EU Project Funded by European Agency for Reconstruction - EAR

Strengthening Quality Management, Capabilities and Infrastructures in SCG

Projekat EU finansiran preko Evropske Agencije za rekonstrukciju - EAR

Jaanje menadmenta kvalitetom, sposobnosti i infrastrukture u SCG

ENGLESKO SRPSKI

RENIK TEHNIKIH TERMINA

U EVROPSKIM DIREKTIVAMA

NOVOG PRISTUPA I GLOBALNOG PRISTUPA

ENGLISH - SERBIAN

GLOSSARY OF TECHNICAL TERMS

IN THE EU DIRECTIVES OF

NEW APPROACH AND GLOBAL APPROACH

Beograd, mart 2006. 1

Englesko-srpski renik tehnikih termina

u evropskim direktivama Novog pristupa i Globalnog pristupa Izdava: Danski tehnoloki institut DTI, koordinator projekta SCG-kvalitet
Ministarstvo za unutranje ekonomske odnose SCG

Publisher: Danish Technological Institute DTI, Coordinator of the Project SCG-Quality

Ministry of Internal Economic Relations of Serbia and Montenegro

Autori: Authors:

Torben Lindholm Nielsen Borislava Jaksi, M.Sc Ratko Uzunovi, P.Hd.

Prevod: Translation:

Prof. Dragoljub Dimitrijevi, B.Sc.

Ovaj document je rezultat zahtevan u Projektnom zadatku projekta SCGkvalitet, Europe Aid 114680-D-SV-YU, taka 4.2.2 komponenta I: Ukupna politika, 4.2.2.1 Renik tehnikih termina. This document is a deliverable as requested in the ToR of the project SCG-Quality, Europe Aid 114680-D-SV-YU, point: 4.2.2 Component I: Overall Policy, 4.2.2.1 Dictionary of Technical Terms.

tampa: Print: Tira: Print-run:

VIZARTIS 1000 kom/pcs

UVOD

Projekat Evropske unije Strengthening Quality Management, Capabilities and Infrastructure in SCG, (Jaanje menadmenta kvalitetom, sposobnosti i infrastrukture u SCG), skraeno SCG Quality (SCG kvalitet), podrava proces usaglaavanja sa pravnom regulativom EU u oblasti slobodnog protoka roba, odnosno proces tehnike harmonizacije u Srbiji i Crnoj Gori. Realizaciju Projekta u ime konzorcijuma institucija iz nekoliko evropskih zemalja, ukljuujui i angaovanje domaih eksperata, koordinira Danski tehnoloki institut, a finansira Evropska agencija za rekonstrukciju - EAR. Osnovni ciljevi Projekta su: donoenje zakonskih propisa u oblasti infrastrukture kvaliteta (standardizacije, akreditacije, metrologije i ocenjivanja usaglaenosti proizvoda) koji treba da obezbede preuzimanje i primenu evropske tehnike regulative i odgovarajuih evropskih standarda kao i izgradnja institucija infrastrukture kvaliteta i njihova priprema za ukljuivanje u odgovarajue evropske organizacije ili asocijacije. Istovremeno, Projektom su obuhvaene obuka strunjaka kao i znaajne investicije u opremu institucija infrastrukture kvaliteta u Srbiji i Crnoj Gori. U skladu sa postavljenim ciljevima, glavne komponente projekta SCG - kvalitet su ukupna politika u oblasti infrastrukture kvaliteta, standardizacija, akreditacija, metrologija i ocenjivanje usaglaenosti. Jedan od najvanijih zadataka u okviru ukupne politike (Overall policy) je pomo Srbiji i Crnoj Gori u prenoenju dela evropske tehnike regulative u domae zakonodavstvo, ukljuujui izradu Renika termina koji obuhvata kljune pojmove iz direktiva Novog i Globalnog pristupa. Radi boljeg razumevanja ukupnog pravnog i institucionalnog okvira evropskog drutva, ova publikacija je upotpunjena najznaajnijim pojmovima koji se odnose na funkcionisanje kljunih evropskih institucija i unutranjeg evropskog trita. Renik je pripremljen u formi leksikona pojmova koji daje ne samo direktan prevod ve i objanjenje termina, u skladu sa aktuelnim definicijama i tumaenjima iz evropskih standarda i drugih dokumenata. Osnovna namena Renika je da pomogne svima koji posluju na tritu Evropske unije, ili se bave procesima harmonizacije sa tehnikim zakonodavstvom EU, unapreenjem infrastrukture kvaliteta i direktivama
3

Novog pristupa i Globalnog pristupa, da pravilno koriste specifinu terminologiju i pojmove u ovim oblastima. Oni koji primenjuju evropsko tehniko zakonodavstvo u praksi, posebno u preduzeima prilikom razvoja i pripreme proizvoda za izvoz na trite EU, mogu u ovom Reniku nai kljune rei, izraze i definicije iz odgovarajuih evropskih publikacija. Renik se sastoji iz dva dela. U prvom delu se daje izvesan broj pojmova radi razumevanja naina funkcionisanja evropskog drutva i uloge najznaajnijih evropskih institucija na engleskom i srpskom, sa irim objanjenjima samo na srpskom jeziku. Takoe se objanjavaju i neki pojmovi bitni za procese pristupanja novih zemalja u lanstvo Evropske unije, ukljuijui i one koji se odnose na funkcionisanje jedinstvenog trita EU. Drugi deo Renika sadri nazive termina u tehnikom zakonodavstvu EU sa detaljnim objanjenjima. Ovaj deo renika obuhvata, uglavnom, tri kategorije termina. Prva kategorija ukljuuje osnovne termine i objanjenja naziva evropskih institucija ili pojmova povezanih sa evropskim pravnim tekovinama (Community Acquis), druga kategorija je iz oblasti unutranjeg trita EU, (EU internal market), a trea sadri terminologiju iz oblasti infrastrukture kvaliteta (quality infrastructure). esto je veoma teko rei da neki termin pripada samo jednoj od navedenih kategorija, ve se moe pojaviti u sve tri oblasti. Svi engleski termini su oznaeni masnim slovima i poreani su po abecednom redosledu u prvoj koloni, sa objanjenjima na engleskom jeziku. U drugoj koloni su odgovarajui prevodi termina na srpski jezik, takoe oznaeni masnim slovima, sa tumaenjma. Terminologija koja se esto koristi u tehnikim standardima, na koje se pozivaju direktive EU, moe se nai na web-stranici Instituta za standardizaciju Srbije i Crne Gore, ranije Zavoda za standardizaciju SCG, na adresi: www.jus.org.yu.

I DEO VANIJI EVROPSKI POJMOVI

Acceding - country - Pristupna zemlja
To je zemlja kandidat koja je zadovoljila kriterijume iz Kopenhagena i koja je zavrila pregovore za pristupanje Evropskoj uniji.

Acquis Communautaire - Pravne tekovine

Francuski izraz koji u sutini znai EU kakva jeste, ili drugim reima, prava i obaveze koje dele drave EU. Acquis ukljuuje sve ugovore i zakonodavstvo EU, deklaracije i rezolucije, meunarodne sporazume o pitanjima EU i praksu Suda EU. Ovaj pojam obuhvata i mere koje vlade EU zajedniki preduzimaju u oblasti pravosua i unutranjih poslova i zajednikoj spoljnoj i bezbednosnoj politici. Prihvatanje tekovina stoga znai prihvatanje prakse EU kakva jeste. Drave kandidati moraju da prihvate tekovine pre nego to pristupe EU, kao i da zakonodavstvo EU ugrade u svoje domae zakonodavstvo.

Applicant country Zemlja podnosilac zahteva za pristupanje

To je zemlja koja je podnela molbu za ulazak u Evropsku uniju. Kada se zahtev jednom zvanino prihvati, podnosilac zahteva postaje zemlja kandidat.

Civil society Civilno drutvo

Ovo je zajedniki naziv za sve vrste organizacija i udruenja koje nisu vezane za dravnu upravu ve predstavljaju profesije, interesne grupe ili delove drutva. Obuhvata, na primer, sindikate, saveze poslodavaca, lobiste, pokrete za ouvanje ivotne sredine i pokrete ena, poljoprivrednike, invalide i druge. Poto su ovakve organizacije veoma strune i u nekim oblastima uestvuju u primeni i praenju politike Evropske unije, EU redovno trai miljenje civilnog drutva i eli da ono bude jo vie ukljueno u izgradnju evropske politike.

Comitology Komitetologija (Odborovanje)

Ovaj pojam znai postupak rada po odborima. On oznaava obavezu Komisije da mora da konsultuje posebne savetodavne odbore sainjene od strunjaka iz zemalja EU pre prelaska na primenu propisa Zajednice.

Common market Zajedniko trite

Kada je 1957. stvorena Evropska ekonomska zajednica, ona je bila zasnovana na zajednikom tritu. Drugim reima, ljudi, robe i usluge mogle su da se slobodno kreu kroz zemlje lanice kao da su sve one jedna zemlja, bez kontrole na granicama i bez plaanja carine. Meutim, za ovo je trebalo vremena: carine meu zemljama Evropske ekonomske zajednice nisu potpuno ukinute sve do 1. jula 1968. Ostale prepreke trgovini koje je trebalo ukloniti, takoe su dugo opstale i tek krajem 1992, uspostavljeno je jedinstveno trite, kako se od tada naziva. 5

Community bridge Most Zajednice

Ovo je postupak za prenos odreenih poslova sa treeg stuba EU (videti nie) na prvi stub kako bi se oni mogli obavljati koristei metod Zajednice. Odluku o korienju mosta Savet donosi na osnovu jednoglasnosti, a nju mora da ratifikuje svaka drava lanica.

Community method Metod Zajednice

Predstavlja uobiajeni metod odluivanja EU, po kome Komisija podnosi predlog Savetu i Parlamentu, koji zatim razmatraju predlog, predlau izmene i na kraju ga usvajaju kao zakon EU. U tom procesu, oni esto konsultuju druga tela kao to su Evropski ekonomski i socijalni komitet i Komitet regija.

Competencies Nadlenosti
Ovaj izraz je evroargon za ovlaenja i odgovornosti. esto se koristi u politikim raspravama o tome koja ovlaenja i odgovornosti treba da imaju organi EU a koja treba prepustiti nacionalnim, regionalnim i lokalnim vlastima.

Candidate country Zemlja kandidat

To je zemlja podnosilac zahteva za lanstvo u Evropskoj zajednici, iji je zahtev zvanino prihvaen. Pre nego to zemlja kandidat pristupi EU, mora da zadovolji kriterijume iz Kopenhagena.

Constitution of the EU Ustav EU

Sada se EU zasniva na etiri osnovna ugovora koji propisuju pravila po kojima ona deluje. Ovi ugovori su obimni i sloeni, a lideri EU bi eleli da ih zamene jedinstvenim, kraim, jednostavnijim dokumentom koji utvruje zadatke i ciljeve EU i jasno razgraniava ta ko radi. Ovaj novi dokument (koji se tehniki oznaava kao Ustavni ugovor) bie veoma slian ustavu neke zemlje mada EU to nije, niti ima cilj da bude jedna zemlja. Predlog Evropskog ustava izradio je 2003. Konvent o budunosti Evrope, ali o njegovoj sadrini tek treba da se dogovore lideri EU.

Copenhagen criteria Kriterijumi iz Kopenhagena

U junu 1993, na sastanku u Kopenhagenu, lideri EU postavili su tri kriterijuma koje svaka zemlja kandidat mora da zadovolji pre nego to pristupi Evropskoj uniji. Prvo, mora da ima stabilne institucije koje garantuju demokratiju, vladavinu prava, ljudska prava i potovanje manjina. Drugo, mora da ima zdravu trinu privredu. Tree, mora da preuzme u celini pravne tekovine i da se obavee da e slediti ciljeve Evropske unije. EU zadrava pravo da odlui da li je zemlja kandidat zadovoljila ove kriterijume i kada je EU spremna da prihvati novog lana.

Council Savet
Tri razliita evropska tela imaju re savet u svom nazivu:

European Council - Evropski savet

Njega predstavlja sastanak efova drava i/ili vlada (tj. Predsednika drava i/ili predsednika vlada) svih drava lanica EU, ukljuujui i predsednika 6

Evropske komisije. Evropski savet sastaje se u naelu etiri puta godinje radi utvrivana politike EU i ocene njene uspenosti. Ovo je najvii politiki organ Evropske unije, zbog ega se njegovi sastanci esto nazivaju sastanci na vrhu.

Council of European Union (Council of Ministers) Savet Evropske unije

Ranije poznat kao Savet ministara, ovaj organ ine ministri vlada svih zemalja lanica EU. Ovaj savet se redovno sastaje radi donoenja odluka o odreenim pitanjima i radi proglaavanja evropskih propisa.

Council of Europe - Savet Evrope

Ovo nije institucija EU. Ovo je meuvladina organizacija sa seditem u Strazburu. Njen cilj je, pored ostalog, zatita ljudskih prava, promovisanje kulturne razliitosti Evrope kao i suzbijanje drutvenih pojava kao to su ksenofobija i netolerancija. Savet Evrope je osnovan 1949. Jedno od njegovih prvih dostignua bila je izrada Evropske povelje o ljudskim pravima. Kako bi se graanima omoguilo da koriste svoja prava prema Konvenciji, Savet Evrope je osnovao Evropski sud za ljudska prava.

DG GD
Slubenici glavnih organa EU (Komisije, Vea i Parlamenta) organizaciono su rasporeeni u nizu organizacionih jedinica poznatih kao Generalni direktorati (GD), od kojih je svaki odgovoran za odreene zadatke i politike oblasti. Na elu ovih jedinica je generalni direktor (GD).

Enlargement of the EU Proirenje EU

Pedesetih godina prolog veka EU je poela sa samo est drava lanica. Sada ih ima 25. Porast lanstva EU je poznat kao proirenje. Do njega je dolazilo nekoliko puta. Najnovije proirenje, u maju 2004, obuhvatilo je 10 zemalja: eku Republiku, Estoniju, Kipar, Letoniju, Litvaniju, Maarsku, Maltu, Poljsku, Sloveniju i Slovaku.

Europe Day, 9th May Dan Evrope, 9. maj

Robert uman (tadanji ministar spoljnih poslova Francuske) u svom uvenom govoru 9. maja 1950. izneo je predlog o evropskoj integraciji kao nainu da se obezbedi mir i postigne napredak u posleratnoj Evropi. Njegov govor postavio je osnove za ono to je sada Evropska unija, tako da se 9. maj slavi svake godine kao godinjica EU.

Free trade area Zona slobodne trgovine

Ova zona okuplja zemlje koje su odluile da uklone prepreke u meunarodnoj trgovini, kao to su uvozne carine i kvote. Uspostavljeno je nekoliko slobodnih trgovinskih zona u svetu, na primer: Mercosur u Junoj Americi, Nafta u Severnoj Americi i EFTA u Evropi. Evropska unija je takoe zona slobodne trgovine, ali mnogo vie od toga, jer je zasnovana na procesu ekonomske i politike integracije, sa zajednikim donoenjem odluka u mnogim oblastima politike. 7

Four freedoms etiri slobode

Jedna od velikih tekovina EU je stvaranje zone bez granica u okviru koje se slobodno kreu: 1) ljudi, 2) robe, 3) usluge i 4) kapital. etvorostruka sloboda kretanja se esto naziva etiri slobode.

Harmonization Harmonizacija
Ovaj pojam znai meusobno usklaivanje zakonodavstava drava lanica radi uklanjanja prepreka slobodnom kretanju radne snage, roba, usluga i kapitala. Drugim reima, harmonizacija se sastoji u tome da se obezbedi da u svim pitanjima iz nadlenosti EU propisi drava lanica nameu sline obaveze graanima svih tih drava, a minimum obaveza u svakoj dravi lanici. Harmonizacija moe da znai i koordinaciju tehnikih propisa drava lanica, tako da se proizvodima i uslugama moe slobodno trgovati u celoj EU. Nasuprot ustaljenom miljenju, ovo ne znai standardizaciju svega i svaega, od boje argarepe do toga koliko je krastavac kriv. Uglavnom to jednostavno znai da zemlje EU meusobno prihvataju pravila o bezbednosti proizvoda.

Official languages Slubeni jezici

Od 1. maja 2004. u Evropskoj uniji postoji 20 zvaninih jezika: eki, danski, engleski, estonski, francuski, finski, grki, holandski, italijanski, letonski, litvanski, maarski, malteki, nemaki, poljski, portugalski, slovaki, slovenaki, panski i vedski. Propisi EU se objavljuju na svim zvaninim jezicima. Graani mogu da se obraaju organima EU na svakom od ovih jezika. Naravno, mnogi drugi jezici se govore u Evropi, a Evropljani pridaju veliki znaaj ovoj raznolikosti nacionalnih i regionalnih jezika. Ona je deo njihovog bogatog kulturnog naslea. Evropska komisija sprovodi programe za unapreenje uenja jezika i jezike raznovrsnosti.

Lisbon strategy Strategija iz Lisabona

Za nadmetanje sa drugim vanim iniocima u svetu, Evropskoj uniji je potrebna moderna i efikasna privreda. Na sastanku u Lisabonu u martu 2000. politiki lideri EU su postavili novi cilj: da u toku jedne decenije EU ostvari privredu zasnovanu na znanju, najkonkurentniju i najdinaminiju u svetu, sposobnu za stalan rast sa veim brojem boljih radnih mesta i sa viom socijalnom kohezijom. Lideri EU su takoe utvrdili strategiju sa postizanje ovog cilja. Strategija iz Lisabona pokriva takve teme kao to su istraivanje, obrazovanje, obuka, pristup Internetu i on-line poslovanje. Ona obuhvata i reforme evropskih sistema socijalne zatite koji moraju biti uinjeni postojanim kako bi budue generacije koristile njihove pogodnosti. Svakog prolea Evropski savet se sastaje da bi razmotrio napredak u primeni Strategije iz Lisabona.

Pillars of the EU Stubovi EU

Evropska unija donosi odluke u tri zasebna podruja (podruja politike), koja su poznata kao tri stuba EU. Prvi stub je podruje Zajednice koje obuhvata veinu zajednikih pitanja, gde se odluke donose metodom Zajednice, ukljuujui Komisiju, Parlament i Savet. 8

Drugi stub je zajednika spoljna i bezbednosna politika, gde odluke donosi samo Savet. Trei stub je policijska i pravosudna saradnja u krivinim poslovima, gde odluke opet donosi samo Savet. U okviru prvog stuba, Savet obino donosi odluke kvalifikovanom veinom. U ostalim stubovima odluke Saveta moraju biti jednoglasne. To znai da svaka drava lanica moe vetom da sprei donoenje odluke. Ako Savet tako odlui, moe koristiti Most Zajednice kako bi prebacio odreena pitanja sa treeg na prvi stub.

Schengen lend (the Schengen area, the Schengen countries) engenski prostor (engenske drave)
Pet zemalja EU (Francuska, Nemaka, se sporazumele 1985. da se ukine zajednike granice. Tim sporazumom granica, poznat kao engenski prostor kome je potpisan sporazum). Belgija, Luksemburg i Holandija) su kontrola lica koja prelaze njihove stvoren je prostor bez unutranjih (po imenu grada u Luksemburgu u

engenske zemlje su uvele zajedniku politiku viza za itav prostor i sporazumele se da uspostave efikasnu kontrolu na svojim spoljnim granicama. Kontrola na unutranjim granicama moe se uspostaviti za ogranien period ukoliko je to potrebno radi odravanja javnog reda ili nacionalne bezbednosti. Postepeno, engenska oblast je proirena i na sve zemlje EU, Island i Norveku, a sporazum je postao sastavni deo ugovora EU. Irska i Ujedinjeno kraljevstvo, meutim, ne uestvuju u aranmanima koji se odnose na granine prelaze i vize. Vie informacija o ovome nalazi se na Internetu. Dravljanima jedne od zemalja engena nije potrebna viza za putovanje po engenskom prostoru. Ako graanin poseduje vizu za ulazak u bilo koju engensku dravu, ona automatski omoguava da on slobodno putuje kroz engenski prostor, osim Irske i Ujedinjenog kraljevstva.

Stakeholder Zainteresovana strana

Svako lice, preduzee ili telo u ijem je interesu razvoj evropskog zakonodavstva i politike, ili koje utie na njihov interes, jeste zainteresovana strana. Evropska komisija uvek nastoji da pribavi miljenja to vie zainteresovanih strana pre nego to istupi sa novim zakonodavnim predlogom ili novom politikom inicijativom.

Subsidiarity Supsidijarnost
Princip supsidijarnosti znai da se donoenje odluka EU pribliava graanima to je mogue vie. Drugim reeima, Unija ne preduzima mere (osim u oblastima iz njene nadlenosti) sem ukoliko su mere koje preduzima EU efikasnije od mera preduzetih na nacionalnom, regionalnom ili lokalnom nivou. 9

Third country Trea zemlja

Ovaj izraz oznaava zemlje koje nisu lanice EU. Znaenje ovog izraza je jasnije kada se govori o odnosima izmeu dve drave lanice EU (ili izmeu institucija EU i drave lanice) i jo jedne zemlje nazvane trea zemlja koja je van Evropske unije.

Transparency Transparentnost
Pojam transparentnost se esto koristi da oznai otvorenost delovanja organa EU. Organi EU idu ka veoj otvorenosti. Oni preduzimaju korake da poboljaju pristup informacijama za javnost i da tekstovi koje pripremaju budu jasniji i jednostavniji. Organi EU nastoje posebno da poboljaju izradu propisa i da, na dui rok, izrade jedinstven i jednostavan evropski ugovor.

10

II DEO VANIJI TERMINI U TEHNIKOM ZAKONODAVSTVU EU

Terms (English) Definitions of terms ACAA
Agreement on Conformity Assessment and Acceptance of Industrial Products

Termini (srpski) Definicije termina ACAA

Sporazum o oceni usaglaenosti i prihvatanju industrijskih proizvoda

Accreditation
Procedure by which an authoritative body gives formal recognition that a body or a person is competent to carry out specific tasks. Note: Accreditation does not of itself qualify the laboratory to approve any particular product. However, accreditation may be relevant to approval and certification authorities when they decide whether or not to accept data produced by a given laboratory in connection with their own activities. Accreditation body or system Authoritative body or network of sectoral bodies that perform(s) accreditation. The authority of an accreditation body must be derived from government.

Akreditacija
Postupak kojim nadleno telo daje formalno priznanje da je telo ili osoba struno da sprovodi konkretne zadatke. Napomena: Akreditacija sama po sebi ne kvalifikuje laboratoriju da potvrdi bilo koji konkretan proizvod. Meutim, akreditacija moe da se odnosi na tela ili organe za sertifikaciju kada oni odlue da li e prihvatiti ili odbiti da prihvate podatke do kojih je dola odreena laboratorija u vezi sa njihovim sopstvenim aktivnostima.

Akreditaciono telo ili sistem

Nadleno telo ili mrea sektorskih tela koja vre akreditaciju. Ovo telo mora proistei iz vlade.

Accuracy of a measuring instrument

Ability of a measurment instrument to give responses close to a true value. Note: Accuracy is a qualitative concept

Tanost merila
Sposobnost merila da daje odzive bliske stvarnoj vrednosti. Napomena: Tanost je kvalitativan pojam.

Accuracy of measurement
Closeness of the agreement between the result of a measurement and a true value of the measurand. Notes: 1 Accuracy is a qualitative concept. 2 The term precision should not be used for accuracy. (International vocabulary of basic and general terms of metrology 1993/3.5)

Tanost merenja
Bliskost usaglaenosti izmeu rezultata merenja i stvarne vrednosti komponente koja se meri. Napomene: 1 Tanost je kvalitativni pojam. 2 Termin preciznost ne bi trebalo da se koristi za tanost.(Meunarodni renik osnovnih i optih termina u metrologiji 1993/3.5)

11

Affixing of the CE marking

Products in compliance with all provisions of the applicable directives providing for the CE marking must bear this marking. Thus, the CE marking is, in particular, an indication that the products comply with the essential requirements of applicable directives and that the products have been subject to a conformity assessment procedure provided for in the directives. Further, Member States are obliged to take appropriate measures to protect the CE marking.

Postavljanje CE oznake
Proizvodi koji su u saglasnosti sa svim odredbama koje se primenjuju radi CE oznake moraju nositi ovu oznaku. Prema tome, CE oznaavanje je, naroito, indikacija da proizvodi odgovaraju kljunim zahtevima direktiva i da su proizvodi bili podvrgnuti postupku ocene usaglaenosti, kako je predvieno u direktivama. Nadalje, drave lanice su obavezne da preduzmu odgovarajue mere da zatite CE oznaavanje.

Adoption
To approve formally. In the EU adoption is used as terminology for a process in which the legal instruments get an official approval.

Usvajanje
Formalno potvrivanje. U EU se koristi usvajanje kao termin za izraavanje procesa u kome zakonski instrumenti dobijaju zvaninu potvrdu.

Adoption directives
New Approach directives are based on Article 95 of the EC Treaty, and adopted according to the co-decision procedure provided for in Article 251 of the EC Treaty. Adopted New Approach directives are published in the L series of the Official Journal of the European Communities. Commission proposals for New Approach directives are published in the C series of the Official Journal.

Usvajanje direktiva
Direktive Novog pristupa su zasnovane na lanu 95 Sporazuma EZ i usvojene prema postupku zajednikog odluivanja, to je omogueno lanom 251 Sporazuma EZ. Usvojene direktive Novog pristupa objavljuju se u L serijama Slubenog lista evropske zajednice. Predlozi Komisije za direktive Novog pristupa objavljuju se u C seriji Slubenog lista EU.

Agreement
Arrangement that is binding on its participants.

Sporazum
Sporazum koji obavezuje strane uesnice u njemu.

Application
The act of making a request.

Prijavljivanje
Postupak podnoenja zahteva.

Approach
A method of doing something or dealing with a problem.

Pristup
Metod po kome se neto radi ili tretira neki problem.

Approval
Necessary permission granted by or on behalf of a governmental authority for a product or process to be marketed or used for stated purposes or under stated

Odobrenje
Potrebna dozvola koju odobrava organ vlade ili onaj ko je ovlaen u njegovo ime za porizvod ili za proces koji e se plasirati na trite ili koristiti za naznaene namene ili

12

conditions. Approval may be based on fulfillment of specified requirements or completion of specified procedures.

pod naznaenim uslovima. Odobrenje se moe zasnivati na ispunjenju odreenih zahteva ili na ispunjenju odreenih postupaka.

Assembler and installer

The installer and assembler of a product, which is already placed on the market, should take necessary measures to ensure that it still complies with the essential requirements at the moment of first use within the Community. This applies to products where the directive in question covers putting into service, and where such manipulations may have an impact on the compliance of the product.

Montaer i instalater
Montaer i instalater proizvoda koji je ve plasiran na trite treba da preduzme potrebne mere da se uveri da je proizvod i dalje usaglaen sa kljunim zahtevima od trenutka kada je prvi put korien u okviru Zajednice. Ovo vai i za proizvode kod kojih, direktiva koja je u pitanju, pokriva putanje u upotrebu i gde takve radnje mogu imati uticaj na usaglaenost proizvoda.

Assessor
Person who has technical knowledge (e.g. in the field of Quality Management) and who carries out some or all functions related to assessment.

Ocenjiva
Osoba koja vlada tehnikim znanjem (na primer, takoe u oblasti menadmenta kvalitetom) i koja sprovodi neke, ili sve, poslove koji se odnose na ocenjivanje.

Attestation
Activity, based on decision following review , of authorizing and issuing a statement that fulfillment of specified requirements has been demonstrated. The statement can take the form of a declaration of conformity, certificate of conformity, or mark of conformity, conveying an assurance to users that the specified requirements have been fulfilled.

Atestiranje
Aktivnost, koja se zasniva na odluci koja podlee reviziji, na davanju ovlaenja i izdavanju potvrda da je pokazano da su odreeni zahtevi ispunjeni. Potvrda se moe izdati u obliku deklaracije (izjave) o usaglaenosti, potvrde o usaglaenosti, ili znaka o usaglaenosti, kojom se korisnici uveravaju da su konkretni zahtevi ispunjeni.

Audit
Systematic, independent and documented process for obtaining records, statements of fact or other relevant information and evaluating them objectively to determine the extent to which a set of policies, procedures or requirements is fulfilled.

Provera
Sistematian, nezavisan i dokumentovan proces za pribavljanje zapisa, konkretnih injenica ili drugih relevantnih informacija i njihovo objektivno ocenjivanje radi odreivanja do koje mere su ispunjeni zahtevi politike, postupaka ili zahteva.

Authority
Governmental body that has legal powers and rights.

Vlast
Vladin organ koji ima zakonska ovlaenja i prava.

Authority - Enforcement
Authority that is responsible for enforcing legal instruments.

Organ koji vri vlast

Organ koji je zaduen za sprovoenje zakonskih instrumenata

13

Authority - Regulatory
Authority that is responsible for preparing or adopting regulations.

Zakonodavni organ
Organ koji je odgovoran za pripremu ili usvajanje propisa.

Authorised representative
The manufacturer may appoint any natural or legal person to act on his behalf as an authorised representative. For the purposes of New Approach directives the authorised representative must be established inside the Community. The authorised representative is explicitly designated by the manufacturer, and he may be addressed by the authorities of the Member States instead of the manufacturer with regard to the latters obligations under the New Approach directive in question. The manufacturer remains generally responsible for actions carried out by an authorised representative on his behalf.

Ovlaeni predstavnik
Proizvoa moe imenovati bilo koje fiziko ili pravno lice da deluje u njegovo ime kao ovlaeni predstavnik. Za namene direktiva Novog pristupa ovlaeni predstvanik mora da bude uspostavljen unutar Zajednice. Ovlaeni predstavnik je jasno imenovan od strane proizvoaa i organi drava lanica mogu se njemu obraati umesto proizvoau u vezi sa obavezama proizvoaa koje proistiu iz direktiva Novog pristupa koje su u pitanju. Proizvoa generalno ostaje odgovoran za aktivnosti koje vri njegov ovlaeni predstavnik u njegovo ime.

Bilateral agreement
Bilateral agreement A bilateral agreement is an agreement between two states which is only legally binding for these two states with the benefits typically not shared with other (third) countries.

Sporazum izmeu dve zemlje (Bilateralni sporazum)

Bilateralni sporazum je sporazum izmeu dve drave koji zakonski obavezuje samo te dve drave i iji se rezultati ne dele sa drugim (treim) zemljama, to je karakteristino.

Calibration
Set of operations that establish, under specified conditions, the relationship between values of quantities indicated by a measuring instrument or measuring system, or values represented by a material measure or a reference material, and the corresponding values realized by measurement standards.

Etaloniranje
Skup operacija koje pod odreenim uslovima uspostavljaju odnos, izmeu vrednosti koje pokazuje merni instrument ili merni sistem, ili vrednosti predstavljene materijalnom merom ili referentnim materijalom i odgovarajuih vrednosti koje se dobijaju pomou etalona.

CE mark
The CE mark is the only mark which symbolises conformity to all the obligations incumbent on manufacturers for the product as required by the applicable directives providing for its affixing.

CE oznaka
CE oznaka je jedini znak koji simbolizuje usaglaenost sa svim obavezama koje su nametnute proizvoaima za proizvode, kako je to zahtevano direktivama, koje se

primenjuju za postavljanje ove oznake.

14

CE marking
CE marking symbolises conformity to all the obligations incumbent on manufacturers for the product by virtue of the Community directives providing for its affixing. When affixed to products it is a declaration by the natural or legal person having affixed or been responsible for the affixing of CE marking that the product conforms to all applicable pro-visions, and that it has been subject to the appropriate conformity assessment procedures. Hence, Member States are not allowed to restrict the placing on the market and put-ting into service of CE marked products, unless such measures can be justified on the basis of evidence of the non-compliance of the product.

CE oznaavanje
CE oznaavanje simbolizuje usaglaenost sa svim obaveze koje se postavljaju proizvoau, prema direktivama koje omoguavaju njegovo postavljanje. Kada je postavljen na proizvod to predstavlja potvrdu fizikog ili pravnog lica koje ga je postavilo, ili je odgovorno za oznaavanje CE oznakom, da je proizvod usaglaen sa svim predvienim odredbama koje se koriste i da je to bilo podvrgnuto predvienim procedurama ocene usaglaenosti. Stoga, drave lanice nisu ovlaene da ograniavaju plasman na trite ili putanje u rad proizvoda sa oznakom CE, osim ako se takve mere mogu opravdati na osnovu dokaza o neusaglaenosti proizvoda.

CEN
(Comite Europeenne de Normali-sation), the European Committee for Standardization, was founded in 1961 by the national standards bodies in the European Economic Community and EFTA countries. CEN is contributing to the objectives of the European Union and European Economic Area with voluntary technical standards which promote free trade and the safety of workers.

CEN
Evropski komitet za standardizaciju je osnovan 1961 godine od strane tela za nacionalne standarde u zemljama Evropske ekonomske zajednice i EFTA-e. CEN doprinosi ciljevima Evropske unije i Evropskom ekonomskom prostoru pomou dobrovoljnih tehnikih standarda koji promoviu slobodnu trgovinu i bezbednost radnika.

CENELEC
Comite Europeenne de Normalisation en Electrotechnique.

CENELEC
Evropski komitet za standardizaciju u elektrotehnici.

Commission (EC)
The commission is the politically independent institution, that represents and upholds the interests of the EU as a whole. It is the driving force within the EUs institutional system: it proposes legislation, policies and programmes of action and it is responsible for implementing the decissions of Parliament and the Council.

Komisija (EC)
Komisija je politiki nezavisna institucija, koja zastupa i podrava interese EU u celini. Ona je pokteraka snaga u okviru institucionalnog sistema EU: ona predlae zakone, politike i programe aktivnosti i ona je odgovorna za primenu odluka Parlamenta i Saveta.

Certification
Procedure by which a third party gives written assurance that a product, process or service conforms to specified

Sertifikacija
Postupak kojim trea strana daje pisano uverenje da je proizvod, proces ili usluga usaglaen sa odreenim zahtevima.

15

requirements. Third-party attestation related to products, processes, systems or persons.

Potvrivanje koje vri trea strana, a koje se odnosi na proizvode, procese, sisteme ili osobe.

Commercial presence
The possibility of a service provider to be physically present (a branch or subsidiary, for instance) within the territory of a member of the GATS for the purpose of supplying a service.

Komercijalno prisustvo
Mogunost davaoca usluga da fiziki bude prisutan (ogranak ili pomono odelenje, na primer) na teritoriji lanice GATS-a (Opti sporazum o trgovini i uslugama) radi pruanja usluge.

Commitments
Measures that countries are willing to adopt that will open up further their markets to foreign trade.

Obaveze
Mere koje su zemlje voljne da usvoje radi otvaranja svojih trita za meunarodnu trgovinu.

Committee
In the EU, the committees assist the institutions; they are involved at all stages of the legislative process.

Komitet
U Evropskoj uniji (EU) komiteti pomau institucijama; oni su ukljueni u sve faze zakonodavnih procesa.

Commodity
Commodity Commodities is the term used to designate primary goods or products - for example, iron ore, diamonds, wheat, copper, oil, or coffee that are used or sold as they are found in nature.

Roba
Roba robe je re koja se koristi da oznai primarne robe ili proizvode, npr., rudu gvoa, dijamante, ito, bakar, naftu ili kafu koje se koriste ili prodaju onako kako su pronaene u prirodi.

Common commercial policy

Common commercial policy The European Community has exclusive responsibility for the common commercial policy. Trade policy is one of the main pillars of the European Union's relations with the rest of the world. It aims at liberalizing world trade through the progressive abolition of restrictions on international trade and the lowering of customs barriers, as well as the promotion of multilateral trade rules. The EUs common trade policy covers all the main aspects of trade in goods and services (tariff and non-tariff barriers, trade defense).

Zajednika trgovinska politika

Zajednika trgovinska politika Evropska zajednica je iskljuivo odgovorna za zajedniku trgovinsku politiku. Trgovinska politika je jedan od glavnih stubova odnosa Evropske unije sa ostatkom sveta. Ona ima za cilj da liberalizuje svetsku trgovinu putem ubrzanog ukidanja restrikcija u meunarodnoj trgovini i sniavanja carinskih prepreka, kao i poboljanje pravila multilateralne trgovine. Zajednika trgovinska politika EU pokriva sve glavne aspekte trgovine robama i uslugama (tarifne i ne-tarifne prepreke, zatita trgovine).

Community acquis (acquis communautaire)

The hole corpus of EU Treaties, legislation and practices which an applying country has to meet.

Pravne tekovine EU (Paket zakonskih akata Zajednice)

Ceo paket sporazuma EU, zakonodavstvo i praksa koje zemlja podnosilac zahtev treba da ispuni. (Zajednika prava i

16

(Common rights and obligations which bind all the Member States together within the European Union).

obaveza koje obavezuju sve drave lanice u okviru Evropske Unije).

Community law
Strictly speaking, Community law consists of the founding Treaties (primary legislation) and the provisions of instruments enacted by the Community institutions by virtue of them (secondary legislation decisions regulations, directives, etc.). Once the European Constitution has been adopted, it will replace the current set of founding Treaties. Primary Community law will consist of the Constitution and its Protocols - including the Charter of Fundamental Rights, which is incorporated in it - and the Euratom Treaty. In a broader sense, Community law encompasses all the rules of the Community legal order, including general principles of law, the case law of the Court of Justice, law flowing from the Community's external relations and supplementary law contained in conventions and similar agreements concluded between the Member States to give effect to Treaty provisions. All these rules of law form part of what is known as the Community acquis.

Zakon Zajednice
Striktno govorei, Zakon Zajednice se sastoji od osnivakih sporazuma (primarno zakonodavstvo) i odredaba zakonskih instrumenata koje koriste institucije Zajednice (podzakonska legislativa odluke, propisi, direktive uputstva- itd.). Kada se Evropski ustav usvoji, on e zameniti paket osnivakih sporazuma. Primarni Zakon Zajednice e se sastojati od njegovih protokola ukljuujui Povelju o osnovnim pravima koja je ukljuena u njega i Euratom sporzauma. U irem smislu, Zakon Zajednice obuhvata sva pravila (sve propise) pravnog ureenja Zajednice, ukljuujui opte principe zakona (prava), obiajno pravo (praksa sluaja) iz prakse Suda pravde, pravo koje proistie iz spoljnih odnosa Zajednice i dopunski zakon koji se sadri u konvencijama i slinim sporazumima zakljuenim izmeu drava lanica radi podsticaja dejstva odredaba Sporazuma. Sva ova zakonska pravila ine deo onoga to nazivamo Paket zakonskih akata Zajednice (Community acquis).

Community legal instruments

The term Community legal instruments refers to the instruments available to the Community institutions to carry out their tasks under the Treaty establishing the European Community with due respect for the subsidiary principle. They are: - regulations (these are binding in their entirety and directly applicable in all Member States); - directives (these bind the Member States as to the results to be achieved; they have to be transposed into the national legal framework and thus leave a margin for maneuver as to the form and means of implementation; - decisions (these are fully binding on those to whom they are addressed);

Zakonski instrumenti Zajednice

Izraz - Zakonski instrumenti Zajednice odnosi se na instrumente koji stoje na raspolaganju institutcijama Zajednice radi obavljanja zadataka na osnovu Sporazuma koji uspostavlja Evropsku Zajednicu sa punim uvaavanjem principa subsidijarnosti. To su: - propisi (u potpunosti obavezujui i direktno se primenjuju u svim dravama lanicama); - direktive (obavezuju drave lanice u pogledu rezultata koje treba postii, odnosno da ih prenesu u okvire nacionalnog zakonodavstva ostavljajui mogunost izbora naina i forme primene); - odluke (u potpunosti obavezujue za one na koje se odnose);

17

- recommendations and opinions (these are non-binding, declaratory instruments.

- preporuke i miljenja (nisu obavezujui ve deklarativni instrumenti).

Community powers
Community powers Those powers, which are conferred on the Community in specific areas. The European Communities are thus able to act only within the framework of the Treaties. There are three types of powers, which depend on the mode of attribution: - Explicit powers (these are clearly defined in the Treaties). - Implicit powers (where the European Community has explicit powers in a particular area, e.g. transport, it also has a power in the same field with regard to external relations (e.g. negotiation of international agreements). - Subsidiary powers (where the Community has no explicit or implicit powers to achieve a Treaty objective concerning the single market, Article 308 allows the Council, acting unanimously, to take the measures it considers necessary).

Ovlaenja Zajednice
Ovlaenja Zajednice to su ona ovlaenja koja su poverena Zajednici za konkretne oblasti. Evropska drutva su tako u stanju da deluje samo u okviru Osnivakih sporazuma. Postoje tri vrste ovlaenja koja zavise od naina kako su poverena: - Eksplicitna ovlaenja (ona su jasno definisana u Osnivakim sporazumima). - Implicitna ovlaenja (ona koja se podrazumevaju): tamo gde Evropska zajednica ima eksplicitna ovlaenja u konkretnoj oblasti (na primer transport), ona takoe ima ovlaenje u istoj oblasti u odnosu na spoljne odnose (na primer pregovaranje o meunarodnim sporazumima). - Pomona ovlaenja (tamo gde Zajednica nema eksplicitna ili implicitna ovlaenja za postizanje cilja iz Sporazuma u vezi jedinstvenog trita, lan 308 dozvoljava da Savet, koji ne deluje jednoglasno, preduzima mere za koje smatra da su potrebne).

Conformity
Fulfillment of specified requirements. The above definition is valid for the purposes of quality standards. The term conformance is synonymous but deprecated. The term compliance is used to distinguish the action by a person or body of doing what is required, e.g. to make something conform.

Usaglaenost
Ispunjenje specificiranih zahteva. Gornja definicija vai za standarde kvaliteta. Re conformance ravnanje prema neemu je sinonim ali nije odobrena. Re compliance - usaglaavanje se korisiti da razdvoji aktivnost neke osobe ili nekog tela koje vre ono to je zahtevano, odnosno da ine radnju kojom e neto usaglasiti.

Conformity assessment
Procedure to demonstrate conformity with the essential requirements in all the applicable directives for that particular product. Conformity assessment can be performed as a first-party, second party or third party activity and covers activities such as calibration, testing, inspection and certification as well as the accreditation of conformity assessment bodies.

Ocenjivanje usaglaenosti
Procedura kojom se pokazuje usaglaenost u svim direktivama koje se primenjuju na konkretan proizvod. Ocena usaglaenosti se moe izvoditi kao aktivnost prve, druge ili tree strane i pokriva aktivnosti kao to su kalibracija, ispitivanje, kontrola i sertifikacija kao i akreditacija tela za ocenu usaglaenosti.

18

Conformity assessment body

Body, other than an accreditation body, that performs conformity assessment. It could be calibration laboratory, testing laboratory, inspec-tion body, product certification body, management system certification body and personnel certification body. The separate term - accreditation body, is necessary to distinguish from conformity assessment bodies, that may be accredited. An accreditation body is not a conformity assessment body.

Telo za ocenjivanje usaglaenosti

Telo, razliito od tela za akreditaciju, koje vri ocenjivanje usaglaenosti. To moe biti laboratorija za kalibraciju, kontrolno telo (inspekcija), telo za sertifikaciju proizvoda, sertifikovanje sistema menadmenta i telo za sertifikovanje osoblja. Poseban termin - akreditaciono telo, treba razlikovati od tela za ocenu usaglaenosti koja mogu biti akreditovana. Akreditaciono telo nije i telo za ocenu usaglaenosti.

Conformity assessment scheme

Conformity assessment system related to specified objects of conformity assessment, to which the same specified requirements, rules and procedure apply. Note: The term programme is used in some countries to cover the same concept as scheme in the operation of conformity assessment systems.

ema ocenjivanja usaglaenosti

Sistem ocenjivanja usaglanosti koji se odnosi na specificirane predmete ocenjivanja usaglaenosti i na koje se specificirani zahtevi, propisi i postupci primenjuju. Napomena: Izraz program koristi se u nekim zemljama da izrazi isto to i ema u okviru funkcionisanja sistema za ocenu usaglaenosti.

Conformity assessment system

System to be followed as to demonstrate conformity with the essential requirements in all the applicable directives for that particular product.

Sistem ocenjivanja usaglaenosti

Sistem koga se treba pridravati da bi se pokazala usaglaenost sa bitnim zahtevima u svim direktivama koje se primenjuju na konkretan proizvod.

Conformity - Presumption of
Conformity with the essential safety requirements in the relevant directives. Conformity with a national standard that transposes a harmonised standard, whose reference has been published, confers a presumption of conformity with the essential requirements of the applicable New Approach directive that is covered by such a standard. The application of harmonised standards, which give a presumption of conformity, remains voluntary in the field of New Approach directives. Thus, the product may be manufactured directly on the basis of the essential requirements.

Pretpostavka o usaglaenosti
Usaglaenost sa kljunim zahtevima za bezbednost u odgovarajuim direktivama. Usaglaenost sa nacionalnim standardom koji prenosi harmonizovani standard, ija je referenca bila objavljena, podrazumeva predpostavku o usaglaenosti sa kljunim zahtevima u direktivama Novog pristupa koje se primenjuju. Primena harmonizovanih standarda koji daju pretpostavku o usaglaenosti, ostaje dobrovoljna u oblasti direktiva Novog pristupa. Tako, proizvod moe biti direktno proizveden na bazi kljunih zahteva.

19

Co-decision
In the Co-decision procedure, Parliament and the Council share legislative power. The Commission sends its proposal to both institutions. They read and discuss it twice in succession. If they can not agree on it, it is put before a conciliation committee, composed of equal numbers of Council and Parliament representatives. Once the committee has reached an agreement, the agreed text is then sent to Parliament and the Council for a third reading, so that they can finally adopt it.

Zajednika odluka
U postupku saodluivanja, Skuptina i Savet dele zakonodavnu vlast. Komisija alje svoj predlog obema institutcijama. One ga itaju i o njemu vode diskusiju dva puta uzastopno. Ukoliko ne mogu da se saglase o njemu, one ga upuuju pred komitet za usaglaavanje koji se sastoji od jednakog broja predstavnika Saveta i Skuptine. Kada Komitet postigne saglasnost, usaglaeni tekst se potom alje Skuptini i Savetu radi treeg itanja, tako da ga konano mogu usvoijti.

Consensus
General agreement, characterised by the absence of the sustained opposition to substantial issues by any important part to the concerned interests and by a process that involves seeking to take into account the views of all parties concerned and to reconcile any conflicting arguments. Consensus need not imply unanimity.

Konsenzus
Opta saglasnost, koju karakterie odsustvo trajnog protivljenja bilo koje znaajne strane u vezi bitnih pitanja, kroz proces traenja naina da se uzmu u obzir gledita svih zainteresovanih strana radi pomirenja suprotstavljenih argumenata. Za postizanje konsenzusa nije potrebna jednoglasnost.

Consumer protection
The EU is committed to ensuring that high food safety and quality standards are maintained. Therefore the EU endeavors to clarify in the WTO Doha round the WTO rules and procedures that protect consumers health. Whereas WTO members have an inalienable right to take whatever public health measures they consider necessary to protect the well-being of their citizens, such measures must be justified, and not just disguised protectionist measures. This is also mentioned in the treaty (former art 30 to art 36 in the Rome Treaty).

Zatita potroaa
EU je obavezna da obezbedi da se odravaju visoki standardi kvaliteta i bezbednosti prehrambenih proizvoda. Zbog toga EU ini napore da pojasni pravila STO (Svetske trgovinske organizacije), runda pregovora u Dohi, kao i postupke koji tite zdravlje potroaa. S obzirom na to lanice STO imaju neotuivo pravo da preduzimaju bilo kakve javno priznate zdravstvene mere koje smatraju nunim za zatitu blagostanja svojih graana, s tim da te mere moraju biti opravdane, a ne samo zamaskirane protekcionistike mere. To je takoe pomenuto u sporazumu (raniji lanovi od 30. do 36. u Rimskom Sporazumu).

Coordination
The co-ordination of Member States is carried out through the sartorial working groups of governmental experts established under the directives.

Koordinacija
Koordinacija drava lanica se sprovodi putem radnih grupa eksperata vlada osnovanih u skladu sa direktivama.

20

Council of the European Union

The Council of the European Union (the Council of Ministers" or the Council") is the Union's main decision-making institution. It is composed of the ministers of the Member States and thus constitutes the EU institution in which the governments of the Member States are represented. The Council, together with the European Parliament, acts in a legislative and budgetary capacity. It is also the lead institution for decision-making on the common foreign and security policy (CFSP), and on the coordination of economic policies (intergovernmental approach). The Council meets in different configurations, bringing together the Member States' ministers responsible for the areas concerned: general affairs and external relations, economic and financial affairs, employment, social policy, health and consumers, competition, etc.

Savet Evropske Unije

Savet Evropske unije (Savet ministara ili Savet) je glavna institucija Evropske unije koja donosi odluke. On se sastoji od ministara drava lanica i tako se konstituie institucija Evropske unije u kojoj su zastupljene vlade drava lanica. Savet, zajedno sa Evropskom skuptinom deluje u oblasti zakonodavstva i finansija. On je takoe vodea institucija za donoenje odluka o zajednikoj spoljnoj politici i politici bezbednosti (CFSP = zajednika spoljna politika i politika bezbednosti) i za koordinaciju ekonomskih politika (izmeu vlada). Savet se sastaje u razliitim sastavima okupljajui ministre zemalja lanica zaduene za odgovarajue oblasti: opti poslovi i spoljni odnosi, ekonomski i finansijski poslovi, zapoljavanje, socijalna politika, zdravstvo i potroai, konkurencija idr.

Council of Europe
Intergovernmental organization which aims (among other things) to protect human rights, to promote Europes cultural diversity and to combat social problems such as racial prejudice and intolerance(not an EU institution). Established in 1949 to draw up the European Convention on Human Rights. European Court for Human rights is set up to enable citizens to exercise their rights under that Convention.

Savet Evrope
Meuvladina organizacija koja ima za cilj (izmeu ostalog) da titi ljudska prava, da promovie kulturnu raznovrsnost Evrope i da se bori protiv socijalnih problema kao to su rasne predrasude i netolerancija (nije institucija EU). Osnovan je 1949 da saini tekst Evropske konvencije o ljudskim pravima. Evropski sud za ljudska prava je uspostavljen da omogui grajanima da ostvaruju svoja prava na osnovu ove Konvencije.

Court of Justice of the EU

Court of Justice of the EU Ensures that Community law is uniformly interpreted and effectively applied. It has jurisdiction in disputes involving Member States, EU institutions, businesses and individuals. The Court of Justice has contributed to the definition of the common trade policy, regarding shared competencies in the area of services and intellectual property and the principle of parallelism between trade policy and internal market policies.

Sud pravde EU
Sud pravde EU osigurava da se zakon Zajednice ujednaeno tumai i delotvorno primenjuje. On ima jurisdikciju nad sporovima koji ukljuuju drave lanice, institutcije EU, poslovanje i pojedince. Sud pravde je dao doprinos definisanju opte trgovinske politike, u odnosu na podelu nadlenosti u oblasti usluga i intelektulane svojine, kao i principa paralelizma izmeu trgovinske politike i politika unutranjeg trita.

21

CTR (Common Technical Regulation)

The Common Technical Regulation is a mandatory regulation adopted by the European Commission. It covers essential requirements as defined in Directive 91/263/EEC (the TTE Directive).

OTP (Opti tehniki propis)

Opti tehniki propis je obavezujui propis koji je donet od strane Evropske komisije. On pokriva bitne zahteve onako kako su definisani u Direktivi 91/263/ EEC (Direktiva TTE)

Decisions
With the entry into force of the Treaty of Amsterdam, these new instruments under Title VI of the EU Treaty (Police and judicial cooperation in criminal matters) have replaced joint action. More binding and more authoritative, they should serve to make action under the re- organised third pillar more effective. Framework decisions are used to approximate (align) the laws and regulations of the Member States. Proposals are made on the initiative of the Commission or a Member State and they have to be adopted unanimously. They are binding on the Member States as to the result to be achieved but leave the choice of form and methods to the national authorities. Decisions are used for any purpose other than approximating the laws and regulations of the Member States. They are binding and any measures required to implement them at Union level are adopted by the Council, acting by a qualified majority. With the abolition of the third pillar, which is provided for by the European Constitution currently being ratified, the decisions and framework decisions currently in use will disappear and be replaced by European laws and framework laws.

Odluke
Stupanjem na snagu Amsterdamskog Sporazuma, ovi novi instrumenti u okviru poglavlja VI Sporazuma EU (policijska i pravosudna saradnja u krivinim stvarima) zamenili su zajedniku aktivnost. Mnogo vre obavezujue i autoritativnije oni treba da deluju na osnovu reorganizovaneg treeg stuba Unije1 mnogo efektivnije. Okvirne odluke se koriste za pribliavanje (izjednaavanje) zakona i propisa drava lanica. Predlozi se sainjavaju na inicijativu Komisije ili drave lanice i oni moraju biti usvojeni jednoglasno. Oni su obavezujui za drave lanice kao rezultat koji treba da se postigne, ali se nacionalnim organima ostavlja izbor forme i naina primene. Odluke se koriste za sve namene osim za pribliavanje zakona i propisa drava lanica. One su obavezujue i bilo kakve mere koje zahtevaju da se one primene na nivou Unije usvaja Savet koji to radi kvalifikovanom veinom. Ukidanjem treeg stuba, koje je predvieno od strane Evropskog ustava, (sada u toku ratifikacije), odluke i okvirne odluke koje se sada koriste e se napustiti i bie zamenjene evropskim zakonima i okvirnim zakonima. 1Trei stub predstavlja Policijsku i pravosudnu saradnju u krivinim stvarima, glava VI ugovora EU, ref. Evropojmovnik str 142,Institut za meunarodnu politiku i privredu, Begrad, 2005, str 142.

Designation (of conformity assessment bodies or accreditation bodies)

Appointment by a governmental authority of a conformity assessment body or accreditation body to act on behalf of that authority with respect to specific conformity assessment activities

Imenovanje (tela za ocenu usaglaenosti ili akreditacionih tela)

Imenovanje tela za ocenu usaglaenosti od strane organa vlade (ili od strane akreditacionog tela), da deluje u ime tog organa u odnosu na konkretne aktivnosti ocenjivanja usaglaenosti.

22

Directives
New Approach directives approximate the laws of Member States in order to remove barriers to trade. Since New Approach directives are total harmonisation directives, Member States must repeal all contradictory national legislation. Further, Member States are, as a general rule, not allowed to maintain or introduce more stringent measures than foreseen in the directive.

Direktive
Direktive Novog pristupa pribliavaju zakone drava lanica radi uklanjanja prepreka u trgovini. S obzirom da su direktive Novog pristupa direktive poptune harmonizacije, drave lanice moraju ukloniti sve kontradiktorne zakone. Nadalje, dravama lanicama, kao opte pravilo, nije dozvoljeno da zadravaju ili uvode stroije mere od onih koje su predviene u direktivi.

EA
European Co-operation for Accreditation

EA
Evropska saradnja za akreditaciju

EBRD
Established in 1991, the European Bank for Reconstruction and Development (EBRD)'s main aim is to support and facilitate the transition of seven formerly centrally planned economies in Europe (Bulgaria, former Czechoslovakia, Hungary, Poland, Romania, former USSR, and former Yugoslavia) to market economies.

Evropska banka za obnovu i razvoj

Osnovana 1991. godine, Evropska banka za obnovu i razoj ima glavni cilj da pomae i olakava prelazak bivih sedam evropskih ekonomija sa centralizovanim planiranjem na trinu privredu (Bugarska, biva ehoslovaka, Maarska, Poljska, Rumunija, bivi SSSR, i biva Jugoslavija).

EC
European Community. The objective of the European Community (EC) is to integrate the European Atomic Energy Community (Euratom), the European Coal and Steel Community (ESC), and the European Economic Community (EEC or Common Market).

Evropska zajednica (EZ)

Evropska zajednica (EZ) Cilj Evropske zajednice je da integrie Evropsku zajednicu za atomsku energiju (Euratom), Evropsku zajednicu za ugalj i elik (ESC) i Evropsku ekonomsku zajednicu (EEC ili zajedniko trite).

EC declaration of Conformity
The manufacturer or the authorized representative established within the Community must draw up an EC declaration of conformity as part of the conformity assessment procedure provided for in the New Approach directives. The EC declaration of conformity should contain all relevant information to identify the directives according to which it is issued, as well as the manufacturer, the authorised representative, the notified body if applicable, the product, and where appropriate a reference to harmonised standards or other normative documents.

EC deklaracija o usaglaenosti
Proizvoa ili ovlaeni predstavnik koji je osnovan na teritoriji Zajednice mora da saini tekst EC deklaracije o usaglaenosti kao deo procedure za ocenu usaglaenosti koja je predviena za tu svrhu u direktivama Novog pristupa. EC deklaracija o usaglaenosti treba da sadri sve relevantne informacije kojima e se identifikovati direktive na osnovu kojih je ona izdata, kao i informacije o proizvoau, ovlaenom predstavniku, ovlaenom (notifikovanom) telu ako se moe primeniti i kada je potrebno, pozvanje na harmonizovane standarde ili druga normativna dokumenta.

23

Economic integration
The economic linkages or interdependencies between geographic areas. For the most part, these linkages relate to the flow of goods, services, capital and labour across regions.

Ekonomska integracija
Ekonomske veze ili mejuzavisnost izmeu geografskih podruja. U najveem delu, ove veze se odnose na protok roba, usluga, kapitala i radne snage po svim regionima.

Economic union
A group that combines the economic characteristics of a common market with some degree of harmonisation of monetary and fiscal policies.

Ekonomska unija
Grupa koja objedinjuje ekonomske karakteristike zajednikog trita sa izvesnim stepenom harmonizacije monetarnih i fiskalnih politika.

ECSC
European Coal and Steel Community. The Treaty establishing the European Coal and Steel Community, which was signed on 18 April 1951 in Paris, came into force on 23 July 1952 and expired on 23 July 2002.

Evropska zajednica za ugalj i elik

Evropska zajednica za ugalj i elik. Sporazum kojim se osniva Evropska zajednica za ugalj i elik, koji je potpisan 18 aprila 1951. u Parizu a stupio na snagu 23. jula 1952. i prestao da vai 23. jula 2002 godine.

EC Treaty
The treaty establishing the European Economic Community, which was signed on 25 March 1957 in Rome and came into force 1 January 1958. Supplemented by the Treaty on European Union which was signed in Mastricht on 7 February 1992, and came into force on 1 November 1993

Sporazum Evropske ekonomske zajednice

Sporazum kojim se osniva Evropska ekonomska zajednica, a koji je potpisan 25. marta 1957. godine u Rimu i stupio na snagu 1. januara 1958. godine, zamanjen je Sporazumom o Evropskoj Uniji, a koji je potpisan 7. februara 1992. godine u Mastrihtu i stupio na snagu 1. novembra 1993.

EC type examination certificate

Module B (Global Approach) A notified body must ascertain and attest that a specimen, representative of the production envisaged, complies with the provisions of the international instruments that apply to it. The application for the EC type examination must be lodged by the manufacturer or his authorized representative established within the Community with a notified body of his choice. The application must include: - the name and address of the manufacturer and, if the application is lodged by the authorized representative, his name and address as well,

EC sertifikat o ispitivanju tipa

Modul B (Globalni pristup) Prijavljeno telo mora da ustanovi i potvrdi da je uzorak reprezentativan za posmatrane proizvode usaglaen sa svim odredbama meunarodnih propisa koji se na njega primenjuju. Prijavu za EC pregled tipa mora da dostavi proizvoa ili njegov ovlaeni predstavnik koji je uspostavljen na teritoriji Zajednice, zajedno sa telom za prijavljivanje (ovlaivanje) prema sospstvenom izboru. Zahtev mora da ukljui: - naziv i adresu proizvoaa i, ukoliko molbu podnosi ovlaeni predstavnik, njegovo ime i adresu takoe,

24

- a written declaration that the same application has not been lodged simultaneously with any other notified body, - relevant technical documentation. The applicant must place at the disposal of the notified body a specimen; representative to the production envisaged and hereinafter called "type" . The notified body may request further specimens if needed for the test programme. The technical documentation must make it possible to assess the product's compliance with the requirements of the relevant international instruments. It must, as far as is relevant for such assessment, cover the design, the build standard, manufacture, installation and functioning of the product in accordance with the description of technical documentation. The notified body must: - Examine the technical documentation and verify that the type has been manufactured in accordance with the technical documentation; - Perform the appropriate examinations and necessary tests or have them performed to check whether the requirements of the relevant international instruments have actually been met; - Agree with the applicant the locations where the examinations and necessary tests will be carried out. - Where the type meets the provisions of the relevant international instruments, the notified body must issue an EC typeexamination certificate to the applicant. The certificate must give the name and address of the manufacturer, details of the equipment, conclusions of the examination, the conditions of its validity and the necessary data for identification of the approved type. A list of the relevant parts of the technical documentation must be annexed to the certificate and a copy kept by the notified body. If a manufacturer is refused a type certification, the notified body must give detailed reasons for that refusal.

- pisanu izjavu da isti zahtev nije postavljen istovremeno bilo kom drugom prijavljenom (ovlaenom) telu, - odgovarajuu tehniku dokumentaciju. Podnosilac zahteva mora da stavi na raspolaganje telu za prijavljivanje reprezentativni uzorak koji je predstavnik predvienih proizvoda (u daljem tekstu tip). Prijavljeno telo moe da trai i druge uzorke ukoliko je potrebno za program ispitivanja. Tehnika dokumentacija mora da omogui ocenu usaglaenosti proizvoda sa zahtevima relevantnih meunarodnih propisa. Takoe, poto je relevantno za takvu ocenu, ona mora da obuhvati projekat, primenjeni standard, proizvodnju, instaliranje i funkcionisanje proizvoda u skladu sa opisom i tehnikom dokumentacijom. Telo koje vri prijavljivanje mora: - da pregleda tehniku dokumentaciju i da potvrdi da je tip bio proizveden u skladu sa tehnikom dokumentacijom; - da sprovodi odgovarajue preglede i potrebna ispitivanja ili da neko drugi to uradi radi provere da li su zahtevi odgovarajuih meunarodnih propisa doista ispunjeni; - da se dogovori sa podnosiocem zahteva o lokaciji gde e se odgovarajui pregledi i provere izvriti ispitivanjem. - tamo gde tip ispunjava odredbe relevantnih meunarodnih propisa prijavljeno telo mora da dodeli podnosiocu zahteva EC sertifikat (uverenje) o pregledu tipa. Uverenje mora da sadri naziv i adresu proizvoaa, detalje o opremi, zakljuke o pregledu, stanje njegove validnosti i potrebne podatke neophodne za identifikaciju potvrenog tipa. Lista odgovarajuih delova tehnike dokumentacije mora da bude prikljuena uz sertifikat, a kopiju zadrava prijavljeno telo. Ukoliko zahtev podnosioca za pregled tipa bude odbijen, prijavljeno telo mora da prezentira detalje razloga odbijanja.

25

Where a manufacturer reapplies for type approval for equipment for which a type approval certificate has been refused, his submission to the notified body must include all relevant documentation, including the original tst reports, the detailed reasons for the previous refusal and details of all modifications made to the equipment. The applicant must inform the notified body that holds the technical documentation concerning the EC typeexamination certificate of all modifications to the approved product, which must receive additional approval where such changes may affect compliance with the requirements or the prescribed conditions for use of the product. Such additional approval must be given in the form of an addition to the original EC typeexamination certificate. Each notified body must upon request provide flag Member State administrations and the other notified bodies with the relevant information concerning the EC type-examination certificates and additions issued and withdrawn. The other notified bodies may receive copies of the EC type-examination certificates and/or their additions. The annexes to the certificates must be kept at the disposal of the other notified bodies. The manufacturer or his authorized representative established within the Community must keep with the technical documentation copies of the EC typeexamination certificates and there additions for at least ten years after the last product has been manufactured.

Kada proizvoa ponovo postavi zahtev za dobijanje potvrde za opremu za koju je izdavanje potvrde za tip odbijeno, on mora da podnese prijavljenom telu svu relevantnu dokumentaciju, ukljuujui originalne izvetaje ispitivanja, detaljne razloge za prethodno odbijanje i detalje svih izmena izvrenih na opremi. Podnosilac zahteva mora da obavesti prijavljeno (ovlaeno) telo da poseduje dokumentaciju u vezi sa EC potvrdom o pregledu tipa, o svim izmenama koje je nainio na poboljanom proizvodu koji mora da dobije dodatnu potvrdu za one promene koje mogu uticati na usaglaenost sa zahtevima ili propisanim uslovima za upotrebu tog proizvoda. Takva dodatna potvrda mora se dati u obliku posebne potvrde uz originalni EC sertifikat o pregledu tipa. Svako ovlaeno telo mora, na zahtev, da obezbedi odreenim organima drava lanica i drugim ovlaenim telima, odgovarajue informacije u vezi sa EC sertifikatom o pregledu tipa, sa prilozima kako je dodeljen a potom povuen. Druga prijavljena tela mogu prihvatiti kopije EC sertifikata o pregledu tipa i/ili njihove dodatke. Dodaci uz sertifikate moraju se uvati radi stavljanja na raspolaganje drugim prijavljenim telima. Proizvoa ili njegov ovlaeni predstavnik koji je uspostavljen u Zajednici mora sa tehnikom dokumentacijom da uva kopije EC sertifikata o prelgedu tipa i njihove dodatke (priloge) najmanje 10 godina od momenta kada je poslednji proizvod bio proizveden.

EDF
European Development Fund

EFR Evropski fond za razvoj Evropska ekonomska oblast

Evropska ekonomska oblast je sporazum o udruivanju iji je cilj da promovie stalno i uravnoteeno jaanje trgovine i ekonomskih odnosa izmeu Evropske zajednice (EZ) i EFTA.

EEA
European Economic Area The European Economic Area is an agreement of association which aim is to promote a continuous and balanced strengthening of trade and economic relations between EC and EFTA.

EEC
European Economic Community

EEZ
Evropska ekonomska zajednica

26

EFTA
European Free-Trade Association. The European Free Trade Association (EFTA) is an international organisation promoting free trade and economic integration. The Association maintains the management of the EFTA free trade area - the EFTA participation in the European Economic Area (EEA) and EFTA's network of free trade agreements. Its four members are: Iceland, Liechtenstein, Norway and Switzerland.

EFTA (Evropska asocijacija za slobodnu trgovinu)

Evropska asocijacija za slobodnu trgovinu je meunarodna organizacija koja promovie integraciju slobodne trgovine i ekonomske integracije. Asocijacija vodi upravljanje podrujem slobodne trgovine EFTA - uee EFTA u Evropskoj ekonomskoj oblasti (EEA) i u mrei sporazuma EFTA-e o slobodnoj trgovini. Njena etiri lana su: Island, Lihtentajn, Norveka i vajcarska.

EIA
Economic Integration Agreement

EIA
Sporazum o ekonomskoj integraciji

EIB (European Investment Bank)

The European Investment Bank is the EUs financial institution. It finances investment projects that contribute to the balanced development, the integration and the economic and social cohesion of the Union.

EIB (Evropska investiciona banka)

Evropska investiciona banka je finansijska institucija Evropske Unije. Ona finansira investicione projekte koji doprinose uravnoteenom razvoju, integraciji i socijalnom ujedinjavanju Unije.

Employer
New Approach directives do not lay down obligations for users, employers apart from those related to putting products into service. Community legislation concerning the health and safety of the workplace has an impact on the maintenance and use of products covered by New Approach directives that are used at the workplace.

Poslodavac
Direktive Novog Pristupa ne postavljaju obaveze za korisnike, poslodavce osim za one koji putaju proizvode u upotrebu. Zakonodavstvo Zajednice koje se odnosi na zdravstvo i bezbednost na radnom mestu ima uticaj na odravanje i upotrebu proizvoda obuhvaenih direktivama Novog pristupa koje se koriste na se primenjuju na radno mesto.

Essential requirements
Requirements laid down to be fulfilled to secure safety and health in the use of the final product.

Bitni zahtevi
Postavljeni zahtevi koji se moraju ispuniti da bi se obezbedila bezbednost i zdravstvena zatita pri upotrebi finalnog proizvoda.

ETSI
European Telecom Standards Institute

ETSI
Evropski institut za standarde u telekomunikacijama

Equal treatment
Treatment accorded to products or processes from one supplier that is no less favourable than that accorded to

Ravnopravan tretman
Tretman proizvoda ili procesa nekog isporuioca koji nije manje povoljan od tretmana prema slinim proizvodima ili

27

like products or processes from any other supplier, in a comparable situation

procesima od bilo kog drugog isporuioca u slinoj situaciji.

Europe Agreements
These specific types of Association Agreements were concluded between the EU and the countries of Central and Eastern Europe in the first half of the 1990s. They cover trade-related issues, political dialogue, legal approximation and various other areas of co-operation. The Europe Agreements aimed to establish free trade between the EU and the associated countries and provided for progressive alignment with Community rules as well as a number of specific provisions in areas such as capital movement, rules of competition.

Evropa sporazumi
Ovi specifini tipovi sporazuma o udruivanju bili su zakljuivani izmeu EU i zemlja Centralne i Istone Evrope tokom prve polovine devedesetih godina prolog veka. Oni pokrivaju pitanja koja se odnose na trgovinu, politiki dijalog, pribliavanje zakonodavstava i na razne druge oblasti saradnje. Evropski sporazumi su imali za cilj da uspostave slobodnu trgovinu izmeu EU i zemalja koje se udruuju, omoguavajui progresivno izjednaavanje sa propisima Zajednice ukljuujui i izvestan broj konkretnih odredbi u oblastima kao to su kretanje kapitala, pravila konkurencije.

European Commission
A politically independent collegial institution which embodies and defends the general interests of the European Union. Its virtually exclusive right of initiative in the field of legislation makes it the driving force of European integration. It prepares and then implements the legislative instruments adopted by the Council and the European Parliament in connection with Community policies. The Commission also has powers of implementation, management and control. It is responsible for planning and implementing common policies, executing the budget and managing Community programmes. As "guardian of the Treaties", it also ensures that European law is applied.

Evropska komisija
Politiki nezavisna kolegijalna institucija koja otelotvoruje i titi opte interese Evropske Unije. Njeno bitno iskljuivo pravo inicijative u oblasti zakonodavstva ini je pogonskom snagom evropske integracije. Ona priprema i zatim primenjuje zakonske instrumente koje usvajaju Savet i Evropska skuptina u vezi sa politikama Zajednice. Komisija takoe ima pravo da sprovodi, upravlja i kontrolie. Ona je odgovorna za planiranje i sprovoenje zajednikih politika, izvrenje budeta i upravljanje programima Zajednice. Kao branitelj Sporazuma ona takoe vodi rauna da se primenjuje evropski zakon.

European Council
Consist for the heads of state and government *i.e. presidents and/or prime ministers (of all the EU countries, plus the President of European Commission). The European council meets, in principle, four times a year to agree overall EU policy and to review progress. It is the highest-level policymaking body in the European Union, which is why its meetings are often called summits.

Evropski Savet
Sastoji se od efova drava ili vlada, odnosno predsednika i/ili predsednika vlada (svih zemalja EU, plus Predsednik Evropske Komisije). Evropski Savet se u principu sastaje etiri puta godinje da uskladi sveukupnu politiku EU i da razmotri njena dostignua. To je najvii organ koji kreira politiku u Evropskoj uniji, zbog ega se njegovi sastanci esto nazivaju samitima.

28

European Economic Area

The agreement on the European Economic Area is astablished between the European Community and Iceland, Liechtenstein and Norway. The agreement extends the single market to these three EFTA States. The Agreement covers all New Approach directives, and other Community legislation and acquis relevant to the free circulation of products. Hence, it exxtends the single market to the so.called EEA_EFTA States.

Evropski ekonomski prostor

Sporazum o Evropskom ekonomskom prostoru zakljuen je izmeu Evropske zajednice i Islanda, Lihtentajna i Norveke. Sporazum obezbeuje jedinsveno trite za te tri (EFTA) zemlje (Evropski Sporazum o Slobodnoj Trgovini). Sporazum obuhvata sve direktive Novog Pristupa i drugih propisa i zakonskih paketa koji se odnose na slobodno kretanje proizvoda. tavie, on omoguava jedinstveno trite takozvanim EEA i EFTA dravama.

European conformity assessment protocols

The European conformity assessment protocols are intended to be established between the European Community and the governments of the applicant countries of central and eastern Europe. The objective is to support the progressive alignment of the applicant countries with the Community acquis in the facilitation of trade and market access.

Evropski protokoli o oceni usaglaenosti

Evropski porotokoli o oceni usaglaenosti namenjeni su za zakljuivanje izmeu Evropske Zajednice i vlada zemalja Centralne i istone Evrope koje su podnele zahteve za lanstvo. Cilj je da se podri progresivno izjednaavanje tih zemalja sa paketima zakona Zajednice radi olakavanja trgovine i pristupa tritu.

European Economic Community

The European Economic Community (EEC) was established in 1958 by treaty between Belgium, France, Italy, Luxembourg, Netherlands, and Germany, known, informally as the common market. The EEC was the most significant of the three treaty organizations that were consolidated in 1967 to form the European Community (EC is known since the ratification of the Maastricht treaty in 1993 as the European Union).

EEZ (Evropska Ekonomska Zajednica)

Evropska ekonomska zajednica (EEZ) osnovana je 1958 godine sporazumom izmeu Belgije, Francuske, Italije, Luksemburga, Holandije i Nemake, poznata neformalno, kao zajedniko trite. EEZ je bila najznaajnija organizacija od tri organizacije iz Sporazuma koje su se 1967 godine konsolidovale radi formiranja Evropske Zajednice (EZ koja je posle ratifikacije Sporazuma iz Mastrihta 1993 godine poznata pod imenom Evropska Unija).

European Parliament
Elected every five years by direct universal suffrage. The European Parliament is the expression of the democratic will of the Union's 450 million citizens. Though Parliament has no explicit powers regarding the conduct of trade policy the

Evropski parlament (skuptina)

Bira se svakih pet godina direktnim optim glasanjem. Evropska skuptina je izraz demokratske volje 450 miliona graana Unije. Mada Skuptina nema eksplicitnu vlast u odnosu na voenje trgovinske politike. Komisija je zaduena da redovno obavetava

29

Commission is committed to informing Parliament on a regular basis about developments in European trade policy.

Skuptinu o razvoju evropske trgovinske politike.

European Standard
EN standard adopted by CEN/CENELEC and carrying with it an obligation of implementation as an identical national standard and withdrawal of conflicting national standards The term harmonized standard" is a term used in the context of the New Approach directives. (See the Guide to the implementation of directives based on the New and the Global Approach").

Evropski standard
EN standard usvojen od strane CEN/CENELEC koji nosi sa sobom obavezu da se primenjuje kao istovetni nacionalni standard, a isto tako da se povuku sporni nacionalni standardi. Izraz harmonizovani standard je izraz koji se koristi u kontekstu direktiva Novog Pristupa. (Vidi Uputstvo za primenu direktiva koje se zasnivaju na Novom i Globalnom Pristupu").

European Union
The 1957 Treaty of Rome, which laid the foundations for the European Community (EC), was a milestone in the process of Western European integration. It looked forward to creating an ever closer union among the peoples of Europe, and set out the basis for a common market and an economic and monetary union. The implementation of a common trade policy was historically at the heart of the original plan that led to the founding of the European Union. In 1992, building on the success of the EC, European leaders signed the Treaty of Maastricht, which established the EU. The European Union is composed of three pillars: the European Community (first pillar), the common foreign and security policy (second pillar) and cooperation in the fields of justice and home affairs (third pillar). Matters - falling within the second and third pillars are handled by the Community institutions (the European Council, the Council, the Commission, the European Parliament etc.), but intergovernmental procedures apply.

Evropska unija
Rimski Sporazum iz 1957. koji je postavio temelje za Evropsku Zajednicu (EZ) bio je glavni stub u procesu integracije Zapadne Evrope. Stremio je stalnom pribliavanju i ujedinjenju naroda Evrope i postavio osnove zajednikog trita i ekonomsku i monetarnu uniju. Primena zajednike trgovinske politike bila je istorijski gledano, u centru prvobitnog plana, a dovela je do osnivanja Evropske unije 1992 godine nadograujui se na uspeh EZ. Evropski lideri su potpisali Sporazum u Mastrihtu kojim je osnovana EU. Evropska Unija se sastoji od tri stuba: Evropska Zajednica (prvi stub), Zajednika spoljna i bezbednosna politika (drugi stub) i saradnja u oblasti pravosua i unutranjih poslova (trei stub). Pitanja koja potpadaju pod drugi i trei stub vode institucije Zajednice (Evropski savet, Savet, Komisija, Skuptina Evrope itd.) ali se primenjuju postupci dogovaranja izmeju vlada.

Export Subsidies
Any form of government payment that helps an exporter or manufacturing concern to lower its export costs.

Izvozne pomoi
Bilo koji oblik plaanja od strane vlade koji pomae izvozniku i/ili proizvoau da snize izvozne trokove

External responsibilities of the EC

The ECs external responsibilities are defined in accordance with whether they

Spoljne odgovornostii EZ
Spoljne obaveze EZ definisane su prema tome da li su one poverene Zajednici ili

30

are conferred on the Community or on the Member States. They are described as "exclusive" where they are exercised entirely by the Community and "mixed" where they are shared with the Member States. The distinction has been defined in Court of Justice case law and is based on the principle of implicit responsibility, whereby external responsibility derives from the existence of internal responsibility. The Treaty confers explicit responsibility in only two cases: commercial policy (Article 133) and association agreements (Article 310).

dravama lanicama. One se opisuju kao ekskluzivne tamo gde se izvravaju u potpunosti od strane Zajednice i meovite tamo gde se dele sa dravama lanicama. Razlika se utvruje na osnovu obiajnog prava u Sudu Pravde (zakon sluaja) i zasniva se na principu odgovornosti koja se podrazumeva (implicitna odgovornost), dok eksterna odgovornost proizilazi iz postojanja unutranje odgovornosti. Sporazum upuuje na eksplicitnu odgovornost u samo dva sluaja: trgovinska politika (lan 133) i sporazumi o udruivanju (lan 310).

First-party conformity assessment

Conformity assessment that is performed by a supplier

Ocena usaglaenosti koju vri prva strana

Ocena usaglaenosti koju vri isporuilac. FTA (Sporazumi o slobodnoj trgovini) Sporazum o Slobodnoj Trgovini obuhvata: liberalizaciju trgovine robama i uslugama na recipronim osnovama, imajui u vidu uklanjanje tarifa i uvoznih kvota za robe i nacionalne prepreke za pristup tritu usluga. Sporazumi o slobodnoj trgovini su izuzeci prema osnovnim pravilima GATT-a i GATS, s obzirom da oni odstupaju od principa MFN (Najpovlaenijih nacija) .To meutim podlee uslovima za: - robe (sporazum mora da ukljui uklanjanje svih prepreka trgovini kada se radi o isto biletaralnoj trgovini izmeu lanica za pristup oblasti slobodne trgovine); - za usluge (sporazum mora da sadri klauzulu kojom se naznaava iskljuivo se odnosi na oblast , mora da ukloni mere koje diskriminiu dobavljae drugih zemalja u grupi i moraju zabranjivati nove ili stroije diskriminatorne mere. Politika EZ prema potencijalno novim inicijativama SST (FTA) proizilazi iz Zakljuaka Evropskog Saveta u Amsterdamu 16/17 Juna1997 godine. EU takoe ima mnogo sporazuma o slobodnoj trgovini sa pratnerima u regionu (zemlje Centralne Evrope, Mediteranske zemlje) i dalje (Meksiko,ile). FTA sada poveava broj odredaba koje utiu na ne-tarifne mere i propise kao i na odredbe koje olakavaju

FTA
Free-Trade Agreements Free Trade Agreements: The liberalization of trade in goods and services on a reciprocal basis with a view to removing tariffs and import quotas for goods and nationality and market access restrictions for services. FTAs are exceptions to the basic rules of the GATT and the GATS as they deviate from the MFN principle. This is however subject to conditions for: - goods (the Agreement must involve he elimination of all barriers to trade on substantially all bilateral trade between the members to the free trade area), - services (the agreement must have "substantial sectoral coverage", must eliminate measures that discriminate against service suppliers of other countries in the group, and must prohibit new or more discriminatory measures. EC policy towards potential new FTA initiatives derives from the Conclusions of the Amsterdam European Council of 16/17 June 1997. The EU also has many free trade agreements with partners in the region (the central European countries, the Mediterranean countries) and beyond (Mexico, Chile). FTAs now increasingly involve provisions affecting non-tariff measures and regulatory issues as well

31

as provisions on trade facilitation and rule-making in areas such as investment, intellectual property, government procurement, technical standards and SPS issues and other regulatory and non-tariff areas).

trgovinu i pripremanje propisa u oblastima kao to su investicije, intelektualna svojina, nabavke za potrebe vlade, tehniki standardi i pitanja SPS kao i druga pitanja koja se odnose na ureivanje propisa i na ne-tarifne oblasti).

GATS
General Agreement on Trade in Services Since January 1995. world Wtrade in services has come under a basic framework of WTO rules, the General Agreement on Trade in Services (GATS). A framework of rules for trade in services, similar to the GATT for trade in goods, was negotiated during the Uruguay Round.

GATS (Opti Sporazum o Trgovini Uslugama)

Opti sporazum o trgovini uslugama iz januara 1995 godine. Svetska trgovina u oblasti usluga potpala je pod osnovni okvir pravila Svetske tgovinske organizacije (WTO), Opti sporazum o trgovini i uslugama (GATS). Okvir pravila za trgovinu u uslugama, slian sa onim u okviru GATT za trgovinu robama, bio je predmet rasprave u okviru Urugvajske runde pregovora.

Global Approach
The Council Resolution of 1989 on the Global Approach to certification and testing states the following guiding principles for Community policy on conformity assessment. A consistent approach is developed in Community legislation by devising modules for the various phases of conformity assessment procedures, and by laying down criteria for the use of these procedures, for the designation of bodies operating these procedures, and for the use of the CE marking. The use of European standards relating to quality assurance (EN ISO 9000 series), and to the requirements to be fulfilled by conformity assessment bodies operating quality assurance (EN 45000 series) is generalised. Setting up of accreditation systems and the use of inter-comparison techniques are promoted in Member States and at Community level. The differences of existing quality infrastructures (such as calibration and metrology systems, testing laboratories, certification and inspection bodies, and accreditation bodies) between Member States and between industrial sectors are minimised by programmes.

Globalni pristup
Rezolucija Saveta iz 1989. godine o Globalnom pristupu sertifikaciji i ispitivanju objavljuje sledee vodee principe politike Zajednice u oblasti ocene usaglaenosti. U zakonodavstvu Zajednice stvoren je konzistentan pristup razvojem modula za razliite faze postupaka za ocenu usaglaenosti, uspostavljanjem kriterijuma za upotrebu ovih procedura za imenovanje tela koja vre te postupke i za primenu CE oznaavanja. Uspostavljena je opta upotreba evropskih standarda koji se odnose na obezbeenje kvaliteta (serije EN ISO 9000) i na zahteve koje moraju da ispune tela za ocenjivanje usaglaenosti koja rade na obezbeenju kvaliteta (serije EN 45000). Uspostavljanje sistema za akreditaciju i korienje tehnika meusobne komparacije promovie se u dravama lanicama i na nivou Zajednice. Razlike postojeih infrastruktura kvaliteta (kao to su sistemi kalibracije i metrologije, laboratorije za ispitivanje, sertifikaciona i kontrolna tela i tela za akreditaciju) izmeu drava lanica i izmeu industrijskih sektora su minimizirane pomou programa.

32

GATT
General Agreement on Tariffs and Trade (GATT, 1947) is an economic treaty now superseded by the WTO- which organized the negotiations to liberalize world trade and oversaw the multilateral trading system. GATT 1947 refers to the old version of the GATT; whereas GATT 1994 the new version of the General Agreement, incorporated into the WTO, which governs trade in goods. The basic principles of the GATT, are transparency and non-discrimination for service trade. On the rules side three main issues are being pursued, namely negotiations on safeguards, subsidies, and government procurement. World Trade Organisation members are committed to negotiations to bring about further market opening to foreign providers. Negotiations are not about deregulation of services. The GATS is a flexible agreement and it does not cover services which are not supplied on a commercial basis or in competition with other providers. Only when a WTO member decides to subject a public service to the laws of the market is this service open to competition. Moreover GATS does not require reciprocity in the engagement from other WTO members: opening of a sector by members does not need to be reciprocated with the opening of the same sector by the other party.

GATT (Opti Sporazum o Tarifama i Trgovini)

Opti Sporazum o Tarifama i Trgovini (GATT, 1947) je ekonomski sporazum sada zamenjen sa STO - koja je organizovala pregovore o liberalizaciji svetske trgovine i nadzoru sistema multlateralne trgovine. GATT iz 1947. godine se poziva na staru verziju GATT; dok je GATT iz 1994. godine ukjuio novu verziju Opteg Sporazuma koji je ukljuen u STO (WTO) koji upravlja trgovinom robama. Osnovni princip GATT je transparentnost i nediskrimanacija u trgovini uslugama. Prema pravilima postavljaju se tri glavna pitanja u pregovorima, kao to su bezbednost, novana pomo i nabavke koje vre vlade. lanovi Svetske trgovinske organizacije su obavezni da vre pregovore da omogue dalja otvaranja trita za inostrane isporuioce. Pregovori se ne vode radi deregulacije usluga. GATTS je fleksibilan sporazum i on pokriva usluge koje se pruaju na komercijalnoj osnovi ili u konkurenciji sa drugim davaocima usluga. Samo kada lan (WTO) STO odlui da podvrgne javnu uslugu zakonima trita ta usluga je otvorena za javni konkurs. ta vie, GATS ne zahteva reciprocitet u angaovanju drugih lanova: otvaranje sektora od strane lanova ne zahteva reciprocitet u otvaranju istog sektora od druge strane.

Globalisation of the economy

Globalisation is the result of the worldwide spread of flows of goods, services, capital, technologies and people against a background of deregulation. It is driven by the development and diffusion of information technologies and the Internet. Globalisation can create more wealth for everybody, but it is also disruptive and needs to be harnessed by international rules. When business goes global, the rules for fair play must also be set globally.

Globalizacija ekonomije
Globalizacija je rezultat irenja protoka roba, usluga, kapitala, tehnologija i ljudi u celom svetu, bez obzira na razloge deregulacije. Nju pokreu razvoj i irenje informacionih tehnologija i internet. Globalizacija moe stvoriti blagostanje za svakoga, ali je zato potrebno da bude ograniena meunarodnim propisima. Kada se poslovi razvijaju globalno, tada i propisi moraju biti uspostavljeni globalno.

Guide
Document giving orientation, advice or recommendations on principles and policies and guidance to Persons involved in the legislation, enforcement and use of the instruments.

Vodi (Uputstvo)
Dokument koji daje usmerenje, savet ili preporuku o principima i politikama i daje usmerenje osobama ukljuenim u izradu zakonskih propisa, njihovu primenu i upotrebu takvih.

33

Harm
Physical injury and/or damage to health or property.

Povreda
Fizika povreda i/ili teta po zdravlje ili po imovinu.

Harmonised standards
Harmonised standards are European standards, which are adopted by European standards organisations, prepared in accordance with the General Guidelines agreed between the Commission and the European standards organisations, and follow a mandate issued by the Commission after consultation with the Member States. Harmonised standards in the meaning of the New Approach are deemed to exist when the European standards organisations formally present to the Commission the European standards elaborated or identified in conformity with the mandate.

Harmonizovani standardi
Harmonizovani standardi su evropski standardi koji su usvojeni od strane evropskih organizacija za standarde, pripremljeni u skladu sa Optim uputstvima dogovorenim izmeu Komisije i evropskih organizacija za standarde i prema odredbi koju je izdala Komisija, nakon konsultacija sa dravama lanicama. Harmonizovani standardi, u smislu Novog pristupa, smatrae se vaeim kada evropske organizacije za standarde formalno podnesu Komisiji - evropske standarde izraene ili identifikovane u skladu sa njihovim ovlaenjem.

Harmonised System
A universal nomenclature developed by the WCO, which is arranged in six digit codes allowing all participating countries to classify traded goods on a common basis. Beyond the six-digit level, countries are free to introduce national distinctions for tariffs and many other purposes.

Harmonizovan sistem
Univerzalna nomenklatura koju je razvila Svetska carinska organizacija (WCO), ureena estocifrenim iframa to omoguava svim zemljama, koje uestvuju, da vre klasifikaciju roba kojima se trguje na zajednikoj osnovi. Izvan nivoa est cifara, zemlje slobodno mogu da uvedu nacionalna obeleja za tarife i za mnoge druge namene.

Harmonization Document
Standard that carries with it the obligation to be implemented at national level, at least by public announcement of the HD number and title and by withdrawal of any conflicting national standards.

Dokument o harmonizaciji
Standard koji sa sobom nosi obavezu da se primenjuje na nacionalnom nivou, bar javnim objavljivanjem broja Dokumenta o harmonizaciji i naziva, uz povlaenje svih spornih nacionalnih standarda.

Hierarchy of Community acts (norms)

A declaration annexed to the Treaty on European Union states that it might be possible to review the classification of Community acts with a view to establishing an appropriate hierarchy between the different categories of act. The main purpose of such a hierarchy would be to enable the lawmaking authority to

Hijerarhija propisa (pravila) Zajednice

Deklaracija uz Sporazum o Evropskoj uniji istie mogunost pregleda klasifikacije propisa Zajednice radi uspostavljanja odgovarajue hijerarhije izmeu razliitih kategorija propisa. Glavna namena takve hijerarhije je da omogui organu za izradu propisa da se koncentrie na pitanja politike pre nego na

34

concentrate on policy aspects of particular issues rather than on questions of detail. The European Constitution currently being ratified provides for simplification of this hierarchy of norms. It establishes three categories of instrument, governed by different decision-making procedures: - Legislative instruments (European laws and framework laws); - Non-legislative instruments (European regulations and decisions); - Non-mandatory instruments (opinions and recommendations). The Constitution also provides for general use of the co decision procedure, which would become the ordinary legislative procedure for adopting European laws and framework laws.

detalje. Evropski ustav koji je u fazi ratifikacije, omoguava pojednostavljivanje ove hijerarhije propisa. On uspostavlja tri kategorije instrumenata u odnosu na razliite postupke donoenja odluka: -- Zakonski instrumenti (Evropski zakoni i okvirni zakoni; - Podzakonski instrumenti (Evropski propisi i odluke); - Neobavezujui instrumenti (miljenja i preporuke). Ustav takoe obezbeuje opti postpak ko-odluivanja, koji bi trebalo da postane uobiajen zakonski postupak za usvajanje evropskih zakona i okvirnih zakona.

IAF
International Accreditation Forum

IAF
Forum za meunarodnu akreditaciju

ILAC
International Laboratory Accreditation Co-operation

ILAC
Meunarodna saradnja laboratorija za akreditaciju

ILO International Labour Organisation The

International Labour Organisation is a UN specialised agency concerned with world labour issues. The European Union wishes the establishment of a regular dialogue on trade and social development between the WTO and the ILO, and between other international agencies (UNCTAD, World Bank, IMF), to reinforce globalisation's social pillar (the Commission's communication of July 2001 on core labour standards).

ILO (MOR)
Meunarodna organizacija rada (MOR) je specijalizovana agencija OUN koja se bavi svetskim pitanjima rada. Evropska unija eli da uspostavi redovan dijalog u vezi sa razvojem trgovine i drutvenog razvoja izmeu STO i MOR i izmeu meunarodnih agencija (UNCTAD, Svetska banka, MMF), da pojaa glavni drutveni oslonac globalizacije (saoptenje Komisije o kljunim standardima rada od jula 2001).

Importer
An importer (a person responsible for placing on the market) in the meaning of New Approach directives is any natural or legal person established in the Community who places a product from a third country on the Community market. The importer must ensure that he is able to provide the market surveillance authority with the necessary information regarding the product, where the

Uvoznik
Uvoznik (osoba odgovorna za plasman na trite) je u smislu direktiva Novog pristupa bilo koje privatno ili pravno lice uspostavljeno u Zajednici radi plasmana proizvod iz tree zemlje na trite Zajednice. Uvoznik mora biti u stanju da organu za nadzor trita stavi na raspolaganje informacije koje se odnose na proizvod, u sluaju kada proizvoa nije osnovan u

35

manufacturer is not established in the Community, and has no authorised representative in the Community. The natural or legal person who imports a product into the Community may, in some situations, be considered as the person who must assume the responsibilities placed on the manufacturer according to the applicable New Approach directives.

Zajednici i nema ovlaenog predstavnika u Zajednici. Fiziko pravno lice koje uvozi poroizvod u Zajednicu moe, u nekim situacijama, da se smatra licem koje mora da preuzmeodgovornost koja se stavlja na teret proizvoau, prema direktivama Novog Pristupa koje se primenjuju .

Incorporation of the Community acquis

The Essen European Council (December 1994) called on the Commission to present a White Paper on the preparation of the associated countries of Central and Eastern Europe for integration into the Union's internal market. The White Paper, which was presented at the Cannes European Council in June 1995, contained an indicative programme for the alignment of the Central and Eastern European countries' legislation with that of the internal market. It provided that these countries would establish priorities in order to incorporate the Community rules and that they would be helped in this work by a technical assistance office (TAIEX), particularly in order to obtain information on Community legislation. The incorporation and implementation of all Community legislation are the main challenges which the applicant countries face. They require the administrations and the legal systems to be strengthened, and the infrastructure of the applicant countries to be drastically adapted to conform to Community standards, particularly on environmental questions, transport, energy and telecommunications. To facilitate these considerable adjustments, pre-accession aid is provided to the applicant countries. The accession negotiations for the applicant countries began in March 1998. The first step was to evaluate each applicant country's legislation for compatibility with the Community rules (screening process). This evaluation then constituted the basis for the second

Prihvatanje paketa zakona Zajednice (Community acquis-a)

Evropski Savet odran u Essen-u decembra 1994 god. pozvao je Komisiju da podnese tzv. Belu knjigu radi pripreme pridruenih zemalja Centralne i Istone Evrope za integraciju u unutranje trite Unije. Bela knjiga koja je prezentirana na Sastanku Evropskog Saveta u Kanu 1995 god. sadrala je indikativan program za ujednaavanje zakonodavstava zemalja Centralne i Istone Evrope sa onim koje se odnosi na unutranje trite. To je omoguilo da te zemlje odrede prioritete radi usvajanja pravila Zajednice, s tim to e im biti pruena pomo na ovom poslu od strane kancelarije za tehniku pomo (TAIEX) posebno u pribavljanju informacija i primeni zakonodavstva Zajednice. Preuzimanje i primena celokupnog zakonodavstva Zajednice su glavni izazovi sa kojima su suoene zemlje koje su podnele zahteve. One moraju da ojaaju sisteme dravne uprave i zakonodavstva kao i da se infrastruktura tih zemalja to vie prilagode i usaglase sa standardima Zajednice, posebno u oblasti ivotne sredine, transporta, energije i telekomunikacija. Da bi se olakala ova znaajna prilagoavanja pre pristupanja EU, odobrava se pomo zemljama koje su podnele zahteve. Pregovori o pristupanju zemalja koje su podnele zaheteve poeli su marta 1998 godine. Prvi korak je bio da se snimi stanje zakonodastva svake zemlje koja je podnela zahtev, radi usaglaavanja sa pravilima Zajednice (proces snimanja stanja). Ova evalucija je potom stvorila osnovu za drugu fazu bilateralnih

36

stage, bilateral negotiations between the Union and each applicant. In some areas, the applicant countries have been granted transition periods between their accession and the time when they are capable of fully implementing the Community acquis. However, any such transition periods are limited in their scope and duration and subject to very strict conditions.

pregovora izmeu Unije i svake zemlje koja je podnela zahtev. U nekim oblastima tim zemljama su odreeni periodi tranzicije izmeu njihovog pristupanja i vremena kada su sposobne za potpuno prihvatanje celokupnog paketa zakona Zajednice. Meutim, svi periodi tranzicije su ogranieni po oblastima i trajanju i podleu striktno odreenim uslovima.

Influence quantity
Quantity that is not the measurand but that affects the result of the measurement Examoles: a) temperature of a micrometer used to measure length; b) frequency in the measurement of the amplitude of an alternating electric potential difference; c) bilirubin concentration in the measurement of haemoglobin concentration in a sample of human blood plasma.

Uticajna veliina
Veliina koja nije merena veliina , ali koja utie na rezultat merenja. Primeri: a) temperatura mikrometra pri merenju duine; b) frekvencija pri merenju amplitude naizmeninog elektrinog napona; c) koncentracija bilirubina pri merenju koncentracije hemoglobina u uzorku plazme ljudske krvi.

Information exchange systems

A rapid information exchange system has been set up by the Directive on general product safety to handle emergency situations caused by consumer products that present a serious and immediate danger.

Sistemi za razmenu informacija

Sistem za brzu razmenu informacija je uspostavljen Direktivom o optoj bezbednosti proizvoda radi upravljanja urgentim situacijama prouzrokovanim korienjem proizvoda koji predstavljaju ozbiljnu i trenutnu opasnost.

Inspection
Examination of a product design, product, service, process or plant, and determination of their conformity with specific requirements, or, on the basis of professional judgement, general requirements. Inspection of processes includes personnel, facilities, technology and methodology. The results of inspection may be used to support certification.

Pregled (kontrola)
Pregled (kontrola) projekta za proizvod, proizvoda, usluge, procesa ili postrojenja i odreivanje njihove usaglaenosti sa konkretnim zahtevima, ili na osnovu strune ocene, sa optim zahtevima. Kontrola procesa ukljuuje osoblje, sredstva, tehnologiju i metodologiju. Rezultati kontrole mogu se koristiti kao podrka sertifikaciji.

Inspection body
Body that performs inspection. It could be in use inspection or inspection during manufacturing as NB.

Kontrolno telo
Telo koje vri proveru (inspekciju). Moe da vri proveru u toku upotrebe (korienja) ili u toku proizvodnje kao to to ini ovlaeno (prijavljeno) telo.

37

Installer
The installer and assembler of a product, which is already placed on the market, should take necessary measures to ensure that it still complies with the essential requirements at the moment of first use within the Community. This applies to products where the directive in question covers putting into service, and where such manipulations may have an impact on the compliance of the product.

Iinstalater
Instalater i monter proizvoda koji je ve plasiran na trite treba da preduzme potrebne mere da osigura da proizvod i dalje ispunjava bitne zahteve koje je ispunjavao u momentu prve upotrebe na teritoriji Zajednice. Ovo vai za proizvode gde direktiva koja je primenjena obuhvata putanje u rad i tamo gde takve manipulacije mogu uticati na usaglaenost proizvoda.

Intended use
The use of a product, process or service under conditions or for purposes in accordance with specifications and instructions provided by the supplier including information for publicity purposes.

Nameravana upotreba
Upotreba proizvoda, procesa ili usluge pod uslovima ili za namene prema specifikacijama i instrukcijama isporuioca ukljuujui i informacije za obavetavanje javnosti.

Inter laboratory comparisons

Organization, performance and evaluation of tests on the same or similar test items by two or more laboratories in accordance with predetermined conditions

Meulaboratorijska poreenja
Organizacija, realizacija i evaluacija ispitivanja na istim ili slinim predmetima koja vre dve ili vie laboratorija u skladu sa prethodno utvrenim uslovima.

Internal market
Free movement of goods is a cornerstone of the single market. The mechanisms in place to achieve this aim are based on prevention of new barriers to trade, mutual recognition and technical harmonisation.

Unutranje trite
Slobodno kretanje roba je kamen temeljac jedinstvenog trita. Postojei mehanizmi kojima se postie ovaj cilj su zasnovani na spreavanju novih prepreka u trgovini, meusobnom priznavanju i tehnikoj harmonizaciji.

International standard
Standard adopted by an International standardizing /standards organization and made available to the public.

Meunarodni standard
Standard koji je usvojen od strane meunarodne organizacije za standardizaciju / standarde i javno objavljen.

ISO
International Standards Organisation The International Standards Organisation is an organisation in charge of promoting the development of international standards.

ISO
Meunarodna organizacija za standardizaciju je organizacija nadlena za promociju razvoja meunarodnih standarda.

38

Laboratory Proficiency testing

Determination of laboratory testing performance by means of interlaboratory test comparisons

Ispitivanje osposobljenosti laboratorije

Utvrivanje osposobljenosti laboratorije za ispitivanje putem komparacija meulaboratorijskih rezultata ispitivanja.

Lead assessor
Assessor, who takes the overall responsibility for the assessment, executes the coordination of the assessments, leads the assessment team and has the experience with regard to accreditation requirements and techniques besides his technical knowledge. Manufacturer A manufacturer, in the meaning of New Approach, is the person who is responsible for designing and manufacturing a product with a view to placing it on the Community market on his own behalf. He is a natural or legal person. The manufacturer has an obligation to ensure that a product intended to be placed on the Community market is designed and manufactured, and its conformity assessed, to the essential requirements in accordance with the provisions of the applicable New Approach directives. The manufacturer may use finished products, ready-made parts or components, or may subcontract these tasks. However, he must always retain the overall control and have the necessary competence to take the responsibility for the product.

Vodei ocenjiva
Ocenjiva, koji preuzima celokupnu odgovornost za ocenu, vri koordinaciju ocenjivanja, vodi tim ocenjivaa i ima iskustvo uvaavajui zahteve akreditacije kao i tehnike koje se odnose na njegovo tehniko znanje.

Proizvoa
Proizvoa, u smislu Novog pristupa, je lice koje je odgovorno za projektovanje i proizvodnju proizvoda sa ciljem da ga plasira na trite Zajednice u sopstveno ime. On je fiziko ili pravno lice. Proizvoa ima obavezu da obezbedi da je proizvod koji namerava da plasira na trite Zajednice projektovan i proizveden i da je bio podvrgnut oceni usaglaenosti prema kljunim zahtevima, u skladu sa odredbama primenjenih direktiva Novog pristupa. Proizvoa moe da koristi finalne proizvode, pripremljene delove ili komponente, ili moe da ugovori ove poslove sa podugovaraima. Meutim, on mora uvek da zadri celokupnu kontrolu i da ima potrebnu kompetentnost da preuzme odgovornost za proizvod.

Market Access strategy

The EU market access strategy created mechanisms and provisions to serve Europes exporters. In practical terms, the main tool is a market access database, available via the Internet. This provides basic information of interest to EU exporters, such as an exporters guide, the rates of customs and internal taxes in key export markets, import licensing requirements and special customs clearance formalities.

Strategija pristupa tritu

Strategija EU za pristupanje tritu stvorila je mehanizme i propise koji su namenjeni evropskim izvoznicima. Praktino, glavni instrument je baza podataka na Internetu. Ona prua osnovne informacije od interesa za izvoznike u EU, kao to su vodii za izvoznike, stope carina i internih taksi na kljunim izvoznim tritima, zahtevi za uvozne dozvole i posebne formalnosti za regulisanje carina.

39

Market surveillance
Member States are obliged to take the necessary measures to ensure that products are placed on the market and put into service only if they do not endanger the safety and health of persons, or other public interests covered by the directive, when properly installed, maintained and used for the intended purposes.

Trini nadzor
Drave lanice su obavezne da preduzimaju potrebne mere da budu sigurne da proizvodi koji se plasiraju na trite i putaju u rad ne ugroavaju bezbednost i zdravlje osoba ili druge javne interese koji su obuhvaeni direktivom, kada su valjano instalirani, odravani i kada se koriste za odreene namene.

Market surveillance activities

Market surveillance involves two main stages: - National survaillance authorities shall monitor that products placed on the market comply with the provisions of the applicable national legislation transposing the New Approach directives. - Subsequently, when necessary, they shall take action to establish conformity.

Aktivnosti trinog nadzora

Trini nadzor ima dve glavne faze: - Nacionalni organi za nadzor su oni koji e utvrivati da li su proizvodi koji se plasiraju na trite u saglasnosti sa odredbama primenjenog nacionalnog zakonodavstva koje prenosi direktive Novog pristupa. - Zatim, kada je to potrebno, oni e preduzeti radnje da se utvrdi usaglaenost.

Market surveillance - principles of

Market survailance is an essential tool for the enforcement of New Approach Directives. The purpose of market survaillance is to ensure that the provision of applicable directives are complied with across the Community.

Trini nadzor principi za

Trini nadzor je kljuno sredstvo za sprovoenje direktiva Novog pristupa. Uloga trinog nadzora je da obezbedi da je odredbe direktiva primenjuju irom Zajednice.

Measurement procedure
Set of operations, described specifically, used in the performance of particular measurements according to a given method. Note: A measurement procedure is usually recorded in a document that is sometimes itself called a measurement procedure (or a measurement method) and is usually in sufficient detail to enable an operator to carry out a measurement without additional information.

Postupak merenja
Skup postupaka, posebno opisanih, koji se obavljaju kod pojedinanih merenja, prema odreenom metodu. Napomena: Postupak merenja je obino opisan u dokumentu koji se ponekad naziva postupak merenja (ili metod merenja) i obino ima dovoljno podataka da omogui izvriocu da obavi merenje bez dodatnih informacija.

Memorandum of understanding
Written arrangement that is not binding on its participants.

Memorandum o razumevanju
Pisani aranman koji ne obavezuje uesnike.

40

MRA
Mutual Recognition Agreement. Mutual recognition agreements (MRAs) are agreements on the mutual recognition of conformity assessment of regulated products. Through an MRA, each party is given the authority to test and certify products against the regulatory requirements of the other party, in its own territory and prior to export. Each party recognises the tests, certificates and approvals issued by agreed conformity assessment bodies of the other party, and the products can be exported and placed on the other party's market without undergoing additional procedures. MRAs seek to facilitate trade while safeguarding the health, safety and environmental objectives of each party. Each party to an MRA is free to set its health, consumer protection, environmental standards or other regulations at whatever level it deems necessary as long as they comply with international obligations. SERVICES: agreements on the mutual recognition of education, experience, requirements, licences or certifications for the practice of relevant services trades and professions.

MRA
Sporazumi o meusobnom priznavanju su sporazumi o meusobnom priznavanju ocene usaglaenosti za propisima za regulisane proizvode. Putem ovakvih sporazuma svakoj strani se daje ovlaenje da vri ispitivanje i sertifikaciju proizvoda prema propisanim zahtevima druge strane, na sopstvenoj teritoriji pre izvoza. Svaka strana priznaje rezultate ispitivanja; sertifikate i potvrde koje izdaju unapred dogovorom odreena tela za ocenu usaglaenosti druge strane, a proizvodi se mogu izvoziti i plasirati na trite druge strane bez preduzimanja dodatnih postupaka. MRA nastoje da olakaju trgovanje, dok su zatita i ivotna sredina stvar svake strane. Svaka strana iz ovog sporazuma ima pravo da odredi sopstvenu zatitu potroaa, standarde koji se odnose na ivotnu sredinu ili da donese druge propise na bilo kom nivou kako smatra da to treba ,sve dok su oni u skladu sa meunarodnim obavezama. USLUGE: sporazumi o meusobnom priznavanju obrazovanja, iskustava, zahteva, licenci ili sertifikacije u trgovini uslugama i strukama primenjenim u praksi.

Multilateral
EU trade policy works on two complementary levels: Multilateral and bilateral. The multilateral level refers to the system of trading rules agreed by all WTO member countries.

Multilateralno (viestrano)
Trgovinska politika EU funkcionie na dva komplementarna nivoa: multilateralnom i bilateralnom. Multilateralan nivo se odnosi na sistem trgovinskih propisa oko kojih su se saglasile sve zemlje lanice WTO (STO).

Multilateral (conformity assessment) arrangement

Arrangement whereby more than two parties recognize or accept one anothers conformity assessment results.

Multilateralni (o oceni usaglalenosti) sporazum

Sporazum u kome vie od dve strane meusobno priznaju ili prihvataju rezultate ocene usaglaenosti.

41

Multilateralism
For the states, it consists in collectively elaborating the rules that will manage their relations.

Multilateralizam (viestranost)
Za drave, on se sastoji u zajedniknoj razradi propisa koji e regulisatii njihove odnose.

Mutual recognition agreements

Mutual recognition agreements are established between the Community and the government of third countries, which are on a comparable level of technical development and have a compatible approach concerning conformity assessment. NB Notified Body The role of a Notified Body is to provide services for conformity assessment on the conditions set out in the New Approach Directives in support of CE marking. This normally means assessing the manufacturers' conformity to the essential requirements listed in each directive. Conformity assessment can be inspection, quality assurance, type examination or design examination, or a combination of these. Notification is the process where the Member State informs the Commission that a body meets the designated requirements, such as knowledge, experience, independence or resources to conduct the conformity assessments. The Commission then publishes the names of the NBs in the EU Official Journal.

Sporazumi o meusobnom priznavanju

Sporazumi o meusobnom priznavanju se zakljuuju izmeu Zajednice i vlada treih zemalja koje su na komparativnom nivu tehnikog razvoja i imaju kompatibilan pristup u odnosu na ocenu usaglaenosti.

NB - Ovlaeno (prijavljeno) telo

Uloga ovlaenog (prijavljenog) tela je da obezbedi usluge za ocenu usaglaenosti prema uslovima uspostavljenim u direktivama Novog pristupa kao podrku oznaavanju CE oznakom. To ustvari znai ocenu usaglaenosti od strane proizvoaa prema bitnim zahtevima navedenim u svakoj direktivi. Ocena usaglaenosti moe biti kontrola, obezbeenje kvaliteta, pregled tipa ili projekta ili kombinacija pomenutih aktivnosti. Ovlaivanje (prijavljivanje) je proces u kome drava lanica obavetava Komisiju da telo ispunjava odreene zahteve, kao to su znanje, iskustvo, nezavisnost ili resursi za izvoenje poslova ocenjivanja usaglaenosti. Komisija potom objavljuje u Slubenom listu EU nazive prijavljenih tela.

New Approach
New Approach directives are based on the following principles. Harmonisation is limited to essential requirements. Only products fulfilling the essential requirements may be placed on the market and put into service. Harmonised standards, the reference numbers of which have been published in the Official Journal and which have been transposed into national standards, are presumed to con-form to the corresponding essential requirements. Application of harmonised standards or other technical specifications remain

Novi pristup
Direktive Novog pristupa se zasnivaju na sledeim principima: Harmonizacija se ograniava na bitne zahteve. Samo proizvodi koji ispunjavaju bitne zahteve mogu da se plasiraju na trite i puste u eksploataciju. Podrazumeva se da harmonizovani standardi, iji su referentni brojevi objavljeni u Slubenom listu EU, a koji su preneti u nacionalne standarde, odgovaraju bitnim zahtevima. Primena harmonizovanih standarda ili drugih tehnikih specifikacija je

42

voluntary, and manufacturers are free to choose any technical solution that provides compliance with the essential requirements. Manufacturers may choose between different conformity assessment procedures provided.

dobrovoljna i proizvoai po slobodnoj volji biraju bilo koje tehniko reenje koje obezbeuje usaglaenost sa kljunim zahtevima. Proizvoai mogu da biraju izmeu raznih postupaka ocene usaglaenosti koji stoje na raspolaganju.

NGO
Non-Governmental Organisation

NVO
Nevladina organizacija (NGO, NVO)

Normative elements
Elements that describe the scope of the document, and which set out provisions

Normativni elementi
Elementi koji opisuju opseg dokumenta i koji uspostavljuju odredbe.

Notification
Member states notify to the commission and to the other member states the notified body, which they have notified under their territory. A WTO member must notify the WTO Council for Trade in Services of new laws, and changes to existing measures, where specific commitments have been made; another country can allege that changes have been made and take it up in the WTO.

Notifikacija (Ovlaivanje, prijavljivanje)

Drave lanice prijavljuju Komisiji i telima drugih drava lanica koja vre prijavljivanje, prijavljeno telo, koje deluje na njihovoj teritoriji. lan WTO (STO) mora da obavesti Savet STO za trgovinu uslugama o novim zakonima i izmenama postojeih mera, tamo gde su izvrene konkretne izmene; druga zemlja moe da izjavi da su sprovedene izmene i da ih izloi u STO.

Notifying authority
A body, which on behalf of a member state, notifies a body to take responsibility as Notified Body.

Organ koji vri ovlaivanje (prijavljivanje)

Organ koji u ime drave lanice prijavljuje (ovlauje) telo da preuizma odgovornost kao prijavljeno (ovlaeno) telo.

NTB
Non-tariff barriers are trade issues such as technical, bureaucratic or legal questions, which can result in impediments to trade.

NTB (Netarifne prepreke - barijere)

Netarifne barijere su trgovinska pitanja kao to su tehnika, birokratska ili pravna pitanja koja mogu da budu prepreka za trgovinu.

NTM
Non-tariff measures are used for legitimate policy reasons, and are allowed under WTO Agreements, subject to rules and disciplines to ensure that they do not unduly inhibit trade. NTMs refer primarily to policies that: - Directly restrict or prohibit imports (for example, through quotas, import licensing systems, sanitary

NTM (Netarifne mere)

Netarifne mere se koriste iz opravdanih politikih razloga i dozvoljene su prema sporazumima STO, s tim to podleu pravilima i disciplini da bi se osiguralo da one nepotrebno ne spreavaju trgovinu. Netarifne mere se pre svega odnose na politike da: - direktno ograniavaju ili zabranjuju uvoz (npr. putem kvota, sistema uvoza

43

regulations, prohibitions, quantitative restrictions, or non-automatic import licenses); - Impose variable levies, surcharges or discriminatory taxes on imports. Although NTMs can have a major impact on trade, it is not always easy to identify them or be certain of their purpose.

licenci, sanitarnim propisima, prohibicijom, ograniavanjem koliina, ili neautomatskog uvoza licenci); - nameu razne takse, doplate ili diskriminatorne mere. Mada netarifne mere mogu imati veliki uticaj na trgovinu, njih nije uvek lako identifikovati ili biti siguran u njihovu namenu.

Objective evidence
Information which can be proved true, based on facts obtained through observation, measurement, test or other means

Objektivni dokaz
Informacija koja se moe dokazati kao istinita i koja se zasniva na injenicama koje su pribavljene putem posmatranja, merenja, ispitivanja ili drugim sredstvima.

OECD
Organisation for Economic Co-operation and Development The Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) groups 30 states that share a commitment to democratic government and the market economy. The core of original European and North American members has expanded to include Japan, Australia, New Zealand, Finland, Mexico, Korea and four former communist states in Europe: the Czech Republic, Hungary, Poland and the Slovak Republic. Nonmembers are invited to subscribe to OECD agreements and treaties, and the organisation now involves in its work some 70 non-member countries from Brazil, China and Russia to least developed countries in Africa and elsewhere.

OECD (Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj)

Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj objedinjuje 30 drava koje imaju demokratske vlade i trine privrede. Jezgro prvobitnih evropskih i Severnoamerikih drava lanica proirilo se i na Japan, Australiju, Novi Zeland, Finsku, Meksiko, Koreju i etiri bive komunistike zemlje u Evropi: Republika eka, Maarska, Poljska i Slovaka Republika. Zemlje koje nisu lanice, pozvane su da potpiu sa OECD sporazume i ugovore; Organizacija sada ukljuuje oko 70 zemalja koje nisu lanice, od Brazila, Kine i Rusije do najmanje razvijenih zemalja Afrike i dr.

OJ
Official Journal (of the European Union)

OJ (Slubeni list EU)

Slubeni list (Evropske Unije)

PECA
Protocol to the Europe Agreement on Conformity Assessment and Acceptance of Industrial Products.

PECA
Protokol o Evropskom sporazumu o oceni usaglaenosti i prihvatanju industrijskih proizvoda.

Peer assessment
Assessment of a body by comparable bodies. The term peer evaluation is often used in the context of agreements between conformity assessment bodies and between accreditation bodies.

Krunsko (najvie) ocenjivanje

Ocenjivanje tela od strane slinih tela. Izraz krunsko ocenjivanje se esto koristi u kontekstu sporazuma izmeu tela za ocenu usaglaenosti i izmeu akreditacionih tela.

44

Placing on the market

Placing on the market is the initial action of making a product available for the first time on the Community market, with a view to distribution or use in the Community. Making avail-able can be either for payment or free of charge.

Plasman na trite
Plasman na trite je poetna aktivnost kada se prvi put proizvod plasira na tritu Zajednice sa ciljem da se distribuira ili koristi u Zajednici. Stavljanje na raspolaganje moe biti na bazi plaanja ili besplatno.

Precautionary Principle
A decision tool which may be used in the management of risk. In January 2000, the Commission adopted a communication on the precautionary principle where it is restated that the Community, like all other WTO members, has the right to establish the level of protection that it deems appropriate. The precautionary principle covers cases where scientific evidence is insufficient, inconclusive or uncertain and preliminary scientific evaluation indicates that there are reasonable grounds for concern that the potentially dangerous effects on the environment, human, animal or plant health may be inconsistent with level of protection chosen by particular country.

Princip predostronosti
Instrument za donoenje odluke koje se moe koristiti u upravljanju rizikom. Januara 2000. godine Komisija je, primenjujui princip predostronosti, usvojila odluku gde se ponavlja konstatacija da Zajednica kao i druge zemlje lanice STO, ima pravo da postavi tri nivoa zatite za koje smatra da su potrebni. Princip predostronosti obuhvata sluajeve kod kojih nauna evidencija nije dovoljna, nije uverljiva ili je neizvesna i gde preliminarna nauna evaluacija pokazuje da postoje realne osnove za zabrinutost da potencijalno opasni uticajii na ivotnu sredinu, zdravlje ljudi, ivotinja ili bilja mogu biti u neskladu sa nivoom zatite za koji se opredelila konkretna zemlja.

Procedure
Specified way to carry out an activity or a process.

Postupak (procedura)
Propisani nain na koji se sprovodi neka aktivnost ili proces.

Product
Result of a process. There are four generic product categories, as follows: - services (e.g. transport), - software (e.g. computer program, dictionary), - hardware (e.g. engine, mechanical part), - processed materials (e.g. lubricant). Many products comprise elements belonging to different generic product categories. Whether the product is then called service, software, hardware or processed material depends on the dominant element.

Proizvod
Rezultat procesa. Postoje etiri generike (srodne) kategorije proizvoda i to: - usluge (npr. transport), - sofver (npr. kompjuterski program, renik), - hardver (npr. motor, mehaniki deo), - procesni materijali (koji se koristi u procesu, mazivo i sl.). Mnogi proizvodi obuhvataju elemente koji pripadaju raznim generikim (srodnim) proizvodnim kategorijama. Dominantni element odreuje kategoriju proizvoda.

Product liability
The Directive on product liability covers any product manufactured or imported into the Community, which causes damage to individuals or private

Odgovornost za proizvod
Direktiva koja se odnosi na odgovornost za proizvod obuhvata bilo koji proizvod koji je proizveden ili uvezen u Zajednicu, koji izazove tetu pojedincima ili privatnom

45

property. Thus, the Directive applies also to products that fall within the scope of a New Approach directive. The Directive on product liability establishes a strictliability regime on manufacturers and importers in the Community.

vlasnitvu. Direktiva o odgovornosti za proizvod, takoe se primenjuje i na proizvode koji potpadaju pod direktive Novog Pristupa. Direktiva o odgovornosti za proizvod uspostavlja striktni reim odgovornosti za proizvoae i uvoznike u Zajednici.

Products submitted to directives

New Approach directives apply to products, which are intended to be placed (or put into service) on the Community market for the first time. Consequently, the directives apply to new products manufactured in the Member States, and to new, as well as used and second-hand, products imported from third countries . The concept of product varies between New Approach directives, and it is the responsibility of the manufacturer to verify whether or not the product is within the scope of one or more directives. Products that have been subject to important changes may be considered as new products that have to comply with the provisions of the applicable directives when placed on the Community market and put into service. This has to be assessed on a case-by-case basis, unless otherwise provided for.

Proizvodi koji podleu direktivama

Direktive Novog pristupa primenjuju se na proizvode koji su namenjeni za plasman (ili putanje u rad) na trite Zajednice, po prvi put. Sledstveno tome, direktive se primenjuju na nove proizvode koji su proizvedeni u dravama lanicama, kao i na nove i/ili uvezene polovne proizvode iz treih zemalja. Pojam proizvoda varira u direktivama Novog pristupa, i odgovornost je na proizvoau da utvrdi da li proizvod potpada pod jednu ili vie direktiva. Proizvodi koji su bili podvrgnuti znaajnim izmenama mogu se smatrati novim proizvodima, koji moraju biti u saglasnosti sa odredbama direktiva koje se primenjuju kada se proizvoidi plasiraju na trite Zajednice ili putaju u rad. To se mora oceninjivati od sluaja do sluaja, ukoliko nije drugaije obezbeeno.

Protection of CE marking
A product may not be CE marked, unless it is covered by a directive providing for its affixing.

Zatita CE oznaavanja (znaka)

Proizvod ne sme biti oznaen znakom CE ukoliko ne potpada pod direktivu koja predvia njegovo oznaavanje.

Putting into service

The first use for its intended purpose, by the end user, in the Community, of a product covered by a Directive.

Putanje u rad (upotrebu)

Prva upotreba za nameravanu namenu proizvoda koga pokriva Direktiva, od strane krajnjeg korisnika, u na teritoriji Zajednici.

Qualification process
Process of demonstrating whether an entity is capable of fulfilling specified requirements. The term "qualification" is sometimes used to designate this process.

Proces kvalifikovanja
Proces demonstriranja (pokazivanja) da li je entitet sposoban da ispuni odreene zahteve. Izraz kvalifikacija se ponekad koristi da odredi ovaj proces.

Quality audit
Systematic and independent examination to determine whether quality activities and related results

Provera kvaliteta
Sistematska i nezavisna provera radi odreivanja da li se aktivnosti kvaliteta i odgovarajui rezultati poklapaju sa

46

comply with planned arrangements and whether these arrangements are implemented effectively and are suitable to achieve objectives. The quality audit typically applies to, but is not limited to, a quality system or elements thereof, to processes, to products or to services. Such audits are often called "quality system audit", "process quality audit", "product quality audit" or "service quality audit". Quality audits are carried out by staff not having direct responsibility in the areas being audited but, preferably, working in cooperation with the relevant personnel. One purpose of a quality audit is to evaluate the need for improvement or corrective action. An audit should not be confused with "quality surveillance" or inspectio activities performed for the purpose of process control or product acceptance. Quality audits can be conducted for internal or external purposes.

planiranim dogovorima kao i da li su ti aranmani efikasno sprovedeni i da li su pogodni za postizanje ciljeva. Provera kvaliteta se tipino primenjuje na sistem kvaliteta ili odgovarajue elemente, ali nije ograniena samo na to, ve i na procese, proizvode ili usluge. Takve provere se esto nazivaju provere sistema kvaliteta , provere kvaliteta procesa ili provera kvaliteta usluga. Proveru vri osoblje koje nema direktnu odgovornost u oblastima u kojima se vre provere, ali prioritetno u saradnji sa odgovarajuim osobljem. Jedna od namena provere kvaliteta je da izvri evaluaciju radi utvrivanja potrebe za unapreenjem ili korigovanjem aktivnosti. Ovu proveru ne bi trebalo meati sa nadzorom nad kvalitetom ili aktivnostima kontrole koje se vre radi upravljanja procesom ili radi odobravanja proizvoda. Provere kvaliteta se vre kako za unutranje tako i za spoljne potrebe.

Quality auditor
Person qualified to perform quality audits. A quality auditor designated to manage a quality audit is called a lead quality auditor.

Proverava (ocenjiva) kvaliteta

Osoba koja je kvalifikovana da vri proveru kvaliteta. Proverava kvaliteta odreen da upravlja proverom kvaliteta naziva se vodei proverava (ocenjiva) kvaliteta.

Quality evaluation
Systematic examination of the extent to which an entity is capable of fulfilling specified requirements. A quality evaluation may be used to determine supplier quality capability. In this case, depending on specific circumstances, the result of quality evaluation may be used for qualification, approval, registration or accreditation purposes. An additional qualifier may be used with the term quality evaluation depending on the scope (e.g. process , personnel, system) and timing (e.g. pre-contract) of the quality evaluation such as precontract process quality evaluation. An overall supplier quality evaluation may also include an appraisal of financial and technical resources. In English, quality evaluation is sometimes called quality assessment or quality survey in specific circumstances.

Ocenjivaje kvaliteta
Sistematsko ispitivanje nivoa do koga je neki entitet sposoban da ispuni postavljene zahteve. Ocenjivanje kvaliteta moe da se koristi radi utvrivanja sposobnosti isporuioca u odnosu na kvalitet. U tom sluaju, zavisno od konkretnih okolnosti, rezultat evaluacije se moe koristiti za kvalifikovanje, potvrivanje (odobravanje), registraciju ili akreditaciju. Moe se vriti dodatno utvrivanje sposobnosti zavisno od opsega (npr. procesa, osoblja, sistema) i odreivanja vremenskih rokova (npr. predugovor) za ocenu kvaliteta kao to je predugovor za ocenu kvaliteta procesa. Celokupna evaluacija kvaliteta isporuioca takoe moe da obuhvati poboljanje finansijskih i tehnikih resursa. U engleskom jeziku u konkretnim okolnostima ocena kvaliteta se ponekad naziva quality assessment - ocenjivanje kvaliteta , ili quality survey snimanje kvaliteta.

47

Quality improvement
Defines quality improvement as: part of quality management , focused on increasing the ability to fulfill quality requirements. The requirements can be related to any aspect such as effectiveness, efficiency or traceability.

Unapreenje kvaliteta
Definie unapreenje kvaliteta kao: deo upravljanja kvalitetom usmeren na poboljavanje sposobnosti da se ispune zahtevi kvaliteta. Zahtevi se mogu odnositi na bilo koji aspekt kao to su efektivnost, efikasnost ili sledivost.

Quality management system (QMS)

Management system to direct and control an organization with regard to quality.

Sistem menadmenta kvalitetom (QMS)

Sistem menadmenta kojim se, sa stanovita kvaliteta, rukovodi i upravlja organizacijom.

Quantity (measurable)
Attribute of a phenomenon, body or substance that may be distinguished qualitatively and determined quantitatively. Note: The term "quantity" may refer to a quantity in a general sense or to a particular quantity.

Veliina (merljiva)
Svojstvo fenomena, tela ili substance koje moe da se razlikuje kvalitativno i odrediti kvantitativno. Napomena: Termin veliina moe da se odnosi na veliinu u optem smislu ili na pojedinanu veliinu.

Random error
Result of a measurement minus the mean that would result from an infinite number of measurements of the same measurand carried out under repeatability conditions. Notes: 1. Random error is equal to error minus systematic error. 2. Because only a finite number of measurement can be made, it is possible to determine only an estimate of random error.

Sluajna greka
Rezultat merenja, umanjen za srednju vrednost rezultata merenja koji bi se dobio iz neodreenog broja merenja iste veliine a koje se sprovodi u ponovljivim uslovima. Napomene: 1. Sluajna greka je jednaka greci koja je umanjena za sistematsku greku. 2. S obzirom da se samo ogranien broj merenja moe obaviti, mogue je samo da se odredi procena sluajne greke.

Reasonably foreseeable misuse

The use of a product, process or service under conditions or for purposes not intended by the supplier, but which may happen, induced by the design of the product in combination with, or as a result of, common human behavior.

Nepravilna upotreba koja se moe predvideti

Upotreba proizvoda, procesa ili usluge pod uslovima ili za namenu koja nije predviena od strane isporuioca (proizvoaa), a moe se dogoditi zbog samog dizajna proizvoda kao rezultat ljudskog ponaanja ili iz oba razloga.

Recognition (of conformity assessment results)

Acknowledgement of the validity of a conformity assessment result provided by another person or body.

Priznavanje (rezultata ocene usaglaenosti)

Priznavanje valjanosti rezultata ocene usaglaenosti koji je obezbedila druga osoba ili pravno lice.

48

Recommendation
Expression in the content of a document conveying that among several possibilities one is recommended as particularly suitable, without mentioning or excluding others, or that a certain course of action is preferred but not necessarily required, or that (in the negative form) a certain possibility or course of action is deprecated but not prohibited.

Preporuka
Izraz kojim se u dokumentu saoptava da se izmeu nekoliko mogunosti jedna preporuuje kao posebno pogodna, bez pominjanja ili iskljuivanja ostalih, ili da je neki pravac delovanja poeljniji ali da se nuno ne zahteva ili da (u negativnom obliku) izvesna mogunost ili pravac delovanja nije odobren, ali da nije ni zabranjen.

Reference material (RM)

Material or substance one or more of whose property values are sufficiently homogeneous and well established to be used for the calibration of an apparatus, the assessment of a measurement method, or for assigning values to materials. Note: Reference material may be in the form of a pure or mixed gas, liquid or solid.

Referentni materijal (RM)

Materijal ili supstanca ije su jedna ili vie vrednosti karakteristika dovoljno homogene i dobro postavljene da se mogu koristiti za etaloniranje ureaja, ocenu metoda merenja, ili za odreivanje vrednosti materijala. Napomena: Referentni materijal moe biti u obliku istog ili pomeanog gasa, tenosti ili u vrstom stanju.

Reference standard
Standard, generally having the highest metrological quality available at a given location or in a given organisation, from which measurements made there are derived.

Referentni etalon
Etalon, koji generalno ima najvii metroloki kvalitet, raspoloiv na datoj lokaciji ili u datoj organizaciji, na bazi koga su izvrena merenja.

Requirement
The need or expectation that is stated, generally implied or obligatory. Generally implied means that it is custom or common practice for the organization , its customers and other interested parties , that the expectation under consideration is implied. A qualifier can be used to denote a specific type of requirement, e.g. product requirement, quality management requirement, customer requirement. A specified requirement is one which is stated, for example, in a document. Requirements can be generated by different interested parties.

Zahtev
Potreba ili oekivanje koje je naznaeno, generalno podrazumevano ili je obavezno. Generalno podrazumevano znai da je to obiaj ili opta praksa u organizaciji, za njene kupce i druge zainteresovane strane, da se ova oekivanja tokom razmatranja primenjuju. Od procenjivaa se moe traiti da odredi konkretan tip zahteva, t.j. zahtev za proizvod, zahtev za menadment kvalitetom, zahtev kupca. Naznaeni zahtev je onaj koji je na primer naznaen u dokumentu. Zahteve moe da osmisli i postavi bilo koja zainteresovana strana.

Result of measurement
Value attributed to a measurand, obtained by measurement. Notes:

Rezultat merenja
Vrednost koja je pripisana veliini, a koja je dobijena merenjem. Napomene:

49

1. When a result is given, it should be made clear whether it refers to: - the indication, - the uncorrected result, - the corrected result and whether several values are averaged. 2. A complete statement of the result of a measurement includes information about the uncertainty of measurement.

1. Kada se rezult dobije, treba da bude jasno da li se odnosi na: - pokazivanje, - nekorigovan rezultat, - korigovan rezultat i da li je od nekoliko vrednosti izvedena srednja vrednost. 2. Kompletan rezultat merenja ukljuuje informaciju o mernoj nesigurnosti.

Review
Activity of checking the suitability, adequacy and effectiveness of selection and determination activities and their results with regard to fulfillment of specified requirements by an object of conformity assessment.

Pregled
Aktvinost kojom se proverava podobnost, adekvatnost i efektivnost izbora i odreivanja aktivnosti i njihovih rezultata u odnosu na ispunjenje odreenih zahteva od strane predmeta koji je podvrgnut oceni usaglaenosti.

Risk
The probable rate of occurrence of a hazard causing harm and the degree of severity of the harm.

Rizik
Mogui stepen pojave opasnosti koja izaziva tetu i stepen ozbiljnosti tete.

RTA
Regional Trade agreements are trade agreements among countries from the same geographical region.

RTA
Regionalni trgovinski sporazumi su oni sporazumi koji su zakljueni izmeu zemalja koje se nalaze na istom geografskom podruju.

SAA (Stabilisation and Association Agreements)

Stabilisation and Association Agreements - these are the agreements which are progressively being negotiated with the Western Balkan countries. They provide for wide ranging provisions on political dialogue, numerous areas for co-operation, gradual approximation to the EU acquis and the creation of a free trade area with the EU on goods and services.

SSP (Sporazumi o stabilizaciji i pridruivanju)

Sporazumi o stabilizaciji i pridruivanju su oni o kojima se sve vie pregovara sa zemljama zapadnog Balkana. Oni omoguavaju odredbe ireg polja delovanja za politiki dijalog, brojne oblasti za saradnju, postepeno pribliavanje paketima zakona i propisa EU i stvaranje prostora slobodne trgovine sa EU u oblasti roba i usloga.

Safeguard clause procedure

New approach directives include a form of safeguard clause, which obliges Member States to restrict or forbid the placing on market and putting into service of dangerous or, according to some directives, otherwise noncompliant products, or to have them withdrawn from the market.

Procedura zatitne klauzule

Direktive Novog Pristupa ukljuuju formu zatitne klauzule koja obavezuje drave lanice da ogranie ili da zabrane plasman na trite ili putanje u rad opasnih ili, prema nekim direktivama, proizvoda koji nisu usaglaeni, odnosno koje treba povui sa trita.

50

Safety
Freedom from unacceptable risk or harm. In standardization, the safety of products is generally considered with view to achieving the most favorable balance between a number of factors, including non-technical factors such as human behavior that will reduce risks to persons and property to an acceptable level (level of safety). Sometimes, the word safety is also used instead of, or together with a word describing the function - usually protection or warning/alarm.

Bezbednost
Nepostojanje neprihvatljivog rizika ili tete. U standardizaciji, bezbednost proizvoda se uopteno posmatra imajui u vidu postizanje najpogodnijeg odnosa izmeu brojnih faktora, ukljuujui netehnike faktore, kao to je ljudsko ponaanje, radi smanjivanja rizika po ljude i imovinu do prihvatljivog nivoa (nivoa bezbednosti). Ponekad se re bezbednost takoe koristi umesto, ili zajedno, uz re koja opisuje funkciju obino zatita / upozorenje alarm.

Safety standard
A document that deals exclusively with safety aspects of a product, process or service. In some cases, standards covering more than safety aspects are also called "safety standards". Then, separate treatment of the safety aspects - as distinct from other aspects not related to safety - is essential.

Standard bezbednosti
Dokument koji se iskljuivo bavi aspektima bezbednosti proizvoda, procesa ili usluga. U nekim sluajevima, standardi koji pokrivaju vie od aspekta bezbednosti takoe se nazivaju bezbednosni standardi . Posebno, veoma je bitno, shvatanje aspekata bezbednosti za razliku od bilo kog drugog aspekta koji se ne odnosi na bezbednost.

Sampling
Specified procedure for taking a representative sample of the whole.

Uzorkovanje
Odreeni postupak za uzimanje reprezentativnog uzorka iz neke celine.

Second-party conformity assessment

Conformity assessment that is performed by a user.

Ocena usaglaenosti koju vri druga strana

Ocena usaglaenosti koju vri korisnik.

Scope
The scope defines the range of products covered by the directive, or the nature of hazards the directive is intended to avert. It usually covers hazards related to a product or to a phenomenon. Accordingly, several directives may apply to the same product.

Podruje primene (opseg)

Podruje primene definie paletu proizvoda i prirodu opasnosti (hazarda) koje koje su pokriveni direktivom Ona obino pokriva hazarde koji se odnose na proizvod ili na pojavu. Takoe, na isti moe da se primeni nekoliko direktiva.

Scope of attestation
Range or characteristics of objects of conformity assessment covered by attestation.

Opseg atestiranja
Atestiranje obuhvata podruje ili karakteristike predmeta koji su predmet ocenjivanja usaglaenosti.

Scope of New approach directives

New Approach directives apply to products which are intended to be placed (or put into service) on the Community

Podruje primene direktiva Novog Pristupa

Direktive Novog Pristupa se primenjuju na proizvode namenjne za plasman (ili

51

market for the first time. Consequently, the directives apply to new products manufactured in the Member States, and to new, as well as used and second-hand, products imported from third countries The concept of product varies between New Approach directives, and it is the responsibility of the manufacturer to verify whether or not the product is within the scope of one or more directives. Products that have been subject to important changes may be considered as new products that have to comply with the provisions of the applicable directives when placed on the Community market and put into service. This has to be assessed on a case-by-case basis, unless otherwise provided for. Products, which have been repaired without changing the original performance, purpose or type, are not subject to conformity assessment according to the New Approach directives.

putanje u rad) na trite Zajednice po prvi put. Isto tako, direktive se primenjuju na nove proizvode proizvedene u dravama lanicama, kao i na nove ili na polovne proizvode uvezene iz treih zemalja. Pojam proizvoda varira izmeu direktiva Novoig pristupa i za to je odgovoran proizvoa da potvrdi da li proizvod potpada ili ne pod jednu ili pod vie direktiva. Proizvodi koji su bili podvrgnuti znaajnim izmenama mogu da se smatraju kao novi proizvodi koji moraju da budu usaglaeni sa odredbama direktiva koje se primenjuju, kada se plasiraju na trite Zajednice ili se putaju u rad. To se mora usaglaavati, po principu od sluaja do sluaja, ukoliko nije drugaije predvieno. Proizvodi koji su bili popravljeni bez promene orginalnih performansi (radnih karakteristika), namene ili tipa, ne podleu oceni usaglaenosti prema direktivama Novog Pristupa.

SG
Measures Safeguards (SG) are actions taken to protect a specific industry from an unexpected rise of imports. It is governed by Article XIX of the GATT 1994.

SZ (samozatita)
Mere zamozatite (SZ) su aktivnosti koje se preduzimaju radi zatite konkretne industrije od neoekivanog poveanog uvoza. Ove mere su regulisane lanom XIX GATT-a iz 1994.

Special national condition

National characteristic or practice that cannot be changed even over a long period, e.g. climatic conditions, electrical earthing conditions.

Poseban nacionalni uslov

Nacionalna karakteristika ili praksa koja se ne moe promeniti ak i tokom dueg perioda, t.j. klimatski uslovi, uslovi elektrinog uzemljenja idr.

Specific commitments
Negotiated commitments on market access and national treatment by countries in their national schedules.

Posebne obaveze
Obaveze o kojima su voeni pregovori o pristupu tritu i nacionalnom tretmanu obaveza od strane zemalja, u njihovim nacionalnim planovima.

Specified requirement
Need or expectation that is stated. Specified requirements are generally stated in normative documents, as documents that provide rules, guidelines or characteristics for activities or their results.

Specificirani zahtev
Potreba ili oekivanje koje je izraeno. Specificirani zahtevi su u optem smislu navedeni u normativnim dokumentima, kao dokumentima koja propisuju pravila, smernice ili karakteristike za aktivnosti ili za njihove rezultate.

52

The term normative document is a generic term that covers such documents as standards, technical specifications, codes of practice and regulations.

Izraz normativni dokument je opti izraz koji podrazumeva takav dokument kao to su standardi, tehnike specifikacije, pravila prakse i propisi.

Standard
Document, established by consensus and approved by a recognized body, that provides, for common and repeated use, rules, guidelines or characteristics for activities or their results, aimed at the achievement of the optimum degree of order in a given context. Standards should be based on the consolidated results of science, technology and experience, and aimed at the promotion of optimum community benefits.

Standard
Dokument, utvren konsenzusom i potvren od strane priznatog tela, koji propisuje, za optu i ponovljivu upotrebu, pravila, smernice ili karakteristike za aktivnosti ili njhove rezultate koji imaju za cilj da postignu optimalan stepen ureenja u datom kontekstu. Standardi treba da se zasnivaju na sigurnim rezultatima nauke, tehnologije i iskustva i treba da imaju za cilj da promoviu optimalnu drutvenu korist.

Standard uncertainty
Uncertainty of the result of a measurement expressed as a standard deviation.

Standardna nesigurnost
Nesigurnost rezultata merenja izraena kao standardno odsupanje.

State of the art

Developed stage of technical capability at a given time as regards products, processes and services, based on the relevant consolidated findings of science, technology and experience.

Stanje razvijenosti tehnike

Razvijeni stepen tehnike sposobnosti u datom vremenu kada su u pitanju proizvodi, procesi i usluge koji se zasnivaju na relevantnim i utvrenim rezultatima nauke, tehnologije i iskustva.

Statement
Expression in the content of a document conveying information.

Izjava
Izraz koji u sadraju dokumenta prenosi informaciju.

Subcontracting
A notified body can have part of its work carried out by another body on the basis of established and regularly monitored competence. The body subcontracted by the notified body must be technically competent, and display independence and objectivity ccording to the same criteria and under the same conditions as the notified body. However, notification is not necessary. The Member State that has notified the body, which subcontracts part of its work, must be capable of ensuring effective monitoring of the competence of the body subcontracted by the notified body.

Podugovaranje
Prijavljeno telo moe deo svog posla da poveri drugom telu da ga izvri na osnovu prethodno utvrene i redovno praene strunosti. Telo koje je zakljulo ugovor kao podugovara sa prijavljnim telom mora da bude tehniki kompetentno i da odraava nezavisnost i objektivnost prema istim kriterijumima i pod istim uslovima kao i Prijavljeno telo. Meutim, prijavljivanje nije potrebno. Drava lanica koja ima Prijavljeno telo koje ustupa deo svoga posla podugovaraima, mora biti sposobna da obezbedi efektivno praenje kompetentnosti podugovaraa sa kojim Prijavljeno telo zakljuuje ugovor.

53

A further condition for subcontracting is that the conformity assessment procedure can be subdivided into technical operations and assessment operations, and that the methodology used to carry out the technical operations is sufficiently precise. The body subcontracted by the notified body must, nevertheless, carry out substantial and coherent parts of these technical operations. Subcontracting must be based on a contract, which makes it possible to ensure the transparency of and have confidence in the notified bodys operations. A subcontracting notified body remains responsible for all the activities covered by the notification. Subcontracting does not entail the delegation of powers or responsibilities. Certificates are always issued in the name and under the responsibility of the notified body. The conditions for subcontracting apply to any subcontractor whether or not established within the Community.

Jo jedan od uslova za podugovaranje je da se postupak ocene usaglaenosti moe deliti na tehnike poslove i poslove ocenjivanja i da je metodologija koja se koristi za izvoenje tehnikih operacija dovoljno precizna. Telo koje je angaovano kao podugovara od strane prijavljenog tela, mora, u svakom sluaju da obavi znaajne i celovite delove tih tehnikih poslova. Podugovaranje mora da bude zasnovano na ugovoru koji omoguava da se obezbedi transparentnost i poverenje u poslove prijavljenih tela. Prijavljeno telo koje angauje podugovoraa ostaje odgovorno za sve poslove koje obuhvata prijavljivanje (notifikacija). Podugovaranje ne povlai za sobom prenos ovlaenja ili odgovornosti. Sertifikati (uverenja) se uvek dodeljuju u ime i uz odgovornost prijavljenog tela. Uslovi podugovaranja se primenjuju na svakog podugovaraa bez obzira da li je ili nije osnovan na teritoriji Zajednice.

Supplier
Person or body that provides an object of conformity assessment.

Isporuilac
Osoba ili telo koje daje neki predmet na ocenu usaglaenosti.

Surveillance
Systematic iteration of conformity assessment activities as a basis for maintaining the validity of the statement resulting from attestation.

Nadzor
Sistematsko ponavljanje aktivnosti ocenjivanja usaglaenosti kao osnov za potvrivanje valjanosti uverenja koje je proisteklo kao rezultat atestiranja.

Suspension
Temporary invalidation of the statement resulting from attestation, for all or part of the specified scope of attestation.

Suspenzija
Privremeno obustavljanje uverenja koje je rezultat atestiranja, bilo u celini ili za deo onoga to obuhvata specificirano podruje atestestiranja.

Systematic error
Mean that would result from an infinite number of measurements of the same measurand carried out under repeatability conditions minus a true value of the measurand. Notes:

Sistematska greka
Vrednost koja bi proistekla kao rezultat beskonanog broja merenja iste merne veliine koja se izvode vie puta pod ponovljivim uslovima, minus stvarna vrednost veliine koja se meri. Napomene:

54

1. Systematic error is equal to error minus random error. 2. Like true value, systematic error and its causes cannot be completely known.

1. Sistematska greka je jednaka greci koja je umanjena za sluajnu greku. 2. Kao stvarna vrednost, sistematska greka i njeni uzroci ne mogu biti potpuno poznati.

TAIEX (Technical Assistance Information Exchange Office)

The Commission's technical assistance office, was created in response to a proposal in the White Paper on the preparation of the associated countries of Central and Eastern Europe for integration into the Union's internal market (May 1995). This service, managed by the European Commission, was originally intended to assist and inform the countries of Central and Eastern Europe on single market legislation so as to facilitate its implementation. Since 1997 it has covered all the applicant countries and the whole of the Community acquis. TAIEX deals with the public administrations in the applicant countries and the Member States and privatesector associations. It provides the legal texts of the Community acquis and organises training seminars and visits by experts to countries which so request. It has a key role in the process of assessing whether the legislation of the applicant countries conforms with Community legislation (screening). It also assists the transposition and implementation of the acquis in the applicant countries. TAIEX supplements Phare and other aid programmes since it responds to individual requests in areas of the acquis which are not covered by those programmes.

TAIEX (Kancelraija tehnike pomoi za razmenu informacija)

Kancelarija Komisije za tehniku pomo za razmenu informacija oformljena je kao odgovor na predlog u Beloj knjizi o pripremi zemalja Istone i Centralne Evrope koje se pridruuju radi integracije u trite Evropske unije (maj 1995). Ova usluga, koju je vodila Evropska Komisija, prvobitno je trebalo da pomogne i obavesti zemlje Centralne i Istone Evrope o zakonodavstvu jedinstvenog trita i da olaka njegovu primenu.Od 1997 godine ono je obuhvatalo sve zemlje koje su podnele zahteve i ceo paket zakonskih propisa Zajednice. Kancelarija za tehniku pomo za razmenu informacija (TAIEX) bavi se javnom upravom (dravnom upravom) u zemljama koje su podnele zahteve i zemljama lanicama kao i udruenjima privatnog sektora. Ona obezbeuje tekstove zakona iz paketa zakona Zajednice i organizuje seminare za obuku i posete eksperata zemljama koje postave takve zahteve. Ona ima kljunu ulogu u procesu ocene da li je zakonodavstvo zemalja koje su podnele zahteve usaglaeno sa zakonodavstvom Zajednice (snimanje stanja). Ona takoe pomae u prenoenju i primeni paketa zakona u zemljama koje su podnele zahteve. Kancelarija za tehniku pomo za razmenu informacija (TAIEX) dopunjuje programe Phare-a i druge programe za pomo jer ona odgovara na pojedinane zahteve u oblastima koje se odnose na pakete zakonskih reenja koja nisu obuhvaena tim programima.

TBR
Trade Barriers Regulation The Trade Barriers Regulation is a mechanism for Community firms and industries to act against trade barriers affecting their access to third country markets or the EC market, by requesting the Commission to investigate complaints and to seek redress - whether by

TBR (Propisi o trgovinskim barijerama)

Propisi o trgoviniskim barijerama su mehanizam za firme i industriju iz Zajednice kojima deluju protiv barijera koje spreavaju njihov pristup tritima treih zemalja ili tritu Evropske zajednice, zahtevajui od Komisije da ispita pritube i da trai nain kako to da se ispravi bilo bilateralnim

55

negotiated bilateral agreement, dispute settlement at the WTO, or retaliatory measures. Came into effect on 1 January 1995 (COUNCIL REGULATION (EC) No 3286/94 of 22 December 1994).

pregovorima za postizanje sporazuma, reavanjem spora u okviru STO ili uzvratnim merama. Stupio je na snagu 0l. januara 1995. godine. (Uredba Saveta EZ br.3286/94, od 22.12.1994. godine).

TBT
Technical barrier to trade The technical barriers to trade (TBT) are related to product standards and conformance. The aim of this to ensure that mandatory technical regulations, voluntary standards and procedures for assessing conformity with technical regulations and standards do not generate avoidable obstacles.

TBT (Tehnike prepreke trgovini)

Tehnike prepreke trgovini (TBT) se odnose na standarde proizvoda i usaglaenost. Njihov cilj je da obezbede da obavezni tehniki propisi, dobrovoljni standardi i postupci za ocenjivanje usaglaenosti sa tehnikim propisima i standardima ne stvaraju prepreke koje se mogu izbegavati.

Technical expert
Person who has special technical knowledge and who is - additionally to the assessors - included in the assessment after instruction as well as with a clearly defined task.

Tehniki strunjak
Osoba koja ima konkretno tehniko znanje i koja je - pored ocenjivaa, ukljuena u poslove ocenjivanja usaglaenosti posle obuavanja, a kojoj je poveren jasno definisan zadatkom.

Test
Technical operation that consists of the determination of one or more characteristics of a given product, process or service according to a specified procedure.

Ispitivanje (Test)
Tehnika operacija koja se sastoji od odreivanja jedne ili vie karakterisitka odreenog proizvoda, procesa ili usluge prema odreenom postupku.

Third-party conformity assessment

Conformity assessment that is performed by a person or body that is independent of the respective supplier and user interests.

Ocena usaglaenosti koju vri trea strana

Ocena usaglaenosti koju vri osoba ili telo koje je nezavisno od interesa odgovarajueg isporuioca i korisnika.

Traceability
Ability to trace the history, application or location of an entity by means of recorded identifications. The term traceability may have one of three main meanings: a) in a product sense, it may relate to the origin of materials and parts, the product processing history, the distribution and location of the product after delivery, b) in a calibration sense, it relates measuring equipment to national or international standards, primary

Sledivost
Sposobnost da se slede (prate) istorija, primena ili lokacija nekog entiteta uz pomo zapisanih identifikacionih podataka. Izraz sledivost moe imati tri glavna znaenja: a) u smislu proizvoda, moe se odnositi na poreklo materijala i delova, istorija obrade proizvoda, distribucija i lokacija proizvoda nakon isporuke, b) u smislu etaloniranja, odnosi se na opremu za merenje prema nacionalnim ili meunarodnim etalonima, primarnim

56

standards, basic physical constants or properties, or reference materials, c) in a data collection sense, it relates calculations and data generated throughout the quality loop sometimes back to the requirements for quality for an entity. All aspects of traceability requirements, if any, should be clearly specified, for example, in terms of periods of time, point of origin or identification.

etalonima, osnovne fizike konstante ili svojstva, ili referentni matrerijali, c) u smislu prikupljanja podataka dovodi u vezu proraune i podatke do kojih se dolazi u itavoj petlji kvaliteta, vraajui se ponekad do postavljenih zahteva za kvalitet za bilo koji entitet. Svi aspekti zahteva za sledivost, ako ih ima, treba da budu jasno naznaeni, na primer u smislu vremenskih perioda, mesta porekla ili identifikacije.

Transitional period
Most New Approach directives provide for a transitional period. Member States are obliged to allow on their markets, until the end of the transitional period, products designed and manufactured according to their national system. Thus, the manufacturer has the choice, throughout the transitional period, either to apply the national system or the directive. During the transitional period, products conforming to all applicable directives may be placed on the Community market and put into service in any Member State. Products manufactured in line with national regulations or with non-mandatory technical specifications move freely according to the principles laid down by Articles 28 and 30 of the EC Treaty. At the end of the transitional period, the directive applies to the exclusion of any national rules covering the same products or the same essential requirements. Consequently, only products in compliance with the applicable directive may be placed on the Community market and put into service after the transitional period.

Period tranzicije
Veina direktiva Novog Pristupa predvia period tranzicije. Drave lanice su obavezne da dozvole na svojim tritima, do kraja perioda tranzicije, prisustvo proizvoda projektovanih i proizvedenih prema njihovom nacionalnom sistemu. Tako, proizvoa ima izbor, tokom celog perioda tranzicije, da primeni nacionalni sistem ili direktivu. Za vreme celokupnog perioda tranzicije proizvodi koji su usaglaeni sa primenjenim direktivama mogu da se plasiraju i puste u rad na tritu Zajednice u bilo kojoj dravi lanici. Proizvodi koji su proizvedeni prema nacionalnim propisima ili sa tehnikim specifikacijama koje nisu obavezujue, kreu se slobodno prema principima odreenim lanovima 28 .i 30. EC Sporazuma. Na kraju perioda tranzicije, primenjuje se direktiva za iskljuenje svih nacionalnih propisa koji pokrivaju isti proizvod ili iste bitne zahteve. Sledstveno tome, samo proizvodi koji su u saglasnosti sa primenjenom direktivom mogu da se plasiraju na trite Zajednice i puste u rad nakon perioda tranzicije.

Transparency
A key principle of the EU and WTO : All rules and laws affecting trade must be made public before they enter into force. This ensures predictability in a way that there can be no mistake or doubt about the conformity.

Transparentnost
Kljuni princip EU i STO: svi propisi i zakoni koji utiu na trgovinu moraju se javno objaviti pre nego to stupe na snagu. Ovo obezbeuje predvianje tako da ne bude greke ili sumnje u pogledu usaglaenosti.

57

Transparency (access to documents)

The term "transparency" is frequently used in Community language to mean openness in the working of the Community institutions. It is linked to a variety of demands for broader public access to information and EU documents, greater involvement in the decision-making process and more easily readable texts (simplification of the Treaties, consolidation and better drafting of legislation). Complaints regarding a lack of transparency tend to reflect a general feeling that the European institutions are remote and secretive and that decisionmaking procedures are difficult for the ordinary European citizen to understand. With specific reference to access to documents, the Council and the Commission adopted a code of conduct establishing common principles for the two institutions following a Council's decision on 20 December 1993. On the basis of this code of conduct, the two institutions incorporated specific provisions on access to their documents into their rules of procedure. The Treaty of Amsterdam has inserted a new Article 255 on transparency in the EC Treaty. This gives all citizens of the Union, plus all natural or legal persons residing or having their registered offices in a Member State, the right of access to European Prliament, Concil and Commission documents. Regulation of 30 May 2001, which is not significantly different from previous texts, in that it provides for two exceptions: cases in which access is automatically Member State, the right of access to European Parliament, Council and Commission documents.

Transparentnost (pristup dokumentima)

Izraz transparentnost esto se koristi u jeziku Zajednice sa znaenjem otvorenosti u radu institucija Zajednice. Ona je povezana sa raznovrsnim zahetvima za iri pristup informacijama i dokumentima EU, veim ukljuivanjem u procese donoenja odluka i lakim itanjem tekstova (pojednostavljenje Sporazuma, konsolidacija i laka izrada nacrta zakonskih tekstova). Pritube koje se odnose na nedostatak transparentnosti nastoje da odraze opte uverenje da su evropske institucije udaljene i tajnovite i da su postupci za donoenje odluka teki za obinog evropskog graanina da ih shvati. Sa posebnim osvrtom na pristup dokumentima, Savet i Komisija su usvojili pravilnik za uspostavljanje zajednikih principa za te dve institucije prema odluci Saveta od 20 decembra 1993 godine. Na osnovu ovog propisa, ove dve institutcije su ukljuile svoje posebne odredbe o pristupu njihovim dokumentima u svoja pravila postupka. Amsterdamski Sporazum je uneo novi lan 255 u Sporazumu EZ kojim se regulie transparentnost. To daje svim graanima Unije i svim privatnim ili pravnim licima koja borave ili imaju registrovane kancelarije u dravi lanici pravo, da pristupaju dokumentima Evropskog parlamenta, Saveta i Komisije. Propis od 30.maja 2001 godine koji se znaajnije ne razlikuje od prethodnih tekstova predvia dva izuzetka: sluajeve u kojima je pristup automatski i pravo drave lanice da prtistupi dokumentima Evropskog parmamenta, Saveta i Komisije.

TRTA
The trade-related technical assistance (TRTA) is provided by development aid donors to support the trade capacity building efforts of developing countries. Many developing countries need assistance to enhance their capacity to make use of the trading opportunities offered by improved market access and multilateral trade liberalization in general. Trade-related technical

TRTA (Tehnika pomo koja se odnosi na trgovinu)

Tehnika pomo koja se odnosi na trgovinu obezbeuje se od strane davalaca pomoi za razvoj kako bi se podrali napori zemalja u razvoju za izgradnju kapaciteta u trgovini . Mnogim zemljama u razvoju je potrebna pomo u podizanju kapaciteta da bi mogle da koriste mogunosti iz oblasti trgovine koje nude poboljan pristup tritu i liberalizaciju trita u optem smislu.

58

assistance is a key element in building capacity in developing countries, so that they can take advantage of the opportunities available.

Tehnika pomo koja se odnosi na trgovinu je kljuni element za izgradnju kapaciteta u zemljama u razvoju, tako da one mogu da iskoriste mogunosti koje im stoje na raspolaganju.

True value (of a quantity)

Value consistent with the definition of a given particular quantity. Notes: 1. This is a value that would be obtained by a perfect measurement. 2. True values are by nature indeterminate. 3. The indefinite article "a", rather than the definite article "the", is used in conjunction with "true value" because there may be many values consistent with the definition of a given particular quantity.

Stvarna vrednost (veliine)

Vrednost koja je saglasna sa definicijom date konkrentne veliine. Napomene: 1. To je vrednost koja bi se dobila savrenim merenjem. 2. Prave vrednosti su po prirodi neodredive. 3. Moe biti vie vrednosti koje su saglasne sa definicijom date pojedinane veliine.

Type A evaluation (of standard uncertainty)

Method of evaluation of uncertainty by the statistical analysis of series of observations.

Evaluacija tipa A (standardne nesigurnosti)

Metod evaluacije merne nesigurnosti statistikom analizom serije posmatranja.

Type B evaluation (of standard uncertainty)

Method of evaluation of uncertainty by means of other than the statistical analysis of series of observations

Evaluacija tipa B (standardne nesigurnosti)

Metod evaluacije merne nesigurnosti drugim sredstvima osim statistike analize serije posmatranja.

UNCTAD
United Nations Conference on Trade and Development The United Nations Conference on Trade and Development meets at ministerial level every four years. The Special Committee on Preferences was set up by UNCTAD in 1968 for the purpose of monitoring the application of the system of generalised preferences. The Committee met annually until its dissolution in 1996.

UNCTAD (Konferencija UN za trgovinu i razvoj)

Konferencija UN za trgvoinu i razvoj se odrava na ministarskom nivou svake etvrte godine. Poseban Komitet za preferencijale uspostavljen je od strane Konferencije UN za trgovinu i razvoj (UNCTAD) 1968. godine sa ciljem da se prati primena sistema optih preferencijala. Komitet se sastajao jednom godinje do l996. godine kada je prestao sa radom.

UNIDO
United Nations Industrial Development Organisation

UNIDO
UNIDO (Organizacija UN za industrijski razvoj)

59

Unit (of measurement)

Particular quantity, defined and adopted by convention, with which other quantities of the same kind are compared in order to express their magnitudes relative to that quantity. Notes: 1. Units of measurements have conventionally assigned names and symbols. 2. Units of quantities of the same dimension may have the same names and symbols even when the quantities are not of the same kind

Jedinica (merna)
Konkretna veliina, definisana i usvojena konvencijom, sa kojom se druge veliine iste vrste uporeuju radi izraavanja njihovog relativnog odnosa. Napomene: 1. Merne jedinice imaju nazive i ozake koji su im odreeni sporazumno. 2. Jedinice veliina istih dimenzija mogu nositi iste nazive i oznake, ak i kada veliine nisu iste vrste.

User
Person or body that has a need or expresses a demand for a demonstration that specified requirements are fulfilled. By contrast with a supplier , a user may be regarded as a person or body that receives a statement resulting from attestation. New Approach directives do not lay down obligations for users, apart from those related to putting into service. Community legislation concerning the health and safety of the workplace has an impact on the maintenance and use of products covered by New Approach directives that are used at the workplace.

Korisnik
Osoba ili telo koje ima potrebu ili izraava zahtev da se pokae da su odreeni zahtevi ispunjeni. Za razliku od isporuioca, korisnik se moe smatrati osobom ili telom kome se izdaje uverenje kao rezultat atestiranja. Direktive Novog Pristupa ne postavljaju obaveze za korisnike, osim za one koje se odnose na putanje u rad. Zakonodavstvo Zajednice koje se odnosi na zdravlje i bezbednost na radnom mestu ima uticaj na odravanje i korienje proizvoda koji su pokriveni direktivama Novog Pristupa a koje se koriste na radnom mestu.

Validation
Confirmation by examination and provision of objective evidence that the particular requirements for a specific intended use are fulfilled. In design and development, validation concerns the process of examining a product to determine conformity with user needs. Validation is normally performed on the final product under defined operating conditions. It may be necessary in earlier stages. The term "validated" is used to designate the corresponding status. Multiple validations may be carried out if there are different intended uses.

Validacija
Potvrivanje, na osnovu pregleda i odredbe o objektivnom dokazu da su konkretni zahtevi za konkretnu nameravanu upotrebu ispunjeni. U projektovanju i razvoju, validacija se odnosi na proces pregleda proizvoda radi utvrivanja usaglaenosti sa potrebama kupca. Validacija se normalno vri na finalnom proizvodu pod definisanim radnim uslovima. To moe biti potrebno i u ranijim fazama. Izraz utvrena validnost oznaava odgovarajui status. Viestruka validacija moe se sprovoditi ukoliko postoji razliita nameravana upotreba.

Value (of a quantity)

Magnitude of a particular quantity generally expressed as a unit of

Vrednost (veliine)
Vrednost konkretne veliine uopteno izraena kao jedinica konkrentnog

60

particular measurement multiplied by a number. Examples: a) length of a rod: 5,34 m or 534 cm; b) mass of a body: 0,152 kg or 152 g; c) amount of substance of a sample of water (H20): 0,012 mol or 12 mmol. Notes: 1. The value of a quantity may be positive, negative or zero. 2. The value of a quantity may be expressed in more than one way. 3. The values of quantities of dimension one are generally expressed as pure numbers. A quantity that cannot be expressed as a unit of measurement multiplied by a number may be expressed by reference to a conventional reference scale or to a measurement procedure or to both.

merenja pomnoena nekim brojem. Primeri: a) duina ipke: 5,34 m ili 534 cm; b) masa tela: 0,152 kg ili 152 g; c) koliina supstancije uzorka vode (H20): 0,012 mol ili 12 mmol. Napomene: 1. Vrednost veliine moe da bude pozitivna, negativna ili jednaka nuli. 2. Vrednost veliine moe da se izrazi na vie naina. 3. Vrednosti veliina ija je dimenzija jedan uglavnom se izraavaju kao isti brojevi. Veliina koja ne moe da se iskae kao proizvod merne jedinice i broja, moe da se iskae pozivom na dogovorenu referentnu skalu ili na odreeni merni postupak ili na oba.

Verification
Confirmation by examination and provision of objective evidence that specified requirements have been fulfilled. In design and development, verification concerns the process of examining the result of a given activity to determine conformity with the stated requirements of that activity. The tern "verified" is used to designate the corresponding status.

Verifikacija
Potvrivanje na osnovu pregleda i odredbe o objektivnom dokazu da su konkretni zahtevi za konkretnu upotrebu ispunjeni. U projektu i razvoju, verifikacija se bavi procesom ispitivanja rezultata date aktivnosti radi usaglaavanja sa naznaenim zahtevima za tu aktivnost. Termin verifikovano (potvreno) koristi se da odredi odgovarajui status.

WB
World Bank The World Bank is an international organisation created in Bretton Woods in 1944 in order to help in the reconstruction and development of its member nations. It is one of the world's largest sources of development assistance.

WB (Svetska banka)
Svetska banka je meunarodna organizacija osnovana u Breton Vudu 1944. godine radi pomoi u rekonstrukciji i razvoju zemalja lanica. Ona je jedan on najveih svetskih izvora pomoi za razvoj.

WCO
The World Customs Organisation is a multilateral body, located in Brussels, which allows participating countries to seek to simplify and rationalise customs procedures.

WCO (Svetska carinska organizacia)

Svetska carinska organizacija je multilateralno telo sa seditem u Briselu i ona omoguava zemljama uesnicama da istrauju naine kako da pojednostave i racionalizuju carinske procedure.

Withdrawal
Cancellation of the statement resulting from attestation.

Povlaenje
Povlaenje izjave koja je rezultat atestiranja.

61

Withdrawal of the presumption of conformity

The Commission withdraws the presumption of conformity, f it has been established that the harmonized standard does not fully meet the essential requirements.

Opoziv pretpostavke o usaglaenosti

Komisija vri opoziv pretpostavke o usaglaenosti ukoliko je bilo utvreno da harmonizovani standard ne ispunjava u potpunosti bitne zahteve.

Withdrawal of notification
Withdrawal of notification takes place when the notified body ceases to fulfill the requirements or its obligations. Withdrawal is the responsibility of the notifying Member State. It can also be the end result of an infringement procedure.

Povlaenje (opoziv) ovlaivanja (prijavljivanja)

Do povlaenja prijave dolazi kada prijavljeno telo propusti da ispuni zahteve ili svoje obaveze. Za opoziv je odgovorna drava lanica koja vri prijavljivanje. Opoziv takoe moe biti i krajnji rezultat prekraajnog postupka.

WTO
World Trade organisation together with a rulebook and mechanisms for free movement of goods, established on 1 January 1995. The World Trade Organisation (WTO) is the core of the international rules-based system for world trade. It provides a forum for multilateral negotiations on trade, implementation and compliance, including a dispute settlement procedure. As the world economy globalises, the WTO is the most legitimate forum for removing obstacles to trade, creating and enforcing global rules and making them compatible with rules drawn up by other multilateral bodies. The aims of the EUs co-operation with it are: to open markets in goods, services and investment according to clear rules and a timetable that enables all countries to implement them, to make the WTO more open, accountable and more effective by engaging in discussion with outside constituencies and other organisations, to bring developing countries fully into the WTO's decisiontaking processes, helping them to integrate with the world economy. The WTO was set up in 1995, but the multilateral trading system on which it is based is far older. Eight separate rounds of international negotiations under the General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) have progressively abolished tariffs and other trade barriers over the past 50 years. The WTO now has 144 members, and it is the

WTO (STO)
Svetska trgovinska organizacija zajedno sa knjigom pravila i mehanizama za slobodno kretanje roba, osnovana je 1. januara 1995. godine. STO je sr i osnova sistema meunarodnih propisa za svetsku trgovinu. Ona obezbeuje forum za multilateralne pregovore o trgovini, primeni i usaglaavanju, ukljuujui i postupke za reavanje sporova. Poto se svetska privreda globalizuje, STO je najpozvaniji forum za otklanjanje smetnji za trgovinu, stvaranje i sprovoenje globalnih propisa usaglaavajui ih sa pravilima koja su postavila druga multilateralna tela. Ciljevi EU da sarauje sa njom su: da otvori trita robama, uslugama i investicijama prema jasnim pravilima i prema planu koji omoguava svim zemljama da ih primenjuju, da STO uine jo otvorenijom, pouzdanijom i efektivnijom, ukljuujui se u razgovore sa ostalim korisnicimima i drugim organizacijama, da ukljue zemlje u razvoju u procese punopravnog odluivanja u okviru STO, pomaui im da se integriu u svetsku ekonomiju. STO je osnovana 1995. godine, ali mulilateralni trgovinski sistem na kome se ona zasniva, daleko je stariji. Osam odvojenih rundi pregovora u okviru Opteg sporazuma o tarifama i trgovini (GATT) su progresivno ukidali tarife i druge prepreke trgovini tokom poslednjih 50 godina. STO (WTO) sada ima 144 lanova i ona je jedino meunarodno telo

62

only international body policing trade in goods, services and intellectual property rights among its members. Agreements are negotiated by governments whose aim is to ensure there is a comprehensible, reliable framework for importers and exporters world-wide, enabling them to operate in the certainty there will be no sudden, unpredictable changes in policy. The more members there are, the more effective the WTOs rules are likely to be.

koje vodi politiku trgovine robama, uslugama i pravima o intelektualnoj svojini meu svojim lanovima. O sporazumima pregovaraju vlade koje imaju cilj da obezbede sveobuhvatni, pouzdani okvir za uvoznike i izvoznike irom sveta da rade na osnovu poznatih pravila, pri emu nee biti iznenadnih, nepredvidivih izmena u politici. to je vie lanova, utoliko e propisi STO biti efikasniji.

63

64

65

66

67

68

69

70

CIP - ,
339.923:061.1EU(038)=111=163.41 341.217.04(4-672EU)(031) 340.137:347.7(4-672EU)(031) 006.83(4-672EU)(031) , Englesko-srpski re nik tehnikih termina : u evropskim direktivama Novog pristupa i Globalnog pristupa = English-Serbian Glossary of Technical Terms : in the EU Directives of New Approach and Global Approach / [autori, authors Torben Lindholm Nielsen, Borislava Jaki, Ratko Uzunovi ; prevod, translation Dragoljub Dimitrijevi]. - Beograd : Danski tehnoloki institut - DTI, koordinator projekta "SCG-kvalitet" = Danish Technological Institute - DTI, Coordinator of the Project "SCG-Quality" : Ministarstvo za unutranje ekonomske odnose Srbije i Crne Gore = Ministry of Internal Economic relations of Serbia and Montenegro, 2006 (Beograd : Vizartis). - 70 str. ; 24 cm Podaci o autorima preuzeti iz kolofona. Tira 1.000.

ISBN 86-83979-19-9
1. , 2. , ) - - , b) - - c) - - -

COBISS.SR-ID 129738252

71

PROJEKAT EU/EAR SCG KVALITET

ENGLESKO SRPSKI

RENIK TERMINA
U EVROPSKIM DIREKTIVAMA
NOVOG PRISTUPA I GLOBALNOG PRISTUPA

- SA TUMAENJEM POJMOVA -

72