zczonych z duchowymi, maoletni, jeeli osignli uywanie rozumu, mog wystpowa i odpowiada bez zezwolenia rodzicw lub opiekuna i to osobicie, jeeli ukoczyli czternasty rok ycia; w przeciwnym razie przez kuratora wyznaczonego przez sdziego. 4. Pozbawieni zarzdu majtkiem i ci, peni rozumu, mog osobicie wystpowa odpowiada za wasne przestpstwa lub z pozostaych sprawach musz wystpowa swoich kuratorw. ktrzy nie uywaj w w sdzie, tylko by nakazu sdziego; w i odpowiada przez

Kan. 1479 - Ilekro istnieje opiekun lub kurator ustanowiony przez wadz wieck, sdzia kocielny moe go dopuci, po wysuchaniu, jeeli to moliwe, biskupa diecezjalnego tego, komu zosta dany; gdy za go brak lub wydaje si, e nie powinien by dopuszczony, sam sdzia wyznaczy do tej sprawy opiekuna lub kuratora. Kan. 1480 - 1. Osoby prawne wystpuj w sdzie przez swoich ustawowo uznanych przedstawicieli. 2. W przypadku braku lub niedbalstwa przedstawiciela, w imieniu osb prawnych, ktre pozostaj pod jego wadz, moe w sdzie wystpowa sam ordynariusz osobicie lub przez kogo innego.

Rozdzia II PENOMOCNICY PROCESOWI I ADWOKACI

Kan. 1481 - 1. Strona moe swobodnie ustanowi sobie adwokata i penomocnika; lecz, poza wypadkami okrelonymi w 2 i 3, moe take wystpowa i odpowiada osobicie, chyba e sdzia uzna posug penomocnika lub adwokata za konieczn. 2. W sprawie karnej oskarony musi mie zawsze adwokata albo ustanowionego przez siebie, albo danego przez sdziego. 3. W sprawie spornej, jeeli chodzi o maoletnich albo o proces dotyczcy dobra publicznego, z wyjtkiem spraw maeskich, stronie, ktra nie posiada obrocy, sdzia ma go mianowa z urzdu. Kan. 1482 - 1. Kady moe sobie ustanowi tylko jednego penomocnika, ktry nie moe si zastpi innym, chyba e otrzyma na to wyrane zezwolenie. 2. Gdyby jednak dla susznej przyczyny kto ustanowi kilku, powinni oni by tak wyznaczeni, by midzy nimi miaa miejsce prewencja. 3. Mona adwokatw. natomiast ustanowi rwnoczenie kilku

Kan. 1483 - Penomocnik i adwokat winni by penoletni i nienaruszonej sawy. Adwokat ma by ponadto katolikiem, chyba e biskup diecezjalny zezwoli inaczej, doktorem prawa kanonicznego lub skdind prawdziwie biegym i zatwierdzonym przez tego biskupa. Kan. 1484 - 1. Penomocnik i adwokat przed podjciem zadania musz zoy w trybunale autentyczne zlecenie. 2. By jednak zapobiec wyganiciu uprawnienia, sdzia moe dopuci penomocnika nawet bez okazania zlecenia, po zoeniu, w razie potrzeby, odpowiedniej gwarancji; akt jednak bdzie pozbawiony wszelkiej mocy, jeli w terminie zawitym, wyznaczonym przez sdziego, penomocnik nie przedstawi naleycie zlecenia. Kan. 1485 - Bez specjalnego zlecenia penomocnik nie moe si wanie zrzec skargi, instancji albo aktw sdowych ani te zawiera ugody, umowy, uciec si do sdu polubownego i w ogle podejmowa dziaa, dla ktrych prawo domaga si specjalnego zlecenia. Kan. 1486 - 1. Usunicie penomocnika lub adwokata, by osigno skutek, musi im by podane do wiadomoci, a jeli nastpio ju zawizanie sporu, naley o usuniciu zawiadomi sdziego i stron przeciwn. 2. Po wydaniu ostatecznego wyroku, prawo i obowizek apelacji, jeli zleceniodawca si nie sprzeciwia, naley do penomocnika.

Kan. 1487 - Zarwno penomocnik, jak i adwokat mog zosta usunici przez sdziego dekretem wydanym z urzdu lub na danie strony, ale na skutek powanej przyczyny. Kan. 1488 - 1. Zabrania si obydwom wykupywa spr albo ukada si o wygrowane wynagrodzenie lub o przyznanie czci rzeczy spornej. Jeeliby czego takiego dokonali, ukad jest niewany i mog by ukarani przez sdziego grzywn pienin. Adwokat moe zosta ponadto zarwno zawieszony w penieniu urzdu, jak nawet, gdyby by recydywist, skrelony z listy adwokatw przez biskupa, ktry stoi na czele trybunau. 2. W ten sam sposb mog zosta ukarani adwokaci i penomocnicy, ktrzy omijajc ustaw, wydobywaj sprawy z waciwych trybunaw, by korzystniej rozstrzygn je przed innymi. Kan. 1489 - Adwokaci i penomocnicy, ktrzy z powodu podarunkw lub obietnic albo z jakiegokolwiek innego motywu sprzeniewierzyli si swojemu urzdowi, powinni zosta zawieszeni od wykonywania obrony, a take ukarani grzywn lub innymi stosownymi karami. Kan. 1490 - W kadym trybunale - jeli to moliwe - naley ustanowi staych obrocw, otrzymujcych wynagrodzenie od samego trybunau, ktrzy peniliby zadania adwokata lub penomocnika, przede wszystkim w sprawach maeskich, dla stron, ktre chciayby ich wybra.

Tytu V SKARGI I ZARZUTY

Rozdzia I SKARGI I ZARZUTY W OGLNOCI

Kan. 1491 - Kade prawo jest chronione nie tylko skarg, ale take zarzutem, chyba e wyranie zastrzeono inaczej. Kan. 1492 - 1. Kada skarga wygasa przez przedawnienie zgodnie z przepisem prawa, albo w inny przewidziany prawem sposb, z wyjtkiem skarg dotyczcych stanu osb, ktre nigdy nie wygasaj. 2. Zarzut, z zachowaniem przepisu kan. 1462, przysuguje zawsze i z natury swej jest wieczysty.

Kan. 1493 - Powd moe kogo pozwa rwnoczenie kilkoma skargami, ktre jednak nie s sobie przeciwne, w tej samej lub rnych sprawach, jeli nie przekraczaj waciwoci trybunau, do ktrego si zwrci. Kan. 1494 - 1. Strona pozwana moe zoy przeciw powodowi, wobec tego samego sdziego i w tym samym trybunale, skarg wzajemn albo z racji cznoci sprawy ze skarg gwn, albo celem oddalenia lub zmniejszenia roszczenia powoda. 2. Nie dopuszcza si skargi wzajemnej przeciwko skardze wzajemnej. Kan. 1495 - Skarg wzajemn naley przedstawi sdziemu, wobec ktrego wniesiono pierwsz skarg, chociaby by delegowany tylko do jednej sprawy albo z innego tytuu by wzgldnie niewaciwy.

Rozdzia II POSZCZEGLNE SKARGI I ZARZUTY

Kan. 1496 - 1. Kto wykae, przynajmniej prawdopodobnymi argumentami, e posiada prawo w stosunku do rzeczy przetrzymywanej przez kogo innego i e zagraa mu szkoda, jeli sama rzecz nie zostanie przekazana na przechowanie, ma prawo uzyskania od sdziego sekwestru tej rzeczy. 2. W podobnych okolicznociach moe uzyska, by komu zakazano wykonywania uprawnienia. Kan. 1497 - 1. Dopuszcza si take sekwestr rzeczy dla zabezpieczenia poyczki, byleby uprawnienie wierzyciela byo wystarczajco pewne. 2. Sekwestr mona rozcign take na rzeczy dunika znajdujce si z jakiegokolwiek tytuu u innych osb i na poyczki dunika. Kan. 1498 - Nie wolno w adnym wypadku zarzdza sekwestru lub zakazu wykonywania uprawnienia, jeli zagraajca szkoda moe by inaczej naprawiona i proponuje si odpowiedni kaucj zabezpieczajc. Kan. 1499 - Sdzia moe temu, komu przyzna sekwestr rzeczy lub zakaz wykonywania uprawnienia, naoy uprzedni kaucj na pokrycie szkd, gdyby nie udowodni swojego uprawnienia.

Kan. 1500 - W tym, co dotyczy natury i mocy skargi posesoryjnej, naley zachowa przepisy prawa wieckiego, miejsca, gdzie pooona jest rzecz, o ktrej posiadanie chodzi.

Cz II PROCES SPORNY

Sekcja I ZWYKY PROCES SPORNY

Tytu I WPROWADZENIE SPRAWY

Rozdzia I SKARGA POWODOWA

Kan. 1501 - Sdzia nie moe rozpoznawa adnej sprawy, jeeli ten, kto jest zainteresowany, albo rzecznik sprawiedliwoci nie przedstawi proby zgodnie z przepisami kanonw. Kan. 1502 - Kto chce kogo pozwa, musi przedoy waciwemu sdziemu skarg powodow, w ktrej przedstawi przedmiot sporu i wyrazi prob o posug sdziego. Kan. 1503 - 1. Sdzia moe przyj ustn prob, jeli powd albo ma przeszkod w przedstawieniu skargi powodowej, albo sprawa jest atwa w dochodzeniu i mniejszej wagi. 2. W obydwu jednak wypadkach sdzia powinien nakaza notariuszowi, by zredagowa akt na pimie; ma on by odczytany powodowi i przez niego potwierdzony; zastpuje on, co do wszystkich skutkw prawnych, skarg pisan przez powoda. Kan. 1504 - Skarga, przez ktr zaczyna si spr, winna: 1 wyraa wobec jakiego sdziego sprawa jest wnoszona, czego si da i od kogo; 2 wskazywa, na jakim uprawnieniu opiera si powd i przynajmniej oglnie fakty i dowody na poparcie roszcze;

3 by podpisana przez powoda lub jego penomocnika, ze wskazaniem dnia, miesica i roku jak rwnie miejsca zamieszkania powoda lub jego penomocnika albo miejsca pobytu oznaczonego przez nich dla odbierania akt; 4 wskazywa stae lub tymczasowe zamieszkanie strony pozwanej. Kan. 1505 - 1. Sdzia jednoosobowy lub przewodniczcy trybunau kolegialnego - po ustaleniu, e zarwno sprawa naley do jego waciwoci, jak i tego, e powd nie jest pozbawiony zdolnoci wystpowania w sdzie - powinien swoim dekretem jak najszybciej skarg albo przyj, albo odrzuci. 2. Skarg powodow mona odrzuci wycznie: 1 jeeli sdzia lub trybuna s niewaciwi; 2 jeeli na pewno wiadomo, e powd nie ma zdolnoci wystpowania w sdzie; 3 jeeli nie zachowano przepisw kan. 1504, nn. 1-3; 4 jeeli z samej skargi powodowej jasno wynika, e roszczenie jest pozbawione jakiejkolwiek podstawy i nie moe si zdarzy, by w trakcie procesu jaka podstawa si ujawnia. 3. Jeli skarga powodowa zostaa odrzucona z powodu wad, ktre mog by poprawione, powd moe przedstawi ponownie temu samemu sdziemu prawidowo sporzdzon skarg. 4. Przeciwko odrzuceniu skargi powodowej strona ma zawsze prawo wnie w cigu dziesiciu uytecznych dni uzasadniony rekurs albo do trybunau apelacyjnego, albo do kolegium, jeeli skarga zostaa odrzucona przez przewodniczcego; sprawa za odrzucon powinna by rozstrzygnita jak najszybciej. Kan. 1506 - Jeli w cigu miesica od zoenia skargi powodowej sdzia nie wyda dekretu, moc ktrego dopuszcza lub odrzuca skarg, wedug przepisu kan. 1505, strona zainteresowana moe domaga si, by sdzia wypeni swoje zadanie; jeli mimo to sdzia milczy, to po upywie bezuytecznie dziesiciu dni od zoenia proby, uwaa si skarg za przyjt.

Rozdzia II WEZWANIE SDOWE I ZAWIADOMIENIE O AKTACH SDOWYCH

Kan. 1507 - 1. W dekrecie przyjmujcym skarg powodow, sdzia lub przewodniczcy powinien wezwa, czyli pozwa przed sd pozostae strony dla zawizania sporu, ustalajc, czy maj one

odpowiedzie na pimie, czy stawi si wobec niego celem uzgodnienia wtpliwoci. Jeli z pisemnych odpowiedzi wynika konieczno wezwania stron, moe to zarzdzi nowym dekretem. 2. Jeeli skarg powodow uwaa si za przyjt wedug przepisu kan. 1506, dekret pozwania przed sd winien by wydany w cigu dwudziestu dni od zoenia proby, o ktrej mowa w tym kanonie. 3. Jeeli strony procesowe faktycznie same stawia si wobec sdziego dla prowadzenia sprawy, nie potrzeba ich wzywa, lecz notariusz niech zaznaczy w aktach, e strony byy w sdzie. Kan. 1508 - 1. Dekret wezwania przed sd powinien by zaraz podany do wiadomoci stronie pozwanej i wszystkim pozostaym, ktrzy powinni si stawi. 2. Do pozwu naley doczy skarg powodow, chyba e sdzia na skutek powanych racji dojdzie do wniosku, i stronie nie naley przekazywa skargi, dopki nie zoy ona zezna w sdzie. 3. Jeeli spr toczy si przeciwko temu, kto nie moe swobodnie wykonywa swoich uprawnie, albo swobodnie administrowa rzeczami, o ktre toczy si spr, pozew naley skierowa, zalenie od okolicznoci, do opiekuna, kuratora, specjalnego penomocnika, czyli do tego, kto powinien podj jego spraw, wedug przepisu prawa. Kan. 1509 - 1. Zawiadomienie o pozwie, dekretach, wyrokach i innych aktach sdowych powinno by dokonane przez poczt lub w inny sposb, ktry jest najpewniejszy, z zachowaniem przepisw ustanowionych prawem partykularnym. 2. Fakt zawiadomienia i jego sposb naley odnotowa w aktach. Kan. 1510 - Pozwany, ktry odmawia przyjcia pozwu albo przeszkadza w dotarciu do niego wezwania, uznany jest za wezwanego, zgodnie z przepisami prawa. Kan. 1511 - Jeli pozwu nie przekazano zgodnie z przepisami prawa, akta procesu s niewane, z zachowaniem przepisu kan. 1507, 3. Kan. 1512 - po zawiadomieniu o pozwie zgodnie z przepisami prawa, albo gdy strony stawiy si przed sdzi w celu prowadzenia sprawy; 1 rzecz przestaje by bezsporna; 2 sprawa zaczyna nalee do tego sdziego lub trybunau, skdind waciwego, wobec ktrego skarga zostaa zoona; 3 jurysdykcja sdziego delegowanego umacnia si tak, e nie wygasa z utrat wadzy delegujcego; 4 przedawnienie ulega przerwaniu chyba e co innego zostao zastrzeone;

5 spr zaczyna si toczy i dlatego natychmiast zaczyna obowizywa zasada: podczas sporu nie naley dokonywa adnych zmian.

Tytu II ZAWIZANIE SPORU

Kan. 1513 - 1. Zawizanie sporu ma miejsce wtedy, gdy dekretem sdziego, w oparciu o dania i odpowiedzi stron, zostaje okrelony zakres sporu. 2. dania oraz odpowiedzi stron mog by wyraone nie tylko w skardze powodowej wprowadzajcej spr, lecz take albo w odpowiedzi na pozew, albo w ustnych owiadczeniach zoonych wobec sdziego; w sprawach za trudniejszych sdzia powinien wezwa strony w celu uzgodnienia jednej lub kilku wtpliwoci, na ktre wyrok ma da odpowied. 3. Dekret sdziego powinien by podany do wiadomoci stron, ktre, jeeli nie wyraziy wczeniej zgody, mog w cigu dziesiciu dni odwoa si do samego sdziego, by dekret zosta zmieniony. Sprawa za powinna by rozstrzygnita dekretem tego sdziego jak najszybciej. Kan. 1514 - Raz ustalony zakres sporu nie moe by wanie zmieniony, chyba e nowym dekretem, z wanej przyczyny na danie strony, i po wysuchaniu pozostaych stron, po rozwaeniu ich racji. Kan. 1515 - Po zawizaniu sporu, posiadacz cudzej rzeczy przestaje by w dobrej wierze; dlatego te jeeli zostanie skazany, by rzecz zwrci, musi odda rwnie jej owoce od dnia zawizania sporu, oraz wynagrodzi szkody. Kan. 1516 - Po zawizaniu sporu, sdzia powinien wyznaczy stronom odpowiedni termin do przedoenia i przeprowadzenia dowodw.

Tytu III INSTANCJA SPORU

Kan. 1517 - Instancja rozpoczyna si pozwem, koczy za nie tylko ogoszeniem ostatecznego wyroku, lecz take innymi sposobami okrelonymi w prawie. Kan. 1518 - Jeeli strona procesujca si umiera albo zmienia stan, albo traci urzd, z racji ktrego dziaaa, to: 1 przed zamkniciem postpowania dowodowego instancja ulega zawieszeniu, dopki spadkobierca zmarego, nastpca albo ten, kto jest zainteresowany, nie podejmie sporu; 2 po zamkniciu postpowania dowodowego, sdzia powinien prowadzi spraw do koca, pozywajc penomocnika, jeeli jest, a jeli nie, to spadkobierc zmarego lub nastpc. Kan. 1519 - 1. Jeeli przestaje peni zadania opiekun lub kurator albo penomocnik, ktry jest konieczny zgodnie z przepisem kan. 1481, 1 i 3, nastpuje tymczasowe zawieszenie instancji. 2. Sdzia powinien za jak najszybciej ustanowi innego opiekuna lub kuratora; natomiast penomocnika procesowego moe ustanowi, jeli zaniedbaa tego strona, w krtkim czasie ustalonym przez tego sdziego. Kan. 1520 - Jeli strony, nie majc adnej przeszkody, nie podejm w cigu szeciu miesicy adnego aktu procesowego, nastpuje umorzenie instancji. Ustawa partykularna moe ustali inne terminy umarzajce. Kan. 1521 - Umorzenie nastpuje z mocy samego prawa i przeciwko wszystkim, nawet maoletnim oraz tym, ktrzy s z maoletnimi zrwnani, a take winno by ogoszone z urzdu, z zachowaniem uprawnienia do dania odszkodowania od opiekunw, kuratorw, zarzdcw, penomocnikw, jeli nie udowodni, e byli bez winy. Kan. 1522 - Umorzenie powoduje wyganicie akt procesu, lecz nie akt sprawy; co wicej, mog one mie moc take w innej instancji, byleby sprawa toczya si midzy tymi samymi osobami i co do tej samej rzeczy; co za dotyczy obcych, to maj one tylko si dokumentw. Kan. 1523 - Wydatki umorzonego procesu, ktre kady z procesujcych si poczyni, sam ponosi. Kan. 1524 - 1. W kadym stadium i na kadym stopniu sdu powd moe si zrzec instancji; podobnie tak powd, jak i strona pozwana mog si zrzec czy to wszystkich, czy niektrych tylko aktw procesowych. 2. Opiekunowie i zarzdcy osb prawnych, by mogli si zrzec instancji, potrzebuj albo rady, albo zgody tych, ktrych udzia jest wymagany do dokonania aktw przekraczajcych granice zwyczajnego zarzdu. 3. Zrzeczenie si, by byo wane, musi by dokonane na pimie i powinno by podpisane przez stron lub przez jej

penomocnika, posiadajcego jednak specjalne zlecenie, zakomunikowane drugiej stronie i przez ni zaakceptowane lub przynajmniej nie zwalczane i przyjte przez sdziego. Kan. 1525 - Zrzeczenie przyjte przez sdziego, w odniesieniu do aktw, ktrych si zrzeczono, rodzi te same skutki, co umorzenie instancji, a take zobowizuje zrzekajcego si do poniesienia wydatkw za akty, ktrych si zrzek.

Tytu IV DOWODY

Kan. 1526 - 1. Obowizek dowodzenia spoczywa na tym, ktry co twierdzi. 2. Nie wymagaj dowodu: 1 te sprawy, ktre domniemywa sama ustawa 2 fakty stwierdzone przez jednego z procesujcych si i przyjte przez drugiego, chyba e mimo to dowd jest wymagany przez prawo lub sdziego. Kan. 1527 - 1. Mog by przytoczone dowody jakiegokolwiek rodzaju, ktre wydaj si poyteczne do poznania sprawy i s godziwe. 2. Jeeli strona nalega, by dopuci dowd odrzucony przez sdziego, sam sdzia powinien spraw jak najszybciej rozstrzygn. Kan. 1528 - Jeli strona lub wiadek odmawiaj stawienia si przed sdzi, by zoy zeznania, mona ich przesucha przez wieckiego, ktrego wyznaczy sdzia, albo da ich owiadczenia wobec notariusza publicznego, albo w jakikolwiek inny sposb zgodny z przepisami prawa. Kan. 1529 - Sdzia nie powinien przystpowa do zbierania dowodw przed zawizaniem sporu, chyba e z wanej przyczyny.

Rozdzia I OWIADCZENIA STRON

Kan. 1530 - Sdzia, dla lepszego wydobycia prawdy, zawsze moe przesucha strony; co wicej, powinien przesucha na

danie strony lub dla udowodnienia faktu, ktry ze wzgldu na interes publiczny wymaga usunicia wtpliwoci. Kan. 1531 - 1. Strona, pytana zgodnie z przepisami prawa, powinna odpowiada i ujawni w caoci prawd. 2. Gdyby nie chciaa odpowiada, do sdziego naley ocena, jaki z tego mona wycign wniosek, jeli chodzi o udowodnienie faktw. Kan. 1532 - W wypadkach, w ktrych sprawa dotyczy dobra publicznego, sdzia powinien nakaza stronom zoy przysig, e bd mwiy prawd, chyba e powana przyczyna sugeruje co innego; w innych wypadkach moe postpi wedug swojej roztropnoci. Kan. 1533 - Strony, rzecznik sprawiedliwoci i obroca wza mog przedstawi sdziemu zagadnienia, co do ktrych strona ma by przesuchana. Kan. 1534 - Co do przesuchania stron, naley z proporcj zachowa to, co postanawia si o wiadkach w kan. 1548, 2, n. 1, 1552 i 1558-1565. Kan. 1535 - Stwierdzenie jakiego faktu, na pimie lub ustnie, dokonane przeciwko sobie przez ktr ze stron wobec waciwego sdziego, co do samego przedmiotu sprawy, bd spontanicznie, bd na pytanie sdziego, stanowi przyznanie si sdowe. Kan. 1536 - 1. Przyznanie si sdowe jednej strony, jeeli chodzi o jak spraw prywatn i nie dotyczy ona dobra publicznego, zwalnia pozostae strony od obowizku dowodzenia. 2. W sprawach za dotyczcych dobra publicznego, przyznanie si sdowe i owiadczenia stron ktre nie stanowi przyznania si, mog mie moc dowodow, ktr winien oceni sdzia, uwzgldniajc pozostae okolicznoci sprawy, ale nie moe im przyzna mocy penego dowodu, chyba e dochodz inne elementy, ktre je ostatecznie wzmacniaj. Kan. 1537 - Co do pozasdowego przyznania si, przytoczonego w sdzie, do sdziego naley ocena, po rozwaeniu wszystkich okolicznoci, jakie jest jego znaczenie. Kan. 1538 - Przyznanie si lub jakiekolwiek inne owiadczenie strony nie posiada adnej mocy, gdy si ustali, e zostao zoone na skutek faktycznego bdu lub wymuszone si, lub cik bojani.

Rozdzia II DOWD Z DOKUMENTW

Kan. 1539 - W kadego rodzaju procesie dopuszcza si dowd z dokumentw, zarwno publicznych, jak i prywatnych.

Art. 1 NATURA I MOC DOWODOWA DOKUMENTW

Kan. 1540 - 1. Publicznymi dokumentami kocielnymi s te, ktre sporzdzia osoba publiczna wykonujc w Kociele swoje zadania, z zachowaniem formalnoci przepisanych prawem. 2. Publicznymi dokumentami wieckimi s te, ktre wedug ustaw kadego z osobna miejsca, jako takie s uznawane przez prawo. 3. Pozostae dokumenty s prywatne. Kan. 1541 - Jeli nie wykae si czego innego przeciwnymi i oczywistymi argumentami, publiczne dokumenty maj moc dowodow we wszystkim, co si w nich stwierdza wprost i zasadniczo. Kan. 1542 - Dokument prywatny, czy to uznany przez stron, czy dopuszczony przez sdziego, ma tak moc dowodow przeciwko autorowi lub temu, kto go podpisa, i posiadajcym od nich spraw, jak przyznanie pozasdowe; przeciwko obcym ma tak moc, jak owiadczenia stron, nie bdce przyznaniem si, wedug przepisu kan. 1536, 2. Kan. 1543 - Jeeli dokumenty oka si wytarte, poprawione, zawierajce dopiski lub dotknite inn wad, do sdziego naley ocena, czy i jakie znaczenie maj te dokumenty.

Art. 2 PRZEDKADANIE DOKUMENTW

Kan. 1544 - Dokumenty nie posiadaj w sdzie mocy dowodowej, jeeli nie s oryginalne lub przedoone w uwierzytelnionym odpisie i zoone w kancelarii trybunau, by mogy by zbadane przez sdziego i stron przeciwn. Kan. 1545 - Sdzia moe nakaza, by w procesie przedoy dokument wsplny obydwu stronom.

Kan. 1546 - 1. Nikt nie ma obowizku przedkada dokumentw, nawet wsplnych, ktre nie mog by ujawnione bez niebezpieczestwa szkody wedug przepisu kan. 1548, 2, n. 2, albo bez niebezpieczestwa naruszenia tajemnicy, jak naley zachowa. 2. Jeeli jednak moliwe jest przepisanie przynajmniej niewielkiej czci dokumentu i przedstawienie go w odpisie, bez wspomnianych niedogodnoci, sdzia moe nakaza, aby zosta przedoony.

Rozdzia III WIADKOWIE I ZEZNANIA Kan. 1547 - Dowd ze wiadkw dopuszcza si we wszystkich sprawach, pod kierownictwem sdziego. Kan. 1548 - 1. wiadkowie, pytani przez sdziego zgodnie z przepisami prawa, obowizani s wyjawi prawd. 2. Zachowujc przepis kan. 1550 2, n. 2, od obowizku udzielania odpowiedzi s wyjci: 1 duchowni, w odniesieniu do tego, co im przekazano z racji sprawowania witej posugi; urzdnicy pastwowi, lekarze, poone, adwokaci, notariusze i inni zobowizani do zachowania tajemnicy urzdowej take z racji udzielania porady, w zakresie spraw objtych t tajemnic; 2 ci, ktrzy ze swojego zeznania obawiaj si dla siebie lub wspmaonka albo dla bliskich krewnych lub powinowatych zniesawienia, niebezpiecznych przykroci lub innego powanego za.

Art. 1 KTO MOE BY WIADKIEM

Kan. 1549 - Wszyscy mog by wiadkami, chyba e prawo wyranie ich wyklucza, bd zupenie, bd czciowo. Kan. 1550 - 1. Nie naley dopuszcza do skadania zezna maoletnich poniej czternastego roku ycia i upoledzonych umysowo; mog by jednak przesuchani na mocy dekretu sdziego, w ktrym uzasadni si tak potrzeb. 2. Za niezdolnych naley uzna:

1 tych, ktrzy s stronami w sprawie albo wystpuj w sdzie w imieniu stron, sdziego i jego asystentw, adwokata oraz innych, ktrzy pomagaj lub pomagali stronom w tej sprawie; 2 kapanw w odniesieniu do wszystkiego, co poznali z sakramentalnej spowiedzi, chociaby penitent prosi o ujawnienie tego; co wicej, tego, co przez kogokolwiek i w jakikolwiek sposb zostao usyszane z okazji spowiedzi, nie mona w sdzie przyj nawet jako ladu prawdy.

Art. 2 POWOYWANIE I WYKLUCZANIE WIADKW

Kan. 1551 - Strona, ktra powoaa wiadka, moe si zrzec jego przesuchania; lecz strona przeciwna moe si domaga, aby mimo to wiadek zosta przesuchany. Kan. 1552 - 1. Gdy kto domaga si dowodu ze wiadkw, winien poda trybunaowi ich nazwiska i stae zamieszkanie. 2. W terminie wyznaczonym przez sdziego naley przedstawi punkty zagadnie, co do ktrych da si przesuchania wiadkw; inaczej uwaa si, e proba zostaa porzucona. Kan. 1553 - Sdzia ma prawo ograniczy zbyt wielk liczb wiadkw. Kan. 1554 - Zanim nastpi przesuchanie wiadkw, ich nazwiska naley poda do wiadomoci stron; a jeli, wedug roztropnego uznania sdziego, nie dao si tego zrobi bez powanej trudnoci, trzeba to uczyni przynajmniej przed publikacj zezna. Kan. 1555 - Zachowujc przepis kan. 1550, strona moe prosi by wiadek zosta wykluczony, jeli suszna przyczyna wykluczenia zostaa wykazana przed jego przesuchaniem. Kan. 1556 - Wezwanie wiadka dokonuje si dekretem sdziego, podanym do wiadomoci wiadka zgodnie z przepisami prawa. Kan. 1557 - wiadek prawidowo wezwany powinien si stawi albo zawiadomi sdziego o przyczynie swojej nieobecnoci.

Art. 3 PRZESUCHANIE WIADKW

Kan. 1558 - 1. wiadkw naley przesuchiwa w samej siedzibie trybunau, chyba e sdzia uzna inaczej. 2. Kardynaowie, patriarchowie, biskupi i ci, ktrzy na podstawie prawa wasnego kraju ciesz si podobnym uatwieniem, s przesuchiwani w miejscu przez nich wybranym. 3. Sdzia zarzdza, gdzie maj by przesuchani ci, dla ktrych z powodu odlegoci, choroby czy innej przeszkody jest niemoliwe lub trudne przyby do siedziby trybunau z zachowaniem przepisw kan. 1418 i 1469, 2. Kan. 1559 - Strony nie mog by obecne przy zeznaniach wiadkw, chyba e sdzia, zwaszcza gdy sprawa dotyczy dobra prywatnego, uzna e trzeba je dopuci. Mog natomiast by obecni ich adwokaci lub penomocnicy, chyba e sdzia, z powodu okolicznoci rzeczy i osb uzna, e naley postpowa z zachowaniem tajemnicy. Kan. 1560 - 1. wiadkowie powinni by przesuchiwani osobno i pojedynczo. 2. Jeli wiadkowie nie zgadzaj si, midzy sob lub ze stron, w rzeczy powanej, sdzia moe zgromadzi i skonfrontowa rnicych si midzy sob, tak by unikn, o ile to moliwe, ktni i zgorszenia. Kan. 1561 - Przesuchanie wiadka dokonywane jest przez sdziego, jego delegata lub audytora; winien im towarzyszy notariusz. Dlatego te strony lub rzecznik ,sprawiedliwoci albo obroca wza lub adwokaci, ktrzy s obecni podczas przesuchania, jeeli maj inne pytania do zadania wiadkowi, powinni je przedstawi nie wiadkowi, lecz sdziemu lub jego zastpcy, aby sam je postawi, chyba e prawo partykularne zastrzega inaczej. Kan. 1562 - 1. Sdzia powinien przypomnie wiadkowi, e ma powany obowizek mwi ca i sam prawd. 2. Sdzia ma nakaza wiadkowi zoenie przysigi wedug kan. 1532; jeeli wiadek odmwi jej zoenia, ma by przesuchany niezaprzysiony. Kan. 1563 - Sdzia winien najpierw stwierdzi tosamo wiadka; spyta, jaki jest jego stosunek do stron, i gdy stawia pytania dotyczce sprawy, ma si dowiedzie take o rda jego wiadomoci i w jakim czasie dokadnie dowiedzia si o tym, co zeznaje. Kan. 1564 - Pytania maj by krtkie, przystosowane do inteligencji odpowiadajcego, nie obejmujce jednoczenie kilku spraw; nie podchwytliwe, nie podstpne, nie sugerujce odpowiedzi,

dalekie od jakiejkolwiek obrazy i nalece do sprawy, o ktr chodzi. Kan. 1565 - 1. Pyta nie wolno podawa wczeniej wiadkom do wiadomoci. 2. Jeli jednak to, co ma stanowi przedmiot zezna tak poszo w zapomnienie, e nie moe by w sposb pewny przedstawione bez wczeniejszego przypomnienia, sdziemu wolno przypomnie co wiadkowi, jeli jest przekonany, e jest to moliwe bez niebezpieczestwa. Kan. 1566 - wiadkowie powinni zeznawa ustnie i bez czytania, chyba e chodzi o rachunki i sprawozdania; w takim bowiem wypadku mog si posugiwa zapiskami, ktre ze sob przynieli. Kan. 1567 - 1. Odpowied winna by zaraz spisana przez notariusza i powinna zawiera dosowne zeznania, przynajmniej w odniesieniu do tego, co bezporednio dotyczy przedmiotu sprawy. 2. Dopuszczalne jest posuenie si magnetofonem, jeli tylko pniej odpowiedzi zostan spisane i podpisane, o ile to moliwe, przez zeznajcych. Kan. 1568 - Notariusz powinien odnotowa w aktach o zoeniu, pominiciu lub odmowie przysigi, o obecnoci stron i innych, o pytaniach dodanych z urzdu i w ogle o wszystkim, co godne pamici lub wydarzyo si przypadkowo, gdy wiadkowie byli przesuchiwani. Kan. 1569 - 1. Na kocu przesuchania naley wiadkowi odczyta to, co notariusz o jego zeznaniu na pimie sporzdzi, albo da mu wysucha, co przy pomocy magnetofonu z jego zeznania zostao nagrane, dajc temu wiadkowi moliwo uzupenienia, skrelenia, poprawienia, zmiany. 2. Akt powinni w kocu podpisa: wiadek, sdzia i notariusz. Kan. 1570 - wiadkowie, chocia ju przesuchani, mog by bd to na danie strony, bd te z urzdu, ponownie wezwani na przesuchanie, przed publikacj akt czyli zezna, jeli sdzia uzna to za konieczne lub poyteczne, o ile nie ma adnego niebezpieczestwa zmowy lub przekupstwa. Kan. 1571 - wiadkom, wedug susznej miary wyznaczonej przez sdziego, naley zwrci zarwno wydatki, jakie poczynili, jak i strat zysku, spowodowan skadaniem zezna.

Art. 4 MOC DOWODOWA ZEZNA

Kan. 1572 - Przy ocenie zezna, sdzia, dajc w razie potrzeby wiadectw kwalifikacyjnych, winien wzi pod uwag: 1 jaki jest stan osoby i jaka jej uczciwo; 2 czy zeznanie jest na podstawie wasnej wiedzy zwaszcza z osobistego widzenia i syszenia, czy jest opini wiadka, opiera si na pogoskach lub na zasyszeniu od innych; 3 czy wiadek jest stay i trwale ze sob zgodny, czy te zmienny, niepewny lub chwiejny; 4 czy ma wspwiadkw zeznania i czy jest potwierdzony lub nie przez inne elementy dowodowe. Kan. 1573 - Zeznanie jednego wiadka nie moe by penym dowodem, chyba e chodzi o wiadka kwalifikowanego, ktry zeznaje o sprawach dokonanych z urzdu, albo okolicznoci rzeczy lub osb sugeruj inaczej.

Rozdzia IV BIEGLI

Kan. 1574 - Z pomocy biegych naley skorzysta, ilekro na podstawie nakazu prawa lub sdziego jest konieczne ich przesuchanie i opinia, oparte na dowiadczeniu lub wiedzy, dla potwierdzenia jakiego faktu lub poznania prawdziwej natury jakiej rzeczy. Kan. 1575 - Do sdziego naley nominacja biegych, po wysuchaniu lub na wniosek stron, albo, jeeli si zdarzy, dopuszczenie relacji zrobionych ju przez innych biegych. Kan. 1576 - Biegych mona rwnie wykluczy lub si ich zrzec z tych samych powodw, co wiadka. Kan. 1577 - 1. Sdzia uwzgldniajc propozycje wskazane ewentualnie przez strony, winien okreli swoim dekretem poszczeglne punkty, ktrych ma dotyczy opinia biegego. 2. Biegemu naley przesa akta sprawy i inne dokument i pomoce, ktrych moe potrzebowa do waciwego i wiernego wypenienia zadania. 3. Sdzia, po wysuchaniu zdania samego biegego, winien wyznaczy czas, w ktrym naley dokona przesuchania i przedstawi opini.

Kan. 1578 - 1. Kady z biegych sporzdza wasn relacj, niezalen od innych, chyba e sdzia poleci sporzdzi jedn relacj, podpisan przez wszystkich; jeeli to dojdzie do skutku, rnice zda, jakie zachodz, naley starannie odnotowa. 2. Biegli powinni jasno wskaza, na podstawie jakich dokumentw lub innych odpowiednich sposobw upewnili si o tosamoci osb, rzeczy lub miejsc, jak metod i w jaki sposb postpowali w wykonywaniu zleconego im zadania i na jakich argumentach opieraj przede wszystkim swoje wnioski. 3. Biegy moe zosta wezwany przez sdziego, by udzieli dalszych wyjanie, ktre wydaj si konieczne. Kan. 1579 - 1. Sdzia powinien uwanie rozway nie tylko wnioski biegych, chociaby zgodne, lecz take pozostae okolicznoci sprawy. 2. Kiedy podaje uzasadnienie decyzji, powinien zaznaczy, jakie argumenty skoniy go do przyjcia lub odrzucenia wnioskw biegych. Kan. 1580 - Biegym naley zapaci wydatki i honoraria, ktre winny by okrelone przez sdziego, wedug dobra i susznoci, z zachowaniem prawa partykularnego. Kan. 1581 - 1. Strony mog wyznaczy prywatnych biegych, ktrzy musz by zatwierdzeni przez sdziego. 2. Mog oni, jeli sdzia zezwoli, przejrze akta sprawy w razie potrzeby, by obecni przy wykonywaniu ekspertyzy; zawsze za mog przedstawi wasn relacj.

Rozdzia V WIZJA LOKALNA I OGLDZINY SDOWE

Kan. 1582 - Jeli sdzia uzna, e dla wyjanienia sprawy jest poyteczne uda si do jakiego miejsca lub obejrze jak rzecz, ustala to dekretem, w ktrym, po wysuchaniu stron, oglnie opisuje to, co ma mu by dane do dyspozycji w czasie wizji. Kan. ogldzin. 1583 Naley sporzdzi dokument dokonanych

Rozdzia VI DOMNIEMANIA

Kan. 1584 - Domniemanie jest to prawdopodobne przypuszczenie o rzeczy niepewnej; jedno jest prawne, gdy ustanowione zostao sam ustaw, drugie sdziowskie, gdy je wysuwa sdzia. Kan. 1585 - Kto ma za sob domniemanie prawne, jest zwolniony z obowizku dowodzenia, ktry przechodzi na stron przeciwn. Kan. 1586 - Domniema, ktre nie s ustanowione prawem, sdzia nie powinien wysuwa, chyba e na podstawie faktu pewnego i okrelonego, pozostajcego w bezporednim zwizku z tym, o co toczy si spr.

Tytu V SPRAWY WPADKOWE

Kan. 1587 - Sprawa wpadkowa ma miejsce, ilekro po rozpoczciu procesu przez wezwanie, zostaje przedstawiona kwestia, ktra chocia nie jest wyranie zawarta w skardze powodowej wprowadzajcej spr, niemniej tak naley do sprawy, e najczciej musi by rozstrzygnita przed spraw gwn. Kan. 1588 - Spraw wpadkow przedstawia si wobec sdziego waciwego do rozstrzygnicia sprawy gwnej, na pimie lub ustnie, ze wskazaniem zwizku, jaki zachodzi midzy ni a spraw gwn. Kan. 1589 - 1. Sdzia, po przyjciu proby i po wysuchaniu stron, powinien jak najszybciej rozstrzygn, czy przedstawiona sprawa wpadkowa wydaje si mie podstaw i zwizek ze spraw gwn, czy te powinna by na wstpie odrzucona; a jeli j dopuszcza, czy jest tak wana, e powinna by rozstrzygnita wyrokiem przedstanowczym czy dekretem. 2. Jeli uzna, e sprawa wpadkowa nie musi by rozstrzygnita przed wyrokiem ostatecznym, winien zadecydowa, czy naley j uwzgldni, gdy bdzie rozstrzygana sprawa gwna. Kan. 1590 - 1. Jeli sprawa wpadkowa winna by rozstrzygnita wyrokiem, naley zachowa przepisy ustnego procesu spornego, chyba e sdzia, biorc pod uwag wano sprawy, sdzi inaczej. 2. Jeeli natomiast powinna by rozstrzygnita dekretem, trybuna moe spraw zleci audytorowi lub przewodniczcemu.

Kan. 1591 - Zanim zostanie zakoczona sprawa gwna, sdzia lub trybuna moe uchyli albo poprawi dekret lub wyrok przedstanowczy, dla susznej przyczyny, czy to na prob strony czy z urzdu, po wysuchaniu stron.

Rozdzia I NIESTAWIENNICTWO STRON

Kan. 1592 - 1. Jeli strona pozwana nie stawi si na wezwanie ani nie przedstawi wystarczajcego usprawiedliwienia nieobecnoci albo nie odpowie zgodnie z przepisem kan. 1507, 1, sdzia winien orzec jej nieobecno w sdzie oraz zarzdzi, by sprawa, przy zachowaniu tego, co naley zachowa, bya prowadzona a do wydania ostatecznego wyroku i do jego wykonania. 2 Zanim zostanie wydany dekret, o ktrym w 1, naley stwierdzi, w razie potrzeby nawet przez nowe jeli to konieczne, e wezwanie dokonane zgodnie z przepisami prawa, dotaro w uytecznym czasie do strony pozwanej. Kan. 1593 - 1. Jeli strona pozwana stawi si pniej w sdzie albo nadele odpowied przed rozstrzygniciem sprawy, moe przedstawi wnioski i dowody, z zachowaniem przepisu kan. 1600; sdzia powinien si strzec, by to celowo nie przecigao sprawy w dug i niekonieczn zwok. 2. Jeliby nawet nie stawia si albo nie daa odpowiedzi przed rozstrzygniciem sprawy, moe korzysta z rodkw prawnych przeciw wyrokowi; jeliby udowodnia, e zatrzymaa j zgodna z prawem przeszkoda, ktrej bez wasnej winy nie moga przedtem wykaza, moe wnie skarg o niewano wyroku. Kan. 1594 - Jeli powd, w dniu i godzinie wyznaczonych na zawizanie sporu, ani si nie stawi, ani nie przedstawi waciwego usprawiedliwienia: 1 sdzia powinien go ponownie wezwa; 2 jeli powd nie stawi si na nowe wezwanie, domniemywa si, e zrzek si instancji wedug przepisw kan. 1524-1525; 3 jeeliby potem chcia wzi udzia w procesie, naley zachowa kan. 1593. Kan. 1595 - 1. Strona nieobecna w sdzie, czy to powd, czy strona pozwana, ktra nie udowodnia susznej przeszkody, obowizana jest pokry zarwno wydatki sdowe, dokonane z

powodu jej nieobecnoci, jak odszkodowanie drugiej stronie.

razie

potrzeby,

wypaci

2. Jeeli tak powd, jak strona pozwana byy nieobecne w sdzie, obowizane s solidarnie do zapacenia kosztw procesu.

Rozdzia II UDZIA TRZECIEJ OSOBY W SPRAWIE

Kan. 1596 - 1. Ten, kto jest zainteresowany, moe by dopuszczony do udziau w sprawie, w kadej instancji sporu, czy to jako strona, ktra broni wasnego prawa, czy te dodatkowo, aby wspomaga kogo z procesujcych si. 2. By jednak mg by dopuszczony, powinien przed zamkniciem postpowania dowodowego przedoy sdziemu skarg powodow, w ktrej krtko uzasadnia swoje prawo do interwencji. 3. Kto interweniuje w sporze, winien by dopuszczony do udziau w tym stadium sprawy, w jakim si ona znajduje, z wyznaczonym krtkim terminem zawitym dla przedoenia swoich dowodw, jeeli sprawa dosza do stadium dowodowego. Kan. 1597 - Sdzia, po wysuchaniu stron, winien wezwa przed sd osob trzeci, ktrej interwencja wydaje si konieczna. Tytu VI OGOSZENIE AKT, ZAMKNICIE POSTPOWANIA DOWODOWEGO, DYSKUSJA SPRAWY

Kan. 1598 - 1. Po zebraniu dowodw, sdzia, pod sankcj niewanoci, musi dekretem zezwoli stronom i ich adwokatom, aby w kancelarii trybunau przejrzeli akta, ktre nie s im jeszcze znane; co wicej, rwnie adwokatom, ktrzy o to prosz, mona da odpis akt; w sprawach jednak dotyczcych dobra publicznego, sdzia, dla uniknicia bardzo powanych niebezpieczestw moe zadecydowa, e jakiego aktu nie naley nikomu ujawnia, z tym zastrzeeniem, e prawo obrony zostanie zawsze nienaruszone. 2. Celem uzupenienia, strony mog zgosi sdziemu inne dowody; po ich zebraniu, jeeli sdzia uzna to za konieczne, ponownie moe mie miejsce dekret, o ktrym w 1.

Kan. 1599 - 1. Po wypenieniu wszystkiego, co naley do zebrania dowodw, nastpuje zamknicie postpowania dowodowego. 2. To zamknicie nastpuje, ilekro albo strony owiadcz, e nie maj nic wicej do zgoszenia, albo gdy upyn czas uyteczny, wyznaczony przez sdziego dla przedoenia dowodw, albo jeli sdzia orzeknie, e uwaa spraw za wystarczajco wyjanion. 3. O zamkniciu postpowania dowodowego w sprawie, jakimkolwiek sposobem ono nastpio, sdzia wydaje dekret. Kan. 1600 - 1. Po zamkniciu postpowania dowodowego, sdzia moe jeszcze raz wezwa tych samych lub innych wiadkw albo dopuci inne dowody, o ktre przedtem nie proszono, tylko: 1 w sprawach, w ktrych chodzi tylko o prywatne dobro stron, jeeli wszystkie strony wyraaj zgod; 2 w pozostaych sprawach, po wysuchaniu stron, jeeli istnieje powana przyczyna, a wszelkie niebezpieczestwo podstpu i potajemnego podjudzania zostanie usunite; 3 we wszystkich sprawach, ilekro jest prawdopodobne, e bez dopuszczenia nowego dowodu zostanie wydany niesprawiedliwy wyrok, z powodu racji, o ktrych w kan. 1645, 2, nn. 1-3. 2. Moe natomiast sdzia nakaza lub dopuci przedstawienie dokumentu, ktry ewentualnie przedtem bez winy osoby zainteresowanej nie mg by przedstawiony. 3. Nowe dowody naley opublikowa, z zachowaniem kan. 1598, 1. Kan. 1601 - Po zamkniciu postpowania dowodowego sdzia powinien wyznaczy odpowiedni okres czasu na przedstawienie obron lub uwag. Kan. 1602 - 1. Obrony i uwagi winny by na pimie, chyba e sdzia, za zgod stron, uzna za wystarczajc ustn dyskusj wobec zasiadajcego trybunau. 2. Jeeli obrony wraz z waniejszymi dokumentami maj by wydane drukiem, wymagana jest uprzednia zgoda sdziego, z zachowaniem obowizku tajemnicy, jeeli jaka istnieje. 3. Co do obszernoci pism obroczych, liczby egzemplarzy, i tym podobnych szczegw, naley zachowa zarzdzenie trybunau. Kan. 1603 - 1. Po wzajemnym przekazaniu sobie pism obroczych i uwag, kadej ze stron wolno przedoy odpowiedzi, w cigu krtkiego czasu wyznaczonego przez sdziego. 2. Prawo to przysuguje stronom tylko jeden raz, chyba e sdzia, z powanej przyczyny, uzna, i naley je przyzna ponownie;

wtedy za zezwolenie udzielone jednej stronie, naley uzna za dane i drugiej. 3. Rzecznik sprawiedliwoci i obroca wza maj prawo ponownej repliki na odpowiedzi stron. Kan. 1604 - 1. Cakowicie zabrania si stronom, adwokatom lub take innym, przekazywa sdziemu informacje, ktre pozostaj poza aktami sprawy. 2. Jeli dyskusja sprawy zostaa dokonana na pimie, sdzia moe zarzdzi, by odbya si umiarkowana dyskusja ustna wobec zasiadajcego trybunau, dla wyjanienia niektrych kwestii. Kan. 1605 - Przy ustnej dyskusji, o ktrej w kan. 1602, 1 i 1604, 2, powinien by obecny notariusz, by, jeeli sdzia nakae lub strona zada a sdzia si zgodzi, mg spisa od razu to, o czym dyskutowano, i wnioski. Kan. 1606 - Jeli strony zaniedbay przygotowanie obrony w wyznaczonym uytecznym czasie albo zdaj si na wiedz i sumienie sdziego, sdzia, jeli z akt i dowodw uzna spraw za cakowicie wyjanion, moe natychmiast ogosi wyrok, po zadaniu jednak uwag rzenika sprawiedliwoci i obrocy wza, jeeli wystpuj w sprawie.

Tytu VII ORZECZENIA SDZIEGO

Kan. 1607 - Sprawa rozpatrzona na drodze sdowej, jeeli jest spraw gwn, rozstrzygana jest przez sdziego wyrokiem ostatecznym, jeeli jest wpadkow, wyrokiem przedstanowczym, z zachowaniem przepisu kan. 1589, 1. Kan. 1608 - 1. Do wydania jakiegokolwiek wyroku wymaga si u sdziego wewntrznej moralnej pewnoci co do sprawy, ktra ma by rozstrzygnita wyrokiem. 2. T pewno sdzia winien czerpa z faktw i dowodw. 3. Dowody za sdzia powinien ocenia w swoim sumieniu, z zachowaniem przepisw ustawy o skutecznoci niektrych dowodw. 4. Sdzia, ktry nie moe osign takiej pewnoci, powinien orzec, e nie udowodniono uprawnienia powoda, a pozwanego uwolnionego odesa, chyba e chodzi o spraw cieszc si przywilejem prawa, w ktrym to wypadku naley wyda wyrok na jej korzy.

Kan. 1609 - 1. W trybunale kolegialnym, przewodniczcy kolegium okrela dzie i godzin, w ktrych sdziowie maj si zebra na narad, i jeli jaka szczeglna racja nie doradza inaczej, zebranie powinno si odby w samej siedzibie trybunau. 2. W wyznaczonym na zebraniu dniu, poszczeglni sdziowie przynosz swoje pisemne wnioski co do meritum sprawy i uzasadnienia zarwno prawne, jak i faktyczne, na podstawie ktrych doszli do swoich wnioskw; wnioski te docza si do akt sprawy, zachowujc je w tajemnicy. 3. Po wezwaniu Imienia Boego, przedstawieniu w kolejnoci wnioskw kadego wedug pierwszestwa, tak jednak by zaczyna ponens sprawy, czyli relator, ma miejsce dyskusja pod kierunkiem przewodniczcego trybunau, przede wszystkim po to, by ustali, co naley postanowi w rozstrzygajcej czci wyroku. 4. W dyskusji za kademu sdziemu wolno odstpi od swego pierwotnego wniosku. Sdzia jednak, ktry nie chcia si doczy do decyzji innych, moe wymaga, by w razie apelacji jego wnioski zostay przesane do wyszego trybunau. 5. Jeeliby sdziowie w pierwszej dyskusji nie chcieli lub nie mogli ustali wyroku decyzja moe by odoona do nowego zebrania, nie duej jednak ni tydzie, chyba e wedug przepisu kan. 1600 naleaoby uzupeni instrukcj sprawy. Kan. 1610 - 1. Jeeli sdzia jest jednoosobowy, sam sporzdza wyrok. 2. W trybunale kolegialnym ponens, czyli relator, ma obowizek sporzdzenia wyroku, czerpic uzasadnienie z tego, co poszczeglni sdziowie przedstawili w dyskusji, chyba e przez wikszo sdziw zostay wskazane uzasadnienia, ktrym naley da pierwszestwo; nastpnie wyrok musi by przedstawiony kademu z sdziw do zatwierdzenia. 3. Wyrok powinien by wydany nie pniej ni w cigu miesica od dnia, gdy sprawa zostaa rozstrzygnita, chyba e w trybunale kolegialnym sdziowie dla wanej przyczyny wyznaczyli duszy okres czasu. Kan. 1611 - Wyrok powinien: 1 rozstrzyga spr toczcy si przed trybunaem, dajc waciw odpowied na poszczeglne wtpliwoci; 2 okrela, jakie s obowizki stron wynikajce z procesu i w jaki sposb naley je wypeni; 3 przedstawi racje, czyli uzasadnienia, zarwno prawne, jak i faktyczne, na ktrych opiera si rozstrzygajca cz wyroku; 4 ustali koszta procesu. Kan. 1612 - 1. Wyrok, po wezwaniu Imienia Boego, musi wyszczeglni z zachowaniem porzdku, jaki by sdzia lub

trybuna; kto by powodem, stron pozwan, penomocnikiem, z poprawnym wskazaniem nazwisk i staego zamieszkania, kto by rzecznikiem sprawiedliwoci i obroc wza, jeli wystpowali w sprawie. 2. Nastpnie powinien krtko przedstawi opis faktw z wnioskami stron i sformuowanymi wtpliwociami. 3. Nastpuje potem rozstrzygajca poprzedzona motywami, na ktrych si opiera. cz wyroku,

4. Koczy si wskazaniem dnia i miejsca, w ktrym zosta wydany wyrok, z podpisem sdziego lub, jeeli chodzi o trybuna kolegialny, wszystkich sdziw i notariusza. Kan. 1613 - Podane wyej zasady, dotyczce ostatecznego wyroku, naley dostosowa take do wyroku przedstanowczego. Kan. 1614 - Wyrok powinien by jak najszybciej ogoszony, ze wskazaniem rodkw, przy pomocy ktrych mona go podway; nie posiada on adnej mocy prawnej przed ogoszeniem, chociaby cz rozstrzygajca zostaa, za zezwoleniem sdziego, podana do wiadomoci stron. Kan. 1615 - Ogoszenie, czyli zawiadomienie o wyroku, moe by dokonane albo przez wrczenie stronom lub ich penomocnikom egzemplarza wyroku, albo przez przesanie im tego egzemplarza, wedug przepisw kan. 1509. Kan. 1616 - 1. Jeeli w tekst wyroku albo wkrad si bd w rozliczeniach, albo popeniono bd materialny przy przepisywaniu czci rozstrzygajcej, albo w przytaczaniu faktw lub da stron, albo pominito to, czego wymaga kan. 1612, 4, wyrok powinien by poprawiony lub uzupeniony przez sam trybuna, ktry go wyda, bd na danie strony, bd z urzdu, zawsze jednak po wysuchaniu stron i dekretem umieszczonym na kocu wyroku. 2. Jeli ktra ze stron wyraa sprzeciw, sprawa wpadkowa winna by rozstrzygnita dekretem. Kan. 1617 - Pozostae orzeczenia sdziego, poza wyrokiem, to dekrety, ktre jeli nie maj charakteru zwykego zarzdzenia, nie maj mocy, jeeli przynajmniej sumarycznie nie przytaczaj motyww lub nie odsyaj do motyww podanych w innym akcie. Kan. 1618 - Wyrok przedstanowczy lub dekret posiadaj moc ostatecznego wyroku, jeli uniemoliwiaj proces albo samemu procesowi lub jakiemu jego stopniowi kad kres, przynajmniej w stosunku do jednej ze stron w sprawie.

Tytu VIII ZASKARENIE WYROKU

Rozdzia I SKARGA O NIEWANO WYROKU

Kan. 1619 - Zachowujc kan. 1622 i 1623, niewano aktw ustanowiona prawem pozytywnym, ktra, chocia bya znana stronie wnoszcej skarg o niewano wyroku, nie zostaa zgoszona sdziemu przed wyrokiem, jest przez sam wyrok sanowania, ilekro chodzi o spraw dotyczc dobra osb prywatnych. Kan. 1620 nieusuwalnej, jeeli: Wyrok jest dotknity wad niewanoci

1 zosta wydany przez sdziego bezwzgldnie niewaciwego; 2 zosta wydany przez tego, kto nie posiada wadzy sdzenia w trybunale, w ktrym sprawa zostaa rozstrzygnita; 3 sdzia wyda wyrok pod wpywem przemocy lub cikiej bojani; 4 proces by przeprowadzony bez skargi sdowej o ktrej w kan. 1501, albo nie by wszczty przeciwko jakiej stronie pozwanej; 5 by wydany dla stron, z ktrych przynajmniej jedna nie miaa prawa wystpowania w sdzie; 6 kto dziaa w imieniu drugiego, bez zlecenia zgodnego z przepisami prawa; 7 jednej albo drugiej stronie odmwiono prawa do obrony; 8 spr nawet czciowo nie zosta rozstrzygnity. Kan. 1621 - Skarga o niewano, o ktrej w kan. 1620, moe by zgaszana w formie zarzutu zawsze, natomiast w formie skargi wobec sdziego, ktry wyda wyrok - w cigu dziesiciu lat od dnia ogoszenia wyroku. Kan. 1622 - Wyrok jest dotknity wad niewanoci usuwalnej tylko wtedy, jeeli: 1 zosta wydany przez liczb sdziw niezgodn z ustaw, wbrew przepisowi kan. 1425, 1; 2 nie zawiera motyww, czyli racji decyzji; 3 brak przepisanych prawem podpisw; 4 nie podaje wskazania roku, miesica, dnia i miejsca, w ktrym zosta wydany;

5 opiera si na niewanym akcie sdowym, ktrego niewano nie zostaa sanowana wedug przepisw kan. 1619; 6 zosta wydany przeciwko stronie nieobecnej zgodnie z przepisami prawa, wedug kan. 1593, 2. Kan. 1623 - Skarga o niewano w wypadkach, o ktrych w kan. 1622, moe by przedstawiona w cigu trzech miesicy od wiadomoci o ogoszeniu wyroku. Kan. 1624 - Skarg o niewano wyroku rozpatruje ten sam sdzia, ktry wyda wyrok; jeli jednak strona obawia si, e sdzia, ktry wyda wyrok zaskarony z powodu niewanoci, bdzie uprzedzony i dlatego uwaa go za podejrzanego, moe wymaga, by w jego miejsce dano innego sdziego, wedug przepisu kan. 1450. Kan. 1625 - Skarga o niewano moe by wniesiona razem z apelacj, w terminie ustalonym na apelacj. Kan. 1626 - 1. Skarg o niewano mog wnie nie tylko strony, ktre si czuj pokrzywdzone, lecz take rzecznik sprawiedliwoci lub obroca wza, ilekro maj prawo do interwencji. 2. Sam sdzia moe z urzdu odwoa lub poprawi wydany przez siebie wyrok w terminie ustalonym do dziaania w kan. 1623, chyba e w midzyczasie zgoszono apelacj razem ze skarg o niewano albo nastpia sanacja niewanoci przez upyw czasu, o ktrym w kan. 1623. Kan. 1627 - Sprawy o niewano mog by zaatwione wedug przepisw odnoszcych si do ustnego procesu spornego.

Rozdzia II APELACJA

Kan. 1628 - Strona, ktra si czuje pokrzywdzona jakim wyrokiem, a take rzecznik sprawiedliwoci i obroca wza w sprawach, w ktrych wymagana jest ich obecno, maj prawo apelowa od wyroku do wyszego sdziego, z zachowaniem przepisu kan. 1629. Kan. 1629 - Nie ma miejsca na apelacj: 1 od wyroku samego Papiea lub Sygnatury Apostolskiej; 2 od wyroku dotknitego wad niewanoci, chyba e jest zczona ze skarg o niewano wedug przepisu kan. 1625; 3 od wyroku, ktry przeszed w stan rzeczy osdzonej;

4 od dekretu sdziego lub wyroku przedstanowczego, ktre nie maj mocy ostatecznego wyroku, chyba e jest zczona z apelacj od ostatecznego wyroku; 5 od wyroku lub dekretu w sprawie, w stosunku do ktrej prawo zastrzega, e rzecz powinna by jak najszybciej rozstrzygnita. Kan. 1630 - 1. Apelacj naley zgosi sdziemu, ktry wyda wyrok, w zawitym terminie pitnastu dni uytecznych od wiadomoci o ogoszeniu wyroku. 2. Jeli jest ustna, notariusz winien j zredagowa na pimie wobec samego apelujcego. Kan. 1631 - Jeeli powstaje kwestia co do prawa apelacji, winien j rozpatrzy jak najszybciej trybuna apelacyjny, wedug przepisw ustnego procesu spornego. Kan. 1632 - 1. Jeli w apelacji nie wskazano, do jakiego trybunau zostaa ona skierowana, domniemywa si, e dokonano jej do trybunau, o ktrym w kan. 1438 i 1439. 2. Jeli druga strona odwoaa si do innego trybunau apelacyjnego, spraw rozpatruje trybuna, ktry jest wyszego stopnia, z zachowaniem kan. 1415. Kan. 1633 - Apelacj naley poprze u sdziego, do ktrego jest kierowana, w cigu miesica od jej zgoszenia, chyba e sdzia, od ktrego si apeluje, udzieli stronie duszego terminu do jej poparcia. Kan. 1634 - 1. Do poparcia apelacji wymaga si i wystarczy, aby strona prosia sdziego wyszego o zmian zaskaronego wyroku, doczajc odpis tego wyroku i podajc racje apelacji. 2. Jeeli strona nie moe uzyska w czasie uytecznym zaskaronego wyroku, od trybunau, ktry go wyda, nie biegn w midzyczasie terminy, a strona powinna zawiadomi o przeszkodzie sdziego apelacyjnego. Zobowie on nakazem sdziego, ktry wyda wyrok, do wypenienia jak najszybciej swego obowizku. 3. W midzyczasie sdzia, ktry wyda wyrok, powinien przesa akta, wedug przepisw kan. 1474, do sdziego apelacyjnego. Kan. 1635 - Po bezuytecznym upywie apelacyjnych terminw zawitych, czy wobec sdziego, ktry wyda wyrok, czy wobec sdziego apelacyjnego, apelacj uwaa si za zaniechan. Kan. 1636 - 1. Apelujcy moe si zrzec apelacji wraz ze skutkami, o ktrych w kan. 1525. 2. Jeeli apelacj wnosi obroca wza lub rzecznik sprawiedliwoci, zrzeczenie si apelacji moe nastpi - chyba e ustawa zastrzega inaczej - ze strony obrocy wza lub rzecznika sprawiedliwoci trybunau apelacyjnego.

Kan. 1637 - 1. Apelacja zoona przez powoda suy rwnie pozwanemu i na odwrt. 2. Jeeli jest kilku pozwanych lub powodw, a wyrok jest zaskarony tylko przez jednego albo przeciw jednemu z nich, uwaa si, e zaskarenie wyroku jest dokonywane przez wszystkich i przeciw wszystkim, ilekro rzecz, ktrej si da jest niepodzielna albo obowizek solidarny. 3. Jeeli apelacja zostaa wniesiona przez jedn ze stron tylko co do pewnej czci wyroku, strona przeciwna nawet po upywie apelacyjnych terminw zawitych, moe wpadkowo apelowa w stosunku do innych, w zawitym terminie pitnastu dni od dnia, w ktrym zostaa zawiadomiona o gwnej apelacji. 4. Jeeli nie stwierdza si czego innego, naley domniemywa, e apelacja zostaa wniesiona przeciwko wszystkim czciom wyroku. Kan. 1638 - Apelacja zawiesza wykonanie wyroku. Kan. 1639 - 1. Zachowujc przepis kan. 1683, na stopniu apelacyjnym nie mona dopuci nowego tytuu roszczenia, nawet w formie uytecznej kumulacji; dlatego te zawizanie sporu moe odnosi si tylko do tego, czy poprzedni wyrok, czy to w caoci czy czciowo, zatwierdzi lub odrzuci. 2. Nowe za dowody dopuszczalne s tylko wedug przepisu kan. 1600. Kan 1640 - Na stopniu apelacyjnym naley postpowa w ten sam sposb jak w pierwszej instancji, zachowujc odpowiednie proporcje, lecz zaraz po zawizaniu sporu, wedug przepisu kan. 1513, 1 i 1639, 1 naley przystpi do dyskusji sprawy i do wyroku, chyba e ewentualnie naleaoby uzupeni dowody.

Tytu IX STAN RZECZY POPRZEDNIEGO OSDZONEJ I PRZYWRCENIE DO STANU

Rozdzia I STAN RZECZY OSDZONEJ

Kan. 1641 - Zachowujc przepis kan. 1643, rzecz osdzona ma miejsce:

1 jeli zapady dwa zgodne wyroki midzy tymi samymi stronami, co do tego samego dania i z tego samego tytuu roszczenia 2 jeli apelacja przeciwko wyrokowi nie zostaa wniesiona w uytecznym czasie; 3 jeli na stopniu apelacyjnym nastpio umorzenie instancji lub zrzeczenie si; 4 jeli zosta wydany wyrok ostateczny, od ktrego nie przysuguje apelacja, wedug przepisu kan. 1629. Kan. 1642 - 1. Rzecz osdzona cieszy si prawomocnoci i nie moe by bezporednio podwaana, chyba e zgodnie z przepisem kan. 1645, 1. 2. Tworzy ona prawo midzy stronami i uprawnia do skargi rzeczy osdzonej oraz do zarzutu rzeczy osdzonej, ktr sdzia moe orzec take z urzdu, by przeszkodzi nowemu wprowadzeniu tej samej sprawy. Kan. 1643 - Nigdy nie przechodz w stan rzeczy osdzonej sprawy dotyczce stanu osb, nie wykluczajc spraw o separacj maonkw. Kan. 1644 - 1. Jeeli w sprawie dotyczcej stanu osb zostay wydane dwa zgodne wyroki, w kadym czasie mona si odwoa do trybunau apelacyjnego, przedstawiajc w zawitym terminie trzydziestu dni od wniesienia zaskarenia nowe i powane dowody lub argumenty. Trybuna za apelacyjny, w cigu miesica od przedstawienia nowych dowodw i argumentw, ma ustali dekretem, czy nowe wniesienie sprawy naley dopuci czy nie. 2. Odwoanie si do nowego trybunau, aby otrzyma nowe wniesienie sprawy, nie zawiesza wykonania wyroku, chyba e albo ustawa zastrzega inaczej, albo trybuna apelacyjny, wedug przepisu kan. 1650, 3, nakae zawieszenie.

Rozdzia II PRZYWRCENIE DO STANU POPRZEDNIEGO

Kan. 1645 - 1. Przeciwko wyrokowi, ktry przeszed w stan rzeczy osdzonej, jeeli o jego niesprawiedliwoci wyranie wiadomo, przysuguje proba o przywrcenie do stanu poprzedniego. 2. Nie naley sdzi, e niesprawiedliwoci wyroku, chyba e: wiadomo o wyranej

1 wyrok opiera si w taki sposb na dowodach, ktre pniej okazay si faszywe, e bez tych dowodw cz rozstrzygajca wyroku jest nie do utrzymania; 2 zostay pniej odkryte dokumenty, ktre stwierdzaj bez wtpliwoci nowe fakty, domagajce si przeciwnej decyzji; 3 wyrok zosta wydany na skutek podstpu jednej strony, na szkod drugiej; 4 zaniedbany zosta w sposb oczywisty przepis ustawy, dotyczcy nie samej tylko procedury; 5 wyrok przeciwny jest poprzedniej decyzji, ktra przesza w stan rzeczy osdzonej. Kan. 1646 - 1. O przywrcenie do stanu poprzedniego z powodu motyww, o ktrych w kan. 1645, 2, nn. 1-3, naley prosi sdziego, ktry wyda wyrok, w cigu trzech miesicy, liczc od dnia poznania tyche motyww. 2. 0 przywrcenie do stanu poprzedniego z powodu motyww, o ktrych w kan. 1645, 2, nn. 4-5, naley prosi trybuna apelacyjny w cigu trzech miesicy od otrzymania wiadomoci o ogoszeniu wyroku; ale jeeli w wypadku, o ktrym w kan. 1645, 2, n. 5, wiadomo o poprzedniej decyzji pniej dotara, czas upywa od tej wiadomoci. 3. Terminy, o ktrych wyej, nie biegn, jak dugo pokrzywdzony jest maoletni. Kan. 1647 - 1. Proba o przywrcenie do stanu poprzedniego zawiesza nie rozpoczte jeszcze wykonanie wyroku. 2. Jeeli jednak na podstawie prawdopodobnych poszlak istniao podejrzenie, e prob zoono celem spowodowania zwoki w wykonaniu wyroku, sdzia moe zarzdzi, by wyrok zosta wykonany, po przyznaniu jednak proszcemu o przywrcenie odpowiedniej kaucji, by - jeli otrzyma przywrcenie do stanu poprzedniego - nie by poszkodowany. Kan. 1648 - Po przyznaniu przywrcenia do poprzedniego, sdzia powinien orzec o meritum sprawy. stanu

Tytu X KOSZTA SDOWE I BEZPATNA POMOC

Kan. 1649 - 1. Biskup, do ktrego naley prawo kierowania trybunaem, powinien ustanowi przepisy dotyczce:

1 zasdzenia sdowych;

stron

na

zapacenie

lub

zwrot

kosztw

2 wynagrodzenia penomocnikw, adwokatw, biegych i tumaczy, a take zawrotu kosztw wiadkom; 3 przyznawania bezpatnej pomocy lub obniki kosztw; 4 odszkodowania, jakie winien wypaci ten, kto nie tylko przegra w sdzie, lecz lekkomylnie wszcz spr; 5 depozytu pieninego lub kaucji, ktr naley zoy w zwizku z wydatkami, ktre trzeba bdzie pokry, i szkodami do wynagrodzenia. 2. Od orzeczenia w sprawie kosztw, wypacenia honorariw i szkd nie przysuguje oddzielna apelacja, ale strona moe si odwoa w cigu pitnastu dni do tego samego sdziego, ktry moe zmieni ustalon kwot.

Tytu XI WYKONANIE WYROKU

Kan. 1650 - 1. Wyrok, ktry przeszed w stan rzeczy osdzonej, moe by przekazany do wykonania, z zachowaniem przepisu kan. 1647. 2. Sdzia, ktry wyda wyrok, w wypadku zoenia apelacji, take sdzia apelacyjny, mog z urzdu lub na prob stron, nakaza tymczasowe wykonanie wyroku, ktry jeszcze nie przeszed w stan rzeczy osdzonej, po zoeniu, w razie potrzeby, odpowiednich kaucji, jeeli chodzi o wypaty, czyli wiadczenia, przeznaczone na konieczne utrzymanie lub nagli inna suszna przyczyna. 3. Jeli jednak wyrok, o ktrym w 2, jest zaskarony, sdzia, zobowizany do rozpoznania zaskarenia, widzc, e prawdopodobnie jest ono uzasadnione i e z wykonania wyroku moe powsta szkoda nie do naprawienia, moe albo zawiesi samo wykonanie wyroku, albo zabezpieczy je kaucj. Kan. 1651 - Nie moe mie miejsca wykonanie wyroku, zanim nie bdzie sdziowskiego dekretu wykonawczego, ktry zarzdza, e wyrok powinien by przekazany do wykonania; dekret ten, w zalenoci od natury spraw, albo wcza si do treci samego wyroku, albo wydaje osobno. Kan. 1652 - Jeeli wykonanie wyroku wymaga uprzedniego rozliczenia rachunkowego, ma miejsce sprawa wpadkowa, ktr

powinien rozstrzygn ten sdzia, ktry wyda wyrok majcy by przekazany do wykonania. Kan. 1653 - 1. Jeli ustawa partykularna inaczej nie stanowi, wykonanie wyroku powinien nakaza osobicie albo przez kogo innego biskup diecezji, w ktrej zapad wyrok pierwszego stopnia. 2. Jeliby on nie chcia lub zaniedba, na danie zainteresowanej strony albo take z urzdu wykonanie naley do wadzy, ktrej zgodnie z postanowieniem kan. 1439, 3, podlega trybuna apelacyjny. 3. Wykonanie wyroku midzy zakonnikami naley do przeoonego, ktry wyda wyrok przekazywany do wykonania lub delegowa sdziego. Kan. 1654 - 1. Wykonawca, chyba e w samej treci wyroku zostao co pozostawione jego uznaniu, sam powinien wykona wyrok, zgodnie z oczywistym sensem jego sw. 2. Wolno mu rozpatrywa zarzuty dotyczce sposobu i mocy wykonania, nie za meritum sprawy; jeeliby jednak skdind mia pewno, e wyrok jest niewany lub wyranie niesprawiedliwy wedug przepisu kanonw 1620, 1622, 1645, powinien wstrzyma si od wykonania i spraw przesa do trybunau, ktry wyda wyrok, powiadamiajc o tym strony. Kan. 1655 - 1. Co dotyczy skarg rzeczowych, ilekro jaka rzecz zostaa przysdzona powodowi, zaraz gdy ma miejsce stan rzeczy osdzonej, naley j powodowi odda. 2. W tym za, co dotyczy skarg osobowych, to, gdy pozwany zosta skazany na oddanie rzeczy ruchomej lub na zapacenie pienidzy, lub eby co odda albo uczyni, sdzia w samej treci wyroku albo wykonawca wedug swego uznania i roztropnoci, powinien okreli termin wykonania zobowizania, ktry jednak nie powinien by skrcony poniej pitnastu dni ani nie powinien przekracza szeciu miesicy.

Sekcja II USTNY PROCES SPORNY

Kan. 1656 - 1. Ustnym procesem spornym, o ktrym w tej sekcji, mog by zaatwione wszystkie sprawy nie wykluczone przez prawo, chyba e strona prosi o zastosowanie zwyczajnego procesu spornego. 2. Jeeli proces ustny zastosowano poza wypadkami dopuszczonymi przez prawo, akta sdowe s niewane.

Kan. 1657 - Ustny proces sporny dokonuje si na pierwszym stopniu wobec sdziego jednoosobowego, wedug przepisu kan. 1424. Kan. 1658 - 1. Skarga powodowa, ktr rozpoczyna si spr, oprcz tego, co wyliczono w kan. 1504, powinna: 1 przedstawi krtko, caociowo i jasno fakty, na ktrych opieraj si dania powoda; 2 tak wskaza dowody, przy pomocy ktrych powd zamierza potwierdzi fakty, a ktrych nie moe rwnoczenie dostarczy, aby zaraz mogy by zebrane przez sdziego. 2. Do skargi powodowej naley doczy, przynajmniej w autentycznym odpisie, dokumenty, na ktrych opiera si proba. Kan. 1659 - 1. Jeli prba pogodzenia, wedug przepisu kan. 1446, 2, okae si bezskuteczna, sdzia - jeeli uwaa, e skarga posiada jak podstaw - powinien w cigu trzech dni nakaza dekretem doczonym do samej skargi powodowej, aby odpis proby by podany do wiadomoci stronie pozwanej, po daniu jej moliwoci nadesania, w cigu pitnastu dni, pisemnej odpowiedzi do kancelarii trybunau. 2. To zawiadomienie ma skutki wezwania sdowego, o ktrym w kan. 1512. Kan. 1660 - Jeli wymagaj tego zarzuty strony pozwanej, sdzia powinien wyznaczy stronie powodowej czas na odpowied, tak aby na podstawie przytoczonych przez obydwie strony elementw, on sam mia wyjaniony przedmiot sporu. Kan. 1661 - 1. Po upywie terminw, o ktrych w kanonach 1659 i 1660, sdzia, po zapoznaniu si z aktami, winien sformuowa wtpliwoci; nastpnie, zaczajc dla stron formu sporu, wezwa wszystkich, ktrzy powinni by tym zainteresowani, na posiedzenie, ktre powinno si odby nie pniej ni w cigu trzydziestu dni. 2. W wezwaniu naley zawiadomi strony, e mog przynajmniej trzy dni przed posiedzeniem przedoy trybunaowi jakie krtkie pismo, dla poparcia swoich twierdze. Kan.1662 - Podczas posiedzenia rozpatruje si najpierw kwestie, o ktrych w kan. 1459-1464. Kan. 1663 - 1. Dowody zbiera si podczas posiedzenia, z zachowaniem przepisu kan. 1418. 2. Strona i adwokat mog by obecni podczas przesuchania pozostaych stron, wiadkw i biegych. Kan. 1664 - Odpowiedzi stron, wiadkw, biegych, dania i zarzuty adwokatw powinny by sformuowane na pimie przez notariusza, lecz sumarycznie i w tym tylko, co naley do istoty sprawy spornej oraz podpisane przez skadajcych je.

Kan. 1665 - Dowody, ktrych nie zgoszono lub o ktre nie proszono, w probie lub w odpowiedzi, sdzia moe dopuci tylko zgodnie z przepisem kan. 1452; po przesuchaniu jednak chociaby jednego wiadka sdzia moe zdecydowa o nowych dowodach tylko wedug przepisu kan. 1600. Kan. 1666 - Jeli podczas posiedzenia nie mona byo zebra wszystkich dowodw, naley wyznaczy nastpne posiedzenie. Kan. 1667 - Po zebraniu dowodw, posiedzeniu odbywa si ustna dyskusja. na tym samym

Kan. 1668 - 1. Jeli z dyskusji nie wyoni si potrzeba uzupenienia czego w instrukcji sprawy lub istnieje co innego, co przeszkadza wyda wyrok w sposb waciwy, sdzia zaraz po zakoczeniu posiedzenia rozstrzyga na osobnoci spraw; rozstrzygajca cz wyroku powinna by zaraz odczytana w obecnoci stron. 2. Trybuna natomiast moe - z powodu trudnoci sprawy lub innej susznej przyczyny - odoy wydanie decyzji a do piciu uytecznych dni. 3. Peny tekst wyroku, zawierajcy uzasadnienie, powinien by jak najszybciej podany stronom do wiadomoci, zazwyczaj nie pniej ni w cigu pitnastu dni. Kan. 1669 - Jeli trybuna apelacyjny zorientuje si, e na niszym stopniu sdu zosta zastosowany ustny proces sporny w wypadkach wykluczonych przez prawo, winien orzec niewano wyroku i odesa spraw trybunaowi, ktry wyda wyrok. Kan. 1670 - W pozostaych sprawach, ktre dotycz sposobu postpowania, naley zachowa przepisy kanonw o zwyczajnym procesie spornym. Trybuna jednak moe swoim wyrokiem zawierajcym uzasadnienie uchyli przepisy procesowe, ktre nie s ustanowione do wanoci, po to, by - z zachowaniem sprawiedliwoci - pomc w przyspieszeniu procesu.

Cz III NIEKTRE PROCESY SPECJALNE

Tytu I PROCESY MAESKIE

Rozdzia I

SPRAWY O ORZECZENIE NIEWANOCI MAESTWA

Art. 1 WACIWO SDU

Kan. 167 1 - Sprawy maeskie ochrzczonych, na podstawie prawa wasnego, nale do sdziego kocielnego. Kan. 1672 - Sprawy dotyczce czysto cywilnych skutkw maestwa nale do wadzy wieckiej, chyba e prawo partykularne stanowi, e jeeli te sprawy s traktowane wpadkowo i dodatkowo, mog by rozpatrywane i rozstrzygane przez sdziego kocielnego. Kan. 1673 - W sprawach o niewano maestwa, ktre nie s zarezerwowane Stolicy Apostolskiej, waciwe s: 1 trybuna miejsca, w ktrym maestwo zostao zawarte; 2 trybuna miejsca, w ktrym strona pozwana ma stae lub tymczasowe zamieszkanie; 3 trybuna miejsca, w ktrym strona powodowa ma stae zamieszkanie, jeeli obydwie strony przebywaj na terytorium tej samej Konferencji Episkopatu, i wikariusz sdowy staego zamieszkania strony pozwanej, po jej wysuchaniu, wyraa na to zgod; 4 trybuna miejsca, na ktrym faktycznie trzeba bdzie zbiera wikszo dowodw, jeeli wyrazi na to zgod wikariusz sdowy staego zamieszkania strony pozwanej, ktry wczeniej powinien j zapyta, czy nie zgasza czego, co naleaoby wyczy.

Art. 2 PRAWO ZASKARANIA MAESTWA

Kan. 1674 - Do zaskarenia maestwa s zdolni: 1 maonkowie; 2 rzecznik sprawiedliwoci, kiedy niewano maestwa zostaa ju rozgoszona, jeeli maestwo nie moe by uwanione lub nie jest to poyteczne.

Kan. 1675 - 1. Maestwo, ktre za ycia obydwu maonkw nie zostao zaskarone, po mierci jednego lub obojga maonkw nie moe by zaskarone, chyba e kwestia dotyczca wanoci ma charakter przedprocesowy dla rozwizania innego sporu, bd na forum kanonicznym, bd na forum wieckim. 2. Jeli za wspmaonek umiera podczas trwania sprawy, naley zachowa kan. 1518.

Art. 3 URZD SDZIW

Kan. 1676 - Sdzia, zanim przyjmie spraw i ilekro dostrzee nadziej dobrego wyniku, powinien zastosowa rodki pastoralne, by maonkowie, jeeli to moliwe, zostali doprowadzeni do uwanienia maestwa i do wznowienia wsplnego ycia maeskiego. Kan. 1677 - 1. Po przyjciu skargi powodowej, przewodniczcy lub ponens winien przystpi do zawiadomienia o dekrecie zawierajcym wezwanie, wedug przepisu kan. 1508. 2. Po upywie terminu pitnastu dni od zawiadomienia, przewodniczcy lub ponens, chyba e ktra ze stron prosi o sesj celem zawizania sporu, powinien w cigu dziesiciu dni swoim dekretem z urzdu sformuowa wtpliwo lub wtpliwoci i zawiadomi o tym strony. 3. Formua wtpliwoci nie moe tylko pyta, czy w danym wypadku stwierdzono niewano maestwa, lecz musi take okreli, z jakiego tytuu lub z jakich tytuw zaskara si wano maestwa. 4. Po dziesiciu dniach od zawiadomienia o dekrecie, jeeli strony nie maj adnych zastrzee, przewodniczcy lub ponens nowym dekretem zarzdza instrukcj sprawy.

Art. 4 DOWODY

Kan. 1678 - 1. Obroca wza, obrocy stron, a take rzecznik sprawiedliwoci, jeeli wystpuje w procesie, maj prawo:

1 by obecni podczas przesuchania stron, wiadkw i biegych, z zachowaniem przepisu kan. 1559; 2 przejrze akta sdowe, chociaby jeszcze nie byy ogoszone, i zapozna si z dowodami przedoonymi przez strony. 2. Strony nie mog by obecne podczas przesuchania, o ktrym w 1, n. 1. Kan. 1679 - Jeli nie ma skdind penych dowodw, sdzia, dla oceny zezna stron wedug przepisu kan. 1536, powinien si posuy, jeeli to moliwe, wiadkami co do prawdomwnoci samych stron, oprcz innych poszlak i wskazwek. Kan. 1680 - W sprawach dotyczcych impotencji lub braku zgody spowodowanej chorob umysow, sdzia powinien skorzysta z pomocy jednego lub kilku biegych, chyba e z okolicznoci wyranie wynika, e jest to bezuyteczne; w pozostaych sprawach naley zachowa przepis kan. 1574.

Art. 5 WYROK I APELACJA

Kan. 1681 - Ilekro podczas instrukcji sprawy wyoni si bardzo prawdopodobna wtpliwo, dotyczca niedopenienia maestwa, trybuna moe, zawieszajc za zgod stron spraw niewanoci, uzupeni instrukcj do dyspensy super rato, a nastpnie przesa akta do Stolicy Apostolskiej, wraz z prob o dyspens od jednego lub obydwu maonkw i z wnioskiem trybunau oraz biskupa. Kan. 1682 - 1. Wyrok orzekajcy za pierwszym razem niewano maestwa, wraz z apelacjami, jeli takie s, i pozostaymi aktami sdowymi, naley przesa z urzdu do trybunau apelacyjnego, w cigu dwudziestu dni od ogoszenia wyroku. 2. Jeeli wyrok za niewanoci maestwa zosta wydany na pierwszym stopniu sdu, trybuna apelacyjny, po zapoznaniu si z uwagami obrocy wza i, jeeli takie s, take stron, swoim dekretem albo bez zwoki potwierdza, albo dopuszcza spraw do zwyczajnego rozpatrzenia na nowym stopniu. Kan. 1683 - Jeeli na stopniu apelacyjnym zgoszono nowy tytu niewanoci maestwa, trybuna moe go dopuci i rozstrzygn jako pierwsza instancja. Kan. 1684 - 1. Po tym, gdy wyrok stwierdzajcy za pierwszym razem niewano maestwa zostanie potwierdzony w

trybunale apelacyjnym czy to dekretem, czy drugim wyrokiem, ci, ktrych maestwo zostao orzeczone za niewane, mog zawrze nowe maestwo zaraz, gdy dekret lub drugi wyrok zostanie im podany do wiadomoci, chyba e zostao to zabronione zakazem zamieszczonym w wyroku lub dekrecie albo przez ordynariusza miejsca. 2. Przepisy kan. 1644 naley zachowa rwnie, jeeli wyrok, ktry orzek niewano maestwa, zosta potwierdzony nie drugim wyrokiem, lecz dekretem. Kan. 1685 - Zaraz gdy wyrok sta si wykonalny, wikariusz sdowy winien zawiadomi o nim ordynariusza miejsca, w ktrym maestwo zostao zawarte. On za ma si zatroszczy, by w ksigach maestw i ochrzczonych jak najszybciej dokonano adnotacji o orzeczonej niewanoci maestwa i o ustalonych ewentualnie zakazach.

Art. 6 PROCES OPARTY NA DOKUMENTACH

Kan. 1686 - Po przyjciu skargi przedstawionej zgodnie z przepisem kan. 1677, wikariusz sdowy lub sdzia przez niego wyznaczony, pomijajc formalnoci zwyczajnego procesu, ale wzywajc strony z udziaem obrocy wza, moe orzec niewano maestwa, jeli z dokumentu, ktry nie podlega adnemu sprzeciwowi lub zarzutowi, wynika w sposb pewny istnienie przeszkody zrywajcej lub brak formy prawnej, jeeli z tak sam pewnoci wiadomo, e dyspensa nie zostaa udzielona albo e penomocnik nie posiada wanego zlecenia. Kan. 1687 - 1. Przeciwko takiemu orzeczeniu obroca wza, jeeli roztropnie uwaa, e albo wadliwoci, o ktrych w kan. 1686, albo brak dyspensy nie s pewne, musi apelowa do sdziego drugiej instancji, do ktrego naley przesa akta i zaznaczy na pimie, e chodzi o proces oparty na dokumentach. 2. Nienaruszone pozostaje prawo do apelacji strony, ktra czuje si pokrzywdzona. Kan. 1688 - Sdzia drugiej instancji, z udziaem obrocy wza i po wysuchaniu stron, winien rozstrzygn tym samym sposobem, o ktrym w kan. 1686, czy naley zatwierdzi wyrok, czy raczej zaatwi spraw wedug zwykych przepisw prawa; w ktrym to wypadku odsya j do trybunau pierwszej instancji.

Art. 7 NORMY OGLNE

Kan. 1689 - W wyroku naley upomnie strony o zobowizaniach moralnych lub take cywilnych, ktrymi ewentualnie bd zwizane jedna strona wzgldem drugiej i wobec dzieci, co do zapewnienia utrzymania i wychowania. Kan. 1690 - Ustnym procesem spornym nie mog by rozpatrywane sprawy dotyczce orzeczenia niewanoci maestwa. Kan. 1691 - W pozostaych kwestiach dotyczcych sposobu postpowania, naley stosowa, jeli nie sprzeciwia si temu natura rzeczy, kanony o procesie w oglnoci i o zwyczajnym procesie spornym, z zachowaniem norm specjalnych co do spraw o stanie osb i spraw odnoszcych si do dobra publicznego.

Rozdzia II SPRAWY O SEPARACJI MAONKW

Kan. 1692 - 1. Separacja osobowa maonkw ochrzczonych, jeeli zgodnie z przepisami prawa nie zarzdzono inaczej w odniesieniu do szczeglnych miejsc, moe by zarzdzona dekretem biskupa diecezjalnego lub wyrokiem sdziego, wedug przepisw kanonw, ktre nastpuj. 2. Tam, gdzie decyzja kocielna nie powoduje skutkw cywilnych albo jeeli przewiduje si, e wyrok cywilny nie bdzie przeciwny prawu Boemu, biskup diecezjalny pobytu maonkw, po rozwaeniu szczeglnych okolicznoci, moe udzieli zezwolenia na zwrcenie si do sdu wieckiego. 3. Jeli sprawa dotyczy take czysto cywilnych skutkw maestwa, niech sdzia stara si, by zachowujc przepis 2, sprawa ju od pocztku zostaa wniesiona do sdu wieckiego. Kan. 1693 - 1. Jeeli ktra ze stron lub rzecznik sprawiedliwoci nie poprosz o zwyczajny proces sporny, naley zastosowa ustny proces sporny. 2. Jeeli zastosowano zwyczajny proces sporny i zgoszono apelacj, trybuna drugiego stopnia winien postpowa zgodnie z postanowieniem kan. 1682, 2, z zachowaniem przepisw, ktre naley zachowa.

Kan. 1694 - W tym, co dotyczy waciwoci trybunau, naley zachowa przepisy kan. 1673. Kan. 1695 - Sdzia, zanim przyjmie spraw i ilekro dostrzega nadziej dobrego wyniku, powinien zastosowa rodki pastoralne, by maonkowie pogodzili si i zostali skonieni do wznowienia maeskiego ycia wsplnego. Kan. 1696 - Sprawy o separacj maonkw dotycz take dobra publicznego; dlatego te zawsze powinien bra w nich udzia rzecznik sprawiedliwoci, wedug przepisu kan. 1433.

Rozdzia III PROCES DO DYSPENSY NIEDOPENIONEGO OD MAESTWA ZAWARTEGO A

Kan. 1697 - Tylko maonkowie albo jeden z nich, chociaby wbrew woli drugiego, maj prawo prosi o ask dyspensy od maestwa zawartego a niedopenionego. Kan. 1698 - 1. Tylko Stolica Apostolska rozpoznaje fakt niedopenienia maestwa i istnienie susznej przyczyny do udzielenia dyspensy. 2. Dyspensa natomiast udzielana jest przez samego Biskupa Rzymskiego. Kan. 1699 - 1. Waciwym do przyjcia pisma, w ktrym prosi si o udzielenie dyspensy, jest biskup diecezjalny staego lub tymczasowego zamieszkania petenta, ktry, jeeli stwierdzi, e proba jest uzasadniona, winien zarzdzi instrukcj procesu. 2. Jeli jednak przedstawiony wypadek zawieraby szczeglne trudnoci natury prawnej lub moralnej, biskup diecezjalny powinien zasign rady Stolicy Apostolskiej. 3. Przeciwko dekretowi, ktrym biskup odrzuca pismo, przysuguje rekurs do Stolicy Apostolskiej. Kan. 1700 - 1. Zachowujc przepis kan. 1681, instrukcj tych procesw powinien biskup zleci, na stae lub w poszczeglnych wypadkach, trybunaowi swojej lub obcej diecezji albo odpowiedniemu kapanowi. 2. Jeli zostaa wniesiona proba sdowa celem orzeczenia niewanoci tego maestwa, instrukcj naley zleci temu trybunaowi. Kan. 1701 - 1. W procesach tych zawsze musi bra udzia obroca wza.

 2. Adwokat nie jest dopuszczony, ale z powodu trudnoci przypadku biskup moe zezwoli, aby petent lub strona pozwana otrzymaa pomoc biegego w prawie. Kan. 1702 - Podczas instrukcji naley przesucha obydwu maonkw i zachowa, jeli to jest moliwe, kanony o gromadzeniu dowodw w zwyczajnym procesie spornym i w sprawach o niewano maestwa, jeeli tylko dadz si pogodzi z charakterem tych procesw. Kan. 1703 - 1. Nie ma ogoszenia akt; sdzia jednak, jeeli dostrzee, e z racji przytoczonych dowodw, probie strony proszcej albo zarzutom strony pozwanej grozi powana przeszkoda, powinien o tym roztropnie zawiadomi stron zainteresowan. 2. Na danie strony sdzia moe okaza dostarczony dokument lub zoone zeznanie i wyznaczy czas na przedstawienie wyjanie. Kan. 1704 - 1. Instruktor po dokonaniu instrukcji, powinien wszystkie akta z odpowiedni relacj przekaza biskupowi, ktry daje swj wniosek, zgodny z prawd, zarwno co do faktu niedopenienia, jak i susznej przyczyny dyspensy oraz stosownoci aski. 2. Jeeli instrukcja procesu zostaa zlecona innemu trybunaowi, wedug przepisu kan. 1700, uwagi bronice wza winny by sporzdzone w tym samym trybunale, ale wniosek, o ktrym w 1, naley do zlecajcego biskupa, ktremu instruktor przekazuje wraz z aktami odpowiedni relacj. Kan. 1705 - 1. Wszystkie akta, wraz ze swoim wnioskiem i uwagami obrocy wza, biskup ma przesa do Stolicy Apostolskiej. 2. Jeli wedug oceny Stolicy Apostolskiej wymagane jest uzupenienie instrukcji, daje si o tym zna biskupowi wskazujc elementy, co do ktrych instrukcj naley uzupeni. 3. Jeeliby Stolica Apostolska odpisaa, e z przytoczonych argumentw nie stwierdzono niedopenienia, wwczas biegy w prawie, o ktrym w kan. 1701, 2, moe w siedzibie trybunau przejrze akta procesu, jednak bez wniosku biskupa, by zastanowi si, czy nie mona przytoczy czego powanego za ponownym wniesieniem proby. Kan. 1706 - Reskrypt dyspensy przesya Stolica Apostolska do biskupa; on za zawiadomi o reskrypcie strony, a ponadto jak najszybciej poleci proboszczowi zarwno miejsca zawarcia maestwa, jak i przyjcia chrztu, aby zostaa dokonana adnotacja o udzielonej dyspensie w ksidze maestw i ochrzczonych.

Rozdzia IV

PROCES DOTYCZCY DOMNIEMANEJ MIERCI Wspmaonka

Kan. 1707 - 1. Ilekro mier wspmaonka nie moe by potwierdzona autentycznym dokumentem kocielnym lub wieckim, drugi maonek nie jest wolny od wza maeskiego, chyba e biskup diecezjalny wyda deklaracj o domniemanej mierci. 2. Biskup diecezjalny moe wyda deklaracj, o ktrej w 1, tylko wtedy, jeeli po przeprowadzeniu odpowiednich dochodze, z zezna wiadkw, z rozgosu albo z poszlak osignie moraln pewno o mierci wspmaonka. Sama nieobecno wspmaonka, nawet dugotrwaa, nie wystarcza. 3. W wypadkach niepewnych i skomplikowanych, biskup winien zasign rady Stolicy Apostolskiej.

Tytu II SPRAWY O ORZECZENIE NIEWANOCI WICE

Kan. 1708 - Prawo zaskarania wanoci wice posiada albo sam duchowny, albo ordynariusz, ktremu duchowny podlega, albo w ktrego diecezji otrzyma wicenia. Kan. 1709 - 1. Skarga powodowa winna by przesana do waciwej Kongregacji, ktra decyduje, czy sprawa ma by prowadzona przez sam Kongregacj Kurii Rzymskiej, czy te przez wyznaczony przez ni trybuna. 2. Po przesaniu skargi powodowej zabrania duchownemu wykonywania wice, na mocy samego prawa. si

Kan. 1710 - Jeeli Kongregacja przekazaa spraw trybunaowi, naley zachowa kanony o procesach w oglnoci oraz o zwyczajnym procesie spornym, z zachowaniem przepisw niniejszego tytuu, chyba e sprzeciwia si temu natura rzeczy. Kan. 1711 - W tych sprawach obroca wza cieszy si takimi samymi uprawnieniami i ma takie same obowizki, jak obroca wza maeskiego. Kan. 1712 - Po drugim wyroku, ktry potwierdzi niewano wice, duchowny traci wszystkie uprawnienia waciwe stanowi duchownemu i zostaje zwolniony z wszystkich obowizkw.

Tytu IlI SPOSOBY Uniknicia Procesw

Kan. 1713 - Celem uniknicia sporw sdowych mona z poytkiem zastosowa transakcj czyli ugod, albo spr mona powierzy jednemu lub kilku sdziom polubownym. Kan. 1714 - W stosunku do ugody, kompromisu oraz sdu polubownego, naley zachowa przepisy wybrane przez strony lub jeeli strony nie wybior adnych, ustaw wydan przez Konferencj Episkopatu, jeeli taka jest, albo prawo wieckie stosowane w miejscu, w ktrym dokonuje si ugoda. Kan. 1715 - 1. Nie mona wanie stosowa ugody lub kompromisu w tym, co naley do dobra publicznego i w innych sprawach, ktrymi strony nie mog swobodnie dysponowa. 2. Jeeli chodzi o doczesne dobra kocielne, ilekro wymaga tego przedmiot sprawy, naley zachowa formalnoci przepisane prawem dla alienacji rzeczy kocielnych. Kan. 1716 - 1. Jeli ustawa wiecka nie uznaje mocy polubownego wyroku, chyba e zostaje on potwierdzony przez sdziego, wyrok polubowny w sporze kocielnym, by mg nabra mocy na forum kanonicznym, wymaga potwierdzenia przez kocielnego sdziego miejsca, w ktrym zosta wydany. 2. Jeeli za ustawa wiecka dopuszcza zaskarenie wyroku polubownego wobec sdziego wieckiego, na forum kanonicznym takie samo zaskarenie mona wnie wobec sdziego kocielnego, ktry jest waciwy do rozstrzygnicia sporu na pierwszym stopniu.

Cz IV PROCES KARNY

Rozdzia I Wstpne DOCHODZENIE

Kan. 1717 - 1. Ilekro ordynariusz otrzyma przynajmniej prawdopodobn wiadomo o przestpstwie, powinien sam lub przez inn odpowiedni osob ostronie zbada fakty i okolicznoci

oraz poczytalno, chyba e takie dochodzenie wydaje si zupenie zbdne. 2. Naley si strzec, by wskutek takiego dochodzenia nie ucierpiao czyje dobre imi. 3. Kto prowadzi dochodzenie, ma takie same uprawnienia i obowizki jak audytor w procesie; nie moe on, jeeli potem zostaje wszczty proces sdowy, byt w nim sdzi. Kan. 1718 - 1. Kiedy elementy wydaj si wystarczajco zebrane, ordynariusz winien zadecydowa: 1 czy moe by wszczty proces w celu wymierzenia albo deklarowania kary; 2 czy to, biorc pod uwag kan. 1341, jest wskazane; 3 czy naley zastosowa proces sdowy, czy - jeeli ustawa nie zabrania - naley si posuy dekretem pozasdowym. 2. Ordynariusz winien odwoa lub zmieni dekret, o ktrym w 1, ilekro na podstawie nowych elementw uzna, e naley postanowi inaczej. 3. Przy wydaniu dekretw, o ktrych w 1 i 2, ordynariusz, jeeli to roztropnie uzna, powinien wysucha dwch sdziw lub innych biegych w prawie. 4. Zanim ordynariusz zdecyduje wedug przepisu 1, powinien rozway, czy - celem uniknicia niepotrzebnych procesw - nie byoby wskazane, by za zgod stron, albo sam, albo prowadzcy dochodzenie rozstrzygn kwesti o odszkodowanie, wedug zasad dobra i susznoci. Kan. 1719 - Akta dochodzenia i dekrety ordynariusza, ktrymi rozpoczyna si lub zamyka dochodzenie i to wszystko, co poprzedza dochodzenie, jeli nie jest konieczne do procesu karnego, naley przechowywa w tajnym archiwum kurii.

Rozdzia II PRZEBIEG PROCESU

Kan. 1720 - Jeeli ordynariusz uzna, e naley postpowa na drodze dekretu pozasdowego: 1 powinien oskaronemu przedstawi oskarenie i dowody, dajc mu moliwo, by si broni, chyba e oskarony, waciwie wezwany, zaniedba stawienia si; 2 powinien dokadnie rozway, wszystkie dowody i argumenty; z dwoma asesorami,

3 jeli przestpstwo z pewnoci stwierdzono, a skarga karna nie wygasa, powinien wyda dekret, wedug przepisu kanonw 1342-1350, podajc przynajmniej krtko uzasadnienie prawne i faktyczne. Kan. 1721 - 1. Jeeli ordynariusz zadecydowa, e naley wszcz proces karny, przekazuje akta dochodzenia rzecznikowi sprawiedliwoci, ktry powinien przedstawi sdziemu oskarenie, wedug przepisu kan. 1502 i 1504. 2. Przed wyszym trybunaem, rol powoda peni rzecznik sprawiedliwoci, ustanowiony przy tym trybunale: Kan. 1722 - Celem uniknicia zgorszenia, ochrony wolnoci wiadkw i gwarancji wymiaru sprawiedliwoci, ordynariusz, po wysuchaniu rzecznika sprawiedliwoci i wezwawszy samego oskaronego, moe, w jakimkolwiek stadium procesu, oddali oskaronego od witej posugi lub jakiego urzdu i zadania kocielnego, oraz nakaza lub zakaza pobytu w jakim miejscu lub terytorium, a nawet zabroni publicznego uczestnictwa w Najwitszej Eucharystii; wszystko to, po ustaniu przyczyny, naley odwoa, ma to te swj kres, na mocy samego prawa, z ustaniem procesu karnego. Kan. 1723 - 1. Sdzia, wzywajc oskaronego, powinien go zachci, by zgodnie z przepisem kan. 1481, 1, ustanowi sobie adwokata, w terminie wyznaczonym przez samego sdziego. 2. Skoro jednak oskarony nie zatroszczy si o to, sam sdzia, przed zawizaniem sporu, powinien mianowa adwokata, ktry tak dugo bdzie wykonywa swoje zadanie, jak dugo oskarony nie ustanowi sobie adwokata. Kan. 1724 - 1. Na kadym stopniu sdu rzecznik sprawiedliwoci moe zrzec si instancji, z polecenia lub za zgod ordynariusza, z ktrego polecenia zosta wszczty proces. 2. Zrzeczenie, aby byo wane, musi by przyjte przez oskaronego, chyba e on sam zosta ogoszony jako nieobecny w sdzie. Kan. 1725 - Podczas dyskusji sprawy, czy dokonuje si ona na pimie, czy ustnie, oskarony ma zawsze prawo, by sam albo jego adwokat, albo penomocnik jako ostatni pisa lub mwi. Kan. 1726 - Na kadym stopniu i etapie procesu karnego, jeli w sposb ewidentny stwierdzono, e oskarony nie popeni przestpstwa, sdzia powinien orzec to wyrokiem i uwolni oskaronego, chociaby jednoczenie stwierdzono, e wygasa skarga kryminalna. Kan. 1727 - 1. Oskarony moe take zgosi apelacj, jeeli wyrok tylko dlatego go uwolni, e kara bya fakultatywna, albo poniewa sdzia posuy si wadz, o ktrej w kan. 1344 i 1345.

 2. Rzecznik sprawiedliwoci moe apelowa, ilekro sdzi, e nie naprawiono zgorszenia lub nie przywrcono wystarczajco sprawiedliwoci. Kan. 1728 - I. Zachowujc przepisy kanonw tego tytuu, w procesie karnym naley stosowa - chyba e sprzeciwia si temu natura rzeczy - kanony o procesie w oglnoci i o zwyczajnym procesie spornym, z zastosowaniem specjalnych przepisw o sprawach, ktre dotycz dobra publicznego. 2. Oskarony nie ma obowizku przyzna przestpstwa, nie mona te da od niego przysigi. si do

Rozdzia III SKARGA O NAPRAWIENIE SZKD

Kan. 1729 - 1. Strona poszkodowana w samym procesie karnym moe wnie, wedug przepisu kan. 1596, skarg sporn o naprawienie szkd, ktre poniosa z przestpstwa. 2. Interwencji strony poszkodowanej, o ktrej w 1, nie dopuszcza si pniej, jeeli nie zostaa dokonana na pierwszym stopniu procesu karnego. 3. Apelacja w sprawie odszkodowania dokonuje si wedug kanonw 1628-1640, nawet jeliby apelacja w procesie karnym bya niemoliwa; jeli zostay zgoszone obydwie apelacje, mimo e przez rne strony, naley przeprowadzi jeden proces apelacyjny, z zachowaniem przepisu kan. 1730. Kan. 1730 - 1. Dla uniknicia zbytniej zwoki procesu karnego, sdzia moe odoy proces o odszkodowanie a do czasu, gdy wyda ostateczny wyrok w procesie karnym. 2. Sdzia, ktry tak postpi, powinien przystpi po wydaniu wyroku w procesie karnym, do rozpatrzenia odszkodowania, chociaby proces karny z powodu zgoszonego zaskarenia by jeszcze w toku, albo oskarony zosta uwolniony wskutek przyczyny, ktra nie znosi obowizku wyrwnania szkd. Kan. 1731 - Wyrok wydany w procesie karnym, chociaby przeszed w stan rzeczy osdzonej, w aden sposb nie stwarza prawa dla strony poszkodowanej, chyba e interweniowaa ona zgodnie z kan. 1729.

Cz V

SPOSB POSTPOWANIA W REKURSACH ADMINISTRACYJNYCH ORAZ PRZY USUWANIU LUB PRZENOSZENIU PROBOSZCZW

Sekcja 1 REKURS PRZECIW DEKRETOM ADMINISTRACYJNYM

Kan. 1732 - To, co w kanonach tej sekcji jest ustalone o dekretach, winno by stosowane take do wszystkich poszczeglnych aktw administracyjnych, wydanych w zakresie zewntrznym pozasdowym, z wyjatkiem tych, ktre s wydane przez samego Biskupa Rzymskiego lub przez sam sobr powszechny. Kan. 1733 - 1. Naley sobie bardzo yczy, by - ilekro czuje si kto pokrzywdzony dekretem - unika sporu midzy nim a autorem dekretu i wsplnym wysikiem szuka susznego midzy nimi rozwizania, posugujc si w razie potrzeby powanymi osobami dla podjcia mediacji i rozwaania sprawy, tak by na odpowiedniej drodze unikn sporu lub go rozwiza. 2. Konferencja Episkopatu moe postanowi, by w kadej diecezji zosta ustanowiony jaki stay urzd lub rada, ktrych zadaniem byoby, wedug przepisw do okrelenia przez sam Konferencj, poszukiwanie i sugerowanie susznych rozwiza; jeliby Konferencja tego nie zarzdzia, biskup moe ustanowi tego rodzaju rad lub urzd. 3. Urzd lub rada, o ktrych w 2, zwaszcza wwczas powinny dziaa, gdy kto prosi o odwoanie dekretu wedug przepisu kan. 1734 i nie upyny jeszcze terminy wyznaczone na wniesienie rekursu; jeeli przeciwko dekretowi jest wniesiony rekurs, sam przeoony, ktry ma rozpatrzy rekurs, powinien ilekro dostrzega nadziej na dobry wynik - zachci wnoszcego rekurs i autora dekretu, do szukania tego rodzaju rozwizania. Kan. 1734 - 1. Zanim kto wniesie rekurs, powinien na pimie prosi autora o odwoanie lub poprawienie dekretu; rozumie si, e wniesienie takiej proby jest przez to samo take prob o zawieszenie dekretu. 2. Prob naley zoy w terminie zawitym dziesiciu uytecznych dni od zawiadomienia o dekrecie, zgodnie z przepisami prawa. 3. Przepisy 1 i 2 nie maj mocy: 1 w stosunku do rekursu wniesionego do biskupa przeciwko dekretom wydanym przez wadze, ktre mu podlegaj;

2 w stosunku do rekursu wniesionego przeciwko dekretowi, ktry decyduje o rekursie hierarchicznym, chyba e decyzja zostaa wydana przez biskupa; 3 w stosunku do rekursw wnoszonych wedug przepisw kan. 57 i 1735. Kan. 1735 - Jeeli w cigu trzydziestu dni, od kiedy dosza do autora dekretu proba, o ktrej w kan. 1734, nie zawiadomi on o nowym dekrecie, w ktrym albo poprawia pierwszy, albo decyduje, e naley odrzuci prob, terminy do wniesienia rekursu biegn od zawiadomienia o nowym dekrecie; jeli za w cigu trzydziestu dni nie podj adnej decyzji, terminy biegn od trzydziestego dnia. Kan. 1736 - 1. W sprawach, w ktrych rekurs hierarchiczny zawiesza wykonanie dekretu, ten sam skutek ma take proba, o ktrej w kan. 1734. 2. W pozostaych wypadkach, jeeli w cigu dziesiciu dni od nadejcia proby, o ktrej w kan. 1734, do samego autora dekretu, nie zarzdzi on, e naley zawiesi wykonanie, mona w midzyczasie prosi o zawieszenie u jego przeoonego hierarchicznego, ktry moe je zarzdzi tylko na skutek powanych przyczyn i zawsze, uwaajc, by nie ucierpiao na tym zbawienie dusz. 3. Po zawieszeniu wykonania dekretu wedug przepisu 2, jeeli potem zgasza si rekurs, ten, kto ma rozpatrzy rekurs wedug przepisu kan. 1737, 3, winien rozstrzygn, czy zawieszenie naley potwierdzi, czy odwoa. 4. Jeli w cigu ustalonego terminu nie zosta wniesiony aden rekurs przeciwko dekretowi, tym samym ustaje zawieszenie wykonania, wprowadzone tymczasowo, zgodnie z przepisem 1 lub 2. Kan. 1737 - 1. Kto twierdzi, e jest pokrzywdzony dekretem, moe wnie rekurs do hierarchicznego przeoonego tego, kto dekret wyda, z jakiejkolwiek susznej przyczyny; rekurs mona wnie do samego autora dekretu, ktry musi go zaraz przesa do waciwego przeoonego hierarchicznego. 2. Rekurs naley wnie w zawitym terminie pitnastu uytecznych dni, ktre w wypadkach, o ktrych w kan. 1734, 3, biegn od dnia zawiadomienia o dekrecie, w pozostaych za wypadkach, biegn wedug przepisu kan. 1735. 3. Take w wypadkach, w ktrych rekurs nie zawiesza moc samego prawa wykonania dekretu ani zawieszenie nie zostao zarzdzone wedug przepisu kan. 1736, 2, przeoony dla wanej przyczyny moe nakaza zawieszenie wykonania, uwaajc jednak, by nie ucierpiao na tym zbawienie dusz. Kan. 1738 - Wnoszcy rekurs ma zawsze prawo posuy si adwokatem lub penomocnikiem, unikajc bezuytecznej zwoki; co

wicej, obroca winien by ustanowiony z urzdu, jeeli wnoszcy rekurs nie ma obrocy, a przeoony uzna to za konieczne; przeoony jednak zawsze moe nakaza, by wnoszcy rekurs sam si stawi, by zosta przesuchanym. Kan. 1739 - Przeoony, ktry rozpatruje rekurs, moe, w zalenoci od wypadku, nie tylko dekret potwierdzi albo uzna za niewany, lecz take uniewani, odwoa, albo - jeeli przeoonemu wyda si to bardziej wskazane - poprawi, zastpi innym lub czciowo go uchyli.

Sekcja II PROCEDURA PRZY USUWANIU LUB PRZENOSZENIU PROBOSZCZW

Rozdzia I SPOSB POSTPOWANIA PRZY USUWANIU PROBOSZCZW

Kan. 1740 - Gdy posugiwanie jakiego proboszcza, na skutek jakiej przyczyny, nawet bez jego powanej winy, staje si szkodliwe lub przynajmniej nieskuteczne, moe on zosta usunity z parafii przez biskupa diecezjalnego. Kan. 1741 - Przyczyny, dla ktrych proboszcz moe by usunity z parafii zgodnie z przepisami prawa, s zwaszcza nastpujce: 1 sposb postpowania, ktry przynosi kocielnej wsplnocie powan szkod lub zamieszanie; 2 nieudolno albo trwaa choroba umysowa lub fizyczna, ktra czyni proboszcza nieuytecznym w wypenianiu jego zada; 3 utrata dobrego imienia u uczciwych i powanych parafian lub niech w stosunku do proboszcza, ktre wedug przewidywania szybko nie ustan; 4 powane zaniedbanie lub naruszanie parafialnych, ktre trwa mimo upomnienia; obowizkw

5 ze zarzdzanie dobrami doczesnymi, z wielk szkod Kocioa, ilekro na zaradzenie zu brak innego rodka. Kan. 1742 - 1. Jeeli na podstawie przeprowadzonego badania ustali si, e istnieje przyczyna, o ktrej w kan. 1740, biskup omawia spraw z dwoma proboszczami, wybranymi z zespou ustanowionego na stae w tym celu przez Rad kapask na propozycj biskupa; jeli biskup dojdzie pniej do wniosku, e

naley przystpi do usunicia, podajc - do wanoci - przyczyn i argumenty, radzi proboszczowi po ojcowsku, by zrezygnowa w cigu pitnastu dni. 2. W stosunku do proboszczw, ktrzy s czonkami instytutu zakonnego lub stowarzyszenia ycia apostolskiego, naley zachowa przepis kan. 682, 2. Kan. 1743 - Rezygnacja proboszcza moe si dokona nie tylko po prostu i zwyczajnie, lecz take pod warunkiem, byleby to byo do przyjcia przez biskupa i rzeczywicie zostao przyjte, zgodnie z przepisami prawa. Kan. 1744 - 1. Jeli proboszcz w wyznaczonych dniach nie odpowie, biskup ponawia wezwanie, przeduajc czas uyteczny na odpowied. 2. Jeli biskup ustali, e proboszcz otrzyma drugie wezwanie i nie odpowiedzia, chocia nie mia adnej przeszkody, albo jeli proboszcz nie chce zrezygnowa nie przytaczajc adnych motyww, biskup winien wyda dekret usunicia. Kan. 1745 - Jeeli za proboszcz podwaa podan przyczyn i jej podstawy, przytaczajc motywy, ktre wydaj si biskupowi niewystarczajce, ten, aby mg wanie dziaa: 1 powinien go wezwa, by przejrzawszy akta, zebra w pisemnej relacji swoje argumenty, a nawet przedstawi przeciwne dowody, jeli takie posiada; 2 nastpnie, po uzupenieniu instrukcji, winien spraw rozway, wraz z tymi proboszczami, o ktrych w kan. 1742, 1, chyba e trzeba wyznaczy innych, poniewa ci nie mog tego wykona; 3 wreszcie ma zadecydowa, czy proboszcza naley usun czy te nie, i zaraz powinien wyda w tej sprawie dekret. Kan. 1746 - Biskup powinien zadba, by usunitemu proboszczowi przydzieli inny urzd, jeeli jest do tego zdolny, czy te wyznaczy pensj, w zalenoci od tego, czy przypadek i okolicznoci na to pozwalaj. Kan. 1747 - 1. Usunity proboszcz powinien si powstrzyma od wykonywania zada proboszcza, jak najszybciej pozostawi wolny dom parafialny i wszystko, co naley do parafii, przekaza temu, komu biskup parafi powierzy. 2. Jeeli za chodzi o chorego, ktry nie moe by bez trudnoci przeniesiony z domu parafialnego na inne miejsce, biskup powinien mu pozostawi jego uywanie, nawet wyczne, na czas trwania tej koniecznoci. 3. Podczas rekursu przeciw dekretowi usunicia, biskup nie moe mianowa nowego proboszcza, ale na ten czas powinien zaradzi, ustanawiajc administratora parafialnego.

Rozdzia II SPOSB POSTPOWANIA PRZY PRZENOSZENIU PROBOSZCZW

Kan. 1748 - Jeli wymaga tego dobro dusz albo potrzeba lub poytek Kocioa, by proboszcz ze swojej parafii, ktr owocnie kierowa, zosta przeniesiony do innej parafii albo na inny urzd, biskup powinien mu na pimie zaproponowa przeniesienie i zachci, aby si na nie zgodzi, ze wzgldu na mio Boga i dusz. Kan. 1749 - Jeli proboszcz nie zamierza przyj rady i namowy biskupa, powinien przedstawi na pimie swoje racje. Kan. 1750 - Biskup, jeeli mimo przytoczonych racji uwaa, e nie powinien odstpowa od swojego zamierzenia, musi z dwoma proboszczami, dobranymi wedug przepisu kan. 1742, 1, rozway racje, ktre s za lub przeciw przeniesieniu; jeli nadal uwaa, e naley dokona przeniesienia, winien ponowi wobec proboszcza ojcowskie wezwanie. Kan. 1751 - 1. Po dokonaniu tego, jeeli i proboszcz w dalszym cigu si wymawia i biskup uwaa, e trzeba dokona przeniesienia, wydaje dekret przenoszcy proboszcza, postanawiajc, e parafia po upywie wyznaczonego terminu bdzie wakowa. 2. Po uytecznym upywie tego okresu, winien ogosi, e parafia wakuje. Kan. 1752 - W sprawach przeniesienia naley stosowa przepisy kan. 1747, z zachowaniem kanonicznej susznoci i majc przed oczyma zbawienie dusz, ktre zawsze winno by w Kociele najwyszym prawem.