Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
an o
na noche, un joven regresaba a su casa, cuando empez a caer una lluvia fuerte. Entonces, el joven busc un lugar para protegerse de la lluvia. A lo lejos, vio un rbol muy grande con un hueco y all se meti. Al poco rato, un rayo cay muy cerca e ilumin el hueco oscuro. En ese momento, el joven se dio cuenta de que en el hueco tambin estaba escondido un chullachaqui. l estaba de espaldas y no haba visto entrar al joven. Rpidamente el joven aprovech para gritarle al odo por atrs. Entonces, el chullachaqui corri muy asustado. Al da siguiente, el joven fue a buscar al chamn de la comunidad para curarse del susto. All se enter de que el chullachaqui tambin estaba curndose del susto que alguien le haba causado.
Actividades
1.
F si es falsa:
El chullachaqui corra detrs del joven. El joven asust a un chullachaqui. El joven cur del susto al chullachaqui.
2.
Responde:
a. Por qu el joven se escondi en el hueco de un rbol?
3.
Marca qu ttulo te parece mejor para esta historia. Luego escrbelo en la lnea punteada que aparece al comienzo de la historia.
El rbol gigante El susto del chullachaqui El chamn de la comunidad
4.
Responde:
Pregntale a tus padres si saben algo ms del chullachaqui. Escribe aqu qu ms has logrado conocer sobre el chullachaqui o sobre otro ser mgico que conozcas.
A veces tenemos mucho miedo a las vacunas, pero sabas que ellas son muy importantes para cuidar nuestra salud?
as vacunas son medicinas que nos ayudan a protegernos de algunas enfermedades como el sarampin y la tuberculosis. Todos los nios deben recibir vacunas obligatorias desde que nacen hasta los cuatro aos. Algunas vacunas solo se ponen una vez en la vida; otras vacunas necesitan ponerse varias veces en diferentes edades. Tambin hay vacunas que podemos tomar, y hay otras vacunas que nos inyectan. Las vacunas pueden causarnos ebre o hinchazn en el lugar donde se inyectaron. Sin embargo, no dura mucho tiempo. Lo importante es que ya estamos protegidos contra enfermedades graves. Por eso, todos necesitamos vacunarnos para estar bien de salud y vivir mejor.
Actividades
1.
Ahora, completa:
Cuando alguien escribe una receta, busca
2.
Ahora descubramos cul fue la intencin del autor cuando escribi el texto sobre las vacunas:
Las ideas encerradas en un crculo nos ayudan a reconocer para qu se escribi este texto. Qu es lo que el autor buscaba al escribir este texto?
Informarnos? Entretenernos? Ensearnos a hacer algo? Convencernos de algo?
as vacunas son medicinas que nos ayudan a protegernos de algunas enfermedades como el sarampin y la tuberculosis. Todos los nios deben recibir vacunas obligatorias desde que nacen hasta los cuatro aos. Algunas vacunas solo se ponen una vez en la vida; otras vacunas necesitan ponerse varias veces en diferentes edades. Tambin hay vacunas que podemos tomar, y hay otras vacunas que nos inyectan. Las vacunas pueden causarnos ebre o hinchazn en el lugar donde se inyect. Sin embargo, no dura mucho tiempo. Lo importante es que ya estamos protegidos contra enfermedades graves. Por eso, todos necesitamos vacunarnos para estar bien de salud y vivir mejor.
Completa:
El autor buscaba
Sabas que hay un pez que guarda sus huevos en su boca hasta que nazcan sus cras?
Primero, la madre deposita los huevos en la arena y despus ella misma o el padre los recoge con la boca.
El pez que tiene los huevos no puede mover sus mandbulas y, por eso, deja de alimentarse. La boca del pez tiene suficiente calor para que as se desarrollen los huevos.
Una vez que nacen las cras, aprendern a vivir solas, pero nunca se alejan mucho de sus padres. Cuando se presenta algn peligro, se esconden en la boca protectora.
Actividades
1.
2.
Responde:
a. Para qu el pez cclido pone sus huevos en su boca?
b. Qu hacen las cras del pez cclido cuando hay algn peligro?
3.
4.
El yacuruna
Un da, un joven llamado Nima estaba pescando en el ro. De pronto, Nima descubri un yacuruna beb. Entonces, se lo llev a su casa y le hizo un pequeo pozo con agua en el patio. Desde ese da, el yacuruna viva all. El yacuruna, poco a poco, fue creciendo cada da y el pozo se iba rompiendo ms y ms. Incluso, cuando el yacuruna se mova, las casas temblaban. Eso le preocupaba a Nima porque pona en peligro a todos los pobladores. Ellos estaban asustados. Una noche, Nima so que el yacuruna le dijo: No te preocupes, yo te quiero mucho. T eres mi pap y te voy a cuidar siempre. Pero quiero que me lleves a una laguna grande para poder seguir viviendo. Al despertar, el joven cumpli lo que el yacuruna le haba pedido y lo llev a vivir a una laguna cercana. Desde ese da, el yacuruna siempre se le apareca en sueos a Nima. El yacuruna le deca siempre dnde pescar los mejores peces de la laguna. Cada vez que sus pobladores salan a pescar por las noches, algunos podan ver al yacuruna por un instante en la laguna. Pasaron los aos y Nima muri. Desde aquel da, nunca ms se volvi a ver al yacuruna.
Actividades
1.
Responde:
a. Qu descubri Nima cuando estaba pescando en el ro?
2.
3.
4.
Responde:
Julio quiso ponerle un ttulo distinto al cuento: El hijo gigante. Por qu crees que le puso ese nombre?
DIARIO AMBIEN
TAL
algunos rboles Castillo, explic que del nen la capacidad de siempre crecen y tie cuentran a su paso. tapar todo lo que en rboles siempre Adems, dijo: estos ecimiento y en su camino de cr sigu alquier cosa que avanzan contra cu camino, pareciera se le ponga en su se a todo lo que que podran comer encuentran. n vuelto la nueva El da de hoy se ha de Hoyeros. atraccin del bosque
Abrindose camino en
10
Actividades
1.
LA NOTICIA
Qu pas?
2.
Responde:
a. Segn el texto, por qu se dice que los rboles se comen las cosas?
c. Estos rboles se encuentran tambin en el bosque de Hoyeros. Escribe un comentario debajo de cada foto:
11
Sabas que las araas tejen toda una telaraa en una sola noche?
12
Actividades
1.
Responde:
a. Segn el texto, cules son los tipos de hilos que puede hacer la araa?
2.
El pjaro sastre es un ave que vive en un lugar llamado India. Sabe coser muy bien, pero no cose para hacer ropa, sino para construir su nido. Busca hojas grandes, y forma con ellas un saco. Con su pico de punta, cose los bordes de las hojas. Para eso, utiliza cortezas muy delgadas de plantas o el hilo de las telaraas.
13
Prrafo 1
Prrafo 2
14
Qu se dice de la araa?
De todas estas ideas, cul es la idea ms importante de todo el primer prrafo?
La araa es una gran tejedora en el mundo animal.
3.
Para descubrir el tema central, primero veamos de qu trata cada uno de los prrafos del texto. Volvamos a leer cada prrafo.
La araa es considerada como una gran tejedora en el mundo animal. Ella teje redes tan fuertes que no se pueden romper por un fuerte viento ni por el peso de las gotas de lluvia. Estas redes son conocidas como telaraas y estn hechas de finos hilos.
La araa es una gran tejedora La araa teje redes fuer tes llamadas telaraas Las telaraas estn hechas de hilos
Esta idea es la ms importante porque todo el prrafo explica por qu es la gran tejedora (teje telaraas, son fuer tes, estn hechas de hilos)
Las araas tienen en su barriga unos agujeritos. De esos agujeritos sale un lquido que se endurece cuando hace contacto con el aire. Al endurecerse, forma el hilo con el que construyen su telaraa.
Si tuvieras que resumir en una sola idea todo el prrafo, cul sera la idea ms importante del prrafo 2?
Prrafo 3
Una araa puede formar diferentes hilos que le sirven para tejer su telaraa. En la mayora de telaraas, se pueden encontrar hilos pegajosos y no pegajosos. Las araas solo caminan por los hilos no pegajosos. Por eso, no se pegan en sus propias telaraas. En los hilos pegajosos, quedan atrapadas sus presas.
Si tuvieras que resumir en una sola idea todo el prrafo, cul sera la idea ms importante del prrafo 3?
Ahora, ya tenemos la idea principal de cada prrafo. Volvamos a escribirlas en los siguientes recuadros.
Prrafo 2 Prrafo 3
Prrafo 1
Por ltimo, utiliza estas ideas principales para escribir una sola idea que resume TODO el texto. Este sera el tema central:
15
Takantsatin
Ftbolan wasugkamawaje
Ya depetmakuita?
Copanash ya jukiuwaita?
2.
Aikta:
a) Wasugkamin aidaush wagka dushikjauwaita wasugkamin Caimitonmayanash?
3.
4.
Amesh ftbol wasugkamatasmesh zapatjumish ukuimamainkaitam? Noticia agagbau ausam dekata nuwauch aidau zapatjin ukuimag wasugkamawagbau.
tin, 2011 Pucallpa, octubre 18 Norte Oriental e onmaya depetmakaj i batsatkamu Caimit ipiba nuwauch aida depetmamainchaun Pucallpa: Yau, sh kabaunum. Kakajus tbol regional wasug petkaje nuninak nuwaunuwauchik f aya apach aidaun de nuwauch pucallpanm depetmakaje, nunak akaje regionnumak. ditak wainkamu juw auch wasugkamin lpa estadiojin. Nuw kabauk asae Pucal au asamtai. Tujash, Juju ftbol wasug , 2 aatus egketua weg petmaktintai timaiji wigtu mediasjin pucallpanmayash de onmaya zapatjin nu kamunmaya caimit i aents aidaushkam wasugkamin batsat itai dushikiagmay mawagmayi. Nun wek wasugkamtan ukuimatan magka hkam. Nunikag da s in pucallpanmayas aya nuwauch 3 aatu nuwigtu wasugkam baunum Caimitonm Wasugkama nagkan nagkamawagmayi. ayi. egkea depetmakagm Shiig aneamunum apuji jukimi copan. onmaya wasugkamnu Ajuma nuwi Caimit aents ijunun emtin. aatus chichakmayi ch ai da u ju ti ja i de pe tm ak ji , nu w au nc hi w as ug ka m ku wajuk depetkajiki A sh i ij un tu ja se in ainawai. Dekasji ka shiig wasugkam i shiig wasugkamawaju du atsau eji shiig utugch atsau w uim ukuimaja utugchak dushakam, zapat uk dush am, za zapatik tau asa iik zapatik tau asa asugka i. Nunikta wasugkamaji. Nunik g anenta ajik tsajik shiig anentaji ukuimagmaji. Aants ukui agmaji. ji nt in ja u g ji nt in ja ba u a ji nt in m in sh ii in a ji nt in ja m in sh asamtai asam i it o n m ay a it o ay a Was u g k am in ca im W g k am in im igkuam sa igkuam aidauk shiig anea aidauk iig anea au stam au ai nuni k jistamju asauwai nuninak ji as ainawai. ainawai
8 8 8
Takantsatin
Inibau agagbau aidau aikta:
Pijipjish tuwi tsapauwaita?
1.
2.
3.
Egakta betekmamtinji.
rat waste
Wajinma tsuwamataita?
ray waste
4.
5.
Pijipig
hipibo aents aidauk Watse tinu ainawai pijipjinak. Juju ajakak tsapauwai ikamia nugkanum pakanmash antsag nainnumash. Juju aents aidauk pijipjinak eme anentus diin ainawai, nunak kuwashat wajinum tsuwamatai asamtai. Shipibo aents aidauk dekainawai kuwashat pijipig wegantu aidaun. Ima kuwashat pijipig takamuk rat waste tutaiya nuuwai nunak aents ishamkau tsuwagta tabaunum. Juju jaamuk amainai kuntin ikamia nuniashkuch wakan uwakabaunum. Aents uwakam jauuk pijipjin umumainai nuniachkush yakamamainai. Antsag tikich pijipig kuwashat takamuk ray waste. Junak takau ainawai uchi dakibaun nuwigtu datsa ajanum wetan antsag jega tsuwamja pujutan dakita nuna tsuwagta tabaunum. Nunak ataak muun weesh takau ati tabaunum. Juju tsuwamataig umakuish umumainai nuniachkuis yakamamainai. tsuwamataig umakuish umumainai nuniachkuis yakamamainai. Awai tikich pijipig wegantu tsiri waste tutai nuwigtu menn waste junak shipibo aents aidauk takau ainawai jamunum tsuwamagtatus.
Takantsatin
1.
PIJUN
2.
3.
Apachum nuniachkumesh muun aidau iniasta dekainatsuash tikich umpuutai wegantu najantanash. Dutikam inimsam agagta agka ukukbaunum wajuk najantaita:
Umputai tikich wegantu najanbau
4.
ijunnak awajn aents aidauk umpuu wajaku ainawai jiista jiistamainak, ima jikatus nijamchin umuinak. Juju umputaik najanamui japa ukunchi kagkajinia. Juju pijunnak umpuu ainawai aishmag muun aidauk, uchi aidauk umpuu wajakchau ainawai. Uchi aidaunak pijunnak sujitu wajaku ainawai umpuajai tusa. Nunak umpuagtakama shiig umpuacham japa jakauwa nuna wakanin jujuki tabaunum. Nunak uchi eke waimakchau asamtai japa wakani jujuki tabaunum. Nuniu asamtai uchik pijunnak umpuu wajakchauwai.
PIJUN
4 4 4
Takantsatin
1.
Chicham agagbau ausaum nuwi tujamui kuntin aidauk yujau ainawai makimakichik. Agagta wajuk yujau ainawa nunu:
Japinas yujau aidau.
2.
Aikta:
Agagbaunmash, Condorash wajinma wampishkujaish betekai tumainaita?
3.
Inimsata
a. Agagata juju kuntin aidaush wajuk yujau ainawa, kukag, yuminum atsa dasenum.
Pumpuk
Ballena
Shushui
b. Amesh dekamek waji kuntinua wekaenaita, yukumnaita nuwigtu nanamnaita? Juwi agagta:
Kuntin aidaush
wa?
Kuntin aidauk yujau ainawai dita tuwig batsatainawa nuwi. Yabai iwaintuktajime dekatajum:
Yuminmaya aidau.
Juju kuntin ainawai apupu, trucha, pani aidau nuwigtu tikich namak aidau,juju namak aidauk yujau ainawai nayapin wiyantuk.
Kukajia aidau.
Awai tikich kuntin wegantu yujau nuwigtu tupikain aidau, duka llama, katip, japayua, nuwigtu tikich aidaushkam. Antsag awai tikich kuntin tseken aidaushkam duka takash aidau nuwigtu wapujush. Tujash awai tikich kuntin yakum wegantu duka wekaetanash wekaenai nuwigtu tseketnash tsekenai.Antsag awai tikich kuntin aidau japinas nugka yujau, duka nampich nuwigtu dapi wegantu aidau.
Dasenmaya aidau.
Awai tikich kuntin nanamin aidau duka ukukui, cndor nuwigtu wampishuk aiadau. Juju kuntin aidauk yujau ainawai nanaak dasenum.
j n
a wa
Wakesa augtai
2012