407

16. POTPORNI ZIDOVI

16.1. 16.1. 16.1. 16.1. UVOD UVOD UVOD UVOD
Samostalni
127
potporni zidovi koriste se za trajno ili privremeno podupiranje mase zemlje ili
drugog materijala kojima nije bilo mogue (ograniena irina iskopa, zahtevi investitora,
ekonominost...) obezbediti njihov prirodni nagib. Ove konstrukcije najee podupiru nasut
materijal ija irina (i strmina) zavisi od vrste nasutog materijala (Sl. 670). Izrauju se od
kamena (danas retko) ili betona, kada se potisku tla suprotstavljaju svojom masom, ili od
armiranog betona, kada je pogodnim oblikovanjem mogue obezbediti funkcionalnost uz
znatnu utedu materijala.

Sl. 670. Nasip od nekoherentnog i koherentnog materijala
Kao betonski, mogu biti izvoeni monolitno ili od prefabrikovanih elemenata.
Primenjuju se kod zemljanih iskopa, useka i nasipa, kod otvorenih skladita rastresitog
materijala kod mostova i prepusta, za peronske konstrukcije... Njima se obezbeuju slobod-
ni prostori potrebni za saobraaj, zgrade, skladitenje...

Sl. 671. Neki primeri primene potpornih zidova

Sl. 672. Potporni zid iznad klizne ravni, lokalni slom tla, klizanje.

127
Nisu sastavni deo drugih konstrukcija, kao to, na primer, zidovi podruma jesu.
Bruji - Betonske konstrukcije radna verzija - 11. januar 2013
408
Moraju biti projektovani na nain kojim su obezbeeni od prevrtanja, klizanja ili prekorae-
nja nosivih kapaciteta tla sa dovoljnim faktorom sigurnosti (Sl. 672).
16.1.1. 16.1.1. 16.1.1. 16.1.1. TIPOVI POTPOR TIPOVI POTPOR TIPOVI POTPOR TIPOVI POTPORNIH ZIDOVA NIH ZIDOVA NIH ZIDOVA NIH ZIDOVA
Iako klasifikacija betonskih potpornih zidova (zbog brojnih mogunosti kombinovanja prin-
cipa) ne moe biti jednoznano data, najee se primenjuju (Sl. 673):
masivni,
ugaoni (konzolni),
ugaoni sa kontraforima, i
ploasti potporni zidovi...
Masivni (esto se koristi i termin gravitacioni potporni zidovi se potisku tla suprotstavljaju
sopstvenom teinom i, po pravilu, projektuju se kao nearmirani. Ugaone potporne zidove
formira vertikalna ploa direktno optereena potiskom tla i ukljetena u horizontalnu plou
stopu. Projektuju se kao armiranobetonski, budui da podrazumevaju potrebu prijema zate-
zanja. Potisku tla se, ovde, suprotstavlja, uz teinu zida, i teina tla nad petnim delom sto-
pe. No, kako je vertikalna ploa u sistemu konzole, to momenti savijanja u njenom korenu
lako dostiu velike vrednosti. U cilju rastereenja, vertikalna i horizontalna ploa se, diskret-
no, mogu povezati kontraforima. Ploasti potporni zidovi, naelno, predstavljaju vertikalne
ploe razapete izmeu jakih stubova kontrafora.

Sl. 673. Najei tipovi betonskih potpornih zidova
Osim nabrojanih tipova, koriste se i razliiti oblici njihovih kombinacija, kao i neki specifini
sistemi, koji sa klasinim potpornim zidovima, osim funkcijom, nemaju mnogo dodirnih
taaka.
Jednostavnost izvoenja zidova je, praktino, obrnuto proporcionalna povoljnosti statikog
rada, zbog ega je racionalnost primene pojedine vrste zida limitiranog dometa, a najoigle-
dnija mera u tom smislu je visina zida. Naelno, masovni zidovi se koriste za visine do 3-
4m. Nakon toga, konzolni zidovi su racionalniji izbor sve do visina, okvirno, 6-7m. Za vee
visine, zidovi sa kontraforima, iako komplikovaniji za izvoenje, a zbog prednosti statike
prirode, imaju prednost.
16.2. 16.2. 16.2. 16.2. PRITISCI TLA PRITISCI TLA PRITISCI TLA PRITISCI TLA
Rastresito (nekoherentno) tlo ili neki drugi rastresit materijal, sa stanovita popunjavanja
prostora, nalazi se negde izmeu tenosti i vrstog tela. Slobodno nasuti, ovi materijali for-
miraju stabilan nagib pod uglom koji, grubo, odgovara uglu unutranjeg trenja materijala.
Koherentno tlo, poput gline, moe do odreene dubine imati vertikalne strane (ponaati se
16. Potporni zidovi
409
poput vrstog tela) bez bilo kakvih potpora, to je posledica kohezije. Ali, sa porastom dubi-
ne, a posebno sa prodorom vode u tlo (kada se kohezija znaajno redukuje), vertikalne stra-
ne se obruavaju potisnute masom tla horizontalno.
Vertikalni pritisak tla odgovara teini tla iznad posmatrane take na nekoj dubini h:

w
p h = . ................................................................................................................................ (16.1)
Poput tenosti, horizontalni pritisak tla se poveava sa dubinom, h, grubo pojednostavljeno,
na sledei nain:

0 h
p K h = , ......................................................................................................................... (16.2)
zapreminska teina tla,
K0 koeficijent pritiska tla u stanju mirovanja u stanju mirovanja u stanju mirovanja u stanju mirovanja.
Koeficijent K0 je zavisan ne samo od vrste tla, nego i od naina nasipanja i kompaktizacije
tla. Tako je, na primer, eksperimentalno utvreno da se za nekoherentna (peskovita, ljun-
kovita) tla ovaj koeficijent kree u vrlo irokom rasponu od 0.4, za nekompaktirano, do 0.6
za visoko kompaktno tlo. Za koherentna
128
tla dostie i vrednosti od 0.4 do 0.8. Za odrei-
vanje koeficijenta K0, u proraunske svrhe, uobiajeno se koristi izraz Brinch-Hansen-a,
kojim je u funkciji ugla unutranjeg trenja :

0
1 sin K = . ......................................................................................................................... (16.3)

Sl. 674. Oblik povrina loma za odgovarajue smerove pomeranja tla
Pod dejstvom pritiska tla, zidovi se pomeraju, kako zbog konstrukcijske deformacije (ugib),
tako i zbog injenice da se nalaze u stiljivom tlu, koje dozvoljava njegovo globalno pome-
ranje (Sl. 674). ak i vrlo mala pomeranja, reda veliine 0.1 0.5% visine zida [21], izazivaju
pad ili rast (prelazak u aktivno ili pasivno stanje) horizontalnog pritiska. U oba sluaja, pre-
laz iz elastine ravnotee u aktivno ili pasivno stanje praeno je smicanjem du dve familije
povrina klizanja (Sl. 677).

Sl. 675. Aktivno i pasivno dejstvo tla na potporni zid

128
Nekoherentna tla su u prednosti zbog nesmetane drenae vode, neosetljivosti na smrzavanje, kao i
vremenske postojanosti (koherentna tla gube na stabilnosti s vremenom).
Bruji - Betonske konstrukcije radna verzija - 11. januar 2013
410
Ukoliko se zid pomera od tla, formira se (idealizovana) klizna ravan ab (Sl. 675), te prizma
tla abc koja klizei po ovoj ravni optereuje zid aktivnim pritiskom tla aktivnim pritiskom tla aktivnim pritiskom tla aktivnim pritiskom tla. Ukoliko se, u suprot-
nom, zid pomera ka tlu, formira se klizna ravan ad, a prizma acd sada zahvata veu zap-
reminu tla. Odgovarajui pritisak je pasivni pritisak tla pasivni pritisak tla pasivni pritisak tla pasivni pritisak tla.

Sl. 676. Aktivni i pasivni pritisak tla sa uobiajenim vrednostima koeficijenata [20]

Sl. 677. Povrine klizanja za aktivno i pasivno stanje u tlu, prema Rankine-u.
Pritisci tla u aktivnom ili pasivnom stanju se proraunski (Okvir 17), za horizontalnu povrinu
nasipa (=0, Sl. 678a), usvajaju takoe linearno zavisni od dubine, a odgovarajui koefici-
jenti pritiska, prema Rankine-u, imaju sledee vrednosti:
( )
2
tan 45 / 2
a
K = , i ( )
2
tan 45 / 2
p
K = + . ................................................................. (16.4)
Za povrinu nasipa u nagibu (Sl. 678b), izrazi su sloeniji:

2 2
/
2 2
cos cos cos
cos
cos cos cos
a p
K

. .............................................................................. (16.5)
Iako su dati koeficijenti izvedeni za nekohrentna tla, preporuuje se, kao konzervativna, nji-
hova primena i za koherentna. Optereenje na povrini tla se moe proraunski obuhvatiti
ekvivalentnom visinom sloja tla (Sl. 678c).

Sl. 678. Aktivni pritisci tla
16. Potporni zidovi
411
Iz datih izraza, pritisci tla su odreeni njegovom zapreminskom teinom, nagibom povrine
nasipa i uglom unutranjeg trenja. Dok oko prva dva faktora nema spora (lako ih je utvrditi),
ugao unutranjeg trenja je problematian za odrediti. Samo u sluaju suvog nekoherentnog
tla moe biti jednostavno odreen laboratorijskim testom, dok za koherentna tla ovo nije
mogue, nego se moe koristiti neki od predloga odreivanja kojima se obuhvata uticaj
kohezije na ugao unutranjeg trenja. No, imajui na umu da su tla retko suva (a, da voda
znaajno redukuje koheziju), da je sastav tla retko homogen, da je kohezija zavisna od smr-
zavanja u tlu, te da je proraunu potrebna sigurnost, za preporuku je usvajanje manjih, ak
znatno manjih, vrednosti ugla unutranjeg trenja od onih odreenih eksperimentima i prora-
unima.
Okvir 17 Okvir 17 Okvir 17 Okvir 17 Stvarna raspodela pritisaka od tla Stvarna raspodela pritisaka od tla Stvarna raspodela pritisaka od tla Stvarna raspodela pritisaka od tla
Realna raspodela i intenzitet pritiska tla na potporu je u velikoj meri zavisna od dformacije same pot-
pore, kako je na narednoj slici prikazano [32].

U situacijama kada je nivo podzemne vode iznad dna potpornog zida, pritisak tla se, na visi-
ni ispod nivoa vode, superponira sa pritiskom vode. Pritisak vode je prost proizvod njene
zapreminske teine i visine vodenog stuba (whw), dok je pritisak tla posledica razlike u
zapreminskim teinama tla i vode: (-w)h.
16.2.1. 16.2.1. 16.2.1. 16.2.1. SEIZMIKI INERCIJALN SEIZMIKI INERCIJALN SEIZMIKI INERCIJALN SEIZMIKI INERCIJALNI PRITISAK TLA I PRITISAK TLA I PRITISAK TLA I PRITISAK TLA
16.2.1.1. 16.2.1.1. 16.2.1.1. 16.2.1.1. Domai propisi Domai propisi Domai propisi Domai propisi
129 129 129 129

Kod prorauna stabilnosti delimino ili potpuno ukopanih inenjerskih objekata u seizmi-
kim podrujima, uz seizmiko dejstvo koje je posledica teine objekta, mora se analizirati i
dopunski, aktivni ili pasivni seizmiki pritisak tla. Za konstrukcije potpornih zidova razmatra
se horizontalni pravac vektora seizmikog ubrzanja.

129
Prema Pravilniku o tehnikim normativima za projektovanje i proraun inenjerskih objekata u sei-
zmikim podrujima (1986 nacrt).
Bruji - Betonske konstrukcije radna verzija - 11. januar 2013
412
Aktivni seizmiki pritisak Aktivni seizmiki pritisak Aktivni seizmiki pritisak Aktivni seizmiki pritisak tla se moe generisati u dva oblika:
kao aktivan pritisak u uslovima kada u sistemu objekat-osnova nije nastupilo stanje
granine ravnotee elastine deformacije tla, i
kao aktivan pritisak u uslovima kada je u sistemu objekat-osnova nastupilo stanje
granine ravnotee plastine deformacije tla.
U prvom sluaju, kada se razmatraju elastine deformacije tla, distribucija aktivnog seizmi-
kog pritiska po visini zida, koji se superponira sa aktivnim statikim pritiskom u analizi
optereenja, je prikazana na Sl. 679, a definisana sledeim izrazima:

( ) ( )
( )
2
, ,
1
, 1 10 9 3 1 tan
4
a s z
p y K h R y B
y y y y
R y
h h h h


=
(
| | | | | |
= + + ( `
| | |
\ \ \
( )
. .................................... (16.6)
Ks koeficijent seizmikog intenziteta (Okvir 14),

koeficijent redukcije usled duktiliteta konstrukcije (0.65 za nadzemne, 0.75 za
delimino ukopane i 0.80 za podzemne objekte),
z, zapreminska masa tla i ugao nagiba terena iza zida,
h ukupna visina nasipa neposredno iza zida.

Sl. 679. Aktivni seizmiki pritisak tla elastine deformacije tla
Funkcija R(y,), kojom je raspodela pritisaka po visini definisana, data je i u tabulisanom
obliku na Sl. 680.

Sl. 680. Funkcija raspodele R(y,)
Rezultantna sila aktivnog seizmikog pritiska tla je:

2
0.25 3 2 tan
a s z
P K h = + , ................................................................................. (16.7)
16. Potporni zidovi
413
a, njen poloaj u odnosu na vrh je:

1 15 8 tan
12 3 2 tan
a
h h

+
=
+
. ...................................................................................................... (16.8)
Ukoliko se razmatra stanje plastinih deformacija tla, smatra se da je nastupilo stanje grani-
ne ravnotee u sistemu potpora tlo, a aktivni pritisak tla se odreuje kao ukupan tokom
dejstva zemljotresa (ne superponira se sa statikim). Intenzitet i linearna distribucija ukup-
nog aktivnog seizmikog pritiska su definisani sledeim izrazom i koeficijentom Ca (Sl. 681):

( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
2
2
2
cos
sin sin
cos cos cos 1
cos cos
a z a
a
p h C
C

=

=
(
+
+ + + (
+ +
(

. ................... (16.9)
Ugao je ugao trenja izmeu nasipa i povrine zida i usvaja se u granicama izmeu polovine
i dve treine ugla unutranjeg trenja materijala nasipa. Ugao je ugao iji je tangens jednak
vrednosti ks:
( ) arctan
s
K = . ............................................................................................................... (16.10)

Sl. 681. Ukupni aktivni seizmiki pritisak tla u toku dejstva zemljotresa plastine deformacije tla
S obzirom na prirodu pojave, pasivni pasivni pasivni pasivni seizmiki seizmiki seizmiki seizmiki pritisak tla pritisak tla pritisak tla pritisak tla se odreuje samo za sluaj kada
je nastupilo stanje granine ravnotee i plastinih deformacija tla. Definie se kao ukupni
pritisak u toku dejstva zemljotresa (ne superponira se sa statikim).
Intenzitet ukupnog pasivnog seizmikog pritiska, pp, definisan je sledeim izrazima (Sl. 682),
linearno sa dubinom:

( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
2
2
2
cos
sin sin
cos cos cos 1
cos cos
p z p
p
p h C
C

=
+
=
(
+ +
+ (
+
(

. ................. (16.11)
Bruji - Betonske konstrukcije radna verzija - 11. januar 2013
414

Sl. 682. Ukupni pasivni pritisak tla u toku dejstva zemljotresa plastine deformacije tla
Ukoliko postoji mogunost pojave podzemne vode u nasipu iza potpornog zida, njen uticaj
(poveanje pritiska) mora biti obuhvaen analizom optereenja (i za aktivni i za pasivni sei-
zmiki pritisak tla), korekcijom zapreminske teine tla:

100
z z w
n

= + , ................................................................................................................ (16.12)
n poroznost tla u procentima,
z, w zapreminska masa tla i vode,
Kada na slobodnoj povrini nasipa iza zida postoji vertikalan korisni teret velikog intenziteta,
postojanje ovakvog optereenja izaziva dodatni aktivni seizmiki pritisak dodatni aktivni seizmiki pritisak dodatni aktivni seizmiki pritisak dodatni aktivni seizmiki pritisak na povrinu zida.

Sl. 683. Dopunski aktivni seizmiki pritisak usled dejstva korisnog optereenja
Neka je potporni zid beskonane duine u pravcu z-ose (Sl. 683) i neka je korisno opteree-
nje predstavljeno kao linijsko, na odstojanju x od zida. Intenzitet horizontalnog aktivnog
seizmikog pritiska, pa, odreuje se na sledei nain:

( ) ( )
2 3
, 1
a
y y y
p x y p a x
h h h
(
| | | |
= + (
| |
\ \
(

,
s
p K q = , .......................................... (16.13)

( )
2
1
1 25 39 8
60
x x x
a x
h h h
(
| |
= + + (
|
\
(

. ............................................................................. (16.14)
Rezultantna sila i njen poloaj:
( ) ( )
5
12
a
P x p a x = , ( )
5
0.28
12
a
h p a x h

= . ............................................................. (16.15)
16. Potporni zidovi
415
Uticajna funkcija a(x) pokriva udaljenja do maksimalno tri visine zida i ima oblik prikazan
na Sl. 684.

Sl. 684. Uticajna funkcija za dejstvo korisnog optereenja
16.2.1.2. 16.2.1.2. 16.2.1.2. 16.2.1.2. Evrokod Evrokod Evrokod Evrokod (EN 1998 (EN 1998 (EN 1998 (EN 1998- -- -5 55 5) )) )
Kao jednostavniju alternativu optim metodama analize, Evrokod predvia takoe pseudo-
statiku analizu koja ukljuuje potpornu konstrukciju, njene temelje i klin tla iza zida za
koji se usvaja da je u aktivnom graninom stanju. Kako je uslov za realizaciju aktivnog stanja
dovoljno pomeranje zida, to je za krute konstrukcije (podrumski delovi zgrada, na primer)
bolji onaj model koji podrazumeva tlo u stanju mirovanja.
Za potrebe ove pseudo-statike analize, seizmiko dejstvo je predstavljeno setom horizon-
talnih i vertikalnih (statikih) sila odreenih kao proizvod gravitacionih sila i seizmikog koe-
ficijenta. U nedostatku preciznijih odrednica, horizontalni i vertikalni seizmiki koeficijenti
mogu biti odreeni na sledei nain:
/
h
k S r = , ......................................................................................................................... (16.16)

0.50 za / 0.6
0.33 za / 0.6
h vg g
v
h vg g
k a a
k
k a a
>

<

, ................................................................................. (16.17)
S faktor kojim se uvodi uticaj vrste tla na proraunski elastini spektar odgovora
(#8.1.9); uzima vrednosti od 1.0 (za A) do 1.4 (za E kategoriju tla), [50],
proraunsko ubrzanje tla u jedinicama zemljinog gravitacionog ubrzanja, g,
avg/ag odnos vertikalne i horizontalne komponente proraunskog ubrzanja tla,
Faktor r zavisi od vrste potporne konstrukcije (Tabela 26) i vei je za zidove koji mogu da
podnesu vea pomeranja.
Tabela 26. Faktor r
Vrsta potporne konstrukcije r
Slobodni gravitacioni zidovi koji mogu da podnesu pomeranja do
300 S [mm],
2.0
Slobodni gravitacioni zidovi koji mogu da podnesu pomeranja do
200 S [mm],
1.5
Savijani AB zidovi, usidreni ili ukrueni zidovi, AB zidovi fundirani na verti-
kalnim ipovima, kruti podrumski zidovi, mostovski obalni stubovi;
Takoe i za saturisana nekoherentna tla.
1.0

Bruji - Betonske konstrukcije radna verzija - 11. januar 2013
416
Ukupna (rezultantna)) proraunska sila, koja ukljuuje statiko i dinamiko dejstvo, koja
deluje na potpornu konstrukciju je:
( )
* 2
0.5 1
d v ws wd
E k K H E E = + + , ........................................................................ (16.18)
H visina zida,
Ews, Ewd hidrostatika i hidrodinamika sila,

*
zapreminska teina tla,
K zbirni (statiki i dinamiki) koeficijent zemljanog pritiska.
Proraunske vrednosti ugla smiue nosivosti tla i ugla trenja izmeu zida i tla su:

tan
arctan
d

| |

= |
|
\
, i
tan
arctan
d

| |
= |
|
\
....................................................................... (16.19)
ugao unutranjeg trenja za efektivne napone,
parcijalni faktor sigurnosti za ugao unutranjeg trenja (preporueno 1.25).
Koeficijent zemljanog pritiska, za aktivno aktivno aktivno aktivno stanje u tlu, izraunava se iz:
( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
( )
( )
2
2
2
2
sin
za
sin sin
cos sin sin 1
sin sin
sin
za
cos sin sin
d
d
d d d
d
d
d
d
K

(

+
(
+
(
=
+
(

>

, .... (16.20)
a za pasivno pasivno pasivno pasivno (usvaja se odsustvo trenja):

( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
2
2
sin
sin sin
cos sin sin 1
sin sin
d
d d
K

+
=
(

+
(
+
(
+ +
(

.................................. (16.21)
Pozitivni znaci uglova , i su dati slikom (Sl. 685), a zavisno od poloaja tla u odnosu na
nivo podzemne vode i od propusnosti tla, ostale vrednosti su date tabelom (Tabela 27).
Hidrodinamiki (od vode) pritisak na lice zida se moe izraunati prema:
( ) 7 / 8
h w
q z k h z = . .............................................................................................. (16.22)

Sl. 685. Konvencija za uglove
Ovde se horizontalni seizmiki koeficijent kh izraunava uz r=1, a h je slobodna visina vode.
16. Potporni zidovi
417
Konano, Evrokodom je pokriveno i stanje mirovanja stanje mirovanja stanje mirovanja stanje mirovanja u tlu (krute konstrukcije). Dodatna sila
(samo seizmiko dejstvo) moe se izraunati iz:

2
d
P S H = . ............................................................................................................... (16.23)
Poloaj sile se usvaja na sredini visine zida, H.
Tabela 27. Parametri u funkciji nivoa podzemne vode i propusnosti tla
Tlo iznad nivoa podzemne vode
*
= , tan
1
h
v
k
k
=

, 0
wd
E =
Neporpusno tlo ispod nivoa podzemne vode
*
w
= , tan
1
h
w v
k
k

=

, 0
wd
E =
Porpusno tlo ispod nivoa podzemne vode (d
je zapreminska teina suvog tla, a H je visi-
na vode iznad dna zida)
*
w
= , tan
1
d h
w v
k
k

=

,
2
7 / 12
wd h w
E k H =
16.3. 16.3. 16.3. 16.3. SPOLJANJA STABILNOS SPOLJANJA STABILNOS SPOLJANJA STABILNOS SPOLJANJA STABILNOST POTPORNOG ZIDA T POTPORNOG ZIDA T POTPORNOG ZIDA T POTPORNOG ZIDA
Osim loma pojedinih delova/preseka potpornog zida usled nedovoljne nosivosti, potporni
zid, pod dejstvom pritisaka od tla, moe biti dislociran kao kruto telo, bez lokalnih oteenja
ili lomova. U tom sluaju, re je o spoljanjoj stabilnosti zida.
Analize zadovoljenja spoljanje stabilnosti moraju biti sprovedene sa maksimalno realnim
eksploatacionim vrednostima svih optereenja.

Sl. 686. Kontrola potpornog zida na klizanje i preturanje
Zid poput prikazanog (Sl. 686) moe kao celina biti dislociran klizanjem klizanjem klizanjem klizanjem po kontaktnoj ravni
ab. Ovom se suprotstavlja trenje izmeu stope i tla, u istoj ravni. Da bi se osigurao od kliza-
nja, sile trenja zida moraju biti vee od onih koje klizanje izazivaju (sila Ph), a potreban fak-
tor sigurnosti u ovoj analizi se obino postavlja na vrednost 1.50. Sledei oznake sa slike,
moe se pisati uslov:
( ) 1.5
v h
f W P P + . ............................................................................................................ (16.24)
Sa W je obeleena teina zida i tla na ploi, a Pv je vertikalna komponenta rezultantne sile
pritiska tla P. Koeficijent trenja, f, je zavisan od vrste tla i, naelno, u granicama je od 0.2, za
muljevite gline, do 0.6, za neka peskovita ili ljunkovita tla.
Bruji - Betonske konstrukcije radna verzija - 11. januar 2013
418
Datim izrazom nije obuhvaena sila pasivnog otpora tla ispred stope zida, angaovanjem
zapremine mnb, koja se, takoe opire klizanju. Sa ovim otporom je doputeno raunati samo
pod uslovom da su preduzete mere u cilju njegovog angaovanja, a koje podrazumevaju da
je tlo u etvorouglu gmvh nasuto pre nasipa iza zida, te da je spreeno njegovo ispiranje
tokom eksploatacionog veka zida. Pasivni otpor tla, tada, predstavljen je trouglom mbr.
U sluaju potrebe, otpornost na klizanje zida moe biti poveana izvoenjem zuba poput
onog prikazanog na Sl. 686 cdef. Sada se klizanje, ukoliko ga ima, realizuje po ravnima ad i
tf, a koeficijent trenja na delu te (deo gde je klizna ravan u tlu) odgovara tangensu ugla unu-
tranjeg trenja tla (vei od prethodnog koeficijenta trenja). Klizanje tla ispred zida se sada
realizuje po ravni tn, zbog ega je pasivni otpor predstavljen trouglom mts (ordinata pp).
Ukoliko postoji sumnja u pouzdanost nasutog tla u zoni gmvh, valja raunati sa pasivnim
otporom definisanim trouglom gts.
Dalje, zidu je potrebno obezbediti stabilnost od preturanja preturanja preturanja preturanja oko prednje ivice b (ista slika, Sl.
686). Moment preturanja, Phy, mora, sa faktorom sigurnosti minimalno jednakim 1.50, biti
manji od stabilitetnog momenta sila W i Pv:
1.5
v h
W g P l P y + . ...................................................................................................... (16.25)
Treom kontrolom neophodno je obezbediti da napon u kontaktnoj povrini bude u grani-
cama doputenih napona u tlu doputenih napona u tlu doputenih napona u tlu doputenih napona u tlu. Za ove potrebe dovoljno tanim se smatra korienje pretpo-
stavke o linearnoj distribuciji kontaktnih naprezanja, te se ivini naponi, za sluaj kada se ne
javlja zategnuta zona (Sl. 687a), odreuju iz:

( )
max,min
/ 2
v v
R l a R
q
A W

= . ............................................................................................. (16.26)

Sl. 687. Odreivanje distribucije naprezanja u kontaktnoj povri
Ukoliko se prethodnim izrazom indicira pojava zatezanja u tlu, budui da se u kontaktnoj
povri ne prenosi zatezanje, distribucija kontaktnih naprezanja se odreuje iz uslova ravno-
tee datog na Sl. 687b.

Sl. 688. Klizanje dela kosine sa zidom
16. Potporni zidovi
419
U situacijama kada se zidom obezbeuje denivelacija terena ukupne visine H (Sl. 688), a
nasip iza zida je strmo nagnut ili su karakteristike tla u celom podruju loe, neophodno je
kontrolisati stabilnost cele padine stabilnost cele padine stabilnost cele padine stabilnost cele padine (za najnepovoljniji sluaj klizne povri), zajedno sa zidom.
16.4. 16.4. 16.4. 16.4. MASIVNI MASIVNI MASIVNI MASIVNI POTPORNI ZIDOVI POTPORNI ZIDOVI POTPORNI ZIDOVI POTPORNI ZIDOVI
Masivni potporni zidovi se projektuju od nearmiranog betona, opeke ili kamena, stabilnost
obezbeuju sopstvenom teinom, a debljina zida se usvaja dovoljnom da horizontalni pritis-
ci tla ne izazivaju napone zatezanja (Sl. 689). Ekonomini su samo za male visine.

Sl. 689. Mogunosti formiranja masivnih potpornih zidova

Sl. 690. Osnovni i ekonomini oblici preseka masivnog potpornog zida
U vertikalnom preseku su najee trapeznog oblika sa bazom ukupne irine 0.3 do 0.5
visine zide. Pri tome, baza moe biti projektovana sa ispustima ispred i/ili iza (ree) zida u
cilju smanjenja kontaktnog napona, ali retko vie od 25-30cm. U najuem delu, u vrhu, zid
ne bi smeo biti tanji od (priblino) 30cm, zbog mogunosti dobre ugradnje betona.
Zid preuzima horizontalni ili kosi pritisak tla, a teina zida ga usmerava tako da prolazi kroz
kontaktnu povr na dnu stope. U osnovnom obliku (Sl. 690a,b), temeljni deo je pravougao-
nog preseka sa kratkim ispustom ispred, a oblikovanjem je mogue postii znaajne utede
u utorku betona. Pogodnim zakoenjem prednjih i zadnjih strana zida ka nasipu, teite
zida se pomera ka nazad. Takoe, izlomljena linija zadnje strane zida umanjuje rezultantu
aktivnog pritiskujueg optereenja tla (Sl. 690c).

Sl. 691. Masivni potporni zid sa konzolom i sa zategom
Znaajne utede u koliini materijala mogue je postii i ako se deo teine nasipa iskoristi za
usmeravanje rezultantne sile pritiska tla. To se moe postii izvoenjem konzolnog ispusta
Bruji - Betonske konstrukcije radna verzija - 11. januar 2013
420
sa zadnje strane zida, na pogodnoj visini (Sl. 691a). Druga mogunost je izvoenje zida sa
zategom, kojom se na pogodnoj visini zidu obezbeuje horizontalni oslonac. Zatega je usid-
rena u materijal nasipa (Sl. 691b). Osim utede, ove mere mogu masivne zidove uiniti eko-
nominim i za vee visine.

Sl. 692. Aktivni pritisak tla za zid sa konzolom i zid sa vie konzola
Konzolni ispust donosi dvostruki benefit. S jedne strane, teina nasipa iznad konzole pove-
ava teinu zida i pomera teite ka nazad, a, sa druge, deo zida ispod konzole je izloen
manjem pritisku tla. Na Sl. 692a prikazan je princip odreivanja promene pritiska tla sa
dubinom kod zida sa konzolnim ispustom.
Aktivni pritisak na zid raste linearno sa dubinom (koeficijentom Ka) samo do donje ivice kon-
zole. Tlo uz zid neposredno ispod konzole nije optereeno teinom materijala, zbog ega je
vertikalni, a time i horizontalni, pritisak jednak nuli. Od konzole do take d (odreene uglom
unutranjeg trenja), pritisak raste bre (sa koeficijentom bonog pritiska veim od Ka) zbog
injenice da po vertikali fg deluje pritisak intenzitetom koji odgovara dubini od povrine
terena, pa se vei deo tog pritiska smicanjem prenosi na zid. Od take e (odreena uglom
45+/2) nanie, pritisak je ponovo funkcija dubine od povrine terena. Kako se taka d ne
moe poloajno pouzdano odrediti, to valja pretpostaviti linearni prirast pritiska od c do e.
Druga mogunost je pretpostaviti da se zadnja zidna povrina lomi po potezu fca, emu
odgovara isprekidani dijagram aktivnih pritisaka tla na zid.
Oigledno, poveanje duine konzolnog ispusta utie povoljno na stabilnost zida, kao i
poveanje njihovog broja (Sl. 692b).
Zatega postavljena na pogodnoj visini (Sl. 693a) preuzima horizontalnu komponentu pritiska
nasipa, pa ukupna teina zida moe biti znatno manja nego kod klasinog masivnog zida.
Zatege se postavljaju na meusobnom podunom rastojanju izmeu 1.5 i 4m, a koncentri-
sana sila iz zatege se na zid raspodeljuje putem armiranobetonskog serklaa ubetoniranog
u zid. Potrebna duina zatege (obezbeuje da se dodatno ne poveava aktivni pritisak), l,
odreena je uglovima prikazanim na Sl. 691b (uglovi odgovaraju onima na Sl. 677). Preporu-
uje se zajedniko sidrenje zatega posebnim, ukopanim, zidiem.
Aktivni pritisak na zid sa zategom se odreuje kao i za zid bez zatege, osim u sluaju kada
zatege nisu dovoljne duine, pa je aktivni pritisak neophodno poveati saglasno Sl. 693b.
16. Potporni zidovi
421

Sl. 693. Zid sa zategom
16.5. 16.5. 16.5. 16.5. UGAONI UGAONI UGAONI UGAONI (KONZOLNI) (KONZOLNI) (KONZOLNI) (KONZOLNI) POTPORNI ZIDOVI POTPORNI ZIDOVI POTPORNI ZIDOVI POTPORNI ZIDOVI
Konzolni AB potporni zidovi se formiraju od relativno tankih ploastih elemenata ploe i reb-
ra. Optereenje od zemljanog pritiska prenose savijanjem, a potrebnu ravnoteu sila (stabil-
nost) uspostavljaju teinom nasipa na temeljnoj ploi, te reaktivnim optereenjem tla ispred
zida.

Sl. 694. Konzolni armiranobetonski potporni zidovi
Karakteristini oblici su prikazani na Sl. 694: konzolna vertikalna ploa je ukljetena u teme-
ljnu. Jednostavan oblik ini njihovo izvoenje takoe vrlo jednostavnim.

Sl. 695. Karakteristina shema aktivnog i reaktivnog optereenja od tla
Karakteristina shema optereenja, data na Sl. 695, izaziva maksimalne momente savijanja
na mestu ukljetenja ploe u stopu, zbog ega je ovde potreban relativno jak presek i zbog
ega se zidovi esto rade promenljive debljine (Sl. 694b). I pored ovoga, racionalne visine
Bruji - Betonske konstrukcije radna verzija - 11. januar 2013
422
zidova ovog tipa ne prelaze 6m
130
. irina temeljne ploe se odreuje iz uslova zadovoljenja
doputenih napona u kontaktnoj povri i uobiajeno je u intervalu 0.4 do 0.7 visine zida.
Najee (najracionalnije je) se temeljna ploa projektuje veinski isputena sa zadnje strane
zida, a manjim delom s prednje (oko 0.15 visine). No, mogua su i druga reenja poput onog
na Sl. 694a, gde je ploa simetrino postavljena u odnosu na stub, ili se ploa moe pruati i
ispred zida (nepovoljno) (Sl. 696a).
Mogu se izvoditi sa zubom ispod temeljne ploe (Sl. 696) u cilju poveanja otpora na otkli-
zavanje (poveanje pasivnog otpora s prednje strane zida i neto uveano trenje, #16.3).
Postoje nedoumice vezane za optimalni poloaj zuba po irini stope. Uobiajeno, postavljan
je ispod zida, pre svega zbog pogodnosti armiranja (armatura zida produena u zub). Meu-
tim, pokazalo se da u ovom poloaju, moe da redukuje stabilnost zida na preturanje. Danas
se smatra da ga je bolje locirati na kraju zida (Sl. 696, poslednja slika).

Sl. 696. Temeljna ploa ispred zida i zidovi sa zubom
Takoe, mogu se izvoditi i sa jednim ili vie konzolnih ispusta po visini sa ciljem redukcije
rezultante aktivnog pritiska tla (Sl. 697), ali i zbog povoljnije distribucije momenta (reckas-
te, zbog dejstva koncentrisanih momenata na zid) du visine zida. Interval racionalne pri-
mene ugaonih zidova, na ovaj nain moe biti proiren do visina od oko 8-9m.

Sl. 697. Konzolni ispusti u zidu
Elementi konzolnog zida se dimenzioniu saglasno uticajima, kao ploe koje prenose opte-
reenje u jednom pravcu, za jedininu duinu zida. Na Sl. 698 prikazani su karakteristini
dijagrami momenata savijanja i potrebe za armaturom, te princip armiranja elemenata glav-
nom armaturom.

130
Sve preporuke ovog tipa shvatiti samo okvirno.
16. Potporni zidovi
423

Sl. 698. Dimenzionisanje ugaonog potpornog zida
Vertikalna armatura zida se postavlja spolja uz zadnju ivicu zida, a podeona horizontalno, na
manjoj statikoj visini. Poeljno je ovu armaturu kao neprekinutu voditi iz ploe, gde u
donjoj zoni radi kao glavna armatura ispusta s prednje strane zida. Saglasno dijagramu
momenata, glavna armatura zida se, ka vrhu, moe redukovati. Poeljno je i pojaano armi-
ranje podeonom armaturom u vrhu zida (kraj konzole), te njeno obuhvatanje uzengijama.
Data su tri primera armiranja konzolnih zidova na Sl. 699.

Sl. 699. Primeri armiranja konzolnih zidova sa zubom
16.6. 16.6. 16.6. 16.6. UGAONI POTPORNI ZIDO UGAONI POTPORNI ZIDO UGAONI POTPORNI ZIDO UGAONI POTPORNI ZIDOVI SA KONTRAFORIMA VI SA KONTRAFORIMA VI SA KONTRAFORIMA VI SA KONTRAFORIMA
Veliki momenti savijanja u korenu zida ugaonih potpornih zidova, ine ih racionalnim samo
za relativno male visine. Dodavanjem kontrafora, po cenu uslonjavanja izvoenja, efikas-
nost konzolnih zidova se znaajno uveava. Postavljeni na razmacima koji su najee u
intervalu (1/2 3/4)H i, preporueno, ne manje debljine od 25cm, kontraforima se angauje
i drugi pravac prenoenja optereenja, ime elementi mogu dobiti manje debljine. Naelno,
kontrafori mogu biti pozicionirani i ispred i iza zida, ali je drugi sluaj povoljniji bar u meri u
kojoj kontrafori nisu smetnja (Sl. 700), iako je sa prednje strane postavljen - pritisnut.
Optereeni kao i klasini konzolni zidovi (Sl. 701), zidovi s kontraforima imaju zidne i teme-
ljne ploe koje se, bar delimino, ponaaju kao ploe ukljetene po tri svoje ivice (Sl. 702, Sl.
703). U gornjem delu, zidovi su primarno savijani u horizontalnom pravcu, sa zategnutom
prednjom stranom izmeu kontrafora (oslonaca), odnosno zadnjom stranom u neposrednoj
okolini rebara. Donji deo zida je primarno savijan u vertikalnom pravcu (zategnut na zadnjoj
strani) sa maksimalnim ordinatama momenta savijanja u sredinjem delu. Na Sl. 703, prika-
zane su odgovarajue linije loma, koje ukazuju na pravce prenosa optereenja (Sl. 702).
Bruji - Betonske konstrukcije radna verzija - 11. januar 2013
424

Sl. 700. Ugaoni zidovi sa kontraforima

Sl. 701. Aktivni i reaktivni pritisak tla na zid

Sl. 702. Prenos optereenja kod zidova s kontraforima

Sl. 703. Savijanje zida sa kontraforima i princip armiranja
16. Potporni zidovi
425
Priblian proraun uticaja moe pratiti ovakvu predstavu rada zida (kruta ukljetenja na kra-
jevima), ali treba imati na umu da e tako dobijeni rezultati ostati samo gruba aproksimacija
realnih, te da se precizniji proraun moe smatrati obaveznim.
Na Sl. 704 prikazani su dijagrami (sa karakteristinim presecima) zida u horizontalnom
(rezultiraju potrebom za horizontalnom armaturom) i vertikalnom pravcu. Na Sl. 705 dati su
dijagrami potrebe za armaturom (opet sa karakteristinim poprenim presecima kroz povr-
inske dijagrame).

Sl. 704. Distribucija momenata savijanja, u dva pravca, u zidu

Sl. 705. Dijagrami potrebe za armaturom u zidnom elementu
U cilju poveanja stepena ukljetenja na ivicama ploastih elemenata, ovakvi zidovi se mogu
izvoditi sa kosim vutama, kako je to prikazano na Sl. 706a. Takoe, mogue je izvoenje
relaksirajuih ploa, sa slinim ciljem pominjanim kod konzolnih (Sl. 706b).

Sl. 706. Vute na spojevima ploastih elemenata i primena relaksirajue ploe
Poveanje sigurnosti na otklizavanje je, osim zubom, mogue postii i izvoenjem temeljne
ploe u nagibu (Sl. 707). Iako nepovoljnija za izvoenje, kosa ploa predstavlja efikasnije
sredstvo spreavanja klizanja.
Bruji - Betonske konstrukcije radna verzija - 11. januar 2013
426

Sl. 707. Naini poveanja sigurnosti na klizanje zida
Armiranje zida prati tok zatezanja. Horizontalna armatura ima maksimum na spoljanjoj
strani izmeu kontrafora, a na unutranjoj iznad njih (Sl. 711, presek A-A). U donjem delu
zida, pri sredini raspona odreenog rebrima, se javlja maksimalna potreba za vertikalnom
armaturom. Preseci se u vertikalnom pravcu dimenzioniu na kombinovane uticaje momenta
savijanja i aksijalne sile, dok su horizontalne aksijalne sile praktino zanemarljive.
Slino se moe analizirati i prenos optereenja za deo temeljne ploe iza zida (Sl. 703, linije
loma). Dijagrami momenata su dati na Sl. 708, a potreba za armaturom na Sl. 709.

Sl. 708. Distribucija momenata savijanja, u dva pravca, u ploi

Sl. 709. Dijagrami potrebe za armaturom u temeljnoj ploi
Konano, na Sl. 710 je prikazan i karakteristini oblik deformacije potpornog zida, u skladu
sa prethodno analiziranim uticajima.
Prednji deo temeljne ploe radi u statikom sistemu konzolne ploe optereene s donje
strane (Sl. 708a).
Rebra (kontrafori) se mogu analizirati kao grede promenljive visine preseka, koje su pritis-
nute na mestu spoja sa zidnim elementom. Otud, zidni element sadejstvuje u prenosu pritis-
ka, pa je uobiajen tretman rebara kao greda T-oblika poprenog preseka. Po kosoj ivici
kontrafora javlja se potreba za (redovno) velikom koliinom zategnute armature. Kako ova
armatura ima funkciju zatege kojom se spreava razmicanje krajeva zida i ploe, to je pose-
bnu panju potrebno posvetiti njenom dobrom usidrenju. Ostatak kontrafora se armira orto-
16. Potporni zidovi
427
gonalnom armaturnom mreom, poput zida. Pri tome, horizontalna armatura ima funkciju
poprene armature grede promenljive visine poprenog preseka (Sl. 711).

Sl. 710. Deformisani model potpornog zida i ugib ivice temeljne ploe

Sl. 711. Armiranje zida sa kontraforom
16.7. 16.7. 16.7. 16.7. OSTALI TIPOVI POTPOR OSTALI TIPOVI POTPOR OSTALI TIPOVI POTPOR OSTALI TIPOVI POTPORNIH NIH NIH NIH ZIDOVA ZIDOVA ZIDOVA ZIDOVA
16.7.1. 16.7.1. 16.7.1. 16.7.1. PLOASTI POTPORNI ZI PLOASTI POTPORNI ZI PLOASTI POTPORNI ZI PLOASTI POTPORNI ZIDOVI DOVI DOVI DOVI
Ploaste potporne zidove formiraju jaki stubovi, postavljeni na odreenom meusobnom
rastojanju, i vertikalne ploe ili ljuske (konveksne ka nasipu), koje se u horizontalnom pravcu
na njih oslanjaju (Sl. 712). Budui da temeljna ploa, na ovaj nain, izostaje, zid ovakve kon-
strukcije prenosi optereenje samo u horizontalnom pravcu.
Kako sa dubinom nasipa raste i intenzitet pritiska tla, to se zidni elementi mogu izvoditi
promenljive debljine, irei se ka dnu. Takoe, zbog oblika dijagrama momenata savijanja
po duini stubova, i ovi se mogu izvoditi promenljive visine poprenog preseka.

Sl. 712. Ploasti potporni zidovi
Zavisno od reenja (a, ovakvi zidovi se esto izvode i montano), ploasti element moe biti
tretiran kao kruto ili elastino ukljeten na krajevima, ili, pak, zglobno.
Bruji - Betonske konstrukcije radna verzija - 11. januar 2013
428

Sl. 713. Mogunost oblikovanja potpornog zida sa kontraforima
Jedna vrsta prelaznog reenja izmeu ploastih i ugaonih potpornih zidova sa kontraforima
prikazana je na Sl. 713.
16.7.2. 16.7.2. 16.7.2. 16.7.2. UGAONI ZIDOVI OD PRE UGAONI ZIDOVI OD PRE UGAONI ZIDOVI OD PRE UGAONI ZIDOVI OD PREFABRIKOVANIH ELEMENA FABRIKOVANIH ELEMENA FABRIKOVANIH ELEMENA FABRIKOVANIH ELEMENATA TA TA TA
Budui da su ugaoni potporni zidovi, po pravilu, dugake konstrukcije malog broja pozicija,
esto je racionalno njihovo montano izvoenje od prefabrikovanih elemenata. Mogunosti
komponovanja su brojne (Sl. 714).

Sl. 714. Razliite mogunosti montanog izvoenja ugaonih potpornih zidova
Konzolni zidovi (bez kontrafora) mogu biti formirani od prizmatinih montanih elemenata
pogodne duine, koji imaju kompletan presek potpornog zida. Reanjem elemenata jedan
do drugog na pripremljenu podlogu formira se zid. Iako je primenom gradiline prefabrika-
cije na ovaj nain mogue raditi konzolne zidove u kompletnom rasponu njima odgovaraju-
ih visina (Sl. 715a,b), injenica da su ovakvi pojedinani montani elementi kabasti i velike
teine ih ini pogodnima pre svega za niske zidove, kakvi se na primer sreu kod peronskih
konstrukcija (Sl. 715c).


Sl. 715. Montani ugaoni zidovi bez kontrafora
Vilji zidovi se, zato, mogu raditi iz dva dela, ili se jedan deo preseka zida moe izvesti
betoniranjem na licu mesta (Sl. 716).
16. Potporni zidovi
429
Kao prefabrikovani, ugaoni zidovi sa kontraforima se retko projektuju klasinog oblika.
Umesto toga, nastoje se iskoristiti prednosti koje prefabrikovana proizvodnja nudi u smislu
oblikovanja i razuivanja preseka. U tom smislu, mogunosti su brojne, a najee primenji-
vane su prikazane na Sl. 717. Konzolni element se moe prefabrikovati zajedno sa kontrafo-
rom na nain da obezbedi oslonce za horizontalne talpe, koje poreane jedna na drugu for-
miraju zid. Druga prikazana mogunost je da se elemenat kontrafora zameni dobro usidre-
nom zategom.

Sl. 716. Montani ugaoni zidovi bez kontrafora

Sl. 717. Montani ugaoni zidovi sa kontraforima
16.7.3. 16.7.3. 16.7.3. 16.7.3. ZIDOVI TIPA VITLOVA ZIDOVI TIPA VITLOVA ZIDOVI TIPA VITLOVA ZIDOVI TIPA VITLOVA I T I T I T I T- -- -ZIDOVI ZIDOVI ZIDOVI ZIDOVI
Zidovi tipa vitlova se formiraju od kratkih montanih armiranobetonskih elemenata koji se
slau u vitla u obliku pravougaonika koji se napune sipkim materijalom propusnim za vodu:
pesak, ljunak, sitni lomljeni kamen (Sl. 718).

Sl. 718. Zidovi tipa vitlova
Krajevi montanih gredica su proireni glavama na krajevima (Sl. 719), ime obavljaju ulogu
limitera i spreavaju razmicanje elemenata/bokseva. Za vee visine zida vitlovi se mogu pro-
jektovati u vie redova (Sl. 719, desno).
Bruji - Betonske konstrukcije radna verzija - 11. januar 2013
430
Ovakvi zidovi se vrlo brzo i jednostavno sklapaju, a ne zahtevaju ni teku mehanizaciju za
izvoenje, niti jaku temeljnu konstrukciju. Nasip se ugrauje i zbija sa napredovanjem grad-
nje, zbog ega zid postepeno preuzima optereenje. Pogodni su za za stabilizaciju kosina.

Sl. 719. Proirenja montanih gredica kod zidova tipa vitlova
Slinu ideju koriste i, takozvani T-zidovi (Sl. 720). Formiraju se od prefabrikovanih elemena-
ta koji formiraju bokseve koji se ispunjavaju materijalom nasipa. Prijem smicanja je reen
putem trnova prikazanih na Sl. 721b.

Sl. 720. Potporni T-zidovi

Sl. 721. Postavljanje prvog reda, trnovi i elo T-zida
Poput prethodnih, brzo i jednostavno se izvode i ne zahtevaju jaku temeljnu konstrukciju,
samo laku izravnavajuu temeljnu traku.
16.7.4. 16.7.4. 16.7.4. 16.7.4. ARMIRANA ZEMLJA ARMIRANA ZEMLJA ARMIRANA ZEMLJA ARMIRANA ZEMLJA
Armirana zemlja je nain izrade potpornih zidova razvijen tokom 60tih godina XX veka
(Francuska). Armiranjem zemlje u nasipu ostvaruju se gravitacioni princip rada zidova nai-
njenih od samog materijala nasipa.
16. Potporni zidovi
431
Ovi zidovi se sastoje od tanke membrane koja je velikim brojem tankih zatega vezana s
masivom nabijene zemlje iza nasipa. Pri tome, sile s membrane se trenjem prenose iz zatega
u zemljani materijal, a trenje obezbeuje vertikalni pritisak tla (Sl. 722). Ovo materijal nasipa
ini elementom samog zida.


Sl. 722. Armirana zemlja princip
Membranu formiraju ploasti (retko zakrivljeni) prefabrikovani armiranobetonski ili elini
elementi oblikovani na nain da se uklapaju principom pero-ljeb. Na ovaj nain se obezbe-
uje krutost membrane u svojoj ravni (Sl. 723).

Sl. 723. Izgled lica zida od armirane zemlje
Znaajna prednost ove vrste zidova se ogleda i u injenici da membrana zida zahteva samo
mali trakasti temelj u dnu, kao poetak zida.
Zatege se rade od pocinkovanog pljosnatog elika ili nekog drugog metala (5 do 10cm iro-
ke metalne trake, debljine 3 do 5mm), geotekstila (danas preovlaujue) ili od drugih sinte-
tikih materijala neosetljivih na koroziju, a sa visokom vrednou modula elastinosti (male
deformacije). Uobiajena rastojanja zatega su data na Sl. 722 (poslednja slika).
Za zemljani nasip, preporuuje primena nekoherentnog granulastog materijala.
Bruji - Betonske konstrukcije radna verzija - 11. januar 2013
432

Sl. 724. Zid od armirane zemlje tokom gradnje i gotovo lice
Izvoenje ovakvih zidova podrazumeva in-situ izvoenje izravnavajue temeljne trake, pos-
tavljanje donjeg reda prefabrikovanih elemenata membrane, nasipanje zemlje, postavljanje i
fiksiranje traka, nabijanje novog sloja zemlje, a zatim se ciklus ponavlja za sledei red ele-
menata, do vrha zida.
Slini su i zidovi sa usidrenim zategama prikazani na Sl. 725. Umesto trenjem, zatege silu
zatezanja okolnom tlu veinski predaju na mestu njihovog sidrenja. Kako trenje ovde nije od
primarnog znaaja, koriste se zatege krunog preseka, povoljnije u smislu lakeg obezbee-
nja antikorozivne zatite.

Sl. 725. Zidovi sa usidrenim zategama
Kao manu ovog sistema, u odnosu na prethodni, treba navesti injenicu da se sile u usidre-
nim zategama angauju tek nakon realizovane deformacije.
16.8. 16.8. 16.8. 16.8. DRENAA DRENAA DRENAA DRENAA
Za razliku od zidova od montanih elemenata, koji su, po pravilu, vodopropusni i ne zahte-
vaju posebne mere za odvod atmosferske vode, armiranobetonski zidovi spreavaju njen
protok kroz tlo. Za dugih padavina nivo podzemne vode moe znaajno porasti i preoptere-
titi zid. Zato se dreniranjem mora spreiti rast hidrostatikog pritiska na zid.
Nasip od peska ili ljunka je propusan, voda od otkopane kosine tee slobodno do zida, pa
su za drenau dovoljni posebni otvori u nivou (nieg) tla na razmaku od oko 2m. Ako postoji
mogunost da koliina priliva vode povremeno moe biti vrlo velika (sluaj kada se skuplja
voda sa vee padine, na primer), otvore je poeljno ostaviti i na visini iznad nivoa tla. U nasip
se ispred otvora stavlja krupniji materijal, koji ne moe proi kroz drenani otvor, a zatim
postepeno sve sitniji do, granulacije materijala nasipa/tla (Sl. 726). Povrinsko prelivanje
vode preko zida se predupreuje profilacijom povrine rigolom.
16. Potporni zidovi
433

Sl. 726. Dreniranje potpornog zida sa nasipom od propusnog materijala
Ukoliko je nasip od nepropusnog glinovitog materijala, na otkopanoj kosini se postavlja pro-
pusni drenani sloj (Sl. 727), ime nivo podzemne vode ni ne ulazi u zonu aktivnog klina.

Sl. 727. Dreniranje potpornog zida sa nasipom od nepropusnog materijala
Poeljno je da se na dnu drenanog sloja nalazi drenana cev. U prolosti su se ove cevi
izvodile od razliitih materijala (od kamena, keramike, azbest-cementne...), a danas preov-
lauje primena plastinih cevi, esto sa ugraenim slojem za filtriranje od geotekstila (Sl.
728).

Sl. 728. Plastine drenane cevi