Sie sind auf Seite 1von 3

2.

A QUESTO DA INDSTRIA CULTURAL


Essa luta pela incluso do diferente e contra a filosofia da totalidade implica em considerar e buscar alternativas ao fenmeno da industrializao da cultura. A anlise sobre a indstria cultural est presente em, praticamente, todas as obras de Adorno; porm, mais desenvolvida na Dialtica do Iluminismo. Segundo Adorno, uma das caractersticas da actual sociedade tecnolgica a criao de um gigantesco aparato da indstria cultural. A indstria cultural um instrumento de manipulao das conscincias, usada pelo sistema para se conservar, se manter ou submeter os indivduos. Por isso, diz Adorno, os veculos de comunicao no so instrumentos neutros; eles esto plenos de contedos ideolgicos. Isto , os mass-media no s transmitem ideologia, mas constituem ideologia, independentemente dos contedos transmitidos. As tcnicas Theoria - Revista Eletrnica de Filosofia produzem, independentemente do contedo, estados de paralisia mental acompanhados de passiva aceitao do existente. O imperativo da sociedade tecnolgica que o homem deve adaptar, sem especificar a que coisa; adaptar quilo que, sem a reflexo, como reflexo da potncia e omnipresena do existente, constitui a mentalidade comum. Mediante a ideologia da indstria cultural, a adaptao toma o lugar da conscincia. Na indstria cultural, tudo se torna mercadoria. Tudo isso eloquentemente exemplificado por fenmenos-chaves como o cinema, o entretenimento, a publicidade, a arte, a educao (cf. ADORNO E HORKEHIMER, p.133). Para Adorno e Horkheimer, o cinema actual provoca um bloqueio patolgico das faculdades crtico-reflexivas do espectador. Diante das imagens que passam rapidamente diante do expectador, ele no pensa mais e se identifica totalmente com o filme que torna, para ele, a prpria realidade. O entretenimento, ou a diverso, agora, mecnico. Desse modo, atrofia a mente, como o trabalho mecanizado na fbrica ou na oficina. Divertir significa: no pensar, esquecer o sofrimento. Diz Adorno que na base do divertimento existe um sentimento de impotncia. A publicidade representa aos olhos de Adorno a embriaguez do indivduo; o objecto encoberto por uma srie de qualidades e smbolos que tm pouco ou nada a ver com ele. O consumidor confunde o objecto com as qualidades. Assim, o prazer e a felicidade so objectos de uma fictcia propaganda e promessa ilusria. Assim nunca se alcana a felicidade e nem o prazer; sempre algo que est por vir...

Um outro ncleo temtico do pensamento de Adorno a meditao sobre a arte. arte ele dedica os primeiros artigos e a ltima obra: Teoria Esttica (publicada postumamente em 1970). No centro desse ncleo est a msica. No artigo A situao social da msica, de 1932, ele sustenta que a mercantilizao da msica implica numa fratura entre msica e sociedade. Essa mercantilizao atinge mais a msica romntica e chega a envolver as massas, confirmando a avaliao de Nietzsche que considera esse tipo de msica uma droga (Cf. FORNERO, Giovanni., 2000, p.171. Essa ruptura entre cultura e sociedade consequncia da organizao capitalista da vida social que, segundo Adorno, superada somente a nvel poltico e social.

3. O PAPEL DA EDUCAO A mercantilizao envolve toda a cultura e alcana, tambm, a educao. Esta, como a arte o faz, pode reproduzir e realimentar a indstria cultural e tambm pode ser um fator de questionamentos, reflexes e mudana. , por isso, que a necessidade de que Auschwitz no se repita constitui, segundo Adorno, a meta principal da educao. A barbrie continuar existindo enquanto persistirem as condies que levaram quele fato e a tantos outros que presenciamos no cotidiano de nossas conscincias. Na anlise provocada pelo instinto de destruio, Adorno busca referncia em Freud. Os ensaios de Freud mostraram a tendncia anti-civilizatria dos indivduos. Um exemplo gritante desse instinto destrutivo o fato de que milhes de pessoas foram assassinadas de maneira planejada pelo nazi-fascismo. O genocdio teve tambm suas razes no nacionalismo que se espalhou por muitos pases no sculo XIX. As possibilidades de mudar os pressupostos que geraram Auschwitz so limitadas por factores polticos e sociais. Por isso, a educao passa a assumir um aspecto ainda mais relevante. No entanto, trata-se de uma educao dirigida auto-reflexo e centrada na primeira infncia. O nico poder efetivo contra a repetio de Auschwitz a conquista da autonomia por parte do educando e o poder para a auto-reflexo e autodeterminao de no participar na barbrie. Agir de forma heternoma, curvando-se diante de normas e compromissos de obedincia cega autoridade gera condies favorveis barbrie. O no confronto com a barbrie a condio para que tudo acontea de novo. Os algozes do campo de concentrao de Auschwitz eram, em sua maioria, jovens filhos de camponeses, o que pressupe ser o insucesso da desbarbarizao maior ainda na zona

rural. Segundo Adorno, evitar Auschwitz implica em resistir ao poder cego de toda espcie de coletivo, brutalidades e violncias justificadas por costumes e ritos (Cf. FORNERO, Giovanni., 2000, p. 162). A educao pautada pela severidade e pela disciplina extrema condio propcia para a barbrie. A dureza significa indiferena em relao dor. E a insensibilidade um dos obstculos filosofia e educao emancipatria. Segundo Aristteles, foi pela sensibilidade (thauma) que os homens comearam a filosofar (cf. Metafsica I, 982). A insensibilidade uma das caractersticas das pessoas desprovidas de autoconscincia e, portanto, autoritrias. Os indivduos desprovidos de autoconscincia constituem o carcter manipulador. So pessoas desprovidas de emoes, detentoras de conscincia coisificada transformando a si mesmas e aos outros em coisas. Contra a repetio de Auschwitz ser necessrio estudar a formao do carcter manipulador; identificar o motivo que levou indivduos em condies iguais a ter comportamentos diferentes. um equvoco entender isso como resultado da natureza humana e no como um processo de formao. O carcter no algo natural, mas formado culturalmente. Portanto, necessrio analisar qual o papel da nossa sociedade no combate barbrie e que o factor principal a favor da desbarbarizaro o amor, que no tem hoje representao nenhuma nos homens. O amor ao ser humano implica na garantia do direito a existncia do diferente e da recusa sua condenao morte. Enfim, Adorno quebrou o tabu acerca do nazismo e de Auschwitz ao tentar despertar a conscincia critica e para no deixar que tal situao se repita, ser preciso tratar criticamente o conceito de razo de Estado mostrando que a democracia s possvel graas auto-anlise e respeito pelo prximo, seja ele quem for (Cf. FORNERO, Giovanni, 2000, p. 163).

Das könnte Ihnen auch gefallen