Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn!
hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT rhy hn, hux m`cdw 2
ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cymhwn praupkwrI
sIs’qy hux puAw rhy hn, hux m`cdI 2 loh’qy KV@ rhy hn[
lyKk pRkwSk:-
bRhmiv`idAw dy dwqy,pMQrqn,
bRhmigAwnIkY;grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]
pUrn praupkwrI pUrn bRhmigAwnI s`cKMf vwsI prmpUjnIk
sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw,
sMq krqwr isMG swihb ^wlsw jI dy s`cy pr aupkwrI crn-kmlW dy,
hir hir myil myil jn swDU;hm swD jnw kw kIVw]
Anuswr in`ky kIVy ikRm,sB dI crn-DUV, dwsndws crn isMG aur& jsvMq isMG ipMf dwauDr, (mogw)
jvwhrisMG ipMf cimMfy (luiDAwxw)pMjwb ieMfIAw[
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn, hux lohy
dy qMg ipMjry’c, iq`Ky ik`lW ivckwr A&ur Ac`l Afol bYTy vwihgurU 2 jp rhy hn!hux
Drm ihq Awpxw sIs kurbwn kr rhy hn!
pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY
pwis]) qU cau sjx mYifAw; fyeI issu auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru])
kbIr.jau quih swD iprMm kI; sIsu kwit kir goie] Kylq Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q
hoie]) mrxu muxsw sUirAw.hku hY; jo hoie mrin prvwxo]) sBu idnsu rYix.dyKau guru
Apunw; ivic AKI.gur pYr DrweI]) swgr myr auidAwn bn; nv KMf bsuDw Brm] mUsn
pRym iprMm kY; gnau eyk kir krm]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq
n qorau]) jo gur dIsY isKVw; iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau]) gurisKW kI hir.DUiV
dyih; hm pwpI BI giq pWih]) jnu nwnku. DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh
nwmu jpwvY]) schu ErY sBu ko; aupir scu Awcwru]) scu suhwvw kwFIAY; kUVY kUVI soie]
nwnk.ivrly jwxIAih; ijn scu plY hoie]) hIxau nIcu krau bynµqI; swcu n Cofau BweI]
nwnk.ijin kir dyiKAw; dyvY miq sweI]) kUV inKuty. nwnkw; EVik sic rhI] {dyh isvw
br moih iehY; suB krmn qy.kbhUM n tro]) kir mn myry; siq ibauhwr] Anuswr ieh
prmpiv`qR poQIAW pUrn siqkwr sihq bhu igxqI ’c sMBwlo.pUrn pyRm sihq pV@o, ds^q
krw ky.Ardwis krky, pV@n nUM idMdy lYNdy rho[ XQw:-lK KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru
ndir kryie] inmK eyk.hir nwmu dyie; myrw mnu qnu sIqlu hoie]) ivic dunIAw; syv
kmweIAY] qw drgh bYsxu pweIAY] khu nwnk bwh lufweIAY] }
3 q`qkrw
hux q~k ieh poQIAW sMgq jI dI syvw iv~c pRkwiSq ho cukIAW hn:
1. poQI jnm sMskwr, AMimRq sMskwr, bRhm iv`idAw, AnMd kwrj, AMqm sMskwr[
3. siqgurU swihb jI Aqy sMqW mhWpurSW dy Amolk boly Aqy gurmiq Anuswr Anyk pRsnW
dy au~qR siqgurU gRMQ swihb jI b^S rhy hn[ pV@n vwly Dwrimk gRMQW dy nwm[ dyh
Arogqw, g`fI dI dyK ryK frweIivMg bwry SuB is`iKAw[
5. siqgurU gRMQ swihb jI dw mhW ivsmwd ieqhws, AKMf pwT, shj pwT mrXwdw,
gurbwxI jI siqkwr pUjn mhW ivsmwd SuB is`iKAw, 101 Ardws, gurpurbW dIAW
ArdwsW[
6. SRI gurU gRMQ swihb jI Su~D aucwrx, ArQ pwT Aqy ivSrwm poQI SRI dmdmI tkswl
7. Awid bwxI,sRI dsm bwxI, BweI gurdws jI dIAW vwrW ’coN gRIbI vwly,sbd pdW dy mhW
ivsmwd ArQ[dUjw pRkrx pUjw dw Dwn zihr hY]
8. slok Bgq kbIr swihb jI, Bgq PrId swihb jI dy mhW ivsmwd ArQ[
10. gurmuiK gurmuKI bwlaupdyS! irkwrf kIqw bwlaupdyS, sux! gurmuKI isKwau hy
drvyS!
gurU ipAwrI swD sMgq jI nMU ieh jwxky byAMq KuSI hovygI ik gurbwxI aucwrx Su`DI
leI iehnHW poQI swihbwnW jI dI irkwrifMg vI dwsn dws qoN gurU swihb jI ny krvweI
hY[ sMgq jI irkwrifMg lw ky poQI swihb pRkwS krn jI Aqy gurU swihb jI dI KuSI lYx
leI irkwrifMg Anuswr pUrIAW lgW lw ky irkwrifMg dy mgr 2 bolo jI[
pRym bynqI:- pRkrx ’qy jwx leI, q`qkry coN ausy nUM kilk kro[ q`qkry ’qy vwips jwx
leI pyj dy Q`ly q`qkrw l&z ’qy kilk kro[
4 q`qkrw
q`qkrw
nM. pRkrx pMnw
bRhmiv`idAw sMskwr[ gurpRswid ArMB:-
aUVw. vrqy icMn@ inSwn[
1. prmpUjnIk DMn vwihgurU dsW pwiqswhW dI b^SI sMKyp 20
bRhmiv`idAw[bRhmiv`idAw dI pRwpqI leI sRI gurU dsvyN
pwiqswh jI ny,sRI dmdmy swihb jI ivKy,ieh Kry s`icAwry
Apwry inrwry AsUl bxwey Aqy DMn BweI gurdws swihb
jI,Awpxy AqI ipAwry Bwxjy vwihgurU mh`ly pMjvyN jI
dI,vYrwgmeI AduqI ShIdI bwry &urmwauNdy hn:-rihdy guru
drIAwau ivic;mIn kulIn hyqu inrbwxI[dy mhW 3 vYrwgmeI
ArQ Aqy iqlk jM\U;rwKw pRB qw kw]kIno bfo;klU mih
swkw]cwr pauVIAW dy mhW 3 vYrwgmeI ArQ
2. prmpUjnIk sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI 31
dy gurbwxI kQw sunx vIcwrn bwryy[
3. prmpUjnIk s`cy ipqw vwihgurU jI dy ArQ mh`lw pMjvW jI dI 31
AduqI ShIdI dw jwp[
4. bRhmiv`idAw rUpI kuMjI bwry pV@o[ 31
5. gurpRswid vwihgurU s`cy gurbwxI gurU jI dy Su`D aucwrn dw 32
sohxw suK`lw Amolk FMg[
6. crn c`t ky,sRb ivAwpI ivsmwd Amolk pRym bynqIAW[ 38
7. vwihgurU ieh SuB Drm krm hr Gr cwhIey,ArQ vIcwrn 42
bwry pRym bynqI[
8. prmpUjnIk DMn siqgurU dsW pwiqswhW dI b^SI ivsQwr nwl 43
bRhmiv`idAw Aqy pUrn pRym sihq iDAwn nwL pV@ny Xog pRym
bynqIAW[
9. gurpRswid vwihgurU s`cy gurbwxI gurU jI dy Su`D aucwrn dI 47
mhwn mhwnqw ’qy Amolk gurU swKIAW,Su`D aucwrn dy lwhy hI
lwhy:- prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI
ny,Su`D aucwrn dI mhwn mhwnqw ieauuN b^SI[
5 q`qkrw
10. Su`D aucwrn dI mhwn mwnqw mhwnqw dUjI swKI,sRI dmdmI 50
tkswl clx dw kwrx[tkswl dw nwm j`Qw iBMfrW pYx dw
kwrx[
11. ie`k lg dI Amolkqw mhwn mhwnqw’qy BweI gurdws swihb 52
jI dw kib`q mhW ivsmwd ArQW sihq[
12. Su`D aucwrx bwry ^ws pRym bynqI, Su`D aucwrx dy byAMq lwhy hI 53
lwhy[
13. smUh sMswr dw Biv`K ikvyN sOKw hovy Aqy S`uD aucwrx[ 56
14. Awpo iv`cIN imlq krky, prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn siqgurU 57
gRMQ swihb jI vwihgurU jI qoN Awpxy idl ’coN,Awpxy muK ’c
AMimRq dI pRwpqI,idmwg ’c gurbwxI pRwpq krn leI,pUrn
pRym inmRqw iKmw gRIbI sihq,gurbwxI sMQw Su`DI krn
krwaux,gursbdW nUM Cwpy Anuswr suMdr ilKx dw suK`lw Amolk
FMg[
15. bRhmiv`idAw dw ArQ[ 73
16. koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;srb jIAw kw dwqw ry]siqgurU 74
gRMQ swihb jI qoN,Apxy idmwZ ’c, hr smyN gurbwxI Aqy idl
’coN muK ’c AMimRq dI pRwpqI leI,hyTW ilKI sMKyp pRym bynqI
sihq jugqI qoN mgroN ivsQwr nwl pRym bynqIAW jugqIAW pRym
nwl mMno[
17. p`ky sMq prmpUjnIk bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI ny 77
Apxy AMdr bwhr Ajpw jwp gurbwxI gurU jI dI swiKAwqqw
krnI[
18. bRhmiv`idAw pV@n vwly pyRmI nUM bynqI pUrvk is`iKAw[ 93
19. koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;srb jIAw kw dwqw ry]siqgurU 96
pihly pwiqSwh jI ny iqMn pRkwr dI iv`idAw kihxI[
20. iqMn pRkwr dy iv`dvwn[ 98
21. bRhmiv`idAw pV@ ky XuiDStR jI ny DwrnI[ 99
22. XuiDStR jI dy s`c bolx dI idRVqw dI prK,Drmrwjy jI ny 99
6 q`qkrw
krnI[
23. nwrd munI jI nMU snkwidkW qoN bRhmiv`idAw pV@ ky SWqI 100
AwauxI[
24. ivAws jI ny ivdWq SwsqR kQn krky ASWq rihxw, nwrd 100
munI jI qoN bRhmiv`idAw pV@ ky SWqI AwauxI[
25. irKIAW dy sMbwd[ 100
26. kyvl syvw hI kro,bRhmiv`idAw dI kI loV hY? 101
27. qrkvwdI, piV piV.gfI ldIAih; ieh quk pV@ ky qrk 101
krdy hn?shI a~uqR[
28. kbIr.mY jwinE piVbo Blo;piVby isau Bl jogu]Bgiq.n Cwfau 102
rwm kI;BwvY inMdau logu] shI mhW ivsmwd ArQ pV@o[
29. mn smJwvn kwrny;kCUAk pVIAY igAwn]shI ArQ pV@o Aqy 102
bRhmiv`idAw pV@nI bhuq hI zrUrI hY[
30. bRhm iv`idAw pV@nI AiqAMq hI zrUrI hY,bRhmiv`idAw dy 103
dwqy,gurbwxI inrMkwr jI dy rsIey prm sMq bwbw suMdr isMG
swihb jI nUM iksy pyRmI ny pu`iCAw,“jI!Amn smyN svw l`K nwl
iek`lw ikvyN lVygw?” au~qR pV@o[
31. bRhmiv`idAw pV@n dy gux hI gux,mh`ly pihly.Bgq pRihlwd jI 103
dw idRstWq[
32. ibMdI dI vrqoN bwry pRym bynqI[ 106
33. iv`idAwrQI dy AOgux 17[ 108
34. prmpUjnIk gurmuKI jI dI sRb ivAwpI mhW ivsmwd 108
mihmw,swihb sRI gurU goibMd isMG swihb jI ny krnI[
35. s`cy pwiqSwhjI ny sRI dmdmy swihb jI ivKy,klmW GV 2 ky 110
ilKxsr ’c su`t ky gurmuKI dI mhwn mihmw jxwauxI[
36. bRhmigAwnI bwbw im`q isMG jI ny,gurmuKI dI mhwn mihmw 110
jnwauxI[
37. pUrn bRhmigAwnI bwby mwDo dws jI ny gurmuKI dI mhwn 111
mihmw jnwauxI[
38. gurmuKI is`Kx leI pUrw pRkrx hY[ 111
7 q`qkrw
38. bolI dy ArQ[ 111
39. gurmuKI bolI nUM Su`D ilKx dw ivSyS sunihrI inXm[ 112
40. vrnmwlw(pYNqI)&wrsI dIAW Cy DunIAW[vrn bwry[:- 112
1
svr,2ivAMjn,3Anunwisk, 4du`q[gurmuKI pYNqI dIAW
lgW,icMn@,aucwrn AsQwn[]muhwrnI]lg jW mwqRw,lgwKr
bwry pV@o[ivSrwm icMn@[1fMfI:-[,2pRSink icMn@:-?,3ivsimk
icMn@:-! ds pRkwr[kOmw[ibMdI kOmw[duibMdI[fYS:-1(-)[pu`Ty
kOmy[(“ ”)[brYkt[( ),{ }[joVnI:-(-)[ibMdI:-(.)[Cu`t
mroVI(’)[
bRhmiv`idAw[ gurpRswid sMpUrnM[
9 q`qkrw
AMimRq sMskwr[ gurpRswid ArMB:-
1. gurpRswid vwihgurU Amolk pRym bynqIAW[ 134
2. prmpUjnIk pMjW ipAwirAW ’c Swml ho ky,AMimRq Ckwaux dy 135
AnMq gux praupkwr[
3. AMimRq sbMDI SMikAW dy au~qR SuB vIcwr,AMimRq Ckx qoN pihlW 136
BI dunIAW qrdI sI,hux AMimRq Ckx dI kI loV hY?
4. kI pMj pauVIAW nwl hI sr skdw hY? 136
5. AMimRq iqAwr krn smyN,pMj ipAwry gRMQI isMG jI dI AwigAw 137
ikauN mMgdy hn?
6. kI bIbIAW pMjW ipAwirAW ’c l`g skdIAW hn? 138
7. AMimRq Ckx vwly pRymI nUM pRym bynqI[ 139
8. kI siqgurW qoN ibn hor koeI nwm dy skdw hY? nhIN jI[ 139
10. KMf bRhmMf byAMq;auDwrxhwirAw]DMn Ajpw jwp vwihgurU 140
siqgurU sRI gurU goibMd isMG swihb ^wlsy jI ny kI b`kry
Jtkwey?
11. zwqI bwry SMkw nw kro? 142
12. KMfy bwty dw AMimRq Ckxw ikauN zrUrI hY? 143
13. swKI:- bydI bMs BweI AjIq isMG jI ny AMimRq Ckxw[ 144
14. swKI,BweI dieAwl ny AMimRq Ckxw[ 144
15. siqgur kIno praupkwru]Anuswr ^wlsw gurU gurU ^wlsw]pMQ 145
jI dI SuB s`cI swjnw:- swvDwn eykwgr cIq])nwnk inrBau
inrMkwru;siqgurU swihb jI ny,sIs mMgxy[
16. ipAwry dieAw isMG swihb jI dy sIs dyx qoN AsMK SuB gux 149
is`KI dw bIj rihxw,gurU ^wlsy jI dy Aiq au~cy mhwn
praukwrI kwrnwmy[
17. gurpRswid vwihgurU] isrl`Q XoDy bwbw dIp isMG swihb jI 150
ShId ny cMby vwly rwjy dI nOjvwn b`cI nMU dyK ky Afol rihxw[
18. inmwny kau;pRB qyro.mwnu]dy ArQ sRb ivAwpI mhW mhW 152
ivsmwd hn[
10 q`qkrw
19. vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI pihly pwiqswh 155
jI qoN lY ky,Awp hI pMjW ipAwirAW nMU swjx invwjx pwlx
vwly hn[Awp hI pMjW ’c vs ky Ajpw jwp SuB gux b^Sdy
hn jI,Awp hI pMjW dI mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm
Apwr mihmw kr rhy hn[vwhu vwhu s`cy pwiqswh jI,ApxI
mihmw nhIN kr rhy[pMjW dI in`q nvIN mihmw kr rhy hn[
20. pMjW mukiqAW ny Apxy sIs Arpxy[ 156
21. mwqw swihb dyv kOr jI ny pqwsy pwauxy[ 156
22. myrw AMqrjwmI hir rwieAw]srUp siqgurU swihb jI ny AMimRq 157
Ckwaux mgroN,dovyN h`Q joV isr Jukw ky,pMjW ipAwirAW qoN
AMimRq dI Amolk dwiq mMgxI[
23. gurpRswid vwihgurU AMimRq iqAwr krn dI ivDI[ 159
24. AMimRq rUp s`cy gurbwxI jI duAwrw idl ’coN hI AMimRq dI 159
pRwpqI dI jugqI[
25. prwieAw rUp ivkwr idRStI nwl dyKxoN htx dI jugqI[ 160
26. AMimRq iqAwr krn leI,AMimRq sm`gRI qoN SuB is`iKAw[ 162
27. AMimRq Ckwaux vwilAW gurmuiK ipAwirAW dI iqAwrI,Su`DweI 162
dI Ardws[
28. Su`DweI mgroN Ardws Aqy AMimRq Ckx vwilAW dI Su`DweI dI 164
Ardws[
29. AMimRq Ckx vwilAW dI Su`DweI AwrMB[ 164
30. dubwrw AMimRq Ckx bwry SuB ivcwr[ 165
31. AMimRq Ckx vwilAW dI Su`DweI mgroN AMimRq iqAwr krn 166
Ardws[
32. prmpiv`qR AMimRq iqAwr krn bwry SuB isiKAw[ 167
33. ing@w bwty ’c r`Kx bwry SuB is`IKAw[ 167
34. sMpUrn pMj gurbwxIAW pV@n bwry[ 168
35. AMimRq iqAwr hox ’qy Ardws[ 168
36. prmpiv`qR AMimRq Ckwaux dI ivDI[ 169
37. prmpiv`qR AMimRq qoN SuB is`iKAw[ 169
11 q`qkrw
38. AMimRq Ckwaux mgroN Ardwis[ 170
39. prmpUjnIk sRI mUlmMqR gurmMqR swihb jI idRV@wauxy[ 170
40. AMimRq Ckwaux mgroN SuB is`iKAw[ 170
41. vwihgurU ismrn dy AMg[ 172
42. siqguru isK kI;krY pRiqpwl]dy mhW mhW ivsmwd ArQ[ 172
43. gurmMqR bwry sRb ivAwpI mhWW mhW ivsmwd SuB vIcwr[ 174
44. swKI vwihgurU mMqR jI dy AiDk pRqwp bwry sMq bwbw Bgvwn 175
isMG swihb jI cukwvyN vwilAW dI[
45. prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI ny Awpxy syvk 176
BweI mrdwny jI nUM vwihgurU 2 jpx dw inscw krwauxw[
46. prmpUjnIk s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI ny kwmrUp dyS 176
’c vwihgurU 3 jpx dw SuB s`cw aupdyS b^Sxw[
47. guurmMqR bwry sMKyp vIcwr[ 177
48. vwihgurU mMqR jI dy ArQ[ 177
49. AMimRqDwrIAW ny AMimRq vyly pMj bwxIAW pVnIAW, sRI rhrwis 178
swihb jI br zrUr hI pV@ny swKI mh`ly dUjy ny suMn smwDIAW dy
drSn krny[
51. prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny, Awpxy ^ws 179
pRymIAW ’qy pRsMn ho ky ieh SuB s`cw aupdyS b^iSAw[
52. vwihgurU] mh`ly dsvyN jI ny pMjW ipAwirAW duAwrw qn^wh 181
luAwaux dI mrXwdw kwiem krnI[
53. pMj kkwr dI mhwn mhwnqw mhW mhwn hY jI[ 181
54. pUrn gurU jI dI mohr pihlw kkwr kys hn,kyskI nhIN[ 183
55. vwihgurU]gurU soBw gRMQ ’coN siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dI 184
mihmw[
56. vwihgurU]gurU gur siqgurU gRMQ swihb jI qoN nwm r`iKAw jwx ky 185
nwm pUrw hI lYxw cwhIdw hY[
57. sRbMs dwnI prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny phwVI 186
rwijAW nMU sUB s`cw Drm aupdyS b^Sxw[
58. jmWdrU kys r`Kx bwry blvwn sYmsn dw idRstWq[ 186
12 q`qkrw
59. kys munwauxy rzw dy ault c`lxw hY[ 187
60. prmpUknIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI nwl m`ky ’c 187
crcw kridAW pIr bhwaudIn ny pRSn krnw[
61. prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI ny jdoN m`ky suMdr 188
drSn b^Sy,qW bhwvlpurIAw pIr nUrI drSn krky,^Ub
pRBwivq hxw[
62. prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI ny kwzI rukndIn 188
nUM m`ky ivKy SuB aupdyS kihxw[
63. prmpUjnIk vwihgurU siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny ZulwmI dIAW 188
jMjIrW k`tIAW[
64. pIr buDUSwh jI nMU,pUrn gurU jI ny Apxy AiqAMq suMdr kysW 188
smyq kMGw qy CotI ikRpwn, prmpiv`qR Awpxy hukmnwmy b^Sxy[
65. eIsweI miq qy ivigAwn’c. kysW dI mhwn mhwnqw 189
66. kys muMfn dw BYVw irvwj ieauN ipAw[ 190
67. jtW r`Kx dI mnwhI[ 190
68. ihMdU miq ’c kysW dI mhwn mhwnqw[ 190
69. ivSnUM jI ny ArhMq Avqwr Dwr ky,dYNqW dy kys kql 190
krvwauxy[
70. kysW dy prm lwB hI lwB[ 191
71. kys ikauN r`Kdy hoN? 191
72. dwhVI nUM ikhVw f`fy l`gdy hn? 192
73. kysW nwl grmI l`gdI hY? 192
74. kysW nwl miq mwrI jWdI hY? 192
75. kysW dI s&weI leI PwlqU Krc hY? 192
76. jUAW pYdIAW hn? 192
77. nhuM ikauN k`tdy hoN? 192
78. kMGy dI mhW mhwn mhwnqw[ 192
79. kMGy qoN SuB is`iKAw[ 193
80. kVw[ 193
81. ikRpwn,prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI SsqR 194
13 q`qkrw
pihnx nUM aucycw kih rhy hn[
82. swKI BweI auydY isMG jI ny Syr iSkwr krnw:- Ajpw jwp 195
vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny gurU ^wlsy jI nUM,SuB s`cw aupdyS
dyxw[
82 aUVw. prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dy hukmnwmy 196
’coN SuB is`iKAw[
82 eIVI. A`j ivigAwnk j`ug ’c ikrpwn dI kI loV hY? 196
83. pMj kkwr iqAwg ky,ikRpw rUpI ikRpwn,ikRq dy kys,dieAw dI 196
dwV@I,mn nUM kVn rUpI kVw,vIcwr rUpI kMGw,jy ieh SuB guxW
rUpI AMqRIv kkwr Dwry jwx qW TIk hY jW nhIN?
84. kI A`j dy smyN ’c pMj kkwrW ’c qbdIlI krn dI loV hY? 196
85. ikRpwn r`KxI AOKI hY? 197
86. ikRpwn dI mhwnqw ’qy swKI[ 197
87. kCihrw[ 198
88. jq sq dI dwiq kCihry dI mhwn mhwnqw ’qy tUk[ 198
89. vwihgurU siqgurU goibMd isMG swihb jI dI gur &qyh bwbq 199
AwgXw[
90. cwr rMg[ 199
91. pMjW dI kusMgq nhIN krnI[ 199
92. pMjW nwl myl nhIN krnw[ 201
93. cwr b`jr kurihqW[ 201
94. prmpUjnIk ;srb klw smrQ] siqgurU dsvyN pwiqswh jI dw 202
GoVw,qmwkU vwly Kyq ’c pRvyS nhIN sI hoieAw,pdm
purwx,skMD purwx ’coN qmwkU iqAwg aupdyS[
95. qmwkU dy iqAwgI pUrn swDU jI dI swKI[ 202
96. fwkrW v`loN qmwkU bhuq BYVw hY[ 202
97. sB DrmW dy Dwrimk AsQwnW ’c qmwkU iljwx dI s^q 202
mnwhI[
98. qmwkU pYdwieS bwry[ 203
99. purwixk m`q Anuswr BYVw qmwkU[ 203
14 q`qkrw
100. dUjI kurYhq hzwmq[vwihgurU srb klw BrpUr pRB; siqgurU 203
sRI gurU nwnk dyv jI,vwihgurU srUp s`cy Bgq kbIr swihb jI
dI AMimRq gurbwxI ’c qmwkU qoN s^q mnwhI[
101. rihqnwmw BweI dysw isMG jI[ 204
102. mws iqAwg SuB is`iKAw[iDRqrwStR jI ny sRI ikRSn Bgvwn jI 205
nUM pu`Cxw[
103. slok mÚ 1] pihlW mwshu inMimAw mwsY AMdir vwsu]gursbd 206
dy sMpUrn mhW mhW ivsmwd ArQ[
104. vwihgurU] ijn@W dI zbwn lhU ’qy ig`JI hovy,jy auh iek`Ty ho ky 213
mws Kwx bwry tRYkt ilK dyx,qW BI glq hY[prmpUjnIk BweI
swihb BweI rxDIr isMG swihb jI ny mws nhIN Kwxw,crcw
krky,pMifq qwrw isMG dIAW,sBw ’c CwLW cukwauxIAW[
105. cOQI kurYhq hrwm,nyk cwlclx dw SuB s`cw aupdyS[ 214
106. vwihgurU]vysvw dy iqAwg dy mhWpurKW dy Amolk bcn 215
kivqw[
107. Srwb dy iqAwg dw SuB s`cw rMgW 3 dw aupdyS rihq nwmy[ 217
108. swKI mlUky SrwbI dI mOq[ 219
108. aUVw. prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI v`loN sonw pihnx 220
dI s^q mnwhI[
108. AYVw. sony krky d`C pRjwpiq dI mOq[ 221
108. eIVI. prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqswh jI v`loN sony dy 222
iqAwg dy Ascrj ivsmwd kOqk[
108. s`sw. dUjw kOqk[ 222
108. hwhw. Kot pwaux dw hor idRStWq[ 222
108. k`kw. ij`Qy sonw au~Qy klju`g[ 222
108. K`kw. sony dy iqAwg leI ilKy pdW dy ArQW ’c ic`q lw ky pMj 223
sO vwr in`q AiBAws kro[
109. prmpUjnIk prmpiv`qR pMj q^q swihbwn jI,au~QoN dy sRI 223
gurduAwry swihbwn jI,prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI dy
Amolk SSqR vsqUAW[pRym ibnY:- sRI gurduAwry swihbwn jI dy
15 q`qkrw
drSnW nUM jwx smyN, ieh poQI nwl iljwau,pV@ ky gurU AsQwnW
dy drSn fMfauq kro jI[
109. aUVw. pihly q^q prmpUjnIk prmpiv`qR sRI Akwl q^q 223
swihb jI (Akwl buMgw) sRI AMimRqsr swihb jI ivKy qyeI
gurduAwry swihbwn jI hn[
109. AYVw. swKI pqIbRqw bIbI rwj kOr (rjnI) jI[ 231
110. vwihgurU]prmpiv`qR prmpUjnIk dUjy q^q sRI hirmMdr ptnw 232
swihb jI[
111. vwihgurU] sRI ptnw swihb jI ivKy,7 gurduAwry swihbwn jI 232
hn,prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN dsvyN pwiqswh jI dIAW
Amolk XwdW[
112. vwihgurU] prmpiv`qR prmpUujnIk gurduAwrw mYnI sMgq swihb 233
jI:- swKI, rwjw PqyhcMd rwxI mYxI jI[
113. vwihgurU]sRI AnMdpur swihb jI ivKy prmpUjnIk qIjy q^q 234
sRI kysgV@ swihb jI Aqy bwrW gurduAwry swihbwn jI hn,
prmpUjnIk pUrn gurU jI dIAW Amolk vsqUAW[
114. prmpUjnIk prmpiv`qR cOQy q^q sRI dmdmw swihb jI gurU kI 236
kWsI 8 gurduAwry swihbwn jI [prmpUjnIk pUrn gurU jI
dIAW Amolk vsqUAW[
115. vwihgurU]prmpiv`qR prmpUjnIk pMjvW q^q Aibcl n`gr 237
s`cKMf sRI hzUr swihb jI ds gurduAwry swihbwn jI
prmpUjnIk pUrn gurU jI dIAW Amolk vsqUAW[
116. s`cy pwiqswh jI dy prmpUjnIk Dwm[ 238
117. A&Im fofy Bu`kI mn@w hn[ 238
118. kbUqr r`Kxy mn@w hn[ 239
119. posq iqAwgo[ 239
120. jUAw qwS iqAwgo[ 239
121. kusMgq ’c nhIN bYTxw[ 240
121. aUVw. tYlIvIzn isnmy dI Zlq vrqoN dy nukswn[ 240
122. pWfy nUM h`Q idKwauxw iBAwnk hY[ 241
16 q`qkrw
123. srwD n krwau[ 241
124. kI prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI ny srwD 241
krvwieAw?
124. aUVw. prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI ny gXw jI 242
ivKy prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy crn-kml pwauxy[
125. jMqR mMqR qMqR mnw@[ 242
126. g`ugw[ 242
127. toBy dI im`tI nhIN k`FxI[ 243
128. h`Q hOLw krnw krwauxw,sKq mn@w hY[ 243
129. Dwgy qvIq n kro,n krwau[ 243
130. sulqwn dI pUjw nhIN krnI[ 243
131. ijMn BUq pRyq byqwl n mMno,hor is`iKAw[ 243
AMimRq sMskwr q`qkrw gurpRswid sMpUrnM jI nmskwr]
rihqnwmy
132. prmpUjnIk prmpiv`qR vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy b^Sy 244
Amolk rihqnwmy q`qkrw gurpRswid ArMB:-
133. vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny BweI nMd lwl jI prQwie rihq 244
nwmw aucwrnw[
134. BweI nMd lwl jI prQwie qnKwh nwmw[ 246
135. BweI dysw isMG jI dw rihq nwmw[ 248
136. sYnwpiq ikRq gur soBw[ 249
137. rYhq nwmw sRI muKvwk pwiqSwhI 10]BweI pRihlwd isMG 249
jI,BweI dirAweI audwsI prQwie[ hoieAw[
138. BweI cOpw isMG jI dw rihqnwmw[ 252
139. BweI dXw isMG jI dw rihq nwmw] 252
140. rhqnwmw bwbw sumyr isMG jI] 253
rihqnwmy[ gurpRswid sMpUrnM[
19 q`qkrw
bRhm ividAw sMskwr gurpRswid ArMB:-
www.Gursevak.com 21 q`qkrw
Awpxy pMQ nw clwvy[ 7.ie`k EAMkwr qoN; ATwrh ds bIs] q`k ie`ko srUp jwx
ky, A`Kr 2 ’qy gurU Bwvnw Dwry[ bwxI gurU. gurU hY bwxI; ivic bwxI AMimRqu swry]
gurubwxI khY syvku jnu mwnY; prqiK gurU insqwry] Anuswr gurbwxI jI dI
swiKAwqqw kry, hr smyN gurbwxI duAwrw AMimRq pINdw rhy[ 8.prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI Aqy sRI dsm bwxI nUM hr vkq pV@y[
9.prmpUjnIk dsW gurW dw pUrw ieiqhws jwnx vwlw hovy[ 10.prmpUjnIk sRI
dsm gRMQ, siqgurU gRMQ swihb jI, BweI gurdws Aqy BweI nMd lwl jI dI bwxI dw
sMQw sihq Su`D pwTI hovy, ArQ Xwd kry[ 11.hor miq dy gRMQ, Xog, ivdWq Awid
dy isDWq dw jwxU hovy[ 12.ie`k pRmysr dw idRV@ ivSvwSI pyRmI hovy[ 12.dovyN vyly
siqsMgq krdw hovy[ 13.vD cV@ ky lMgr bsqRW Awid dI SuB syvw krn dw au~dmI
hovy[ 14.iksy miq nwl vYr nw kry, swirAW ’c pRmySr ie`ko ijhw ivAwpk jwx ky
ihq kry[ zulm dw vYrI hovy, Awpxy ^wlsy Drm ’c p`kw hovy[ 15.bRhmigAwnI
sgl kI rInw] rUp mn ’c pUrn bRhmigAwn hovy, muK ’c pRymw-BgqI, Bwv jdoN
boly pRymw-BgqI hI boly[ sRIr krky vYrwg dw vrq vrqwrw r`Ky[ 16.Kwx pihnx
sOx swdw sMjmI Aqy hMkwr ivkwr dw iqAwgI hovy[ swDsMgq jI dI SuB s`cI syvw
pRym Bwvnw nwl kry[ 17.Awpxy guxW dI SlwGw qy prwey AOgux nw khy[ 18.jIAW
nUM du`K nw dyvy[ 19.kpt rihq gur syvI gurU pRmySr dw AinMn Bgq hovy[
20.guris`KI nUM sB qoN au~cI jwxy[ 21.du`K suK ’c sm ic`q rhy[ 22.bymuKW dI
kusMgq nw kry, 23.sB igAwn iDAwn nwloN nwm nUM v`fw jwx ky sdw jpy[ gurmiq
duAwrw mukqI dwqy kyvl nwm dI idRV@qw kIqI hovy, idRV@ ilv l`gI hovy[ 24.kwm
Awid pMjW ivkwrW qoN hmySw frdw rhy, ijvyN A`g ’qy lwl lohy nUM h`Q nhIN lweIdw,
s`p Syr qoN dUr rhIdw hY, ieauN nw khy ik mYN ij`q ley hn[ 25.BweI milAwgr
isMG swihb jI sMqoKI vWg Alp QoVw AhwrI Ckx vwlw hovy, QoV@w sONdw, QoV@w
boldw hovy[ nwm rMg ’c r`qw hovy, kuqrkI nw hovy, smJx ’c cqr Aqy Awls
hIn hovy[ 26.nwnk scu suic pweIAY; iqh sMqn kY pwis] Anuswr su`cm nwl sRIr
dI Su`DI r`Ky Aqy ivSy vwSnw dI jUT rihq su`cm r`Ky[ 27.pKMfI nw hovy[
28.siqgurU swihb jI dy isDWq qoN ivru`D dw iqAwg kry[ 29.bkqy nwl pRIqvwn
hovy[ 30.siqsMgq jI ’c iml ky gurU jI dy s`cy crn-kmlW dw iDAwn Dwr ky
ismrn kry, jdoN siqsMgq jI pRwpq nw hox, qdoN iekWq lMmw smW ismrn kry,
www.Gursevak.com 22 q`qkrw
bRhmiv`idAw pkwvy[ 31.cauQY phir sbwh kY; suriqAw aupjY cwau] iqnw
drIAwvw isau dosqI; min muiK scw nwau] )auiT iesnwnu krhu prBwqy; soey hir
AwrwDy] Anuswr v`fy qVky jwg ky ieSnwn krky ismrn kry[ siqsMgq jI
dI jQybMdI ’c rhy qy AwigAwkwrI hovy[ 32.lwlY lwlcu iqAwigAw pwieAw hir
nwau] Anuswr lwlc qoN rihq, bRhmiv`idAw pV@waux kIrqn is`Kwaux dI inSkwm
syvw kry[ dyS Awid dI myr qoN rihq ho ky, gurmiq qy gurbwxI jI dw inSkwm
pRcwr pUrn pRym sihq kry[ 33.Awp jo bRhmiv`idAw pRwpq kIqI hovy, A`gy
siqsMgqW ’c pyRm nwl pV@wvy[ ienhI kI ikRpw ky sjy hm hY; nhI mo sy grIb
kror pry] 2] (sRI dsm 717)Anuswr Awpxy sRIr nwloN v`D, swry isMGW dw Adb
ipAwr kry[ 34.corI T`gI nw mwry, 35.JUT nw boly[ 36.hr hwlq ’c ipAwrI
is`KI nw iqAwgy[ 37.nwsqk nw hovy[ mn bwxI sRIr krky gurW nUM AMg sMg jwxy[
XQw:- guru myrY sMig; sdw hY nwly] ismir ismir; iqsu sdw sm@wly] 1] 38. ijvyN
dZdy lwl lohy qoN dUr rhIdw hY, iqvyN ivkwrI Aqy kusMg qoN dUr B`j jwvy[ 39. mn
bwxI sRIr krky gurpRswid inmRqw sihq hovy, lVwkw au~kw hI nw hovy[ XQw:-
koml bwxI sB kau sMqoKY] 40.inrAiBmwn ho ky, s`cy pyRm nwl Awp nwm jpy,
hornW qoN jpwey, jIvn mukqI pwey[ nwnk nwmu cV@dI klw qyry Bwxy srbq dw
Blw[ vwihgurU jI jI kw ^wlsw] vwihgurU jI jI kI &qyh] boly so inhwl] siq
sRI Akwl] sMpUrnM] }
{bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]
)bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn bRhmigAwnI prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI dy ilKwrI mhwn praupkwrI DMn BweI gurdws swihb jI, Awpxy
AqI ipAwry Bwxjy vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dI, vYrwgmeI AduqI ShIdI bwry
&urmwauNdy hn:- rihdy guru drIAwau ivic; mIn kulIn hyqu inrbwxI[ drsnu dyiK
pqMg ijau; joqI AMdir joiq smwxI[ sbdu suriq ilv imrg ijau; BIV peI.iciq
Avru n AwxI[ crx kvl imil Bvr ijau; suK sMpt ivic rYix ivhwxI[ gur
aupdys n ivsrY; bwbIhy ijau AwK vKwxI[ gurmuiK suK Plu iprm rsu; shj
smwiD swDsMig jwxI[ gur Arjn ivthu; kurbwxI] {ArQW sihq cyqy krky, iml
ky vwr 2 vIcwr ky, ArQW ’c mn lw ky, hr smyN gw sux suxw nmskwr krky,
inrgux bRhm jI ’c sdw leI lIx ho jwau jI[ }rihdy guru drIAwau ivic; mIn
www.Gursevak.com 23 q`qkrw
kulIn hyqu inrbwxI[ ijvyN (kulIn)au~cI ku`l dy (mIn) m`C (guru) v`fy
(drIAwau)smuMdR ivic hyqu krky, aus’c rihMdy hoey (inrbwxI)du`KW qoN rihq rihdy
hn, iqvyN mIn vWg Dnu DMnu ipqw.Dnu DMnu kulu; Dnu Dnu su jnnI, ijin gurU
jixAw mwie] Dnu DMnu gurU.ijin nwmu ArwiDAw; Awip qirAw.ijnI ifTw; iqnw
ley Cfwie] inrgun bRhm’c lIn gurqw pRwpqI rUpI (kulIn)au~cI kul, soF bMs
dy sUrj, prmpUjnIk vwihgurU DMn s`cy siqgurU siqgur sUrmy pMjvyN pwiqSwh jI,
mhwn Bgvwn blvwn sUrvIr mhwn DIr, (guru)v`fy ivAwpk (drIAwau)sRb
ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI smuMdR ivic, (hyqu)pRym krky, jyT dI
Asih grmI, Bu`K aunINdRw kubol, q`qI qvI’qy KV@n, au~bldI dyZ’c bYTx, q`qy
ryqy ’qy bYTx, q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy mhwn praupkwrI sIs’qy
puAwaux smyN, (inrbwxI)du`KW qoN rihq inrlyp, sumyr prbq vWg Ac`l Afol
inrBY, Akwl puurK jI’c AByd rihdy rhy[ XQw:- qUM myro.myru prbqu suAwmI;
Et ghI mY qyrI] nw qum folhu.nw hm igrqy; riK lInI hir myrI] 1] )sgly
dUK.AMimRqu kir pIvY; bwhuiV.dUKu n pwiedw] )suK duK hI qy.Amru AqIqw;
gurmuiK inj Gru pwiedw] ) duK suK hI qy Bey inrwly; gurmuiK sIlu snwhw hy]
drsnu dyiK pqMg ijau; joqI AMdir joiq smwxI[ ijvyN dIvy dI joiq q`k
ky, pqMgy dI joiq dIvy dI joiq ’c smw jWdI hY, inrBY ho ky vyprvwhI nwl sV
jWdw hY, iqvyN s`cy siqgurU pRmysr srUp DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws
swihb jI dI prmpiv`qR AKMf s`cI ivAwpk joiq dy AMdr bwhr drsnu dyiK ky
au~bldI dyZ’c bYTy, m`cdI 2 loh’qy KV@ ky sVidAW vyprvwh inrBY rihMidAW,
pqMg dy sVn (ijau)vWg srb`q dy Bly ihq ShId ho gey[ pqMgy dI joiq ijvyN
bL rhI SmHW’c smw jWdI hY, iqvyN Awp jI dI joiq, (joqI)sB mih joiq; joiq
hY soie] iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie] Anqklwvwn pRkwS srUp sRb
pRkwSk sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp, sog rihq AibnwsI jh Aivgq nwQu
Agm DnI] vwihgurU jI AMdir (smwxI)smw geI[ XQw:- AibnwsI suK; Awpn
Awsn] qh jnm mrn; khu khw ibnwsn] )hrK AnMq; sog nhI bIAw] so
Gru; guir nwnk kau dIAw] )nh isv skqI, jlu nhI pvnw; qh.Akwru nhI
mydnI] siqgur jog kw qhw invwsw; jh Aivgq nwQu Agm DnI]
www.Gursevak.com 24 q`qkrw
sbdu suriq ilv imrg ijau; BIV peI.iciq Avru n AwxI[ (ijau)ijvyN
imrg GMfyhyVy dw sbdu suxidAW swhmxy m`Qy qIr shwridAW vyprvwhI nwl pRwx
iqAwg idMdw hY[ XQw:- snmuK sih bwn.snmuK sih bwn hy; imRg Arpy mn
qn pRwn hy, Ehu byiDE shj sroq] )nwd kurMkih byiDAw; snmuK auiT DwvY] iqvyN
kSt du`KW qsIihAW dI (BIV)AOkV ibpqw peI qoN Awp jI ny AwpxI suriq ilv,
gur sbdu nwl gwV@I AByd joVI r`KI, vwihgurU jI dy snmuK rhy, inriJjk inrBY
ShIdI dyx qoN ibnw (Avru)hor dUjI g`l iciq’c n (AwxI) ilAWdI[ XQw:- mU
lwln isau; pRIiq bnI] rhwau] qorI n qUtY, CorI n CUtY; AYsI mwDo iKMc qnI]
)sUK dUK; jn sm idRstyqw] nwnk; pwp puMn nhI lypw] 6] )jo nru duK mY; duKu
nhI mwnY] suK snyhu Aru BY nhI jw kY; kMcn mwtI mwnY] )duK suK auAw kY; smq
bIcwrw] )mnu n ifgY; qnu kwhy kau frwie] crn kml; icqu rihE smwie] )jau
qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]
crx kvl imil Bvr ijau; suK sMpt ivic rYix ivhwxI[ (ijau)ijvyN sUrj
dy iCpx qoN kvl imc jWdw hY[ kvl’qy bYTw (Bvr)BOrw iv`cy guMidAw jWdw hY[
XQw:- Bvru loBI.kusm bwsu kw; imil Awpu bMDwvY] aus dIAW nwsW sugMDI nwl
l`gIAW rihMdIAW hn[ ^uSbo dy mhW AnMd’c lIx rihMdw hY, iqvyN gurU pRmysr jI dy
ShId hox qoN, pihlI rwq BwvyN bVI BwrI du`KW qy kStW vwlI sI, pr iPr BI gurU
pRmysr jI DMn gurU rwmdws swihb jI dy prmpiv`qR crx (kvl)kmlW nwl imil
ky, Bwv crnkmlW qoN, AwpxIAW pRIq rUpI nwsW nwl pRymw-BgqI rUpI sugMDI
lYNidAW, swrI (rYix)rwq Bvr (ijau)vWg, suK dy (sMpt)f`by ivic Bwv shj
AnMd’c (ivhwxI)bqIq hoeI[ DMn gurU pRmysr jI! AiqAMq duKwly Asih kStW dI
BI pRvwh n kridAW srb`q dy Bly ihq ShId hoey[ AMimRq rUp gurbwxI, guris`KI
nUM ju`go ju`g At`l r`Kx leI s`cy siqgurW dw ShId hoxw s`cw hY[ XQw:- mrxu
muxsw sUirAw.hku hY; jo hoie.mrin prvwxo] sUry syeI.AwgY AwKIAih; drgh
pwvih.swcI mwxo]
gur aupdys n ivsrY; bwbIhy ijau AwK vKwxI[ )qum gMBIr DIr aupkwrI;
s`cy siqgurU swihb jI au~bldI dyZ’c bYTx, q`qy ryqy ’qy bYT ky, q`qw ryqw Awpxy
v`fBwgy prmpiv`qR au~qm au~cy su`cy s`cy sIs’qy puAwaux, sVdI bldI m`cdI loh’qy
KV@n, jyT dI Aiq grmI Bu`K aunINdRy qRyh Aiq du`KW smyN, prmpUjnIk s`cy siqgurU
www.Gursevak.com 25 q`qkrw
swihb jI nUM gur aupdys mUl mMqR vwihgurU AMimRq prmpiv`qR gurbwxI jI n
(ivsrY)Bu`ly[ bwbIhw ipRau ipRau kry; jliniD pRym ipAwir] Anuswr bwbIhy dy ipRau
2 Sbd aucwrn (ijau)vWg, doihqw.bwxI kw boihQw[) kljuig.jhwju Arjunu
gurU; sgl isRis† lig. ibqrhu] )sd jIvxu.Arjunu Amolu; AwjonI sMBau] vwihgurU
mh`lw pMjvW jI rwq idn ie`k rs prmpiv`qR AMimRq gurbwxI (AwK)AwKdy
(vKwxI)aucwrdy hI rhy[ XQw:- mInu pkir PWikE Aru kwitE; rWiD kIE bhu
bwnI] KMf KMf kir Bojnu kIno; qaU.n ibsirE pwnI]
gurmuiK suK Plu iprm rsu; shj smwiD swDsMig jwxI[ )gurmuiK.kil ivic;
prgtu hoAw] Anuswr gurmuiK DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU Arjn dyv
swihb jI ny, (iprm)pRym rsu suK rUpI Plu cOvI GMty ivAwpk bRhm jI ’c lIxqw
rUp (shj)inrXqn (smwiD)smwDI, swDsMig nwnk jsu gwieE; jo pRB kI Aiq
ipAwrI] Anuswr gurU jI dI AiqAMq ipAwrI swDsMig jI duAwrw jwxI sI[ gur
Arjn ivthu; kurbwxI] 23] )bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI;
praupkwr aumwhw] )bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn bRhmigAwnI prmpUjnIk
s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy ilKwrI mhwn praupkwrI DMn BweI gurdws
swihb jI, Awpxy AqI ipAwry Bwxjy vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dI vYrwgmeI AduqI
ShIdI bwry &urmwauNdy hn:- AYsy KMf bRhmMf dy mwlk bRhm srUp prmpUjnIk
siqgurU gur Arjn dyv swihb jI (ivthu)au~proN, dwsndws roim roim krky hr smyN
(kurbwxI)bilhwr 2 kurbwn jWdw hY[ XQw:- gur kau; kurbwnu jwau hW] DMn
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI, Awp jI gur pRswid; nwnk smidRstw]
Anuswr jMmx mrn du`K suK inMdw ausqq mwn Apmwn hr hwlq’c smidRSt hn]
23] XQw:- mrxY kI icMqw nhI; jIvx kI nhI Aws] )mrxu jIvxu jo sm kir
jwxY; so myry pRB Bwiedw] )duKu suKu gurmuiK sm kir jwxw; hrK sog qy ibrkqu
BieAw] Awpu mwir gurmuiK hir pwey; nwnk shij smwie lieAw] mh`lw pMjvW
jI dI Amr At`l AduqI ShIdI pRsMg sMpUrnM[ }
{(id`lIis)iqlk jM\U; rwKw pRB qw kw] kIno bfo; klU mih swkw] swDin
hyiq; ieqI ijin krI] sIsu dIXw; pru sI n aucrI] 13] Drm hyq; swkw ijin
kIAw] sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] nwtk cytk; kIey kukwjw] pRB logn kh;
Awvq lwjw] 14] dohrw] TIkir Poir idlIis isir; pRB pur kIXw pXwn]
www.Gursevak.com 26 q`qkrw
qygbhwdr sI ikRAw; krI n iknhUM Awn] 15] qygbhwdr ky clq; BXo jgq ko
sok] hY hY hY sB jg BXo; jY jY jY surlok] 16] )iqlk jM\U; rwKw pRB qw kw] DMn
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI, Awpxy prmpUjnIk
pUrn pRp`k idRV@ DrmI snmuK ShIdW dy isrqwj, s`cy gurU, gurdyv mwqw gurdyv
ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] ipqw jI nUM, pUrn Adb siqkwr sihq, gurdyv
siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] Anuswr pRB jI mMndy
pUjdy ilKdy hn, DMn siqkwr DMn ipAwr[ (pRB)vwihgurU srUp DMn s`cy siqgurU nOvyN
pwiqSwh jI ny, dyS ’c kQw kIrqn Drm pRcwr krky, sB nMU gurbwxI gurU
mrXwdw b^S ky, Awpxy ipAwry is`KW BweI mqIdws, sqIrwm, idAwlw jI dI
kurbwnI, Awpxy prm piv`qR prm pUjnIk SuB s`cy sIs dw blIdwn dy ky,
(qw)iqn@W Bwv SrnI Awey gRIb duKI bRwhmxW ihMdUAW (kw)dw, iqlk jM\U (rwKw)r`K
ilAw[ XQw:- myrw siqguru; rKvwlw hoAw] Dwir ik®pw pRB.hwQ dy rwiKAw; hir
goivdu nvw inroAw]
kIno bfo; klU mih swkw] (klU)klju`g (mih)AMdr, Awpxw sIs kurbwn
krky, ihMdU Drm gaU gRIb bhU bytIAW dI r`iKAw, Drm dy pRkwS zulm dy nws leI,
mhwn DIrj Dwr ky, Awpxw Amolk prmpUjnIk sIs blIdwn dyx dw mhwn
vYrwgmeI bhuq (bfo)v`fw, (swkw)DrmI kOqk (kIno) kIqw[ prm piv`qR Avqwr
qoN, sIs kurbwn krn q`k dw swrw jIvn hI, vYrwgmeI praupkwrI swkw kOqk
hY[
swDin hyiq; ieqI ijin krI] sIsu dIXw; pru.sI n aucrI] 13] DMn
vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU pUrn DrmI s`cy ipqwjI hn, (ijin)ijn@W ny, d`uK
B`uK mwr zor zulm sMqwp d`uK dy sqwey dbwey, (swDin)Bly bRhmxW ihMdUAW,
(swDin)SRyst swDUAW mhWpurKW, (swDin)s`cy siqgurU swihbwn jI (hyiq)leI, sIs
kurbwn krn dI (ieqI)ieqnI v`fI s`cI su`cI au~cI bulMd SuB krnI kurbwnI
(krI)kIqI[ sRb`q dy Bly ihq, Awpxw sIsu h`s ky dy (dIXw)idqw, pru Awpxw
sIs ktwaux l`igAW, hwey sI n (aucrI)aucwrI[
Drm hyq; swkw ijin kIAw] (ijin)prmpUjnIk DrmI ipqw jI ny, zulm dy
nws qy Drm dy pRkwS (hyq)leI, Drm dy (hyq)ipAwr’c, s`cy siqgurU swihbwn jI
qoN kurbwn hox rUp vYrwgmeI pUrn DrmI s`cw su`cw AiqAMq au~cw (swkw)kOqk
www.Gursevak.com 27 q`qkrw
(kIAw)kIqw[ sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] Awpxw prmpiv`qR praupkwrI sIsu
blIdwn dy (dIAw)idqw, pru zulm dy nws qy Drm dy pRkwS leI, gurU swihbwn jI
qoN kurbwn hox dw jo (isrru)isrV, pUrn pRp`k idRV inscw sI, auh (n)nhIN
(dIAw)idqw[
nwtk cytk; kIey kukwjw] ijvyN nwtk Kyfx vwlw qrW@ 2 dy suAWg
bxwauNdw hY[ auh s`cy nhIN hMudy, ieauN AMdroN sMq n bnxw, mwieAw ivkwr dy
vsIkwr ho ky, duKI rogI sogI jIAW’qy qrs rihm krn dI bjwey, aunW@ nMU
vwihgurU jI nwloN ivCoV ky, AwpxI mMnqw pUjw krwaux leI, BUq pRyq pUjx’c lw
dyxw[ pMKf dy AnykW ByK Dwrn rUp CL (nwtk)qmwSy, mdwrI vWg (cytk)jwdU
nwl ku`J dw ku`J bxw ky idKw dyxw, ijn@W 2 ny ieh CL rUp nwtk cytk
(kIey)kIqy, aun@W ny ieh (kukwjw)Drm hIx Koty kMm kIqy, ikauN jo praupkwr
krn, prm pUjnIk Kry ipAwry r`bjI dI bMdgI krn krwaux dI bjwey, AwpxI
pUjw rs Bogx’c l`g ky.rogI sogI klMkI ho gey[ XQw:- nwmu ibswir; kry rs
Bog] suKu supnY nhI; qn mih rog] )Ksmu ivswir; kIey rs Bog] qW qin, auiT
Kloey rog] )
pRB logn kh; Awvq lwjw] 14] (pRB)vwihgurU jI dy ipAwry pUrn pRymI
pUrn DrmIN sMq (logn)lokW (kh)nUM, nwtk cytk kridAW, (lwjw)Srm
(Awvq)AwauNdI hY, Bwv ieh kdwic`q nhIN krdy[ XQw:- kbIr.sMqu n CwfY
sMqeI; jau koitk imlih AsMq] milAwgru BuXMgm byiFE; q sIqlqw.n qjMq]
174]
(id`lIis)dohrw] TIkir Poir idlIis isir; pRB pur kIXw pXwn]
qygbhwdr sI ikRAw; krI n iknhUM Awn] 15] DMn prmpUjnIk s`cy siqgurU
dsvyN pwiqSwh jI, Awpxy prmpUjnIk DIrjDwrI inrMkwrI ipqw jI nUM iqlk
jM\U; rwKw pRB qw kw] Anuswr pRB vwihgurU mMndy hn, ies leI s`cy pwiqSwh jI
dI, gur AMimRq iBMnI dyhurI; nUM TIkir kihxw, gurU jI dy dIrG AwSy Anuswr
TIk nhIN[ vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI s`cy siqgurU swihb jI dI
ShIdI bwry dohrw aucwrdy hn:- prmpUjnIk ipqw s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI
ny, mhwn DIrj itkwA SWqI pUrn iKmw’c rihMidAW, Awpxw prmpiv`qR sIs
blIdwn dy ky, sMq doKI Aiq nIc mhW pwpI (idlIis)AOrMgzyb dw hMkwrI isir,
www.Gursevak.com 28 q`qkrw
(Poir)BMn ky, (TIkir)TIkrw inkMmw inkwrw bxw idqw[ {isr BMnx dw Bwv ieh
nhIN ik jwno mwr idqw[ ijs isr nwl zulm krn bwry soc ky, Gor iBAwnk
zulm kr irhw sI, bynvy &kIr Aqy Srm`d vrgy sWeI lok, Apny BweI mwry
sn, auh isr BMn idqw Bwv qwkq ^qm kr idqI, qurk rwj dI jV pu`t
idqI[ ies zwlm ny sMq doKI bx ky, Apxw jIvx loQ ijhw bxw ilAw[ XQw:-
sMq kw doKI; AMqr qy QoQw] ijau sws ibnw; imrqk kI loQw] (pRB)AsMK pRkwS
hI pRkwS ivsmwd srUp, sB dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw jwp jp kr rhy, sRb
ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd, sRb pRkwSk inrml inrvYr inrlyp sdw
idAwl ikRpwl vwihgurU jI dI (pur)purI s`cKMf nUM (pXwn) jwxw (kIXw)kIqw[
XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey
gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn] )hir ky sMg; bsy hir lok] qnu
mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok] )sUrj ikrix imly; jl kw
jlu hUAw rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu QIAw rwm] )jl qrMgu ijau jlih
smwieAw] iqau joqI sMig; joiq imlwieAw]
qygbhwdr sI ikRAw; krI n iknhUM Awn] 15] pUrn pRp`k idRV DrmI
prmpUjnIk ipqw s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI, (sI)jYsI, gurU BgqI
praupkwr AwpxI, Awpxy ipAwry is`KW dI kurbwnI dyx rUp ikRAw (Awn)hor
(iknhMU)iksy ny BI (n) nhIN (krI) kIqI, ikauN jo Awp jI ny, DMn gurU nwnk dyv
swihb jI dI gurqw dy mwlk bx ky, srb ivAwpI mhW ivsmwd pRymw-BgqI kQw
kIrqn krky AnykW jIAW nMU qwirAw, jIAW nMU gurU mrXwdw, gurbwxI b^SI[
Awp lohy dy qMg ipMjry’c iq`Ky ik`lW iv`ckwr Afol bYTy, B`uK aunINdRw kubol shwry,
iKmw DIrj SWqI Bwxy ’c pRsMn rih ky iKVy m`Qy, sRb`q dy Bly ihq, mhwn au~cI sy
au~cI ShIdI idqI[
qygbhwdr ky clq; BXo jgq ko sok] DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU
qygbhwdr swihb s`cy pwiqSwhjI (ky)dy sIs kurbwn krn rUp AiqAMq vYrwgmeI
(clq) kOqk nUM q`k ky, swry jgq (ko)nUM mrn smwn, bhuq BwrI (sok) sog
(BXo)hoieAw[ XQw:- jwnI ivCMunVy.myrw mrxu BieAw; iDRgu jIvxu sMswry] gur pRym
vYrwg sihq, gurU pRymIAW ny s`cy pwiqswhjI dI ShIdI q`k ky, pUrn gurW qoN
kurbwn hox dw pUrn pRp`k idRV inscw, s`cy pwiqswhjI qoN pRwpq kr ilAw hY[
www.Gursevak.com 29 q`qkrw
hY hY hY.sB jg BXo; jY jY jY surlok] 16] is`KW ’c (hY)hwhw-kwr,
muslmwnW’c (hY) hwhwkwr, ihMdUAW’c (hY)hwhwkwr, sB jg ’c (BXo)hoieAw, Bwv
swry bRhmMfW dy vx pMCI rox l`gy[ XQw:- mY rovMdI sBu jgu runw; ruMnVy vxhu
pMKyrU]) nwnk.ruMnw bwbw jwxIAY; jy rovY lwie ipAwro] bYkuMT’c jY jYkwr, bRhm
lok’c jY jYkwr, (surlok)surgpurI ’c jY jYkwr ho igAw] 16]
Akwl purK jI v`loN m`hly nONvyN jI dI sRb ivAwpI mhW ivsmwd mihmw:-
AsMK Arb ^rb bRhmMfW DrqIAW hvwvW pwxIAW, &u`lW p`iqAW vwlIAW
bnwspqIAW, sMqW BgqW ShIdW gurmuKW dyviqAW AvqwrW dYNqW irKIAW munIAW,
sUrjW cMdRimAW ibjlIAW AgnIAW titAwixAW qwry mMflW Aqy ien@W dIAW
sohxIAW ikrnW Aqy ien@W dI suMdrqweI smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry, Awpxy srgun
srUp jI ’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq,
jugu jugu swcw; hY BI hosI] vwihgurU hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr
pRkwSk inrgun bRhm jI, nmskwr kridAW, hr smyN jp rhy hn[ DMn hn DMn
hn DMn hn prmpUjnIk vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn[ Awpxy
prmpiv`qR SuB s`cy praupkwrI sIs swihb jI kurbwn kr idqy, grIbW dI bWh
PV ky nhIN C`fI, l`ijAw piq r`K leI[ XQw:- ic`q crnkml kw Awsrw; ic`q
crnkml sMg joVIey[ mn locy buirAweIAW; gurSbdIN iehu mn hoVIey[ gur
qygbhwdr boilAw; Dr peIey, Drm n CoVIey[ bWh ijn@W dI pkVIey; isr
dIjIey, bWh n CoVIey[ vwihgurU mh`lw dsvW jI sRb ivAwpI mhW ivsmwd ipAwr
siqkwr sihq, Ardws ’c &urmwauNdy hn:- qygbhwdr ismirAY; Gr nauiniD
AwvY Dwie] ies leI aupRokq pUrn vYrwgmeI gurbwxI, gurU js nMU, ArQW sihq,
zbwnI kMT krky hr smyN gw ky, AiBAws krn dy byAMq lwhy hI lwhy hn[ }
{mwieAw hoeI nwgnI; jgiq rhI lptwie] Anuswr mwieAw dy lwlc krky,
byAMq QW ASu`D pwT, iekoqRIAW ho rhIAW hn[ kI AsIN koeI Su`D pwTI bnwaux dw
BI pRbMD kIqw hY?iekoqRIAW krn dw AnMd qW hY jykr pihlW sMQw krvw ky, Su`D
pwTI bxwey jwx, Pyr aun@W dw tYst ilAw jwvy, Pyr Su`D pwT krn[ ijs qr@W sRI
dmdmI tkswl dy igAwrvyN muKI, prmpUjnIk pUrn sMq bwbw suMdr isMG swihb
^wlsw jI ny bRhm-ividAw pV@w ky, byAMq sRI AKMf pwTI kQwkwr bxwey[
prmpUjnIk sMpRdwvW dy muKI mhWpurSW, SRomxI kmytI nUM cwhIdw hY, ik v`K 2
www.Gursevak.com 30 q`qkrw
QwvW’qy, hr ie`k Coty v`fy Sihr’c, ijvyN duinAwvI iv`idAw pRwpqI leI v`K 2
sRkwrW ny Awpxy skUl kwlj bxwey hn, ies qr@W inrol Dwrimk Adwry Kol@y jwx[
ijvyN sRkwr mwnqw pRwpq ifgrI vwly tIcr cuxdI hY, iesy qr@W isKwaux pV@waux
vwilAW koL Dwrimk ifgrI dy srtIPIkyt hox, qW hI aun@W nUM Xog qn^wh dy ky
lgwieAw jwvy[ Axjwx qoN Axjwx BI gRMQI bx jWdw hY[ }
{Aiq pRIqm.mn mohnw Gt sohnw; pRwn ADwrw rwm] suMdr soBw lwl gopwl
dieAwl kI; Apr Apwrw rwm] Anuswr AiqAMq ipAwry Akwl purK jI nUM
imlx dw, bhuq hI sOKw rwh, FMg poQI pV@ ky pRwpq kro[ pihlW iml ky bwr 2
poQI ’coN ArQ pV@o, rwq idn ie`k kr dyvo[ ArQ zbwnI kMT krky, ibnw ArQ
dyKx qoN vIcwro[ rwq idn ArQ vIcwr 2 ky, rMg mwx lvo[ XQw:- rMgu mwix lY
ipAwirAw; jw jobnu nau hulw] idn QoVVy Qky; BieAw purwxw colw]
2.prmpUjnIk sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI, bRhm-
iv`idAw dy dwqy prmpUjnIk sRI mwn sMq bwbw suMdr isMG swihb ^wlsw jI qoN
gurbwxI kQw sux ky, iqMn vwr vIcwrdy[ Awp jI ny 40 idn ’c, prmpUjnIk
DMn vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI, dI sMpUrn kQw, sMq bwbw suMdr isMG swihb
^wlsw jI nMU suxweI, hor pRymI BI suxdy[ hr b`cy b`cI nMU, gurU crn-kvlW
sqsMgq jI ’c, gurbwxI ArQW dw ^Ub AiBAws krwieAw jwvy[ ipAwry
ividAwrQI jI nwl ie`k sbd dy ArQ bwr 2 vIcwrny, ividAwrQI aus sbd dy
ArQ zbwnI Xwd kry[ pV@waux vwlw jW hor pRymI ie`k 2 quk boly, ividAwrQI
zbwnI swry sbd dy ArQ kry[ ieauN ie`k 2 sbd krky, ArQ Xwd krwey jwx[
Asl Su`D ^rI sMiQAw ArQ cyqy krky, vIcwrn nwl hY[ mhW pwpW ivkwrW dI
inivrqI, ipAwry vwihgurU jI dI pRwpqI leI ArQ vIcwrny, bhuq hI zrUrI
hn[
3.prmpUjnIk s`cy ipqw vwihgurU jI dy ArQ:- DMn hn DMn hn DMn hn
prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI DMn hn! zwlmW
dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, hux au~bldI dyZ ’c cONkVw lw rhy
hn[ hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT rhy hn, m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR
prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI sIs ’qy, hux puAw rhy hn,
m`cdI 2 loh ’qy, hux KV@ rhy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb
www.Gursevak.com 31 q`qkrw
jI dy A`Kr 2 nUM vwihgurU gurU mMn ky, A`Kr 2 dw iDAwn Dwr ky, sRb`q dy Bly
ihq, hux vwihgurU vwihgurU vwihgurU jp rhy hn jI[
4. vwihgurU siqgurU swihbwn jI dI ieh bRhmiv`idAw rUpI kuMjI bwry pV@o:-
Anhd bwxI pUMjI] sMqn hiQ rwKI kUMjI] Anuswr sRI dmdmI tkswl dy
bwr@vyN, qyrvyN muKI, bRhmiv`idAw dy dwqy, pMQ rqn bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw]
bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] pUrn praupkwrI pUrn bRhmigAwnI s`cKMf vwsI
prm pUjnIk sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG, sMq krqwr isMG swihb jI ^wlsw,
duAwrw, dwsn dwsW nUM pRwpq hoeI hY[ sB dy crn c`t ky, sRb ivAwpI pRym bynqI hY
jI, ies FMg nUM cyqy kro, A`gy sMQw krwau[ pUrIAW lgW lw ky, siqgurU swihb jI
dIAW mhW ivsmwd ^usIAW pRwpq krky inhwl hovo[ Su`D aucwrn dI pRwpqI leI,
dIrG lGU lgW Xwd kro[ Su`D aucwrx smyN pRymI hr smyN swvDwn ho ky pV@n ik
hux dwsn dws lGU Bwv CotI lg, hux dIrG Bwv lMbI lg bol irhw hY[ jy ieh
i^Awl nhIN r`Kygw qW v`fI nUM CotI, CotI nUM v`fI bolygw jI[
5. gurpRswid vwihgurU s`cy gurbwxI gurU jI dy Su`D aucwrn dw sohxw suK`lw
Amolk FMg:- pV@n vwly Coty b`cy frdy hn, aun@W nMU ikhw jwvy, jdoN Awp jI nMU
hYlp shwieqw dI loV hovy, inJ`k d`so, Bwv aun@W dI AqI hI izAwdw shwieqw
krky, pUrn ipAwr nwl ij`iqAw jwvy[ prmpUjnIk vwihgurU inrMkwr
gurbwxI jI, n qW ivAwkrn grYmr Anuswr hn, n hI ault hn, suqMqR pUrn gurU
jI hn[ { (mukqw) (kMnw w) (ishwrI i ) (ibhwrI I) (AONkV u ) (dulYNkVy U) (lW y)
(dulW Y) (hoVw o) (knOVw O)k`ul lgW ds hn[
1.ijhVy A`Kr nUM koeI BI lg n l`gI hovy aus A`Kr nMU mukqw kihMdy hn[
mukqy dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( ‾ ), mukqw lGU Bwv CotI lg hY, mukqy nMU
CotI lg smJ ky sMkoc ky hI bolxw, mukqw bolx smyN, mMUh nhIN A`fxw, n hI mMUh
ivMgw krnw hY[ a e nMU mukqw nhIN l`gdw[ A s h qoN A`gy VwVy q`k, qyqI A`KrW
nMU mukqw lw ky ividAwrQI jI nMU bwr 2 khwau[ ividAwrQI jI mukqw lg
bolidAW 33 A`Kr bwr 2 ilKx[ bwl aupdys qoN iek`lw 2 A`Kr lg, Apxy mgr
bwr 2 bulw ky ividAwrQI jI nMU mukqw inscw krwau[, ijvyN b` mukqw b`, s`sw
mukqw s, dovyN A`Kr joV ky b`s[ mukqw sMkoc ky shI 2 hI bolxw cwhIdw hY[ jh
nUM jYh jW jih Zlq nhIN bolxw[ shs isAwxpw lK hoih; (shs)nUM sYhs jW
www.Gursevak.com 32 q`qkrw
sihs Zlq nhIN bolxw, shs iqMny A`Kr mukqy bolo[ swh, s`sy nMU kMnw hY[ (kMny
w)dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY[ s`sy dw kMnw lMmw bol ky, hwhw mukqw bolo, hwhy nUM
kMnw nhIN lwauxw cwhIdw jI[
2.dUjI lg kMnw hY[ kMny dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY (w)[ kMnw dIrG Bwv
v`fI lONg lg hY, ies nMU v`fI lg smJ ky, mUMh A`f ky lMbw lONg hI bolxw[ pwqwlw
pwqwl lK; Awgwsw Awgws] nUM pqwlw pqwl lK Agwsw Agws] Zlq nhIN
bolxw, i^Awl nwl p`ipAW, AYiVAW nUM mUMh A`f ky, lMmy bol ky kMny lwvo[ nw Eih
mrih; n Twgy jwih] (nw)kMnw pUrw lwauxw, (n) nMnw mukqw, sMkoc ky hI bolxw[
nMny mukqy nUM kMnw lwauxw ZlqI hY[ aUVy eIVI nMU kMnw nhIN l`gdw[ Aw sw hw A`gy
VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU kMnw lw ky ividAwrQI jI nMU bwr 2 kMnw khwau[
ividAwrQI jI kMnw lg bolidAW 33 A`KrW nwl kMnw lw ky bwr 2 ilKx hr
A`Kr nwL kMnw bwr 2 bolx[ bwl aupdys qoN iek`ly 2 A`Kr nwl kMnw lg, Apxy
mgr bwr 2 bulw hwhy dw AONkV Cotw bolo, AONkV lMbw bolx nwl hoVw bolygw[ rwhu
lwhu vwhu nwhu) sIhu s`sy dy s`jy pwsy hwhy nUM AONkV CotI lg hY[ s`sy dI ibhwrI d`b
ky, Bwv dIrG lMmI bolxI[ hwhy dw AONkV lGU sMkoc ky hI bolo[
3.ishwrI qIjI lg hY[ ishwrI dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY (i ) ishwrI nMU
CotI lg smJ ky, sMkoc ky hI bolxw[ ijvyN jykr hoie dI eIVI dI ishwrI nUM lMmI
bolWgy qW lW dI Avwz bx jwvygI[ a A nMU ishwrI nhIN l`gdI[ ie is ih A`gy
VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU ishwrI lw ky ividAwrQI jI nMU bwr 2 ishwrI khwau[
ividAwrQI jI ishwrI lg bolidAW 33 A`KrW nwl ishwrI lw ky bwr 2 ilKx,
hr A`Kr nwL ishwrI bwr 2 bolx[ bwl aupdys qoN iek`ly 2 A`Kr nwl ishwrI
lg, Apxy mgr bwr 2 bulw ky ividAwrQI jI nMU ishwrI inscw krwau[ swih,
s`sy nMU kMnw hY[ (kMny w)dy s`jy pwsy hwhy nMU ishwrI hY[ s`sy dw kMnw lMmw bol ky, hwhy
nMU ishwrI sMkoc ky hI bolxI, lMbI nhIN bolxI, lMbI bolx nwl lW dI Avwz
AwvygI[
4.cOQI lg ibhwrI hY[ ibhwrI dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( I)[ ibhwrI
dIrG Bwv v`fI lg hY, v`fI lg smJ ky, ibhwrI lMbI lONg d`b ky hI bolxI[
ibhwrI polI bolx nwl, ishwrI hI bolI jwvygI[ ijvyN quk:- sw DrqI BeI
hrIAwvlI; ijQY myrw siqguru bYTw Awie] ij`Qy myry s`cy siqgurU swihb jI Aw ky
www.Gursevak.com 33 q`qkrw
bYTy, (sw)auh DrqI (hrIAwvlI)hrI dI rMgq kQw kIrqn ismrn mihmw vwlI
hrIAwvlI (BeI)ho geI[ hrIAwvlI.rwry ibhwrI d`b ky dIrG bolo, polI bolx
nwl hirAwvlI ishwrI Zlq bolI jwvygI[
(inrgunIAwr)nMny dI ibhwrI nUM d`b ky bolIey qW TIk hY, pr jy nMny dI
ibhwrI nUM iF`lw bolIey qW ishwrI bx jWdI hY, ies leI siqgurU swihb jI dy
prmpiv`qR srUp ’c, ij`Qy 2 BI ibhwrI Awvy, au~Qy 2 pUrw 2 i^Awl r`K ky,
ibhwrI nUM d`b ky hI bolo jI[ sIh s`sy dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY, s`sy dI ibhwrI
d`b ky, Bwv dIrG lMmI bolxI[ hwhw sMkoc ky bolo[ sIih s`sy dy s`jy pwsy hwhy nUM
ishwrI CotI lg hY[ s`sy dI ibhwrI d`b ky, Bwv dIrG lMmI bolxI[ hwhy dI
ishwrI sMkoc ky bolo[
ay A nMU ibhwrI nhIN l`gdI[ eI sI hI A`gy VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU ibhwrI
lw ky, ividAwrQI jI nMU bwr 2 ibhwrI khwau[ ividAwrQI jI ibhwrI lg
bolidAW 33 A`KrW nwl ibhwrI lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL ibhwrI bwr
2 bolx[ bwl aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl ibhwrI lg, Apxy mgr bwr 2 bulw
ky, ividAwrQI jI nMU ibhwrI inscw krwau[
5. AONkV pMjvIN lg hY[ AONkV dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( u), AONkV
lGU Bwv CotI lg hY, AONkV nMU CotI lg smJ ky, sMkoc ky hI bolxw[ (sloku)dw
s`sw mukqw hY[ keI byi^AwlI ’c k`ky dw AONkV C`f ky, s`sy nUM AONkV lw ky sulok
Zlq boldy hn[ pUrn SrDw siqkwr i^Awl sihq s`sw mukqw, l`ly dw hoVw lMmw,
k`ky dw AONkV sMkoc ky shI 2 bolxw cwhIdw hY[ (ku)k`ky dw AONkV lMmw bolx nwl
hoVy v`l Avwz clI jWdI hY[ A e nMU AONkV nhIN l`gdw[ au su hu A`gy VwVy q`k,
qyqI A`KrW nMU AONkV lw ky, ividAwrQI jI nMU bwr 2 AONkV khwau[ ividAwrQI
jI AONkV lg bolidAW 33 A`KrW nwl AONkV lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL
AONkV bwr 2 bolx[ bwl aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl AONkV lg, Apxy mgr
bwr 2 bulw ky, ividAwrQI jI nMU AONkV inscw krwau[
6. dulYNkVy CyvIN lg hY[ dulYNkVy dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( U)[ dulYNkVy
dIrG Bwv v`fI lg hY, ies nMU v`fI lg smJ ky, lMbw lONg pUrw hI bolxw[ sUh
s`sy dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY, s`sy dy dulYNkVy dIrG Bwv lMmy bol ky, hwhw mukqw
lGU sMkoc ky bolo[ sUih s`sy dy s`jy pwsy hwhy nUM ishwrI hY, s`sy dy dulYNkVy dIrG
www.Gursevak.com 34 q`qkrw
Bwv lMmy bol ky, hwhy dI ishwrI CotI lGU sMkoc ky bolo[ sUhu s`sy dy s`jy pwsy hwhy nUM
AONkV hY, s`sy dy dulYNkVy dIrG Bwv lMmy bol ky, hwhy dw AONkV CotI lg.sMkoc ky
bolo[
A e nMU dulYNkVy nhIN l`gdy, A`gy aU sU hU VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU dulYNkVy lw
ky, ividAwrQI jI nMU bwr 2 dulYNkVy khwau[ ividAwrQI jI dulYNkVy lg bolidAW
33 A`KrW nwl dulYNkVy lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL dulYNkVy bwr 2 bolx[
bwl aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl dulYNkVy lg, Apxy mgr bwr 2 bulw ky
ividAwrQI jI nMU dulYNkVy inscw krwau[
7.lW s`qvIN lg hY[ lW dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( y )[ lW dIrG Bwv
v`fI lg hY, lW v`fI lg smJ ky, lMbI lONg pUrI hI bolxI[ ijvyN dyh, Kyh lW
dIrG bol ky, hwhw mukqw sMkoc ky hI bolxw[ dyh Kyh dy hwihAW nUM ishwrI lw ky,
nhIN bolxw[ syh s`sy dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY, s`sy dI lW dIrG Bwv lMmI bol ky,
hwhw mukqw lGU sMkoc ky hI bolo[ hwhy nMU ishwrI n l`gy[ syih s`sy dy s`jy pwsy hwhy
nMU ishwrI hY, s`sy dI lW dIrG Bwv lMmI bol ky, hwhy nMU ishwrI lGU sMkoc ky bolo[
syhu s`sy dy s`jy pwsy hwhy nMU AONkV hY, s`sy dI lW dIrG Bwv lMmI bol ky, hwhy dw
AONkV CotI lg sMkoc ky hI bolo[
a A nMU lW nhIN l`gdI, A`gy ey sy hy VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU lW lw ky,
ividAwrQI jI nMU bwr 2 Apxy mgr lW khwau[ ividAwrQI jI lW lg bolidAW
33 A`KrW nwl lW lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL lW bwr 2 bolx[ bwl
aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl lW lg, Apxy mgr bwr 2 bulw ky ividAwrQI jI
nMU lW inscw krwau[
8.dulW A`TvIN lg hY[ dulW dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( Y )[ dulW dIrG
Bwv v`fI lg hY, dulW v`fI lg smJ ky, lMbI lONg pUrI hI bolxI[ (gwvY)nUM gWvW
jW gwvy gwvw Zlq pwT nhIN krnw[ so i^Awl nwl (vY)vwvy nUM dulW hI lwauxI[
sYh s`sy dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY, s`sy dI dulW dIrG Bwv lMmI bol ky, hwhw
mukqw lGU sMkoc ky hI bolo[ hwhy nMU ishwrI n l`gy jI[ sYih s`sy dy s`jy pwsy hwhy nMU
ishwrI hY, s`sy dI dulW dIrG Bwv lMmI bol ky, hwhy nMU ishwrI lGU sMkoc ky hI
bolo[ sYhu s`sy dy s`jy pwsy hwhy nMU AONkV hY, s`sy dI dulW dIrG Bwv lMmI bol ky,
hwhy dw AONkV CotI lg smJ ky.sMkoc ky hI bolo[
www.Gursevak.com 35 q`qkrw
a e nMU dulW nhIN l`gdI, A`gy AY sY hY VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU dulW lw ky,
ividAwrQI jI nMU bwr 2 Apxy mgr dulW khwau[ ividAwrQI jI dulW lg
bolidAW 33 A`KrW nwl dulW lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL dulW bwr 2
bolx[ bwl aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl dulW lg, Apxy mgr bwr 2 bulw ky,
ividAwrQI jI nMU dulW inscw krwau[
9.hoVw nOvIN lg hY[ E aUVy dw mUMh Ku`l@w hovy qW hoVw boldw hY[ hoVw sweIn
inSwn bRYkt ’c hY ( o )[ hoVw dIrG Bwv v`fI lg hY, hoVw v`fI lg smJ ky,
lMbw lONg pUrw hI bolxw[ ijvyN soh s`sy dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY, ssy dw hoVw
dIrG Bwv lMmw bol ky, hwhw mukqw lGU sMkoc ky hI bolo[ hwhy nMU ishwrI n
l`gy[ soih s`sy dy s`jy pwsy hwhy nMU ishwrI hY, s`sy dw hoVw dIrG Bwv lMmw bol
ky, hwhy nMU ishwrI lGU sMkoc ky hI bolo[ sohu s`sy dy s`jy pwsy, hwhy nMU AONkV hY,
s`sy dw hoVw dIrG Bwv lMmw bol ky, hwhy dw AONkV CotI lg sMkoc ky hI bolo[
(hoih)dy pihly hwhy dy hoVy nUM dIrG, mgrly hwhy dI ishwrI nUM lGU Bwv G`t
bolxw[
A e nMU hoVw nhIN l`gdw, A`gy E so ho VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU hoVw lw ky,
ividAwrQI jI nMU bwr 2 Apxy mgr hoVw khwau[ ividAwrQI jI hoVw lg
bolidAW, 33 A`KrW nwl hoVw lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL hoVw bwr 2
bolx[ bwl aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl hoVw lg, Apxy mgr bwr 2 bulw ky,
ividAwrQI jI nMU hoVw inscw krwau[
10.knOVw dsvIN lg hY[ knOVw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( O )[ knOVw
dIrG Bwv v`fI lg hY, knOVw v`fI lg smJ ky, lMbw lONg pUrw cwV@ ky hI
bolxw[ muhO, jIBO[ sONh s`sy dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY, s`sy dw knOVw dIrG Bwv
lMmw lONg bol ky, hwhw mukqw lGU sMkoc ky hI bolo, hwhy nMU ishwrI n l`gy[ sONih
s`sy dy s`jy pwsy hwhy nMU ishwrI hY, s`sy dw knOVw dIrG Bwv lMmw bol ky, hwhy nMU
ishwrI lGU sMkoc ky hI bolo[ sOhu s`sy dy s`jy pwsy hwhy nMU AONkV hY, s`sy dw
knOVw dIrG Bwv lMmw bol ky, hwhy dw AONkV CotI lg sMkoc ky hI bolo[ a e nMU
knOVw nhIN l`gdw, A`gy AO sO hO VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU knOVw lw ky,
ividAwrQI jI nMU bwr 2 Apxy mgr knOVw khwau[ ividAwrQI jI knOVw lg
bolidAW, 33 A`KrW nwl knOVw lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL knOVw bwr
www.Gursevak.com 36 q`qkrw
2 bolx[ bwl aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl knOVw lg, Apxy mgr bwr 2
bulw ky, ividAwrQI jI nMU knOVw inscw krwau[
ienW@ ds lgW ’coN (mukqw) (ishwrI i ) (AONkV u)iqMn lgW lGU Bwv CotIAW
hn, ien@W nMU lGU CotIAW jwx ky, sMkoc ky hI bolo, ijqnI lGU bolxI cwhIdI
hY[ lGU bolx l`igAW zor lw ky ieqnI CyqI BI nhIN bolxI, ijs nwl A`Kr dw
vzn Gty qy lGU G`t bolI jwvy[ so lGU bolx l`igAW, A`Kr dw vzn qy lGU lg
G`t BI nhIN lwauxI, bolx l`igAW lGU dIrG qy ie`ko ijhw zor lwauxw jI[ ij`Qy 2
ijvyN 2 siqgurU s`cy swihb jI ny lg lweI hY, au~Qy 2, pUrn SrDw siqkwr i^Awl
sihq, ausy qr@W hI bolxI} { (kMnw w) (ibhwrI I) (dulYNkVy U) (lW y) (dulW Y) (hoVw
o) (knOVw O)s`q lgW dIrG, lMbIAW hn[ ien@W nMU dIrG jwx ky lMmIAW hI
bolxIAW[
so mukqy ishwrI AONkV dI Avwz lMmI nhIN bolxI[ jykr pwTk jI nUM
(dIrG)lMmI Bwv v`fI, (lGU)CotI lg bwry pqw hI nhIN, qW auh CotI lg nUM lMbI,
lMbI nUM CotI bolygw[ sMQw Su`DI qoN ibnw aus dIAW byAMq hI ZlqIAW hoxgIAW[
ij`Qy dIrG qoN bwAd lGU AwauNdw hY[ au~Qy (dIrG)lMmI, (lGU) CotI bolxI[ ijvyN
dyh, Kyh lW dIrG bol ky, hwhw mukqw sMkoc ky hI bolxw[ dyh Kyh dy hwihAW nUM
ishwrI lw ky nhIN bolxw[ ijvyN (gwh)g`gy dw kMnw lMmw bol ky hwhw mukqw bolo,
hwhy nUM kMnw nhIN lwauxw (kMnw w) (ibhwrI I) (dulYNkVy U) (lW y) (dulW Y) (hoVw o)
(knOVw O)s`q lgW ’coN koeI BI lg, ijs A`Kr nUM l`gI hovy, aus A`Kr qoN bwAd
aus A`Kr dy s`jy pwsy, mukqw ishwrI jW AONkV koeI BI lGU lg Awvy, aus nUM sMkoc
ky hI bolxw, pihlI dIrG lg lMmI bolxI[ ijvyN swh, s`sy nMU kMnw hY[ (kMny w)dy
s`jy pwsy hwhw mukqw hY[ s`sy dw kMnw lMmw bol ky, hwhw mukqw bolo, hwhy nUM kMnw
nhIN lwauxw cwhIdw jI[ swih, s`sy nMU kMnw hY[ (kMny w)dy s`jy pwsy hwhy nMU ishwrI
hY[ s`sy dw kMnw lMmw bol ky, hwhy nMU ishwrI sMkoc ky hI bolxI, lMbI nhIN bolxI,
lMbI bolx nwl lW dI Avwz AwvygI[ hyTlI pOVI ’c hryk quk nwl eIVI nUM
ishwrI hY, iDAwieAY gwieAY AwieAY vswieAY gvwieAY pwieAY idvwieAY CwieAY,
i^Awl nwl ishwrI hI aucwrnI, keI pyRmI ibhwrI lw ky Zlq boldy hn[ pauVI]
hovY suKu Gxw; diX iDAwieAY] vM\Y rogw Gwix; hir gux gwieAY] AMdir vrqY
TwiF; pRiB iciq AwieAY] pUrn hovY Aws; nwie mMin vswieAY] koie n lgY ibGnu;
www.Gursevak.com 37 q`qkrw
Awpu gvwieAY] igAwn pdwrQu miq; gur qy pwieAY] iqin pwey sBy Qok; ijsu
Awip idvwieAY] qUM sBnw kw Ksmu; sB qyrI CwieAY] )hukmY AMdir.sBu ko; bwhir
hukm n koie] (bwhir)rwry nUM ishwrI hY, jy byi^AwlI krIey, qW hwhy nUM
ishwrI.bwihr.Zlq hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy srUp ’c
(bwhir)dy hwhy nUM ishwrI ikqy BI nhIN[
mqu inrgux.hm mylY kbhUM; ApunI ikrpw Dwir] (mylY)l`ly nUM dulwvW lwvo[
mylY ks ky bolo[ mYly Zlq hY[ ipRiqpwr ijhVy A`Kr hyTW A`Dw rwrw hovy, aus
A`Kr dI lg A`Dy rwry nMU l`gdI hY[
so pi Riqpwr p`pw mukqw, A`Dy rwry nMU ishwrI lwauxI, A`gy q`qy nMU ishwrI
lwauxI[
pi Riqpwr, A`Dy rwry nMU polw bolxw[ AMimRiq AMmi Riq, AYVy it`pI m mukqw,
A`Dy rwry nMU ishwrI lwauxI, A`gy q`qy nMU ishwrI lwauxI[ keI pyRmIAW nUM qW ieh
Awdq hI p`k cu`kI hY ik auh dulwvW nUM lW hI boldy hn[ ieh ZlqI bhuq hI
izAwdw hY, ies nUM TIk krn leI AY sY hY[ kY KY gY GY |Y[ cY CY jY JY \Y[ tY TY fY
FY xY[ qY QY dY DY nY[ pY PY bY BY mY[ XY rY lY vY VY[ Awpxy tIcr nUM suxwau, Su`D bol
2 ky bwr 2 AiBAws krky pUrn Su`DI krky iDAwn nwl dulwvW lwau[ jy iksy nUM
lW dI QW, dulW bolx dI p`kI Awdq hovy, auh BI hyTW ilKI kyvl lW nUM bwr 2
pkwvy, ijs krky lW mUMh.’qy cV@ jwvy, BwvyN hzwr vwrI bol lvy qW BI QoVI hY[ ey
sy hy[ ky Ky gy Gy |y[ cy Cy jy Jy \y[ ty Ty fy Fy xy[ qy Qy dy Dy ny[ py Py by By my[ Xy
ry ly vy Vy[ q`k Awpxy ausqwd nUM suxwvy, bwr 2 suxw ky AiBAws krky ZlqI dI
soD ivSyS iDAwn nwl kry, qW hI prmpiv`qR prmpUjnIk gurbwxI swihb jI dw
pUrn Adb siqkwr s`cw ipAwr hY jI[ jy koeI pRymI p`py nUM P`Pw boly qW p`py dI
muhwrnI bol ky p`pw mUMh qy cwV@y[ ijhVw A`Kr glq hovy, aus dI muhwrnI bol ky
Su`D pkwauxw[ | \ x n dIAW Su`D AvwzW pkwau[ | |M|w aucwrn kMT, n`k qoN huMdw
hY, \ \M\w, qwlU qy n`k qoN aucwro, x xwxw, mUMh dI C`q qy nwiskW qoN aucwro, n
nMnw, jIB qwLU, n`k duAwrw aucwro[
6.crn c`t ky, sRb ivAwpI ivsmwd Amolk pRym bynqIAW:- sMqW mhWpurKW nUM
pRym bynqI hY, hryk pRymI nUM poQI pRkwS krky AMimRq kQw kIrqn Su`D gurbwxI suxn
dI Awdq pwaux jI[ 1. rwjy rwj Bwg ’c duKI ho ky jMgl ’c jw ky qp krdy,
www.Gursevak.com 38 q`qkrw
prmpUjnIk prm ipqw s`cy siqgurW ny mhwn ikRpw krky, gurbwxI jI bKS ky
idl idmwZ hr smyN cwrj kIqw hY[ AMimRq-rUp gurbwxI pV@n smyN pUrn siqkwr
sihq S`uD qoN SuD pVHnI hY jI, ikauNik prmpUjnIk siqgurU s`cy pwiqSwh jI Awp
vyK qy sux rhy hn jI XQw:- AMqu n vyKix; suxix n AMqu] )srb nYn; Awip
pyKnhwrw] )sd suxdw sd vyKdw; sbid rihAw BrpUir] )Aghu dyKY ipChu dyKY;
quJ qy khw CpwvY] jo gur Sbd idmwZ ’c nhIN AwauNdy, mn prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI s`cy pwiqSwh jI dy prmpiv`qR srUp ’c nhIN jWdw,
qW s`cy siqgurW dy crn-kmlW ’c Ardws krnI, hy vwihgurU siqgurU pihly
pwiqSwh jI! dwsn dwsW dw hryk suAws s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI nwl
juiVAw rhy jI[ Xog duAwrw dsvyN duAwr suAws cVHwauxy v`fI BwrI AOK sI, s`cy
siqgurW ny siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj bKS ky AOK nUM sOK ’c bdl
idqw[ mnu bycY; siqgur kY pwis] iqsu syvk ky; kwrj rwis] Anuswr, pRymI syvk
dw mn hr smyN s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj dy gur sbdW ’c lIx
rhy, ieh bhuq sOKw suK hY jI[ AMdr bwhr s`c srUp sRI gurU gRMQ swihb jI
ivAwpk hn jI nmskwr[ gurisK mIq, clhu gur cwlI] jo guru khY soeI Bl
mwnhu; hir hir kQw inrwlI] Anuswr hy guris`K im`qR jIE! sRI suKmnI swihb jI
sMpt lw ky nhIN Cwpxy cwhIdy[ ieauN qW v`Kry 2 sMpt lw ky, byAMq hI CwpI
jwxgy[ 2.sRI suKmnI swihb ijqnw pwT ho sky kro[ Pyr Esy idn jW Agly idn
au~QoN hI SurU kr lvo[ jy sMpUrn kIqw jwvy jW hor v`D kIqy jwx qW bhuq 2
SwbwS! [ 3.prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI ny Awid bwxI
kQw irkwrf kIqI hY, ies Awid bwxI kQw nUM hr smyyN rwq idny suxo, mhW
ivsmwdqweI pRwpq hovygI[
dwsn dwsW pws, pMj bwxIAW in`qnym, sRI rhrwis swihb jI, sRI kIrqn
soihlw swihb jI, sbd hzwry, bwrhmwhw sRI suKmnI swihb jI, prm pUjnIk
inrMkwr gurbwxI jI dw Su`D aucwrn rIkwrf hY[ siqsMgq jI nUM bwr 2 suxw 2 ky,
siqgurU swihb jI ny Awp myhr krky, kMno PV ky, pUrIAW lgW luAw ky, ivSyS
Su`DweI krvweI hY jI[ ies nUM suxn smyN, prm pUjnIk siqgurU rwmdws swihb jI
srUp, s`cy gurbwxI jI dy prmpUjnIk sRI gutkw poQI swihb jI pRkwS krky, pUrn
SrDw, ivSvws sihq rom 2 dy kMnW nwl suxidAW mgr bol ky sunxw cwhIdw hY
www.Gursevak.com 39 q`qkrw
jI, mUhry jW brwbr nhIN bolxw jI[ A`Kr lgW ivSrwm ArQ gurbwxI zbwnI
Xwd krn dy i^Awl nwl ghu krky, nyqRW nwl A`Kr dyKidAW, ieh Bwvnw krnI
ik dwsn dws nUM surq’c A`KrW, lgW ArQW sihq s`cy gurbwxI jI idsx[ prm
pUjnIk gurbwxI jI suxidAW, zbwn ihlw ky mMUh’c bolxw, ie`k BI lg A`Kr nhIN
C`fxw, ArQW’c mn lwauxw cwhIdw hY, s`cy gurbwxI jI dy ArQW’c, siqgurU
swihb dw ivAwpk s`cw srUp hY jI[ ArQW’c mn lwauxy krky gurU pRymw-BgqI
sihq, inrgun srgun jI dI eykqw swiKAwqqw huMdI hY[ so sMqW mhW purKW dI
b^SI, Awid bwxI dI kQw, gurbwxI dw aupRokq Su`D aucwrn, hr smyyN rwq idny
suxo, mhW ivsmwdqweI pRwpq hovygIjI[ DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI DMn hn, zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn
qoN, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[ hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT ky, m`cdw 2 ryqw
Awpxy mhwn praupkwrI DIrjDwrI, SuB s`cy su`cy au~cy sIs’qy puAw rhy hn[ hux
sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ pUrn SrDw ivSvws sihq rom 2 dy kMnW
nwl gurbwxI suxidAW, siqgurU swihb jI dI kurbwnI icqvxI iDAwn’c
ilAwauxI ik vwihgurU gurU jI hux au~bldI dyZ’c bYTy AQvw hux m`cdy 2 ryqy ’qy
bYTy AQvw hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@y dwsn dws nMU gurbwxI suxw rhy hn[
pMj bwxIAW in`qnym, sRI rhrwis swihb jI, sbd hzwry, bwrhmwhw sRI
suKmnI swihb jI, sRI kIrqn soihlw swihb jI, prm pUjnIk inrMkwr gurbwxI
jI dw Su`D aucwrx Avwz kMmipaUtR’c pwaux qoN cOvI GMty Awpy hI bolI jWdw hY[
aupRokq FMg nwl Su`D aucwrx suxidAW, vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI, Awpxy
ipAwry gursyvk jI dy ihrdy ’coN muK ’c, AMimRq hr smyN Byjdy rihMdy hn[ Awpxy
syvk dw muK hr smyN im~Tw r`Kdy hn[ XQw:- mn mIT quhwro kIE] typ rIkwrfr
duAwrw Su`D aucwrx cOvI GMty sunx dy byAMq hI lwhy hn[ vwSrUm ieSnwn pRSwdw
pkwaux Ckx Ckwaux AYksrsweIz kridAW hr smyN Su`D aucwrn lweI r`Ko jI[
jwgidAW s`uiqAW Su`D aucwrn lwaux nwl ieqnw rs vD jWdw hY, srIr’qy rs l`g
jWdw hY[ prmpUjnIk sMq bwbw jI ^wlsw jI dI irkwrf kIqI Awid kQw, prm
pUjnIk inrMkwr gurbwxI jI dw Su`D aucwrn dovyN rIkwrifMgW Amolk hn[ XQw:-
sweI nwmu Amolu; kIm n koeI jwxdo] Awto irvrs typ irkwrf, sI.fI, kMmipaUtR
duAwrw jwgidAW su`iqAW A`Ty pihr suxdy rihxw cwhIdw hY[ jdoN AsIN sON jWdy hW
www.Gursevak.com 40 q`qkrw
swfy AMdr AsMK Arb Krb kItwxU, gurbwxI suxdy rihMdy hn[ suxidAW 2 kMn mn
rom 2 pRym ’c rsdy hn[ koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI
rwm] Anuswr rom BI kMn bx jWdy hn[ sOx smyN Su`D aucwrn lwau jI, hr smyN hI
lweI r`Ko jI[ prCwdw pkwaux, Ckx smyN lwaux nwl iekwgRqw sihq AnykW hI
lwhy suK hn[ du`K rog mhW pwp sMsy mwVy &urny supny nwS huMdy hn[
prmpiv`qR AMimRq gurbwxI suxn smyN, koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux
suxIAih AibnwsI rwm] (780) dw AiBAws krn nwl, kMn swvDwn ho ky,
AMimRq gurbwxI suxdy hn[ AMimRq gurbwxI suxidAW hI dovyN h`Q joV, isr Jukw ky
ies quk dw AiBAws krnw cwhIdw hY[ AMimRq poQI pRkwS krky kIrqn suxnw
AnMq qIrQ ieSnwn, Arb Krb puMn dwn nwloN BI v`fw puMn mhwqm hY jI[ suix
vfBwgIAw; hir AMimRq bwxI rwm] Anuswr s`cy siqgurU swihb jI prmpiv`qR
AMimRq rUp kIrqn suxw ky, vfBwgy bxwauNdy hn, in`qnym KUh dy pwxI vWg hY,
AMimRq rUp kIrqn vrKw vWg hY[ prmpUjnIk sMqW mhwpurKW dw SuB Amolk bcn
hY, kIrqn dI Dun ’c kMn l`gx qW vwihgurU jI dy drSx huMdy hn[ ryfIE qoN
kIrqn in`q 3 hI suxoN jI, tYlIvIzn qy BI kIrqn AwauNdw hY jI[ nwm AiBAwsI
pRymI mhWpurK AMimRq prmpiv`qR kIrqn suxidAW, vwihgurU mMqR dw ^Ub AiBAws
krn, bhuq 2 PL itkwA vDy[ zbwn jwp kry, nyqR drSn krn, kMn suxn ic`q
cyqy kry[ XQw:- rsnw rmq.sunq suKu sRvnw; icq cyqy suKu hoeI] khu BIKn.duie
nYn sMqoKy; jh dyKW qh soeI]
ivCVy jIv AMdr gurbwxI suxn dI SkqI nhIN, AMimRq gurbwxI suxidAW 2
hI suxn dI SkqI pRwpq huMdI hY[ XQw:- keI koitk jg Plw; suix gwvnhwry
rwm] )pauVI] nwie suixAY.suic sMjmo; jmu nyiV n AwvY] nwie suixAY.Git cwnxw;
Awn@yru gvwvY] nwie suixAY.Awpu buJIAY; lwhw nwau pwvY] nwie suixAY.pwp
ktIAih; inrml scu pwvY] nwnk.nwie suixAY, muK aujly; nwau gurmuiK iDAwvY]
ijn@W nUM pqw nhIN auh sOx smyN gurbwxI lwaux qoN kwhly pYNdy hn[ auh pRIq hIn
imRqk hn[ XQw:- sloku] Aiq suMdr kulIn cqur; muiK i|AwnI DnvMq] imrqk
khIAih nwnkw; ijh pRIiq nhI.BgvMq]
prmpUjnIk nwm rsIey q`q byqy mhwn praupkwrI, mhWpurS sMq bwbw
gurbcn isMG swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY, gurbwxI &u`lW dI syj hY[
www.Gursevak.com 41 q`qkrw
gurbwxI sunx nwl J`t p`t nINd Aw jWdI hY[ hr b`cy nUM s`uiqAW gurbwxI sunx dI
Awdq in`kI aumr qoN pwau[ s`uqy nMU ivkwr moh BYVy supny fr du`K idMdy hn[ swrI
izMdgI nINd smyN gurbwxI sunx dw v`fw lwhw lYxw cwhIdw hY[ gurpRswid crn c`t
ky ^ws pRym bynqI hY, hr smyN sMqW mhWpurSW dI aucwrI Awid kQw, Su`D aucwrn
sux ky inhwl hovo jI[
dwsn dws AwpxIAW AsMK zbwnW nwl sicAwry gurU ^wlsw pMQ jI dy
prmpiv`qR crn c`tdw hY, Awpxy AsMK isrW dy kysW nwl crn JwV@dw hY,
prmpUjnIk crn-kmlW’qy m`Qw r`K ky, pyRm bynqI krdw hY! KMfW bRhmMfW dy
auDwrxhwr gurU pRmysr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy prmpiv`qR srUp, is`K
Drm nwl sbMDq, smUh Dwrimk, ^ws 2 ivigAwnk vYidk Awid kImqI gRMQ,
DrqI’c fUMGI QW, jMgW Awid dy Asr qoN sur`iKAq AsQwn bxw ky, sMBwly sjwey
jwx[ gurU jI dy smUh pRymI iv`dvwn iek`qR ho ky, AMgRyzI qoN gurmuKI’c trWslyt
krn leI, v`fI ifkSnrI bnwaux, AlMkwrW swKIAW dIAW qsvIrW bnwaux[
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy ArMB qoN qrqIbvwr 1430 AMg, Bw:gurdws
swihb jI dI bwxI sRI dsm, gurU ieqhws[ pyRmI ieh SuB s`cI syvw praupkwr
krky, Awpxw jnm s&lw krn[ AMgryzI pV@y b`cy gurU swKIAW kQw kIrqn
nhIN smJ rhy, is`KI qoN dUr ho rhy hn[ Awpxy b`icAW nUM kI is`iKAw dyxgy?
hryk prm pUjnIk guris`K b`cy b`cI nUM muhwrnI Anyk vwr khw ky, muhwrnI
^Ub pkw ky, muhwrnI dw tYst lY ky, muhwrnI ’c inpuMn krky, gurmuKI pV@w ilKw
ky, kQw kIrqn isKwA ky, gurbwxI pRcwrk bxwieAw jwvy[ pV@n dw suK`lw FMg
iliKAw jwvy[ ijs krky swrI dunIAW’qy gurbwxI pV@I suxI ilKI ivcwrI mMnI
pUjI iDAweI ArwDI gweI gwvweI jwvy[ v`D qoN v`D pRymI guris`K hryk dyS dI
BwSw’c inpuMn ho ky, gurbwxI ArQ smMUh BwSwvW’c ilKx[
7.vwihgurU ieh SuB Drm krm hr Gr cwhIey:- (guru prmysuru pUjIAY;
min qin lwie ipAwru] poQI Aqy prmpUjnIk vwihgurU siqgurU sRI suKmnI
swihb jI dy ArQ, ieh do poQIAW dwsn dwsW qoN, gurU jI ny mhwn ikRpw krky
ilKvweIAW hn[ )ie`k qukw qqkrw gurSbd rqn pRkwS, AkwlI kOr isMG
inhMg isMG jI[ mhwn koS BweI kwhn isMG jI nwBw[ Awpxy Gry AMimRq kIrqn
poQI pRkwS krky kIrqn suxo[ hr pRvwr gurduAwry jW Awpxy Gry, ies piv`qR
www.Gursevak.com 42 q`qkrw
poQI qoN ArQ ivcwro, Gr 2 ArQW sihq AKMf jwp r`K ky rOLW lwau[ hr Gr
ArQ pV@o pV@wau, A`gy pRymIAW nUM d`so[ hr Gr ’c ArQ ivcwrn dI pRpwtI pvy[
pqI sqI iml ky poQI ArQ vIcwr ky ie`k joiq ho jwx, ipAwry b`icAW nUM BI
vIcwrn lwaux[ jy iml ky bMdgI nhIN krdy qW hukm hY:- (bI-bI, ArQ bhU,
polw bolo) kUVu mIAw.kUVu bIbI; Kip hoey 1Kwru] kUiV kUVY nyhu lgw; ivsirAw
krqwru] (1suAwh)pqI sqI ivkwr iqAwg ky, gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv
suAwmI prmysurw] sRI gurU gRMQ swihb jI dI tyk lY ky, ie`k joiq hox[ gurbwxI
dI sMQw krnI AqI hI zrUrI hY[ gurbwxI ArQ AMdr bwhr q`kx leI, gurqw
ibrwjmwn gurU jI qoN, Awpxy idl’coN muK’c AMimRq pRwpq krn leI, lgW A`Kr
ArQ zbwnI cyqy krny AqI hI zrUrI hn[ iek`lI 2 lg bol ky sMQw kro
krwau[ muhwrnI k`cI hovy swrI izMdgI bwxI Su`D nhIN pV@ skygw[ Su`D
irkwrifMg lw ky, sRI gutkw swihb jI pRkwS krky mgr bol ky in`qnym suKmnI
swihb jI AiBAws krky AwpxI SuDweI s&weI krnI cwhIey[ aupRokq Su`D
rIkwrifMg lwaux qoN, ie`k typ SuD bol rhI hY, dUjw zbwn ihlw ky mMUh’c bolx
nwl fbl pwT ho jWdw hY[ ieauN sRI suKmnI swihb jI dy, jy ie`k sO ie`k pwT
kIqy jwx, qW do sO do pwT ho gey[ Su`D bwxI suxidAW, mweI.myry mn ko suKu]
Anuswr sRb ivAwpI ivsmwd suK huMdw hY[ Su`D aucwrx ArQW sihq gursbd
pRwpq krky, A`gy krwaux dw FMg pV@ ky, ieh SuB gux pRwpq krky, gurU jI
dIAW l`KW KuSIAW pRwpq krojI, A`gy gursbd is`D krwau[ s^q gurU syvw Drm
ikRq h`f qoVvIN vrizs kridAW, gurbwxI BgqI kro krwau[ hryk Gry poQI
pRkwS krky Su`D bwxI kQw kIrqn suxnI cwhIey[ b`cy b`cIAW dI qoqlI zbwn qoN
sMBwl krnI cwhIdI hY[ Awpxy Gry gurbwxI in`qnym smyN spIkr lw ky, pirvwr
Awpxy kMnW nUM suxwau, Dwrimk gRMQ b`icAW nUM suxwau suxo[ guurduAwry swihb jI jw
ky in`qnym gurbwxI kQw kIrqn gurbwxI sMQw krnI krwauxI koit puMn PL rUp
hY[ jy suxn vwlw koeI n BI hovy, siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj nUM suxwau[ gurU
GrW’c gurbwxI pV@idAW suxidAW imlq’c ksrq krn dI pRpwtI pvy[ hr
smyN vwihgurU jwp krnw[ vwihgurU jI dI pRwpqI leI, cwh kO&I qVky nSy jUAw
kusMgq ivSy AOgux iqAwgxy[ jwpk leI sw& hvw bhuq hI zrUrI hY, bwZ vgdw
pwxI &u`l bUty jwpk dy mn nUM dyh Arogqw iekwgRqw SWqI dw kwrn hn[ Awp
www.Gursevak.com 43 q`qkrw
iqAwg ky sB dI crn-DUV bx ky, Awpxy Awp nUM sB qoN mMdw smJ ky, vwihgurU
vwihgurU suAws 2 jpidAW vwihgurU gurU jI dI kurbwnI dw iDAwn, kurbwnI hI
sRb ivAwpI AibnwsI vwihgurU jI hn[ rom 2 krky inmK 2 kurbwnI nUM hr smyN
gurpRswid jpdy rihxw jI[
8.prmpUjnIk DMn siqgurU dsW pwiqswhW dI b^SI ivsQwr nwl
bRhmiv`idAw Aqy pUrn pRym sihq iDAwn nwL pV@ny Xog ^ws pRym
bynqIAW:- prm pUjnIk nwm rsIey q`q byqy mhwn praupkwrI, mhWpurS sMq
bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY, ik muhwrnI Bjn hY[
dwsn dws nIc kIt nMU, pUrn gurU jI ny supny ’c ieh jxwieAw, ik hr Gr
’c, siqgurU swihb jI dy &oto hI &oto hox, aun@W ’qy gurU js iliKiAw hovy,
siqgurU swihb jI dy Amolk boly, Amolk do do qukW, sMpUrn gursbd ilKy hox,
Gr vwly swry, muhwrnI ’c ^Ub mwhr hox[ prm-ipAwry b`cy nUM qoqlI zbwn qoN
ie`klI 2 lg bol ky, S`uD aucwrx krky, Apny mgr khw 2 ky, im`Tw qoqw bxw
dyx[ in`ky qoN swry boly prmwrQ gursbd sux ky, prm pRsMn hox[ supny dw hor
Amolk bcn, prm-ipAwry b`cy nUM pwlx vwly ijhVI cIz dyKx, aus dI iek`lI
2 lg bol ky, mgr khwaux, ijvyN pwxI, rotI glws Awid, ieauN ie`klI 2 lg
bulwaux nwl b`cw CyqI pV@ jwvygw[ so Apny ipAwry b`cy nUM gur swKIAW, gurbwxI
inrMkwr jI dy ArQ Awp pV@wau qy suxo, au~cw cwlclx au~cI piq vwlw gurmuiK
bxwau[
dwsn dwsW pws muhwrnI pkwaux gurmuKI is`Kx vwlI typ hY, siqgurU
swihb jI ny Awp myhr krky, kMno PV ky, pUrIAW lgW luAw ky, ivSyS Su`DweI
krvweI hY[ ies nUM suxn smyN, siqgurU rwmdws swihb jI rUp, s`cy gurbwxI jI
dy prmpUjnIk sRI gutkw swihb jI pRkwS krky, pUrn SrDw ivSvws sihq,
rom 2 dy kMnW nwl suxidAW, mgr bol ky sunxw cwhIdw hY, mUhry jW brwbr nhIN
bolxw[ A`Kr lgW ivSrwm ArQ zbwnI Xwd krn dy i^Awl nwl ghu krky,
nyqRW nwl A`Kr dyKidAW, ieh Bwvnw krnI ik dwsndws nUM surq ’c A`Kr,
lgW ArQW sihq s`cy gurbwxI jI idsx[ b`icAW smyq.101.vwr suxo[ typ
muhwrnI boly qW muhwrnI vwly Cpy A`Kr dyK ky mgr bolxw, brwbr nhIN bolxw[
vwihgurU pRym ibnY:- inmRqw pRym iekwgRqw sihq, prm pUjnIk siqgurU sRI gurU
www.Gursevak.com 44 q`qkrw
gRMQ swihb jI A`gy Ardwis krky bRhmiv`idAw pV@nI pV@wauxI AwrMB krnI
cwhIdI hY[ gurmuKI il`pI, jpu jI swihb jI, pMj gRMQI, bweI vwrW, Bgq bwxI
Awid koeI BI sMQw AwrMB krnI hovy, hryk kwrj dy AwrMB’c Ardwis krnI
cwhIdI hY[ bRhmiv`idAw pV@wauNidAW, ividAwrQIAW dy ividAwrQI dwsn dws
hI bnxw jI, ieh SuB ie`Cw r`KxI ik gurU jI dw srb`q dy Bly dw miq KMf
bRhmMf’c &Yly jI[
Awpxy AsMK isrW dy kysW nwl sRb`q siqsMgq jI dy prmpiv`qR crn JwV@ ky,
AsMK zbwnW nwl crn c`t ky, crnkmlW’qy m`Qw r`K ky sRb`q siqsMgq jI nUM pRym
bynqI hY ik prmpUjnIk, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] Ajpw jwp
inrgun bRhm jI dw, gusweˆØI; prqwpu quhwro fITw] Anuswr bhuq hI v`fy qoN v`fw
Acrj mhW ivsmwd sRb ivAwpI pRqwp hY[ jo prmpUjnIk siqgurU dsW pwiqswhW,
gurU jI dy snmuK BgqW mhWpurSW gurU ihq kurbwn hox vwilAW ShIdW dy srUp’c
pRgt hoey hn, bhuq v`fy praupkwr kwrnwmy kOqk krky, ShIdIAW kurbwnIAW sIs
kurbwn krky hux prmpiv`qR prmpUjnIk inrMkwr gursbd srUp siqgurU gRMQ
swihb jI gurqw ibrwjmwn ho ky pRymIAW dy idl idmwg’c hr smyN gurbwxI Byj ky
sRb`q dw Blw kr rhy hn[ Awpy Awp hI gurbwxI Byj ky aun@W dy idl ’coN AMimRq
muK ’c hr smyN Byj ky, AMimRq nwl iqRpq krky pwLdy rihMdy hn[ XQw:- syvk
kau; pRB pwlnhwrw] syvk kI; rwKY inrMkwrw] ) siqguru isK kI; krY pRiqpwl]
syvk kau; guru sdw dieAwl]
jo 2 BI jIv klju`g ’c jMmdw hY, aus nUM, kljuig rQu Agin kw; kUVu AgY
rQvwhu] Anuswr klju`g dI A`g swVdI hY[ BwvyN cOrwsI l`K jUn Bogx qoN bwd
mnu`Kw jnm pRwpq hoieAw hY, pr AsIN swry AigAwn moh hMkwr ivkwr inMdw cuZlI
corI vYr AOguxW doSW niSAW iviSAW krky sV rhy hW[ XQw:- kwim kroiD; jlY
sBu koeI] ) nwnk; duKIAw sBu sMswru] Anuswr sB koeI duKI hY[ qIin Bauny
lptwie rhI; kwc krim n jwq shI; aunmq AMD DMD ricq, jYsy mhw swgr hohy]
Anuswr ies A`g dy smuMdR ’c, fu`b sV du`K Bog rhy jIv nUM, siqgurU gRMQ swihb jI,
bWh PV ky k`Fdy hn[ XQw:- bwh pkiV guir kwiFAw; soeI auqirAw pwir]
)Agin swgr; bUfq sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir insqwrw] )Ehu DnvMqu;
kulvMqu piqvMqu] jIvn mukiq; ijsu irdY BgvMqu] ) bRhmigAwnI; sgl kI rInw]
www.Gursevak.com 45 q`qkrw
)ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw] Anuswr jIvn mukq sB dI crn-DUV, pwiqswhW
dy pwiqswh bxwauNdy hn[ XQw:- ijs no bKsy; isPiq swlwh] nwnk; pwiqswhI
pwiqswhu]
ijsu hiQ joru; kir vyKY soie] nwnk; auqmu nIcu n koie] Anuswr jIv Awpxy
jor Xqn nwl suKI nhIN ho skdw, BwvyN c`kRvrqI rwjw BI ikauN n hovy[ XQw:-
sgl isRsit ko; rwjw duKIAw] hir kw nwmu jpq; hoie suKIAw]) CqRDwr
bwidswhIAw; ivic shsy prIAw] 1] )ijs kY AMqir; rwj AiBmwnu] so
nrk pwqI; hovq suAwnu] gurqw ibrwjmwn s`cy pwiqSwh jI, Awpxy pRymI jI dy
idl idmwZ ’c hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hn, irdy ’coN AMimRq muK ’c b^S ky,
swc nwm kI AMimRq vrKw] krdy rihMdy hn[ sB qy vfw siqguru nwnku; dyv swihb
jI dw Drm, sRySt sRb`q dy Bly dw sRb SRomxI hY[ nwnk nwm cVdI klw[ qyry Bwxy
srb`q dw Blw[ )srb Drm mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu]
prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn s`cy pwiqswh jI qoN gurbwxI prm suK bRhmwnMd dI
pRwpqI leI, Awpxy qy Awpxy b`icAW sbMDIAW smUh j`g dy Biv`K nUM suK`lw bnwaux
leI, dyh Arogqw hr ibmwrI dI inivrqI leI, Dn pdwrQ spUq hr qr@W dI SuB
kwmnw dI pUrqI leI, tYst qoN pws hox leI, mukdmw ij`qx leI, ivdyS nUM jwx
leI, vYr ivkwr AOguxW dy iqAwg, au~cy ie^lwk jq sq inmRqw iKmw Awid AnMq
SuB guxW sihq gurmuiK jIvn dI pRwpqI leI, mrn jmW jUnW dy kSt dI inivrqI
leI, Awpo iv`cIN klyS dI inivrqI krky ie`k joiq hox leI, gurmuKI pV@ ky Su`D
aucwrn dw FMg pRwpq krky, gurbwxI gursbd swiKAwq krky A`gy krwaux dw FMg
is`Ko, jo A`gy Aw irhw hY[ A`gy sRI suKmnI swihb jI siqgurU gRMQ swihb jI dy
ArQW ’c pRivrq hovo, so SwdI qoN pihlW jW mgroN ieh jugqI Anqklwvwn
siqgurU gMRQ swihb jI dI ikRpw nwl pRwpq kro, Awpxy b`icAW nUM krvw ky ieh lok
suKIey; prlok suhyly] hovo[ jIv nUM AMdysw huMdw hY ik myrw Biv`K sOKw ikvyN
hovy?keI pWfy nUM h`Q idKwauNdy hn[ vwihgurU gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb
jI, hr pRwxI dw Biv`K cMgw suK`lw au~cw su`cw bxwauNdy hn, s`cy pwiqswh jI dw
pUjn BgqI syvw krky, bRhmiv`idAw pV@ pV@w ky hr pRwxI Awpxy Biv`K nUM suK`lw
bxwvy[ s`cy pwiqswh jI dI guris`KI swry sMswr ’qy &YlxI hY[ gurqw ibrwjmwn
pUry gurU siqgurU gRMQ swihb jI, Agm Apwr ikRpw krky, siq sMqoK dieAw Drm
www.Gursevak.com 46 q`qkrw
vIcwr inmRqw iKmw DIrj gRIbI sihnSIlqw iekwgRqw SWqI Awid AsMK SuB guxW
dIAW Anq klW sihq, hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw jwp kr rhy,
BrpUr vwihgurU jI dI swiKAwqqw b^Sdy hn[ nwm qoN ibnw jIv kMgwl byqwl hY[
XQw:- hir ky nwm hIn; byqwl] siqgurU gRMQ swihb jI dy nwmu dI dwiq b^Sx qoN
kMgwl BI bwdSwh hY[ XQw:- ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw] ies leI dyhDwrI
dMBI gurU dI loV nhIN[
prm pUjnIk nwm rsIey q`q byqy mhwn praupkwrI, mhWpurS sMq bwbw
gurbcn isMG swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY, ik muhwrnI Bjn hY[ hr pRwxI
gurU pMQ jI, muhwrnI cyqy krky A`gy krwaux, pUry gurU jI dIAW KuSIAW pRwpq krn,
dyhDwrI loV ^qm ho jWdI hY, muhwrnI pkwaux nwl[
9. gurpRswid vwihgurU s`cy gurbwxI gurU jI dy Su`D aucwrn dI mhwn
mhwnqw’qy Amolk gurU swKIAW, Su`D aucwrn dy lwhy hI lwhy:- prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny, Su`D aucwrn dI mhwn mhwnqw ieauuN
b^SI:- pMij ipAwly pMj pIr; CTmu pIru bYTw.guru BwrI[ prm pUjnIk Akwl rUp
siqgurU pihly dUjy qIjy cOQy pMjvyN pwiqswh jI q`k, pMj gurU swihbwn jI sRb
ivAwpI Anqklwvwn SkqI sihq pIrwn pIr swihb jI hoey, ijn@W ny siq sMqoK
igAwn pyRm DIrj Awid SuB guxW rUpI AMimRq dy pMij ipAwly pIqy[ pMij ipAwly
pIx vwly siqgurW dy srUp sRb ivAwpI Anqklw SkqI sihq pIrwn pIru siq guru
(CTmu)CyvyN pwiqSwh jI, mIrI pIrI dIAW do qlvwrW sjw ky, sRI Akwl q^q
swihb jI’qy BwrI bIr-rs sihq (bYTw)sjy Bwv SWq rs nwl bIr-rs DwirAw[
Arjn kwieAw plit kY; mUriq hrgoibMd svwrI[ vwihgurU siqgurU Arjn dyv
swihb jI pRq`K hrI jI ny, AwpxI (kwieAw)dyh (plit)bdl kY siqgurU hrgoibMd
swihb jI dI sohxI s`cI mUriq (svwrI) suAwrnw kIqI[ clI pIVI soFIAw; rUpu
idKwvix vwro vwrI[ s`cy siqgurU cOQy pwiqswh jI, pMjvyN CyvyN s`qvyN A`TvyN nwvyN
dsvyN pwiqswh, cwry swihbzwdy jI Awid Awpo AwpxI vwrI Anuswr vwro vwrI
kurbwnI dyx leI, (rUpu)srUp (idKwvix)idKwaux leI, siqgurU rwmdws swihb jI
qoN prmpiv`qR prmpUjnIk soFIAw dI pIVI clI[ dl BMjn guru sUrmw, vf joDw
bhu praupkwrI[ dust AhMkwrIAW dy (dl)dlW nUM (BMjn)BMnx vwly bhu BwrI
praupkwrI, mhwn (vf)v`fy (sUrmw)sUrmy bhwdr sUrbIr (joDw)XoDy siq guru CyvyN
www.Gursevak.com 47 q`qkrw
pwiqswh jI gurqw g`dI q^q’qy suBwiemwn hoey[ sRb ivAwpI pUrn bRhm jI dy
srgun Avqwr, C`qRI Drm dy pRkwSk, pwp ibnwSk siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny,
sRI hirgoibMdpury dw dUjw mhwn Drm Xu`D ij`iqAw[ ijhVy duSmx XoDy huMdy, Awp jI
aun@W dw BI siqkwr krdy[ ieh mhwn bIr-rsI au~cI idRStI hY[ ies Anuswr
muslmwn jrnYlW dIAW lwSW ie`k jg@w dbw ky, aun@W dy au~pr au~cw dmdmw
ricAw[ aun@W dI kilAwx leI, au~cy sRI dmdmy swihb jI au~pr mhwn suMdr
dIvwn sjwieAw[ sB dy mnW nUM iK`cx vwly AMimRq rs iBMny prm mnohr kIrqn qoN
mgroN, FwfIAW ny bIr-rsI vwrW gweIAW, aupRMq Awp jI ny gursbd ArQ
vIcwr, BwrI bIr-rsI pRcwr suxwieAw[ swry dIvwn’c bIr-rs Br igAw[ {hy
dwqy dwqwr pRBU siqgurU swihb jI! Awp jI dIAW vyprvwhIAW hn, BwvyN jMg’c
sRIr t`uty B`jy sn, pr iPr BI dIvwn sjvw rhy hoN jI[ Awp jI nUM fMfauq bMdnw
Aink bwr nmskwr bilhwr[ }Awp jI ny AwpxI zwhr klw duAwrw sB dy mn
iekwgR kr ley[ ijhVy 2 pyRmI bhwdrI nwl DrmXu`D lVy, sB nUM pUrn Awdr
sihq vr isropau Dn SuB AsIsW vr bKSy[ gurU Gr ’c SsqRW GoiVAW dw byAMq
hI vwDw hoieAw[ s`cy pwiqswh jI, guris`KW nUM jMg ij`q ky mhwn ^uSI hoeI[
is`KW ny Awpxy bhwdr gurU pRmysr jI dy kmwl Bry jMgI s`cy jOhr vyKy[ siqgurU
swihb jI ny BI bwbw ibDI cMd jYsy sUrbIrW dy jMgI kwrnwmy vyKy[ kwdr dI rzw
Anuswr ie`k kMm cMgw ho jwvy, dUjw BI cMgw ho jWdw hY[ DrmXu`D dI ij`q qoN
mgroN sB ny vDweIAW idqIAW[ siqgurU swihb jI dw mhwn jY jYkwr hoieAw[
XQw:- jY jYkwru BieAw jg AMqir; lwQy sgl ivsUry] )jY jYkwru; kry sBu koeI]
lwVy siqgurU swihb jI ny lwVI ij`q nUM virAw[ sjy dIvwn ’c hzwrW sUrmyN bYTy
sn[ kotwn koit KMfW bRhmMfW dy mwlk AvqwrI s`cy pwiqswh jI ny AiqAMq pyRm
siqkwr ipAwr nwl, nwnk ndrI; ndir inhwl] vwlI idRStI pw ky ikhw, “hY
koeI; rwm ipAwro gwvY] Anuswr koeI DMn gurU gur siqgurU nwnk dyv swihb s`cy
pwiqswh jI dw AqI ipAwrw inrml Su`D is`K, dwsn dws nUM pUrn lgW lw ky
Su`D sRI jpu jI swihb jI dw AMimRq rUp pwT suxwvy[ ”eyk idvs; swihb
AvqwrI] sRI muK soN; qb kIn aucwrI] koaU hY isK; inrml buD] kry pwT;
AiqsY sB Su`D] (gu:ib:pw:6)
www.Gursevak.com 48 q`qkrw
vwihgurU] hw&zwbwdI BweI gopwlw nwmy gurU pyRmI is`K ny s`cy siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI qoN gurbwxI Su`DI pRwpq kIqI sI, jo Su`D aucwrn’c mwhr sn[
gL’c p`lw pw isr Jukw ky, pUrn Adb siqkwr sihq snmuK KV@y ho gey[ ^ws
pyRm nwl dovyN h`Q joV ky pyRm bynqI kIqI, “hy gRIb invwj jI! jykr Awp jI
ikRpw kroN, qW dwsn dws prmpiv`qR AMimRq gurbwxI suxwvy[ ”Awp jI ny prm
pRsMn ho ky ikhw, “Aw BweI! suxw[ ” Awpxy swhmxy Awpxy nwloN au~cw Awsx
idqw[ {DMn siqgurU pRBU jI gurbwxI dw ikqnw BwrI siqkwr kr rhy hn[
}bYTXo snmuK; l`gXo aucwrn] ismrXo, gurU nwnk suK kwrn] (gu:pR:sU)gurmuiK
mhWpurS BweI gopwlw jI, vwihgurU siqgurU jI nUM m`Qw tyk ky swhmxy bYT gey[
suKW dy kwrn DMn vwihgurU DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI nUM AqI hI pyRm nwl
Xwd krky nmskwr krky ie`kEAMkwr jI aucwry[ pUrb kih, ie`kEAMkwr]
siqnwmu ko, bhur aucwr] ieh sux ky s`cy ipqw pUrn gurdyv jI ny pUrn Adb
sihq ie`kEAMkwr jI nUM nmskwr kIqI[ ie`kEAMkwr, jb muKoN aucwrw] nmskwr
kr, gur krqwrw] gurU hirgoibMd suin kr joir] nmskwr kInI, isK Eir] s`cy
siqgurU pRBU jI dy prm mnohr s`cy drSn krky, Su`D gurbwxI suxwauNidAW, BweI
swihb jI dw ic`q ivsmwd iekwgR ho igAw[ AYsI ivsmwdqweI CweI, ijs nUM hzUr
ny ieauN ikhw hY:- ibsmn ibsm; Bey ibsmwd] ijin bUiJAw; iqsu AwieAw sÍwd]
)khu kbIr.gUMgY guVu KwieAw; pUCy qy.ikAw khIAY] Awpxy kMnW nUM gurbwxI jI dI
^Ub im`TI Duin suxwauNidAW, pUrn lgW lw ky Su`D pwT kr rhy sn[ kmwl dI pUrn
Su`D bwxI sux ky, s`cy siqgurU pRBU jI BwrI pRsMn ho gey[ dohrw] Aiq pRsMn
siqgur Bey; sunq pwT inrDwr] in`j mn mYN AYsy khw; ikAw dyvoN ieh vwr]
(inrDwr)inscw krky Awpxy mn’c ies qr@W vIcwirAw, -ies (vwr)smyN ien@W nUM
kI dyvW? bRhmpurI; inhclu nhI rhxw] isvpurI kw; hoiegw kwlw] Anuswr
duinAwvI rwj sB nwsvMq hn, ies leI ien@W nUM gurqwg`dI hI dy dyvW[ -AMimRq
rUp gurbwxI gurU jI dy Su`D aucwrn nUM sux ky hzUr ieqny BwrI pRsMn hoey[ BweI
swihb jI dy nwnk ndrI; ndir inhwl] pV@n qoN gurqw b^Sx leI, hzUr ny
Awpxw gofw cu`ikAw[ XQw:- nwnk ndrI; ndir inhwl] ieh quk pTI, pRIq ky
nwl] qib siqgur, mn mod aupwXo] jwnUM, auTby hyq auTwXo] prmpUjnIk s`cy
pwiqswh jI dy (jwnUM)gofw cu`kx qoN, sloku AwrMB kridAW hI, BweI swihb jI nUM
www.Gursevak.com 49 q`qkrw
sMsw PuirAw, -s`cy siqgurU swihb jI b^iSS krn qoN ibnw hI au~T ky jwx l`gy
hn[ jykr bYTy rihMdy qW svw l`K dw GoVw sunihrI kwTI smyq dws nUM b^S idMdy,
ijs’qy cV@ ky mhW AnMd AwauNdw[ -myrw.AMqrjwmI hir rwieAw] jI ny ies dy
idl dw Purnw jwx ilAw qW pUrn imhrvwn siqgurU pRBU jI boly, “ies nUM Ac`l
rwj dyx l`gw sI, ies ny ieh kI kwr kIqI hY?” XQw:- dohrw] idlI ipAwrw
smJ kY; boly gur krqwr] Ac`l rwj dyvn l`gy; ikAw kInI ieh kwr] “sRI gurU
nwnk, gwdI bifAweI] sgry j`g kI, br guirAweI] SRomxI DMn siqgurU sRI gurU
nwnk dyv swihb jI dI s`cI gurqwg`dI dI s`cI v`fI vifAweI hY, jo swry j`g dI
(br)sRySt s`cI guirAweI hY[ hzUr ny prm pRsMn ho ky vr b^Sy, “BweI!
Awp jI dw jnm DMn hY, jMmx mrn imt igAw! ” XQw:- DMn jnm Ab, qumrw
BXo] jnm mrn, sglw duK gXo] jo qum mn mY, ieCw Dwro] so lyvo; nihM dyr
ibcwro] “hy BweI swihb jI! Awp jI Awpxy mn’c jo SuB ie`Cw Dwrdy hoN, auh hI
dwiq lY lvo[ ”aupRokq vr b^S ky, qbyly’coN svw l`K dw GoVw, sunYhrI kwTI smyq
b^S idqw[ hor suMdr bsqR, mwieAw BI b^SI[ “hy BweI! Awp jI dIAW sB kulW
dw auDwr hovygw[ ”DMn 2 gurdyv jI dI mhwn qoN BI mhW mhwn s`cI mihmw hY, jo
s`cI gurbwxI dI Su`DI dI mrXwdw bnwauxw kIqI hY[ gurbwxI dy Su`D aucwrn dI
mhwnqw iqMnW lokW dy rwj, bRhmw ivSnUM iSv pdvIAW nwloN BI v`fI drsweI hY[
10. Su`D aucwrn dI mwnqw mhwnqw dUjI swKI mh`lw dsvW jI, sRI dmdmI
tkswl clx dw kwrx:- vwihgurU siqgurU goibMd isMG swihb jI dy suK Arwm
leI, gurU sMgqW ny prm ipAwr siqkwr nwl sRI kysgV@ swihb jI ivKy hvwdwr
sunYhrI bMglw bxwieAw[ ijs’c cOhW qrPW qoN hvw dy bu`ly AwauNdy sn[ grmI dy
smyN sRI gurU swihb jI ies bMgly’c bMdgI krdy, ie`Qy hI ibrwjdy sn[ rwjwn
rwj] Bwnwn Bwn] dyvwn dyv] aupmw mhwn] rUp koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;
srb jIAw kw dwqw ry] jI holy mh`ly vwly idn AMimRq vyly suMdr bMgly’c gurbwxI
pV@ rhy sn, ie`k pRymI zbwnI d`KxI EAMkwr dw pwT kr irhw sI, ijs nUM ArQW
dI smJ nhIN sI[ pV@idAW quk AweI, krqy kI imiq.krqw jwxY; kY jwxY guru
sUrw] pr ies ny kY nUM ky piV@Aw[ ie`k lW C`fxy krky AnrQ ho igAw[ hzUr g`j
ky do vwrI boly, “isMGw! Su`D gurbwxI pV@[ ”pr ies ny gurbwxI dI im`TI Dun ’c
lIx hoey ny siqgurU swihb jI dI Avwz hI n suxI[ sRI gurU swihb jI ny gVveI
www.Gursevak.com 50 q`qkrw
isMG nUM ikhw, “BweI! jw ky aus dy cpyVW mwr[ ”AwigAwkwrI AnuswrI isMG J`t
p`t igAw, jw ky cpyVW mwrIAW[ is`KW ny pyRm bynqI kIqI, “hy gRIb invwj jI!
gurbwxI pV@dy dy cpyVW ikauN mrvweIAW hn?”sRI gurU swihb jI ny ikhw, “aus
isMG nUM bulw ky ilAwau[ ”lY gey[ ikhw, “BweI! krqy kI imiq.krqw jwxY; qoN
A`gy quk pV@[ ”sux ky, “; ky jwxY guru sUrw] ”Zlq piV@Aw[ hzUr ny ikhw,
“krqy jI (kI)dI (imiq)mrXwdw krqw jI hI (jwxY)jwxdy hn, (kY)AQvw guru
(sUrw)sUrmy sB qoN v`fy siqgurU nwnk dyv swihb jI BI (jwxY)jwxdy hn[ krqy dI
imiq nUM gurU sUrmy (ky)kI jwxdy hn?Bwv nhIN jwxdy[ ieh AnrQ bx igAw[
Anq klw hoie; Twkuru ciVAw] Anuswr Anq klw dy (Twkuru)mwlk vwihgurU
jI ny Awpxy Awp nUM jnwaux leI, siqgurU sUrmy siqgurU nwnk dyv swihb jI dw
prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cw Avqwr DwirAw hY[ siqgurU swihbwn jI dy suMdr
drSn hI bRhm jI dy drSn hn, ikauNik sRI siqgurU swihb jI pUrn pwrbRhm jI
dy pUrn myhrvwn Anqklwvwn Avqwr hn[ gurbwxI dwsndws dy AMg hn, ijs
qr@W Awp jI nUM cpyVW v`jx qoN du`K hoieAw hY, ies qr@W gurbwxI glq pV@n qoN
dws nUM du`K hoieAw sI[ ijhVw S`uD pwT nhIN krdw, aus AMdr pUrn gurU jI dw nw
Adb hY, n hI siqkwr hY, auh pUrn gurU jI nMU nhIN BwauNdw[ XQw:- AYsy sMq; n
mokau Bwvih] fwlw isau; pyfw gtkwvih] 1] ”
ieh sux ky ipAwry dieAw isMG swihb jI Awid muKI gurmuiK pyRmIAW ny
AiqAMq inmRqw nmskwr sihq, pyRm bynqI kIqI, “hy gRIb invwj jI! ArQW qoN
ibnw gurbwxI jI dI Su`DI dw pqw hI nhIN l`gdw, ies leI Awp jI ArQ pV@wau[
”Awp jI ny ikhw, “hux DrmXu`D krny hn, ien@W qoN ivhlw ho ky sRI dmdmy swihb
jI ivKy jw ky ArQ pV@wvWgw ”sRvMs vwr ky, sRI AnMdpur swihb cmkOr swihb sRI
mukqsr swihb jI’c byAMq mlySW nUM Kpw ky, sRI dmdmy swihb jI ivKy jw ky,
vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI kMToN aucwr ky ArQ pV@wey[ DMn hn DMn hn DMn hn
s`cy siqgurU goibMdisMG jIE! DMn hn[ gurbwxI nUM Awpxy AMg mMnidAW Su`D
gurbwxI aucwrn dw ieh prmpiv`qR SuB s`cw aupdyS b^S rhy hn:- isKhu sunhu;
sIK iehu myrI] bwnI pFhu Su`D; gur kyrI] pFY mhwqm; lhY ibswl] hlq plq
mih; hoie inhwl] jy ASu`D hY; pFIAY Su`D kr] ibgrI vsq Su`Dwrih ijm kr]
www.Gursevak.com 51 q`qkrw
(gu:pR:sU:)ijvyN pqIbRqw pUrn ipAwr nwl Awpxy ipAwry pqI jI nUM q`kdI hY, iqvyN
pUrn pRymI jI ny gurU bwxI gurU jI nUM AqI hI ipAwr siqkwr nmskwr nwl q`kxw
hY[ gUV@y ipAwr nwl q`kidAW, lgW cyqy krn dy i^Awl nwl pUrIAW lgW lw ky
Su`D aucwrn krnw hY, lg C`fxI nhIN[ ijvyN pqIbRqw pUrn ipAwr nwl Awpxy
ipAwry pqI jI dw iDAwn js krdI hY, iqvyN pUrn pRymI jI ny, gurU bwxI gurU jI dw
hr smyN S`uD aucwrx krnw krwauxw[ hr smyN S`uD aucwrx dI hI g`l krnI[
sRI dmdmI tkswl dw Su`B nwm j`Qw iBMfrW pYx dw kwrx:- prmpUjnIk
pUrn bRhmigAwnI q`qbyqy mhwn praupkwrI DIrjDwrI pUrn vYrwgI iqAwgI
bRhmiv`idAw dy dwqy, nwm rsIey pUrn sMq bwbw suMdr isMG swihb jI dw ipMf
iBMfr klW, mogy izly ’c hY Awp jI, s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI qoN c`lI sRI
dmdmI tkswl dy igAwrvyN muKI mhWpurS hoey hn[ Awp jI dy ipMf dy nwm ’qy
Awp jI nUM sMq iBMfrW vwly kihx l`gy, sRI dmdmI tkswl jQybMdI dw nwm j`Qw
iBMfrW pRis`D ho igAw[ Awp jI sMq bwbw ibSn isMG swihb jI, mhWpurKW qoN bRhm
iv`idAw pVy@[ Awp jI qoN vroswey prmpUjnIk bRhmigAwnI sMq bwbw gurbcn isMG
swihb jI ^wlsw jI, sRI dmdmI tkswl dy 12vyN, prmpUjnIk pUrn praupkwrI
sMq bwbw krqwr isMG swihb jI ‘Kwlsw’ jI 13vyN, prmpUjnIk pUrn praupkwrI
sMq bwbw jrnYl isMG swihb jI ^wlsw jI 14vyN, prmpUjnIk bzurg gurmuiK nwm
bwxI rsIey Twkur srUp, pUrn sMq bwbw Twkur isMG swihb jI 15 vyN muKI[ ipMf
mihqy swihb jI ivKy, sMq hirnwm isMG jI nMU pMjW ipAwirAW ny tkswl clwaux
leI dsqwr b^SI hY[ prmpUjnIk siqgurU swihb jI sRb ivAwpI mhW ivsmwd
pUrn ikRpw krky sdw cV@dIAW klW krn jI[ iesy prmpiv`qR AsQwn ’qy sMq
bwbw gurbcn isMG swihb jI ^wlsw jI s`cKMf gey hn[ ie`Qy hI prmpUjnIk sMq
bRhmigAwnI krqwr isMG swihb jI ‘^wlsw’ jI dy sskwr AsQwn ’qy hux sRI
inSwn swihb jI Ju`l rhy hn[
11. ie`k lg dI Amolkqw mhwn mhwnqw’qy BweI gurdws swihb jI:-
Jolnw[ isMimRiq purwn kotwin.bKwn bhu; Bwgvq byd ibAwkrn gIqw] sys mrjys
AKlys.sur mhys muin; jgq Aru Bgiq.sur nr AqIqw] igAwn Aru
www.Gursevak.com 52 q`qkrw
iDAwn.aunmwn aunmn aukiq; rwg nwid idj sur miq nIqw] ArD lg mwqR.gur
sbd AKr myk; Agm Aiq Agm.AgwiD mIqw] 540] )kotwin koit (isMimRiq)
isMmRqIAW purwn Bwgvq byd ibAwkrn gIqw Awid qmwm Dwrimk gRMQW nUM zbwnI
kMT krky ien@W dw isDWq k`F 2 ky kRoVW hI iv`dvwn BwvyN (bhu)bhuq 2
(bKwn)viKAwn krn[ sys nwg (mrjys)Drmrwjw (AKlys)smUh.rwjy (sur)dyvqy
(mhys)iSvjI (muin)munI, swrw jgq Aru Bgiq, (sur nr)dyvqypurS
(AqIqw)ibr`kq Awpo AwpxI miq aupdyS dy koRVW hI koRVW viKAwn krn[
(aunmn)dunIAW dy moh qoN auprwm (aunmwn)ivcwr dy igAwn Aru iDAwn dw
(aukiq)kQn krny krky, (idj)bRwhmxW (sur)dyviqAW dy miq aupdyS nUM rwg dI
(nwid)Dun duAwrw BwvyN (nIqw)in`q 2 hI gwvy, iPr BI hy (mIqw)im`qR! gurU srUp
gur sbd jI dI prm pUjnIk inrMkwr srUp (ArD)A`DI lg mwqR jW
(myk)ie`k AKr dI mihmw aupRokq jo igxy hn, aun@W dI (Agm)gMmqw qoN pry hor
(Agm)gMmqw qoN pry (Aiq)AiqAMq (AgwiD)fUMGI qoN fUMGI hY[
jYsy lg mwqR hIn.pVq Aaur kau Aaur, ipqw pUq, pUq ipqw, smsir
jwnIAY] )
12.Su`D aucwrx bwry ^ws pRym bynqI, Su`D aucwrx dy byAMq lwhy hI lwhy[
prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI, BweI gurdws swihb jI ny, gurbwxI dI
A`DI lg dI ikqnI mhwnqw jxweI hY[ ies leI AONkV ishwrI mukqw lGU lg
lwaux l`igAW, A`Kr dw pUrw vzn rhy, bhuqI CyqI bol ky vzn nhIN Gtwauxw, nw
hI AiDk lwauxw[ A`Kr dw vzn jYsw dIrG lg bolx smyN hovy, qYsw hI lGU bolx
smyN hovy[ Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU swihb jIE DMn
hn[ hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[ ShIdW dy isrqwj, gurU gRIb invwj
siqgurU pMjvyN pwiqswh jI, pUrIAW lgW lw ky, Su`D gurbwxI aucwrdy, ijs nUM sux
ky BweI gurdws swihb jI, ausy qr@W hI ilKI jWdy[ au~qm bkqy dy mn’c ieh SuB
i^Awl hovy, ik dwsn dws Su`D s`cI bwxI aucwr ky, A`KrW lgW smyq sRoqy nUM
surq’c idKw dyvy[ au~qm sRoqy dy mn’c ieh s`cI pRIq hovy ik dws ny lgW sihq
Su`D s`cI gurbwxI nUM surq’c q`kxw hY[ gurU pRmysr jI ny ivSyS ikRpw krky, AMimRq
gurbwxI’c ^ws au~cy su`cy AqI suc`jy FMg nwl lgW lweIAW hn, ausy qr@W s`cI
www.Gursevak.com 53 q`qkrw
SrDw s`cy pyRm sihq, lgW lw ky AMimRq gurbwxI Su`D hI aucwrI jwvy qW s`cy
pwiqswh jI dI l`K ^uSIAW sihq ndir hovygI[ XQw:- lK KusIAw pwiqswhIAw;
jy siqguru ndir kryie] prmpiv`qR s`cI AMimRq gurbwxI jI dI Su`DI leI, pyRmIN
jn mhwpurKW dI s`cI syvw krky, aun@W qoN Su`D sMQw krw ky, 25 vwr pV@ ky
pkwauNdy hn, bwr 2 sMQw pV@ 2 ky, kiTn pwTW nUM idRV@ krdy hn[ prmpiv`qR
au~cI s`ucI s`cI syvw, SrDw sihq krky, s`cI AMimRq gurbwxI jI dI pRwpqI dw
AiDkwr bxdw hY[ syvw’qy pRsMn ho ky mhWpurK b^iSS kr idMdy hn[ prmpUjnIk
siqgurU swihb gurbwxI jI aucwrn smyN, pUrIAW lgW lwaux dy kRoVW hI lwB hn[
gUV@y ipAwr nwl q`kidAW, lgW cyqy krn dy i^Awl nwl pUrIAW lgW lw ky, Su`D
aucwrn krn nwl CwqI rs nwl Br jWdI hY[ Su`D aucwrn krn nwl, s`cI
gurbwxI idl dI fuMiGAweI’c jm@W ho jWdI hY[ idl dI fuMiGAweI’coN AMimRq
muK’c mwr ky, idmwZ’c Aw jWdI hY[ auh suK d`isAw nhIN jw skdw[ XQw:-
swrg mhlw 5] Euie suK, kw isau brin sunwvq] And ibnod pyiK pRB drsn;
min mMgl gun gwvq] 1] rhwau] ibsm BeI pyiK ibsmwdI; pUir rhy ikrpwvq]
pIE AMimRq nwmu Amolk; ijau cwiK gUMgw muskwvq] 1] s`cI gurbwxI dI sMQw Su`DI
krwauxy krky hI s`cI gurbwxI dIAW tkswlW c`lIAW[ ijvyN hor ilKqW pV@n smyN
AsIN lgW dw ^ws iDAwn nhIN r`Kdy, aun@W nUM pV@n nwl mn iKlwry’c hI rihMdw
hY[ prmpUjnIk prmpiv`qR s`cI gurbwxI jI nUM pyRm sihq Su`D aucwrn nwl mn
itkdw hY[ AMimRq s`cI bwxI dy Su`D aucwrn dy pRXojn nUM lY ky, bhuqy pyRmI AwpxIAW
2 poQIAW pRkwS krky, vwihgurU siqgurU swihb jI dy ilKy Anuswr Su`D aucwrn
krdy hn[ jdoN ie`k pyRmI pV@dw hY, dUjy pyRmI ghu nwl A`Kr dyKdy, SrDw sihq
suxdy hn[ ij`Qy 2 ZlqI hovy, au~Qy 2 ie`k dUjy nUM pyRm nwl dsdy hn, ies qr@W
pwTW dy Awpo iv`cIN dy Prk, Cwpy dIAW ZlqIAW BI dUr ho jWdIAW hn[ iek`Ty
pV@ny krky swvDwn ho ky pV@nw pYNdw hY, so jy koeI ZlqI d`sy, aus dw DMnvwd
krnw cwhIdw hY[ ijhVw bMdw gurU kI tkswl’c nhIN irhw, BwvyN aus dIAW byAMq
hI ZlqIAW ikauN n hox, pr jy koeI aus dI ZlqI d`sy qW auh gu`sy ho jWdw hY[
jdoN Awp jI, ishwrI lGU lw ky hir boloNgy, Bwv hr QW ishwrI lwvoNgy,
ijhVw ishwrI nhIN lwauNdw, auh khygw, qusIN lW lwauNdy hoN, aus nUM pUrn gRIbI
sihq, hry lW dIrG lMbI bol ky, ishwrI lGU CotI bol ky, dohW dw &rk suxwau,
www.Gursevak.com 54 q`qkrw
lGU dIrG dw bhuq &rk hY[ jdoN Awp jI, AONkV lGU lw ky, sloku dy k`ky nMU
AONkV boloNgy, Bwv hr QW AONkV lwvoNgy, ijhVw AONkV nhIN lwauNdw, auh khygw,
qusIN hoVw lwauNdy hoN, aus nUM pUrn gRIbI sihq, hoVw dIrG lMbw bol ky, AONkV lGU
Cotw bol ky, dohW dw &rk suxwau, lGU dIrG dw bhuq &rk hY[ ijhVw pRymI pUrIAW
lgW nhIN lwauNdw, aus dIAW Fyr ZlqIAW hn, ibnw muhwrnI Bwv muhwrnI k`cI hY,
sMQw kIqI nhIN, myhnq nhIN kIqI, kyvl mwieAw leI pwT kr irhw hY[ Awp jI
dy kIqy S`D aucwrn nMU tok irhw hY, iKJ irhw hY, Gbrwauxw lVnw nhIN, S`D
aucwrx qoN folxw nhIN[ gL ’c p`lw pw ky, dovyN h`Q joV ky, isr Jukw ky, Zlq
aucwrx vwly swjn mIq ipAwry jI nMU, S`uD aucwrx dy lwhy pu`Co, qW d`s nhIN
skygw, ikauNik aus ny Su`D aucwrx dw prm-AnMd lwhw nhIN ilAw, S`uD aucwrx dy
lwhy rs AMimRq bRhmwnMd nMU Eh pRymI gursyvk jI hI lY skdy hn, ijs nMU
pUrn gurU jI pUrn ikRpw krky Su`D aucwrx Awp b^Sdy hn[ XQw:- dwqY dwiq rKI
hiQ ApxY; ijsu BwvY iqsu dyeI] nwnk nwim rqy suKu pwieAw; drgh jwpih syeI]
Su`D pwT qy ArQ Su`D, Su`D ArQ Su`D boD] Su`D boD ivigAwn Su`D; boD AboD
suboD] prmpUjnIk AMimRq gurbwxI jI dw pUrn Su`D pwT krn nwl Su`D ArQW dI
pRwpqI huMdI hY, Bwv jy pwT ASu`D kry qW ArQ dw AnrQ bx jWdw hY[ Su`D ArQ
qoN Su`D srUp vwihgurU jI dw Su`D (boD)igAwn pRwpq huMdw hY[ Su`D igAwn dI pRwpqI
qoN (ivigAwn) inrgun srgun dI eykqw dw (iv)ivSyS igAwn pRwpq huMdw hY[
(AboD)igAwn rihq purK, Su`D aucwrn krky (boD)igAwn sihq (suboD) (su)sRySt
igAwnvwn bx jWdw hY[
S`uD aucwrn, vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy nwl gMF pwauNdw hY[
gurbwxI S`uD aucwrn suxidAW 2, romW duAwrw gurbwxI jI AMdr pRvyS krdy hn[
jwgidAW su`iqAW, mirAW, pRyqW pSUAW p`QrW kOiVAW rIiTAW ’qy gurbwxI jI dy S`uD
aucwrn jI swc nwm kI AMimRq vrKw] krky kilAwx krdy hn[ XQw:- kir
ikrpw; AMqir aur DwrY] psu pRyq muGd; pwQr kau qwrY] )guru boihQu; vfBwgI
imilAw] nwnk dws sMig; pwQr qirAw] )psU pryq mugD kau qwry; pwhn pwir
auqwrY] nwnk dws qyrI srxweI; sdw sdw bilhwrY] )gurbwxI jI dy S`uD aucwrn
jI rwq idn sunx dy byAMq 3 lwhy hI lwhy hn[ su`iqAW S`uD aucwrn suxidAW,
pUrn gurU jI mhW ivsmwd ikRpw krky supny ’c S`uD aucwrn gurbwxI jI suxwauNdy
www.Gursevak.com 55 q`qkrw
hn[ Apxy Aqy mhW purKW, siqsMgiq jI dy SuB s`cy drsn b^Sdy hn[ Su`D
aucwrn vwlw pRymI supny ’c brVwauNidAW, gurbwxI pV@dw hY, ijs dI mhW 3
mhwnqw hY[ XQw:- kbIr supnY hU brVwie kY; ijh muK inksY rwmu] qw ky pg kI
pwnhI; myry qn ko cwmu]
gurbwxI jI dI Su`D sMQw kIqI ibnw vwihgurU jI dI pRwpqI nhIN huMdI[ Su`D
aucwrn nwl ArQ’c mn l`gdw hY, S`uD aucwrn ArQ BI jxwauNdw hY[ ijs pyRmI
dw Su`D aucwrn hovy auh hI tkswl clwaux dw au~qm AiDkwrI hY[ auh hI A`gy Su`D
sMQw krvw skdw hY[ auh hI sRI hirmMdr swihb jI gurU q^qW’qy, gurU syvw’c
l`gx dw au~qm AiDkwrI hY[ Su`D aucwrn krky hI mn iekwgR huMdw hY[ Su`D aucwrn
suxn vwly BI gd 2 ho jWdy hn[ Su`D aucwrn hI mn dy itkwA dw AiBAws hY[
jdoN pyRmI jn iml ky Su`D aucwrn krdy hn qW aun@W dy smUh mhW pwp inivrq
huMdy hn[ sB dy rom 2’qy Su`DI dw rs pRBwv Cw jWdw hY, mn dw ivsmwd itkwA
huMdw hY[ Su`D aucwrn krky Cwpy dIAW ZlqIAW BI dUr huMdIAW hn[ Su`D aucwrn
krky idl BI Su`D huMdw hY[ Su`D srUp vwihgurU jIau dI (Su`D) igAwq pRwpq huMdI hY[
Su`D aucwrn vwly dI zbwn BI Su`D ho jWdI hY[ Su`D aucwrn vwly dw swry j`g’qy Su`D
siqkwr Su`D js huMdw hY[ Su`D aucwrny krky hI AMimRq gurbwxI jI dw pUrn s`cw
siqkwr hY jI[ pUrn Su`D aucwrn vwly vwihgurU mMqR dy jwpk pRymI dy idl
idmwg’c, vwihgurU gurU gRMQ swihb jI hr smyN gurbwxI b^Sdy rihMdy hn[ hy pUrn
bRhm!; srb klw smrQ] siqgurU nwnk dyv swihb jIau! Awpxy gRIb dwsW nUM Su`D
gurbwxI aucwrn dI b^iSS kro jI[ Su`D aucwrn dI bhuq 2 mwnqw mhwnqw hY[
Su`D aucwrn krny krky nyqR bhuqy hI i^Awl nwl bwxI nUM q`k ky AnMdI huMdy hn[
zbwn Su`D bol ky AnMdI huMdI hY, kMn sux ky AnMdI huMdy hn, rsnw Su`D aucwrn dw
rs lY ky AnMdI huMdI hY, Su`D aucwrn qoN ibnw surq bwxI gRihx nhIN kr skdI, so
Su`D aucwrn krky hI surq gurbwxI nUM pRwpq krky AnMdI huMdI hY[ mn hr vkq
Su`D aucwrn dy pyRm’c pricAw rihMdw hY jI[ Su`D aucwrn sux ky, siqgurU gRMQ
swihb jI idl idmwg’c hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hn[ Su`D aucwrn dI pRwpqI
leI dIrG lGU lgW Xwd kro[ pihlW gurSbd dw Su`D aucwrn hovy, iPr aus dy
ArQ Pyr Su`DI sihq aus dw kIrqn hovy[ suxn vwly pyRmI poQIAW pRkwS krky
www.Gursevak.com 56 q`qkrw
suxidAW, pUrIAW lgW lw ky Awpxy muK’c bolx qW inhwl hovx[ Su`D aucwrn
krky hI mn iekwgR huMdw hY[
13.smUh sMswr dw Biv`K ikvyN sOKw hovy?Aqy S`uD aucwrx[ prmpUjnIk
gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI Awpxy pRymI dy idl idmwZ’c hr smyN
gurbwxI Byjdy rihMdy hn, hr jIv hr suAws siqgurU swihb jI nUM nmskwr krky
gurqw ibrwjmwn gurU jI qoN gurbwxI pRwpq krdw rhy[ inrXqn suKI rhy[ XQw:-
aUTq suKIAw.bYTq suKIAw] Bau nhI lwgY; jW AYsy buJIAw] )suKI bsY mskInIAw;
Awpu invwir qly] )so srb suKw kw dwqw siqguru; qw kI srnI pweIAY] Anuswr
gurqw ibrwjmwn gurU swihb jI dI Srn pY ky, hr smyN Awpxy idl idmwg’c
gurpRswid gurSbd pRwpq krky, Awqm suK nUM pRwpq ho ky.suKI sOKw hovy[
www.Gursevak.com 57 q`qkrw
lweIAW hn, gurU jI Awpxy lwly goly jI qoN Su`D aucwrn krvw ky, aus dy irdy’coN
mhwn AnMd AMimRq, aus dy muK’c Byjdy hn, Su`D aucwrn vwly dwsry bRhmwnMd rs
pINdy 2 mOjW mwxdy hn[ suMdr Su`D lYA dI ivsmwd Dun nUM, vwihgurU gurU pRmysr jI
Awp srgun srUp Dwr ky suxdy hn[ ies suMdr Su`D lYA aucwrn vwly pyRmI nUM
ivsmwdqweI dw rMg b^Sdy hn, ies Su`D suMdr lYA aucwrn vwly pRymI dy AMdr,
gurbwxI jI pRvyS krdy hn[ Su`D pV@n sunx vwly nUM ivsmwd rMg AnMd pRwpq huMdw
hY[ gurbwxI jI dy Su`D aucwrn dI rIkwrifMg dwsW pws hY[ ies nUM lw ky sRI gutkw
swihb jI pRkwS krky, rom 2 dy pRym siqkwr nwl suMdr Dun sunxI, sux ky muK’c
mgr bolxw, brwbr nhIN bolx, mUhry BI nhIN bolxw, muK’c zbwn nwl pUrIAW
lgW lwauxIAW, lgW gurU jI dy AMg hn, pUry 2 A`Kr bolxy vzn BI pUrw 2 hovy,
lGU lgW dy A`Kr dw vzn pUrw 2 hovy, lGU mwqRw qoN Gt BI n hovy[ ies FMg nwl
gurbwxI jI AMdr pRvyS krdy hn[ gurbwxI jI dy aucwrn ’c lgW
lwauxIAW AiqAMq hI zrUrI hn, AONkV ishwrI bolx dI loV n huMdI, qW iPr
gurU swihb jI is`Dw hI ilK idMdy[ gurbwxI jI dI ivSySqweI kI hoeI?gurbwxI
jI dy drSnW nUM ghu ipAwr siqkwr iDAwn’c q`kx leI, s`cy siqgurU swihbwn
jI, DrmI ShIdW dI ShIdI dy idRS idmwg’c q`kxy[
1.iekWq dyS lMmw smW ismrn AiBAws krnw[ 2.inSkwm gur syvw’c
jIvn Arpxw[ 3.pRym Bwvnw inmRqw inSkwmqw nwl A`gy sMQw krwauxI[ 4.pUrn
lgW lw ky Su`D aucwrn ^Ub AiBAws krky pkwauxw[ 5.kQw kIrqn suxidAW
poQI pRkwS krnI, ArQW sihq gurSbd Cpy hox[ 6.typ rIkwrf duAwrw iekWq
kIrqn ArQ suxidAW ^Ub vrijS krnI, nwly mUMh ’c ismrn krI jwxw[
7.gurSbd dw Awp inSkwm kIrqn krnw, A`gy isKwauxw, gurbwxI sMiQAw
bRhmiv`idAw pV@ ky pV@wauxI[ 8.Su`D suMdr ilKx dw FMg pRwpq krky Su`D suMdr
ilKxw qy ilKwauxw, blYk borf’qy gurSbd ArQ sihq ilK ky, swhmxy KV@ ky
vrijS krnI[ 9.pRCwdw Ckx smyN nyqRW nwl gursbd pV@ny[ 10.vwSrUm qoN
bwhr typ rIkwrf lw ky, mwlS ieSnwn kridAW kIrqn kQw gurbwxI suxnI,
swry Gr’c A`Ty pihr gurbwxI dI Avwz AMimRq vrsweI jwvy[ 11.kMnW’qy h`Q
r`K ky bolx nwl Avwz im`TI 2 suxdI hY, ies leI dohW kMnW ’qy h`Q r`K ky,
gurSbd gwvxy[ kMnW’qy h`Q r`K ky ShIdI jpxI, mn nUM FwLxw, pyRm vYrwg
www.Gursevak.com 58 q`qkrw
SrDw iekwgRqw bnwauxI[ hryk pyRmI nUM pUrn Su`DI dI guV@qI idqI jwvy[ mn dI
kmzorI krky iksy qoN fridAW keI vwrI aultw aucwrn ho jWdw hY, ijvyN cwr nUM
rwc pV@ dyxw, ies ZlqI dI inivrqI leI:- 1s`cy siqgurU swihb jI A`gy
Ardwis kry[ 2prmpUjnIk gurU swihb siqsMgiq jI dI SuB s`cI syvw pyRm
sihq kry[ 3bRhmiv`idAw dy dwqy jI dI syvw BI cwA nwl kry[ 4gurU ismrn
krky mn dI kmzorI dUr kry[ 5mhWpurSW qoN fr ky Gbrwey nw[ 6muhwrnI dI
imhnq krky, bwr 2 sMQw pkwvy[ 7inSkwm Bwvnw nwl jUTy BWfy mWjy, joVy
JwV@y[ 8cOr Awid dI SuB s`cI syvw kry, jIvq Bwv qoN mry[
prm siqkwr Xog tIcr jI pUrn myhrvwn a`udmI qrsvwn swvDwn hox[
hryk ividAwly’c iek`lw 2 A`Kr lg mUhry bol ky iv`idAwrQI nUM mgr bulw ky,
pRym sihq pV@wieAw jwvy[ iek`lw 2 A`Kr lg bwr 2 suixAW jwvy[ ieh
bhuq hI zrUrI hY[ b`cy nUM A`Kr lgW bwry pUrI 2 jwxkwrI dyvo[ suMdr ilKxw AqI
hI zrUrI hY, ikauN jo suMdr ilKx smyN idl idmwg nyqR surqI gurbwxI gurU jI nUM
pUrn ghu nwl q`kdy hn, h`Q gursbd ilK ky piv`qR huMdy hn[ XQw:- sy kr Bly;
ijnI hir jsu lyKw] )hir jsu ilKih.lwie BwvnI; sy hsq pivqw] )hir pVu hir
ilKu.hir jip hir gwau; hir. Baujlu pwir auqwrI] )ilKu nwmu swlwh ilKu;
ilKu.AMqu n pwrwvwru] suMdr ilKweI qoN ibnw sMQw ADUrI.hY[ AiqAMq Amolk
AlOikk ivsmwd guxkwrI aupkwrI ^ws iDAwn dy ky suxn Xog pRym bynqI hY, jo
hryk b`cy nUM CotI aumr’c tIcr, mwpy suMdr ilKweI pRp`k krwaux, ijs krky CotI
aumr qoN hI AiqMAq suMdr sohxI ilKweI bxy[ l`KW’c koeI ivrlw hI pRymI ies
bynqI nUM jwxdw hovygw ik ilKweI Cwpy Anuswr cwhIdI hY[ koeI ivrlw pRymI C`f
ky, sB dI ilKweI Cwpy Anuswr nhIN huMdI[ ijvyN r&qwr dsqwr, gu&qwr bolx dw
FMg v`K 2 huMdw hY, ies qr@W sB dI ilKweI BI v`K 2 hI huMdI hY[ jy Cwpy Anuswr
iliKAw hovy qW sB dI ilKweI imldI juldI bhuq hI suMdr hovy[ iv`idAwrQI dI
klm PV@ ky sulyK Anuswr is`DI klm clwaux dw FMg d`so[ in`ky b`cy nUM A`Kr
ilKxy isKwaux qoN pihlW lkIrW vwlI kwpI’qy K`by qoN s`jy nUM is`DI lkIr iK`cx dI
myhnq krvw ky, huiSAwr bxwieAw jwvy[ A`Kr dy AwrMB dI lkIr jo K`ibauN s`jy
nUM iK`cIdI hY, auh iblkul is`DI iK`cxI, jo A`Kr dI buinAwd hY[ jy ieh lkIr
ivMgI ho geI, A`Kr suMdr nhIN bxygw[ ies lkIr qoN hyTW nUM lkIr, n`by dw kox
www.Gursevak.com 59 q`qkrw
bxw ky Bwv is`DI iK`cxI[ Cwpy dy A`KrW Anuswr A`Kr ilKxy cwhIdy hn[ ku`J
A`KrW dIAW hyTlIAW lkIrW au~prlI lkIr dy (pYrll)smwnAMqr Bwv ryl dI
lweIn vWg huMdIAW hn, ijvyN s j d c Awid[ ku`J A`Kr suqMqR FMg nwl ilKIdy
hn, ijvyN l v G Awid[
iblkul Axjwx iv`idAwrQI nUM DrqI Kod ky A`Kr au~kr dyxy, jW cMgI
Dwq’c A`Kr au~kry jwx, ijn@W ’c auNgL PyrI jw sky[ aus dy s`jy h`Q dy AMgUTy dy
nwl dI auNgLI PV ky au~kry A`KrW’c ies qr@W PyrnI, ijvyN is`Dw A`Kr ilKIdw
hY[ Axjwx hyTW qoN au~pr nUM pu`TI klm vgwauNdy hn[ ijs krky klm kwgz ’c
Ku`B jWdI hY[ ijhVw A`Kr ilKxw hovy, ilKx vwlw aus A`Kr dy swhmxy, n`k dI
syD joVw lwh ky, siqkwr sihq bYTy[ ijs qr@W Cwpy dy A`Kr huMdy hn, iblkul ausy
qr@W hI sohxw suMdr ilKxw[ aUVy dI auqlI lkIr v`fI, aus qoN hyTlI CotI qy
hyTW qoN goL krky, K`by nUM au~pr iljw ky goL krnI[ f`fy dI hyTlI GuMfI goL nhIN
huMdI, ijs qr@W Cwpy’c hY, ausy qr@W hI ilKxI hY[ G`Gy dw s`jw Kwnw hyTW nUM hY,
aus’c QoVI jg@w izAwdw hY K`by Kwny nwloN[ A s c j F d m Awid A`KrW dIAW
GuMfIAW ’c KwlI jg@w nhIN C`fxI[ ijs qr@W Q`Qy, b`by’c &rk hY, ieh BI inrnw
dy dyxw[ keI b`by nUM Q`Qw hI ilKdy hn[ KuSK`q ilKx l`igAW l`lw Cwpy Anuswr
ilKxw[ vwvw ilKx l`igAW lkIr dy s`jy isry qoN hyTW nUM is`DI QoVI hI iK`cxI, K`by
nUM nwl 2 dI moVnI[ auqlIAW dohW lkIrW dI jg@w iblkul G`t, Cwpy Anuswr
hovy[ jdoN AsIN vwvy dI lkIr hyTW nUM v`fI k`FWgy, qW sohxw nhIN l`gygw[ ijvyN
AsIN Cwpy dy A`Kr q`kdy hW, aus nUM ghu nwl q`k ky Cwpy dy A`Kr dy au~pr ibnw
isAwhI dy iblkul polI 2 klm PyrnI hY, iPr A`Kr dw idmwZ’c Poto iK`c lYxw[
KuSK`q ilKx dw AiBAws krnw hovy, qW ie`ko A`Kr nUM kqwrW’c bhuigxqI ’c
ilKo[ ie`k syD’c A`Kr ie`ko jhy ilKxy[ pihly A`Kr nUM dyK ky dUjw A`Kr ilKxw,
pihly do dyK ky qIjw A`Kr ilKxw[ ijvyN goLI dw inSwnw lwaux smyN suAws rokIdw
hY, ies qr@W KuSK`q ilKx smyN suAws rok kyy ilKxw[ KuSK`q ilKx smyN K`bw gofw
DrqI’qy r`K ky, s`jw gofw KV@w krky, bIr Awsx bYT ky, ijhVI cIz’qy ilKxw
hovy, auh s`jy gofy’qy r`KxI[ ijhVw A`Kr ilKxw hovy, auh n`k dI syD’c hovy[ Awm
qOr’qy A`Kr KuSK`q ilKx vwly BwvyN jor lw ky ilKx, qW BI ieh suMdr nhIN ho
www.Gursevak.com 60 q`qkrw
skdy, ikauNik aun@W ny idmwZ’c A`Kr not nhIN kIqy huMdy[ ieh A`Kr bRhm rUp
siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI ny Awp GVy hn, ies leI swry jwp rUp hI
hn[ jykr A`Kr ilKx qoN pihlW A`Kr iDAwn ’c Aw jwvy, qW auh A`Kr KuSK`q
vDIAw hovygw[ Awm qOr’qy keIAW nUM bolx’c BulyKw pY jWdw hY[ nMnw, xwxw. |M|w,
\M\w, ieh inrny sihq cyqy krny[ keI (J)lkIr iK`c ky kwty ijhy mwr ky ADUrw
hI ilKdy hn, Cwpy Anuswr TIk suMdr ilKxw cwhIdw hY[ ZRIb dwsn dwsW ny
gurbwxI jI dy A`KrW nUM Awpxy idl surq, rom 2 ’c q`kxw hY[ X Awid AOKy A`Kr
izAwdw vwrI ilK ky, AiBAws krwauxw[ cux 2 ky suMdr Sbd ilKy jwx, ijn@W nUM
rIJ siqkwr nwl ilmInySn krky SIiSAW ’c sMBwiLAw jwvy, ijs krky Awaux
vwlIAW pIV@IAW dyK ky, ilKx dw cwA krn[ pihlW Cwpy nhIN sn, bzurg
siqgurU gRMQ swihb jI dy srUp qy poQIAW h`QIN ilKdy sn, ku`J qW hn, pr kuJ
bysMBwl dy kwrn Alop ho geIAW hn[ A`Kr ilKx l`igAW klm ikvyN
vgwauxI hY?ieh sulyK poQI qoN dyK ky, imhnq kro[ pV@waux vwlw Cwpy nwl
imlw ky sohxy qoN sohxy sw& A`Kr iv`idAwrQI nUM ilK ky dyvy[ ausqwd blYk
borf’qy ie`k 2 A`Kr Cwpy Anuswr ilK ky, is`DI klm vgwaux dw FMg bwr 2
d`s ky smJw dyvy, Pyr aus A`^r dy it`kxy lw ky it`kixAW au~pr ilKwvy, ij`QoN
&rk hovy, pUrn ipAwr siqkwr nwl smJwvy pV@wvy, Esy A`^r nMU p`cI vwr
ilKwvy[ b`icAW nUM khy ik qusIN iesy A`Kr nUM KuSK`q pMjwh jW sO vwrI ilKo[
buhqy vwrI ilK ky A`Kr dI jWc krI krweI jwvy[ BuM\y A`Kr ilKwaux smyN ilKy
A`KrW nUM cMgI qr@W myto, aun@W au~qoN nhIN lMGxw[ isAwhI qy ilKy A`KrW’qy &Uk
nhIN mwrnI[ slyt jW P`tI aupr ie`k lweIn CwpI hovy[ iPr ie`k CwpI nUM dyK
ky hyTW KwlI lweIn’c ilKy[ ijs A`Kr dy au~pr ilKxw hovy, auh
(ibMdIAW)it`kixAW nwl BI iliKAw jwvy, jW sulyK’qy iliKAw huMdw hY[
tIcr.Cpy A`KrW’qy, SwhI ibnw ipMn polw 2 iPrwvy, A`KrW nMU idmwZ’c not krw
dyvy[ gurbwxI dy A`KrW’qy ipMn nhIN Pyrnw[
mwpy is`iKAw dwqy Awpxy ipAwry b`icAW nUM ie^lwk bwry Sbd swKIAW cyqy
krw ky suxdy suxwauNdy rihx[ ieAwxy b`cy nUM ie`k 2 A`Kr idKw ky, bhuqy vwrIN
khweI jwvo, jdoN dyKoN ies nUM inscy d`sxw AwauNdw hY, iPr pu`Co, d`sx qoN SwbwS
www.Gursevak.com 61 q`qkrw
kih ky idl vDwau[ ij`QoN pV@wauxw SurU krnw hY, aus qoN pihlw AiDAwie suxo,
ijhVy aus nUM cMgI qr@W AwauNdy hox, ieauN in`q hI pihlW sOKy AiDAwie sux ky,
idl vDw ky A`gy pV@wau[ dIrG lGU d`s ky ilKI vwriqk’coN pu`Co, AiBAws
krwau, dIrG lGU cyqy krwauxy bhuq hI zrUrI hn[ dIrG lGU cyqy n hoxy krky,
dIrG nUM lGU qy lGU nUM dIrG bol ky ZlqI krdw 2 frdw rhygw[ mihMgy A`KrW
nUM bwr 2 iek`lI 2 lg A`Kr bol ky khwau[ AMgryzI pV@y nUM, VwVy dI muhwrnI
bwr 2 khweI suxI jwvy, ikauN jo VwVy nUM rwrw boldy hn[ pYNqI A`Kr hn, ds
lgW hn[ ijhVy A`Kr nUM koeI lg n hovy aus nUM mukqw khIdw hY[ it`pI ibMdI
AiDk lgwKr hn, tYNky nUM it`pI n`k’c bolxI, mwqRw mukqw hI rhygI[ it`pI
ibMdI mwqRw’c Prk nhIN pwauNdIAW, AiDk qoN A`gly A`Kr dI Avwz dUxI ho
jWdI hY[
sMQw AwrMB ’c iv`idAwrQI nUM pRp`k inscw krwauxw ik gurbwxI lgW A`Kr
ArQ ivSrwm zbwnI cyqy krky iDAwn’c itkwauxy hn[ pUrn pRym krky hI
pRwpqI hY[ XQw:- swcu khO.sun lyhu sBY; ijn pRymu kIE.iqn hI pRBu pwieE]
gurmuiK pyRmI iml ky pUrn lgW lw ky, ie`k 2 gurSbd pV@n suxn, DMn 3 ho jwvy[
beI koeI lg C`fxI nhIN[ mhwn praupkwrI sMq bwbw lhOrw isMG jI dy pws pV@n
vwly iv`idAwrQI ny, aun@W dy Awsx’qy ivhVy ’c mYdwn kr idqw[ DMn bwbw jI dI
inmRqw gRIbI sihnSIlqw iKmw, iksy nUM BI nhIN d`isAw, cu`k ky bwhr su`t Awey[
aus nUM BI sRI AKMf pwTI bxw idqw[
gurmuKI is`Kx leI, sOKI gurU swKI iek`lw 2 A`Kr lg bulw ky, rIkwrifMg
kIqI jwvy[ Awid bwxI dw iek`lw 2 A`Kr lg bulw ky sMQw kIqI jwvy, muhwrnI
rIkwrf kIqI jwvy[ gurbwxI kQw kIrqn dI ^Ub Su`D rIkwrifMg pUrn lgW lw ky
kIqI jwvy, poQI pRkwS krky lgW cyqy krn dy i^Awl nwl bwr 2 suxI jwvy[
suAws 2 DMn gurU nwnk swihb jI jipAw jwvy qW sOKI CyqI gurbwxI pV@nI Aw
jwvy[ Awid kQw is`Kx leI Awid bwxI dI kQw Su`D rIkwrf krky, poQI pRkwS
krky suxI jwvy[ typ nUM rok 2 ky sux ky ilKI jwvy qy bwr 2 vIcwrI jwvy[
1.AMimRq gurbwxI jI dI sMQw dyx vwly mhWpurS jI nUM crn c`t ky inmRqw
sihq pRym bynqI hY, pUrn gurU jI dy in`ky qoN in`ky kIVy bx ky pUrn gRIbI nwl,
ipAwry ividAwrQI jI dw pUrn Adb siqkwr krn, Awp v`fy n bnx, pUrn Adb
www.Gursevak.com 62 q`qkrw
siqkwr krky ividAwrQI nUM pUrn pRym dI forI pw ky bMn@ lYx, jI kih ky bhu vcn
bolx, crxI l`gx, pRym TgaurI pw ky T`gx[ ik Awp poQI pRkwS krky sMQw
krwaux, ijs krky Awp lgW cyqy krn krwaux[ sMQw krn krwaux vwly A`Kr qoN
ing@w pry n krn, ijs krky QoVy@ qoN QoVy@ smyN’c izAwdw lwhw ilAw jw sky[
AMimRq gurbwxI gurU jI dy A`KrI drSnW dw bhuq BwrI AnMd hY[ ijqnI sMQw krnI
hovy, iqqnI sMQw, ivSrwmw vwlI tkswlI poQI qoN p`cI vwrI, Awpxy tIcr nMU
suxwau[ ivSrwm pwT inscy krky sMQw kro[ ies poQI’qy ivSrwm ilKy hn[
2.iv`idAwrQI nUM Awpxy nwloN nIvW nhIN ibTwauxw, ikauNik auh poQI pRkwS
krky sMQw kr irhw hY[ sRI dmdmI tkswl’c sMQw krwaux vwly, gurbwxI poQI
nwloN au~cy nhIN bYTdy[ keI Awp au~cy bYT ky, b`icAW nUM nIvyN ibTw ky sMQw krwauNdy
hn[
1.ijqnI sMQw krnI hovy, sMQw qoN pihlW, gurbwxI pwT drpx tkswlI poQI
qoN, p`cI pwT ividAwrQI qoN, tIcr jI sunx, Pyr sMQw sunx, mihMgy pwT inscy
krvw dyx[ sRI stIk swihb jI qoN ArQW sihq sMQw krvweI jwvy, DMn 3 hI ho
jwvy[ nwm rsIey q`q byqy mhwn praupkwrI, mhWpurS sMq bwbw gurbcn isMG
swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY, muhwrnI Bjn 3 hY[ (muhwrnI) (mu)mUMh nUM
(hwrnI)QkwauxI Bwv ijs nUM bolidAW 2 mUMh Q`k jwvy[ Su`D muhwrnI dw Su`D
AiBAws, idl idmwZ’c pwxI qy icknweI vWg Asr krdw hY[ AMimRq gurbwxI
dw aucwrn S`uD bxw idMdw hY, Bwv muhwrnI dw ^Ub AiBAws krnw[ 2.hmySw hI
gurbwxI A`Kr lgW smyq cyqy krn leI, siqsMgq jI dI imlq’c gurbwxI pV@nI
pV@wauxI AiqAMq hI zrUrI hY[ iv`idAwrQI dw mn bwr 2 tokx qoN, kudrqI kwhLw
pvygw, ikauNik auh bwxI dI Su`DI is`K irhw hY, ies leI isKwaux vwlw kwhLw n
pvy, DIrj inmRqw sihq iv`idAw dyvy[ gurbwxI Su`D, KuSK`q ilKxI bhuq hI zrUrI
hY[ KuSK`q ilKweI is`Kx qoN ibnw, sMQw bhuq hI ADUrI hY[ iv`idAwrQI qoN blYk
borf’qy KuSK`q ilKwieAw jwvy, iPr ausqwd jI Su`D khw ky ivSrwm jmkI Tm@kI
cyqy krwaux[ iPr swry rL ky gw ky pV@n, ibAMq rs pRwpq hovy[ iek`ly 2 A`Kr
dI lg bulw ky A`Kr joV ky, iSS qoN mgr khwieAw jwvy[ sMQw sunx smyN BI ausy
qr@W iv`idAwrQI iek`ly 2 A`Kr dI lg dIrG lGU d`sy, beI ieh lGU hY, dIrG
www.Gursevak.com 63 q`qkrw
hY, jy dIrG lGU lgW cyqy nhIN huMdIAW qW bwr 2 d`sIAW pu`CIAW jwx, dIrG lGU
d`s ky ipAwr nwl cyqy krw idqIAW jwx[ iv`idAwrQI iek`lw 2 A`Kr lg bol ky
sMQw suxwvy[ ies qr@W sMQw dw AiBAws krn krwaux nwl iv`idAwrQI nUM A`Kr,
lgW dI Avwz, dIrG lGU dI pUrI 2 smJ Aw jwvygI, ieho kwmXwbI dw Asl
qrIkw hY[ Goty lw 2 ky cyqy krn nwl iv`idAwrQI Gu`itAw muMidAw hI rih jWdw hY
Bwv Pu`l vWgU iKVdw nhIN[ ieho hI kwrn hY ik Cy jmwqW pV@y b`cy BulwvyN A`Kr qy
muhwrnI qoN BI Axjwx hI hn[ jykr iek`ly 2 A`Kr, lg dw joV krky iv`idAw
pV@weI jwvy, qW kmzor iv`idArQI nUM lgW dI pihcwx, Su`D Avwz BI p`k jwvy[
ie`k 2 A`Kr nUM lg smyq izAwdw vwrI khw ky, ausy vyly iek`ly 2 A`Kr dI lg
bulw ky suixAW jwvy[ jy kmzorI hovy hor khwieAw jwvy[ iv`idAwrQI lgW lwaux
ikvyN ig`Jy?hr mhIny mgroN iv`idAwrQI dw tYst hovy, ieh nMbr slwnw tYst mgroN
jm@W kIqy jwx, iek`lI 2 lg A`Kr bol ky suxwvy, iek`lI 2 lg bol ky khweI qy
suxI jwvy, ies qr@W mUMh ig`Jygw, bwxI AMdr pRvyS krygI[ sMq mwrg’qy
c`lx, jW b`icAW nUM gurmuiK bnwaux leI, sMpUrn in`qnym.sRI suKmnI swihb jI
iek`lI 2 lg bol ky kry qy krwvy[ 3.Awp jI gRIb b`icAW’qy qrs krky pV@wau,
r`b jI ny Awp jI’qy qrs kIqw hY, hux kr rhy hn qy A`gy nUM BI krngy[
iv`idAwrQI nUM ipAwr idlwsw hONslw dy ky bwr 2 smJw ky iv`idAw dyvo jI[
izAwdw qwVn nwl aus dI Awqmw sihm jwvygI, ikauNik auh pihlW hI kmzor hY,
dUjw GUrn nwl hor BI db jwvygw[
4.ijvyN dulwvW dI QW lW, lW dI QW dulwvW, AONkV nUM hoVw, hoVy nUM AONkV,
ishwrI nUM ibhwrI, lW nUM ishwrI, ishwrI nUM lW Zlq boldy hn, iek`ly 2 A`Kr dI
lg bolx nwl ieh ZlqI nhIN hovygI[ iv`idAwrQI iek`lw 2 A`Kr bolx qoN
kwhLw pY ky Gotw lw ky hI cyqy krygw, auvyN hI suxweygw?aus nUM idlwsy nwl, iKmw
Bwvnw nwl moV ky iek`lw 2 A`Kr lg bulw ky ipAwr nwl sux ky AiBAws
krwieAw jwvy[ jdoN A`Kr qur pYx, lgW Su`D cyqy ho jwx, qdoN iek`lw 2 A`Kr
suxn dI loV nhIN[ Kwx sOx pYn@x niSAW dy iqAwg rMgW 2 dI is`iKAw dIAW do
qukW gurbwxI dIAW ilKxIAW, AMgryzI gurmuKI ’c ArQ ilKxy, cyqy krwauxy, bwr
2 sunxy[ aun@W qukW ’qy swKI sunwauxI, ilKwauxI, pV@wauxI siqsMgq jI ’c zbwnI
www.Gursevak.com 64 q`qkrw
iek`ly 2 ividAwrQI qoN swKI sunxI, Bwv sMQw dy ArMB qoN ArQW swKIAW sihq
sMQw hovy jI ijs krky syhq sohxI bxy, dyh Arog hovy, jq sq iezq vwlw gurmuiK
jIvx bxy[ pUrIAW lgW lw ky Su`D aucwrx Aqy ArQW ibnw sMQw ADUrI hY[ gur
sbd pd kwpIAW ’c sMudr ilKwauxy, swry ividAwrQI iek`Ty bYT ky, kwpIAW qoN
dyK ky, Avwz imlw ky, im`Tw 2 gw ky bolx[ ijnw icr nINd nhIN AwaNudI, sOx qoN
pihlW Su`D kIqy sbd pd iek`lw 2 ividAwrQI gwvy[ hr smyN gwaux dw suBwA
bxwvy jI[
5.nwm rsIey q`q byqy mhwn praupkwrI, mhWpurS sMq bwbw gurbcn isMG
swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY, “ijhVw pV@y auh pVwauNdw hY, ijhVw pV@wvy
auh pV@dw hY[ ”jdoN Awp jI sMQw krwvoNgy, qdoN ies g`l dw cMgI qr@W pqw l`gygw,
ik ieh iblkul hI shI scweI hY[ bRhmiv`idAw pV@wauNidAW 2 Xogqw vDdI hY[
ies dw Bwv ieh hY, ijhVI iv`idAw pV@wauxI hovy, aus dw pihlW Awp AiBAws
krnw pYNdw hY, iPr iv`idAwrQI nUM pV@waux smyN huMdw hY[ ieauN pV@ny pV@wauxy krky
iv`idAw dw AiBAws vDdw hY[ bRhmiv`idAw dw dwn bhuq hI v`fw hY, ieh Amr
&L hY[ ies &L nUM Kw ky izMdgI Amr huMdI hY[ ies leI pV@waux vwlw hr vyly
Amr &L Ckdw, sMQw krw ky CkwauNdw rihMdw hY[
6.sMQw krwaux nwl; srb klw smrQ] siqgurU nwnk dyv swihb jI dy
imSn ’c pRcwr dw BwrI vwDw huMdw hY[ AiqAMq inmRqw pRym hlImI nwl sMQw
krwauxI, bhuq hI v`fw au~qm guxW isr SRomxI gux hY[ ies bwry siqgurU dsvyN
pwiqSwh jI ny ikhw hY, “ijhVw gurmuiK bRhmiv`idAw pV@wauNdw hY, Akwl purKu jI
aus nUM jIvn mukqI b^Sdy hn[ ”XQw:- “jo siqgur kI bwxI isKlwvY[ jIvn
mukiq pdwrQ pwvY[ ”nwm rsIey q`q byqy mhwn praupkwrI, mhWpurS sMq bwbw
gurbcn isMG swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY, “ijhVw iv`idAw pV@ ky A`gy
nhIN pV@wauNdw, auh k`CU bxdw hY[ ”gurmuiK ipAwry bwxI dy rsIey rwgI BweI sohx
isMG jI, b`icAW nUM ies leI rwg iv`idAw idMdy hn ik sMqW mhWpurKW dy khy
Anuswr k`CU n bxnw pvy[
7.sRI dmdmI tkswl ’c p`cI vwr sMQw pV@n dI mrXwdw hY[ imlq ’c sMQw
krky, iml ky ivSrwm cyqy krny cwhIdy hn[ 8.iv`idAwrQI dy AiDkwr Anuswr
ijqnI vwrI loV hovy, iqMn jW pMj jW vIh vwrI A`gy khw 2 ky sMQw krwvy[ ieauN
www.Gursevak.com 65 q`qkrw
iF`ly qoN iF`ly nUM BI qor lYxw cwhIdw hY[ aus qoN mgroN sMQw krwaux vwly pRymI jI
pMgqI dy AwrMB qoN ivSrwm q`k, A`DI pMgqI bolx, sMQw krn vwly AglI A`DI
pMgqI bolx, ies qrIky nwl iml ky, ivSrwm cyqy hoxgy, bVw BwrI AnMd iqRpqI
hovygI[ XQw:- hir hir nwmu imlY iqRpqwsih; imil sMgiq gux prgwis] iesy
qr@W do iqMn vwrI khI khweI jwvy[ mgr bolx vwlw ivSrwm dw pUrw 2 i^Awl
r`Ky[ 9.sMQw krn vwly pRymI Awpo AwpxI kwpI koL r`Kx, ijs ’qy ArQ, ivSrwm,
ArD ivSrwm, AOKy pwT not krdy rihx[ ijhVw pwT AOKw hovy, aus nUM izAwdw
vwr kih 2 ky ArQW sihq pkw lYxw[ 10.sMQw ArQW dy ADwr qy krweI jwvy[
ArQ dI tyk’qy ivSrwm, ArD ivSrwm dw sOKw hI pqw l`gdw hY[ ArQ sihq
idmwZ’qy boJ nhIN pYNdw[ Gotw lw ky cyqy kIqy ivSrwm iPr muV 2 ky Bu`ldy hn[
Bu`ilAw ivSrwm ArQ nwl cyqy Aw jWdw hY[ AibnwsI; nwhI ikCu KMf] vwihgurU
jI AibnwsI hn, aun@W’coN ku`J BI (KMf)nws nhIN huMdw[ jykr AibnwsI nwhI’qy
ivSrwm lweIey qW AnrQ bxdw hY[ ArQ smJx qoN ibnw, Anjwx ieqnw Zlq
pwT krdy hn, ijvyN, kMDc mwqw kMDc ipqw ieh BwrI ibAdbI hY, pr shI pwT
kqMc mwqw kqMc ipqw; hY[ siqgurU gRMQ swihb jI dI sMQw krn qoN pihlW
gurbwxI ArQW dw AiBAws krwieAw jwvy, qW jo iv`idAwrQI ArQW sihq sMQw
krky ivSyS lwhw lvy[ ivdySW’c b`icAW nUM AMgRyzI qoN gurmuKI’c ArQ d`sy jwx
Bwv bwl aupdyS’qy AMgRyzI BI ilKI jwvy[ Asl sMQw aus dI hY, ijhVw pUrIAW
lgW iDAwn nwl dyK ky lwvy[ sMQw krn dy qrIky nwl DIry 2 sMQw krnI hY,
ArQ, ivSrwm, ArD ivSrwm, auQwnkw Awid ivcwr ky pu`Cdy d`sdy rihxw
cwhIdw hY[ sMQw krn smyN kwhL nhIN krnI[ 11.ijs qr@W eIsweI miq vwly
Awpxy Coty b`icAW nUM skUlW’c hI jIiss krweIst’qy inscw bn@wauNdy hn[
smr`Q siqgurU pRBU jI, sMqW BgqW guris`KW dy PotoAW mUvIAW duAwrw b`icAW nUM
pRBwivq kIqw jwvy[ gurU swKIAW ie^lwk dI SuB is`iKAw suxweI jwvy[ siqgrU
grMQ swihb gurbwxI poQIAW Awid nUM m`Qw tyikAw itkwieAw jwvy[ b`cy nUM
Gr’c, sRI gutky poQIAW’qy cOr krn dI Awdq pw ky bRhmiv`idAw dI rucI pYdw
kIqI jwvy[ ieauN nMn@I aumr’c idl’c Asr vD jWdw hY[ 12.swrIAW lgW lw
ky iv`idAwrQI nUM Su`D sMQw krweI jwvy, iPr pUrIAW lgW lwaux dw Su`D AiBAws
kry, nhIN qW sMQw ADUrI qy ASu`D hI rih jwvygI[ aus dI lgW dI pikAweI,
www.Gursevak.com 66 q`qkrw
imhnq nhIN hovygI, zbwn Su`D nhIN ig`JygI[ AONkV, ishwrI, knOVw Awid lgW
pUrIAW nhIN lw skygw[ ijs qr@W sRI jpu jI swihb dy ku`l A`Kr, lgW smyq
ATqwlI sO hn[ ieh pUry 2 lw ky lgW A`Kr ArQ zbwnI cyqy krn dy i^Awl
nwl sMQw kry krwvy pkwvy, beI dwsn dws dI surq idl idmwg’c siqgurU gRMQ
swihb jI hr smyN gurbwxI Byjx[ AMdr bwhr hr smyN ArQW sihq gurbwxI jI
dy drSn hox[ lgW gOr nwl lwauxy krky pRYs dIAW ZlqIAW BI dUr ho jWdIAW
hn[ pUrIAW lgW lw ky Su`D aucwrn kIqy qoN ibnw, muhwrnI k`cI hI rih jWdI
hY[ Su`D aucwrn krn nwl ArQW dw BI pqw l`gdw hY[ 13.Su`D gurbwxI sux ky
smr`Q pRBU siqgurU swihb jI BI BwrI pRsMn huMdy hn[ ijhVy sMQw krn krwaux
vwly pRymI hryk gurSbd dy Bog’qy gurSbd nUM m`Qw tykdy, itkwauNdy hn, aun@W nUM
gl@’c p`lw pw ky dovyN h`Q joV isr Jukw ky AiqAMq inmRqw sihq m`Qw tykdw
hWjI[ 14.sMQw krwaux vwly gurmuiK mhWpurS nUM AiqAMq inmRqw pRym sihq
bynqI hY ik AOKy pwT ilK ky dyx[ iv`idAwrQI dy sMQw suxwauNidAW, tIcr jI
ilK skdy hn[ ijn@W’c bolx dI jugq BI d`sI jwvy[ ijhVw A`Kr bolx’c AOKw
hovy, CyqI boilAw zbwn’qy nhIN cV@dw, ijvyN smrxyn nUM jykr kwhLI bolIey qW
smryx Zlq boilAw jWdw hY[ xwxy dI QW rwry nUM lW l`g jWdI hY[ idl’c do pd
bxw ky smrxyn smr+xyn DIry 2 bol ky zbwn’qy cV@w lYxw cwhIdw hY[ smrxyn
pwT ie`kTw hY[ jdoN zbwn’qy shI cV@ igAw iPr CyqI BI boilAw jw skygw[ jdoN
iv`idAwrQI AOKy A`Kr nUM dyK ky Gbrw jWdw hY, qdoN aus qoN A`Kr Zlq boilAw
jWdw hY[ keI pRymIAW dI zbwn bu`DI motI huMdI hY, jykr auh BI smW dy ky Su`DI dI
imhnq krdy rihx, qW auh BI Su`D aucwrn krky, Su`D aucwrn dI mhwnqw,
siqgurU swihb jI dI ^uSI pRwpq kr lYx[ DMn gurU nwnk inrMkwr] Aink bwr
nmo nmskwr] 15.pRymI iv`idAwrQI mhWpurSW dI s`cI syvw krky prm pRsMnqw lYNdy
hn[ nwm bwxI dy rsIey, ; sMq irdw BMfwru] Anuswr ijn@W dy irdy AMimRq bwxI dw
BMfwr bxy hoey hn[ iv`idAwrQI’qy pRsMn ho ky, auQwnkw swKIAW suxw ky sMQw
krwauNdy hn[ sMQw krwaux vwly mhWpurS nUM cwhIdw hY ik gurU swihb jI dI Srn
AwieAw hY, aus nUM siqgurU nwnk dyv swihb jI dw is`K syvk jwx ky, pRym sihq
hI sMQw krwauxI cwhIdI hY[ AmIr nUM qW hr koeI pRym krdw hY, pr gRIb nUM koeI
2 r`bI ipAwr nUM phuMicAw b^iSAw hI pRym krdw hY[ 16.dwsn dws AqI hI
www.Gursevak.com 67 q`qkrw
inmRqw nmskwr sihq pRym bynqI krdw hY, ik Awm qOr’qy pV@waux vwly huiSAwr
iv`idAwQIAW dw Awdr siqkwr krdy hn, pr kmzor iv`idAwrQI dw hmySw
iqRskwr hI huMdw hY, ijs krky aus dI Awqmw d`bI hI rihMdI hY, aus’c nuks k`F
ky aus nUM iqAwg hI idMdy hn[ jykr aus nUM GUirAw jwvy, iPr aus dw Awdr BI
kIqw jwvy[ (kwml)pUrn ausqwd auh hY, jyhVw gurbwxI ArQW ’c mwhr hovy[
kmzor qoN kmzor iv`idAwrQI nUM aus dI bu`DI Anuswr iv`idAw dy ky, if`gy nUM cu`k
lvy, iPr aus’qy siqgurU swihb jI dI Apwr ikRpw huMdI hY[ jykr kmzor nUM Awdr
sihq pV@wieAw jwvy qW kmzor BI sB iv`idAwrQIAW’coN A`vl ho jwvy[ DMn hn
DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn hn, hux au~bldI
dyZ’c cONkVw lw rhy hn[
17.AMimRq rUp gurSbd gurU jI dI swiKAwqqw leI, gurSbd nUM Su`D bol ky
mgr khwieAw jwvy[ ivSrwm, ArD ivSrwm iek`ly 2 A`Kr dy ArQ d`s ky
ilKwauxy jW Awp ilK ky dyxy, iPr swry Sbd dy ArQ joV ky sunwauxy cwhIdy hn[
sRI stIk swihb jI qoN BI cyqy kIqy jw skdy hn[ swrw pRvwr jW siqsMgI iml ky
SlwGw Xog au~dm krn, iPr zbwnI Esy Sbd dw iml ky kIrqn kQw krn
jW suxn, ilKqI tYst lYxw, nMbr dyx smyN lgW dyKxIAW[ ivSrwm, ArD ivSrwm
BI pu`Cxw, aucwrn BI suxnw, jy AONkV ishwrI mukqw shI n lwvy, qW BI nMbrW dw
i^Awl r`Kxw[ ilKw ky KuSK`q dy nMbr idqy jwx, ArQ BI suxny, ArQW dy nMbr
BI idqy jwx[ jy smW G`t hovy jW iv`idAwrQI G`t Xogqw r`Kdy hox qW aupRokq
bynqI Anuswr do qukW dI sMQw krwauxIjI[
18.aupRokq pRym bynqI Anuswr iml ky jo 2 sbd jW qukW swiKAwq kIqy jwx,
ie`k dUjy dy drSn krn qoN jW dUr bYiTAW ie`k dUjy nUM cyqy krn qoN, idl idmwg’c
idsxgy, jW inrXqn idsdy rihxgy[ AYsy pRymI guris`KW dI crn-DUV siqgurU
swihb jI mMgdy hn[ XQw:- ijs no dieAwlu hovY myrw suAwmI; iqsu gurisK.gurU
aupdysu suxwvY] jnu nwnku.DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh nwmu
jpwvY]
19.gurmuiK ipAwry bRhmiv`idAw dy dwqy, praupkwrI Awpxy ipAwry iSS dy
nwl, Awp sRI gutkw swihb jI pRkwS krky, in`qnym, sRI suKmnI swihb jI, Awsw
www.Gursevak.com 68 q`qkrw
jI dI vwr Awid sux ky Su`DI krwaux[ ku`J smyN mgroN in`qnym’c ZlqIAW pY
jWdIAW hn[ ies leI Awpo iv`cIN bwr 2 in`qnym suxdy suxwauNdy rihx, nmskwr[
20.iv`idAwrQI nUM inmRqw hlImI gRIbI Dwr ky sMQw pV@nI cwhIdI hY, beI
dwsn dws pV@ irhw hY[ corI XwrI smUh AOguxW dw iqAwg krky, bRhmiv`idAw
pRwpq krnI cwhIdI hY[
21.sOKIAW gurU swKIAW iek`lI 2 lg A`Kr Avwz bol ky, rIkwrf kIqIAW
hox, ies qr@W gursbd pd iek`lI 2 lg A`Kr muhwrnI bol ky, rIkwrf kIqy hox,
EhI A`Kr Cpy dyK ky, pRymI jn sux ky bolx, ie`ky tweIm A`KW dyKdIAW hn, kMn
suxdy hn, zbwn boldI hY, rsnw bRhmwnMd rs lYNdI hY, surqI gurbwxI jI nUM not
krdI hY, Bwv Poto iK`cdI hY, Su`D aucwrn dI Dun’coN bhuq hI iekwgRqw SWqI pRwpq
huMdI hY, ieauN in`kI aumr qoN b`icAW nUM rOLW lwaux igJwieAw jwvy[ hux qoN Awaux
vwly smyN nUM ie`k BI is`K, gurmuKI is`Kx, gurbwxI jI dI sMQw qoN vWJw n rhy[
22.AMimRq gurbwxI gurU swihb jI dw Su`D aucwrn Su`D sMQw dI pRwpqI leI
AwrMB’c hI muhwrnI dI ^ws imhnq kIqI jwvy[ AwrMB qoN hI A`Kr Su`D p`k gey
qW smJo swrI sMQw hI Su`D ho geI[ ies leI iv`idAwrQI AwrMB’c imhnq
krno Gbrwvy nw, ikauNik ieh AwrMB qoN hI v`fI qoN v`fI bRhmiv`idAw dI pdvI hY[
iv`idAwrQI nUM Su`DI bwry ivSyS hI pRyrnw idqI jwvy[ sRI jpu jI swihb jI dI sMQw
iek`lI 2 lg bol ky, ivSyS smW lw ky, Adb siqkwr nwl kIqI jwvy[ ijs krky
lgW bolx dI Awdq BI p`k jwvy[ ijhVy Axjwx AwrMB’c imhnq krnoN kwhLy
pYNdy hn jW ausqwd imhnq nhIN krwauNdy, keI swlW dI pV@weI qoN bwAd BI Su`D
nhIN bol skdy, ikauNik zbwn Zlq A`Kr pkw lYNdI hY[ guxI sMq jI qy smUh pRymI
Awpxw in`qnym rIkwrf krky Su`DI vwly gursyvk jW siqsMgq jI qoN AwpxIAW
ZlqIAW kFwaux[ prmpUjnIk bwbw gurbcn isMG ^wlsw jI dw Amolk bcn hY
“BweI! bRhmiv`idAw nOkrI leI nhIN pV@IdI[ ”ikauN jo A`gy bRhmiv`idAw nhIN
pV@w skdw[ nOkrI ZulwmI hY, inrMjn jI nUM ikvyN pwvygw? ijhVw pRymI ies nUM
pRwpq krky, gRIbI nwl A`gy vMfdw hY, auh mhWpurK bx jWdw hY, ikauNik
bRhmiv`idAw dw dwn sB qoN v`fw dwn hY[ ijvyN bwbw bu`Fw swihb jI, BweI gurdws
swihb jI, ShId BweI mnI isMG swihb jI, ShId bwbw dIp isMG swihb jI, sMq
www.Gursevak.com 69 q`qkrw
bwbw suMdr isMG swihb jI Awid hor BI byAMq mhWpurS bRhmiv`idAw dw dwn dy ky
sdw Amr pRis`D hn, aun@W nUM rom 2 krky sdw 2 nmskwr hY[ DMn hn DMn hn DMn
hn vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI DMn hn[
23.Awp jI dy crn-kmlW’qy, AqI hI pRym sihq m`Qw r`K ky, nmskwr
sihq pRym bynqI hY, ik sMQw krn dy smyN jW suqy is`D, prmpiv`qR AMimRq gurbwxI
pV@n smyN ijhVI quk pV@dy hovoN, aus qoN au~prlI quk’qy plk r`Ko, ijvyN 2 quk
pV@dy jwvoN, iqvyN 2 plk hyTW krdy jwvo[ jykr ing@w kmzor jW inAwxw cMcl
miq vwlw sMQw kry jW koeI pV@y, aus leI ^ws hI lwB hovygw, quk qoN ing@w nhIN
KuMJygI, ing@w G`t Krc hovygI[ plk dyxy krky, poQI p`qRy mYLy BI nhIN huMdy[ DMn
siqgurU nwnk dyv swihb jI! Awp jI AwpxI imhr krky AMimRq gurbwxI gurU jI
dw pUrn Adb siqkwr b^SojI[
24.hr ie`k iv`idAwrQI koL, Awpxw typ rIkwrfr, blYk borf jW kwpI
hovy, ijs’qy ivSrwm ArQ qukW SbdW zrUrI kivqwvW, sRI gurU dsm jI dI AMimRq
gurbwxI, BweI nMd lwl jI dI bwxI, BweI gurdws jI dIAW vwrW, kib`q,
gurbMswvlI, zrUrI sMmq Awid kImqI g`lW ilK ky, rIkwrf krky cyqy krdw rhy[
25.iv`idAwrQI dI bu`DI Anuswr ie`k idn’c QoV@I sMQw krweI jwvy, aus nUM
pkw ky sunwaux qoN iPr ausy idn QoV@I hor sMQw krweI jwvy, nwl 2 suxI jwvy[
ieauN keI vwrI sMQw krwaux, suxny krky kmzor iv`idAwrQI dw idl vD
jwvygw, sMQw dI Su`DI ivSyS hI hovygI[ ausqwd Swigrd dw sWJw AwSw hovy, ik
auh gurbwxI jI dy siqkwr leI, gurbwxI’c lIx hox leI Su`D sMQw pV@, pV@w
rhy hn[
26.ijvyN ie`k pihlvwn Awpxy Swigrd nUM ^Ub cMfdw hY, Bwv aus dI cMgI
qr@W ksrq krwauNdw hY[ aus nwl kuSqI lV ky, dwA isKwA ky, aus nUM Awty
vWg guMn@ ky, ku`t 2 ky B`Ty dI ie`t vWg pkwauNdw hY[ jdoN auh inpuMn ho jwvy, iPr
aus dI kuSqI vyKx dw AnMd mwxdw hY[ ij`q dI vDweI imlx qoN, ausqwd mhW
suKI huMdw hY[ Awpxy Swigrd nUM dySW pRdySW’c ij`q pRwpq krdw jwx ky, vDweI
dw pwqR bxdw hY, ijvyN pihlvwn Awpxy Swigrd dI kuSqI dyK ky pRsMn huMdw hY,
iesy qr@W bRhmiv`idAw dy dwqy tIcr jI BI, Awpxy Swigrd qoN kQw kIrqn Su`D
gurbwxI in`qnym sux ky BwrI pRsMn huMdy hn[
www.Gursevak.com 70 q`qkrw
27.iv`idAwrQI dw zrUrI Prz hY ik Awpxy prmpUjnIk ausqwd jI nUM
AMimRq gurbwxI kQw kIrqn suxwvy[ ausqwd qoN bl 2 jwvy, s`cy siqgurU
swihbwn jI nUM Bwvy, jnm n Awvy, Awqm suK pwvy[
28.ipClI sMQw sux ky, AglI sMQw krvwau, ijs krky iv`idAwrQI dw
pqw l`gdw rhy ik ik`Qy ku Kyldw hY?pRIiKAw lYx nwl iv`idAwrQI swvDwn rhygw
jI[
29.sMQw krn krwaux vwly pyRmIAW dy gLW ’c prny hoxy AqI hI zrUrI
hn[ inqw pRqI sMQw AwrMB krn smyN dsW pwiqSwhIAW jI dy nwm, Avqwr
gurqw ibrwjmwn joqI joiq AsQwnW dy nwm, prm ipAwr Adb siqkwr nwl
lYxy cwhIdy hn[
30.sMQw krn vwly iv`idAwrQI BI Awpxy ausqwd jI dI syvw krky bynqI
krn, “ausqwd jI! poQI pRkwS krky sMQw krvwau jI[ ”31.iek`Ty bYT ky sMQw
krn vwly huiSAwr iv`idAwrQIAW nUM sinmr pRym bynqI hY ik ijhVy
iv`idAwrQIAW dy A`Kr kmzor hox, aun@W nUM A`Kr d`s ky hONslw dy ky Awpxy nwl
rLw lYx[ aus dy Zlq pV@n qoN aus nUM mSkrI n krn[ prm ipAwr nwl
hONslw dyx qoN, dwqy jI dI imhr nwl aus dw aucwrn BI Su`D ho jwvygw[
iv`idAwrQI ie`k dUjy nwl eIrKw iblkul hI n krn, Awp qoN kmzor iv`idAwrQI
dI r`j ky shwieqw krn, eIrKw krn vwlw Awpxy Awp hI sV bL jWdw hY[
siqgurU pRBU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy imSn’c BwrI vwDw hovy[ s`cy pwiqSwh
jI dIAW ^uSIAW pRwpq hox[
32.bYiTAW jW qury iPridAW, iv`idAwrQI zbwnI mUl dI quk pV@y, ausqwd
ArQ kry, ies qr@W do qukW dy ArQ bwr 2 krny[ Pyr hor do qukW jW gursbdW dy
ArQ vIcwrny, ieauN ArQW dw AiBAws krn krwaux nwl iv`idAwrQI dy ivSyS
ArQ cyqy ho jwxgy, nwly pRym pRcwvw vDygw[ Su`D sMQw krwky iv`idAwrQIAW nwl
iml ky Sbd gwauxy[
33.borf’qy isr& do qukW ilK ky Su`DweI krweI jwvy[ ArQ BI cyqy krwey
jwx, Pyr iml ky qukW gweIAW jwx[ iPr swry iv`idAwrQI aus dw AiBAws krky
pRIiKAw dyx[ kIrqn is`Kx vwly iv`idAwrQI blYk borf’qy ArQW sihq Sbd
ilKx, ijhVy Sbd vwjy’qy is`Kx, auh blYk borf’qy ilKy hox jW kMipaUtR’qy gur
www.Gursevak.com 71 q`qkrw
Sbd ArQ hox, swhmxy bYT ky vwjy’qy k`Fx[ blYk borf dy swhmxy iek`Ty ho ky,
gw 2 ky zbwnI kMT krn[
34.ivrly 2 pyRmI hn ijhVy mwieAw dI pRwpqI qoN ibnw kIrqn kQw jW
imlq’c gurduAwry jw ky iml ky spIkR’c gurbwxI gwauNdy hn, jW ijhVI mwieAw
Awvy aus nUM gurU ihq lwauNdy hn[ jykr G`t qoN G`t do pyRmI gurbwxI spIkR’c gw ky
sunwaux qW bhuq lwhw hovy[ do qoN ijqny v`D hox, hor BI cMgw hY[ Srq ieh hY ik
Avwz rlwaux[ AwpxIAW 2 kwpIAW’qy ilKy Sbd pyRmI jn, siqgurU gRMQ swihb
jI dy swhmxy KV@ ky jW bYT ky gwaux qW bhuq 2 lwB hovy[ jy bhuqy n hox, do hI
hox jW iek`ly hoeIey qW BI siqgurU swihb jI dy swhmxy KV@ ky Sbd pV@ny cwhIdy
hn[ jykr bhuqy borfW’qy ie`k Sbd iliKAw hovy, gurU pMQ jI, gurU gRMQ swihb jI
dy swhmxy KV@ ky iml ky gwvy[
35.iv`idAwrQI in`qnymI kIrqnIey gurSbdW nUM siqgurU swihb jI dy swhmxy
KV@ ky, siqgurU swihb jI nUM suxwauNdy rihx[ iek`lw 2 pyRmI BI ieh Aml kry[
ijs krky siqgurU gRMQ swihb jI dI AqI ^uSI pRwpq hovy[ tYlIvIzn duAwrw jW
blYk borf’qy A`Kr idKw ky rMgW 2 dy FMgW nwl sMQw krvweI jwvy[ ijvyN ie`Qy FMg
ilKy hn[
36.Kws zrUrI pRym bynqI hY sRI dmdmI tkswl’c sB qoN pihlW gurbwxI dI
sMQw krweI jWdI hY, ies leI rwg iv`idAw qoN pihlW Awid dI sMQw kIqI jwvy[
ijhVy rwgIAW ny sMQw nhIN kIqI, aun@W nUM BI pRym bynqI hY, auh Su`D sMQw pkw ky
pUrI 2 soD krky siqgurU swihb jI dI Agm Apwr sRb ivAwpI ivsmwd ^uSI
pRwpq krn[ bhuqy rwgI iml ky pUrI Su`DI krn[ pUrI Su`DI qoN mgroN koit bRhmMf ko
Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU gRMQ swihb jI dw sMpUrn AMimRq
kIrqn typ duAwrw rIkwrf krn[
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv
swihb jI DMn hn, hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[ ShIdW dy isrqwj gurU
gRIb invwj jI dI ikRpw dw sdkw, jykr pRymI jn iek`qR ho ky, mn dy mylI ho ky
AqI hI pRym nwl gurU crn-kmlW dw iDAwn krky DMn hn DMn hn DMn hn
vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jIE! DMn hn[ kih ky Avwz imlw ky im`TI
ipAwrI sur ’c iek`Ty jwp krn, qW aun@W’coN ie`k pRymI siqgurU pihly pwiqSwh jI
www.Gursevak.com 72 q`qkrw
dy praupkwr, kOqk suxwvy[ ijvyN dOlqW dweI nUM inhwl kr rhy hn, rwey bulwr jI
nUM qwr rhy hn, Awp jI nUM SySnwg jI CW kr rhy hn, gopwl pWDy nUM qwr rhy hn,
nUrdIn mu`lW nUM qwr rhy hn, prmpUjnIk s`cy crn-kmlW nwl, m`kw Gumw rhy hn,
kOVy rITy im`Ty kr rhy hn, s`jx T`g, BUmIey cor, kwrU pwiqswh, lwjvrd dyvlUq,
kOfw Awid rwkSW nUM qwr rhy hn[ XQw:- qwry gny jwq; qyry qwry nw ignwq hY[
ies qr@W jwp krn vwly Awpxy kMnW’qy h`Q r`K ky jwp krn, js sunwaux vwly qoN
js BI suxdy jwx[ js sunwaux vwlw, gurU js Awpxy kMnW’qy h`Q r`K ky suxweI
jwvy, nwly jwpkW qoN jwp BI suxdw rhy[ smyN Anuswr qrqIb nwl gurU gur siqgurU
gRMQ swihb jI smyq, dsW pwiqswhW dw jwp nMbrvwr pRym’c rs 2 ky kIqw jwvy,
qW bhuq 2 hI AnMd hovy[ hryk siqgurU swihb jI dy nwm nwl aupRokq jwp vWg
praupkwr suxwey jwx[ ies qr@W jy pMj imMt ie`k pwiqswhI jI dw prmpiv`qR nwm
jipAw jwvy, qW 55 imMt smW ho igAw, smW quhwfI mOj Anuswr hY[ iml ky jwp
krn dy bhuq hI izAwdw Pwiedy hn[ ies qr@W imlq nwl swrw pRvwr hI jwp
kry[
ijhVy mwpy Awp gurbwxI gurU BgqI gurU syvw krdy, Awpxy ipAwry b`cy nUM
krwauNdy hn, aun@W dy crn c`tdw hW jI[ DMn gurU nwnk dyv swihb s`cy pwiqSwh
jI dy nwm’qy Awpxy ipAwry b`cy dy jMmx qoN aus dy nwm’qy jykr pMj hzwr
rupXw jm@W krwaux, ipAwry b`cy nUM gurU pRymI Bgq bnwaux smJwaux isKwaux[ b`cy
dy isAwxy hox qoN, gurU Gr iljw ky ies mwieAw dI Ardws krn beI ieh siqgurU
nwnk dyv swihb jI dI mwieAw hY, sRb`q dy Bly dy AnykW hI kwrj inrXqn hoeI
jwx, b`cy nUM p`ky sMskwr hox ik mYN mwieAw nhIN vrqxI, Ardws ho cukI hY[ ieh
mwieAw 40 vr@y mgroN kFw ky siqgurU nwnk dyv swihb jI dy nwm’qy gurU Gr is`KI
pRcwr Dwrimk gRMQ mu&q dy ky, skUl hspqwl Awid B`uKy nMgy gRIbW dI syvw sRb`q dy
Bly dy Drm kwrjW’c lwauxI hY[ mwlI hwlq Anuswr pYsy hor BI jm@W ho skdy
hn[ gurmuiK pyRmI pRym dI Kyl KylidAW, Awpxy dsvMD’coN ies nUM hor BI vDw
skdy hn[ DnI qW dunIAW’qy vDyry hn, gurU syvw qoN ibnw murdy smwn hn[
rwiebulwr koeI ivrlw hI hY[ hr ie`k pRymI Awpxy b`cy dy nwm sWJw AkwaUNt
Kul@wvy[ praupkwr krky vwihgurU siqgurU gMRQ swihb jI qoN AwpxI surq’c
gurbwxI pRwpq krky l`KW ^uSIAW dIAW l`KW pwiqswhIAW pRwpq kro[
www.Gursevak.com 73 q`qkrw
15.bRhmiv`idAw ArQ:- prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy inrgun inrMkwr
srUp siq sMqoK inmRqw iKmw DIrj gRIbI inRivkwrqw sihnSIlqw Awid AsMK guxW
sihq BrpUr, prmpUjnIk ju`go ju`g At`l gurqw ibrwjmwn.srb klw BrpUr pRB;
ibrQw jwnnhwr] AkwlI gurbwxI siqgurU gRMQ swihb jI bRhmiv`idAw dy dwqy
hn[ ijn@W’c ibidAw qpu jogu; pRB iDAwnu] Anuswr (pRB)vwihgurU jI dw iDAwnu,
vwihgurU jI’c (jogu)juVn rUp qpu, bRhm jI nUM (ibidAw)jwnx jnwaux dw, gurU
pRymw-BgqI syvw ismrn sihq inrgun srgun dI eykqw sihq, bRhmigAwnI; sgl
kI rInw] srUp pUrn bRhmigAwn hY[ Awp hI ikRpw krky bRhm jI nUM jxwauNdy
hn[ ijs iv`idAw duAwrw bRhm jI jwxy jxwey jwx, so AiqAMq im`TI sy im`TI
ipAwrI prmpUjnIk bRhmiv`idAw hY[ inrMkwr srUp AsMK AnMq guxW dy BMfwr,
dwqy DMn vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj bRhmiv`idAw dy dwqy hn, Awp jI
Awpxy pRymI syvk dy idl idmwZ’c gurbwxI, gurbwxI dy ArQ Byj ky bRhm jI nUM
jxwauNdy hn[ ibidAw qpu jogu; pRB iDAwnu] Anuswr pRBU siqgurU dsy pwiqswh jI
dw iDAwn, sMqW mhWpurSW ShIdW BgqW dy kwrnwmy kOqkW dw iDAwn, gurbwxI
ArQW nUM AMdr bwhr iDAwn nwl q`kxw hI bRhmiv`idAw hY[ ividAw vIcwrI; qW
praupkwrI] DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI ny AYsI bRhmiv`idAw vIcwrI, qW
AnykW hI praupkwrI mhWpurS pYdw hoey, ho rhy hn, huMdy rihxgy, so auh hI
bRhmiv`idAw hY, jo siqgurU sRI gurU gMRQ swihb jI Awpxy pMjvyN srUp AMdr au~bldI
dyZ’c bYT ky, nOvyN srUp AMdr lohy dy qMg ipMjry’c bYT ky, sIs kurbwn krky,
dsvyN srUp AMdr sRvMs kurbwn krky b^S rhy hn[
16.koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU gRMQ swihb
jI qoN, Apxy idmwZ ’c, hr smyN gurbwxI Aqy idl ’coN muK ’c AMimRq dI pRwpqI
leI, hyTW ilKI sMKyp pRym bynqI sihq jugqI qoN mgroN ivsQwr nwl pRym bynqIAW
jugqIAW pRym nwl mMno:- {vwihgurU sMKyp pRym bynqI sihq jugqI qoN mgroN ivsQwr
nwl A`gy pV@nw:- bRhmiv`idAw dy dwqy, Swigrd, guris`K pRvwr Awpo iv`cIN idl
krky imlq krn, idRStWq vjoN, ibnw sMqoK; nhI koaU rwjY] supn mnorQ; ibRQy sB
kwjY] }{ijs nUM siqgurU swihb jI sMqoK b^Sx, auh hI gurmuiK jI r`jdy hn[
siqgurW dy b^Sy sMqoK qoN ibnw, ieMidRAW dy BogW mwieAw pdwrQW krky, ijauN ky
(koaU)koeI BI (rwjY)r`jdw nhI[ XQw:- AKI.vyiK n rjIAw; bhu rMg qmwsy[
www.Gursevak.com 74 q`qkrw
ausqiq inµdw kMin suix; rovix qY hwsy[ swdI.jIB n rjIAw; kir Bog iblwsy[ nk
n rjw.vwsu lY; durgMD suvwsy[ rij.n koeI jIivAw; kUVy Brvwsy[ pIr murIdW
iprhVI; scI rhrwsy] ijvyN supn AvsQw dy (kwjY)kMm (mnorQ)kwmnwvW sMklp
ivklp sB (ibRQy) inkMmy, ibArQ huMdy hn, iqvyN gur syvw pRymw-BgqI nwm ismrn
praupkwr qoN ibnw, rwj Bwg ivSy rsnw nSy suAwd Awid sB ibArQ, swfy vYrI
hn[ ijvyN 2 ien@W’c l`gdw hY, iqvyN 2 Bu`K vDdI hI vDdI jWdI hY, kyqy; Kip
qutih vykwr] Anuswr Kp 2 ky tu`t jWdw hY[ XQw:- rwjy ieMdR smsir.igRh Awsn;
ibnu hir Bgiq.khhu ikh lyKY] )goibd Bjn ibnu; ibRQy sB kwm] ijau ikrpn ky;
inrwrQ dwm] )ijau supnY; hoie bYsq rwjw] nyqR pswrY; qw inrwrQ kwjw]
}siqgurU gRMQ swihb jI nwl juVn joVn gursbd dI pRwpqI leI, ien@W dohW qukW dy
ivSrwm lgW A`Kr ArQ zbwnI cyqy krny, iek`qR ho ky iek`lI 2 lg bol ky dovyN
qukW vwrI 2 sunwauxIAW, ivSrwm dy i^Awl nwl dovW kMnW’qy h`Q r`K ky, Avwz
rlw ky DIrj nwl gwauxIAW, Avwz rlwaux dw FMg poQI’coN pVo@[ siqgurU
swihbwn, siqgurU swihbwn jI dy ShIdW dy &oto swhmxy r`Kxy, ij`Qy gurbwxI jI
gwauxy hn, au~Qy siqgurU swihb jI dI ShIdI BI nwl bolxI hY, A`Kr swhmxy ilK
www.Gursevak.com 75 q`qkrw
sqIdws swihb jI Awpxy sRIr nMU rUM ’c ilptvw ky sVvw rhy hn, ieauN ShIdIAW
dy idRS jpxy jpwauxy, ShIdI PotoAW duAwrw ShIdI idRS idmwg ’c ilAwauxy,
vrqmwn smyN’c swiKAwq krny[ aupRokq qukW nUM gwaux qoN mgroN sMkyq bnwauxw, ik
AwpW swry hI A`TqwLI 2 GMty ien@W dw jwp krnw hY[ ies qr@W imlq krn nwl
jdoN ie`k dUjy nUM ic`q’c cyqy krWgy, qdoN siqgurU gRMQ swihb jI idmwg’c ien@W qukW
dy drSn krwauxgy[ Awpo iv`cIN imlidAW hI idmwg’c ieh bwxI Byjxgy[ ieauN
ieAwxy b`cy nUM qoqlI zbwn qoN mwpy khwaux, sMqoK’qy swKIAW sunwaux, ijvyN
vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy swjy invwjy BweI milAwgr isMG swihb jI pUrn iqRpq
sMqoKI mhWpurS sn, Gr’c ieh qukW ilK ky lweIAW jwx, Awpo iv`cIN g`fI ’c
bYiTAW pRCwdw CkidAW, b`cy qoN suxnIAW jW koeI BI pRymI suxwvy[ blYk borf’qy
ieh qukW ilKIAW dy swhmxy bYT ky b`icAW smyq m`Qw tykI jwxw, nwly pV@I BI
jwxIAW, bhuq hI ivsmwd PL imlygw[ hux qoN pihlW swfw izAwdw Kwx nwl bhuq
vwrI iF`f duiKAw hY, in`q izAwdw hI KWdy hW, ijs krky sRIr rogI ho rhy hn[
ien@W qukW dw ^Ub AiBAws krn nwl, ivkwr Dn pdwrQ dI loc v`loN, siqgurU
swihb jI sMqoK b^Sdy hn[ gurbwxI sMQw krn dw pUrn lwB qW hI hY, jy ausqwd
Swigrd aupRokq ivDI Anuswr imlq ’c siqgurU gRMQ swihb jI qoN gurSbd pRwpq
krn[ ien@W qukW nUM pV@ ky izAwdw bolx Kwx sOx pihnx Dn ivkwr,
prwieAw rUp dyKx, inMdw vYr Awid sB AOgux iqAwg ky, gurqw ibrwjmwn siqgurU
gRMQ swihb jI qoN gurbwxI pRwpq krn dy AsMK AnMq lwhy hn, ikauN jo gurbwxI jI
dw mMnx pUjx pRym SuB gux imlq ’c hI pRkwSdy hn[ XQw:- hir hir nwmu imlY
iqRpqwsih; imil sMgiq gux prgwis] ies FMg nwl gurbwxI gurU jI idl ’c
pRvyS krky, koit mMd krmW nUM k`tdy hn[ XQw:- gur kw sbdu; kwtY koit krm]
so Awpo iv`cIN imlq krky, ijqnw icr pUrn gurU gurbwxI jI, AMdr pRvyS
nhIN krdy, auqnw icr jIv kIqy mMd krmW dw &l kSt hI kSt Bogdw hY[
swirAW guxW dw SRomxI Amolk gux vwihgurU jI dI pRwpqI leI, A`gy bRhmiv`idAw
dw swrw pRkrx pV@o pV@wvo, sB dy crn c`t ky bwr 2 nmskwr[
DMn hn DMn hn DMn hn s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jIE! DMn hn[
Awp jI Apxy, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu
Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk pMjvyN srUp’c au~bldI dyZ’c
www.Gursevak.com 76 q`qkrw
cONkVw lw rhy hoNjI! Apxy prmpiv`qR sIs swihb jI’qy q`qw ryqw puAw rhy hoN,
sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hoN, Awp jI ny ApxI gur AMimRq iBMnI dyhurI;
’qy ieqny BwrI kSt shwr ky, sMswr nUM prmpiv`qR suKdwiek gurU, ju`go ju`g At`l
s`cy AMimRq gurbwxI jI b^Sy hn[ Awp jI nUM iKn 2 rom 2 krky fMfauq bMdn
nmskwr pRvwn hovy jI[ XQw:- nwrwien nrpiq; nmskwrY] AYsy gur kau.bil
bil jweIAY; Awip mukqu.moih qwrY] )fMfauiq bMdn Aink bwr; srb klw smrQ]
)vwihgurU mh`ly pihly jI ny, Awpxy nOvyN srUp s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr
swihb jI’c, id`lI jw ky lohy dy qMg ipMjry’c iq`Ky ik`lW ivckwr vwihgurU, pUrn
vYrwgmeI Bog dy sqivMjw slok ilKy[ Akih Asih kSt shwr ky, prmpiv`qR s`cy
sIs swihb jI kurbwn kIqy[
prmpUjnIk siqgurU nwnk dyv swihb jI ny Apxy prmpiv`qR dsvyN srUp
siqgurU goibMdisMG swihb ^wlsy jI’c, Apxw sRvMs kurbwn krky, sdw leI sRb`q
dw Blw kIqw hY, hux BI kr rhy hn[ klj`ugI jIAW dy Bly leI ju`go ju`g At`l
vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI s`cy gurU b^Sy hn[ prmpUjnIk prmpiv`qR
s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI jYsy suKdwiek gurU n ip`Cy hoey hn, nw hI hux
hn, nw hI hoxgy jI[ XQw:- hir jugh jugo.jug jugh jugo; sd pIVI gurU clµdI]
kir ikrpw dIE moih nwmw; bMDn qy Cutkwey] Anuswr jdoN mhwrwj swihb
jI sRb ivAwpI Agm Apwr ikRpw krn, qdoN hI gurbwxI dI Su`DI vwly, siqgurU
gRMQ swihb jI qoN ApxI surq idl idmwg’c gurbwxI nUM hr smyN pRwpq krky,
AMimRq bRhmwnMd rs pIx vwly, gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] Anuswr pUrn
gurmuiK bRhmigAwnI prm sMq bwbw bu`Fw swihb jI, s`cy ShId BweI mnI isMG
swihb jI, bRhmigAwnI bwbw dIp isMG swihb jI ShId jYsy sMqW mhWpurKW,
siqsMgq jI dI SuB s`cI syvw dI pRwpqI huMdI hY[ AYsy prm pwrs rUp mhwqmw jI
dI prmpiv`qR s`cI crn Coh, crn-DUV jIvW nUM sMswr Bvjl qoN inScy hI qwrdI
hY[ kRoVW’coN ivrly hI AYsy mhwqmw hoxgy, ijn@W nUM surq’c siqgurU gRMQ swihb jI
gurbwxI Byjdy hn, auh hI ikRpw krky, surq AMdr gurbwxI idKw skdy hn[ ijvyN
A`gy mhW purSW bwry pV@o[
17. bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn bRhmigAwnI s`c p`ky sMq
prmpUjnIk bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI ny Apxy AMdr bwhr Ajpw jwp
www.Gursevak.com 77 q`qkrw
gurbwxI gurU jI dI swiKAwqqw krnI:- {vwihgurU siqgurU nOvyN pwiqSwh jI dy
prmpiv`qR ShId hoey sIs swihb jI nUM, BweI jIvn isMG jI ny id`lIEN
ilAwauNidAW, ipMf nwBw swihb jI (cMfIgV@)ivSrwm kIqw sI, ie`Qy sRI gurU dsvyN
pwiqswh jI ny BI prmpiv`qR s`cy crn pwey hn}prmpUjnIk bwbw jI ny, j`Qy smyq
ie`Qy pMj iekoqRIAW kIqIAW sn, ie`Qy dwsn dws crn-kmlW’c bYTw sI, sMqW
mhWpurSW ny sMq bwbw krqwr isMG swihb ^wlsw jI qoN rwq dw in`qnym suxidAW
ikhw, “A`j bVI BwrI ikRpw ho rhI hY, jo dwsndws nUM siqgurU gRMQ swihb jI
surq’c gurbwxI jI dy prmpiv`qR SuB s`cy drSn krvw rhy hn[ ”A`goN h`Q joV
ky pu`iCAw, “jI ikhVI?” au~qR:- “swrg mhlw 5] tUtI inMdk kI; AD bIc]
jn kw rwKw Awip suAwmI; bymuK kau.Awie phUcI mIc] 1] ieh quk idsdI hY[
”ie`Qy hI iPr ie`k vwrI in`qnym suxidAW ny dwsn dws dy koLy bYiTAW ikhw,
“krqwr isMG jI! A`j sRI klgIDr swihb jI dI bVI BwrI ikRpw ho rhI hY, jo
BwrI bIr-rs’c, sRI cmkOr swihb jI gV@I ivKy, au~cI AtwrI’c jMg kridAW dy
l`k qoN auqWh 2, prmpiv`qR SuB s`cy Amolk drSn ho rhy hn, ichry’qy bVI BwrI
bIr-rsI lwlI hY[ c`kRW dy cmkwry, ichry dw jmwl jlwl qyz pRkwS J`ilAw nhIN
jWdw, Bwv qyz pRkwS nUr, nUr hI nUr hY, ieh sB gurbwxI dw hI pRqwp hY,
jo AYsy ivsmwd Ascrj s`cy drSn ho rhy hn[ ”ie`Qy hI ie`k idn Awp jI ny
dwsn dws nUM ikhw, “aury ho! qyry gwqry’qy gurbwxI ilKI idsdI hY[ ”ies qr@W
ie`k vwrI gwV@I hn@yrI rwq sI, Awp jI rwq nUM in`qnym suxidAW plMG’qy ibrwjy
hoey sn[ gwV@y AnMd’c lIn ho ky ikhw, “ijvyN quhwnUM AkwS’c sMGxy qwry ids rhy
hn, ieauN dwsn dws nUM surq’c ArQW sihq s`cy gurbwxI jI ids rhy hn[
”vwhu! vwhu! kYsI sRb ivAwpI mhW ivsmwd AvsQw hY, jo surq’c s`cy gurbwxI dy
prm mnohr s`cy drSn hoxy! AYsy s`cy mhWpurSW nUM dwsn dws rom 2 krky sdw 2
nmskwr krdw hY[ koeI ivrlw 2 s`cw mhWpurS hI surq’c s`cy gurbwxI jI q`kx
bwry kihMdw hY, nhIN qW T`g kihMdy hn, “mYnUM Plwnw BUq idsdw hY[ ” suxn vwly
aun@W nUM hI m`Qw tykx l`g jWdy hn[ XQw:- mUrKu hovY.so suxY; mUrK kw khxw]
ijhVw khy ik mYnUM BUq idsdy hn, aun@W dy nyVy jwxw mhW pwp hY[ iksy nUM pRyq idsy
www.Gursevak.com 78 q`qkrw
qW idsdw rhy, d&w kro, dUr hI rho[ XQw:- kbIr.swkq sMgu, n kIjIAY; dUrih
jweIAY Bwig] bwsnu kwro prsIAY; qau kCu lwgY dwgu]
pwrbRhm ky gur Avqwr, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw
ry] siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI ikRpw krn, qW hI surq idl’c, hr smyN
gurbwxI jI drSn b^Sdy hn, surq nUM gurbwxI’c lIx msq mhW ivsmwd r`Kdy
hn[ prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dy s`cy sRI muKvwk Anuswr
prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2.’qy gurU Bwvnw Dwrn vwly ^ws
pyRmI jI hI siqgurU gRMQ swihb jI qoN AwpxI surq’c gurbwxI jI nUM pRwpq krn
dyKx dy s`cy AiDkwrI hn[ sMqW mhWpurKW, gurU siqsMgq jI dI ikRpw BI AlOikk
qy Amolk hI hY[ ijs’qy siqsMgq jI pRsMn hox, aus’qy prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihb jI BI pRsMn ho jWdy hn[ siqsMgq jI’c jw ky, pu`Ty kMm krn vwly’qy
siqsMgq jI dI nrwzgI huMdI hY, aus’qy siqgurU swihb jI BI pRsMn nhIN huMdy, ies
leI Dur ky bwxI jI dI pRwpqI leI, mhWpurKW siqsMgq, siqgurU swihb jI dI
s`cI syvw dI BI ^ws hI loV hY, ijs krky prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI
siqsMgq jI BI pRsMn hox[
s`cy AMimRq gurbwxI jI nUM surq idl’c q`kx, gurU jI qoN pRwpq krn leI,
hryk quk dw ivSrwm, ArD ivSrwm cyqy kIqw jwvy[ jykr iml ky gurbwxI jI
gwauxy jW suxny hox, qW BI ivSrwm dI tyk’qy pyRmI Avwz imlw lYNdy hn[
ies leI ivSrwm, Avwz rl@waux leI BI shwiek huMdw hY, mn dw itkwA BI
bxwauNdw hY[ sB qy vfw siqguru nwnku; rUp s`cy gurbwxI jI surq.idl’c, q`kx
leI, pyRm Bwvnw Adb siqkwr SrDw nwl ArQW sihq bwr 2 ilKxI, vIcwrnI[
ArQW nUM idl’c ilAw ky, ArQW dI tyk’qy bwxI Xwd kIqI jwvy jI[
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] gRIbI dy dwqy siqgurU
AMgd dyv swihb jI rUp s`cy gurbwxI jI nUM siqgurU gRMQ swihb jI qoN AwpxI
surq’c pRwpq krky, vwihgurU jI’c lIx hox leI, prmpiv`qR gurbwxI, gurU
ieiqhws dI in`q kQw krnI, pyRmIAW nUM bwr 2 pRym nwl suxwauNdy jW suxdy rihxw[
inSkwm s`cI gurU syvw BgqI krnI cwhIdI hY[ XQw:- gur syvw qy; Bgiq kmweI]
qb ieh; mwns dyhI pweI] gRIb invwj sRI siqgurU swihb jI dI pyRmw-BgqI
kridAW, ibl`ly b`cy vWg hr vyly s`cy pyRm sihq gurU 2 jpdy rihxw cwhIdw hY[
www.Gursevak.com 79 q`qkrw
gurU gurU guru kir; mn mor] gurU ibnw; mY nwhI hor] gur kI tyk; rhhu idnu rwiq]
jw kI; koie n mytY dwiq] )suiqAw.guru swlwhIAY; auTidAw BI guru Awlwau] koeI
AYsw gurmuiK jy imlY; hau qw ky Dovw pwau]
dwsn dwsW pws, pMj bwxIAW in`qnym, sRI rihrwis swihb jI, sbd hzwry,
bwrhmwhw, sRI suKmnI swihb jI inrMkwr gurbwxI jI dw Su`D aucwrx rIkwrf hY,
ijs nUM bwr 2 suxw 2 ky siqgurU swihb jI ny Awp myhr krky, kMno PV ky, pUrIAW
lgW luAw ky, ivSyS Su`DweI krvweI hY[ ies nUM suxn smyN, siqgurU rwmdws swihb
jI rUp, s`cy gurbwxI jI dy prmpUjnIk sRI gutkw poQI swihb jI pRkwS krky,
SrDw ivSvws sihq rom 2 dy kMnW nwl suxidAW, mgr bol ky sunxw cwhIdw hY,
mUhry jW brwbr nhIN bolxw[ A`Kr lgW ivSrwm ArQ zbwnI Xwd krn dy i^Awl
nwl ghu krky, nyqRW nwl A`Kr dyKidAW, ieh Bwvnw krnI ik dwsndws nUM
surq’c A`KrW, lgW ArQW sihq s`cy gurbwxI jI idsx[ gurbwxI jI suxidAW
ArQW’c mn lwauxw cwhIdw hY, s`cy gurbwxI jI dy ArQW’c siqgurU swihb dw
ivAwpk s`cw srUp hY[ ArQW’c mn lwauxy krky gurU pRymw-BgqI sihq, inrgun
srgun dI eykqw swiKAwq huMdI hY[ pUrIAW lgW lw ky, Su`D aucwr ky qukW, sbdW
dw bwr 2 Bwvnw sihq hr smyN ^Ub AiBAws krdy rihxw cwhIdw hY ik dwsndws
dy idl idmwZ’c gurbwxI jI pRvyS krn.surq’c drSn b^Sx[ ijs s`cy Sbd nMU
suxdy hoeIey, suxidAW 2 swvDwn ho ky, ausy s`cy Sbd nUM soD ky ilKxw AqI
hI zrUrI hY[ s`cw AMimRq S`uD aucwrn suxidAW 2, s`cw Sbd ilKxy krky bhuq 2
&L pRwpq hovygw[ XQw:- hir jsu ilKih.lwie BwvnI; sy hsq pivqw] )Drin
ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu
prqK´ hir] vwihgurU siqgurU swihb jI &urmwauNdy hn:- ijhVy (hsq)h`Q pyRm
(BwvnI) pRIqI (lwie)lw ky (hir)sB nUM hrw Brw krn vwly, sB dy AMdr bwhr
BrpUr hr smyN jwp kr rhy, Anqklwvwn sdw myhrvwn s`cy hrI jI dw jsu
(ilKih)ilKdy hn, (sy)auh (pivqw)piv`qR ho jWdy hn[ Sbd S`uD ilKx qoN ip`CoN,
Sbd dy ArQ BI ilKxy cwhIdy hn[ ausy Sbd dy ArQ vIcwr ky kMT krny bhuq
hI zrUrI hn[ ijhVw ArQ AOKw hovy, auh gurbwxI stIk swihb jI qoN dyiKAw
jwvy[ ausy Sbd dw prmpiv`qR kIrqn, pUrIAW lgW lw ky, Awp krnw cwhIdw hY,
iPr ausy Sbd dI Su`DI hor pyRmIAW nUM A`gy krwauxI cwhIdI hY, ausy Sbd dw bwr 2
www.Gursevak.com 80 q`qkrw
AiBAws krny krky, siqgurU gRMQ swihb jI ikRpw krky, surq’c EhI gursbd
Byjdy rihMdy hn, lUM 2’c vsw idMdy hn[ so pRym bynqI prvwn krky bhuq BwrI
lwhw ho skdw hY[ ijqny pyRmI bhu igxqI’c iek`qR ho ky suxn, auqnw hI izAwdw
lwhw ho skdw hY[
prmpiv`qR kIrqn kQw smwgmW’qy poQIAW pRkwS krky suxn dI pRpwtI pYxI
cwhIdI hY, siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI, sRI hirmMdr swihb jI’c bYT ky, Awp s`cw
kIrqn sdw krdy suxdy hn[ Awp jI prmpiv`qR s`cy gurbwxI jI’qy AiqAMq hI
SrDw r`KidAW ieauN &urmw rhy hn:- koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux
suxIAih AibnwsI rwm] hy (hir)sB nUM hrw Brw krn vwly (AibnwsI)nws qoN
rihq, sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu] Anuswr sB
dy AMdr bwhr hr smyN jwp kr rhy pUrn (rwm)ivAwpk pRB pRIqm jI! dwsn dws
nUM (koit)kRoVW (krn)kMn, (dIjih)b^So jI, ijn@W nwl dwsn dws SrDw ivSvwS
sihq, Awp jI dy suMdr s`cy Amolk gux (suxIAih)suxdw rhy[ gurbwxI sunq myrw
mnu dRivAw; mnu BInw inj Gir AwvYgo] siqgurU cOQy pwiqSwhjI &urmwauNdy hn:-
prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy AMimRq gurbwxI jI nUM (sunq)suxidAW hI
(myrw)dwsndws dw mnu (dRivAw)FL igAw, gurbwxIjI’c mnu (BInw)iB`j ky,
inrgun bRhm jI rUpI (inj)Awpxy s`cy Gir’c (AwvYgo)Aw igAw hY[
gurqw ibrwjmwn gurU jI qoN gursbd ArQ dI pRwpqI leI, koit krn.dIjih
pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr gurbwxI jI suxn leI,
vwihgurU jI qoN kRoVW kMnW dI mMg krnI, pUrn pRym pRIq pRqIq inScy Brosy SrDw
Bwvnw iekwgRqw inmRqw swvDwnqw sihq gurbwxI suxidAW ieh smJxw ik DMn
siqgurU gRMQ swihb jI prmpiv`qR AMimRq gurbwxI jI suxw rhy hn, ies leI
suxidAW, siqgurU gRMQ swihb jI nUM, inmK inmK, Twkur nmskwrY] Anuswr iKn 2
rom 2 krky nmskwr hI nmskwr krdy rihxw jI[ gursbd jI dy AwrMB
sMpUrnqw’qy m`Qw tykxw, pUrn gurU swihb jI dw hukm hY[ gurbwxI kQw kIrqn,
gurbwxI Su`D aucwrn dI Duin’c kMn lwauxy krky, sihj srUp inrgun srgun dI
swiKAwqqw iDAwn pRwpq huMdw hY[ XQw:- suixAY; lwgY shij iDAwnu] ijvyN s`cy
siqgurU dUjy pwiqswh jI ny BweI bwly swihb jI qoN, fMfauiq bMdn Aink bwr;
www.Gursevak.com 81 q`qkrw
srb klw smrQ] siqgurU nwnk dyv swihb jI dI prmpiv`qR AMimRq kQw sux ky,
keI vwr A`T pihr, iqMn idn, keI vwr s`q idn dI smwDI lweI[ iqvyN
prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny sRI dmdmy swihb jI ivKy, 48 GMty KV@
ky ie`k sMpUrn sRI AKMf pwT swihb jI rom 2 dy kMnW krky rom 2 krky vwihgurU
jI nUM nmskwrW kridAW suxy[ XQw:- Awps kau; Awpih Awdysu] iqhu gux kw;
nwhI prvysu] Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy ieSnwn vyly, cwdry dw Ehlw krw ky,
prmpiv`qR gur AMimRq iBMnI dyhurI; ’qy jl puAw lYNdy[ sRI AKMf pwTI swihb jI
au~cI Duin nwl, AMimRq bwxI suxweI jWdy[ Awp jI dovyN h`Q joV ky, AiqAMq inmRqw
sihq sIs Jukw ky, pwT suxI jWdy[ DMn gurU goibMd isMG swihb ^wlsw jI, srbMs
kurbwn kIqw! so ieqny pUrn Adb siqkwr ipAwr nwl kQw kIrqn gurbwxI jI
suxny cwhIdy hn[ so kotwn koit bMdgIAW &LW dy dwqy, s`cy siqgurU swihb jI ny
Awp KV@ ky, siqgurU gRMQ swihb jI dy sMpUrn ie`k sRI AKMf pwT swihb jI suxny,
bhuq v`fI Agm Apwr sRb ivAwpI s`cI su`cI AiqAMq au~cI mwnqw mhwnqw hY[
ies qr@W hr vyly ryfIE jW typ rIkwrfr duAwrw gurbwxI Su`D aucwrx, kQw
kIrqn KV@ ky suixAW jwvy, nwly sRIr dI mwlS vrijS krky pwxI k`iFAw jwvy,
^Ub ku`itAw jwvy, AMdr jo pUjw dy Dwn dw dil`dR hY, auh k`iFAw jwvy, bImwrIAW dw
koV@ k`iFAw jwvy jW gursMgq sMq jnw leI c`kI KyqI gurduAwry dI auswrI Awid dI
s^q syvw kIqI jwvy[ jykr ieh pRq`igAw kIqI jwvy ik KV@ ky vrijS
kridAW qyrW hzwr GMty gurbwxI Su`D aucwrx, suxnw hY jW ies prm pUjnIk prm
piv`qR poQI swihb jI’coN ArQ pVy@ suxy jwx jI[ A`Ty pihr v`D qoN v`D smW ies
qr@W AiBAws kIqw jwvy[ ku`J smyN bwd ismrn AiBAws kridAW, keI vwr
vrijS kIqI jwvy[ ismrn AiBAws vrijS mhwrwj swihb jI dI dwiq hY[ poQI
pRkwS krn smyN sRIr Fk lYxw jI[ ieh pRmwqmw dI pRwpqI dw bVw hI suKdwiek
kImqI suK`lw FMg hY[ jW ^ws syvw dw pRIq nwl ^Ub AiBAws hovy jW vrijS dw
^Ub AiBAws hovy[ ieauN bhuq hI s&lqw hovygI[ lMmw smW poQI pRkwS krky, suxny
krky iekwgRqw vwihgurU jI dI pRwpqI hovygI[ vrijS qoN ibnw sRIr il`sy rogI ho
jWdy hn[ ies leI ismrn kridAW vrijS krnI bhuq hI zrUrI hY[
www.Gursevak.com 82 q`qkrw
vwihgurU 2 jpidAW, ijhVw Sbd pd s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
Byjx, s`cy siqgurW dI b^SIS jwx ky, aus nUM gw ky Pyr vwihgurU 2 jpxw jI[
jpidAW 2 jdoN hor pd Byjx, ausnUM gwauxw, ies qr@W jwp krdy jwxw[ ieauN pRym
nwl jwp kridAW 2, s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy s`cy crn-kmlW ’c
lIxqw pwauxI jI[ hryk sMq is`K is`KxIAW gurSbd swiKAwq krwaux dI jugqI
is`Kx, dyS pRdyS AMdr Drm-ikrq qoN ivhly smyN ’c, pRymIAW nUM blYk borf ’qy
ilKy Sbd dI ie`k 2 lg khw ky, Su`D aucwrx krvw ky, ArQW sihq swiKAwq
krwaux[ swrI dunIAW ’qy gurSbd is`D krn krwaux dI SuB rIqI pvy[ Cpy Sbd
ArQ ryfIE tylIvIzn qoN suxwey jwx, EhI Sbd ArQ poQIAW pRkwS krky Gr 2
suxy jwx[ jykr Awp jI nUM S`uD aucwrn is`Kx dI ie`Cw nhIN, qW BI s`cy siqgurU sRI
gurU gRMQ swihb jI dI Su`D CpweI leI ieh SuB gux ies poQI ’coN is`Ko, ijs krky
Su`D CpweI krvw skoN[ pUrn lgW lw ky, tkswlI S`uD aucwrn Anuswr, s`cy
siqgurU swihb jI sMpUrn irkwrf krky ryfIE tYlIvIzn qoN suxwieAw jwvy, pRymI
poQIAW pRkwS krky Gr 2 sunx[ siqsMgq jI S`uD aucwrn dw ivSyS lwhw lYx[
ieauN ASu`D pwT krn vwilAW dI BI ApnI Su`DI ho jwvy[ srb`q dy Bly ihq, swrI
dunIAW ’qy ryfIE, tYlIvIzn rswilAW vI. fI. E. Awid guris`KI pRcwr dy swDn
kwiem kIqy jwx, jIA hr vyly kQw kIrqn suxdy rihx, nmskwr jI[ prmpiv`qR
ies SuD gRMQ ’c d`sI ibDI Anuswr prmpUjnIk gurU pMQ jI ds hzwr b`cw ds
hzwr b`cI nUM A`f 2 r`K ky, sRI AKMf pwTI qy kQw kIrqn isKw ky Drm pRcwrk
bxwvy jI[ vwihgurU mMqR jI dy AiBAwsI AwpoN iv`cI glv`kVIAW pw ky
vwihgurU mMqR jI dw pUrn pRym sihq KUb AiBAws krdy hn, ies qrHW krn nwl
pRym vDdw hY, Ajpw jwp c`l pYNdw hY[ AMimRq gurbwxI mihmw gur ieiqhws ilKx
vwlw pRymI Awpxy Awp nUM gRMQ krqw ilKx dI bjwey, gurU syvk lyKk ilKy jI[
cOrsiqAW GrW gurduAwirAW ’c gur Sbd ArQ is`iKAw Drm pRcwr iliKAw
jwvy[ FwfI kvISr jo boldy hn auyh CipAw hovy, aus nUM suxidAW, b`icAW nUM nwl
idKw ky auqSwhq kIqw jwvy jI[ ij`Qy jwvNo au~cI 2 gw ky, gurbwxI bol ky
vwqwvrn sw& kro jI[ AMimRq- rUp gurbwxI dI kmipaUtR qoN CpweI krn smyN G`t
qoN G`t iqMn pRymI hox, ies qoN v`D ijqny hor hox hor BI cMgw hY jI[ pqI, sqI
dohW ’coN ijhVw lwiek hovy, blYk borf ’qy gurSbd ilK ky suxwvy suxy jI[ S`uB
www.Gursevak.com 83 q`qkrw
sMqwn hovy, ie`k joq hox jI[ gurU BgqI krky inhwl hox jI[ sRI gurduAwrw swihb
jI v`loN Krc krky, vDIAw AMimRq rUp kIrqn irkwrf kIqw hovy Aqy bhu igxqI
’c AMimRq kIrqn poQIAW ilAwdIAW jwx[ bhu igxqI ’c sqsMgq juV ky poQIAW
pRkwS krky, AMimRq- rUp kIrqn suxy, b`cy b`cIAW nUM ieh s`B qoN cMgI Awdq pweI
jwvy jI[ AMimRq-rUp kQw kIrqn poQIAW pRkwS krky suxn dI rIqI pYxI cwhIdI
hY jI, nmSkwr vwihgurU] 47. AMimRq rUp gurbwxI dy ArQ ilK ky, pUrn ghu nwl
dyKxw, mUl dy ijs pd dy ArQ Aw gey hn, aus ’qy inSwnI lweI jwxI, ijs pd
dy ArQ nw kIqy hox, pqw l`g jwvygw[ Awid bwxI dy stIk dy ilKwrI, swry A`KrW
dy ArQ ilKx jI, A`Kr dy ArQ C`fxy nhIN, nmskwr[ Axigxq KMfW bRhmMfW
AMdr AMimRq gurbwxI dI pUjw ho rhI hY, huMdI hI rhygI[ guris`KI dy ivsQwr leI,
ieh jugqI ApxweI jwvy jI[:- srb`q dy Bly ihq pUrn lgW lw ky tkswlI Su`D
aucwrn rIkwrf kIqw jwvy jI[ mgroN ausy Sbd ArQ ilK soD ky, aun@W nUM hI bol
ky rIkwrf kIqw jwv, ausy Sbd dw AMimRq kIrqn BI rIkwrf kIqw jwvy[ ieho
sMpUrn Sbd Cwp ky, rIkwrf kIqy ArQ Cwpy BI jwx jI[ ies qrHW bhu igxqI
Sbd ArQ rIkwrf qy Cwpy jwx jI[ hryk Gr ’qy gurU Gr ’c bhu igxqI SbdW
ArQW vwlIAw poQIAW pRkwS krky gurSbdw SuD aucwrn, ArQ kIrqn swrIAW
zwqW sqsMgq rUp ’c iek`qR ho ky suxn jI[ ies qr@W sB zwqW dy sqsMgq smwgm
bxn qoN gurU pMQ jI dI cV@dI klw hovy jI[ bhuqy pRymI kIrqn is`Kx, jykr pRymI
Awp Su`D aucwrn krn iPr Awp kIrqn ArQ krn, pRymI ArQW sihq
poQIAW pRkwS krky suxn jI[ ieh rIqI Awaux vwlI vMS leI, bVI suKdwiek bxy
jI, hornw DrmW dy lok BI, gurbwxI gurU jI dy is`K bx ky inhwl ho jwx[
prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dy stIk swihb jI qoN AKMf jwp hmySw huMdy
rihx jI[ sRb`q dy Bly ihq jwp leI, ies qrHW dw kImqI Dwrimk gRMQ hovy jI,
ijs ’c prmpUjnIk s`cy siqgurW is`K is`KxIAW dy ShIdI PotUAW nwl ShIdI dyx
sbMDI Sbd pd ArQW sihq ilK ky, brYkt ’c iliKAw hovy beI ies pd nUM
ieqny vwrI pVHo jI[ ArQ drswaux vwly, hor Poto BI hox jI[ Srwb mws sony corI
XwrI inMdw ivkwr idRStI nwl dyKxw, AhMkwr pwp AOguxW dw iqAwg Aqy SuB guxW
www.Gursevak.com 84 q`qkrw
sihq vwihgurU jI dI pRwpqI vwly Sbd pd ArQ Poto hox jI[ ijvyN s`cy siqgurU
nWvyN pwiqSwh jI ipMjry ’c iq`Ky iklW ivckwr bYiTAW dw Poto[ Drm hyq; swkw
ijin kIAw] sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] spUMrn Sbd dy ArQ[ ishq,
fMfauq, crn-DUiV mhwnqw, AMimRq vyly jwgx, m`Qw tykx, gurU syvw praupkwr,
s`cy siqgurW dy kImqI boly ijvyN mwtoAW ’c ilKy hn, Cwpy jwx jI[ AYsy Amolk
gRMQ qoN hr jgHw siqsMgqW hr smyN inSkwm rOlW lw ky, Sbd ArQW dw AiBAws
krn jI[ AYsw Amolk gRMQ rIkwrf BI kIqw jwvy jI[ AKMf jwp dI rOl lwaux
vwly, sux ky rOl lwaux bhuq BwrI pRcwr hovy, CotI aumr qoN b`icAW dw ieauN
AiBAws krw ky, cMgIAW AwdqW pweIAW jwx jI[ AYsw jwp hryk pRymI Awpxy Gry
kry krwvy jI[ ieauN in`qnym, s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dI spUMrn Su`D
rIkwrifMg sux ky, pRymI rOlW lOx[ AYsy jwp sB QW lgwqwr rihMdI dunIAW q`k
cldy rihx, AmIr gRIb sB nUM gurSbd dI dwiq pRwpq krweI jwvy jI[ sRI
suKmnI swihb jI dy AKMf jwp vwly pRymI BI tkswlI Su`D aucwrn kIqy sRI suKmnI
swihb jI dI rIkwrifMg sux ky rOL lwaux, Su`D aucwrn bx jwvy, AnMd vDy jI[
jykr moty sohxy kwgz’qy ie`k pwsy Sbd Cwpy hox, SISy’c jV ky kMDW’qy lwey
jwx[ ijhVy Sbd dw kIrqn huMdw hovy, aus dy durl`B drSnW dw ivSyS hI lwhw
hovy[ klju`g’c kQw kIrqn dI mhwn mhwnqw hY[ sMq mhWpurK kQw kIrqn suxn
smyN, vwihgurU mMqR dw AiBAws krdy sn[ ieauN kQw kIrqn dI shwieqw nwl
vwihgurU mMqR AMdroN hI pRgt ho jWdy hn[ mwqw ipqw rUp s`cy gurbwxI jI hI
vwihgurU mMqR dy dwqy hn[ gurqw ibrwjmwn siqgurU swihb jI Awpxy is`K dy idl
www.Gursevak.com 85 q`qkrw
huMdw hY ik dwsndws ny A`j qoN vrizS vwihgurU ismrn kridAW, typ rIkwrfr
duAwrw FweI GMty Su`D aucwrx gurbwxI sux ky, siqgurU swihb jI nUM in`q hI
Arpygw[ ivSyS ikRpw dw sdkw kMnW nwl bwxI suxidAW vwihgurU 2 jpxw hY[ hr
ie`k pyRmI bVI hI suKdwiek aupRokq pyRm bynMqI kmwvy[ pihlW Ardws krnI ik
dwsn dws nUM qyrW hzwr GMty dw ismrn b^So jI[ ies Bwvnw nwl ismrn krnw
ik dsW siqgurU swihb nUM, siqgurU gRMQ swihb jI nUM ie`k 2 hzwr GMtw ismrn
Arpxw hY, ieauN igAwrW hzwr GMty ho gey[ ie`k hzwr GMtw swDsMgq gurU pMQ,
ie`k hzwr GMtw smUh ShIdW nUM Arpxw hY[ ies qr@W idl’c cwA auqSwh pyRm
vDygw, smW AYvyN nhIN jwvygw[ fwierI’qy ilKxw[
AMg AMg suKdweI.pUrn bRhmweI; Qwn QwnMqr dysw] Anuswr siqgurU swihb
dy s`cy AMimRq bwxI jI, AMg 2 nUM s`cw sRb ivAwpI suK b^Sx vwly hn[ dwsn
dwsW pws gurpRswid gurbwxI in`qnym sRI suKmnI swihb jI dI ivSyS Su`D
irkwrifMg hY, aus nUM suxn smyN, sRI gutkw poQI swihb jI pRkwS krky kMn suxn,
zbwn pUrIAW lgW lw ky muK’c Su`D 3 mgr boly, rsnw rs lvy, ic`q icqvy, mn
iDAwvy, bu`DI inScw kry[ pUrIAW lgW ArQ cyqy krn dy pRym nwl, nyqR gursbd dy
drSn krn, sRIr dy swry rom ieMdRy, gurbwxI jI nUM nmskwr, DMnvwd krn[ ies
qr@W gurbwxI jI AMdr pRvyS krn qoN, bhuq hI AMimRq rs pRwpq hox qoN rom 2’c
vs jWdy hn[ XQw:- rom rom mih; bsih murwir] gurbwxI jI qoN ibnw hor iksy
ieSt’c ieMdRy juV nhIN skdy[ nwm rMig; srb suKu hoie] Anuswr gurbwxI gurU jI
duAwrw swry suK pRwpq huMdy hn[ jo hor k`cy dyh DwrI gurU duAwrw nhIN ho skdy[ so
aupRokq pyRm bynMqI Anuswr poQI pRkwS krky kQw kIrqn gurbwxI sux ky, AwpxI
surq idl’c, siqgurU gMRQ swihb jI qoN gurbwxI ^uSI pRwpq krky, sdw leI
inrMkwr jI’c lIxqw pwau jI[
AMimRq rUp prm mnohr Su`D bwxI, kIrqn kQw gurSbd pUrIAW lgW lw ky
rIkwrf krky, aun@W dw q`qkrw bxwieAw jwvy[ ipqw pUq pqI sqI im`qR Awid,
aupRokq bynqIAW Anuswr poQIAW pRkwS krky, ie`k 2 Sbd dw SuD aucwrn, kQw
kIrqn sux ky, lgW ArQW smyq swiKAwq krn, ijs krky sMbMDIAW’c ibAMq hI
AnMd pRwpq hovy[ sB qoN pihlW iv`idAwrQI dy mn’c sMskwr pwey jwx ik
dwsndws ny ies Sbd nUM lgW ArQW sihq, ApxI surq’c not krky, zbwnI
www.Gursevak.com 86 q`qkrw
iemiqhwn dyxw hY[ Su`D rIkwrf kIqw Sbd blYk borf’qy ilKxw, pyRmIAW nUM ArQ
ilKwauxy[ Awp bol ky mgr khw ky lgW dI pUrI 2 Su`DI krwauxI[ pUrIAW lgW
Awp lwauxIAW, pRymIAW qoN ilKwauxy[ swry iek`Ty bYT ky blYk borf qoN dyK ky, iml
ky Sbd nUM vIh vwrI jW v`D gw ky pV@nw, iml ky Sbd vIcwrnw[ pyRmIAW nUM cyqy
krn nUM smW dyxw[ pUrn Su`DI siqkwr sihq tYst lYxw[ iv`idAwrQI, ArQW lgW
sihq zbwnI ilKx[ BwvyN zbwnI ArQW sihq Su`D iliKAw hovy pr iPr BI Su`D
aucwrn suxnw, ho skdw hY bolx’c Su`D n hovy[ ies leI ividAwrQI qoN sbd
rIkwrf krwauxw, aus nUM sux ky nMbr dyxy[ ienwm dy ky hOslw vDwieAw jwvy[
imlq’c lgW ArQ cyqy krn dw bhuqw hI AnMd &L Awqm suK hY[ XQw:- khY
nwnku.eyhu Anµdu hY; Awnµdu gur qy jwixAw] jy ZlqI hovy qW ie`k dUjy nUM d`sxw, ik
bolx’c lg rih geI hY[ ijhVy pd dIAW lgW cyqy krIey, iPr Bu`ldIAW hn[
jdoN idRV pRp`k inScy ho jwvy, beI ies pd dIAW lgW nhIN Bu`ldIAW, aus dw kRoVW
guxW AnMd &L hY[ AONkV ishwrI mukqw lGU nUM Awp khw 2 ky iv`idAwrQI dw
AiBAws krwauxw AqI hI zrUrI hY[ kIrqn suxn smyN i^Awl r`Kxw ik dwsndws
ny ieh Sbd cyqy krnw hY, ik myry idl’c vs, rs Ds jwvy[ ijvyN GMfyhyVy dw Sbd
sux ky, ihrn aus’qy ieqnw moihq ho jWdw hY ik swhmixEN qIr v`jx qoN BI ip`Cy
nhIN htdw[ qIr Kw ky swhmxy m`Qy if`g ky, sRIr iqAwg idMdw hY[ XQw:- snmuK
sih bwn.snmuK sih bwn hy; imRg Arpy mn qn pRwn hy.Ehu byiDE shj sroq]
ieauN pyRmI ipAwr nwl AMimRq kIrqn suxdy hn[
i&lmI qrzW’c kIrqn krn vwly dI rucI dw pqw l`g jWdw hY ik ivkwrW
krky cMcl hY[ sRI siqgurU swihb jI dy hukm Anuswr i&lmI qrzW’c DurW dy
gurbwxI jI dw kIrqn nhIN krnw cwhIdw[ kIrqn smwgm bnwaux vwly
pyRmIAW nUM pyRm bynqI hY ik gurbwxI jI dI sMQw Su`DI dy smwgm BI bnwaux[ hux dy
smyN kIrqn krn vwly pRymI bhu igxqI’c hn, ijn@W ny gurbwxI dI Su`D sMQw nhIN
kIqI, ies leI dulW nUM lW Awid glqIAW rIkwrf ho rhIAW hn[ CotI aumr’c
b`cy b`cI nUM Su`D gurbwxI kQw kIrqn suxw 2 ky gurbwxIjI’c lIn kIqw jwvy[
is`Kx, isKwaux vwly pyRmI blYk borf’qy Sbd ilK ky, swiKAwq krn krwaux,
ies qr@W ibAMq gurSbd kMT, swiKAwq ho jwxgy[
www.Gursevak.com 87 q`qkrw
b`icAW nUM skUlW’c gurbwxI dI sMQw, kQw kIrqn BI isKwA ky.in`qnym dI
Su`DI BI krweI jwvy[ ie`k pIrIAf Dwrimk iv`idAw dw lwieAw jwvy[ AMimRq
kIrqn poQI ArQW smyq CpxI cwhIdI hY[ ryfIE duAwrw svyry sRI hirmMdr swihb
jI dw kIrqn, poQI pRkwS krky suixAW jwvy qW bhuqw AnMd hovy[ jykr siqgurU
swihb jI dI imhr hovy, qW s`cy gurbwxI jI dI pRwpqI vwly pRymI iml ky, gurbwxI
ilKx suxn sunwaux, BwrI lwhw huMdw hY[ sB qoN v`fy siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI dy guris`K BweI mn dy mylI ho ky Bjn ismrn’c l`gx, qW siqgurU gRMQ
swihb jI ikRpw krky, surq’c gurbwxI jI Byjdy hn[ pUrn Su`DI vwly mhWpurSW qoN
ivSyS pyRm, syvk Bwv nwl, siqgurU Arjn dyv swihb jI rUp prmpiv`qR AMimRq
gurbwxI jI dI Awp ivSyS Su`DI krky, iv`idAwrQIAW nUM Awpxy ip`Cy bwr 2 khw
ky, Su`D sMQw krwauxI cwhIdI hY[ iv`idAwrQIAW dy AOguxW dI vIcwr nhIN krnI[
AMimRq rUp s`cy bwxI dy siqkwr nUM muK r`KidAW Su`D sMQw krwaux dw s`cw ivvhwr
krnw cwhIdw hY jI[ XQw:- ausqiq mn mih; kir inrMkwr] kir mn myry; siq
ibauhwr] siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI &urmwauNdy hn:- mn (mih)AMdr inrMkwr
bRhm jI dI ausqiq kir, hy myry mn! ieh (siq)s`cw ibauhwr kir[
dl BMjn guru sUrmw, vf joDw bhu praupkwrI[ mhwn sUrvIrW dy rcnhwr,
mhwn blvwn siqgurU hirgoibMd swihb jI srUp siqgurU gRMQ swihb jI qoN AwpxI
surq’c s`cy gurbwxI jI dI pRwpqI leI, Aink pRkwr nmskwr krky, s`cy
gurbwxI jI dI s`cI pUjw ies qr@W krnI cwhIdI hY jI:- 1pRkwS AsQwn
ieSnwn[ 2cMdoAw lwauxw[ 3pRkwS krny[ 4suMdr rumwly sjwauxy[ 5cOr krnI[
6
sugMDI iCVkxI[ 7Pu`l cV@wauxy[ 8pRkrmW krnIAW[ 9fMfy vWg lMmy pY ky nmskwr
krnI[ 10kVwh pRSwid dw gurU swihb jI nUM Bog lwauxw, Awp G`t Ckxw[ 11gurU
gRMQ swihb jI nUM AMimRq rUp kIrqn kQw gurbwxI gw ky sunwauxI, iek`qR ho ky
s`cy pwiqSwh jI dy swhmxy KV@ ky jW bYT ky gursbd gwauxy[ 12mwieAw Bytw
krnI, jo Drm lyKy l`gy, pUjw dy Dwn nUM sMjm nwl vrqxw, ijs krky siqgurU
swihb jI dIAW l`K ^uSIAW pRwpq hox, dyh Arogqw rhy, gurU pRymw-BgqI pRwpq
hovy[ 13Ardwis krnI[ 14iqRkwl sMiDAw krnI, Bwv iqMn smyN siqgurU swihb jI
dy swhmxy kIrqn krnw[ 15siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy swhmxy SsqR
www.Gursevak.com 88 q`qkrw
sjwauxy[ 16JwVU, s&weI Awid dI SuB s`cI syvw krnI[ Awpxy Gry gurU Gr’c
gursbd ilKy mwto Poto sjwauxy[
pyRmI guris`KW nwl iml ky, gur pRmysr rUp poQIAW pRkwS krky, ie`k 2 Sbd
pUrIAW lgW lw ky pV@nw[ Awpxy aucwrn dI ivSyS Su`DI krnI[ ies qr@W AiBAws
krny krky mn dw itkwA BI bxdw hY[ ivSyS Su`D gurbwxI jI pV@n vwilAW
gurmuKW dI susMgq’c Su`D gurbwxI jI suxidAW 2 BI s`cI bwxI dI Su`DI, gurU gRMQ
swihb jI qoN surq’c gurbwxI jI dI pRwpqI huMdI hY[ gRIb invwj Swih SwhnSwh;
siqgurU hirrwey swihb jI rUp s`cy AMimRq gurbwxI jI dy is`iKAwdwiek gurSbd,
qukW ilK ky SIiSAW’c jVw ky Gr’c sjweIAW hox, AYsI Bwvnw hovy, hr vyly hI
drSn krky pV@dy nmskwrdy rhIey[
hm cwkr.goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn krwvn.sgl ibiD; so siqgurU
hmwrw] siqgurU hirikRSn swihb jI srUp s`cy AMimRq gurbwxI jI dI gurU gRMQ
swihb jI qoN surq’c pRwpqI leI, prmpUjnIk siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI qoN
siqsMgq jI nUM spIkr duAwrw pyRm sihq Su`D gurbwxI jI sunwauxy cwhIdy hn[
ieh Bwvnw r`KxI ik dwsndws gurdyv suAwmI pRmysr jI nUM AMimRq gurbwxI jI
suxw irhw hY[ Awpxy Gr in`qnym krn nwloN, sRI gurduAwry swihb jI in`qnym bwxI
sunwaux dw bhuq BwrI lwB hY[ jykr pRymI gurduAwry swihb jI iek`Ty in`qnym krn
qW bhuq hI lwB hY[
pyRmI jn AwpxIAW 2 kwpIAW’qy s`cy gurSbd, qukW dy ArQ ilK ky Su`D
krn, iPr aun@W nUM bwr 2 BwvyN l`K vwrI vIcwrn, qW BI QoV@w hY[ iek`Ty bYT ky
Awpo AwpxIAW SbdW vwlIAW kwpIAW pRkwS krky, siqgurU pMjvyN nOvyN dsvyN
pwiqswhW dIAW ShIdIAW jpx, ShIdW dy nwm AqI hI vYrwg sihq jpx[ jwp
kridAW AMimRq gurbwxI jI dy A`KrW v`l nyqR itkwA ky, pRym Bwvnw nwl q`kx,
cOr krn qW jo surq, idl’c s`cy gurbwxI jI hI idsx[ iqMn vwrI do vwrI ijvyN
cMgw l`gy iek`Ty ShIdI dw jwp krky s`cy gurbwxI gurU swihb jI dIAW qukW jW
Sbd Awpo AwpxI kwpI qoN nMbrvwr iek`Ty gwaux[
iqlk jM\U; rwKw pRB qw kw] ismrn dy pUrn dwqy siqgurU qygbhwdr swihb
jI srUp s`cy gurbwxI nUM siqgurU gMRQ swihb jI qoN ArQW smyq, surq’c pRwpq
www.Gursevak.com 89 q`qkrw
krn leI, AMimRq vyly iekWq vwXU mMfl, swP hvw’c AMimRq rUp gurbwxI jI dw
AiBAws lMmW smW krnw cwhIdw hY[
bwlwn bwl] )rwjwn rwj] mhwn XoiDAW nUM pYdw krn vwly sRvMs dwnI vwhu
vwhu siqgurU goibMd isMG swihb ^wlsw jI srUp, s`cy AMimRq gurbwxI jI dI ArQW
smyq AwpxI surq AMdr, siqgurU gMRQ swihb jI qoN pRwpqI leI, ic`q dI iekwgRqw
krnI[ Awpxw qn mn Dn sRvMs BI siqgurU swihb jI nUM Arp dyxw[ sRI siqgurU
swihb jI nUM pUrn ivAwpk jwx ky, pUrn SrDw r`KxI[ ismrn qoN ibnw hor bolx
qoN pUrw 2 sMkoc r`Kxw[ mn dw sMqoK Bwv XQw lwB qQw sMquSt rihxw[ XQw:- jo
qU dyih.qhI iehu iqRpqY; Awn.n kqhU Dwvau] )Cwdn Bojn kI.Aws n kreI;
AicMqu imlY so pwey] prm pyRm’c lIn ho ky AMimRq rUp gurbwxI jI pV@ny[ mn hr
vyly gurbwxI jI dy siqkwr’c ivMin@AW rhy[
iksy ir`DI is`DI SkqI (pRBqw)vifAweI BogW Awid dI ie`Cw n r`KxI[ kyvl
vwihgurU dy s`cy drSnW dI qIbr ie`Cw hovy[ XQw:- myrw mnu locY; gur drsn
qweI] iblp kry; cwiqRk kI inAweI] ShIdW dy isrqwj siqgurU pMjvyN pwiqSwh
jI ny lhOr bYiTAW ieh Sbd aucwirAw ik hy siq gur rwmdws swihb jI!
(myrw)dwsndws dw mnu Awp jI dy prmpiv`qR prm mnohr drsn (qweI)nUM
(locY)hY[ (cwiqRk)bbIhy (kI)dy (inAweI)vWg hr vyly DMn siqgurU rwmdws swihb
jI! DMn siqgurU rwmdws swihb jI! Awp jI dy nwm dw (iblp)ivrlwp
(kry)krdw hY jI[
siqgurU gRMQ swihb jI qoN s`cy gurbwxI gurU jI dI surq’c pRwpqI leI
(ie^lwk)cwl c`lx Su`D hoxw cwhIdw hY[ prwey rUp nUM ivkwr idRStI nwl nhIN
dyKxw[ inMdw corI XwrI pMj ivkwr dw iqAwg krnw, inrAiBmwnqw sihnSIlqw
sihq isr vwr ky BI praupkwr krnw cwhIdw hY[
Kwx pIx pihnx rihx ijqnw swdw hovy, auqnw hI qn mn suKI rihMdw hY,
^rc BI Gtdw hY[ gurbwxI jI pV@n suxn ArQ vIcwrn praupkwr leI smW bc
jWdw hY[ hMsu hyqu loBu kopu; cwry ndIAw Aig] hMsu vrgy sohxy bx ky rihxw,
Awpxy srUp nUM SISy’c dyK ky sVdy rihxw, (hyqu)moh’c sVdy rihxw[ loBu’c sVdy
rihxw[ (kopu)kRoD’c sVdy rihxw, ieh Aig dIAW cwry ndIAw hn[
www.Gursevak.com 90 q`qkrw
AMimRq gurbwxI pRq`K gurU jI nUM surq’c q`kx dw bhuq 2 lwB hY[ ies leI
ieSnwn krnw BI AqI hI zrUrI hY[ bsqR BI sw& suQry swdy cwhIdy hn, jg@w BI
sw& suQrI hI cwhIdI hY[
pRSn:- keI AwlsI bMdy kihMdy hn ik ieSnwn jW bwhrlI s&weI dI kI loV
hY?bwhrlI s&weI dw AMdrlI s&weI’qy Asr pYNdw hY[ AMdrlI s&weI dw bwhrlI
s&weI’qy Asr pYNdw hY[ s&weI dUjI KudweI hY[ fwktR BI ieho hI kihMdy hn ik
bys&weI dy jrwsImW qoN bImwrIAW PYldIAW hn[
ijqnI Bu`K hovy, aus dw cOQw Bwg G`t Kwxw cwhIdw hY, izAwdw Kwxy krky
Awls vDdw hY, hr vyly nINd hI dbweI r`KdI hY[ izAwdw Kwx nwl supny BI cMgy
nhIN AwauNdy, ijs krky sRIr Apiv`qR ho jWdw hY[ QoV@w Kwx sOx vwlw sMqoKI s`cy
AMimRq gurbwxI jI nUM surq ’c q`kx dw au~qm AiDkwrI hY[ XQw:- pauVI] syv
kIqI sMqoKIeˆØI; ijn@I sco scu iDAwieAw] En@I.mMdY pYru n riKE; kir suik®qu.Drmu
kmwieAw] En@I dunIAw qoVy bMDnw; AMnu pwxI QoVw KwieAw] qUM bKsIsI Aglw;
inq dyvih cVih svwieAw] vifAweI vfw pwieAw] ) QoVw svxw Kwvxw; QoVw
bolnu gurmiq pwey[
s`cy Akwl purKu gurU gRMQ swihb jI Apwr ikRpw krky, suAws 2 DMn gurU
nwnk dyv swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy nwm dw AiBAws krwauNdy hn[ Awp hI
Awpxy pRymI dy idl idmwg’c, prm mnohr gurbwxI Byjdy hn[ ijqny suAws DMn
gurU nwnk dyv swihb jI dy jwp vwihgurU AiBAws vwly guzrdy hn, auh qW Drm dy
suhwvxy Pu`l hI bx jWdy hn[ ijvyN BOrw Pu`lW qoN sugMDI gRihx krdw hY, iqvyN aun@W
suhwvxy Pu`lW qoN mn rUpI BOrw.pRIq rUpI nwsW nwl pRymw-BgqI rUpI sugMDI, sdw leI
pRwpq krdw rihMdw hY[ hy prmpUjnIk sB qoN v`fy smR`Q siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI! Awp jI dy prmpiv`qR s`cy crn-kmlW ’c ieh Ardwis hY, ik Awp
jI ikRpw krky sRb`q nUM suAws 2 Awpxw nwm jwp AiBAws b^So jI[
siqgurU swihb jI ny sMswr nUM siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI s`cy gurU b^Sy
hn[ gurbwxI jI dw AnMd rMgW 2 krky ilAw jw skdw hY[ in`qnym dI AMimRq
gurbwxI jI dI ivSyS Su`D sMQw krw ky cMgI qr@W pkweI jwvy[ lgW zbwnI
cyqy krn dw bVw BwrI AnMd hY[ gurU gRMQ swihb jI qoN surq’c gurbwxI jI dI
www.Gursevak.com 91 q`qkrw
pRwpqI leI, bhuqy pRymI iek`Ty ho ky pUrIAW lgW lw ky, swry in`qnym dI ie`k 2
pauVI pV@n[ bwr 2 pV@ ky lgW zbwnI cyqy krn.jW in`qnym nUM bwr 2 ilK ky
AiBAws kIqw jwvy[ imlq’c in`qnym dy ArQ vIcwr ky cyqy kIqy jwx[ iPr dUjy
pyRmIAW nUM sRI gutkw swihb jI dy ky kihxw ik Awp jI A`Kr dyKo, dws lgW lw ky
suxwvygw, ij`Qy ZlqI hovy d`sxI[ zbwnI bwr 2 ilK ky gutky swihb jI nwl A`Kr
myly jwx, iPr pRIiKAw lY ky nMbr idqy jwx[ ie`k 2 pauVI jW do 2 qukW ilK ky,
lgW ArQ zbwnI cyqy kIqy jwx[ hr ie`k Gr’c blYk borf hovy jW sIimMt dI
kMD’qy kwlw borf bxwieAw hovy[
jwhr pIr; jgqu guru bwbw] jI dy sRI gurduAwry swihb jI qoN ies qr@W pRcwr
hovy:- spIkR duAwrw ie`k slok, do qukW jW Sbd iek`lw 2 A`Kr lgW smyq bol 2
ky Su`D ilKwieAw jwvy[ pRymI Awpxy Gry ilKx, aus iek`ly 2 A`Kr dy ArQ ilKw
ky Su`DI krweI jwvy[ aus dy ArQW nUM sRI gurduAwry swihb jI qoN pMj vwrI suxwieAw
jwvy, jykr smW hovy qW pyRmI jnw nUM gurbwxI jI dIAW qukW Su`DI nwl khweIAW
jwx, ArQ BI khwey jwx[ ies qr@W Axjwx BI ArQW ’c l`g skxgy[ khwaux
vwly nUM bhuq v`fw &L itkwA, sRI siqgurU swihb jI dI b^iSS pRwpq hovygI jI[
XQw:- ijs no dieAwlu hovY myrw suAwmI; iqsu gurisK.gurU aupdysu suxwvY] jnu
nwnku.DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh nwmu jpwvY] DMn gurU
(nwnku)siqgurU rwmdws swihb s`cy pwiqSwh jI &urmwauNdy hn:- (jnu)dwsn dws
iqsu (jnu)ipAwry s`cy gurisK jI kI s`cI crn DUiV (mMgY)mMgdw hY, jo Awip nwmu
(jpY)jpdy (Avrh)hornW qoN (jpwvY)jpwauNdy hn[ n`gr invwsI Awp BI ausy slok
nUM bwr 2 vIcwrdy rihx[ jy ieauN prmpiv`qR AMimRq gurbwxI jI dw mMnx pUjx
siqkwr krn ArQ ivcwrn qW bhuq hI cV@dI klw hovy, jy koeI iek`lw bYT ky
Bjn krdw hY qW bhuq cMgw hY, jy ies qr@W iml ky kro, qW bhuq 2 hI lwB ho
skdw hY[ hy; srb klw smrQ] siqgurU nwnk dyv swihb jI! Awp jI ikRpw
krky AYsw s`cw su`cw au~cw pyRm b^So jI, ijs krky ies qr@W Gr 2’c prmpiv`qR
s`cy AMimRq gurbwxI jI.ilKy pV@y suxy vIcwry jwx[ ies qr@W b`icAW nUM lwauxw hovy,
qW A`j vwlIAW qukW dw k`l@ nUM tYst BI hovy[ nMbr lYx dy ipAwr nwl b`cy auqSwh
krngy[ b`icAW nUM ienwm dy ky idl vDwieAw jwvy[
www.Gursevak.com 92 q`qkrw
gurU rUp gurSbdW nUM siqgurU gRMQ swihb jI qoN AwpxI surq’c q`kx qy kMT
krn leI, ArQW sihq ilK ky bwr 2 pV@ ky soiDAw AiBAws kIqw jwvy[
aupRMq pUrn lgW, ArQW sihq Su`D do auqwry rIkwrf kIqy jwx, aun@W nUM bwr 2
ArQW sihq suixAW jwvy qW bVw BwrI gwV@w AnMd Awvygw[ ie`k auqwry dy ^rwb
hox’qy iPr hor do auqwry kIqy jwx, ieauN ie`k auqwrw nvW hI rhy[ jykr ing@w
kmzor ho jwvy, qW BI Su`D piv`qR s`cy gurbwxI jI nUM sux ky bhuq hI lwB ho skdw
hY, ies qr@W nyqRhIx kmzor ing@w vwly, AnpV@ pyRmIAW nUM bhuq BwrI lwB ho
skdw hY[
ijhVy AMimRq rUp Sbd kMT krny hox, aun@W nUM ie`k 2 krky blYk borf’qy
ilK ky lgW dI cMgI qr@W soD kro[ pRSwdw Ckx vyly, jW hr vkq borf dy
swhmxy hI bYTo[ sOx qoN pihlW pyRm siqkwr nmskwr kro, borf qoN Sbd pV@o[
sON ky au~Tx qoN sMklp ivklp ruky huMdy hn, ies leI sON ky au~TidAW borf zrUr
hI pV@o[ smW imlx qoN swrw Sbd pV@ lYxw[ AwpxI bu`DI Anuswr ijqny
idnW’c, auh Sbd qs`lI nwl lgW ArQW sihq cyqy ho sky, cyqy krky iPr hor
ilKo[ prmpiv`qR AMimRq rUp Sbd dw iDAwn Dwrnw hI siqgurU jI dw iDAwn
Dwrnw hY, Sbd dw pUjn krnw hI siqgurU swihb jI dw s`cw pUjn krnw hY,
Sbd nUM swiKAwq krnw, sRI siqgurU swihb jI dy swiKAwq s`cy drSn hn[
Sbd dw pUrn siqkwr, gurU jI dw pUrn siqkwr hY[ XQw:- sbdu gur
pIrw.gihr gMBIrw; ibnu sbdY.jgu baurwnµ] ijhVy bMdy kihMdy hn, dyhDwrI gurU
dI loV hY, ieh iblkul hI Zlq hY[ bRhmiv`idAw dy dwqy mhWpurSW dI AqI hI
loV hY[ ijhVy bwbw bu`Fw swihb jI vWg Awpxy Awp nUM, DMn gurU nwnk dyv
swihb jI dy Gr dy goly khwaux dw &Kr mwx r`Kdy hox, BwvyN vwihgurU siqgurU
CyvyN pwiqSwh jI, aun@W dy vr nwl pRgt hoey[ siqgurU CyvyN pwiqSwh jI q`k gur
g`dI iqlk lwauNdy rhy, pr iPr BI gurU Gr dy goly, GwhI hI bxy rhy[ AYsy s`cy
purSW duAwrw gurbwxI jI dy ArQ vIcwr Su`DI dI BwrI loV hY[ AMimRq gurbwxI
jI dI Su`DI is`DI ArQ vIcwr, dyhDwrI iblkul hI nhIN jwxdw[ pRmysr dy rwh
v`loN AMDw hY[ gurU ijnw kw AMDulw; isK BI AMDy krm kryin] ijhVy AMn@y gurU dy
ip`Cy l`gdy hn, auh AMDI AMDy KUhy Tyly] vWg pwp rUpI KUh’c fu`bdy hn[ XQw:-
bwJu gurU; fubw jgu swrw]
www.Gursevak.com 93 q`qkrw
hr ie`k n`gr nUM s`cKMf bnwaux leI, hr ie`k Gr’c jgx vwly A`KrW’c
gurSbd lwey jwx, ijs krky n`gr dI suMdr Swn bxy, aun@W SbdW nUM cyqy kIqw
jwvy, pyRmI Awpo iv`cIN SbdW nUM bdldy rihx[ aun@W SbdW nUM nmskwr krky vIcwr
ky, aun@W dw AiBAws krn, ijs krky auh gurSbd Su`D kMT ho jwx[ dwqy jI dI
imhr hovy qW surq’c BI idsx l`g jwx[
sRb guxW dy dwqy, sRb ivAwpI pRmwqmw jI dI pRwpqI leI, jo gurSbd idqy
jwx, aun@W dI cMgI qr@W Su`DI krweI jwvy, ArQ BI d`sy jwx[ koeI BI pyRmIAW nUM
Sbd dyx vwlw, ibnw Su`DweI krwaux qoN Sbd n dyvy[ AiBAws krn vwlw pyRmI
v`D qoN v`D smW AMimRq vyly v`fy qVky ilKy Sbd dy A`Kr dyK 2 ky, lMmw smW jwp
kry[ ilKy Sbd dy A`Kr SrDw pyRm Bwv nwl bwr 2 q`k ky, nyqR piv`qR huMdy hn[
nyqR bMd krn dI bjwey s`cy gurbwxI jI nUM q`kx dw bhuq BwrI lwB hY[ ies leI
Sbd dy ArQ A`Kr lgW zbwnI cyqy kro[ swfy nyqR dÍYS vYr ivkwr idRStI nwl
dyKx ig`Jy hoey hn[ so nyqRW nwl Su`D bwxI pV@n dy byAMq lwB hn jI[ ing@w pwtx
jW bMd hox qoN pihlW 2 ieqnw BwrI lwhw lYxw cwhIdw hY ik surq gurbwxI’c hI
lIn ho jwvy[
siqgurU gMRQ swihb jI qoN Awpxy idl idmwg surq AMdr, vwihgurU gurbwxI
jI dI pRwpqI leI, sRI gurduAwry swihb jI qoN vwihgurU mMqR dw jwp spIkR’c bol ky
suxwieAw jwvy[ suxn vwly pyRmI, nwl 2 bol 2 ky Awp BI vwihgurU mMqR dw
AiBAws krn[ ies qr@W gurduAwry jw ky koeI n koeI pyRmI jwp krdw hI rhy,
ijs krky gurU Gr’coN jwp huMdw hI rhy[
18.bRhmiv`idAw pV@n vwly pyRmI nUM bynqI pUrvk is`iKAw:- ijsno qyrI
imhr; su qyrI bMidgI] Anuswr bRhmiv`idAw’c inpuMn, BjnwnMdI mhwqmw dunIAW
dy lwlc ivSy iqAwg ky, dirAw iknwry’qy bYT ky, Bjn bMdgI krdy sn[ ie`k
gRIb pyRmI ie`k pwA cOL in`q dy jWdw[ ie`k iv`idAwrQI ny jw ky pyRm Bwvnw sihq
nmskwr krky, h`Q joV isr Jukw ky, AiqAMq inmRqw sihq ikhw, “jI hzUr!
dwsn dws pV@n leI AwieAw hY[ ”mhwqmw jI ny ikhw, “pyRmIAW! ie`Qy Bojn dw
koeI pRbMD nhIN, bRhmiv`idAw qW dwsn dws pV@w skdw hY[ ”“Awp jI kI Ckdy
hoN?”“dwsn dws cOL Ckdw hY[” “dwsn dws ip`C Ck ilAw krygw[ ”ausy qr@W
hI ip`C Ck ky bRhmiv`idAw pV@n l`g gey[
www.Gursevak.com 94 q`qkrw
mhwqmw jI dI mihmw sux ky, ie`k hor au~qm AiDkwrI ny Aw ky, AqI hI
pyRm sihq fMfauq kIqI[ mhwqmw jI ny ikhw, “Aw BweI gurmuKw! ”kihMdy, “jI!
dwsn dws Awp jI dI BwrI mihmw sux ky pV@n AwieAw hY[ ”mhWpurSW ikhw,
“BweI! ie`Qy Ckx dw koeI pRbMD nhIN[ ”A`goN inmRqw nwl isr Jukw ky ikhw,
“bwbw jI! Awp jI kI Ckdy hoN?”“pyRmIAW! dwsndws cOL Ckdw hY, ieh gurmuiK
ipAwry jI ip`C Ck lYNdy hn[ ”“jI! dwsn dws qW Awp jI dy brqn Do ky hI Ck
ilAw krygw[ ”hukm mMn ky crn-kmlW’c rihx l`g gey, singD s`cy pyRm nwl
syvw krky, Bu`Ky rih ky bRhmiv`idAw pV@I[ pUrn pyRm sihq s`cI syvw krky,
mhwqmw jI dw mn ij`q ilAw[ pihly iv`idAwrQI vWg iv`idAw’c inpuMn ho gey[
mhwqmw jI dI AYsI b^iSS hoeI ik vwihgurU jI dy drSn krky inhwl hoey[ DMn
AiDkwr, DMn pyRm, DMn is`KI[ bRhmiv`idAw pRwpqI dw au~qm AiDkwr[ AYsy pRymI
ivrly sMswr[ rom rom krky sd sdw nmskwr[
prmpUjnIk siqgurU swihb jI dy prmpUjnIk AsQwnW’qy pdwrQ bhuq Ku`lw
fu`lw AwauNdw hY[ pUjw dy Dwn nUM lwlc nwl f`Px vwly msMd, mn bwxI sRIr krky
rogI duKI rihMdy hn[ pUjw dw Dwn izAwdw Kwxy krky, nINd izAwdw vD jWdI hY,
A`Ty pihr Awls hI cuMbiVAw rihMdw hY[ sMjm sMqoK nwl Ckx vwly pRymI gurmuiK
ipAwry gurU syvw pRymw-BgqI SuB kwrj Drm praupkwr krdy hn, kQw kIrqn
isKwauNdy hn[ gurU jI dy b^Sy pdwrQ nUM AMimRq bxwauNdy hn[ vwihgurU siqgurU
qIjy pwiqSwh jI ny bwrW vr@y bVI BwrI in`gr inSkwm s`cI syvw kIqI, Bu`K aunINdRw
shwirAw, kdy BI pyt nUM izAwdw n Brdy ik syvw’c Awls Awvygw[ suiKAwrw,
Kwx sOx dw lwlcI AwdmI Awpxy ausqwd jI dI syvw nhIN kr skdw sMQw BI nhIN
pV@ skdw[ sMq bwbw krqwr isMG swihb ^wlsw jI ny, bRhmiv`idAw dy dwqy pUrn
bRhmigAwnI sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI dI qkrIbn cOdW vr@y
inSkwm in`gr syvw kIqI[ Awp jI pRCwdw G`t Ckdy, aunINdRw BI shwrdy[ sMq
mhWpurS &urmwauNdy (kuqo polw)iv`idAw.kuqo suKo; suKo.kuqo iv`idAw] jy iv`idAw hY qW
(suKo)suK (kuqo)ik`Qy? jy (suKo)suK hY qW iv`idAw (kuqo)ik`Qy?bRhmiv`idAw dw bwr 2
AiBAws krn nwl iv`idAw vDdI hY[ XQw:- shs guxW ividAw vDy; punw punw
AiBAws] rsnwgRy ins idn bsy, jXoN jl nIcy vws] (swrkuqwvlI.gRMQ)
(punw.punw)bwr 2 AiBAws krn nwl (shs)hzwr guxW ividAw (vDy)vDdI hY[
www.Gursevak.com 95 q`qkrw
rwq idny (rsnwgRy) rsnw’qy (bsy) vsdI hY[ (jXoN)ijvyN (jl)pwxI nIcy QW
(vws)vsdw hY, ieauN nIvyN ho ky (ins)rwq idn iv`idAw lYxI cwhIdI hY[ ijvyN 2
iv`idAwrQI inmRqw Dwr ky ausqwd jI dI syvw krdw hY, iqvyN 2 ausqwd jI dI
aus’qy ^uSI huMdI hY[ ausqwd jI au~cy FMg nwl iv`idAwrQI nUM bRhmiv`idAw b^S ky
inhwl qy mwlo mwl kr idMdy hn! ijs qoN ie`k A`Kr BI bRhmiv`idAw dw is`KIey,
aus dw gux nhIN Bulwauxw cwhIdw[ qY swihb kI bwq.ij AwKY; khu nwnk.ikAw
dIjY] sIsu vFy kir.bYsxu dIjY; ivxu isr.syv krIjY] ausqwd dI syvw n krn qoN
ieh fMf ikhw hY:- eyk A`Kr dwqw ju gur; jo syvq nih qws] pwie jnm sO suAwn
ko; bhur supc Gr vws] (eyk)ie`k A`Kr dwqw ju (gur)ausqwd jo hY, (jo) ijhVw
(qws)iqn@W nUM (syvq)syvdw (nih) nhIN, Bwv syvw nhIN krdw, auh sO vwrI (suAwn)
ku`qy (ko)dw jnm (pwie)pRwpq krdw hY (bhur)iPr auh (supc)cMfwl dy Gr jMm ky
(vws) vsdw hY[ gurpRswid pRym bynMqI:- keI pyRmI SuB ie`Cw r`Kdy hn ik siqgurU
swihb jI ikRpw krky, ibnw sMQw qoN hI Su`DI b^S dyx[ siqgurU swihb jI ny mhwn
ikRpw krky sMQw dI mrXwdw qorI hY[ sMQw krnI hI ikRpw hY, ies qoN vWJy rihxw,
ikRpw qoN s`Kxy rihxw hY[ sMQw krn dy AnykW hI lwB hn[ ijvyN ijhVy pyRmI bwby
bu`Fy swihb jI Awidk mhWpurSW qoN sMQw krky, Awpo iv`cIN iek`Ty iml ky pV@dy
hoxgy, aun@W nUM ibAMq hI AnMd iekwgRqw dI pRwpqI huMdI hovygI[ siqgurU swihb jI
ny, nwnk ndrI; ndir inhwl] dw rwh sMQw duAwrw hI b^iSAw hY, iesy leI
sMswr’c byAMq hI pyRmI hr smyN sMQw krdy krwauNdy rihMdy hn[ hux BI kr krvw
rhy hn, ies qr@W sMswr’c hrvkq gurbwxI jI pV@y suxy jw rhy hn[ sMQw krky hI
sMpRdwvW c`l rhIAW hn, cldIAW rihxgIAW[ sMQw qoN pihlW AvsQw bhuq CotI
huMdI hY, sMQw krky A`gy krvw ky ivsmwd AnMd pRwpq huMdw hY[ sMQw krn vwly dy
mn’qy krwaux vwly dw bhuq hI pRBwv pYNdw hY, sMQw qoN ibnw izMdgI ieauN hY, ijvyN
n`k v`Fw huMdw hY[ siqgurU swihb jI Apwr ikRpw krn qW hI sMQw dw suBwg imldw
hY, sMQw krny krky byAMq ikRpw ^uSI huMdI hY[ ausqwd Swigrd bhu igxqI’c
poQIAW pRkwS krky sMQw pV@dy hn, qW pyRm vDdw hY[ so gurU pRmysr jI qoN ndr dI
ie`Cw r`K ky, sMQw n krnI ndr qoN vWJy rihxw hY, sMQw krnI hI ndr hY, ndr
krn qW hI sMQw huMdI hY, ndr krn qW hI A`gy sMQw krwauNdy hn, siqgurU swihb
www.Gursevak.com 96 q`qkrw
jI dy mn nUM BwauNdy hn, l`KW ^uSIAW dIAW pwiqswhIAW pwauNdy hn, suAws 2
Awpxy gurU jI nUM vifAwauNdy iDAwauNdy inauNdy hn[ ijn@W 2 mhwpurSW ny tkswlW
clweIAW hn, sB ny sMQw kIqI hY[ sMQw, s`cI syvw krky hI vwihgurU jI dI
ikRpw dy pwqr bxy[ sMQw krky hI dIvy qoN dIvw jgdw Aw irhw hY, sRb ivAwpI
bRhm jI, jo Awp suqy pRkwS huMidAW, sRb ky pRkwSk hn, Awp inrwDwr huMidAW sRb
dy AwDwr hn, aun@W dw rom 2 krky kotwn koit DMnvwd hY, ijn@W ny vwihgurU siqgurU
nwnk dyv swihb jI dsy pwiqswhW dy prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy nUrwnI Avqwr
Dwr ky, mhW pwpIAW nUM AqI suMdr Amolk ipAwrI bRhmiv`idAw dI s`cI dwiq
b^SI hY, Awpxy is`KW dy rwKy pRiqpwlk siqgurU gRMQ swihb jI b^Sy hn, jo Awpxy
pRymIAW dy idl idmwZ’c gurbwxI Byjdy rihMdy hn, rom 2’c vs ky vwihgurU jI’c
lIxqw b^Sdy hn[ sRI siqgurU dUjy pwiqSwh jI bwbw bu`Fw swihb jI Awid
mhWpurKW ny jo bRhmiv`idAw b^SI, aun@W duAwrw sIny bsIny A`gy bRhmiv`idAW pRwpq
ho rhI hY[ ijvyN prmpUjnIk siqgurU dUjy pwiqSwh jI ny sRI KfUr swihb jI ivKy
bRhmiv`idAw dI tkswl qorI, bwby bu`Fy swihb jI ny Awpxy lMmy gurmuiK s&l
jIvn’c prmpiv`qR AMimRq gurbwxI dy ArQ, sMiQAw krvweI[ vwihgurU mh`ly
pMjvyN jI ny vwihgurU siqgurU CyvyN pwiqSwh jI nUM bwby jI qoN bRhmiv`idAw pV@vweI[
19. iqMn pRkwr dI bRhmiv`idAw:- ividAw vIcwrI; qW praupkwrI] )koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU pihly pwiqSwh jI ny
iqMn pRkwr dI bRhmiv`idAw khI hY, jykr bRhmiv`idAw vIcwr ky praupkwr kry,
qW hI bRhmiv`idAw vIcwrI hoeI sPlI hY[ jykr bRhmiv`idAw nUM vIcwr ky
praupkwr nhIN krdw qW ieauN smJo:- piVAw mUrKu AwKIAY, ijsu lbu loBu
AhMkwrw] bRhmiv`idAw, Anyk pRkwr dI iv`idAw (piVAw)pV@y hoey ijsu bMdy nUM, Dn
pdwrQ joVn dw loBu Kwx dw (lbu) lwlc, (AhMkwrw) hMkwr hY, aus nUM mUrKu
(AwKIAY) AwKIdw hY, Bwv lbu loBu hMkwr C`f ky, inSkwm pRym Bwv nwl
bRhmiv`idAw qy sMswrI iv`idAw A`gy dyvy[
gur prswdI ividAw vIcwrY; piV piV pwvY mwnu] prmpUjnIk. myrw.
AMqrjwmI hir rwieAw] )imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu]
jIA sgl kau; dyie dwnu] vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-
www.Gursevak.com 97 q`qkrw
(gur)siqgurU swihb jI dI Agm Apwr sRb ivAwpI AMdr bwhr ivsmwd pRkwS
srUp (prswdI)ikRpw hI ikRpw duAwrw bRhm ividAw (vIcwrY)vIcwrnw kry,
mhWpurKW duAwrw bRhm iv`idAw nUM piV piV ky, inSkwm Bwvnw nwl A`gy pV@w
2 ky (mwnu)Awdr siqkwr (pwvY)pwauxw kry, (mwnu)mwnnIk, mMnxXog vwihgurU
bRhm jI nUM siqgurU swihb jI duAwrw (pwvY) pwauxw kry[
Aink rUp iKn mwih; kudriq Dwrdw] )srb klw BrpUr pRB; ibrQw
jwnnhwr] vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI ny sRb`q dy Bly leI, m`ky jwx
smyN Ascrj vys DwirAw[ gur AMimRq iBMnI dyhurI; ’qy nIly bsqR pihny[ guxW dy
^zwny s`cy pwiqSwhjI ny, AwpxI prmpiv`qR k`C’c ie`k ikqwb lY leI, jo
Dwrimk nhIN sI[ hwzI k`C’c ikqwb r`Kdy hn[ iksy BI Dwrimk gRMQ nUM k`C’c
r`Kxw ibAdbI hY[ h`Q’c sotw PV ilAw, gL’c jM\U pw ilAw, m`Qy au~qy iqlk BI
lw ilAw[ lotw, mus`lw BweI bwlyjI nUM PVw ky, AYsw ivsmwd vys DwirAw, ijs nUM
dyK ky sB dy mn iK`cy jwx, (kU`jw mus`lw)bwbw iPir mky gieAw; nIl bsqR Dwry
1
bnvwrI[ Awsw hiQ ikqwb kiC; kUjw bWg muslw DwrI[ 1vwihgurU mh`lw pihlw
jI, ies Ascrj vys ’c B`Kr s`Kr phuMcy[ mulqwn Awid SihrW dy hwzI lok m`ky
jwx leI ie`Qy rwq k`tx leI iek`Ty hoey bYTy sn[; srb klw smrQ] vwihgurU jI
aun@W pws cly gey, pUrn s`cy sMq BweI bwly swihb jI ny hyTW bYTx leI sohxw
mus`lw ivCw idqw, Awp jI aus’qy bYT gey[ sB dI idRStI Awp jI v`l Aw geI[
s`cy pwiqSwhjI dI ieho hI AlOikk AwkrSx (Aw)ivSyS krky (krSx)iK`cx
vwlI Anqklwvwn sRb ivAwpI ivsmwd hI ivsmwd SkqI sI, ijs ny sB dy mn
iK`c ley[ mulqwn dy pIr bhwvldIn ny qrk nwl bcn khy, “ieh jo qyry koL
ikqwb hY, ies nUM pV@nw BI jwxdw hYN?jW AYvyN hI vwDU lok idKwvy leI cu`kI iPrdw
hYN?”sux ky sRb ivAwpI ivsmwd inrgun bRhm jI ’c lIxqw SWqI sihq, siqgurU
swihb jI ny prm piv`qR AMimRq bcn &urmwey:- 1.piF kir; siB ko hu`jq krnI]
ausq Kwn; ieh ibD kI brnI] bRhmiv`idAw (piF)pV@ (kir)ky, aus dw hMkwr
krky, siB (ko)nUM h`ujq krnI, Bwv idl idKwaU bcn kihxy, ieh (ibD) jugqI
(kI)dI iv`idAw (ausq)h`fI Kwn vWg (brnI)khI hY[
2.bzurk ho bYTn; piT kir kY] iKjmq kirvwvn; ihq Dr kY] 24]
bRhmiv`idAw (piT)pV@ kir kY, Awpxy Awp nUM (bzurk)v`fy pUjnIk mMn ky, syvw
www.Gursevak.com 98 q`qkrw
v`loN inkMmy inkwry ho ky (bYTn)bYTdy hn[ Awpxy Awp dI (iKjmq)tihl syvw ihq
Dr kY (kirvwvn)krwauNdy hn[ kir hMkwr; bdY nih kwhUM] gosq nwm kihq hY
qWhUM] )iksY n bdY; Awip AhMkwrI] Anuswr iPr hMkwr (kir)krky,
(kwhUM)iksy nUM ku`J BI (nih)nw (bdY)smJy, pUrn siqgurU swihb sMqW dI BI inMdw
kry, Awpxy Awp nUM Avqwr khwvy, (qWhUM)iqs dw nwm (gosq)mws Kwx vWg
(kihq)ikhw hY[
3.piT piT ismrih; nwm ij rUrw] siB mihN; jwnih Alhu zhUrw]
bRhmiv`idAw (piT piT)pV@ 2 ky (ij)ijhVy (rUrw)suMdr nwm (ismrih)ismrdy
hn, Bjn krky hornW nUM jpwauNdy hn, siB (mihN)c pwk piv`qR (Alhu)vwihgurU
jI nUM (zhUrw)pRgt (jwnih)jwxdy hn[
dYÍq hyq kw; mytXo Jgrw] qjÎo hMkwr; irdy qy sgrw] dÍYq (hyq)moh kw
Jgrw (mytXo)myt idqw[ irdy (qy)coN (sgrw)swrw hMkwr (qjÎo)C`f idqw[
mwnih sIs; ^udwie rjweI] mgz nwm hY; qwihN khweI] sIs au~qy
(^udwie) vwihgurU jI dI (rjweI)rjw (mwnih)mMndy hn, (qwihN)iqs bRhmiv`idAw
dw nwm (mgz)myvy Kwxw (khweI) khwauNdw hY[ ” DMn hn DMn hn DMn hn
vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb mhwrwj jI DMn hn[ ikqnI au~cI krnI
kmwl dy bcn &urmwey[ ijvyN sRI gurU jI ny aupRokq iqMn pRkwr dI iv`idAw dw
kQn kIqw hY, [
20.iqMn pRkwr dy iv`dvwn huMdy hn:- 1.ijvyN mxI vwlw s`p, hn@yry’c
AwpxI mxI r`K ky, mxI dw hMkwr krky Pukwry mwr 2 ky aus’qy ryqw pw lYNdw[
mxI dy Alop hox qoN, isr mwr 2 ky mr jWdw[ ies qr@W bRhmiv`idAw rUpI mxI
pRwpq krky, siqpurSW’qy qrk krnI[ aun@W nUM qMg krnw, ijvyN gopwld`q dw
dwdw ibSnd`q, BjnwnMdI swDU’qy qrk krdw sI, ij`Dr jwx mgry jwvy[ qIjI
QW’qy jw ky bYTy, ikhw, “myry nwl crcw kr, qUM swD ikauN bixAW
hYN?”BjnwnMdI mhwqmw jI ny ikhw, “dws qW AnpV@ hY, dwsndws nUM qMg n kro
jI[ ”jdoN n hI hitAw qW sRwp idqw, kihMdy, “jwh ku`qw bx! ”ku`qw bixAW,
ijs dI siqgurU pihly pwiqSwh jI ny Sbd pV@ ky mukqI kIqI[ 2 dUjI iksm dy
iv`dvwn, s`p hn@yrI rwq’c, mxI k`F ky r`Kdy hn[ aus dy cwnx au~qy jo kIVy
AwauNdy hn, aun@W nUM KWdy hn[ ies qr@W ijhVy iv`idAw pV@ ky, DoqI Koil; ivCwey
www.Gursevak.com 99 q`qkrw
hyiT] grDp vWgU; lwhy pyit] Anuswr Koqy vWg pUjw dy Dwn nUM hr vyly KweI hI
jWdy hn, praupkwr nhIN krdy, ieh s`p dy kIVy Kwx vWg, dUjI qr@W dy iv`dvwn
hn[ 3.pUinau, pUrw cMd Akws] psrih klw, shj prgws] Anuswr pUrnmwSI
dI rwq nUM AkwS’c cMdRmW pUrn klw sihq ciV@Aw huMdw hY[ aus vyly mxI vwly
s`p, mxI k`F ky r`K idMdy hn[ pUrnmwSI dy (sis)cMdRmW dIAW ikrnW duAwrw
mxI’coN AMimRqu (JrY)inkldw hY, aus nUM (byig)J`t p`t (cwKq)c`t 2 ky, AwpxI
zihr nUM (hrY)mytdy hn[ XQw:- somvwir; sis AMimRqu JrY] cwKq byig; sgl ibK
hrY] ieauN qIjy mxI vwly s`pW vWg jo gurmuiK snmuK hn, siqgurU swihb jI pUrn
bRhmigAwn dy cMd, ivAwpk bRhm rUpI AkwS’c pUrn klw sihq cVy@ hoey hn[
gurmuiK bRhmiv`idAw rUpI mxI nwl, bRhmwnMd rUpI AMimRq nUM c`t 2 ky iviSAW dI
zihr nUM mytdy hn[ AMimRq c`t ky zihr mytx vwly s`pW vWg ieh qIjy qr@W dy
gurmuiK mhWpurK iv`dvwn hn[
21.bRhmiv`idAw pV@ ky Dwrn krn’qy bhuq hI vDIAw idRStWq:- ausqwd
dRoxwcwrX ny hMkwrI durXoDn nUM pu`iCAw, “ikqnw piV@Aw hYN?”ikhw, “mYN swrI
pV@weI pV@ leI hY[ ”qW A`goN ikhw, “Awp jI qy XuiDStR jI Bwlx jwE, ijqny
s`cy bMdy imlx, dws nUM d`isE ikqny ku s`cy bMdy hn?”dyK ky vwips Aw ky hMkwrI
durXoDn ny ikhw, “koeI s`cw bMdw nhIN imilAw[ “ieh h`f Kwx vWg suBwA hY[
iPr XuiDStR jI nUM ikhw, “d`s beI Bgqw[ ”qW ikhw, “jI hzUr! dwsndws nUM
qW koeI BI JUTw nhIN imilAw, sB aUqm; iksu AwKau hInw] Anuswr swry
dwsndws nwloN au~qm hI sn[ dws hI sB qoN burw hY[ ”XQw:- kbIr.sB qy hm
bury; hm qij.Blo sBu koie] ijin AYsw kir bUiJAw; mIqu hmwrw soie] )mn myry;
ijin Apunw Brmu gvwqw] iqs kY BwxY, koie n BUlw; ijin sglo bRhmu pCwqw]
)XQw idRstI qQw isRstI, Anuswr dohW nUM BwisAw[ ausqwd dRoxwcwrX jI ny Awpxy
ipAwry iv`idAwrQI XuiDStR jI nUM, au~qm AiDkwrI jwx ky bVy BwrI Awdr ipAwr
nwl bRhmiv`idAw’c inpuMn kr idqw[ pu`iCAw, “qUM ikhVy 2 gux ivSyS qOr’qy
Dwrn kIqy hn?”qW h`Q joV isr Jukw ky AqI hI inmRqw pyRm ipAwr sihq ikhw,
“Awp jI dI Apwr ikRpw b^iSS nwl, koRD dw iqAwg, s`c bolxw, doo gux Dwrn
kIqy hn[ ”prKx leI, v`t ky cpyV mwrI, ien@W ny Awpxy ausqwd dw au~kw hI
bolI, Awm lokW dI bolI hY[ ie`k hI dyS dI bolI’c, keI ielwkeI bolIAW
huMdIAW hn[ ijvyN duAwbI, mwJI, mlveI, lihMdI, phwVI Awid[ 2ies dy ault
swihqk jW tkswlI bolI, swry dyS dI bolI hY[ ieho hI dyS dy lyKkW, srkwrI
d&qrW, AKbwrW’qy is`iKAw dw mwiDAm huMdI hY[ ieh mWjI svwrI, nym b`D huMdI
hY[ ieh bol cwl dIAW bolIAW’coN kImqI Su`D cMgy 2 SbdW krky BrpUr huMdI hY[
39.gurmuKI bolI nUM Su`D ilKx dw ivSyS sunihrI inXm ieh hY, ijvyN bolIey
iqvyN ilKIey[ AMgryzI ’c keI QweIN ilKy A`Kr c`up rihMdy hn[ ijvyN AMgryzI dI
sI ikqy k`ky, ikqy s`sy dw kMm idMdI hY, ieauN AMgryzI bhuq hI byinXmI nwl pV@I
ilKIdI hY[ is`Kx vwly nUM bhuq imhnq krnI pYNdI hY, mgz Q`k jWdw hY, pr
gurmuKI A`Kr bdldy nhIN, ijvyN k`ky ny k`kw hI rihxw hY[ swihqk jW tkswlI
bolI nUM ilKx leI, iv`dvwnW ny jo inXm bxwey hn, aun@W nUM ivAwkrn AwiKAw
jWdw hY[ bolI dI TIk vrqoN krn leI, ivAwkrn dy inXmW’c bol ky, bolI
swihqk rUp DwrdI hY[
40.vrnmwlw (pYNqI):- bolI dy swry (vrn)A`KrW dy smUh nUM vrnmwlw kihMdy
hn[ gurmuKI il`pI vrnmwlw dy pYNqI A`Kr hn, ies nUM pYNqI kihMdy hn[ a A e
s h, k K g G |, c c j J \, t T f F x, q Q d D n, p P b B m, X r l
v V[ ien@W’c &wrsI dIAW Cy DunIAW hn:- S, SSw, Syr[ ^, ^`^w, sur^[ Z,
Z`Zw, Zubwrw[ z, z`zw, jhwz[ &, &`&w, &vwrw[ LwLw, jIB dI nok qwlU nwl
Cohx qoN ieh Avwz aucwrIdI hY, ijvyN kwL, GoL, pILw[ )vrn:- mnu`K dI Avwz
nUM pRgt krn leI jo icMn@ imQy hn, aun@W nUM (vrn)A`Kr ikhw jWdw hY, ijvyN swrI
aucwrn sQwn dMd, hoNT hn) (35V VwVw, aucwrn sQwn mUMh dI C`q hY) (S
S`Sw, s`sy dw aucwrn AsQwn dMd hn[ S`Sy dw aucwrn sQwn qwlU hY, s, C dohW dw
ivcwlw, S dw aucwrn AsQwn mUMh dw ivcwlw hY, S`Sw boilAW hvw dbw nwl bwhr
inkldI hY Syr) (^ ^^w, K aucwrn sQwn kMT hY) (ibMdI sihq ^ aucwrn sQwn
sMG hY) (Z Z`Zw, aucwrn sQwn kMT, sMG hY) (z z`zw, j dw aucwrn AsQwn dMd
hn) (P dw aucwrn AsQwn bu`l@ hn[ )au&, &wrsI, & bolx l`igAW mUMh’coN qyzI
nwl hvw inkldI hY[ & dw aucwrn AsQwn mUMh, bu`l@ hn) (L L`Lw, jIB dI nok
qwlU nwl Cohx qoN, L aucwrIdw hY)
vwihgurU gurpRswid] muhwrnI:- prmpUjnIk nwm rsIey q`q byqy mhwn
praupkwrI, mhWpurS sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY,
ik muhwrnI Bjn hY[ (muhwrnI) (mu)mUMh nUM (hwrnI)QkwauxI Bwv ijs nUM bolidAW
2 mUMh Q`k jwvy[ Su`D muhwrnI dw Su`D AiBAws, idl idmwZ’c pwxI qy icknweI
vWg Asr krdw hY[ AMimRq gurbwxI dw aucwrn S`uD bxw idMdw hY, Bwv muhwrnI dw
^Ub AiBAws krnw[ Awp jI dy ipAwry crn c`t ky, pRym bynqI hY jI, G`t qoN G`t
ie`k hzwr vwrIN, muhwrnI bol ky ^Ub AiBAws kro jI ipAwry[ A Aw ie eI au aU
ey AY E AO AM AW[ s sw is sI su sU sy sY so sO sM sW[ h hw ih hI hu hU hy hY ho
hO hM hW[ k kw ik kI ku kU ky kY ko kO kM kW[ K Kw iK KI Ku KU Ky KY Ko KO KM KW[
g gw ig gI gu gU gy gY go gO gM gW[ G Gw iG GI Gu GU Gy GY Go GO GM GW[ | |w
i| |I |u |U |y |Y |o |O |M |W[ c cw ic cI cu cU cy cY co cO cM cW[ C Cw iC CI Cu CU
Cy CY Co CO CM CW[ j jw ij jI ju jU jy jY jo jO jM jW[ J Jw iJ JI Ju JU Jy JY Jo JO JM
gurpRswid vwihgurU gurmiq jnm sMskwr pRkrx ArMB:- hryk b`cy skUl
Byjx qoN pihlW 500 gurSbd cyqy krvwey jwx jI[ (grBwDwn)grB Tihrnw,
jnm, (nwm-krx) nwm Drnw, J`gw pwauxw, jUVw krnw, dsqwr sjwauxI Awid
jnm sMskwr hn[ ienW@ swirAW simAW ’qy Ardws krnI[
1. hr gurduAwry swihb jI ivKy, SuB is`iKAw ilKI hovy ik sicAwry pyRmI,
rogI duKI kwmnw vwly jIvW leI gurduAwirAW ’c ^ws pRbMD krn[ ijs krky T`gW
www.Gursevak.com 119 q`qkrw
pws n jwx, s`cy siqgurW qoN vymuK n hox[ keI kptI iksy dw b`cw mrvw idMdy
hn, beI qyry b`cw ho jwvygw, ieh Gor pwp hY[ XQw:- bIjy ibKu, mMgY AMimRqu; vyKhu
eyhu inAwau]
2. SuB sMqwn dI pRwpqI leI Amolk SuB s`cw aupdyS:- pqI sqI dy mn ’c,
A`Kr 2 ’qy gurU Bwvnw sihq, pUrn inscw Brosw hovy, ik siqgurU gRMQ swihb jI,
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; jI ju`go ju`g At`l gurqw g`dI ’qy ibrwjmwn hn[
ijvyN vyl ibRC Awsry au~cI cV@dI hY, iqvyN pqI sqI, siqgurU gRMQ swihb jI dy
Awsry, Awpxy jIvn nUM au~cy bnwaux jI[ blYk borf ’qy bwxI ilK ky, sOx qoN
pihlW auh Sbd pV@ ky pYx, au~TidAW swr hI gurSbd jI dy drSn krn, AMimRq
kIrqn poQI pRkwS krky kIrqn sunx[ gurbwxI suMdr ilKx dw AiBAws krn[
izMdgI dw ieh mnorQ hovy ik AsIN s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dI prmpiv`qR s`cI
su`cI au~cI is`KI pRwpq krnI hY[ pqI sqI dohW ’coN ijhVw pwTI hovy, dUjy nUM sMQw
krwvy, dovyN iml ky poQIAW pRkwS krky ie`k 2 sbd pV@ ky sihj pwT krdy hI
rihx[ ies qr@W lgwqwr v`D qoN v`D sihj pwT kridAW 2 ie`k joiq ho jwx[
spu`qR spu`qRI SuB sMqwn dI pRwpqI leI, gurU syvw praukwr ismrn BgqI krnI
cwhIdI hY[ 24 GMty Gr ’c Awto rIvrs typ ’qy Su`D bwxI lweI jwvy, pRCwdw
bnwaux Aqy sOx smyN BI l`gI hI rhy[
ies ’qy idRStWq:- DMn siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy prmpUjnIk
mwqw ipqw jI ny jnmW 2 ’c SuB s`cI syvw pyRmw BgqI kIqI, ijs ’qy prm pRsMn
ho ky, s`cy su`cy au~cy Anq klwvwn Ajpw jwp vwihgurU jI, pyRm dy vsIkwr ho ky
mh`ly pihly jI dy srUp ’c pRgty[ XQw:- Anq klw hoie; Twkuru ciVAw]
dUjw idRStWq:- s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI jdoN srweynWgw swihb jI
ivKy phuMcy, qdoN siqgurU pRBU dUjy pwiqSwh jI dy prmpUjnIk mwqw ipqw jI ny s`cy
siqgurW dI SuB s`cI syvw kIqI, ijs ’qy gurU swihb jI ny prmpRsMn ho ky bhuq
v`fw vr b^iSAw, “quhwfy Bwg jwgxgy, quhwfy Gr ’c vwihgurU jI dI Amolk
gurqw dy mwlk pRgt hoxgy[ ” prmpiv`qR Amolk ies vr krky, sRI srweynWgw
swihb jI ivKy siqgurU dUjy pwiqswh jI dw prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr 1561 ib:
nUM hoieAw[ )siqgurU qIjy, cOQy pwiqswh jI dy prmpUjnIk mwipAW ny, jnmW 2 ’c
smJ ky Bwxy ’c pRsMn rihx vwlIAW ShId bIbIAW nUM hr smyN rom 2 krky
nmskwr hY[ so sMswr ’c byAMq hI bRhmigAwnxW Drm praupkwr ismrn krn
vwlIAW mweIAW bIbIAW hoeIAW hn, ijn@W ny pUrn idRVqw nwl guris`KI kmweI,
AwpxI piq kwiem r`KI, ShIdI pRwpq kIqI[ ies leI gurU swihb jI dw hukm hY
ik iesqRI zwqI qoN n&rq n kro[ gurmiq jnm sMskwrsMpUrnM]
AMimRqu pIAw; siqguir dIAw] Anuswr Ajpw jwp vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy
b^Sy AMimRq sMskwr Aqy prmpUjnIk prmpiv`qR Amolk rihqnwmy:- {nMbr pV@ ky
pRkrx lBo jI, do sMskwr A`gy hn, aunW@ dy ArMB ’c q`qkry hn[ {DMn hn DMn hn
DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI DMn hn,
hux lohy dy qMg ipMjry ’c iq`Ky ik`lW ivckwr] swvDwn eykwgr cIq] bYTy vwihgurU
2 jp rhy hn[ hux sIs kurbwn kr rhy hn[ Awp jI dy prmpiv`qR inrMkwrI
mhwn praupkwrI sIs swihb jI, dwsndwsI dy isr ’qy hux sj rhy hn[ }
prmpUjnIk is`K Drm dw dUjw mhwn piv`qR AMimRq sMskwr pRkrx ArMB:-
nMbr dyK ky pRkrx pV@o[ AMimRqu pIvY; Amru so hoie] ) (AMimRqu)siqgurW dw
b^iSAw, Ascrj ivsmwd ^Ub im`Tw AnMdI KMfy bwty dw AMimRqu, ijs nUM s`cy
siqgurW qoN Ck ky, is`K (imRqu)mOq qoN (AM)rihq ho ky, Amr ho jWdw hY[ XQw:-
AMimRqu pIvhu.sdw icru jIvhu; hir ismrq.And AnMqw] )
1.gurpRswid Amolk pRym bynqIAW:- swaU mwipAW dy swaU b`cy d`uDoN Cufw ky,
aun@W dI iekWq pRiqpwlxw hovy, kQw kIrqn sMiQAw bRhmiv`idAw SsqRiv`idAw gurU
ieiqhws ismrn krw ky, gurmuiK jIvn bxwey jwx[ iesy qr@W CotIAW b`cIAW dI
iekWq pRiqpwlxw hovy[ juAwn hox qoN SwdIAW hovx[ so isMG swrI izMdgI pMjW
ipAwirAW ’c AMimRq iqAwr krky Ckwaux, inSkwm syvw krn krwaux] sMq kw
mwrgu Drm kI pauVI; ko vfBwgI pwey] Anuswr pqI sqI sMq mwrg ’qy c`lx
jI[ )inmRqw sihq pRym bynMqI hY ik dunIAW Br dy au~c kotI dy mhWpurSW ’coN,
vwihgurU ismrn nwl iqRpq, gurmuiK pMj ipAwry jo cwh n pINdy hox, rihq ’c
iqAwr br iqAwr hox, auh hI AMimRq sMcwr krn[ AMimRq iqAwr krn smyN,
pMj bwxIAW iek`ly ny nhIN pV@nIAW[ pMjW ipAwirAW dy pMjy bwxIAW kMT hox, ieh
Zlq hY ik j`Qydwr iek`lw hI pMjy bwxIAW pV@y[ nMbrvwr iek`lw 2 isMG ie`k 2
bwxI pV@y[
pMjW ipAwirAW dI syvw ’c l`gx leI, bhu igxqI ’c isMG iek`qR ho ky, sRI
gutky swihb jI pRkwS krky, pMj bwxIAW dy in`qnym bwr 2 krdy rihx, ies qr@W
www.Gursevak.com 136 q`qkrw
AiBAws krwieAw jwvy[ imlq ’c gurbwxI Su`D Aqy kMT hovy, ijhVy isMG gurbwxI
dI sMQw SuDI qoN ibnw pMjW ipAwirAW dI syvw ’c l`gdy hn, auh bwxI pV@n smyN
KuMJdy rihMdy hn[ so pMjW ipAwirAW dI syvw ’c l`gx vwly isMG iml ky, bwr 2
in`qnym krdy rihx[ Awpxy nwl hor BI isMG joVdy rihx[ ijqny v`D qoN v`D pRymI
iek`qR ho ky in`qnym krn, auqnw hI cMgw hY[ )AMimRq iqAwr krn leI pMjW
ipAwirAW ’c l`gx vwlw isMG cwh Bu`l ky BI n pIvy[ sRI dmdmI tkswl ’c cwh
bMd hY, koeI cwh pIvy, aus dI pMj ipAwry Su`DweI krdy hn[
2.prmpUjnIk pMjW ipAwirAW ’c Swml ho ky, AMimRq Ckwaux dy AnMq gux
praupkwr:- DMn Ajpw jwp vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI ny pMjvyN nOvyN qy
dsvyN jwmy AMdr hI nhIN kurbwnI kIqI, blik prmpiv`qR dsW hI jwimAW AMdr
bhuq BwrI kurbwnI kIqI hY[ AMimRq Ckwaux dI syvw ’c l`gx vwly pyRmI nUM, lK
Arb Krb hIry dwn krn nwloN v`fw puMn pRwpq huMdw hY[ sMq mhWpurK jI
PurmwauNdy:- ie`k ^ws pyRmI BjnwnMdI isMG nUM jdoN pMjW ipAwirAW ’c l`g ky,
AMimRq iqAwr krn nUM ikhw jWdw, qW A`goN dovyN h`Q joV isr Jukw ky au~qR idMdy
“bhuq 3 DMnvwd jI, siqvcn[ ”jd aun@W nMU pu`iCAw jWdw, “Awp jI ieqnI
inmRqw nwl au~qR ikauN idMdy hoN?”qW h`Q joV isr Jukw AiqAMq hI inmRqw nwl au~qR
idMdy, “prmpUjnIk sRvMs dwnI KMf bRhmMf dy auDwrxhwr, AMimRq dy dwqy pwrbRhm
pUrn bRhm srUp siqgurU goibMd isMG swihb jI dw hukm hY, jdoN pMj ipAwry AMimRq
iqAwr krdy hn, qdoN dwsn dws aun@W ’c pRvyS huMdw hY[ ”pMjW ipAwirAW dI syvw
v`ifAW BwgW krky imldI hY[ syvw ’c bwr 2 l`gidAW 2 iekwgRqw dw AiBAws
huMdw hY[ jIvn au~cw su`cw rihMdw hY[ ies syvw ’c l`gx vwly ibAMq mhWpurS
jIvn mukiq purK hoey hn[ AYsI syvw Ardws krky mMgxI cwhIdI hY[ swrI
dunIAW dy mhWpurS ikRpw krn, ies syvw ’c l`gx vwly isMG pYdw krn jI[
vwihgurU] AMimRq Ckwaux vwly nMU au~cI zwqI au~cI kul Anuswr mhwnqw nhIN
dyxI cwhIdI, SuB guxW Anuswr nIvIN zwqI vwlw BI au~cw hY[
3.AMimRq sbMDI SMikAW dy au~qR SuB vIcwr:- AMimRq Ckx qoN pihlW BI
dunIAW qrdI sI, hux AMimRq Ckx dI kI loV hY?vwihgurU ivAwpk bRhm jI ijn@W
ny kotwn koit KMf bRhmMf rcy hn, hux swrI rcnw nUM mrXwdw ’c clw rhy hn,
AnMq bRhmMf ijn@W nUM nmskwr kr rhy hn, iqn@W ny vwihgurU dsvyN siqgurU nwnk
gOrw, BweI jIvn jI hoey[ bwby jIvn jI ny Awpxy pRwx prmpUjnIk s`cy
siqgurU s`qvyN pwiqSwh jI nUM Arp ky, bRwhmx dw pu`q ijauNdw kIqw[ ien@W dI
AOlwd ’coN BweI rwm isMG jI, Pqy isMG jI, bKqU isMG qy qKqU isMG jI sn[ BweI
gOry jI dy pu`qR idAwl dws jI sn[
nwl mylx leI, muK rsnw ihrdw rom 2 piv`qR krn leI, prmpUjnIk
s`cy siqgurW ny swfy muK ’c prmpiv`qR KMfy bwty dw AMimRq pwieAw hY[ nyqRW ’c
AMimRq ies leI pwieAw hY, ik nyqR piv`qR ho jwx, idRStI s`cy prmySr jI nwl
juVI rhy[ XQw:- AKI pRym ksweIAw; ijau iblk msweI rwm] )nYnI; hir hir
lwgI qwrI] ) duie duie locn pyKw] hau.hir ibnu; Aauru n dyKw] nYn rhy rMgu
lweI] Ab bygl khnu n jweI] 1] Drm ivroDI hMkwrI duSmx kSt dy ky, qwV
ky q`ky, mOq dw fr dyvy, qW BI nyqR nIvyN n hox, ijvyN prmpUjnIk s`cy siqgurU
pMjvyN pwiqswh jI, nOvyN pwiqswh jI ny AduqI ShIdI idqI[ sB mih joiq; joiq
hY soie] iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie] vwihgurU rwm jI dI joiq swirAW
’c idsy[ XQw:- jo dIsY; so qyrw rUpu] )jo dIsY; so eyko qU hY] bwxI qyrI sRvix
suxIAY] )quDu ibnu dUjw; nwhI koie] qU krqwru; krih so hoie] )sBu goibMdu hY;
sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI koeI] )kysW ’c AMimRq pwaux qoN bu`D au~jl ho
jWdI hY, mn nIvW miq au~cI huMdI hY[ sIs s`cy siqgurU swihb jI dw ho jWdw hY,
dyh DwrI pKMfI mVHI mswxI A`gy sIs nhIN Jukdw[ XQw:- mVI mswxI mUVy jogu
nwih]
38.“5AMimRq Ckwaux mgroN Ardwis:- ”“Awp jI dI swjI isRStI ’coN
mweI BweI ny prmpiv`qR AMimRq CikAw hY[ CyAW isMGW dI S`uDweI kridAW, bwxI
pV@idAW, AMimRq AiBlwKIAW dI S`uDweI kridAW, Awid smu`cI syvw kridAW
Bu`lW dI, Agm Apwr ikRpw krky muAw&I b^SxI jI[ AMimRq Ckx vwly pyRmIAW
dw jMmx mrn mytxw jI[ AMimRq vyly dw ieSnwn, in`qnym ismrn gurbwxI dI
suixAW, sRI rhrwis swihb jI dy smyN s`cKMf qoN Awaux dw kwrn pu`iCAw, qW
aun@W ikhw,” “jd qoN prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb
jI ny sodru bwxI aucwrI, qdoN qoN s`cKMf ’c sodru bwxI dw AMimRq pwT hox l`gw[
AsIN mwx kIqw ik AsIN suMn smwDIey hW, swnUM sodru pV@n dI kI loV hY? ies
krky sodru smyN dwsW nUM s`cKMfoN bwhr k`iFAw jWdw hY[ ijs krky AsIN hyTW Aw
jWdy hW[ ” “so s`cKMf ’c QW pRwpq krn leI, sodru dw pwT krnw AqI hI
zrUrI hY[ sRI kIrqn soihlw swihb jI:- rwq nUM sOx qoN pihlW cONkVw mwr ky, pRym
iekwgRqw SrDw sihq, Awpxy kMnW nUM suxw ky inqwpRqI Su`D pwT krny krky BYVy
supny nhIN AwauNdy[ jykr rwq nUM su`iqAW pRwx BI inkl jwx, qW tyFIAW jUnW ’c
nhIN jWdw[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI s`cKMf ’c invws b^Sdy hn[
rwqI kIriq soihlw; kir AwrqI prswdu vMfMdy[ (vwr 6)AMimRqDwrI pRymI nUM aupRokq
s`q bwxIAW pV@nIAW bhuq hI zrUrI hn[ jy AnpVH hovy qW A`TW pihrW ’c FweI
GMty vwihgurU mMqR dw jwp kry[
vwihgurU] sRI Awsw jI dy vwr jI, vwihgurU swihb jI dI pRwpqI rUpI Awsw nUM
pUrI krdy hn[ prmpUjnIk s`cI bwxI sRI suKmnI swihb jI pV@n nwl cOvI hzwr
suAws sPly huMdy hn[ rwg mwlw smyq, prmpUjnIk vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI dy A`Kr 2 ’qy Bwvnw DwrnI[ ijqnI v`D qoN v`D prmpUjnIk s`cI
kuhY ksweI bkrI; lwie lUx.sIK mwsu proAw] his his boly kuhINdI; KwDy
Aik hwlu iehu hoAw] mws Kwin.gil CurI dy; hwlu iqnwVw kauxu AloAw] (vwr
37)jo ku`Tw jW JtkwieAw koeI BI mws Kwvygw, auh b`jr kurihqIAw hY, dubwrw
AMimRq Ck ky rihq ’c pRp`k rhy[ qlvwVy igAwnI jI dy bcn ilKo
vwihgurU] Awmlyt AWfy dw pUVw, gurmiq Anuswr mn@w hY[ ijn@W b`icAW nUM
Awmlyt KuAwieAw jWdw hY, aun@W dy ie^lwk igr jWdy hn[ vwihgurU] gurU ipAwry
mws nhIN KWdy, pr iesqRI (purKY)purK dw (jW)jdoN (inis)rwq nUM mylw huMdw
hY, qdoN EQY kwm ’c AMny@ hoey (mMDu)mMd krm krdy hoN, ieh (mMDu)mMdI KotI kmweI
(kmwhI)kmwauNdy hoN[ mwshu inMmy mwshu jMmy; hm mwsY ky BWfy] hy nwnU jI! m`CI
mws dy iqAwgx nwl, hor BI bhuq ku`J iqAwgx dI loV hY[ mwqw ipqw jI dI
Eie idsih nrik jWdy; qW aun@ kw dwnu n lYxw] hy nwnU jI! jy quhwnUM (Eie)
auh zwlm nrik nUM jWdy (idsih)idsdy hn, qW iPr quhwnUM aun@ kw dwnu (n)nhIN
lYxw cwhIdw[ ikauNik jy qusIN aunW qoN lvoNgy qW quhwnUM BI nrk ’c hI jwxw
kihMdw hY[ qIjw siqgurW dI bwxI dy AnrQ krdw hY[ siqgurW dw lUx Kw ky
hrwm krn dy qu`l hY[ siqgurW dI inMdw krdy sn ik qusIN m`CI mws ir`Dw hY,
iqAwg ’qy SuB gux Dwrn dw aupdyS hY[ prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU
pihly pwiqswh jI pwkptn ’c gey[ sy^ bRhm bwby &rId swihb jI nUM ieh bcn
vwihgurU pMjvyN pwiqSwh jI dy smyN sRI AMimRqsr swihb dy rcx dI v`fI Gwl
GwlI[ ieh sRI AMimRqsr swihb jI dy koqvwl sn[ 1685 nUM smwey, s`cy siqgurU
CyvyN pwiqSwh jI ny h`QIN sskwr kIqw[ Drmswlw dy pws ien@W dI smwD hY[
prmpUjnIk hir kI pauVI:- prmpUjnIk hrI rUp sRI hirmMdr swihb jI dy
ipCly pwsy hY jI[ prmpUjnIk vwihgurU siqgurU pMjvy pwiqSwh jI ny Awpxy
prmpiv`qR hsq kmlW nwl ieQoN hI sRovr dI syvw AwrMBI, sMpUrnqw qoN mgroN, ieQoN
hI sB qoN pihlW AMimRq dw cULw ilAw[
11.prmpUjnIk gurduAwrw swihb gurU ky mihl:- prmpUjnIk s`cy siqgurU
pMjvyN pwiqSwh jI ny sMpUrn kIqy[ prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU cOQy pMjvyN CyvyN
Aqy nOvyN pwiqSwh jI ie`Qy bhuq smW rhy[ hux BI hwzr hn[ ie`Qy hI prmpUjnIk
s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI dw prmpiv`qR Avqwr hoieAw[ )12.prmpUjnIk
gurduAwrw sRI cur`sqI AtwrI swihb jI:- Sihr ’c gurU ky bzwr dy isry ’qy
siqgurU CyvyN pwiqSwh jI dw AsQwn hY[ s`cy pwiqswh jI ie`Qy Aw ky ismrn krdy
sn[ prmpUjnIk sRI sMqoKsr swihb jI:- s`cy siqgurU qIjy pwiqSwh jI dI
AwigAw nwl, ieh sRovr siqgurU cOQy pwiqSwh jI ny putwey, ijn@W nUM siqgurU pMjvyN
pwiqSwh jI ny sMpUrn kIqw[ prmpiv`qR sr dI SuB s`cI syvw smyN vwihgurU s`cy
siqgurU swihb jI ijs twhlI swihb jI hyTW ismrn ’c lIx huMdy, au~Qy s`cy swihb
jwp qwp Bgiq sw pUrI; jo pRB kY min BweI] Anuswr bwlw pRIqm vwihgurU
siqgurU dsvyN pwiqswh jI nUM ien@W dI pyRmw-BgqI Bw geI, hir rs pI mqvwly
siqgurU swihb jI, inSkwm ismrn ’c lIn rwxI mYxI jI dI s`KxI god ’c jw
bYTy qy imT bolVw jI; hir sjxu suAwmI morw] )koml bwxI sB kau sMqoKY] Anuswr
^Ub im`Ty idl iK`cvyN bcnW iv`c ipAwr nwl boly, “mW! mW! mW! ”rwxI dw sInw
TMFw ho igAw, drSn krky romwvlI KV@I ho geI, rs nwl kMT Br igAw, ivsmwd
ho gey[ ikAw aupmw; qyrI AwKI jwie] qUM srby pUir rihAw; ilv lwie] vwihgurU
bRhm jI dy pUrn Avqwr Anq klwvwn bwlw pRIqm jI dy drSn hoey[
hau Awkl ibkl BeI gur dyKy; hau lot pot.hoie peIAw] Anuswr ikhw,
“jI kI Ckxw hY?” s`cy pwiqswh jI ikhw, “jo hwzr hY[” GuMGxIAW hwzr
Awpxy vis ’c lY ky (ijqno)ij`q ilAw hY, ies leI s^q szWvW cotW KWdy
hn[ XQw:- cor jwr jUAwr pIVy GwxIAY] inMdk lwieqbwr imly hV@vwxIAY]
(1288) mdu pI jUey Kyldy johin pr nwry] muhin prweI lCmI Tg cor cgwry]
ivsws DRohI AikrqGix pwpI hiqAwry] (vwr 34) inMdw jUAw ihry ju mwl[ mhw
duKwvih iqs kau kwl[ Kyly jUp BUp jo hoey[ prI Awpdw dwrun roey[ ien ko
iqAwgy jo isK hoie[ suK pwvih mwnih bc joie] 29] (gurU nwnk pRkwS)Awm
ipAwrI b`cI bIbI vIro jI dw SuB AnMd kwrj, AqI hI lwiek BweI swDU jI
gurmuiK ipAwry nwl kIqw, jo ik gRIb hI sn[ ijs krky sMgoSwh jIqm`l gMgwrwm
gulwb cMd mwhrI cMd pMj sUrbIr AqIrQ mhWblI Amr ShId XoDy pYdw hoey, jo
BMgwxI dy Drm Xu`D ’c gurU jI leI ShId hoey[ so mwieAw lwlc iqAwg ky, Xogqw
Anuswr sbMD krky s`cy siqgurW jI dI ^uSI lYxI cwhIdI hY[ XQw:- gurU kw isK;
swk isK nwl krY[ dyx lYx dw lwlc n krY[ hwxu dyKY; h`f su`cw dyKy[ m`Qy nwl
m`Qw imldw dyK ley[ )kMinAw dyvy is`K ko lyvY nih ikCu dwm[ soeI myrw is`K hY
phuMcy gur ky Dwm[ (rihqnwmw BweI swihb isMG)mwns kI jwq sBY eykY phcwnbo]
Anuswr jwq pwq ibrwdrI dw i^Awl C`f ky, AMimRqDwrI is`K dw irSqw
AMimRqDwrI nwl hovy jI[ jy au~cI zwqI vwlw Srwb qmwkU Awid vrqy, auh gurU Gr
’c pRvwn nhIN hY[ au~cI zwqI dw hMkwr krky, nIvIN zwqI qoN n&rq nhIN krnI
cwhIdI[ ijs ko kuVmweI koeI n krY, iqs ko puMn ArQ loic kir Awpy krY] 3])
gurU kw is`K, grIb is`K nwl nwqw krY, gurU nwil gMF pwauNdw hY[ (Bw:caupw isMG
iC`br)
vwihgurU] AhMkwrI pwpI cMdU dI, gurmuiK sicAwrI gurU pRymx nUMh, pRymI
guris`K dI b`cI sI, jdoN; guru Arjunu prqK´ hir] s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI
nUM au~bldI dyg AMdr ibTwieAw, qdoN ieh pRymx b`cI, pihry ’qy KV@y ispwhIAW nUM
Awpxy gihxy v`FI vjoN dy ky, sRI gurU swihb jI dy drSnW nUM geI[ pRym bynqI
kIqI, “hy dIn dieAwl myhrW dy sWeI s`cy swiqgurU swihb jI! dwsn dwsI Awp
jI dy gRIb is`K dI b`cI hY, iksy pwp krky pwpI cMdU dI nUMh bxnw ipAw[ ” s`cy
siqgurW ny hukm kIqw ik, hmro isK; ij Awgy hÍY hY] suqw Ais`Kn Gr; nihM dY hY]
(sRI gurpur pRkwS) Bwv jy koeI myrw is`K hY, auh swkq dy Gr AwpxI b`cI nUM n
ivAwhy[ gRIb swaU gurmuiK Drm-ikRq dI idRVqw vwly ^wlsy gurU ipAwry s`icAwry
pRymI in`qnymI gurBgq jI nUM kMinAw dyx dy kotwin koit puMn hn[ AhMkwrI DnI,
ByK qU sPilE dwqw; isir isir dyvxhwro] qU jwnu igAwnI AMqrjwmI; Awpy
kwrxu kInw] sunhu sKI mnu mohin moihAw; qnu mnu AMimRiq BInw]3] Awqm rwmu
sMswrw] swcw Kylu qum@wrw] scu Kylu qum@wrw Agm Apwrw; quDu ibnu kauxu buJwey]
isD swiDk isAwxy kyqy; quJ ibnu kvxu khwey] kwlu ibkwlu Bey dyvwny; mnu
rwiKAw guir Twey] nwnk.Avgx sbid jlwey; gux sMgim pRBu pwey] 4] 1] 2]
(764)rwgu sUhI CMq mhlw 3 Gru 2 <> siqgur pRswid] suK soihlVw hir
iDAwvhu] gurmuiK hir Plu pwvhu] gurmuiK Plu pwvhu hir nwmu iDAwvhu; jnm
jnm ky dUK invwry] bilhwrI gur Apxy ivthu; ijin kwrj siB svwry] hir pRBu
ik®pw kry hir jwphu; suK Pl hir jn pwvhu] nwnku khY suxhu jn BweI; suK
soihlVw hir iDAwvhu] 1] suix hir gux BIny; shij suBwey] gurmiq shjy nwmu
iDAwey] ijn kau Duir iliKAw iqn guru imilAw; iqn jnm mrx Bau Bwgw]
AMdrhu durmiq dUjI KoeI; so jnu hir ilv lwgw] ijn kau ik®pw kInI myrY suAwmI;
iqn Anidnu hir gux gwey] suix mn BIny; shij suBwey] 2] jug mih; rwm nwmu
insqwrw] gur qy aupjY; sbdu vIcwrw] gur sbdu vIcwrw rwm nwmu ipAwrw; ijsu
ikrpw kry su pwey] shjy gux gwvY idnu rwqI; iklivK siB gvwey] sBu ko qyrw qU
sBnw kw; hau qyrw qU hmwrw] jug mih; rwm nwmu insqwrw] 3] swjn Awie vuTy;
Gr mwhI] hir gux gwvih; iqRpiq AGwhI] hir gux gwie sdw iqRpqwsI; iPir
BUK n lwgY Awey] dh idis pUj hovY hir jn kI; jo hir hir nwmu iDAwey] nwnk
hir Awpy joiV ivCoVy; hir ibnu ko dUjw nwhI] swjn Awie vuTy; Gr mwhI] 4] 1]
(767)aupRokq prmpiv`qR inrml CMqu jM\ dy FukwA smyN pUrn pRym sihq Su`D pV@nw
jI[ mMglwcwr ^uSI dy sBwgy smyN, jo ien@W prmpiv`qR SbdW dw Su`D pwT pyRm
Bwvnw sihq krngy, siqgurU swihbwn jI aun@W dy kwrj rws krky, aun@W nUM l`KW
^uSIAW dIAW pwiqswhIAW b^Sxgy, jmW jUnW du`KW qoN r`iKAw krngy[
BuJMgI BuJMgx nUM ividAw kr, folI ’c bYTw ky, gur &qyh bulwvxI[ Awpxy
ipMf Aw ky BuJMgI BuJMgx ny gurU jI A`gy Aqy mwqw ipqw jI dy crnW ’qy m`Qw
tykxw[ bolo BweI jI! vwihgurU, swKI ivAwh dI pUrI hoeI] 43]
4. vwihgurU gurpRswid] prmpiv`qR pRkrmW dI mhwnqw:-
AnMq bRhmMfW dy krqw purK jI ny, s`cy siqgurW jI dy prmpiv`qR srUpW ’c
Avqwr Dwr ky, AnMd kwrj dI SuB s`cI suKdwiek mrXwdw Awp hI kwiem kIqI
hY jI[ vtwly Sihr ivKy pihly pwiqswh jI dy ivAwh dI inSwnI sRI kMD swihb jI
www.Gursevak.com 270 q`qkrw
hn, ij`Qy s`cy siqgurW jI dI Xwdgwr, sRI kMD swihb jI SISy ’c sjwey hoey hn[
ij`Qy lwvW leIAW sn, auh bwby mUlcMd jI dw Gr sI[
s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI nUM A`g dIAW pRkrmW krn nUM ikhw, qW s`cy
siqgurW ienkwr kIqw, pMifq crcw ’c hwr gey, gu`sy ’c Aw ky, s`cy siqgurW nUM
kwlrI kMD koly ibTw idqw[ ie`k v`fBwgx mwqw jI ny prmpUjnIk lwVy srUp s`cy
siqgurW dy suMdr drSn kIqy qW, nwnku khY shylIho; shu Krw ipAwrw] Anuswr
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI Kry ipAwry Aqy Kry hI sohxy l`gy, ikhw, “hy
Anq klwvwn lwVy jI! Awp jI ’qy kMD su`tx l`gy hn[ ”s`cy siqgurW ikhw,
“mwqw jI! qusIN sMsw n kro, Fih jwxgy kMD dy Fwhux vwly, ieh kMD hY sdw dy
rihx vwlI[” s`cy siqgurW ny gursbd ilK ky, au~cI cONkI ’qy g`dI au~qy sjw ky,
5. gurpRswid vwihgurU] sdw leI GuMF nhIN k`Fxw:- rhu rhu rI bhurIAw;
GUMGtu ijin kwFY] AMq kI bwr; lhYgI n AwFY] sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy
hn:- (rI)hy (bhurIAw) bhU! qUM (GUMGtu)GuMF (ijin)mq (kwFY)k`Fxw kr[ GuMF
k`Fxo (rhu)rihxw kr (rhu)rihxw kr Bwv au~kw hI n GuMF k`F[ AMq (kI)dI
(bwr)vwrI Bwv AMq smyN ies GuMF k`Fy dw mu`l (AwFY) A`DI dmVI BI (n)nhIN
(lhYgI)lvyNgI[ gurdyv mwqw gurdyv ipqw; siqgurU swihb jI A`gy GuMF k`F ky nhIN
bYTxw, rom 2 dy pUrn ipAwr siqkwr nmskwr sihq, s`cy siqgurW dy s`cy drSn
hI krny cwhIdy hn jI[ ie`k vwrI hrIpurIey hrIsYn dI CotI rwxI, siqgurU qIjy
pwiqswh jI dy swhmxy jw ky GuMF k`F ky h`sI, qW Awp jI ny ikhw, “jy gurU ipqw
pws Aw ky GuMF hI k`Fxw sI, qW kmLI lYx kI AweI hY?”qW rwxI ausy tweIm hI
kmLI ho geI jI[ XQw:- igir bsuDw jl pvn jwiego; ieik swD bcn
AtlwDw]
6. swhw soDx bwry SuB vIcwr, Ardws:- :- ivAwh dy idn dI Ardwis
krky, sRI muKvwk lY ky, swhw gxih; n krih bIcwru] swhy aUpir eykMkwru]
Anuswr swhy ic`TI ’qy <> siqgur pRswid] ilK ky swhw soDxw, Bwv ivAwh dw
idn r`K lYxw[ grmI srdI vrKw srkwrI C`utIAW Awid dw i^Awl krky ivAwh
r`Kxw, ijvyN Awm ivAwh srkwrI CutI vwly idn TIk AwauNdy hn, pr p`qRI dy
ihswb nwl idn A`gy ip`Cy Awvygw, joqS p`qRI lgn Sgn ApSgn Awid Brm
vihm nhIN krny[ gix gix joqku kWfI kInI] pVY suxwvY qqu n cInI]
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI qoN ibnw, hor iksy nUM nhIN mMnxw,
cwnx p`K hovy qW hn@yry qoN bcwA rihMdw hY[
BweI gurdws swihb jI BI iQ`q vwr, k`qy poh cyq mhIny, holIAW nrwqy Awid
BrmW dI inivrqI krdy hn[ sjw Kbw sauxu; n mMin vswieAw[ nwir purK no
vyiK; n pYru htwieAw[ BwK suBwK vIcwir; n iCk mnwieAw[ dyvI dyv n syv; n
pUj krwieAw[ BMBl BUsy Kwie; n mn BrmwieAw[ gurisK scw Kyqu; bIj
PlwieAw] 8] (vwr 20) isK Aink pMifq idK AYsy] rwq iqQ vwr n mwnY
11. AnMdkwrj dI rsm dyK ky, AMgRyz ny ^uS ho ky ib`l pws krnw:- sRb`q dy
Bly dI ieh SuB s`cI mrXwdw is`KW ’c, s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI qoN c`lI[
Awpxw ruzgwr smJx vwly pKMfI ies dw ivroD krdy sn[ A`g duAwLy &yry
duAwauNdy sn[ srdwr irpdMumn isMG jI nwBw ny, sMn 1908 ’c ieh ib`l pyS
kIqw[ AMgRyzW ny SuB AnMdkwrj mrXwdw A`KIN dyKI, suMdr dIvwn kQw kIrqn
is`iKAw duAwrw AnMdkwrj huMdy dyK ky pRsMn hoey[ srdwr suMdr isMG jI reIs
mjITw dI koiSS nwl, 22 AkqUbr 1909 nUM AnMd mYirz ib`l pws hoieAw[ so
BweI sB dw AnMdkwrj s`cy siqgurW jI dI prmpiv`qR hzUrI ’c hoxw cwhIdw hY
jI[
12. ivrly hI pRymI hn ijhVy, prmpUjnIk pUrn sMq bRhmigAwnI; sgl kI
rInw] bwbw SwmisMG swihbjI A`fxSwhI vWg inSkwm kIrqn krdy hn, ies
krky, hY koeI rwm ipAwro gwvY] Anuswr pRymI ieh &urnw lY ky kIrqn is`Ky
ik dwsn dws sdw leI inSkwm kIrqn krygw, AnMd kwrj BI inSkwm
pV@wvygw[ s`cy siqgurW dw hukm hY ik AnMdkwrj krwaux dy pYsy nhIN lYxy jI[
XQw:- sweI puqRI jjmwn kI.sw qyrI; eyqu Dwin KwDY qyrw jnmu gieAw] 6] bhuqy
pRymI pYsy nhIN lYNdy jI[ gRIb dy muK nUM gurU swihb jI dI golk smJo[ gRIbW dy AnMd
kwrj inSkwm kro, gRIbW dy b`icAW dy AMndkwrj guris`K vIr BYxW Awpxy dsvMD
’coN BI krw skdy hn[ AnMd kwrj smyN DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI dy s`cy crn-kmlW ’c AwieAw cV@wvw Aqy prmpiv`qR AMimRq kQw
kIrqn dI pRym Bytw, gRIb b`cI dI JoLI ’c pweI jwvy, qW swry gRIb siqgurU gRMQ
swihb jI dy s`cy crn-kmlW ’c AnMd kwrj krn l`g jwx jI[
hor mqW vwly BI AMimRq Ck ky AnMd kwrj mrXwdw krky is`K bx skdy
hn[
15. gurpRswid vwihgurU] ku`J zrUrI pRym bynqIAW:- ijs nwl mMgI, AnMd dI
Ardwis hoeI hY, ijs dw p`lw PV ky pRkrmW krdI hY, aus nwl hI ivAwhI jWdI
hY, ies krky gRMQI isMG jI nUM s`cy siqgurW jI dI qwibAw ’coN nhIN auTwauxw,
ikauNik s`cy siqgurW jI nUM cOr krnw AqI hI zrUrI hY[ hor BI cMgw hY jykr ie`k
isMG dyZ pws bYTy[
AnMd kwrj ArMB dI Ardws ’c siqsMgq jI ikauN nhIN KV@dy? pVdy nwl
pu`CIdw hY, beI puMn dw irsqw hY? mgroN sMpUrnqw qoN swry hI KV@y huMdy hn[ smyN dI
b`cq BI hY[
ie`k nwrI dy huMidAW dUjw ivAwh nhIN krnw jI[ hukm Anuswr ie`k cV@weI
kr jwvy qW dUjw gurU syvw BgqI bMdgI b`icAW dI sMBwl kry, dUjI SwdI krwaux
nwl pihly b`cy duKI hMudy hn[ AwpxI izMdgI ivSy ivkwrW ’c Kp tu`t jWdI hY[
XQw:- Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY] ibnw sMqoK nhI
koaU rwjY] ) kyqy; Kip qutih vykwr] ie`k dy cV@weI krn qoN ivAwh ibnw n srdw
hovy, qW dubwrw AnMd pV@wauxy cwhIdy hn[ b`cI dy Gr dy pdwrQ ’qy lwlc nhIN
krnw, gurU kw lMgr smJ ky Ckxw Ckwauxw, gur swKIAW gurbwxI pV@nI pV@wauxI,
Awpo iv`cIN pRym vDwauxw jI[
16. AnMd kwrj AwrMB Ardwis:- prmpUjnIk s`cy siqgurW dI prmpiv`qR
hzUrI ’c b`cw b`cI qy dohW dy ipqw KV@n[ ijs dw ipqw jW mwqw n hovy, aus dw
vwrs KV@y[ ArdwsIAw dovW vwrsW nUM h`Q joV ky, inmRqw sihq pRym bynqI kry,
“mrXwdw Anuswr dws pu`Cdw hY, qusIN gu`sw nhIN krnw, kI ieh irSqw puMn dw hY,
Bwv b`cy b`cI dy pYsy qW nhIN ley?”ieh g`l hor iksy nUM nw suxy, jy au~cI pu`iCAw
jwvy qW keI gu`sy ho jWdy hn, ijn@W nUM pqw nhIN ik Aswfy Bly leI pu`C rhy hn[
gupq Ardwis ’c cOhW nUM KV@y krn dw Bwv, aun@W qoN pVdy nwl pu`C ky, puMn dy
irSqy dI qs`lI krnI[ jy pYsy ley hox, qW ArdwsIAw, Ardwis n kry[ pYsy
vwips krvw ky Ardwis kry[ jykr lVkI dy pYsy ley hox qW ibn pu`Cy Ardwis
pihly sRI muKvwk qoN mgroN joVI nUM gurmiq Anuswr SuB is`iKAw:- sRI muKvwk
dI sMKyp kQw aupRMq, kQwkwr jW rwgI isMG jW hor pRymI SuB is`iKAw ieauN dyvy[
BweI inrvYr isMG dI spu`qRI bIbI ismrn kOr jI dw SuB AnMdkwrj, BweI siqnwmu
isMG jI dy BuJMgI rwm isMG jI nwl,prmpUjnIk s`cy siqgurW jI dI prmpiv`qR
hzUrI ’c ho irhw hY[ A`j qoN ieh bRhmcrj AwSrm qoN igRhsq AwSrm ’c pRvyS
ho rhy hn[ prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI ny v`fI
kmweI ndr krky, sB sMswr nwloN SRomxI mrXwdw b^SI hY[ is`DW ikhw, “ikhVw
www.Gursevak.com 282 q`qkrw
pMQ hY?” prmpUjnIk s`cy siqgurW ikhw,;gurmuiK pMQu AqIqM]sB ’c imilAw Aqy
sB qoN (AqIqM) AsMg inrlyp gurmuiK pMQu hY[
vwihgurU] b`cw b`cI prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy A`Kr
2 ’qy pUrn SrDw Bwvnw sihq gurU Bwvnw Dwr ky, pUrn mMnx pUjx krky gurU
swihb jI dI pRsMnqw lYx[ dohW ny ieh sWJw Drm Dwrnw[ is`KI ’c p`ky rihxw,
prmpUjnIk s`cy siqgurW nUM AMg sMg jwnxw[ s`cy vwihgurU jI dy Bwxy ’c pRsMn
rihxw, XQw:- gurmuiK qyrw Bwxw BwvY] sRI gurbwxI jI pV@n qy siqsMgq jI ’c
jwx dy inXmI hoxw jI[ gurduAwry swihb jI suMdr dIvwn gurU ky lMgr joiVAW
Awid dI su`cI inrml prmpiv`qR syvw dohW ny cwA nwl mn nIvW krky, sB dI
crn DUV bx ky, pUrn pRym isdk Brosy nwl krnI[ gurU syvw leI dsvMD qoN lY ky
isr qk sB ku`J kurbwn kr dyxw, dsvMD dyxw qW bhuq hI zrUrI hY[
bzurgW dI syvw pUrn siqkwr krnw[ ijvyN swaU Bgq srvx jI ny kIqw[
XQw:- hovy srvx ivrlw koeI] lV l`igAW dw s`cw swQI bx ky, swQ inBwauxw[
Drm dyS kOm leI Awpw kurbwn krnw jI[ dsW nOhW dI Drm ikrq krnI, vMf ky
Ckxw, prmpUjnIk s`cy siqgurW jI nUM dsvMD dyxw[ pqIbRqw Drm qy jq-sq ’c
pRp`k rihxw[ gurmiq iv`idAw pRwpq krnI, b`icAW nUM krwauxI[ swdw ilbws
pihnxw, mnmq iqAwgxI[ nwm jpx jpwaux vwlw DrmI jIvn bnwauxw[ hy gRIb
invwj mhwrwj jI! Awpxy b`icAW nUM ien@W inXmW ’c clwau, jnm XwqRw s&lI
hovy[ hy pRymIE! ieh inXm mMnxy, s`cy siqgurW nUM pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu
nwnku gur pwrbRhm] gur pRmysr jwx ky m`Qw tyko[
puMn dwn kw kry srIru] so igrhI; gMgw kw nIru] )kbIr jau igRhu krih q
Drmu kru; nwhI q kru bYrwgu] )gurmuiK nwmu dwnu iesnwnu] Anuswr gurbwxI gurU
mrXwdw bMdgI Awid SuB gux b^S ky, s`cy siqgurW ny igRhsq Drm nUM, sRb SRomxI
bxw idqw hY[
jykr ivkwr inMdw vYr Awid ’c, kUVu mIAw. kUVu bIbI; Kip hoey Kwru]
Anuswr Kip 2 ky mr jwx, qW igRhsq pRDwn nhIN hY[ isr& s`cy siqgurW dI is`KI
kmwauxy gurBgq DrmI sUrmy pYdw krny krky hI igRhsq Drm pRDwn hY jI[
XQw:- jogu n BgvI kpVI; jogu n mYly vyis] nwnk Gir bYiTAw jogu pweIAY;
siqgur kY aupdyis] 64]
qy pXwrI] ijs ’qy; bYs ibqY suKkwrI] kul kI bwq; ic`q myN DrnI] KotI sMgiq;
nhIN su krnI] 113] pRwqY au~T kr; m`jn krIXo] gurbwnI ko; muK qy rrIXo] punw
AOr; ivhwr jo hoeI] Blo sMBwlhu; nIky soeI] 114] mo iFg; aupwlMB nhIN AwvY]
AYsI BWq; srb suK pwvYN] (gur ib:pw:6)
21. prmpUjnIk sRI AnMd swihb jI Aqy prmpiv`qR lwvW dI mhwnqw ’qy
swKI:- mukq mwrg gRMQ ’c ieauN iliKAw hY ik, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;
siqgurU dsvyN pwiqswh jI pws, pRymIAW ny sRI AnMdpur swihb jI ivKy, pRym bynqI
dunIAW ’qy BgqI dI sugMDI dyx vwly, Drm dy suhwvxy &u`l hn[ dwz lYx vwly
nOjuAwn bIbIAW dy kwql, dunIAW nUM cuBx vwly duKdwiek kMfy hn[ dwz lYx
vwilE, siqgurU nwnk dyv swihb jI dw fr Dwro[ sRb`q dw Blw mMgo qy vIcwro,
Awpxw jnm svwro, jnm n jUAY hwro, suAws 2 guru 2 smwro, Awp qro kul qwro,
nw Awp fu`bo sgroN fu`bidAW nUM qwro, siqgurW dIAW kurbwnI nUM nmskwro[ ieh
prmpUjnIk s`cy siqgurW pws nSw iljwxw jW pI ky jwxw mhW pwp hY[ CotI aumr
’c SwdI dy bhuq nukswn hn[ sRIr kmzor Aqy rogI ho jWdy hn[ b`cy BI kmzor jW
mry jMmdy hn[ mulk gRIb huMdw hY[ b`cIAW nUM iSMgwr ky brwq iv`c iljwx dy bhuq
BwrI doS hn[ prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI,
Awpxy qwey jI dy lwiek spu`qR BweI sMhwrI jI dy b`cy dI SwdI ’qy nhIN gey[ ieh
vwihgurU swihb jI dw nwm jpxw inrml krm krny, XQw:- srb Drm mih;
sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu] 5.gurmiq nym:- jq sq ’c p`ky
rihxw, in`qnym Aqy SuB gux Dwrn dw nym krnw jI[ 6.bRq:- krvw cOQ, Bu`gw
bRq, somvwr iekwdsI, bwvn duAwdSI, rwm nOmI, ikRSn AStmI, puMinAW, sMgRWd,
J`krIAw, mMglvwr Awid bRq r`Kxy siqgurW v`loN mn@w hn[ XQw:- kbIr hir kw
1.pRym ibnY:- vwihgurU] hryk pRymI AMqm sMskwr pV@y pV@wvy, AwpxI cV@weI dy
kSt smyN AMimRq kQw kIrqn dw pRbMD kry[ Awp ijauNidAW hI gurU kw lMgr
clwvy, Bjn ismrn pRvwh clwvy, gurU ArQ SuB kwrjW ’qy lwvy[ Dn jm@W krky
cV@weI krny krky, pRlok dw kSt hY[ Dn ’c mn rihxy krky s`p dI jUn imldI
hY[ XQw:- AMiq kwil jo lCmI ismrY; AYsI icMqw mih jy mrY] srp join; vil
vil AauqrY]
DMn BweI mnI isMG swihb jI hux bMd 2 ktvw rhy hn[ DMn bwbw mqI dws
swihb jI hux Awry nwl Apxw qn icrvw rhy hn[ prmpUjnIk DMn vwihgurU
siqgurU pihly pwiqswh jI ny, KMfW bRhmMfW, pSU pRyqW mugDW p`QrW AikRqGxW nUM
s`cy gurbwxI jI b^Sy hn[ prmpUjnIk ie`k joiq siqgurU swihbwn jI ny AwpxI
hr qrW@ dI kurbwnI hI kurbwnI idqI[ prmpUjnIk s`cy siqgurW vWg kwL qoN
rihq ho ky, gursyvk jI jIvn mukq purK bx gey[ XQw:- pRB kI AwigAw;
Awqm ihqwvY] jIvn mukiq; soaU khwvY] prmpUjnIk vwihgurU jI dy srgun
Avqwr siqgurU swihbwn jI, hrK sog, pwp puMn AOguxW ivkwrW qoo hr smyN
inrlyp, pUrn Agm ivsmwd Ajpw jwp pUrn bRhm jI ’c lIx hn, Awpxy
gursyvk jI nMMU BI ieh gurmuiK AvsQw b^Sdy hn, ijs bwry sRI gurU gRMQ swihb
jI, &urmw rhy hn:- (pRB)vwihgurU siqgurU swihbwn jI (kI)dI
(AwigAw)prmpUjnIk gurbwxI jI, ijs jIvn mukq gursyvk jI dy (Awqm)mn
www.Gursevak.com 291 q`qkrw
’c, (ihqwvY)ihq ipAwr siqkwr auqSwh nwl AwauNdy hn, ihrdy ’coN muK ’c hr
smyN AMimRq Byjdy rihMdy hn[ ijvyN prmpUjnIk ipAwry s`cy siqgurU vwihgurU mh`lw
pihlw jI, Akwl purK jI qoN suB bcn Dur ky bwxI jI rom 2 dy ipAwr nwl sux
ky hukm krdy, hy prm ipAwry mrdwny jI rbwb vjwau! gurbwxI jI Awey hn[
XQw:- jYsI mY AwvY Ksm kI bwxI; qYsVw krI igAwnu.vy lwlo] )hau Awphu.boil n
jwxdw; mY kihAw.sBu hukmwau jIau] )Dur kI bwxI AweI] iqin; sglI icMq
imtweI] dieAwl purK imhrvwnw] hir nwnk; swcu vKwnw] 2] )bysumwr AQwh
Agnq AqolY] ijau bulwvhu; iqau nwnk dws bolY] )ijau bolwvih.iqau bolih
suAwmI; kudriq kvn hmwrI] )vw ijs jIvn mukq gursyvk jI dy (Awqm)mn
’c, pRB kI AwigAw mMnx pUjx idRV vswaux dw (ihqwvY)ihq ipAwr AwauNdw hY[
XQw:- ihq kir; nwm idRVY dieAwlw] sMqh sMig; hoq ikrpwlw] ijvyN pMjW
ipAwirAW ny, vwihgurU mh`ly dsvyN jI dI AwigAw nUM, koit krn.dIjih pRB pRIqm;
hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr rom 2 dy kMnW nwl sux ky, Awpxy sIs
Arpy[ vw jo pUry gurU jI, jIvn mukq gursyvk jI, pRB kI AwigAw (Awqm)bRhm
inscy krky, hornW nUM (ihqwvY) ihq ipAwr nwl idRV krwauNdy hn[ sRb ivAwpI
ivsmwd Anqklwvwn pUrn gRIbI dy bcn kihxy kmwauxy, A`gy kmwaux vwly
gurmuiK bnwauxy ihq krnw hY[ XQw:- rihxI rhY soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY
aus kw cyrw[ ) kbIr kUkru.rwm ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY
qh jwau] )jYsw rMgu ksuMB kw; qYsw iehu sMswru] myry rmeIey rMgu mjIT kw; khu
rivdws cmwr] 4] 1] pRB jI kI AwigAw nMU Awp bRhm inscy krky, hornW nUM
(ihqwvY)ihq ipAwr nwl jo idRV krwauNdy hn (soaU)Ehu pUry gurU jI, sIs Arpx
vwly gursyvk jI, jIvn mukiq purK, (khwvY)khIdy hn[ XQw:- Ehu DnvMqu
kulvMqu; piqvMqu] jIvn mukiq; ijsu irdY BgvMqu]
qYsw hrKu; qYsw ausu sogu] (ausu)pUry gurU jI, jIvn mukq gursyvk jI dy AMdr
bwhr, AsMK pRkwS hI pRkwS srUp srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]
vwihgurU jI, pdwrQ mwieAw vifAweI au~cy ru`qby dI pRwpqI qoN (hrKu)^uSI smyN
qYsw, sogu smyN qYsw hI swiKAwq, Awpxw suMdr ivsmwd inrMkwrI drSn b^Sdy
rihMdy hn[ Awpxy AnMq srgun srUp Dwrky, suMdr drSn b^S ky, ivsmwd Anhd
Junkwr ismrn suK, hrK sog qoN inrlypqw b^Sdy hn[ pUry gurU jI, sIs Arpx
sunYhrI CqR Ju`l irhw hY, do cOrdwr s`jy K`by do cOr kr rhy hn[ pRymI jn pRym
BytwvW Arp ky, fMfauqW nmskwrW pRkrmW kridAW, jY jYkwr kr rhy hn[ Gr 2
AMdr Awdr mwn siqkwr pUjw ho rhI hY[ sRI goieMdvwl swihb jI ivKy, DMn
krky pwT krn jI[ ibnw sMQw dy ASu`D pwT krnw bVI BwrI glqI hY, ijs krky
jnm ibArQ hI jWdw hY[ Dn dy loB krky ASu`D pwT krky, AsIN Awpxw pwpW dw
Bwr vDw lYNdy hW, hor BI AnykW hI Gwty hn[ ies krky inmRqw nmskwr sihq
pRym bynqI hY jI ik sMQw dI Su`DI krnI zrUrI hY[ so pwTI isMG dw siqkwr krnw
BI zrUrI hY[ pwT krwaux vwlw jykr gRIb hovy qW pwTI BI sMqoK r`Ky jI[ imRqk
nimq sRI shij pwT sw: jI Gr dI bjwey sRI gurduAwrw swihb jI ivKy hI krvwey
jwx qW AiDk PL hY[ siqguru DrqI Drm hY iqsu ivic jyhw ko bIjy qyhw Plu
pwey] gurisKI AMimRqu bIijAw iqn AMimRq Plu hir pwey] (302) so siqgurW dy
aupRokq bcnW ’qy pUrn SrDw, inscw pRym krky pwT sRI gurduAwrw swihb jI hI
krwauxy cwhIdy hn[ Gr dw ie`k bMdw hr vyly pwT suxy, bwkI pirvwr svyry Swm
suxy[ vwihgurU] imRqk nimq ds idn ienW bwxIAW dy ds 2 AMimRq prmpiv`qR
pwT krny jI[ AMimRq vyly dy inqnym dIAW pMj bwxIAW, sRI suKmnI swihb jI, sRI
Awsw jI dI vwr, sRI rihrws swihb jI, sRI kIrqn soihlw swihb jI, vfhMs kI
vwr, prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwvyN pwiqswh jI dI swrI bwxI[ {nwvyN
pwiqswh jI dI bwxI dw gutkw swihb jI iml jWdy hn[ }ien@W dI dsvyN idn pwT
dy Bog ’qy Ardws krnI[ ds idn svyry Awsw jI dI vwr, Swm nUM vYrwgmeI sbdW
dw AMimRq kIrqn hovy[ vwihgurU] gruV purwx Awid nhIN pV@ny, Gor kilju`g ’c
gurbwxI dw mhwqm bhuqy qoN bhuqw hY[ vwihgurU] imRqk dy snyhI imRqk nimq 101
GMtw vwihgurU mMqR dw jwp krn[
10.Bgq rqnwvlI gRMQ ’c ieh izkr AwauNdw hY, ik prmpUjnIk vwihgurU
siqgurU dsvyN pwiqswh jI qoN is`KW ieh bcn pu`Cy:- “hy s`cy pwiqswh jI! A`gy jy
koeI hukm siq huMdw sI qW AsIN pMifqW nUM bulwie kY gruV purwx vcWvdy sW qy
dsgwqR krWvdy sW qy hux pMfq nhIN Awvdy[ kihMdy hYn, jy Dwgw qy lotw r`Ko qy
lMgot r`Ko qy dsgwqR kro qW AsIN Awvny hW, ijvyN hukm hovY iqvY kIcY[ ”bcnW ’qy
siqgurW dy dsqKq hoey[ “qusW isdk qy qkVy rihxw[ vwihgurU prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dw sMpUrn pwT krky Bog pwauxw Aqy 1353 AMg qoN