Sie sind auf Seite 1von 11

:::::::::::: O DESENHO :::::::::::::

O DESENHO Vilanova Artigas Texto da Aula Inaugural pronunciada na Faculdade de Arquitetura e Ur anis!o da US" e! # de !ar$o de #%&'( )eedi$*o da pu lica$*o do +entro de Estudos ,rasileiros do -r.!io da FAU/US"0 #%'1( O ca!po de atua$*o do arquiteto0 nas condi$2es do !undo conte!por3neo0 a!plia/se cada ve4 !ais( N*o se trata de u!a avalia$*o quantitativa 5 !ais casas0 !ais cidades0 !ais servi$os necess6rios( Seria a7ir!ar o 8 vio( 9eu ponto de vista : o da est:tica( E !el;or dito0 signi7icaria: as artes gan;a!0 cada ve4 !ais0 ra<4es novas na vida social( O ca!po especulativo das artes se a!plia( Seu interesse pela universalidade dos o =etos0 alguns deles tradicional!ente a7astados das especula$2es est:ticas0 !ostra o ;o!e! atrav:s da arte explorando o !undo 7<sico e social co! novos instru!entos( A curiosidade da arquitetura !oderna n*o te! 7ronteiras( A arquitetura se reaproxi!a da de7ini$*o vitruviana: >scientia pluri us eruditiones ornata?( Entre as artes0 a arquitetura teve quase se!pre u! lugar privilegiado na ;ist8ria que a salvou0 algu!as ve4es0 de ser considerada atividade in@til( A sa ido que "lat*o distinguia as artes @teis0 que to!ava! os processos da nature4a por !odelo e a ela se adaptava! para e! proveito do pr8prio ;o!e!0 e as in@teis 5 co!o a pintura 5 e a !@sica( Entretanto a arquitetura0 quando se salvou de ser considerada in@til enquanto ligada B constru$*o0 quantas ve4es passou por sup:r7luaCCC U! dos !aiores arquitetos da Inglaterra vitoriana0 ao se pronunciar e! de7esa da arte0 teve a in7elicidade de de7ini/la nos seguintes ter!os: >A arquitetura0 co!o distin$*o de !era constru$*o0 : a decora$*o da constru$*o?( In7elicidade porque a no$*o de >decoro? co!e$ava 0 precisa!ente0 a rece er os pri!eiros golpes da cr<tica est:tica( Esse !odo de di4er n*o se per!ite ;o=e pois repeti/lo seria prova de ingenuidade0 quando !enos( 9as0 o pior dos conceitos que essa de7ini$*o cont:!0 aparece co! 7reqD.ncia e! 7or!ula$2es pretendida!ente racionalistas( N*o se trata de atitude t<pica de estran;os0 que >persiste! e! ol;ar o arquiteto asica!ente co!o algu:! que aplica ornatos a estruturas?0 co!o indignado se expri!e ,riggsE pois : encontr6vel0 dis7ar$ado na atividade de alguns

arquitetos0 qui$6 assustados co! o car6ter de!i@rgico0 que a vida exige da a$*o dos que tra al;a! no aper7ei$oa!ento da cultura( No 7undo0 a de7ini$*o de -il ert Scott0 que escol;i para co!e$ar as considera$2es que 7arei0 tradu40 co!o 7acil!ente se perce e0 o con7lito ;ist8rico entre a t:cnica e a arte 5 !era constru$*o versus decora$*o 5 pronunciada na :poca e! que o con7lito se apresentou so a 7or!a as !ais agudas e irritantes 5 a :poca da i!planta$*o da !6quina( N*o espere! que eu to!e partido contra as t:cnicas( 9uito ao contr6rio0 =ulgo que 7rente a elas0 os arquitetos e os artistas vira! a!pliado o seu repert8rio 7or!al assi! co!o se a!pliara! seus !eios de reali4ar( Alin;o/!e entre os que est*o convictos de que a !6quina per!ite B arte u!a 7un$*o renovada na sociedade( A esta0 ali6s0 a tese que pretendo experi!entar aqui0 aproveitando a oportunidade para tecer considera$2es e! torno do desen;o0 linguage! da arquitetura e da t:cnica( O >desen;o? 5 co!o palavra0 segundo vere!os0 tra4 consigo u! conte@do se!3ntico extraordin6rio( Este conte@do equipara/se a u! espel;o onde se re7lete todo o lidar co! a arte e a t:cnica no correr da ;ist8ria( A o !:todo da lingD<sticaE do >neo/ ;u!anis!o 7ilol8gico e pl6stico0 que si!ples!ente se inicia0 !as pode vir a ser u!a das 7or!as novas de re7lex*o !oderna so re as atividades superiores da sociedade?( O conte@do se!3ntico da palavra desen;o desvenda o que ela cont:! de tra al;o ;u!ano acrisolado durante o nosso longo 7a4er ;ist8rico( O 7a4er ;ist8rico para o ;o!e! co!porta dois aspectos( De u! lado este 7a4er : do!inar a nature4a0 desco rir os seus segredos0 7ruir de sua generosidade e interpretar as suas 7reqDentes de!onstra$2es de ;ostilidade( Do!inar a nature4a 7oi e : criar u!a t:cnica capa4 de o rig6/la a do rar/se Bs nossas necessidades e dese=os( De outro lado0 7a4er a ;ist8ria :0 ta! :!0 co!o se di4 ;o=e0 u! do! de a!or( A 7a4er as rela$2es entre os ;o!ens0 a ;ist8ria co!o iniciativa ;u!ana( Neste dualis!o0 provis8rio e did6tico0 que nada te! de !isterioso0 : que encontra suas origens o con7lito entre a t:cnica e a arte( U!a t:cnica para apropria$*o da nature4a e o uso desta t:cnica para a reali4a$*o do que a !ente ;u!ana cria dentro de si !es!a( U!a t:cnica para apropria$*o da nature4a e o uso dessa t:cnica para a reali4a$*o do que a !ente ;u!ana cria dentro de si !es!a( U! con7lito que n*o separa0 !as une(

Na ;ist8ria da luta que o ;o!e! ve! travando co! a nature4a0 a t:cnica e a arte ca!in;a! =untas0 quando n*o se con7unde!( O gra7is!o paleol<tico0 a orige! do desen;o0 nossa linguage!0 certa!ente nasceu antes da linguage! oral( Foi a linguage! de u!a t:cnica ;u!il<ssi!a e ta! :! a linguage! dos pri!eiros planos da nature4a ;u!ana rudi!entar( No pensa!ento !ais pri!itivo ;6 tra$os do esp<rito cient<7ico( "or !uito te!po a t:cnica e a arte se con7undira! co!o !:todos( Os 7il8so7os de 9ileto0 a7ir!a!/no 7ontes respons6veis0 n*o distinguia! entre arte e t:cnica0 ainda que tudo leve a crer que desse! !aior .n7ase B t:cnica( H6 registrado u! a7oris!o ;ipocr6tico que poderia con7ir!6/lo: >onde ;6 a!or B ;u!anidade ;6 a!or B t:cnica?( "or:!0 creio que o a7oris!o : pouca prova0 porquanto at: ;o=e a !edicina0 se! grandes protestos0 co!parece digna!ente e quantas ve4es0 co!o a >arte de Hip8crates?0 nada convence que se trate de u! a uso de linguage!( A cirurgia te! suas 7acetas art<sticas( Talve4 esta a7ir!a$*o irrite o puris!o dos que a considera!0 7alsa!ente : claro0 a nega$*o da pr8pria !edicina( Os con7litos0 co!o se v.0 n*o se concentra! e! nosso 3! ito de a$*o( O argu!ento !ais s:rio0 so re a tenta$*o pela t:cnica0 caracter<stica dos pr:/ socr6ticos0 encontra/se e! "lat*o que os co!entou: >Eles pretendia! que a inten$*o ou arte nasceu depois? 5 acusou "lat*o que0 co!o sa e!os0 de7endeu a inutilidade da arte0 7a4endo/se a orige! do pensa!ento dos que ;o=e insiste! e! interpretar a civili4a$*o co!o 7ruto do la4er0 e n*o do tra al;o ;u!ano( 9as ne! tudo se perde no 6cido di6logo0 porquanto "lat*o0 ao igualar arte e inten$*o0 levanta o v:u so re o que !ais tarde vir6 a acontecer co! a nossa linguage!( Ela ser6 desen;o !as ta! :! des<gnio0 inten$*o( "ois a arte : o ra do ;o!e! e n*o da nature4a( A Idade 9:dia considerou o corpo ;u!ano presa !iser6vel do pecado( "intou/o esqu6lido e des7eito( +on;eceu a grande4a das catedrais g8ticas e u!a t:cnica de so reviv.ncia !as0 todos os valores que acrescentou B cultura ;u!ana 7ora! decorr.ncia da nega$*o da vidaE da exist.ncia do "ara<so0 da su esti!a$*o da t:cnica( As oas inten$2es de Viollet Fe Duc0 co!o representante dos arquitetos0 no grupo de pensadores inclinados B desco erta de u! racionalis!o !edieval0 n*o se =usti7icara!( As tradi$2es cient<7icas do !undo greco/ro!ano guardara!/nas os conventos0 retiros est8icos de u!a vida co!unit6ria e pri!itiva0 vida do n*o ter a soluto0 e! proveito de u! ser total na transcend.ncia( "ierre de +;a! iges0 construtor ou arquiteto 7ranc.s do 7i! desta etapa da ;ist8ria0 nu! docu!ento con;ecido0 que o encarregava de certo tra al;o de constru$*o0 concordava co! co!preend./lo: >co!o especi7icado e !ostrado no retrato?( >"ortrait? da o ra a 7a4er( O desen;o0 co!o ter!o0 ainda lutava para aparecer 5 u!a se!3ntica ne ulosa B procura de u!a palavra(

E! oposi$*o B Idade 9:dia0 O )enasci!ento rea ilitou o ;u!ano( As no$2es so re o ;o!e! surgira! de todas as 7ontes i!agin6veis0 desco ertas pelos que pintava! e esculpia!0 pois o ;u!anis!o cl6ssico e liter6rio ;erdado do !undo greco/ro!ano tendia a considerar as artes co!o atividade !anual pr6tica0 e o sa er co!o 7il;o do 8cio( >O ;o!e! : considerado pelos antigos u! !undo !enor? 5 queixou/se Da Vinci( A t:cnica e as artes cu!prira! seu papel( Na verdade0 a t:cnica !oderna te! sua orige! no )enasci!ento( Feonardo Da Vinci0 talve4 o !aior de seus artistas0 7oi ta! :! engen;eiro na acep$*o !es!a da orige! do ter!o( Arquiteto0 pintor e escultor0 enquanto construiu ou ideali4ou o ras de ;idr6ulica e de sanea!ento0 pro=etou cidades e casas pr:/7a ricadas( )eali4ou ou i!aginou propostas t:cnicas de so er a envergadura0 !as sou e !ostrar despre4o aos seus conte!por3neos que >relegava! a pintura ao n<vel das tare7as !ec3nicas?( "ara ele a criatividade0 e! todos os setores0 tin;a valor ;u!ano( So!ente se expri!ia! e! categorias di7erentes( I!portante era distingui/las para con;ec./las e0 con;ecendo/as0 valori46/las co! propriedade( Exe!plo de co!preens*o so re o !ane=o da t:cnica e da arte signi7ica0 entretanto0 !ais o entrec;oque entre tend.ncias que o produto de u!a ;ar!onia de princ<pios( N*o ;ouve ;ar!onias no )enasci!ento0 co!o : sa ido( Nele0 os princ<pios da t:cnica !oderna convivera! co! as !ais torpes supersti$2es( O pr<ncipe consulta para si !:dicosE !as ta! :! astr8logos( Estes o aconsel;a! a atender certas in7lu.ncias das estrelas e a a ster/se de outras( Os !itos0 co!oda!ente alo=ados nas largas rec;as do con;eci!ento cient<7ico0 revela!/se no pr8prio Feonardo( )egistrou o canal lacri!al aseado no con;eci!ento que adquiriu estudando a anato!ia at: B disseca$*o de cad6veresE !as concluiu que >as l6gri!as v.! do cora$*o para os ol;os?( Guando se era e! ci.ncias pode/se acertar e! poesia0 co!o se v.( A ci.ncia !:dica desco riu !ais tarde a gl3ndula que destruiu essa no$*o e ta! :! desco riu que o cora$*o : u!a o! a0 co! o que todos concorda!( A poesia0 inclusive( Feonardo desen;ou co!o t:cnico e desen;ou co!o artista( "rocurou u!a co!posi$*o onde nada 7osse ar itr6rio( E! seus quadros0 as 7iguras se inscreve! e! 7or!as geo!:tricas de7inidas( 9aneira de apropria$*o do con;eci!ento cient<7ico para in7or!ar a sensi ilidade criadora( "rocura de racionalidade(

+o! ele e os de!ais artistas do )enasci!ento o desen;o se i!pHs( "assou a ser linguage! da t:cnica e da arte 5 co!o interpreta$*o da nature4a e co!o des<gnio ;u!ano0 co!o inten$*o ou arte no sentido platHnico( Desen;ara! contra a insu7ici.ncia das 7erra!entas dispon<veis0 i!pacientes co! a lentid*o do tra al;o !anual( Fan$ara! as ases da t:cnica !oderna( Desen;ara! ainda u!a nova concep$*o do ;o!e!( E! seus quadros ele aparece0 sadio e vigoroso0 c;eio de a!or B vida( No )enasci!ento o desen;o gan;a cidadania( E se de u! lado : risco0 tra$ado0 !edia$*o para express*o de u! plano a reali4ar0 linguage! de u!a t:cnica construtiva0 de outro lado : des<gnio0 inten$*o0 prop8sito0 pro=eto ;u!ano no sentido de proposta do esp<rito( U! esp<rito que cria o =etos novos e os introdu4 na vida real( O >disegno? do )enasci!ento0 donde se originou a palavra para todas as outras l<nguas ligadas ao lati!0 co!o era de se esperar0 te! os dois conte@dos entrela$ados( U! signi7icado e u!a se!3ntica0 din3!icos0 que agita! a palavra pelo con7lito que ela carreia consigo ao ser a express*o de u!a linguage! para a t:cnica e de u!a linguage! para a arte( E! nossa l<ngua0 a palavra aparece no 7i! do s:culo IVI( Do! Jo*o III0 e! carta r:gia dirigida aos patriotas rasileiros que lutava! contra a invas*o ;olandesa no )eci7e0 assi! se expri!e0 segundo Varn;age!: >"ara que ;a=a 7or$as astantes no !ar0 co! que i!pedir os desen;os do ini!igo0 ten;o resoluto(((? etc( "ortanto0 desen;o 5 des<gnioE inten$*oE >planos do ini!igo?( U! s:culo !ais tarde0 o padre ,luteau registra no seu voca ul6rio portugu.s e latino: De4en;ar 5 ou de4en;a no pensa!ento( For!ar u!a ideia( Idear( >For!a! in ani!o designare?( >Guais as Igre=as que de4en;ava no pensa!ento?( KVida de S( Iavier de FucenaL( )egistra ta! :! o signi7icado t:cnico( >Desen;ar no papel( >For!a! in ani!o designata! lineis descri ere? 5 delineare?( >Gue desen;asse a 7orti7ica$*oM( A din3!ica que esse duplo conceito proporciona ou0 se pre7erire!0 con7lito que a palavra carreia dentro de si !es!a e que0 a !eu ver0 : su!a!ente criador0 encontrou no s:culo seguinte0 na )evolu$*o Industrial dos !eados do s:culo III0 u!a condi$*o toda especial( O con7lito trans7or!ou/se e! crise aguda 5 expri!iu/se atrav:s de duras pol.!icas que at: ;o=e rever era! no 3! ito das artes(

Ac;a!o/nos de volta B de7ini$*o in7eli4 de Sir -il ert Scott0 nu! >da capo? inevit6vel( +o!o esta !e irrita ta! :!0 =ulgo prudente n*o repeti/la( A trans7or!a$*o do con7lito discreto e criador0 e! orige! de u!a pol.!ica inter!in6vel n*o pode ser atri u<da0 espero que assi! !e interprete!0 B po re palavra >desen;o? enc;arcada de no re conte@do se!3ntico0 ou se=a0 !uito tra al;o ;u!ano reali4ado so duras condi$2es0 co!o s8i acontecer( A culpa ca e !el;or ao apareci!ento da !6quina de u! lado e do pensa!ento ro!3ntico do outro 5 advers6rios i!plac6veis0 co!o vere!os( >A t:cnica !oderna torna poss<veis todas as utopias?0 di4ia ;6 pouco u! not6vel cientista de nossos dias( Arist8teles =6 a previra e! ternos an6logos: ?Os !estres n*o necessitar*o a=udantes ne! os a!os necessitar*o escravos?( Entretanto0 o )o!antis!o trouxe para o terreno da est:tica u!a tese pertur adora( Talve4 7osse =usto0 e! lugar de >)o!antis!o?0 di4er 5 >as id:ias predo!inantes nos !eados do s:culo III?( Houve outras correntes de pensa!ento que ta! :! tivera! sua parte na pol.!ica( A oposi$*o irredut<vel0 entre a arte e a ind@stria nascente0 explica/se pelo ide6rio dessas correntes0 as quais acreditava! no car6ter inspirado da conte!pla$*o est:tica( E a7ir!ava!: se a !6quina su stitui o ;o!e! no tra al;o0 ta! :! o su stitui na cria$*o art<stica( A cria$*o : ;u!ana0 enquanto : cria$*o do indiv<duo que a reali4a( O artista que 7a4 n*o !ane=a a quantidade0 por:! a qualidade( Ora0 a !6quina : u!a 7or$a de reprodu4ir coisas id.nticas para os 7ins !ais i!ediatos e pri!6rios( O ;o!e!0 nestas condi$2es0 tornar/se/6 n6u7rago nu! !ar de o =etos desprovidos de qualquer outro valor que o utilit6rio( A arte n*o : @til0 : conte!pla$*o0 e assi! por diante( Nen;u! des<gnio poder6 ser i!posto B 7or$a de produ$*o quantitativa do novo !onstro 5 a !6quina( En7i!0 u!a esp:cie de >ludis!o? na est:tica( ,rasileiros ta! :! participara! da pol.!ica( Jos: de Alencar0 e! 7ol;eti! de certo =ornal carioca onde pu licava crHnicas de corridas de cavalos e opini2es so re o dese!pen;o de atri4es estrangeiras que nos visitava!0 protestou a erta!ente contra as !6quinas de costura Kco!o se v.0 !6quinas di7erentes das inglesasL as quais0 e! sua opini*o0 >!ataria! a poesia do tra al;o do!:stico?( E! E$a de Gueiro40 o Jacinto de A +idade e as Serras0 personage! !odelado nu! paulista ilustre0 a andona entediado o con7orto agudo e se!i!ecani4ado de "aris0 para voltar ao ca!po0 B quinta0 Bs alegrias do passado !edieval portugu.s(

E$a e Jos: de Alencar s*o exe!plos !uito !eigos0 co!parados co! o sue passare!os a co!entar( A principal 7igura do s:culo III contra a !6quina e as t:cnicas !odernas de produ$*o 7oi0 se! d@vida0 Jo;n )usNin( Trans7or!ou a arte e! religi*o( +on7eriu/ l;e u! grau de su li!e t*o exacer ado que0 7rente ao !onstro que o aterrava0 criou u! outro ser !onstruoso0 !<tico0 o seu !odelo de arte( A arte0 que para n8s : u!a das 7or!as concretas e necess6rias da a$*o do ;o!e! na cria$*o de u!a nature4a propria!ente ;u!ana0 )usNin a trans7or!ou nu! sentir eterno e i!ut6vel de i!o ilidade total( A !6quina s8 poderia !anc;6/ la( S8 no artesanato0 enquanto re!anescente !edieval0 estaria a salva$*o( "ortanto0 o seu progra!a teria que ser >resta elecer o artesanato?E opor B produ$*o industrial0 7ero4 e quantitativa0 a qualidade do tra al;o !anual e individual( A claro que a !6quina continuou produ4indo( +o!eteu terr<veis desli4es est:ticos0 se! d@vida: prensas constru<das co! colunas de estilo cor<ntio e! escala redu4ida0 e quantas 7or!as piores que a 7otogra7ia te! docu!entadas( O desen;o0 a nossa linguage! at: ent*o0 enriqueceu/se( As na$2es que ingressava! na era da ind@stria !oderna organi4ara! exposi$2es de seus produtos( A Fran$a0 a Inglaterra e outros pa<ses europeus0 para disputar !ercados0 trocara! experi.ncias e recon;ecera!0 desde logo0 indispens6vel !el;orar0 aper7ei$oar0 reconsiderar a 7or!a dos novos o =etos( Da< o Desen;o Industrial( "ara n*o alongar/!e0 deixo de tecer considera$2es que at: seria! oportunas so re o desen;o ingl.s e deno!ina$2es an6logas para esta !odalidade de desen;o que outros pa<ses adotara!( 9ereceria u! exa!e B parte( Nesse exa!e nosso pa<s teria representantes de i!port3ncia( Esta Escola0 na pesquisa da Hist8ria de nossas artes0 coleciona in7or!a$2es preciosas so re 7iguras rasileiras e!inentes nas artes industriais0 quase todos pintores de talento consagrado0 entre os quais0 !es!o se! o per7eito con;eci!ento de sua o ra0 n*o posso deixar de !encionar Eliseu Visconti( H6 outra 7igura rasileira que terei de le! rar inevitavel!ente( +on7esso que precisei !unir/!e de corage! para !encion6/la aqui0 ;o=e0 t*o !altratada te! ela sido ulti!a!ente( Nu!a :poca de ecu!enis!o0 quando as rea ilita$2es s*o a !oda0 n*o co!preendo e! que i!prud.ncia co!ete que! rele! ra )ui ,ar osa( A e! poss<vel que a literatura ou as ci.ncias =ur<dicas no ,rasil dese=e! esquec./lo( N*o sou in7or!ado a esse respeito0 assi! co!o e! tantos outros( 9as para n8s0 os desen;adores0 : i!prescind<vel con;ecer as considera$2es so re o ensino do desen;o que teceu =6 e! #OOP0 portanto na ;ora !es!a e! que a pol.!ica que ven;o relatando se desenvolvia no !undo

industriali4ado( )e7iro/!e ao parecer que )ui0 co!o relator0 apresentou so re o ensino pri!6rio no ,rasil( F60 creio que pela pri!eira ve4 e! nossa l<ngua0 est6 registrada e e! !ais de u!a oportunidade a nova !odalidade de desen;o 5 o Desen;o Industrial( N*o resta d@vida de que )ui ,ar osa n*o deu ao desen;o industrial que co!entou o !es!o signi7icado que ele te! ;o=e( Ne! poderia ser di7erente( +o!o : ineg6vel que o ensino do desen;o entre n8s te! sido considerado ensino de disciplina se! i!port3ncia pr6tica algu!a0 tanto no curso pri!6rio co!o nos cursos secund6rios0 o estudo 7eito por )ui ,ar osa gan;a !ais sali.ncia ainda na ;ist8ria do desen;o rasileiro( +reio que das considera$2es que 7i4 at: agora =6 : poss<vel concluir que este ide6rio nos te! i!pedido de en7rentar o ensino racional0 cuidadoso e interessado do desen;o nas escolas rasileiras( "ara desen;ar : preciso ter talento0 i!agina$*o0 ter voca$*o( Nada !ais 7also( Desen;o : linguage! ta! :! e0 enquanto linguage!0 : acess<vel a todos( De!ais0 e! cada ;o!e! ;6 o ger!e0 quando nada0 do criador que todos os ;o!ens =untos constitue!( E co!o =6 tive oportunidade de sugerir0 a arte0 e co! ela u!a de suas linguagens 5 o desen;o 5 : ta! :! u!a 7or!a de con;eci!ento( 9as0 volte!os aos ro!3nticos e aos seus des<gnios( Os atritos co! a !6quina no s:culo III tivera! outros pole!istas al:! de )usNin( N*o pretendo enu!er6/los pois pouco se di7erencia! entre si nos v6rios pa<ses de suas origens( Interessa/nos sa er agora co!o o ide6rio ro!3ntico in7luiu na arquitetura at: quase !etade do s:culo II e0 so certos aspectos0 in7lui ainda ;o=e( As !arolas do s:culo III ainda nos atinge! e0 co!o vere!os0 s*o !ais ondas que !arolas( O sen;or FeQis 9u!7ord0 pensador conte!por3neo0 autor de v6rias o ras inegavel!ente i!portantes0 que versa! a ;ist8ria da t:cnica e da !6quina0 assi! co!o das artes 5 Tec;nics and +ivili4ation0 T;e +ulture o7 +ities0 ,roQn Decades0 e tantas outras que os =ovens por certo ;*o de consultar co! 7reqD.ncia0 !erece !uita aten$*o( O !es!o se d6 co! respeito ao sen;or Sieg7ried -ideon0 7este=ado autor de duas o ras igual!ente not6veis 5 Space0 Ti!e and Arc;itecture e 9ec;ani4ation TaNes +o!!and( "ara 9u!7ord0 a !6quina : u! poder destacado0 exterior ao ;o!e!0 que a!ea$a su !et./lo a suas leis( As !6quinas de Da Vinci por certo 7altava! para su stituir a !orosidade do tra al;o !anual que tanto o angustiava( 9as aca ara! se trans7or!ando e! donas do ;o!e!0 e! seu sen;or( +ongregara!/se nu! universo oposto ao ;o!e! que as criou( Ve=a!os algu!as palavras de 9u!7ord denunciando os aspectos negativos da !6quina0 dentro dos quais !anipula argu!entos para as suas conclus2es de orde! est:tica: ((( >os e7eitos triviais da produ$*o e! !assa co! sua a =eta depend.ncia de u! grande !ercado?(((

((( >a 6r ara indecis*o dos editores !odernos ante a pu lica$*o de poe!as?((( ((( >o anal7a etis!o decorrente do desenvolvi!ento excessivo da radiotele7onia e da televis*o?((( Note e!: >desenvolvi!ento excessivo?( O desen;o que d6 >7or!a aerodin3!ica ao saca/rol;as ou a o =etos de escrit8rio0 ou trans7or!a u! radiador de auto!8vel e! oca de tu ar*o?((( De toda u!a s:rie de considera$2es dessa orde!0 que se! d@vida cada u!a delas pode tra4er u!a parte da verdade se! contudo sere! a verdade 7unda!ental 5 conclui que n*o se deve quanti7icar o uso da !6quina0 !as quali7ic6/lo( +onclus*o que : i!poss<vel aceitar co!o oa e! 7ace de suas considera$2es anteriores so re o desenvolvi!ento excessivo( 9el;orar a qualidade 5 de acordo 5 !as isso n*o i!plica necessaria!ente e! di!inuir a quantidade de produtos( 9ais al:! declara 9u!7ord con7ir!ando nossas o =e$2es: >coloca/!e plena!ente ao lado do autor de RA=uda 9@tua: +a!pos0 F6 ricas e O7icinasS que co!preendeu que o avan$o da !6quina0 co!o agente de u!a vida verdadeira!ente ;u!ana0 signi7icava o uso de unidades e! escalas pequenas0 poss<veis pelo ulterior progresso da pr8pria t:cnica?( O que signi7ica0 e! ternos !enos ;er!:ticos0 que cada u! de n8s devia ter e! casa u! pequeno !oin;o para o trigo0 provavel!ente col;ido no 7undo de nosso pr8prio quintal( E0 para o autor0 u!a !6quina que pudesse ser controlada e da qual se pudesse puxar as orel;as quando n*o produ4isse algo de oa qualidade ou produ4isse excessiva!ente( A i!age! que !e acorre : a de "ro!eteu arrependido de quanto 7ogo dera ao ;o!e!( "ara o sen;or 9u!7ord a est:tica : u!a rota de 7uga0 u! re7@gio para o !edo da !6quina( Sieg7ried -ideon aco!pan;a 9u!7ord( A !6quina se trans7or!a nu! novo tau!aturgo0 novo deus0 que te! o poder de tudo decidir0 enquanto ao ;o!e!0 que a! os considera! ao n<vel de u! 7enH!eno natural0 i!ut6vel0 incapa4 de !odi7icar/se0 nada !ais resta sen*o se do rar aos des<gnios da !6quina( Da< a volta a u!a vida exclusiva!ente iol8gica0 que c;a!a! >org3nica?( Volta B nature4a0 ao a andono uc8lico0 ao ca!po( Ora0 : 8 vio que a televis*o e o r6dio s*o o oposto do anal7a etis!o( Gue se enca!in;a! na dire$*o de se trans7or!are! e! t:cnicas de gigantescas possi ilidades para a cria$*o art<stica( S*o !es!o novas artes0 co!o o teatro e o cine!a( E! ter!os de in7or!a$*o seus e7eitos s*o ta! :! o oposto dos e7eitos do anal7a etis!o( "ara n8s0 arquitetos0 a televis*o e o r6dio0 que in7or!a! co! a velocidade da lu40 sugere! novos conceitos de espa$o( O espa$o co!o que se torna

transparente e o ;o!e! u <quo( Novas si!etrias s*o poss<veis( Enriquece o ca edal de !at:ria para organi4ar novos desen;os e novos pro=etos( E! lugar de u!a !6quina todo/poderosa que tra$a o nosso destino e deter!ina os nossos des<gnios0 que assu!e nossa linguage! e0 portanto0 desen;a e pro=eta se! o controle de nossa !ente0 o que se passa : o contr6rio( A !el;or e !ais per7eita a 7erra!enta 5 !el;ores sair*o as o ras( U! desenvolvi!ento cada ve4 !aior e tanto !el;or quanto excessivo( O pensa!ento de 9u!7ord orienta o >desen;o? de grande n@!ero de arquitetos e ur anistas( N*o se pode co!preender a o ra de FranN F( Trig;t0 a >,roadacre +itU?0 se! o con;eci!ento desse ide6rio( Ne! !es!o a de -ropius0 !uito e! ora eu n*o a7ir!e que0 para estas duas grandes 7iguras da arquitetura do pri!eiro p8s/guerra0 7osse 9u!7ord o in7or!ante( ,e era! de 7ontes an6logas0 as 7ontes do s:culo III( Fe +or usier0 quando se 7e4 propagandista da grande cidade0 de u! ur anis!o !ecanicista0 de u!a t:cnica todo/poderosa0 capa4 de resolver so4in;a todas as quest2es0 inclusive as quest2es culturais0 viveu o !es!o dile!a( Os que con;ece! a sua o ra n*o nega! o a!or que dedicou aos s<! olos ;u!anistas usados pela arquitetura e! sua longa e no re ;ist8ria( 9as ta! :! n*o descon;ecer*o o pudor co! que os avaliava0 o !edo de !ane=6/los0 co!o se se arriscasse a concess2es co!pro!etedoras( No di4er de "ierre Francastel0 seu co!patriota0 Fe +or usier >no 7undo0 s8 aceita o passado so u!a ca!p3nula de vidro co! u!a etiqueta apropriada?( Sua teoria do la4er : a !aldi$*o do tra al;o 5 salienta o autor citado( A arte0 o la4er0 s*o re7@gios contra o tra al;o( Eis o !ito do pecado original( A aprecia$*o que Fe +or usier 7a4 da !6quina e do avan$o t:cnico n*o o a7asta !uito de 9u!7ord ou -ideon( Fe +or usier ta! :! divini4ou a !6quina: a grande cidade 7oi o seu s<! olo da !6quina( Aceitou/a ta! :! co!o u! poder exterior ao ;o!e!( Di7erenciou/se dos outros grandes arquitetos so!ente porque se colocou na posi$*o de agente desse novo !ito0 representante autorit6rio da !6quina( Da !6quina de !orar B unidade de ;a ita$*o de 9arsel;a0 a id:ia norteadora : se!pre a !es!a: a !6quina todo/poderosa tra$ando os des<gnios ;u!anos e os arquitetos cu!prindo/osE pondo e! orde!E co!o se u!a cidade 7osse u!a 76 rica onde tudo acontece co!o conseqD.ncia de u!a disciplina apropriada( Assi! : a +arta de Atenas0 e! particular quando de7ine co! certa po re4a de esp<rito as 7un$2es da cidade( O con7lito entre a t:cnica e a arte prevalece at: ;o=e( Ele desaparecer6 na !edida e! que a arte 7or recon;ecida co!o linguage! dos des<gnios do ;o!e!( A consci.ncia ;u!ana0 co! seu lado racional0 n*o te! sido conveniente!ente interpretada co!o u! inteiro0 !as co!o a so!a de duas !etades( Aos artistas0 principal!ente0 co!pete con;ecer esta dicoto!ia para ultrapass6/la(

+o! certe4a0 a se!3ntica da palavra >desen;o? tende a enriquecer nessa dire$*o( Senti!os =6 as pri!eiras !udan$as( O desen;o n*o : a @nica linguage! para o artista( E as linguagens s*o 7or!as de co!unica$*o ligadas estreita!ente ao que expri!e!( Da Vinci di4ia: >os ol;os s*o a =anela da al!a?( Nossa linguage! : essencial!ente visual0 de co!unica$*o social( A arte n*o : u! s<! olo co!o sup2e! os 7il8so7os da 7rustra$*o( Os s<! olos s*o 7rases ou0 se quisere!0 s*o versos que co!p2e! o poe!a( "ara os arquitetos da atualidade : i!portante que se expri!a! co! s<! olos novos( +o!o se viu0 ningu:! desen;a pelo desen;o( "ara construir igre=as ;6 que t./las na !ente0 e! pro=eto( "arodiando ,luteau0 agrada/!e interpelar/vos0 particular!ente aos !ais =ovens0 os que ingressa! ;o=e e! nossa Escola: que catedrais tendes no pensa!entoV Aqui aprendereis a constru</las duas ve4es: aprendereis da nova t:cnica e a=udareis na cria$*o de novos s<! olos( U!a s<ntese que s8 ela : cria$*o( A >o ra do ;o!e! co! sua longa vida ;ist8rica : u!a o ra de arte?( So re qualidade So re quantidade( Gue diga o poeta KWL Dos !aiores de nossa l<ngua: >Guanto 7a$as0 supre!a!ente 7a4e( 9ais vale0 se a !e!8ria : quanto te!os( Fe! rar !uito que pouco( E se o !uito no pouco te : poss<vel 9ais a!pla li erdade de le! ran$a Te tornar6 teu dono? KWL Fernando "essoa

Das könnte Ihnen auch gefallen