Autor: prof. dr hab.

Maria Tomczak

Niemieckie reakcje na mier Osamy bin Ladena

Zabicie w dniu 2 maja 2011 r. przez amerykaskie siy specjalne przywdcy Al-Kaidy Osamy bin Ladena wywoao na caym wiecie oywione dyskusje. Toczyy si one take w Niemczech, ujawniajc raz jeszcze nastroje pacyfistyczne i antyamerykaskie. Pojawiy si te odniesienia do polityki wewntrznej. Wrd niemieckich komentatorw panowaa pena zgodno co do tego, e mier bin Ladena ma bardziej znaczenie symboliczne ni faktyczne. Przewaaa opinia, e jest to niewtpliwy sukces Amerykanw. Pojawiay si jednak take gosy, e sposb wykonania akcji (de facto egzekucja) moe sprawi, e nie zakoczy ona dziaalnoci fanatykw islamskich, ale przeciwnie wywoa now fal przemocy. Z niektrych komentarzy wynikao przy tym, e zabicie przywdcy Al-Kaidy Nr 55 / 2011 160511 INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna byo w gruncie rzeczy zbdne. Dihad, ktrym si kierowa, sta si bowiem ideologi umierajc, skompromitowan take w wiecie islamskim. I to nie tylko dlatego, e terroryzm sta si w ostatnim czasie najbardziej dokuczliwy dla wyznawcw islamu (w Afganistanie dwa razy wicej cywili ginie wskutek zamachw terrorystycznych, ni w wyniku przemocy ze strony NATO i jego sojusznikw), ale z powodu arabskiej rewolucji, ktra pozbawia Redakcja: Joanna Dobrowolska-Polak (redaktor naczelna), Marta Gtz, Piotr Cichocki bin Ladena i jego grup znaczenia. W komentarzu Deutschlandfunk z 7 maja podkrelono, e sposb w jaki Ameryka zlikwidowaa bin Ladena, urzdzia jego pogrzeb, a nastpnie wyraaa rado z tego powodu, odbierany jest w wiecie islamskim jako barbarzystwo.

Pojawiy si ostrzeenia przed zemst Al-Kaidy, ktrej ofiar mog pa take Niemcy, cho za bardziej prawdopodobne uwaano ataki terrorystyczne w Pakistanie czy krajach Maghrebu. Szef Federalnej Suby Informacyjnej BND Ernst Uhrlau, w wywiadzie dla Hamburger Abendblatt (7 maja), zwraca uwag na fakt, e nieyjcy Osama bin Laden moe by bardziej niebezpieczny ni ywy. Wskaza te, e najwiksze zagroenie mog w tej sytuacji stanowi pojedynczy sprawcy, niezwizani cile ze strukturami terrorystycznymi, dziaajcy niejako na wasn rk. Przed zamachami ostrzeg take szef Federalnego Urzdu Kryminalnego (BKA) Jrg Ziercke. Powiedzia on, e po mierci bin Ladena moe doj do realizacji od dawna planowanych akcji. Al-Kaida sprbuje je zrealizowa, by udowodni, e nadal zdolna jest funkcjonowa jako organizacja sieciowa. W wywiadzie dla Sddeutsche Zeitung (8 maja) zapewni, e niemieckie suby bezpieczestwa podwyszyy poziom zabezpiecze w miejscach najbardziej wraliwych oraz wzmocniy ochron osb najbardziej zagroonych. Szef BKA podkreli te, e zamach wymierzony w Niemcy jest prawdopodobny. Zwaszcza e zgodnie z informacjami uzyskanymi przez tajne suby wzrasta liczba osb zwizanych w jaki sposb z Niemcami, ktre otrzymay przeszkolenie terrorystyczne w obozach na granicy afgasko-pakistaskiej. Ich liczba wynosi obecnie rwno 250. Uprawdopodobnieniu ewentualnego zamachu suy mog take dowiadczenia ostatnich tygodni. Ju w kwietniu niemieckie suby wpady na lad grupy planujcej zamachy na publiczny transport podmiejski w jednym z duych miast (najprawdopodobniej w Dsseldorfie). Aresztowani przyznali, e zostali zwerbowani przez Al-Kaid. O zagroeniu, ale take o czujnoci, czy moe nawet pewnym przewraliwieniu Interlaken w odpowiednich Szwajcarii. sub, wiadczy byo rwnie zatrzymanie w dniu 6 maja we Freiburgu pocigu ICE z Berlina do Powodem odnalezienie

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

w pokadowym bistro pyty CD z napisem Allah wird uns alle tten (Allah zabije nas wszystkich). Wielu Niemcw wykazuje zdecydowan niech do wszelkiej przemocy, a take potrzeb dystansowania si od USA, co potwierdza dyskusja, jak wywoaa wypowied kanclerz Angeli Merkel, wyraajca rado z zabicia przywdcy Al-Kaidy. Jednym z pierwszych, ktry zabra gos w tej sprawie, by kolega partyjny kanclerz, przewodniczcy komisji prawnej Bundestagu, Siegried Kauder. W wywiadzie dla Passauer Neue Presse podkreli on, e sam by si tak nie wyrazi. Uzna sformuowanie kanclerz za przejaw redniowiecznej si take zemsty. Do wypowiedzi Merkel ustosunkowaa wiceprzewodniczca Bundestagu

z ramienia partii Zielonych Katrin Gring-Eckart. Powiedziaa ona Berliner Zeitung, e jako chrzecijanka moe tylko stwierdzi, e celowe zabicie kogo nie daje powodu do witowania. Podkrelia te, e niezalenie od popenionych przez kogo czynw, pierwsz intencj nie powinno by zabijanie. Suszne byoby raczej ujcie bin Ladena i postawienie go przed sdem. Byoby to postpowanie waciwe dla pastwa prawa. Take wiceprzewodniczca frakcji parlamentarnej CDU/CSU Ingrid Fischbach uznaa za konieczne zdystansowanie si wobec Merkel. Powiedziaa mianowicie, e z chrzecijaskiego punktu widzenia niewaciwe jest wyraanie radoci z powodu celowego zabicia czowieka (FAZ.NET 7 maja). W podobnym duchu wypowiadali si take niektrzy biskupi. W ramach dyskusji pojawiy si wtpliwoci prawne, dotyczce legalnoci akcji wymierzonej w bin Ladena. Wspomniany ju S. Kauder podkrela, e takie samowolne zabijanie nie jest dozwolone przez prawo midzynarodowe, a take sprzeczne z wolnociami obywatelskimi i politycznymi. A jeli uwzgldni, e bin Laden od dawna ju nie by aktywny, to jego zabicie mona uzna za samowolne. Przewodniczcy komisji prawne Bundestagu podkreli rwnie, e zasada cel uwica rodki nie moe stanowi podstawy prawnej jakiegokolwiek dziaania (FAZ.NET z 7 maja).

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

Rwnie inni prawnicy zabierali gos w dyskusji, czasem anonimowo. Wskazywano, e prawo, nawet jeli zakada moliwo kary mierci, to nie przewiduje jednak w adnym razie egzekucji bez procesu. Ten, kto ogasza zbrodniarzy wrogami i uznaje wrogw za pozbawionych praw, odrzuca te zasady pastwa prawa. Nie mona narusza godnoci ludzkiej, nalenej kademu czowiekowi, nawet najwikszemu przestpcy. Od takiego postpowania jest ju tylko krok do radoci z powodu zabicia przestpcy (Frankfurter Rundschau z 4 maja). Wypowied kanclerz Merkel skomentowa rwnie Martin Wennig-Morgenthaler, Sdziw. Powiedzia, rzecznik e mier Nowego czowieka Stowarzyszenia jest zawsze

nieszczciem. Zamiast wita mier czowieka bez jakichkolwiek skrupuw i pozwala w ten sposb, by take do nas wracao barbarzystwo, nasi politycy powinni sobie przypomnie, e po tym ocenia si cywilizacj, jak postpuje ze swymi przeciwnikami (Frankfurter Rundschau z 4 maja). Komentarzem gazety do sw Wennig-Morgenthalera byy pytania, czy w tej sytuacji niemiecka kanclerz nie wykazaa si dramatycznym brakiem wiadomoci prawnej oraz co si stanie, gdy Angela Merkel dowie si, e radonie akceptowaa nie akcj polityczn amerykaskiego prezydenta, ale drastyczne naruszenie prawa midzynarodowego. O tym, e tak wanie si stao przekonany jest najwyraniej sdzia z Hamburga Heinz Uthmann, ktry w sprawie wypowiedzi kanclerz zoy doniesienie do prokuratury. Zarzuci A. Merkel publiczne popieranie zabjstwa, tj. naruszenie paragrafu 140 kodeksu karnego. W uzasadnieniu napisa, e zabicie Osamy bin Ladena przez amerykaskie siy specjalne byo niezgodne nie tylko z prawem Pakistanu (na ktrego terytorium przeprowadzono czowieka i akcj), ale take oglnie e jest z prawem crk midzynarodowym. Uzna zachowanie kanclerz za niegodne zadziwiajce, zwaszcza ona chrzecijaskiego duchownego.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4

Nr 55 / 2011 INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna ul. Mostowa 27 A, 61-854 Pozna, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl, www.iz.poznan.pl

CZASOPISMA INSTYTUTU ZACHODNIEGO: Przegld Zachodni WeltTrends. Zeitschrift fr internationale Politik Siedlisko. Dziedzictwo kulturowe i tosamo spoecznoci na Ziemiach Zachodnich i Pnocnych Biuletyn Instytutu Zachodniego

WYDAWNICTWO INSTYTUTU ZACHODNIEGO: J. Dobrowolska-Polak, Ludzie w cieniu wojny. Ludno cywilna podczas wspczesnych konfliktw zbrojnych, Pozna 2011; M. Tomczak, Ewolucja terroryzmu. Sprawcy metody finanse, Pozna 2010; P. Eberhardt, Migracje polityczne na ziemiach polskich (19391950), Pozna 2010; Moje Niemcy moi Niemcy. Odpominania polskie, red. H. Orowski, Pozna 2009; K. Malinowski, Przemiany niemieckiej polityki bezpieczestwa 1990-2005, Pozna 2009; T. Budnikowski, Bezrobocie wyzwaniem wspczesnoci, Pozna 2009; M. Goetz, Atrakcyjno klastra dla lokalizacji bezporednich inwestycji zagranicznych, Pozna 2009; M. Rutowska, Lager Glowna. Niemiecki obz przesiedleczy na Gwnej w Poznaniu dla ludnoci polskiej (1939-1940), Pozna 2009; Transformacja w Polsce i Niemczech Wschodnich. Prba bilansu, red. A. Sakson, Pozna 2009; B. Koszel, Nowe otwarcie? Stosunki polsko-niemieckie w okresie rzdw koalicji PO-PSL (2007-2009) Zeszyty Instytutu Zachodniego: nr 57/2009; M. Wagiska-Marzec, Konflikt wok Widocznego Znaku w wietle prasy polskiej, Zeszyty Instytutu Zachodniego: nr 56/2009; Z. Mazur, Widoczny Znak (2005-2009), Zeszyty Instytutu Zachodniego: nr 55/2009; P. Cichocki, Wybrane problemy bada nad tosamoci europejsk, Zeszyty Instytutu Zachodniego nr 53/2009; B. Koszel, Integracja Turcji z Unia Europejsk z perspektywy RFN, Zeszyty Instytutu Zachodniego nr 52/2009; I. Romiszewska, Banki niemieckie w Unii Europejskiej, Zeszyty Instytutu Zachodniego: nr 51/2009.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 5