I

Political Public Relations in Belgium: From sidewalk journalism to negotiated scoop

Bert Hertenweg

Ik verklaar plechtig dat ik de masterproef, politieke public relations in Belgi: van stoepjournalistiek tot onderhandelde primeur, zelf heb geschreven. Ik ben op de hoogte van de regels i.v.m. plagiaat en heb erop toegezien om deze toe te passen in deze masterproef. Datum 17/05/13 Naam + handtekening Bert Hertenweg Aantal woorden 33011

II

wie de media kan gebruiken in zijn voordeel, kan de realiteit vorm geven1

Richards, P. (1998) Be your own spin doctor: A practical guide to using the media. Harrogate, Take That (gevonden in: Esser et al, 2000, 7) Bron foto voorpagina: http://www.gva.be/dossiers/ford-genk/ford-genk-bewijst-dat-we-moeten-waken-overconcurrentiekracht.aspx

III

Inhoudsopgave
Voorwoord...................................................................................................................................vi Inleiding.......................................................................................................................................1 Onderzoeksopzet.........................................................................................................................2 1.Situering van het onderzoek.................................................................................................2 2.Maatschappelijke verantwoording........................................................................................4 3.Onderzoeksvraag.................................................................................................................4 4.Methodologie........................................................................................................................6 Case Study Groot-Brittani..........................................................................................................9 1.Inleiding................................................................................................................................9 2.Relatie tussen journalist en politicus...................................................................................11 3.Mediamanagement.............................................................................................................12 4.Imagomanagement............................................................................................................16 Politieke marketing...........................................................................................................18 5.Interne politieke communicatie...........................................................................................19 6.Informatiemanagement......................................................................................................21 7.Kritieken op politieke public relations..................................................................................22 Politieke Public Relations in Belgi:...........................................................................................23 1.Verhouding journalistiek en politiek....................................................................................23 a)De Belgische pers:....................................................................................................23 Vlaams medialandschap:.........................................................................................23 Franstalig medialandschap:.....................................................................................24 b) De relatie tussen beide velden:................................................................................25 c)Interactie tussen beide velden:..................................................................................29 d)Formele communicatie:.............................................................................................30 e)Informele communicatie:...........................................................................................32 2.Mediamanagement.............................................................................................................33 a)Framing:....................................................................................................................33 b)Voorwaarden:............................................................................................................35 c)Interviews, debatten en televisieoptredens:...............................................................39 d)Feedback van politiek naar pers:..............................................................................42 e)De politieke aanval en verdediging:..........................................................................43 f)Rol niet-gespecialiseerde media:...............................................................................46 g)Pseudo-events:.........................................................................................................47

IV

3.Imagomanagement............................................................................................................48 a)Personalisatie in de Belgische politiek:.....................................................................48 b)Rol van individueel imago:........................................................................................49 c)Privleven:................................................................................................................51 d)Rol van het partij-imago: ..........................................................................................52 4.Interne organisatie van de communicatie binnen de partijen:.............................................54 a)Taakverdeling politicus en woordvoerder:.................................................................55 b)Cordinatie van de communicatie binnen de partij:...................................................57 c)Communicatiestrategie:.............................................................................................59 d)Politieke Marketing:...................................................................................................61 e)Mediatraining:...........................................................................................................62 5.Impact van online sociale media .......................................................................................63 6.Verhouding met de andere taalgemeenschap....................................................................67 Bespreking van de resultaten ...................................................................................................69 Besluit........................................................................................................................................74 Discussie..........................................................................................................................75 Bijlagen:.........................................................................................................................................76 Bibliografie ................................................................................................................................76 Transcripties..............................................................................................................................78 1.Interview Johny Vansevenant ............................................................................................78 2.Interview Johan Rasking....................................................................................................86 3.Interview Inge Jooris..........................................................................................................96 4.Interview Frdric Cauderlier...........................................................................................103 5.Interview Joachim Pohlmann............................................................................................109 6.Interview Thomas Mels....................................................................................................116 7.Interview Alain Gerlache..................................................................................................122 8.Interview Miranda Maes en Johan Van Hoecke ..............................................................128 Synopsis..................................................................................................................................137 Samenvatting...........................................................................................................................138

Voorwoord
Geachte lezer,

Na zes veel te korte jaren besluit ik mijn academische carrire aan de hand van dit proefstuk. Deze masterproef is het sluitstuk van mijn opleiding communicatiewetenschappen die vooraf gegaan werd door een master in de politieke wetenschappen. Met pijn in het hart zal ik binnenkort afscheid nemen van de Vrije Universiteit Brussel die gedurende mijn gehele traject, een belangrijke rol in mijn leven heeft vervuld. Van interessante cursussen en boeiende professoren tot een uitgebreid studentikoos leven vol plezier, vermaak en pintjes, deze elementen hebben van mijn studententijd een onvergetelijke periode gemaakt. Een tweede thesis, gij zijt goed zot!, deze opmerking heb ik in het begin van het academiejaar vaak moeten horen. Desalniettemin ben ik met volle moed en grote ambitie begonnen aan dit onderzoek. Na verschillende wijzigingen in het onderzoeksopzet en de onderzoeksvragen stond alles in de startblokken, maar er bleef toch een greintje onzekerheid in het achterhoofd knagen. Is een beschrijvend onderzoek wel goed genoeg? Ben ik niet op zoek naar iets wat er niet of nauwelijks is? Deze vragen hebben de afgelopen periode erg zwaar gemaakt, maar door de steun van familie en vrienden heb ik steeds volhard en ben ik doelgericht blijven doorwerken. Graag zou ik dus al mijn familie en vrienden willen bedanken voor de steun tijdens het schrijven van deze masterproef. In het bijzonder wil ik mijn vriendin Lara Rizzo bedanken die steeds een grote steun was en als spellingcorrector deze masterproef leesbaar heeft gemaakt. Verder ook nog een oprecht dankjewel aan mijn ouders die me financieel doorheen mijn studies geholpen hebben en steeds de nodige morele steun hebben verleend. Mijn promotor Dave Sinardet verdient ook een uitgebreide plek in dit dankwoord, Professor Sinardet heeft mij steeds met raad en daad bijgestaan bij het schrijven van dit werk en me al enkele jaren nieuwe, verrijkende inzichten bezorgt tijdens zijn colleges. Tot slot wil ik alle respondenten bedanken die ondanks hun drukke agenda's toch tijd vonden voor een interview. Ik hoop dat dit werk u interessante, nieuwe inzichten kan bezorgen in de Belgische politieke public relations. Veel leesplezier, Bert Hertenweg

VI

Inleiding

Inleiding
Politieke communicatie is voor veel mensen een erg tot de verbeelding sprekende discipline, kijk maar naar de verschillende populaire series als Borgen, West Wing en Spin city. In GrootBrittanni, de Verenigde Staten en andere landen is er al veel onderzoek verricht naar deze materie, in Belgi vinden we echter weinig onderzoeken die specifiek zijn toegespitst op de praktische kant van politieke communicatie. Om het onderzoeksveld iets minder breed te maken heb ik er voor gekozen om enkel dieper in te gaan op de politieke public relations, de discipline binnen de politieke communicatie die zich richt op gemedierde communicatie, die via de pers een breed publiek probeert te bereiken. Het doel van deze masterproef is om op een beschrijvende, maar wetenschappelijke, manier een beeld te vormen van de politieke public relations in Belgi. In een eerste fase gaan we aan de hand van een theoretische case study op zoek naar de belangrijkste begrippen in de politieke public relations en we plaatsen deze in de Britse context aan de hand van voorbeelden. In de tweede fase gaan we empirisch op zoek naar de toepassing van deze begrippen in het Belgische politieke landschap. Door een kwalitatieve aanpak, aan de hand van expert-interviews met journalisten en woordvoerders, proberen we een beeld te schetsen van de praktische zijde van politieke public relations in Belgi. Tot slot gaan we de resultaten bespreken en terugkoppelen naar de theorie en het Britse voorbeeld. Merk wel op dat dit onderzoek geen ambitie heeft om een vergelijkende studie te zijn, de twee cases zijn namelijk te verschillende om een werkbare vergelijking op te bouwen.

-1-

Onderzoeksopzet

Onderzoeksopzet
1. Situering van het onderzoek

Vanuit een communicatie-wetenschappelijk perspectief kunnen we dit onderzoek onderverdelen onder de noemer van politieke communicatie. In dit hoofdstuk is het de bedoeling om het onderzoek en het begrip politieke public relations te plaatsen binnen de traditie van politieke communicatie. Politieke communicatie is de benaming voor het volledige communicatieproces dat zich in, om en rond de politieke en publieke sfeer afspeelt. Binnen politieke communicatie kunnen we drie verschillende groepen actoren die politieke communicatie produceren omschrijven. (Lilleker, 2007) Als eerste hebben we de politieke sfeer zelf: de staat en aanverwante politieke actoren, hun rol is het communiceren van het beleid op een zodanige manier dat dit beleid legitimiteit verwerft bij het volk. Naast de politieke actoren vinden we ook de

particuliere of niet-staatsgebonden actoren. Deze zijn voornamelijk middenveld

organisaties en bedrijven die boodschappen de politieke sfeer insturen in een poging om deze te kunnen benvloeden. De laatste actoren binnen politieke communicatie zijn de
Figuur 1: Levels in Political Communication [Lilleker (6, 2007)]

media, zij communiceren zowel naar de politieke als de publieke sfeer toe. In Figuur 1

zien we duidelijk de verschillende niveaus binnen politieke communicatie. De doelstelling van deze masterproef is het bestuderen van de wisselwerkingen die verband houden met de politieke actoren. Meer specifiek de interacties die onrechtstreeks van de politieke actoren, via de media, naar het publiek gaan, we gebruiken dan ook de term Politieke public relations. In de volgende paragrafen gaan we dit begrip definiren aan de hand van de recent verschenen literatuur omtrent politieke public relations. We proberen verder de discussies rond dit thema te situeren in het onderzoeksveld.

-2-

Situering van het onderzoek

McNair (2011) definieert politieke public relations als:

Media en informatiemanagement tactieken die ontwikkeld zijn om een partij een maximum aan positieve publiciteit te verzekeren en een minimum aan negatieve publiciteit. McNair (2011, 7)

Deze definitie wijkt af van de eerder geformuleerde definities. McNair spitst politieke public relations vooral toe op newsmanagement. Strmbck en Kiousis (2011) gaan hier niet mee akkoord. In het eerste hoofdstuk van hun boek Political public relations: principles and applications zoeken ze naar een meer allesomvattende definitie van politieke public relations.
Political public relations is the management process by which an organization or individual actor for political purposes, through purposeful communication and action, seeks to influence and to establish, build, and maintain beneficial relationships and reputations with its key publics to help support its mission and achieve its goals. Strmbck & Kiousis (2011, 8)

Volgens Strmbck & Kiousis begaat McNair een typische fout door het begrip politieke public relations een te smalle invulling te geven. McNair vertrekt immers vanuit een visie waar politieke public relations beperkt is tot newsmanagement, imagomanagement en informatiemanagement. Volgens Strmbck en Kiousis is dit wel degelijk een belangrijk onderdeel van politieke PR maar is het domein breder dan enkel mediamanagement. Het gaat hier volgens hun niet enkel over positieve of negatieve publiciteit maar ook over relaties met het publiek en de verschillende actoren en de algemene reputatie van de organisatie of individuele politicus. Strmbck & Kiousis leggen de nadruk sterker op het doelgerichte element van politieke PR en bekijken het fenomeen vanuit een breder perspectief. Waar McNair vooral vanuit een politieke communicatie visie vertrekt, betrekken Strmbck en Kiousis ook de wetenschap rond public relations en de politieke wetenschappen bij de studie van politieke PR. Omdat deze masterproef geschreven wordt vanuit de opleiding communicatie wetenschappen, verkies ik er voor om het politieke communicatie paradigma toe te passen op deze materie. Het boek van McNair vertrekt vanuit dezelfde invalshoek en biedt aldus het beste perspectief om als basis te gebruiken voor dit werk. Een tweede voordeel aan het werk van McNair is dat het voornamelijk toegespitst en toegepast is op de Britse politieke geschiedenis. Vermits ik voor GrootBrittanni als case study heb gekozen, is dit dus het beste en meest relevante werk om mijn theoretisch gedeelte rond op te bouwen. Natuurlijk zal het werk van McNair aangevuld worden met andere bronnen waarvan het werk van Strmbck en Kiousis zeker deel van zal uitmaken.

-3-

Maatschappelijke verantwoording

2.

Maatschappelijke verantwoording

Het onderzoek naar politieke communicatie en politieke PR, in het bijzonder in Belgi en Vlaanderen, is de laatste jaren aan een opmars bezig. Toch zien we dat ten opzichte van de Angelsaksische politieke cultuur, er bij ons bijzonder weinig kennis is over de technieken en praktijken die worden toegepast door de politieke partijen en hun politici. In het Verenigd Koninkrijk en de VSA is er in de periode tussen 1980 en 2000 heel wat stof opgewaaid omtrent de technieken die gebruikt werden door politici en hun spin doctors. Vaak beoordeelden de media deze technieken als antidemocratisch en een gevaar voor de onafhankelijkheid van het nieuws. De grote commotie die rond politieke PR is ontstaan, zorgde voor een hernieuwde interesse in de academische wereld voor politieke communicatie. Begrippen als spin doctor, news management en soundbite worden gentroduceerd en hun effecten bestudeerd. In Belgi is politieke public relations nooit een onderwerp van discussie geweest. Als gevolg hiervan is er ook weinig onderzoek gedaan naar welke technieken de Belgische politieke partijen toepassen. Er bestaat beslist wel onderzoek naar politieke PR en politieke communicatie in Belgie, maar deze studies zijn meer gericht op de inhoud van de boodschappen en de receptie bij de bevolking. In dit onderzoek zal de nadruk meer liggen op de gebruikte technieken en organisatorische aspecten die er in Belgi gebruikt worden. Dit doen we aan de hand van de theoretische voorkennis die eerder in de case study over het Verenigd Koninkrijk verzameld werd. Zo kunnen we een element van de Belgische politieke sfeer dat jarenlang in een schemerzone heeft vertoefd ontdekken en beschrijven. Ik hoop dat ik in dit onderzoek een interessante visie op politieke communicatie en in het bijzonder politieke public relations kan voorleggen.

3.

Onderzoeksvraag

De politieke cultuur van Groot-Brittanni en die van het Europese vasteland zijn uiterst verschillend, niet enkel door het in Europa unieke kies- en partijsysteem, maar ook door een grotere invloed van de Amerikaanse politieke cultuur. Voornamelijk in de politieke

communicatiewereld is het Britse landschap erg verschillend van het Belgische. In de Engelse pers wordt er vaak gesproken over spin doctors, mudslinging en manipulatie van de media, maar in Belgi daarentegen zien we dergelijke begrippen zelden in de media opduiken. Zoals in het vorig hoofdstuk reeds besproken is, kunnen we dit wijten aan het feit dat deze begrippen in GrootBrittanni al vroeg in de openbaarheid zijn gekomen met grote politieke schandalen als gevolg. De grote vraag is hier dus: Worden deze technieken niet gebruikt in Belgi of zijn ze enkel nog niet in de openbaarheid gekomen? Als we naar de Belgische media kijken, kunnen we vaststellen dat de

-4-

Onderzoeksvraag

Belgische politieke partijen de media gebruiken om hun verhalen bij een breder publiek bekend te maken. De bedoeling in deze masterproef is te bekijken welke proporties dit aanneemt en in welke mate er effectief doelbewust gemanipuleerd wordt. Mijn hoofdonderzoeksvraag luidt dan ook als volgt:
Op welke manieren proberen politieke partijen in Belgi de politieke verslaggeving te benvloeden?

Het hoofddoel is een explorerend onderzoek te doen naar de politieke public relations technieken die in Belgi worden gebruikt. Op welke manier proberen politieke partijen de verslaggeving te benvloeden in hun eigen voordeel. We splitsen deze vraag voor de volledigheid op in enkele deelvragen:
Hoe is de relatie tussen journalisten en politici?

Wie heeft er ruimte om voorwaarden te stellen en hoever kunnen ze hier in gaan? Welke informele contacten zijn er en wat is hun impact op de verslaggeving? Beide actoren hebben een doel dat elkaar in de hand werkt. De journalist is op zoek naar een verhaal en de politicus wilt zijn verhaal kwijt. Resulteert dit in een vreedzame symbiose of ontstaat er een gespannen relatie waar de ene actor zijn eisen stelt aan de andere? Aan de hand van deze tegenstellingen willen we dus kijken hoe de verhoudingen tussen de twee actoren zijn en op welke manier ze communiceren met elkaar.
Welke technieken passen politieke partijen toe om hun informatie en invalshoek, via de media, tot bij de burgers te krijgen?

Op welke manier wordt informatie vanuit de politiek aan de journalisten aangereikt en hoe wordt deze opgesteld? Politieke partijen en politici proberen hun eigen informatie te pitchen om hiermee hun invalshoek te laten verwerken in de verslaggeving. Het is voor hen dus van cruciaal belang dat hun invalshoek of 'frame' een plaats krijgt in het krantenartikel of journaal. De verschillende technieken die we zullen tegenkomen zullen in de literatuurstudie duidelijk gekaderd worden. Voorbeelden zijn pseudo-events of soundbites. Verder is het ook erg interessant om te gaan kijken wie er deze technieken ontwikkelt en toepast. Worden deze technieken gebruikt door de woordvoerders of ligt het zwaartepunt eerder bij de politici zelf? Dit brengt ons bij de volgende deelvraag.
Hoe organiseren de Belgische politieke partijen hun communicatie en hoe verzekeren ze een coherente communicatie naar de media toe?

Partijen doen steeds hun best om de strakke interne cohesie te bewaren. We zien echter in de media regelmatig tegenstrijdige meningen opduiken binnen dezelfde partij. Welke maatregelen en structuren organiseert de partij om die cohesie te verzekeren en wat resteert er nog van de

-5-

Onderzoeksvraag

autonomie van de individuele politici in de Belgische particratie? We kijken verder naar de manier waarop politieke partijen hun parlementsleden voorbereiden op een interview en media optredens in het algemeen.
Welk belang hechten politici en politieke partijen aan imago en hoe proberen ze dit te verbeteren?

De samenleving verwacht van hun politici dat ze integer, strijdvaardig en charismatisch zijn, maar daarnaast moet een politicus ook nog eens de nodige bescheidenheid en overtuigingskracht beschikken. Hoe pakken de Belgische politici dit aan? hechten ze belang aan imago en uitstraling of helemaal niet? Proberen ze hun beste eigenschappen in de spotlights te plaatsen of gaan ze op zoek naar een imago dat goed ligt bij het kiespubliek? Deze en andere vragen zullen de rode draad vormen doorheen deze masterproef. Aan de hand van een onderzoek van de bestaande literatuur rond politieke communicatie in GrootBrittanni wil ik op zoek gaan naar de meest courante gebruiken. Daarnaast zal in de case study ook veel aandacht worden besteed aan het verklaren van de begrippen en deze te duiden aan de hand van voorbeelden uit de geschiedenis van de Britse politieke communicatie. Later ga ik aan de hand van expert-interviews met ervaringsdeskundigen zoeken naar de (eventuele) Belgische toepassingen en invulling van deze begrippen en technieken. Merk alvast op dat het de bedoeling is om vooral de praktische uitvoering van politieke public relations in Belgi te bestuderen. We gaan in deze masterproef niet proberen de effecten of de eindresultaten van politieke public relations te achterhalen.

4.

Methodologie

In deze masterproef zal ik aan de hand van kwalitatieve onderzoeksmethoden een beter beeld proberen te creren van de praktijk en toepassingen van politieke public relations in Belgi. Het is voornamelijk een verkennend onderzoek van een onderdeel van de politieke communicatie dat slechts weinig door wetenschappelijke literatuur in beeld is gebracht. Om een theoretisch kader op te stellen voor het beschrijvende onderzoek van Belgi, heb ik gekozen om een case study te doen van de politieke public relations in Groot-Brittanni. Groot-Brittanni is een hele sterke case op vlak van politieke public relations, er is namelijk veel wetenschappelijk onderzoek verricht hiernaar en het onderwerp leeft er echt onder de mensen en in de media. Dit komt door een verhoogde persbelangstelling in de methodes die werden toegepast. In de periode tussen 1980 en 2000 waren er verschillende schandalen omtrent het gebruik van public relations, spin en politieke marketing. Het is echter wel onmogelijk gebleken om een vergelijkende studie te doen van de politieke public relations-toepassingen in beide landen. De verschillen tussen politieke cultuur, mediacultuur en kies- en partijsystemen zijn veel te groot om een representatieve vergelijkende

-6-

Methodologie

studie op te baseren. Ik wil bij deze dus duidelijk benadrukken dat het zeker niet het doel is van dit onderzoek om een vergelijking te maken tussen de twee verschillende landen. Inhoudelijk zal de case study dienst doen als een kader voor de theoretische begrippen die verband houden met politieke communicatie en meer specifiek met politieke public relations. Het doel is om de verschillende concepten, begrippen en activiteiten te duiden door ze binnen de Britse context te plaatsen en er gepaste voorbeelden bij te geven. Dit lijkt me opportuun omdat ik me voornamelijk wil concentreren op de praktische aspecten van politieke public relations. In het tweede onderdeel 'Politieke public relations in Belgi' zal ik op basis van expert-interviews met ervaringsdeskundigen uit zowel de journalistieke wereld als uit de politieke wereld een situatieschets proberen te maken van het politieke public relations landschap in Belgi. De volledige transcripties en vragenlijsten kan u in de bijlage van deze masterproef vinden. Voor de selectie van de experten ben ik vertrokken vanuit de overtuiging dat politieke public relations enkel bestudeerd kan worden als men het vanuit de twee richtingen bekijkt. Daarom heb ik ervoor gekozen om zowel journalisten, woordvoerders en communicatiedirecteurs van Belgische politieke partijen te interviewen. Voor elk van deze drie types respondenten heb ik een aparte vragenlijst opgesteld. Bij de journalisten ging het vooral over de verhoudingen tussen politici en de pers, hun persoonlijke ervaringen en de omgang van de pers met gekleurde informatie. De woordvoerders en communicatiedirecteurs kregen dan voornamelijk vragen toegespitst op de interne organisatie van de communicatie binnen de partij, het belang van het imago en strategische en crisiscommunicatie. Tijdens de selectie heb ik geprobeerd om een zo gevarieerd mogelijk spectrum aan partijen en journalisten als eindresultaat te verkrijgen. Voor de journalisten werd betracht om twee journalisten van beide zijden van de taalgrens te interviewen. Aan de hand van dit onderscheid kunnen we kijken als er noemenswaardige verschillen zijn in de respectievelijke politieke en journalistieke culturen in beide landsdelen. In elke taalgroep werd telkens het onderscheid gemaakt tussen de geschreven pers en de audiovisuele pers. Als eindresultaat werd er dus een Nederlandstalige en Franstalige krantenjournalist weerhouden en een Nederlandstalige en Franstalige audiovisuele journalist. In de politieke hoek heb ik eveneens geopteerd om beide landsdelen aan het woord te laten met eveneens de bedoeling om beide politieke culturen met elkaar te kunnen vergelijken. Daarnaast is er een onderscheid gemaakt tussen woordvoerders en communicatiedirecteurs. Deze laatste groep zal een beter beeld hebben op de organisatie van de communicatie binnen een partij. De woordvoerders zullen eerder de praktische kant van het politieke public relations proces kunnen verduidelijken. Er is echter in de praktijk gebleken dat bij sommige partijen (N-VA & MR) deze functies door nzelfde persoon werden uitgevoerd. Om een duidelijke blik te krijgen op de communicatie van regeringsleden en de eerste minister heb ik ook Thomas Mels, persoonlijk -7-

Methodologie

woordvoerder van de eerste minister uitgenodigd voor een interview. De uiteindelijke respondenten voor de interviews zijn geworden:
-Johny Vansevenant (politiek journalist VRT radio) -Johan Rasking (chef politiek De Standaard) -Veronique Lamquin (politiek journalist Le Soir)2 -Alain Gerlache (ex-woordvoerder premier Verhofstadt en ex-journalist en huidig mediawatcher RTBF) -Inge Jooris (partijwoordvoerder Groen) -Joachim Pohlmann (partijwoordvoerder en communicatiedirecteur N-VA) -Miranda Maes & Johan Van Hoecke (Communicatiedirecteur en partijwoordvoerder sp.a) -Thomas Mels (woordvoerder van premier Elio Di Rupo) -Frdric Cauderlier (communicatiedirecteur en woordvoerder MR)

De respondenten werden telkenmale op de hoogte gebracht dat het interview werd geregistreerd werd op audiocassette en waren zich bewust van het doel van deze masterproef. Er werd steeds geprobeerd om de transcripties op een zo waarheidsgetrouw mogelijke manier neer te pennen. Maar om de leesbaarheid te bevorderen heb ik het verbatim principe niet toegepast. Alle aarzelingen en stopwoordjes zijn dus uit de fragmenten weerhouden. Verzoeken van de respondenten om stukken van de conversatie niet te publiceren zijn steeds nagekomen. De respondenten werden telkenmale op de hoogte gebracht dat het interview werd geregistreerd werd op audiocassette en waren zich bewust van het doel van deze masterproef. Er werd steeds geprobeerd om de transcripties op een zo waarheidsgetrouw mogelijke manier neer te pennen. Maar om de leesbaarheid te bevorderen heb ik het verbatim principe niet toegepast. Alle aarzelingen en stopwoordjes zijn dus uit de fragmenten weerhouden. Verzoeken van de respondenten om stukken van de conversatie niet te publiceren zijn steeds nagekomen. De data uit de interviews worden geanalyseerd op basis van de thema's die aan bod zijn gekomen in de interviews en de case study van Groot-Brittanni. Door de antwoorden van de respondenten langs elkaar te leggen probeer ik een schets te creren van de gebruiken in de Belgische politieke public relations. Vervolgens ga ik in de conclusie de meest opmerkelijke vaststellingen uit de analyse naar voor schuiven en waar mogelijk proberen te verklaren. In de conclusie zullen de resultaten waar mogelijk teruggekoppeld worden naar de concepten die verklaard werden in de case study.

Door de drukke agenda van Mevrouw Lamquin hebben onze gemaakte afspraken elke keer niet kunnen plaatsvinden. Jammer genoeg heb ik het interview met haar niet kunnen afnemen, maar ik bedank haar toch voor de genomen moeite om te blijven zoeken naar een mogelijke oplossing.

-8-

Case Study Groot-Brittani

Case Study Groot-Brittani

1. Inleiding

Om te vertrekken vanuit de essentie starten we met de klassieke theorie van Jurgen Habermas (1964). Habermas bouwde in zijn boek 'the structural transformation of the public sphere' een theorie op omtrent het begrip 'publieke sfeer'. Deze sfeer is een voor iedereen toegankelijke ruimte waarbinnen publieke opinie kan gevormd worden. Om de burger toe te staan een opinie te kunnen vormen is er binnen deze publieke ruimte een nood aan informatie. Deze informatie wordt door de media aangeleverd via televisie, radio, kranten en het internet. Habermas bemerkt echter dat we in zijn tijd eerder van een bourgeois publieke sfeer kunnen spreken, een kleine groep van hooggeplaatsten en organisaties die een greep hebben op de publieke opinie omdat ze een grote invloed hebben op de media die de informatie voorzien. We kunnen hier dus uit afleiden dat informatie een belangrijke impact heeft op de vorming van de publieke opinie. Dit creert een machtspositie voor de leveranciers van de informatie die uiterst belangrijk zal zijn voor het principe van politieke public relations. Door de informatie die de leveranciers aan het publiek aanreiken te benvloeden, kunnen de politieke partijen op een onrechtstreekse manier de publieke opinie manipuleren. De burgers verwachten immers van de media dat deze onpartijdige en objectieve informatie zal brengen. Politieke public relations geven de politieke sfeer de mogelijkheid om voor hen voordelige informatie als objectief te laten beschouwen door het publiek. Habermas (1964) onderscheidt binnen de publieke sfeer ook nog de politieke publieke sfeer. We spreken over een politieke publieke sfeer als het onderwerp van de discussies de werking en organisatie van de staat betreffen. De staat zelf hoort volgens Habermas geen deel uit te maken van de publieke sfeer. Maar in de bourgeois publieke sfeer is dit echter wel het geval. Dit zullen we later uitgebreid behandelen in het hoofdstuk informatiemanagement, waar we dieper zullen ingaan op de rol van de overheid als verstrekker van informatie. In een democratie bedoelen we met de publieke opinie de verzamelde meningen van de burgers. Deze publieke opinie komt het best tot uiting bij verkiezingen, maar ook bij een open zitting in de rechtbank. De burgers hebben het recht om er zichzelf te informeren als de rechtsgang naar behoren verlopen is. Binnen de politieke communicatie kunnen we twee vormen van communicatie tussen de politieke sfeer en het publiek onderscheiden (Figuur1, p.1). In het eerste geval kan de politieke sfeer rechtstreeks communiceren met het publiek, hier wordt dus geen gebruik gemaakt van media die een redactionele filter toepassen. Voorbeelden hiervan zijn een advertentie in de krant, een affiche

-9-

Inleiding

campagne en het gebruiken van politieke zendtijd3. Deze ongemedieerde wijze van communiceren wordt door McNair (2011) beschreven als 'Political advertising'. Political advertising wordt nog steeds op een dagelijkse basis gebruikt in de politieke communicatie. Het heeft wel n onmiddellijk nadelig effect, het publiek is bij deze vorm immers steeds op de hoogte dat de bron van het bericht een politieke kleur bezit en dat de boodschap die men de wereld instuurt het doel heeft om de mensen te overtuigen. De ontvanger is dus op de hoogte dat het gaat om een politiek geladen boodschap en zal meer op zijn hoede zijn. De tweede vorm van politieke communicatie die McNair onderscheidt, is politieke public relations. Hier wordt gebruik gemaakt van 'Free Media' om de politieke boodschap over te brengen naar het brede publiek. De 'Free Media' die hier worden aangehaald zijn gratis (free) mediakanalen om informatie te verstrekken aan het grote publiek. Kenmerkend hier is dat de boodschap eerst voorbij de journalisten en redacteurs moet, die als gatekeepers opereren4. Voor politici is communicatie via free media voordeliger, omdat het de geloofwaardigheid van de boodschap verhoogt. Door de ogenschijnlijk spontane en onvoorbereide uitspraken gaat het verhaal, in de ogen van de consument, een hoger waarheidsgehalte hebben. Het komt immers vlotter voor dan de geprefabriceerde communicatie die via advertising gebeurt. Politieke public relations hebben echter niet eenzijdig positieve gevolgen voor de politicus, het gebruik van deze methode houdt ook een aantal risico's in. De journalisten die het artikel opstellen of het interview afnemen kunnen vaak goed voorbereid zijn en vervelende vragen stellen waar de politicus niet op voorbereid is. Hierdoor kan de politicus op een subtiele manier gedwongen worden informatie vrij te geven die hij liever niet deelde of kan hij in een slecht daglicht geplaatst worden door de journalist. Een goed voorbeeld hiervan is een interview met Margret Tatcher in 1983 waar een goed voorbereide journalist haar enkele lastige vragen stelde omtrent het zinken van het Argentijnse oorlogsschip 'De Belgrano' tijdens de Falkland oorlog. Thatcher reageerde bijzonder geprikkeld en toonde hiermee een onwenselijk beeld van haar persoonlijkheid. (McNair, 2011) We kunnen dus kort stellen dat politieke public relations voornamelijk draaien rond 'agendasetting'. Dit is de strijd tussen politici om te bepalen wat de hete hangijzers zijn binnen de publieke en politieke sfeer. Door veel media-aandacht te verzekeren, stijgt de waarschijnlijkheid dat het onderwerp ook opgepikt zal worden in de publieke sfeer en de initiatief nemende partij zijn standpunten voor een breed publiek zal kunnen vertolken. McNair onderscheidt in zijn boek An introduction to political commmunication. vier types activiteiten binnen de politieke public relations: mediamanagement, imagomanagement, interne
3 4 Afgeschaft in Vlaanderen, maar bestaat nog steeds in Franstalig Belgi. Het is moeilijk om het internet en nieuwe sociale media te plaatsen tussen de onderverdeling political advertising en public relations. Ik heb er in deze masterproef voor gekozen om het op te nemen onder public relations gezien deze media gratis ter beschikking staan. Er zijn veel argumenten zowel voor als tegen, maar gezien de interessante impact van het internet op politieke communicatie heb ik besloten om ze toch op te nemen in deze masterproef.

-10-

Inleiding

communicatie en informatiemanagement. Dit zijn dan ook de vier basisactiviteiten binnen de politieke public relations. Deze activiteiten zullen we dan ook als basis gebruiken om de Britse case systematisch uit te werken en enkele cruciale concepten te verklaren. Vooraleer we met deze activiteiten aan de slag gaan, beginnen we eerst met het uitwerken van de verhouding tussen politici en journalisten.

2.

Relatie tussen journalist en politicus

Journalisten en politici zijn de twee belangrijkste actoren in de politieke public relations. Het is dus evident dat de verhouding tussen deze twee actoren een plek verdient in deze case study. Om deze relatie theoretisch te verduidelijken vertrekken we vanuit een werk van Larsson (2002). In zijn theoretisch kader vinden we een uitgebreide beschrijving van de op dat moment reeds gevoerde onderzoeken. Larsson komt in zijn literatuuronderzoek verschillende beschrijvingen tegen van de relatie tussen journalist en politicus, van een haat-liefde verhouding tot de eerder potische analogie met een tango waar de politicus de dans leidt. Er bestaat binnen het academisch veld onenigheid over wie de overhand heeft in de relatie. De aanhangers van het concept 'media logic' leggen de macht in het kamp van de journalisten terwijl de institutioneel deterministen eerder de macht bij de politiek leggen. Larsson concludeert dat beide partijen macht hebben binnen de relatie, maar dat deze macht zeker ook afhankelijk is van elkaar. In een studie over de verhouding tussen journalisten en politici in Groot-Brittanni doet Aeron Davis (2009) enkele vaststellingen. De belangrijkste reden die Britse politici aangeven waarom ze met journalisten omgaan, is om een breder publiek te bereiken voor hun beslissingen en ideen. Aan de kant van de journalisten is de reden dan weer dat ze inside information willen verkrijgen die kan leiden tot een interessante scoop. Opvallend is dat er in Groot-Brittanni een bepaalde hirarchie bestaat, back bench parlementsleden zullen zelden een relatie kunnen opbouwen met de nationale pers, terwijl dit voor de ministers en vooraanstaande politici minder een probleem is. Verder zal de oppositiepartij het moeilijker hebben om contact te leggen met de pers dan de partij aan de macht. Naast een zuivere zakelijke relatie ontwikkelen journalisten eveneens een sociale relatie. Door de continue interactie tussen de actoren leren ze elkaar kennen en ontstaat er een sociale band. Er is zelfs sprake van occasionele sportwedstrijden tussen groepen politici en journalisten. We kunnen tot slot stellen dat de relatie tussen journalisten en politici een verhouding is die gebaseerd is op wederzijdse afhankelijkheid, maar ook op wederzijds respect in de vorm van een sociale band tussen de twee hoofdrolspelers in de politieke public relations.

-11-

Mediamanagement

3.

Mediamanagement

Door het gebruik van mediamanagement of newsmanagement proberen politieke actoren de media te controleren, te manipuleren en te benvloeden (McNair, 2011). De meest gebruikte methode om dit te doen is het 'framen' van informatie die aan journalisten wordt aangereikt. Framen wordt door Entman (1993; 3) gedefinieerd als:
Framen is het selecteren van bepaalde aspecten uit de waargenomen werkelijkheid en ze een opvallende plek geven in een tekst. Om op deze manier een bepaalde definitie van, een oorzakelijke interpretatie, een morele evaluatie en/of een oplossing het probleem te promoten.

Een boodschap kan zowel bedoeld als onbedoeld geframed worden. Om dingen begrijpbaar voor te stellen moeten we een topic vaak in een context plaatsen, de keuze van deze context gaat hand in hand met een bepaalde invalshoek. Frames zijn instrumenten om de werkelijkheid vorm te geven en overdraagbaar te maken. Strmbck en Kiousis (2011) onderscheiden vier actoren die betrokken zijn in het framing proces. Als eerste is er de bron, deze zal de keuze kunnen maken welke aspecten te benadrukken en welke weg te laten, de bron kan dus een strategisch frame ontwerpen. De media (2) kunnen de frames van de oorspronkelijke bronnen overnemen, maar vaak zijn er verschillende competing sources die de journalist/redacteur (3) dan moet verzoenen tot een gebalanceerd en evenwichtig frame. De ontvanger (4) gaat de informatie nog eens actief herframen, zo maken ze het mogelijk om het type bericht te onderscheiden. Een reclameboodschap zal bijvoorbeeld anders genterpreteerd worden als een nieuwsuitzending. Op basis van het onderwerp zal de interpretatie eveneens anders zijn, politieke nieuwsitems worden anders genterpreteerd dan een bericht over een verkeersongeval. In politieke public relations is het dus de bedoeling om het eigen frame dominant te laten overkomen in het frame van de media. Door middel van bijvoorbeeld optredens in amusementsprogramma's kunnen politici de ontvanger ook op het verkeerde been zetten, deze verwacht entertainment en zal dus minder kritisch zijn dan bij een politiek item. Het is uiterst belangrijk voor actoren in de politieke sfeer om goede contacten te hebben met de actoren in de media, beide actoren zijn immers afhankelijk van elkaar. De journalist beschikt immers over het medium waar de politicus gebruik van wilt maken en de politicus heeft de informatie waar de journalist zijn verhaal rond wilt bouwen. Deze wederzijdse afhankelijkheid geeft het politieke veld enkele instrumenten om de journalist te benvloeden, om hem het verhaal op een zo voordelig mogelijke manier te laten brengen.

-12-

Mediamanagement

Een veelgebruikte techniek hiervoor zijn 'information subsidies', dit is een vorm van communicatie om nieuws rechtstreeks vanuit de bron aan de redacties aan te bieden. De bedenker van deze term, Gandy, stelt dat degene die de prijs van de informatie bepaalt (de bron), ook controle heeft of de informatie al dan niet geconsumeerd zal worden. Organisaties die goedkoop of snel informatie ter beschikking kunnen stellen, zullen dus sneller opgenomen worden in de verslaggeving. We kunnen hier twee vormen van information subsidies onderscheiden. De proactieve vorm waar de bron zelf het initiatief neemt en de retroactieve vorm waar op vraag van de journalist vragen beantwoord worden. (Turk, 1985) In de praktijk komen deze information subsidies vaak neer op het voorverpakken van je boodschap in een formaat dat door de journalist snel verwerkt kan worden tot een artikel. Een persbericht kan bijvoorbeeld opgesteld worden in de vorm van een krantenartikel in de hoop dat de journalist het letterlijk zal publiceren. Een snelle en efficinte reactie geeft dus gelegenheid aan de partij/politicus om de informatie in een voor hun voordelig perspectief te framen. Voor politici en public relations professionals is het hierdoor noodzakelijk om goed op de hoogte te zijn van de interne werking van en verhoudingen binnen de redacties. Kennis over de attitudes en voorkeuren van een journalist kunnen namelijk erg handig zijn om een verhaal zo te brengen dat het hen sneller overhaalt om de versie van de partij of politicus zonder veel aanpassingen te publiceren. Na publicatie zijn er nog enkele pr-instrumenten die aangewend kunnen worden. De woordvoerders kunnen immers na afloop klagen bij de journalist of de redactie dat er te weinig aandacht besteed werd aan de gegeven informatie of de partij zelf, de verhouding tot de tegenstander niet eerlijk was of de feiten niet correct voorgesteld werden. Deze technieken kunnen zelfs zover gaan dat er bedreigingen worden geuit vanuit de politiek om de journalist de toegang tot toekomstige informatie te ontzeggen. (Esser et al, 2000) De media kijken echter niet machteloos toe, als gatekeeper zijn ze nog steeds de laatste schakel en kunnen ze naar believen selecteren wat ze zlf relevant en geloofwaardig achten. De eindredactie blijft immers het laatste woord houden over wat er verschijnt in de nieuwsbulletins. (Lilleker, 2007) Als we spreken over de verhouding tussen de pers en politiek is het belangrijk om te vermelden dat kranten in Groot-Brittanni publiekelijk hun steun uitspreken voor politieke partijen. In totaal zijn er tien kranten/Tabloids die een politieke kleur hebben, hier vinden we onder meer The Daily Mirror, News of the World en The Sun. Deze laatste deed zich opmerken door enkele dagen voor de verkiezing van 1997 van kant te wisselen en plots de steun op te nemen voor de kandidatuur van Tony Blair. (Esser et al, 2000) Deze kranten met een politieke agenda geven Britse partijen een handig voordeel in politieke communicatie, ze moeten zich immers geen zorgen maken over negatieve verslaggeving in de kranten die ideologisch aan hun zijde staan. Maar zoals in het

-13-

Mediamanagement

voorbeeld wordt getoond kan men nooit honderd procent zeker zijn en kan de steun plots naar de tegenpartij gaan. We moeten dus opmerken dat het steeds in het voordeel kan spelen om de banden aan te halen met de perscontacten van de tegenstander, deze journalisten kunnen dan op die manier geneigd zijn om minder kritisch over de tegenpartij te oordelen. Het belang van snelheid, dat hierboven al reeds aangehaald werd, speelt een rol wanneer foutieve informatie circuleert of er een aanval op de partij gelanceerd wordt. Een snelle reactie is dan noodzakelijk om de schade zo beperkt mogelijk te houden. Om dit mogelijk te maken moeten de politieke partijen een continue 'media-monitoring' voorzien. Door elke ontwikkeling op de voet te volgen kunnen de partijen kort op de bal spelen en negatieve of vijandige berichten snel weerleggen. Als ze dit kunnen doen met solide argumenten dan zal de media-aandacht afnemen, maar het omgekeerde is ook waar, reacties op eigen aanvallen kunnen door de tegenpartij wederom in een hoog tempo weerlegd worden (Esser et al, 2000). Roberts (1998) geeft een anekdote over de snelheid van Labour.
The British conservatives could not even sneeze without the oppositional Labour Party responding with a 'rebuttal'. It was the aim of this procedure not to leave any statement of the opponent uncommented upon. (Esser et al; 2000, 8)

Een andere techniek om geframede informatie tot in de media te krijgen zijn de door Boorstin benoemde 'Pseudo-events'. Dit is een event georganiseerd door iemand die iets in de belangstelling wil brengen, met als enig doel de pers een (vaak misleidend) beeld te geven van de situatie. Boorstin (2007, 255) geeft enkele karakteristieke kenmerken waar een pseudo-event aan moet voldoen. (1) Het is niet spontaan, het is gepland en opgewekt. (2) Het is gepland met de bedoeling om opgemerkt te worden door journalisten. Het succes ervan hangt dus ook af in welke mate het de pers haalt. (3) De relatie tot de onderliggende realiteit is dubbelzinnig en (4) meestal is het bedoeld om dienst te doen als een self-fulfilling prophecy5. McNair (2011) beschouwt de Britse partijconferenties als een goed voorbeeld van dergelijke pseudo-events. Het waren vroeger bijeenkomsten waar de achterban inbreng in het beleid van de partij kon brengen, maar tegenwoordig zijn ze verworden tot grote PR-events waar ze aan de buitenwereld kunnen tonen waar ze voor staan en hoe groot hun achterban is. Omdat journalisten deze evenementen binnen een bepaald kader moeten framen, is er een nieuwe soort speeches ontstaan. De politici zullen gebruik maken van 'soundbites': korte, krachtige oneliners die vaak ideaal zijn om te verwerken in de nieuwsbulletins. Een van de bekendste Britse voorbeelden van een soundbite is de uitspraak van Margaret Thatcher: This Lady is not for turning. Door deze soundbites zorgvuldig op te stellen en te selecteren, kunnen politici het werk van journalisten 'gemakkelijker' maken en zo de boodschap die ze willen overbrengen in de nieuwsoverzichten krijgen. Pseudo-events kunnen zich
5 Bv. Een hotel dat prominenten uitnodigt om zijn prestige in de verf te zetten.

-14-

Mediamanagement

ook op een kleinere schaal voordoen, een bedrijfsbezoek, een internationale top of een interview zijn eveneens ideale gelegenheden voor politici om korte en krachtige uitspraken te doen die samenvattend zijn voor hun standpunt. (McNair, 2011) Naast Pseudo-events die doelbewust op voorhand gepland zijn, hebben politici ook steeds de mogelijkheid om op te treden in televisieprogramma's vanuit een studio. We kunnen hierin twee verschillende programma-formats onderscheiden. Als eerste hebben we de nieuws- en duidingsprogramma's die kiezen voor een serieuze en inhoudelijke invalshoek, deze komen voornamelijk voor in de vorm van een interview of debat. In welke mate spelen politieke public relations hier dan een rol? Voor de politicus is het niet steeds de beste keuze om genterviewd te worden, er schuilen namelijk enkele gevaren. De politicus komt niet altijd uitsluitend positief in beeld, de journalist die tijdens het gesprek de touwtjes in handen heeft, kan uit de hoek komen met vervelende vragen en onderwerpen die de politicus liever had vermeden. Vanuit het politieke veld kan het tevens ook mislopen, een slechte voorbereiding, een verspreking of een slechte attitude tijdens het gesprek kan nefast zijn voor het imago van de politicus. De interviews die een kans zijn om de spontaniteit en het open imago van de politicus te bevorderen, kunnen immers ook omslaan in een ware PR-nachtmerrie. Een recent voorbeeld hiervan is het debat voor de selectie van de Republikeinse presidentskandidaat in de Verenigde Staten. Kandidaat Rick Perry ging tijdens een debat omtrent besparingen de mist in op het ogenblik dat hij het derde departement dat hij wou afschaffen niet kon benoemen. Hierdoor kreeg zijn imago een sterke deuk, dit incident en nog enkele andere blunders deden zijn kandidatuur dan ook finaal de das om. Voltmer & Brants (2011) stelden vast dat de interviewstijl afhankelijk is van de politieke cultuur in het betreffende land, ze zagen dat in het meer consensus gerichte Nederland de interviewtechnieken zachter zijn dan in Groot-Brittanni, waar de politieke cultuur vijandiger is. In Groot-Brittanni zal er dus een groter machtsgevecht ontstaan tussen interviewer en politicus om de richting van het debat te bepalen. Een goed voorbeeld hiervan is het interview tussen Jeremy Paxman (BBC) en Michal Howard, de conservatieve minister van Binnenlandse Zaken in 1997. Paxman stelde een vraag omtrent een vermeend corruptieschandaal waar Howard in betrokken was. Howard ontweek de vraag en Paxman bleef de vraag tot veertien keer toe herhalen, Howard bleef hierop koppig ontwijken wat aanleiding gaf tot een wel zeer vreemd tafereel. Een ander aspect waar politieke public relations een rol kunnen spelen in deze situaties is in imagomanagement, dit zullen we in het volgende hoofdstuk verder belichten.

-15-

Mediamanagement

Het tweede soort programma dat we kunnen onderscheiden zijn de amusementsprogramma's, Van Zoonen, Coleman & Kuik (2011) deden onderzoek naar de motieven van politici in Nederland en Groot-Brittanni om deel te nemen aan amusementsprogramma's. De basis voor hun onderzoek was de shows Have I got news for you en Dit was het nieuws, twee televisieprogramma's die hetzelfde format volgden waar met een humoristische kijk op de actualiteit wordt terug geblikt. De bevraagde parlementsleden die in het programma verschenen waren, hadden voornamelijk de bedoeling om hun zichtbaarheid te vergroten. Het effect van een speech in het parlement is immers minder groot dan deelname aan een populair amusementsprogramma. Als redenen voor deelname gaven sommige parlementsleden aan dat het goede gelegenheid was om een politieke boodschap over te brengen, terwijl anderen dat dan weer tegenspraken. Er bleek dat politici probeerden om een veelzijdig imago naar voor te brengen. Langs deze weg kunnen ze hun menselijke en humoristische kantjes tonen aan het brede publiek. Dit brengt ons naadloos over naar het volgende hoofdstuk, imagomanagement.

4.

Imagomanagement
Image is the outward representation of a political leader, candidate or organisation. It is largely a construct that exists in the mind, but is based on the audience's power to decode the way that those individuals or organisations behave, combined with what audience members take from the way those individuals or organisations have been portrayed in the media and the manner and style in which they communicate. Lilleker (2007, 95)

Lilleker (2007) verwoordt de politieke definitie van 'imago' als volgt:

In het afgelopen decennium is in Groot-Brittanni de aandacht voor inhoudelijke berichtgeving afgenomen ten voordele van het persoonlijke leven van de politici. De geboorte van het kind van Tony Blair en het overlijden van het kind van Gordon Brown waren belangrijke politieke gebeurtenissen in de Britse politieke verslaggeving. Beide gebeurtenissen hadden een belangrijke impact op het imago van deze twee toppolitici. De eerder droge Brown verkreeg een heel wat menselijker imago door de emoties die gepaard gingen met het verlies van zijn kind. Van Aelst, Shaefer & Stanyer (2011) verklaren deze aandachtsverschuiving aan de hand van het verkleinen van de afstand tussen de kiezer en de partijen. Hiernaast speelt de toenemende personalisatie in de politiek ook een rol. Elke actor binnen het politieke communicatieveld heeft zijn eigen aandeel in de toename. Hierdoor is het moeilijk te bepalen welke de effectieve oorzaak is en welke de gevolgen zijn. Kiezers baseren hun keuze steeds vaker op individuele kandidaten en leiders. Politici kunnen zich anderzijds ook vaker als individuele actoren gedragen en minder als element van een partij. Tot slot kunnen de media de politieke actualiteit eerder voorstellen als een zaak tussen verschillende individuen dan tussen verschillende partijen.

-16-

Imagomanagement

In het klassieke werk van Dan Nimmo (1976) 'Candidates and their images' beweert hij dat een imago uit twee gelijkwaardige delen bestaat. Het eerste deel bevat de feitelijke informatie die we daadwerkelijk over het merk (partij) kennen. Het tweede onderdeel is het gevoel dat we bij het merk hebben. We kennen allemaal wel een voorbeeld van een merk, partij of kandidaat waar we op basis van feitelijke kennis weinig bezwaar tegen kunnen hebben, maar waar we aan de hand van ons gevoel, er toch negatief tegenover staan. Dit duidt het enorme belang om als politicus een positief imago bij het publiek te hebben. McNair (2011) onderscheidt dan weer twee andere vormen van imago. Hij vertrekt vanuit de verschillende actoren, er is het imago van de politicus als persoon en het imago van de partij als 'corporate image'. Lilleker & Jackson (2011) stellen vast dat in Groot-Brittanni de focus aan het verschuiven is van party centered naar meer ruimte voor een individueel imago. Door de opkomst van het internet en de sociale media kunnen de politici individueel zonder inmenging van media of partij communiceren naar het publiek toe. De politicus als persoon zal door de publieke opinie niet enkel beoordeeld worden op wat hij zegt maar ook hoe hij het zegt. Sinds de opkomst van de televisie en de daarbij behorende beeldcultuur is het belang van 'politieke stijl' erg toegenomen. We kunnen deze politieke stijl op twee manieren interpreteren. Als eerste kunnen we kijken naar het algemeen voorkomen van de politicus. Is hij jong en dynamisch of eerder een type 'oude wijze'? Het is mogelijk om deze stijl aan de hand van verschillende factoren in te vullen, zo kunnen kleding, uiterlijk, gelaatsuitdrukkingen en plaatsen die men bezoekt de politieke stijl bepalen. Sommigen gebruiken zelfs de personen met wie ze omgaan als een manier om hun imago te benvloeden. Dit opmerkelijk fenomeen noemt men 'endorsements' die voornamelijk in Groot-Brittanni en de Verenigde Staten voorkomen. (McNair, 2011). Politieke leiders ontmoeten dan bekende personen uit de sport of muziek wereld en de beroemdheden zullen dan hun steun aan de politicus uitspreken. Deze trend werd mooi in beeld gebracht door een stormvloed van bekendheden die de verschillende partijen in de verkiezingen van 2010 steunden. We zagen onder andere zanger Chris Martin (Coldplay) zijn voorkeur voor de Liberal Democrats uitspreken en J.K. Rowling steunde de zittende premier Gordon Brown.6 Als tweede onderdeel van politieke stijl kunnen we de retoriek onderscheiden. De manier waarop men een bepaalde boodschap overbrengt benvloedt het publiek (al dan niet bewust) in het imago dat ze een bepaalde politicus toekennen. Norman Fairclough, professor aan de universiteit van Lancaster, beschreef in zijn boek 'New Labour, New Language?' (2003) het ontstaan en vorming van de politieke stijl van Tony Blair. Volgens Fairclough kan politieke stijl effectief gevormd worden. Na een uitgebreide studie van de positieve en negatieve punten van een kandidaat kan er een stijl gevormd worden die voornamelijk de positieve punten in de verf zet. In het geval van Tony Blair waren deze punten voornamelijk zijn
6 http://www.telegraph.co.uk/news/election-2010/7248132/Election-2010-The-big-fight-for-the-support-ofcelebrities.html

-17-

Imagomanagement

jeugdigheid en vastberadenheid. Negatieve punten moeten echter niet omgebogen worden tot positieve punten door overmatig ingrijpen. Dit zou een heel oneerlijk beeld geven over de persoon in kwestie, waar het publiek zo doorheen zou kijken. Fairclough stelt vast dat Blair twee verschillende identiteiten laat afwisselen en dit geeft hem zijn typische stijl. Aan de ene kant heeft hij zijn normale persoonlijkheid, daarnaast heeft hij zijn formele rol als prime minister en leider van de natie. Door continue met deze twee identiteiten te spelen, geeft het hem de karakteristieken van zowel een losse vlotte politicus als dat van een staatsman. Hij laat zijn natuurlijke persoonlijkheid doorsijpelen in zijn officile communicatie door het gebruik van humor, de ik-vorm en improvisatie. Dit is een vorm van politieke stijl die in die tijd redelijk revolutionair was, zeker in het aristocratische Groot-Brittanni.

Politieke marketing
Politieke marketing is ter verduidelijking geen deel van imagomanagement, maar wel een techniek om een populair imago te ontwerpen. Het is echter niet enkel op toepassing van imago maar ook op de volledige politieke communicatie. Politieke marketing is een techniek om aan de hand van onderzoek de partij een bepaalde richting te geven die hun doelgroepen zal aanspreken. In welke mate een partij zichzelf aanpast om de kiezer te overtuigen wordt door Lilleker (2007) in een typologie gegoten. Hij onderscheidt drie types partijen: 'de productgeorinteerde partij' (1) die vasthoudt aan hun originele ideologie en personen en deze probeert te verkopen aan de kiezer. 'De verkoopgerienteerde partij' (2) zal evenzeer vasthouden aan ideologie en imago, maar doet een marktonderzoek om te ontdekken hoe ze hun standpunten het best kunnen aanprijzen ten opzichte van de kiezer. 'De marktgeorinteerde partij' (3) daarentegen start met een marktonderzoek om van hieruit een ideologie en programma op te stellen die het best past binnen de politieke markt. Inhoud en ideologie worden hier dus ondergeschikt aan goede electorale resultaten. We mogen dit onomwonden 'de kiezer naar de mond praten' noemen. Het is moeilijk om deze drie types in de praktijk van elkaar te onderscheiden7, al zien we dat politieke partijen vaak inhoudelijke verschuivingen maken met de bedoeling om een breder doelpubliek te bereiken. Dit was onder meer het geval bij de Labour partij in het Verenigd Koninkrijk. Onder de vernieuwingsimpuls van Tony Blair verschoof de partij naar een ietwat conservatievere invalshoek om een breder kiespubliek te kunnen bereiken. De vernieuwing van Blair ging eveneens hand in hand met een professionalisering van de politieke partij. Professionals uit de economische en commercile marketing gingen in opdracht van Labour aan de slag om een goede strategie uit te werken. Dit is geen toeval, want politieke marketing vertrekt vanuit de economische wetenschappen om zo een parallel te trekken met de politieke markt. Scammel (1999) zal bijvoorbeeld het product van een politieke partij vergelijken met een verzekeringsproduct. Het gaat
7 Gezien politieke partijen zelden hun politieke marketingbeleid openbaar zullen maken

-18-

Politieke marketing

hier immers over een ongrijpbare dienst/product dat men enkel koopt na een zorgvuldige overweging. Bij het verkoop van verzekeringen is de reputatie van het product, net als bij politiek, erg belangrijk. De gevolgen op lange termijn zijn immers bepalend voor het leven van de betrokkene. Daarom net is het inwinnen van informatie essentieel. In de commercile marketing zal geopteerd worden voor een strategie op basis van wederkerige relaties. De klant investeert zijn vertrouwen in het product en de producent zal zijn beloftes proberen waar te maken. Scammel trekt hieruit een aantal lessen voor de politieke marketing. De goede reputatie en imago van een partij of politicus zijn uitermate belangrijk, het dient als de beslissende factor of ze in aanmerking komen voor de stem of niet. Dit bevestigt wat eerder in dit hoofdstuk werd aangehaald omtrent het belang van imago en reputatie. Een tweede vergelijking die Scammel (1999) aanhaalt in haar boek is een klassieke marketingtypologie van concurrentieposities. Ze verwijst naar Collins & Butler (1996) die vier verschillende soorten posities onderscheiden: de marktleider, de uitdager, de volger en de nichespeler. Deze posities werden dan toegepast op de politieke partijen van enkele Europese staten. Met elke marktpositie zijn ook een aantal verschillende strategische opties verbonden. De marktleider zal proberen zijn leiderspositie te behouden of te vergroten, de uitdager zal ofwel proberen de marktleider aan te vallen of het marktaandeel te veroveren bij de kleinere concurrenten. We moeten wel opmerken dat deze posities erg wisselend zijn, zo kan de marktleider op korte tijd vervallen tot de uitdager en omgekeerd. Samengevat kunnen we vaststellen dat politieke marketing aan de hand van verschillende theorien op zoek gaat naar de meest gepaste strategie die tot uiting wordt gebracht door het politieke communicatieteam van de partij. Zij zullen dan deze strategie in de praktijk omzetten tot een politiek advertising en een public relations-beleid.

5.

Interne politieke communicatie

De strategie die verworven wordt door politieke marketing moet door heel de partij coherent uitgevoerd worden om interne contradicties te voorkomen. Daarom is het essentieel dat er een goede cordinatie is binnen de eigen partij. Om deze cordinatie te kunnen verwezenlijken is interne communicatie n van de belangrijkste instrumenten. De lokale afdelingen, kabinetten en parlementsleden moeten echter allemaal op de hoogte zijn van de strategie die voor het politieke public relations beleid is uitgestippeld. Met andere woorden moet interne politieke communicatie er voor zorgen dat binnen de partij alle neuzen dezelfde richting uitwijzen. (McNair, 2011) Na de verkiezingsnederlaag in 1983, te wijten aan een weinig coherent communicatiebeleid omtrent het bezit van kernwapens. Beslist Labour leider Kinnock om alle communicatiefuncties onder n centraal management te brengen. Van hieruit kan het communicatiebeleid centraal gestuurd worden en communicatiefouten en contradicties tussen verschillende politici voorkomen -19-

Interne politieke communicatie

worden. Voortaan zou deze dienst zowel, de public relations, de marketing als de advertising herbergen. Naast deze centrale communicatiedienst startte Kinnock een werkgroep op die de electorale campagnes ging voorbereiden en cordineren. Bij de conservatieve partij zien we de omgekeerde beweging en gaat de communicatie voor een stukje gedecentraliseerd worden. De nationale communicatie bleef onder n dak, maar de communicatie in de regio's werd nu verdeeld over regionale communicatiemanagers die nauwe contacten hielden met de regionale pers. Vanaf 1992 zullen ze meer aandacht besteden aan de cordinatie en meer specifiek de timing van hun speeches, verklaringen en fotomomenten. Door al deze initiatieven goed te timen werd het makkelijker om het verhaal coherent over te brengen. (McNair, 2011) We zien dus dat de bepalend factoren voor een goede interne communicatie gebaseerd zijn op een rigide structuur van de partij, maar ook op basis van de hirarchie binnen de eigen gelederen. Het nationale centrale bestuur zet immers de koers uit voor alle lokale afdelingen en individuele MP's. De trend richting centralisering van de communicatiestrategie brengen Esser et al (2000) samen met de aanwerving van mensen uit het professionele, commercile circuit onder de noemer 'professionalisering' van de politieke communicatie. De oorzaak hiervan ligt in de jaren '60 wanneer de massamedia opkwamen en de kiezer ontzuilde. Later in 1990 volgde de commercialisering van de media, deze ontwikkelingen leidden stelselmatig tot een grotere behoefte om op een professionele en commercieel verantwoorde manier aan politiek te doen. Externe consultants en reclamebureaus werden betrokken bij de campagnes en het dagelijkse communicatiebeleid. De partijen zelf organiseerden zich professioneler en commercile technieken zoals marketing8 werden betrokken bij het strategisch beleid. Omdat deze trend is ontstaan in de VSA wordt deze ook 'Americanisation of politics' genoemd (Lilleker, 2007). Esser et al (2000,5) betwijfelen echter wel dat de professionalisering al volledig is doorgedrongen in Europa. De politieke partijen zijn daar traditioneel sterker georganiseerd, we zien immers ook dat bekende campagneconsulenten als Mandelson (Labour) nog steeds voortkomen uit de eigen rangen.

Voor meer informatie over politieke marketing zie het hoofdstuk imagomanagement

-20-

Informatiemanagement

6.

Informatiemanagement

Informatiemanagement gaat voornamelijk over het bezitten en verspreiden van informatie als machtsinstrument. Gezien gevoelige informatie in grote mate beschikbaar is voor de regerende partijen, is deze techniek dan ook het meest van toepassing op hun. Informatie kan vrijuit beschikbaar gesteld worden, maar informatie kan ook gecensureerd, gelekt of geconstrueerd worden ten dienste van de belangen van de regerende partij(en). In McNair (2011) lezen we dat in de Britse overheid de traditie heerst waar regeren een materie is voor de ingewijden en niet voor het volk. Beslissingen worden in het geheim genomen door politici en ambtenaren. Om deze vervolgens via 'de propaganda machine' van de staat te verspreiden voor het volk. Informatiemanagement is dus strategisch omgaan met informatie met als doel het beleid of de partij te beschermen. Het gebeurt regelmatig dat informatie gelekt wordt om politieke tegenstanders of afvalligen te beschadigen. In het Verenigd Koninkrijk zien we dat sinds de komst van Margret Tatcher de overheidscommunicatie gecentraliseerd en gepolitiseerd werd. De 'Government Information Service' was een instelling van de Britse staat, die informatie vanuit de regering moest meedelen aan het volk. Deze instelling werd geleid door een ambtenaar die dus ook met belastinggeld betaald werd. Onder Tatcher werd deze functie ingevuld door Bernard Ingham, die later in nauw contact kwam met Tatcher zelf en op deze manier de functie politiseerde. De 'GIS' cordineerde al het nieuwsmanagement van de overheidsdiensten en de relaties met de 'Lobby'. Deze 'Lobby' was een informele bijeenkomst van politieke journalisten en de GIS ambtenaren. De voorwaarde van lidmaatschap was een algemene geheimhouding van de bron van de informatie die werd vrijgegeven. Dit kader was dus een ideale gelegenheid om informatie strategisch te lekken naar de pers en aldus de tegenstanders zwart te maken. Een voorbeeld hiervan zagen we ten tijde van Tatcher, die Ingram in de Lobby bezwarende informatie liet verspreiden over enkele van haar ministers die uit de gratie waren gevallen. Tony Blair schafte later de anonimiteit van de bronnen in de lobby af en kwam naar buiten met de Freedom of Information act ten gevolge van de controverse omtrent de oorlog in Irak. Na verloop van tijd bleek dat de aanleiding tot de oorlog in Irak9 gebaseerd was op valse informatie. Een heel debacle omtrent het communicatiebeleid van Blair dwong David Kelly, een voormalig

communicatiebeambte en wetenschapper in dienst van Blair, tot zelfmoord. De bewuste Freedom of Information act stelde een groot deel van de informatie van de overheid ter inzage van de burgers. (Roberts, 2004) Deze wet op vrijheid van informatie leidde op zijn beurt dan weer tot een groot schandaal rond de inkomsten van de Britse parlementsleden.

de vermeende massa vernietigingswapens van Saddam Hoessein

-21-

Kritieken op politieke public relations

7.

Kritieken op politieke public relations

In de wetenschappelijke literatuur omtrent politieke public relations vinden we ook heel wat kritieken terug op de technieken die gebruikt worden door de politieke partijen. Een van de voornaamste kritieken is gebaseerd op de publieke sfeer theorie van Jurgen Habermas (1964). Zoals we eerder zagen is de vrije stroom van informatie van de overheid naar de bevolking belangrijk voor een gezonde democratie. Volgens de tegenstanders van politieke public relations beperken public relations de vrije doorstroming van informatie van de media naar de burgers, als gevolg hiervan vormt het een ernstige bedreiging voor de democratische publieke sfeer. (McNair,2004) Als we hier dieper op in gaan, blijkt voornamelijk de macht die public relations verantwoordelijken hebben op de journalisten en de agenda het voornaamste punt van kritiek. Volgens Aeron Daevis (2002) wordt de geprefabriceerde informatie die vanuit de politieke public relations komen stilaan de enige bronnen waar journalisten over beschikken. Door een gebrek aan tijd en middelen hebben journalisten niet meer de mogelijkheden om zelf aan degelijke nieuwsgaring te doen. Niet enkel in de academische wereld leiden de praktijken van politieke public relations tot kritieken, ook in de publieke opinie is politieke PR al meermaals in opspraak gekomen. Soms gaan de politieke communicatieverantwoordelijken zo ver in hun spin en framing, dat als de werkelijkheid aan het licht komt het verschil met een leugen niet meer te bespeuren valt. Zo zagen we hierboven al de Kelly-affaire waar de grens tussen leugen en spin wel heel erg dun werd. Hiernaast zijn enkele onorthodoxe methodes zoals burying bad news in Groot-Brittanni ook in opspraak gekomen. Jo Moore, de communicatieverantwoordelijke van de minister van Mobiliteit en Transport stuurde na de aanslagen van 11 september 2001 een mail rond naar haar collega's waarin ze vermelde dat het de perfecte dag was om al het slechte nieuws naar buiten te brengen. Deze mail werd gelekt naar de pers en Moore werd ontslagen. De communicatie- en persverantwoordelijken zijn vaak dermate ambitieus dat geen enkel middel te veel is om het beste resultaat voor hun politicus te bereiken.

-22-

Politieke Public Relations in Belgi:

Politieke Public Relations in Belgi:

1. Verhouding journalistiek en politiek

Om een correcte beschouwing te kunnen maken van de politieke public relations in Belgi is het essentieel dat we een duidelijk beeld schetsen van de betrokken actoren en hun relaties tot elkaar. Als we de schematische weergave van de politieke communicatie uit de situering van het onderzoek er bij halen, zien we duidelijk dat de belangrijkste actoren in dit onderzoek de politieke sfeer en de pers zijn. In onderstaande hoofdstukken worden beide sferen uitgebreid belichten en zullen de verhoudingen en interacties tussen de twee in kaart gebracht worden.

a) De Belgische pers:
Journalistiek is een vakgebied dat onlosmakelijk verbonden is met taal. Lingustiek gezien kunnen we Belgi onderverdelen in drie verschillende gemeenschappen. Elke taalgemeenschap heeft een eigen medialandschap. De verschillende media die in deze landschappen actief zijn, hebben weinig tot geen band met de media in de andere taalgemeenschappen. In deze masterproef beperken we ons tot enkel de dominante Nederlandstalige en Franstalige media en worden de (kleinere) Duitstalige media buiten beschouwing gelaten.

Vlaams medialandschap:
Na de onderverdeling in Franstalige en Nederlandstalige media is het ook zinvol om een onderscheid te maken tussen audiovisuele media (radio en televisie) en de geschreven pers (kranten en tijdschriften). Het Vlaamse audiovisuele landschap bestaat uit drie grote spelers: VRT, de openbare omroep, VMMA, de oudste commercile zender en SBS Belgium. De eerste twee spelers hebben voornamelijk een aandeel in de nieuwsproductie. De VRT en VTM hebben beide eigen televisiejournaals en duidingsprogramma's. Het is eveneens vermeldenswaardig dat de radiozenders onder de VMMA niet hun eigen nieuwsproductie doen, de productie is in handen van Belga Audio. De VRT is onbetwist marktleider op vlak van nieuws en informatie. (Vlaamse regulator voor de media, 2012) Bij de Vlaamse geschreven pers zijn er meer spelers op de markt wat het landschap meer competitief maakt. We kunnen de Vlaamse dag- en weekbladenmarkt opdelen in vier segmenten. De Standaard, De Morgen en De Tijd vormen de kwaliteitspers (1) die algemene en diepgaandere berichtgeving voorzien. De Tijd is hier een buitenbeentje omdat hun focus sterk ligt op economisch nieuws, maar ze evolueren de laatste tijd meer en meer richting algemeen nieuws. In het tweede segment vinden we Het Nieuwsblad en Het Laatste Nieuws, de

-23-

De Belgische pers:

populaire dagbladen (2). Beide kranten zijn marktleider op vlak van lezersbereik en focussen sterk op een brede en meer populaire berichtgeving, en de laatste jaren richten ze zich ook sterk op regionaal nieuws. Dit brengt ons bij Het Belang van Limburg en De Gazet van Antwerpen wiens voornaamste doel is de regionale actualiteit (3) uit hun respectievelijke regio's naar voor te brengen. Al ligt de focus hier anders, brengen ze toch algemene en nationale berichtgeving. Tot slot hebben we ook nog de algemene weekbladen (4) als Knack, Humo en Trends, deze magazines bieden ruimte voor uitgebreide achtergrondinformatie en duiding.

Franstalig medialandschap:
In de Franstalige audiovisuele pers vinden we net als in Vlaanderen twee prominente spelers. De RTBF is de Franstalige openbare omroep en RTL-TVI is de grootste commercile omroep in het Franstalige landsdeel, beide omroepen bieden zowel radio als televisie uitzendingen aan. In de Waalse geschreven pers zijn er minder spelers dan in de Vlaamse en hun profielen liggen dichter bij elkaar. We vinden La Libre Belgique, Le Soir, La Dernire Heure en L'Echo. Deze laatste is een zusterkrant van de Vlaamse krant De Tijd en focust zich eveneens op economische verslaggeving. Naast de algemene dagbladen vinden we nog enkele kleinere regionale bladen zoals La Meuse en La Capitale. Door de kleinere inhoudelijke afstand tussen de vier grootste kranten in Walloni heerst er een grote concurrentie om lezers en adverteerders. Respondent Alain Gerlache gaf aan dat door de economische crisis en de opkomst van het internet het aantal lezers sterk afgenomen is. Adverteerders zijn hierdoor minder geneigd om veel geld te investeren in de geschreven pers waardoor de kranten in financile moeilijkheden terecht komen. Deze financile problemen hebben geleid tot een golf van ontslagen op de redacties waardoor de werkdruk sterk toegenomen is. Deze trend heeft uiteraard gevolgen voor de kwaliteit van de berichtgeving. Gerlache vertelt dat deze toestand de slechtst mogelijke configuratie voor de geschreven pers is en de toekomst erg onzeker is. De enige oplossing is op zoek gaan naar nieuwe modellen, die andere inkomsten en lezers kunnen bereiken. In Vlaanderen heerst hetzelfde probleem, maar beperkter in omvang. De Vlaamse kranten hebben relatief vroeg genvesteerd in online berichtgeving, dit heeft een nieuwe bron voor advertenties opgezet en de financile problemen kunnen inperken. In de Franstalige audiovisuele media zijn, ten opzichte van de Vlaamse omroepen, de budgetten ook eerder beperkt. Door drastische besparingen in de jaren negentig werden de budgetten van de RTBF door de Franstalige gemeenschap sterk teruggeschroefd. (Sinardet, De Swert & Dandoy; 2004) De commercile omroep RTL-TVI zag zijn kijkcijfers dan weer slinken door de concurrentie met de Franse televisiekanalen die in Franstalig Belgi druk bekeken worden. De meest opmerkelijke verschillen tussen de Vlaamse en de Franstalige pers zijn volgens Gerlache het gevolg van culturele verschillen tussen de twee gemeenschappen. De Vlaamse pers

-24-

De Belgische pers:

is sterker benvloed door de Angelsaksische mediacultuur, waar de Franstalige pers veel sterker aanleunt bij de Franse cultuur. Kranten als De Standaard en De Morgen vertonen veel gelijkenissen met de Britse kranten en de populairdere magazines spiegelen zich duidelijk aan de Britse tabloidmodellen. Franstalige weekbladen zijn daar tegenover vaak zusterbladen van Franse magazines zoals La Vif en L'express. Als er een groot debat is in de Franse media dan zal het niet lang duren vooraleer er in Walloni een gelijkaardig debat ontstaat. Dit veroorzaakt inhoudelijke verschillen tussen de twee taalgemeenschappen, Vlaanderen heeft in vergelijking met de band Frankrijk-Walloni geen gelijkaardige relatie met Nederland.

b) De relatie tussen beide velden:

Opvallend in de Belgische politieke cultuur is dat hier, in tegenstelling tot andere landen, niet enkel persverantwoordelijken en woordvoerders contact hebben met journalisten. De politici hebben zelf op een zeer regelmatige basis contact met de gespecialiseerde journalisten. Op sommige momenten wordt dan ook de stap van de woordvoerders overgeslagen en neemt de politicus zelf contact op met de journalist, of omgekeerd. Deze contacten zijn voornamelijk informele contacten, het verschil met formele contacten zullen we later in deze masterproef verder behandelen. Een grote uitzondering op vlak van de directe contacten tussen politici en journalisten is eerste minister Elio Di Rupo, zijn woordvoerder Thomas Mels bevestigde dit in het interview en verklaarde dat het een onderdeel van zijn politieke stijl is. Di Rupo is volgens Mels nooit een makkelijk bereikbare politicus geweest en vertrouwt erg hard op zijn woordvoerders. Mels ziet er zowel de voordelen als de nadelen van in. Door deze manier van communiceren kan hij als woordvoerder meer controle houden over wat er de Wetstraat 16 aan informatie verlaat, maar daarnaast komt wel de volledige communicatietaak op zijn schouders terecht. Vrijwel alle respondenten geven aan dat de relatie tussen de journalisten en het politieke veld voornamelijk zakelijk is. Ondanks deze puur zakelijke relatie kunnen, volgens Johan Rasking van De Standaard, de relaties behoorlijk vertroebelen. Journalisten komen met de ene politicus al beter overeen dan de andere, dit is voornamelijk een kwestie van persoonlijkheden, los van ideologie, geslacht of afkomst. Joachim Pohlmann (N-VA) beschrijft het dan weer eerder als een kwestie van vertrouwen. Journalist en politicus moeten beiden een sterk wederzijds vertrouwen hebben. De journalist moet zo objectief mogelijk rapporteren en op een verantwoorde manier met vertrouwelijke informatie omgaan, de politicus moet dan weer zorgen dat hij niet bewust valse informatie en leugens bezorgt aan de journalist. Als deze laatste onjuiste informatie krijgt, zal die in het vervolg de berichten van dezelfde partij of politicus met heel wat meer argwaan lezen. Dit werd bevestigd door Johny Vansevenant (VRT), wanneer hij foute informatie van een bron ontvangt, zal hij een volgende keer veel grondiger de informatie verifiren. Alle bronnen beweren wel dat

-25-

De relatie tussen beide velden:

dergelijke positieve of negatieve relaties weinig tot geen invloed hebben op de inhoud van de verslaggeving. Een positieve relatie zal voornamelijk de interactie van informatie faciliteren. Journalisten en politici hebben beide verschillende doelen, desondanks verzeilen ze toch in een situatie van een wederzijdse afhankelijkheid. De politicus zijn eerste en grootste doelstelling is de bevolking te overtuigen dat hij hun stem waard is. Om de burgers daarvan te kunnen overtuigen moet de politicus zijn verwezenlijkingen, ideologische verhalen en standpunten weten over te brengen naar het grote kiespubliek. Doordat de partijen slechts over beperkte budgetten beschikken, kunnen ze moeilijk via dure reclamekanalen communiceren. De pers is dus een betere optie. Inge Jooris, partijwoordvoerster van Groen, duidt echter op een ander voordeel van gemedieerde communicatie. Als men gebruik maakt van de advertentiekanalen zal men ongewild in de persoonlijke leefwereld van mensen binnendringen. Wanneer men communiceert via de pers, dan kiezen mensen er zelf voor om het blad te lezen of het programma te bekijken. Op deze manier kan men op een iets gematigdere manier de leefwereld van de burger betreden. Verder is het bereik van de media veel groter dan de meeste advertentiekanalen en kan het politieke verhaal meer potentile kiezers bereiken. Op hun beurt zijn de journalisten ook afhankelijk van de politici. Journalisten werken voor uitgevers die op hun beurt het overgrote deel van hun inkomsten uit het aanbieden van advertentieruimte halen. Het belangrijkste doel voor de media is een zo groot mogelijk publiek te bereiken om zoveel mogelijk van hun producten te verkopen, en om aan adverteerders een zo groot mogelijk publiek voor te schotelen. Volgens Joachim Pohlmann (N-VA) houden journalisten eveneens rekening met deze mentaliteit van hun uitgever. Ze gaan op zoek naar de verhalen die hun doelgroep aanspreken, zo ziet men een terugkerend patroon in het gemiddelde krantenartikel. Persoon X zegt iets, Persoon Y is het daar niet mee eens. Er volgt een discussie tussen personen X en Y en de media gaan op zoek naar de winnaar. Dit is het type verhaal waar journalisten naar zoeken en dat de mensen aanspreekt. Concluderend kunnen we dus stellen dat journalisten de informatie en opinies van politici nodig hebben, daarnaast speelt de concurrentie op de mediamarkt ook een belangrijke rol. Door de grote hoeveelheid aan nieuwsmedia, zowel audiovisueel als gedrukt, ten opzichte van de relatief kleine taalgebieden, is er een ontzettend grote concurrentie op de Vlaamse en Waalse mediamarkt. Een nieuwsmedium kan zich dus niet permitteren om over bepaalde onderwerpen, personen of partijen niet te berichten. Vanuit dit oogpunt blijkt dus ook het belang van de media om geen grote vetes met een politicus of een politieke partij te ontwikkelen. Het is dus duidelijk waarom de stempel wederzijdse afhankelijk op deze relaties wordt gedrukt. De meeste respondenten benadrukken vanuit zowel journalistieke als politieke hoek dat de relatie respectvol moet blijven. Het politieke veld wilt niet aanzien worden als 'slaafjes' die hun informatie ter beschikking moeten stellen van de pers. De journalisten willen langs de andere kant ook niet de -26-

De relatie tussen beide velden:

propagandamachines worden van de politieke partijen. Journalistieke ethiek en objectiviteit worden door de pers erg belangrijk geacht. Om een zicht te krijgen op de invloed van ideologie op de berichtgeving, heb ik de respondenten bevraagd over de huidige toestand van de verzuiling in de media. Eerst even een kort historisch overzicht van de media verzuiling in Belgi aan de hand van de doctoraatsverhandeling van Peter Van Aelst (2006). Bij het ontstaan van de Vlaamse kranten in de 19 de eeuw hadden de kranten een politieke kleur en dienden ze als propagandamachines voor de politieke partijen. Deze kranten werden meestal opgericht door politieke partijen of individuele politici, er waren voornamelijk socialistische, katholieke en liberale kranten. Enkel in Walloni bestond er een onafhankelijke krant: 'Le Soir'. Deze verbinding tussen de ideologische zuilen en de geschreven pers werd langzaam aan ontbonden. Vanaf de jaren zeventig verwaterden de banden tussen de nieuwsmedia en de politieke bewegingen. In een traag en langzaam proces werden de kranten steeds autonomer. In 1994 verbrak Het Volk als laatste krant zijn banden met het ACW en was de openbare verzuiling ten einde. (Van Aelst, 2006) Johny Vansevenant, radioverslaggever en monument in de politieke verslaggeving, deelde de visie dat de verzuiling in Vlaanderen ten einde is. De tijden dat je bijvoorbeeld kon spreken over een katholieke pers zijn voorbij. Vansevenant bemerkt wel dat er toch nog n krant is die openlijk uitkomt voor zijn politieke voorkeur. Het Laatste Nieuws onder leiding van Luc Van der Kelen, onderhoudt goede contacten met de liberale partij. Vansevenant kan niet zeggen als dit een institutionele verhouding is of een persoonlijke invloed van Luc Van der Kelen en andere journalisten. De chef politiek van De Standaard Johan Rasking gaat een stapje verder en zegt dat de verzuiling voornamelijk verder leeft in de persoonlijke overtuigingen van de journalisten en redacteurs. Zo wijst hij op het feit dat De Morgen als oorspronkelijk een socialistische krant de afgelopen jaren een rechtsere koers is gaan varen. Dit kan je voornamelijk afleiden van de profielen van de journalisten die ze onlangs aangetrokken hebben. Binnen het journalistieke milieu staan journalisten als Steven Samyn en Martin Bruxant niet bekend als erg progressief. Een andere belangrijke factor in de ideologische orintatie van de geschreven pers zijn de krantencommentaren of editorialen. Deze korte opiniestukken zijn een kritische reflectie vanuit de persoonlijke mening en politieke overtuiging op de politieke actualiteit van de dag. Bij de redactie van De Standaard zijn er enkele redacteurs bevoegd om deze stukken te schrijven, maar de inhoudelijke lijn wordt wel in samenspraak met de rest van de redactie besproken. Politieke partijen nemen niet echt aanstoot aan deze editorialen, zelfs als ze negatief zijn moet je als politicus een olifantenhuid hebben en tegen kritiek kunnen. Het hoort nu eenmaal bij de rol die de pers speelt in een democratie. Het wordt volgens Joachim Pohlmann enkel vervelend als de negatieve tendens over de partij in de editorialen overslaat naar een algemene redactionele lijn. Als er dagelijks artikels en editorialen in dezelfde politieke lijn

-27-

De relatie tussen beide velden:

worden geschreven, dan is het als partij toch nodig dat ze zichzelf laten horen en contact opnemen met de redactie. Ondanks het einde van de grote verzuilde kranten, speelt het toch nog steeds een rol in de perceptie van vele mensen. Johan Rasking stelt vast dat De Standaard nog regelmatig geassocieerd wordt met de Christen-Democratische zuil waartoe het vroeger behoorde. Tijdens de periode van de beschuldigingen ten opzichte van het ACW was het erg moeilijk voor De Standaard om informatie vast te krijgen van de tegenstanders van het ACW. Door de vroegere band tussen De Standaard en het ACW waren de bronnen erg zuinig met informatie. Deze oude linken spelen bij vele mensen dus zeker nog een rol. Rasking voegt er terstond aan toe dat ze helemaal niet alles van het ACW als waar aannamen en de beschuldigingen en verdediging objectief hebben gebracht. Buiten ideologische verschillen zijn er andere bepalende factoren die de relatie tussen journalist en politicus kunnen bemoeilijken. Als een politicus of politieke partij regelmatig informatie verspreidt die naderhand blijkt onjuist te zijn, zullen de journalisten meer op hun hoede zijn voor deze politicus. De journalisten zullen dan uitgebreider de informatie checken, het is immers ook voor hun erg nefast om foute informatie te publiceren. De journalisten moeten dus de kwaliteit van de bron goed kunnen inschatten en steeds op hun hoede zijn voor foute of onvolledige informatie. Het kan soms wel voordelig zijn voor een politieke actor om foutieve informatie te verspreiden. Dit duidt nogmaals op het belang voor journalisten om grondig hun informatie en bronnen te controleren. Vansevenant benadrukt dit in een voorbeeld; Soms kunnen journalisten makkelijk verleid worden om informatie op het laatste nippertje te publiceren zonder grondig te checken. Als deze informatie later foutief blijkt te zijn, sla je als journalist een mal figuur. Dergelijke foute informatie heeft in dit voorbeeld ook gevolgen voor de politicus. De journalist in kwestie heeft later eerder vanuit een negatief perspectief over deze politicus/partij geschreven in deze zaak 10. Als conclusie van dit hoofdstuk over de relaties tussen politiek en journalistiek, kunnen we besluiten dat het voornamelijk om een zakelijke relatie gaat die gestoeld is op wederzijdse afhankelijkheid, een relatie die niet ongevoelig is voor meningsverschillen en negatieve invloeden, al benvloedt dat de verslaggeving niet. Deze vaststelling loopt gelijk met wat we eerder al vonden in de literatuur over de Britse case study. Net als bij Larsson (2002) zien we dat het vrij onduidelijk is wie de overmacht binnen de relatie heeft. We kunnen dus aannemen dat de veronderstelling van Larsson klopt. Beide partijen bezitten macht binnen de relatie, maar deze macht is afhankelijk van elkaar.

10 Op vraag van de respondent zijn er geen concrete namen of partijen vermeld bij dit voorbeeld, maar het heeft werkelijk plaats gevonden.

-28-

Interactie tussen beide velden:

c) Interactie tussen beide velden:

De informatie, standpunten en meningen die politici willen delen met het brede publiek moeten op n of andere manier de journalist bereiken en zijn aandacht proberen te trekken. De kunst van de politieke public relations is de informatie op zo een manier brengen dat de journalisten overtuigd worden om hun informatie te verwerken in een artikel. In dit hoofdstuk kunnen we terug grijpen naar de information subsidies, de theorie van Gandy die al in de case study werd behandeld. Als de bronnen op een efficinte manier informatie voorzien kunnen worden aan de journalisten, hebben ze meer kans om gepubliceerd te worden. Van Leuven & Raeymaeckers (2011) deden onderzoek naar het fenomeen van voorverpakte informatie in de Vlaamse media. Door de commercialisatie van de media in de jaren tachtig is het belang van efficintie en productie toegenomen op de redacties. Bronnen kunnen hier handig op inspelen door hun informatie op voorhand zo te verpakken dat de journalist minder werk heeft om de informatie tot een artikel om te vormen en op deze manier makkelijker publiciteit verschaft aan de bron. Van Leuven en Raeymaeckers kijken welke impact persconferenties, lobbying en persmededelingen in de Vlaamse geschreven pers hebben. Ze ontdekken dat de Vlaamse kranten De Morgen en De Standaard regelmatig persberichten gedeeltelijk en soms zelfs integraal overnemen. Zo geven ze als voorbeeld een artikel in De Morgen waar een persbericht van Open VLD politicus Vincent Van Quickenborne letterlijk werd gekopieerd. Door het knip- en plakwerk van de journalisten brengen ze de objectiviteit van de media in gedrang. De persoon die het bewuste persbericht heeft opgesteld kan immers ongestoord zijn visie en opinie over de materie meegeven. Dit kan een invloed hebben op de lezer en kiezer die verwacht om objectieve informatie van zijn krant te verkrijgen. De oorzaak die in het werk van Van Leuven en Raeymaeckers wordt aangehaald is de toegenomen werkdruk en drang naar efficintie in de redacties. Door het gedeeltelijk of letterlijk overnemen van persberichten kan immers veel tijd bespaard worden, wat een verhoogde productie tot gevolg zal hebben. 11 We kunnen de communicatie tussen politiek en pers onderverdelen in twee soorten communicatie. Als eerste hebben we de formele communicatie die toegankelijk is voor alle pers. We vinden hier ondermeer persconferenties en persberichten. De tweede vorm van communicatie, van politiek naar pers, zijn de informele contacten. Vaak zijn dit off the record conversaties via telefoon, email of in persona. De politicus, woordvoerder of journalist zullen dan contact opnemen en hun informatie meedelen aan de tegenpartij.

11 In mijn interviews vermeldde de woordvoerder van MR Frdric Cauderlier deze trend ook al in de Franstalige pers. In zijn analyse van de Franstalige pers bevestigde Alain Gerlache dit ook en gaf dezelfde oorzaak aan.

-29-

Formele communicatie:

d) Formele communicatie:
Een persconferentie is hier een uitstekend voorbeeld van formele communicatie. De woordvoerders of politici nodigen de politieke journalisten uit op een bijeenkomst waar ze hun voorstellen en ideen uit de doeken doen voor de voltallige pers. De nodige documentatie wordt uitgedeeld en de journalisten krijgen de kans om vragen te stellen. We zien dat deze persconferenties vaak gebruikt worden bij belangrijke officile mededelingen van zowel individuele politici, fracties of de regering. Voor de audiovisuele media is dit ook een goede gelegenheid om audio of beeldmateriaal te verzamelen voor hun uitzendingen. Johan Rasking, als journalist van De Standaard, vertelt dat er een ongenoegen bestaat bij de geschreven pers. Het gebeurt vaak dat een persconferentie abrupt onderbroken wordt door de politicus in kwestie om een live stand-up te doen voor de journaals. Als we daar verder op in gaan, zien we dat de politici ook strategisch de timing van hun persconferenties plannen. Meestal proberen ze deze plaats te laten vinden op het ogenblik dat een live interventie in het televisiejournaal mogelijk is. Johny Vansevenant beschrijft dit in het boek Mnage Trois (Devos red.; 2004), in een hoofdstuk waar hij vertelt over de verhouding politiek-pers tijdens de regeringsformatie in 2003. Verhofstadt plande zijn persconferenties strategisch in om 18u, zodat een live interventie tijdens het journaal van 18u mogelijk werd en er voldoende informatie beschikbaar was voor het belangrijkere journaal van 19u. Dit werd echter onmogelijk gemaakt door zijn gesprekspartners die probeerden de

onderhandelingen te vertragen om zo Verhofstadt met lege handen te zetten en de persconferentie en deadline voor die dag moest verplaatsen. Een andere vorm van communicatie tussen politiek en journalistiek zijn de persberichten. De politicus of zijn woordvoerder stellen een tekst op waarin ze hun voorstellen, ideen of standpunten verklaren en duiden. Deze worden dan rechtstreeks naar de kranten gestuurd of via een persagentschap als Belga dat de persberichten filtert en dan doorstuurt naar alle redacties. Dit is een uitstekende manier om veel kranten, tijdschriften en audiovisuele redacties tegelijk te benaderen. Dit is ook de voornaamste reden waarom politici dit medium gebruiken. Inge Jooris van Groen vertelt dat Groen enkel persberichten uitstuurt wanneer ze een belangrijke algemene reactie willen uitsturen naar alle media. Als voorbeeld hiervan geeft ze een reactie op een begroting of begrotingscontrole. Elke redactie is op dat ogenblik genteresseerd in de reactie van een oppositiepartij op de besluiten die genomen werden. Belga zal als persagentschap de reacties van alle politici en politieke partijen verzamelen en gebundeld aan de redacties bezorgen. Deze dienst wordt ook door de redacties in dank afgenomen, Rasking vertelt dat men zo een goed overzicht krijgt over alle reacties door deze gebundelde berichten. Ondanks deze positieve eigenschap van persberichten moeten we toch vaststellen dat deze methode in politieke kringen in onbruik geraakt. Zo geven alle Vlaamse respondenten aan dat ze enkel sporadisch een persbericht de wereld in -30-

Formele communicatie:

sturen. Bij Groen en N-VA worden ze enkel nog gebruikt voor algemene en dringende reacties op politieke besluiten, gebeurtenissen en aanvallen. De respondenten van sp.a geven daarnaast ook nog aan dat bij hun voornamelijk parlementairen persberichten gebruiken, voor hen is het soms moeilijk hun voorstellen en ideen rechtstreeks bij de kranten te pitchen, dus kunnen ze best op een breed mogelijk aantal redacties mikken en een persbericht rondsturen. De voornaamste redenen die opgegeven worden voor het in onbruik raken van persberichten zijn de continue information overload bij de redacties. De grote hoeveelheden persberichten die op de redacties toekomen, houden vaak het gevaar in dat n van hun berichten over het hoofd gezien zal worden. Om dus te verzekeren dat hun informatie opgepikt zal worden, kiest men dus voor andere alternatieven. Een tweede reden die door sp.a woordvoerder Johan Van Hoecke wordt aangehaald, is het feit dat papier 'plakt'. Geschreven tekst kan makkelijker fout of anders genterpreteerd worden dan bijvoorbeeld een telefonisch gesprek. Bij het opstellen van persberichten moet er dus erg veel aandacht besteed worden aan nuancering, dit is arbeidsintensiever dan een telefonisch gesprek. Een ander argument aangehaald door de N-VA woordvoerder is dat het moeilijker is om een persbericht te spinnen. Dit sluit erg nauw aan bij het argument van Van Hoecke, spinnen is immers voor een groot deel nuanceren en je eigen kijk formuleren. De aandachtige lezer heeft waarschijnlijk al opgemerkt dat we in de vorige alinea enkel over de Vlaamse partijen hebben gesproken. Volgens MR woordvoerder Frdric Cauderlier is het in Walloni voordeliger om persberichten uit te sturen. Door de eerder aangehaalde problemen bij de Franstalige pers zijn de redacties van de Franstalige media klein en is de werkdruk voor de journalisten erg groot. Hierdoor worden persberichten vaak letterlijk op de websites van de kranten geplaatst. De woordvoerder kan dus, als hij zijn persbericht opstelt, op een volwaardig krantenartikel hopen dat integraal op de site of in de krant wordt geplaatst. Op die manier kan het bericht met zijn invalshoek tot bij de kiezer geraken. Deze zal verwachten dat de informatie objectief opgesteld is en zal de informatie als neutraal opvatten. Volgens Cauderlier zoeken in Vlaanderen meer als in Walloni de journalisten naar eigen informatie en bronnen bij de concurrentie. Bij de communicatie van regeringsleden worden persberichten en persconferenties nog frequenter gebruikt. Dit geeft de woordvoerder van de eerste minister aan, hij gebruikt deze vooral om het beleid te communiceren. Vermits iedereen op de hoogte moet zijn van de besluiten genomen door de regering, is een persbericht de beste keuze vermits het het grootst aantal redacties bereikt op een efficinte manier. Het is ook een uitstekende manier om iedereen gelijk te bedienen en zo weinig mogelijk onderscheid te maken tussen de verschillende media. Gezien de functie als premier is het immers zeer wenselijk om iedereen gelijke informatie en duiding te geven over het -31-

Formele communicatie:

beleid. Een tweede voordeel van persberichten is dat ze makkelijk in overleg op gemaakt kunnen worden. Mels geeft hier een voorbeeld van een Greenpeace-demonstratie voor de Wetstraat 16. Greenpeace stelde de federale regering in gebreke voor de ontoereikende noodprocedures bij een kernramp. Deze materie behoort toe aan het kabinet van minister Milquet, maar omdat de regering, in hoofde van Elio Di Rupo, in gebreke werd gesteld, werd er geopteerd voor een gezamenlijk persbericht. De woordvoerder van Milquet en Mels zaten samen om een gezamenlijke tekst op te stellen en te verspreiden naar de pers toe. De woordvoerders van de ministers proberen op een zo collegiaal mogelijke manier elkaar bij te staan en te helpen. Er is geen structureel overleg, maar als het nodig is worden er zeker overlegmomenten ingepland. De laatste vorm van formele communicatie is een erg spontane vorm waar vooral de audiovisuele pers gebruik van maakt. Het is wat we de zogenaamde stoepjournalistiek noemen. Bij het verlaten van een overleg of vergadering staan meestal de camera's en microfoons de politici op te wachten. Daar worden dan meestal korte reacties gegeven over de staat van de onderhandelingen en de thema's die aangehaald werden. Deze fragmenten komen vaak in de journaals terecht en zijn dus ook voordelig voor de politici om hun meningen voor een breed publiek te uiten. De geschreven pers doet minder mee aan deze soort journalistiek, sinds de opkomst van GSM's verzamelen ze liever reacties via GSM of e-mails. Het hebben van beelden is voor hen immers minder relevant en de timing is ook wat losser waardoor ze geen instant verslaggeving moeten doen. Stoepjournalistiek is uiterst kenmerkend voor de korte afstand tussen politicus en journalist in Belgi. In Nederland zijn zulke taferelen vrij ondenkbaar. De afstand tussen politici en de pers is daar dan ook veel groter en afstandelijker dan hier, contact met een politicus is quasi onmogelijk zonder op voorhand afspraken te maken met de betrokken woordvoerder.

e) Informele communicatie:
Naast de formele contacten in de politieke public relations vinden we ook informele contacten. Politici en journalisten bouwen, zoals eerder aangehaald, een band op van vertrouwen en wederzijdse afhankelijkheid. Door deze band komen de politici, woordvoerders en journalisten dichter bij elkaar te staan en treden er informele contacten op. Via SMS, telefoongesprekken en emailverkeer wisselen de actoren informatie uit onder elkaar. Er zijn enkele grote verschillen met formele communicatie, de reikwijdte is veel kleiner vermits het hier over n op n communicatie gaat. Tevens is informele communicatie ook latenter dan de formele communicatie. Het is moeilijk voor een buitenstaander om op de hoogte te zijn wie waar en wanneer met elkaar communiceert. Journalist Johny Vansevenant geeft een voorbeeld van een moment waar hij op een informele manier door een toppoliticus gecontacteerd wordt. Het kadert binnen de ACW affaire in het voorjaar van 2013. Vansevenant werd, nog voor de officile aankondiging, opgebeld met de

-32-

Informele communicatie:

boodschap dat de Raad Van State een prejudicile vraag zal stellen aan het Grondwettelijk Hof. De politicus bezorgde Vansevenant op deze manier exclusieve informatie voordat het eigenlijk officieel bekend werd. Niet alleen politici bellen naar journalisten, omgekeerd bellen journalisten ook vaak naar politici en hun woordvoerders. Meestal is dit het geval wanneer ze op zoek zijn naar een reactie op een uitspraak of een actuele gebeurtenis. Maar ook zeer belangrijk is het verifiren van informatie, wanneer journalisten informatie krijgen van een bron gaan ze zoeken naar andere personen of feiten die dit bevestigen. Informele communicatie wordt ook op andere manieren gebruikt. Tijdens belangrijke

vergaderingen en conclaven wordt regelmatig inside informatie gelekt aan de journalisten. De politici in de vergaderingen sturen dan een mail of een sms naar de journalisten om informatie aan de pers mee te delen. Een voorbeeld hiervan zagen we in de regeringsvorming na de verkiezingen van 2010. Tijdens de onderhandelingen lekte er regelmatig informatie uit naar de pers. Als er iets besloten werd of er een akkoord zat aan te komen, was dat nog voor het einde van de vergadering op het nieuws. Inge Jooris vertelt hierover dat Alexander De Croo, toenmalig voorzitter van Open VLD, continu op zijn smartphone zat te werken. Waarschijnlijk kwam de informatie dan ook van bij hem. Alle respondenten geven toe dat het grootste deel van de communicatie tussen de actoren op deze manier gebeurt. Formele communicatie is vaak te omslachtig en verdwijnt in een information overload voor de journalisten. We moeten ook opmerken dat informele communicatie de journalisten de mogelijkheid geeft om zelf politici te contacteren, er bestaan hier geen informele mogelijkheden voor, interviews buiten beschouwing gelaten.

2.

Mediamanagement

Het onderwerp werd al uitvoerig behandeld in de case study over Groot-Brittanni. In dit hoofdstuk is het de bedoeling om het concept en zijn technieken te plaatsen in de Belgische politieke sfeer. Mediamanagement gaat over de manieren waarop de politieke partijen proberen om de berichtgeving te benvloeden. De kunst bestaat er in om de eigen partij in een positief daglicht te plaatsen.

a) Framing:
Framen is een techniek waarbij je bepaalde aspecten in een tekst gaat uitvergroten, weglaten of vanuit een ander perspectief belichten. Framing wordt dus bewust of onbewust toegepast door zowel journalisten als politici. In dit hoofdstuk gaat de nadruk voornamelijk liggen op hoe en wanneer framing gebruikt wordt vanuit de politieke sfeer. We laten dus de journalistieke framing

-33-

Framing:

achterwege en gaan op zoek hoe dit voornamelijk theoretisch concept al dan niet bewust wordt toegepast in de Belgische politiek. Als politici informatie aanleveren aan de pers gaan ze steeds onbewust de informatie in een bepaald kader plaatsen. Als de regering een besluit communiceert zullen ze dit steeds vanuit een positief frame communiceren. Ze zijn er immers zelf van overtuigd dat dit een goede beslissing is. De oppositie zal dan weer dezelfde informatie in een negatief frame plaatsen. Zij moeten namelijk de kiezer overtuigen dat zij het beter zouden doen. Maar framing is uitgebreider dan enkel positief of negatief een zelfde feit belichten. Johny Vansevenant gaf in het interview een duidelijk voorbeeld over de legalisatie van marihuana aan hoe verschillende leden van nzelfde regering een beslissing allemaal anders kunnen verwoorden:
Verhofstad, dat was nogal een lefgozer, die zei heel trots: we hebben een akkoord en morgen voormiddag geven we daar een persconferentie over. Meer wou hij niet zeggen. Ik nam contact op met de politici waar ik normaal contact mee opneem. Die zeggen, we hebben echt beloofd om het niet te zeggen. Mijn rtbf collega stond er bij, en ik zei: probeer een keer bij de Franstaligen. Probeer eens bij ecolo of de ps. Kwartiertje later hing hij al bij mij aan de telefoon en zei: het zit zo, zo en zo in mekaar. Ik bel naar Johan Vande Lanotte die zegt, ja ik heb beloofd van te zwijgen maar ik ga ook niet liegen tegen jou. Het is waar, het is zoals je zegt. Ik neem contact met Magda Aelvoet, zij legt het ook uit maar doet voornamelijk moeite om de nadruk te leggen op dat het niet meer bestraft zal worden. Dat was dus een bepaalde kleuring die zij bijgaf. Ze moeten bij Verhofstad ook te weten zijn gekomen dat ik het wist. Ik kreeg telefoon van Luc Coenen de kabinetschef van Verhofstad, om mij te zeggen, niet zomaar straffeloos, want wie handel drijft zal bestraft worden enzovoort. Dat was iedere keer dezelfde informatie en ze wilden allemaal bron zijn om de nadruk te leggen op wat zij hadden binnengehaald. Normaal leggen politici voornamelijk uit wat ze binnenhalen. Gewoon het feit dat ze bron zijn leidt tot een positievere kleuring. (Vansevenant, transcriptie 1)

Als we dit citaat even analyseren stellen we vast dat iedere betrokken minister vanuit zijn partijprogramma de positieve punten van de beslissing probeert te benadrukken. Magda Aelvoet van Agalev legt voornamelijk de nadruk op het feit dat het niet langer bestraft zal blijven. Dit was een punt dat ook in hun partijprogramma was opgenomen. Guy Verhofstadt van de VLD benadrukt langs zijn kant dan weer dat het helemaal niet straffeloos is. Door hetzelfde besluit anders te verwoorden benadrukken de regeringsleden hun eigen verwezenlijkingen. Waar hun partij toegiften heeft moeten doen, zal zeker niet benadrukt en waarschijnlijk zelfs niet vermeld worden. Op deze manier is het dus mogelijk voor politici om bepaalde accenten te leggen in hun communicatie naar de pers. Een andere manier van framing is het rechtstreeks bewerken van de journalist. Volgens Joachim Pohlmann zijn journalisten mensen met een erg brede algemene kennis. Wanneer het echt op specifieke diepgaande dossierkennis neerkomt, is het voor hen soms nodig om hen achtergrond -34-

Framing:

informatie te geven. Vaak bellen de journalisten zelf naar de politici om eventueel meer uitleg te vragen. Dat is dan een handige manier om aan de hand van de informatie die men geeft, te proberen het beeld van de journalist een beetje te verkleuren. Pohlmann haalt het voorbeeld van een begroting aan. Het is heel ingewikkeld om een begroting te lezen, daarom wordt de begroting vaak op een persconferentie op een begrijpelijke manier uitgelegd. Door tijdens die uitleg een aantal accenten te leggen, kan men de journalisten overtuigen dat er geen nieuwe belastingen zijn. Als de N-VA als oppositiepartij een dergelijke begroting voorstelt; zullen zij dan weer de nadruk leggen op het feit dat alle andere belastingen verhoogd zijn. Frdric Cauderlier van de MR past soms een gelijkaardige techniek toe. Op een informele lunchmeeting met de politieke journalisten hebben ze in de aanloop naar de vorige staatshervorming een lezing gegeven om meer achtergrondinformatie te geven over de situatie van de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde en de communautaire problemen in het land. Die bewuste achtergrondinformatie gaat natuurlijk gebracht worden vanuit het frame van de MR. De journalisten zullen de kennis die ze hebben opgedaan verwerken in hun toekomstige artikels. Niets sluit dan uit dat het frame waarin de achtergrondinformatie werd geleverd zal overleven in het artikel.

Belangrijk om op te merken bij dit hoofdstuk over framing is dat er steeds feiten worden meegegeven aan de journalisten. Het is enkel de invalshoek en de accenten die aangepast worden om de boodschap een zeker frame mee te geven. De respondenten die over dit onderwerp gepraat hebben gaven aan dat ze nooit bewust foutieve informatie aanreiken aan de pers. Het is immers erg gevaarlijk voor het imago van de partij om leugens en bewust foute informatie te verspreiden. Cauderlier haalt om dit gevaar te duiden het geval van de Franse minister Cahuzac aan. Door vastberaden zijn leugens te blijven herhalen, heeft hij zijn reputatie in Frankrijk een nefaste schade toegebracht. De meeste politici gaan er dan ook vanuit dat de waarheid steeds aan het licht komt en de leugen doorprikt zal worden. Het is niet zo omdat er niet bewust foutieve informatie verspreid wordt, dat er geen onwaarheden in de omloop zijn. Vaak vertrekken politici vanuit onvolledige informatie, het is dan de taak van de journalist om uit te zoeken welke informatie er ontbreekt.

b) Voorwaarden:
Een wat meer directe manier om berichtgeving te benvloeden, is het onderhandelen van voorwaarden bij het leveren van een interview of informatie. Tijdens die onderhandelingen zal de politieke zijde steeds proberen om zoveel mogelijk controle over de berichtgeving te verkrijgen. De journalist zal voornamelijk proberen de objectiviteit en feitelijkheid van zijn artikel te bewaren. Deze onderhandelingen worden meestal gevoerd via de informele communicatiemiddelen. Politici en journalisten zullen elkaar telefonisch contacteren om de mogelijkheden te overlopen. En van de -35-

Voorwaarden:

meest gebruikte voorwaarden is de anonimiteit, de bron wil namelijk niet dat de journalist bekendmaakt dat hij de informatie heeft aangeleverd. Soms kan het voor politieke actoren of andere spelers in het veld winstgevend zijn om anoniem informatie over politieke tegenstanders en beslissingen te geven. Als politici anoniem informatie geven, dan geven ze die off the record en vertrouwen ze er op dat de journalist zo goed mogelijk de bron zal geheimhouden. Hier speelt de vertrouwensband tussen journalist en politicus of woordvoerder een belangrijke rol. Thomas Mels zegt dat als men off the record informatie aan een journalist bezorgt, men het goed moet kunnen vertrouwen. Als een journalist schrijft: zegt een bron in het kabinet van de eerste minister, dan zal iedereen weten wie de informatie geleverd heeft. De drie voornaamste bronnen voor off the record informatie zijn volgens Johan Rasking de politici zelf, hun woordvoerders en de kabinetschefs. Vooral deze laatste zullen altijd off the record communiceren en nooit met naam en toenaam in een artikel willen verschijnen. Johny Vansevenant geeft een mooi voorbeeld van andere voorwaarden die gesteld worden tussen politieke partijen en journalisten:
Dat is af te spreken, ik zal een voorbeeld geven: Steven Vanackere neemt ontslag, dat wordt bekendgemaakt op een persconferentie om 10 uur. In de officile aankondiging stond een mededeling over winstbewijzen. Ze wilden hier (VRT) zelfs onze economie specialisten er naar toe sturen. Maar ik wist van een heel goede bron, die mij gezegd had dat hij ontslag zou nemen; maar in ruil voor die informatie vraag ik jou wel, laat hem de eer aan zichzelf. Kondig het dus niet een uur of een half uur vroeger aan. Ik heb toen wel de hele machinerie van de VRT in gang gestoken, gezegd tegen Bart Verhulst zorg dat je er bent, het staat te gebeuren. Ze hebben mij dat eigenlijk gezegd om heel de machinerie in gang te steken, maar we hebben hem de eer gelaten. (Vansevenant, transcriptie 1)

In het voorbeeld is duidelijk te zien hoe de CD&V als partij informatie off the record doorspeelt naar de VRT. Het doel van deze waarschuwing is tweeledig, als eerste willen ze voorkomen dat het nieuws vroegtijdig uitlekt. Vanackere wil zelf het nieuws bekendmaken wat blijkt uit 'de eer aan zichzelf houden.' De tweede reden is dat ze willen zorgen dat er voldoende media-aandacht zal zijn. Het betreft hier immers een belangrijke gebeurtenis. Om vermoedens en geruchten de kop in te drukken, hadden ze een weinigzeggend thema aan de persconferentie gegeven. Door de informatie alsnog prijs te geven, onder de voorwaarde van te wachten, konden ze de VRT op de hoogte brengen dat er groot nieuws te wachten stond. Op deze manier kreeg de VRT de kans om zich goed voor te bereiden en voldoende media-aandacht aan dit onderwerp te wijden. Timing is dus ook een voorwaarde die door de partijen aan de journalisten gesteld kan worden. Thomas Mels vertelt hierover dat als eerste minister Elio Di Rupo kranten interviews geeft, dit meestal in clusters van een aantal media gebeurt. De premier zal zelden een interview voor n enkele krant geven, er wordt ook gevraagd om deze interviews dan allemaal gelijktijdig te publiceren. De -36-

Voorwaarden:

volgende interviews zullen dan ook voor andere kranten zijn. Op deze manier probeert het kabinet van Di Rupo de kerk wat in het midden te houden voor alle verschillende media. Joachim Pohlmann vertelt dat anonieme achtergrondinformatie kan helpen om bepaalde situaties uit te klaren. Men vertelt dan off the record aan de journalist hoe het werkelijk is verlopen. Sommige delen mag hij dan gebruiken of andere net niet, maar ze worden toch verteld om het verhaal compleet te maken. Een volgende voorwaarde die gesteld wordt zijn de plaatsen in de krant. Als een politicus bepaalde informatie publiekelijk wil maken of een interview geeft, wordt er vaak gevraagd om een duidelijke zichtbare plaats te geven. Een aankondiging van het interview op de voorpagina van een krant verhoogt immers de zichtbaarheid van het artikel en lezers zullen sneller geneigd zijn om het te lezen. Niet enkel de plaats speelt hier een rol, maar ook de ruimte die aan het artikel gewijd wordt. Als ze informatie en nieuwsfeiten bezorgen, willen de politici wel zeker zijn dat hun artikel ook qua grootte voldoende zichtbaar is. Frdric Cauderlier vertelt dat men hiermee rekening houdt wanneer men een medium kiest om een belangrijk interview te geven. Op die ogenblikken kiest men voor die media die veel aandacht zullen besteden aan het interview. Waarschijnlijk zal Charles Michel met een grote foto op de voorpagina verschijnen en er zal veel ruimte beschikbaar gemaakt worden voor het interview. Deze kranten doen dit voornamelijk omdat een interview met een politiek kopstuk als Charles Michel meer lezers kan aantrekken. De politici spelen hier dus handig op in. En van de belangrijkste argumenten die de politieke partijen gebruiken om te onderhandelen is de scoop. Ze geven een scoop weg wanneer ze een bepaald nieuw voorstel, uitspraak of mening exclusief aanbieden aan n specifiek medium. Door deze techniek kunnen kranten dus in primeur een uitspraak of voornemen van een politicus in hun krant plaatsen. De krant neemt hierdoor dus een voorsprong op hun concurrenten door nieuws te brengen dat de anderen niet hebben. Volgens Johan Van Hoecke van de sp.a, neemt het belang van het argument van de scoop af. Door de grotere concurrentie en de opkomst van de krantenwebsites, gaat iedereen alsnog het nieuws kunnen rapporteren. In het verleden was de primeur een efficinte techniek aangezien de andere kranten konden pas de volgende dag over dit nieuwsfeit berichten. Door de toegenomen snelheid van de politieke communicatie en de journalistiek staan deze scoops nu snel op de websites van de andere kranten en gaan deze kranten zelf op zoek naar reacties van politieke tegen- en medestanders. Desondanks het dalend gewicht van dit argument wordt het nog steeds veel gebruikt. Inge Jooris vertelt in haar interview hoe ze de dag voor het interview een scoop had gegeven aan haar collega respondent Johan Rasking. Groen lanceerde op die bewuste dag hun voorstel voor het tandemplan, een voorstel om de werkgelegenheid voor jongeren te bevorderen.

-37-

Voorwaarden:

Afbeelding 1: Bron: De Standaard 2 April 2013: Groenen lanceren Tandemplan: 100.000 jobs voor jongeren

Jooris bezorgde dit voorstel als een scoop aan Rasking, wanneer ze dit zouden verspreid hebben via een persbericht was de kans erg klein dat het door de andere media zou worden opgepikt. Als politieke partij in de oppositie moeten ze proberen om nieuwe verhalen te brengen. In tegenstelling tot de partijen in de meerderheid, zijn hun beslissingen immers niet op iedereen van toepassing. Door een nieuw verhaal als scoop voor te stellen aan een krant, kan deze krant met een uniek verhaal naar buiten komen. De waarschijnlijkheid dat het gepubliceerd zal worden is dus groter dan wanneer er een persbericht verstuurd wordt. Joachim Pohlmann verdedigt het belang van de scoop. Hij benadrukt dat de eerste communicatie de belangrijkste is. Als men deze op een goede manier kan pitchen, dan volgen de andere media automatisch. Een verhaal dat exclusief in een bepaald medium wordt gebracht en een bepaalde nieuwswaarde heeft, zal snel opgepikt worden door de andere media, eerst op de websites, later op het radionieuws en vervolgens op het televisiejournaal. Omdat het verhaal eigenlijk als een sneeuwbal zal rollen, is het belangrijk om het eerste verhaal duidelijk en positief in het nieuws te brengen. Johan Van Hoecke voegt er aan toe dat het belangrijk is welke onderwerpen binnen een interview of artikel naar voor worden gehaald. Dit zijn vaak ook de punten die later door de andere media opgepikt worden. Johan Rasking vertelt hierover dat de kranten de stukken uit een interview zullen halen die gevoelig en opmerkelijk zijn. De onderdelen die er uitgelicht worden, zijn degene met een nieuwswaarde, dit is een handige manier om meer lezers naar het interview te trekken. Hij haalt hier het voorbeeld aan van het interview met Bart Dewever in De Standaard van 2 februari 2013. Dewever doet hier een uitspraak over het dragen van regenboog T-shirts achter het loket van de Antwerpse gemeentediensten in functie van het debat over politieke neutraliteit in de overheidsdiensten. Rasking koos er voor om deze passage uit het artikel te lichten en er een artikel aan te wijden op de voorpagina. Hij zegt daarover het volgende:

-38-

Voorwaarden: Toen we buiten gingen dachten we wat heeft die nu allemaal gezegd. Daar gaat hij ambras mee krijgen. We voelden dat dat gevoelig was en we haalden dat er uit. Hij heeft het interview volledig nagelezen, dus zoals het in het interview staat is het ook gebeurt. Dat dat nieuwsstuk, dat veel ophef veroorzaakte, hem niet zinde. Het stond in het interview, dus hij heeft het gezegd. (Rasking, transcriptie 2)

De journalisten publiceren dus een nieuwsartikel waarin de meest opmerkelijke uitspraken van het interview verwerkt worden. Politicus en woordvoerder krijgen hier in tegenstelling tot de rest van het interview geen inspraak in. Het is dus het alleenrecht van de journalist om te bepalen waar de uiteindelijke focus van het interview ligt. De voorwaarden en het nalezen van interviews komen in een volgend hoofdstuk nog uitgebreider aan bod. Journalisten kunnen langs hun zijde echter ook voorwaarden stellen, als ze een interview beleggen met een politicus dan wordt er ook vaak gevraagd om in de daarop volgende weken niet in n van de concurrerende kranten te verschijnen. In ruil voor de publiciteit en het platform om hun ideen bij een breder publiek bekend te maken, moeten politici dus vermijden om de komende weken grote interviews te geven aan de concurrerende kranten. Een laatste selectiecriterium dat gehanteerd wordt om de politieke boodschap op een zo goed mogelijke manier te brengen, is de keuze van het medium. Voor ze een bepaalde boodschap wereldkundig gaan maken, kijken de woordvoerders en politici welk doelpubliek ze willen bereiken. Sommige boodschappen zijn nu eenmaal relevanter voor bepaalde doelgroepen. Als de boodschap vooral relevant is voor mensen met een economische achtergrond kiest men best voor De Tijd, als men een breder publiek wil bereiken, zijn Het Laatste Nieuws of Het Nieuwsblad de betere keuzes. Ook het taalgebruik wordt aangepast aan het doelpubliek, voor een artikel of interview in de tijd mag er diepgaandere economische taal gebruikt worden, voor hetzelfde artikel voor een breder doelpubliek moet er geprobeerd worden de impact voor de gewone gezinnen te beschrijven. Hoe gaat de modale mens die beslissing in zijn portefeuille voelen.

c) Interviews, debatten en televisieoptredens:

Het belangrijkste verschil tussen deze drie verschillende communicatiemiddelen en de voorgaande is dat het min of meer live is. Elke uitspraak die je doet zal geregistreerd worden en er is minder tijd om zorgvuldig de vrijgegeven informatie voor te bereiden. We gaan in dit hoofdstuk voornamelijk ingaan op de interviews in kranten, maar de andere twee vormen zullen zeker ook aan bod komen. De meeste kranteninterviews vertrekken vanuit een vraag van de journalisten voor een interview. De politicus zal dan samen met zijn woordvoerder afwegen of ze op de uitnodiging zullen ingaan of niet. De bekendere politici als Dewever en Di Rupo moeten heel vaak aanvragen voor interviews

-39-

Interviews, debatten en televisieoptredens:

afwijzen, door de continue stroom aan aanvragen, is het voor de politici onmogelijk om op elke uitnodiging in te gaan. Dit wordt bevestigt door zowel Joachim Pohlmann als door Thomas Mels, deze laatste voegt er echter aan toe dat als de premier een interview toezegt er steeds rekening mee wordt gehouden, dat er telkens ook een interview voorzien is in de andere taalgemeenschap. Hierop wordt een uitzondering gemaakt bij documentaires en reportages of wanneer het over een specifiek dossier gaat . Maar zelfs dan wordt er op lange termijn gekeken naar een eerlijke verdeling over de verschillende media en taalgroepen. Tijdens de besprekingen kunnen de politici en woordvoerders enkele voorwaarden opstellen, zo kunnen ruimte, timing en plaats een rol spelen. Maar er is nog een extra voorwaarde die verband houdt met interviews, het is in Vlaanderen immers niet ongebruikelijk om de voorwaarde te stellen om de interviews te mogen nalezen. De politici spreken dan af met de journalist om na het interview de uitgeschreven tekst te mogen nalezen. Johan Van Hoecke vertelt dat als ze een interview nalezen er bij sp.a voornamelijk op gelet wordt, of de sfeer van het interview goed zit, er een vlotte flow in het interview zit en er geen dingen fout genterpreteerd zijn. Opmerkelijk is wel dat in Walloni deze gewoonte niet bestaat, het is absoluut not done om te vragen om het interview na te mogen lezen, een opmerkelijk verschil in de journalistieke cultuur van de twee gemeenschappen. In de meeste gevallen vragen de politici op voorhand naar de onderwerpen die behandeld zullen worden en vermelden dan eventueel welke onderwerpen ze liever niet aan bod laten komen. De journalisten staan vrij om die vragen te stellen, maar de politici moeten ze dan ook niet beantwoorden, redeneert Thomas Mels. In de aanloop naar een dergelijk interview zullen de politici en woordvoerders het interview zorgvuldig voorbereiden. Allereerst gaan ze volgens Frdric Cauderlier het profiel van de journalist analyseren vanuit hun persoonlijke ervaringen. Sommige journalisten hebben immers een duidelijke politieke overtuiging, speciale interesses of een aparte interviewtechniek. Daarna zullen ze proberen de vragen te voorspellen en gepaste antwoorden te verzinnen, deze antwoorden worden opgesteld aan de hand van het verhaal dat ze als politieke partij willen vertellen. Wat zijn de voordelen van hun voorstellen? Welke zijn de kritieken en hoe kunnen ze deze pareren? Om de voorbereidde uitspraken kracht bij te zetten voorziet de studiedienst van de partij accuraat cijfermateriaal. Onafhankelijk van de ervaring en het talent van een politicus zal het interview steeds grondig voorbereid worden. Het is uiteraard wel zo dat jongere en onervaren politici meer ondersteuning in de voorbereiding van hun interviews zullen krijgen. Niet enkel de woordvoerders staan hun hierin bij, ook de collega's en personeelsleden van de partij worden indien nodig betrokken. Als een andere politicus van dezelfde partij bekend is met de materie van het interview, zal deze al snel nieuwe invalshoeken kunnen aanreiken. Tot slot zullen de mensen betrokken bij de voorbereiding proberen om de zogenaamde soundbites te verzinnen. Enkele -40-

Interviews, debatten en televisieoptredens:

bewust overwogen slagzinnen en uitspraken waarvan de politici hopen dat de journalisten ze er uit zullen lichten en als quote of titel voor het interview zullen gebruiken. Een goed voorbeeld van een geslaagde soundbite zien we in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2012. Op 18 september geeft oud-burgemeester Patrick Janssens (sp.a) een interview aan De Standaard over de campagne, het gevoerde beleid en zijn tegenstander (Bart Dewever). De titel van het interview is een citaat van Janssens dat uit het interview geplukt werd.
Een burgemeester moet zijn stad verenigen, niet verdelen (De Standaard, 18/09/12)

In deze korte zin vat Janssens samen dat hij de verzoenende burgemeester is en Bart Dewever enkel verdeeldheid zal zaaien tussen de verschillende bevolkingsgroepen in Antwerpen. In n zin wordt dus duidelijk waar Janssens zelf voor staat en waar zijn tegenstrever voor staat. Maar zoals eerder aangehaald beslissen de journalisten zelfstandig over de quote en titel. De politici kunnen dus op goed geluk enkele uitspraken doen en hopen dat ze opgepikt worden. Tijdens de interviews vergezellen de woordvoerders de politici, maar hun effectieve invloed op het gesprek is eerder beperkt. De woordvoerders zullen zelden fysiek in het gesprek tussen komen, enkel wanneer het gesprek stilvalt of afwijkt van het oorspronkelijke onderwerp zullen ze ingrijpen. Joachim Pohlmann geeft hier een voorbeeld van interventie in een interview met het jonge Kamerlid Peter Dedecker:
We grijpen dan soms in als er afgeweken wordt van het onderwerp. Bijvoorbeeld een interview met Peter Dedecker waar de journalist bleef doorvragen over zijn TSO achtergrond. Hij bleef steeds verder en verder ingaan op de onderwijshervorming. Ik heb toen tegen de journalist gezegd, je moet niet verwachten dat hij als federaal Kamerlid deze materie goed kent. (Joachim Pohlmann, transcriptie 5)

Pohlmann grijpt hier in omdat het gesprek afwijkt en de journalist een thema aansnijdt over een materie, waar de politicus in kwestie niet vanop de hoogte is. Politici hebben vaak bepaalde specialisaties, hun kennis over andere onderwerpen is meestal niet diepgaand. Om bepaalde contradicties binnen het partijstandpunt tegen te gaan is het dan ook wijselijk om iedereen over zijn specialisatie te laten praten. Andere ogenblikken waarop woordvoerders tussenkomen zijn op momenten dat de politicus bijvoorbeeld niet op een bepaald cijfer kan komen. Als woordvoerders verder zouden ingrijpen dan zou dat vreemd overkomen, volgens Inge Jooris. Het lijkt dan immers of de politicus in kwestie het niet alleen aankan. Tijdens het interview speelt de woordvoerder ook nog een belangrijke rol in het contact met de journalist, meestal heeft de woordvoerder de onderhandelingen voor het interview gevoerd en is hij dus het best op de hoogte van de gemaakte afspraken. Door het aanbieden van een drankje en te zorgen dat alles vlot verloopt, proberen ze de journalist zich zo comfortabel mogelijk te laten voelen. Na het interview zal de woordvoerder de politicus debriefen en feedback geven op het gesprek. -41-

Interviews, debatten en televisieoptredens:

Wat waren de goede elementen, welke de slechte? Zoals overal is het ook in de politiek erg belangrijk om te leren uit je fouten. Bij televisieoptredens en interviews gaan dezelfde fasen van voorbereiding doorlopen worden, enkel is de rol van de woordvoerder tijdens de opname nog kleiner. De woordvoerders blijven meestal achter de schermen of zelfs buiten de studio en volgen het gesprek mee. Joachim Pohlmann gaf aan dat hij regelmatig probeert om tijdens het gesprek feedback te geven door gebaren te maken naar Bart Dewever, of een andere politicus die hij vertegenwoordigt. Thomas Mels probeert dit ook te doen, maar zegt dat het meer een soort van automatisme is. Ja knikken bij goede reacties en antwoorden, nee knikken bij de mindere antwoorden. Hij schat de kans dat Di Rupo effectief op zijn signalen let erg klein in. Zoals eerder aangehaald in de case study zijn live televisieoptredens erg belangrijk, ze bereiken immers een groter en breder publiek dan kranteninterviews. Dit wordt bevestigd door Pohlmann:
heel simpel is het, dat je op de tv komt, want tv is op dat gebied nog steeds het meest dominant voor de beeldvorming en mensen je te laten kennen. Je kan elke dag in de standaard staan maar het grote publiek zal je nog steeds niet kennen. (Pohlmann, transcriptie 5)

Echter houdt dit breder publiek ook enkele gevaren in, als je als politicus de mist in gaat op televisie zal dat ingrijpendere gevolgen hebben. Iedereen kan je houding, gedrag en fouten live vaststellen. Een voorbeeld hieromtrent vinden we in het debatprogramma De Zevende Dag. In de uitzending van 5 december 201012 kwam, toenmalig ontslagnemend premier, Yves Leterme naar de studio voor een interview over de opvangcrisis voor illegalen in Belgi. Leterme - die een vermoeide indruk maakt - begint een lange monoloog. Presentator Ivan De Vadder probeert hem verschillende malen te onderbreken zodoende hij een nieuwe vraag kan stellen, maar Leterme blijft koppig verder doorpraten. Op een zeker ogenblik is de presentator het beu en stapt uit het beeld, Leterme blijft volhouden en gaat vastberaden verder met zijn monoloog. Leterme slaat hier een slecht figuur, hij gaf de indruk niet op de vragen te willen antwoorden en rammelde enkel zijn voorbereide tekst verder af. Hierdoor maakte hij op dat ogenblik een niet erg spontane indruk.

d) Feedback van politiek naar pers:

Om op lange termijn een invloed te hebben op de journalisten geven de woordvoerders feedback op interviews of artikels, door aan te geven wat de plus- en minpunten van het artikel waren kunnen de woordvoerders de journalisten op de hoogte brengen van wat hun verwachtingen zijn. Volgens Johan Rasking handelt deze feedback voornamelijk over het onderbelichten van bepaalde aspecten van het thema. Zoals we eerder al zagen moeten journalisten ook een frame gebruiken om een artikel te schrijven, ze moeten twee of meerdere concurrerende frames proberen te
12 http://www.youtube.com/watch?v=y4hwS8zMAZI Het bewuste fragment uit de uitzending (VRT)

-42-

Feedback van politiek naar pers:

verzoenen tot een objectief frame. Hierdoor kan het voorvallen dat een partij hun standpunt onderbelicht ziet in het uiteindelijke frame van de journalist, Rasking benadrukt wel dat onvolledige informatie niet noodzakelijk onjuiste informatie is. Langs politieke kant geven de woordvoerders aan dat ze voornamelijk feedback geven op onjuistheden of onvolledigheden. De woordvoerders of politici bellen dan de journalist in kwestie op en vertellen dat ze niet akkoord zijn met de manier waarop het artikel opgesteld is. Andere problemen waar feedback op wordt gegeven is de plaatsing en de ruimte in de krant voor het artikel of interview. De feedback zal meestal op een beleefde manier gebeuren. In een telefoongesprek zal de woordvoerder aangeven waar ze niet mee akkoord zijn en waarom. In sommige gevallen kan het wel eens gebeuren dat de woordvoerders zich erg kwaad maken op de journalist en er als gevolg een vertrouwensbreuk ontstaat. Volgens Rasking worden dergelijke disputen meestal wel opgelost door een goed gesprek. Aan de andere kant wordt er ook positieve feedback gegeven aan de journalisten. Cauderlier geeft aan dat hij, zelfs als het artikel kritisch is voor zijn partij, regelmatig bij een goed artikel een berichtje stuurt naar de journalist in kwestie. Door een smsje te sturen met felicitaties voor een goed artikel proberen de woordvoerders en politici de sociale band met de journalist te verbeteren. Zoals we eerder al zagen kan een positieve sociale relatie met een journalist voordelige effecten hebben bij de uitwisseling van informatie.

e) De politieke aanval en verdediging:

Politiek is een harde stiel, er heerst een verbitterde concurrentie tussen de verschillende politieke partijen en soms zelfs binnen de partijen. Het gebeurt dus regelmatig dat politieke partijen en politici elkaar aanvallen, dit neemt meestal de vorm aan van kritiek op het gevoerde beleid, zijn voorstellen en de waarden waar een politicus voor staat. Soms gaat het echter verder en spitten politici elkaars vuile was en mistoestanden naar boven. In heel extreme gevallen gaat het zelfs zover dat politici elkaar aanvallen op het privleven, maar dit blijft volgens Rasking eerder beperkt om twee redenen. De eerste is een kwestie van politieke beroepsethiek, de politici willen zelf niet vervallen tot inhoudsloze aanvallen. De tweede reden is dat de redacties ook een relatief strikte ethische selectie voeren wanneer ze informatie binnen krijgen. Een krant zal niet zomaar de vuile was van een politicus buiten hangen als het geen relevantie heeft voor zijn politieke bezigheden. Voor redacties is het vaak moeilijk om objectief om te gaan met politieke aanvallen. Vansevenant merkt op dat journalisten steeds extra voorzichtig zijn als ze verslag uitbrengen over een politieke aanval. Op de persconferentie waar de N-VA hun bewijzen presenteerde voor de vermeende fraude bij het ACW heeft Peter Dedecker nogal straffe taal gebruikt. Vansevenant heeft letterlijk zijn woorden overgenomen en zo de ether in gestuurd, teveel interpretatie zou mogelijk kunnen

-43-

De politieke aanval en verdediging:

leiden tot een onevenwichtige berichtgeving. Om beide standpunten te horen is een andere VRTradio journalist naar het ACW getrokken om hun versie van de feiten te rapporteren. Politieke partijen gebruiken politieke aanvallen om verschillende redenen, ten eerste kan het voordelig zijn om de tegenstander in diskrediet te brengen door op de slechte kwaliteit van hun voorstellen of beslissingen te wijzen. De politici maken gebruik van de gaten in de redenering van de tegenstander, om zo hun plannen onderuit te halen. De motivatie hierachter is dat als ze de concurrerende partijen electorale schade toe kunnen brengen, hun partij mogelijk kan profiteren van hun verliezen en kiezers zal afsnoepen. Een tweede motivatie is de mogelijkheid om de voorstellen van de eigen partij in de picture te zetten, door een aanval in te zetten over een bepaald thema kan de partij het debat over het onderwerp weer doen opleven en media aandacht naar het partijstandpunt toetrekken. Als derde motivatie kunnen politieke aanvallen ingezet en gericht worden vanuit politiek strategische overwegingen. Frdric Cauderlier vertelt dat de MR zijn politieke aanvallen en communicatie enkel richt op de PS. De Mouvement Rformateur en de Parti Socialiste zijn de grootste partijen in het Franstalige politieke landschap en zijn al sinds jaar en dag verwikkeld in een vete. De MR focust zich specifiek op de PS omdat het de twee andere kleinere partijen wil marginaliseren, door de debatten beperkt te houden tussen PS en MR kunnen ze een deel van de media-aandacht weg houden bij de kleinere partijen en deze op de achtergrond houden. Wel benadrukt Cauderlier dat de aanvallen steeds gericht zijn op de ideen en niet op de personen. De vierde en laatste motivatie kan gericht zijn om een negatieve sfeer te creren rond een partij of politicus. Door bepaalde uitspraken proberen partijen een negatieve connotatie op te wekken bij de partij. Pohlmann geeft hiervan een voorbeeld, Irina De Knop (Open VLD) deed uitspraken over N-VA en Bart Dewever waar ze hem vergeleek met Hitler. Volgens Pohlmann geeft het eerder een teken van frustratie bij de aanvaller en heeft het weinig politieke effectiviteit en relevantie. Een ander aspect dat belicht moet worden in een hoofdstuk over politieke aanvallen zijn de reacties of verdediging van de partijen als ze aangevallen worden. Politieke partijen hebben twee keuzes als ze geconfronteerd worden met een politieke aanval, ofwel reageren de partijen op de aanval of wel negeren ze de tegenstander door niet te reageren. Politieke partijen zullen reageren op een aanval als de reactie mogelijk een opportuniteit voor de eigen partij inhoudt, zo'n opportuniteit is meestal een kans om je eigen partij te profileren of het debat rond een bepaald onderwerp te doen opleven. Een ander geval waar het wenselijk is om te reageren, is wanneer de beschuldigingen makkelijk weerlegd kunnen worden aan de hand van feiten. Het is dan logisch dat de partijen, wanneer ze de kans hebben om alles te weerleggen, hun naam niet zullen laten besmeuren. Als een partij een aanval opmerkt in de media, zal er intern druk over en weer overlegd worden -44-

De politieke aanval en verdediging:

tussen de betrokken actoren. Als een persoon aangevallen wordt dan zal deze politicus gecontacteerd worden en wordt er samen met de kopstukken van de partij overlegd. Indien de aanval niet op een persoon gericht is, zal er voornamelijk overlegd worden met de bevoegde fractie of minister. Tijdens deze overlegmomenten zal er voornamelijk besproken worden of er gereageerd zal worden en hoe ze dit het beste doen. Zowel bij sp.a en N-VA vertellen ze dat er op dergelijke momenten niet echt een blauwdruk bestaat met procedures. Het is allemaal erg afhankelijk van de context en de onderwerpen. Politieke partijen kunnen erg snel reageren op een politieke aanval, Vansevenant geeft het voorbeeld van de beschuldigingen ten opzichte van het ACW:
Ik heb nu het voorbeeld gegeven van het ACW, de persconferentie was om 14u en om 16u hadden wij een antwoord van het ACW. Dus ja, soms moet het heel snel gaan. Later heeft het ACW nog een persconferentie gegeven met professor Haalterman, die persconferentie was gedaan om 17u en om 20u zat Peter Dedecker (N-VA) in Terzake om een repliek te geven. (Vansevenant, transcriptie 1)

De bal kan dus enorm snel over en weer gaan tussen de twee kampen. Bill Clinton zei ooit, politieke aanvallen moet je binnen de 24u uit de ether halen. Johan Van Hoecke is het met hem eens en zegt dat snelheid erg belangrijk kan zijn. Het gaat in de politieke communicatie steeds sneller, door de opkomst van de nieuwssites en social media is de gewenste tijd enorm korter geworden. Vroeger probeerden de politici te reageren voor de deadline van de krant van de volgende dag of het journaal van zeven uur, tegenwoordig proberen ze de reacties binnen de twee uur op de redacties te krijgen. Volgens Pohlmann leven we in een instant media-economie waar ook het politieke veld onderhevig aan is. Er is steeds minder tijd om je reactie op te stellen en de wereld in te sturen. Niet reageren op een politieke aanval kan ook opmerkelijke voordelen hebben, de aanvallende partij probeert misschien een debat op te werpen waar ze voordeel uit kunnen halen. Als de verdedigende partij hier geen voordeel uit kan halen, kunnen ze er beter voor opteren om niet te reageren. Een ander voordeel is wanneer je niet reageert de storm waarschijnlijk sneller overwaait. Cauderlier geeft hier een voorbeeld van: na de splitsing tussen MR en FDF lanceerde Olivier Maingain aan de lopende band aanvallen op de MR. De media pikten deze aanvallen in het begin nog op en plaatste die op de voorpagina, naarmate de MR het stil zwijgen bleef volhouden, slinkte de media-aandacht voor Maingain aanzienlijk. MR haalde uit dit voorval nog een tweede voordeel, Maingain had door de vele aanvallen een agressief imago gekregen.

-45-

Rol niet-gespecialiseerde media:

f) Rol niet-gespecialiseerde media:

Met niet-gespecialiseerde media bedoelen we de media die geen specifieke politieke berichtgeving voorzien. Voorbeelden hiervan zijn (voor Vlaanderen): De amusementsprogramma's op televisie, de populaire weekbladen (Dag Allemaal/Story) en bijlages in de weekend editie van de kranten gericht op lifestyle en human interest. We bevraagden de politieke respondenten over hun gebruik van deze media in verband met het imago van de politici en de functie er van. Volgens Joachim Pohlmann zijn deze media ideaal om mensen te bereiken die je niet via de traditionele politieke communicatie kanalen kan bereiken, niet iedereen is immers zo genteresseerd in politiek dat hij elke dag een krant leest en naar Terzake kijkt. Sommige mensen gaan in hun mediagebruik meer op zoek naar ontspanning, om deze mensen te bereiken is het essentieel dat je het politieke verhaal ook in deze magazines en programma's brengt. De grote politieke analyses moet je daar niet in vertellen, maar je moet wel steeds proberen om je verhaal in het artikel te verwerken, anders heeft het geen zin. We kunnen dus vaststellen dat politici hun boodschap aanpassen naargelang het type media dat gebruikt wordt. In de eerder populaire media moeten politici zorgen dat ze meegaan in het format, maar ook proberen om hun boodschap er in te verwerken. Vaak zijn deze formats nogal gericht op human interest, de persoon achter de politicus. Johan Van Hoecke & Miranda Maes vertellen dat niet alle politici daar graag aan mee doen, sommige politici zijn namelijk nogal gesteld op hun privacy en proberen hun publieke leven en privleven gescheiden te houden. Politici zijn er bij de sp.a vrij in om daar aan mee te werken, maar ze weten ook dat het hun toegankelijker maakt door een stukje van de persoon achter de politicus te tonen. Volgens Alain Gerlache is het veel minder de gewoonte in Walloni om als politicus in dergelijke media te verschijnen. Vlaanderen volgt hiermee het Angelsaksische model van politicus als bekende Vlaming, maar in Frankrijk is deze tendens aan het oprukken dus de kans bestaat dat in Walloni we dit ook zien verschijnen. Een goed voorbeeld van het gebruik van amusementsprogramma's is het optreden van Pieter De Crem in Caf Corsari13 een talkshow op n. Hij gebruikt de gelegenheid om zijn beleid te verdedigen en zet enkele van zijn persoonlijke kantjes in de verf. Het schoolvoorbeeld blijft echter Bart Dewever in het programma De Slimste Mens, Dewever heeft in dit druk bekeken spelprogramma enorm aan populariteit gewonnen. Door humoristisch om te gaan met zijn politieke standpunten heeft hij zijn politiek verhaal kunnen verwerken in het concept van het programma. Toch beklemtoont Dewever's woordvoerder Pohlmann dat er geen politieke motivatie achter de deelname zat. Oorspronkelijk was de N-VA fel gekant tegen deelnames van politici aan amusementsprogramma's maar daar zijn ze aan de hand van een voortschrijdend inzicht vanaf gestapt, Bart Dewever is op eigen initiatief op de uitnodiging ingegaan omdat een deelname hem wel een leuk idee leek. Later bleek het figuur van Dewever aan te slaan bij het
13 http://www.een.be/programmas/cafe-corsari/mensen-hebben-recht-op-een-duidelijke-mening Uitzending van maandag 11 maart 2013

-46-

Rol niet-gespecialiseerde media:

publiek, hierdoor bleven de televisiezenders naar hem vragen.

g) Pseudo-events:
In de interviews werd eveneens gezocht naar het feit of politieke partijen in Belgi ook pseudoevents organiseren. Geregisseerde momenten waar de pers wordt uitgenodigd om verslag uit te brengen over de gebeurtenissen die daar plaats vinden. Uit de bevindingen blijkt dat politieke partijen hier niet echt actief mee bezig zijn, ze organiseren wel congressen die in de media opgepikt worden. Op deze manier kunnen ze de buitenwereld hun achterban en standpunten tonen. De leider van de partij geeft daar dan toelichting over de standpunten en verwezenlijkingen die vervolgens gestemd worden door de leden. In vergelijking met de congressen die we in GrootBrittanni zagen is dit bezwaarlijk een pseudo-event te noemen. De media zijn er wel, maar de de nadruk van de partijen ligt eerder bij de leden en de interne democratie. Wat eventueel wel onder deze noemer kan vallen zijn initiatieven als de jaarlijkse nieuwjaarsfuif van de N-VA. Het is een avond waar de leden en militanten allemaal samenkomen en het nieuwe jaar vieren, op deze avond voorziet de N-VA een leuk extraatje voor de aanwezige pers. Elk jaar is er een andere mandataris Disc Jockey die avond, dit levert leuke beelden op die de volgende dag de nieuwsuitzendingen vullen en de partij en zijn mandatarissen een mooie uitstraling bezorgen. Bij ministers en andere uitvoerende mandaten worden pseudo-events wel regelmatig gebruikt. Elio Di Rupo bezoekt op regelmatige basis zorgvuldig geselecteerde plaatsen in zijn hoedanigheid als eerste minister. Thomas Mels vertelt dat deze plaatsen voornamelijk geselecteerd worden op basis van de prioriteiten en het beleid van de eerste minister. Een voorbeeld hiervan is het bezoek van Di Rupo aan het Google Data Center14 in Saint Ghislain. Google kondigde die dag aan dat ze een extra investering van 300 miljoen gingen doen in hun Belgische afdeling. Omdat Di Rupo wil focussen op wetenschap en innovatie was het volgens Mels een logische keuze om op de uitnodiging van Google in te gaan en aanwezig te zijn. Op deze manier kon Di Rupo de aandacht vestigen op zowel het feit dat Google investeert, als het feit dat hij zich focust op nieuwe technologien en wetenschappelijke innovatie aanmoedigt. Als we dit voorbeeld nu af toetsen aan de theorie van Boorstin (2007), dan zien we dat er aan de drie basisvoorwaarden voldaan werd. Het was niet spontaan, de premier heeft dit op voorhand ingepland in zijn agenda. Journalisten werden op de hoogte gebracht van zijn bezoek en uitgenodigd om hem te vergezellen. Tot slot is er een onderliggende boodschap, Di Rupo wil op deze manier aantonen dat hij inzet op nieuwe technologien en innovatie.
14 Afbeelding 2: premier.fgov.be 10,04,2013 Google Data Center

-47-

Pseudo-events:

Bij sp.a geeft Miranda Maes een voorbeeld van minister van werk, Monica De Coninck en Johan Vande lanotte, minister van economie. Beide ministers zijn op bezoek in Duitsland en leggen daar klacht neer tegen de lage Duitse lonen, die een oneerlijke concurrentie vormen tegenover de Belgische industrie. Deze boodschap werd van uit die context verstuurd omdat die hun verhaal goed ondersteunde. Als je zoiets vanop een kermis meedeelt gaan slechts weinig mensen je nog serieus nemen, vertelt Van Hoecke. Maes geeft wel nog mee dat de inhoud altijd zal primeren, eerst de inhoud en dan de best mogelijke context. Rasking staat bijzonder sceptisch tegenover dit soort evenementen, hij ontvangt regelmatig persmededelingen met uitnodigingen van ministers om mee op veldbezoek te gaan. Journalisten gaan volgens hem zelden op dergelijke uitnodigingen in.
Maar of hij (Kris Peeters) nu in Sint Katelijne Waver asperges gaat proeven, daar kunnen we niets mee doen. Buiten misschien ons rubriekje Kreten en Gefluister waar we daar de draak mee steken. (Rasking, Transcriptie 2)

3.

Imagomanagement

In de case study zagen we al dat in Groot-Brittanni imago een erg grote rol speelt. We vroegen aan de respondenten wat de rol is van imago in de Belgische politiek en welke maatregelen er genomen worden om politici een bepaald imago mee te geven. De vraag werd zowel aan de journalisten als aan de woordvoerders gesteld. De journalisten kunnen een algemener beeld schetsen van het belang van imago, terwijl de woordvoerders eerder de praktische invulling kunnen duiden.

a) Personalisatie in de Belgische politiek:

Om het belang van imago in de politiek te kunnen duiden moeten we eerst kijken naar de mate van personalisering in de Belgische politiek. In Groot-Brittanni zagen we eerder dat er een verschuiving van de focus van de partijen (party centered) naar de individuele politici plaats vond. We legden deze stelling voor aan Johny Vansevenant, hij vertelt dat de individuele politici in de Belgische politiek van de afgelopen decennia altijd een prominente rol hebben gespeeld. De politiek heeft altijd zijn vedetten gehad, vroeger was er Leo Tindemans die campagne voerde met de slogan Met deze man wordt het anders. Een duidelijk voorbeeld dat eind jaren '70 personaliteiten al een vooraanstaande rol speelden in de Belgische politiek. Later kwamen er in Vlaanderen nog een aantal politieke vedetten. De toenmalige CVP schoof Wilfried Martens en later Jean-Luc Dehaene naar voor, de SP had Karel Van Miert en PVV had Willy De Clercq. Er is volgens Vansevenant echter nog n groot verschil tussen de huidige toestand van personalisatie en vroeger. Politici kregen vroeger de tijd om te groeien en zich op te werken in de partij,

-48-

Personalisatie in de Belgische politiek:

tegenwoordig moeten ze een instant succes zijn en worden er weinig kansen gegeven om door te groeien. Hierdoor worden er in de politiek meer 'witte konijnen' aangetrokken, personen zonder politieke ervaring maar wel een reputatie in wetenschap of media. Zij kunnen snel veel stemmen verzamelen en hebben geen tijd meer nodig om bekend te worden of te groeien, een voorbeeld hiervan zijn de bekende Vlamingen en academici die hun intreden maken in de politiek als een Rik Torfs of Koen Geens. Vansevenant wijt deze tendensen aan de aanpassing van de kieswetgeving waardoor de voorkeurstemmen een groter gewicht hebben gekregen. Sindsdien is het voordeliger voor partijen om bekende personaliteiten op de lijst te plaatsen. Alain Gerlache bevestigt dat personalisering een fenomeen is dat al geruime tijd impact heeft op de politieke cultuur in Belgi, hij voegt er aan toe dat hij een toename van de personalisatie betwijfelt. Volgens Gerlache heeft de toenemende hoeveelheid aan nieuws en informatie er net voor gezorgd dat relatief onbekende politieke 'backbenchers' meer kansen hebben om media-aandacht te krijgen. Hij geeft het voorbeeld van Peter Dedecker, de jonge onbekende parlementair die ten strijde trok tegen de vermeende fraudezaken bij het ACW. Hij slaagde er een tijdlang in om als onbekende politicus voor in de belangstelling te staan. Door de opkomst van het internet, de groei van de informatie en de sociale media hebben de onbekende parlementsleden meer kansen om zichzelf in de picture te plaatsen. We zien dat er de laatste tijd vaker onbekende politici naar voorkomen in de gespecialiseerde debatten. Deze paragraaf kunnen we besluiten met de vaststelling dat politieke vedetten al een geruime tijd een belangrijke rol hebben in de politieke communicatie en er wat meer ruimte is voor backbenchers om media-aandacht te krijgen.

b) Rol van individueel imago:

In de literatuurstudy en case study van Groot-Brittanni zagen we al dat het begrip imago opgesplitst kan worden in twee onderdelen, het persoonlijke imago van een politicus en het imago van de partij als merk. Dit onderscheid gaan we ook hanteren in deze schets van het Belgische politieke landschap. Al de mensen die genterviewd werden benadrukken het belang van imago, maar verklaren dat weinig politici er bewust mee bezig zijn. Inge Jooris verduidelijkt dat het opfleuren van het imago nooit het eerste doel zal zijn, het is een onderdeel van de communicatie en uit zich voornamelijk in de selectie van de onderwerpen. Jooris zegt wel dat ze het niet zullen nalaten om een interessant verhaal over n van hun politici in de kijker te zetten. Bij Groen benadrukken ze graag dat Kristof Calvo als jongste parlementslid in hun rangen zit. Er kan ook een maatschappelijke boodschap in zitten, zo is het verhaal van Elisabeth Meuleman, moeder van drie kinderen en de fractieleidster in het Vlaams parlement, een illustratie van het feit dat jonge moeders ook een top carrire kunnen uitbouwen. Volgens Jooris zijn dit verhalen waar de mensen iets aan hebben. Bij N-VA gaan ze op

-49-

Rol van individueel imago:

een gelijkaardige manier kenmerken van bepaalde opmerkelijke politici in de kijker zetten. Kamerlid Peter Dedecker, de jonge strijdvaardige politicus die uit idealisme ten strijde trekt, is volgens Pohlmann een verhaal dat de media aanspreekt. De N-VA zal als partij niet nalaten om daarop in te spelen en de media te geven waarnaar ze op zoek zijn. Thomas Mels voegt hier aan toe dat het vooral belangrijk is om op de aanwezige kenmerken van de politici in te spelen, het is onmogelijk om politici eigenschappen aan te meten die diametraal ingaan tegen hun persoonlijkheid. Een communicatieteam kan tips geven en bepaalde accenten leggen, maar kan de persoonlijkheid van de politicus niet veranderen. Mels probeert bij Di Rupo onder meer zijn interesse in wetenschappen in de kijker te zetten, Di Rupo zal dan bijvoorbeeld jongeren proberen aan te moedigen om technische en wetenschappelijke richtingen te studeren. Dit beeld klopt perfect met de achtergrond van Di Rupo als chemicus, het voorbeeld dat eerder aangehaald werd van het Google Data Center is hier een mooi voorbeeld van. Buiten de interesse voor het wetenschappelijke probeert hij om de kenmerken die bij Di Rupo de rode draad zijn geweest doorheen zijn carrire naar voor te brengen. Deze kenmerken zijn: oplossingsgerichtheid, samenwerking, progressief en solidair. Een ander voorbeeld van bepaalde persoonlijke eigenschappen in de kijker zetten, kunnen we vinden bij Vlaams minister-president Kris Peeters. Peeters, die een redelijk saai en stijf imago heeft probeert vaak zijn sportieve kant te accentueren, vertelt Johan Rasking. Hij komt voortdurend in het nieuws met zijn sportieve activiteiten, beklimt bergen, rijdt te paard en fietst veel. Een recent voorbeeld hiervan zijn de sportieve uitdagingen van Peeters ten opzichte van zijn politieke tegenstanders, hij daagde in de Ronde van Vlaanderen voor wielerliefhebbers Alexander De Croo uit en Bart Dewever later in de Antwerp 10 Miles. Alain Gerlache geeft met het voorbeeld van Paul Magnette aan, dat imago op dit ogenblik erg belangrijk is. Magnette is in no-time uitgegroeid tot n van de belangrijkste en populairste politici in Walloni en Brussel. Magnette genoot voor zijn politieke carrire al enige bekendheid als professor in de politieke wetenschappen aan de ULB, in 2007 werd hij door Di Rupo opgevist en genoot een blits carrire. Hij was verschillende korte periodes minister in zowel de Waalse regering als later in de federale regering, momenteel is hij voorzitter van de PS en burgemeester van Charleroi. Volgens Gerlache heeft hij amper de tijd gehad om zich als minister te kunnen bewijzen, zijn populariteit heeft hij voornamelijk te danken aan zijn communicatie, uiterlijk en politieke stijl. Kortom een persoon als Magnette dankt zijn politieke succes grotendeels aan zijn imago.

-50-

Privleven:

c) Privleven:
Niet enkel politieke handelingen kunnen bepalend zijn voor het imago van een politicus. In het voorbeeld van Groot-Brittanni zagen we al hoe privgebeurtenissen van politici gebruikt werden om het imago op te poetsen. We kunnen alvast stellen dat het privleven van politici in de Belgische politieke cultuur slechts een geringe rol speelt. We zagen in het verleden dat politici die in opspraak kwamen met hun privleven, weinig tot geen gevolgen ondervonden voor hun politieke carrire. Zo kwam oudpremier Yves Leterme in de belangstelling door een aantal uitgelekte smsjes naar een vermeende minnares, de populaire en roddelpers gingen er gretig op in en besteedden er veel aandacht aan. Johan Rasking vertelt dat er binnen de gespecialiseerde politieke pers er slecht heel weinig aandacht aan werd besteed. Op de redactie van De Standaard wordt de regel toegepast dat gebeurtenissen of feiten uit het privleven van een politicus, niet gepubliceerd worden tenzij het een impact heeft op hun politiek functioneren. Journalisten draaien mee in het circuit van de Wetstraat en horen vaak roddels of opmerkingen over het privleven van politici. Het behoort dan tot hun journalistieke deontologie om enige terughoudendheid voor de dag te leggen. Het eventueel schenden van de vertrouwensrelatie tussen journalist en politicus kan zoals eerder aangetoond negatieve gevolgen hebben voor de journalist. Rasking geeft een voorbeeld van een situatie waar de grens tussen priv en publiek echter heel dun werd. In 1996 wordt Elio Di Rupo beschuldigd van pedofilie, De Standaard brengt dit nieuws als n van de eerste naar buiten. Belgi beleeft op dat ogenblik de hoogdagen van de affaire Dutroux en een schandaal van gigantische proportie is in de maak. De beschuldigingen bleken later gebaseerd op leugens van een fantast. Rasking was persoonlijk betrokken bij de beslissing om dit nieuws openbaar te maken, tot op de dag van vandaag is hij overtuigd dat het de juiste keuze was. Hij motiveert deze beslissing aan de hand van de impact die het nieuws had op de status van Di Rupo als minister. Een aanvraag tot de intrekking van zijn parlementaire onschendbaarheid was ingediend bij de kamervoorzitter en er was een proces-verbaal waar de getuige zijn verhaal schetste. Rasking is er van overtuigd dat dit verhaal moest gebracht worden, enkel heeft hij spijt dat De Standaard zelf niet heeft kunnen achterhalen dat het verhaal fictief was. Een politicus die het afgelopen jaar wel vaak met persoonlijke aangelegenheden in de populaire pers verscheen was Bart Dewever. De pers besteedde veel aandacht aan zijn dieet, volgens Joachim Pohlmann ging het hier om een persoonlijke keuze die hij zelf heeft genomen en was er geen enkele politieke motivatie. De pers merkt zoiets op en besteed daar aandacht aan, volgens Pohlmann werden ze overstelpt met aanvragen voor interviews en reportages, maar het merendeel hebben ze afgewezen. Het is echter wel zo dat de grote persaandacht voor dergelijke onderwerpen ook een opportuniteit creert voor de partij om hun verhaal in de media te brengen. -51-

Privleven:

Daarom hebben ze er toch voor gekozen om aan een aantal interviews mee te werken. Pohlmann zegt hierover: 'De media vraagt, dus wij spelen daar op in.' Aan de andere kant vinden we politici als Bruno Tobback, Elio Di Rupo en Guy Verhofstadt die hun privleven sterk afschermen van de media. Die afstand is vaak een persoonlijke keuze en ze worden daar door hun respectievelijke partijen vrij in gelaten. Van Hoecke vertelt hierover dat er binnen sp.a er geen enkele gedragslijn bestaat omtrent het privleven. De politici geven vrij wat ze zelf willen vrijgeven. Volgens Alain Gerlache wordt de positieve impact van het vrijgeven van informatie over het privleven erg overschat, sommige politici hopen dat dergelijke verhalen hun populariteit kunnen opkrikken. Gerlache meent dat de mensen zo'n zaken erg snel doorzien. Een voorbeeld dat het privleven geen ingrijpende gevolgen heeft is Elio Di Rupo. Van de eerste minister is publiekelijk geweten dat hij een nogal turbulent privleven heeft dit heeft echter nooit in zijn nadeel gewerkt. Zijn populariteit is in Walloni nog steeds erg groot. Gerlache merkt terstond ook op dat deze tendens van het privleven bloot te geven eerder voorkomt in de Vlaamse cultuur dan in de Franstalige. De Vlaamse pers leunt immers dichter aan bij de reality en sensatiepers van de Angelsaksische cultuur.

d) Rol van het partij-imago:

Naast het imago van de individuele politici speelt ook het imago van de partij een belangrijke rol in de perceptie van de publieke opinie. De partij fungeert immers als een soort merknaam waar de politici toe behoren, om kiezers te overtuigen om hun stem aan de partij te geven moeten de partijen dus werk maken van een positief imago. Zo'n imago kan je op verschillende manieren vormgeven, maar we gaan in dit hoofdstuk voornamelijk ingaan op de manieren die verbonden zijn met communicatie en public relations. Groen probeert een dergelijk positief imago op te bouwen door hun communicatie strategisch op te bouwen, er wordt veel ingezet op de selectie van de onderwerpen en de toon van de communicatie. Groen gaat op zoek naar een imago van een opbouwende partij, ze proberen hard oppositie te voeren en de voorstellen van de regerende partijen in vraag te stellen maar nooit zonder een eigen alternatief te bieden. Waar ze lokaal in de meerderheid zitten zullen ze via de communicatie proberen aantonen dat ze als kleine partij daar wel degelijk een verschil maken. Groen gaat hier dus op zoek naar het imago van een kleine maar constructieve partij die probeert een verschil te maken waar ze in het bestuur zitten. N-VA probeert net als Groen zichzelf een imago aan te meten. Pohlmann vertelt dat ze proberen hun imago van rebelse schenen schoppers te keren naar dat van een serieuze beleidspartij die verandering wil brengen. Ze proberen dit voornamelijk te bereiken door hun parlementair werk in -52-

Rol van het partij-imago:

de kijker te zetten en nadruk te leggen op dossierkennis, verwezenlijkingen in de Vlaamse regering en lokale besturen en de interne partijorganisatie. Imago opbouwen is volgens Pohlmann een werk van lange adem en vergt veel werk. Andere partijen proberen immers het imago van hun tegenstander aan te vallen, dat is volgens Pohlmann nu eenmaal deel van het politieke spel. Je bouwt zelf een perceptie op en anderen proberen deze perceptie af te breken. N-VA wordt vaak door andere partijen bestempeld als een verzuurde partij die erg afbrekend is en weinig opbouwend, de partij zal dus continu moeten vechten om hun imago op punt te houden/krijgen, want vertrouwen komt te voet en gaat te paard! De Franstalige liberalen van de MR hadden enkele jaren geleden nog een erg beschadigd imago in Walloni, vertelt Frdric Cauderlier. De partij had het imago van er enkel te zijn voor de rijken en de banken, daar boven op bestempelde de publieke opinie de partij als een erg koude en afstandelijke partij met grijze politici. Vanuit deze vaststellingen is de MR begonnen met een wijziging van hun communicatiestrategie, MR zou voortaan niet de partij van de rijken zijn maar van de werkende mensen. MR wou hiermee een contrast stellen met de PS die volgens hun er enkel is voor de werklozen en de uitkeringsgerechtigden. Een voorbeeld van n van deze campagnes is genspireerd door de 'Joe the plumber' campagne van Barack Obama. De MR kwam naar buiten met een Waalse tegenhanger van Joe the plumber, 'Walter le libraire'. Walter, effectief de uitbater van Charles Michel zijn vaste krantenwinkel, is een voorbeeld van de hardwerkende zelfstandige die twee jobs15 combineert. De pers is op deze campagne gesprongen en heeft er uitgebreid verslag over uitgebracht, verschillende kranten zowel Waalse als Vlaamse publiceerden interviews met Walter le libraire en hij evolueerde naar een icoon in Franstalig Belgi. MR slaagde er dankzij dit initiatief in om aan te tonen dat ze er ook zijn voor de middenklasse. De partij slaagde er dus in om dankzij een analyse van hun imago, het tij te keren en in te spelen op hun tekortkomingen. Uit dezelfde analyse bleek dat ze een goed imago hadden op vlak van dossierkennis en hun parlementair werk. Ze hadden in principe een goed imago op vlak van technische reputatie, maar het gevoel bij de mensen zat nog verkeerd. Zoals in de literatuurstudie al aangehaald, is de perceptie en gevoel van de mensen bij een partij ook belangrijk. Om dit gevoel en de perceptie te keren hebben ze besloten om meer in te zetten op een sympathiek imago. Cauderlier geeft een voorbeeld van enkele kleine initiatieven om sympathieker over te komen. Op wereld aidsdag hebben ze op hun Facebook een afbeelding geplaatst van de befaamde red ribbon, met de boodschap erbij Il y a des moments o le rouge s'impose'16. Een duidelijke verwijzing naar de PS waar de MR al sinds jaar en dag een politieke vete mee uitvecht. MR probeert hier de aidscampagne te steunen en op een ludieke manier een steek uit te delen aan de PS. Ze gebruiken dus de vrijheid van de sociale media om van hun stug en grijs imago af
15 Walter is na zijn uren als krantenverkoper nog verzekeringsmakelaar. 16 NL: Er zijn momenten waar het rood zich opdringt

-53-

Rol van het partij-imago:

te raken.

Afbeelding 3: Facebookpagina MR - Mouvement Rformateur (1.12.12)

Bij de sp.a vertrekken ze volgens Johan Van Hoecke en Miranda Maes, vanuit het standpunt dat het ideologisch verhaal de achterliggende bouwsteen is voor een positief imago. Je moet eerst een verhaal hebben en duidelijk maken waarvoor je staat, dan pas kan een imago je versterken vertelt Van Hoecke. De sp.a is op dit ogenblik bezig om het imago te vernieuwen en hiervoor vertrekken ze vanuit een nieuwe beginselverklaring die onlangs17 werd opgesteld. Deze tekst wordt gebruikt als een kapstok en richtlijn voor de boodschappen die ze willen uitdragen, bepaalde thema's worden geaccentueerd en verduidelijken waar de partij voor staat en op welke thema's ze sterk willen inzetten.

4.

Interne organisatie van de communicatie binnen de partijen:

In de Belgische politiek wordt vaak gesproken over de particratie, de politieke partijen spelen een belangrijke rol in het democratische systeem. Volgens De Pauw (2002) domineren de politieke partijen in Belgi drie domeinen in het democratische proces, ze hebben het monopolie op de selectie van de kandidaten, ze cordineren het werk in de fracties in het parlement en beslissen mee over de vorming en werking van de regering. Door deze belangrijke rol kunnen partijen controle houden over hun politici en heeft het een politieke cultuur in de hand gewerkt waar politici binnen dezelfde partij geacht worden achter de partijstandpunten te staan. Deze partijstandpunten worden via een proces van interne democratie goedgekeurd en aanvaard als de te volgen lijn, op deze manier proberen de politieke partijen de interne cohesie te legitimeren. In het vervolg van dit hoofdstuk gaan we op zoek naar hoe Belgische politieke partijen hun communicatie organiseren en cordineren. Hoe behoudt een politieke partij zijn interne cohesie?

17 De beginselverklaring werd aan het publiek bekend gemaakt op 27 maart 2013

-54-

Taakverdeling politicus en woordvoerder:

a) Taakverdeling politicus en woordvoerder:

Om de interne organisatie van de politieke partijen te kunnen schetsen moeten we eerst het onderscheid in taken tussen de politicus en zijn woordvoerder verduidelijken. Belangrijk te vermelden is dat enkel toppolitici hun eigen woordvoerders hebben de meeste parlementairen delen een woordvoerder per fractie, daar is de afstand tussen politicus en woordvoerder dus een pak groter dan bij een minister of partijvoorzitter. Kenmerkend voor de relatie tussen woordvoerder en toppolitici is het vertrouwen, voornamelijk de politicus moet blindelings kunnen vertrouwen in zijn woordvoerder. De woordvoerder is immers een verlengstuk van zijn politieke persoonlijkheid. Gerlache en Vansevenant benadrukken vanuit hun perspectief als journalist, dat de beste woordvoerders altijd van alles op de hoogte zijn. Het is belangrijk dat ze goed genformeerd zijn, de woordvoerder is immers verantwoordelijk om feitelijke informatie aan de pers te voorzien en achtergrondinformatie te geven indien nodig. Een woordvoerder die van niets weet en alles moet verifiren is waardeloos voor zowel de journalist als de politicus. De journalist belt naar de woordvoerder om snelle en betrouwbare informatie te krijgen, als deze die niet kan leveren zal de journalist de volgende keer rechtstreeks naar de politicus bellen. Voor de politicus kan dit ook nadelig zijn, hij zal bij de journalisten immers een slechte naam krijgen als er geen of onbetrouwbare informatie zijn kabinet of partij verlaat. Rasking benadrukt langs zijn kant dan weer dat de woordvoerder niet enkel op de hoogte moet zijn van de technische feiten maar ook een duidelijke voeling moet hebben met de positie van de politicus en het politieke landschap. Als een woordvoerder niet de rechterhand van een politicus is, dan kunnen journalisten er zelden de politieke finesse en de echte betekenis aan ontlokken. Een goede woordvoerder hoort, ziet en weet veel. De woordvoerders staan in eerste instantie steeds in voor de communicatie met de pers, ze behandelen alle aanvragen voor informatie, interviews en achtergrond informatie. Zelf verzorgen ze ook de uitgaande communicatie naar de pers toe. Ze versturen persberichten, bellen met journalisten of sturen mails. In theorie vervullen ze dus alle communicatieve functies van hun politicus, in praktijk is dit echter wel anders. Joachim Pohlmann verwoordt dit op een erg duidelijke manier, in Vlaanderen opereren politieke partijen en journalisten op het communicatieve niveau van een dorp. Er zijn zes miljoen Vlamingen die elkaar allemaal kennen via enkele tussenpersonen. Het is dus makkelijk voor een journalist om rechtstreeks in contact te komen met een politicus, dit wordt ook bevestigd door de journalisten die zeggen dat ze op een relatief frequente basis de politici zelf contacteren. Sommige politici zijn echter bereikbaarder dan andere, Elio Di Rupo is een voorbeeld van een voor de journalisten onbereikbare politicus. Mels verduidelijkt het als volgt:

-55-

Taakverdeling politicus en woordvoerder: Hij is de politicus , ik de woordvoerder en alle vragen en voorstellen vanuit de pers moeten eerst met mij overlegd worden. Maar ik denk ook dat dat een persoonlijke keuze is, je hebt andere ministers die zeer bereikbaar zijn en die altijd de telefoon opnemen. Bij hem is dat niet zo, hij heeft dat nooit zo gedaan. Ik denk ook niet dat hij daar nog in zal veranderen, daar zijn voor ons woordvoerders wel twee kanten aan. Enerzijds is dat zeer positief voor ons. Je komt niet in de situatie terecht waar je minister iets tegen de pers heeft gezegd waar je niet op de hoogte van bent. Je kan makkelijker alles controleren. Anderzijds komt wel alles bij mij terecht, maar dat is de job, h. (Mels, transcriptie 6)

Het is dus een organisatorisch voordeel wanneer je als politicus onbereikbaar bent voor de pers, ieder kan zijn eigen taak uitvoeren en de woordvoerder heeft meer controle over de communicatie. Langs de andere kant mis je wel voor een deel de vertrouwelijke band tussen journalist en politicus die zoals eerder besproken belangrijke voordelen voor beide kan hebben. Pohlmann beschrijft de willekeur van de taakverdeling tussen politicus en woordvoerder wanneer de politicus wel bereikbaar is voor de journalisten. Als een journalist naar Dewever belt, neemt hij zelf op, of hij neemt niet op. Op het ogenblik dat hij zelf opneemt zal Dewever de vraag zelf behandelen of verder doorverwijzen naar zijn woordvoerder, als er meer uitleg of documentatie nodig is. Als hij zelf niet opneemt, weten de journalisten vaak zijn woordvoerder ook te bereiken. In sommige gevallen signaleert Dewever aan Pohlmann dat er een bepaalde journalist heeft gebeld. Pohlmann behandelt dan als woordvoerder de (aan)vragen van de journalist af. Cauderlier vertelt over de verhouding tussen hem en Charles Michel, wanneer n van hen gecontacteerd wordt door een journalist overleggen ze steeds over de te volgen strategie en de inhoud van de boodschap. Het is volgens Cauderlier erg belangrijk om op de hoogte te zijn wie wat gezegd heeft zodat je niet voor verrassingen komt te staan. Journalisten geven over het algemeen hun voorkeur aan rechtstreeks contact met de politicus, om de band tussen journalist en politicus niet te beschadigen hebben ze volgens Rasking een ongeschreven regel op dat vlak. Journalisten bellen enkel rechtstreeks naar de politicus wanneer het hoogst noodzakelijk is. Anders zullen ze opteren om via de woordvoerder te gaan, het is een kwestie van de politici niet overmatig lastig te vallen.
Maar meestal skip je de entourage en bel je de minister zelf. Gisteren heb ik bijvoorbeeld Vande Lanotte gebeld, om 20 voor n op een paasmaandag. Ik heb me gexcuseerd want hij was aan het eten, maar hij heeft me toch voortgeholpen. Als je de gsm nummers hebt en je kent ze een klein beetje kan je je dat ook permitteren. Als je dat natuurlijk 7 keer op n dag doet... voor de kleinste futiliteit... Dat blijft niet duren. (Rasking, transcriptie 2)

De organisatie tussen woordvoerder en politicus is dus erg afhankelijk van enkele factoren. Is de politicus zelf bereikbaar voor de media? Is de woordvoerder voldoende op de hoogte? En natuurlijk de specifieke omstandigheden, als een minister in vergadering is of de woordvoerder op vakantie -56-

Taakverdeling politicus en woordvoerder:

dan zal er ook afgeweken moeten worden van de theoretische organisatie. Volgens Inge Jooris van Groen zijn de taken van een woordvoerder van een partij of politicus breder dan enkel de pers te woord staan, een woordvoerder moet ook continu oren en ogen open houden voor gaten in het eigen verhaal en opportuniteiten die zich aanbieden. Zo kan een politieke aanval een mogelijkheid bieden om jouw versie van het verhaal in de media te brengen.

b) Cordinatie van de communicatie binnen de partij:

Om te zorgen dat politici van dezelfde partij elkaar niet tegenspreken, is het belangrijk dat politieke partijen de communicatie van hun politici op alle verschillende niveaus proberen te cordineren en te sturen. Het moet namelijk voor de buitenwereld duidelijk zijn dat iedereen binnen de partij dezelfde koers wil varen. Als we de antwoorden van de respondenten bekijken omtrent deze materie zien we dat de cordinatie voornamelijk opgebouwd is aan de hand van overlegmomenten. Om verwarring te vermijden gaan we dit onderdeel partij per partij behandelen. We beginnen met de MR waar communicatiedirecteur en partijwoordvoerder Frdric Cauderlier vertelt over zijn functie. In de hoedanigheid van communicatiedirecteur cordineert hij de communicatie van alle mandatarissen van de MR. Een keer per week verzamelen de woordvoerders van de ministers en de fracties om samen te bespreken welke de actuele thema's zijn en wie wanneer naar buiten kan komen met zijn nieuws. De achterliggende bedoeling is om alle mandatarissen dezelfde lijn te laten aanhouden. MR vertrekt vanuit de bedoeling om elke dag een verkozene in de media te hebben. Naast de vergadering van woordvoerders is er ook de communicatiedienst met een aantal medewerkers die zich voornamelijk bezig houden met de technische kant van de communicatie. Er is een medewerker die alle evenementen in goede banen leidt, een graficus en twee personen die de online media van content voorzien. Joachim Pohlmann die als partijwoordvoerder ook de rol van communicatiedirecteur vervult, organiseert net als bij de MR, een wekelijks overleg tussen de woordvoerders van de ministers en de fracties. Hier worden nog de communicatiemedewerkers van de N-VA aan toegevoegd. Verder verstuurt hij mails met de communicatierichtlijnen rond naar alle partijmandatarissen. Deze richtlijnen worden opgemaakt samen met de politieke en communicatiestrategie op het dagelijks bestuur van de partij, hier zetelen de voorzitter, de ondervoorzitter, penningmeester, secretaris en de vertegenwoordigers van de kabinetten en de fracties. Bij sp.a vertelt Miranda Maes uitgebreid over de systemen die de cordinatie verzorgen, er zijn op drie niveaus vergaderingen die verband houden met de communicatie, de communicatiestrategie en de cordinatie. Op het hoogste niveau vinden we het partijbureau, daar komen de politieke kopstukken van de partij samen om zowel een inhoudelijke als politiek-strategische lijn te bepalen, hier gaat de partij aan de hand van de recent opgestelde visieteksten de lijnen per thema uitzetten.

-57-

Cordinatie van de communicatie binnen de partij:

Naast het partijbureau is er ook een vergadering waar de fractieleiders, kabinetschefs en hun woordvoerders samenzitten om specifiek de communicatielijnen uit te werken en te cordineren wat er wanneer zal uitgebracht worden. Deze samenkomst vindt n keer per maand plaats. Om de communicatie van de parlementsleden aan te sturen volgen de woordvoerders van de fracties mee de fractievergaderingen op, deze fractiewoordvoerders hebben hun bureau op de communicatiedienst van de sp.a en de partij stuurt via hen de parlementsleden aan. Op vlak van interne communicatie verzorgt Maes de uitwisseling van informatie, richtlijnen en materiaal met de provinciale besturen, op deze manier is de partij in staat om op provinciaal en lokaal niveau de communicatie cordineren. Om te zorgen dat niemand van de politici van de partijlijn afwijkt worden de beslissingen van het partijbureau als finaal beschouwd, Maes vertelt hierover dat niemand het ooit honderd procent eens is met de standpunten van de partij. Bij het innemen van de standpunten wordt binnen het bureau stevig gediscussieerd, maar eens de beslissing is genomen wordt deze finaal geacht. Iedereen moet zich daar aan houden. Dat een bepaald

politicus hier af en toe eens van afwijkt kan al eens voor vallen, maar als er erg fundamentele afwijkingen zijn dan moet de politicus zelf de keuze maken of hij nog binnen de partij kan functioneren. Het is immers moeilijk om binnen een partij te werken als je niet achter de partijlijn staat. Door een gebrek aan data kan ik de organisatie van de cordinatie van Groen niet even uitgebreid beschrijven, wel is het zo dat de communicatietaken inhoudelijk verdeeld worden in het begin van elk parlementair jaar. Elke politicus kiest zijn commissies en specialisaties, op basis daarvan worden de thema's aangeduid die hij/zij zal vertegenwoordigen. Inge Jooris sprak nog over, waarom politici er zelf belang bij hebben om de partijlijn te volgen, volgens Jooris hebben alle partijen en politici ondertussen geleerd uit het voorbeeld van de VLD enkele jaren geleden. Politici als Guy Verhofstadt en Karel De Gucht spraken elkaar openlijk tegenspreken, met als bekendste voorbeeld de discussie omtrent het migrantenstemrecht in de lokale verkiezingen. De partij leek volgens Jooris wel een wespennest, een partij waar de kiezer zeker niet op zou stemmen. Groen stelt haar standpunten op aan de hand van een interne basisdemocratie. De leden van de partij bepalen het programma en de grote lijnen, daarnaast zijn er ook nog verschillende organen waar politici hun stem kunnen laten horen. wanneer een politicus ergens een probleem mee heeft kan hij dat aangeven en de andere leden proberen te overtuigen, als de politicus nog steeds niet akkoord is na al die organen is hij eigenlijk een buitenstaander binnen de partij. Soms komt het voor dat als er een dissidente mening is binnen een partij, de politicus in kwestie wordt terug gefloten. Vansevenant zegt dat het soms minder schadelijk is voor de partij om de dissident aan de kant te zetten. De afwijkende mening kan immers meer schade berokken wanneer hij blijft verder leven in de partij. Volgens Vansevenant is de cohesie binnen de partij -58-

Cordinatie van de communicatie binnen de partij:

afhankelijk van de staat van de partij, partijen die intern en extern goed functioneren en positieve electorale resultaten behalen zullen een betere interne cohesie hebben dan partijen waar het op dat moment slecht loopt. Een andere factor is de interne concurrentie tussen de politici, Vansevenant benadrukt dat soms de politici van dezelfde partij als een van de grootste concurrenten gezien worden. Deze rivaliteit kan dus een druk zetten op de interne cohesie en maakt het moeilijk om de uitspraken van politici te cordineren. Een aanverwante materie die zeker ook de moeite is om in dit hoofdstuk te verduidelijken is de cordinatie van de communicatie binnen de regering en dan voornamelijk de samenwerking tussen de verschillende woordvoerders van de ministers. Over dit onderwerp sprak ik met Thomas Mels de woordvoerder van Elio Di Rupo. Mels, die in dienst is van de overheid en deel uitmaakt van het kabinet van de eerste minister ziet zijn functie als woordvoerder van de premier anders dan de woordvoerders van de andere ministers. Als eerste minister moet de Di Rupo in zijn communicatie ten dele boven het politieke gewoel blijven, het is immers al moeilijk genoeg om een regering van zes partijen te besturen en de kerk in het midden te houden, vertelt Mels, dit houdt langs de andere kant niet tegen dat er bij het leggen van de accenten in de communicatie af en toe ook rekening gehouden wordt met het kiespubliek van Di Rupo. Mels heeft inspraak in de strategische beslissingen die genomen worden binnen het kabinet, maar de stem van het inhoudelijke zal steeds zwaarder doorwegen. Met zijn collega woordvoerders zit Mels op regelmatige basis samen, als er bijvoorbeeld een begroting moet worden voorgesteld wordt aan de pers zullen de woordvoerders onder elkaar de praktische en technische zaken regelen en bepalen welke elementen naar voor geschoven zullen worden. Ze leggen dus samen de communicatie-accenten op de beslissingen die de ministers hebben genomen, verder kan het in bepaalde omstandigheden nodig zijn dat twee kabinetten samen op een bepaalde actuele gebeurtenis moeten reageren. Dan zal er, zoals in het voorbeeld van Greenpeace 18, overlegd worden tussen de betrokken woordvoerders.

c) Communicatiestrategie:
In het vorig hoofdstuk zagen we dat de grote politieke en communicatielijnen, de lijm vormen voor de cohesie binnen de meeste partijen. Op welke manier worden deze strategien opgesteld en wat houdt zo'n strategie in? Dit zijn in een notendop de vragen die we in dit onderdeel gaan proberen te beantwoorden. Miranda Maes onderscheidt twee soorten strategien die binnen politieke partijen gehanteerd worden. Allereerst heb je de politieke strategie die bepaalt welke posities worden ingenomen en welke houding ten opzichte van de concurrerende partijen wordt aangenomen. Anderzijds is er de
18 Voorbeeld Greenpeace te vinden in hoofdstuk Formele communicatie

-59-

Communicatiestrategie:

communicatiestrategie

waarin

bepaald

wordt

op

welke

manier

de

politieke

strategie

gecommuniceerd wordt naar de pers en buitenwereld toe. Deze twee vormen van strategie zijn volgens Maes verschillend, maar je kan ze niet los van elkaar zien. Frdric Caudelier licht een deel van de basis communicatiestrategie toe. De MR vertrekt vanuit de basis dat alle communicatie die de partij verlaat waar moet zijn. Niet enkel geen leugens vertellen, maar bij bijvoorbeeld affiche campagnes ook geen fictief verhaal vertellen. De MR opteert in dergelijke gevallen geen modellen in te huren, maar hun eigen militanten te betrekken. Hij geeft het voorbeeld van een affiche campagne, waar een allochtoon Brussels meisje haar steun uitspreekt voor de MR. Dat meisje bestond tot ieders verwondering echt19, later hebben de kranten dat opgepikt en een interview met haar gepubliceerd. Een andere basisstrategie is steeds handelen vanuit het gezond verstand, de partij wil niet te technisch handelen en gaat vanuit het gezond verstand op zoek naar de juiste communicatiemiddelen. Alle respondenten benadrukken dat een strategie geen vastliggend geheel is, door actuele gebeurtenissen moet er continue aan gesleuteld worden. Het is dus een flexibel en evoluerend proces vertelt Pohlmann. De grote vaste lijnen zitten bij sp.a verpakt in hun beginselverklaring, de inhoud van deze tekst wordt gebruikt om een rigide ideologische basis te hebben om de dagelijkse strategische beslissingen aan te koppelen. Die dagelijkse strategie wordt opgesteld door het partijbureau waar de partijkopstukken in zetelen, daar wordt niet enkel een reactie bepaald op actuele gebeurtenissen, maar ook bepaalde thema's gekozen die de partij zelf in de markt wil zetten en benadrukken. Deze politieke strategie wordt later door de

communicatieverantwoordelijken omgezet naar een communicatiestrategie, zo beschrijft Maes. Volgens Pohlmann is het eigenlijk een vertaal oefening, het dagelijks bestuur bepaalt ook bij de NVA de politieke strategie. Later moeten de woordvoerders en communicatiemedewerkers deze strategie vertalen naar een communicatiestrategie. Er wordt op dat ogenblik gezocht naar de beste manieren om de communicatie in de richting van de politieke strategie te sturen. Welke media worden er gebruikt, wat is het doelpubliek voor deze informatie en wie geeft wanneer en waarover een interview? Tot slot merkt Miranda Maes op dat iedereen langetermijnstrategien hanteert, maar deze zelden volledig en effectief kunnen worden uitgevoerd. Door de continue onderbreking van de politieke werking door verkiezingen en campagnes blijven de strategien zelden volledig tot uitvoering komen. Maes hoopt dat de samenvallende verkiezingen vanaf 2014 daar beterschap in zullen brengen.

19 MR heeft, volgens Cauderlier, in Franstalig Belgi bij veel mensen het imago van een racistische partij. Een allochtoon meisje bij de MR lijkt dus voor sommigen erg vreemd.

-60-

Politieke Marketing:

d) Politieke Marketing:
Om een goede politieke en communicatiestrategien te kunnen uitwerken hebben de politieke partijen nood aan data en informatie over het kiespubliek. Aan de hand van marketingonderzoeken kunnen de partijen hun doelpubliek bepalen, meer kennis vergaren over welke thema's leven binnen de bevolking en een zicht krijgen op de populariteit van hun partij en politici. In de case study van Groot-Brittanni zagen we dat politieke marketing daar erg geprofessionaliseerd is, er worden enorme budgetten gespendeerd aan dure marketingonderzoeken. In Belgi zijn volgens Gerlache de budgetten van de partijen te beperkt om zelf grote marketingonderzoeken en surveys op poten te zetten, dit zien we ook terug komen in de antwoorden van onze respondenten,de partijen doen slechts sporadisch aan eigen onderzoeken. Pohlmann vertelt dat de N-VA de benodigde informatie haalt uit onderzoeken van externe bronnen, zo zijn de opinie peilingen in de kranten handige informatiebronnen om een politieke marketing uit te werken. Via via komen die data van de onderzoeken dan ook vaak bij de partijen terecht. Bij sp.a geven ze ook aan zelf onderzoeken te doen, de gegevens die voortkomen uit deze onderzoeken en de onderzoeken vanuit de media worden gebruikt om enkele essentile vragen te beantwoorden. Hoe populair is de partij en zijn politici? Aan de hand van de imagometingen die verstrekt worden bij de opiniepeilingen van de kranten, kunnen de partijen zich een beeld vormen van het imago van hun mandatarissen. Een andere vraag die beantwoord kan worden aan de hand van onderzoek is, welk effect het beleid heeft gehad. Door met terugwerkende kracht te kijken naar de resultaten, kan je zien of de communicatiemiddelen en strategie die gebruikt werden een positief of negatief effect hebben gehad. Op basis hiervan kan de partij zijn methoden evalueren en lessen trekken voor de toekomst. de Franstalige liberalen van de MR voeren zelf ook zelden marktonderzoeken uit, Cauderlier geeft een voorbeeld van n van deze onderzoeken. In 2011 deed de MR een onderzoek naar het imago van het merk MR, hieruit kwam naar voren, dat het imago van de MR er niet zo goed voor stond. De perceptie leefde immers dat de MR enkel een partij voor de rijken was. Aan de hand van dit onderzoek heeft de MR dan een strategie uitgewerkt om het tij te keren. Deze strategie hebben we eerder in het hoofdstuk partij-imago al aan bod laten komen. We kunnen dit hoofdstuk concluderen met de vaststelling dat er binnen de Belgische politieke partijen weinig aan eigen marktonderzoek wordt gedaan. De kosten voor een uitgebreid kwalitatief onderzoek zijn vrij hoog en de partijen beschikken niet over de nodige middelen om daar in te investeren. Wel wordt er gebruik gemaakt van externe onderzoeken, de informatie hieruit wordt dan voornamelijk gebruikt ter evaluatie.

-61-

Mediatraining:

e) Mediatraining:
Om te zorgen dat de individuele politici goed overkomen in de media en geen mal figuur slaan, voorzien de politieke partijen mediatraining. De partijen laten de individuele politici wennen aan situaties waar ze mee te maken krijgen als ze in de media verschijnen. We zullen zien dat de ene partij dat al wat uitgebreider doet dan de andere. De N-VA voorziet de uitgebreidste mediatraining van de ondervraagde partijen. Pohlmann en Pol Van Den Driessche (communicatiespecialist N-VA) begeleiden jonge en onervaren politici in hun omgang met de media. Als eerste laten ze de politicus een dossier uitleggen en geven ze tips hoe het beter kan, vervolgens kijken ze hoe het verhaal simpeler en meer gestructureerd overgebracht kan worden. In een tweede fase van de mediatraining gaan de twee coaches een interviewprogramma imiteren. Pol Van Den Driessche gebruikt zijn media-ervaring om de lastigste vragen te stellen, dit doen ze dan een tweede keer met de camera er bij. de beelden worden vervolgens geanalyseerd, een keer met geluid en een keer zonder. Tijdens die analyse worden de aandachtspunten geduid en wordt er meegegeven welke zaken vermeden moeten worden en welke net nog versterkt moeten worden. Gedurende de mediatraining worden ook de aandachtspunten meegegeven voor de profilering van de politicus, zoals we eerder zagen in het hoofdstuk imago. Bij Groen gaat het er anders aan toe, de mediatraining volgt daar niet zo zeer een standaard procedure, maar wordt opgesteld naar de behoeften van de politicus. Er zijn politici die moeite hebben met het schrijven van een efficint persbericht. De partij zal hen dan enkele voorbeelden en tips aanreiken, ook voor persberichten te laten nalezen en corrigeren kunnen de politici steeds terecht bij de communicatiedienst en woordvoerders. Jooris geeft hierbij het voorbeeld dat heel wat nieuwe politici de neiging hebben om steeds een lange inleiding te voorzien bij hun persberichten. Na deze inleiding gaan ze dan opbouwen naar de belangrijkste informatie, Volledig fout vertelt Jooris. Bij persberichten is het belangrijk om steeds de belangrijkste informatie eerst te plaatsen, journalisten hebben immers zelden de tijd om lange teksten te lezen en verwerken voor ze bij de eigenlijke informatie komen. Voor televisieoptredens organiseert de partij wanneer nodig imitatie interviews die met een camera opgenomen worden. Daarna zullen ze samen, in overleg met de politicus, de beelden analyseren en de nodige tips geven. De partij heeft hiernaast een aantal draaiboeken omtrent communicatie en worden de medewerkers van de politicus ook opgevolgd om cijfer en beeld materiaal te leren verzamelen, dat het punt in een debat of interview kan illustreren. Op die manier kan het verhaal helder en concreet gebracht worden. De sp.a volgt hetzelfde stramien als Groen en voorziet een individuele begeleiding op maat van de noden van de politicus. Miranda Maes vertelt dat het ook erg afhangt van het niveau. Politici op lokaal niveau hebben een andere vorm van mediatraining nodig dan federale parlementsleden. Op -62-

Mediatraining:

lokaal niveau zijn er enkele afdelingen die zelf het initiatief hebben genomen om een mediatraining te voorzien. Er is op geen enkel niveau een vaste procedure voorzien, de begeleidingen verlopen veeleer ad hoc. Volgens Van Hoecke is een mediatraining veel breder dan enkel hoe je je moet gedragen en kleden. Het is veel nuttiger om vanuit het perspectief van de onderwerpen te vertrekken. Bij de voorbereiding van politici worden er meestal drie vragen gesteld. Wat is het onderwerp, welke zijn de mogelijke vragen die gesteld gaan worden en wat zullen onze antwoorden daarop zijn? Bij de sp.a primeert de inhoudelijke vorming dus op de technische vorming. In de begeleiding zal er verder ook ruimte zijn voor tips en advies. Van Hoecke geeft het voorbeeld van een citaat dat Bruno Tobback een tijdje geleden gebruikte. Het ging over het principe van belastingen en Tobback zei: Mijn grootouders hebben nooit een auto gehad, maar altijd de wegentaks betaald, ik heb die mensen daar nooit over horen klagen. Van Hoecke vond dit citaat zo goed dat hij Tobback aanspoorde om dit vaker te gebruiken in zijn communicatie. MR volgt een beetje dezelfde lijn als de sp.a, ze voorzien geen structurele vorming maar ze gaan wel de politici begeleiden tijdens de voorbereiding van interviews en televisieoptredens. In die voorbereiding gaan de medewerkers eerst een technische voorbereiding doen aan de hand van de cijfers en feiten. Daarna grijpt Cauderlier in, samen met de politicus overloopt hij de mogelijke vragen en antwoorden. Daarna zal hij de taaltechnische kant proberen te corrigeren, zo zal hij samen met de politicus soundbites proberen te verzinnen om de boodschap sterker te doen overkomen. Als voorbeeld hiervan geeft hij het interview voor Terzake20 als reactie op het interview van Geert Bourgeois in De Standaard. Om de reactie van Charles Michel krachtig te laten overkomen hebben ze voor redelijk gewaagd taalgebruik gekozen. Michel zei in de bewuste uitzending dat Bourgeois, mocht hij minister-president worden, het Martelarenplein mocht verlaten en toevlucht moet zoeken buiten Brussel.

5.

Impact van online sociale media

De afgelopen vijf jaar heeft de opkomst van nieuwe sociale media zoals Twitter en Facebook gezorgd voor een ware revolutie in de communicatiesector. Het is voortaan mogelijk om een groot publiek te bereiken zonder daarvoor de redactionele filter van een nieuwsmedium te moeten passeren. De afstand tussen politiek en burgers is hierdoor enorm verkleind. Politici kunnen nu op een eenvoudige manier de burgers bereiken door een status update, foto of tweet te delen. In dit hoofdstuk gaan we verkennen hoe de politici, partijen en journalisten omgaan met deze sociale media. Alle politieke respondenten zijn het eens dat sociale media een belangrijke rol spelen in het geheel van de politieke communicatie, de partijen proberen er sterk op in te spelen en verwachten
20 Uitzending Terzake 18 maart 2013 http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/programmas/terzake/2.27426? video=1.1578138

-63-

Impact van online sociale media

dat de functie van deze media enkel belangrijker zullen worden in de komende jaren. Thomas Mels drukt het belang van de sociale media als volgt uit:
Het zou dom zijn om er niet mee bezig te zijn, ik snap politici niet die het niet doen. Dat is zoals in de jaren 30 gezegd hebben dat je niet meedoet aan de televisie omdat je dat maar niets vindt. (Mels, Transcriptie 6)

Sociale media worden dus gezien als de volgende stap in de evolutie van de communicatie. Eerst waren er de boeken, kranten en pamfletten, vervolgens kwamen radio en televisie en nu zijn we beland in de periode waar de sociale media zich aan dit rijtje toevoegen. Binnen de sociale media is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen de verschillende media, Twitter en Facebook hebben elk een eigen karakter, een eigen format en een eigen publiek. Het is dus belangrijk om bij het opstellen van een boodschap te letten op de aard van het medium dat je gebruikt. Twitter heeft een selecter publiek dan Facebook, op Twitter vind je voornamelijk politici, journalisten, academici en meer invloedrijke mensen die genteresseerd zijn in de politieke debatten. Op Twitter is er dus meer ruimte voor de serieuze, technische boodschappen en het inhoudelijke debat. Een tweede unieke eigenschap van Twitter is dat elke boodschap beperkt moet kunnen worden tot 140 karakters, de tweet die je verzend moet dus in een korte zin de essentie van de boodschap kunnen weergeven. De kunst van het twitteren ligt hem, volgens Van Hoecke, in het kort en bondig kunnen verwoorden van een straffe uitspraak. Volgens Thomas Mels is Barack Obama de eerste geweest die het belang van Twitter voor politici succesvol heeft kunnen aantonen, in Belgi was Vincent Van Quickenborne degene die als eerste het medium succesvol wist te gebruiken. Elio Di Rupo gebruikt als premier ook Twitter, volgens Mels heeft het een ongelooflijk democratiserend effect. Het aantal gebruikers en volgers groeit steeds, men kan op die manier een heel breed publiek op de hoogte brengen van het beleid. Anderzijds is het ook een manier om persoonlijke overtuigingen en standpunten naar buiten te brengen (wel rekening houdend met de politieke consequenties). Di Rupo tweette tijdens de grote protesten tegen het homohuwelijk in Frankrijk:

Afbeelding 4: Twitter.com/eliodirupo

Dit is duidelijk een persoonlijke overtuiging, maar hij verwerkt het op een dusdanige manier, zodat hij de uitspraak ook kan verantwoorden ten opzichte van zijn ambt als eerste minister van Belgi.

-64-

Impact van online sociale media

Facebook is dan ten opzichte van Twitter een heel ander medium, het publiek is over het algemeen veel breder en een betere weerspiegeling van de samenleving. Echter is het zo dat de personen die de berichten kunnen zien meestal beperkt is tot de eigen achterban van de partij. Individuele politici hebben meestal geen openbaar Facebook account, wel een priv-account dat gebruikt wordt om contact te houden met vrienden en kennissen. Volgens Maes is Facebook geschikter om te berichten over evenementen en om op een leuke manier het politieke verhaal naar voor te brengen. Inge jooris vertelt dat het ook een manier is om je publiek te betrekken bij het beleid, er zijn meer mogelijkheden om de mensen uit te nodigen tot participatie. Bij het tandemplan van Groen hebben ze het idee op de pagina gepost en er de vraag bij gesteld wat de mensen er van vinden en wie zich in een gelijkaardige positie bevindt. Een andere manier om het bereik van het verhaal te vergroten, is om het te combineren met iets ludiek. Jooris haalt het fictieve voorbeeld aan van Aartsbisschop Lonard die een uitspraak doet die fundamenteel tegen de waarden van de partij ingaat. In plaats van een persbericht te versturen en via de officile kanalen te communiceren, gaat de partij een scherpe cartoon op hun Facebook account plaatsen. De mensen gaan dat zien, leuk vinden en delen met hun vrienden, op die manier kan het bereik op Facebook groter gemaakt worden dan enkel de eigen achterban, vertelt Jooris. Binnen de partijen zijn in de communicatiediensten vaak medewerkers aangesteld die de online communicatie van de partij verzorgen, zij beheren de website, het Facebook en Twitter account en eventueel zelfs de accounts van enkele politici. Deze medewerkers staan ook in om advies te geven aan de politici omtrent sociale netwerksites. Het algemene partij-account wordt niet enkel gebruikt om partijstandpunten te delen, bijdragen van de individuele politici worden versterkt door het verder delen van hun oorspronkelijke berichten. Een belangrijke eigenschap van online media voor de politieke public relations is dat het een instant communicatie vereist, door de eerder kleine omvang van de boodschappen kunnen reacties, aankondigingen en statements bijna simultaan met het verloop van de werkelijkheid de wereld in gestuurd worden. Johny Vansevenant geeft hier een illustratie van de snelheid waarmee politieke beslissingen de wereld in gestuurd kunnen worden.
Als ik daar nu sta aan de wetstraat, ik stond daarnet aan de ambtswoning van de premier en open VLD vice-premier de Croo stelden we de vraag, die 2,15 procent is dat iets wat absoluut moet gehaald worden? Hij antwoordde: het belangrijke is dat we n procent structurele maatregelen nemen. Dat zijn blijvende maatregelen en die werken ook daarna nog door. Die n procent is het hoogste wat de voorbije jaren is gebeurd aan structurele maatregelen. Dat was zijn antwoord op de 2,15 en Reynders antwoordde iets gelijkaardigs. Dan was onze conclusie, ze laten de 2,15 los. Onkelinkx was zeer tevreden, en goed die dingen heb ik op Twitter gezet, ik heb dat daar samen met mijn collega's die daar waren als eerste gehoord. Je kunt dat daar bijna als eerste zetten. (Vansevenant, transcriptie 1)

-65-

Impact van online sociale media

Hier zien we dus de snelheid van de sociale media voortreffend gellustreerd, de politici waren amper uit het zicht verdwenen of de journalisten hadden al snel de essentie van de interviews op Twitter gezet. In het verleden was deze informatie pas tot bij het publiek geraakt, op het moment dat de journalist terug op de redactie kwam en het stuk gemonteerd had. De interval tussen gebeurtenis, verspreiding en reactie is door toedoen van het internet erg klein geworden, dit geeft als probleem dat politici en woordvoerders steeds minder tijd hebben om hun reacties zorgvuldig voor te bereiden. Volgens Gerlache worden het politieke veld en het journalistieke veld erg gevoelig aan snelheid, volgens hem misschien zelfs iets te gevoelig. Om permanent snel te kunnen reageren beginnen de partijen steeds meer alles op de sociale en traditionele media op te volgen. Hierdoor ontstaat volgens Gerlache de behoefte om aan mediamonitoring te doen. Hij bemerkt wel dat het door de kleinere budgetten het moeilijk is om het even professioneel aan te pakken als in Groot-Brittanni of de Verenigde Staten. Als we de partijen ondervragen over mediamonitoring zien we toch dat ze er niet op een structurele manier mee bezig zijn. Iedereen volgt een beetje alles, er zijn geen gespecialiseerde medewerkers die dit opvolgen zoals we dat eerder in de case study zagen. Het is wel zo dat er binnen de partij gecommuniceerd wordt als iemand iets belangrijks opmerkt. Een ander gevolg van het verhoogde tempo binnen de politieke PR is, volgens Gerlache, dat er nog maar weinig tijd rest om zorgvuldig te communiceren, de tijd van het anticiperen via spin is voorbij, tegenwoordig draait het meer om damage control. Van Hoecke bevestigt dit, maar relativeert. Een woordvoerder heeft geen 3 dagen de tijd meer, maar slechts enkele uren. Het is geen kwestie van minuten zoals Gerlache laat uitschijnen. n van de redenen waarom politici veel belang hechten aan Twitter is dat ze overtuigd zijn dat journalisten alle gebeurtenissen op Twitter op de voet volgen en het gebruiken in hun nieuwsgaring. Echter hebben de journalisten die genterviewd werden voor dit onderzoek andere geluiden laten horen, zij gebruiken Twitter voornamelijk om te zien waar andere journalisten mee bezig zijn en om zelf reclame te maken voor hun medium. Volgens Vansevenant posten politici zelden iets wat echt groot nieuws is voor de journalisten. Soms kunnen ze echter wel informatie halen uit persoonlijke en subtiele boodschappen van politici. Rasking vertelt als Alexander De Croo op donderdag tijdens de begrotingsbesprekingen een Tweet uitstuurt dat hij zondag waarschijnlijk toch zal kunnen gaan fietsen, dan kan je daar wel uit afleiden dat de onderhandelingen goed vorderen en er een akkoord in zicht is.

-66-

Impact van online sociale media

Het belang van de sociale media voor politieke communicatie is enorm toegenomen en zal dat waarschijnlijk blijven toenemen in de komende jaren. Echter kunnen we het belang van sociale media voor politieke public relations uit dit onderzoek moeilijk inschatten, de politici benadrukken het belang, maar de journalisten minimaliseren het dan weer langs hun zijde. Het kan echter wel zo zijn dat het aan de persoonlijke gewoontes en voorkeuren van de genterviewde journalisten ligt en andere journalisten wel bewust bezig zijn met nieuwsgaring op sociale media.

6.

Verhouding met de andere taalgemeenschap

In Belgi heeft een unieke politieke situatie, het land is onderverdeeld in drie gemeenschappen en gewesten. Deze institutionele verdeling heeft ook impact op de politieke cultuur van het land. De federale volksvertegenwoordigers worden respectievelijk verkozen door provinciale kieskringen (Kamer) en kiescolleges op basis van de taalgebieden (Senaat). Door het ontbreken van de mogelijkheid voor burgers om op politici uit de andere taalgemeenschap te stemmen, is er geen directe nood voor de politici om zich te verantwoorden ten opzichte van de burgers van de andere taalgemeenschap. Deze politieke opdeling van het land heeft ook gevolgen voor het medialandschap, Belgi heeft als enige federale en meertalige staat een volledig op taalbasis gesplitste media. Er is in heel het land geen enkele noemenswaardige federale krant of

televisiezender, hierdoor ontstaat er een verschil in berichtgeving over de federale thema's. De media in elke gemeenschap zal berichtgeven over de federale overheid vanuit het standpunt van de eigen gemeenschap. (Sinardet, 2013) Volgens Alain Gerlache zijn politici niet genteresseerd in de burgers aan de andere kant van de taalgrens. Het kan hun immers geen electoraal voordeel bieden om populair te zijn bij de andere taalgemeenschap. Echter is het vanuit politiek standpunt geen slecht plan om de banden met de andere taalgroep op punt te houden. Een minimum aan populariteit en sympathie bij de burgers aan de andere zijde van de taalgrens kan de zaken vergemakkelijken, aldus Gerlache. Joachim Pohlmann bevestigt dat ze als Vlaamse partij minder aandacht besteden aan de Franstalige media, hij zegt slechts heel zelden in te gaan op uitnodigingen van Franstalige media. Af en toe staan ze dan toch een interview toe, als reden geeft Pohlmann hiervoor de Franstalige burgers hun recht op informatie niet te willen ontnemen, de interesse voor het figuur van Bart Dewever is immers erg groot in Walloni. Vanuit Franstalige kant horen we dezelfde boodschap, initieel is er weinig interesse om de Nederlandstalige media op te zoeken, maar Cauderlier vertelt wel dat het soms handig kan zijn om het Franstalig publiek te bespelen vanuit de Vlaamse media. Door interviews en debatten te aanvaarden in Vlaanderen krijgen ze een opportuniteit om onrechtstreeks een boodschap te geven

-67-

Verhouding met de andere taalgemeenschap

aan de Franstalige burgers. Als ze een extreem standpunt in nemen op de Vlaamse televisie, wordt dat opgepikt door de Franstalige media, hierdoor kunnen ze een boodschap naar hun eigen publiek sturen dat de MR zich niet laat doen door de Vlamingen. Cauderlier geeft een voorbeeld dat eerder al ter sprake kwam in dit onderzoek. Het gaat namelijk over de reactie van Charles Michel op een interview met Geert Bourgeois. Michel maakte Bourgeois er attent op dat de Vlaamse regering maar moest verhuizen uit Brussel als ze volledige Vlaamse autonomie willen bereiken, deze reactie van Michel dook de volgende dag op in de Franstalige media. MR toonde hiermee dat ze tegen, de in Walloni erg onpopulaire, N-VA waren en geen angst hebben om hen op eigen grondgebied hun plaats te wijzen. De media uit de andere taalgroep kunnen dus ook strategisch benut worden om een boodschap te brengen naar het eigen kiespubliek. In een onderzoek van Dave Sinardet over de media representatie van BHV (2013), lezen we dat politieke partijen vaak andere politici sturen naar debatten in de anderstalige media dan naar de eigen debatprogramma's. De Vlaamse politici die naar de Franstalige media trekken zullen in de meeste gevallen Brusselse politici zijn of backbenchers. Sinardet spreekt daarnaast over het feit dat als politici zelf de taalgrens oversteken, ze een meer verzoenend taalgebruik zullen toepassen. Deze stellingen heb ik ook voorgelegd aan Cauderlier en Mels, waar het onderzoek van Sinardet aanhaalt dat de motivatie vooral ligt in het sturen van een gematigder politicus en verzoenend taalgebruik, klinkt het bij de respondenten toch anders. Volgens hen is het voornamelijk een kwestie van taalbeheersing, niet alle Franstalige politici hebben de taalvaardigheid om een debat in het Nederlands te kunnen voeren, vertelt Cauderlier. Daarom worden steeds de politici gestuurd die het Nederlands voldoende machtig zijn en dat komt niet altijd overeen met de politici die in de Franstalige uitzendingen zitten. Thomas Mels voegt daar aan toe dat door het spreken in een andere taal men vaker onzekerder en voorzichtiger is. Het is voor Di Rupo immers makkelijker om uitgesproken taalgebruik boven te halen in het Frans, waar hij meer vertrouwd mee is. Di Rupo zit tevens in een positie waar hij premier is van alle Belgen en hij zes verschillende partijen moet weten te verzoenen. Sinds hij premier is, is zijn taalgebruik aan beide zijden van de taalgrens voorzichtiger geworden, aldus Thomas Mels. We zien dus dat de respondenten de oorzaak eerder leggen bij de taalbeheersing, waar Sinardet de oorzaak legt bij het sturen van gematigdere politici vanuit de partijhoofdkwartieren.

-68-

Bespreking van de resultaten

Bespreking van de resultaten

In deze conclusie bundelen we de meest opmerkelijke resultaten van het empirisch gedeelte, daarnaast linken we deze resultaten terug naar de onderzoeksvragen en theorie. We beindigen dit hoofdstuk met een oplijsting van de grootste verschillen tussen de Belgische case en de Britse. De eerste onderzoeksvraag die we in dit onderzoek behandelden was: Hoe is de relatie tussen journalisten en politici? Om deze vraag goed te kunnen beantwoorden hebben we eerst een schets gemaakt van het Belgische medialandschap. We kunnen hier besluiten dat journalisten blootgesteld worden aan een steeds groter wordende druk. De economische crisis, het dalend aantal lezers en adverteerders maakt dat de financile situatie van de geschreven pers erg penibel is. Steeds minder journalisten moeten steeds meer nieuws brengen. Door de commercile instelling van de mediaholdings neemt kwantiteit de overhand op kwaliteit. Deze trend werd in Groot-Brittanni al beschreven door journalist Nick Davies (2008) in zijn boek Flat Earth News, hij noemt dit Churnalism. Journalisten hebben volgens Davies geen tijd meer om zelf op zoek te gaan naar nieuws, hierdoor zijn ze genoodzaakt om geprefabriceerde informatie over te nemen en kunnen ze nog maar weinig feiten checken. Dit hebben we in Belgi voornamelijk opgemerkt bij de Franstalige geschreven media die met gelijkaardige problemen geconfronteerd worden. De relatie tussen politicus en journalist is een zakelijke relatie die erg hard steunt op een wederzijds vertrouwen tussen de twee actoren. De relaties zijn kwetsbaar indien n van beide zijden de rol niet terdege vervult. Wanneer deze relatie vertroebelt, zal dit geen inhoudelijke gevolgen hebben voor de berichtgeving. De overdracht van informatie zal wel vlotter verlopen indien de relatie goed is. De journalisten zijn immers meer op hun hoede voor foutieve of onvolledige informatie bij een bron die hun vertrouwen al eerder geschonden heeft. De politici geven minder inside en achtergrondinformatie aan de journalisten die zich niet aan de afspraken gehouden hebben. De ideologische verzuiling is nog steeds aanwezig in de vooroordelen van mensen, maar benvloedt de relaties tussen politici en journalisten weinig tot niet. Een overwicht in de machtsbalans tussen de twee velden hebben we in dit onderzoek niet kunnen vaststellen. We kunnen dus aannemen dat de beweringen van Larsson hieromtrent kloppen. In vergelijking met Groot-Brittani zien we dat de relaties betrekkelijk minder hirarchisch georganiseerd zijn. Door de relatief kleine oppervlakte van ons land kunnen ook onervaren journalisten in contact komen met toppolitici en back benchers met de top journalisten. We zagen verder nog in de Britse case dat de verhoudingen tussen de journalisten en politici niet strikt zakelijk waren, in Belgi ligt de nadruk meer op het zakelijke aspect dan op het sociale. Politici en journalisten zijn geen vrienden maar zakenpartners die elkaar nodig hebben om hun taken goed te kunnen vervullen. Tot slot kunnen

-69-

Bespreking van de resultaten

we stellen dat de publieke ideologische voorkeur van de media veel groter is in Groot-Brittanni. In Belgi zien we geen media die openlijk partijen of politici steunen. In de interacties tussen politici en journalisten stelden we vast dat de communicatie op twee manieren verloopt. Formele communicatie verliest aan belang ten voordele van de informele communicatie. Door de opkomst van verschillende nieuwe communicatiemiddelen zijn de politieke partijen overgeschakeld van persberichten naar e-mail, SMS en telefoongesprekken. Als er toch nog formele communicatie plaatsvindt, gebeurt dat volgens de principes van packaging politics en information subsidies, dit kwamen we in Groot-Brittanni al tegen. Het fenomeen van het verpakken van informatie in een zo efficint mogelijk pakket is dus een gegeven dat de Britse PR overstijgt en ook in Belgi en andere landen terug te vinden is. De voornaamste reden om persberichten te versturen is het brede bereik dat te danken is aan de persagentschappen. Ze worden voornamelijk gebruikt bij reacties op actuele gebeurtenissen. Het nadeel van een persbericht rondsturen is een continue overflow aan berichten die de redacties kunnen overstelpen, zodat belangrijk nieuws al snel in de massa verdwijnt. Na de verhouding tussen pers en politiek stelden we ons een tweede onderzoeksvraag: Welke technieken passen politieke partijen toe om hun informatie en invalshoek tot bij de burger te krijgen? Uit de analyse van onze resultaten kunnen we de volgende technieken ten opzichte van de journalisten onderscheiden: Framing, het stellen van voorwaarden bij scoops en interviews, feedback en pseudo-events. We gingen daarnaast dieper in op het gebruik van interviews, debatten, televisieoptredens, politieke aanvallen en de populaire media. In de politieke public relations is het belangrijk om als politieke partij een verhaal zo over te brengen dat je eigen prioriteiten het best belicht worden. Om de juiste invalshoek te verkrijgen passen ook Belgische politici en woordvoerders framing toe. Iedere politicus zal een verhaal vanuit zijn eigen perspectief voorstellen om de belangrijkste punten voor zijn kiezers en partij te benadrukken. Dit gebeurt tijdens de overdracht van informatie voor een artikel of interview, maar ook bij het geven van achtergrondinformatie over bepaalde thema's. Journalisten zijn er zich van bewust dat ze geframede informatie van de politieke partijen ontvangen en proberen meerdere competing frames te laten samensmelten tot een objectief frame. De politieke partijen benadrukken dat ze nooit doelbewust foutieve informatie verspreiden, het risico is te groot dat deze foute informatie doorprikt zal worden en er een permanente imagoschade aan overgehouden wordt. In het hoofdstuk mediamanagement zagen we dat politieke partijen door het gebruik van scoops bepaalde voorwaarden kunnen opleggen aan de kranten. De meest gebruikte voorwaarden zijn anonimiteit, publicatietijd, plaats en ruimte en de mogelijkheid om een interview te kunnen nalezen. Opmerkelijk is hier dat het nalezen van interviews enkel toegestaan wordt in Vlaanderen, in -70-

Bespreking van de resultaten

Walloni is dit absoluut onbespreekbaar. Andere aspecten die niet onderhandelbaar zijn voor de journalisten in beide landsdelen zijn de quotes, de passages uit een interview die verwerkt zullen worden in een nieuwsartikel en de foto's. Beide actoren kunnen dus hun eigen voorwaarden opstellen in het onderhandelen van een scoop of een interview, dit bevestigt nogmaals dat de machtsbalans vrijwel evenwichtig is. Na het verschijnen van een artikel of interview in de krant zullen de woordvoerders en politici feedback verzorgen aan de journalisten, deze feedback kan zowel positief als negatief zijn. In de case study zagen we dat in Groot-Brittanni deze feedback uit de hand kan lopen tot bedreigingen en dergelijke meer, gelijkaardige toestanden heb ik in de Belgische case niet teruggevonden. De toon binnen de politieke communicatie is in Belgi heel wat minder hard en de journalisten en politici behouden meer afstand tot elkaar dan hun Britse tegenhangers. In het Britse voorbeeld zagen we eerder al de pseudo-events, groots opgezette mediaevenementen die tot in de puntjes geregisseerd waren. In Belgi hebben we dergelijke initiatieven ook teruggevonden maar in een sterk gereduceerde vorm. De evenementen zijn niet uitgebreid geregisseerd, maar de media worden wel uitgenodigd om verslag uit te brengen. Voorbeelden die we aantreffen zijn congressen, nieuwjaarsrecepties en bedrijfs- en plaatsbezoeken. De bezoeken van politici (voornamelijk ministers) hebben vaak de bedoeling om het publiek te tonen dat ze een bepaald onderwerp ter harte nemen. De aangehaalde voorbeelden voldoen aan de drie basiscriteria voor pseudo-events die Boorstin (2007) vooropstelt. De Belgische toppolitici worden overstelpt met aanvragen voor interviews in kranten en televisieprogramma's, hierdoor is het voor hun noodzakelijk om enkel de relevante aanvragen te filteren en voorwaarden te stellen. In de aanloop naar interviews en debatten zullen de woordvoerders samen met de politici de optredens grondig voorbereiden. Ze gaan op zoek naar de voorkeuren en specialiteiten van de interviewer of moderator, proberen mogelijke vragen te voorspellen en bedenken er gepaste antwoorden op. Hieropvolgend wordt er dan gewerkt aan mogelijk soundbites die op een bondige manier het verhaal van de politicus kunnen samenvatten in de hoop dat de journalist ze verwerkt tot een quote of nieuwsitem. Tijdens de interviews vergezellen de woordvoerders de journalisten maar spelen geen specifieke rol in het gesprek. Politieke aanvallen blijven in Belgi voornamelijk beperkt tot inhoudelijke onderwerpen, in tegenstelling tot Groot-Brittanni is het privleven van politici zelden tot nooit een onderwerp. De belangrijkste motivaties achter de inhoudelijke aanvallen in Belgi zijn de tegenstander zijn ideen en voorstellen onderuit halen, opportuniteiten opzetten om het eigen programma in de media te brengen en electorale concurrenten in opspraak brengen of net te negeren. Op deze politieke aanvallen wordt er enkel gereageerd als de beweringen onjuist zijn of als er zich in de aanval opportuniteiten aanbieden om het eigen verhaal in de spotlights te zetten. De beslissing om te -71-

Bespreking van de resultaten

reageren of niet wordt meestal op het hoogste partijniveau genomen in de lijn van de politieke tactiek. Populaire of niet-gespecialiseerde media worden door de politieke partijen gebruikt om een ander doelpubliek dan gewoonlijk te bereiken. De groep ontvangers van deze media is veel ruimer en diverser dan die van de gespecialiseerde rubrieken in kranten en televisieprogramma's. De formats van sommige van deze media lenen zich er tevens toe om bepaalde aspecten van de persoonlijkheid van een politicus in de verf te zetten. Een politicus krijgt bij het publiek een menselijker gelaat naarmate de mensen de persoon achter de politicus leren kennen. De redenen die politici aangaven om in populaire media te komen in het onderzoek van Van Zoonen, Coleman & Kuik (2011) vinden we ook in de Belgische case terug. Zichtbaarheid, het brede bereik van de boodschap en een andere kant van je persoonlijkheid tonen waren net als in Groot-Brittanni en Nederland de voornaamste redenen. Bij de derde onderzoeksvraag gingen we ons verdiepen in het belang van imago en welke maatregelen daaromtrent worden genomen. In Groot-Brittanni zagen we dat er veel aandacht uitgaat naar het privleven van politici. In Belgi is dit veel minder het geval, de meeste politici kiezen om hun priv- en gezinsleven te scheiden van hun publieke leven, maar er zijn natuurlijk uitzonderingen. Er gaat veel meer aandacht naar het uitspelen van positieve persoonlijke eigenschappen die voor een politicus relevant zijn en de media aanspreken. Naast het persoonlijk imago zagen we dat het partij-imago eveneens een belangrijke rol speelt. De partijen proberen door hun communicatie, bestuurlijk en parlementair werk en ideologie hun imago de juiste richting uit te sturen. Politieke marketing is een instrument om de juiste richting van het imago te vinden, maar in tegenstelling tot de Britse politieke partijen voeren de Belgische partijen amper eigen onderzoeken uit. Door een gebrek aan middelen en het feit dat onderzoeken vaak vanuit de media komen beschouwen de partijen eigen politieke marketing onderzoeken als overbodig. De resultaten van de eerder gebeurde onderzoeken zullen wel geanalyseerd worden en gebruikt worden als evaluatie-instrumenten. De laatste onderzoeksvraag luidde als volgt: Hoe organiseren de Belgische politieke partijen hun communicatie en hoe verzekeren ze een coherente communicatie naar de media toe? In het Belgische politieke systeem is interne cohesie binnen de partij erg belangrijk. Door de Belgische particratie is het belang van de politieke partijen groter dan in Groot-Brittanni, hierdoor zou er in principe meer belang gehecht moeten worden aan eensluidende communicatie. Dit vinden we echter niet terug in onze resultaten, het volgen van de partijstandpunten wordt vanuit de Belgische politieke logica als evident beschouwd. Politici die zich uitspreken tegen hun partij passen niet binnen de modellen van interne democratie en worden geacht zelf in te zien dat ze niet meer binnen die partij passen. Als we de interne communicatiestructuren van de Belgische partijen -72-

Bespreking van de resultaten

bekijken, zien we dat binnen elke partij 'overleg' het sleutelwoord is. De grote lijnen worden opgezet door de hoogste partij-organen en later via verschillende overlegmomenten overgebracht naar alle verschillende niveaus binnen de partij. De strategische plannen die opgemaakt worden door de partijen worden omschreven als flexibel, wanneer er nieuwe gebeurtenissen plaatsvinden of de partij een forse groei of terugval kent, worden deze aangepast. Door de continue stroom aan verkiezingen is het moeilijk voor de partijen om een langetermijnstrategie uit te bouwen. Om politici voor te bereiden op media-aandacht voorzien de meeste partijen een mediatraining, deze worden ingericht naar de noden van de politicus in kwestie. Door rollenspelen, overlopen van mogelijke vragen en videobeelden proberen de communicatiemedewerkers van de partijen nuttige tips aan te reiken. Uit de gesprekken met de respondenten bleek dat enkel N-VA een redelijk vast parcours had, de andere partijen voorzien opleidingen enkel wanneer het nodig blijkt of op vraag van de politicus zelf. Tijdens de interviews bleek dat sociale netwerken niet onbesproken konden blijven in deze masterproef. Het leek daarom de beste keuze om deze materie alsnog op te nemen in het onderzoek. Sociale media worden door het politieke veld enorm belangrijk geacht, de journalisten zijn er echter minder van overtuigd dat het een meerwaarde biedt aan hun nieuwsgaring. De meeste politieke respondenten gaan er vanuit dat Twitter een medium is waar je makkelijk journalisten en ander invloedrijke personen kan bereiken. Journalisten daarentegen beweerden dat ze er niet echt mee bezig zijn. Facebook aan de andere kant nodigt dan weer uit om het te gebruiken om de band te onderhouden met de achterban en hen op de hoogte te brengen van het werk en de evenementen van de partij. De Facebook-accounts van de partijen en politici worden meestal beheerd door medewerkers van de communicatiedienst en de woordvoerders. Door de opkomst van de sociale media heerst er de algemene indruk dat het tempo van de politieke communicatie sterk opgevoerd is, de tijd om te reageren, die vroeger een aantal uren was, is nu verkort tot een bijna instant communicatie. Tot slot stelden we ook de vast dat Belgische politici niet genteresseerd zijn in het publiek van de andere taalgemeenschap. De media van het andere landsdeel worden enkel gebruikt wanneer er de mogelijkheid bestaat om via hen het eigen kiespubliek te bereiken. De taalproblematiek leidt ook tot een voorzichtiger taalgebruik, politici die de taal minder goed beheersen spreken vaak voorzichtiger omdat het moeilijk is om te nuanceren in een andere taal.

-73-

Besluit

Besluit
We sluiten dit onderzoek af met enkele van de voornaamste globale vaststellingen. De Belgische politieke relations worden getekend door een lage vorm van professionalisering. Door de beperkte middelen en de kleine oppervlakte waarbinnen kiezers bereikt moeten worden, ontbreken binnen de partijen de structuren om op een structurele manier met de media om te gaan. We hebben ook opgemerkt dat de woordvoerders voornamelijk een journalistieke achtergrond hebben, van het inhuren van public relations professionals is weinig tot geen sprake. De mediamanagementtechnieken die gebruikt worden zijn voornamelijk gebaseerd op informele communicatie tussen politici en journalisten en, het zoeken naar en gebruiken van opportuniteiten om het eigen verhaal in de belangstelling te krijgen. De ideologische basiswaarden dienen als leidraad doorheen de communicatie, door veelvoudig overleg wordt deze leidraad omgevormd tot een communicatie-output. De relatie tussen journalisten en politici kunnen we voornamelijk omschrijven als een relatie van wederzijdse afhankelijkheid en respect, beide actoren hebben elkaar nodig en uiten dat in hun houding naar elkaar toe. De toon in de Belgische politieke communicatie is minder scherp dan in de Angelsaksische cultuur, volgens de respondenten heeft er geen verscherping van deze toon plaatsgevonden. We kunnen deze eerder matige toon van de politieke communicatie voornamelijk wijten aan een sterke journalistieke ethiek en een medialandschap dat voornamelijk gericht is op feiten en minder op sensatie. Het politieke veld ziet zelf ook geen baten in het scherper spelen van het politieke spel, scherpe politieke aanvallen kunnen immers gevolgen hebben voor hun eigen imago. Door de opkomst van het internet is het tempo van de politieke communicatie toegenomen, dit maakt het werk voor zowel journalisten als woordvoerders moeilijker. Imago speelt een rol in de Belgische politiek, maar niemand is er erg bewust mee bezig. De nadruk ligt voornamelijk op het in de kijker zetten van de al aanwezige positieve kenmerken. In Groot-Brittanni liggen politieke public relations steeds onder vuur, in Belgi zouden dergelijke beschuldigingen volgens mij onterecht zijn. Door de gematigde houding en de sterke ethiek vormt de Belgische politieke communicatie geen bedreiging voor de democratie, integendeel. Door het gebruik van populaire en sociale media kan het debat de gespecialiseerde media verlaten en wordt een breder publiek in de debatten betrokken. Door de panische angst dat leugens doorprikt zullen worden in de pers gaan politieke partijen ook geen extreme spinning technieken toepassen, dit zorgt er voor dat wij als mediaconsumenten een redelijk waarheidsgetrouwe informatie in onze kranten en televisieprogramma's krijgen. Echter is enige voorzichtigheid en een kritische houding zeker gewenst, het is immers onmogelijk voor informatie om 100 procent objectief te zijn.

-74-

Discussie

Discussie
Ik hoop dat ik in dit onderzoek enkele verrijkende inzichten in de politieke public relations heb kunnen aanreiken, ondanks de beschrijvende aard van dit onderzoek ben ik er naar mijn mening in geslaagd om de onderzoeksvragen te beantwoorden en een nieuw licht te werpen op de politieke communicatiesector in Belgi. Een beschrijvend onderzoek brengt steeds enkele nadelen met zich mee, het is onmogelijk om een compleet beeld van een hele sector te schetsen. We moeten ons beperken tot het kader en de structuur die we gebruiken en de correspondenten die genterviewd werden, hierdoor zullen bepaalde aspecten van de politieke public relations in deze masterproef onderbelicht zijn. Naar mijn mening heeft dit geen ingrijpende gevolgen voor de legitimiteit van het onderzoek, dat veel tijd, inzet en werk heeft vereist.

-75-

Bijlagen:

Bijlagen:

Bibliografie
Boorstin, Daniel J. (2007) 'From news-gathering to news-making: a flood of pseudo- events'. letiim kuram ve aratrma dergisi, 24 ,2 p.251-270 Collins & Butler (1996) 'Positioning Political Parties: A market analysis.' The International Journal of Press/Politics. 1, 2, p.63-77 Davies, Nick (2008) 'Flat Earth News: An Award-winning Reporter Exposes Falsehood, Distortion and Propaganda in the Global Media.' Random House, New York, p.424 Davis, Aeron (2002) 'Public relations democracy: public relations, politics and the mass media in Britain.' Manchester University Press, Manchester, p.223 Davis, Aeron (2009) 'Journalist-source relations, mediated reflexivity and the politics of politics.' Journalism studies, 10, 2, p.204-219 De Pauw, Sam (2002) 'Rebellen in het parlement: Fractiecohesie in de Kamer van volksvertegenwoordigers (1991-1995)' Universitaire Pers Leuven, Leuven, p.265 Devos, Carl (red.) (2004) 'Mnage Trois: De verhouding tussen pers, politiek en politicologie.' Academia Press, Gent, p.215 Entman, Robert (1993) 'Framing: Towards Clarification of a Fractured Paradigm.' Journal of communication, 43, 4, p.51-58 Esser, Reinemann & Fan (2000) 'Spin Doctoring in British and German Election Campaigns: How the press is being confronted with a new quality of political PR.' European Journal of Communication. 15, 2, p.209-229 Fairclough, Norman (2003) 'New Labour, New Language?' Routledge, London, p.178 Habermas, Lennox & Lennox (1964) 'The public Sphere: An Encyclopedia Article' New German Critique. 1, 3, p.49-55 Larsson, Larske (2002): 'Journalists and Politicians: a relationship requiring manoeuvring space.', Journalism Studies, 3,1, p.21-33 Lilleker, Darren (2007) 'Key concepts in Political Communication.' Sage Publications, Londen, p.209 Lilleker, Darren & Nigel Jackson (2011) 'Political Public Relations and political marketing.' In: Strmbck, Jesper & Spiro Kiousis (2011) 'Political Public Relations: Principles and Applications.' Routledge, Londen & New York, p.157-176 Strmbck, Jesper; Kiousis, Spiro (2011) 'Political Public Relations: Principles and Applications' Taylor & Francis, Londen, p.157 -76-

Bibliografie

McNair, Brian (2004) 'PR must die: spin, anti-spin and political public relations in the UK, 19972004.' Journalism studies, 5, 3, p.325-338 McNair, Brian (2011) 'An introduction to Political Communication.' Routledge, London, 255p. Nimmo, Dan (1976) 'Candidates and their Images.' Goodyear Publishing, Santa Monica, p.250

Roberts, Alasdair (2004) 'Spincontrol and freedom of information: Lessons for the United Kingdom from Canada.' Public Administration. 83, 1, p.1-23 Scammel, Margaret (1999) 'Political Marketing: Lessons for political science.' Political Studies, 47, 4, p.718-739 Sinardet, Dave (2013) 'How linguistically devided media represent linguistically devisive issues. Belgian TV-debates on Brussel-Halle-Vilvoorde.' Regional and Federal studies, 23, 3, p.311-330 Sinardet, Dave (2007) 'Het samenleven van twee onderdrukte meerderheden: Vlamingen, Franstaligen en de media.' In: Buelens, G., J. Goossens and D. Van Reybrouck (eds) (2007), 'Waar Belgi voor staat. Een toekomstvisie', Meulenhoff /Manteau, Antwerpen Sinardet, De Swert & Dandoy (2004) 'Franstalig, Vlaams, commercieel, openbaar: zoek de verschillen'. PSW Paper, 8, 1, p.1-30 Strmbck, Jesper & Spiro Kiousis (2011) 'Political Public Relations: Principles and Applications.' Routledge, Londen & New York, p.342 Turk, Judy (1985) 'Information subsidies and influence.' Public Relations Review. 11, 3, p.10-25 Van Aelst, Peter (2006) 'Toeschouwer, speler of scheidsrechter? Een empirische studie over de rol van de media in de verkiezingscampagne van 2003' Doctoraatsproefschrift, Universiteit Antwerpen, p.341 Van Aelst, Shaefer & Stanyer (2011) 'The personalization of mediated political communication: A review of concepts, operationalizations and key findings.' Journalism, 23, 2, p.203-220 Van Leuven & Raeymaeckers (2011) 'Commercialisering van de mediasector: journalistiek in een pakketje?' Etmaal van de communicatiewetenschap 2011. p.1-9 Van Zoonen, Coleman & Kuik (2011) 'The elephant trap: politicians performing in television comedy.' In: Brants & Voltmer (2011) 'Political communication in postmodern democracy: challenging the primacy of politics.' Palgrave macmillan, Hampshire, p.146-167 Vlaamse Regulator voor de Media (2012) 'Mediaconcentratie in Vlaanderen.' VRM, Brussel, p.203 Voltmer & Brants (2011) 'A Question of Control: Journalists and Politicians in Political Broadcast Interviews.' In: Brants & Voltmer (2011) 'Political communication in postmodern democracy: challenging the primacy of politics.' Palgrave macmillan, Hampshire, p.126-145

-77-

Transcripties

Transcripties
1. Interview Johny Vansevenant

Wetstraatjournalist bij de VRT radionieuwsdienst. INTERVIEWER: Kunt u uw functie op de redactie omschrijven? VANSEVENANT: Wel ik ben politiek verslaggever, dus ik ga naar kernkabinetten, ministerraden, begrotingsoverleg. Naar het parlement, vragen uurtje in de Kamer, naar commissies. Soms ook persconferenties van politici. Ik moet ook de politieke verslaggeving volgen, mijn taak is meer het federale niveau en Marc Vandenloverbosch is meer het Vlaamse niveau. Maar aangezien die dingen elkaar soms overlappen, springen we wat bij. Maar Marc springt meer bij bij mij dan ik bij hem. Het federale niveau genereert op dit ogenblik meer werk dan het Vlaamse. Bijvoorbeeld nu bij de begrotingscontrole, we vermoeden dat ze tegen het einde van de week wel rond zal zijn, een van ons beide zal dus in de komende week een nacht moeten doen. Radioverslaggever zijn betekent ook in een 24 uur nieuwseconomie meedraaien. Dat betekent dat als ze 's nachts onderhandelen en er 's nachts belangrijke beslissingen kunnen vallen. Dan moet je dat volgen, dan moet je daar bij blijven. Zodat je klaar bent om 's ochtends aan verslaggeving te kunnen doen. Voor een radio nieuwsdienst is de ochtend heel belangrijk, er zijn dan heel veel luisteraars. We zijn dan ook heel dikwijls de eerste om verslag uit te brengen. Ik breng dus verslag uit over alles wat federale binnenlandse politiek is. INTERVIEWER: Hoe zou u de verstandhouding tussen politici en journalisten omschrijven? VANSEVENANT: Goh, dat is een vrij zakelijke relatie, politici moeten met hun verhalen in de media geraken, ik moet aan informatie geraken. Natuurlijk klikt het met de ene persoon beter dan met de andere, dat gaat ook zo op het werk. Soms heb je een partij waar ik geen affiniteit mee heb, maar dat je iemand leuk vindt of aangenaam in de omgang vindt en dan is er misschien een partij waar je wel voor bent, waarvan de toppoliticus je helemaal niet ligt. Dat is eigenlijk zakelijk en ik ga er ook van uit dat als mijn carrire als politiek journalist voorbij is ik er weinig vrienden aan over zal houden. INTERVIEWER: Via Welke kanalen bezorgen politici informatie aan de redactie? VANSEVENANT: Wel je kan op de stoep gaan staan aan de Wetstraat 16 dan krijg je de informatie die iedereen krijgt. Ze doen daar een uitspraak, of ze doen een uitspraak in het parlement. Wij als audiovisuele media zijn goed in weergeven wat er op dit moment gebeurt. We staan er bij. Dit zijn dus een paar voorbeelden maar je hebt ook bijvoorbeeld persconferenties. Maar in de loop der jaren bouw je wel contacten op in de politiek en ze bellen je gewoon op bijvoorbeeld. Ik ben vanmorgen opgebeld geweest door een belangrijk politicus, Hij zei: Straks, raad van state, er is een uitspraak over de Arco coperanten, ze gaan een prejudicile vraag doen bij het grondwettelijk hof. Waardoor het niet meer in de bak van deze regering zal liggen. Het gaat meer dan een jaar duren eer er een definitieve uitspraak is. Dus ze bellen me op, soms als ze daar binnen zitten, kernkabinet of een begrotingsoverleg. Via sms'en kom je ook dingen te weten. We komen natuurlijk ook dingen te weten via hun woordvoerders, nu ja door alle mogelijke contacten. INTERVIEWER: Het zijn dus voornamelijk informele contacten, off the record? VANSEVENANT: ja, je krijgt soms informatie waarvan je niet mag zeggen van wie je hem gekregen hebt. INTERVIEWER: Brengt u die dan ook naar buiten op het moment dat u die krijgt? VANSEVENANT: Dus dat valt allemaal af te spreken, tuurlijk ik zou kunnen gloriren en zeggen ik heb het een uur eerder dan gelijk wie. Dat zal dan dus wel de laatste keer zijn dat ik informatie zal krijgen van deze persoon. Dat was eigenlijk voor de goede gang van zaken, die doet mij er een -78-

Interview Johny Vansevenant

plezier mee van dat te zeggen, maar anderzijds gebeurt het op die manier op een ordentelijke manier en missen we het zeker niet. INTERVIEWER: Worden er nog andere voorwaarden gesteld, bijvoorbeeld een positief bericht vragen? VANSEVENANT: Dat kunnen ze niet vragen, maar wat ze wel vragen is de anonimiteit. Dat is eigenlijk het belangrijkste wat ze kunnen vragen. Zorg dat je niet kunt weten dat je het van mij hebt. Meer is dat niet, vragen om in een positief daglicht te komen. Gewoon het feit dat ze mogen bron zijn, leidt er al toe dat het door hun ogen bekeken is natuurlijk. Je hebt een feit maar daar hangt toch altijd een soort van lijfgeur aan. Het is een manier waarop zij het zien. Eigenlijk mogen ze blij zijn dat ze mogen bron zijn. Zelfs al is het niet bewust, ze zitten in een bepaalde positie en dat geeft een bepaalde kijk op de zaak. Gewoon het feit dat ze kunnen bron zijn geeft hen de kans om hun bekommernissen daar mee in te hebben. Ik heb ooit eens meegemaakt, Lang geleden, toen paars-groen nog niet zo lang aan de macht was. Ze gingen de drugswetgeving vernieuwen en softdrugs niet meer strafbaar maken. Je mocht een bepaald aantal grammen bezitten voor eigen gebruik enzovoort. Ze hadden daar een akkoord over, binnen de regering. En Verhofstad, dat was nogal een lefgozer, die zei heel trots, we hebben een akkoord en morgen voormiddag geven we daar een persconferentie over. Meer wou hij niet zeggen. Ik nam contact op met de politici waar ik normaal contact mee opneem. Die zeggen, we hebben echt beloofd om het niet te zeggen. Mijn RTBF collega stond er bij, en ik zij probeer een keer bij de Franstaligen. Probeer eens bij ecolo of de PS. Kwartiertje later hing hij al bij mij aan de telefoon en zei: het zit zo, zo en zo in mekaar. Ik bel naar Johan Vande Lanotte die zegt, ja ik heb beloofd van te zwijgen maar ik ga ook niet liegen tegen jou. Het is waar, het is zoals je zegt. Ik neem contact met Magda Aelvoet, zij legt het ook uit maar doet voornamelijk moeite om de nadruk te leggen op dat het niet meer bestraft zal worden. Dat was dus een bepaalde kleuring die zij bijgaf. Ze moeten bij Verhofstad ook te weten zijn gekomen dat ik het wist. Ik kreeg telefoon van Luc Coenen de kabinetschef van Verhofstad, om mij te zeggen, niet zomaar straffeloos, want wie handel drijft zal bestraft worden enzovoort. Dat was iedere keer dezelfde informatie en ze wilden allemaal bron zijn om de nadruk te leggen op wat zij hadden binnengehaald. Normaal leggen politici voornamelijk uit wat ze binnenhalen. Gewoon het feit dat ze bron zijn leidt tot een positievere kleuring. Anderzijds is het wel zo, en ik weet dat van politici die mij dat vertellen over kranten journalisten. Veel politici zijn bang voor krantenjournalisten. Omdat wij als journalist van de openbare omroep neutraal moeten zijn, wij kunnen nooit zo vernietigend uithalen, misschien een interviewer in Terzake, als een krant. Zoals ik gezien heb dat De Morgen, Maggie De Block ooit de grond in boorde met haar winterplan dat toen niet werkte. Dat is iets dat wij niet kunnen doen, politici hebben dus schrik van krantenjournalisten en zij geven dus primeurs in de hoop dat ze niet de grond ingeboord zullen worden. Ik heb ook al politici weten klagen dat krantenjournalisten hen afdreigen, omdat ze geen informatie krijgen ze een negatief artikel zullen krijgen. Dus dat wordt soms heel hard gespeeld. Wij als openbare omroep kunnen dat niet, we kunnen natuurlijk wel feiten aangeven waarin ze tekort schieten. Maar wij kunnen dat nooit in een verwijtende stijl doen. Wat je dan ook ziet is, Herman De Croo heeft dat ooit eens heel mooi verwoord, wie lekt zal gelikt worden. Je ziet ook vaak dat als er zo'n artikel in de krant verschijnt, dan duikt er opeens een politicus op die een idee heeft om dat op te lossen. Dan kan je wel makkelijk zien wie de bron is. Soms weet je natuurlijk ook dat bepaalde journalisten goede contacten hebben met bepaalde politici, dan redeneren we soms, ah hij zal het wel van die hebben. Dus nu is de redenering bijvoorbeeld in verband met Vanackere die primeurs die er waren in De Morgen, kwamen van Martin Bruxant, die van La Libre komt en van bij de Franstaligen hoor je dan dat Bruxant zeer goede contacten onderhoudt met Reynders. Daarom durft de CD&V zeggen, dat is allemaal Reynders die gestookt heeft. Of die kabinetsmedewerker nu wel of niet kabinetsmedewerker was, dat kwam van Reynders. Trouwens die was oorspronkelijk kabinetsmedewerker van Reynders, de man die in de raad van bestuur van Belfius zat.

-79-

Interview Johny Vansevenant

INTERVIEWER: Is het nog zo dat bepaalde media effectief nog een politieke kleur hebben? VANSEVENANT: Wel, als er n is die toch wel zeer goede liberale contacten heeft dan is het het Laatste Nieuws, Je zou kunnen zeggen op dit moment is dat de enige krant die daar weinig geheim van maakt. Bij de anderen is het minder nduidig. Natuurlijk als Luk Vanderkelen verdwijnt zal het misschien ook veranderen. Je moet ook het onderscheid maken tussen de commentatoren en de artikels. De commentatoren zijn eigenlijk (ze gaan het niet graag horen) gecamoufleerde politici. Omdat zij stellingen innemen die erg heel erg te vergelijken zijn met die van de politici. Als je dan ziet dat hun standpunt ongeveer gelijk valt met een bepaalde politieke partij dan denk je daar dan natuurlijk het jouwe van. Maar goed dat is geen probleem opzich als je dat weet, soms verwoorden zij dat schitterend en hebben ze de best mogelijke argumenten. Maar de tijd dat we nog konden spreken over bijvoorbeeld de katholieke pers (dat was toen: De Standaard, Het Nieuwsblad , Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg) die is al lang voorbij. Dat klopt van geen kanten meer. Soms heb ik zelfs de indruk dat de Standaard progressiever is dan de Morgen bijvoorbeeld. Het heeft natuurlijk te maken met hoofdredacteurs, Wouter Verschelden heeft Steven Samyn binnen gehaald. Staat niet direct bekend als een linkse jongen en Bruxant evenmin. Terwijl een Bart Brinckman van de Standaard heel wat linkser is. Je kunt daar niet zo duidelijk meer over oordelen. Je hebt natuurlijk ook journalisten die wel gezichtsbepalend zijn, Paul Geudens bijvoorbeeld is Vlaams en Katholiek van Gazet van Antwerpen bijvoorbeeld. Dat ademt dat wel een beetje uit, maar dan zit je toch vooral op het niveau van de commentatoren. Terwijl de artikels over het algemeen vrij neutraal zijn. Feiten zijn feiten. INTERVIEWER: Vindt u dat de toon binnen de politieke communicatie verscherpt is? Gaat het er agressiever aan toe? VANSEVENANT: Er zijn altijd periodes geweest waar het er veel scherper aan toe ging. Ik heb de Agusta-affaire gevolgd. En ben er ooit eens in geslaagd om in dezelfde radio-uitzending, sp'ers Frank Vandenbroecke en Willy Claes elkaar te laten tegenspreken over een aanbod van Agusta, over smeergeld en of het ter sprake was gekomen op het partijbureau. Toen titelde het Laatse Nieuws ook in het groot belachelijk op de voorpagina. Wat je wel ziet is bijvoorbeeld als er regimewissels in de lucht hangen dan is er wel een grotere scherpte. Als er een heel sterke oppositie partij is die aan het opkomen is, die dan de regering uitdaagt. Dan zijn er altijd wel media die meegaan met de partij die aan het opkomen is en het wordt dan heel scherp gespeeld. De dioxinecrisis bijvoorbeeld, Verhofstad had een rapport van gezondheidsinspecteur De Stickere (die achteraf bleek lid te zijn van de liberale vakbond). Een zeer alarmerend rapport, Verhofstad ging met dat rapport bij premier Dehaene met veel misbaar, van kijk: Volksgezondheid is ingevaar, en jullie doen daar niets aan. Ik heb hier een zeer groot bezwarend rapport. Maar achteraf gezien stelde die dioxinecrisis niet veel voor. Dat werd heel scherp gespeeld. Leterme heeft het ook wel heel scherp gespeeld toen die met het kartel paars aan het aanvallen was. De uitspraken Wie gelooft die mensen nog en 5 minuten politieke moed. En nu op dit ogenblik met de opkomende N-VA wordt het eigenlijk ook enorm scherp gespeeld. Dan denk ik toch vooral aan de ACW historie met toch wel heel zware beschuldigingen. Kranten gaan daarin mee, het voorbeeld dat die teksten geschreven zijn op een advocatenkantoor, die wetteksten met betrekking tot coperanten. Tuurlijk weet iedereen die al een tijdje meegaat in de politieke journalistiek en achteraf stond dat dan ook in Knack enzo weet dat belangengroepen wetteksten aanleveren. Het is al zolang als ik politieke journalistiek volg dat dat zo gaat. Maar in De Morgen hebben ze dat er niet bij gezegd. Dan heb je wel het gevoel dat ze voor bepaalde bronnen aan het rijden zijn. Ik denk ook dat kranten wel eens een bron soigneren, volgens de uitspraak van De Croo. Je hebt me een mooie primeur gegeven, dan gaan we het qua toonzetting het zo scherp maken als je het wil. Soms gebeurt het natuurlijk ook wel dat ze tijdsgebrek hebben, journalisten. Zo gebeurt het dat journalisten informatie op de valreep krijgen en geen tijd meer hebben om het te checken. Maar het kan zeer leuke informatie zijn die dan toch in de krant gepubliceerd wordt. Maar als het dan niet klopt dan voel je je achteraf

-80-

Interview Johny Vansevenant

(Vansevenant geeft hier een voorbeeld dat op zijn vraag niet opgenomen mag worden in deze transscriptie) Wraakneming kan dus duidelijk ook een motief zijn. Maar het is niet alleen een kwestie van rekeningen vereffenen. Het kan soms ook gaan om een realistischer inschatting van de kwaliteit van een bron. Wie je zo in de zak zet, doet dat uit kwade trouw of in het beste geval uit dommigheid. In beide gevallen is enig wantrouwen tegenover die bron gepast INTERVIEWER: Passen jullie een ethische selectie toe als jullie informatie over beschuldigingen binnen krijgen. VANSEVENANT: Het moet kloppen! Of het moet komen van iemand die zeer belangrijk is en zeer zwaar weegt. Ik heb het verslag gedaan van de persconferentie van N-VA over die wat zij fiscale fraude noemen, diefstal, valsheid in geschrifte en wat weet ik allemaal. Ik heb dat uitgezonden zoals het was, helemaal voor hun rekening, zoals ze het gezegd hadden. En voor het evenwicht is Steven Dirickx naar het ACW gegaan en heeft daar hun standpunt tegenover gezet. Wij zijn daar niet in tussen beide gekomen. Soms is het een beetje moeilijk want dan werden die beschuldigingen dan wel weer wat gewijzigd. Na wat professor Haalterman in naam van het ACW had gezegd. We hebben iedere keer de twee klokken laten horen. Het is dan ook aan het BBI om daarover te beslissen. Soms moeten we dan ook toegeven dat het een beetje boven ons hoofd groeit, dat we dat niet aankunnen. Bijvoorbeeld iemand als de man van Trends, Van Overtveld, die ook op de lijn zat van de N-VA zegt dat hij onafhankelijk tot die conclusie is gekomen. Die heeft ook nadat professor Haalterman geantwoord had zijn versie gewijzigd. Als grote kenners het daar al moeilijk hebben dan geef ik vooral de feiten. Het is vooral het politieke feit dat een politieke partij als de N-VA zo'n scherpe aanval doet op het ACW die op dit ogenblik de belangrijkste steunpilaar is van de CD&V. Dan is het een politieke aanval op CD&V, dan is eigenlijk de hoop van N-VA dat ze op die manier pakken stemmen kunnen weghalen van CD&V om eigenlijk een situatie te creren zoals in Antwerpen. Waar de N-VA kan zeggen, jullie mogen er bij komen en krijgen een paar schepen posten, maar veel zullen jullie niet te zeggen hebben. Dit is eigenlijk vooral wat de N-VA politiek strategisch wil doen. Dat is nog veel belangrijker dan kloppen die beschuldigingen of niet. Gewoon het feir dat ze het doen is al straf. INTERVIEWER: Krijgt u na afloop soms klachten? Als een partij bijvoorbeeld zegt, dat is wel heel negatief in beeld gebracht. VANSEVENANT: goh, doordat wij als journalisten van de openbare omroep met beperkingen zitten , waarbij je je eigenlijk aan feiten moet houden. Gebeurt dat eigenlijk bijzonder weinig dat mijn berichtgeving bediscussieerd wordt. Wat ik wel zie is, ik maak ook tweets bijvoorbeeld. Ik probeer mij daar ook heel neutraal op te stellen. Hou mij aan de feiten en zie soms bijvoorbeeld als het gaat over verslaggeving vanuit de regering. Bijvoorbeeld wat Di Rupo gezegd heeft in het parlement. N-VA gezinden antwoorden dan vaak, geloof je dat zelf. Ik antwoord daar in principe daar nooit op, omdat ik geen stelling wil nemen. Dus het kan wel zijn dat je dingen brengt waarvan een deel van het publiek het er niet mee eens is. Maar goed, dat is voor rekening van Di Rupo. Ik krijg over het algemeen weinig kritiek op mijn verslaggeving noch van meerderheid, noch van oppositie. INTERVIEWER: En bij andere journalisten, hoort u daar niet af en toe iets over op de redactie. VANSEVENANT: Ik denk dat sommige politici af en toe wel eens vinden dat ze te hard aangepakt geweest zijn in Terzake of in de Ochtend. Dat kan wel eens gebeuren, dat is interviewen natuurlijk, dat is scherpe vragen stellen dat is nog iets anders dan feiten. Maar wat de feitelijke correctheid van onze berichtgeving betreft wordt die weinig ter discussie gesteld. We zijn heel voorzichtig aan het zich houden aan de feiten. Het zijn dus eerder de interviews die sommigen wel eens te scherp vinden. INTERVIEWER: Over Tweets verder, heeft u het gevoel dat dat een belangrijkere rol speelt in de communicatie van politiek naar de pers? VANSEVENANT: Ik ben dus eerst Facebook beginnen volgen omdat vier jaar geleden ofzo zette politici nogal vaak iets op Facebook. De enige die dat nog deed was Steven Vanackere toen die

-81-

Interview Johny Vansevenant

nog minister was. Soms zetten politici iets op Twitter, maar Twitter is voor mij vooral belangrijk om te zien waar collega's journalisten mee bezig zijn. Politici gaan ook maar uiterst zelden iets op Twitter zetten dat groot nieuws is. Soms wel, toen de regeringsvorming nog volop bezig was, zei Di Rupo, ja er is vandaag geen vergadering omdat Jean-Michel Javeaux (ecolo voorzitter) een belangrijke gemeenteraad heeft. Wel wat deed Javeaux, die zei: dat klopt niet, ik had voorgesteld aan Di Rupo om die gemeenteraad te verschuiven en Di Rupo is daar niet op ingegaan. Als je dat leest, dat betekent dat Di Rupo zijn onderhandelingen muurvast zaten en dat hij een dankbare pauze aanvaarde. Dat is een voorbeeld van informatie waar ik iets aan had van een politicus. Maar over het algemeen zijn het de collega's die iets te weten gekomen zijn. Het is bijna een soort alternatief persbureau. Dus als je Twitter volgt en je neemt ook nog een paar sites, zoals de site van la libre is voor mij erg interessant. Dan zie je soms nog wel eens een andere invalshoek. Als ik daar nu sta aan de wetstraat, ik stond daarnet aan de ambtswoning van de premier. En open VLD, Vice-prenier de Croo stelden we de vraag, die 2,15 procent is dat iets wat absoluut moet gehaald worden? Hij antwoordde, het belangrijke is dat we n procent structurele maatregelen nemen. Dat zijn blijvende maatregelen en die werken ook daarna nog door. Die n procent is het hoogste wat de voorbije jaren is gebeurd aan structurele maatregelen. Dat was zijn antwoord op de 2,15 en Reynders antwoordde iets gelijkaardigs. Dan was onze conclusie, ze laten de 2,15 los. Onkelinkx was zeer tevreden, en goed die dingen heb ik op Twitter gezet. Ik heb dat daar samen met mijn collega's die daar waren als eerste gehoord. Je kunt dat bijna daar als eerste zetten. Bij het ontslag van Vanackere, had ik een tweet van te voren gemaakt en als hij het uitsprak heb ik op de knop geduwd en het verzonden. Dus dat is eigenlijk reclame maken voor je eigen medium als je dat op die manier doet. Of als ik bijvoorbeeld een Live heb in Vandaag of een montage, dan zet ik dat op Twitter, dus we gebruiken dat eigenlijk als een soort van medium om reclame te maken voor onze uitzending. Maar wie het wil volgen weet natuurlijk snel dingen, want het is sneller dan het op de radio zit. INTERVIEWER: Is er soms ook een race tussen politici om het nieuws zo snel mogelijk te brengen zodat ze die specifieke invalshoek kunnen aanbrengen. VANSEVENANT: Ik vind dat politici niet enorm veel op Twitter zetten, soms als ze het echt nodig vinden om de puntjes op de I te zetten. De premier bijvoorbeeld als hij iets bereikt heeft dan zetten zij dat op Twitter. Als journalist hebben wij dat al lang vernomen via andere kanalen. Het is eigenlijk om de niet-journalisten te bereiken dat ze dat doen. Ik volg bijvoorbeeld ook Obama, dat zijn ook geen primeurs die daarop staan, dat is meer propaganda eigenlijk, INTERVIEWER: En buiten de tweets, is er dan een race om de snelste te zijn? VANSEVENANT: Als het een akkoord is binnen de regering, de politici die naar buiten komen leggen het wel uit. Maar vaak zie je dat de premier het naar zicht toe wil trekken om een verklaring te kunnen afleggen. Bijvoorbeeld midden in de nacht heb ik nog meegemaakt, dat de premier naar buiten komt en een soort persbriefing, verklaring afleggen. Dan trekken ze het naar zichzelf toe: ik de grote leider ben er in geslaagd om tot een akkoord te komen. Maar dan merk je natuurlijk dat bijvoorbeeld De Croo zal zeggen, er zijn niet veel belastingen en besparingen. Sp.a en PS zeggen dan langs hun zijde dat bijvoorbeeld de index is gevrijwaard. We laten hen dat ook allemaal zeggen en in onze bijdrage zit zowel de premier maar ook de reacties van de liberalen en de CD&V. Iedereen vertelt natuurlijk wat hij binnengehaald heeft en zegt niet waar zijn nederlaag zat. De nederlaag van de n is de overwinning van de ander natuurlijk. Zo proberen ze elk hun achterban te overtuigen dat ze wat binnen gehaald hebben. INTERVIEWER: Wordt de communicatie vanuit partijen goed gecordineerd of hoort u toch tegengestelde berichten vanuit nzelfde partij. VANSEVENANT: Je kunt daar bijvoorbeeld verwijzen naar de N-VA je hebt uiteraard verschillende standpunten in een partij. Bijvoorbeeld Bourgeois was heel scherp en zat heel dicht bij separatisme. Dan probeert Dewever dat naar beneden te praten en te verzoeten om de kiezers die bang hebben van separatisme te kalmeren en ze toch te overtuigen om voor de N-VA te stemmen.

-82-

Interview Johny Vansevenant

Ben Weyts heeft dan iets gelijkaardigs gedaan en heeft gezegd er is nu geen draagvlak voor separatisme, we bergen dat op. Is dat gecordineerd of is dat mekaar echt tegenspreken. Ik vermoed dat ze zich zo sterk wanen dat ze zich dat kunnen permitteren om dwarskreten naar buiten te kunnen laten komen. Bij partijen waar het goed gaat is het zeer gestroomlijnd, partijen waar het slecht gaat zie je soms wel lelijke dingen gebeuren. Ik heb gezien in de periode van Caroline Genez als voorzitter van de sp.a dat er heel wat top sp.a'ers waren die haar bekritiseerden en vooral de oudere generatie. Dat is iets wat een partij heel dikwijls voor heeft, dat ze hun oude groep niet meer onder controle hebben. Dan zag je dan Louis Tobback of een Willockx toch wel schamper doen over Caroline Genez. Het zijn niet altijd de gewone partijgenoten, dikwijls zijn het de anciens die niets meer te verliezen hebben of dat de nieuwe richting hen niet bevalt. Maar dat geeft dan natuurlijk een verkeerde indruk. INTERVIEWER: Merkt u soms een strategie op in de communicatie van partijen? VANSEVENANT: Partijen die goed draaien houden alles goed onder controle en beslissen wie op welk moment wat zegt. Het zou me ook niet verwonderen dat ook heel bewust bij N-VA verschillende boodschappen in de markt gezet worden om verschillende groepen te lokken. Een partij als CD&V is op zich zo al gemaakt De Crem zal meer unizo-achtige standpunten verwoorden of Crevits en Vanackere zullen dan weer meer arbeidersstandpunten opnemen vanuit hun ACW achtergrond. Die geven elk allemaal interviews en die proberen elk allemaal hun doelpublieken te bereiken. Soms kan het natuurlijk wel zijn dat het botst in interviews. Zoals het vroeger regelmatig botste tussen De Gucht en Verhofstad. Die spraken elkaar diametraal tegen. Vergeet ook niet , het is niet omdat je bij elkaar in de partij zit dat je ook niet de ultieme concurrent bent van elkaar. Dus als ze de concurrentie tussen elkaar niet in toom kunnen houden zie je soms ook van dat soort ongelukken die kunnen gebeuren. Dat ze elkaar tegenspreken en belachelijk maken, en de pers is daar ook altijd wel naar op zoek. Een topman die dan iemand van de tweede rang die iets straf gezegd heeft terugfluit. INTERVIEWER: Als iemand teruggefloten wordt geeft dat schade aan het imago, speelt dat imago nog een belangrijke rol in politiek. VANSEVENANT: degene die dan imagoschade leidt is de teruggeflotene die meestal maar een kleine garnaal is. Die wordt dan geofferd voor het grote partijbelang. Als ze zoiets doen is dat nog altijd voor het hoger belang van de partij als ze dat dissidente standpunt verder hadden laten leven zou de partij veel meer schade krijgen dan wanneer ze dat gewoon onderschoffelen. Zoals ze bijvoorbeeld met Torfs verschillende keren gedaan hebben, die is ook verschillende keren in de wind gezet door zijn voorzitter. En die is uiteindelijk verdwenen. INTERVIEWER: heeft u het gevoel dat er een grotere personalisering is van de politiek. VANSEVENANT: Tja, de politiek heeft altijd al met vedetten gewerkt. In het begin dat ik belangstelling kreeg voor politiek was dat Leo Tindemans, Met deze man wordt het anders, dat was een nogal zeer gepersonaliseerde campagne. Ook Martens zijn gezicht was continu tezien, de SP had Van Miert bijvoorbeeld. Willy Declerck is indertijd ook volop naar voor geschoven. Politiek heeft altijd wel gedraaid rond personaliteiten. Wat je vroeger wel meer had was dat partijen het aandurfden, zowel CVP als SP om met studaxen af te komen. Studaxen die ze lieten groeien, die ze lieten toppers worden. Het ultieme voorbeeld van zo'n studax is Dehaene, maar de SP bijvoorbeeld had ook Norbert de Batselier dat was een kabinetschef die uitgegroeid was tot... Dus dat deden ze wel en nu in het meer gepersonaliseerde systeem gebeurt dat minder, ze moeten wel meteen vedetten zijn als het even kan. Dat heeft ook te maken met de verandering van het kiessysteem, onder druk van de liberalen weegt de voorkeurstem veel meer door. Dus moet je wel met vedetten werken. De verleiding is dan ook veel groter om met witte konijnen te werken, die in een keer veel stemmen kunnen halen, de partij haalt dan die stemmen binnen en die mag dan buiten geshot worden als die te lastig wordt, de stemmen zijn er. En voor vier jaar zijn die stemmen veilig (binnenkort zelfs 5 jaar) De druk is wel vergroot maar denk niet dat het vroeger helemaal niet bestond.

-83-

Interview Johny Vansevenant

INTERVIEWER: Heeft u het gevoel dat de journalistiek in Belgi kritisch genoeg is ten opzicht van andere landen als Groot-Brittanni en Nederland? VANSEVENANT: Wat is kritisch natuurlijk , stel dat je zegt als journalist, ik neem de kritiek van de oppositie over. Dan lijkt het wel alsof je de oppositie leider bezig hoort. Je kunt als medium en zeker als je geen openbare omroep bent surfen op de kritiek die de grootste oppositie partij levert. Die komt dan aan de macht en wat doen die journalisten dan, blijven die journalisten zich dan verder associeren met die partij? Meestal wel denk ik dan want dan wordt dat een goeie bron. Ik denk dat kritisch meestal daar mee te maken heeft. Natuurlijk als politici fouten maken, je ziet soms en dat is een mechanisme dat ik al heel lang ken. Een politicus heeft bijvoorbeeld gelogen, die klampt zich dan soms vast aan de macht, maar de media blijven altijd maar negatieve dingen brengen tot dat die politicus verdwijnt. Ik was indertijd de specialist van de Agusta-affaire dat was in 95 Ik had dus documenten gekregen waaruit bleek dat er met de aanbesteding gesjoemeld was, met de aanbesteding van die Agusta helikopters. En dat dus geen openbare aanbesteding was. Ik ontwikkel dat, ik maak mijn berichtgeving en Guy Come toenmalig minister van defensie, en wat doet die, hij neemt een professor in de hand die gespecialiseerd is in overheidsaanbestedingen en die geven samen een persconferentie. Die geven daar zo'n hele uitleg waarom dat daar geen overheidsaanbesteding moest zijn. Het leek er toen op dat het vel gered was van Guy Come, maar de bron gaf mij een tweede element waarom het niet koosjer verlopen was. Ik bracht dat dan uit en daar hadden ze geen antwoord op, Guy Come nam ontslag. Later namen de twee andere guy's ook ontslag namelijk Spittaels en Mathot. Dus het mechanisme is heel vaak, er is echt iets manifest fout gebeurd. De eerste aanval kunnen ze nog wel afslaan, maar dan komt er altijd maar nieuw materiaal boven. Dat is een mechanisme dat ik eigenlijk nog altijd zie werken, Dat heeft misschien zelfs nog voor een gedeelte meegespeeld in het ontslag van Vanackere. Eerst wist hij het eigenlijk niet, in het parlement zij hij heel duidelijk er is maar 6,25% interest betaald op die eeuwigdurende lening. Het bleek dat het 7,75% was maar dat deel dat er bovenop kwam was voor de gelden die ze aanhielden bij Belfius. Hij heeft daar dus niets over verteld, maar de Belfius top verklaarde ook dat ze Vanackere daar ook nooit bij betrokken hadden. Dan was er ook nog de discussie over de kabinetsmedewerker of die al dan niet op zijn kabinet zat. Hij had wel een mailadres, ook een bureau. Het viel uit te leggen dat hij in de tijd van Reynders formeel kabinetsmedewerker was. Maar dat was dan al zo n keer een element waar die niet goed uitkwam, dan nog een keer een element. Op termijn wordt de druk dan zo groot, dat mechanisme dat werkt overal en dat werkt ook bij ons. Ik vind ook niet dat je kritisch moet zijn om kritisch te zijn. Want het is een verschrikkelijk moeilijke job politicus zijn. Wat ik ook altijd geleerd heb is, dat de scherpe kritiek van oppositie partijen als zij zelf aan de macht zijn dan doen ze meestal hetzelfde. Omdat wie aan de macht is doet wat hij doet, niet om de mensen te ambeteren er zijn nu eenmaal beperkingen aan dit leven en aan wat mogelijk is. Ik herinner mij nog altijd de campagne van CD&V-N-VA op Vlaams niveau tegen de wachtlijsten. De wachtlijsten, een schande! Het moest verdwijnen, en als zij aan de macht kwamen zou dat zeker verdwijnen. Er zijn nog altijd wachtlijsten voor gehandicapten en bejaarden en wat weet ik nog allemaal. Ze hebben ondertussen al wel geprobeerd, er zijn extra plaatsen maar met de veroudering zijn de behoeften ook weer gexplodeerd. Daarom zeg ik ook altijd, 90% van wat een oppositie partij zegt, is zever. Als ze zelf aan de macht zouden zijn zouden ze hetzelfde doen. 10% zijn ideologische keuzes enzovoort. Ik zeg nu niet dat een oppositiepartij niet nodig is, want als er niemand is die kritisch op de vingers kijkt, dan krijg je zo'n dingen als met Putin in Rusland enzovoort h. De machthebber wil aan de macht blijven en de neiging tot misbruik en zakkenvullerij is er als je totaal niet gecontroleerd wordt. Als de oppositie echt een punt heeft, dat je dat volop moet weergeven. Maar als je dan zo'n kritiek ziet, ik heb het nog meegemaakt: CD&V kwam in de oppositie terecht en de fractieleider toen in de kamer was Marc Vanpeel, hij gaf een heleboel kritiek op wat Verhofstad allemaal verkeerd deed. Ik ben toen Marc Vanpeel gaan interviewen en ik zei toen: Ja maar, twee jaar geleden heeft premier Dehaene dit gedaan, enzovoort. Zeker toen het ging over de verkoop

-84-

Interview Johny Vansevenant

van overheidsgebouwen, de CVP had daar veel kritiek op maar wat indertijd bij de CVP gebeurde met Schouppe als baas van de spoorwegen. Die verkochten dus alle treinstellen en die huurden die terug. Datwas een Amerikaanse firma die dat voor belastingsaftrekken enzo deed. Sale and Lease back. Dan denk je wel, wat is die kritiek nu waard die ik hier hoor. Dus als je lang meedraait zie je wel die mechanismen terugkeren en zie je ook hoe ze het ooit zelf gedaan hebben. Dus het grote voordeel van de N-VA is nu dat ze nooit eigenlijk aan de macht geweest zijn federaal. Zij kunnen dus kritiek geven volent, niemand kan dus zeggen je hebt dat zelf gedaan twee jaar geleden. Op het moment dat ze zelf mee aan de macht zijn, dan moeten ze ook met de Franstaligen rond de tafel zitten om een deal te sluiten. Je moet dat relativeren ook. INTERVIEWER: Als er een aanval of een negatief bericht komt in de pers, op welke tijdsspanne kan een partij reageren. VANSEVENANT: Ik heb nu het voorbeeld gegeven van de ACW, de persconferentie was om 14u en om 16u hadden wij een antwoord van het ACW. Dus ja, soms moet het heel snel gaan. Later heeft het ACW nog een persconferentie gegeven met professor Haalterman, die persconferentie was gedaan om 17u en om 20u zat Peter Dedecker (N-VA) in Terzake om een repliek te geven. Als wij iets in een krant zien staan, dan checken wij of het klopt, of het wel juist is. Tenzij iemand heel belangrijk iets beweert over een andere, achteraf zullen we wel zien of het juist is. Maar als een toppoliticus het nodig vindt om iets lelijks te zeggen over iemand anders, dat zegt van alles over de politieke verhoudingen. INTERVIEWER: Wat is nu eigenlijk de rol van de persverantwoordelijken in heel het proces. Want die zijn hier nog niet ter sprake gekomen. VANSEVENANT: Hun taak is om de minister of de partij zo gunstig mogelijk in de media te krijgen. Maar goed zij weten ook dat je geen vliegen vangt met azijn. Dus geven zij gewoon informatie, als ze foutieve of geen informatie geven dan zullen we gewoon niet meer bellen. Politici die goeie woordvoerders hebben zijn woordvoerders die zeer goed genformeerd zijn. Die ook veel informatie kunnen geven. Als het dus woordvoerders zijn die nooit van iets weten, en die bestaan dus ook, die bellen wij niet meer. In dat geval bellen we de minister rechtstreeks. Dus een goeie woordvoerder weet alles en zal natuurlijk niets zeggen wat in het nadeel is van zijn baas. Maar die zal wel veel feitelijke informatie geven. Hij zou op die manier een goeie relatie opbouwen met de journalisten. Journalisten zullen dan ook weten dat wat hij zegt misschien wat nzijdig is, maar wel correct. Zij moeten wel de garantie geven dat de feiten die ze geven juist zijn. Anders bellen we ze niet meer, krijgen ze een slechte naam en krijgt de minister ook een slechte naam. In nagesprek nog enkele noemenswaardige uitspraken: De politieke communicatie is duidelijk minder professioneel als in Groot-Brittanni. Wij in Belgi staan veel dichter bij de politici . Want Goedele Devrooy vertelde me ooit dat ze vroeger toen ze correspondent was in Nederland amper tot bij politici geraakten. Je mag daar zelfs niet eens iets aan een minister vragen als je niet langs de woordvoerder gegaan bent.

-85-

Interview Johan Rasking

2.

Interview Johan Rasking

Chef politiek De Standaard INTERVIEWER: Zou u uw functie op de redactie even kunnen omschrijven? RASKING: Wel, er is een wissel bezig. Ik zal niet lang meer chef politiek zijn maar zal wel rond politiek blijven schrijven. Het geen waar ik het zal over hebben is mijn functie als chef politiek. Je hebt in de Standaard een aantal klassieke indelingen in afdelingen. Je hebt dan cultuur, sport en binnenland. Binnenland is alles wat maatschappelijk is, logistiek, milieu alles wat gezin en familie is. Maar ook justitie en de faits divers. Daarnaast heb je dan een aparte afdeling wetstraat waar ik dan toe behoor. Dat is een groep van acht mensen die dus de politiek doen. Bij andere kranten zit het cluster soms in een andere omgeving zit. Bijvoorbeeld bij de Tijd waar er ook europa bijzit. INTERVIEWER: Hoe zou u de verstandhouding tussen politici en journalisten beschrijven? RASKING: Eeeuh, er zijn vele adjectieven die je kunt gebruiken. Die gaan van moeizaam tot schijnheilig tot utilitair tot correct, die zijn er ook. Het is een heel brede waaier, je kan niet zeggen De journalist en De politicus die bestaan niet. Dat soort n op n heb je niet, dat hangt van tientallen criteria af of die relatie correct verloopt of niet. Zelfs wanneer je een goeie relatie met iemand hebt kan die vroeg of laat verstoord worden. In de tijd zit er niet altijd nduidigheid in, in de ideologie, de leeftijd, of afkomst zit ook geen echte rechtlijnigheid. Alle mogelijke combinaties tussen zeer slecht en zeer goed zijn denkbaar. INTERVIEWER: Heeft u als zijnde een krant een andere relatie dan bijvoorbeeld de VRT? RASKING: Ja, in die zin dat we niet meer aan de ingang van de wetstraat 16 gaan staan of constant in het parlement gaan rondlopen. Dus het instant nieuws zoals De Croo die zegt ik ben bereid om... dat is voor de radio en televisie. Je voelt ook heel vaak dat bepaalde persbriefings of mededelingen gekozen worden in functie van de journaals. Gewoon zo, Zelfs al heb je een persconferentie om half twaalf, er zal een moment zijn waar de minister wegloopt en speciaals voor de tv journaals een stand-up doet voor de tv journaals in kwestie. Het is anders bij ons, de timing, het tijdsfragment is anders. Wij moeten daar niet gaan staan want wij kunnen bellen, dat is het voordeel van de alomtegenwoordigheid van de gsm en de smartphones. In die zin is er ook minder lijfelijk contact dan een aantal radio of tv journalisten met politici hebben. Wil dat daarom zeggen dat we daarom minder krijgen? Neen, maar zij weten ook dat als ze snel willen inspelen op iets dat de ronde doet, dan zijn wij niet het medium. Daar moet ik n kanttekening bij maken. Alle kranten hebben ondertussen een website. In die zin is de rol van kranten redacties aan het evolueren. Maar zoals hier en dat zal op andere redacties ook wel zo zijn. Die wetstraatploeg, maken af en toe wel eens iets voor de website, maar heel vaak maakt de website ook politiek nieuws dat ze van andere bronnen hebben. Het is dus niet zo dat alles wat onder de merknaam De Standaard en over politiek gaat door die acht man wordt geschreven. INTERVIEWER: Via welke kanalen krijgt u de informatie van politici? RASKING: Je hebt daar de waaier tussen heel formeel, de mededeling en persconferenties tot het hele informele van het ik bel u wel maar ik heb u niet gebeld. Het middel van de persconferenties wordt stilaan een rariteit, ik heb nog de tijd meegemaakt waarop dat Het moment was waarop je alles ging horen en omdat je er ook naar toe moest omdat je daar de documenten kreeg. Wie er niet was had natuurlijk de documenten niet. Nu natuurlijk met de mails die rond je oren vliegen, is dat veel minder waard geworden. Dus nu zijn vooral mails en informele telefoons veruit de belangrijkste instrumenten. Mail voor alles wat documenten is, zo kan het in principe heel snel gaan. Als het conclaaf gedaan is kan je een uur later alle documenten hebben. INTERVIEWER: Dus we spreken hier over contact met de politicus zelf of gaat dit via een persverantwoordelijke? RASKING: Ja, dus dat soort dingen wel. Als het utilitair is in de zin van ik wil dat document -86-

Interview Johan Rasking

hebben, kan je mij dat niet bezorgen. Dat is via de persverantwoordelijke. Als ze aan het vergaderen zijn of ze zijn onbereikbaar is het ook via hun entourage. Heel vaak is de eerste stap de persverantwoordelijke en daar heb je de categorie je kunt er iets meedoen of je kunt er niets mee doen. Je hebt wel persmedewerkers die zorgen dat die documenten daar zijn, maar die niet de rechterhand zijn of niet het luisterend oor van hun minister of partijvoorzitter zijn. In dat geval kan je daar de echte betekenis en politieke finesse zelden aan ontlokken. Dus als je zo'n woordvoerder hebt en dat weet je redelijk snel, dan moet je naar de politicus zelf in kwestie. Er is een uitwijkmogelijkheid en dat zijn de kabinetschefs. Dat is een belangrijk informeel circuit, meestal zeggen die niets on the record die komen ook zelden of nooit met naam en toenaam in de krant. Als daar uw relaties goed mee zijn en je hebt dan ook nog een woordvoerder die heel close is met zijn baas en veel weet en hoort. Dan kan je iets doen en dan heb je de minister zelf eigenlijk vaak niet nodig. Natuurlijk, als het er echt op aankomt en je kan een DeCroo of Onkelinkx zelf strikken, dat is nog beter. Maar daar mogen we eigenlijk met de huidige generatie niet echt van klagen. De meesten van de woordvoerders zijn redelijk goed op de hoogte. Er is ook een soort van ongeschreven regel, want we hebben alle mogelijke gsm nummers van de politici, ik heb hem niet van Di Rupo, bijna niemand zelfs. Iedereen moet dus via Thomas Mels of Guillaume de woordvoerders van Di Rupo. Maar meestal skip je de entourage en bel je de minister zelf. Gisteren heb ik bijvoorbeeld Vande Lanotte gebeld, om 20 voor n op een paasmaandag. Ik heb me gexcuseerd want hij was aan het eten. Maar hij heeft me toch voortgeholpen. Als je de gsm nummers hebt en je kent ze een klein beetje kan je je dat ook permitteren. Als je dat natuurlijk 7 keer op n dag doet... voor de kleinste futiliteit... Dat blijft niet duren. Het is een soort erecode van als het nodig is bel je de persoon zelf maar als het niet nodig is dan bel je de rechterhand. Het is gezond verstand maar redelijk moeilijk om uit te leggen aan mensen die niet in het veld zitten. INTERVIEWER: Ziet u soms pogingen dat men vanuit de politiek uw berichtgeving probeert te benvloeden? RASKING: Ah natuurlijk, Heel vaak zelfs. INTERVIEWER: op welke manieren gebeurt dat dan? RASKING: Dat gebeurt constant. Je voelt in dossiers die je een klein beetje beheerst, zoals nu een conclaaf, dat komt niet opeens uit de lucht vallen. Daar is weken voorbereiding voor nodig en stellingnames en standpunten. Je voelt dan naarmate de druk groter wordt en er moet getrancheerd worden en men gaat naar de onderhandelingstafel, voel je dat de ene kleur of de andere kleur bewust dingen zegt of niet zegt. Dat als je een vraag stelt over iets dat voor hen gevoelig is dat ze je gewoon niet terug bellen. Of dat ze zelf iets lossen dat gevoelig is bij de tegenkant. Dat voel je gewoon, daar moet je zelfs niet heel slim voor zijn. Je moet er wel rekening mee houden dat zelfs als er iets bewust wordt gezegd om de andere het moeilijker te maken. Daarom is het nog niet noodzakelijk niet waar. Het geen dat ze u proberen te verkopen, is zeker niet 100% waar, zelden. Maar is zeker ook helemaal niet waar. Dus er zit altijd wel een grond van waarheid in en die moet je dan gaan ontdekken. Bijvoorbeeld: De socialisten met Vande Lanotte en zijn entourage, die zeggen met De Croo daar kan je nu echt niets mee aanvangen, die zegt op alles nee. Dan zal daar dan wel een deel van waarheid in zijn, alleen moet je beseffen dat De Croo dat op een bepaald moment doet om aan zijn achterban te tonen dat hij zeker tegen elke belasting is. Als je dat niet door hebt dan schrijf je een stuk in de zin van: Die De Croo daar kan je niet mee onderhandelen. Maar dat is eigenlijk niet hetgeen wat Vande Lanotte wil zeggen. Hij duwt een beetje in die richting. Je moet daar proberen door te kijken. Maar met een beetje ervaring lukt dat wel, je moet er wel rekening mee houden, er wordt altijd gespind. Eigenlijk alleen echte documenten kunnen niet liegen, en zelfs dan... Maar in verklaringen probeert iedereen de zon aan zijn kant te laten schijnen, dat is nu eenmaal zo. Dat wil wel niet zeggen dat ze constant liegen. Dat is weer iets anders. INTERVIEWER: En worden dan ook bepaalde voorwaarden gesteld? RASKING: Ja, ook dat heb je. Het is een spel van geven en nemen. De buitenwereld stelt zich

-87-

Interview Johan Rasking

daar heel rare dingen bij voor. Er zouden geweldige complotten zijn, en den die je zit in de zak van den dieje. Eenduidig is het allemaal niet en het is zelden zwart-wit. Om een voorbeeld te geven: Als Vande Lanotte mij opbelt en zegt ik heb een cijfer over hoeveel mijn politiek ten opzichte van Electrabel al heeft opgeleverd. Dan antwoorden wij: ja dat zouden we wel graag hebben, het is dan voor ons maar je weet dat je zijn naam moet vermelden, je weet dat het van hem komt en dus weet je waarom hij het doet, omdat hij een vete met Electrabel aan het uitvechten is. Maar ondertussen krijg je het wel. Het meest formele moment waarop dat gebeurt zijn interviews, daar wordt echt strijd om geleverd. Daar worden ook heel formele voorwaarden aan gekoppeld. Bijvoorbeeld: wij geven u zaterdag een groot interview, maar dan willen wij dat je niet in de tijd of in de morgen gaat staan. la limite kunnen we nog leven met het Belang van Limburg of Le soir want dat zijn geen concurrenten vanuit ons perspectief. We weten ook dat ze daar een tour in doen, we hebben onlangs een groot interview met Magnette gehad, het volgende groot interview van Magnette zal niet voor ons zijn. Dat is niet omdat hij iets tegen ons heeft, dat is gewoon het spel, dat is geven en nemen. INTERVIEWER: Wordt er dan ook gevraagd om het interview na te lezen? RASKING: ja, altijd. Dat is meer dan vroeger en dat heeft te maken met die entourage. De hele professionalisering van de politieke communicatie. Was het vroeger makkelijker voor de journalist? Ja, je had minder controle, van de andere kant, werden er toen juist daarom nog meer spelletjes gespeeld. Hij heeft dat gezegd, ook al is het niet helemaal zo, maar ik doe toch alsof hij het gezegd heeft. Dat kan nu bijna niet meer omdat die dingen worden nagelezen. Dat wil niet zeggen dat alle conflicten voorbij zijn, want als je het voorlegt en ze zeggen, maar dat toch niet. Dan kunnen wij zeggen, we hebben het bandje en je hebt het zo gezegd. We hebben het zelfs al meestal twee keer gevraagd of het correct was tijdens het interview. Als ze zich dan terug trekken, dan moeten we zeggen, nee sorry. Wat ze mogen veranderen zijn voornamelijk feitelijkheden, dat we dingen verkeerd noteren of een cijfer fout zetten. Of omdat er een formulering is die we hebben moeten verdraaien om de spreektaal om te zetten in schrijftaal. Als ik indertijd Dehaene interviewde, dat was een complete ramp. Als je die interviews letterlijk zou uitschrijven dan zou niemand er iets van begrijpen. Je moet zoiets dus verwerken, herschrijven. Af en toe gebeurt er dan iets waarin ze zich niet helemaal kunnen vinden. Ik ben dan wel van de lijn die zegt daar moet je dan wel rekening mee houden. Maar als je uit het interview een nieuw interview haalt met een titel die hun niet aanstaat, daar hebben ze niets aan te zeggen. INTERVIEWER: Hebben ze dan inspraak over de quotes/soundbites? RASKING: Nee, zeker bij interviews is het van: de eerste vraag begint en vraag-antwoord daar heb je inzage in. De inleiding, de titel en de quotes zijn helemaal voor ons. Dat leidt achteraf soms tot conflicten, ze zeggen dan: je hebt dat uitvergroot. Bijvoorbeeld het interview van Dewever over de homo's en de tshirts, ik was daar zelf bij, bij dat interview. Toen we buiten gingen dachten we wat heeft die nu allemaal gezegd. Daar gaat hij ambras mee krijgen. We voelden dat dat gevoelig was en we haalden dat er uit. Hij heeft het interview volledig nagelezen, dus zoals het in het interview staat is het ook gebeurt. Dat dat nieuwsstuk, dat veel ophef veroorzaakte, hem niet zinde. Het stond in het interview, dus hij heeft het gezegd. INTERVIEWER: Verslechten op zo'n punt de relaties tussen een partij en de krant? RASKING: Ja, die verslechten. Dat heeft dan weer wat tijd nodig en er gaan dan wat telefoons heen en weer. Af en toe gebeurt dat al eens met een pint gaan drinken of iets gaan eten, dat zijn al de meer extreme gevallen. Maar meestal is het de entourage die het veld wordt ingestuurd, dat zijn dan vaak moeilijke telefoons en er wordt al eens een verkeerd woord gezegd. Dan, vroeg of laat slijt dat want, ultiem weten zij dat zij ons nodig hebben en weten wij dat wij hun nodig hebben. Vandaar het geven en nemen. Wij kunnen geen krant maken als Dewever, Di Rupo en Peeters een jaar lang niets tegen ons zeggen. Dan zitten we met een gigantisch probleem. Omgekeerd, weten die alle drie ook dat als ze een jaar lang niet in de Standaard komen, dat ze dat ook niet kunnen maken.

-88-

Interview Johan Rasking

INTERVIEWER: Wat is de rol van die editorialen daarin, zetten die ook soms kwaad bloed? RASKING: Dat is een geval apart, alles wat we nu behandeld hebben is de klassieke berichtgeving. Daarnaast heb je heel het fenomeen van de opinies en de commentaren. Dat is in dit huis ook een eigen circuit, dat zijn vaste mensen. Voornamelijk zijn dat Bart Sturtewagen en Guy Tegenbos, dat durft ook al eens iemand anders te zijn. Wat ik daarover wel kan zeggen is dat Di Rupo het heel moeilijk heeft met deze krant, niet omwille van de verslaggeving. Maar omwille van de teneur van de editorialen die nogal een Vlaams karakter hebben, deze hebben zeker tijdens de staatshervorming af en toe kwaad bloed gezet bij hem. Meer specifiek is er n editorialist. Maar dat straalt af op de relatie, dus iets gedaan krijgen van de entourage of van Di Rupo zelf is voor ons extra moeilijk omwille van die editorialen. Betekent dat dat wij onze lijn van commentaren daarom moeten veranderen? Nee, liefst niet, als je overtuigd bent van de lijn waar je opzit hou je die aan. Dat wordt ook vooraf intern bediscussieerd. Maar in de praktijk blijft het wel moeilijk. Dan zit je nog met een tweede fenomeen, waar je eigenlijk als redactie helemaal geen greep op hebt. Dat is alles wat op uw opinie pagina's verschijnt van externen en collumnisten. Die hebben totaal niets met de krant te maken, maar die sturen dat door en dat wordt gepubliceerd omdat dat vaak wat controverse veroorzaakt. Dat wordt dan helaas door nogal veel politici beschouwt als: Het stond in de Standaard! Terwijl als Mark De Vos van Itinera brandhout maakt van de begroting, kunnen wij dat juist vinden of niet. Dat speelt helemaal geen rol, volgens hen staat het in De Standaard en heeft de Standaard dus geschreven dat. Dat maakt het moeilijk. INTERVIEWER: Bestaat er nog zoiets als de verzuiling binnen de media? RASKING: Dat is enorm afgenomen, De beeldvorming dat de Standaard alles krijgt van de CD&V ministers en de Morgen van de sp.a dat zal hier of daar nog wel eens voor een individu gelden. Maar de cross-overs, de lijnen zijn zo indrukwekkend langs alle kanten, dat dat zeker niet meer het geval is. Wat je wel hebt is dat je als krant een bepaald imago en leespubliek meedraagt. Bij ons is die christen democratisch en Vlaams gekleurd, dat is het verleden van de krant. Maar als je naar het profiel van de redacteurs zou kijken waar die politiek en ideologisch staan dat je versteld zou staan. Een mooi voorbeeld hiervan is de heisa rond de ACW de laatste maanden. Daar hadden we het redelijk moeilijk om als eerste nieuwe feiten en schandalen binnen te krijgen. Omdat wij niet het imago hebben om daar wat feller en rebelser in te zijn, tegen de gevestigde orde te schoppen. Wat helemaal niet wilt zeggen dat wij alles wat het ACW zei als waar aannamen en de aanvallers niet. Voor ons was het moeilijker om was het nu N-VA of Didier Reynders die dingen losten of mensen uit de fiscus, het bbi. Die zullen makkelijker de weg gevonden hebben naar de Morgen of het Laatste Nieuws dan naar ons. Dat is een beetje uw verleden dat meespeelt. Om nu te zeggen dat wij een ACW krant zijn klopt helemaal niet. Er zijn destijds ook telefoons dichtgegooid aan ACW kant als wij belden. Dus die waren zeker niet tevreden over ons. Maar zo'n dingen zijn deel van een overlevering en je moet dan maar zorgen dat je aan alle kanten je kanalen openhoudt. Dat is je plicht en ik denk dat dat redelijk goed loopt. Het feit dat we regelmatig ambras hebben met links en met rechts met Vlamingen en Walen, zolang dat je daar in dat centrum af en toe met iedereen woorden hebt, dan denk ik dat je redelijk goed zit. INTERVIEWER: Zijn er politici die speciaal een interview willen doen met een bepaalde journalist omdat die hun iets beter gezind is of gematigder schrijft? RASKING: Ik denk niet dat je het mag stellen in de zin van gematigder schrijft. Vaak is het heel gewoon iemand kennen of vertrouwen. Dat is veel belangrijker dan het inhoudelijke of de scherpte van de pen. Het zal wel zijn van die heeft me al twee keer geinterviewd en dat was correct of die heeft heel dat dossier gevolgd en me verschillende keren gebeld. Er komt nu een groter interview en ik zou dat liever met hem doen want hij heeft een grotere voorkennis. Omgekeerd vanuit onze kant ook, stel we hebben een nieuw interview met Koen Geens, we hadden daar een heel aantal mensen kunnen zetten. Maar we hebben gekozen om onze fiscaliteitsspecialist daar op te zetten. We hebben er bewust niet voor gekozen om politieke journalisten te sturen, we hebben de man van het dossier gestuurd omdat die in de toekomst het meest met Geens als minister te maken zal

-89-

Interview Johan Rasking

hebben. We hadden de senior writer politiek kunnen sturen die dan de mens en politicus doorgrondt, dat zijn keuzes die je maakt. Het is absoluut not done dat de politiek beslist wie er mag komen! INTERVIEWER: Zijn er bepaalde selectiecriteria om bezwarende informatie te filteren? RASKING: Ja, die zijn zeker nodig. Die zijn altijd nodig. Soms zijn die heel snel gedaan, als het bijvoorbeeld een document is van het planbureau, daar kan niets mis mee zijn. Dan is de enige vraag waarom wordt dat gelekt. Daar zit een reden achter, bijvoorbeeld een aanval op de index. Maar als die aanval op de index er in staat dan staat die er in en is die niet verzonnen. Er bestaat natuurlijk geen lijst van, maar ook daar speelt ervaring en gezond verstand wel een grote rol. De status van degene van wie je de info krijgt speelt een rol. Als dat iemand of een partij is die al een tijdje meedraait en je weet dat zijn ook geen uilen. Dan heb je al een belangrijke stap gezet. Dan moet je het nog altijd controleren en liefst de tegenpartij bellen enz. Als dat een backbencher parlementslid is, zelfs van een grote partij, maar zeker van een kleine partij. (om LDD nu niet met naam te noemen) Stel je krijgt iets van LDD binnen, dan ga je toch nog een stap extra doen. Klopt dit wel? Het parlementslid zegt nu wel dat de VRT subsidies misbruikt (Jurgen Verstrepen om hem niet bij naam te noemen). Maar het imago van een Verstrepen is niet van die aard dat je zegt knip en plak. Op dat moment moet je ook wel denken misschien is er toch wel iets van waar wat die mens zegt en moet je beginnen bellen en doen. Ook hier weer zijn de websites en de krant heel verschillend. In de krant heb je meestal de tijd en de ruimte om dat na te gaan. Het gebeurt misschien niet altijd even zorgvuldig, er gebeuren al eens wat foutjes maar bon. Bij de website is de druk naar snelheid zo groot, dat als iemand zegt de VRT heeft hier ten onrechte 10 miljoen subsidies uit het venster gegooid. Dan is de drang om het toch maar snel te brengen zeer groot. En pas er na naar de VRT te bellen voor een reactie. Maar dat zijn dagelijkse beslissingen die we bij wijze van spreken elk uur moeten nemen. INTERVIEWER: Krijgen jullie veel bewust foutieve informatie? RASKING: Nee, dat denk ik niet. Maar wat je wel hebt is onvolledige informatie. Het echt zwart op wit liegen is echt zelden, dat zijn echt uitzonderingen. Het is zeker niet zo dat ze je de godganse dag beliegen en bedriegen. Het meest voorkomende zijn onvolledige dossiers. Als we zelf iets op het spoor komen en we missen nog n schakeltje, dan is er de eeuwige discussie brengen we het of niet. INTERVIEWER: Krijgen jullie soms klachten na publicatie? RASKING: Wel ja, er is vanuit de politiek een constant circuit met opmerkingen en wij bestoken hen met heb je niets, is er niets, kun je niets zeggen over. Zij zeggen voortdurend dat is niet goed en ik heb toen nog gezegd dat en je zou eens moeten weten van die. Dat gaat als pingpong constant op en neer, daar moet je de juist balletjes zien uit te halen. Het is een deel van het metier, soms onderbelichten we bepaalde aspecten en dat maakt het onvolledig, maar onvolledig maakt het niet onjuist. Er had nog iets meer kunnen staan of in een andere teneur. Daar komen de meeste opmerkingen over. Vooral over de teneur, bepaalde woorden of uitdrukkingen die je gebruikt zijn soms ideologisch getint. Je moet een beetje variren af en toe, sommige collega's gebruiken continu oorlogstermen om conflicten te duiden. Op den duur is je vocabulaire uitgeput , wij proberen daar wat gemodereerder in te zijn en het wat genuanceerder te brengen. Maar dat klinkt dan allemaal een beetje saaier misschien, maar het is allicht wel correcter. Op het gebied van klachten heb je de rechtstreekse klachten, de politici of de entourage die bellen. Daarnaast heb je heel het lezersverhaal en de brede publieke opinie die mails sturen. We hebben daarvoor als enige in Vlaanderen een ombudsman. Die ons dan soms ook op de vingers tikt, bijvoorbeeld bij het befaamde interview met Dewever over de t-shirts. INTERVIEWER: Denkt u dat er een bepaalde strategie of structuur achter de van de partijen verborgen zit? Merkt u dat? RASKING: Ja, dat zit er zeker achter, alleen omgekeerd denk ik dat het veel minder werkt. Soms worden er aan ons complotten toegewezen die er absoluut niet zijn. Bijvoorbeeld, Het stuk over

-90-

Interview Johan Rasking

Alexander De Croo is de opening en het stuk van Van Rompuy is maar een klein stukje. Dan hoor je vaak, De Standaard, De Liberalen. Ze zullen wel in de zak van de VLD zitten. Dat is dus absoluut niet waar. Er zijn 101 redenen waarom De Croo daar zal staan en Van Rompuy niet. Gaande van pure nieuwsinhoud tot en met hebben we een goeie foto. Dat denk ik dus zeker niet. Wat wel bestaat aan de politieke kant, daar komen strategien, waar kom ik het beste naar voor en dan niet zo zeer in de zin van journalisten. Di Rupo heeft dat bijvoorbeeld gedaan, de eerste maanden niet in de kranten komen, wel af en toe op tv n in de boekskes. In de bijlages van de kranten, bv de Nina en alle andere weekendtoestanden. Over zijn strikske, over zijn levensstijl, een stadsreportage over Mons. Over alle mogelijke bazaar, maar niet over de pensioenen of over Europa. We hebben echt moeten aandringen bij de Thomas Melsen (Woordvoerder Di Rupo) van deze wereld om ook Di Rupo in de krant te hebben. nmaal dat hij er van overtuigd was dat hij er klaar voor was. Want kranten interview zijn natuurlijk de moeilijkste omdat die het meest kritisch zijn, een tv interview kan ook kritisch zijn. Maar je zegt daar wat je zegt. Je hebt dat in de hand, zeker als het live is. Je kan een moeilijke vraag krijgen, dan zeg je in het slechtste geval, daar ga ik niet op antwoorden, dat is nu niet aan de orde. Maar in een interview face to face kan je blijven duwen en trekken. De manier waarop je het dan uitschrijft kan eventueel heel slecht uitkomen. Dus dat weet hij, daarom dat ze daar dan wat angst voor hebben. Maar op het moment dat hij zei, we zijn er klaar voor. Ik heb een boodschap uit te dragen. Met name we zijn na 100 dagen goed bezig. Heeft hij voor een consortium gekozen van Franstalige en Nederlandstalige kranten waar wij niet bij waren. Daarom waren we nu natuurlijk helemaal pissed. Maar hij heeft eerst gekozen voor De Morgen, HLN en ik weet niet wie nog. Dan in een tweede interview, nog eens een tijd later heeft hij voor De Standaard en GVA gekozen. Heel bewust en wij hebben daar niets over te zeggen. Je kan de premier niet dwingen om een interview af te leggen voor jou krant. Andere politici kan je makkelijker overtuigen door je positie op de markt en publieke opinie. Als bijvoorbeeld Bruno Tobback voorzitter werd van de sp.a hebben we hem dan ook gevraagd: Je gaat nu toch eens een interview geven over waar je met de partij naartoe wil. Hij antwoordt, nu nog niet maar volgende maand. Twee weken later bellen we hem op om te zeggen: Bruno, allez man komaan, je krijgt plaats en ruimte om je gedacht te zeggen. Daar pakt dat wel, maar bij Di Rupo niet. Een ander voorbeeld is Vande Lanotte die we vroegen of hij een interview wou geven over wat hij tijdens het begrotingsconclaaf wou bereiken. Hij weigerde dit en we hebben wel een interview voor er na vastgelegd, een heel correcte en open verstandhouding. We kunnen maar proberen en zij hebben natuurlijk het recht om te weigeren. Maar wat ze niet mogen doen is we doen geen interviews over begroting en twee dagen later bij de concurrentie staan wel over de begroting. Dan ontstaat er een vertrouwensprobleem, het vertrouwen tussen politici en journalisten speelt wel een rol in de zin van kan je een afspraak of gegeven woord honoreren. Als wij zeggen we interviewen u voor de zaterdagkrant en je krijgt exposure. Als we die persoon dan op vrijdag in een hoekje wegduwen op pagina 10 van onder dan hebben wij onze afspraak niet nageleefd. Omgekeerd als wij zeggen, het interview is voor u en hij staat twee dagen eerder pagina groot in Trends dan zeggen wij ook dat is niet de afspraak. Het draait langs de twee kanten. INTERVIEWER: Speelt timing ook een rol in de strategie. (voorbeeld Bourgeois, Dewever en Weyts) RASKING: Nee, maar toen we dat interview afnamen wisten we wel dat het ging komen. We waren wel voorbereid. Maar de reactie van Dewever was zeker spontaan. Weyts hebben we wel zelf gebeld. We zijn daar meestal ook op voorbereid, omdat eens dat je hoort wat Bourgeois allemaal zij over de strategie, dachten we te samen: dit is er niet naast. Zijn we het er mee eens of niet, dat is een heel andere affaire. Je voelt wel, daar zit iets in en of iedereen bij N-VA daar content mee gaat zijn is de v raag. Maar het is niet zo dat we de dag voor het verschijnde we naar Dewever belde zeg hou u maar klaar h want morgen ga je kunnen reageren op Bourgeois. Dan belt hij natuurlijk naar Bourgeois en dan krijg je het spel, maar ja dit heb ik zo niet gezegd he. Dat mag je natuurlijk niet doen.

-91-

Interview Johan Rasking

INTERVIEWER: Komt iemand als Bourgeois op voorhand naar het interview om deze uitspraak te doen? RASKING: Dat lijkt mij wel, want wat er wel gebeurt natuurlijk is dat je op voorhand aftoetst waar het interview over zal gaan. Het is niet zo dat we naar een minister stappen en vragen: Heb je iets te vertellen. Zo werkt het niet, ik heb zelf Bourgeois nog gedaan in februari omtrent de nieuwe gemeenteraden etc. Dat was eerder een feitelijk interview met hem als minister. Sindsdien hebben we bij N-VA toch wel een aantal dingen gehad rond confederalisme, Brussel en of Dewever de partij nog in de hand had. Toen hadden we zoiets van: Bourgeois in die partij, dat is toch geen onbelangrijk persoon wat vindt die daar eigenlijk allemaal van de strategie van zijn partij en waar Vlaanderen naartoe moet. Dat was uiteindelijk de afspraak, maar hetgeen wat hij uiteindelijk zegt dat weet je nooit en het was toch wel straffer dan we oorspronkelijk hadden gedacht. INTERVIEWER: Heeft u dan ook de indruk dat hij dat voorbereid heeft? RASKING: Ja, dat soort uitspraken waren zo nadrukkelijk. Dat vindt je ter plekke niet uit. Bijvoorbeeld antwoordde hij op de vraag: U stelt hier nu allemaal straffe standpunten, maar betekent dat dat u zich afschermt van de andere partijen? Nee nee nee antwoordde hij. We moeten open lijnen houden met de andere partijen, akkoorden maken etc? Zo'n dingen vind je niet uit. Die zitten al langer in je hoofd. Wilt dat zeggen dat hij van de heisa die er van gekomen is niet schrikt? Nee, hij zal er toch wel van geschrokken zijn denk ik. Zelfs doorwinterde politici, dat is geprint h. Dat is raar, tv beelden kunnen ook dodelijk zijn, je doet ergens een lapsus bv: Muyters die daar verkeerd zit te rekenen dat zal de mens achtervolgen tot hij sterft. Maar iets dat op papier staat ook, dat staat daar h. Eens dat dat daar zwart op wit staat schrikken ze nog wel eens. INTERVIEWER: Welke rol speelt de partij daarin op voorhand. Denk je dat daar richtlijnen rond zijn? RASKING: Ja, dat is heel moeilijk om dat in te schatten. Dat hangt gewoon af van de interne machtspositie van die mensen he. Als Vande Lanotte zegt wat hij zegt, dan zegt hij wat hij zegt h. Die gaat niet op voorhand naar Tobback bellen om te vragen, Bruno mag ik dit of dat zeggen. In dit geval had Bourgeois ook niet op voorhand met Dewever gesproken. Want anders had hij bepaalde dingen wel anders gezegd. Waarom doen die dat dan, dat is om de eigen positie te beschermen. Hij maakte er zelfs geen geheim van dat hij in de volgende Vlaamse regering toch wel die functie van Vlaams minister-president wil dragen. Je voelt dat daar een eigenbelang in zit en dat die eigen positie ook bevestigd moet worden. Je ziet dan ook dat een vakminister zal zeggen ik ben hier goed bezig en ik hou hier de boel recht. Terwijl een Wouter Beke eerder zal zeggen, de regering en onze ministers zijn goed bezig. Beke zal dan minder gemakkelijk zeggen, ik ben goed bezig. Daar zit een verschil in positie in en dat dan binnen die partij een aantal mensen hebt die zeggen: Goed gezegd en anderen die zeggen wat zegt die nu. Ja, dat is het eigene van de politieke partij om al die individuen en aal die ego's waarvan er een aantal ook ooit minister willen worden of zijn geweest. Die mensen allemaal op n lijn krijgen is one hell of a job. Dan is het natuurlijk aan ons, dat is het spel, daar leven kranten van, om dat te detecteren. Als een Vande Lanotte iets zegt en weet ik veel wie Myriam Ketir is het er niet mee eens. Dan bellen we net naar Ketir want zij is het er misschien wel niet mee eens. Als je dan belt en ze zegt dat ze het er niet mee eens is, dan heb je opeens weer een nieuw stuk. INTERVIEWER: Denkt u dat de toon van de politieke communicatie verscherpt is? RASKING: Echt verscherpt, denk ik niet. Als je de bagger bekijkt die in het verleden ook naar elkaar gegooid is dat die er altijd geweest is. Wat je wel hebt is dat er nu in Vlaanderen een zodanig sterke polarisatie is ten opzicht van het figuur van Dewever. Dat is nieuw in die zin dat je altijd grote figuren gehad zoals Leterme, Verhofstadt en Dehaene. Maar hier is het bij momenten ook wel persoonlijk, dat heeft ook heel specifiek met de manier te communiceren van Dewever te maken. Die zelfs zonder dat hij het zelf heel goed beseft heel graag in controverse gaat, die dat op zoekt. Hij is niet verlegen om een vinnige uitspraak te doen. Daarmee is hij ook groot geworden. Hij is niet groot geworden door heel braaf kleurloos door het leven te gaan. Het feit dat hij 120 kg

-92-

Interview Johan Rasking

woog speelde mee in zijn imago van de gezellige Vlaming. Maar het was een gezellige Vlaming die wel zei wat hij zei. Maar naar mate dat zijn positie almaar belangrijker is geworden, heeft dat meer en meer tegenstand opgewekt. Aan Franstalige kant is dat iets minder rond personen, je hebt daar wel de jarenoude vete MR PS. Maar het is natuurlijk ook niet zo dat die elkaar voortdurend naar het leven staan. Ik denk dat het niet harder gespeeld wordt, integendeel ik denk dat er minder lapsussen en ondoordachte dingen tussen zitten. Net omdat die entourage professioneler is geworden, daar zitten spin-doctors bij, daar zitten communicatiespecialisten bij die bij een interview aanwezig zijn of die een tekst of speech voorbereiden. Die ministers schrijven hun speeches niet zelf, dat wordt voor hun gedaan. Dewever die schrijft zijn columns wel zelf maar die krijgt daarvoor wel materiaal krijgt toegereikt. Daar zit een hele machinerie achter, die hebben wel een strategie maar die weten ook dat als je bijvoorbeeld als CD&V voorzitter Di Rupo belachelijk maakt, dat je positie niet ten goede zal komen. Durf ik als CD&V wel iets zeggen over Di Rupo dat hij de regering in de hand moet houden, ja dat gaat wel. Verder dan dat zal het niet gaan. In die zin twijfel ik er aan of het scherper is geworden hoor. INTERVIEWER: Als er een interview is, zitten er dan mensen van de partij bij? RASKING: Nee, van de partij niet. Bij de partijvoorzitter zal wel de partijwoordvoerder er bij zitten. Bij parlementsleden soms een van hun medewerkers, soms helemaal niemand. Bij ministers bijna altijd een woordvoerder, soms een kabinetschef. Die komen meestal niet lijfelijk tussen. Die gaan niet terplekke hun baas afvallen of tegenspreken. Je voelt wel dat ze soms proberen om het interview te benvloeden. Bijvoorbeeld als het niet heel goed loopt of als het onderwerp afwijkt dan zullen ze wel eens zeggen: We hadden het ook graag gehad over... Wat je hebt achteraf, is dat ze het zelf ook opnemen of notities nemen. Maar als je dan een passage er in zet waarvan uitdrukkelijk gezegd was dat het off the record was. Daar spelen die medewerkers dan hun rol en als je eerlijk bent geef je dat dan ook gewoon toe. INTERVIEWER: Hoe gaat een lek in zijn werk? RASKING: Soms ben je blij dat je info hebt. Zoals nu bij een conclaaf, ligt de btw verhoging nu nog op tafel of niet? Als een bepaalde kleur dan zegt, marenfin dat is nooit op tafel gelegd. Je voelt meestal aan de manier waarop ze het zeggen dat het klopt. Of je krijgt ergens een dossier toegespeeld, dan krijg je het spel dat je wel weet waarom ze het lekken. Maar je kan dan proberen te zeggen alleen aan ons. Dat is zo'n soort voorwaarde. Soms zeggen ze dan ook, dat kunnen we niet doen, dat alleen aan u geven. De minister van financin kondigt een grote hervorming aan om het vennootschapsrecht te hervormen. De kans dat hij dat alleen aan n iemand geeft is klein. Je moet er ook rekening mee houden dat ze ook andere belangen te verdedigen hebben elders. Dat is dus redelijk moeilijk om dat aan voorwaarden te binden. INTERVIEWER: Zijn die lekken een structureel element in de politieke communicatie? RASKING: Ja zeker. INTERVIEWER: Tot wanneer spreek je over een lek? RASKING: Je spreekt over een lek als een minister, partij of belangengroep, want die mag je zeker ook niet onderschatten. Belangengroepen als voka worden vaak betrokken bij voorbereidingen. Als er daar iets besproken wordt wat hun niet aanstaat kan het zijn dat ze naar de pers stappen om een deel van de informatie te geven om bekend te maken wat de plannen van de minister zijn. En dan heb je twee mogelijkheden. Ze hebben de optie, ze spelen het open en dan komt er een kop voka valt minister aan. Of de afspraak is, je hebt dat wel niet van ons, je zal ons niet vermelden. Dan heb je een stuk over minister werkt aan gecontesteerd plan. Dat zijn de twee grote opties. Maar uiteraard komt dat constant voor. INTERVIEWER: Welke rol spelen sociale netwerken als Twitter binnen politieke communicatie? RASKING: hmmm: Ik ben geen grote liefhebber van Twitter, ik vind dat er ongelooflijk veel brol opstaat. Maar je kan niet ontkennen dat er daar een aantal dingen als eerste verschijnen. Een redelijk recent voorbeeld: We wisten dat CD&V bijeen zat over de aanduiding van een nieuwe senator. We waren er voor aan het rondbellen en we hadden het nog niet te pakken. Opeens roept

-93-

Interview Johan Rasking

een van de collega's die Twitter aan het volgen was: Het is Schouppe! Beke meldde dus op Twitter dat schouppe werd aangesteld als nieuwe CD&V senator. Toen hebben we meteen naar Schouppe gebeld om te vragen of het klopte. Die dat dan ook bevestigde. Dus ja, er staat soms wel nieuws op Twitter. Maar je moet door zoveel bazaar. INTERVIEWER: Zijn er mensen op de redactie die dat prominent volgen? RASKING: Nee, je wordt geacht om dat er bij te nemen als een van de vele middelen om informatie te verzamelen net als telefoons, mails, telexen. Soms haal je daar effectief dingen uit. Onlangs nog in een aantal interne vakbondsruzies, kon je uit de tweets van de vakbondslui uithalen wie tegen wie aan het stoken was. Als iemand zegt, vorige vergadering was niet oke. Als je dan weet waarover ze die vergadering hebben vergaderd dan weet je dat die persoon niet tevreden was over wat er besloten is. En daar kunnen we dan mee aan de slag. INTERVIEWER: En reacties van politici hebben die een nieuwswaarde? Die komen sowieso en masse binnen. Het is gewoon een extra tool bovenop alle middelen die we nu al gebruiken. Belga is daar wel het belangrijkste instrument. Zij verzamelen alle reacties van politici etc. en geven ons een overzicht van welke partijen wat zeggen. Je kunt natuurlijk ook eigen telefoons doen en liefst mensen met een bepaald profiel. Om nu te zeggen dat we onmiddellijk na een belangrijke gebeurtenis Twitter als gekken in de gaten houden; dat zou het medium te veel eer aandoen. Wat we er ook af en toe kunnen uithalen is bijvoorbeeld De Croo die post tijdens een bespreking dat hij zondag toch zal kunnen gaan fietsen. Dit is vaak een duidelijk signaal dat de besprekingen aan het landen zijn. INTERVIEWER: In welke mate wordt het privleven van politici als nieuws beschouwt? RASKING: We weten soms wel dingen die we uitdrukkelijk als priv houden, soms heb je interacties met hun functioneren dat zijn altijd redelijk moeilijke gesprekken hier op de redactie. Er zijn momenten dat het belang van de persoon of figuur te groot is om er niet over te schrijven. Maar je moet daar heel voorzichtig mee zijn en de meeste Vlaamse media zijn daar ook heel voorzichtig mee. Als je ons vergelijkt met de Angelsaksische pers dan zijn we hele brave mietjes. We doen dat ook niet zomaar, soms hoor je dan wel eens dat de ene of andere thuis ruzie heeft of weg is bij zijn vrouw. Normaal schrijven we daar niet over,. INTERVIEWER: Zijn er dan wel mensen die dat vanuit de politiek gebruiken om een aanval mee te lanceren? RASKING: Nee, de meesten zijn daar erg scrupuleus in. Wat je wel hebt is af en toe zo eens een kwinkslag. Tuurlijk loopt die vol energie, hij heeft een nieuwe vlam. Maar dat is voornamelijk in de ons kent ons sfeer. Dat is zeker nooit met de bedoeling, haal hem nu door de mangel. Dat is niet kwaadwillig bedoeld maar natuurlijk is het er wel. Soms is die scheidingslijn erg dun. Bijvoorbeeld De Gucht heeft problemen met de fiscus. Je moet daarover schrijven want dat is een politicus die geacht wordt het goede voorbeeld te geven. Als dan niet het geval blijkt te zijn dat hij zijn belastingen niet correct betaald. Dan moet je daar over schrijven. Heeft een andere politicus ergens een probleem met de fiscus omdat hij zijn onroerende voorheffing verkeerd heeft berekend. Normaal schrijf je daar niet over. Tenzij er echt een zaak over wordt gemaakt. INTERVIEWER: Vanuit de politiek zelf wordt het meestal dus ook erg netjes gehouden? RASKING: Ja, ik denk dat wel. INTERVIEWER: Is dat dan omdat ze het niet willen doen of omdat ze weten dat de krant het niet gaat willen publiceren? RASKING: De twee, het n versterkt het ander. Dat houdt zichzelf ook een beetje in stand. Moest nu iedereen deze ongeschreven code overschrijden en zeggen: Aah Di Rupo was om dat uur nog in die club te zien. Iedereen weet ondertussen wel dat Di Rupo naar clubs gaat, hij heeft dat ook zelf toegegeven, dus what's the point. Als die mens nu al zijn vergaderingen mist, omdat hij constant de flierefluiter uithangt. Dan heb je wel een verhaal, hij functioneert niet meer want... Wij hebben hier ook ooit in dit huis een heel grote aanvaring gehad met Di Rupo met het verhaal over het vermeende pedofilie schandaal. Ik blijf erbij dat het gerechtvaardigd was om het te schrijven

-94-

Interview Johan Rasking

omdat er een officile vraag voor de intrekking van de onschendbaarheid was ingediend bij de Kamervoorzitter. Dus denk ik dat het verhaal had mogen, moeten geschreven worden. Waar wij in de fout zijn gegaan, is dat we niet hebben geschreven dat het verhaal was verzonnen door een onnozelaar. Ik vind nog steeds niet dat we fout waren door te schrijven dat er een klacht was. Er was daar een politiek probleem. Maar, we hadden een mooi dossier daarover maar de tweede stap, wat is er nu eigenlijk aan van deze klacht daar hadden we beter ons werk moeten doen. Die zaak speelt nog steeds in ons hoofd als we dergelijke berichten krijgen. We zullen nu toch steeds op onze hoede zijn. Op een ander punt vindt ik dat een aantal journalisten of auteurs het verst in gaan is het koningshuis. Daar worden tegenwoordig dingen over geschreven die over politici niet geschreven worden. Dat de kinderen van Filip door kunstmatige inseminatie verwekt zouden zijn. Dat heb ik nog nooit over een politicus weten schrijven hoor. Er zullen er wellicht ook bij zijn, weet ik veel. Daar is blijkbaar wel een vrijgeleide om het te doen, blijkbaar leest het publiek dat ook wel. Je hebt dan natuurlijk ook Leterme en zijn smsjes en heeft hij een minnares of niet. In de kranten is daar eigenlijk weinig mee gebeurd. Dat verhaal van Filip wordt dan wel eens overgenomen, maar meteen worden er ook kanttekeningen bij gemaakt dat de redenering niet hard gemaakt wordt. In Engeland zal er bijvoorbeeld nooit zoiets geschreven worden over bv Prins William, maar zal het wel geschreven worden over Cameron. Bij ons is het eigenlijk omgekeerd wat heel raar is. Nagesprek: Imago: Dewever met enorme verve verschenen in de boekskes, zijn dieet zijn in veel artikels in het lang en breed beschreven geweest. Dat was zeer geregisseerd, je kan mij niet wijsmaken dat hij spontaan voor dag allemaal op de cover ging staan. Dat was allemaal zeer beredeneerd. Tuurlijk speelt dat imago een belangrijke rol en spelen daar strategien in mee. De 10 miles werden ook als pseudo-event gebruikt. Kris Peeters is daar de koning in, hij heeft een heel saai imago, maar hoeveel keer die al in de pers is gekomen met bergbeklimmen en fietsen en paarden. De sportieve minister. Hij heeft ook de neiging om bij elk bezoek aan een landbouwbedrijf of steden om mededeling naar de pers te sturen om mee te komen. We gaan daar eigenlijk zelden op in en dat heeft eigenlijk weinig belang, buiten dat hij minister van landbouw is en zijn vrienden moet tevreden houden. Als er dan eens een dossier komt over landbouw dan moet je dat weten. Maar of hij nu in Sint Katelijne Waver asperges gaat proeven, daar kunnen we niets mee doen. Buiten misschien ons rubriekje Kreten en Gefluister waar we daar de draak mee steken. Het percentage van communiqus en andere berichten van partijen dat we weggooien is enorm groot. Er is dan ook sprake van een information overflow wat het debat opwerpt wat te publiceren en wat niet. We staan ook erg sceptisch tegen het letterlijk overnemen van citaten uit televisie programma's. Als die van belang zijn, zullen we het doen maar voor faits diverkes gaan we dat niet doen. Ook debatten kopiren of overdoen zijn we tegen, maar ook dit zorgt intern vaak voor discussie.

-95-

Interview Inge Jooris

3.

Interview Inge Jooris

Partijwoordvoerster van Groen INTERVIEWER: Kan u uw taken als woordvoerder van de partij even omschrijven? JOORIS: Dat is gevolueerd in de loop van de tijd, aanvankelijk deed was ik de persverantwoordelijke van de partij en deed ik dat alleen. Bij een politieke partij vind ik dat je niet kan spreken van een woordvoerder omdat de politici de woordvoerders zijn, je bent eerder de persverantwoordelijke. Je moet zien dat de boodschap die de politici willen brengen strookt met hoe journalisten hun boodschap willen brengen. Wij maken de brug tussen de twee, wij contacteren de journalist en onderhandelen er mee. Dat is n deel van de job, het andere deel van de job is: dit is ons verhaal, je hebt dat dan wel vertaald in een mooi verhaal naar de pers toe. Maar hoe gaan we dat dan nu gaan maximaliseren in de pers. Je denkt simpel, we sturen een persmededeling, nee! Dat werkt niet meer. Hoe pakken we het dan wel aan, dat is een ander deel van de job eerder op langetermijn, wat is onze strategie op aanwezigheid in de media op lange termijn en opbouw. Daar zit ook een deel evaluatie in, hoe zijn we de voorbije tijd in de pers geweest, hebben we bereikt wat ons doel is. Organisatorisch zijn we veranderd dus aanvankelijk deed ik dat alleen, wat te veel was, alleen is niet helemaal waar, altijd in overleg met parlementsleden en de voorzitter. Nu is er een persverantwoordelijke voor elke fractie en doe ik de woordvoering van de partij en Wouter (Van Besien). INTERVIEWER: Wat zijn volgens u de voordelen van politieke public relations? JOORIS: Het nut of voordeel is absoluut het bereik. We hebben een 6000 tal leden. Die kan je rechtstreeks gaan bereiken maar moogt ge ook niet dagelijks gaan lastig vallen. Dat is zeer agressief, dat komt van ons uit en dringt binnen bij de mensen. Het is de keuze zelf van de mensen om media te gaan consumeren als je daar dan in aanwezig bent is het hun eigen keuze om u binnen te halen in hun eigen leefwereld. Dan hebben we een veel groter bereik, dat is het nut. INTERVIEWER: En als je via de reclamekanalen gaat. JOORIS: In vergelijking is het daarmee een nadeel, soms zelfs een voordeel dat het niet gebracht wordt zoals je wil. We hebben dan het tandemplan is heel groots, stel nu dat we onbeperkte middelen hebben dan zouden we twee pagina's kunnen kopen. Nu moet ja al gaan onderhandelen en zijn geven dat een plaats en bellen andere mensen om daarop te reageren en ze brengen nooit je eigen informatie as such. Ze gaan dat eigenlijk zeer hard zelf gaan bepalen hoe wordt dat hier gebracht en geven dat soms een negatieve draai, wat ambetant is. Want dat is wel iets wat voor u belangrijk is. Maar het is ook al gebeurd dat wegens gebrek aan tijd onze voorbereiding niet zo optimaal was en zij het wat scherper maken waardoor het beter aan komt bij het publiek. Dat kan ook wel zijn voordelen hebben. Waar ik zelf ook wel heel hard in geloof zijn andere manieren om publiek te bereiken. En geen voorstander meer van affiches enzovoort. Bon, dat is een persoonlijke mening en daar moet je heel de partij achter krijgen en het is altijd een afweging. Het doet toch iets, laat ons dat niet afschaffen dan hebben we misschien wel niets. Het zuigt wel middelen weg die ik liever zou investeren in alternatieve aanpakken om mensen te gaan bereiken. INTERVIEWER: Welke zijn dan die alternatieve aanpakken? JOORIS: Groen doet het heel goed op de sociale media en we gaan daar nu ook wel bijkomend in investeren. Om op die manier, creatiever met actualiteit omgaan en onrechtstreeks je boodschap brengen. Ik geef een voorbeeld, het is niet gebeurd in de realiteit. Als Leonard een uitspraak doet die indruist tegen waar wij voor staan als partij. Zouden we vroeger een persmededeling hebben uitgestuurd om hem te veroordelen. Neen, dat gaat te laat zijn. Je toont dan beter een heel sterke bijtende cartoon op Facebook waar je bijzet eigenlijk zijn we het daar niet mee eens, het is iets grappig, vele mensen beginnen dat te liken en te delen en op die manier kom je ook binnen in de -96-

Interview Inge Jooris

leefwereld maar op een heel andere manier. Ik denk dat de tijd zo is dat door de nieuwe media (r)evolutie de burger niet langer een passieve persoon meer die zomaar alles absorbeert. Die ook niet langer gelooft dat als het in zijn krant staat het ook wel juist zal zijn. Mensen willen meer en meer gaan participeren en deel uitmaken van een groter verhaal. En zo sociale media kunnen daar enorm mee helpen. In plaats van bijvoorbeeld te zeggen: Zo wil groen met het tandemplan jobs creren. Zeggen we dan kijk we hebben hier een idee vanuit Walloni, bekijk het eens, geef ons uw feedback. Ben jij in die situatie, laat het ons weten. Veel meer participatief met mensen omgaan en op die manier misschien wel een verschil gaan maken. INTERVIEWER: Hoe zou u de verhouding tussen uzelf en de journalisten beschrijven? JOORIS: Ja, voor johan rasking, (schreef de dag ervoor een artikel over het tandemplan in De Standaard) daar was ik niet kwaad, ik had het graag liever groter gehad. Maar bon, als ik daarom al boos zou moeten zijn... Maar als het goed is laat ik het zeker weten. Als het echt slecht is ga ik wel met die journalist onderhandelen. Maar ik ben niet de woordvoerder die mensen gaat beginnen uitkafferen. Maar probeer wel te suggereren naar hoe we dit op termijn kunnen oplossen. Echt kwaad worden op journalisten kan misschien op korte termijn wel eens effect hebben maar als ze merken dat je een bullebak bent ten opzichte van iedereen wordt dat ook doorprikt. INTERVIEWER: Wat is dan de verhouding tussen de politici zelf en de journalisten? Ik denk dat dat vrij analoog is. Wij peperen dat er vanuit de communicatiedienst dat ook in bij onze parlementsleden ook in, kijk dat is een nemen en geven relatie. Je moet toch een beetje goed bij elkaar kunnen staan. Wij zijn geen hondjes die bedelen om wat aandacht en omgekeerd zij ook niet. Zij moeten hun krant vullen met goede verhalen en wij willen onze boodschap overbrengen naar de mensen en die dingen dienen een gelijkaardig doel. We hebben daar ergens iets dat we beiden een profijt kunnen hebben en daarvoor moeten we met elkaar respectvol omgaan. Hij is geen woordvoerder van de partij en zijn ruimte in de krant is geen advertentie voor groen, omgekeerd zijn wij ook geen slaafjes van hen die informatie aanleveren en dan moeten zeggen, oke nu negeren we ze. Als de relatie naar daar overhelt dan gaan we wel reageren. Dan zeggen we in de toekomst niet meer op die manier. Wij zijn niet uw medewerkers. INTERVIEWER: Hoe wordt eigenlijk die communicatietaak verdeeld tussen politici en persverantwoordelijken? JOORIS: Dat is ook veranderd in de loop van de tijd. Aangezien ik dat aanvankelijk dat helemaal alleen deed investeerde ik heel veel tijd in het uitleggen aan parlementsleden hoe ze het zelf konden aanpakken. Elk dossier dat ze zelf aanpakken is meer ruimte voor mij om iets anders te doen. In die zin zijn de parlementsleden van groen zelf in staat om het zelf te doen. Maar wat is dan de meerwaarde van de woordvoerder? Dat is natuurlijk dat wij veel meer dan hen gefocust zijn op daar zijn de gaten en de opportuniteiten. Anders is dat echt hier heb ik iets en dan zal ik de journalist contacteren. Wij gaan echt op zoek naar de opportuniteit, wij zullen hen daar wel meehelpen hoe ze het het best formuleren. Op dat vlak zijn wij echt wel technici, we maken de vertaalslag naar de journalist en treffen de praktische regelingen en onderhandelen en misschien wel een keer harder doorbijten tegen een journalist dan bijvoorbeeld een gewoon parlementslid. INTERVIEWER: Als er informatie wordt doorgespeeld via informele contacten gaat dat dan via de woordvoerder of via de politici zelf? JOORIS: Dat zou normaal dan via de woordvoerder zelf gaan. INTERVIEWER: Als dat dan tijdens de regeringsonderhandelingen voorkomt. bv Van Besien die ergens niet tevreden mee is en info lekt naar de pers maar niet vermeld wilt worden? JOORIS: Je kan perfect zeggen ik wil u dit wel zeggen maar dit is off the record. Zoek dat eens verder uit. Hij kan dat zelf doen of ik doe dat. Het probleem met sommige dossiers is dat het op de n duur zeer technisch wordt. Dan merk je ook dat journalisten zelf naar de politici bellen. Het is ook zo het clich dat De Croo veel op zijn I-phone bezig was. Het was nog maar net beslist en het was al op de radio. De bereikbaarheid in vergelijking met tien jaar geleden is enorm. Veel journalisten bellen Wouter rechtstreeks. Op zich is dat geen probleem, ik brij daar een verhaal rond.

-97-

Interview Inge Jooris

INTERVIEWER: U bent eigenlijk gewoon een adviseur en technicus in het opstellen van berichten? JOORIS: Adviseur, sparringpartner, kansen wat opsporen. Hij gaat ook niet op elke opportuniteit in waarom wel, waarom niet. INTERVIEWER: Kan u een voorbeeld geven van die opportuniteiten? JOORIS: Die opportuniteiten spelen zich dan eerder af op reactieve communicatie. Iemand die je bijvoorbeeld aanvalt of die iets heeft wat totaal indruist tegen het materiaal dat wij hebben. Dat is een kans voor uw profilering of voor ons verhaal eens te brengen. INTERVIEWER: Hoe is de interne structuur omtrent communicatie, is dat gecentraliseerd? JOORIS: Wel, er zijn grote lijnen waar je als partij wil op in zetten en wij zetten sterk in op ons sociaal-economisch verhaal, wij zetten sterk in op waar groen in het bestuur zit wordt het verschil gemaakt. Kijk naar Gent, Mechelen of Brussel. Dat zijn zowat grote lijnen. Andere lijn is, je zaal zelden iets lezen in de krant van Groen waarbij dat we iets afkraken zonder een tegen voorstel te doen. Wij hebben de oplossingen en voor elk probleem schuiven we ook een oplossing naar voren. We willen niet enkel kritiek geven. Dat zijn zo onze grote lijnen die duidelijk in ons verhaal zitten. Maar daar binnen als Wouter Devriendt reageert op zaken omtrent defensie. Als hij dan niet begint over het sociaal-economisch programma is er niets aan de hand. Zij voeren hun oppositie verhaal dat is vaak thema gebonden. Wouter zal wel zeggen, dat is de foute weg die we opgaan, dat moet beslist worden en dat moet de regering doen. INTERVIEWER: Als er dan een soort van afwijkende mening is? JOORIS: Ik denk dat iedereen, en ik zie dat ook bij andere partijen , geleerd heeft dat dat niet zo op alle domeinen is. Kijk gewoon naar de liberalen waar op den duur iedereen kon zeggen wat ze wilden. Precies een kiekenkot, die vielen elkaar af. Voor buitenstaanders kwam dat over als: oh my god, daar ga ik niet op stemmen, precies een wespennest. Dat heeft het verhaal van de open VLD heel duidelijk aangetoond. Ik denk dat iedereen zich daar van bewust van is. Bij de sp.a was dat een beetje van hetzelfde, waar dat dat toch wel is gaan liggen. Maar bij VLD hoor je nog wel eens iets de kop op steken. Bij Groen is dat nooit echt voorgevallen. INTERVIEWER: Eigenlijk is dat dus ook een beetje uit eigenbelang? JOORIS: Ik weet het niet, je hebt een eigen maatschappij visie en je sluit je aan bij een partij die het dichtst aansluit bij je partijvisie. de zullen gaan opduiken als de partij iets beslist waarvan je denkty: maar nee daar staat de partij helemaal niet voor. Dat soms mensen zich dan wat gepasseerd voelen. Groen is een basisdemocratische partij. Onze beslissingen worden van de basis uit opgebouwd. Er bestaan heel wat organen waar beslissingen eerst door moeten. Dat zijn democratische structuren. Als een parlementslid zegt: oei, dat druist volgens mij in tegen wat we willen zeggen. Dan zijn er organen waar dat parlementslid ook zijn verhaal kan doen. Als het parlementslid na al die organen nog steeds niet akkoord is, dan is hij eigenlijk de buitenstaander. INTERVIEWER: Wordt die communicatie ook gecordineerd wie wanneer communiceert? JOORIS: Absoluut op voorhand afgesproken, bij het begin van het parlementair jaar worden de bevoegdheden verdeeld. Je weet dat als je met drie gaat vragen voor een opiniestuk dan heb je sowieso al twee verliezers misschien zelfs 3 verliezers. Dat zijn de persverantwoordelijken die dat per fractie afstemmen. INTERVIEWER: Organiseren jullie ook pseudo-events? Persmomenten of evenementen? JOORIS: Ja, ik denk dat iedere partij dat doet. Met leden dagen, zomerweekend wij creren ook events maar dat heeft een dubbel effect. Zo echt iets gaan creren voor de media alleen zie ik ook niet echt andere partijen doen, misschien wel met verkiezingen. Open VLD gaat dan rondtrekken van bedrijf naar bedrijf en nodigt de pers uit. Dat staat dan wel in de krant maar heeft geen duurzaam effect. Maar ja dat wordt wel wat gedaan. INTERVIEWER: En dan acties om een soort actie om een statement te maken? Bvb N-VA die met camions geld naar Walloni trekken? JOORIS: Acties as such, vroeger deed de partij dat veel meer, maar de laatste die dat zo echt

-98-

Interview Inge Jooris

groot deden waren SLP. Die gingen met WC borstels op de trap van de beurs staan voor een propere politiek. Ge komt daarmee wel makkelijk op de media het toont u nogal: wij hebben geen andere middelen meer dan. De partij zelf laat dat meer over aan jong-groen. Maar wij proberen op andere manieren wel ons verhaal te brengen. Ik denk dat dat van N-VA ook, dat gaf wel een sterk beeld maar dat was ook in campagne tijden. Dan wordt er meer gekeken naar dergelijke methoden om alsnog de media te halen. Je kan niet blijven persmededelingen sturen. INTERVIEWER: Proberen jullie een imago voor de politici of de partij te creren? JOORIS: Ja maar, dat is nooit het ultieme doel. Het zit mee in uw communicatie in de selectie van het onderwerp. Het zit hem hoofdzakelijk in de selectie van de onderwerpen en we willen overkomen als een constructieve partij met oplossingen en dat zit zo in onze communicatie. We gaan ook altijd een beetje kijken naar wat is het unieke aan een parlementslid, er zijn zoveel parlementsleden en media zijn ook wel genteresseerd in wat anders dan normaal is bij die parlementsleden. Kristof Calvo is het jongste parlementslid, dan zullen wij natuurlijk nalaten als het ergens over jonge wolven gaat om hem naar voor te schuiven. Elisabeth Meuleman, fractieleidster in het Vlaams Parlement, dat is een jonge moeder met drie kinderen. De enige vrouw die fractieleider is dat is iets wat van haar is. Zij voelt zich daar ook goed bij, dat is een verhaal dat mooi is om te vertellen en waar mensen in de buitenwereld iets aan hebben. We kunnen dan zeggen: kijk dit is iemand met een verhaal. Eva Brems is ook jonge moeder met twee kinderen en professor. Dat zijn verhalen waar mensen ook wel iets aan hebben. INTERVIEWER: Doen jullie ook wel aan een soort van politieke marketing om te kijken wie jullie potentile doelpublieken zijn? JOORIS: Ik denk dat iedere partij dat doet. Iedere partij heeft een partijprogramma waar ze enorm veel thema's uitwerken. Je wil mee in het bestuur zitten en je moet een visie hebben over hoe het met de maatschappij verder moet. Maar je krijgt niet op tv een hele dag om samen met de kijker heel je plan te doorlopen. Dus je moet daar een aantal dingen uit gaan halen en dan haal je daar die dingen uit die bij de mensen het meest relevant zijn. Je moet dan ook nooit naar personen kijken die rechts conservatief zijn. Die zullen niet op groen stemmen, dan mag je nog dingen zeggen die hem zouden interesseren. Hij zal toch steeds zeggen eih die groenen. Die afstand is te groot. Waarom zou je dan die puntjes uit het programma halen waarvan dat je denkt dat die hem mogelijk zouden kunnen overtuigen? Dat brengt niets op. Eigenlijk dat is niet vies h, dat is een methode om de mensen te selecteren die van groen een goed en stevig verhaal verwachten. We zetten dan de dingen in de vitrine die op dat moment relevant zijn. Dat neemt niet weg dat we ook een visie hebben over war het met de speelpleinwerking naartoe moet of met alcohol controles. INTERVIEWER: Gaan jullie dan ook proberen om jullie communicatie naar bepaalde media te richten om bepaalde doelgroepen te bereiken? JOORIS: We moeten als oppositie gerichter te werk gaan. Een onderwijsminister bijvoorbeeld die een loonsverhoging van 2% beslist, die brengt dat naar iedereen. Dat is een algemenen beslissing die voor iedereen een algemeen effect heeft. Wat wij als oppositie kunnen doen is voorstellen lanceren waarvan journalisten ook weten dat de kans dat dat beleid wordt niet erg groot is. De regering is er niet om de beleidsvoorstellen van de oppositie te gaan realiseren. Dus dan kan je dat doen door dat als scoop te geven. Omdat dan zo'n krant zoiets heeft op die manier brengen wij wel iets nieuws. Daarom heb ik dat bvb aan Johan Rasking gegeven. Als we zoiets versturen als persmededeling dan gebeurt daar niets mee. We proberen dat op die manier in gang te zetten. Wat zijn de criteria, waar kicken kranten op? Een krant leeft in een hyper concurrentile omgeving en wilt nieuws brengen die een lezer nergens anders kan lezen. De krant is al lang geen Belga machine meer. Belga is nog steeds heel goed om ideen te geven aan kranten en online wordt dat heel goed opgepikt. Belga heeft een tweede leven gevonden door online media. Maar kranten zelf werken daar niet meer zo fel mee. Ze voeden zich daar wel mee maar zorgen voor een eigen insteek. Als Groen een voorstelt brengt dat alleen voor groene mensen interessant is zal het zelfs met een scoop niet lukken.,Als kranten zoiets hebben van dat is wel interessant, het komt dan wel

-99-

Interview Inge Jooris

van groen we zullen er dan maar aandacht aan geven wie weet wordt het dan wel opgepikt omdat het een interessant voorstel is. Dan maken we wel een kans dat het begint te leven. Pas je je boodschap aan? Nee, je verpakt ze enkel anders. INTERVIEWER: Maken jullie nog gebruik van reguliere persberichten? JOORIS: zeer weinig INTERVIEWER: Voor welke doelen gebruiken jullie die dan nog JOORIS: De begroting, we geven onze reactie op de begroting. Omdat je weet dat alle kranten de reactie van groen op de begroting willen weten. Proactief zullen we dat nooit gebruiken denk ik. Reactief misschien wel als je weet dat het onderwerp in alle media leeft en ze allemaal een reactie van Groen willen. Maar zelfs reactief zullen we ook soms via een scoop werken. INTERVIEWER: Welke andere reactieve technieken hebben jullie dan nog? Bvb bij negatieve publicaties? JOORIS: Dat hangt er vanaf, maar een rechtzetting doen we niet. Maar ik zal wel met de journalist bellen en zeggen;: kijk jullie publiceren daar iets wat niet correct is. Hoe kunnen we dat oplossen. Kunnen jullie ons daar via een interview op laten reageren of soms gebeurt het ook dat ze zeggen sorry maar daar moet je tegen kunnen. Maar dan gaat het naar andere manieren omdat je weet dat die krant bot geweest is. Dus we zetten dar dan een tegenbeeld tegenover omdat te neutraliseren als dat een krant is die onze scoop negatief weergeeft zien dat dat niet overslaat naar andere media door zelf proactief te bellen en te zeggen: er staat daar een bericht dat absoluut fout is. Tijdens de verkiezingen zagen we ook een bericht van een professor die had berekend dat het crisisprogramma van Groen het meest geld zou kosten. Dat bleek niet waar te zijn, alle hens aan dek op de studiedienst en berekenen maar we hebben nooit gevonden op basis van wat hij dat kon zeggen. Wij hadden het enige berekende programma. Alle anderen deden maar voorstellen maar zetten daar geen bedragen naast. Wij zetten dan bedragen en worden er op afgerekend. We hebben wel rondgebeld naar journalisten, die vonden dat ook een raar bericht. De journalisten zijn dan zelf een tegenbericht beginnen schrijven. INTERVIEWER: Als er een vanuit een andere partij een aanval komt? JOORIS: Dat hangt er vanaf. Een aanval van een andere partij kan een opportuniteit zijn om het te doen leven en het debat te kunnen voeren in de media. Maar soms valt een andere partij u aan in de hoop dat je zou reageren in de hoop dat ze meer aandacht krijgen. Daar hangt dus de reactie vanaf. INTERVIEWER: Als jullie naar bijvoorbeeld interviews gaan, wordt dan er iemand meegestuurd om dat te begeleiden? JOORIS: Ja, dan is het werk al gedaan. Ik zal daarbij zitten om de telefoon op te nemen of hebben die journalisten iets om te drinken en luister mee. Wij vragen ook altijd om het interview te mogen nalezen om het beter te kunnen inschatten. Op dat moment zelf ga ik niets zelf inbrengen, dat zou nogal raar overkomen. INTERVIEWER: Hoe bereidt u dat dan voor? JOORIS: Voor een interview voor te bereiden gaan we daar over praten, wat is onze boodschap, dat is het belangrijkst. Hoe gaan we die boodschap concreet maken, staven met cijfers enzovoort. Hoe kunnen we dat concreet maken naar de mensen, wat betekent dat dan concreet voor de mensen en waarom zijn onze voorstellen voor de mensen beter. Dat is eigenlijk n cluster, de andere cluster is: Wat zijn de mogelijke kritieken op ons voorstel. Wat zijn onze antwoorden daarop. INTERVIEWER: Proberen jullie op voorhand ook al soundbites te bedenken? Hoe proberen jullie die dan op te stellen? JOORIS: Uiteraard, we doen dat al overleggend. Ik weet niet hoe dat bij andere partijen gaat, soms zijn er ook andere politici die helpen. Die weten dan dat Wouter een interview zal doen, die geven dan input over wat hij zeker moet vertellen. Dat is redelijk organisch. Dat ben ik niet alleen met de voorzitter maar ook de politiek directeur en de studiemedewerker die daaraan meewerken.

-100-

Interview Inge Jooris

Wouter is ook zeer, we zijn een kleine partij, ieder parlementslid kent wouter en ieder personeelslid kent wouter ook. Ze kunnen hem ook allemaal aanspreken. Dat is zeker niet hirarchisch. Het kan zelfs zijn dat de graficus met een goed idee komt. INTERVIEWER: Gebruikt u ook spinning technieken om jullie frame mee te geven? JOORIS: Spinning is een cool woord en wordt te pas en te onpas gebruikt. Natuurlijk ga je je informatie pitchen. Stel dat tandemplan begin dat maar te lezen. Dat krijg je niet aan de kranten verkocht. Je moet dat framen, je moet het concrete er uit halen. Dat noem ik niet spinning, dat is je werk doen. Spinning is voor mij de realiteit een draai geven. Eerder negatief, eigenlijk ga je dan de waarheid wat rekken zodat het je beter uitkomt. Waarbij dat daar ook een hele grote downside is. Ik vind dat je altijd wel moet kunnen eerlijk zijn tegen een journalist, als je doorprikt wordt is dat nogal gnant ten opzichte van lezers en kijkers en zal je de volgende keer ook problemen krijgen met die journalist. Maar je hoort ook veel persmensen zeggen, we hebben dat hier goed gespind. Dan heb ik zoiets van jaaah oke. Noem het dan spinnen, het is gewoon meer je werk doen. Je moet gewoon zorgen dat de sleutel van je tekst op het slot van de media past. En achter dei sleutel kan een hele bel hangen. Maar je moet de sleutel nog kunnen omdraaien. INTERVIEWER: Zijn er bepaalde frames die jullie vaak gebruiken? JOORIS: Wij willen hard oppositie voeren maar wel constructief onze eigen oplossing naar voor brengen. Onze missie is deel uitmaken van een regering, niet omdat we tegen alles zijn. Maar omdat we heel veel voorstellen hebben die we zelf willen uitvoeren. Het tandemplan werkt ook vanuit een probleem van jeugdwerkloosheid waarvoor wij een oplossing aanreiken. Als zij dat nu niet willen invoeren, dan nemen wij dat mee naar de verkiezingen. Met de boodschap: hallo, die laten hier 100,000 potentile jobs liggen. INTERVIEWER: Geven jullie ook mediatraining voor nieuwe parlementsleden. JOORIS: Absoluut, INTERVIEWER: wat wordt daar zoal in meegegeven. JOORIS: Dat is een beetje la tete du client. Alles met betrekking tot communicatie. Persberichten corrigeren etc. Het is heel grappig dat de nieuwe mensen altijd de neiging hebben om naar een hoogtepunt te willen toewerken. De belangrijkste informatie staat dan meestal ook onderaan. Dat druist in tegen de logica van mensen. Die beginnen met een hele lange inleiding van liefst een pagina en dan komt er n alinea waar de eigenlijke info instaat. Dan kan je heel dat begin schrappen. We hebben handleidingen, ze hebben ook medewerkers die we er bij betrekken, als er een debat wordt gevoerd bespreken we het eest. Breng je boodschap helder, hoe kunnen we dat concreet maken: met beeld, getallen of een concrete casus. Bij sommige mensen zal dat bijvoorbeeld ook al eens gefilmd worden en nagespeeld worden. Dan laten we hen zelf kijken. We vragen dan wat vond je daar nu zelf van. Wat was er goed, minder goed? INTERVIEWER: Wat u zei over hard oppositie voeren, gaat u dan tegen beter weten in het verkeerd begrijpen of de waarheid verdraaien? JOORIS: Er gebeurt genoeg fout hoor, we moeten ons niet bezig houden met dingen te gaan verdraaien. Maar nee je krijgt dat terug hoor. Die ministers zijn zeker geen dommeriken als jij de waarheid moet verdraaien om je verhaal te kunnen brengen. Dan moet de journalist maar tegen de journalist zeggen hier is de waarheid. Dan ben je je geloofwaardigheid kwijt. Er zijn genoeg dingen om op te kunnen reageren. INTERVIEWER: Waar ik eigenlijk meer op doelde was bvb de T-shirt historie rond Bart Dewever. Iedereen wist wat hij bedoelde maar het werd een beetje uit de context gehaald. JOORIS: absoluut niet, het gaat er om dat de woorden die hij gebruikt zoals obedintie laten nogal een zeer rare nasmaak na. Dat is waar, je kan de N-VA niet gaan betrappen op maatregelen of voorstellen tegen holebi's. Maar ze gaan wel mee die toonzetting negatief gaan houden. Daar moet hij als burgervader van Antwerpen veel meer opletten. Ik vond de tegenwind absoluut terecht. De focus was ook voornamelijk dat taalgebruik. Waarom haalde hij dat als voorbeeld aan want hij maakte een probleem waar er geen is. Ik vond dat terecht dat daar heel hard op

-101-

Interview Inge Jooris

gereageerd werd. Dat is zeker verdraaid geweest, hij heeft dat gezegd. Hij zou dat misschien niet zo willen zeggen, maar het is hij die er zijn hand niet voor omdraait ons te zeggen dat is niet waar of niet zo gebeurt. Dus als iemand dat doet dan zal hij het zijn om de dingen te verdraaien. Je kan er wel van leren want we zijn het er allemaal over eens dat hij goed communiceert, daar valt niet zo veel over te zeggen. De N-VA zal altijd blijven beweren dat ze nooit iets hebben gedaan om de holebi's te stigmatiseren. Ik heb ook nog nooit een lesbienne met een regenboog T-shirt zien rondlopen, van kijk naar mij. Hij geeft een totaal verkeerd beeld hoe wij dan zijn. Hij gaat dat problematiseren, hij stookt daar wel iets op wat totaal niet relevant is. Wat totaal niet het gevoel is bij de bevolking. INTERVIEWER: Gebeurt het ook soms dat er echt op de timing gelet wordt, wie zegt wat wanneer? JOORIS: Dat is een interessante communicatietechniek die groen niet kan toepassen omdat we te klein zijn. Je ziet dat bijvoorbeeld binnen de regering zelf, dat ze zelf de oppositie organiseren binnen de regering, zo kan iedere partij zich profileren. Dat is goed voor de partij maar niet voor de regering. Dat is hetzelfde als wat de open VLD probeerde maar wat ontspoord is geweest. Als een partij zegt dat ze vleugels moeten afdekken bvb N-VA die de flaminganten en de mensen die hun sociaal economisch steunen. Dan gaat ze intern een tweestrijd voeren om beide vleugels tevreden houden. Een straffe boodschap voor de extremen en een gematigde boodschap voor de gematigde kiezer. Als dat niet overkomt als ruzie binnen de partij komt ge daar tot op een bepaald moment wel mee weg, maar ik denk dat vroeg of laat toch daar negatieve resultaten gaat krijgen. Want beide groepen gaan te hoge verwachtingen hebben en dan kan je dat niet meer realiseren. Ik snap waarom ze dat doen, dat is een communicatie is waar groen te klein voor is. INTERVIEWER: Hebben jullie ook niet profielen van kiezers JOORIS: Iedereen heeft dat, je hebt altijd je core, de ecologische kiezers die no matter what voor groen stemmen. Terwijl er ook veel mensen voor het groen economisch model kiezen voor duurzaamheid en jobs hier creren. Het komt er op neer om een groot verbindend verhaal te maken.

-102-

Interview Frdric Cauderlier

4.

Interview Frdric Cauderlier

Communicatiedirecteur en woordvoerder Mouvement Rformateur

Let vooral niet op de gebrekkige schrijfwijze van een aantal (of de meeste) franse woorden in de tekst...

INTERVIEWER: Je me demande si vous pouvez dcrire votre rle comme directeur de communication ? Quelles sont vos taches et responsabilits ? CAUDERLIER: Donc, il y a deux grandes fonctions. Directeur de la communication c'est le communication externe : L'image du MR, c'est grer les interviews des ministres, des parlementaires et dputs. L'autre c'est la communication interne. C'est mettre en place les liaisons entre la prsidence du partie et les sections locales, les section provinciales. Puis alors, j'ai un volet qui est aussi le porte parole du prsident. C'est beaucoup les relations avec la presse, videment. Parfois prendre des dcisions politiques et dfendre des positions dans politique le partie. a c'est en gros le job. INTERVIEWER: donc vous ts aussi la porte-parole du prsident ? CAUDERLIER: oui et par extension du partie INTERVIEWER: J'ai vue que il y a aussi des parties ou la porte-parole du partie est different que la porte-parole du prsident CAUDERLIER: Ctait comme si en avant sous Didier Reynders. Moi je n'ai pas voulu parce que je pense que c'est important d'avoir une cohrence de pouvoir. Vraiment toute centralise alors je reconnais que c'est finalement le travaille pour deux personnes pour une personne. C'est beaucoup. Mais a permet d'avoir une cohrence surtout en MR il y avait une grande difficult. Moi je suis journaliste la base. J'en analys a ici en le trottoir ici devant le MR la grande difficult on avait eu avec le MR c'est quand il y avait le FDF ds quon avait une communication a devient toute de suite une polmique. Parce que c'tait : Ah, Olivier Maingain dit a et Didier Reynders dit a. Qui donne la direction du MR et bon, quand je suis arriv le FDF tait encore l a me semblait important chapeaut les deux fonctions pour essayer au maximum de matriser la communication qu'on est une est une seule et mme ligne directrice. Quand le FDF tait partie a a simplifi les choses. Mais du con l beaucoup plus renforce nos moyens de communications plus directes et plus offensives. INTERVIEWER: Quelle est le l'organisation de communication, c'est toute centralis ? CAUDERLIER: Donc c'est tout centralis, on a des attachs de presse pour les ministres, des groupes parlementaires etc. On se runi une fois par semaine pour vraiment coordonner la communication et faire un sorte on puise tous dire la mm chose, parler avec une seule et mme vois. Et alors ici au niveau mme du cellule on a plusieurs collaborateurs. Il y a une personne qui s'occupe avec toute vnementielle, tous les congres et runions etc. Plus de un qui fait tous de l'imprimerie, on a des flyers. On a deux personnes qui s'occupe avec la communication web. Une personne comme Danil qui s'occupe avec les missions audiovisuelle une photographe et une graphiste INTERVIEWER: Quelle est le devisions entre vous et les autres porte paroles ? CAUDERLIER: Chaque ministre a son agenda, mais il tiens le partie informel. Par exemple, je sais que Didier Reynders va faire une interview dans une telle journal. Nous on ne fait pas pour laisser du place Didier Reynders. Quand il a parl on dit attention, dans deux jours on a cette dpute qui va faire une sortie. Comme a on arrange qu'on a tous les jours le MR dans les journaux. Parfois a tiens sur papier mais pas dans la ralit parce que il y a parfois des actualits ou ils nous demande des interviews avec les ministres ou avec le prsident du partie. On essaye souvent de coordonner de faire une sorte que tous les jours je veux qu'il a en moins un lu de MR dans la presse. INTERVIEWER: De verhouding tussen de politici en de woordvoerders, wie neemt er contact met -103-

Interview Frdric Cauderlier

de journalisten op? CAUDERLIER: Je dirait qu'il y a deux choses, d'abord il faut construire vraiment une relation de confiance, c'est claire. Moi et Charles Michel on s'entend trs bien. On peut tlphoner pour un demi heure. Je suis vraiment son bras droite Quand japprends des informations je lui dit et il dit tiens, j'ai entendu a et a et on essaie de mettre en place des stratgies. Donc la confiance c'est trs important. Maintenant c'est vrai que les journalistes appelle spontanment les portes-paroles, mais il y a quand mme beaucoup des journalistes qui appelle directement a le ministre, si. Je sais par exemple Michel a des contactes avec des journalistes assez rgulirement Mais, Il prvient et il dit, il y a telle journaliste qui m'a tlphon. J'ai une exemple : Un journaliste m'a tlphone, si on a une position sur telle dossier, Qu est ce que t'en pense, j'ai dit j'attendrai sur le histoire des paradis fiscaux, 7h le soir va publier des noms. Je vais d'abord attendre de voir quels sont les noms. Parceque quand il y a une homme politique belge dans le truc c'est emmerdant. Apparemment c'est plus des diamantaires anversois. Haha, a sera plus facile pour nous. Mais il faut rester prudent. INTERVIEWER: Hoe zou u de band met de journalisten omschrijven? CAUDERLIER: Il y a un climat de confiance mais il fait leurs travail. Si on raconte quelque chose ils vont le vrifier. Donc, c'est du grande importance, je dis a toujours en communication, de jamais mentir! Le politique qui ment, c'est le politique qui meurt Si on prend Cahuzac en France, il a menti vraiment, puis un moment donne il ne sait plus tenir le mensonge. Il ne peut que dmissionner. Donc a c'est important, mais je dis toujours un journaliste n'est pas un ami. C'est pas un ami, c'est pas un ennemie c'est un partenaire. Il faut tablir une relation professionnelle, accepte parfois qu'il crit des choses qui font vraiment pas de plaisir. Si factuellement ceci qui est crit est vrai on a rien a dire. Si ils ont ecrit n'importe qoui on peut monter le truc. INTERVIEWER: Worden er dan soms voorwaarden gesteld vanuit de partij naar de krant toe ? CAUDERLIER: Beaucoup, franchement, je lirait deux trois par jour, souvent Le Standaard, le Morgen aussi. Beaucoup plus maintenant parceque il y a Martin Bruxant qui est pass de la libre Belgique. Mais en plus Martin est un copain donc... Je prend Peter De Lobel, Steven Samyn Tim Peeters etc. Oui on a beaucoup. INTERVIEWER: Tu faites des conditions pour les articles et les interviews? CAUDERLIER: aucune, e qu'il m'a fort frapp c'est une trs grande diffrence pour la presse Flamande et la presse Francophone. C'est que dans la presse Flamande quand on fait un grande interview, on peut la relire avant la publication. Cot Francophone, si on demande a c'est un scandale. Ils ont le libert d'ecrire vous n'avez pas regard. Parfois on marchand un peut, si un journaliste dit tiens on veut vraiment une interview avec Charles Michel, on peut l'avoir? Je dis oui mais alors, il faut le mettre en premiere page, on essaye un peut mais c'est trs laisse. INTERVIEWER: C'est possible de garder l'annonimit ? CAUDERLIER: Oui, c'est le off the record, on fait beaucoup. Je vient de le faire avec une journaliste de la dernire heure. C'est un peut hypocrite parce que le journaliste le fait, maintenant dans le microcosme dans les autres parties politiques on sait en gnral do vient le offre. Si c'est: chez les liberaux on dit que... ils ont bien compris que c'est le porte parole qui veut pas que son nom est bien dans le journal. En gnral c'est quelquun qui critique mais qui veut pas le dire en plein publique. INTERVIEWER: Is er een soort van communicatiestrategie ? CAUDERLIER: oui, mais plus pour les campagnes lectorales ou des campagnes d'information. Mis, on a quelques balises qui sont trs simples. C'est la communication vrit a veut dire que tous qu'on dit existe vraiment. Quand on a fait le campagne il y a des poster en bas du btiment avec des militants se sont des vrais personnes . On n'a pas invente, on a pas pris des mannequins et mettre un nom. Tous est vrifiable heureusement on a fait a comme a quand 'ton a mis une personne d'origine marocaine savoir que souvent en Bruxelles on pense que le MR est un partie un peu raciste. Parce que quand on est du centre droit on est plutt raciste. Quand on avait mis

-104-

Interview Frdric Cauderlier

une jeune fille dorigine marocaine qui dit ouvertement, moi je suis militante de MR. Il y avait une journal qui m'a dit elle n'existe pas, c'est totalement bidon, une marocaine sois candidate de MR. Je peut dire, si elle existe, tu peut mme faire son interview. Ils ont mis une page avec cette fille. a sont des choses qui sont importante. Moi je veut une communication de bon sens, pas des grande stratgies politiques. Pourquoi on irait dire une chose comme a, un peut comme le fait par Bart Dewever. C'est un peut raisonner du bon sans. INTERVIEWER: Is er ook een strategie ten opzichte van de concurrentie ? CAUDERLIER: oui oui bien sur, Par exemple on a le stratgie, cot francophone, en gros on al le PS qui est une grande partie, Le MR qui est la deuxime gros partie et puis deux petites, le CDH et colo. Le MR malheureusement est partout dans l'opposition sauf au gouvernement Fdral. On essaie de faire dans notre stratgie de communication c'est uniquement parler au PS. Comme si les deux autres n'existe pas. Et on ne les fait pas vivre. On est toujours dans une clivage gauchedroite et alors c'est un peut complique. Parce que il faut savoir aussi que c'est vraiment la contraire de la Flandre. Le MR est le seule partie de centre droite en Wallonie. C'est trs complique, des qu'on dit quelque chose il y trois parties qui sont contre nous! On est toujours en la dfensive, on dit toujours on irait mieux fait si on tait flamande ctait plus facile, quoi. Comme la Flandre plutt centre droite. Certaines jouait meme avec sens : Le MR a vot un texte avec le N-VA, c'est scandaleux. La N-VA existe depuis dix ans, Les liberos sont le plus vieux partie de Belgique, on existe depuis plus de 150 ans. Forcement dans son programme socio-conomique la N-VA a pris des ides des parties librales. Il y a beaucoup des lus de N-Va qui partage ces ides la. Sur certains terrains surtout les domaines socio-conomiques on vote avec le N-VA parce qu'on pense la mme chose ils ont pris nos ides. Par contre on est pas du tout, on pense pas du tout la mme chose mais on gnral c'est surtout les dbats qui sont plus flamand-flamand qui concerne moi le parlement fdral. C'est meme devenu une strategie de communication du PS, de dire : Attention, parce que le MR se sont des amies de la N-VA. On doit faire une normment de dualit avec le PS, mais on doit aussi faire attention pas s'exclure. Si le PS continu de faire des coalitions avec ecolo et cdh dans les regions, a fait 10 ans dans l'opposition, a devient long. INTERVIEWER: Doen jullie aan politieke marketing om dergelijke strategien te ontwikkelen ? CAUDERLIER: Non, on a fait une enqute il y a deux ans. Pour voir quelle est l'image de la marque du MR et elle tait trs abm (beschadigd) Parce que le MR tait pour dix ans le partie des riches, les banquiers et donc on s'occupait pas des gens pas de la classe moyenne. On a fait une tude de perception pour voir quelles taient nos points forts, points faibles. C'est vrai qu'on avait l'image d'une partie trs froide et distant avec des gens pas trs rigole-aux. Par contre les points positifs : ctait des gens srieux qui savait gouverner, c'est des gens responsable grer correctement l'argent publique. Donc, sur base de a on a un peut adapt notre communication notre ide a t de dire le MR n'est pas la partie des banquiers, le MR est le partie des gens qui travaille. Ceux qui dfende les travailleurs c'est le MR. Le PS dfende les assistes, il dfende les chmeurs. Ceux qui ont travaill ceux qui veut travailler ou ceux qui travaille. On a lance un stratgie a un moment donn un peut comme Joe The Plumber aux tats unies, nous on a fait Walter le libraire, mais c'est quelqu'un qui existe vraiment. Le mdias sont venus d'ailleurs, je me souvient un jour le Morgen a fait une page sur Walter le libraire disant le nouvelles images des wallons. Walter a deux boulots, il se lve a 4h du matin, il travaille dur etc. C'tait mme trs bon que avait un peut casser la clich en Flandre. Walter le libraire, a a vraiment bien march. Il y avait une mission de humour sur BelRTL la radio plus cout cot francophone, ce sont des sketchs au tour des hommes politiques, et ils ont mis comme personnage Walter le libraire (tussen Di Rupo Reynders etc.) Pour nous c'est trs bon parce que dans l'esprit des gens chaque fois qu'il y a Walter le libraire (le libraire rellement de Charles Michel) on a l'image que Charles Michel dfende la classe moyenne. Je me souvient qu'en dbut il tait interview par des journaux: est-ce que Charles Michel achte vraiment ces journaux chez vous. Il a dit : Oui, bien sur il vient chaque matin. J'aime Charles Michel parce qu'il achete ces journaux au numro chaque jours chez un

-105-

Interview Frdric Cauderlier

libraire, il prend pas un abonnement, donc il fait vivre un petit commerant. Pour nous c'tait trs bon videment. On a beaucoup profit de cette communication l. INTERVIEWER: Zijn er andere maatregelen om het imago van de partij te versterken/behouden? CAUDERLIER: On fait beaucoup de terrain, on fait normment de rencontres, de dbats et ce qui est trs important c'est comme on a du crdibilit sur les fonds des dossiers on doit aussi travailler a une image sympa. Donc, on fait plein des petits campagnes. C'est une petite chose mais la communication c'est un ensemble des petites choses. Par exemple le premier dcembre c'est le jour mondiale de la lutte contre le sida et le symbole c'est un ribbon rouge. Nous on a mis un petit bandeau sur Facebook : Il y a des moments ou le rouge s'impose. a c'est bien pass parce que les gens dit : ah oui le MR qui joue sur la rouge sur la rouge qui s'impose. C'est pas mal, c'est sympa. On a lanc a comme une connerie, mais mme les journaux on parl de a. Il y a aussi eu le match Belgique Macdoine, la semaine passe. On a fait un jeux de mots aussi, e soir nous soutenons tous les liberos et le reste de l'quipe, allez les diables. Ce sont des petites conneries comme a avec qui on essaie d'avoir un peut une message un peu sympa. INTERVIEWER: Gebruiken jullie pseudo-events? CAUDERLIER: On a fait beaucoup lanne passe, moins maintenant. Je fait beaucoup des lunch informelles, on invite des journalistes, par exemple quand on a eu le reforme de l'tat avec BHV. On leur expliqu : on sais ce que vous allez crire que BHV est scind etc. Il y avait un accord ou les francophones dites que la BHV n'est pas scind et les flamands disent que la BHV est scind. Nous expliquait techniquement nos argumentations se qu'on dfendait etc. Mais c'tait du off the record. Les journalistes sont contents, ils ont passe deux heures avec le prsident du partie et ils ont plein d'information. Notre ide passe de petite a petite dans les articles et ditoriaux. Et aprs les vacances de Pques on va recommencer pour la dernire reforme d'tat. INTERVIEWER: Het is dus een goede gelegenheid om een frame aan te brengen in de media? CAUDERLIER: Oui, puis c'est aussi un faon de entretenir le relation partenariat avec le journaliste. INTERVIEWER: Werken jullie nog met persberichten ? CAUDERLIER: Oui, trs souvent. Moi je le fait encore parce que il y a deux ralits trs importantes, dans la presse flamande on a encore beaucoup des grosses journaux avec des grandes rdactions etc. En cot francophone le march est en .... Il y a des moins en moins des journalistes et aujourd'hui moi je intera de faire un Belga, quand je fait un Belga a passe sur toutes les sites internet, il font un copier coller sur le site d'internet et c'est fini. En Flandre il y a encore une normment concurrence entre De Standaard, Het Laatste Nieuws et la VRT ils vont chercher leurs propre information et l le partie va effectivement appeler la VRT pour dire qu'on pense ceci sur telle sujet. Nous on ne le fait pas parce que les rdactions sont trop petite, Il sont vraiment dbord. Je fais encore une belga. C'est un mtier qui demande beaucoup de psychologie. Quand j'appelle Belga pour dire qu'on a une dclaration le journaliste est furieux parce qu'il a l'impression que je le prend pour une secrtaire. Il faut simplement taper ce que je dicte, a se rend dingue. Donc je fait une communique de presse et aprs il fait copier coller. INTERVIEWER: Proberen jullie journalisten ook te benvloeden op andere manieren ? CAUDERLIER: Oui, les scoops. J'ai un grand scoop pour toi! Aah oui, tu vas le donner des autres ? Non, pas encore, mais qu'est ce que tu me reserve comme place? coute, je fais a et moi je dis ok. Ou alors parfois quand on a une papier qu'on n'aime pas, c'est vraiment de tre trs fche en dissent a c'est inacceptable. a a seulement arrive une fois, dans cette cas j'tais vraiment fch. Et je disait : a c'est inacceptable et si a est votre faon de travailler a sera sans moi. Il faut savoir comment travailler en confiance. Une bonne technique c'est : on lis tout et en vois tous, trs souvent a m'arrive parfois que je envoie une petite sms comme : chouette papier, pas sympa pour le MR, mais pas faux. Ou j'entendais une chronique la radio un journaliste qui dit vraiment une connerie je envoyais une sms pour ton information c'est que la verit c'est ... INTERVIEWER: Zijn er journalisten waar jullie liever mee samenwerken ?

-106-

Interview Frdric Cauderlier

CAUDERLIER: Il y a des journalistes plus facile que d'autres, il y surtout des mdias plus facile que d'autres. Moi quand je fais un truc avec certaines journaux, je sais qu'ils vont evenementialiser l'information. Si on fait une interview avec Charles Michel, je sais qu'ils vont mettre a en une. Il y a aussi des autres journaux si je fais un interview avec Charles Michel, j'ai un quart de page en page 8. J'ai moins envie de le faire l videment. INTERVIEWER: Gebruiken julie ook de populairdere media ? CAUDERLIER: J'ai aussi un technique qui fonctionne trs trs bien. C'est que de temps en temps en fait un interview uniquement en flamand. Belga le reprend en Flamand puis c'est traduite en franais et puis a vient le cot francophone. Les journalistes vont dire la VRT Charles Michel a dclar que... Par exemple on l'a fait il y deux semaines on t invit Terzake. Face Geert Bourgeois, on tait trs du parce que Geert Bourgois fais refuser le dbat. Il voulait pas de face to face. Donc, a a t deux interviews spar. La VRT n'as pas t vraiment correcte. On a ngoci, c'est lui qui refuse le dbat, trs bien, mais c'est Charles Michel qui parle en dernier. Si non on ne vient pas. La VRT avait dit oui oui pas de problme derrire Bourgeois a pus ragir donc Michel tait abm parce que Geert Bourgeois avait dit : vous avez vu, c'est la arrogance francophone et nous on sait pas rpondre. C'est un peu chiante de cot flamand, maintenant quand on est claire on ne le fait pas pour parler aux flamands , on veut parler aux francophones. Il n'y a pas un flamande qui peut voter pour Charles Michel. INTERVIEWER: Stuurt u andere mensen naar nederlandstalige interviews? CAUDERLIER: Non, c'est souvent uniquement li la qualit de bilinguisme. Malheureusement, a je d pleure le premier. On as quelques lus qui ne sont vraiment parfaite bilingue. Chastelle par exemple il ne sait pas de faire une dbat en Flamand. INTERVIEWER: Verandert u de boodschap als je naar de andere gemeenschap trekt ? Iets gematigder ? CAUDERLIER: a dpend du sujet, Moi j'tais journaliste RTL et c'tait le problme, quand on invite un partie flamand il n'envoie personne. Donc vraiment c'est non quoi. Le seule qui accepte encore ce sont des politiciens comme Herman De Croo qui reprsente plus rien en flandre. Mais en fonction de sujet a change, quand on a eu tous les problemes de BHV. J'ai refus tous les interviews en flamand pendant trois quatre mois. Quand on disait un truc, cette chaise est blue, Tous la presse va dire Whaa, Charles Michel a dit que la chaise est blue ! a devenait un foutoir impossible, donc on n'y allait plus. a c'est le jeu mdiatique, maintenant lavantage de Charles Michel est qu'il parle bien le flamand et voila malgr tous sa cre un lien. Objectivement le MR avait l'image dtre un peux anti-flamand parce qu'il avait le FDF. Les libraux ne sont absolument pas anti-flamands. INTERVIEWER: Is er een mediatraining voorzien voor de politici ? CAUDERLIER: non, on prpare les interviews mais pas vraiment une formation. INTERVIEWER: Hoe bereiden jullie dan die interviews voor ? CAUDERLIER: On imagine les questions et les rponses. Quand on va le dbat du dimanche, on a des collaborateurs, un centre d'tude qui font vraiment des note trs techniques et des chiffres. Moi je repasse a avec des lments de langage. Je commence a dire : Le produit intrieure brute a augment avec deux pour-cents l'anne passe et l'inflation a eu des hauts temps. a ne vas pas parler au tlspectateurs. Mais sur base de chiffres qu'on a tu peut dire clairement que l'anne passe l'conomie tait en pleine croissance on fait alors des expressions un peut tous de faites. Je prends l'exemple de la VRT, quand Charles Michel t invit c'tait Geert Bourgeois qui a fait un dclaration je serai ministre prsident se sera l'autonomie de la Flandre etc. Nous on a ragi en disant, si Monsieur Bourgeois veut devenir le ministre prsident d'un Flandre qui veut son autonomie il peut quitter la place du martyrs. a passe quoi, c'est un expression qui a une effet. Si on avait eu un confrontation avec Geert Bourgeois on reprends les panneaux qu'on vois l'entr dOverijse et Dilbeek. On dissait, Brussel waar Brusselaars thuis zijn ! On aime pas la N-Va objectivement un libral n'aime pas un nationaliste.

-107-

Interview Frdric Cauderlier

INTERVIEWER: Begeleiden de woordvoerders de politici naar de interviews ? CAUDERLIER: Quasi tous le temps, un petit conseille, un dbriefing,. Moi je connais bien les journalistes aussi, je lui dit : celui la est plutt quelqu'un qui est trs a gauche. Je te prvient. Je prvient il pose toujours un premire question qu'il s'en fou. Ce sont les autres questions qui compte. Avant un dbat on discute toujours un peut avec le prsentateur. Et la on peut dire, il vient avec cette question l qu-est qu'on pourrait dire. Ce sont des petites conseilles de dernire minute et aprs le dbriefing. En avant je demande toujours le thme d'un interview. Si on demande pour une interview sur la situation politique je voulait savoir un peut en plusse. Si on peut nous prparez un peut,a les aides aussi parce que si ils sont en face d'un homme politique qui ne dit rien parce que tout simplement il n'a pas de biscuit c'est pas interessant. INTERVIEWER: Wat is het belang van snelheid ? CAUDERLIER: Moi je pense qu'il ne faut pas toujours ragir vite et parfois il faut pas ragir. On avait un stratgie de pas ragir quand le FDF a quitt le MR. Olivier Maingain a fait pendent un mois un interview tous les deux jours ou il a insult le MR et particulirement Charles Michel. Pourquoi on a pas ragit, parce que notre stratgie de communication c'tait de se dire on va faire la une de la presse pendent deux trois fois et a serait dur pour Charles Michel. Et en faite en n'as pas fait parce que a un moment donne j'ai dit au Charles : tu verras la presse va se lasser. Ils vont plus mettre Maingain systmatiquement en premire page. Deuximement a va donner l'image maingain de quelqu'un trs agressif. Les gens n'aimeront plus parce qu'il est mchant. Il y a des autres moments ou c'est importante de ragir. Par exemple : Arcelor Mittal qui tait un peut notre Ford Genk. La on a ragi toute de suite, d'abord pour montrer au PS que contrairement a eux on prend a trs au srieux. La PS trs vite a communiqu avec un Di Rupo motionnelle qui va l'usine et qui va (puike imitatie van Di Rupo die een treurig gezicht trekt) vraiment beaucoup de conviction dedans. Il est trs fort en a. Donc nous on voulait casser cette image la et surtout on voulu abmer Di Rupo. On a lanc la message quand est-ce que Di Rupo va voir Lakhsmi Mittal ? INTERVIEWER: Lanceren jullie soms ook aanvallen op jullie tegenstanders ? CAUDERLIER: Oui bien sur mais jamais personnelle toujours sur les ides. Par exemple nous aimons jouir de la conservatisme de gauche. Souvent en dit que la gauche est progressiste et la droite est conservatrice et nous on parle de conservatisme de gauche. Le conservatisme de gauche c'est le FGTB Ils ont jamais fait aucune reforme parce qu'ils sont des acquis sociaux ou en chante l'internationale avec le poing comme il y a 150 ans.

On joue trs fort sur la proximit. La VRT tait trs tonn on a russi de quelque chose d'historique dans les lections communales pour la premiere fois le MR a plus des bourgemestres que la PS en wallonie. On joue beaucoup en dessus on a beaucoup des lus qui sont des petites stars locales. Je prfre la micro communication. On vas dans une salle de village ou il y deux cents personnes qui ont pass une bonne soire. Aprs ils vont parler au familles et des amies c'est un peu la rputation qui sera bonne. Une bonne interview c'est bien mais ceci c'est mieux. C'est pas influencer l'opinion publique mais c'est influencer l'opinion personelle.

-108-

Interview Joachim Pohlmann

5.

Interview Joachim Pohlmann

Woordvoerder N-VA INTERVIEWER: Kan u uw functie als woordvoerder van de partij kan omschrijven? POHLMANN: Ik ben de partijwoordvoerder, op dat gebeid stuur ik vooral de communicatie aan van de andere woordvoerders; in de grote lijnen. Wat de communicatie moet zijn, de finaliteit en dergelijke meer. Verder onderhoud ik contact met de journalisten over die dossiers waar de partij in betrokken is . Die niet onmiddellijk een parlementaire of ministerile link hebben. INTERVIEWER: Heeft N-VA ook een aparte communicatiedirecteur? POHLMANN: Bwa, ik zal die rol wel in grote lijnen vervullen. INTERVIEWER: Hoe proberen jullie te regelen dat de communicatie eensluidend is? POHLMANN: We hebben elke week overleg met alle woordvoerders. Alle woordvoerders van de fracties en kabinetten plus degene die bezig zijn met de communicatie van de partij zelf.(websit huis aan huis bladen). Verder stuur ik vooral mails uit met communicatielijnen. Die strategische beslissingen worden natuurlijk genomen op andere niveaus dan puur communicatie. Communicatie is zeg maar de vertaal oefening van bepaalde strategische opties. INTERVIEWER: Wie maakt dan die strategische plannen? POHLMANN: Voor een deel is dat het dagelijks bestuur waar ik deel van uitmaak. De voorzitter, de ondervoorzitter, penningmeester, de vertegenwoordigers van de kabinetten en de fractieleiders. Die komen ook n keer per week samen, als het nodig is meer. INTERVIEWER: Hebben jullie een lange termijn strategie? POHLMANN: Ja, maar je gaat me nu toch niet vragen wat die strategie is? INTERVIEWER: Nee maar welke vorm neemt dat aan, via welke kanalen probeert u dat te uiten? POHLMANN: Zo'n strategie is altijd een work in progress, dat is dynamisch dat verandert naar omstandigheden, je wordt geconfronteerd met verschillende realiteiten waar je geen controle over hebt. Dat is een zeer evoluatief en zeer flexibel proces. Waar wil je daar mee eindigen, de finaliteit op een electorale markt is om zoveel mogelijk kiezers te overtuigen van je verhaal met de nodige strategische bekommernissen die daar bij komen. Eigenlijk is de functie vooral hoe krijg ik de boodschap het best vertaald op zo'n manier dat mensen daar voor openstaan en via welk medium kan je dat het best doen. INTERVIEWER: Gebruiken jullie politieke marketing technieken? POHLMANN: Wij zijn niet de partij van de grote survey onderzoeken. Maar je krijgt die automatisch omdat kranten opinie peilingen en je krijgt via via altijd wel de nodige informatie vanuit die peilingen, S-poll onderzoeken enzoverder. Maar om te zeggen dat wij daar zelf actief op zoek naar gaan zou ik niet onmiddellijk zeggen. Op moment dat je met campagnes bezig bent die bureaus die zich met die campagnes bezig houden die toetsen hun producten wel af bij referentie groepen, marktonderzoeken. Zo van die kwalitatieve onderzoeken waar je eigenlijk een immense investering voor moet doen. Euh, dus wij doen niet echt onderzoeken. We gebruiken de informatie die voor handen is. INTERVIEWER: Proberen jullie bepaalde doelgroepen te bereiken door via bepaalde media te communiceren? POHLMANN: Ja, natuurlijk dat is het spel van communicatie. Als je een bepaalde boodschap voor een bepaalde groep wilt brengen, hoe doe je dat dan het best. Als jij van plan bent om bij wijze van spreken mensen aan te spreken die elke maand afhankelijk zijn van een sociale uitkering, die ga je niet bereiken via de tijd. Daar zal je andere communicatie medium voor moeten vinden. Ik denk altijd aan dat schema van zender boodschap ontvanger, heel basaal schema maar het klopt wel. INTERVIEWER: Hoe is de verhouding tussen u en journalisten? POHLMANN: Je zit in een verwrongen verhouding in die zin dat wat zij willen niet het geen is wat -109-

Interview Joachim Pohlmann

ik wil. Maar dat we onvermijdelijk op elkaar aangewezen zijn om onze tegengestelde doelstellingen te verwezenlijken. Wat willen zij: Kranten verkopen, adverteerders aantrekken zij willen een groot publiek bereiken om adverteerders aan te trekken. Hoe kunnen ze dat doen: Verhalen verkopen met zoveel mogelijk tegenstellingen en zoveel mogelijk ambiance er in. Wat is er typische politieke verhaald dat je in de krant leest. X zegt iets, Y is daar tegen, X en Y vechten en wie is de winnaar. Dat is het verhaal dat de kranten willen. Wat wil ik, ik wil dat mijn boodschap bij zoveel mogelijk mensen die die kranten lezen terecht komt. Dat wordt aantrekkelijk gemaakt omdat die redactie een zo breed mogelijk verhaal brengen om adverteerders te trekken. Je moet goed onthouden dat een krant geen artikels aan hun lezers aanbiedt maar advertenties probeert te verkopen. Zij bieden hun lezers aan die adverteerders aan, Zij willen een bepaalde doelgroep bereiken om wille van hun adverteerders. We zitten dus sowieso in een gewrongen relatie, dat is geen vriendschappelijke relatie, dat is een relatie van je bent uit wederzijdse noodzaak op elkaar aangewezen en je vindt een soort modus vivendi. INTERVIEWER: Denkt u dan niet dat journalisten niet uit idealisme schrijven, om het nieuws te brengen. POHLMANN: Er zullen er wel zijn die vanuit idealisme schrijven. Journalisten zullen allemaal hun politieke overtuiging hebben en dat mag ook. Maar ik merk niet dat ze politieke laten doorkomen in hun berichtgeving. Ik merk wel dat ze de strategische overwegingen volgen van hun eigen medium. INTERVIEWER: Zijn er journalisten waar jullie liever contact mee hebben dan andere. POHLMANN: Je hebt met bepaalde journalisten een vertrouwensrelatie, die zullen we makkelijker bereiken dan andere. Maar met media zelf hebben we dat niet. Vroeger was dat wel zo, de media zoals we ze nu hebben komen uit een heel verzuilde structuur. Vroeger was dat zo, als de eerste minister van christen democratische signatuur belde naar de standaard of het volk die kon dan vertellen wat er de volgende dag in de krant moest staan bij wijze van spreken. Dat heeft lang doorgewerkt maar in deze media setting, we zitten met een beperkt aantal media concerns op een relatief kleine oppervlakte met een relatief klein publiek. Die zitten in zo'n competitieve situatie dat die niet echt meer bezig zijn met de grote politieke verhalen. Die zijn meer bezig met de grote economische verhalen. Hoe kan ik mijn medium aanbieden aan zoveel mogelijk adverteerders. Journalisten schakelen zich voor een groot stuk in die logica in. Je zit met een potentile markt van op zijn meest 3 miljoen mensen die je kan bereiken. Je zit daar met verschillende grote concerns in. Dat is een zeer competitieve markt, ik denk dat dat de bepalende logica is. INTERVIEWER: Op welke manier proberen jullie journalisten om jullie frame te laten doorkomen. POHLMANN: Hen zoveel mogelijk informatie geven die hen overtuigt van ons verhaal. We rekenen natuurlijk ook voor een stuk op hun objectiviteit en het feit dat zij een feitenverslag moeten brengen. Op sommige gebieden natuurlijk, op vlak van duiding en opinie is dat natuurlijk iets anders. INTERVIEWER: In welke mate kan een editoriaal de relatie tussen een krant en de partij verslechteren? POHLMANN: Ja, dat kan wel. Het kan op het moment dat het een redactionele lijn wordt. Je kan af en toe een kritisch stuk hebben en dat gebeurt. Je moet ook echt tegen kritiek kunnen Iets anders wordt het als je voelt dat het een redactionele lijn wordt. Als ze dag na dag week na week niets anders doen als in een bepaalde richting schrijven dat kan wel voor frictie zorgen. Je bent op elkaar aangewezen, je kan nooit fricties laten uitgroeien tot grote conflicten bij wijze van spreken. INTERVIEWER: Wat als jullie dan voelen dat jullie verkeerdelijk behandeld zijn in een krantenartikel? POHLMANN: Als het manifest fout is dan kan je wel bellen. Je merkt natuurlijk onmiddellijk en ik denk dat heel veel mensen die de politiek op de voet volgen. Je merkt onmiddellijk wat spin is, er is nooit een nduidige representatie van de werkelijkheid mogelijk, n mens representeert een feit op wijze A een andere zal dat op wijze B doen. Allebei hetzelfde feit, maar ze interpreteren het

-110-

Interview Joachim Pohlmann

beide anders, dat kan. Er is geen eenduidigheid er in. Natuurlijk wordt er dan politiek geopereerd je probeert zoveel mogelijk mensen te overtuigen dat uw visie van de werkelijkheid correct is. Ook al ben je niet zeker dat dat de correcte analyse is. Zoals Kant het zie, de objectieve realiteit is voor de mens onkenbaar. INTERVIEWER: Wie zorgt er voor dat wanneer informatie de partij verlaat die de juiste spin heeft? POHLMANN: Aan persberichten kan je moeilijk spin geven. Het hangt er vanaf natuurlijk, als je echt spint dan moet je dat n op n doen. Je zegt dat of the record hoe het verhaaltje net in een zit. Je bezorgt hem eigenlijk achtergrond informatie waarvan de journalist weet dat is hoe het verhaal gegaan is. We zeggen dan je kan er de helft niet van brengen, maar zo is het gegaan. Een andere vorm van spin is: je hebt een dossier en je geeft dat aan ene journalist die dat brengt en de rest volgt dat. De eerste communicatie is heel belangrijk, omdat andere mensen die communicatie overnemen. We zitten in een mediamarkt waar journalisten niet meer de luxe en de tijd hebben om zich weken lang met n dossier bezig te houden. Die journalisten zijn met 101 dingen tegelijk bezig. Die hebben een heel grote algemene kennis, de meesten hebben wel weinig diepgaande kennis in dossiers. Dus die zijn dan op zoek naar achtergrond informatie, als jij die dan kan leveren dan kan je dat al een stuk spin meegeven. Dat is dan puur objectieve informatie, he. Als je uitlegt hoe een begroting in elkaar zit, een begroting lezen. Het merendeel van de politici kan het niet eens, wat zouden al die journalisten dat kunnen. Als je in staat bent om die begroting uit te leggen, te vertellen dan is dat natuurlijk al een stuk spin dat je meegeeft. Iedereen wil zijn eigen verhaal op zo'n manieren brengen. Als je een begroting voorlegt, komt er een persconferentie en ze sturen dat rond. Dan wordt er op heel begrijpelijke wijze uitgelegd, hoe zit de begroting in elkaar. De regering gaat natuurlijk niet zeggen dat ze geen nieuwe belastingen hebben gecreerd, maar ongeveer wel alle belastingen hebben verhoogd. Zij gaan enkel zeggen dat ze geen nieuwe belastingen hebben gecreerd. Dan is het aan ons om te zeggen je hebt wel alle andere belastingen verhoogt. INTERVIEWER: U had het daarnet over scoops, hoe selecteren jullie de journalisten die die scoops krijgen? POHLMANN: Dat is een vertrouwensrelatie, dat is een dossier over zeer ingewikkelde fiscale constructies waar vooral bedrijfsleiders in genteresseerd zijn. Dan heeft het weinig zin om naar het laatste nieuws te stappen. In zo'n gevallen kies je dan voor de Tijd Media lenen zich eenmaal tot bepaalde onderwerpen. Maar om te zeggen dat we iedereen, willen tevreden houden is er een beetje over. Wij zitten misschien nog wel in een strategische uitzonderingspositie, in die zin dat de N-VA een wat aparte partij is in het politieke landschap. Andere partijen hebben misschien meer de noodzaak om bij iedereen bij een goed blaadje te staan. Wij vertrekken meestal al van het idee dat we meestal niet op een goed blaadje staan. Haha INTERVIEWER: Hoe reageren jullie eigenlijk als er een politieke aanval op jullie komt? POHLMANN: Wat eerst gebeurt is de analyse van de feiten. Wat wordt er nu eigenlijk gezegd, vervolgens is er een telefoonronde waarin dat met een aantal mensen wordt afgetoetst wat de reactie zal zijn. Dan hebben we het echt over de top. Dat is dan de directeur, Bart Dewever, Ben Weyts fractieleiders als het in hun fractie speelt. Dan wordt bepaald hoe er gereageerd wordt. Dan hangt het van de situatie af hoe je gaat reageren. Ik kan er nu geen blauwdruk van geven hoe op dat moment gereageerd zal worden. Het is afhankelijk van wat de aanval is en wat de context is. Als het heel dringend is dan kan je een persconferentie beleggen, een persbericht uitsturen, met de weerleggingen. We kunnen zeggen we laten het over ons heen gaan maar reageren een paar dagen later als de storm is gaan liggen. Dan komen we met de feiten. Dat is afhankelijk van situatie tot situatie tot situatie. Het hangt van context tot context af. INTERVIEWER: Kan het voordelig zijn om zelf een politieke aanval op te zetten. POHLMANN: Je doet het zeker en vast niet on the record, wat is natuurlijk negatieve informatie? Voor een stuk is het ook andere partijen die u in een negatieve setting proberen te duwen. Ik denk dat Irina de Knop van de VLD die in het Vlaams parlement staat te roepen over de Fhrer van

-111-

Interview Joachim Pohlmann

Antwerpen. Dat is negatief over een partij spreken. Ik zou dat in iedere geval nooit doen. Ik denk dat dat ook geen zin heeft. Het komt ook heel zuur over, het toont eerder een soort frustratie aan dan dat het politieke effectiviteit heeft. Langs de andere kant is de Wetstraat n groot roddelkot, je hoort constant roddels over andere partijen en die horen ongetwijfeld ook constant roddels over ons. Dat is hier radio Trottoir h. Maar er zit geen doelbewuste strategie achter. Maar het heeft natuurlijk ook wel zijn weerslag op politiek. Je gaat soms het conflict aan met een andere politieke partij, je vecht een robbertje uit, dat is natuurlijk niet erg, dat is politiek. Wat Irina de Knop doet of Eric Van Rompuy dat is al heel wat meer negatief. INTERVIEWER: Denk je dat de toon van de politieke communicatie aan het verscherpen is? POHLMANN: ja, sowieso zullen andere partijen ons aanwijzen als de grote boosdoener. De politiek is wel altijd een harde stiel geweest. Politiek is in de loop der eeuwen weinig veranderd, het politieke bedrijf is weinig veranderd, in de tijd van Caesar staken ze iemand letterlijk in de rug, nu is dat beschaafder. Maar in principe is er weinig veranderd. Wat meer van belang is de evolutie van de communicatie. De romeinse keizer had een monopolie over de communicatie, immers weinig mensen konden lezen. Ook de katholieke kerk controleerde de communicatielijnen, ze communiceerden via abdijen, dat was zo performant dat ze bepaalde percepties controleren. Een paar eeuwen later, Luther vecht tegen de kerk en nagelt zijn stellingen tegen de poort en een maand later wist heel Duitsland wat er gebeurd was. Dit kwam door de boekdrukkunst, plots kon iedereen beginnen drukken en verspreiden. Zo verloor de kerk zijn communicatiemonopolie kwijt. Die communicatie is telkens maar meer gaan evolueren en dat heeft telkens een democratisch effect gehad. De communicatietijd versnelde ook steeds, de krant, de radio, televisie en internet. Dat bevorderde de omloop tijd van de politiek. Er kon dus steeds minder en minder tijd aan het opbouwen van het verhaal besteed worden. Politieke werd dus ook sneller en sneller. Nu, door sociale media hebben we een instant communicatie. Je zit in een totaal ander mediaklimaat. Het bedrijf aan zich is niet veranderd, het is de mediasetting die veranderd is. Daardoor moeten we nu heel anders gaan communiceren. INTERVIEWER: Nodigen die snellere communicatielijnen dan ook uit om het harder te spelen? POHLMANN: Je moet alleszins al korter zijn, een competitievere situatie en het ligt allemaal op straat. Als iemand reageert op Twitter op wat een andere politicus zegt, ligt je gevecht eigenlijk al op straat. Ze zijn al zo slim om dat niet meer te doen. Men gaat niet meer openlijk op Twitter met elkaar in discussie. INTERVIEWER: Denk je dat Twitter een belangrijke rol heeft in politieke communicatie. POHLMANN: Ik denk dat sociale media in de toekomst enkel maar belangrijker zullen worden. Dat is de nieuwe innovatie na TV internet is nu het nieuwe gegeven dat ze enkel maar belangrijker worden. We hebben nu twee dominante sociale media, maar het zijn wel twee verschillende sociale media. Je moet ze allebei verschillend benaderen. Twitter: wie zit er op Twitter? Dat zijn journalisten, academici en politici die op zich heel weinig invloed hebben op het electoraat. Waar zit hun belang, wat daar gebeurt op Twitter staat de volgende dag in de krant. Als de CEO van dexia zegt dat het jaarverslag morgen bekend zal worden zal het opgepikt worden. Dat is het belang van Twitter, je Twittert voor een select publiek, die voor een groot stuk een invloed hebben op de elitaire consensus. Facebook is een totaal ander medium met een totaal ander publiek. De doorsnee van de samenleving zit daar, maar die zijn ook niet altijd gediend met manifeste politieke boodschappen. Sommigen gaan er wel naar op zoek en als je bevriend wordt me Karel De Gucht dan moet je niet verwachten dat Karel De Gucht foto's van poesjes gaat posten. Je zal dan politiek boodschappen krijgen. Wat je wel hebt op Facebook is dat heel vaak mensen daar, het is geen peer pressure maar eerder opiniemakers en Facebook is daar heel belangrijk in. De mensen die in hun naaste omgeving een politieke mening verkondigen en zo aan opinievorming doen binnen een groter geheel. Je gaat die nooit kunnen bereiken met heel zware hard aanvallende boodschappen. INTERVIEWER: Hoe gebruikt u dan sociale media om daar goed mee om te gaan? POHLMANN: Twitter is gewoon een select publiek, Sigfried Bracke zit daar bijvoorbeeld op. Hij is

-112-

Interview Joachim Pohlmann

daar heel goed in in het brengen van een korte relevante boodschap. Als je op Facebook gaat dan krijg je vaak de weergave van krantenartikels of websites waar mensen commentaar bij geven. Je kan dat niet controleren maar laat ons zeggen dat je daar een soort van opinie piramide hebt. Een opiniemaker die helemaal bovenaan staat, die zijn mening wordt gevolgd door de tweede en de derde. Dat is een heel top down gevoel dat je daar krijgt. INTERVIEWER: Gaan jullie dan ook proberen die opiniemakers op Facebook te bereiken? POHLMANN: Je kan die niet bereiken, dat is een van de dingen van communicatie. Sommige verkondigen grote theorien over hoe je het allemaal kunt controleren en dergelijke meer. Je kan dat niet altijd controleren dat komt op je af en je moet er mee omgaan. Je kan daar grote strategien rond uitvinden maar denken dat je dat kan controleren is onmogelijk. INTERVIEWER: Wat is het belang van het imago van de partij? Welke middelen gebruiken jullie daarvoor? POHLMANN: Dat is enorm belangrijk. Ik denk dat wij proberen ons imago te keren naar een serieuze beleidspartij die verandering wil brengen. Dat proberen we te doen door parlementair werk, door de beeldvorming van onze partij in de media. Anderen proberen dat beeld aan te vallen en af te breken, ze proberen ons af te schilderen als een bende verzuurden die enkel maar dingen kunnen afbreken. Dat is ook het politieke spel, iedereen probeert zijn perceptie in de markt te zetten en de andere zijn perceptie te breken. Imago is niet iets dat je kan sturen. Je kan dat wel sturen maar vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Je moet daar heel hard en lang aan werken en je moet dat via alle kanalen doen. Niet enkel via communicatie, je moet dat ook in het parlement doe met parlementairen die hun dossiers kennen. Kabinetten die goed functioneren en partijorganisatie die op volle toeren draait. Maar zo langzaam als dat opbouwt kan dat op twee dagen tijd volledig onderuit geslagen worden. INTERVIEWER: Zijn er ook bepaalde personen een bepaald imago willen meegeven of een bepaalde eigenschap willen uitvergroten? POHLMANN: Dat is iets dat je niet zelf bepaald, dat is een wisselwerking. Ik weet nog toen ik Bart leerde kennen toen was Bourgeois voorzitter en Geert had een soort imago van een hele droge cijferaar, dossiervreter en Bart ooit het media advies gekregen, met u gaat het nooit iets worden, je bent veel te cynisch, je spreekt niet aan en komt niet over. Ja kijk nu... Je bepaalt dat zelf niet media merken dat iets aanslaat en ze willen meer. Want ze willen meer kijkers of lezers, dan gaan ze op zoek naar dat dat aanslaat. Als partij merk je dat en ga je dat in de markt zetten. Zeker nu met Maggie De Block slaat aan in de media, de goedlachse tante, de VLD brengt haar ook zo. Media vraagt en ze krijgen. Zelfde met ons nu met Peter Dedecker, een jonge parlementair die uit idealisme ten strijde trekt. Dat is wat de media vragen en ze gaan daar op zoek naar en gaan dat zo uitvergroten. Ze krijgen de Peter Dedecker die ze vragen. INTERVIEWER: Jullie proberen dus de aandacht te vestigen dat hij nog jong is etc. ? POHLMANN: Tuurlijk, INTERVIEWER: Het optreden in amusementsprogramma's zijn dat doordachte keuzes? POHLMANN: In het begin toen Bourgeois voorzitter was. Toen was de regel, we doen daar niet aan mee en Bart zelf stond daar ook achter. Bart is in voortschrijdend inzicht vanaf gestapt, ze vroegen hem voor de slimste mens en heeft dat gedaan niet uit bewuste overtuiging. Dat is is ne keer plezant. Hij heeft dat dan gedaan en dat is aangeslagen. Dat is niet zo van kijk we hebben hier een onbekende parlementair,en we willen hem in de markt zetten en we bellen eens naar woestijnvis om hem te laten uitnodigen. Zo werkt het niet, heel simpel is het dat je op de tv komt, want tv is op dat gebied nog steeds het meest dominant. Voor de beeldvorming en mensen je te laten kennen. Je kan elke dag in de standaard staan maar het grote publiek zal je nog steeds niet kennen. Op dat gebied is tv dominant. Sla je aan en de zenders merken dat dan zullen ze je meer vragen. Zelfs als je politieke niets te vertellen hebt. INTERVIEWER: Zijn de amusementsbladen ook een manier om een ander publiek te bereiken? POHLMANN: Dat is een manier om een publiek te krijgen buiten de grote traditionele kanalen van

-113-

Interview Joachim Pohlmann

de politieke communicatie vallen. Die mensen zoeken naar wat meer ontspanning na een harde werkdag. Het is een anders sociologisch samengesteld publiek en je kan die bereiken via dat soort bladen. Er is totaal geen verschil of je nu in de standaard staat of in de dag allemaal. Politiek is daar geen verschil tussen. Je probeert een publiek te bereiken met een politieke boodschap. Je weet ook dat als je in de dag allemaal gaat komen dat je je grote analyse over de grote politieke problemen niet kwijt kunt. Maar je probeert dat allemaal wel er in te verwerken. Maar je moet uiteraard ook iets human interest geven. Mensen kopen die boekskes om het gevoel te krijgen dat ze mee zijn in de grote bv gemeenschap, uiteindelijk is dat vergelijkbaar met de gesprekken over de heg in het dorp. Dat heeft geen zin om daar te zeggen ik sta er boven of dat is mijn ding niet. Dat zijn even goed politieke communicatiemiddelen als een ander. INTERVIEWER: Door kwaadtongen wordt wel eens beweerd dat het dieet van Bart Dewever een politiek doel had? POHLMANN: Nee, men zoekt er strategien achter waar er geen strategien zijn. Bart heeft na het overlijden van Roger Vanhauthem gezegd: Ik zit een job die veel van me vraagt, zowel fysiek als psychologisch. Ik heb mijn lichaam niet verzorgd, ik heb vier kinderen, ik heb een vrouw. Dus er is nog leven buiten de politiek. Ik ga mijn leven drastisch veranderen, ik ga gezonder leven. Dat is een beslissing die genomen werd, dat is natuurlijk aantrekkelijk voor de human interest verhalen. Die vinden dat nu plots interessant, want het is iemand die probeert af te vallen. We kregen continu aanvragen voor interviews omtrent het dieet binnen, je wilt niet weten hoeveel van die dingen dat wij toen geweigerd hebben. Het is opnieuw een wisselwerking, zij zijn genteresseerd dat hij zoveel afvalt. Hun lezers zijn daarin genteresseerd wat weer goed is voor de adverteerders. Je brengt dus dat verhaal, maar je probeert ook je politiek verhaal daar ook aan te koppelen. INTERVIEWER: Gaan jullie onderhandelen met journalisten bij interviews en artikels? POHLMANN: ja, als dat een noodzaak is wel. Publicatietijd, plaats in de krant, ruimte dat soort dingen. En dan ook dat we anoniem blijven. Maar als je het off the record brengt heb je weinig te koeken. INTERVIEWER: Voorzien jullie binnen de partij een soort mediatraining? POHLMANN: ja, Pol van den Driessche en ik geven hen tips. We laten hen eerst een dossier uitleggen, dan zeggen we: als je het op deze manier uitlegt gaat geen kat u begrijpen. Hoe kunnen we dit verhaal simpeler en duidelijker brengen op een meer gestructureerde manier. We doen dan een interviewprogramma na waar pol heel doelbewust de lastige vragen gaat op zoeken. Vervolgens doen we dat nogmaals met de camera er bij en analyseren we dat, met geluid, zonder geluid. Daarna doen we een analyse, doen ze dat goed of slecht, waar kan de boodschap verfijnd worden. Als we Peter Dedecker helemaal onvoorbereid het veld hadden ingestuurd. Je zou daar een stotterende verlegen jongen hebben gezien. INTERVIEWER: Gaan jullie op dat moment ook rekening houden met profilering? Op bepaalde kenmerken focussen? POHLMANN: We zeggen tegen hen doe dat meer en dat minder. We geven ook soms stijladvies als het echt noodzakelijk is. Als toppoliticus wil je strak in het pak zitten als je in Terzake komt. INTERVIEWER: Gaan jullie zelf ook mee met die interviews? POHLMANN: Ja, sommigen hebben dat niet nodig. Maar bij de nieuwelingen doen we dat zeker, via non verbale communicatie laten merken of ze goed bezig zijn. Anderzijds tegen journalisten zeggen van: die vraag, dat moet niet he. INTERVIEWER: Bij kranteninterviews? POHLMANN: Soms gebeurt het dat we daar ingrijpen. We grijpen dan soms in als er afgeweken wordt van het onderwerp. Bijvoorbeeld een interview met Peter Dedecker waar de journalist bleef doorvragen over zijn TSO achtergrond. Hij bleef steeds verder en verder ingaan op de onderwijs hervorming. Ik heb toen tegen de journalist gezegd je moet niet verwachten dat hij als federaal Kamerlid deze materie goed kent. INTERVIEWER: Organiseren jullie pseudo events zoals jullie in het verleden met vrachtwagens

-114-

Interview Joachim Pohlmann

geld naar Walloni reden? POHLMANN: Je kiest een moment waarop je zelf gaat communiceren over iets. Bijvoorbeeld de nieuwjaarsfuif die wij organiseren is een moment om al die leden samen te brengen. Dat is meer als gewoon een evenementje om de pers te halen. Maar je haalt er natuurlijk wel heel wat persaandacht mee. INTERVIEWER: Een voorbeeld daarvan is misschien wel dat jullie de ministers of parlementsleden dj laten spelen op die fuif. POHLMANN: ja, bijvoorbeeld. INTERVIEWER: De antwerp 10 miles, valt dat er ook onder? POHLMANN: Nee, dat is meer uit eigen overtuiging. Dat is ook wel een beetje zijn karakter, competitief en een doorbijter. Impliciet geven we die boodschap daar wel mee, maar expliciet naast een journalist gaan staan en zeggen, ziet hem daar eens doorbijten zou een beetje vreemd zijn. INTERVIEWER: Wie communiceert er eigenlijk wanneer? POHLMANN: Als ze niet antwoorden komen ze altijd bij mij terecht (lacht). We hebben in Vlaanderen 6 miljoen mediaconsumenten. Iedereen in Vlaanderen kent elkaar via 1 2 tussenpersonen dat is gewoon zo. Communicatief zit je eigenlijk op het niveau van een dorp te opereren. Een journalist pakt de telefoon op en belt Bart Dewever. Hey Bart, mag ik u een vraag stellen? Als Bart geen zin heeft om op te nemen dan neemt die niet op en dan komt die automatisch wel bij mij uit. Er zijn een aantal afspraken om het werk te verdelen. Als ze Jambon nodig hebben, dan bellen ze naar de fractiewoordvoerder. Als ze Bart (in hoedanigheid van partijvoorzitter) nodig hebben dan bellen ze mij. Als ze Bart moeten hebben en hij neemt niet op zullen ze mij wel weten te vinden. Bart waarschuwt me meestal ook wel als hij niet opneemt wie er zal bellen. Als die mij dan bereiken dan vertellen ze hun verhaal en dan zal ik zeggen, ik zal eens polsen. Misschien pols ik, misschien pols ik niet. Dan bel ik terug en dan zeg ik nee het zal niet gebeuren of we bespreken de verdere details. Maar dat is allemaal afhankelijk van de context, van het onderwerp en zoveel duizend verschillende factoren. Als een journalist werkt aan een stuk dat voor ons de verkeerde kant uitdraait. Dan moet ik hem bellen, want hij zal niet naar mij bellen vrees ik. INTERVIEWER: Hoe gaan jullie om met de Franstalige media? POHLMANN: Ja, dat is anders. Ons medialandschap is gesplitst. Ze hebben niets dat voor ons interessant is. Ze bereiken geen kiezers. De enige reden wanneer het interessant zou worden is als we daar een straffe uitspraak doen en het nieuws overslaat naar Vlaanderen. Aan de andere kant zijn er ook daar heel veel mensen genteresseerd in de figuur van Bart Dewever. We krijgen constant aanvragen voor Bart om debatten te doen en interviews te geven en die wijzen we meestal af. Omdat we die mensen hun recht op informatie niet kunnen afnemen, staan we er af en toe n toe. Nagesprek: De media veranderen continu, 10 jaar geleden had er niemand villa politica. Toen zaten de parlementsleden van de PS in de cafetaria van de kamer. Dat was zo h. Spitaels heeft heel de hervorming van de staalindustrie er doorgeduwd om 20u 's avonds omdat zijn kamerleden op dat moment al redelijk -pottoe- waren dan kon hij het zo doorvoeren. Dit is nu absoluut niet mogelijk.

-115-

Interview Thomas Mels

6.

Interview Thomas Mels

Woordvoerder premier Di Rupo INTERVIEWER: Kan u uw functie als woordvoerder eens omschrijven? MELS: goh, de hoofdtaak naar buiten toe is dat ik het aanspreekpunt ben voor alles journalisten. Maar ook kleinere bladen en niet gespecialiseerde politieke pers. Iedereen die van buitenaf in contact wil komen met de premier wat media aanvragen betreft moet langs mij of langs mijn Franstalige collega. Anderzijds bepalen wij ook mee de communicatielijn van de eerste minister. In functie van het regeringsbeleid uiteraard. Wat is interessant als terreinbezoeken, buitenlandse bezoeken. Een beetje de strategie. Je zit heel vast in een stramien van ministerraden, het parlement. Op langere termijn bepaalde onderwerpen die altijd terug komen zoals begrotingsopmaak, begrotingscontrole dat soort dingen. Daar tussen moet je altijd zorgen dat je een aantal terreinbezoeken doet, interviews aflegt. Er zijn heel veel aanvragen, je kan niet alles doen. We proberen daar een beetje een lijn in te krijgen. We moeten ook heel vaak dingen weigeren omdat de aanvraag zo groot is en het aanbod heel klein. INTERVIEWER: Bent u in dienst van de PS of de overheid? MELS: Van de overheid, ik ben beginnen werken voor Di Rupo toen hij eerste minister is geworden dus ik ben in dienst van de federale overheid. Ik werk eigenlijk op het kabinet van de wetstraat 16, natuurlijk zijn er ook een deel die meegekomen zijn vanuit de partij. INTERVIEWER: Moet u in die functie ook kijken naar de politieke belangen van de PS? MELS: De politieke belangen van de PS die verzorgen de woordvoerders van de partij. Daarnaast ook de woordvoerders van de PS ministers. Ik behoor toe aan de eerste minister, dat wil zeggen dat je eigenlijk boven het politieke gewoel zou moeten staan. Maar de eerste minister moet in zijn rol, zeker als je in een zes partijen regering zit de kerk in het midden houden. Mijn rol ligt daarbij eigenlijk in het verlengde van de rol van de eerste minister. INTERVIEWER: Zouden we je job dan beter kunnen omschrijven als overheidscommunicatie dan als politieke communicatie? MELS: wel, overheidscommunicatie dat is wat moeilijk want ik ben geen woordvoerder van een federale administratie. We hebben hier ook de kanselarij, dat is de administratie van de eerste minister, die hebben een communicatiedienst en dat is pure overheidscommunicatie. Communicatie vanuit een kabinet is sowieso meer politiek gericht. Omdat dat nu eenmaal ons systeem is. We werken nu eenmaal met kabinetten die samengesteld zijn volgens de kleur van de minister, waardoor alles sowieso politieker wordt. INTERVIEWER: Als er een beslissing door de regering wordt genomen, overlegt u dan met uw collega woordvoerders van de ministers? MELS: Daar voeren wij uit wat de politici beslissen, als wij intern in het kabinet de strategie gaan bepalen dan worden wij daar wel bij betrokken. Dat zijn altijd de inhoudelijke wiens stem daar natuurlijk zwaarder doorweegt. De woordvoerders onderling, stel er is een begroting, nadien zullen wij in actie schieten en overleggen wij over de praktische zaken. Welke dingen we naar voor kunnen schuiven en welke niet. Je werkt in functie van een minister, en die minister beslist iets samen met andere ministers, daar komen wij eigenlijk niet rechtstreeks in tussen. INTERVIEWER: Als jullie een persconferentie voorbereiden dan heeft u toch contact met de andere woordvoerders? MELS: Ja, natuurlijk uiteraard. INTERVIEWER: Hoe is uw relatie eigenlijk met de journalisten? MELS: Euhm, ik sta ten dienste van hen en probeer zoveel mogelijk bereikbaar te zijn en elke vraag die binnenkomt proberen wij een antwoord op te formuleren. Vaak is dat in een dossier waar de besluitvorming nog niet rond is dus kan je niet meer dan de vaststelling geven hoe de zaken -116-

Interview Thomas Mels

ongeveer staan. Ik moet al eens een keer zeggen, geen commentaar op dit ogenblik of genomen beslissingen gewoon uitleggen en duiden. Die relatie zou ik als goed beschrijven, zeker met de politieke journalisten, dat zijn mensen die je regelmatig hoort en ziet. INTERVIEWER: Volgt u een bepaald stramien als u informatie naar de pers toe levert? Zo heb ik bijvoorbeeld bij de standaard gehoord dat u een soort van roulatieschema gebruikt. MELS: Ja, wij zijn van het principe dat we iedereen gelijk moeten bedienen. Omdat de vraag zeer groot is moeten we kiezen om zeker bij de start van de regering, alle media die een interview vroegen, de voornaamste media en de grootste kranten. Je kan niet iedereen tevreden stellen, onze grote kranten zeg maar, zijn sinds het begin allemaal aan bod gekomen. We hebben dat natuurlijk gesegmenteerd, de eerste keer doe je De Standaard en het nieuwsblad, een andere keer doe je De Morgen en het laatste nieuws bvb. We bundelen dat natuurlijk wel, de premier zal niet snel een interview in n krant geven. Dat zijn dan meestal 2 of 3 kranten tegelijkertijd. INTERVIEWER: Gaat u mee om interviews te begeleiden? MELS: We zijn er altijd bij, INTERVIEWER: Gaat u daar op sommige momenten ingrijpen? MELS: Op het moment zelf niet tenzij er een cijfer is dat de premier ontsnapt. Dan zeggen wij dat even. Maar de premier geeft het interview en wij zullen eventueel achteraf iets duiden of extra info verschaffen. INTERVIEWER: Is er soms naderhand contact omdat het interview toch niet helemaal is zoals jullie verwacht hadden? MELS: Het voordeel is dat we in Vlaanderen de gewoonte hebben dat kranteninterviews worden voorgelegd en we dat dan kunnen zeggen dat het volgens ons toch anders verwoord was. De journalist is dan nog altijd vrij om het te aanvaarden ja of nee. Waardoor je meestal niet voor verrassingen komt te staan. Wij hebben daar nog nooit echt problemen van gemaakt, eens wij het akkoord gegeven hebben en iets hebben kunnen aanpassen zijn we daar meestal niet te moeilijk in. We hebben een nogal voorzichtige premier die geen dingen zegt waar hij achteraf heel veel spijt van heeft. Soms gebeurt dat wel natuurlijk maar dan kan je dat niet kwalijk nemen aan de journalist. Als er iets anders verwoord is dan het is gezegd geweest, dan mogen we dat zeggen en dan zeggen ze vaak: Aah ja oke we passen het aan. INTERVIEWER: Kan een relatie tussen u en een krant op een bepaald moment verslechteren? MELS: Dat kan, INTERVIEWER: Heeft dat bepaalde gevolgen? MELS: Doordat we in Vlaanderen een directe communicatie tussen woordvoerders en journalisten hebben kunnen we ook ons gedacht zeggen. We wijzen hen er dan op dat het niet langer objectief is en het een te nzijdig beeld toont. Vaak weet je dat ook op voorhand, welk medium dat zal zijn. Heeft dat gevolgen, neen niet echt. Misschien dat je wat langer twijfelt om een interview toe te zeggen. Wat dat betreft voeren we niet bepaald boycots door. INTERVIEWER: Als de journalisten hierbuiten aan de wetstraat 16 staan te wachten, toetst u dan al eens af met Di Rupo wat hij kan zeggen en wat vooral niet? MELS: De ideale politieke communicatie is altijd goed voorbereid, de premier is ook wel niet iemand die elke keer dat er een micro voor hem is antwoordt. Hij ontwijkt die bewust, bvb de ministerraad begint en je hebt zes verschillende ministers die toekomen die allemaal hun eisen op tafel leggen. Soms in meerdere mate en soms in mindere maten. Hij wilt dat gewoel ontwijken en rijdt met de auto gewoon binnen, maar als ze dat doen dan zorgen we er wel voor dat dat voorbereid is. Bvb als we naar de Europese top gaan, dan staat daar de pers te wachten. Dat is een medium, dat moment is dat een moment waar wat daar gezegd wordt gaat de komende uren mee het nieuws bepalen. INTERVIEWER: Is de premier ook vlot individueel bereikbaar? MELS: Di Rupo is iemand die al heel zijn politieke carrire hard steunt op zijn woordvoerders, hij heeft zelf heel weinig rechtstreeks contact met journalisten.

-117-

Interview Thomas Mels

INTERVIEWER: Is daar een bepaalde reden voor? MELS: Ja, het zorgt er voor dat ieder de rol speelt die hij moet spelen. Hij is de politicus , ik de woordvoerder en alle vragen en voorstellen vanuit de pers moeten eerst met mij overlegd worden. Maar ik denk ook dat dat een persoonlijke keuze is, je hebt andere ministers die zeer bereikbaar zijn en die altijd de telefoon opnemen. Bij hem is dat niet zo, hij heeft dat nooit zo gedaan. Ik denk ook niet dat hij daar nog in zal veranderen. Daar zijn voor ons woordvoerders wel twee kanten aan. Enerzijds is dat zeer positief voor ons. Je komt niet in de situatie terecht waar je minister iets tegen de pers heeft gezegd waar je niet op de hoogte van bent. Je kan makkelijker alles controleren. Anderzijds komt wel alles bij mij terecht. Maar dat is de job, h. INTERVIEWER: Welke instrumenten gebruiken jullie om naar de pers toe te communiceren? Gaat dat dan via formele of informele kanalen? MELS: Je hebt ze sowieso beiden. Alles wat beleid van de regering betreft, dat is formele communicatie via persberichten, persconferenties en interviews. Informeel is vaker gewoon om achtergrond info te verschaffen. INTERVIEWER: Proberen jullie de boodschap dan ook te spinnen? MELS: Wel, wat dat betreft zit je als je voor de premier werkt in een speciale positie. Het heeft weinig zin want je moet voor degene werken die het compromis wil bereiken. Iemand die wilt in de aanloop naar de begrotingsopmaak en de discussies die er aan vooraf gaan wil elke partij zijn punten in de media brengen en zeggen waar ze voor staan. Onze rol is om er toe te kunnen komen om een compromis te kunnen bereiken waarin iedereen zich kan vinden. Waarin het onze rol niet is om te gaan spinnen etc. Laat ons dus zeggen dat we er niet zo actief in zijn. INTERVIEWER: Kan het soms ook niet voordelig zijn voor jullie? MELS: Als je een beslissing hebt genomen ben je er al van overtuigd dat het een goede beslissing is. Dan verdedig je die beslissing en dan kies je op welke manier communiceert. Dan ga je ook altijd de boodschap meegeven die jij wilt dat er uit komt. Dus dat lijkt me logisch dat je altijd de positieve kanten van een beslissing gaat tonen. INTERVIEWER: Als u communiceert moet u dan ook rekening houden met het kiespubliek van Di Rupo zelf? MELS: Je legt een aantal accenten, natuurlijk. De regering communiceert sowieso al zijn beleid. De communicatiedienst van de ministerraad die alle beslissingen naar buiten brengt. Natuurlijk kiezen wij zelf afhankelijk van de politieke situatie en de van de positionering van je minister wat je meer naar voor brengt en wat je minder gaat uitvergroten. INTERVIEWER: Is er een verschil in de communicatie naar Vlaanderen toe dan naar Walloni MELS: Onze regel is dat we iedereen zoveel als mogelijk bedienen en dat we geen onderscheid maken tussen Vlaams-Waals. Hebben we een bij twee Vlaamse kranten dan doen we er ook twee bij Waalse kranten. Gaat hij naar de VRT dan lopen we daarna verder naar de RTBF. Natuurlijk heb je specifieke aanvragen als een bepaalde krant met een specifiek dossier bezig is dan zal het alleen voor die krant zijn. Eventueel ook bij reportages door telefacts en niet door koppen. Maar ook daar proberen we over een heel jaar ook dat evenwicht te bereiken. Maar de boodschap is op zich dezelfde. Je bent n federale regering. Het kan wel zijn dat als je ergens gaat praten je misschien wel andere thema's aanhaalt. Maar het beleid zelf blijft gelijk, vermits de maatregelen over heel het land van kracht zijn. INTERVIEWER: Persoonlijk heb ik het gevoel dat Di Rupo iets gematigder spreekt in de Nederlandstalige pers dan in de Franstalige. MELS: Door het probleem van de taal is hij voorzichtiger in de Vlaamse media. Maar zelfs aan Franstalige kant is hij als premier dan (Als PS voorzitter kon hij frappantere taal gebruiken)toch voorzichtiger. Hij zit in een rol waar hij die 6 partijen moet kunnen verzoenen. Dus hij kan het zich niet permitteren om een volledige linkse koers te gaan varen. Franstalig is hij misschien wat meer uitgesproken omdat hij in die taal gewoon wat vlotter is. Inhoudelijk zal daar niet veel verschil op zitten.

-118-

Interview Thomas Mels

INTERVIEWER: Zijn kennis van het Nederlands, heeft dat veel problemen veroorzaakt voor u? MELS: Dat blijft een minpunt. Hij heeft een handicap. Hij werkt er aan. Dat zorgt er natuurlijk voor dat je in de ene taal makkelijker kan communiceren en in de andere taal moeilijker. Daar pas je je dan aan aan en je leert er mee werken en leven. INTERVIEWER: Zijn jullie bezig met timing, welk belang heeft dat? MELS: Je bouwt sowieso een communicatieplan op, zowel op korte als op lange termijn. Politiek is zo onvoorspelbaar dat je daar heel vaak van moet afwijken. Als er in het begin minder gecommuniceerd was heeft dat ook te maken met praktische overwegingen. Zeker zo'n nieuwe regering, een nieuwe eerste minister, dat is wennen, een beetje zoeken. We zitten ook in een heel moeilijke situatie, ik denk niet dat er zowel economisch als politiek gezien er veel regeringen het al moeilijker hebben gehad als deze regering. Het klopt dat hij zuinig communiceert. INTERVIEWER: Proberen jullie te reageren als er een politieke aanval op jullie gericht is? MELS: Er zijn zoveel aanvallen dat je niet op alles kan reageren. Je kan wel, dat is dan informele communicatie, als je iets leest waar je het niet mee eens bent, dat gaan duiden en onze kant van de zaak meegeven. Dan zeggen we vaak: het is toch vreemd dat die persoon dat heeft gezegd omdat die vorige keer dat zei. Dat doe je, maar we kunnen niet op elke aanval reageren. INTERVIEWER: Hoe organiseren jullie die terreinbezoeken en dergelijke? MELS: Deels zijn dat uitnodigingen die we krijgen, deels zijn dat evenementen die passen binnen het beleid. Je hebt een aantal sectoren die je dan in de kijker kan zetten of vragen die je krijgt. Zoals gisteren bij Google, contacteerden ze ons: Bent u bereid om aanwezig te zijn. Je weegt dat wat af maar je probeert er ook wel een lijn in te krijgen. INTERVIEWER: Proberen jullie dat dan ook te gebruiken om het imago van de premier bij te sturen? MELS: We zitten in een moeilijke economische situatie. Waar er vooral veel slecht nieuws is, dus als er goed nieuws is moet je dat ook gebruiken. Als een bedrijf als Google investeringen van 300miljoen aankondigt dan zou het dom zijn om dat niet zelf in de kijker te zetten. Dat sluit ook aan bij de premier die focust op innovatie in nieuwe sectoren, technologie en alles waar ons land behoeft aan heeft. Dan neem je dat mee in je strategie. Om zowel het land als de regering als de persoon van Di Rupo zelf in de kijker te zetten. INTERVIEWER: Is imago en profilering belangrijk voor de premier zelf? MELS: Ik denk dat in politiek het vanzelfsprekend is dat imago belangrijk is. INTERVIEWER: Hoe proberen jullie de juiste richting uit te sturen dat de juiste eigenschappen belicht worden en dergelijke. MELS: Door de juiste keuzes te maken , waar focus je op. Je moet sowieso ook voldoende jezelf zijn. Het heeft geen zin om je voor te doen hoe je zelf niet bent. Maar als de premier als chemicus aandacht wil besteden aan jongeren aan te zetten om technologie en wetenschappen te studeren. Dan is dat echt en dan zetten we dat ook zo in de markt. Dat klopt ook met wie hij is en wat hij deed. Er zijn geen zaken die we doen waar hij zichzelf niet mee kan vereenzelvigen. INTERVIEWER: Welke zijn dan zo de punten die jullie proberen uit te spelen? MELS: Bwa, ik weet het niet. Oplossingsgerichtheid, samenwerking, progressief en solidariteit. Het zijn eigenlijk zaken die doorheen zijn persoonlijke politieke carrire altijd de rode draad zijn geweest. Die we dan ook naar voren proberen te brengen. Het stomste wat je kan doen als je communicatie doet voor een politicus is ingaan de persoonlijkheid van de politicus. Je kan wat bijsturen, wat accenten gaan leggen of wat tips geven. Je zal altijd moeten werken met de persoon die hij of zij is. Het heeft geen zin om eigenschappen aan te meten die diametraal staan tegenover wie de persoon zelf is. INTERVIEWER: Is politieke stijl iets waar nog aan gewerkt is geweest of komt die au naturel? MELS: Hij heeft zijn stijl. Stijl Di Rupo is als hij onder de mensen is, is heel dicht bij de mensen. Zeer toegankelijk, anderzijds komt hij minder zo over. Dat is ook omdat hij kiest omdat hij kiest om niet bij elke micro die hij onder zijn neus krijgt gestoken zijn mening te verkondigen. Die stijl heeft

-119-

Interview Thomas Mels

hij zelf ontwikkeld doorheen de jaren. Dus we laten hem ook geen dingen doen die hij nooit gedaan heeft. Er is ook een grappig voorbeeld van Tatcher, een journaliste vroeg Tatcher om na een interview een sprong in de lucht te maken. Dat hoorde bij haar format. Maar Tatcher weigerde resoluut met de woorden: 'Why should I?'Als je ziet hoeveel aanvragen er zijn om van alles te doen. Je kan het je niet indenken. Uw minister aanraden om iets te doen wat tegen zijn natuur in te gaan. Dan krijg je zeer belachelijke beelden die ja lang blijven achtervolgen. INTERVIEWER: Zoals Jean-luc Dehaene op zijn stier een tiental jaar geleden. MELS: Ja, maar Dehaene kwam daar mee weg. Maar wat een uitzondering is natuurlijk. INTERVIEWER: Wat is de rol van de sociale media in dit verhaal? MELS: Ik denk dat die telkens maar belangrijker wordt. Di Rupo is ook iemand die daar van in het begin heel hard op gefocust heeft. Daarom steken wij daar ook veel energie en tijd in. Hij doet dat niet zelf, maar wij beheren dat in samenspraak met hem. Dat is ook iets dat als je dat goed wil doen je er veel tijd aan moet besteden. Je hebt verschillende manieren om te communiceren, de televisie die nog steeds het grootste bereik heeft, maar ook de krant omdat die opinirend zijn en dingen in de markt zetten. Maar sinds de komst van Twitter vooral, is het de eerste keer dat je een medium hebt waarmee je rechtstreeks met de mensen kan communiceren, zonder een filter van eender wie. Barack Obama heeft fantastisch aangetoond hoe dat een hulpmiddel kan zijn in een campagne of er na om je beleid duidelijk te maken. Qua democratisering is dat onwaarschijnlijk. Hoe breder dat het publiek wordt, wij zitten nu aan 70000 volgers op Twitter, zoveel te meer mensen die je rechtstreeks kan bereiken. Dat zal nooit de impact hebben die je hebt als je naar het journaal of de zevendag gaat. Het zou dom zijn om er niet mee bezig te zijn. Ik snap politici niet die het niet doen. Dat is zoals in de jaren 30 gezegd hebben dat je niet meedoet aan de televisie omdat je dat maar niets vindt. INTERVIEWER: Communiceren jullie via Twitter als zijnde de premier of als zijnde Elio Di Rupo? MELS: Alle twee, de meer menselijke boodschappen kan je zien als Elio Di Rupo. Maar niemand maakt echt het onderscheid, iedereen ziet hem als de eerste minister. Behalve bij hem in Bergen, alhoewel hij daar ook de burgemeester is. Als je eerste minister bent dan ben je altijd eerste minister, wat je ook doet. INTERVIEWER: En als politicus, zijn persoonlijke standpunten uiten? MELS: ja, altijd rekening houdende met de politieke consequenties natuurlijk. Bijvoorbeeld, er was een grote betoging in Parijs tegen het homo huwelijk. Toen is de premier een beetje uit zijn rol getreden als eerste minister die zeker niets mag zeggen over het beleid van een ander land. Hij tweette toen: Ik ben trots op ons land waar alle koppels het recht hebben om te trouwen. #mariagepourtous #Belgi Dat wordt dan natuurlijk wel genterpreteerd en heeft veel weerklank gekregen. Maar dat is dan een bewuste keuze. Dat sluit ook aan bij zijn persoonlijke overtuiging. INTERVIEWER: Heeft u nog iets waarvan u zegt dat het ook wel interessant zou kunnen zijn? MELS: Partijwoordvoerder en woordvoerders van ministers spelen een veel actievere rol in het benvloeden van de media dan mij. Het is niet dat wij dat nooit doen, maar de eerste regel is toch wanneer je hier in de 16 zit. Dat je probeert die kerk zoveel mogelijk in het midden te houden. Natuurlijk kan het er een keer hard aan toe gaan. De premier heeft natuurlijk een kleur en is van een partij dus die gaat ook niet plotseling actief de VLD standpunten beginnen te verdedigen. Maar je moet daar toch proberen om de rol correct te spelen, anders gaat de samenwerking met je collega woordvoerders moeilijker worden. INTERVIEWER: Welke vorm neemt die samenwerking met de andere woordvoerders aan? MELS: Als wij samen een persbericht opstellen, vorige week was Greenpeace hier aan het betogen tegen de evacuatie plannen van Doel en Tihange. Dat is een verantwoordelijkheid van Milquet, maar ze stelden de eerste minister in gebreke en dan communiceren wij in overleg en stellen we samen een persbericht op. Ook al ben je met 6 partijen, je bent wel een ploeg en je verwittigt elkaar wel als er ergens over wordt rondgebeld. We proberen zo collegiaal mogelijk te werken.

-120-

Interview Thomas Mels

INTERVIEWER: Heb je dat ook met journalisten, zijn er journalisten waar je betere contacten mee hebt en die sneller iets te weten komen? MELS: Sneller te weten komen dat weet ik niet. Je moet gewoon als je achtergrond info geeft off the record dan moet je ook kunnen vertrouwen in de journalist dat het off the record blijft. Daar zijn wel gradaties in. Je hebt journalisten die je niet echt kan vertrouwen, er zijn ook journalisten waar je wel een vertrouwensband mee hebt. Waar je weet wanneer je iets off the record zegt het ook zo zal blijven. Als er dan plotseling staat zegt een bron bij het kabinet van de eerste minister dan weet iedereen vanwaar het komt natuurlijk. Het zijn ook menselijke relaties, met de ene kom je beter overeen als met de andere. De objectieve informatie bezorgen we sowieso aan iedereen, zelfs aan een journalist die ik niet zou kunnen uitstaan. INTERVIEWER: Zijn er bepaalde voorwaarden die jullie aan journalisten stellen als jullie een interview geven? MELS: Nee, op zich niet. We zijn daar eigenlijk redelijk braaf in. We overlopen wel over welke thema's het interview zal gaan of we zeggen bepaalde onderwerpen waar we liever niet van hebben dat die worden aangesneden. Ze kunnen die wel stellen maar dan is het aan de premier om te zeggen ik antwoord of in antwoord niet. INTERVIEWER: Bereiden jullie dan nog steeds alles voor, welke vragen zullen ze stellen etc.? MELS: ja, niet als hij ergens buitenkomt. Maar als hij ergens een groot interview geeft dan is dat voorbereid. We gaan eerst kijken welke thema's aan bod kunnen komen en dan kunnen we kijken wat de mogelijke vragen zouden kunnen zijn. Wat de ambetante vragen zouden kunnen zijn, wat we op die vragen mogelijk zouden kunnen antwoorden. Als je professioneel je job wilt doen dan komt dat er nu eenmaal bij. Nagesprek: Je hebt ministers of staatssecretarissen die op zoek moeten naar persaandacht. Zij moeten echt dingen verkopen. Wij zitten op dat vlak in een luxe positie. Woordvoerder zijn van een politicus die weinig aandacht krijgt is veel moeilijker.

-121-

Interview Alain Gerlache

7.

Interview Alain Gerlache

Ex-politiek journalist, ex-woordvoerder Verhofstadt en mediawatcher RTBF

Het interview is voor een vlottere analyse in het Nederlands getranscribeerd. Het originele Franstalige audiofragment is op aanvraag verkrijgbaar. (bert.hertenweg@vub.ac.be)

INTERVIEWER: Kan u uw professionele carrire even kort beschrijven? GERLACHE: Ik ben mijn loopbaan in het onderwijs begonnen en al snel werd ik bij een klein privradiostation. Later ben ik dan bij de RTBF aangekomen en deed ik zowel radio als televisie. Ik werkte vooral rond de politieke actualiteit. In 1999 heeft Guy Verhofstadt me voorgesteld om zijn woordvoerder te worden. Dat heb ik dan ook aanvaard. INTERVIEWER: Zijn er grote verschillen tussen de politieke cultuur van Vlaanderen en Walloni? GERLACHE: Ja, het zijn twee heel verschillende werelden, twee culturele tradities die erg verschillend zijn en dat merk je ook in de politieke cultuur. Ik denk dat we kunnen zeggen dat de Franstaligen meer benvloed zijn door Vlaanderen, terwijl de Nederlandstaligen eerder benvloed worden door de Angelsaksische wereld. Dat zie je in de kranten, als we kijken naar De Morgen en De Standaard. Zien we dat deze veel eerder benvloed zijn door de Brits Polity Papers, zelfs de populaire pers is erg sterk benvloed door hun Britse tegenhangers. Terwijl Le Soir en La Libre Belgique zijn eerder opgebouwd rond het Franse model. Dat zien we ook in de weekbladen, Le Vif en L'express zijn Belgische versies van Franse bladen. In de televisie en radiozenders, RTL heeft uitzendingen van veel herwerkte Franse programma's. Er zijn ook veel akkoorden met Franse zenders ze herhalen uitzendingen van de Franse televisie. Dat zien we niet vaak in Vlaanderen, er zijn niet veel Nederlandse televisieprogramma's op de Vlaamse televisie te zien. De kloof is daar te groot. Bij ons is die kloof veel kleiner, Dit is dus op het niveau van de media, maar ook in de politieke wereld kijken we niet naar dezelfde richting. Wanneer er een debat is in Frankrijk, wordt dat debat ook al snel gevoerd in Walloni, maar niet noodzakelijk in Vlaanderen. Omdat we niet in dezelfde richting kijken en we niet hetzelfde model hebben. INTERVIEWER: Zijn de politici aan elke kant van de taalgrens genteresseerd in het publiek van de andere kant? GERLACHE: Nee, want het zijn geen kiezers van hun. Ze houden er rekening mee zoals je rekening houdt met een rondpunt op een rechte weg. Je rijdt er niet vlak over. Het maakt eigenlijk deel uit van het decor, het is een van de beperkingen maar het vormt geen gevaar. INTERVIEWER: Is het dan geen gevaar voor het recht op informatie van de burgers? GERLACHE: De media van elke taalgroep informeren hun bevolking over hun wereld en hun bevolking. INTERVIEWER: Maar vaak zien politici er geen baat in om naar de andere taalgroep te gaan, dat brengt hun immers niets op. GERLACHE: Het brengt hun inderdaad niets op, maar soms kan het toch belangrijk zijn om een minimum aan populariteit en sympathie te hebben aan de andere zijde. Dat kan altijd helpen, zelfs als men geen kiezers daar heeft, is het een feit dat als je geaccepteerd wordt in de andere regio's, dat de zaken kan vergemakkelijken. Maar ook weer niet noodzakelijk, waarschijnlijk n van de redenen van de populariteit van Bart Dewever is dat hij erg onpopulair is in Walloni. Dat is het calimero effect zoals dat vaak in de media wordt aangehaald. Maar we moeten ook realistisch zijn, de debatten hebben zondag voormiddag plaats. De politiek werkt continu, dus wordt het soms een beetje veel om de zondag voormiddag ook nog eens naar de andere zijde te trekken. Als men kijkt naar de uitzendingen zien we dat de Vlamingen die naar de Franstalige uitzendingen komen, dat zijn ook degene die naar de zevende dag zijn gekomen en de gang af lopen om naar Mis au point te komen. Het zondag was toch al om zeep. De Vlaamse politici die we vaker in de uitzendingen zien zijn voornamelijk oudere personen die niet langer een actieve rol in het Vlaamse politieke -122-

Interview Alain Gerlache

landschap spelen. INTERVIEWER: Hebben de nieuwe sociale media een rol in de toekomst van de politieke communicatie? GERLACHE: Ja, ontegensprekelijk. Deze media spreken niet zo zeer het grote publiek aan, maar Facebook begint nu steeds belangrijker te worden. Twitter mikt op een publiek van 'les decideurs, mensen die een rol spelen en die invloed kunnen hebben. Ik denk dat het politieke leven al heel erg hectisch is, het feit dat je nu een onmiddellijke reactie reactie verwacht van de politiek zorgt er voor dat het allemaal veel sneller moet gaan. Ze willen erg snel hun reactie naar buiten brengen, ze zijn erg gevoelig aan snelheid, misschien teveel? Maar we moeten wel opmerken dat alle opinies die via dergelijke media worden geuit een indicatie geven van de publieke opinie, maar het is ook al uit verschillende studies gebleken dat ze niet noodzakelijk de algemene opinie van de bevolking vertonen. INTERVIEWER: Moet alles nu dus veel sneller gaan? GERLACHE: Ja, uiteraard. Vroeger toen ik zelf woordvoerder was bij Verhofstadt hadden we nog wat tijd voor we een reactie moesten leveren. Onze grens was vaak de krant van de volgende dag of het radionieuws in de ochtend of het avond televisienieuws. We hadden dus de tijd om alles wat te organiseren en bij te sturen. Nu is dat onmogelijk. Alles is onmiddellijk aanwezig op de nieuwswebsites en de sociale media. Men moet dus continu in de gaten houden wat er gezegd wordt, want men moet onmiddellijk kunnen reageren. Op het moment dat een probleem zich stelt moet men extreem snel kunnen reageren. Je moet dus permanent observeren en klaar zijn om te reageren. INTERVIEWER: Doen de politieke partijen en politici aan mediamonitoring? GERLACHE: Ik denk dat de politieke partijen beginnen met dat te doen. Het probleem is dat er in Belgi we enkel kleine partijen hebben met relatief weinig middelen. Het hangt erg fel van de situatie af, maar ik ken er niet genoeg van om dat te weten. Het is duidelijk dat de nieuwe generatie van communicatiespecialisten in de politieke partijen er alleszins gevoelig aan is. Ze lezen ongeveer alles wat er op die sociale netwerken wordt geplaatst. De politici zijn er zelf ook heel bewust mee bezig. Bijvoorbeeld Van Quickenborne was vroeger al als een van de eerste erg aanwezig op deze sociale netwerken., hij kon reageren en kon zelfs zelf nieuws creren. Het is vooral dat dat erg interessant is, het is niet enkel ondergaan, maar ook handelen. Het is wel waar dat er geen enkele politieke partij is die dezelfde hoeveelheid aan personeel heeft als een Barack Obama. Onze partijen zijn veel te klein en hebben te weinig geld om dergelijke operaties op poten te zetten. INTERVIEWER: Is er nu minder 'spin' dan in de tijd dat u actief was als woordvoerder voor Verhofstadt? GERLACHE: De spin is alleszins veel moeilijker geworden. Vroeger was spinnen proberen om een bepaald doel te bereiken, discussiren met journalisten etc. Vandaag is dat veel veel moeilijker, omdat alles nu veel sneller gaat. Ze werken nu meer met damage control dan met de spin. Spinnen is voornamelijk anticipatie en tegenwoordig is de damage control veel belangrijker. Er wordt zoveel geschreven dat waar is, niet waar of een mix van de twee en je moet dat weten te beheren. Dat geldt niet alleen voor de politici maar ook voor de media en bedrijven. Als iemand aankondigt dat een kind gestorven is omdat hij coca cola had gedronken. Dat zou een gigantische heisa veroorzaken. Het is niet alleen objectief nieuws dat op je af komt. Er zijn georganiseerde pogingen om een bepaalde bad buzz te creren. Het wordt dus moeilijker voor iedereen die communiceert. INTERVIEWER: Welke middelen worden er dan gebruikt om de schade te beperken? GERLACHE: Ik denk dat de politieke verantwoordelijken zich erg goed moeten organiseren en maatregelen nemen om een goede communicatie op te bouwen die permanent en onmiddellijk is. Ze moeten ook hun communicatieverantwoordelijken zo dicht mogelijk betrekken bij alles wat ze doen. Ze moeten van heel veel zaken goed op de hoogte zijn en dat vraagt een groot vertrouwen

-123-

Interview Alain Gerlache

van de politicus in zijn communicatieverantwoordelijke. Soms heerst er echter een wantrouwen bij de politicus ten opzichte van zijn communicatieverantwoordelijke. Maar vandaag kan je je niet meer permitteren on zulke twijfels te hebben. Het is absoluut nodig dat ze op de hoogte zijn zodat ze onmiddellijk kunnen reageren. Ik kon vroeger nog zeggen, ik ken het dossier niet zo uitgebreid, maar ik ga me informeren en bel je op binnen een half uur. Dat is vandaag niet langer mogelijk, ze hebben angst dat er naar een andere journalist gebeld zal worden etc. Iedereen heeft angst dat ze buiten gesloten zullen worden. Ik denk vooral dat het belangrijk is om op de hoogte te zijn van de zaak en een stroom van informatie op te zetten omtrent de politicus. Bovendien moet men het ook doen volgens de regels van het spel. We gaan onze mening niet uitdrukken op Twitter, en dat hangt nog af van welk kanaal je gebruikt. Je uit je mening niet op Twitter, hoe uit je je mening op Facebook. INTERVIEWER: Is de toon in de politieke communicatie verscherpt ten opzichte van vroeger? GERLACHE: Ja, dat is duidelijk. Omdat de informatie zo continu komt toegestroomd is het moeilijker om de informatie te ordenen. Vroeger vond informatie zijn plaats. Nu kan alles op de voorpagina van de krant terecht komen. De zaken zijn minder hirarchisch, alles heeft het zelfde belang en sommige dingen worden regelmatig opgeblazen. Maar er zijn ook andere factoren die spelen, de concurrentie tussen de kranten was nooit groter, de kranten hebben financile moeilijkheden. Door de grote hoeveelheid aan bronnen en de beperkte budgetten zien de journalisten zich verplicht om lichtelijk te overdrijven (se mousser). Zo vinden we zaken die geen enkel belang dienen, maar toch enorme proporties aannemen. Wij hebben nog het geluk dat we geen permanente informatiezenders hebben. Waar dat bestaat is de druk heel erg groot. INTERVIEWER: Is er een probleem in de Franstalige pers? Ik heb namelijk eerder al op gevangen dat er nogal wat gecopy-pasted wordt door toenemende tijdsdruk. GERLACHE: Ja, dat zijn de financile problemen waar ik het net over had. Er zijn economische moeilijkheden door verscheidene redenen. De verkoopcijfers nemen af, de slechte publiciteitsmarkt. De situatie is slecht, de slechtste configuratie denkbaar. Ze hebben nieuwe investeringen nodig en moeten nieuwe modellen ontwikkelen. Maar de lezers kopen niet zo veel bladen meer en de publiciteit vermindert door de crisis. Als gevolg daarvan zijn de journalisten vaker onderhevig aan druk en is er een erg grote onzekerheid voor hen. Ze moeten produceren en het is waar dat er dan veel geknipt en geplakt wordt. Wanneer ik net begon waren de journalisten van de geschreven pers relaxed. Ze hadden een persconferentie om 11u en daarna gingen ze lunchen. Daarna kwamen ze rond 14u terug op de redactie en schreven ze hun artikel voor 17u. Maar dat is allemaal gedaan. Vroeger werkten ze veel veel minder dan de huidige journalisten. In plaats van n artikel te schrijven moeten ze nu de info voor de site bijwerken, reacties schrijven ze moeten zelfs uitleg gaan geven op de radiozender van dezelfde holding. De vermoeidheid neemt toe en ze proberen de kantjes er af te lopen. De kwaliteit heeft daaronder te leiden. We zitten in een soort van overproductie, het systeem loopt uit de hand. De situatie is erger aan de Franstalige zijde dan aan de Vlaamse zijde. Er zijn hier minder mensen en minder rijken. INTERVIEWER: Geldt dit ook voor de audiovisuele media? GERLACHE: RTL en de RTBF hebben niet dezelfde middelen als de VRT en VTM. Dat wordt dus veel moeilijker dan vroeger. Er zijn inderdaad ook dingen die goedkoper zijn dan vroeger maar in het algemeen blijft het verschaffen van informatie duur. Wat er ook aan Waalse zijde speelt is dat de mensen vergelijken met de Franse zenders. De Franse zenders vormen 30% van de Belgische Franstalige markt. Maar ze hebben uiteraard ook veel meer middelen en ze kunnen dus veel meer reportages over het buitenland maken en zo. Aan de Vlaamse kant denk ik dat programma's en kranten uit Nederland nauwelijks bekeken worden. Ze kijken misschien eens naar een uitzending van De Pauw en Witteman maar niet veel meer. Daarboven is er ook een kleiner kwaliteitsverschil tussen Vlaanderen en Nederland. Nederland is immers niet 15x groter dan Vlaanderen. INTERVIEWER: Is het moeilijker geworden voor de woordvoerders om hun verhaal in de kranten te krijgen?

-124-

Interview Alain Gerlache

GERLACHE: Dat hangt af vanuit welk oogpunt we het gaan bekijken. Het is evident dat het risico vanuit het journalistieke oogpunt is dat er steeds minder en minder tijd is om onderzoek te voeren en te verifiren. Dat is het risico maar ik stel wel vast dat er ook interessante gevolgen zijn. Het probleem is niet enkel in Belgi. Als we kijken naar Offshore leaks bijvoorbeeld zien we dat een wereldwijde groep journalisten impressionante resultaten heeft behaald door middel van een samenwerking. Ik denk dat er een middel in zit om dingen te ontdekken die we anders nooit hadden kunnen ontdekken. Dus niet alles is negatief, er ontwikkelen zich nieuwe manieren van internationale samenwerking. Jammer is wel dat het enkel op wereldwijde domeinen kan gebeuren. INTERVIEWER: Denk u dat uw job bij Verhofstadt makkelijker zou zijn vandaag de dag? GERLACHE: nee, moeilijker INTERVIEWER: En het contact met de kranten etc.? GERLACHE: Ik denk dat het veel moeilijker is, omdat er meer actoren zijn, alles sneller gaat. Ik denk dat ondanks alles het toch moeilijker is. Wanneer we kijken naar de vorige vraag hebben de journalisten minder tijd om de zaken te verifiren. Maar dat wil ook zeggen dat ze makkelijker geruchten publiceren. Iedereen verliest daarbij. Het wordt dus steeds moeilijker om informatie te bezorgen en zeker genuanceerde informatie. Er heerst op dit moment een cultuur van reality tv die een zwart-wit cultuur met zich meebrengt. Politiek is dan ook complexer dan dat. De zaken nemen ook een grotere proportie aan die we vroeger niet zagen. Bijvoorbeeld heel het geval van Bart Dewever en het T-shirten verhaal in Antwerpen. Dat heeft een fenomenale proporties aangenomen. Ik denk dat dat een cultuur stimuleert waar nieuwsitems permanent steekvlammen worden. De items branden snel en hevig en dan zijn ze weer weg. Hierdoor blijven de echte belangrijke zaken steeds op de achtergrond. INTERVIEWER: Zijn er meer politieke aanvallen tegenwoordig? GERLACHE: Nee, dat denk ik niet. Dat is volgens mij meer een Vlaams probleem omdat er steeds meer partijen zijn en de concurrentie toeneemt. In het Franstalige landsdeel is het landschap stabieler, er zijn vier grote partijen al sinds jaar en dag. We zien nu wel het FDF als kleine extra partij. Dit wilt niet zeggen dat er geen spanningen zijn, maar iedereen werkt met iedereen. Alle partijen zijn wel ergens aan de macht. Maar in Vlaanderen is het nog ingewikkelder. Over het algemeen heb ik wel de indruk dat het landschap daar instabieler is. In Walloni zijn de verhoudingen stabieler en schommelt het licht. In Vlaanderen is dat anders, in 1999 toen ik voor Verhofstadt ging werken behaalde de VLD een score van meer dan 25%. Ik denk dat de Franstaligen het Vlaamse politieke landschap ook niet goed begrijpen. INTERVIEWER: Is het belang van imago toegenomen GERLACHE: Ja, dat denk ik wel. Het is duidelijk dat nog belangrijker is. Het was toen al belangrijk. Kan je inbeelden dat er op het moment van de Dutroux affaire al Twitter en Facebook zou zijn? Dat zou complete waanzin opgeleverd hebben. INTERVIEWER: Houden de politici zich bezig met hun imago, willen ze daar dingen aan aanpassen? GERLACHE: Het is heel variabel en hangt van geval tot geval af. Er zijn er die zich er erg veel mee bezig houden. Andere dan weer minder maar globaal is de trend dat er meer dan ooit rekening mee wordt gehouden. Als we bijvoorbeeld naar Paul Magnette kijken, niemand kent hem echt als politicus maar eerder als prof van de universiteit. Di Rupo heeft er 20 jaar over gedaan om voorzitter van de PS te worden. Zelfs in een traditionele partij als de PS kunnen de zaken erg snel gaan. Paul Magnette is het ideale voorbeeld van het feit dat communicatie invloed kan hebben op iemands carrire. Objectief gezien heeft hij niet veel tijd gehad om veel zaken te verwezenlijken. Hij heeft niet echt tijd gehad om zich te bewijzen. Zijn fysiek en zijn communicatie en het feit dat hij ook naar de Nederlandstalige kant kan gaan. Hij is eveneens PS voorzitter omdat hij mogelijk de situatie tussen Vlaanderen en Walloni kan ontmijnen. Iets waar Di Rupo absoluut niet in staat toe is. Dat speelt dus ook wel. Hij heeft echt een echt communicatief talent!

-125-

Interview Alain Gerlache

INTERVIEWER: Is er meer belang voor de personaliteiten in de politiek? GERLACHE: Ik denk het niet. Dat is niet echt veranderd. Integendeel misschien zelfs, door de grote hoeveelheid aan media en informatie dat onbekendere parlementsleden makkelijker in de picture kunnen komen. Vroeger was dat voor hen moeilijker. INTERVIEWER: Als we dan kijken in Vlaanderen zien we toch dat er een strijd is tussen personen. Bvb voor 2014 Peeters, Dewever en in 2013 Jannsens Dewever GERLACHE: Vroeger was het ook al zo hoor. Maar wat ik wil zeggen is dat er meer plaats is voor de backbenchers zelfs in een partij als de N-VA zien we dat ook. Maar dat is deels ook een keuze van de partij. Niemand kende Peter Dedecker voor het ACW debacle. Dat lijkt me een beetje nieuw, dat men een jonge onbekende gast zo naar voor schuift. Het is vooral interessant dat men zo'n groot dossier toe vertrouwd aan iemand zonder veel ervaring. Dat is toch wel een risico, maar het kan de grote koppen wel beschermen. Het probleem is ook dat we zoveel politici hebben in Belgi. Er is niemand die in staat is om alle ministers van Belgi op te sommen met hun bevoegdheden. INTERVIEWER: Is dit fenomeen ook van toepassing? Dat er meer kansen zijn voor onbekende politici? GERLACHE: Nee, het landschap is veel traditioneler en stabieler. We hebben dus niet echt veel mensen die op die manier van start gaan. Met uitzondering wanneer het een strategie van de partij is om iemand naar voor te schuiven. Bvb Magnette,Ik heb minder de indruk dat en backbencher naar voren kan komen om iets aan te kaarten en dan terug naar achter gaat. Misschien enkel bij commissievoorzitters etc. Dat is het geval geweest bij Verwilghen in het verleden. INTERVIEWER: Wat is de rol van de eerder populaire pers? GERLACHE: Bij ons heel wat minder dan in Vlaanderen. Er zijn populaire media maar die doen minder politieke artikels en minder artikels over het privleven. Het is meer gericht op het Angelsaksische model in Vlaanderen. In Walloni is die reality cultuur er niet maar dat is aan het veranderen als we nu naar Frankrijk kijken. INTERVIEWER: Speelt het privleven van de politicus een belangrijke rol? Iemand als Verhofstadt toonde bvb nooit zijn privleven. GERLACHE: Nee, dat wilde hij ook niet. Nooit bij zijn thuis, nooit met zijn vrouw en zeker nooit met zijn kinderen. INTERVIEWER: Iemand als Dehaene deed dat natuurlijk wel. GERLACHE: Het hangt natuurlijk ook af van het type individu. Ik denk dat sommige politici hopen dat het een invloed zal hebben op hun imago maar zelf denk ik dat dat niet echt klopt. Ik denk ook dat de mensen minder dom zijn dan men soms denkt. Zelfs integendeel als we kijken naar het privleven van Elio Di Rupo, dat heeft zijn populariteit nooit tegen gehouden. INTERVIEWER: Denkt u dat politici en woordvoerders uitgesproken strategien hebben omtrent hun communicatie? Zijn ze goed georganiseerd? GERLACHE: Ik denk dat ze zich zo goed mogelijk proberen te organiseren. Maar volgens mij moeten ze meer brandweer spelen dan strateeg. Omdat we nu voornamelijk in een periode van evolutie zitten en alles zeer snel verandert. We kunnen nog niet alles voorzien en nog niet alles geregeld door de continue verandering. Ze hebben ook niet echt de middelen om een grote ploeg te vormen om dit alles te beheersen. Zelfs in Frankrijk zijn er mensen van de partijen die de sociale media overspoelen met commentaren op een debat. We zien wel dat er hier in Belgi enkelen zijn die commentaren leveren vanuit een politieke hoek, maar het zijn geen hele teams. INTERVIEWER: Doen ze ook aan marketing onderzoeken? GERLACHE: Ja, dat hebben ze altijd gedaan, maar ze hebben niet de middelen om grote onderzoeken te voeren. Ik denk ook wel dat ze de sociale media gebruiken om een gratis soort van onderzoek te krijgen. Maar ze moeten daar wel opletten want de sociale netwerken vertegenwoordigen niet de voltallige bevolking. INTERVIEWER: Hoe zou u de relatie tussen politici en journalisten omschrijven?

-126-

Interview Alain Gerlache

GERLACHE: Ik denk dat die redelijk direct is, dat heeft zijn voor- en nadelen, als het zo direct is de nabijheid te groot. Alles is een kwestie van journalistieke deontologie, ik denk dat het wel kan helpen als er enkele vragen zijn Maar als er dan vriendschappen ontstaan dan kan dat slecht uitslaan. Maar dat hangt dus erg van de deontologie af. INTERVIEWER: Wat is de rol van de woordvoerders hierin? GERLACHE: De woordvoerders zijn de mensen die informatie geven, die weten wat er gebeurt en voor een deel de PR verzorgen. INTERVIEWER: Proberen ze ook de journalisten te benvloeden en met welke middelen? GERLACHE: Ja, er is de mogelijkheid om informatie te geven, maar niet noodzakelijk alle informatie. Verder is er het spelletje van de PR, maar de media willen ook een exclusiviteit hebben. Alles is een spel van relaties. Soms zijn er interviews die gegeven worden aan een krant omdat de andere krant 2 pagina's beloofde geven zij er 3. De media zitten zelf ook in het spel en onderhandelen zelf ook. INTERVIEWER: Is er op dit vlak veel veranderd sinds vroeger? GERLACHE: Ik denk niet dat er veel veranderd is, door de versnelling zullen de zaken wat warmer worden. Volgens mij hadden grote interviews vroeger ook meer impact dan tegenwoordig. INTERVIEWER: Het is dus eerder een kwestie van omnipresent te zijn. GERLACHE: Dat is het probleem, ik niet dat de politici capabel zijn om hun voorkomen te beheren. Omdat ze overal aanwezig zijn en overal op reageren dat het effect verloren gaat. Ze moeten een richtlijn en communicatielijn vinden die bepaalt welke boodschap via welk platform moet geuit worden. INTERVIEWER: Hoe ziet de toekomst van de politieke communicatie er volgens u uit? GERLACHE: Ik denk dat er mensen in het veld zullen komen die in staat zijn om in de twee richtingen te werken. Zorgen dat het imago van de politicus klopt en in staat om bepaalde dingen te herzien. Dat is niet noodzakelijk makkelijk want veel politici horen niet graag dat de dingen slecht gaan. De politici zullen dus de realiteit moeten inzien. INTERVIEWER: Zal de situatie van de Franstalige media verbeteren? GERLACHE: Ik weet het niet, ik kan niet op deze vraag antwoorden, ik denk dat zowel de economische situatie als wat er in 2014 zal gebeuren een belangrijke rol in zullen spelen. INTERVIEWER: Geeft dat geen problemen, een minder kritische pers? GERLACHE: De pers is niet noodzakelijk minder kritisch maar is minder divers. De debatten zijn minder uitgesproken als in Vlaanderen. In Vlaanderen is men minder politiek correct waardoor het debat directer is en de zaken directer verwoordt. Ik denk ook dat aan Franstalige zijde de pers in de val trapt van de taal van Bart Dewever. Waarom moet er continu over Bart Dewever gesproken worden, welk nut heeft dat? Er is geen enkele Franstalige die voor hem kan stemmen. Volgens mij is dat gewoon een bliksemafleider om niet over de eigen Franstalige problemen te moeten praten. We volgen niet de juiste sporen. We volgen niet wat de Franstalige partijen zelf doen. Dat vormt een politiek en democratisch probleem. Er is een deficit in de informatievoorziening.

-127-

Interview Miranda Maes en Johan Van Hoecke

8.

Interview Miranda Maes en Johan Van Hoecke

Respectievelijk directeur communicatie en woordvoerder sp.a INTERVIEWER: Kan u uw functie als communicatiedirecteur even omschrijven? MAES: Dat is heel breed, dat gaat ten eerste over de communicatiestrategie en de grote lijnen van de partij uitdenken, vormgeven en bewaken vanuit sp.a nationaal. Maar dat gaat natuurlijk helemaal doorsijpelen naar de lokale afdelingen. Alles wat vormgeving daarrond is, dat is de communicatie via onze website, sociale media en ons ledenblad. Ik verzorg ook de doorstroming naar de provinciale afdelingen en zorgen dat zij ook de materialen hebben om dat verder te communiceren. Dat is het grote pakket, daarnaast hebben we ook onze eigen ministers. Die hebben hun eigen woordvoerders, maar ook naar hun moet de communicatielijn gestuurd worden. Daar spelen wij ook wel een rol in. INTERVIEWER: Uw taak bestaat er dus in om de aparte woordvoerders van ministers en fracties te cordineren. MAES: Ergens wel, onze waarden, onze principes en onze grote lijnen in de communicatie ook aan hun door te geven. We kijken ook, wat kunnen we met elkaar uitwisselen zodanig dat we elkaars verhalen kunnen versterken. INTERVIEWER: Zijn er vaste overlegmomenten? MAES: ja, we hebben elke maand een stafvergadering met alle woordvoerders. We komen allemaal samen en kijken: waar zijn jullie mee bezig, waar zijn wij mee bezig. We proberen daar ook de dingen op elkaar af te stemmen. INTERVIEWER: Kan u even uitleggen hoe de communicatiestructuur van de sp.a er nu juist uitziet? MAES: Dat gebeurt vooral op basis van een aantal vergaderingen. Wij hebben een partijbureau, daar wordt er heel veel afgesproken zowel inhoudelijk als politiek strategisch. Dus daar worden een aantal dingen vastgelegd. Daarnaast hebben we ook andere vergaderingen die niet elke week maar toch ook regelmatig plaatsvinden. Daar zitten dan onze fractieleiders of kabinetschefs en de woordvoerders nmaal per maand. Maar we hebben natuurlijk ook onze fracties, intern in de communicatiedienst hebben we ook twee woordvoerders voor de fracties. Zij volgen de vergaderingen van de fracties mee en zitten ook fysiek daar en organiseren van daaruit de uitwisseling met de parlementsleden. INTERVIEWER: Maken jullie daar afspraken over wie wat wanneer gaat zeggen? MAES: Niet zo concreet. INTERVIEWER: Als we nu bijvoorbeeld kijken naar de uitzending van de zevende dag deze zondag. Eerst zien we Vande Lanotte en daarna Sad El Kadraoui, ze vertellen dezelfde boodschap maar anders geformuleerd. Zijn zo'n zaken op voorhand afgesproken? MAES: Een aantal dingen wel, een aantal niet. Als je kijkt naar het voorbeeld van zondag. Je weet we werken op dit ogenblik naar een congres toe op dit ogenblik. In de aanloop naar dat congres zijn er heel wat teksten geschreven en zijn we ook provinciale congressen aan het organiseren. Dus in alle teksten die we daarvoor hebben opgesteld bevatten ook de grote lijnen. Als het daar gaat om concrete toepassingen op bepaalde thema's, daarvoor dient het partijbureau en naarmate er in de actualiteit dingen gebeuren wordt dat bijgestuurd. Dat is veel meer op een ad hoc basis dus. Dat bijsturen gebeurt op heel veel verschillende manieren, dat is telefonisch of via mail. Dat zijn mensen die elkaar contacteren. Daar speel ik ook niet altijd een rol, soms wel, soms niet dat is afhankelijk van... Bijvoorbeeld een Johan Vande Lanotte die bespreekt dat met de voorzitter en daar moet ik dan niet tussenkomen. INTERVIEWER: Hebben meer eminente politici als Johan Vande Lanotte meer autonomie over welke uitspraken ze doen ten opzichte van bijvoorbeeld een parlementslid. -128-

Interview Miranda Maes en Johan Van Hoecke

MAES: Ik weet niet of je dat mag vergelijken een parlementair en een minister. Ministers hebben hun eigen woordvoerders en kabinetschef. Ze spreken vanuit een heel andere functie. Vande Lanotte is lid van de sp.a maar is natuurlijk ook vicepremier, dus kan je als partij dat niet volledig claimen. Ze hebben hun eigen entourage die dat allemaal verzorgt. Welliswaar vertrekkende van de lijn die op het partijbureau beslist wordt. Bij parlementairen heb je er ook die dat relatief zelfstandig doen. Maar ze overleggen ook met hun fractie en fractievoorzitter, ook daar worden weer de lijnen uitgewerkt die we 's maandags op het partijbureau vastleggen. INTERVIEWER: Wordt jullie strategie dan volledig bepaald door het partijbureau? MAES: Dat is een heel evoluerend proces. Voor een groot deel is het het partijbureau die daarover beslist, maar daarnaast zijn er nog andere vergaderingen waar we rond strategie werken. Dat gebeurt meer vanuit de communicatiedienst als het meer over communicatie gaat. Het zijn eigenlijk twee aparte dingen. Je hebt de politieke strategie en de communicatiestrategie. Maar die moeten in elkaar klikken, je kan dat niet los van elkaar zien. De directeur van de studiedienst beslist daar bijvoorbeeld ook mee over. Het is een proces dat evolueert en op verschillende momenten plaats vindt. Het partijbureau is daar eigenlijk degene die beslist over de toepassing van de strategie op basis van de actualiteit. Als ik het heel simpel mag uitdrukken. INTERVIEWER: Welke vorm neemt zo'n strategie dan aan? Wat is het tastbare resultaat? MAES: Bij bijvoorbeeld het partijbureau bevat dat over een aantal thema's de lijnen die we gaan gebruiken. Dat zijn de achterliggende ideen. De mensen die in het bureau zitten zijn dan op de hoogte. Ik breng mijn communicatiedienst op de hoogte, de woordvoerders worden ook op de hoogte gebracht en zij gaan dat toepassen. INTERVIEWER: Gaan zij dan ook de selectie maken welke dingen gaan we uitvergroten, welke op de achtergrond houden? MAES: Ja, in zekere zin wel natuurlijk. De actualiteit bepaalt dat voor een stuk natuurlijk. Maar er zijn ook dingen die je zelf in de markt wil zetten. De teksten van de congres zijn daar onze kapstokken waar wij verder mee aan de slag gaan. INTERVIEWER: Jullie gaan dus nu meer handelen rond de thema's die jullie in het congres naar voren gaan brengen. MAES: Ja. INTERVIEWER: Mag ik aan u (Van Hoecke die net is binnengekomen) vragen wat uw rol juist is als woordvoerder? VAN HOECKE: dat is eigenlijk redelijk eng, dat zijn gewoon de relaties met de pers verzorgen. Dat is dan in hoofdzaak voor de voorzitter. INTERVIEWER: Dus u combineert het woordvoerderschap van de partij en de voorzitter? VAN HOECKE: ja, maar eigenlijk valt dat samen. Als de partij spreekt is het bij monde van de voorzitter. INTERVIEWER: Gebruiken jullie eigenlijk ook politieke marketingstrategien om jullie communicatiebeleid aan op te hangen? MAES: Wat bedoel je daarmee? INTERVIEWER: Marktonderzoeken gaan doen , je baseren op wetenschappelijke informatie vanuit de samenleving. MAES: Ja, dat doet iedereen. We volgen de pers heel nauw op en wat daar gepubliceerd wordt aan cijfer gegevens. We doen zelf ook onderzoeken. INTERVIEWER: Op welke manier verwerken jullie die cijfers dan in het communicatiebeleid? MAES: Bijvoorbeeld de imagometingen die je ook in de krant ziet. Waar staat iemand? Hoe hebben we gecommuniceerd en dan met terugwerkende kracht gaan kijken welk effect ons beleid heeft gehad. Omgekeerd ga je kijken: hoe kan je dit gebruiken Wat is de informatie die we daaruit kunnen halen om betere resultaten te boeken. INTERVIEWER: Als jullie dat iemand nieuw een redelijk hoge score krijgt op zijn imago, gaan jullie die dan extra in de spotlight plaatsen?

-129-

Interview Miranda Maes en Johan Van Hoecke

VAN HOECKE: neem het voorbeeld van Yasmine Kherbache, daar moet je geen onderzoek voor doen om te weten dat je op haar wilt inzetten. Je gelooft daar in. MAES: Onderzoek kan dan een stukje helpen om op te volgen. Eigenlijk gebruiken we het omgekeerd. Het is meer opvolgen van wat we als communicatiedienst doen en we kijken natuurlijk ook waar zitten de gaten. Bij campagnes gebruiken we het ook als een test voor onze campagne. INTERVIEWER: Gaan jullie zelf ook de media monitoren vanuit de partij? Zijn er specifieke mensen die zich daar mee bezig houden? VAN HOECKE: dat loopt door elkaar,. MAES: Wij volgen dat wel sterk op, de communicatiedienst volgt dat sterk op. VAN HOECKE: in die zin is politiek ook wel veranderd, ook politici zelf volgen dat bijzonder goed op. Vroeger was daar minder aandacht voor, maar nu zien ze ook wel wat er verschijnt en niet verschijnt. Welke aandacht ze krijgen in de pers. INTERVIEWER: Hoe is de relatie tussen u als woordvoerder en de journalisten? VAN HOECKE: bereikbaar, ik denk dat dat het aller belangrijkste is. INTERVIEWER: Gaat u ook bepaalde voorwaarden stellen bij een artikel of interview? VAN HOECKE: weinig of niet. Tijdens een interview gebeurt het wel eens dat je moet zeggen dat je het niet in de krant wil zien verschijnen. Uiteindelijk gebeurt dat dan ook wel. Maar in die zin is het huidige medialandschap er ook veel veranderd. Het hele spel rond de exclusieven dat geraakt er allemaal uit. Er is zodanig veel concurrentie... INTERVIEWER: Dat heeft dus het argument van de scoop minder impact bezorgd? VAN HOECKE: het is vooral waar het staat en wat er uit gehaald wordt. Het valt allemaal samen; je hebt de grote kop in de krant, dan kom je in De Ochtend, dan volgt het journaal en zo stapelt het zich op. Dat kan je wel inschatten op voorhand. INTERVIEWER: Probeert u dat dan op een bepaalde manier te benvloeden? VAN HOECKE: je hebt daar weinig impact op. Het is de manier waarop je het zegt en brengt, die bepaalt hoe het gepubliceerd zal worden. Er is ook nog een stap daarvoor. Het is niet altijd wanneer je iets wilt zeggen dat de pers er op af komt. Zo werkt dat niet, al de politici willen in de krant en in de tijdschriften. Je moet dan wel denken: wat is nu het beste medium om je boodschap te brengen. Het is beter als je een groot publiek wil bereiken dat je naar Het Laatste Nieuws gaat of naar Het Nieuwsblad. Is het iets specifiek economisch dan denk je eerder aan De Tijd. INTERVIEWER: Wat is daar dan de rol in van de eerder populaire, human interest media? Is dat meer gericht op het imago van de politicus dan op de droge politieke materie? MAES: Beide eigenlijk. Je wilt soms een verhaal op een andere manier brengen. Het is zoals Johan zegt als je iets economisch vanuit een heel economisch standpunt wil brengen dan ga je naar De Tijd. Als je de doorsnee Vlaming wil uitleggen wat dat voor hun portemonnee zal betekenen. Dan ga je je boodschap toegankelijker opstellen en andere media gebruiken. Meer toegespitst op wat betekent dat nu voor u thuis. VAN HOECKE: van die human interest bladen hebben ook hun eigen formats enzo. Zoals onlangs Meyrame Kitir, ze stond in de mode special van het laatste nieuws. Dat zijn formats die zij hebben en dan is de vraag: doe je daar aan mee of niet. De ene politicus wil dat wel doen en een andere niet. Daar laten we de mensen los in. Sommigen willen met hun kinderen in de krant staan anderen absoluut niet. Onze voorzitter schermt zijn privleven totaal af Wij hebben daar absoluut geen gedragslijnen rond. De politici kunnen daar zelf vrij over beslissen. INTERVIEWER: Wat denkt u dat de voordelen kunnen zijn van deel te nemen aan dergelijke initiatieven? VAN HOECKE: het wordt vooral meer gelezen denk ik. Het is niets voor niets dat kranten als Het Laatste Nieuws een oplage hebben van bijna 300 000. Dat is wat de mensen het liefst van al lezen. MAES: Het menselijke speelt ook een belangrijke rol. Het maakt politici meer toegankelijk als je het menselijke achter de politieke faade bloot geeft.

-130-

Interview Miranda Maes en Johan Van Hoecke

INTERVIEWER: Zijn jullie veel bezig met het imago? VAN HOECKE: ik denk dat een imago vooral versterkt, maar je moet eerst je boodschap hebben. Het moet duidelijk zijn waarvoor je staat. Dan merk je dat de persoon die het zegt ook belangrijk is. Of je nu een leuke politicus bent of niet. Als de voorzitter iets zegt zal die meer aandacht krijgen als een parlementslid. Gewoon vanuit functie. Dan moet je als partij ook afwegen wie het best de boodschap kan brengen. INTERVIEWER: Hoe beslissen jullie dan wie de boodschap mag brengen? VAN HOECKE: dat is de hirachie, we zijn een hirarchische partij. (lacht) Ik denk dat het ook overal zo is. Maar we geven veel ruimte aan onze andere politici om hun ding te zeggen. INTERVIEWER: Gebruiken politici soms doelbewust human interest om hun imago te verbeteren? MAES: Ik denk heel weinig. Als Monica De Coninck ergens gaat koken in een kookprogramma dan is dat voornamelijk omdat ze heel graag kookt. Dat wil ze dan wel blootgeven maar andere dingen zal ze dan wel weer meer op de achtergrond houden. De meesten schermen het toch echt wel af. INTERVIEWER: Denkt u dat dat nu minder gebeurt als vroeger? Vroeger hadden we toch een aantal politici die daar heel open in waren. Bijvoorbeeld Jean-Luc Dehaene en Bert Anciaux. MAES: Ik denk dat je het in het algemeen weinig ziet. Bij onze politici zie je dat zelden en buiten de partij eigenlijk ook niet. Maar er zijn natuurlijk uitzonderingen. Als je dan kijkt naar wat de PVDA gedaan heeft in Nederland. Diederik Samson had een filmpje met zijn kinderen, we hebben daar hier naar gekeken en gezegd: het is knap, maar ook een zeer grote gok. Je zet uiteindelijk heel veel van je gezin in de publieke belangstelling, het heeft hem echter wel veel geholpen. Dat is een afweging die je maakt, maar zie het bij ons toch niet snel gebeuren. MAES: Zou dat hier ook succes hebben of is dat eerder iets in de Nederlandse cultuur? MAES: Ik weet dat niet, dat is zeer Amerikaans zelfs. Zelfs voor de Nederlandse cultuur ging dat heel ver. Het was een grote gok en ik weet niet in welke mate zij daar beredeneerd in geweest zijn. Het zal voor hun ook ongetwijfeld heel spannend geweest zijn. INTERVIEWER: Als je onze politieke cultuur vergelijkt met de Angelsaksische, waar staan we dan in Belgi? MAES: Dat is veel uitbundiger en heviger daar. Dat is echt peptalk, dat is hier niet zo evident. Ons publiek is daar ook niet gewend aan. Als we hier congressen doen dan trekken we best wel volk. Als je daar dan wat overgaat en te hevig wordt dan gaat dat heel raar overkomen. Wij zijn dat niet gewoon om daar te staan zwaaien, we zijn daar veel ingetogener in. INTERVIEWER: Hebben jullie tijdens de periode van Blair veel gekeken naar de new labour movement? MAES: goh, dat is voor mijn tijd. Ik ben hier nog maar een anderhalf jaar. Ik weet wel dat er veel naar Labour is gekeken. Er is daar toch wel wat inspiratie gehaald, maar je moet ook altijd wel rekening houden met de realiteit van hier en ook met de politici waar je mee werkt. Want zoals je daar straks al sprak over imago. Je kan een imago wat bijsturen en je kunt mensen proberen op een andere manier in beeld te brengen. Maar je moet vooral de eigenheid van die mensen bewaren. Daar mag je niet van afwijken want dan val je heel snel door de mand. Je kan er wel een stukje aan bijsturen door de plaatsen waar ze naar toe gaan, wanneer ze in beeld komen of wat je ze laat zeggen. Maar dat is eerder beperkt. Je kan dat misschien wel heel erg hard gaan forceren maar dat is onze stijl en onze aard niet. Zo steken wij als socialisten al niet in elkaar en in Vlaanderen is dat minder. INTERVIEWER: Kan u een concreet voorbeeld geven van zo'n plaatsbezoeken om het imago te versterken? MAES: Bijvoorbeeld Monica (De Coninck) en Johan (Vande Lanotte) gaan op werkbezoek naar Duitsland, dat zijn dingen die werken omdat je ze vanachter hun bureau haalt. Maar ook omdat je ze in een omgeving zet die hun boodschap ondersteunt. Dat werkt goed, maar haal ze er helemaal uit en zet Johan op een kermis. Dat is niet langer natuurlijk, dat zou vreemd overkomen. INTERVIEWER: Gaat u dan die bezoeken selecteren op basis van het imago van iemand?

-131-

Interview Miranda Maes en Johan Van Hoecke

MAES: Het is eigenlijk eerst en vooral is het gefocust op inhoud en boodschap. Uiteraard gaan we dan kijken naar de best mogelijke, maar inhoud blijft altijd primeren. Wat we ook nooit doen is: Laten we Bruno Tobback eens naast een BV zetten. VAN HOECKE: wat je wel hebt is bij de jongste gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen, is dat de pers bij BV's gaat vragen op wie ga je stemmen. Dus het duikt al een beetje op, maar het is niets in vergelijking met MAES: Het is ook niets wat wij in de hand werken. INTERVIEWER: Partick Jannsens heeft dat echter ook wel al gedaan bij zijn bekende ik zeg Ja! Campagne. MAES: Ja, dat is daar wel gebeurd. VAN HOECKE: ja! INTERVIEWER: In welke mate heeft u als partij ook meegewerkt aan die campagne in Antwerpen? MAES: Dat is een stuk in overleg natuurlijk, dat wordt wel afgestemd. VAN HOECKE: het was bij ons echt lokaal, in vergelijking met andere partijen hadden wij geen nationale campagne. MAES: We bezorgen wel een algemeen draaiboek, waarin je de lijnen van de partij opstelt. In die is dat wel gestuurd maar voor de rest niet echt. INTERVIEWER: Alain Gerlache zei: Politiek is de laatste jaren zodanig versnelt, dat de nadruk eerder ligt op damage control dan bij het proactief voorbereiden. Bent u hiermee akkoord? VAN HOECKE: dat klinkt zeer negatief. MAES: Nee, je komt dat natuurlijk wel tegen. Soms komt er iets in de krant door andere politieke partijen waarbij je gechallenged wordt. De vraag is dan moeten we er op reageren of niet. Tuurlijk dat gebeurt, maar of dat meer is dan vroeger, dat weet ik niet. Je hebt natuurlijk een heel groots stuk wel zelf in de hand. Wat zijn jouw lijnen, wat ga je naar buiten en hoe doe je dat. Het is de combinatie van de twee. INTERVIEWER: Proberen jullie die boodschappen zodanig te verpakken dat jullie kant van het verhaal naar voor komt? De befaamde 'spin' MAES: Spinnen heeft een zeer negatieve bijklank gekregen. Dat klinkt bijna als iets misleidend. We gebruiken het in ieder geval niet op die manier. Maar je probeert natuurlijk wel je boodschap te verwoorden zodat ze duidelijk en aantrekkelijk is. Je spreekt dan mee over framing. INTERVIEWER: Op welke manieren proberen jullie te reageren als er een politieke aanval komt? VAN HOECKE: dat hangt af van het item waarover het gaat. Soms beslissen we zeer snel dat we er niet op zullen reageren. Omdat dan het gevolg kan zijn dat die aanval nog meer aandacht krijgt. Maar als dat dan een opportuniteit is voor ons, dan gaan we er wel graag op in. INTERVIEWER: Wanneer wordt dat dan een opportuniteit? Als jullie de kans hebben om jullie eigen verhaal te vertellen? VAN HOECKE: ja, natuurlijk. Je moet er dan ook van overtuigd zijn dat een goed verhaal is en dat het veel bijval heeft. Om een concreet voorbeeld rond de spaarboekjes. Vorige week kwam er vanuit de EU (Oli Rehn) een standpunt daaromtrent. Dat hebben wij quasi direct aangegrepen om te reageren. Dan zie je ook dat tal van andere partijen er ook op beginnen te reageren. Zowel positieve als negatieve reacties en soms ook positieve en negatieve reacties binnen dezelfde partij (Open VLD). Koen Geens die zijn communicatie begint bij te stellen. INTERVIEWER: Nemen jullie maatregelen om interne contradicties zoals bij de open VLD te vermijden? MAES: Je probeert zoveel mogelijk de neuzen in dezelfde richting te laten wijzen. Maar het is nooit helemaal te vermijden dat dat een keer gebeurt. Tot nu toe loopt dat vrij goed, we vergaderen wel redelijk wat waar de lijnen opnieuw worden uitgezet. INTERVIEWER: Jullie hebben ook mensen als Louis Tobback, zo iemand is zelden 100% op de hoogte van de politieke lijn en gaat daar af en toe wel eens tegen in. Wordt zoiets getolereerd? MAES: Het is langs n kant ook logisch. Je hebt burgemeesters die met heel andere

-132-

Interview Miranda Maes en Johan Van Hoecke

problematieken geconfronteerd worden. Dat kan af en toe botsen met onze lijnen Vlaams of Federaal. Maar we hebben natuurlijk niet graag dat dat te veel in de pers komt. Bij Louis Tobback is dat de normale gang van zaken en dan wordt hij ook niet de mond gesnoerd. INTERVIEWER: Zijn er soms maatregelen nodig om iedereen op dezelfde lijn te houden? MAES: We proberen dat wel, vanuit die vergaderingen zeggen we: dit is de lijn. Sommige personen zijn het daar niet altijd 100% mee eens maar op het laatste moment is het wel de voorzitter die bepaalt. VAN HOECKE: op een bepaald moment grijpt de voorzitter in, zowel nationaal als provinciaal. INTERVIEWER: Welke dwangmiddelen worden dan gebruikt om ze in het gareel te houden? VAN HOECKE: om de vier jaar moeten lijsten samengesteld worden. Zo simpel is het. MAES: Op een bepaald moment moet je kiezen of je achter de partijlijn staat of niet. Het is heel moeilijk als je er niet achter staat om binnen een partij te functioneren. Maar dan spreken we over erg fundamentele afwijkingen. VAN HOECKE: dat is ook zr uitzonderlijk. Er is zeer veel overleg. MAES: Het gebeurt natuurlijk wel eens dat er iets in het parlement aan bod komt wat niet afgesproken was. Dat gebeurt al eens h. Dat kan je nooit helemaal tegengaan. VAN HOECKE: bij ons is het zo dat er veel wordt gediscussieerd op het partijbureau, maar n keer de beslissing is genomen ligt die vast. INTERVIEWER: Om even terug te komen op de reacties op aanvallen, wat is daar het belang van snelheid en timing? VAN HOECKE: dat komt van Clinton zeker: Dat iets wat niet klopt binnen de 24 uur uit de ether moet gehaald worden. Snelheid is daarin zeer belangrijk. INTERVIEWER: Is het door de continue vraag naar nieuws nog mogelijk om je tijd te nemen om een goede reactie op te stellen? VAN HOECKE: ja, maar niet meer twee dagen, in een paar uur moet dat geregeld zijn. Maar het gaat ook wel sneller dankzij mails en telefoon. INTERVIEWER: Welke procedure start dan op? VAN HOECKE: de voorzitter zal dan met een aantal betrokkenen overleg plegen, dat gaat allemaal heel snel. Dan bel je naar Belga of het medium waar het in verschenen is. Tegenwoordig staat dat dan een kwartier later op alle sites. INTERVIEWER: Gebruikt u nog vaak officile persberichten? VAN HOECKE: weinig, steeds minder. Parlementsleden gebruiken dat dan wel meer. INTERVIEWER: Jullie gebruiken dan meer de informele kanalen? VAN HOECKE: dat is niet informeel, je belt naar de belga en je vraagt of ze genteresseerd zijn en wie de zaak opvolgt. Dan zorg je dat de voorzitter belt en zijn uitleg doet. Een half uur later staat dat op Belga en daarna op de websites van de kranten. Ondertussen heb je ook al naar tv en radio gebeld. INTERVIEWER: Wat is volgens u e oorzaak dat persberichten stilletjes aan in onbruik geraken? MAES: Dat is een overload. VAN HOECKE: de journalisten krijgen vaak bijna tien persberichten van n partij op een dag. INTERVIEWER: Houdt een geschreven tekst meer risico in? VAN HOECKE: ja, papier plakt meer. Als het gesproken is, is het altijd beter. MAES: Je kan het ook veel beter nuanceren en context meegeven. VAN HOECKE: op papier moet je dat heel expliciet doen, vind ik. INTERVIEWER: Voorzien jullie mediatraining voor jonge politici? MAES: Dat is heel individueel, het hangt er ook vanaf op welk niveau. Er zijn afdelingen die dat op lokaal niveau al organiseren, dat is heel gevarieerd. Heel individueel... VAN HOECKE: Een mediatraining wordt ook wel heel eng gezien. Het hangt ook heel erg hard af van de onderwerpen van de interviews. waar gaat het over, welke vragen kunnen gesteld worden en wat zijn de mogelijke antwoorden. Het gaat niet enkel over welke kleren trek ik aan.

-133-

Interview Miranda Maes en Johan Van Hoecke

INTERVIEWER: Doen jullie dan ook namaak interviews om te kijken hoe iemand reageert op moeilijke vragen? VAN HOECKE: dat ligt eigenlijk allemaal niet zo vast. Zo werkt dat eigenlijk helemaal niet. Wat we wel doen is voor een interview het thema verkennen en hen zeggen: die vraag gaat zeker komen, hoe ga je daar mee omgaan. Je kan veel dingen voorspellen. MAES: Er zijn geen vaste procedures voor, niet iedereen die hier komt krijgt dat. Dat is eerder ad hoc. Als iemand zegt dat hij 's avonds een interview heeft, dan wordt dat op voorhand doorgesproken. VAN HOECKE: of we zeggen, de partij heeft daar, dat standpunt ingenomen je kan dat misschien gebruiken. Ik vind dat niet echt mediatraining. Ergens is dat wel zo. INTERVIEWER: Moet u met meer ervaren politici als Bruno Tobback nog veel voorbereiden? VAN HOECKE: hij gaat zich dan informeren, hij weet welke onderwerpen aangesneden zullen worden. Hij zal dan een telefoontje plegen met de politici die met die thema's bezig zijn. We hebben een studiedienst die ondersteunt. INTERVIEWER: Wordt u bij die voorbereiding betrokken? VAN HOECKE: soms wel, soms niet. Je hebt iets in gang gezet en dan komt de opvolging en de vragen. Het zit al allemaal in het hoof en dan is het enkel nog het verfijnen van de boodschap. Zoals vandaag stond er weer een quote van Bruno Tobback in de krant. Het is een quote die hij al een aantal keer gebruikt heeft maar ik vind hem schitterend. Mijn grootouders hadden geen wagen, maar toch betaalden ze mee voor de wegen. Ik heb hun daar nooit over horen klagen. Ik heb toen tegen hem gezegd dat dat een zeer goede quote was en hij die moest blijven gebruiken. INTERVIEWER: Gaat u zelf ook mee naar die interviews en wat is uw functie daar dan? VAN HOECKE: luisteren en zwijgen en achteraf wat feedback geven. Als de baas zijn interview heeft afgerond dan wil die horen wat ik er van vond. Bij interviews voor kranten is het ook zo dat je mag nalezen. We kijken dan na of het goed de sfeer van het interview weergeeft en of het wel juist begrepen is. Het staat ook veel sterker als je er op reageert. INTERVIEWER: Gaat u veel ingrijpen als u de kans krijgt om een interview na te lezen? VAN HOECKE: dat hangt vooral van de kwaliteit van de journalist af. In een interview is ook de flow heel belangrijk. En uiteraard mogen we de foto's niet vergeten die zijn ook heel belangrijk. Maar die krijgen we niet op voorhand te zien. MAES: Ja dat is inderdaad heel jammer. INTERVIEWER: Wat zijn zo de voordelen van het te mogen nalezen? VAN HOECKE: politici passen meer op hun tellen als ze het niet meer mogen nalezen. Ze zullen in het algemeen voorzichtiger zijn. INTERVIEWER: Hebben jullie ook meer structurele communicatiestrategien? Bijvoorbeeld burying bad news. VAN HOECKE: wat is slecht nieuws, wij hebben daar geen ervaring mee (lacht). Dat is ook de logica van communicatie, als je slecht nieuws heb dan breng je dat wanneer het het minste aandacht zal genereren. INTERVIEWER: Wat zijn de grootste verschillen tussen de communicatie van ministers en parlementsleden? MAES: Ministers kan je minder sturen. Buiten dat ze lid zijn van de partij zijn ze ook minister en bekleden ze een andere rol. Verder hebben ze ook hun eigen kabinet en woordvoerder, dus hun communicatie staat voor een deel los van de partij. Een parlementslid kan je toch meer vanuit de partij sturen. VAN HOECKE: bij ministers is het eerder van: ik wil dit doen, of ik heb dit gedaan. Terwijl een parlementslid meestal moet vragen. INTERVIEWER: Aan wie moet die dat dan vragen? MAES: De fractieleider en de fractievergadering. De woordvoerders die ik eerder aanhaalde die bij ons op de dienst zitten en ook in de fracties zitten zijn het verbindingselement tussen de partij en

-134-

Interview Miranda Maes en Johan Van Hoecke

de parlementsleden. Daar is natuurlijk ook een permanente afstemming. VAN HOECKE: wij hebben ons congres met al die ideen er in. Dan heb je al die parlementsleden die hun eigen thema's hebben. Wij willen natuurlijk omzetten waar wij voor zijn, dus wij schakelen die in en die vertalen dat naar wetsvoorstellen en decreten. De fractieleiders maken ook deel uit van het partijbureau en beslissen mee over de thema's. Die sturen dus al die parlementsleden aan. VAN HOECKE: als er binnen een specifiek thema iets voordoet dan is het de verantwoordelijke parlementair die het debat voert. INTERVIEWER: Welke rol hebben social media in de politieke communicatie? MAES: Steeds meer, we proberen daar meer en meer op in te zetten. INTERVIEWER: Op welke manier proberen jullie dat te gebruiken? MAES: Ooh, verschillende. Om dingen te verspreiden die we gedaan hebben, congressen, evenementen etc. Anderzijds om onze boodschappen meer te pushen. Een hele waaier, we gebruiken het op alle mogelijke manieren dat we het kunnen. INTERVIEWER: Maken jullie onderscheid in het type boodschap of je via Facebook of Twitter stuurt? MAES: ja VAN HOECKE: Voor Twitter moet je het kunnen bondig maken. MAES: Op Facebook werken we ook meer met beelden en quotes. Op Facebook bereiken we vooral onze leden en achterban terwijl je op Twitter een veel breder publiek bereikt en vooral ook de journalisten. Op Twitter gaan we dus de straffere boodschappen proberen te verspreiden. INTERVIEWER: Denkt u dat Twitter eventueel het persbericht zou kunnen vervangen? MAES: Dat kan eens gebeuren. VAN HOECKE: het is meer iets teasend. MAES: Misschien voor iets heel spectaculair. INTERVIEWER: Beheert u (Johan Van Hoecke) de Twitter en Facebook van de voorzitter? VAN HOECKE: Nee dat is Miranda Maes haar taak. MAES: Er is hier op de dienst iemand die daar voor verantwoordelijk is. n iemand is de eindverantwoordelijke en expert van het hele social media gebeuren. Ze geven ook advies aan de individuele parlementsleden en maken afspraken met hun. VAN HOECKE: de partijaccounts hebben over het algemeen meer volgers dan de individuele politici dus wij kunnen ook al eens dingen optillen en meer in de aandacht brengen. Zij vragen dat ook regelmatig aan ons. MAES: Er wordt heel veel overlegd tussen onze mensen, met alle mogelijke middelen die we hebben. VAN HOECKE: wat we ook vaak proberen te doen is mensen aanporren om daar aan mee te doen en dat loopt steeds beter. MAES: Ze zien ook dat het resultaat geeft, waardoor ze zelf meer gemotiveerd zijn. Het heeft even geduurd eer iedereen mee was. VAN HOECKE: onze voorzitter hebben we nog steeds niet kunnen overtuigen. MAES: Het heeft uiteraard zijn voor en nadelen, je moet er heel actief mee bezig zijn en als je naar Yves Leterme kijkt kan het ook heel verkeerd uitpakken. Nagesprek: politieke communicatie is geen wetenschap het is vooral menselijke interactie. Je moet dat ook zien dat als je spreekt over communicatiestrategie, iedereen wil dat en iedereen zal dat ook proberen maar er komt altijd wel iets tussen. Voornamelijk door verkiezingen en campagnes hebben we weinig tijd om een lange termijn strategie uit te werken. Het is inderdaad geweldig voor ons dat de verkiezingen binnenkort zullen samenvallen. Je strategie blijft desondanks heel belangrijk om op terug te kunnen vallen. Je moet niet zomaar op alles springen. Soms heb je er niets aan om op bepaalde dingen te reageren. Onze beginselverklaring is nu zo'n steun, we

-135-

Interview Miranda Maes en Johan Van Hoecke

gebruiken dat nu als rode draad om onze communicatie op te baseren.

-136-

Synopsis

Synopsis
Political public relations in Belgium: The goal of this master dissertation is creating a descriptive study on how political public relations are practically organized in Belgium. The first phase of this research will be a theoretical case study of the political public relations in Britain, where the most important terms are explained within the British political landscape. With the help of qualitative expert interviews with journalists and spokespeople, we will be implementing these terms as described in the British case into the Belgian example. The goal is to create an insight into current Belgian political communication, the importance of public image and the politician press relationship. The most important topics which are covered are media management, image management and internal party communication, with a focus on the practical organization of these public relations techniques. Keywords: Political public relations, Belgium, media management, image management, party cohesion, press politics relations,

-137-

Samenvatting

Samenvatting
Het doel van deze masterproef is op een beschrijvende manier een blik te werpen op de politieke public relations in Belgi aan de hand van een theoretische case study van Groot-Brittanni. De focus ligt hoofdzakelijk op de praktijk, technieken en de organisatie van de betrokken actoren. Het onderzoek heeft niet de ambitie om de effecten van politieke public relations bloot te willen leggen of een vergelijkend onderzoek te zijn. De omstandigheden en bepalende factoren zijn immers erg verschillend tussen de twee onderzochte landen. In het eerste deel starten we met een theoretische case study van de politieke public relations in Groot-Brittanni. We verklaren de belangrijkste begrippen binnen de politieke PR en plaatsen ze onmiddellijk in de Britse politieke context. Er is gekozen voor een case study van Groot-Brittanni omdat politieke public relations er een belangrijk onderdeel is van het politieke landschap en er veel onderzoek beschikbaar over is. In het tweede deel gaan we op een kwalitatieve manier op zoek naar de Belgische toepassingen van deze begrippen, aan de hand van expert interviews met journalisten en woordvoerders schetsen we een beeld van de praktijk en de technieken binnen de Belgische politieke public relations. Het onderzoek spitst zich voornamelijk toe op drie belangrijke subthema's, mediamanagement, imagomanagement en de organisatie van de communicatie binnen de politieke partijen. Om de context duidelijk weer te geven hebben we ook hoofdstukken toegevoegd over de relatie tussen journalisten en politici, de rol van sociale media en de belangrijkste verschillen tussen de twee taalgroepen. In dit laatste deel hebben we enkele opmerkelijke vaststellingen gedaan. De relatie tussen journalisten, politici en woordvoerders is opgebouwd rond een wederzijdse afhankelijkheid en vertrouwen. Dit vertrouwen speelt een belangrijke rol doorheen alle communicatie tussen de actoren, wanneer het vertrouwen geschonden is zullen alle actoren daar negatieve gevolgen van ondervinden. De politieke actoren proberen nieuws in een voor hun voordelig perspectief bij de journalisten aan te brengen, de journalisten zijn zich hier van bewust en gaan de informatie daarom steeds kritisch evalueren en checken. In praktijk blijkt dit steeds moeilijker te worden, door de slechte financile situatie van de Belgische pers is er een verhoogde werkdruk en hebben de journalisten niet meer voldoende tijd om alles uitgebreid te controleren. Politici proberen Imago speelt een belangrijke rol in de Belgische politiek, de politieke partijen houden hier rekening mee, maar laten het geen prominente rol spelen. De focus ligt voornamelijk op het benadrukken van positieve eigenschappen van de politicus en deze uit te spelen. De rol van populaire media is hier niet te onderschatten, het biedt naast een gelegenheid om het imago te verbeteren ook een -138-

Samenvatting

kans om het eigen politieke verhaal voor een groot publiek te brengen. De politieke partijen kiezen doelbewust media die gericht zijn op het doelpubliek van de boodschap die ze willen brengen. Het belang van interne cohesie binnen de Belgische partijen was al langer bekend. In dit onderzoek zagen we hoe politieke partijen dissidente uitspraken van hun eigen politici proberen te voorkomen, door een structuur van continu overleg en interne democratie proberen ze steeds alle mandatarissen op de hoogte te houden van de te volgen communicatielijnen. Politieke public relations zijn wel degelijk aanwezig in het Belgische politieke landschap maar in een sterk verdunde vorm ten opzichte van het Britse voorbeeld. De verhoudingen tussen de actoren zijn hoofdzakelijk zakelijk ingesteld en het electoraat is bijzonder klein, wat van de professionalisering geen noodzaak maakt. Door de beperkte budgetten van de partijen is het voor hen eveneens moeilijk om een eigen politieke marketing op te bouwen, de partijen bouwen hiervoor meestal verder op de data verzameld door de pers. Trefwoorden: Politieke public relations, Belgi, mediamanagement, imagomanagement,

partijcohesie, verhouding journalistiek politiek

-139-