Sie sind auf Seite 1von 310

<> siqgur pRswid]

vwihgurU jI kw ^wlsw! vwihgurU jI kI &qyh]


prmpUjnIk vwihgurU siqgurU

bRhm iv`idAw sMskwr, jnm sMskwr, AMimRq sMskwr,


AnMd kwrj sMskwr, AMqm sMskwr[
sRI dmdmI tkswl[
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]
Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]

(q`qkry leI Poto ’qy kilk kro jI)

DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn!
hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT rhy hn, hux m`cdw 2
ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cymhwn praupkwrI
sIs’qy hux puAw rhy hn, hux m`cdI 2 loh’qy KV@ rhy hn[

lyKk pRkwSk:-
bRhmiv`idAw dy dwqy,pMQrqn,
bRhmigAwnIkY;grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]
pUrn praupkwrI pUrn bRhmigAwnI s`cKMf vwsI prmpUjnIk
sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw,
sMq krqwr isMG swihb ^wlsw jI dy s`cy pr aupkwrI crn-kmlW dy,
hir hir myil myil jn swDU;hm swD jnw kw kIVw]
Anuswr in`ky kIVy ikRm,sB dI crn-DUV, dwsndws crn isMG aur& jsvMq isMG ipMf dwauDr, (mogw)
jvwhrisMG ipMf cimMfy (luiDAwxw)pMjwb ieMfIAw[
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn, hux lohy
dy qMg ipMjry’c, iq`Ky ik`lW ivckwr A&ur Ac`l Afol bYTy vwihgurU 2 jp rhy hn!hux
Drm ihq Awpxw sIs kurbwn kr rhy hn!
pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY
pwis]) qU cau sjx mYifAw; fyeI issu auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru])
kbIr.jau quih swD iprMm kI; sIsu kwit kir goie] Kylq Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q
hoie]) mrxu muxsw sUirAw.hku hY; jo hoie mrin prvwxo]) sBu idnsu rYix.dyKau guru
Apunw; ivic AKI.gur pYr DrweI]) swgr myr auidAwn bn; nv KMf bsuDw Brm] mUsn
pRym iprMm kY; gnau eyk kir krm]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq
n qorau]) jo gur dIsY isKVw; iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau]) gurisKW kI hir.DUiV
dyih; hm pwpI BI giq pWih]) jnu nwnku. DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh
nwmu jpwvY]) schu ErY sBu ko; aupir scu Awcwru]) scu suhwvw kwFIAY; kUVY kUVI soie]
nwnk.ivrly jwxIAih; ijn scu plY hoie]) hIxau nIcu krau bynµqI; swcu n Cofau BweI]
nwnk.ijin kir dyiKAw; dyvY miq sweI]) kUV inKuty. nwnkw; EVik sic rhI] {dyh isvw
br moih iehY; suB krmn qy.kbhUM n tro]) kir mn myry; siq ibauhwr] Anuswr ieh
prmpiv`qR poQIAW pUrn siqkwr sihq bhu igxqI ’c sMBwlo.pUrn pyRm sihq pV@o, ds^q
krw ky.Ardwis krky, pV@n nUM idMdy lYNdy rho[ XQw:-lK KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru
ndir kryie] inmK eyk.hir nwmu dyie; myrw mnu qnu sIqlu hoie]) ivic dunIAw; syv
kmweIAY] qw drgh bYsxu pweIAY] khu nwnk bwh lufweIAY] }

poQI swihbwn, Su`D aucwrn iempIQRI pRwpqI leI:


BweI rijMdr isMG jI kYnyfw:- Pon: 905-458-7776.
BweI gurcrn isMG jI kYnyfw:- Pon: 905-216-7437
BweI qlivMdr isMG jI kYnyfw:- Pon: 519-621-4773
BweI AmirMdr isMG jI kYnyfw:- Pon: 519-830-2627
BweI srbjIq isMG jI ig`l, ipMf suDwr(luiDAwxw)Bwrq &on 01624- 275-740
BweI surjIq isMG jI ipMf dwauDr (mogw) Bwrq, Pon:- +91-9888774012

gurU syvw Byjo:- CIBC BANK CANADA, Branch. NO:01322) AC.83-15833,


CHARAN SINGH.

jsvMq isMG(Bgq jI) nwl sMpRk leI:-


admin@gursevak.com
www.Gursevak.com

3 q`qkrw
hux q~k ieh poQIAW sMgq jI dI syvw iv~c pRkwiSq ho cukIAW hn:
1. poQI jnm sMskwr, AMimRq sMskwr, bRhm iv`idAw, AnMd kwrj, AMqm sMskwr[

2. poQI vwihgurU siqgurU sRI suKmnI swihb jI stIk.sRI dmdmI tkswl[

3. siqgurU swihb jI Aqy sMqW mhWpurSW dy Amolk boly Aqy gurmiq Anuswr Anyk pRsnW
dy au~qR siqgurU gRMQ swihb jI b^S rhy hn[ pV@n vwly Dwrimk gRMQW dy nwm[ dyh
Arogqw, g`fI dI dyK ryK frweIivMg bwry SuB is`iKAw[

4. ds siqgurU swihbwn jI dI prm pUjnIk SuB s`cI bMswvlI[

5. siqgurU gRMQ swihb jI dw mhW ivsmwd ieqhws, AKMf pwT, shj pwT mrXwdw,
gurbwxI jI siqkwr pUjn mhW ivsmwd SuB is`iKAw, 101 Ardws, gurpurbW dIAW
ArdwsW[

6. SRI gurU gRMQ swihb jI Su~D aucwrx, ArQ pwT Aqy ivSrwm poQI SRI dmdmI tkswl

7. Awid bwxI,sRI dsm bwxI, BweI gurdws jI dIAW vwrW ’coN gRIbI vwly,sbd pdW dy mhW
ivsmwd ArQ[dUjw pRkrx pUjw dw Dwn zihr hY]

8. slok Bgq kbIr swihb jI, Bgq PrId swihb jI dy mhW ivsmwd ArQ[

9. gurbwxI jI dy cwnx AMdr dyh Arogqw bwry mhW ivsmwd is`iKAw[

10. gurmuiK gurmuKI bwlaupdyS! irkwrf kIqw bwlaupdyS, sux! gurmuKI isKwau hy
drvyS!
gurU ipAwrI swD sMgq jI nMU ieh jwxky byAMq KuSI hovygI ik gurbwxI aucwrx Su`DI
leI iehnHW poQI swihbwnW jI dI irkwrifMg vI dwsn dws qoN gurU swihb jI ny krvweI
hY[ sMgq jI irkwrifMg lw ky poQI swihb pRkwS krn jI Aqy gurU swihb jI dI KuSI lYx
leI irkwrifMg Anuswr pUrIAW lgW lw ky irkwrifMg dy mgr 2 bolo jI[
pRym bynqI:- pRkrx ’qy jwx leI, q`qkry coN ausy nUM kilk kro[ q`qkry ’qy vwips jwx
leI pyj dy Q`ly q`qkrw l&z ’qy kilk kro[
4 q`qkrw
q`qkrw
nM. pRkrx pMnw
bRhmiv`idAw sMskwr[ gurpRswid ArMB:-
aUVw. vrqy icMn@ inSwn[
1. prmpUjnIk DMn vwihgurU dsW pwiqswhW dI b^SI sMKyp 20
bRhmiv`idAw[bRhmiv`idAw dI pRwpqI leI sRI gurU dsvyN
pwiqswh jI ny,sRI dmdmy swihb jI ivKy,ieh Kry s`icAwry
Apwry inrwry AsUl bxwey Aqy DMn BweI gurdws swihb
jI,Awpxy AqI ipAwry Bwxjy vwihgurU mh`ly pMjvyN jI
dI,vYrwgmeI AduqI ShIdI bwry &urmwauNdy hn:-rihdy guru
drIAwau ivic;mIn kulIn hyqu inrbwxI[dy mhW 3 vYrwgmeI
ArQ Aqy iqlk jM\U;rwKw pRB qw kw]kIno bfo;klU mih
swkw]cwr pauVIAW dy mhW 3 vYrwgmeI ArQ
2. prmpUjnIk sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI 31
dy gurbwxI kQw sunx vIcwrn bwryy[
3. prmpUjnIk s`cy ipqw vwihgurU jI dy ArQ mh`lw pMjvW jI dI 31
AduqI ShIdI dw jwp[
4. bRhmiv`idAw rUpI kuMjI bwry pV@o[ 31
5. gurpRswid vwihgurU s`cy gurbwxI gurU jI dy Su`D aucwrn dw 32
sohxw suK`lw Amolk FMg[
6. crn c`t ky,sRb ivAwpI ivsmwd Amolk pRym bynqIAW[ 38
7. vwihgurU ieh SuB Drm krm hr Gr cwhIey,ArQ vIcwrn 42
bwry pRym bynqI[
8. prmpUjnIk DMn siqgurU dsW pwiqswhW dI b^SI ivsQwr nwl 43
bRhmiv`idAw Aqy pUrn pRym sihq iDAwn nwL pV@ny Xog pRym
bynqIAW[
9. gurpRswid vwihgurU s`cy gurbwxI gurU jI dy Su`D aucwrn dI 47
mhwn mhwnqw ’qy Amolk gurU swKIAW,Su`D aucwrn dy lwhy hI
lwhy:- prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI
ny,Su`D aucwrn dI mhwn mhwnqw ieauuN b^SI[
5 q`qkrw
10. Su`D aucwrn dI mhwn mwnqw mhwnqw dUjI swKI,sRI dmdmI 50
tkswl clx dw kwrx[tkswl dw nwm j`Qw iBMfrW pYx dw
kwrx[
11. ie`k lg dI Amolkqw mhwn mhwnqw’qy BweI gurdws swihb 52
jI dw kib`q mhW ivsmwd ArQW sihq[
12. Su`D aucwrx bwry ^ws pRym bynqI, Su`D aucwrx dy byAMq lwhy hI 53
lwhy[
13. smUh sMswr dw Biv`K ikvyN sOKw hovy Aqy S`uD aucwrx[ 56
14. Awpo iv`cIN imlq krky, prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn siqgurU 57
gRMQ swihb jI vwihgurU jI qoN Awpxy idl ’coN,Awpxy muK ’c
AMimRq dI pRwpqI,idmwg ’c gurbwxI pRwpq krn leI,pUrn
pRym inmRqw iKmw gRIbI sihq,gurbwxI sMQw Su`DI krn
krwaux,gursbdW nUM Cwpy Anuswr suMdr ilKx dw suK`lw Amolk
FMg[
15. bRhmiv`idAw dw ArQ[ 73
16. koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;srb jIAw kw dwqw ry]siqgurU 74
gRMQ swihb jI qoN,Apxy idmwZ ’c, hr smyN gurbwxI Aqy idl
’coN muK ’c AMimRq dI pRwpqI leI,hyTW ilKI sMKyp pRym bynqI
sihq jugqI qoN mgroN ivsQwr nwl pRym bynqIAW jugqIAW pRym
nwl mMno[
17. p`ky sMq prmpUjnIk bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI ny 77
Apxy AMdr bwhr Ajpw jwp gurbwxI gurU jI dI swiKAwqqw
krnI[
18. bRhmiv`idAw pV@n vwly pyRmI nUM bynqI pUrvk is`iKAw[ 93
19. koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;srb jIAw kw dwqw ry]siqgurU 96
pihly pwiqSwh jI ny iqMn pRkwr dI iv`idAw kihxI[
20. iqMn pRkwr dy iv`dvwn[ 98
21. bRhmiv`idAw pV@ ky XuiDStR jI ny DwrnI[ 99
22. XuiDStR jI dy s`c bolx dI idRVqw dI prK,Drmrwjy jI ny 99
6 q`qkrw
krnI[
23. nwrd munI jI nMU snkwidkW qoN bRhmiv`idAw pV@ ky SWqI 100
AwauxI[
24. ivAws jI ny ivdWq SwsqR kQn krky ASWq rihxw, nwrd 100
munI jI qoN bRhmiv`idAw pV@ ky SWqI AwauxI[
25. irKIAW dy sMbwd[ 100
26. kyvl syvw hI kro,bRhmiv`idAw dI kI loV hY? 101
27. qrkvwdI, piV piV.gfI ldIAih; ieh quk pV@ ky qrk 101
krdy hn?shI a~uqR[
28. kbIr.mY jwinE piVbo Blo;piVby isau Bl jogu]Bgiq.n Cwfau 102
rwm kI;BwvY inMdau logu] shI mhW ivsmwd ArQ pV@o[
29. mn smJwvn kwrny;kCUAk pVIAY igAwn]shI ArQ pV@o Aqy 102
bRhmiv`idAw pV@nI bhuq hI zrUrI hY[
30. bRhm iv`idAw pV@nI AiqAMq hI zrUrI hY,bRhmiv`idAw dy 103
dwqy,gurbwxI inrMkwr jI dy rsIey prm sMq bwbw suMdr isMG
swihb jI nUM iksy pyRmI ny pu`iCAw,“jI!Amn smyN svw l`K nwl
iek`lw ikvyN lVygw?” au~qR pV@o[
31. bRhmiv`idAw pV@n dy gux hI gux,mh`ly pihly.Bgq pRihlwd jI 103
dw idRstWq[
32. ibMdI dI vrqoN bwry pRym bynqI[ 106
33. iv`idAwrQI dy AOgux 17[ 108
34. prmpUjnIk gurmuKI jI dI sRb ivAwpI mhW ivsmwd 108
mihmw,swihb sRI gurU goibMd isMG swihb jI ny krnI[
35. s`cy pwiqSwhjI ny sRI dmdmy swihb jI ivKy,klmW GV 2 ky 110
ilKxsr ’c su`t ky gurmuKI dI mhwn mihmw jxwauxI[
36. bRhmigAwnI bwbw im`q isMG jI ny,gurmuKI dI mhwn mihmw 110
jnwauxI[
37. pUrn bRhmigAwnI bwby mwDo dws jI ny gurmuKI dI mhwn 111
mihmw jnwauxI[
38. gurmuKI is`Kx leI pUrw pRkrx hY[ 111
7 q`qkrw
38. bolI dy ArQ[ 111
39. gurmuKI bolI nUM Su`D ilKx dw ivSyS sunihrI inXm[ 112
40. vrnmwlw(pYNqI)&wrsI dIAW Cy DunIAW[vrn bwry[:- 112
1
svr,2ivAMjn,3Anunwisk, 4du`q[gurmuKI pYNqI dIAW
lgW,icMn@,aucwrn AsQwn[]muhwrnI]lg jW mwqRw,lgwKr
bwry pV@o[ivSrwm icMn@[1fMfI:-[,2pRSink icMn@:-?,3ivsimk
icMn@:-! ds pRkwr[kOmw[ibMdI kOmw[duibMdI[fYS:-1(-)[pu`Ty
kOmy[(“ ”)[brYkt[( ),{ }[joVnI:-(-)[ibMdI:-(.)[Cu`t
mroVI(’)[
bRhmiv`idAw[ gurpRswid sMpUrnM[

jnm sMskwr[ gurpRswid ArMB:-


1. hr gurduAwry swihb jI ivKy,SuB is`iKAw ilKx bwry pV@o[ 118
2. SuB sMqwn dI pRwpqI leI Amolk SuB s`cw aupdyS[ 118
3. vwihgurU siqgurU CyvyN pwiqswh jI dy Avqwr bwry pV@o,siqgurU 119
pMjvyN pwiqswh jI ny,DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI
dy ^ws pRymI snmuK is`K,bwbw bu`Fw swihb jI, bRhmigAwnI
sgl kI rInw]mhWpurK jI dy bcn iKVy m`Qy mMnxy[
4. vwihgurU siqgurU swihb mh`ly pMjvyN jI nMU Awpxy Gr,AvqwrI 121
bwlk dI bhuq hI loV sI,pr Awpxy leI Awpxy Awqimk bl
nUM nw vrxw,pUrn sMqW mhWpurKW jI dy bcn mMnx dI mrXwdw
qornI[
5. swKI gurmuiK snmuK gwV@y pRymI BweI rUpcMd jI[ 121
6. swKI,rwjw Pqyh cMd rwxI mYxI jI[ 122
7. pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw suMdr isMG swihb jI iBMfrW 123
vwilAW dy pRgt hox qoN pihlW,Awp jI dy prmpUjnIk mwqw
ipqw jI ny in`qnym Bjn ismrn pyRm Bwvnw sihq krnw[
8. pUrn sMq pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw gurbcn isMG swihb 124
^wlsw jI dw jnm sMskwr BI pUrn gur mrXwdw Anuswr
krnw[
8 q`qkrw
9. sMq bwbw suMdr isMG swihb ^wlsw jI ny,m`qy ipMf pRcwr 124
krnw[
10. kup`uqR dI pRwpqI leI,^oty pwp krn qoN mnwhI[ 124
11. grB r`iKAw,SuB sMqwn pRwpqI leI gursbd[ 124
12. bIrj dwn dyx pihlW Ardws[ 125
13. grB Tihrn leI Ardws[ 125
14. grB r`iKAw leI Ardws[ 125
15. pUry smyN ’c b`cw jMmy Ardws[ 125
16. Ardws krnI,b`cw gurmuiK jIvn vwlw pYdw hovy[Bgq pRhlwd 125
jI ny mwqw Dwie jI dy audr ’c,irKIAW qoN bRhm crcw
sunxI[
17. pqI supqnI dy sONx bYTx vwLy QW &oto lwaux bwry pRym bynqI[ 125
18. gurbwxI jI dy kImqI bIr-rsI Sbd kMDW ’qy ilKx bwry pRym 126
bynqI[
19. jdoN b`cw audr ’c hovy,qdoN pUrn sMqoK bwry pRym bynqI[ 126
20. swKI,hMkwrI jYdpurwxw[ 126
21. Kusry dw jnm sMskwr krn bwry[ 127
22. jnm sMskwr,AMimRq iqAwr krn dI ivDI[ 128
22. aUVw. d`uD cuMGwaux,Eprw du`D iplwaux qoN pihlW,Ardws,guV@qI 128
r`K,Dwgy qvIq tUxy qoN s^q mnwhI[sRI AnMd swihb jI sMpUrn
pwT,^uSI dy SbdW dw kIrqn krn bwry SuB is`iKAw[
23. spu`qR kwmnw vwly nUM gursbd[ 128
24. sUiqk nhIN mMnxw aupdyS[ 128
25. nwm Drnw[ 129
26. b`cy dy AnUpwn bwry pRym bynqI[ 129
27. gur mrXwdw Anuswr sMqwn sMjm bwry SuB is`iKAw[ 130
28. Do^y nwl sMqwn sMjm krnw mhW pwp hY,bco bcwau[ 130
29. pyt ’c kuVI mwrn qoN s^q mnwhI[ 131
30. b`cI jMmx qoN sog krn qoN s^q mnwhI[ 131

9 q`qkrw
AMimRq sMskwr[ gurpRswid ArMB:-
1. gurpRswid vwihgurU Amolk pRym bynqIAW[ 134
2. prmpUjnIk pMjW ipAwirAW ’c Swml ho ky,AMimRq Ckwaux dy 135
AnMq gux praupkwr[
3. AMimRq sbMDI SMikAW dy au~qR SuB vIcwr,AMimRq Ckx qoN pihlW 136
BI dunIAW qrdI sI,hux AMimRq Ckx dI kI loV hY?
4. kI pMj pauVIAW nwl hI sr skdw hY? 136
5. AMimRq iqAwr krn smyN,pMj ipAwry gRMQI isMG jI dI AwigAw 137
ikauN mMgdy hn?
6. kI bIbIAW pMjW ipAwirAW ’c l`g skdIAW hn? 138
7. AMimRq Ckx vwly pRymI nUM pRym bynqI[ 139
8. kI siqgurW qoN ibn hor koeI nwm dy skdw hY? nhIN jI[ 139
10. KMf bRhmMf byAMq;auDwrxhwirAw]DMn Ajpw jwp vwihgurU 140
siqgurU sRI gurU goibMd isMG swihb ^wlsy jI ny kI b`kry
Jtkwey?
11. zwqI bwry SMkw nw kro? 142
12. KMfy bwty dw AMimRq Ckxw ikauN zrUrI hY? 143
13. swKI:- bydI bMs BweI AjIq isMG jI ny AMimRq Ckxw[ 144
14. swKI,BweI dieAwl ny AMimRq Ckxw[ 144
15. siqgur kIno praupkwru]Anuswr ^wlsw gurU gurU ^wlsw]pMQ 145
jI dI SuB s`cI swjnw:- swvDwn eykwgr cIq])nwnk inrBau
inrMkwru;siqgurU swihb jI ny,sIs mMgxy[
16. ipAwry dieAw isMG swihb jI dy sIs dyx qoN AsMK SuB gux 149
is`KI dw bIj rihxw,gurU ^wlsy jI dy Aiq au~cy mhwn
praukwrI kwrnwmy[
17. gurpRswid vwihgurU] isrl`Q XoDy bwbw dIp isMG swihb jI 150
ShId ny cMby vwly rwjy dI nOjvwn b`cI nMU dyK ky Afol rihxw[
18. inmwny kau;pRB qyro.mwnu]dy ArQ sRb ivAwpI mhW mhW 152
ivsmwd hn[
10 q`qkrw
19. vwihgurU]prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI pihly pwiqswh 155
jI qoN lY ky,Awp hI pMjW ipAwirAW nMU swjx invwjx pwlx
vwly hn[Awp hI pMjW ’c vs ky Ajpw jwp SuB gux b^Sdy
hn jI,Awp hI pMjW dI mhW ivsmwd Anq klwvwn Agm
Apwr mihmw kr rhy hn[vwhu vwhu s`cy pwiqswh jI,ApxI
mihmw nhIN kr rhy[pMjW dI in`q nvIN mihmw kr rhy hn[
20. pMjW mukiqAW ny Apxy sIs Arpxy[ 156
21. mwqw swihb dyv kOr jI ny pqwsy pwauxy[ 156
22. myrw AMqrjwmI hir rwieAw]srUp siqgurU swihb jI ny AMimRq 157
Ckwaux mgroN,dovyN h`Q joV isr Jukw ky,pMjW ipAwirAW qoN
AMimRq dI Amolk dwiq mMgxI[
23. gurpRswid vwihgurU AMimRq iqAwr krn dI ivDI[ 159
24. AMimRq rUp s`cy gurbwxI jI duAwrw idl ’coN hI AMimRq dI 159
pRwpqI dI jugqI[
25. prwieAw rUp ivkwr idRStI nwl dyKxoN htx dI jugqI[ 160
26. AMimRq iqAwr krn leI,AMimRq sm`gRI qoN SuB is`iKAw[ 162
27. AMimRq Ckwaux vwilAW gurmuiK ipAwirAW dI iqAwrI,Su`DweI 162
dI Ardws[
28. Su`DweI mgroN Ardws Aqy AMimRq Ckx vwilAW dI Su`DweI dI 164
Ardws[
29. AMimRq Ckx vwilAW dI Su`DweI AwrMB[ 164
30. dubwrw AMimRq Ckx bwry SuB ivcwr[ 165
31. AMimRq Ckx vwilAW dI Su`DweI mgroN AMimRq iqAwr krn 166
Ardws[
32. prmpiv`qR AMimRq iqAwr krn bwry SuB isiKAw[ 167
33. ing@w bwty ’c r`Kx bwry SuB is`IKAw[ 167
34. sMpUrn pMj gurbwxIAW pV@n bwry[ 168
35. AMimRq iqAwr hox ’qy Ardws[ 168
36. prmpiv`qR AMimRq Ckwaux dI ivDI[ 169
37. prmpiv`qR AMimRq qoN SuB is`iKAw[ 169
11 q`qkrw
38. AMimRq Ckwaux mgroN Ardwis[ 170
39. prmpUjnIk sRI mUlmMqR gurmMqR swihb jI idRV@wauxy[ 170
40. AMimRq Ckwaux mgroN SuB is`iKAw[ 170
41. vwihgurU ismrn dy AMg[ 172
42. siqguru isK kI;krY pRiqpwl]dy mhW mhW ivsmwd ArQ[ 172
43. gurmMqR bwry sRb ivAwpI mhWW mhW ivsmwd SuB vIcwr[ 174
44. swKI vwihgurU mMqR jI dy AiDk pRqwp bwry sMq bwbw Bgvwn 175
isMG swihb jI cukwvyN vwilAW dI[
45. prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI ny Awpxy syvk 176
BweI mrdwny jI nUM vwihgurU 2 jpx dw inscw krwauxw[
46. prmpUjnIk s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI ny kwmrUp dyS 176
’c vwihgurU 3 jpx dw SuB s`cw aupdyS b^Sxw[
47. guurmMqR bwry sMKyp vIcwr[ 177
48. vwihgurU mMqR jI dy ArQ[ 177
49. AMimRqDwrIAW ny AMimRq vyly pMj bwxIAW pVnIAW, sRI rhrwis 178
swihb jI br zrUr hI pV@ny swKI mh`ly dUjy ny suMn smwDIAW dy
drSn krny[
51. prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny, Awpxy ^ws 179
pRymIAW ’qy pRsMn ho ky ieh SuB s`cw aupdyS b^iSAw[
52. vwihgurU] mh`ly dsvyN jI ny pMjW ipAwirAW duAwrw qn^wh 181
luAwaux dI mrXwdw kwiem krnI[
53. pMj kkwr dI mhwn mhwnqw mhW mhwn hY jI[ 181
54. pUrn gurU jI dI mohr pihlw kkwr kys hn,kyskI nhIN[ 183
55. vwihgurU]gurU soBw gRMQ ’coN siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dI 184
mihmw[
56. vwihgurU]gurU gur siqgurU gRMQ swihb jI qoN nwm r`iKAw jwx ky 185
nwm pUrw hI lYxw cwhIdw hY[
57. sRbMs dwnI prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny phwVI 186
rwijAW nMU sUB s`cw Drm aupdyS b^Sxw[
58. jmWdrU kys r`Kx bwry blvwn sYmsn dw idRstWq[ 186
12 q`qkrw
59. kys munwauxy rzw dy ault c`lxw hY[ 187
60. prmpUknIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI nwl m`ky ’c 187
crcw kridAW pIr bhwaudIn ny pRSn krnw[
61. prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI ny jdoN m`ky suMdr 188
drSn b^Sy,qW bhwvlpurIAw pIr nUrI drSn krky,^Ub
pRBwivq hxw[
62. prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI ny kwzI rukndIn 188
nUM m`ky ivKy SuB aupdyS kihxw[
63. prmpUjnIk vwihgurU siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny ZulwmI dIAW 188
jMjIrW k`tIAW[
64. pIr buDUSwh jI nMU,pUrn gurU jI ny Apxy AiqAMq suMdr kysW 188
smyq kMGw qy CotI ikRpwn, prmpiv`qR Awpxy hukmnwmy b^Sxy[
65. eIsweI miq qy ivigAwn’c. kysW dI mhwn mhwnqw 189
66. kys muMfn dw BYVw irvwj ieauN ipAw[ 190
67. jtW r`Kx dI mnwhI[ 190
68. ihMdU miq ’c kysW dI mhwn mhwnqw[ 190
69. ivSnUM jI ny ArhMq Avqwr Dwr ky,dYNqW dy kys kql 190
krvwauxy[
70. kysW dy prm lwB hI lwB[ 191
71. kys ikauN r`Kdy hoN? 191
72. dwhVI nUM ikhVw f`fy l`gdy hn? 192
73. kysW nwl grmI l`gdI hY? 192
74. kysW nwl miq mwrI jWdI hY? 192
75. kysW dI s&weI leI PwlqU Krc hY? 192
76. jUAW pYdIAW hn? 192
77. nhuM ikauN k`tdy hoN? 192
78. kMGy dI mhW mhwn mhwnqw[ 192
79. kMGy qoN SuB is`iKAw[ 193
80. kVw[ 193
81. ikRpwn,prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI SsqR 194
13 q`qkrw
pihnx nUM aucycw kih rhy hn[
82. swKI BweI auydY isMG jI ny Syr iSkwr krnw:- Ajpw jwp 195
vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny gurU ^wlsy jI nUM,SuB s`cw aupdyS
dyxw[
82 aUVw. prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dy hukmnwmy 196
’coN SuB is`iKAw[
82 eIVI. A`j ivigAwnk j`ug ’c ikrpwn dI kI loV hY? 196
83. pMj kkwr iqAwg ky,ikRpw rUpI ikRpwn,ikRq dy kys,dieAw dI 196
dwV@I,mn nUM kVn rUpI kVw,vIcwr rUpI kMGw,jy ieh SuB guxW
rUpI AMqRIv kkwr Dwry jwx qW TIk hY jW nhIN?
84. kI A`j dy smyN ’c pMj kkwrW ’c qbdIlI krn dI loV hY? 196
85. ikRpwn r`KxI AOKI hY? 197
86. ikRpwn dI mhwnqw ’qy swKI[ 197
87. kCihrw[ 198
88. jq sq dI dwiq kCihry dI mhwn mhwnqw ’qy tUk[ 198
89. vwihgurU siqgurU goibMd isMG swihb jI dI gur &qyh bwbq 199
AwgXw[
90. cwr rMg[ 199
91. pMjW dI kusMgq nhIN krnI[ 199
92. pMjW nwl myl nhIN krnw[ 201
93. cwr b`jr kurihqW[ 201
94. prmpUjnIk ;srb klw smrQ] siqgurU dsvyN pwiqswh jI dw 202
GoVw,qmwkU vwly Kyq ’c pRvyS nhIN sI hoieAw,pdm
purwx,skMD purwx ’coN qmwkU iqAwg aupdyS[
95. qmwkU dy iqAwgI pUrn swDU jI dI swKI[ 202
96. fwkrW v`loN qmwkU bhuq BYVw hY[ 202
97. sB DrmW dy Dwrimk AsQwnW ’c qmwkU iljwx dI s^q 202
mnwhI[
98. qmwkU pYdwieS bwry[ 203
99. purwixk m`q Anuswr BYVw qmwkU[ 203
14 q`qkrw
100. dUjI kurYhq hzwmq[vwihgurU srb klw BrpUr pRB; siqgurU 203
sRI gurU nwnk dyv jI,vwihgurU srUp s`cy Bgq kbIr swihb jI
dI AMimRq gurbwxI ’c qmwkU qoN s^q mnwhI[
101. rihqnwmw BweI dysw isMG jI[ 204
102. mws iqAwg SuB is`iKAw[iDRqrwStR jI ny sRI ikRSn Bgvwn jI 205
nUM pu`Cxw[
103. slok mÚ 1] pihlW mwshu inMimAw mwsY AMdir vwsu]gursbd 206
dy sMpUrn mhW mhW ivsmwd ArQ[
104. vwihgurU] ijn@W dI zbwn lhU ’qy ig`JI hovy,jy auh iek`Ty ho ky 213
mws Kwx bwry tRYkt ilK dyx,qW BI glq hY[prmpUjnIk BweI
swihb BweI rxDIr isMG swihb jI ny mws nhIN Kwxw,crcw
krky,pMifq qwrw isMG dIAW,sBw ’c CwLW cukwauxIAW[
105. cOQI kurYhq hrwm,nyk cwlclx dw SuB s`cw aupdyS[ 214
106. vwihgurU]vysvw dy iqAwg dy mhWpurKW dy Amolk bcn 215
kivqw[
107. Srwb dy iqAwg dw SuB s`cw rMgW 3 dw aupdyS rihq nwmy[ 217
108. swKI mlUky SrwbI dI mOq[ 219
108. aUVw. prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI v`loN sonw pihnx 220
dI s^q mnwhI[
108. AYVw. sony krky d`C pRjwpiq dI mOq[ 221
108. eIVI. prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqswh jI v`loN sony dy 222
iqAwg dy Ascrj ivsmwd kOqk[
108. s`sw. dUjw kOqk[ 222
108. hwhw. Kot pwaux dw hor idRStWq[ 222
108. k`kw. ij`Qy sonw au~Qy klju`g[ 222
108. K`kw. sony dy iqAwg leI ilKy pdW dy ArQW ’c ic`q lw ky pMj 223
sO vwr in`q AiBAws kro[
109. prmpUjnIk prmpiv`qR pMj q^q swihbwn jI,au~QoN dy sRI 223
gurduAwry swihbwn jI,prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI dy
Amolk SSqR vsqUAW[pRym ibnY:- sRI gurduAwry swihbwn jI dy
15 q`qkrw
drSnW nUM jwx smyN, ieh poQI nwl iljwau,pV@ ky gurU AsQwnW
dy drSn fMfauq kro jI[
109. aUVw. pihly q^q prmpUjnIk prmpiv`qR sRI Akwl q^q 223
swihb jI (Akwl buMgw) sRI AMimRqsr swihb jI ivKy qyeI
gurduAwry swihbwn jI hn[
109. AYVw. swKI pqIbRqw bIbI rwj kOr (rjnI) jI[ 231
110. vwihgurU]prmpiv`qR prmpUjnIk dUjy q^q sRI hirmMdr ptnw 232
swihb jI[
111. vwihgurU] sRI ptnw swihb jI ivKy,7 gurduAwry swihbwn jI 232
hn,prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN dsvyN pwiqswh jI dIAW
Amolk XwdW[
112. vwihgurU] prmpiv`qR prmpUujnIk gurduAwrw mYnI sMgq swihb 233
jI:- swKI, rwjw PqyhcMd rwxI mYxI jI[
113. vwihgurU]sRI AnMdpur swihb jI ivKy prmpUjnIk qIjy q^q 234
sRI kysgV@ swihb jI Aqy bwrW gurduAwry swihbwn jI hn,
prmpUjnIk pUrn gurU jI dIAW Amolk vsqUAW[
114. prmpUjnIk prmpiv`qR cOQy q^q sRI dmdmw swihb jI gurU kI 236
kWsI 8 gurduAwry swihbwn jI [prmpUjnIk pUrn gurU jI
dIAW Amolk vsqUAW[
115. vwihgurU]prmpiv`qR prmpUjnIk pMjvW q^q Aibcl n`gr 237
s`cKMf sRI hzUr swihb jI ds gurduAwry swihbwn jI
prmpUjnIk pUrn gurU jI dIAW Amolk vsqUAW[
116. s`cy pwiqswh jI dy prmpUjnIk Dwm[ 238
117. A&Im fofy Bu`kI mn@w hn[ 238
118. kbUqr r`Kxy mn@w hn[ 239
119. posq iqAwgo[ 239
120. jUAw qwS iqAwgo[ 239
121. kusMgq ’c nhIN bYTxw[ 240
121. aUVw. tYlIvIzn isnmy dI Zlq vrqoN dy nukswn[ 240
122. pWfy nUM h`Q idKwauxw iBAwnk hY[ 241
16 q`qkrw
123. srwD n krwau[ 241
124. kI prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI ny srwD 241
krvwieAw?
124. aUVw. prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI ny gXw jI 242
ivKy prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy crn-kml pwauxy[
125. jMqR mMqR qMqR mnw@[ 242
126. g`ugw[ 242
127. toBy dI im`tI nhIN k`FxI[ 243
128. h`Q hOLw krnw krwauxw,sKq mn@w hY[ 243
129. Dwgy qvIq n kro,n krwau[ 243
130. sulqwn dI pUjw nhIN krnI[ 243
131. ijMn BUq pRyq byqwl n mMno,hor is`iKAw[ 243
AMimRq sMskwr q`qkrw gurpRswid sMpUrnM jI nmskwr]

rihqnwmy
132. prmpUjnIk prmpiv`qR vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy b^Sy 244
Amolk rihqnwmy q`qkrw gurpRswid ArMB:-
133. vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny BweI nMd lwl jI prQwie rihq 244
nwmw aucwrnw[
134. BweI nMd lwl jI prQwie qnKwh nwmw[ 246
135. BweI dysw isMG jI dw rihq nwmw[ 248
136. sYnwpiq ikRq gur soBw[ 249
137. rYhq nwmw sRI muKvwk pwiqSwhI 10]BweI pRihlwd isMG 249
jI,BweI dirAweI audwsI prQwie[ hoieAw[
138. BweI cOpw isMG jI dw rihqnwmw[ 252
139. BweI dXw isMG jI dw rihq nwmw] 252
140. rhqnwmw bwbw sumyr isMG jI] 253
rihqnwmy[ gurpRswid sMpUrnM[

AnMd kwrj sMskwr[ gurpRswid ArMB:- 255


17 q`qkrw
1. gurmuiK vzIr dI pRwpqI leI Ardws[ 255
2. mMgxy dI Ardwis SuB mrXwdw[ 255
3. prmpUjnIk vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny ipMf dwauDr(izlw 257
mogw)ivKy pyRmIAW dy pu`Cx qoN AnMd kwrj sMskwr dI SuB
mrXwdw Anyk pRkwr rMgW 2 dI SuB is`iKAw Aqy byAMq
gurbwxI ieauN &urmweI jo gRMQ mukq mwrg coN ie`Qy idqI hY[
4. prmpiv`qR pRkrmW dI mhwnqw[ 266
5. sdw leI GuMF nhIN k`Fxw SuB is`iKAw[ 269
6. swhw soDx bwry SuB vIcwr,Ardws [ 270
7. brwq cV@n smyN Ardwis[ 271
8. brwq dw phuMcxw[ 271
9. imlxI[ 271
10. prmpiv`qR cwr lwvW dI SuB s`cI auQwnkw[ 272
11. AnMdkwrj dyK ky, AMgRyz ny ^uS ho ky ib`l pws krnw[ 272
12. AnMdkwrj krwaux dy pYsy nhIN lYxy jI[ 272
14. AnMd kwrj dI iqAwrI[ 274
15. ku`J zrUrI pRym bynqIAW Su`B is`iKAw[ 274
16. AnMd kwrj AwrMB Ardwis[ 275
17. gurmuiK bIbI jI v`loN pRx[ 275
18. gurmuiK pqI v`loN pRx[ 276
19. ArMB Ardws auprMq kIrqn sRI muKvwk dI sMKyp kQw aupRMq, 276
kQwkwr jW rwgI jW hor pRymI joVI nUM SuB is`iKAw ieauN dyvy[
20. s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny AwpxI AqI ipAwrI 279
b`cI,bIbI vIro jI nMU SuB aupdyS[
21. sRI AnMd swihb jI,prmpiv`qR lwvW dI mhwnqw ’qy swKI[ 280
24. pUrn gurU jI v`loN,dwj dy loBI k`uqy nMU,dwj lYx qoN s^q mnwhI[ 280
25. gurU jI dy b^Sy ^ws pRymI jI ny,GxIN inmRqw sihq,dwz dw 281
iqAwg krnw[
18 q`qkrw
26. ibbrijq kurIqIAW[ 283
27. gurmiq Anuswr joVI dy krny Xog krq`b[ 285
AnMd kwrj q`qkrw sMpUrnM[

AMqm sMskwr[ gurpRswid ArMB:- 286


1. pRym ibnY[pRB kI AwigAw;Awqm ihqwvY]jIvn mukiq;soaU 286
khwvY]swrI pauVI dy mhW ivsmwd ArQ[
2. pUrn gurU mh`ly pMjvyN jI ny q`qI qvI qy KV@ ky,sWeIN mIAw mIr 292
jI nMU,kwL rihq jIvn mukq AvsQw kmw ky idKweI pV@o[
3. prmpUjnIk ShId bwbw dIp isMG swihb jI Awid gurU syvkW 292
ShIdW ny jIvn mukq AvsQw kmw ky idKwauxI[
4. prmpUjnIk s`cy siqgurU mh`ly nOvyN jI ny AwpxI joiq,gurmuiK 292
BweI mqI dws jI Awid ShIdW AMdr r`K ky,swry kSt Awp
shwrny pV@oy[
5. siqguru isK kI;krY pRiqpwl] ArQ 293
6. AMqm smW nyVy jwx ky,pihlW iqAwrI krn bwry Amolk pRym 294
bynqIAW,gurbwxI pV@n bwry, cFweI mgroN gurmiq Anuswr,
shI suKdwiek sMpUrn mrXwdw,vihm Brm pwiqk dy iqAwg
dw SuB s`cw aupdyS[
7. imRqk nim`q sRI shj pwT swihb jI sMpUrn mrXwdw[ 297
8. AlwhxIAw pwT bwry pV@o[ 298
9. ij`Qy cV@weI kIqI,EQy kQw krn bwry[ 299
10. Bgq rqnwvlI gRMQ ’c.prmpUjnIk mh`ly dsvyN pwiqswh jI 300
ny SuB s`cw aupdyS dyvxw gqI nhIN krwauxI [
11. mukwx iljwxI roxw mn@w[Bwxw mMnx sog inivrqI dy Amolk 301
gursbd[
q`qkrw gurpRswid sMpUrnM[

19 q`qkrw
bRhm ividAw sMskwr gurpRswid ArMB:-

1. prmpUjnIk DMn vwihgurU dsW pwiqswhW dI b^SI sMKyp bRhmiv`idAw


pRkrx gurpRswid ArMB:- vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI, Awpxy ipAwry gursyvk
jI dy ihrdy’coN muK’c, hr smyN AMimRq Byjdy rihMdy hn[ Awpxy syvk jI dw muK hr
smyN im~Tw r`Kdy hn[ XQw:- mn mIT quhwro kIE] 1] pUry gurU jI qoN AMimRq,
gurSbd dI pRwpqI dy AMg, vwihgurU jI’c lIxqw, inrgun srgun swihb jI dI
eykqw, Awpo iv`cIN imlq krky ie`k joiq hoxw, gurmuKI pV@n, gurbwxI suMdr ilKx,
sMQw krn krwaux, Su`D aucwrn dw FMg, Su`D aucwrx dy sRb ivAwpI ivsmwd
Amolk ivSyS lwhy hI lwhy, sRb ivAwpI ivsmwd Amolk pRym bynqIAW gurbwxI
jI dI ivSyS S`uD sMQw krn bwry pRmy bynqI:- 1.prmpUjnIk DMn vwihgurU dsW
pwiqswhW dI b^SI sMKyp bRhmiv`idAw ArMB:- { vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI,
Apxy ipAwry gursyvk jI dy ihrdy’coN muK’c, hr smyN AMimRq Byjdy rihMdy hn[
Apxy syvk jI dw muK, hr smyN im~Tw r`Kdy hn[ XQw:- mn mIT quhwro kIE] 1]
pUry gurU jI qoN AMimRq, gurSbd dI pRwpqI dy AMg, vwihgurU jI’c lIxqw, inrgun
srgun swihb jI dI eykqw, Awpo iv`cIN imlq krky ie`k joiq hoxw, gurmuKI pV@n,
gurbwxI suMdr ilKx, Su`D sMQw krn krwaux, Su`D aucwrn dw FMg, Su`D aucwrx dy
sRb ivAwpI ivsmwd Amolk ivSyS lwhy hI lwhy, sRb ivAwpI ivsmwd Amolk pRym
bynqIAW:-
aUVw. vrqy icMn@ inSwn:- ijs inSwnI dw pqw n l`gy, aus inSwnI nMU kilk
krky, sRI poQI swihb ’coN k`F ky pV@n nwl inSw ho jwvygI[ keI koit; mwieAw
sRm mwih] sRm pUrw bol ky mwih kho, CyqI bolx nwl, ie`k mMmw rih jWdw hY,
pihly pd dI sMpUrnqw, Agly pd dy ArMB dy A`Kr, ie`ko hox ie`k A`Kr C`fxw
nhIN[ (prm+giq) +jm@W inSwnI.ArQ d`sx leI hY. (A-Dr)gurbwxI ’c lkIr,
aucwrn d`sx leI hY[ ADr pwT iek`Tw hY[ quk smwpqI qoN bMd brYkt )AglI
www.Gursevak.com 20 q`qkrw
quk hor hY[ { }bRYkt’c pRym pRcwr hY[ ArQ igxqI leI 1.2.hY[ quk SurU’c
()bRYkt’c pwT d`sy hn[ ibMdI jW ADk lw ky bolo d`isAw hY, ieh bolx leI hY,
gurbwxI’qy ibMdI A`Dk nhIN ilKxy[ quk swhmxy ( )bRYkt AMk nhIN pV@ny[ quk
sMpUrnqw’qy] do h`dW hn[ quk ivcwly ieh ; ArD ivSrwm hY[ ArD ivSrwm’qy
Tihrnw hY[ kyvl ArQ smJwaux leI, kOmy dI vrqoN kIqI hY, kOmy nMU jmkI kihMdy
hn[ kOmy’qy Tihrnw nhIN, ArQ smJx leI hY[ kOmy qoN pihly qy mgrly pd A`f
A`f pV@ny[ ibMdI.inSwnI TmkI hY, au~Qy Tihrnw nhIN, ArQ jnwaux leI hY[ (
)brYkt’c, gurbwxI jI hn, swhmxy ArQ hn, ie`k qoN v`D ArQW ’c kOmy pwey
hn[ ArQW ’c mihMgy pd hyTW lkIr.A`gy ArQ hn[ gurbwnI pd ’qy 1, 2 pw ky,
hyTW 1, 2 ArQ hn[ ienw@N- -inSwnIAW ’c, AMdrly vIcwr socxI hY[ ijvyN (-
A&sos lwhxq hY, au~cw AOhudw iqAwg ky, dws ny prwieAw Gr q`ikAw hY, ijs
dIAW s^q szwvW hn[ -)ArQ mgroN, pUrn gurU gurbwxI gurU jI dy prmwx hn,
mwno ieh prmpUjnIk DMn vwihgurU swihb, dsW pwiqswhW dI b^SI, gurU jI dI
mohr Bwv gurbwxI dy ArQ, gurbwxI jI hI hn, gurqw ibrwjmwn gurU jI.ArQ BI
Awp hI &urmwauNdy hn[ ij`Qy ie`k ArQ ip`CoN dUjw ArQ hovy, au~Qy AQvw jW vw hY[
ipCly smyN ’c bcn kridAW, ‘hY’ ‘hn’ hn, “”pu`Ty is`Dy kOmy hn[ ^uSI ZmI
sMboDn smyN! ivsmk hY[ pRSn inSwnI ?[ quk sMpUrnqw[ h`d, kOmy dI vrqoN BI
hY[ A`Dy rwry hyTW AONkV pUry i^Awl nwl pV@o[ vwriqk ’c A`Kr swhmxy 2, 3
Awaux, do jW iqMn vwr pV@nw[ vwihgurU 2, vwihgurU vwihgurU pV@nw[ }
{bRhmiv`idAw dI pRwpqI leI sRI gurU dsvyN pwiqswh jI ny, sRI dmdmy swihb
jI ivKy, ieh Kry s`icAwry Apwry inrwry AsUl bxwey:- 1.prmpUjnIk dsW
siqgurW jI, siqgurU gRMQ swihb jI qoN ibnw hor iksy dyh nUM gurpRswid, gurU nw
mMny[ 2.gurpRswid pMj kkwrW dI pUrn rihq pyRm nwl r`Ky Aqy b`jr kurihqW qoN
bicAw hovy[ 3.in`qnym dIAW bwxIAW Aqy v`D qoN v`D gurbwxI gurpRswid kMT kry,
pMj gRMQI Aqy v`D qoN v`D gurbwxI rwq idny pUrn pRym sihq pV@dw rhy[ 4.mUlmMqR,
gurmMqR dw gurpRswid ^Ub AiBAwsI hovy[ 5.sB siqsMgq jI nUM gurU rUp jwx ky pyRm
kry Aqy rwg moh dYÍS qoN rihq, ie`k rs gurU pyRmI hovy[ XQw:- swcu khO sun lyhu
sBY; ijn pRymu kIE. iqn hI pRBu pwieE] (sRI dsm 14)6..gurU ^wlsw pMQ jI dw
AwigAwkwrI AnuswrI hovy[ kdy Bu`l ky BI pMQ qoN ault vot nw pwvy, ault ho ky

www.Gursevak.com 21 q`qkrw
Awpxy pMQ nw clwvy[ 7.ie`k EAMkwr qoN; ATwrh ds bIs] q`k ie`ko srUp jwx
ky, A`Kr 2 ’qy gurU Bwvnw Dwry[ bwxI gurU. gurU hY bwxI; ivic bwxI AMimRqu swry]
gurubwxI khY syvku jnu mwnY; prqiK gurU insqwry] Anuswr gurbwxI jI dI
swiKAwqqw kry, hr smyN gurbwxI duAwrw AMimRq pINdw rhy[ 8.prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI Aqy sRI dsm bwxI nUM hr vkq pV@y[
9.prmpUjnIk dsW gurW dw pUrw ieiqhws jwnx vwlw hovy[ 10.prmpUjnIk sRI
dsm gRMQ, siqgurU gRMQ swihb jI, BweI gurdws Aqy BweI nMd lwl jI dI bwxI dw
sMQw sihq Su`D pwTI hovy, ArQ Xwd kry[ 11.hor miq dy gRMQ, Xog, ivdWq Awid
dy isDWq dw jwxU hovy[ 12.ie`k pRmysr dw idRV@ ivSvwSI pyRmI hovy[ 12.dovyN vyly
siqsMgq krdw hovy[ 13.vD cV@ ky lMgr bsqRW Awid dI SuB syvw krn dw au~dmI
hovy[ 14.iksy miq nwl vYr nw kry, swirAW ’c pRmySr ie`ko ijhw ivAwpk jwx ky
ihq kry[ zulm dw vYrI hovy, Awpxy ^wlsy Drm ’c p`kw hovy[ 15.bRhmigAwnI
sgl kI rInw] rUp mn ’c pUrn bRhmigAwn hovy, muK ’c pRymw-BgqI, Bwv jdoN
boly pRymw-BgqI hI boly[ sRIr krky vYrwg dw vrq vrqwrw r`Ky[ 16.Kwx pihnx
sOx swdw sMjmI Aqy hMkwr ivkwr dw iqAwgI hovy[ swDsMgq jI dI SuB s`cI syvw
pRym Bwvnw nwl kry[ 17.Awpxy guxW dI SlwGw qy prwey AOgux nw khy[ 18.jIAW
nUM du`K nw dyvy[ 19.kpt rihq gur syvI gurU pRmySr dw AinMn Bgq hovy[
20.guris`KI nUM sB qoN au~cI jwxy[ 21.du`K suK ’c sm ic`q rhy[ 22.bymuKW dI
kusMgq nw kry, 23.sB igAwn iDAwn nwloN nwm nUM v`fw jwx ky sdw jpy[ gurmiq
duAwrw mukqI dwqy kyvl nwm dI idRV@qw kIqI hovy, idRV@ ilv l`gI hovy[ 24.kwm
Awid pMjW ivkwrW qoN hmySw frdw rhy, ijvyN A`g ’qy lwl lohy nUM h`Q nhIN lweIdw,
s`p Syr qoN dUr rhIdw hY, ieauN nw khy ik mYN ij`q ley hn[ 25.BweI milAwgr
isMG swihb jI sMqoKI vWg Alp QoVw AhwrI Ckx vwlw hovy, QoV@w sONdw, QoV@w
boldw hovy[ nwm rMg ’c r`qw hovy, kuqrkI nw hovy, smJx ’c cqr Aqy Awls
hIn hovy[ 26.nwnk scu suic pweIAY; iqh sMqn kY pwis] Anuswr su`cm nwl sRIr
dI Su`DI r`Ky Aqy ivSy vwSnw dI jUT rihq su`cm r`Ky[ 27.pKMfI nw hovy[
28.siqgurU swihb jI dy isDWq qoN ivru`D dw iqAwg kry[ 29.bkqy nwl pRIqvwn
hovy[ 30.siqsMgq jI ’c iml ky gurU jI dy s`cy crn-kmlW dw iDAwn Dwr ky
ismrn kry, jdoN siqsMgq jI pRwpq nw hox, qdoN iekWq lMmw smW ismrn kry,

www.Gursevak.com 22 q`qkrw
bRhmiv`idAw pkwvy[ 31.cauQY phir sbwh kY; suriqAw aupjY cwau] iqnw
drIAwvw isau dosqI; min muiK scw nwau] )auiT iesnwnu krhu prBwqy; soey hir
AwrwDy] Anuswr v`fy qVky jwg ky ieSnwn krky ismrn kry[ siqsMgq jI
dI jQybMdI ’c rhy qy AwigAwkwrI hovy[ 32.lwlY lwlcu iqAwigAw pwieAw hir
nwau] Anuswr lwlc qoN rihq, bRhmiv`idAw pV@waux kIrqn is`Kwaux dI inSkwm
syvw kry[ dyS Awid dI myr qoN rihq ho ky, gurmiq qy gurbwxI jI dw inSkwm
pRcwr pUrn pRym sihq kry[ 33.Awp jo bRhmiv`idAw pRwpq kIqI hovy, A`gy
siqsMgqW ’c pyRm nwl pV@wvy[ ienhI kI ikRpw ky sjy hm hY; nhI mo sy grIb
kror pry] 2] (sRI dsm 717)Anuswr Awpxy sRIr nwloN v`D, swry isMGW dw Adb
ipAwr kry[ 34.corI T`gI nw mwry, 35.JUT nw boly[ 36.hr hwlq ’c ipAwrI
is`KI nw iqAwgy[ 37.nwsqk nw hovy[ mn bwxI sRIr krky gurW nUM AMg sMg jwxy[
XQw:- guru myrY sMig; sdw hY nwly] ismir ismir; iqsu sdw sm@wly] 1] 38. ijvyN
dZdy lwl lohy qoN dUr rhIdw hY, iqvyN ivkwrI Aqy kusMg qoN dUr B`j jwvy[ 39. mn
bwxI sRIr krky gurpRswid inmRqw sihq hovy, lVwkw au~kw hI nw hovy[ XQw:-
koml bwxI sB kau sMqoKY] 40.inrAiBmwn ho ky, s`cy pyRm nwl Awp nwm jpy,
hornW qoN jpwey, jIvn mukqI pwey[ nwnk nwmu cV@dI klw qyry Bwxy srbq dw
Blw[ vwihgurU jI jI kw ^wlsw] vwihgurU jI jI kI &qyh] boly so inhwl] siq
sRI Akwl] sMpUrnM] }
{bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]
)bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn bRhmigAwnI prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI dy ilKwrI mhwn praupkwrI DMn BweI gurdws swihb jI, Awpxy
AqI ipAwry Bwxjy vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dI, vYrwgmeI AduqI ShIdI bwry
&urmwauNdy hn:- rihdy guru drIAwau ivic; mIn kulIn hyqu inrbwxI[ drsnu dyiK
pqMg ijau; joqI AMdir joiq smwxI[ sbdu suriq ilv imrg ijau; BIV peI.iciq
Avru n AwxI[ crx kvl imil Bvr ijau; suK sMpt ivic rYix ivhwxI[ gur
aupdys n ivsrY; bwbIhy ijau AwK vKwxI[ gurmuiK suK Plu iprm rsu; shj
smwiD swDsMig jwxI[ gur Arjn ivthu; kurbwxI] {ArQW sihq cyqy krky, iml
ky vwr 2 vIcwr ky, ArQW ’c mn lw ky, hr smyN gw sux suxw nmskwr krky,
inrgux bRhm jI ’c sdw leI lIx ho jwau jI[ }rihdy guru drIAwau ivic; mIn

www.Gursevak.com 23 q`qkrw
kulIn hyqu inrbwxI[ ijvyN (kulIn)au~cI ku`l dy (mIn) m`C (guru) v`fy
(drIAwau)smuMdR ivic hyqu krky, aus’c rihMdy hoey (inrbwxI)du`KW qoN rihq rihdy
hn, iqvyN mIn vWg Dnu DMnu ipqw.Dnu DMnu kulu; Dnu Dnu su jnnI, ijin gurU
jixAw mwie] Dnu DMnu gurU.ijin nwmu ArwiDAw; Awip qirAw.ijnI ifTw; iqnw
ley Cfwie] inrgun bRhm’c lIn gurqw pRwpqI rUpI (kulIn)au~cI kul, soF bMs
dy sUrj, prmpUjnIk vwihgurU DMn s`cy siqgurU siqgur sUrmy pMjvyN pwiqSwh jI,
mhwn Bgvwn blvwn sUrvIr mhwn DIr, (guru)v`fy ivAwpk (drIAwau)sRb
ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI smuMdR ivic, (hyqu)pRym krky, jyT dI
Asih grmI, Bu`K aunINdRw kubol, q`qI qvI’qy KV@n, au~bldI dyZ’c bYTx, q`qy
ryqy ’qy bYTx, q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy mhwn praupkwrI sIs’qy
puAwaux smyN, (inrbwxI)du`KW qoN rihq inrlyp, sumyr prbq vWg Ac`l Afol
inrBY, Akwl puurK jI’c AByd rihdy rhy[ XQw:- qUM myro.myru prbqu suAwmI;
Et ghI mY qyrI] nw qum folhu.nw hm igrqy; riK lInI hir myrI] 1] )sgly
dUK.AMimRqu kir pIvY; bwhuiV.dUKu n pwiedw] )suK duK hI qy.Amru AqIqw;
gurmuiK inj Gru pwiedw] ) duK suK hI qy Bey inrwly; gurmuiK sIlu snwhw hy]
drsnu dyiK pqMg ijau; joqI AMdir joiq smwxI[ ijvyN dIvy dI joiq q`k
ky, pqMgy dI joiq dIvy dI joiq ’c smw jWdI hY, inrBY ho ky vyprvwhI nwl sV
jWdw hY, iqvyN s`cy siqgurU pRmysr srUp DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws
swihb jI dI prmpiv`qR AKMf s`cI ivAwpk joiq dy AMdr bwhr drsnu dyiK ky
au~bldI dyZ’c bYTy, m`cdI 2 loh’qy KV@ ky sVidAW vyprvwh inrBY rihMidAW,
pqMg dy sVn (ijau)vWg srb`q dy Bly ihq ShId ho gey[ pqMgy dI joiq ijvyN
bL rhI SmHW’c smw jWdI hY, iqvyN Awp jI dI joiq, (joqI)sB mih joiq; joiq
hY soie] iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie] Anqklwvwn pRkwS srUp sRb
pRkwSk sRb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp, sog rihq AibnwsI jh Aivgq nwQu
Agm DnI] vwihgurU jI AMdir (smwxI)smw geI[ XQw:- AibnwsI suK; Awpn
Awsn] qh jnm mrn; khu khw ibnwsn] )hrK AnMq; sog nhI bIAw] so
Gru; guir nwnk kau dIAw] )nh isv skqI, jlu nhI pvnw; qh.Akwru nhI
mydnI] siqgur jog kw qhw invwsw; jh Aivgq nwQu Agm DnI]

www.Gursevak.com 24 q`qkrw
sbdu suriq ilv imrg ijau; BIV peI.iciq Avru n AwxI[ (ijau)ijvyN
imrg GMfyhyVy dw sbdu suxidAW swhmxy m`Qy qIr shwridAW vyprvwhI nwl pRwx
iqAwg idMdw hY[ XQw:- snmuK sih bwn.snmuK sih bwn hy; imRg Arpy mn
qn pRwn hy, Ehu byiDE shj sroq] )nwd kurMkih byiDAw; snmuK auiT DwvY] iqvyN
kSt du`KW qsIihAW dI (BIV)AOkV ibpqw peI qoN Awp jI ny AwpxI suriq ilv,
gur sbdu nwl gwV@I AByd joVI r`KI, vwihgurU jI dy snmuK rhy, inriJjk inrBY
ShIdI dyx qoN ibnw (Avru)hor dUjI g`l iciq’c n (AwxI) ilAWdI[ XQw:- mU
lwln isau; pRIiq bnI] rhwau] qorI n qUtY, CorI n CUtY; AYsI mwDo iKMc qnI]
)sUK dUK; jn sm idRstyqw] nwnk; pwp puMn nhI lypw] 6] )jo nru duK mY; duKu
nhI mwnY] suK snyhu Aru BY nhI jw kY; kMcn mwtI mwnY] )duK suK auAw kY; smq
bIcwrw] )mnu n ifgY; qnu kwhy kau frwie] crn kml; icqu rihE smwie] )jau
qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]
crx kvl imil Bvr ijau; suK sMpt ivic rYix ivhwxI[ (ijau)ijvyN sUrj
dy iCpx qoN kvl imc jWdw hY[ kvl’qy bYTw (Bvr)BOrw iv`cy guMidAw jWdw hY[
XQw:- Bvru loBI.kusm bwsu kw; imil Awpu bMDwvY] aus dIAW nwsW sugMDI nwl
l`gIAW rihMdIAW hn[ ^uSbo dy mhW AnMd’c lIx rihMdw hY, iqvyN gurU pRmysr jI dy
ShId hox qoN, pihlI rwq BwvyN bVI BwrI du`KW qy kStW vwlI sI, pr iPr BI gurU
pRmysr jI DMn gurU rwmdws swihb jI dy prmpiv`qR crx (kvl)kmlW nwl imil
ky, Bwv crnkmlW qoN, AwpxIAW pRIq rUpI nwsW nwl pRymw-BgqI rUpI sugMDI
lYNidAW, swrI (rYix)rwq Bvr (ijau)vWg, suK dy (sMpt)f`by ivic Bwv shj
AnMd’c (ivhwxI)bqIq hoeI[ DMn gurU pRmysr jI! AiqAMq duKwly Asih kStW dI
BI pRvwh n kridAW srb`q dy Bly ihq ShId hoey[ AMimRq rUp gurbwxI, guris`KI
nUM ju`go ju`g At`l r`Kx leI s`cy siqgurW dw ShId hoxw s`cw hY[ XQw:- mrxu
muxsw sUirAw.hku hY; jo hoie.mrin prvwxo] sUry syeI.AwgY AwKIAih; drgh
pwvih.swcI mwxo]
gur aupdys n ivsrY; bwbIhy ijau AwK vKwxI[ )qum gMBIr DIr aupkwrI;
s`cy siqgurU swihb jI au~bldI dyZ’c bYTx, q`qy ryqy ’qy bYT ky, q`qw ryqw Awpxy
v`fBwgy prmpiv`qR au~qm au~cy su`cy s`cy sIs’qy puAwaux, sVdI bldI m`cdI loh’qy
KV@n, jyT dI Aiq grmI Bu`K aunINdRy qRyh Aiq du`KW smyN, prmpUjnIk s`cy siqgurU

www.Gursevak.com 25 q`qkrw
swihb jI nUM gur aupdys mUl mMqR vwihgurU AMimRq prmpiv`qR gurbwxI jI n
(ivsrY)Bu`ly[ bwbIhw ipRau ipRau kry; jliniD pRym ipAwir] Anuswr bwbIhy dy ipRau
2 Sbd aucwrn (ijau)vWg, doihqw.bwxI kw boihQw[) kljuig.jhwju Arjunu
gurU; sgl isRis† lig. ibqrhu] )sd jIvxu.Arjunu Amolu; AwjonI sMBau] vwihgurU
mh`lw pMjvW jI rwq idn ie`k rs prmpiv`qR AMimRq gurbwxI (AwK)AwKdy
(vKwxI)aucwrdy hI rhy[ XQw:- mInu pkir PWikE Aru kwitE; rWiD kIE bhu
bwnI] KMf KMf kir Bojnu kIno; qaU.n ibsirE pwnI]
gurmuiK suK Plu iprm rsu; shj smwiD swDsMig jwxI[ )gurmuiK.kil ivic;
prgtu hoAw] Anuswr gurmuiK DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU Arjn dyv
swihb jI ny, (iprm)pRym rsu suK rUpI Plu cOvI GMty ivAwpk bRhm jI ’c lIxqw
rUp (shj)inrXqn (smwiD)smwDI, swDsMig nwnk jsu gwieE; jo pRB kI Aiq
ipAwrI] Anuswr gurU jI dI AiqAMq ipAwrI swDsMig jI duAwrw jwxI sI[ gur
Arjn ivthu; kurbwxI] 23] )bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI;
praupkwr aumwhw] )bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn bRhmigAwnI prmpUjnIk
s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy ilKwrI mhwn praupkwrI DMn BweI gurdws
swihb jI, Awpxy AqI ipAwry Bwxjy vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dI vYrwgmeI AduqI
ShIdI bwry &urmwauNdy hn:- AYsy KMf bRhmMf dy mwlk bRhm srUp prmpUjnIk
siqgurU gur Arjn dyv swihb jI (ivthu)au~proN, dwsndws roim roim krky hr smyN
(kurbwxI)bilhwr 2 kurbwn jWdw hY[ XQw:- gur kau; kurbwnu jwau hW] DMn
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI, Awp jI gur pRswid; nwnk smidRstw]
Anuswr jMmx mrn du`K suK inMdw ausqq mwn Apmwn hr hwlq’c smidRSt hn]
23] XQw:- mrxY kI icMqw nhI; jIvx kI nhI Aws] )mrxu jIvxu jo sm kir
jwxY; so myry pRB Bwiedw] )duKu suKu gurmuiK sm kir jwxw; hrK sog qy ibrkqu
BieAw] Awpu mwir gurmuiK hir pwey; nwnk shij smwie lieAw] mh`lw pMjvW
jI dI Amr At`l AduqI ShIdI pRsMg sMpUrnM[ }
{(id`lIis)iqlk jM\U; rwKw pRB qw kw] kIno bfo; klU mih swkw] swDin
hyiq; ieqI ijin krI] sIsu dIXw; pru sI n aucrI] 13] Drm hyq; swkw ijin
kIAw] sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] nwtk cytk; kIey kukwjw] pRB logn kh;
Awvq lwjw] 14] dohrw] TIkir Poir idlIis isir; pRB pur kIXw pXwn]

www.Gursevak.com 26 q`qkrw
qygbhwdr sI ikRAw; krI n iknhUM Awn] 15] qygbhwdr ky clq; BXo jgq ko
sok] hY hY hY sB jg BXo; jY jY jY surlok] 16] )iqlk jM\U; rwKw pRB qw kw] DMn
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI, Awpxy prmpUjnIk
pUrn pRp`k idRV@ DrmI snmuK ShIdW dy isrqwj, s`cy gurU, gurdyv mwqw gurdyv
ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] ipqw jI nUM, pUrn Adb siqkwr sihq, gurdyv
siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] Anuswr pRB jI mMndy
pUjdy ilKdy hn, DMn siqkwr DMn ipAwr[ (pRB)vwihgurU srUp DMn s`cy siqgurU nOvyN
pwiqSwh jI ny, dyS ’c kQw kIrqn Drm pRcwr krky, sB nMU gurbwxI gurU
mrXwdw b^S ky, Awpxy ipAwry is`KW BweI mqIdws, sqIrwm, idAwlw jI dI
kurbwnI, Awpxy prm piv`qR prm pUjnIk SuB s`cy sIs dw blIdwn dy ky,
(qw)iqn@W Bwv SrnI Awey gRIb duKI bRwhmxW ihMdUAW (kw)dw, iqlk jM\U (rwKw)r`K
ilAw[ XQw:- myrw siqguru; rKvwlw hoAw] Dwir ik®pw pRB.hwQ dy rwiKAw; hir
goivdu nvw inroAw]
kIno bfo; klU mih swkw] (klU)klju`g (mih)AMdr, Awpxw sIs kurbwn
krky, ihMdU Drm gaU gRIb bhU bytIAW dI r`iKAw, Drm dy pRkwS zulm dy nws leI,
mhwn DIrj Dwr ky, Awpxw Amolk prmpUjnIk sIs blIdwn dyx dw mhwn
vYrwgmeI bhuq (bfo)v`fw, (swkw)DrmI kOqk (kIno) kIqw[ prm piv`qR Avqwr
qoN, sIs kurbwn krn q`k dw swrw jIvn hI, vYrwgmeI praupkwrI swkw kOqk
hY[
swDin hyiq; ieqI ijin krI] sIsu dIXw; pru.sI n aucrI] 13] DMn
vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU pUrn DrmI s`cy ipqwjI hn, (ijin)ijn@W ny, d`uK
B`uK mwr zor zulm sMqwp d`uK dy sqwey dbwey, (swDin)Bly bRhmxW ihMdUAW,
(swDin)SRyst swDUAW mhWpurKW, (swDin)s`cy siqgurU swihbwn jI (hyiq)leI, sIs
kurbwn krn dI (ieqI)ieqnI v`fI s`cI su`cI au~cI bulMd SuB krnI kurbwnI
(krI)kIqI[ sRb`q dy Bly ihq, Awpxw sIsu h`s ky dy (dIXw)idqw, pru Awpxw
sIs ktwaux l`igAW, hwey sI n (aucrI)aucwrI[
Drm hyq; swkw ijin kIAw] (ijin)prmpUjnIk DrmI ipqw jI ny, zulm dy
nws qy Drm dy pRkwS (hyq)leI, Drm dy (hyq)ipAwr’c, s`cy siqgurU swihbwn jI
qoN kurbwn hox rUp vYrwgmeI pUrn DrmI s`cw su`cw AiqAMq au~cw (swkw)kOqk

www.Gursevak.com 27 q`qkrw
(kIAw)kIqw[ sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] Awpxw prmpiv`qR praupkwrI sIsu
blIdwn dy (dIAw)idqw, pru zulm dy nws qy Drm dy pRkwS leI, gurU swihbwn jI
qoN kurbwn hox dw jo (isrru)isrV, pUrn pRp`k idRV inscw sI, auh (n)nhIN
(dIAw)idqw[
nwtk cytk; kIey kukwjw] ijvyN nwtk Kyfx vwlw qrW@ 2 dy suAWg
bxwauNdw hY[ auh s`cy nhIN hMudy, ieauN AMdroN sMq n bnxw, mwieAw ivkwr dy
vsIkwr ho ky, duKI rogI sogI jIAW’qy qrs rihm krn dI bjwey, aunW@ nMU
vwihgurU jI nwloN ivCoV ky, AwpxI mMnqw pUjw krwaux leI, BUq pRyq pUjx’c lw
dyxw[ pMKf dy AnykW ByK Dwrn rUp CL (nwtk)qmwSy, mdwrI vWg (cytk)jwdU
nwl ku`J dw ku`J bxw ky idKw dyxw, ijn@W 2 ny ieh CL rUp nwtk cytk
(kIey)kIqy, aun@W ny ieh (kukwjw)Drm hIx Koty kMm kIqy, ikauN jo praupkwr
krn, prm pUjnIk Kry ipAwry r`bjI dI bMdgI krn krwaux dI bjwey, AwpxI
pUjw rs Bogx’c l`g ky.rogI sogI klMkI ho gey[ XQw:- nwmu ibswir; kry rs
Bog] suKu supnY nhI; qn mih rog] )Ksmu ivswir; kIey rs Bog] qW qin, auiT
Kloey rog] )
pRB logn kh; Awvq lwjw] 14] (pRB)vwihgurU jI dy ipAwry pUrn pRymI
pUrn DrmIN sMq (logn)lokW (kh)nUM, nwtk cytk kridAW, (lwjw)Srm
(Awvq)AwauNdI hY, Bwv ieh kdwic`q nhIN krdy[ XQw:- kbIr.sMqu n CwfY
sMqeI; jau koitk imlih AsMq] milAwgru BuXMgm byiFE; q sIqlqw.n qjMq]
174]
(id`lIis)dohrw] TIkir Poir idlIis isir; pRB pur kIXw pXwn]
qygbhwdr sI ikRAw; krI n iknhUM Awn] 15] DMn prmpUjnIk s`cy siqgurU
dsvyN pwiqSwh jI, Awpxy prmpUjnIk DIrjDwrI inrMkwrI ipqw jI nUM iqlk
jM\U; rwKw pRB qw kw] Anuswr pRB vwihgurU mMndy hn, ies leI s`cy pwiqSwh jI
dI, gur AMimRq iBMnI dyhurI; nUM TIkir kihxw, gurU jI dy dIrG AwSy Anuswr
TIk nhIN[ vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI s`cy siqgurU swihb jI dI
ShIdI bwry dohrw aucwrdy hn:- prmpUjnIk ipqw s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI
ny, mhwn DIrj itkwA SWqI pUrn iKmw’c rihMidAW, Awpxw prmpiv`qR sIs
blIdwn dy ky, sMq doKI Aiq nIc mhW pwpI (idlIis)AOrMgzyb dw hMkwrI isir,
www.Gursevak.com 28 q`qkrw
(Poir)BMn ky, (TIkir)TIkrw inkMmw inkwrw bxw idqw[ {isr BMnx dw Bwv ieh
nhIN ik jwno mwr idqw[ ijs isr nwl zulm krn bwry soc ky, Gor iBAwnk
zulm kr irhw sI, bynvy &kIr Aqy Srm`d vrgy sWeI lok, Apny BweI mwry
sn, auh isr BMn idqw Bwv qwkq ^qm kr idqI, qurk rwj dI jV pu`t
idqI[ ies zwlm ny sMq doKI bx ky, Apxw jIvx loQ ijhw bxw ilAw[ XQw:-
sMq kw doKI; AMqr qy QoQw] ijau sws ibnw; imrqk kI loQw] (pRB)AsMK pRkwS
hI pRkwS ivsmwd srUp, sB dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw jwp jp kr rhy, sRb
ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd, sRb pRkwSk inrml inrvYr inrlyp sdw
idAwl ikRpwl vwihgurU jI dI (pur)purI s`cKMf nUM (pXwn) jwxw (kIXw)kIqw[
XQw:- ijau jl mih; jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey
gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY; sd kurbwn] )hir ky sMg; bsy hir lok] qnu
mnu Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok] )sUrj ikrix imly; jl kw
jlu hUAw rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu QIAw rwm] )jl qrMgu ijau jlih
smwieAw] iqau joqI sMig; joiq imlwieAw]
qygbhwdr sI ikRAw; krI n iknhUM Awn] 15] pUrn pRp`k idRV DrmI
prmpUjnIk ipqw s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI, (sI)jYsI, gurU BgqI
praupkwr AwpxI, Awpxy ipAwry is`KW dI kurbwnI dyx rUp ikRAw (Awn)hor
(iknhMU)iksy ny BI (n) nhIN (krI) kIqI, ikauN jo Awp jI ny, DMn gurU nwnk dyv
swihb jI dI gurqw dy mwlk bx ky, srb ivAwpI mhW ivsmwd pRymw-BgqI kQw
kIrqn krky AnykW jIAW nMU qwirAw, jIAW nMU gurU mrXwdw, gurbwxI b^SI[
Awp lohy dy qMg ipMjry’c iq`Ky ik`lW iv`ckwr Afol bYTy, B`uK aunINdRw kubol shwry,
iKmw DIrj SWqI Bwxy ’c pRsMn rih ky iKVy m`Qy, sRb`q dy Bly ihq, mhwn au~cI sy
au~cI ShIdI idqI[
qygbhwdr ky clq; BXo jgq ko sok] DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU
qygbhwdr swihb s`cy pwiqSwhjI (ky)dy sIs kurbwn krn rUp AiqAMq vYrwgmeI
(clq) kOqk nUM q`k ky, swry jgq (ko)nUM mrn smwn, bhuq BwrI (sok) sog
(BXo)hoieAw[ XQw:- jwnI ivCMunVy.myrw mrxu BieAw; iDRgu jIvxu sMswry] gur pRym
vYrwg sihq, gurU pRymIAW ny s`cy pwiqswhjI dI ShIdI q`k ky, pUrn gurW qoN
kurbwn hox dw pUrn pRp`k idRV inscw, s`cy pwiqswhjI qoN pRwpq kr ilAw hY[

www.Gursevak.com 29 q`qkrw
hY hY hY.sB jg BXo; jY jY jY surlok] 16] is`KW ’c (hY)hwhw-kwr,
muslmwnW’c (hY) hwhwkwr, ihMdUAW’c (hY)hwhwkwr, sB jg ’c (BXo)hoieAw, Bwv
swry bRhmMfW dy vx pMCI rox l`gy[ XQw:- mY rovMdI sBu jgu runw; ruMnVy vxhu
pMKyrU]) nwnk.ruMnw bwbw jwxIAY; jy rovY lwie ipAwro] bYkuMT’c jY jYkwr, bRhm
lok’c jY jYkwr, (surlok)surgpurI ’c jY jYkwr ho igAw] 16]
Akwl purK jI v`loN m`hly nONvyN jI dI sRb ivAwpI mhW ivsmwd mihmw:-
AsMK Arb ^rb bRhmMfW DrqIAW hvwvW pwxIAW, &u`lW p`iqAW vwlIAW
bnwspqIAW, sMqW BgqW ShIdW gurmuKW dyviqAW AvqwrW dYNqW irKIAW munIAW,
sUrjW cMdRimAW ibjlIAW AgnIAW titAwixAW qwry mMflW Aqy ien@W dIAW
sohxIAW ikrnW Aqy ien@W dI suMdrqweI smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry, Awpxy srgun
srUp jI ’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq,
jugu jugu swcw; hY BI hosI] vwihgurU hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr
pRkwSk inrgun bRhm jI, nmskwr kridAW, hr smyN jp rhy hn[ DMn hn DMn
hn DMn hn prmpUjnIk vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn[ Awpxy
prmpiv`qR SuB s`cy praupkwrI sIs swihb jI kurbwn kr idqy, grIbW dI bWh
PV ky nhIN C`fI, l`ijAw piq r`K leI[ XQw:- ic`q crnkml kw Awsrw; ic`q
crnkml sMg joVIey[ mn locy buirAweIAW; gurSbdIN iehu mn hoVIey[ gur
qygbhwdr boilAw; Dr peIey, Drm n CoVIey[ bWh ijn@W dI pkVIey; isr
dIjIey, bWh n CoVIey[ vwihgurU mh`lw dsvW jI sRb ivAwpI mhW ivsmwd ipAwr
siqkwr sihq, Ardws ’c &urmwauNdy hn:- qygbhwdr ismirAY; Gr nauiniD
AwvY Dwie] ies leI aupRokq pUrn vYrwgmeI gurbwxI, gurU js nMU, ArQW sihq,
zbwnI kMT krky hr smyN gw ky, AiBAws krn dy byAMq lwhy hI lwhy hn[ }
{mwieAw hoeI nwgnI; jgiq rhI lptwie] Anuswr mwieAw dy lwlc krky,
byAMq QW ASu`D pwT, iekoqRIAW ho rhIAW hn[ kI AsIN koeI Su`D pwTI bnwaux dw
BI pRbMD kIqw hY?iekoqRIAW krn dw AnMd qW hY jykr pihlW sMQw krvw ky, Su`D
pwTI bxwey jwx, Pyr aun@W dw tYst ilAw jwvy, Pyr Su`D pwT krn[ ijs qr@W sRI
dmdmI tkswl dy igAwrvyN muKI, prmpUjnIk pUrn sMq bwbw suMdr isMG swihb
^wlsw jI ny bRhm-ividAw pV@w ky, byAMq sRI AKMf pwTI kQwkwr bxwey[
prmpUjnIk sMpRdwvW dy muKI mhWpurSW, SRomxI kmytI nUM cwhIdw hY, ik v`K 2

www.Gursevak.com 30 q`qkrw
QwvW’qy, hr ie`k Coty v`fy Sihr’c, ijvyN duinAwvI iv`idAw pRwpqI leI v`K 2
sRkwrW ny Awpxy skUl kwlj bxwey hn, ies qr@W inrol Dwrimk Adwry Kol@y jwx[
ijvyN sRkwr mwnqw pRwpq ifgrI vwly tIcr cuxdI hY, iesy qr@W isKwaux pV@waux
vwilAW koL Dwrimk ifgrI dy srtIPIkyt hox, qW hI aun@W nUM Xog qn^wh dy ky
lgwieAw jwvy[ Axjwx qoN Axjwx BI gRMQI bx jWdw hY[ }
{Aiq pRIqm.mn mohnw Gt sohnw; pRwn ADwrw rwm] suMdr soBw lwl gopwl
dieAwl kI; Apr Apwrw rwm] Anuswr AiqAMq ipAwry Akwl purK jI nUM
imlx dw, bhuq hI sOKw rwh, FMg poQI pV@ ky pRwpq kro[ pihlW iml ky bwr 2
poQI ’coN ArQ pV@o, rwq idn ie`k kr dyvo[ ArQ zbwnI kMT krky, ibnw ArQ
dyKx qoN vIcwro[ rwq idn ArQ vIcwr 2 ky, rMg mwx lvo[ XQw:- rMgu mwix lY
ipAwirAw; jw jobnu nau hulw] idn QoVVy Qky; BieAw purwxw colw]
2.prmpUjnIk sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI, bRhm-
iv`idAw dy dwqy prmpUjnIk sRI mwn sMq bwbw suMdr isMG swihb ^wlsw jI qoN
gurbwxI kQw sux ky, iqMn vwr vIcwrdy[ Awp jI ny 40 idn ’c, prmpUjnIk
DMn vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI, dI sMpUrn kQw, sMq bwbw suMdr isMG swihb
^wlsw jI nMU suxweI, hor pRymI BI suxdy[ hr b`cy b`cI nMU, gurU crn-kvlW
sqsMgq jI ’c, gurbwxI ArQW dw ^Ub AiBAws krwieAw jwvy[ ipAwry
ividAwrQI jI nwl ie`k sbd dy ArQ bwr 2 vIcwrny, ividAwrQI aus sbd dy
ArQ zbwnI Xwd kry[ pV@waux vwlw jW hor pRymI ie`k 2 quk boly, ividAwrQI
zbwnI swry sbd dy ArQ kry[ ieauN ie`k 2 sbd krky, ArQ Xwd krwey jwx[
Asl Su`D ^rI sMiQAw ArQ cyqy krky, vIcwrn nwl hY[ mhW pwpW ivkwrW dI
inivrqI, ipAwry vwihgurU jI dI pRwpqI leI ArQ vIcwrny, bhuq hI zrUrI
hn[
3.prmpUjnIk s`cy ipqw vwihgurU jI dy ArQ:- DMn hn DMn hn DMn hn
prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI DMn hn! zwlmW
dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, hux au~bldI dyZ ’c cONkVw lw rhy
hn[ hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT rhy hn, m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR
prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI sIs ’qy, hux puAw rhy hn,
m`cdI 2 loh ’qy, hux KV@ rhy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb
www.Gursevak.com 31 q`qkrw
jI dy A`Kr 2 nUM vwihgurU gurU mMn ky, A`Kr 2 dw iDAwn Dwr ky, sRb`q dy Bly
ihq, hux vwihgurU vwihgurU vwihgurU jp rhy hn jI[
4. vwihgurU siqgurU swihbwn jI dI ieh bRhmiv`idAw rUpI kuMjI bwry pV@o:-
Anhd bwxI pUMjI] sMqn hiQ rwKI kUMjI] Anuswr sRI dmdmI tkswl dy
bwr@vyN, qyrvyN muKI, bRhmiv`idAw dy dwqy, pMQ rqn bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw]
bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] pUrn praupkwrI pUrn bRhmigAwnI s`cKMf vwsI
prm pUjnIk sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG, sMq krqwr isMG swihb jI ^wlsw,
duAwrw, dwsn dwsW nUM pRwpq hoeI hY[ sB dy crn c`t ky, sRb ivAwpI pRym bynqI hY
jI, ies FMg nUM cyqy kro, A`gy sMQw krwau[ pUrIAW lgW lw ky, siqgurU swihb jI
dIAW mhW ivsmwd ^usIAW pRwpq krky inhwl hovo[ Su`D aucwrn dI pRwpqI leI,
dIrG lGU lgW Xwd kro[ Su`D aucwrx smyN pRymI hr smyN swvDwn ho ky pV@n ik
hux dwsn dws lGU Bwv CotI lg, hux dIrG Bwv lMbI lg bol irhw hY[ jy ieh
i^Awl nhIN r`Kygw qW v`fI nUM CotI, CotI nUM v`fI bolygw jI[
5. gurpRswid vwihgurU s`cy gurbwxI gurU jI dy Su`D aucwrn dw sohxw suK`lw
Amolk FMg:- pV@n vwly Coty b`cy frdy hn, aun@W nMU ikhw jwvy, jdoN Awp jI nMU
hYlp shwieqw dI loV hovy, inJ`k d`so, Bwv aun@W dI AqI hI izAwdw shwieqw
krky, pUrn ipAwr nwl ij`iqAw jwvy[ prmpUjnIk vwihgurU inrMkwr
gurbwxI jI, n qW ivAwkrn grYmr Anuswr hn, n hI ault hn, suqMqR pUrn gurU
jI hn[ { (mukqw) (kMnw w) (ishwrI i ) (ibhwrI I) (AONkV u ) (dulYNkVy U) (lW y)
(dulW Y) (hoVw o) (knOVw O)k`ul lgW ds hn[
1.ijhVy A`Kr nUM koeI BI lg n l`gI hovy aus A`Kr nMU mukqw kihMdy hn[
mukqy dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( ‾ ), mukqw lGU Bwv CotI lg hY, mukqy nMU
CotI lg smJ ky sMkoc ky hI bolxw, mukqw bolx smyN, mMUh nhIN A`fxw, n hI mMUh
ivMgw krnw hY[ a e nMU mukqw nhIN l`gdw[ A s h qoN A`gy VwVy q`k, qyqI A`KrW
nMU mukqw lw ky ividAwrQI jI nMU bwr 2 khwau[ ividAwrQI jI mukqw lg
bolidAW 33 A`Kr bwr 2 ilKx[ bwl aupdys qoN iek`lw 2 A`Kr lg, Apxy mgr
bwr 2 bulw ky ividAwrQI jI nMU mukqw inscw krwau[, ijvyN b` mukqw b`, s`sw
mukqw s, dovyN A`Kr joV ky b`s[ mukqw sMkoc ky shI 2 hI bolxw cwhIdw hY[ jh
nUM jYh jW jih Zlq nhIN bolxw[ shs isAwxpw lK hoih; (shs)nUM sYhs jW

www.Gursevak.com 32 q`qkrw
sihs Zlq nhIN bolxw, shs iqMny A`Kr mukqy bolo[ swh, s`sy nMU kMnw hY[ (kMny
w)dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY[ s`sy dw kMnw lMmw bol ky, hwhw mukqw bolo, hwhy nUM
kMnw nhIN lwauxw cwhIdw jI[
2.dUjI lg kMnw hY[ kMny dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY (w)[ kMnw dIrG Bwv
v`fI lONg lg hY, ies nMU v`fI lg smJ ky, mUMh A`f ky lMbw lONg hI bolxw[ pwqwlw
pwqwl lK; Awgwsw Awgws] nUM pqwlw pqwl lK Agwsw Agws] Zlq nhIN
bolxw, i^Awl nwl p`ipAW, AYiVAW nUM mUMh A`f ky, lMmy bol ky kMny lwvo[ nw Eih
mrih; n Twgy jwih] (nw)kMnw pUrw lwauxw, (n) nMnw mukqw, sMkoc ky hI bolxw[
nMny mukqy nUM kMnw lwauxw ZlqI hY[ aUVy eIVI nMU kMnw nhIN l`gdw[ Aw sw hw A`gy
VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU kMnw lw ky ividAwrQI jI nMU bwr 2 kMnw khwau[
ividAwrQI jI kMnw lg bolidAW 33 A`KrW nwl kMnw lw ky bwr 2 ilKx hr
A`Kr nwL kMnw bwr 2 bolx[ bwl aupdys qoN iek`ly 2 A`Kr nwl kMnw lg, Apxy
mgr bwr 2 bulw hwhy dw AONkV Cotw bolo, AONkV lMbw bolx nwl hoVw bolygw[ rwhu
lwhu vwhu nwhu) sIhu s`sy dy s`jy pwsy hwhy nUM AONkV CotI lg hY[ s`sy dI ibhwrI d`b
ky, Bwv dIrG lMmI bolxI[ hwhy dw AONkV lGU sMkoc ky hI bolo[
3.ishwrI qIjI lg hY[ ishwrI dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY (i ) ishwrI nMU
CotI lg smJ ky, sMkoc ky hI bolxw[ ijvyN jykr hoie dI eIVI dI ishwrI nUM lMmI
bolWgy qW lW dI Avwz bx jwvygI[ a A nMU ishwrI nhIN l`gdI[ ie is ih A`gy
VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU ishwrI lw ky ividAwrQI jI nMU bwr 2 ishwrI khwau[
ividAwrQI jI ishwrI lg bolidAW 33 A`KrW nwl ishwrI lw ky bwr 2 ilKx,
hr A`Kr nwL ishwrI bwr 2 bolx[ bwl aupdys qoN iek`ly 2 A`Kr nwl ishwrI
lg, Apxy mgr bwr 2 bulw ky ividAwrQI jI nMU ishwrI inscw krwau[ swih,
s`sy nMU kMnw hY[ (kMny w)dy s`jy pwsy hwhy nMU ishwrI hY[ s`sy dw kMnw lMmw bol ky, hwhy
nMU ishwrI sMkoc ky hI bolxI, lMbI nhIN bolxI, lMbI bolx nwl lW dI Avwz
AwvygI[
4.cOQI lg ibhwrI hY[ ibhwrI dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( I)[ ibhwrI
dIrG Bwv v`fI lg hY, v`fI lg smJ ky, ibhwrI lMbI lONg d`b ky hI bolxI[
ibhwrI polI bolx nwl, ishwrI hI bolI jwvygI[ ijvyN quk:- sw DrqI BeI
hrIAwvlI; ijQY myrw siqguru bYTw Awie] ij`Qy myry s`cy siqgurU swihb jI Aw ky

www.Gursevak.com 33 q`qkrw
bYTy, (sw)auh DrqI (hrIAwvlI)hrI dI rMgq kQw kIrqn ismrn mihmw vwlI
hrIAwvlI (BeI)ho geI[ hrIAwvlI.rwry ibhwrI d`b ky dIrG bolo, polI bolx
nwl hirAwvlI ishwrI Zlq bolI jwvygI[
(inrgunIAwr)nMny dI ibhwrI nUM d`b ky bolIey qW TIk hY, pr jy nMny dI
ibhwrI nUM iF`lw bolIey qW ishwrI bx jWdI hY, ies leI siqgurU swihb jI dy
prmpiv`qR srUp ’c, ij`Qy 2 BI ibhwrI Awvy, au~Qy 2 pUrw 2 i^Awl r`K ky,
ibhwrI nUM d`b ky hI bolo jI[ sIh s`sy dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY, s`sy dI ibhwrI
d`b ky, Bwv dIrG lMmI bolxI[ hwhw sMkoc ky bolo[ sIih s`sy dy s`jy pwsy hwhy nUM
ishwrI CotI lg hY[ s`sy dI ibhwrI d`b ky, Bwv dIrG lMmI bolxI[ hwhy dI
ishwrI sMkoc ky bolo[
ay A nMU ibhwrI nhIN l`gdI[ eI sI hI A`gy VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU ibhwrI
lw ky, ividAwrQI jI nMU bwr 2 ibhwrI khwau[ ividAwrQI jI ibhwrI lg
bolidAW 33 A`KrW nwl ibhwrI lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL ibhwrI bwr
2 bolx[ bwl aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl ibhwrI lg, Apxy mgr bwr 2 bulw
ky, ividAwrQI jI nMU ibhwrI inscw krwau[
5. AONkV pMjvIN lg hY[ AONkV dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( u), AONkV
lGU Bwv CotI lg hY, AONkV nMU CotI lg smJ ky, sMkoc ky hI bolxw[ (sloku)dw
s`sw mukqw hY[ keI byi^AwlI ’c k`ky dw AONkV C`f ky, s`sy nUM AONkV lw ky sulok
Zlq boldy hn[ pUrn SrDw siqkwr i^Awl sihq s`sw mukqw, l`ly dw hoVw lMmw,
k`ky dw AONkV sMkoc ky shI 2 bolxw cwhIdw hY[ (ku)k`ky dw AONkV lMmw bolx nwl
hoVy v`l Avwz clI jWdI hY[ A e nMU AONkV nhIN l`gdw[ au su hu A`gy VwVy q`k,
qyqI A`KrW nMU AONkV lw ky, ividAwrQI jI nMU bwr 2 AONkV khwau[ ividAwrQI
jI AONkV lg bolidAW 33 A`KrW nwl AONkV lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL
AONkV bwr 2 bolx[ bwl aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl AONkV lg, Apxy mgr
bwr 2 bulw ky, ividAwrQI jI nMU AONkV inscw krwau[
6. dulYNkVy CyvIN lg hY[ dulYNkVy dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( U)[ dulYNkVy
dIrG Bwv v`fI lg hY, ies nMU v`fI lg smJ ky, lMbw lONg pUrw hI bolxw[ sUh
s`sy dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY, s`sy dy dulYNkVy dIrG Bwv lMmy bol ky, hwhw mukqw
lGU sMkoc ky bolo[ sUih s`sy dy s`jy pwsy hwhy nUM ishwrI hY, s`sy dy dulYNkVy dIrG

www.Gursevak.com 34 q`qkrw
Bwv lMmy bol ky, hwhy dI ishwrI CotI lGU sMkoc ky bolo[ sUhu s`sy dy s`jy pwsy hwhy nUM
AONkV hY, s`sy dy dulYNkVy dIrG Bwv lMmy bol ky, hwhy dw AONkV CotI lg.sMkoc ky
bolo[
A e nMU dulYNkVy nhIN l`gdy, A`gy aU sU hU VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU dulYNkVy lw
ky, ividAwrQI jI nMU bwr 2 dulYNkVy khwau[ ividAwrQI jI dulYNkVy lg bolidAW
33 A`KrW nwl dulYNkVy lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL dulYNkVy bwr 2 bolx[
bwl aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl dulYNkVy lg, Apxy mgr bwr 2 bulw ky
ividAwrQI jI nMU dulYNkVy inscw krwau[
7.lW s`qvIN lg hY[ lW dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( y )[ lW dIrG Bwv
v`fI lg hY, lW v`fI lg smJ ky, lMbI lONg pUrI hI bolxI[ ijvyN dyh, Kyh lW
dIrG bol ky, hwhw mukqw sMkoc ky hI bolxw[ dyh Kyh dy hwihAW nUM ishwrI lw ky,
nhIN bolxw[ syh s`sy dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY, s`sy dI lW dIrG Bwv lMmI bol ky,
hwhw mukqw lGU sMkoc ky hI bolo[ hwhy nMU ishwrI n l`gy[ syih s`sy dy s`jy pwsy hwhy
nMU ishwrI hY, s`sy dI lW dIrG Bwv lMmI bol ky, hwhy nMU ishwrI lGU sMkoc ky bolo[
syhu s`sy dy s`jy pwsy hwhy nMU AONkV hY, s`sy dI lW dIrG Bwv lMmI bol ky, hwhy dw
AONkV CotI lg sMkoc ky hI bolo[
a A nMU lW nhIN l`gdI, A`gy ey sy hy VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU lW lw ky,
ividAwrQI jI nMU bwr 2 Apxy mgr lW khwau[ ividAwrQI jI lW lg bolidAW
33 A`KrW nwl lW lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL lW bwr 2 bolx[ bwl
aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl lW lg, Apxy mgr bwr 2 bulw ky ividAwrQI jI
nMU lW inscw krwau[
8.dulW A`TvIN lg hY[ dulW dw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( Y )[ dulW dIrG
Bwv v`fI lg hY, dulW v`fI lg smJ ky, lMbI lONg pUrI hI bolxI[ (gwvY)nUM gWvW
jW gwvy gwvw Zlq pwT nhIN krnw[ so i^Awl nwl (vY)vwvy nUM dulW hI lwauxI[
sYh s`sy dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY, s`sy dI dulW dIrG Bwv lMmI bol ky, hwhw
mukqw lGU sMkoc ky hI bolo[ hwhy nMU ishwrI n l`gy jI[ sYih s`sy dy s`jy pwsy hwhy nMU
ishwrI hY, s`sy dI dulW dIrG Bwv lMmI bol ky, hwhy nMU ishwrI lGU sMkoc ky hI
bolo[ sYhu s`sy dy s`jy pwsy hwhy nMU AONkV hY, s`sy dI dulW dIrG Bwv lMmI bol ky,
hwhy dw AONkV CotI lg smJ ky.sMkoc ky hI bolo[

www.Gursevak.com 35 q`qkrw
a e nMU dulW nhIN l`gdI, A`gy AY sY hY VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU dulW lw ky,
ividAwrQI jI nMU bwr 2 Apxy mgr dulW khwau[ ividAwrQI jI dulW lg
bolidAW 33 A`KrW nwl dulW lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL dulW bwr 2
bolx[ bwl aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl dulW lg, Apxy mgr bwr 2 bulw ky,
ividAwrQI jI nMU dulW inscw krwau[
9.hoVw nOvIN lg hY[ E aUVy dw mUMh Ku`l@w hovy qW hoVw boldw hY[ hoVw sweIn
inSwn bRYkt ’c hY ( o )[ hoVw dIrG Bwv v`fI lg hY, hoVw v`fI lg smJ ky,
lMbw lONg pUrw hI bolxw[ ijvyN soh s`sy dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY, ssy dw hoVw
dIrG Bwv lMmw bol ky, hwhw mukqw lGU sMkoc ky hI bolo[ hwhy nMU ishwrI n
l`gy[ soih s`sy dy s`jy pwsy hwhy nMU ishwrI hY, s`sy dw hoVw dIrG Bwv lMmw bol
ky, hwhy nMU ishwrI lGU sMkoc ky hI bolo[ sohu s`sy dy s`jy pwsy, hwhy nMU AONkV hY,
s`sy dw hoVw dIrG Bwv lMmw bol ky, hwhy dw AONkV CotI lg sMkoc ky hI bolo[
(hoih)dy pihly hwhy dy hoVy nUM dIrG, mgrly hwhy dI ishwrI nUM lGU Bwv G`t
bolxw[
A e nMU hoVw nhIN l`gdw, A`gy E so ho VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU hoVw lw ky,
ividAwrQI jI nMU bwr 2 Apxy mgr hoVw khwau[ ividAwrQI jI hoVw lg
bolidAW, 33 A`KrW nwl hoVw lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL hoVw bwr 2
bolx[ bwl aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl hoVw lg, Apxy mgr bwr 2 bulw ky,
ividAwrQI jI nMU hoVw inscw krwau[
10.knOVw dsvIN lg hY[ knOVw sweIn inSwn bRYkt ’c hY ( O )[ knOVw
dIrG Bwv v`fI lg hY, knOVw v`fI lg smJ ky, lMbw lONg pUrw cwV@ ky hI
bolxw[ muhO, jIBO[ sONh s`sy dy s`jy pwsy hwhw mukqw hY, s`sy dw knOVw dIrG Bwv
lMmw lONg bol ky, hwhw mukqw lGU sMkoc ky hI bolo, hwhy nMU ishwrI n l`gy[ sONih
s`sy dy s`jy pwsy hwhy nMU ishwrI hY, s`sy dw knOVw dIrG Bwv lMmw bol ky, hwhy nMU
ishwrI lGU sMkoc ky hI bolo[ sOhu s`sy dy s`jy pwsy hwhy nMU AONkV hY, s`sy dw
knOVw dIrG Bwv lMmw bol ky, hwhy dw AONkV CotI lg sMkoc ky hI bolo[ a e nMU
knOVw nhIN l`gdw, A`gy AO sO hO VwVy q`k, qyqI A`KrW nMU knOVw lw ky,
ividAwrQI jI nMU bwr 2 Apxy mgr knOVw khwau[ ividAwrQI jI knOVw lg
bolidAW, 33 A`KrW nwl knOVw lw ky bwr 2 ilKx, hr A`Kr nwL knOVw bwr
www.Gursevak.com 36 q`qkrw
2 bolx[ bwl aupdyS qoN iek`ly 2 A`Kr nwl knOVw lg, Apxy mgr bwr 2
bulw ky, ividAwrQI jI nMU knOVw inscw krwau[
ienW@ ds lgW ’coN (mukqw) (ishwrI i ) (AONkV u)iqMn lgW lGU Bwv CotIAW
hn, ien@W nMU lGU CotIAW jwx ky, sMkoc ky hI bolo, ijqnI lGU bolxI cwhIdI
hY[ lGU bolx l`igAW zor lw ky ieqnI CyqI BI nhIN bolxI, ijs nwl A`Kr dw
vzn Gty qy lGU G`t bolI jwvy[ so lGU bolx l`igAW, A`Kr dw vzn qy lGU lg
G`t BI nhIN lwauxI, bolx l`igAW lGU dIrG qy ie`ko ijhw zor lwauxw jI[ ij`Qy 2
ijvyN 2 siqgurU s`cy swihb jI ny lg lweI hY, au~Qy 2, pUrn SrDw siqkwr i^Awl
sihq, ausy qr@W hI bolxI} { (kMnw w) (ibhwrI I) (dulYNkVy U) (lW y) (dulW Y) (hoVw
o) (knOVw O)s`q lgW dIrG, lMbIAW hn[ ien@W nMU dIrG jwx ky lMmIAW hI
bolxIAW[
so mukqy ishwrI AONkV dI Avwz lMmI nhIN bolxI[ jykr pwTk jI nUM
(dIrG)lMmI Bwv v`fI, (lGU)CotI lg bwry pqw hI nhIN, qW auh CotI lg nUM lMbI,
lMbI nUM CotI bolygw[ sMQw Su`DI qoN ibnw aus dIAW byAMq hI ZlqIAW hoxgIAW[
ij`Qy dIrG qoN bwAd lGU AwauNdw hY[ au~Qy (dIrG)lMmI, (lGU) CotI bolxI[ ijvyN
dyh, Kyh lW dIrG bol ky, hwhw mukqw sMkoc ky hI bolxw[ dyh Kyh dy hwihAW nUM
ishwrI lw ky nhIN bolxw[ ijvyN (gwh)g`gy dw kMnw lMmw bol ky hwhw mukqw bolo,
hwhy nUM kMnw nhIN lwauxw (kMnw w) (ibhwrI I) (dulYNkVy U) (lW y) (dulW Y) (hoVw o)
(knOVw O)s`q lgW ’coN koeI BI lg, ijs A`Kr nUM l`gI hovy, aus A`Kr qoN bwAd
aus A`Kr dy s`jy pwsy, mukqw ishwrI jW AONkV koeI BI lGU lg Awvy, aus nUM sMkoc
ky hI bolxw, pihlI dIrG lg lMmI bolxI[ ijvyN swh, s`sy nMU kMnw hY[ (kMny w)dy
s`jy pwsy hwhw mukqw hY[ s`sy dw kMnw lMmw bol ky, hwhw mukqw bolo, hwhy nUM kMnw
nhIN lwauxw cwhIdw jI[ swih, s`sy nMU kMnw hY[ (kMny w)dy s`jy pwsy hwhy nMU ishwrI
hY[ s`sy dw kMnw lMmw bol ky, hwhy nMU ishwrI sMkoc ky hI bolxI, lMbI nhIN bolxI,
lMbI bolx nwl lW dI Avwz AwvygI[ hyTlI pOVI ’c hryk quk nwl eIVI nUM
ishwrI hY, iDAwieAY gwieAY AwieAY vswieAY gvwieAY pwieAY idvwieAY CwieAY,
i^Awl nwl ishwrI hI aucwrnI, keI pyRmI ibhwrI lw ky Zlq boldy hn[ pauVI]
hovY suKu Gxw; diX iDAwieAY] vM\Y rogw Gwix; hir gux gwieAY] AMdir vrqY
TwiF; pRiB iciq AwieAY] pUrn hovY Aws; nwie mMin vswieAY] koie n lgY ibGnu;

www.Gursevak.com 37 q`qkrw
Awpu gvwieAY] igAwn pdwrQu miq; gur qy pwieAY] iqin pwey sBy Qok; ijsu
Awip idvwieAY] qUM sBnw kw Ksmu; sB qyrI CwieAY] )hukmY AMdir.sBu ko; bwhir
hukm n koie] (bwhir)rwry nUM ishwrI hY, jy byi^AwlI krIey, qW hwhy nUM
ishwrI.bwihr.Zlq hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy srUp ’c
(bwhir)dy hwhy nUM ishwrI ikqy BI nhIN[
mqu inrgux.hm mylY kbhUM; ApunI ikrpw Dwir] (mylY)l`ly nUM dulwvW lwvo[
mylY ks ky bolo[ mYly Zlq hY[ ipRiqpwr ijhVy A`Kr hyTW A`Dw rwrw hovy, aus
A`Kr dI lg A`Dy rwry nMU l`gdI hY[
so pi Riqpwr p`pw mukqw, A`Dy rwry nMU ishwrI lwauxI, A`gy q`qy nMU ishwrI
lwauxI[
pi Riqpwr, A`Dy rwry nMU polw bolxw[ AMimRiq AMmi Riq, AYVy it`pI m mukqw,
A`Dy rwry nMU ishwrI lwauxI, A`gy q`qy nMU ishwrI lwauxI[ keI pyRmIAW nUM qW ieh
Awdq hI p`k cu`kI hY ik auh dulwvW nUM lW hI boldy hn[ ieh ZlqI bhuq hI
izAwdw hY, ies nUM TIk krn leI AY sY hY[ kY KY gY GY |Y[ cY CY jY JY \Y[ tY TY fY
FY xY[ qY QY dY DY nY[ pY PY bY BY mY[ XY rY lY vY VY[ Awpxy tIcr nUM suxwau, Su`D bol
2 ky bwr 2 AiBAws krky pUrn Su`DI krky iDAwn nwl dulwvW lwau[ jy iksy nUM
lW dI QW, dulW bolx dI p`kI Awdq hovy, auh BI hyTW ilKI kyvl lW nUM bwr 2
pkwvy, ijs krky lW mUMh.’qy cV@ jwvy, BwvyN hzwr vwrI bol lvy qW BI QoVI hY[ ey
sy hy[ ky Ky gy Gy |y[ cy Cy jy Jy \y[ ty Ty fy Fy xy[ qy Qy dy Dy ny[ py Py by By my[ Xy
ry ly vy Vy[ q`k Awpxy ausqwd nUM suxwvy, bwr 2 suxw ky AiBAws krky ZlqI dI
soD ivSyS iDAwn nwl kry, qW hI prmpiv`qR prmpUjnIk gurbwxI swihb jI dw
pUrn Adb siqkwr s`cw ipAwr hY jI[ jy koeI pRymI p`py nUM P`Pw boly qW p`py dI
muhwrnI bol ky p`pw mUMh qy cwV@y[ ijhVw A`Kr glq hovy, aus dI muhwrnI bol ky
Su`D pkwauxw[ | \ x n dIAW Su`D AvwzW pkwau[ | |M|w aucwrn kMT, n`k qoN huMdw
hY, \ \M\w, qwlU qy n`k qoN aucwro, x xwxw, mUMh dI C`q qy nwiskW qoN aucwro, n
nMnw, jIB qwLU, n`k duAwrw aucwro[
6.crn c`t ky, sRb ivAwpI ivsmwd Amolk pRym bynqIAW:- sMqW mhWpurKW nUM
pRym bynqI hY, hryk pRymI nUM poQI pRkwS krky AMimRq kQw kIrqn Su`D gurbwxI suxn
dI Awdq pwaux jI[ 1. rwjy rwj Bwg ’c duKI ho ky jMgl ’c jw ky qp krdy,

www.Gursevak.com 38 q`qkrw
prmpUjnIk prm ipqw s`cy siqgurW ny mhwn ikRpw krky, gurbwxI jI bKS ky
idl idmwZ hr smyN cwrj kIqw hY[ AMimRq-rUp gurbwxI pV@n smyN pUrn siqkwr
sihq S`uD qoN SuD pVHnI hY jI, ikauNik prmpUjnIk siqgurU s`cy pwiqSwh jI Awp
vyK qy sux rhy hn jI XQw:- AMqu n vyKix; suxix n AMqu] )srb nYn; Awip
pyKnhwrw] )sd suxdw sd vyKdw; sbid rihAw BrpUir] )Aghu dyKY ipChu dyKY;
quJ qy khw CpwvY] jo gur Sbd idmwZ ’c nhIN AwauNdy, mn prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI s`cy pwiqSwh jI dy prmpiv`qR srUp ’c nhIN jWdw,
qW s`cy siqgurW dy crn-kmlW ’c Ardws krnI, hy vwihgurU siqgurU pihly
pwiqSwh jI! dwsn dwsW dw hryk suAws s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI nwl
juiVAw rhy jI[ Xog duAwrw dsvyN duAwr suAws cVHwauxy v`fI BwrI AOK sI, s`cy
siqgurW ny siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj bKS ky AOK nUM sOK ’c bdl
idqw[ mnu bycY; siqgur kY pwis] iqsu syvk ky; kwrj rwis] Anuswr, pRymI syvk
dw mn hr smyN s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj dy gur sbdW ’c lIx
rhy, ieh bhuq sOKw suK hY jI[ AMdr bwhr s`c srUp sRI gurU gRMQ swihb jI
ivAwpk hn jI nmskwr[ gurisK mIq, clhu gur cwlI] jo guru khY soeI Bl
mwnhu; hir hir kQw inrwlI] Anuswr hy guris`K im`qR jIE! sRI suKmnI swihb jI
sMpt lw ky nhIN Cwpxy cwhIdy[ ieauN qW v`Kry 2 sMpt lw ky, byAMq hI CwpI
jwxgy[ 2.sRI suKmnI swihb ijqnw pwT ho sky kro[ Pyr Esy idn jW Agly idn
au~QoN hI SurU kr lvo[ jy sMpUrn kIqw jwvy jW hor v`D kIqy jwx qW bhuq 2
SwbwS! [ 3.prmpUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI ny Awid bwxI
kQw irkwrf kIqI hY, ies Awid bwxI kQw nUM hr smyyN rwq idny suxo, mhW
ivsmwdqweI pRwpq hovygI[
dwsn dwsW pws, pMj bwxIAW in`qnym, sRI rhrwis swihb jI, sRI kIrqn
soihlw swihb jI, sbd hzwry, bwrhmwhw sRI suKmnI swihb jI, prm pUjnIk
inrMkwr gurbwxI jI dw Su`D aucwrn rIkwrf hY[ siqsMgq jI nUM bwr 2 suxw 2 ky,
siqgurU swihb jI ny Awp myhr krky, kMno PV ky, pUrIAW lgW luAw ky, ivSyS
Su`DweI krvweI hY jI[ ies nUM suxn smyN, prm pUjnIk siqgurU rwmdws swihb jI
srUp, s`cy gurbwxI jI dy prmpUjnIk sRI gutkw poQI swihb jI pRkwS krky, pUrn
SrDw, ivSvws sihq rom 2 dy kMnW nwl suxidAW mgr bol ky sunxw cwhIdw hY

www.Gursevak.com 39 q`qkrw
jI, mUhry jW brwbr nhIN bolxw jI[ A`Kr lgW ivSrwm ArQ gurbwxI zbwnI
Xwd krn dy i^Awl nwl ghu krky, nyqRW nwl A`Kr dyKidAW, ieh Bwvnw krnI
ik dwsn dws nUM surq’c A`KrW, lgW ArQW sihq s`cy gurbwxI jI idsx[ prm
pUjnIk gurbwxI jI suxidAW, zbwn ihlw ky mMUh’c bolxw, ie`k BI lg A`Kr nhIN
C`fxw, ArQW’c mn lwauxw cwhIdw hY, s`cy gurbwxI jI dy ArQW’c, siqgurU
swihb dw ivAwpk s`cw srUp hY jI[ ArQW’c mn lwauxy krky gurU pRymw-BgqI
sihq, inrgun srgun jI dI eykqw swiKAwqqw huMdI hY[ so sMqW mhW purKW dI
b^SI, Awid bwxI dI kQw, gurbwxI dw aupRokq Su`D aucwrn, hr smyyN rwq idny
suxo, mhW ivsmwdqweI pRwpq hovygIjI[ DMn hn DMn hn, prmpUjnIk vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU Arjndyv swihb jI DMn hn, zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn
qoN, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn[ hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT ky, m`cdw 2 ryqw
Awpxy mhwn praupkwrI DIrjDwrI, SuB s`cy su`cy au~cy sIs’qy puAw rhy hn[ hux
sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hn[ pUrn SrDw ivSvws sihq rom 2 dy kMnW
nwl gurbwxI suxidAW, siqgurU swihb jI dI kurbwnI icqvxI iDAwn’c
ilAwauxI ik vwihgurU gurU jI hux au~bldI dyZ’c bYTy AQvw hux m`cdy 2 ryqy ’qy
bYTy AQvw hux sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@y dwsn dws nMU gurbwxI suxw rhy hn[
pMj bwxIAW in`qnym, sRI rhrwis swihb jI, sbd hzwry, bwrhmwhw sRI
suKmnI swihb jI, sRI kIrqn soihlw swihb jI, prm pUjnIk inrMkwr gurbwxI
jI dw Su`D aucwrx Avwz kMmipaUtR’c pwaux qoN cOvI GMty Awpy hI bolI jWdw hY[
aupRokq FMg nwl Su`D aucwrx suxidAW, vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI, Awpxy
ipAwry gursyvk jI dy ihrdy ’coN muK ’c, AMimRq hr smyN Byjdy rihMdy hn[ Awpxy
syvk dw muK hr smyN im~Tw r`Kdy hn[ XQw:- mn mIT quhwro kIE] typ rIkwrfr
duAwrw Su`D aucwrx cOvI GMty sunx dy byAMq hI lwhy hn[ vwSrUm ieSnwn pRSwdw
pkwaux Ckx Ckwaux AYksrsweIz kridAW hr smyN Su`D aucwrn lweI r`Ko jI[
jwgidAW s`uiqAW Su`D aucwrn lwaux nwl ieqnw rs vD jWdw hY, srIr’qy rs l`g
jWdw hY[ prmpUjnIk sMq bwbw jI ^wlsw jI dI irkwrf kIqI Awid kQw, prm
pUjnIk inrMkwr gurbwxI jI dw Su`D aucwrn dovyN rIkwrifMgW Amolk hn[ XQw:-
sweI nwmu Amolu; kIm n koeI jwxdo] Awto irvrs typ irkwrf, sI.fI, kMmipaUtR
duAwrw jwgidAW su`iqAW A`Ty pihr suxdy rihxw cwhIdw hY[ jdoN AsIN sON jWdy hW

www.Gursevak.com 40 q`qkrw
swfy AMdr AsMK Arb Krb kItwxU, gurbwxI suxdy rihMdy hn[ suxidAW 2 kMn mn
rom 2 pRym ’c rsdy hn[ koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI
rwm] Anuswr rom BI kMn bx jWdy hn[ sOx smyN Su`D aucwrn lwau jI, hr smyN hI
lweI r`Ko jI[ prCwdw pkwaux, Ckx smyN lwaux nwl iekwgRqw sihq AnykW hI
lwhy suK hn[ du`K rog mhW pwp sMsy mwVy &urny supny nwS huMdy hn[
prmpiv`qR AMimRq gurbwxI suxn smyN, koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux
suxIAih AibnwsI rwm] (780) dw AiBAws krn nwl, kMn swvDwn ho ky,
AMimRq gurbwxI suxdy hn[ AMimRq gurbwxI suxidAW hI dovyN h`Q joV, isr Jukw ky
ies quk dw AiBAws krnw cwhIdw hY[ AMimRq poQI pRkwS krky kIrqn suxnw
AnMq qIrQ ieSnwn, Arb Krb puMn dwn nwloN BI v`fw puMn mhwqm hY jI[ suix
vfBwgIAw; hir AMimRq bwxI rwm] Anuswr s`cy siqgurU swihb jI prmpiv`qR
AMimRq rUp kIrqn suxw ky, vfBwgy bxwauNdy hn, in`qnym KUh dy pwxI vWg hY,
AMimRq rUp kIrqn vrKw vWg hY[ prmpUjnIk sMqW mhwpurKW dw SuB Amolk bcn
hY, kIrqn dI Dun ’c kMn l`gx qW vwihgurU jI dy drSx huMdy hn[ ryfIE qoN
kIrqn in`q 3 hI suxoN jI, tYlIvIzn qy BI kIrqn AwauNdw hY jI[ nwm AiBAwsI
pRymI mhWpurK AMimRq prmpiv`qR kIrqn suxidAW, vwihgurU mMqR dw ^Ub AiBAws
krn, bhuq 2 PL itkwA vDy[ zbwn jwp kry, nyqR drSn krn, kMn suxn ic`q
cyqy kry[ XQw:- rsnw rmq.sunq suKu sRvnw; icq cyqy suKu hoeI] khu BIKn.duie
nYn sMqoKy; jh dyKW qh soeI]
ivCVy jIv AMdr gurbwxI suxn dI SkqI nhIN, AMimRq gurbwxI suxidAW 2
hI suxn dI SkqI pRwpq huMdI hY[ XQw:- keI koitk jg Plw; suix gwvnhwry
rwm] )pauVI] nwie suixAY.suic sMjmo; jmu nyiV n AwvY] nwie suixAY.Git cwnxw;
Awn@yru gvwvY] nwie suixAY.Awpu buJIAY; lwhw nwau pwvY] nwie suixAY.pwp
ktIAih; inrml scu pwvY] nwnk.nwie suixAY, muK aujly; nwau gurmuiK iDAwvY]
ijn@W nUM pqw nhIN auh sOx smyN gurbwxI lwaux qoN kwhly pYNdy hn[ auh pRIq hIn
imRqk hn[ XQw:- sloku] Aiq suMdr kulIn cqur; muiK i|AwnI DnvMq] imrqk
khIAih nwnkw; ijh pRIiq nhI.BgvMq]
prmpUjnIk nwm rsIey q`q byqy mhwn praupkwrI, mhWpurS sMq bwbw
gurbcn isMG swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY, gurbwxI &u`lW dI syj hY[

www.Gursevak.com 41 q`qkrw
gurbwxI sunx nwl J`t p`t nINd Aw jWdI hY[ hr b`cy nUM s`uiqAW gurbwxI sunx dI
Awdq in`kI aumr qoN pwau[ s`uqy nMU ivkwr moh BYVy supny fr du`K idMdy hn[ swrI
izMdgI nINd smyN gurbwxI sunx dw v`fw lwhw lYxw cwhIdw hY[ gurpRswid crn c`t
ky ^ws pRym bynqI hY, hr smyN sMqW mhWpurSW dI aucwrI Awid kQw, Su`D aucwrn
sux ky inhwl hovo jI[
dwsn dws AwpxIAW AsMK zbwnW nwl sicAwry gurU ^wlsw pMQ jI dy
prmpiv`qR crn c`tdw hY, Awpxy AsMK isrW dy kysW nwl crn JwV@dw hY,
prmpUjnIk crn-kmlW’qy m`Qw r`K ky, pyRm bynqI krdw hY! KMfW bRhmMfW dy
auDwrxhwr gurU pRmysr siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy prmpiv`qR srUp, is`K
Drm nwl sbMDq, smUh Dwrimk, ^ws 2 ivigAwnk vYidk Awid kImqI gRMQ,
DrqI’c fUMGI QW, jMgW Awid dy Asr qoN sur`iKAq AsQwn bxw ky, sMBwly sjwey
jwx[ gurU jI dy smUh pRymI iv`dvwn iek`qR ho ky, AMgRyzI qoN gurmuKI’c trWslyt
krn leI, v`fI ifkSnrI bnwaux, AlMkwrW swKIAW dIAW qsvIrW bnwaux[
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy ArMB qoN qrqIbvwr 1430 AMg, Bw:gurdws
swihb jI dI bwxI sRI dsm, gurU ieqhws[ pyRmI ieh SuB s`cI syvw praupkwr
krky, Awpxw jnm s&lw krn[ AMgryzI pV@y b`cy gurU swKIAW kQw kIrqn
nhIN smJ rhy, is`KI qoN dUr ho rhy hn[ Awpxy b`icAW nUM kI is`iKAw dyxgy?
hryk prm pUjnIk guris`K b`cy b`cI nUM muhwrnI Anyk vwr khw ky, muhwrnI
^Ub pkw ky, muhwrnI dw tYst lY ky, muhwrnI ’c inpuMn krky, gurmuKI pV@w ilKw
ky, kQw kIrqn isKwA ky, gurbwxI pRcwrk bxwieAw jwvy[ pV@n dw suK`lw FMg
iliKAw jwvy[ ijs krky swrI dunIAW’qy gurbwxI pV@I suxI ilKI ivcwrI mMnI
pUjI iDAweI ArwDI gweI gwvweI jwvy[ v`D qoN v`D pRymI guris`K hryk dyS dI
BwSw’c inpuMn ho ky, gurbwxI ArQ smMUh BwSwvW’c ilKx[
7.vwihgurU ieh SuB Drm krm hr Gr cwhIey:- (guru prmysuru pUjIAY;
min qin lwie ipAwru] poQI Aqy prmpUjnIk vwihgurU siqgurU sRI suKmnI
swihb jI dy ArQ, ieh do poQIAW dwsn dwsW qoN, gurU jI ny mhwn ikRpw krky
ilKvweIAW hn[ )ie`k qukw qqkrw gurSbd rqn pRkwS, AkwlI kOr isMG
inhMg isMG jI[ mhwn koS BweI kwhn isMG jI nwBw[ Awpxy Gry AMimRq kIrqn
poQI pRkwS krky kIrqn suxo[ hr pRvwr gurduAwry jW Awpxy Gry, ies piv`qR
www.Gursevak.com 42 q`qkrw
poQI qoN ArQ ivcwro, Gr 2 ArQW sihq AKMf jwp r`K ky rOLW lwau[ hr Gr
ArQ pV@o pV@wau, A`gy pRymIAW nUM d`so[ hr Gr ’c ArQ ivcwrn dI pRpwtI pvy[
pqI sqI iml ky poQI ArQ vIcwr ky ie`k joiq ho jwx, ipAwry b`icAW nUM BI
vIcwrn lwaux[ jy iml ky bMdgI nhIN krdy qW hukm hY:- (bI-bI, ArQ bhU,
polw bolo) kUVu mIAw.kUVu bIbI; Kip hoey 1Kwru] kUiV kUVY nyhu lgw; ivsirAw
krqwru] (1suAwh)pqI sqI ivkwr iqAwg ky, gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv
suAwmI prmysurw] sRI gurU gRMQ swihb jI dI tyk lY ky, ie`k joiq hox[ gurbwxI
dI sMQw krnI AqI hI zrUrI hY[ gurbwxI ArQ AMdr bwhr q`kx leI, gurqw
ibrwjmwn gurU jI qoN, Awpxy idl’coN muK’c AMimRq pRwpq krn leI, lgW A`Kr
ArQ zbwnI cyqy krny AqI hI zrUrI hn[ iek`lI 2 lg bol ky sMQw kro
krwau[ muhwrnI k`cI hovy swrI izMdgI bwxI Su`D nhIN pV@ skygw[ Su`D
irkwrifMg lw ky, sRI gutkw swihb jI pRkwS krky mgr bol ky in`qnym suKmnI
swihb jI AiBAws krky AwpxI SuDweI s&weI krnI cwhIey[ aupRokq Su`D
rIkwrifMg lwaux qoN, ie`k typ SuD bol rhI hY, dUjw zbwn ihlw ky mMUh’c bolx
nwl fbl pwT ho jWdw hY[ ieauN sRI suKmnI swihb jI dy, jy ie`k sO ie`k pwT
kIqy jwx, qW do sO do pwT ho gey[ Su`D bwxI suxidAW, mweI.myry mn ko suKu]
Anuswr sRb ivAwpI ivsmwd suK huMdw hY[ Su`D aucwrx ArQW sihq gursbd
pRwpq krky, A`gy krwaux dw FMg pV@ ky, ieh SuB gux pRwpq krky, gurU jI
dIAW l`KW KuSIAW pRwpq krojI, A`gy gursbd is`D krwau[ s^q gurU syvw Drm
ikRq h`f qoVvIN vrizs kridAW, gurbwxI BgqI kro krwau[ hryk Gry poQI
pRkwS krky Su`D bwxI kQw kIrqn suxnI cwhIey[ b`cy b`cIAW dI qoqlI zbwn qoN
sMBwl krnI cwhIdI hY[ Awpxy Gry gurbwxI in`qnym smyN spIkr lw ky, pirvwr
Awpxy kMnW nUM suxwau, Dwrimk gRMQ b`icAW nUM suxwau suxo[ guurduAwry swihb jI jw
ky in`qnym gurbwxI kQw kIrqn gurbwxI sMQw krnI krwauxI koit puMn PL rUp
hY[ jy suxn vwlw koeI n BI hovy, siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj nUM suxwau[ gurU
GrW’c gurbwxI pV@idAW suxidAW imlq’c ksrq krn dI pRpwtI pvy[ hr
smyN vwihgurU jwp krnw[ vwihgurU jI dI pRwpqI leI, cwh kO&I qVky nSy jUAw
kusMgq ivSy AOgux iqAwgxy[ jwpk leI sw& hvw bhuq hI zrUrI hY, bwZ vgdw
pwxI &u`l bUty jwpk dy mn nUM dyh Arogqw iekwgRqw SWqI dw kwrn hn[ Awp
www.Gursevak.com 43 q`qkrw
iqAwg ky sB dI crn-DUV bx ky, Awpxy Awp nUM sB qoN mMdw smJ ky, vwihgurU
vwihgurU suAws 2 jpidAW vwihgurU gurU jI dI kurbwnI dw iDAwn, kurbwnI hI
sRb ivAwpI AibnwsI vwihgurU jI hn[ rom 2 krky inmK 2 kurbwnI nUM hr smyN
gurpRswid jpdy rihxw jI[
8.prmpUjnIk DMn siqgurU dsW pwiqswhW dI b^SI ivsQwr nwl
bRhmiv`idAw Aqy pUrn pRym sihq iDAwn nwL pV@ny Xog ^ws pRym
bynqIAW:- prm pUjnIk nwm rsIey q`q byqy mhwn praupkwrI, mhWpurS sMq
bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY, ik muhwrnI Bjn hY[
dwsn dws nIc kIt nMU, pUrn gurU jI ny supny ’c ieh jxwieAw, ik hr Gr
’c, siqgurU swihb jI dy &oto hI &oto hox, aun@W ’qy gurU js iliKiAw hovy,
siqgurU swihb jI dy Amolk boly, Amolk do do qukW, sMpUrn gursbd ilKy hox,
Gr vwly swry, muhwrnI ’c ^Ub mwhr hox[ prm-ipAwry b`cy nUM qoqlI zbwn qoN
ie`klI 2 lg bol ky, S`uD aucwrx krky, Apny mgr khw 2 ky, im`Tw qoqw bxw
dyx[ in`ky qoN swry boly prmwrQ gursbd sux ky, prm pRsMn hox[ supny dw hor
Amolk bcn, prm-ipAwry b`cy nUM pwlx vwly ijhVI cIz dyKx, aus dI iek`lI
2 lg bol ky, mgr khwaux, ijvyN pwxI, rotI glws Awid, ieauN ie`klI 2 lg
bulwaux nwl b`cw CyqI pV@ jwvygw[ so Apny ipAwry b`cy nUM gur swKIAW, gurbwxI
inrMkwr jI dy ArQ Awp pV@wau qy suxo, au~cw cwlclx au~cI piq vwlw gurmuiK
bxwau[
dwsn dwsW pws muhwrnI pkwaux gurmuKI is`Kx vwlI typ hY, siqgurU
swihb jI ny Awp myhr krky, kMno PV ky, pUrIAW lgW luAw ky, ivSyS Su`DweI
krvweI hY[ ies nUM suxn smyN, siqgurU rwmdws swihb jI rUp, s`cy gurbwxI jI
dy prmpUjnIk sRI gutkw swihb jI pRkwS krky, pUrn SrDw ivSvws sihq,
rom 2 dy kMnW nwl suxidAW, mgr bol ky sunxw cwhIdw hY, mUhry jW brwbr nhIN
bolxw[ A`Kr lgW ivSrwm ArQ zbwnI Xwd krn dy i^Awl nwl ghu krky,
nyqRW nwl A`Kr dyKidAW, ieh Bwvnw krnI ik dwsndws nUM surq ’c A`Kr,
lgW ArQW sihq s`cy gurbwxI jI idsx[ b`icAW smyq.101.vwr suxo[ typ
muhwrnI boly qW muhwrnI vwly Cpy A`Kr dyK ky mgr bolxw, brwbr nhIN bolxw[
vwihgurU pRym ibnY:- inmRqw pRym iekwgRqw sihq, prm pUjnIk siqgurU sRI gurU
www.Gursevak.com 44 q`qkrw
gRMQ swihb jI A`gy Ardwis krky bRhmiv`idAw pV@nI pV@wauxI AwrMB krnI
cwhIdI hY[ gurmuKI il`pI, jpu jI swihb jI, pMj gRMQI, bweI vwrW, Bgq bwxI
Awid koeI BI sMQw AwrMB krnI hovy, hryk kwrj dy AwrMB’c Ardwis krnI
cwhIdI hY[ bRhmiv`idAw pV@wauNidAW, ividAwrQIAW dy ividAwrQI dwsn dws
hI bnxw jI, ieh SuB ie`Cw r`KxI ik gurU jI dw srb`q dy Bly dw miq KMf
bRhmMf’c &Yly jI[
Awpxy AsMK isrW dy kysW nwl sRb`q siqsMgq jI dy prmpiv`qR crn JwV@ ky,
AsMK zbwnW nwl crn c`t ky, crnkmlW’qy m`Qw r`K ky sRb`q siqsMgq jI nUM pRym
bynqI hY ik prmpUjnIk, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] Ajpw jwp
inrgun bRhm jI dw, gusweˆØI; prqwpu quhwro fITw] Anuswr bhuq hI v`fy qoN v`fw
Acrj mhW ivsmwd sRb ivAwpI pRqwp hY[ jo prmpUjnIk siqgurU dsW pwiqswhW,
gurU jI dy snmuK BgqW mhWpurSW gurU ihq kurbwn hox vwilAW ShIdW dy srUp’c
pRgt hoey hn, bhuq v`fy praupkwr kwrnwmy kOqk krky, ShIdIAW kurbwnIAW sIs
kurbwn krky hux prmpiv`qR prmpUjnIk inrMkwr gursbd srUp siqgurU gRMQ
swihb jI gurqw ibrwjmwn ho ky pRymIAW dy idl idmwg’c hr smyN gurbwxI Byj ky
sRb`q dw Blw kr rhy hn[ Awpy Awp hI gurbwxI Byj ky aun@W dy idl ’coN AMimRq
muK ’c hr smyN Byj ky, AMimRq nwl iqRpq krky pwLdy rihMdy hn[ XQw:- syvk
kau; pRB pwlnhwrw] syvk kI; rwKY inrMkwrw] ) siqguru isK kI; krY pRiqpwl]
syvk kau; guru sdw dieAwl]
jo 2 BI jIv klju`g ’c jMmdw hY, aus nUM, kljuig rQu Agin kw; kUVu AgY
rQvwhu] Anuswr klju`g dI A`g swVdI hY[ BwvyN cOrwsI l`K jUn Bogx qoN bwd
mnu`Kw jnm pRwpq hoieAw hY, pr AsIN swry AigAwn moh hMkwr ivkwr inMdw cuZlI
corI vYr AOguxW doSW niSAW iviSAW krky sV rhy hW[ XQw:- kwim kroiD; jlY
sBu koeI] ) nwnk; duKIAw sBu sMswru] Anuswr sB koeI duKI hY[ qIin Bauny
lptwie rhI; kwc krim n jwq shI; aunmq AMD DMD ricq, jYsy mhw swgr hohy]
Anuswr ies A`g dy smuMdR ’c, fu`b sV du`K Bog rhy jIv nUM, siqgurU gRMQ swihb jI,
bWh PV ky k`Fdy hn[ XQw:- bwh pkiV guir kwiFAw; soeI auqirAw pwir]
)Agin swgr; bUfq sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir insqwrw] )Ehu DnvMqu;
kulvMqu piqvMqu] jIvn mukiq; ijsu irdY BgvMqu] ) bRhmigAwnI; sgl kI rInw]
www.Gursevak.com 45 q`qkrw
)ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw] Anuswr jIvn mukq sB dI crn-DUV, pwiqswhW
dy pwiqswh bxwauNdy hn[ XQw:- ijs no bKsy; isPiq swlwh] nwnk; pwiqswhI
pwiqswhu]
ijsu hiQ joru; kir vyKY soie] nwnk; auqmu nIcu n koie] Anuswr jIv Awpxy
jor Xqn nwl suKI nhIN ho skdw, BwvyN c`kRvrqI rwjw BI ikauN n hovy[ XQw:-
sgl isRsit ko; rwjw duKIAw] hir kw nwmu jpq; hoie suKIAw]) CqRDwr
bwidswhIAw; ivic shsy prIAw] 1] )ijs kY AMqir; rwj AiBmwnu] so
nrk pwqI; hovq suAwnu] gurqw ibrwjmwn s`cy pwiqSwh jI, Awpxy pRymI jI dy
idl idmwZ ’c hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hn, irdy ’coN AMimRq muK ’c b^S ky,
swc nwm kI AMimRq vrKw] krdy rihMdy hn[ sB qy vfw siqguru nwnku; dyv swihb
jI dw Drm, sRySt sRb`q dy Bly dw sRb SRomxI hY[ nwnk nwm cVdI klw[ qyry Bwxy
srb`q dw Blw[ )srb Drm mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu]
prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn s`cy pwiqswh jI qoN gurbwxI prm suK bRhmwnMd dI
pRwpqI leI, Awpxy qy Awpxy b`icAW sbMDIAW smUh j`g dy Biv`K nUM suK`lw bnwaux
leI, dyh Arogqw hr ibmwrI dI inivrqI leI, Dn pdwrQ spUq hr qr@W dI SuB
kwmnw dI pUrqI leI, tYst qoN pws hox leI, mukdmw ij`qx leI, ivdyS nUM jwx
leI, vYr ivkwr AOguxW dy iqAwg, au~cy ie^lwk jq sq inmRqw iKmw Awid AnMq
SuB guxW sihq gurmuiK jIvn dI pRwpqI leI, mrn jmW jUnW dy kSt dI inivrqI
leI, Awpo iv`cIN klyS dI inivrqI krky ie`k joiq hox leI, gurmuKI pV@ ky Su`D
aucwrn dw FMg pRwpq krky, gurbwxI gursbd swiKAwq krky A`gy krwaux dw FMg
is`Ko, jo A`gy Aw irhw hY[ A`gy sRI suKmnI swihb jI siqgurU gRMQ swihb jI dy
ArQW ’c pRivrq hovo, so SwdI qoN pihlW jW mgroN ieh jugqI Anqklwvwn
siqgurU gMRQ swihb jI dI ikRpw nwl pRwpq kro, Awpxy b`icAW nUM krvw ky ieh lok
suKIey; prlok suhyly] hovo[ jIv nUM AMdysw huMdw hY ik myrw Biv`K sOKw ikvyN
hovy?keI pWfy nUM h`Q idKwauNdy hn[ vwihgurU gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb
jI, hr pRwxI dw Biv`K cMgw suK`lw au~cw su`cw bxwauNdy hn, s`cy pwiqswh jI dw
pUjn BgqI syvw krky, bRhmiv`idAw pV@ pV@w ky hr pRwxI Awpxy Biv`K nUM suK`lw
bxwvy[ s`cy pwiqswh jI dI guris`KI swry sMswr ’qy &YlxI hY[ gurqw ibrwjmwn
pUry gurU siqgurU gRMQ swihb jI, Agm Apwr ikRpw krky, siq sMqoK dieAw Drm

www.Gursevak.com 46 q`qkrw
vIcwr inmRqw iKmw DIrj gRIbI sihnSIlqw iekwgRqw SWqI Awid AsMK SuB guxW
dIAW Anq klW sihq, hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw jwp kr rhy,
BrpUr vwihgurU jI dI swiKAwqqw b^Sdy hn[ nwm qoN ibnw jIv kMgwl byqwl hY[
XQw:- hir ky nwm hIn; byqwl] siqgurU gRMQ swihb jI dy nwmu dI dwiq b^Sx qoN
kMgwl BI bwdSwh hY[ XQw:- ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw] ies leI dyhDwrI
dMBI gurU dI loV nhIN[
prm pUjnIk nwm rsIey q`q byqy mhwn praupkwrI, mhWpurS sMq bwbw
gurbcn isMG swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY, ik muhwrnI Bjn hY[ hr pRwxI
gurU pMQ jI, muhwrnI cyqy krky A`gy krwaux, pUry gurU jI dIAW KuSIAW pRwpq krn,
dyhDwrI loV ^qm ho jWdI hY, muhwrnI pkwaux nwl[
9. gurpRswid vwihgurU s`cy gurbwxI gurU jI dy Su`D aucwrn dI mhwn
mhwnqw’qy Amolk gurU swKIAW, Su`D aucwrn dy lwhy hI lwhy:- prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny, Su`D aucwrn dI mhwn mhwnqw ieauuN
b^SI:- pMij ipAwly pMj pIr; CTmu pIru bYTw.guru BwrI[ prm pUjnIk Akwl rUp
siqgurU pihly dUjy qIjy cOQy pMjvyN pwiqswh jI q`k, pMj gurU swihbwn jI sRb
ivAwpI Anqklwvwn SkqI sihq pIrwn pIr swihb jI hoey, ijn@W ny siq sMqoK
igAwn pyRm DIrj Awid SuB guxW rUpI AMimRq dy pMij ipAwly pIqy[ pMij ipAwly
pIx vwly siqgurW dy srUp sRb ivAwpI Anqklw SkqI sihq pIrwn pIru siq guru
(CTmu)CyvyN pwiqSwh jI, mIrI pIrI dIAW do qlvwrW sjw ky, sRI Akwl q^q
swihb jI’qy BwrI bIr-rs sihq (bYTw)sjy Bwv SWq rs nwl bIr-rs DwirAw[
Arjn kwieAw plit kY; mUriq hrgoibMd svwrI[ vwihgurU siqgurU Arjn dyv
swihb jI pRq`K hrI jI ny, AwpxI (kwieAw)dyh (plit)bdl kY siqgurU hrgoibMd
swihb jI dI sohxI s`cI mUriq (svwrI) suAwrnw kIqI[ clI pIVI soFIAw; rUpu
idKwvix vwro vwrI[ s`cy siqgurU cOQy pwiqswh jI, pMjvyN CyvyN s`qvyN A`TvyN nwvyN
dsvyN pwiqswh, cwry swihbzwdy jI Awid Awpo AwpxI vwrI Anuswr vwro vwrI
kurbwnI dyx leI, (rUpu)srUp (idKwvix)idKwaux leI, siqgurU rwmdws swihb jI
qoN prmpiv`qR prmpUjnIk soFIAw dI pIVI clI[ dl BMjn guru sUrmw, vf joDw
bhu praupkwrI[ dust AhMkwrIAW dy (dl)dlW nUM (BMjn)BMnx vwly bhu BwrI
praupkwrI, mhwn (vf)v`fy (sUrmw)sUrmy bhwdr sUrbIr (joDw)XoDy siq guru CyvyN

www.Gursevak.com 47 q`qkrw
pwiqswh jI gurqw g`dI q^q’qy suBwiemwn hoey[ sRb ivAwpI pUrn bRhm jI dy
srgun Avqwr, C`qRI Drm dy pRkwSk, pwp ibnwSk siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny,
sRI hirgoibMdpury dw dUjw mhwn Drm Xu`D ij`iqAw[ ijhVy duSmx XoDy huMdy, Awp jI
aun@W dw BI siqkwr krdy[ ieh mhwn bIr-rsI au~cI idRStI hY[ ies Anuswr
muslmwn jrnYlW dIAW lwSW ie`k jg@w dbw ky, aun@W dy au~pr au~cw dmdmw
ricAw[ aun@W dI kilAwx leI, au~cy sRI dmdmy swihb jI au~pr mhwn suMdr
dIvwn sjwieAw[ sB dy mnW nUM iK`cx vwly AMimRq rs iBMny prm mnohr kIrqn qoN
mgroN, FwfIAW ny bIr-rsI vwrW gweIAW, aupRMq Awp jI ny gursbd ArQ
vIcwr, BwrI bIr-rsI pRcwr suxwieAw[ swry dIvwn’c bIr-rs Br igAw[ {hy
dwqy dwqwr pRBU siqgurU swihb jI! Awp jI dIAW vyprvwhIAW hn, BwvyN jMg’c
sRIr t`uty B`jy sn, pr iPr BI dIvwn sjvw rhy hoN jI[ Awp jI nUM fMfauq bMdnw
Aink bwr nmskwr bilhwr[ }Awp jI ny AwpxI zwhr klw duAwrw sB dy mn
iekwgR kr ley[ ijhVy 2 pyRmI bhwdrI nwl DrmXu`D lVy, sB nUM pUrn Awdr
sihq vr isropau Dn SuB AsIsW vr bKSy[ gurU Gr ’c SsqRW GoiVAW dw byAMq
hI vwDw hoieAw[ s`cy pwiqswh jI, guris`KW nUM jMg ij`q ky mhwn ^uSI hoeI[
is`KW ny Awpxy bhwdr gurU pRmysr jI dy kmwl Bry jMgI s`cy jOhr vyKy[ siqgurU
swihb jI ny BI bwbw ibDI cMd jYsy sUrbIrW dy jMgI kwrnwmy vyKy[ kwdr dI rzw
Anuswr ie`k kMm cMgw ho jwvy, dUjw BI cMgw ho jWdw hY[ DrmXu`D dI ij`q qoN
mgroN sB ny vDweIAW idqIAW[ siqgurU swihb jI dw mhwn jY jYkwr hoieAw[
XQw:- jY jYkwru BieAw jg AMqir; lwQy sgl ivsUry] )jY jYkwru; kry sBu koeI]
lwVy siqgurU swihb jI ny lwVI ij`q nUM virAw[ sjy dIvwn ’c hzwrW sUrmyN bYTy
sn[ kotwn koit KMfW bRhmMfW dy mwlk AvqwrI s`cy pwiqswh jI ny AiqAMq pyRm
siqkwr ipAwr nwl, nwnk ndrI; ndir inhwl] vwlI idRStI pw ky ikhw, “hY
koeI; rwm ipAwro gwvY] Anuswr koeI DMn gurU gur siqgurU nwnk dyv swihb s`cy
pwiqswh jI dw AqI ipAwrw inrml Su`D is`K, dwsn dws nUM pUrn lgW lw ky
Su`D sRI jpu jI swihb jI dw AMimRq rUp pwT suxwvy[ ”eyk idvs; swihb
AvqwrI] sRI muK soN; qb kIn aucwrI] koaU hY isK; inrml buD] kry pwT;
AiqsY sB Su`D] (gu:ib:pw:6)

www.Gursevak.com 48 q`qkrw
vwihgurU] hw&zwbwdI BweI gopwlw nwmy gurU pyRmI is`K ny s`cy siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI qoN gurbwxI Su`DI pRwpq kIqI sI, jo Su`D aucwrn’c mwhr sn[
gL’c p`lw pw isr Jukw ky, pUrn Adb siqkwr sihq snmuK KV@y ho gey[ ^ws
pyRm nwl dovyN h`Q joV ky pyRm bynqI kIqI, “hy gRIb invwj jI! jykr Awp jI
ikRpw kroN, qW dwsn dws prmpiv`qR AMimRq gurbwxI suxwvy[ ”Awp jI ny prm
pRsMn ho ky ikhw, “Aw BweI! suxw[ ” Awpxy swhmxy Awpxy nwloN au~cw Awsx
idqw[ {DMn siqgurU pRBU jI gurbwxI dw ikqnw BwrI siqkwr kr rhy hn[
}bYTXo snmuK; l`gXo aucwrn] ismrXo, gurU nwnk suK kwrn] (gu:pR:sU)gurmuiK
mhWpurS BweI gopwlw jI, vwihgurU siqgurU jI nUM m`Qw tyk ky swhmxy bYT gey[
suKW dy kwrn DMn vwihgurU DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI nUM AqI hI pyRm nwl
Xwd krky nmskwr krky ie`kEAMkwr jI aucwry[ pUrb kih, ie`kEAMkwr]
siqnwmu ko, bhur aucwr] ieh sux ky s`cy ipqw pUrn gurdyv jI ny pUrn Adb
sihq ie`kEAMkwr jI nUM nmskwr kIqI[ ie`kEAMkwr, jb muKoN aucwrw] nmskwr
kr, gur krqwrw] gurU hirgoibMd suin kr joir] nmskwr kInI, isK Eir] s`cy
siqgurU pRBU jI dy prm mnohr s`cy drSn krky, Su`D gurbwxI suxwauNidAW, BweI
swihb jI dw ic`q ivsmwd iekwgR ho igAw[ AYsI ivsmwdqweI CweI, ijs nUM hzUr
ny ieauN ikhw hY:- ibsmn ibsm; Bey ibsmwd] ijin bUiJAw; iqsu AwieAw sÍwd]
)khu kbIr.gUMgY guVu KwieAw; pUCy qy.ikAw khIAY] Awpxy kMnW nUM gurbwxI jI dI
^Ub im`TI Duin suxwauNidAW, pUrn lgW lw ky Su`D pwT kr rhy sn[ kmwl dI pUrn
Su`D bwxI sux ky, s`cy siqgurU pRBU jI BwrI pRsMn ho gey[ dohrw] Aiq pRsMn
siqgur Bey; sunq pwT inrDwr] in`j mn mYN AYsy khw; ikAw dyvoN ieh vwr]
(inrDwr)inscw krky Awpxy mn’c ies qr@W vIcwirAw, -ies (vwr)smyN ien@W nUM
kI dyvW? bRhmpurI; inhclu nhI rhxw] isvpurI kw; hoiegw kwlw] Anuswr
duinAwvI rwj sB nwsvMq hn, ies leI ien@W nUM gurqwg`dI hI dy dyvW[ -AMimRq
rUp gurbwxI gurU jI dy Su`D aucwrn nUM sux ky hzUr ieqny BwrI pRsMn hoey[ BweI
swihb jI dy nwnk ndrI; ndir inhwl] pV@n qoN gurqw b^Sx leI, hzUr ny
Awpxw gofw cu`ikAw[ XQw:- nwnk ndrI; ndir inhwl] ieh quk pTI, pRIq ky
nwl] qib siqgur, mn mod aupwXo] jwnUM, auTby hyq auTwXo] prmpUjnIk s`cy
pwiqswh jI dy (jwnUM)gofw cu`kx qoN, sloku AwrMB kridAW hI, BweI swihb jI nUM
www.Gursevak.com 49 q`qkrw
sMsw PuirAw, -s`cy siqgurU swihb jI b^iSS krn qoN ibnw hI au~T ky jwx l`gy
hn[ jykr bYTy rihMdy qW svw l`K dw GoVw sunihrI kwTI smyq dws nUM b^S idMdy,
ijs’qy cV@ ky mhW AnMd AwauNdw[ -myrw.AMqrjwmI hir rwieAw] jI ny ies dy
idl dw Purnw jwx ilAw qW pUrn imhrvwn siqgurU pRBU jI boly, “ies nUM Ac`l
rwj dyx l`gw sI, ies ny ieh kI kwr kIqI hY?” XQw:- dohrw] idlI ipAwrw
smJ kY; boly gur krqwr] Ac`l rwj dyvn l`gy; ikAw kInI ieh kwr] “sRI gurU
nwnk, gwdI bifAweI] sgry j`g kI, br guirAweI] SRomxI DMn siqgurU sRI gurU
nwnk dyv swihb jI dI s`cI gurqwg`dI dI s`cI v`fI vifAweI hY, jo swry j`g dI
(br)sRySt s`cI guirAweI hY[ hzUr ny prm pRsMn ho ky vr b^Sy, “BweI!
Awp jI dw jnm DMn hY, jMmx mrn imt igAw! ” XQw:- DMn jnm Ab, qumrw
BXo] jnm mrn, sglw duK gXo] jo qum mn mY, ieCw Dwro] so lyvo; nihM dyr
ibcwro] “hy BweI swihb jI! Awp jI Awpxy mn’c jo SuB ie`Cw Dwrdy hoN, auh hI
dwiq lY lvo[ ”aupRokq vr b^S ky, qbyly’coN svw l`K dw GoVw, sunYhrI kwTI smyq
b^S idqw[ hor suMdr bsqR, mwieAw BI b^SI[ “hy BweI! Awp jI dIAW sB kulW
dw auDwr hovygw[ ”DMn 2 gurdyv jI dI mhwn qoN BI mhW mhwn s`cI mihmw hY, jo
s`cI gurbwxI dI Su`DI dI mrXwdw bnwauxw kIqI hY[ gurbwxI dy Su`D aucwrn dI
mhwnqw iqMnW lokW dy rwj, bRhmw ivSnUM iSv pdvIAW nwloN BI v`fI drsweI hY[
10. Su`D aucwrn dI mwnqw mhwnqw dUjI swKI mh`lw dsvW jI, sRI dmdmI
tkswl clx dw kwrx:- vwihgurU siqgurU goibMd isMG swihb jI dy suK Arwm
leI, gurU sMgqW ny prm ipAwr siqkwr nwl sRI kysgV@ swihb jI ivKy hvwdwr
sunYhrI bMglw bxwieAw[ ijs’c cOhW qrPW qoN hvw dy bu`ly AwauNdy sn[ grmI dy
smyN sRI gurU swihb jI ies bMgly’c bMdgI krdy, ie`Qy hI ibrwjdy sn[ rwjwn
rwj] Bwnwn Bwn] dyvwn dyv] aupmw mhwn] rUp koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;
srb jIAw kw dwqw ry] jI holy mh`ly vwly idn AMimRq vyly suMdr bMgly’c gurbwxI
pV@ rhy sn, ie`k pRymI zbwnI d`KxI EAMkwr dw pwT kr irhw sI, ijs nUM ArQW
dI smJ nhIN sI[ pV@idAW quk AweI, krqy kI imiq.krqw jwxY; kY jwxY guru
sUrw] pr ies ny kY nUM ky piV@Aw[ ie`k lW C`fxy krky AnrQ ho igAw[ hzUr g`j
ky do vwrI boly, “isMGw! Su`D gurbwxI pV@[ ”pr ies ny gurbwxI dI im`TI Dun ’c
lIx hoey ny siqgurU swihb jI dI Avwz hI n suxI[ sRI gurU swihb jI ny gVveI

www.Gursevak.com 50 q`qkrw
isMG nUM ikhw, “BweI! jw ky aus dy cpyVW mwr[ ”AwigAwkwrI AnuswrI isMG J`t
p`t igAw, jw ky cpyVW mwrIAW[ is`KW ny pyRm bynqI kIqI, “hy gRIb invwj jI!
gurbwxI pV@dy dy cpyVW ikauN mrvweIAW hn?”sRI gurU swihb jI ny ikhw, “aus
isMG nUM bulw ky ilAwau[ ”lY gey[ ikhw, “BweI! krqy kI imiq.krqw jwxY; qoN
A`gy quk pV@[ ”sux ky, “; ky jwxY guru sUrw] ”Zlq piV@Aw[ hzUr ny ikhw,
“krqy jI (kI)dI (imiq)mrXwdw krqw jI hI (jwxY)jwxdy hn, (kY)AQvw guru
(sUrw)sUrmy sB qoN v`fy siqgurU nwnk dyv swihb jI BI (jwxY)jwxdy hn[ krqy dI
imiq nUM gurU sUrmy (ky)kI jwxdy hn?Bwv nhIN jwxdy[ ieh AnrQ bx igAw[

Anq klw hoie; Twkuru ciVAw] Anuswr Anq klw dy (Twkuru)mwlk vwihgurU
jI ny Awpxy Awp nUM jnwaux leI, siqgurU sUrmy siqgurU nwnk dyv swihb jI dw
prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cw Avqwr DwirAw hY[ siqgurU swihbwn jI dy suMdr
drSn hI bRhm jI dy drSn hn, ikauNik sRI siqgurU swihb jI pUrn pwrbRhm jI
dy pUrn myhrvwn Anqklwvwn Avqwr hn[ gurbwxI dwsndws dy AMg hn, ijs
qr@W Awp jI nUM cpyVW v`jx qoN du`K hoieAw hY, ies qr@W gurbwxI glq pV@n qoN
dws nUM du`K hoieAw sI[ ijhVw S`uD pwT nhIN krdw, aus AMdr pUrn gurU jI dw nw
Adb hY, n hI siqkwr hY, auh pUrn gurU jI nMU nhIN BwauNdw[ XQw:- AYsy sMq; n
mokau Bwvih] fwlw isau; pyfw gtkwvih] 1] ”
ieh sux ky ipAwry dieAw isMG swihb jI Awid muKI gurmuiK pyRmIAW ny
AiqAMq inmRqw nmskwr sihq, pyRm bynqI kIqI, “hy gRIb invwj jI! ArQW qoN
ibnw gurbwxI jI dI Su`DI dw pqw hI nhIN l`gdw, ies leI Awp jI ArQ pV@wau[
”Awp jI ny ikhw, “hux DrmXu`D krny hn, ien@W qoN ivhlw ho ky sRI dmdmy swihb
jI ivKy jw ky ArQ pV@wvWgw ”sRvMs vwr ky, sRI AnMdpur swihb cmkOr swihb sRI
mukqsr swihb jI’c byAMq mlySW nUM Kpw ky, sRI dmdmy swihb jI ivKy jw ky,
vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI kMToN aucwr ky ArQ pV@wey[ DMn hn DMn hn DMn hn
s`cy siqgurU goibMdisMG jIE! DMn hn[ gurbwxI nUM Awpxy AMg mMnidAW Su`D
gurbwxI aucwrn dw ieh prmpiv`qR SuB s`cw aupdyS b^S rhy hn:- isKhu sunhu;
sIK iehu myrI] bwnI pFhu Su`D; gur kyrI] pFY mhwqm; lhY ibswl] hlq plq
mih; hoie inhwl] jy ASu`D hY; pFIAY Su`D kr] ibgrI vsq Su`Dwrih ijm kr]

www.Gursevak.com 51 q`qkrw
(gu:pR:sU:)ijvyN pqIbRqw pUrn ipAwr nwl Awpxy ipAwry pqI jI nUM q`kdI hY, iqvyN
pUrn pRymI jI ny gurU bwxI gurU jI nUM AqI hI ipAwr siqkwr nmskwr nwl q`kxw
hY[ gUV@y ipAwr nwl q`kidAW, lgW cyqy krn dy i^Awl nwl pUrIAW lgW lw ky
Su`D aucwrn krnw hY, lg C`fxI nhIN[ ijvyN pqIbRqw pUrn ipAwr nwl Awpxy
ipAwry pqI jI dw iDAwn js krdI hY, iqvyN pUrn pRymI jI ny, gurU bwxI gurU jI dw
hr smyN S`uD aucwrx krnw krwauxw[ hr smyN S`uD aucwrx dI hI g`l krnI[
sRI dmdmI tkswl dw Su`B nwm j`Qw iBMfrW pYx dw kwrx:- prmpUjnIk
pUrn bRhmigAwnI q`qbyqy mhwn praupkwrI DIrjDwrI pUrn vYrwgI iqAwgI

bRhmiv`idAw dy dwqy, nwm rsIey pUrn sMq bwbw suMdr isMG swihb jI dw ipMf
iBMfr klW, mogy izly ’c hY Awp jI, s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI qoN c`lI sRI
dmdmI tkswl dy igAwrvyN muKI mhWpurS hoey hn[ Awp jI dy ipMf dy nwm ’qy
Awp jI nUM sMq iBMfrW vwly kihx l`gy, sRI dmdmI tkswl jQybMdI dw nwm j`Qw
iBMfrW pRis`D ho igAw[ Awp jI sMq bwbw ibSn isMG swihb jI, mhWpurKW qoN bRhm
iv`idAw pVy@[ Awp jI qoN vroswey prmpUjnIk bRhmigAwnI sMq bwbw gurbcn isMG
swihb jI ^wlsw jI, sRI dmdmI tkswl dy 12vyN, prmpUjnIk pUrn praupkwrI
sMq bwbw krqwr isMG swihb jI ‘Kwlsw’ jI 13vyN, prmpUjnIk pUrn praupkwrI
sMq bwbw jrnYl isMG swihb jI ^wlsw jI 14vyN, prmpUjnIk bzurg gurmuiK nwm
bwxI rsIey Twkur srUp, pUrn sMq bwbw Twkur isMG swihb jI 15 vyN muKI[ ipMf
mihqy swihb jI ivKy, sMq hirnwm isMG jI nMU pMjW ipAwirAW ny tkswl clwaux
leI dsqwr b^SI hY[ prmpUjnIk siqgurU swihb jI sRb ivAwpI mhW ivsmwd
pUrn ikRpw krky sdw cV@dIAW klW krn jI[ iesy prmpiv`qR AsQwn ’qy sMq
bwbw gurbcn isMG swihb jI ^wlsw jI s`cKMf gey hn[ ie`Qy hI prmpUjnIk sMq
bRhmigAwnI krqwr isMG swihb jI ‘^wlsw’ jI dy sskwr AsQwn ’qy hux sRI
inSwn swihb jI Ju`l rhy hn[
11. ie`k lg dI Amolkqw mhwn mhwnqw’qy BweI gurdws swihb jI:-
Jolnw[ isMimRiq purwn kotwin.bKwn bhu; Bwgvq byd ibAwkrn gIqw] sys mrjys
AKlys.sur mhys muin; jgq Aru Bgiq.sur nr AqIqw] igAwn Aru

www.Gursevak.com 52 q`qkrw
iDAwn.aunmwn aunmn aukiq; rwg nwid idj sur miq nIqw] ArD lg mwqR.gur
sbd AKr myk; Agm Aiq Agm.AgwiD mIqw] 540] )kotwin koit (isMimRiq)
isMmRqIAW purwn Bwgvq byd ibAwkrn gIqw Awid qmwm Dwrimk gRMQW nUM zbwnI
kMT krky ien@W dw isDWq k`F 2 ky kRoVW hI iv`dvwn BwvyN (bhu)bhuq 2
(bKwn)viKAwn krn[ sys nwg (mrjys)Drmrwjw (AKlys)smUh.rwjy (sur)dyvqy
(mhys)iSvjI (muin)munI, swrw jgq Aru Bgiq, (sur nr)dyvqypurS
(AqIqw)ibr`kq Awpo AwpxI miq aupdyS dy koRVW hI koRVW viKAwn krn[
(aunmn)dunIAW dy moh qoN auprwm (aunmwn)ivcwr dy igAwn Aru iDAwn dw
(aukiq)kQn krny krky, (idj)bRwhmxW (sur)dyviqAW dy miq aupdyS nUM rwg dI
(nwid)Dun duAwrw BwvyN (nIqw)in`q 2 hI gwvy, iPr BI hy (mIqw)im`qR! gurU srUp
gur sbd jI dI prm pUjnIk inrMkwr srUp (ArD)A`DI lg mwqR jW
(myk)ie`k AKr dI mihmw aupRokq jo igxy hn, aun@W dI (Agm)gMmqw qoN pry hor
(Agm)gMmqw qoN pry (Aiq)AiqAMq (AgwiD)fUMGI qoN fUMGI hY[
jYsy lg mwqR hIn.pVq Aaur kau Aaur, ipqw pUq, pUq ipqw, smsir
jwnIAY] )
12.Su`D aucwrx bwry ^ws pRym bynqI, Su`D aucwrx dy byAMq lwhy hI lwhy[
prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI, BweI gurdws swihb jI ny, gurbwxI dI
A`DI lg dI ikqnI mhwnqw jxweI hY[ ies leI AONkV ishwrI mukqw lGU lg
lwaux l`igAW, A`Kr dw pUrw vzn rhy, bhuqI CyqI bol ky vzn nhIN Gtwauxw, nw
hI AiDk lwauxw[ A`Kr dw vzn jYsw dIrG lg bolx smyN hovy, qYsw hI lGU bolx
smyN hovy[ Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU swihb jIE DMn
hn[ hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[ ShIdW dy isrqwj, gurU gRIb invwj
siqgurU pMjvyN pwiqswh jI, pUrIAW lgW lw ky, Su`D gurbwxI aucwrdy, ijs nUM sux
ky BweI gurdws swihb jI, ausy qr@W hI ilKI jWdy[ au~qm bkqy dy mn’c ieh SuB
i^Awl hovy, ik dwsn dws Su`D s`cI bwxI aucwr ky, A`KrW lgW smyq sRoqy nUM
surq’c idKw dyvy[ au~qm sRoqy dy mn’c ieh s`cI pRIq hovy ik dws ny lgW sihq
Su`D s`cI gurbwxI nUM surq’c q`kxw hY[ gurU pRmysr jI ny ivSyS ikRpw krky, AMimRq
gurbwxI’c ^ws au~cy su`cy AqI suc`jy FMg nwl lgW lweIAW hn, ausy qr@W s`cI

www.Gursevak.com 53 q`qkrw
SrDw s`cy pyRm sihq, lgW lw ky AMimRq gurbwxI Su`D hI aucwrI jwvy qW s`cy
pwiqswh jI dI l`K ^uSIAW sihq ndir hovygI[ XQw:- lK KusIAw pwiqswhIAw;
jy siqguru ndir kryie] prmpiv`qR s`cI AMimRq gurbwxI jI dI Su`DI leI, pyRmIN
jn mhwpurKW dI s`cI syvw krky, aun@W qoN Su`D sMQw krw ky, 25 vwr pV@ ky
pkwauNdy hn, bwr 2 sMQw pV@ 2 ky, kiTn pwTW nUM idRV@ krdy hn[ prmpiv`qR
au~cI s`ucI s`cI syvw, SrDw sihq krky, s`cI AMimRq gurbwxI jI dI pRwpqI dw
AiDkwr bxdw hY[ syvw’qy pRsMn ho ky mhWpurK b^iSS kr idMdy hn[ prmpUjnIk
siqgurU swihb gurbwxI jI aucwrn smyN, pUrIAW lgW lwaux dy kRoVW hI lwB hn[
gUV@y ipAwr nwl q`kidAW, lgW cyqy krn dy i^Awl nwl pUrIAW lgW lw ky, Su`D
aucwrn krn nwl CwqI rs nwl Br jWdI hY[ Su`D aucwrn krn nwl, s`cI
gurbwxI idl dI fuMiGAweI’c jm@W ho jWdI hY[ idl dI fuMiGAweI’coN AMimRq
muK’c mwr ky, idmwZ’c Aw jWdI hY[ auh suK d`isAw nhIN jw skdw[ XQw:-
swrg mhlw 5] Euie suK, kw isau brin sunwvq] And ibnod pyiK pRB drsn;
min mMgl gun gwvq] 1] rhwau] ibsm BeI pyiK ibsmwdI; pUir rhy ikrpwvq]
pIE AMimRq nwmu Amolk; ijau cwiK gUMgw muskwvq] 1] s`cI gurbwxI dI sMQw Su`DI
krwauxy krky hI s`cI gurbwxI dIAW tkswlW c`lIAW[ ijvyN hor ilKqW pV@n smyN
AsIN lgW dw ^ws iDAwn nhIN r`Kdy, aun@W nUM pV@n nwl mn iKlwry’c hI rihMdw
hY[ prmpUjnIk prmpiv`qR s`cI gurbwxI jI nUM pyRm sihq Su`D aucwrn nwl mn
itkdw hY[ AMimRq s`cI bwxI dy Su`D aucwrn dy pRXojn nUM lY ky, bhuqy pyRmI AwpxIAW
2 poQIAW pRkwS krky, vwihgurU siqgurU swihb jI dy ilKy Anuswr Su`D aucwrn
krdy hn[ jdoN ie`k pyRmI pV@dw hY, dUjy pyRmI ghu nwl A`Kr dyKdy, SrDw sihq
suxdy hn[ ij`Qy 2 ZlqI hovy, au~Qy 2 ie`k dUjy nUM pyRm nwl dsdy hn, ies qr@W
pwTW dy Awpo iv`cIN dy Prk, Cwpy dIAW ZlqIAW BI dUr ho jWdIAW hn[ iek`Ty
pV@ny krky swvDwn ho ky pV@nw pYNdw hY, so jy koeI ZlqI d`sy, aus dw DMnvwd
krnw cwhIdw hY[ ijhVw bMdw gurU kI tkswl’c nhIN irhw, BwvyN aus dIAW byAMq
hI ZlqIAW ikauN n hox, pr jy koeI aus dI ZlqI d`sy qW auh gu`sy ho jWdw hY[
jdoN Awp jI, ishwrI lGU lw ky hir boloNgy, Bwv hr QW ishwrI lwvoNgy,
ijhVw ishwrI nhIN lwauNdw, auh khygw, qusIN lW lwauNdy hoN, aus nUM pUrn gRIbI
sihq, hry lW dIrG lMbI bol ky, ishwrI lGU CotI bol ky, dohW dw &rk suxwau,

www.Gursevak.com 54 q`qkrw
lGU dIrG dw bhuq &rk hY[ jdoN Awp jI, AONkV lGU lw ky, sloku dy k`ky nMU
AONkV boloNgy, Bwv hr QW AONkV lwvoNgy, ijhVw AONkV nhIN lwauNdw, auh khygw,
qusIN hoVw lwauNdy hoN, aus nUM pUrn gRIbI sihq, hoVw dIrG lMbw bol ky, AONkV lGU
Cotw bol ky, dohW dw &rk suxwau, lGU dIrG dw bhuq &rk hY[ ijhVw pRymI pUrIAW
lgW nhIN lwauNdw, aus dIAW Fyr ZlqIAW hn, ibnw muhwrnI Bwv muhwrnI k`cI hY,
sMQw kIqI nhIN, myhnq nhIN kIqI, kyvl mwieAw leI pwT kr irhw hY[ Awp jI
dy kIqy S`D aucwrn nMU tok irhw hY, iKJ irhw hY, Gbrwauxw lVnw nhIN, S`D
aucwrx qoN folxw nhIN[ gL ’c p`lw pw ky, dovyN h`Q joV ky, isr Jukw ky, Zlq
aucwrx vwly swjn mIq ipAwry jI nMU, S`uD aucwrx dy lwhy pu`Co, qW d`s nhIN
skygw, ikauNik aus ny Su`D aucwrx dw prm-AnMd lwhw nhIN ilAw, S`uD aucwrx dy
lwhy rs AMimRq bRhmwnMd nMU Eh pRymI gursyvk jI hI lY skdy hn, ijs nMU
pUrn gurU jI pUrn ikRpw krky Su`D aucwrx Awp b^Sdy hn[ XQw:- dwqY dwiq rKI
hiQ ApxY; ijsu BwvY iqsu dyeI] nwnk nwim rqy suKu pwieAw; drgh jwpih syeI]
Su`D pwT qy ArQ Su`D, Su`D ArQ Su`D boD] Su`D boD ivigAwn Su`D; boD AboD
suboD] prmpUjnIk AMimRq gurbwxI jI dw pUrn Su`D pwT krn nwl Su`D ArQW dI
pRwpqI huMdI hY, Bwv jy pwT ASu`D kry qW ArQ dw AnrQ bx jWdw hY[ Su`D ArQ
qoN Su`D srUp vwihgurU jI dw Su`D (boD)igAwn pRwpq huMdw hY[ Su`D igAwn dI pRwpqI
qoN (ivigAwn) inrgun srgun dI eykqw dw (iv)ivSyS igAwn pRwpq huMdw hY[
(AboD)igAwn rihq purK, Su`D aucwrn krky (boD)igAwn sihq (suboD) (su)sRySt
igAwnvwn bx jWdw hY[
S`uD aucwrn, vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy nwl gMF pwauNdw hY[
gurbwxI S`uD aucwrn suxidAW 2, romW duAwrw gurbwxI jI AMdr pRvyS krdy hn[
jwgidAW su`iqAW, mirAW, pRyqW pSUAW p`QrW kOiVAW rIiTAW ’qy gurbwxI jI dy S`uD
aucwrn jI swc nwm kI AMimRq vrKw] krky kilAwx krdy hn[ XQw:- kir
ikrpw; AMqir aur DwrY] psu pRyq muGd; pwQr kau qwrY] )guru boihQu; vfBwgI
imilAw] nwnk dws sMig; pwQr qirAw] )psU pryq mugD kau qwry; pwhn pwir
auqwrY] nwnk dws qyrI srxweI; sdw sdw bilhwrY] )gurbwxI jI dy S`uD aucwrn
jI rwq idn sunx dy byAMq 3 lwhy hI lwhy hn[ su`iqAW S`uD aucwrn suxidAW,
pUrn gurU jI mhW ivsmwd ikRpw krky supny ’c S`uD aucwrn gurbwxI jI suxwauNdy

www.Gursevak.com 55 q`qkrw
hn[ Apxy Aqy mhW purKW, siqsMgiq jI dy SuB s`cy drsn b^Sdy hn[ Su`D
aucwrn vwlw pRymI supny ’c brVwauNidAW, gurbwxI pV@dw hY, ijs dI mhW 3
mhwnqw hY[ XQw:- kbIr supnY hU brVwie kY; ijh muK inksY rwmu] qw ky pg kI
pwnhI; myry qn ko cwmu]
gurbwxI jI dI Su`D sMQw kIqI ibnw vwihgurU jI dI pRwpqI nhIN huMdI[ Su`D
aucwrn nwl ArQ’c mn l`gdw hY, S`uD aucwrn ArQ BI jxwauNdw hY[ ijs pyRmI
dw Su`D aucwrn hovy auh hI tkswl clwaux dw au~qm AiDkwrI hY[ auh hI A`gy Su`D
sMQw krvw skdw hY[ auh hI sRI hirmMdr swihb jI gurU q^qW’qy, gurU syvw’c
l`gx dw au~qm AiDkwrI hY[ Su`D aucwrn krky hI mn iekwgR huMdw hY[ Su`D aucwrn
suxn vwly BI gd 2 ho jWdy hn[ Su`D aucwrn hI mn dy itkwA dw AiBAws hY[
jdoN pyRmI jn iml ky Su`D aucwrn krdy hn qW aun@W dy smUh mhW pwp inivrq
huMdy hn[ sB dy rom 2’qy Su`DI dw rs pRBwv Cw jWdw hY, mn dw ivsmwd itkwA
huMdw hY[ Su`D aucwrn krky Cwpy dIAW ZlqIAW BI dUr huMdIAW hn[ Su`D aucwrn
krky idl BI Su`D huMdw hY[ Su`D srUp vwihgurU jIau dI (Su`D) igAwq pRwpq huMdI hY[
Su`D aucwrn vwly dI zbwn BI Su`D ho jWdI hY[ Su`D aucwrn vwly dw swry j`g’qy Su`D
siqkwr Su`D js huMdw hY[ Su`D aucwrny krky hI AMimRq gurbwxI jI dw pUrn s`cw
siqkwr hY jI[ pUrn Su`D aucwrn vwly vwihgurU mMqR dy jwpk pRymI dy idl
idmwg’c, vwihgurU gurU gRMQ swihb jI hr smyN gurbwxI b^Sdy rihMdy hn[ hy pUrn
bRhm!; srb klw smrQ] siqgurU nwnk dyv swihb jIau! Awpxy gRIb dwsW nUM Su`D
gurbwxI aucwrn dI b^iSS kro jI[ Su`D aucwrn dI bhuq 2 mwnqw mhwnqw hY[
Su`D aucwrn krny krky nyqR bhuqy hI i^Awl nwl bwxI nUM q`k ky AnMdI huMdy hn[
zbwn Su`D bol ky AnMdI huMdI hY, kMn sux ky AnMdI huMdy hn, rsnw Su`D aucwrn dw
rs lY ky AnMdI huMdI hY, Su`D aucwrn qoN ibnw surq bwxI gRihx nhIN kr skdI, so
Su`D aucwrn krky hI surq gurbwxI nUM pRwpq krky AnMdI huMdI hY[ mn hr vkq
Su`D aucwrn dy pyRm’c pricAw rihMdw hY jI[ Su`D aucwrn sux ky, siqgurU gRMQ
swihb jI idl idmwg’c hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hn[ Su`D aucwrn dI pRwpqI
leI dIrG lGU lgW Xwd kro[ pihlW gurSbd dw Su`D aucwrn hovy, iPr aus dy
ArQ Pyr Su`DI sihq aus dw kIrqn hovy[ suxn vwly pyRmI poQIAW pRkwS krky

www.Gursevak.com 56 q`qkrw
suxidAW, pUrIAW lgW lw ky Awpxy muK’c bolx qW inhwl hovx[ Su`D aucwrn
krky hI mn iekwgR huMdw hY[
13.smUh sMswr dw Biv`K ikvyN sOKw hovy?Aqy S`uD aucwrx[ prmpUjnIk
gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI Awpxy pRymI dy idl idmwZ’c hr smyN
gurbwxI Byjdy rihMdy hn, hr jIv hr suAws siqgurU swihb jI nUM nmskwr krky
gurqw ibrwjmwn gurU jI qoN gurbwxI pRwpq krdw rhy[ inrXqn suKI rhy[ XQw:-
aUTq suKIAw.bYTq suKIAw] Bau nhI lwgY; jW AYsy buJIAw] )suKI bsY mskInIAw;
Awpu invwir qly] )so srb suKw kw dwqw siqguru; qw kI srnI pweIAY] Anuswr
gurqw ibrwjmwn gurU swihb jI dI Srn pY ky, hr smyN Awpxy idl idmwg’c
gurpRswid gurSbd pRwpq krky, Awqm suK nUM pRwpq ho ky.suKI sOKw hovy[

14.Awpo iv`cIN imlq krky, prmpUjnIk gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ


swihb jI vwihgurU jI qoN Awpxy idl’coN, Awpxy muK’c AMimRq dI pRwpqI, idmwg’c
gurbwxI pRwpq krn leI, pUrn pRym inmRqw iKmw gRIbI sihq, gurbwxI sMQw Su`DI
krn krwaux, gursbdW nUM Cwpy Anuswr suMdr ilKx dw suK`lw FMg:- gurU pRmysr jI
ikRpw krky guris`K dy irdy ’c gurbwxI dw sUK mihl auswrdy hn, Su`D aucwrn hI
p`kI buinAwd hY[ ies leI pRymI Su`D aucwrn dw ^Ub AiBAws kry[ pyRmI pUrIAW
lgW lw ky jdoN Su`D gurbwxI aucwrdw hY, qdoN aus dy Awpxy kMn suxdy hn[ gurU
pRmysr jI, gurU sMgq jI Awp Su`D aucwrn sux ky BwrI pRsMn huMdy hn, Su`D aucwrn
dI lYA AiqAMq suMdr imTI ipAwrI sicAwrI ApwrI inrwrI, s`cy siqgurU swihb
jI dy mn nUM BwauNdI hY[ ijs Awpxy dwsry’qy pUrn ikRpw krdy hn, aus qoN inSkwm
Bwv nwl suMdr KuSK`q gurbwxI ilKvwauNdy ivcrwauNdy pVwauNdy, kQw kIrqn
krwauNdy hn, A`gy sMQw krvwauNdy hn, Anyk pRkwr dy rMgW 2 dy praupkwr krw ky,
smUh SuB guxW dI Dwrnw krwauNdy hn[ Awpxy pRymI dy ihrdy’c hr vyly gurbwxI Byj
2 ky, rsnw’qy vs ky, gurbwxI dy Su`D aucwrn duAwrw, Su`D ArQ Su`D kIrqn
gurbwxI dw mihl Awp auswr ky, aus ’c Awp hI vsdy hn[
gurU ieiqhws’c qrqIbvwr gurU pRmysr jI dy Poto hox[ pUrIAW lgW lwaux,
cyqy krn vwly pyRmI, pRq`K gurU pRmysr jI dy drSn smJ ky q`kx, ijs ivsmwd
Su`D suMdr lY’c aucwrn krky ivsmwd AMimRq rs pIx leI, gurU pRmysr jI ny lgW

www.Gursevak.com 57 q`qkrw
lweIAW hn, gurU jI Awpxy lwly goly jI qoN Su`D aucwrn krvw ky, aus dy irdy’coN
mhwn AnMd AMimRq, aus dy muK’c Byjdy hn, Su`D aucwrn vwly dwsry bRhmwnMd rs
pINdy 2 mOjW mwxdy hn[ suMdr Su`D lYA dI ivsmwd Dun nUM, vwihgurU gurU pRmysr jI
Awp srgun srUp Dwr ky suxdy hn[ ies suMdr Su`D lYA aucwrn vwly pyRmI nUM
ivsmwdqweI dw rMg b^Sdy hn, ies Su`D suMdr lYA aucwrn vwly pRymI dy AMdr,
gurbwxI jI pRvyS krdy hn[ Su`D pV@n sunx vwly nUM ivsmwd rMg AnMd pRwpq huMdw
hY[ gurbwxI jI dy Su`D aucwrn dI rIkwrifMg dwsW pws hY[ ies nUM lw ky sRI gutkw
swihb jI pRkwS krky, rom 2 dy pRym siqkwr nwl suMdr Dun sunxI, sux ky muK’c
mgr bolxw, brwbr nhIN bolx, mUhry BI nhIN bolxw, muK’c zbwn nwl pUrIAW
lgW lwauxIAW, lgW gurU jI dy AMg hn, pUry 2 A`Kr bolxy vzn BI pUrw 2 hovy,
lGU lgW dy A`Kr dw vzn pUrw 2 hovy, lGU mwqRw qoN Gt BI n hovy[ ies FMg nwl
gurbwxI jI AMdr pRvyS krdy hn[ gurbwxI jI dy aucwrn ’c lgW
lwauxIAW AiqAMq hI zrUrI hn, AONkV ishwrI bolx dI loV n huMdI, qW iPr
gurU swihb jI is`Dw hI ilK idMdy[ gurbwxI jI dI ivSySqweI kI hoeI?gurbwxI
jI dy drSnW nUM ghu ipAwr siqkwr iDAwn’c q`kx leI, s`cy siqgurU swihbwn
jI, DrmI ShIdW dI ShIdI dy idRS idmwg’c q`kxy[
1.iekWq dyS lMmw smW ismrn AiBAws krnw[ 2.inSkwm gur syvw’c
jIvn Arpxw[ 3.pRym Bwvnw inmRqw inSkwmqw nwl A`gy sMQw krwauxI[ 4.pUrn
lgW lw ky Su`D aucwrn ^Ub AiBAws krky pkwauxw[ 5.kQw kIrqn suxidAW
poQI pRkwS krnI, ArQW sihq gurSbd Cpy hox[ 6.typ rIkwrf duAwrw iekWq
kIrqn ArQ suxidAW ^Ub vrijS krnI, nwly mUMh ’c ismrn krI jwxw[
7.gurSbd dw Awp inSkwm kIrqn krnw, A`gy isKwauxw, gurbwxI sMiQAw
bRhmiv`idAw pV@ ky pV@wauxI[ 8.Su`D suMdr ilKx dw FMg pRwpq krky Su`D suMdr
ilKxw qy ilKwauxw, blYk borf’qy gurSbd ArQ sihq ilK ky, swhmxy KV@ ky
vrijS krnI[ 9.pRCwdw Ckx smyN nyqRW nwl gursbd pV@ny[ 10.vwSrUm qoN
bwhr typ rIkwrf lw ky, mwlS ieSnwn kridAW kIrqn kQw gurbwxI suxnI,
swry Gr’c A`Ty pihr gurbwxI dI Avwz AMimRq vrsweI jwvy[ 11.kMnW’qy h`Q
r`K ky bolx nwl Avwz im`TI 2 suxdI hY, ies leI dohW kMnW ’qy h`Q r`K ky,
gurSbd gwvxy[ kMnW’qy h`Q r`K ky ShIdI jpxI, mn nUM FwLxw, pyRm vYrwg
www.Gursevak.com 58 q`qkrw
SrDw iekwgRqw bnwauxI[ hryk pyRmI nUM pUrn Su`DI dI guV@qI idqI jwvy[ mn dI
kmzorI krky iksy qoN fridAW keI vwrI aultw aucwrn ho jWdw hY, ijvyN cwr nUM
rwc pV@ dyxw, ies ZlqI dI inivrqI leI:- 1s`cy siqgurU swihb jI A`gy
Ardwis kry[ 2prmpUjnIk gurU swihb siqsMgiq jI dI SuB s`cI syvw pyRm
sihq kry[ 3bRhmiv`idAw dy dwqy jI dI syvw BI cwA nwl kry[ 4gurU ismrn
krky mn dI kmzorI dUr kry[ 5mhWpurSW qoN fr ky Gbrwey nw[ 6muhwrnI dI
imhnq krky, bwr 2 sMQw pkwvy[ 7inSkwm Bwvnw nwl jUTy BWfy mWjy, joVy
JwV@y[ 8cOr Awid dI SuB s`cI syvw kry, jIvq Bwv qoN mry[
prm siqkwr Xog tIcr jI pUrn myhrvwn a`udmI qrsvwn swvDwn hox[
hryk ividAwly’c iek`lw 2 A`Kr lg mUhry bol ky iv`idAwrQI nUM mgr bulw ky,
pRym sihq pV@wieAw jwvy[ iek`lw 2 A`Kr lg bwr 2 suixAW jwvy[ ieh
bhuq hI zrUrI hY[ b`cy nUM A`Kr lgW bwry pUrI 2 jwxkwrI dyvo[ suMdr ilKxw AqI
hI zrUrI hY, ikauN jo suMdr ilKx smyN idl idmwg nyqR surqI gurbwxI gurU jI nUM
pUrn ghu nwl q`kdy hn, h`Q gursbd ilK ky piv`qR huMdy hn[ XQw:- sy kr Bly;
ijnI hir jsu lyKw] )hir jsu ilKih.lwie BwvnI; sy hsq pivqw] )hir pVu hir
ilKu.hir jip hir gwau; hir. Baujlu pwir auqwrI] )ilKu nwmu swlwh ilKu;
ilKu.AMqu n pwrwvwru] suMdr ilKweI qoN ibnw sMQw ADUrI.hY[ AiqAMq Amolk
AlOikk ivsmwd guxkwrI aupkwrI ^ws iDAwn dy ky suxn Xog pRym bynqI hY, jo
hryk b`cy nUM CotI aumr’c tIcr, mwpy suMdr ilKweI pRp`k krwaux, ijs krky CotI
aumr qoN hI AiqMAq suMdr sohxI ilKweI bxy[ l`KW’c koeI ivrlw hI pRymI ies
bynqI nUM jwxdw hovygw ik ilKweI Cwpy Anuswr cwhIdI hY[ koeI ivrlw pRymI C`f
ky, sB dI ilKweI Cwpy Anuswr nhIN huMdI[ ijvyN r&qwr dsqwr, gu&qwr bolx dw
FMg v`K 2 huMdw hY, ies qr@W sB dI ilKweI BI v`K 2 hI huMdI hY[ jy Cwpy Anuswr
iliKAw hovy qW sB dI ilKweI imldI juldI bhuq hI suMdr hovy[ iv`idAwrQI dI
klm PV@ ky sulyK Anuswr is`DI klm clwaux dw FMg d`so[ in`ky b`cy nUM A`Kr
ilKxy isKwaux qoN pihlW lkIrW vwlI kwpI’qy K`by qoN s`jy nUM is`DI lkIr iK`cx dI
myhnq krvw ky, huiSAwr bxwieAw jwvy[ A`Kr dy AwrMB dI lkIr jo K`ibauN s`jy
nUM iK`cIdI hY, auh iblkul is`DI iK`cxI, jo A`Kr dI buinAwd hY[ jy ieh lkIr
ivMgI ho geI, A`Kr suMdr nhIN bxygw[ ies lkIr qoN hyTW nUM lkIr, n`by dw kox
www.Gursevak.com 59 q`qkrw
bxw ky Bwv is`DI iK`cxI[ Cwpy dy A`KrW Anuswr A`Kr ilKxy cwhIdy hn[ ku`J
A`KrW dIAW hyTlIAW lkIrW au~prlI lkIr dy (pYrll)smwnAMqr Bwv ryl dI
lweIn vWg huMdIAW hn, ijvyN s j d c Awid[ ku`J A`Kr suqMqR FMg nwl ilKIdy
hn, ijvyN l v G Awid[
iblkul Axjwx iv`idAwrQI nUM DrqI Kod ky A`Kr au~kr dyxy, jW cMgI
Dwq’c A`Kr au~kry jwx, ijn@W ’c auNgL PyrI jw sky[ aus dy s`jy h`Q dy AMgUTy dy
nwl dI auNgLI PV ky au~kry A`KrW’c ies qr@W PyrnI, ijvyN is`Dw A`Kr ilKIdw
hY[ Axjwx hyTW qoN au~pr nUM pu`TI klm vgwauNdy hn[ ijs krky klm kwgz ’c
Ku`B jWdI hY[ ijhVw A`Kr ilKxw hovy, ilKx vwlw aus A`Kr dy swhmxy, n`k dI
syD joVw lwh ky, siqkwr sihq bYTy[ ijs qr@W Cwpy dy A`Kr huMdy hn, iblkul ausy

qr@W hI sohxw suMdr ilKxw[ aUVy dI auqlI lkIr v`fI, aus qoN hyTlI CotI qy
hyTW qoN goL krky, K`by nUM au~pr iljw ky goL krnI[ f`fy dI hyTlI GuMfI goL nhIN
huMdI, ijs qr@W Cwpy’c hY, ausy qr@W hI ilKxI hY[ G`Gy dw s`jw Kwnw hyTW nUM hY,
aus’c QoVI jg@w izAwdw hY K`by Kwny nwloN[ A s c j F d m Awid A`KrW dIAW
GuMfIAW ’c KwlI jg@w nhIN C`fxI[ ijs qr@W Q`Qy, b`by’c &rk hY, ieh BI inrnw
dy dyxw[ keI b`by nUM Q`Qw hI ilKdy hn[ KuSK`q ilKx l`igAW l`lw Cwpy Anuswr
ilKxw[ vwvw ilKx l`igAW lkIr dy s`jy isry qoN hyTW nUM is`DI QoVI hI iK`cxI, K`by
nUM nwl 2 dI moVnI[ auqlIAW dohW lkIrW dI jg@w iblkul G`t, Cwpy Anuswr
hovy[ jdoN AsIN vwvy dI lkIr hyTW nUM v`fI k`FWgy, qW sohxw nhIN l`gygw[ ijvyN
AsIN Cwpy dy A`Kr q`kdy hW, aus nUM ghu nwl q`k ky Cwpy dy A`Kr dy au~pr ibnw
isAwhI dy iblkul polI 2 klm PyrnI hY, iPr A`Kr dw idmwZ’c Poto iK`c lYxw[
KuSK`q ilKx dw AiBAws krnw hovy, qW ie`ko A`Kr nUM kqwrW’c bhuigxqI ’c
ilKo[ ie`k syD’c A`Kr ie`ko jhy ilKxy[ pihly A`Kr nUM dyK ky dUjw A`Kr ilKxw,
pihly do dyK ky qIjw A`Kr ilKxw[ ijvyN goLI dw inSwnw lwaux smyN suAws rokIdw
hY, ies qr@W KuSK`q ilKx smyN suAws rok kyy ilKxw[ KuSK`q ilKx smyN K`bw gofw
DrqI’qy r`K ky, s`jw gofw KV@w krky, bIr Awsx bYT ky, ijhVI cIz’qy ilKxw
hovy, auh s`jy gofy’qy r`KxI[ ijhVw A`Kr ilKxw hovy, auh n`k dI syD’c hovy[ Awm
qOr’qy A`Kr KuSK`q ilKx vwly BwvyN jor lw ky ilKx, qW BI ieh suMdr nhIN ho

www.Gursevak.com 60 q`qkrw
skdy, ikauNik aun@W ny idmwZ’c A`Kr not nhIN kIqy huMdy[ ieh A`Kr bRhm rUp
siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI ny Awp GVy hn, ies leI swry jwp rUp hI
hn[ jykr A`Kr ilKx qoN pihlW A`Kr iDAwn ’c Aw jwvy, qW auh A`Kr KuSK`q
vDIAw hovygw[ Awm qOr’qy keIAW nUM bolx’c BulyKw pY jWdw hY[ nMnw, xwxw. |M|w,
\M\w, ieh inrny sihq cyqy krny[ keI (J)lkIr iK`c ky kwty ijhy mwr ky ADUrw
hI ilKdy hn, Cwpy Anuswr TIk suMdr ilKxw cwhIdw hY[ ZRIb dwsn dwsW ny
gurbwxI jI dy A`KrW nUM Awpxy idl surq, rom 2 ’c q`kxw hY[ X Awid AOKy A`Kr
izAwdw vwrI ilK ky, AiBAws krwauxw[ cux 2 ky suMdr Sbd ilKy jwx, ijn@W nUM
rIJ siqkwr nwl ilmInySn krky SIiSAW ’c sMBwiLAw jwvy, ijs krky Awaux
vwlIAW pIV@IAW dyK ky, ilKx dw cwA krn[ pihlW Cwpy nhIN sn, bzurg
siqgurU gRMQ swihb jI dy srUp qy poQIAW h`QIN ilKdy sn, ku`J qW hn, pr kuJ

bysMBwl dy kwrn Alop ho geIAW hn[ A`Kr ilKx l`igAW klm ikvyN
vgwauxI hY?ieh sulyK poQI qoN dyK ky, imhnq kro[ pV@waux vwlw Cwpy nwl
imlw ky sohxy qoN sohxy sw& A`Kr iv`idAwrQI nUM ilK ky dyvy[ ausqwd blYk
borf’qy ie`k 2 A`Kr Cwpy Anuswr ilK ky, is`DI klm vgwaux dw FMg bwr 2
d`s ky smJw dyvy, Pyr aus A`^r dy it`kxy lw ky it`kixAW au~pr ilKwvy, ij`QoN
&rk hovy, pUrn ipAwr siqkwr nwl smJwvy pV@wvy, Esy A`^r nMU p`cI vwr
ilKwvy[ b`icAW nUM khy ik qusIN iesy A`Kr nUM KuSK`q pMjwh jW sO vwrI ilKo[
buhqy vwrI ilK ky A`Kr dI jWc krI krweI jwvy[ BuM\y A`Kr ilKwaux smyN ilKy
A`KrW nUM cMgI qr@W myto, aun@W au~qoN nhIN lMGxw[ isAwhI qy ilKy A`KrW’qy &Uk
nhIN mwrnI[ slyt jW P`tI aupr ie`k lweIn CwpI hovy[ iPr ie`k CwpI nUM dyK
ky hyTW KwlI lweIn’c ilKy[ ijs A`Kr dy au~pr ilKxw hovy, auh
(ibMdIAW)it`kixAW nwl BI iliKAw jwvy, jW sulyK’qy iliKAw huMdw hY[
tIcr.Cpy A`KrW’qy, SwhI ibnw ipMn polw 2 iPrwvy, A`KrW nMU idmwZ’c not krw
dyvy[ gurbwxI dy A`KrW’qy ipMn nhIN Pyrnw[
mwpy is`iKAw dwqy Awpxy ipAwry b`icAW nUM ie^lwk bwry Sbd swKIAW cyqy
krw ky suxdy suxwauNdy rihx[ ieAwxy b`cy nUM ie`k 2 A`Kr idKw ky, bhuqy vwrIN
khweI jwvo, jdoN dyKoN ies nUM inscy d`sxw AwauNdw hY, iPr pu`Co, d`sx qoN SwbwS
www.Gursevak.com 61 q`qkrw
kih ky idl vDwau[ ij`QoN pV@wauxw SurU krnw hY, aus qoN pihlw AiDAwie suxo,
ijhVy aus nUM cMgI qr@W AwauNdy hox, ieauN in`q hI pihlW sOKy AiDAwie sux ky,
idl vDw ky A`gy pV@wau[ dIrG lGU d`s ky ilKI vwriqk’coN pu`Co, AiBAws
krwau, dIrG lGU cyqy krwauxy bhuq hI zrUrI hn[ dIrG lGU cyqy n hoxy krky,
dIrG nUM lGU qy lGU nUM dIrG bol ky ZlqI krdw 2 frdw rhygw[ mihMgy A`KrW
nUM bwr 2 iek`lI 2 lg A`Kr bol ky khwau[ AMgryzI pV@y nUM, VwVy dI muhwrnI
bwr 2 khweI suxI jwvy, ikauN jo VwVy nUM rwrw boldy hn[ pYNqI A`Kr hn, ds
lgW hn[ ijhVy A`Kr nUM koeI lg n hovy aus nUM mukqw khIdw hY[ it`pI ibMdI
AiDk lgwKr hn, tYNky nUM it`pI n`k’c bolxI, mwqRw mukqw hI rhygI[ it`pI
ibMdI mwqRw’c Prk nhIN pwauNdIAW, AiDk qoN A`gly A`Kr dI Avwz dUxI ho
jWdI hY[
sMQw AwrMB ’c iv`idAwrQI nUM pRp`k inscw krwauxw ik gurbwxI lgW A`Kr
ArQ ivSrwm zbwnI cyqy krky iDAwn’c itkwauxy hn[ pUrn pRym krky hI
pRwpqI hY[ XQw:- swcu khO.sun lyhu sBY; ijn pRymu kIE.iqn hI pRBu pwieE]
gurmuiK pyRmI iml ky pUrn lgW lw ky, ie`k 2 gurSbd pV@n suxn, DMn 3 ho jwvy[
beI koeI lg C`fxI nhIN[ mhwn praupkwrI sMq bwbw lhOrw isMG jI dy pws pV@n
vwly iv`idAwrQI ny, aun@W dy Awsx’qy ivhVy ’c mYdwn kr idqw[ DMn bwbw jI dI
inmRqw gRIbI sihnSIlqw iKmw, iksy nUM BI nhIN d`isAw, cu`k ky bwhr su`t Awey[
aus nUM BI sRI AKMf pwTI bxw idqw[
gurmuKI is`Kx leI, sOKI gurU swKI iek`lw 2 A`Kr lg bulw ky, rIkwrifMg
kIqI jwvy[ Awid bwxI dw iek`lw 2 A`Kr lg bulw ky sMQw kIqI jwvy, muhwrnI
rIkwrf kIqI jwvy[ gurbwxI kQw kIrqn dI ^Ub Su`D rIkwrifMg pUrn lgW lw ky
kIqI jwvy, poQI pRkwS krky lgW cyqy krn dy i^Awl nwl bwr 2 suxI jwvy[
suAws 2 DMn gurU nwnk swihb jI jipAw jwvy qW sOKI CyqI gurbwxI pV@nI Aw
jwvy[ Awid kQw is`Kx leI Awid bwxI dI kQw Su`D rIkwrf krky, poQI pRkwS
krky suxI jwvy[ typ nUM rok 2 ky sux ky ilKI jwvy qy bwr 2 vIcwrI jwvy[
1.AMimRq gurbwxI jI dI sMQw dyx vwly mhWpurS jI nUM crn c`t ky inmRqw
sihq pRym bynqI hY, pUrn gurU jI dy in`ky qoN in`ky kIVy bx ky pUrn gRIbI nwl,
ipAwry ividAwrQI jI dw pUrn Adb siqkwr krn, Awp v`fy n bnx, pUrn Adb
www.Gursevak.com 62 q`qkrw
siqkwr krky ividAwrQI nUM pUrn pRym dI forI pw ky bMn@ lYx, jI kih ky bhu vcn
bolx, crxI l`gx, pRym TgaurI pw ky T`gx[ ik Awp poQI pRkwS krky sMQw
krwaux, ijs krky Awp lgW cyqy krn krwaux[ sMQw krn krwaux vwly A`Kr qoN
ing@w pry n krn, ijs krky QoVy@ qoN QoVy@ smyN’c izAwdw lwhw ilAw jw sky[
AMimRq gurbwxI gurU jI dy A`KrI drSnW dw bhuq BwrI AnMd hY[ ijqnI sMQw krnI
hovy, iqqnI sMQw, ivSrwmw vwlI tkswlI poQI qoN p`cI vwrI, Awpxy tIcr nMU
suxwau[ ivSrwm pwT inscy krky sMQw kro[ ies poQI’qy ivSrwm ilKy hn[
2.iv`idAwrQI nUM Awpxy nwloN nIvW nhIN ibTwauxw, ikauNik auh poQI pRkwS
krky sMQw kr irhw hY[ sRI dmdmI tkswl’c sMQw krwaux vwly, gurbwxI poQI
nwloN au~cy nhIN bYTdy[ keI Awp au~cy bYT ky, b`icAW nUM nIvyN ibTw ky sMQw krwauNdy
hn[

1.ijqnI sMQw krnI hovy, sMQw qoN pihlW, gurbwxI pwT drpx tkswlI poQI
qoN, p`cI pwT ividAwrQI qoN, tIcr jI sunx, Pyr sMQw sunx, mihMgy pwT inscy
krvw dyx[ sRI stIk swihb jI qoN ArQW sihq sMQw krvweI jwvy, DMn 3 hI ho
jwvy[ nwm rsIey q`q byqy mhwn praupkwrI, mhWpurS sMq bwbw gurbcn isMG
swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY, muhwrnI Bjn 3 hY[ (muhwrnI) (mu)mUMh nUM
(hwrnI)QkwauxI Bwv ijs nUM bolidAW 2 mUMh Q`k jwvy[ Su`D muhwrnI dw Su`D
AiBAws, idl idmwZ’c pwxI qy icknweI vWg Asr krdw hY[ AMimRq gurbwxI
dw aucwrn S`uD bxw idMdw hY, Bwv muhwrnI dw ^Ub AiBAws krnw[ 2.hmySw hI
gurbwxI A`Kr lgW smyq cyqy krn leI, siqsMgq jI dI imlq’c gurbwxI pV@nI
pV@wauxI AiqAMq hI zrUrI hY[ iv`idAwrQI dw mn bwr 2 tokx qoN, kudrqI kwhLw
pvygw, ikauNik auh bwxI dI Su`DI is`K irhw hY, ies leI isKwaux vwlw kwhLw n
pvy, DIrj inmRqw sihq iv`idAw dyvy[ gurbwxI Su`D, KuSK`q ilKxI bhuq hI zrUrI
hY[ KuSK`q ilKweI is`Kx qoN ibnw, sMQw bhuq hI ADUrI hY[ iv`idAwrQI qoN blYk
borf’qy KuSK`q ilKwieAw jwvy, iPr ausqwd jI Su`D khw ky ivSrwm jmkI Tm@kI
cyqy krwaux[ iPr swry rL ky gw ky pV@n, ibAMq rs pRwpq hovy[ iek`ly 2 A`Kr
dI lg bulw ky A`Kr joV ky, iSS qoN mgr khwieAw jwvy[ sMQw sunx smyN BI ausy
qr@W iv`idAwrQI iek`ly 2 A`Kr dI lg dIrG lGU d`sy, beI ieh lGU hY, dIrG

www.Gursevak.com 63 q`qkrw
hY, jy dIrG lGU lgW cyqy nhIN huMdIAW qW bwr 2 d`sIAW pu`CIAW jwx, dIrG lGU
d`s ky ipAwr nwl cyqy krw idqIAW jwx[ iv`idAwrQI iek`lw 2 A`Kr lg bol ky
sMQw suxwvy[ ies qr@W sMQw dw AiBAws krn krwaux nwl iv`idAwrQI nUM A`Kr,
lgW dI Avwz, dIrG lGU dI pUrI 2 smJ Aw jwvygI, ieho kwmXwbI dw Asl
qrIkw hY[ Goty lw 2 ky cyqy krn nwl iv`idAwrQI Gu`itAw muMidAw hI rih jWdw hY
Bwv Pu`l vWgU iKVdw nhIN[ ieho hI kwrn hY ik Cy jmwqW pV@y b`cy BulwvyN A`Kr qy
muhwrnI qoN BI Axjwx hI hn[ jykr iek`ly 2 A`Kr, lg dw joV krky iv`idAw
pV@weI jwvy, qW kmzor iv`idArQI nUM lgW dI pihcwx, Su`D Avwz BI p`k jwvy[
ie`k 2 A`Kr nUM lg smyq izAwdw vwrI khw ky, ausy vyly iek`ly 2 A`Kr dI lg
bulw ky suixAW jwvy[ jy kmzorI hovy hor khwieAw jwvy[ iv`idAwrQI lgW lwaux
ikvyN ig`Jy?hr mhIny mgroN iv`idAwrQI dw tYst hovy, ieh nMbr slwnw tYst mgroN
jm@W kIqy jwx, iek`lI 2 lg A`Kr bol ky suxwvy, iek`lI 2 lg bol ky khweI qy

suxI jwvy, ies qr@W mUMh ig`Jygw, bwxI AMdr pRvyS krygI[ sMq mwrg’qy
c`lx, jW b`icAW nUM gurmuiK bnwaux leI, sMpUrn in`qnym.sRI suKmnI swihb jI
iek`lI 2 lg bol ky kry qy krwvy[ 3.Awp jI gRIb b`icAW’qy qrs krky pV@wau,
r`b jI ny Awp jI’qy qrs kIqw hY, hux kr rhy hn qy A`gy nUM BI krngy[
iv`idAwrQI nUM ipAwr idlwsw hONslw dy ky bwr 2 smJw ky iv`idAw dyvo jI[
izAwdw qwVn nwl aus dI Awqmw sihm jwvygI, ikauNik auh pihlW hI kmzor hY,
dUjw GUrn nwl hor BI db jwvygw[
4.ijvyN dulwvW dI QW lW, lW dI QW dulwvW, AONkV nUM hoVw, hoVy nUM AONkV,
ishwrI nUM ibhwrI, lW nUM ishwrI, ishwrI nUM lW Zlq boldy hn, iek`ly 2 A`Kr dI
lg bolx nwl ieh ZlqI nhIN hovygI[ iv`idAwrQI iek`lw 2 A`Kr bolx qoN
kwhLw pY ky Gotw lw ky hI cyqy krygw, auvyN hI suxweygw?aus nUM idlwsy nwl, iKmw
Bwvnw nwl moV ky iek`lw 2 A`Kr lg bulw ky ipAwr nwl sux ky AiBAws
krwieAw jwvy[ jdoN A`Kr qur pYx, lgW Su`D cyqy ho jwx, qdoN iek`lw 2 A`Kr
suxn dI loV nhIN[ Kwx sOx pYn@x niSAW dy iqAwg rMgW 2 dI is`iKAw dIAW do
qukW gurbwxI dIAW ilKxIAW, AMgryzI gurmuKI ’c ArQ ilKxy, cyqy krwauxy, bwr
2 sunxy[ aun@W qukW ’qy swKI sunwauxI, ilKwauxI, pV@wauxI siqsMgq jI ’c zbwnI

www.Gursevak.com 64 q`qkrw
iek`ly 2 ividAwrQI qoN swKI sunxI, Bwv sMQw dy ArMB qoN ArQW swKIAW sihq
sMQw hovy jI ijs krky syhq sohxI bxy, dyh Arog hovy, jq sq iezq vwlw gurmuiK
jIvx bxy[ pUrIAW lgW lw ky Su`D aucwrx Aqy ArQW ibnw sMQw ADUrI hY[ gur
sbd pd kwpIAW ’c sMudr ilKwauxy, swry ividAwrQI iek`Ty bYT ky, kwpIAW qoN
dyK ky, Avwz imlw ky, im`Tw 2 gw ky bolx[ ijnw icr nINd nhIN AwaNudI, sOx qoN
pihlW Su`D kIqy sbd pd iek`lw 2 ividAwrQI gwvy[ hr smyN gwaux dw suBwA
bxwvy jI[
5.nwm rsIey q`q byqy mhwn praupkwrI, mhWpurS sMq bwbw gurbcn isMG
swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY, “ijhVw pV@y auh pVwauNdw hY, ijhVw pV@wvy
auh pV@dw hY[ ”jdoN Awp jI sMQw krwvoNgy, qdoN ies g`l dw cMgI qr@W pqw l`gygw,
ik ieh iblkul hI shI scweI hY[ bRhmiv`idAw pV@wauNidAW 2 Xogqw vDdI hY[
ies dw Bwv ieh hY, ijhVI iv`idAw pV@wauxI hovy, aus dw pihlW Awp AiBAws
krnw pYNdw hY, iPr iv`idAwrQI nUM pV@waux smyN huMdw hY[ ieauN pV@ny pV@wauxy krky
iv`idAw dw AiBAws vDdw hY[ bRhmiv`idAw dw dwn bhuq hI v`fw hY, ieh Amr
&L hY[ ies &L nUM Kw ky izMdgI Amr huMdI hY[ ies leI pV@waux vwlw hr vyly
Amr &L Ckdw, sMQw krw ky CkwauNdw rihMdw hY[
6.sMQw krwaux nwl; srb klw smrQ] siqgurU nwnk dyv swihb jI dy
imSn ’c pRcwr dw BwrI vwDw huMdw hY[ AiqAMq inmRqw pRym hlImI nwl sMQw
krwauxI, bhuq hI v`fw au~qm guxW isr SRomxI gux hY[ ies bwry siqgurU dsvyN
pwiqSwh jI ny ikhw hY, “ijhVw gurmuiK bRhmiv`idAw pV@wauNdw hY, Akwl purKu jI
aus nUM jIvn mukqI b^Sdy hn[ ”XQw:- “jo siqgur kI bwxI isKlwvY[ jIvn
mukiq pdwrQ pwvY[ ”nwm rsIey q`q byqy mhwn praupkwrI, mhWpurS sMq bwbw
gurbcn isMG swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY, “ijhVw iv`idAw pV@ ky A`gy
nhIN pV@wauNdw, auh k`CU bxdw hY[ ”gurmuiK ipAwry bwxI dy rsIey rwgI BweI sohx
isMG jI, b`icAW nUM ies leI rwg iv`idAw idMdy hn ik sMqW mhWpurKW dy khy
Anuswr k`CU n bxnw pvy[
7.sRI dmdmI tkswl ’c p`cI vwr sMQw pV@n dI mrXwdw hY[ imlq ’c sMQw
krky, iml ky ivSrwm cyqy krny cwhIdy hn[ 8.iv`idAwrQI dy AiDkwr Anuswr
ijqnI vwrI loV hovy, iqMn jW pMj jW vIh vwrI A`gy khw 2 ky sMQw krwvy[ ieauN

www.Gursevak.com 65 q`qkrw
iF`ly qoN iF`ly nUM BI qor lYxw cwhIdw hY[ aus qoN mgroN sMQw krwaux vwly pRymI jI
pMgqI dy AwrMB qoN ivSrwm q`k, A`DI pMgqI bolx, sMQw krn vwly AglI A`DI
pMgqI bolx, ies qrIky nwl iml ky, ivSrwm cyqy hoxgy, bVw BwrI AnMd iqRpqI
hovygI[ XQw:- hir hir nwmu imlY iqRpqwsih; imil sMgiq gux prgwis] iesy
qr@W do iqMn vwrI khI khweI jwvy[ mgr bolx vwlw ivSrwm dw pUrw 2 i^Awl
r`Ky[ 9.sMQw krn vwly pRymI Awpo AwpxI kwpI koL r`Kx, ijs ’qy ArQ, ivSrwm,
ArD ivSrwm, AOKy pwT not krdy rihx[ ijhVw pwT AOKw hovy, aus nUM izAwdw
vwr kih 2 ky ArQW sihq pkw lYxw[ 10.sMQw ArQW dy ADwr qy krweI jwvy[
ArQ dI tyk’qy ivSrwm, ArD ivSrwm dw sOKw hI pqw l`gdw hY[ ArQ sihq
idmwZ’qy boJ nhIN pYNdw[ Gotw lw ky cyqy kIqy ivSrwm iPr muV 2 ky Bu`ldy hn[
Bu`ilAw ivSrwm ArQ nwl cyqy Aw jWdw hY[ AibnwsI; nwhI ikCu KMf] vwihgurU
jI AibnwsI hn, aun@W’coN ku`J BI (KMf)nws nhIN huMdw[ jykr AibnwsI nwhI’qy
ivSrwm lweIey qW AnrQ bxdw hY[ ArQ smJx qoN ibnw, Anjwx ieqnw Zlq
pwT krdy hn, ijvyN, kMDc mwqw kMDc ipqw ieh BwrI ibAdbI hY, pr shI pwT
kqMc mwqw kqMc ipqw; hY[ siqgurU gRMQ swihb jI dI sMQw krn qoN pihlW
gurbwxI ArQW dw AiBAws krwieAw jwvy, qW jo iv`idAwrQI ArQW sihq sMQw
krky ivSyS lwhw lvy[ ivdySW’c b`icAW nUM AMgRyzI qoN gurmuKI’c ArQ d`sy jwx
Bwv bwl aupdyS’qy AMgRyzI BI ilKI jwvy[ Asl sMQw aus dI hY, ijhVw pUrIAW
lgW iDAwn nwl dyK ky lwvy[ sMQw krn dy qrIky nwl DIry 2 sMQw krnI hY,
ArQ, ivSrwm, ArD ivSrwm, auQwnkw Awid ivcwr ky pu`Cdy d`sdy rihxw
cwhIdw hY[ sMQw krn smyN kwhL nhIN krnI[ 11.ijs qr@W eIsweI miq vwly
Awpxy Coty b`icAW nUM skUlW’c hI jIiss krweIst’qy inscw bn@wauNdy hn[
smr`Q siqgurU pRBU jI, sMqW BgqW guris`KW dy PotoAW mUvIAW duAwrw b`icAW nUM
pRBwivq kIqw jwvy[ gurU swKIAW ie^lwk dI SuB is`iKAw suxweI jwvy[ siqgrU
grMQ swihb gurbwxI poQIAW Awid nUM m`Qw tyikAw itkwieAw jwvy[ b`cy nUM
Gr’c, sRI gutky poQIAW’qy cOr krn dI Awdq pw ky bRhmiv`idAw dI rucI pYdw
kIqI jwvy[ ieauN nMn@I aumr’c idl’c Asr vD jWdw hY[ 12.swrIAW lgW lw
ky iv`idAwrQI nUM Su`D sMQw krweI jwvy, iPr pUrIAW lgW lwaux dw Su`D AiBAws
kry, nhIN qW sMQw ADUrI qy ASu`D hI rih jwvygI[ aus dI lgW dI pikAweI,
www.Gursevak.com 66 q`qkrw
imhnq nhIN hovygI, zbwn Su`D nhIN ig`JygI[ AONkV, ishwrI, knOVw Awid lgW
pUrIAW nhIN lw skygw[ ijs qr@W sRI jpu jI swihb dy ku`l A`Kr, lgW smyq
ATqwlI sO hn[ ieh pUry 2 lw ky lgW A`Kr ArQ zbwnI cyqy krn dy i^Awl
nwl sMQw kry krwvy pkwvy, beI dwsn dws dI surq idl idmwg’c siqgurU gRMQ
swihb jI hr smyN gurbwxI Byjx[ AMdr bwhr hr smyN ArQW sihq gurbwxI jI
dy drSn hox[ lgW gOr nwl lwauxy krky pRYs dIAW ZlqIAW BI dUr ho jWdIAW
hn[ pUrIAW lgW lw ky Su`D aucwrn kIqy qoN ibnw, muhwrnI k`cI hI rih jWdI
hY[ Su`D aucwrn krn nwl ArQW dw BI pqw l`gdw hY[ 13.Su`D gurbwxI sux ky
smr`Q pRBU siqgurU swihb jI BI BwrI pRsMn huMdy hn[ ijhVy sMQw krn krwaux
vwly pRymI hryk gurSbd dy Bog’qy gurSbd nUM m`Qw tykdy, itkwauNdy hn, aun@W nUM
gl@’c p`lw pw ky dovyN h`Q joV isr Jukw ky AiqAMq inmRqw sihq m`Qw tykdw
hWjI[ 14.sMQw krwaux vwly gurmuiK mhWpurS nUM AiqAMq inmRqw pRym sihq
bynqI hY ik AOKy pwT ilK ky dyx[ iv`idAwrQI dy sMQw suxwauNidAW, tIcr jI
ilK skdy hn[ ijn@W’c bolx dI jugq BI d`sI jwvy[ ijhVw A`Kr bolx’c AOKw
hovy, CyqI boilAw zbwn’qy nhIN cV@dw, ijvyN smrxyn nUM jykr kwhLI bolIey qW
smryx Zlq boilAw jWdw hY[ xwxy dI QW rwry nUM lW l`g jWdI hY[ idl’c do pd
bxw ky smrxyn smr+xyn DIry 2 bol ky zbwn’qy cV@w lYxw cwhIdw hY[ smrxyn
pwT ie`kTw hY[ jdoN zbwn’qy shI cV@ igAw iPr CyqI BI boilAw jw skygw[ jdoN
iv`idAwrQI AOKy A`Kr nUM dyK ky Gbrw jWdw hY, qdoN aus qoN A`Kr Zlq boilAw
jWdw hY[ keI pRymIAW dI zbwn bu`DI motI huMdI hY, jykr auh BI smW dy ky Su`DI dI
imhnq krdy rihx, qW auh BI Su`D aucwrn krky, Su`D aucwrn dI mhwnqw,
siqgurU swihb jI dI ^uSI pRwpq kr lYx[ DMn gurU nwnk inrMkwr] Aink bwr
nmo nmskwr] 15.pRymI iv`idAwrQI mhWpurSW dI s`cI syvw krky prm pRsMnqw lYNdy
hn[ nwm bwxI dy rsIey, ; sMq irdw BMfwru] Anuswr ijn@W dy irdy AMimRq bwxI dw
BMfwr bxy hoey hn[ iv`idAwrQI’qy pRsMn ho ky, auQwnkw swKIAW suxw ky sMQw
krwauNdy hn[ sMQw krwaux vwly mhWpurS nUM cwhIdw hY ik gurU swihb jI dI Srn
AwieAw hY, aus nUM siqgurU nwnk dyv swihb jI dw is`K syvk jwx ky, pRym sihq
hI sMQw krwauxI cwhIdI hY[ AmIr nUM qW hr koeI pRym krdw hY, pr gRIb nUM koeI
2 r`bI ipAwr nUM phuMicAw b^iSAw hI pRym krdw hY[ 16.dwsn dws AqI hI
www.Gursevak.com 67 q`qkrw
inmRqw nmskwr sihq pRym bynqI krdw hY, ik Awm qOr’qy pV@waux vwly huiSAwr
iv`idAwQIAW dw Awdr siqkwr krdy hn, pr kmzor iv`idAwrQI dw hmySw
iqRskwr hI huMdw hY, ijs krky aus dI Awqmw d`bI hI rihMdI hY, aus’c nuks k`F
ky aus nUM iqAwg hI idMdy hn[ jykr aus nUM GUirAw jwvy, iPr aus dw Awdr BI
kIqw jwvy[ (kwml)pUrn ausqwd auh hY, jyhVw gurbwxI ArQW ’c mwhr hovy[
kmzor qoN kmzor iv`idAwrQI nUM aus dI bu`DI Anuswr iv`idAw dy ky, if`gy nUM cu`k
lvy, iPr aus’qy siqgurU swihb jI dI Apwr ikRpw huMdI hY[ jykr kmzor nUM Awdr
sihq pV@wieAw jwvy qW kmzor BI sB iv`idAwrQIAW’coN A`vl ho jwvy[ DMn hn
DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn hn, hux au~bldI
dyZ’c cONkVw lw rhy hn[
17.AMimRq rUp gurSbd gurU jI dI swiKAwqqw leI, gurSbd nUM Su`D bol ky
mgr khwieAw jwvy[ ivSrwm, ArD ivSrwm iek`ly 2 A`Kr dy ArQ d`s ky
ilKwauxy jW Awp ilK ky dyxy, iPr swry Sbd dy ArQ joV ky sunwauxy cwhIdy hn[
sRI stIk swihb jI qoN BI cyqy kIqy jw skdy hn[ swrw pRvwr jW siqsMgI iml ky
SlwGw Xog au~dm krn, iPr zbwnI Esy Sbd dw iml ky kIrqn kQw krn
jW suxn, ilKqI tYst lYxw, nMbr dyx smyN lgW dyKxIAW[ ivSrwm, ArD ivSrwm
BI pu`Cxw, aucwrn BI suxnw, jy AONkV ishwrI mukqw shI n lwvy, qW BI nMbrW dw
i^Awl r`Kxw[ ilKw ky KuSK`q dy nMbr idqy jwx, ArQ BI suxny, ArQW dy nMbr
BI idqy jwx[ jy smW G`t hovy jW iv`idAwrQI G`t Xogqw r`Kdy hox qW aupRokq
bynqI Anuswr do qukW dI sMQw krwauxIjI[
18.aupRokq pRym bynqI Anuswr iml ky jo 2 sbd jW qukW swiKAwq kIqy jwx,
ie`k dUjy dy drSn krn qoN jW dUr bYiTAW ie`k dUjy nUM cyqy krn qoN, idl idmwg’c
idsxgy, jW inrXqn idsdy rihxgy[ AYsy pRymI guris`KW dI crn-DUV siqgurU
swihb jI mMgdy hn[ XQw:- ijs no dieAwlu hovY myrw suAwmI; iqsu gurisK.gurU
aupdysu suxwvY] jnu nwnku.DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh nwmu
jpwvY]
19.gurmuiK ipAwry bRhmiv`idAw dy dwqy, praupkwrI Awpxy ipAwry iSS dy
nwl, Awp sRI gutkw swihb jI pRkwS krky, in`qnym, sRI suKmnI swihb jI, Awsw

www.Gursevak.com 68 q`qkrw
jI dI vwr Awid sux ky Su`DI krwaux[ ku`J smyN mgroN in`qnym’c ZlqIAW pY
jWdIAW hn[ ies leI Awpo iv`cIN bwr 2 in`qnym suxdy suxwauNdy rihx, nmskwr[
20.iv`idAwrQI nUM inmRqw hlImI gRIbI Dwr ky sMQw pV@nI cwhIdI hY, beI
dwsn dws pV@ irhw hY[ corI XwrI smUh AOguxW dw iqAwg krky, bRhmiv`idAw
pRwpq krnI cwhIdI hY[
21.sOKIAW gurU swKIAW iek`lI 2 lg A`Kr Avwz bol ky, rIkwrf kIqIAW
hox, ies qr@W gursbd pd iek`lI 2 lg A`Kr muhwrnI bol ky, rIkwrf kIqy hox,
EhI A`Kr Cpy dyK ky, pRymI jn sux ky bolx, ie`ky tweIm A`KW dyKdIAW hn, kMn
suxdy hn, zbwn boldI hY, rsnw bRhmwnMd rs lYNdI hY, surqI gurbwxI jI nUM not
krdI hY, Bwv Poto iK`cdI hY, Su`D aucwrn dI Dun’coN bhuq hI iekwgRqw SWqI pRwpq
huMdI hY, ieauN in`kI aumr qoN b`icAW nUM rOLW lwaux igJwieAw jwvy[ hux qoN Awaux
vwly smyN nUM ie`k BI is`K, gurmuKI is`Kx, gurbwxI jI dI sMQw qoN vWJw n rhy[
22.AMimRq gurbwxI gurU swihb jI dw Su`D aucwrn Su`D sMQw dI pRwpqI leI
AwrMB’c hI muhwrnI dI ^ws imhnq kIqI jwvy[ AwrMB qoN hI A`Kr Su`D p`k gey

qW smJo swrI sMQw hI Su`D ho geI[ ies leI iv`idAwrQI AwrMB’c imhnq
krno Gbrwvy nw, ikauNik ieh AwrMB qoN hI v`fI qoN v`fI bRhmiv`idAw dI pdvI hY[
iv`idAwrQI nUM Su`DI bwry ivSyS hI pRyrnw idqI jwvy[ sRI jpu jI swihb jI dI sMQw
iek`lI 2 lg bol ky, ivSyS smW lw ky, Adb siqkwr nwl kIqI jwvy[ ijs krky
lgW bolx dI Awdq BI p`k jwvy[ ijhVy Axjwx AwrMB’c imhnq krnoN kwhLy
pYNdy hn jW ausqwd imhnq nhIN krwauNdy, keI swlW dI pV@weI qoN bwAd BI Su`D
nhIN bol skdy, ikauNik zbwn Zlq A`Kr pkw lYNdI hY[ guxI sMq jI qy smUh pRymI
Awpxw in`qnym rIkwrf krky Su`DI vwly gursyvk jW siqsMgq jI qoN AwpxIAW
ZlqIAW kFwaux[ prmpUjnIk bwbw gurbcn isMG ^wlsw jI dw Amolk bcn hY
“BweI! bRhmiv`idAw nOkrI leI nhIN pV@IdI[ ”ikauN jo A`gy bRhmiv`idAw nhIN
pV@w skdw[ nOkrI ZulwmI hY, inrMjn jI nUM ikvyN pwvygw? ijhVw pRymI ies nUM
pRwpq krky, gRIbI nwl A`gy vMfdw hY, auh mhWpurK bx jWdw hY, ikauNik
bRhmiv`idAw dw dwn sB qoN v`fw dwn hY[ ijvyN bwbw bu`Fw swihb jI, BweI gurdws
swihb jI, ShId BweI mnI isMG swihb jI, ShId bwbw dIp isMG swihb jI, sMq

www.Gursevak.com 69 q`qkrw
bwbw suMdr isMG swihb jI Awid hor BI byAMq mhWpurS bRhmiv`idAw dw dwn dy ky
sdw Amr pRis`D hn, aun@W nUM rom 2 krky sdw 2 nmskwr hY[ DMn hn DMn hn DMn
hn vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI DMn hn[
23.Awp jI dy crn-kmlW’qy, AqI hI pRym sihq m`Qw r`K ky, nmskwr
sihq pRym bynqI hY, ik sMQw krn dy smyN jW suqy is`D, prmpiv`qR AMimRq gurbwxI
pV@n smyN ijhVI quk pV@dy hovoN, aus qoN au~prlI quk’qy plk r`Ko, ijvyN 2 quk
pV@dy jwvoN, iqvyN 2 plk hyTW krdy jwvo[ jykr ing@w kmzor jW inAwxw cMcl
miq vwlw sMQw kry jW koeI pV@y, aus leI ^ws hI lwB hovygw, quk qoN ing@w nhIN
KuMJygI, ing@w G`t Krc hovygI[ plk dyxy krky, poQI p`qRy mYLy BI nhIN huMdy[ DMn
siqgurU nwnk dyv swihb jI! Awp jI AwpxI imhr krky AMimRq gurbwxI gurU jI
dw pUrn Adb siqkwr b^SojI[
24.hr ie`k iv`idAwrQI koL, Awpxw typ rIkwrfr, blYk borf jW kwpI
hovy, ijs’qy ivSrwm ArQ qukW SbdW zrUrI kivqwvW, sRI gurU dsm jI dI AMimRq
gurbwxI, BweI nMd lwl jI dI bwxI, BweI gurdws jI dIAW vwrW, kib`q,
gurbMswvlI, zrUrI sMmq Awid kImqI g`lW ilK ky, rIkwrf krky cyqy krdw rhy[
25.iv`idAwrQI dI bu`DI Anuswr ie`k idn’c QoV@I sMQw krweI jwvy, aus nUM
pkw ky sunwaux qoN iPr ausy idn QoV@I hor sMQw krweI jwvy, nwl 2 suxI jwvy[
ieauN keI vwrI sMQw krwaux, suxny krky kmzor iv`idAwrQI dw idl vD
jwvygw, sMQw dI Su`DI ivSyS hI hovygI[ ausqwd Swigrd dw sWJw AwSw hovy, ik
auh gurbwxI jI dy siqkwr leI, gurbwxI’c lIx hox leI Su`D sMQw pV@, pV@w
rhy hn[
26.ijvyN ie`k pihlvwn Awpxy Swigrd nUM ^Ub cMfdw hY, Bwv aus dI cMgI
qr@W ksrq krwauNdw hY[ aus nwl kuSqI lV ky, dwA isKwA ky, aus nUM Awty
vWg guMn@ ky, ku`t 2 ky B`Ty dI ie`t vWg pkwauNdw hY[ jdoN auh inpuMn ho jwvy, iPr
aus dI kuSqI vyKx dw AnMd mwxdw hY[ ij`q dI vDweI imlx qoN, ausqwd mhW
suKI huMdw hY[ Awpxy Swigrd nUM dySW pRdySW’c ij`q pRwpq krdw jwx ky, vDweI
dw pwqR bxdw hY, ijvyN pihlvwn Awpxy Swigrd dI kuSqI dyK ky pRsMn huMdw hY,
iesy qr@W bRhmiv`idAw dy dwqy tIcr jI BI, Awpxy Swigrd qoN kQw kIrqn Su`D
gurbwxI in`qnym sux ky BwrI pRsMn huMdy hn[
www.Gursevak.com 70 q`qkrw
27.iv`idAwrQI dw zrUrI Prz hY ik Awpxy prmpUjnIk ausqwd jI nUM
AMimRq gurbwxI kQw kIrqn suxwvy[ ausqwd qoN bl 2 jwvy, s`cy siqgurU
swihbwn jI nUM Bwvy, jnm n Awvy, Awqm suK pwvy[
28.ipClI sMQw sux ky, AglI sMQw krvwau, ijs krky iv`idAwrQI dw
pqw l`gdw rhy ik ik`Qy ku Kyldw hY?pRIiKAw lYx nwl iv`idAwrQI swvDwn rhygw
jI[
29.sMQw krn krwaux vwly pyRmIAW dy gLW ’c prny hoxy AqI hI zrUrI
hn[ inqw pRqI sMQw AwrMB krn smyN dsW pwiqSwhIAW jI dy nwm, Avqwr
gurqw ibrwjmwn joqI joiq AsQwnW dy nwm, prm ipAwr Adb siqkwr nwl
lYxy cwhIdy hn[
30.sMQw krn vwly iv`idAwrQI BI Awpxy ausqwd jI dI syvw krky bynqI
krn, “ausqwd jI! poQI pRkwS krky sMQw krvwau jI[ ”31.iek`Ty bYT ky sMQw
krn vwly huiSAwr iv`idAwrQIAW nUM sinmr pRym bynqI hY ik ijhVy
iv`idAwrQIAW dy A`Kr kmzor hox, aun@W nUM A`Kr d`s ky hONslw dy ky Awpxy nwl
rLw lYx[ aus dy Zlq pV@n qoN aus nUM mSkrI n krn[ prm ipAwr nwl
hONslw dyx qoN, dwqy jI dI imhr nwl aus dw aucwrn BI Su`D ho jwvygw[
iv`idAwrQI ie`k dUjy nwl eIrKw iblkul hI n krn, Awp qoN kmzor iv`idAwrQI
dI r`j ky shwieqw krn, eIrKw krn vwlw Awpxy Awp hI sV bL jWdw hY[
siqgurU pRBU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy imSn’c BwrI vwDw hovy[ s`cy pwiqSwh
jI dIAW ^uSIAW pRwpq hox[
32.bYiTAW jW qury iPridAW, iv`idAwrQI zbwnI mUl dI quk pV@y, ausqwd
ArQ kry, ies qr@W do qukW dy ArQ bwr 2 krny[ Pyr hor do qukW jW gursbdW dy
ArQ vIcwrny, ieauN ArQW dw AiBAws krn krwaux nwl iv`idAwrQI dy ivSyS
ArQ cyqy ho jwxgy, nwly pRym pRcwvw vDygw[ Su`D sMQw krwky iv`idAwrQIAW nwl
iml ky Sbd gwauxy[
33.borf’qy isr& do qukW ilK ky Su`DweI krweI jwvy[ ArQ BI cyqy krwey
jwx, Pyr iml ky qukW gweIAW jwx[ iPr swry iv`idAwrQI aus dw AiBAws krky
pRIiKAw dyx[ kIrqn is`Kx vwly iv`idAwrQI blYk borf’qy ArQW sihq Sbd
ilKx, ijhVy Sbd vwjy’qy is`Kx, auh blYk borf’qy ilKy hox jW kMipaUtR’qy gur
www.Gursevak.com 71 q`qkrw
Sbd ArQ hox, swhmxy bYT ky vwjy’qy k`Fx[ blYk borf dy swhmxy iek`Ty ho ky,
gw 2 ky zbwnI kMT krn[
34.ivrly 2 pyRmI hn ijhVy mwieAw dI pRwpqI qoN ibnw kIrqn kQw jW
imlq’c gurduAwry jw ky iml ky spIkR’c gurbwxI gwauNdy hn, jW ijhVI mwieAw
Awvy aus nUM gurU ihq lwauNdy hn[ jykr G`t qoN G`t do pyRmI gurbwxI spIkR’c gw ky
sunwaux qW bhuq lwhw hovy[ do qoN ijqny v`D hox, hor BI cMgw hY[ Srq ieh hY ik
Avwz rlwaux[ AwpxIAW 2 kwpIAW’qy ilKy Sbd pyRmI jn, siqgurU gRMQ swihb
jI dy swhmxy KV@ ky jW bYT ky gwaux qW bhuq 2 lwB hovy[ jy bhuqy n hox, do hI
hox jW iek`ly hoeIey qW BI siqgurU swihb jI dy swhmxy KV@ ky Sbd pV@ny cwhIdy
hn[ jykr bhuqy borfW’qy ie`k Sbd iliKAw hovy, gurU pMQ jI, gurU gRMQ swihb jI
dy swhmxy KV@ ky iml ky gwvy[
35.iv`idAwrQI in`qnymI kIrqnIey gurSbdW nUM siqgurU swihb jI dy swhmxy
KV@ ky, siqgurU swihb jI nUM suxwauNdy rihx[ iek`lw 2 pyRmI BI ieh Aml kry[
ijs krky siqgurU gRMQ swihb jI dI AqI ^uSI pRwpq hovy[ tYlIvIzn duAwrw jW
blYk borf’qy A`Kr idKw ky rMgW 2 dy FMgW nwl sMQw krvweI jwvy[ ijvyN ie`Qy FMg
ilKy hn[
36.Kws zrUrI pRym bynqI hY sRI dmdmI tkswl’c sB qoN pihlW gurbwxI dI
sMQw krweI jWdI hY, ies leI rwg iv`idAw qoN pihlW Awid dI sMQw kIqI jwvy[
ijhVy rwgIAW ny sMQw nhIN kIqI, aun@W nUM BI pRym bynqI hY, auh Su`D sMQw pkw ky
pUrI 2 soD krky siqgurU swihb jI dI Agm Apwr sRb ivAwpI ivsmwd ^uSI
pRwpq krn[ bhuqy rwgI iml ky pUrI Su`DI krn[ pUrI Su`DI qoN mgroN koit bRhmMf ko
Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU gRMQ swihb jI dw sMpUrn AMimRq
kIrqn typ duAwrw rIkwrf krn[
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv
swihb jI DMn hn, hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[ ShIdW dy isrqwj gurU
gRIb invwj jI dI ikRpw dw sdkw, jykr pRymI jn iek`qR ho ky, mn dy mylI ho ky
AqI hI pRym nwl gurU crn-kmlW dw iDAwn krky DMn hn DMn hn DMn hn
vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jIE! DMn hn[ kih ky Avwz imlw ky im`TI
ipAwrI sur ’c iek`Ty jwp krn, qW aun@W’coN ie`k pRymI siqgurU pihly pwiqSwh jI

www.Gursevak.com 72 q`qkrw
dy praupkwr, kOqk suxwvy[ ijvyN dOlqW dweI nUM inhwl kr rhy hn, rwey bulwr jI
nUM qwr rhy hn, Awp jI nUM SySnwg jI CW kr rhy hn, gopwl pWDy nUM qwr rhy hn,
nUrdIn mu`lW nUM qwr rhy hn, prmpUjnIk s`cy crn-kmlW nwl, m`kw Gumw rhy hn,
kOVy rITy im`Ty kr rhy hn, s`jx T`g, BUmIey cor, kwrU pwiqswh, lwjvrd dyvlUq,
kOfw Awid rwkSW nUM qwr rhy hn[ XQw:- qwry gny jwq; qyry qwry nw ignwq hY[
ies qr@W jwp krn vwly Awpxy kMnW’qy h`Q r`K ky jwp krn, js sunwaux vwly qoN
js BI suxdy jwx[ js sunwaux vwlw, gurU js Awpxy kMnW’qy h`Q r`K ky suxweI
jwvy, nwly jwpkW qoN jwp BI suxdw rhy[ smyN Anuswr qrqIb nwl gurU gur siqgurU
gRMQ swihb jI smyq, dsW pwiqswhW dw jwp nMbrvwr pRym’c rs 2 ky kIqw jwvy,
qW bhuq 2 hI AnMd hovy[ hryk siqgurU swihb jI dy nwm nwl aupRokq jwp vWg
praupkwr suxwey jwx[ ies qr@W jy pMj imMt ie`k pwiqswhI jI dw prmpiv`qR nwm
jipAw jwvy, qW 55 imMt smW ho igAw, smW quhwfI mOj Anuswr hY[ iml ky jwp
krn dy bhuq hI izAwdw Pwiedy hn[ ies qr@W imlq nwl swrw pRvwr hI jwp
kry[
ijhVy mwpy Awp gurbwxI gurU BgqI gurU syvw krdy, Awpxy ipAwry b`cy nUM
krwauNdy hn, aun@W dy crn c`tdw hW jI[ DMn gurU nwnk dyv swihb s`cy pwiqSwh
jI dy nwm’qy Awpxy ipAwry b`cy dy jMmx qoN aus dy nwm’qy jykr pMj hzwr
rupXw jm@W krwaux, ipAwry b`cy nUM gurU pRymI Bgq bnwaux smJwaux isKwaux[ b`cy
dy isAwxy hox qoN, gurU Gr iljw ky ies mwieAw dI Ardws krn beI ieh siqgurU
nwnk dyv swihb jI dI mwieAw hY, sRb`q dy Bly dy AnykW hI kwrj inrXqn hoeI
jwx, b`cy nUM p`ky sMskwr hox ik mYN mwieAw nhIN vrqxI, Ardws ho cukI hY[ ieh
mwieAw 40 vr@y mgroN kFw ky siqgurU nwnk dyv swihb jI dy nwm’qy gurU Gr is`KI
pRcwr Dwrimk gRMQ mu&q dy ky, skUl hspqwl Awid B`uKy nMgy gRIbW dI syvw sRb`q dy
Bly dy Drm kwrjW’c lwauxI hY[ mwlI hwlq Anuswr pYsy hor BI jm@W ho skdy
hn[ gurmuiK pyRmI pRym dI Kyl KylidAW, Awpxy dsvMD’coN ies nUM hor BI vDw
skdy hn[ DnI qW dunIAW’qy vDyry hn, gurU syvw qoN ibnw murdy smwn hn[
rwiebulwr koeI ivrlw hI hY[ hr ie`k pRymI Awpxy b`cy dy nwm sWJw AkwaUNt
Kul@wvy[ praupkwr krky vwihgurU siqgurU gMRQ swihb jI qoN AwpxI surq’c
gurbwxI pRwpq krky l`KW ^uSIAW dIAW l`KW pwiqswhIAW pRwpq kro[

www.Gursevak.com 73 q`qkrw
15.bRhmiv`idAw ArQ:- prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy inrgun inrMkwr
srUp siq sMqoK inmRqw iKmw DIrj gRIbI inRivkwrqw sihnSIlqw Awid AsMK guxW
sihq BrpUr, prmpUjnIk ju`go ju`g At`l gurqw ibrwjmwn.srb klw BrpUr pRB;
ibrQw jwnnhwr] AkwlI gurbwxI siqgurU gRMQ swihb jI bRhmiv`idAw dy dwqy
hn[ ijn@W’c ibidAw qpu jogu; pRB iDAwnu] Anuswr (pRB)vwihgurU jI dw iDAwnu,
vwihgurU jI’c (jogu)juVn rUp qpu, bRhm jI nUM (ibidAw)jwnx jnwaux dw, gurU
pRymw-BgqI syvw ismrn sihq inrgun srgun dI eykqw sihq, bRhmigAwnI; sgl
kI rInw] srUp pUrn bRhmigAwn hY[ Awp hI ikRpw krky bRhm jI nUM jxwauNdy
hn[ ijs iv`idAw duAwrw bRhm jI jwxy jxwey jwx, so AiqAMq im`TI sy im`TI
ipAwrI prmpUjnIk bRhmiv`idAw hY[ inrMkwr srUp AsMK AnMq guxW dy BMfwr,
dwqy DMn vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj bRhmiv`idAw dy dwqy hn, Awp jI
Awpxy pRymI syvk dy idl idmwZ’c gurbwxI, gurbwxI dy ArQ Byj ky bRhm jI nUM
jxwauNdy hn[ ibidAw qpu jogu; pRB iDAwnu] Anuswr pRBU siqgurU dsy pwiqswh jI
dw iDAwn, sMqW mhWpurSW ShIdW BgqW dy kwrnwmy kOqkW dw iDAwn, gurbwxI
ArQW nUM AMdr bwhr iDAwn nwl q`kxw hI bRhmiv`idAw hY[ ividAw vIcwrI; qW
praupkwrI] DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI ny AYsI bRhmiv`idAw vIcwrI, qW
AnykW hI praupkwrI mhWpurS pYdw hoey, ho rhy hn, huMdy rihxgy, so auh hI
bRhmiv`idAw hY, jo siqgurU sRI gurU gMRQ swihb jI Awpxy pMjvyN srUp AMdr au~bldI
dyZ’c bYT ky, nOvyN srUp AMdr lohy dy qMg ipMjry’c bYT ky, sIs kurbwn krky,
dsvyN srUp AMdr sRvMs kurbwn krky b^S rhy hn[
16.koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU gRMQ swihb
jI qoN, Apxy idmwZ ’c, hr smyN gurbwxI Aqy idl ’coN muK ’c AMimRq dI pRwpqI
leI, hyTW ilKI sMKyp pRym bynqI sihq jugqI qoN mgroN ivsQwr nwl pRym bynqIAW
jugqIAW pRym nwl mMno:- {vwihgurU sMKyp pRym bynqI sihq jugqI qoN mgroN ivsQwr
nwl A`gy pV@nw:- bRhmiv`idAw dy dwqy, Swigrd, guris`K pRvwr Awpo iv`cIN idl
krky imlq krn, idRStWq vjoN, ibnw sMqoK; nhI koaU rwjY] supn mnorQ; ibRQy sB
kwjY] }{ijs nUM siqgurU swihb jI sMqoK b^Sx, auh hI gurmuiK jI r`jdy hn[
siqgurW dy b^Sy sMqoK qoN ibnw, ieMidRAW dy BogW mwieAw pdwrQW krky, ijauN ky
(koaU)koeI BI (rwjY)r`jdw nhI[ XQw:- AKI.vyiK n rjIAw; bhu rMg qmwsy[

www.Gursevak.com 74 q`qkrw
ausqiq inµdw kMin suix; rovix qY hwsy[ swdI.jIB n rjIAw; kir Bog iblwsy[ nk
n rjw.vwsu lY; durgMD suvwsy[ rij.n koeI jIivAw; kUVy Brvwsy[ pIr murIdW
iprhVI; scI rhrwsy] ijvyN supn AvsQw dy (kwjY)kMm (mnorQ)kwmnwvW sMklp
ivklp sB (ibRQy) inkMmy, ibArQ huMdy hn, iqvyN gur syvw pRymw-BgqI nwm ismrn
praupkwr qoN ibnw, rwj Bwg ivSy rsnw nSy suAwd Awid sB ibArQ, swfy vYrI
hn[ ijvyN 2 ien@W’c l`gdw hY, iqvyN 2 Bu`K vDdI hI vDdI jWdI hY, kyqy; Kip
qutih vykwr] Anuswr Kp 2 ky tu`t jWdw hY[ XQw:- rwjy ieMdR smsir.igRh Awsn;
ibnu hir Bgiq.khhu ikh lyKY] )goibd Bjn ibnu; ibRQy sB kwm] ijau ikrpn ky;
inrwrQ dwm] )ijau supnY; hoie bYsq rwjw] nyqR pswrY; qw inrwrQ kwjw]
}siqgurU gRMQ swihb jI nwl juVn joVn gursbd dI pRwpqI leI, ien@W dohW qukW dy
ivSrwm lgW A`Kr ArQ zbwnI cyqy krny, iek`qR ho ky iek`lI 2 lg bol ky dovyN
qukW vwrI 2 sunwauxIAW, ivSrwm dy i^Awl nwl dovW kMnW’qy h`Q r`K ky, Avwz
rlw ky DIrj nwl gwauxIAW, Avwz rlwaux dw FMg poQI’coN pVo@[ siqgurU
swihbwn, siqgurU swihbwn jI dy ShIdW dy &oto swhmxy r`Kxy, ij`Qy gurbwxI jI
gwauxy hn, au~Qy siqgurU swihb jI dI ShIdI BI nwl bolxI hY, A`Kr swhmxy ilK

ky r`Kxy, dyK ky pV@ny, ijauN hI ipAwry pRIqm swihbzwidAW gurU ipAwirAW


siqgurU swihbwn jI dI ShIdI jpdy jpwauNdy hW, iqauN hI siqgurU gRMQ swihb jI
gurbwxI ^zwnw, idl idmwg’c Byj ky inhwl krdy hn, siqgurU swihb jI b^iSS
krn l`igAW dyrI nhIN krdy[ XQw:- kih kbIr.qum sMmRQ dwqy; cwir pdwrQ dyq
n bwr] swfy ’c cUk hY[ XQw:- kbIr.swcw siqguru ikAw krY; jau isKw mih
cUk] AMDy.eyk n lwgeI; ijau bWsu bjweIAY PUk]
prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI, gurU jI dy ipAwirAW dI ShIdI dy idRS
idmwZ socxI icqvxI ’c ilAwauxy, beI hux ShIdI dy rhy hn[
ijvyN DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb
jI hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, vwihgurU mh`lw nOvW jI hux lohy dy qMg
ipMjry’c iq`Ky ik`lW ivckwr bYT rhy hn, hux sIs swihb jI kurbwn kr rhy hn,
Awp jI dy ShId hoey prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy sRI sIs swihb jI dwsndwsI
dy isr’qy hux sj rhy hn[ vwihgurU mh`ly nOvyN jI dy ipMjry dy swhmxy bwbw

www.Gursevak.com 75 q`qkrw
sqIdws swihb jI Awpxy sRIr nMU rUM ’c ilptvw ky sVvw rhy hn, ieauN ShIdIAW
dy idRS jpxy jpwauxy, ShIdI PotoAW duAwrw ShIdI idRS idmwg ’c ilAwauxy,
vrqmwn smyN’c swiKAwq krny[ aupRokq qukW nUM gwaux qoN mgroN sMkyq bnwauxw, ik
AwpW swry hI A`TqwLI 2 GMty ien@W dw jwp krnw hY[ ies qr@W imlq krn nwl
jdoN ie`k dUjy nUM ic`q’c cyqy krWgy, qdoN siqgurU gRMQ swihb jI idmwg’c ien@W qukW
dy drSn krwauxgy[ Awpo iv`cIN imlidAW hI idmwg’c ieh bwxI Byjxgy[ ieauN
ieAwxy b`cy nUM qoqlI zbwn qoN mwpy khwaux, sMqoK’qy swKIAW sunwaux, ijvyN
vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy swjy invwjy BweI milAwgr isMG swihb jI pUrn iqRpq
sMqoKI mhWpurS sn, Gr’c ieh qukW ilK ky lweIAW jwx, Awpo iv`cIN g`fI ’c
bYiTAW pRCwdw CkidAW, b`cy qoN suxnIAW jW koeI BI pRymI suxwvy[ blYk borf’qy
ieh qukW ilKIAW dy swhmxy bYT ky b`icAW smyq m`Qw tykI jwxw, nwly pV@I BI
jwxIAW, bhuq hI ivsmwd PL imlygw[ hux qoN pihlW swfw izAwdw Kwx nwl bhuq
vwrI iF`f duiKAw hY, in`q izAwdw hI KWdy hW, ijs krky sRIr rogI ho rhy hn[
ien@W qukW dw ^Ub AiBAws krn nwl, ivkwr Dn pdwrQ dI loc v`loN, siqgurU
swihb jI sMqoK b^Sdy hn[ gurbwxI sMQw krn dw pUrn lwB qW hI hY, jy ausqwd
Swigrd aupRokq ivDI Anuswr imlq ’c siqgurU gRMQ swihb jI qoN gurSbd pRwpq
krn[ ien@W qukW nUM pV@ ky izAwdw bolx Kwx sOx pihnx Dn ivkwr,
prwieAw rUp dyKx, inMdw vYr Awid sB AOgux iqAwg ky, gurqw ibrwjmwn siqgurU
gRMQ swihb jI qoN gurbwxI pRwpq krn dy AsMK AnMq lwhy hn, ikauN jo gurbwxI jI
dw mMnx pUjx pRym SuB gux imlq ’c hI pRkwSdy hn[ XQw:- hir hir nwmu imlY
iqRpqwsih; imil sMgiq gux prgwis] ies FMg nwl gurbwxI gurU jI idl ’c
pRvyS krky, koit mMd krmW nUM k`tdy hn[ XQw:- gur kw sbdu; kwtY koit krm]
so Awpo iv`cIN imlq krky, ijqnw icr pUrn gurU gurbwxI jI, AMdr pRvyS
nhIN krdy, auqnw icr jIv kIqy mMd krmW dw &l kSt hI kSt Bogdw hY[
swirAW guxW dw SRomxI Amolk gux vwihgurU jI dI pRwpqI leI, A`gy bRhmiv`idAw
dw swrw pRkrx pV@o pV@wvo, sB dy crn c`t ky bwr 2 nmskwr[
DMn hn DMn hn DMn hn s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jIE! DMn hn[
Awp jI Apxy, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu
Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk pMjvyN srUp’c au~bldI dyZ’c

www.Gursevak.com 76 q`qkrw
cONkVw lw rhy hoNjI! Apxy prmpiv`qR sIs swihb jI’qy q`qw ryqw puAw rhy hoN,
sVdI bldI m`cdI loh’qy KV@ rhy hoN, Awp jI ny ApxI gur AMimRq iBMnI dyhurI;
’qy ieqny BwrI kSt shwr ky, sMswr nUM prmpiv`qR suKdwiek gurU, ju`go ju`g At`l
s`cy AMimRq gurbwxI jI b^Sy hn[ Awp jI nUM iKn 2 rom 2 krky fMfauq bMdn
nmskwr pRvwn hovy jI[ XQw:- nwrwien nrpiq; nmskwrY] AYsy gur kau.bil
bil jweIAY; Awip mukqu.moih qwrY] )fMfauiq bMdn Aink bwr; srb klw smrQ]
)vwihgurU mh`ly pihly jI ny, Awpxy nOvyN srUp s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr
swihb jI’c, id`lI jw ky lohy dy qMg ipMjry’c iq`Ky ik`lW ivckwr vwihgurU, pUrn
vYrwgmeI Bog dy sqivMjw slok ilKy[ Akih Asih kSt shwr ky, prmpiv`qR s`cy
sIs swihb jI kurbwn kIqy[
prmpUjnIk siqgurU nwnk dyv swihb jI ny Apxy prmpiv`qR dsvyN srUp
siqgurU goibMdisMG swihb ^wlsy jI’c, Apxw sRvMs kurbwn krky, sdw leI sRb`q
dw Blw kIqw hY, hux BI kr rhy hn[ klj`ugI jIAW dy Bly leI ju`go ju`g At`l
vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI s`cy gurU b^Sy hn[ prmpUjnIk prmpiv`qR
s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI jYsy suKdwiek gurU n ip`Cy hoey hn, nw hI hux
hn, nw hI hoxgy jI[ XQw:- hir jugh jugo.jug jugh jugo; sd pIVI gurU clµdI]
kir ikrpw dIE moih nwmw; bMDn qy Cutkwey] Anuswr jdoN mhwrwj swihb
jI sRb ivAwpI Agm Apwr ikRpw krn, qdoN hI gurbwxI dI Su`DI vwly, siqgurU
gRMQ swihb jI qoN ApxI surq idl idmwg’c gurbwxI nUM hr smyN pRwpq krky,
AMimRq bRhmwnMd rs pIx vwly, gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] Anuswr pUrn
gurmuiK bRhmigAwnI prm sMq bwbw bu`Fw swihb jI, s`cy ShId BweI mnI isMG
swihb jI, bRhmigAwnI bwbw dIp isMG swihb jI ShId jYsy sMqW mhWpurKW,
siqsMgq jI dI SuB s`cI syvw dI pRwpqI huMdI hY[ AYsy prm pwrs rUp mhwqmw jI
dI prmpiv`qR s`cI crn Coh, crn-DUV jIvW nUM sMswr Bvjl qoN inScy hI qwrdI
hY[ kRoVW’coN ivrly hI AYsy mhwqmw hoxgy, ijn@W nUM surq’c siqgurU gRMQ swihb jI
gurbwxI Byjdy hn, auh hI ikRpw krky, surq AMdr gurbwxI idKw skdy hn[ ijvyN
A`gy mhW purSW bwry pV@o[
17. bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn bRhmigAwnI s`c p`ky sMq
prmpUjnIk bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI ny Apxy AMdr bwhr Ajpw jwp

www.Gursevak.com 77 q`qkrw
gurbwxI gurU jI dI swiKAwqqw krnI:- {vwihgurU siqgurU nOvyN pwiqSwh jI dy
prmpiv`qR ShId hoey sIs swihb jI nUM, BweI jIvn isMG jI ny id`lIEN
ilAwauNidAW, ipMf nwBw swihb jI (cMfIgV@)ivSrwm kIqw sI, ie`Qy sRI gurU dsvyN
pwiqswh jI ny BI prmpiv`qR s`cy crn pwey hn}prmpUjnIk bwbw jI ny, j`Qy smyq
ie`Qy pMj iekoqRIAW kIqIAW sn, ie`Qy dwsn dws crn-kmlW’c bYTw sI, sMqW
mhWpurSW ny sMq bwbw krqwr isMG swihb ^wlsw jI qoN rwq dw in`qnym suxidAW
ikhw, “A`j bVI BwrI ikRpw ho rhI hY, jo dwsndws nUM siqgurU gRMQ swihb jI
surq’c gurbwxI jI dy prmpiv`qR SuB s`cy drSn krvw rhy hn[ ”A`goN h`Q joV
ky pu`iCAw, “jI ikhVI?” au~qR:- “swrg mhlw 5] tUtI inMdk kI; AD bIc]
jn kw rwKw Awip suAwmI; bymuK kau.Awie phUcI mIc] 1] ieh quk idsdI hY[
”ie`Qy hI iPr ie`k vwrI in`qnym suxidAW ny dwsn dws dy koLy bYiTAW ikhw,
“krqwr isMG jI! A`j sRI klgIDr swihb jI dI bVI BwrI ikRpw ho rhI hY, jo
BwrI bIr-rs’c, sRI cmkOr swihb jI gV@I ivKy, au~cI AtwrI’c jMg kridAW dy
l`k qoN auqWh 2, prmpiv`qR SuB s`cy Amolk drSn ho rhy hn, ichry’qy bVI BwrI
bIr-rsI lwlI hY[ c`kRW dy cmkwry, ichry dw jmwl jlwl qyz pRkwS J`ilAw nhIN

jWdw, Bwv qyz pRkwS nUr, nUr hI nUr hY, ieh sB gurbwxI dw hI pRqwp hY,
jo AYsy ivsmwd Ascrj s`cy drSn ho rhy hn[ ”ie`Qy hI ie`k idn Awp jI ny
dwsn dws nUM ikhw, “aury ho! qyry gwqry’qy gurbwxI ilKI idsdI hY[ ”ies qr@W
ie`k vwrI gwV@I hn@yrI rwq sI, Awp jI rwq nUM in`qnym suxidAW plMG’qy ibrwjy
hoey sn[ gwV@y AnMd’c lIn ho ky ikhw, “ijvyN quhwnUM AkwS’c sMGxy qwry ids rhy
hn, ieauN dwsn dws nUM surq’c ArQW sihq s`cy gurbwxI jI ids rhy hn[
”vwhu! vwhu! kYsI sRb ivAwpI mhW ivsmwd AvsQw hY, jo surq’c s`cy gurbwxI dy
prm mnohr s`cy drSn hoxy! AYsy s`cy mhWpurSW nUM dwsn dws rom 2 krky sdw 2
nmskwr krdw hY[ koeI ivrlw 2 s`cw mhWpurS hI surq’c s`cy gurbwxI jI q`kx
bwry kihMdw hY, nhIN qW T`g kihMdy hn, “mYnUM Plwnw BUq idsdw hY[ ” suxn vwly
aun@W nUM hI m`Qw tykx l`g jWdy hn[ XQw:- mUrKu hovY.so suxY; mUrK kw khxw]
ijhVw khy ik mYnUM BUq idsdy hn, aun@W dy nyVy jwxw mhW pwp hY[ iksy nUM pRyq idsy

www.Gursevak.com 78 q`qkrw
qW idsdw rhy, d&w kro, dUr hI rho[ XQw:- kbIr.swkq sMgu, n kIjIAY; dUrih
jweIAY Bwig] bwsnu kwro prsIAY; qau kCu lwgY dwgu]
pwrbRhm ky gur Avqwr, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw
ry] siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI ikRpw krn, qW hI surq idl’c, hr smyN
gurbwxI jI drSn b^Sdy hn, surq nUM gurbwxI’c lIx msq mhW ivsmwd r`Kdy
hn[ prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dy s`cy sRI muKvwk Anuswr
prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2.’qy gurU Bwvnw Dwrn vwly ^ws
pyRmI jI hI siqgurU gRMQ swihb jI qoN AwpxI surq’c gurbwxI jI nUM pRwpq krn
dyKx dy s`cy AiDkwrI hn[ sMqW mhWpurKW, gurU siqsMgq jI dI ikRpw BI AlOikk
qy Amolk hI hY[ ijs’qy siqsMgq jI pRsMn hox, aus’qy prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihb jI BI pRsMn ho jWdy hn[ siqsMgq jI’c jw ky, pu`Ty kMm krn vwly’qy
siqsMgq jI dI nrwzgI huMdI hY, aus’qy siqgurU swihb jI BI pRsMn nhIN huMdy, ies
leI Dur ky bwxI jI dI pRwpqI leI, mhWpurKW siqsMgq, siqgurU swihb jI dI
s`cI syvw dI BI ^ws hI loV hY, ijs krky prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI
siqsMgq jI BI pRsMn hox[
s`cy AMimRq gurbwxI jI nUM surq idl’c q`kx, gurU jI qoN pRwpq krn leI,
hryk quk dw ivSrwm, ArD ivSrwm cyqy kIqw jwvy[ jykr iml ky gurbwxI jI
gwauxy jW suxny hox, qW BI ivSrwm dI tyk’qy pyRmI Avwz imlw lYNdy hn[
ies leI ivSrwm, Avwz rl@waux leI BI shwiek huMdw hY, mn dw itkwA BI
bxwauNdw hY[ sB qy vfw siqguru nwnku; rUp s`cy gurbwxI jI surq.idl’c, q`kx
leI, pyRm Bwvnw Adb siqkwr SrDw nwl ArQW sihq bwr 2 ilKxI, vIcwrnI[
ArQW nUM idl’c ilAw ky, ArQW dI tyk’qy bwxI Xwd kIqI jwvy jI[
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] gRIbI dy dwqy siqgurU
AMgd dyv swihb jI rUp s`cy gurbwxI jI nUM siqgurU gRMQ swihb jI qoN AwpxI
surq’c pRwpq krky, vwihgurU jI’c lIx hox leI, prmpiv`qR gurbwxI, gurU
ieiqhws dI in`q kQw krnI, pyRmIAW nUM bwr 2 pRym nwl suxwauNdy jW suxdy rihxw[
inSkwm s`cI gurU syvw BgqI krnI cwhIdI hY[ XQw:- gur syvw qy; Bgiq kmweI]
qb ieh; mwns dyhI pweI] gRIb invwj sRI siqgurU swihb jI dI pyRmw-BgqI
kridAW, ibl`ly b`cy vWg hr vyly s`cy pyRm sihq gurU 2 jpdy rihxw cwhIdw hY[

www.Gursevak.com 79 q`qkrw
gurU gurU guru kir; mn mor] gurU ibnw; mY nwhI hor] gur kI tyk; rhhu idnu rwiq]
jw kI; koie n mytY dwiq] )suiqAw.guru swlwhIAY; auTidAw BI guru Awlwau] koeI
AYsw gurmuiK jy imlY; hau qw ky Dovw pwau]
dwsn dwsW pws, pMj bwxIAW in`qnym, sRI rihrwis swihb jI, sbd hzwry,
bwrhmwhw, sRI suKmnI swihb jI inrMkwr gurbwxI jI dw Su`D aucwrx rIkwrf hY,
ijs nUM bwr 2 suxw 2 ky siqgurU swihb jI ny Awp myhr krky, kMno PV ky, pUrIAW
lgW luAw ky, ivSyS Su`DweI krvweI hY[ ies nUM suxn smyN, siqgurU rwmdws swihb
jI rUp, s`cy gurbwxI jI dy prmpUjnIk sRI gutkw poQI swihb jI pRkwS krky,
SrDw ivSvws sihq rom 2 dy kMnW nwl suxidAW, mgr bol ky sunxw cwhIdw hY,
mUhry jW brwbr nhIN bolxw[ A`Kr lgW ivSrwm ArQ zbwnI Xwd krn dy i^Awl
nwl ghu krky, nyqRW nwl A`Kr dyKidAW, ieh Bwvnw krnI ik dwsndws nUM
surq’c A`KrW, lgW ArQW sihq s`cy gurbwxI jI idsx[ gurbwxI jI suxidAW
ArQW’c mn lwauxw cwhIdw hY, s`cy gurbwxI jI dy ArQW’c siqgurU swihb dw
ivAwpk s`cw srUp hY[ ArQW’c mn lwauxy krky gurU pRymw-BgqI sihq, inrgun
srgun dI eykqw swiKAwq huMdI hY[ pUrIAW lgW lw ky, Su`D aucwr ky qukW, sbdW
dw bwr 2 Bwvnw sihq hr smyN ^Ub AiBAws krdy rihxw cwhIdw hY ik dwsndws
dy idl idmwZ’c gurbwxI jI pRvyS krn.surq’c drSn b^Sx[ ijs s`cy Sbd nMU
suxdy hoeIey, suxidAW 2 swvDwn ho ky, ausy s`cy Sbd nUM soD ky ilKxw AqI
hI zrUrI hY[ s`cw AMimRq S`uD aucwrn suxidAW 2, s`cw Sbd ilKxy krky bhuq 2
&L pRwpq hovygw[ XQw:- hir jsu ilKih.lwie BwvnI; sy hsq pivqw] )Drin
ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu
prqK´ hir] vwihgurU siqgurU swihb jI &urmwauNdy hn:- ijhVy (hsq)h`Q pyRm
(BwvnI) pRIqI (lwie)lw ky (hir)sB nUM hrw Brw krn vwly, sB dy AMdr bwhr
BrpUr hr smyN jwp kr rhy, Anqklwvwn sdw myhrvwn s`cy hrI jI dw jsu
(ilKih)ilKdy hn, (sy)auh (pivqw)piv`qR ho jWdy hn[ Sbd S`uD ilKx qoN ip`CoN,
Sbd dy ArQ BI ilKxy cwhIdy hn[ ausy Sbd dy ArQ vIcwr ky kMT krny bhuq
hI zrUrI hn[ ijhVw ArQ AOKw hovy, auh gurbwxI stIk swihb jI qoN dyiKAw
jwvy[ ausy Sbd dw prmpiv`qR kIrqn, pUrIAW lgW lw ky, Awp krnw cwhIdw hY,
iPr ausy Sbd dI Su`DI hor pyRmIAW nUM A`gy krwauxI cwhIdI hY, ausy Sbd dw bwr 2

www.Gursevak.com 80 q`qkrw
AiBAws krny krky, siqgurU gRMQ swihb jI ikRpw krky, surq’c EhI gursbd
Byjdy rihMdy hn, lUM 2’c vsw idMdy hn[ so pRym bynqI prvwn krky bhuq BwrI
lwhw ho skdw hY[ ijqny pyRmI bhu igxqI’c iek`qR ho ky suxn, auqnw hI izAwdw
lwhw ho skdw hY[
prmpiv`qR kIrqn kQw smwgmW’qy poQIAW pRkwS krky suxn dI pRpwtI pYxI
cwhIdI hY, siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI, sRI hirmMdr swihb jI’c bYT ky, Awp s`cw
kIrqn sdw krdy suxdy hn[ Awp jI prmpiv`qR s`cy gurbwxI jI’qy AiqAMq hI
SrDw r`KidAW ieauN &urmw rhy hn:- koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux
suxIAih AibnwsI rwm] hy (hir)sB nUM hrw Brw krn vwly (AibnwsI)nws qoN
rihq, sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf prqwpu] Anuswr sB
dy AMdr bwhr hr smyN jwp kr rhy pUrn (rwm)ivAwpk pRB pRIqm jI! dwsn dws
nUM (koit)kRoVW (krn)kMn, (dIjih)b^So jI, ijn@W nwl dwsn dws SrDw ivSvwS
sihq, Awp jI dy suMdr s`cy Amolk gux (suxIAih)suxdw rhy[ gurbwxI sunq myrw
mnu dRivAw; mnu BInw inj Gir AwvYgo] siqgurU cOQy pwiqSwhjI &urmwauNdy hn:-
prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy AMimRq gurbwxI jI nUM (sunq)suxidAW hI
(myrw)dwsndws dw mnu (dRivAw)FL igAw, gurbwxIjI’c mnu (BInw)iB`j ky,
inrgun bRhm jI rUpI (inj)Awpxy s`cy Gir’c (AwvYgo)Aw igAw hY[

gurqw ibrwjmwn gurU jI qoN gursbd ArQ dI pRwpqI leI, koit krn.dIjih
pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr gurbwxI jI suxn leI,
vwihgurU jI qoN kRoVW kMnW dI mMg krnI, pUrn pRym pRIq pRqIq inScy Brosy SrDw
Bwvnw iekwgRqw inmRqw swvDwnqw sihq gurbwxI suxidAW ieh smJxw ik DMn
siqgurU gRMQ swihb jI prmpiv`qR AMimRq gurbwxI jI suxw rhy hn, ies leI
suxidAW, siqgurU gRMQ swihb jI nUM, inmK inmK, Twkur nmskwrY] Anuswr iKn 2
rom 2 krky nmskwr hI nmskwr krdy rihxw jI[ gursbd jI dy AwrMB
sMpUrnqw’qy m`Qw tykxw, pUrn gurU swihb jI dw hukm hY[ gurbwxI kQw kIrqn,
gurbwxI Su`D aucwrn dI Duin’c kMn lwauxy krky, sihj srUp inrgun srgun dI
swiKAwqqw iDAwn pRwpq huMdw hY[ XQw:- suixAY; lwgY shij iDAwnu] ijvyN s`cy
siqgurU dUjy pwiqswh jI ny BweI bwly swihb jI qoN, fMfauiq bMdn Aink bwr;

www.Gursevak.com 81 q`qkrw
srb klw smrQ] siqgurU nwnk dyv swihb jI dI prmpiv`qR AMimRq kQw sux ky,
keI vwr A`T pihr, iqMn idn, keI vwr s`q idn dI smwDI lweI[ iqvyN
prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny sRI dmdmy swihb jI ivKy, 48 GMty KV@
ky ie`k sMpUrn sRI AKMf pwT swihb jI rom 2 dy kMnW krky rom 2 krky vwihgurU
jI nUM nmskwrW kridAW suxy[ XQw:- Awps kau; Awpih Awdysu] iqhu gux kw;
nwhI prvysu] Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy ieSnwn vyly, cwdry dw Ehlw krw ky,
prmpiv`qR gur AMimRq iBMnI dyhurI; ’qy jl puAw lYNdy[ sRI AKMf pwTI swihb jI
au~cI Duin nwl, AMimRq bwxI suxweI jWdy[ Awp jI dovyN h`Q joV ky, AiqAMq inmRqw
sihq sIs Jukw ky, pwT suxI jWdy[ DMn gurU goibMd isMG swihb ^wlsw jI, srbMs
kurbwn kIqw! so ieqny pUrn Adb siqkwr ipAwr nwl kQw kIrqn gurbwxI jI
suxny cwhIdy hn[ so kotwn koit bMdgIAW &LW dy dwqy, s`cy siqgurU swihb jI ny
Awp KV@ ky, siqgurU gRMQ swihb jI dy sMpUrn ie`k sRI AKMf pwT swihb jI suxny,
bhuq v`fI Agm Apwr sRb ivAwpI s`cI su`cI AiqAMq au~cI mwnqw mhwnqw hY[
ies qr@W hr vyly ryfIE jW typ rIkwrfr duAwrw gurbwxI Su`D aucwrx, kQw
kIrqn KV@ ky suixAW jwvy, nwly sRIr dI mwlS vrijS krky pwxI k`iFAw jwvy,
^Ub ku`itAw jwvy, AMdr jo pUjw dy Dwn dw dil`dR hY, auh k`iFAw jwvy, bImwrIAW dw
koV@ k`iFAw jwvy jW gursMgq sMq jnw leI c`kI KyqI gurduAwry dI auswrI Awid dI

s^q syvw kIqI jwvy[ jykr ieh pRq`igAw kIqI jwvy ik KV@ ky vrijS
kridAW qyrW hzwr GMty gurbwxI Su`D aucwrx, suxnw hY jW ies prm pUjnIk prm
piv`qR poQI swihb jI’coN ArQ pVy@ suxy jwx jI[ A`Ty pihr v`D qoN v`D smW ies
qr@W AiBAws kIqw jwvy[ ku`J smyN bwd ismrn AiBAws kridAW, keI vwr
vrijS kIqI jwvy[ ismrn AiBAws vrijS mhwrwj swihb jI dI dwiq hY[ poQI
pRkwS krn smyN sRIr Fk lYxw jI[ ieh pRmwqmw dI pRwpqI dw bVw hI suKdwiek
kImqI suK`lw FMg hY[ jW ^ws syvw dw pRIq nwl ^Ub AiBAws hovy jW vrijS dw
^Ub AiBAws hovy[ ieauN bhuq hI s&lqw hovygI[ lMmw smW poQI pRkwS krky, suxny
krky iekwgRqw vwihgurU jI dI pRwpqI hovygI[ vrijS qoN ibnw sRIr il`sy rogI ho
jWdy hn[ ies leI ismrn kridAW vrijS krnI bhuq hI zrUrI hY[

www.Gursevak.com 82 q`qkrw
vwihgurU 2 jpidAW, ijhVw Sbd pd s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
Byjx, s`cy siqgurW dI b^SIS jwx ky, aus nUM gw ky Pyr vwihgurU 2 jpxw jI[
jpidAW 2 jdoN hor pd Byjx, ausnUM gwauxw, ies qr@W jwp krdy jwxw[ ieauN pRym
nwl jwp kridAW 2, s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy s`cy crn-kmlW ’c
lIxqw pwauxI jI[ hryk sMq is`K is`KxIAW gurSbd swiKAwq krwaux dI jugqI
is`Kx, dyS pRdyS AMdr Drm-ikrq qoN ivhly smyN ’c, pRymIAW nUM blYk borf ’qy
ilKy Sbd dI ie`k 2 lg khw ky, Su`D aucwrx krvw ky, ArQW sihq swiKAwq
krwaux[ swrI dunIAW ’qy gurSbd is`D krn krwaux dI SuB rIqI pvy[ Cpy Sbd
ArQ ryfIE tylIvIzn qoN suxwey jwx, EhI Sbd ArQ poQIAW pRkwS krky Gr 2
suxy jwx[ jykr Awp jI nUM S`uD aucwrn is`Kx dI ie`Cw nhIN, qW BI s`cy siqgurU sRI
gurU gRMQ swihb jI dI Su`D CpweI leI ieh SuB gux ies poQI ’coN is`Ko, ijs krky
Su`D CpweI krvw skoN[ pUrn lgW lw ky, tkswlI S`uD aucwrn Anuswr, s`cy
siqgurU swihb jI sMpUrn irkwrf krky ryfIE tYlIvIzn qoN suxwieAw jwvy, pRymI
poQIAW pRkwS krky Gr 2 sunx[ siqsMgq jI S`uD aucwrn dw ivSyS lwhw lYx[
ieauN ASu`D pwT krn vwilAW dI BI ApnI Su`DI ho jwvy[ srb`q dy Bly ihq, swrI
dunIAW ’qy ryfIE, tYlIvIzn rswilAW vI. fI. E. Awid guris`KI pRcwr dy swDn
kwiem kIqy jwx, jIA hr vyly kQw kIrqn suxdy rihx, nmskwr jI[ prmpiv`qR
ies SuD gRMQ ’c d`sI ibDI Anuswr prmpUjnIk gurU pMQ jI ds hzwr b`cw ds
hzwr b`cI nUM A`f 2 r`K ky, sRI AKMf pwTI qy kQw kIrqn isKw ky Drm pRcwrk
bxwvy jI[ vwihgurU mMqR jI dy AiBAwsI AwpoN iv`cI glv`kVIAW pw ky
vwihgurU mMqR jI dw pUrn pRym sihq KUb AiBAws krdy hn, ies qrHW krn nwl
pRym vDdw hY, Ajpw jwp c`l pYNdw hY[ AMimRq gurbwxI mihmw gur ieiqhws ilKx
vwlw pRymI Awpxy Awp nUM gRMQ krqw ilKx dI bjwey, gurU syvk lyKk ilKy jI[
cOrsiqAW GrW gurduAwirAW ’c gur Sbd ArQ is`iKAw Drm pRcwr iliKAw
jwvy[ FwfI kvISr jo boldy hn auyh CipAw hovy, aus nUM suxidAW, b`icAW nUM nwl
idKw ky auqSwhq kIqw jwvy jI[ ij`Qy jwvNo au~cI 2 gw ky, gurbwxI bol ky
vwqwvrn sw& kro jI[ AMimRq- rUp gurbwxI dI kmipaUtR qoN CpweI krn smyN G`t
qoN G`t iqMn pRymI hox, ies qoN v`D ijqny hor hox hor BI cMgw hY jI[ pqI, sqI
dohW ’coN ijhVw lwiek hovy, blYk borf ’qy gurSbd ilK ky suxwvy suxy jI[ S`uB

www.Gursevak.com 83 q`qkrw
sMqwn hovy, ie`k joq hox jI[ gurU BgqI krky inhwl hox jI[ sRI gurduAwrw swihb
jI v`loN Krc krky, vDIAw AMimRq rUp kIrqn irkwrf kIqw hovy Aqy bhu igxqI
’c AMimRq kIrqn poQIAW ilAwdIAW jwx[ bhu igxqI ’c sqsMgq juV ky poQIAW
pRkwS krky, AMimRq- rUp kIrqn suxy, b`cy b`cIAW nUM ieh s`B qoN cMgI Awdq pweI
jwvy jI[ AMimRq-rUp kQw kIrqn poQIAW pRkwS krky suxn dI rIqI pYxI cwhIdI
hY jI, nmSkwr vwihgurU] 47. AMimRq rUp gurbwxI dy ArQ ilK ky, pUrn ghu nwl
dyKxw, mUl dy ijs pd dy ArQ Aw gey hn, aus ’qy inSwnI lweI jwxI, ijs pd
dy ArQ nw kIqy hox, pqw l`g jwvygw[ Awid bwxI dy stIk dy ilKwrI, swry A`KrW
dy ArQ ilKx jI, A`Kr dy ArQ C`fxy nhIN, nmskwr[ Axigxq KMfW bRhmMfW
AMdr AMimRq gurbwxI dI pUjw ho rhI hY, huMdI hI rhygI[ guris`KI dy ivsQwr leI,
ieh jugqI ApxweI jwvy jI[:- srb`q dy Bly ihq pUrn lgW lw ky tkswlI Su`D
aucwrn rIkwrf kIqw jwvy jI[ mgroN ausy Sbd ArQ ilK soD ky, aun@W nUM hI bol
ky rIkwrf kIqw jwv, ausy Sbd dw AMimRq kIrqn BI rIkwrf kIqw jwvy[ ieho
sMpUrn Sbd Cwp ky, rIkwrf kIqy ArQ Cwpy BI jwx jI[ ies qrHW bhu igxqI
Sbd ArQ rIkwrf qy Cwpy jwx jI[ hryk Gr ’qy gurU Gr ’c bhu igxqI SbdW
ArQW vwlIAw poQIAW pRkwS krky gurSbdw SuD aucwrn, ArQ kIrqn swrIAW
zwqW sqsMgq rUp ’c iek`qR ho ky suxn jI[ ies qr@W sB zwqW dy sqsMgq smwgm
bxn qoN gurU pMQ jI dI cV@dI klw hovy jI[ bhuqy pRymI kIrqn is`Kx, jykr pRymI

Awp Su`D aucwrn krn iPr Awp kIrqn ArQ krn, pRymI ArQW sihq
poQIAW pRkwS krky suxn jI[ ieh rIqI Awaux vwlI vMS leI, bVI suKdwiek bxy
jI, hornw DrmW dy lok BI, gurbwxI gurU jI dy is`K bx ky inhwl ho jwx[
prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dy stIk swihb jI qoN AKMf jwp hmySw huMdy
rihx jI[ sRb`q dy Bly ihq jwp leI, ies qrHW dw kImqI Dwrimk gRMQ hovy jI,
ijs ’c prmpUjnIk s`cy siqgurW is`K is`KxIAW dy ShIdI PotUAW nwl ShIdI dyx
sbMDI Sbd pd ArQW sihq ilK ky, brYkt ’c iliKAw hovy beI ies pd nUM
ieqny vwrI pVHo jI[ ArQ drswaux vwly, hor Poto BI hox jI[ Srwb mws sony corI
XwrI inMdw ivkwr idRStI nwl dyKxw, AhMkwr pwp AOguxW dw iqAwg Aqy SuB guxW

www.Gursevak.com 84 q`qkrw
sihq vwihgurU jI dI pRwpqI vwly Sbd pd ArQ Poto hox jI[ ijvyN s`cy siqgurU
nWvyN pwiqSwh jI ipMjry ’c iq`Ky iklW ivckwr bYiTAW dw Poto[ Drm hyq; swkw
ijin kIAw] sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] spUMrn Sbd dy ArQ[ ishq,
fMfauq, crn-DUiV mhwnqw, AMimRq vyly jwgx, m`Qw tykx, gurU syvw praupkwr,
s`cy siqgurW dy kImqI boly ijvyN mwtoAW ’c ilKy hn, Cwpy jwx jI[ AYsy Amolk
gRMQ qoN hr jgHw siqsMgqW hr smyN inSkwm rOlW lw ky, Sbd ArQW dw AiBAws
krn jI[ AYsw Amolk gRMQ rIkwrf BI kIqw jwvy jI[ AKMf jwp dI rOl lwaux
vwly, sux ky rOl lwaux bhuq BwrI pRcwr hovy, CotI aumr qoN b`icAW dw ieauN
AiBAws krw ky, cMgIAW AwdqW pweIAW jwx jI[ AYsw jwp hryk pRymI Awpxy Gry
kry krwvy jI[ ieauN in`qnym, s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dI spUMrn Su`D
rIkwrifMg sux ky, pRymI rOlW lOx[ AYsy jwp sB QW lgwqwr rihMdI dunIAW q`k
cldy rihx, AmIr gRIb sB nUM gurSbd dI dwiq pRwpq krweI jwvy jI[ sRI
suKmnI swihb jI dy AKMf jwp vwly pRymI BI tkswlI Su`D aucwrn kIqy sRI suKmnI
swihb jI dI rIkwrifMg sux ky rOL lwaux, Su`D aucwrn bx jwvy, AnMd vDy jI[
jykr moty sohxy kwgz’qy ie`k pwsy Sbd Cwpy hox, SISy’c jV ky kMDW’qy lwey
jwx[ ijhVy Sbd dw kIrqn huMdw hovy, aus dy durl`B drSnW dw ivSyS hI lwhw
hovy[ klju`g’c kQw kIrqn dI mhwn mhwnqw hY[ sMq mhWpurK kQw kIrqn suxn
smyN, vwihgurU mMqR dw AiBAws krdy sn[ ieauN kQw kIrqn dI shwieqw nwl
vwihgurU mMqR AMdroN hI pRgt ho jWdy hn[ mwqw ipqw rUp s`cy gurbwxI jI hI
vwihgurU mMqR dy dwqy hn[ gurqw ibrwjmwn siqgurU swihb jI Awpxy is`K dy idl

idmwg’c gurbwxI.gurbwxI jI dy ArQ Byjdy hn, aun@W nUM nmskwr krky


vwihgurU 2 kih ky hr smyN dovyN h`Q joV isr Jukw ky rom 2 krky nmskwrdw hY[ so
siqgurU gRMQ swihb jI ny idl idmwZ’c jo gurbwxI, ivsmwd ArQ Byjxy hn, dsW
pwiqswhW dy srgun srUp dy kOqk praupkwr gurU ieiqhws hI vwihgurU jI hn[
AiqAMq pyRm inmRqw gRIbI nwl siqgurU swihb A`gy Ardwis krnI ik dwsn
dws qyrW hzwr GMty vrijS kridAW, S`uD aucwrx kQw kIrqn gurbwxI sux ky,
Awp jI nUM Arpygw[ sRI siqgurU swihb jI dI Et lY ky kwmXwbI, siqgurU swihb
dI s`cI ^uSI pRwpq huMdI hY[ Awls dil`dR mhW pwp tldy hn[ ic`q’c cwA pYdw

www.Gursevak.com 85 q`qkrw
huMdw hY ik dwsndws ny A`j qoN vrizS vwihgurU ismrn kridAW, typ rIkwrfr
duAwrw FweI GMty Su`D aucwrx gurbwxI sux ky, siqgurU swihb jI nUM in`q hI
Arpygw[ ivSyS ikRpw dw sdkw kMnW nwl bwxI suxidAW vwihgurU 2 jpxw hY[ hr
ie`k pyRmI bVI hI suKdwiek aupRokq pyRm bynMqI kmwvy[ pihlW Ardws krnI ik
dwsn dws nUM qyrW hzwr GMty dw ismrn b^So jI[ ies Bwvnw nwl ismrn krnw
ik dsW siqgurU swihb nUM, siqgurU gRMQ swihb jI nUM ie`k 2 hzwr GMtw ismrn
Arpxw hY, ieauN igAwrW hzwr GMty ho gey[ ie`k hzwr GMtw swDsMgq gurU pMQ,
ie`k hzwr GMtw smUh ShIdW nUM Arpxw hY[ ies qr@W idl’c cwA auqSwh pyRm
vDygw, smW AYvyN nhIN jwvygw[ fwierI’qy ilKxw[
AMg AMg suKdweI.pUrn bRhmweI; Qwn QwnMqr dysw] Anuswr siqgurU swihb
dy s`cy AMimRq bwxI jI, AMg 2 nUM s`cw sRb ivAwpI suK b^Sx vwly hn[ dwsn
dwsW pws gurpRswid gurbwxI in`qnym sRI suKmnI swihb jI dI ivSyS Su`D
irkwrifMg hY, aus nUM suxn smyN, sRI gutkw poQI swihb jI pRkwS krky kMn suxn,
zbwn pUrIAW lgW lw ky muK’c Su`D 3 mgr boly, rsnw rs lvy, ic`q icqvy, mn
iDAwvy, bu`DI inScw kry[ pUrIAW lgW ArQ cyqy krn dy pRym nwl, nyqR gursbd dy
drSn krn, sRIr dy swry rom ieMdRy, gurbwxI jI nUM nmskwr, DMnvwd krn[ ies
qr@W gurbwxI jI AMdr pRvyS krn qoN, bhuq hI AMimRq rs pRwpq hox qoN rom 2’c
vs jWdy hn[ XQw:- rom rom mih; bsih murwir] gurbwxI jI qoN ibnw hor iksy
ieSt’c ieMdRy juV nhIN skdy[ nwm rMig; srb suKu hoie] Anuswr gurbwxI gurU jI
duAwrw swry suK pRwpq huMdy hn[ jo hor k`cy dyh DwrI gurU duAwrw nhIN ho skdy[ so
aupRokq pyRm bynMqI Anuswr poQI pRkwS krky kQw kIrqn gurbwxI sux ky, AwpxI
surq idl’c, siqgurU gMRQ swihb jI qoN gurbwxI ^uSI pRwpq krky, sdw leI
inrMkwr jI’c lIxqw pwau jI[
AMimRq rUp prm mnohr Su`D bwxI, kIrqn kQw gurSbd pUrIAW lgW lw ky
rIkwrf krky, aun@W dw q`qkrw bxwieAw jwvy[ ipqw pUq pqI sqI im`qR Awid,
aupRokq bynqIAW Anuswr poQIAW pRkwS krky, ie`k 2 Sbd dw SuD aucwrn, kQw
kIrqn sux ky, lgW ArQW smyq swiKAwq krn, ijs krky sMbMDIAW’c ibAMq hI
AnMd pRwpq hovy[ sB qoN pihlW iv`idAwrQI dy mn’c sMskwr pwey jwx ik
dwsndws ny ies Sbd nUM lgW ArQW sihq, ApxI surq’c not krky, zbwnI

www.Gursevak.com 86 q`qkrw
iemiqhwn dyxw hY[ Su`D rIkwrf kIqw Sbd blYk borf’qy ilKxw, pyRmIAW nUM ArQ
ilKwauxy[ Awp bol ky mgr khw ky lgW dI pUrI 2 Su`DI krwauxI[ pUrIAW lgW
Awp lwauxIAW, pRymIAW qoN ilKwauxy[ swry iek`Ty bYT ky blYk borf qoN dyK ky, iml
ky Sbd nUM vIh vwrI jW v`D gw ky pV@nw, iml ky Sbd vIcwrnw[ pyRmIAW nUM cyqy
krn nUM smW dyxw[ pUrn Su`DI siqkwr sihq tYst lYxw[ iv`idAwrQI, ArQW lgW
sihq zbwnI ilKx[ BwvyN zbwnI ArQW sihq Su`D iliKAw hovy pr iPr BI Su`D
aucwrn suxnw, ho skdw hY bolx’c Su`D n hovy[ ies leI ividAwrQI qoN sbd
rIkwrf krwauxw, aus nUM sux ky nMbr dyxy[ ienwm dy ky hOslw vDwieAw jwvy[
imlq’c lgW ArQ cyqy krn dw bhuqw hI AnMd &L Awqm suK hY[ XQw:- khY
nwnku.eyhu Anµdu hY; Awnµdu gur qy jwixAw] jy ZlqI hovy qW ie`k dUjy nUM d`sxw, ik
bolx’c lg rih geI hY[ ijhVy pd dIAW lgW cyqy krIey, iPr Bu`ldIAW hn[
jdoN idRV pRp`k inScy ho jwvy, beI ies pd dIAW lgW nhIN Bu`ldIAW, aus dw kRoVW
guxW AnMd &L hY[ AONkV ishwrI mukqw lGU nUM Awp khw 2 ky iv`idAwrQI dw
AiBAws krwauxw AqI hI zrUrI hY[ kIrqn suxn smyN i^Awl r`Kxw ik dwsndws
ny ieh Sbd cyqy krnw hY, ik myry idl’c vs, rs Ds jwvy[ ijvyN GMfyhyVy dw Sbd
sux ky, ihrn aus’qy ieqnw moihq ho jWdw hY ik swhmixEN qIr v`jx qoN BI ip`Cy
nhIN htdw[ qIr Kw ky swhmxy m`Qy if`g ky, sRIr iqAwg idMdw hY[ XQw:- snmuK
sih bwn.snmuK sih bwn hy; imRg Arpy mn qn pRwn hy.Ehu byiDE shj sroq]
ieauN pyRmI ipAwr nwl AMimRq kIrqn suxdy hn[
i&lmI qrzW’c kIrqn krn vwly dI rucI dw pqw l`g jWdw hY ik ivkwrW
krky cMcl hY[ sRI siqgurU swihb jI dy hukm Anuswr i&lmI qrzW’c DurW dy
gurbwxI jI dw kIrqn nhIN krnw cwhIdw[ kIrqn smwgm bnwaux vwly
pyRmIAW nUM pyRm bynqI hY ik gurbwxI jI dI sMQw Su`DI dy smwgm BI bnwaux[ hux dy
smyN kIrqn krn vwly pRymI bhu igxqI’c hn, ijn@W ny gurbwxI dI Su`D sMQw nhIN
kIqI, ies leI dulW nUM lW Awid glqIAW rIkwrf ho rhIAW hn[ CotI aumr’c
b`cy b`cI nUM Su`D gurbwxI kQw kIrqn suxw 2 ky gurbwxIjI’c lIn kIqw jwvy[
is`Kx, isKwaux vwly pyRmI blYk borf’qy Sbd ilK ky, swiKAwq krn krwaux,
ies qr@W ibAMq gurSbd kMT, swiKAwq ho jwxgy[

www.Gursevak.com 87 q`qkrw
b`icAW nUM skUlW’c gurbwxI dI sMQw, kQw kIrqn BI isKwA ky.in`qnym dI
Su`DI BI krweI jwvy[ ie`k pIrIAf Dwrimk iv`idAw dw lwieAw jwvy[ AMimRq
kIrqn poQI ArQW smyq CpxI cwhIdI hY[ ryfIE duAwrw svyry sRI hirmMdr swihb
jI dw kIrqn, poQI pRkwS krky suixAW jwvy qW bhuqw AnMd hovy[ jykr siqgurU
swihb jI dI imhr hovy, qW s`cy gurbwxI jI dI pRwpqI vwly pRymI iml ky, gurbwxI
ilKx suxn sunwaux, BwrI lwhw huMdw hY[ sB qoN v`fy siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI dy guris`K BweI mn dy mylI ho ky Bjn ismrn’c l`gx, qW siqgurU gRMQ
swihb jI ikRpw krky, surq’c gurbwxI jI Byjdy hn[ pUrn Su`DI vwly mhWpurSW qoN
ivSyS pyRm, syvk Bwv nwl, siqgurU Arjn dyv swihb jI rUp prmpiv`qR AMimRq
gurbwxI jI dI Awp ivSyS Su`DI krky, iv`idAwrQIAW nUM Awpxy ip`Cy bwr 2 khw
ky, Su`D sMQw krwauxI cwhIdI hY[ iv`idAwrQIAW dy AOguxW dI vIcwr nhIN krnI[
AMimRq rUp s`cy bwxI dy siqkwr nUM muK r`KidAW Su`D sMQw krwaux dw s`cw ivvhwr
krnw cwhIdw hY jI[ XQw:- ausqiq mn mih; kir inrMkwr] kir mn myry; siq
ibauhwr] siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI &urmwauNdy hn:- mn (mih)AMdr inrMkwr
bRhm jI dI ausqiq kir, hy myry mn! ieh (siq)s`cw ibauhwr kir[
dl BMjn guru sUrmw, vf joDw bhu praupkwrI[ mhwn sUrvIrW dy rcnhwr,
mhwn blvwn siqgurU hirgoibMd swihb jI srUp siqgurU gRMQ swihb jI qoN AwpxI
surq’c s`cy gurbwxI jI dI pRwpqI leI, Aink pRkwr nmskwr krky, s`cy
gurbwxI jI dI s`cI pUjw ies qr@W krnI cwhIdI hY jI:- 1pRkwS AsQwn
ieSnwn[ 2cMdoAw lwauxw[ 3pRkwS krny[ 4suMdr rumwly sjwauxy[ 5cOr krnI[
6
sugMDI iCVkxI[ 7Pu`l cV@wauxy[ 8pRkrmW krnIAW[ 9fMfy vWg lMmy pY ky nmskwr
krnI[ 10kVwh pRSwid dw gurU swihb jI nUM Bog lwauxw, Awp G`t Ckxw[ 11gurU
gRMQ swihb jI nUM AMimRq rUp kIrqn kQw gurbwxI gw ky sunwauxI, iek`qR ho ky
s`cy pwiqSwh jI dy swhmxy KV@ ky jW bYT ky gursbd gwauxy[ 12mwieAw Bytw
krnI, jo Drm lyKy l`gy, pUjw dy Dwn nUM sMjm nwl vrqxw, ijs krky siqgurU
swihb jI dIAW l`K ^uSIAW pRwpq hox, dyh Arogqw rhy, gurU pRymw-BgqI pRwpq
hovy[ 13Ardwis krnI[ 14iqRkwl sMiDAw krnI, Bwv iqMn smyN siqgurU swihb jI
dy swhmxy kIrqn krnw[ 15siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy swhmxy SsqR

www.Gursevak.com 88 q`qkrw
sjwauxy[ 16JwVU, s&weI Awid dI SuB s`cI syvw krnI[ Awpxy Gry gurU Gr’c
gursbd ilKy mwto Poto sjwauxy[
pyRmI guris`KW nwl iml ky, gur pRmysr rUp poQIAW pRkwS krky, ie`k 2 Sbd
pUrIAW lgW lw ky pV@nw[ Awpxy aucwrn dI ivSyS Su`DI krnI[ ies qr@W AiBAws
krny krky mn dw itkwA BI bxdw hY[ ivSyS Su`D gurbwxI jI pV@n vwilAW
gurmuKW dI susMgq’c Su`D gurbwxI jI suxidAW 2 BI s`cI bwxI dI Su`DI, gurU gRMQ
swihb jI qoN surq’c gurbwxI jI dI pRwpqI huMdI hY[ gRIb invwj Swih SwhnSwh;
siqgurU hirrwey swihb jI rUp s`cy AMimRq gurbwxI jI dy is`iKAwdwiek gurSbd,
qukW ilK ky SIiSAW’c jVw ky Gr’c sjweIAW hox, AYsI Bwvnw hovy, hr vyly hI
drSn krky pV@dy nmskwrdy rhIey[
hm cwkr.goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn krwvn.sgl ibiD; so siqgurU
hmwrw] siqgurU hirikRSn swihb jI srUp s`cy AMimRq gurbwxI jI dI gurU gRMQ
swihb jI qoN surq’c pRwpqI leI, prmpUjnIk siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI qoN
siqsMgq jI nUM spIkr duAwrw pyRm sihq Su`D gurbwxI jI sunwauxy cwhIdy hn[
ieh Bwvnw r`KxI ik dwsndws gurdyv suAwmI pRmysr jI nUM AMimRq gurbwxI jI
suxw irhw hY[ Awpxy Gr in`qnym krn nwloN, sRI gurduAwry swihb jI in`qnym bwxI
sunwaux dw bhuq BwrI lwB hY[ jykr pRymI gurduAwry swihb jI iek`Ty in`qnym krn
qW bhuq hI lwB hY[
pyRmI jn AwpxIAW 2 kwpIAW’qy s`cy gurSbd, qukW dy ArQ ilK ky Su`D
krn, iPr aun@W nUM bwr 2 BwvyN l`K vwrI vIcwrn, qW BI QoV@w hY[ iek`Ty bYT ky
Awpo AwpxIAW SbdW vwlIAW kwpIAW pRkwS krky, siqgurU pMjvyN nOvyN dsvyN
pwiqswhW dIAW ShIdIAW jpx, ShIdW dy nwm AqI hI vYrwg sihq jpx[ jwp
kridAW AMimRq gurbwxI jI dy A`KrW v`l nyqR itkwA ky, pRym Bwvnw nwl q`kx,
cOr krn qW jo surq, idl’c s`cy gurbwxI jI hI idsx[ iqMn vwrI do vwrI ijvyN
cMgw l`gy iek`Ty ShIdI dw jwp krky s`cy gurbwxI gurU swihb jI dIAW qukW jW
Sbd Awpo AwpxI kwpI qoN nMbrvwr iek`Ty gwaux[
iqlk jM\U; rwKw pRB qw kw] ismrn dy pUrn dwqy siqgurU qygbhwdr swihb
jI srUp s`cy gurbwxI nUM siqgurU gMRQ swihb jI qoN ArQW smyq, surq’c pRwpq

www.Gursevak.com 89 q`qkrw
krn leI, AMimRq vyly iekWq vwXU mMfl, swP hvw’c AMimRq rUp gurbwxI jI dw
AiBAws lMmW smW krnw cwhIdw hY[
bwlwn bwl] )rwjwn rwj] mhwn XoiDAW nUM pYdw krn vwly sRvMs dwnI vwhu
vwhu siqgurU goibMd isMG swihb ^wlsw jI srUp, s`cy AMimRq gurbwxI jI dI ArQW
smyq AwpxI surq AMdr, siqgurU gMRQ swihb jI qoN pRwpqI leI, ic`q dI iekwgRqw
krnI[ Awpxw qn mn Dn sRvMs BI siqgurU swihb jI nUM Arp dyxw[ sRI siqgurU
swihb jI nUM pUrn ivAwpk jwx ky, pUrn SrDw r`KxI[ ismrn qoN ibnw hor bolx
qoN pUrw 2 sMkoc r`Kxw[ mn dw sMqoK Bwv XQw lwB qQw sMquSt rihxw[ XQw:- jo
qU dyih.qhI iehu iqRpqY; Awn.n kqhU Dwvau] )Cwdn Bojn kI.Aws n kreI;
AicMqu imlY so pwey] prm pyRm’c lIn ho ky AMimRq rUp gurbwxI jI pV@ny[ mn hr
vyly gurbwxI jI dy siqkwr’c ivMin@AW rhy[
iksy ir`DI is`DI SkqI (pRBqw)vifAweI BogW Awid dI ie`Cw n r`KxI[ kyvl
vwihgurU dy s`cy drSnW dI qIbr ie`Cw hovy[ XQw:- myrw mnu locY; gur drsn
qweI] iblp kry; cwiqRk kI inAweI] ShIdW dy isrqwj siqgurU pMjvyN pwiqSwh
jI ny lhOr bYiTAW ieh Sbd aucwirAw ik hy siq gur rwmdws swihb jI!
(myrw)dwsndws dw mnu Awp jI dy prmpiv`qR prm mnohr drsn (qweI)nUM
(locY)hY[ (cwiqRk)bbIhy (kI)dy (inAweI)vWg hr vyly DMn siqgurU rwmdws swihb
jI! DMn siqgurU rwmdws swihb jI! Awp jI dy nwm dw (iblp)ivrlwp
(kry)krdw hY jI[
siqgurU gRMQ swihb jI qoN s`cy gurbwxI gurU jI dI surq’c pRwpqI leI
(ie^lwk)cwl c`lx Su`D hoxw cwhIdw hY[ prwey rUp nUM ivkwr idRStI nwl nhIN
dyKxw[ inMdw corI XwrI pMj ivkwr dw iqAwg krnw, inrAiBmwnqw sihnSIlqw
sihq isr vwr ky BI praupkwr krnw cwhIdw hY[
Kwx pIx pihnx rihx ijqnw swdw hovy, auqnw hI qn mn suKI rihMdw hY,
^rc BI Gtdw hY[ gurbwxI jI pV@n suxn ArQ vIcwrn praupkwr leI smW bc
jWdw hY[ hMsu hyqu loBu kopu; cwry ndIAw Aig] hMsu vrgy sohxy bx ky rihxw,
Awpxy srUp nUM SISy’c dyK ky sVdy rihxw, (hyqu)moh’c sVdy rihxw[ loBu’c sVdy
rihxw[ (kopu)kRoD’c sVdy rihxw, ieh Aig dIAW cwry ndIAw hn[

www.Gursevak.com 90 q`qkrw
AMimRq gurbwxI pRq`K gurU jI nUM surq’c q`kx dw bhuq 2 lwB hY[ ies leI
ieSnwn krnw BI AqI hI zrUrI hY[ bsqR BI sw& suQry swdy cwhIdy hn, jg@w BI
sw& suQrI hI cwhIdI hY[
pRSn:- keI AwlsI bMdy kihMdy hn ik ieSnwn jW bwhrlI s&weI dI kI loV
hY?bwhrlI s&weI dw AMdrlI s&weI’qy Asr pYNdw hY[ AMdrlI s&weI dw bwhrlI
s&weI’qy Asr pYNdw hY[ s&weI dUjI KudweI hY[ fwktR BI ieho hI kihMdy hn ik
bys&weI dy jrwsImW qoN bImwrIAW PYldIAW hn[
ijqnI Bu`K hovy, aus dw cOQw Bwg G`t Kwxw cwhIdw hY, izAwdw Kwxy krky
Awls vDdw hY, hr vyly nINd hI dbweI r`KdI hY[ izAwdw Kwx nwl supny BI cMgy
nhIN AwauNdy, ijs krky sRIr Apiv`qR ho jWdw hY[ QoV@w Kwx sOx vwlw sMqoKI s`cy
AMimRq gurbwxI jI nUM surq ’c q`kx dw au~qm AiDkwrI hY[ XQw:- pauVI] syv
kIqI sMqoKIeˆØI; ijn@I sco scu iDAwieAw] En@I.mMdY pYru n riKE; kir suik®qu.Drmu
kmwieAw] En@I dunIAw qoVy bMDnw; AMnu pwxI QoVw KwieAw] qUM bKsIsI Aglw;
inq dyvih cVih svwieAw] vifAweI vfw pwieAw] ) QoVw svxw Kwvxw; QoVw
bolnu gurmiq pwey[
s`cy Akwl purKu gurU gRMQ swihb jI Apwr ikRpw krky, suAws 2 DMn gurU
nwnk dyv swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy nwm dw AiBAws krwauNdy hn[ Awp hI
Awpxy pRymI dy idl idmwg’c, prm mnohr gurbwxI Byjdy hn[ ijqny suAws DMn
gurU nwnk dyv swihb jI dy jwp vwihgurU AiBAws vwly guzrdy hn, auh qW Drm dy
suhwvxy Pu`l hI bx jWdy hn[ ijvyN BOrw Pu`lW qoN sugMDI gRihx krdw hY, iqvyN aun@W
suhwvxy Pu`lW qoN mn rUpI BOrw.pRIq rUpI nwsW nwl pRymw-BgqI rUpI sugMDI, sdw leI
pRwpq krdw rihMdw hY[ hy prmpUjnIk sB qoN v`fy smR`Q siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI! Awp jI dy prmpiv`qR s`cy crn-kmlW ’c ieh Ardwis hY, ik Awp
jI ikRpw krky sRb`q nUM suAws 2 Awpxw nwm jwp AiBAws b^So jI[
siqgurU swihb jI ny sMswr nUM siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI s`cy gurU b^Sy
hn[ gurbwxI jI dw AnMd rMgW 2 krky ilAw jw skdw hY[ in`qnym dI AMimRq

gurbwxI jI dI ivSyS Su`D sMQw krw ky cMgI qr@W pkweI jwvy[ lgW zbwnI
cyqy krn dw bVw BwrI AnMd hY[ gurU gRMQ swihb jI qoN surq’c gurbwxI jI dI

www.Gursevak.com 91 q`qkrw
pRwpqI leI, bhuqy pRymI iek`Ty ho ky pUrIAW lgW lw ky, swry in`qnym dI ie`k 2
pauVI pV@n[ bwr 2 pV@ ky lgW zbwnI cyqy krn.jW in`qnym nUM bwr 2 ilK ky
AiBAws kIqw jwvy[ imlq’c in`qnym dy ArQ vIcwr ky cyqy kIqy jwx[ iPr dUjy
pyRmIAW nUM sRI gutkw swihb jI dy ky kihxw ik Awp jI A`Kr dyKo, dws lgW lw ky
suxwvygw, ij`Qy ZlqI hovy d`sxI[ zbwnI bwr 2 ilK ky gutky swihb jI nwl A`Kr
myly jwx, iPr pRIiKAw lY ky nMbr idqy jwx[ ie`k 2 pauVI jW do 2 qukW ilK ky,
lgW ArQ zbwnI cyqy kIqy jwx[ hr ie`k Gr’c blYk borf hovy jW sIimMt dI
kMD’qy kwlw borf bxwieAw hovy[
jwhr pIr; jgqu guru bwbw] jI dy sRI gurduAwry swihb jI qoN ies qr@W pRcwr
hovy:- spIkR duAwrw ie`k slok, do qukW jW Sbd iek`lw 2 A`Kr lgW smyq bol 2
ky Su`D ilKwieAw jwvy[ pRymI Awpxy Gry ilKx, aus iek`ly 2 A`Kr dy ArQ ilKw
ky Su`DI krweI jwvy[ aus dy ArQW nUM sRI gurduAwry swihb jI qoN pMj vwrI suxwieAw
jwvy, jykr smW hovy qW pyRmI jnw nUM gurbwxI jI dIAW qukW Su`DI nwl khweIAW
jwx, ArQ BI khwey jwx[ ies qr@W Axjwx BI ArQW ’c l`g skxgy[ khwaux
vwly nUM bhuq v`fw &L itkwA, sRI siqgurU swihb jI dI b^iSS pRwpq hovygI jI[
XQw:- ijs no dieAwlu hovY myrw suAwmI; iqsu gurisK.gurU aupdysu suxwvY] jnu
nwnku.DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh nwmu jpwvY] DMn gurU
(nwnku)siqgurU rwmdws swihb s`cy pwiqSwh jI &urmwauNdy hn:- (jnu)dwsn dws
iqsu (jnu)ipAwry s`cy gurisK jI kI s`cI crn DUiV (mMgY)mMgdw hY, jo Awip nwmu
(jpY)jpdy (Avrh)hornW qoN (jpwvY)jpwauNdy hn[ n`gr invwsI Awp BI ausy slok
nUM bwr 2 vIcwrdy rihx[ jy ieauN prmpiv`qR AMimRq gurbwxI jI dw mMnx pUjx
siqkwr krn ArQ ivcwrn qW bhuq hI cV@dI klw hovy, jy koeI iek`lw bYT ky
Bjn krdw hY qW bhuq cMgw hY, jy ies qr@W iml ky kro, qW bhuq 2 hI lwB ho
skdw hY[ hy; srb klw smrQ] siqgurU nwnk dyv swihb jI! Awp jI ikRpw
krky AYsw s`cw su`cw au~cw pyRm b^So jI, ijs krky ies qr@W Gr 2’c prmpiv`qR
s`cy AMimRq gurbwxI jI.ilKy pV@y suxy vIcwry jwx[ ies qr@W b`icAW nUM lwauxw hovy,
qW A`j vwlIAW qukW dw k`l@ nUM tYst BI hovy[ nMbr lYx dy ipAwr nwl b`cy auqSwh
krngy[ b`icAW nUM ienwm dy ky idl vDwieAw jwvy[

www.Gursevak.com 92 q`qkrw
gurU rUp gurSbdW nUM siqgurU gRMQ swihb jI qoN AwpxI surq’c q`kx qy kMT
krn leI, ArQW sihq ilK ky bwr 2 pV@ ky soiDAw AiBAws kIqw jwvy[
aupRMq pUrn lgW, ArQW sihq Su`D do auqwry rIkwrf kIqy jwx, aun@W nUM bwr 2
ArQW sihq suixAW jwvy qW bVw BwrI gwV@w AnMd Awvygw[ ie`k auqwry dy ^rwb
hox’qy iPr hor do auqwry kIqy jwx, ieauN ie`k auqwrw nvW hI rhy[ jykr ing@w
kmzor ho jwvy, qW BI Su`D piv`qR s`cy gurbwxI jI nUM sux ky bhuq hI lwB ho skdw
hY, ies qr@W nyqRhIx kmzor ing@w vwly, AnpV@ pyRmIAW nUM bhuq BwrI lwB ho
skdw hY[
ijhVy AMimRq rUp Sbd kMT krny hox, aun@W nUM ie`k 2 krky blYk borf’qy
ilK ky lgW dI cMgI qr@W soD kro[ pRSwdw Ckx vyly, jW hr vkq borf dy
swhmxy hI bYTo[ sOx qoN pihlW pyRm siqkwr nmskwr kro, borf qoN Sbd pV@o[
sON ky au~Tx qoN sMklp ivklp ruky huMdy hn, ies leI sON ky au~TidAW borf zrUr
hI pV@o[ smW imlx qoN swrw Sbd pV@ lYxw[ AwpxI bu`DI Anuswr ijqny
idnW’c, auh Sbd qs`lI nwl lgW ArQW sihq cyqy ho sky, cyqy krky iPr hor
ilKo[ prmpiv`qR AMimRq rUp Sbd dw iDAwn Dwrnw hI siqgurU jI dw iDAwn
Dwrnw hY, Sbd dw pUjn krnw hI siqgurU swihb jI dw s`cw pUjn krnw hY,
Sbd nUM swiKAwq krnw, sRI siqgurU swihb jI dy swiKAwq s`cy drSn hn[
Sbd dw pUrn siqkwr, gurU jI dw pUrn siqkwr hY[ XQw:- sbdu gur
pIrw.gihr gMBIrw; ibnu sbdY.jgu baurwnµ] ijhVy bMdy kihMdy hn, dyhDwrI gurU
dI loV hY, ieh iblkul hI Zlq hY[ bRhmiv`idAw dy dwqy mhWpurSW dI AqI hI
loV hY[ ijhVy bwbw bu`Fw swihb jI vWg Awpxy Awp nUM, DMn gurU nwnk dyv
swihb jI dy Gr dy goly khwaux dw &Kr mwx r`Kdy hox, BwvyN vwihgurU siqgurU
CyvyN pwiqSwh jI, aun@W dy vr nwl pRgt hoey[ siqgurU CyvyN pwiqSwh jI q`k gur
g`dI iqlk lwauNdy rhy, pr iPr BI gurU Gr dy goly, GwhI hI bxy rhy[ AYsy s`cy
purSW duAwrw gurbwxI jI dy ArQ vIcwr Su`DI dI BwrI loV hY[ AMimRq gurbwxI
jI dI Su`DI is`DI ArQ vIcwr, dyhDwrI iblkul hI nhIN jwxdw[ pRmysr dy rwh
v`loN AMDw hY[ gurU ijnw kw AMDulw; isK BI AMDy krm kryin] ijhVy AMn@y gurU dy
ip`Cy l`gdy hn, auh AMDI AMDy KUhy Tyly] vWg pwp rUpI KUh’c fu`bdy hn[ XQw:-
bwJu gurU; fubw jgu swrw]
www.Gursevak.com 93 q`qkrw
hr ie`k n`gr nUM s`cKMf bnwaux leI, hr ie`k Gr’c jgx vwly A`KrW’c
gurSbd lwey jwx, ijs krky n`gr dI suMdr Swn bxy, aun@W SbdW nUM cyqy kIqw
jwvy, pyRmI Awpo iv`cIN SbdW nUM bdldy rihx[ aun@W SbdW nUM nmskwr krky vIcwr
ky, aun@W dw AiBAws krn, ijs krky auh gurSbd Su`D kMT ho jwx[ dwqy jI dI
imhr hovy qW surq’c BI idsx l`g jwx[
sRb guxW dy dwqy, sRb ivAwpI pRmwqmw jI dI pRwpqI leI, jo gurSbd idqy
jwx, aun@W dI cMgI qr@W Su`DI krweI jwvy, ArQ BI d`sy jwx[ koeI BI pyRmIAW nUM
Sbd dyx vwlw, ibnw Su`DweI krwaux qoN Sbd n dyvy[ AiBAws krn vwlw pyRmI
v`D qoN v`D smW AMimRq vyly v`fy qVky ilKy Sbd dy A`Kr dyK 2 ky, lMmw smW jwp
kry[ ilKy Sbd dy A`Kr SrDw pyRm Bwv nwl bwr 2 q`k ky, nyqR piv`qR huMdy hn[
nyqR bMd krn dI bjwey s`cy gurbwxI jI nUM q`kx dw bhuq BwrI lwB hY[ ies leI
Sbd dy ArQ A`Kr lgW zbwnI cyqy kro[ swfy nyqR dÍYS vYr ivkwr idRStI nwl
dyKx ig`Jy hoey hn[ so nyqRW nwl Su`D bwxI pV@n dy byAMq lwB hn jI[ ing@w pwtx
jW bMd hox qoN pihlW 2 ieqnw BwrI lwhw lYxw cwhIdw hY ik surq gurbwxI’c hI
lIn ho jwvy[
siqgurU gMRQ swihb jI qoN Awpxy idl idmwg surq AMdr, vwihgurU gurbwxI
jI dI pRwpqI leI, sRI gurduAwry swihb jI qoN vwihgurU mMqR dw jwp spIkR’c bol ky
suxwieAw jwvy[ suxn vwly pyRmI, nwl 2 bol 2 ky Awp BI vwihgurU mMqR dw
AiBAws krn[ ies qr@W gurduAwry jw ky koeI n koeI pyRmI jwp krdw hI rhy,
ijs krky gurU Gr’coN jwp huMdw hI rhy[
18.bRhmiv`idAw pV@n vwly pyRmI nUM bynqI pUrvk is`iKAw:- ijsno qyrI
imhr; su qyrI bMidgI] Anuswr bRhmiv`idAw’c inpuMn, BjnwnMdI mhwqmw dunIAW
dy lwlc ivSy iqAwg ky, dirAw iknwry’qy bYT ky, Bjn bMdgI krdy sn[ ie`k
gRIb pyRmI ie`k pwA cOL in`q dy jWdw[ ie`k iv`idAwrQI ny jw ky pyRm Bwvnw sihq
nmskwr krky, h`Q joV isr Jukw ky, AiqAMq inmRqw sihq ikhw, “jI hzUr!
dwsn dws pV@n leI AwieAw hY[ ”mhwqmw jI ny ikhw, “pyRmIAW! ie`Qy Bojn dw
koeI pRbMD nhIN, bRhmiv`idAw qW dwsn dws pV@w skdw hY[ ”“Awp jI kI Ckdy
hoN?”“dwsn dws cOL Ckdw hY[” “dwsn dws ip`C Ck ilAw krygw[ ”ausy qr@W
hI ip`C Ck ky bRhmiv`idAw pV@n l`g gey[

www.Gursevak.com 94 q`qkrw
mhwqmw jI dI mihmw sux ky, ie`k hor au~qm AiDkwrI ny Aw ky, AqI hI
pyRm sihq fMfauq kIqI[ mhwqmw jI ny ikhw, “Aw BweI gurmuKw! ”kihMdy, “jI!
dwsn dws Awp jI dI BwrI mihmw sux ky pV@n AwieAw hY[ ”mhWpurSW ikhw,
“BweI! ie`Qy Ckx dw koeI pRbMD nhIN[ ”A`goN inmRqw nwl isr Jukw ky ikhw,
“bwbw jI! Awp jI kI Ckdy hoN?”“pyRmIAW! dwsndws cOL Ckdw hY, ieh gurmuiK
ipAwry jI ip`C Ck lYNdy hn[ ”“jI! dwsn dws qW Awp jI dy brqn Do ky hI Ck
ilAw krygw[ ”hukm mMn ky crn-kmlW’c rihx l`g gey, singD s`cy pyRm nwl
syvw krky, Bu`Ky rih ky bRhmiv`idAw pV@I[ pUrn pyRm sihq s`cI syvw krky,
mhwqmw jI dw mn ij`q ilAw[ pihly iv`idAwrQI vWg iv`idAw’c inpuMn ho gey[
mhwqmw jI dI AYsI b^iSS hoeI ik vwihgurU jI dy drSn krky inhwl hoey[ DMn
AiDkwr, DMn pyRm, DMn is`KI[ bRhmiv`idAw pRwpqI dw au~qm AiDkwr[ AYsy pRymI
ivrly sMswr[ rom rom krky sd sdw nmskwr[
prmpUjnIk siqgurU swihb jI dy prmpUjnIk AsQwnW’qy pdwrQ bhuq Ku`lw
fu`lw AwauNdw hY[ pUjw dy Dwn nUM lwlc nwl f`Px vwly msMd, mn bwxI sRIr krky
rogI duKI rihMdy hn[ pUjw dw Dwn izAwdw Kwxy krky, nINd izAwdw vD jWdI hY,
A`Ty pihr Awls hI cuMbiVAw rihMdw hY[ sMjm sMqoK nwl Ckx vwly pRymI gurmuiK
ipAwry gurU syvw pRymw-BgqI SuB kwrj Drm praupkwr krdy hn, kQw kIrqn
isKwauNdy hn[ gurU jI dy b^Sy pdwrQ nUM AMimRq bxwauNdy hn[ vwihgurU siqgurU
qIjy pwiqSwh jI ny bwrW vr@y bVI BwrI in`gr inSkwm s`cI syvw kIqI, Bu`K aunINdRw
shwirAw, kdy BI pyt nUM izAwdw n Brdy ik syvw’c Awls Awvygw[ suiKAwrw,
Kwx sOx dw lwlcI AwdmI Awpxy ausqwd jI dI syvw nhIN kr skdw sMQw BI nhIN
pV@ skdw[ sMq bwbw krqwr isMG swihb ^wlsw jI ny, bRhmiv`idAw dy dwqy pUrn
bRhmigAwnI sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI dI qkrIbn cOdW vr@y
inSkwm in`gr syvw kIqI[ Awp jI pRCwdw G`t Ckdy, aunINdRw BI shwrdy[ sMq
mhWpurS &urmwauNdy (kuqo polw)iv`idAw.kuqo suKo; suKo.kuqo iv`idAw] jy iv`idAw hY qW
(suKo)suK (kuqo)ik`Qy? jy (suKo)suK hY qW iv`idAw (kuqo)ik`Qy?bRhmiv`idAw dw bwr 2
AiBAws krn nwl iv`idAw vDdI hY[ XQw:- shs guxW ividAw vDy; punw punw
AiBAws] rsnwgRy ins idn bsy, jXoN jl nIcy vws] (swrkuqwvlI.gRMQ)
(punw.punw)bwr 2 AiBAws krn nwl (shs)hzwr guxW ividAw (vDy)vDdI hY[

www.Gursevak.com 95 q`qkrw
rwq idny (rsnwgRy) rsnw’qy (bsy) vsdI hY[ (jXoN)ijvyN (jl)pwxI nIcy QW
(vws)vsdw hY, ieauN nIvyN ho ky (ins)rwq idn iv`idAw lYxI cwhIdI hY[ ijvyN 2
iv`idAwrQI inmRqw Dwr ky ausqwd jI dI syvw krdw hY, iqvyN 2 ausqwd jI dI
aus’qy ^uSI huMdI hY[ ausqwd jI au~cy FMg nwl iv`idAwrQI nUM bRhmiv`idAw b^S ky
inhwl qy mwlo mwl kr idMdy hn! ijs qoN ie`k A`Kr BI bRhmiv`idAw dw is`KIey,
aus dw gux nhIN Bulwauxw cwhIdw[ qY swihb kI bwq.ij AwKY; khu nwnk.ikAw
dIjY] sIsu vFy kir.bYsxu dIjY; ivxu isr.syv krIjY] ausqwd dI syvw n krn qoN
ieh fMf ikhw hY:- eyk A`Kr dwqw ju gur; jo syvq nih qws] pwie jnm sO suAwn
ko; bhur supc Gr vws] (eyk)ie`k A`Kr dwqw ju (gur)ausqwd jo hY, (jo) ijhVw
(qws)iqn@W nUM (syvq)syvdw (nih) nhIN, Bwv syvw nhIN krdw, auh sO vwrI (suAwn)
ku`qy (ko)dw jnm (pwie)pRwpq krdw hY (bhur)iPr auh (supc)cMfwl dy Gr jMm ky
(vws) vsdw hY[ gurpRswid pRym bynMqI:- keI pyRmI SuB ie`Cw r`Kdy hn ik siqgurU
swihb jI ikRpw krky, ibnw sMQw qoN hI Su`DI b^S dyx[ siqgurU swihb jI ny mhwn
ikRpw krky sMQw dI mrXwdw qorI hY[ sMQw krnI hI ikRpw hY, ies qoN vWJy rihxw,
ikRpw qoN s`Kxy rihxw hY[ sMQw krn dy AnykW hI lwB hn[ ijvyN ijhVy pyRmI bwby
bu`Fy swihb jI Awidk mhWpurSW qoN sMQw krky, Awpo iv`cIN iek`Ty iml ky pV@dy
hoxgy, aun@W nUM ibAMq hI AnMd iekwgRqw dI pRwpqI huMdI hovygI[ siqgurU swihb jI
ny, nwnk ndrI; ndir inhwl] dw rwh sMQw duAwrw hI b^iSAw hY, iesy leI
sMswr’c byAMq hI pyRmI hr smyN sMQw krdy krwauNdy rihMdy hn[ hux BI kr krvw
rhy hn, ies qr@W sMswr’c hrvkq gurbwxI jI pV@y suxy jw rhy hn[ sMQw krky hI
sMpRdwvW c`l rhIAW hn, cldIAW rihxgIAW[ sMQw qoN pihlW AvsQw bhuq CotI
huMdI hY, sMQw krky A`gy krvw ky ivsmwd AnMd pRwpq huMdw hY[ sMQw krn vwly dy
mn’qy krwaux vwly dw bhuq hI pRBwv pYNdw hY, sMQw qoN ibnw izMdgI ieauN hY, ijvyN
n`k v`Fw huMdw hY[ siqgurU swihb jI Apwr ikRpw krn qW hI sMQw dw suBwg imldw
hY, sMQw krny krky byAMq ikRpw ^uSI huMdI hY[ ausqwd Swigrd bhu igxqI’c
poQIAW pRkwS krky sMQw pV@dy hn, qW pyRm vDdw hY[ so gurU pRmysr jI qoN ndr dI
ie`Cw r`K ky, sMQw n krnI ndr qoN vWJy rihxw hY, sMQw krnI hI ndr hY, ndr
krn qW hI sMQw huMdI hY, ndr krn qW hI A`gy sMQw krwauNdy hn, siqgurU swihb

www.Gursevak.com 96 q`qkrw
jI dy mn nUM BwauNdy hn, l`KW ^uSIAW dIAW pwiqswhIAW pwauNdy hn, suAws 2
Awpxy gurU jI nUM vifAwauNdy iDAwauNdy inauNdy hn[ ijn@W 2 mhwpurSW ny tkswlW
clweIAW hn, sB ny sMQw kIqI hY[ sMQw, s`cI syvw krky hI vwihgurU jI dI
ikRpw dy pwqr bxy[ sMQw krky hI dIvy qoN dIvw jgdw Aw irhw hY, sRb ivAwpI
bRhm jI, jo Awp suqy pRkwS huMidAW, sRb ky pRkwSk hn, Awp inrwDwr huMidAW sRb
dy AwDwr hn, aun@W dw rom 2 krky kotwn koit DMnvwd hY, ijn@W ny vwihgurU siqgurU
nwnk dyv swihb jI dsy pwiqswhW dy prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy nUrwnI Avqwr
Dwr ky, mhW pwpIAW nUM AqI suMdr Amolk ipAwrI bRhmiv`idAw dI s`cI dwiq
b^SI hY, Awpxy is`KW dy rwKy pRiqpwlk siqgurU gRMQ swihb jI b^Sy hn, jo Awpxy
pRymIAW dy idl idmwZ’c gurbwxI Byjdy rihMdy hn, rom 2’c vs ky vwihgurU jI’c
lIxqw b^Sdy hn[ sRI siqgurU dUjy pwiqSwh jI bwbw bu`Fw swihb jI Awid
mhWpurKW ny jo bRhmiv`idAw b^SI, aun@W duAwrw sIny bsIny A`gy bRhmiv`idAW pRwpq
ho rhI hY[ ijvyN prmpUjnIk siqgurU dUjy pwiqSwh jI ny sRI KfUr swihb jI ivKy
bRhmiv`idAw dI tkswl qorI, bwby bu`Fy swihb jI ny Awpxy lMmy gurmuiK s&l
jIvn’c prmpiv`qR AMimRq gurbwxI dy ArQ, sMiQAw krvweI[ vwihgurU mh`ly
pMjvyN jI ny vwihgurU siqgurU CyvyN pwiqSwh jI nUM bwby jI qoN bRhmiv`idAw pV@vweI[
19. iqMn pRkwr dI bRhmiv`idAw:- ividAw vIcwrI; qW praupkwrI] )koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU pihly pwiqSwh jI ny
iqMn pRkwr dI bRhmiv`idAw khI hY, jykr bRhmiv`idAw vIcwr ky praupkwr kry,
qW hI bRhmiv`idAw vIcwrI hoeI sPlI hY[ jykr bRhmiv`idAw nUM vIcwr ky
praupkwr nhIN krdw qW ieauN smJo:- piVAw mUrKu AwKIAY, ijsu lbu loBu
AhMkwrw] bRhmiv`idAw, Anyk pRkwr dI iv`idAw (piVAw)pV@y hoey ijsu bMdy nUM, Dn
pdwrQ joVn dw loBu Kwx dw (lbu) lwlc, (AhMkwrw) hMkwr hY, aus nUM mUrKu
(AwKIAY) AwKIdw hY, Bwv lbu loBu hMkwr C`f ky, inSkwm pRym Bwv nwl
bRhmiv`idAw qy sMswrI iv`idAw A`gy dyvy[
gur prswdI ividAw vIcwrY; piV piV pwvY mwnu] prmpUjnIk. myrw.
AMqrjwmI hir rwieAw] )imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu]
jIA sgl kau; dyie dwnu] vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-

www.Gursevak.com 97 q`qkrw
(gur)siqgurU swihb jI dI Agm Apwr sRb ivAwpI AMdr bwhr ivsmwd pRkwS
srUp (prswdI)ikRpw hI ikRpw duAwrw bRhm ividAw (vIcwrY)vIcwrnw kry,
mhWpurKW duAwrw bRhm iv`idAw nUM piV piV ky, inSkwm Bwvnw nwl A`gy pV@w
2 ky (mwnu)Awdr siqkwr (pwvY)pwauxw kry, (mwnu)mwnnIk, mMnxXog vwihgurU
bRhm jI nUM siqgurU swihb jI duAwrw (pwvY) pwauxw kry[
Aink rUp iKn mwih; kudriq Dwrdw] )srb klw BrpUr pRB; ibrQw
jwnnhwr] vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI ny sRb`q dy Bly leI, m`ky jwx
smyN Ascrj vys DwirAw[ gur AMimRq iBMnI dyhurI; ’qy nIly bsqR pihny[ guxW dy
^zwny s`cy pwiqSwhjI ny, AwpxI prmpiv`qR k`C’c ie`k ikqwb lY leI, jo
Dwrimk nhIN sI[ hwzI k`C’c ikqwb r`Kdy hn[ iksy BI Dwrimk gRMQ nUM k`C’c
r`Kxw ibAdbI hY[ h`Q’c sotw PV ilAw, gL’c jM\U pw ilAw, m`Qy au~qy iqlk BI
lw ilAw[ lotw, mus`lw BweI bwlyjI nUM PVw ky, AYsw ivsmwd vys DwirAw, ijs nUM
dyK ky sB dy mn iK`cy jwx, (kU`jw mus`lw)bwbw iPir mky gieAw; nIl bsqR Dwry
1
bnvwrI[ Awsw hiQ ikqwb kiC; kUjw bWg muslw DwrI[ 1vwihgurU mh`lw pihlw
jI, ies Ascrj vys ’c B`Kr s`Kr phuMcy[ mulqwn Awid SihrW dy hwzI lok m`ky
jwx leI ie`Qy rwq k`tx leI iek`Ty hoey bYTy sn[; srb klw smrQ] vwihgurU jI
aun@W pws cly gey, pUrn s`cy sMq BweI bwly swihb jI ny hyTW bYTx leI sohxw
mus`lw ivCw idqw, Awp jI aus’qy bYT gey[ sB dI idRStI Awp jI v`l Aw geI[
s`cy pwiqSwhjI dI ieho hI AlOikk AwkrSx (Aw)ivSyS krky (krSx)iK`cx
vwlI Anqklwvwn sRb ivAwpI ivsmwd hI ivsmwd SkqI sI, ijs ny sB dy mn
iK`c ley[ mulqwn dy pIr bhwvldIn ny qrk nwl bcn khy, “ieh jo qyry koL
ikqwb hY, ies nUM pV@nw BI jwxdw hYN?jW AYvyN hI vwDU lok idKwvy leI cu`kI iPrdw
hYN?”sux ky sRb ivAwpI ivsmwd inrgun bRhm jI ’c lIxqw SWqI sihq, siqgurU
swihb jI ny prm piv`qR AMimRq bcn &urmwey:- 1.piF kir; siB ko hu`jq krnI]
ausq Kwn; ieh ibD kI brnI] bRhmiv`idAw (piF)pV@ (kir)ky, aus dw hMkwr
krky, siB (ko)nUM h`ujq krnI, Bwv idl idKwaU bcn kihxy, ieh (ibD) jugqI
(kI)dI iv`idAw (ausq)h`fI Kwn vWg (brnI)khI hY[
2.bzurk ho bYTn; piT kir kY] iKjmq kirvwvn; ihq Dr kY] 24]
bRhmiv`idAw (piT)pV@ kir kY, Awpxy Awp nUM (bzurk)v`fy pUjnIk mMn ky, syvw

www.Gursevak.com 98 q`qkrw
v`loN inkMmy inkwry ho ky (bYTn)bYTdy hn[ Awpxy Awp dI (iKjmq)tihl syvw ihq
Dr kY (kirvwvn)krwauNdy hn[ kir hMkwr; bdY nih kwhUM] gosq nwm kihq hY
qWhUM] )iksY n bdY; Awip AhMkwrI] Anuswr iPr hMkwr (kir)krky,
(kwhUM)iksy nUM ku`J BI (nih)nw (bdY)smJy, pUrn siqgurU swihb sMqW dI BI inMdw
kry, Awpxy Awp nUM Avqwr khwvy, (qWhUM)iqs dw nwm (gosq)mws Kwx vWg
(kihq)ikhw hY[
3.piT piT ismrih; nwm ij rUrw] siB mihN; jwnih Alhu zhUrw]
bRhmiv`idAw (piT piT)pV@ 2 ky (ij)ijhVy (rUrw)suMdr nwm (ismrih)ismrdy
hn, Bjn krky hornW nUM jpwauNdy hn, siB (mihN)c pwk piv`qR (Alhu)vwihgurU
jI nUM (zhUrw)pRgt (jwnih)jwxdy hn[
dYÍq hyq kw; mytXo Jgrw] qjÎo hMkwr; irdy qy sgrw] dÍYq (hyq)moh kw
Jgrw (mytXo)myt idqw[ irdy (qy)coN (sgrw)swrw hMkwr (qjÎo)C`f idqw[
mwnih sIs; ^udwie rjweI] mgz nwm hY; qwihN khweI] sIs au~qy
(^udwie) vwihgurU jI dI (rjweI)rjw (mwnih)mMndy hn, (qwihN)iqs bRhmiv`idAw
dw nwm (mgz)myvy Kwxw (khweI) khwauNdw hY[ ” DMn hn DMn hn DMn hn
vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb mhwrwj jI DMn hn[ ikqnI au~cI krnI
kmwl dy bcn &urmwey[ ijvyN sRI gurU jI ny aupRokq iqMn pRkwr dI iv`idAw dw
kQn kIqw hY, [
20.iqMn pRkwr dy iv`dvwn huMdy hn:- 1.ijvyN mxI vwlw s`p, hn@yry’c
AwpxI mxI r`K ky, mxI dw hMkwr krky Pukwry mwr 2 ky aus’qy ryqw pw lYNdw[
mxI dy Alop hox qoN, isr mwr 2 ky mr jWdw[ ies qr@W bRhmiv`idAw rUpI mxI
pRwpq krky, siqpurSW’qy qrk krnI[ aun@W nUM qMg krnw, ijvyN gopwld`q dw
dwdw ibSnd`q, BjnwnMdI swDU’qy qrk krdw sI, ij`Dr jwx mgry jwvy[ qIjI
QW’qy jw ky bYTy, ikhw, “myry nwl crcw kr, qUM swD ikauN bixAW
hYN?”BjnwnMdI mhwqmw jI ny ikhw, “dws qW AnpV@ hY, dwsndws nUM qMg n kro
jI[ ”jdoN n hI hitAw qW sRwp idqw, kihMdy, “jwh ku`qw bx! ”ku`qw bixAW,
ijs dI siqgurU pihly pwiqSwh jI ny Sbd pV@ ky mukqI kIqI[ 2 dUjI iksm dy
iv`dvwn, s`p hn@yrI rwq’c, mxI k`F ky r`Kdy hn[ aus dy cwnx au~qy jo kIVy
AwauNdy hn, aun@W nUM KWdy hn[ ies qr@W ijhVy iv`idAw pV@ ky, DoqI Koil; ivCwey
www.Gursevak.com 99 q`qkrw
hyiT] grDp vWgU; lwhy pyit] Anuswr Koqy vWg pUjw dy Dwn nUM hr vyly KweI hI
jWdy hn, praupkwr nhIN krdy, ieh s`p dy kIVy Kwx vWg, dUjI qr@W dy iv`dvwn
hn[ 3.pUinau, pUrw cMd Akws] psrih klw, shj prgws] Anuswr pUrnmwSI
dI rwq nUM AkwS’c cMdRmW pUrn klw sihq ciV@Aw huMdw hY[ aus vyly mxI vwly
s`p, mxI k`F ky r`K idMdy hn[ pUrnmwSI dy (sis)cMdRmW dIAW ikrnW duAwrw
mxI’coN AMimRqu (JrY)inkldw hY, aus nUM (byig)J`t p`t (cwKq)c`t 2 ky, AwpxI
zihr nUM (hrY)mytdy hn[ XQw:- somvwir; sis AMimRqu JrY] cwKq byig; sgl ibK
hrY] ieauN qIjy mxI vwly s`pW vWg jo gurmuiK snmuK hn, siqgurU swihb jI pUrn
bRhmigAwn dy cMd, ivAwpk bRhm rUpI AkwS’c pUrn klw sihq cVy@ hoey hn[
gurmuiK bRhmiv`idAw rUpI mxI nwl, bRhmwnMd rUpI AMimRq nUM c`t 2 ky iviSAW dI
zihr nUM mytdy hn[ AMimRq c`t ky zihr mytx vwly s`pW vWg ieh qIjy qr@W dy
gurmuiK mhWpurK iv`dvwn hn[
21.bRhmiv`idAw pV@ ky Dwrn krn’qy bhuq hI vDIAw idRStWq:- ausqwd
dRoxwcwrX ny hMkwrI durXoDn nUM pu`iCAw, “ikqnw piV@Aw hYN?”ikhw, “mYN swrI
pV@weI pV@ leI hY[ ”qW A`goN ikhw, “Awp jI qy XuiDStR jI Bwlx jwE, ijqny
s`cy bMdy imlx, dws nUM d`isE ikqny ku s`cy bMdy hn?”dyK ky vwips Aw ky hMkwrI
durXoDn ny ikhw, “koeI s`cw bMdw nhIN imilAw[ “ieh h`f Kwx vWg suBwA hY[
iPr XuiDStR jI nUM ikhw, “d`s beI Bgqw[ ”qW ikhw, “jI hzUr! dwsndws nUM
qW koeI BI JUTw nhIN imilAw, sB aUqm; iksu AwKau hInw] Anuswr swry
dwsndws nwloN au~qm hI sn[ dws hI sB qoN burw hY[ ”XQw:- kbIr.sB qy hm
bury; hm qij.Blo sBu koie] ijin AYsw kir bUiJAw; mIqu hmwrw soie] )mn myry;
ijin Apunw Brmu gvwqw] iqs kY BwxY, koie n BUlw; ijin sglo bRhmu pCwqw]
)XQw idRstI qQw isRstI, Anuswr dohW nUM BwisAw[ ausqwd dRoxwcwrX jI ny Awpxy
ipAwry iv`idAwrQI XuiDStR jI nUM, au~qm AiDkwrI jwx ky bVy BwrI Awdr ipAwr
nwl bRhmiv`idAw’c inpuMn kr idqw[ pu`iCAw, “qUM ikhVy 2 gux ivSyS qOr’qy
Dwrn kIqy hn?”qW h`Q joV isr Jukw ky AqI hI inmRqw pyRm ipAwr sihq ikhw,
“Awp jI dI Apwr ikRpw b^iSS nwl, koRD dw iqAwg, s`c bolxw, doo gux Dwrn
kIqy hn[ ”prKx leI, v`t ky cpyV mwrI, ien@W ny Awpxy ausqwd dw au~kw hI

www.Gursevak.com 100 q`qkrw


gu`sw nhIN kIqw, sgoN AMimRq vWg im`TI mMnI[ dRoxwcwrX ny pCuqwvw kIqw, kwhnUM
mwrnw sI! ie`k qW rwjpu`qR hY, dUjw swaU gurmuiK hY[
22.XuiDStR jI dy s`c bolx dI idRVqw dI prK, Drmrwjy jI ny krnI:- ie`k
vwrI Drmrwjy jI ny, XuiDStR jI dy koL dI gW lMGw idqI[ gW nUM mwrn dy i^Awl
nwl ksweI dw rUp Dwr ky, ies dy koL Aw ky pu`iCAw, “ikauN beI Bgqw!
ie`QoN dI gW lMGI hY?”qW au~qR idqw, “A`KW vyKdIAW hn, pr boldIAW nhIN[
zbwn boldI hY pr vyKdI nhIN[ h`Q ieSwrw krdy hn pr dyKdy nhIN[ kMn suxdy
hn, pr dyKdy nhIN[ ieauN swry ieMdRy A`f 2 kMm krdy hn, Awp jI nUM kox
d`sy?”Drm DIrj itkwA vwlw s`cw au~qR sux ky, Drmrwjw ivsmwd ho ky crnIN
ipAw[ ikhw, “swbwS! bV@w sohxw au~qR idqw hY[ s`c BI boilAw, Drm BI r`iKAw
hY[ ”aupRokq pRmwxW Anuswr bRhmiv`idAw pV@ 2 ky gux Dwrny, mgz myvy Kwx vWg
hY[
23.nwrd munI jI ny snkwidkW nUM mwx nwl ikhw, “mYN gwaux vjwaux,
jl’qy qrn, SsqR, inRqkwrI ihkmq sB qr@W dI iv`idAw 75 hzwr vr@w piV@Aw
hW, swrI dunIAW dI iv`idAw pV@ 2 ky mukw dyvWgw[ ” snkwidkW ikhw, “hy
nwrd jI! Awp jI ny qW Ajy iv`idAw dw lV cu`k ky BI nhIN dyiKAw, ies nUM mukw
ikvyN dyvoNgy?”iPr inmRqw nwl pu`iCAw, “jI! mYN ieqnw lMmw smW iv`idAw piV@Aw
hW, myry mn nUM SWqI ikauN nhIN AweI?”A`goN ikhw, “qUM bRhmiv`idAw nhIN pV@I[
”A`goN ikhw, “auh ikhVI iv`idAw hY?”“ijs iv`idAw duAwrw s`cy bRhm jI
(iv`idAw)jwxy jwx, auh bRhmiv`idAw hY[ ”nwrd munI jI ny pyRm sihq bynqI
kIqI, “jI! dws nUM bRhmiv`idAw pV@wau[ ”pV@x qoN nwrd jI kihMdy, “jI! hux
mn nUM SWqI Aw geI hY[ ”
24.nwrd munI jI vWg ivAws jI ny ivdWq SwsqR kQn kIqw hY, ijs’c
AhMgyR aupwSnw nUM muK r`iKAw hY[ ijs dw Bwv hY, “mYN bRhm hUM, bRhm mYN hUM[
”iqRpiq n AwvI vyid miQ; AgnI AMdir qpiq qpwieAw[ ivAws jInUM vyid
(miQ)ivcwr ky Awqm (iqRpiq)iqRpqI (n)nhIN (AwvI)AweI[ haumY kwm kRoD loB
moh eIrKw dI AgnI AMdir qpS krky Awp (qpiq)qpdw irhw, hornW nUM
ivdWq’c lw ky (qpwieAw)qpwauNdw irhw, iPr ieh igAwrW hzwr vr@w kwrk
krqw Bwv r`b hI bixAW irhw, iPr BI SWqI n AweI[ AwKr nwrd munI jI dI

www.Gursevak.com 101 q`qkrw


Srn ipAw, aun@W ny ies nUM pRmysr jI dy gunwxvwd vwly Dwrimk gRMQ suxwey, iPr
SWqI AweI[ Akwl purKu jI dI SrnI pey qoN ibnw koeI BI nhIN qirAw[ XQw:-
ibnu srnI, nih koie qrwieAw]
25.irKIAW dy sMbwd:- ie`k vwrIN durbwsw irKI jI isr’qy pusqkW dw Bwr
cu`kI jw rhy sn, jwgvlk irKI jI ny ikhw, “grDb g`CqI” (grDb) gDw
(g`CqI) quirAw jw irhw hY[ aun@W dw suBwA bhuq hI qyz sI[ ikhw, “iks
nUM ikhw hY?”ikhw, qYnUM ikhw hY, ikauNik qUM kRoD nhIN iqAwgdw[ pusqkW dw Bwr
ibArQ hI cu`kI iPrdw hYN, ”byd purwn pVy kw ikAw gunu; Kr cMdn js Bwrw]
Anuswr“jykr vyd purwx pV@ ky gux Dwrn nhIN kIqy qW pV@n dw kI gux hY?ikqnw
icr pV@yNgw?”ikhw, “ijqnw icr myrI sur cldI hY, dvweI Kw 2 ky krdw hI
rhWgw[ ”ikhw, “jdoN ibRD hovyNgw, k& nwl kMT ruk jwvygw, iPr pwT ikvyN
kryNgw?”ikhw, “mYN iksy dyvqy nUM ArwD ky vr lY lvWgw[ ”so gurU Bwau-BgqI qoN
ibnw iksy nUM BI SWqI nhIN AweI[
26.kyvl syvw hI kro, iv`idAw dI kI loV hY?BoLy nUM gumrwh krky Awpxy kMm
hI lweI r`Kdy hn[ kihMdy jy qUM pwTI bx igAw qW iv`idAw pV@ ky qyrI SrDw Gt
jwvygI[ ieh kihxw BwrI ZlqI hY[ iv`idAw pV@ ky swrI izMdgI gurbwxI pV@y,
byAMq pRymIAW nUM pV@wvy qW ikqnw lwB ho skdw hY?sRI siqgurU swihb jI ny Awp
bRhmiv`idAw pV@weI hY[ Awp hI mrXwdw qorI hY[ ies leI AMimRq gurbwxI dI
pRwpqI leI bRhmiv`idAw pV@nI bhuq hI zrUrI hY[ nOkrI n kry, inSkwm s`cI syvw
kry, A`gy gurbwxI pV@wvy[ jy ing@w mwr ky dyKIey, bwby bu`Fy swihb jI ny siqgurU
pihly pwiqSwh jI qoN bRhmiv`idAw pV@ ky, AwpxI izMdgI dy lMmy smyN AMdr, byAMq
hI pyRmIAW nUM A`gy pV@weI, ieauN gurU Gr’c, dIvy qoN dIvw A`gy jgdw irhw, hux BI
jg irhw hY, siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dI imhr nwl A`gy nUM BI jgdw
hI rhygw, so DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI dw prmpiv`qR s`cw hukm
jwx ky, bRhmiv`idAw Aiq hI pRym Bwv gRIbI inmRqw sihq pV@nI pV@wauxI hY[ ijn@W
ny bRhmiv`idAw pV@ ky A`gy pV@weI hY, aun@W ny AwpxI izMdgI dw bhuq v`fw mu`l
v`itAw hY[
27.keI Bly purS gurbwxI dIAW qukW dy ArQ Zlq smJ ky, gurbwxI pV@n
vwilAW’qy qrk krky ieh pV@dy hn:- sloku mÚ 1] piV piV.gfI ldIAih; piV

www.Gursevak.com 102 q`qkrw


piV BrIAih swQ] vwihgurU mh`ly pihly jI ny, bRhmdws KotVy jI dw iv`idAw dw
hMkwr mytx leI ieh sloku swihb jI aucwry, gurbwxI pV@n qoN mn@w nhIN kIqw:-
mÚ1] iliK iliK piVAw; qyqw kiVAw] Akwl purKu jI dy (1) pihly (mÚ)srUp
siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:- dÍYq dI pV@weI ivSy ivkwrW dy nwvl,
ik`sy, khwxIAW iliK iliK ky, ijqnw piVAw, (qyqw)iqqnw hI hMkwr’c
(kiVAw)b`J igAw[ XQw:- sloku mÚ 3] pVxw guVxw sMswr kI kwr hY; AMdir
iqRsnw ivkwru] haumY ivic siB piV Qky; dUjY Bwie KuAwru] siqgurU nwnk dyv
swihb jI dy (3)qIjy (mÚ)srUp siqgurU Amrdws swihb jI Awid AMg 650’qy
ieh sloku &urmwauNdy hn:- dÍYq iqRsnw ivkwru dI pVw@eI dw pVxw (guVxw)vIcwrnw
sMswr kI kwr hY, ikauNik aun@W dy AMdir iqRsnw ivkwru hY[ iqRSnw ivkwr dÍYq Bwv
dI pV@weI, haumY ivic siB piV pV@ ky Qky hn[ (dUjY)dÍYq (Bwie)Bwv krky KuAwru
huMdy hn[ so qrkvwdI AMimRq bwxI nhIN pV@dy, pr gurbwxI pV@n vwly gurmuKW’qy
qrk krky, aupRokq bwxI pV@dy hn[ siqgurU swihb jI dy ieh bcn, haumY dÍYq
iqRSnw dI inivrqI leI hn[ gurbwxI pV@n’qy qrk krnI mhW pwp hY[ shI
ArQW smyq A`Ty pihr gurbwxI pV@ ky mnu`Kw jnm sPlw krnw cwhIdw hY jI[
28.kbIr.mY jwinE piVbo Blo; piVby isau Bl jogu] Bgiq.n Cwfau rwm
kI; BwvY inMdau logu] bRhm srUp Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (mY)dwsn
dws ny ieh inscy krky (jwinE) jwixAW hY, ik gurmuKI dw (piVbo)pV@nw
(Blo)cMgw hY, ikauN jo gurmuKI pV@ ky, gurbwxI bRhmiv`idAw gur ieiqhws Drm ihq
syvw ismrn kurbwnI krn vwly mhWpurSW dy praupkwr gurU pRymw-BgqI
(piVby)pV@n (isau)nwl, pRymw-BgqI krky vwihgurU jI’c (Bl)BlI pRkwr
(jogu)juVnw huMdw hY[ Bgiq.n Cwfau rwm kI; BwvY inMdau logu] ies leI hy
ipAwirE! ivAwpk rwm jI (kI)dI pRymw (Bgiq)BgqI dw pV@nw dwsn dws
(n)nhIN (Cwfau)C`fygw, (BwvY)BwvyN hy (logu)loko! dwsndws dI (inMdau)inMdw hI
krdy rho[ so ArQ, dsvyN duAwr suAws cV@waux vwlw jog nhIN[
29.kCUAk dw ArQ QoV@w nhIN krnw[ qurk.qrIkiq jwnIAY; ihMdU byd
purwn] SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI bRhmiv`idAw pV@n bwry &urmw rhy hn:-
qurk, SrIAq qrIkiq mwr&q hkIkq ien@W cOhW AvsQW nUM hI (jwnIAY)jwxdy
hn[ ihMdU cwr (byd) vydW (purwn) ATwrW purwxW nUM hI mMndy hn[ dovyN, Sr@w, krm

www.Gursevak.com 103 q`qkrw


kWf dy bMDnW’c b`Jy hoey hn[ mn smJwvn kwrny; kCUAk pVIAY igAwn] pr mn
nUM (smJwvn)smJwaux (kwrny) leI, dohW’coN r`b rUp Bgq &rId swihb jI, Bgq
jYdyv swihb jI vWg, (kCUAk)koeI ivrlw 2 hI, Awpxy Awp srUp dy igAwn bwry
(pVIAY)pV@dw hY[
siqguru jwgqw hY dyau] pwrbRhm dy pUrn s`cy Avqwr hox kwrn, ijhVy A`Kr
pV@ 2 ky hMkwr ’c Bu`ldy hn, aun@W nUM smJwauNdy hn[ pV@n qoN mnwhI nhIN krdy[
XQw:- AKr piV piV BulIAY; ByKI bhuqu AiBmwnu] aupRokq pRmwxW Anuswr
bRhmiv`idAw pV@nI bhuq hI zrUrI hY[ sMswrI iv`idAw dy sMswr nUM byAMq hI lwB
hn, pr jykr bRhmiv`idAw hovy, qW hI sMswrI iv`idAw suKdwiek s&lI hY[
bRhmiv`idAw pihlW pRwpq kIqI jwvy[ ijvyN 2 iv`idAw’c vwDw hoieAw iqvyN 2
fwktRI iv`idAw krky bhuq swry gMBIr rogW dy ielwj ho jWdy hn[ swieMs iv`idAw
krky AwvwjweI dy swDn, hor AnykW hI lwB hn[ ijhVy Akwl purKu jI dy b^Sy
pUrn vYrwgI iqAwgI gurmuiK mhWpurK jI Awaux, auh cwhy sMswrI iv`idAw n BI
pV@n, kyvl siqgurU nwnk dyv swihb jI dI b^SI bRhmiv`idAw hI pV@n qy A`gy
pV@w ky AwpxI izMdgI nUM iesy pwsy lw ky s&lI krn, qW svw l`K dy nwl lVn
vwlI Gwlxw, sPl kmweI hY[ guris`KI dy pRcwr leI ies qr@W dy mhWpurKW dI
bVI hI BwrI loV hY[
30.bRhm iv`idAw pV@nI AiqAMq hI zrUrI hY, ijvyN bRhmiv`idAw dy dwqy,
gurbwxI inrMkwr jI dy rsIey prm sMq bwbw suMdr isMG swihb jI nUM iksy pyRmI
pu`iCAw, “jI! Amn smyN svw l`K nwl iek`lw ikvyN lVygw?”“hy BweI! pihlW KMfy
bwty dw AMimRq Cky, b`jr kurYihqW iqAwg ky, siqgurU gRMQ swihb jI dI AMimRq
kQw kIrqn bRhmiv`idAw pV@y, pMjW ivkwrW dw iqAwg kry[ AqI hI inmRqw hlImI
gRIbI inSkwmqw nwl siqgurU nwnk dyv swihb jI dy imSn dw pRcwr kry[ KMfy
bwty dw AMimRq Ckwvy, pyRm nwl bRhmiv`idAw pV@wvy, sB dI crn DUiV bx jwvy,
jIvq Bwv qoN mr ky jIvn mukqI pwvy, rom 2 hir 2 iDAwvY[ Amn smyN ieh BI
svw l`K nwl lVn dI mhwn mhwnqw hY jI[ ”bRhmiv`idAw pV@ ky, hr kwrobwr
Drm ikRq’c pUrn kwmXwbI huMdI hY, ies leI bRhmiv`idAw pV@nI bhuq hI zrUrI
hY[ kyvl sMswrI iv`idAw krky dunIAW’qy bhuq Pswd ho rhy hn[ bMdy BUq pyRq

www.Gursevak.com 104 q`qkrw


ibkrwl bxy hoey hn, mr ky BI ieh hI bx rhy hn[ vwihgurU siqgurU swihbwn
jI, dy Ascrj ivsmwd kOqk pyRmIAW nUM inhwl krn vwly hn[
31.bRhmiv`idAw pV@n dy gux hI gux, mh`ly 1.Bgq pRihlwd jI dw
idRstWq:- ijvyN bRhmiv`idAw pV@nI bhuq hI zrUrI hY, siqgurU pihly pwiqSwh jI
nUM, bwbw kilAwxcMd jI, gopwl pWDy kol@ pV@waux leI lY ky gey, qW Awp jI ny
sMswrI iv`idAw nUM s&lwaux, jmW qoN Cufwaux, jIAW dI hMgqw Cfwaux, moh mytx
leI ieh Sbd &urmwieAw:- jwil mohu.Gis msu kir; miq kwgdu kir swru] )bIrw
pWDy prQwie p`tI bwxI aucwrI:- ssY.soie isRsit ijin swjI; sBnw swihbu
eyku BieAw] )mu`lW nUrdIn dI kilAwx leI.721.AMg’qy sbd aucwirAw hY[ Xk
Arj guPqm.pyis qo; dr gos kun krqwr] ) siqgurU qIjy pwiqSwh jI ny sMswrI
pV@weI dy A`KrW nUM bRhmiv`idAw pRmwrQ v`l joVidAW p`tI bwxI ieauN aucwrI:-
AXo AM|Y.sBu jgu AwieAw; kwKY GM|Y.kwlu BieAw] )siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny
gauVI bwvn A`KrI AMg 250’qy ilKI hY, siqgurU swihb jI dy Anq klw dy mwlk
hox dy pRmwx hn, jo p`tI dy A`KrW nUM pRmwrQ rUp kQn kIqw hY[ aupRokq pRmwxW
Anuswr sRI gurU swihbwn jI, BgqW mhWpurSW ny AdÍYq dI pV@weI hI pV@I, pV@weI
hY[ ijvyN Bgq pRihlwd jI nUM D`ky nwl dÍYq dI pV@weI pV@wauxw cwhuMdy sn, pr Awp
jI ny inrBYqw nwl au~qR idqw, ies nUM vwihgurU mh`lw qIjw jI ieauN &urmwauNdy
hn:- myrI ptIAw iliK dyhu; sRI goupwl] 1] nhI Cofau ry bwbw; rwm nwm] bwlk
AvsQw ’c bVy BwrI inScy nwl vwihgurU jI jpy jpwey.SukrwcwrX dy pu`qRW sMfy,
mrky nUM &urmwieAw:- myrI (ptIAw)P`tI’qy vw bu`DI rUpI (ptIAw) P`tI’qy (sRI)
SRomxI (goupwl) (gou)ipRQvI dy (pwl)pwlk vwihgurU jI dy nwm jI iliK (dyhu)dyvo[
(ry)hy bwbw! dwsndws (rwm)ivAwpk vwihgurU jI dy nwm jI nUM nhI (Cofau)
C`fygw[ myrI ptIAw iliK dyhu; goibMd murwir] myrI (ptIAw)P`tI vw bu`DI rUpI P`tI
’qy (goibMd) (go)ieMidRAW dy (ibMd)pRkwSk (murwir) vwihgurU jI dw prmpiv`qR SuB
s`cw im`Tw Amol nwm iliK dyhu[ {vwihgrUjI ny hMkwrI murdYNq nUM mwirAw, ies
leI nwm murwir ipAw[ }jy hir Cofau; qau kuil lwgY gwil] sB nUM (hir)hrw Brw
krn vwly, jo hux AsMK sUrjW cMdRimAW qwry mMflW ititAwixAW AgnIAW nUM pRkwS
rhy hn, AsMK DrqIAW nUM dOVw rhy hn, AnMq bRhmMfW dI auqpqI pwlxw lYAqw
kridAW inrlyp ho rhy hn, hr pRwxI dy AMdr bwhr srb klw BrpUr pRB;

www.Gursevak.com 105 q`qkrw


)imhrvwnu.swihbu imhrvwnu] swihbu myrw.imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu]
rwm jI hn[ ijn@W dI joiq nwl sB AwKdy vyKdy boldy suxdy qurdy iPrdy hn[
AwKxu vyKxu sBu; swihb qy hoie] AYsy ivsmwd (hir)vwihgurU jI dw nwm, jy
dwsndws (Cofau)C`fygw (qau)qW dws dI jo BgqW dI, AnMq SuB guxW sihq pRymw-
BgqI rUpI kuil hY, ies nUM gwil (lwgY)l`gygI[ vw kuil nUM (gwil)gwLw l`g ky
gL jwvygI, so ies leI Bgq pRihlwd swihb jI dy inscy nUM bhuq v`fw mMndy hn[
ies qr@W SRomxI Bgq kbIr swihb jI ny bwvn A`KrI gurbwxI ieauN aucwrI hY:-
bwvn ACr lok qRY; sBu kCu ien hI mwih] sMswrI jW bRhmiv`idAw ’qy qrk
nhIN krnI[ dunIAW ’c ilKq pV@q krky, lYxw dyxw, ic`TI p`qR, KbrW Awidk sB
kwrj c`ldy hn[ ies leI mwqw ipqw jI nUM cwhIdw hY ik b`icAW nUM bRhmiv`idAw
gurbwxI jI dI sMiQAw ArQ zrUr br zrUr hI pV@waux[
bhu gunI AlwvihN, suq n pFwvih; so SqrU sm qwq] soBw nihN pwvih, miq
nih Awvih; jg mYN ieh bKXwq] jg (mYN) ’c ieh g`l (bKXwq)pRgt hY,
(bhu)bhuqy gunI purK pRgt hI ieh bcn (AlwvihN) kihMdy hn ik ijhVy mwpy
Awpxy (suq)pu`qR, b`cy b`cIAW nUM bRhmiv`idAw (n)nhIN (pFwvih)pV@wauNdy, auh
AnpV@ b`cy soBw (nihN)nhIN (pwvih)pw skdy, SuB miq (nih) nhIN (Awvih)
AwauNdI, ies leI (so)auh (qwq) mwpy, aun@W dy (SqrU)duSmx (sm)brwbr hn[
duie duie locn srbwnw, ivdvwnw qReI locnw; pMfqwnw spqwnw, bRhmigAwnI
AnMq locnw] duie duie (locn)nyqR qW (srbwnw)swirAW dy hI hn, ivdvwnw dy
(qReI)iqMn (locnw)nyqR huMdy hn, iv`idAw qIjw nyqR hY[ (pMfqwnw)iv`dvwnw dy
(spqwnw)s`q nyqR hn[ bRhmiv`idAw dy dwqy bRhmigAwnI dy AnMq (locnw) nyqR
hn[
bRhmiv`idAw dy pyRmI ieauN ilKdy hn:- gupq pRiCMn Aqulu Dn; ividXw sm
bpu jwn] ividXw js suK Bog dy; ividXw guru guru mwn] bRhm ividXw gupq qoN
(pRiCMn)gupq (Aqulu)qolx qoN rihq Dn, im`qR dy (bpu)sRIr (sm)vWg shwieqw
krn vwlI (jwn)jwnxw kro[ bRhm ividXw js sihq (Bog)pdwrQ suK (dy)b^SdI
hY[ bRhm ividXw (guru)v`fy qoN (guru)v`fw (mwn)Awdr siqkwr b^SdI hY[ ividXw
bMD pRdys mY; ivdXw dyv ibsyK] pUjw inRpo kr AG hqI; ividXw ibnu psu dyK]
bRhm ividXw pRdys (mY) ’c (bMD)sbMDI vWg shwieqw krdI hY[ bRhm ivdXw

www.Gursevak.com 106 q`qkrw


(ibsyK)ivSyS qOr’qy (dyv)pUjw krw idMdI hY[ bRhmiv`idAw (inRpo) rwijAW
mhwrwijAW kr ky pUjI jWdI hY, Bwv bRhmiv`idAw vwly mhWpurSW dI rwjy mhwrwjy
BI pUjw krdy hn[ bRhmiv`idAw (AG)pwpW nUM (hqI)nws krdI hY[
(ividXw)bRhmiv`idAw qoN ibnu jIv nUM (psu)pSU (dyK)dyKxw kro[ mugD pUj inj
Dwm mYN; pRBU pUj in`j n`gr] BUp pUj sÍwdys mYN; pUjq guxI sm`gR] 17]
(mugD)bysmJ AwdmI (inj)Awpxy (Dwm)Gr (mYN)c, (pRBU)srpMc ( in`j)Awpxy
n`gr’c (pUj)pUijAw jWdw hY[ (BUp)rwjw (sÍwdys)Awpxy dyS (mYN)iv`c (pUj)pUijAw
jWdw hY, bRhmiv`idAw Awid (sm`gR) smUh guxW krky guxI purK sB dySW’c
(pUjq)pUjy jWdy hn[ rUp drb jobn shq; sukul jnm bhu bMD] iv`idAw ibn
soiBq nhI; ijau kysU ibn gMD] 1] (jobn)suMdr rUp vwlw, (drb)Dn vwlw DnI,
(sukul)sRySt kul’c jnm vwlw, (bhu)bhuqy (bMD)sbMDIAW vwlw BI BwvyN hovy, pr -
bRhm iv`idAw qoN (ibn)ibnw au~kw hI nhI (soiBq) SoBdw, ijvyN kysU ibRC dy &ul
(gMD)sugMDI qoN ibn huMdy hn[ AlMkwr pt ByK ibn; X`dip hoie kurUp] soBq sMqn
sBw iQq; jn ivdÍwn AnUp] suMdr (AlMkwr) gihxy, suMdr (pt)bsqR vwly ByK qoN
ibn (X`dip) BwvyN (kurUp)Koty rUp vwlw (hoie)hovy, auh bRhmiv`idAw sihq (ivdÍwn)
iv`dvwn (jn) ipAwry sMqn dI sBw’c (iQq)iesiQq ho ky (AnUp)aupmw qoN rihq,
Bwv ijs dI aupmw n ho sky, (soBq)SoBnIk huMdw hY[
32.ibMdI dI vrqoN bwry pRym bynqI:- kotwn koit sUrjW dy pRkwSk s`cy siqgurU
swihbwn jI ny ijvyN 2 ibMdI lweI hY, iqvyN 2 hI inScy krky TIk hY, cwhy K`by cwhy
s`jy, ijvyN inis bwsur.ipRA ipRA muiK tyrau; nˆØId plk nhI.jwigE] (nˆØId)ibMdI
nMny dI ibhwrI dy K`by pwsy hY, ies nUM ilKwrI jW Cwpy dI ZlqI kih ky ibhwrI dy
s`jy pwsy nINd ilKx dw iksy nUM koeI h`k nhIN[ hW jI! srUpW dI rwie lY ky, bhu
sMmqI nwl soD ho skdI hY[ AwpxI miq nhIN vrqxI[ XQw:- mn kI
miq.iqAwghu hir jn; eyhw bwq kTYnI] nˆØId A`Kr nUM Su`D mMn ky SrDw sihq
nmskwr krnI hY[ sRI gurU jI ny swfy mn nUM iekwgR krn leI ibhwrI qoN pihlW
ibMdI lwaux dw kOqk vrqwieAw hY[ bhuq QWeI ibMdI n lwauxy krky dUhry ArQ
bx jWdy hn[ jo quDu BwvY; sweI BlI kwr] (sweI) auh (kwr)ikrq (BlI)cMgI
hY[ sweI ibnw ibMdI dy pwT krnw[ jy ibMdI lweI jwvy qW ArQ bxygw, hy
(sweI)sweIN mwlk vwihgurU jI! (jo)ijhVI kwr (quD)Awp jI nUM (BwvY)BwauNdI hY

www.Gursevak.com 107 q`qkrw


(sweI)auho hI cMgI hY[ ieauN sweI ibMdI ibnw aucwrIey qW do ArQ ho skdy hn,
ie`k ibMdI nwl qy ie`k ibMdI qoN ibnw[ byAMq hI AYsy pRmwx hn, jy ibMdI qoN ibnw
aucwrIey qW ArQ vDyry bnxgy[ sRI dmdmI tkswl Anuswr aucwrn krnw
krwauxw hY[ ijs qr@W AwpxI miq nwl bolx ’c inrIAW hI ibMdIAW lwaux l`g
gey hn, ieh nhIN sjdIAW[ ibMdI lwaux nwl ArQ ie`ko hI rih jwvygw[ ij`Qy 2
^ws loV hovy, au~Qy 2 isr& bolx ’c ibMdI lweI jWdI hY, au~pr nhIN ilKxI[
AwpxI miq nwl gurbwxI ’c ibMdI ilKxI bhuq v`fw pwp hY[ sweI nwmu Amolu;
kIm n koeI jwxdo] ie`Qy sweIN pwT krnw hY[ poQI ’qy ibMdI nhIN ilKxI,
AwpxI fweIrI ’qy ilKo[ vwDU ibMdIAW lwauxIAW tkswl dy aucwrn dy ault hY[ jy
AsIN i^Awl krIey qW swfy bolx’c pihlW hI bhuq ibMdIAW l`gdIAW hn[ hukmI,
qwxu, quDno mMmy dI ibhwrI qoN bwAd q`qy dy kMny nUM nMny dy hoVy nUM AsIN byiDAwny ibMdI
boldy hW[ iesy qr@W gOr kIiqAW pqw l`gygw ik byAMq hI ibMdIAW lw rhy hW[ ^ws
2 jg@w’qy tkswl AMdr ij`Qy 2 ibMdI bolx dw hukm hY, au~Qy 2 hI bolxI hY[ ieh
Xwd rhy au~pr ilKxw nhIN, kyvl pVn’c hI ibMdI lwauxI hY[ (iesy qr@W it`pI
bwry smJxw jI[ Andu suxhu vfBwgIho; sgl mnorQ pUry] Andu nUM AnMdu nhIN
kihxw[ jy koeI khy ibMdI it`pI ibnw aucwrn sjdw nhIN, ijhVy pyRmI ibMdI it`pI
ibnw aucwrn pkwauNdy hn, aun@W dI rsnw ’qy AYsw rs AwauNdw hY, jo ibMdI it`pI
ibnw aucwrn sj jWdw hY[ SrDwlU pyRmI ibnw ibMdI it`pI dy Su`D aucwrn dw Su`D
AiBAws krdy hn, Su`DI dw AiBAws krny krky bVw BwrI AnMd hY[
ibnw vIcwry vwDU ibMdIAW lwaux dI bjwey, gMBIr vIcwr krky, ArQW dI
Koj, Su`DI dw AiBAws krnw cwhIdw hY[ so ibMdI nwl ArQ ie`ko hI rih jWdw hY,
hryk pd dy ArQW dI Koj dI loV bhuq hI zrUrI hY[ prmpUjnIk gurU gur siqgurU
nwnk dyv swihb s`cy pwiqSwh jI dI Apwr s`cI ikRpw duAwrw, sMqW mhWpurKW dI
Amolk s`cI rsnw qoN Su`D aucwrn dI mwnqw mhwnqw, gurU swKIAW sux ky, Awp
pV@ ky hI Su`D aucwrn dI pRIqI l`gdI hY[ Su`D aucwrx imhnq krky, bwr 2 pV@ 2
ky prmpiv`qR prmpUjnIk gurbwxI jI dI ivSyS Su`DI dI pRwpqI huMdI hY, ieh qW
kyvl ikRpw dI hI dwiq hY, nhIN qW bhuq swry pyRmI pRIqI qW r`Kdy hn, pr smW
nhIN imldw[ mY sBu ikCu Coif; pRB quhI iDAwieAw] Anuswr DMdy iqAwg ky Su`DI
nhIN kr skdy[ ^ws suKdwiek bynqI hY ik pUrn Su`D 2 pUrIAW lgW lw ky AMimRq

www.Gursevak.com 108 q`qkrw


bwxI rIkwrf krky, Awp suxo qy pRymIAW nUM suxw ky ZlqIAW TIk kro[ ies qr@W
sMQw krn vwly pRymI, Su`D aucwrn vwly ausqwd qoN sMQw lYx[ jdoN koeI pyRmI in`qnym
kry qdoN pRymI sRI gutky swihb jI pRkwS krky suxn aus dIAW ZlqIAW d`sdy
rihx[ ijhVy pyRmI spIkrW ’c bwxI pV@dy hn, auh gurbwxI dI Su`DI dw ^ws
i^Awl krn[ ijhVy Su`DI dw i^Awl nhIN krdy, aun@W nUM Zlq bwxI p`k jWdI hY[
ies FMg nwl imhnq krky siqgurU gRMQ swihb jI qoN mn bu`D icq surq rom 2’c
gurbwxI pRwpq kro, ikauN jo gurU pRmysr jI Awpxy pRymI dy idl idmwZ’c hr smyN
gurbwxI Byjdy rihMdy hn, AMdr bwhr gurbwxI dy drSn krvw ky, gurU pRymw-
BgqI sihq inrgun srgun dI eykqw Ajpw jwp AsMK SuB guxW dy pRkwS inrgun
srUp’c lIxqw b^Sdy hn, AMimRq gurbwxI dw in`qnym zbwnI krn dI bjwey, sRI
gutky poQI swihb jI qoN dyK ky krn dw vDyry &L hY[ pyRm SrDw sihq lgW lw 2
ky Su`D aucwrn krky, Awpxy kMnW nUM AMimRq gurbwxI jI dI Duin sunwauxI cwhIdI
hY[ Qkwvt kwrn, jykr gupq pwT krnw hovy, muK ’c rsnw ihlw ky pUrIAW lgW
lw ky, Su`D in`qnym krnw cwhIdw hY[ Su`D bol ky krn dw bhuqw 2 hI &L hY[
jykr ing@w mwr ky hI pwT kIqw jwvy qW pUrw &L nhIN hY[ keIAW swlW qoN AsIN jo
in`qnym krdy hW, auh swnUM lgW, ArQW smyq Xwd hoxw cwhIdw hY[ jykr Awpo
iv`cIN iml ky ie`k pV@y qW dUjy dyKx, vwro vwrI ie`k 2 pauVI Su`D pV@I jwvy qW
vDyry itkwA, &L imly[ lMmy smyN qoN in`qnym krn vwlw koeI ivrlw pyRmI hI lgW
ArQW sihq Su`D mUl mMqR ilK skygw[
33.iv`idAwrQI dy 17 AOgux:- sMgxw.frnw.DImI Avwj, n`k’c
bolxw.bysurw[ rs n hoxw[ kW dI Avwj[ tu`tw Pu`tw[ KMfq pV@nw[ A`KrW dy sQwn
C`fxy[ ivAwkrx qoN Anjwx[ byqwlw pV@nw[ izAwdw isr mwrnw[ brIk nIvIN
Avwz[ ArQW qoN rihq, mlIn[ gurU syvw qoN B`jxw[
34.prmpUjnIk gurmuKI jI dI mihmw:- gurbwxI vwihgurU jI dI pRwpqI,
gurbwxI pV@n suxn ilKx vIcwrn, in`qnym kQw kIrqn dw ivSyS AnMd
gurmuKI’c hI pRwpq huMdw hY[ gurmuKI ’c hI Su`D aucwrn ho skdw hY[ gurmuKI is`K
ky, DMn sRI gurU gRMQ swihb jI dy b^Sy gurbwxI kQw kIrqn Bjn ismrn bMdgI
AsMK SuB gux Awp pRwpq kro, b`icAw nUM krwau, jmW jUnW qoN bco bcwau[

www.Gursevak.com 109 q`qkrw


sB qy vfw siqguru nwnku; SWqI iKmw sihj DIrj pRym Anyk SuB guxW dy
swgr Anq klw dy mwlk, is`K Drm dy bwnI, pwrbRhm ky gur Avqwr hox kwrn,
Awp jI ny AwpxI gurmuKI il`pI rcI[ (gurmuKI) (gur+muKI)muKI gurU pihly
pwiqSwh jI dy muKwribMd qoN pRgtxy krky, ies il`pI dw nwm gurmuKI hY[ Awp jI
ny pYNqI A`Kr lgW dIAW SklW, aun@W dIAW AvwzW bxw ky, AwpxI v`KrI vrxmwlw
kwiem kIqI, sMswr Br dIAW swrIAW bolIAW qoN syRSt hY[ ies’c AwpxI AMimRq
rUp prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy gurbwxI jI aucwr ky, ies nUM hor BI prmpiv`qR
srboqm bxw idqw[ jYsy ie`k qW sMpUrn gurW dI rcI krky, Awpxy Awp ’c sMpUrn
hY, dUjw ies ’c AMimRq rUp DurW dy s`cy gurbwxI jI aucwry hn[ XQw:-
ssY.soie isRsit ijin swjI; sBnw swihbu eyku BieAw] sRI gurU nwnk pRkwS’c
izkr AwauNdw hY ik jdoN BweI bwlw jI, lwlw pnUM KfUrIAw, siqgurU jI dy cwcy
lwl cMd jI qoN siqgurU pihly pwiqSwh jI dI Avqwr p`qRI ilAwey, qW siqkwr
leI siqgurU dUjy pwiqSwh jI ny BwrI pRsMn ho ky, gurqw isMGwsx qoN au~T ky, pUrn
Adb SrDw siqkwr ipAwr nwl, Avqwr p`qRI nUM Awpxy sIs ’qy r`K ky ikhw, “hy
ipAwirE! qusIN dwsndws nUM pRIqm jI dy drSn hI krvw idqy hn[ ”dyvnwgrI
A`KrW ’c dyK ky hukm kIqw, “AYsw kOx pyRmI hY, jo dovyN BwSw jwxdw hovy, ies nUM
prmpUjnIk gurmuKI A`KrW’c ilK dyvy[ ”qdoN pyRmIAW ny d`isAw ik sulqwnpurIAw
pYVw moKw nwmy ie`k is`K hY, ijs ny siqgurU pihly pwiqswh jI dI mhwn sMgq syvw
krky gurmuKI’c bRhmiv`idAw is`KI hY[ XQw:- sorTw] siqgur ikRpw inDwn; gurU
nwnk jgu ibdq j`b] sMgq kIn mhwn; jwnI ib`idAw vrn q`b] (sRI
nw:pR:)aupRokq ieiqhwsk pRmwxW Anuswr gurmuKI A`Kr pihly pwiqswh siqgurU
nwnk dyv swihb jI ny hI rcy, A`gy pV@wey[
gurmuKI mihmw, mukq mwrg gRMQ ’coN:- swihb sRI gurU goibMd isMG swihb jI
dy prmpiv`qR prm pUjnIk s`cy crn-kmlW ivKy, is`KW ny pRym bynMqI kIqI, “hy
gRIb invwj s`cy pwiqSwh jI! eIrKwlU gurmuKI dI inMidAw krdy hn[ shsikRqI nUM
dyv bwxI AwKdy hn[ ”bcn hoieAw, “hy BweI! sMsikRq dyviqAW dI ArwDnw
krky pRgt hoeI hY, gurmuKI pRymI is`KW ipAwirAW dy pyRm krky pRgt hoeI hY[ dyvqy
AvqwrW nUM pUjdy hn, Avqwr dyviqAW nUM qu`C jwxdy hn[ hy is`Ko! gurU pRmysr jI
srb`g hn, dyvqy Alp`g hn[ qu`C miq vwly pSU mnu`K hn, jo gurmuKI nMU inMd dy

www.Gursevak.com 110 q`qkrw


hn[ gurU jI ny sRb`q dy Bly leI, gurmuKI A`Kr suKwly bxwey hn[ klXu`gI jIvW dy
auDwr leI, mukq Bugq dyvxy vwly hn[ ien@W ’qy Brosw r`Ko, iehI sMswr qoN pwr
krngy[ ”
siqgurU sRI gurU goibMd isMG swihb jI mhwrwj nrbdw ndI iknwry pUrn AnMd
smyq bYTy hn[ is`KW Arz kIqI, “hy s`cy gurU swihb jI! shsikRqI cMgI hY jW
gurmuKI?”gurU jI ny hukm kIqw, “hy ipAwirE! qusIN hmySw gurbwxI jI, gurmuKI
il`pI ’c hI piV@Aw kro[ gurmuKI A`KrW ’c gurmuKI hMs bolI hY, pV@n nwl ArQ
sOKw Bws jWdw hY, bysmJ BI smJ jWdw hY[ jy koeI bwrW vr@y kWSI ivKy, sMsikRq
iv`idAw, ivAwkrx dy Kt AMg pV@y, iPr BI dUjy nUM smJ nhIN AwauNdI, kyvl
Awpxy Awp hI smJ skygw, auh BI jy ilAwkq vwlw hovy, ieh KUh dy pwxI vWg
hY[ gurmuKI A`KrW ’c pMjwbI bolI vrKw dy jl vWg suKdwiek hY[ jy shsikRqI
pV@n ’c pUrw &wiedw huMdw, qW prmpUjnIk siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI
gurmuKI dI isrjxw hI n krdy[ qusIN gurmuKI A`KrW ’c pMjwbI pV@o, ieho swfw
s`cw su`cw au~cw Drm hY[ siqju`g qyRqw duAwpur ’c shsikRqI pV@n nwl Byd nhIN
sI Kul@dw, swirAW jIvW dI mUV@ miq hI rihMdI hY[ ies leI Akwl purKu jI dw
hukm mMn ky, siqgurU nwnk inrMkwrI jI ny gurmuKI A`KrW ’c prmpUjnIk s`cy
gurbwxI jI nUM SSoBq kIqw, qW sB nUM pV@ sux ky, ArQ smJx l`gy[ vydW SwsqRW
dy pV@n vwilAW nUM eIrKw PurdI hY, ik gurmuKI SUdRI il`pI hY[ hy pRymIEN! siqgurU
sRI gurU gRMQ swihb jI dy AMimRq s`cy bwxI jI pV@n nwl pyRm vYrwg vDdw hY,
vwihgurU jI dI swiKAwqqw huMdI hY[ SwsqRW dy pV@ny krky vYrwg Gtdw hY[ ”
35.siqgurU nwnk dyv swihb jI dI dsvIN joiq siqgurU goibMdisMG swihb
^wlsw s`cy pwiqSwh jI ny sRI dmdmy swihb jI ivKy, klmW GV 2 ky ilKxsr’c
su`tIAW, hukm kIqw, “jo 2 BI guris`K mweI BweI ie`Qy Awaux, BwvyN mMny pRmMny
iv`dvwn BI ikauN n hox, qW BI auh gurmuKI dy pYNqI A`Kr ilKx, ikauNik gurmuKI
siqgurU nwnk dyv swihb jI ny swjI hY[ ies leI gurmuKI pYNqI ilKx dI mhwn
mhwnqw hY[ ies qoN hr ie`k nUM gurmuKI A`KrW dI mhwnqw pRwpq huMdI hY[ s`cy
pwiqSwh jI dy mn’c siqgurU nwnk dyv swihb jI dI rcI im`TI ipAwrI bolI nwl
ikqnw AQwh ipAwr siqkwr hY[ BwvyN dunIAW’qy ibAMq hI Drm, mhWpurS hoey
hn, pr iksy ny BI AwpxI rcI il`pI dI pYNqI ilKx nUM nhIN ikhw[ DMn hn DMn

www.Gursevak.com 111 q`qkrw


hn DMn hn vwihgurU s`cy siqgurU goibMdisMG swihb ^lwsw jI, DMn hn! ies leI
b`icAW nUM gurmuKI pV@wauxI AqI hI zrUrI hY, qW jo auh Su`D bwxI pV@ skx[
pV@waux vwly pRymI muhwrnI cMgI qr@W Su`D pV@waux, ijs krky Su`D pV@n qy gurbwxI
gurU jI dw siqkwr hovy[ lgW dI pUrI Su`DI ibnw gurbwxI jI Su`D nhIN pVy@ jw
skdy[
36.s`cKMf vwsI sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI, sRI hzUr swihb
jI ivKy, godwvrI iknwry ’qy AMimRq vyly h`Q mWj rhy sn[ gVveI suvrn isMG jI
ny pu`iCAw, “bwbw jI! ndI ’c KV@w isMG, a A pYNqI A`Kr bwr 2 ikauN pV@ irhw
hY?”qW Awp jI ny ikhw, “gurmuKw! ieh bRhmigAwnI bwbw im`q isMG jI hn,
ijn@W dI surqI siqgurU nwnk dyv swihb jI dy prmpUjnIk s`cy crnkmlW’c
cuBI hoeI hY[ ien@W dw pyRm hY ik gurmuKI dy pYNqI A`Kr, vwihgurU siqgurU nwnk dyv
swihb jI dy mu`KoN inkly hn, ies leI bwr 2 nmskwr krky pV@dy hn[ ”ieh sux
ky gVveI ivsmwd ho igAw[ so bwbw im`q isMG jI ny gurmuKI A`KrW dI mhwn
mhwnqw jxw ky, sMswr nUM gurmuKI pV@n dw sMdyS idqw[ gurmuKI il`pI Awpxy Awp
’c sMpUrn il`pI hY[ hr bolI dw aucwrx pYNqI A`KrI’coN imldw hY[ ies nUM C`f ky
hor BwSW pV@waux nwl b`cy gurbwxI jI dI pRwpqI nhIN kr skdy, sgoN cMcl ho jWdy
hn[ gurmuKI A`Kr pV@ pV@w ky, gurbwxI jI dIAW lgW cyqy krn dy kRoVW hI puMn,
Awqm suK itkwA PL hn[ ijhVw pUrn AnMd gurmuKI A`KrW ’c gurbwxI jI pV@n
suxn, kQw kIrqn dI prmpiv`qR mhW ipAwrI im`TI s`cI Duin ’c hY, auh hor bolI
’c nhIN ho skdw[ ies leI pyRmI auqSwh pyRm ipAwr siqkwr nwl gurmuKI pV@ ky
gurbwxI jI dI sMQw krky, ArQ vIcwr ky, kQw kIrqn krky, kQw kIrqn
isKwA ky, gurbwxI dI sMQw krw ky, gurqw ibrwjmwn vwihgurU siqgurU gMRQ swihb
jI qoN hr smyN Awpxy iDAwn surq idl idmwZ’c gurbwxI pRwpq krky, gurU pRymw-
BgqI sihq inrgun srgun dI eykqw pRwpq krky inhwl hox, siqgurU swihb
dIAW KuSIAW pRwpq krn[
37.pwrbRhm ky gur Avqwr siqgurU Arjn dyv swihb jI ny, pUrn
bRhmigAwnI bwby mwDo dws jI nUM guris`KI dy SuB s`cy Drm pRcwr leI kSmIr
ByijAw[ pMfqW ny gurmuKI ’qy qrk kIqI qW prmpUjnIk bwby jI ikhw, “qusIN
sMsikRq dy ArQ pV@wvoNgy, qW auh BI gurmuKI il`pI’c hI pV@wvoNgy jW A`gy suxwvoNgy[

www.Gursevak.com 112 q`qkrw


ies leI gurmuKI qoN ibnw sr nhIN skdw[ vydW nUM Bgvwn jI dy suAws mMndy hoN,
koit bRhmMf nUM rcn vwly sRI Bgvwn jI ny, vwihgurU siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI dw prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr Dwr ky gurmuKI il`pI rc ky, ies ’c
gurbwxI jI aucwr ky, sRb`q dw Blw kIqw hY[ hy gurU ipAwirE! gurmuKI is`Ko[ ”
38.prmpUjnIk gurmuKI is`Ko jI:- {vwihgurU DMn bwbw dIp isMG swihb
^wlsw jI hux sIs qlI ’qy r`K ky zwlmW dy f`kry kr rhy hn! }
38.bolI dy ArQ:- ijn@W swrQk AvwzW rwhIN, Awpxy vIcwr dUijAW A`gy
pRgt kIqy jwx, aun@W dy smUh nUM bolI khIdw hY[ bolI do qr@W dI hY:- 1bol cwl dI

bolI, Awm lokW dI bolI hY[ ie`k hI dyS dI bolI’c, keI ielwkeI bolIAW
huMdIAW hn[ ijvyN duAwbI, mwJI, mlveI, lihMdI, phwVI Awid[ 2ies dy ault
swihqk jW tkswlI bolI, swry dyS dI bolI hY[ ieho hI dyS dy lyKkW, srkwrI
d&qrW, AKbwrW’qy is`iKAw dw mwiDAm huMdI hY[ ieh mWjI svwrI, nym b`D huMdI
hY[ ieh bol cwl dIAW bolIAW’coN kImqI Su`D cMgy 2 SbdW krky BrpUr huMdI hY[
39.gurmuKI bolI nUM Su`D ilKx dw ivSyS sunihrI inXm ieh hY, ijvyN bolIey
iqvyN ilKIey[ AMgryzI ’c keI QweIN ilKy A`Kr c`up rihMdy hn[ ijvyN AMgryzI dI
sI ikqy k`ky, ikqy s`sy dw kMm idMdI hY, ieauN AMgryzI bhuq hI byinXmI nwl pV@I
ilKIdI hY[ is`Kx vwly nUM bhuq imhnq krnI pYNdI hY, mgz Q`k jWdw hY, pr
gurmuKI A`Kr bdldy nhIN, ijvyN k`ky ny k`kw hI rihxw hY[ swihqk jW tkswlI
bolI nUM ilKx leI, iv`dvwnW ny jo inXm bxwey hn, aun@W nUM ivAwkrn AwiKAw
jWdw hY[ bolI dI TIk vrqoN krn leI, ivAwkrn dy inXmW’c bol ky, bolI
swihqk rUp DwrdI hY[
40.vrnmwlw (pYNqI):- bolI dy swry (vrn)A`KrW dy smUh nUM vrnmwlw kihMdy
hn[ gurmuKI il`pI vrnmwlw dy pYNqI A`Kr hn, ies nUM pYNqI kihMdy hn[ a A e
s h, k K g G |, c c j J \, t T f F x, q Q d D n, p P b B m, X r l
v V[ ien@W’c &wrsI dIAW Cy DunIAW hn:- S, SSw, Syr[ ^, ^`^w, sur^[ Z,
Z`Zw, Zubwrw[ z, z`zw, jhwz[ &, &`&w, &vwrw[ LwLw, jIB dI nok qwlU nwl
Cohx qoN ieh Avwz aucwrIdI hY, ijvyN kwL, GoL, pILw[ )vrn:- mnu`K dI Avwz
nUM pRgt krn leI jo icMn@ imQy hn, aun@W nUM (vrn)A`Kr ikhw jWdw hY, ijvyN swrI

www.Gursevak.com 113 q`qkrw


pYNqI hY[ imQy icMn@W dIAW AvwzW nUM pRgt krn leI bu`l@, jIB, dMd, qwlU, sMG,
nwsW Awid mUMh dy swry AMg kMm krdy hn[ A`KrW dy Byd cwr qr@W krky hn:-
1
svr:- ijn@W A`KrW dw aucwrn hor A`Kr dI shwieqw qoN ibnw hovy[ a, A, e,
kyvl iqMn hI svr A`Kr hn, bwkI 32 A`KrW nUM ds dIAW ds swrIAW lgW
l`gdIAW hn)2ivAMjn:- jo A`Kr svr dI shwieqw nwl boly jwx[ gurmuKI ’c s
qoN V q`k 32 A`Kr ivAMjn hn)3Anunwisk:- auh A`Kr ijn@W dw aucwrn n`k rwhI
huMdw hY, ijvyN |, \, x, n, m, Anunwisk A`KrW dy aucwrn’c auN\ hI ibMdI rLI
huMdI hY, ien@W nwl Awm krky ibMdI nhIN l`gdI[ ien@W nwl ibMdI dI vrqoN au~Qy hI
huMdI hY, ij`Qy Sbd dw bhu bcn rUp ilKxw hovy, ijvyN ien@W, aun@W, qrKwxW, Awid
nwl ibMdI l`gygI, pr lMmw, gMnw, iknw, Awnw.Awid SbdwN’c Anunwisk
A`KrW nwl l`gIAW lgW nwl ibMdI nhIN l`gdI[ Anunwisk dy Agly jW ipCly
A`Kr dI lg nwl BI ibMdI jW it`pI nhIN l`gdI, ijvyN rwxI, nYx Awid[
4
du`q:- gurmuKI ’c jo A`Kr ivAMjnW dy pYirW ’c joV ky vrqy jWdy hn, auh
du`q vrn hn[ gurmuKI ’c Awm krky (A`Dw hwhw H) (A`Dw rwrw R) (A`Dw vwvw Í)
(A`Dy XXy iqMn Î Ï ´hn[ aupRokq du`q A`KrW smyq siqgurU gRMQ swihb jI’c hor du`q
A`Kr ieh hn:- g, c, t, T, q, n, X Awid[
gurmuKI pYNqI dIAW lgW, icMn@, aucwrn AsQwn ieauN hn:- 1a aUVw, gurmuKI
il`pI dI vrnmwlw dw pihlw A`Kr hY[ aUVw mukqw nhIN bolxw, ieh svr hY[ ies
dw aucwrn bu`l@W dI shwieqw nwl huMdw hY[ aUVy nUM AONkV, dulYNkVy, hoVw, iqMn lgW
l`gdIAW hn[ E, aUVy dw mUMh Ku`l@w hovy qW hoVw boldw hY[ aUVy nUM it`pI nhIN l`gdI,
ibMdI l`gdI hY[
2
A AYVw, gurmuKI il`pI dI vrnmwlw dw dUjw svr A`Kr hY[ ies dw aucwrn
kMT duAwrw huMdw hY[ ies nUM mukqw w Y O ieh cwr lgW l`gdIAW[ AYVy mukqy nUM
ibMdI nhIN l`gdI, it`pI l`gdI hY[
3
e eIVI, gurmuKI vrnmwlw dw qIjw svr A`Kr hY[ ies dw aucwrn AsQwn
qwlU hY[ i I y iqMn lgW l`gdIAW hn[ eIVI mukqw nhIN huMdI)ies qoN A`gy 32
A`KrW nUM swrIAW lgW l`gdIAW hn[ (4s s`sw aucwrn sQwn dMd hn) (5h hwhw,
6
k k`kw, 7K K`Kw, 8g g`gw, 9G G`Gw aucwrn AsQwn kMT hY) (10| |M|w aucwrn
kMT, n`k qoN huMdw hY) (11c c`cw, 12C C`Cw, 13j j`jw, 14J J`jw, aucwrn AsQwn

www.Gursevak.com 114 q`qkrw


qwlU hY) (15\ \M\w, qwlU qy n`k qoN aucwro) (16t tYNkw, mUMh dI C`q, n`k qoN aucwro)
(17T T`Tw, 18f f`fw, 19F F`fw, aucwrn AsQwn mUMh dI C`q hY) (20x xwxw, mUMh dI
C`q qy nwiskW qoN aucwro) (21q q`qw, 22Q Q`Qw, aucwrn AsQwn dMd hn) (23d
d`dw, aucwrn sQwn dMd hn, jIB dI nok, au~prly dMdW dy mUl’c l`gx qoN ies dw
sbd sp`St huMdw hY) (24D D`dw, aucwrn AsQwn dMd hn) (25n n`nw, dMdW, n`k
duAwrw aucwro) (26p p`pw, 27P P`Pw, 28b b`bw, 29B B`bw, aucwrn AsQwn bu`l@ hn)
(30m mMmw, aucwrn sQwn hoNT, nwiskW hn) (31X XeIAw, qwlU qoN aucwro) (32r
rwrw, aucwrn sQwn muK hY) (33l l`lw, aucwrn sQwn mUMh dI C`q hY) (34v vwvw

aucwrn sQwn dMd, hoNT hn) (35V VwVw, aucwrn sQwn mUMh dI C`q hY) (S
S`Sw, s`sy dw aucwrn AsQwn dMd hn[ S`Sy dw aucwrn sQwn qwlU hY, s, C dohW dw
ivcwlw, S dw aucwrn AsQwn mUMh dw ivcwlw hY, S`Sw boilAW hvw dbw nwl bwhr
inkldI hY Syr) (^ ^^w, K aucwrn sQwn kMT hY) (ibMdI sihq ^ aucwrn sQwn
sMG hY) (Z Z`Zw, aucwrn sQwn kMT, sMG hY) (z z`zw, j dw aucwrn AsQwn dMd
hn) (P dw aucwrn AsQwn bu`l@ hn[ )au&, &wrsI, & bolx l`igAW mUMh’coN qyzI
nwl hvw inkldI hY[ & dw aucwrn AsQwn mUMh, bu`l@ hn) (L L`Lw, jIB dI nok
qwlU nwl Cohx qoN, L aucwrIdw hY)
vwihgurU gurpRswid] muhwrnI:- prmpUjnIk nwm rsIey q`q byqy mhwn
praupkwrI, mhWpurS sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw jI dw Amolk bcn hY,
ik muhwrnI Bjn hY[ (muhwrnI) (mu)mUMh nUM (hwrnI)QkwauxI Bwv ijs nUM bolidAW
2 mUMh Q`k jwvy[ Su`D muhwrnI dw Su`D AiBAws, idl idmwZ’c pwxI qy icknweI
vWg Asr krdw hY[ AMimRq gurbwxI dw aucwrn S`uD bxw idMdw hY, Bwv muhwrnI dw
^Ub AiBAws krnw[ Awp jI dy ipAwry crn c`t ky, pRym bynqI hY jI, G`t qoN G`t
ie`k hzwr vwrIN, muhwrnI bol ky ^Ub AiBAws kro jI ipAwry[ A Aw ie eI au aU
ey AY E AO AM AW[ s sw is sI su sU sy sY so sO sM sW[ h hw ih hI hu hU hy hY ho
hO hM hW[ k kw ik kI ku kU ky kY ko kO kM kW[ K Kw iK KI Ku KU Ky KY Ko KO KM KW[
g gw ig gI gu gU gy gY go gO gM gW[ G Gw iG GI Gu GU Gy GY Go GO GM GW[ | |w
i| |I |u |U |y |Y |o |O |M |W[ c cw ic cI cu cU cy cY co cO cM cW[ C Cw iC CI Cu CU
Cy CY Co CO CM CW[ j jw ij jI ju jU jy jY jo jO jM jW[ J Jw iJ JI Ju JU Jy JY Jo JO JM

www.Gursevak.com 115 q`qkrw


JW[ \ \w i\ \I \u \U \y \Y \o \O \M \W[ t tw it tI tu tU ty tY to tO tM tW[ T Tw iT
TI Tu TU Ty TY To TO TM TW[ f fw if fI fu fU fy fY fo fO fM fW[ F Fw iF FI Fu FU Fy
FY Fo FO FM FW[ x xw ix xI xu xU xy xY xo xO xM xW[ q qw iq qI qu qU qy qY qo qO qM
qW[ Q Qw iQ QI Qu QU Qy QY Qo QO QM QW[ d dw id dI du dU dy dY do dO dM dW[ D Dw
iD DI Du DU Dy DY Do DO DM DW[ n nw in nI nu nU ny nY no nO nM nW[ p pw ip pI pu pU
py pY po pO pM pW[ P Pw iP PI Pu PU Py PY Po PO PM PW[ b bw ib bI bu bU by bY bo bO bM
bW[ B Bw iB BI Bu BU By BY Bo BO BM BW[ m mw im mI mu mU my mY mo mO mM mW[ X Xw
iX XI Xu XU Xy XY Xo XO XM XW[ r rw ir rI ru rU ry rY ro rO rM rW[ l lw il lI lu lU
ly lY lo lO lM lW[ v vw iv vI vu vU vy vY vo vO vM vW[ V Vw iV VI Vu VU Vy VY Vo VO
VM VW[ ivAwkrn Anuswr hr ie`k A`Kr dy aucwrn dy nIXq smyN nUM lg jW mwqRw
kihMdy hn[ gurmuKI’c, lgW nwl iqMn icMn@W dI vrqoN huMdI hY, ien@W nUM lgwKr
ikhw jWdw hY, ibMdI N)it`pI M)A`Dk `)ibMdI it`pI dw aucwrn sQwn n`k hY[ ibMdI:-
kMnw ibhwrI lW dulW hoVw knOVw, Cy lgW nwl ibMdI dI vrqoN huMdI hY:- ijvyN:gW,
nhIN, gyNd, kYNcI, jdoN, jON)mukqw ishwrI AOkV dulYNkVy cwr lgW nwl it`pI dI
vrqoN kIqI jWdI hY, ijvyN:- cMd, isMG, cuMJ, gUMj[ ies qoN ibnw a, A, e, nwl
lgwKrW dI vrqoN dy inXm ku`J iBMn hn, ijvyN a, A, e, nwl l`gx vwlIAW A`T
lgW:- kMnw ibhwrI AONkV dulYNkV lW dulW hoVw knOVw nwl ibMdI l`gdI hY, ijvyN:-
AWdr, sweIN, ikauN KwaUN jweyN AYNT hoNd sON[ keI QW lgW nwl ibMdI, it`pI dI
vrqoN krn jW n krn nwl sbdW dy ArQW’c &rk pY jWdw hY[ ijvyN:- (smw)rc,
(smW)vkq[ (suxw)d`s, (suxW)sux lvW[ ‘A’mukqw, ‘e’nUM ishwrI nwl it`pI dI
vrqoN huMdI hY, ijvyN:- AMg, ieMdr[ A`Dk:- ijs A`Kr dI Avwz dUxI hovy, aus qoN
pihly A`Kr’qy A`Dk lwieAw jWdw hY, A`Dk, mukqy ishwrI AONkV nwl l`gdw hY:-
s`c, ie`k, Bu`K[ A`Dk dI TIk vrqoN bhuq hI zrUrI hY, ikauNik ies dI vrqoN krn
jW n krn nwl SbdW dy ArQW’c &rk pY jWdw hY[ (aukw)aukw dyxw,
(au~kw)iblkul, (Asq)iCpxw, (As`q)JUT[
ivSrwm icMn@:- (ivSrwm)TihrwE krky, ArQ jwxIdw hY[ ArQ vIcwr ky,
ArQ dI tyk’qy ivSrwm lweIdw hY) (1fMfI:- [, ieh icMn@ vwk dy AMq’c, pUrn
TihrwE leI hY]

www.Gursevak.com 116 q`qkrw


2
pRSink icMn@:- ?, ieh icMn@ aun@W pUrn vwkW dy AMq’c AwauNdw hY, ijn@W’c
koeI pRSn pu`iCAw igAw hovy[
3
ivsimk icMn@:- !, ies icMn@ dI vrqoN iksy nUM sMboDn krn leI, KuSI ZmI,
hYrwnI pYdw krn vwly bcnW nwl huMdI hY[ ivsimk ds pRkwr dy huMdy hn[ 1sMboDnI
ivsimk:- iksy nUM bulwaux leI jW Awvwz dyx leI, ijvyN, vy! nI! Eie! hy!
2
sUcnwvwck ivsimk:- qwVnw krn jW cyqMn krn leI, ijvyN, huiSAwr!
^brdwr! jwgdy rho! vyKIN! bcIN! )3pRsMswvwck ivsimk:- KuSI, hulws qy pRsMsw
dy Bwv pRgt krn leI, ijvyN, vwhvw! b`ly! DMn! Awh! )4Sokvwck ivsimk:-
du`K jW soZ pRgt krn leI, ijvyN au&! hwie! aueI! soZ! APsos! Awh!
5
siqkwrvwck ivsimk:- iksy sbMDI, siqkwr jW ipAwr dy Bwv pRgt krn leI,

ijvyN AweIey jI! jI AwieAW nUM! DMn Bwg! )6iPtkwrvwck ivsimk:-


iPtkwr jW lwhnq dy Bwv pRgt krn leI, ijvyN iP`ty mUMh! by hXw! by Srm! l`K
lwhnq! dur dur! d&w ho! r`b dI mwr! )7AsIsvwck ivsimk:- iksy leI AsIs
jW ASIrvwd dy Bwv pRgt krn leI, ijvyN j`ug ju`g jIvyN! ijauNdy rhu! sweIN jIvy!
TMfI vw Awvy! vDo Pu`lo! Blw hovy! bu`F suhwgx hovyN! )8ie`iCAwdwiek ivsimk:-
mn dI ie`Cw pRgt krn leI, ijvyN, jy ikqy! hwie jy! hy r`b jI! hy dwqy jI! b^S
lvo! Awid[ )9hYrwnIvwck ivsimk:- jo hYrwnI dy Bwv pRgt kry, ijvyN, hYN! hYN
hYN! Awhw! au ho! hlw! vwh! vwh vwh! vwh BeI vwh! )10slwhuqwvwck
ivsimk:- jo iksy dI slwhuqw jW vifAweI leI vrqy jwx, ijvyN, AwSky! SwbwS!
b`ly b`ly! bilhwr! sdky! )kOmw:- 1lMby vwk’c, Bwv nUM v`K 2 sp`St krn leI,
ie`k qoN v`D kOmy lwau[ kOmy l`gy hox qW ArQ sOKy smJdy hn, pV@n’c mhwn sOK
AnMd huMdw hY)2jdoN vwk’c kI, ikauNik, qW, jo Awid Xojk n hox, qW ien@W dI
QW’qy kOmw lwau[ ijvyN, sB cMgI qr@W jwxdy hn, hr QW scweI dI ij`q huMdI hY[
3
jdoN imSrq vwk’c pRDwn aupvwk nUM ikirAw ivSySx aupvwk qoN v`K kIqw jwvy qW
kOmy lwau[
4
jdoN iksy v`fy vwk dy aupvwk ‘qwhIauN’‘ies leI’‘sgoN’‘iPr BI’Awid
XojkW nwl juVy hox, qW aun@W nUM A`f krn leI kOmy lwau[ ijvyN:- siqgurU gRMQ
swihb jI s`cy nwm dy dwqy hn, qwhIauN qW pyRmI jn A`Kr 2’qy gurU Bwvnw Dwr ky

www.Gursevak.com 117 q`qkrw


nmskwr krdy hn)5Awm qOr’qy jdoN vWg, qy, Aqy jW Ar XojkW nwl juVy hox, qW
aupvwkW’c kOmw nhIN l`gdw, pr jdoN ies qr@W dy aupvwk lMmy ho jwx, qW aun@W nUM
v`K krn leI kOmw lwau[ jdoN iksy vwk’c ieko ijhy vwk AMS jW aupvwk vrqy
jwx aun@W ivckwr koeI Xojk n hovy, qW hr vwkMS jW aupvwk ip`CoN kOmw lwau[
ijvyN:- siqgurU swihb dw dIvwn hwl ie`k hzwr Pu`t lMmw, Cy sO Pu`t cOVw qy p`cI
Pu`t au~cw hY)6jdoN iksy vwk’c SbdW dy joVy vrqy jwx, aun@W ivckwr koeI Xojk n
hovy, qW hr joVy qoN ip`CoN kOmw lwau[ ijvyN:- DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI dy
s`cy su`cy au~cy dr Gr’c, aUc nIc, jwq pwq, AmIr gRIb dw Byd Bwv nhIN)7jdoN
iksy nwauN leI bhuq swry ivSySx hox, qW A^Irly dy dohW ivcwkwr kOmy dI QW,
‘qy’ jW ‘Aqy’ lgdw hY[ ijvyN:- DMn siqgurU gRMQ swihb jI s`cy pwiqSwh jI, nwm
pyRm inmRqw hlImI gRIbI iKmw pUrn bRhmigAwn dy ju`go ju`g dwqy, pwrbRhm jI dy
Avqwr hn)8jdoN iksy aupvwk nUM pu`Ty kOimAW’c ilKxw hovy, qW pu`Ty kOmy SurU krn
qoN pihlW kOmw lwau[ ijvyN:- sMq jI ny ikhw, “hy pRymIEN! suAws 2 DMn siqgurU
Arjn dyv swihb jI jpo[ ”ibMdI kOmw:- (; )ibMdI kOmw aus smyN l`gdw hY, jdoN
vwk’c kOmy nwloN vDyry TihrwE hovy[ jdoN iksy vwk’c Aijhy aupvwk hox, qW aun@W
nUM v`K krn leI ibMdI kOmw lwau[ AibnwsI; nwhI ikCu KMf] )duibMdI:- 1 (:)ijs
smyN iksy Sbd dy A`Kr pUry n ilKxy hox qW duibMdI lwau[ ijvyN, s: (srdwr)
2
jdoN iksy vwk’c do ih`sy hox, pihlw ih`sw Awpxy Awp’c pUrw idKweI dyvy qy
dUjw ih`sw pihly dI ivAwiKAw krdw hovy, qW aun@W dy ivckwr duibMdI lwau[
ijvyNDMn vwihgurU siqgurU goibMdisMG swihb jI ny, svw l`K nwl ie`k 2 isMG nUM
lVwieAw:v`fy 2 hMkwrI buirAwr aun@W dy qyz pRqwp A`gy nhIN itk sky)fYS:- 1 (-
)jdoN iksy vwk’c koeI vwDU g`l AwKxI hovy, ijvyN, myry i^Awl Anuswr- QoV@w ghu
nwl suxnw- qyrI lwprvwhI hI qyrI As&lqw dw kwrn hY)2 (-)nwtkI vwrqwlwp
smyN ieh inSwnI vrqo[ ijvyN, vIr Syr isMGw- qUM bhuq hswauNdw eyN[ nwhr isMG-
hW beI qUM ikhVw G`t eyN[ 3QQlwaux jW ADUrI g`l pRgt krdy smyN[ mYN-m-mYN-
A`j, s-kUl nhIN igAw)duibMdI fYS:- (:- )ies icMn dI vrqoN cIzW dw vyrvw,
audwhrx, jW tUk dyx smyN BI kIqI jWdI hY, ijvyN, vwihgurU siqgurU nwnk dyv
swihb jI dy AMimRq bwxI jI ’c bhuqy swry &wrsI SbdW dy pRc`lq rUpW dI vrqoN

www.Gursevak.com 118 q`qkrw


imldI hY, ijvyN:- kwgd, kwdIAW, hukm, swier Awid)pu`Ty kOmy[ (“ ”)do qr@W dy
huMdy hn, iekihry qy dUhry[
1
jdoN iksy dI khI hoeI g`l nUM ijauN dw iqauN iliKAw jwvy, qW auh dUhry pu`Ty
kOimAW’c ilKI jWdI hY, ijvyN, DMn vwihgurU srUp siqgurU swihb jI ny BwrI bIr-
rs’c ieh bIr-rsI SuB s`cy bcn khy, “svw lwK sy eyk lVwaUN; qbY gurU
goibMdisMG nwm khwaUN] ”
2
iksy aupnwm, Sbd, jW rcnw v`l ^ws iDAwn duAwaux leI iekihry pu`Ty
kOmy lwau[ ijvyN, ieh sqrW‘sRI gurmuiK pRkwS’ gRMQ jo sMq bwbw gurbcn isMG jI
‘^wlsw’ jI ny rcy hn, aun@W’coN leIAW geIAW hn)brYkt[ ( ), { }nwtkW ’c
iksy pwqR dw hulIAw jW aus dy idl dy Bwv smJwaux leI:- BweI audY isMG jI
{ih`k QwpV ky}kysrI cMd dI &Oj’c jw ky, aus dw isr v`F ky ilAwauxgy[ vwk ’c
Awey iksy Sbd dy ArQ sp`St krn leI, ijvyN, gu: pR: sU: (gur pRqwp sUrj)BweI
sMqoK isMG jI dI rcnw hY[
joVnI:- (-)1jdoN koeI vwk ilKdy smyN sqr dy A^Ir ’c Sbd pUrw n
AwauNdw hovy, qW aus nUM qoV ky dUjI sqr ’c ilAwaux leI joVnI dI vrqoN huMdI hY[
2
smwsI Sbd bxwauNdy smyN, ijvyN, bIr-rsI[ ibMdI:- (.)AMkW nwl, ijvyN,
1.2.)Cu`t mroVI[ (’)ieh icMn@ iksy Sbd dy C`fy hoey A`Kr leI vriqAw jWdw hY,
ijvyN:- ’coN=iv`coN)DMn DMn siqgurU, nwnk nwm cV@dI klw! qyry Bwxy srb`q dw
Blw! boly so inhwl! siq sRI Akwl! vwihgurUjI kw ^wlsw! vwihgurUjI kI &qyh]
gurpRswid bRhm iv`idAw pRkrx sMpUrnM gurpRswid]

gurpRswid jnm sMskwr[

gurpRswid vwihgurU gurmiq jnm sMskwr pRkrx ArMB:- hryk b`cy skUl
Byjx qoN pihlW 500 gurSbd cyqy krvwey jwx jI[ (grBwDwn)grB Tihrnw,
jnm, (nwm-krx) nwm Drnw, J`gw pwauxw, jUVw krnw, dsqwr sjwauxI Awid
jnm sMskwr hn[ ienW@ swirAW simAW ’qy Ardws krnI[
1. hr gurduAwry swihb jI ivKy, SuB is`iKAw ilKI hovy ik sicAwry pyRmI,
rogI duKI kwmnw vwly jIvW leI gurduAwirAW ’c ^ws pRbMD krn[ ijs krky T`gW
www.Gursevak.com 119 q`qkrw
pws n jwx, s`cy siqgurW qoN vymuK n hox[ keI kptI iksy dw b`cw mrvw idMdy
hn, beI qyry b`cw ho jwvygw, ieh Gor pwp hY[ XQw:- bIjy ibKu, mMgY AMimRqu; vyKhu
eyhu inAwau]
2. SuB sMqwn dI pRwpqI leI Amolk SuB s`cw aupdyS:- pqI sqI dy mn ’c,
A`Kr 2 ’qy gurU Bwvnw sihq, pUrn inscw Brosw hovy, ik siqgurU gRMQ swihb jI,
koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; jI ju`go ju`g At`l gurqw g`dI ’qy ibrwjmwn hn[
ijvyN vyl ibRC Awsry au~cI cV@dI hY, iqvyN pqI sqI, siqgurU gRMQ swihb jI dy
Awsry, Awpxy jIvn nUM au~cy bnwaux jI[ blYk borf ’qy bwxI ilK ky, sOx qoN
pihlW auh Sbd pV@ ky pYx, au~TidAW swr hI gurSbd jI dy drSn krn, AMimRq
kIrqn poQI pRkwS krky kIrqn sunx[ gurbwxI suMdr ilKx dw AiBAws krn[
izMdgI dw ieh mnorQ hovy ik AsIN s`cy siqgurU gRMQ swihb jI dI prmpiv`qR s`cI
su`cI au~cI is`KI pRwpq krnI hY[ pqI sqI dohW ’coN ijhVw pwTI hovy, dUjy nUM sMQw
krwvy, dovyN iml ky poQIAW pRkwS krky ie`k 2 sbd pV@ ky sihj pwT krdy hI
rihx[ ies qr@W lgwqwr v`D qoN v`D sihj pwT kridAW 2 ie`k joiq ho jwx[
spu`qR spu`qRI SuB sMqwn dI pRwpqI leI, gurU syvw praukwr ismrn BgqI krnI
cwhIdI hY[ 24 GMty Gr ’c Awto rIvrs typ ’qy Su`D bwxI lweI jwvy, pRCwdw
bnwaux Aqy sOx smyN BI l`gI hI rhy[
ies ’qy idRStWq:- DMn siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy prmpUjnIk
mwqw ipqw jI ny jnmW 2 ’c SuB s`cI syvw pyRmw BgqI kIqI, ijs ’qy prm pRsMn
ho ky, s`cy su`cy au~cy Anq klwvwn Ajpw jwp vwihgurU jI, pyRm dy vsIkwr ho ky
mh`ly pihly jI dy srUp ’c pRgty[ XQw:- Anq klw hoie; Twkuru ciVAw]
dUjw idRStWq:- s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI jdoN srweynWgw swihb jI
ivKy phuMcy, qdoN siqgurU pRBU dUjy pwiqSwh jI dy prmpUjnIk mwqw ipqw jI ny s`cy
siqgurW dI SuB s`cI syvw kIqI, ijs ’qy gurU swihb jI ny prmpRsMn ho ky bhuq
v`fw vr b^iSAw, “quhwfy Bwg jwgxgy, quhwfy Gr ’c vwihgurU jI dI Amolk
gurqw dy mwlk pRgt hoxgy[ ” prmpiv`qR Amolk ies vr krky, sRI srweynWgw
swihb jI ivKy siqgurU dUjy pwiqswh jI dw prmpiv`qR SuB s`cw Avqwr 1561 ib:
nUM hoieAw[ )siqgurU qIjy, cOQy pwiqswh jI dy prmpUjnIk mwipAW ny, jnmW 2 ’c

www.Gursevak.com 120 q`qkrw


pUrn pyRmw -BgqI kIqI, pUrn pyRm dy vsIkwr ho ky, Awp vwihgurU jI siqgurU qIjy
Aqy cOQy pwiqswh jI dy srUp iv`c pRgtyy[
DMn Akwl purKu siqgurU rwmdws swihb jI Aqy iqn@W dy mihl prmpUjnIk
mwqw BwnI jI ny, siqgurU qIjy pwiqswh jI dI SuB syvw BgqI krky prm pRsMnqw
leI, ijs krky pyRm dy vsIkwr ho ky, s`cy su`cy au~cy Anq klwvwn Ajpw jwp
vwihgurU jI, sRI goieMdvwl swihb gurduAwrw sRI hvylI swihb jI ivKy, vwihgurU
siqgurU pMjvyN pwiqswh jI srUp ’c 1620 ib: nUM pRgty[
3.vwihgurU siqgurU CyvyN pwiqswh jI dw Avqwr:- Drin ggn. nv KMf mih;
joiq sÍrUpI. rihE Bir] Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu. prqK´ hir]
siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dI SuB s`cI SwdI ipMf mau ’c, gurmuiK ikRSn cMd jI,
nyk swaU DnvMqI jI dI AqI ipAwrI spu`qRI prmpUjnIk jgq mwqw gMgw jI nwl,
qyeI hwV sMmq soLW sO C`qI nUM, siqsMgq jI dy v`fy smwgm ’c hoeI[
vwihgurU] krmo ny lV ky, pqI ipRQIcMd nMU gu`sy nwl ikhw, “qUM DMn vwihgurU
siqgurU rwmdws swihb jI dw hukm nhIN mMinAW, pRsMnqw nhIN leI, BwvyN qUM v`fw
sYN qW BI qYnMU gurqw dI pRwpqI nhIN hoeI[ Awpxy SrIkW dw Gr Dn pdwrQ nwL
BirAw ipAw hY[ rwjy mhwrrwjy Aw ky fMfauqW pRym BytWvW krdy hn[ AwpW KwlI
bYTy hW, aunW@ dI pUjw ho rhI hY[ ”A`goN kubol khy, “qUM audws n ho, ieh AOq
hI jwxgy, ies leI gurqw Awpxy spu`qR imhrvwn nUM imlygI[ ”krmo dI golI ny
ieh kubcn, prmpUjnIk mwqw gMgw jI nMU d`sy[
mwqw jI ny ieh kubcn, Awpxy prmpUjnIk pqI pRmysr swihb siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI pws d`sy[ GxI inmRqw gRIbI AwzzI nwl pyRm bynqI kIqI, “ijvyN Awp
jI imhr krky, Awpxy ipAwry is`KW nUM dUD pUq cwr pdwrQW dIAW b^iSSW krdy
hoN, iqvyN gurqw dy mwlk, AvqwrI bwlk jI dI im`TI b^iSS AwpxI dwsI nUM BI
b^So jI[ ”
vwihgurU] ieh pRym bynqI sux ky siqgurU swihb jI AiqAMq hI pRsMn hoey,
b^iSS dy bcn khy, “DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI dy ^ws pRymI
snmuK is`K, bwbw bu`Fw swihb jI bRhmigAwnI sgl kI rInw] mhWpurK hn[ aun@W
dI syvw krky prm pRsMnqw lvo jI[ ” XQw:- sMq syvw kir BwvnI lweIAY;
iqAwig mwnu hwTIlw] )hukim mMinAY hovY prvwxu; qw KsmY kw mhlu pwiesI]

www.Gursevak.com 121 q`qkrw


Anuswr hukm mMn ky mwqw gMgw jI lMgr iqAwr krky, rQ ’qy Asvwr ho ky, dws
dwsIAW smyq SwhI TwT nwl, bwbw bu`Fw swihb jI dI bIV phuMcy[ fr ky hrn B`jy,
DUiV au~fdI dyK ky bwby jI ny syvk nUM pu`iCAw, “AOh DUiV ikauN au~f rhI hY?”
“bwbw jI! gurU jI dy mihl jgq mwqw gMgw jI Aw rhy hn[ ” SuB mrXwdw
kwiem r`Kx leI, bwby jI ny bIr rs nwl ikhw, “gurU ikAW nUM ik`DroN BwjV pY
geI?” ieh sux ky mwqw jI bhuq hI audws hoey[ prmpUjnIk s`cy siqgurW pws
vwips Aw ky d`isAw[ DMn s`cy siqgurW ny bwby jI ’qy ros nhIN kIqw, iKVy m`Qy
bcn shwry mMny, Awpxy mihl gMgw jI nUM smJwieAw, “sMqW mhWpurKW pws sw&
swdw ilbws pw ky pUrn gRIbI Dwr ky jwxw cwhIdw hY[ SwhI TwT iv`c ctkIly
BtkIly bsqR pw ky nhIN jwxw cwhIdw[ hux qusIN Awp dwxy cMgI qr@W bwr 2 Dovo,
^Ub ic`ty k`Fo, kwxy dwxy cuxo, c`kI dw auqlw, hyTlw puV hyTW qy au~qoN Do ky Awp
hQIN Awtw pIso, Awp pRCwdw iqAwr kro, pUrn SrDw pyRm Dwr ky lMgr iljwvo[
sdw leI gurU ky lMgr ’c Awtw pIsx jUT sw& krn Awid sB qr@W dI SuB s`cI
syvw kro[ DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI Blw krngy[ ” ieh Amokk
SuB s`cy bcn sux ky, mwqw jI ny ^Ub bcn mMny, Awp h`QIN cinAW dI im`s vwlw
pRCwdw lY ky pYdl gey[
bwby jI ny au~T ky mwqw jI dy sIs qoN pRCwdy lwhy qy ikhw, “kupu`qRW dw i&kr
BI mwvW nUM hI huMdw hY[ ” bwbw jI gMFw BMnx l`gy qW ikhw, “AYsy sUrbIr bhwdr
blI XoDy DrmI gurmuiK swihbzwdy pRgt hoxgy, jo Drm Xu`D ij`qxgy, gMFy vWg Drm
ivroDIAW dy isr BMnxgy[ ” b`dlW ’c ibjlI cmkx qoN ieh SuB vr b^iSAw,
“ien@W dI isrI swihb vYrI dlW ’c ibjlI vWg cmkygI[ ” mwqw kY min bhuqu
ibgwsu] Anuswr mwqw jI vr sux ky gd 2 qy inhwl ho gey[ vwihgurU siqgurU
pMjvyN pwiqswh jI, bwby jI dw bcn isr m`Qy ’qy J`t p`t mMnidAW, sRI AMimRqsr
swihb jI qoN sRI ivfwlI swihb jI phuMcy, ie`Qy, igir bsuDw jl pvn jwiego; ieik
swD bcn AtlwDw] Anuswr siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dy AvqwrI swihbzwdy jI
dw prmpiv`qR Avqwr 1652ib:nUM hoieAw[ vwihgurU siqgurU swihb jI ny BwvyN
Awpxy Awqimk bl coN is`KW nUM dUD pUq dwn idqw hY[
4.Awpxy Gr AvqwrI bwlk dI bhuq hI loV sI, pr Awpxy leI Awpxy
Awqimk bl nUM nhIN vriqAw jI[ dunIAW ’qy mrXwdw qorI, jo dunIAW pUrn sMqW

www.Gursevak.com 122 q`qkrw


mhWpurKW jI dy bcn mMny, fwvW fol ho ky pKMfIAW mgr n l`gy, &YSn au`cw Avws
iqAwgy[
5.swKI gurmuiK snmuK gwV@y pRymI BweI rUpcMd jI:- ipMf v`fw Gr (mogy) qoN,
gurmuiK BweI Awkl jI, s`cy siqgurW jI dy pyRmI is`K ny, AwpxI ipAwrI lwiek
gurmuiK swaU spu`qRI, bIbI sUrqI jI, quklwxI ipMf dy, BweI swDU (s`DU) jI nwl
ivAwh idqI[ jo swdy dw p`uqR sulqwnIAw sI[ nyk swaU bIbI sUrqI jI Awpxy pqI
jI nUM, s`cy siqgurW ’qy pUrn SrDw bMn@w ky, siqgurU CyvyN pwiqswh jI dy s`cy crn-
kmlW ’c frolI ipMf ilAweI[ s`cy siqgurW ny ndr krky Awpxy is`K bxwey,
DIrj b^S ky gurmuiK pdvI b^SI[ pqI sqI s`cy siqgurW dI pyRmw BgqI krky
inhwl hoey[ soLW sO iekh`qr ib:’c, siqgur swcY dIAw Byij] Anuswr s`cy
siqgurW ny suMdr bwlk b^iSAw, pqI sqI dovyN Awpxy ipAwry b`cy nUM sRI AMimRqsr
swihb jI ivKy, siqgurW dy s`cy im`Ty crnkmlW ’c ilAwey, siqgurU swihb jI
bhuq hI pRsMn hoey, crxwimRq b^S ky AqI suMdr b`cy dw nwm rUpcMd jI r`iKAw, jo
bhuq krnI vwly gurmuiK mhWpurS hoey, iKn mih; nIc kIt kau rwj] Anuswr
siqgurW ny prm pRsMn ho ky rUpcMd jI nUM BweI pd b^iSAw, ien@W dy nwm ’qy sMmq
1688 ’c BweI rUpw n`gr vswieAw[ s`cy siqgurW ny ie`k KMfw, gurU kw lMgr
clwaux leI ie`k kVCw b^iSAw, jo hux ipMf bwgVIAW ivKy snmwn nwl
r`Ky hoey hn[ s`cy siqgurW dI b^iSS dw sdkw BweI rUpcMd jI dy s`q spu`qR hoey,
ijn@W coN BweI prmisMG jI BweI DrmisMG jI ny siqgurU dsvyN pwiqswh jI qoN
AMimRq CikAw[ s`cy siqgurW jI dI syvw krky pUrn pRsMnqw leI[ BweI DrmisMG
jI s`cy siqgurW jI dI AwigAw pw ky vwips Gry Awey[ ien@W nUM ivdw krn vyly
s`cy siqgurW ny ie`k poQI swihb jI, ie`k CotI krd swihb jI, ie`k Cotw KMfw
swihb jI ie`k sRI swihb jI b^Sy[ BweI rUpcMd jI swvn vdI 1 sMmq 1766 nUM
s`cKMf phuMcy, ij`Qy smwD bxI, au~Qy aun@W dy nwm ’qy BweI kI smwD ipMf visAw[
6.swKI, rwjw PqyhcMd Aqy rwxI mYxI jI:- q^q sRI hirmMdr swihb ptnw
swihb jI ivKy rwjw PqyhcMd mYxI sI[ ies dI lwiek rwxI mYxI bhuq swaU nyk
gurmuiK, syvw Bwv vwlI sI[ ien@W pyRmIAW ny s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb
jI qoN is`KI pRwpq kIqI sI[ ieh spu`qR kwmnw lY ky, syvw ismrn krdy sn[ AYsy
inhwl hoey, pqI sqI dohW ny SuB vIcwr kIqI, “spu`qR kwmnw qW mYL hY, jo mn nUM

www.Gursevak.com 123 q`qkrw


itkx nhIN idMdI, hr vyly qlKI l`gI hI rihMdI hY, AwpW kwmnw iqAwg ky
vwihgurU jI dy drSnW leI ismrn krIey[ ” dohW ny AiqAMq pyRm gRIbI inmRqw
nwl Ardwis kIqI, “hy Akwl purK jI! ikRpw krky kwmnw myto, drSn b^So
jI[ ”
jwp qwp Bgiq sw pUrI; jo pRB kY min BweI] Anuswr bwlw pRIqm vwihgurU
siqgurU dsvyN pwiqswh jI nUM ien@W dI pyRmw BgqI Bw geI, hir rs pI mqvwly
siqgurU swihb jI, inSkwm ismrn ’c lIn rwxI mYxI jI dI s`KxI god’c jw bYTy
qy imT bolVw jI; hir sjxu suAwmI morw] )koml bwxI sB kau sMqoKY] Anuswr ^Ub
im`Ty idl iK`cvyN bcnW ’c ipAwr nwl boly, “mW! mW! mW! ” rwxI dw sInw TMFw
ho igAw, drSn krky romwvlI KV@I ho geI, rs nwl kMT Br igAw, ivsmwd ho
gey[ ikAw aupmw; qyrI AwKI jwie] qUM srby pUir rihAw; ilv lwie] vwihgurU
bRhm jI dy pUrn Avqwr Anq klwvwn bwlw pRIqm jI dy sMudr mhW ivsmwd
drSn hoey[ hau Awkl ibkl BeI gur dyKy; hau lot pot. hoie peIAw] Anuswr
ikhw, “jI kI Ckxw hY?”s`cy pwiqswh jI ny ikhw, “jo hwzr hY[ ” GuMGxIAW
hwzr kIqIAW[ s`cy siqgurW ny Awpxy im`qR bwlkW dI pMgq lw ky vrqw idqIAW[
vwihgurU bwlw pRIqm jI inqw-pRqI Awpxy suMdr drSn b^Sdy[ rwjw rwxI drSn
krky inhwl huMdy[ sRI siqgurU swihb jI Drmwqmw rwxI nUM mwqw jI kih ky
bulwauNdy[ rwjw rwxI s`cy siqgurW nUM du`D iGau Awid pdwrQ Arpdy[ siqsMgq
iek`qR huMdI, kIrqn Bjn huMdw, GuMGxIAW dw pRSwid vrqwauNdy, hux BI vrqdw hY[
ies prmpUjnIk AsQwn dw nwm gurduAwrw mYxI sMgq hY, ie`Qy s`cy siqgurW dw
suMdr sRI joVw swihb jI drSn b^S rhy hn[ s`cy siqgurW dI Xwdgwr krONdy dw
bUtw hY[
jdoN siqgurU dsvyN pwiqswh jI gurqw ibrwjmwn hoey, pyRmIAW ny s`cy siqgurW
nUM pu`iCAw, “hy dIn dieAwl prmpUjnIk siqgurU swihb jIE! Awp jI AnMq
bRhmMfW dy mwlk hoN, mlIx iesqRI dI god ’c bYT ky mW ikauN ikhw?”A`goN ikhw,
“hy pRymIE! auh pyRmI Awpw kwmnw iqAwZ ky, pyRm nwl iekwgR ho ky ismrn krdy
sn[ ies krky dws nUM aun@W dw pu`qR bxnw ipAw[ ”
cwhy koeI BI SuB kwmnw hovy, ijhVy s`cy siqgurW dw ismrn syvw BgqI krdy
hn, aun@W dy ikqny v`fy Bwg hn, jo AnMq bRhmMfW dy mwlk s`cy siqgurW jI nUM Xwd

www.Gursevak.com 124 q`qkrw


krdy hn[ s`cy siqgurW jI dI syvw ismrn BgqI krky rog sog kSt klyS dUr
huMdy hn[ SuB kwmnw dI pUrqI huMdI hY[ ismrn siqsMgq kridAW kwmnwvW BI
imt jWdIAW hn, dwq BI Amuk imldI hY, ijvyN rwjw rwxI nUM inSkwm ismrn
iv`c lInqw qy suMdr s`cy drSn pRwpq hoey[
7.gurpRswid vwihgurU] pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw suMdr isMG swihb jI
iBMfrW vwilAW dy pRgt hox qoN ie`k vrHw pihlW, Awp jI dy prmpUjnIk ipqw bwbw
Kjwn isMG jI, ie`k pYr dy Bwr KV@ ky, sRI suKmnI swihb jI dw AMimRq rUp pwT
AiqAMq SrDw pyRm Bwvnw nwl iekwgR ho ky ie`k vr@w krdy rhy[ sMqW mhWpurKW
jI dy prmpUjnIk mwqw jI, sRI jpu jI swihb jI dy p`cI pwT in`q krdy[ mwqw
ipqw jI ny in`qnym Bjn ismrn pyRm Bwvnw sihq kIqw, ijs krky pUrn
bRhmigAwnI sMq bwbw jI pRgt hoey[ iksy pyRmI ny ikhw hY, “jnnI jnY q Bgq
jn; kY dwqw kY sUr[ nhI q jnnI bWJ rhY; kwhy gvwvY nUr[ ”sMqW dy ipqw jI ny
sMq jI dw jnm sMskwr krky, sRI gurU gRMQ swihb jI nwl dy kmry ’c pRkwS kIqy,
^Ub im`TI sur ’c gw ky mwqw jI, sMq jI nUM ie`k sMpUrn shij pwT swihb jI cwLI
idn ’c suxwey[ puMn dwn, gurU kw lMgr clwieAw, ijs krky sMq mhWpurK,
bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] au~c pdvI nUM pRwpq hoey[
8.vwihgurU] pUrn sMq pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw gurbcn isMG swihb
^wlsw jI dw jnm sMskwr BI pUrn gur mrXwdw Anuswr, ien@W dy qwieAw bwbw
kwn@ isMG jI ny kIqw sI[ jdoN mhWpurK pRgty qW ien@W dy BUAw jI rUM ’c lpyt ky,
sRI gurU gRMQ swihb jI dy prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy crn-kmlW ’qy pwey sn[
9.vwihgurU] sMq bwbw suMdr isMG swihb ^wlsw jI ny, m`qy ipMf pRcwr
kridAW ikhw, “PrIdkotIey rwjy dy b`icAW dy iKfwvy AMgRyz hn, iKfwvy BI is`K
hI hoxy cwhIdy hn[ ” rwjy dw pYRzIfYNt ieMdR isMG hMkwrI, pMj sO ispwhI lY ky, sMqW
nUM igR&qwr krn AwieAw[ swrw ipMf SsqR PV ky KV@ igAw[ “kOx hY sMqW
mhWpurKW nUM igR&qwr krn vwlw?sMq s`cw pRcwr krdy hn[ ” aus muAw&I mMgI[
ies leI b`icAW dy iKfwvy is`K hox jI, jo b`icAW AMdr is`KI pyRm auqSwh SrDw
vwly gux pYdw krn[ pqI sqI Ardwis krky igRsq Drm ’c pRivrq hox[
gurmuiK b`cy b`cI dI pRwpqI leI qyrW sO GMty vwihgurU mMqR jI dw ismrn krn, ijvyN
2 jwp krI jwx iqvyN 2 s`cy siqgurW jI nUM ArpI jwx jI[

www.Gursevak.com 125 q`qkrw


n kyvl swaU gurmuiK b`cy dI pRwpqI leI jwp krnw hY, blik swaU gurmuiK
b`cI dI pRwpqI leI BI jwp krnw cwhIdw hY[
10.kup`uqR dI pRwpqI leI, pIr &kIr kbr mVI jwdU tUxw qvIq blI dyxI
cur`sqy ’c nhwauxw isivAW ’qy mws irMnHxw, ^Uh ’c mMjw bMnH ky n@wauxw pwxI nyVy
jw ky rotIAW pkwauxIAW, dIvwlI dI rwq, ibgwny b`icAW dy kys muMnxy prwieAw
b`cw mwr ky dyvI jI dI Bytw krnw Awidk AiqAMq Gor pwp hn[ spu`qR spu`qRI, SuB
sMqwn dI mMg s`cy siqgurW jI qoN krnI hY jI[ XQw:- mwnu mWgau qwnu mWgau; Dnu
lKmI suq dyh]
11.vwihgurU gurpRswid] grB dI r`iKAw, SuB sMqwn dI pRwpqI leI ien@W
sbdW dw AiBAws kro:- <> siqnwmu krqw purKu inrBau inrvYru Akwl mUriq
AjUnI sYBM gur pRswid] jpu] Awid scu jugwid scu] hY BI scu nwnk hosI BI scu]
1] iblwvlu mhlw 5] qwqI vwau n lgeI; pwrbRhm srxweI] cauigrd hmwrY
rwm kwr; duKu lgY n BweI] 1] siqguru pUrw ByitAw; ijin bxq bxweI] rwm nwmu
AauKDu dIAw; eykw ilv lweI] 1] rhwau] rwiK lIey iqin rKnhwir; sB ibAwiD
imtweI] khu nwnk ikrpw BeI; pRB Bey shweI] (rogn ks ky bolo, polw bolx
nwl rMg rogn ArQ bxygw) rogn qy.Ar sogn qy; jl jogn qy.bhu BWq bcwvY]
s`qR.Anyk clwvq Gwv; qaU qn.eyk n lwgn pwvY] rwKq hY.Apno kr dY
kr; pwp sbUh.n Bytn pwvY] AOr kI bwq.khw kh qo sO; su pyt hI ky.pt bIc
bcwvY] (sRI dsm 35)isr msœk rK´w pwrbRhmM; hsœ kwXw rK´w prmysÍrh] Awqm
rK´w gopwl suAwmI; Dn crx rK´w jgdIsÍrh] srb rK´w gur dXwlh; BY dUK
ibnwsnh] Bgiq vCl AnwQ nwQy; srix nwnk purK Acuqh] 52] (1358)^Ub
AiBAws kro[
12. bIrj dwn dyx qoN pihlW Ardws krnI:- hy s`cy pwiqswh jIE! SuB
sMqwn dI auqpqI hovy jI[ 13.grB Tihrn leI Ardws krnI[ 14.mwq grB
mih.Awpn ismrnu dy; qh qum rwKnhwry] Anuswr grB dI r`iKAw leI Ardws
krnI, 15.pUry smyN ’c b`cy dw jnm hovy jI[ 16.pUrn pRym Bwvnw nwl Ardws
krnI, ijs krky b`cw gurmuiK jIvn vwlw pYdw hovy[ ijvyN ijs smyN Bgq pRhlwd
jI Awpxy mwqw Dwie jI dy audr ’c sn, aus smyN hrnwKS qp krn igAw sI[
rwjw ieMdR, mwqw Dwie jI nUM kYd krky leI jw irhw sI, nwrd munI jI ny Aw ky

www.Gursevak.com 126 q`qkrw


ikhw, “ies dy pytoN mhwn pRqwpvwn piqvMq sUrmy sMq Bgq mhWpurS jI ny pRgt
hoxw hY[ ” ieh sux ky ieMdR ny mwqw jI nUM irKIAW dy AwSrm ’c hI C`f idqw[
irKIAW ny mwqw jI nUM jwp krn dw Aqy hor SuB aupdyS b^iSAw, mwqw jI irKIAW
dI syvw qy jwp krdy rihMdy[ irKIAW dI bRhm crcw, Bgq jI audr ’c suxdy
rihMdy[ ieauN prmpUjnIk Bgq jI nUM AwpxI mwqw jI dy audr ’c huMidAW hI SuB
Awqm-aupdyS pRwpq hoieAw sI[
17.vwihgurU gurpRswid] ij`Qy pqI supqnI sONdy bYTdy hox, au~Qy vwihgurU
siqgurU pMjvyN nOvyN pwiqswh jI, swihbzwidAW ShIdW jI dI ShIdI Aqy dsW
siqgurU swihbwn jI dy &oto lwey jwx[ ijvyN sUrbIr AqIrQ XoDy bwbw dIp isMG
swihb ^wlsw jI Awpxw prmpiv`qR SuB s`cw sIs AwpxI qlI ’qy r`K ky KMfw vwh
rhy hn, bwbw mnI isMG swihb jI bMd 2 ktvw rhy hn, bwbw qwrU isMG swihb jI
AwpxI KoprI lwhux qoN mgroN smwDI ’c bYTy bweI idn ismrn kr rhy hn, bwbw
Swhbwj isMG swihb jI qy subyg isMG swihb jI crKV@I ’qy cV@ rhy hn, isMGxIAW
dy swhmxy aun@W dy b`icAW nUM nyizAW ’qy tMigAw jw irhw hY, b`icAW dy toty 2 krky
gLW ’c hwr pwey jw rhy hn, BweI mqIdws swihb jI Awry nwl Awpxw qn
icrvw rhy hn, BweI dieAwlw swihb jI dyZ ’c aubwLy jw rhy hn, BweI sqIrwm
swihb jI rUM ’c lpyt ky swVy jw rhy hn Awid[
18.vwihgurU gurpRswid] gurbwxI dy kImqI bIr-rsI pd Sbd kMDW ’qy
ilKy jW SIiSAW ’c jVw ky lwey jwx, pqI sqI aun@W nUM pV@ ky m`Qw tyk ky sOx,
svyry au~TidAW BI nmskwr krky pV@n, ijs krky SuB sMqwn auqpq hovy[
19.vwihgurU gurpRswid] jdoN b`cw audr ’c hovy, qdoN Awpxy Aqy b`cy ’qy
qrs krky igRsq qoN pUrn sMqoK r`Ko jI[ shs Kty; lK kau auiT DwvY] iqRpiq
n AwvY; mwieAw pwCY pwvY] Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip
mrY] ibnw sMqoK; nhI koaU rwjY] supn mnorQ; ibRQy sB kwjY] nwm rMig; srb
suKu hoie] bfBwgI; iksY prwpiq hoie] krn krwvn; Awpy Awip] sdw sdw;
nwnk hir jwip] 5] dw svw l`K vwrIN AiBAws kro, ies qoN mgroN BI pV@dy
rho[
vwihgurU gurpRswid] pqI sqI iml ky in`qnym, sRI suKmnI swihb jI Awid
bwxI vwrI 2 ie`k 2 pauVI pV@n qW ivSyS lwhw hovy[ iml ky gurbwxI ArQ
www.Gursevak.com 127 q`qkrw
gurieiqhws vIcwrn[ poQI, guru prmysuru pUjIAY; min qin lwie ipAwru] AMg
132 qoN ArQ vIcwrny SurU krn[ ie`k quk pV@y dUjw ArQ kry, AglI quk pV@
dyvy[ iPr ArQ Aglw kry[ ies poQI dy 617 AMg qoN mwto BI ilKo, jdoN b`cw
grB ’c hovy, cMgy Poto, sUrbIr mhWpurSW dy drSn kro, qW b`cw sUrbIr dwnI
sMq Bgq pYdw hovygw[
20. swKI, hMkwrI jYdpurwxw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip
Alypw; inrgunu rhqw] )iKn mih Qwip; auQwpnhwrw] vwihgurU Su`D bRhm jI dy
Avqwr siqgurU hirrwie swihb jI ny mhwn ikRpw krky, iKn mih; nIc kIt
kau rwj] Anuswr rMkW nUM rwj b^Sx leI, au~jVy dyS mwlvy nUM hrw Brw krky
vswaux leI, 2200 AsvwrW smyq Awpxy SuB s`cy praupkwrI prmpiv`qR
crn-kml pwey[ byAMq hI pRymIAW ny s`cy im`Ty crn-kml Do ky pIqy, ipAwrI
is`KI pRym-BgqI Dwrn kIqI[ mMdBwgI kOVy goq dy ijmINdwr hMkwrI sn, ien@W ny
siqgurU CyvyN pwiqswh jI dI AwigAw mMn ky is`KI nhIN DwrI sI[ ieh siqgurU
s`qvyN pwiqswh jI dI crn srn nhIN Awey[ ipMf mrHwj dy ijmINdwr, jo
isrkIvws sn, v`fBwgy bxn leI siqgurU swihb jI dI Srn Awey, s`cy crn-
kml Do ky pIqy, is`K bxy, syvw krky pUrn pRsMnqw leI[ ien@W dy muKI kwly ny
pRym bynqI kIqI, “hy gRIb invwj jIE! dwsndws kmzor qy gRIb hn, kOVy
ijmINdwr dwsW nUM vsx nhIN idMdy, dwsW dIAW Gr vwlIAW jdoN pwxI Brn
jWdIAW hn, aun@W dI byiezqI krdy hn[ ie`k nvIN bhU AweI, aus ny byiezqI nw
shwrI, Awpxw GVw BMnH ky fyry AweI, dwsW nUM qrkW mwrIAW, bhuq iPt lwhnq
idqI[ hux Awp jI Srn ipAW dI lwj r`Ko jI[ ” siqgurU swihb jI ny DIrj
b^SidAW ikhw, “jy koeI cV@ ky Awvy qW jMg kro[ ” aun@W ikhw, “jYdpurwxw
bhuq hI blI hY, ieh jdoN AwpxI mwqw dy pyt ’c sI, ien@W dy Gr pws, C`pV ’c
pwxI pI ky Syr g`ijAw, ies dI mW ny Awpxy koTy qoN Syr, cV@dw sUrj q`ikAw, ijs
krky ieh blI jMimAw, hux Awpxy bl dw AqI hMkwr krdw hY[ ” s`cy pwiqswh
jI ny kwly nUM QwpVw idqw, “BweI! siqgurU swihbwn jI ’qy p`kw inscw Brosw r`Ko,
ijs krky quhwfI ij`q hovygI[ ” ies ny siq bcn kih ky m`Qw tyikAw[ s`cy
pwiqswh jI ny kOiVAW nUM bulw ky ikhw, “ien@W nUM pMj ipMf hI dy dyvo[ ” hMkwrI
nhIN mMny[ gurU pRmysr jI qoN vymuK ho ky, hMkwrI jYdpurwxw cV@ AwieAw[ ie`DroN
www.Gursevak.com 128 q`qkrw
kwlw s`cy pwiqswh jI nUM ArwD ky bIr rs ’c AMigAwr vWg BK au~iTAw[ aus ny
kwly dy brCI mwrI, kwly nUM D`kw v`jx qoN do dMd t`ut gey[ kwly ny siqgurW nUM
ArwD ky qyg vwhI, jYdpurwxy dy do toty kr idqy, ieh dyK ky kOVy B`j gey[ kwly ny
Aw ky; srb klw smrQ] s`cy pwiqswh jI dy crn-kml prsy rom 2 krky
DMnvwd kIqw qy ikhw, “Awp jI dI ikRpw nwl ij`q hoeI hY[ ” vwihgurU gurU pRmysr
jI ny mhwn ikRpw krky Awpxy is`KW dI jV pqwl ’c lw idqI[ so jYdpurwxy dI
mwqw ny cV@dy sUrj qy Syr nUM q`ikAw, ijs krky ieh mhwn blvwn hoieAw[ jy
gurbwxI jI pRwpq huMdy qW sUrvIr pRymI Bgq jI pRgtdy[
21.vwihgurU gurpRswid] b`cw b`cI dohW dw jnm sMskwr qW krnw hI hY,
blik Kusry dw jnm sMskwr BI krnw cwhIdw hY:- Kusry ’qy qrs krky pwl ky
mhWpurSW dI syvw ’c Byj dyvo, ijs krky kQw kIrqn is`K ky, gur syvw bMdgI
krky aus dw jnm sPlw hovy[ ijhVw BI pRymI Kusry nUM dyKy, aus nwl hmdrdI kry,
aus nUM KusirAW koL Byjx qoN bcwvy[ vwihgurU jI dI b^iSS duAwrw b`cy b`cI dy
jnmidAW hI aun@W nUM vwihgurU gurmMqR dsW siqgurW ShIdW mhWpurSW dy prmpiv`qR
nwm suxwey jwx[ dweI BI is`KxI hI hovy[ b`cy b`cI dy jnmidAW hI, ru`q Anuswr
kosy jl nwl ieSnwn krvwau[ ij`Qy jMmy sRI gutky poQI swihb jI nUM au~cy sjw ky,
cOr jwp krky, b`cy qoN m`Qw itkwieAw jwvy, ij`Qy jMmy au~Qy hI jnm sMskwr kIqw
jwvy[ b`cy nUM A`Ty phr kQw kIrqn Aqy Su`D aucwrn gurbwxI jI typ rIkwrf
duAwrw jW Awp suxwey jwx[
22.jnm sMskwr, AMimRq iqAwr krn dI ivDI:- AMimRqDwrI isMG pMj kkwr
dI rihq sihq G`t qoN G`t s`q bwxIAW dw in`qnymI hovy, kurYhqW qoN bicAw hovy,
auh b`cy b`cI dy jnm ipCoN, lohy dy bwty ’c do Gu`tW jl Aqy QoVy ijhy pqwsy pwvy,
jykr jl TMFw hovy qW kosw kr lYxw[ ikRpwn PyridAW sRI jpu jI swihb jI dw Su`D
AMimRq pwT krnw, Ardws krnI ik b`cy b`cI dI is`KI vwlI lMmI AwXU hovy jI[
ikRpwn dI nok nwl pMj bUMdW b`cy b`cI dy muK ’c pwauxIAW, bwkI b`cy dI mwqw nUM
iplw dyxw[ AMimRq iCVkxw nhIN[ rumwlw Do ky b`cy dy mUMh ’c nhIN pwauxw, pRym
Bytw sihq gRMQI dw siqkwr BI kr dyxw jI[ DMn siqgurU goibMd isMG swihb ^wlsw
jI! DMn siqgurU goibMd isMG swihb ^wlsw jI! DMn siqgurU goibMd isMG swihb
^wlsw jI! Aink bwr nmo nmh[

www.Gursevak.com 129 q`qkrw


22 aUVw. vwihgurU gurpRswid] Ardws krky d`uD cuMGwauxw jI[ mwqw jI dw
du`D Cufw ky Eprw du`D iplwaux qoN pihlW, Bwvnw sihq Ardws krnI, ik b`cw
nvW inroAw hovy jI[ guVHqI nhIN dyxI[ hor r`K, Dwgw qvIq b`cy dy pwauxw, tUxw
krnw s^q mnw hY[ v`D qoN v`D gurbwxI suxwau, ieho hI r`K hY[ hryk Ardws qoN
mgroN jYkwrw gjwau, gur &qyh bulwau[ b`cy b`cI dy jnm qoN pRmySr jI dy Sukrwny,
vjoN sRI AnMd swihb jI dw sMpUrn pwT Aqy ^uSI dy SbdW dw kIrqn krnw[ jy
kIrqn n ho sky, qW v`D qoN v`D gurbwxI jI sunwauxy[
23.vwihgurU gurpRswid] spu`qR dI kwmnw vwly nUM, sMq mhWpurK jI hyT ilKy
Sbd dw AiBAws krwauNdy[ b`cy jnm ^uSI ’c ies Sbd dw kIrqn BI kIqw jWdw
hY[ Awsw mhlw 5] siqgur swcY; dIAw Byij] icru jIvnu; aupijAw sMjoig] audrY
mwih; Awie kIAw invwsu] mwqw kY min; bhuqu ibgwsu] 1] jMimAw pUqu; Bgqu
goivMd kw] pRgitAw sB mih; iliKAw Dur kw] rhwau] dsI mwsI; hukim bwlk
jnmu lIAw] imitAw sogu; mhw Anµdu QIAw] gurbwxI sKI; Anµdu gwvY] swcy
swihb kY; min BwvY] 2] vDI vyil; bhu pIVI cwlI] Drm klw; hir bMiD bhwlI]
mn icMidAw; siqgurU idvwieAw] Bey AicMq; eyk ilv lwieAw] 3] ijau bwlku;
ipqw aUpir kry bhu mwxu] bulwieAw bolY; gur kY Bwix] guJI CMnI; nwhI bwq] guru
nwnku quTw; kInI dwiq] 4] 7] 101] (396)
24.sUiqk nhIN mMnxw:- SwsqRW Anuswr b`cy dy jnm qoN (sUiqk)Apiv`qRqw,
ASu`DI, bRwhmx dy igAwrW, C`qRI vYS dy sqwrW, SUdr dy qIh idn rihMdI hY[
pYdwieS qoN sUiqk mMnxw siqgurW ny s^q mn@w kIqw hY[ bsqRW Gr bwr sRIrW dI
pUrI 2 s&weI r`Ko, swry iml ky gurbwxI pV@o ismrn kro inhwl hovo[ siqgurW ny
gurbwxI nwl sUiqk dI inivrqI d`sI hY[ ies krky shij pwT krn, gurbwxI jI
pV@n suxn dw hukm idqw hY[ XQw:- nwnk ijn@I gurmuiK buiJAw; iqn@w sUqku
nwih] 3] sUiqk vwlw Gr kih ky n&rq krnI v`fw doS hY, siqgurU swihbwn jI
dy aupdyS nUM mMnx nwl sUiqk dI inivrqI huMdI hY[ siqgurU swihbwn jI dI ivSyS
pRsMnqw lYx leI siqgurU gMRQ swihb jI Gry pRkwS krky dyg kIqI jwvy[ bwxI
kIrqn sRI muKvwk dI kQw kIqI jwvy[ rYx sbweI kIrqn kIqw jwvy[ aupRokq
mrXwdw Anuswr AMimRq CkwieAw jwvy[ sMpUrn sihj pwT suxwieAw jwvy[ ijqny
v`D qoN v`D sihj pwT suxwey jwx, auqnw hI cMgw hY[ Bog ’qy kQw kIrqn gurU kw

www.Gursevak.com 130 q`qkrw


lMgr swDU sMqW dI syvw puMn dwn kIqw jwvy[ b`cI hox qoN dwqy dwqwr dw DMnvwd
krnw jI[
25.nwm Drnw:- rwjn ky rwjw. mhwrwjn ky mhwrwjw; gurU gur siqgurU
goivMd isMG swihb jI ny Apwr ikRpw hukm kIqw hY, “jnm qoN bwAd b`cy b`cI dw
nwm, prm piv`qR prmpUjnIk siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI qoN hI r`iKAw kro[ ”
ies dI mwnqw mhwnqw khI nhIN jw skdI[ jykr dIvwn smwgm qoN mgroN juVI
sMgq ’c nwm r`Kx vwly bhuqy b`cy hox, qW sRI muKvwk dy pihly A`Kr qoN ie`k b`cy
dw nwm r`Kxw, dUjy A`Kr qoN dUjy dw qIjy qoN qIjy dw[ bhuqw v`fw nwm rKwaux nwl
hMgqw vDdI hY[ jykr v`fw nwm hovy qW nwm lYx vwly A`Dw nwm hI lYNdy hn, jo
sjdw BI nhIN[ ies hzUr ny ikhw hY:- motw nwau DrweIAY; gil Aaugx Bwrw] so
nwm QoVy A`KrW vwlw hI hovy, ijs dy ArQ suAwdly hox[ ijs mu`K ’c rs Awvy
Aqy nwm lYx dw PL BI imLy[ ijvyN:- rwm isMG, Bgvwn isMG[ vwihgurU[ gurU gur
siqgurU gRMQ swihb jI qoN nwm r`iKAw jwx ky, nwm pUrw hI lYxw cwhIdw hY[ tItU
ibtU b`bU Awid ADUry nwm n r`Ko[ ien@W dw koeI ArQ nhIN inkldw[ jykr jnm
hspqwl ’c hovy qW jnm sMskwr EQy hI kIqw jw skdw hY[
26.vwihgurU gurpRswid] jnm qoN lY ky b`cy dw AnUpwn Su`D hovy, cwh ’c
qmwkU qyz im`Ty ’c SUgr Awid bImwrIAW hn, ies krky ipAwry b`cy nUM tO&IAW
kYNfIAW AweIskRIm pYpsI kok cwh qmwkU kO&I qyz im`Ty qoN bcwieAw jwvy[ jy koeI
khy b`cy nUM rySy qoN bcwaux leI cwh dyvo, qmwkU smJ ky nw idqI jwvy[ vweI
rySy qoN bcwA leI bnPSW ml`TI Awid hlkw ijhw mswlw vriqAw jwvy[ du`D ’c
pwxI pw ky qwzw du`D idqw jwvy, du`D aubwLy ibnw nw dyvo[ Awm qOr ’qy b`icAW nUM
^urwk izAwdw dyxy krky bImwr ho jWdy hn[ jykr in`kI aumr qoN tO&IAW kYNfIAW
AweIskRIm pYpsI kok cwh qmwkU kO&I qyz im`Ty qoN bcy, qW sRIr in`gr nvw inroAw
hovygw[ cwh Srwb goLIAW Awid niSAW qoN n&rq pweI jwvy[ cwh kO&I ny pUrW dy
pUr qbwh kr idqy hn, cwh leI dunIAW dw bwlx BI hr vyly m`cdw rihMdw hY,
vwqwvrn nUM DUAW ^rwb krdw hY[ izAwdw PYt dy ky b`cy dI pwcn SkqI nUM kmzor
nw kIqw jwvy[ mwlS krky h`QW ’qy ^Ub tpwieAw jwvy[ bhuqy b`icAW nUM kql
krky aun@W dw sonw lwihAw igAw hY, ies krky b`cy dy sonw Bu`l ky BI nw pwvo[
J`gw pwaux jUVw krn dsqwr sjwaux qoN pihlW Ardws kIqI jwvy[

www.Gursevak.com 131 q`qkrw


27.vwihgurU gur mrXwdw Anuswr sMqwn sMjm:- gur mrXwdw Anuswr pqI
sqI iml ky bwxI pV@n ArQ vIcwrn, Awpxy nwl b`icAW nUM ibTwaux, ie`k 2
pauVI krky pwT krn[ iek`Ty ismrn krn, swdw pihnx qy swdw hI Kwx[ kyqy;
Kip qutih vykwr] Anuswr sRIr iviSAW ’c Kip 2 ky tu`t jWdy hn[ ies krky
ivkwr mytx vwly SbdW pdW dw AiBAws krn[ XQw:- Aink Bog; ibiKAw ky
krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY] )ibiKAw mih; iknhI iqRpiq.n pweI] ijau
pwvku.eIDin nhI DRwpY; ibnu hir.khw AGweI] )ijn@w AMqir kptu ivkwru hY; iqnw
roie ikAw kIjY] )ibiKAw kY Din; sdw duKu hoie] nw swiQ jwie; n prwpiq hoie]
pqI sqI ieh Bu`l nw krn ik swfw sMjog kyvl ivkwrW leI hI hY[ Dn ipru eyih
n AwKIAin; bhin iekTy hoie] eyk joiq duie mUrqI; Dn ipru khIAY soie] 3]
s`cy pwiqswh jI dI AMimRq gurbwxI jI dw ^b AiBAws krky Aqy poQI, guru
prmysuru pUjIAY; min qin lwie ipAwru] ’c d`sI jugqI Anuswr, ivkwr iqAwg ky
pqI sqI ie`k joiq ho jwx[ XQw:- is`K is`KxI iml bhY, crcw krY Apwr] Bjn
isKwvy pu`qR ko; hir Bj bwrM bwr]
28.vwihgurU gurpRswid] keI BoLy juAwn b`cy b`cIAW dw Do^y nwl sMqwn sMjm
kIqw jWdw hY, ijs krky mgroN pCqwauxw pYNdw hY[ iksy kwrx krky jy ie`k cV@weI
kr jwvy, iPr dUjw dubwrw SwdI nhIN krw skdw, ikauNik sMqwn auqpq nhIN ho
skdI[ sMqwn sMjm vwly keI rogI ho ky, keI ie`ko b`cy dy cV@weI krn qoN
pCuqwauNdy hn[ swrI dunIAW dw Kwxw pihnxw gurmiq Anuswr hovy ivkwr Gtx
sMqwn dI auqpqI G`t hovy[ swry bMdgI krky sur^rU hox[
29.mÚ1] BMif jMmIAY. BMif inMmIAY; BMif mMgxu vIAwhu] dy ArQ b`cI dy
jMmxy qoN sog krnw iesqRI zwqI qoN n&rq krnI mnmiq hY:- b`cy gurmuiK jIvn
vwly hoxy cwhIdy hn[ fwktRI tYst duAwrw pyt ’c, b`cy b`cI nUM mwrnw, s`cy
pwiqswh jI dI AwigAw dy ault mhW pwp hY[ jy iesy qr@W b`cIAW nUM pyt ’c mwrdy
rhy qW Awpxy b`icAW dIAW SwdIAW iks nwl krky vMs vDwauNgy, ikvyN ^uSIAW
mnwvoNgy?krn krwaux vwly dovyN hI pRmwqmw jI dI nrwzgI qoN frn[ kMinAW dwn
sB qoN v`fw dwn hY[ pRmwqmw jI dI rzw mMnx vwlw hI swaU gurmuiK hY, nw mMnx
vwlw mnmuK hY[ ieMfIAw ’c b`cy b`cIAW dI igxqI Anuswr b`cIAW nwloN b`cy iqguxy

www.Gursevak.com 132 q`qkrw


hn, Bwv ieqnw Gor iBAwnk zulm krky b`cIAW nUM iF`f ’c hI mwr idMdy hn[
Awaux vwly smyN ivcwry CVy duKIy izMdgIAW Bogxgy[
30. vwihgurU mh`lw pihlw jI dw &urmwn pV@o, AwpxIAW b`cIAW nUM mwr ky
kulGwqI AwqmGwqI n bxo[
mÚ1] BMif jMmIAY.BMif inMmIAY; BMif mMgxu vIAwhu] BMfhu hovY dosqI; BMfhu
clY rwhu] BMfu muAw.BMfu BwlIAY; BMif hovY bMDwnu] so ikau mMdw AwKIAY; ijqu jMmih
rwjwn] BMfhu hI BMfu aUpjY; BMfY bwJu.n koie] nwnk.BMfY bwhrw; eyko scw soie]
ijqu muiK sdw swlwhIAY; Bwgw rqI cwir] nwnk.qy muiK aUjly; iqqu scY drbwir]
2] SwsqRW ny iesqRI zwqI nUM SUdR dw drjw idqw hY[ gurdyv mwqw gurdyv ipqw;
gurdyv suAwmI prmysurw] vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb (1)pihly pwiqswh
Ajpw jwp pUrn bRhm (mÚ)srUp jI, iesqRI zwqI dw Awdr siqkwr ieauN krdy
hn:- (BMif)iesqRI dy pyt ’c, b`cw (inMmIAY)inMmdw vDdw pR&ulq hMudw hY, Bwv swry
mwqw dy audr ’c pu`Ty lmkdy, prw bwxI duAwrw lgwqwr jwp krdy hn[ Awpxy
pyt ’c b`cy nUM sMBwlx pRiqpwlx dw bhuq v`fw aupkwr hY[ (BMif) iesqRI qoN
(jMmIAY)jMmdw hY Aqy jMmdw hI mW dw du`D cuMGdw hY[ rMgW 2 dy ipAwr nwl
gurbwxI jI suxw ky, SuB is`iKAw dy ky, mwqw jI pwLdy hn, ijn@W qoN Awp jI jMmy
hoN, iqn@W ipAwrIAW mwvW nUM mwVw kihMdy hoN, Awp jI cMgy ikvyN ho? (BMif)iesqRI
nwl hI mMgxu, vIAwhu huMdw hY[
BMfhu hovY dosqI; BMfhu clY rwhu] (BMfhu)iesqRI krky, iesqRI dy pyikAW smUMh
irSqydwrW nwL (dosqI)pRIqI (hovY)huMdI hY[ pihlY; ipAwir lgw Qx duiD] dUjY;
mwie bwp kI suiD] Anuswr b`cw mW 2 kihMdw hY, koeI cwcI qweI mwmI dwdI nwnI
mwsI BUAw s`s Awid nwm lY ky bulwauNdy hn[ (BMfhu)iesqRI krky kul vDx dw
rwhu, vw sMswr dy ivvhwr dw rwhu (clY)cldw hY, Bwv pqI sqI Gr vswaux leI
dySW pRdySW ’c Drm-ikRq krdy hn[ BMfu muAw.BMfu BwlIAY; BMif hovY bMDwnu] jdoN
(BMfu)iesqRI (muAw)mr jwvy, qW hor (BMfu)iesqRI (BwlIAY)l`BIdI hY, ikauNik
(BMif)iesqRI nwl hI Gr dw (bMDwnu)b`Jxw (hovY)huMdw hY, Bwv sMqwn dI auqpqI
sMBwl Aqy hor Gr dI dyK ryK krdI hY[ Awey swDU sMq pRwhuixAW s`s shury dI syvw
BI krdI hY[ so ikau mMdw AwKIAY; ijqu jMmih rwjwn] (ijqu)ijn@W qoN
(rwjwn)Bgq kbIr swihb jI, Bgq jYdyv swihb jI Awid ShId bRhmigAwnI

www.Gursevak.com 133 q`qkrw


(jMmih) pRgt huMdy hn, (so) aun@W nUM mMdw ikau (AwKIAY)AwiKAw jWdw hY?BMfhu hI
BMfu aUpjY; BMfY bwJu n koie] (BMfhu)iesqRI qoN hI (BMfu)iesqRI (aUpjY)pYdw huMdI hY,
(BMfY)iesqRI (bwJu)bgYr koie BI (n)nhIN hY, Bwv swry iesqRI qoN hI pYdw huMdy hn[
nwnk.BMfY bwhrw; eyko scw soie] siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy
hn:- (eyko)ie`k (scw)s`cy vwihgurU jI hI inrml inrlyp inRivkwr inrmoh,
Apxw jwp Awp hr smyN kr rhy, Ajpw jwp (soie)soBw sihq, (BMfY)iesqRI qoN
(bwhrw)ibnw hn[ ijqu muiK sdw swlwhIAY; Bwgw rqI cwir] nwnk.qy muiK aUjly;
iqqu scY drbwir] 2] cwhy mrd cwhy iesqRI dw muK hovy, (ijqu)ijs muiK nwl
vwihgurU jI sdw (swlwhIAY)vifAwey iDAwey jpy jpwey jWdy hn, auh mUMh Bwgw dI
(cwir)suMdr (rqI)mxI sihq, soBnIk hY[ siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy
hn:- BwvyN iesqRI hovy jW mrd hovy (qy)auh muiK (iqqu)iqs scY dy (drbwir)
siqsMgq, s`cKMf, siqgurU gRMQ swihb jI dy snmuK, (aUjly)pRkwS srUp bRhm ’c
lIx ho ky, pRkwS srUp bRhm hox rUp aUjly hn, Bwv iesqRI purS Akwl purKu jI
dy spu`qR hn[ nwmu jpx jpwaux, gurU syvw kQw kIrqn gurbwxI sMQw krn krwaux
vwly prvwx hn[ DMn vwihgurU gur nwnk dyv; goivMd rUp] jI ny iesqRI mrd qoN
n&rq krno vrijAw hY, hr suAws rom 2 krky nmskwr kridAW vwihgurU 3
jipAw jpwieAw hY[ hux jpx leI auqSwhq kr rhy hn, ies leI hy pwpI mn
jwp kr!
rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI dy
mihl, jgq mwqw sul`KxI jI[ mh`ly pihly jI dy prmpUjnIk mwqw iqRpqw jI[
prmpUjnIk BYx pRymw-BgqI dy Avqwr bIbI nwnkI jI[ )rwjn ky
rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; vwihgurU siqgurU AMgd dyv swihb jI dy nyk swaU
gurmuiK mihl, sB dy prmpUjnIk jgq mwqw KIvI jI[ XQw:- blvMf.KIvI nyk
jn; ijsu bhuqI Cwau pqRwlI] )mh`ly dUjy jI dy prmpUjnIk mwqw dieAw kOr jI
(sBrweI jI)[
rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; vwihgurU siqgurU Amrdws swihb jI dy
prmpUjnIk mwqw rUp kOr jI (sRI l`CmI jI)[ mh`ly qIjy jI dy mihl, sB dy
prmpUjnIk, rwm kOr jI[ )rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; vwihgurU siqgurU
rwmdws swihb jI dy prmpUjnIk mwqw dXw kOr jI (Kym kOr jI)[ mh`ly cOQy jI

www.Gursevak.com 134 q`qkrw


dy mihl, sB dy prmpUjnIk, pRymw-BgqI dy Avqwr jgq mwqw BwnI jI[ )rwjn
ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI dy mihl,
sB dy prmpUjnIk, jgq mwqw gMgw jI[ )rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw;
vwihgurU siqgurU hirgoibMd swihb jI dy mihl, sB dy prmpUjnIk, jgq mwqw
dmodrI jI, SRI nwnkI jI, SRI mhWdyvI (mrvwhI jI)[ ipAwrI spu`qRI bIbI vIro
jI, ijn@W ny Awpxy pMj spUq Awpxy ipAwry BqIjy mh`ly dsvyN jI nUM Arpy, jo sRI
BMgwxI swihb jI dy Xu`D ’c BwrI bIrqw sihq, inrvYr siqgurW nwl vYr krn
vwilAW dw purjw 2 k`t ky ShId hoey[ )
rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; vwihgurU siqgurU hirrwie swihb jI dy
prm pUjnIk mwqw inhwl kOr jI[ (AnMqI, n`qI jI)[ mihl jgq mwqwvW rwm
kOr jI, ikRsn kOr jI, cMd kOr jI, kot kilAwxI jI, qoKI jI, AxoKI jI, lwfo
jI, pRym kOr jI[ )rwjn ky rwjw. mhwrwjn ky mhwrwjw; vwihgurU siqgurU
hirikRSn swihb jI dy prmpUjnIk mwqw sRI ikRSn kOr jI[ )rwjn ky
rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI dy prmpUjnIk
mwqw nwnkI jI[ mihl ShId jgq mwqw gujrI kOr jI prmpUjnIk, rwjn ky
rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; vwihgurU siqgurU goibMd isMG swihb jI dy mihl, jgq
mwqw AjIq kOr jI, suMdr kOr jI, swihbdyv kOr jI[
kyiqAw; dUK BUK sd mwr] eyih iB dwiq qyrI; dwqwr] Anuswr svw 2 mx dy
pIsxy pIsx, b`icAW dy toty 2 krw ky Jol@IAW ’c puAwaux, nyizAW ’qy
tMgvwaux, Awpxy gLW ’c hwr puAwaux Awid du`K Bu`K mwr shwridAW, vwihgurU jI
dI dwiq

smJ ky Bwxy ’c pRsMn rihx vwlIAW ShId bIbIAW nUM hr smyN rom 2 krky
nmskwr hY[ so sMswr ’c byAMq hI bRhmigAwnxW Drm praupkwr ismrn krn
vwlIAW mweIAW bIbIAW hoeIAW hn, ijn@W ny pUrn idRVqw nwl guris`KI kmweI,
AwpxI piq kwiem r`KI, ShIdI pRwpq kIqI[ ies leI gurU swihb jI dw hukm hY
ik iesqRI zwqI qoN n&rq n kro[ gurmiq jnm sMskwrsMpUrnM]

www.Gursevak.com 135 q`qkrw


AMimRq sMskwr[

AMimRqu pIAw; siqguir dIAw] Anuswr Ajpw jwp vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy
b^Sy AMimRq sMskwr Aqy prmpUjnIk prmpiv`qR Amolk rihqnwmy:- {nMbr pV@ ky
pRkrx lBo jI, do sMskwr A`gy hn, aunW@ dy ArMB ’c q`qkry hn[ {DMn hn DMn hn
DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI DMn hn,
hux lohy dy qMg ipMjry ’c iq`Ky ik`lW ivckwr] swvDwn eykwgr cIq] bYTy vwihgurU
2 jp rhy hn[ hux sIs kurbwn kr rhy hn[ Awp jI dy prmpiv`qR inrMkwrI
mhwn praupkwrI sIs swihb jI, dwsndwsI dy isr ’qy hux sj rhy hn[ }
prmpUjnIk is`K Drm dw dUjw mhwn piv`qR AMimRq sMskwr pRkrx ArMB:-
nMbr dyK ky pRkrx pV@o[ AMimRqu pIvY; Amru so hoie] ) (AMimRqu)siqgurW dw
b^iSAw, Ascrj ivsmwd ^Ub im`Tw AnMdI KMfy bwty dw AMimRqu, ijs nUM s`cy
siqgurW qoN Ck ky, is`K (imRqu)mOq qoN (AM)rihq ho ky, Amr ho jWdw hY[ XQw:-
AMimRqu pIvhu.sdw icru jIvhu; hir ismrq.And AnMqw] )
1.gurpRswid Amolk pRym bynqIAW:- swaU mwipAW dy swaU b`cy d`uDoN Cufw ky,
aun@W dI iekWq pRiqpwlxw hovy, kQw kIrqn sMiQAw bRhmiv`idAw SsqRiv`idAw gurU
ieiqhws ismrn krw ky, gurmuiK jIvn bxwey jwx[ iesy qr@W CotIAW b`cIAW dI
iekWq pRiqpwlxw hovy[ juAwn hox qoN SwdIAW hovx[ so isMG swrI izMdgI pMjW
ipAwirAW ’c AMimRq iqAwr krky Ckwaux, inSkwm syvw krn krwaux] sMq kw
mwrgu Drm kI pauVI; ko vfBwgI pwey] Anuswr pqI sqI sMq mwrg ’qy c`lx
jI[ )inmRqw sihq pRym bynMqI hY ik dunIAW Br dy au~c kotI dy mhWpurSW ’coN,
vwihgurU ismrn nwl iqRpq, gurmuiK pMj ipAwry jo cwh n pINdy hox, rihq ’c
iqAwr br iqAwr hox, auh hI AMimRq sMcwr krn[ AMimRq iqAwr krn smyN,
pMj bwxIAW iek`ly ny nhIN pV@nIAW[ pMjW ipAwirAW dy pMjy bwxIAW kMT hox, ieh
Zlq hY ik j`Qydwr iek`lw hI pMjy bwxIAW pV@y[ nMbrvwr iek`lw 2 isMG ie`k 2
bwxI pV@y[
pMjW ipAwirAW dI syvw ’c l`gx leI, bhu igxqI ’c isMG iek`qR ho ky, sRI
gutky swihb jI pRkwS krky, pMj bwxIAW dy in`qnym bwr 2 krdy rihx, ies qr@W
www.Gursevak.com 136 q`qkrw
AiBAws krwieAw jwvy[ imlq ’c gurbwxI Su`D Aqy kMT hovy, ijhVy isMG gurbwxI
dI sMQw SuDI qoN ibnw pMjW ipAwirAW dI syvw ’c l`gdy hn, auh bwxI pV@n smyN
KuMJdy rihMdy hn[ so pMjW ipAwirAW dI syvw ’c l`gx vwly isMG iml ky, bwr 2
in`qnym krdy rihx[ Awpxy nwl hor BI isMG joVdy rihx[ ijqny v`D qoN v`D pRymI
iek`qR ho ky in`qnym krn, auqnw hI cMgw hY[ )AMimRq iqAwr krn leI pMjW
ipAwirAW ’c l`gx vwlw isMG cwh Bu`l ky BI n pIvy[ sRI dmdmI tkswl ’c cwh
bMd hY, koeI cwh pIvy, aus dI pMj ipAwry Su`DweI krdy hn[
2.prmpUjnIk pMjW ipAwirAW ’c Swml ho ky, AMimRq Ckwaux dy AnMq gux
praupkwr:- DMn Ajpw jwp vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI ny pMjvyN nOvyN qy
dsvyN jwmy AMdr hI nhIN kurbwnI kIqI, blik prmpiv`qR dsW hI jwimAW AMdr
bhuq BwrI kurbwnI kIqI hY[ AMimRq Ckwaux dI syvw ’c l`gx vwly pyRmI nUM, lK
Arb Krb hIry dwn krn nwloN v`fw puMn pRwpq huMdw hY[ sMq mhWpurK jI
PurmwauNdy:- ie`k ^ws pyRmI BjnwnMdI isMG nUM jdoN pMjW ipAwirAW ’c l`g ky,
AMimRq iqAwr krn nUM ikhw jWdw, qW A`goN dovyN h`Q joV isr Jukw ky au~qR idMdy
“bhuq 3 DMnvwd jI, siqvcn[ ”jd aun@W nMU pu`iCAw jWdw, “Awp jI ieqnI
inmRqw nwl au~qR ikauN idMdy hoN?”qW h`Q joV isr Jukw AiqAMq hI inmRqw nwl au~qR
idMdy, “prmpUjnIk sRvMs dwnI KMf bRhmMf dy auDwrxhwr, AMimRq dy dwqy pwrbRhm
pUrn bRhm srUp siqgurU goibMd isMG swihb jI dw hukm hY, jdoN pMj ipAwry AMimRq
iqAwr krdy hn, qdoN dwsn dws aun@W ’c pRvyS huMdw hY[ ”pMjW ipAwirAW dI syvw
v`ifAW BwgW krky imldI hY[ syvw ’c bwr 2 l`gidAW 2 iekwgRqw dw AiBAws
huMdw hY[ jIvn au~cw su`cw rihMdw hY[ ies syvw ’c l`gx vwly ibAMq mhWpurS
jIvn mukiq purK hoey hn[ AYsI syvw Ardws krky mMgxI cwhIdI hY[ swrI
dunIAW dy mhWpurS ikRpw krn, ies syvw ’c l`gx vwly isMG pYdw krn jI[
vwihgurU] AMimRq Ckwaux vwly nMU au~cI zwqI au~cI kul Anuswr mhwnqw nhIN
dyxI cwhIdI, SuB guxW Anuswr nIvIN zwqI vwlw BI au~cw hY[
3.AMimRq sbMDI SMikAW dy au~qR SuB vIcwr:- AMimRq Ckx qoN pihlW BI
dunIAW qrdI sI, hux AMimRq Ckx dI kI loV hY?vwihgurU ivAwpk bRhm jI ijn@W
ny kotwn koit KMf bRhmMf rcy hn, hux swrI rcnw nUM mrXwdw ’c clw rhy hn,
AnMq bRhmMf ijn@W nUM nmskwr kr rhy hn, iqn@W ny vwihgurU dsvyN siqgurU nwnk

www.Gursevak.com 137 q`qkrw


swihb srUp ’c b^iSS kridAW KMfy bwty dw AMimRq b^iSAw hY, vwDw ieh hY ik
Awp s`cy gurU s`c srUp pUrn bRhm jI dy Avqwr huMidAW, Awp cyly bxy, dwqy
huMidAW mMgqy bxy[ bhu igxqI ’c ByKI pKMfI lok Awpxw jUTw lMgr ’c imlw ky,
Awp hI Bog lw ky lokW nUM CkwauNdy sn[ hux BI CkwauNdy hn, ijs qoN ibAMq hI
ibmwrIAW pYdw huMdIAW hn[ ies doS dI inivrqI leI pUrn s`cy siqgurU swihb jI
ny ikRpwn Byt krky pRSwid vrqwaux dI SuB s`cI mrXwdw b^sI[ pKMfI jq sq dy
k`cy lok, prjw nUM BUqW vWg du`K dy rhy sn, Awpo Awpxy k`cy mMqR bxw ky, k`cy gurU
bxdy sn[ s`cy siqgurU swihb jI ny sB pKMfIAW dy AiDkwr Koh ley[ pRjw nMU
guMmrwh krky lu`tx Kwx vwly, s`cy siqgurU swihb jI qoN inSrDk krn leI ieh
kihMdy hn[ “pihlW pYdl s&r krIdw sI, hux hvweI jhwz rwkt bx gey hn[
siqgurW dI mrXwdw purwqn hY, hux ies dI kI loV hY?”AYsIAW kUVIAW g`lW
krky siqgurW dI kmweI nUM lukoNdy hn[ dsW jwimAW AMdr Gwl kmweI krky Pyr
AYfI v`fI dwiq b^SI hY[
DMn Ajpw jwp vwihgurU pMjvyN pwiqSwh jI au~bldI dyg ’c bYTy, siqgurU nOvyN
pwiqSwh jI ny sIs kurbwn kIqw, Awpxw sRvMs kurbwn krn vwly, DMn Ajpw jwp
vwihgurU siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny KMfy bwty dy AMimRq dI Amolk dwq b^SI hY[
siqgurW dI ShIdI jp 2 ky, SMky C`f ky inhwl hoxw cwhIdw hY[ sMq ByK ’c BI, jy
koeI inMdk inSrDk SMky pwvy, gumrwh kry, aus dy mgr l`g ky siqgurW dI krxI
kmweI kurbwnI nhIN Bu`lxI cwhIdI[ hy pRymI jno! sRvMs dwnI siqgurU swihbwn jI
dw b^iSAw AMimRq Ck ky inhwl hovo[
4.kI pMj pauVIAW nwl hI sr skdw hY?pMj bwxIAW sMpUrn pV@nIAW[
siqgurU swihb jI ny Awp AMimRq iqAwr krn smyN, pMjy bwxIAW sMpUrn pV@IAW[
jdoN Awp pMjW ipAwirAW qoN AMimRq CikAw, qW pMjW ipAwirAW ny BI pMjy bwxIAW
sMpUrn pV@IAW[ ijn@W gurmuKW nUM sRI gurU swihb jI gurbwxI pV@n dw AnMd
b^Sdy hn, auh mrXwdw nUM mMnx vwly pRymI, hr vyly cOvI GMty gurbwxI hI gurbwxI
pV@dy rihMdy hn[ siqgurW dw Awpxw jIvn hI gurbwxI hY[ XQw:- mY gurbwxI
AwDwru hY; gurbwxI lwig rhwau] ijvyN m`CI pwxI qoN ibn nhIN rihMdI, ieauN
siqgurW dy ipAwry pRymI, siqgurU swihb jI BI gurbwxI qoN ibn, ijauN nhIN skdy[
AMimRq iqAwr krn smyN siqgurU swihb jI Awp gurbwxI suxdy hn[ AMimRq Ckx

www.Gursevak.com 138 q`qkrw


vwly BI gurbwxI suxidAW, Awpxy muiK ’c zbwn ihlw ky pUry A`Kr lgW lw ky
suxdy hn[ imlq ’c pV@n suxn vwilAW dw mn iekwgR huMdw hY[ ie`k A`Kr BI
C`fxw, s`cy siqgurU swihb jI dI rzw ault hY[ so pMjy bwxIAW sMpUrn pV@ ky,
siqgurW dI ^uSI pRwpq krnI cwhIdI hY[ inSkwm syvw krn vwly pRymI, pMjy
bwxIAW sMpUrn hI pV@dy rhy hn[ AwlsI dil`dRI inSrDk b`Dw c`tI Brn vwly,
G`t bwxI pV@n l`g gey[ pMc prvwx pMc prDwnu] )is`K pMcn mih myro vwsw]
Anuswr s`cy siqgurU swihb jI dw &urmwn hY:- “pMjW isMGW ’c dwsn dws dw vwsw
hY[ AMimRq iqAwr krn smyN dwsn dws pMjW ipAwirAW ’c pRvyS huMdw hY”[ AYfI
v`fI Amolk dwq nUM Awpxy lUM 2 ’c sMBwlx leI, pMj bwxIAW sMpUrn pV@ ky, pey
kbUlu.KsMm nwil; jW Gwl mrdI GwlI] Anuswr sUrbIrW vwlI Gwl Gwl ky, s`cy
siqgurU swihb jI nUM kbUl hoxw cwhIdw hY[ ijvyN bIj G`t bIijAw jwvy qW &sl
pUrw JwV ikvyN dyvygI?kVwh pRSwid ’c KMf iGau G`t hox, qW iqMn myl dw suAwd
nhIN bxdw[ DMn vwihgurU siqgurU goibMd isMG swihb jI Awpxy s`cy crn-kmlW dw
gurpRswid gwV@w pRym, sMpUrn pMj bwxIAW pV@n dw bl b^Sx jI[
5.sRI AKMf pwT swihb jI dy ArMB dI Ardws mgroN keI pu`Cdy hn,
“swDsMgq jI! ArMB krn dI AwigAw hY?” Bwv AwigAw lY ky ArMB krdy hn[
aun@W nUM jy ieh khIey ik Ardws mgroN siqsMgq jI qoN pu`Cx dI kI loV hY?qW ieh
SMkw krdy hn, ik AMimRq iqAwr krn smyN, pMj ipAwry gRMQI isMG jI dI AwigAw
ikauN mMgdy hn?au~qR:- prm siqkwr Xog pMj ipAwry swihbwn gRMQI isMG swihb
jI AMimRq iqAwr krn ’c imlvW sMprk r`Kdy hn[ Cy isMG pihlW AwpxI Su`DweI
krky Ardws krdy hn[ ArMB dI Ardws mgroN bwty audwLy bIr Awsx bYT ky,
gRMQI isMG jI qoN pu`Cx dw Bwv hY ik hux q`k jo 2 BI Su`DweI hoeI hY, kI ieh TIk
hY?jy koeI sm`gRI Awid jW hor koeI BI qr`utI hovy, qW gRMQI isMG jI d`s skdy hn
ik Plwny nUM qn^wh nhIN lweI[ pu`Cx dw Bwv siqkwr sihq gvwhI puAwauNdy
hn[ gRMQI isMG jI au~qR idMdy hn, “gurU swihb jI dI AwigAw[ ”A`goN pMj
ipAwirAW ’coN ie`k pRymI jI kihMdy hn, “gRMQI isMG jI! AMimRq dy bwty v`l ing@w
r`KxI, zbwn ihlw ky pUry 2 A`Kr bol ky, pMj bwxIAW muK ’c pV@nIAW jI[ ”ieh
bynqI kih ky gRMQI isMG jI nUM swvDwn kIqw jWdw hY[ loV hY pu`C d`s ky swvDwn
hox dI, Bwv gRMQI isMG jI siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy vzIr hn, vzIr dw

www.Gursevak.com 139 q`qkrw


siqkwr BI hY[ pr vzIr nUM hor iksy qoN pu`Cx dI loV nhIN?sRI AKMf pwT swihb
jI dy AwrMB ’c pu`Cxw ies leI Zlq hY, jy koeI nwsqk bYTw hovy qW auh khygw,
“nhIN! ”swDsMgq ’c byrsI ho jwvygI[ so jykr pMj ipAwry, gRMQI isMG jI qoN
pu`Cdy hn, auh kdy BI nhIN kih skdw ik AwigAw nhIN, ies leI sRI AKMf pwT
swihb jI ArMB Ardws mgroN gRMQI nUM siqsMgq jI qoN pu`Cx dI loV nhIN[ jdoN
AwrMB Ardws ho geI, qdoN bolxw mn@w hY[
6.kI bIbIAW pMjW ipAwirAW ’c l`g skdIAW hn?au~qR:- hmwrI ipAwrI
AMimRq DwrI; guir.inmK n mn qy twrI ry] 1] au~bldI dyg ’c bYT ky, q`qy ryqy ’qy
bYT ky, q`qw ryq Awpxy sIs ’qy pYx smyN, sVdI bldI m`cdI loh ’qy KV@n smyN,
siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny inmK 2 suAws 2 bwxI pV@I[ AYsy kStW smyN ikhw,
(ry)hy BweI! (hmwrI)qmwm smUMh ju`gW KMfW bRhmMfW dIAW sMgqW gurmuKW gurU pIrW
irSIAW munIAW vwihgurU jI dy ipAwirAW dI AiqAMq ipAwrI AMimRq nUM
(DwrI)Dwrn vwlI, AMimRq dI (DwrI)Dwr b^Sx vwlI AMimRq gurbwxI jI,
(guir)siqgurU swihbwn jI ny ikRpw krky inmK mwqR BI dwsn dws dy mn (qy)qoN
(n)nhIN (twrI)twly[ ; mnmuiK hory glw] Anuswr ies dy Zlq ArQ socxy Awpxy
pYrW ’qy Awp kuhwVw mwrnw hY[ s`cy siqgurU swihb jI ny sIs mMgy qW pMjW sUrbIr
bhwdrW SRomxI XoiDAW mrdW juJwrUAW ny hI idqy[ jw kau; imhr imhr
imhrvwnw] soeI; mrdu mrdu mrdwnw] Anuswr siqgurW ny prmpiv`qR ds Avqwr
mrd dy hI Dwry hn[ ies leI SoBnIk mrd pMj ipAwry isMG hI cuxy hn[ siqgurU
swihb jI ny Awp AMimRq Ckx smyN pMjW ipAwirAW qoN hI CikAw[ Awp pMjW
ipAwirAW ’c l`g ky CkwauNdy rhy, pMjW qoN hI Ckx dw hukm idqw, Awp swrw
jIvn pMjW ipAwirAW dy ADIn rhy, Awp pRq`K huMidAW, au~cy r`uqby ^wlsy jI dy
mwqw swihbdyv kOr jI nUM Awpxy nwl pMjW ipAwirAW ’c nhIN lwieAw[ siqgurU
swihb jI smyN byAMq hI bRhmigAwn nUM pRwpq mweIAW sn, iksy nUM BI pMjW
ipAwirAW ’c l`gx dw hukm nhIN idqw[ siqgurU swihb jI qoN sRI dmdmI
tkswl, byAMq hI inhMg isMGW inrmilAW dIAW tkswlW clIAW hn, ie`k BI
mhWpurS ny bIbIAW nUM pMjW ipAwirAW ’c nhIN lwieAw[ pMjW ipAwirAW ’c bIbI
nUM lwauxw siqgurW dy hukm dI AdUlI hY[ nOjuAwn bIbI dUr durwfy AMimRq Ckwaux
jwvy qW aus dI rwKI dI BI loV hY[ isMGW ’c bIbIAW l`gx qoN ie^lwk dI

www.Gursevak.com 140 q`qkrw


igrwvt ho jwvygI jI[ pUry kw kIAw sB ikCu pUrw; Git viD ikCu nwhI] Anuswr
pUry siqgurW dw kIqw sB ku`J pUrw hY[
sicAwr is`K bIbIAW nUM pMjW ipAwirAW ’c n lwaux, sicAwr bIbIAW gurU
hukm mMn ky pMjW ipAwirAW ’c n l`gx jI[ pMjW bIbIAW nUM pMj ipAwrIAW nhIN
kihxw, ikauNik auh AMimRq iqAwr nhIN kr skdIAW[
7.AMimRq Ckx vwly pRymI nUM pRym bynqI:- ijn@W ny prmpUjnIk siqgurU dsvyN
pwiqswh jI, ipAwry dieAw isMG swihb jI, bwbw dIp isMG swihb jI, AkwlI
&Ulw isMG swihb jI jYsy au~c krxI kmweI vwly pMjW mhWpurSW qoN AMimRq CikAw,
auh AMimRq Ckx vyly ivsmwd iekwgR hoey[ jy mohr dy A`Kr ’qy isAwhI pUrI hovy,
qW hI shI mohr l`gdI hY[ BrI g`fI hI lIh pwauNdI hY, p`kI goLI hI mwr krdI
hY[ so au~c krnI vwly mhWpurKW qoN AMimRq Ckx dy kotwn koit lwhy hn[ keI
iek`ly hI K`ul@w im`Tw pwxI AMimRq kih ky ipAweI jWdy hn, “cMgw BweI Gr jw ky
kCihrw pw lvIN[ ” aun@W nUM bynqI hY ik ieh ZlqI n krn[ gurU ibnw giq nhIN
kih ky, kihMdy hn ik swnUM gurU Dwro[ keI BoLy aun@W nUM gurU Dwr lYNdy hn, aunW@ nUM jy
koeI pRymI AMimRq Ckx nUM khy, qW kihMdy hn, “AsIN mMqR lY c`uky hW[ ”ieauN hIrw
jnm, gurU jI qoN bymuK ho ky ibArQ hI guAw lYNdy hn[ gurbwxI jI nUM pUrn gurU jI
mMn ky, inhwl hoxw cwhIdw hY[ dyhDwrI gurU Awpxw mMqR dy ky kihMdy hn, “jy qUM
iksy nUM A`gy d`syNgw qW qUM koiV@Aw jwvyNgw[ ”ieh sB prmpUjnIk s`cy siqgurW dy
hukm dy ault hY[
8. kI siqgurW qoN ibn hor koeI nwm dy skdw hY?siqgurU swihb jI hI
vwihgurU mMqR dy dwqy hn, siqgurW qoN ibn hor koeI nwm nhIN dy skdw[ XQw:-
siqguru dwqw rwm nwm kw; horu dwqw koeI nwhI] jIA dwnu dyie iqRpqwsy; scY
nwim smwhI] so jy iksy ny iksy qoN mMqR ilAw hovy, auh inrBY ho ky AMimRq Ck ky
inhwl hovy[ cOrwsI dw gyVw mytxw, jmW qoN bcwauxw bMdy dw kMm nhIN, ijhVw
Awp jmW dy v`s hY, auh JUTy mMqR dy ky jIAW nUM jmW qoN ikvyN Cufwvygw?AMimRq DwrI
hor iksy qoN mMqR nhIN lY skdw[ bnwautI gurU prmpUjnIk DMn siqgurU nwnk dyv
swihb jI dy is`K bx ky inhwl hovx, Awp gurU nw bxn Aqy n hI iksy BoLy
ivAkqI nUM mMqR dyx, ieho hI BlI pRym bynqI hY[ krxI vwly pRymI gursyvk jI,
tweIm jW igxqI dy ihswb nwl, vwihgurU mMqR jW mUl mMqR jW gursbd Su`D sMQw krw

www.Gursevak.com 141 q`qkrw


ky, pUrIAW lgW luAw ky, jwp krn nMU kihx qW swbwS! XQw:- gurU isKu.isKu gurU
hY; eyko gur aupdysu clwey] )5MjW ipAwirAW Aqy pUrn swDW gursyvkW dI SuB s`cI
syvw krky, aun@W dI pUrn KuSI lY ky, aun@W nwl iml ky, ie`kTy bYT ky jwp krn
nwl nwm dI idRVqw AwauNdI hY[ XQw:- pRB kw ismrnu; swD kY sMig] srb
inDwn; nwnk hir rMig] 2] so gurbwxI sMQw SuDweI krvw ky, nwm jpx jpwaux
vwly gursyvk jI dw, pKMfI gurU nwl twkrw krky, gursyvk jI nMU inMdxw nhIN,
crn DUiV mMgxI hY[ XQw:- ijs no dieAwlu hovY myrw suAwmI; iqsu gurisK.gurU
aupdysu suxwvY] jnu nwnku.DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip jpY Avrh nwmu
jpwvY] 2] p`uCx qoN ieh au~qR dyxw cwhIdw hY ik dwsn dws ny pMjW ipAwirAw
duAwrw prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dw b^iSAw KMfy bwty dw
prmpiv`qR AMimRq CikAw hY[ v`Kry 2 nwm lYxy, ieh &lwny dw AMimRq hY, kihxw
Zlq hY[ XQw:- nwnk AMimRqu eyku hY; dUjw AMimRqu nwih]
10. KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] DMn Ajpw jwp vwihgurU siqgurU sRI
gurU goibMd isMG swihb ^wlsy jI ny kI b`kry Jtkwey?:- prmpUjnIk siqgurU dsvyN
pwiqSwh jI ny SRI hymkuMt swihb jI ivKy, BwrI ismrn kridAW, Akwl purKu jI
qoN ieh SuB vr pRwpq kIqw, mY Apnw suq; qoih invwjw] pMQu pRcur; krby khu
swjw] (sRI dsm 57)s`cy pwiqswh jI nUM mnu`K rUp smJxw BwrI ZlqI hY[ siqgurU
swihb jI Anq klw hoie Twkuru ciVAw] DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI dI
dsvIN joiq hn[ krn krwvn sgl ibiD; so siqgurU hmwrw] )siqguru prmysru
myrw] )pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm] )gur goivMdu.gouivMdu gurU
hY; nwnk.Bydu n BweI] )guru prmysru krxYhwru] )gurdyv siqguru pwrbRhmu
prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] siqgurU swihb jI dy pwrbRhm hox dy AnykW
hI pRmwx hn[ ijn@W vwihguruU jI ny iKn ’c kotwn koit KMf bRhmMf rcy hn, auh
Epiq prlau inmK mJwr] sRb SkqImwn sRI siqgurU swihb jI, kotwn koit
sUrjW qwirAW ibjlIAW AgnIAW nUM, Awpxy Ajpw jwp inrgun srUp jI duAwrw,
hux pRkwS rhy hn, hux kotwn koit bRhmMfW nUM rc Aqy lY kridAW inrlyp ivAwpk
pRkwSk ho rhy hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu
rhqw] )iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw] )iKn mih Qwip
auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI] ) ijhbw eyk; ausqiq Anyk] siq purK; pUrn

www.Gursevak.com 142 q`qkrw


ibbyk] siqgurW dI krxI kmweI ’qy SMkw krnw siqgurW dI inMdw hY[ siqgurU
swihbwn jI nMU pwrbRhm mMn ky, Awpxw qn mn Dn isr pirvwr siqgurW qoN vwrn
vwly Amr ShIdW mhWpurKW dI kmweI nUM BI lukoxw hY[ ij`Qy FweI l`K dw qMbU
l`igAw hovy, siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dw prmpiv`qR pRkwS hovy, ij`Qy ^wlsw
pMQ jI dI swjnw krnI hovy, ij`Qy siqsMgq jI hox, au~Qy b`kry iljwxy jo mINgxw qy
ipSwb krdy hn, ijn@W qoN bdbo BI AwauNdI hY[ ieh koeI nwtkW vwlw qmwSw sI?jy
AMdr b`kry v`Fx vwlI g`l huMdI qW pMj ipAwry qy AnykW pyRmI siqgurW ’qy AQwh
SrDw krky, Awpxy isr ikvyN kurbwn krdy?ipAwry mohkm isMG jI ipAwry ihMmq
isMG jI ipAwry swihb isMG jI Awid sRI cmkOr swihb jI ivKy, zwlmW dw purjw
2 k`t ky, ShIdIAw ikvyN pwauNdy?svw 2 l`K nwl ie`k 2 isMG ikvyN lVdw?sRI
siqgurU swihb jI isMG isMGxIAW &Oj ^zwny hwQI GoVy sRbMs ikvyN kurbwn krdy?sRI
cmkOr swihb jI dy Drm X`uD ’c Awpxy v`fy swihbzwidAW dy ShId hox qoN, gur
pRmysr siqgurU swihb jI ieh slok ikvy pV@dy?kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo
ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]
prmpUjnIk siqgurW dy smUMh jIvn, sRI AnMdgVH ikly, sRI cmkOr swihb
jI, mukqsr swihb jI dy Drm Xu`DW v`l ing@w mwro, sRvMs kurbwn krn vwly
siqgurU swihbwn jI, aun@W dy ipAwirAW ny ieh Amolk SuB bcn kmwey[ XQw:-
jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru
DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY] vwhu vwhu s`cy pwiqSwh jI ny, sRI dmdmy swihb
jI ivKy Aw ky, siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI kMToN aucwry[ bwbw audy isMG swihb
jI, siqgurW jI dI b^SI BwrI bIrqw nwl hrIcMd dI POj ’coN, aus dw isr v`F
ilAwey[ mhwn sUrbIr XoDy BweI bic`qR isMG jI ny nwgxI nwl jsvwrIAW dy hwQI
dIAW qvIAW ivMnHIAW Aqy ipAwry mohkm isMG swihb jI ny hwQI dw suMf v`iFAw
Awid ShId isMGW dy au~cy kwrnwimAW qoN pu`Co?sdw leI gurqw ibrwjmwn
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI nUM pu`Co?XQw:- siqguru myrw mwir jIvwlY] )mwir
Awpy jIvwldw; AMqir bwhir swiQ] )pRB BwvY; ibnu sws qy rwKY] prm vIr krnI
kmweI dy pUry sUry ^wlsy ShId bwbw mnI isMG swihb jI ny bMd 2 ktwauxy, bwbw
dIp isMG swihb jI ny sIs qlI ’qy r`Kxw, bwby tofr m`l swihb jI ny KV@IAW
mohrW ivCw ky, prmpUjnIk mwqw gujrI kOr jI Aqy Coty swihbzwidAW jI dw

www.Gursevak.com 143 q`qkrw


sskwr, siqkwr AiqAMq ipAwr nwl krnw[ pIr bu`DUSwh jI ny Awpxy Anyk
murId pirvwr smyq kurbwn hoxw[ bwby ngwhIey jI ny Awpxw pirvwr kurbwn
krnw[ bwby su`Kw isMG, mihqwb isMG jI ny hMkwrI m`sy rMGV dw isr v`F ky,
bIkwnyr bu`Fy jOhV lY jwxw, bwbw bMdw isMG jI bhwdr jI ny srihMd dI ie`t nwl
ie`t KVkwauxI Awid AnykW pRmwxW duAwrw s`c 3 ieho hY ik s`cy pwiqswh jI ny,
AwpxI CwqI nwl lw ky surjIq Amr krky ipAwry i^qwb b^iSAw, jo hor iksy ny
BI nhIN b^iSAw[ sRI dsm gRMQ AMg 55 ’qy &urmw rhy hn:- qy BI bl pUjw
aurJwey] (sRI dsm 55) (qy)dyvqy BI b`kirAW C`qirAW dIAW (bl)blIAW lYx
’c, AwpxI pUjw krwaux ’c (aurJwey)Ps gey, sB ny Awpxy Awp nUM prmySr
khwieAw[ jIA bDhu.su Drmu kir Qwphu; ADrmu khhu kq BweI] Awps kau
muinvr kir Qwphu; kw kau khhu ksweI] )jau sB mih eyku Kudwie khq hau; qau
ikau murgI mwrY] )kbIr.jIA ju mwrih joru kir; khqy hih ju hlwlu] dPqru deI
jb kwiF hY; hoiegw kaunu hvwlu] )gurbwxI jI ’c AnykW hI pRmwx hn, ijn@W
duAwrw jIAW nUM mwrnw zulm qy pwp d`isAw hY, so AnykW gurbwxI dy pRmwxW
Anuswr, siqgurU swihbwn qy is`KW is`KxIAW dI kurbwnI Anuswr ieh pUrn idRV
inscw hY ik siqgurW ny b`kry nhIN Jtkwey jI[ nmskwr.qw kau lK bwr] iehu
mnu dIjY; qw kau vwir] Anuswr AYsy s`c srUp ivAwpk bRhm dy Avqwr siqgurW
nUM rom 2 krky inmK 2 nmskwr pRvwn hovy jI[
11.zwqI bwry SMkw nw kro:- jw qy CUit gXo; BRm aur kw] iqh AwgY; ihMdU
ikAw qurkw] 19] (sRI dsm 157)gur mrXwdw Anuswr zwqI n&rq nhIN hY, eyku
ipqw eyks ky hm bwirk; Anuswr swry ie`ko hI bwty ’c Ckdy hn[ ijn@W nUM CUq
dI iBAwnk ibmwrI hovy, jW ijn@W dI ikirAw AqI mlIx qmwkU jW murdy pSU Kwx
vwlI hovy, BwvyN auh au~cI zwqI ’coN hox, aun@W nUM A`f CkwieAw jwvy, ikauNik Aijhy
bMidAW dy iek`Ty Ckx krkyy CUq dI ibmwrI l`g skdI hY[ so ijn@W dI
ikirAw mlIx hY jW ijn@W nUM CUq dI ibmwrI hY, auh BI AwpxI ZlqI smJ ky
gu`sw n krn, AwpxI soD krn[
vwihgurU] pUrn bRhmigAwnI prmpUjnIk sMq bwbw suMdr isMG swihb jI
swirAW nUM iek`Tw AMimRq CkwauNdy, nIvIN zwqI qoN, mhWpurSW jI dy AMdr n&rq
nhIN sI[ Awm lok AMimRq Gt Ckx l`g gey[ ies Gwt nUM sMBwlx leI

www.Gursevak.com 144 q`qkrw


praupkwrI mhWpurK, dohW nUM A`f Ckw idMdy[ ij`Qy n&rq n hovy, au~Qy iek`Tw
CkwauNdy[ ies qr@W pMQ ’c AMimRq Ckx vwilAW dw vwDw hoieAw[ so au~cI nIvIN
zwqI vwly ie`k vwihgurU ipqw jI dy spu`qR hn, BYVy nSy qy mlIx Kwxy iqAwgxy
cwhIdy hn[
12.KMfy bwty dw AMimRq Ckxw ikauN zrUrI hY?AnMq KMfW bRhmMfW dy mwlk sRb
pwlk sRb Gwlk prmpUjnIk vwihgurU siqgurU qygbhwdr, Drm dI cwdr, kudrq
dy kwdr, ij`Qy ismrIey iq`Qy hwzr, siqgurU swihb jI ny id`lI jw ky Awpxw sIs
idqw[ ihMdUAW is`KW muslmwnW gaU gRIbW swDUAW sMqW nUM zulm qoN bcwieAw[ bwbw
jIvn isMG swihb jI (BweI jYqw jI)siqgurW dw prmpUjnIk prmpiv`qR sIs
id`lIEN, sRI AnMdpur swihb jI ilAwey[ siqgurU qygbhwdr swihb jI dy prm
ipAwry, jweIey bilhwry, sd sdw krI nmskwry, DMn l`KISwh vxjwry lok pRlok jY
jYkwry, mihmw Agm Apwry jI ny prmpUjnIk siqgurW dy prmpUjnIk DV dw
sskwr kIqw[ jdoN BweI l`KISwh jI siqsMgq jI smyq id`lIEN, siqgurU nOvyN
pwiqSwh jI dy dsihry ’qy sRI AnMdpur swihb jI Awey, qW siqgurU pRBU dsvyN
pwiqSwh jI ny ikhw, “Awau l`KISwh vxjwry, siqgurU qygbhwdr jI dy ipAwry!
prmpUjnIk DrmI ipqw jI dy DV dw sskwr ikvyN kIqw?” ikhw, “jI ieh SuB
kwrj siqgurW ny Awp hI krvwieAw hY[ mhW pwpI gur dRohI sMq doKI nOrMgy ny,
Aiq AhMkwr sihq id`lI ’c hokw duAwieAw[ jy koeI siqgurU qygbhwdr swihb jI
dw pRymI is`K hY, qW auh siqgurW dy prmpiv`qR DV dw sskwr kry[ cOdW sO Gr sI,
swry fr gey[ ”siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dy rom 2 ’c siqgurU qygbhwdr swihb
jI dI AduqI kurbwnI dw iDAwn pRym vYrwg sI[ hzUr ny BwrI bIr-rs nwl g`j ky
ikhw, “ijvyN sB AwSrmW ’coN, gurmiq mwrg ’qy clidAW, guris`KI kmwauNidAW
igRsq Drm pRDwn hY, p`QrW ’coN pwrs, ndIAW ’coN smMudR, cOrwsI l`K jUnW ’coN
mnu`Kw jnm, cOpwieAw ’coN kyhrI Syr, pMCIAW ’coN hMs, phwVW ’coN sumyr prbq,
rwgW ’coN sRI rwgu, igAwnW ’coN gurU jI kw igAwn iDAwnW ’coN, gurU jI dw iDAwn
sRboqm hY, ijvyN ieh swry SRomxI hn, ieauN sB sMswr ’coN sRb SRomxI ^wlsw rcWgw,
jo kRoVW ’c BwvyN ie`k hI KV@w hovy, aus dw sB nUM pqw l`g jwvygw[ AOh gurU kw
^wlsw KV@w hY[ jo kdy iCp nhIN skygw[ ”AMimRq Ckxw ies leI zrUrI hY, ik
prmpUjnIk DrmI ipqw; srb klw smrQ] Anq klwvwn, pUrn imhrvwn pUrn

www.Gursevak.com 145 q`qkrw


Bgvwn, Gt 2 dI jwnxhwr, KMf bRhmMf dy auDwrxhwr, pwrbRhm gur krqwr, bhu
ibD Aink pRkwr swrI rcnw dy rcxhwr, prmpUjnIk swihb siqgurU sRI gurU
goibMd isMG swihb jI ny, prmpUjnIk pMjW ipAwirAW qoN Awp KMfy bwty dw AMimRq
CikAw hY[
13.swKI:- BweI AjIq isMG jI AMimRq Ckxw:- vydI bMs ’coN bwbw klwDwrI
jI ny Awpxy b`cy AjIq isMG jI dy sp`uqR n hox qoN, prmpUjnIk siqgurU dsvyN
pwiqSwh nUM ^ws inmRqw pRym sihq pRym bynqI kIqI, “jI vydI bMs KV@ geI hY,
mhwn ikRpw krky poqRy dI dwiq b^So jI! ”pwrbRhm gur Avqwr siqgurW ikhw,
“mh`ly dUjy jI SuB bMs qyhxW ’coN bwz isMG jI, mh`ly qIjy jI SuB bMs B`ilAW ’coN
ibnod isMG jI, kwhn isMG jI, soFIAW ’coN Swm isMG jI gurU kIAW bMsW ’coN hor BI
pRymIAW AMimRq Ck ilAw hY, aun@W dIAW pIVIAW A`gy c`l rhIAW hn[ qusIN BI
AMimRq Cko, qW prmpUjnIk siqgurU nwnk dyv swihb jI dI Apwr b^iSS duAwrw
kul c`lygI[ ”jdoN bwby klwDwrI jI dy spu`qR bwby AjIq isMG jI ny AMimRq CikAw
qW prm-pRsMn ho ky siqgurW ny vr b^iSAw, “vydI bMs vDy Pu`lygI, bRhmigAwnI
sUrbIr bhwdr mhWpurS Awauxgy[ prmpUjnIk s`cy siqgurW dy bcn s`cy s&ly
hoey, ijs krky, bRhmigAwnI sgl kI rInw] bwbw swihb isMG jI vydI pRgty[ Syry
pMjwb dy smyN mhwn ij`qW pRwpq kIqIAW[ ies qr@W byAMq hI pRymIAW nUM AMimRq
Ckxy krky, spu`qRW dI im`TI dwiq sdw leI pRwpq huMdI hY[
14.swKI, BweI dieAwl dws jI:- ipMf Bu`co (mwlvy)qoN bwbw Awdm jI s`T
vry dI AwXU ’c, Gr vwlI smyq, prmpUjnIk s`cy siqgurU cOQy pwiqSwh jI dy s`cy
crn kmlW ’c, sRI AMimRqsr swihb jI phuMcy[ dohW ny bhuq BwrI SuB s`cI syvw
krky, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI pRsMn kr ley[ siqgurW ny AwpxI BgqI
dI AMs ’coN, bwbw BgqU jI sp`uqR b^S ky inhwl kIqy[ bwby BgqU jI dy sp`uqR BweI

gOrw, BweI jIvn jI hoey[ bwby jIvn jI ny Awpxy pRwx prmpUjnIk s`cy
siqgurU s`qvyN pwiqSwh jI nUM Arp ky, bRwhmx dw pu`q ijauNdw kIqw[ ien@W dI
AOlwd ’coN BweI rwm isMG jI, Pqy isMG jI, bKqU isMG qy qKqU isMG jI sn[ BweI
gOry jI dy pu`qR idAwl dws jI sn[

www.Gursevak.com 146 q`qkrw


vwihgur] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ie`k vwrIN biTMfy nUM AwauNidAW,
BweIky c`k ie`k rwq rhy[ BweI rwm isMG jI cOhW BweIAW nUM inhwl kIqw[ BweI
idAwl dws jI ny ie`Qy Aw ky, siqgurW nUM pRym bynqI kIqI, “rsqy ’c dws dy n`gr
Bu`co ’c s`cy crn-kml pwau jI[ ”s`cy pwiqswh jI ikhw, “BweI! AMimRq Ck[
”ies nWh khI[ ie`QoN A`gy rsqy ’c Bu`co phuMcy[ ie`Qy Fwb ’c GoVy ny pwxI hI n
pIqw, qW hzUr ikhw, “BweI! ies ipMf ’c ingurw idAwldws rihMdw hY, ingurI
bdbo pwxI ’c hox krky, GoVy ny jl nhIN CikAw[ ”idAwl dws jI ny lMgr Ckx
nUM ikhw, siqgurW nhIN CikAw[ BweI rwm isMG jI dI SuB pRyrnw krky, ienW@ ny
dmdmy swihb jI Aw ky, AMimRq Ck ky siqgurW dI pRsMnqw leI[
15.siqgur kIno praupkwru] Anuswr ^wlsw gurU gurU ^wlsw] pMQ jI dI SuB
s`cI swjnw, swvDwn eykwgr cIq] )nwnk inrBau inrMkwru; siqgurU swihb jI ny,
sIs mMgxy:- sqju`g ’c sqsMD rwjy dy rwj smyN suAws bIrj, dIrGdwVH do zwlm
dYNq prjw gaU gRIb nUM mwr ky Kpwaux l`gy, ien@W ny swry dyS ’c Awpxy nwm dI
duhweI iPrw idqI[ Aiq-AhMkwr nwl Awpxy fOLy Tokx l`gy[ grb pRhwrI
AMqrjwmI Bgq-vCl ikRpw-inDwn joqI srUp sRb pRkwSk ivAwpk bRhm jI ny
mhwn ikRpw krky, mhWkwl rUp Dwr ky, ien@W dYqW nUM mwr ky, mulk AMdr suK SWqI
vrqweI[ sqju`g iv`c s`cKMf sRI hjUr swihb jI dI DrqI cwLI 2 koh sony dI
sI[ ie`Qy godwvrI iknwry bYT ky, mhWkwl jI ny bVw lMmw smW vwihgurU jI dI GxI
bMdgI kIqI[ ksweIAW nUM mwr ky ie`k l`K gW CufweI, qW Awp jI dw nwm
duStdmn jI pY igAw[ duStdmn jI ny igAwrW sO vr@w inAW Drm dw rwj krky,
swrI pRjw nUM mhwn suK b^Sy[ rwj swj qoN auprwm ho ky, sRI hymkuMt swihb jI ivKy
bhuq BwrI bMdgI kIqI[ vwihgurU jI ny prmpRsMn ho ky, Awpxy prmpiv`qR
suKdwiek Ascrj ivsmwd suMdr drSn, Awpxy inrgun srgun srUp ’c dI eykqw
lIxqw b^SI[ mwq lok ’c pRgt ho ky, ^wlsw pMQ swjx dw hukm idqw[ icq n
BXo hmro; Awvn kh] cuBI rhI sRüq; pRBu crnn mih] (sRI dsm 55) Anuswr
crn-kmlW ’c lIx ivsmwd sn[ Awp jI ny bVw Ascrj Amolk vr
mMigAw, “hy Akwl purKu swihb jI! Drm Xu`D kridAW BwvyN goLIAW qIr vrsdy
hox, l`KW vYrIAW dw Gyrw hovy, sRvMs kurbwn ho jwvy, mwCIvwVy dy jMgL ’c itMf dw
isrHwxw lw ky kMifAW dI syj ’qy ibrwijAw hovW Awid hr AOkV ibpqw kSt smyN

www.Gursevak.com 147 q`qkrw


Aqy gurqwg`dI isMGwsn ’qy suK sihq sjx smyN, hr hwlq ’c, Awp jI dy
ivsmwd s`cy crn-kmlW ’c lIx AByd rhW, Awp jI ny ikRpw krky ies nIc kIt
’c AByd rihxw[ XQw:- Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly hY swirMg pwnI] rwm
kbIrw eyk Bey hY; koie.n skY pCwnI] )ijau jl mih jlu; Awie Ktwnw] iqau
joqI sMig; joiq smwnw] )eykih Awip; nhI kCu Brmu] vwlI eykqw ABydqw sdIv
kwl bxI rhy jI[ ”
inrgunIAwry kI bynqI; dyhu drsu hir rwieE] Anuswr pRym bynqI sux ky,
Akwl purKu jI ny prm pRsMn ho ky ieh SuB vr b^iSAw:- mY Apnw suq; qoih
invwjw] pMQu pRcur; krby khu swjw] (sRI dsm 57)gurmuiK ipqw gurmuiK sp`uqR ’c
koeI &rk nhIN huMdw[ jb br dwin smY vhu Awvw] (sRI dsm 54)Anuswr Akwl
purKu jI dy idqy vr dw BwgW BirAw smW, 1756 ib:1 ivswK nUM ^wlsw pMQ swjx
dw AwieAw[ guhj kQw ilKqI poQI ’c ieh iliKAw hY:- koit bRhmMf ko Twkuru
suAwmI; siqguruU dsvyN pw: jI ny swry dyS ’c hukmnwmy Byjy, “ivswKI nMU v`D qoN v`D
igxqI ’c siqsMgq jI huMm humw ky, sRI AnMdpur swihb jI ivKy Awvo[
”AwigAwkwrI AnuswrI in`qnymI pRymIAW dI ds l`K dI iek`qRqw ho geI[
srvMs-dwnI siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny sRI AnMdgVH ikly ’c dhIN nwl
prmpiv`qR kysI ieSnwn kIqw[ nvIn pMj kkwr pihny, suMdr nvIn coLw
pihinAw[ mY gur imil auc dumwlVw] Anuswr suMdr nvW dumwlw sjwieAw, ijs
’c cmkIly c`kr sjwey, ijn@W dy cmkwry A`gy vYrI dw inSwnw au~k jWdw, m`cdy jMg
’c Awp jI dy swhmxy lVn AwieAw Drm ivroDI kMb auT`dw[ sohxI au~cI klgI
SoBnIk ho rhI sI[ pwrbRhm dy s`cy Avqwr pUrn praupkwrI siqgurU swihb jI
nIly ’qy Asvwr sn, do pRymI swhmxy do sRI inSwn swihb jI pkV ky qur rhy sn,
ngwry BI vjwey jw rhy sn[ XQw:- JMfy JUldy ngwry AwauNdy v`jdy; nIly dy Asvwr
pwiqSwh] bwbw Awlm isMG jI bwbw audy isMG jI BweI bic`qR isMG jI pMj ipAwry
jI bwbw sMq isMG jI BweI sMgq isMG swihb jI Awid smUMh sUrbIrW dy mMfl ’c,
Awpxy Ajpwjwp inrgun srUp jI duAwrw, kotwn koit cMdRimAW sUrjW
qwirAW AgnIAW ititAwixAW ibjlIAW bRhmMfW dy pRkwSk, sRI siqgurU swihb jI
ieauN AiqAMq soBw pw rhy sn, ijvyN qwry mMfl ’c suMdr cMdRmw sjdw SoBdw hovy[
rsqy dy dohIN pwsIN pRymI h`Q joV isr Jukw, hau kwtau.kwit bwiF isru rwKau; ijqu

www.Gursevak.com 148 q`qkrw


nwnk sMqu ciV AwvY] )qU cau.sjx mYifAw; fyeI.issu auqwir] ) sIsu vFy
kir.bYsxu dIjY; ivxu isr.syv krIjY] vwlI pRym Bwvnw nwl drSn krky gd 2
hoey, sB dy m`Qy DrqI ’qy l`g gey, swry DMn gurU goibMd isMG swihb jI, DMn gurU
goibMd isMG swihb jI gUMj au~Ty[ siqgurW dI mihmw dI gUMj swryy bRhmMfW ’c PYl
geI[ XQw:- KMif vrBMif hir soBw hoeI; iehu dwnu n rlY rlwieAw] )siq suhwxu
sdw min cwau] )jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] Anuswr
siqgurW dy rom 2 ’c Anhd Junkwr vwlw ivsmwd AnMdI Ajpw jwp ho irhw sI[
siqgurU swihb jI (iJilimilkwru)ie`k rs b`JvyN ivsmwd s`cy pRkwS ’c lIx, nIly
’qy Asvwr, smUMh SsqRW nwl sjy Pby BwrI bIrrsI drSn b^S rhy sn[
q^q sRI kysgVH swihb jI vwly AsQwn ’qy, aus smyN dy FweI l`K rupY dy
suMdr qMbU ’c, AiqAMq suMdr kImqI cMdoAw lw ky, siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
pRkwS kIqy[ qMbU qoN bwhr au~cy q^q ’qy siqgrW dy bYTx leI sunihrI CqR sj
irhw sI, ijs au~pr sMudr cMdoAw qwixAW sI[ l`KW dI igxqI ’c sjy gursMgq jI,
sRI Awsw jI dI vwr dw AMimRq kIrqn sux rhy sn[ prmpUjnIk siqgurU swihb
jI dy jwx qoN, siqsMgq jI au~T ky KVy@ ho gey[ gRIb invwj siqgurU swihb jI ny
siqsMgq jI nUM bYTx leI ieSwrw kIqw[ qMbU AMdr jw ky, siqgurU gRMQ swihb jI
nUM nmskwr krky, bwhr Awey[ prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU nwnk swihb jI
dy suMdr gurqw isMGwsx nUM nmskwr krky, AiqAMq soBw sihq gurqw isMGwsx ’qy
sj gey[ kotwn koit sUrjW dy pRkwSk gurU pRmysr jI dy BwrI bIr-rsI cyhry v`l
q`ikAw nhIN sI jWdw, pRymI kMnW nwl kIrqn suxidAW, nyqRW nwl siqgurW dy
ivsmwd drSn kridAW, rom 2 krky vwihgurU 2 jp rhy sn[ mhW-kwl,
duStdmn, pwrbRhm purK dwqwrh; Agm Agocr sRI siqgurU swihb jI ny, sRI
Awsw jI dI vwr Bog ’qy m`Qw tyikAw, AYsy BwgW Bry smyN sB dy m`Qy DrqI ’qy l`g
gey, smUMh siqsMgq jI ivsmwd ho gey[ dIvwn sMpUrnqw Ardws aupRMq, swvDwn
eykwgr cIq]) nwnk inrBau inrMkwru; siqgurU swihb jI sRI q^q swihb jI ’qy,
BwrI bIrqw sihq KV@y ho gey[ imAwn ’coN sRI swihb jI k`Fy[ ijn@W ’coN
ivsmwd bIr-rsI cmk inklI, ijs nUM vyK ky zwlm Aqy msMd qy AMbr BI kMb
auiTAw[ XQw:- nmo sRI BgauqI bFYlI srohI] kry eyk qy do; 1suBt hwQ hohI]
(1sUrmw)

www.Gursevak.com 149 q`qkrw


qyrW mhIny iekWq, Bjn ismrn bMdgI mgroN, prmpUjnIk vwihgurU s`cy
pwiqswh jI ny ivsmwd kOqk ricAw[ jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir
qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY] )pihlw
mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]
Anuswr siqgurW ny bIr rs nwl q`kidAW ikhw, “prmpUjnIk siqgurU swihb jI
dy Gr ’c, ie`k isr dI loV hY, Awau ijs ny AwpxI DOx, dwsndws dI sRI swihb
qoN vFwauxI hY[ koeI praupkwrI au~Ty, isr dy ky Amr hovy[ dwsn dws dw swihb
bxy, sdw hI pUijAw jwvy[ ” jy gur Brmwey.sWgu kir; ikAw isKu ivcwrw]
(vw:35)Anuswr swry iTTMbr gey[ swry vwqwvrn AMdr Cnwtw Cw igAw[ bwlwn
bwl] )rwjwn rwj] jI dw qyz pRqwp shwirAw n igAw[
inSrDk msMdW ny mwqw gujrI kOr jI pws jw ky inMdw kIqI, “mwqw jI!
siqgurW dw suBwA bdl igAw hY[ is`KW nUM kql krn l`g gey hn[ ies leI
siqgurW nUM kmry ’c bMd kr dyvo[ v`fy swihbzwdy bwbw AjIq isMG jI nUM gurqw
g`dI ’qy ibTw dyvo[ ”ieh sux ky mwqw jI ny msMdW nUM DIrj idqw, “qusIN sMsw nw
kro[ ”
prmpUjnIk mwqw jI ny syvk nUM ikhw, “BweI vyK ky Awau, ipAwry lwl jI
kI kOqk krdy hn?” eyDr s`cy siqgurW ny qIjI vwr vMgwr ky isr Dr ky qlI ’qy
Aw jw; lMG jw pRym dI glI] )isr Dr ky qlI ’qy Aw jw; pRym dI Kyl@ Kyl@ lY[
Anuswr ikhw, “Awau BweI! DOx A`gy kro[ quhwnUM ibnw ipRQvI, rwjy jgq dy
prmpUjnIk sRb SRomxI bxwvW[ jo kry kurbwnI aus qoN bil bil jwvW[ aus nUM
Awpxw swihb bxwvW[ ”
b`dl vrgI gMBIrqw vwlI bIr-rsI grj sux ky, gurmuiK mhWpurS ipAwry
dieAw isMG swihb jI ny KVy@ ho ky dovyN h`Q joV isr Jukw ky, GxI inmRqw sihq
pRym bynqI kridAW ikhw, “dwsn dws dw isr hwzr hY, jy l`K sIs huMdy qW l`K hI
Awp jI qoN kurbwn kr idMdw[ ”inmRqw hlImI gRIbI sihq isr dI Bytw dyx dy
bcn sux ky, srvMs dwnI siqgurW ny ikhw, “qYnMU kI du`K hY? ikauN mrn kbUldw
hYN?” “jI s`cy pwiqSwh jIE! ijs idn qoN Awp jI dy prmpiv`qR drSn
kIqy hn, Awp jI dy s`cy crn-kml Do ky pIqy hn, aus idn qoN isr Awp jI dw
hI hY, jyqw smuMdu swgru nIir BirAw; qyqy Aaugx hmwry] dieAw krhu ikCu imhr

www.Gursevak.com 150 q`qkrw


aupwvhu; fubdy pQr qwry] Anuswr dwsn dws AOguxW dy Bry nUM b^S lvo jI[ ”s`cy
siqgurW ikhw, “swbwS! ”BweI dieAw isMG jI nUM qMbU ’c lY gey, ij`Qy prmpiv`qR
suMdr siqgurU gRMQ swihb jI pRkwSy sn[ siqgur AwgY sIsu Byt dyau; jy siqgur
swcy BwvY] Anuswr siqgurW nUM sIs Bytw krky DMnqw Xog hoey[ XQw:- DMnu DMnu; DMnu
jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw] )DMin jnmu; qwhI ko gxY] mwrY
eykih; qij jwie GxY] 21]
jdoN swihb siqgurU pihly pwiqSwh jI ny sRI krqwrpur swihb jI ivKy, is`KI
dI mhW krVI prK kIqI, qdoN prpUjnIk s`cy siqgurU dUjy pwiqSwh jI ny, Bwxw
jI, Blw jI qy Bu`l gey jI bcn kmwey, murdy Kwx q`k bcn mMn ky, ipAwrI s`cI
su`cI is`KI dw bIj r`iKAw[ XQw:- pey kbUlu.KsMm nwil; jW Gwl mrdI GwlI] so
prmpUjnIk ipAwry dieAw isMG swihb jI dI mhwn au~c krnI jYsw idRStWq
kotwn koit bRhmMfW ’c imlxw bVw hI AOKw hY[ so prmpUjnIk siqgurU dUjy
pwiqSwh jI dIAW s`cIAW lIhW ’qy c`l ky BweI swihb jI ny sIs dy ky, AiqAMq
ipAwrI is`K dw bIj r`K ilAw[
16.ipAwry dieAw isMG swihb jI dy sIs dyx qoN AsMK SuB gux is`KI dw bIj
rihxw, gurU ^wlsy jI dy Aiq au~cy mhwn praukwrI kwrnwmy[
ipAwry dieAw isMG swihb jI:- ipqw meIAw rwm jI, mwqw SoBw dyeI jI,
C`qRI bMs, lhOr ivKy, 1725 ib:P`gx sMgRWd AMimRq vyly AYqvwr pRgty[ qyrvyN swl
’c, DMn siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dI sRb ivAwpI s`cI Srn, sRI AnMdpur swihb
jI Awey[ 1765 ib:A`sU Amwvs nUM sRI hzUr swihb jI ivKy s`cKMf gey[ siqgurW
dy siqkwry gurmuiK ipAwry mhwn praupkwrI DIrjDwrI BweI swihb ipAwry
dieAw isMG swihb jI dy sIs dyx qoN is`KI dw bIj rih igAw[ siqgurU dUjy
pwiqSwh jI dI sIs dyx dI pRpwtI Anuswr ien@W ny Awpxw sIs dy ky, ATsiT
qIrQ sgl puMn; jIA dieAw prvwnu] Anuswr Awpxy jIA ’qy dieAw krky,
cOrwsI dy gyVy ’coN Awpxy Awp qy AnykW nUM bcwieAw[ Awp jI dy sIs dyx qoN gurU
pMQ jI AMdr dieAw AweI, ijs krky gurU pRymIAW ny AwpxIAW jwnW kurbwn krky,
mhW duKIAW nUM suKI kIqw, mridAW nUM bcwieAw, DrmIAW dy Drm dI r`iKAw
kIqI[ ijvyN siqgurU swihb jI dy AinMn syvk ShId BweI qwrU isMG swihb jI ny
Awpxw Koprw luhwieAw, dIn kbUl nhIN kIqw[ Awp jI dw jnm n`gr pUlHw, izlw

www.Gursevak.com 151 q`qkrw


lhOr, qihsIl ksUr sI[ DrmI nyk purK bwbw qwrU isMG swihb jI Awp hl vwh
ky, AweI siqsMgq jI dI SuB s`cI ipAwrI syvw krdy sn[ ie`k idn Awp jI gurU
ipAwry dulwry sUrbIr bhwdr isdkI, DrmI XoDy isMGW leI lMgr lY ky jMgL ’c
gey[ bhwdr sUrmy isMG s`qW idnW dy Bu`Ky sn, BweI swihb jI ny pRCwdy vrqw ky
ikhw, “ipAwry gurU ^wlsw jI! ihMdU rwijAW dIAW nOjvwn b`cIAW nUM, zwlm kYd
krky leI jw rhy hn, vYx paudIAW ivrlwp krdIAW jw rhIAW hn[ ”ieh sux
ky siqgurU swihbwn jI dy lwfly bhwdrW nUM bhuq BwrI joS AwieAw, XoDy AMigAwr
vWg BK au~Ty, pRCwdy vwips kr idqy qy ikhw, “AsIN nOjuAwn bIbIAW nUM Cufw ky
hI CkWgy[ ”ipMf b`loky dirA ih`f ’qy jw ky, s`qW idnW dy Bu`iKAW isMGW ny vYrI
’qy zbrdsq h`lw krky, bhuq ktw v`FI kIqI[ iglijAW nUM mwr ky, ATwrW hzwr
bIbIAW nUM Cufw ky, pUrn siqkwr nwl aun@W dy GrIN phuMcwieAw[
17.gurpRswid vwihgurU] isrl`Q XoDy bwbw dIp isMG swihb jI ShId ny cMby
vwly rwjy dI nOjvwn b`cI nMU dyK ky Afol rihxw:- cMby vwly rwjy dI nOjvwn b`cI
AqI hI suMdr sI, ijs nUM dyK ky sB moihq ho jWdy sn, ies nUM isrl`Q XoDy bwbw
dIp isMG swihb jI ShId cMby C`f ky Awey, ic`q Afol irhw[ bwbw jI jq sq ’c
kwiem rhy[ ies qr@W dy pYNqI hzwr jqI sqI inrml sUrbIr blI bhwdr isMG
swihbwnW ny, zwlm rwj dIAW jVW pu`t ky Kwry smuMdR ’c pw ky, kysrI inSwn Julw
idqy[ mUMh ’qy p`tIAW bMnHx dw nwm dieAw nhIN, dieAw auh hY, jo Anyk vwrI
siqgurW dy isMGW ny bMn@IAW, bMn@W CufweIAW, ijn@W nUM rwjy mhwrwjy BI nhIN Cufw
sky[ so ipAwry dieAw isMG swihb jI dy sIs Arpx qoN, isMGW AMdr dieAw
AweI, hor BI Anyk pRmwx hn[
lhU nwl il`bVI sRI swihb jI lY ky, siqgurU pRmySr jI bwhr Awey, dyK ky
swry bRhmMf nUM kMbxI iCV geI[ prmpUjnIk s`cy siqgurW dy bIr-rs dI Jwl n
J`lidAW, sB dIAW nIvIAW pY geIAW[ vwihgurU jI ny dUjI vwr sIs dI mMg
kIqI[ siqgur AwgY sIsu Byt dyau; Anuswr gurmuiK mhWpurS ipAwry Drm isMG
swihb ny dUjI vwr sIs idqw[ ipqw prm suK jI mwqw AnMqI jI, 1726 ibkRmI
13 ivswK, somvwr id`lI ivKy pihr rwq rihMdI qoN pRgty[ j`t jwqI, 1752 ib:nUM

www.Gursevak.com 152 q`qkrw


27 vyN swl ’c, sRI AnMdpur swihb jI prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqSwh
jI dI sRb ivAwpI mhW ivsmwd s`cI Srn ’c Awey[ mh`ly dsvyN jI dI AwXU 29
vyN swl ’c sI[ Abcl n`gr s`cKMf sRI hjUr swihb jI ’c s`cKMf gey[
Drm:- ij`Qy dieAw hY au~Qy hI Drm hY[ ksweI AMdr dieAw nhIN hY, Drm
ikvyN ho skdw hY? DOlu Drmu dieAw kw pUqu] Anuswr Drm dieAw dw pu`qR hY[
gurmuiK mhWpurS ipAwry Drm isMG swihb jI dy sIs dyx qoN isMGW AMdr, qij siB
Brm; BijE pwrbRhmu] khu nwnk Atl iehu Drmu] )srb Drm mih; sRyst Drmu]
hir ko nwmu jip; inrml krmu] kyvl Drm gux hI nhIN AwieAw, blik isMGW ny
prwey Drm dI BI r`iKAw kIqI[ jdoN isMG zwlmW ’qy hmlw krdy qW auh Gr C`f
ky B`j jWdy[ gurU ky jqI sqI inrml sUrbIr bhwdr isMG Awpxy Drm ’c p`ky
rihMdy[ pr iesqRIAW nUM AwpxIAW mwvW BYxW DIAW smJdy, ies leI Drm Xu`D
ij`qdy, cV@dIAW klW ’c rihMdy sn[
qIjw sIs, gurmuiK ipAwry pUrn mhWpurS BweI ihMmq isMG swihb jI ny
idqw[ ipqw mwldyau jI, mwqw lwldyeI jI, jgnnwQ purI (auVIsw)JIvr jwqI,
1721 ibkRmI 15 jyT nUM bwby bkwly ivKy pRgty[ prmpUjnIk mwqw ipqw jI bwby
bkwly ivKy, DMn vwihgurU siqgurU nOvyN pwiqSwh jI dI s`cI Srn ’c syvw bMdgI
krdy sn[ vwhu vwhu kurbwnI, 1761 ibkRmI nUM v`fy swihbzwidAW nwl sRI cmkOr
swihb jI ivKy ShId hoey[
ihMmq:- Amr ShId ipAwry ihMmq isMG swihb jI dy sIs dyx qoN, isMGW
AMdr Bjn-ismrn Drm-ikRq praupkwr Drm-Xu`D gurU-syvw nwm dwn ieSnwn
Awid AnykW SuB krmW dI ihMmq Aw geI[ rom 2 krky vwihgurU 2 jpidAW
siqgurW qoN kurbwn hoxw, Bu`K qRyh aunINdRw shwrnw, gRIbI ’c rih ky pRsMn rihxw,
iKV@y m`Qy Bwxw mMnidAW du`K Bu`K mwr shwrnI, GoiVAW dI kwTI ’qy rihxw, ihMmq
n hwrnI, vwh vwh kYsI ihMmq hY! ij`Qy dieAw hY au~Qy hI Drm hY, ij`Qy dieAw
Drm hY, au~Qy hI ihMmq hY[ ihMmq vwly h`s 2 ky kurbwnI idMidAW ieh gwauNdy
hn:- mMnMU swfI dwqrI AsIN mMnMU dy soey[ ijauN ijauN swnUM v`Fdw AsIN dUx svwey
hoey[
gurmuiK mhWpurS BweI mohkm isMG swihb jI ny duAwrkw qoN Aw ky cOQw sIs
idqw[ prmpUjnIk ipqw jgjIvn rwey, mwqw sMBlI jI CINbw ibrwdrI, duAwrkw

www.Gursevak.com 153 q`qkrw


vwsI 1736 ibkRmI pMj cyq nUM pRgty[ pMdRW swl dI aumr ’c mwqw ipqw jI
smyq, siqgurU dsvyN pwqSwh jI dI sRb ivAwpI s`cI Srn Awey[ sqwrW sO
iekwht ibkRmI nUM sRI cmkOr swihb jI ivKy ShId hoey[
mohkm:- gurmuiK mhWpurS ipAwry mohkm isMG swihb jI dy sIs Byt krn qoN
ipAwry ^wlsy dy ic`q siqgurW dy prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy crn kmlW iv`c
(mohkm)iesiQ`q hoey, ijs krky ShId BweI subyg isMG jI Awpxy lwiek spu`qR nUM
cr^VI ’qy cV@idAW dyK ky foly nhIN, sgoN pRsMn hoey[ Amr ShId mweIAW, isMGW
ny Awpxy b`icAW dy toty 2 krvw ky, AwpxIAW JoLIAW ’c puAwey, Awpxy gLW ’c
hwr puAwey[ ij`Qy dieAw hY au~Qy hI Drm hY, ij`Qy dieAw Drm hY au~Qy ihMmq hY[
ij`Qy dieAw Drm ihMmq hY au~Qy mn gurU crn-kmlW ’c iesiQ`q hY[
prmpUjnIk ipAwry swihb isMG jI, pMjvW sIs idqw[ prmpUjnIk ipqw
gurnrYx isMG jI, mwqw AnkMpw jI, sqwrW sO b`qI ibkRmI pMj mwG ibdrpurI ivKy
pRgty[ sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw] ihrdy visAw pwrbRhmu; Bgqw
mih ginAw] r`b rUp sRI sYn Bgq swihb jI vwlI rwjw bRwdrI ’coN sn[ ij`Qy DMn
hrI gurU nwnk swihb jI ny Awpxy prmpiv`qR s`cy crn-kml pwey hn, hux
inrml au~jl prmpiv`qR AMimRq dw suMdr cSmw bwrW mhIny vihMdw hY, sRovr swihb
jI BI hn[ Awp jI dy mwqw ipqw jI ny igAwrW vr@y dI aumr ’c, Awp jI nUM sRI
AnMdpur swihb jI ilAw ky, vwihgurU siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dI Bytw kIqw[
mwqw ipqw jI jnmW 2 dy pRymI Bgq sn, ien@W dI kul gurU Gr dI AinMn Bgq
sI[ sqwrW sO iekwht ib: nUM sRI cmkOr swihb jI ivKy ShId hoey[
swihb jI dI gurpRswid pRwpqI:- ShId gurmuiK ipAwry swihb isMG swihb
jI dy prmpiv`qR sIs dyx qoN ^wlsy jI nUM (swihb)mwlk vwihgurU jI dI pRwpqI
hoeI[ ij`Qy dieAw hY au~Qy hI Drm hY, ij`Qy dieAw Drm hY au~Qy hI ihMmq hY, ij`Qy
Bjn ismrn syvw kurbwnI sIs dyx dI ihMmq hY, au~Qy hI mn gurU crn-kmlW ’c
(mohkm)iesiQ`q hY, ij`Qy dieAw Drm ihMmq sihq gurU crn-kmlW ’c mn
(mohkm)iesiQ`q hY, au~Qy hI swihb jI dI pRwpqI hY[
18.inmwny kau; pRB qyro.mwnu] dy ArQ sRb ivAwpI mhW mhW ivsmwd hn:-
siqgurW ny Akwl purKu srUp ’c, pMjW q`qW krky ijvyN isRStI rcI hY, iqvyN hI gurU

www.Gursevak.com 154 q`qkrw


srUp ’c pMjW ipAwirAW duAwrw ^wlsw pMQ swj ky, pMcieqI AsUl kwiem
kIqw[ gurmuKW ny sIs idqy, siqgurW ny siqgurW ny mhwn ikRpw krky prm-pRsMn ho
ky AnykW vr b^Sy, inmwixAW nMU bhuq hI BwrI mwx b^iSAw:- XQw:- inmwny
kau; pRB qyro.mwnu] 1.duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku duKu; skqvwr jmdUq] ieku
duKu; rogu lgY qin Dwie] )jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis
lMmY] Anuswr vwihgurUjI dy ivCoVy, cOrwsI l`K jUn jmW AOguxW ivkwrW dy kSt dy
mwry inmwny jIv (kau)nUM, hy (pRB)vwihgurU siqgurU jI! (qyro)AwpjI dw b^iSAw,
nwm jpx jpwaux rUp, sRb ivAwpI mhW ivsmwd pwiqswhI (mwnu)siqkwr imldw
hY[ mwxu inmwxy qUM DxI; qyrw Brvwsw] ibnu swcy An tyk hY; so jwxhu kwcw])
inmwny kau; jo dyqo mwnu] sgl BUKy kau; krqw dwnu] ) miq hodI; hoie ieAwxw]
qwx hody; hoie inqwxw] Axhody; Awpu vMfwey] ko AYsw Bgqu; sdwey] 128] ieku
iPkw.n gwlwie; sBnw mY scw DxI] ihAwau.n kYhI Twih; mwxk sB Amolvy]
129] sBnw mn mwixk; Twhxu mUil mcWgvw] jy qau.iprIAw dI isk; ihAwau.n
Twhy khI dw] 130] Anuswr mwx huMidAW, inmwxw ho ky, Awps kau; Awip dIno
mwnu] nwnk pRB jnu; eyko jwnu] gurmuiK AvsQw nUM pRwpq ho ky, ie`Qy, drgh’c
r`b smwn mwx pwauNdy hn[ scI drgh mwxu inmwxY[ )drgh mwxu pwvih, piq
isau jwvih; AwgY.dUKu n lwgY]
2.ivdySI zwlm, ijs rMk dIAW bhU bytIAW nUM cu`k ky, gznI’c tky 2 nUM
vycdy sn, ijs nUM koeI BI sRkwrI nOkrI nhIN sI imldI, jo DUV’c ruL irhw sI,
ijs nUM SUdR 2 kih ky iqRskwr krdy sn, zwlm ijs dy mUMh’c Qu`kdy sn, ijs nUM
GoVy’qy cV@n, &Oj q^q rcx, sIs’qy dumwlw c`kR sjwaux, SsqR pYn@x dI s^q
mnwhI sI, jo jmW jUnW rogW AoguxW v`s ho irhw sI[ AYsy (inmwny)mwx qoN rihq,
inmwxy jIv (kau)nUM, hy (pRB)vwihgurU rwjwn rwj] ); srb klw smrQ] vwihgurU
mh`lw pihlw jI, mh`lw CyvW jI sRI gurU goibMdisMG swihbjI sdw gurqw ibrwjmwn
siqgurU gRMQ swihbjI! (qyro)AwpjI dw b^iSAw SuB s`cw (mwnu)siqkwr pRwpq hY,
jo AwpjI ny KMfy bwty dy AMimRq dI dwq, gurbwxI b^S ky, ^wlsw pMQjI sjwey,
kIVw Qwip dyie pwiqswhI; lskr kry suAwh] Anuswr kIiVAW nUM pwiqswhI
b^SidAW, ieh SuB s`cy vr b^Sy, ik dwsn dws ny, ijsu nwmu irdY; soeI vf
rwjw] Anuswr ibnw ipRQvI dy rwjy bxwey hn[ jo pUry gurUjI qoN ibnw, rwjy mhwrwjy

www.Gursevak.com 155 q`qkrw


dI BI pRvwh nhIN krngy[ AYsy sRb ivAwpI Anqklwvwn mhW ivsmwd vr,
Anq klwvwn pUrn myhrvwn vwihgurU pUrn jI hI b^S skdy hn:- ^wlsw myro;
rUp hY ^ws] ^wlsy mih; hO krO invws] ^wlsw myro; muK hY AMgw] ^wlsy ky hON; sd
sd sMgw] ^wlsw myro; ieS† suihrd] ^wlsw myro; khIAq ibrd] ^wlsw myro; pC
Ar pwqw] ^wlsw myro; suK Aihlwdw] ^wlsw myro; im`qr sKweI] ^wlsw mwq
ipqw; suKdweI] ^wlsw myrI; soBw sIlw] ^wlsw bMD sKw; sd fIlw] ^wlsw myrI;
jwq Ar pq] ^wlsw so; mw ko auqpq] ^wlsw myro; Bvn BMfwrw] ^wlsy kr; myro
siqkwrw] ^wlsw myro; sÍjn pRvwrw] ^wlsw myro; krq auDwrw] ^wlsw myro; ipMf
prwn] ^wlsw myrI; jwn kI jwn] mwn mhq myrI; ^wlsw shI] ^wlsw myro; sÍwrQ
shI] ^wlsw myro; kry inrbwh] ^wlsw myro; dyh Ar swh] ^wlsw myro; Drm Ar
krm] ^wlsw myro; Byd inj mrm] ^wlsw myro; siqgur pUrw] ^wlsw myro; s`jn
sUrw] ^wlsw myro; buD Ar igAwn] ^wlsy kw; hau Dro iDAwn] aupmw ^wlsy; jwq
n khI] ijhvw eyk; pwr nih lhI] sys rsn; swrd sI bu`D] qdp; n aupmw
brnq suD] Xw mY; rMc n imiQAw BwKI] pwrbRhm gur nwnk swKI] rom rom; jy
rsnw pWaUN] qdp ^wlsw js; qih gwaUN] hO ^wlsy kw; ^wlsw myro] Eq poq;
swgr bUMdyro] ^wlsw; Akwl purK kI &Oj] pRgitE ^wlsw; pRmwqm kI mOj] jb
lg ^wlsw; rhy inAwrw] qb lg; qyj dIau mYN swrw] jb ieh ghY; ibprn kI
rIq] mYN n kroN; ien kI pRqIq] ^wlsy ky pRswd kr; suq ibq koS BMfwr] rwj
mwl swdn skl; puqR kilqR ibvhwr] lSkr nyb KÍws iBRq; Anucr dwsI dws]
imqR kutMb Dn Bvn mm simRiD; ikrpw kr qws] igrM bwrI Aru swihbI; qn mn
ipMf pRwn] pRswid ^wlsy kr imilE; dwn mwn snmwn] ikRpwvMq ^wls sgl; qh
pRswid BXo gOr] moih sy rMk AnwQ jg; Btkq iPrq kror] Awn syv nih sPl
kCu; eIq aUq prlok] inhPl syvw iqs ibnw; kbI hrK kib sog] jjn Bjn
mm ^wlsw; ^wlsw pUjb jog] dws goibMd &qh ^wlsw; drs prs imty sog] myro
ieSt Ar nySTw; ^wlsw pUjn iDAwn] drsn prsn ^wlsw; mukq rUp sq jwn]
Awqm rs ijh jwnhI; so hY ^wls dyv] pRB mih.mo mih.qws mih; rMck nwhn
Byv] )rihxI rhY; soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY aus kw cyrw[ (ij`qy bolo)sÍYXw]
ju`D ijqy.ien hI ky pRswid; ien hI ky pRswid.su dwn kry] AG AauG trY, ien hI
ky pRswid; ien hI kI ikRpw.Pun Dwm Bry] ien hI ky pRswid.su ibidAw leI; ien

www.Gursevak.com 156 q`qkrw


hI kI ikRpw sB sqR mry] ien hI kI ikRpw ky.sjy hm hY; nhI mo sy
grIb.kror pry] 2] ^wlsw gurU gurU ^wlsw] pUrn gurUjI ny Awpxw sRbMs, Awpxw
Awp kurbwn krky, AYsw sRb ivAwpI mhW ivsmwd Awdr mwx siqkwr, Awpxy
swjy invwjy KwlsyjI nUM b^iSAw hY jo BMg n ho sky[ cONh ju`gW’c, hor iksy ny BI
Awpxy syvkW nMU nhIN b^iSAw jI[ hir jIau; inmwixAw qU mwxu] incIijAw.cIj
kry myrw goivMdu; qyrI kudriq kau kurbwxu]
19.vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI pihly pwiqswh jI qoN lY
ky, Awp hI pMjW ipAwirAW nMU swjx invwjx pwlx vwly hn[ Awp hI pMjW ’c
vs ky Ajpw jwp SuB gux b^Sdy hn jI, Awp hI pMjW dI mhW ivsmwd Anq
klwvwn Agm Apwr mihmw kr rhy hn[ vwhu vwhu s`cy pwiqswh jI, ApxI
mihmw nhIN kr rhy[ pMjW dI in`q nvIN mihmw kr rhy hn:- DMn vwihgurU siqgurU
nwnk dyv swihb jI ny sRb`q dy Bly leI Gor iBAwnk klju`g kUV kpt Bry sMswr
AMdr siqnwmu dy is`ky vwlw inrml pMQ clwieAw[ XQw:- mwirAw iskw jgiqR
ivic; nwnk inrml pMQ clwieAw[ A`g c sVdy bldy byAMq jIA, siqgurU swihb
jI dy prmpUjnIk prmpiv`qR s`cy crnIN l`g ky SWq iqRpq jIvn mukiq AvsQw nUM
pRwpq ho ky, s`cy crn kmlW c AByd ho gey[ Awpxy ipAwry pMQ nUM clwaux leI,
siqgurU swihb jI ny pMj ipAwry swjy[ XQw:- pMc prvwx pMc prDwnu] pMcy pwvih
drgih mwnu] pMcy sohih dir rwjwnu] pMcw kw guru eyku iDAwnu] jy ko khY krY
vIcwru] krqy kY krxY nwhI sumwru] )gurmiq; pMc sKy gur BweI] )prmysr hY pMj
imil lyK AlyK n kImiq pweI[ pMj imly prpMc qij Anhd sbd sbd ilv
lweI[ swDsMgiq sohin gur BweI] 6] (vwr 29) ieku isKu duie swD sMgu pMjIN
prmysru[ (vwr 13) sbd suriq ilv gurisK sMiD imly; pMc prpMc imty, pMc
prDwny hY] (kib`q 29) sÍYXw CMd] dXw isMG Aru Drm isMG jI; mwn isMG qIjo
br bIr[ sMgq isMG sMq isMG pMcm; iqnhuN ibTwXo dy kir DIr[ gurqw Arpin
lgy Kwlsy pMc isMG qihN soihN SrIr[ pMchuN mihN inq vrqiq mYN hO; pMc imlihN sy
pIrn pIr] 2] guru Gr kI imrjwdw pMchuN; pMchuN pwhul pUrb pIn[ huie
qnKwhIAw bKSihN pMchu; pwhul dyN imil pMc pRbIn[ lKhu pMc kI bf bifAweI;
pMc krihN so inPl n cIn[ Bojn Cwdn pMcn ArpihN; Arz krihN iqn bWCiq
lIn] 3] ien pWcn kI mihmw kih kY; qIn pRkRmw iPir kir dIin[ Arpy SsqR

www.Gursevak.com 157 q`qkrw


ijgw Aru klZI; inj kr qy isr bMDin kIin[ SsqR gwqry qib pihrwey;
kt kswie kir iblm ibhIn[ SRI vwihgurU jI kw Kwlsw; Pqy vwihgurU jI kI
cIn] 4] (gu: pR: sU) siqgurU swihbwn jI dy snmuK gurmuiK gurmiq dy pUrn
DwrnI AwigAwkwrI pMjW ipAwirAW dy rUp c gurU Gr dI swrI mrXwdw clwauNdy[
ijhVw glqI krdw, auh pMjW ipAwirAW dy swhmxy AwpxI Bu`l b^SwauNdw[ ies
krky gurU ipAwrI is`KI dUr 2 dySW c PYl geI[ s`cy siqgurU swihb jI ny Awpxy
swjy inrml pMQ dw pRbMD BI bVy au~cy su`cy suc`jy FMg nwl kIqw, v`K 2 dySW c
gurmuiK Xogqw vwly is`K, pMjW ipAwirAW dI SuB syvw inBwauNdy[ vwihgurU] pMjW
ipAwirAW dw Bwv kyvl pMj hI nhIN, blik ijhVw pRymI Xogqw r`Kdw hovy, aus nUM
pMjW ipAwirAW c Swml ho ky syvw krn dw AiDkwr hY[
siqgur Agm AgwiD purKu; kyhVw Jly gurU dI Jwlw] (vwr 1)Anuswr
siqgurW dw Acl mUriq.AnBau pRkws; Aimqoj kih`jY] qyz n shwridAW ijhVy
B`j gey, aun@W bwry igAwnI igAwn isMG jI ikhw hY:- jo CkaUey kuxky ky[ Bwg
gey iek Tuxky ky[
20.pMjW mukiqAW ny Apxy sIs Arpxy:- prm pUjnIk BweI dyvw isMG
swihb jI, BweI rwm isMG swihb jI, BweI tihl isMG swihb jI, BweI eISr isMG
swihb jI, BweI Pqy isMG swihb jI pMjW mukiqAW ny pMjW ipAwirAW dy sIs dyx
mgroN, s`cy siqgurU swihb jI nUM Awpxy sIs Arpy[ s`cy pwiqswh jI ny prm pRsMn
ho ky, ien@W nUM mukqy pdvI b^SI Aqy pMjW ipAwirAW nUM AMimRq Ckwaux qoN mgroN
pMjW mukiqAW nUM AMimRq CkwieAw[
21.prm pUjnIk mwqw swihb dyv kOr jI ny pqwsy pwauxy:- AYsw dwqw;
siqguru khIAY] Anuswr sRI gurU swihb jI ny Awp gurbwxI pVH ky KMfy bwty dw
AMimRq b^S ky, ^wlsw pMQ jI dI swjnw kIqI[ bwbw gurbKS isMG swihb jI (
bwbw rwm kOr) ny iliKAw hY:- sRI gurU swihb jI ny AMimRq iqAwr krky, icVy
icVI nUM pw idqw, auh Awpo iv`cIN lV ky mr gey, dwsn dws ny ieh kOqk dyK ky,
mwqw swihb dyv kOr jI nUM pyRm bynqI kIqI, mwqw jI J`t p`t pqwsy lY ky s`cy
siqgurW jI pws gey[ sRI gurU swihb jI ny pqwsy AMimRq ’c pw ky ieh vr idqw,
“Bly smyN Awey hoN, pMQ ’c, bIr rs, BwrI imTws Awpo iv`cIN ipAwr BI hovygw[”
s`cy siqgurW ny sMpUrn pMj bwxIAW pVH ky AMimRq iqAwr kIqw[

www.Gursevak.com 158 q`qkrw


22.myrw AMqrjwmI hir rwieAw] srUp siqgurU swihb jI ny AMimRq
Ckwaux mgroN, dovyN h`Q joV isr Jukw ky, pMjW ipAwirAW qoN AMimRq dI Amolk
dwiq mMgxI[ “hy prm vIr bhwdr gurU srUp ^wlsw jI! dwsn dws nUM AMimRq
b^S ky, gurU goibMd rwey qoN gurU goibMd isMG ^wlsw bxn dw mwx b^So jI[
”kotwn koit bRhmMfW nUM rcx pRiqpwlx vwly dwqy ny inmRqw idKweI hY[ ijhVy
s`cy siqgurW jI dI inMdw kridAW kihMdy hn ik s`cy siqgurW jI ny kyvl jMg
Xu`D hI kIqy hn, auh smJ lYx ik s`cy siqgurU swihb jI Bwau BgqI dy dwqy
hn[ ijvyN sRI jwpu swihb jI ’c, vwihgurU jI nUM nmskwrW hI nmskwrW hn,
s`cy siqgurW jI dw rom 2 ihrdw, krqwr vwihgurU jI nUM inmK 2 suAws 2 sdw
2 nmskwrdw hY[
vwihgurU] ieh inmRqw pyRm iekwgRqw gRIbI dy bcn sux ky, pMjW ipAwirAW
dy pYrW dI im`tI in`kL geI, lUM kMfy KV@y ho gey[ ipAwry dieAw isMG swihb jI
ny dovyN h`Q joV isr Jukw ky, imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] Anuswr
ikhw, “hy gRIb invwj vwihgurU jIau! kbhU kIt hsiq; pqMg hoie jIAw]
Anuswr dwsn dws kIVy ikRm kotwn koit jUnW ’c BRmx vwly nIc kIt jIv hn,
Awp jI dwqy ho ky, dwsndwsW kIVy ikRmW qoN AMimRq ikauN mMgdy hoN?”qW s`cy
siqgurW ikhw, “hy ipAwirE! Akwl purKu jI dy hukm Anuswr mMg irhw hW[ ”
“hy mhwrwj swihb jI! Awp jI ny Awpxy dwsW dy isr lY ky ieh AMimRq dI dwiq
b^SI hY, Awp jI kI Bytw kroNgy?”s`cy siqgurW ikhw, hy prm ipAwry gurU srUp
^wlsw jI! dwsn dws srbMs kurbwn krygw[ ”s`cy siqgurW dI AwigAw mMn ky,
pMjW ipAwirAW ny ijvyN Awp CikAw sI, iqvyN sMpUrn mrXwdw krky ivsmwd ho
ky s`cy siqgurW nUM AMimRq Ckw ky mUl mMqR vwihgurU mMqR idRV krwey, sMpUrn
is`iKAw idqI[
ijvyN siqgurU pihly pwiqswh jI ny siqgurU AMgd dyv swihb jI nUM gurqw
dyx smyN m`Qw tyikAw, iesy qr@W siqgurU nOvyN pwiqswh jI q`k tykdy rhy, iqvyN
joqI srUp siqgurU nwnk dyv swihb jI ny, gurU goibMd isMG srUp ’c pMjW
ipAwirAW nUM m`Qw tyikAw[ XQw:- hir guru goibMd iDAweIAY; sd AMimRq vylw[
vwhu vwhu gurU goibMd isMG; Awpy guru cylw] 2] )ivic sMgiq sc vrqdw; inq
nyhu nvylw[ vwh vwh gurU goibMd isMG; Awpy guru cylw] 6] (vwr 41) Anuswr
www.Gursevak.com 159 q`qkrw
Awp siqgurU huMidAW Awpxy cyilAW dy cyly bxy[ nmskwr[ AYsI au~c krnI
dI imswl koit bRhmMfW AMdr hor ikqy BI nhIN imldI[ XQw:- qyrw srIku ko
nwhI; ijs no lvY lwie suxwieAw] cwry sihbzwdy, mwqw suMdr kOr, mwqw swihbdyv
kOr jI, mwqw AjIq kOr s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dy dwdI nwnkI jI, mwqw
gujrI kOr jI smyq 80 hzwr ny AMimRq CikAw[
gur nwnk dyv; goivMd rUp] vwihgurU mh`lw dsvW jI, ieh nhIN ik pMjW
ipAwirAW swhmxy h`Q joV ky KV@y AMimRq CikAw, blik swrI hI jIvnI suAws 2
pMjW ipAwirAW dy AnuswrI rhy, Bwv Kwxw pIxw pYn@xw n@wauxw AMimRq vyly dw
jwgxw, do vyly dIvwn sjwauxw pMjW ipAwirAW ’c Swml ho ky, AMimRq Ckwauxw
Drm-Xu`D ij`q ky, C`qRI Drm kmwauxw, isMG isMGxIAW mwqw ipqw swihbzwdy Awid
Awpxw sB ku`J kurbwn krnw, pMjW ipAwirAW dw kihAw mMn ky, suAws 2
vwihgurU mMqR dw ismrn krnw, sRI AnMdgV@ iqAwgxw sRI cmkOr swihb jI nUM
iqAwgxw kIqw[ so ivsmwd kOqk krnhwry s`cy siqgurW ny Awp Anq klwvwn
gurU huMidAW cyly bnxw, pMjW ipAwirAW swhmxy Awp h`Q joV ky KV@nw, AMimRq
Ckxw, swrI izMdgI AnuswrI rihxw, Anyk pRkwr is`KW au~pr praupkwr krnw hY,
beI swry hI pyRmI AMimRq Ck ky inhwl hovx, v`fy lIfr j`Qydwr swDU sMq
bRhmigAwnI ru`qby nUM pRwpq ho ky BI, pMjW ipAwirAW dy AnuswrI rihx, ies qoN SuB
is`iKAw lY ky, AnykW pyRmIAW ny AnykW gux Dwrn kIqy[
sMq bwbw suMdr isMG swihb ^wlsw jI iBMfrWvwly hmySw pMjW isMGW nUM Awpxy
r`iKAk smJ ky pMjW dI hzUrI ’c rihMdy[ sRI dmdmI tkswl Drm pRcwrk
j`QybMdI clwauNidAW, bRhmiv`idAw pV@wauNidAW AMimRq CkwauNidAW, bRhmigAwnI kY
grIbI smwhw] bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] )bRhmigAwnI sgl kI rInw]
Anuswr jIvq imRqk sB dI crn-DUV bx ky, Awp ku`J nhIN bxy[ j`Qydwr bnx
leI ie`k dUjy nUM kql krn dI bjwey, siqgurU swihb jI dy dIrG AwSy Anuswr
nvwb kpUr isMG swihb jI vWg, siqgurU swihb jI Aqy gurU pMQ jI dIAW ^uSIAW
pRwpq krnIAW cwhIdIAW hn[ Awp jI &urmwauNdy “BweI! klXu`g ’c ivkwr qoN
bcx dw aupwA pMjW isMGW dy crnW ’c rihxw hY[” iesy qr@W sMq bwbw gurbcn
isMG swihb ^wlsw jI Aqy hor Anyk mhWpurS Awp ku`J nhIN bxy, AsMK nmskwr]
sMq bwbw jvwlw isMG swihb ^wlsw jI hrKovwlIey mhWpurSW ny Awpxy qoN mgroN

www.Gursevak.com 160 q`qkrw


pMj gurmuiK isMGW nUM fyry dy pRbMD syvw sMBwl bMdgI Drm pRcwr leI muKI syvwdwrW
dI syvw b^SI, jo bhuq hI vDIAw hY jI[
23.gurpRswid vwihgurU AMimRq iqAwr krn dI ivDI:- Ajpw jwp
vwihgurUs`cy siqgurW jI dy b^Sy AMimRq dI mhwnqw:- purwxk kQw Anuswr siqj`ug
’c dyviqAW dYNqW ny smuMdR irVk ky 14 rqn k`Fy[ ivSnUM jI ny mohxI Avqwr Dwr
ky, dyviqAW nUM AMimRq, dYNqW nUM Srwb vrqweI[ ie`k dYNq dy AMimRq pIx qoN, ivSnUM
jI ny aus dy do toty kIqy, isr nUM rwhU qy DV nUM kyqU kihMdy hn, ie`k sUrj nUM, dUjw
cMdRmW nUM cuMbVdw hY, pr ieh gurmiq Anuswr nhIN hY[
vwihgurU] qRyqy ’c rwvx dy pyt ’c AMimRq hoxy krky mrdw nhIN sI[ Bgq
BBIKx jI dy Byd dyx qoN sUrbIr sRI rwm cMdr jI ny, vIh qIr iek`Ty, aus dy idl
’c mwr ky, AMimRq sukw ky mwirAw[
lv jI qy kuS jI ny Awpxy ipqw sRI rwmcMdR jI smyq swrI &Oz nUM mUrCq
kIqw[ mwqw sIqw jI ny Awpxy sq dy bl nwl, dyviqAW pwsoN AMimRq ilAw ky, sB
nUM surjIq kIqw[ ipCly j`ugW ’c AMimRq dw izkr bhuq G`t AwauNdw hY, pr s`cy
siqgurW dy b^Sy AMimRq dI ivSyS mh`qqw hY[ s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
’c AMimRq A`Kr bhuq vwrI AwauNdw hY, Awp jI AMimRq dy kotwn koit smuMdR hn[
24.AMimRq rUp s`cy gurbwxI jI duAwrw idl ’coN hI AMimRq dI pRwpqI dI
jugqI:- KMfy bwty dw AMimRq Ck ky, siqsMgiq jI ’c sdw rihMidAW, inSkwm
kQw kIrqn syvw ismrn pyRm nwl kry krwvy suxy suxwvy[ sMqoK sihq swdw Kwvy
swdw pihny, pr iqRA rUpu; n pyKY nyqR] swD kI thl; sMq sMig hyq] )AwigAw
mih BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so
mwQY ly mwinE] Anuswr s`cy siqgurW dy hukm nUM isr m`Qy ’qy mMny, sRb dI crn-
DUV bxy, Awp gvwvy[ s`cy siqgurW jI dw hukm hY, nyqRW nwl prwieAw rUp nhIN
dyKxw, mn dw loB iqAwgxw, zbwn krky JUT nhIN bolxw[ inMdw cuglI nhIN
krnI, n hI suxnI Awid smMUh AOgux iqAwgxy[
gurqw ibrwjmwn s`cy siqgurU gRMQ swihb jI Awp hI ndr krky sqsMgiq
b^Sdy hn, Awp gurbwxI ArQ vIcwrn lwauNdy hn[ Awp hI pUrIAW lgW lw ky
su`D aucwrn dI pRIq Aqy vwihgurU mMqR dw AiBAws b^Sdy hn[ Awp hI siqgurU
swihbwn jI dI Aqy gurU ipAwirAW dIAW kurbwnIAW dw iDAwn b^Sdy hn, Awp

www.Gursevak.com 161 q`qkrw


hI Awpxy pRymI b`cy syvk dy AMdr bwhr hr smyN s`cy nwmu dI vrKw krdy hn,
Awp hI Awpxy pRymI lwly goly dy idl idmwZ ’c hr smyN gurbwxI jI Byjdy rihMdy
hn[ Awp hI lUM 2 ’c vs jWdy hn[ Awp hI AMimRq bRhmwnMd rs bx ky, pyRmIN
nIc kIt dy irdy ’coN muiK ’c AwauNdy rihMdy hn, CwqI TMFI krky lUM 2 ’c SWqI
vrqwauNdy hn[ Awp hI pyRmIN dwsry qoN hr smyN gurbwxI AiBAws ivcwr kQw
kIrqn krwauNdy, Awp hI lUM 2 ’c vs ky suxdy hn[ Awp hI su`D gurbwxI sMQw
krwauNx kQw kIrqn dI SuB s`cI syvw lY ky, jIvn mukqI b^Sdy hn[ Awpxy irdy
’coN Awpxy muK ’c AMimRq dI pRwpqI leI pMjW ipAwirAW duAwrw KMfy bwty dw AMimRq
Ckxw bhuq hI zrUrI hY[
25.prwieAw rUp ivkwr idRStI nwl dyKxoN htx dI jugqI:- pRB jI; moih
kvnu AnwQu ibcwrw] Anuswr jIv ivcwrw kI hY?sUkr kUkr s`p TUMhyN ibstw dy
ikrm Awid AnykW jUnIAW Bogx vwlw hY[ jUnIAW ’c iPridAW 2 ies dI hoS
PrmoS ho cu`kI hY[ krau brwbir, jo ipRA sMig rwqˆØI; ieh haumY kI FITweI]
Anuswr ies AMdr haumY dI FITqweI hY, ijs krky siqgur kw PurmwieAw mMin n
skI; duqru qirAw n jwie] Anuswr ieh ivcwrw qu`C nIc kIt gurU swihb jI dy
aupdyS nUM mMn nhIN skdw[ s`cy siqgurU swihb jI ndir krn qW hI s`cy siqgurW
dw aupdyS mMinAW jw skdw hY[ ijvyN pr iesqRI dy rUp nUM ivkwr idRStI nwl n
dyKx dI, jIv ’c SkqI nhIN, BwvyN ies ’c kRIck vWg ds hzwr hwQI dw bl
hovy[ s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI, siqgurU pMjvyN pwiqswh jI, siqgurU dsvyN
pwiqswh jI dI AduqI kurbwnI Aqy ShIdW dw jwp, s`cy gurbwxI jI dw iDAwn
kry, jdoN rUp dyKx l`gy, qdoN qurMq ShIdI jpy jpwvy qy khy, hy mn! jykr, s`cy
siqgurU pMjvyN pwiqswh jI au~bldI dyZ AMdr hux bYTy hox, q`qy ryqy ’qy hux KVH rhy
hox, q`qw ryqw Awpxy sIs ’qy hux puAw rhy hox, sVdI bldI m`cdI loh ’qy hux
KVH rhy hox[ s`cy siqgurU nwvyN pwiqswh jI hux sIs kurbwx kr rhy hox[ s`cy
siqgurU dsvyN pwiqswh jI hux sRvMs kurbwx kr rhy hox[ BweI mnI isMG swihb
jI hux bMd bMd ktvw rhy hox[ BweI mqIdws swihb jI Awry nwl hux qn icrvw
rhy hox[ BweI sqIrwm swihb jI rUM ’c vlHyt ky hux swVy jw rhy hox[ BweI
dieAwlw swihb jI dyg ’c hux aubwLy jw rhy hox[ bwbw dIp isMG swihb jI hux
Awpxw sIs qlI ’qy r`K ky KMfw vwh rhy hox[ ShId bwbw mhW isMG swihb jI

www.Gursevak.com 162 q`qkrw


purjw 2 ktvw ky, ibdwvw pVvw ky hux ShIdI pw rhy hox[ v`fy swihbzwdy qy isMG
cmkOr dI gVHI ’c hux ShIdIAW pw rhy hox[ Coty swihbzwdy hux nIhW AMdr KVHy
jYkwry gjw rhy hox, ieq Awidk idRSW nUM, jy qUM A`KIN dyKdw hovyN qW kI prwieAw
rUp ivkwr idRStI nwl dyKyN?so s`cy siqgurU swihb jI Aqy gurU ipAwirAW jI dI
ndr kurbwnI, kmweI Aqy siqsMgiq jI hI jIv nUM idl coN AMimRq b^Sdy hn[
XQw:- Dnu DMnu sqsMgiq.ijqu hir rsu pwieAw; imil jn nwnk nwmu prgwis] so
siqgurU swihb jI dovyN AMimRq b^Sdy hn[ XQw:- AMimRqu pIAw; siqguir dIAw]
AsMK AnMq KMfW bRhmMfW dy mwlk Ajpw jwp inrgun vwihgurU jI, jo hux kotwn
koit sUrjW cMdRimAW qwirAW AgnIAW ibjlIAW bRhmMfW nUM pRkwS rhy hn[ jo,
sBnw jIAw kw ieku dwqw; jI hn, ijn@W dy Awsry swry jIA jMq ijauNdy jwgdy
hn[ jo sB nUM rozI dy rhy hn[ jo sB dw ADwr qy Awp inrwDwr hn[ jo sB dy
pRkwSk huMidAW, Awp suqy pRkwS srUp hn[ jo KMfW bRhmMfW dy AMdr pRgt rUp s`c
srUp hn, iqn@W ny s`cy siqgurU swihbwn jI dy prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy Anq
klwvwn pUrn imhrvwn Avqwr ’c pRgt ho ky, Awp DurW dy AMimRq rUp s`cy
gurbwxI jI b^Sy hn[
hir ismrin; kIE sgl Akwrw] Anuswr ijvyN vwihgurU jI ny kotwn kot
bRhmMfW dw Akwr ricAw hY iqvyN hI kotwn koit bRhmMfW dy rcnhwr vwihgurU jI ny,
Ajpw jwp vwihgurU s`cy siqgurU swihbwn jI dy Avqwr ’c pRgt ho ky, AMimRq rUp
DurW dy s`cy gurbwxI jI rcy hn[ prmpUjnIk gurbwxI jI duAwrw vwihgurU srUp
s`cy siqgurU swihb jI ny KMfy bwty dw AMimRq iqAwr kIqw hY[ ies leI KMfy bwty
AMimRq Aqy Awpxy irdy ’coN Awpxy muK ’c AMimRq dI pRwpqI dI mhwn mhwnqw khI
nhIN jw skdI[
AMimRq iqAwr krn leI sm`gRI:- BUrw, KMfw, gVvw, A`T v`fIAW SRI swihbW,
p`Qr dw sunihrw, AMimRq iqAwr krn leI v`fw bwtw, bwty dyZ vrqwaux leI,
pltw dyZ bnwaux leI, dyZ Ckx leI bwty jW QwLIAW[ QwLIAW qoN ibnw swry
BWfy srb loh dy hox jI[ dyZ dI rsd, pqwsy, ie`k isMG dI bwty mWjx Aqy pMjW
ipAwirAW dy pMj ieSnwny dI ifautI lweI jwvy[ kCihry kMGy ikRpwnW kVy Awid[
sRI swihbW jI dy m`uTy sony cWdI dy n hox[ dyZ krn leI ie`k lohy dw gVvw
kVwhI, do v`fIAW bwltIAW[ cws leI poxw[

www.Gursevak.com 163 q`qkrw


vwihgurU] pMj ipAwry, ie`k gRMQI, ie`k pihrydwr, s`q isMGW leI kysrI rMg
dy s`q coLy, s`q dsqwry, s`q kmrksy, s`q gL vwly prny[ dygIAw[ s`qW
isMGW ’coN do isMG dyZ kr skdy hn[ ie`k myj mWj Do ky r`iKAw jwvy[ q`kVI v`ty
poxy l`kVW mwics gwqRy, pihnx vwlIAW ikRpwnW kMGy kVy kCihry[ kMGy kVy iek`Ty
r`Kxy krky dMdy tu`tdy hn[ pqwsy cux ky r`Kxy, jy bIVI inkLy qW nhIN vrqxy, hor
mMgvwauxy[ pqwsy mYLy n hox[ jy AMimRq Ckwaux bwhr jwxw hovy, qW s`q isMG
swihbwn jI qy sm`gRI pUrI krky quro, AYsw n hovy ik ie`k isMG hI G`t hovy[ ryqw
swP s`ucw hovy[ sm`gRI dI sMBwL dI ifaUtI ie`k pyRmI dI lweI jwvy[ swrI sm`gRI
ilK ky pihlW iqAwr krky r`KI hovy, ijs leI twiem bcy[ ie`k plws gihxy
v`Fx leI[ AMimRq Ckx vwly pyRmI, kV@wh pRSwid leI mwieAw jW rsd Bytw
krn[ ibhMgm Aqy gRIb nUM Cot hovy[
26.AMimRq sm`gRI qoN SuB is`iKAw:- 1.sunihrw ijvyN Ac`l rihMdw hY, iqvyN
Awpxy mn nUM siqgurW dy s`cy crn kmlW ’c Ac`l itkwA ky r`Kxw hY[ XQw:- mnu
bycY; siqgur kY pwis] iqsu syvk ky; kwrj rwis] )2.kMbl:- ijvyN piv`qRqw leI
hyTW ivCdw hY, iqvyN sB dy crnW dIAW qlIAW Q`ly pYxw hY[ XQw:- pvhu crxw
qil.aUpir Awvhu; AYsI syv kmwvhu] ) 3.srb loh dw bwtw swrIAW DwqW ’coN
ssqI qy s^q, imhdy nUM qwkq phuMcwaux vwlI Dwq hY[ ie`k bwty ’c AMimRq
Ckwaux dw Bwv ihMdU qurk koaU.rwPjI iemwmswPI; mwns kI jwq sBY eykY
phcwnbo] bwty vWg aUc nIc sB leI suKdwiek bxo[ bRhmigAwnI kY grIbI
smwhw] bRhmigAwnI praupkwr aumwhw] Anuswr ijvyN bwbw l`Dw swihb jI
praupkwrI[ ) 4.bRhmigAwnI; inrml qy inrmlw] jYsy; mYlu n lwgY jlw]
Anuswr jl vWg sB dI mYL lwh ky, Awp piv`qR rho, sB nUM iKmw SWqI sIqlqweI
sihq krky, sB dI iqRSnw dI qRyh buJwau[ jl vWg kQw kIrqn duAwrw sB nUM
hrw Brw kro[ 5.pqwsy ijvyN Awp im`Ty hn, A`gy imTws Brdy hn, iqvyN Awp nwm
AMimRq bRhmwnMd dI imTws sihq im`Ty rho, sB nUM nwm AMimRq bRhmwnMd dI imTws
b^So[ 6.KMfw:- do Dwrw KMfw Awpxy v`l iK`cx dw Bwv Awpxy AOgux k`txy hn,
D`kx dw Bwv zwlmW nUM k`txw hY[ KMfy qoN dlyrI dw gux lYxw hY[

www.Gursevak.com 164 q`qkrw


27.AMimRq Ckwaux vwilAW gurmuiK ipAwirAW dI Su`DweI dI Ardws:-
Ajpw jwp vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI pRkwS krky swrI mrXwdw,
siqgurW dy prmpiv`qR crn-kmlW ’c hovy[ s`qy isMG kysI ieSnwn krn[ mYdwn
dI ikirAw kysI ieSnwn qoN pihlW hI krnI[ cIqw Bjw h`Q Do ky, kVw gwqRy
vwlI ikRpwn imAwn smyq mWjxI[ l`kV dIAW KVwvW pw ky, pMj ieSnwnw krnw,
sRI gurU gRMQ swihb jI nUM fMfauq krnI[ s`qy isMG coLy pihnx, kmrksy lwaux[
s`qy isMG Gr vwlIAW smyq AMimRqDwrI, rihq ’c pRp`k hox[
DMn 2 vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb siqgurU gRMQ swihb jIE! Awp jI
dI Apwr ikRpw dw sdkw, AMimRq dw bwtw iqAwr krn leI pMj isMGW Aqy gRMQI
isMG jI dI Su`DweI krn dI Ardws hY jI[ } AMimRq Ckwaux vwilAW ’coN jy iksy
dI sU^m ZlqI hovy, ku`J in`qnym rihMdw hovy, kMGw ivsirAw hovy Awid d`s ky sU^m
qn^wh luAw ky Ardws krw ky, pMjW ipAwirAW dI syvw ’c l`g skdw hY, mgroN
cULw lY lvy[ pMj ipAwry, siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dI qwibAw KV@n, ie`k
mhWpurK Awpxy s`jy h`Q ’c imAwn rihq, sRI swihb jI lYx, auh sRI gurU gRMQ
swihb jI dy swhmxy KV@y gRMQI isMG jI nUM pu`Cx, “Awp jI pMjW ipAwirAW dI syvw
’c l`gx l`gy hoN, rihq ’c iqAwr br iqAwr hoN jI?pMj b`jr kurYhqW qoN bcy
hoN?pMj bwxIAW zbwnI kMT hn? inqwpRqI in`qnym krdy hoN?isMGxI rihq ’c
iqAwr br iqAwr hY?”qW auh isMG h`Q joV ky siqgurU swihb jI dy snmuK ichrw
krky d`sy, “dwsn dws ’qy siqgurW ny mhwn ikRpw krky b`jr kurYhqW qoN bcwieAw
hY[ in`qnym dIAW pMjy bwxIAW kMT hn, in`qnym BI krvw lYNdy hn[ ”jy igRhsqI
hY, qW d`sy“dwsn dws dI isMGxI BI rihq iv`c iqAwr br iqAwr hY[ ” AwpxI
Su`DweI krwaux mgroN, gRMQI isMG jI, siqgurW dI qwibAw, imAwn rihq ikRpwn s`jy
h`Q ’c PV ky, siqgurW dy swhmxy KV@y pMjW isMGW nUM vwrI 2 iek`ly 2 nUM aupRokq
bcn p`uCx[ jy smyN dI b`cq krnI hovy qW pMjW isMGW nUM iek`iTAW hI p`uiCAw jwvy
qW vDIAw hY[ ien@W CyAW ’coN ie`k isMG gRMQI isMG swihb jI dI ifaUtI kry[ bhuq
zrUrI pRym bynqI hY, pMjW ipAwirAW dI SuB syvw ’c l`gy isMG nUM aunINdRw n hovy,
ijs krky bwxI pV@n smyN nINd n Awvy[ jdoN pMjW ipAwirAW dI syvw’c l`gxw
hovy, pqOV jlybIAW qLy pdwrQ n Cky[ swdw Bojn G`t qoN G`t Cky[ guV Skr
iGayu Ckx nwl cIqw CyqI nhIN AwauNdw[ vwihgurU] pMjW ipAwirAW iv`coN jy iksy

www.Gursevak.com 165 q`qkrw


isMG nUM c`kr Awvy, qW d`s ky bYT jwvy, Pyr syvw ’c l`g jwvy, jy kmzorI krky n
hI l`g sky qW Ardws S`uDweI krky hor isMG l`g skdw hY[
vwihgurU] ^ws inmRqw sihq pyRm bynqI hY, AMimRq iqAwr krn vwly mhWpurK
bhuq igxqI iv`c ie`kqR ho ky, pMj bwxIAW sRI gutky swihb jI qoN pV@n,
ivSyS Su`DweI krn, ijs krky AMimRq iqAwr krn smyN, ivSyS S`uD bwxI pV@n
suxn dw AnMd Awvy[ imlq iv`c SuDweI krky ivSyS lwhw huMdw hY[ swirAW dw
aucwrn Su`D ho jWdw hY[ Su`D aucwrn nUM Awp siqgurU swihb jI sux ky prm pRsMn
huMdy hn[ jdoN swfy kMn, AS`uD aucwrn nUM sunxw nhIN cwhuMdy, qW siqgurW dy
prmpiv`qR kMn AS`uD aucwrn nUM ikvyN suxngy?hy vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb
jI! sMswr nUM gurbwxI dw Su`D aucwrn b^So jI[
28.Su`DweI mgroN Ardws:- pMjW isMGW Aqy gRMQI isMG jI dI S`uDweI kIqI
geI hY[ Bu`l cu`k dI muAw&I b^SxI[ AMimRq Ckx vwilAW dI Su`DweI AwrMB krn
dI Ardws hY jI[ }
29.AMimRq Ckx vwilAW dI Su`DweI AwrMB:- pRym ibnY:- pihlW p`uiCAw
GoiKAw jwvy, CUq dI bImwrI vwlw iv`c qW nhIN AMimRq Ck irhw, CUq dy rogI nUM dUr
r`K ky Ckwau[ ijvyN Ckx Ckwaux vwly rog qoN bcx, pUrw 2 pRhyz r`Kxw, bhuq hI
zrUrI hY[ AMimRq Ckx vwilAW dI Su`DweI bwry Cpy A`Kr Aqy rIkwrf kIqy idqy
jwx[ pihlI vwr AMimRq Ckx vwilAW dI iDAwn nwl iek`TI Su`DweI hovy, EhI
tweIm DIry 2 bwxI pV@n ’c lwieAw jwvy[ pMjW ipAwirAW swhmxy jwx qoN
pihlW, pihlI vwr AMimRq Ckx vwilAW dI Su`DweI, swrIAW g`lW pu`C ky kIqI
jwvy[ pUrI qs`lI krky iDAwn nwl iek`TI Su`DweI kIqI jwvy[ kysI ieSnwn krky,
sw& swdy bsqR pihn ky, pMjW kkwrW sihq, gwqry ikRpwn pihr ky, swry AMimRq
Ckx vwly sRI drbwr swihb jI qoN bwhr bYTx, g`lW iblkul hI n krn, Awpo
Awpxw gupq ismrn krn[ ijvyN 2 pMj ipAwry Su`DweI leI AMdr bulwaux, iqvyN 2
AMdr jwx[ pqI sqI Aw ky m`Qw tykx, dovyN h`Q joVn, sqI pqI dy K`by pwsy KVy[
pMjW iv`coN j`Qydwr s`jy h`Q imAwn rihq ikRpwn lY ky, pUrn pRym siqkwr nwl jI
AwieAW khy[ dovyN h`Q joV isr Jukw ky kihx, “jI AMimRq dI dwiq b^So[
”j`Qydwr khy, “rihq iv`c pRp`k rhoNgy?sIs gurU swihb jI dw smJoNgy?siqgurW dI
is`iKAw jo pMj ipAwry dyxgy, aus nUM mMnoNgy?” A`goN kihx, “hW jI[ ”gurpRswid

www.Gursevak.com 166 q`qkrw


vwihgurU] gurU mrXwdw Anuswr AMimRq Ckx qy Ckwaux vwilAW qoN ibnw, hor koeI
pRwxI sRI drbwr swihb jI ’c nw hovy, smW bVw ^qrnwk hY[ jwx pCwx vwly pRymI
jykr koLy bYT ky swrI mrXwdw dyKxI Aqy gurbwxI suxnI cwhux, qW bYT skdy
hn[
30.dubwrw AMimRq Ckx bwry SuB ivcwr:- pMjW ipAwirAW dy puC`x qoN, dubwrw
AMimRq Ckx vwlw pRymI ijs ZlqI krky AMimRq Ck irhw hY, ibnw iJjk d`sy[
ZlqI mMnx vwlw qno mno Dno pRym nwl ZlqI mMny, AgwhW nUM ZlqI krn qoN kMn
PVy[ b^Sx vwly, siqgurW dI s`cI Srn iv`c b^Swaux leI AwieAw jwx ky,
pUrn iKmw suBwA ’c vrqx[ pMjW ipAwirAW dI syvw smyN s^q suBwA nhIN
vrqxw cwhIdw, pUrn SWqI sihq iKmw dw AiBAws krnw cwhIdw hY[ XQw:- jo
srix AwvY.iqsu kMiT lwvY; iehu ibrdu.suAwmI sMdw] ijhVw imhr kry, aus ’qy
vwihgurU jI BI imhr krdy hn[ ijhVw dUjy dy pVdy Fky, siqgurU swihb jI aus dy
pVdy Fkdy hn, pUrn mrXwdw BI r`KxI[ iKmw’c FL ky mom idl bxnw cwhIdw hY
jI[ jo ZlqI ie`Qy n d`sI jwvy, aus dI szw drgwh’c BugqxI pYNdI hY[ tyFIAW
jUnW ’c Btkx dw kwrn bxdI hY[ XQw:- kbIr.jyqy pwp kIey; rwKy qlY durwie]
prgt Bey indwn sB; jb pUCy Drmrwie] 105] S`uDweI vwly pRymI dI g`l pMjW
ipAwirAW qoN ibnw hor iks nUM nw suxy, ijn@W dI Su`DweI ho jwvy, aun@W nUM dUr
bYTwieAw jwvy, qW jo aun@W nUM Su`DweI krwaux vwly dI g`l nw suxy[ qn^wh lwaux
vwly hor iksy nUM aus dI ZlqI n d`sx, pVdw r`Kx[ pMjW ipAwirAW duAwrw l`gI
qn^wh nUM isr m`Qy ’qy mMny, AOguxI jIv ijqnw icr qn^wh pUrI nhIN krdw, auqnw
icr jm fMf qoN nhIN bc skdw[ pihlI vwr AMimRq Ckx vwly nUM qn^wh nhIN
lwauxI[ dubwrw AMimRq Ckx vwilAW nUM qn^wh lwaux mgroN Ardws krnI, hy s`cy
pwiqswh jI! sdw sdw; iehu BUlnhwru] jIv hY[ Awp jI nwnk; rwKnhwru Apwru]
3] bRhm srUp hoN, ikRpw krky b^S lYxw[ Awp jI dI Srn pey hn, qn^wh pUrI
krwauxI, Awid[ vwihgurU] keIAW nUM ieh Zlq sMskwr pRp`k hMudw hY, ik AMimRq
kyvl ie`ko vwrI Ckxw cwhIdw hY[ ie`k vwrI dw CikAw iF`f ’coN nhIN inkldw,
ieh Zlq hY, ZlqI hox qoN muAw&I lYxI, dubwrw Ckx dI mrXwdw hY[ vwihgurU]
AMimRq Ckx vwly swry isMGW dy dwVHy pRkwS Bwv KulHy hox[ XQw:- swbq sUrq is`Dw
dwVHw[ kwT dw kMGw kysI cwVHw[

www.Gursevak.com 167 q`qkrw


vwihgurU] ibhMgm nUM mwieAw dI qn^wh n lweI jwvy, AmIr hovy qW mwieAw
dI syvw lweI jwvy[ ijvyN Syry pMjwb nUM sRI hirmMdr swihb jI dy sony dI syvw lweI
sI[ ibhMgm nUM joVy, BWfy mwjx, siqgurW dy pRkwS ibrwjmwn, JwVU, sihj pwT,
in`qnym dI qn^wh lweI jw skdI hY[ jdoN swirAW dI Su`DweI ho jwvy, qW swry pyRmI
siqgurW dy swhmxy h`Q joV ky KV@y hox[ AMimRq AiBlwKIAW qoN ie`k ipAwrw
Pyr puCy, “ikauN BweI swirAW ny kysI ieSnwn kIqy hn[ iksy ny gihxy qW nhIN
pwey hoey?jy pwey hox qW luhwvy[ ”mYdwn mwrn mgroN jy kysI ieSnwn n kIqw hovy,
qW au~Qy hI kr lvy[ AqI TMF kmzor sRIr hovy qW kCYhry au~pr pjwmw pw lvy qW
BI TIk hY kCYhry dI qs`lI kr lvo[ AMimRq Ckx vwlIAW bIbIAW dy kCYhry dI
qs`lI koeI gurmuiK bIbI kry jI[ smW bVw hI qyz hY, dyKy ibnw koeI ibnw
kCYhry dy Ck skdI hY[
gurpRswid vwihgurU] gurmuiK ipAwry gRMQI isMG jI S`uDweI v`l iKAwl r`Kx,
jy koeI Su`DweI iv`c Bu`l hovy, qW d`sx[ dubwrw AMimRq Ckx vwilAW nUM qn^wh lw
ky Ardws krnI, “hy gRIb invwj jI! Bu`lW dI muAw&I b^SxI, qn^wh pUrI krn
dw bl b^Sxw, dubwrw AMimRq dI dwiq b^So jI[ ”b`jr kurYhq v`fI ZlqI qoN
dubwrw AMimRq CkIdw hY, CotI ZlqI qoN kyvl ie`k cULw ilAw jWdw hY[ ie`k cULw
lYx vwlw qy dubwrw Ckx vwlw pMjW ipAwirAW qoN swrI bwxI mrXwdw is`iKAw
suxy[ Pyr ie`k ipAwrw khy, “BweI ijqnw icr AMimRq iqAwr ho irhw hY, dovyN h`Q
joV ky KV@y rihxw, jy iksy nUM c`kR Awvy qW bYT ky iPr KV@ jwvy[ izAwdw kmzor
ijhVw iblkul hI nhIN KV@ skdw, auh bYT jwvy[ siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy
suMdr drSn krny[ kMnW nwl pMj bwxIAW suxnIAW Aqy muK ’c zbwn ihlw ky
bolxIAW, dUjy nUM nw sunx[ g`lW iblkul nhIN krnIAW[ rom 2 iv`c pRym SrDw
r`KxI ik dwsn dwsW nUM gurU jI dI ikRpw duAwrw AMimRq pRwpq hox l`gw hY, ijs
krky swfw jMmx mrn imtxw hY[ ”
31.AMimRq Ckx vwilAW dI Su`DweI mgroN AMimRq iqAwr krn Ardws:- 3hy
s`cy pwiqswh jI! AMimRq Ckx vwilAW dI Su`DweI kIqI geI, syvw kridAW Bu`lW
dI muAw&I b^SxI[ AMimRq iqAwr krn dI, swrI sm`gRI Awp jI dy crn kmlW
’c hwzr hY[ AMimRq dw bwtw iqAwr krn leI Ardwis hY jI[ Awpxy bcnW

www.Gursevak.com 168 q`qkrw


Anuswr, pMjW ipAwirAW ’c pRvyS ho ky, Su`D gurbwxI pUrn pRym nwL pVHw ky, SrDw
pyRm iekwgRqw sihq AMimRq bwtw iqAwr krwau jI[
gurpRswid vwihgurU] BUrw ivCw ky, au~pr sunihrw, au~pr bwty ’c KMfw r`Ko,
jl pux ky bwty ’c pwau[ gurmuiK ipAwry isMG swihbwn jI, hir kw iblovnw;
iblovhu myry BweI] shij iblovhu; jYsy qqu n jweI] Anuswr gurbwxI sihjy 2
au~cI 2 pV@n, ijvyN AMimRq Ckx vwilAW qy gRMQI isMG jI nUM suxy[ sRI gurbwxI pV@n
smyN mUMh A`gy mlml dw bsqR polw ijhw bMn@xw ijvyN swh n ruky, bwty ’c Qu`k n
if`gy[ DMn vwihgurU sRI gurU goibMd isMG swihb jI dy SuB s`cy Amolk bcn hn,
jdoN pMj ipAwry AMimRq iqAwr krdy hn, qdoN dwsn dws aun@W dy AMdr pRvyS huMdw
hY[ ”
32.prmpiv`qR AMimRq iqAwr krn bwry SuB isiKAw:- Ardws mgroN
hukmnwmw lYxw jI[ AMimRq AiBlwKI m`Qw tyk ky dovyN h`Q joV ky KV@n, ing@w
prmpUjnIk siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI v`l r`Kx[ SrDw pyRm sihq pMj
bwxIAW suxn[ prmpUjnIk pMj ipAwry K`bw lYPt gofw DrqI ’qy lw ky, s`jw
gofw KVHw krky, bIr Awsx bYTx[ s`jw gofw DrqI ’qy lw ky bYTxw bIr Awsx
nhIN hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurW ny Awp K`bw gofw hI DrqI ’qy lw ky, bIr
Awsx lwieAw hY[ pqwsy pMjy ipAwry hI bwty ’c pwaux[ siqgurU gRMQ swihb jI
dy swhmxy KV@Iey qW K`by pwisEN qoN ie`k ipAwry isMG swihb jI Awpxy s`jy h`Q,
KMfw ies qr@W PVn, ik cwry auNgLIAW KMfy dy m`uTy nUM, ’qy AMgUTw KMfy au~pr
r`Kx, K`by h`Q nwl, imAwn rihq, v`fy sRI swihb jI PVn, sRI swihb jI nMU
au~proN s`jy moFy nwl lwaux qy mu`Tw bwty dy kMFy au~qy r`Kx[ bwxI ArMB krn qoN
pihlW, prm siqkwr Xog gRMQI isMG swihb jI nUM pRym sihq kihx, “hy gRMQI
isMG jI! ing@w bwty ’c r`KxI qy nwl 2 swrI bwxI muK ’c rsnw ihlw ky gupq
pV@nI[ ”
pRym ibnY:- bwtw ies qr@W r`Kxw, ijvyN gRMQI isMG jI dI ing@w bwty ’c pYNdI
hovy[
33.ing@w bwty ’c r`Kx bwry SuB is`IKAw:- prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN
pwiqSwh jI dw prm mnohr vr hY, “AMimRq iqAwr krn smyN dwsn dws pMjW
ipAwirAW ’c pRvyS huMdw hY[ ”ies Anuswr AYsI Bwvnw krnI hY ik
www.Gursevak.com 169 q`qkrw
prmpUjnIk siqgurU swihb jI, AwKxu vyKxu sBu; swihb qy hoie] Anuswr dws
dy nyqRW ’c dyK rhy hn, ies inscy sihq bwty ’c ing@w r`KxI[ ies qoN hr vyly
ieho hI inscw r`Kxw[
vwihgurU] pihly isMG swihb jI ny K`by h`Q ’c imAwn rihq, sRI swihb jI
dw mu`Tw bwty dy iknwry ’qy r`K ky, mu`Ty ’qy AMgUTw r`Kxw, moFy dy Awsry KVI
r`KxI[ auNglW nwl bwty dw iknwrw PVnw[ ing@w bwty ’c r`K ky prmpUjnIk sRI
jpu jI swihb jI dw sMpUrn AMimRq rUp pwT, au~cI sur nwl zbwnI ArMB krnw[
AONkV ishwrI pUrIAW 2 lgW lwauNxIAW, s`jy h`Q dw AMgUTw KMfy dy mu`Ty au~pr r`K ky
PVnw, AMimRq ’c AgWh nUM bwr 2 is`Dw D`kxw qy Awpxy v`l bwr 2 iK`cxw[ bwkI
cwr ipAwry swihbwn jI Awpxy dohW h`QW nwl bwty dw iknwrw PV ky, ing@w
prmpiv`qR AMimRq v`l r`K ky, pwT suxidAW zbwn ihlw ky gupq pwT krn[
34.sMpUrn pMj gurbwxIAW pV@nIAW AqI hI zrUrI hn:- AMimRq rUp sRI jpu
jI swihb jI dw Bog pYx qoN swry sIs Jukw ky, &qyh gjwaux[ Pyr dUjy ipAwry isMG
swihb jI nUM KMfw PVwaux l`igAW, KMfw AMimRq qoN bwhr nhIN k`Fxw qy ikRpwn dw
mu`Tw bwty dy iknwry nwl l`igAW hI ikRpwn A`gy PVw dyxI, ie`k ikRpwn hI pMjW
isMGW ny vrqxI, swFy iqMn P`utIAW sRI swihbW s`qW dy gwqRy pihnIAW hox[ dUjy
ipAwry isMG swihb jI sRI jwpu swihb jI pV@n[ qIjy ipAwry isMG swihb jI
qÍpRswid] sÍXy] sRwvg suD smUh isDwn ky; dyiK iPirE Gr jog jqI ky] pV@n,
cOQy ipAwry swihb jI cOpeI] hmrI kro hwQ dY r`Cw] qoN squ`dRv gRMQ suDwrw]
405] (sRI dsm 1388)q`k pV@n, aupRMq sÍYXw] pwie ghy jb qy qumry; aupRMq
dohrw] sgl duAwr kau Cwif kY; pV@n[ pMjvyN ipAwry isMG swihb jI sRI AnMdu
swihb jI sMpUrn pV@n, hr ie`k bwxI dI sMpUrnqw qoN gur &qyh gjwauxI[
prmpUjnIk AMimRq rUp prmpiv`qR s`cI gurbwxI pV@idAW g`l au~kw hI nhIN krnI,
ing@w pwsy nhIN krnI, Awls qoN swvDwn rihxw[ pMjW ipAwirAW dy nyqRW rwhIN,
prmpUjnIk siqgurU swihb jI dI s`cI ing@w pYxI hY[ bwty nwl h`Q lwaux dw BI
ieho Bwv hY ik prmpUjnIk siqgurU swihb jI dy prmpiv`qR h`Q bwty nwl l`g rhy
hn[
vwihgurU] sUrmyN AMghIx nUM pMjW ipAwirAW ’c nhIN lwauxw[ isr& pMj
iqAwr br iqAwr isMG hI AMimRq sMcwr dI syvw ’c l`g skdy hn[
www.Gursevak.com 170 q`qkrw
35.vwihgurU] AMimRq iqAwr krky Ardws:- 4pMj ipAwry bwtw cu`k ky KV@n,
j`Qydwr jI bwty ’c KMfw PyridAW Ardwis krn, ik Awp jI ny mhwn ikRpw krky
Awpxy b`icAW qoN prmpiv`qR prmpUjnIk sMpUrn pMj AMimRq bwxIAW pV@w ky, AMimRq
iqAwr krvwieAw hY[ gurbwxI jI pV@idAW lg A`Kr v`D G`t l`g igAw hovy Aqy
hor Bu`lW dI muAw&I b^SxI jI[ ies ’c AwpxI Anq klwvwn SkqI AMimRq rs
Br ky, AMimRq Ckx vwilAW dw jnm mrn mytxw jI[ Drm ikRq, Bjn ismrn
in`qnym iKmw SWqI pyRm b^S ky inhwl krnw jI[ nwnk nwm cV@dI klw[ qyry Bwxy
sRbq dw Blw[ qoN bwAd bwtw sunYhry ’qy r`K ky, m`Qw tyk ky vwihgurU jI kw
^wlsw] vwihgurU jI kI &qyh] jYkwrw gjwauxw[ AMimRq Ckx vwilAW pRymIAW nUM
ibTw dyxw[ pMj ipAwry bwty aupr rumwlw krky PV lYx, gRMQI isMG jI hukmnwmw
lYx[ vwihgurU] prmpUjnIk sMq bwbw suMdr isMG swihb ^wlsw jI ny, jYqo dy morcy
vyly, kVwhy ’c prmpiv`qR AMimRq CkwieAw sI[ ieauN jykr v`fw morcw l`igAw hovy
CyqI qoN CyqI bhuiqAW nUM AMimRq CkwauNxw hovy qW CkwieAw jw skdw hY jI[
36.prmpiv`qR AMimRq Ckwaux dI ivDI:- BUry ’qy myz, myz ’qy sunihrw qy
au~pr AMimRq dw bwtw r`iKAw jwvy[ ie`k bwtw Q`ly r`K ky, ie`k 2 pyRmI nUM bIr
Awsx ibTw ky, K`by h`Q ’qy s`jw h`Q rKw ky, ie`k ipAwry jI Awpxy bu`k nwl
AMimRq pwaux, pyRmIN pyRm nwl Cky[ AMimRq Ckwaux vwlw ipAwrw khy, “vwihgurU jI
kw ^wlsw, vwihgurU jI kI Pqyh[ ” pRymI AMimRq Ck ky Adb nwl, vwihgurU jI kw
^wlsw, vwihgurU jI kI Pqyh, boly[ AMimRq Ckwaux vwlw pMj cULy muK ’c, pMj nyqRW
’c qy pMj sIs ’c pwvy, hr cULy mgroN &qyh gjwvy[ vwihgurU] cULw Ckx qoN mgroN
gur Pqyh gjweI jwvy, qW TIk hY, jy Ckdy nUM bulweI jwvy, qW kwhLI pY jWdI hY,
h`QU BI Aw jWdw hY, ies leI AMimRq Ckwaux vwlw kwhLI Pqyh nw bulwvy[ G`ut
lMGx qoN mgroN DIry 2 Pqyh bulwvy[ vwihgurU] AMimRq Ck ky, hr ie`k pRymI pUrn
Adb siqkwr sihq, prmpUjnIk siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI nUM m`Qw tyky
fMfauq kry, iPr swrI sMgq jI nUM bVy Adb siqkwr nwl gur &qyh bulwvy[ A`goN
swry AMimRq AiBlwKI g`j ky &qyh dw jvwb &qyh iv`c dyx[ jdoN swry AMimRq Ck
lYx qW swirAw nUM kqwr ’c KV@w ky, do ipAwry Awpxy h`QW ’c bwtw PV@ ky, Ckx
vwilAW dy dovyN h`Q bwty nUM luAw ky, viDAw prmpiv`qR AMimRq Ckw dyx[ Coty jW
godI dy b`cy nUM BI cULw idqw jwvy, cULw lYx vwlw b`cw, b`icAW dw jUTw nw Kwvy, nw

www.Gursevak.com 171 q`qkrw


Awpxw KuAwvy[ vwihgurU] sU^m ZlqI vwly nUM Xog qn^wh lw ky cULw idqw jwvy
jI[ vwihgurU] ij`Qy 2 AMimRq f`ulHy, drI BUrw ’qy, QW Doxw zrUrI hY[ vwihgurU] BwvyN
godI dy b`cy nUM cULw idqw jWdw hY, pr Pyr BI b`cy dw jUTw nhIN Kwxw ’qy n jUTw
KuAwauxw[
37.prmpiv`qR AMimRq qoN SuB is`iKAw:- swfy ihrdy ’coN muK ’c hr smyN
AMimRq Byj ky, jmW jUnW AoguxW ivkwrW qoN Cufw ky, Amr krn leI, vwihgurU jI

nwl mylx leI, muK rsnw ihrdw rom 2 piv`qR krn leI, prmpUjnIk
s`cy siqgurW ny swfy muK ’c prmpiv`qR KMfy bwty dw AMimRq pwieAw hY[ nyqRW ’c
AMimRq ies leI pwieAw hY, ik nyqR piv`qR ho jwx, idRStI s`cy prmySr jI nwl
juVI rhy[ XQw:- AKI pRym ksweIAw; ijau iblk msweI rwm] )nYnI; hir hir
lwgI qwrI] ) duie duie locn pyKw] hau.hir ibnu; Aauru n dyKw] nYn rhy rMgu
lweI] Ab bygl khnu n jweI] 1] Drm ivroDI hMkwrI duSmx kSt dy ky, qwV
ky q`ky, mOq dw fr dyvy, qW BI nyqR nIvyN n hox, ijvyN prmpUjnIk s`cy siqgurU
pMjvyN pwiqswh jI, nOvyN pwiqswh jI ny AduqI ShIdI idqI[ sB mih joiq; joiq
hY soie] iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie] vwihgurU rwm jI dI joiq swirAW
’c idsy[ XQw:- jo dIsY; so qyrw rUpu] )jo dIsY; so eyko qU hY] bwxI qyrI sRvix
suxIAY] )quDu ibnu dUjw; nwhI koie] qU krqwru; krih so hoie] )sBu goibMdu hY;
sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI koeI] )kysW ’c AMimRq pwaux qoN bu`D au~jl ho
jWdI hY, mn nIvW miq au~cI huMdI hY[ sIs s`cy siqgurU swihb jI dw ho jWdw hY,
dyh DwrI pKMfI mVHI mswxI A`gy sIs nhIN Jukdw[ XQw:- mVI mswxI mUVy jogu
nwih]
38.“5AMimRq Ckwaux mgroN Ardwis:- ”“Awp jI dI swjI isRStI ’coN
mweI BweI ny prmpiv`qR AMimRq CikAw hY[ CyAW isMGW dI S`uDweI kridAW, bwxI
pV@idAW, AMimRq AiBlwKIAW dI S`uDweI kridAW, Awid smu`cI syvw kridAW
Bu`lW dI, Agm Apwr ikRpw krky muAw&I b^SxI jI[ AMimRq Ckx vwly pyRmIAW
dw jMmx mrn mytxw jI[ AMimRq vyly dw ieSnwn, in`qnym ismrn gurbwxI dI

www.Gursevak.com 172 q`qkrw


S`uDI kQw kIrqn pyRm gurU syvw is`KI iekwgRqw AwpxI pRymw-BgqI b^S ky cOrwsI
mytxI jI[
39.gurpRswid vwihgurU prmpUjnIk sRI mUlmMqR gurmMqR swihb jI
idRV@wauxy:- pMj ipAwry swihbwn jI, prmpUjnIk sRI gurU gRMQ swihb jI dy s`cy
crn-kmlW ’c KV@ ky, AMimRq Ck cu`ky pRymIAW nUM KV@y krn qy pMj vwrI; nwnk
hosI BI scu] 1] q`k sRI mUl mMqR swihb jI pihlW bol ky mgr khwaux, aupRMq
pMj vwr sRI vwihgurU mMqR swihb jI bol ky mgr khwaux, ieauN idRV krwaux[
gur &qyh bulwaux[
40. prmpUjnIk gurpRswid vwihgurU AMimRq Ckwaux mgroN SuB is`iKAw:-
AMimRq Ckwaux smyN prmpUjnIk pMjW ipAwirAW qoN ibnw hor koeI is`iKAw
nhIN dy skdw[ prmpUjnIk pMjW ipAwirAw ’coN ie`k isMG ieh AMimRq rs meI SuB
s`cI is`iKAw dyvy:- pRQm rihq Xih jwn; KMfy kI pwhul Cky[ soeI isMG pRDwn
Avr n pwhul jo ley[ “hy ipAwry ^wlsw jI! sB qoN (pRQm) pihlI rihq
(Xih)ieh jwnxw kro[ (soeI)EhI isMG (pRDwn)muKI hY, jo KMfy bwty (kI)dw AMimRq,
pMjW ipAwirAW duAwrw Cky (Avr)hor koeI BI (pwhul)AMimRq n ley[ ijs AMimRq
nMU chuN ju`gW ’c dyvI dyvqy l`Bdy rhy, nw l`iBAw[ klj`ug ’c prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU goibMd isMG swihb jI ny mhwn b^iSS krky, auh prmpiv`qR
AMimRq, A`j Awp jI nUM pMjW ipAwirAW duAwrw b^iSAw hY jI[ ”XQw:- suir nr
muin jn AMimRqu Kojdy; su AMimRqu gur qy pwieAw] )AMimRqu pIAw; siqguir dIAw]
Avru n jwxw; dUAw qIAw] )eyk bUMd.guir AMimRqu dIno; qw Atlu Amru.n muAw]
“Awp sB ny qn mn isr gurU jI kw smJ ky, gurU jI qoN kurbwn krnw hY[ A`j qoN
Awp jI dw gurU Gr ’c nvW jnm hoieAw hY[ Awp jI sB ^wlsw gurU, gurU ^wlsw
hoN[ A`j qoN Awp jI dy Drm dy prmpUjnIk ipqw s`cy siqgurU swihb sRI gurU goibMd
isMG swihb mhwrwj jI hn[ Drm dy prmpUjnIk mwqw swihbdyv kOr jI hn, ”
siqgur kY jnmy; gvnu imtwieAw] Anuswr “gurU jI dy Gr ’c jnm hox qoN A`j qoN
Awp jI dI jwq goq jMmx mrn pwp sB imt cuky hn, jykr AgWh nUM pwp nw
kroN, siqgurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM vwihgurU gurU jI mMn ky, gurU jI nUM qn
mn Dn sB ku`J ArpoN[ prmpUjnIk ^wlsy jI dw jnm q^q sRI kysgVH swihb jI
dw hY, vwsI sRI AnMdpur swihb jI dy hn[ siqgurW dy ipAwry svwry prmpUjnIk
www.Gursevak.com 173 q`qkrw
^wlsy jI dy nwnky gurU ky lhOr, iest ie`k Akwl purK jI hn[ prmpUjnIk s`cy
siqgurU dsW hI pwiqSwhIAW jI dI Awqimk joiq, siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
cvr q^q CqR dy mwilk Awp jI dy pUrn gurU jI hn[ ieho hI inScw r`Kxw hY, ik
iksy dyhDwrI nUM gurU smJ ky kdy Bu`l ky BI m`Qw nhIN tykxw, rihq mrXwdw ’c
pRp`k rihxw[ Awp jI nUM ^wlsy sjx dI l`K 2 vDweI hovy jI[ mUlmMqR swihb jI
dw pUrn pyRm sihq v`D qoN v`D AiBAws krnw[ sRI mUlmMqR swihb jI, mn nUM vs
krn vwly pUrn bRhmigAwn dy dwqy hn[ jIv dy smMUh pwpW ivGnW nUM nws krky,
smUMh kwrj rws krdy hn[ svw pihr rwq rihMdI qoN pyRmI ieSnwn kry[ pUrI
vrijS BI kry, aupRMq mUlmMqR swihb jI dy ArQW ’c ic`q itkwA ky, siqgurW dI
kurbwnI dw iDAwn Dwr ky lgwqwr FweI GMty jwp kro[
41.gurpRswid vwihgurU ismrn dy AMg:- pUrIAW lgW lw ky kIqI Su`D
rIkwrifMg gurbwxI, iksy pRymI qoN jW vwkmYn jW typ rIkwrfr duAwrw hr smyN
suxidAW, jW kQw kIrqn suxidAW vwihgurU mMqR jI dw ismrn, lMmw smW lgwqwr
jwp krnw[ ijqnw smW v`D jwp hovy, auqnw hI ivsmwd AnMd hY[ ijqny bhuqy
pRymI mnW dI imlq krky, pUrn gRIbI nwl jwp krn[ ijvyN sMswrI jIv hr vyly
qyz iq`Ky kOVy qLy pdwrQ ku`J nw ku`J KweI hI jWdy hn, iqvyN hI aus dw pRCwvW
Bjn bwxI vwilAW ’qy pYNdw hY, ijs krky lgwqwr ismrn nhIN kr skdy, ijqnw
ismrn huMdw hY, aus qoN BI v`D BogW ’c l`g ky ifscwrj ho jWdy hn, gur syvw
sihq Bjn ismrn jm@W nhIN ho skdw, iblkul hI swdy qoN swdw sMqoK nwl Ckxw,
swdw pihnxw im`Tw bolxw, hMkwr ivkwr AOguxW nUM iqAwgxw, hr smyN siqgurU gRMQ
swihb jI qoN gurbwxI ismrn pRwpq krky iqRpq rihxw[
42.siqguru isK kI; krY pRiqpwl] dy mhW mhW ivsmwd ArQ:- ieMdRy BogW
nwl iqRpq nhIN huMdy, siqgurU gRMQ swihb jI Awpxy pRymI jI dy lUM 2 ’c gurbwxI
ismrn Byj ky iqRpq krky Awpxy pRymI nUM suAws 2 Xwd krdy hn[ ” XQw:- Apuny
jn kau; swis swis smwry] nwnk Eie; prmysur ky ipAwry] )“siqgurW nUM sdw
AMg sMg smJxw[ siqgurU gRMQ swihb jI Awpxy pRymI jI dy lUM 2 ’c gurbwxI
ismrn Byj ky iqRpq krky Awpxy pRymI nUM suAws 2 pwLdy hn[ XQw:- siqguru isK
kI; krY pRiqpwl] Apnw ismrnu dy.pRiqpwilAw; Ehu sgl Gtw kw mwlkw]
Anuswr AnMq bRhmMf dy pRiqpwlk (siq+guru) (siq)s`cy bRhm srUp guru pRmysrjI,

www.Gursevak.com 174 q`qkrw


Awpxy ipAwry isK jI (kI)dI, du`D dMdIAW vwly b`cy dI pRiqpwlxw qoN BI v`D pRym
nwl, Awpxw nwm ismrn rUpI du`D b^S ky (pRiqpwl)pRiqpwlxw (krY)krdy rihMdy
hn[ Awsw mhlw 5] bMDn kwit.ibswry Aaugn; Apnw ibrdu sm@wirAw] hoey
ik®pwl.mwq ipq inAweI; bwirk ijau pRiqpwirAw] 1] gurisK rwKy; gur gopwil]
kwiF lIey mhw Bvjl qy; ApnI ndir inhwil] 1] )gurdyv mwqw gurdyv ipqw;
gurdyv suAwmI prmysurw] pUrn bRhm s`cy gurU pRmysrjI, Awpxy pyRmI is`KjI dy roim
roim, AMdr bwhr hr smyN vwihgurU 3 Ajpw jwp Awp krdy rihMdy hn[ Awpxy
pRymI jI dy idl idmwZ rom 2’qy, gursbd jI dI s`cI AMimRq vrKw hr smyN krdy
rihMdy hn[ gursyvkjI mn rom 2 krky SWq ivsmwd ho jWdy hn[ gurUpRmysrjI
ikRpw krky, Awpy lwieE; Apnw ipAwru] Anuswr Awpxw ipAwr Awp hI lwauNdy
hn[ AwpjI Awp hI Awpxy pyRmI dy idl idmwZ rom 2’c, hr smyN gurbwxI Byjdy
rihMdy hn, bRhmwnMd rs pRymI dy irdy’coN, muK’c hr smyN Byjdy rihMdy hn[ gurUjI dy
Byjy im`Ty AMimRq, aun@W dy irdy’coN au~T ky muK’c, hr smyN AwauNdy rihMdy hn[
ivsmwd AMimRq bRhmwnMd ismrn gurbwxI, irzk hvw pwxI dUD pdwrQ lwf
ipAwr b^S ky, Awpxy AqI ipAwry is`K b`cyjI dI pRiqpwlxw hr smyN krdy rihMdy
hn[ XQw:- pRiqpwlY.bwirk kI inAweI; jYsy mwq ipqweI] )mlwr mhlw 5] KIr
ADwir.bwirku jb hoqw; ibnu KIrY, rhnu n jweI] swir sm@wil.mwqw muiK nIrY; qb
Ehu iqRpiq AGweI] 1] hm bwirk; ipqw pRBu dwqw] BUlih bwirk.Aink lK
brIAw; An Taur nwhI.jh jwqw] 1] rhwau] cMcl miq.bwirk bpury kI; srp
Agin kr mylY] mwqw ipqw kMiT lwie rwKY; And shij qb KylY] 2] ijs kw
ipqw.qU hY myry suAwmI; iqsu bwirk.BUK kYsI] nv iniD nwmu inDwnu.igRih qyrY; min
bWCY so lYsI] 3] ipqw ik®pwil.AwigAw ieh dInI; bwirku muiK mWgY.so dynw]
nwnk bwirku.drsu pRB cwhY; moih ihRdY bsih.inq crnw] 4] 2] pUrn pRym rsmeI
ihqomeI pRym ibnY:- in`kI.aumr qoN hr is`K b`icAW nUM muhwrnI dw AiBAws krw ky,
gurbwxI sMQw kQw kIrqn isKw ky, inpuMn kIqw jwvy[ hr Gr’c siqgurU gRMQ
swihbjI dw prmpiv`qR pRkwS hovy[ inqwpRqI do vyly kQw vIcwr kIrqn hovy[ sRI
stIk swihbjI qoN kQw krnI bhuq hI sOKI lwhyvMd hY[ in`kI aumr qoN sRI guru gRMQ
swihbjI mhwrwj nwl joiVAw jwvy, ijs krky mhwrwj jI idl idmwg surq’c
gurbwxI Byjdy rihx, ihrdy ’coN muK’c AMimRq bRhmwnMd Byjx, lUM 2’c vsx, l`K

www.Gursevak.com 175 q`qkrw


KuSIAW pwiqSwhIAW b^Sx[ mhwrwj jI dy crn-kmlW dw lwl rMg l`gy, jIvn
s&l sUrw bxy[ jw kau hir rMgu lwgo, iesu jug mih; so khIAq hY sUrw] Awqm
ijxY. sgl vis qw kY; jw kw siqguru pUrw] )sPl jIvnu; sPlu qw kw sMgu] jw kY
min; lwgw hir rMgu]
gurbwxI jI dy ArQW ’c ibRqI itkwauxI[ ivAwpk vwihgurU jI nUM swiKAwq
krnw[ mn dw sMqoK r`Kxw[ mn inRivkwr rhy[ pRmwrQ dy bcn bolxy suxny[ iksy
SkqI pRBqw dI ie`Cw nhIN r`KxI[ pyRm iv`c lIx ho ky ismrn krnw[ kyvl
drSxW dI qIbr ie`Cw r`KxI[ prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ swihb jI ’qy AKMf
SrDw r`K ky, hr vyly A`Kr 2 dw iDAwn Dwrnw[ gurU gRRMQ swihb jI dy hukm nUM
mMnx vwlI siqsMgq sMqW mhWpurSW nwl pRIq r`KxI, surq gursbd nwl joVI
r`KxI, jMqR qMqR mMqR nhIN mMnxy[” XQw:- siqgur sbd suriq ilv mUl mMqR;
Awn qMqR mMqR kI n isKn pRqIq hY] siqgur ikRpw swD sMgiq pMgiq suK; hMs bMs
mwnsr Anq n cIq hY] 183] (k:sv`Xy)
43. gurmMqR bwry sRb ivAwpI mhWW mhW ivsmwd SuB vIcwr:- prmpUjnIk
dsW siqgurW ny gurmMqR vwihgurU jI hI b^Sy hn[ ijhVy gurmuiK rom 2 krky jpdy
hn, auh rom 2 krky Akwl purKu jI ’c lIn ho jWdy hn[ gurmMqR suAws 2
ismrn nwl, irdw SWq huMdw hY[ vwihgurU mMqR rom 2 ’c vs ky Awp hI Ajpw jwp
rUp hn[ sB ikrqm nwvW nwloN vwihgurU mMqR jI hI sRySt Amul SRomxI hn[ A`Ty
pihr ilv lwvy[ vwihgurU mMqR jI mn dI cMclqweI myt ky vwihgurU jI dw pyRm pYdw
krdy hn, rom 2 ’c Awpxw pRkwS b^S idMdy hn[ s`cI ilv ’c lIx ho ky rom 2
dy ismrn dI au~cI AvsQw b^S ky, Awpxw srUp hI bxw lYNdy hn[ gurmMqR hIxw
jIv k`uiqAW sUrW KoiqAW kwvW s`pW, mUrKW dy qul jUnW Bogdw hY[ ” XQw:- gurmMqR
hIxs´ jo pRwxI; iDRgMq jnm BRstxh] kUkrh sUkrh grDBh kwkh; srpnh quil
Klh] “prmpUjnIk siqgurU cOQy pwiqSwh jI dy sv`eIAW ’c &urmwn hY, ik s`cy
pUrn vwihgurU jI (vwih)pyRrk ivsmwd hn[ prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI mhwn
praupkwrI s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb qoN vroswey, s`cy siqgurU gRMQ swihb
jI dy ilKwrI, gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] dI Av`sQw nUM pRwpq, BweI gurdws
swihb jI, AwpxI rcnw iv`c byAMq vwrI vwihgurU jI nUM hI gurmMqR ilKdy hn[
”XQw:- vwihgurU gurmMqR hY jip haumY KoeI[ (vwr 13)inrMkwr Awkwru kir; joiq

www.Gursevak.com 176 q`qkrw


srUp AnUp idKwieAw[ byd kqyb Agocrw; vwihgurU gur sbdu suxwieAw[ (vwr
12)vwihgurU guru sbdu lY; iprm ipAwlw cuip cbolw[ (vwr 4)pauxu gurU gur sbdu
hY; vwihgurU gur sbdu suxwieAw[ (vwr 6)vydu n jwxY Bydu ikhu; sysnwgu n pwey[
vwihgurU swlwhxw gur sbd Alwey] 13] (vwr 9) “sRI gurU swihb jI vwihgurU
nwm nUM Amolk &urmwauNdy hn:- ”sweI nwmu Amolu; kIm n koeI jwxdo] ijnw Bwg
mQwih; sy nwnk hir rMgu mwxdo] (81)“BweI gurdws swihb jI nwm dI Amolkqw
&urmwauNdy hn:- ” jYsy hIrw hwQ mY; qnk so idKweI dyq; mol kIey qy dmkn Brq
BMfwr jI] jYsy lV bwDy huMfI; lwgq n Bwr kCU; AwgY jwie pweIAq lCmI Apwr
jI] jYsy bit bIj Aiq sUKm srUp hoq; boey sY ibibiD krY ibrK ibsQwr jI] qYsy
gur bcn scn gurisKn mY; jwnIAY mhwqm.gey hI hir duAwr jI]373] (kib`q)
hir vwihgurU mMqr AgMm; gur qwrnhwrw[ jo ismrih nr pRym soN; phuNcY
drbwrw[ (vwr 41)“BweI nMd lwl jI rihqnwmw:- ”guris`K rhq, suno myry
mIq[ au~T pRBwq kry ihq cIq[ vwhgurU pun, mMqRh jwp[ kr ieSnwn, pVHY jp
jwp] 54]) vwihgurU gur jwpIey, vwihgurU kr iDAwn[ mukq lwB so hoie hY,
guris`K ird mY mwn] 77] )suno lwl jI, eyho swc[ pRgt krUMgw, Awpin rwj[
cwr brn, iek brn krwaUN[ vwihgurU kw, jwp jpwauN] 32] “rihq nwmw BweI
pRihlwd isMG jI:- ” suno lwl jI, eyho swc[ pgh mrUMgw, Awpin rwj[ cwr
brn, iek brn krwaUN[ vwihgurU kw, jwp jpwauN] 32] )Qwp cilE jo jgq
mih; iqnih invwvhu mwQ[ vwihgurU ky mMqR ibn; imiQAw swrI gwQ] 31]
44.swKI vwihgurU mMqR jI dy AiDk pRqwp bwry sMq bwbw Bgvwn isMG swihb
jI cukwvyN vwilAW dI:- pUrn bRhmigAwnI q`q byqy nwmu rsIey, mhwn praupkwrI
s`cy sMq, sMq bwbw suMdr isMG swihb jI iBMfrWvwly, prmpUjnIk pUrn
bRhmigAwnI, s`cy siqgurU pRBU sRI gurU gRMQ swihb jI dy AinMn Bgq, sMq bwbw
Bgvwn isMG swihb jI cukwvyN vwilAW dy drSnW nUM gurduAwrw sRI ryrU swihb jI
(dorwhw mMfI)ivKy gey[ dovyN mhWpurS ie`k dUjy nUM AqI hI prm ipAwr Adb
siqkwr nwl imly[ dohW dy AMdr Ajpw jwp c`l irhw sI, mn ivsmwd ho gey[
XQw:- Ajpw jwpu.n vIsrY; Awid jugwid smwie] ku`J smW ismrn ’c ivsmwd
lIxqwN mgroN, sMqu imlY ikCu sunIAY khIAY] Anuswr prmpUjnIk s`cy sMq bwbw
suMdr isMG jI ny pu`iCAw, “hy prmpUjnIk bwbw jI! ikMnI aumr hY?”qW ikhw,

www.Gursevak.com 177 q`qkrw


“dwsn dws dI qIh vrHy dI aumr hY[ ”sux ky hYrwnI hoeI, “bwbw jI! ieh kI
kih rhy hoN?”qW mhWpurKW au~qR idqw, “dwsn dws ny pMjW ipAwirAW qoN AMimRq
Ckx smyN, vwihgurU mMqR dI pRwpqI kIqI, pr dws Bu`l ky, hir vwihgurU dw jwp
krn l`g igAw[ dwsndws dy mn ’c SMkw irhw kry, ik dws nUM pMjW ipAwirAW
vwihgurU mMqR b^iSAw hY, pr hir vwihgurU dw jwpu krdw hW[ DMn hn DMn hn DMn
hn vwihgurU siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dI Apwr ikRpw dw sdkw, dwsn
dws s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dI s`cI syvw inqwpRqI kirAw kry[ grmI
’c p`Kw krnw, DU& DuKwauxI, AiqAMq suMdr rumwly pyRm SONk nwl sjwauxy, ic`q dy
auqSwh nwl KV@ ky cOr krnw, pRkrmW krnIAW, pRSwid Bog luAwauxw, gurbwxI
pV@nI Awid SuB s`cI syvw kridAW siqgurW dw iDAwn Dwrnw[ XQw:- gur kI
mUriq; mn mih iDAwnu]
iesy qr@W ie`k idn siqgurU pRBU sRI gurU gRMQ swihb jI dy s`cy crn kvlW ’c
syvw kridAW 2 pyRm vD igAw, qyrI bKs n mytY koeI; siqgur kw idlwsw]
Anuswr AMdroN vwihgurU mMqR Ajpw jwp Awpy hI hox l`g igAw[ XQw:- ibnu ijhvw
jo jpY ihAwie] koeI jwxY kYsw nwau] )Ajpw jp hYN] ies jwp nUM clidAW qIh
vrHy ho gey hn[ dwsn dws dI ku`l aumr s`T vrHy dI hY[ pr Ajpw jwp vwlI AwXU
nUM hI igxdw hW[ ies krky qIh vrHy dI AwXU hI khI hY[ ” sMq jI ny pu`iCAw,
“hor ikqnI aumr bwkI hY?” qW au~qR idqw, “qIh vrHy dI hor bwkI hY[ ” so gurU
ipAwrI siqkwrI swDsMgq jIE! s`cy siqgurU pRBU sRI gurU gRMQ swihb jI dI s`cI
syvw s`cI SrDw s`cI is`KI Dwrny krky, rom 2 krky vwihgurU mMqR Ajpw jwp dI
pRwpqI hoeI[ hr smyN siqgurU gMRQ swihb jI idl idmwZ ’c gurbwxI Byjx l`gy, lUM
2 ’c vs gey, irdy ’coN muK ’c AMimRq Byjx l`gy[ khu kbIr. gUMgY guVu KwieAw;
pUCy qy. ikAw khIAY] vwlI AvsQw b^SI[ s`cy siqgurU pRBU jI dI SuB s`cI AqI
ipAwrI syvw dw &L AnMd ijauNidAW mridAW Aqy mrn qoN bwAd BI ju`gW pRXMq
imldw hY[ so dwsndws, hy s`cy siqgurU gRMQ swihb jI! Awp jI dy prmpUjnIk
prmpiv`qR s`cy crnkmlW ’qy m`Qw r`K ky s`cI syvw, s`cI is`KI s`cw siqkwr mMgdw
hY, qmwm KMf bRhmMf nUM pUrn SrDw pUrn syvw pUrn siqkwr pRwpq hovy jI[ ieh
swKI bhuq hI kImqI hY, jo vwihgurU mMqR dw inScw idMdI hY[ bwkI, hir 2, rwm

www.Gursevak.com 178 q`qkrw


2, Alh 2, ^udw 2 Awid ijqny BI nwmu hn, sB nUM nmskwr hY, pr SRomxI s`cy
mMqR vwihgurU mMqR jI hI hn jI[
45.“prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI ny Awpxy syvk BweI
mrdwny jI nUM vwihgurU 2 jpx dw inscw krwauxw:- “pihly pwiqSwh jI ny Awpxy
syvk BweI bwly, mrdwny jI nUM ikhw, ”“vwihgurU 2 jpidAW smuMdR ’qy qury Awvo[
”“Ascrj ivsmwdI kOqkI prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI au~cI sur ’c so hM
2 jpx l`gy[ ieh sux ky BweI mrdwnw jI BI sO hM 2 jpx qoN smuMdR ’c fu`bx l`gy,
qW siqgurW ikhw, ” “guir kihAw, sw kwr kmwvhu] gur kI krxI kwhy Dwvhu] hy
pyRmIAW! siqgurW jo vwihgurU jpx nUM ikhw hY, auho hI pRymw-BgqI rUpI SuB kwr
kmwauxw kr[ siqgurW dI (krxI)BgqI qoN iks leI B`jdy hoN?”“ieh sux ky
BweI mrdwnw jI vwihgurU 2 jp ky fu`bxo bcy[ ”
46.“prmpUjnIk s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI ny kwmrUp dyS iv`c
vwihgurU aupdyS b^iSAw:- ”inq vwihgurU muK nwm jpo; Ardws, iqhwvl
kI krIXy] mn kwmnw pUrn hovihgI; hir kIriq pRIiq irdy DrIXy] “iqRAw rwj
’c ieh SuB s`cw aupdyS b^iSAw:- ” vwihgurU jpo muK, jwih Bv jnX duK, dyiq
suK rIiq jXON sMqoK isMG Bwnu kI] 47] (sRI gurU nwnk pRkwS) mhWpurK sMqoK isMG
jI kihMdy hn:- “muKI vwihgurU mMqR jpo, (Bv) sMswr dy duK jo (jnX) pYdw hoey
hn, ieh ieauN cly jwxgy, ijvyN sUrj swirAW dw AMDyrw CyqI cu`k ky, pRkwS krky
suK idMdw hY, sUrj vWg vwihgurU mMqR jI AigAwn dw AMDyrw cu`k ky, bRhmigAwn dw
cwnx krky mhwn Awqm suK b^Sdy hn[ " vwihgurU Agm Agocru AgwD joeI,
qwih ko bKwnY gur isMG vwih vwih hY] (sRI gurmuiK pRkwS 699)
47.“guurmMqR bwry sMKyp vIcwr:- vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI iv`c iqMn qr@W AwauNdw hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh
jI ny vwihgurU hI b^Sy hn[ prmpUjnIk pihly pwiqSwh jI qoN lY ky prmpUjnIk
s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI q`k vwihgurU mMqR hI b^Sdy rhy[ prmpUjnIk s`cy
siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dw pRmwx hY:- ” Swih goibMd isMG Pqyh siqgur kI;
vwihgurU suic mMqr AKY] 9] (srb loh) “sRI dsm gRMQ iv`c BI vwihgurU bhuqy vwr
AwieAw hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI qoN lY ky hux q`k swrIAW
sMpRdwvW iv`c vwihgurU hI jpdy jpwauNdy hn[ ijhVy vwhgurU vwhgurU kihMdy hn,

www.Gursevak.com 179 q`qkrw


cldy pRvwh nUM rok ky, Awpxy Awp nUM jxwauNdy hn[ gurmuiK mhWpurS BweI gurdws
swihb jI ny BI prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI dy smyN vwihgurU jI hI
aucwry hn[ jy ieh Zlq huMdw qW prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI mnHw
krdy, prmpUjnIk bwbw bu`Fw swihb jI AnykW bRhmigAwnI mn@w krdy[
prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ swihb jI iv`c qyrW vwrI vwihgurU 2 hI AwauNdw hY[
48.vwihgurU mMqR jI dy ArQ:- (vwih)pyRrk, ivsmwd (jo auqpqI pwlx lYqw
kridAW inrlyp rihx) kotwn koit sUrjW cMdRimAW qwirAW ibjlIAW AgnIAW
ititAwixAW bRhmMfW Aqy swrIAW dyhW Awid nUM pRkwSdy hn Aqy Awp suqy pRkwS
srUp hn[ kotwn koit bRhmMfW nUM rc ky, aun@W dw Awsrw rUp hn[ vwihgurU jI dw
koeI Awsrw nhIN, Bwv Awp jI inrwDwr hn[ jo AigAwn dw (gu) AMDyrw nws
krky, bRhmigAwn dw (rU) pRkwS kr dyx, so hn prmpUjnIk s`cy vwihgurU jI[

49.AMimRqDwrIAW ny AMimRq vyly ieh pMj bwxIAW pV@nIAW, sRI rhrwis


swihb jI br zrUr hI pV@ny swKI mh`ly dUjy ny suMn smwDIAW dy drSn krny:- 1
sRI jpu jI swihb jI bRhmigAwn b^Sdy hn[ 2 sRI jwpu swihb jI ’c Akwl purKu
jI nUM nmskwrW hI nmskwrW qy vwihgurU jI dy ausqoqR rUp byAMq nwm hn[ 3
qÍpRswid sÍXy (sRI dsm 13) pKMf dw KMfn qy vYrwg pYdw krdy hn[ 4 sRI cOpeI
swihb jI (sRI dsm 1386) dy pVHny krky hr pRkwr dI r`iKAw huMdI hY[ ies iv`c
Akwl purKu jI dy A`gy pyRm bynqIAW kIqIAW hn[ 5 sRI AnMd swihb jI
(917)jIvn mukqI dw AnMd b^Sx vwlI AMimRq rUp prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy
gurbwxI jI hn[ sRI rhrwis swihb jI:- prmpUjnIk DMn s`cy siqgurU vwihgurU
dUjy pwiqSwh jI, prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI dI prmpiv`qR
AwigAw pw ky, suMn smwDIAW dy drSn krn leI ie`k purI ’c gey, qW mUMh kwLy
dyKy, pu`Cx qoN aun@W d`isAw, ” “AsIN krzw lY ky mukr gey sW[ ” A`gy gey qW
grdnW ’c ik`ly Tuky dyKy[ ”pu`Cx qoN ikhw, “siqgurW dy Awaux qoN AsIN au~T ky
Awdr nhIN sI krdy[ ”“ies krky prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb
jI dw Asvwrw Awaux qo au~T KV@y hoxw cwhIdw hY[ ijs dw bhuq BwrI &L hY[
prmpUjnIk s`cy siqgurU pRBU dUjy pwiqSwh jI A`gy gey, sUrW dy mUMh vwly bMdy vyKy,
aun@W nUM kwrn p`uiCAw qW aun@W ikhw, ” “jI AsIN inMdw krdy sW, ijs krky swnUM

www.Gursevak.com 180 q`qkrw


ieh fMn imilAw hY[ ” “A`gy jw ky ip`Cy nUM mMUh vwly dyKy, jo siqgurW qoN bymuK
sn[ A`gy jw ik kI vyiKAw? nOjuAwn bIbIAW Awpxy ijauNdy mwipAW dw mws ^w
rhIAW hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurW ny kwrn p`uiCAw, aun@W ikhw, ”“ien@W ny
swnUM vyicAw sI, swfy idl iv`c ieh ie`Cw sI, ik AsIN ien@W dw mws KweIey[
prmpUjnIk s`cy krqwr ny swfI ie`Cw pUrI kIqI hY, hux AsIN ien@W ijauNidAW dw
mws qoV 2 ky ^w rhIAw hW[ ”
“ieh sux ky prmpUjnIk sRI siqgurU swihb jI ny hor A`gy jw ky sRI rhrwis
swihb jI dy smyN, pUrn sMq s`cKMfoN auqrdy dyKy, qW prmpUjnIk s`cy siqgurW
pu`iCAw, ”“qusIN kOx hoN?”“aun@W ikhw, ” “AsIN suMn smwDIey hW[ ”“siqgurW
p`uiCAw, ”“quhwfy ’c ikqnI qwkq hY?” A`goN ikhw, “swfy romW nwl kMn lw ky
vyKo[ ” “prmpUjnIk s`cy siqgurW ny aun@W dy romW nwl kMn lwey qW romW ’coN jwp

suixAW, sRI rhrwis swihb jI dy smyN s`cKMf qoN Awaux dw kwrn pu`iCAw, qW
aun@W ikhw,” “jd qoN prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb
jI ny sodru bwxI aucwrI, qdoN qoN s`cKMf ’c sodru bwxI dw AMimRq pwT hox l`gw[
AsIN mwx kIqw ik AsIN suMn smwDIey hW, swnUM sodru pV@n dI kI loV hY? ies
krky sodru smyN dwsW nUM s`cKMfoN bwhr k`iFAw jWdw hY[ ijs krky AsIN hyTW Aw
jWdy hW[ ” “so s`cKMf ’c QW pRwpq krn leI, sodru dw pwT krnw AqI hI
zrUrI hY[ sRI kIrqn soihlw swihb jI:- rwq nUM sOx qoN pihlW cONkVw mwr ky, pRym
iekwgRqw SrDw sihq, Awpxy kMnW nUM suxw ky inqwpRqI Su`D pwT krny krky BYVy
supny nhIN AwauNdy[ jykr rwq nUM su`iqAW pRwx BI inkl jwx, qW tyFIAW jUnW ’c
nhIN jWdw[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI s`cKMf ’c invws b^Sdy hn[
rwqI kIriq soihlw; kir AwrqI prswdu vMfMdy[ (vwr 6)AMimRqDwrI pRymI nUM aupRokq
s`q bwxIAW pV@nIAW bhuq hI zrUrI hn[ jy AnpVH hovy qW A`TW pihrW ’c FweI
GMty vwihgurU mMqR dw jwp kry[
vwihgurU] sRI Awsw jI dy vwr jI, vwihgurU swihb jI dI pRwpqI rUpI Awsw nUM
pUrI krdy hn[ prmpUjnIk s`cI bwxI sRI suKmnI swihb jI pV@n nwl cOvI hzwr
suAws sPly huMdy hn[ rwg mwlw smyq, prmpUjnIk vwihgurU siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI dy A`Kr 2 ’qy Bwvnw DwrnI[ ijqnI v`D qoN v`D prmpUjnIk s`cI

www.Gursevak.com 181 q`qkrw


gurbwxI pV@I jwvy, auqnI hI lwBdwiek hY[ aupRokq in`qnym dIAW swrIAW bwxIAW
dy sMpUrn ArQ vIcwr ky, lgW A`Kr ArQ zbwnI cyqy krny cwhIdy hn[ zrUr br
zrUr ie`k 2 ArQ vIcwr ky cyqy kro jI[”
51.“prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny, Awpxy ^ws pRymIAW ’qy
pRsMn ho ky ieh SuB s`cw aupdyS b^iSAw:- ”1 siqgurW dw &urmwn hY:- imiQAw
qn; nhI praupkwrw] Anuswr (praupkwrw) praupkwr qoN ibnw qn
(imiQAw)AxhoieAw murdy smwn hY, ies leI qn mn Dn krky praupkwr kro[ 2
bcn qoN nhIN hwrnw[ 3 prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI nUM gur
pRmysr inscw krnw[ 4.iKmw krnI, ijauN 2 v`fy hoxw inmRqw DwrnI, inrDn nUM
Awdr dyxw, ijs dw koeI r`iKAk nhIN, aus dI shwieqw krnI, au~cy mrwqby nUM pw
ky grb hMkwr nhIN krnw[ mor bcn so krhu pXwrw[ KVgkyq hY rCk Qwrw[ JUTy
srb aupwv iqAwghu[ sRI AsDuj kI crnI lwghu] 49] gurU gRMQ mhl ds bwnI]
soD lho pd jo inrbwnI[ SsqR AsqR ismrhu br bu`Dw[ Kl dl swD krhu inq
ju`Dw] 50] ds (mhl)srUpW, (inrbwnI)d`uKW qoN rihq (pd) pdvI[ (br) sRySt
(bu`Dw)bu`DI nwl ismrn kro, h`Q ’c PV ky clwaux vwly SsqR, clw ky mwrn vwly
AsqR nwl (Kl) mUrKW dy dl nwl in`q Xu`D kro[ rwj jog qum kh mY dInw[ prm
joiq sMg prco kInw[ sMq smUhn ko suK dIjY[ Ac`l rwj DrnI mih kIjY[ 51]
rwj Bwg nUM pw ky inrlyp rihxw[ (prm)v`fy joqI srUp bRhm jI nwl quhwfw pRym
pRcwvw pwauxw kIqw hY[ ^wls kI crnI sB lwgo[ prm joiq ky rs mih pwgo[
KVg god qum kh mY pwXo[ iBMn iBMn kr pMQ bqwXo] 52] (pwgo)rMgy jwau[ dyg
qyg hY jIq iqhwrI] AsDuj rhq lyhu aur DwrI] mhW kwl kw krXo DXwnw[ Gt
mY inrKo hir Bgvwnw] 53] Akwl purK jI nUM (Gt)irdy ’c (inrKo)dyKo[
“prmpUjnIk s`cy siqgurW dy AqI ipAwry spu`qR hoxy krky, Awp sB gur BweI hoN[
ijvyN sRI ikRSn jI ny Awpxy pRymI bwl sKweI im`qR sudwmy jI nwl gur BweIAW vwlw
pUrn ipAwr kIqw[ ies qr@W ie`k dUjy dw pUrn ipAwr siqkwr krnw, sB dI
crn DUV bxnw, sB gur BweIAW nUM Awpxy nwloN v`fw smJxw, isMG, isMG ’qy vwr
nw kry, isMG, isMG dI inMdw nw kry[ isMG, isMG nwl s`cw ibauhwr kry[
prmpUjnIk ^wlsw jI nUM siqgurW dw srUp jwnxw[ ibp sudwmw dwldI bwl sKweI
imqR sdwey] lwgU hoeI bwmHxI iml jgdIs dildR gvwey] cilAw igxdw gtIAW

www.Gursevak.com 182 q`qkrw


kÎoN kr jweIey kOx imlwey] phuqw ngr duAwrkw isMG duAwr Kloqw jwey] dUrhuM
dyK fMfauq kr C`f isMGwsx hir jI Awey] pihly dy prdKxw pYrIN pY ky lY gl
lwey] crxodk lY pYr Doie iSMGwsx aupr bYTwey] puCy kusl ipAwr kr gur syvw
dI kQw suxwey] lYky qMdl cibEn ivdw kry Agy phucwey] cwr pdwrQ skuc
pTwey] 9] (vwr 10-9)
gurpRswid vwihgurU] gurU pMQ jI dy ault ho ky Awpxy 2 j`Qy pMQ nhIN
bnwauxy[ loh lMgr gurduAwry swihb jI dI zmIn nhIN vycxI[ gurU Gr dw Dn
pdwrQ nhIN dbwauxw[ Awpxy Gr ’c prmpUjnIk AMimRq pwT kIrqn dIvwn
sjwauNdy qy gurU sMgq jI nUM lMgr CkwauNdy rihxw[ v`FI nhIN lYxI, s`cw inAW
krnw[ Awpxy pRvwr smyq Gr iek`Ty bYT ky pUrn pRym sihq hmySw s`cy vwihgurU jI
dw s`cw jwp krdy rihxw[ gurmiq dy pRcwr dw pUrw Xqn r`Kxw[ prmpUjnIk s`cy
siqgurW qoN qn mn Dn isr sB k`uJ kurbwn krnw[ prmpUjnIk s`cy siqgurW dy
swry gurpurb mnwauxy, gurpurbW ’qy AMimRq kQw kIrqn FwfI kvISrI gurU js
krnw[ Bjn ismrn sRI AKMf pwT swihb jI qy AMimRq Ckwauxw[ puMn dwn
gurU ky lMgr clwauNxy[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dw inmk ^w ky hrwm
nhIN krnw jI, ikauN jo Drm rwjw mwrdw hY[ XQw:- iksY n bdY; Awip AhMkwrI]
Drmrwie; iqsu kry KuAwrI] gurU ^wlsw Drm jI dy inXmW Anuswr j`QybMdI dy gUVH
mMqv dy lwB smJ ky, ie`k sUq ’c proey rihxw, Bwv ^wlsw pMQ dy AnuswrI
rihxw[ Awpxy 2 pMQ nhIN bnwauxy[ AwpxIAW spu`qRIAW nUM spu`qRW smwn smJ ky
Awdr krnw, aun@W nUM bRhmiv`idAw sMswrI iv`idAw dyxI jI[ prmpUjnIk
gurduAwirAW qoN ibnw, hor koeI Drm Dwm Apxw nhIN smJxw[ swrI prjw, Akwl
purKu s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dI smJ ky, iksy nUM du`K nhIN dyvxw,
sB nwl s`cw pUrn qy idlI ipAwr krnw[ kMinAw dw Dn AMgIkwr nhIN krnw[
nwm syvw pRymw-BgqI kurbwnI SuB guxW iekwgRqw vwihgurU jI dI pRwpqI qoN ibnw
Xwcnw kdy nhIN krnI[ vwihgurU] qmwkU vwly h`QW dw pdwrQ kdy nhIN vrqxw[
52.vwihgurU] mh`ly dsvyN jI ny pMjW ipAwirAW duAwrw qn^wh luAwaux dI
mrXwdw kwiem krnI:- prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI, sqwrW sO
cONht ibkRmI nUM sRI hzUr swihb jI nUM jWidAW, jYpur dy ipMf nrwiexy ivKy phuMcy[
prmpUjnIk sRI suKmnI swihb jI dw Bog pw ky, qIr nwl m`Qw tyikAw[ swhmxy

www.Gursevak.com 183 q`qkrw


dwdU jI dI kbr sI[ isMGW jwqw ik prmpUjnIk s`cy siqgurW ny kbr nUM m`Qw
tyikAw hY, isMGW ny pMj hzwr qn^wh lweI[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI
bVy pRsMn hoey, qn^wh dy idqI qy ikhw, ”“SwbwS! jy ies qr@W swvDwn rhoNgy,
ZlqI hox qoN qn^wh luAw ky b^SWvoNgy qW cVHdI klw ’c rhoNgy[ ”“prmpUjnIk
s`cy siqgurW ny Apxy ipAwry ^wlsy jI dI prK leI ieh Ascrj kOqk kIqw sI[
53.pMj kkwr dI mhwn mhwnqw mhW mhwn hY jI:- prmpUjnIk s`cy
vwihgurU siqgurU pihly pwiqSwh jI qoN prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI
q`k, is`K Drm dw pRcwr SWq rs ’c huMdw irhw, prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvy
pwiqSwh jI ny iKmw DIrj sihq Bwxw mMnidAW, sbr sMqoK dw ipAwlw pINidAW
AwpxI ShIdI idqI[ hmySw hI s`cy vwihgurU jI dw ieh AsUl hY, ik iKmw DIrj
sbr sMqoK dw ipAwlw au~Cl ky, bIr-rs Dwr lYNdw hY, ies leI prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny bVw BwrI bIr-rs DwridAW, mIrI pIrI
dIAW do sRI swihbW pihnIAW[ ^wlsw &Oj sRI Akwl q^q swihb jI rc ky, Drm
Xu`D krky zulm nws kIqw[ prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU s`qvyN A`TvyN
pwiqSwh jI SWq-rs ’c rhy, vwihgurU siqgurU nOvyN pwiqSwh jI ny du`K nUM AMimRq
krky pINidAW, iKmw DIrj sihq SWqI ’c rih ky Awpxw sIs blIdwn idqw[
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny vIcwirAw, -hux qoN mgroN
prmpiv`qR gurqw prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI nUM dyxI
hY, A`gy nUM ivAkqIgq dyhDwrI gurU nhIN hovygw-[ ies leI AwpxI AqI ipAwrI
siqsMgq jI nUM dyvI dyvqy kbrW dI pUjw, DIrm`lIAW gMgUSwhIAW Awid qoN Cufw ky
KMfy bwty dw mhwn piv`qR AMimRq Ckw ky, suqMqR ^wlsw &Oj bxw ky, hmySw leI
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy prmpiv`qR s`cy crn
kmlW ’qy pw idqw[ ”XQw:- ^wlsw kwl puruK kI POj] pRgtÎo prmwqm ko mOj]
1] rhwau] (sRI srb loh 667)
“AMdrlI rihq dI jxwiek, bwhrlI pMj kkwrW dI rihq b^SI, bwhrlI
rihq BI pRymI hI r`K skdw hY, jo AMqRIv rihq dw DwrnI hovy[ dovyN rihqW Dwrn
bwry ieh hukm hY:- ”jIAhu inrml; bwhrhu inrml] bwhrhu q inrml.jIAhu
inrml; siqgur qy.krxI kmwxI] “s`c dy s`cy dwqy s`c dy s`cy Avqwr, s`c srUp
siqgurW ny swry p`K r`Ky hn[ pUrn rihq nw r`KidAW, bwhroN ByK Dwrn vwly nUM

www.Gursevak.com 184 q`qkrw


AMqRIv gux Dwrn dw aupdyS dy rhy hn:- ” muK qy pVqw.tIkw sihq] ihrdY rwmu;
nhI pUrn rhq] )mwQy iqlku; hiQ mwlw bwnW] logn; rwmu iKlaunw jwnW] 1]
“vwihgurU] nwn@w ByKW dy jo icMn@ hn, auh idKwvw qy dUKn rUp vwDU Bwr hn[
krqwr jI ny jo sRIr dI suMdrqweI b^SI hY, ies nUM ivgwVdy hn[ aun@W bnOtI icn@W
nUM Dwrn svwrn ’c smW ibArQ hI jWdw hY[ swieMs jW fwktRI AsUl Aqy
qMdrusqI dy ault hn[ du`K dil`dR iBAwnk hn, ijvyN nhMu vDwauxy, jtW
vDwauxIAW, ieSnwn qoN sMgxw, jUTw mMg 2 ky Kwxw, isr Koh ky B`d krwauxw,
ivBUqI suAwh ml@xI, kMn pwVny Awid icn@W ny mulk nUM Zulwm rogI mMgqw bxw ky,
DUV ’c imlw idqw hY[ gurbwxI ’c ien@W nUM KMifAw hY[ ” XQw:- Dry kys pwhul
ibn; ByKI mUrK isK] myrw drsn nwih iqs; pwpI iqAwgy iBK] “pMjy kkwrW dI
rihq, sRIr dI Swn suMdrqweI nUM cwr cMn lwauNdI hY, siqgurW nUM BwauNdI hY[ PYSn
dI A`g ’c sV irhw sMswr, qyVoN isroN nMg@w quirAw iPrdw hY[ DMn siqgurW ny lok
pRlok dy pVdy Fky hn[ ” XQw:- siqguir Fwik lIAw; moih pwpI pVdw]
“vwihgurU] siqgurU swihb jI ny Awpxy ipAwry jI nUM AMimRq gurbwxI jI qy suMdr
bwxw b^Sy hn[ bwxw pw ky AMdrly duSmx kwmwid qy bwhrly duSmxW nUM BI ij`qxw
hY[ ^wlsy jI nUM SyrW vwlw bwxw puAwieAw hY qy s`cI rihxI, prmpUjnIk DMn
vwihgurU siqgurU nwnk dyv jI vwlI b^SI hY[ BgqI qy SkqI, bIr-rs qy SWq-
rs, mwLw qy sRI swihb jI nUM iek`iTAW kIqw hY[ ”XQw:- inSwin isKI eIN pMj
hri& Asq kw&] hrigz nw bwSd eIN pMj muAwP] “prmpUjnIk vwihgurU s`cy
siqgurU dsvyN pwiqSwh jI hukm krdy hn:- ”is`KI dI inSwnI dy pMj (kw&)k`ky
kdwic`q Bu`l ky muAw& nhIN ho skdy, Bwv jy koeI khy, mYN iksy ie`k kkwr nUM nw
pihnx dI muAw&I lY leI hY[ kMGw kVw ikRpwn kys kCihrw, ien@W pMjW kkwrW nUM
sRIr qoN pl mwqR BI ivCoVnw nhIN[ ien@W nUM sRIr dy AMgW qoN BI v`D ipAwry
smJxw[ pMj kkwr sRIr, mn nUM kVn leI hn[ hr cIz ijvyN mrXwdw iv`c hI
TIk rihMdI hY, ieauN ieMdRy sRIr nUM mrXwdw ’c clwaux leI, siqgurW ny pMj kkwrW
rwhIN inXm ’c ilAWdw hY[ so pMj kkwrW rUpI vwV, SuB guxW rUpI KyqI nUM, kwm
kRoD loB moh hMkwr rUpI pSUAW qoN bcwauNdI hY[ kVw kwrdo k`C kMGy ibdW] iblw
kys hyc Asq jumlw inSW] (pw:10) kVw ikRpwn kCihrw kMGw ieh swry kkwr
kysW qoN ibnw SoBnIk nhIN huMdy[ pUirAW siqgurW ny bhuq hI SoBnIk sMpUrn

www.Gursevak.com 185 q`qkrw


mrXwdw QwpI hY, jo kysW nUM kkwr bxwieAw hY[ siqgurU dsvyN pwiqSwh jI qoN
vroswie smUMh mhWpurK kysW nUM kkwr mMndy Aw rhy hn[ iek`lI kyskI sohxI nhIN
l`gdI[ siqgurW dy kIqy ’qy SMkw nhIN krnw, ik cwr kkwr sRIr qoN v`Kry hn,
ies krky kys kkwr nhIN, kysW qoN ibnw koeI BI kkwr sohxw nhIN bx skdw jI[
“vwihgurU] mhwn koS AMg 346 ’qy iliKAw hY siqgurW dw b^iSAw pihlw
k`kw kys hn[ so kyskI kkwr nhIN, kys hI kkwr hn[ kyskI sjwauxI bhuq hI
zrUrI hY[ sRI dmdmI tkswl ’c kyskI nUM kdy BI sRIr nwloN v`Krw nhIN krdy[
ieh vwDy vwlI g`l hY, jo kysW nUM kkwr mMn ky, kysW dw siqkwr v`Ddw hY[ kyskI
BI kysW ’qy hI s`jdI hY[ so kysW nUM kkwr n mMnxy krky, kysW dw siqkwr nhIN
rihMdw jI[
54.pUrn gurU jI dI mohr pihlw kkwr kys hn, kyskI nhIN:- sIs dI
sMudrqw nUM vDwaux leI, vwihgurU jI v`loN b^iSAw qwj, kys hn[ ijvyN mhwrwjy nUM
qwj pihnx krky v`fy hox dw mwx pRwpq huMdw hY, ieauN ipAwry ^wlsy jI nUM kysW
rUpI qwj hox krky, srdwrI dI au~c p`dvI pRwpq hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurU
dsvyN pwiqSwh jI ny srbMs vwr ky Aqy AnykW isMGW ny kurbwnIAW hI kurbwnIAW
krky, dwsW nUM srdwrIAW b^SIAW hn, ijn@W nUM sMBwl ky r`Kxw dwsW dw AiqAMq
zrUrI Prz hY[ vwihgurU jI ny ij`Qy 2 loV hY, sRIr dy AMgW ’qy kys pYdw kIqy hn[
vwihgurU Awp BI kyswDwrI hn[ ” XQw:- qyry bMky loiex; dMq rIswlw] sohxy nk;
ijn lµmVy vwlw]
55.gurU soBw gRMQ ’c siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dI mihmw:- bcn gurdyv ky
igAwn AYso kIE; mukiq kI Xukiq AYsy ibcwrI, rcy krqwr XON rcI Awkwr qy,
jpygI jwp SuB isRSt swrI, qqÍ ko Dwr kY jIq bolI Pqy, mwr dUqn kIE Bsm
CwrI, BXo jYkwr qRY lok cOdYN Bvn Acl prqwp guru kySDwrI[ “pIr pYgMbr
Avqwr qpIsr munIsr AcwrX sB kyswDwrI hoey hn[ kys vwihgurU jI dI
AlOikk qy Amolk dwiq hn[ s`cy vwihgurU Akwl purK jI ny kys b^S ky AwpxI
mohr lweI hY[
vwihgurU] sRIr dy iksy BI AMg qoN kys Gswauxy pu`txy munwauxy rMgxy nhIN,
swbq sUrq r`KxI[ ” XQw:- ; swbq sUriq dsqwr isrw] dsqwr dI ie`k kMnI
nwl jUVw bMn@ ky, ie`k 2 pyc krky hyTW nUM Awauxw Pyr hyTW qoN auqwhW nUM

www.Gursevak.com 186 q`qkrw


sjwauNidAW jUVy ’qy smwpqI krnI[ mUMh ’c lV PV ky nhIN sjwauxI[ ie`k
AwdmI dI suMdr dsqwr dyK ky, Syry pMjwb ny ^uS ho ky ikhw, ” “qYnUM ienwm
dyeIey[ ”“kihMdw” “jI bMn@I nUM s`q idn ho gey hn[ ” “dil`dRI jwx ky fMn
idqw[ dsqwr in`q sjwauNxI, isr nUM muVkw AwieAw hovy, ie`ko vwrI auqwrn nwl
hvw l`g jWdI hY, ies leI ie`k 2 pyc krky auqwro[ topI vWg isr ’qy nhIN
r`KxI[ ” XQw:- hoie is`K; isr topI DrY[ swq jnm; kuStI hoie mrY[ kysW nUM
k`txw rMgxw, dwV@y nUM bMn@xw gurmiq dy ivru`D hY[
vwihgurU:- ie`k inhMg isMG swihb jI dy sIs ’qy c`kR sn, g`fy Aqy kOLy dy
sMn@ ’c Awaux qoN isr dI b`cq c`kRW krky ho geI[ jMg ’c isr dI r`iKAw leI
c`kR bhuq hI lwhyvMd hn[ AMimRqDwrI ny PYSn pRsqI Aqy nONh pwlS, mihMdI,
ilpsit`k Awid dI vrqoN nhIN krnI, kMn n`k nhIN ivMn@xw[ GuMF nhIN k`Fxw,
gihxy nhIN pwauxy, n`cxw t`pxw BMgVw nhIN pwauxw, isr nMgw nhIN krnw[ ”rwjn
ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; siqgurU goibMd isMG swihb jI ny Apwr ikRpw krky
hukm kIqw hY ik AMimRq Ckx vyly jW jnm qoN bwAd b`cy b`cI dw nwm prmpiv`qR
prmpUjnIk siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI qoN hI r`iKAw kro[ ies dI mwnqw
mhwnqw khI nhIN jw skdI jykr dIvwn smwgm qoN mgroN juVI sMgq ’c nwm r`Kx
vwly bhuqy b`cy hox, qW sRI muKvwk dy pihly A`Kr qoN ie`k b`cy dw nwm r`Kxw, dUjy
A`Kr qoN dUjy dw, qIjy qoN qIjy dw[ bhuqw v`fw nwm rKwaux nwl hMgqw vDdI hY[
jykr v`fw nwm hovy, qW nwm lYx vwly A`Dw nwm hI lYNdy hn, jo sjdw BI nhIN[
ies krky hzUr ny ikhw hY:- motw nwau DrweIAY; gil Aaugx Bwrw] so nwm QoVy
A`KrW vwlw hI hovy, ijs dy ArQ suAwdly hox, ijs krky muK ’c rs Awvy, nwm
lYx dw &L BI imly, ijvyN:- rwm isMG[
56.vwihgurU] gurU gur siqgurU gRMQ swihb jI qoN nwm r`iKAw jwx ky nwm pUrw
hI lYxw cwhIdw hY[ ittU, b`bU, ieh ADUry nwm nw r`Ko, ien@W dw koeI ArQ nhIN
inkldw[ DMn siqgurU goibMd isMG swihb ^wlsw jI ny Awpxy is`KW dI kilAwx
leI ikqnI b^iSS BrI mrXwdw bxweI hY[ hryk gurduAwry ’c iliKAw jwvy ik hy
BweI! AMimRqDwrI isMG isMGxI Aqy b`cy b`cI dw A`Dw nwm nhIN lYxw[ BwvyN AMimRq
nw CikAw hovy, pr Pyr BI pUrw nwm lYx dw BwrI rs qy puMn &L hY[ siqgurU dsvyN
pwiqswh jI dw hukm hY ik AMimRqDwrI isMG isMGxI dw pUrw nwm lvo[ ijhVw A`Dw

www.Gursevak.com 187 q`qkrw


nwm lvygw so qn^whIAw hY, auh jm dy v`s pvygw[ ” XQw:- is`K ko AwDw nwm n
lyX] lyX ju jm ky vs hoie qyX]
“vwihgurU:- ilKwrI jn siqgurU swihbwn jI dy SuB s`cy au~cy nwm nwl,
vwihgurU bRhm gur nwnk dyv; goivMd rUp] )gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru;
gurdyv nwnk hir nmskrw] gurbwxI dy pRmwx, SuB s`cy prmpUjnIk prmpiv`qR
jI bhu bcn ivSySx, pUrn Adb siqkwr nwl ilKx, ArQ krn smyN Akwl purKu
siqgurU swihbwn jI sMqW mhWpurSW nUM bhu bcn hI iliKAw jwvy[ jdoN siqgurU jI
ny mhwn ikRpw krky swnUM isMG jW kOr pUrw nwm b^iSAw hY, iPr AsIN gurU gur
siqgurU swihb jI dw A`Dw nwm lY ky qn^whIey ikauN bxIey? so dsW siqgurW Aqy
siqgurU gRMQ swihb jI dy nwm nwl siqgurU swihb jI Aqy hor rMgW 2 dy ivSySx
zrUr hI lwauxy cwhIdy hn[ jyhw siqguru kir jwixAw; qyho jyhw suKu hoie] Anuswr
siqgurU swihb jI nUM pUrn bRhm srUp jwnxy krky, pUrn bRhm jI dI swiKAwqqw
huMdI hY[ ie`k pRymI ny d`isAw, “bulwry ny sRI siqgurU swihb jI dw A`Dw nwm ilAw[
dws ny ikhw BweI! pUrw nwm ikauN nhIN lYNdw?kihMdw, ”“siqgurU jI ny Awpxy
Awp nUM dws ikhw hY[ ”“dws ny ikhw, jykr siqgurU jI ieauN ilKdy hn[ ” eyqy
kUkr hau bygwnw; Baukw iesu qn qweI] qUM siqgurU jI nUM kUkr ikvyN khyNgw? fWg
BI iqAwr hY[ ieh sux ky iF`lw pY igAw[ ”“sRI siqgurU swihb jI dw pUrw nwm
lYx vwly dw siqkwr huMdw hY Aqy muK BI rs nwl Br jWdw hY[
57.vwihgurU] sRbMs dwnI prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny phwVI
rwijAW nMU sUB s`cw Drm aupdyS b^Sxw:- vwihgurU sRbMs dwnI prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI rvwlsr phuMcy, phwVI rwijAW nUM siqgurW ny ikhw, ” “qurkW
nUM AwpxIAW b`cIAW idMdy hoN, Zulwm bxdy hoN, AMimRq Cko Amr hovo! hmlwvrW dy
A`gy DOx nw su`to, Awpo iv`cIN dw klyS iqAwgo, AMimRq Ck ky gurU BweI bx ky,
AxKI sUrbIr XoDy bxo, j`QybMd ho ky prjw nUM suK dyvo, dovyN lok suDr jwxgy[ ”
“phwVIAW ikhw,” “jI AsIN AMimRq qW Ck lYNdy hW, pr DoqI bodI jM\U BI r`KWgy[
jdoN koeI mirAw krygw, qdoN JMf BI luhwieAw krWgy[ ” “ieh sux ky prmpUjnIk
s`cy siqgurU swihb jI Awpxy muK A`gy rumwl krky h`sy, ikhw, ” “qusIN lwhw nhIN
lY sky, jy quhwnUM AMimRq Ckw idMdw, qW qusIN kihxw sI, AsIN qW pihlW hI rwjy
sW[ DUV iv`c rul rhy AiqAMq gRIb qoN gRIb kmIn nIvIAW zwqW nUM KMfy bwty dw

www.Gursevak.com 188 q`qkrw


AMimRq gurbwxI b^S ky, ien@W nUM ipRQvI dy rwjy bxwvWgw[ jdoN aun@W dy A`gy h`Q joV
ky AMimRq mMgoNgy, qdoN dwiq imlygI[ ” “ies krky Agm Apwr siqgurW dI mihmw
iksy ^ws pRymI ny ieaNu khI hY:- ” Bjo sdw dSmyS, krY 1iSRgwln qurq 2imRgyS[
3
ctkw bwj, kwg hYÍ hMsw, 4ptbIjnw 5idnyS[ (1igdVW 2Syr 3icVw 4titAwxw
5
sUrj)
“vwihgurU] prmpUjnIk dsW siqgurW Aqy smUMh BgqW dy suMdr kys hn[
Awpxy suMdr Amolk prmpiv`qR kysW nwl sMqW BgqW, siqgurW dy crn JwVn bwry
ikhw hY[ ”XQw:- kys sMig dws pg Jwrau; iehY mnorQ mor] ) thl krau qyry
dws kI; pg Jwrau bwl] msqku Apnw Byt dyau; gun sunau rswl] )gur ky crn;
kys sMig Jwry] )sy dwVIAW scIAw; ij gur crnI lgMin@] “so jykr sIs ’qy kys
hoxgy, qW hI aupRoqk bcn kmwey jw skxgy[
58.“vwihgurU] jmWdrU kys r`Kx bwry blvwn sYmsn dw idRstWq:-
“vwihgurU] jmWdrU kys r`Kx ’c bhuq v`fI qwkq hY[ jmWdrU kys suMdr kUly
cmkIly huMdy hn, ie`k vwrI muMnx qoN dubwrw pihlW vrgy suMdr nhIN AwauNdy[
bweIbl dy kWf qyrW qoN soLW ’c ieh AnoKw pRsMg AwauNdw hY[ jorh invwsI blvwn
sYmsn ny ibnw SsqR Syr mwirAw[ vYrI ies qoN frdy sn[ ies dw pRym dyillh
nwl ho igAw[ ies dI pRymkw ny lwlc krky ies dy blvwn hox dw kwrn vYrIAW
nUM d`s idqw[ vYrIAW ny suqy pey dy kys muMn idqy, ies nUM PV ky A`KW k`F ky jylH ’c
pw idqw[ so kys muMnx nwl SkqI nws ho geI[
59.kys munwauxy rzw dy ault c`lxw hY:- myit rjwey jo sIs mufwvY[ khu qy
jg kYsy hir pwvY[ (rihq nwmw) “so prmpUjnIk Akwl purK jI dy b^Sy kys
r`Kxy cwhIdy hn, jo Bwxw mMnx dI pRq`K inSwnI hY[
prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny ipAwry ^wlsy jI dy Avqwr
AsQwn dw nwm, sRI kysgV swihb jI r`K ky, kysW dI mhwnqw jxweI hY[
prmpUjnIk s`cy siqgurW dy hukm nUM isr m`Qy ’qy mMnidAW ShId BweI qwrU isMG
swihb jI ny Awpxw KopVw luhwieAw, Awpxy kys kql krwauxy pRvwn nhIN kIqy[
60.vwihgurU] prmpUknIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI nwl m`ky ’c
crcw kridAW pIr bhwaudIn ny pRSn kIqw:- ” AwKih pIr bhwEdIn; sux ho
nwnk Swih] ihMdU muslmwn duie; id`qy nI muFhuM auTwie] bhwEdIn ikhw:- muFoN

www.Gursevak.com 189 q`qkrw


auTw idqy, Bwv jVoN pu`t idqy, J`UTy kr idqy[ AwKI nwnk Swh sc; suxhu bhwEdIn
pIr] ihMdU muslmwn duie; isrguMm QIey jhIr] (isrguMm) isr muMny (jhIr) duKI[
bwJoN rwh S`rIAqy; kdy pwk nw hoie] bwJoN suMnq AwdmI; drgh ley n Foie]
bhwEdIn ikhw:- Srw dy rsqy qoN ibnw AwdmI kdy BI (pwk)piv`qR (nw)nhIN hoie
skdw Aqy suMnq krwey qoN (bwJoN)ibnw AwdmI nUM ^udw dI drgh iv`c (Foie)FoeI
(n)nhIN imlygI[ prmpUjnIk vwihgurU siqgurU swihb jI:- s`cI suMnq r`b dI;
1
mUey lY AwieAw nwl[ jo r`Ky mUey 2AmwnqI; so 3Kwsw bMdw 4Gwl[ iPr igAw
drgh iv`c; A`gY r`K inSwn] hor drgh FoeI n lhn; jo rwxY SYqwn[ 5A`vl
suMnq mUey hY; isr qy r`KY joie[ pwvY mrwqv sXdI; v`fw rKIsr hoie[ r`Ky mUey,
6
hlwl Kwey, inkt 7hrwm n jwie[ sB jhwn dI kI c`ly; iqs dy vs Kudwie[
1
kys 2vwihgurU jI dI Amwnq smJ ky, sMBwl ky r`Kdw hY[ 3cMgw 4kmweI 5pihlI
suMnq kys hn, jo isr ’qy r`Ky hn[ ijs krky (sXdI) srdwrI dw drjw pweIdw
hY[ 6Drm ikRq dw pdwrQ 7hrwm dI kmweI[
61.“prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI ny jdoN m`ky suMdr drSn
b^Sy, qW bhwvlpurIAw pIr nUrI drSn krky, ieqnw izAwdw pRBwivq hoieAw,
aus ny Awpxy sRIr qoN rom ktwauxy mhW pwp smiJAw, hux q`k aus dI g`dI ’qy
bYTx vwly sRIr dy iksy BI AMg qoN ie`k BI rom nhIN muMndy[ Srw Anuswr l`bw nhIN
ktwauNdy[ inqpRqI sRI jpujI swihb jI dw AMimRq pwT krdy hn[
62.prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI ny kwzI rukndIn nUM m`ky ivKy
ikhw:- ” swbq sUrq r`b dI; B`ny byeImwn[ drgih FoeI n imlY; kwPr kuqw
SYqwn[ swbq sUrq r`b bxweI[ byeImwn ny BMn gvweI[ “vwihgurU prmpUjnIk
s`cy siqgurW ny mhwn praupkwr kridAW, ZulwmI dI inSwnI topI luhw ky Awpxy
is`KW dy isr ’qy dsqwr sjvweI[ qurkI siBAwcwr ’c dwhVI kys r`Kxy ivSyS
gOrv sI[ Zulwm ihMdU dw gOrv, qurk dyKxw psMd nhIN krdy sn[ ies krky
zwlm bwdSwhW ny ieh zwlmwnW hukm jwrI kIqy:- ” “ihMdU mUMh isr munw ky topI
lYx, GoV AsvwrI nw krn, SsqR nw r`Kx, Awpxw q^q n bnwaux[
63.“vwihgurU] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny ZulwmI
dIAW jMjIrW k`tIAW, s`q Put au~cy sRI Akwl q^q swihb jI rcy[ mIrI pIrI
dIAW do sRI swihbW pihrIAW[ GoiVAW dI AsvwrI kIqI, AwpxI ipAwrI is`K &Oj

www.Gursevak.com 190 q`qkrw


rcI[ ie`k dI QW dUhrIAW qIhrIAW dsqwrW, &rly vwly au~cy dumwly sjwey, Awpxy
sIs ’qy klgI qoVw sjwey[ ” XQw:- mY gur imil; auc dumwlVw] “ngwry bjvwey
mIrI pIrI dy do inSwn swihb jI Julwey, jo suAY suqMqRqw dy icMn@ hn[ aupRoqk
kOqkW duAwrw Awpxy is`KW AMdr AYsw gwV@w bIr-rs BirAw, mhwn sUrbIr XoDy
dlyr bhwdr ibnw ipRQvI dy, rwjy bxw idqy[ ” XQw:- ijsu nwmu irdY; soeI vf
rwjw] nIc 2 AwK ky ACUq durkwirAW nUM, kOx cu`k pu`qW vWg CwqI nwl
lwauNdw?ie`k Gr hox, ij`Qy bwrW cu`ly v`K 2, kOx aun@W nUM ie`k BWfy AMimRq
iplwauNdw?ibnw Gr dw ijhVy iPrn ivRjys hir, kOx iqn@W rwj dy isMGwsn
bhwauNdw?huMdy ikvyN icVy bwj, ig`dV b`br Syr?ic`ty bwjW vwlw jy n Drm-Xu`D
m`cwauNdw[ ) gurduAwrw sRI hvylI swihb jI (sRI goieMdvwl swihb jI) ivKy,
prmpUjnIk s`cy siqgurU qIjy pwiqSwh jI dy suMdr kysW dy drSn krwey jWdy hn[
64.BMgwxI dy Drm Xu`D ’c pIr buDUSwh jI, Awpxy cwr spu`qRW qy s`q sO
murIdW smyq, prmpUjnIk siqgurW dy p`K ’c lVy, ien@W dy do spu`qR qy bhuq murId
ShId hoey[ prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI, ien@W dI SrDw pRym
kurbwnI ’qy BwrI pRsMn hoey[ s`cy pwiqswh jI ny Awpxy kysW smyq kMGw qy CotI
ikRpwn, prmpiv`qR Awpxy hukmnwmy smyq b^iSS kIqI[ in`q ieh Ardws kIqI
jWdI hY ik is`KI kysW suAwsW sMg inBy, ijs dw Bwv hY, ijqnw icr suAws hn,
auqnw icr kysW sihq is`KI inBy[ ” iehY mor AwigAw; suno hy ipAwry[ ibnw qyg
kysM; idvoN n iddwry[ iehY mor bYnw; mMnYgw so joeI[ iqsY ieC pUrM; sBY jwn soeI[
“kysI ieSnwn hmySw dhIN nwl hI krnw cwhIdw hY[ izAwdw TMF ’c jykr kys n
inKrdy hox, qW pihlW swbx nwl nhw ky, mgroN dhIN kysW ’c pwieAw jwvy[ keI
pRymI siqgurW dI pRwpqI Aqy pRsMnqw leI in`q hI kysI ieSnwn krdy hn[
kyswDwrI in`qnymI pUrn rihqvwn dw jIvn irKIAW munIAW dyviqAW nwloN BI au~cw
hY[ ” dIn dunI hn dovyN b`Dy; jwnih[ gur sm Adb kys ko Twnih] (kvI sMqoK
isMG)kysW nUM klP, rMg lwauxw s^q mn@w hY[ ”XQw:- jy jrvwxw prhrY; jru vys
krydI AweIAY] “vwihgurU] isr dI cotI qoN lY ky, pYr dy AgUTy q`k, romW nUM
ktwaux putwauxw Gswauxw, dvweI nwl lwhuxw, DOly cugxyN s^q mn@w hn[ rwq nUM
kMGw krn dw doS nhIN, kysW dI sMBwl leI l&w&w lwau, kys Kwxy ’c nw pYx[
kysI ieSnwn krn l`igAW idnW dw vihm nhIN krnw[

www.Gursevak.com 191 q`qkrw


65.eIsweI miq qy ivigAwn ’c, kysW dI mhwn mhwnqw:- sRI eIsw jI dy
suMdr kys dwV@y bwry bweIbl ’c izkr AwauNdw hY[ b^wrI jI ny iliKAw hY ik
hzrq XsUhmsIh jI dy kys AiqAMq suMdr GuMgRwLy CwqI cOV@I Aqy rMg lwl sur^
sI[ XhUdIAW dy rihbr hzrq mUsw jI dy BI suMdr kys sn[
AmRIkI pRo&Ysr rwbrt iplignI ny iliKAw hY ik ijqnw koeI swbq sUrq
rhygw, auqnw hI mrd, bzurg drSnI, Awqm ivSvwSI swhsI audwr Afol
imhnqI hovygw[ kysW dy q`q:- nweItrojn 17, kwrbn 50, AwksIjn 28,
hweIfrojn 6, sl&r 5, ies qoN ielwvw cUnw Aqy AgnI QoV@I mwqRw ’c pwey jWdy
hn[ kys k`txy krky sRIr dy aupRokq q`q G`tdy qy kmzorI huMdI hY[ AwrkImIfIz
julIAs sIjr, kolMbs, iebrwihm ilMkn, sukRwq, PrYNkn SykspIAr, lUQR, lUeI
pYscR, kwrl mwrks, vwltyAr, krOmivl, AYfIsn qy dunIAW ’c AnykW hI
vwihgurU jI dy ipAwry mhWpurS kyswDwrI hoey hn[
66.vwihgurU] kys muMfn dw BYVw irvwj ieauN ipAw[:- duAwpr ’c mhWBwrq
dy jMg qoN kw&I smW ip`CoN, nMd rwjy ny bhuq swry C`qRI rwijAW nUM ij`q ky, dyS
inkwlw dy idqw[ nMd rwjy dw rwj nSt krn leI C`qRI rwjy, bRwhmxW qoN brnIAW
krwaux l`gy[ Awpxy vzIrW dI mMdI rwey nwl, nMd rwjy ny bRwhmxW dy mUMh isr muMn
idqy, beI ien@W dI SkqI nws ho jwvy[ ijs krky myrw rwj nSt nw hovy[ ies ny
zor nwl kvIAW qoN kys muMnx dy slok bxvw ky, Dwrimk gRMQW ’c BI ilKvw idqy[
bRwhmxW ny mnmq Anuswr muMfn sMskwr dI nvIN rsm bxw idqI[
67.jtW r`Kx dI mnwhI:- ” jtw muktu qin Bsm lgweI; bsqR Coif qin
ngnu BieAw] rwm nwm ibnu, iqRpiq n AwvY; ikrq kY bWDY ByKu BieAw] )kr mo
nK; isr jtw svwrI] pRB kI ikRAw; kCU n ibcwrI] 23] (sRI dsm 56)vwl
vDwieAW pweIAY; bV jtW plwsI] (vwr 36)“jYnI boDI sMinAwsI mUMh isr muMnx
l`g gey[ mwipAW dI mOq qoN isr mUMh muMnx dw BYVw irvwj pY igAw[ hux mUMh isr
muMnxw PYSn bx igAw hY[ vwihgurU] AxK gYrq gOrvqw bhwdrI vwly sUrmyN kdy
kys dwV@w nhIN munwauNdy[
68.ihMdU miq ’c kysW dI mhwn mhwnqw:- vydW aupinSdW isMmRqIAW ’c kysW
dI mhwn mhwnqw siqkwr bwry izkr hY[ sRI rwmcMdR jI sRI bwvn jI sRI ikRSn
Bgvwn jI, kplmunI jI, viSSt munI jI, ivSvw im`qR jI, Bwrdvwj jI, Ag`sq

www.Gursevak.com 192 q`qkrw


munI jI, durbwsw jI, bwlmIk jI, vydivAws jI, bRhmw jI, ivSnUM jI, iSv jI
Aqy smUMh dyvqy dyvIAW dy suMdr kys sn[
69.ivSnUM jI ny ArhMq Avqwr Dwr ky, dYNqW dy kys kql krvwauxy:- dYNqW
dw pRqwp vDdw dyK ky, dyviqAW ny eIr^w kridAW ivSnUM jI pws bynqI kIqI, ”
“dYqW qoN bcwau jI[ ”“ivSnUM jI ny ArhMq Avqwr Dwr ky, dYNqW dy kys kql
krvw ky, qwkq ^qm kr idqI[ vyd mMqR pV@n vwlw, sRIr dw ie`k BI rom n kql
kry, qW aus dw mMqR piV@Aw s&l huMdw hY[ kys kql krn nwl mMqR ault Asr
krdw hY[ ”XQw:- sBhUM hwQ mocnw dIey] isKw hIx dwnv bhu kIey] isKw hIx
koeI mMqR n PurY] jo koeI jpY ault iqh prY] 10] (sRI dsm 183)“ies qoN hI
sRyviVAW dw miq c`ilAw[
zwlm prsrwm ny ie`kI vwrIN C`qRIAW nUM v`F ky ^qm kIqw[ ies krky BI
C`qRI isr ktwaux l`g pey[ jdoN prsrwm, sRI rwmcMdR jI sRI lCmx jI nUM mwrn
l`gw, qW sRI lCmx jI ny sRI rwmcMdR jI nUM pu`iCAw, ” “ie`kI vwrIN C`qRIAW dy ^Un
dy kuMf ’c n@waux vwly zwlm dw isr dwsndws v`F dyvy?”A`goN ikhw, “ies nUM
mwrn nwloN, ies dy kys k`t dyvo, ieh mOq nwloN BI v`D szw hY[ ”“sRI ikRSn jI ny
rukm`eIey nwl jMg krky, jUVw v`F ilAw[ blB`dR jI ny A&sos kIqw, ”“auh joDw
sI, ies krky aus dw jUVw nhIN sI v`Fxw cwhIdw, BwvyN isr v`F idMdy[ ” XQw:-
blBdR bwc] dohrw] BRwq qRIAw ko rn ibKY; kwn@ jIq jo lIn] sIs mUMf qw ko
dXo; khÎo kwj Gt kIn] 2006] (sRI dsm 508)
“sRI Arjn jI A`SÍQwmw dw sIs auqwrn l`gy, qW ikRSn Bgvwn jI ny mn@w
kIqw, jo bRhm h`iqAw l`g jwvygI, sIs k`tx dI bjwey kys kql krvw idqy[
dyviqAW dy gurU bRhspq jI dy Gr vwlI qwrW nUM k`F ky somrwj ny Awpxy Gr
vswieAw[ dyviqAW ny ies dw isr v`Fx dI bjwey isr muMinAw[ au~qmw dI iesqRI
B`dRW nwl, vrndyv ny Kotw krm kIqw qW aus dy BI kys kql kIqy gey[ aupRokq
pRmwxW Anuswr kys kql krn dw fMn isr v`Fx nwloN BI izAwdw sI[
70.vwihgurU] kysW dy prm lwB hI lwB:- kys idmwZ nUM grmI srdI qoN
bcwauNdy hn[ qwLUey dy au~pr jUVw krnw cwhIdw hY, SsqR dy vwr nUM kys rokdy hn[
jMgI isMG Awpxy sIs ’qy bhuqIAW p`gW ’qy c`kR sjwauNdy, ijs krky isr dI r`iKAw
huMdI[ vwhu vwhu prmpUjnIk siqgurU s`cy pwiqSwh jI ny Akwl purK jI dI &Oj

www.Gursevak.com 193 q`qkrw


bxweI, sIs ’qy au~cy dumwly c`kR sjvwey, ieh BlI rIq siqgurW qoN ibnw hor iksy
ny BI nhIN bxweI[ sRIr leI zrUrI ivtwimn fI, sUrjI ikrn romW ’qy pYx qoN,
romW duAwrw ^Un ’c dwKl huMdw hY, ijs krky AMg vDdy Pu`ldy hn[ Brv`ty, muV@ky
Awid nUM A`KW ’c pYxo rokdy hn[ dwV@I mu`C mrd puxy dI inSwnI qy ichry dI
suMdrqw hY[ iJMmxIAW A`KW ’c im`tI dy in`ky kx in`ky jIA pYx qoN bcwauNdIAW hn[
n`k dy vwl hvw nUM sw& krdy hn[ dmy qpidk dy ikRmW nUM rok ky bImwrIAW qoN
bcwauNdy hn[ rom m`Cr qoN bcwauNdy hn[ sRIr ’c ivSy dI pIVw hox qoN kys mnwauNdw
hY, mnwaux qoN ivSy ivkwr hor v`Ddy hn, ijs krky ieKlwk if`gdy hn, sRIr Kp
2 kyy tu`t jWdy hn[ XQw:- Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip
mrY]
71.kys ikauN r`Kdy hoN?prmpUjnIk DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI
Awpxy inrgun srUp duAwrw hux kotwn koit sUrjW cMdRimAW bRhmMfW nUM swj Aqy lY
kr rhy hn, AnMq bRhmMfW dy mwlk pwlk vwihgurU siqgurU swihb jI ny Awp kys
r`Ky, Awpxy AqI ipAwry ApnI jwn is`KW nUM r`Kx dw hukm kIqw, kys r`Kx dy
AnykW hI &wiedy hn[
72.dwhVI nUM ikhVw f`fy l`gdy hn?hy BweI! munwauNx nwl ikhVw AMb l`gdy
hn? swbq sUrq is`Dw dwV@w, mrd dw suMdr cyhrw, muMnx qoN jnwnI, bWdr mUMhW ho
jWdw hY[
73.kysW nwl grmI l`gdI hY? kys grmI srdI qoN bcwauNdy hn[
74.kysW nwl miq mwrI jWdI hY?kys r`Kx nwl miq svrdI hY jI[ qwkq
v`DdI hY[
75.kysW dI s&weI leI PwlqU Krc hY?kys munwaux nwl ^rc bhuq hI
izAwdw hY, ikauN jo dukwn ’qy jwx Awaux leI qy kys mnwaux leI izMdgI dw bhuq
izAwdw smW qy g`fI dw Krc bhuq ho jWdw hY[
76.jUAW pYdIAW hn?smyN isr kysI n@w ky, donoN vkq kMGw krn nwl iblkul
jUAW nhIN pYdIAW[
77.nhuM ikauN k`tdy hoN?siqgurW dw hukm hY nhuM k`tx dw, nhuM dw ijqnw
murdw AMg hY, auqnw k`tx nwl drd nhIN huMdw[ nhuM k`tx vwly hox qW bury l`gdy
hn[ fwktRI Aqy gurmiq Anuswr nhuM vDwauxy rogW dI jV hn, ies krky gurmiq

www.Gursevak.com 194 q`qkrw


A`vl hY[ izAwdw vDy hox qW iksy cIz nwl l`gx qoN a`uKV jWdy hn[ Drm-ikRq
krn ’c hr smyN ivGn bxdy hn[ Awm b`icAW, keI isAwixAW nUM BI Apny mUMh
’c auNgl pOx dI mMdI Awdq hMudI hY[ rsoeI iqAwr krn vwly dy nhuMAW dI mYL,
Ckx vwilAW dy AMdr jWdI hY[ nhMu vDwaux nwl dunIAW ’c lwg dIAW bImwrIAW
bhuq hI vD cu`kIAW hn[ isgRt pIx vwly mwpy nhuM vDw ky, Apny qy Apny b`icAW
dI syhq ^rwb krdy hn[ nhMuAW dI mYL dy BYVy jrwsIm Kwxy ’c pY ky, jIAW nMU
rog lw rhy hn[ ijs dy nhuM vDy hox aus nMU zurmwnw l`gy[ Awm krky dildRI nhuM
ktwaux ’c Awls krdy hn[ smMUh ipAwirAW nMU pRym bynqI hY, pUrn gurU jI dw
s`cw hukm mMn ky, Awp nhMu k`to, b`icAW dy BI k`tdy rho jI[
78. kMGy dI mhW mhwn mhwnqw[:- UprmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN, dsvyN
pwiqSwh jI dy prmpiv`qR suMdr kMiGAW dy drSn q^q sRI ptnw swihb jI ivKy
in`q hI krvwey jWdy hn[ )KMfw ikRpwn jVq, dMd mswly, lohy dw kMGw nhIN
vrqxw[ jykr hn@yry ’c kMGw krIey qW cmkdIAW qwrW inkldIAW hn[ swfy kysW
’c ibjlI hY[ ies dw Asr ^qm krn leI kwT dw kMGw kysW ’c r`Kxw cwhIdw
hY[ ie`k isMG nUM krMt l`igAw[ fwktR ny kysW ’c v`fw kwT dw kMGw dyK ky ikhw,
”“ies kMGy ny jwn bcweI hY[” donoN vkq kMGw krky, dsqwr cux 2, JwV ky ie`k
2 pyc krky sjwauxI[ dsqwr nUM mwvw ipMn lw ky topI vWg nhIN auqwrnI[ ie`k 2
pyc krky auqwrnI, jy isr nUM muVkw AwieAw hovy, qW hvw nhIN l`gdI[ jykr kMGw
sRIr qoN v`K ho jwvy, qurMq pRwpq krky, sRI jpujI swihb jI pV@ ky Ardws krnI,
Pyr k`uJ Ckxw[ AnpV@ svw GMtw vwihgurU mMqR jI dw jwp kr lvy[ kMGw if`gdw
hovy qW for bMnHo jI[ kMGy ’c in`kI ikRpwn KMfw lwaux nwl P`tV ho jWdw hY, kys
Psdy rihMdy hn[
79.kMGy qoN SuB is`iKAw:- ijvyN kMGw Awpxw Awp icrvw ky, sB qoN SRomxI
bx ky sIs ’qy sjdw hY, iqvyN hMkwr myt ky, sB dI crn DUV bx ky, au~cy hoxw hY[
”pvhu crxw qil.aUpir Awvhu; AYsI syv kmwvhu] “ijvyN kMGw kysW nUM sw& krky,
tu`ty kysW nUM k`Fdw hY, iqvyN Awpxy mn ’c, SuB vIcwr rUpI kMGw Pyr ky, tu`ty kysW
vWg AOgux iqAwgxy hn[ Awpxy sw& kysW vWg mn BI sw& krnw hY[ DMn gurU
pRmysr mh`ly dsvyN jI ny, nwhr KW hMkwrI dy m`Qy’c qIr mwirAw, qW swry bRhmMf
nmskwr krky, vwhu vwhu kihx l`gy[ vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI] )sB

www.Gursevak.com 195 q`qkrw


mohI.dyiK drsnu gur sMq; iknY.AwFu n dwmu lieAw] )vwhu vwhu scy pwiqswh; jI
dI, ik®pw krhu pRBu krxYhwry; qyrI bKs inrwlI] AnuswrmhW ivsmwd inrwlI
b^iSS hY, swrI izMdgI ij`Qy BI i`s`K hovy, dono tweIm kMGw kry, suAws 2 jpy hry
gurU hry hry hry[
80.kVw:- bWh ’c kVw pwaux qoN, ieh bwhW prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN
pwiqSwh jI dIAW ho c`ukIAW hn[ ien@W nwl corI XwrI T`gI JUTy ds^q nhIN
krny, jIv Gwq nhIN krnw, smUMh AOgux krn v`loN bwhW nUM rok ky r`Kxw[ kVw pw
ky ien@W h`QW nwl Drm-ikRq krnI, vMf Ckxw, gurU syvw krnI[ ieh jo kVw hY,
prmpUjnIk s`cy siqgurW v`loN imilAw ShIdI gwnw hY, jdoN BI gurU jI leI ShIdI
dyx dw smW Awvy, ShIdI dyxI[ prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny
aujYnpurI dy pRymI ibsMBr dws jI dy spu`qR hirgopwl jI nUM kVy dI mhwn b^iSS
kIqI[ iksy smyN BI sRIr qoN Al`g nhIN krnw, kyvl srb loh dw hI pihnxw,
siqgurW ny sony cWdI dw kVw prvwn nhIN kIqw[ ru`g lwaux smyN jW kwrKwny ’c
kMm krn smyN, hI nhIN blik hr smyN hI kVy au~pr rumwl bMn@ lYxw cwhIdw hY,
miSnrI j`ug hY[ kVw bWh g`ut ’qy hoey vwr nUM rok ky bcw krdw hY[ gurU ky jMgI
isMG bhuqy kVy pwaNudy, ijs krky jMg ’c bwhW dw bcwA hMudw[ gL ’c c`kR
pwaux qoN gL dw bcwA huMdw hY[ ie`k ny BweI dI bWh ’qy toky dw vwr kIqw, qW
tokw kVy ’qy v`j ky DrqI ’qy v`jw, jy kVw n huMdw qW gu`t hI v`iFAw jwxw sI[
kVw nwVIAW nwl G`s ky imhdy nUM qwkq idMdw hY[
81.prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI SsqR pihnx nUM aucycw kih
rhy hn[ ikRpwn:- (ikRpw+Awn)inmwxy gaU gRIb ’qy ikRpw krky, aun@W dI
(Awn)Swn kwiem r`KxI[ prmpUjnIk s`cy siqgurW dI (Awn)Swn kwiem
r`KidAW, AwpxI Awn Swn r`iKAw leI ikRpwn dI vrqoN krnI, B`ul ky BI ies
nwl zulm nhIN krnw[ A`Ty pihr sRIr qoN v`Kry nhIN krny[ s`cy Akwl purK jI
Awp ikRpwn pihMdy hn[ ”sIs gurU jI mMg rhy; h`Q ’c nMgI ikRpwn[ dieAw isMG
jI dy rhy; lY rhy gurU Bgvwn[ “AisDuj, KVgkyq, Aiskyq, sB pRmysr jI dy
nwm hn[ ”XQw:- KVgkyq mYN srin iqhwrI] Awpu hwQ dY lyhu aubwrI] (sRI dsm
1388)ikRpwx pwx DwrIXM] kror pwp twrIXM] (sRI dsm 42)“prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU dsvyN pwiqSwh jI v`loN ikRpwn dI mhwnqw bhuqI qoN bhuqI ieauN

www.Gursevak.com 196 q`qkrw


khI hY:- ”As ikRpwn KMfo KVg; qupk qbr Aru qIr] sYP srohI sYhQI XhY
hmwrY pIr] 3] (sRI dsm717)“ies leI sRI q^q swihbW Aqy gurU pMQ jI AMdr
SsqRW dw pUjn hr smyN ho irhw hY[ sRI Akwl q^q swihb jI ’qy ieh sRI swihbW
hn:- siqgurU CyvyN pwiqSwh jI dIAW mIrI pIrI dIAW do sRI swihbW, ie`k siqgurU
dsvyN pwiqSwh jI, prmpUjnIk bwbw bu`Fw swihb jI, prmpUjnIk BweI jyTw
swihb jI, prmpUjnIk bwbw krm isMG jI ShId, prmpUjnIk BweI audy isMG jI,
prmpUjnIk bwbw ibDI cMd jI, ien@W sRI swihbW Aqy hor Amolk suMdr SsqRW dy
SuB drSn, sRI Akwl q^q swihb jI iv`Ky sRI rhrwis swihb jI dy Bog mgroN in`q
hI krvwey jWdy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU s`qvyN A`TvyN Aqy nOvyN pwiqSwh jI ny
BI sRI swihbW gwqry pYn@IAW[ imAwn rihq CotI ikRpwn gL ’c nhIN pwauxI[
G`t qoN G`t nON ieMcI ikRpwn srb loh dI hI hoxI cwhIdI hY[ in`kI ikRpwn kysW ’c
nhIN tMgxI, kysW nUM kql krdI hY[ srbloh dI nON ieMcI ikRpwn qoN ibnw
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI Bog nhIN lwauNdy[ bhuq vwrI ikRpwn if`gdI hY,
ies leI gwqRy dIAW isauxW izAwdw, izAwdw mzbUq hox, isry ’qy C`lw cwV@o, btn
lwau, ijs krky ikRpwn n if`gy[ sRI swihb jI nUM ^Ub mWj ky KuSk krky r`Ko[
srb loh dy bwty sRI swihb Awid SsqR jy lMmW smW sMBwlxy hox, qW moibl Awid
lw ky r`Ko jI[ jMg v`Fx leI inMbU dw sq bhuq hI vDIAw hY[ AMimRq vyly
au~TidAW hI sRI swihb jI nUM m`Qw tyko jI, BwvyN hr smyN hI tykI jwvo[ ibnw
imAwn dy in`kw KMfw ikRpwn, jM\U vWg gL ’c nhIN pwauxy[ keI in`kI ikRpwn dMdW
’c Pyrn l`g jWdy hn, ieh glq hY[ iksy smyN BI AMimRqDwrI isMG ikRpwn sRIr
qoN v`KrI n kry[ ”XQw:- SsqR hIn, ieh kbhUM n hoeI[ rihqvMq, ^wils hY
soeI] SsqRW nUM mWjo qyl lwau, coLI cV@wE[
82.swKI BweI auydY isMG jI ny Syr iSkwr krnw, Ajpw jwp vwihgurU mh`ly
dsvyN jI ny gurU ^wlsy jI nUM, SuB s`cw aupdyS dyxw:- Ajpw jwp vwihgurU inrgun
bRhm jI dy srgun Avqwr mh`ly dsvyN jI ny KMfy bwty dy AMimRq dI dwiq rihq
mrXwdw gurbwxI jI, Ku`lI Kurwk b^S ky SSqR AiBAws s^q imhnq ms`kq
vrijS krvw ky, svw 2 l`K nwl lVn vwly jyqU isMG, ibnw ipRQvI dy bypRvwh rwjy
sUrbIr bhwdr inrBY joDy ^wlsy vwihgurU srUp sdw Amr bxw idqy[ AYsy bhwdrW
’coN BweI audy isMG swihb ^wlsw jI hoey hn[ dUr KyqW ’c Syr Aw ky byly ’c rihx

www.Gursevak.com 197 q`qkrw


l`gw[ pSU bMdy mwr ky Kw jWdw, ijmINdwr AqI duKI hoey[ pUrn gurU jI pws pRym
bynqI kIqI[ pUrn gurU jI ny Apxy ipAwry ijMd jwn BweI audy isMG jI nUM ByijAw[
bhwdr isMG swihb jI Syr nUM mwr ky siqgurU swihb jI dy s`cy crn kmlW ’c
ilAwey[ pUrn gurU jI AiqAMq hI lUM 2 krky prm pRsMn hoey[ isMG swihb jI nUM
QwpVw dy ky CwqI nwl lwieAw[ muskrw ky PurmwieAw:- hy ipAwry ^wlsw jI!
jwq pwq mwieAw moh ivkwr, Aogux iqAwg ky, BweI audy isMG jI jYsy sUrbIr
bhwdr joDy kyhrI Syr mwrn vwly bxo[ rwjy sIh; mukdm kuqy] jwie jgwiein; bYTy
suqy] cwkr nhdw; pwiein@ Gwau] rqu ipqu; kuiqho cit jwhu] Anuswr prjw bhuq
duKI hY, ijvyN ieh Syr prjw nUM duKI krdw sI, rwjy prjw dw lhU pINdy hn[ zwlmW
nUM SoD ky prjw nUM suK dyvo[ siqsMgq jI ivsmwd ho ky pUrn gurU jI dI mihmw
krn l`gy[ DMn siqgurU swihb jI[ XQw:- vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI]
vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI SsqR pihnx nUM aucycw
kih rhy hn:- K`g KMf ibhMfM Kl dl KMfM; Aiq rx mMfM br bMfM] Buj dMf AKMfM
qyj pRcMfM; joiq AmMfM Bwn pRBM] suK sMqw krxM, durmiq drxM; iklibK hrxM, As
srxM] jY jY jg kwrx, isRst aubwrx; mm pRiqpwrx, jY qygM] (sRI dsm 39)sRI
AisDuj jb Bey dieAwlw] pUrn krw gRMQ qqkwlw] (sRI dsm 1388)puin rwCs
kw kwtw sIsw] sRI Aiskyqu jgq ky eIsw] (sRI dsm 1386)
82 aUVw. prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dy hukmnwmy ’coN SuB
is`iKAw:- “sMgq hiQAwr bMn@ ky drSx Awvxw[ jo is`K hQIAwr bMiD kY
drsin AwvYgw, so inhwl hogu, hukm hY[ ”)BweI cOpw isMG jI iC`br:- “gurU kw
is`K sRI swihb jI dw Adb kr pUjw krY[ Awp swihb jI ny pUjw kIqI hY[ gurU
kw is`K krd Byt kIey ibnw pRSwid n Cky[ ”BweI dysw isMG jI:- SsqR hIn,
ieh kbhUM n hoeI[ rihqvMq, Kwils hY soeI] ){kys SsqR praupkwr ibn; bMdw
jwxo Byf[ ^wlsw pMQ sjw rhy; Ascrj gurU kI Kyf[ hr vyly kmrksw lw ky
swvDwn ho ky ismrn kro jI[ dwsndws}
82 eIVI. A`j ivigAwnk j`ug ’c ikrpwn dI kI loV hY?iBAwnk jMg hox
mgroN goLI is`kw n imly, jW mSInrI bMd jW ^rwb ho jwvy qW h`QoN h`QIN dy Xu`D
’c ikRpwn hI kMm AwauNdI hY[ hryk bMdw rweI&l psqOl ^rId nhIN skdw,
ien@W dI sMBwl rwKI BI bhuq hY, pr ikrpwn gwqRy r`KxI sOKI hY[
www.Gursevak.com 198 q`qkrw
83.pMj kkwr iqAwg ky, ikRpw rUpI ikRpwn, ikRq dy kys, dieAw dI dwV@I,
mn nUM kVn rUpI kVw, vIcwr rUpI kMGw, jy ieh SuB guxW rUpI AMqRIv kkwr Dwry
jwx qW TIk hY jW nhIN?s`cy siqgurU swihbwn jI ny sRvMs kurbwn krky,
prmpiv`qR prmpUjnIk gurbwxI jI Aqy Syr dw ^Ub sMudr bwxw b^iSAw hY,
BoiLAW nUM, pMj kkwr dw iqAwg krw ky, gDy ikauN bxwauNdy hoN?siqgurU mhwrwj
swihb jI qoN fro[ siqgurU swihb jI dI b^iSS qy hukm smJ ky, ijhVw pRymI,
kkwr inscy nwl pihny, auh hI aupRokq SuB guxW rUpI kkwr Dwr skdw hY[ SuB
gux Dwrny jIv dy v`s nhIN, gurU jI Amolk dwiq hn[ BIKk ByKwrI bx ky, gurU
jI qoN nwm SuB guxW dI dwiq pRwpq krky inhwl hoxw hY[ so siqgurU swihb jI
dI b^iSS qy hukm smJ ky pMj kkwr nhIN iqAwgxy, AMqRIv SuB guxW rUpI pMj
kkwr BI Dwrny[
84.kI A`j dy smyN ’c pMj kkwrW ’c qbdIlI krn dI loV
hY?prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny AYsI Amolk dwq b^SI hY, jo jIAW dy
lok pRlok AMdr shweI huMdI hY[ XQw:- jo guir dIAw su mn kY kwim] jo siqgurU
swihbwn jI ny prmpiv`q aupdyS idqw hY, is`K ny aus nUM kmwauxw hY[ XQw:-
guir kihAw sw kwr kmwvhu] gur kI krxI kwhy Dwvhu] pwrbRhm sRvMs dwnI,
Awqm dwn nwm pRym Awid AsMK guxW dy dwqy siqgurU swihb jI dI b^iSS jwx
ky, siqkwr sihq kkwr r`Kxy hn[ kkwr bdlI krn vwlI socxI, Cofih
AMnu; krih pwKMf] nw sohwgin nw Eih rMf] dunIcMd qy msMdW dy ivdwvw dyx vwlI
socxI hY[ BwrI sUrbIr bhwdr AqIrQ XoDy BweI bic`qR isMG swihb jI, BweI audy
isMG swihb jI, pMj ipAwry swihbwn jI Awid Anyk pRymIAW ny sIs dy ky BI hwey
sI nhIN aucwrI[ suK Awrwm ’c bYiTAW kkwrW ’c qbdIlI dI ie`Cw bhuq hI
Zlq &urdI hY[ siqgurU swihbwn qy siqgurU swihbwn jI dy ShIdW dw bIijAw
bIj, sdw hrw Brw Amr At`l rhygw[ vwihgurU srUp s`cy siqgurU swihbwn jI
myhr krn, pMj kkwrW dw AQwh ipAwr b^Sx[ so s`cy siqgurU swihb jI dy b^Sy
kkwrW ’c qbdIlI krnI, slwmu jbwbu dovY kry muMFhu GuQw jwie] “vwlI socxI
hY[
85.ikRpwn r`KxI AOKI hY?:- ie`k mhwqmw jI ny AMimRq Ckx nUM ikhw,
kihMdy, ”“jI kMm DMdy ’c ikRpwn r`KxI bVI hI AOKI hY[ ” “mhwqmw jI ny is`K
www.Gursevak.com 199 q`qkrw
rwjy qoN hukm krwieAw, ” “ijhVw Awpxy gwqRy rMbw dwqI r`Kygw, aus nUM Cy mhIny
dw mwmlw muAw& kIqw jwvygw[ ”“ieh sux ky sB ny Awpxy gwqRy ie`k rMbw qy ie`k
dwqI pihr ley[
86.ikRpwn dI mhwnqw[ swKI:- 1947 sMn nUM ihMdU muslmwn kqlyAwm ’c
Gor iBAwnk zulm hoieAw[ pwiksqwn ’c ie`k guris`K pirvwr nUM muslmwnW ny
ShId kr idqw[ ie`k nOjvwn AMimRqDwrI b`cI, pRvwr dy ShId hox qoN Awpxw Gr
C`f ky bwhr inklI[ ie`k muslmwn hwkm mgr l`gw[ du`KW dI mwrI kwinAW iv`c
jw lukI, hwkm AwpxI rweI&l GoVy dy hOdy iv`c C`f ky, bIbI jI nUM h`QIN pY igAw[
AMimRqDwrI bIbI jI ny siqgurU goibMd isMG swihb jI nUM AiqAMq pyRm Bwvnw gRIbI
nwl ArwiDAw[ siqgurW ny AYsw hONslw b^iSAw, bIbI jI ny gwqRy vwlI ikRpwn k`F
ky hwkm dy pyt iv`c g`f idqI[ siqgurW dw rom 2 krky AqI hI kotwn koit
DMnvwd kIqw[ A`gy qurI, is`K imltRI iml geI[ sRI Akwl q^q swihb jI ’qy Aw
ky, sjy dIvwn iv`c AwpxI ikRpwn k`F ky idKweI qy ikhw, ”jn nwnk kI lj
pwiq gurU hY isru byicE siqgur Awgy] Anuswr “prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU goibMd isMG swihb jI dI b^SI ies ikRpwn ny hI myrI piq r`KI hY[ ”
pRym ibnY:- moFy pweI ikRpwn dy gwqRy nwl ie`k gwqRw hor isauNqw hovy, ijs
nwl l`k bMin@Aw jw sky, l`k bMn@y qoN ibnw, ikRpwn hr smyN ihldI rihMdI hY[
ikRpwn au~pr hr smyN kmrksw lw ky r`Ko[
87.kCihrw:- brykW vwlw, gol ryv mUhrI dIAW bhuqIAW isaUxW hox[ jq
sq dI inSwnI hY[ ” sIl jq kI kC pihir; pkVy hiQAwrw[ (vwr 41)“ie`k
iglw phuMcw lwh ky, s`ukw pOxw, jy dovyN phuMcy iek`Ty lih jwx qW prmpUjnIk pMjW
isMGW qoN Ardws krvw ky qn^wh luAwauxI[ tMgxy nwl kmrksy dI gMF dy ky,
kCihrw sukwau[ kCihrw hmySw sw& r`Kxw, ie`k prnw, kCihrw bdlx leI, aus
nwl mUMh nhIN pUjxw[ ie`k prnw hmySw gL iv`c r`Kxw[ ”iglI s`ukI k`C pwie
ley, k`C dy phuMcy dw isMG ivswh nw kry[ (caupw isMG jI iC`br)k`C ikRpwn kys qYR
mudRw; gur Bgqw rwmdws Bey] 367] (srb loh gMRQ)
sRI rwmcMdR jI ny hnUmwn jI dI syvw BgqI ’qy BwrI pRsMn ho ky kCihrw hI
b^iSAw, jo jq dI inSwnI hY[ kCihrw lwh ky nMgy nhIN sOxw Aqy n hI nMgy
nhwauxw hY[ vwDU kCihry jm@W r`Ko[ ie`k inhMg isMG jI ibRC ’qy cV@n qoN pihlW

www.Gursevak.com 200 q`qkrw


ie`k kCihrw l`k nwl bMnx l`gy, pu`Cx qoN ikhw, ” “^wlsy dw kI pqw hY?auqWh
hI cV@ jwvy?”“iesy qr@W dUjI jg@w ’qy jwx smyN Awpxw kCihrw burS nwl
iljwau[ jy iksy dw kCihrw vrqo qW swbx lw idE[ d`dW vwly jW ibmwr dw
kCihrw n vrqo[ kCihry dI mUhrI izAwdw qMg jW Kul@I n hovy[ kmrksw bhuq hI
izAwdw mzbUq motw lMbw hovy, ijs krky l`k dy audwLy vl@yitAw jw sky, jy koeI
jMg kry qW BI tuty nw[ mUhrIAW dy joVW ’qy mzbUq twkIAW lwau[ nwLw pwaux
vwlI jg@w ’qy A`gy ip`Cy BI kpVy dIAW twkIAW lwau[ kmrksy nwl gMF nhIN
pwauxI[ nyPy dI isaUx dUhrI hovy[
88.jq sq dI dwiq kCihry dI mhwn mhwnqw ’qy tUk:- ie`k pTwx
Twxydwr ny AMimRqDwrI bIbI jI dI loQ nihr ’c dyKI, ijs dy kCihrw pYin@AW sI[
pCwx ky Qwxydwr ikhw, ”“DMn vwihgurU s`cy siqgurU goibMd isMG swihb jI
ijauNidAW dy qW pVdy Fkxy hI hn, mirAW dy BI Fk rhy hoN[ ”“ieqnw ivsmwd
pRBwivq hoieAw ik sRI Akwl q^q swihb jI ivKy Aw ky, pRvwr smyq KMfy bwty dw
AMimRq Ck ilAw[
K`ul@I k`C DoqI nwl pUrw pVdw nhIN FkIdw[ so prmpUjnIk s`cy siqgurW dy
b^Sy kkwr iKn pl BI sRIr qoN v`Kry nhIN krny jI[ kCihry dy dovyN phuMcy lih
jwx qW pMjW ipAwirAW qoN Ardws krwau[ jykr kCYhrw pu`Tw pY jwvy qW CyqI qoN
CyqI is`Dw kro[
89. siqgurU goibMd isMG swihb jI dI gur &qyh bwbq jo AwgXw hY, aus nUM
BweI mnI isMG jI Bgq rqnwvlI ’c ieauN ilKdy hn:- gur &qyh pihlW bulwaux
vwly v`l, dwsndws dw cyhrw huMdw hY[ jo ip`CoN bulWvdw hY, aus v`l dws dw s`jw
moFw huMdw hY[ jo ip`CoN hOLI ijhI bulWvdw hY, aus v`l K`bw moFw huMdw hY[ jo nhIN
bulWvdw, aus v`l dws dI ip`T huMdI hY[ “siqgurU s`cy pwiqswh jI dI pRsMnqw lYx
leI dovyN h`Q joV ky pihlW AqI hI inmRqw sihq gur &qih bulwauxI cwhIdI hY[
aus dw au~qR dovyN h`Q joV ky inmRqw pRym sihq hI dyxw cwhIdw hY[ s`cy siqgurU
swihb jI dy isMGW AMdr gur &qyh dw bhuq BwrI siqkwr hY[ isMG ie`k dUjy qoN
ivCV ky BwvyN JwVI auhilauN ho ky Awaux qW J`t p`t hI g`j ky gur &qyh bulwauNdy
hn[ AMimRq vyly au~TidAW hI BwvyN iek`ly hoeIey, sB qoN pihlW siqgurU swihb jI
nUM boly so inhwl] siq sRI Akwl] jYkwrw gjwauxw cwhIdw hY, aus qoN bwAd

www.Gursevak.com 201 q`qkrw


siqgurU swihb jI nUM gur &qyh bulwau jI[ ssrI kwl dI bjwey siq sRI Akwl
kho[ vwhgurU jI kI &qih] bwhgurU jI kI &qih] dI bjwey vwihgurU jI kw ^wlsw
vwihgurU jI kI &qyh] hI kihxw cwhIdw hY jI[ ”kCihrw qy kCihrw bdlI krn
vwlw prnw, moFy jW isr ’qy nhIN r`Kxw[ k`C kCihrw Awpxy isr ’qy r`Kxw, l`k
vwlw prnw isr ’qy bMnxw, aun@W nwl mUMh pUMJxw glq hY jI[
g`fI ’c Awpxw kCihrw burS, PrIz hox qoN bcwaux vwly bsqR zrUr br
zrUr spyAr r`Ko[ izMdgI ’c zrUr kMm AwauNxgy[ AMimRq Ckx qoN pihlW, kkwr
pihn ky ku`J smW kkwr r`Kx dI Awdq pkweI jwvy, in`qnym dw pUrn AiBAws
kIqw jwvy jI[
90.rMg:- prmpUjnIk gurU ^wlsy jI dy nIlw ic`tw kwLw kysrI cwr rMg
hn[ bwkI rMg BVkIly hox krky ivkwr pYdw krdy hn[ (hYdrI) hrw lwl ksuMBI
rMg nhIN pihnxw jI[
91.pMjW dI kusMgq nhIN krnI, jo kwLy brqn vWg dwZ lwauNdI hY[ XQw:-
bwsnu kwro prsIAY qau kCu lwgY dwgu] ) 1. mIxy:- prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy
siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI ny ipRQIey nUM mIxw ikhw, jdoN aus ny prmpUjnIk
inrvYru s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI nwl Akwrx vYr kIqw[ ies ny
prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI nUM CotI aumr ’c ShId krn leI dweI
dy AsQnW nUM zihr lvw ky ByjI, spyry qoN s`p CufwieAw, iKfwvy qoN dhIN ’c zihr
puAweI[ XQw:- iqau drgih mIxw mwrIAY; kir kUVu kupqw] 2] (vwr 36)
prmpUjnIk vwihgurU siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny mwlvy ’c s`cy crnkml pwey[
kOl soFI jI ny pRym bynqI kIqI, “jI ikRpw krky swnUM mylo[ ” qW prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb ikhw, “AMimRq Cko qW iml skdy hoN[ ” kOl soFI jI dy spu`qRW
BrwvW ny sRI dmdmy swihb jI ivKy prmpiv`qR AMimRq CikAw, Awpy; myil ley
ikrpwl] Anuswr prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb ny prmpUjnIk gurU pMQ jI nwl
myl ley[ ieauN ipRQIcMd dI sMqwn coN byAMq Grwxy prmpiv`qR AMimRq Ck ky iml
cu`ky hn[
2.msMd:- (msnMd)Awsrw, AwDwr[ msnMd A`Kr ivgV ky msMd bx igAw[
prm ikRpwlU s`cy siqgurU swihb ny ien@W nUM au~c pdvI b^SI, ien@W dI syvw ieh sI
ik siqsMgqW ’c gurmiq pRcwr krn, sMgqW nUM prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI

www.Gursevak.com 202 q`qkrw


dy s`cy crnW ’c ilAwaux, siqsMgqW qoN kwr-Bytw augrwh ky, swrI dI swrI
prmpUjnIk siqgurU swihb nUM dyx[ jo s`cy siqgurU swihb jI b^Sx, aus nUM sMqoK
nwl vrqx, pr ieh Srwb mws mMd krm krn l`g gey, prmpUjnIk vwihgurU s`cy
siqgurU swihb ny doSI msMdw nUM m`cdw 2 guV, qyl pw ky fMf idqw, ien@W nwl
vrqxoN mn@w kIqw[ sRI hukmnwmw swihb jI:- “msMdW no mMnxw nwhI, gurU sMgq kI
bwhuVI krygw[ msMd msMdIey dy mrxy prxy gurU ky is`K nwhI bYTxw[ msMd Aru
msMdIey nwil imlwpu nwhI krxw, hor vDIk idikq nwhI krxI, ipAwr krnw[ jo
is`K imlY so myil lYxw[ ”
3.DIrm`lIey:- prmpUjnIk sRI bwby guridqy swihb jI dw v`fw kpu`qR,
prmpUjnIk siqgurU s`qvyN pwiqswh jI dw v`fw BweI, prmpUjnIk siqgurU nOvyN
pwiqswh jI dw skw BqIjw hMkwrI DIrm`l sI[ ieh prmpUjnIk siqgurU CyvyN
pwiqswh jI dy pRq`K huMidAW Awpxy Coty BweI prmpUjnIk siqgurU s`qvyN pwiqswh
jI nwl eIrKw krky sRI kIrqpur swihb jI ivKy g`dI lw ky D`ky nwl Awp gurU bx
bYTw[ prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI dI AwigAw pw ky, prmpUjnIk
bwbw ibDIcMd swihb jI Awid XoiDAW ny ies dw cOr Koh ky GsuMn mu`ky lwey, frdw
B`j AwieAw[ bwby bkwly ivKy pKMfI gurU bx bYTw, ies ny prmpUjnIk s`cy mhwn
praupkwrI siqgurU nOvyN pwiqswh jI ’qy do vwr goLI clweI[ 12 imslW smyN
DIrm`lIAW coN b`fBwg isMG ny AMimRq CikAw[ duAwby vwly sRI krqwrpur swihb
jI, prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI ny vswey sn[ hMkwrI nIc jlMDrI
sUby ny prmpUjnIk sRI QMm@ swihb jI swV idqy[ b`fBwg isMG ie`QoN B`j ky phwVW
’c jw viVAw, nw qW Awp kurbwnI idqI qy nw hI jMgL ’c prmpUjnIk ipAwry
^wlsy jI nUM ^br idqI[ BUqny k`Fdw qy gurW qoN bymuK jwx ky, gurU ^wlsy jI ny
ies nUM iqAwg idqw sI[ so DIrm`lIAW dw ivswh nhIN krnw[ b`fBwg isMG dy
fyry jwxy krky kotwn koit pwp l`gdy hn[
4.rwmrweIey:- prmpUjnIk s`cy siqgurU s`qvyN pwiqswh jI dy v`fy pu`qR
rwmrwey dy zbwnI quk aultwaux qoN s`cy pwiqswh jI ny ikhw, “rwmrwey nUM Bytw
nhIN dyxI[ ” ieauN iqAwg idqw[ ies ny siqgurU A`TvyN nOvyN pwiqswh jI nwl
Akwrn eIrKw krky Awpxy msMd bxw ley[

www.Gursevak.com 203 q`qkrw


5. gMgU SwhIey (ihMdwlIey):- prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
rwmdws swihb jI dy iPtkwry pwpI gMgU ny prmpUjnIk Coty swihbzwdy qy mwqw
jI ShId krwey, ies krky ies dI bMs nwl nhIN vrqxw[
92.pMjW nwl myl nhIN krnw:- 1qmwkU vrqx vwly, 2kuVImwr qy 3kuVI
vycx vwly, 4rofy qy 5isrguMm Bwv ivcwiLEN isr munwaux vwly, ien@W coN ijhVy
AMimRq Ckx, auh hI mylxy jI[ ihMdU qurk koaU, rwPjI iemwmswPI; mwns kI
jwq sBY.eykY phcwnbo] (sRI dsm 19)Anuswr Awp iksy qoN nPrq nhIN krnI,
sB nwl ieqnw cMgw ipAwr nwl vrqxw, ijs krky pRym dy vsIkwr ho ky
guris`K bx jwx[
93.cwr b`jr kurihqW:- 1hu`kw 2hjwmq 3hlwlo 4hrwm] bwrISy ihnw krd
rU isAwh Pwm] 4] (AsPotk sÍXy)
1.qmwkU:- ijs ny BirSt qmwkU vrq ilAw, aus ny koV@I Awid swry jgq
dI jUT Kw leI[ ies dy vrqx nwl swry puMn nws ho jWdy hn[ XQw:- pwn
supwrI KwqIAw; muiK bIVIAw lweIAw] hir hir kdy n cyiqE; jim pkiV
clweIAw] ijvyN mhWvwrI smyN AMdroN gMd inkldw hY, iqvyN qmwkU pIx vwilAW dy
mUMh ’c gMd vsdw hY[ XQw:- mÚ1] ijau jorU isrnwvxI; AwvY vwro vwr] jUTy
jUTw muiK vsY; inq inq hoie KuAwru] )sux guris`K kI rihq ko; qjy qmwkU sMg]
mrxI mrY qO Aiq Blw; jgq jUT nih AMg] ijs cIz ’c qmwkU dI QoVI ijhI
BI AMS pYNdI hY, aus nUM jy h`Q BI Coh jwvy qW sxy k`pVy kysIN ieSnwn kIqw
jwvy[
94.prmpUjnIk; srb klw smrQ] siqgurU dsvyN pwiqswh jI dw GoVw,
qmwkU vwly Kyq ’c pRvyS nhIN sI hoieAw[ qmwkU ky brqby; hYÍ jp qp sB nws]
ijau icngwrI Agn kI; prq purwny Gws] qnk qmwkU syvIey; dyv ipqR qij
jwie] pwnI qw ky hwQ ko; mdrw sm AG dwie] 22] ) mdrw dihqw spiq kul;
BMg dhY qn eyk] sB kul dihqw jgq jUT; inMdw dhY Anyk] 23] )DUmR pwnM rqM
ivpRM; dwnM krvMiq Xy nrwh] dwqwro nrkM XwqI; bRhmxy gRwm sUkrh] (pdm
purwx) (DUmR) qmwkU c r`qy pMifq nUM dwn krn vwlw jo purS hY, auh dwqw nrk nUM
jWdw hY qy auh pMifq mr ky ipMf dw sUr bxdw hY[ gurpRswid vwihgurU] XmwKUM
ipvyq so Awip sÍwsRmWinrXo pqqy, nwrdwqR n sMdyhh sqXM sqXM mXodqm] (skMD
www.Gursevak.com 204 q`qkrw
purwx) hy nwrd jI! jo purS qmwkU pIvygw, auh kuMBI Awid nrkW ’c Av`S hI
sVygw[ ieh myrw kihxw s`c hY, ies ’c zrw BI sMdyh nhIN[ bRhmw:- hy nwrd
jI! cwry vrn qmwkU pIx nwl cMfwl dy brwbr ho jWdy hn[
95. qmwkU dy iqAwgI pUrn swDU dI swKI:- AjmyrSwh rwjy ny AwpxI kuVI
dI SwdI ie`k pUrn swDU nwl zbrdsqI kr idqI, pr auh swDU Awpxy Drm nUM
nws nhIN sI krnw cwhuMdw[ jdoN auh swDU koLy jWdI, qW auh nwm dy bl nwl
Awpxy duAwly lohy dw iklw bxw lYNdw, pr jdoN aus nUM DoKy nwl qmwkU ipAwieAw
igAw qW aus dy swry mMqR nws ho gey, lohy dw iklw nw bixAW, ijs krky aus dw
jq t`ut igAw[
96.fwktR ircrfsn (ieMglYNf):- lhU ’c qmwkU mlInqw pYdw krdw hY[
imhdy nUM inrbl krky pwcn SkqI ivgwVdw hY[ idl nUM AwlsI krky ivgwV pYdw
krdw hY[ pMjy igAwn ieMdRIAW nUM susq qy inkMmw krdw hY[ idmwg ’c bhuq swry
duKdweI mwidAW nUM iek`Tw krdw hY[ nwVIAW Aqy p`iTAW ’qy ies dw bhuq burw
Asr pYNdw hY[ gLy n`k ’c grmI, KuSkI iek`TI krdw hY[ PyPiVAW ’c Aijhy
Gwau pYdw krdw hY, ijs nwl hmySw blgm ho jWdI hY[ fw: rsbrn:- qmwkU dI
zihr dMdW nUM hwnIkwrk hY[ fw: kYln:- mYN ijny bdhzmI dy rogI dyKy hn, auh
sB qmwkU-noS sn[ fw: sYlvwn:- dunIAW ’qy 95% kYNsr dy rogI qmwkU vwly huMdy
hn[
97.sB DrmW dy Dwrimk AsQwnW ’c qmwkU iljwx dI s^q mnwhI hY[
roizAW dy idnW ’c muslmwn qmwkU nhIN pINdy[ SwsqRW kqybW qy gurmiq ’c sB QW
qmwkU nUM inMidAw hY[ ies nUM iksy BI pIr pYgMbr Avqwr ny nhIN vriqAw[ qmwkU
pIx vwly dy h`QoN pwxI Awidk lY ky nhIN pIxw[ rotI bytI dI sWJ nhIN
krnI[
98. qmwkU pYdwieS bwry:- hMkwrI shMsrbwhU ny Awpxy swFU jmdgnI jI qoN
kwmDyn gaU KohxI cwhI, qW aus ny mMqRW dy bl nwl svrg nUM aufweI, hMkwrI
shMsrbwhU ny qIr mwry, gaU dy pYrW c v`jx qoN ^Un DrqI ’qy ifigAw, aus ^Un qoN
qmwkU pYdw hoieAw, so qmwkU gaU dw ^Un hY[
99.purwixk m`q Anuswr:- p`Cm ’c iksy ny gomyD X`g kIqw, gomyD kuMf coN
qmwkU au~igAw, Bwv gaU h`iqAw krny krky ieh pYdw hoieAw[ ie`k vwr iSv jI qy

www.Gursevak.com 205 q`qkrw


pwrbqI jw rhy sn, rwh ’c klju`g v`CI dw rUp Dwr ky ic`kV ’c Ku`B ky KV@
igAw, aus nUM bwhr k`Fx leI iSv jI ny aus dy kMn iK`cy, pwrbqI ny pUC iK`cI,
qW aus dy kMn qy pUC pu`ty gey, pwrbqI jI ny bhuq pscwqwp kIqw[ iSv jI ny pUC
gwry ’c d`b ky au~pr kMn lw idqy qy ikhw, “ies qoN BirSt qmwkU pYdw hovygw[ ”
spyn dy kolMbs ny jdoN AmrIkw l`iBAw, qW aus dy swQI AmrIkw ’coN ieh bUtI
ilAwey[ spyn qoN XUrp dySW ’c PYilAw[ Bwrq ’c purqgwl dy vpwrIAW ny 1605
eI: ’c ilAWdw[ rUs, eIrwn, spyn, sivtjrlYNf Awid dyS BI ies dI rok krky
sPl nw ho sky[ Dwrimk, s`iBAwcwrk, purwixk qy ivigAwink dlIlW duAwrw
qmwkU j`g nUM rogI du`Kdwiek Birst kr irhw hwnIkwrk hY[ qmwkU pIx vwlw
swrI izMdgI Akwl purK jI dI rcnw nUM bdbo nwl Krwb krdw hY[ ies dI bdbo
qoN swaU bMidAW dy n`k ’c jwn Aw jWdI hY[ byAMq hI ibmwrIAW PYldIAW hn[
100.dUjI kurYhq hjwmq:- kys munwauxy b`jr kurihq hY[ nwnk.jy isr KuQy
nwvin nwhI; qw sq cty isir CweI] 1] )srb klw BrpUr pRB; siqgurU sRI gurU
nwnk dyv jI &urmwauNdy hn:- jy isr dy kys ptOx vwly isr KuQy, (nwvin)nhwauNdy
nwhI, qw aun@W dy isir ’c, (sq)sO bu`k (CweI)suAwh dy pwau[ isr dI cotI qoN lY
ky, pYr dy AMgUTy q`k ikqoN BI kys Gswauxy pu`txy munwauxy nhIN[ XQw:- kbIr.jYsI
aupjI pyf qy; jau qYsI inbhY EiV] hIrw iks kw bwpurw; pujih n rqn kroiV]
vwihgurU srUp s`cy Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- mwqw jI dy grB rUpI
(pyf)mu`F (qy)qoN jYsI dyh (aupjI) pYdw hoeI hY, (jau)jykr (qYsI)ausy qr@W swbq
sUrq (EiV)AMq q`k ( (inbhY))inB jwvy, qW iPr ie`k hIrw (bwpurw)ivcwrw aus
A`gy iks kImq (kw)dw hY, Bwv k`J BI nhIN, (kRoV)kRoVW Amolk rqn BI ies dy

brwbr (n)nhIN (pujih)pu`j skdy[ vw (hIrw) mnu`Kw jnm qW kI ivcwrw hY,


kRoVW (rqn)dyviqAW dIAW dyhW BI ies dy brwbr nhIN pu`j skdIAW[ kbIr.mnu
mUMifAw nhI; kys muMfwey kWie] jo ikCu kIAw so mn kIAw; mUMfw mUMfu AjWie]
prmpUjnIk vwihgurU srUp Bgq sRI kbIr swihb jI mUMh muMnx vwilAW nUM qwVdy
hn:- hy purK! Awpxy mnu dy mMdy sMklpW nUM, ivcwr rUpI ausqry nwl nhI
(mUMifAw)muMinAW, ieh kys (kWie)iks leI (muMfwey)muMny hn? jo ikCu pwp kIAw hY,
auh qW mn ny hI kIqw hY, pr fMn mUMh isr nUM dy idqw[ ieh jo (mUMfu) isr (mUMfw)

www.Gursevak.com 206 q`qkrw


muMinAw hY, ieh (AjWie)ibArQ hY[ XQw:- mUf muMfwey; jO isiD pweI] mukqI Byf
n geIAw kweI] 2] (324) (mUf) isr (muMfwey) munwaux qoN (jO)jykr (isiD)
kilAwx pweI jw sky, qW hr Cy mhIny mgroN muMnI jwx vwlI Byf, (kweI) koeI BI
mukqI nUM (n) nhIN (geIAw) geI[ nw siq mUMf mufweI kysI; (952) (mUMf) isr
mUMh qy (kysI)kysW dy (mufweI)muMnxy krky prmpiv`qR siq srUp pRmySr dI pRwpqI
(nw) nhIN huMdI[ B`dn iqAwg kro ry BweI[ sB is`Kn Xh bwq sunweI[ mwq ipqw
mry jy koeI[ qau BI krq n B`dx hoeI[ mwq ipqw goibMd hmwrw[ ey sMswr JUT
pswrw] 22] qw pr B`dx BUl nw kIjY[ Xh aupdys siq kr lIjY[ B`dn Brm,
Drm ikC nwhI[ inhcY jwno sMq mn mwhI[
vwihgurU] suMdr srUp qy kurUp bn rofy hoq; jYsy BUp dMf dyq, nYk n Sr`m hY[
ml mUq mlIn qy mlIn AMgn lgq; aUc nIc ky crm hY[ pwk muK mUMf kY inpwk
ko iPrwvY in`q; AwgY kir dyq jYsy rWf ko kr`m hY[ SoBw lok gq pRlok kI ibgwry
mUF[ muMfn krwie Pyr BwKqy Drm hY[ (sRI gu: pR: sU:)
101. vwihgurU] rihqnwmw BweI dysw isMG jI:- jb pihly sB isRsit
aupweI[ qb hI mwnuK dyih bnweI[ qn ies ky isr kys ju dIno[ so ieh qn
iSMgwrih kIno[ 79[ dwVHw mu`C isr kys bnweI[ hY ieh idRV ijh pRBU rjweI[
myt rjwie ju sIs muMfwvY[ khu qy jg kYsy hir pwvY[ 80[ pwKhu ibn ibhMg ijm
hoeI[ au~n ibnw Byf ijm koeI[ bsn ibn nwrI hY jYsy; kysn ibn hoX nr qYsy[
81[ kysn nr Dwry hY jb hI[ pUrn rUp hoie hY qb hI[ kys eyk pun rhq ju
pweI[ qw kI mihmw khI nw jweI[ 82[
vwihgurU] pWc kI kusMgiq qij sMgq soN pRIq krY, dXw AOr Drm Dwr
iqAwg sB lwlsw[ hu`kw nw pIvY, sIs dwVHI n muMfwvY, so qo vwihgurU jI kw
^wlsw[ 30[ (sRI gu: so: k: sYnwpiq)
gurpRswid vwihgurU] kys cmVI dIAW fUMGIAW qYhW ’c hoxy krky, bwr 2 k`tx
qoN izAwdw SkqI lYNdy rihMdy hn[ ijs krky mnu`K SkqI hIx ho jWdw hY[
102.mws iqAwg dw SuB aupdyS:- klmw pV@ ky FweI CurIAW Pyr ky koh 2
ky mwry jIv dw mws ku`Tw hY[ bu`DI pSU vrgI ho jWdI hY[ mws Kwx vwly nUM ausy jUn
’c pY ky Awpxw mws KuAwauxw pYNdw hY[ idl pRym qoN vWJw rihMdw hY qy mn puSt ho
ky BogW nUM bhuq cwhuMdw hY[ ABwiKAw kw kuTw bkrw Kwxw] cauky aupir iksY n

www.Gursevak.com 207 q`qkrw


jwxw] gLW c jnyaU pwaux dI ^uSI ’c b`kry nUM koh 2 ky, AKwD KWdy hn[ XQw:-
kuih bkrw irMin@ KwieAw sBu ko AwKY pwie] (471) kbIr. joru kIAw so julmu hY;
lyie jbwbu Kudwie] dPqr lyKw nIksY; mwr muhY muih Kwie] (1375) kbIr jIA
ju mwrih joru kir; khqy hih ju hlwlu] dPqru deI jb kwiF hY; hoiegw kaunu
hvwlu] 199] kwzI ny sRI sulqwnpur swihb jI ’c murgI ijbHw kIqI[ grm 2
h`QoN Cu`t geI qW iC`tW pYx qoN ikhw, “myrw coLw (plIqu) Apiv`qR ho igAw[ ”
XQw:- jy rqu lgY kpVY; jwmw hoie plIqu] jo rqu pIvih mwxsw; iqn ikau
inrmlu cIqu] (140) bydu pVY muiK mITI bwxI] jIAW kuhq; n sMgY prwxI] 3]
(201) jau sB mih eyku Kudwie khq hau; qau ikau murgI mwrY] 1] prmpUjnIk
Bgq kbIr swihb jI nUM iksy ny iSkwr Kylx leI ikhw, qW au~qR idqw:- kbIr.
KUbu Kwnw KicrI; jw mih AMimRqu lonu] 1hyrw rotI kwrny; glw ktwvY kaunu] 188]
1
iSkwr[ iDRqrwStR jI ny sRI ikRSn Bgvwn jI nUM pu`iCAw, “dwsn dws nMU 101
jnmW dw igAwn hY, ijn@W ’c dws ny koeI BI pwp nhIN kIqw, pr hux dws dy sO
spu`qR mrn dw kI kwrn hY?” qW Bgvwn jI d`isAw, “Awp jI dy 107 vyN jnm
’c, Awp jI dy iSkwrIAW ny, Awp jI dy Gr ’c pwly hMsW dy sO b`cy, ie`k 2 krky
Awp jI nMU Kuvwey, su ies zulm pwp krky, hMs hMsxI dy sRwp krky, sO pu`qR mry
hn[ so jIvW nUM mwrn dw fMn inscy krky Bugqxw hI pYNdw hY[ ”
vwihgurU] prmpUjnIk DMn 2 bwbw dIp isMG swihb ^wlsw jI ny sqwsI swl
dI aumr ’c zulm nUM nws krn leI, ijvyN bVI bhwdrI nwl jMg kIqw, ies qoN
swrw sMswr kI? KMf bRhmMf BlI pRkwr jwxU hn[ aun@W ny kdy BI mws nhIN sI
CikAw[ jy mws nUM hI qwkq dw muK swDn mMn leIey, qW iPr auh AYny bhwdr
ikauN sn?

kuhY ksweI bkrI; lwie lUx.sIK mwsu proAw] his his boly kuhINdI; KwDy
Aik hwlu iehu hoAw] mws Kwin.gil CurI dy; hwlu iqnwVw kauxu AloAw] (vwr
37)jo ku`Tw jW JtkwieAw koeI BI mws Kwvygw, auh b`jr kurihqIAw hY, dubwrw
AMimRq Ck ky rihq ’c pRp`k rhy[ qlvwVy igAwnI jI dy bcn ilKo
vwihgurU] Awmlyt AWfy dw pUVw, gurmiq Anuswr mn@w hY[ ijn@W b`icAW nUM
Awmlyt KuAwieAw jWdw hY, aun@W dy ie^lwk igr jWdy hn[ vwihgurU] gurU ipAwry

www.Gursevak.com 208 q`qkrw


C`qI pRkwr dy AMimRq pdwrQ Ck ky ivSy iqAwg ky AMimRq rs pINdy hn[ XQw:-
ibKY bnu PIkw, iqAwig rI sKIey; nwmu mhw rsu pIE] (802) AMimRq rUp bwxI
pV@n dI brkq dw sdkw, aun@W ipAwirAW dw sRIr pwpW ivkwrW dI mYL qoN rihq
Aqy mn sdw Afol qy kvl &u`l vWg iKiVAw hI rihMdw hY[
103.gursbd dy sMpUrn mhW mhW ivsmwd ArQ[ mwsu mwsu kir, mUrKu
JgVy; igAwnu iDAwnu nhI jwxY] mws Kwx vwilAW nUM jy koeI khy ik qusIN gurU-Gr
dy syvk ho, qW auh mws qoN rokx vwly nUM, ieh quk suxw ky mUrK kihMdy hn, pr
Awp mUrK hn[ [
slok mÚ 1] pihlW mwshu inMimAw mwsY AMdir vwsu] (1289)auQwnkw:-
(au-Drx)qIrQ audmu siqgurU kIAw; sB lok auDrx ArQw] (1116)Anuswr
Akwl purKu pihly pwiqswh jI ny gRihx smyN, QwnySr Sihr qoN d`Kx, kurUkCyqr
qwl dy pws is`Db`tI ivKy, ij`Qy prmpUjnIk prmpiv`qR s`cy crn kml pwey, aus
sRI gurduAwry swihb jI dw prmpiv`qR nwm is`Db`tI hY[ Eie hir ky sMq. n
AwKIAih; bwnwris ky Tg] (476) Anuswr dMBI ingury au~qoN sMq ByK Dwr ky bwhroN
vYSnUM khw ky, n`k PV ky smwDI lw ky BoLy lokW nUM l`utx rUp vw mMd krm krn rUp
vw kuDwn Kwx rUp mws KWdy sn[
ie`k nwnU nwmy hMkwrI pMifq ny BivKq purwx ’c piVAw, ik klju`g c
vwihgurU jI ny prmpUjnIk siqgurU nwnk dyv swihb jI dw Avqwr Dwr ky idg
ivjy pwauxI hY[ Aiq hMkwr krky Awpxy Awp nUM vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb
jI khw ky, idg ivjy pwaux l`gw[ Arbd nrbd DuMDUkwrw] ivAwpk bRhm vwihgurU
jI dy pUrn Avqwr, Anqklwvwn prmpUjnIk s`cy siqgurW dy hukm Anuswr BweI
mrdwnw swihb jI prmpiv`qR rs iBMnw AMimRq kIrqn krn l`gy[ suMdr dIvwn sj
igAw, siqsMgI pRymI AMimRq kIrqn sux ky JUmx l`gy, BwvyN gRihx smyN A`g pwaux
dI s^q mnwhI sI, pr prmpUjnIk s`cy pwiqswh jI dI AwigAw Anuswr,
siqsMgIAW ny gurU kw lMgr iqAwr krn leI v`fy mtky c KIr irMn@xI r`K idqI[
swry myly c rOLw pY igAw[ prmpUjnIk s`cy pwiqswh jI dy inMdkW ny mhW pUrKW nUM
grm krn leI, s`cy pwiqswh jI dI inMdw kridAW ikhw, “ieh m`CI irMn@ rhy
hn[ ” dMBI pWfy AKOqI iv`dvwn iek`Ty ho ky siqgurW pws Awey, gu`sy nwl ikhw,
“qusIN m`CI ikauN irMn@I hY? qusIN ku-DrmI hoN, bhuq v`fw pwp kIqw hY[ ” ieh kih

www.Gursevak.com 209 q`qkrw


ky mwro 2 kihx l`gy, ie`DroN s`cy pwiqswh jI dy pRymI BI swvDwn ho gey[ s`cy
pwiqswh jI ny BwrI bIrrs nwl g`j ky ikhw, “jy quhwfy c bl hY qW mwro[ ”
ieh sux ky swry iTTMbr gey[ DIrjDwrI s`cy pwiqswh jI ny ikhw, “qusIN JUTy hoN[
” cuMc igAwnI nwnU qmk ky boilAw, “sUrj gRihx, puMn dwn smyN A`g pwauxI s^q
mn@w hY, pr qusIN m`CI ikauN irMn@ rhy hoN? gurdyv siqguru. pwrbRhmu prmysru;
gurdyv nwnk hir. nmskrw] 1] jI ny ieh Sbd aucwirAw, ijs c aun@W nUM
d`isAw, “qusIN mws dy iqAwgI nhIN[ shI bYsno auhI hY jo mws Aqy Kwx pIx
pihnx, KIrW pUVy l`fU pyVy, mlkBwgo dw lhU BirAw kuDwn Aqy ieMdRIAW dy ivSy BI
iqAwgy[ qusIN JUT kihMdy hoN ik mws ir`Dw hY[ AsIN qW swDUAW dy Ckx leI KIr
irMn@I hY[ qusIN mws qoN bcy nhIN, ieh swrI rcnw hI mwsmeI hY[ ” Anq klwvwn
vwihgurU siqgurU swihb jI dI ieh Agm Apwr SkqI hY, jo aun@W dI lwTI aun@W dy
hI Tok idqI[ ies nUM prOiFAwvwd khIdw hY, hzUr s`cy pwiqswh jI ny ikhw,
“prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI duAwrw vwihgurU jI dy hukm nUM buJIdw hY[
gYNfw, gWeIAW, GoVy, rwjy Awid mwr ky j`g krny, rwq nUM corI mws Kwxw Aqy mMd
krm krnw, AB`K B`Kxw, ieh mws Kw rhy hoN[ ”hMgqw dy iqAwg dw aupdyS hY[
“hy BweI! quhwfw mUl rkq-ibMd hY[ mwqw jI dy grB ’c pu`Ty lmky hoN, ies krky
hMkwr ikauN krdy hoN?”slok mÚ1] vwihgurU jI dy (mÚ) srUp prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU (1)pihly pwiqswh jI slok &urmw rhy hn:- pihlW mwshu
inMimAw; mwsY AMdir vwsu] hy nwnUM Awid pMifqo, suxo! sB qoN pihlW ieh, rkq
ibMd rUpI (mwshu) mws qoN mwqw jI dy grB c (inMimAw)ricAw igAw[ ies dw
mwqw dy grB rUpI mwsY AMdir (vwsu) vwsw hoieAw[ jIau pwie mwsu muih imilAw;
hfu cMmu qnu mwsu] rkq-ibMd dI iek`qRqw qoN s`cy pwiqswh jI ny ies ’c AwpxI
(jIau) cyqnqw pwie ky, ies dI r`iKAw leI, ies dy (muih) mUMh ’c mwsu imilAw
Bwv pVdw pwieAw, auh BI qW mws dw hI sI Aqy ies dw h`f cMm sRIr sB
mws dw hI hY[ mwshu bwhir kiFAw; mMmw mwsu igrwsu] jdoN mwqw jI dy grB rUpI
(mwshu)mws ’coN, vwihgurU jI ny ies nUM bwhir kiFAw, qW ies dI pwlxw leI,
ies dy mUMh ’c jo mMmw idqw, auh BI mwsu dw hI hY, ijs ’coN ieh du`D
(igrwsu)gRsdw Bwv cuMGdw hY, ieh BI mws ’coN hI in`kldw hY[ muhu mwsY kw, jIB
mwsY kI; mwsY AMdir swsu] (muhu) mUMh (mwsY) mws (kw) dw, jIB BI (mwsY) mws

www.Gursevak.com 210 q`qkrw


(kI) dI hY, Aqy jo AMdir (swsu) suAws lY irhw hY, auh BI (mwsY) mws dy hI hn,
Bwv hr swh nwl byAMq bRIk jIA AMdr iK`cdw hY[ vfw hoAw vIAwihAw; Gir lY
AwieAw mwsu] jdoN (vfw) juAwn hoAw, qdoN vIAwihAw igAw, ijs mws nwl
vIAwihAw igAw, aus mwsu nUM Awpxy Gir lY AwieAw[ mwshu hI mwsu aUpjY; mwshu
sBo swku] SwdI mgroN pqI sqI rUpI (mwshu) mws qoN hI mwsu dy b`cy (aUpjY)pYdw
hMudy hn[ ies qr@W (mwshu)mws qoN hI (sBo)swry swku bxy hn[ siqguir imilAY
hukmu buJIAY; qW ko AwvY rwis] pUrn hMgqw dy iqAwgI siqguir swihb jI nwl mn
bwxI sRIr krky (imilAY)imlxy krky, kuDwn, kukrm rUpI mws dy iqAwg bwry
hukmu (buJIAY) smJIdw hY[ vw Akwl purKu jI dy hukm dw mMnxw smJIdw hY[ hukm
nUM bu`Jy qW (ko) koeI mws dw iqAwg rUpI vw vwihgurU jI dI pRwpqI rUpI kwrj
(rwis) svrdw hY[ Awip Cuty.nh CUtIAY; nwnk bcin ibxwsu] 1] prmpUjnIk
siqgurU nwnk pihly pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- hy nwnUM pMifq jI! jy ieh khy
ik mYN Awip mws qoN (Cuty)Cu`itAw hW qW (CUtIAY)Cu`itAw (nh)nhIN hYN, ikauNik swrw
pswrw mws dw hI hY[ ies qr@W hMkwr dy bcin AwKx vwly dw (ibxwsu)nws huMdw
hY[ prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI dI AxhoeI inMdw kridAW, mUrKW ny JgVw
kIqw ik m`CI ikauN ir`DI hY? qW ikhw, mÚ1] mwsu mwsu kir mUrKu JgVy; igAwnu
iDAwnu nhI jwxY] vwihgurU jI dy (mÚ)srUp prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
(1)pihly pwiqswh jI &urmw rhy hn:- mwsu ir`Dw mwsu ir`Dw kih kir, dwsn dws
nwl mUrKu JgVy hn, pr Awp mws dy iqAwg dw igAwnu iDAwnu nhI (jwxY) jwxdy,
vw inrgun dw igAwn qy srgun dw iDAwn Dwrnw nhIN jwxdy[
auh igAwn iDAwn A`gy &urmwauNdy hn:- kauxu mwsu.kauxu swgu khwvY; iksu
mih pwp smwxy] )mwsu (kauxu)ikhVw hY? au~qR hku prwieAw nwnkw; ausu sUAr
ausu gwie] (141) kUVu boil; murdwru Kwie] (139) lbu kuqw kUVu cUhVw; Tig KwDw
murdwru] (15) Koh ky Kwxw, mlkBwgo dw pdwrQ Awid sB mws hY[
(kauxu)ikhVw swgu (khwvY)khwauNdw hY? au~qR ismrn kridAW Drm-ikRq krky, jo
vMf Ckxw hY, ieh swg hY[ ieh BI nhIN jwxdy ik iksu krm (mih)’c pwp
(smwxy) smwey hoey hn? Bwv jIAW nUM mwrnw Drm smJdy hoN[ XQw:- jIA bDhu su
Drmu kir Qwphu; ADrmu khhu kq BweI] nwnUM ikhw, “iksy vyd dw pRmwx dyvo
jI?”au~qR:- gYNfw mwir hom jg kIey; dyviqAw kI bwxy] dyviqA kI (bwxy) bwxI

www.Gursevak.com 211 q`qkrw


Xujr vyd ’c gYNfw, gaU, GoVw, rwjy AwidkW nUM mwir ky, ien@W dy imhdy dw
(hom)hvn krky, jg krny kQn (kIey) kIqy hn[ mwsu Coif bYis nku pkVih;
rwqI mwxs Kwxy] mhW pKMf krky bwhroN idKwvy mwqR mwsu Coif ky, jo (bYis)bYT ky,
nku (pkVih)PVdy hn, rwq nMU bMdy mwr ky aun@W dw Dn lu`tdy hn, AYsy pKMfI
(rwqI)rwq nUM (mwxs)mnu`K Kwxy hn[ XQw:- AYsy sMq; n mo kau Bwvih] fwlw
isau; pyfw gtkwvih] 1] (fwlw)twhxIAW (isau)smyq (pyfw)ib`RC nUM
(gtkwvih)k`tdy hn, Bwv bMdy nUM jwnoN hI mwr idMdy hn[ PVu kir lokW no
idKlwvih igAwnu iDAwnu nhI sUJY] Awpxw n`k PVu kir, lokW no smwDI lw ky
(idKlwvih) idKwauNdy hn, ieh Cl krky Dn T`gdy hn[ vwihgurU jI dw igAwnu
iDAwnu nhI (sUJY)su`Jdw, swnUM BwrI fMf imlygw, jm mwrngy cOrwsI BogxI pvygI[
nwnk.AMDy isau ikAw khIAY; khY n kihAw bUJY] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU
nwnk pihly pwiqswh jI &umrmwauNdy hn:- vYrwg ibbyk rUpI nyqRW ’c, ivcwr rUpI
ing@w rihq AMDy (isau) nUM (ikAw)kI aupdyS (khIAY)khIey? ikauNik jy aus nuM
aupdyS kihAw jwvy, qW auh khY aupdyS nUM (n)nhIN (bUJY) smJdw[ nwnUM jI ikhw,
“jI mYnUM AMDw ikauN ikhw hY?” au~qR:- AMDw soie.ij AMDu kmwvY; iqsu irdY is locn
nwhI] (soie)auh AMDw hY, (ij)ijhVw aupRokq Sbd ’c d`sy (AMDu)AMny@ kukrm
(kmwvY)kmwauNdw hY[ iqsu dy irdY ’c (is) auh igAwn iDAwn vwly, mws Awid
kukrm dy iqAwg vwly vw pRoK aupRoK igAwn vYrwg ibbyk rUpI (locn)nyqR nwhI hn[
kihMdw, “jI AsIN m`CI dw mws nhIN KWdy[ ” igAwn iDAwn b^SidAW hMgqw dy
iqAwg dw aupdyS b^Sdy hn:- mwq ipqw kI rkqu inpMny; mCI mwsu n KWhI]
AsIN mCI dw mwsu (n)nhIN (KwhI)KWdy, ieqnI g`l kih ky, Awpxy Awp ’c ivKwvy
mwqR, cMgy vYSnUM bx ky hMgqw krdy hoN, ieh smJ ky hMgqw iqAwgo ik AsIN mwqw
ipqw kI rkqu-ibMd qoN (inpMny)pYdw hoey hW[ iesqRI purKY.jW inis mylw; EQY mMDu
kmwhI] qusIN kihMdy qW hoN ik AsIN m`CI dw

mws nhIN KWdy, pr iesqRI (purKY)purK dw (jW)jdoN (inis)rwq nUM mylw huMdw
hY, qdoN EQY kwm ’c AMny@ hoey (mMDu)mMd krm krdy hoN, ieh (mMDu)mMdI KotI kmweI
(kmwhI)kmwauNdy hoN[ mwshu inMmy mwshu jMmy; hm mwsY ky BWfy] hy nwnU jI! m`CI
mws dy iqAwgx nwl, hor BI bhuq ku`J iqAwgx dI loV hY[ mwqw ipqw jI dI

www.Gursevak.com 212 q`qkrw


rkq ibMd rUpI (mwshu)mws qoN mwqw jI dy grB ’c (inMmy)rcy, (mwshu) grB mws
qoN (inMmy) jMmy (hm) qmwm jIv mwsYY ky hI BWfy hn[ igAwnu iDAwnu kCu sUJY nwhI;
cquru khwvY pWfy] ijn@W nUM AOguxW dy iqAwg ’qy SuB guxW dy gRihx dw (kCu)QoVy mwqR
BI igAwnu iDAwnu nwhI (sUJY)suJdw, auh pWfy Awpxy Awp nUM cqur (khwvY)khwauNdy
hn[ bwhr kw mwsu, mMdw suAwmI; Gr kw mwsu cMgyrw] hy suAwmI pMfq jI! bwhr
kw Bwv bwhrly iesqRI purSW dw mwsu mMdw smJ ky, aun@W nUM pKMf krky lu`tdy hoN,
vw bwhr dy mws jIA jMqW nUM mMdw smJ ky KWdy hoN, Gr iesqRI b`cy kw mwsu
(cMgyrw)cMgw mMn ky, Cl bl nwl Dn pdwrQ lu`t ky, aunW pws lutwauNdy hoN, jW
bwhr dy mws nUM aun@W pws nOkr r`Kdy hoN[ Awpxy pirvwr nUM kMm nhIN lwauNdy, ijs
krky pUjw dw kuDwn Kw ky, sMqwn ivgV rhI hY[ jIA jMq siB mwshu hoey; jIie
lieAw vwsyrw] jIA jMq siB (mwshu)mws qoN hI pYdw hoey hn, ( jIie)jIA ny mws
’c hI (vwsyrw)vwsw (lieAw)ilAw hY[ ABKu BKih.BKu qij Cofih; AMDu gurU ijn
kyrw] ijn (kyrw)dw gurU (AMDu)AMn@w hY, auh (ABKu)n Kwxy Xog pdwrQ nUM
(BKih)KWdy hn, (BKu)Kwxy Xog pdwrQ nUM (qij) iqAwg (Cofih)C`fdy hn[ mwshu
inMmy mwshu jMmy; hm mwsY ky BWfy] igAwnu iDAwnu kCu sUJY nwhI; cquru khwvY pWfy]
mwsu purwxI mwsu kqybˆØI chu juig mwsu kmwxw] purwx rcx vwly ’qy purwxW
’c, iesqRI purSW dy ijqny BI nwm AwauNdy hn, auh swirAW dy srIr BI mwsu dy hI
hn[ ies krky (purwxI)purwxW ’c BI mwsu dw hI izkr hY[ cwr (kqybˆØI)kqybW
’c BI mwsu dw hI izkr hY[ cOhw ju`gW dy jIv, jo jIA auqpq krdy hn, ieh chu
(juig) ju`gW ’c mwsu hI kmwxw krdy hn[ jij kwij vIAwih suhwvY; EQY mwsu
smwxw] (jij polw )ij`Qy (jij)pUjw, ivAwih Awid (suhwvY)soBnIk kwij huMdy hn,
EQY myl Awid sbMDIAW dI jo iek`qRqw huMdI hY, ieh BI mwsu hI (smwxw)smwauNdw
hY[ iesqRI purK inpjih mwshu; pwiqswh sulqwnW] iesqRI purK pwiqswh
(sulqwnW) c`kRvrqI pwiqSwh sB (mwshu) mws qoN hI (inpjih) pYdw huMdy hn[ jy

Eie idsih nrik jWdy; qW aun@ kw dwnu n lYxw] hy nwnU jI! jy quhwnUM (Eie)
auh zwlm nrik nUM jWdy (idsih)idsdy hn, qW iPr quhwnUM aun@ kw dwnu (n)nhIN
lYxw cwhIdw[ ikauNik jy qusIN aunW qoN lvoNgy qW quhwnUM BI nrk ’c hI jwxw

www.Gursevak.com 213 q`qkrw


pvygw[ ieh sux ky swirAW ny ikhw, “jI swnUM kI, ijhVy mws KWdy hn auh nrk
’c jwx, AsIN pMifq hW, swfw dwn lYx dw h`k hY, ies krky AsIN nrk ’c nhIN
jwvWgy[ dyNdw nrik.surig lYdy; dyKhu eyhu iD|wxw] hzUr ikhw, “vwh BweI vwh, !
SwbwS quhwfy inAW dy, hy sMqo dyKhu, ien@W dw eyhu (iD|wxw)ih`k dw D`kw, m`lojorI
hY, ik dwn (dyNdw)dyx vwlw nrik, (lYdy)lYx vwly surig ’c jwvygw[ ” Awip n
bUJY, lok buJwey; pWfy Krw isAwxw] hy pWfy! qUM (Krw)bhuqw, Su`D isAwxw hYN, jo qUM
Awip qW vwihgurU jI dy srUp, igAwn iDAwn kuDwn, pwp dy iqAwg, Bjn ismrn
bwry siqgurW qoN (n)nhIN (bUJY)smJdw, (lok)lokW nUM (buJwey)smJwauNdw hYN[ pWfy qU
jwxY hI nwhI; ikQhu mwsu aupMnw] hy pWfy! qU (jwxY)jwxdw hI nwhI ik mwsu ikQhu
(aupMnw)pYdw hoieAw hY?au~qR:- nwnk rcnw pRiB rcI; bhu ibiD Aink pRkwr]
)Anuswr Ajpw jwp vwihgurU jI qoN mwsu pYdw hoieAw hY[ qoieAhu AMnu kmwdu
kpwhW; qoieAhu iqRBvxu gMnw] hy pWfy! ( iqRBvxu)iqMnW BvnW ’c (gMnw) ivcwrIdw
hY, ik vwihgurU jI dI pYdw kIqI rcnw ’c AMnu kmwdu kpwhW, Ajpw jwp vwihgurU
jI dy pYdw kIqy (qoieAhu) pwxI hI (qoieAhu) pwxI krky pLdIAW hn[ qoAw AwKY
hau, bhu ibiD hCw; qoAY bhuqu ibkwrw] prmpUjnIk siqgurW ny ikhw, “qusIN
(qoAw) jl nUM (bhu)bhuq (ibiD)qr@W krky, (hCw) cMgw (AwKY) AwKdy (hau)hoN, pr
ies (qoAY) jl ’c BI bhuqu ibkwrw hn[ eyqy rs Coif hovY sMinAwsI; nwnku khY
ivcwrw] 2] prmpUjnIk DMn vwihgurU siqgurU nwnku dyv swihb jI SuB ivcwrw
(khY)&urmwauNdy hn (AMnu) C`qI pRkwr dy pdwrQ, (kmwdu) im`Ty dw rs, kpwhW dy
bxy &Ysn vwly bsqR, rwqI mwxs Kwxy, lokW dw Dn Clxw, mMd-krm krny, AB`K
Kwxw, mws Kwxw, ivSy-rs Awid (eyqy) ieqny rs Coif ky, sMinAwsI (hovY)huMdw hY[
pauVI] hau ikAw AwKw iek jIB; qyrw AMqu n ikn hI pwieAw] prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU pihly pwiqSwh jI pauVI aucwrdy hn:- hy vwihgurU jI! (hau)
dwsn dws iek jIB nwl, Awp jI dw js ikAw (AwKw)AwKy?, (qyrw)Awp jI dw
AMqu (iknhI)iksy ny BI (n)nhIN pwieAw[ XQw:- bfy bfy muin dyvqy; keI jug
iqnI qnu qwieAw] iknI qyrw.AMqu n pwieAw] )
scw sbdu vIcwir; sy quJ hI mwih smwieAw] ijs gurmuiK ny siqgurW dy
prmpiv`qR (scw) s`cy sbdu dI ivcwir kIqI hY, (sy) auh (quJ) Awp jI
(mwih)iv`c hI (smwieAw)lIx ho igAw hY[ ieik Bgvw vysu kir Brmdy; ivxu

www.Gursevak.com 214 q`qkrw


siqgur iknY n pwieAw] ieik Bgvw vysu (kir) pihr ky, pwpW ’c (Brmdy) BONdy
i&rdy hn, pr siqgur qoN ivxu (iknY)iksy ny BI Awp jI nUM (n) nhIN pwieAw[ dys
idsMqr Biv Qky; quDu AMdir Awpu lukwieAw] (quDu)Awp jI ny, kptI ByKW vwilAW
AMdir, Awpxw Awpu lukwieAw hY, Bwv auh Awp jI nUM pRgt nhIN kr skdy[ ies
krky auh dys (idsMqr)pRdySW AMdr Biv 2 ky (Qky)hMb gey[ gur kw sbdu rqMnu hY;
kir cwnxu Awip idKwieAw] ijvyN rqn hn@yry ’c cwnx kr idMdw hY, iqvyN gur jI
kw sbdu jI Amolk, rqMnu (hY)hn, ijnW@ ny igAwn dw cwnxu (kir)krky, ijs qy
ikRpw kIqI hY, aus nUM Awpxw Awip srUp ipAwry Ajpw jwp vwihgurU jI, AMdroN hI
(idKwieAw) idKw idqy hn[ Awpxw Awpu pCwixAw; gurmqI sic smwieAw] aun@W
ny vwihgurU jI nUM Awpxw Awpu Bwv Awpxw Awqmw inrml inrvYr krky pCwixAw
hY, (gurmqI)gurmiq duAwrw sic srUp bRhm jI ’c (smwieAw)lIx ho gey hn[
Awvw gauxu bjwrIAw; bwjwru ijnI rcwieAw] (ijnI)ijnW@ swkqW durjnw ny bMbW
nwl dunIAW nMU &Ukx, inMdw pwp corI XwrI Awid AoguxW rUpI bwjwru rcwieAw hY
Bwv A`KW prwieAw rUp dyKdIAW hn, kMn inMdw suxdy hn, cmVI sprS ’c l`gI
hY, rsnw suAwd ’c, nwsW iviSAW dI durgMDI ’c l`gIAW hn] BYVy nSy pINdy hn,
hornW nMU niSAW AoguxW ’c lwauNdy hn, AoguxW dy bzwr nMU rcwaux vwly
(bjwrIAw)AvwrwigrdW, ibBcwrIAW inguirAW nUM jMm ky (Awvw)Awauxw, mr ky
(gauxu)jwxw hY[ ieku iQru scw swlwhxw; ijn min scw BwieAw] 25]
(ijn)ijn@W gurmuKW dy min ’c, (scw)s`cy siqgurW dw SuB s`cw Blw Amolk aupdyS
(BwieAw)cMgw l`gw hY, aun@W ny (iQru)Ac`l ho ky (ieku)AdYÍq rUp (scw)s`cy nwm
bRhm jI nUM swlwhuxw kIqw hY[ sbd sux ky drSn krky, sB dI inSw ho geI,
hMgqw imtI SWqI AweI[ prmpUjnIk s`cy siqgurW dy s`cy crn-kmlW nwl l`g ky
inhwl hoey[ nwnUM pMfq jI ny ikhw, “mYnUM A`j qoN nwnUM hI kho, mYN prmpUjnIk
vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI nhIN hW, mYN siqgurW dy dwsW dw dws hW[
vwihgurU] mws Kwx vwlw, mwsu mwsu kir mUrKu JgVy; pV@ky, tokx vwilAW gurmuKW
nUM mUrK khy, qW BwrI doSI hY, ie`k qW mws KWdw hY, dUjw tokx vwilAW nUM mUrK

kihMdw hY[ qIjw siqgurW dI bwxI dy AnrQ krdw hY[ siqgurW dw lUx Kw ky
hrwm krn dy qu`l hY[ siqgurW dI inMdw krdy sn ik qusIN m`CI mws ir`Dw hY,

www.Gursevak.com 215 q`qkrw


siqgurW d`isAw, qusIN rwq nUM mws KWdy hoN, ijqny kukrm krdy hoN, kuDwn KWdy hoN,
lokW dw Dn Cldy hoN, ieh sB mws KWdy hoN[ ieh mws qW C`fxw hI hY, rsnw dy
rs, pihnx Aqy ivSy rs, hMkwr Awid sB AOgux C`fy qW mws dw iqAwgI hY[
ijn@W ny aupRokq swry kukrm Aqy mws iqAwigAw hY, aun@W ny ie`k s`cy Ac`l bRhm
jI slwhuxw kIqy hn[ ieik mwshwrI; ieik iqRxu Kwih] ieknw; CqIh AMimRq
pwih] vwihgurU jI ny mwswhwrIAW dy nhuMdrW lweIAW hn[ pr bMdy nhuM is`Dy lwey
hn, ijh pRswid; CqIh AMimRq Kwih] Anuswr bMdy nUM C`qI pRkwr dy AMimRq pdwrQ
b^Sy hn, ies krky ies nUM mws nhIN Kwxw cwhIdw[ vwihgurU]
prmpUjnIk BweI swihb BweI rxDIr isMG swihb jI mhWpurSW nwl ie`k
pRymI quirAw jw irhw sI, jo mws dw iqAwg nhIN sI mMndw, ie`k bMdy ny n`k dI mYL
su`tI, murgI ny Kw leI, BweI swihb jI ny ikhw, “ikauN BweI mws Kwxw hY?ies ny
kMnW nMU h`Q lw ky ikhw, “nhIN jI[ ” BweI swihb jI ny, qq gurmiq inrxX,
mws dy iqAwg bwry poQI CwpI hY[
104.vwihgurU] ijn@W dI zbwn lhU ’qy ig`JI hovy, jy auh iek`Ty ho ky mws
Kwx bwry tRYkt ilK dyx, qW BI glq hY, ikauN jo siqgurU gRMQ swihb jI mn@w krdy
hn[ gurbwxI jI ’c mws Kwx nMU koeI BI QW nhIN[ mws dw suAwdI mws Kwx nUM
khy qW gurbwxI dw pRmwx dy ky nhIN kih skygw[ prmpUujnIk sMq bwbw Aqr isMG
swihb jI bRhmigAwnI, prmpUjnIk sMq bwbw sMudr isMG swihb jI iBMfrWvwly,
prmpUjnIk sMq bwbw juAwlw isMG swihb jI hrKovwlIey, prmpUjnIk sMq bwbw
gurmuK isMG swihb jI pitAwly vwly, Awid bRhmigAwnI haumY mws dy iqAwgI,
mws qoN s^q mnwhI krdy hn[ ijvyN prmpUjnIk BweI swihb BweI rxDIr isMG
swihb jI ny, pMifq qwrw isMG dIAW, sBw ’c CwLW cukw idqIAW, j`jW ny ikhw,
“pMfq jI hwr gey[ ”ie`k BI dlIl nwl mws Kwxw is`D nhIN kr sky[ AkwlI
kOr isMG jI nUM BI BweI swihb jI ny hrwieAw[ siqgurW dy drbwr ’c, siqgurW
dI bwxI, inrMkwr-srUp dI hI pRDwnqw hY[ siqgurW dy PurmwxW dw mMnx krky
inhwl hovxw hY[ siqgurW kYsI kmwl BrI b^iSS kIqI hY[ ijs ’c mws dw

iqAwg ’qy SuB gux Dwrn dw aupdyS hY[ prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU
pihly pwiqswh jI pwkptn ’c gey[ sy^ bRhm bwby &rId swihb jI nUM ieh bcn

www.Gursevak.com 216 q`qkrw


&urmwey:- mÚ1] sc kI 1kwqI; scu sBu swru] GwVq iqs kI; Apr Apwr]
2
sbdy swx; rKweI lwie] gux kI 3QykY; ivic smwie] iqs dw kuTw; hovy syKu]
4
lohU lbu; inkQw vyKu] hoie hlwlu; lgY 5hik jwie] nwnk dir; dIdwir smwie]
2] 1krd, CurI, 2sbd rUpI swx qy iqKI kIqI hY[ 3imAwn, 4Kwx dw lwlc rUp
lhU (inkQw) inkilAw hI vyK[ 5s`c srUp vwihgurU jI ’c l`gx rUp hlwl hY[
ien@W SuB guxw dw Dwrnw hI h`k Bwv hlwl Kwxw AiqAMq Blw hY[ gux mMfy kir
sIlu iGau srmu mwsu Awhwru] vwihgurU jI dw fr r`K ky, AOgux ivkwr iqAwg ky
(srmu)l`ijAw sihq hoxw, hI mws dw Bojn hY[ vwhu vwhu prmpUjnIk s`cy pwiqswh
jI! Awp jI dI b^SI bwxI ’c, kYsw suMdr s`cw AMimRq rUp prmpiv`qR aupdyS hY[
ijs nUM pV@ ky mws Kwx dI vwSnw imtdI hY[ mws dy suAwd nwloN kRoVW guxW AnMd
suAwd gurbwxI jI b^Sdy hn[ mws Kwx dI BYVI llk hI myt idMdy hn[
105.cOQI kurYhq hrwm, nyk cwl clx dw SuB s`cw aupdyS:- (pr iesqRI
gmn)pr iesqRI, pr purK nwl gmn krnw, b`jr kurihq hY[ ijn@W ny b`jr
kurihq kIqI aun@W dI durdSw hoeI[ XQw:- shMsr dwn dy ieMdRü roAwieAw] (953)
qkih nwir prweIAw; luik AMdir TwxI] sMn@I dyin.ivKMm Qwie; imTw mdu mwxI]
krmI Awpo AwpxI; Awpy pCuqwxI] AjrweIlu Prysqw iql pIVy GwxI] ) goqmu
qpw.AihilAw iesqRI; iqsu dyiK ieMdRü luBwieAw] shs srIr ichn Bg hUey; qw
min pCoqwieAw] ) inmK kwm suAwd kwrix; koit idns duKu pwvih] GrI muhq
rMg mwxih; iPir bhuir bhuir pCuqwvih] 1] (403) mwqw sIqw jI dy curwaux qoN
mUrK rwvx dI durdSw hoeI, rwj Bwg jwn piq guAw bYTw[ XQw:- BUlo rwvxu;
mugDu Acyiq] lUtI lµkw; sIs smyiq] ) lMkw gFu; sony kw BieAw] mUrKu rwvnu;
ikAw ly gieAw] ) suMdr nwrI Aink prkwrI; pr igRh ibkwrI] burw Blw; nhI
suJI hy] 2] ) gurmiq Anuswr pr iesqRI gmn qW kI krnw hY, ivkwr idRStI
nwl prwieAw rUp dyKxw BI s^q mn@w hY[
jo prweI iesqRI jW prwey mrd nwl ivBcwr krdy hn, q`qy QMMmW nwl lwey
jWdy hn[XQw:- ibswir hir jIau.ibKY Bogih; qpq QMm.gil lwie]1]) pr iqRA.
rwvix jwih; syeI qwlwjIAih]) ikAw gwlwieE BUC pr vyil n johy kMq qU]
(1095) ibgwny Gr ivBcwr leI jwxw, s`p nwl myl krn dI inAweIN hY[
XQw:- jYsw sMgu ibsIAr isau hY ry qYso hI iehu pr igRhu] 2] (403) siqgurW ny

www.Gursevak.com 217 q`qkrw


aucy ie^lwk dw prmpiv`qR aucw su`cw ieh aupdyS idqw:- CMd] suiD jb qy hm
DrI; bcn gur dey hmwry] pUq iehY pRn qoih; pRwn jb lg Gt Qwry] inj nwrI ky
swQ; nyhu qum in`q bFYXhu] pr nwrI kI syj; BUil supny hUM n jYXhu] 51] pr
nwrI ky Bjy; shs bwsv Bg pwey] pr nwrI ky Bjy; cMdR kwlMk lgwey] pr nwrI
ky hyq; sIs ds sIs gvwXo] ho, pr nwrI ky hyq; ktk kvrn kO GwXo] 52] pr
nwrI sO nyhu; CurI pYnI kir jwnhu] pr nwrI ky Bjy; kwl bÎwpÎo qn mwnhu]
AiDk hrIPI jwin; Bog pr iqRX jo krhI] ho, AMq sÍwn kI imRqu; hwQ lyNfI ky
mrhI] 53] bwl hmwry pws; dys dysn iqRX Awvih] mn bWCq br mWig; jwin
gur.sIs Jukwvih] is`KÎ pu`qR iqRX.suqw jwin; Apny icq DirXY] ho, khu suMdir
iqh swQ; gvn kYsy kr kirXY] 54] ) dyiK prweIAw cMgIAW; mwvW BYxw DIAW
jwxY[ )eykw nwrI jqI hoie; pr nwrI DI BYx vKwxY[ )hau iqsu.Goil GumwieAw;
pr nwrI dy.nyiV n jwvY[ )jYsy ibKu qnk hI Kwq mir jwiq qwqgwiq murJwq
pRiqpwlI brKn kI[ mihKI duhwie dUD rwKIAY BWjn Bir; priq kWjI kI bUMd,
bwid n rKn kI[ jYsy koit Bwir qUil, rMck icng pry; hoq Bsmwq iCn mY
AkrKn kI[ qYsy pr qn Dn dUKnw ibkwr kIey; hrY iniD suikRq shj hrKn
kI] 506] kibq)pr iqRA rUpu; n pyKY nyqR] )nYx.n dyKih swD; is nYx
ibhwilAw] krn.n sunhI nwdu; krn muMid GwilAw] rsnw.jpY n nwmu; iqlu iqlu
kir ktIAY] hirhW.jb ibsrY goibd rwie; idno idnu GtIAY] )AKI pRyim
ksweIAw; hir hir nwmu ipKMin@] jy kir dUjw dyKdy; jn nwnk.kiF idcMin@] )iDRgu
isru.jo gur nw invY; gur lgY n crxI] iDRgu loiex gur drs ivxu; vyKY pr qrxI]
iDRgu srvix.aupdys ivxu; suix suriq n DrxI] iDRgu ijhbw.gur sbd ivxu; hor mMqR
ismrxI] ivxu syvw iDRg hQ pYr; hor inhPl krxI] pIr murIdW iprhVI; suK
siqgur srxI] 10] )mÚ1] mn kw sUqku.loBu hY; ijhvw sUqku kUVu] AKI
sUqku.vyKxw; pr iqRA pr Dn rUpu] kMnI sUqku.kMin pY; lwieqbwrI Kwih]
nwnk.hMsw AwdmI; bDy jm puir jwih] 2]

106.vwihgurU] vysvw dy iqAwg dy mhWpurKW dy hyTW ilKy Amolk bcn,


Awpxy b`icAW nMU cyqy krwau:- lwj ko n lys rhY, Gr my klyS rhY, Cl ko pRvyS

www.Gursevak.com 218 q`qkrw


rhY, mUV@ miqBMgI ko[ (mUV@) mUrK (miqBMgI) mwrI m`q vwly vysvwgwmI nUM
(lys) QoVy mwqR BI l`ijAw nhIN rihMdI[ aus dy Gr ’c hmySW hI klyS rihMdw hY[
Gr vwlI smyq swrw pirvwr aus nwl lVdw rihMdw hY[ ikauNik auh Awpxy b`cy
b`cIAW, Gr vwlI dy ie^lwk dI sMBwl nhIN kr skdw[ ies krky aus dw swrw
(Kwnw) Gr Krwb ho jWdw hY[ hr smyN CL krn nUM, CL ’c Ku`iBAw rihMdw hY[ kul
ko n moh rhY, vwm ko ivCoh rhY, pwrs ko toh rhY, pwrs kI toh rhY, Xw rs
aumMgI ko[ (Xw) vysvw dy rs dy (aumMgI) auqSwh vwly nUM AwpxI kul dw moh nhI
rihMdw, (vwm) Gr vwlI nwloN ivCoVw rihMdw hY[ Dn dI bhuq ie`Cw hox krky,
pwrs dI (toh) Koj rihMdI hY, beI mYnUM pwrs iml jwvy ijs nUM pw ky, sB ku`J sony
dw bxw ky, mwlw mwl ho jwvW[ swc soN n myl rhY, JUT so Jmyl rhY, hwr n hmyl
rhY, auDq AnMgI ko[ kwm dI pUrqI dy (auDq) auqSwh vwly (AnMgI) kwmI dw s`c
(soN) swQ myl nhIN rihMdw[ JUT (soN) nwl (Jmyl) auliJAw rihMdw hY[ AxhoNdy
JgVy aus dy gl pey rihMdy hn[ AYsy doSI koLy Bwvy hIirAW qy sony dw (hmyl) hwr
hovy qW BI aus koly ku`J BI nhIN rihMdw[ swjI in`q syj rhY, Dn kw n hyj rhY, qn
kw n qyj rhY, gnkw pRsMgI ko[ (gnkwpRsMgI) vysvwgwmI rwq nUM jwg ky, kukrm
krdw hY, ies krky idny aus dI syj inq hI (swjI) ivCI rihMdI hY, Bwv idny
su`qw hI rihMdw hY[ aus nUM Dn dw (hyj) moh nhIN rihMdw, Bwv Dn nUM nSy kukrmW
’c aufw idMdw hY[ vysvw dI kusMgq krky eyfz dw rogI ho jWdw hY[ ijs krky qn
dw qyz pRqwp nwS ho jWdw hY[ vwihgurU] pRymI nUM ieh gux Dwrn krny cwhIdy hn:-
pr iqRA dIrG smwn, lGu jwvdyk jnin Bgin suqw rUp kY inhwrIAY] pr drbw
sw gaU mws qul jwnI irdY, kIjY n sprs Aprs isDwrIAY[ Git Git pUrn bRhm
joq Eq poiq, Avgn gun kwhU irdY n ibcwrIAY[ gur aupdyS mn Dwvq brj rwKY,
pr qn Dn pr dUKnw invwrIAY] 547] kib`q[ (jwvdyk)ijqnIAW prweIAW
iesqRIAW hn[ jy kir auDrI pUqnw ivhu pIAwlxu kMmu n cMgw] ginkw auDrI
AwKIAY pr Gir jwie n leIAY pMgw] (vwr 31) pr Dn pr qn, pr qI inMdw;
AKwiD Kwih hrkwieAw] swc Drm isau ruic nhI AwvY siq sunq CohwieAw] 3]
(402) pr Dn pr dwrw pr inMdw ien isau pRIiq invwir] crn kml syvI ird
AMqir gur pUry kY AwDwir] 3] (379) EVku kIqosu Awpxw Awp gxwieAY Brim
BUlwxw] cwry vyd vKwxdw cqur muKI hoie Krw isAwxw] lokW noN smJwiedw dyiK

www.Gursevak.com 219 q`qkrw


sursqI rUp luBwxw] cwry vyd gvwiekY grbu grUrI kir pCuqwxw] AkQ kQw
nyq nyq vKwxw] 7] (vwr 12-7) ^wlsw soie mwn jo iqAwgY[ ^wlsw soie pr
iqRA qy BwgY[ ^wlsw soie pr idRst iqAwgY[ ^wlsw soie nwm rq lwgY[ cOpeI]
Apny brx huie hY joeI[ brux ssur kw hoie hY soeI[ iqn kul kI kMinAw
prxwvY[ Dry pXwr qW nyhu bFwvY[ 28[ muslI fUmix dUqI cylI[ ivBcwrin jo
iPrih iekylI[ Avr jo Awn vrx kI nwr[ ien so isMG n kry ipAwr[ 29[
pXwr krY hovih kul hwnI[ qW qy ien ko qjY igAwnI[ rihqnwmw)vwihgurU ibn
khy jo Kwvih[ vysvw duAwry is`K jo jwvih[ pr iesqRI isau nyhu lgwvih[ goivMd
isMG vhu is`K n Bwvih[ 22[ mwie BYx jo Awvih sMgq[ idRst burI dyKy iqs
pMgq[ sqsMg jwie kr icq fulwvih[ eIhW aUhW TOr n pwvih[ 3[ BweI nMd
lwl isMG) inj nwrI soN pRIq lgwvY[ nwm dwn iesnwn Drm dI ikRq kmwvY[
kysr isMG iC`br) coru krY inq corIAw EVik duK BwrI] nku kMnu PiV vFIAY rwvY
pr nwrI] (vwr 36) Ar sB qoN v`fI rihq ieh hY jo imiQAw n boly[ mrd hoie
kY pr nwrI kw sMg n kry[ iesqRI hoie kY prwey mrd no n dyKy[ (pRym sumwrg)
pr iqRA rmih bkih swD inMd] krn n sunhI hir jsu ibMd] ihrih pr drbu
audr kY qweI] Agin n invrY iqRsnw n buJweI] (298) pun isMGn; bUJy
gunKwnI[ ibMRd qurk; BogY ihMdvwnI[ isMG bdlw ly; Blw jnwey[ ikauN gur pUrn;
brij htwey[ suin siqgur boly; iqs byry[ hm ly jwno; pMQ aucyry[ nhI ADogiq
ibKY; pucwvih[ XW qy; klml krn htwvih[ (gu:pR:sU:) ^PIKwn muslmwn ny
is`KW nwl BwrI eIrKw krky, ApxI pusqk ’c isMGW dI inMdw ieauN kIqI hY,
“ieh ku`qy hn, pr Pyr BI myrI klm ieh ilKxo sMkoc nhIN krdI, ik ien@W ’c do
bhuq v`fy gux hn, pihlw ieh JUT nhIN boldy, dUjw jMg ’c swfIAW bhU bytIAW, jy
isMGW dy h`Q Aw jwx qW aun@W dy ieh kihx qy BI ik isMGo swnUM Apxy dlW ’c r`K
lau, isMG aun@W dI ie`zq AwbrU nhIN lu`tdy, sgoN siqkwr nwl Gr phuMcw idMdy hn[
ies leI aun@W nUM Syr hI kihxw cwhIdw hY[ ”Drm-ikRq kir sMqn syvY[ pr iqRA
pr Dn, kbhuN n lyvY] 47]
107. Srwb dy iqAwg dw SuB s`cw rMgW 3 dw aupdyS rihq nwmy:- gurmiq
Anuswr Srwb pIxI iblkul mn@w hY, swrIAW bd&YlIAW dI jV hY[ slok mÚ 3]
mwxsu BirAw AwixAw mwxsu BirAw Awie] (554) prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly

www.Gursevak.com 220 q`qkrw


pwiqswh jI dy (3)qIjy (mÚ) srUp siqgurU Amrdws swihb jI &urmwauNdy hn:-
(mwxsu) (mwx+su) mwx (su) sihq hMkwrI jIv ny Awp (mwxsu) mwx hMkwr ivkwr
AOguxW dw BirAw gMdw nSw (AwixAw) ilAWdw, (mwxsu) mwx sihq hMkwrI jIv ny,
Awp hI mwx hMkwr ’c (Awie)Aw ky, Eie r`j leIey kih ky JUTy md nwl Awpxw
iF`f BirAw[ ijqu pIqY miq dUir hoie; brlu pvY ivic Awie] (ijqu)ijs BYVI
gMdI BirstI mMdI Srwb dy (pIqY)pIx nwl, Su`D miq dUir hoie jWdI hY, idl ivic
(brlu) kmL Awie ky (pvY)pY jWdw hY[
Awpxw prwieAw n pCwxeI; Ksmhu Dky Kwie] Srwb pIx nwl Awpxw
prwieAw (n)nhIN (pCwxeI)pCwxdw, (Ksmhu)vwihgurU jI qoN Dky (Kwie)KWdw hY,
Bwv vwihgurU jI Awp SrwbI nUM D`ky mwrdy hn, SrwbI KrwbI vwihgurU jI dw
D`ikAw hoieAw hY[ ijvyN Srwb ’c AMn@y hoey, btwly invwsI pTwx mYgl Kwn ny
AwpxI b`cI nwl pSU krm kIqw{sRI dsm 1075 qy ieh pRsMg hY}eyk 1mdI dUjy
2
qrun; qIjy Aiq Dn Dwm] pwp kry ibn kÎoN bcY; bcY bcwvY rwm] (sRI dsm
1077) 1Srwb, 2juAwn[ ijqu pIqY Ksmu ivsrY; drgh imlY sjwie] ( ijqu)ijs
gMdI mMdI Srwb dy (pIqY)pIiqAW (Ksmu) vwihgurU jI (ivsrY)Bu`l jWdy hn, vwihgurU
jI dI drgh ’c bVI BwrI sjwie (imlY)imldI hY[ JUTw mdu.mUil n pIceI; jy kw
pwir vswie] hy pRymIE! (jy kw pwir vswie] )ij`QoN q`k vwh c`ly, au~QoN q`k
(mdu)Srwb dw ieh JUTw nSw (mUil)au~kw hI (n)nhIN (pIceI)pIxw cwhIdw, hukm
krky mn@w krdy hn[ nwnk ndrI.scu mdu pweIAY; siqguru imlY ijsu Awie]
prmpUjnIk s`cy siqgurU (nwnk)qIjy pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- ijs pRymI dw
mn, niSAW ivkwrW AOguxW v`loN Awie ky Bwv ht ky, ikRpw idRstI krn vwly ndrI
s`cy siqguru dy prmpiv`qR s`cy crn-kmlW nwl imlY, vw ijs pRymI nMU, s`cy siqguru
swihb jI, (ndrI)myhr krky, Awie ky imly hn, aus ny s`cy siqgurW qoN scu rUpI
(mdu)Srwb (pweIAY)pweI hY[ sdw swihb kY rMig rhY mhlI pwvY Qwau] 1]
prmpUjnIk s`cy siqgurW dI b^SI s`c rUpI Srwb pIx vwlw sdw (swihb) mwlk
vwihgurU jI (kY)dy (rMig)AnMd pRym sihq s`c rUpI nSy ’c msq byprvwh
(rhY)rihMdw hY[ vwihgurU jI dy gursbd rUpI (mhlI) mihlW ’c (Qwau) QW itkwxw
(pwvY)pwauNdw hY[ AMimRq-rUp gurbwxI dw ^Ub AiBAws krn qoN, prmpUjnIk s`cy
siqgurW dI ShIdI iDAwn pRwpq huMdw hY, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ

www.Gursevak.com 221 q`qkrw


swihb jI Awp ndr krky mn nMU Awpxy s`cy crn-kmlW ’c joV lYNdy hn[
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI JUTI Srwb iqAwgx leI ieh hukm krdy
hn:- ieh prmpiv`qR Sbd cyqy krky AiBAws krn nwl, s`cy siqgurU swihb jI
Srwb dy gMdy kItwxU sRIr ’coN mwr idMdy hn[ s`cy siqgurW dI vYrwgmeI ShIdI dw
jwp ies poQI iliKAw hY[ ShIdI jwp qy ieh Sbd lgwqwr FweI GMty in`q
jpxw[ s`cy siqgurW dI Agm Apwr imhr dw sdkw, kmlI BYVI JUTI Srwb Cu`t
jwvygI[ Awpxy Coty b`cy nUM cyqy krw ky bwr 2 suxoN jI[ ShIdI jwp qy ieh Sbd
ArQ hryk sRI gurduAwry swihb jI ivKy ilK ky sjwau jI[ jy koeI Srwb pIx nUM
khy qW s`cy siqgurW dy pUrn pRym inscy Brosy nwl ieh Sbd suxwau s^q ho ky kho,
“s`cy siqgurW dw hukm nhIN[ ”
durmiq mdu jo pIvqy; ibKlI piq kmlI] rwm rswieix jo rqy; nwnk sc
AmlI] 4] ) jo ( durmiq)KotI miq vwly mdu (pIvqy)pINdy hn, auh (ibKlI)
vysvw dy piq kMjr hn, aun@W dI bu`D kmLI hY[ kbIr BWg mwCulI surw pwin; jo jo
pRwnI KWih] qIrQ brq nym kIey; qy sBY rswql jWih] )AMimRq kw vwpwrI hovY;
ikAw mid CUCY Bwau Dry] 2] gur kI swKI.AMimRq bwxI; pIvq hI prvwxu BieAw]
(360) pRwn suKdwqw jIA suKdwqw; qum kwhy ibswirE AigAwnQ] hoCw mdu cwiK
hoey qum bwvr; dulB jnmu AkwrQ] 1] ry nr; AYsI krih ieAwnQ] qij
swrMgDr BRim qU BUlw; moih lpitE dwsI sMig swnQ] 1] (1001) prmpiv`qR
gurbwxI ’c Bgq rivdws swihb jI qwVnw krdy hn, ik Srwb BwvyN gMgw jl dI
bxI hovy, prmysr dy ipAwry sMq Bgq, ies nUM kdy BI nhIN pINdy[ Srwb dy brwbr
hor koeI vsqU Apiv`qR nhIN[ jy ies ’c gMgw jl BI pw leIey qW BI ieh pivqR
nhIN ho skdI[ sursrI sll ik®q bwrunI ry; sMq jn krq nhI pwnµ] surw ApivqR
nq Avr jl ry; sursrI imlq nih hoie Awnµ] 1] (1293) sloku mrdwnw 1]
kil klvwlI kwmu mdu; mnUAw pIvxhwru] k®oD ktorI moih BrI; pIlwvw AhMkwru]
mjls kUVy lb kI; pI pI hoie KuAwru] ) iequ mid pIqY nwnkw; bhuqy KtIAih
ibkwr] ) Srwb qmwkU jUAw corI XwrI ien so hyq n krY[ kusMgq mMdI sB
prhrY] (BweI kysr isMG iC`br)
108.vwihgurU] SrwbI mlUky dI mOq swKI:- ipMf sRI KfUr swihb jI (sRI
AMimRqsr) nUM prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU AMgd dyv swihb jI ny vswieAw hY[

www.Gursevak.com 222 q`qkrw


ie`Qy s`cy siqgurU vwihgurU qIjy pwiqswh jI ny, Apxy AqI ipAwry pRIqm
prmpUjnIk dUjy pwiqswh jI dI bwr@W vryH SuB s`cI syvw kIqI[ ie`Qy nON siqgurW ny
Awpxy s`cy crn pwey hn[ pUrn bRhmigAwnI bwbw gurmuiK isMG jI pitAwly
vwly ieh bcn kihMdy, “sRI KfUr swihb jI sRI hzUr swihb jI, sRI hzUr swihb jI
sRI KfUr swihb jI[ ” ieauN sRI hzUr swihb jI nwl qulnw krdy[ cODrI mlUky ny,
prmpUjnIk s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI nUM pRym bynqI kIqI, “hy grIb invwj
jI! ijvyN Anyk jIAW dy rog ingHw pw ky mytdy hoN, prm ikRpwlqw krky myrI imrgI
BI htwau jI[ ”koit bRhmMfW dy mwlk s`cy siqgurW ikhw, “Srwb iqAwg, siqsMg
’c Aw ky syvw kirAw kr, DMn gurU nwnk dyv swihb jI imrgI htw dyxgy[ ”
bcn mMnxy krky imrgI ht geI[ 7 swl Srwb C`fI r`KI, brIk 2 kxI vrS
rhI sI, kusMgIAW nwl rL ky, Srwb pI ky Apxy cubwry ’qy cV@ igAw, koTy ’qoN
if`gidAW hI isr Pu`t igAw[ Srwb pIx nwl swrI dunIAW qy inqwpRqI AnykW hI
mOqW qy Gor iBAwnk zor zulm au~gr pwp hr smyN huMdy rihMdy hn[
108 aUVw. prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI v`loN sonw pihnx dI s^q
mnwhI[
jy khIey sonw grj swrdw hY, qW gupq r`iKAw jw skdw hY, jW lwkr c r`Ko
jI, Awpxy Gry sonw nw r`Ko[ prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI ny
prmpiv`qR sRI Awsw jI dI vwr c sRb`q dy Bly dw aupdyS b^iSAw hY:- kUVu suienw
kUVu rupw; kUVu pYn@xhwru] (468) BweI! (suienw) sonw (kUVu) JUTw hY, (rupw) cWdI
BI (kUVu) JUTI hY, sonw cWdI hIry jvwhrwq Awid (pYn@xhwru) pihnx vwlw BI
(kUVu) JUTw hY[ ien@W nUM pihn ky s`cy pwiqswh jI dI s^q nrwzgI nhIN lYxI
cwhIdI[
hIry gihxy pihn ky, sRIr hMkwr ivkwr c pIVq rihMdw hY, ivkwr BogidAW
Kp 2 ky tu`t jWdw hY[ sony krky byAMq n`k kMn sRIr v`Fy jw cu`ky hn[ dunIAW ’qy
byAMq hI fwky pY cu`ky hn[ nIc cMfwlW ny cWdI dy rupeIAW leI Bgq jYdyv jI dy
h`Q v`F idqy sn[ pwpI gMgU ny mohrW dI KurjI dy lwlc c, Coty swihbzwidAW nUM
srhMd ivKy, nIh ’c icxvw idqw[ byAMq hI rwjy, rwijAW nwl lV mry hn[
XQw:- iesu jir kwrix GxI ivguqI; iein jr GxI KuAweI] pwpw bwJhu hovY
nwhI; muieAw swiQ n jweI] (417)

www.Gursevak.com 223 q`qkrw


sdIAW qoN gihixAW krky krjweI ho ky, sUd dy rhy hn[ jwiedwd vyc ky
SwdI krdy hn[ gRIbI kwrn nOjuAwn b`cIAW dI SwdI nhIN huMdI[ gRIb mwpy v`D
^rc krky, buFypy ’c du`K Bogdy hn[ gihixAW ’c surq rihxy krky s`p jUn
imldI hY[ XQw:- AMiq kwil jo lCmI ismrY; AYsI icMqw mih jy mrY] srp join;
vil vil AauqrY]
keI mulMmy dy gihxy pw ky T`gI mwr lYNdy hn[ gihixAW dy lYx dyx dy vwDy
Gwty krky, Awpo iv`cIN lVdy mrdy JUrdy rihMdy hn[
gihxy, vwihgurU jI dy nwmu jI dI pRwpqI ’c ivGn hn[ XQw:- rsu suienw
rsu rupw kwmix; rsu prml kI vwsu] rsu GoVy rsu syjw mMdr; rsu mITw rsu mwsu]
eyqy rs srIr ky; kY Git nwm invwsu]
vwihgurU prmpUjnIk siqgurU dUjy pwiqSwh jI ny, AwpxI AqI ipAwrI b`cI
bIbI Amro jI Aqy prmpUjnIk vwihgurU siqgurU qIjy pwiqSwh jI ny AwpxI
ipAwrI b`cI bIbI BwnI jI dy gihxy nhIN pwey[ ndr krky Bwau BgqI pRym nwm
rUp s`cw gihxw hI b^iSAw[ ies jr c idl idmwZ K`cq ho ky, sRIr rogI duKI,
klyS dy v`s pey hI rihMdy hn[ s`cy pwiqswh jI ny ies dy iqAwg dw BI iqAwg
kIqw hY[ XQw:- moqI q mMdr aUsrih; rqnI q hoih jVwau] ksqUir kuMgU Agir
cMdin; lIip AwvY cwau] mqu dyiK BUlw vIsrY; qyrw iciq n AwvY nwau] ) jy DrqI
sB kMcnu kir dIjY; ibnu nwvY. Avru n BwieAw rwm]
vwihgurU prmpUjnIk pMjvyN pwiqSwh jI dy mihl jgq mwqw gMgw jI nUM
SwhUkwrnIAW ny gihxy pihnx nUM ikhw, mwqw jI ny ieh g`l prmpUjnIk siqgurU
swihb jI nUM d`sI[ prmpUjnIk s`cy pwiqswh jI ny gihxy pihnx dI vwSnw mytx
leI, jmW jUnW qoN Cufwaux leI, sRb`q dy Bly leI Awid AMg 250 ’qy gauVI bwvn
AKrI bwxI hI SuB su`cw gihxw b^iSAw, so, jn nwnk; AMiq vwr nwmu ghxw]
(375) Anuswr nwm hI gihxw hY[
108 AYVw.sony krky d`C pRjwpiq dI mOq:- ien@W nUM joqSIAW ny d`isAw,
“Awp jI ny ipCly jnm c AwpxIAW s`q lVkIAW Axiv`D ivAwhIAW sn, ijs
krky Awp jI nUM c`kRvrqI rwj dI pRwpqI hoeI hY[ ” ieh sux ky rwjy ny sMklp
kIqw, “myry ds hzwr lVkI hovy, ijn@W nUM Axiv`D ivAwhvW[ ” ds hzwr lVkI
ho geI[ bRhmw jI ny nwrdmunI jI nUM ikhw, “qUM aus nUM jw ky kih ik qUM AYfw v`fw

www.Gursevak.com 224 q`qkrw


rwjw ho ky lVkIAW nUM KwlI qoryN, qW qyrI SoBw nhIN, hOkw lYxgIAW, n`k kMn ivMn@
ky, sony nwl l`d ky qor[ ” sony nwl l`D ky ivAwhIAW, ijs dw BwrI pwp l`gw,
sB puMn nws ho gey[ sqI, iSv jI nUM ivAwhI sI[ rwjy ny j`g kIqw, rwjy ny iSv
jI dw Bwg nw r`iKAw[ sqI ny gu`sy nwl Agn kuMf c CwL mwrI[ iSv jI ny Awpxy
(gx) dws bIr B`dR nUM Byj ky, Awpxy shury dw isr vFwA idqw[ so n`k kMn ivMn@xy
krky, isr qy rwj nSt ho igAw[
108 eIVI.prmpUjnIk siqgurU dsvyN pwiqswh jI v`loN sony dy iqAwg dy
Ascrj ivsmwd kOqk:- pRym Bytw Awey do sunihrI suMdr kM|x, prmpUjnIk mwqw
gujr kOr jI ny Awpxy AqI ipAwry lwl jI dy pw idqy[ Ascrj ivsmwd kOqk
krn vwly, prmpUjnIk bwlw pRIqm jI ny ie`k kM|x goibMd Gwt c su`t idqw[
mwqw jI ny pu`iCAw, “lwl jI! kM|x ik`Qy hY?” qW Awp jI ny dUjw kM|x su`tidAW
ikhw, “ie`Qy su`itAw hY[ ” sony dw iqAwg kIqw, Awpxy ipAwry is`KW nUM srb loh
dI mhwn b^iSS kIqI[
108 s. dUjw kOqk:- bwlw pRIqm s`cy siqgurU swihb jI ny ikhw, “dwsn
dws ny CyqIN qoN CyqIN pMjwb jwxw hY[ ” mwqw jI ny s`cy siqgurW dw ic`q luAwaux
leI bulwkI dws msMd qoN s`q sO qoLy sony dI suMdr sunihrI pwlkI bxvweI[ Awp
jI iv`c nhIN bYTy[ pwlkI l`kVW ’qy rKvw ky A`g luAw idqI[ isrP s`qR qoLy hI
inkly[ AMqrjwmI gurU pRIqm jI ny CL PV ilAw[ s`cy pwiqswh nwl CL krn
vwlw hor iksy dw kI Blw krygw? ies krky pUrn siqgurU swihb jI ny sonw
pihnxw mn@w kIqw hY[
108 h.Kot pwaux dw hor idRStWq:- ie`k rwjy ny AwpxI ingrwnI c sony dw
hwQI bxvw ky, suinAwr nUM pu`iCAw, “kI ies c BI imlwvt hY?” A`goN ikhw, “hy
rwjn! ieh qW swrw hI nklI hY[ ” hYrwn ho ky kwrn pu`iCAw, qW d`isAw, “ijs
pwxI c AslI hwQI Doxw sI, aus c ieh nklI hwQI mYN pihlW hI r`K idqw sI[
Dox vyly bdlI kr ilAw sI[ ” “vwh! Eie mW idAw Syrw! mW dIAW murkIAW c
imlwvt kr idMdw hY[ ” XQw:- sonw gFqy; ihrY sunwrw] 2] (873)
vwihgurU] ijhVy suinAwr gurmuiK Bgq ipAwry hn, aun@W leI ieh bcn
nhIN[

www.Gursevak.com 225 q`qkrw


108 k.ij`Qy sonw hY au~Qy klju`g hY:- nyk swaU DrmI pRICq rwjy dy sony dy
mukt ’qy klju`g m`KI dw rUp Dwr ky bYT igAw, ijs krky rwjy dI miq mwrI
geI[ rwjy ny DnuS dy goSy nwl mirAw s`p cu`k ky, smwDI c bYTy ibBWfv munI jI
dy gL c pw idqw[ munI dy pu`q sirM|I irKI dy srwp krky, q`Ck nwg dy fMgxy
krky rwjw s`qW idnW c hI mr igAw[ sonw rwjy dI mOq dw kwrx bixAw[
vwihgurU] pwpI mihmUd gznvI ny somnwQ mMdr dIAW sony dIAW mUrqIAW
qoVIAW, hIry jvwhrwq BI lu`ty[
sony krky, Dwrimk AsQwnW dI ibAdbI ho cu`kI hY, ies krky prmpUjnIk
Dwrimk AsQwnW ’qy sonw nhIN lwauxw cwhIdw[
hukm mMn ky sonw iqAwgo[ qlwk bhuq huMdy hn, b`cI dy nwm mwieAw iPks
kro[
108 K.sony dy iqAwg leI ienW@ pdW dy ArQW c ic`q lw ky pMj sO vwr in`q
AiBAws kro:- soien lMkw soien mwVI; sMpY iksY n kyrI] 5] (155) prmpUjnIk
s`cy pwiqswh jI dy pRymI SrDwlU sony c ic`q nhIN lwauNdy[ XQw:- jy DrqI sB
kMcnu kir dIjY; ibnu nwvY. Avru n BwieAw rwm] (444) qlY kuMcrIAw; isir
kink CqrIAw] hir Bgiq ibnw; ly Drin gflIAw] 2] (385)
suienw rupw pwp kir kir sMcIAY; clY n clidAw nwil] ivxu nwvY nwil n
clsI; sB muTI jm kwil] 27] (756) lMkw gFu; sony kw BieAw] mUrKu rwvnu;
ikAw ly gieAw] (1158) kink kink pihry bhu kMgnw; kwpru BWiq bnwvYgo]
nwm ibnw siB PIk iPkwny; jnim mrY iPir AwvYgo] 5] (1308) suienw rupw
sMcIAY; mwlu jwlu jMjwlu] sB jg mih dohI PyrIAY; ibnu nwvY isir kwlu] (63)
lK tikAw ky muMdVy; lK tikAw ky hwr] ijqu qin pweIAih nwnkw; sy qn hovih
Cwr] (464) suienw rupw sB Dwqu hY; mwtI ril jweI] ibnu nwvY nwil n cleI;
siqguir bUJ buJweI] (1012) kbIr kMcn ky kuMfl bny; aUpir lwl jVwau]
dIsih dwDy kwn ijau; ijn min nwhI nwau] 4] (1364)
ien@W pdW dy ArQW c ic`q lw ky pMj sO vwr in`q AiBAws kro, DMn siqgurU
swihbwn jI dIAW kurbwnIAW, au~bldI dyg AMdr bYTxw, sIs kurbwn krnw,
srvMs kurbwn krnw Awid cyqy krky siqgurU swihbwn jI dy ipAwr siqkwr c
bcn mMn ky sonw iqAwgo, Awpxy Gr sonw nw r`Ko, corW qoN bco[

www.Gursevak.com 226 q`qkrw


ie`k qoLw sonw vyc ky mwieAw bYNk c r`KIey qW cwLI swl ’c bhuq rupY ho
jWdy hn[
109.prmpUjnIk prmpiv`qR pMj q^q swihbwn jI, au~QoN dy prmpUjnIk sRI
gurduAwry swihbwn jI Aqy prmpUjnIk siqgurU swihbwn jI dIAW Amolk SSqR
vsqUAW, sRI gurduAwry swihbwn jI dy drSn XwqRw smyN ieh pwk poQI swihb jI
nwl iljwau sRI gurduAwry swihbwn jI bwry pV@ ky s&l XwqRw kro jI:- AMimRq
Ckx mgroN pihlI vwr pMjW q^qW ’qy jw ky, svw ruipAw golk ’c pwau qy svw dI
dyZ krwau jI, mihMgweI Anuswr v`D BI ho skdI hY[
109 aUVw.prmpUjnIk prmpiv`qR sRI Akwl q^q swihb jI (Akwl buMgw)
sRI gurduAwry swihbwn jI qyeI hn:- prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU CyvyN
pwiqSwh jI ny, prmpUjnIk hrIrUp sRI hirmMdr swihb jI dy siqkwr nUM muK
r`KidAW drSnI ifauFI qoN s`jy h`Q swhmxy 1665 ib: ’c rcy[ jo p`Cm ’c
SoBnIk ho rhy hn[ Awp jI ie`Qy svyry Swm suMdr dIvwn sjwauNdy[ rwgIAW FwfIAW
duAwrw Aqy Awp, siqsMgq jI nUM bIr-rsI siq Drm dw prmpiv`qR s`cw aupdyS
suxw ky, drSn b^S ky inhwl krdy[ sRI Akwl buMgw swihb jI pMQk j`QybMdI dw
kyNdr hY[ gurU pMQ jI ie`Qy mu`F qoN gurmqy soDdy Awey hn[ ie`Qy prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb qy aun@W dy AiqAMq ipAwirAW DrmvIr ShIdW dy Amolk SsqRW dy
drSn BI sRI rhrwis swihb jI ip`CoN inqwpRqI krwey jWdy hn[
vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI dy suMdr Amolk SsqR:-
mIrI pIrI dIAW do sRI swihbW, 2 hor ikRpwnW[ ) ie`k gurj soLW syr p`ky dI jo
prmpUjnIk mwqw suMdr kOr jI ny, DrmvIr j`sw isMG jI nUM b^SI sI[ ie`k
ikRpwn ijhw SsqR, ie`k ktwr qy ie`k pyS-kbz[
vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU pRBU dsvyN pwiqSwh jI dI ie`k sRI
swihb, do qIr ijn@W dI muKI nwl ie`k 2 qoLw sonw hY, prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihb dy hzUrI syvk sUrbIr bhwdr XoDy bwbw audy isMG swihb jI dy ie`k sRI
swihb qy ien@W dy BweI ShId bwbw bic`qR isMG swihb jI dw ds syr p`ky dw ie`k
KVg[
vwihgurU] prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy ShId bwbw dIp isMG swihb jI dw
ie`k duDwrw KMfw, ie`k pyS-kbz, ikRpwn ijhw ie`k SsqR, ie`k psqOl, ie`k KMfw

www.Gursevak.com 227 q`qkrw


drimAwnw, do ikRpwnW, do Coty KMfy, ie`k c`kR v`fw, ie`k Cotw[ prmpUjnIk s`cy
ShId bwbw jI dy sIs ’qy sjwaux vwlw ie`k c`kR[ vwihgurU] bwbw gurbKS isMG
swihb jI ShId dw duDwrw KMfw qy ie`k psqOl[ vwihgurU] ien@W prmpUjnIk
mhWpurKW dy ie`k 2 sRI swihb jI hn:- bwbw bu`Fw swihb jI, BweI jyTw swihb
jI, bwbw krm isMG swihb jI ShId, bwbw ibDIcMd swihb jI[ vwihgurU] ie`k
ktwr prmpUjnIk bwbw AjIq isMG swihb jI, ie`k ktwr prmpUjnIk bwbw
juJwr isMG swihb jI[ vwihgurU] duDwrw KMfw, bwbw nOD isMG swihb jI[
vwihgurU] hy gurmuiK ipAwirE! prmpUjnIk sRI siqgurU swihb jI in`q 2 sRI
hirmMdr swihb jI dy drSn b^Sx, jdoN ieh suBwgw smW pRwpq hovy, qdoN
Ajwieb Gr qy smUMh gurduAwirAW dy drSn qy pMjW sRovrW dw ieSnwn zrUr hI kro
jI[ 2.vwihgurU prmpUjnIk sRI QV@w swihb jI, gurduAwrw sRI du`K-BMjnI swihb
jI dy brwbr hn, prmpUjnIk s`cy siqgurU cOQy pwiqSwh jI qy prmpUjnIk s`cy
siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ie`Qy sj ky sRI sRovr swihb jI dI SuB s`cI syvw krwauNdy
ismrn krdy sn[ ie`Qy vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny sRI goieMdvwl swihb jI qoN
prmpUjnIk cOhW siqgurW dy gurbwxI jI ilAw ky sjw ky rYx svweI kIrqn BI
krvwey sn[ ; AMimRqsru isPqI dw Gru] )Anuswr s`cKMf sRI AMimRqsr swihb jI
dy s`cy suMdr nUrI prmpiv`qR drSn ieSnwn jI kw iDAwn Dr ky, ^wlsw jI, bolo
jI vwihgurU] 3.vwihgurU siqgurU qIjy pwiqSwh jI dI AwigAw Anuswr DMn s`cy
siqgurU cOQy pwiqSwh jI ny, 1621 ib:nUM quMg, gumtwlw, sulqwnivMf ipMfW pws, sRI
sMqoKsr swihb jI Kudvwey, jo s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny 1645ib:sMpUrn
kIqy[
vwihgurU] 1631ib:’c prmpUjnIk s`cy siqgurU cOQy pwiqSwh jI ny s`cy
siqgurU qIjy pwiqSwh jI dI AwigAw nwl prmpiv`qR prmpUjnIk gurU kw c`k
n`gr vswieAw[ Awpxy rihx leI gurU ky mihl rcy[ aun@W dy cV@dy pwsy 1634
ib: ’c siqgurU rwmdws sr Kudvwey[ vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN
pwiqSwh jI ny 1638 ib: nUM gurqw ’qy sj ky s`cy ipqw jI dy n`gr Aqy qwl dI
SuB s`cI su`cI syvw bVy hI singD pRym BwrI auqSwh au~dm pRwkrm bl nwl
AwrMBI[ nyk swaU gurmuiK pRymI in`qnymI Drm ikRqI guris`KW gRIbW nUM bulw ky, aun@W
dI m`dd krky ie`Qy vswey[ aun@W dy isr ’qy imhr BirAw h`Q r`K ky kQw kIrqn

www.Gursevak.com 228 q`qkrw


ismrn s`cw nwm b^iSAw[ ies n`gr nUM vswaux iv`c pRymIAW ny AiqAMq ipAwrI
SuB s`cI inSkwm syvw kIqI[
vwihgurU] 1643 ib: c, 500 Pu`t lMmw, 490 Pu`t cOVw, 17 Pu`t fUMGw sr
p`kw krnw AwrMiBAw[ nwm sRI AMimRqsr swihb jI r`iKAw, ijs krky n`gr dw
nwm BI ieho hI pY igAw[
vwihgurU] 1 mwG 1645 ib: nUM prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvy pwiqSwh jI ny
qwl ’c hrI rUp sRI hirmMdr swihb jI dI Ac`l nINh r`KI[ XQw:- Aibcl nIv
DrweI siqguir; kbhU folq nwhI] ) Aibcl nIv DrI gur nwnk; inq inq cVY
svweI] drSnI ifauFI drvwjy qoN sRI hirmMdr swihb jI q`k pul, 240 Pu`t lMmw
Aqy 21 Pu`t cOVw hY[ ijs dy hyTW 38 surgduAwrIAW hn[ vwihgurU] prmpUjnIk
prmpiv`qR sRI hirmMdr swihb jI ivKy A`Ty pihr AMimRq AKMf kIrqn huMdw hY[
ie`Qy prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny ivswKI dw Aqy prmpUjnIk
bwby bu`Fy swihb jI ny, s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI dy gvwlIAr qoN vwips Awaux
qoN joVmylw AwrMB kIqw[
vwihgurU] sRI AMimRqsr swihb jI rwq rihx dw smW imly qW v`fy qVky do
vjy hrI rUp sRI drbwr swihb jI ’c jw ky, AMimRq kIrqn zrUr hI suxo jI[
vwihgurU] 1818 ib: nUM AqI AhMkwrI mhwn pwpI mhW cMfwl Aiq ibkrwl mhW
ksweI SudweI BUq byqwl AihmdSwh d`urwnI ny, hrI rUp prmpUjnIk prmpiv`qR
sRI hirmMdr swihb jI nUM bwrUd nwl aufw ky sRovr pUr idqw[ prmpUjnIk sRI
hirmMdr swihb jI dI ie`t ies nIc pwpI dy n`k ’qy v`jI, ijs krky plm dOV
geI[ AiqAMq kSt Bog ky mirAw[
vwihgurU] prmpUjnIk ipAwry ^wlsy jI ny, 1821 ib: nUM, mhwn sUrbIr XoDy
srdwr j`sw isMG jI AwhlUvwlIey h`QoN nINh rKvweI Aqy BweI dysrwj jI dI
mwr&q ku`J vir@AW ’c pihlW vWg hI prmpUjnIk sRI hirmMdr swihb jI swj
idqy[
vwihgurU] Syry pMjwb mhwrwjw rxjIq isMG jI ny 1859 ib: ’c prmpiv`qR
ies Sihr ’qy kbzw kIqw[ sMgmrmr qy sony nwl prmpUjnIk sRI hirmMdr swihb
jI ^Ub sjwie[ prmpUjnIk cOQy pwiqSwh jI dy prmpiv`qR s`cy nwm ’qy sRI rwm

www.Gursevak.com 229 q`qkrw


bwZ Aqy prmpUjnIk siqgurU sRI klgIDr swihb jI dy SuB s`cy nwm ’qy sRI
goibMdgV@ iklw iqAwr krvwieAw[
vwihgurU] prmpUjnIk gurU pMQ jI ny ^wlsw kwilj 1892 ib: ’c lhOr
sVk ’qy bxwieAw[
vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dI ieh n`grI lhOroN 33, klk`qy qoN
1232, bMbeI qoN 1260, krwcI qoN 816 mIl hY[ vwihgurU] Amolk vsqUAW ijn@W
dw gurpurbW nUM jlO lwieAw jWdw hY:- vwihgurU] cwnxI:- hYdrwbwd d`Kx dy
inzwm ny mhwrwjw rxjIq isMG nUM Bytw kIqI sI[ ien@W ny suMdr Amolk jwx ky
siqgurU swihb jI dy drbwr ’c Bytw kIqI, jo gUV@y lwl rMg dI mKmlI qy moqIAW
nwl jVI hoeI hY[ vwihgurU] jVwaU ishrw:- (sihzwdw Syr isMG jI dw) ies ’c
pYNqI lVIAW qy 108 su`cy moqI hn[
vwihgurU] jVwaU CqR:- ieh CqR BI moqIAW nwl jiVAw hoieAw hY[ ies ’qy
mor dI Skl bhuq hI suMdr bxI hoeI hY[ ijs dI grdn nIlm dI qy cuMJ ’c
moqIAW dI mwLw hY[ vwihgurU] cMdn dw Amolk cOr:- muslmwn &kIr ny SrDw
pRym Bwvnw nwl 7 swl ’c s`q mx cMdn coN qwrW k`F ky iqAwr kIqw[ vwihgurU]
cwr joVIAW, ie`k Awsw, do mwLW, do c`kR, do p`Ky, pMj khIAW, ieh sB sony dIAW
hn[ ieiq Awid hor byAMq sm`grI hY[ vwihgurU] jlO dy gurpurb:- prmpUjnIk
mh`lw 1 Avqwr, k`qk SudI pUrnmwSI[ prmpUjnIk mh`lw cOQw Avqwr, k`qk
vdI dUj[ prmpUjnIk mh`lw Cy gurqw g`dI, jyT vdI AstmI[ prmpUjnIk mhlw
10 Avqwr, poh SudI s`qvIN[ prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dw
pihlw pRkwS BwdRoN SudI eykm[
vwihgurU] prmpUjnIk mhwn, pivqR pivqR; pivqR punIq] )4..s`cKMf
vwihgurU srUp sRI koTVI swihb jI:- prmpUjnIk prmpiv`qR sRI Akwl q^q
swihb jI dy ^`by pwsy hn[ siqgurU pMjvy pwiqSwh jI ny ieh AsQwn rcy, ij`Qy
prmpUjnIk siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI suMdr plMGy ’qy ibrwjmwn kIqy[
prmpUjnIk sRI hirmMdr swihb jI qoN ilAw ky hux BI kIqy jWdy hn[
vwihgurU] prmpUjnIk sRI kOlsr swihb jI:- prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN
pwiqSwh jI ny mwqw kOlW jI dy nW ’qy 1683 ib: nUM rcy jI[

www.Gursevak.com 230 q`qkrw


4.vwihgurU] prmpiv`qR prmpUjnIk sRI ibbyksr swihb jI:- prmpUjnIk
s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny ibbykI ibhMgmW dy invws leI sMmq 1685 ’c
rcy[ ie`Qy Awp jI suMdr dIvwn sjw ky, ibbyk vIcwr dIAW prmpiv`qR SuB vIcwrW
suxwauNdy[
5.vwihgurU] prmpiv`qR prmpUjnIk sRI rwmsr swihb jI ivKy mh`ly pMjvyN ny
1659-60 ib:’c, prmpUjnIk siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI rcy[ sRI gurU gRMQ
swihb jI dy ieqhws ’c pV@o[
6.vwihgurU] prmpiv`qR prmpUjnIk BweI mMJ jI dy ^Uh swihb jI:-
sulqwnivMf (sRI AMimRqsr swihb jI) ’c hn[ Awp jI ny 1642 ib:nUM
prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI dy s`cy crnkml Do ky pIqy[ Awp jI
l`kVW dw Bwr isr ’qy cu`kI AwauNdy sn, hn@yrI kwrx ies ^Uh ’c if`gy[ l`kVW
isr ’qy cu`k ky KV@y rhy[ pRym for dy b`Dy prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI gurqw-
isMGwsx qoN au~T ky B`jy Awey[ ien@W nUM ^Uh ’coN k`F ky CwqI nwl lw ky, ieh vr
b^iSAw:“mMJ ipAwrw gurU nUM, guru mMJ ipAwrw] mMJ gurU kw boihQw, j`g
lMGxhwrw] ” prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb ikhw, “vr mMgo[ ”AqI ipAwrI
is`KI mMgI qy ikhw, “hy gRIb nvwj jI! is`KW dI AYsI s^q prK n kirE[ ”DMn
kmweI, is`KW leI ieh mMg mMgI, roim roim krky sdw AnMq nmskwr[
(ShId gMj)ShIdI AsQwn[ )7.prmpiv`qR prmpUjnIk ShId gMj bwbw
gurbKS isMG swihb jI:- prmpUjnIk prmpiv`qR sRI Akwl q^q swihb jI dy
ipCly pwsy hn[ ien@W dw ipMf lIl (AMimRqsr) sI[ sMmq 1818 nUM sRI hirmMdr
swihb jI dy siqkwr nUM kwiem r`Kx leI, qIh sUrbIr bhwdr isMGW smyq
AihmdSwh mUrK AiBmwnI dI vIh hzwr &Oj nwl Drm Xu`D krky ShId hoey[
8.prmpUjnIk gurduAwrw bwbw At`lrwey swihb jI:- prmpUjnIk bwby
swihb jI ny prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI dw prmpiv`qR bcn isr
m`Qy ’qy mMnidAW Awpxw sRIr iqAwigAw, ijs ’qy prm pRsMn ho ky prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb ny vr b^Sy[ “ieh Sihr dw koqvwl hovygw, ies dy AsQwn dI
bhuq mMnqw pUjw hovygI[ ”
9.prmpiv`qR ATsiT qIrQ:- koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw
dwqw ry] vwihgurU siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI sr dy iknwry sRI du`K-BMjnI

www.Gursevak.com 231 q`qkrw


byrI dy K`by sRI QV@w swihb jI hn, ien@W dy K`by ieh qIrQ hY[ prmpUjnIk
vwihgurU s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny rwmklI rwg ’c ATsiT qIrQ; jh
swD pg Drih] Sbd ie`Qy aucwirAw sI[ ies AsQwn ’qy prmpUjnIk s`cy
siqgurU pihly dUjy qIjy cOQy pMjvyN CyvyN s`qvyN A`TvyN nOvyN pwiqSwh jI ny prmpiv`qR
s`cy crn-kml pwey hn[ ie`Qy ieSnwn krny krky smUMh qIrQW dy ieSnwn qoN
AiDk PL pRwpq huMdw hY[
10..prmpUjnIk gurduAwrw BweI swl@o swihb jI dI Drmswlw:- gurU ky
bzwr pws ieh Dwrimk AsQwn hY[ ieQy sj ky prmpUjnIk vwihgurU siqgurU
pMjvyN pwiqSwh jI siqsMgq jI nUM inhwl krdy[ gurmuiK mhWpurS BweI swl@o jI
siqgurU cOQy pwiqSwh jI dy Kws pRymI AinMn is`K hoey hn, ijn@W ny prmpUjnIk

vwihgurU pMjvyN pwiqSwh jI dy smyN sRI AMimRqsr swihb dy rcx dI v`fI Gwl
GwlI[ ieh sRI AMimRqsr swihb jI dy koqvwl sn[ 1685 nUM smwey, s`cy siqgurU
CyvyN pwiqSwh jI ny h`QIN sskwr kIqw[ Drmswlw dy pws ien@W dI smwD hY[
prmpUjnIk hir kI pauVI:- prmpUjnIk hrI rUp sRI hirmMdr swihb jI dy
ipCly pwsy hY jI[ prmpUjnIk vwihgurU siqgurU pMjvy pwiqSwh jI ny Awpxy
prmpiv`qR hsq kmlW nwl ieQoN hI sRovr dI syvw AwrMBI, sMpUrnqw qoN mgroN, ieQoN
hI sB qoN pihlW AMimRq dw cULw ilAw[
11.prmpUjnIk gurduAwrw swihb gurU ky mihl:- prmpUjnIk s`cy siqgurU
pMjvyN pwiqSwh jI ny sMpUrn kIqy[ prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU cOQy pMjvyN CyvyN
Aqy nOvyN pwiqSwh jI ie`Qy bhuq smW rhy[ hux BI hwzr hn[ ie`Qy hI prmpUjnIk
s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI dw prmpiv`qR Avqwr hoieAw[ )12.prmpUjnIk
gurduAwrw sRI cur`sqI AtwrI swihb jI:- Sihr ’c gurU ky bzwr dy isry ’qy
siqgurU CyvyN pwiqSwh jI dw AsQwn hY[ s`cy pwiqswh jI ie`Qy Aw ky ismrn krdy
sn[ prmpUjnIk sRI sMqoKsr swihb jI:- s`cy siqgurU qIjy pwiqSwh jI dI
AwigAw nwl, ieh sRovr siqgurU cOQy pwiqSwh jI ny putwey, ijn@W nUM siqgurU pMjvyN
pwiqSwh jI ny sMpUrn kIqw[ prmpiv`qR sr dI SuB s`cI syvw smyN vwihgurU s`cy
siqgurU swihb jI ijs twhlI swihb jI hyTW ismrn ’c lIx huMdy, au~Qy s`cy swihb

www.Gursevak.com 232 q`qkrw


jI dy vwievIkox Bwv au~qr p`Cm ivckwr prmpUjnIk gurduAwrw sRI twhlI
swihb jI hn[ 1 P`gx nUM joV mylw s`jdw hY[ )
gurduAwrw sRI QV@w swihb jI:- prmpUjnIk s`cKMf sRI drbwr swihb jI dI
pRkrmW ’c gurduAwrw du`K-BMjnI swihb jI dy nwl s`cy siqgurU qIjy pwiqSwh jI
Aqy prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI dy sRI gurduAwrw swihb jI hn[
prmpUjnIk s`cy siqgurU qIjy pwiqSwh Aqy cOQy pwiqSwh jI ie`Qy ismrn ’c lIx
huMdy Aqy sRI sRovr swihb jI dI SuB s`cI syvw krwauNdy[

13.gurduAwrw sRI QV@w swihb jI pwiqswhI nOvIN:- prmpUjnIk s`cy siqgurU


nOvyN pwiqSwh jI gurqwg`dI pRwpqI mgroN, AiqAMq SrDw pRym Dwr ky, bwby bkwly
swihb jI qoN hrI rUp suMdr sRI drbwr swihb jI dy suMdr s`cy drSnW nUM Awey[
loBI msMd drSnI ifauFI sRI drbwr swihb jI dy bUhy bMd krky cly gey[ pRB myry
Eie; bYrwgI iqAwgI] Anuswr koit bRhmMfW nUM iKmw b^Sx vwly pUrn vYrwgI
iqAwgI rom 2 krky iKmw ’c lIx s`cy siqgurU swihb jI, ie`Qy sj kyy ismrn
kIqw[ ieh prmpUjnIk sRI Akwl q^q swihb jI dy s`jy pwsy hn[ mwG SudI
pUrnmwSI nUM, prmpUjnIk siqgurU nOvyN pwiqSwh jI dy ShIdI idn ’qy joV myly huMdy
hn[
14.gurduAwrw sRI dmdmw swihb jI pwiqSwhI nOvIN:- mwl mMfI dy pws hn[
prmpUjnIk sRI QV@y swihb jI qoN au~T ky, s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI ny ie`Qy Aw
ky ismrn kIqw[ AwpxI ipAwrI siqsMgq jI nUM prmpiv`qR SuB s`cw aupdyS
drSn b^S ky inhwl 3 kIqw[
15.prmpUjnIk prmpiv`qR sRI drSnI ifauFI swihb jI:- gurU ky bzwr dy
nyVy prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny, gurU rwmdws pur jI dI suMdr
ifauFI bxweI sI[
16.vwihgurU] prmpUjnIk prmpiv`qR gurduAwrw sRI ipplI swihb jI
pwiqswhI pMjvIN:- SihroN fyF mIl lhOr vwlI sVk ’qy hn[ kwbloN AweI
siqsMgq jI dy suAwgq leI s`cy siqgurU swihb jI ie`Qy Awey[ ie`Qy prmpUjnIk
s`cy siqgurU vwihgurU CyvyN pwiqSwh jI ny BI s`cy crn kml pwey hn[

www.Gursevak.com 233 q`qkrw


vwihgurU] prmpUjnIk sRI byr swihb jI:- prmpUjnIk bwbw bu`Fw jI, sRI
hirmMdr swihb jI dI syvw smyN ie`Qy bYT ky SuB s`cI syvw krwauNdy sn[ ie`Qy bYT
ky mzdUrW nUM qn^wh vMfdy sn, ismrn krdy sn[ 17.vwihgurU] prmpUjnIk
gurduAwrw sRI mMjI swihb jI:- prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ie`Qy
suMdr dIvwn sjwauNdy, AqI ipAwrI siqsMgq jI nUM DurW dI s`cI bwxI dI kQw
kIrqn suxwauNdy[ ie`Qy hI, ij`Qy hux sMgmrmr dy sohxy sRI mMjI swihb jI bxy hoey
hn, sRI bwrhmwhw bwxI jI aucwry[ 18.vwihgurU] prmpUjnIk gurduAwrw sRI lwcI
byrI swihb jI:- prmpUjnIk hrI rUp drSnI drvwzy dy pws sRI siqgurU pMjvyN
pwiqSwh jI Aqy BweI swl@o jI ies prmpiv`qR AsQwn ’qy sj ky Bjn ismrn
krdy qy SuB s`cI syvw krwauNdy[ AqI AhMkwrI pwpI nIc m`sy rMGV dw gMdw isr
v`Fx smyN, isrl`Q XoDy AxKIly q`q ^wlsy sUry bcn dy pUry pUrn DrmI
prmpUjnIk bwbw su`Kw isMG qy mihqwb isMG swihb jI ny Awpxy GoVy ies nwl bMn@y
sn[
19.vwihgurU] prmpUjnIk gurduAwrw sRI ikl@w lohgV@ swihb jI:-
prmpUjnIk s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny bxvwieAw sI[ 1685 ’c mugls KW
nwl bVI BwrI sUrbIrqw nwl lVidAW 25 is`K ie`Qy hI ShId hoey sn[ vwihgurU]
prmpiv`qR prmpUjnIk sRI AMimRqsr swihb jI, gLI Twkur duAwry vwlI ’c s`cy
vwihgurU siqgurU hirrwey swihb jI dw, BweI hrw jI nUM b^iSAw Awsw hY[ aun@W dy
spu`qR BweI n`QU jI nUM prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny coLw joVw
b^iSAw sI[
20.vwihgurU] prmpiv`qR prmpUjnIk gurduAwrw sRI bwbw dIp isMG swihb
jI sIs gMj:- sRI qrnqwrn swihb jI vwlI sVk ’qy, sRI AMimRqsr swihb qoN ku`J
iklomItR ’qy prmpUjnIk bwby dIp isMG swihb jI dy ie`Qy sIs swihb jI l`Qy sn[
21.sIs qLI ’qy r`K ky KMfw vwhuMidAW 2 pRkrmW ’c jw ky sIs swihb jI r`Ky,
au~Qy bwby jI dw buMgw hY[ 22.sRI rwmsr swihb jI dy nyVy prmpUjnIk bwby jI dy
nwm ’qy sRI gurduAwrw swihb jI hn, ij`Qy bwby jI dw sskwr kIqw hY[
109 AYVw. qyeIvW gurduAwrw sRI du`K-BMjnI byrI swihb jI:- prmpUjnIk
s`cKMf hrI srUp sRI drbwr swihb jI dI pRkrmw ’c suBwiemwn hn[ swKI
pqIbRqw bIbI rwj kOr (rjnI) jI[ rwj pu`qRI huMidAW, Awpxy ipMgly pqI jI nUM

www.Gursevak.com 234 q`qkrw


KwrI ’c r`K ky, ipMf 2 iB`iKAw mMg ky aus dI syvw kIqI[ du`K BMjnI byrI hyTW
pqI jI dI KwrI r`K ky, quMg ipMf coN iB`iKAw mMgx gey[ du`K BMjnI byrI hyTW CotI
CpVI ’c AMimRq sI, vswKI dI sMgrWd sI, ies ny KwrI ’c bYiTAW Ascrj kOqk
dyiKAw, kW AMimRq ’c nhw ky hMs bx rhy hn[ ies ipMgly ny cwA nwl ieSnwn
kr ilAw[ sRIr dw kohV dUr ho igAw[ cwA nwl ^uSI 2 KwrI mUDI krky au~pr
bYT igAw[ bIbI jI iB`iKAw mMg ky Awey[ ieh h`isAw, bIbI jI ny qwV ky ikhw,
“myrw ipMglw pqI ik`Qy hY?” “qyry sq nUM Bwg l`gy hn, mYN hI qyrw pqI hW[ ”
ies ny ikhw, “qUM myry rUp ’qy mwVI ing@w kIqI hY, mYN siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI
pws PirAwd krWgI[ ” rOLw sux ky sMgq iek`TI ho geI[ sMgq smyq gurU pRmysr
jI dy s`cy crn kmlW ’c phuMcy[ prmpUjnIk siqgurU swihb jI TIk ausy AsQwn
’qy Awey, smwDI ’c bYTx qoN ieh quk idl idmwZ ’c AweI[ AMimRqsru siqguru
siqvwdI; ijqu nwqY kaUAw hMsu hohY] sRI gurU jI ny ieh SuB vIcwr kIqI, DMn
vwihgurU siqgurU rwmdws swihb jI ny AMimRq sRovr dI mihmw ilKI hY, ik ijs ’c
nhwauxy krky kW BI hMs ho jWdy hn, ikhw, “hy v`fBwgx! qyrw ieh hI ipMglw
pqI hY[ qyry pqIbRqw Drm ’qy gurU BgqI dI idRVqw ’qy prm pRsMn ho ky, DMn
siqgurU rwmdws swihb jI ny Bwg lwey hn, ijs krky siqgurU rwmdws sRovr
BI pRgt ho gey hn[ ” siqgurU swihb jI ny imhr krky, ien@W dy ipqw dunIcMd nUM
bulw ky ies nUM rwj BI duAw idqw[

110.vwihgurU] prmpiv`qR prmpUjnIk dUjw q^q sRI hirmMdr ptnw swihb


jI 7 gurduAwry swihbwn jI:- s`cy pRBU siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dw prmpiv`qR
nmskwr Xog Avqwr AsQwn hoxy krky ^wlsy jI dy dUjy q^q pUrb ’c jgmgw
rhy hn[ sRI bygmpurw nwm, vwihgurU s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI ny r`iKAw sI[
ie`QoN klk`qw 332, lhOr 843 mIl hY[
111.vwihgurU] sRI ptnw swihb jI ivKy prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN, dsvyN
pwiqswh jI dIAW Amolk XwdW:- prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
dy prmpiv`qR srUp ’qy, s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny sRI mUl mMqR swihb jI
ilKy hn[ ies srUp dw nwm, bVy swihb jI hY[ )vwihgurU] C`bI swihb jI Aqy
prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dw Xuvw AvsQw dw ie`k suMdr ic`qR hY[

www.Gursevak.com 235 q`qkrw


)vwihgurU] pMGUVw swihb:- jo sony dIAW plytW nwl miV@Aw hY, ijs ’qy Awp jI
bwlk AvsQw ’c ibrwjdy[ )CotI sY&:- ijs nUM bwl AvsQw ’c
pihrdy)prmpUjnIk prmpiv`qR suMdr purwxw coLw[ mwqw gujrI kOr jI dI ^UhI[
)cwr qIr:- ijn@W nwl gwgRW ivMn@dy, ie`k GVy ’c qIr mwr ky s`p mwr idqw[
)gulyly dI goLI:- ijs nwl k`cy GVy BMndy[ )c`kRI:- kysW ’c sjwauNdy[ lohy dw
KMfw dumwly ’c sjwauNdy[ )Cotw bwGnK KMjr kmrksy sjwauNdy[ )cMdn dw kMGw do
c`kr dsqwr ’c sjwauNdy[ )hwQI dMd dy prmpiv`qR paUey[ )prmpUjnIk s`cy
siqgurU nOvyN pwiqSwh jI dIAW sMdl l`kV dIAW suMdr KVwvW[ )prmpUjnIk s`cy
siqgurU nOvyN Aqy dsvyN pwiqSwh jI Aqy mwqw suMdr kOr jI dy hukmnwmy Awid[
jrmn pRYs dy, prmpUjnIk prmpiv`qR siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy 1430
AMgW dw ie`k ieMcI srUp[ )r`b rUp Bgq kbIr swihb jI dI K`fI Awid sB sMudr
mnohr prmpiv`qR Amolk vsqUAW hux sRI ptnw swihb jI ivKy hn[ )2.prmpiv`qR
prmpUjnIk gurU kw bwZ:- pRymI v`fBwgy rhImb^S krImb^S dy AYsy Bwg jwgy,
vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI dy suMdr nUrI s`cy drSn krky
inhwl ho ky ieh suMdr bwZ Bytw kIqw[ )3.prmpiv`qR prmpUjnIk sRI goibMd Gwt
swihb jI:- ie`Qy s`cy pUrn siqgurU dsvyN pwiqSwh jI jl ’c bwlk coj krdy[
ikSqI ’qy gMgw dI sYr BI krdy[ ies ’c prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb ny
sunihrI kM|x su`ty[ sonw pihnx dw pUrn iqAwg kIqw[ )4.prmpiv`qR
prmpUjnIk gurduAwrw bVI sMgq swihb jI:- ie`Qy prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly
pwiqSwh jI ny Awpxy s`cy crn-kml pwey hn[
5.vwihgurU s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI jdoN sRI ptny swihb jI phuMcy, qdoN
sB qoN pihlW gaUGwt mh`ly ’c, jYqml syT dI hvylI ’c prmpUjnIk s`cy crn
kml pwey[ ies pRymI ny gwV@y pRym nwl SuB s`cI syvw krky prm pRsMnqw leI[

112.vwihgurU] prmpiv`qR prmpUujnIk CyvW gurduAwrw mYnI sMgq swihb


jI:- swKI, rwjw PqyhcMd Aqy rwxI mYxI jI:- q^q sRI hirmMdr swihb ptnw
swihb jI ivKy rwjw PqyhcMd mYxI sI[ ies dI lwiek rwxI mYxI bhuq swaU nyk
gurmuiK, syvw Bwv vwlI sI[ ien@W pyRmIAW ny s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb
jI qoN is`KI pRwpq kIqI[ ieh spu`qR kwmnw lY ky, syvw ismrn krdy sn[ AYsy

www.Gursevak.com 236 q`qkrw


inhwl hoey, pqI sqI dohW ny SuB vIcwr kIqI, “spu`qR kwmnw qW mYL hY, jo mn nUM
itkx nhIN idMdI, hr vyly qlKI l`gI hI rihMdI hY, AwpW kwmnw iqAwg ky
vwihgurU jI dy drSnW leI ismrn krIey[ ”dohW ny AiqAMq pyRm gRIbI inmRqw nwl
Ardwis kIqI, “hy Akwl purK jI! ikRpw krky kwmnw myto, drSn b^So jI[ ”

jwp qwp Bgiq sw pUrI; jo pRB kY min BweI] Anuswr bwlw pRIqm vwihgurU
siqgurU dsvyN pwiqswh jI nUM ien@W dI pyRmw-BgqI Bw geI, hir rs pI mqvwly
siqgurU swihb jI, inSkwm ismrn ’c lIn rwxI mYxI jI dI s`KxI god ’c jw
bYTy qy imT bolVw jI; hir sjxu suAwmI morw] )koml bwxI sB kau sMqoKY] Anuswr
^Ub im`Ty idl iK`cvyN bcnW iv`c ipAwr nwl boly, “mW! mW! mW! ”rwxI dw sInw
TMFw ho igAw, drSn krky romwvlI KV@I ho geI, rs nwl kMT Br igAw, ivsmwd
ho gey[ ikAw aupmw; qyrI AwKI jwie] qUM srby pUir rihAw; ilv lwie] vwihgurU
bRhm jI dy pUrn Avqwr Anq klwvwn bwlw pRIqm jI dy drSn hoey[

hau Awkl ibkl BeI gur dyKy; hau lot pot.hoie peIAw] Anuswr ikhw,
“jI kI Ckxw hY?” s`cy pwiqswh jI ikhw, “jo hwzr hY[” GuMGxIAW hwzr

kIqIAW[ s`cy siqgurW ny Awpxy im`qR bwlkW dI pMgq lw ky vrqw idqIAW[


vwihgurU bwlw pRIqm jI inqw-pRqI Awpxy suMdr drSn b^Sdy[ rwjw rwxI drSn
krky inhwl huMdy[ sRI siqgurU swihb jI Drmwqmw rwxI nUM mwqw jI kih ky
bulwauNdy[ rwjw rwxI s`cy siqgurW jI nUM du`D iGau Awid pdwrQ Arpdy[ siqsMgq
iek`qR huMdI, kIrqn Bjn huMdw, GuMGxIAW dw pRSwid vrqwauNdy, hux BI vrqdw hY[
ies prmpUjnIk AsQwn dw nwm gurduAwrw mYxI sMgq hY, ie`Qy s`cy siqgurW jI dw
suMdr sRI joVw swihb jI Aqy aus smyN dw s`cy siqgurW jI dI Xwdgwr krONdy dw bUtw
hY[
7.prmpUjnIk mweI mohn bweI jI dI sMgq:- ies v`fBwgx v`fI DRmwqmw
mweI jI dw s`cw idlI pRym jwx ky, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ies dy Gry
s`cy crn-kml pwauNdy qy GuMGxIAW Ckdy[

www.Gursevak.com 237 q`qkrw


113. vwihgurU] prmpUjnIk qIjy q^q sRI kysgV@ swihb jI qyrW gurduAwry
swihbwn jI prmpUjnIk pUrn gurU jI dIAW Amolk vsqUAW:- Sihr sRI AnMdpur
swihb jI dy sIs ’qy suMdr qwj vWg SoBnIk ho rhy hn[ 1756 ib: ivswKI vwly
v`fBwgy idn, ie`Qy prmpUjnIk vwihgurU DMn s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny
prmpUjnIk ^wlsw pMQ jI swjy[ KMfw:- prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh
jI ny ies nwl pMjW ipAwirAW nUM AMimRq CkwieAw sI[ lMbweI svw iqMn Pu`t hY
jI[ ktwr:- koit bRhmMf dy mwlk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ies nUM Awpxy
kmrksy sjwauNdy[ lMbweI do Pu`t ie`k ieMc hY[ nwgxI:- lMbweI 8 Pu`t 9 ieMc, jo
swr lohy dI bxI hY[ sUrbIr bhwdr Syr dlyr bwbw bic`qR isMG swihb jI ny ies
nwl msq hwQI dIAW qvIAW ivMn@IAW[ brCw:- lMbweI 8 Pu`t, prmpUjnIk DrmI
ipqw s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny ies nUM gurU ky lhOr DrqI ’c mwr ky au~jl
cSmw k`iFAw sI[ ies cSmy nUM iqRvyxI dw vr idqw[ ieh brCw s`cy siqgurU
swihb jI ny BweI audy isMG swihb jI nUM b^iSAw[ aun@W ny hMkwrI kysrI cMd dw
isr v`F ky ies ’qy pro ky s`cy siqgurU swihb nUM AripAw[ sY&:- lMbweI 4 Pu`t 3
ieMc, bhwdrSwh ny Awgry iv`c drbwr krky prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN
pwiqSwh jI nUM Bytw kIqw[ ieh sY& hzrqAlI dI hY, jo ieslwm dy muKI ^lI&y
sn[ bMdUk:- ies nwl prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb ny swbo kI qlvMfI ivKy
isdk priKAw sI[ dweyAwnI:- &OlwdI sMjoA nUM ivMn@dI hY[ brCw, brCI[ FwL:-
gYNfy dI bxI hY[ suinhrI c`kR:- au~pr sRI jpu jI swihb jI dIAW bweI pauVIAW
au~krIAW hn[ Awp jI ies nUM Awpxy sIs ’qy sjwauNdy[ SmSIr Awpxy gwqRy
sjwauNdy[
2.vwihgurU] prmpUjnIk prmpiv`qR gurduAwrw sRI PqihgV@ swihb jI, sRI
kysgV@ swihb jI pws hn, ie`Qy swihbzwdy bRhmiv`idAw pRwpq Aqy SsqR AiBAws
krdy hn[ 3.vwihgurU] prmpUjnIk prmpiv`qR gurduAwrw sRI lohgV@ swihb jI:-
sRI AnMdpur swihb jI qoN 1 mIl nYirqI kox Bwv p`Cm d`Kx ivckwr hn[ ies
ikl@y nUM qoVn leI phwVIey cV@ ky Awey[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dw
b^iSAw bl pw ky, mhwn sUrbIr XoDy siqgurU swihb dy AinMn Bgq inSkwmI pRymI
in`qnymI Syr dlyr AqIrQ inRivkwr inrloB BweI bic`qR isMG swihb jI ny nwgnI
brCy nwl hwQI dw m`Qw ivMn@ ky BjwieAw sI[

www.Gursevak.com 238 q`qkrw


4.vwihgurU] prmpUjnIk prmpiv`qR gurduAwrw sRI holgV@ swihb jI ivKy,
prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny 1757 ib: cyq bdI 1 nUM suMdr
dIvwn sjwaux qoN mgroN holw-mh`lw Kyf ky, mh`lw Kyfx dI rIq clweI[ 1746
ib: nUM prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny Sihr dI r`iKAw leI pRp`k
suMdr pMj ikl@y bxwey[ vwihgurU] sRI AnMdpur swihb jI ivKy v`fy Azwieb Gr dy
drSn zrUr hI kro jI[ vwihgurU] prmpUjnIk prmpiv`qR sRI AnMdpur swihb
jI:- prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI ny 1 l`K sqvMjw hzwr nUM cwr 2
koh DrqI ^rId ky, 1723ib:’c Abwd kIqy[ prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN
pwiqSwh jI ny ie`Qy byAMq rOxk vDweI[ ieh n`gr ^wlsy jI dy vwsI krky pRis`D
hY, Bwv prmpUjnIk s`cy ipqw jI dw jo invws AsQwn hY, auhI aunW@ dI jwn
ipAwry spu`qR ^wlsy jI dw hY[
5.vwihgurU prmpUjnIk prmpiv`qR gurU ky mihl:- prmpUjnIk s`cy siqgurU
nOvyN pwiqSwh jI ny bxwey, Awp invws kIqw[ 6.vwihgurU] prmpUjnIk prmpiv`qR
gurduAwrw sRI dmdmw swihb jI, ie`Qy Awp jI sMdr dIvwn sjwauNdy qy pwpI msMdW
nUM fMn ie`Qy hI idqw sI[ lwiek msMd muAw& kr idqy[ 7.dyhurw mwqw AjIq kOr
jI:- ipMf Agmpur ivKy hn[ sMmq 1757 ib: nUM ie`Qy mwqw jI sskwry gey[
8.ShIdI bwZ:- siqgurU swihb dw suMdr bwZ sI[
9.gurduAwrw ikl@w AnMdgV@ swihb jI ’c suMdr sRI baulI swihb jI dy
drSn kro[ 1758 qoN 1761 ib: qk s`cy pwiqswh jI ny Awpxy is`KW leI bhuq
BwrI bIrqw nwl Drm Xu`D liVAw[
10.vwihgurU] prmpUjnIk prmpiv`qR gurduAwrw sIs gMj swihb jI:-
prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI dy prmpiv`qR sIs swihb jI, s`cy
siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny pUrn vYrwg pRym sihq sskwry sn[ 11.prmpUjnIk
prmpiv`qR gurduAwrw sRI mMjI swihb jI:- gurU ky mihlW pws hn[ prmpUjnIk
s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI eyQy suMdr dIvwn sjwauNdy sn[ eyQy AqI duKI
kSmIrI pMfqW dI &irAwd suxI[ 12.prmpUjnIk prmpiv`qR sRI Borw swihb jI:-
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy mihlW AMdr, prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN
pwiqSwh jI Bjn krdy[ 13.prmpUjnIk sRI Akwl buMgw swihb jI:- prmpUjnIk

www.Gursevak.com 239 q`qkrw


gurduAwrw sIs gMj swihb jI dy Ahwqy AMdr, ies prmpiv`qR AsQwn ’qy vwihgurU
s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI nUM gurqw iqlk idqw igAw sI[
114.prmpUjnIk prmpiv`qR cOQw q^q sRI dmdmw swihb jI gurU kI kWsI 8
gurduAwry swihbwn jI:- prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy ibrwjx dw au~cw burj
jW QV@w swihb jI, swbo kI qlvMfI (biTMfw)ivKy ieh AsQwn SoBnIk hn[
prmpUjnIk vwihgurU siqgurU dsvyN pwiqSwh jI dI mohr:- Akwl shwie, gurU
goibMd isMG jI kWsI q^q sRI dmdmw swihb jI[ kwZzW ’c BI q^q hI iliKAw
hY[ ivswKI nUM BwrI joV mylw l`gdw hY[ vwihgurU] BweI f`l isMG jI nUM,
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqguruU dsvyN pwiqSwh jI dIAW b^SIAW Amolk Acrj
^Ub ipAwrIAW prmpUjnIk vsqUAW:- ie`k KMfw, do dsqwrW, do coLy do pjwmy, ie`k
bwz dw forw, ie`k FwL[ bsqR mwqw swihb dyv kOr jI[ ien@W dy s`cy suMdr drSn
bVy hI pRym nwl krvwey jWdy hn[
vwihgurU] prmpUjnIk sRI q^q swihb jI ’qy, vwihgurU siqgurU goibMd isMG
swihb jI ^wlsy jI dIAW ieh Amolk vsqUAW hn:- ie`k sRI swihb, bMdUk inSwny
vwlI, mohr sRI q^q swihb jI, ie`k srUp prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI[ ie`k Amolk SISw hY, ijs nUM dyK ky ivMgw mUMh is`Dw ho jWdw hY[ ie`k
qyZ prmpUjnIk bwbw dIp isMG jI ShId[
vwihgurU] prmpUjnIk prmpiv`qR gurU AsQwn sRI jMf swihb jI:- ipMf qoN
A`Dw mIl au~qR v`l hn[ eyQy bYT ky vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny,
Ascrj ivsmwd kOqk krky pRymIAW nUM inhwl kIqw, qn^wh vMfI[ ijs sRI jMf
swihb jI nwl GoVw b`Dw sI, auh hux mOjUd hn[ 2.prmpUjnIk gurduAwrw sRI
it`bI swihb jI:- ipMfoN A`Dw mIl au~qR, vwihgurU s`cy pwiqswh jI ny holw KyifAw
sI[ sRovr swihb jI BI hn[
3.prmpUjnIk prmpiv`qR sRI mMjI swihb jI:- ieh AsQwn sRI dmdmw
swihb jI dy nyVy hn jI[ eyQy prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN pRBU jI, nON idn
ibrwjy[
4.gurduAwrw sRI mMjI swihb jI pwiqswh nOvIN, dsvIN jI, prmpUjnIk
gurUsr sRovr swihb jI dy d`Kx ’c hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI
ny qwl putwaux smyN Awpxy duSwly nwl kwr k`FI sI[

www.Gursevak.com 240 q`qkrw


5.prmpUjnIk prmpiv`qR sRI ilKxsr swihb jI[ 6.prmpUjnIk prmpiv`qR
gurduAwrw mwqw suMdr kOr, swihb dyv kOr jI[ 7. vwihgurU] buMgw prmpUjnIk
pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw Aqr isMG swihb jI[
8.prmpUjnIk burj, Borw, ^Uh prmpUjnIk bwbw dIp isMG swihb jI[
115.vwihgurU] prmpiv`qR prmpUjnIk pMjvW q^q Aibcl n`gr s`cKMf sRI
hzUr swihb jI ds gurduAwry swihbwn jI:- hYdrwbwd d`Kx nwdyV Sihr ’c, koit
bRhmMf qy ^wlsw &OjW dy mwlk, prmpUjnIk s`cy pwiqswh jI ny ie`Qy cOdW mhIny
mhW ivsmwd Ascrj kOqk iblws kIqy[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dy
prmpiv`qR SsqR:- c`kR, cOVw qygw, &OlwdI kmwn, gurj, nrWc srbloh dw qIr,
sunihrI sRI swihb pMj, suinhrI CotI ikRpwn 6 ieMc, hor bhuq Amolk SsqR jo
mhwrwijAW pws BI nhIN, siqgurU swihb jI dy suMdr isMGwsx ’qy, suMdr FMg nwl
sjwey hoey hn, ijn@W ’c ie`k v`fI sWg cOVw PL, sUrbIr bhwdr mweI Bwgo jI dI
hY[
2.vwihgurU] prmpUjnIk prmpiv`qR gurduAwrw sRI iSkwr Gwt swihb jI:-
ie`Qy s`cy siqgurU pRBU dsvyN pwiqSwh jI ivsmwd ismrn krdy[ BweI mUly jI dw
auDwr BI ie`Qy hI kIqw[
3.prmpUjnIk prmpiv`qR gurduAwrw sRI bMdw Gwt swihb jI:- gurU gRIb
invwj s`cy siqgurU swihb jI, sUrbIr bhwdr isMGW smyq, ienW@ dy AwSRm ’c
phuMcy, sMudr mnohr drSn krky, siqgurU swihb jI dw s`cw murId bx gey[
prmpUjnIk s`cy sRI siqgurU swihb jI ny, ienW@ nUM AMimRq Ckw ky, sUrbIr gurb^S
isMG nw r`iKAw[ ijn@W ny prmpUjnIk s`cy pwiqswh jI dy doKIAW nUM fMf idqw[
AhMkwrI vzIdy nUM mwr ky, srhMd dI ie`t nwl ie`t KVkweI, bzwrW ’c hL clvw
idqy[ su`cy nMd dy n`k ’c nkyl pweI, G`grI pw ky ncwieAw, irdy dy ipAwry pRIqm
Awpxy siqgurU swihb jI leI ShId ho ky Amr ho gey[ mhwn au~cy kwrnwmy krny
krky, bMdw isMG bhwdr nwm nwl pRis`D Amr ShId hn[
4.prmpUjnIk prmpiv`qR gurduAwrw sRI lMgr swihb jI:- godwvrI dy iknwry
SoBnIk hn[ A`Ty pihr lMgr vrqdw hY[ prmpUjnIk sMq bwbw SISw isMG swihb
jI SuB syvw krvw rhy hn[ prmpUjnIk prmpiv`qR gurduAwrw sRI sMgq swihb
jI:- nwdyV phuMcx swr prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny ie`Qy ismrn kIqw,

www.Gursevak.com 241 q`qkrw


siqsMgq jI nUM s`cw aupdyS b^iSAw[ ieh prmpUjnIk prmpiv`qR AsQwn Sihr
’c hn[
5.prmpUjnIk prmpiv`qR gurduAwrw sRI hIrwGwt swihb jI:- ies QW s`cy
siqgurU swihb ny bhwdrSwh dw AripAw hIrw godwvrI ’c su`itAw[ ieh nwdyV dy
d`Kx ’c hn[ prmpUjnIk prmpiv`qR goibMd bwZ:- ie`Qy siqgurU pRmysr jI
tihldy, ismrn krdy hn[ 6.prmpUjnIk prmpiv`qR gurduAwrw sRI ngInw Gwt
swihb jI:- ie`Qy prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI kOqk iblws krdy[
7.prmpUjnIk prmpiv`qR gurduAwrw sRI mwqw swihb dyv kOr jI:-
prmpUjnIk mwqw jI ny, sRI dmdmy swihb jI qoN prmpUujnIk s`cy siqgurU swihb
dy nwl hI ie`Qy Aw ky bMdgI kIqI[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb dy joqI joiq
smwaux qoN pihlW hI AwigAw mMn ky id`lI Aw gey[ 8.prmpUjnIk gurduAwrw sRI
mwltykrI swihb jI:- ndyV qoN au~qR v`l hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb ny
ie`QoN gupq ^zwnw k`F ky, pTwx nOkrW nUM qn^wh vMfI[ 9.AMgITw prmpUjnIk
gurmuiK mhWpurS ipAwry dXw isMG swihb jI qy ipAwry Drm isMG swihb jI[
10.prmpUjnIk buMgw mwqw Bwg kOr jI[ 11.prm pUjnIk gurduAwrw ipAwry dXw
isMG swihb jI AOrMgwbwd:- pwpI nOrMgy nUM zPrnwmw dyx gey, prmpUjnIk BweI
swihb jI ie`Qy rhy ismrn kIqw[
116.s`cy pwiqswh jI dy prmpUjnIk Dwm:- prmpUjnIk sRI nnkwxw swihb
jI, prm pUjnIk sRI AMimRqsr swihb jI, prmpUjnIk sRI mukqsr swihb jI,
prmpUjnIk sRI qrnqwrn swihb jI[ ij`Qy 2 BI sRI gurU gRMQ swihb jI dy
prmpiv`qR srUp pRkwS hn, aun@W smUMh gurU AsQwnW dI ie`ko ijhI mhwnqw hY[
117.A&Im fofy Bu`kI crs, gWjw hsIs, hIroien suKw, Srwb bIAr pwn,
zrdw qmwkU kO&I, cwh Awid BYVY nSy vrqxy vycxy mn@w hn[ POjI kMntIn
’coN rMm ilAw ky n vyco, vycx vwly nUM kMfw zrUr hI cuBygw, Drm-ikRq dw hukm hY[
smgilMg krn vwly dunIAW nUM nws kr rhy hn, ieh bhuq v`fw pwp hY[ nOjuAwn
pIVI niSAW ’c l``g ky gL rhI hY[ A&Im fofy Awid srIr nUM nws kr idMdy hn[
nSy ’c Zlqwn ho ky jIv, AYb zulm ’c l`g ky, kMgwl iBKwrI bx jWdw hY[
siqgurW ny BYVy nSy Cufw ky, nwm b^S ky, praupkwr krn dw hukm idqw hY[

www.Gursevak.com 242 q`qkrw


118.kbUqr:- guris`K ien@W nwl moh n kry[ AMimRq gurbwxI dw prcw hI
auqm mhwn hY[ kbUqr r`Kxy mn@w hn[
119.posq:- prmpUjnIk s`cy siqgurW dy pRymIAW nMU, siqgurW dy b^Sy nwm
dw byAMq hI nSw rihMdw hY[ is`K nUM sB nSy mn@w hn[ posqI AqI duKI ho ky d`sdy
hn, swfw bhuq hI mMdw hwl hY, jdoN nSw nhIN imldw, pRwx bhuq kwhly pYNdy hn,
bhuq hI du`K BogIdw hY[ inrwdrI byie`jqI bhuq hI huMdI rihMdI hY[ A&Im ’c
imlwvt hoxy krky, keI vwrI pyt ’c drd hox l`g jWdw hY[ zmIn Gr sB ku`J
ivk jWdw hY[ hr vyly nMgy Bu`Ky kMgwl, dil`dRI bxy rhIdw hY[ ie`k posqI ny ikhw,
posqw vy idl dosqw, qyrw sony mV@w idAW bUtw[ l`K 2 dI ie`k tUl luAwvy, l`K 2
dw ie`k JUtw[ posqI dy Gr vwlI ny au~qR idqw:- posqw vy idl dosqw, qyrw mu`FoN
puutw idAW bUtw[ mhwrwijAW qoN BIK mMgwvyN, h`Q PVwvyN TUTw[ AmlI.n Aml
qjq, ijau iDkwr kIey, doK duK log byd sunq Ckq hY[ (323 kibq) vwihgurU]
120. jUAw qwS mnw@:- bhu icMqw ipV cwlY hwrI] jUAY Kylxu kwcI swrI]
4] (222) jUAw Kylx vwilAW nUM (bhu)bhuqI icMqw rihMdI hY[ Drm pRym praupkwr
syvw ismrn SuB guxW rUpI (ipV) mYdwn nMU ij`qx dI bjwey, swrI izMdgI AOguxW
iviSAW ’c hwrI hY, hwr ky nrk nMU (cwlY)cly jWdy hn[ jUAY Kylxu vwilAW dI
ijMdgI rUpI (swrI)bwzI kwcI hY[ vw swrI ijMdgI hI kwcI hY[ kusMgI Awpo iv`cIN
JgVdy rihMdy hn[ jUAw Kyfx leI corI krdy hn[ pulIs ku`tdI hY, Drm rwjw fMn
idMdw hY, cOrwsI BogxI pYNdI hY[ jwiedwd nUM A`g lw idMdy hn, TUTw PV ky mMgdy
hn[ XQw:- hwr jUAwr jUAw ibDy; ieMdRI vis lY ijqno] 1] (212) ijvyN
(jUAwr)juAwrIey jUey ’c hwr ky BI, jUAw Kylx ’c (ibDy) ivMn@y rihMdy hn, jUey dI
mMdI Awdq ny ij`q ley hn[ iqvyN iviSAW ny ien@W jIvW dy (ieMdRI)ieMdirAW nUM

Awpxy vis ’c lY ky (ijqno)ij`q ilAw hY, ies leI s^q szWvW cotW KWdy
hn[ XQw:- cor jwr jUAwr pIVy GwxIAY] inMdk lwieqbwr imly hV@vwxIAY]
(1288) mdu pI jUey Kyldy johin pr nwry] muhin prweI lCmI Tg cor cgwry]
ivsws DRohI AikrqGix pwpI hiqAwry] (vwr 34) inMdw jUAw ihry ju mwl[ mhw
duKwvih iqs kau kwl[ Kyly jUp BUp jo hoey[ prI Awpdw dwrun roey[ ien ko
iqAwgy jo isK hoie[ suK pwvih mwnih bc joie] 29] (gurU nwnk pRkwS)Awm

www.Gursevak.com 243 q`qkrw


bMdy dI ikhVI g`l hY, pMjy pWfv jUey ’c sB ku`J hwr gey, bnvws k`itAw, ivrwt
rwjy pws nOkr rhy[ krIck dRopdI jI nUM kysW qoN PV ky lY quirAw, AYsI iBAwnk
ibpqw pYx qoN roey[ XQw:- rovih pWfv; Bey mjUr] ijn kY suAwmI rhq hdUir]
(954) vwihgurU] guris`KW ny qwS qW kI KyfxI hY?qwS KyfidAW dy kol BI nhIN
bYTxw[ qwS ’qy pYsy lw ky Kyfxw jUAw hY[ qwS KyfxI C`f ky, auh smW prmpUjnIk
s`cy siqgurW dI SuB s`cI syvw BgqI ’c lw ky, inhwl hoxw cwhIdw hY[ vwihgurU]
121.kusMgq ’c nhIN bYTxw:- kusMgq ’c bYTx vwly sRI gurduAwry swihb jI,
siqsMgq ’c nhIN jWdy, Drm-ikRq Bjn-ismrn dw smW brbwd ho jWdw hY[
ijhVy jIv kusMgq KuMF pwrtI ’c bYTdy hn, auh AwlsI dil`dRI rogI, krzeI ho ky
duKI huMdy hn[ XQw:- kusMgiq bhih sdw duKu pwvih duKo duKu kmwieAw] 11]
(1068) guris`K jUAw KyfidAW, Srwb k`FidAW pws n bYTy, ikauNik pulIs ku`tdI
hY, Drm rwjw fMn idMdw hY[ XQw:- sMig kusMgI bYsqy qb pUCy Drm rwie] 2]
(965) siqsMgIAW nUM pRym bynqI hY ik Awpxy b`icAW nUM kusMgq qoN bcwaux[
prmpUjnIk s`cy siqgurW ny, siqsMgq ’c bYTx dw hukm kIqw hY[ XQw:- iqqu
jwie bhhu sqsMgqI; ijQY.hir kw hir nwmu ibloeIAY] shjy hI.hir nwmu lyhu; hir
qqu n KoeIAY] )
121 aUVw. tYlIvIzn isnmy dI Zlq vrqoN dy nukswn:- DMn vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI dy prmpiv`qR kMn, kQw kIrqn
gurbwxI qoN ibnw, hor ku`J BI sunxw nhIN cwhuMdy[ XQw:- myry mohn; sRvnI ieh n
sunwey] swkq gIq nwd Duin gwvq; bolq bol Ajwey] kuAwrI DI nUMh shurw, swrw
pirvwr Srmnwk ic~qR vyKdy, gwxy suxdy hn[ XQw:- srmu Drmu duie.Cip Kloey;
kUVu iPrY prDwnu.vy lwlo] cwl c`lx Krwb ho jWdw hY[ izMdgI dw Amolk smW ijs
nwl Drm ikRq syvw ismrn, pV@weI krnI hY, PzUl hI cilAw jWdw hY[ vwihgurU]
jdoN siqsMgq dIvwn smwgm hovy qW tYlIvIzn nUM icMbVy rihMdy hn, sRI
gurduAwry swihb jI nhIN jWdy[ vIfIE i&lm ilAw ky swrI 2 rwq dyKdy rihMdy
hn[ bhuq hI grIb BwvyN mihMgweI dy pIsy hoey hn qW BI GrW ’c tYlIvIzn lweI
bYTy hn[ vwihgurU] grmI ’c bMd kmry ’c tI vI dyKdy hn, ijs krky ingHw
kmzor, srIr rogI ho jWdw hY[ vwihgurU] byAMq b`cy izAwdw tI vI dyK ky, pV@weI
’c &yl, kmtwlU bx cu`ky hn[ vwihgurU] cwhIdw qW ieh hY ik b`cy b`cI nUM kQw-

www.Gursevak.com 244 q`qkrw


kIrqn siqsMgq duAwrw gurmuiK bxwieAw jwvy, pr in`kI aumr ’c aun@W AMdr
ivkwr pRvyS kr jWdy hn[ ijs krky auh gurbwxI ’c nhIN l`g skdy[ vwihgurU]
tI vI ’c ijs qr@W PYSn, fkYqIAW kurIqIAW dyKdy hn, aus qr@W mihMgy PYSn krdy
hn, ijs krky mulk grIb huMdw hY[ vwihgurU] srkwr hdwieq kry, ik sYNsr
borf gMdIAW i&lmW qy nwtkW nUM pws n kry[
122.pWfy nUM h`Q idKwauxw mhW iBAwnk hY:- swaU bIbI jI ny d`isAw, pWfy
ny myry pqI jI nUM d`isAw, “qyrI aumr cwlI swl hY, Pyr kihMdw myry koLoN do hzwr
dI muMdrI lvo, aumr vD jwvygI[ pWfw JUTw hY, qusIN fro nwhIN, jy fr ky muMdI pweI
qW, mUrKu hovY so suxY; mUrK kw khxw] vwlI g`l hovygI[ siqgurW dy prmpiv`qR s`cy
crnIN l`g ky AicMq rho[ XQw:- icMqw Cif.AicMqu rhu; nwnk lig pweI]
123. srwD:- pKMfIAW dy khy Anuswr, mirAW nim`q jo pdwrQ idqy jWdy
hn, aus dw nwm srwD hY[ vwihgurU] ijauNdy mwipAW nUM roL dyxw, mrn mgroN
srwD krny, prmpUjnIk s`cy siqgurW dI AwigAw dy iblku`l hI ault hY[ XQw:-
jIvq ipqr. n mwnY koaU; mUeyN isrwD krwhI] ipqr BI bpury khu ikau pwvih;
kaUAw kUkr KwhI] 1] (332)AwieAw gieAw; muieAw nwau] ipCY pqil sidhu
kwv] nwnk; mnmuiK AMDu ipAwru] bwJu gurU; fubw sMswru] 2] (138)sloku mÚ 1]
jy mohwkw Gru muhY; Gru muih ipqrI dyie] AgY vsqu is\wxIAY; ipqrI cor kryie]
vFIAih hQ dlwl ky; musPI eyh kryie] nwnk.AgY so imlY; ij Kty Gwly dyie]
1] (472)
124.kI prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI ny srwD krvwieAw?
nhIN jI, prmpUjnIk s`cy siqgurW ny, Awpxy ipqw jI nUM srwD krno vrijAw[
XQw:- “hy ipqw! sqX bcn qum mwnhu[ puMnvwn AiqsY; inj jwnhu[ ipqr gey
qumry As TorI[ BUKhu ipXws jhW nih QorI[ ijn ky mn AiBlwKw nwhIN[ krY
srwD sMqiq kXoN qwhI?” (gur nwnk pRkwS) prmpUjnIk DMn s`cy siqgurU nwnk
dyv swihb jI hux, kotwn kot KMfW bRhmMfW nUM pYdw krky, aun@W dI pwlxw kr rhy
hn[ hux kotwn kot sUrjW cMdRimAW ibjlIAW AgnIAW nUM pRkwS rhy hn[ AYsy
prmpUjnIk siqgurW ny Awp srwD qW kI krny sn?is`KW nUM BI hukm krky, srwD
krno sdw leI vrijAw hY[ lutyirAW ny Apxy pyt leI srwD bxw ley, srwDW ’c
izAwdw Kw 2 ky mr jWdy hn[

www.Gursevak.com 245 q`qkrw


124. aUVw.prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI ny gXw jI ivKy
prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy crn-kml pwey qW pMifqW ny ikhw, “jI qusIN BI
Apxy ipqrW dw auDwr krwau[ ”qW hukm hoAw, “dIvw myrw eyku nwmu; duKu ivic
pwieAw qylu] auin cwnix Ehu soiKAw; cUkw jm isau mylu] 1] (358) hy BweI!
nwm hI dIvw hY, ijs nwm dy jpxy krky kRoVW sUrjW dw pRkwS pRwpq huMdw hY[
dwsn dws dy ipqrW dI gqI, krqwr ny hI kIqI hY[ ”prmpUjnIk s`cy siqgurW
qoN sbd sux ky, sB s`cy crnIN l`g ky inhwl hoey[
125.jMqR mMqR qMqR:- SrDw pUrk Awid gRMQW ’c sbd jpx dy, mn GVq
ivArQ JUTy PL d`sy hn[ ipAwry guris`KW ny aun@W Anuswr vihm Brm ’c nhIN
pYxw[ smu`cy gurbwxI jI dw A`Kr 2 pUrn PL dyx vwlw hY[
126.g`ugw:- ie`k cOhwn rwjpUq, jo eIsvI sdI igAwrvIN ’c hoieAw hY[
ieh ihMdU Drm C`f ky muslmwn ho igAw sI, Aqy s`p dI zihr dUr krn ’c v`fw
inpuMn sI[ lok ies nUM sysnwg dw Avqwr mMndy, ies dw AsQwn (mwVI) bxw ky
pUjdy hn[ ^ws krky BwdoN vdI 9 nUM jo g`ugy dw jnm idn hY, ivSyS pUjx hoieAw
krdw hY[ ie`k bMdy ny s`p dy fMgx qoN, isAwxy koly jw ky pwxI pIqw qW Arwm n
AwieAw[ pwxI pIx nwl m`Qw itkwaux nwl bhuq bMdy mr cu`ky hn[ qurMq gurbwxI
suxwau Aqy qurMq fwktrI ielwj krwauxw cwhIdw hY[ vwihgurU] ie`k bMdy dw
ielwj hI n krwaux, beI jy ielwj krwieAw qW bwbw gu`gw nrwz ho jwvygw[
fwktR ny d`isAw, SUgr krky h`fI nUM kIVw l`g igAw hY, CyqI pYr v`Fx qoN jwn
bcI[ vwihgurU] ielwj n krwauxy krky siqgurU jI nrwj huMdy hn, jwp kro
ielwj krwau[ prmpUjnIk DMn s`cy siqgurU cOQy pwiqswh jI dw hukm hY:- jrw
mrw qwpu. isriq swpu; sBu hir kY vis hY; koeI lwig n skY, ibnu hir kw
lwieAw] (168)
127.toBy dI im`tI nhIN k`FxI:- joD jTyry mMnIAin; sqIAW sauq toBVI
toey] swD sMgiq guru sbd ivxu; mir mir jMmin deI ivgoey] (vwr 5) mVI toBVI
mT Ar gor] ienhuN n syvhu siB idhu Cor] 33
128.h`Q hOLw krnw krwauxw, siqgurW v`loN sKq mn@w hY, sbd khwau, sbd
dw inscw dyvo, sbd Xwd krwau, sbd dw AiBAws krn nMU kho[

www.Gursevak.com 246 q`qkrw


129.Dwgy qvIq:- prmpUjnIk s`cy siqgurW dw hukm mMn ky, Dwgy qvIq n
kro qy n krwau[ Awp jI dI bMdgI dw smW ^rwb huMdw hY[ gurbwxI ilK ky dyxI qy
kihxw, ie`k qvIq pwxI ’c pw ky iesnwn kro[ ie`k pwxI ’c GoL ky pIau, ie`k
gly ’c pwau[ prmpUjnIk AMimRq s`cy gurbwxI jI dI ibAdbI hY[ Awpxy AsQwn
’qy poQI ’c ilKy mwto ilKo[ Awey duKIey nUM ilKy mUl mMqR, gurmMqR, dsW pwiqswhW dy
nwm dy swhmxy ibTw ky, pMdrW imMt jwp krwau ’qy Gry jwp krn nUM BI kho,
AiDkwr Anuswr smW kho[ swrw du`K sux ky inivrqI dw rwh d`so[
130..sulqwn:- prmpUjnIk s`cy vwihgurU siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dy s`cy
crn-kmlW ’c BweI mMJ jI ny phuMc ky Arz kIqI, “is`KI b^So jI[
”prmpUjnIk s`cy siqgurW ny ies dy GroN sulqwn dI kbr FuhweI, Pyr aupdyS
b^S ky inhwl kIqw[ guris`KW ny siqgurW nUM pwrbRhm krky mMnxw pUjxw hY, ijs
dw AiDk PL hY[ iksy sulqwn dI pUjw nhIN krnI[
131.ijMn BUq pRyq byqwl n mMno, hor SuB is`iKAw:- prmpUjnIk s`cy siqgurU
sRI gurU nwnk dyv swihb jI v`loN ivCoV ky, mirAW dw nwm ijMn BUq klp ky, aun@W
dI KotI pUjw ’c lw ky, prjw nUM pIV ky dMBI pwpW dy BwgI bx rhy hn[ BoLy lok
aun@W dy mgr l`g ky, jnmW 2 ’c d`uK Bogdy hn[ prmpUjnIk s`cy gurbwxI jI qoN
ivCuV ky, jIv dI hwlq pMjW ivkwrW, AOguxW krky BUq pRyq vrgI ho jWdI hY[
XQw:- AMqir vsqu; mUVw bwhru Bwly] mnmuK AMDy; iPrih byqwly] (117) pryqhu
kIqonu dyvqw; iqin krxYhwry] ) mwieAw mohu pryqu hY; kwmu k®oDu AhMkwrw] (513)
jo moih mwieAw icqu lwiedy myrI ijMduVIey; sy mnmuK mUV ibqwly rwm] (538) hir
Bgiq Bwv hIxM; nwnk pRB ibsrq qy pRyqqh] 1] (706) hir ky nwm hIn;
byqwl] ) kbIr.jw Gr swD, n syvIAih; hir kI syvw nwih] qy Gr.mrht swrKy;
BUq bsih.iqn mwih] 192] DMn BweI gurdws swihb jI:- BUqn pY. pUq mWgY; hoq
n spUqI koaU; jIA ko prq sMso. iqAwgy hU n iqAwgeI[ (476 kib`q) mswxw ’c
BUq jgwaux vwlI, BUq dy vr nwl puqRvMqI nhIN huMdI[ sgoN aus nUM Brm BUq,
jW BUq k`Fx vwlw BUqnw hI icMbVdw hY[ XQw:- ibnu gurdyv syv, Awn syv
duKdwiek hY; lok prlok soik jwih AnurwgeI] 476] (kib`q)
] gurpurb hotlW kl`bW ’c nhIN mnwauxy, gurpurb smyN im`Ty pwxI dI CbIl
dI bjwey, Srwb dI CbIl lwauxI durmiq hY[ vwihgurU] AWfy mws nUM mOfrn lMgr

www.Gursevak.com 247 q`qkrw


kih ky, prmpUjnIk s`cy gurU jI ky lMgr ’c bxwauxw sKq mn@w pwp hY[ nwnk
nwm cV@dI klw[ qyry Bwxy srb`q dw Blw[ )boly so inhwl siq sRI Akwl]
vwihgurU jI kw ^wlsw] vwihgurU jI kI &qyh] “gurpRswid AMimRq sMskwr sMpUrnM
jI nmskwr] ”
132.gurpRswid vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy b^Sy prmpUjnIk prmpiv`qR
Amolk rihqnwmy ArMB:- sRb`q pyRmIAW dy crnW ’qy m`Qw r`K ky pyRm bynqI hY[ s`cy
siqgurU swihb jI dI b^iSS jwx ky, in`qnym vWg pUrn pyRm sihq in`q hI pV@ny
suxny vIcwrny pRcwrny Dwrny kmwauxy iDAwauxy cwhIdy hn, ie`k vwr pUrn pRym
SrDw sihq pV@n sunx nwl, s`cy siqgurU swihb jI dy drSnW ijqnw hI &L
imldw hY[ sRI gurduAwry swihb jI ivKy spIkR lw ky, siqgurU gRMQ swihb jI
mhwrwj, siqsMgq jI nUM bwr 2 suxw ky s`cy siqgurW jI dIAW mhwn ^uSIAW &L
pRwpq krky inhwl hovxw jI[
133.vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny BweI nMd lwl jI prQwie rihq nwmw
aucwrnw:- nMd lwlo vwc:- dohrw] hwQ joV kY khoN gur; sunoN dIn ky idAwl[
rhq kho gur is`K kI, ijq kr hoq auDwr] 53]
sRI guro vwc[ cOpeI] guris`K rhq, suno myry mIq[ au~T pRBwq kry ihq
cIq[ vwihgurU pun, mMqR jwp[ kr ieSnwn, pV@Y jp jwp] 54] drsn krY, myrw
pun Awie[ Adb isau bYiT, gurU ic`q lwie[ qIn phr, jb bIqy jwn[ kQw suny,
gur ihq ic`q Twn] 55] sMDXw smy, suny rhrwis[ kIrqn kQw, suno hir jws[
ien mY nym, ju eyk krwie[ so is`K, 5AmrpurI mY jwie] 56] 5s`cKMf[ pWc nym,
guris`K ju DwrY[ smUMh kul, kutMb ko qwrY[ qwrY bRhmMf, mukiq so hoie[ jnm mrn,
nih pwvY soie] 57]
nMd lwlo vwc[ dohrw] qum jo khw gurdyv jI, drSn kr moih Awie[ lKIey
qumrw drs khW, kho moih smJwie] 58]
sRI guro vwc] dohrw] qIn rUp hY moih ky, suno nMd ic`q lwie[ inrgun srgun
gur Sbd hY, kho qoih smJwie] 59] eyk rUp, iqhu gux qy prY[ nyq nyq ijh,
6
ingm au~crY[ Gtu Gtu ibAwpk, AMqrjwmI[ pUr rhXo, ijauN jl Gt pwnI]
60] 6byd[ dUsr rUp gurU gRMQ jI jwn[ Apny AMg, myry kr mwn[ rom rom, A`Cr
so lho[ jQwrQ bwq, qum soN sB khoN] 61] jo is`K, gur drsn kI cwih[ drsn
www.Gursevak.com 248 q`qkrw
krY gurU gRMQ jI 7Awih[ pRBwq smyN, krky ieSnwn[ pMj pRd`CnW, kry sujwn] 62]
7
cwh ky[ dohrw- hwQ joV kr Adb soN, bYTy gurU hzUr[ sIs tyk gur gRMQ jI, bcn
sunY su jrUr] 63]
cOpeI[ sbd sunY gur, ihq ic`q lwie[ igAwn sbd gur, sunY sunwie[ jo
mm swQ, cwih kr bwq[ gurU gRMQ jI pV@Y, ivcwrY swQ] 64] jo muJ bcn sunn kI
cwih] gurU gRMQ ivcwr suny, ic`q lwie[ myrw rUp, gurU gRMQ jI jwn[ ies mY Byd,
nwih kCu mwn] 65] qIsr rUp, is`K hY mor[ gurbwxI 1riq ijn, ins Bor[
ivswh pRIq, gur Sbd jo DrY[ gur kw drSn, in`q au~iT krY] 66] 1pRIqI[ jpu
jI jwpu pV@y, ic`q lwie[ igAwn Sbd gur, sunY sunwie[ gur duAwr kw drsn
krY[ pr dwrw kw iqAwg, ju krY] 67] guris`K, syvw kry ic`q lwie[ Awpw mn
kw, sgl imtwie[ ien krmn mY, jo prDwn[ so is`K, rUp myrw pihcwn] 68]
dohrw[ AYsy guris`K mwn hY, syvw kry jo koie[ qn mn Dn pun Arp kY, so
muJ syvw hoie] 69] AYsy guris`K syv kI, moih phUcy Awie[ suno nMd ic`q dyie kr,
mukiq bYkuMTy jwie] 70]
nMd lwlo vwc:- inrgux srgux gur Sbd jI, khy rUp qum qIn[ inrgux rUp
nhIN dyKIey, sun gur, is`K ADIn] 71]
cOpeI] qumrw, inrgux rUp Apwrw[ so ikm dyKY, 2dIn 3idAwrw[ jgq gurU,
qum kho suAwmI[ Gt Gt vwsI, AMqrjwmI] 72] 2gRIb dy 3idAwlU[
sRI guro vwc] sun is`K, BweI nMd su lwl[ qum sun, hmry bcn 3rswl[ gur
is`K, srgun rUp su jwn[ pRQm syv, gur ihq ic`q Twn] 73] 3rsW dw Gr[ gur
is`K syv, sbd jo gho[ Sbd srUp su, ieh ibD lho[ Sbd srUp, vwk jo Dwry[
iqs qy lK hY, Apr Apwry] 74] qy mYN gost khI, ju BweI[ pV@Y sunY, jo ihq icq
lweI[ iqs kI mihmw, khoN bKwn[ joqI joiq imlY, moih 4mwn] 75] 4mwx
sihq[
sMmq sqRh shs su bwvn[ m`Gr SudI nOmI suKdwvn[ sur gur vwr sq`dRv
qIr[ bcn khy nMd lwl su bIr] 76] dohrw] vwihgurU gur jwpIey, vwihgurU kr
iDAwn[ mukq lwB so hoie hY, guris`K ird mY mwn] 77] ieiq sRI guru jI, BweI
nMd lwl jI kI goSt sMpUrxM]

www.Gursevak.com 249 q`qkrw


134.<> siqgur pRswid] 5AQ qnKwh nwmw:- 5hux[ dohrw] pRSn kIAw
nMd lwl jI, gurU bqweIey moih[ kvn krm ien *jog hY, kvn krm ien soih]
1] *krny Xog[ dohrw] nMd lwl qum bcn suno, is`K krm hY eyhu[ nwm dwn
ieSnwn ibnu, krY nw An isauN nyhu] 2] cOpeI] pRwqkwl, siqsMg n jwvY[
qnKwhdwr, vhu b`fw khwvY[ siqsMig jwie kr, ic`q fulwvY] eIhW aUhW, Tauru n
pwvY] 3] hir jsu sunqy, bwq clwvY[ khY gurU goibMd isMG, vhu jm pur jwvY[
inrDnu dyK, n pwis bhwvY[ so qnKwhI, mUl khwvY] 4] sbdu igAwn ibnu kry jo
bwq[ qW ky kCu n AwvY hwQ[ sbdu Bog n invwvy sIs[ qw ko imlY n, prm
jgdIs] 5] dohrw] jo pRSwd ko bWt hY, mn mYN Dwry loB[ iksy QoV@w iksy Aglw,
sdw rhY iqsu sog] 6]
cOpeI] kVwhu pRSwd kI, ibiD suin lIjY[ qIn BWq ko, smsr kIjY[ lypn
AwgY, bhukr dIjY[ mWjn kir, BWjn DovIjY] 7] kr ieSnwn piv`qR hoie bhY[
vwihgurU ibnu, Avru n khY[ nvqn kuMB, pUr jl lyih[ gurU goibMd isMG sPl iqn
dyh] 8] kr iqAwr, cONkI pr DrY[ cwr Er, kIrqn bih krY] 9] dohrw]
muhr qurkI kI isr DrY, 6loh lgwvY crn[ khY gurU goibMd isMG suxo lwl jI, iPr
iPr huie iqs mrn] 10] 6SsqR[
cOpeI] l`gy dIvwn sux, mUil n jwvY[ rihq ibnw, pRSwid vrqwvY[ sUhw
pihn, ley nsvwr[ khY gurU goibMd isMG, jm kry KuAwr] 11] mwie BYx, jo AwvY
sMgiq[ idRsit burI dyKy, iqs pMgq[ is`K hoie, jo krq kroD[ kMinAw, mUl n dyvy
soD[ DIA BYx kw, pYsw Kwie[ khY gurU goibMd isMG, D`ky jm Kwie[ is`K hoie, ibnu
lohu jo iPrY[ Awvq jwvq, jnmY mrY[ mwl AiQ`q kw, bl kir ClY[ jpu qp qw
ko sB nih PlY] 12] sorTw] kMGw donoN vkq kr, p`g cuny kr bWDeI[ dwqn
in`q kry, n du`K pwvY, nMd lwl jI] 13]
dohrw] dsvMD gurU nih dyveI, JUTu bolu jo Kwie[ khY gurU goibMd isMG lwl
jI, iqs kw kCU n 1ibswih] 14] 1Brosw[ cOpeI] TMFy pwxI, jo nhIN n@wvY[ ibnu
jpu pV@y, pRSwid ju pwvY[ ibnu rhrwis; smW jo KovY[ kIrqn pVy ibnu; rYn ju sovY]
15] cuglI kr, jy kwj ibgwrY[ iDRgu iqs jnm, ju Drm ibswrY[ krY bcn jo
pwly nwhIN[ khY gurU goibMd isMG, iqs TOr kq nwhI] 16] suAwd vsIkwr hoie,

www.Gursevak.com 250 q`qkrw


mws ju KwvY[ ibnu gur sbd, bcn joeI gwvY[ iqRAw rwg, sunY ic`q lwie[ suno
lwl, su jm pur jwie] 17]
cOpeI] Ardws ibnw, ju kwj isDwvY[ Byt kIey ibn, kCu muK pwvY[ iqAwgI
bsq, gRhn jo krY[ ibnu iqRAw AwpxI, syj ju DrY] 18] AiQ`q dyK, nhIN dyvy
dwn[ so nhIN pwvY, drgh mwn[ kIrq kQw isau, mn nhIN lwvY[ sMq is`K kau,
burw AlwvY] 19] inMdw jUAw, ihrY ju mwl[ mhW duKwvY, iqs kO kwl[ gur kI
inMdw, suny nw kwn[ Bytw krY, sMg ikrpwn] 20]
dohrw] golk rwKY nWih jo, Cl kw krY vpwr[ khY gurU goibMd isMG lwl jI,
BogY nrk hzwr] 21] vwihgurU ibnu khy, ju KwvY[ vysÍw duAwry, is`K jo jwvY[ pr
iesqRI isau; nyhu lgwvY[ khY gurU goibMd isMG, vhu is`K nhIN BwvY[ gur 1qlpI,
kptI hY joie[ b`fo qnKwhI, jwno soie] 22] 1gurU dI syjw jwx vwlw[ gur ko
Cof, Avr isauN mWgY] rwqRI svY, qyV hoie nWgY] 23] dohrw] ngn hoie, jl
m`jn krY[ ngn hoie bwhr iPrY, ngn sIs jo Kwie[ ngn pRSwid jo bWteI,
qnKwhI b`fw khwie] 24]
cOpeI] Kwlsw soeI, jo inMdw qXwgy[ Kwlsw soeI, lVY hoie AwgY[ Kwlsw
soeI, jo pMcw kau mwry[ Kwlsw soeI, krmW ko swVy[ Kwlsw soeI mwn jo iqAwgY[
Kwlsw soeI, ju pr iqRX iqAwgY] 25] Kwlsw soeI, pr idRSit kau iqAwgY[
Kwlsw soeI, nwm 3r`q lwgY[ Kwlsw soeI, gurU bwxI ihqu lwvY[ Kwlsw soeI, swr
muih KwvY] 26] 3pRIqI[
dohrw] Klk Kwlk kI jwn kY, Klk duKwvY nwih[ Klk duKY nMd lwl jI,
Kwlk kopY qwih] 27] cOpeI] Kwlsw soeI, inrDn kau pwlY[ Kwlsw soeI, duSt
ko gwlY[ Kwlsw soeI, nwm jp krY[ Kwlsw soeI, mlyC pr cV@Y] 28] Kwlsw
soeI, nwm isauN joVY[ Kwlsw soeI, bMDn ko qoVY[ Kwlsw soeI, ju cVY@ qurMg[ Kwlsw
soeI, jo krY inq jMg] 29] Kwlsw soeI, SsqR kau DwrY[ Kwlsw soeI, duSt kau
mwrY] 30]
dohrw] dohI iPrY Akwl kI, inMdw kry n koie[ bn prbq sB BjihMgy,
qrih jgq mY soie] 31] cOpeI suno lwl jI, eyho swc[ pRgt krUMgw, Awpin
rwj[ cwr brn, iek brn krwaUN[ vwihgurU kw, jwp jpwaUN] 32] svw lwK soN,
eyk lrwaUN[ cVihM isMG, iqsu mukiq krwaUN] 33] JUln nyjy, hsqI swjy[ duAwr

www.Gursevak.com 251 q`qkrw


duAwr pur, naubq bwjy[ svw lwK, jb DuKy plIqw[ qb Kwlsw, 4audy 5Asq lO
jIqw] 34] 4cV@dy, 5iCpdy[
dohrw] rwj krygw Kwlsw, AwkI rhy n koie[ KuAwr hoey, sB imlyNgy bcy
srn jo hoie] 35] bcn hY sRI gurU jI kw ik jo koeI is`K dw bytw hoie Ar monw
hoie jwvy iqs kI jV su`kI, AOr jo monw, is`K ho jwvy qW iqs kI jV hrI[ ieiq
sRI qnKwh nwmw sMpUrxM] Ssqr iv`idAw is`KI nwhI, nw qurMg dI AsvwrI] is`KI
dI nw rihq kmweI, qnKwhIAw hY BwrI]
135.<> siqgur pRswid] BweI dysw isMG jI dw rihq nwmw:- pRQm rihq
Xih jwn, KMfy kI pwhul Cky, soeI isMG pRDwn, Avr n pwhul jo ley[ pWc isMG
AMimRq jo dyvY[ qW ko isr Dr Ck pun lyvY[ pun iml pWcoN, rihq jy BwKYN[ qW ko
mn mY, idRV@ kr rwKY[ kuVI mwr, Awidk hYN jyqy[ mn qy, dUr iqAwgy qyqy[ bwxI
mwihM; nyh krno[ cuglI Aru inMdw; 1pirhrno[ 1dUr krnw[ vwihgurU inq, bcn
aucwry[ vwihgurU ko, ihrdY Dwry[ Awgy Awvq, isMG ju pwvY[ vwihgurU kI, Pqy
bulwvY[ ds nK kr, jo kwr kmwvY, qW kr jo Dn Gr mY AwvY[ iqs qy, gur dsÍMD
jo dyeI[ isMG suXS bhu, j`g mih lyeI] pr bytI ko, bytI jwnY[ pr iesqRI ko,
mwq bKwnY[ AwpnI iesqRI soN; r`q hoeI[ rihqvwn, gur kw isMG soeI] rihq
bihq, kbhUM n qÎwgY[ snmuK lry, n rx qy BwgY[ gurU srUp, Kwlsw heIey[ jW
kI tihl, prm suK lhIey[ KyqI vxj, v 2islp bxwvY[ 2dsqkwrI, hunr,
mus`vrI Awid[ AOr tihl, jo mn mY BwvY[ idRV@ hÍY, soeI kwr kmwvY[ corI fwky,
kbhuM n jwvY[ muslI fUmix, dUqI cylI[ ivBcwrix, jo iPrY iekylI[ Avr ju, Awn
vrx kI nwir[ ien sy, isMG n krY pÎwr[ pÎwr krY, hovY kul hwnI[ qW qy, ien
ko qjY gÎwnI[ mws hu`kw, crs qmwkU[ gWjw topI, qwVI KwkU[ ien kI Er, n
kbhUM dyKY[ rihqvMq, so isMG ivsyKY[ SsqR hIn, ieh kbhUM n hoeI[ rihqvMq,
Kwils hY soeI] sMnÎwsI, bYrwgI jyvY[ AOr audwsI, XogI qyvY[ jMgm 3vwmI, Avru
ju koeI[ 3vwm mwrgIAw[ qW kw jUTw, kbI n lyeI[ gurmuiK A`Kr, jo hYN BweI[
isMG isMG qy, sIKY jweI[ AOr ju ivdÎw; jihM qihM hoeI[ Avrn qy BI; lyvY soeI[
duhUM gurU gRMQ mY; bwxI joeI[ cun cun; kMT kry in`q soeI] gurpurb; gurU idn jyqy[
*
purb smwn; khy hYN qyqy[ *gurU ismrn isPq dIAW ^uSIAW Bry iqauhwr, ien@W ’c
puMn dwn suikRq syvw ismrn kry[ iqn myN kCu, prSwd bnwvY[ kr kVwh, Kwlsy

www.Gursevak.com 252 q`qkrw


KuAwvY[ Awp isMG; jo rwjw hoeI[ inrDn isMGn; pwly soeI[ prdysI isMGn; jb
dyKY[ aun kI syvw; kry ibSyKY[ 4mDur bcn; sBihn so BwKY[ 4im`Ty[ cwkr; isMGn
ko hI rwKY[ isMG isMG so; nyh su krno[ vYr Bwv; mn qy 5prhrno[ 5dUr krnw[
dohrw] pr nwrI jUAw As`q; corI mdrw jwn[ pWc AYb Xy jgq myN; qjy su
isMG sujwn[
cOpeI] rx myN jwie; n kbhUM BwjY[ idRV@ kr; C`qRI Drmu su gwjY[ inMmr
suBwv; n kbhUM qÎwgY[ durjn dyK; dUr qy BwgY[ 6durjn kI sMgiq; suK nwhIN[
6
Koty purK[ kr ibcwr; dyKo mn mwhIN[ kwm kroD; loB md mwnw[ ien ko iqAwgy;
soeI isAwnw[ ibnX ibbyk; Drm idRV@ rwKY[ imQÎw bcn; n kbhUM BwKY[ Dn
kIriq; suK rwj bfweI[ 7XuvqI su`q; ivdÎw bhu BweI[ 7juAwn[ iXh sB dwq;
gurU kI jwnY[ qW qy nihM AiBmwnih TwnY[ jgq mWih; hYN pMQ su jyqy[ krY inMd;
nih kbhUM qyqy[ v`FI ly kr; nÎwX n krIey[ JUTI swKI; kbhUM n BrIey[
dohrw] jo pRSwid Ckny l`gY; hwQ sucyq kryie[ eykWkI bih Kwih nihM;
Avrn ko BI dyie]
cOpeI] rihqvwn; guris`K hY joeI[ kr aupwX; Dn KwtY soeI[ qwhIN kr;
Gr ko inrbhY[ pUjw; BUl n kbhUM ghY[ jo koaU isMG; pUjwrI AhY[ so BI; pUjw
bhuq n ghY[ qn inrbwh mwqR; so lyvY[ AiDk hoie; qo jihM qihM dyvY[ jy
kurihqIey; j`g drswvq[ pwhul pIie; kurkrm kmwvq[ iqn soN; vrqx nwihM
imlwvY[ rih inrlyp; prm suK pwvY[ rihqvwn j`g; isMG jo koeI[ gurU ky lok;
bsyNgy qyeI[ rihnI rhY; soeI is`K myrw[ Eh Twkur; mYN aus kw cyrw[ rihq ibnw,
nih is`K khwvY[ rihq ibnw; dr cotW KwvY[ rihq ibnw; suK kbhUM n lhY[ qW qy
rihq; su idRV kr ghY]
136.sYnwpiq ikRq gur soBw:- ^wlsw ^ws khwvY soeI; jW ky ihrdy Brm n
hoeI] Brm ByK qy rhY inAwrw; so ^wls siqgurU hmwrw]
137.<> siqgur pRswid] rYhq nwmw sRI gurU goibMd isMG jI kw[ BweI
pRihlwd isMG jI pRQwie bcn sRI muKvwk pwiqSwhI 10] BweI dirAweI audwsI ky
prQwie hoieAw[ bolnw hoieAw sRI siqgurU jI kw[
dohrw] Aibcl n`gr bYTy gurU; mn mYN kIAw ibcwr[ boilAw s`cw siqgurU;
mUriq sRI krqwr] 1] hukm hoieAw pRhlwd isMG; ibp jwiq hMs rwie[ inkt

www.Gursevak.com 253 q`qkrw


bulwieAw gurU jI; lIno kMT lgwie] 2] pMQ cilE hY jgq myN gur nwnk
prswid[ rihq bqweIey Kwlsy; suxo isMG pRihlwd] 3]
cOpeI] hoie is`K; isr topI DrY[ swq jnm; kuStI hoie mrY[ jy is`K; gl
mih qwgw mylY[ cOpV bwjI; gnkw KylY] 4] jnm suAwn; pwvygw koit[ bIjXo
hwQ; burw ies Kot[ pwg auqwr; prswid jo KwvY[ so is`K; kuMBI nrk isDwvY] 5]
dohrw] mIxw AOr msMdIAw; monw kuVI jo mwr[ hoie is`K vrqn krY; AMq
hoiegw KuAwr] 6] vwihgurU ky mMqr ibn; jpY AOr koeI jwp[ so swkq is`K mUl
nih; bcn hY sRI muK vwk] 7] gur kw hukm mwnY nhIN; krY nw is`K kI syv[ so
bIrj mlyC ko; prgt pCwno Byv] 8]
cOpeI] hukm dyK; kwr nw rwKy[ golk 1gop; imiQAw muK BwKY[ kwrByt; suK
mMnq curwvY[ AYsw is`K; gurU nhIN BwvY[ qUt pirE; mwieAw kI PwsI[ BRmqw iPrY;
lwK caurwsI[ so bIrj; mlyC ko jwn[ suno isMG pRihlwd sujwn] 10] 1corI[
dohrw] gurU Kwlsy Awid lO; khy Qwp j`g mih[ so swkq nrkI sdw; ien sy
kry jo Droh] 11] sUhy AMbr pihn kr; lyvy jo nsvwr[ l`gy qwVnw sIs pir;
su`tIey nrk mMJwr] 12] ibn jp jwp jpy ibnw; jo 2jyvy pRSwid[ so 3ibStw kw
ikrm hoie; jnmu gvwieE bwid] 13] 2Cky[ 3gMdgI[
cOpeI] pRwqkwl gur gIq n gwvY[ rhrwis ibnw; prswid jo pwvY[ bwhr
muKI is`K; iqs ko jwno[ sB brqn; imiQAw iqs mwno] 14] l`K caurwsI; BRmqw
iPrY[ bwir bwir; j`g jnmY mrY[ gurU bcn isau; qu`tw jwie] drgh qw kau; imlY
sjwie] 15]
dohrw] Akwl purK ko Cwf kir; Bjy dyv koeI AOr[ jnm jnm BRmqw iPrY;
lhY n suK kI TOr] 16] pwhn kI pUjw krY; gur nw invwvY sIs[ so swkq ingurw
sdw; mwirAw sRI j`gdIs] 17] krI Qwpnw jws kI; moih jo Apny hwQ[ iqs kI
smsr jo krY; jr jwvY kul swQ] 18]
dohrw] kwr Byt suK mMnq kr; jo is`K ic`q BRmwie[ so swkq pwpI sdw;
4
ibkt rUp hoie jwie] 19] 4ivkrwl, frwauxw[ kuVI mwr msMd jo; mIxy kw
prswid[ ley jo ien kY hwQ kw; jnm gvwvY 5bwid] 20] 5ibArQ[ Cwif is`Kn
ky crn ko; ley pMQ jo hor[ AYQy EQy du`K lhY; gur is`Kn ko cor] 21]
cOpeI] mVhI gor dyvl, jo mwnY[ pr pMQn ko; aUc bKwnY[ so swkq; gur kw

www.Gursevak.com 254 q`qkrw


is`K nwhIN[ Pws pirE; jm kMkr pwhI] 22] topI dyK; invwvY sIs] so
is`K nrkI; ibsÍy bIs] Akwl purK kI syvw krY] is`K bMs; sgly lY qrY] 23]
dohrw] gurU Kwlsw mwinXY; prgt gurU kI dyh[ joie is`K imlbo chY; Koj
ieno mYN lyh] 24] kwn kty Ar qurk kw; kry nw mUl ibswih] jo is`K gur 6ihq
nw krY; so nrky pr jwie] 25] 6ipAwr[ siqgur kI bwxI ibnw; rsnw rtY jo
hor[ so mwirAw j`gdIS kw; prY nrk mYN Gor] 26] cOpeI] Cy drsn kI; jo miq
DwrY[ kul sbUh lY; nrk isDwrY[ 7bwJ gurU; isKn kI syvw[ imiQAw mwno; sur
nr dyvw] 27] 7gurU Aqy is`KW dI syvw qoN ibnw, (sur) dyviqAW dy (dyvw) pUjnIk
dyviqAW, (nr) purSW dI syvw pUjw JUTI hY[ Akwl purK kI; mUriq dyh[ pRgitE
Awp; Kwlsw dyh[ mm 8rMck; imiQAw nhIN BwKI[ gur nwnk gur AMgd 9swKI]
28] 8r`qI mwqR[ 9gvwh hn[
dohrw] lYxw dyxw Kwlsy; Awn dyv sB JUT[ Aaur dyv ieauN mwnIey; ijauN
1
bwrU kI mUT] 29] 1ryqy[ Akwl purK ky bcn isauN, prgt clwieE pMQ[ sB
is`Kn ko bcn hY; gurU mwnIEN gRMQ] 30] Qwp cilE jo jgq mih; iqnih invwvhu
mwQ[ vwihgurU ky mMqR ibn; imiQAw swrI gwQ] 31]
cOpeI] is`K kau is`K; jau 3AMbr dInw[ koit AsmyD j`g; Pl kInw[ jo
gur kI bwxI isKlwvY[ jIvn mukq pdwrQ pwvY] 32] 3bsqR[ cwpI krY; mlY
is`K crnw[ iqs is`K ko; mYN lIno 4srnw[ krY prswid; is`K muK pwvY[ iqs is`K
ky; gur 5vwrny jwvY] 33] 4srnI pYNdw hW[ 5kurbwn[
dohrw] rhrwis smY guru hukm ko; pV@ prIq ic`q lwie] eyk bwr rsnw rtY;
prgt imlY muih Awie] 34]
cOpeI] bcn prqIq; r`KY is`K joeI[ qYsy hI Pl; prwpiq hoeI[ gur kw
bcn gurU kI mUriq[ 6Bugiq mukiq vrswqy pUriq] 36] 6pdwrQ[ rihxI rhY;
soeI is`K myrw[ Eh swihb; mY aus kw cyrw[ kry Akwl purK kI Awsw[ jnm
mrn k`t fwry Pwsw] 30]
dohrw] siq Akwl sRI vwihgurU; prm bIj ieh mMq[ sB is`Kn ko bcn hY;
gurU mwnIEN gRMQ] 38]

www.Gursevak.com 255 q`qkrw


cOpeI] k`C kys kMGw ikrpwn[ kVw AOr jo kro bKwn[ ieh k`ky pMj qum
mwno[ gurU gRMQ ko qum sB jwno] 39] gurmuK isMG AwigAw moih dInI[ rihq nwmw
qum ilKo nvInI] 1]
ieiq sRI rihqnwmw sRI gurU klgIDr gurU goibMd isMG jI BweI pRihlwd isMG
pRiq] sMpUrxM]
138.<> siqgur pRswid] BweI cOpw isMG dw rihqnwmw:- gurU kw is`K
Srwb kbI n pIvy[ swK, ijqu pIqY miq dUir hoie, brlu pvY ivic Awie] (554)
gurU kw is`K kMinAw nw mwry; kuVI mwr nwl nw vrqy[ kMinAw kw pYsw nw Kwie[
nwqw gurU ky is`K nwl kry[ gurU kw is`K jM\U it`ky dI kwx nw kry[ gurU kw is`K
gRIb kI rsnw ko gurU kI golk jwxy[ gurU kw is`K B`dx nw krwvy[ pRwxI kw sRIr
AMq hovy qW kIrqn krwvy, XQw Skiq swQ pRSwid ly jwie[ Drm ikrq ky nPy
ivcoN gurU ArQ dsvMD dyvy[ DrmswlIAw, pIr, AOr msMd nw bxy[ rsoeIAw is`K
r`Ky[ lMgr myN nw gohw bwly, nw gohy dw cONkw hI dyvy[ cOrI XwrI nw kry[ jUAw nw
Kyfy[ pRSwid vrqwauNdw boly nw, boly qW muK ko rumwl sy Fky, ipMfw Kurky qW h`Q
Doie lvy[ sB kwrjoN ky Awid myN Ardws kry[ Apny gurU ibnw hor nw jwxy[ Drm
aupdyS kry[ sbMDIAW nUM Drm ’c ilAwvy[ gurU kI bwxI ibnw hor nw pV@y nw suxy[
vwihgurU jI kI &qh imlxy vkq bulwvy[ is`K ky sMkt ko jÎoN qÎoN krky dUr kry[
gurU kw is`K gor mVI sqI msIq mu`lW kwzI bwhmx Awid nUM nw mMny[ lVky nUM sRI
gurU gRMQ swihb jI kw Su`D pwT isKwly[ sRI gurU gRMQ swihb kw Bog pwvy[ ipMf ivc
ie`k AsQwn swDU sMgq kw bxwvxw, jhW swDU sMgq iek`qR hovy, AwieAw igAw
ibsrwm kry[ AwigAw gurU gRMQ swihb kI mMnxI, Aml prSwdy dw r`Kxw[ SsqR
r`Kxy[ msMdW nUM nhIN mMnxw[ rx mYN ip`T nhIN dyxI[ Kwlsw ihMdU muslmwn sy
inAwrw rhy, is`K sy kurihq ho jwey qW sB ky A`gy h`Q joV KV@w hovy[ qnKwh lgvw
kr bKSwvy[ is`K nUM bKSxy vkq AVI nhIN DrxI cwhIey[ is`K klP iKzwb nw
lgwvy, jo lgwvy so qnKwhIAw[ jo is`K ic`ty kys cugy, so qnKwhIAw[ is`K ko dyK
ky pihly Pqy bulwey, jo Pqy nw mMny, so qnKwhIAw[ An AMimRqIey sy jo brqy, so
qnKwhIAw[ ibvwh myN Xw A`gy ip`CoN vysvw kw qmwSw dyKy so BI qnKwhIAw[ is`KW
dw mwmlw is`KW ivc inbVy, jo is`K dy ibnw khy hwkm dy jwvy so qnKwhIAw[

www.Gursevak.com 256 q`qkrw


krjw dyx vwlw jo bymuK hoey so qnKwhIAw[ bcn kih ky jo mu`kry so qnKwhIAw[
dZw kry so qnKwhIAw[
139.<> siqgur pRswid] BweI dXw isMG jI dw rihq nwmw] gurU kw is`K,
mt bu`q qIrQ dyvI dyvqw brq pUjw Arcw mMqR jMqR pIr bRhmx pu`Cxw qrpn
gwXqRI ikqy v`l ic`q dyvY nwhIN[ Kwlsw so ijn qn mn Dn Akwl purK nUM
sONipAw hY[ jnyaU n pwie, krm imrq srwD ipqr ipMf vydk ivvwh Awidk nw
krwvy, sB jugiq, gurU kI imRXwdw Ardws sy kry[ iksI kw kwrj hovy aus ko
svwry[ gurduvwry jwvy mwrg myN bRhmcrX Dwry[ ijs guris`K nUM koeI kuVmweI kry
nwhIN, iqs nUM loc ky kry krwvY, kuis`K hovy iqs ko is`K kry[ kMinAw ko mwry, mony
ko kMinAw dyvy so qnKwhIAw[ is`K ko is`K puqRI deI 1suDw suDw iml jwX, deI
BwdxI ko suqw 2Aih muK 3AmI cuAwX[ 1AMimRq[ 2s`p[ 3AMimRq[ nwk kWn nw
Cydy, AKMf rhy[ cOQy idn kySI ieSnwn kry[ kwly ic`ty nIly K`ty bsqR Dwry[ isMGoN
ko brwbr kw BweI smJy[ ijs ky 4BIqr 5DoRh hY so nrk ko jwXgw[ 4AMdr[
5
Cl[ srvr Awidk kI jo SIrxI Kwvy so qnKwhIAw[ iqlk Dwgw pwvy so
qnKwhIAw[ pWc isMG iml kr rihq ibbyk kw gurmq kry[ gofy vwlI (gofy
FkxI) k`C nw pihry, jo pihry so qnKwhIAw[ lMgr myN cONkw im`tI kw dyvy[ ihMdU
muslmwn kI kwx ko myty[ eykwdSI Awidk brq nw Dwry[ AwnMd ibnw ibvwh nw
kry[ GoVy AOr SsqR kI swr r`Ky[ loB kr Kwie AOr pRSwd ko inMdy so qnKwhIAw[
jo SrwD ibvwh bRwhmx sy krwvy, gurU kI rIiq nw kry so qnKwhIAw] ieiq
smwpqM] AsvwrI dI dyK ryK sMBwl pUrI kry[
140.<> siqgur pRswid] rhqnwmw bwbw sumyr isMG jI]
dohrw] sRI gurU nwnk rUp ds; pMQ Kwlsw Kws[ kr pRxwm sumyr hir; au~cry
rYhq pRkws] 1] gurU gRMQ bwxI ivKy; 1ivKm bu`D nh 2jws[ Awid AMq mY eyk sm;
soeI Kwlsw Kws] 2] 1AOKI Bwv nwsqk[ 2ijs dI[ ivpR gwie mY dÍYsu kI; ruic n
rucY ic`q jws[ isMG sumyr Akwl ipRX; soeI Kwlsw Kws] 3] cwr brx ky is`K mY;
smqw sumiq pRkws[ isMG sumyr Akwl ipRX; soeI Kwlsw Kws] 4] k`C kys ikRpwx
ipRX, kMGw kVw sdIv[ jo Dwrq twrq nhIN; soeI Kwlsw deIv] 5] gurbwxI idl
prIq kI; rIq n ruicAY AOr[ isMG sumyr Akwl ipRX; soeI Kwlsw mOr] 6] dsm
gurn mY eyk sI; bu`D su`D ijh Awih[ isMG sumyr Akwl ipRX; jwn Kwlsw qwihM]

www.Gursevak.com 257 q`qkrw


7] AMqir bwhir jQw kRm; swDU isMG srUp[ isMG sumyr Akwl ipRX; soeI Kwlsw
BUp] 8] swDU sm sB jgq mY; isMG srUp AnUp[ isMG sumyr Akwl ipRX; soeI
Kwlsw BUp] 9] dyKq hI jw ky sdw; durjn ic`q BY hoie[ isMG sumyr Akwl ipRX;
khIey Kwlsw soie] 10] siqnwmu sRI vwihgurU; jW ky sd ird mwih[ isMG sumyr
Akwl ipRX; khIey Kwlsw qwihM] 11] dyKn mYN bWko l`gY; kw ko ic`q n
duKwie[ isMG sumyr Akwl ipRX; so Kwlsw khwie] 12] pWc myl ky myl soN; AMqr
bwhir dyie[ ien sy jo vrqy nhIN; Ahy Kwlsw syie] 13] mrn jnm ko BY nh
ijh; sÍpnhu irdY auTwie[ hir sumyr hir Bgq ipRX; so Kwlsw khwie] 14]
kMnXw vXwhy isMG ko; momn kO nih dyie[ isMG sumyr Akwl ipRX; so Kwlsw
*
AByau] 15] *Byd qoN rihq r`b rUp, in`fr[ jO lO Xw j`g mYN rhy; hir gur Bgiq
n qXwg[ isMG sumyr Akwl ipRX; so Kwlsw suBwg] 16] qn qy nv nv in`q au~TY;
BgqI Bwau qrMg[ isMG sumyr Akwl ipRX; so Kwlsw ABMg] 17] j`g ko Awpn myN
lKy; Apny kau j`g mwihM[ isMG sumyr su Kwlsw; iqh sm dUsr nwihM] 18] ds
gRwhI iqAwgI su ds; bRhm igAwn lY lIn[ isMG sumyr so Kwlsw; srb lwlsw
hIn] 19] nvDw BgqI ko sdw; jW kY ic`q myN Bwv[ pRym pd sd nYn jih; soeI
Kwlsw rwv] 20] sqX nwm ky nwm ijh rwm Alwh prXMq[ dÍYs bu`iD nih jws
jIX so Kwlsw idKMq] 21] kwrn Xw j`g ko ju; hir qwrn qrx idAwl[ qws pyRm
myN mgn mn soeI Kwlsw KXwl] 22] SsqR n iqAwgy kbhUM jo Xwsu isMG srUp[
isMG sumyr Akwl ipRX Aih Kwlsw BUp] 23] kwl bqIq krY ju inq ibdXw bwk
ibnod[ isMG sumyr Akwl ipRX ibidq sdw chuM Er] 24] sjl nYn vYrwg Xuq
Aiq Anurwg smyq[ bwr bwr gur gux sunq; qw 1sn mn kr hyq] 25] 1swQ[
nIcw jwnY Awp ko; aUc lKY sMswr[ srb ryx mn jws ko so Kwlsw Apwr] 26]
jm bpurw ko BY n ijq, sdw msq hir rMg[ isMG sumyr Akwl ipRX so Kwlsw
ABMg] 27] mn nIcw miq aUc ijh mq rwKw gur vwhu[ kysW swsW swQ hY sdw
inbwhu Xh cwhu] 28] gurU Kwlsy kI thl nvn rucI kir joie[ qws srx sumyr
hir Ahy Kwlsw soie] 29] ngn sIs BogY nhIN Bojn krY n pXwr[ isMG sumyr
Akwl ipRX so Kwlsw Apwr] 30] gurbwxI kI eyk quk qw ky ArQ AnMq[ qwih
ibcwrq hI rhY so Kwlsw mhMq] 31] rwm rmMqw srb mYN Xh siqgur ky vwk[ XW
qy dÍYs n kry jo soeI Kwlsw pwk] 32] qurkn kI sMgq kbUM krY nW; ko bl Dwr]

www.Gursevak.com 258 q`qkrw


isMG sumyr Akwl ipRX so Kwlsw Apwr] 33] snmuK Ssqr jo lgq hY ruiDr
ilpq qn hoie] horI ko jo Kyl lK iKly Kwlsw soie] 34] rwmwidk Avqwr kI
inMdw kry n Awp] sRvxhu qy nh suny jo, so Kwlsw Apwr] 35] hir js gur js
Bgiq js kry 3sRvx 4put pwn] so sumyr hir Kwlsw ry mn kr iqh DXwn] 36]
3
kMnW
rUpI[ 4fUinAW nwl[ inMdw n kIjY kwhu mq, sB kau smqw Bwau] ByKI pRBU n
BIjeI Xw quk ko in`q cwau] 37] isMG hoie kr jo krY, punw pwQ koeI AOr] iqh
kul qw ko qXwgeI, soeI Kwlsw mOr] 38] 5au~icsty nih Kwie ikh, nh au~icst
kih dyih] ibn pyRhI so Kwlsw, sdw sIc riq Byv] 39] 5jUTw[ smUMh rihq nwmy
gurpRswid sMpUrnM[

AnMd kwrj sMskwr dI SuB mrXwdw gurpRswid ArMB:-


1. gurmuiK vzIr dI pRwpqI leI Ardws:- AiqAMq hI pRym nmskwr sihq,
Ardws krnI ik hy s`cy pwiqswh jIE! siq sMqoK Drm vIcwr iKmw inmRqw
SihnSIlqw gurU BgqI gursyvw pqIbRqw Drm Awid SuB guxW vwlI isMGxI b^So
jI[ ies qr@W gurmuiK isMGxI ny Ardws krnI, hy s`cy pwiqswh jIE! pUrn jqI
sqI inrml sUrvIr bhwdr gurBgq vr b^So jI[
2. gurpRswid] gurmiq Anuswr mMgxy dI SuB mrXwdw Ardws:- mMgxI qoN
pihlW pu`iCAw jwvy dohW b`icAW dy ikqny Sbd kMT hn[ mMgxy qoN mgroN BI v`D qoN
v`D bwxIAW kMT krweIAW jwx[ ijhVy mwpy Awp gurmiq ’c nhIN l`gdy, b`icAw nUM
nhIN lwauNdy, auh roNdy pCuqwauNdy hn[ b`icAW dI bWh Awp jmW nUM PVwauNdy hn[
Cuhwrw pwauxw Twkw krnw sgweI krnI sgn pwauxw mMgxw hY[ Drm dw nwqw hoxw
cwhIdw hY[ lrkI lrkw bycY nwhI[ pwvy ^uSI gurU kI mhW hI[ b`cy b`cI dy pYsy lYxy
bhuq v`fw pwp hY[ gurU ipAwry b`cy b`cI dw is`KI Drm srUp mMUh m`Qw k`d iv`idAw
suBwau ie`ko ijhy hoxy cwhIdy hn[ b`cI dI aumr do, iqMn cwr swl, b`cy nwloN G`t
hovy[ dovyN prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI nUM mMnx pUjx vwly gurU
pRymI hox[ mwieAw dy lwlc krky, lwiek b`cy dw sbMD, nlwiek b`cI nwl, lwiek
b`cI dw sbMD, nlwiek b`cy nwl hoxy krky in`q nvyN sUrj byAMq qlwk qy mOqW
huMdIAW rihMdIAW hn[ b`cw b`cI bRhmiv`idAw, sMswrI iv`idAw hunr AnMd kwrj qoN
www.Gursevak.com 259 q`qkrw
pihlW hI pRwpq krn qW bhuq hI cMgw hY, mgroN BI ho skdy hn[ ivdyS ’coN Awey
b`cy b`cI dy pihlW swry kwgz cYk kro, ikqy pihlW SwdI qW nhIN hoeI, jy hoeI hovy
qW qlwk dy kwgz dyKo, Pyr mMgxw kro jI[ bhuq swry lwlcI bMdy pMjwb Aw ky,
swaU b`cIAW nwl DoKw krdy hn, SwdI krw ky Dn btor ky qur jWdy hn, keI ivdyS
’coN Awey jwx ky, b`cI dy idMdy hn, pr aun@W dy pws vwpsI vIzw nhIN huMdw[ dohW
qr&W qoN nyk swaU gurmuiK smidRStI vwlI vIcwr krn[ sgweI vyly bhuq JUT
boilAw jWdw hY, ieh nhIN cwhIdw jI, Awpo iv`cIN vIcwr kridAW sMgxW nhIN
cwhIdw, swrI izMdgI dw sMpRk hY, ies leI pUrn qs`lI krky, sgweI krnI
cwhIdI hY[ gurU swihb jI qoN hukmnwmw lY ky mn iekwgR hovygw, ijvyN krnw hovygw
vIcwr idRV ho jwxgy[ pihlW qs`lI krn dw Bwv ieh hY ik sgweI dI Ardwis qoN
mgroN idRVqw r`KxI[ ijhVy pihlW qs`lI nhIN krdy, mMgxw krky J`t hI jbwb dy
idMdy hn[
vwihgurU] b`cI dw mMgxw krn gey jW AnMd kwrj qoN pihlW jW mgroN, iksy
BI smyN dohW sbMDIAW ny Srwb pIxI ipAwauxI, siqgurU swihbwn jI dI AwigAw dy
iblkul hI ault hY[ CotI aumr ’c SwdI dy bhuq hI nukswn hn, sRIr kmzor Aqy
rogI ho jWdy hn, b`cy BI kmzor jW mry jMmdy hn, mulk gRIb huMdw hY[
gurpRswid] shury Gr Awey b`cy nUM jo Srwb idMdy hn, auh b`cy b`cI dy jIvn nUM
nrk dil`dRI rogI sogI hMkwrI ivkwrI bxwauNdy hn[ AwpxI b`cI nUM rMfI kr lYNdy
hn, ikauN jo jmweI nUM Srwb ipAw ky, Srwb pIx dw rog lw idMdy hn, Srwb pI 2
ky hI mr jWdw hY[ bhuqy swaU b`cy ies jwL ’c Ps jWdy hn, Awp jI dy crn c`t
ky pRym bynqI hY, Srwb n dyvo, isMG sjo jI ipAwry, jweIey bilhwry[
vwihgurU] gRIb b`cy nUM prmpUjnIk gurbwxI siqsMgq mhWpurSW nwl joVo,
AMimRq Ckwauu in`qnymI bxwau, mwiekI m`dd krky kwrobwr bxw dyvo, Pyr aus nUM
kMinAw dyvo, is`KI krky b`cw b`cI suKI rihxgy, AYsw krny krky s`cy siqgurW jI
dI ^uSI pRwpq hovygI[ dovyN AMimRqDwrI, in`qnym dIAW pMj bwxIAW, sRI rhrwis
swihb jI, sRI kIrqn soihlw swihb jI, sRI Awsw jI dI vwr, sRI suKmnI swihb
jI Awid v`D qoN v`D bwxIAW dy inXmI hox[ SwdI qoN pihlW jW mgroN siqgurU gRMQ
swihb mhwrwj jI dI Su`D sMQw krn Aqy A`gy krwaux, siqgurW dIAW ^uSIAW
pRwpq krn[

www.Gursevak.com 260 q`qkrw


vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurW ny Awpxy irSqy AmIrW rwijAW nwl nhIN
kIqy[ s`cy siqgurU pMjvyN CyvyN s`qvyN nOvyN dsvyN pwiqSwh jI dw idRStWq lY lvo[ s`cy
siqgurU dl BMjn guru sUrmw, vf joDw bhu praupkwrI[ CyvyN pwiqSwh jI ny AwpxI

ipAwrI b`cI bIbI vIro jI dw SuB AnMd kwrj, AqI hI lwiek BweI swDU jI
gurmuiK ipAwry nwl kIqw, jo ik gRIb hI sn[ ijs krky sMgoSwh jIqm`l gMgwrwm
gulwb cMd mwhrI cMd pMj sUrbIr AqIrQ mhWblI Amr ShId XoDy pYdw hoey, jo
BMgwxI dy Drm Xu`D ’c gurU jI leI ShId hoey[ so mwieAw lwlc iqAwg ky, Xogqw
Anuswr sbMD krky s`cy siqgurW jI dI ^uSI lYxI cwhIdI hY[ XQw:- gurU kw isK;
swk isK nwl krY[ dyx lYx dw lwlc n krY[ hwxu dyKY; h`f su`cw dyKy[ m`Qy nwl
m`Qw imldw dyK ley[ )kMinAw dyvy is`K ko lyvY nih ikCu dwm[ soeI myrw is`K hY
phuMcy gur ky Dwm[ (rihqnwmw BweI swihb isMG)mwns kI jwq sBY eykY phcwnbo]
Anuswr jwq pwq ibrwdrI dw i^Awl C`f ky, AMimRqDwrI is`K dw irSqw
AMimRqDwrI nwl hovy jI[ jy au~cI zwqI vwlw Srwb qmwkU Awid vrqy, auh gurU Gr
’c pRvwn nhIN hY[ au~cI zwqI dw hMkwr krky, nIvIN zwqI qoN n&rq nhIN krnI
cwhIdI[ ijs ko kuVmweI koeI n krY, iqs ko puMn ArQ loic kir Awpy krY] 3])
gurU kw is`K, grIb is`K nwl nwqw krY, gurU nwil gMF pwauNdw hY[ (Bw:caupw isMG
iC`br)
vwihgurU] AhMkwrI pwpI cMdU dI, gurmuiK sicAwrI gurU pRymx nUMh, pRymI
guris`K dI b`cI sI, jdoN; guru Arjunu prqK´ hir] s`cy siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI
nUM au~bldI dyg AMdr ibTwieAw, qdoN ieh pRymx b`cI, pihry ’qy KV@y ispwhIAW nUM
Awpxy gihxy v`FI vjoN dy ky, sRI gurU swihb jI dy drSnW nUM geI[ pRym bynqI
kIqI, “hy dIn dieAwl myhrW dy sWeI s`cy swiqgurU swihb jI! dwsn dwsI Awp
jI dy gRIb is`K dI b`cI hY, iksy pwp krky pwpI cMdU dI nUMh bxnw ipAw[ ” s`cy
siqgurW ny hukm kIqw ik, hmro isK; ij Awgy hÍY hY] suqw Ais`Kn Gr; nihM dY hY]
(sRI gurpur pRkwS) Bwv jy koeI myrw is`K hY, auh swkq dy Gr AwpxI b`cI nUM n
ivAwhy[ gRIb swaU gurmuiK Drm-ikRq dI idRVqw vwly ^wlsy gurU ipAwry s`icAwry
pRymI in`qnymI gurBgq jI nUM kMinAw dyx dy kotwin koit puMn hn[ AhMkwrI DnI,

www.Gursevak.com 261 q`qkrw


nSeI nUM kMinAw dyx dy kotwn koit pwp hn, swrI izMdgI ig`ly gohy dy DuKx vWg
b`cI duKI rhygI jI[
vwihgurU] AnMd kwrj qoN pihlW, b`cy b`cI vwly Awpxy GrW ’c, siqgurU gRMQ
swihb jI mhwrwj dw shj pwT Awp krn jW krwaux, jy pwT nw ho skdw hovy,
qW s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy prmpiv`qR s`cy crn-kml Awpxy Gry
puAwaux jW gurduAwry swihb jI pRogrwm krn, kQw kIrqn dyZ kIqI jwvy jI[
mMgxI dI Ardwis:- kIqw loVIAY kMmu; su hir pih AwKIAY] pauVI pV@ ky,
hy s`cy pwiqswh jIE! sRb`q swDsMgq jI, Gr vwly pRymIAW, dwsndws v`loN Awp jI
dw rom 2 krky kotwn koit DMnvwd hY jI[ Awp jI ny mhwn ikRpw krky, Awpxy
dwsndwsW dy Gr ’c drSn b^Sy hn[ Awp jI dI Apwr ikRpw dw sdkw, sRI
goieMdvwl swihb jI qoN BweI rwm isMG jI dI spu`qRI bIbI pRym kOr jI dI mMgxI,
sRI KfUr swihb jI qoN BweI sMqoK isMG jI dy BuJMgI dieAw isMG jI nwl krn dI
Ardwis hY, b`cy b`cI nUM Bjn ismrn gurU syvw vwlI dIrG AwXU b^SxI, sbMDIAW
dw prspr myl ipAwr siqkwr vDy jI[ sRI muKvwk sux ky, b`cI vwly Awpxy v`loN
gwqRy vwlI srb loh dI ikRpwn qy pqwsy su`ky myvy BuJMgI dI JoLI pwaux[ sy sMjog;
krhu myry ipAwry] ijqu rsnw; hir nwmu aucwry] 1] Awid AMimRq SbdW dw kIrqn
krnw[ vwihgurU] b`cy vwly ikRpwn kMGw srb loh dw kVw b`cI nUM Byjx[ b`cI dI
mMgxI ’qy sgn 2 kih ky, nONh pwlS cUVIAW sMDUr ibMdI surKI sony cWdI Awid dI
vrqoN nhIN krnI cwhIdI, ieh mnmq hY[ pihrwvw gurmuKI hovy[
3. koit bRhmMf ko.Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] )pRB dwqau dwqwr;
pir´au jwcku ieku srnw] Anuswr prmpUjnIk vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny ipMf
dwauDr (ijlw mogw)ivKy pyRmIAW dy pu`Cx qoN AnMd kwrj sMskwr dI SuB mrXwdw
ieauN &urmweI:- (gRMQ mukq mwrg)n`cx t`px sy qmo guxI ibrqI ho jWdI hY[
XQw:- auif auif rwvw JwtY pwie] vyKY loku hsY Gir jwie] BweI gopwly jI vWg
pihlW pUrIAW lgW lw ky prmpiv`qR sRI jpu jI swihb jI dw Su`D pwT pyRm Bwvnw
nwl krky, Awpo Awpxy itkwxy coLw pYn@x qoN pihlW ieh CMqu pV@o jI[ rwgu sUhI
mhlw 1 CMq Gru 2 <> siqgur pRswid] hm Gir swjn Awey] swcY myil imlwey]
shij imlwey hir min Bwey; pMc imly suKu pwieAw] sweI vsqu prwpiq hoeI; ijsu
syqI mnu lwieAw] Anidnu mylu BieAw mnu mwinAw; Gr mMdr sohwey] pMc sbd

www.Gursevak.com 262 q`qkrw


Duin Anhd vwjy; hm Gir swjn Awey] 1] Awvhu; mIq ipAwry] mMgl gwvhu;
nwry] scu mMglu gwvhu qw pRB Bwvhu; soihlVw jug cwry] ApnY Gir AwieAw Qwin
suhwieAw; kwrj sbid svwry] igAwn mhw rsu nyqRI AMjnu; iqRBvx rUpu
idKwieAw] sKI imlhu ris mMglu gwvhu; hm Gir swjnu AwieAw] 2] mnu qnu;
AMimRiq iBMnw] AMqir pRymu rqMnw] AMqir rqnu pdwrQu myrY; prm qqu vIcwro] jMq

ByK qU sPilE dwqw; isir isir dyvxhwro] qU jwnu igAwnI AMqrjwmI; Awpy
kwrxu kInw] sunhu sKI mnu mohin moihAw; qnu mnu AMimRiq BInw]3] Awqm rwmu
sMswrw] swcw Kylu qum@wrw] scu Kylu qum@wrw Agm Apwrw; quDu ibnu kauxu buJwey]
isD swiDk isAwxy kyqy; quJ ibnu kvxu khwey] kwlu ibkwlu Bey dyvwny; mnu
rwiKAw guir Twey] nwnk.Avgx sbid jlwey; gux sMgim pRBu pwey] 4] 1] 2]
(764)rwgu sUhI CMq mhlw 3 Gru 2 <> siqgur pRswid] suK soihlVw hir
iDAwvhu] gurmuiK hir Plu pwvhu] gurmuiK Plu pwvhu hir nwmu iDAwvhu; jnm
jnm ky dUK invwry] bilhwrI gur Apxy ivthu; ijin kwrj siB svwry] hir pRBu
ik®pw kry hir jwphu; suK Pl hir jn pwvhu] nwnku khY suxhu jn BweI; suK
soihlVw hir iDAwvhu] 1] suix hir gux BIny; shij suBwey] gurmiq shjy nwmu
iDAwey] ijn kau Duir iliKAw iqn guru imilAw; iqn jnm mrx Bau Bwgw]
AMdrhu durmiq dUjI KoeI; so jnu hir ilv lwgw] ijn kau ik®pw kInI myrY suAwmI;
iqn Anidnu hir gux gwey] suix mn BIny; shij suBwey] 2] jug mih; rwm nwmu
insqwrw] gur qy aupjY; sbdu vIcwrw] gur sbdu vIcwrw rwm nwmu ipAwrw; ijsu
ikrpw kry su pwey] shjy gux gwvY idnu rwqI; iklivK siB gvwey] sBu ko qyrw qU
sBnw kw; hau qyrw qU hmwrw] jug mih; rwm nwmu insqwrw] 3] swjn Awie vuTy;
Gr mwhI] hir gux gwvih; iqRpiq AGwhI] hir gux gwie sdw iqRpqwsI; iPir
BUK n lwgY Awey] dh idis pUj hovY hir jn kI; jo hir hir nwmu iDAwey] nwnk
hir Awpy joiV ivCoVy; hir ibnu ko dUjw nwhI] swjn Awie vuTy; Gr mwhI] 4] 1]
(767)aupRokq prmpiv`qR inrml CMqu jM\ dy FukwA smyN pUrn pRym sihq Su`D pV@nw
jI[ mMglwcwr ^uSI dy sBwgy smyN, jo ien@W prmpiv`qR SbdW dw Su`D pwT pyRm
Bwvnw sihq krngy, siqgurU swihbwn jI aun@W dy kwrj rws krky, aun@W nUM l`KW
^uSIAW dIAW pwiqswhIAW b^Sxgy, jmW jUnW du`KW qoN r`iKAw krngy[

www.Gursevak.com 263 q`qkrw


Awsw Gru 7 mhlw 5] hir kw nwmu; irdY inq iDAweI] sMgI swQI; sgl
qrWeI] 1] guru myrY sMig; sdw hY nwly] ismir ismir; iqsu sdw sm@wly] 1]
rhwau] qyrw kIAw mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu nwnku mWgY] 2] 42] 93]
(394) sMpUrn gursbd pV@o[ gurU jI dw hukm mMn ky ^uSI lYx leI BuJMgI BuJMgx
AnMd kwrj qoN pihlW hI AMimRq Ck lYx, bhuq hI zrUrI pyRm bynqI hY jI[

kVwh pRswid pihlW hI siqgurW jI dI hzUrI ’c r`Kxy[ prmpUjnIk


vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI pRkwS krky Ardws qy sRI muKvwk mgroN rwgIAW qy
gRMQI isMG jI ny BuJMgI BuJMgx nUM is`iKAw dyvxI, ieh qyrw Brqw hY[ ies dI syvw
krnI, ies nUM, durbcn nhIN kihxw, jYsw ilAwvy qYsw vMf Kwvxw, Brosw vwihgurU
jI kw r`Kxw, folxw nhIN[ pihlW ie`k lWv dw pwT iPr kIrqn krnw, kIrqn
smyN b`cw b`cI pRkrmW krn[ cwr lwvW cwr pRkrmW mgroN ivAwh dy sbdW dw
kIrqn krnw[ kIrqn smyN gRMQI isMG jI sMpUrn sRI AnMd swihb jI gupq pV@n[
pRSwid ivq smwn brwq nUM Ckwvxw, krjw cu`k ky vifAweI nhIN krnI[ ivq
sMjugq bsqr dyvo, jo ikC ho sky dyvo, EhI vkq nhIN dyvxy dw, swrI aumr dyvxw
hY[ du`K suK vyly sdw mwpy hI kMm AWvdy hYn[ swhw soDnw hovy, gurU jI A`gy
pRwrQnw krnI[ qyl cV@wvnw, sYNq krnI, Fol vjwvnw mnHy hY, jd Ardwis ho
jwey, sBy kwrj rws ho gey smJo[ c`dr pw ky Ardwis nhIN krnI[
igAwnu pRcMfu bilAw Git cwnxu; Gr mMdr sohwieAw] qnu mnu Arip sIgwr
bxwey; hir pRB swcy BwieAw] AYsy Sbd pV@ny sunxy[ hwQI dMd dw cUVw nhIN
pwvxw, doS hoNdw hY[ rbwbI Sbd pV@yN, is`TxI myhxw koeI nhIN bolxw[ keIAW
DIAW dI shuirAW nwl nhIN bxdI, Pyr mwipAW dy Gr rihMdIAW hYn, qW qy ivAwh
iv`c QoV@w Krc kro, DI dy ky krqUqI khwvnw mUrKW dI miq hY[ pMJI rupXy q`k
Krc kuVm dyx, tihl krny vwilAW qoN ibnw, DI dw pYsw hor iksy nUM nhIN dyxw[
brwqI bhuq nhIN iek`Ty krny, l`sI pYr nhIN pwauxw, AwqSbwjI nhIN swVnI,
kMjrI ncwie ky, kMjr nhIN bxnw[ DI no ruAw ky nhIN qornw, nw gl l`g ky
imlnw[
is`Ko! imlnI qy muklwvy dw bKyVw nhIN r`Knw, kuVm nUM im`qR hI smJo[ BuJMgI
BuJMgx dy ipqw ie`k dUjy dy pYrIN h`Q lwaux[ fUmw pwsoN moieAW dI kilAwx nhIN

www.Gursevak.com 264 q`qkrw


suxnI[ krzw cu`k ky DI dw ivAwh n kro[ k`cI ipMnI qy vwVw nhIN krnw, ieh
&wlqU Krc hYn[ foly ’qy nh`k Dn nhIN aujwVnw, Bu`Ky nUM AMn bsqr dyvo, Dn Krc
ky, gaU mih GoVw aUT dwn nhIN dyvxw, Eh Dn hOLI hOLI DI dy suAwrQW pr
lgwE, ijs ’c lVkI lVkw suK pwvy[ nkd Dn bhuq kMm svwrdw hY, sRI gurU
swihb jI dI mrXwdw nwl ivAwh kro[ jd swhy ic`TI ByjxI hovy, qW ieh
prmpUjnIk Sbd ilK ky Byjxw jI[ pqI vwcWeI min vjI vDweI; jb swjn suxy
Gir Awey] guxI igAwnI bih mqw pkwieAw; Pyry qqu idvwey] vru pwieAw
purKu AgMmu Agocru; sd nvqnu bwl sKweI] nwnk ikrpw kir kY myly; ivCuiV kdy
n jweI] 4] 1] (773)hux sRb Kwlsy jI dy suK leI lwvW ilKny hW[ ij`Qy
siqgurU gRMQ swihb jI pRwpq nw ho skdy hox, EQy ies sRI poQI swihb jI nUM pRkwS
krky prmpiv`qR lwvW dw pwT kr lvo[ sUhI mhlw 4] hir pihlVI lwv;
privrqI krm idRVwieAw.bil rwm jIau] bwxI bRhmw vydu.Drmu idRVhu; pwp
qjwieAw.bil rwm jIau] Drmu idRVhu.hir nwmu iDAwvhu; isimRiq nwmu idRVwieAw]
siqguru guru pUrw AwrwDhu; siB iklivK pwp gvwieAw] shj Anµdu hoAw vfBwgI;
min hir hir mITw lwieAw] jnu khY nwnku lwv pihlI; AwrMBu kwju rcwieAw]
1] hir dUjVI lwv; siqguru purKu imlwieAw.bil rwm jIau] inrBau.BY mnu hoie;
haumY mYlu gvwieAw.bil rwm jIau] inrmlu.Bau pwieAw hir gux gwieAw; hir
vyKY rwmu hdUry] hir Awqm rwmu pswirAw suAwmI; srb rihAw BrpUry] AMqir
bwhir hir pRBu eyko; imil hir jn mMgl gwey] jn nwnk. dUjI lwv clweI;
Anhd sbd vjwey] 2] hir qIjVI lwv; min cwau BieAw bYrwgIAw. bil rwm
jIau] sMq jnw hir mylu; hir pwieAw vfBwgIAw. bil rwm jIau] inrmlu hir
pwieAw. hir gux gwieAw; muiK bolI hir bwxI] sMq jnw vfBwgI pwieAw; hir
kQIAY AkQ khwxI] ihrdY hir hir. hir Duin aupjI; hir jpIAY msqik Bwgu
jIau] jnu nwnku boly qIjI lwvY; hir aupjY min bYrwgu jIau] 3] hir cauQVI
lwv; min shju BieAw hir pwieAw. bil rwm jIau] gurmuiK imilAw suBwie; hir
min qin mITw lwieAw. bil rwm jIau] hir mITw lwieAw myry pRB BwieAw;
Anidnu hir ilv lweI] mn icMidAw Plu pwieAw suAwmI; hir nwim vjI vwDweI]
hir pRiB Twkuir kwju rcwieAw; Dn ihrdY nwim ivgwsI] jnu nwnku boly cauQI

www.Gursevak.com 265 q`qkrw


lwvY; hir pwieAw pRBu AivnwsI] 4] 2] (774) Ardws, sRI muKvwk lYxw[
kVwh pRSwid vrqwvnw[
AnMd swihb
rwmklI mhlw 3 Anµdu; <> siqgur pRswid] Anµdu BieAw myrI mwey;
siqgurU mY pwieAw] siqguru q pwieAw shj syqI; min vjIAw vwDweIAw] rwg
rqn prvwr prIAw; sbd gwvx AweIAw] sbdo q gwvhu hrI kyrw; min ijnI
vswieAw] khY nwnku. Anµdu hoAw; siqgurU mY pwieAw] 1] ey mn myirAw; qU sdw
rhu hir nwly] hir nwil rhu qU mMn myry; dUK siB ivswrxw] AMgIkwru Ehu kry
qyrw; kwrj siB svwrxw] sBnw glw smrQu suAwmI; so ikau mnhu ivswry] khY
nwnku. mMn myry; sdw rhu hir nwly] 2] swcy swihbw; ikAw nwhI Gir qyrY] Gir
q qyrY sBu ikCu hY; ijsu dyih su pwvey] sdw isPiq slwh qyrI; nwmu min vswvey]
nwmu ijn kY min visAw; vwjy sbd Gnyry] khY nwnku. scy swihb; ikAw nwhI
Gir qyrY] 3] swcw nwmu; myrw AwDwro] swcu nwmu ADwru myrw; ijin BuKw siB
gvweIAw] kir sWiq suK min Awie visAw; ijin ieCw siB pujweIAw] sdw
kurbwxu kIqw gurU ivthu; ijs dIAw eyih vifAweIAw] khY nwnku. suxhu sMqhu;
sbid Drhu ipAwro] swcw nwmu; myrw AwDwro] 4] vwjy pMc sbd; iqqu Gir
sBwgY] Gir sBwgY sbd vwjy; klw ijqu Gir DwrIAw] pMc dUq quDu vis kIqy;
kwlu kMtku mwirAw] Duir krim pwieAw quDu ijn kau; is nwim hir kY lwgy] khY
nwnku. qh suKu hoAw; iqqu Gir Anhd vwjy] 5] swcI ilvY ibnu; dyh inmwxI] dyh
inmwxI ilvY bwJhu; ikAw kry vycwrIAw] quDu bwJu smrQ koie nwhI; ik®pw kir
bnvwrIAw] eys nau horu Qwau nwhI; sbid lwig svwrIAw] khY nwnku ilvY bwJhu;
ikAw kry vycwrIAw] 6] Awnµdu Awnµdu sBu ko khY; Awnµdu gurU qy jwixAw] jwixAw
Awnµdu sdw gur qy; ik®pw kry ipAwirAw] kir ikrpw iklivK kty; igAwn AMjnu
swirAw] AMdrhu ijn kw mohu qutw; iqn kw sbdu scY svwirAw] khY nwnku eyhu
Anµdu hY; Awnµdu gur qy jwixAw] 7] bwbw ijsu qU dyih; soeI jnu pwvY] pwvY q so
jnu dyih ijs no; hoir ikAw krih vycwirAw] ieik Brim BUly. iPrih dh idis;
ieik. nwim lwig svwirAw] gur prswdI mnu BieAw inrmlu; ijnw Bwxw Bwvey]
khY nwnku ijsu dyih ipAwry; soeI jnu pwvey] 8] Awvhu sMq ipAwirho; AkQ kI
krh khwxI] krh khwxI AkQ kyrI; ikqu duAwrY pweIAY] qnu mnu Dnu sBu.

www.Gursevak.com 266 q`qkrw


sauip gur kau; hukim mMinAY pweIAY] hukmu mMinhu gurU kyrw; gwvhu scI bwxI] khY
nwnku suxhu sMqhu; kiQhu AkQ khwxI] 9] ey mn cMclw; cqurweI. iknY n
pwieAw] cqurweI. n pwieAw iknY; qU suix mMn myirAw] eyh mwieAw mohxI; ijin
eyqu Brim BulwieAw] mwieAw q mohxI iqnY kIqI; ijin TgaulI pweIAw] kurbwxu
kIqw iqsY ivthu; ijin mohu mITw lwieAw] khY nwnku mn cMcl; cqurweI. iknY n
pwieAw] 10] ey mn ipAwirAw; qU sdw scu smwly] eyhu kutMbu. qU ij dyKdw; clY
nwhI qyrY nwly] swiQ qyrY clY nwhI; iqsu nwil. ikau icqu lweIAY] AYsw kMmu mUly
n kIcY; ijqu AMiq pCoqweIAY] siqgurU kw aupdysu suix qU; hovY qyrY nwly] khY
nwnku mn ipAwry; qU sdw scu smwly] 11] Agm Agocrw; qyrw AMqu n pwieAw]
AMqo. n pwieAw iknY qyrw; Awpxw Awpu qU jwxhy] jIA jMq siB Kylu qyrw; ikAw
ko. AwiK vKwxey] AwKih q vyKih sBu qUhY; ijin jgqu aupwieAw] khY nwnku. qU
sdw AgMmu hY; qyrw AMqu n pwieAw] 12] suir nr muin jn. AMimRqu Kojdy; su
AMimRqu. gur qy pwieAw] pwieAw AMimRqu. guir ik®pw kInI; scw min vswieAw]
jIA jMq siB quDu aupwey; ieik vyiK. prsix AwieAw] lbu loBu AhMkwru cUkw;
siqgurU Blw BwieAw] khY nwnku ijs no Awip quTw; iqin. AMimRqu gur qy pwieAw]
13] Bgqw kI; cwl inrwlI] cwlw inrwlI Bgqwh kyrI; ibKm mwrig clxw]
lbu loBu AhMkwru qij iqRsnw; bhuqu nwhI bolxw] KMinAhu iqKI vwlhu inkI; eyqu
mwrig jwxw] gur prswdI ijnI Awpu qijAw; hir vwsnw smwxI] khY nwnku cwl
Bgqw; jughu jugu inrwlI] 14] ijau qU clwieih. iqv clh suAwmI; horu. ikAw
jwxw gux qyry] ijv qU clwieih. iqvY clh; ijnw mwrig pwvhy] kir ikrpw. ijn
nwim lwieih; is hir hir sdw iDAwvhy] ijs no kQw suxwieih AwpxI; is
gurduAwrY suKu pwvhy] khY nwnku scy swihb; ijau BwvY iqvY clwvhy] 15] eyhu
soihlw; sbdu suhwvw] sbdo suhwvw sdw soihlw; siqgurU suxwieAw] eyhu iqn kY
mMin visAw; ijn Durhu iliKAw AwieAw] ieik iPrih Gnyry. krih glw; glI.
iknY n pwieAw] khY nwnku sbdu soihlw; siqgurU suxwieAw] 16] pivqu hoey sy
jnw; ijnI hir iDAwieAw] hir iDAwieAw pivqu hoey; gurmuiK ijnI iDAwieAw]
pivqu mwqw ipqw. kutMb sihq isau; pivqu sMgiq sbweIAw] khdy pivqu suxdy
pivqu; sy pivqu. ijnI mMin vswieAw] khY nwnku sy pivqu; ijnI gurmuiK hir hir
iDAwieAw] 17] krmI. shju n aUpjY; ivxu shjY. shsw n jwie] nh jwie

www.Gursevak.com 267 q`qkrw


shsw. ikqY sMjim; rhy krm kmwey] shsY jIau mlIxu hY; ikqu sMjim Doqw jwey]
mMnu Dovhu. sbid lwghu; hir isau rhhu. icqu lwie] khY nwnku. gur prswdI shju
aupjY; ieh shsw iev jwie] 18] jIAhu mYly; bwhrhu inrml] bwhrhu inrml.
jIAhu q mYly; iqnI jnmu jUAY hwirAw] eyh iqsnw vfw rogu lgw; mrxu mnhu
ivswirAw] vydw mih nwmu auqmu. so suxih nwhI; iPrih ijau byqwilAw] khY nwnku
ijn scu qijAw. kUVy lwgy; iqnI jnmu jUAY hwirAw] 19] jIAhu inrml; bwhrhu
inrml] bwhrhu q inrml. jIAhu inrml; siqgur qy. krxI kmwxI] kUV kI
soie. phucY nwhI; mnsw sic smwxI] jnmu rqnu ijnI KitAw; Bly sy vxjwry]
khY nwnku ijn mMnu inrmlu; sdw rhih gur nwly] 20] jy ko isKu; gurU syqI snmuKu
hovY] hovY q snmuKu isKu koeI; jIAhu rhY gur nwly] gur ky crn. ihrdY iDAwey;
AMqr AwqmY smwly] Awpu Cif. sdw rhY prxY; gur ibnu Avru. n jwxY koey] khY
nwnku suxhu sMqhu; so isKu snmuKu hoey] 21] jy ko. gur qy vymuKu hovY; ibnu siqgur.
mukiq n pwvY] pwvY mukiq n. hor QY koeI; puChu ibbykIAw jwey] Anyk jUnI. Brim
AwvY; ivxu siqgur mukiq. n pwey] iPir mukiq pwey. lwig crxI; siqgurU sbdu
suxwey] khY nwnku vIcwir dyKhu; ivxu siqgur mukiq. n pwey] 22] Awvhu isK
siqgurU ky ipAwirho; gwvhu scI bwxI] bwxI q gwvhu gurU kyrI; bwxIAw isir
bwxI] ijn kau ndir krmu hovY; ihrdY iqnw smwxI] pIvhu AMimRqu. sdw rhhu hir
rMig; jiphu swirgpwxI] khY nwnku sdw gwvhu; eyh scI bwxI] 23] siqgurU
ibnw; hor kcI hY bwxI] bwxI q kcI. siqgurU bwJhu; hor kcI bwxI] khdy kcy
suxdy kcy; kcˆØI AwiK vKwxI] hir hir inq krih rsnw; kihAw kCU n jwxI]
icqu ijn kw ihir lieAw mwieAw; bolin pey rvwxI] khY nwnku siqgurU bwJhu;
hor kcI bwxI] 24] gur kw sbdu. rqMnu hY; hIry ijqu jVwau] sbdu rqnu ijqu mMnu
lwgw; eyhu hoAw smwau] sbd syqI mnu imilAw; scY lwieAw Bwau] Awpy hIrw.
rqnu Awpy; ijs no dyie buJwie] khY nwnku sbdu rqnu hY; hIrw ijqu jVwau] 25]
isv skiq. Awip aupwie kY krqw; Awpy hukmu vrqwey] hukmu vrqwey Awip vyKY;
gurmuiK iksY buJwey] qoVy bMDn hovY mukqu; sbdu mMin vswey] gurmuiK ijs no Awip
kry su hovY; eyks isau ilv lwey] khY nwnku Awip krqw; Awpy hukmu buJwey] 26]
isimRiq swsqR. puMn pwp bIcwrdy; qqY swr. n jwxI] qqY swr. n jwxI gurU bwJhu;
qqY swr. n jwxI] iqhI guxI sMswru. BRim suqw; suiqAw rYix ivhwxI] gur ikrpw

www.Gursevak.com 268 q`qkrw


qy. sy jn jwgy. ijnw hir min visAw; bolih AMimRq bwxI] khY nwnku so qqu pwey.
ijs no Anidnu hir ilv lwgY; jwgq rYix ivhwxI] 27] mwqw ky audr mih.
pRiqpwl kry; so ikau mnhu ivswrIAY] mnhu ikau ivswrIAY. eyvfu dwqw; ij Agin
mih. Awhwru phucwvey] Es no ikhu poih. n skI; ijs nau AwpxI ilv lwvey]
AwpxI ilv Awpy lwey; gurmuiK sdw smwlIAY] khY nwnku eyvfu dwqw; so. ikau
mnhu ivswrIAY] 28] jYsI Agin audr mih; qYsI bwhir mwieAw] mwieAw Agin
sB ieko jyhI; krqY Kylu rcwieAw] jw iqsu Bwxw. qw jMimAw; prvwir Blw
BwieAw] ilv CuVkI. lgI iqRsnw; mwieAw. Amru vrqwieAw] eyh mwieAw. ijqu
hir ivsrY; mohu aupjY. Bwau dUjw lwieAw] khY nwnku gur prswdI. ijnw ilv
lwgI; iqnI ivcy mwieAw pwieAw] 29] hir Awip Amulku hY; muil. n pwieAw
jwie] muil. n pwieAw jwie. iksY ivthu; rhy lok ivllwie] AYsw siqguru jy
imlY. iqs no isru saupIAY; ivchu Awpu jwie] ijs dw jIau iqsu imil rhY; hir
vsY min Awie] hir Awip Amulku hY. Bwg iqnw ky nwnkw; ijn hir plY pwie]
30] hir rwis myrI; mnu vxjwrw] hir rwis myrI. mnu vxjwrw; siqgur qy rwis
jwxI] hir hir inq jiphu jIAhu; lwhw Kithu idhwVI] eyhu Dnu iqnw imilAw;
ijn hir Awpy Bwxw] khY nwnku. hir rwis myrI; mnu hoAw vxjwrw] 31] ey
rsnw. qU An ris rwic rhI; qyrI ipAws. n jwie] ipAws. n jwie horqu ikqY;
ijcru hir rsu plY. n pwie] hir rsu pwie plY. pIAY hir rsu; bhuiV. n iqRsnw
lwgY Awie] eyhu hir rsu krmI pweIAY; siqguru imlY ijsu Awie] khY nwnku. hoir
An rs siB vIsry; jw hir vsY min Awie] 32] ey srIrw myirAw. hir qum mih
joiq rKI; qw qU. jg mih AwieAw] hir joiq rKI. quDu ivic; qw qU. jg mih
AwieAw] hir Awpy mwqw Awpy ipqw; ijin jIau aupwie. jgqu idKwieAw] gur
prswdI buiJAw. qw clqu hoAw; clqu ndrI AwieAw] khY nwnku isRsit kw mUlu
ricAw. joiq rwKI; qw qU. jg mih AwieAw] 33] min cwau BieAw; pRB Awgmu
suixAw] hir mMglu gwau sKI; igRhu mMdru bixAw] hir gwau mMglu inq sKIey; sogu
dUKu. n ivAwpey] gur crn lwgy. idn sBwgy; Awpxw ipru jwpey] Anhq bwxI.
gur sbid jwxI; hir nwmu hir rsu Bogo] khY nwnku pRBu Awip imilAw; krx
kwrx jogo] 34] ey srIrw myirAw. iesu jg mih Awie kY; ikAw quDu krm
kmwieAw] ik krm kmwieAw. quDu srIrw; jw qU. jg mih AwieAw] ijin hir

www.Gursevak.com 269 q`qkrw


qyrw rcnu ricAw; so hir. min n vswieAw] gur prswdI hir mMin visAw; pUrib
iliKAw pwieAw] khY nwnku eyhu srIru prvwxu hoAw; ijin siqgur isau. icqu
lwieAw] 35] ey nyqRhu myirho. hir qum mih. joiq DrI; hir ibnu Avru. n dyKhu
koeI] hir ibnu Avru. n dyKhu koeI; ndrI hir inhwilAw] eyhu ivsu sMswru. qum
dyKdy. eyhu hir kw rUpu hY; hir rUpu ndrI AwieAw] gur prswdI buiJAw. jw vyKw
hir ieku hY; hir ibnu Avru. n koeI] khY nwnku. eyih nyqR AMD sy; siqguir
imilAY. idb idRsit hoeI] 36] ey sRvxhu myirho; swcY sunxY no pTwey] swcY sunxY
no pTwey. srIir lwey; suxhu siq bwxI] ijqu suxI. mnu qnu hirAw hoAw; rsnw
ris smwxI] scu AlK ivfwxI; qw kI giq khI. n jwey] khY nwnku AMimRq nwmu
suxhu. pivqR hovhu; swcY sunxY no pTwey] 37] hir jIau. guPw AMdir riK kY; vwjw
pvxu vjwieAw] vjwieAw vwjw paux. nau duAwry prgtu kIey; dsvw gupqu
rKwieAw] gurduAwrY lwie BwvnI; ieknw dsvw duAwru idKwieAw] qh Anyk rUp
nwau nv iniD; iqs dw AMqu. n jweI pwieAw] khY nwnku. hir ipAwrY jIau. guPw
AMdir riK kY; vwjw pvxu vjwieAw] 38] eyhu swcw soihlw; swcY Gir gwvhu]
gwvhu q soihlw Gir swcY; ijQY sdw scu iDAwvhy] sco iDAwvih jw quDu Bwvih;
gurmuiK ijnw buJwvhy] iehu scu sBnw kw Ksmu hY; ijsu bKsy. so jnu pwvhy] khY
nwnku scu soihlw; scY Gir gwvhy] 39] Andu suxhu vfBwgIho; sgl mnorQ
pUry] pwrbRhmu pRBu pwieAw; auqry sgl ivsUry] dUK rog sMqwp auqry; suxI scI
bwxI] sMq swjn Bey srsy; pUry gur qy jwxI] suxqy punIq khqy pivqu; siqguru
rihAw BrpUry] ibnvMiq nwnku. gur crx lwgy; vwjy Anhd qUry] 40] 1] (917)
AnMd swihb sMpUrn[

BuJMgI BuJMgx nUM ividAw kr, folI ’c bYTw ky, gur &qyh bulwvxI[ Awpxy
ipMf Aw ky BuJMgI BuJMgx ny gurU jI A`gy Aqy mwqw ipqw jI dy crnW ’qy m`Qw
tykxw[ bolo BweI jI! vwihgurU, swKI ivAwh dI pUrI hoeI] 43]
4. vwihgurU gurpRswid] prmpiv`qR pRkrmW dI mhwnqw:-
AnMq bRhmMfW dy krqw purK jI ny, s`cy siqgurW jI dy prmpiv`qR srUpW ’c
Avqwr Dwr ky, AnMd kwrj dI SuB s`cI suKdwiek mrXwdw Awp hI kwiem kIqI
hY jI[ vtwly Sihr ivKy pihly pwiqswh jI dy ivAwh dI inSwnI sRI kMD swihb jI
www.Gursevak.com 270 q`qkrw
hn, ij`Qy s`cy siqgurW jI dI Xwdgwr, sRI kMD swihb jI SISy ’c sjwey hoey hn[
ij`Qy lwvW leIAW sn, auh bwby mUlcMd jI dw Gr sI[
s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI nUM A`g dIAW pRkrmW krn nUM ikhw, qW s`cy
siqgurW ienkwr kIqw, pMifq crcw ’c hwr gey, gu`sy ’c Aw ky, s`cy siqgurW nUM
kwlrI kMD koly ibTw idqw[ ie`k v`fBwgx mwqw jI ny prmpUjnIk lwVy srUp s`cy
siqgurW dy suMdr drSn kIqy qW, nwnku khY shylIho; shu Krw ipAwrw] Anuswr
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI Kry ipAwry Aqy Kry hI sohxy l`gy, ikhw, “hy
Anq klwvwn lwVy jI! Awp jI ’qy kMD su`tx l`gy hn[ ”s`cy siqgurW ikhw,
“mwqw jI! qusIN sMsw n kro, Fih jwxgy kMD dy Fwhux vwly, ieh kMD hY sdw dy
rihx vwlI[” s`cy siqgurW ny gursbd ilK ky, au~cI cONkI ’qy g`dI au~qy sjw ky,

au~pr suMdr rumwlw pw ky m`Qw tyikAw[ gurU swihb jI ny Awpxy mihl,


prmpUjnIk jgq mwqw sul`KxI jI nUM p`lw PVw ky cwr pRkrmW krky, prmpiv`qR
gursbd jI nUM m`Qw tyikAw Aqy itkwieAw[ s`cy siqgurW ny mhwn ikRpw krky, A`g
dIAW pRkrmW krnIAW bMd kr idqIAW[
gurpRswid] 1596 ib: nUM vwihgurU mh`ly pihly jI ny sRI krqwrpur swihb jI
ivKy siqgurU dUjy pwiqswh jI nUM gurqw g`dI dyx smyN, iqMn pRkrmW krky pMj pYsy
nwrIAl swhmxy r`K ky m`Qw tyikAw Aqy siqsMgq jI qoN itkwieAw[ aus qoN mgroN
iesy qr@W gurqw dyx smyN pRkrmW Aqy Bytw r`K ky m`Qw tykdy Aqy itkwauNdy rhy[
Awpxy iest dyv jI dI ^uSI lYx leI qmwm pRymI jn pRkrmW krdy hn, so inqw-
pRqI siqgurU gRMQ swihb jI dIAW G`t qoN G`t pMj pRkrmW krnIAW cwhIdIAW hn
Aqy pMjy vwrI fMfauq kIqI jwvy qW v`fw BwrI puMn &L imly jI[ dyS pRdyS AMdr
jykr sRI gurduAwry swihb jI n jw skdy hoeIey, qW Gry hI poQIAW nUM pRkrmW Aqy
fMfauq bMdnW krnIAW cwhIdIAW hn, fMfauq krky gur&qyh bulwau[ SuB AnMd
kwrj smyN AMimRq rUp kIrqn Aqy gurbwxI pV@n dw hukm idqw hY[ ies leI ies
mrXwdw nUM mMnx vwilAW dy, ieh lok suKIey; prlok suhyly] hoxgy jI[ kwjIAw
bwmxw kI gl QkI; Agdu pVY sYqwnu vy lwlo] Anuswr bhuqy lok s`cy siqgurW dI
SuB mrXwdw iqAwg ky, SYqwnW vwlw kMm krky kort iv`c jW EdW hI cMunI pw ky lY

www.Gursevak.com 271 q`qkrw


AwauNdy hn[ ipAwry guris`K pRymI ieh mrXwdw pV@ ky, aun@W kurwhy ipAW nUM
smJwaux jI[ gurU mrXwdw dy byAMq hI lwhy hn[
jy koeI khy pRkrmW nhIN krnIAW cwhIdIAW qW pRkrmW smyN isAwxy piqvMqy
pRymI is`K mOky dI sMBwl krn, BweI! s`cy siqgurW dI hzUrI ’c hwsw mzwk nhIN
krnw, pUrn SrDw sihq Adb siqkwr kro[ so ZlqI nUM dUr krnw hY, kmzorI
iqAwgxI hY, mrXwdw nhIN iqAwgxI, Anqklwvwn siqgurU swihb jI dI pRsMnqw
lYxI hY[
vwihgurU] DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU Amrdws swihb jI ny AwpxI
ipAwrI b`cI bIbI BwnI jI dy SuB AnMd smyN, sMpUrn sRI AnMd swihb jI pV@y,
gurbwxI jI dIAW pRkrmW krweIAW[ vwihgurU] DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
Amrdws swihb jI ny, hrIpur irAwsq dy rwjy dI kmLI rwxI dw AnMd kwrj,
Awpxy pRymI Bgq s`cxs`c nwl kIqw qy sRI gurbwxI jI dIAW pRkrmW krweIAW[
vwihgurU] siqgurU pMjvyN pwiqswh jI inqwpRqI sRI drbwr swihb jI dIAW
pRkrmW krky ie`k v`fI pRkrm sRovr swihb jI dI BI bVy hI Adb siqkwr
ipAwr nwl krdy sn[ pRkrmW krn dw Bwv hY qn mn Dr isr s`cy siqgurW qoN
kurbwn krnw hY[ XQw:- vwrI PyrI sdw GumweI; (vwrI)vwrny kurbwn jwxw,
audwly (PyrI)iPrnw Bwv pRkrmW krnIAW sdw vwsqy audwly (GumweI)GuMmxw[ so
BweI! BuJMgI BuJMgx ny BI gurU swihb jI qoN qn mn Dn inSwvr krnw hY[ s`cy
siqgurU pMjvy CyvyN s`qvyN nOvyN dsvyN pwiqSwh jI Aqy smUMh is`K is`KxIAW jI dy
AnMd kwrj, lwvW pRkrmW sihq hI hoey hn jI[
vwihgurU] BuJMgx jW BuJMgI dy lM|y hox qoN, pRkrmW n krn qoN, pRkrmW n
krn dw Zlq irvwj pY igAw[ AnMd kwrj smyN, cwr lwvW, cwr hI pRkrmW
krnIAW, ieh DurW dI s`cI mrXwdw hY jI[ prmpUjnIk dsy hI s`cy siqgurW jI
ny gurqw dy ky, pRkrmW krky m`Qw tyikAw hY[ qmwm pRymIN is`K, s`cy siqgurW
dIAW pMj pRkrmW krky fMfauq krdy sn[ pUrn sMq bwbw gurbcn isMG swihb
^wlsw jI, pMj pRkrmW koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; sRI gurU gRMQ swihb jI
dIAW Aqy pMj pRkrmW sRI inSwn swihb jI dIAW inqwpRqI hI krdy[ sRI s`cKMf
swihb jI nUM jwx qoN pihly idn, Swm dI kQw qoN mgroN, mhWpurKW ny Axigxq
hI pRkrmW kIqIAW[ pRkrmW krn dw Bwv qn mn Dn isr s`cy siqgurW jI qoN
www.Gursevak.com 272 q`qkrw
kurbwn krnw hY jI[ pRymI, s`cy siqgurW jI dIAW pRkrmW pUjn krky prm
pRsMnqw lYNdy hn, ijs krky siqgurU swihb jI Awpxy pyRmI dy AMdr bwhr
gurbwxI dI vrKw krdy hn, aus dy idL idmwZ rom 2 c gurbwxI Byjdy hn,
lok pRlok ’c shwieqw krdy hn[
vwihgurU] prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny s`cKMf ivKy, s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI nUM gurqw g`dI idMidAW iqMn pRkrmW kIqIAW[
pRkrmW krn nwl crn piv`qR s&ly huMdy hn[ XQw:- hsq Amol gurdyv syv kY
sPl; crn Amol prdCnw krn kY] (kibq 17)vwrI PyrI sdw GumweI; kvnu
AnUpu qyro Twau] )sPl hsq gur crn pUjw pRnwm; sPl crn prdCnw ko
poeIAY] (kibq 499)ijhVw pRymI rihq ’c iqAwr br iqAwr hovy, auh hI sRI
Akwl q^q swihb jI dIAW pRkrmW kr skdw hY[
vwihgurU] AMimRq rUp kQw kIrqn dy smwgm qoN bwAd, pMj vwrI kyvl
swrIAW mweIAW aus qoN mgroN pMj vwrI smUMh isMG, g`j ky rom 2 dy ipAwr
nwl jwp kridAW, jYkwry hI jYkwry g`jwauNidAW prmpUjnIk s`cy siqgurW jI dIAW
vwro vwrI pRkrmW krn qW bVw BwrI puMn auqSwh AnMd pRwpq hovy jI[ Es smyN
prmpUjnIk bRhm srUp siqgurU swihb jI ’qy Pu`lW dI vrKw BI kIqI jwvy jI[
ieauN hI sRI inSwn swihb jI dIAW pMj pRkrmW krn[ iek`iTAW iml ky jwp Aqy
pRkrmW krn qW bhuq BwrI &L hY[ sRI siqgurU swihb jI dw pRym siqkwr Aqy
Awpo iv`cIN pRym vDdw hY[ gurU gRMQ swihb jI, inSwn swihb jI, sRI gutky poQI
swihb jI Awid dIAW pRkrmW krn smyN, s`jy pwsy hoxy cwhIdy hn[
vwihgurU] AnMd kwrj smyN ie`ko vwrI v`D qoN v`D joVy ibTw ky AnMd kwrj ho
skdy hn[ ieh vihm nhIN krnw ik kyvl ie`ko hI AnMd kwrj ho skdw hY,
swirAW leI AMimRq rUp lwvW ie`ko vwrI hI pV@nIAW, swry joVy iek`Ty pRkrmW krn
jI[ sRI AMimRqsr swihb jI dw pihlw jMg ij`q ky, prmpUjnIk CyvyN pwiqSwh jI
ny ipMf JbwL jw ky, 26 jyT nUM AwpxI AqI ipAwrI b`cI bIbI vIro jI dw SuB
AnMd kwrj kIqw[ hux BI aus AsQwn ’qy 26 jyT nUM bhuq BwrI mhwqm smJ ky,
pRkrmW sihq bhu igxqI c AnMd kwrj huMdy hn[ bhuqy b`cy b`cIAW dy iek`Ty AnMd
kwrj hox, nwly puMn nwly PLIAW, kYsI suMdr Swn bxy jI, nwly iksy ’qy boJ BI nw
hovy[ dohW qr&W qoN guris`K SuB vIcwr krn, ij`Qy gurpurbW ’qy dIvwn smwgm huMdy
www.Gursevak.com 273 q`qkrw
hn, au~Qy bhu igxqI ’c b`cy b`cIAW dy AnMd kwrj ie`ko vwrI kIqy jwx[ mihMgweI
krky mwpy pRySwn hn, ien@W ’qy qrs kro, gurU mrXwdw Anuswr inhwl hovo,

5. gurpRswid vwihgurU] sdw leI GuMF nhIN k`Fxw:- rhu rhu rI bhurIAw;
GUMGtu ijin kwFY] AMq kI bwr; lhYgI n AwFY] sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy
hn:- (rI)hy (bhurIAw) bhU! qUM (GUMGtu)GuMF (ijin)mq (kwFY)k`Fxw kr[ GuMF
k`Fxo (rhu)rihxw kr (rhu)rihxw kr Bwv au~kw hI n GuMF k`F[ AMq (kI)dI
(bwr)vwrI Bwv AMq smyN ies GuMF k`Fy dw mu`l (AwFY) A`DI dmVI BI (n)nhIN
(lhYgI)lvyNgI[ gurdyv mwqw gurdyv ipqw; siqgurU swihb jI A`gy GuMF k`F ky nhIN
bYTxw, rom 2 dy pUrn ipAwr siqkwr nmskwr sihq, s`cy siqgurW dy s`cy drSn
hI krny cwhIdy hn jI[ ie`k vwrI hrIpurIey hrIsYn dI CotI rwxI, siqgurU qIjy
pwiqswh jI dy swhmxy jw ky GuMF k`F ky h`sI, qW Awp jI ny ikhw, “jy gurU ipqw
pws Aw ky GuMF hI k`Fxw sI, qW kmLI lYx kI AweI hY?”qW rwxI ausy tweIm hI
kmLI ho geI jI[ XQw:- igir bsuDw jl pvn jwiego; ieik swD bcn
AtlwDw]
6. swhw soDx bwry SuB vIcwr, Ardws:- :- ivAwh dy idn dI Ardwis
krky, sRI muKvwk lY ky, swhw gxih; n krih bIcwru] swhy aUpir eykMkwru]
Anuswr swhy ic`TI ’qy <> siqgur pRswid] ilK ky swhw soDxw, Bwv ivAwh dw
idn r`K lYxw[ grmI srdI vrKw srkwrI C`utIAW Awid dw i^Awl krky ivAwh
r`Kxw, ijvyN Awm ivAwh srkwrI CutI vwly idn TIk AwauNdy hn, pr p`qRI dy
ihswb nwl idn A`gy ip`Cy Awvygw, joqS p`qRI lgn Sgn ApSgn Awid Brm
vihm nhIN krny[ gix gix joqku kWfI kInI] pVY suxwvY qqu n cInI]
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI qoN ibnw, hor iksy nUM nhIN mMnxw,
cwnx p`K hovy qW hn@yry qoN bcwA rihMdw hY[
BweI gurdws swihb jI BI iQ`q vwr, k`qy poh cyq mhIny, holIAW nrwqy Awid
BrmW dI inivrqI krdy hn[ sjw Kbw sauxu; n mMin vswieAw[ nwir purK no
vyiK; n pYru htwieAw[ BwK suBwK vIcwir; n iCk mnwieAw[ dyvI dyv n syv; n
pUj krwieAw[ BMBl BUsy Kwie; n mn BrmwieAw[ gurisK scw Kyqu; bIj
PlwieAw] 8] (vwr 20) isK Aink pMifq idK AYsy] rwq iqQ vwr n mwnY

www.Gursevak.com 274 q`qkrw


kYsy] eyk Brosw pRBU kw pwie] qXwg lgn Ardwis krwey] (gur iblws pwqSwhI
CyvIN)TMF grmI vrKw dyS ’c gVbV hovy, izAwdw kMm dy idn hox, cwnx p`K
vIcwr ky idn r`iKAw jwvy[ ru`qW iQ`qW idn sB hI cMgy hn, ijn@W ’c s`cy pRym nwl
s`cy dw jwp krky, SuB kMm kwj kIqy jwx[ scu vylw mUrqu scu; ijqu scy nwil
ipAwru] swirAW simAW ru`qW QwvW ’qy krqw purKu s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI dI AibnwsI joiq vrq rhI hY, ies leIy iksy idn nUM mwVw kihxw mhW
pwp hY[ prmpUjnIk vwihgurU jI dy kIqy idnW dI inMdw krky, vwihgurU jI dy kIqy
nUM inMdxw nhIN cwhIdw[ ijs nUM vwihgurU jI cyqy nhIN AwauNdy, aus dy sgn BI
kusgn bx jWdy hn[ sgun Apsgun iqs kau lgih; ijsu cIiq n AwvY] ju`go ju`g
At`l prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dI hzUrI ’c Ardwis krky,
gurpurb vwly idn AnMd kwrj hovy, bhuq hI cMgw sgn hY[ pqI vwcWeI min vjI
vDweI; jb swjn suxy Gir Awey] Anuswr AnMd kwrj dI ^uSI ’c dohW GrW v`loN
ivAwh qoN pihlW sihj jW sRI AKMf pwT swihb jI krwey jwx[ dohW GrW ’c,
vfhMsu mhlw 4 GoVIAw <> siqgur pRswid] dyh qyjix jI rwim aupweIAw
rwm] (575)myrY min myrY min; siqguir pRIiq lgweI rwm] (572)^uSI auqSwh
vwly SbdW dw kIrqn hovy[
7. vwihgurU gurpRswid] gurU mrXwdw Anuswr brwq dw qurnw:-
BuJMgI vwly sRI Awsw jI dI vwr dw kIrqn Aqy pwT dw Bog Aqy kQw FwfI
dIvwn smwgm, lMgr ie`k idn pihlW krky, Agly idn Ardwis krky ivAwhux
qurn jI[
brwq cV@n smyN Ardwis:- hy vwihgurU s`cy pwiqswh jI! BweI rwm isMG jI
nUM ivAwhux leI jwx dI Ardws hY jI, rsqy ’c nwm jpwauxw, shwiek hoxw,
kwrj rws krny jI[ Ardwis qoN mgroN sRI muKvwk lY ky qurnw[ brwqI isAwxy cMgy
bMdy jwx, SrwbI kbwbI n jwx[ s&r kridAW spIkr lw ky swry rwh ’c sRI
gurbwxI jI pV@dy jwx[ jW\I hMkwr krky g`fIAW izAwdw qyz clwauNdy hn, ijs
krky bhuq AYksIfYNt ho cu`ky hn[ ijhVy gurmuiK jW\I hMgqw nhIN krdy, g`fI qyz
nhIN BjwauNdy, dwsndws aun@W dy crn c`tdw hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurW dy
AnykW hI praupkwr hn, ijvyN hzUr jI dw &urmwn hY ik BweI! AmIrW dI rIs

www.Gursevak.com 275 q`qkrw


krky ivAwhW ’qy BUqW vwlI ikRAw nw kro jI[ pUrn swdgI vwly pMj s`q gurmuiK
brwqI hox, ij`Qy BuJMgx dI sur`iKAw dI loV hovy, au~Qy v`D BI jw skdy hn[
8. brwq dw phuMcxw:- g`fI ’qy hwrn spIkR lw ky Su`D gurbwxI jW kIrqn
krdy jwxw[ sOhury ipMf qoN bwhr brwqIAW dw muKI khy, “dyKo BweI! nSw pI ky jW
nSw koL lY ky prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI pws nhIN jwxw[ lVkI vwly BI
Awey mihmwnW nUM aupRokq pRym bynqI krn[ rsqy iv`c kIrqn krdy sRI gurduAwry
swihb jI q`k Awauxw jI[ dohW qr&W dy swaU pyRmI prmpiv`qR sRI gurU gRMQ swihb
jI dw pUrw 2 siqkwr rom 2 krky Awp krn qy krwaux[ imlxI dI Ardwis:- hy
s`cy pwiqswh jIE! Awp jI dI mhwn ikRpw duAwrw sbMDIAW dI imlxI dI Ardwis
hY jI, Awpo iv`cIN ipAwr siqkwr vDy[
9. imlxI:- imlxI ’qy koeI cIz lYxI dyxI nhIN, pUrn sMqoK r`Kxw[ Fukwau
dy Sbd pV@ny, dovyN h`Q joV ky gur &qyh gjwauxI Aqy brwqIAW nUM AMimRq kIrqn
kridAW jM\Gr lY jwxw jI[
10. gurpRswid] siqgurU swihb jI dI b^SI bwxI prmpiv`qR cwr lwvW dI
SuB s`cI auQwnkw:- prmpUjnIk kotwn koit KMfW bRhmMfW dy mwlk swijk pwlk
pRkwSk DMn vwihgurU siqgurU rwmdws swihb jI, sRI AMimRqsr swihb jI ivKy, bYTw
soFI pwiqswhu; rwmdwsu siqgurU khwvY] (vwr 1)Anuswr Awp jI gurqwg`dI
ibrwjmwn ho ky pRymI sMgqW nUM prmpiv`qR drSn aupdyS b^S ky inhwl kr rhy
sn[ ie`k gRIb pRymI is`K ny Aw ky s`cy crnkmlW ’qy fMfauq kIqI[ s`cy siqgurW
ny Awdr idqw, ikhw, “Aw BweI pRymIAW! vwihgurU ic`q Awvy[ ”dovyN h`Q joV isr
Jukw ky, roNidAW 2 Arz kIqI, “hy s`cy dIn dieAwl jIE! dws AqI hI gRIb hY,
b`cI dIAW lwvW dw smW Awaux qoN lwvW pV@waux vwlw izAwdw rupY mMg irhw hY[ ”
ieh sux ky siqgurU jI vYrwg qrs pRym imhr ’c FL gey[
vwihgurU] bwbw bu`Fw swihb jI BweI gurdws swihb jI Awid pyRmIAW ny pRym
bynqI kIqI, “hy ; srb klw smrQ] s`cy pwiqswh jIE! Awp jI Awpxy ipAwry
is`KW nUM prweI ADIngI qoN bcwau jI[ ”XQw:- PrIdw.bwir prwieAY bYsxw; sWeI
muJY n dyih] jy qU eyvY rKsI; jIau srIrhu lyih] 42] pRym bynqI prvwn krky,
siqgurU swihb jI ny Awpxy pRymIAW nUM, bRhmigAwnI sgl kI rInw] rUp
bRhmigAwn b^Sx, suKI Aqy suqMqR krn leI ieh prmpiv`qR SuB s`cy lwvW

www.Gursevak.com 276 q`qkrw


gurbwxI jI aucwry[ gRIb b`cy b`cI ny prmpUjnIk s`cy siqgurW jI dIAW pRkrmW
krky pRsMnqw leI[

11. AnMdkwrj dI rsm dyK ky, AMgRyz ny ^uS ho ky ib`l pws krnw:- sRb`q dy
Bly dI ieh SuB s`cI mrXwdw is`KW ’c, s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI qoN c`lI[
Awpxw ruzgwr smJx vwly pKMfI ies dw ivroD krdy sn[ A`g duAwLy &yry
duAwauNdy sn[ srdwr irpdMumn isMG jI nwBw ny, sMn 1908 ’c ieh ib`l pyS
kIqw[ AMgRyzW ny SuB AnMdkwrj mrXwdw A`KIN dyKI, suMdr dIvwn kQw kIrqn
is`iKAw duAwrw AnMdkwrj huMdy dyK ky pRsMn hoey[ srdwr suMdr isMG jI reIs
mjITw dI koiSS nwl, 22 AkqUbr 1909 nUM AnMd mYirz ib`l pws hoieAw[ so
BweI sB dw AnMdkwrj s`cy siqgurW jI dI prmpiv`qR hzUrI ’c hoxw cwhIdw hY
jI[
12. ivrly hI pRymI hn ijhVy, prmpUjnIk pUrn sMq bRhmigAwnI; sgl kI
rInw] bwbw SwmisMG swihbjI A`fxSwhI vWg inSkwm kIrqn krdy hn, ies

krky, hY koeI rwm ipAwro gwvY] Anuswr pRymI ieh &urnw lY ky kIrqn is`Ky
ik dwsn dws sdw leI inSkwm kIrqn krygw, AnMd kwrj BI inSkwm
pV@wvygw[ s`cy siqgurW dw hukm hY ik AnMdkwrj krwaux dy pYsy nhIN lYxy jI[
XQw:- sweI puqRI jjmwn kI.sw qyrI; eyqu Dwin KwDY qyrw jnmu gieAw] 6] bhuqy
pRymI pYsy nhIN lYNdy jI[ gRIb dy muK nUM gurU swihb jI dI golk smJo[ gRIbW dy AnMd
kwrj inSkwm kro, gRIbW dy b`icAW dy AMndkwrj guris`K vIr BYxW Awpxy dsvMD
’coN BI krw skdy hn[ AnMd kwrj smyN DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ
swihb jI dy s`cy crn-kmlW ’c AwieAw cV@wvw Aqy prmpiv`qR AMimRq kQw
kIrqn dI pRym Bytw, gRIb b`cI dI JoLI ’c pweI jwvy, qW swry gRIb siqgurU gRMQ
swihb jI dy s`cy crn-kmlW ’c AnMd kwrj krn l`g jwx jI[
hor mqW vwly BI AMimRq Ck ky AnMd kwrj mrXwdw krky is`K bx skdy
hn[

www.Gursevak.com 277 q`qkrw


gurpRswid vwihgurU] AnMd kwrj ArMB:-
DMn hn DMn hn DMn hn s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb mhwrwj jI DMn
hn, Awp jI Awpxw sIs hux kurbwn kr rhy hn[ Awp jI dy ShId hoey sIs
swihb jI, dwsndwsI dy isr ’qy hux sj rhy hn jI[
gurpRswid vwihgurU] {gRMQI isMG leI sMKyp mrXwdw:- sRI Awsw jI dI vwr
dw Bog pw ky, pauVI] kIqw loVIAY kMmu; su hwir pih AwKIAY] kwrju dyie svwir;
siqgur scu swKIAY] sMqw sMig; inDwnu AMimRqu cwKIAY] BY BMjn imhvwn; dws kI
rwKIAY] nwnk hir gux gwie; AlKu pRBu lwKIAY] 20] pV@ ky, gupq Ardwis
krky b`cI dy ipqw jW nyk sbMDI qoN p`lw PVwaux, Sbd pV@nw, sRI muKvwk,
is`iKAw, lwvW pRkrmW qoN mgroN rwgI ivAwh dy Sbd qy sRI AnMdu swihb jI dIAW
pMj pauVIAW pV@n[ rwgI isMGW dy kIrqn kridAW 2, gRMQI isMG jI sMpUrn sRI
AnMd swihb jI dw AMimRq pwT krn[ sMpUrnqw dI Ardwis, sRI muKvwk mgroN
p`lw Cufw ky, BuJMgI BuJMgx nUM dyg dyx[}
(AnMd) (d)dÍYq qoN (AnM) rihq, AnMd srUp prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihbwn jI ny Awpxy ipAwry sicAwry is`KW sRb`q dy Bly leI, gurmiq Anuswr
ivvwh dI s`cI su`cI au~cI suc`jI suKdwiek prmpiv`qR jo mrXwdw bxweI hY, so
AnMd kwrj hY[ (ivvwh) AwpxI ivvwihqw supqnI nUM aus dy ipqw jI dy GroN,
Awpxy Gr nUM lY jwx dI ikirAw SuB ivvwh hY[ AnMd kwrj qoN pihlW joVy dw
AMimRq CikAw hovy[ jy ie`k dw nw CikAw hovy qW Ck lvy[ b`cI ny shury Gr qurn
smyN roxw nhIN[
14. AnMd kwrj dI iqAwrI:- gurU duAwrY hmrw vIAwhu ij hoAw; jW shu
imilAw qW jwinAw] Anuswr sRI gurduAwry swihb jI ivAwh hovy qW bhuq hI cMgw
hY[ AnMd kwrj krn vwly gRMQI isMG swihb jI rihqvwn hoxy cwhIdy hn[ ^ws
itkwA vwlI lwBdwiek pRym bynqI hY, brwq sMdyhW jwvy, jWidAW hI su`cy mUMh AnMd
kwrj kIqw jwvy[ jw\I mw\I ieSnwn zrUr krn[
vwihgurU] purwqn smyN ’c, suAMbr dI Srq pUrI krn vwlw cwhy durmqIAw
vfyrI aumr hovy, iPr BI b`cI nUM ivAwh ky lY jWdw sI, ies doS dI inivrqI leI
siqgurU swihbwn jI ny mhwn ikRpw krky AnMd kwrj dI SuB mrXwdw b^SI hY[

www.Gursevak.com 278 q`qkrw


vwihgurU] brwq dy Fukwau vyly Ardwis krky, ^uSI vwly Sbd pV@y jwx[ hir
nwmY ky hovhu joVI; gurmuiK bYshu sPw ivCwie] 1] Anuswr dohW qr&W dy pRymI pRym
nwl s`cy crn-kmlW ’c sj ky suxn jI[

15. gurpRswid vwihgurU] ku`J zrUrI pRym bynqIAW:- ijs nwl mMgI, AnMd dI
Ardwis hoeI hY, ijs dw p`lw PV ky pRkrmW krdI hY, aus nwl hI ivAwhI jWdI
hY, ies krky gRMQI isMG jI nUM s`cy siqgurW jI dI qwibAw ’coN nhIN auTwauxw,
ikauNik s`cy siqgurW jI nUM cOr krnw AqI hI zrUrI hY[ hor BI cMgw hY jykr ie`k
isMG dyZ pws bYTy[
AnMd kwrj ArMB dI Ardws ’c siqsMgq jI ikauN nhIN KV@dy? pVdy nwl
pu`CIdw hY, beI puMn dw irsqw hY? mgroN sMpUrnqw qoN swry hI KV@y huMdy hn[ smyN dI
b`cq BI hY[
ie`k nwrI dy huMidAW dUjw ivAwh nhIN krnw jI[ hukm Anuswr ie`k cV@weI
kr jwvy qW dUjw gurU syvw BgqI bMdgI b`icAW dI sMBwl kry, dUjI SwdI krwaux
nwl pihly b`cy duKI hMudy hn[ AwpxI izMdgI ivSy ivkwrW ’c Kp tu`t jWdI hY[
XQw:- Aink Bog; ibiKAw ky krY] nh iqRpqwvY; Kip Kip mrY] ibnw sMqoK nhI
koaU rwjY] ) kyqy; Kip qutih vykwr] ie`k dy cV@weI krn qoN ivAwh ibnw n srdw
hovy, qW dubwrw AnMd pV@wauxy cwhIdy hn[ b`cI dy Gr dy pdwrQ ’qy lwlc nhIN
krnw, gurU kw lMgr smJ ky Ckxw Ckwauxw, gur swKIAW gurbwxI pV@nI pV@wauxI,
Awpo iv`cIN pRym vDwauxw jI[
16. AnMd kwrj AwrMB Ardwis:- prmpUjnIk s`cy siqgurW dI prmpiv`qR
hzUrI ’c b`cw b`cI qy dohW dy ipqw KV@n[ ijs dw ipqw jW mwqw n hovy, aus dw
vwrs KV@y[ ArdwsIAw dovW vwrsW nUM h`Q joV ky, inmRqw sihq pRym bynqI kry,
“mrXwdw Anuswr dws pu`Cdw hY, qusIN gu`sw nhIN krnw, kI ieh irSqw puMn dw hY,
Bwv b`cy b`cI dy pYsy qW nhIN ley?”ieh g`l hor iksy nUM nw suxy, jy au~cI pu`iCAw
jwvy qW keI gu`sy ho jWdy hn, ijn@W nUM pqw nhIN ik Aswfy Bly leI pu`C rhy hn[
gupq Ardwis ’c cOhW nUM KV@y krn dw Bwv, aun@W qoN pVdy nwl pu`C ky, puMn dy
irSqy dI qs`lI krnI[ jy pYsy ley hox, qW ArdwsIAw, Ardwis n kry[ pYsy
vwips krvw ky Ardwis kry[ jykr lVkI dy pYsy ley hox qW ibn pu`Cy Ardwis

www.Gursevak.com 279 q`qkrw


kr dyvy qW ArdwsIey dI ZlqI hY[ vFIAih hQ dlwl ky; musPI eyh kryie]
)pauVI] kIqw loVIAY kMmu; su hir pih AwKIAY] kwrju dyie svwir; siqgur scu
swKIAY] sMqw sMig; inDwnu AMimRqu cwKIAY] BY BMjn imhrvwn; dws kI rwKIAY]
nwnk hir gux gwie; AlKu pRBu lwKIAY] 20] prmpUjnIk pauVI dw AMimRq
kIrqn krky, AnMd kwrj dy AwrMB dI gupq Ardwis, hy s`cy pwiqswh jIE!
Bgq jYdyv swihb jI n`gr qoN inrvYr isMG dI spu`qRI bIbI ismrn kOr dw AnMd
kwrj, gurU hirgoibMdpur n`gr qoN BweI siqnwmu isMG jI dy BuJMgI rwm isMG nwl
krn dI Ardwis hY jI[
Ardwis mgroN AwpxI ipAwrI b`cI nUM BuJMgI dw p`lw PVwau, mgroN ieh
kIrqn krnw:- ausqiq inMdw nwnk jI.mY hB vM\weI; CoiVAw.hBu ikJu iqAwgI]
hBy swk kUVwvy ifTy; qau plY qYfY lwgI] 1] sRI muKvwk lY ky sMKyp sRI muKvwk dI
kQw qy is`iKAw dyvo[
17. gurmuiK bIbI v`loN pRx:- jy kru ghih ipAwrVy; quDu n Cofw mUil] hir
Cofin sy durjnw; pVih dojk kY sUil] 2] “hy ipAwrVy pqI jI! jy Awp jI
dwsn dwsI dw (kru) h`Q (ghih) PVdy hoN, qW dwsI prmpUjnIk s`cy siqgurW jI
dI hzUrI ’c pRx krdI hY, ik du`K suK iks qr@W dw BI smW Aw bxy, swrI aumr
(mUil) kdwic`q (quDu) Awp jI dw swQ (n) nhIN (Cofw) C`fWgI, jykr Awp inrdoS
hovoNgy[” XQw:- rUKo Bojnu BUim sYn sKI; ipRA sMig sUiK ibhwq] )jau qnu cIrih;
AMig n morau] ipMfu prY; qau pRIiq n qorau] 2] hm qum bIcu; BieE nhI koeI]
qumih su kMq; nwir hm soeI] 3] “pqIbRqw Drm idRV inBwvWgI, dwsI bx ky
AwigAw mMnWgI[ ”
18. gurmuiK pqI v`loN pRx:- hir Cofin sy durjnw; pVih dojk kY sUil] )
bWih ijnw kI pkVIAY; isru dIjIey bWih n CoVIey[ “hy sumqy! jy Awp jI
dwsndws dy lV l`gy hoN, qW dws Awp jI nUM Awpxw vzIr smJ ky, hr ivhwr ’c
pUrI slwh lvygw[ siqkwr r`Kygw, swrI aumr pRym inBwvygw[ ijhVy (hir) pqI,
inrdoS nUM (Cofin) C`fdy hn, (sy) auh (durjnw) Koty purK (dojk) nrk (kY) dy
(sUil) du`K c (pVih) pYNdy hn[ so jy dwsndws, Awp jI inrdoS nUM C`fy, qW nrk
’c pvy[ ” pqIbRqw sqIbRqw Drm ’c idRV s`cy jIvn swQI bxn leI ieh prn
hn[

www.Gursevak.com 280 q`qkrw


gurpRswid vwihgurU] ArMB Ardws mgroN p`lw PVw ky,kIrqn krnw, auprMq
sRI muKvwk, iPr sRI muKvwk dI kQw sunwauxI, auprMq joVI nUM SuB is`iKAw
dyvxI,auprMq lwvW dw prmpiv`qR ivsmwd pwT krnw,{is`iKAw ie`Qy ilKxI cwhIdI
sI,ivsQwr hox kwrn sMpUrnqw ’qy pV@o jI}
prmpiv`qR lwvW dy pwT qoN pihlW ieh SuB mMgL krny, jo siqgurU dsvyN
pwiqswh jI ny dwauDr vwlI AnMd kwrj dI swKI ’c ilKy hn:- pqI vwcWeI min
vjI vDweI; jb swjn suxy Gir Awey] guxI igAwnI bih mqw pkwieAw; Pyry qqu
idvwey] vru pwieAw purKu AgMmu Agocru; sd nvqnu bwl sKweI] nwnk ikrpw
kir kY myly; ivCuiV kdy n jweI]4]1] 773 AMg qoN pihlI lWv dw Su`D pwT
krn smyN joVI bYTI rhy, jdoN rwgI isMG jI pihlI lWv dw kIrqn ArMB krn,
qdoN joVI m`Qw tyk ky au~Ty, DIry 2 SrDw pRym inmRqw nmskwr sihq pRkrmw kry[
s`cy siqgurW jI dI AYsI Ascrj vifAweI hY, lwvW bwxI nwl pUrn bRhmigAwnI
is`KW nUM iqRpq kIqw Aqy ies nwl hI AnMd kwrj krn dI BI AwigAw b^SI hY[
GuMF nhIN k`Fxw, isr pUrw F`kxw, p`lw nMgy h`Q PVnw[ pRkrmw krky bYTx smyN,
b`cI, b`cy dy mgr dI Aw ky K`by pwsy bYTy[ bYTx smyN dohW ny s`cy siqgurW jI v`l
kMf nhIN krnI, m`Qw tyk ky hI bYTxw hY[ isMG isMGxI siqsMgq jI vwlI ivCweI
’qy hI sjx[ isMGxI, isMG dy K`by h`Q hovy[ jujrvyd Anuswr, gorI gaU dI K`l
pu`TI krky, b`cy b`cI dy hyTw ivCwauNdy sn, aus dI QW lwl rMg dI qulweI ivCOx
l`g gey, isMG sBw lihr smyN, isMGW ny rok idqI sI[ prmpUjnIk s`cy siqgurW
jI dy swhmxy gdYly ’qy bYTxy krky, kIrqn, siqsMgq Aqy s`cy siqgurW jI dy
siqkwr ’c &rk hY[ jy vIcwirAw jwvy qW s`cy siqgurW dI hzUrI ’c siqsMgq jI
vwlI ivCweI ’qy bYTx dw ivSyS hI AnMd hY jI[
vwihgurU] BuJMgI ikRpwn dw mu`T swhmxy r`Ky, bYTx smyN ikRpwn Awpxy p`tW
’qy r`Ky[ Awpxy h`Q ’c PV ky pRkrmw kry, hyTW nw r`Ky[ dUjI lwv dy pwT smyN
joVI bYTI rhy, kIrqn ArMB hox qoN m`Qw tyk ky DIry 2 au~Tx, idl ’c s`cy
siqgurW jI dw siqkwr hovy, cMclqweI krky qyzI nwl au~T ky frwmw nhIN
idKwauxw, beI ijhVw pihlW au~Tygw aus dw dUjy ’qy rohb pY jwvygw[ pRkrmw
krn smyN s`cy siqgurU swihb jI s`jy pwsy hox[ hr lwv dy pwT mgroN s`cy
siqgurW jI ’qy rumwlw pw dyxw jI[
www.Gursevak.com 281 q`qkrw
vwihgurU] lwvW pRkrmW mgroN rwgI ^uSI dy SbdW dw kIrqn krn, gRMQI
isMG jI sRI AnMd swihb jI dw sMpUrn pwT krn[ aus mgroN sMpUrnqw dI
Ardwis krn[
19. sMpUrnqw dI Ardws:-hy srb suKW dy dwqy s`cy pwiqswh jIE!Awp jI
dI mhwn ikRpw duAwrw,Awp jI dy prmpiv`qR crnkmlW ’c,sRI goieMdvwl swihb
jI qoN, BweI rwm isMG jI dI spu`qRI bIbI pRym kOr jI dw SuB AnMd kwrj,sRI
KfUr swihb jI qoN BweI sMqoK isMG jI dy BuJMgI dieAw isMG nwl hoieAw
hY,prmpiv`qR bwxI pV@idAW kQw kIrqn kridAW is`iKAw idMidAW hoeIAW Bu`lW
dI muAw&I b^SxI,b`cy b`cI nUM Bjn ismrn gurU syvw vwlI dIrG AwXU
b^SxI,sbMDIAW nUM Awpo iv`cIN singD pRym b^Sxw,suMdr rumwlw dyZ pRym Bytw
pRvwn krnI jI,syvw dw bhuqw 2 PL b^Sxw[
sRI muKvwk suxw ky, p`lw Cufw ky dyZ vrqwau[ vrqwaux smyN ie`k pRymI jwp
krwvy, swry pRymI mgr bolx, pRSwid mUMh ’c pwaux dI CyqI nhIN krnI, swrI
sMgq jYkwry, gur&qyh mgroN pRSwid Cky[ pihlW jwp kridAW hir rs mwxy[
XQw:- Dnu DMnu sqsMgiq. ijqu hir rsu pwieAw; imil jn nwnk nwmu prgwis]
vwihgurU] BuJMgI BuJMgx nUM gurU jI dy pws dovyN h`Q juVw ky, KV@w ky, vdYgI
dw Ardwsw soDnw[ hy sdw sdw sdw dieAwl] vwihgurU siqgurU swihb jIE!
Awp jI dw kotwn koit sdw 2 rom 2 bwr 2 inmK 2 DMnvwd hY, Awp jI dI
b^iSS nUM pRwpq ho ky BuJMgI rwm isMG jI SwdI aupRMq j\ smyq Awpxy ngr nUM
vwips jw rhy hn, r`iKAw shwieqw krnI, jwp jpwauxw jI[ vdYgI smyN roxw
nhIN, gur &qyh gjwauxI[

pihly sRI muKvwk qoN mgroN joVI nUM gurmiq Anuswr SuB is`iKAw:- sRI muKvwk
dI sMKyp kQw aupRMq, kQwkwr jW rwgI isMG jW hor pRymI SuB is`iKAw ieauN dyvy[
BweI inrvYr isMG dI spu`qRI bIbI ismrn kOr jI dw SuB AnMdkwrj, BweI siqnwmu
isMG jI dy BuJMgI rwm isMG jI nwl,prmpUjnIk s`cy siqgurW jI dI prmpiv`qR
hzUrI ’c ho irhw hY[ A`j qoN ieh bRhmcrj AwSrm qoN igRhsq AwSrm ’c pRvyS
ho rhy hn[ prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU pihly pwiqSwh jI ny v`fI
kmweI ndr krky, sB sMswr nwloN SRomxI mrXwdw b^SI hY[ is`DW ikhw, “ikhVw
www.Gursevak.com 282 q`qkrw
pMQ hY?” prmpUjnIk s`cy siqgurW ikhw,;gurmuiK pMQu AqIqM]sB ’c imilAw Aqy
sB qoN (AqIqM) AsMg inrlyp gurmuiK pMQu hY[
vwihgurU] b`cw b`cI prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy A`Kr
2 ’qy pUrn SrDw Bwvnw sihq gurU Bwvnw Dwr ky, pUrn mMnx pUjx krky gurU
swihb jI dI pRsMnqw lYx[ dohW ny ieh sWJw Drm Dwrnw[ is`KI ’c p`ky rihxw,
prmpUjnIk s`cy siqgurW nUM AMg sMg jwnxw[ s`cy vwihgurU jI dy Bwxy ’c pRsMn
rihxw, XQw:- gurmuiK qyrw Bwxw BwvY] sRI gurbwxI jI pV@n qy siqsMgq jI ’c
jwx dy inXmI hoxw jI[ gurduAwry swihb jI suMdr dIvwn gurU ky lMgr joiVAW
Awid dI su`cI inrml prmpiv`qR syvw dohW ny cwA nwl mn nIvW krky, sB dI
crn DUV bx ky, pUrn pRym isdk Brosy nwl krnI[ gurU syvw leI dsvMD qoN lY ky
isr qk sB ku`J kurbwn kr dyxw, dsvMD dyxw qW bhuq hI zrUrI hY[
bzurgW dI syvw pUrn siqkwr krnw[ ijvyN swaU Bgq srvx jI ny kIqw[
XQw:- hovy srvx ivrlw koeI] lV l`igAW dw s`cw swQI bx ky, swQ inBwauxw[
Drm dyS kOm leI Awpw kurbwn krnw jI[ dsW nOhW dI Drm ikrq krnI, vMf ky
Ckxw, prmpUjnIk s`cy siqgurW jI nUM dsvMD dyxw[ pqIbRqw Drm qy jq-sq ’c
pRp`k rihxw[ gurmiq iv`idAw pRwpq krnI, b`icAW nUM krwauxI[ swdw ilbws
pihnxw, mnmq iqAwgxI[ nwm jpx jpwaux vwlw DrmI jIvn bnwauxw[ hy gRIb
invwj mhwrwj jI! Awpxy b`icAW nUM ien@W inXmW ’c clwau, jnm XwqRw s&lI
hovy[ hy pRymIE! ieh inXm mMnxy, s`cy siqgurW nUM pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu
nwnku gur pwrbRhm] gur pRmysr jwx ky m`Qw tyko[
puMn dwn kw kry srIru] so igrhI; gMgw kw nIru] )kbIr jau igRhu krih q
Drmu kru; nwhI q kru bYrwgu] )gurmuiK nwmu dwnu iesnwnu] Anuswr gurbwxI gurU
mrXwdw bMdgI Awid SuB gux b^S ky, s`cy siqgurW ny igRhsq Drm nUM, sRb SRomxI
bxw idqw hY[
jykr ivkwr inMdw vYr Awid ’c, kUVu mIAw. kUVu bIbI; Kip hoey Kwru]
Anuswr Kip 2 ky mr jwx, qW igRhsq pRDwn nhIN hY[ isr& s`cy siqgurW dI is`KI
kmwauxy gurBgq DrmI sUrmy pYdw krny krky hI igRhsq Drm pRDwn hY jI[
XQw:- jogu n BgvI kpVI; jogu n mYly vyis] nwnk Gir bYiTAw jogu pweIAY;
siqgur kY aupdyis] 64]

www.Gursevak.com 283 q`qkrw


vwihgurU] k`cw ^rbUjw vyl nwloN qoVIey qW dwZI ho jWdw hY[ jy p`kw qoVIey qW
im`Tw huMdw hY[ k`cy ^rbUjy dy qoVn vWg jIvn klMkI ho jWdw hY[ igRhu qij bn KMf
jweIAY; cuin KweIAY kMdw] Ajhu ibkwr n CofeI; pwpI mnu mMdw] vyl nwl p`ky
^rbUjy vWg, ivcy igRh sdw rhY audwsI; ijau kmlu rhY ivic pwxI hy] 10] )
shjy igRh mih shij audwsI] shjy duibDw qn kI nwsI] ) GrbwrI hoie vriqAw;
GrbwrI isK pYrI pwieAw] (vwr 6)Anuswr prmpUjnIk dsy pwiqSwh jI hI
Awpxy prmpiv`qR dsW jwimAW ’c Gr bwrI huMidAW inrlyp rhy, Gr bwrI is`KW nUM
Awpxy prmpiv`qR s`cy crnIN pw ky aun@W nUM BI inrlypqw, rwj Xog b^iSAw[
vwihgurU siqgurU swihbwn jI ny gurbwxI b^S ky AqIq ibrkq igRsqI sB nUM
inhwl kIqw hY[ ijvyN siqgurU swihbwn jI dy s`cy crn-kmlW ’c rihx vwly byAMq
pRymIAW Aqy bIbIAW ny SwdIAW nhIN krweIAW[ ijvyN DMn bwbw dIp isMG swihb
jI! bIbI Srn kOr jI Awid[ so siqgurU swihbwn jI dI mrXwdw ’c, SwdI
krwaux nw krwaux dI bMidS nhIN[ vwhu 2 ivsmwd s`cw At`l Drm hY[ XQw:-
qij siB Brm; BijE pwrbRhmu khu nwnk; Atl iehu Drmu] )srb Drm mih;
sRyst Drmu]
20. s`cy siqgurU CyvyN pwiqSwh jI ny AwpxI AqI ipAwrI b`cI, bIbI vIro
jI dw SuB AnMd kwrj krky, ieh SuB aupdyS b^iSAw:- cOpeI] sun bIbI! mYN
quJih sunwaUN] piq kI mihmw; kih q`k gwaUN] piq kI syvw; krnI sPlI] piq
ibn; AOr krY sB inPlI] 108] Xw qy; piq kI syv krIjY] pwd pKwr; ieSnwn
krIjY] 1gur 2jn kI; iezq bhu krnI] sws syv; ird mWih su DrnI]
109)1v`fy-2bzurgW[ prmpUjnIk mwqw dmodrI jI v`loN:- cOpeI] sun puqRI; pRwnn

qy pXwrI] ijs ’qy; bYs ibqY suKkwrI] kul kI bwq; ic`q myN DrnI] KotI sMgiq;
nhIN su krnI] 113] pRwqY au~T kr; m`jn krIXo] gurbwnI ko; muK qy rrIXo] punw
AOr; ivhwr jo hoeI] Blo sMBwlhu; nIky soeI] 114] mo iFg; aupwlMB nhIN AwvY]
AYsI BWq; srb suK pwvYN] (gur ib:pw:6)
21. prmpUjnIk sRI AnMd swihb jI Aqy prmpiv`qR lwvW dI mhwnqw ’qy
swKI:- mukq mwrg gRMQ ’c ieauN iliKAw hY ik, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI;
siqgurU dsvyN pwiqswh jI pws, pRymIAW ny sRI AnMdpur swihb jI ivKy, pRym bynqI

www.Gursevak.com 284 q`qkrw


kIqI, “hy s`cy pwiqswh jI! ikRpw krky BUqW pRyqW bwry d`so jI[ ”ieh sux ky s`cy
pwiqswh jI ny quk pV@I, keI koit; BUq pRyq sUkr imRgwc] pV@idAW swr hI bhu
igxqI ’c BUq pRyq pRgt ho gey[ aun@W ny s`cy siqgurU swihb jI nUM, kir fMfauq;
punu vfw hy] Anuswr fMfauq kIqI, h`Q joV ky KV@ gey[
rwjwn rwj] gurU swihb jI boly, “BweI! ien@W ipAwry is`KW nUM Awpxy bwry
d`so[ ” qW boly, “hy ipAwrI swDsMgq jIE! vwihgurU m`hly dsvyN jI ny Awpxy
pihly srUp ’c, A`g duAwLy &yry lYxy bMd kr idqy, qIjy srUp ’c sRI AnMd swihb
jI qy cOQy srUp ’c lwvW gurbwxI jI au~cwry, ijhVy pRymI sMpUrn sRI AnMd swihb
jI qy pRkrmW sihq, lwvW dw pwT krwky, AnMd kwrj krwauNdy hn, gurbwxI dw
mMnx pUjx krdy hn, auh swfI jUn qy cOrwsI qoN bc jWdy hn[ ” ieh sux ky
prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI ny hukm kIqw, “hy pRymIE! sRI mUlmMqR
swihb jI pV@ ky, sRI muKvwk lY ky is`iKAw dyvo, aupRMq lwvW Aqy pRkrmW krky,
sMpUrn sRI AnMd swihb jI pV@o, ies qr@W gurU mrXwdw Anuswr SuB AnMd kwrj
krny krky, siqgurU swihbwn jI dI ^uSIAW dIAW l`KW pwiqswhIAW pRwpq krky
ieh lok suKIey; prlok suhyly] hovo[”
24. pUrn gurU jI v`loN, dwj dy loBI k`uqy nMU, dwj lYx qoN s^q mnwhI:-
vwihgurU mh`ly nOvyN jI dy SuB AnMdkwrj mgroN s`cy siqgurU CyvyN pwiqswh jI dy
v`fBwgy kuVm bwbw lwlcMd jI, kuVmxI swfy mwqw ibSn kOr jI ny, h`Q joV ky pRym
inmRqw gRIbI ivsmwd ^uSI iekwgRqw sihq muAw&I mMgI, nyqRW c vYrwg jl Aw
igAw, lUM kMfy KV@y ho gey, ikhw, “hy vwihgurU mh`lw CyvW jI! Awp jI KMf bRhmMf
byAMq; auDwrxhwirAw] ivAwpk bRhm jI dy, pUrn gurU Avqwr Anq klwvwn hoN
jI, AsIN ku`J BI nhIN dy sky, syvw BI nhIN kr sky, Awpxy dws jwx ky b^S lYxw
jI[ ” ieh inmRqw dy bcn sux ky prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny pRym ’c
Fl ky “inhwl” ikhw[ XQw:- suin siqgur Bey ikRpwlw[ qum dIno 1skl
2
ibswlw[ ijn 4qnujw 4Arpn kInM[ kXw pwCy iqn riK lInM] 24] 1sB ku`J
2
v`fw dwn 3spu`qRI 4Bytw[ pUrn gurU jI dy hukm nMU ivswr ky, AsIN iBAwnk
biGAwV k`uqy ic`qry vwlI krnI, krdy hW, jo lVkI dy mwipAW dw h`f cMm KWdy
hW[ ijs krky rog Bog sog dy v`s, mr jWdy hW[ jmpurI lhU pwk gMdI ndI ’c
goqy KWdy hW[ jd mwr jmW dI pYNdI hY, hw hw kwr AlWdy hW[ dwj lY ky, Apxy

www.Gursevak.com 285 q`qkrw


m`Qy ’qy kwLK dwZ lgWdy hW[ dwj dI mwieAw rUpI gMdgI nUM, mMUh ’c pWdy hW[
pihrwvw a`uqoN is`KI dw, pUry gurU jI nMU mUl n BWdy hW[ iBAwnk biGAwV k`uqy ic`qry
sUr vwlI krnI ieh hY[ Awp kihxw swnMU qW kyvl lVkI hI cwhIdI hY[ ivcoly nMU
kih ky, njwiez cIzW mMg 2 ky leI jwxIAW, sUr vWg ivStw Kwxw hY[ vymuKW dI
KotI krxI hY, pihlW AwKw, iPr Twkw, kuVmweI, cuMnI cV@wauxI, lVkI dy Gr
Pyry pwauxy, ivAwh smyN vIh 2 iesqRIAW mrdW dIAW imlxIAW[
Srwb mws pkvwn mYirz pYlys ’c SwdI krnI[ dwz lY ky b`cI C`f dyxI,
c`l pykIN[ nMUh bImwr hovy, b`cw pYdw hox vwlw hovy, c`l pykIN[ b`cy jMmx, aunW@ dy
mMgxy SwdIAW pV@weIAW, sMDwry Awid mwipAW dy Krc Kycl nMU kOx igxy?b`s kuVI
vwly, kuVmW dy iC`qrW dy mwry rogI duKI mr jWdy hn[ ienW@ du`KW dI inivrqI leI,
pUrn gurU jI ny mhwn ikRpw krky, gurmiq Anuswr ivAwh krn dI SuB mrXwdw
bxweI hY[ pUrn gurU jI nMU inmK 2 nmskwr krIey, sdw sdw bilhwr 2 jweIey[
XQw:- nwrwien nrpiq; nmskwrY] AYsy gur kau.bil bil jweIAY; Awip
mukqu.moih qwrY]
25. gurU jI dy b^Sy ^ws pRymI jI ny, GxIN inmRqw sihq, dwz dw iqAwg
krnw:- bIbI jI dy ipqw jI jW koeI hor pRymI siqsMgq jI ’c KV@w ho ky gL ’c
p`lw pw isr Jukw ky AiqAMq hI gRIbI nwl kihMdw hY, “dwsndws qW bhuq hI gRIb
hn, ku`J BI dyx jogy nhIN, Awp jIAW ny swfI piq r`KxI jI[ ”
aunW@ nMU pUrn gRIbI nwl a`uqR idMidAW, siqgurU swihb jI dI prmpiv`qR hzUrI
’c, ie`k gurU qwry pRymI jI ny, Awpxy b`cy dy AnMd kwrj mgroN gL ’c p`lw pw ky,
KV@ ky AiqAMq hI gRIbI dy SuB sicAwry hMgqw rihq SuB bcn khy, “dwsndws
gRIb Awp jI dy dr dy mMgqy hn, Awp jI ny AwpxI ipAwrI b`cI dw dwn dy ky,
dwsn dwsW dI piq FkI hY[ siqgurU swihbwn jI dw, Awp sB siqsMgq jI dw
rom 2 krky kotwn koit DMnvwd hY, ies qoN v`fw hor koeI dwn nhIN, siqgurU
swihbwn jI dI mrXwdw Anuswr, dwsndwsW ’qy ieh bhuq v`fw Aihswn qy krzw
hY[ dws hor koeI BI cIz nhIN iljwxgy, siqgurU swihbwn jI dw hukm hY, sMqoK qoN
ibnw koeI BI nhIN r`jdw[ ” XQw:- ibnw sMqoK nhI koaU rwjY] SwdI dI ^uSI ’c
^ws Dwrimk gRMQ ijn@W dI loV hovy, ie`k dUjy nUM pRym siqkwr sihq rumwly cwV@ ky,
pRym sihq idqy jwx jI, loV Anuswr sRI gurduAwry swihb jI BI idqy jwx, ijvyN

www.Gursevak.com 286 q`qkrw


prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy stIk swihb jI Aqy poQI guru
prmysuru pUjIAY; min qin lwie ipAwru] guris`KI dw ivDwn Aqy sMpUrn ArQ sRI
suKmnI swihb jI, ijn@W qoN prmpiv`qR kQw ho skdI hY Awid[ AwpxI SuB ie`Cw
Anuswr AwpxI ipAwrI b`cI nUM gupq dwn idE[ idKwvw krn dy bhuq doS hn,
bhuqw dwn dyx vwly AmIr dI rIs krky, bwkI lok BI krzw cu`k ky ivqoN v`D,
bhuqw dwj idMdy hn[ buhqw sonw pwaux dI QW, bYNk ’c kuVI dy nW pYsy iPks krny
cwhIdy hn, ivAwz nwl dUxy cOguxy ho jWdy hn, jo loV smyN kMm AwauNdy hn[ A`j qoN
300 vry@ pihlW siqgurU swihb jI ny ipMf dwauDr AnMd kwrj vwlI aupRokq swKI
’c ngd Dn dyx nUM ikhw hY[ jy b`cI nUM C`f dyx qW BI b`cI dy nwm rkm syv
rihMdI hY, C`fx qoN dwj dw sB ku`J ibArQ ho jWdw hY[ dwz dyK ky fwkw BI v`j
jWdw hY[ ies krky dwz nhIN dyxw cwhIdw jI[ s`cy siqgurW dw &urmwn hY:- hoir
mnmuK dwju ij riK idKwlih; su kUVu AhMkwru kcu pwjo] ijhVy pRymI dwj dw lwlc
nhIN krdy, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ndr krky aun@W nUM mwlw mwl
inhwl kr idMdy hn[ AYsy sMqoKI mhWpurSW jI nUM rom 2 krky nmskwr hY jI[ dwz
lYx vwilAW nUM AMn@y ikhw hY[ XQw:- lwlcu Cofhu AMiDho; lwlic duKu BwrI]
)dunIAW mY nhIN koeI Dn jYsw[ hwey pYsw! hwey pYsw! gurU pRIqm sy hovy ipAwr
kYsw[ b`cI dw dwn AYsw[ hor dwn nw ies jYsw[ dwj lYx vwlw hLky ku`qy jYsw[
ivAwh krn Awey dwz dy lwlcIAW nUM, lok mUMh ’c pwxI pw 2 ky ku`tdy hn,
brwqIAW nUM B`jidAW rwh nhIN l`Bdw[ ies krky BweI! lYx dyx dy msly krky
jIv hr vyly sVdy rihMdy hn[ dwj dy du`KoN swrI dunIAW ’qy bhuq gRIb bIbIAW Aqy
aun@W dy mwpy duKI huMdy hn[ bhuqIAW bIbIAW inqwpRqI AwqmGwq krdIAW hn[
bhuqIAW C`fIAW bYTIAW hn[ bhuqIAW nUM mwirAw jWdw hY[ dwj dy iqAwg vwly,

dunIAW ’qy BgqI dI sugMDI dyx vwly, Drm dy suhwvxy &u`l hn[ dwz lYx vwly
nOjuAwn bIbIAW dy kwql, dunIAW nUM cuBx vwly duKdwiek kMfy hn[ dwz lYx
vwilE, siqgurU nwnk dyv swihb jI dw fr Dwro[ sRb`q dw Blw mMgo qy vIcwro,
Awpxw jnm svwro, jnm n jUAY hwro, suAws 2 guru 2 smwro, Awp qro kul qwro,
nw Awp fu`bo sgroN fu`bidAW nUM qwro, siqgurW dIAW kurbwnI nUM nmskwro[ ieh

www.Gursevak.com 287 q`qkrw


i^Awl r`Ko ik AwpW BI sRIr C`fxw hY[ kbIr. jm kw TyNgw burw hY; Ehu nhI
sihAw jwie] Anuswr jm dw (TyNgw) fMfw shwr nhIN skoNgy[
dwz dy du`KoN jMmdIAW b`cIAW nUM, hux pyt ’c hI mwrdy hn[ Syry pMjwb jI dy
nwnky ipMf b`fru`Ky ivKy, ien@W dy mwqw jI nUM jMmidAW hI GVy ’c pw ky d`b idqw
sI[
26. ibbrijq kurIqIAW:- b`cy b`cI dy pYsy lYxy bhuq v`fw pwp hY[
AnMdkwrj krn qoN ibnw, lVkI nUM cuMnI cV@w ky ilAwauxw, gur mrXwdw ault hY[
pqI sqI ie`k mr jwvy jW qlwk hox qoN dubwrw AnMd kwrj kro jI[ lwlc iqAwg
ky, Xogqw Anuswr sbMD hovy[ s`cy siqgurW dI hzUrI ’c, Awpxy koVmy kbIly dI
is&q nhIN krwauxIN cwhIdI[ swry iml ky pRym itkwA iekwgRqw vwlw vwXU mMfl
bxw ky r`Kx[ siqgurU swihb jI dy Gr ’c huMidAW sB dI rucI ibRqI siqgurU
swihb jI dy Adb siqkwr pUjn ’c ^ws hI hovy jI[ jy au~Qy hws rws dy bcn huMdy
hn, qW swry mhOl dw itkwA ih`l jWdw hY[ ies krky mrXwdw hox qoN bwAd,
pUrn Adb siqkwr kwiem r`KidAW siqgurU swihb jI sRI gurduAwry swihb jI ivKy
CyqI ilAWdy jwx[ sRI gurU swihb jI dy &oto vwlw hwr gL ’c pw ky, s`cy siqgurW
jI dI nrwzgI nw lvo[ hwr Poto qoN ibnw hI KRIdo[ Asl iv`c qW Poto vwlw hwr
bnwauxw hI nhIN cwhIdw[ Srwb pIxI, BMgVw pwauxw, BuJMgI BuJMgx dy jY mwLw
pwauxI mnm`q hY[ AnMd kwrj smyN BuJMgI BuJMgx ’qy &u`l su`tx smyN prmpUjnIk
s`cy siqgurU swihb jI ’qy n if`gx[ AnMd kwrj smyN durmiq Aqy nMgyz vwly PYSn
Aqy n`Q mClI Awid iSMgwr lw ky, mhwrwj A`gy nhIN bYTxw[ PYSn pRsqI Aqy nONh
pwlS mihMdI ilpsit`k Awid dI vrqoN nhIN krnI, kMn n`k nhIN ivMn@xw, GuMF nhIN
k`Fxw, gihxy nhIN pwauxy, n`cxw t`pxw BMgVw nhIN pwauxw, isr nMgw nhIN krnw[
kysW nUM k`txw, isr Aqy dwV@y nUM rMgxw Aqy dwV@y nUM bMn@xW gurmiq dy ivru`D hY[

prmpUjnIk s`cy siqgurW pws nSw iljwxw jW pI ky jwxw mhW pwp hY[ CotI aumr
’c SwdI dy bhuq nukswn hn[ sRIr kmzor Aqy rogI ho jWdy hn[ b`cy BI kmzor jW
mry jMmdy hn[ mulk gRIb huMdw hY[ b`cIAW nUM iSMgwr ky brwq iv`c iljwx dy bhuq
BwrI doS hn[ prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI,
Awpxy qwey jI dy lwiek spu`qR BweI sMhwrI jI dy b`cy dI SwdI ’qy nhIN gey[ ieh

www.Gursevak.com 288 q`qkrw


SuB bcn khy, “dwsn dws dy jwx qoN sMgq jI dI igxqI bhuq iek`qR ho jwvygI,
ijs dw boJ lVkI vwilAW ’qy pvygw, krzw lYxgy[ ” izAwdw brwq iljwxI
hMkwr qy bhuq BwrI doS hY[ Awpxy irSqydwrW ’qy boJ nhIN bxnw cwhIdw, isAwxy
bxo[ sRI gurduAwry swihb jI ivKy AnMd kwrj krn dy kotwn koit lwhy hn, ies
krky hotlW ’c AnMd kwrj nhIN krny cwhIdy[ AnMd kwrj vyly BuJMgI BuJMgx
siqsMgq vwlI ivCweI ’qy hI bYTx jI[ prmpUjnIk s`cy siqgurU gRMQ swihb jI
dI prmpiv`qR hzUrI ’c isr pUrw Fkxw qy mUMh nMgw cwhIdw hY[ jM\ cV@n qoN
pihlW BuJMgI nUM kIrqnIAW dy mgr 2 AMimRq kIrqn suxidAW prmpUjnIk sRI
gurduAwry swihb jI m`Qw tykx jwxw cwhIdw hY, &ulkwrI dyxI mn@w hY[ Kwry
nhwauxw, btxw, c`pxIAW BMnxIAW, Brv`ty k`txy, rom muMnxy, mUMh isr rMgxw,
ishrw bMn@xw, klgI lwauxI, gwnw bMn@xw, qyl coxw, gMdy gIq, GoVIAW, is`TxIAW,
rIbn k`txw, brwqIAW nUM mzwk krny, ju`qI cu`kxI, ipMn lwauxy, dwl KvwauxI,
izAwdw BVkIly rMgW dy k`pVy pwauxy, vwgW guMdxIAW, jMfI v`FxI, Kwry ’qy bYTxw,
burkIAW dyxIAW, vysvw vwly iSMgwr krny, n`k kMn ivMnHxy, n`Q pwauxI, gihxy
pwauxy, isr guMdxw, shury ny nUMh nUM p`ql ByjxI, lVkI nUM ivdw krn smyN roxw, vwr
ky pwxI pIxw, s`s ny ipAwlw dyxw, sqI, jTyry, mV@I, mtI nUM m`Qw tykxw, iCtIAW
KyfxIAW, ig`Dw BMgVw pw ky gMdy rIkwrf bolIAW pwauxIAW, jUT ’c pYsy pwauxy
Awid mnmqW nhIN krnIAW[ mUvI ’c bymrXwdgI dy &oto nhIN bnwauxy[ dmVy vwr
ky dyx dI bjwey, ausy qr@W hI lwgI nUM dyvo jI[ ivAwh qoN pihlW jW mgroN Srwb
mws rIsYpCn pRogrwm nhIN krnw[ vwihgurU prmpUjnIk s`cy Bgq kbIr swihb
jI ny Awpxy ipqw nIrU jI nUM ikhw, “jy qusIN gweIAW v`FoNgy, qW mYN SwdI nhIN
krwauxI[ ” so jIA v`F ky mhW pwp nhIN krny[ vysvw dy AKwVy luAwauxy kMjrW
dw kMm hY[ XQw:- SuB kwj ko Coif Akwj krYN Dn AOr Dwm lutwvn ko[ iek nwr
bulwie kY ncwvq hYN, j`g lwj n Awvq hY ien ko[ imRdMg khY iDRk hY iDRk hY,
surqwl khYN ikn ko ikn ko[ qb hwQ auTwie ky rWf khY, ien ko ien ko[ drgwh
’c bhuqI mwr pYNdI hY jI, jo ieh kurIqI krdy hn, Awpxy b`cy b`cIAW dy jnm
ivgwVdy hn, Awpxy pYrW ’qy Awp hI kuhwVw mwrdy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurW
jI qoN bymuK ho ky, AnykW jUnW ’c du`K Bogdy hn[ ieh vifAweI nhIN, mhwn nIc
krm hn[ suMdr dIvwn sjwau, gMdy CMd sunwaux dI bjwey, 1361 AMg qoN AMimRq

www.Gursevak.com 289 q`qkrw


rUp Punhy bwxI pV@nI cwhIdI hY[ dovyN Gr jUT qoN bcx, su`cm dw pUrw 2 iKAwl
r`Kx jI[ keI bihry qmwkU Srwb pINdy hn, pdwrQ Apiv`qR hoxy ’qy dwn nhIN
l`gdw jI, bImwrIAW l`gdIAW hn[ bihry Ku`l@I jUT vrqauNdy hn[ qmwkU Srwb
vrqx vwlw koeI syvw nw kry[ izAwdw qyz cIzW, kOVy im`Ty qly pdwrQ Ck ky
rogI n hovo[ BWq BWq B`Cq pkvwnw] aupjq rog dyh iqn nwnw] (sRI dsm
185)izAwdw Ck ky, Awpxw, Gr vwilAW dw Aqy mulk dw idvwlw nw k`Fo jI[
27. gurmiq Anuswr joVI dy krny Xog krq`b:-
1. krm:- kyvl krm, Brm sy cInhu; Drm krm Anurwgo] sMgRhu kro sdw
ismrn ko; prm pwp qij Bwgo] (sRI dsm 710)2. pRym Bytw:- Gwil Kwie ikCu
hQhu dyie] nwnk rwhu pCwxih syie] 1] prmpUjnIk s`cy siqgurW jI dy nwm ’qy
pRym Bytw kIqw pdwrQ bhuq hI vDdw hY[ gurmiq pRcwr, sRI gurU swihb jI dy
lMgr, sRI gurU swihb jI dy iemwrq, gRIbW dy mu`K ’c pwaux leI dsvMD dyxw bhuq
hI zrUrI hY[ ijvyN jy ^Uh ’coN pwxI in`kldw rhy, qW pwxI sw& Su`D rihMdw hY, iqvyN
sB ku`J prmpUjnIk s`cy siqgurW jI dw smJ ky, s`cy siqgurW jI dy nwm ’qy pRym
Bytw krdy rho[ dohrw] Dn ky BwgI cwr hYN; Drm cor inRp Awg] kopYN qw pY Brwq
qRY; kryN ju jyst iqAwg] 2] Dn (ky) dy (BwgI) ih`sydwr, Drm, cor, (inRp) rwjw,
(Awg) A`g cwr (hYN) hn[ (ju) ijhVw (jyst) pihly Bwv Drm nUM iqAwgxw kryN,
(qw)iqs (pY)’qy cor rwjw A`g (qRY)iqMny (Brwq)Brw (kopYN)gu`sw krdy hn[
3.ieSnwn:- auiT iesnwnu krhu prBwqy; soey hir AwrwDy] Anuswr v`fy
qVky au~T ky in`q ieSnwn krnw[ AMqRIv ieSnwn:- gur kI ryxu; inq mjnu
krau] jnm jnm kI; haumY mlu hrau] )mwiG mjnu sMig swDUAw; DUVI kir
iesnwnu] )swD kI DUir; krhu iesnwnu]
4.Drm:- jo ipAwry BweI qwrU isMG swihb jI Awid ShIdW inBwieAw[

vwihgurU swihb jI dw nwm jpxw inrml krm krny, XQw:- srb Drm mih;
sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu] 5.gurmiq nym:- jq sq ’c p`ky
rihxw, in`qnym Aqy SuB gux Dwrn dw nym krnw jI[ 6.bRq:- krvw cOQ, Bu`gw
bRq, somvwr iekwdsI, bwvn duAwdSI, rwm nOmI, ikRSn AStmI, puMinAW, sMgRWd,
J`krIAw, mMglvwr Awid bRq r`Kxy siqgurW v`loN mn@w hn[ XQw:- kbIr hir kw

www.Gursevak.com 290 q`qkrw


ismrnu Cwif kY; AhoeI rwKY nwir] gdhI hoie kY AauqrY; Bwru shY mn cwir]
prmpUjnIk DMn Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- ijhVI nwir hir jI kw
ismrnu Cwif kY (AhoeI)sIqlw dyvI dw bRq (rwKY)r`KdI hY[ sIqlw dyvI dw vwhn
Koqw hY, ies leI auh gdhI hoie kY (AauqrY)jMmdI hY, cwir (mn)mx Bwru
(shY)shwrdI hY[ guris`KW dw in`q bRq ieh hY:- En@I dunIAw qoVy bMDnw; AMnu pwxI
QoVw KwieAw] )QoVw svxw Kwvxw; QoVw bolnu gurmiq pwey[ Bu`K nwloN cOQw ih`sw
G`t Ckxw cwhIdw hY[ ivkwr inMdw cuglI Awid BYVIAW g`lW qoN bRq r`Kxw cwhIdw
hY jI[ AnMd kwrj q`qkrw sMpUrnM[

gurmiq Anuswr AMqm sMskwr gurpRswid ArMB:-

1.pRym ibnY:- vwihgurU] hryk pRymI AMqm sMskwr pV@y pV@wvy, AwpxI cV@weI dy
kSt smyN AMimRq kQw kIrqn dw pRbMD kry[ Awp ijauNidAW hI gurU kw lMgr
clwvy, Bjn ismrn pRvwh clwvy, gurU ArQ SuB kwrjW ’qy lwvy[ Dn jm@W krky
cV@weI krny krky, pRlok dw kSt hY[ Dn ’c mn rihxy krky s`p dI jUn imldI
hY[ XQw:- AMiq kwil jo lCmI ismrY; AYsI icMqw mih jy mrY] srp join; vil
vil AauqrY]
DMn BweI mnI isMG swihb jI hux bMd 2 ktvw rhy hn[ DMn bwbw mqI dws
swihb jI hux Awry nwl Apxw qn icrvw rhy hn[ prmpUjnIk DMn vwihgurU
siqgurU pihly pwiqswh jI ny, KMfW bRhmMfW, pSU pRyqW mugDW p`QrW AikRqGxW nUM
s`cy gurbwxI jI b^Sy hn[ prmpUjnIk ie`k joiq siqgurU swihbwn jI ny AwpxI
hr qrW@ dI kurbwnI hI kurbwnI idqI[ prmpUjnIk s`cy siqgurW vWg kwL qoN
rihq ho ky, gursyvk jI jIvn mukq purK bx gey[ XQw:- pRB kI AwigAw;
Awqm ihqwvY] jIvn mukiq; soaU khwvY] prmpUjnIk vwihgurU jI dy srgun
Avqwr siqgurU swihbwn jI, hrK sog, pwp puMn AOguxW ivkwrW qoo hr smyN
inrlyp, pUrn Agm ivsmwd Ajpw jwp pUrn bRhm jI ’c lIx hn, Awpxy
gursyvk jI nMMU BI ieh gurmuiK AvsQw b^Sdy hn, ijs bwry sRI gurU gRMQ swihb
jI, &urmw rhy hn:- (pRB)vwihgurU siqgurU swihbwn jI (kI)dI
(AwigAw)prmpUjnIk gurbwxI jI, ijs jIvn mukq gursyvk jI dy (Awqm)mn
www.Gursevak.com 291 q`qkrw
’c, (ihqwvY)ihq ipAwr siqkwr auqSwh nwl AwauNdy hn, ihrdy ’coN muK ’c hr
smyN AMimRq Byjdy rihMdy hn[ ijvyN prmpUjnIk ipAwry s`cy siqgurU vwihgurU mh`lw
pihlw jI, Akwl purK jI qoN suB bcn Dur ky bwxI jI rom 2 dy ipAwr nwl sux
ky hukm krdy, hy prm ipAwry mrdwny jI rbwb vjwau! gurbwxI jI Awey hn[
XQw:- jYsI mY AwvY Ksm kI bwxI; qYsVw krI igAwnu.vy lwlo] )hau Awphu.boil n
jwxdw; mY kihAw.sBu hukmwau jIau] )Dur kI bwxI AweI] iqin; sglI icMq
imtweI] dieAwl purK imhrvwnw] hir nwnk; swcu vKwnw] 2] )bysumwr AQwh
Agnq AqolY] ijau bulwvhu; iqau nwnk dws bolY] )ijau bolwvih.iqau bolih
suAwmI; kudriq kvn hmwrI] )vw ijs jIvn mukq gursyvk jI dy (Awqm)mn
’c, pRB kI AwigAw mMnx pUjx idRV vswaux dw (ihqwvY)ihq ipAwr AwauNdw hY[
XQw:- ihq kir; nwm idRVY dieAwlw] sMqh sMig; hoq ikrpwlw] ijvyN pMjW
ipAwirAW ny, vwihgurU mh`ly dsvyN jI dI AwigAw nUM, koit krn.dIjih pRB pRIqm;
hir gux suxIAih AibnwsI rwm] Anuswr rom 2 dy kMnW nwl sux ky, Awpxy sIs
Arpy[ vw jo pUry gurU jI, jIvn mukq gursyvk jI, pRB kI AwigAw (Awqm)bRhm
inscy krky, hornW nUM (ihqwvY) ihq ipAwr nwl idRV krwauNdy hn[ sRb ivAwpI
ivsmwd Anqklwvwn pUrn gRIbI dy bcn kihxy kmwauxy, A`gy kmwaux vwly
gurmuiK bnwauxy ihq krnw hY[ XQw:- rihxI rhY soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY
aus kw cyrw[ ) kbIr kUkru.rwm ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY
qh jwau] )jYsw rMgu ksuMB kw; qYsw iehu sMswru] myry rmeIey rMgu mjIT kw; khu
rivdws cmwr] 4] 1] pRB jI kI AwigAw nMU Awp bRhm inscy krky, hornW nUM
(ihqwvY)ihq ipAwr nwl jo idRV krwauNdy hn (soaU)Ehu pUry gurU jI, sIs Arpx
vwly gursyvk jI, jIvn mukiq purK, (khwvY)khIdy hn[ XQw:- Ehu DnvMqu
kulvMqu; piqvMqu] jIvn mukiq; ijsu irdY BgvMqu]
qYsw hrKu; qYsw ausu sogu] (ausu)pUry gurU jI, jIvn mukq gursyvk jI dy AMdr
bwhr, AsMK pRkwS hI pRkwS srUp srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]
vwihgurU jI, pdwrQ mwieAw vifAweI au~cy ru`qby dI pRwpqI qoN (hrKu)^uSI smyN
qYsw, sogu smyN qYsw hI swiKAwq, Awpxw suMdr ivsmwd inrMkwrI drSn b^Sdy
rihMdy hn[ Awpxy AnMq srgun srUp Dwrky, suMdr drSn b^S ky, ivsmwd Anhd
Junkwr ismrn suK, hrK sog qoN inrlypqw b^Sdy hn[ pUry gurU jI, sIs Arpx

www.Gursevak.com 292 q`qkrw


vwly gursyvk jI hr smyN hrK sog qoN inrwlI ies A&ur smwDI ’c lIx hn:- jb
ies kw; brnu ichnu n jwpq] qb hrK sog; khu iksih ibAwpq] )srgun
inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] vwihgurU bRhm jI Awp hI siqgurW, gursyvk
jI dI A&ur smwDI’c, (jb) jdoN ies nwsvMq rcnw (kw) dw (brnu)rMg
(ichnu)inSwn Akwr, (n)nhIN (jwpq)jwpdw, (qb)qdoN pdwrQ sbMDI AOlwd rwj
imlx qoN, (khu) d`so (iksih)iks nUM (hrK)^uSI, ien@W dy ivjog krky (sog)Zm
(ibAwpq)ivAwpdw hY? XQw:- AwT phr hir ky gun gwvY; Bgiq pRym ris mwqw]
hrK sog duhu mwih inrwlw; krxYhwru pCwqw] )hrK AnMq; sog nhI bIAw] so
Gru; guir nwnk kau dIAw] )hrK sog jw kY nhI; bYrI mIq smwn] khu
nwnk.suin ry mnw; mukiq qwih qY jwn] )AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog
hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly mwinE] )qh mrxu n
jIvxu; sogu n hrKw] swc nwm kI AMimRq vrKw] )nh inMidAw.nh ausqiq jw kY;
loBu mohu AiBmwnw] hrK sog qy.rhY inAwrau; nwih mwn Apmwnw] )nw iesu hrKu;
nhI iesu sogu] sBu ikCu ies kw; iehu krnY jogu] 2] )
qYsw hrKu; qYsw ausu sogu] sdw Anµdu; qh nhI ibEgu] )Awvq hrK.n jwvq
dUKw; nh ibAwpY mn rognI] Anuswr ^uSI ZmI qoN inrlyp inrwly hir rs mqvwly
AvsQw ’c hr smyN lIx bRhm srUp hn[ sRI cmkOr swihb jI dy Drm-jMg ’c
siqgurU swihb jI Awpxy nyqRW swhmxy, swihbzwdy isMG isMGxIAW ShId huMdy dyK ky,
gurmuiK; qyrw Bwxw BwvY] Anuswr pV@ kmw rhy hn:- kbIr.myrw muJ mih ikCu
nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw] )qyrw kIAw; mITw
lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY] )mIqu krY; soeI hm mwnw] mIq ky krqb;
kusl smwnw] ) sB ku`J kurbwn krky dIny qoN zPrnwmw ilK rhy hn, Awp jI dI
kurbwnI bwry pyRmI ieauN &urmw rhy hn[ b`s eyk ihMd myN qIrQ hY; Xwqrw ky lIey[
ktwey bwp ny b`cy jhW; ^udw ky lIey[
sdw Anµdu; qh nhI ibEgu] (qh)iq`Qy, nh ikCu jnmY; nh ikCu mrY] Awpn
cilqu; Awp hI krY] Agm ivsmwd au~cI AvsQw ’c, sdw Anµdu hI AnMd hY,
kdI BI AnMd srUp vwihgurU jI dw (ibEgu)ivCoVw nhI hY[ pRB kY ismrin; Anhd
Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] Anuswr hr smyN ismrn dy Anhd
Junkwr Awqm suK ’c lIx rihMdy hn, Bwv hr smyN siqgurU swihb jI dy s`cy crn

www.Gursevak.com 293 q`qkrw


c`tdy pUjdy nmskwrdy rihMdy hn[ s`cy crn-kmlW nUM, Awpxy kysW nwl JwV@dy, s`cy
crn-kmlW dI mOj ’c, mhW 3ivsmwd rihMdy hn[ XQw:- kbIr.crn kml kI
mauj ko; kih kYsy aunmwn] kihby kau soBw nhI; dyKw hI prvwnu] so vwihgurU jI
nwloN ivCoVn vwly rog, A`g rUp duinAwvI suK ^uSI vifAweI nhIN cwhuMdy, siqgurU
swihb jI Awp hI ikRpw krky Awpxy s`cy crn–kmlW ’c joVI r`Kdy hn[ ies
leI aun@W nUM ^uSI gmI smyN, gurU jI dy s`cy crn-kmlW ’c mhW ivsmwd lIxqw
pRwpq hY[
qYsw suvrnu; qYsI ausu mwtI] ausu jIvn mukq gursyvk jI nUM, gurU jI dy
crn-kmlW’c lIxqw rUp, prm au~cI su`cI gurmuiK AvsQw’c, qYsw (suvrnu)sonw,
qYsI hI mwtI hY, vw (ausu)aun@W nUM suvrnu dI pRwpqI qoN, vwihgurU jI dw Anq
klwvwn myhrvwn pRkwS qYsw hI pRgt hY Aqy dwn ’c pRwpq hoeI (mwtI)zmIn
AQvw im`tI FoNidAW im`tI ’c rulidAW dI qYsI gurmuiK AvsQw hY, Bwv sonw im`tI
brwbr hn[ XQw:- jy DrqI sB kMcnu kir dIjY; ibnu nwvY.Avru n BwieAw rwm]
Anuswr BwvyN aun@W nUM swrI DrqI sony dI bxw ky Arp dyvo, sony dI pRwpqI qoN ^uS
nhIN huMdy, sony nUM srb`q dy Bly, gurU jI dI prm au~cI syvw’c lw ky, gurU pRmysr jI
dI ^uSI lYNdy hn[ Awpxy leI sony dI ie`Cw nhIN krdy, jykr koeI sonw Koh lvy qW
BI pRvwh nhIN krdy[ lK tikAw ky muMdVy; lK tikAw ky hwr] ijqu qin pweIAih
nwnkw; sy qn hovih Cwr] )kUVu suienw.kUVu rupw; kUVu pYn@xhwru] )suienw rupw.sB
Dwqu hY; mwtI ril jweI] Anuswr sony nUM pKMf pwj KuAwr Cwr ivkwr JUTw smJ
ky, nhIN pYn@dy[ im`tI vWg BwvyN aun@W nUM swrI DrqI Bytw kIqI jwvy, qW BI AwpxI
nhIN mMndy, gurU swihb jI nUM pRym Bytw krky sur^rU huMdy hn[ sRb`q dy Bly leI,
DrqI ’qy bwZ gurduAwry sRovr inSwn swihb lMgr skUl kwlj hspqwl bxw ky,
imtI nUM sonw bxw ky, gurU jI dI KuSI dIAW l`KW pwiqSwhIAW pRwpq krky inhwl ho
ky, A`gy inhwl krdy hn, BwvyN koeI hMkwrI aun@W ’qy qS`dd krky im`tI Fox lw dyvy,
BwvyN gurU syvw kridAW im`tI dy tokry Fox, hr hwlq ’c, pUrn bRhm jI ’c, pUrn
lIxqw hY[ ijvyN DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU rwmdws swihb jI,
sRI goieMdvwl swihb jI ivKy, sRI bwaulI swihb jI dI SuB s`cI syvw kridAW, DUVI
ivic. lufMdVI sohW; nwnk.qY sh nwly] Anuswr Bwry qoN Bwrw tokrw cu`k ky, cOrwsI
pOVIAW qoN v`D pOVIAW cV@dy, vwihgurU 2 jI jpdy[ prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy

www.Gursevak.com 294 q`qkrw


siqgurU mh`ly qIjy jI dy, ivsmwd suMdr cyhry nUM q`kdy, ies qr@W hMgqw rihq,
krVI ms`kq syvw kridAW AwigAw mMnxy krky, prmpUjnIk siqgurU ipqw jI ny
gurqw isMGwsx ’qy sjw ky, do cOrdwr pRymI cOr krn lwey, Awp iqMn pRkrmW krky
m`Qw tyikAw[ so gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] jI nUM sony
vWg gurqw isMGwsx ’qy bYTxw, im`tI vWg gurU Gr dI im`tI FoxI ie`k brwbr hn[
dohW hwlqW ’c, gurU pRmysr pUrn bRhm jI ’c rom 2 krky sdw lIx hn[
qYsw AMimRqu; qYsI ibKu KwtI] prmpUjnIk vwihgurU mh`ly pMjvyN jI dw AMimRqu
nUM q`kx smyN, qYsw hI Ajpw jwp pUrn bRhm jI ’c lIxqw dw itkwA hY Aqy
(KwtI)qIKx kOVI (ibKu)zihr nUM q`kx smyN, qYsI hI Agm ivsmwd pUrn bRhm
idRStI hY[ Awp jI rom 2 krky Ajpw jwp ivsmwd ismrn ’c lIx hn[ pRB kY
ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr] Anuswr ihrdy ’coN
AMimRq bRhmwnMd rs au~T ky muK ’c A`Ty pihr Aw irhw hY[ pIviq AMimRq nwmu
jn; nwmy rhy AGwie] Anuswr AMimRq nwl iqRpq ho rhy hn, qYsw hI itkwA
AMimRqu pIx smyN hY[ (KwtI)qIKx kOVI (ibKu)zihr vWg, au~bldI dyZ’c bYTx, q`qy
ryqy ’qy bYTx, q`qw ryqw sIs ’qy puAwaux, sVdI bldI m`cdI loh ’qy KV@n smyN BI
qYsI hI AMimRq pIx vwlI, gurU pRymw-BgqI ’c lIx, inrgun srgun jI dI eykqw
vwlI gurmuiK AvsQw hY[ so gurU pRmysr jI, gurU jI dy syvk ShId BweI dieAwlw
swihb jI Awid mhWpurS, dohW AvsQW ’c pUrn bRhm jI ’c lIx pUrn bRhm srUp
hn[
gurU pRmysr jI dy drSn krn vwly bRhmwnMd rs pIx vwly mhWpurS jI Aqy
kOVI zihr vWg corIAW fwky kql krn vwly, dohW ’qy siqgurU swihb jI dI
smidRStI hY[ doSI qoN n&rq nhIN krdy, aus nUM BI svwr lYNdy hn, ijvyN bwbw ibDI
cMd jI corI krno htw ky, AwpxI Agm ivsmwd AMimRq bRhm idRStI pw ky pUrn
bRhmigAwnI jI bxw ley[
qYsw mwnu; qYsw AiBmwnu] gurU pRmysr mh`ly pMjvyN jI dy SuB s`cy sIs au~qy

sunYhrI CqR Ju`l irhw hY, do cOrdwr s`jy K`by do cOr kr rhy hn[ pRymI jn pRym
BytwvW Arp ky, fMfauqW nmskwrW pRkrmW kridAW, jY jYkwr kr rhy hn[ Gr 2
AMdr Awdr mwn siqkwr pUjw ho rhI hY[ sRI goieMdvwl swihb jI ivKy, DMn

www.Gursevak.com 295 q`qkrw


siqgurU rwmdws swihb jI dy, joqI joiq smwaux qoN mgroN, ipRQIcMd bVy hI
AiBmwn nwl gurU pRmysr jI nUM durbcn bol irhw hY, so Awp jI nUM mwnu Awdr
siqkwr imlx smyN, qYsw ivsmwd bRhm jI ’c lIxqw rUp itkwA hY, qYsw hI
AiBmwnu nwl khy durbcn sunx smyN hY[ dohW hwlqW ’c, vwihgurU jI ’c lIx
vwihgurU srUp hI hn[ XQw:- Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]
Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]
qYsw rMku; qYsw rwjwnu] bRhmigAwnI kI idRsit; AMimRqu brsI] )gur pRswid
nwnk smidRstw] Anuswr gurU pRmysr, gursyvk jI dI pUrn Agm mhW 3 ivsmwd
bRhmidRStI ’c, qYsw (rMku) kMgwl, qYsw hI rwjwnu rwj hY, Bwv rMk dI inMdw krky,
n&rq nhIN krdy, rwijAW dy rwjy dI KuSwmd is&q nhIN krdy, dohW nUM gurbwxI
swihb jI b^S ky, inhwl kr idMdy hn[ XQw:- kbIr.dwvY dwJnu hoqu hY; inrdwvY
rhY insMk] jo jnu inrdwvY rhY; so gnY ieMdR so rMk] 169]
jo vrqwey; sweI jugiq] nwnk Ehu purKu; khIAY jIvn mukiq] 7] siqgurU
nwnk dyv gurU grMQ jI mwinE prgt gurW kI dyh[ jI &urmwauNdy hn:- siqgurU
swihb jI ny au~bldI dyZ ’c bYTx, siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI, sRI hirmMdr
swihb jI rcx, lohy dy qMg ipMjry ’c bYTx, sIs kurbwn krn, pMj ipAwry swjx,
aun@W qoN Awp AMimRq Ckx Awid dy hMgqw rihq, jo jo BI praupkwrI ivsmwd kOqk
vrqwey hn, (sweI)Eh sB (sweI)sweIN mwlkjI ’c (jugiq)juVy hn[ vw jo jo BI
kOqk vrqwey hn, so sB sMswr nUM (sweI) sweIN mwlk jI nwl joVn dI
(jugiq)jugqI rUp hn, ijvyN siqgurU swihb jI sRI hirmMdr swihb jI rcx smyN,
Awp im`tI dw tokrw FoNdy, siqsMgqjI dI Awp syvw krdy, gursbd gurbwxI jI
b^S ky, gRIbI idKw rhy hn, Awpxy dwsn dwsW nUM vwihgurU jI ’c juVn dI jugqI
idKw rhy hn[ XQw:- sMqw mwnau dUqw fwnau; ieh kutvwrI myrI] idvs rYin.qyry
pwau plosau; kys cvr kir PyrI] 1] hm kUkr; qyry drbwir] Baukih AwgY;
bdnu pswir] ies leI Ehu prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI, jIvn mukiq
Akwl purKu srUp (khIAY)khIdy hn] 7]
2.prm pUjnIk sWeIN mIAw mIr jI s`cy siqgurW dy AiqAMq pRymI SrDwlU
sn, jo hmySW hI sRI suKmnI swihb jI dw AMimRq pwT krdy sn, aunW ny jIvn
mukq AvsQw ’qy SMkw kIqw Aqy ikhw, “AYfI prm au~cI AvsQw hoxI bVI hI

www.Gursevak.com 296 q`qkrw


muSkl hY jI[ ”s`cy siqgurW ikhw, “au~qR dyvWgw[ ”q`qI qvI ’qy KV@ ky ieh
pauVI pV@ ky ikhw, “d`so sWeIN mIAW mIr jI quhwfy SMky dw au~qR Aw igAw?”ieh
sux ky dovyN h`Q joV ky nmskwr krky ikhw, “DMn gurU DMn kurbwnI”vwhu vwhu scy
pwiqswh; qU scI nweI] bRhm srUp s`cy siqgurW dI kYsI ivsmwd s`cI mihmw hY[
siqgurW dI ndir duAwrw, byAMq pRymI kwL qoN rihq, jIvn mukiq AvsQw nUM
pRwpq, siqgurW qoN kurbwn ho ky Amr ShId ho gey[ ik`fI v`fI g`l hY, jo
bRhmigAwnI bx ky, siqgurW qoN kurbwn hoey[
3.ijvyN prmpUjnIk ShId bwbw dIp isMG swihb jI, ShId bwbw mnI isMG
swihb jI Awid[ AYsy prmpUjnIk mhWpurKW bwry &urmwieAw hY:- hir ky syvk.jo
hir Bwey; iqn@ kI kQw inrwrI ry] Awvih n jwih.n kbhU mrqy; pwrbRhm sMgwrI
ry] ) jnm mrx duhhU mih nwhI; jn praupkwrI Awey]
4.vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU swihbwn jI Anq klw dy mwlk hn[ pRymI
dy rom 2 ’c vs ky, aus dy kSt Awpxy qy shwr ky, kwL qoN rihq inrBau pd
b^Sdy hn[ ijvyN prmpUjnIk s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI nUM BwrI kSt dy ky
ShId krn vwly, prmpUjnIk siqgurU rwmdws swihb jI dy iPtkwry, sMq doKI
pwpI nOrMgy Aqy aus dI duSt sBw ny ieh ivcwirAw ik, “siqgurW dI ijMd jwn,
AqI ipAwry is`KW nUM, siqgurW dy nyqRW swhmxy ShId krIey[ ijvyN mwqw ipqw
Awpxy b`cy dy kSt nhIN dyK skdy, iqvyN prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI BI
nhIN dyK skxgy[ Drm dw pRp`k hT C`f ky dIn kbUl kr lYxgy[ ”kotwn kot
is`KW nUM duinAwvI kYd Aqy cOrwsI l`K jUn dI kYd ’coN k`Fx vwly prmpUjnIk s`cy
siqgurW nUM, lohy dy qMg ipMjry ’c kYd kIqw igAw, ijs dy AMdr iq`Ky ik`l l`gy hoey
sn[ prmpUjnIk s`cy siqgurW dy audwly iq`Ky ik`l ies leI lwey gey, jy sOxgy qW
ik`l Ku`Bxgy[ prmpUjnIk s`cy siqgurW ny kStW nUM AMimRq krky pI ilAw, mhwn
DIrj DirAw Ajr jirAw[ prmpUjnIk s`cy siqgurW ny AwpxI joq gurmuiK BweI
mqI dws jI ShId, BweI sqI rwm jI ShId, BweI idAwlw jI ShId dy AMdr r`K
ky, swry kSt Awpxy Awp ’qy hI shwr ley[ duSt hMkwrI nhIN smJ sky ik
prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihb jI, Akwl rUp Anqklwvwn hn[ vwihgurU] prmpUjnIk s`cy
siqgurW dy AnykW ipAwirAW ny, h`s 2 ky jYkwry g`jw ky inrBY ho ky, AwpxIAW

www.Gursevak.com 297 q`qkrw


jwnW gurW qoN kurbwn kIqIAW hn[ vwihgurU jI dy ipAwirAW dy qrn dI ikhVI
g`l hY? jy auh hVMby vWg srwpI iBRstI h`fwroVI DrqI ’qy s`cKMf nUM jwx, qW BI
swirAW jIAW nUM qwr lYNdy hn[ XQw:- hir kw sMqu mrY hwVMbY q sglI sYn
qrweI] 3] (484)vwihgurU] kWsI pws hVMbY DrqI qy, ivAws jI qoN gxys jI
ny pu`iCAw, “ijhVw ie`Qy mrygw auh kI bxygw?”A`goN ikhw, “mukq hovygw[
”ieho hI g`l bwr 2 pu`Cx qoN ivAws jI ny A`k ky ikhw, “ijhVw ie`Qy mrygw,
gDw bxygw[ ”prmpUjnIk s`cy siqgurW dy ipAwry, vwihgurU jI ’c AByd ho ky
ieauN inrlyp rihMdy hn, ijvyN pwxI nwl BirAw GVw smuMdr ’c r`KIey, aus dy
AMdr BI pwxI qy bwhr BI pwxI huMdw hY[ ies qr@W mhWpurKW dy AMdr BI bRhm
’qy bwhr BI bRhm jI hI hn[ ijvyN GVy dIAW v`KIAW BMnx qoN pwxI, pwxI ’c
iml jWdw hY, ieauN pUrn mhWpurK sRIr iqAwgx qoN pihlW hI s`cy bRhm jI ’c
imly huMdy hn, sRIr iqAwg ky BI s`cy bRhm ’c iml jWdy hn[ ijn@W gurmuKW ny
swrI izMdgI gurbwxI Aqy vwihgurU mMqR jI dw ^Ub AiBAws kIqw huMdw hY, mrn
smyN aun@W dw mn Aqy ieMdRy ivSyS iekwgR ho jWdy hn[ AMdr bwhr gursbd hI
idsdy hn[ prmpUjnIk vwihgurU srUp dsW siqgurW, pMjW ipAwirAW, ShIdW
sMqW BgqW dy durl`B drSn huMdy hn[ aunW nUM vwihgurU jI dy Byjy mhWpurS lYx
AwauNdy hn[ jh lwlc; jwgwqI Gwt] dUir rhI; auh jn qy bwt] 2]
(lwlc)lwlcI (jwgwqI)msUlIey (jh)ij`Qy Gwt ’qy msUl lYNdy hn, auh vwt jn
(qy) qoN dUir ho rhI hY[ XQw:- rwxw rwau.n ko rhY; rMgu n quMgu PkIru] vwrI
Awpo AwpxI; koie n bMDY DIr] )rwvx sy mhrwvx sy; Gtkwnhu sy, pl bIc
pCwry] (sRI dsm 45) rwjw prjw sm kir mwrY; AYso kwlu bfwnI ry] 2]
aupRokq pRmwxW Anuswr prmpUjnIk s`cy vwihguurU jI ny, Awvx jwx ie`k Kyl
bxwieAw hY[ XQw:- Awvn jwnu; ieku Kylu bnwieAw] vwihgurU jI ny
prmpUjnIk s`cy siqgurW dy Avqwr ’c pRgt ho ky, jIAW dI kilAwx leI,
prmpiv`qR prmpUjnIk AMimRq s`cy gurbwxI jI Aqy SuB gurU mrXwdw b^SI hY[
5.siqguru isK kI; krY pRiqpwl] )Apnw ismrnu dy.pRiqpwilAw; Ehu
sgl Gtw kw mwlkw] Anuswr AnMq bRhmMf dy pRiqpwlk (siq+guru) (siq)s`cy
bRhm srUp guru pRmysrjI, Awpxy ipAwry isK jI (kI)dI, du`D dMdIAW vwly b`cy dI
pRiqpwlxw qoN BI v`D pRym nwl, Awpxw nwm ismrn rUpI du`D b^S ky
www.Gursevak.com 298 q`qkrw
(pRiqpwl)pRiqpwlxw (krY)krdy rihMdy hn[ Awsw mhlw 5] bMDn kwit.ibswry
Aaugn; Apnw ibrdu sm@wirAw] hoey ik®pwl.mwq ipq inAweI; bwirk ijau
pRiqpwirAw] 1] gurisK rwKy; gur gopwil] kwiF lIey mhw Bvjl qy; ApnI
ndir inhwil] 1] ) gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI prmysurw] pUrn
bRhm s`cy gurU pRmysrjI, Awpxy pyRmI is`KjI dy roim roim, AMdr bwhr hr smyN
vwihgurU 3 Ajpw jwp Awp krdy rihMdy hn[ Awpxy pRymI jI dy idl idmwZ rom
2’qy, gursbd jI dI s`cI AMimRq vrKw hr smyN krdy rihMdy hn[ gursyvkjI mn
rom 2 krky SWq ivsmwd ho jWdy hn[ gurUpRmysrjI ikRpw krky, Awpy lwieE;
Apnw ipAwru] Anuswr Awpxw ipAwr Awp hI lwauNdy hn[ AwpjI Awp hI Awpxy
pyRmI dy idl idmwZ rom 2’c, hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hn, bRhmwnMd rs pRymI
dy irdy’coN, muK’c hr smyN Byjdy rihMdy hn[ gurUjI dy Byjy im`Ty AMimRq, aun@W dy
irdy’coN au~T ky muK’c, hr smyN AwauNdy rihMdy hn[ syvk is`K jI dy sRIr dy ArbW
KrbW kItwxU hr smyN AMimRq pI ky Amr ho jWdy hn[ XQw:- AMimRqu pIvY; Amru so
hoie] )pI AMimRqu AwGwinAw; guir.Amr krwieAw] ivsmwd AMimRq bRhmwnMd
ismrn gurbwxI, irzk hvw pwxI dUD pdwrQ lwf ipAwr b^S ky, Awpxy AqI
ipAwry is`K b`cyjI dI pRiqpwlxw hr smyN krdy rihMdy hn[ pRiqpwlY.bwirk kI
inAweI; jYsy mwq ipqweI] )mlwr mhlw 5] KIr ADwir.bwirku jb hoqw; ibnu
KIrY, rhnu n jweI] swir sm@wil.mwqw muiK nIrY; qb Ehu iqRpiq AGweI] 1] hm
bwirk; ipqw pRBu dwqw] BUlih bwirk.Aink lK brIAw; An Taur nwhI.jh
jwqw] 1] rhwau] cMcl miq.bwirk bpury kI; srp Agin kr mylY] mwqw ipqw
kMiT lwie rwKY; And shij qb KylY] 2] ijs kw ipqw.qU hY myry suAwmI; iqsu
bwirk.BUK kYsI] nv iniD nwmu inDwnu.igRih qyrY; min bWCY so lYsI] 3] ipqw
ik®pwil.AwigAw ieh dInI; bwirku muiK mWgY.so dynw] nwnk bwirku.drsu pRB cwhY;
moih ihRdY bsih.inq crnw] 4] 2]
6.vwihgurU] pRwxI dw AMqm smW nyVy jwx ky, jy aus qoN b`jr kurihq hoeI hovy
qW AMimRq CkwieAw jwvy[ jy rihq ’c pRp`k hovy, qW Ardws krweI jwvy[
vwihgurU] cV@weI smyN pRwxI pws prmpiv`qR AMimRq kIrqn hovy, rwgI au~cI jgHw
isrwxy v`l bYTx, kIrqn v`l pYr n hox[ ijqnw icr murdw Gry hovy, siqsMgq jI
pRymIN iml ky kIrqn jwp krdy rihx[ vwihgurU] bhuq hI cMgw hovy jykr cV@weI

www.Gursevak.com 299 q`qkrw


smyN pUrn mhWpurS, Gry ilAWdy jwx, aunW dy drSn krky, gur &qyh g`jw ky
cV@weI kry[ jy kIrqn dw pRbMD n hovy, qW pRwxI pws AMimRq sRI suKmnI swihb jI
dw pwT krnw, jy cV@weI kr jwvy, rihMdw pwT kol hI sMpUrn krnw[ smyN Anuswr
hor BI s`cI inrml bwxI pV@I jwvy[ prmpUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN, nOvyN dsvyN
pwiqSwh jI dI ShIdI dw jwp gursbd khwey jwx[ vwihgurU] sMswrI jIv cV@weI
krn l`gy qW aus dy pws prmpUjnIk sRI suKmnI swihb jI dI dUjI AstpdI,
mhWpurS cV@weI krn l`gx qW aun@W pws ie`kIvIN AstpdI dw AMimRq pwT bwr 2
kIqw jwvy[ vwihgurU] d`B prwLI murdy hyTW ivCwaux dI koeI BI mrXwdw nhIN hY[
s&weI r`Ko sugMDI iCVko, murdy qoN pRhyz krnw zrUrI hY[ moh krky h`Q n lwau,
murdy dy auqy nhIN pYxw[ vwihgurU] CyqI qoN CyqI sskwr krnw cwhIdw hY, murdy dw
frwauxw muK nhIN dyKxw cwhIdw, Bwxw mMn ky moh iqAwgxw cwhIdw hY[ vwihgurU]
murdy dy isrwxy sRI gutky swihb jI nUM au~cI myz ’qy nvyN isrwxy ’qy sjw ky, cOr
kIqw jwvy Aqy gurbwxI jI nUM m`Qw tyikAw jwvy, ieh mwieAw gMRQI n lvy, grIb
nUM dyxI cwhIdI hY[ vwihgurU] jy koeI ShIdW mhWpurKW nUM cV@weI smyN, m`Qw tykx nUM
khy, jdoN ShIdW mhWpurKW dy ieSt prmpUjnIk s`cI gurbwxI jI nUM m`Qw tyikAw
igAw qW ShIdW dI pRsMnqw mMnqw ho geI[ vwihgurU] kotwn kot bRhmMfW dy mwlk
jI dI AMimRq s`cI gurbwxI jI nUM m`Qw tykxw C`f ky, murdy nUM m`Qw tykxw BwrI
ZlqI hY[ ijhVw murdy nUM m`Qw tykdw hY, aus nUM supny ’c surq ’c mrn smyN murdy
hI idsxgy[ murdy nUM m`Qw tykx krky jm fMf imldw hY[ vwihgurU] prmpUjnIk
s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy cOr nUM murdy ’qy n vrqo, murdy nUM cOr nhIN
krnw cwhIdw, jy ZlqI nwl ho jwvy qW murdy vwlw cOr, prmpUjnIk s`cy siqgurU
sRI gurU gRMQ sw: jI qy nhIN vrqxw cwhIdw[ h`Q qy dIvw nhI jgwauxw, jo ie`Qy hI
buJ jWdw hY[ pr, siqgur sbid; aujwro dIpw] Anuswr gursbd jI AbuJ dIvy
hn, jo lok pRlok AMdr cwnxw krdy hn, folY vwau n vfw hoie] (878) jo hvw
nwl foldy Aqy (vfw)buJdy nhIN[ BwvyN jMmidAW cV@weI kry, aus dw sskwr, pwT
AMqm sMskwr, ilKy Anuswr hoxw cwhIdw hY[ iesnwn krwauNidAW prmpUjnIk
prmpiv`qR sRI jpu jI swihb dw AMimRq pwT zrUr hI krdy rihxw cwhIdw hY[
kCihry dw ie`k pONcw auqwr ky dUjw pwauxw[ pMj kkwr sihq bsqR pw ky sskwr
krnw jI[ XQw:- ikirAw sihq is`K sskwry] vwihgurU] nMgyz Fkx mwqR bsqR

www.Gursevak.com 300 q`qkrw


pwau[ gRIb dw Krcw au~kw hI n krwau[ kImqI bsqR pw ky swVn dI bjwey,
grIbW nUM dwn dyvo jI[ vwihgurU] ijhVw sRIr soZ dy vwqwvrn ’c jw ky ibmwr ho
jWdw hovy, auh n jwvy[ vwihgurU] ieSnwn vwlI jgHw suAwh iKlwr ky aupr kVwhI
mUDI nhIN mwrnI] vwihgurU] CUq dI iBAwnk bdbo vwlI ibmwrI hovy qW aus dy
bsqR mMjw Awid swVo, grIb nUM n dyvo jI[ ies qr@W dy sRIr dy ieSnwn qoN vI
fwktR mn@w krdy hn, zldI sskwr kro[ vwihgurU] Ardws krky ibbwn cu`kxw,
A`gy vfhMs kI vwr (585) Aqy vYrwgmeI AMimRq sbdW dw kIrqn krdy jwxw,
kIrqn v`l murdy dw isr hovy[ krm Drm pwKMf jo dIsih iqn jmu jwgwqI lUtY]
inrbwx kIrqnu gwvhu krqy kw inmK ismrq ijqu CUtY] 1] (747) GVw BMnxw
pwxI folxw, iqnky qoVny, Pu`lIAW aupro su`txIAW, A`D mwrg ’c byybwn r`Kxw Awid
mnm`q nhIN krnI[ vwihgurU] poqrw GoVI qy cV@ ky nwl n jwvy, kIrqn siqkwr
leI swry hI qur ky nwl jwx[ vwihgurU] bybwn qy Krc nhIN krnw cwhIdw, duKI
jIvW nUM dwn kro[ kvn ArQ imrqk sIgwr] 2] (188) bybwn nUM prmpUjnIk
sRI gurduAwry swihb jI iljw ky bUhy swhmxy r`Kxw, isr prm pUjnIk s`cy siqgurW
v`l hovy[ imrqk dy isrwxy KV@ ky, prmpUjnIk sRI gurduAwry swihb jI v`l mUMh
krky Ardws krnI, hy s`cy siqgurU swihb jI! Awp jI dI b^SI AwXU Bog ky,
Awp jI dy syvk ny cV@weI kIqI hY, jIvn Xwqrw dIAW hoeIAW Bu`lW dI muAw&I
b^SxI jI, AwpxI Srn ’c grIb AwieAw jwx ky b^S lYxw, pRlok ’c piq
r`KxI, prmpUjnIk s`cy crn kmlW ’c invws dyxw jI[ murdy ’qy iksy nUM if`gx
nhIN dyxw, J`tp`t sskwr krnw cwhIdw hY[ imRqk nUM sskwr ky Awp ieSnwn
krky imRqk dy Gr dI s&weI bhuqy rL ky ^Ub cMgI qr@W krn[ imRqk dy Gr jwx
vwly Gr vwilAW nUM rogI kr idMdy hn[ ies dI bjwey, mrg vwly Gr pRymI iek`Ty
ho ky, kwPI smW sRI suKmnI swihb jI dy pwT krn Aqy dIvwn sjwaux[ imRqk
nimq shj pwT spIkR ’c bol ky hI kIqw jwvy[ kwrfW ’qy pwT Aqy dIvwn dw
smW d`isAw jwvy[ imRqk dy Gr jw ky pRymI gurbwxI jI suxwauNdy rihx[ vwihgurU]
ic^w:- SmSwn BUmI ’c isrwxy v`l au~cy AsQwn ’qy bYT ky kIrqn krnw[ imRqk
dw isr nyVy dy sRI gurduAwry swihb jI v`l hovy, DrU qwry v`l isr krn dw vihm
nhIN krnw[ cWdI dw ruipAw murdy dy mUMh ’c nhIN pwauxw[ sRIr ic^w qy r`K ky
ie`k pRymI isrwxy v`l KV@ ky, sRI jpu jI swihb jI dw AMimRq pwT kry, bwkI

www.Gursevak.com 301 q`qkrw


kIrqn suxidAW, muK ’c jwp kridAW ic^w svwrn[ jy kIrqn dw pRbMD n hovy
qW sRI jpu jI swihb jI aucI bol ky krnw, bwkI pRymI pRym vYrwg nwl suxn[
sskwr leI idn rwq dw vihm nhIN krnw cwhIdw[ sRI jpu jI swihb jI dw pwT
sMpUrn krky, ArdwsIAw murdy dy isrwxy v`l, sRI gurduAwrw swihb jI v`l mUMh
krky Ardws kry, sB dy ichry sRI gurduAwrw swihb jI v`l hox[ Ardws krky
cMfw lwaux vyly Dwh nhIN mwrnI, icKw ’c dyZ nhIN pwauxI, ic^w ’c dyZ pwaux
nwl dyZ dI byAdbI hY, auh vrqwrw grIb dy muK ’c pvy[ KoprI nhIN BMnxI[
A`Dw sskwr hox q`k kIrqn krnw, aus mgroN AMimRq rUp sRI kIrqn soihly swihb
jI dw prmpiv`qR pwT krky Ardws krnI[ aus mgroN sRI gurduAwry swihb jI jw
ky ieSnwn krnw[ Gr jgHw n hovy qW Gr dusihry dw sMpUrn Bog pw ky, dIvwn sRI
gurduAwry swihb jI sjw skdy hW[ dusihry mgroN hor mrXwdw nhIN krnI, gaU puMn
krwauxI mnmq hY[ gMgw ’qy jw ky Pu`l pwauxy mnm`q hY[ vwihgurU jI dI rzw mMnx
leI idn rwq lgwqwr gurbwxI jI pV@o suxo jI[ Gry Aw ky c`px ’c pwxI pw ky
iC`tw lYx dw vihm nhIN krnw[
pwiqk nhIN mMnxw:- ihMdU miq dy Drm SwSqR Anuswr pRwxI mrn qoN hoeI
Apiv`qRqw pwiqk hY[ bRwhmx.10idn, C`qRI bwrW, vYS 15, SUdr 30idn
(pwiqk)Apiv`qRqw mMndy hn[ keI isimRqIAW ny 12, 13, 17, 30idn XQw kRm
iliKAw hY[ au~pr ilKy Anuswr auqny idn aus dy Gr dw pdwrQ nhIN Ckdy[
pwiqk mMnxy krky, Brm vihm du`K pwp fr vDdw hY[ smwj pwiqk nUM mMn ky
rswql ’c if`igAw hoieAw sI[ pYdwieS jW mrg vwilAW nUM sUiqk pwiqk kih
ky, n&rq krn dI bjwey, aunW nUM kih ky, Gr, bsqRW dI s&weI krvw ky, aunW nUM
AMimRq kQw kIrqn suxwau, Gr nUM bYkuMT bxwau[ siqgurW dw idqw jwx ky Cko
Ckwau[
7.imRqk nim`q sRI shj pwT swihb jI dI mrXwdw:-
vwihgurU] bImwr dI cV@weI dw smW nyVy jwx ky, Gr dI ^Ub s&weI krky
r`Ko[ cV@weI krn qoN qurMq sRI AKMf pwT ArMB kr dyvo jI[ ijs Gry prmpUjnIk
s`cy siqgurW jI dw pRkwS hovy, EQy roxw ip`txw mhW pwp hY[ pRymI guris`K swvDwn
ho ky pihrw dyx, qW jo s`cy siqgurW jI dy pws koeI BI nw rovy[ gurpRswid] rox qoN
htwaux leI, s`cy siqgurU swihbwn jI ny sRI gurbwxI jI b^Sy hn, ies krky

www.Gursevak.com 302 q`qkrw


imRqk nim`q pwT spIkR ’c kIqw jwvy[ ijhVy ieh kihMdy hn ik juAwn mr igAw,
spIkr nhIN lwauxw, ieh BwrI Gwty vwlI g`l hY[ iPlmI gIq bMd kIqy jwx qW
TIk hY[ spIkR ’qy au~cI bwxI suxwaux nwl byAMq jUnW dy jIA sRI gurbwxI jI sux
ky iqRpq huMdy hn[ bImwrIAW dy jrwsIm Aqy ivroDI Apiv`qR rUhW mr jW B`j
jWdIAW hn[ XQw:- nwmu suxq; jmu dUrhu BwgY] sRI gurbwxI jI dI Avwz s`cKMf
’c phuMcdI hY[ pwT krn krwaux vwilAW nUM spIkR lwaux nwl vDyry &L imldw
hY[ ijs pRwxI nim`q pwT kIqw jWdw hY, Es dI rUh dI kilAwx huMdI hY[ so spIkR
’c au~cI bwxI pV@n dy kRoVW hI lwhy hn[
gurpRswid] vwihgurU jI dy hukm Anuswr, BwvyN jvwn cV@weI kry, qW BI iqMn
myl dI dyZ kro[ jy iksy gRIb koLy dyZ krn dI phuMc n hovy qW gRMQI Aqy sMgq
iml ky syvw krn[ sihj pwT dy mD ’qy dyZ qoN ibnw BI sr skdw hY[ sskwr
ikRAw krn vwly swry ieSnwn krn, vzIr gRMQI swihb jI qW zrUr hI ieSnwn
krn[ prmpUjnIk siqsMgq jI dy sRI gurduAwry swihb jI dy Awaux qoN pihlW hI
dyZ hzUrI ’c ilAw ky TMFI krky koL sRI gurbwxI jI pV@y jwx[ dyZ TMF ’c kosI
r`KxI, izAwdw TMFI nhIN krnI, F`k ky r`KxI jI[
8. (578 AMg qoN rwgu vfhMsu mhlw 1 Gru 5 AlwhxIAw <> siqgur
pRswid] qoN surU krky BY rovY gux swir smwly ko mrY n muieAw nwly] nwnk juig
juig jwx isjwxw rovih scu smwly] 4] 5] (582)q`k AlwhxIAw dy sMpUrn pMj
Sbd pV@ ky, ieh Sbd pV@ny:- dIvw myrw eyku nwmu; (358) krm Drm pwKMf jo
dIsih; (747) KuilAw krmu ikRpw BeI Twkur; (1000) aupRMq AMqm Ardws
krky, hukmnwmw lYxw[ vYrwgmeI pRcwr is`iKAw suxw ky dyZ vMfxI[ jy swrw pwT
gurduAwry krnw hovy qW AMqm Ardws iv`c Esy dyZ nwl AwrMB kIqy jwx[ sihj
pwT dIAW pMj pauVIAW pV@ ky dyZ vrqweI jw skdI hY[ jy Gry Aw ky AwrMB
krnw hovy, Bog luAwaux qoN pihlW loV Anuswr dyZ gurduAry r`K ky bwkI Gry
ilAweI jw skdI hY, v`D qoN v`D AMg pV@ny[ jykr pwT AwrMB kIqw jwvy qW pMj
pauVIAW qoN mgroN slok nhIN pV@Idw, pUrw jpu jI swihb pV@ ky hI slok pV@Idw
hY[ gurduAwry AMqm Ardws ’c pwT ArMB krky pMj pauVIAW pV@nIAW, Gry iljw
ky kry qW mUl mMqR qoN AwrMB kry, ies pwT ’qy Gry dubwrw dyZ qoN ibnw BI sr
skdw hY[ Gry iljw ky, kyvl pRkwS dI Ardws krnI, pwT AwrMB dI Ardws

www.Gursevak.com 303 q`qkrw


nhIN krnI[ AMqm Ardws ’qy CyqI AKMf pwT dy AwrMB krny krky sB dy mnW dw
sog Doqw jWdw hY, vwSnw Anuswr, jykr dyh Dwr leI hovy, qW Cu`t jWdI hY[ A`TvyN
idn BI ie`k sRI AKMf pwT swihb jI AwrMB ho skdy hn[ imRqk nim`q, kyvl
pihly AKMf pwT jW sihj pwT ’qy rwgmwlw qoN mgroN jpu jI swihb nhIN pV@ny,
sdu bwxI pV@ ky Bog pwauxw, mgroN brsI ’qy sihj pwT jW AKMf pwT dw Bog
pwE, qW sdu bwxI nhIN pV@ny, sRI jpu jI swihb pV@ ky Bog pwauxw jI[
9. gurpRswid] ijs Gry cV@weI kIqI hovy, Es Gry jYqsrI dI vwr Aqy
shsikRqI dy slokW dI kQw krnI[ jy kQw dw pRbMD nw hovy qW jYqsrI dI vwr AMg
705 Aqy shsikRqI AMg 1353 bwxI pV@n sunx krky pRwxI s`cKMf nUM jWdw hY[
s`cy pwiqswh jI dI hzUrI iv`c hr roz pMj bwxIAW, Awsw jI dI vwr dw kIrqn,
Swm nUM rhrwis qy sohly swihb jI dw AMimRq pwT krnw[ s`cy siqgurU swihb jI dy
pRkwS ibrwjmwn dI Kws ifaUtI lweI jwvy[ gurpRswid] ij`Qy pRwxI ny cV@weI kIqI
hovy, Esy jg@w pRkwS krn dw vihm nhIN krnw[ Gr dI sB qoN suMdr Swndwr rOSn
hvwdwr jg@w iv`c pRkwS krnw cwhIdw hY[ gurpRswid] mrg vwly Gr dI dyZ jwx
ky pwiqk nhIN mMnxw, s`cy pwiqswh jI dI dyZ jwx ky Cko jI[ gurpRswid] imRqk
nim`q pwT dw Bog Swm nUM pwaux dw irvwj hY, ikauNik pihlW irSqydwr dUroN 2 qur
ky AwauNdy sn[ A`j k`lH AsvwrIAW dw pRbMD hY, ies krky, jy vylw vKqu
vIcwrIAY; qw ikqu vylw Bgiq hoie] Anuswr jdoN cwhoN Bog pwieAw jw skdw hY[
AMimRq vyly sMdyhW grmI G`t huMdI hY, mn BI izAwdw itkdw hY[ smwgm qoN bwAd
ifaUtIAW ’qy BI jw skIdw hY[ vyly isr irSqydwr Awpxy itkwixAW ’qy phuMc jWdy
hn[ so AMimRq vyly sMdyhW Bog pwaux dy kRoVW hI lwhy hn[ gurpRswid] SUdR cwlIvyN
idn, vYS sqwrvyN, C`qRI qyrvyN, bRwhmx bwrvyN idn kilAwx dI mrXwdw krdy hn,
pr siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny Awpxy ipAwry ^wlsy jI nUM swirAW nwloN SRomxI
bxwauNidAW hoieAW AMimRq rUp Awsw jI dI vwr dw sMpUrn kIrqn krky, cV@weI
vwlw idn iv`c igx ky, dsvyN idn Bog pwaux dw hukm idqw hY[ isMGW dI pRym nwl
syvw krnI, pRwxI dI kilAwx ihq gurU kw lMgr vrqwauxw[ nyk syvkW dI ie`Cw
Anuswr, prmpUjnIk sRI gurduAwrw swihb jI ivKy, Dn dyx dI ibjwey, Dwrmk
gRMQ gurbwxI dy mwto, pRwxI dy Bly leI idqy jwx, pUrw mMjw bux ky dyvo jI[ mry

www.Gursevak.com 304 q`qkrw


ip`CoN sony dI bjwey, DI nUM pYsy idqy jw skdy hn[ ibsqRw, brqn, joVw Awid dyxy[
joVw s`cy siqgurU swihb jI dy swhmxy nhIN r`Kxw[ AqI zrUrI hY ik pwTI Su`D sMQw

krky pwT krn jI[ ibnw sMQw dy ASu`D pwT krnw bVI BwrI glqI hY, ijs krky
jnm ibArQ hI jWdw hY[ Dn dy loB krky ASu`D pwT krky, AsIN Awpxw pwpW dw
Bwr vDw lYNdy hW, hor BI AnykW hI Gwty hn[ ies krky inmRqw nmskwr sihq
pRym bynqI hY jI ik sMQw dI Su`DI krnI zrUrI hY[ so pwTI isMG dw siqkwr krnw
BI zrUrI hY[ pwT krwaux vwlw jykr gRIb hovy qW pwTI BI sMqoK r`Ky jI[ imRqk
nimq sRI shij pwT sw: jI Gr dI bjwey sRI gurduAwrw swihb jI ivKy hI krvwey
jwx qW AiDk PL hY[ siqguru DrqI Drm hY iqsu ivic jyhw ko bIjy qyhw Plu
pwey] gurisKI AMimRqu bIijAw iqn AMimRq Plu hir pwey] (302) so siqgurW dy
aupRokq bcnW ’qy pUrn SrDw, inscw pRym krky pwT sRI gurduAwrw swihb jI hI
krwauxy cwhIdy hn[ Gr dw ie`k bMdw hr vyly pwT suxy, bwkI pirvwr svyry Swm
suxy[ vwihgurU] imRqk nimq ds idn ienW bwxIAW dy ds 2 AMimRq prmpiv`qR
pwT krny jI[ AMimRq vyly dy inqnym dIAW pMj bwxIAW, sRI suKmnI swihb jI, sRI
Awsw jI dI vwr, sRI rihrws swihb jI, sRI kIrqn soihlw swihb jI, vfhMs kI
vwr, prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwvyN pwiqswh jI dI swrI bwxI[ {nwvyN
pwiqswh jI dI bwxI dw gutkw swihb jI iml jWdy hn[ }ien@W dI dsvyN idn pwT
dy Bog ’qy Ardws krnI[ ds idn svyry Awsw jI dI vwr, Swm nUM vYrwgmeI sbdW
dw AMimRq kIrqn hovy[ vwihgurU] gruV purwx Awid nhIN pV@ny, Gor kilju`g ’c
gurbwxI dw mhwqm bhuqy qoN bhuqw hY[ vwihgurU] imRqk dy snyhI imRqk nimq 101
GMtw vwihgurU mMqR dw jwp krn[
10.Bgq rqnwvlI gRMQ ’c ieh izkr AwauNdw hY, ik prmpUjnIk vwihgurU
siqgurU dsvyN pwiqswh jI qoN is`KW ieh bcn pu`Cy:- “hy s`cy pwiqswh jI! A`gy jy
koeI hukm siq huMdw sI qW AsIN pMifqW nUM bulwie kY gruV purwx vcWvdy sW qy
dsgwqR krWvdy sW qy hux pMfq nhIN Awvdy[ kihMdy hYn, jy Dwgw qy lotw r`Ko qy
lMgot r`Ko qy dsgwqR kro qW AsIN Awvny hW, ijvyN hukm hovY iqvY kIcY[ ”bcnW ’qy
siqgurW dy dsqKq hoey[ “qusW isdk qy qkVy rihxw[ vwihgurU prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dw sMpUrn pwT krky Bog pwauxw Aqy 1353 AMg qoN

www.Gursevak.com 305 q`qkrw


slok shsik®qI mhlw 5] Aqy AMg 705 qoN jYqsrI dI vwr dI AMimRq kQw is`KW
qoN suxnI, pRwxI dw scKMf ’c vwsw hovygw, qusW nUM BI pRym igAwn pRwpq hovygw[
isdk qy nwm jyhw koeI BI pdwrQ nhIN[ ” vwihgurU] koit bRhmMf dy mwlk
vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU goivMd isMG swihb jI ny ieh SuB s`cI
auqm mrXwdw b^SI hY[ ic^w nhIN ProlxI, k`cy Dwgy nhIN bMn@xy, ik`lIAW g`f ky
cOQw Awid nhIN krnw[ vwihgurU] gqI krn vwly T`gI krdy hn, ies leI gqI
nhIN krwauxI, phoey nhIN jwxw[ prmpUjnIk s`cy gurU qIrQ iqAwg ky phoey
jwauNgy, ibArQ Awpxw Dn TgvwauNgy, bwr 2 jmw dIAW cotW KwauNgy, bwr 2 jUnW
’c AwauN jwauNgy, gurU jI qoN bymuK ho Drm gvwauNgy[ vwihgurU] Pu`l nhIN cugxy, rwK
smyq AMgITw iek`Tw krky, prm pUjnIk sRI kIrqpur swihb jI jW sRI goieMdvwl
swihb jI iljwau[ cwhy EQy hI DrqI ’c fUMGw d`b dyvo jI[ dunIAW Br ’c vgdy
pwxI ’c AMgITw, murdw, Pu`l, koeI BI cIz roV@nI nhIN cwhIdI[ nihrI pwxI pIx
vwly kYNsr ho ky mrdy hn[ gMgw ’c Pu`l nhIN pwauxy, do bMdy hirduAwr Pu`l pwaux
gey, mMdBwgy bxy, guMifAW ny PV ky aun@W dy isr muMn idqy[ hir sir vsY haumY
mwir] (128)ApxI dyh dI haumY mwir ky Ajpw jwp hir jI dy (sir)sRovr
swDsMgq jI’c (vsY)vsxw kry[ haumY jweI qw kMq smweI] (750)AQvw
(hir)iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie] Anuswr sB dy AMdr pyRm igAwn nwm
dw cwnx krn vwly, cwnxW dy mhW cwnx Ajpw jwp inrgun vwihgurU jI
(sir)sRovr ’c vsy[ hir sir’pwT iek`Tw mMn ky, ies dw ArQ gMgw krnw BwrI
ZlqI hY[ hir sir pwT A`f 2 hY[ vydW jW koSW ’c ikqy BI hir sir dw ArQ
gMgw nhIN hY[ gMgw gieAw godwvrI sMswr dy kMm hn[ XQw:- gMgw gieAw godwvrI
sMswr ky kwmw] (1196)siqgurW dy miq Anuswr nwm hI qIrQ hY[ qIriQ nwvx
jwau; qIrQu nwmu hY] qIrQu sbd bIcwru; AMqir igAwnu hY] ) gurisKˆØI so Qwnu
BwilAw; lY DUir muiK lwvw] Anuswr pRymI guris`KW ny prmpUjnIk s`cy siqgurW dI,
prmpiv`qR Coh nUM pRwpq, qIrQW nUM Bwl ky, prmpiv`qR DUVI Awpxy m`Qy nUM lwauxI
hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurW dy qIrQW ’qy lMgr kQw kIrqn, Bjn ismrn dy
pRvwh cldy hn[
11.vwihgurU] mukwx iljwxI roxw mn@w hY Bwxw mMnxw dy gursbd:- gurU Gr dy
ipAwirAW nwm jipAw, vMf CikAw, crKVIAW qy cV@y, bMd 2 ktvwey, pu`TIAW K`lW

www.Gursevak.com 306 q`qkrw


luhweIAW, dyZW ’c aubwLy gey, b`icAW dy toty 2 krvwey, nyizAW qy tMgwey Awid
Asih kSt shwridAW Bwxw mMinAW[ vwihgurU] Bwau BgqI dy Avqwr DMn bIbI
BwnI jI ny, Awpxy prmpUjnIk pqI, s`cy siqgurU, DMn gurU rwmdws swihb jI dy,
s`cKMf nUM jwx smyN Bwxw mMinAw roey nhIN[ pRwxI dy cV@weI krn qoN mMjw Bojn nhIN
iqAwgxw[ prmpUjnIk vwihgurU siqgurU pMjvyN pwiqswh, nOvyN pwiqswh jI, Awid
byAMq ShIdW ny, qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY] Anuswr
Bwxw mMinAw[ DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI rox qoN mn@w
krdy hn[ EhI EhI ikAw krhu; hY hosI soeI] qum rovhugy Es no; qum kau kauxu
roeI] 3] DMDw ipithu BweIho; qum@ kUVu kmwvhu] Ehu n suxeI kq hI; qum lok
suxwvhu] 4] (418)rovx vwly jyqVy; siB bMnih pMf prwil] 2] (15)rovnhwrY;
JUTu kmwnw] (389)AglI ikCu; Kbir n pweI] rovnhwru; iB aUiT isDweI]
(885)siqguir BwxY AwpxY; bih prvwru sdwieAw] mq mY ipCY koeI rovsI; so mY
mUil n BwieAw] (923) gur iblws pwiqswhI 10 ’c siqgurU jI ny rox qoN mn@w
kIqw hY:- jo hm ko rovYgw koeI[ eIq aUq qW kO duKu hoeI[ kIrqn kQw su gwvhu
bwnI[ iehY mor is`iKAw sunhu dy kwnI[ ie`k mweI nUM supnw AwieAw, ik pRlok nUM
jWidAW, myry pu`qR dI rUh A`gy hnyrw hY, hr rUh dy A`gy dIvy jgdy hn[ Awpxy pu`q
nUM pu`iCAw, pu`q ny d`isAw, mwqw qyry rox qy myry dIvw buJ igAw hY[ aus qoN mgroN
mweI ny roxw bMd kr idqw[ rox vwly dI ie`k 2 bUMd, imRqk dI rUh nUM, smuMdr vWg
fuboNdI, duKdwiek hY[ vwihgurU] hY hY kir kY; Eih kryin] gl@w iptin; isru
Kohyin] (1410) Anuswr siqgurW v`loN isAwpw krnw s^q mn@w hY[ mweIAW nUM
Awpxy kIqy pwpW dI szw imlI hY[ jo AwpxIAW g`l@W CwqI Aqy p`tW nUM ip`tdIAW
hn[ prsrwm dy ipqw jmdgnI nUM, aus dy hMkwrI swFU shMsRbwhU ny mwr idqw[ aus
dI mwqw ryxkw ny AwpxI CwqI, p`tW g`l@W qy s`q duh`QV mwry, ij`QoN isAwpw
c`ilAw[ mry is`K qy kry kVwh[ iqs kutMb rudnih nWh] 34] qjih Sok siB
AnMd bFwie[ nhIN pItih iqRXw imil smudwie] pFih sbd kIrqn ko krY[
sunih bYT bYrwgu DrY[ hyT ilKy sbdw pdW dw ^Ub AiBAws kro, ijs krky Bwxw
mMnx dw bl pRwpq hovy[ DMn hn DMn hn DMn hn, vwihgurU siqgurU Arjn dyv
swihb jI DMn hn, hux aubldI dyZ AMdr bYTy ieh sbd pV@ rhy hn[ rwmklI
mhlw 5] pvnY mih; pvnu smwieAw] joqI mih; joiq ril jwieAw] mwtI mwtI

www.Gursevak.com 307 q`qkrw


hoeI eyk] rovnhwry kI kvn tyk] 1] kaunu mUAw ry kaunu mUAw] bRhm igAwnI
imil krhu bIcwrw; iehu qau clqu BieAw] 1] rhwau] AglI ikCu; Kbir n
pweI] rovnhwru iB; aUiT isDweI] Brm moh ky bWDy bMD] supnu BieAw BKlwey
AMD] 2] iehu qau rcnu ricAw krqwir] Awvq jwvq hukim Apwir] nh ko mUAw
n mrxY jogu] nh ibnsY AibnwsI hogu] 3] jo iehu jwxhu; so iehu nwih] jwnxhwry
kau bil jwau] khu nwnk; guir Brmu cukwieAw] nw koeI mrY n AwvY jwieAw] 4]
10] (885) bwlku mrY bwlk kI lIlw] kih kih rovih bwlu rMgIlw] ijs kw sw
so iqn hI lIAw BUlw rovxhwrw hy] 7] Bir jobin mir jwih ik kIjY] myrw myrw
kir rovIjY] mwieAw kwrix roie ivgUcih iDRgu jIvxu sMswrw hy] 8] kwlI hU Puin
Dauly Awey] ivxu nwvY gQu gieAw gvwey] durmiq AMDulw ibnis ibnwsY mUTy roie
pUkwrw hy] 9] Awpu vIcwir n rovY koeI] siqguru imlY q soJI hoeI] ibnu gur bjr
kpwt n KUlih sbid imlY insqwrw hy] 10] (1027) jo kCu krY; soeI suKu mwnu]
BUlw kwhy iPrih Ajwn] ) nwnk iks no bwbw roeIAY bwjI hY iehu sMswro] kIqw
vyKY swihbu Awpxw kudriq kry bIcwro] kudriq bIcwry Dwrx Dwry ijin kIAw so
jwxY] Awpy vyKY Awpy bUJY Awpy hukmu pCwxY] ijin ikCu kIAw soeI jwxY qw kw rUpu
Apwro] nwnk iks no bwbw roeIAY bwjI hY iehu sMswro] 4] 2] (580) qyrw kIAw
mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu nwnku mWgY] ) gauVI mhlw 1] pauxY pwxI AgnI
kw mylu] cMcl cpl buiD kw Kylu] nau drvwjy dsvw duAwru] buJu ry igAwnI eyhu
bIcwru] 1] kQqw bkqw sunqw soeI] Awpu bIcwry su igAwnI hoeI] 1] rhwau]
dyhI mwtI bolY pauxu] buJu ry igAwnI mUAw hY kauxu] mUeI suriq bwdu AhMkwru] Ehu
n mUAw jo dyKxhwru] 2] jY kwrix qit qIrQ jwhI] rqn pdwrQ Gt hI mwhI]
piV piV pMifqu bwdu vKwxY] BIqir hodI vsqu n jwxY] 3] hau n mUAw myrI mueI
blwie] Ehu n mUAw jo rihAw smwie] khu nwnk; guir bRhmu idKwieAw] mrqw
jwqw; ndir n AwieAw] 4] 4] (152) mIqu krY; soeI hm mwnw] mIq ky krqb;
kusl smwnw] (187) mwrU mhlw 5] mwn moh Aru loB ivkwrw; bIE.cIiq n
GwilE] nwm rqnu guxw hir bxjy; lwid vKru lY cwilE] 1] syvk kI; EVik
inbhI pRIiq] jIvq swihbu syivE Apnw; clqy rwiKE cIiq] 1] rhwau] jYsI
AwigAw kInI Twkuir; iqs qy, muKu nhI moirE] shju Anµdu riKE igRh BIqir;
auiT auAwhU kau dauirE] 2] AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI

www.Gursevak.com 308 q`qkrw


jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly mwinE] 3] BieE ik®pwlu
Twkuru.syvk kau; svry hlq plwqw] DMnu syvku.sPlu Ehu AwieAw; ijin
nwnk.Ksmu pCwqw] ) gurmuiK haumY prhrY min BwvY KsmY dw Bwxw[ pYrI pY pw
Kwk hoie drgh pwvY mwxu inmwxw[ vrqmwn ivc vrqdw hovxhwr soeI prvwxw[
kwrxu krqw jo krY isir Dir mMin krY sukrwxw[ rwjI hoie rjwie ivic dunIAW
AMdir ijau imhmwxw[ ivsmwdI ivsmwd ivic kudriq kwdr no kurbwxw[ lyp
Alyp sdw inrbwxw] 21] (vwr 18) qyry Bwxy ivic AMimRqu vsY qUM BwxY AMimRqu
pIAwvixAw] 7] (119) jo quDu BwvY so prvwxu] qyry Bwxy no kurbwxu] (676) mwrU
mhlw 3] jo quDu krxw so kir pwieAw] Bwxy ivic ko ivrlw AwieAw] Bwxw mMny
so suKu pwey Bwxy ivic suKu pwiedw] 1] gurmuiK qyrw Bwxw BwvY] shjy hI suKu scu
kmwvY] Bwxy no locY bhuqyrI Awpxw Bwxw Awip mnwiedw] 2] qyrw Bwxw mMny su
imlY quDu Awey] ijsu Bwxw BwvY so quJih smwey] Bwxy ivic vfI vifAweI Bwxw
iksih krwiedw] 3] jw iqsu BwvY qw gurU imlwey] gurmuiK nwmu pdwrQu pwey] quDu
AwpxY BwxY sB isRsit aupweI ijs no Bwxw dyih iqsu Bwiedw] 4] mnmuKu AMDu; kry
cqurweI] Bwxw n mMny bhuqu duKu pweI] Brmy BUlw AwvY jwey Gru mhlu n kbhU
pwiedw] 5] (1063) gurmuiK hovY su pUjw jwxY Bwxw min vsweI] 11] Bwxy qy
siB suK pwvY sMqhu AMqy nwmu sKweI] 12] (910) hir Bwxw gur BwieAw guru jwvY
hir pRB pwis jIau] (923) BwxY hukmu mnwieEnu BwxY suKu pwieAw] BwxY siqguru
myilEnu BwxY scu iDAwieAw] Bwxy jyvf hor dwiq nwhI scu AwiK suxwieAw]
(1093) Awpxy Bwxy ivic sdw rKu suAwmI hir nwmo dyih vifAweI] pUry gur qy
Bwxw jwpY Anidnu shij smweI] 2] qyrY BwxY Bgiq jy quDu BwvY Awpy bKis
imlweI] qyrY BwxY sdw suKu pwieAw guir iqRsnw Agin buJweI] 3] (1333)
ijhVI mweI AwauNdI hY, auh sog vwlI dy gL l`g ky roNdI hY, roNidAW 2 ayus dw
l`k tu`t jWdw hY, sRIr rogI ho jWdw hY[
siqgurW dw hukm hY, is`KW ny mukwx nhIN jwxw:- Awm krky ibrD sRIr hI
mukwxI jWdy hn, isAwpy dy idRS, muridAW dy idRS, aun@W dy idl idmwZ ’c vs jWdy
hn, ijhVI mweI bwhilAW isAwipAW ’c jw ky roNdI ip`tdI hY, auh mrn smyN
mirAW nUM vwjW mwrdI, hwey 2 pukwrdI, aun@W nwl hI jw rldI hY[ mukwxI jw ky
soZ nUM vDwieAw jWdw hY[ izMdgI dw Amolk smW ikrwieAw ibArQ jWdw hY[

www.Gursevak.com 309 q`qkrw


Awpxy ielwky dy rmxIk suMdr, siqgurW dy ieiqhwsk AsQwn ’qy Awpxy imRqkW
nimq pwT krwey jwx qW bhuq hI PL imly[ dusihry Bog ’qy suMdr idvwn sjy,
kQw kIrqn Drm pRcwr hovy[ ieh zrUrI nhIN ik lMgr imrqk nimq pwT krwaux
vwly hI krn, sgoN sWJw lMgr gurU kw hovy[ ies qr@W keI Bog ie`ko idn hI pYx[
ieauN inrXqn hI pRcwr hoeI jwvy[ ^ws 2 AsQwnW qy Bjn ismrn lMgr pRvwh
hmySW hI cldy rihx[ imRqk sbMDI lMgr syvw h`QIN krn, pwT suxn, gRIbW dI
mwiekI syvw krn[
AMqm sMskwr gurpRswid sMpUrnM, gurmiq Anuswr pMjy sMskwr gurpRswid sMpUrnM]

www.Gursevak.com 310 q`qkrw

Das könnte Ihnen auch gefallen