1

DUNG KH
GIAC NGO

Di l g o Kh y e n t s e

Phien dch : Nhom Podma Kara
Ban dch Viet Ng : Giac Niem









2
































3






















Con anh le en nhng ngi Ban
Tam Linh cua Tha Toi Thng,
Suoi nguon cua moi ieu tot trong
luan hoi va niet ban.
Nh long t bi ban phc cua Lama
Cau mong tam con c tnh hoa
vi ba loai niem tin.


4





















5

NOI DUNG

Lo no dau ............................................................................. 7
Co thcu ............................................................................. 10

an van goc .......................................................................... 1J
Cao ly ................................................................................... 17
Ian nhap
I Ncn tang cho thuc hanh bo dc tam ............................... 2J
II o dc tam ....................................................................... 28
III Icm nhung hoan canh
kho khan lcn con duong gac ngo ................................. b2
I\ Not ga thch vc thuc hanh
nhu mot con duong cua cuoc song .............................. 74
\ 1rinh do thanh thao trong rcn luycn tam ...................... 8J
\I Cac cam kct cua rcn luycn tam ..................................... 87
\II Nhung nguycn tac chi dao cho vcc rcn luycn tam ...... 9b
Kct luan ............................................................................... 11b
Cam lo cua tam ................................................................... 119
ang chu ga thuat ngu .................................................... 124







6































7


LI NOI AU

Ngai Kyabje Dilgo Khyentse Rinpoche, bac co i song
xuat sac a vien tch vao thang 9 nam 1991, la mot trong nhng
triet gia, hoc gia, thi s va v thay thien nh cua truyen thong
ai Tha, ai An, va ai Vien Man cua Phat Giao Kim Cng
Tha. Hang ngan e t Tay Tang va tren khap the gii ton
knh Ngai rat cao.
Vao mua he nam 1990, chung toi a may man va vinh d
c lam le ky niem lan th 15 ngay Ngai Dilgo Khyentse
Rinpoche lan au tien en phng Tay, t 15 thang bay en 15
thang tam. Theo li khan cau cua cac e t, Rinpoche a dan
dat nghien cu chuyen e ve Cot tuy cua Phat ao, vi mot
chng trnh gom thc hanh, giang day, quan anh, va cac
hng dan cot tuy t tat ca hoc phai chnh cua Phat giao Tay
Tang. Nghien cu chuyen e keo dai mot thang nay xay ra tai
tru s thuoc Chau Au cua Ngai, Shechen Tennyi Dargyeling, tai
La Sonniere Nc Phap.
Ngai day ve nhieu trnh o khac nhau, tuy theo kha nang
cua moi ngi tham d giao ly Ngai, e moi ngi co the at
c an bnh va giai thoat toi thng. Ve tat ca giao ly khac
nhau ma Khyentse Rinpoche va cac Lama khac a ban trong
dp nay, giao ly ve Dung Kh Giac Ngo nay, la vo song va ac
biet quan trong. Do o, toi to long biet n to ln en nhom dch
thuat Padmakara va to xuat ban a mi toi gii thieu quyen sach
nay.
Giao ly trnh bay ay la S Ren Luyen Tam cua v To
An o, Ngai Atisha (982-1054) va v To Tay Tang Thogme

8
Zangpo (1296-1369). Rinpoche a giang day theo kinh nghiem
va thc hanh suot i Ngai. Giao ly nay la cot tuy that s cua
toan bo thc hanh cua Phat giao Tay Tang, va la giao ly tam
yeu cua cac v thay trong moi x s Phat giao tren 2.500 nam
qua.
No la ngng ca, ng loi va ket qua cua tat ca truyen
thong. Truyen thong Gelug la con ng tiem tien cua ba trnh
o hieu biet va ba chu e chnh cua con ng. Truyen thong
Sakya la con ng, ket qua va s chuan b cho ba cai thay nay.
Vi truyen thong Kagyu, trong o hai dong truyen ren luyen
tam cua v To Kadampa va dong trao truyen mieng ve
Mahamudra cua To Milarepa cung chay lam mot, nhan la Phat
tanh, s ho tr la cuoc song lam ngi quy bau, s thuc ay cua
cac v thay tam linh, cac phng tien thien xao la hng dan cot
tuy cua cac Ngai, va ket qua la s at c cac than va tr tue.
Truyen thong Nyingma phoi hp quyet tam giai thoat khoi banh
xe hien hu bang viec nhan ra tnh phu phiem cua no, tin chac
trong luat nhan qua cua hanh vi, anh thc tam v tha v li ch
ngi khac, va hoan thien cai thay ve moi hien tng nh thanh
tnh bon nguyen.
Giao ly nay la ket qua kinh nghiem cua cac v thay trong
qua kh. No thch nghi vi thi ai hien nay cua chung ta va co
the de dang ket hp vi cuoc song hang ngay. Li ch cua no
em lai tng xng vi nhu cau to ln nhat cua chung ta, va qua
no chung ta phat trien mot tam long tot ep, mot cam giac nhan
ai, va t do.
Toi cung cam n tat ca nhng ngi lam cho giao ly nay
co the thc hien c vao luc no c ban, va nhom dch thuat
Padmakara, oi ngu xuat ban a chuan b cho quyen sach nay.
Toi cung ac biet cam n Ngai Khyentse Tulku Jigme Nuden

9
Dorje, a bat au sao chep khong met moi giao ly bang tieng
Tay Tang va sau o chuyen dch thanh Anh ng; va Wulstan
Fletcher, Pema Yeshe, Kristine Permild, va tat ca nhng ngi
gop phan cho s chuan b va xuat ban ban van.
Cau mong quyen sach nay gi cam hng cho moi ngi,
c chao on trong tat ca ngon ng, tat ca giao ly quy bau a
c bao ton trong s hoan toan thanh tnh trong nhieu the ky
Tay Tang. Ban van nay la mot hng v be nho cua kho tang tri
kien phi thng o. Trong tng lai, cau mong hoan toan c
t do e duy tr s tha ke chnh ang cua chung ta va chia xe
no vi toan the nhan loai.
Vao le ky niem thang cat tng cua Ngai Jedrung
Rinpoche (1856-1892), v e t chnh cua Khyentse e nhat
(1820-1892) va cua Kongtrul V ai (1813-1899) va tr thanh v
thay goc cua Kyabje Dudjom Rinpoche (1904-1987) va
Kangyur Rinpoche (1898-1974), toi cau nguyen tat ca cac v
thay c trng tho va moi mong c cho li ch chung sanh
cua cac Ngai c thanh tu. Cau mong chien tranh, oi kho, va
moi benh tat, tham hoa thien nhien ngng lai. Cau mong Ngai
Kyabje Dilgo Khyentse nhanh chong tr lai dan dat chung ta va
giong len hoi trong Giao Phap, anh thc tat ca chung sanh vao
trang thai tnh giac toi thng.

Tsetrul Pema Wangyal

Saint Leon-sur-Vezere
Ngay 30 thang 7 nam con Kh Nc 2119
(26 thang 9 nam 1992)



10


LI TA

Bo Tat la nhng ngi tm kiem giac ngo v li ch cua
nhng chung sanh khac. Con ng cua cac Ngai la con ng
vo nga, nh o tam c ren luyen vt len nhng hieu biet, lo
lang va nh kien tap trung vao ban nga thong thng cua tam
vi mc o dan dan, at ngi khac chu tam vao nhng moi
quan tam va li ch cua ho. Dang thai o v tha nay la nen tang
va cot loi cua tat ca giao ly c Phat cua Mahayana hay ai
Tha, mot he thong triet hoc thc hanh thien nh va thien quan
a c mo ta trong vo so kinh ien va luan giang. Ngay nay
that kho kiem c thi gian e nghien cu moi chi tiet cua ban
van, cha ke en viec lnh hoi c chung, va oi khi qua chu
trong chi tiet, thay cay ma khong thay rng. Trai lai, Bay iem
Ren luyen Tam, giai thch ngan gon s thc hanh cua Bo Tat.
No bao gom nhng hng dan t thien nh Tonglen (quan
tng trao hanh phuc, nhan au kho), ch dan thc te ve cach
lam sao chuyen hoa nhng kho khan khong the tranh cua cuoc
song thanh nhng tr giup e tien bo tren con ng.
Nhng giao ly nay trc tien c em en Tay Tang vao
the ky 11 bi ai S Atisha cua An o, chnh Ngai a nhan
c nhng hng dan t phan ln nhng v Thay a thanh tu
cung thi Ngai. Dromtonpa e t chnh cua Ngai Atisha a trao
cho Chekawa Yeshe Dorje, ngi a soan thao lan au tien
di dang viet tay. S trao truyen cua Bay iem Ren Luyen
Tam a lien tuc trong mot dong truyen khong gian oan cho en
ngay nay.

11
Quyen sach nay la ban dch cua mot loat nhng giao ly a
c Ngai Kyabje Dilgo Khyentse Rinpoche trao truyen trong
khoa giang Ngai en tham nc Phap lan cuoi vao mua he nam
1990, khoang hn mot nam sau th Ngai vien tch Nepal. Da
tren luan giang cua v Thay lng danh Ngulchu Thogme
Zangpo, Rinpoche a noi chuyen vi khoang ba tram ngi tu
hop trong mot leu ln dng trong khu vn cua La Sonnier, ni
Ngai c tru Dordogne tng tan nhng chi tiet ma Ngai nhac
en trong khoa giang giao ly. S kien Rinpoche ri khoi the
gian nay them vao nhieu thng cam en nhng li cua Ngai,
ma nhieu e t cua Ngai xem nh la mon qua chia tay cho ho.
Vi niem biet n sau sac en Ngai va cau nguyen trang nghiem
chan thanh nhat mong Ngai nhanh chong tr lai e chung ta co
the cung dng viec xuat ban ban dch nay. Trong quyen sach
nay, li day cua Rinpoche Khyentse theo th t ban van goc
Bay iem Luyen Tam cua Ngai Chekawa, cung c xuat hien
tng dong nh a c dan giai trong khoa hoc. Cuoi cung, vao
luc ket thuc giang day, chung toi a bao gom mot ban dch bai
nguyen sung knh, bao trum chu e Ren Luyen Tam, c soan
thao bi Ngai Jamyang Khyentse Wangpo, v Khyentse e nhat,
khi Ngai vieng tham ni c ngu cua Atisha Tay Tang.
Cung co the ch ra rang khi Rinpoche ban giao ly nay,
Ngai a noi chuyen vi mot nhom chu yeu bao gom nhng hanh
gia cua Phat giao hoan toan quen thuoc vi nhng khai niem
cua hoc thuyet rong m, danh hieu va lch s cua truyen thong.
Y thc viec quyen sach nay se en rong rai nhng ngi oc,
chung toi a tnh en nhng chu thch va thuat ng, du cha
thau ao co the chng minh tac dung nang cao kien thc cho
nhng ngi oc cha quen thuoc vi nhng quan niem Phat
giao.

12
Mot ban thu am nhng li cua Rinpoche a c chuyen
ng va phien dch bi Ngai Khyentse Jigmed Rinpoche va c
bien tap bi Wulstan Fletcher vi s cam kch nhieu giup cua
Kristine Permild, Michal Abrams, Helena Blankleder, Anne
Benson, Stephan Gethin, Charles Hasting, John Canti, va tat ca
Nhom Dch Thuat Padmakara.

























13
BAN VAN GOC
BAY IEM REN LUYEN TAM

Cua Ngai Chekawa Yeshe Dorje

Trc het hay nghien cu nhng chuan b.

Hay xem moi hien tng nh mot giac mong.
Hay phan tch ban tanh bat sinh cua tanh giac.
S giai oc t no se bien mat.
Ban tanh cua con ng an tru trong alaya (a lai da thc).
Trong thi hau-thien nh, hay xem hien tng la nh huyen.
Hay luan phien ren luyen cho va nhan;
Mang ca hai len hi th cua con.
Ba oi tng, ba oc va ba goc cong c.
Trong moi hanh ong, hay ren luyen tot o chnh con.
Hay bat au lien tuc ren luyen chnh con.

Khi tat ca the gian tran ay xau ac,
Hay at moi that bai tren con ng giai thoat.
at trach nhiem ve moi th tren mnh.
Hay suy niem ve long tot cua tat ca chung sanh.
H khong la s bao ve vo song;
Nh vay, hnh tng ao huyen c thay nh bon than.
S tot nhat cua phng phap la co bon thc hanh.
Hay em s khong mong cau vao con ng,
Hay bat au nhanh chong ren luyen.
Nhng hng dan cot tuy c tom tat ngan gon:
Hay at nam sc manh vao thc hanh.

14
Ve luc chet ra sao, ai Tha a day
Nam sc manh nay, quan trong ra sao tuy theo con hanh ong.

Tat ca cac Phap eu co mot muc tieu duy nhat.
Hay da tren u the cua hai nhan chng.
Hay luon duy tr s hoan hy.
Vi kinh nghiem con co the thc hanh ngay ca khi xao lang.
Luon ren luyen trong ba iem chung.
Hay thay oi quan iem cua con va gi gn no vng chac.
ng thao luan thieu cng quyet.
ng anh gia hanh vi ngi khac.
Trc tien, hay lam viec manh nhat ve nhng nhiem o cua con.
Hay t bo hy vong c ket qua.
Bo nhng thc an nhiem oc.
ng thu cu vi cam giac trach nhiem.
ng dung s nhuc vi lang ma.
ng ch i trong rnh rap.
ng tan cong vao s yeu uoi.
ng at ganh nang dzo len lng mot con bo.
ng ca tung vi nhng ong c an dau.
ng dung sai phng thuoc.
ng em mot v than xuong ang cap cua mot con quy.
ng li dung c hoi cua au kho.

Hay lam moi th vi mot muc ch.
Hay ap dung mot phng thuoc cho moi hoan canh khong may.
Hai ieu nen lam, vao luc bat au va ket thuc
Hay chu ng bat c nhng g cua hai xay ra.
Tham ch neu no co gia tr bang sinh mang con, hay bao ve cai hai.
Hay ren luyen nghiem khac chnh con trong ba ky luat.
Hay trong cay vao ba yeu to cot tuy.

15
Thien nh ve ba ieu khong nen lam h hoai.
Ba ieu duy tr bat kha phan.
Ren luyen cong bang trong moi lanh vc;
S ren luyen cua con phai sau xa va toa khap.
Luon thien nh ve nhng g khong the tranh khoi.
ng b le thuoc vao nhng yeu to ben ngoai.
Luc nay, hay lam nhng g quan trong.
ng tao sai lam.
Hay kien co trong thc hanh.
Hay hang hai trong ren luyen.
Giai thoat chnh con bang phan tch va th nghiem.
ng lam nhng g qua nghiem trong.
ng co tnh kh xau.
ng nen khong kien nh.
ng mong i c thng.

Cot loi tinh luyen cua hng dan nay,
Lam chuyen hoa s boc phat cua nam suy hoai
Vao con ng cua giac ngo,
a c viet bi Ngai Serlingpa.
Hay khi day nghiep cua ren luyen trc,
Va cam nhan niem cam hng hung manh.
Con coi thng au kho va ch trch
Nham tm ra nhng hng dan e hang phuc s chap nga cua
con;
Bay gi, du co the chet, con se khong hoi tiec.





16





















17
GIAO LY

DAN NHAP

Knh le c Chenrezig
1
, ang ai Bi!

Vien man trong ba bac ren luyen
Ngai a thanh tu trong hai bac Bo e tam
Ngai pho bien giao ly cua c Phat khap moi ni;
Mang quang vinh cho nhng bac nam gi Giao Phap,
V Thay vo song, con anh le en Ngai!

Con ng duy nhat cua ch Phat, qua kh, hien tai,
va tng lai,
Nen tang kho tang cua moi ieu thien va hoan hy,
i theo li day cua v Thay con,
Gi ay con se giai ngha Giao Phap nay,
c nhng e t may man thng xuyen cau khan.

Tat ca nhng ai muon at c giac ngo toi thng va vo
song phai co gang thc hanh ca hai Bo e tam tng oi va
tuyet oi.

1
Tieng Phan la Avalokiteshvara hay Lokeshvara, c Quan Am, v Bo Tat
cua long bi, mot trong tam ngi con than can cua c Phat, Ngai c
xem la tinh hoa cua Ng va la hien than long bi cua tat ca ch Phat. Ngai la
mot trong ba Bo Tat (hai v kia la Manjushri Van Thu va Kim Cng
Thu) c biet nh nhng v Bao Ve cua Ba Gia nh. Cuoi cung, Ngai la
s bao ho va che ch cho ngi dan va x Tay Tang.

18
Nhieu giao ly cua nhng v to phai Kadampa a trnh bay
trong nhng dang chi tiet, trung bnh va co ong, tuy nhien tinh
tuy cua tat ca chung eu c thay trong ban van nay, bay iem
ren luyen tam cua Bo tat quang vinh Ngulchu Thogne Zangpo
2

Thi xa, trong nhng ngay khi Giao Phap van con c
trng dng An o, nhng cong ong Shravakayana (Thanh
van Tha) va Mahayana (ai Tha) thc hanh tach biet; hoc
thuyet ai Tha khong day cho tap the Thanh van Tha. ieu
nay khong phai nhng v thay co bat c g chong lai nhng
ngi i theo Shravakayana, ch la neu ai Tha a c day
nh vay se chang co ket qua tren tam thc cua ngi nghe, ho
se nhan thc sai lam. Do vay, ai Tha a gi b mat va ch sau
nay, qua nang lc ban phc cua Guru Rinpoche
3
, toan bo Giao
Phap cua Sutrayana (Giao Tha) va Mantrayana (Mat Tha) a
c truyen ba rong rai Tay Tang, X Tuyet. Do vy, toan bo
eu thuoc ve long t cua Guru Rinpoche, ma chung ta c i
vao Phat Phap, gn gi nguyen quy y, vi quan niem mong c
tat ca chung sanh eu c Tam Bao bao ve, ngay nay chung ta
thay chnh mnh c tren con ng cua ai Tha.

2
Ngulchu Thogme Zangpo: (1295 1369) e t cua Buton Rinpoche v ai,
mot v thay c ton vinh cua truyen thong Kadampa. Ngai la tac gia quyen
Ba mi bay thc hanh cua Bo tat
3
Cung c biet la Padmasambhava hay Orgyen Pema Jungey, v Thay
Lien Hoa Sanh cua x Oddiyana. V thay v ai cua tr tue vo song va nang
lc yogic, c vua Trisong Detsen mi en Tay Tang e truyen ba Giao
Phap. Hang phuc va bien oi nhng lc lng tieu cc thu ch hoc thuyet
ao Phat , lam tran ay x s vi giao ly cua Ngai, chon dau nhng kho tang
Giao Phap trong nhieu dang cho li ch cua nhng the he sau. Ngai c
sung knh nh V Phat Th Hai, va a c chnh c Phat Thch Ca Mau Ni
tien oan.

19
Mahayana co hai phng dien, s uyen tham, va bao la.
S uyen tham c giai ngha trong Abhisamayalankara va s
bao la trong Uttaratantra, hai kinh van tng ng vi lan chuyen
Phap luan th hai va th ba. Tuy nhien ca hai c co ong
trong Sutra-alankarasastra, luan giang nay trnh bay nhng hoat
ong bao la nh bien cua ch Bo Tat. Tat ca nhng giai thch rat
dai nay co the c nhng v thay a nghien cu ban cho, nhng
tom lai, chung ta co the xem phng dien bao la va uyen tham
cua Mahayana nh cha ng trong s thc hanh hai loai Bo e
tam, tng oi va tuyet oi.
Bo e tam tng oi c thc hanh tren nen tang cua mot
tam khai niem, thong thng va co kha nang vien man va thanh
tu, ngay ca cho ngi mi bat au, cho ho cai nhn vao chnh
mnh va thc hanh ung an. Khi Bo e tam tng oi nay vien
man, th Bo e tam tuyet oi, tr tue cua Vipashyana (thien
quan), s nhan biet cua vo nga t no xuat hien. ieu nay phai
Kagyupa (Mu en) goi la Mahamudra(ai Thu An) va
Nyingmapa goi la Dzogchen (ai Vien Man) ma tam quan
trong cua nhng thc hanh nay vt ngoai kien thc cua chung
ta. Neu, vi nhng a be, van con nuoi bang sa ma cho nhng
thc pham cng nh trai cay, cm hay tht, chung se khong the
tieu hoa; tng t Bo e tam tuyet oi khong phai la thc hanh
ma chung ta co the dan than ngay t luc khi au. V ly do nay,
chung ta phai bat au vi s thc hanh cua Bo e tam tng oi.
Co lan To Nagarjuna
4
noi:
Neu chnh chung ta va tat ca the gian,
Mong c c giac ngo vo thng,

4
To Long Tho: (klu sgrub) (the ky th 3) V Thay v ai cua An o va la
ngi he thong hoa giao ly Prajnaparamita, ngi at nen tang cho hoc phai
Madhyamika (Trung Quan).

20
Th nen tang la Bo e tam
Vng vang nh chua te cac ngon nui:
Long bi en tat ca cac phng,
Va Tr tue o sieu vt nh nguyen.

Chung ta co the ngh Bo e tam tng oi co hai kha
canh: mot cua tanh Khong va mot cua long bi. Neu at nen tang
vao thc hanh long bi, chung ta se khong lac vao con ng cua
Shravaka va Pratyekabuddha (Thanh Van va oc Giac); va neu
at nen tang vao quan iem tanh Khong, chung ta se khong lang
thang trong tam gii luan hoi. Thc te, giac ngo vien man la giai
thoat khoi luan hoi va niet ban. S hu ca hai long bi va hieu
biet cua tanh Khong, giong nh nhng banh xe cua mot chiec
xe. Neu ay u bon banh xe se chay tot tren ng; nhng neu
thieu mot banh th khong the chay en bat c au. Thien nh
ve tanh Khong ma khong co long bi th khong phai la con ng
Mahayana; va ngc lai. Chung ta can ca hai long bi va tanh
Khong cung nhau.
Nhng hng dan cua Bay iem Ren Luyen Tam xuat
phat vi ba v Thay v ai cua Ngai Atisha
5
: Guru Maitriyogin,
bac co the nhan lay au kho cua ngi khac; Guru
Dharmarakshita, bac nhan ra ban chat cua tanh Khong nh thien
nh tren tnh thng va long bi tham ch cho i chnh da tht cua
Ngai; va Guru Dharmakirti, bac song Serling, ao Vang

5
Atisha Dipamkara: (982 1054) V Thay va hoc gia v ai cua An o,
c biet n gian Tay Tang la Jowo Jo, bac chua te. Ngai la mot trong
nhng v thay noi tieng nhat cua ai hoc Vikramashila va lng danh nh mot
ngi duy tr nghiem ngat gii luat tu vien. Ngai s dung mi hai nam cuoi
i Ngai Tay Tang, ay Ngai a day rong rai, lam hoi sinh Giao Phap
sau mot thi ky b ngc ai tan khoc va gop phan rat nhieu trong cong viec
dch thuat nhng kinh van cua ao Phat sang tieng Tay Tang.

21
(ngay nay la mot phan cua Indonesia), Ngai a dang hien toan
bo cuoc i cho viec thc hanh Bo e tam.
a y la mo t ca u chuye n, co mot nga y khi Maitrayogin ang
gia ng da y, mo t con cho a su a mo t ng i na o o , ng i na y ma t
bnh tnh ne m mo t ho n a va o no . Con cho b tru ng va o xng s n
va ke u le n a ng a ng. Ca m tha y mo t no i buo n to l n cho con va t, v
tha y la le n va te xuo ng v ho n a . Ca c e t cu a Nga i ngh ie u
na y ca ch xa qua . Bie t c ieu na y trong ta m tr ho , Maitrayogin
no i, Ha y nhn a y, ta i xng s n cu a Ta. Va tre n tha n Nga i,
ngay ta i cho ho n a ne m tru ng con cho , a co mo t ve t ba m. Nga i
a nha n au kho cu a con va t tre n chnh tha n Nga i.
Vao mot luc khac, khi Dharmarakshita tai trng ai hoc
Nalanda, co mot ngi b benh rat nang, sc manh cua ong ta
hoan toan tieu tan. Thay thuoc noi vi ong ta rang khong con g
co the cha; phng thuoc duy nhat la tm c tht cua ngi
ang song. Ngi benh rat that vong, lam the nao tren the gian
nay co the co mot ngi nh vay. Khi Ngai nghe c,
Dharmarakshita noi vi ong ta, Neu co the cha lanh benh, ong
co the lay tht cua Ta. Do vay, Ngai cat mot mieng tht t ui
mnh va cho ngi benh, ong ta a an va sau o khoi benh hoan
toan. Vao luc o, Dharmarakshita cha nhan ra ban chat cua
tanh Khong nen vet thng cc ky au n, nhat la vao ban
em khi Ngai nam ngu trong tu vien. Tuy nhien, bat chap au
n, t tng Ngai a lam mot viec thai qua cha tng xay ra
trong tam va Ngai khong hoi tiec du la nho nhat nao. Luc gan
sang, Ngai ri vao mot giac ngu nhe va m thay mot ngi
thanh nien toa ra anh sang trang va rat ep trai.
Ngi thanh nien noi:ay la loai hoat ong cua bo Tat,
chung ta phai thc hien v li ch cua chung sanh. vet thng
cua ngi au n ra sao?

22
Khi Dharmarakshita tra li, ngi thanh nien, thc ra la
c Chenrezig, lt tay Ngai tren vet thng va thoi nhe len
o. Dharmarakshita a nhan c an phc cua Ngai nh vay.
Khi thc giac, vet cat a hoan toan lanh lan va khong con au
n, Dharmarakshita a nhan ra ban chat cua tanh Khong.
Dharmakirti song gan bien va c biet la Guru Serlingpa,
v ao S cua ao Vang. Atisha a vi Ngai trong mi hai
nam e thc hanh nhng hng dan, vi ket qua la Bo e tam
a moc re vng chac trong Atisha. Cho du sau nay Ngai co
nhieu v thay va co thoi quen chap tay ngay ngc khi ten cua
cac v thay c nhac en, nhng khi nghe danh hieu cua
Serlingpa, Ngai chap hai tay e tren nh au mnh va khoc.
Ngai to chc le ky niem nhng v thay cua mnh hang nam,
nhng vi s vien tch cua Serlingpa, Ngai tng niem moi
thang. Nhng e t co lan hoi , Hnh nh Thay bieu lo s ton
knh Serlingpa khac vi nhng v thay khac. Co phai v co mot
khac biet trong tr tue cua ho?
Nga i Atisha tra l i, Ta t ca cac v tha y cu a Ta kho ng loa i tr
ai e u a t tra ng tha i to i thng. Kho ng ai trong ca c Nga i la ng i
bnh th ng. Kho ng co s kha c bie t trong pha m tnh cu a ho . Tuy
nhie n ca m n Nga i Serlingpa v Bo e ta m a mo c re trong Ta. Va
do va y a y la mo t kha c bie t trong tha i o cu a Ta.
Truye n tho ng cu a Serlingpa cu ng bao go m gia o ly cu a
Maitriyogin va Dharmarakshita. Co nhie u ca ch e gia ng ngha,
nhng i theo th c ha nh cu a v to Chekawa Yeshe Dorje
6
cu a
Kadampa, c trnh ba y trong ba i ke la Ba y ie m Re n Luye n
Ta m.

6
Chekawa Yeshe Dorje: (1101 1175) v to (hay geshe) noi tieng cua
Kadampa. Nh he thong hoa giao ly ren luyen tam thanh bay iem, Ngai a
ra ban van de s dung va de truyen ba hn nhng trng hp trc Ngai.

23


NEN TANG CHO S
THC HANH BO E TAM

Trc tien, hay nghien cu nhng chuan b.

Nh mot chuan b cho giao ly nay, chung ta phai xem xet
ba ieu: s quy bau c sinh lam than ngi, s kien vo
thng, va van e sinh t hien hu.

Sinh lam Than ngi

Vao luc chung ta s hu mot than ngi quy bau c phu
cho mi tam ac tnh rat kho co c. Neu giao ly cua c
Phat c thc hanh ung an, th nh a c noi sau:

S dung tot, than nay la mot con tau en giac ngo,
Trai lai no la mot cai neo bam chat vao sinh t.
Than nay la tac nhan cua moi ieu thien va ac.

T quan iem cua ngi tm kiem giac ngo, th viec co
than ngi con tot hn nhieu ngay ca viec sinh trong coi tri cua
ch thien, o cam lo trng tho va moi mong c eu c
ban bi cay nh y; o khong co met nhoc hoac kho khan,
khong benh tat cung nh khong co tuoi gia. Bang than ngi,
c s hu tam t do va mi thuan li ch khong phai ch
thien ma moi v Phat trong hang ngan v Phat cua thi ai nay
a giac ngo hay se giac ngo. Ngoai ra, than ngi hien hu nay

24
khong the co c bang sc manh hay ch bang c hoi, ma do
ket qua cua hanh ong tch cc. Va hiem co ngi hoan thanh
nhng hanh ong tch cc, nen mot than ngi that s kho at
c. Tuy nhien, gi ay chung ta c sinh vao mot trang thai
nh vay; gap c Phat Phap, i vao con ng va bay gi nhan
c giao ly. Nhng neu khong the thc hanh ma ch lang nghe
giao ly th se khong giai thoat chung ta khoi sinh t, va se khong
giup chung ta ng au vi nhng gian kho cua sinh, lao, benh,
t. Khi b benh neu khong theo n thuoc cua bac s, th ngay ca
du bac s thng xuyen ngoi ben canh chung ta, cn au van se
khong bien mat.

S vo thng

Nh ni, neu xao lang thc hanh giao ly, th giao ly se
khong co giup ch g cho chung ta. Ngoai ra, cuoc song th mong
manh va vo thng, va v cai chet va nhng nguyen nhan gay ra
chet la bat nh, chung ta co the khong chong noi vao bat c luc
nao. Chung ta co the ngh, O, toi se thc hanh khi ln tuoi hn,
bay gi con tre, toi se song mot cuoc i bnh thng, kiem tien,
thanh cong hn nhng oi thu cua toi, giup ban be, v.v...
nhng s kien la chung ta co the khong song c en gia. Hay
suy ngh ve v du cua ngi sinh cung thi vi chung ta. Mot so
chet luc con be, mot so chet luc trng thanh, tai ni lam viec,
v.v Cuoc song cua chung ta cung co the khong keo dai.
Hn na, neu so sanh vi viec co mot than loai vat th than
ngi dng nh hoan toan kho ma at c. Neu khao sat mot
cuc at vao mua he, ban co the thay nhieu sinh linh trong o
hn han toan bo dan so cua nc Phap! o la ly do tai sao
chung ta noi rang, neu ch xet ve so lng thoi th co c than

25
ngi la vo cung kho. V the chung ta can quyet tam thc hanh
Giao Phap thay v bo ph cuoc i vao nhng hoat ong vo
ngha.
Viec s dung cuoc song con ngi cua chung ta e thanh
tu Phat Phap giong nh vt bien i tm chau bau va sau o tr
ve nha vi moi th quy bau; nhng kho khan cua chuyen i se
c tng thng xng ang. Con tr ve nha vi hai ban tay
trang that ang xau ho! Gi ay chung ta ang s hu mot than
ngi quy gia va a tm c Giao ly cua c Phat. Nh an
phc va long t cua nhng v thay ma bay gi chung ta co the
tiep nhan, hoc hoi, va thc hanh Kinh ien. Nhng neu ch ban
tam vi nhng hoat ong cua i song the gian: nh kinh doanh,
trong trot, anh bai ke thu, giup ban be, hy vong co c mot
v tr quan trong, v.v.. va chung ta chet trc khi co thi gian
e thc hanh tam linh, giong nh tr ve nha t hon ao chau bau
vi hai ban tay trang. That lang ph khong the tng! Do vay,
chung ta phai t ngh, Khong nen bo l c hoi. Khi co c hoi
quy bau nay, toi se thc hanh Giao Phap. Le d nhien, ieu tot
nhat la thc hanh suot i; ma toi thieu chung ta nen tho quy y
ung an, ay la tinh tuy cua Phat Phap va ong lai canh ca i
vao nhng coi thap. ay la s giai oc pho quat co the ap dung
trong bat c loai kho khan nao, va thc hanh no la ieu quan
trong nhat.
Mac du, trong luc nay, cac ban khong hieu toi, v s khac
biet ngon ng, tat ca cac ban eu biet rang toi ang cho cac ban
mot so hng dan. Sau khi toi ra i, moi th se c phien dch
va co the cac ban se ngh, V Lama a day chung ta mot so
ieu quan trong; toi phai ap dung vao thc hanh. Neu ban thc
s lam nh vay t ngay nay qua ngay khac trong cuoc song cua

26
ban th s giai thch cua toi se co mot so gia tr. Do vay hay ghi
nh trong tam.

S khiem khuyet cua sinh t

Kinh nghiem hanh phuc va au kho xay ra nh ket qua cua
hanh ong tch cc va tieu cc; v the nen loai bo cai xau va
trau doi c hanh cang nhieu cang tot.
Ngay ca nhng con trung nho nhat ang song trong co eu
mong c c hanh phuc. Nhng no khong biet lam the nao
gom gop nhng nguyen nhan tao ra hanh phuc, cu the la nhng
hanh ong tch cc, hoac lam sao tranh nguyen nhan gay au
kho, o la c x xau. Khi loai vat giet va an tht lan nhau, ban
nang chung vi pham hanh ong tieu cc. Chung muon hanh
phuc, nhng tat ca ieu chung lam eu tao ra au kho va kinh
nghiem khong g khac hn la kho au. ay la thc o s vo
minh va ao tng cua chung. Nhng neu chan ly c thc s
pho bay cho chung th khong can e y ngay ca kiep song, chung
se thc s hoan thien thoi quen tot khien chung nhan ra ay la
suoi nguon hanh phuc cua chung. Tinh tuy cua giao ly c Phat
c hieu mot cach ro rang ve nhng g nen lam va nhng g
nen bo.

Khong lam ieu ac,
Lam moi ieu thien,
Hang phuc tam mnh:
ay, li Phat day.

(Ch ac mat tac,
Chung thien phung hanh,
T tnh ky y:
La li Phat day).



27
Vao luc chung ta hoan toan nhan biet mnh trong trang thai
ao tng, th nen biet rang do moi hanh ong tieu cc ma chung
ta a vi pham trong nhieu kiep cho en nay. Va t gi tr i,
chung ta phai t bo moi hanh ong nh vay du ln hay nho,
giong nh nho cai gai khoi mat mnh. Chung ta nen thng
xuyen kiem soat nhng g mnh lam: nhanh chong sam hoi bat
c hanh vi tieu cc nao, va moi hanh ong tch cc th hoi hng
cho ngi khac. Vi kha nang tot nhat cua mnh, chung ta phai
t bo ieu bat thien va co gang tch luy ieu thien.














28


BO E TAM

Bo e tam la phng phap chac chan e at giac ngo. Co
hai phng dien, tng oi va tuyet oi. Bo e tam tng oi la
s thc hanh s dung quy trnh cua tam thc thong thng va
tng oi de phat trien. Tuy vay, li ch xuat phat t no lai vo
bien, vi mot tam ma bo e tam quy bau sinh ra th se khong
bao gi ri vao nhng coi thap cua luan hoi. Cuoi cung moi
pham tnh cua Con ng Mahayana eu phong phu va bao la
nh bien, c tinh luyen trong bo e tam, tam cua s giac ngo.
Chnh chung ta phai chuan b cho thc hanh nay bang viec
i theo nhng hng dan trong sadhana cua c Chenrezig
(Nghi quy Quan The Am), Hay tho quy y Tam bao va thien
nh ve Bo e tam. Hay xem moi thien hanh cua than, khau, y
chung ta danh cho vo so chung sanh bao la nh bau tri.
Trong gia o ly co no i ra ng, V chu ng sanh la vo so , ne n mong
c c l i ch cu a ho la vo ha n. Va ha y t ng t ng co bao
nhie u sinh linh, ngay trong ba i co na y co ha ng trie u sinh linh! Ne u
chu ng ta muo n xa y d ng ta t ca chu ng va o tra ng tha i gia c ngo cu a
Pha t qua , co no i ra ng l i ch cu a mo t khao kha t nh va y th bao la
nh so lu ng chu ng sanh. The ne n, chu ng ta khong ne n gi i ha n Bo
e ta m cu a mnh v i so lng chu ng sanh co gi i ha n. Bt c u
co chu ng sanh hie n h u, co kho ng gian va ho so ng trong au kho
va y ta i sao pha n biet ho , ta i sao cha o o n mo t so nh ba n tha n va
nh ng ng i kha c nh thu ch?

29
Suot dong chay nhng kiep song cua chung ta t thi vo
thuy en nay, tat ca chung ta ang lang thang trong sinh t,
ang tch luy nhng ieu bat thien. Khi chet, con cho nao khac
cho chung ta i ngoai nhng coi thap? Nhng neu t duy va
mong c xay en vi chung ta la phai em chung sanh en
trang thai giac ngo cua Phat qua, chung ta a phat sinh ieu
c biet la Bo e tam trong y nh. Do vay, chung ta phai cau
nguyen en v Thay va nhng Bon Ton Yidam rang s thc
hanh Bo e tam quy bau phai moc re trong tam mnh. Chung ta
phai niem bai nguyen bay chi t bai Nguyen cua Hanh ong
Vien man, va, hay ngoi thang lng em hi th hai mi mot
lan khong lan lon hay bo sot, va khong xao lang bi bat c ieu
g. Neu co the tap trung em hi th mot chuoi, nhng niem
tng lan man se giam i va s thc hanh Bo e tam tng oi
se de dang hn. ay la cach e tr thanh kinh mach thch hp
cho s thien nh.

Bo e Tam Tuyet oi

Hay xem moi hien tng nh mot giac mong.

Neu co ke thu, chung ta co khuynh hng ngh ve ho la
thng xuyen thu ch. Co the chung ta co cam giac rang ho a
tng la ke thu cua to tien mnh trong qua kh, gi ay ho chong
bang chung ta va trong tng lai ho se cam ghet con chau
chung ta. Co the ieu nay la ieu chung ta ngh, nhng thc te
lai hoan toan khac. Trong thc te, chung ta khong biet a au,
lam g trong nhng kiep trc, va cung khong chac rang nhng
ngi thu ghet chung ta bay gi a cha tng la cha me mnh
trong nhng kiep trc! Khi chet, chung ta khong co y niem

30
mnh se tai sanh vao au va cung khong biet rang nhng ke thu
nay lai khong co the tr thanh cha hay me chung ta. Trong hien
tai, chung ta co niem tin vao cha me mnh, nhng khi ho chet, ai
dam noi rang ho se khong tai sanh thanh nhng ke thu cua
chung ta? V khong biet nhng kiep qua kh va tng lai, chung
ta co an tng rang ke thu chung ta co bay gi a nh trc s
thu ch, hoac ban be se luon luon than thien. ieu nay cho thay
chung ta cha bao gi co bat ky suy ngh that s nao ve van e
nay.
Neu xem xet can than ieu nay, chung ta co the hnh dung
mot hoan canh ma o nhieu ngi cung lam viec ve mot so d
an chi tiet. Vao mot luc nao o, tat ca ho eu la ban be, cam
thay than mat, tin tng va lam viec t te vi nhau. Nhng khi
xay ra ieu g, ho tr thanh ke thu, co the lam hai hay tham ch
giet lan nhau. Nhng ieu nh vay thc s a xay ra, va nhng
thay nay co the xay ra vai lan trong mot kiep song khong co
ly do nao khac hn la moi s vat a hp hay hoan canh eu vo
thng.
Than ngi quy bau nay, du la cong cu toi thng e at
giac ngo, t than no van la hien tng nhat thi. Khong ai biet
c rang cai chet se xay en khi nao va ra sao. Nh bong bong
tren mat nc se tan bien trong khoanh khac sau o, cung giong
nh than ngi quy bau chung ta ang kiem soat nay. Chung ta
s dung tat ca thi gian trong the gian trc khi dan than vao
thc hanh, nhng co ai biet c khi nao than ngi chung ta
ngng hien hu? Va mot khi than ngi quy bau mat i, dong
tam thc cua chung ta van hien hu lien tuc, co the se nhan tai
sanh vao coi suc sanh, hoac trong coi a nguc hay coi tri, o
khong the phat trien tam linh. Ngay ca cuoc song trong trang
thai cua mot coi tri, o tat ca eu de dang va thoai mai, la

31
mot hoan canh khong thch hp cho thc hanh, v s phung ph
va xao lang lien tuc, o la iem ac trng cua coi tri.
Hien tai, vu tru ben ngoai at, a, nui, a tang dng
nh vi nhan thc cua cam nhan chung ta la thng hang va ben
vng, giong nh nha xay bang be tong ma chung ta ngh se keo
dai nhieu the he. Trong thc te, khong co g hoan toan ben
vng; no khong la g ca ch la mot thanh pho cua giac mong.
Trong qua kh, khi c Phat song vi vo so v A La Han
chung quanh va khi giao ly thnh vng, nhng toa nha cua cac
Ngai eu phai do nhng nha hao tam xay dng. ieu nay hoan
toan vo thng; chang con g sot lai ngay nay ngoai mot canh
ong trong khong. Va nhng trng ai hoc cua Vikramashila
va Nalanda
7
cung c xay dng theo kieu ay, hang ngan nha
hien triet a dung thi gian cua cac Ngai hng dan vo so
nhng tap the tu vien. Tat ca eu vo thng! Bay gi, chang con
thay mot nha s hay mot quyen kinh nao cua c Phat con o.
Lay mot v du khac t thi qua kh gan ay hn. Trc khi
Cong san Trung Quoc tran qua, bao nhieu tu vien thng c
goi la x Tay Tang, vung at Tuyet? Bao nhieu chua va tu
vien a o, giong nh Lhasa
8
, tai Samye va Trandruk? Co
bao nhieu o vat quy bau ai dien cho Than, Khau, Y cua ch

7
Vikramashila va Nalanda: Hai trng ai hoc noi tieng cua ao Phat An
o cho en khi Giao Phap b tan lui trong x s An o vao cuoi the ky th
12.
8
Lhasa, Samye va Trandruk: Ba ni linh thieng Tay Tang. Lhasa: thu o
cua at nc, tru s cua His Holiness Dalai Lama, va v tr cua nhng ien
th noi tieng nh Jokhang, bao gom Ngai Jowo Rinpoche (hay xem chu thch
18); Samye: tu vien au tien cua Tay Tang do vua Trisong Detsen, Guru
Rinpoche va tu vien trng Shantarakshita xay dng vao the ky th 8;
Trandruk: tu vien hng nam Tay Tang c xay dng bi Songtsen
Gampo, v vua ap Phat au tien cua Tay Tang.

32
Phat a o? Gi ay chang con bc tng nao con ton tai. Tat
ca nhng g e lai Samye ch con khoang mot chiec leu,
khong ln hn mot thap. Moi th hoac b cp boc, hoac be v
hay tan mat, va tat ca hnh anh to ln eu b tieu huy. Nhng
ieu nay a xay ra va ieu o minh hoa s vo thng.
Hay ngh ve tat ca lama a en va song An o nh Ngai
Gyalwa Karmapa, Lama Kalu Rinpoche va Ngai Kyabje
Dudjom Rinpoche; suy ngh ve tat ca nhng giao ly ma cac
Ngai a ban, va cac Ngai a ong gop viec bao ton Giao Phap
cua c Phat ra sao. Tat ca cac Ngai bay gi a vien tch.
Chung ta chang con thay c va cac Ngai ch con la nhng oi
tng e cau nguyen va sung mo. V tat ca ieu nay la vo
thng. trong cung cach, chung ta nen co suy ngh ve cha, me,
con, chau va ban be , khi ngi Tay Tang ao thoat en An
o, nhng hoan canh vat chat qua khac nghiet nen nhieu ngi
a chet. Ch rieng s hieu biet cua toi, moi ngay co ba hay bon
ngi chet. o la vo thng. khong co cai g tren the gian nay
ben vng va keo dai.
Neu co hieu biet cua s vo thng, chung ta se co the thc
hanh giao ly linh thanh. Nhng neu tiep tuc ngh rang moi th
se ton tai nh chung la, th chung ta ch giong nh ngi giau
ban luan ve nhng d an kinh doanh tren ging chet cua ho!
Nhng ngi nh vay khong bao gi noi en kiep sau, phai vay
khong? ieu nay cho thay s nhan thc ve cai chet chac chan
cha tng cham en tim ho. o la loi lam, ao tng cua ho.
Ao tng la g? Chung ta nen nh ngha ra sao? No giong
nh khi mot ngi khung chay ra ngoai vao mot ngay mua ong
lanh gia va nhay xuong nc e tam ra, nhan ra rang c the ho
b ong cng qua la qua loan tr. Chung ta ngh rang mot ngi
nh vay la ien khung, cung cung chnh xac mot cach nh vay,

33
khi mot Bo Tat tam trong sang va giac ngo, nhn chung ta,
nhng hoat ong cua chung ta vi Ngai dng nh cung ien
cuong nh nhng ngi loan tr! Chung ta phai hoan toan tin
tng rang mnh hoan toan ao tng va khi s vat xay en thao
cach chung lam, hay tach biet khoi tam chung ta, chung khong
co cap o nho nhat nao cua thc tai trong chnh chung.
Nhng cai g tao ra ao tng nay? No la tam, va no lam
nh vay khi no nhan s vat la co thc ma that ra la ao giac va
khong-hien hu. Tuy nhien, chung ta nen hieu ro rang ao tng
nh vay that s hoan toan khac vi ban tam, Phat Tanh hay Nh
Lai Tang; no khong la ieu g ca, do vay loai bo la ieu quan
trong cho chung ta.
Nhng ve phan tam, a tao ra nhng ao tng nay? Tham
ch co the noi rang t than tam thc la hien hu? e hieu ieu
nay chung ta phai

Phan tch ban tanh bat sinh cua giac tanh

Khi san han khi len trong cai ma chung ta ngh la tam
mnh, chung ta tham ch tr nen quen s nguy hiem co the e
doa mnh. Mat o len v gian d, chung ta chop vu kh va co the
sat hai nhieu ngi. Nhng cn gian nay ch la mot ao tng; no
hoan toan khong phai la mot the lc ln san uoi don vao chung
ta. No at c mot ieu duy nhat la gi chung ta xuong a
nguc, tuy no khong la g ma ch la niem tng, t duy cu the. No
ch la niem tng, va tuy vay
Lay mot v du khac ve mot ngi manh khoe. Ong ta giau
co, hanh phuc va rat hai long ve ban than mnh, ong ta ngh,
Toi giau co. Nhng neu tat ca tai san cua ong ta b tch thu
bi chnh quyen hoac mot so nhan vien nha nc, s hanh phuc

34
bien mat va ong ta ri vao that bai va ngheo kho. S hoan hy o
la tam. S buon kho o la tam. Va tam o la niem tng.
Chung ta phai noi g ve ieu c goi la niem tng? Vao
luc nay, trong luc toi ang giang day Phap, chung ta hay xem
xet kinh nghiem tam thc, hay niem tng ma ban co khi cham
chu lang nghe toi. ieu nay co hnh tng hoac mau sac hay
khong? No c tm thay phan di hay phan tren cua c the,
trong mat hay trong tai? Cai ma chung ta goi la tam thc s
hoan toan khong o. Neu thc s la ieu g o, no phai co
nhng ac tnh nh mau sac. No co the trang, vang . Hoac no
phai co hnh dang mot cai cot hay cai bnh. No phai ln hay nho,
gia hay tre, v.v Ban co the tm ra tam hien hu hay khong ch
bang viec chuyen vao ben trong va quan sat ky lng. Ban co
the thay rang tam khong khi au, khong ket thuc, khong tru
bat c au; khong mau sac hay hnh tng va c thay chang
phai ngoai hay ben trong than the. Va khi ban thay no khong
hien hu nh bat c th g, ban nen an tru trong kinh nghiem
nay, khong co gang dan nhan hay nh ngha no.
Khi that s at c nhan thc cua tanh Khong nay, ban se
giong nh Ngai Milarepa
9
Ton knh hay c Guru Rinpoche
(Lien Hoa Sanh), bac than nhien vi sc nong cua mua he hay
s lanh gia cua mua ong, khong b thieu bi la va khong b
chm trong nc. Trong tanh Khong th khong co au n hay

9
Milarepa: (1052-1135) mot trong nhng yogi va thi s noi tieng trong lch
s Tay Tang. Ngai la e t cua Marpa Dch gia, ngi co the tnh hoa s tieu
cc cua viec sat hai nhng ngi trong gia nh Ngai bang huyen thuat, th
thach khuat phuc Ngai trong nhieu nam trc khi bang long day Ngai. Tuy
nhien, sau khi nhan c hng dan, Milarepa s dung toan bo cuoc i Ngai
e thien nh co oc trong nui. Ngai a at giac ngo toi thng va a e lai
mot tha ke nhng thi ca giac ngo.


35
kho s. Trai lai, chung ta khong hieu ban tanh rong khong cua
tam va khi b mot con trung nho can, chung ta ngh, Oi! Mnh
a b can. Lam mnh au that!; hoac khi co ai noi ieu g
khong tot, chung ta noi gian. o la dau hieu chung ta cha nhan
ra ban tanh rong khong cua tam.
Cung the, ngay ca khi chung ta chap nhan tin chac rang
ban tanh than va tam la rong khong, s tin chac nay thng
c goi la s giai oc, xuat hien trong tam chung ta, tuy nhien
co noi rang:

S giai oc se t no bien mat.

Ngi ta cau khan Giao Phap v s nhng g xay en vi
ho sau khi chet. Ho quyet nh phai tho quy y, khan cau Lama
ch day va tap trung kien nh vao thc hanh: anh le mot tram
ngan lan, cung dng mandala mot tram ngan lan, tung niem
nghi thc quy y mot tram ngan lan va v.v D nhien nhng ieu
nay la t duy tch cc, nhng t tng khong co ban tanh cu the,
khong tru lau dai. Khi v thay khong con hien dien va khong con
ai e ch bay nhng g nen lam va nen tranh, th a so hanh gia
eu noi: Nhng hanh gia gia eu giau co, nhng v thay gia a
lap gia nh. ieu nay ch cho thay rang niem tng la vo
thng, va do vay chung ta nen mang trong tam rang bat c s
giai oc hay t tng nao ngay ca t duy cua tanh Khong t
ban tanh rong khong cua no la vo t tanh.

Ban tanh cua con ng an tru trong alaya.

Nhng lam sao chung ta tru trong tanh Khong, thoat khoi
moi hoat ong tam thc c? Chung ta hay bat au bang trang

36
thai cua tam khi ang ngh Toi th chang co chut thc tai
nao. Neu co the lam c nh vay, chung ta se thc s co cam
giac cua ieu g o co thc va ben vng ma chung ta goi la
Toi, va ieu nay c ho tr bang mot than vi nang lc cua
nam giac quan va tam y thc. ay la nhng thuat ng ky thuat
va khong that de hieu. Ma, chang han, khi mat nhan biet mot
hnh tng, cai thay xay ra nh cong dung cua nhan thc. Neu
hnh tng la cai g o de chu chung ta ngh, cai nay tot, toi
thch no. Neu thay cai g kinh khung, chang han mot hon ma,
hay co ngi vi mot khau sung sap ban ta, chung ta ngh rang
mnh sap b giet va phan ng vi s hai. Tuy nhien, s that la
nhng s kien xay ra ben ngoai o co ve nh dien ra ang
kia nhng that ra ang xay ra ay, ben trong, chung
c tao tac bi tam chung ta.
Ve phan tam chung ta nam au, chung ta co the noi rang
tam c ket noi vi than va that cam n moi noi ket nay khien
chung ta co kha nang noi. Mot cai leu c cang bi nhng si
day t nhng mat, va vi mot cai lo gia, tr thanh mot ni
chung ta co the . Tng t, than, khau, y chung ta tam thi
cung vi nhau. Nhng khi chet, tam chung ta i vao trung am,
than chung ta e lai ang sau va khau ngng hien hu. Ngoai ra,
tam chung ta se khong i cung vi tai san ma chung ta a tch
luy trong luc song, cung khong vi cha hay me, hay ban be ho
hang. Chung ta se n oc, chu trach nhiem ve nhng g a lam
du thien hay ac va khong the giu bo bat c nhng g hn la
chnh hnh bong cua chung ta.
Than e lai ang sau luc chet c goi la t thi. Du o la
than cua cha me chung ta hay xa li cua nhng v Thay, no van
la mot t thi. Gi ay du t thi co mat cung khong the thay,
khong the nghe bang lo tai, khong the noi du co mieng. Chung

37
ta co the oi x ton knh vi chung, mac ao theu kim tuyen va
at len ngai; hoac co the oi x tho bao, thieu trong la hay
nem xuong nc, eu nh nhau vi mot t thi. Chung vo tam va
giong nh nhng hon a khong vui cung khong buon.
Khi tam tch cc th khau, y la ngi phuc vu d nhien cung
se tch cc. Nhng lam the nao chung ta tao tam tch cc? Vao
luc chung ta chap vao khai niem tam mnh la thc the co that,
khi co ngi giup , chung ta ngh, ngi nay that tot vi toi.
ap lai, toi phai t te vi ho, lam ban vi ho trong cuoc song
nay va cuoc song tiep. ieu nay ch cho thay rang chung ta
khong biet ban tanh rong khong cua tam. Ve phan ke thu mnh,
chung ta ngh lam the nao co the gay hai cho ho cang nhieu
cang tot, tot nhat la giet ho hay toi thieu la cp oat tat ca tai
san cua ho. Chung ta ngh nh vay n gian ch v xem s gian
d cua mnh la co that va la mot thc tai ben vng trong khi
thc te no hoan toan khong la g ca. Do vay, chung ta phai ngi
ngh trong ban tanh rong khong cua tam vt len moi tao tac
cua tam thc, trong trang thai o thoat khoi s bam chap, mot s
trong sang o la s vt len moi khai niem.
e em s dien ta Bo e tam tuyet oi nay en mot ket
luan, ban van goc noi:

Trong thi hau thien nh,
hay xem hien tng nh ao anh.

Co noi rang khi hanh gia xuat hien t thien nh, moi hien
tng, chnh mnh va ngi khac, vu tru va nhng c dan cua
no, eu xuat hien trong cach thc cua mot ao anh. Tuy nhien,
ieu nay phai hieu mot cach ung an.

38
Khi nhng ai Bo Tat en the gian e hoan thien li ch
cua chung sanh bang cach thiet lap ho tren con ng giai thoat,
khong phai qua nang lc nghiep cua cac Ngai hoac nhng cam
xuc nhiem o ma cac Ngai lam nh the. Khi chung ta oc nhng
cau chuyen tien kiep cua c Phat, trong khi van la mot Bo Tat,
a chon tai sanh lam chim, nai, v.v.. e day do va at chung
tren con ng ao c. Ngai cung a tai sanh nh bac cai quan
vu tru (chuyen luan thanh vng) a thc hanh ai bo th, va sau
o trong s khan cau Giao Phap v muc ch ch nghe c mot
vai dong giao ly, Ngai phai t thieu, nhay vao la hay nc,
khong mang en mang song cua Ngai. V Ngai a nhan ra tanh
Khong, a kinh nghiem hoan toan khong au kho. Song, trc
khi chung ta at c cung mc o nhan biet, chng nao chung
ta con gi y niem moi s la trng ton va ben vng, th ieu nay
khong phai la trng hp cua chung ta. ay la ieu chung ta
phai mang trong tam khi lo lieu cuoc song hang ngay cua mnh.

Bo e tam Tng oi

Trc tien, chung ta se xem xet s thc hanh Bo e tam tng
oi nh thien nh, sau o lan lt trong cuoc song hang ngay.
Ve phan thien nh, trong nhng cau ke goc co noi chung ta nen

Luan phien ren luyen cho va nhan

ieu nay lien he mot thc hanh toi quan trong. Nh v
thay v ai Shantideva
10
(Tch Thien) a noi:

10
Shantideva: (690-740) V thay An o noi tieng, sinh trng trong hoang
toc va la thanh vien cua tu vien ai hoc Nalanda. Tac gia cua nhieu tac
pham, trong o co Bodhicharyavatara noi tieng (Bo e Hanh Kinh)

39

Bat c ai mong muon nhanh chong tr thanh
Ni nng ta cho chnh mnh va ngi khac,
Nen am nhan viec b mat thieng lieng nay:
Hay nhan lay v tr cua ngi khac, em cho ho nhng g
cua mnh.

Chung ta bam chap s quan trong to ln en nhng g
mnh nhn la toi, cua toi v nhng suy ngh nh than toi, tam toi,
cha toi, me toi, anh ch em toi, ban be toi. Ma khai niem ve
ngi khac chung ta bo quen va l i. Chung ta co the hao
phong vi nhng ngi hanh khat va cho thc pham en nhng
ngi can, nhng that s th chung ta khong quan tam en ho
nhieu nh quan tam chnh mnh. Nen, chnh xac ieu chung ta
nen lam la ngc lai, can phai quen ban than mnh nh cai cach
chung ta khong e y en ngi khac. ay la cach lam cho Bo e
tam bat au phat trien; ay la hng dan cot tuy b mat phi
thng cua ch Bo Tat. Hien tai, Bo e tam nay cha thc tnh
trong chnh toi va that may man cho toi khi co the giang giai no
tren nen tang cua ban van nay.
Neu qua lang nghe s giang giai Bay iem Ren Luyen
Tam nay chung ta bat au nhan ra c Bo e tam quan trong
nh the nao th ay la mot can nguyen chac chan cho s giac
ngo chung ta. Ve tat ca tam van bon ngan phap mon, Bo e tam
quy bau la cot tuy thc s. Khi nghe nhng li giang cua giao ly
nay, ngay ca ma quy von co ban chat la giet choc va lam ieu
xau cung khong the khong co nhng suy ngh tch cc! Kham,
mot vung at pha ong Tay Tang, ngay xa von la ni tu hoi

40
cua ma quy va tinh linh xau ac
11
, va ay la mot trong nhng ly
do tai sao Ngai Patrul Rinpoche
12
thng giang giai lien tuc ve

11
Tinh linh xau ac: T khi thuy, Phat giao luon nhan biet s hien hu cua
nhng tinh linh phi nhan, o la nhng sinh linh ma nhng giac quan vat
chat bnh thng khong than biet c; va nhat la trong truyen thong Tay
Tang, s noi en nhng tinh linh, hon ma nay thng c nhan dang va
pham tru hoa theo khoa nghien cu ma quy phc tap. Tuy nhien, chung c
gia thch theo nhieu cach khac nhau va vi nhieu cap o vi te theo boi canh.
Trong chng mc ma quy c quan niem la chung sanh, b troi buoc trong
sinh t va phien nao bi au kho, ho la, nh ban van thng xuyen ch ra, la
nhng oi tng thch hp cho long bi cua chung ta. Tuy nhien, thong thng
va khi thng xuyen xay ra theo quan iem truyen thong, ho c hieu nh
s hien than cua nang lng tam linh, co the hi giong vi chng loan than
kinh chc nang va noi am anh lo s cua khoa tam ly hoc cua phng Tay
hien ai, noi khac i, la tam chnh chung ta va bieu hien cua nghiep mnh.
Ngai Khenpo Ngawang Pelzang a nhan xet: nhng g chung ta goi la ma
quy th khong phai la mieng ngoac ra hay mat nhn trng trng. No la s tao
ra tat ca nhng kho khan cua luan hoi va ngan can chung ta at c trang
thai vt len au kho ma o la giai thoat; noi tom lai no la bat ky nhng g
gay hai cho than va tam chung ta.
12
Patrul Rinpoche: (1808-1887) Ngai Orgyen Jigme Chokyi Wangpo cung
c biet la Dzochen Palge Tulku hay Dza Patrul. Mot v Thay phi thng,
a sinh ra tnh Kham pha ong Tay Tang. Sau khi hoc hoi di chan
nhieu v thay noi tieng cua thi Ngai, Ngai tr thanh mot an s du phng
song trong hang nui hay rng cay va chang co nha hay tu vien. Ngai thien
nh khong ngng ngh ve tnh thng va long bi ma Ngai xem la goc re cua
s thc hanh tam linh. Ngai la hien than song cua Bo tat ao cua cuoc song
va c xem la mot tai sanh cua Shantideva. Ngai a nghien cu uyen tham
va co nang khieu tr nh phi thng, va tat ca hoc phai cua Phat giao Tay
Tang ong long ton knh Ngai. Ngai tr thanh mot trong phan ln nhng ai
dien cho Rime, hay khong he phai, phong trao bat au va keo dai suot the ky
19. Ngai la tac gia quyen sach noi tieng Kunzang Lamai Zhel Lung c
phien dch sang Anh ng la Li Vang cua Thay Toi.

41
Bodhicharyavatara
13
cho cac e t cua mnh nghe. Va cach ay
rat lau, vung at nay khong con ma quy na- hoac t nhat la
khong ai b hai na. ay chnh la nang lc an giau cua Bo e
Tam!

Neu con khong cho i
Hanh phuc cua con v noi au cua ngi khac
Phat qua se khong bao gi thanh tu
Va ngay ca trong sinh t, niem vui se bo con ma bay mat.

Giac ngo se la cua chung ta khi chung ta co the quan tam
en ngi khac nhieu nh quan tam en chnh mnh va hay
quen mnh i nh da tng bo quen ngi khac. Ngay ca neu con
trong sinh t, chung ta van giai thoat khoi phien nao. Nh toi a
noi, khi nhng v ai Bo tat bo th au va tay chan, cac Ngai
van khong cam thay buon v mat chung.
Co lan, trong mot kiep trc, c Phat la mot chuyen luan
vng (vua cua vu tru) ma thoi quen cua Ngai la bo th tai san
cua mnh khong he hoi tiec. Ngai khong t choi bat c ieu g
khi co ngi en xin va danh tieng cua Ngai lan rong. Mot ngay
no, mot ngi Brahmin
14
(Ba La Mon) oc ac en trc nha vua
va cau xin, Nha Vua v ai, toi nhn xau x qua, trong khi Ngai
rat ep trai; xin hay cho toi au cua Ngai. va nha Vua ong y.
Luc o hoang hau va nhng bo trng s Ngai lam ieu nay nen
lam hang tram cai au bang vang, bac va a quy, ho em en
ngi xin.

13
Bodhicharyavatara: (spyod jug) Bai ke v ai cua Shantideva bao gom
moi phng dien cua Bo Tat ao cua cuoc song va triet hoc ai Tha.
14
Brahmin: Thanh vien cua ang cap tu s, ang cap cao nhat trong bon giai
cap ln cua An o.

42
Hay lay nhng cai au nay, ho van nai, ng oi hoi nha
Vua na.
Nhng au bang ngoc nay vo dung vi toi; ngi an xin
tra li, Toi muon mot au ngi. Va ong ta t choi.
Cuoi cung ho khong the lam nan long ong ta khong i gap
nha Vua.
Nha vua noi vi ong ta, Ta co con trai va gai, va ca vng
quoc, nhng that s khong bam luyen. Ta se cho ong au cua ta
di goc cay tsambaka trong vn. Neu co the cho ong au cua
ta hom nay, ta se hoan tat hanh ong bo th au cua Bo tat hang
ngan lan.
Va sau o, tai goc cay, v vua ci ao, cot toc len canh cay
va cat au mnh. Vao luc o bong toi bao phu trai at va t bau
tri vong en am thanh than khoc cua ch Thien ma ngi ta co
the nghe c. Hoang hau, hoang t va nhng bo trng eu
ngat i. Sau o, Indra (e Thch) , v vua cua ch thien, xuat
hien va noi, Oi, nha vua, Ngai la mot bo tat va a tng bo th
au cua mnh, nhng ay toi co cam lo hoi sinh cua ch thien.
Hay e toi xc vao va giup Ngai song lai.
Gi ay nha vua thc s la mot Bo tat, va ngay ca du au
Ngai a la khoi va cho i, nhng tam Ngai van hien dien va tra
li rang Ngai khong can cam lo hoi sinh cua ch thien, Ngai co
the at lai au nh cu bang chnh nguyen lc cua Ngai.
Indra van nai Ngai lam va nha vua noi: Neu trong tat ca
hang ngan lan bo th au cua toi di goc cay tsambaka eu
khong v ieu g ngoai viec li ch ngi khac, khong b nhiem o
bi bat ky dau vet nao cua s tm kiem ban nga neu toi khong
hoi tiec, th cau mong au toi hoi phuc nh cu. Khong lau sau
khi nha vua noi bong xuat hien mot au mi giong het au cu
tren vai Ngai ma ngi Brahmin a lay. Sau o tat ca hoang

43
hau, hoang t va bo trng hoan hy va vng quoc c cai
quan phu hp vi Giao Phap.
Vi nhng ngi co the thc hanh bo th nh vay, th hoan
toan khong co au kho. Nhng v thay giac ngo, nhng Bo tat
en the gian nay e hoan thanh li ch chung sanh, va tham ch
khi cac Ngai b ngi ta bo quen v tham, san, si troi buoc,
khuay ong nhng chng ngai va kho khan, y niem au hang
khong bao gi xay ra va cac Ngai hoan toan khong hoi tiec hay
an han. Nh a co noi:

e giai thoat chnh con khoi ton hai
Va ngi khac khoi au kho,
Hay cho i chnh con v ngi khac,
Hay bao ve ngi khac nh bao ve chnh mnh.

Gi ay, khi ren luyen viec cho i hanh phuc cua ban en
ngi khac, co gang bat au cho tat ca en chung sanh la ieu
khong khon ngoan. V chung sanh la vo so va thien nh cua
ban se khong on nh, ket qua la ban se khong nhan c li ch
t thc hanh. Do vay, hay quan tng mot ngi ac biet pha
trc ban, ngi mnh thng men chang han nh me ban. Hoi
tng lai khi ban con rat be, ba a chu ng luc mang thai ban
trong bung. Khong the lam viec hay an uong thoai mai, ngay ca
viec ng len, ngoi xuong cung kho khan. Tuy vay, ba yeu
thng va quan tam en ban moi luc. Ban khong u manh e
ngang au. Tuy nhien me a om ban vao long e tam ra, va
nang niu tru men du a be nay chang he biet ba. Sau o ba
con chu ng s vo tch s, cach c x xau cua ban, ba ch ban
tam lam the nao e gi ban song khoe manh. Neu cha me ban
la nhng hanh gia, ho se hng dan ban, khi ban u ln, hng

44
dan ban vao Giao Phap va en nhng v Lama e ban nhan
c nhng hng dan t cac Ngai.
Trong thc te, s hien hu than ngi quy bau cua ban
hoan toan phai cam n me ban. Neu ba khong co o, th ai
biet c ban co c than ngi. Do vay, ban phai that s biet
n ba. Hay suy ngh di dang khong ch kiep nay ma la vo so
kiep, biet rang tat ca chung sanh a tng co luc la me ban va a
cham soc ban giong nh ngi me cua ban hien nay a lam. Khi
nhn ban, ba khong he nhan may ma nhn vi long thng yeu.
Goi ban la a con yeu men cua ba, nuoi dng, day do, bao ve
khoi s nong hay lanh va ban c hoan toan an tam. Trong moi
cach, ba co gang em lai cho ban hanh phuc. Tham ch neu
c ba cung cho ban ca vng quoc cua mot v chuyen luan
vng ma ba van cha hai long va van cha bao gi ngh rang
a cho ban ay u. The nen, me ban la ngi ma ban phai co
long biet n vo han.
Neu mot ngi khi a ln len t bo cha me gia yeu va
benh tat cua mnh thay v phai lo lang quan tam va cham soc
cho ho, ngi ta se ngh anh ay la mot ke vo n bac ngha khong
biet xau ho, va ung la nh vay. Nhng ngay ca khi chung ta
khong nh the, cung se vo ly khi bao rang chung ta knh trong
cha me mnh trong khi chung ta ch quan tam en chnh ban
than mnh. Mat khac, neu chung ta cham soc cha me, nhng ch
cung cap cho ho nhng vat chat nh thc pham, quan ao va
ngay ca nhng th cua cai cua mot at nc th ho cung ch se
hng c trong mot thi gian ma thoi. Neu ngc lai, chung ta
gii thieu ho thc hanh Phap e ho co the hieu c ban chat
au kho cua sinh t luan hoi va bat au thc hanh, chang han
nh, thien nh ve Chenrezig (Quan The Am) th chung ta a
thanh cong trong viec giup ho trong tng lai. Chung ta phai

45
lam viec lien tuc v li ch cua nhng chung sanh cha me mnh.
Mong muon hanh phuc cho ban than ho than oi, ho lang thang
trong nhng trang thai khac nhau cua sinh t. Chung ta ang
lang thang trong sinh t nh ho va cung cung ly do nay. Do vay,
gi ay ngay tai thi iem nay chung ta phai tao mot quyet tam
manh me e ap en long tot cua ho va lam viec e loai tr au
kho cho ho.
Chung sanh b hanh ha bi au kho. o la s nong, lanh
cc o cua a nguc, va s oi khat trong coi nga quy. Suc sanh
au kho v b no le, trong luc con ngi b au kho bi sinh, lao,
benh, t. Coi A tu la lien tuc anh nhau, va ban than ch Thien
b au kho khi phai ri bo coi tri cua ho.
Moi au kho la ket qua cua hanh ong bat thien, trong khi
chung t thien la nguyen nhan cua hanh phuc va thoa man.
Chung t bat thien e lai trong alaya giong nh giay n tao ra t
mot ngi giau co khi mn tien cua ho. Khi ngi nay a giay
n, tham ch sau nhieu nam, th khong co cach nao ngi mn
n tranh c viec phai tra n a vay. No cung tng t nh khi
chung ta tch luy nhng hanh ong thien va bat thien: ket qua co
the khong xuat hien lap tc, giong nh khi chung ta b t tay
bi dao; tuy nhien, ket qua cua moi hanh ong cua chung ta
phai c tieu tan, hoac qua tnh hoa va sam hoi hay qua kinh
nghiem nhng hau qua cua no. Chung khong n gian bien mat
khi thi gian troi qua. ay la y ngha cua hai Kho e va Nguon
Goc cua Kho. au kho la s thng ton ma chung ta kinh
nghiem thc te: s nong va lanh cua a nguc, oi va khat cua
coi nga quy, v.v Nguon goc la mam mong au kho la giay
n cua ngan hang se lam chung ta phien nao trong tng lai,
khong phai lap tc ngay bay gi.

46
Chung ta phai quyet tam nhan lay au kho va nhng
nguyen nhan au kho cua tat ca chung sanh (ma tat ca trong
nhng kiep trc a tng la cha, me chung ta), va cung luc cho
ho bat c nguyen nhan gay hanh phuc nao ma chung ta co. Va
neu xay ra trong khi chung ta thien nh ve s au kho cua ho i
vao tam mnh, chung ta bat au t mnh chu ng, nen suy ngh
vi hoan hy rang tat ca ieu nay la v li ch cua me chung ta.
Cho i hanh phuc cua chnh mnh va nhng hanh ong tch cc
v li ch cua ho, chung ta nen bo qua phuc li cua mnh v li
ch cua ho, noi rong ra, chung ta tham ch san sang t bo cuoc
song mnh cho ho. Chung ta phai co gang cung cap mot hoan
canh ngay bay gi va ay cho nhng chung sanh a tng la
me mnh co c hanh phuc, va hoan canh thch hp cho ho
thc hanh Giao Phap. Chung ta phai cau nguyen cho ho c
giac ngo nhanh chong va hoan hy vi bat c nhng tien bo nao
ho co the tao c.
Neu lien tuc suy ngh theo cach nay ve cha me mnh, cuoi
cung chung ta co the quan tam en ho hn chnh mnh, va tng
t vi nhng anh, ch, em, ban be va ngi thng cua mnh.
Sau o chung ta nen m rong quan iem en moi ngi trong
thanh pho, ke o trong ca nc. Khi quen vi ieu o, chung ta
co gang hoan thien tat ca chu ng sanh. Neu lam ieu nay mot
cach dan dan, thai o cua chung ta se tang trng va phat huy,
cam nhan cua chung ta se tang trng on nh va lien tuc, va
tnh thng tr nen sau am hn. Bat au nh vay vi cha, me
mnh, cuoi cung chung ta tap trung tren tat ca chung sanh,
nhng ngi ma trong vo so kiep a quan tam en chung ta
giong nh cha me hien tai cua mnh. Chung ta se cam thay mot
s biet n sau sac en ho. Biet c rang tat ca nhng bac cha
me nay chu ng moi loai au kho trong luan hoi, chung ta

47
phai nuoi dng mot y niem vi long bi manh liet: Gia nh toi
co the giai thoat ho khoi noi au nay.
Tom lai, vi mot quan iem bi man manh liet, chung ta
quan tng rang s au kho cua tat ca chung sanh tan hoa vao
mnh, oi lai hay cho i than the, tai san, va nhng hanh ong
thien qua kh, hien tai va tng lai cua mnh. Va neu thay
chung sanh hanh phuc nhng hanh ong thien cua ho gia tang
nhieu lan, chung ta nen hoan hy khong biet bao nhieu lan.
T duy trao oi hanh phuc va au kho se tr nen de dang
neu chung ta i theo hng dan cot tuy trong cau ke goc sau
ay:

Mang ho len hi th cua con.

Hay quan tng pha trc ban ngi ma ban ghet nhat,
khi th ra, tat ca hanh phuc, tai san, hanh ong tch cc cua ban
ri ban nh man sng c gio thoi. Chung hoa tan vao ke thu
cua ban, nh o ho thoat khoi au kho va tran ay hoan hy,
c hanh phuc nh the ho c sinh vao coi Tnh o
Dewachen
15
. Khi ban ht vao, tat ca au kho, hanh ong tieu
cc, chng ngai cua ho chm vao ban nh bui trong gio. Tng
tng rang nhng au kho cua ho thc s ri len ban, cam thay
sc nang cua chung nh the ban mang vat nang. Vi thc hanh,
ieu nay se tr nen de dang hn. Do thien nh theo cach nay

15
Coi Tnh o Dewachen: Coi Cc Lac cua c Phat Amitabha (A Di a
Vo Lng Quang). Mot Coi Thanh tnh la mot bieu hien hay kch c nh the
gian qua nguyen giac ngo cua c Phat hoac Bo Tat ket hp vi nang lng
cong c cua chung sanh. Chung sanh tai sanh vao mot coi Tnh o co the
nhanh chong tien en giac ngo va khong bao gi ri lai vao nhng coi thap
cua sinh t. Tuy nhien, cung c hieu rang bat c au, s nhan thc nh
bieu hien thanh tnh cua Tr tue t nhien, la mot coi Tnh o thc s.

48
trong mot thi gian dai, trong vai thang hay vai nam ban se phat
trien s quen thuoc va kinh nghiem cua ban se phat trien nh no
se phai nh vay.
Trong qua kh, mot trong nhng e t cua Khenchen
Tashi Oser song nh mot an s trong nui. Khi ngi giup viec
trong gia nh v an s chet i, Ngai cau nguyen cho ong ta, va
mot em no m thay ngi giup viec nay a tai sanh vao mot
trong nhng hoa nguc. Khi thc day, v an s i thang en Ngai
Khenchen Tashi Oser e ke lai giac m, khan cau Ngai suy ngh
en ngi giup viec va cau nguyen cho ong ta.
Ngai Khenchen Tashi Oser tra li, Ta se ngh ve ong ta,
nhng ngi cung phai thc hanh quan tng viec cho hanh
phuc va nhan au kho. Neu ngi lam nhieu lan, th ngi giup
viec ma ngi noi vi Ta se c giai thoat khoi a nguc.
Nen v an s tr lai hang ong cua mnh va thc hanh quan
tng kien tr. Sau bay ngay ong thay mnh b bao phu bi
nhng vet phong dop. Ngh rang o la dau hieu, ong tr lai gap
Ngai Khenchen Tashi Oser.
Ngai noi con thc hanh cho va nhan, ong noi vi thay
mnh, va gi ay than con nh the b la ot. Ngi con ay
nhng vet phong.
No ung la mot dau hieu, Khenchen Tashi Oser noi.
Ngi giup viec cua gia nh ngi bay gi a giai thoat khoi
a nguc, va no cung cho thay rang ngi co the cho hanh phuc
va nhan au kho.
Neu c li ch that s t thc hanh nay, chung ta nen
tiep tuc cho en khi nhng dau hieu nh vay xay ra.

49
Khi nhng e t cua Ngai Adzom Drugpa
16
thc hanh cho
va nhn, hay tonglen nh cach goi cua ngi Tay Tang, ho se
suy ngh ac biet la ve nhng ngi a pham nhieu hanh ong
tieu cc nang ne. Va thng la nhng ngi a co mot so kinh
nghiem trc o ve thien nh se tr nen phien muon va cam
thay chng ngai cua ho ang gia tang. Nhng dau hieu nay
phai xay ra, tuy nhien, chung khong c xem nh nhng dau
hieu cho nhng au kho trong tng lai se en vi chung ta.
Trong suot cuoc i, Ngai Geshe Karak Gomchung
17
cau
nguyen Cau cho toi se c tai sinh a nguc thay cho nhng
chung sinh ang tch luy nhng hanh vi toi loi. Ngai lap lai li
cau nguyen nay suot ngay em. Nhng trc khi vien tch, Ngai
noi: Li nguyen cua ta khong c ap ng! Bi v co ve nh
ta se ve coi cc lac, Ta nhn au cung thay nhng khu vn
ay hoa va nhng cn ma hoa. Mac du a cau nguyen rang
moi chung sanh co the en coi cc lac va t Ta se xuong a
nguc thay cho ho, vay ma thc te co ve nh Ta khong the xuong
ay. o la nhng ket qua cua phep thc hanh Tonglen.






16
Adzom Drugpa: (1842-1924) e t cua Jamyang Khyentse Wangpo va la
v thay cua Jamyang Khyentse Chokyi Lodro e nh, cung la v thay cua
Dilgo Khyentse Rinpoche. Ngai la mot terton, hay Khai Mat Tang (hay xem
chu thch 3 ve Guru Rinpoche), va la v thay rat quan trong trong s trao
truyen cua giao ly Nyingmapa.
17
Geshe Karak Gomchung: V To Kadampa the ky 11 va la e t cua
Potowa.

50
Bo e Tam Tng oi trong thi hau-thien nh

Ba oi tng, ba oc va ba thien can.

Ve nhng oi tng lam chung ta hai long va nhng ngi
ma chung ta thng men, chang han cha me va ho hang mnh,
chung ta kinh nghiem s bam luyen. Nhng khi oi dien vi
nhng hoan canh kho chu, chang han khi gap ke thu hay ngi
mnh khong thch, chung ta kinh nghiem s thu ghet. Khi thay
ngi khong phai ke thu cung khong phai ban than, chung ta
cam thay th . Trong hoan canh de chu, chung ta cam thay
bam luyen; trong hoan canh kho chu, chung ta thu ghet, trong
hoan canh bnh thng chung ta khong quan tam.
Nhieu ngi, giong nh chnh toi, b nhiem bi ba oc! Do
vay, chung ta nen cau nguyen, Cau mong nhng chng ngai
cua moi ngi, xuat hien qua ba oc o hay xay en vi toi nh
mot ganh nang e mang vac. Cau mong tat ca chung sanh song
ao c, thc hien nhng hanh ong tch cc va thoat khoi ba
oc tham, san, si. Neu lien tuc ren luyen chnh mnh trong suy
ngh nh vay chung ta se c li ch to ln.

Trong moi hanh vi cua con,
hay ren luyen tot o chnh con

Mot v du cua nhng hanh ong tot o nay se la: Cau
mong nhng hanh ong bat thien cua ngi khac chn muoi nh
au kho cua con; cau mong moi hanh ong ao c cua con
mang ket qua hanh phuc cho ngi khac. ay la ieu ma v To
Kadampa luon s dung tung niem. Viec lap lai nhng cau ke
nay trong thi hau-thien nh th that la tot. Ngoai ra, cau

51
nguyen nh vay tham ch se c nhieu li ch hn trc mot
oi tng quy bau nh Jowo Rinpoche
18
Lhasa hay trc s
hien dien cua v Lama. Neu lam nh vay, Bo e tam se chac
chan tang trng trong chung ta va do vay chung ta nen dang
hien nhieu thi gian va nang lng cho thc hanh nay.

Hay bat au lien tuc ren luyen chnh con.

Chung ta nen suy ngh nh vay: Cau mong moi au kho
a nh trc cho con trong tng lai, s nong, lanh cua coi a
nguc va s oi, khat cua coi nga quy hay xay en vi toi ngay
bay gi. Va cau mong tat ca nghiep, s che am va nhiem o gay
cho chung sanh ri vao a nguc hay ri vao tim toi e chnh toi
phai xuong a nguc thay cho ho. Cau mong s au kho cua
ngi khac, ket qua t tham, san, si cua ho nh giao ly a noi
hay xay en vi toi. Chung ta nen ren luyen nh vay nhieu lan
cho en khi co c nhng dau hieu giong nh Ngai
Maitriyogin a b thng ni ma con cho b cuc a nem trung.
Bo e tam, tam cua s giac ngo, la cot loi cua moi thc
hanh Giao Tha va Mat Tha va no de dang thc hien. Neu
ngi nao co no, th moi s eu ay u, va khong co g hoan tat
c neu thieu no. Vao thi iem hien nay, ban ang nhan c
nhieu giao ly ve ren luyen tam t nhng v thay khac nhau. Hay
gn gi chung trong tam ban! Khi chung c phien dch, Toi hy
vong ban se hieu va nh chung. V ay thc s la Giao Phap.


18
Jowo Rinpoche: Hnh tng cua c Phat Thch Ca Mau Ni luc 12 tuoi,
c cat gi Jokhang thieng lieng, cung ien trung tam Lhasa. Hnh
tng nay c noi do chnh c Phat ban phc, em en Tay Tang bi
mot trong nhng ngi v cua vua Songtsen Gampo.

52


EM NHNG HOAN CANH
KHO KHAN LEN
CON NG GIAC NGO

Bo e tam co the c xem xet di hai e muc sau hn:
bo e tam trong y nguyen va bo e tam trong hanh ong. Vi bo
e tam trong y nguyen, chung ta tha y rang no cung co hai mat v
no lien quan en chan ly tng oi, hoac chan ly tuyet oi.

Khi tat ca the gian tran ay s xau ac,
Hay at moi that bai tren con ng giai thoat.

Neu chung ta c ch dan lam the nao e em nhng
chng ngai len con ng th bat ke kho khan hay tnh huong
mau thuan nao xay ra cho chung ta, n gian chung se lam cho
phan thc hanh cua chung ta tr nen trong sang hn va khong co
nang lc gay tr ngai cho con ng chung ta. Tuy nhien neu
chung ta khong co nhng ch dan o th nhng kho khan ay c
xem nh la nhng chng ngai.
Trong thi buoi suy thoai nay, oi vi vu tru ben ngoai,
nhng tran ma va tuyet khong ri khi chung phai ri, mua
mang that kem, trau bo khong khoe manh, con ngi va suc vat
b benh don dap. V bi con ngi s dung thi gi cua ho trong
nhng hoat ong xau xa, v ho ghen t va lien tuc mong muon
noi bat hanh nham vao lan nhau, nhieu x s xch mch vi nhau
va trong nhng hoan canh tuyet vong. Chung ta ang trong ky

53
nguyen ma nhng giao ly cua ton giao b suy oi khien oi kem,
benh tat va chien tranh lan tran. Ma, khi mot khu rng b chay,
mot cn gio manh ch lam no chay ln hn, chac chan se khong
dap tat c. Tng t, vi mot Bo Tat a nhan c hng dan,
moi hoan canh tham khoc nh vay eu co the em len con
ng mot cach thch hp.
Guru Padmasambhava (ao S Lien Hoa Sanh) a noi,
Hay cau nguyen ta, nhng ngi cua thi buoi suy hoai, khong
co may man gap c ch Phat, Bo Tat trong mi phng.
Long bi cua Ta se nhanh chong bao ve cac ngi. Nh mot
minh hoa cho ieu nay, hay ngh ve Tay Tang, mot ni ma c
Phat Thch Ca Mau Ni
19
cha tng en. Khi tu vien trng
Shantarakshita,
20
Vajrapani (Kim cng thu)
21
trong than ngi
i en ay e giang day Phat Phap, hoat ong cua Ngai b can
tr bi nhng tinh linh hung d. V hoan canh bat tng nay,
Guru Rinpoche a c mi thnh. Ngai a en, va vi vu kh
cua long bi va tanh Khong Ngai a hang phuc tat ca the lc xau
ac, ban phc cho toan bo x s nh coi Phat cua Quan The
Am, tao nen truyen thong Kim Cng Tha phat trien va chieu
sang nh mat tri. ay la mot v du cua hoat ong Bo Tat.
Tuy nhien, chung ta co the ngh rang e em moi viec len
con ng giac ngo, chung ta can mot ngi nh Guru
Rinpoche, vi giac ngo cao va nang lc huyen dieu, nhng

19
Phat Thch Ca Mau ni: c Phat pho bien cua thi ai chung ta, v Phat
th t trong mot ngan v Phat kalpa hien tai nay
20
Abbot Shantarakshita: Cung c biet la Bo Tat Khenpo, v thay v ai
cua Mahayana va la tu vien trng cua vien Nalanda. Ngai c vua Trisong
Detsen mi en Tay Tang e tr giup truyen ba Giao Phap va xay dng tu
vien tai Samye.
21
Vajrapani: Mot trong tam ngi con than can cua c Phat, tinh hoa cua
tam tat ca ch Phat va hien than cua nang lc cac Ngai (xem chu thch 1)

54
pham tnh ma, than oi, chung ta khong co. Chung ta khong nen
chan nan vi nhng t duy nh vay. Do i theo nhng hng
dan nay, chung ta se co the tan dung moi hoan canh kho khan
trong viec ren luyen tam cua mnh.

Bo e tam trong y nguyen lien quan en
chan ly tng oi

Tat ca au kho xay en qua viec khong nhan ra s chap
nga nh ke thu cua mnh. Khi b anh bang gay hay hon a nem
trung; ta b au, khi co ngi goi ta la ke trom hay la ngi doi
tra, chung ta gian d. Tai sao vay? La v chung ta cam thay s
quy trong to ln va bam luyen vao nhng g chung ta ngh la cua
mnh, va chung ta ngh, Toi b cong kch. Bam chap vao cai
toi la chng ngai that s cho viec at giai thoat va giac ngo.
Nhng g chung ta goi la ke gay chng ngai hay nhng anh
hng xau, nh quy, than, v.v, th hoan toan khong phai nhng
thc the ben ngoai chung ta. No t ben trong chung ta va phien
nao xuat hien. No tuy thuoc s quy chieu cua chung ta ve cai
Toi ma chung ta ngh, Toi that bat hanh, toi chang co g e an,
toi khong co quan ao, nhieu ngi chong lai toi va toi khong co
ngi ban nao. Nhng t duy nh vay lam chung ta ban ron
va moi th o vo ngha! ay la ly do tai sao chung ta khong
tren con ng en giai thoat va Phat qua. Suot cac kiep song
cua chung ta lien tuc t vo thuy cho en nay, chung ta a tai
sanh vao mot trong sau coi khac nhau a b day vo trong tam
gii luan hoi, no le cho viec chap nga cua mnh biet bao lau!
ay la ly do tai sao chung ta khong the giai thoat. Khi mot
ngi vay mn nhieu tien, ho se khong bao gi co khoanh khac
an bnh cho en khi tra c n. Vay, no la tat ca nhng hoat

55
ong cua s chap nga a khien chung ta lam; no a e lai nhng
dau vet tieu cc trong a lai da thc tng t nh giay n. Khi
nghiep qua oi chung ta phai tra, chung ta khong co c hoi c
hanh phuc va hng thu. Tat ca ieu nay la v, nh a noi trong
giao ly, chung ta khong nhan ra s chap nga nh ke thu thc s
cua mnh.
Cung v chung ta khong nhan ra long tot v ai cua chung
sanh. c Phat Thch Ca Mau Ni a noi rang hoat ong cho li
ch cua chung sanh vi long t va bi, va cung dng en ch
Phat eu co gia tr tng ng cho viec at giac ngo. Do vay,
hay rong lng vi ngi khac, giai thoat ho khoi au kho va
at ho tren con ng giai thoat th tot nh cung dng en ch
Phat. Chung ta co the ngh viec cho mot cung ien hay at cung
dng trc mot hnh tng cua c Phat la tot hn. Trong thc
te, v ch Phat hoan toan thoat khoi s yeu men ban than, chung
ta cang giup chung sanh, th cac Ngai cang hoan hy. Khi mot
lu quy co ngan can c Phat vao luc Ngai ang at giac ngo,
chung em lc lng ti va phong vu kh, Ngai a thien nh ve
long t ai hng en chung, roi th long ai t cua Phat lam
choang ngp s thu han cua chung, chuyen nhng vu kh cua
chung thanh hoa, va nhng li lang ma, ho het gay chien tr
thanh li tan than va mantra. Nhng chung sanh o trong thc te
la c hoi tot nhat e tch luy cong c.
ay la ieu tai sao ch Bo Tat trong coi Dewachen (mot
coi tnh o cua Phat o khong co chung sanh phien nao va
khong co oi tng cua san han, kieu man va o k) lai cau
nguyen c tai sanh vao the gian au kho nay cua chung ta.
V, nh kinh ien noi, cac Ngai muon c ni ma chung sanh
ch ngh en viec tch luy cua cai va thoa man nhng g ho
muon, do o ho b tran ngap bi nhng s nhiem o va v vay can

56
c giup cho viec ren luyen tam va thc hanh bo e tam.
Nguyen nhan nhanh chong at c Phat qua la nhng chung
sanh khac, chung ta phai thc s biet n ho.

at trach nhiem ve moi th len mnh.

Tat ca au kho, benh tat, am anh bi nhng tinh linh, mat
mat cua cai, nhng moi lien quan vi luat phap v.v, khong loai
tr eu la ket qua cua viec chap vao cai toi. o that s la ni
ma chung ta nen at trach nhiem cho moi rui ro cua mnh. Tat
ca au kho xay en cho chung ta n gian xuat hien qua viec
bam chap vao ban nga cua mnh. Chung ta khong nen at bat ky
trach nhiem nao len ngi khac. Tham ch neu ke thu en va
chat au hay anh ap chung ta bang gay, tat ca nhng g ho
lam nham tao ra hoan canh gay ton thng nhat thi. Nguyen
nhan thc s chung ta b thng ton la s chap nga va khong
phai la hoat ong cua ke thu. Nh a co noi:

Moi ton hai lan tran trong the gian nay,
Moi au kho va s hai, o la:
S bam chap vao cai toi a tao ra no!
Toi nen lam g vi ai ma quy nay?

Khi ngi ta tin rang nha cua ho co ma hoac mot oi tng
ac biet b nguyen rua, ho ngh rang phai truc tr ma quy. Ngi
bnh thng la the, phai vay khong? Nhng ma quy, v.v ch la
nhng ke thu ben ngoai, ho khong the gay ton hai thc s cho
chung ta. Ma ngay khi ma quy ben trong cua s chap nga xuat
hien khi o phien nao that s bat au.

57
Mot nen tang cho s chap nga cha tng co bat ky thi
iem thc s nao. Chung ta chap vao cai toi cua mnh, ngay ca
khi trong thc te chang co g e bam chap vao. Chung ta bam
chap vao no va yeu men no. V li ch cua no, chung ta em ton
hai en ngi khac, tch luy nhieu hanh ong bat thien, ch e
chu ng nhieu au kho hn ve sau nay trong sinh t, trong
nhng coi thap.
Trong Bodhicharyavatara noi:

Oi tam toi, trong vo so thi ai a qua,
a tm kiem li ch cho ban than mnh;
Oi s met moi cua no em lai tren toi!
Ket qua tat ca ieu toi c la s phien muon.

Khong the ch vao mot khoanh khac va noi, ay la luc toi
bat au trong sinh t; toi a ay lau biet chng nao. Khong co
tr tue vo bien cua c Phat th khong the tnh toan mot giai
oan thi gian bao la nh vay.
V chm am trong ao tng cua s chap nga, chung ta suy
ngh lan lt ve than toi, tam toi, ten toi. Chung ta ngh mnh
s hu va quan tam en chung. Bat c th g lam ton hai chung,
chung ta se cong kch. Bat c nhng g tr giup chung, chung ta
se bam luyen. Moi tai hoa va mat mat eu xuat phat t ieu nay
do o c noi la hoat ong cua chap nga va v ay la nguon
goc cua au kho, chung ta co the thay rang no la ke thu thc s
cua mnh. Tam chung ta bam vao ao tng cua ban nga, a em
lai khon kho trong sinh t t thi vo thuy. ieu nay xay ra nh
the nao? Khi tnh c gap ngi nao o giau co, nhieu kien thc
hn hay vi mot hoan canh tot ep hn chnh mnh, chung ta
ngh rang ho pho trng, chung ta quyet nh lam tot hn.

58
Chung ta o k va muon chat ho ra tng manh. Khi ngi nao
o kem may man hn ta xin c giup , chung ta ngh, Ly do
giup mot ngi an xin nh vay la g? Ong ta chang bao gi co
the en ap. Toi khong the b ong ta quay ray. Khi chung ta
tnh c gap mot ngi cung a v va co mot chut cua cai, the la
chung ta cung muon co mot t. Neu ho co danh vong, chung ta
cung muon tr nen noi tieng. Neu ho gap hoan canh tot, chung
ta cung muon nh vay. Chung ta luon muon canh tranh. o la ly
do tai sao chung ta khong the thoat khoi luan hoi: no chnh la
th tao ra au kho va ton hai ma chung ta tng la mnh phai
ganh chu v nhng tinh linh va chung sanh khac.
Co lan Ngai b dch benh gay ra bi quy than, Milarepa
noi vi chung: Neu ngi phai an tht ta, hay an i! Neu ngi
muon uong mau ta, hay uong i! Hay lay mang va hi th cua ta
ngay lap tc, roi i i!. Va ngay khi Ngai buong bo moi chu
tam en chnh mnh, moi kho khan tan bien va nhng ke gay
chng ngai to long ton knh Ngai.
o la ly do ma tac gia cua Bodhicharyavatara (Nhap Bo
e Hanh Luan), noi ve ban nga:

Hang tram ton hai ngi gay cho ta
Lam ta lang thang trong luan hoi
Gi ay nh ra ac tam cua ngi
Ta se nghien nat nhng ke hoach ch k ay!

Mc o chap nga cua chung ta la s o lng ton hai ma
chung ta phai chu. Trong the gian nay, neu mot ngi c x qua
xau vi mot trong nhng ban be cua ho, ho se ngh, Toi la nan
nhan cua toi ac khung khiep cua ong ta, toi phai anh tra lai.
Ong ta phai b x t, hay toi thieu chnh quyen phai bat ong ta

59
tu; ong ta phai tra cho en ong xu cuoi cung. Va neu ngi b
thng ton c thanh cong trong y nh nay, ong ta se c
xem la mot ngi tot, trung thc va can am. Nhng neu thc s
mong muon ket thuc s chap nga v a em lai au kho cho
chung ta t thi vo thuy neu ch v nh vay th chung ta se
tren con ng giac ngo.
Va v vay, khi nhng bam chap vao cai toi xuat hien
va xet cho cung th no ch la mot suy ngh trong tam cua chung
ta chung ta phai co gang nghien cu t m. Lieu ban nga nay
co phai la vat chat, la s vat hay khong? No ben trong hay ben
ngoai? Khi chung ta ngh rang ai o a lam ton thng mnh va
s gian d xuat hien, chung ta can phai t hoi ban than lieu s
gian d co phai la mot phan trong ban chat cua ke thu hay no
nam trong chnh chung ta. Cung giong nh bam luyen vi ban
be: lieu s mong muon cua chung ta la mot thuoc tnh cua be
ban, hay no ben trong chung ta? Va neu co nhng th nh
gian d va bam luyen th chung co hnh dang hay mau sac g
khong, la giong c hay giong cai hay khong phai ca hai? Neu
chung ton tai, chung phai co ac iem. Tuy nhien s that la
ngay ca neu chung ta kien tr trong cong cuoc tm kiem o th
cung khong the nao tm ra cai g. Neu chung ta khong tm ra cai
g th tai sao chung ta c bam chap? Tat ca nhng rac roi ma
chung ta phai chu ng cho en nay lai c gay ra bi mot th
g o cha bao gi ton tai! Do o, moi khi chap nga khi len,
chung ta phai loai bo no ngay lap tc va phai lam tat ca moi th
trong kha nang cua mnh e ngan chan viec no xuat hien lan
na. Nh Ngai Tch Thien noi trong luan Bodhicharyavatara:

Lan ma ngi co the anh nga ta
La trong qua kh, bay gi khong con na.

60
Ta a thay ngi! Mi tron au c?
Ta se nghien nat tnh kieu cang xac lao cua ngi.

Ngai Geshe Shawopa thng noi: Trong kiep song ngan
ngui nay, chung ta phai hang phuc c ma quy nay cang nhieu
cang tot. Giong nh chung ta se en nhng v lama e xin c
nhap mon va nhng nghi le tr ta cho mot can nha ma, tng t,
e tong kh ma quy chap nga, chung ta nen thien nh ve Bo e
tam va co xay dng cho chnh mnh trong quan iem cua tanh
Khong. Chung ta se hoan toan hieu c nh Ngai Geshe
Shawopa a noi, rang tat ca kinh nghiem chung ta trai qua eu
la ket qua cua hanh ong thien hay ac ma chung ta a lam vi
ngi khac trong qua kh. Ngai co thoi quen at ten the gian
cho nhng hanh ong v ky va nhng ten tu hanh cho nhng
hanh ong v ngi khac. Do vay vi Ngai Geshe Ben, khi mot
niem tch cc khi len, Ngai rat tan than no, va khi mot niem
bat thien khi len Ngai giai oc va loai bo lap tc.
Phng cach duy nhat e canh gi cach ca tam thc la vi
ngon giao cua s oi tr. Khong co cach nao khac. Khi ke thu
manh me, chung ta cung phai canh giac. Cung nh khi ke thu on
hoa chung ta co the buong long mot chut. Chang han, khi co rac
roi trong mot quoc gia, nhng ve s se bao ve nha vua lien tuc,
em khong dam ngu va ngay khong dam ngh. Tng t, e
tong kh ke gay hai cua s chap nga, chung ta phai ap dung s
oi tr cua tanh Khong ngay khi no xuat hien. ieu nay Ngai
Geshe Shawopa thng goi la nghi thc cua s tr quy.
Do vay, chung ta hay xem s chap nga la ke thu mnh, khi
no khong con hien hu, no khong the can viec chung ta quan
tam en ngi khac hn chnh mnh, khi cam giac nay khi len
chung ta hay

61
Suy niem ve long tot cua tat ca chung sanh.

V ho a tng la bac cha me va a pho bay nhieu long tot
cho chung ta trong vo so kiep. Ve hang ngan v Phat cua thi
ai nay, co noi rang c Phat Thch Ca Mau Ni la v Phat co
nguyen ln nhat. Trong khi nhng v Phat khac quan niem mong
c giac ngo v li ch cua chung sanh, cac Ngai khao khat en
coi Phat, trng tho, ai tu hoi cua Shravaka (Thanh Van),
v..v. nhng c Phat Thch Ca Mau Ni lai nguyen tai sanh vao
thi ai suy hoai, luc o kho giang day chung sanh b phien nao
bi benh tat, oi kem va chien tranh. Ngai chu tam tho tai sanh
trong coi nay, nguyen rang bat ky ai nghe danh hieu hay giao
ly cua Ngai eu co the lap tc c at tren con ng giai
thoat. o la ieu tai sao, vi nguyen c va no lc nh ao giap
c Phat Thch Ca Mau Ni khong ai sanh bang va c tan than
nh mot hoa sen trang gia hang ngan v Phat cua thi hien kiep
nay.
Chung ta phai biet n tat ca chung sanh, v s giac ngo tuy
thuoc vao ho, va phai co nhieu long t va bi vi ke thu nh
chung ta co vi ngi than. ay la ieu quan trong nhat, v tnh
thng va long bi cho cha me, v chong, anh ch em eu t no
xuat hien t nhien. Co noi trong Bodhicharyatara:

Trang thai cua Phat qua nh vao
Chung sanh va ch Phat ngang nhau.
Lieu co truyen thong nao ma
Ch cac ch Phat, khong phai chung sanh, c ton
sung chang?


62
V du, neu chung ta tm thay mot bc hnh cua c Phat,
hoac tham ch mot ch hay mot trang kinh, trong mot ni thap
va d ban, chung ta ton knh nhat len va at ni nao sach se
va cao rao. Khi thay chung sanh, chung ta nen ton trong ho
trong cung mot cach. Ngai Drotompa
22
bat c khi nao thay mot
con cho nam ngoai ng Ngai khong bao gi bc qua no, ma
phan anh rang con vat nao cung co tiem nang cho Phat tanh,
hay i nhieu quanh no. Do vay, chung ta nen co mot s ton knh
ngang nhau en ch Phat va chung sanh. Trong bat ky sadhana
(nghi quy) nao ma chung ta thc hien th ngay sau khi tho quy y,
chung ta lap tc phat trien quan iem Bo e tam, va t luc o
tr i nhng chung sanh khac tr thanh s tr giup cho thc
hanh cua chung ta. The nen chung ta co the hieu ro gia tr quan
trong cua chung. Vi ngi mong c at giac ngo, th ch Phat
va chung sanh eu t te ngang nhau. Lien quan en en nhng
ngi ma mnh mac n nhieu, chung ta nen thien nh that
manh: phat trien mot tnh thng sau am, mong muon ho c
moi hanh phuc, muon ho c giai thoat khoi au kho.
Neu ngi ta benh tat, chung ta nen mong muon nhan lay
s au kho cua ho vao mnh. Khi gap mot ngi hanh khat,
chung ta nen rong lng vi ho. Trong cach nay, chung ta ganh
vac s au kho cua ngi khac va gi cho ho tat ca hanh phuc,
danh tieng, nang lc va tuoi tho cua mnh v.v -- tat ca nhng g
chung ta co.
ac biet, neu la nan nhan b thng ton do con ngi hay
phi nhan tao ra, chung ta khong nen ngh, Ngi nay a lam
hai toi, nen toi se bat con chau ho phai tra. ng, chung ta phai
khong mang han thu. Trai lai nen t ngh, Ngi lam viec xau

22
Drotompa (1005-1064): e t chnh ngi Tay Tang cua Ngai Atisha,
ngi sang lap hoc phai Kadampa va la ngi xay dng tu vien cua Radreng

63
nay trong vo so kiep a tng la me cua toi me cua toi la ngi
khong quan tam en moi au kho ma ba a trai qua v li ch
cua toi, khong nghe nhng ieu xau ngi khac noi, a cham
soc toi va chu ng nhieu au kho trong luan hoi. V li ch cua
toi, ngi nay a tch luy nhieu hanh ong bat thien. Song, trong
ao tng toi a khong nhan ra ho, mot ngi than trong qua kh.
Thng ton ma toi phai chu do ban tay ngi khac c gay ra
bi nghiep xau cua toi. V hanh ong bat thien cua toi trong qua
kh, ke thu lam hai toi va tch luy nghiep bat thien ma trong
tng lai ho se phai en toi. V toi, ngi nay a chu au kho
trong qua kh va chac chan se lam nh vay trong tng lai. Do
vay, chung ta nen co gang that s thng yeu nhng ngi nh
vay, hay ngh, Cho en nay, toi ch lam hai ngi khac, t gi
tr ve sau, toi se co gang giai thoat ho khoi moi benh tat va san
long giup ho. Trong cach nay, chung ta nen thc hien s
thc hanh cho va nhan that s manh liet.
Neu b cho can hay b ngi nao o tan cong, thay v phan
ng gian d, chung ta nen co gang giup ke gay han cang
nhieu cang tot. Va tham ch neu khong the giup, chung ta phai
khong t bo mong c lam nh vay. Trong hien tai, khi nhng
ngi b benh khong the ieu tr, chung ta co the quan tng
c Phat Dc S tren nh au ho va cau nguyen ho ho thoat
khoi benh. Neu chung ta lam nh vay, ho t ong se co li ch.
Ngoai ra, chung ta nen lam vi niem tin sau sac nhat va cau
nguyen ngi b thng ton bi benh tat cung co the giai thoat
khoi au kho va nhanh chong at giac ngo. Chung ta nen xac
quyet rang t gi tr i, bat ky hoat ong thien nao ma chung ta
thc hien, s giau co va trng tho ma mnh at c ngay ca t
than Phat qua tat ca nhng ieu nay eu danh rieng cho li
ch ngi khac. Bat c nhng ieu tot ep nao co the en vi

64
mnh, chung ta se cho i tat ca. Sau o, du xay ra nh the nao,
neu chung ta at c giac ngo hay khong, cuoc song tho hay
yeu, giau hay ngheo cung khong thanh van e!
Tham ch neu co an tng rang mnh b tinh linh xau tan
cong, chung ta nen ngh, V trong vo so kiep, chnh toi a c
nuoi dng tren tht va mau cua cac v, gi ay phai hoan tra
long tot cua cac v la ieu t nhien. The nen, toi se cho cac v
moi th, va chung ta quan tng mnh nam phi than ra trc
ho, nh khi mot con vat a b giet. Nh co noi trong thc hanh
chod:

Nhng ngi en t xa, hay e ho an tht song!
Nhng ngi ke can, hay e ho an tht nau!
Hay nghien nat xng toi va an uong phu phe!
Bat c nhng g cac v co the mang, hay em i!
Hay tieu thu het bat ky nhng g cac v co the!

Noi ln ieu nay, chung ta buong bo moi bam chap vao
chnh mnh. Quan tng rang khi nhng tinh linh gay hai a
thoa man noi oi khat cua ho, than ho c tran ay cc lac
thoat khoi nhng cam xuc bat thien, va kinh nghiem cua hai Bo
e tam khi len trong ho. ay la s dang hien than mnh nh
the nao cho ieu c t duy la ma va quy, ho c nuoi dng
bang mau va tht. Chung ta nen quan tng rang vi s cung
dng than the mnh, ho hoan toan thoa man va khong con y
nh lam hai hay giet choc ngi khac, rang ho bang long va
thoa man vi tat ca nhng g ho nhan c.
Tom lai, moi au kho eu xuat phat t ke thu la s chap
nga cua chnh chung ta, cho nen moi li ch eu nhan c t
ngi khac nh ban be, ho hang. Chung ta nen co gang giup ho

65
cang nhieu cang tot. Nh Ngai Langri Tangpa Dorje Gyaltsen
23

a noi, Ve moi giao ly tham sau Ta a oc, ch co ieu nay Ta
hieu c, rang moi ton hai va phien nao eu do Ta lam, moi li
ch, pham tnh eu nh ngi khac. Do vay, moi s at c Ta
phai cho ngi khac; tat ca mat mat Ta nhan ve mnh. Ngai
nhan thc ieu nay nh y ngha oc nhat cua tat ca ban van ma
Ngai a hoc, thien nh tren no suot ca i Ngai.

Bo e tam trong y nguyen lien quan
en chan ly tng oi

Rong khong la s bao ve vo song;
Nh o hnh tng nh huyen c thay nh bon than.

au kho lien quan en vu tru va nhng c dan cua no la
ket qua cua nhan thc sai lam, hieu c ban chat cua no la
ieu quan trong. Nhng cam xuc, nh bam luyen, san han, va si
me, tat ca eu la s tao tac cua tam. Chang han, chung ta ngh
ve than mnh nh mot s hu quy bau, phai ac biet quan tam,
bao ve no khoi benh tat va moi loai rui ro. Chung ta nhiem thoi
quen suy ngh nay va, nh mot hau qua, bat au au kho ve tinh
than cung nh the xac. ay la mot v du cua nhan thc ma, v no
thieu vang bat ky nen tang nao trong thc tai, nen c goi la
ao tng; no tuy thuoc vao niem tin trong nhng g hien hu
nhng lai hoan toan khong ton tai. No ch giong nh khi chung
ta nam m va ngh rang mnh ang b thieu chay hay chm trong

23
Langri Tangpa: (1054-1123) V To cua phai Kadampa, e t cua Ngai
Potowa, tac gia cua Tam bai ke ve ren luyen tam. Ngi xay dng tu vien
Langthang.

66
nc, ch khi thc day chung ta phat hien rang khong co ieu g
xay ra.
T quan iem cua chan ly tuyet oi, hien tng khong ton
tai thc te. Nhng g chung ta ngh nh, Toi, than toi, ten
toi, eu khong co thc (vo t tanh), ngui khac cung khong co
thc nh vay, du ho la ke thu nguy hiem hoac cha me thng
yeu. Trong cung cach, ban tanh cua nam oc la rong khong.
Hay mang ieu nay trong tam, chung ta nen canh chng nhng
cam xuc tieu cc, nhng oc nay khi len t au, tac nhan s
khi len nay trong giong g va t than cam xuc nhn giong cai
g? Neu phan tch, chung ta se chang tm thay g. S vang mat
nay la Phap Than bat sinh.
Mac du ban tanh moi s eu rong khong, tanh Khong nay
khong ch la khoang chan khong cua khong gian trong rong hay
mot bnh rong. S hanh phuc, au kho, moi loai cam giac va
nhan thc xuat hien vo tan giong nh hnh anh phan chieu trong
tam thc. Hnh tng nh phan chieu nay cua hien tng c
goi la Hoa Than.
Mot hat giong khong c trong trong at se chang cho
qua, tng t, nhng g bat sinh th bat diet. Cung vay, vt len
s khi au la vt len s ket thuc. Kha canh khong ngng dt
nay phai c hieu la Bao Than.
Trong qua kh, neu khong sinh, trong tng lai khong diet,
th khong co g chu ng trong hien tai; vi mot hien hu ngu y
can mot khi au va mot ket thuc. Chang han nh, trong luc
chung ta ang song, du co the suy ngh rang tam tru trong than;
nhng that ra khong co tru va khong co ngi tru; khong hien
hu va khong co g hien hu. Tham ch neu co ngi tach ri da,
tht, c bap va mau cua than xac, th tam se tm c au? No
trong tht hay xng,v.v? se chang thay c g v ban than

67
tam la trong khong. That ra ac tnh tam la rong khong, o la
ni ma hien tng xuat hien, va no vt len s khi au do vay
no khong ngng dt s hp nhat bat kha phan nay cua ba than
c goi la Svabhavikakaya (Than Chan Ly).
Neu nhng nhan thc la doi c hieu theo ngha bon
than, th se dan en trong cai c cho la la doi o, khong co
g bat tnh, khong co g chung ta phai t bo. Cung khong co
nhng th khac, thanh tnh va khong doi gat, nhng th ma
chung ta phai co gang tiep nhan. Bi, that ra, khi ao tng tan
bien, tr tue khong doi gat hien dien de dang, ni no luon luon
la. Chang han khi vang con trong at, no xau va d; nhng ban
chat cua vang khong de thay oi. Khi c tay ra bang hoa
chat hay tinh luyen bi th kim hoan, ac tnh that s cua no
chieu sang. Trong cung cach, neu a tam doi gat ra e phan
tch, va i ti ket luan rang no thoat khoi sinh diet va an tru hien
hu, sau o chung ta se phat hien co mot tr tue khong doi gat.
Ngoai ra, tam doi gat t no nh huyen, khong ben vng va thay
oi bat thng, giong nh nhng kinh nghiem trong mot giac
m, trai lai ban tanh that s khong doi gat cua hien tng, Phat
tanh hay Nh lai tang a hien dien t vo thuy. No cung trong
chung ta tng t nh trong ch Phat. Cam n no rang ch Phat
co the giup chung sanh; cung cam n no rang chung sanh co
the at giac ngo. Khong co ch dan khac nao en bon than hn
s hieu biet that tanh cua nhan thc ao huyen.
Do vay, chung ta nen cam n nhng ke thu cua mnh v
nhng tch luy kinh nghiem cua Bo e tam tng oi va tuyet
oi. Tng t, chang han khi chu va d cua Ngai Milarepa chong
bang Ngai va me Ngai, ay i hanh khat, cuoi cung Ngai no lc

68
tm kiem s giup cua to Marpa.
24
Sau o, trong suot cuoc i
Ngai thc hanh chuyen can va at thanh tu vo song en noi
danh tieng Ngai tran ay ca hai x s cao quy An o va Tay
Tang, X s cua Tuyet. Tat ca ieu nay xay ra v nhng hanh
ong vo ao c. Do vay chung ta nen biet n s kch thch ma
ho cung cap. V that ra, chng nao chung ta con cha the tan
dung s giai oc nh a mo ta tren, va nhng cam xuc tieu cc
ang hoat ong trong chung ta ma khong chu y thong qua hanh
vi cua nhng ngi muon hai mnh lam cho chung ta nhan biet
c cam xuc ay. Do o chung nh the la nhng lu xuat cua v
Thay chung ta va ch Phat. Gia du nh chung ta b phien nao
bi mot can benh chet ngi, hay tham ch khi chung ta ch
khong c khoe lam, chung ta nen suy ngh rang Neu toi
khong benh, toi se b lac trong s phu phiem cua viec co gang
lam cho cuoc song de chu hn, khong suy ngh g en Giao
Phap. Nhng v toi ang au kho, toi suy ngh ve cai chet, nen
chuyen tam va phan chieu en giao ly. Tat ca ieu nay la hoat
ong cua v Thay va Tam Bao cua toi. Tat ca chung ta eu biet
rang Bo e tam bat au phat trien trong mnh khi gap c mot
v Thay va nhan c giao ly cua Ngai. Neu, vi chung t Bo e
tam mot khi c gieo trong trong tam mnh, chung ta tiep tuc
thc hanh, nhng ngi lam viec xau va nhng kho khan do ho
gay ra, noi chung la au kho that s, tat ca se hp lc lam Bo e
tam chung ta tang trng. Do vay, khong co khac biet nao gia
ke thu va v Thay cua chung ta. Biet rang s au kho em lai
tang trng cho hai Bo e tam, chung ta phai li dung no.

24
Marpa: (1012-1097) Dch gia v ai va la v to cua Tay Tang; e t cua
cac Ngai Drogmi, Naropa, Maitripa va nhng v ai thanh tu gia khac. Ngai
em ve nhieu kinh ien va ban van va la ngi sang lap ra hoc phai
Kagyupa cua Phat giap Tay Tang.

69
Khi Ngai Shantarakshita en Tay Tang va bat au giang
day, viec lam cua Ngai b nhng the lc xau va tinh linh a
phng can tr. Nhng tran bao ln xay ra tham ch muon cuon
troi Cung ien Ngon oi o. V nhng hoan canh tai ng nay,
Shantarakshita va nha vua mi Guru Padmasambhava (ao S
Lien Hoa Sanh), Ngai a en va lam cho Phat Phap chieu sang
nh mat tri. Neu nhng the lc bat thien nay khong xuat hien,
co le Guru quy bau se chang c mi en Tay Tang. Tng t,
neu c Phat khong chien au vi ma quy, co the khong bao
gi Ngai at giac ngo. The nen chung ta phai thien nh lien tuc
tan dung nhng hoan canh kho khan.

Bo e tam trong hanh ong

S tot nhat cua phng phap la co bon thc hanh

S thc hanh noi en ay la tch luy, tnh hoa, cung
dng cho nhng Ho Phap va cung dng nhng the lc bat
thien.
S tch luy. Khi b au, t nhien chung ta mong c khong
b au kho. The nen, neu khong muon au kho va muon khoe
manh, chung ta nen niem danh hieu cua c Phat Dc S va
cung dng en ch Phat va Bo Tat tat ca ieu o la nguyen
nhan cua sc khoe va hanh phuc. Vay chung ta nen t mnh ap
dung s cung dng en Lama va Tam Bao, to long ton knh
en cac gii luat tu vien, va cung torma cho nhng tinh linh.
Chung ta nen tho quy y va phat Bo e tam. Sau o dang
cung mot mandala cho v Thay va Tam Bao, cau nguyen nh
sau: Neu benh tat la tot hn oi vi con, cau mong Ngai se gi
benh tat e con e tnh hoa nhng nhiem o va che am cua

70
nghiep ac cua con. Ma neu con c nhng phng tien cha tr
con se hoan thanh Giao Phap, bang tinh than va the xac con se
thc hanh ao c va tao tien bo tren con ng, nen cau mong
Ngai ban sc khoe cho con. Nhng neu e con chet la tot hn e
c tai sanh vao coi Phat thanh tnh, con cau mong Ngai ban
phc cho cai chet cua con. Cau nguyen thng xuyen nh vay
rat quan trong, nh o chung ta t mnh thoat khoi s hai va hy
vong.
S tnh hoa. Khi au kho, chung ta nen xem s kho chu
cua mnh nh mot dau hieu nhac nh rang phng cach tranh
nhng au kho la t bo moi hanh ong bat thien. Trong s tnh
hoa tieu cc, co bon nang lc c nhac en.
Trc tien la nang lc cua s khiep s, mot hoi han manh
me cho tat ca hanh ong xau a vi pham trong qua kh, tng t
noi hoi han co the cam thay sau khi chung ta nuot nham thuoc
oc. Sam hoi loi lam ma khong hoi han la vo ch, va nang lc
cua s hoi han n gian la b benh khi ngi khac hanh ong
tieu cc. Nang lc th hai la quyet tam cai thien. Trong qua
kh, chung ta a that bai trong viec nhan ra s xau xa cua hanh
ong tieu cc; nhng t gi tr i, ngay ca vi gia mang song
cua mnh, chung ta kien quyet kiem che tieu cc. Nang lc th
ba la s ho tr cua ieu o. V ieu quan trong la khong the thc
hien sam hoi ma khong co ngi e sam hoi en, chung ta nhan
Tam bao nh oi tng cua mnh, ma Than, Khau, Y hoan toan
thoat khoi hanh ong bat thien, la cac bac tuyet oi khong thien
v. Khi chung ta tho quy y ni cac Ngai, cach tot nhat e tnh
hoa chnh mnh la phat Bo e tam trc s hien dien cua cac
Ngai. ung nh a noi vao luc cuoi kiep tat ca khu rng b chay
tieu bi la trong choc lat, tng t nh moi hanh ong bat thien
hoan toan c tnh hoa nh s phat trien cua Bo e tam. Nang

71
lc th t la nang lc cua s giai oc. Mot giai oc nh vay la
s thien nh ve tanh Khong, v ngay ca nhng hanh ong tieu
cc ban tanh eu rong khong va khong ton tai thc s nh mot
thc the oc lap (vo t tanh). Nh mot giai oc khac, co noi
rang ch can tch luy mantra cua c Chenrezig co the em lai
giac ngo. Than chu luc t Mani tng ng vi s thanh tu va
bieu th cua luc ba la mat cua c Chenrezig. Nh nghe mantra,
chung sanh c giai thoat khoi sinh t; do ngh ve mantra, ho
c thanh tu nhng ba la mat nay. Li ch cua Mani that bao
la, neu trai at co the dung nh giay, cay coi la but va ai dng
la mc, va neu chnh ch Phat thuyet giang ve luc t, cung
khong the mo ta het nhng pham tnh cua luc t. Thc hanh
thien nh ve tanh Khong nh vay hay tung niem Luc T tao
thanh nang lc cua viec giai oc hieu qua cua ao c lanh
manh. c Phat a noi trong Kinh Hoa Sen Trang cua Long Bi
rang neu co ai thc hanh ung s tung niem luc t th ngay ca
nhng ky sinh trung song trong than ho cung c tai sanh vao
coi Phat Chenrezig.
Sam hoi c thc hanh ung khi co u bon nang lc nay.
Nh nhng v To cua Phai Kadampa a noi nhng hanh ong
tieu cc ch co mot pham tnh tot: la co the tnh hoa c qua s
sam hoi.

Cung dng en nhng the lc xau. Khi cung torma (banh
bot) cho nhng tinh linh xau, chung ta nen noi vi long tin manh
liet, Khi cac v lam ton hai toi, toi thc hanh nhan nhuc va nh
vay cac v ang giup toi ren luyen trong Bo e tam. Toi rat biet
n. Hay s dung nang lc manh me cua cac v gay ra au kho
cho moi ngi th hay em en toi. Tuy nhien, neu thieu can
am, chung ta n gian cung torma cho ho vi cam nhan cua

72
tnh thng va long bi va noi, Toi se co lam cho cac v c tot
ep t gi va trong tng lai; ng ngan can toi trong viec thanh
tu Phap.

Cung dng en ho Phap. Khi cung dng torma cho
nhng Ho Phap, Mahakala, Pelden Lhamo va nhng v mnh
thch, chung ta khan cau s giup cua cac Ngai trong thien
nh va thc hanh Bo e tam e co the quan tam en tat ca
chung sanh tng t nh cach chung ta lam vi cha me hay con
chau mnh. Chung ta hay cau nguyen c hoan toan giai thoat
khoi san han en ke thu va chien thang s doi gat cua viec chap
nga. Chung ta hay yeu cau cac v giai tr tat ca nguyen nhan
gay phien nao va em en nhng hoan canh thuan li.

e em s khong mong cau vao con ng,
Hay nhanh chong bat au ren luyen.

Khong co g chac chan chung ta se khong b benh tat,
khong ri vao nhng the lc xau, v.v Neu b phien nao bi
benh nang, chung ta nen ngh, Co vo so ngi trong the gian
nay cung b au kho nh toi, trong cach nay, chung ta nen phat
trien cam nhan long bi manh me. Chang han, neu b benh tim
ot ngot, chung ta nen ngh, Bat c au co h khong th o
co chung sanh au kho nh vay. Va quan tng rang moi benh
tat cua ho c tap trung vao tim mnh.
Neu thnh lnh b the lc xau tan cong, chung ta nen ngh,
Do lam toi au kho, nhng sinh linh xau nay ang giup toi thc
hanh Bo e tam, ho la s quan trong to ln cho viec tien bo cua
toi tren con ng, hn la tong kh ho, ho phai c cam n.
Chung ta nen biet n ho nh biet n nhng v Thay.

73
Mot lan na, neu thay ngi khac kho khan, du khong the
lap tc nhan au kho cua ho vao mnh, chung ta nen lap nguyen
co the lam vi i s bat hanh cua ho. Cau nguyen nh vay cuoi
cung se mang lai ket qua. Ngoai ra, neu ngi khac co nhng
cam xuc phien nao rat manh, chung ta nen ngh, Cau mong moi
cam xuc cua ho don het sang toi. Vi niem tin tha thiet, chung
ta nen kien tr suy ngh nh vay cho en khi co mot so dau hieu
hay cam nhan rang chnh mnh co the nhan nhng au kho va
cam xuc cua ngi khac. ieu nay co the xuat hien di dang
s gia tang cam xuc cua chnh chung ta hoac kinh nghiem thc
s ve au kho va au n cua ngi khac.
ay la cach em nhng gian kho len con ng nham giai
thoat chnh chung ta khoi hy vong va s hai chang han nh hy
vong rang chung ta se khong b benh, hoac s rang chung ta se
benh. V the chung se c an nh vi cam giac ve hanh phuc
hay au kho eu nh nhau. Cuoi cung, thong qua nang lc cua
Bo e tam, ta se at en iem ma chung ta c giai thoat khoi
ngay ca s hy vong at c Bo e tam va noi s khong at
c. Do o, chung ta phai yeu thng nhng ke thu va co gang
tranh cang nhieu cang tot viec gian d vi ho, hoac tranh viec
nuoi dng nhng y ngh xau oi vi ho. Chung ta phai co gang
cang nhieu cang tot vt qua nhng bam luyen co hu oi vi
gia nh va than quyen. Neu ban buoc mot cai cay b cong vao
mot coc go ln th cuoi cung cai cay ay se thang. Cho en hien
tai, tam cua chung ta luon b uon cong bi viec suy ngh lam
cach nao e gian doi va la gat ngi khac, ma bai thc hanh
nay, theo li cua Geshe Langri Tangpa, se giup tam chung ta
ngay thang va chan that.



74


MOT GIAI THCH
CUA S THC HANH
NH MOT CON NG
CUA CUOC SONG


Hng dan cot loi c tom tat ngan gon:
Hay at nam sc manh vao thc hanh.

Neu s hu nam sc manh nay, Bo e tam se khi len
trong chung ta. Chung gom co: nang lc cua s cng quyet,
nang lc cua s quen thuoc, nang lc cua chung t thien, nang
lc cua s ghe s, va nang lc cua s khao khat.

Nang lc cua s kien quyet. Chang han, lay mot quyet tam
chac chan rang t thang nay, nam nay cho en khi chung ta chet
hay en luc at giac ngo, chung ta se khong bo Bo e tam; tham
ch du b hai hay b thng bi ngi khac, chung ta se khong
cho tnh trang san han xuat hien. Va s kien quyet manh me
nay phai c cung co nhieu lan.

Nang lc cua s quen thuoc. Luc khi au viec thien nh
co kho khan nhng se tr nen de hn neu chung ta kien tr, nh
co noi, khong co g ma ngi ta khong the lam quen.

75
Ngay xa, co mot ngi rat keo kiet, khong the cho i bat
c th g. Ong ta en gap c Phat.
La mot ngi rong lng th khong the oi vi toi, ong ta
noi, toi nen lam g?
Hay tng tng, c Phat ap, tay phai la chnh ngi
va tay trai ngi la ngi ngheo kho bat hanh. Hay dung tay
phai cho tay trai ngi mot so thc pham cu ma ngi khong
thch hay khong can. Hay co gang lam quen vi ieu nay. Hay
lam cho en khi ngi khong con keo kiet na.
Ngi an ong bat au thc hanh; thoat tien tay ong ta
nam qua chat ch co the cho mot t th bo i hay thc pham
khong thch. Tuy nhien, dan dan ong ta at c thoi quen
khong cam thay mnh qua keo kiet. Sau o, ong ta en c Phat
va tng thuat, Bay gi khi toi cho thc pham t tay phai sang
tay trai, toi khong cam thay mnh qua keo kiet na, c Phat
tra li, Bay gi, xem tay phai la chnh ngi, hay lay mot t
vang, bac hay quan ao tot cho tay trai ngi, ma ngi tng
tng la ke an xin. Hay co gang thay mnh co the cho mot cach
hao phong khong tham lam. Ngi an ong co gang va khi lam
c ong ta lai en c Phat. Bay gi, ngi co the la mot
ngi hao tam, c Phat noi, ngi a thoat khoi bam luyen;
ngi co the cho i thc pham va quan ao cho nhng ngi
thieu thon.
Thoat khoi s keo kiet, nen ngi an ong en giup nhieu
ngi hanh khat va ngi ngheo. Ong ta thc hanh dan dan va
cuoi cung s rong lng cua ong vng chac, khong co bat ky
dao ong nao. Ong ta hieu c rang chang co ly do nao trong
viec keo kiet hay bam luyen ma c giau co. Ong tr thanh
mot tu s va ac qua A La Han. Qua thc hanh kien tr ngi ta
cung co the thanh tu trong hai Bo e tam.

76

Nang lc cua chung t thien. That ra ieu nay la s tch
luy cong c. i en en, chua, tu vien, thc hien le lay va sung
knh trc nhng oi ttng thieng lieng, chung ta co the cau
nguyen, Cau mong con co the trau doi hai loai Bo e tam. Cau
mong con c an bnh va khong san han vi nhng ngi lam
hai con. Cau mong con thoat khoi s bam luyen nghieng ve ban
be va than quyen. Do lap lai viec cau nguyen theo cach nay, va
qua nang lc cua ch Phat, Bo Tat, chung ta se co the thanh tu
nhng pham tnh nay.

Nang lc cua s ghe s. Qua t duy ky lng co the thay
rang moi au kho va trang thai cam xuc phien nao kinh nghiem
trong cuoc i la ket qua cua cn lu tan pha cua s chap nga.
Chap nga la moi nguyen nhan cua moi ieu xau. Do vay, khi no
khi len, tham ch ch trong giay lat, chung ta nen ap dung s
giai oc oi tr, giong nh bac s cho thuoc men cha benh khi
chung ta au om. Nh ngi ta thng noi, Hay anh vao mui
con heo, lau chui en trong khi con nong. Khi mot con heo tc
gian chom len chung ta, neu dung cay anh vao mui, lap tc no
se quay lai va chay i v khong the chu c au n. Neu
chung ta lau chui en b khi con nong th rat de lau. Tng t,
neu ap dung s oi tr trc khi s chap nga gom c sc
manh, chung ta se khong ri vao anh hng cua no.

Nang lc cua c nguyen. Bat c khi nao hoan tat mot so
hanh ong tch cc chung ta nen cau nguyen, T gi tr i cho
en khi at giac ngo, cau mong toi khong bao gi t bo hai Bo
e tam. Bat c gap phai phien nao nao cau mong toi co the s
dung chung nh nhng bc chan tren con ng. Cau nguyen

77
theo cach nay, chung ta nen cung dng en v Thay, Tam Bao,
va Ho Phap, cau khan s giup cua cac Ngai.

Co noi rang nam nang lc nay la toan bo giao ly c co
ong thanh mot ch HUNG. Y ngha cua ieu nay la tat ca
nhng hng dan chi tiet tham sau cua viec Ren luyen Tam
c cha ng trong nam nang lc. Do vay chung ta nen thc
hanh nhiet thanh nh co lan chnh c Phat a thc hanh mot
kiep trc, Ngai la Kshantivadin, mot hoang toc song an dat,
Ngi kien nhan.
Cau chuyen bat au rang Ngai lui ve song trong rng nh
mot nha tu kho hanh trong khi em Ngai a len ngai vang. Co
mot ngay, v vua em trai Ngai, du hanh mot so ni vaong ta
ngh ngi sau o ngu. Trong luc o, hoang hau, nhng bo trng
va tuy tung ri i gap an s Kshantivadin ma ho a biet trc o
va khan cau Ngai giang day ho. Khi nha vua thc day, ong thay
rang ch co mot mnh va ngh ra ng hoang hau, bo trng va tuy
tung a bo ong ta, tr nen rat tc gian ong ta tm kiem va gap ho
bao quanh v an s. Khong nhan ra ngi an ong thanh thien
ang giang day Giao Phap, v vua ngh rang ong ta a dan dat
hoang hau va nhng bo trng lac ng va h hong.
Ong la ai? v vua la len. V ong ta con rat tre khi ngi
anh cua mnh t bo the gian nen khong nhan ra anh mnh.
Ta la an s Kshantivadin, ngi anh ap.
To v vua noi, hay e chung toi thay ong xng ang vi
ten nay khong?. Hay cho chung toi thay ong co the chu ng
c bao nhieu. Noi nh vay xong, v vua cat ban tay phai cua
v thanh. The nao, ong co the chu c khong? nha vua noi.
c, ta co the chu

78
Cat ri ban tay trai, v vua noi, Ong van con la
Kshantivadin ha, co the chu c khong?
c Ngai ap.
Sau o v vua chat au v an s, noi, Ong van chu c
ha?
c Ngai ap.
Va t nhng vet thng cat au va tay v an s, thay v mau
chay, lai chay ra mot chat trang nh sa. V vua bnh tnh lai,
ieu nay khong the xay ra vi mot ngi bnh thng, nha vua
hoi tuy tung rang Ngai la ai. o la anh trai Ngai,
Kshantivadin. Ho noi vi nha vua, ngi a t bo vng quoc
e vao rng. Sau o, v vua cam thay hoi han to ln va bat au
khoc. Gi ay, Kshantivadin la mot Bo Tat nen du au a b
chat, Ngai van co the noi. Tay va au Ta b ngi chat khi
ngi hoi, cho nen trong tng lai, khi Ta thanh Phat, cau mong
Ta co the chat t moi nhiem o cua ngi khi ngi hoi Ta.
Sau o, trong thc te, Kshntivadin tr thanh c Phat
Thch Ca Mau Ni.
Sau khi c Phat giac ngo, nam ngi e t au tien (mot
trong nhng ngi nay la em cua Kshantivadin trong kiep trc)
hoi Ngai: Luan hoi la g?
c Phat noi: Luan hoi la do ban tanh au kho.
Sau o ho hoi: Khi nao au kho xuat hien?
c Phat noi: au kho xuat hien t nhng cam xuc nhiem
o.
Roi ho hoi: Chung con co the xoa bo nguyen nhan cua
au kho nh the nao?
c Phat noi: Con phai i theo con ng.
Ke tiep ho hoi: i theo con ng th co cai tot g?

79
c Phat noi: Tat ca nghiep va cam xuc co sinh nen co
diet. Va qua bai giang nay nam v e t ac qua A La Han.
The nen, du au cua Ngai Kshantivadin b chat trong cn tc
gian, song, qua nguyen lc cua Ngai cho s giac ngo, Ngai co
the chuyen hoa nghiep noi ket xau thanh nguyen nhan thien cua
v vua c tr thanh e t cua Ngai sau nay. Chung ta co the
thay t ieu nay tai sao Giao Phap day ve s can thiet cua viec
lap nguyen.

Bay gi chung ta se noi ve nhng hng dan luc can t
theo truyen thong Giao Phap nay. Ve s thc hanh chuyen di
tam thc theo giao ly Ren Luyen Tam, ban ke goc noi:

Ve luc chet ra sao, ai Tha a day
Nam sc manh nay, quan trong ra sao tuy theo con
hanh ong.

Nam sc manh nay tng t nh nhng ieu a nhac
tren: chung t thien, nguyen, s ghe s, kien tr va quen thuoc.

Nang lc cua nhng chung t thien. Khi hanh gia chung ta
nhan ra mnh sap chet, mnh mac can benh chet ngi va khong
con cach nao keo dai cuoc song, chung ta nen cung dng tat ca
s hu cua mnh en v Thay va Tam Bao. Chung ta nen x ly
moi cong viec cha hoan tat va khong bam luyen hay thu ghet
bat c ai hoac bat c th g.

Nang lc cua nguyen. Hay cung dng bay chi en Thay
mnh va Tam Bao, chung ta nen cau nguyen nh sau: Cau
mong con thoat khoi s hai trong trung am, va trong tat ca kiep

80
tng lai con mong c ban phc vi s thc hanh hai bac Bo
e tam. Cau mong cac ang Chien Thang ban phc cho con,
nhat la v Thay a day con thc hanh Bo e tam, hng dan con
Ren Luyen Tam. Chung ta nen cau nguyen nh vay nhieu lan,
xac tn rang v Thay se quan tam en mnh.

Nang lc cua s ghe s. Chung ta nen nh rang trong qua
kh s chap nga a em lai au kho cho mnh. Ngay ca bay gi,
s hy vong rang mnh phai tiep tuc song, bam luyen vao than
chung ta nh mot th rat quy bau, lo lang ve viec phai s dung
tai san cua chung ta nh the nao: tat ca ieu nay co the van la
c hoi cho nhng phien nao. Neu ngay ca khi hien tai khong the
t bo nhng bam chap ay, chung ta se khong bao gi co c
yen bnh. Chung ta hay e than cua mnh nh at va a, ngh
rang chung khong ang e bam vao. Chung ta au kho ch v s
bam luyen vao chung! ben ngoai th chung la da, ben trong
chung cha tht, mau, xng va moi chat lieu kinh tm. That s
chung chang la g het ngoai cai tui d va khong can xac nh
chung nh chnh ta. Hay e chung b thieu chay, e chim hay
cho an tht chung! Ngh theo cach nay, chung ta se t bo c s
t yeu thng ban than.

Nang lc cua s kien nh. Chung ta phai t nhac nh ban
than rang khi mnh buoc phai i qua trang thai bardo, bang s
thien nh ve Bo e tam quy gia, ta se thc s thien nh ve tam
yeu cua tat ca ch Phat va Bo Tat. Chung ta khong the nao e
mnh ri vao nhng coi thap. Nh kien tr thc hanh Bo e tam
lien tuc vi quyet tam manh me chung ta se bao ve ban than
mnh khoi noi kinh hoang cua trung am.


81
Nang lc cua s quen thuoc. Chung ta phai thng xuyen
nghien ngam nhng ky thuat va mo ta: lam sao thc hanh hai
bac Bo e tam, lam cach nao trao hanh phuc va nhan au kho,
lam the nao e phat trien long bi en ke thu. Chung ta phai song
theo cach nh vay, thong qua viec thng xuyen nh en Ren
Luyen Tam, ta se co the ap dung no vao luc can t va luc chung
ta gap au n.

Bay gi vao thi iem cai chet en, ay la nhng g ban
nen lam. Cung giong nh c Phat a lam khi Ngai vien tch,
nam nghieng ve ben phai, ta au vao ban tay phai. Th vao
bang mui trai, bt mui phai vi ngo n ut cua tay phai. Thien nh
ve tnh thng, mong muon hanh phuc cho tat ca chung sanh,
nhieu vo so nh bau tri bao la, va phat trien long bi vi khao
khat giai thoat ho khoi moi au kho. S dung s ho tr cua hi
th ra vao, tng tng ban th ra tat ca nhng hanh phuc, thoai
mai va cua cai, gi en nhng ngi ang gap au kho. Va ht
vao tat ca nhng benh tat, xau xa, nhng cam xuc tieu cc va s
che chng cua cac chung sanh khac, nhan vao chnh mnh.
Sau o, ban phai nghien ngam rang sinh t va niet ban t
chung la nh huyen, cung giong nh giac mong hay s pho dien
ma thuat cua mot phu thuy. Moi th eu vo t tanh. Moi th ch
la s nhan thc cua tam va ni nao khong co g ton tai, ni o se
khong co nguyen nhan cua s hai, tai ay hay trong trung am.
Co gang tru trong s tin tng o, khong co bat c s chap thc
nao.
Mot ba cu gia va co con gai b cuon troi tren dong song.
Ba cu ngh rang, Neu ch co con gai toi c cu song, toi
chang s hai g khi b chm. Co gai ngh Chang sao ca neu
nh toi chet! Ch mong rang me toi c an toan!. Ca hai eu

82
chet, nhng nh vao y nh cuoi cung ay tnh thng, ho c
tai sinh vao coi tri. Va chung ta phai co nhng y ngh ay tnh
yeu thng nh vay trong moi luc, va khi chung ta chet, chung
ta se thien nh luan phien ve hai Bo e tam.
Co rat nhieu li ch dan noi tieng va lng danh ve viec
chuyen di tam thc vao luc chet, nhng khong co g la sieu
pham, ngac nhien hay k dieu nh ieu nay.


















83



TRNH O THANH THAO
TRONG REN LUYEN TAM


Tat ca cac Phap eu co mot muc tieu duy nhat.

c Phat a ban tam van bon ngan Phap mon, tat ca eu
co muc ch hang phuc s chap nga. ay la ly do duy nhat ma
Ngai trnh bay. Neu Phap khong hoat ong nh mot oi tr cho
s bam luyen vao ban nga cua chung ta th moi thc hanh eu
vo ch, nh trng hp cua Devadatta (e Ba at a) anh em
chu bac vi c Phat. Ong ta biet nhieu sutra (kinh ien) nh
mot con voi co the mang vac tren lng no, nhng v khong the
giu bo s chap nga nen kiep ti b oa a nguc.
Mc o chung ta co the hang phuc s bam luyen ban nga
cua mnh se cho thay trnh o s dung Giao Phap mot cach ung
an. Vay chung ta hay thc co gang.

Hay da tren u the cua hai nhan chng.

Neu chung ta thanh cong trong viec tao c an tng u
tot ve chnh mnh khien ngi khac noi, Ngi nay a thc
hanh Bo e tam rat tot, th ieu nay co the xem la mot loai
chng thc. Nhng neu ngh ve no, chung ta co the thay rang tr

84
khi nhng ngi nh vay co kha nang oc c tam ta, lo trnh
tam cua ta a dau ho; ho khong the biet chung ta co ap dung
hay khong moi oi tr. Do vay, chung ta phai khao sat chnh
mnh e thay trong thc te chung ta t gian d hoac t bam luyen
ban nga, va hoac co the thc hanh trao oi hanh phuc va au
kho. o la s chng thc chnh yeu ma chung ta phai da vao.
Chung ta nen song trong cach luon co y thc trong sang.
Ngai Milarepa noi, Tn ngng cua Ta la khong co g xau
ho khi Ta chet. Nhng phan ln moi ngi chang e y s quan
trong ve loi suy ngh nay. Chung ta gia v thc s an nh, a
khuat phuc, va tran ay nhng li le em du, khien ngi bnh
thng khong biet t duy cua mnh, ho noi, ay thc s la mot
Bo Tat. Nhng o ch la s c x ben ngoai cua chung ta ma ho
thay.
ieu quan trong la khong nen lam bat c ieu g ma chung
ta phai hoi han sau nay. Do vay, phai khao sat trung thc chnh
mnh. Khong may, s chap nga cua chung ta qua tho nang, tham
ch neu thc s co mot so pham tnh nho be, chung ta ngh rang
mnh ang than phuc. Trai lai, neu co mot so khuyet iem to
ln, chung ta tham ch chang e y no. Ngi ta noi rang, Nc
pham chat tot khong tru nh cua s kieu man. Vay, chung ta
phai rat ky lng. Neu, sau khi khao sat ky lng chnh mnh,
chung ta co the at tay len ngc va suy ngh thanh thc, Nhng
hanh ong cua toi eu tot, th o la mot dau hieu chung ta ang
at mot so kinh nghiem trong Ren Luyen Tam. Sau o chung ta
nen hoan hy rang viec thc hanh cua mnh a troi qua tot ep va
quyet tam lam tot hn trong tng lai, giong nh ch Bo Tat cua
kiep trc. Bang moi phng tien chung ta co phat trien s oi
tr nhieu lan va hoat ong trong cach t an bnh chnh mnh.


85
Hay luon duy tr s hoan hy.

Do sc manh cua viec Ren luyen Tam cac Ngai, cac v To
Kadampa luon co the nhn vao mat ti sang cua s vat bat chap
chung xay en vi cac Ngai nh the nao. Tham ch neu mac benh
phong cui cac Ngai van tiep tuc hoan hy, hanh phuc trong nhan biet
rang benh cui em lai cai chet khong au n. Le d nhien, cui la
benh xau nhat trong moi loai benh, nhng chung ta nen kien quyet
rang ngay ca neu b benh, chung ta se tiep tuc thc hanh s trao oi
hanh phuc lay au kho, nhan vao chnh mnh s au kho cua tat ca
nhng nan nhan b nhiem phien nao o.
Lam manh me bang quan iem nay, chung ta nen xac
quyet rang bi c hanh cua viec Ren Luyen Tam, chung ta se
co the am ng con ng du bat c hoan canh kho khan nao
xay ra. Neu co the lam ieu nay vi tn tam, th o la dau hieu
chung ta a kinh nghiem trong thc hanh; va se c hanh phuc
vi bat c nhng g co the xay en. Ngoai ra, chung ta phai
nhan vao chnh mnh nhng kinh nghiem, va au kho cua ngi
khac khi ngi khac phai chu nhng au kho ve tinh than va
the xac, hay oi mat vi moi loai thu ghet chung ta nen nhan tat
ca vao mnh. Va nen lam ma khong co bat ky hy vong hay s
hai nao. Nhng neu au kho cua ngi khac that s xay en vi
toi, toi nen lam g? - nhng suy i tnh lai nh vay phai loai bo
hoan toan khoi tam chung ta.

Vi kinh nghiem con co the thc hanh
ngay ca khi xao lang.

Ngi k s kinh nghiem khong e ri khoi mnh nga.
Trong cung cach, khi s bat li khong mong muon, hoac nhng

86
kho khan ot xuat xay en chung ta, neu tnh thng va long bi
nhieu hn la long thu han en vi chung ta mot cach hoa hp
hay noi cach khac, neu nhng tnh huong khong thuan li co the
c s dung e lam li ch cho cuoc song cua mnh th o la
dau hieu chung ta at c mot so ieu trong Ren Luyen Tam.
V the viec tiep tuc no lc la cc ky quan trong.
Kinh nghiem nh vay ch ro mot s quen thuoc ve Ren
Luyen Tam; tuy nhien khong co ngha la cong viec a hoan tat.
Ngay ca khi nhng dau hieu nh vay xay ra, chung ta nen tiep
tuc no lc e tr nen thanh thao va luon hoan hy hn. Ngoai ra,
mot tam a c ieu phuc va an nh qua thc hanh se t boc
lo mot cach t nhien trong nhng hoat ong ben ngoai. Nh vi
ngan ng ve khac nhau noi, Khi thay nhng con vt, ban biet la
nc gan o va Khong co khoi th khong co la. Cho nen,
cung nh vay, ch Bo Tat co the nhan biet c qua nhng dau
hieu ben ngoai.

An tnh va thanh than
Se cho thay tr tue cua ban;
Thoat khoi nhng cam xuc nhiem o
Se pho bay tien bo cua ban tren con ng;
S hoan thien cua ban se xuat hien
Qua c hanh a lam trong nhng giac mong.
Mot Bo Tat c phat hien bi nhng g Ngai lam.

Nhng dau hieu nh ieu nay cung se xuat hien trong
chung ta, nhng khong co ngha khong co g e chung ta lam
na.



87


S CAM KET CUA
REN LUYEN TAM


Luon luon ren luyen trong ba iem chung.

Ba iem chung la: kien nh trong ha nguyen cua s Ren
Luyen Tam, khong gia v lam ra ve va mau me pho trng
khong t nhien, va khong phan biet oi x.

Kien nh trong Ren Luyen Tam. Chung ta nen cho i hanh
phuc khong hoi tiec va ong gop moi ieu va pham tnh tot ep
cho ngi khac. Nen nhan moi phien nao va nhng hoan canh
khong mong muon cua ho vao mnh, chap nhan au kho vi
long hoan hy. Chung ta nen co gang giai thoat nhng au kho
cho ho, dang hien hanh phuc cho ho du ln hay nho mot cach
thanh that va khong suy i tnh lai, ac biet la vi nhng ngi
lam hai mnh. Va chung ta khong nen bo qua nhng ha nguyen
Thanh Van, vi ly do chung ta ang thc hanh Ren Luyen
Tam. Khong bao gi quen Ren Luyen Tam, chung ta phai ton
knh va thc hanh moi ha nguyen, t Thanh Van Tha en
Kim Cng Tha, ma chung ta a ha nguyen, gom tat ca lai
thanh mot cach song duy nhat. Neu co the lam c ieu nay,
no la bac thang bang a en moi con ng cua ai Tha. The
nen, chung ta hay quan sat moi ha nguyen vi chu tam ngang
nhau.

88

Khong gia v, lam ra ve. Trong cuoc song hang ngay, li
noi nen tng ng vi cach chung ta thc hanh thc te Giao
Phap. Ngoai ra chung ta nen tranh lam nhng ieu g trc mat
ngi khac e cho ho co an tng rang chung ta hy sinh quen
mnh ma ieu o nham gop phan em lai thuan li cho ta. Va
nen kiem che moi hanh ong tnh toan lam ngi khac ngh
rang chung ta thoat khoi nga chap, nh mot ngi co quan iem
phong tung lien quan en s nhay cam cua truyen thong ton
giao, hoac pho trng bang cach tiep xuc vi ngi benh phong
cui hay nhng benh tat truyen nhiem khac. Chung ta khong nen
lam bat c ieu g ma cac v To cua phai Kadampa khong lam.

Khong phan biet oi x. Chang han, chung ta co the kien
nhan vi nhng ton hai do con ngi gay ra nhng khong the
chu noi khi b tinh linh va ma quy tan cong. Chung ta nen nha
nhan vi ngi ngheo cung nh vi ngi co quyen the. Chung
ta nen tranh bam luyen vao than quyen va thu han vi ke thu, t
giai thoat khoi moi thien v. Ma nhat la chung ta hay ton trong
nhng ngi ngheo, ngi thap kem khong co tam quan trong.
ng thien v! Tnh thng va long bi phai c pho quat en
tat ca chung sanh.

Hay thay oi quan iem cua con va gi gn no vng chac.

T thi vo thuy, s chap nga a lam cho chung ta lang
thang trong sinh t; no la goc re cua moi au kho, no la thu
pham that s.
Hay xem ngi khac quan trong hn chnh mnh, chung ta
nen t bo quan iem yeu men ban than va quyet tam hanh ong

89
khong ao c gia, khong canh tranh trong than, khau, y, Viec
Ren luyen Tam phai c thc hien trong than trong. Khong
nen lam vi s pho dien ben ngoai, trong cach thu hut s chu y
cua ngi khac va tao tieng tam; ma phai hanh ong nh s oi
tr cho s chap nga va cam xuc nhiem o cua mnh. Chung ta nen
lam tam mnh chn muoi ma khong can bat ky ai biet.

Khong nen thao luan thieu cng quyet.

Chung ta khong nen ban luan ve khuyet iem cua ngi
khac. Neu ho khong the thay hay i c, neu ho khong thong
minh hoac ngay ca viec vi pham gii nguyen, chung ta khong
nen goi ho la mu, que, ngu, v.v Tom lai, chung ta khong nen
noi bat c nhng g kho chu cho ngi khac nghe c.

ng anh gia hanh vi ngi khac.

Khi thay nhng khuyet iem cua ngi khac noi chung,
hay nhng ngi i vao Giao Phap, nhng e t cung Thay,
hoac nhng ngi a mac ao tu s, la nhng bac c tri va
ngi ho tr, chung ta phai hieu rang no la s bat tnh cua nhan
thc sai lam cua chung ta. Khi nhn vao gng, chung ta thay
mot khuon mat d ban v chnh mat cua chung ta b d. Tng
t, nhng khuyet iem cua ngi khac khong la g ca ma la cach
nhn bat tnh cua chung ta. Bang cach ngh nay, chung ta nen co
loai bo nhan thc sai lam cua chnh mnh ve nhan thc loi lam
cua ngi khac, va trau doi quan iem nh o toan bo hien hu,
moi hnh tng eu c kinh nghiem la thanh tnh.


90
Trc tien, hay lam viec manh nhat
ve nhng nhiem o cua con.

Chung ta nen xem xet, khao sat ky lng nhng cam xuc
nhiem o cua chnh mnh la s hung manh nhat. Neu tham duc
manh nhat, chung ta nen co tap trung oi tr no nh s xau xa.
Neu san han noi bat, chung ta nen co phat trien phng thuoc
cua s kien tr. Neu ban tanh nghieng ve si me va tr on, chung
ta t mnh ap dung viec trau doi tr tue. Neu ganh t, chung ta
nen lam viec e phat trien s thanh than. Trong no lc hang
phuc nhng nhiem o nay, chung ta nen tap trung tat ca thc
hanh Giao Phap cua mnh. Neu co the t giai thoat khoi nhng
nhiem o tho nang, th nhiem o vi te cung se t nhien giam bt.

Hay t bo hy vong at c ket qua.

Ket qua chung cua viec Ren luyen Tam la giai thoat hanh
gia khoi hy vong va s hai. Chung ta nen thc hanh s trao oi
hanh phuc va au kho ma khong mong cau bat ky phan thng
nao. Chang han, chung ta khong nen hy vong v thc hanh cua
mnh khien nhng sinh linh phi nhan vay quanh, nghe li chung
ta va pho dien phep mau, va ngi ta b thuc ay bi ho cung se
phuc vu, em lai giau co va uy the cho mnh. Chung ta phai ru
bo moi quan niem ch ky va nhng ong c khong noi ra, nh
lam viec v ngi khac nhng mong muon s giai thoat cho
rieng mnh, hoac c tai sanh trong coi tnh o.





91
Bo nhng thc an nhiem oc.

Ngi ta noi: Hanh ong thien c thc hien vi muc
ch ch ky cung giong nh thc pham nhiem oc. Thc pham
oc co the nhn rat ngon tham ch mui v rat tuyet, nhng no se
nhanh chong dan en cai chet.
Suy ngh ve mot ke thu ch nh ngi ang ghet, ngh ve
mot ngi ban nh ngi thng yeu, ghen tc vi nhng hanh
phuc cua ngi khac; tat ca ieu nay goc re la chap nga. Va
nhng thien hanh loc qua s chap nga ma tiep nhan nh ieu g
co thc va ben vng se chuyen thanh chat oc. Chung ta nen co
gang t bo moi tnh t ky trung tam.

ng thu cu vi cam giac trach nhiem.

Trung thanh vi ky c cua cha me ve nhng ngi co thien
y hay theo uoi chong lai ke thu cua to tien. Chung ta khong
nen e mnh b loai thanh kien nay chi phoi.

ng dung s nhuc oi vi lang ma.

Neu ngi ta noi chung ta, Ban khong phai la mot hanh
gia tot. Gii nguyen cua ban la vo dung, chung ta khong nen
phan ng bang viec ch ra nhng khuyet iem cua ho, chang han
noi vi mot ngi mu la ho mu, hoac vi ngi khap khieng la
ho que. Neu chung ta hanh ong nh vay th ca hai ngi eu
tc gian. Do vay, ng noi du mot li lam ngi khac b ton
thng hay lam ho khong hanh phuc. Khi s viec khong tot,
chung ta khong nen trach c bat ky ngi nao.


92
ng ch i trong rnh rap.

Phuc kch trong trng hp nay co ngha nh lai nhng
ton thng ma ngi khac gay ra cho mnh va ch mot c hoi tot
luc ho suy yeu khi chung ta co the anh tra, hay tm kiem quyen
lc giup hoac tham ch s dung en phap thuat, v.v Chung
ta nen dep bo bat c t duy nao ve loai nay.

ng tan cong vao s yeu uoi.

ng tan cong vao iem yeu cua ngi khac hay lam bat
c ieu g gay au kho cho ho. Tng t, khong nen niem nhng
mantra huy diet se lam ton hai nhng sinh linh phi nhan.

ng at ganh nang dzo
25
len lng mot con bo.

Y ngha cua cau nay la chung ta khong bao gi nen e bat
ky ton thng hay trach c ma mnh a lam ri len ngi khac.
Mot con bo khong the mang sc nang cua con dzo. Ngoai ra,
chung ta nen no lc gi gn khong ton thng ngi ngheo va
yeu uoi, e nang ho vi nhng ganh nang hn ngi khac, v.v
Moi hanh ong xau nh vay phai c hoan toan loai tr.

ng ca tung vi nhng ong c an dau.

Neu, chang han chung ta gi chung mot so tai san vi
ngi khac, chung ta khong nen la phnh ho bang nhng li
tang boc e ho cho chung ta phan cua ho, ai loai nh, Ban

25
Dzo: Mot lai giong gia trau yak va bo, mot con vat manh me, manh hn
han con bo.

93
that la noi tieng vi long tot cua mnh, hoac Vi tnh rong rai
nh vay, ban se tch luy c rat nhieu cong c. Noi tom lai,
chung ta khong nen lam nhng g e ngi khac vui long va a
tien cho chung ta: nhng viec nh the phai c t bo.

ng dung sai phng thuoc.

Chung ta se dung sai phng thuoc neu nhan vao mnh nhng
bat hanh cua ngi khac vi mong muon c hanh phuc ca nhan
hoac ngi khac co the noi chung ta la nhng Bo Tat nhan nhuc, t
tam, co gang xay dng cho mnh danh tieng tot. Chung ta phai giai
thoat khoi moi y nh nh vay va khong bao gi mang lay nhng bat
hanh cua ngi khac v nhng ly do nay.
V du khac cua loai c x nay la muon thc hanh Ren
Luyen Tam e tr c benh, hoac thoat khoi s s hai ma quy
va tinh linh. ieu nay giong nh thc hanh truc tr ma quy vi y
nh trng tr nhng tinh linh bang nhng mantra phan no; ay
la ieu hoan toan nen bo. Chung ta khong nen lam giam gia tr
cua viec Ren Luyen Tam xuong mc o ch la phap thuat bang
viec co gang s dung no nh mot phng tien tr kh nhng anh
hng xau ac. Nhng tinh linh va ma quy xau ac lam hai ngi
khac v ho b ao tng. Chung ta khong nen thc hanh Ren
Luyen Tam e chong lai ho, ma hay giai thoat ho khoi nghiep
xau. Khi ho gay chng ngai, chung ta nen thc hanh chod vi
long bi, nen ho se khong hai chung ta. S thc hanh cua chung
ta phai la s oi tr ch cho chnh cam xuc tieu cc cua mnh.





94
ng em mot v than xuong ang cap cua mot con quy.

Ng i the gian du ng tn ng ng cu a ho e co tha nh a t trong
co ng vie c, a t c quye n the va hoa n ca nh sung tu c; nhng ne u b
be nh ho b ma t v tr v.v, ho ngh nh ng v tha n cu a ho kho ng ha i
lo ng va ba t a u ngh ve ca c v tha n nh ma quy .
Neu qua Ren Luyen Tam chung ta tr nen thch khoe
khoang, va kieu man. Nh Ngai Gampopa
26
co lan a noi: Giao
Phap khong thc hanh ung se em chung ta xuong nhng coi
thap. Neu tr nen t phu va kieu ngao, chac chan chung ta
khong phai thc hanh Giao Phap. V s kieu man cua mnh, viec
Ren Luyen Tam thay v thuan hoa se lam chung ta khac nghiet
va ngoan co hn. Chung ta se tr nen rat kieu man ma ngay ca
neu thay mot v Phat bay tren tri, hoac co ai o qua au kho v
ruot b loi ra ngoai, chung ta se chang cam thay sung knh vi
nhng pham tnh cua ch Phat cung nh khong co long bi man
vi nhng au kho cua chung sanh. Toan bo gia tr cua Giao
Phap se b bo qua. Nhng ngi lnh gac on pha ong chang
giup ch g khi ke ch pha tay. Khi b beng gan, chung ta nen
uong ung thuoc tr benh gan. Khi b sot chung ta nen ap dung
phng thuoc thch hp. Neu dung thuoc khong thch hp vi
benh, tnh trang cua chung ta se hoan toan xau. Trong cung
cach, chung ta nen ap dung giao ly e chung hoat ong nh mot
oi tr vi s chap nga cua mnh. Hng en moi ngi, chung
ta nen xem mnh nh ngi phuc dch khiem ton nhat, hay nhan
v tr thap nhat. Chung ta hay that s co gang khiem ton va t
quen mnh.

26
Gampopa: (1079-1153) Cung c biet la Dhagpo Rinpoche, e t noi
tieng nhat cua Ngai Milarepa va la ngi sang lap dong truyen tu vien
Kagyu.

95
ng li dung c hoi cua s au kho.

Neu, vao luc chet cua than quyen hay ban be, chung ta co
gang moi th e s hu tai san cua ho, tien bac, thc pham, sach
v, v.v; neu ngi bao tr cua chung ta b benh hay chet, va
chung ta en nha ho vi y nh thc hien nghi le e hy vong
c en ap, hoac vao luc chet cua mot hanh gia tren ang cap
mnh, chung ta cam thay hai long v t nay ve sau khong con
ngi canh tranh hay vao luc chet cua mot ke thu, chung ta
khong con cam thay b e doa, th o that s la chung ta a li
dung s au kho cua ngi khac. o la mot so ieu chung ta
khong nen lam.



















96


NHNG NGUYEN TAC CH AO
CHO VIEC REN LUYEN TAM

ay la mot so li khuyen xa hn ve viec lam the nao ap
dung viec Ren Luyen Tam cho chnh mnh, lam kien co va nang
cao long bi va Bo e tam cua mnh.

Hay lam moi th vi mot muc ch.

Chung ta nen co gang suy ngh mot cach v tha. Chang han
nh lien quan en thc pham va cach an mac cua mnh, khi
c cho mot so mon ngon e an, chung ta nen ngh: Cau mong
tat ca chung sanh cung co thc pham ngon e hng; toi mong
co the chia xe ba an nay cho tat ca nhng ngi b oi. Tng
t, khi nhan c quan ao ep, chung ta hay ngh, Cau mong
moi ngi eu co quan ao ep nh vay.
Hay ap dung mot phng thuoc
cho moi hoan canh khong may.

Trong giai oan cua Ren Luyen Tam, khi chung ta b benh
hay la nan nhan cua nhng the lc bat thien; khi khong c
ngi ta yeu thch hoac au kho v b tieng xau, khi cam xuc gia
tang manh me va chung ta mat i khao khat Ren Luyen Tam:
vao nhng luc o ta can quan chieu rang tren the gian nay co rat
nhieu ngi ang phien nao giong nh vay va hanh vi khong

97
giong nh giao ly. Ngay ca khi chung ta giai thch kinh ien va
nhng phng phap e phat trien nhng pham tnh tot, se chang
co ai muon nghe li noi cua chung ta se ri vao tai nhng
ngi iec. Trai lai, ngi ta thng noi doi va trom cap mot
cach t nhien khong can c day. Hanh ong cua ho mau
thuan vi khao khat cua ho ho co the au khac c ngoai
luan hoi va nhng coi thap? Do vay chung ta nen cam thay hoi
tiec cho ho va nhan lay nhng khuyet iem cua ho len chnh
mnh, chung ta nen cau nguyen hanh ong tieu cc cua ho co
the ngng lai va ho co the bat au tren con ng Giai thoat.
Chung ta nen cau nguyen rang ho co the tr nen nham chan sinh
t va muon chuyen thoat khoi no, rang ho co the phat trien Bo
e tam va moi ket qua li bieng, lanh am vi Giao Phap cua
ho co the ri len chung ta. Noi khac i, chung ta nen thc hanh
s trao oi ieu tot lay ieu xau.

Hai ieu nen lam, vao luc bat au va ket thuc

Vao buoi sang, luc thc day, chung ta nen lap nguyen sau:
Suot ca ngay hom nay, toi se nh en Bo e tam. An, mac,
thien nh, du i bat c au, toi se thc hanh no lien tuc. Neu
quen, toi se t nhac mnh nh. Lu tam en no, toi se khong e
chnh mnh lang thang trong nhng trang thai tham, san, hay si.
Chung ta nen sap at no lc gi gn nguyen nay va vao buoi toi
trc khi i ngu, chung ta nen khao sat chnh mnh co the phat
trien c bao nhieu Bo e tam, co the giup bao nhieu ngi
va moi hanh ong cua chung ta co tng ng vi giao ly hay
khong.
Neu thay mnh i ngc vi giao ly, chung ta nen phan
chieu rang du a i vao Phat Phap va nhan c giao ly cua ai

98
Tha t Thay mnh, chung ta van khong the ap dung vao thc
hanh. ay la v t vo so kiep chung ta a quay lng lai vi Giao
Phap. Neu tiep tuc nh vay th se khong ket thuc viec lang
thang trong sinh t va nhng coi thap. Chung ta nen t khien
trach mnh, sam hoi nhng loi lam trong ngay va quyet tam t
ngay mai tr i, trong vong 24 gi hay mot thang, hoac toi thieu
trong mot nam chung ta se co mot so dau hieu cua viec cai
thien. Chung ta nen toi luyen chnh mnh e khong b nan long
bi cong viec t bo nhng khuyet iem. Neu trong ngay hanh
ong cua chung ta khong trai vi giao ly va duy tr mot quan
iem v tha, chung ta nen hanh phuc va ngh, Ngay hom nay la
mot ngay hu ch, toi a nh nhng g ma v Thay a day va
ieu nay hoan thanh mong c cua Ngai. Ngay mai toi se lam
tot hn hom nay, tham ch ngay ke con tot hn na. ay la
cach bao am s tang trng Bo e tam cua chung ta ra sao.

Hay chu ng bat c nhng g cua hai xay ra.

Qua niem tin vao Tam Bao va s thc hanh bo th, ieu co
the xay ra, bang con ng cua nghiep qua, chung ta tr nen
giau co, at c mot v tr cao trong xa hoi, v.v ieu nay co
the dan en viec chung ta ngh, Toi giau co, toi quan trong, toi
tot nhat, toi c xep len hang au. Neu hanh gia chung ta co
loai kieu ngao nay, s bam chap vao i song cua chung ta gia
tang va ma quy se i vao tim mnh. Neu, ngc lai, chung ta
ieu khien c viec hng thu hanh phuc, cua cai va the lc
ma khong kieu cang, chung ta se hieu c rang chung khong la
g ca ma ch la ao huyen, nhng giac mong phi thc, tat ca
nhng ieu nay mot ngay nao o se phai nhat. Nh a co noi ve
moi th ket hp, Nhng g tch luy se dung can het, nhng g

99
len cao se ri xuong, nhng g co sinh th se diet, nhng g tu lai
se phan ly.
Ai biet, chung ta nen noi vi chnh mnh, co le ngay
mai toi se noi tam biet vi tat ca ieu nay. Do vay, toi se cung
dng en Thay toi va Tam Bao ieu tot nhat ve tai san va s
man nguyen cua toi. Cau mong cac Ngai tiep nhan vi hoan hy
va ban phc e toi co the khong b chng ngai tren con
ng. Tat ca nhng th o ch la mot giac m de chu, nhng
cau mong tat ca chung sanh kinh nghiem nhng hanh phuc nay
nh toi tham ch con hn toi.
Mat khac, khi chung ta trong hoan canh thieu thon tham
ch khong the thc hanh, khien chung ta co cam xuc va cam
giac gian d, anh nhau va cai co vi moi ngi, chung ta nen
phan tnh: Toi biet rang moi s la huyen ao, do vay toi khong
e mnh b cam xuc keo i. Toi se khong la mot ke hen nhat!
Toi se ganh vac s yeu uoi, ngheo kho, benh tat va cai chet
cua ngi khac. Noi ngan gon, chung ta phai co the ngh c
rang, gia s bo e tam quy gia khong giam trong chung ta th
cung chang ai quan tam lieu chung ta co xuong nhng coi thap
hay khong, cung chang ai quan tam ti viec chung ta anh mat
cua cai. Du g i na, cung giong nh ngi an xin co c vien
ngoc quy, chung ta se khong t bo bo e tam.

Tham ch neu no co gia tr bang sinh mang con,
hay bao ve cai hai.

No i chung ie u na y a m ch nh ng gi i nguye n cu a Thanh
Va n Th a, a i Th a va Kim Cng Th a, nha t la gi i nguye n a c
bie t cu a Re n Luye n Ta m. Gi i nguye n cu a Re n Luye n Ta m la :
trao chie n tha ng va l i ch cho ng i kha c va nha n la y ma t ma t,

100
tha t ba i, va o chnh mnh, a c biet la cu a ke thu . Ne u ha nh o ng
phu h p, vie c Re n Luye n Ta m se co ke t qua . Ma t kha c, ne u tha t
ba i trong th c ha nh hai nguye n na y, chu ng ta se cha ng a t c
nh ng l i ch nga n ha n cu a ha nh phu c trong i na y va ta i sanh
trong co i ng i hay co i tr i, hoa c cu ng kho ng a t c l i ch la u
da i cu a vie c ta i sanh trong mo t co i tnh o . Do va y, ba ng mo i gia
chu ng ta pha i qua n sa t nh ng nguye n na y, gio ng nh canh ch ng
o i ma t mnh kho i nh ng ca i gai khi i qua r ng.

Hay ren luyen nghiem khac chnh con trong ba ky luat.

ay la nhng thc hanh kho cua s tnh thc, cua s truc
xuat, va cua s chan ng dong chay.
Ve cai au tien, s kho thc hanh tnh thc, no la s can
phai nhan ra nhng cam xuc phien nao ngay khi chung xuat
hien, va ban au kho ma an tru u nhan biet e co the lam ieu
nay. Tuy nhien, khi nhng cam xuc phien nao khi len, chung ta
nen nhan dang chung nh tham, san, va si. Ngay ca khi nhng
cam xuc a c nhan biet, cung khong de tong kh chung bang
s oi tr. Chang han, neu mot cam xuc manh me xay en,
khien chung ta cam thay vo vong trong sc manh cua no, tuy
nhien chung ta phai oi dien va at cau hoi ve no. Vu kh cua
no au? Sc lc cua no au? Quan oi to ln va sc manh
chnh tr cua no au? Chung ta se thay rang nhng cam xuc
ch la nhng t tng phi thc, bi ban tnh trong rong, chung
en t khong tru x, chung i khong ni au, chung ton tai
khong au. Khi chung ta co the ay lui nhng cam xuc nhiem
o cua mnh, se xay en s kho thc hanh ngan chan dong
chay. ieu nay co ngha, tren can ban s oi tr a mo ta,
nhng cam xuc nhiem o c loai tr giong nh chim bay qua

101
bau tri khong e lai dau vet. o la nhng thc hanh chung ta
phai that s no lc.

Hay trong cay vao ba yeu to cot tuy.

Ba yeu to cot tuy ma viec thanh tu Giao Phap tuy thuoc
la: gap c mot v thay u pham tnh; nhan c giao ly cua
Ngai, trau doi quan iem ung; va cuoi cung, co c hoan canh
vat chat thch hp.
Neu khong i theo mot v thay chan thc, chung ta se
khong biet cach thc hanh giao ly ra sao. Neu c Phat khong
Chuyen Phap Luan, chung ta se khong biet nhng hanh ong
nao nen lam va nen tranh. Lam sao nhng ngi chung ta khong
co may man gap c c Phat trong than ngi lai co the thc
hanh con ng giai thoat neu khong i theo mot v thay?
Chung ta co the nhan ra c bao nhieu con ng sai lam va
thap kem khac? Ngoai ra, giong nh x ly o da b kho cng
bang dau e lam mt va mem, nen chung ta cung phai thc
hanh giao ly mot cach ung an vi mot thai o iem tnh va de
phuc tung, khong b quay roi bi nhng cam xuc phien nao.
Cuoi cung nh chung ta song trong coi duc gii kho co the thc
hanh Giao Phap neu thieu thc pham e lam no bung va quan
ao e che ma gio.
Neu co ay u ba yeu to cot loi nay, chung ta nen hanh
phuc vi t duy rang mnh co moi th can thiet e thc hanh
giao ly. Nh the chung ta c trang b vi mot con nga tot cho
mot hanh trnh vat va con ng se khong kho khan. Va
chung ta nen cau nguyen rang tat ca chung sanh eu co the may
man nh vay.

102
Tuy nhien, neu khong s hu c tat ca ba yeu to cot tuy
nay, chung ta nen quan chieu rang du a i vao Phat Phap va
nhan c nhieu giao ly va hng dan, chung ta van thieu
nhng ieu kien thch hp e thc hanh.
Trong thc te, co nhieu e t khong the thc hanh mot
cach ung an v nhng khuyet iem nay. Ho co cai c biet la
thien nghiep b truc trac. Nh a mo ta trc o, Nhng hanh
gia gia tr nen giau co, nhng v thay i lap gia nh. Chung ta
nen cam thay hoi tiec cho nhng ngi nh vay va cau nguyen
tan ay long mnh rang nhng nguyen nhan khong co hoan canh
thuan li nh vay cua ho co the chn tren mnh va, nh mot ket
qua, hoan canh cua ho co the c cai thien.

Thien nh ve ba ieu khong nen lam h hoai.

o la sung mo, nhiet thanh, va Bo e tam.

Sung knh Thay mnh la suoi nguon cua moi pham tnh cua
ai Tha. Neu chnh c Phat xuat hien trc chung ta va
chung ta thieu sung knh e thay nhng pham tnh cua Ngai, s
ban phc cua Ngai se khong the i vao chung ta. Ngi ba con
cua c Phat, Devadatta va Lekpe Karma khong thay Ngai nh
mot bac giac ngo; ho pham sai lam va ch trch moi hanh ong
cua Ngai va t bo chnh ho v ganh t, nen a b oa a nguc.
Neu co niem tin va sung knh hoan toan e thay moi hanh ong
cua Thay mnh la tch cc ngay ca neu Ngai khong phai la bac
sieu pham th tr tue giac ngo se xuat hien phi no lc trong
chung ta, nh a xay ra vi Sadaprarudita,
27
qua viec sung knh

27
Saraprarudita: Ten cua mot v ai Bo Tat trong thi c Phat
Dharmodgata, noi tieng v s dung cam va nhan nai trong viec cau Phap

103
v Thay cua Ngai a nhan ra tanh Khong. Do vay, s sung knh
la ieu chung ta khong bao gi e b h hoai.
S Re n Luye n Ta m na y la tinh ye u cu a a i Th a. No la cha t
b xua t pha t t s a cu a Gia o Pha p. Ve ta m va n bo n nga n Pha p
mo n c c Pha t trnh ba y chi tie t, ne u kho ng the , th ch ca n
th c ha nh Bo e ta m la u . Th c s , no gio ng nh v thuo c tuye n
o i ca n thie t; la ieu duy nha t chu ng ta kho ng the kho ng co . No la
tinh tu y c tinh luye n cu a mo i gia o ly . c nghe no la tha t s
may ma n va v Tha y gia ng da y la a i t a i, v s v a i cu a no n
gia n la kho ng the ngh ba n. Ng c la i, ne u chu ng ta s du ng nh ng
ch da n va o bo n hoa t o ng tantric,
28
cho mu c tie u ke o da i kie p
so ng cu a mnh hay c to t e p hn ke thu , ke c p v.v, chu ng ta
se ch la m vie c cho kie p hie n ta i cu a mnh.
Nhng ay la giao ly quy bau cua Bo e tam! Gia ma
chung ta co the kinh nghiem c Bo e tam ch trong choc lat
trong tam mnh! Mot niem tieu cc thoang qua se em au kho
cho chung ta trong vo so kiep. Ngc lai, mot khoanh khac cua
Bo e tam co the xoa sach ket qua cua moi hanh ong bat thien
trong vo so kiep. Tat ca s tch luy cong c va moi hanh ong
tnh hoa c tch luy ch trong mot niem cua Bo e tam. Bat c
hanh ong nao at nen tang tren quan iem nay eu gop phan
vao nhng hoat ong nh-bien cua ai Tha. The nen chung ta
phai thc hanh Bo e tam vi niem hoan hy va nhiet thanh
khong bao gi e li long.
e t mnh quen thuoc vi Bo e tam, giong nh gi gn
mot khu vn gon gang sach se khong co co dai, lum bui, con
trung, go vun. Chung ta hay thc hanh em moi pham tnh cua

28
Bon hoat ong tantric: (phrin las rnam bzhi) oi khi am ch en bon loai
hoat ong giac ngo. La tc tai, tang ch, thu hut va giai thoat (tc s chuyen
di tam thc manh me en mot coi cao hn).

104
ai Tha va Tieu Tha gom lai e chung ta giong nh mot bnh
cha tran ay ngu coc, hay bnh ay nc. Hoac chung ta thc
hanh nguyen Pratimoksha (Biet biet giai thoat gii), s ren
luyen Bo e tam, hoac nhng giai oan phat trien va hoan thien
cua Kim Cng Tha, tat ca ieu chung ta lam nen hanh ong
nh mot ho tr cho nguyen Bo e tam cua mnh. Tham ch neu
thc hanh Kim Cng Tha, nen duy tr vng chac s tan tam
cua chung ta nh nhng Bo Tat.
Bat c lam g, chung ta hay lang nghe giao ly, suy niem
hay thien nh ve chung, nen tho nhan tat ca nh mot ho tr
trong ren luyen cua mnh. Neu chung ta co the s dung Bo e
tam e em moi s vao con ng, nhng trang thai lanh manh
cua tam va nhng t duy tch cc se phat trien phi thng. Nh
s dung s oi tr, chung ta nen ao ngc moi cam xuc tieu cc
khi no khi len. Trong cach o, chung ta nen gi Bo e tam nh
ngi ban trung thanh cua mnh.

Ba ieu duy tr bat kha phan.

Than, khau, y cua chung ta nen luon tham gia vao hoat
ong tch cc. Khi thc hien nhng hanh ong ao c nh le
lay, i nhieu, ng va y chung ta nen hai hoa vi chuyen ong
cua than. Khi tch luy nhng hanh ong tch cc cua khau, chang
han nh tung niem, than va tam ta cung phai tham gia. Neu am
nhan mot so hoat ong tinh than tch cc, th than va khau cung
phai tham d. V du, neu, trong khi thc hanh anh le hay i
nhieu quanh, chung ta noi huyen thien, hay tieu khien vi
nhng cam xuc tieu cc, ieu nay giong nh an phai thc pham
nhiem oc. Do vay, trong khi thc hien hanh ong ao c,

105
than, khau, va y cua chung ta nen hoat ong hp nhat bat kha
phan.

Ren luyen khong thien v trong moi lanh vc;
S ren luyen cua con phai sau xa va toa khap.

Chung ta nen thc hanh viec Ren Luyen Tam mot cach
khong thien v khong chon la hay chon loc, va trong moi tng
quan vi moi s, du hu tnh hay vo tnh. Chung ta nen thc
hanh e bat c niem tng nao khi len chung se phuc vu nh
mot con ng cho viec Ren Luyen Tam, hn la nhng c hoi
cho chng ngai. Hay ng ch noi ngoai mieng ma hay la ieu
g o sau tham tan ay long mnh ma chung ta lam thc s.

Luon thien nh ve nhng g khong the tranh khoi.

Chung ta nen lien tuc thien nh ve nhng kho khan khong
the tranh khoi. Chang han, oi vi ngi lam ton thng ta,
ngi muon canh tranh ta, ngi co luc la ban nhng ot nhien
chong bang ta mot cach vo c, hay vi ngi khong co ly do ro
rang (co nghiep vi chung ta) chung ta ro rang khong thch,
chung ta nen co gang phat trien Bo e tam tham ch manh me
hn, nhat la khi kho khan.
Chung ta nen phuc dch ngi ln tuoi, cha me, va v thay
cua mnh. Nh Guru Padmasambhava a noi, ng la noi buon
cho ngi ln tuoi cua con, hay phuc dch ho vi niem ton knh.
Neu giup ho va giup nhng nhng ngi can c giup th
chung ta ang bc tren con ng cua ch Bo Tat. Chung ta
nen t bo bat c mau thuan nao vi quan iem nay.


106
ng b le thuoc vao nhng yeu to ben ngoai.

Khi co u quan ao va thc pham, co sc khoe tot, co c
bat ky nhng g mnh can va khong co bat c lo ngh nao, chung
ta khong nen b bam luyen vao nhng phuc li nay cung nh
khong b le thuoc vao chung. Ngc lai khi khong c hng
nhng ieu kien tot nh vay, va khi moi s tr nen xau i, chung
ta nen s dung hoan canh nay nh mot khi s cho long can
am cua mnh va nhan chung nh con ng cua Bo Tat. Chung
ta khong nen t bo khi hoan canh kho khan; trai lai, o chnh la
luc nen thc hanh hai bac Bo e tam, em tat ca nhng kinh
nghiem cua chung ta vao con ng.

Luc nay, hay lam nhng g quan trong.

Suot nhieu kiep trong qua kh, chung ta co the co nhieu
than tng khac nhau. Chung ta giau co. B ke thu anh ap, va
mat mat moi th. Chung ta a co moi lac thu cua ch thien.
Chung ta a la nan nhan cua s an ap chnh tr. Chung ta a b
phong cui hoac au kho v nhng benh khac. Tat ca nhng kinh
nghiem hanh phuc va au kho nay chang mang lai ieu g cho
ta. Ma bay gi, trong kiep hien tai nay, chung ta a i vao con
ng c c Phat trnh bay, chung ta a gap c nhng v
thay uyen bac va thanh tu tam linh, thi gian nay chung ta phai
chuan b nhng hoan canh ay y ngha nh vay va nen lam
nhng g quan trong.
Neu la mot thng buon, en hon ao chau bau lai tr ve
tay khong chang co chau ngoc, ong ta se xau ho trc cong
chung. Cung tng t nh vay vi chung ta, ngay luc nay co
nhng ieu kien tot e thc hanh. Neu co the phat trien Bo e

107
tam chan chnh, th viec chung ta ngheo kho, khong c ai
biet, khong tai khoan cung chang sao.
Giao Phap co hai phng dien: s giai thch va thc hanh.
S giai thch ch la cong viec cua mieng, va nhieu ngi a
khong thc hanh nh giao ly a trnh bay. Nh ngi ta noi: a
nghe c nhieu giao ly nhng thc hien ay u th rat hiem.
Tham ch co ngi a thc hanh c mot t, lai i sai ng va
lac hng. Chng nao Giao Phap con c quan tam th thc
hanh giao ly quan trong hn viec ch noi ve no; Giao Phap la
ieu chung ta that s lam. Hn na, chung ta co the tung niem
hang trieu mantra, va lam nhieu viec thien, nhng neu tam ta b
xao lang, se khong co ch li g; giao ly se khong giup ch g cho
ta va Bo e tam se khong co c hoi phat trien. Do vay, chung ta
hay tiep nhan Bo e tam len tren moi thc hanh khac.
Nh a co noi:

Mot Bon Ton, Chenrezig, hien than cua tat ca ch Phat;
Mot mantra, luc t, tieu bieu cho tat ca mantra;
Mot Phap, Bo e tam, bao gom moi thc hanh cua giai
oan phat trien va hoan thien.
Biet c mot se giai thoat tat ca, hay niem mantra luc t.

The ne n, Bo e ta m la th c ha nh chnh, ngoa i ra, vie c ta p
trung nha t ta m i theo ch da n ma chu ng ta nha n c t tha y mnh
th to t hn th c ha nh tre n ne n ta ng nghie n c u sa ch v va tr tho ng
minh cu a chu ng ta. Trong quy mo c x ly va tinh luye n, va ng
va kim cng tr ne n tinh khie t tng ng v i s quy gia hn. Cu ng
va y, qua th c ha nh sie ng na ng nhng ch da n a nha n c t Tha y
mnh, s hie u bie t cu a chu ng ta ve chu ng tr ne n gia ta ng sa u sa c.
Chnh c Pha t a no i: Ha y lua n gia i l i cu a Ta nh va ng, ca t t,

108
na u cha y, va tinh luye n; ha y kha o sa t ky gia o ly cu a Ta, kho ng ne n
cha p nha n no ch v to n knh Ta. Gio ng nh s na u cha y va tinh
luye n va ng, tng t nh va y, nh nghe gia o ly cu a c Pha t,
chu ng ta a t c hie u bie t, ma ca ng thie n nh se ca ng ta ng the m
s sa u sa c va bao la. The ne n, th c ha nh v i ta p trung kie n nh la
quan tro ng nha t. Ve mo i hoa t o ng cu a chu ng ta, vie c quan tro ng
nha t la ha y ngo i va th c ha nh. Chu ng ta kho ng nen i quanh qua n
qua nhie u, ch ne n tru tre n cho ngo i mnh. Chu ng ta se ch b nga
ne u ng da y! Ne n ngo i thch hp, kho ng qua c ng, va nh ra ng
ha nh gia gio i nha t la la m mo n e m ngo i thie n, ch kho ng pha i mo n
e gia y cu a ho . Trong th c te , vie c a p du ng s o i tr nh ng ca m
xu c co n quan tro ng hn vie c r i bo x s . V ne u r i bo x s ,
tham, sa n, va si cu a chu ng ta tha m ch co n ma nh hn, ha nh o ng
cu a chu ng ta cha ng giu p ch g ma ch ga y ha i cho th c ha nh mnh.
Do va y, ie u quan tro ng nha t la s du ng s o i tr.


ng tao sai lam.

Co sa u lo i la m hay nha n th c sai chu ng ta ne n pho ng cho ng.

Kien tr hay nhan nai sai lam. Ngi co tn ngng dung
cam chu ng kho khan va kien tr trong thc hanh ngay ca du
b thieu thc pham, quan ao, chu ng s lanh leo, v.vco ve
nh nhn rat ang thng. That s ho co the thieu thon cua cai
vat chat, nhng ho khong can chung ta thng hai. Sau cung,
nhng thieu thon cua ho ch trong mot kiep song ngan nhng la
phng tien giup ho cuoi cung co the at en giai thoat. Hoan
toan khac vi cach dung cam ay la loai dung cam sai lam cua
nhng anh hung bnh thng e tieu diet ke thu va bao ve phe

109
cua mnh a phai trai qua nhng th thach khong chu noi trong
cuoc chien vi ke thu, hoac phai chu ng nhng k luat khac
nghiet va nhng cn thnh no cua ngi ch huy.

S quan tam khong ung cho. Viec mai me tch luy cua
cai, quyen lc va tien nghi trong kiep nay ma phai tra gia bang
viec khong thc hanh Phap cung la mot sai lam.

Neu con mong muon thc hanh ung cach,
Hay t duy tr bang Phap,
Duy tr Phap cua con bang cuoc song khiem ton,
Duy tr cuoc song khiem ton bang suy niem ve cai chet,
Duy tr suy niem ve cai chet bang mot hang ong hoang vang.

Muc tieu cua chung ta phai la giup tat ca chung sanh,
nhng ngi a tng la me cua mnh, va em ho en trang thai
cua Phat qua. Chung ta ng bao gi t thoa man va ngu quen
tren chien thang, cho rang chung ta a thien nh tot, rang
chung ta a nhap that va quen thuoc vi nghi thc, hay cho rang
chung ta co the tung niem va biet tat ca, khong con g e biet ve
thc hanh. ay la mot chng ngai tren con ng.

Ham thch nhng thu vui the gian thay v ham thch Phap. ay
cung la mot sai lam. Viec hoc xuat phat t viec lang nghe giao ly, cai
xau c chuyen hoa thong qua viec lang nghe giao ly, va cung bang
lang nghe giao ly ta tranh xa nh ng viec phu phiem. Hay mang ieu
nay trong tam. Ta phai co gang hieu c lieu giao ly c the hien
trong y ngha tng oi hay tuyet oi, va nen no lc bam vao y ngha
toi hau vt len ngon t. Sau o chung ta nen thc hanh vi tam
khong phan biet. o la cach chan chan tao c s tien bo. Tuy nhien,

110
co c kinh nghiem mui v cua Giao Phap, hau het cac chuyen
gia, c trang b vi kien thc thong tue, t cho phep mnh i lac
hng vao nhng cuoc tranh luan va ban cai vi oi thu, tat ca eu la
v s thoa man the gian. Mui v Giao Phap cua ho a anh la ho.

Long bi sai cho. Cam thay thng hai cho nhng hanh gia
ang chu nhng kho khan v li ch Phap, song an dat ni nui
non hoang vang, khong co nhieu thc pham hay quan ao am la
mot sai lam. Viec lo lang va ngh rang Nhng hanh gia toi
nghiep! Ho sap phai chet oi! la khong ung. Thay vao o,
ngi chung ta can phai thc s thng hai la nhng ngi pham
toi ac, chang han nh ch huy quan oi va anh hung quan oi a
giet hang tram hang ngan ngi, long thu han cua ho se keo ho
xuong a nguc. Chung ta can phai bay to long bi vi nhng
ngi can no.

Giup ngi khac khong ung cach. Gii thieu vi moi
ngi nhng moi quan he va le thuoc vao nhng hanh phuc the
gian thay v giup ho tiep can vi Giao Phap cung la mot sai lam.
Neu that s quan tam en ho chung ta nen giup ho gap c
nhng v thay ton giao va hng dan ho trong thc hanh. Dan
dan, chung ta nen ch cho ho lam cach nao bc i tren con
ng giai thoat. Ngi tot giong nh nhng cay thuoc: bat ky ai
gan gui ho cung tr nen tot. Nhng, neu ngc lai, chung ta day
ngi ta kinh doanh, lam the nao la gat ngi khac va anh
nhau vi ke thu, ho se tr thanh xau xa nh chung ta.

Hoan hy khong thch ang. Hoan hy v ke thu b au kho la
sai lam thay v hoan hy vi bat c thien hanh hay niem vui cua
ho. Ngc lai, khi ngi ta dan than lam viec vao bat c loai

111
nguyen nhan tot nao, hoac khi hanh gia cua Phap cam ket vo so
viec nhn an nyungne
29
khi ho lam mot so viec, nh xay chua,
xay thap, ve hnh hay in sach, chung ta nen cau nguyen: Trong
i nay va i sau cua ho, cau mong ho luon thc hanh c
hanh, cau mong thien hanh em lai s phat sinh Bo e tam
trong tam ho. ay la cach hoan hy ung nhat. Nhng trai lai,
neu chung ta cam thay vui thch va thoa man khi co ngi ma
mnh khong thch b trng phat bi ngi tren cua ho, hoac tham
ch b giet ngh rang ho ang b nhng g xay en cho ho, th
chung ta a hoan hy mot cach sai lam.
Nen, sau hanh ong sai lam nay chung ta phai quen neu
muon i theo con ng khong loi.

Hay kien co trong thc hanh.

Khi chung ta hai long va cuoc song cua mnh ang tot ep,
chung ta cam thay san sang thc hanh; nhng khi, chang han
chung ta oi khong co g e an, chung ta se mat quan tam. ay
la v chung ta thieu t tin hoan toan vao giao ly. Nh ngi ta
noi, c nuoi an va mac am: chung ta trong giong nhng
nhng hanh gia. Nhng khi s viec tr nen xau, chung ta thc s
la ngi thng. Giao Phap va tam chung ta dng nh cha
tng hoa tron. Hay ban phc cho chung ta bang quan iem
ung an! va cung co noi, Nhng thien gia ma s c x b
cuon vao cach bnh thng se chang bao gi c giai thoat.
Tung niem nhieu mantra v li ch hnh tng se chang giup g
cho chung ta tren con ng.

29
Nyungne: (bsnyungs gnas) Ten cua viec hang hai thc hanh tnh hoa ket
hp vi Bo Tat Chenrezig. oi hoi phai tung niem mantra, nhn an tuyet oi,
va anh le.

112

Hay hang hai trong ren luyen.

Chung ta hay toan tam y ren luyen chnh mnh, hoan toan
am chm trong viec Ren Luyen Tam: thnh thoang thien nh
ve tanh Khong, oi luc ve s bam luyen vao cuoc song nay va
oi khi la long bi hng en nhng chung sanh. qua khao sat va
kiem tra, chung ta nen no lc thc hanh phng phap trau doi
cua Ren Luyen Tam ngay cang nhieu hn.

Giai thoat chnh con bang phan tch va th nghiem.

Tr c tie n ha y kha o sa t xu c ca m na o cu a chu ng ta la ma nh
nha t. Sau o la p mo t no l c pho i h p e pha t sinh s o i tr, nghie n
c u t m ca m xu c ta ng le n khi chu ng ta ng a u v i nh ng hoa n
ca nh a c bie t na o o . Chu ng ta nen qua n sa t du no co xua t hie n
hay kho ng, nha n ra no va vi s giu p cu a s o i tr, t gia i thoa t
kho i no , kie n tr cho e n khi no kho ng co n xua t hie n.



ng lam nhng g qua nghiem trong.
Neu giup ngi khac bi s cung cap thc pham va
quan ao, bi viec giai thoat ho khoi tu toi, hoac cat nhac ho len
mot so v tr quan trong, th khong nen mong cau c nhan
biet. Neu chung ta thc hanh trong mot thi gian dai, hoac phat
tr tue, kheo leo, chung ta khong nen mong i c knh trong.
Neu, trai lai thay ngi khac biet nhieu, chung ta nen cau
nguyen cho ho tr nen uyen bac that s; neu ho rat kheo leo
chung ta nen cau cho ho giong nh nhng e t thi c Phat;

113
neu thay ngi khac thc hanh, chung ta nen cau nguyen rang
tam cua ho c hoa nhap vi thc hanh, s thc hanh cua ho se
khong gap chng ngai va con ng cua ho se dan en ket qua
cuoi cung. o la cach chung ta nen thien nh nh the nao, hay
quan tam ngi khac nhieu hn chnh mnh. Ma neu thc hien
c nh vay chung ta khong nen t tan thng mnh a lam
c mot so ieu v ai hay phi thng. ng da vao ngi
khac, ch nen cau nguyen Bon Ton. Nh li khuyen cua Ngai
Radreng.
30
Do vay, ng trong mong vao ngi khac giup
thc pham, quan ao, v.v ung hn lahay co niem tin trung thc
vao Tam Bao. Nh co ngi noi: Tin tng vao v Thay la s
quy y toi hau, lam viec v li ch cua ngi khac la Bo e tam
toi hau, do vay ng khoe khoang s thanh tu cua ban. Chung
ta nen luon co quan iem nay, v neu le thuoc vao ngi khac,
ket qua co the khong nh ta muon v.v




ng co tnh kh xau.

Neu xay ra viec b coi thng ni cong cong, chung ta
khong nen ngh rang mac du chung ta la nhng hanh gia tot nh
vay, ngi khac khong quan tam va khong en e to long ton
knh hay tiep nhan s ban phc cua ta. Chung ta khong nen
phan ng bang viec bc mnh va nhng li le tho tuc. Luc o, v
chung ta cha s dung giao ly nh s oi tr viec chap nga, s
kien nhan va chu ng cua chung ta mong manh con hn mot
vet phong va chung ta b kch ong nh mot ngi tho tuc b

30
Radreng: Dromtonpa, xem chu thch 21.

114
nhc au. Tat ca la v chung ta a that bai trong viec s dung
nhng hng dan nh mot oi tr.

ng thieu kien nh.

V tnh trong suot, mot qua cau pha le se co mau cua bat
c th g ma no c at len. Tng t, co mot so hanh gia, ma
neu c cho nhieu tien, se co moi loai t duy tch cc. O, ay
la mot ngi bao tr tot, ho se noi. Nhng neu chang c g,
ho se noi nhng ieu xau va gi s o k. Chung ta khong nen
b thong tr bi nhng viec tam thng nh vay.

ng mong i c thng.

Neu chung ta giup ngi khac, hoac thc hien thc
hanh, chung ta khong nen mong cau c cam n, ca tung hay
danh tieng. Neu thc hanh hai Bo e tam suot cuoc i mnh,
thc hien thien nh va hau-thien nh ung an, va neu hoa
nhap tam ta vi cai thay cua thien nh, kinh nghiem cua chung
ta trong cuoc song hang ngay se khong la ieu bnh thng.
Ngoai ra neu khong b xao lang trong cuoc song hang ngay,
ieu nay se giup thien nh cua chung ta tien bo. Tuy nhien, neu
thien nh nhat tam trong thi cong phu, nhng sau o hoan toan
b xao lang chung ta se khong at c t tin trong cai thay cua
thien nh. Trai lai, neu phat trien nhng thoi quen ao c
trong thi hau-thien nh ma trong luc thien nh lai tham gia
vao nhng hoat ong vo ch, th s thien nh cua chung ta se vo
ngha. The nen chung ta phai chac chan rang mnh ren luyen
mot cach ung an.


115


KET LUAN


Cot tuy tinh luyen cua hng dan nay
Chuyen hoa s bung phat cua nam suy hoai
Vao con ng cua giac ngo,
a c Ngai Serlingpa viet ra.

Nam suy hoai nh sau: trong thi buoi suy hoai, 1) b chet
yeu, b hanh ha bi oi kem, benh tat, vu kh va chien tranh; 2)
ho co tnh kh xau, khong co xu hng ao c va hoan toan
chong bang giao ly toi thng; 3) cuoc song cua nhng ngi
nh vay th ngan; 4) cam xuc lam suy oi that hung manh; 5) y
niem va quan iem la tho tuc va nham lan.
Trong thi nay, rat hiem nguyen nhan gay hanh phuc.
Chung sanh tch luy nhng hanh ong xau ac, se em lai nhieu
loai ket qua au kho. Nhng hoan canh bat li nh a liet ke
hien dien manh me. Giong nh i ngang qua rng ma nhng
nhanh cay ben chat vi nhau! Tuy nhien, qua thien nh ve Ren
Luyen Tam, nhng thng ton tnh c, benh tat, hoat ong cua
cac tinh linh, chng ngai hay vu cao, tat ca ieu nay co the s
dung nh con ng en giac ngo, cong c cua chung ta lien
tuc gia tang. Giong nh khi co ngi biet c ho sap lam g, co
the tieu thu thuoc oc khien chung hoat ong nh mot loai thuoc
duy tr cuoc song. Ho khong chet bi chung, ma giong nh con
cong cang gia tang ve ep va huy hoang v c nuoi dng
bang thc pham oc hai.

116
Moi li ch eu xuat phat t Bo e tam quy bau nay. Bang
phng tien cua no, chung ta em moi hanh ong tch cc cua
than, khau va y lai vi nhau, chung ta hoa nhap tam mnh vi
giao ly va at c moi hanh phuc cua sinh t va niet ban cho
chnh mnh va ngi khac. Nh thc hanh tot viec Ren Luyen
Tam, se khong lau trc khi chung ta co the hoan tat hanh phuc
doi dao cua ngi khac va chnh mnh.

Nghiep cua ren luyen trc c anh thc,
Va cam thay hng khi manh me,
Con khong em xa en au kho va ch trch
Ma tm kiem nhng hng dan e hang phuc
s chap nga cua con;
Du co the chet, gi ay con se khong hoi tiec.

V To Chekawa cua Drakpa, v vua v ai trong nhng
hanh gia, thng lui ti nhieu v Thay cua truyen thong
Kadampa. Tiep nhan hng dan nay, Ngai a lang nghe, quan
chieu va thien nh sau, thc s thc hanh Ren Luyen Tam.
Ngai at c giai oan hoan toan khong yeu men ban than,
Ngai that s quan tam en ngi khac nhieu hn chnh Ngai.

Vi khan cau cua Phap vng Drakpa
Va nhng e t sung knh cua Ngai,
Kho tang nhng hng dan cot tuy quy
nh chau bau nay
a c phat hien.
Cau mong moi chung sanh thc hanh
Va thanh tu hai bac Bo e tam.


117
Lap lai bai khan cau cua ha nh gia ai Tha a thanh tu
Drakpa Gyaltsen, mot t li giai thch Bay iem Ren Luyen
Tam nay c tu s Thogme viet trong ni hoang vang cua
Ngulchu Dzong. Ngai Drakpa Gyaltsen s dung e noi vi e
t, ng ngh rang c Chenrezig la mot ngi co bon tay
ang song tren nui Potala; hay i gap v Lama c ngu tai
Ngulchu Dzong va tiep nhan giao ly cua Ngai. Khong co g e
thay trong c Chenrezig hn la thay trong Ngai.
Bo e tam a co rat ma nh trong Ngulchu Thogme t thi
nien thieu. Co lan, khi con la mot a be, Ngai i ra ngoai e
khuay khoa. Tren ng ve Ngai gap mot bui cay b tuyet phu.
Ngh rang o la mot ngi, a be ci ao va choang quanh bui
cay va tr ve tran trui.
Me Ngai hoi, Quan ao con au?
Co mot ngi an ong ngoai kia ang lanh cong, Ngai tra
li. Con a mac cho ong ay. Me Ngai ra ngoai va thay o ch
la mot bui cay.
o la loai Bo e tam ma Ngai Ngulchu co. Ngai that s
thc hanh va hoan toan kinh nghiem trong cach song cua Bo e
tam.
S ren luyen trong Bo e tam nay la tinh hoa cua tam van
bon ngan Phap mon cua c Phat. Tham ch neu vao luc chung
ta khong the thanh tu no hoan toan, th s thc hanh ve no
cung gop phan cho hanh phuc cua i nay; trong tng lai chung
ta se thoat khoi nhng coi thap va c s giup to ln t
nhng ngi chung ta tiep xuc. Co nhieu giao ly tham sau va
bao la nh Mahamudra va Dzogchen. Nhng kha nang tam thc
cua chung ta th nho be, chung ta khong kien tr va khong u ton
knh, sung mo e c giai thoat qua nhng giao ly nay. Tuy
nhien, neu thc hanh Ren Luyen Tam nay, chung ta se kinh

118
nghiem c nhng li ch ln lao. No la ch dan phi thng,
tinh hoa that s cua giao ly Bo Tat, va a c tan than khong
biet bao nhieu lan. Do vay chung ta hay thc hanh no khong xao
lang.
Cau mong nhng nguyen c tot ep cho chung sanh, c
tiep nhan bi tat ca ch Phat giac ngo t khi thuy en chnh
nhng v Thay cua chung ta, thanh tu qua no lc a ban van
nay s dung c! Cau mong c cat tng.


















119


CAM LO CUA TAM


Mot Bai Nguyen
Cua Bay iem Ren Luyen Tam

B Ngai

Jamyang Khyentse Wangpo

Bay iem Ren Luyen Tam, nhng hng dan cot tuy cua
Kadampas toi thng nhng bac a s hu bay Kinh van Linh
thanh, c giai thch theo truyen thong cua Ngai Chekawa
Yeshe Dorje trong ba hanh ong cong c.

HANH ONG TH NHAT,
NHNG CONG C VAO LUC KHI AU

I
Tieu e cua Bai Nguyen

Cam Lo Cua Tam, Mot Bai Nguyen Cua Bay iem Ren
Luyen Tam




120
II
Tan than

Con anh le en nhng ngi ban tam linh cua Tha Toi
Thng,
Suoi nguon cua moi ieu thien trong luan hoi va niet ban.
Nh long t bi ban phc cua Lama
Cau mong tam con c tnh hoa vi ba loai niem tin.

HANH ONG TH HAI,
NHNG CONG C KHOANG GIA
CHU E CHNH CUA BAN VAN

I
Nhng Chuan B
Nen Tang Cua Giao Ly

Nh long t bi ban phc cua Lama
Biet c kiep song c lam than ngi la quy va de b
h hoai ra sao,
Trong moi hanh ong cua con tuy theo nghiep qua, cau
mong con co gang lam nhng g ung va tranh nhng ieu sai
Va phat trien quyet tam chan chnh giai thoat khoi luan
hoi, nh con ren luyen trong nhng chuan b.

II
Thc Hanh Chnh
Ren Luyen Trong Bo e Tam



121
Nh long t bi ban phc cua Lama
Cau mong con tnh hoa s gia doi cua nh nguyen vao
khong gian cua h khong
Va thc hanh viec trao oi tham sau hanh phuc va au kho
cua chnh con va ngi khac;
Lien tuc thien nh tren hai phng dien cua Bo e tam

III
Xoay Chuyen Nhng Hoan Canh Bat Li
Vao Con ng Cua Bo e Tam

Nh long t bi ban phc cua Lama
Cau mong con thay c bat c s kien bat li va au kho
nao xay en vi con
Nh nhng tro gian tra cua tinh linh xau cua s chap nga
Va s dung chung nh con ng cua Bo e tam.

IV
Ap Dung Thc Hanh Nay Suot i Con

Nh long t bi ban phc cua Lama
Cau mong con co ong s thc hanh ca i con thanh
mtinh tuy duy nhat
Nh ap dung suot i con nam sc manh cua quyet tam va
thc hanh thanh tnh,
Tch luy cong c, tnh hoa che am, va cau nguyen khao
khat.

V
Nhng Dau Hieu Cua Ren Luyen Tam

122

Nh long t bi ban phc cua Lama
Khi moi s xuat hien nh s oi tr viec chap nga
Va tam con tm thay t do, vi hanh phuc va t tin
Cau mong con nhan lay moi hoan canh bat li nh con
ng.

VI
Nhng Tan Tuy Cua Ren Luyen Tam

Nh long t bi ban phc cua Lama
Cau mong con gi c li ha, thoat khoi thoi ao c
gia,
Khong thien v va pho dien khong quan trong ra ben
ngoai;
Bao ve nhng tan tam cua ren luyen tam nh chnh cuoc
song con.

VII
Nhng Gii Luat Cua Ren Luyen Tam
Trong ban chat, Nh long t bi ban phc cua Lama
Cau mong con ren luyen chan that tam con
Theo moi gii luat giup ay manh hai kha canh Bo e tam
Va at c nhan biet cua Tha Toi Thng ngay chnh
kiep nay

HANH ONG TH BA,
NHNG CONG C VAO LUC KET THUC

I

123
Hoi hng

Do cong c cua khat vong chan thanh nay
e thc hanh bay iem ren luyen tam
Tinh hoa cua tam cua Thanh Atisha vo song va nhng e
t cua Ngai,
Cau mong tat ca chung sanh thanh tu giac ngo.

II
Li Cuoi Sach

Bai nguyen nay c lam vi chu tam mot iem trc hnh
anh quy bau cua c Atisha quang vinh tai Kyisho Nyethang bi
Ngai Jamyang Khyentse Wangpo, mot ngi du phng thanh
thi vi long ton knh toi thng en truyen thong Kadampa quy
bau. Cau mong con c ban phc e hoan thanh bai nguyen
nay.

Cau mong c hanh phat sinh!











124
BANG CHU GIAI THUAT NG


Alaya: (A lai Da) Thuat ng Phan nay co ngha kho
cha, c bieu hien trong tieng Tay Tang bi ch kun gzhi
ngha en la nen tang cua moi s, va ch nen tang nh nhau
cua tam va hien tng, thanh tnh va bat tnh. Ch nay co ngha
khac trong nhng boi canh khac va phai c hieu tng ng.
oi khi no ong ngha vi Phat Tanh hay Phap Than. Tuy
nhien, thng am ch mot trang thai trung tnh cua nh nguyen
ma tam khong y thc, hoat ong nh mot cho cha, co the noi
cua nhng dau an tam thc moi hanh ong cua than, khau, va y.
Arhat: (dgra bcom pa) ( A La Han) Ngha en la Ngi
a tieu diet c ke thu. Ke thu am ch klesas hay phien nao
(cam xuc au kho), la s chien thang qua thc hanh giao ly cua
tha goc re hay Shravakayana/Hinayana (Thanh Van Tha/Tieu
Tha). Arhat at c giai thoat khoi au kho cua sinh t, nhng
v s giac ngo tanh Khong cua cac v cha hoan thien, cac Ngai
khong the thao bo bc man vi te cua viec bam luyen vao hien
tng thc tai, la nhng che am en toan giac. Cac Ngai cha
vao ai Tha e tien en muc tieu toi thng cua Phat qua.
Bardo: (bar do) Ngha en gia hai tc la trang thai
trung gian hay trung am. Co vai loai bardo, nhng a so thng
dung e am ch trang thai trung gian xay ra gia chet va tai
sanh.
Bodhichitta: (byang chub sems) (Bo e tam) Tam cua s
giac ngo. ay la mot ch trong yeu trong Mahayana. Tren bnh
dien tng oi, la mong c at c Phat qua v li ch cua tat
ca chung sanh, cung nh thc hanh can thiet e lam ieu nay.

125
Tren bnh dien tuyet oi, no la s thau suot trc tiep vao ban
tanh toi hau cua ban nga va hien tng.
Bodhisattva: (byang chub sems dpa) (Bo Tat), Mot hanh
gia tren con ng en Phat qua, ren luyen trong thc hanh cua
long bi va sau ba la mat (sau hoan thien sieu pham). Bac co
nguyen at giac ngo v li ch cua tat ca chung sanh. Tay Tang
chuyen dch thuat ng nay ngha en la mot anh hung cua tam
giac ngo.
Buddha: (sang rgyas) Phat , Bac a thao bo hai bc man
(man cua cam xuc phien nao. o la nguyen nhan au kho, va
bc man cua vo minh, la chng ngai en toan giac) va bac a
em hai loai tr tue (cua ban tanh tng oi va tuyet oi cua
hien tng) en vien man
Buddhadharma: Giao ly cua c Phat.
Chod: (chod) Ngha en la cat t. La mot he thong
thien nh tantric da tren giao ly cua Bat nha ba la mat (Tr o
Luan) va c a vao Tay Tang bi Ngai Padampa Sangye.
Muc ch la cat t moi bam luyen vao ban nga.
i nhieu quanh: Mot thc hanh sung mo cong c cao o,
bao gom i bo theo chieu kim ong ho, tap trung va tnh giac,
quanh mot oi tng linh thieng, chang han nh en chua, bao
thap, nui linh thanh, hoac can nha, tham ch ngay ca ngi cua
mot v thay tam linh.
Dharma: (chos) Phan chnh cua giao ly c trnh bay chi
tiet bi c Phat Thch Ca Mau Ni va nhng bac giac ngo khac
ch dan con ng en giac ngo. Bao gom hai kha canh: Phap
trao truyen (lung gi chos); cu the la giao ly c ban thc te, va
Phap nhan biet (rtogs pai chos) hay nhng trang thai cua tr
tue, o la thanh tu thong qua s ap dung giao ly.

126
Dharmakaya (Phap Than): (chos sku) S tuyet oi, hay
chan ly, than; kha canh cua tanh Khong.
Dzogchen: (rdzogs chen) (Tieng Phan: Mahasandhi,
Atiyoga) ai vien man, cai thay cao nhat theo truyen thong
Nyingmapa.
Mi tam ac tnh cua mot than ngi quy bau: Mi tam
ac tnh nay bao gom tam t do va mi thuan li. Tam t do
bao gom khong b sinh ra 1) trong coi a nguc, 2) nh mot nga
quy, 3) Nh mot suc sanh, 4) trong coi cua ch thien, 5) thuoc
ve bo toc man r ngu si ve giao ly va thc hanh Phat phap, 6)
mot ngi co ta kien nh ngi oan kien hoac thng kien ve
ban nga va hien tng, 7) trong thi hoac ni chon c Phat
khong xuat hien va 8) la ngi co tam thc co chap. Mi thuan
li c chia nho thanh nam tnh cach thuoc ve noi tai va nam
thuoc ve ngoai lai. Nam thuan li noi tai la 1) c sanh ra la
mot than ngi, 2) c tru vu ng trung tam tc la ni Phat phap
c tuyen thuyet, 3) co nhng kha nang bnh thng, 4) la
ngi khong ay mnh vao nhng nghiep tieu cc to ln, 5) co
niem tin vao giao Phap. Nam thuan li ben ngoai la, 1) mot c
Phat a xuat hien trong the gian, 2) Ngai a trnh bay chi tiet
Kinh ien, 3) Kinh ien van con ton tai, 4) c thc hanh va 5)
ngi ay c v thay tam linh chap nhan nh mot e t.
Kadampa: Dong truyen cua Phat giao Tay Tang phat xuat
t giao ly Tay Tang cua nga Atisha (982 1054). Trong giao ly
nhan manh en gii luat cua tu vien hoc hoi va thc hanh long
bi. Anh hng cua truyen thong Kadampa tham nhap khap tat
ca hoc phai cua Phat giao Tay Tang mac du truyen thong nay
ch ket hp ac biet vi giao ly cua Gelugpa, trong thc te oi
khi am ch en trng phai Kadampa Mi.

127
Kagyupa: mot trong nhng hoc phai mi cua Phat giao
Tay Tang, c at nen tang bi Ngai Marpa Dch gia (1012
1095).
Kalpa: (bskal pa) Thuat ng am ch mot khoang thi gian
bao la nh trong quan niem truyen thong vu tru hoc cua An o.
Mot ai kalpa, tng ng vi giai oan cua thanh, tru, hoai,
khong cua mot he thong vu tru, bao gom tam mi tieu kalpa.
Mot kalpa trung gian bao gom hai tieu kalpa, kalpa au tien
o dai cuoc song gia tang, trong khi kalpa th hai th giam
xuong.
Coi thap: xem thuat ng ghi chu ve Luan hoi.
Mahamudra: (phyag rgya chen po) ai An, cai thay cao
nhat theo truyen thong Kagyupa.
Mala: Mot chuoi hat (thng co 108 hat) s dung nh mot
ho tr trong tung niem mantra.
Mahayana: ai Tha.
Mani: Mantra cua Chenrezig, gom sau ch (luc t) Om
Mani Padme Hung.
Mantra (than chu): (sngags) Cong thc bao gom cua
nhng ch hay am tiet ket hp vi nhng Bon Ton thien nh
ac biet ma s tung niem la mot phan thiet yeu cua thien nh
tantric.
Mantrayana: (gsang sngags rdo rje theg pa) Mat chu tha,
oi luc am ch en kim cng tha hay Vajrayana. Tap hp giao
ly va thc hanh da tren nhng tantra, mac du trong thc te la
mot kha canh cua ai tha (Mahayana) nhng oi khi c
xem la mot tha rieng biet. Xem chu thch ve Shravakayana.
Nirmanakaya: (sprul sku) Hoa Than, kha canh cua long
bi va phng tien nh o mot v Phat co the c tiep nhan bi

128
nhng chung sanh cha giac ngo va nhng phng tien ma nh
o Ngai co the giao tiep va giup ho.
Nirvana: (myang ngan las das pa) Niet Ban, Tay Tang
dch t Phan nay co ngha vt len au kho va ch nhng mc
o giac ngo khac nhau at c tuy theo thc hanh Tieu Tha
hay ai Tha.
Nyingmapa: (rnying ma pa) Co mat. Hoc phai Phat giao
Tay Tang trc nhat d8at nen tang vao the ky th tam bi Guru
Padmasambhava.
Pratyekabuddha: (rang sangs rgyas) oc Giac Phat, bac
at giac ngo mot mnh khong co s ho tr cua mot v thay, va
khong the trao truyen giao ly cho ngi khac.
Pratimoksha: (so sor thar pa), Biet Biet giai thoat, s giai
thoat ca nhan: bay bo gii luat cho tu s va c s theo gii luat
Phat giao.
Rinpoche: (rin po che) Ngha en ang quy bau nhat,
mot dang noi ve nhng v Lama tai sanh, Tu vien trng va
nhng v Thay ton knh khac c s dung trong Phat giao Tay
Tang.
Sadhana: (sgrub thabs) Nghi quy, mot nghi le hay ban van
nghi thc, phuc vu nh mot ho tr cho thien nh trong Kim
Cng Tha.
Sambhogakaya: (longs sku) Bao Than, Than Hoan Hy,
mot than sieu vt than ngi torng o mot v Phat co the t
xuat hien, ch nhng bac giac ngo cao mi nhan thc c trc
tiep.
Samsara: (khor ba) Luan hoi, hay vong tron sinh t; trang
thai cua ngi cha giac ngo, trong o tam thc b no le bi ba
oc Tham, San, va Si. Tien hoa khong kiem soat t trang thai
nay sang trang thai khac, trai qua mot dong chay vo tan cua

129
nhng kinh nghiem tam-vat ly, tat ca ieu o c ac tnh hoa
la au kho. Hay xem muc Sau Coi.
Shravakayana/Hinayana: Thanh Van Tha/Tieu Tha,
hanh gia cua Giao Phap c nhan ra thuoc ve hai bo giao ly
khac nhau haytha theo ban chat nguyen cua ho. c biet la
Hinayana hay Tha Goc Re, va Mahayana hay ai Tha. Tha
Goc c chia thanh con ng cua nhng Ngi Nghe (hay
Shravaka Thanh Van) la nhng e t cua c Phat, va con
ng cua nhng ngi i tm giac ngo ch da tren chnh mnh,
hay Pratyekabuddha (oc Giac Phat). Muc tieu cua con ng
Shravaka va Pratyekabuddha la niet ban, quan niem la quyet
tam giai thoat khoi au kho cua samsara. ai Tha la cua ch
Bo Tat, la nhng ngi chap nhan tnh hieu qua va gia tr cua
nhng tha khac, khao khat at toan giac cua Phat qua v li ch
cua tat ca chung sanh. thuat ng Hinayana thng co y che bai,
v ly do o thng c tranh. Nhieu v Thay, nh c Dalai
Lama va Nyanaponika e ngh dung t Shravakayana thay
cho Hinayana, ngay ca du toi thieu ay pham tru c hieu
cung bao gom Pratyekabuddha.
Sau coi: (gro drug) s kinh nghiem cua chung sanh trong
luan hoi c trnh bay khai quat mot cach truyen thong thanh
sau pham tru chung am ch nhng coi cua the gian, trong o tam
thc an tru nh ket qua cua hanh ong hoac nghiep trc.
Nhng trang thai nay eu khong thoa man, du mc o au kho
co khac nhau. Ba coi tren hay coi may man, o au kho c
du bt bang nhng khoai lac tam thi. La coi tri cua nhng v
than the gian, coi Asuras (A Tu La) hay ban than, va coi ngi.
Ba coi thap, o au kho chien u the tren tat ca kinh nghiem
khac, la coi suc sanh, nga quy va a nguc.

130
Sau ba la mat: (Phan, Paramita; Tang, pha rol tu phyin
pa). Sau hoat ong cua bo th, tr gii, nhan nhuc, tinh tan, thien
nh, va tr tue, hnh thanh s thc hanh cua con ng Bo Tat.
Sugatagarbha: (bde gshegs snying po) Nh Lai Tang.
Sutrayana: ai Tha co hai phu phai: Giao Tha, tc la
giao ly at nen tang tren kinh ien va a ra thc hanh sau hoan
thien phi thng (luc ba la mat); va Mat Chu Tha, giao ly va
thc hanh da tren kinh van tantra.
Svabhavikakaya: (ngo bo nyid sku) Than Tinh Tuy, kha
canh bat kha phan cua ba than khac.
Tathagatagarbha: (de bzhin gshegs pai snying po) Nh
Lai Tang, Phat Tanh, tiem nang at Phat qua, hien dien trong
tam tat ca chung sanh.
Ba ren luyen: (bslab pa gsum) Tc la Gii Luat, Thien
nh va Tr Tue.
Tam Bao: (dkon mchog gsum) tc la Phat, Phap, Tang
oan va nhng hanh gia. o la ba oi tng quy y.
Torma: (gtor ma) Mot loai banh nghi le co nhieu hnh
dang va thanh phan khac nhau, dung trong thc hanh va nghi le
cua Kim Cng Tha. Tuy hoan canh, no c xem nh mot
cung dng, mot bieu tng hay mandala cua Bon Ton thien
nh, hoac tham ch la mot loai bieu tng vu kh trong nghi le
tieu tr chng ngai khoi con ng.
Vipashyana: (lhag mthong) Thien nh quan sat thau suot
khien phi bay tnh vo t tanh trong tam va hien tng.
Phap Luan: Bieu tng cua giao ly c Phat. Giao Phap
c chia thanh ba pham tru rong. Mot cach truyen thong c
biet co ba lan Chuyen Phap Luan. Lan th Nhat la giao ly cua
c Phat trc tien ve T Dieu e cua au kho va giai thoat
khoi au kho. Lan th Hai bao gom giao ly ve tanh Khong: giao

131
ly ve moi hien tng khong co t tanh va khong thc s ton tai.
Lan th ba bao gom giao ly ve Nh Lai Tang, hay Phat tanh san
co trong tam tat ca chung sanh.
Bon Ton yidam: (yidam) Mot than tng cua Phat s dung
nh mot ho tr trong quan tng va thien nh cua Kim Cng
Tha. Nhng Bon Ton nay co the la nam hay n, hien minh hay
phan no, tuyet oi ton knh nh bac bat kha phan vi tam cua
thien gia.