Actuaris

From Backroom to Boardroom

And Now For Something Completely Different

Jos Berkemeijer, 1 oktober 2013
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

2013-10-01

Agenda
De Actuaris Risk Management Het Financieel Landschap World View Pensioenen Nieuw Reel Pensioencontract Levensverwachting Conclusies

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

De Actuaris - Reputatie Actuaris of Actuwaris?

Actuaris: Beste Baan 2013

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

De Actuaris - Beroepsontwikkeling Risicomanager van de toekomst?

Actuaris Anno 1100 A.D.

Actuaris Anno 2012 A.D.

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

De Actuaris Reality Check Risicomanager van de toekomst?

Where are we today?

Actuaris Anno 2013

2013-10-01 Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics 5

De Actuaris - Werkveld Door de ogen van de bestuurder

Rekenen

Rekenaar

Sterfte
Innovatie

Schade

Specialist

Controle

Specialist

Research

Kosten

Rendement

Adviseur

Beleid

Manager

Strategie
2013-10-01

Risk Manager
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

Bestuurder
6

Risk Management - Perceptie Kunnen we crises voorspellen?

Hoeveel bubbles zitten er in een fles Champagne?

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

Risk Management - Weeffouten Het fundament?

Risk =
2013-10-01 Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

Harry Markowitz

Risk Management - Voorbeeld Meer standaarddeviatie, minder risico!

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

Risk Management Nieuwe Inzichten Talebs View: What is Risk?

Wat is het meest risicovol?
6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Koers C
10

Nassim Nicholas Taleb

Black Swans Antifragile

9 10 Koers A Koers B

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

Risk Management Nieuwe Inzichten Talebs View: The Turkey

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

11

Risk Management - Praktijk Filosofisch Risk Management: Wat doen we er mee?

The Rumsfeld definitions of risk levels

In Control Statement

Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak (2002): Known Knowns There are known knowns; there are things we know that we know Known Unknowns There are known unknowns; that is to say, there are things that we now know we dont know Unknown Unknowns But there are also unknown unknowns; there are things we do not know we dont know."

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

12

Risk Management - Toezicht Minder is Beter

New Regulatory Insights

To ask todays regulators to save us from tomorrows crisis using yesterdays toolbox, is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtons Law of Gravity
Andrew G Haldane, Executive Director, Financial Stability, Bank of England (2012)

Symplicity Because complexity generates uncertainty, not risk, it requires a regulatory response grounded in simplicity, not complexity.

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

13

Risk Management Supervisory Compliant Risk

STRONG REGULATION
2013-10-01

HIGH SUPERVISORY COMPLIANCE RISK

14

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

Risk Management Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden!

Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands

We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the range of thousand A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis. The financial markets have now taken me twice for a ride, the dotcom crisis and now. That wont happen a third time. But the crisis has also ALM learning effects. We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models. we need data from much further back in time; looking back only a few decades, is just not enough. we need to explain better to everyone that you should never consider models as absolute truth

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

15

Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken

Linear mechanisms in life On a short time scale things don't change much The best estimate for tomorrow is today Results are a (linear) combination of events in the past Every event now, must have a cause
Signs of (dangerous) linear thinking Mean Reversion Risk = Volatility = =Standard Deviation; Volatility () is more or less constant in time If a distribution is complex, a normal distribution nevertheless will do fine Results of the past are an adequate estimator for the future Mean reversion: Returns continue to go back to an average value over time Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis Tail risks are not really interesting or can't be modeled anyway
2013-10-01 Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics 16

Risk Management Lineair Denken Moeilijk af te leren..

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

17

Risk Management Economisch Risico

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

18

Risk Management - Beleggingen Transparantie

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

19

Risk Management Supervisory Compliant is niet genoeg!

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

20

Risk Management Nieuwe Inzichten Conclusie: Innovatie Gewenst

Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenarios: China trekt zich terug uit U.S. Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt?
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading, maar wel de discussie en bredere risicoperceptie n.a.v. het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris 1. Samenwerking met economen 2. Naast adviseur, vooral acteren als risicoregisseur 3. Voorkom Supervisory Compliant worden

Simpele ALM Kwaliteitstoets

ALM advies: goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok? Bood uw advies slechts n optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen, dan is eufemistisch gesteld uw advies voor verbetering vatbaar
2013-10-01 Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics 21

Het Financieel Landschap Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

22

Het Financieel Landschap Diversificatie? Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen

Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 2013/Q2*
Categorie
Perioden Totaal beleggingen % Totaal beleggingen % Direct vastgoed % Hypotheken % Aandelen/Deeln. % Obligaties % Derivaten % Leningen LT % Overige % Belegd Buitenland

Totaal
1996 2013Q2*

Pensioenfondsen
1996 2013Q2*

Verzekeraars
1996 2013Q2*

Beleggings-Inst.
1996 2013Q2*

528 100 7.5 6.2 28.2 29.1 0.2 23.7 5.1 23.8

1814 100 2.5 2.7 51.7 32.8 2.4 2.1 5.9 54.4

296 100 6.9 4.0 32.2 29.8 0.1 24.4 2.5 25.9

941 100 1.0 1.2 62.2 27.3 3.3 0.5 4.6 44.5

183 100 4.8 11.4 19.4 29.0 0.0 28.3 7.0 12.7

449 100 2.5 8.4 26.8 45.7 2.4 6.2 7.9 45.0

50 100 21.4 0.2 36.7 25.1 0.9 2.5 13.1 51.8

424 100 5.7 0.1 54.0 31.5 0.2 1.6 6.8 86.3

Aandachtspunten

(1) Diversificatie (2) Systemic Risk: % Buitenland &Aandelen

(3) Innovatie: Hypotheken?

(4) Aandelen w.o. ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
2013-10-01 Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics 23

Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland

Financieel Aanhoudende economische en financile crises Onzekere en toenemend volatiele rendementen Toenemende financile regelgeving (Basel III, Solvency II, AIFMD, etc) Van commissie/provisie naar advieskosten Solvency : Lange termijn garanties?;

Tweede Pijler Pensioen Kraakt: Modernisering is noodzakelijk Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname DE pensioendatum is een fictie: Je gaat gradueel met pensioen Pensioenuitkering: een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk We leven langer, gaan later met pensioen Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie?) Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan? (Zorg)
2013-10-01 Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics 24

World View Fundamental Changes in the World of Finance

I. Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life Financial Markets : More Risk & Uncertainty - Increasing worldwide Debt & Systematic Risk - Low Bond Return outlook, Artificial markets - Rising volatility & inflation, risk of hyperinflation - Considerable uncertainty main asset classes - Risk premium & risk free rate under discussion - Declining confidence, negative economic outlook
Subprime Crisis Housing Crisis Banking Crisis

II.

Country Crisis

Bond Crisis?
Currency Crisis? Real Estate Crisis? World Crisis?

2007

2013

2020

III. Increasing Regulation Pressure - Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III, Solvency-II) - New regulatory demands: (Transparency, Clearing, Collateral) - Quality Rating Agencies under discussion

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

25

World View Economic War? Wereldwijde schuldontwikkeling

Debt ratios remain at historic levels in advanced economies

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

26

World View Europa & ESM..

ESM may demand an unlimited amount of money from European countries ESM is not accountable for what happens to the money ESM has the power to reduce private customer savings There are no compliance or control measures defined ESM has no targets, cost-limitation and enjoys complete immunity.

Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN {EUROPE=DEFAULT} ; END

2013-10-01 Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics 27

Worldwide View DB Asset/Liability Ontwikkeling

Global DB Asset/Liability Indicator
Index L =Liabilities: +113% A = Assets: +60.5%

A/L = -24.7%

Source: Towers Watson a.o.

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

28

World View NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg

Debt in % GDP GDP Traditional Debt Unfunded Total (million US$) Germany 81% 55% 136% 3,400,579 Netherlands 65% 499% 565% 773,116 United States 104% 1196% 1300% 15,684,750

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

29

Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen

1997 Compulsory industry-wide pension funds Bedrijfspensioenfondsen verplicht Optional industry-wide pension funds Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht Company pension funds Ondernemingspensioenfondsen Company savings funds Ondernemingsspaarfondsen Occupational pension funds Beroepspensioenfondsen Total / Totaal 67 15 957 9 11 1059

2002 71 31 804 7 11 924

2007 71 25 597 7 12 712

2012 2013Q2 62 12 323 4 12 413 63 11 302 5 12 393

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

30

Pensioenfondsen Life Cycle

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

31

Pensioenfondsen Pay Out op risico?

1. Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 0.2% better than own defined benchmark 2. Other Conclusions Compound average performance (4.2%) equals arithmetic average performance Average performance (4.2%) < 10Y Eurobonds performance Theres no pay out on risk!!! Source: DNB
2013-10-01 Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics 32

Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reel Pensioen?

Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

33

Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt!

Basel III Solvency II

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

34

Pensioenfondsen Anno 2007 Communicatie : Indexatielabel Debacle

2007
2013-10-01

2009
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

2013
35

Pensioenfondsen Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

36

Pensioenfondsen Anno 2013 In Hypotheken? Communicatie wordt beter!

Henk Brouwer, voorzitter ABP (2013)

? ?

Wij zijn al een grote belegger in Nederland, we beleggen zon kleine 32 miljard euro in ons land. We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in Nederland. Maar, dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid, dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico. Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicos van andere partijen overnemen en neerleggen bij onze deelnemers. Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop. Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango.

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

37

Pensioenfondsen Commissie Parameters

Staatsobligaties: Beursgenoteerde aandelen: Overige zakelijke waarden: Direct vastgoed: Grondstoffen: 4,5% 6,0%/7,25 % 6,5%/7,75% 5,0%/6,5% 5,0%/6,25%

Verdeeld advies

Commissie Parameters zal, net als commissie UFR, uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen?

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

38

Pensioenfondsen Solidariteit
1. Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen. 2. Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven. Daarbij kan gedacht worden aan o.a.
2013-10-01

Beleggingssolidariteit, Werkgever-Werknemer-solidariteit Generatie-solidariteit Inkomenssolidariteit Sterftesolidariteit Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioenondergrens) Indexatiesolidariteit Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten verdeeld als beleggings-, sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken) Life-cycle-solidariteit Gender-solidariteit Product-solidariteit.
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics 39

Nieuw Reel Pensioencontract Financierbaar?

Lessen uit het verleden I Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) gendexeerd was. DNB Terugblik 2013
Totale prijsindexatie 2008-2013 Gemiddeld gewogen Indexatie Gemiddelde korting Totaal Indexatie + Korting Tekort op reel kader 8,84% 3,50% -1% 2,50% 6,34%

( 28% = 2,5% / 8,84% )

2013-10-01

http://www.dnb.nl/nieuws/nieuwsoverzicht-en-archief/dnbulletin-2013/dnb286393.jsp

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

40

Nieuw Reel Pensioencontract Pensioenhoogte, Risico & Keuze

Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts n mandje. Welk mandje kies je? Het nominaal mandje links of het reel mandje rechts?

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

41

Nieuw Reel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht?

Nieuw Pensioencontract
AFS = Aanpassingsmechanisme Financile Schokken, voorheen: Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij Tijdelijk pensioen Hoog laag pensioen; Uitruil ; Uitstel Dienstverlaten / Indiensttreding Inkoop/Afkoop pensioenrechten Arbeidsongeschiktheid Deelpensioen Etc. AFS in procenten of absolute bedragen? AFS Communicatie vooraf getoetst met communicatiedeskundigen bij deelnemers?

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

42

Nieuw Reel Pensioencontract Rele Discontorente

Nominale discontocurve

Rele discontocurve

Conclusies onderzoek F&C Rele discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente nFTK rele dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15%-punt) dan nominale dekkingsgraad Gevolg: Reel Dekkingstekort 15% korting (1,5% p/j) Risico-opslag (tot 1,5%) en Indexatieafslag (1,5-2%) vrijwel gefixeerd Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag
Bron: F&C, CPB, Bloomberg, juli 2013

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

43

Levensverwachting Hoe lang is een actuarile leercurve?

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

44

Levensverwachting Lost in de details?

levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen

Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit berhaupt wel te voorspellen? Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen?
2013-10-01 Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics 45

Conclusies

2013-10-01

Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - 2013 Symetrics

46