Byc razem, byc obok bliskos c czy obcos c ?

25

i politycznych obszarach wspo pracy i konfliktu (Grupa Kopernika) oraz funkcji cych sfery kultury i nauki odnosza cych inicjatywnej w przypadku projekto w dotycza do bilateralnych i multilateralnych zadan sie w przyszos ci (skoncentrowanych woko Polski i Niemiec). Was nie owa mieszanina kognitywnych i emocjonalgna stopien no-sensytywnych funkcji pos rednika spowodowaa, z e Instytut osia pozycje w sferze polityki kulturalnej. akceptacji, kto ry zapewnia mu okres lona Niezmienione od czaso w Karla Dedeciusa priorytety zadan Niemieckiego Instytutu Polskiego szerzenie wiedzy o Polsce ws ro d niemieckiej opinii publicznej zobowia zuje Instytut do przyje cia oraz agitowanie na rzecz porozumienia z Polska dzie kontynuacja tych zadan dzie to mianowicie w przyszos ci strategii, kto ra be . Be z prezentowanie polskiej kultury w Niemczech, wydawanie dobrych ksia ek, tworzece polityki kulturalnej, suz nie forum dyskusyjnego na tematy dotycza enie informa i porada , a zarazem wyraz cja ne sprecyzowanie profilu naukowego oraz utworzenie wspo lnie z innymi instytucjami naukowymi sieci dla nauki i badan . Pewna dzie polegaa na powia zaniu wiedzy na temat badan cakowicie nowa forma usug be w Niemczech oraz wiedzy o Polsce i stosunkach polsko-niemieckich. nad Polska o duz Niemiecki Instytut Polski by, jest i pozostanie instytucja ej randze politycznej i tym samym nadzwyczaj uwaz nym obserwatorem stanu stosunko w polsko-niemieckich.
DIETER BINGEN Dyrektor Deutsches Polen-Institut Tumaczenie: Maria Wagin ska-Marzec

Andrzej Cechnicki Byc razem, byc obok bliskos c czy obcos c ?

RAZEM, BYC OBOK BLISKOS C CZY OBCOS C ? BYC

POLSKO-NIEMIECKIE PARTNERSTWA W DZIEDZINIE PSYCHIATRII

o Polsko-Niemieckie Towarzystwo Zdrowia Psychicznego (PNTZP) rozpocze swoja dziaalnos c w 1989 r. i postawiao sobie za cel budowanie porozumienia dzy Polakami i Niemcami poprzez wspo zi pomie tworzenie polsko-niemieckich wie nadal bardzo aktualne w dziedzinie psychiatrii. Cele sprzed niemal 20 lat sa w dziaania wspieraja ce i z perspektywy czasu moz na stwierdzic , iz wpisyway sie cej sie Europie. Impulsem do powoania stopniowe zmiany polityczne w jednocza PNTZP bya z jednej strony s wiadomos c tragicznej przeszos ci, bycia przeciw, bokie przes bycia obok, z drugiej zas strony ge wiadczenie o koniecznos ci tworzenie wspo lnej przyszos ci, tj. bycia razem. Proces budowania bycia razem by i nadal jest niezmiernie trudny i dugotrway, poniewaz prawdziwe bycie razem moz liwe jest jedynie wtedy, gdy

26

Andrzej Cechnicki

z historia i wynikaja cymi z niej tematami tabu dziela cymi narody zmierzymy sie ciolecia. W konteks przez dziesie cie psychiatrii by to przede wszystkim temat zbrodni dokonywanych na ludziach psychicznie chorych w okresie narodowego socjalizmu oraz utrata ojczyzny po II wojnie s wiatowej. ce z poznawania historii i dyskusji nad nia Swoiste oczyszczenie wynikaja poprzez spotkanie i wynikaja ca z niego moz dokonuje sie liwos c dialogu; w tym przypadku spotkanie Polako w i Niemco w s wiadomych odpowiedzialnos ci, kto ra z cia y na nich za wspo lne budowanie przyszos ci. PNTZP postawio sobie za cel umoz liwienie tego spotkania, zaro wno na paszczyz nie s cis le psychiatrycznej, jak cej dziedziny kluczowe dla budowania porozumienia pomie dzy naszymi i obejmuja narodami, tj. etycznej, historycznej, politycznej, filozoficznej, socjologicznej, kto re z kolei nieodzownym elementem tworzenia europejskiej psychiatrii zoriensa towanej na osobie i na poszanowaniu jej godnos ci. To was nie czowiek, jego godnos c , poszanowanie wolnos ci i prawa do samostanowienia, zapewnienie od wartos cymi dziaalnos powiedniej opieki sa ciami przys wiecaja ci PNTZP. na skale europejska inicjatywa PNTZP sa polsko-niemieckie PartnerModelowa dzy instytucjami dziaaja cymi w obszarze psychiatrii. W ramach stwa pomie kolejne, kto Towarzystwa dziaa obecnie 50 Partnerstw. W kaz dym roku powstaja re w jego dziaalnos wnosza c nowe idee, inicjatywy i osobiste kontakty. To was nie pracownicy tych instytucji oraz wiele oso b zaangaz owanych w sprawy pol kolejne przedsie wzie cia polsko niemieckie, kto biaja sko-niemieckie inicjuja re poge w dziedzinie psychiatrii i porozumienie pomie dzy obywatelami obydwu wspo prace krajo w. Konferencje, szkolenia, wymiany dos wiadczen , wizyty studyjne, projekty okazja do spotykania sie przedstawicieli wszystkich dla pacjento w i terapeuto w sa zanych z psychiatria , a tym samym umoz wymiane dos zawodo w zwia liwiaja wiadzan czen i idei oraz promowanie najlepszych rozwia z obydwu krajo w. PNTZP organizuje ro wniez rokrocznie sympozja, dla polskich i niemieckich czonko w Towarzystwa, jak ro wniez dla sojuszniko w jego przesania, np. Byc one razem byc obok, Losy ludzkie w krytycznych czasach itd. Odgrywaja role wzmacniaja ca Partnerstwa PNTZP oraz umoz otwarta bardzo waz na liwiaja w obszarach be da cych tabu w relacjach polsko-niemieckich. debate Tegoroczne XVIII Sympozjum: Utrata i zdrowie psychiczne. Pozbawiony dzony, emigrant... i przybysz? odbyo sie jesienia ojczyzny uciekinier, wype Andrzej Cechnicki 2007 r. w Opolu. Do uczestniko w tego spotkania zwro cili sie puja cym przesaniem: i Fryderyk Leidinger z naste Dokadnie dwadzies cia lat temu, w maju 1987 r., okoo trzydziestoosobowa grupa pracowniko w instytucji psychiatrycznych z tereno w tzw. starej Republiki na pielgrzymke do Polski. Poda z Federalnej Niemiec udaa sie ali s ladami setek cy oso tysie b chorych psychicznie i niepenosprawnych, kto re w czasie wojny dniko zostay deportowane przez niemieckich urze w do os rodko w na terenie pnie zamordowane. Dla niekto Polski, a naste rych uczestniko w by to ro wnoczes nie

Byc razem, byc obok bliskos c czy obcos c ?

27

powro t do miejsca narodzin i dziecin stwa, pierwszy raz od momentu ich opuszczenia. historyczna Uczestnicy podro z y poszukiwali zatem pomosto w nad swoista , kto c Polske i Niemcy; odwiedzili przepas cia ra powstawaa przez wieki dziela miejsca, w kto rych oz yy wspomnienia; przybyli tu po wieloletnich wahaniach i po strach i uprzedzenia, ale ro bokie wieloletnim milczeniu. Zabrali ze soba wniez ge , z powiedzie. Na swej przekonanie o koniecznos ci tej podro z y oraz nadzieje e sie drodze napotkali ludzi o pokrewnych profesjach. Byli gos c mi tych, kto rzy dos wiadci jak koledzy i przyjaciele. czyli niemieckiego terroru w Polsce i zostali przyje a dialog polsko-niemiecki w dziedzinie psychiatrii. Trwa on do Podro z ta rozpocze dzisiaj i znalaz swoje mocne oparcie w zaoz onym w 1990 r. Polsko-Niemieckim Towarzystwie Zdrowia Psychicznego. PNTZP przez lata swojego istnienia ustanowio i potwierdzio ws ro d zmiennych to toz gzakre w historii swoja samos c . Toz samos c Towarzystwa otwartego i piele cego wartos nuja ci humanizmu i dialogu. Od chwili powstania towarzyszy nam i da z refleksja nad przeszos cia enie do prawdziwego porozumienia. Budujemy intelektualna Polako w sposo b s wiadomy wspo lnote w i Niemco w nie tylko wielopoprzez ro z ne s rodowiska zawodowe, ale ro wniez w trosce o wspo lnote . Sowa Martina Bubera Spotkanie sprzyja zrozumieniu i przekonapokoleniowa mottem nie, z e zrozumienie prowadzi do porozumienia i wspo pracy stay sie naszych 50 Partnerstw po obu stronach granicy. c z jednej strony w rozlicznych spotkaniach, seminariach i sympozjach Tak wie otwarcie dyskutujemy przestrzenie tabu, obszary milczenia i zakamania, aby ku przyszos c ro codziennos z drugiej strony otworzyc sie ci i poznaja z na c w obu cej krajach wpywac na rozwo j psychiatrii szanuja godnos c osoby ludzkiej. cym skadnikiem nieKrytyczny stosunek do przeszos ci pozostaje dominuja ci i kultury politycznej w ogo mieckiej kultury pamie le. Wraz ze zmianami pokoleniowymi maleje jednak bezpos redni wpyw tej s wiadomos ci na dziaania polityczne. Kultura winy odchodzi wraz z pokoleniem s wiadko w tamtych wydagle brak zainteresowania wobec rzen (Piotr Buras). W Niemczech obserwujemy cia siado wschodnich sa w oraz niebezpieczen stwo relatywizacji odpowiedzialnos ci historycznej poprzez indywidualne cierpienie. My w wystawianiu rachunko w krzywd i ofiar nie widzimy perspektywy dla dialogu polsko-niemieckiego. Jestes my dzy Polakami za to przekonani, z e unormowanie stosunko w i porozumienie pomie gna c . Historyczna i Niemcami moz na osia tylko poprzez wspo lne wysiki o prawde dzie zawsze niepena bez subiektywnego dos prawda be wiadczenia, ale to subiektywne dos wiadczenie nie odbierze jej znaczenia. Z tym zadaniem zostao powoane przed 17 laty w Mnster nasze Towarzystwo, za uznanie tychz e wysiko w nasze Polsko-Niemiecka Nagrode rza do Towarzystwo otrzymao przed 7 laty wspo lna w Polski i Niemiec. Na naszym tegorocznym Sympozjum przez najbliz sze trzy dni dziemy kontynuowac droge . be te

28

Andrzej Cechnicki

Podejmiemy tematy od dawna obecne w naszym Towarzystwie, dyskutowane z przeszos wasna , przodko w sposo b otwarty, gdyz Pragnienie bycia caos cia cia w, giem s z materialnym i niematerialnym cia lado w to silna czowiecza potrzeba, to da cych swoista apokatastasis przywro z ro do wielu utworo w poetyckich be ceniem wyobraz do istnienia moca ni (Maria Cechnicka Wype dzeni ze wschodu). Nic w tak duz ym stopniu nie dotyczy ro z nych obszaro w naszej osobowos ci, jak z je zykiem, religia , kultura , miejscami i krajobrazami, rodzina utoz samianie sie w takiej sytuacji ucieczka, przymusowe i spoeczen stwem. Jaki wpyw maja przesiedlenia i wysiedlenia na stan psychiczny oso b, kto re ich dos wiadczyy? Jak traumatyczne jest dos wiadczenie przymusowej migracji i w jaki sposo b moz na je pokonac ? Ro wnoczes nie jaka szanse oznacza dotarcie do celu, ocalenie z wojennej z w naszych czasach poz ogi, niezaspokojone potrzeby, uciemie enie, kto re sa stszymi powodami emigracji? najcze lask Opolski by miejscem dramatycznych i krwawych konflikto S w ubiegego potomko wieku. Teraz jest ojczyzna w tych, kto rzy po ostatniej wojnie musieli ce na terenach Polski wschodniej, Litwy, opus cic swoje wioski i miasta lez a lazako S Biaorusi i Ukrainy. Jest ro wniez nadal ojczyzna w pochodzenia niemieckiego, kto rzy po zakon czeniu wojny nie chcieli, lub nie mogli opus cic swojego lask Opolski w latach 70. i nie planuje powrotu na kraju. Wielu z nich opus cio S stae; odwiedza ten region jedynie przy okazji ro z nych uroczystos ci: urodzin, tu pozostac komunii, pogrzebo w. Natomiast ci, kto rzy nie wyjechali, chca . Obydwie niezmiernie interesuja ca niemiecko-polska i ro te grupy tworza wnoczes nie europej toz czonkami naszego Towarzystwa po obydwu ska samos c . Niekto rzy z nich sa laskiem Opolskim wielu ludzi aczy uczucie utraty, ale stronach granicy. Ze S ro wnoczes nie uzyskania nowej toz samos ci w wolnej Europie, kto rej granice juz nie , a inspiruja do wymiany i spotkania. W tym was dziemy dziela nie miejscu be wspo lnie dyskutowac : Polacy i Niemcy, o toz samos ci, zdrowiu psychicznym i jego zaniu z zawios tak zoz , jaka powia ciami historycznymi i rzeczywistos cia ona zaklina w swoich wersach poeta wizjoner. pienie to spuentowane zostao sugestia : Wysta

yczymy sobie poge bienia refleksji, wsuchajmy sie w opowiadania PartZ nero w i dbajmy o to by nie zabrako nam tego co tak sobie w naszej przyjaz ni przez . lata cenimy rados ci z przebywania ze soba
dzy narodami, Poczucie odpowiedzialnos ci za budowanie porozumienia pomie przez historie sprawia, iz kto rych losy naznaczone sa PNTZP rozwija wspo prace . PNTZP angaz aktywnie od ponad dziesie ciu lat z Izraelem i Ukraina uje sie w proces pojednania polsko-niemiecko-izraelskiego oraz we wspieranie rozwoju psychiatrii s rodowiskowej na Ukrainie. PNTZP buduje zatem pomosty wykraczaja ce poza struktury Unii Europejskiej. Od ponad 18 lat Polsko-Niemieckie Towarzystwo Zdrowia Psychicznego ce bycie razem, kto podstawe dobrosa siedzpodejmuje dziania tworza re stanowia

Na go rze ro z e, na dole... pokrzywy

29

c tym kich stosunko w na paszczyz nie instytucjonalnej i prywatnej, wspieraja samym proces integracji europejskiej. Nagrode za szczego PNTZP otrzymao w 2000 r. Polsko-Niemiecka lne zasugi dzy obydwoma dla rozwoju stosunko w polsko-niemieckich i porozumienia pomie przyznano Maksymilian Kolbe-Werk. krajami. Po stronie niemieckiej nagrode W 2007 r. Towarzystwo zostao laureatem konkursu Pro Publico Bono w dziedzinie dzynarodowej wspo pracy mie zyczne czasopisma: kwartalnik Dialog Towarzystwo wydaje dwa dwuje Aktuell oraz od 1993 r. rocznik Dialog: cimiu 1993 Dialog 1 Psychiatria po Os wie Dialog 2 Reforma psychiatrii 1994 Dialog 34 Byc razem byc obok 1996 Dialog 5 Byc modym w Polsce, byc modym w Niemczech 1996 Dialog 6 Od pacjenta do osoby 1998 Dialog 7 Kodeks Norymberski, 50 lat po z niej 1999 Dialog 8 Terapia i rehabilitacja psychoz 1999 Dialog 9 Wolnos c i odpowiedzialnos c 2000 Dialog 10 Przekraczanie granic 2001 Dialog 11 Mit i tabu 2002 (Wspo lnie z Polsko-Izraelskim Towarzystwem) Dialog 12 Godnos c czowieka 2003 Dialog 13 Bliskos c i obcos c 2004 Dialog 14 Los(y) ludzki(e) w krytycznych czasach 2006.
ANDRZEJ CECHNICKI cy PNTZP Przewodnicza

RZE RO Z E, NA DOLE... POKRZYWY NA GO Z NIEJ 10 LAT PO

Annemarie Franke Na go rze ro z e, na dole... pokrzywy

W czerwcu 1997 r. Danuta Zagrodzka (zm. 2007), dziennikarka, wo wczas ce w stosunkach polsko-niemieckorespondentka w Bonn, opisaa nastroje panuja obrazem ogrodu kich. Dla scharakteryzowania tych stosunko w posuz ya sie c daja c patrza na niego z go ry widzimy ro z e, a zagla od spodu pokrzywy.
w ko Stosunki niemiecko-polskie nigdy nie byy tak dobre jak dzis powtarzaja ko politycy jednej razem po go i drugiej strony. Istotnie ministrowie spraw zagranicznych z z onami chodza rach i po dek Kazimierzu Dolnym, kanclerz zaprasza polskiego prezydenta na swo j ulubiony faszerowany z oa poznali, czasem polubili. a cza ich wspo wieprzowy....na szczytach wadzy panowie sie lne cele: polityka europejska, trway poko j na kontynencie 1.
1

Gazeta Wyborcza, wydanie stoeczne, 26 VI 1997, s. 16.