KLASICIZAM

Klasicizam je umetniki pravac (1750. 1850.), koji je nastao u Francuskoj na kraljevskom dvoru Kralja sunca Luja XIV odakle se proiruje. Celokupna umetnost i rimska i grka postala je ideal umetnosti buruazije. Klasicizam se trudi da se odvoji od baroka i rokokoa i da postane umereniji i jednostavniji. U doba Napoleona Bonaparta se naziva ampir koji je preuzimao elemente iz antike Grke i renesanse i davao je naglaske na razum i razumljivost u stvaranju. U njemu se smatra da se pojedinac mora podvrgavati drutvu. Podravali su klasine forme koje su bile inspirisane uzokima iz antike. Slino kao i u arhitekturi i slikarstvo se zasniva na proporciji i kompozicijskim kanonima. Osnov slikarske kompozicije je jasno razdvajanje slikarske povrine i uprednoDavanje kompozicionih linija. Glavno je naelo traenje antikih ideala ljepote. Arhitektonski objekti su jednostavni sa pojednostavljenom dekoracijom, imaju trouglaste titove, ravne i iste linije, upotrebljavaju stilske antike stupove u arhitekturi i grade se objekti kao banke, uredi, bolnice, pozorita, dok se ne grade sakralni objekti u ovo doba. Tipini su francuski parkovi koji se karakteriu simetrinim stazama, alejama, vodoskocima i u kojim se stabla iaju u geometrijskim formama. Sve se odlikuje strogim redom i vrstim pravilima. Traenje mirnode i strogode, oivljavanje klasine ljepote. U gradnji objekata oslanja se preteito na rimske antike uzore, a u arhitekturi oblikovanje uvodi jasnodu i jednostavnost, princip ravnih linija te plastinu dekoraciju svodi na minimum. Koncepciji daje izraz mirne i dostojanstvene monumentalnosti. U klasicistikoj arhitekturi 16. veka je italijanski arhitekta Andrea Paladio (1508.- 1580.) razvijao paladionozam u kome se trudi za ustanovljavanjem proporcija graevina i njenih elemenata a izraz je dostojanstven i hladan. SLIKARSTVO KLASICIZMA Anton Raphael Mengs (12. mart 1728 29. jun 1779) je bio njemaki slikar klasicizma. Misaono je polazio od dela Johana Vinkelmana (misli o imitiranju dela grke umetnosti u slikarstvu i vajarstvu) i misli kosmopolitske kulture. Sam je sebe smatrao za proroka nove umetnosti i smatrao je da je njegova uloga da umetnosti u komi i propaloj umetnosti da novi ivot. Vjerovao je u napredak drutva kroz umjetnost.

Jacques-Louis David (30. oktobar 1748. 29. decembar 1825.) je francuski slikar; glavni predstavnik klasicizma u francuskom slikarstvu; revolucionar i jedan od prvih propagandnih umjetnika. Crteom kao temeljnim likovnim elementom slika herojske i patetine kompozicije. Sliku gradi na liku odnosno grupi likova koje modelira u reljefnoj modelaciji, izrazito hladnim koloritom u jednostavnom arhitektonskom okruenju, najsnanije od svih izrazio je duh svoga vremena. Njegov rad odlikuje se moralnom strogodom, trezvenodu i hladnom ozbiljnodu. Sokratova smrt (1787.), ulje na platnu, Metropolitan, New York. Kao i mnogi od njegovih slika iz tog desetljeda, smrt Sokrata fokusira na klasine temu. U ovom sluaju, to je pria o Sokratovom pogubljenju. U ovoj prii, Sokrat, kao kaznu zbog kritiziranja Kritije, tiranina iz Atene, izjavio je da on tada mora popiti otrov ili suoiti se sa progonstvom. Sokrat, umjesto bijega, koristi smrt kao konanu lekciju za svoje uenike, i sa smrdu se suoava mirno. Sokrat stoiki mirno se suoava sa smrdu, dok

njegovi uenici pokazuju emocije, stres,a neki i okredu glavu, jer ne mogu da podnesu smrt svog uitelja. Umjetnik koristi boju da bi naglasio emocije na slici. Otmica Sabinjanki (1799.), Louvre, Pariz. Pad Robespierra i promjena politike klime doveli su do njegova utamnienja 1794. god. Kada je osloboen, na molbu njegove ene, rojalistice, naslikao je Otmicu Sabinjanki. Slika je protumaena kao poziv na pomirbu te je umjetniku pomogla da ponovno stekne ugled i poloaj.

Mrtvi Marat (1793.), ulje na platnu, Kraljevski muzej umjetnosti, Brisel. Slika se temelji na stvarnom dogaaju od 13. srpnja 1793. god. kada je Charlotte Corday, pripadnica konzervativne girondinske stranke, u kupki noem zbola jednog od voa revolucionarne jakobinske ekstremne stranke, Jean-Paula Marata. Za razliku od vedine neoklasicistikih djela, slika ne prikazuje klasinu temu, ved nedavni dogaaj. U prikazu Marata kao rtve, David se oslanjao na ikonoloki prikaz Kristove muke, dok se Caravaggiov utjecaj osjeda u tamnoj pozadini iz koje lik izranja na svjetlo. Tako je David na svojoj slici oblikovanjem forme elio prikazati intelektualno i politiki, doslovno, prosvijetljenu osobu. Na slici je Marat idealiziran u duhu neoklasicizma. Slika je vertikalna, ali su oblici smjeteni u kvadratini dio donjeg dijela slike, dok je gornji skoro prazan, ispunjen samo blagim tonskim prijelazom koji nagovjetava izvor svjetla na desnoj strani. Napoleon prelazi Alpe (1801.), ulje na platnu, Nacionalni muzej dvorca Malmaison, Rueil-Malmaison. Napoleon je predstavljen kao romantiarski heroj na propetom konju ogrnut u vatrenu pelerinu. U stvarnosti je putovao na magarcu ogrnut neuglednim sivim kaputom*1+. Iako je potpuno neoklasina u vrstodi linija, ova slika ima baroknu dramatinu dijagonalnu kompoziciju, koja stvara romantiarski dojam. Dijagonalna kompozicija pretpostavlja trenutak kada je Napoleon naredio svojoj vojsci da napreduje preko obronka, no na slici on gleda u nas promatrae kao da nas poziva da ga slijedimo. U duhu svog slikarstva, David ga je naslikao iznimno idealizirano. U slici u kojoj se mijeaju stvarnost i mata, a lik Napoleona dobiva mitsku dimenziju.

Madame Rcamier (1800.), ulje na platnu, Louvre, Pariz. Prikazana u tadanjoj nekolasicistikoj modi, u zavaljenoj pozi na naslonjau, sa pogledom preko ramena. Pozadina je jednostavna, prazna, bez elemenata. Ovo je harmonina kompozicija tipina za stil ampira.

Jean-Antoine Gros (16 Mart 1771 25 Juni 1835), bio je francuski slikar neoklasicizma preteito povijesnih tema. Iako je obrazovan kao neoklasicist, u svom realistikom tretmanu zbiljskih povijesnih dogaaja esto je rabio piktoreskne efekte boja i tako se suprotstavljao klasicistikim metodama slikanja. Kasnijim slikama je pokuao biti dio rastude romantiarske scene, ali je izgubio svoju izvornu vitalnost i postao samo jedan od sljedbenika. Nakon otrih kritika i konstantnog osjedaja neuspjeha, Gros je 25. lipnja 1835. god. izvrio samoubojstvo bacivi se u rijeku Seineu. Jean Auguste Dominique Ingres (29. August 1780. - 14. januar 1867.), francuski slikar, predstavnik neoklasicizma, sljedbenik J.-L. Davida i izvrstan portretist. Premda je stremio postati slikarom povijesnih scena u tradiciji N. Poussina i J.-L. Davida, njegovi portreti su priznati kao njegova najuspjelija ostavtina. Osobito se istiu oni u crtakim tehnikama, zbog vitalnosti i skoro fotografske preciznosti linije. Ingresova djela dugo nisu bila cijenjena i potovana. U poetku je slikao u pseudoklasicistikom stilu Jaques-Louisa Davida, a kasnije preovladava utjecaj Rafaela. Ingres je gajio jedan strogi stil klasicizma u kome se oslanjao na antike uzore i koji se karakterizira preciznim linijama i obrisima. Ingres posveduje vedu pozornost crteu i modulaciji nego boji. Tako se javlja veliki jaz izmeu njegovih i djela Eugenea Delacroixa koji koristi ved skoro impresionistiku paletu. Posljednjih se godina vrada antikim uzorima i crpi iz etrurskog slikarstva, te slika akvarele s velikom vjetinom i preciznodu. Tursko kupatilo (1862.), ulje na dasci, Louvre, Pariz. Slika prikazuje gole ene u turskom haremu. Slika nije izazvala skandale, jer je vedinu vremena bila u privatnim kolekcijama. Njen format je u originalnu pravoguaoni, ali je umjetnik od toga napravio tondo. Bio je inspirisan orijentom i tom se temom sluio za portretisanje enskog akta u pasivnom seksualnom kontekstu. ene na slici su vie evropske, nego istonog porijekla. Slika sadri i poneki orijentalni element muziki instrumenti, poneki ornament.

Izvor (akt) (1856), ulje na platnu, Muse d'Orsay, Pariz. Referenca na Knidsku Afroditu (skulptura) od Praksitela. Dri vr iz kojeg istie voda, to predstavlja izvor, odnosno je simbol muza, tj. predstavlja poetsku inspiraciju. Simbol je ujedinjenja ene i prirode. Njena poza nije zavodljiva, ved je nevina i ista.

Jeanne dArc na krunidbi of Charles VII, 1854, Louvre, Pariz. Velika Odaliska (1814.), Louvre, Pariz. (poznata po izduenim nogama i netanoj anatomiji, to je bio rezultat umjetnikovog traenja idealne forme)

SKULPTURA KLASICIZMA Francuska Jean-Antoine Houdon (20. mart 1741 15. jul 1828) je bio francuski vajar stila klasicizma. Njegova najpoznatija dela su portretne skulpture koje se odlikuju ivotnodu i karakterizacijom. Nije do kraja dotjerivao obraene povrine, jer je smatrao da osjedaj svjeine izvedbe doprinosi neposrednosti prikaza skulpture. Sjededi Voltaire (1781.), model u peenoj glini za mramorni izvornik, visina 119.3 cm, Musee Fabre, Montpellier, Francuska. Prikazan u duhu i maniru grkih mislioca. Hudon mu odaje poast tako to ga postavlja na prijestolje. Portret nije toliko taan i precizan, vie je neka opda karakterizacija.

George Washington (1788.-1792.), mramor, visina 1.88 m, Dravni Kapitol, Richmond, Virginia, SAD. Izradio je dvije skulpture, jedna u sveanoj odjedi, a druga u svakodnevnoj odjei. Figura je u kontrapostu, dodan je dorski stub pored figure da bi se uveliala njegova predsjednika uloga.

Antonio Canova (1. nov 1757. 13. okt 1822.), talijanski kipar, slikar i arhitekt; glavni predstavnik klasicizma u skulpturi. Majstorski obrauje povrinu, pretjerano idealizira likove i stvara nova kompozicijska rjeenja. Rijetko oblikuje realistina djela. Za ivota je bio slavan, dvorski kipar Ampir stila u doba vladavine Napoleona. Grob nadvojvotkinje Marije Christine (1798. 1805.), mramor, u prirodnoj veliini, Augustinerkirche, Be.

Ikar i Dedal (1777.), mramor, 220 x 95 x 97 cm, Museo Corer, Venezia. Podsjeda na rimske skulpture, ima disk podsjeda na Diskobola poznatu skulpturu, vedi fokus na Pompeje nego na grku skulpturu.

Tezej pobjednik minotaura (1781.) mramor, 145x159x92cm. Albert and Victoria museum, London. Bavio se i mitolokim temama.

Grobnica pape Clementa XIII (1783-1787.) Basilica dei Santi Apostoli, Rim. 590x295x740 cm. Mijeanje antike i renensanse.

Napoleon (1806.) Mramor, natprirodna veliina. Kuda Apsley, London. Fizionomija Apolona Belvederskog, zlatna jabuka je simbol Pariza.

Danska Bertel Thorvaldsen (1770. - 1844.) je bio danski kipar i jedan od glavnih predstavnika kasnog klasicizma (neoklasicizam) u europskom kiparstvu. Bio je kipar tzv. kolskog klasicizma. Tehniki je vjeto, preteito u mramoru, oblikovao mitoloke i povijesne likove, alegorijsku i sakralnu plastiku, nadgrobne i javne spomenike, te portretna poprsja. Ganimed i orao, mramor, 1818., Thorvaldsenov muzej, Kopenhagen.

Jason sa zlatnim runom, 1803., mramor, Thorvaldsenov muzej, Kopenhagen.

Venera 1813.-1816., Kopenhagen.

mramor,

prirodna

veliina,

Thorvaldsenov

muzej,

Napoleonova bista, mramor, klesan 1929. po Thorvaldsenovom modelu iz 1830.

Auguste Bertholdi (1834.- 1904.) je bio francuski kipar koji je najpozatiji po Kipu Slobode. Kip slobode, Sloboda obasjava svijet, 1875.- 1884. Bakrena ploa na metalnoj konstrukciji, Visina lika 46 m. Otok Slobode, New York. Kruna simbolizira put Amerike ka nezavisnosti, baklja je simbol svjetla i puta kojim se treba krenuti. Skulpture koje su poznate i koje simbolizuju naciju esto su enski lik, iako su ene jo uvijek u podreenom poloaju, nema ena umjetnica. Izraena u Parizu, bila je poklon Francuske kojim je obiljeena stogodinjica neovisnosti SAD-a 1886. godine. Kip slobode, jedan od simbola SAD-a, predstavlja personifikaciju slobode, rimsku boicu Libertas s uzdignutom rukom u kojoj dri baklju, dok joj je ispod druge ruke tabula ansata (votivna ploa sa zakonima) na kojoj je napisan datum potpisivanja Amerike deklaracije o neovisnosti, 4. srpnja 1776. Ispod njezinih nogu lei prekinuti lanac koji simbolizira stjecanje slobode, tj. neovisnost SAD-a.

ARHITEKTURA KLASICIZMA Napoleon je htio da iza sebe ostavi velika djela arhitekture, kao i drugi veliki vladari. Glavna odlika francuskog duha je racionalizam, tako se i u arhitekturi uvijek traila jednostavnost liena svakog zastranjivanja. U arhitekturi su koriteni pojednostavljeni elementi antikih uzora Grke i Rima, esto jednostavno kopirani. Francuska Vodedi francuski arhitekti ovog perioda su Charles Percier (1764-1838) i Pierre-Francois-Leonard Fotain(1762-1853). Bili su nerazdvojni prijatelji i dali su peat umetnsti svoga doba, naroito arhitekturi. Zajedniko djelo Perciera i Fontaina je Trijumfalni luk na trgu Carrousel u Parizu raen po uzoru na Konstantinov slavoluk u Rimu. U stilu ampir, ova dva arhitekta su dekorisala enterijere carskih palata i zamkova. Trijumfalni luk na trgu Carrousel u Parizu, 1806-1808. Reljefi na samom luku govore o razliitim bitkama koje je Napoleon vodio. Jaques Goduin(1737-1818) i Jean Baptiste Lepere(1761-1844) projektovali su Vandomski stup na trgu Vendome u ast Napoleonovih pobjeda nad Rusima i Austrijancima, po ugledu na Trajanov stub u Rimu. Stub visine 44 m je obavijen spiralnom reljefnom trakom. Reljef je radilo vie kipara. Stub je dovren za etiri godine, 1810. Na podstrek slikara Courbeta, stub je poruen 1871., a dvije godine kasnije je ponovo podignut u prvobitnom obliku. Stub govori o Napoleonovoj prvoj bici i pobjedi. Na vrhu se nalazi statua Napoleona. Jean-Francois Chalgrin (1739-1811). kolovao se u Italiji, a po povratku u Pariz stvorio je djela po kojima se od svojih suvremenika odvaja originalnodu i samostalnodu. Najznaajnija djela su mu pozorite Odeon-Theatre de l Odeon i Trijumfalni luk na Etoileu-Arc due Etoile. Pozorite Odeon podignuto je 1799. na mjestu poarom unitene ranije zgrade koju je sagradio Charles Dewaily, Blondelov uenik. Pozorite Odeon u Parizu, podignuto 1799. neoklasicistiki stil

Trijumfalna kapija Place de l`Etoile 1806- 1837. Trijumfalni luk, ija je izgradnja zapoeta 1806. a zavrena 1837., podignut je u spomen Napoleonovih pobjeda. Svojim dimenzijama, visina 50, irina 45 m, zamiljen je da se posmatra iz daljine. Njegove velike povrine oivljene su raznobojnodu materijala-mramora, skulpturama i reljefima. Uzor je bio slavoluk Septimusa Severa meutim ne radi se o pukoj kopiji antikog djela. Chalgrin je stvorio jedno od najinteresantnijih djela u Parizu.

Njemaka Franz Karl Leopold Von Klenze (1784-1864). Posljednji je predstavnik njemakog klasicizma. Kao teoretiar bio je fanatini pobornik ugledanja na antiku grku arhitekturu ( Postoji i postojade samo jedna arhitekturaona koja je nastala u klasinom periodu Grke). Bavarski kralj Ludvig i ruski car Nikola su bili njegove mecene, koji su mu omogudili da ostvari svoje projekte. U Minhenu je podigao jedan od najljepih muzeja Gliptoteku (1815.) sa grkim trijemom od osam jonskih stubovaa i tri nie sa skulpturama na bonim stranama fasade. Alte Pinakothek ili Stara pinakoteka u Mnchenu je muzej europskog slikarstva u Mnchenu. Izgradio ga je Leo Klenze 1826. godine. Nastala graevina je bila izrazito moderna za svoje doba i postala je modelom za mnoge druge muzejske zgrade.

Propileos Minhen 1836-1860. je ulazna kapija u grad. Uzorje bio ulaz u Atensku Akropolu. Monumentalna kapija izgraena je u dorskom stilu i predstavljala je bitan ulaz i taku odrednicu za mnoge trgovce u tadanje vrijeme.

Karl Friedrich Schinkel (1781-1841.) bio je pruski romantiarski arhitekt, urbanist i slikar koji je takoer dizajnirao i namjetaj i kazalinu scenografiju. Schinkel je bio najistaknutiji predstavnik neoklasicizma i neogotike u njemakoj arhitekturi. Schinkelov stil u arhitekturi je vie inspiriran starogrkom, nego starorimskom arhitekturom, i to zbog pokuaja da se distancira od tada dominantnog rimskog naina gradnje francuskih okupatora. Zbog toga se smatra tvorcem starogrkog historicistikog stila. Njegova najznaajnija ostvarenja su Kraljevsko pozorite u Berlinu sa trijemom grkog hrama i Stari muzej u Berlinu. Altes Museum , Berlin 1832-1830. Prednji dio (grka stoa, to je dugi trijem koji je s prednje strane otvoren) sainjen od jonskih stubova, na krovu se nalazi 16 skulptura orlova. Inspirisano grkom arhitekturom. Schauspiehus, Berlin , 1818-1821. Prvobitno pozorite, a danas koncertna dvorana (Konzerthaus) i dvorana Berlinskog orkestra.