Kronika wyprzeday Polski

cykl artykuw Wiesawy Mazur

w Tygodniku NASZA POLSKA w Roku 2002 Spis treci: Kto co szykuje pod motek? Pierwsza dziesitka uznana za godn sprzeday Ci co pomagali na bruku Jak osign efektywno? Likwidujc przedsibiorstwa pastwowe! ABB przejmuje Zamech Taczki dla Lisa i Balcerowicza Fundamenty ustawy prywatyzacyjnej Import zostawi zgliszcza Bankructwa i grabie aptek Przymiarki do giedy, rozpad PGR-w Fikcje i figi Rozbirka Uniwersalu Prasa pod motkiem Meksyk czy Peru? Zabierzmy korytko!

Jak do tego doszo?

Na amach Naszej Polski przedstawimy krok po kroku proces wyprzeday majtku narodowego. Wpywy z prywatyzacji s "na wykoczeniu", warto si zastanowi, jakie skutki przyniosy zamiany wasnociowe w gospodarce. Nie trudno na to odpowiedzie zwaywszy, e obecnie ponad 70 proc. sektora bankowego zarzdzane jest z central znajdujcych si poza granicami Polski, a uprawiana u nas w 2002 r. polityka bankowa opiera si na globalnej gospodarce. O jakiej prawdziwej suwerennoci gospodarczej naszego kraju mona w tej chwili mwi? A wszystko si zaczo wraz z nastaniem nowego ustroju gospodarczego dnia 1 stycznia 1990 r.

Kto co szykuje pod motek?

Przez kilka miesicy 1990 r. o koniecznoci prywatyzacji mwio i pisao si codziennie, do znudzenia. Uporczywa akcja propagandowa bya niezbdna po to, eby dzisiaj w Ministerstwie Skarbu Pastwa mogy istnie rne departamenty nadzoru prywatyzacyjnego: numer jeden, numer dwa i spek strategicznych. Duo tego, bo zadania s ogromne. I tak departament numer jeden zajmuje si prywatyzacj m.in. hutnictwa, chemii cikiej, budownictwa, przemysw spirytusowego, farmaceutycznego, elektronicznego, stoczniowego, petrochemicznego, metalowego, misnego, cukrowni, portw lotniczych, mediw. Departament numer dwa prywatyzuje: kopalnie, energetyk, siark, surowce skalne, transport, przedsibiorstwa handlowe, przemysy elektrotechniczny, drzewny i papierniczy, meblowy, ceramiczny, materiaw budowlanych. Urzdnicy departamentu spek strategicznych i instytucji finansowych zajli si m.in. Telekomunikacj Polsk, Ruchem, KGHM Polska Mied, Polskimi Liniami Lotniczymi LOT, Metalexportem, Impexmetalem, PZU, bankami. O rozmiarze wyprzeday wiadczy, e procesy prywatyzacyjne zostay zakoczone lub trwaj w tej chwili w okoo 5 tysicach przedsibiorstw. atwiej dzisiaj powiedzie, czego jeszcze nie sprzedano ni co sprzedano. Bd trudne decyzje, bo skala przeksztace strukturalnych nie ma precedensu. Jednak tylko dogbne przeksztacenia wasnociowo-strukturalne mog Polsce zapewni asekuracj ze strony Midzynarodowego Funduszu Walutowego i potg ekonomicznych. Gdybymy si zawahali, czy rozpocz przemiany, czy te nie, pod znakiem zapytania mogaby stan redukcja zaduenia zagranicznego pisa na pocztku 1990 r. z Waszyngtonu korespondent Rzeczpospolitej Aleksander Perczyski. Ludzie biedowali, suchali i wierzyli, e to, co robi tam, na grze, bdzie dla dobra kraju i ich samych.

Zapowiadano, e Polacy zostan rzuceni na gbok wod. Cofn si przed tym nie mona - informowa rzd bo wzbudzilibymy niezadowolenie nie tylko wymienionego wyej MFW, ale i Banku wiatowego a do tego dopuci nie wolno, bo Polska nie przeyje. Gazety przypominay, e gospodarka finansowa przedsibiorstw pastwowych jest bardzo za i proces przeksztace wasnociowych naley rozpocz natychmiast.

Pierwsza dziesitka uznana za godn sprzeday

Tak naprawd mao kto wiedzia, co to s te przeksztacenia wasnociowe, ktre maj si rozpocz. Robotnicy, czonkowie Solidarnoci mwili, e z tego, co im wiadomo, chodzi o wasno akcjonariack, przy czym wikszo akcjonariuszy maj stanowi pracownicy prywatyzowanego przedsibiorstwa. Ale przede wszystkim liczyli na to, e po ndznych zarobkach otrzymywanych za komuny w kocu zaczn jako zarabia. Obiecywano utworzenie Rady Majtku Narodowego (nigdy nie powstaa), czuwajcej nad prawidowoci prywatyzacji. Rzeczywisto wygldaa czarno: roso bezrobocie, w przedsibiorstwach pastwowych pacono bardzo marnie, gdy wicepremier Leszek Balcerowicz wprowadzi "popiwek" (podatek od wzrostu pac), obciajc jeszcze pastwowe przedsibiorstwa dywidend od posiadanego majtku. Przedsibiorstwa nie miay pienidzy na dziaalno biec, coraz czciej zdarzay si przestoje. Rynek wewntrzny nie kupowa, bo nie mia za co, eksport na wschd zanik, a na zachd sta si nieopacalny, bo warto dolara gboko spada. Przypomnijmy, e troch wczeniej, w 1988 r., wzrost cen wynosi ok. 60 proc., a w 1989 r. ceny wrcz oszalay: skoczyy a o 300 proc. Nard zosta doprowadzony do granic wytrzymaoci. Janusz Lewandowski, minister przeksztace wasnociowych w rzdach Jana Krzysztofa Bieleckiego i Hanny Suchockiej, nie kryje dzisiaj ("Gazeta Wyborcza" z dnia 12-13 stycznia br.), e jego liberalna opcja polityczno-gospodarcza wykorzystaa ten fakt, dopingujc wicepremiera sowami: Balcerowicz, prywatyzuj szybciej. Balcerowicz mia szans, a rzd przeywa okres miodowy, mg robi co chcia. W poowie stycznia dwanacie lat temu w Ministerstwie Przemysu znajdowao si kilkanacie zgosze podpisanych przez pracownikw rnych zakadw domagajcych si przyspieszenia dziaa organizacyjnych i legislacyjnych w celu dokonania jak najszybszych przeksztace wasnociowych w ich fabrykach. W zakadach wyczekiwano na werdykt resortu z niecierpliwoci, ale na razie na prno (i o to chodzio!), bo do rozpoczcia prywatyzacji potrzebne byo odpowiednie oprzyrzdowanie prawne. Warto przypomnie, e w niecierpliwej kolejce wyczekujcej na przeksztacenie znalazy si jako pierwsze: Dom Mody Telimena w odzi, Fabryka Syntetykw Zapachowych Aroma z Warszawy, Czechowickie Zakady Przemysu Zapaczanego, Zakady Wyrobw Sanitarnych w Krasnymstawie, agaskie Przedsibiorstwo Budowlane, Zakady Tkanin Technicznych w rodzie Wielkopolskiej i Jeleniogrska Kopalnia Surowcw Mineralnych w Szklarskiej Porbie.

Na pocztku lutego 1990 r. Rzeczpospolita podaa, e w kocu s dobre wiadomoci - przeksztacenia wasnociowe rusz w kilku znaczcych przedsibiorstwach. Za dwa miesice w Biurze Penomocnika Rzdu ds. Przeksztace W asnociowych, ktre powoano, leao ok. 100 poda z zakadw, ktre nie mogy doczeka si prywatyzacji. Opinia publiczna uwaaa, e bd prywatyzowane te przedsibiorstwa, ktre maj kopoty, tymczasem z setki zgaszajcych tak ch wybrano kilka najlepszych. Ktre to z nich miay by - okrywaa tajemnica; ale natychmiast pojawi si przeciek, e zaszczytu dopuszczenia do prywatyzacji mog dostpi: warszawski Wedel, kielecki Exbud, Zakady Przemysu Odzieowego z Bytomia, bydgoska "Eltra", lskie Fabryki Kabli z Czechowic i dzki Prchnik.

Ci co pomagali na bruku

Polska prywatyzacja rozpocza si i rozwina w morzu niejasnoci i niejasnych, nierzadko zadziwiajcych informacji. Janusz Lewandowski wkrtce zacz przekonywa, e tak by musi ze wzgldu na tajemnic handlow, a majtek narodowy (takiego okrelenia na pocztku lat 90. uywali wszyscy dziennikarze) naley sprzedawa nie za tyle, ile on jest rzeczywicie wart, lecz za tyle, za ile chc go kupi. Tajemniczo na linii rzd nabywca w transakcjach kupieckich dotyczcych polskiego majtku narodowego wytworzya wok prywatyzacji paskudn aur. Zanim zapa do prywatyzacji zacz w przedsibiorstwach i spoeczestwie zdecydowanie male, Komitet Ekonomiczny Rady Ministrw rozpatrzy ramowy zestaw dokumentw. W ich tworzenie wczy si wawo, tylko pozornie z trudem poruszajcy si, minister przemysu Tadeusz Syryjczyk. Gosi on wtedy, e fundament ideologiczny ustawy prywatyzacyjnej to rwny dostp dla wszystkich do emitowanych udziaw przedsibiorstw, z preferencjami dla akcjonariatu pracowniczego i swobod zarwno ich kupna, jak i sprzeday, a take pena transferowalno akcji. Poniewa brak zmian wasnociowych mia si objawia bankructwami, te zakady pracy, ktre daway zatrudnienie wielu mieszkacom maych miasteczek, w projekcie ustawy prywatyzacyjnej zezwolono sprzedawa ze strat, a nawet dopat budetow. Ministrowie zgodzili si na szybk, zdecydowan prywatyzacj, nawet jeeli nie zostanie osignita dobra cena (z obrad KERM 3 lutego 1990 r.). Straty miay zosta wyrwnane wyszymi wpywami podatkowymi od przedsibiorstw zarzdzanych ju po prywatyzacji efektywnie. Piotr Aleksandrowicz wwczas zastpca redaktora naczelnego Rzeczpospolitej, wkrtce wojujcy libera - w numerze gazety - z dnia 3-4 lutego 1990 r. domaga si przy prywatyzacji kryteriw sprawiedliwoci spoecznej, gdy jest to majtek niewtpliwie wypracowany przez nard. Zmieni si Aleksandrowicz i to co najmniej kilka razy. To on przecie nalega m.in., eby pastwowa rzdowa gazeta najpierw zostaa sprzedana (49 proc.

udziaw) francuskiemu Hersantowi, a potem eby Francuzom odsprzedano jeszcze 2 proc., oddajc im wadz w spce, nie ogldajc si na aden nard. Kiedy tak si stao, wywianowany w ten sposb Hersant sprzeda 51 udziaw koncernowi norweskiemu Orkla. Norwegom Aleksandrowicz si nie spodoba, wic zosta wyrzucony i dobija si teraz w sdzie o powrt do pracy. To jest pouczajca historia: co dzieje si z tymi, ktrzy z bielmem na oczach zabiegaj o prywatyzacj i co z tego dla nich wynika. Takich historyjek mona przytoczy wiele. Naley do nich historia pani dyrektor ze sprywatyzowanej fabryki rzeszowskiej Alima produkujcej odywki dla dzieci. Dyrektorka wspomagaa prywatyzacj, a gdy fabryk kupi zachodni koncern Gerber i wyrzuci pani dyrektor; zmienia ona zdanie o prawidowym przeksztaceniu polskiego, nowoczesnego, pastwowego zakadu, przynoszcego wpywy podatkowe, na fabryk prywatn, zagraniczn, ktra takich wpyww nie przynosi, zredukowaa zatrudnienie i zrezygnowaa z usug setek polskich plantatorw owocw i warzyw.

Jak osign efektywno? Likwidujc przedsibiorstwa pastwowe!

Nie ma czasu na prywatyzowanie krok po kroku namawiay media przed rozpoczciem wyprzeday naszego wsplnego mienia. Trzeba szybko, bez biurokracji. Operacja powinna mie charakter - choby w niewielkiej czci powszechnego uwaszczenia za skromn, czy symboliczn opat. Tego wymaga absolutny wymg uzyskania spoecznego poparcia. Wicepremier Balcerowicz wystpi w Sejmie i oznajmi, e tworzy gospodark ludzi zaradnych, zapowiadajc zniesienie wielu ogranicze w eksporcie i obnienie stawek celnych w imporcie. Namawia do tworzenia maych firm, ktrych jest tyle w innych krajach kapitalistycznych. Jednoczenie omiokrotnie podniesiony zosta podatek dla rzemiosa, ktre udzio si, e wemie udzia w prywatyzacji. Zakady rzemielnicze zatrudniajce od kilku do kilkudziesiciu osb zostay zaduszone i fiskalnie, i przez konkurencj, kiedy importowi otworzono u nas szeroko drzwi. Z blisko 900 tysicy zostaa ich wkrtce mniej ni poowa i dalej likwidoway bd zawieszay dziaalno. Te, ktre zacigny kredyty na rozbudow i maszyny, bankrutoway natychmiast, poniewa kredyt z dnia na dzie kilkakrotnie zdroa. Moliwo wejcia do prywatyzacji kapitau polskiego zostaa zredukowana do zera. Nowe, najczciej jednoosobowe firmy prywatne powstajce jak grzyby po deszczu - to by handel z ek i tzw. szczk obsugiwanych przez tych, ktrzy stracili prac. Ju bez owijania w bawen goszono wwczas haso: efektywn gospodark bdziemy mie w Polsce wtedy, kiedy zlikwidujemy przedsibiorstwa pastwowe. Rzd zatwierdzi, e przedsibiorstwa pastwowe mog by prywatyzowane drog: 1. drog publicznej oferty akcji; 2. sprzeday wybranym inwestorom krajowym i zagranicznym; 3. sprzeday pracownikom; 3. prywatyzacji przez likwidacj; 5. zmieszanie tych czterech metod.

Jedynym realnym kanaem finansowania zmian strukturalnych okaza si kapita zagraniczny, wspomagany poyczkami z Banku wiatowego.

ABB przejmuje Zamech

Dyskusja parlamentarna nad rzdowym projektem prywatyzacji nabiera rumiecw i wywouje emocje, nie ograniczajc si do budynku na Wiejskiej napisa w Rzeczpospolitej (2 lipca 1990 r.) Hubert Janiszewski. Raczej chodzio o gniew i bunt ni o rumiece, gdy - jak dalej dowiadujemy si z notatki - rne organizacje samorzdowcw nawouj gromko do odwoania penomocnika rzdu ds. przeksztace wasnociowych. By nim Krzysztof Lis (wspautor rzdowego projektu prywatyzacyjnego) ludzie zarzucali mu, e zaplanowa powoanie Agencji ds. Prywatyzacji, ktra ma dziaa poza wszelk kontrol spoeczn i sta si nie znanym dotd nigdzie na wiecie superministerstwem do spraw sprzeday pastwowego mienia; gronym gospodarczym i politycznym pastwem w pastwie. Janiszewski szydzi w gazecie, e w opinii ciemniaczkw o zgrozo, urzd ten (w ich mniemaniu) w tzw. obcugach przeprowadzi w majestacie prawa wyprzeda majtku narodowego, naturalnie w rce zagranicznych krwiopijcw kapitalistw, pewnie ydw, masonw i Niemcw. A tymczasem tego rodzaju wypowiedzi odnotowuje si skrztnie na Zachodzie i pozycja Polski, jako kraju, w ktrym mona inwestowa traci. Majtek za mona sprzeda tylko za tyle, za ile zechc go kupi powtrzy (ciemniakom) lansowan przez liberaw tez. Radzi odrzuci przy prywatyzacji demagogi i szowinizm, bo jak Polski nie sprywatyzujemy, to bdziemy biedni. Jedynie prywatyzacja miaa wybi nasz kraj na gospodarcz niezaleno, popraw bytu pastwa i spoeczestwa. Premier Tadeusz Mazowiecki (UD, UW) niezadowolenie z planw wielkiej prywatyzacji skwitowa stwierdzeniem, e zaczyna si u nas swojskie piekieko, w ktrym moemy pozosta bezpowrotnie i na zawsze. Nastpnego dnia wzrosy ceny energii elektrycznej o 80 proc, gazu o 100 proc., energii cieplnej o 100 proc., usugi pocztowe zdroay o 60 proc., nie byo wiadomo co i o ile moe zdroe jutro. Ludziom na pewien czas odechciao si wystpie i pyskwek, trzeba byo myle, jak przey. Kongres Liberalno-Demokratyczny sta si parti. Delegaci, ktrzy jakim cudem pord szalejcej polskiej ndzy reprezentowali rodowiska biznesu, a wic byli zamoni, do kierownictwa partii wybrali 24 osoby. Przewodniczcym KLD zosta Janusz Lewandowski, pniejszy ostry prywatyzator naszego wsplnego majtku. Trudno nie wspomnie, e zaledwie kilkanacie dni temu w Gazecie Wyborczej z dnia 12-13 stycznia Lewandowski br., napomykajc jak to od malowania kominw, doszed do teki solidarnociowego ministra, opowiada, e w czasach "okrgego stou" uwiadomi sobie, e prcz sentymentalnych wspomnie z Solidarnoci nic go ju nie czy. To wanie Lewandowski walnie si przyczyni

do tego, e po kilku latach wprowadzony zosta w ycie program Narodowych Funduszy Inwestycyjnych, ktrego realizacja okazaa si wielkim, oszustwem caego narodu (patrz tekst powyej). W lipcu 1990 r. odby si te zjazd Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna (ROAD), na ktrego czele stali m.in. Adam Michnik, Jan Rokita, Henryk Wujec, Wadysaw Frasyniuk i Zbigniew Bujak. ROAD zmieni rycho nazw i nazwa si Uni Demokratyczn, potem poczy si z KLD i znw si przechrzci - tym razem na Uni Wolnoci (obecnie wielu czonkw UW jest w Platformie Obywatelskiej; pewna grupa zasilia szeregi SLD). Zarwno ludzie UW, jak i PO nie kryj dzisiaj tego, e grupuj liberaw, ktrzy na pytanie, dlaczego w Polsce w dwunastym roku transformacji dzieje si tak le, odpowiadaj bez zajknienia: bo spowolniona zostaa prywatyzacja. A wwczas, w 1990 r., prywatyzacj popar cay bez maa Obywatelski Klub Parlamentarny. Podczas obrad OKP 3 lipca wystpi wicepremier i minister finansw Leszek Balcerowicz i wygosi mow, ktrej motywem przewodnim byo to, e prywatyzacji niezbdny jest impuls rozruchowy, bo bez tego nic si nie da zrobi (w domyle: ludzie si nie zgodz). Trzeba narodowi podsun jak kiebask, nie wane, czy j zje, czy nie, aby j dostrzeg. Proponowa wrczenie wszystkim obywatelom zamieszkaym w kraju bonw prywatyzacyjnych o znacznej wartoci. Uwaa, e naley powoa ministerstwo zmian wasnociowych. Poparcie dla prywatyzacji zgosia koalicja OKP-PSL-SD w dniu 11 lipca 1990 r. Dzie wczeniej Komitet Ekonomiczny Rady Ministrw zaaprobowa przejcie elblskiego Zamechu zatrudniajcego wtedy 4300 osb (produkcja elektromaszynowa, m.in. turbin) przez midzynarodowy koncern Asea Brown Boven. ABB objo 76 proc. akcji zakadu. Pani Kux z zurichskiego oddziau koncernu wyrazia si, e to jest dla polskiej fabryki z ich strony dziaalno ratunkowa, czyli jak mona byo zrozumie: dobroczynna, dodajc, e koncern jest zainteresowany take innymi zakadami w Polsce. Wida tak bardzo potny ABB chcia si u nas zaangaowa w akcje charytatywne. Ustawy o prywatyzacji przedsibiorstw pastwowych jeszcze nie byo. Wraz z ustaw o utworzeniu Ministerstwa Przeksztace W asnociowych zostaa uchwalona 13 lipca 1990 r. Od jej omwienia zacznie si nastpny odcinek.

Taczki dla Lisa i Balcerowicza

Dugo rozbrzmieway oklaski w sali plenarnej Sejmu 13 lipca 1990 r., kiedy na tablicy wietlnej ukaza si wynik gosowania ustawy prywatyzacyjnej. A 328 posw byo za, wstrzymao si od gosu 38, przeciwnych byo dwch. Prywatyzacja przedsibiorstw pastwowych oraz utworzenie Ministerstwa Przeksztace W asnociowych gadko przeszy take w Senacie 26 lipca stosunkiem gosw: 60 za, przeciw 7, przy dwch wstrzymujcych si. Prezydent Wojciech Jaruzelski ustaw podpisa. Istniej siy zainteresowane powolnym przebiegiem procesu zauway w starym stylu Piotr Aleksandrowicz w Rzeczpospolitej z 14-15 lipca 1990 r. Poinformowa, e (te siy) przejawiaj skonno do wyczenia spod dziaa prywatyzacyjnych przemysu cikiego, grnictwa, linii lotniczych, telekomunikacyjnych itd. Ale furda, dla procesu zmian

wasnociowych dobrze wr oczy Balcerowicza, w ktrych dziennikarz zauway bysk determinacji.

Fundamenty ustawy prywatyzacyjnej

Realizacj programu sprzeday majtku narodowego oddano w rce ministra prywatyzacji. Ustalono, e przedsibiorstwa pastwowe mona bdzie komercjalizowa, czyli przeksztaca w spki akcyjne, czyli takie, wobec ktrych znajd zastosowanie przepisy prawa handlowego. Przedsibiorstwa bdzie te mona likwidowa, po czym udostpni lub sprzeda ich mienie, lub jego cz. W przedsibiorstwie skomercjalizowanym, czyli przeksztaconym w jednoosobow spk skarbu pastwa, jedna trzecia rady nadzorczej mieli wybiera pracownicy. Pierwotnie sprzeda akcji skarbu pastwa spki (jest ich po skomercjalizowaniu przedsibiorstwa 100 proc.) musiaa nastpi w cigu dwch lat po rejestracji spki. Zbyt akcji przedsibiorstw przewidziano, jak ju pisalimy * w drodze przetargu * publicznej oferty * rokowa z nabywc. Prywatyzacj zainicjowa mg * dyrektor i rada pracownicza * organ zaoycielski (tj. minister jeli uzyska po zapoznaniu si z opini dyrektora i rady pracowniczej; wojewoda). Decyzj o likwidacji przedsibiorstwa przyznano organowi zaoycielskiemu, ktry mg o to wystpi z wasnej inicjatywy lub radzie pracowniczej rada pracownicza moga zoy wniosek prywatyzacyjny po otrzymaniu zgody ministra przeksztace. Dzierawa mogaby nastpi, wwczas gdy wikszo pracownikw wykazaaby tak, popart wniesionym do spki kapitaem nie mniejszym ni 20 proc. wartoci likwidowanej firmy. Ministrowi przeksztace wasnociowych przyznano prawo sprzeciwienia si prywatyzacji, gdyby uzna, e kondycja firmy jest za i nie gwarantuje nabywcom dobrej lokaty kapitau. Przed udostpnieniem akcji inwestorowi minister powinien wic zaleci firmom consultingowym ustalenie wartoci przedsibiorstwa. Szef resortu przeksztace, za zgod ministra finansw mg przej w imieniu skarbu pastwa cz lub cao dugw przedsibiorstwa. Pracownicy przedsibiorstwa otrzymali przywilej kupna na warunkach preferencyjnych do 20 proc. akcji prywatyzowanej spki, a jeli chodzi o wiksz ilo akcji mogli je nabywa po cenie rynkowej. Preferencja zakupu polegaa na tym, e akcje pracownicze sprzedawano po poowie ceny rynkowej w pierwszym dniu ich sprzeday na rynku. Wszystko byoby piknie, gdyby ludzie w Polsce posiadali oszczdnoci, ale oni ich nie mieli, o czym autorzy ustawy musieli dobrze wiedzie, bo wiedziay o tym nawet dzieci w przedszkolach. Cz majtku obiecywano odda darmo, chocia jednoczenie wiele si mwio, e prywatyzacja bdzie si odbywaa na zasadach komercji. Rozdawnictwu sprzeciwi si ostro m.in. wczesny lider Unii Pracy Ryszard Bugaj. Sejm na wniosek Rady Ministrw, zosta upowaniony do emisji bezpatnych bonw kapitaowych, ktrymi mona byoby * paci za akcje prywatyzowanych przedsibiorstw pastwowych * nabywa udziay w Towarzystwach Inwestycji Wsplnych (nigdy takie nie powstay) albo te * nabywa wystawione na sprzeda zakady, albo ich czci. Bony miay zosta przydzielone w rwnej iloci wszystkim obywatelom RP zamieszkaym w kraju.

W parlamencie na wniosek Rady Ministrw corocznie po uchwaleniu ustawy budetowej planowano wyznacza podstawowe kierunki prywatyzacji oraz ustala, na co naley przeznaczy pienidze pochodzce ze sprzeday wsplnego majtku. Rada Ministrw miaa okreli przedsibiorstwa o szczeglnym znaczeniu, ktrych prywatyzacja byaby ograniczona lub w ogle niemoliwa. Niewiele z tego, co obiecywano, ostao si pniej. W tym dniu, w ktrym Senat zatwierdza ustaw o prywatyzacji przed Sejmem odbya si demonstracja. Na wielkim transparencie umieszczone zostao haso Uwaszczy pracownikw tak, ograbi nard nie. Kto na ulice Wiejsk w Warszawie przycign taczki i umieci na nich dwa krzesa: jedno gosi napis przeznaczone byo dla penomocnika rzdu ds. przeksztace Krzysztofa Lisa drugie dla wicepremiera i ministra finansw Leszka Balcerowicza. Za plecami demonstrantw pen par odbywaa si tzw. maa prywatyzacja. Podlegay jej firmy niewielkie zatrudniajce do 15 osb w usugach i do 50 w produkcji oraz zakady rednie (dla wielu z nich organami zaoycielskimi byli wojewodowie), w ktrych pracowao od 50 do 150 osb. Proces maej prywatyzacji rozpocz si za premierowania Mieczysawa Rakowskiego w PRL, w 1989 r. Najpierw w handlu detalicznym. W pierwszej poowie 1990 r. w prywatne rce przeszo ok. 12 tys. sklepw, tj. blisko 10 proc. istniejcych pastwowych. Porozumienie Centrum wszczo alarm, e uwaszcza si nomenklatura. Moe to zrazi spoeczestwo zrazi do idei gospodarki rynkowej. Trzeba przyspieszy prywatyzacj, ale poprzez uwaszczenie znacznej czci spoeczestwa, nie za nomenklatury. Rzd przewidywa, e w drugiej poowie roku, w stan likwidacji postawionych zostanie ok. 50 pastwowych przedsibiorstw handlowych m.in. Domy Ksiki i placwki Wojewdzkich Przedsibiorstw Handlu Wewntrznego. Uzasadnienie byo nastpujce: trzeba kasowa monopole. Minister transportu i gospodarki morskiej razem z ministrem przeksztace przygotowali list blisko 100 przedsibiorstw transportowych do prywatyzacji. Minister gospodarki przestrzennej i budownictwa z kolei sporzdzi dugi wykaz przedsibiorstw budowlanych do likwidacji i sprzeday. The Economist zamieszcza artykuy, przeciwstawiajc opiesza prywatyzacj w Polsce, wartkiej prywatyzacji na W grzech i w Czechosowacji, w cigu roku Czesi i W grzy mieli sprzeda majtek pastwowy wart ok. 1 miliard dolarw. Szary polski obywatel nadal z najwyszym trudem wiza koniec z kocem. Dziennikarka ycia Gospodarczego Irena Dryll opisaa szamotanin kobiet zatrudnionych w Zakadzie Przemysu Bawenianego Morfeo w Ozorkowie, ktre dray przed zwolnieniami, co ich od nich nie uchronio. Dyrektor Zakadw Akumulatorowych w Piastowie Jan Woniak wypowiedzia si o tragicznej sytuacji fabryki, oboonej licznymi podatkami i przygniecionej zwikszonymi kosztami obudowa akumulatorw okazaa si drosza dziesiciokrotnie, bo kooperant zakadu te si zmaga z terapi szokow Balcerowicza. Tak wysoki wzrost kosztw produkcji uniemoliwi eksport i wyeliminowa polskie akumulatory (1/3 krajowej produkcji) z polskiego rynku. W fabrykach mwiono: jeli prywatyzacja staa si doktryn, tak, jak kiedy nacjonalizacja o ile umoliwi ludziom przetrwanie to niech bdzie. Z Urzdem Antymonopolowym zaczy boryka si Zakady Mechaniczne Ursus za to, e o 10 proc. podniosy ceny na cigniki. Dyrektor Ursusa na prno wyjania, e podwyka podniesie rentowno

zakadu, ktry tylko w pierwszym proczu 1990 r., jako fabryka pastwowa, musia zapaci 124 miliardy zotych podatku i dywidendy. W prasie amerykaskiej ukazay si interesujce ogoszenia spki Korona Corporation, ktra reklamowaa swoje usugi przy zakupie polskich dworkw i paacykw, sygnowane nazwiskiem Onyszkiewicz. Zrobio si troch szumu, poniewa Janusz Onyszkiewicz z Unii Demokratycznej otrzyma ministerialne stanowisko w rzdzie Tadeusza Mazowieckiego, a urzdnicy pastwowi mieli zakaz udziau w spkach. Onyszkiewicz amaby zatem prawo. Wypowiedzia si wic w Gazecie Wyborczej inny wspudziaowiec Corony Co Janusz Lipiski owiadczajc, e robi interesy z Joann Onyszkiewicz, on wiceministra, wic wszystko jest porzdku.

Import zostawi zgliszcza

To nie Solidarno, ale gabinet Mieczysawa Rakowskiego (ostatniego premiera PRL) rozpocz reformy gospodarcze, po weryfikacji kontynuowane przez obecny rzd owiadczya Barbara Blida posanka z ramienia SdRP (przedtem PZPR) podczas debaty parlamentarnej na pocztku sierpnia 1990 r. Wypowied Blidy, dzisiaj zamonej businesswoman, wywoaa na sali gorczk wielu posw uwaali oni, e rzdu Rakowskiego nie wolno porwnywa do rzdu Mazowieckiego, bo to dla rzdu Tadeusza Mazowieckiego profanacja. Oliwy do ognia dola partyjny kolega Blidy, pose Bogdan ukaszewicz, ktry stwierdzi, e wizja rozwoju gospodarczego na najblisze lata realizowana przez rzd Mazowieckiego wyglda jak plagiat programu Rakowskiego. Rozpalona do biaoci cz posw nie wytrzymaa i zacza tupa. Riposta z mwnicy Ryszarda Bugaja bya jednak do spokojna; powiedzia on, e tamten rzd nie posiada akceptacji spoecznej, a temu spoeczestwo ufa i zezwala. To zupenie co innego! Dzisiaj wiemy, e Bugaj mia stuprocentow racj. Rzeczywicie, wikszo Polakw przygryza wargi i cierpliwie czekaa na bieg wydarze. Libera Janusz Lewandowski w tym czasie brylowa w rodkach przekazu: opowiada w telewizji i w gazetach, e dwa lata wczeniej z Janem Szomburgim zaprojektowali prywatyzacj przedsibiorstw pastwowych przy pomocy emisji bonw majtkowych. Jak wida, niejeden wielki mzg przyznawa si do tej koncepcji (patrz poprzedni odcinek Kroniki wyprzeday). Oto nadchodzi zwycistwo: to, co do niedawna uwaano za sciente fiction (masowa prywatyzacja majtku narodowego), o ktrej marzy i ktr planowa, lada dzie powinna si przerodzi w rzeczywisto. Lewandowski informowa szeroko o korzyciach mutual funds (funduszw inwestycji wsplnych), sposobie prywatyzacji okrelanej przez niego te po angielsku sowami case by case to jest takiej, ktra pozwala wybra do sprzeday kilkanacie dobrych, wyselekcjonowanych zakadw, a ludzie tego wszystkiego suchali z otwartymi ustami. Czy wielu z nich wgbiao si w to, o co Lewandowskiemu chodzio - mona mie wtpliwoci. A on spokojnym,

przyciszonym gosem nakania m. in. do szybszej maej prywatyzacji, cho jak sam stwierdzi - budzi duo podejrze. I bez naciskw liberaw maa prywatyzacja galopowaa naprzd. W odzi wystawiono na sprzeda 4700 pastwowych placwek handlowych i ponad 500 lokali gastronomicznych. Przejmowa je czsto kapita zagraniczny, ktry ju zaj bez maa ca ulic Piotrkowsk. Teresa Biaecka-Krawczyk, wczesna dyrektor Wydziau Gospodarki w Urzdzie Miasta odzi, tak skomentowaa obawy odzian z tym zwizane: dobrze si dzieje, poniewa chodzi nie o zmian szyldu, ale o gbokie zmiany jakociowe, podniesienie poziomu handlu, wydwignicie go z upadku i rozkadu. W Gdasku kierownictwo Wojewdzkiego Przedsibiorstwa Handlu Wewntrznego uwaszczao si na zabj. Szatkowano WPHW na spki, a nastpnie ich wacicielami zostawali byli dyrektorzy jednostek organizacyjnych tego pastwowego przedsibiorstwa. Kapita zakadowy do nowopowstaych spek wnoszony by wtedy, kiedy wycinito z nich potrzebne pienidze. Spki czsto nie prowadziy takiej dziaalnoci, jak zadeklaroway, wiele po prostu poddzierawio przejte obiekty i na tym robio "kas". Przy przejmowaniu jednostek WPHW zaniana bya warto skadnikw majtkowych lub te w ogle nie zawracano sobie gowy jakkolwiek wycen. Spki wykazyway bezzasadne koszty. Po przyjrzeniu si przez Najwysz Izb Kontroli gdaskiej przedsibiorczoci okazao si, e maa prywatyzacja rysuje si tam z prokuratorem w tle. Wok przedsibiorstw pastwowych tworzyy si wiece spek i speczek, ktrych wacicielami stawaa si bya kadra zarzdzajca w tych fabrykach. Prywatne firmy wykorzystyway pastwowe przedsibiorstwa ile wlezie. Jest tajemnic poliszynela, e pozyskiway zaopatrzenie nader tanio, kosztem pastwowych fabryk. One te dostarczay spkom czci do maszyn, a nieraz po niezwykle okazyjnych cenach - cae maszyny. Z pastwowych zakadw prywatne firemki podbieray najbardziej uzdolnionych i solidnych pracownikw, pacc im par groszy wicej. Musiao potrwa, eby rwnie z tego powodu pastwowe przedsibiorstwa zaczy pada w ten sposb zgina m.in. jedyna w Polsce Fabryka Jedwabiu w Milanwku. ycie spek odcitych od ppowiny te nie moe trwa wiecznie. Oto take jedna z przyczyn dzisiejszego bezrobocia. "Solidarnociowy" Marszaek Senatu Andrzej Stelmachowski nie bardzo chyba wiedzia, co si dzieje poza gmachem na Wiejskiej. Latem 1990 r. dodawa w najlepsze otuchy pracownikom Huty Warszawa, sprzedanej potem Wochom: tak, jak w dziewitnastym wieku uwaszczano chopw, naley dzisiaj uwaszczy pracownikw mwi do nich z wiar. Wtrowa mu prof. Hubert Izdebski: naley przygotowa wasne koncepcje prywatyzacyjne i je przeforsowa. Szef zawizanej w Hucie Warszawa organizacji o nazwie Unia W asnoci Pracowniczej Jacek Lipiski jcza: Solidarno przespaa debat prywatyzacyjn. Rozkradaj nam Polsk. Zaoga kombinatu Igloopol uwaaa, e przedsibiorstwo po to tylko przeksztacono w spk, eby chroni wsk, nomenklaturow grup. wiadczy o tym niezbicie lista akcjonariuszy i podzia akcji pod takim protestem podpisao si siedemnacie komisji zakadowych Solidarnoci. Wpyw zaogi i organizacji pracowniczych zosta kompletnie zredukowany. O wszystkim decyduje prezes

spki i byy wicepremier oraz minister rolnictwa (w rzdzie PRL) pan Kazimierz Olesiak przy pomocy cakowicie ubezwasnowolnionego zarzdu i rady pracowniczej. Przecie nie tak miao by! Przedsibiorstwa pastwowe, poza daninami, jakie musiay paci, przygnioto otwarcie granic przed importem. Na mocy rozporzdzenie Rady Ministrw do koca 1990 r. zawieszone zostao pobieranie ca na 2600 (sic!) towarw. Od marca na przykad zawieszono ca na maszyny i urzdzenia dla rolnictwa, rodki ochrony rolin i pasze, poniewa w Polsce miaa zapanowa zdrowa konkurencja. Blady strach ogarn liczne zaogi, m. in. Zakadw Mechanicznych Ursus, Fabryki Maszyn niwnych w Pocku. Zawieszono co na uran zuboony U 235 i tor oraz ich zwizki, ulgowo postanowiono cli statki kosmiczne, gdyby kto je chcia importowa do Polski mogo to budzi wzruszenie ramion, ale nie budzio ju umiechu zarzdzenie, e cakowicie zwolniony zostaje z ca import pasty do obuwia i do podg zwaszcza jeli kto pracowa w zakadzie produkujcym te dobra. Bezcowym importem objto drzwi, okna, aluzje. Mona byo sprowadza nie pacc grosza ramy do luster i obrazw (wspaniae ramy oferowao nasze rzemioso, ale droej), palety, skrzynie i puda, odpadki drewniane i drewno opaowe. Producenci piecw i kuchni wglowych zaczli si liczy z tym, e wkrtce nie bd potrzebni, poniewa kuchnie i piece zezwolono sprowadza bez jakichkolwiek opat celnych. Bez ca szed import pralek i lodwek, suszarek do rk, a take akumulatorw, motkw, rubokrtw, hebli, dut. Za odkurzacze, mynki do kawy naleao uici tylko 10 proc. ca, podobne ulgowe co obowizywao na rowery (kilka dni temu syndyk wkroczy do poznaskiego Rometu). Polskich rowerw ju nie ma - zjad je import. Guziki, grzebienie, wsuwki do wosw (te produkcja polskiego rzemiosa) objte zostay cem resztwkowym w wysokoci 10,5 proc. Zakady rzemielnicze, najczciej rodzinne pady. Import obrabiarek sterownych numerycznie cakowicie zwolniono z ca by moe fabryka w Pruszkowie wytwarzaa gorsze obrabiarki (eksportowane take na Zachd), jednak dlaczego ulgowym, 30 proc. cem objto import gwodzi i najzwyczajniejszych krawieckich szpilek - trudno wytumaczy. Bardzo interesujce, kto imiennie sporzdza te bonusowe dla importu listy i jak si tym ludziom dzisiaj wiedzie... Firm zagroonych upadoci pojawiao si coraz wicej. W Sanockiej Fabryce Autobusw Autosan rentowno spada do 13 proc. yrardowskie Zakady Tkanin Technicznych walczyy o przetrwanie. Bank wiatowy wytypowa 30 fabryk do restrukturyzacji, deklarujc w niej swj udzia. Do prywatyzacji nadaje si kade przedsibiorstwo informowa w trzeciej dekadzie sierpnia 1990 r. penomocnik rzdu ds. przeksztace wasnociowych Krzysztof Lis. Dobre zakady od razu pjd do sprzeday, gorsze bd prywatyzowane przez likwidacj: w takim przypadku zajmiemy si wyprzeda zgliszcz po bankrucie.

Bankructwa i grabie aptek

Teraniejszo gospodarcza nie wzia si znikd, jest pochodn polityki gospodarczej z przeszoci dawnej i bliszej. Oto polskie sdy na pocztku br. zasypane zostay tyloma wnioskami o upado przedsibiorstw, e grozi im parali. Ju w poowie 2001 r. napyno 2861 wnioskw o upado, a do rozpatrzenia czekao 3835. Ilu naleao mie pracownikw, eby to wszystko dao si przerobi? W tym roku wnioskw napywa jeszcze wicej. Dlaczego tak wiele firm musi bankrutowa i jak temu powinno si przeciwdziaa - nikt sobie nie zawraca gowy. Trwa natomiast dysputa, w jaki sposb maj si ratowa niedoinwestowane sdy, ktrym na wszystko tak dramatycznie brakuje pienidzy, e same mog popa w bankructwo? Pomys jest nastpujcy: trzeba jak najszybciej we wszystkich sdach okrgowych utworzy wydziay upadociowo ukadowe. My zastanwmy si natomiast, kiedy sd gospodarczy ogasza upado przedsibiorstwa i kiedy po raz pierwszy w okresie transformacji mielimy do czynienia z fal zaplanowanych upadoci. Upado orzekana jest w chwili, gdy przedsibiorstwo ma si le, nie spaca dugw, a wierzyciele domagaj si ich bezwzgldnej regulacji. Sd orzeka upado i na teren przedsibiorstwa wkracza syndyk, rozpocierajc swe czarne skrzyda nad tzw. mas upadociow. Zadaniem syndyka, w pierwszej kolejnoci jest zaspokojenie wierzycieli, rzecz jasna w miar moliwoci, kiedy z masy upadociowej zdoa si co wycisn. Syndyk moe prbowa uratowa przed zagad przedsibiorstwo, albo jego cz, ale nie zdarza si to czsto. Syndyk w gruncie rzeczy przybywa po to, eby rozway, co mona sprzeda i tym sposobem uregulowa cho cz zobowiza. Pierwsze upadoci przedsibiorstw nastpiy u schyku lata 1990 r. Sdy gospodarcze yy jeszcze jak pczki w male, bo upadoci byo mao, chocia nadal trway naciski, eby szybciej koczy z tym polskim zomem, przynoszcym zamiast zysku straty. Ogoszono upadoci likwidacyjne, jedn ze cieek dokonywania prywatyzacji. O nominacjach przedsibiorstw do czekajcej ich upadoci poinformowano w gazetach z imienia i nazwiska, to jest podajc nazw zakadu i kto o tak ciek prywatyzacji dla konkretnego zakadu wystpi. Upado likwidacyjn nazywano upadoci ozdrowiecz, stosowan szeroko w cywilizowanych krajach. W powyszym przypadku organizatorem procesu nie jest syndyk, ale likwidator powoany przez organ zaoycielski przedsibiorstwa (np. ministra, wojewod). Likwidator przejmuje obowizki i uprawnienia wszystkich organw przedsibiorstwa. Ogoszenie list upadoci niemal si zbiego z uroczycie obchodzon pierwsz rocznic rzdu Tadeusza Mazowieckiego (powoany zosta 24 sierpnia 1989 r.). Premier frasowa si z trybuny: jaka bdzie ta nowa polska demokracja, ktr budujemy? Czy otwarta i tolerancyjna, czy te nie? Przeszo odkrelmy grub lini. W Hucie im. Sendzimira pod Krakowem Wojciech Daniel z komisji do spraw przeksztace wasnociowych huty nawoywa gromko do bogacenia si

pracownikw dobrze prosperujcych zakadw przez udzia w kupowaniu akcji przedsibiorstw, eby potem przedstawiciele zwizku zawodowego (bogaci robotnicy i inynierowie) uczestniczyli w radach nadzorczych spek po prywatyzacji i bronili interesw pracowniczych. Do upadoci likwidacyjnej wyznaczone zostay m.in. nastpujce fabryki, dla ktrych organem zaoycielskim by minister przemysu * Zakady Przemysu Wenianego im. A. Struga w odzi * Zakady Mechaniczno- Budowlane Zremb w Warszawie * Zakady Przemysu Bawenianego w arach koo Zielonej Gry * Zakady Przemysu Obrabiarek Ponar-Remo w Tuszczu * Zakady Przemysu Odzieowego Bielkan w Bielsku Biaej. Zakady Przemysu Bawenianego to bya najwiksza fabryka nie tylko w czterdziestotysicznym miecie, ale i w caej okolicy. Uznano j za niezdoln do egzystencji w dotychczasowej formie, poniewa produkowaa tkaniny surowe, a na taki towar zbyt si skoczy. Wymwienia otrzymao 1507 osb i nie mia to by koniec. Prawdopodobnie pierwszy wielki pacz z powodu nagego masowego bezrobocia mia miejsce w arach. Plotka gosia, e fabryk kupi pewien Niemiec i reaktywuje produkcj, ale Niemiec si ociga, czeka na nisz cen. Byli pracownicy modlili si, eby Niemcowi jak najszybciej zakad sprzedano. Niechby bra go i za bezcen, byle byy dla nich praca i chleb. Likwidator Julian Szafraniec chcia robi to, co powinien, ale nie zawsze mg. Nie wiedzia, czy moe sprzeda budynki, bo ustawa prywatyzacyjna miaa liczne dziury i luki. W tej sytuacji nie wiadomo, czego czowiek ma si trzyma. Wydaje mi si, e wolno mi je sprzedawa. Co te czyni. Bielski Bielkan natomiast przeksztacony zosta w pk joint-veture z udziaem kapitau niemieckiego. Stron niemieck reprezentowao w spce czterech udziaowcw Haehnlein, Christopf, Borenebusch i Pam. Spka zgosia rozszerzenie dziaalnoci na gastronomi i turystyk. Zdenerwowani ludzie Bielkanu zastanawiali si, czy to aby nie koniec produkcji? Czuli si pokrzywdzeni i oszukani, bo obiecywano im, e po sprywatyzowaniu przedsibiorstwa bd zarabia lepiej, tymczasem zarabiali tyle samo co dawniej i zaczli y w niepewnoci, co ich moe spotka jutro. Minister gospodarki przestrzennej i budownictwa zarzdzi likwidacj Transbudu w Kielcach i katowickiego Zrembu oraz zaproponowa likwidacj piciu dalszych firm. Minister transportu i gospodarki morskiej wszcz postpowanie w sprawie likwidacji Owicimskich Zakadw Naprawy Samochodw, a take Sdeckich Zakadw Naprawy Samochodw. W gazetach ukazay si jak zwykle artykuy z informacjami, e te przedsibiorstwa nic nie s warte. Znw pytano: kto takie firmy, ktre nie przynosz zyskw, w ogle zechce kupi? Efekt by taki, e potencjalni nabywcy, a tacy byli, zaczli rozwaa, czy nie warto troch poczeka i przej zakady za p darmo, a kto wie - moe im do tej transakcji nawet dopac?

Maa prywatyzacja kolejny miesic z impetem maszerowaa przez kraj. Brano apteki. Prywatyzacja aptek rozpocza si ju w sierpniu 1989 r. Trudno byo nie zauway, e popiech przy prywatyzowaniu aptek by nadzwyczajny. A jeli nastpio niezwyke prywatyzacyjne przyspieszenie, to i z gry zaoone zostay prywatyzacyjne bdy oraz wypaczenia . Nikt si nie zdziwi, e Najwysza Izba Kontroli odkrya liczne nieprawidowoci w przekazywaniu pastwowych aptek w dyspozycji Przedsibiorstwa Zaopatrzenia Farmaceutycznego Cefarm w Warszawie w rce prywatne. Zgodzono si, e prywatyzacja aptek bya prywatyzacj chor tyle z tego wyniko. Tymczasem bya to prywatyzacja aferalna, za ktr nikomu wos nie spad z gowy. Po pewnym czasie wybuchy wielkie afery, takie jak choby afera z prywatyzacj Banku lskiego czy Domami Towarowymi Centrum; kto by sobie zaprzta gow aptekami! A dziao si tak: do 21 sierpnia 1990 r. prywatnym osobom przekazano 85 aptek, na przekazanie dalszych 14 ju bya zgoda. Nikt nie zapyta, czy czasem aptek nie chc odzyska ich byli waciciele (albo ich spadkobiercy), ktrym apteki zabrano prawem kaduka w 1951 r. Nikt nie poda do publicznej wiadomoci, e apteki w ogle s do wzicia. Wnioski o przydzia aptek, bo tak mona nazwa t przedziwn prywatyzacj, skadane byy przez wtajemniczon grup ludzi, a rozpatrywaa je jedna osoba dyrektor stoecznego Cefarmu. Nie byo zasad wyceny mienia ani adnych kryteriw, jakim miaaby ta wycena podlega dotyczyo to zarwno wyceny lokali, jak i ich wyposaenia. Szum zwizany z prywatyzacj aptek trwa krtko, brzydka sprawa szybko przyscha. Penomocnik rzdu ds. przeksztace wasnociowych zapowiedzia prywatyzacj dwch duych fabryk: Zakadw Radiowych Eltra w Bydgoszczy i lskiej Fabryki Kabli w Czechowicach-Dziedzicach. Eltra zatrudniaa 5 tys. osb. Dzisiaj wiemy, e zarzdzajcy gospodark szachici przygotowywali si do masowego bezcowego importu elektroniki w okrelonym cile czasie, o ktrym mieli si dowiedzie (i na tym zbi majtki) ludzie wybrani. Po co komu Eltra, jeli z zagranicy sprowadzi si tysice ton sprztu elektronicznego i rzuci na rynek? Ale w gospodarce nic nie odbywa si z dnia na dzie. Dyrektor do spraw ekonomicznych Eltry Wiesaw Roek udziela wywiadw i informowa, e zakad zostanie podzielony na mniejsze jednostki. W lskiej Fabryce Kabli w Czechowicach-Dziedzicach przeraona zaoga dopytywaa czy nie bd zwalnia z pracy, tych, ktrzy nie wykupi przysugujcego im po preferencyjnych cenach pakietu akcji. Oni chcieliby te akcje kupi, ale nie maj na to pienidzy. No prosz, jak z takim ekonomicznymi guptasami mona zmienia gospodark! denerwowali si politycy. Na seminarium o przeksztaceniach wasnociowych do Bielska-Biaej dyrektorw fabryk i dziaaczy Solidarnoci zaprosia posanka Grayna Staniszewska zwizana z ROAD (a potem z UW). Powoano Spoeczny Ruch Inicjatyw Gospodarczych, ktry mia skupia ludzi zainteresowanych prywatyzacj i mie swj udzia w edukacji ekonomicznej spoeczestwa.

Przymiarki do giedy, rozpad PGR-w

- Wszyscy nagle orzekli, e trzeba sprywatyzowa polsk gospodark, ale dlaczego? - pyta w sierpniu 1990 r. dziennikarz ycia Gospodarczego Eugeniusz Moejko profesorw Rapaczyskiego z Uniwersytetu w Nowym Jorku i Frydmana: z Uniwersytetu Columbia. Obaj panowie uchodzili za gwiazdy w znajomoci materii prywatyzacyjnej, wszdzie si na nich powoywano, wszdzie ich zapraszano. Rozmow dziennikarza przytaczamy w skrcie, oddajc jej sens. Rapaczyski odpowiedzia Moejce: - Bo przedsibiorstwa bd wtedy efektywniej zarzdzane. Dziennikarz: - Na wiecie istniej przecie dobrze zarzdzane przedsibiorstwa pastwowe, to dlaczego u nas musz znikn? R: Ale nie s zarzdzane doskonale i na wiecie przedsibiorstwa pastwowe dziaaj w warunkach rynkowych. Frydman: - Prywatyzacja racjonalizuje procesy gospodarcze, prosz to zapamita. Dziennikarz (by moe przekonany): - A wic prywatyzowa! Ale jak? R: - Zorientowa si, jakie s przeszkody i je przeama. Ludzie (Polacy) nie maj pienidzy. Przedsibiorstwa pastwowe mona sprzeda inwestorom zagranicznym. Barier jest wycena. Jeeli bdzie za niska, podniesie si krzyk, jeli za wysoka - nie kupi. Warunkiem prywatyzacji jest obejcie tego problemu... W ostatnim dniu sierpnia agenda Banku wiatowego Structural Adjustment Loan (SAL) udzielia Polsce byskawicznego kredytu (na 17 lat z 5-letni karencj) w wysokoci 300 mln dolarw m.in. na wsparcie stabilizacyjne i zmiany w strukturze gospodarki z informacj, e pienidze mona przeznaczy na import, pomoc w reformowaniu sektora finansowego, a take wzmocnienie systemu oson socjalnych. Za par dni gazety poday tekst projektu ustawy o publicznym obrocie papierami wartociowymi. Bez takiej ustawy i powoania centralnego organu administracji rzdowej, dopuszczajcej emisj papierw wartociowych i ich publiczny obrt, prywatyzacja w wielkiej skali nie byaby moliwa. Przymierzano si do powoania Komisji Papierw Wartociowych (dzisiaj jest to Komisja Papierw Wartociowych i Gied). W skad zespou, ktry przygotowa projekt ustawy, a potem go dugi czas dopasowywa do polskiej rzeczywistoci, weszli: G. Domaski (przewodniczcy), D. Pajewska, W. Gralczyk, G. Jdrzejczak, L. Paga, W. Rozucki, J. Jonak (sekretarz). Korzystali oni z pomocy caej plajady ekspertw zagranicznych. Sponsoroway te prace m.in. Midzynarodowy Fundusz Rozwoju Rynku Kapitaowego i Przeksztace W asnociowych w RP, Centrum Prywatyzacji, George Washington Universyty, International Finance Corporation (IFC) Banku wiatowego, zaangaowane w procesy prywatyzacyjne we wszystkich krajach postkomunistycznych. *** Komisja Likwidacyjna Robotniczej Spdzielni Wydawniczej wyprzedawaa majtek Wydawnictwa Wspczesnego RSW kiedy jednej z baz propagandowych PZPR. Pod motek szy Nowe Ksiki, Problemy, Wiedza i ycie, Miesicznik Literacki, Literatura na wiecie. Jeli ju jestemy przy

sprawach wydawniczych i prasowych - nie sposb nie wspomnie, e Komisja Krajowa NSZZ Solidarno postanowia - za lini niezgody ze Zwizkiem odebra znak Solidarnoci Gazecie Wyborczej, ktr wydawaa prywatna spka Agora, obecny rekin giedowy. Adam Michnik, redaktor naczelny Wyborczej, by wtedy w Chile, a jego zastpczyni Helena uczywo - to ona faktycznie od pocztku po dzi dzie elazn rk kieruje gazet i dobiera dziennikarzy - bawia w Nowym Jorku. Od 6 wrzenia 1990 r. Gazeta Wyborcza ukazuje si bez logo Solidarnoci w winiecie. *** W prasie ukazay si liczne informacje o siedmiu wspaniaych. Tak nazwano siedem przedsibiorstw wyznaczonych tym razem do pilotaowej prywatyzacji. Miay to by: walcownia Metali Warszawa (kiedy Norblin), lska Fabryka Kabli w Czechowicach-Dziedzicach, Swarzdzkie Fabryki Mebli, Kronieskie Huty Szka, Tonsil Wrzenia, Exbud Kielce i Fabryka Maszyn Papierniczych Fampa w Jeleniej Grze. Wszystkim tym przedsibiorstwom udawao si cigle prowadzi opacalny eksport i byy w dobrej sytuacji finansowej. Hut w Kronie odwiedzi wicepremier i minister finansw Leszek Balcerowicz. Zaoga z lkiem zadawaa znane nam pytania: - Co bdzie ze wiadczeniami socjalnymi? Czy nie strac pracy? A Balcerowicz opowiada, e Polska jest jak ten okrt na wzburzonym morzu. Ugaszony zosta tylko poar inflacji, a reszta zaley od tych, ktrzy na tym okrcie podruj. smym wspaniaym do wzorcowej prywatyzacji miay by Zakady Przemysu Cukrowniczego Wedel, ale nie znalazy si na licie, poniewa przeciwstawia si temu jak jeden m Rada Pracownicza ZPC: Mamy dobr sytuacj ekonomiczn i sta nas na rozwj. Obecnie realizujemy inwestycj za ok. 5 mln dolarw. Po co nam prywatyzacja? Ale niedugo pojawiy si gosy, e jednak kiedy trzeba bdzie zabiega o inwestora zagranicznego, bo wwczas za zgod ministra finansw przez trzy lata zakad mgby zosta zwolniony z pacenia podatkw dochodowego i od ponadnormatywnych wynagrodze (popiwku), ktrym Leszek Balcerowicz oboy przedsibiorstwa pastwowe, eby skruszay do prywatyzacji. *** "Walczono" z monopolami. Ktby przypuci, e monopolist jest Przedsibiorstwo Owocowo-Warzywne Hortex. Monopolistw naleao rozparcelowa, chyba po to, eby nie stanowili konkurencji dla firm zagranicznych na naszym rynku. Decyzj, jak dzieli Hortex, miao podj Ministerstwo Finansw. Zakad mia doskonae wyniki ( w 1989 r. uplasowa si na 41 miejscu wrd 500 najlepszych polskich zakadw). Majtek Hortexu wyceniono na 4 bln st. z. Rok wczeniej Hortex jako pierwsze polskie przedsibiorstwo otrzyma zagraniczn poyczk w wysokoci 29 mln marek, kupujc za te pienidze nowoczesn lini produkcyjn. Przedsibiorstwo miao 10 zakadw przetwrczych, m.in. w Grze Kalwarii, Leajsku, Rykach, Siemiatyczach, przerabiao rocznie 400-450 tys. ton warzyw i owocw, 80 proc. produkcji kierowane byo na eksport. Co z tego majtku pozostao do dzisiaj? Prawie nic. Wybucha aferka. Dotyczya Piotra Baumgarta, prominenta z Agencji Rynku Rolnego, czonka Komisji Krajowej Solidarnoci, ktry kupi (zniszczony) paac i

inne budynki oraz 140 ha w Lenie Grnym. Majtek wyceniono skromnie na 703 mln st. z ; Baumgart naby go za 95 mln. Komisja powoana przez wojewod szczeciskiego stwierdzia zanienie wartoci. Poprzedni uytkownik majtku Kombinat Pastwowych Gospodarstw Ogrodniczych w Szczecinie - domaga si 1,4 mld z odszkodowania. Przedstawiciele gmin: Gryfice, Gryfino, Goleniw, Nowogard, Parnice, Starogard i Szczecin podjli uchwa, e Baumgart ma ustpi ze stanowiska, bo wykorzystuje zwizek jako parawan dla osigania osobistych korzyci; wytknito mu rozkradanie kraju. W odpowiedzi Baumgart zaatakowa Artura Balazsa, ktry - jego zdaniem - podejrzewa go o przyczynienie si podczas sesji Rady Wojewdzkiej do postawienia wniosku o votum nieufnoci wobec Balazsa i teraz knuje przeciwko niemu. Tak wczenie niektrzy zaczli si bra za gowy. - W tej sprawie w gminie Wolin trwa zbieranie podpisw ale ja nie mam z tym wnioskiem nic wsplnego. To dziki mnie on zosta posem mwi o Balazsu Baumgart. *** Trwaa dewastacja Pastwowych Gospodarstw Rolnych. Eksperci Banku wiatowego radzili, eby PGR-w nie dzieli na mniejsze jednostki. B opracowa Strategi roln dla Polski, zalecajc m.in. odczenie od wasnoci ziemskiej i rozdysponowanie midzy pracownikw byych PGR-w mieszka zakadowych. Za co mieli te mieszkania utrzyma, zapaci za prd etc., kiedy ci ludzie pozbawieni zostali pracy nie poradzono. Eksperci postulowali ewentualn sprzeda chopom ziemi na obrzeach PGR, a same PGR-y radzili sprzedawa w caoci. Szy za tzw. psi grosz. Nabywali je spekulanci ziemi, o ktrych zapewne niedugo usyszymy, kiedy ziemi orn bd u nas mogli kupowa cudzoziemcy. Pocztkowo ceny ziemi PGR-w orz ich majtki (budynki, maszyny) byy tak niskie, e po sprzeday maszyn nabywca gospodarstwa o wielkim areale ziemi i zabudowania mia darmo. Najwicej PGR-w sprzedano w Polsce pnocno-zachodniej, krluj tam odogi. Bo te kupiono je nie myl, eby sia i zbiera, ale po to, eby sprzeda - jak to si w wielu wsiach na zachodzie kraju mwi - kiedy wrci tutaj Niemiec. Przypomnijmy, e PGR-y zajmoway w PRL ok. 18 proc. ogu uytkw rolnych. Wida z tego, e polskiego chopa trudno byo "skochozowa". PGR zatrudniay 470 tys. pracownikw, wraz z rodzinami z pracy w tych gospodarstwach yy 4 mln ludzi. Mimo e do egzystencji wielu PGR-w pastwo musiao dopaca, trafiay si i dobrze zarzdzane, przynoszce zyski. Z PGR pochodzio 24 proc. globalnej produkcji rolnej, 35 proc. produkcji towarowej rolnictwa, 25 proc. eksportu rolnego. To by wielki majtek, ktry zosta zmarnotrawiony. Pracownicy pastwowych gospodarstw uzalenieni byli cakowicie od miejsca pracy; to byli ludzie najmniej wyksztaceni, najbardziej bezbronni. Uderzono w nich, niszczc ich nie tylko finansowo, ale i do koca moralnie.

Fikcje i figi

We wrzeniu 1990 r. Barbara Piasecka Johnson za 300 mln dolarw nabya paac w Pilicy, pragnc przyczyni si do ratowania polskich zabytkw. To by zaledwie uamek zapowiadanego uczestnictwa tej pani w polskiej prywatyzacji. Na pienidze Piaseckiej Johnson liczya zaoga Stoczni Gdaskiej, a ona nie zaprzeczaa, e wyoy swoje wdowie dolary i kupi kolebk Solidarnoci. Pani Barbara przyjechaa do nas z USA, dokd kiedy wyjechaa, eby zarobi par groszy. Los si do niej umiechn, bo oto w biednej kobiecie, nie adnej tam dzierlatce, zakocha si "na zabj" sdziwy i schorowany amerykaski milioner, ktrym si opiekowaa. Doszo do sporzdzenia testamentu, staruszek zapisa ukochanej wielki majtek, ku zaskoczeniu i wciekoci swoich dzieci, wnukw i prawnukw. Po mierci ojca, dziadka i pradziadka tzw. zstpni usiowali zapis uniewani i wczyli Piaseck Johnson po sdach, ale na prno, bo w Stanach Zjednoczonych prawo jest prawem. W pani Johnson na pocztku transformacji wierzono u nas niczym w anioa wyposaonego w wr pienidzy, z ktrego dolary bd si sczyy przez sporzdzon dziurk, wpadajc prosto w rce potrzebujcych. Tak si nie stao. Milionerka z USA, owszem zaoya Fundacj Paderewski Center Inc. ratujc zabytki, czy na tym stracia, nie wiemy natomiast z uczestniczenia w prywatyzacji Stoczni Gdaskiej postanowia si wycofa. Gdyby nie zmienia zdania, nie byoby w niej teraz innego zbawcy - Janusza Szlanty. Zanim wrcimy do rejterady Piaseckiej Johnson z Gdaska, trudno nie wspomnie o tym, e niedawno przez stoczni przetoczy si strajk (pisalimy o nim w Naszej Polsce). Waciciel Stoczni Gdaskiej wchonitej przez Stoczni Gdynia, gadko sobie z tym strajkiem poradzi. Szlanta przej Stoczni Gdask w 1998 r., pacc 115 mln z, ktre poyczy w banku. Na jednym ze stoczniowych kont znajdowao si ponad 42 mln z; tak wic Szlanta kupi Stoczni Gdask za niespena 73 mln z. Banki niechtnie poyczaj nawet niewielkie pienidze bez zabezpieczenia, co dopiero mwi o takiej kwocie! Trjmiejska Korporacja Stoczniowa, czytaj: Szlanta, otrzymaa kredyt, poniewa okazao si, e Szlanta jest godzien takiego zaufania! Wczeniej, dziki dobrym ukadom w Polskim Banku Rozwoju, w ktrym pracowa, Szlanta zosta prezesem Stoczni Gdynia, a po utworzeniu m.in. z Hubertem Kierkowskim dyrektorem departamentu w Ministerstwie Przeksztace Wasnociowych spki o nazwie Stoczniowy Fundusz Inwestycyjny przy pomocy owego SFI przej niemal 40 proc. akcji Stoczni Gdynia, obejmujc w niej wkrtce peni wadzy. Cakiem po prostu: by biedny, sta si nagle bogaty. Jak si to robi pytaj ciekawscy, ano trzeba by np. Januszem Szlant. Wkrtce namnoyo si stoczniowych spek, rozpocz wzajemny handel akcjami. Powstaa spka Synergia 99 zwizana ze Stoczni Gdynia (i rnymi m.in. zagranicznymi podmiotami), w ktrej udziay wykupi James Halper. Po co? eby zarobi, to jest jasne. Ale na czym? Ludzie mwi, e w przyszoci wcale nie na budowie statkw, bo jeszcze troch i w Gdasku nie bdzie stoczni, zyski ma przynie sprzeda 75 ha stoczniowej ziemi w sercu miasta. Tak oto moe wyglda fina procesu prywatyzacji historycznego, potnego przedsibiorstwa.

Powrmy do pocztku tego procesu: w drugiej poowie 1990 r. Barbara Piasecka Johnson powiedziaa dziennikarzowi agencji Reutera, e miaa zamiar kupi 55 proc. udziaw stoczni za 100 mln dolarw, ale dzi jej to nie interesuje, bo od momentu podpisania listu intencyjnego przez cay czas negocjacji bya le rozumiana, jej sowa interpretowano w niewaciwy sposb, a polska propaganda j sabotowaa. Wyznaa, e na biznes plan i plany rozwoju Stoczni Gdaskiej wydaa ju 7 mln dolarw. A to, e zamierzaa paci polskim robotnikom po 50 centw za godzin, jak rozpowiadano, nie jest prawd, miao by po 2,50 dolara. Nie planowaa rwnie zwolnienia z pracy 10 tys. osb. Rozczarowanie Piaseck Johnson zrekompensowane byo w pewnej mierze przyjazdem do Polski byego prezydenta Stanw Zjednoczonych USA Ronalda Reagana, ktry spotka si z posami w Sejmie 14 wrzenia 1990 r. po poudniu. Kiedy wyszed na ulice Warszawy ludzie rzucali mu kwiaty pod nogi. Tego dnia przed poudniem wybrani zostali trzej ministrowie: rolnictwa, cznoci i przeksztace wasnociowych. Sprawami prywatyzacji, czyli przeksztaceniami wasnociowymi, mia si zaj przyjaciel premiera Tadeusza Mazowieckiego libera (ROAD) Waldemar Kuczyski. Dla porzdku dodamy, e ministrem rolnictwa zosta Janusz Byliski, mimo mocnego oporu Polskiego Stronnictwa Ludowego, ktre forsowao na t posad Jzefa Zycha, ale on nie kocha Mazowieckiego, wic musia przepa. Resort cznoci powierzono Jerzemu lezakowi, zapisanemu zotymi zgoskami m.in. w firmie Alcatel: minister lezak fikcji nie lubi. W Ministerstwie Przeksztace W asnociowych rozpoczy si dyskusje o tym, w jaki sposb technicznie zda do wielkiej prywatyzacji w Polsce. Jedn z takich waniejszych narad prowadzi Richard Wilson z Know How Fund z Wielkiej Brytanii. Chcemy prywatyzowa choby od dzi, ale nie ma realnego kapitau tumaczy mu si Kuczyski - by moe trzeba si uciec do kapitau nierealnego, fikcyjnego. Wilson namawia do uproszczonych technik wyceny majtku, bo procedury dokadne trwayby zbyt dugo. W rnych gremiach liberalnych, trway niekoczce si dysputy, jak ugry prywatyzacj. Po pierwszych ksach si rozkrci, ale jest przeszkoda, ktrej lekceway nie mona taki wniosek wypyn z licznych narad. Chodzio o majtki, ktrych zwrotu domagali si byli ich waciciele oraz ich spadkobiercy, gwnie ydzi mieszkajcy za granic; cho nie tylko oni: nie wolno byo stawia tych majtkw pod motek i ludzie powinni o tym wiedzie. Ministrem przemysu by Tadeusz Syryjczyk (ROAD) obieca reprywatyzacj. Na razie opisywano przykad grabiey mienia osobistego w PRL po poecie Witwickim, ktrego zwrot niewiele mgby mie wsplnego z prawdziw reprywatyzacj, ale temat pocignito i rozcignito; wymowa tego bya taka: odda powinnimy wicej ni zostao. W PRL zagrabiono mianowicie m. in. (znacjonalizowano) woreczek z biuteri nalec ongi do Stefana Witwickiego, potem do jego brata, a nastpnie do jego syna Jana. To nie byo w zgodzie nawet z peerelowskim prawem. Syryjczyk kaza szczegowo przeledzi histori biuterii. Odnaleziono j w 1946 r. na terenie Odlewni eliwa i Emalierni w Skarysku Kamiennej byo tego 68 sztuk drogocennych precjozw m.in. z wielkimi brylantami. Biuteria znajdowaa si na terenie znacjonalizowanej fabryki wzniesionej przez Jana Witwickiego, ale przecie musiaa stanowi wasno osobist, a ta nie podlegaa

nacjonalizacji, tote nie powinna zosta znacjonalizowana. Ze Skaryska do Kielc cenny woreczek swego czasu wieli funkcjonariusze Wojewdzkiego Urzdu Bezpieczestwa Publicznego. Ale gdy do niego zajrzano po latach, okazao si, e zostao w nim jedynie 5 srebrnych yek, 3 widelce, 6 trzonkw do noy i yeczka do herbaty. Byli waciciele majtku przejtego niezgodnie z prawem mimo to domagali si coraz goniej zwrotu mienia albo rekompensaty. Przypomnijmy, e waciciele znacjonalizowanych zakadw (mieli wyczy z nacjonalizacji zakady zatrudniajce do 50 pracownikw na jednej zmianie, ale w 1950 r. i takie przeszy pod tzw. przymusowy zarzd pastwowy) na podstawie art. 1 ustawy z 3 stycznia 1946 r. mieli otrzyma odszkodowania od skarbu pastwa, patne w cigu roku w papierach wartociowych. Warto znacjonalizowanego mienia miay ustali komisje na podstawie sprecyzowanych kryteriw z udziaem zainteresowanych i biegych, za wszystkie szczegy miao okreli rozporzdzenie Rady Ministrw to Rozporzdzenie jednak w ogle si nie ukazao. Nikt w zwizku z tym nie dosta zotwki. Na wsi tracono majtki na podstawie dekretu PKWN z 6 wrzenia 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej. Przejmowana bya ziemia, inwentarz ywy i martwy oraz przedsibiorstwa przemysu rolnego, czyli absolutnie wszystko. Grunty warszawskie odbierano na podstawie dekretu z 26 padziernika 1945 r. ludziom obiecywano odszkodowania, ale poniewa nie ukazao si rozporzdzenie wykonawcze do ustawy nie otrzymali ich nigdy. Uchwaa Senatu z 9 lipca 1990 r. mwia, e naley si powstrzyma od wyprzeday przejtych w przeszoci gospodarczych i handlowych obiektw prywatnych, ktre naley zwrci ich wacicielom lub prawnym spadkobiercom: z tego, co wiemy, nie zawsze stosowano si do niej. Rozpocza si dyskusja komu zwraca, czy take tym, ktrzy nie mieszkaj od lat w Polsce? Co nam wtedy zostanie, przecie ci ludzie tutaj nie wrc, oddany majtek przehandluj, po prostu nie sta biednej Polski na taki szlachetny gest, ale nieobliczalny w konsekwencjach. Senat uwaa, eby naley zwraca mienie wycznie obywatelom polskim mieszkajcym w Polsce, natomiast w projekcie ustawy sejmowej zostao zapisane, e trzeba zwrci majtek take tym, ktrzy w chwili jego przejmowania posiadali obywatelstwo polskie. Dodajmy do tego, e gdyby z ich majtku, z rnych przyczyn, w tym z powodu wojny, pozostay trzonki od noy tak jak to miao miejsce z biuteri Witwickiego projektowano posuy si bonami prywatyzacyjnymi, wanymi do 10 lat, ktrymi mona byoby paci za udziay w prywatyzowanych przedsibiorstwach lub za akcje przedsibiorstw sprzedawane przez skarb pastwa.

Rozbirka Uniwersalu

Wszystkie siy polityczne liczce si jesieni 1990 r. zapowiaday w swoich zamierzeniach prywatyzacj przedsibiorstw pastwowych. Od tego czasu

kolejne rzdy prowadz program przeksztace wasnociowych zakrojony na szerok skal, ktry mia uzdrowi gospodark i przeciwdziaa bezrobociu. Bezrobotnych mielimy wtedy w Polsce okoo miliona. Miaa temu zaradzi prywatyzacja. W wyniku prywatyzacji podao 12 marca 2002 r. Ministerstwo Skarbu Pastwa, ilo przedsibiorstw pastwowych od 1990 r. zmniejszya si z 8453 do 2054. Co si dzieje z bezrobociem kady widzi siga 3,5 miliona. Wrd ludzi, ktrzy najgoniej domagali si przechodzenia pastwowego w rce prywatne, czoowe miejsce zajmowali czonkowie Ruchu Demokratycznego Akcji Obywatelskiej (obecnie Unia Wolnoci). ROAD zbudowa 40 struktur wojewdzkich. Konstruowali je m.in. Labuda, Wielowieyski, Michnik, Lityski, Reiff. W onie ROAD zawizao si Forum Prawicy Demokratycznej z Frasyniukiem, Foglerem, Turowiczem, Stomm, Rokit, Wokiem tworzc wieniec wok Tadeusza Mazowieckiego, ktry zdaniem FPD by w stanie, jako prezydent, poprowadzi Polsk w kierunku pastwa obywatelskiego i gospodarki rynkowej. Kazimierz Ujazdowski zastrzega, mwic o FDP: Jestemy prawicowi. Lewicy, jako spucizny po PRL i PZPR, nard wwczas nienawidzi, wydawao si, e ju nigdy nie zdoa w Polsce sign po wadz. Agencje zagraniczne poday, e Mazowiecki jako kandydat na prezydenta po gbokim namyle zdecydowa si stawi czoa Lechowi Wasie. Kandydatur Wasy wysun on sam, owiadczajc: Nie chcem, ale muszem (by prezydentem) w sali sportowo-widowiskowej Arena w Poznaniu 12 padziernika 1990 r. Lecha na prezydenta formalnie forsowa Chrzecijaski Ruch Obywatelski, ktrego animatorami byli m.in. opuszaski, Bogaczyk, Niesioowski, Rojek, Mikke. Odcicie si Wasy od ludzi ROAD byo jaskrawe. Wida to byo choby po gociach zgromadzonych w katedrze oliwskiej, ktrzy zostali zaproszeni na ceremoni lubu jego syna - Bogdana Wasy - z Agnieszk Drozdowicz. Lech Wasa nie sprzeciwia si prywatyzowaniu majtku narodowego, jednak poproszony o skomentowanie wypowiedzi senatora Andrzeja Wajdy (ROAD), ktry domaga si szybkiej prywatyzacji telewizji powiedzia: Jestem przeciw. W sondaach, kto zostanie prezydentem: - Wasa czy Mazowiecki, prowadzi Wasa 34 do 29. Stana Tymiskiego z Liberation Party of Canada liczcej 3,5 tys. czonkw nikt jeszcze nie bra pod uwag. Porozumienie Centrum take opowiadao si za prywatyzacj. W dwa lata. Zastrzegajc, e prywatyzacja nie moe doprowadzi do kapitalizmu typu XIXwiecznego. PC miao swoje biura w 35 wojewdztwach. - Czujemy poparcie mwili bracia Kaczyscy, majc przy boku m.in. Hniedziewicza, Glapiskiego, Eysmonta, mijewskiego, Anusza. Zarwno Wasa, jak i dziaacze PC opowiadali si za preferencyjnym traktowaniem sektora prywatnego kosztem pastwowego. W Tygodniku Solidarno nr 28/90 ukaza si artyku, ktrego autor argumentowa, e skoro gospodark prywatn w Polsce zniszczyo pastwo, teraz pastwo musi j odbudowa, zasilajc rodkami z sektora uspoecznionego oraz z zagranicznych poyczek. Pracownicy pastwowych fabryk byli innego zdania. Podczas Krajowego Forum Samorzdu Zaogi (KFSZ) reprezentant tego rodowiska Andrzej Wieczorek stwierdzi, e dzieje si le. Panowie, ktrzy wjechali na szczyty wadzy po robotniczych grzbietach, prowadz teraz polityk cakowitego braku zaufania dla

rodowisk pracowniczych i wierz jedynie w moliwoci intelektualne ograniczonej elity. Nie moemy zaakceptowa jednostronnej, jedynie susznej filozofii przemian gospodarczych, ktre nie dostrzegaj podmiotowoci pracowniczej. Pogard dla samorzdw kiedy wyraano ze wzgldw ideologicznych, tak samo dzieje si teraz. Uczestnicy Forum mwili, e arogancka elita mdrali zmierza do likwidacji ruchu samorzdowego, chocia sprawnego systemu gospodarczego, po zepchniciu pracownikw na margines, zbudowa nie mona. Wiceprzewodniczcy Solidarnoci Regionu Mazowsze" Maciej Jankowski zauway: - Program rzdu dotyczcy prywatyzacji jest utopijny, bo nie uwzgldnia cech Polakw ani tego, co si stao w 1980 r. Domagano si informacji o planach prywatyzacyjnych, ujawnienia projektw rozporzdze wykonawczych do ustawy po to, eby przeprowadzi negocjacje na reprezentatywnym narodowym forum. Oprotestowano projekt ustawy przyspieszajcej prywatyzacj przez jednorazowy akt komercjalizacji, czyli przeksztacenia za jednym zamachem wszystkich przedsibiorstw pastwowych w jednoosobowe spki skarbu pastwa, uznajc podobny pomys za zbieny z nacjonalizacj tylko w odwrotn stron. Wicepremier i minister finansw Leszek Balcerowicz zaprosi wybranych uczestnikw KFSZ do siebie. Rozmowa miaa charakter poufny. Opowiadali potem, e na razie nie wiedz, czy Balcerowicza bd kocha, czy nienawidzi, przyznajc, e osi niezgody midzy nimi i wicepremierem bya prywatyzacja. Podobno mwili Balcerowiczowi, e samorzd mgby uwiarygodni rzdowy projekt prywatyzacji, z czym wicepremier si zgodzi. Projekt ustawy przyspieszajcej prywatyzacj rekomendowa Leszek Balcerowicz podczas padziernikowego posiedzenia Rady Ekonomicznej. Wicepremier owiadczy wwczas, e kluczem powodzenia programu stabilizacyjnego, ktry wymyli, musi by prywatyzacja. Jej tempo w Polsce powinno by wiksze ni gdziekolwiek na wiecie. Dokument rekomendowany przez Balcerowicza by niewiadomego autorstwa, poinformowano jedynie, e jest to praca midzyresortowa. Plan by nastpujcy: sprywatyzowa wszystkie mae i rednie przedsibiorstwa do koca 1991 r., due skomercjalizowa. W ten sposb w rce prywatne zamierzano odda w cigu roku 15 proc. majtku narodowego. Marchewk dla zaogi miao by zagodzenie podatku od ponadnormatywnych wynagrodze, tzw. popiwku. Gos w sprawie komercjalizacji zabra Tomasz Gruszecki (pniejszy minister przeksztace w rzdzie Jana Olszewskiego), odnoszc si krytycznie do caego rzdowego projektu. Owiadczy: - Z jednego zdefiniowanego waciciela przedsibiorstwa i okrelenia jego pozycji mog pyn jakie korzyci, ale w rzdowym projekcie takiej jasnoci brakuje. Waciciel jest w nim wstawiony do komiksu, ktrym zarzdzaj grupowe interesy. Przedsibiorstwa mogy same zgasza ch komercjalizacji, ale gdyby czasem liczba takich wnioskw bya zbyt maa, przewidziano przeksztacenie siowe. Prywatyzacja moga si bowiem dokona rwnie na wniosek organu zaoycielskiego, na przykad na wniosek ministra przeksztace wasnociowych. Piastujcy wymieniony ministerialny fotel Waldemar Kuczyski przestrzega

swoich przyjaci w rzdzie: - Panowie, nie wolno nam s... prywatyzacji. Wybiera si do doskonale prosperujcych Zakadw Przemysu Odzieowego Prchnik w odzi (dzisiaj s na skraju bankructwa), ktre 1 padziernika 1990 r. zostay przeksztacone w jednoosobow spk skarbu pastwa. Minister pragn si dowiedzie, jak w Prchniku wygldaj przygotowania do emisji akcji. Sprzeda akcji Prchnika miaa si rozpocz za dwa-trzy miesice, przy pomocy londyskiego banku Morgan Grenffeel. Pracownicy mieli obiecan i drug znan marchewk prawo zakupu taniej 20 proc. akcji spki. Spk byo ju take Przedsibiorstwo Handlu Zagranicznego Uniwersal, ktre jako pierwsze z tej brany zostao sprywatyzowane. Kapita akcyjny Uniwersalu wynosi 150 mld z. Podzielony zosta na 15 mln akcji, z czego ponad 5 mln objli zaoyciele spki. To byo wtedy silne, zasobne postpezetpeerowskie przedsibiorstwo. W skadzie jego rady nadzorczej znaleli si m.in. Bogumi Kott prezes Banku Inicjatyw Gospodarczych (BIG mia rozliczne, nieprzejrzyste interesy z Uniwersalem), Frederik BruhnPetersen z Danii, Richard Rowe z Anglii, Eufemia Teichmann profesorka SGPiS. Wojciech Tomaszewski z ramienia ministra wsppracy gospodarczej z zagranic reprezentowa skarb pastwa. Prezesem zarzdu Uniwersalu zosta Dariusz Przywieczerski, ktry jako pierwszy przez politykw prawicy zosta nazwany czerwonym baronem. By on cigany po sdach, posdzany o rne ciemne sprawy, ale niczego mu nie udowodniono dalej peni funkcj prezesa. Akcje Uniwersalu pocztkowo przynosiy zysk, ale potem ich cena drastycznie spada, wielu akcjonariuszy na tym stracio. Uniwersalu od dawna nie ma ju na giedzie, skurczy si dziesiciokrotnie. Spka zostaa wycofana z giedy m.in. z powodu szwindli w bilansach. Gmach w samym centrum Warszawy nalecy do Uniwersalu, przez lata symbol tego przedsibiorstwa, zosta przejty za dugi. Podobno nowy waciciel zamierza go wyburzy i postawi w tym miejscu znacznie wikszy wieowiec.

Prasa pod motkiem

Jednym z zarzutw stawianych rzdowi premiera Mazowieckiego jest to, e pozwala on na rozkradanie majtku narodowego. Nie ma w tym cienia prawdy owiadczya podczas konferencji prasowej rzeczniczka tego rzdu Magorzata Niezabitowska. Pani rzecznik szykowaa sobie elegancki gabinet w Urzdzie Rady Ministrw, niedaleko gabinetu Tadeusza Mazowieckiego, mia by wyposaony w meble z drzewa orientalnego. Na ten temat sporo i dugo w URM plotkowano. Mniej wicej w tym samym czasie w kwartalniku Foreigen Affairs z podtytuem Lato 1990 ekonomici amerykascy i doradcy polskiego ministra finansw Jeffrey Sachs i David Liton zamiecili artyku, w ktrym napisali, e prywatyzacja, kojarzona w Polsce z nieczystymi machinacjami, okazuje si jedn z najbardziej kontrowersyjnych i skomplikowanych kwestii, w obliczu ktrych stan ten kraj. Gwn barier jest nieatwa odpowied, kto naprawd jest wacicielem

wchodzcych w prywatyzacyjn gr firm? Sachs i Liton zauwayli, e oddanie znacznej czci udziaw prywatyzowanych przedsibiorstw jedynie aktualnie pracujcym w nich robotnikom moe budzi niezadowolenie reszty spoeczestwa, poniewa sia robocza w polskim przemyle stanowi 1/3 ogu siy roboczej. Jak prywatyzacyjn marchewk otrzymaj inni, eby wszystko poszo gadko? Poza tym, niektrzy pracownicy zatrudnieni s w przedsibiorstwach wysokodochodowych, inni w bankrutujcych, gratyfikacje za zezwolenie na prywatyzacj mog wic wyglda rne. Pierwszy etap reformy gospodarczej przebiega na szczcie zgodnie z harmonogramem orzekli amerykascy ekonomici; przewidywali jednak nadcigajce komplikacje wtedy, kiedy trzeba bdzie przystpi do przemieszczenia siy roboczej i kapitau w obrbie gospodarki. Naley te zaj si szybko likwidacj czci przemysu cikiego to za spowoduje nieuchronny wzrost bezrobocia. Na krtk met rzd bdzie prawdopodobnie w stanie utrzyma jak tak rwnowag makroekonomiczn, ale potem, w kurczcych si gaziach przemysu o prac bdzie coraz trudniej. Zagroeniem dla przeprowadzanych reform gospodarczych byaby paraliujca, narodowa debata wok prywatyzacji. Los, jaki spotka kiedy Argentyn (Sachs i Liton nie spodziewali si wwczas, e za par lat Argentyna znw si pogry) jest dla Polski potencjalnym koszmarem na przyszo. Wicepremier i minister finansw Leszek Balcerowicz spotka si w Urzdzie Rady Ministrw, w sali nieopodal gabinetu rzeczniczki Niezabitowskiej, z czonkami zespou konsultacyjnego ds. spdzielczych. Omawiane byy sposoby realizacji ustawy z 20 stycznia 1990 r. o likwidacji zwizkw spdzielczych. Mwiono m.in. o niezbdnych zmianach personalnych, gdyby si gdzie jaka spdzielczo miaa zachowa. Majtek spdzielni stanowi 10 proc. caego majtku narodowego, spdzielnie wytwarzay 11 proc. oglnokrajowego dochodu. To wszystko, nie baczc na koszty, postanowiono zrujnowa i przej majtek. Trzeba byo fizycznie zlikwidowa stare struktury organizacyjne zwizkw centralnych, krajowych, wojewdzkich, regionalnych. Likwidacja obja 14 zwizkw centralnych i ponad 300 innych struktur stojcych ponad spdzielniami. Oficjalnie mwiono, e naley uspdzielczy spdzielnie, a poniewa nie da si tego zrobi oddolnie, naley odgrnie. Prawd byo, e stanowiska w rnych zwizkach spdzielczych zajmowaa stara nomenklatura, to byy wietne posady. Prawd jest te, e spdzielczo okresu PRL nie miaa prawie nic wsplnego z prawdziw spdzielczoci. Jednake nie naleao tak wielkiego majtku niszczy, a tak si stao. Stare zwizki spdzielcze nagle zniky, nowe si nie pojawiy. Kto przejmowa majtek spdzielczy, jak to si dziao, ile na tym stracilimy, e dziecko wylewano z kpiel na ten temat moe kto kiedy przeprowadzi badania i wszystko ujawni. Teraz wiadomo tylko tyle, e uspdzielczanie spdzielczoci okazao si nadzwyczaj kosztowne, a prawdziwej spdzielczoci, jak w Polsce nie byo, tak nie ma. Zlikwidowane zostay: Centralny Zwizek Spdzielczoci Samopomoc Chopska, Centralny Zwizek Spdzielni Pracy, Centralny Zwizek Spdzielni Mleczarskich, Centralny Zwizek Spdzielni Produkcyjnych, Centrala Spdzielni Ogrodniczych i Pszczelarskich; sowem na rze szo w ogle wszystko, co posiadao w nazwie centralny. Dlatego pewno

Centralny Zwizek Rzemiosa Polskiego szybko zmieni nazw na Zwizek Rzemiosa Polskiego i istnieje. Bya nomenklatura wywodzca si z rnych zwizkw centralnych przetrwaa w niezej kondycji: mona j znale dzisiaj take w awach poselskich (SLD), zasilia rwnie obecny rzd SLDUPPSL. Rozpoczo si rozbijanie i likwidowanie partyjnego peerelowskiego koncernu prasowego Robotniczej Spdzielni Wydawniczej PrasaKsikaRuch. Wynik finansowy RSW by dobry: po dziewiciu miesicach 1990 r. wynosi 260 mld z. Koncern paci podatki, spaca dugi, a nawet kontynuowa lub zabezpiecza przed dewastacj rozpoczte inwestycje. Samych pism RSW posiadaa 179. Ustawa o likwidacji RSW nie przewidywaa odwoa od decyzji rzdu. To jest najwikszy projekt likwidacyjny, a w wymiarze ekonomicznym najwikszy do tej pory projekt prywatyzacyjny napisaa Rzeczpospolita 30 padziernika 1990 r. (gazeta nie wchodzia w skad RSW; bya wtedy gazet rzdow). Bdziemy budowa zrby wolnego rynku prasowego w Polsce, koniec z partyjnym kierowaniem pras. Po zaakceptowaniu przez Rad Ministrw planw likwidacji RSW gazety i wydawnictwa koncernu miay ulec prywatyzacji. Prywatyzacja miaa obj take dystrybutora prasy, czyli Ruch. Na rynek dopuszczono od razu zagranicznych wydawcw i inwestorw. Kapita zagraniczny szczeglnie interesowa si gwnymi dziennikami centralnymi i lokalnymi, pismami kobiecymi, modzieowymi i sportowymi. O ycie Warszawy na przykad staraa si m.in. grupa Dziennik Polski Bolesawa Wierzbiaskiego ze Stanw Zjednoczonych, Maxwell i kapita woski. Komisja likwidacyjna RSW zaproponowaa inwestorom zagranicznym kupno czci lub caoci drukarni. Pojawiy si wypowiedzi, e o przyszym ukadzie politycznym prasy bdzie zdecydowa rynek. Postpartyjne gazety i wydawnictwa musz i pod motek argumentowano eby umoliwi dostp nowych si spoecznych i politycznych do ora prasowego, tego chce nard. Rola pastwa na rynku prasowym miaa zosta ograniczona. W ten dziwny sposb w Polsce mielimy mie pras niezalen. Rzecznik Porozumienia Centrum Jacek Maziarski, powoujc si na gazety brytyjskie, tak skomentowa ten burzliwy czas dla polskiej prasy i wykuwajc si niezaleno: nawet Anglicy zwracaj uwag, e nasze rodki przekazu de facto znajduj si w rkach rzdu, na ktrego czele stoi Tadeusz Mazowiecki (a wic w rkach ROAD, pniejszej Unii Wolnoci) PC to potwierdza. W jednych rkach jest dzisiaj telewizja, radio, podstawowe gazety, agencje prasowe wszystko. PC i rzecznik tego ugrupowania, stojcego wwczas przy Lechu Wasie (jako kandydacie na prezydenta) powiedzia, e kontrkandydatowi Mazowieckiego do fotela prezydenckiego zosta tylko Tygodnik Solidarno, pismo o ograniczonym zasigu i marginalne. Maziarski doda, e Michnik czy Frasyniuk (obaj z ROAD) bez przerwy pojawiaj si w telewizji. Wida jak na doni rac asymetri; spoeczestwo odczuwa naruszenie zasad fair play. Tymczasem w Walcowni Metali Warszawa, czyli w Norblinie, a cztery konsultingowe firmy brytyjskie wyceniay majtek przedsibiorstwa wskazanego do prywatyzacji. Byy to: Coopers and Lybrand Delotte, Barclays de Zoete Wedd Ltd., Baher and Mc Kenzic oraz Central Europe Trust Co Ltd. Eksperci tych firm gowili podobno si na terenie Norblina, jak znale klucz do wyceny majtku

przedsibiorstw pastwowych w caej Europie Wschodniej. Nie naciskamy brytyjskich ekspertw, eby si pospieszyli mwi Mieczysaw A. Blady, prezes spki. Doda naley, e dokument o prywatyzacji Norblina zredagowano pospiesznie, prawie na kolanie i niedopracowany przedoony zosta w Sdzie Rejestrowym m.st. Warszawy. Rzecz jasna 20 proc. akcji po preferencyjnych cenach miaa obj zaoga. Nie byo pracowniczych sprzeciww, e komu prywatyzacja zakadu si nie podoba. Norblin bazowa na surowcach krajowych: miedzi, cynku, oowiu, produkcja miaa zbyt.

Meksyk czy Peru?

Nie twierdz, e prywatyzacja nie jest potrzebna, ale nie taka, jak nam proponuj! Prywatyzacja to nie jest jakie magiczne zaklcie. Nie wystarczy, e pojawi si prywatny waciciel, a ju wszystko gra. Prywatne przedsibiorstwo jest efektywne nie dlatego, e jest prywatne, ale jest prywatne bo jest efektywne. Gdyby nie byo efektywne, nie mogoby istnie mwi w listopadzie 1990 r. prof. Stefan Kurowski. Co naprawd da prywatyzacja w najbliszych latach? Niewtpliwie powstanie elita bogaczy, a sytuacja zdecydowanej wikszoci spoeczestwa pogorszy si. Bardzo wzronie bezrobocie. Podstawowa masa ludnoci otrzymywa bdzie duo mniej, pozbawiona te zostanie rda swej siy: samorzdw pracowniczych wtrowa Kurowskiemu doc. Jan Dziewulski. Antoni Potocki, zwizany z ROAD, by tym oburzony. - Co sysz! Jak moecie twierdzi, e prywatna gospodarka nie poprawi efektywnoci. My jestemy za powszechn i szybk prywatyzacj. Dziewulski na to: przyspieszenie prywatyzacji to jest Meksyk w Polsce. Inni ekonomici uwaali m.in., e przyspieszenie prywatyzacji jest moliwe na drodze swoistej kolonizacji z zewntrz i e to, co si dzieje, jest odreagowaniem tragicznej w skutkach prby urzeczywistnienia utopii komunistycznej, prb urzeczywistnienia utopii liberalnej. Polska dostaa si w rce liberalnych utopistw, jakich wiat nie widzia stwierdzi Ryszard Bugaj. A do Polski zawita, na razie, nie Meksyk, lecz czowiek z Peru. By to Stan Tymiski, ktry zabra ze sob w podr swoj on Graciel. Zamierza zosta u nas prezydentem. Czonek warszawskiego sztabu wyborczego Tymiskiego, pracownik drugiego programu telewizyjnego Tadeusz Krako, mwi o swoim pryncypale, e jest czowiekiem trudno dostpnym, ale wietnie si kontroluje. Stan utrzymywa, e chce wyznacza ducha narodu, ktry bezczelnie okradaj. Mazowieckiego i Wasy znaczna cz Polakw miaa ju serdecznie dosy. Zamiast poprawy sytuacji materialnej, transformacja gospodarcza przyniosa obnienie stopy yciowej, postpujc likwidacj zabezpiecze spoecznych i szybkie bogacenie si elity. Liberaowie uwaali, e idzie im niele. Minister przeksztace wasnociowych Waldemar Kuczyski wypowiada si z brawur o tym, e podj si zadania (prywatyzacji gospodarki), ktre go ekscytuje i

przeraa. Mwi: - Mam dobr ekip, same mode wilki. Pienidzy nie dostaj wielkich, ale przygoda jest niepowtarzalna. Minister uwaa, e w roku 1991 jest szansa sprywatyzowania 15 proc. majtku narodowego, w 1992 r. 20 proc., za rok pniej pastwo stracioby dominujc pozycj w gospodarce. Kuczyski przyznawa szczerze, e to, co z tego wyniknie, jest dla niego wielk niewiadom. Tak wielk, e nawet identyfikacja wszystkich nastpstw i zagroe nie jest dla niego jasna. Rozniosy si pogoski, e zagraniczne firmy konsultacyjne przygotowujce prywatyzacj przedsibiorstw pastwowych - przejmuj w nich garciami udziay. Na przykad podobno firma konsultacyjna lskiej Fabryki Kabli miaa przej 40 proc. udziaw tej fabryki. Dziennikarze pytali ministra: czy to prawda? Odpowied skadaa si z dwch zda, pierwszego; - To s wiadomoci prosto z magla; i drugiego: - Owszem, firmy konsultacyjne bior standardowe opaty od oszacowanej wartoci majtku prywatyzowanych przedsibiorstw, jako wynagrodzenie za usug, to normalne. Infantylne peany o prywatyzacji wypisywali niektrzy dziennikarze Rzeczpospolitej. W rzdowej gazecie mona byo przeczyta co takiego: na scenie piciu aktorw: Exbud, Tonsil, Kable, Prchnik. Wszyscy na pitk. Marz o przejciu w prywatne rce. Kampanie reklamow przygotowywaa firma Creapriv wsplnie z firm Eurofi. Kandydaci na kapitalistw stoj w kolejkach, tworz listy spoeczne i komitety kolejkowe. Wiceminister przeksztace sam pragnie kupi po 10 akcji kadej z wymienionych firm, nie wie tylko, czy pracownicy ministerstwa bd mieli do tego prawo... Jeli tak, to minister na ten cel przeznaczy 3 mln 762 tys. z. Jak grom z jasnego nieba spada wiadomo, e w pierwszej turze wyborw przepad Mazowiecki. Nie byo wtpliwoci: druga odbdzie si w obsadzie Wasa - Tymiski! To byo planicie Polakw na odlew w rodowisko ROAD. Musiao si ono wypowiedzie za zeszmaconym przez nie w kampanii prezydenckiej Was, nie byo rady. Zdzisaw Najder owiadczy, e propaganda, jakoby Wasa rozbija Solidarno bya nieprawdziwa i niepotrzebnie zachwiaa zaufanie do przewodniczcego. W telewizji z poparciem dla Wasy wystpi Adam Michnik, w zwizku z czym notowania Lecha spady natychmiast o 10 proc. Wasa dla swojego (wyborczego) Komitetu Obywatelskiego z rnych wzgldw by kandydatem trudnym. Ludzie domagali si, od niego wymiany rzdu i odrzucenia planu Balcerowicza, tymczasem "Lechu" usiowa porozumie si z Mazowieckim. C z tego, e obiecywa odda Polakom, jako prezydent III RP ju w pierwszej kadencji 60 proc. majtku narodowego, jeli zapowiada kontynuacj programu Balcerowicza, z korektami w tych dziedzinach, w ktrych plan nie jest akceptowany spoecznie? Szanowany publicysta Stefan Kisielewski mocno si tym zdenerwowa: Kiedy usyszaem, e Wasa dopuszcza moliwo, e Leszek Balcerowicz moe zosta premierem poczuem, e ju nic nie rozumiem i e jestem robiony w konia czy w balona. Zaproponowa, eby Wasa poda nazwisko ewentualnego przyszego premiera, bo pjcie do wyborw z Balcerowiczem i ezopowym jzykiem Lecha bdzie ryzykowne. Balcerowicz niewzruszenie wyjania w grudniu 1990 r. uczestnikom Walnego Zgromadzenia Krajowej Izby Gospodarczej w Gdasku, e uciekajc przed gospodarcz klsk, naley dy do trwale stabilnej i sprawnej gospodarki, ale

eby ona taka bya, musi si opiera na trzech filarach: mocnym, wymienialnym pienidzu, dominacji wasnoci prywatnej, otwarciu na wiat. Przewodniczcym KIG zosta Andrzej Arendarski, napuszony biznesmen z Kongresu LiberalnoDemokratycznego, ktry w 1989 r. chodzi w wytartych spodniach. rodki przekazu znajdujce si w rkach ROAD podjy zmasowane zohydzanie Stana Tymiskiego, czowieka znikd. W Gazecie Wyborczej wypowiedziaa si ona (?) psychoterapeuty Andrzeja Samsona w publikacji pt. Czy Tymiski to wariat. Wedug niej maskowata twarz, skandowany sposb mwienia i odlotowo to jest to mwia - co w psychologii okrelane jest jako mechanizm persewerencji, wiadczcy o gbokich zmianach osobowoci. Czeg mona si spodziewa po kim, kto w Peru zajmowa si oswajaniem dzikich wy? W innym numerze tej gazety podano, e Tymiski zaywa ayahuasca, wywar z liany, halucynogenny narkotyk, ktrym odurzaj si Indianie nad Amazonk jest to moliwe, poniewa Gazeta Wyborcza" wie, e przez pewien czas y wrd plemienia Iivaros. Graciela, ktr bije podaa gazeta - nie jest jego pierwsz on. W 1970 r. Stan oeni si z Fink Pulmu i rozwid z ni w 1984 r. Kiedy pozna Graciel, ona miaa ma - Rafaela Elesperu. Tymiscy maj w Iquitos restauracj, zaoyli stacj telewizji kablowej i kradn zagraniczne programy. Posiadaj niewielk firm Transduction, w ktrej wytwarzane s urzdzenia automatyki przesyowej na co mu si przydaa nauka w Technikum Radiowym im. Kasprzaka, ktre ukoczy zanim wyjecha z Polski. Ten cay Stan Tymiski to jest taki american dream dla ubogich, ale nie dla ROAD. Dziennikarz Gazety Wyborczej tak podsumowa swj wywd: Gosuj na Was, bo nie chc obudzi si w Peru. Ludzie jednak bardziej przejli si czym innym. Tym, e czowiek z Peru otoczy si star nomenklatur oraz licznymi podobno podrami kandydata na polskiego prezydenta do Moskwy i Trypolisu w przeszoci. Trudno byo nie zauway, kiedy wszystko o nim si wiedziao, e oczy ma jakie dziwne. W Audytorium Maksimum Uniwersytetu Warszawskiego 2 grudnia 1990 r. ROAD przyj nazw Unii Demokratycznej. W adysaw Frasyniuk zaproponowa powoanie obozu politycznego UD, ktrego celem w dziedzinie gospodarki byaby kontynuacja planu Balcerowicza, rzecz jasna, z prywatyzacj na czele. Liderem partii zosta Tadeusz Mazowiecki. Do tymczasowej rady UD weszli: Frasyniuk, Turowicz, Hall, Rokita, Nowina-Konopka, Wende, Michnik. Przemwi Rokita, owiadczajc, e jeeli chc odnie sukces, musz odpowiedzie na pytanie: interesy jakiej czci spoeczestwa zamierzaj artykuowa? Odrzucenie przez nard Mazowieckiego, mimo uporczywie i nachalnie lansowanej jego siy spokoju musiao bole, ale nie obnoszono si z tym. Znika ROAD, wyklua si wieutka UD. Wybory prezydenckie 9 grudnia 1990 r. wygra Lech Wasa, noblista, urodzony 29 wrzenia 1943 r. w Popowie koo wsi Lipno. Otrzyma 10,5 mln gosw. Stanisaw Tymiski, urodzony 17 stycznia 1948 r. w Pruszkowie koo Warszawy, przegra i wyjecha do Peru ze swoj czarn teczk, w ktrej jak mwi mia zgromadzone kompromitujce papiery na Was. Gazeta Wyborcza napisaa, e jednak nie jest wariatem, a moe nawet nie jest esbekiem. Otrzyma 3,5 mln gosw. Do urn wrzucio kartki 53 proc. Polakw uprawnionych do gosowania.

Zabierzmy korytko!

12 grudnia 1990 r. prezydent-elekt Lech Wasa egna si z czonkami Komisji Krajowej Niezalenego Samorzdnego Zwizku Zawodowego Solidarno. Tego dnia przyjto jego rezygnacj z funkcji przewodniczcego. Ju byo wiadomo, e Jacek Merkel, szef sztabu wyborczego Wasy, zostanie desygnowany na stanowisko szefa Kancelarii Prezydenta RP. Na swoje miejsce w NSZZ S Wasa zaproponowa zwizkowcom najpierw Bogdana Borusewicza, a kiedy Borusewicz odmwi, Wasa wpad na pomys, eby na to stanowisko sprbowa przesun jednego z wiceprzewodniczcych zwizku Lecha Kaczyskiego. I ta propozycja przepada, gdy Kaczyski owiadczy, e nie chce by przesuwany. Uchwaa KK NSZZ S uznaa zmiany wasnociowe za gwny kierunek reform. Domagaa si wprowadzenia bonw prywatyzacyjnych dla obywateli, a wypaty z zysku powyej 8,5 proc. miayby si odbywa w postaci obligacji i akcji. Niezy nastrj zmcio owiadczenie, ktre na rce Komisji Krajowej S zoyli przedstawiciele Sekcji Wgla Kamiennego, dajc natychmiastowego zajcia si problemami grnictwa i grnikw pod rygorem strajku generalnego. Nie zwaajc na fatalne nastroje spoeczne, Rzeczpospolita 13 grudnia pirem redaktora naczelnego Dariusza Fikusa napisaa euforycznie, e oto pogrzebana zostaa stara, zmurszaa struktura pastwa wszechobecnego i wszechwadnego teraz mamy pastwo cacane funkcjonalne i demokratyczne. ycie Gospodarcze obiektywniej oceniao rzeczywisto. Dziennikarze tego tygodnika pisali, e wielu ludzi nabiera przekonania, e nie odzyska utraconego (ndznego) standardu ycia. Spoeczestwo stao si bierne i zagubione. Po 40 latach rzdw komunistycznych nie wiadomo ju komu ufa, komu wierzy. Ludzie mwi stary system pozosta. Gazety opublikoway projekt ustawy o przeduenia ycia podatku od ponadnormatywnych wynagrodze, tzw. popiwku. Z podatku miay by zwolnione zupenie firmy prywatne, skomercjalizowane, czyli przeksztacone w jednoosobowe spki skarbu pastwa, jako podajce drog ku prywatyzacji zdecydowano oboy popiwkiem 50-proc., natomiast na przedsibiorstwa pastwowe podatek spada penym 100-proc. kamieniem. W fabrykach, ktre w ten sposb zmuszano do prywatyzacji albo do upadku, zawrzao. Tadeusz Grochowski, dyrektor Warszawskiej Fabryki Pomp, sa petycje, e popiwek jest drastwem, nie ma nic wsplnego z ekonomi ani zasadami zdrowego rynku - to ohydny pastwowy kaganiec narzucony na zakady pastwowe. Inni dyrektorzy fabryk prbowali dowodzi, e produkcja nie zaley od formy wasnoci, tylko od tego, kto i w jaki sposb firm kieruje, e gwacone s zasady demokracji w gospodarce. Rycho przedstawiciele KK NSZZ S przekonali si o tym, e pyskwki i protesty s bezskuteczne, kiedy strona zwizkowa zasiada do rozmw ze stron rzdow w Sali Kociuszkowskiej Urzdu Rady Ministrw. Zwizkowcy przymierzali si do powiedzenia tego, co myl o popiwku i rzdowych

poczynaniach w grnictwie. Rzd nie pozwala ruszy cen wgla, cho wszystko wok droao. Si rzeczy kopalnie wpaday w coraz wiksze dugi. Jako podmioty pastwowe musiay te paci stuprocentowy popiwek. Na czele delegacji solidarnociowej stan Lech Kaczyski, po tej samej stronie stou zasiad skromniutki Marian Krzaklewski czonek prezydium KK ds. sekcji branowych, za nim nieogolony (dzi si goli i strzye) Micha Boni reprezentujcy w Komisji Krajowej Region Mazowsze, za nim niewielki Emil W sacz, przewodniczcy Solidarnoci w Hucie Katowice, ktry na pewno nie marzy nawet, e kiedy zasidzie po drugiej stronie stou w randze ministra. Naprzeciwko strony solidarnociowej konstelacja mczyzn bya rwnie interesujca. Znajdowa si tam wicepremier i minister finansw Leszek Balcerowicz, ministerkierownik Centralnego Urzdu Planowania Jerzy Osiatyski, minister pracy Jacek Kuro wraz ze swoim doradc w osobie Jana Lityskiego, wkrtce supereksperta od spraw reformy emerytalnej. Nie zabrako tuszy ministra przemysu Tadeusza Syryjczyka. Ciekawe, czy gdzie jest rodzinne zdjcie z tej narady? Jeli tak - na pewno wyglda malowniczo. Panowie mwili - Kaczyski: formua podatku o nazwie popiwek prowadzi do powanych napi. Jak dugo moe on funkcjonowa? W sacz: popiwek nie sprzyja eksportowi, zmusza do rnych wybiegw. Zatrudnia trzeba w zakadach rne obce spki, bo nie mona przez popiwek da zarobi wasnym pracownikom. Obcym paci si wicej, wic wypyw pienidzy na rynek de facto jest wikszy. Osiatyski: formua podatku jest dobra, napicia naley agodzi. Balcerowicz: od lipca do padziernika pace wzrosy o 40 proc., w tym paca realna o 20 proc. Wzrost pac przekraczajcy pewien poziom prowadzi do wzrostu popytu, wzrostu cen, nastpnie do spadku popytu i do bezrobocia. Popiwek w przyszym roku ma by zwizany przede wszystkim z form wasnoci. Gdyby od razu go znie, nie byoby dostatecznego bodca do prywatyzacji. Balcerowicz by szczery, ale nigdy nie udao mu si osign poziomu lidera Unii Polityki Realnej Janusza Korwin-Mikkego, ktry po prostu ju taki jest, e zawsze mwi to, co myli. Szef UPR deklaruje, e Polsk gospodark przed zagad moe uratowa jedynie program konserwatywno-liberalny. W przeciwiestwie do Balcerowicza - Mikke by (i jest) przez tumy lubiany. Ludzie patrz na niego chtnie, ale czy go sysz? Zapamituj co najwyej najbarwniejsze wypowiedzi, a nie program. I tak w 1990 r. KorwinMikke nawoywa, eby ograniczy rzdowe korytko, bo wtedy winek bdzie si przy nim gromadzio mniej, a jak si korytko zlikwiduje, to nie bdzie ich wcale. Czy to aby nie wydaje si prawdziwe, analizujc ostatnie 12 lat? Ale czy tak ide mona wprowadzi w ycie? Wanie rzd SLD-UP-PSL likwiduje wiele urzdw, ale zobaczymy za dwa trzy lata, a moe i znacznie wczeniej, czy urzdnikw nie bdzie wicej? Bo tak to ju jest, e gdzie od korytka odpdzaj, niedugo odpdzanie si skoczy, a zacznie zapraszanie... swoich - i trzody przybdzie. Szef UPR jako konserwatywny libera i legalista owiadczy, e szanuje uchwalone prawo, w tym ustaw o prywatyzacji, ale uwaa, e naleaoby uproci struktury systemu gospodarczego, administracji i budetu. Ministerstw powinnimy mie najwyej pi: Spraw Zagranicznych, Wojny i Pokoju, Gospodarki Terenami i Ochrony rodowiska, Skarbu i Sprawiedliwoci. Po

cakowitym sprywatyzowaniu sfery budetowej, jak i gospodarki, zniesieniu zasikw dla bezrobotnych i innych wedug posa UPR Mikkego szkodliwych wydatkw, uproszczeniu ulegby budet. Podatki pose Mikke proponowa zredukowa do pogwnego, gruntowego i od wartoci nieruchomoci. Znikyby obrotowe, dochodowe, od wynagrodze, spadkw, kupna-sprzeday, wartoci dodanej, konsumpcyjne; nie byoby popiwku etc. Do tej pory po raz drugi konserwatywno-liberalna UPR w III RP nie zdoaa wprowadzi do Sejmu ani jednego posa. Mimo e Korwin-Mikke obiecywa zadba o stworzenie funduszu rentowego i emerytalnego (deklarowa to w Filharmonii w Krakowie, bdc kandydatem na prezydenta) z 30 proc. akcji prywatyzowanych przedsibiorstw. Pod koniec 1990 r. Janusz Korwin-Mikke otrzyma nagrod Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich za swoje prowokacyjne, szczere do blu felietony. Naleao si. Grnicy tymczasem dalej wykcali si z rzdem o popiwek naoony na kopalnie. W podatek od ponadnormatywnych wynagrodze wpado tak si wwczas mwio - 28 kopal na 71 istniejcych. Syryjczyk i Lityski postanowili, e grnikom nie popuszcz, szumieli za komuny, ale teraz, w demokracji, kiedy powalona zosta zmurszaa struktura pastwa redaktora Fikusa, od destrukcji tego pastwa im wara. Z grnikami rozmawia Syryjczyk, ktry umia robi do Kuronia (a po kilku latach do Hanny Suchockiej) malane oczka, ale do ludzi z dow (kopalni) przemawia oschle, w starym stylu jeli nie ma wnioskw konstruktywnych, to koczymy. Delegacja grniczej Solidarnoci, z lekka paszczc si przed ministrem, niezgrabnie oponowaa na dywanach: Chcielibymy, eby wyraenie woli odbyo si na najwyszym rzdowym szczeblu. Syryjczyk: - Nie sdz, eby wymiana osb moga co zmieni. Jestem upowaniony do rozmw. Grnicy: - Ale faksy gdzie utykaj, informacja jest blokowana... Syryjczyk: - Do widzenia, do widzenia. Na drugi dzie strajkowao 30 kopal. Senat nie mg sobie pozwoli, eby dalej, milcze w sprawie grnictwa i wysmay episto: dajc wyraz niepokojom w grnictwie, wzywamy rzd do podjcia niezwocznych dziaa zmierzajcych do zlikwidowania opnie w rozliczaniu dotacji oraz przyspieszenia reformy w grnictwie. Nie jest bowiem rzecz sprawiedliw obarczanie grnikw konsekwencjami dziaa, na ktre nie maj adnego wpywu. Mimo tej mowytrawy (tak apel Senatu okrelili grnicy) wypaty tzw. barbrkowe miay miejsce tylko w niektrych kopalniach. W kopalni Kazimierz-Juliusz w Sosnowcu kontynuowano godwk.