DETALJI U DRVENIM KONSTRUKCIJAMA

Osnove prorauna tipskih veza

1

Konstrukcije leajeva u drvenim konstrukcijama - funkcija

- prihvaaju vertikalne i horizontalne reakcije na zidove, stupove i temelje - omoguavaju pravilan rad nosaa (pomak, progib, rotaciju ...), te dilatiranje uslijed temperature i promjena vlanosti (skupljanje, bubrenje) - fiksiraju poloaj i pravac reakcije (projektiranje i izvedba leajeva usklaeni sa statikim proraunom konstrukcije)

Opa pravila projektiranja konstrukcija leajeva

- povrina koja prihvaa reakciju treba biti to manja, a konstrukcija leita mora omoguiti to ravnomjerniji prijenos sila - leajevi moraju biti pristupani revizijama konstrukcije - nosa se mora moi privremeno osloniti tijekom montae (ili zamjene leaja), a leaj se fiksira na temelj tek nakon to se utvrdi tonost poloaja u odnosu na projektne zahtjeve - obavezan izravnavajui sloj cementnog morta ispod donje leajne ploe (2-3cm debljine; za vea optereenja i sa dodatkom epoxy smole)
2

- montaa se obavlja tek nakon to je u nosau ve prisutna deformacija od stalnog optereenja (vlanost gradiva i okoline, te temperaturni uvjeti u projektiranim granicama) - svi dijelovi leaja (posebno pokretnih) moraju biti besprijekorno isti, a dodirne povrine metalnih dijelova precizno (ravno) obraene - svi dijelovi konstrukcije leaja moraju biti od istog materijala (i iste kvalitete - obavezna zatita pocinavanjem), izvedeni varovi (za spajanje metalnih limova) trebaju zadovoljiti provjeru projektom zadane kvalitete - osigurati prihvat negativne reakcije ako postoji mogunost da se pojavi !!! - kod pokretnih leajeva osigurati pravilan poloaj valjaka (da se ne bi okretali i prenosili kose sile)

Statike provjere konstrukcija leajeva

- pritisak na beton ispod donje ploe (u skladu sa standardima za beton) - pritisak na dodirnim povrinama dva elina elementa ili drva i elika - dimenzije elinih ploa (savijanje - prema standardima za elik) - dimenzioniranje vertikalnih limova (i ukruenja), te varova - prijenos raunskih horizontalnih sila (spojna sredstva i sidra)

- linijska leita (za konstrukcije velikog raspona) - pokretni i nepokretni oslonci - za male raspone Neoprenski leajevi - sa atestom proizvoaa (kao i leita sa gumom, elastomerom i sl.)

Konstrukcija jednostavnog leaja - dvije ploe nalijeu jedna na drugu, a

pomak se ostvaruje klizanjem (trenje !!)

Dimenzioniranje elemenata konstrukcije leaja

- gornja ploa leaja povrine A = a.b (ravnomjerno optereenje od R vertikalne reakcije ) c, = max V c, ,d a b Moment savijanja u sredini gornje ploe a a M = ( c , ) [kNcm/cm] 2 4
a1

Moment otpora poprenog presjeka

b d2 W = 6

[cm3]

Iz uvjeta iskoritenja naprezanja od savijanja u ploi (elik; uz redukciju dop. naprezanja za 10% !!! ) - debljina ploe d 6 M d Fe = M / W 0.9 Fe,dop b (0.9 Fe,dop ) Pritisak po liniji dodira duljine l1 (po Herz-ovom obrascu) a = Fe = 0.42
max R V

EFe

R l1

0.9 a,dop
6

Dimenzioniranje elemenata konstrukcije leaja

- donja ploa leaja povrine A = a1.b1 (ravnomjerno optereenje od vertikalne reakcije ) - prije dimenzioniranja odrediti statiku shemu ploe

b =

max R v

a 1 b1

b,dop

MB-30 (20)

Moment savijanja u sredini donje ploe

a1

M = ( b

a1 a1 ) 2 4

[kNcm/cm]

Moment otpora poprenog presjeka

2 b1 d1 W = 6

[cm3]

Iz uvjeta iskoritenja naprezanja od savijanja u ploi (za elik) - debljina donje ploe d1

Fe =

M 0.9 Fe,dop W

d1

6 M b1 (0.9 Fe,dop )
7

Konstrukcija pokretnog leaja treba omoguiti horizontalni pomak l

Potreban promjer valjka

10.5 max R V 1000 2 b

Potrebna povrina eline gornje ploe leaja A = e.b

A
Debljina lima eline (a = Fe ) gornje ploe leaja optereene kontinuiranim djelovanjem (po kraem rasponu) qmax = maxR v / e

max R V

c ,< ,d

qmax 2 M = 2

M 6 M a = = 0.9 a,dop 2 W bd

Konstrukcija rebraste stolice (nepokretan leaj)

Rebra za ukruenje mijenjaju statiku shemu donje ploe manja debljina ploe unaprijed pretpostavljene povrine !!! Provjera naprezanja u betonu

b =
*)

max R v

a b

b,dop

za manja optereenja MB-20 (armirano) ili MB-30 (nearmirano) Provjera naprezanja - presjek -

a M = b b ( c) 2
Rubna naprezanja - presjek -
d ,Fe = g ,Fe

M M = 0.9 Fe,dop Wd Ix / y

M h y = = M 0.9 Fe,dop Ix Wg
9

Potrebna kontrola i gornje ploe !!!

Konstrukcija nepokretnog leaja za lune okvire (prihvaa NiT rezne sile)

Reakcije na leaju konstrukcije RV - max. vertikalna komponenta reakcije RH - max. horizontalna komponenta reakcije - kut izmeu komponenata

Klasina konstrukcija zglobne veze Raunske vrijednosti uzdune tlane i poprene sile u zglobu

N A = (R H cos + R V sin ) TA = (R V cos R H sin )

Metalni trn zgloba (promjera d) Kontrola naprezanja prema propisima za eline konstrukcije (posmik, pritisak po omotau rupe) 10

o,dop

Naprezanje u zglobu s metalnim trnom

Doputeni posmini napon (elini leajni element u drvenim konstr. (za FE 235 ili N 24) a,dop = 9500 N/cm2 Dimenzioniranje metalnog trna

N2 + T 2 o = 1.06 0.9 o,dop lr

r = d/2 - radius trna l - duljina trna l = 2.t1 ili l = ts

o ,a = 2

N +T Ao
2

0.9 a,dop

d2 Ao = 4

o ,a =

N +T d t
2

0.9 o,dop

t s t = min 2 t 1
11

Dimenzioniranje gornje ploe #t a tg a/(b+2t)/tg - potrebna debljina gornje ploe leaja

tg

6 M ,g 0.9 a,dop

[cm]

c,|| = N /(a b) c,||,d

- naprezanje na kontaktnoj povrini a.b gornje ploe

- moment savijanja (ploa-obostrano upeta (limovi 2#t) greda raspona b)

M ,g = c,|| b 2 / 12

[kNcm/cm] Obavezna provjera varova!

- moment otpora ploe /jedinici duljine

W ,g = t 2 g /6

[cm3/cm]
12

Dimenzioniranje donje ploe - mjerodavna doputena naprezanja u betonu - proraun za stvarnu statiku shemu ploe (navareni limovi ts i ukruenja) Kontrola nosivosti sidara (posmik; pritisak po omotau rupe - dubina sidrenja min. 30cm u AB)

d2 As = 4

- povrina poprenog presjeka sidra promjera d

F = A s a,dop

- max. posmina nosivost (jednorezna veza)

F0 = (d t ) 0,dop - max. nosivost na pritisak po omotau rupe (u limu donje ploe debljine t) - max. sila koju moe prihvatiti jedno sidro F = min(F ; F0 )
ns T / F
potreban broj sidara
13

Reakcije na leaju okvirne konstrukcije A V - max. vertikalna komponenta reakcije A H - max. horizontalna komponenta reakcije - kut izmeu komponenata Raunske vrijednosti uzdune tlane i poprene sile na leaju A-A Nepokretni leaj okvirnih konstrukcija velikih raspona Gornja ploa leaja a0 / b 0 Donja ploa leaja ad / b d Bona ploa a / b

N A = ( AH cos + A V sin ) TA = ( A V cos AH sin )

Rebro debljine 1 (zavareno na gornju plou a0 / b i bonu plou a / b) b) Rebro debljine 2 (zavareno na ad / 14

NA TA

Gornja ploa a0 / b 0

c,|| = M ,a 0

NA c,||,d a 0 (b 1)

b b b2 = ( c,|| ) = c,|| 2 4 8

#es / b/ds

6 M ,a 0 0.9 a,dop

Nepokretni leaj okvirnih konstrukcija b b b2 velikih raspona M #,a = ( c, 2 ) 4 = c, 8 Na donju plou leaja ad / b d navareno je rebro
# es / b s

Bona ploa a / b TA c, = c , ,d a (b 1)

6 M #,a 0.9 a,dop

15

Proraun spojnih sredstava - spreg sila M1 = TA. c 2 = TA. (c 1 + a / 2)

T NT = A n Maksimalna sila u jednom vijku

M1 NM = m hs
max N V 2 = N2 T + NM Ndop

hs - osni razmak vijaka u jednom redu m - koef. koji ovisi o rasporedu vijaka (broj redova, broj vijaka u redu, pravilan ili naizmjenian raspored) TABLICA Doputena nosivost dvoreznih vijaka - promjer vijaka d (proraun za bono drvo)

N1,dop

b 1 N2,dop = 2 2.6 d2 = 2 0.55 ( )d 2 Ndop = 1.25 k min(N1,dop; N2,dop )

Pritisak po omotau rupe (u elinom limu) a,0 = max N /(d 1) 0,dop 16

17

Proraun donje ploe ad / b d Navareno rebro

# es / b s

Naprezanje u betonu - na povrini rebra # es / b (za usvojenu marku betona) TA b = b,dop es b Naprezanja u betonu - ispod donje ploe

b1,2 =
R

6 Md N A Md NA = b,dop 2 A d Wd b a d b a d

N A e = Md =
*) Pritisak

TA TA = s e s / 2 + d + m
N A EFe 0.9 a,dop R l1

po liniji dodira duljine l1 (po Herz-u)

a = Fe = 0.42

Potreban dokaz nosivosti sidara - povrina sidra b0.s (prihvaaju raunsku silu TA)

18

19

Trn b/b1 d h

Podlona ploa a.b t

c,|| = M =

N c,||,d a b c,|| b 2 12

b1

Nepokretni leaj konstrukcija zglobne veze

6 M 0.9 a,dop

Obostrano navareni vertikalni limovi #t1 - obavezna provjera spojnih sredstava ] -ojaanja sidara na pritisak po omotau rupe (za elini lim debljine t1) N Spojna sredstava (vijci) prenose poprenu a,0 = 0,dop d t1 silu T i lokalni moment savijanja MT = T.c

MT NM = m h

T NT = n

max N V

2 = N2 T + NM Ndop
20

21

Betonski nos ili elina ploa (bolje!!!) visine m

c, = TA c , ,d mb

Zglobna veza na osloncu stupa okvirnih konstrukcija manjih raspona

- sidra od plosnog elika; vijci imaju samo konstruktivnu funkciju !!! - osigurati kontaktne povrine od vlage !!!
22

Okviri sa V-stupovima
23

N1 = N cos N2 sin( / 2)

c,

N1 = c, a b

N2 = N sin tg( / 2)

Zasjek u simetrali vanjskog kuta - metalne trake i vijci konstruktivno !!!

Maksimalna N cos2 ( / 2) dubina tv = zasijecanja b c,< ( / 2),d nosaa 24

25

26

Zglobna veza u tjemenu okvirnih konstrukcija srednjih raspona

- metalne trake (obostrano) i vijci imaju samo konstruktivnu funkciju !!!

TV = TC cos NC sin NH = TC sin + NC cos

Rebro I-profila

c ,<

NH = c ,< ,d Ar

Ar = b hr
Pojas I-profila

c, =

TV c , ,d Ap

c,d < c,< (90o ),d

Ap = b 2(bp / 2) = b bp
bp; hr - iskoristiva irina pojasa i visina rebra I-profila
27

Zglobna veza u tjemenu okvirnih konstrukcija velikih raspona

Proraun veze kao za detalj na leaju okvira !!!

28

29

Limovi se meusobno vare (varovi moraju preuzeti M i T) !!

Montani nastavak
Poloaj presjeka birati tako da su konstrukcija veze bude to jednostavnija - manje vrijednosti M,T,N Dvozglobni lukovi i okviri veeg raspona (mogunosti transporta) Umjesto vijaka modanici ili trnovi !!!
30

Limovi t 3 nisu obavezni, ali su konstruktivno povoljniji (koriste se za prihvat sile T) !!!

t1; t2; t3 - debljine limova (duljine ovise o broju i rasporedu spajala (naizmjenini redovi)

Sila N - prenosi se nalijeganjem na lim t2

c,|| =

N c,||,d (b t 1) (H 2 t 3 )

Sila u vijku od djelovanja momenta savijanja M

M m N = es
M

Sile M, T - prenose spojna sredstva Poprena sila T - ravnomjeran prijenos

6(n 1) m = m n (n + 1)
m - broj redova vijaka n - broj vijaka u redu e s - maksimalni razmak vijaka u redu m - ovisno o broju redova, rasporedu i broju vijaka u jednom redu

T N = mn
T

m.n - broj vijaka s jedne strane nastavka Moment savijanja M - tei da zaokrene vezu oko njena teita (u svakom vijku sila je okomita na pravac od teita veze do samog vijka, a veliina proporcionalna udaljenosti do teita ili centra rotacije)

31

Sila u vijku od djelovanja momenta MT (u odnosu na teite vijaka), a koji potjee od poprene sile

Nosivost spajala (s obzirom na izvedbu montanog nastavka)

MT

m m =M = (T e T ) es es
T

e T - udaljenost od teita spajala do nastavka (paralelno vlaknima) A) lim utisnut u drvo Ukupna sila (pod kutem prema vlaknima) koju treba preuzeti najoptereeniji vijak u vezi (zadnji - po vertikali)

Ndop = 1.25 N1 k bt 2 d d 2 N1 = min 2 2k d

N = (N ) + (N + N
R T 2 M

MT 2

32

B) limovi s vanjske strane presjeka

Kontrola naprezanja po omotau rupe za elini lim (mjerodavna - naprezanja pritiska po omotau rupe za elik) !!!

Fe 0

N = Fe 0 ,d d t1

Ndop = 1.25 N1 k
d b d N1 = min k d2
Redukcija nosivosti (otklon sile prema vlaknima)

Kontrola naprezanja od sile N na kontaktu s limom t2 N c,|| = c,||,d (b t 1) (H 2 t 3 ) Kontrola naprezanja od sile T na kontaktu s limom t 3 ukupne duljine l 3 na jednom rubu drvenog presjeka)

c, =

k = 1

360o

T T = c , ,d (b t 1) 2 (l3 / 2) (b t 1) l3

33

Proraun Gerber-ovog zgloba

Veza prenosi naprezanja izazvana djelovanjem poprene sile T i uzdune sile N (za sluaj N 0) Dimenzioniranje podlone ploice

T c, = c , ,d a b b2 M = c, 8

1.0 t 2 W = 6 b2 (M = c, ) 12
a,dop = v

v= 24.0 kN/cm2 N24 (Fe235) = 1.5 koef. sigurnosti - I sluaj optereenja (osnovno djelovanje - stalno + snijeg) = 1.33 koef. sigurnosti - II sluaj optereenja (osnovno +
dopunsko djelovanje - stalno + snijeg + vjetar)
34

6 M b 2 (0.9 a,dop )

Varovi - veza podlone ploice i vertikalnih (bonih) limova metalne papue

var a =
t1

T A var a

T 2 a var a l var a

dop,var a

vara= 12.0 kN/cm2 var I kvalitete

Za sluaj da je N 0, tlana uzduna sila N prenosi se izravnim kontaktom preko vertikalnog lima debljine t1 (c,||)

Vlana uzduna sila (N > 0) se privaa elinim ulocima - modanicima (vlani nastavak !!!) navarenim na metalnu traku (dodana - donji rub veze !) Proraun nosivosti vijaka - ekcentricitet veze (n - broj vijaka s jedne strane veze)
2 N = N2 T + NM Ndop
* Ndop = 1.25 k Ndop

T (a / 2) 2 NM = m e

T NT = n

35

Dimenzioniranje podlone ploice

c,

T = c , ,d a (b t 1)

Statika shema podlone ploe (ploa nosiva u jednom smjeru raunati za krai raspon !!!) Konzola raspona u = b/2 Potrebna debljina podlone ploe

u2 M = c, 2

6 M b 2 (0.9 a,dop )

Umjesto vijaka (za vezu metalnih papua sa utisnutim limom i drvenog presjeka) bolje je koristiti trnove !!! Nosivost spojnih sredstava obavezno je provjeriti na pritisak po omotau rupe po propisima za eline konstrukcije !!! 36

Ostatak prorauna kao za prethodni primjer !

Konstrukcija Gerber-ovog zgloba

elini stup

37

Veza ortogonalno poloenih nosaa

Detalj prikljuka sekundarnih elemenata konstrukcije na glavne nosae
1

Podlona ploa leaja sekundarnog elementa a.b1

A = RV vertikalna reakcija sekundarnog nosaa

c, =

RV c , ,d a (b1 1)

Moment savijanja eline ploe - presjek - (gornja ploa T-profil; geometrija)

2 b1 b 2 h ( h / 2 + ) + b /2 1 1 M = c, x= 2 Teite i moment tromosti 1 h + b1

1 h3 b1 3 h Ix = + 1 h ( + x) + + b1 (x ) 2 12 2 12 2

38

Kontrola naprezanja - presjek - Spreg sila A1.(2/3).H1 = A.(a/2)

A1 (2/3) H1 H1
1 1

Ix Wo = h+ x

Ix Wu = x

o =

A1 A a / 2 0.9 a,dop F Wo

A1 A a / 2 u = + 0.9 a,dop F Wo

Teite varova i moment tromosti Kontrola varova (debljina vara - c) f (h / 2 + ) + f2 f1 = 2 h c x= 1 x, = h + x A var a f2 = 2 b 0 c fi = A var a , 2 2 2 I = f ( x h / 2 ) + f ( x ) + f x f3 = b1 c x 1 2 3 Naprezanja u varovima (karakteristini presjeci 1-1 i 2-2)
1 =1 = 2 || = A / f1

Aa/2 1 Aa/2 = , 2 Wvar a 2 Ix / x

1 var a

var a = (1 ) 2 + 1.8 (1 ) 2 dop

2 var a = 1 . 8 ( ) 2 var a 2 || dop

39

Detalj nepokretnog leaja drvene grede nad drvenim stupom

Naprezanja u gredi na kontaktnoj povrini V c, = c , ,d h (b ) T-profil za prihvat horizontalne sile u nosau (Ho)
V

Naprezanja u T-profilu (presjek )

(3 / 4) H = Ho ( + 10cm) 2

M Wx ,netto

0.9 a,dop

Maksimalna vlana sila u vijku (par vijaka na razmaku a prihvaa spreg sila M )
max Z = Ho

(3 / 8) H + 10cm + a Ndop a
40

* Ndop = 1.25 k Ndop

Detalj upetog leaja drvenog stupa

eline trake 2 t . zavarene su za T-profile (t+1)/(2t0+1) b Na T-profile su navarena sidra od plosnatog elika 2 t1 . Spreg sila (Z i D)- moment savijanja M

M = Z e0 = D e0

t1 H H e 0 = e Z + eD = e 3 + (1 + ) 2 2 2
e 7d

Kontrola naprezanja - eline trake 2 t .

t.

e1 2d e2 e

a =

Z Anetto

Z = 0.9 a,dop (t d)

41

Kontrola naprezanja u betonu i podlonoj ploi za sidra b1 . b1 . t2

Z b = 2 b,dop za odabranu MB b1 t 1
Savijanje u podlonoj ploi sidara

M ,s
2t1.

b1 t 2 Z (b1 t) 2 W ,s = = 6 8 M ,s a = a,dop W,s

Kontrola vara izmeu sidara 2 t1 . i podlone ploe sidara b1 . b1 . t2

t.
e 7d e1 2d e2 e

Duljina vara debljine a je lv = 2.(t1+)

2 var a = 1.8 || = 1.8 (

Z var a )2 dop 2 a lv
42

Kontrola vara izmeu sidara 2 t1 . i T-profila utisnutog u stup Varovi debljine a trebaju preuzeti djelovanje M, T=H, N Geometrija vara A var a = (2 a t) 2

Ivar a =
2t1.

2a H3 (H 2 t) 3 12

Wvar a = 2 Ivar a / H || = T A var a 1 2 ( N A var a + M ) Wvar a

Naprezanja u varovima

t.
e 7d e1 2d e2 e

= =

2 2 var a var a = 2 + 1.8 ( + || ) dop var a var a > dop

variti i za pojas T-profila 43

Kontrola spojnih sredstava - n vijaka promjera d preuzima vlanu silu Z

Nmax =

Z Ndop n

- sila u jednom vijku

Pritisak po omotau rupe (za elik)

Nmax 0 = 0,dop d
2t1. Tlana sila D prenosi se na stup kontaktom (tlak || vlakancima)

c,|| =
t.
e 7d e1 2d e2 e

D c,||,d (b ) t 1

Poprena sila T = H prenosi se na stup povrinom t 0. b T c, = c , ,d [b ( + 1.0cm] t 0

44

Kontrola presjeka (za utjecaj N i M)

M = M T h
Geometrija presjeka

A = b H

A ,netto = A 2(t + 1)
I , y b H3 = 12

2t1.

I,y,netto = I,y 2(t + 1) m

W,y,netto = I,y,netto H/ 2

Naprezanja u presjeku

c,|| =

N A ,netto

c,||,d

m,||,d W,y,netto

c,||,d

45

46

LIM

47

48