Sie sind auf Seite 1von 65

LATN CLASES PARTICULARES 0. Introduccin 0.1.

Sistema fonolgico latino Las vocales latinas son las mismas que en castellano y se clasifican tambin segn la apertura (mnima, media o mxima) y segn la zona de articulacin en la cavidad bucal (anterior, central o posterior). Es decir, a, e, i, o, u. La i y la u se utilizan como vocales, y tambin como consonantes cuando inician slaba y van seguidas de vocales: - La i consonantica se pronuncia como nuestra y consonantica: iacimus (yakimus), iam (yam). - La u consonntica era parecida como la w inglesa: uentum (wentum). La principal diferencia con el castellano consiste en que en latn, como en griego y en otras lenguas indoeuropeas de la primera generacin, cada vocal tena dos formas: una ms prolongada, larga, y otra ms abreviada, breve. A esto se le llama cantidad (duracin) y se expresa con los signos (larga) y (breve), puesto encima de la vocal. El sistema consonntico latino consta de catorce fonemas y muestra algunas diferencias con respecto al castellano. No existan en latn los fonemas palatales del castellano representado en las grafas , ll, ch, ni los fricativos represetnados por las letras z (ce ante e, i) y j (g ante e, i). Existan, en cambio, dos fonemas labiovelares la qu y la gu. Estos podan ir seguidos de cualquier vocal, y la u siempre se pronuncia. La pronunciacin del resto se ha mantenido hasta ahora. - Pronunciacin latina x-> igual que en castellano k+s h-> no se pronuncia, ej. Hispania (ispania) ch-> k ph->f c-> k g-> velar Sonora (g de gato) ll-> dos l seguidas ej. Appellas (ap-pel-las) Tema 1 Morfosintaxis latina El latn es una lengua con declinacin, es decir, al conjunto de formas que puede adoptar un nombre, un adjetivo o un pronombre segn su funcin que desempee en la oracin. En latn hay un total de 5 declinaciones para los sustantivos. Cada una de las desinencias que toman los sustantivos para tener una funcin u otra se le denomina caso. Los casos pueden ser nominativo (sujeto), vocativo (interjeccin, apelacin, llamada), acusativo (objeto directo), genitivo (complemento del nombre), dativo (objeto indirecto) y ablativo (complemento circumstancial). El latn tiene un total de tres gneros: el masculino, el neutro y el femenino. Adems, los sustantivos tienen forma singular y plural. Respecto a los verbos, presentan una gran similitud con el espaol: los verbos varan segn los siguientes accidentes gramaticales: persona, numero, voz, tiempo y modo. Los tiempos latinos se clasifican personalmente en tres grupos: de presente, de perfecto y de supino. El latn tiene un total de 4 conjugaciones: la 1 conj. Son verbos cuyo tema de presente acaba en a como amo, amas, amare, la 2 conj. Son los verbos cuyo tema de presente acaba en e como video, vides, videre, 3 conj. Los que acaban en consonate o i breve como rego, regis, regere y 4 los que verbos cuyo tema de presente acaba en i audio, audis, audire. 3. 1 declinacin. Conjugaciones latinas. Oracin simple.

Sustantivo. La mayora de los sustantivos de la I declinacin son de gnero femenino. Solo son de gnero masculino los sustantivos que designan un nombre de varn: Catilina, Sneca, o que indican Aul- as actividades u oficios reservados a los varones: Aulagrcola, agricultor; poeta, poeta; nauta, marinero. arum Adjetivos. Todos los adjetivos de la primera Dativo Aul-ae Aul-is declinacin son femeninos. El sustantivo suele ir Ablativo Aul-a Aul-is acompaado de un adjetivo con el que debe de concordar en caso, nmero y gnero. Aula magna. II Las conjugaciones latinas Para el latn expresar la voz, modo, tiempo, nmero y persona se sirve de: desinencias personales o mofemas que indican persona nmero y voz, y sufijos o morfemas temporales que indican tiempo y modo. Desinencias personales de voz activa Singular 1 persona o/-m 2 persona s 3 persona -t Plural 1 persona mus 2 persona tis 3 persona nt Plural Aul-ae 1 tema en a
ama - > am ama am am ama - nt amo s t mus tis

I Declinacin temas en a Singular Nominativo - Aul a Vocativo Acusativo Aul- am Genitivo Aul-ae

2 tema en e
vide vid vide vid vid vide - nt s t mus tis

3 tema consonate
mitt mitt -imitt imtt -imtt imitt - u- nt

en 4 tema en i 4 tema en i larga breve


s t mus tis audi aud audi aud aud audi - u - nt s t mus tis c pi cap capi c pi c pi c pi - u nt s t mus tis

Actividad 1. Seala los casos y numerous que pueden ser las siguientes palabras: nautae, causa, capris. 2. Analiza las siguientes palabras y cmbialas de nmero: agrcolas, portarum, poenam 3. Declina en singular el sintagma lingua latina. 4. Declina en plurar el sintagma bona causa 5. Pon en dativo singular y plurar los siguientes sintagmas: aula magna/bona fortuna/capra hispanica/lacrima parata 6. Declina sapienia, ae (f): sabidura 7. Conjuga en presente del indicativo: cresco, -is, -ere (crecer)/ole,-es, -ere (oler)/pario,is, ire (parir, producir)/vitio, is, ire (estropear) 8. Indica persona y nmero: audit/disco/aperimus/regis/habent/creditis/navigat/Oleo/captatis/aperiunt Sintaxis La oracin simple El sujeto (S), la palabra que expresa la persona o cosa de quien se afirma algo. En latn siempre va en nominativo. Predicativo (P): palabra o palabras que expresan lo que se afirma del sujeto. Hay dos tipos de oraciones: las transitivas (con objeto directo) y las intransitivas (sin objeto directo).

S P Poetae agrcolas laudant CD V

S P Nautae navigant

Analiza y traduce: Poetae linguam latinam discunt Agricola capras non videt Caprae ruinas accupant Magistra portam aperit Agricolae et poetae non Navigant Pecunia non olet Fama velat Terra salutiferas herbas nutrit Vitam regit fortuna, non sapientia Paratae lacrimae insideas indicant Divitias fortuna parit Fortuna non addit sapientiam Epistula non erabescit. Mala grammatical non utiat chartam.
Vocabulario: Agricola,ae m. Agriculor Aquila, -ae f. guila Capra, -ae f. Cabra Charta, ae f.carta, escrito Epistula, ae. Carta Fama, ae f. fama Fortuna, ae. F. Fama Grammatica, ae gramtica Herba, ae f. hierba Insidiae, arum f. Insidia, traicin Lacrima, ae. F. lgrima Lingua, ae. F. Lengua Poeta, ae m. poeta Ruina, ae f, ruina Porta, ae f, puerta Magistra, ae. Maestra Pecunia, ae, dinero Sapientia, ae f sabidura Terra, ae f. tierra Vita, ae. Vida Latina, ae latina Mala, ae mala Parata, ae fingida Salutfera, ae salutfera, saludable Addo, is, ere aadir Aperio, is, ire abrir Capto, as, are cazar Cresco, is, ere crecer Disco, is, ere aprender Erubesco, is, ere enrojecer Indico, as, are indicar Navigo, as, are navegar Nutrio, is, ire nutrir, alimentar Oleo, es, ere oler Occupo, as, are ocupar Pario, is, ire parir, producir Rego, is, ere regir, gobernar Vitio, as, are estropear Volo, as, are volar Non adv. No Sed conj. Pero, sino (tras negacin) Et conj. y

Tema 2. Segunda Declinacin. Pretrito imperfecto. Preposiciones de Acusativo. Morfologa -Segunda Declinacin en Masculinos
Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo Singular Amic-us/puer Amic-us/puer Amic-um/puer-um Amic-i/puer-i Amic-o/puer-o Amic-o/puer-o Plural Amic-i/puer-i Amic-i/puer-i Amic-os/puer-os Amic-orum/puer-orum Amic-is/puer-is Amic-is/puer-is

-Segunda Declinacin en Neutros


Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Singular Bell-um Bell-um Bell-um Bell-i Plural Bell-a Bell-a Bell-a Bell-orum

Dativo Ablativo

Bell-o Bell-o

Bell-is Bell-is

1 conjug 1 p sing 2 p sing 3 p sing 1 p plu 2 P Plu 3 p Plu amabam amabas amabat

2 conjug habebam habebas habebat

3 conjug regebam regebas regebat

4 conjug audiebam audiebas audiebat

4 conjug capiebam capiebas capiebat

amabamus habebamus regebamus audiebamus capiebamus amabatis amabant habebatis habebant regebatis regebant audiebatis audiebant capiebatis capiebant

-Pretrito imperfecto de Indicativo Se forma con el tema de presente ms la desinencia ba- ms las desinencias personales. Sintaxis Funciones del Acusativo Mediante el acusativo se expresa en latn el complemento directo de los verbos transitivos. El acusativo sin preposicin puede desempear la funcin de complemento circunstancial con palabras que significan nombre de ciudad y completan un verbo de movimiento (se denomina Acusativo de direccin) y con sustantivos que significan tiempo en expresiones que indican duracin (acusativo de duracin). Preposiciones de Acusativo: ad, a (hacia); ante (ante de, delante de); contra (contra, en frente de); extra (fuera de); in (a, hacia); inter (entre); intra (dentro de);per (por, a travs de); post (despus de, detrs de). El adjetivo. El verbo sum. La oracin copulativa. En latn hay dos clases de adjetivos: la primera distingue el gnero mediante los temas o para los masculinos y neutros (2 declinacin) y a para los femeninos (1 declinacin) y otra clase que ser ms adelante tratada. En la primera los sustantivos se declinan como los sustantivos de sus mismos temas y se enuncian en tres formas del nominativo singular: bonus, bona, bonum o niger, nigra, nigrum
Singular M N V Ac G D Abl bon-us bon-e bon-um bon-i bon-o bon-o F bon-a bon-a bon-am bon-ae bon-ae bon-a N bon-um bon-um bon-um bon-i bon-o bon-o Plural M bon-i bon-i bon-os bon-orum bon-is bon-is F bon-ae bon-ae bon-as bon-arum bon-is bon-is N bon-a bon-a bon-a bon-orum bon-is bon-is

Siguiendo estos modelos se declinan los pronombres-adjetivos posesivos: De un solo poseedor: 1 persona: meus, mea, meum mo/a 2 persona: tuus, tua, tuum tuyo/a 3 persona: sus, sua, suum suyo/a 1 persona: noster, nostra, nostrum, nuestro/a

De varios poseedores:

2 persona: vester, vestra, vestrum, vuestro/a 3 persona: suus, sua, suum suyo/a

Los adjetivos 2-1-2 pueden formar adverbios de modo aadiendo la desinencia e. Ejemplo: firmus, a, um -> firme (firmemente) o avidus, a, um -> vidamente Verbo Sum: Es verbo copulativo: ser, estar, haber o existir. Presente Sum Es Est Sumus Estis Sunt Pasado Eram Eras Erat Eramus Eratis Erant

Oracin copulativa: Se forma con verbos copulativos como el sum y lleva de complemento generalmente un atributo, que tiende a ser en su normalidad un adjetivo, aunque tambin puede ser un sustantivo u otra clase de palabra como un pronombre. Este adjetivo, u otro tipo de palabra, tienen que ir en nominativo, y generalmente concertar en gnero, nmero y caso. Ejemplo: Tulia et Agripia (sujetos n. fem. sing cada uno) pulchrae (atributo n. fem. plur) erant (ncleo verbal) -Complementos del nombre: El nombre puede ir acompaado por un adjetivo en el mismo caso, gnero y nmero o por un adjetivo en funcin de aposicin (Mercurius, Maiae filius Mercurio, hijo de Maya) o bien complemento del nombre en genitivo (Mariae puella la nia de Mara). Tema 3. La tercera declinacin. El tema de perfecto. Las funciones del dativo y del ablativo. Morfologa -Tercera declinacin: temas en consonante. La tercera declinacin en temas en consonates se caracteriza por nominativos y pocativos con s o sin ningn morfema. Esta es la clasificacin:
Labial (b, p) Oclusiva Los masculinos y femeninos La consonante labial se mantiene ante toman -s en el nominativo singular la -s del nominativo:princeps, principis Los masculinos y femeninos La consonante dental se pierde ante la toman -s en el nominativo singular -s del nominativo: pes, pedis. La consonante gutural se funde con la Los masculinos y femeninos s del nominativo en la consonante toman -s en el nominativo singular doble x: dux, ducis No toman -s en el nominativo consul, consulis singular mulier, mulieris La -n del tema se mantiene precedida No toman -s en el nominativo de -e: flumen, fluminis. singular, salvo hiems, hiemis, La -n del tema se pierde precedida de nico tema en -m. o: leo, leonis. La -s del tema se transforma en -r No toman -s en el nominativo cuando va entre vocales singular. (rotacismo): honos, honoris.

Dental (d, t) Gutural (c, g)

Lquida

l, r

Nasal

m, n

Silbante

-Tema de perfecto. El sistema de conjugaciones latinas est basado en tres temas: el tema de presente (amo, as, are), tema de perfecto (amavi) y tema de supino (amatum). El tema de perfecto se obtiene quitando la terminacin i (desinencia de la primera persona) a la forma del pretrito perfecto que nos proporciona el enunciado del verbo:

1 conjugacin: amo, (amas), amare, amavi, amatum. 2 conjugacin: habeo, (habes), habere, habui, habitum. 3 conjugacin: lego, (legis), legere, legi, lectum 4 conjugacin: capio, (capis), capere, cepi, captum. 4 conjugacin: audio, (audis), audire, audivi, auditum.
Con este tema se forman en latn: el pretrito perfecto de indicativo y subjuntivo, el pretrito pluscuamperfecto de indicativo y de subjuntivo, el futuro perfecto de indicativo y el infinitivo perfecto. Pretrito perfecto de indicativo: Se forma con el tema de perfecto ms las siguientes desinencias: Singular -i -istis -it Plural -imus -istis -erunt/ere
I (am) AMAVI AMAVISTI AMAVIT AMAVIMUS AMAVISTIS AMAVERUNT II (destru) DELEVI DELEVISTI DELEVIT DELEVIMUS DELEVISTIS DELEVERUNT III (le) LEGI LEGISTI LEGIT LEGIMUS LEGISTIS LEGERUNT IV (o) AUDIVI AUDIVISTI AUDIVIT AUDIVIMUS AUDIVISTIS AUDIVERUNT

1 persona 2 persona 3 persona

Pretrito Pluscuamperfecto Se forma con el tema de perfecto ms el morfema temporal erapersonales:


II (habia destruido) DELEVERAM DELEVERAS DELEVERAT DELEVERAMUS DELEVERATIS DELEVERANT III (habia leido) LEGERAM LEGERAS LEGERAT LEGERAMUS LEGERATIS LEGERANT

ms desinencias

I (habia amado) AMAVERAM AMAVERAS AMAVERAT AMAVERAMUS AMAVERATIS AMAVERANT

IV (habia oido) AUDIVERAM AUDIVERAS AUDIVERAT AUDIVERAMUS AUDIVERATIS AUDIVERANT

Futuro perfecto: Se forma con el tema de perfecto ms el morfema temporal eri- ms las desinencias personales:
II (habr destruido) DELEVERO DELEVERIS DELEVERIT DELEVERIMUS DELEVERITIS DELEVERINT III (habr leido) LEGERO LEGERIS LEGERIT LEGERIMUS LEGERITIS LEGERINT IV (habr oido) AUDIVERO AUDIVERIS AUDIVERIT AUDIVERIMUS AUDIVERITIS AUDIVERINT

I (habr amado) AMAVERO AMAVERIS AMAVERIT AMAVERIMUS AMAVERITIS AMAVERINT

Sintaxis -Funciones del dativo y del ablativo Con el dativo se expresa el complemento indirecto, esto es, la persona, animal o cosa sobre la que recae el dao o provecho de la accin verbal. En latn nunca lleva preposicin, pero en castellano se traduce con las preposiciones a o para. Ej. Consul romanis victoriam nuntiavit (el cnsul anunci la victoria a los romanos). El verbo sum con el dativo. Dativo posesivo. Mediante el verbo sum ms un dativo se expresa muchas veces la posesin o pertenencia de una cosa. Este giro se traduce dando al verbo sum el significado de tener, el dativo se traduce como si fuera el sujeto, y el sujeto como si fuera complemento directo. Ej: Est (V) Marco (Dat.) liber (suj.) Marco tiene un libro. Con el abalativo se expresa la mayora de los complementos circunstanciales. Adems, en l se han unificado tres antiguos casos indoeropeos: el separativo, el instrumental y el locativo: Ablativo separativo o ablativo propiamente dicho por el que se expresa el origen, la separacin, el punto de partida. Lleva las preposiciones a/ab, e/ex, de = de, desde. Copias e castris eduxit (sac las tropas del campamento). Ablativo instrumental por el que se expresa tanto el instrumento como la compaa. El instrumento se expresa sn preposicin y la compaa con la preposicin cum. Aratro circumagebant sulcum (trazaban alrededor un surco con el arado). Hannibal exertim cum Hasdrubale fratre in Hispania reliquit (Anbal dej un ejrcito en Espaa con su hermano Asdrbal) Ablativo locativo con el que se expresaba el lugar en donde sucede la accin verbal. Ejemplo: Exertium in Hispania reliquit (dej en Espaa un ejrcito).

Preposicones de abalativo: a, ab ->de, desde; e, ex>de, desde; de>de, desde, sobre; cum>con; sine>sin; prae>delante de, por; pro>delante de, en defensa de, a favor de; in>en

Tema 4. Tercera declinacin temas en i. El futuro imperfecto y los complementos de lugar. Morfologa -Tercera declinacin con temas en i.
Tambin se consideran temas en vocal -y lo son- una serie de palabras que perdieron la vocal -I del nominativo y vocativo por influencia de los temas en consonante. sta prdida dio lugar a los llamados falsos imparislabos. Se trata de las siguientes palabras: Monoslabos que tienen dos consonantes antes de la desinencia IS de genitivo singular: urbs-urbis, f (v. temas mixtos) Sustantivos de gnero neutro cuya raz/tema termina en AL: animal-animalis, n Sustantivos de gnero neutro cuya raz/tema termina en -AR: exemplar-exemplaris, n A pesar de las muchas diferencias que existan originariamente entre la flexin de los temas en consonante y sta de los temas en -I, posteriormente se fueron aproximando de forma que en el latn clsico compartan muchas terminaciones como se aprecia en el siguiente cuadro. Masculino y Femenino Singular Plural Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo -s/ - (tema puro) -s/ - (tema puro) -IM> EM -IS -IS -IS -ES -ES -IS>ES -IUM -IBUS -IBUS Neutros Singular Tema puro Tema puro Tema puro -IS -I -I

Plural -IA -IA -IA IUM -IBUS -IBUS

El ablativo singular que originariamente terminaba siempre en -I altern ms adelante con la terminacin -E por influencia de los temas en consonante excepto en los neutros y los adjetivos en que siempre mantuvo la -I. En el acusativo singular alternaron las formas originarias acabadas en -IM y las acabadas en -EM. Algunos sustantivos conservaron nicamente el acusativo en -IM, p.e. Tiberim, acusativo de Tiber. Las formas del acusativo plural en -IS alternaron con las terminadas en -ES, siendo ms habituales las primeras en la poesa o la prosa cuando el autor quiere lograr un efecto arcaizante. Teniendo en cuenta todo esto, vemos que en realidad las diferencias con los temas en consonante se reducen a los casos nominativo, vocativo y acusativo plural neutro y al caso genitivo plural, con la salvedad del ablativo singular de los neutros y los adjetivos.

Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Ablativo

Singular Nav-is Nav-is Nav-em Nav-is Nav-i Nav-e

Plural Nav-es Nav-es Nav-es Nav-ium Nav-ibus Nav-ibus

Singular Ars Ars Art-em Art-is Art-i Art-e

Plural Art-es Art-es Art-es Art-ium Art-ibus Art-ibus

Singular Mare Mare Mare Mar-is Mar-i Mar-e

Plural Mar-ia Mar-ia Mar-ia Mar-ium Mar-ibus Mar-ibus

El futuro imperfecto de indicativo: Este tiempo presenta dos variantes segn el verbo sea de la 1 y 2 conjugacin o que sea de la 3 o 4. Si el verbo fuese de la 1 o 2 este tiempo se formara con tema de presente + desinencia temporal b- ms desinencias personales. Si fuese de la 3 o 4 se formara con el tema de presente ms morfemas a- (para primera persona) y e (para el resto de personas) ms las desinencias verbales.

Adjetivos de la tercera declinacin


Algunos adjetivos que pertenecen a este grupo tienen una declinacin masculina, una femenina y otra neutra. Son los llamados adjetivos de tres terminaciones. La declinacin de los adjetivos masculinos y femeninos es casi idntica. Varan solamente el nominativo y el vocativo singular. Veamos un ejemplo: Celer (m.), celeris (f.), celere (n.) - rpido

Otros adjetivos de este grupo: acer, acris , acre (spero) celeber, celebris, celebre (clebre) terrester, terrestris, terrestre (terrestre) Hay adjetivos que tienen la declinacin masculina y femenina idntica. Se denominan adjetivos de dos terminaciones. A este grupo pertenecen adjetivos como fortis, forte (fuerte), gravis, grave (serio).

Existen algunos adjetivos que tienen solamente una terminacin. A este grupo pertenecen velox (rpido) y felix (feliz).

El comparativo y el superlativo Por medio del adjetivo calificativo expresamos una cualidad del sustantivo. Cuando el adjetivo expresa simplemente una cualidad sin marcar su intensidad se deice que est en grado positivo: Csar es fuerte. Pero cuando esta cualidad se expresa con una especial intensidad o en una comparacin, decimos que est en grado comparativo. Y cuando se quiere expresar una cualidad en grado sumo o en un grado superior a todos los dems, se pone el adjetivo en grado superlativo. 1.1. Grado comparativo En toda comparacin hay una relacin entre dos trminos que se puede establecer en tres grados diferentes: Comparativo de igualdad: Csar es tan fuerte como Pompeyo. Comparativo de inferioridad: Csar es menos fuerte que Pompeyo. Comparativo de superioridad: Csar es ms fuerte que Pompeyo. En latn, la comparacin se expresa de las siguientes maneras: La comparacin de igualdad se expresa con el adverbio tam seguido del adjetivo y la conjuncin quam precediendo al segundo trmino de la comparacin. Caesar tam fortis quam Pompeius erat. La comparacin de inferioridad se expresa con el adverbio minus antepuesto al adjetivo y la conjuncin quam ante el segundo trmino de la comparacin. Ejemplo: Canis minus fortis est quam leo. La comparacin de superioridad se puede formar como en lso ejemplos anteriores, pero con la expresin magis.quam, msque. Ejemplo: Leo magnis fortis est quam canis. El len es ms fuerte que el perro. Tambin puede formarse sustituyendo la terminacin del adjetivo por unos morfemas especiales: -ior (para gnero msculino) e ius (para el neutro). El adjetivo comparativo con la terminacin ior/-ius se declina como un adjetivo de tema en consonante. Longus, a, um -> longior, ius.

Grado superlativo Existe un tercer grado del adjetivo, llamado superlativo, por el que se expresa que la cualidad poseda por un sustantivo lo es en grado sumo o en grado superior a los dems. El superlativo se forma sustituyendo la terminacin del genitivo singular por las terminaciones issimus, issima, issimum. Ejemplo: altus, a, um alt-issimus, a um; brevis, breve->brev-issimus, a, um; sapiens, ntis->sapient-issimus,

Los adjetivos acabados en er hace el superlativo con la terminacin errimus, errima, errimum. Ejemplo: pulcher-> pulcherrimus, a um Los adjetivos acabados en ilis hacen el superlativo con la terminacin illimus, illima, illimum. Ejemplo: facilis-> facillimus, a um Adjetivos irregulares:
Bien Mejor Lo mejor Malo Peor Lo peor Grande Ms grande Lo ms grande Muchos Ms Lo ms... Pequeo Ms pequeo Lo ms pequeo Bonus melior, melius Optimus Malus peior, peius Pessimus Magnus maior, maius Maximus Multus Plus Plurimus Parvus minor, menus Minimus

Grados del adverbio El adverbio tambin tiene grados en su significacin. Comparativo Las formas neutras de un adjetivo pueden utilizarse como valor de adverbio en grado comparativo. Ejemplos: prudentius, (ms prudentemetne), suavius(ms suavemente) Superlativo De la misma manera que a partir del adjetivo bonus, a um se construyen los adverbios de modo, a partir de cualquier adjetivo en grado superlativo se forman los correspondientes adverbios de modo en grado superlativo: para ello bastar con sustituir, la terminacin us por la e de adverbio. Pessimus-> pessime fortissimus->fortissime

Sintaxis Sintaxis del adjetivo - Comparativo de superioridad El segundo trmino de una comparacin se puede expresar en latn de dos maneras: En el mismo caso en que est el primer trmino: el segundo trmino ir entonces precedido de la conjuncin quam. Ejemplo: Petrus altior est quam Antonius.

El ablativo sin la conjuncin quam si el primer termino est en nominativo o acusativo. Ejemplo: Petreius altior est Antonio. Superlativo relativo: El superlativo relativo precisa siempre de un complemento que en latn se expresa en los siguientes casos: En genitivo. Omnium puerorum altissimus est Antonius En ablativo con la preposicin ex. Ex mnibus pueris altissimus est Antonius En acusativo con las preposiciones inter y apud. Inter/apud omnes pueros altissimus est Antonius.

Complementos circunstanciales de lugar y tiempo 1.1. Lugar desde donde Se expresa en latn en ablativo con las preposiciones a, ab, e, ex o de de, desde Excepciones: No llevan preposiciones los nombres de ciudad e islas pequeas. Tampoco la llevan los sustantivos domus casa, y rus campo a no ser que vayan acompaados de un adjetivo o un genitivo posesivo. 1.2. Lugar en donde Se expresa en ablativo con la preposicin in en. Excepciones: no llevan preposicin los nombres de ciudad e islas pequeas. Si el nombre de ciudad se declina por la primera o segunda declinacin singular, se emplea el antiguo locativo (termanacin ae para palabras de la primera declinacin y i para palabras de la segunda): Romae (en Roma); Corinthi (en Corinto) 1.3. Lugar por donde Se expresa en latn en acusativo con la preposicin per, por o en ablativo sin preposicin (instrumental). Esta ltima construccin suele emplearse con los sustantivos: porta puerta, via camino, terra tierra. 1.4. Lugar hacia donde o direccin Se expresa en acusativo ocn la preposicin ad o in a, hacia contra. Los nombres propios de ciudad e islas pequeas no llevan preposicin y tampoco los sustantivos domus y rus, a no ser que vayan acompaados de un adjetivo o un genitivo posesivo. 1.5. Tiempo cuando Se expresa en ablativo con la preposicin in o en ablativo sin preposicin. 1.6. Tiempo desde cuando Se expresa en ablativo con la preposicin ab o ex. 1.7. Tiempo hasta cuando Se expresa en acusativo con la preposicin ad o in. 1.8. Tiempo durante cunto tiempo Se expresa en acusativo sin preposicin Tema 5

Morfologa - Cuarta declinacin masculino

Cuarta declinacin neutros

Observaciones: La terminacin ibus del dativo y ablativo plural procede de la forma primitiva ubus, que se conserva en algunas palabras; por ejemplo urtus, us, miembro, hace el dativo y ablativo del plural en artubus, para no confundirlo con artibus dativo y ablativo de plural de ars,tis. La palabra domus, us, casa, adems de la forma de la cuarta declinacin, tiene algunos casos declinado por la segunda: dativo, domo; ablativo, domo: locativo, domi, en casa; acusativo del plural, domos; genitivo del plural, domorum. Quinta declinacin
A la quinta declinacin pertenecen pocos sustantivos que son casi todosfemeninos. Solamente dies (da) y meridies (medioda) son masculinos. La mayora de los sustantivos que pertenecen a la quinta declinacin no tienen plural . Las desinencias:

La palabra res tiene un significado muy general e impreciso, por esta razn en unin con determinado adjetivos ha dado origen a expresiones de significado mucho ms preciso y concreto: res gestae, hazaas; res adversae, adversidad, desgracia; res secundae, prosperidad; res familiaris, patrimonio. En unin del adjetivo publica forma la expresin res publica, el Estado, que, en ocasiones se escribe formando una sola palabra, pero cada elemento se declina por

separado siguiendo su propia declinacin: acusativo, rempublicam; ablativo, republica, etc. Presente de imperativo Se forma con el tema de presente puro (solo, sin aadidos) para la segunda persona de singular y el tema de presente ms te- para la 2 persona de plural. Ejemplo: ama, amate (ama, amad), vide, videte(ve, ved)

Sintaxis El complemento predicativo Se llama complemento predicativo a todo adjetivo o sustantivo que modifica a la vez al verbo y a un sustantivo en funcin de sujeto o de complemento directo. Cuando modifica al sujeto, recibe el nombre de nominativo predicativo. Si el predicativo es un adjetivo, concierta con el sujeto en gnero, nmero y caso. Ej. Milites romani in hostes saevi incurrebant (los soldados romanos se dirigan furiosos contra el enemigo) Si el predicativo es un sustantivo, concierta, al menos, en caso. Ej: Caesar in Hispaniam praetor venit (Csar vino a Hispania como pretor) Cuando el predicativo modifica al complemento directo se llama acusativo predicativo y sigue las mismas reglas de concordancia que el nominativo predicativo. Ej. Novam urbem Romam vocat (llama Roma a la nueva ciudad) El vocativo. La exclamacin. Mediante el vocativo se expresa la persona o cosa personificada a la que nos dirigimos con nuestras palabras. No tiene una funcin sintctica propiamente dicha y suele ir aislada del resto de la frase mediante signios de puntuacin: comas, signos de admiracin, etc.: O di inmortales! In qua urbe vivimus? Diose inmorales, en qu ciudad vivimos?

Tema 6 Morfologa/Gramtica - Participio de presente Se forma aadiendo al tema de presente la terminacin ns. Se declina igual como el adjetivo prudens, prudentis. 4 conjugacin 1 conjugacin 2 conjugacin 3 conjugacin Audiens, -ntis. Videns, -ntis Regens, -ntis Amans, -ntis La e- de reg-e-ns es la vocal de unin; la e de audi-ens es analgica a la tercera conjugacin. Este participio no se ha conservado en castellano como tal participio, pero si como adjetivo fcilmente sustantibable: amante, vidente, regente, etc. Se traduce por un gerundio simple amando, viendo, etc. O por una oracin de relativo: el que ama, el que ve, etc. Participio de pasado Siempre es pasivo y es el nico que se ha conservado en nuestra lengua como tal participio. Se forma aadiendo al tema de supino las terminaciones us, a um y se declina como un adjetivo 2-1-2 (bonus, a, um) Para obtener el tema de supino, basta con quitar a la foram de supino, tiempo que se nos proporciona en el enunciado de los verbos, la terminacin um. 1 conjugacin: amo, (amas), amare, amavi, amatum. 2 conjugacin: habeo, (habes), habere, habui, habitum. 3 conjugacin: lego, (legis), legere, legi, lectum. 4 conjugacin: capio, (capis), capere, cepi, captum.

1 conjugacin Amatus, a, um Amado -

2 conjugacin Habitus, a, um Tenido

3 conjugacin Lectus, a, tum Hablado

4 conjugacin Captus, a, um Cogido

Participio de futuro Aade al tema de supino las terminaciones urus, ura, urum. En castellano no se ha conservado y debe traducirse mediante una perfrasis: Amat-urus, a, um habit-urus, a, um lect-urus, a, um capt-urus, a, um El que va a amar el que va a tener el que va a hablar el que va coger Infinitivo de presente Se forma aadiendo al tema de presente el morfema re. Ej: ama-re (amar), habe-re (tener) leg-e-ere (hablar) cap-e-re (coger) Infinitivo de pasado Se forma aadiendo al tema de perfecto el morfemas isse. Ej: amav-isse (haber amado), habu-isse (haber tenido), leg-isse (haber hablado), cep-isse (haber cogido) Infinitivo de futuro Se forma mediante el participio de futuro en acusativo de singular o de plural ms el infinitivo de presente o de perfecto del verbo sum. 1 haber de amar amat- urum, uram, urum esse (fuisse) /amat-uros, uras, ura esse (fuisse) 2 haber de tener habit- urum, uram, urum esse (fuisse)/ habit-uros, uras, ura esse (fuisse) 3 haber de hablar lect- urum, uram, urum esse (fuisse) /lect-uros, uras, ura esse (fuisse) 4 haber de coger capt- urum, uram, urum esse (fuisse)/capt--uros, uras, ura esse (fuisse)

Sintaxis Participio concertado El participio es un adjetivo verbal y, como tal, concierta con un sustantivo de la oracin en gnero, nmero y caso. Esta construccin recibe el nombre de participio concertado. Cato, creatus consul, in Hispaniam adversus Celtiberos profectus est (Catn, nombrado consul, parti hacia Espaa contra los celtberos. Cuando se trata de un participio de presetne se traduce como gerundio o como frase de relativo. (Hannibal nuntium ad Scipionem misit colloquium petens (Anibal envi un mensajero a Escipin pidiendo una entrevista). Participio absoluto Cuando el participio, siempre en ablativo, concierta con un sustantivo tambin en ablativo, la construccin recibe el nombre de participio absoluto o oblativo absoluto. Recibe este nombre porque el participio queda desligado de la oracin. Caesar, recepto Orico, Apolloniam proficiscitur (Csar, conquistado Orico, se dirige hacia Apolonia) Hay un tipo especial de ablativo absoluto denominado Abalativo absoluto tipo Cicerone consule. Se trata de una construccin nominal en la que un sustantivo en ablativo aparece unido a otro sustantivo o a un adjetivo, tambin en ablativo, que acta como su predicado. Cicerone consule. Siendo cnsul Cicern. Uso nominal del infinitivo El infinitivo es un sustantivo verbal de gnero neutro. Como tal puede desempear en una oracin la funcin de sujeto, atributo y complemento directo. I. Funcin de C.D El verbo de la Oracin principal indica entendimiento (putare, credere, cognoscere), lengua (dicere, nuntiare, docere), sentido (videre, audire),

II.

voluntad (vollo, cupere, iubere) o estado de nimo (gaudere, doler). Consul [hostem ex urbe exire] iubet Alexander dicebat [se esse filium Iovis] Funcin de sujeto El verbo de la o. principal es impersonal, o una expresin impersonal con sum (adjetivo neutro o sustantivo + est) o est en voz pasiva. Decet, oportet, licet opus est, necesse est, Ej. Licet [me latere] Norma de traduccin Despus de traducer el verbo de la oracin principal se traduce el sujet del infinitive autoponiendose la conjuncin completiva que. El infnitivo se traduce por el tiempo personal correspondiente, teniendo en cuenta el tiempo del infinitivo y el tiempo del verbo principal, de acuerdo con lo siguiente: Vbo.ppal Infinitivo Infinitivo pasado Infinitivo futuro (posterioridad) presente (anterioridad) (simultaneidad) venturum Presente/Futuro Te venire (que Te venisse (que t Te t vengas) has venido) pto esse (que tu presente perfecto vendrs) futruo imperfecto Te venire (que Te venisse (que t Te venturum Pasado tu venas) habas venido) esse (que t Imperfecto Pluscuamperfecto vendras) Condicional Infinitivo en funcin de atributo Bibere non est vivere. Beber no es morir Infinitivo en funcin de complemento directo Es la ms comn, sobre todo con verbos que significan poder, saber, querer, deber, etc.

III.

Tema 7 Morfologa - El pronombre Los pronombres personales presentan una serie de caractersticas propias: son los nicos que no pueden emplearse como adjetivos, son asexuados: no marcan diferencia de sexo mediante el gnero, y los de 1 y 2 persona son politemticos:
presentan un tema diferente en singular y plural. 1 persona Singular Nom. Voc. Acu Gen. Dat. Abl. Ego Me Mei Mihi Me 2persona Tu Tu Te Tui Tibi Te 1persona Plural Nos Nos Nostri/um Nobis Nobis 2persona Vos Vos Vos Vestri/um vobis vobis Reflexivo Sing. y Plu. Se Sui Sibi Se

No hay pronombre personal de tercera persona; en su lugar se emplea el demostrativo is.

El pronombre reflexivo carece de nominativo y vocativo y, lo mismo que en castellano, presenta una forma nica para el singular y plural. La doble forma del genitivo del plural nostri/nostrum y vestri/vestrum son, en realidad, las formas del genitivo de singular y plural del posesivo de varios poseedores noster, vester. Cuando el ablativo precisa de la preposicin cum, siempre aparece pospuesta y unida al pronombre: mecum; tecum; nobiscum; vobiscum; secum.

El presente de subjuntivo Se forma con el tema de presente ms el morfema temporal a- ms desinencias temporales, a excepcin de la primera conjugacin que ,al igual que en espaol, toma una e- ms desinencias.

Pretrito imperfecto de subjuntivo Se forma con el tema de presente ms el morfema temporal re- ms las desinencias personales.

Sintaxis 1. La oracin compuesta La unin de dos o ms oraciones recibe el nombre de oracin compuesta. Segn su categora o importancia pueden ser principales o subordinadas. La relacin entre ellas puede ser de tres tipos: yuxtaposicin (las oraciones van unidas sin conjunciones, separadas por comas, coordinacin (las oraciones van unidas por conjunciones, pero cada una de las oraciones tiene sentido en s misma e independiente la una de la otra) y subordinacin (las oraciones subordinadas van unidas por conjunciones, pero su sentido es complementario del de una oracin principal y sin esta no tienen sentido) 2. Oraciones coordinadas Copulativas: son oraciones en las que se muestra una relacin de simple adicin. Van unidas por et, atque, ac, -que, y en castellano; y por neque, nec, que signifincan respectivamente y no, ni. Tambin tienen valor copulativo las correlaciones non solumsed etiam (no solosino tambin); y non tantumsed etiam, no solosino tambin. Disyuntivas: son oraciones que expresan una relacin alternativa y excluyente. Van unidas por las conjunciones: aut, vel, sive, seu, o.

Adversativas: son oraciones en als que una de ellas exprea una idea que, en cierto modo, contradice la otra. Van unidas por las conjunciones: at, sed pero; autem sin embargo. Explicativas: Introducen una explicacin o aclaracin a una afirmacin hecha anteriormente. Van unidas por las conjunciones nam, namque, enim, etenim pues, en efecto. Ilativas o conclusivas: son oraciones que expresan el efecto o conclusin de una afirmacin o razonamiento hecho anteriormente. Van unidas por las conjunciones: ergo, igitur, itaque, por lo tanto, asi pues, por consiguiente Tema 8 Morfologa Pronombre relativo

El pronombre-adjetivo interrogativo-indefinido El pronombre-adjetivo interrogativo y el indefinido en latn solo se diferencian en la entonacin. Si tiene entonacin interrogativa, funciona como interrogativo; si no la tiene, como indefinido. A excepcin del nominativo singular masculino y del acusativo neutro, se declina igual que el pronombre relativo. Masculino Femenino Quis/qui Quae Nominativo Quem Acusativo Las formas quis y quid tienen valor pronominal, sustituyen a un sustantivo. Ej: quis custodiet custodes? quin vigilar a los vigilantes? Quid facis? qu haces? Las formas quid y quod tienen valor de adjetivos. Ej: Qui homo venit? qu hombre ha venido? Quod oppidum cepisti? Qu fortaleza ha conquistado? Quam Quid/quod Neutro Quid/quod

Pretrito perfecto de subjuntivo Se forma con el tema de perfecto ms el morfema temporal eri- ms desinencias.

Pretrito pluscuamperfecto Se forma con el tema de perfecto ms el morfema temporal isse- ms las desinencias personales.

Verbo irregular sum

Infinitvo presente: esse: ser / estar /existir

Infinitivo perfecto: fuisse: haber sido / estado / existido

El imperativo del verbo sum: Presente es (s/sea) este

Sintaxis Hay tres tipos de subordinadas: las adjetivas, las sustantivas o completivas y las adverbiales. Oraciones subordinadas adjetivos o de relativo

Son las que van introducidas por un pronombre relativo en cualquiera de sus casos. Se les llama adjetivas por actuar como un adjetivo con respecto a un sustantivo o pronombre de la oracin principal llamado antecedente. La oracin de relativo, por regla general, llevan el verbo en modo indicativo. El pronombre relativo y su antecedente concuerdan en gnero y nmero. En el caso pueden coincidir, pero cada uno, relativo y antecedente, tomarn el que le corresponda segn el oficio sintctico que desempeen en su oracin. Ej: Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt belgae. Toda la Galia est dividida en tres partes, una de las cuales la habitan los belgas. Tambin puede ir introducida por un adverbio relativo (ubi donde, unde de donde, quo a donde, qua por donde) Es frecuente que la oraicn de relativo carezca de antecedente. Se trata de oraciones adjetivas que se han sustantivado. Ej: Qui multum habet, plus cupit. Quin mucho tiene, ms desea o El que mucho tiene, ms desea. En este ejemplo la oracin de relativo acta como sujeto de la oracin principal. Tema 9 Morfologa Pronombre-adjetivo demostrativo Hic, haec, hoc este, esta, esto

Pronombre-adjetivo demostrativo Iste, Ista, istud ese, esa, eso

Pronombre-adjetivo demostrativo Ille, illa, illud

Iste, a parter de valor dectico, que consiste en sealar algo que tenemos a la vista, en muchas ocasiones adquiere un valor despectivo, sobre todo en el lenguaje jurdico. Cum esset iste Agrigenti (Estando ese (Verres) en Agrigento). Ille, en ocasiones, adquiere valor enftivo. Ej: En illa, illa quam saepe optastis libertas. (He aqu aquella, aquella ansiada libertad que tantas veces habis deseado. La voz pasiva En latn hay 2 voces: la activa y la pasiva. Para la formacin de la voz pasiva la lengua latina emple dos sistemas diferentes: uno para los tiempos formados con el tema de presente, y otro para los que se forman a partir del tema de perfecto. 1. Tiempos del tema de presente Para formar lso tiempos personales del tema de presente, el latn se vale de un sistema idntico al empleado para la voz activa: las desinencias personales; para ello basta cambiar las desinencias activas por las de la voz pasiva, que son las siguientes: Singular Plural Se emplea r en los tiempos en los que la -mur 1 persona de singular era o. 1 persona -or/r -mini El infinitivo de presente. La 1, 2 y 4 2 persona -ris/re conjugacin lo forman con el sufijo ri; y -ntur la 3 persona con el sufijo i unidos al 3 persona -tur tema de presente. 2. Los tiempos que en voz activa se forman a partir del tema de perfecto forman la voz pasiva con el participio de perfecto del verbo y los tiempos del tema de presente del auxiliar sum. Por ejemplo: pretrito perfecto amatus, a, um sum, pretrito plucuamperfecto amat-us, a, um eran, El infinitivo de perfecto sera amat-um, am, um esse//amat-os, as, a esse (haber sido amado).

Sintaxis 1.1. Oraciones causales Expresan el motivo por el que acontece lo indicado en la oracin principal. Van introducidas por las conjunciones: quod, quia, quoniam, porque, ya que, puesto que, y llevan por regla general el verbo en indicativo. 1.2. Oraciones temporales Establece una relacin de tiempo entre lo expresado en la oracin principal y la subordinada. Las principales conjunciones que introducen este tipo de oraciones son: - Cum, ubi, ut + indicativo cuando - Antequam, priusquam antes que - Postquam, despus que - Dum, donec, quoad, mientras que (modo indicativo), hasta que (m. subjuntivo) El modo puede ser indicativo o subjuntivo. - Cum histrico. sta subordinada va introducida por cum y siempre con uno de estos dos tiempos (pretrito imperfecto y pluscuamperfecto de subjuntivo). Se puede traducir por gerundio simple (si es imperfecto viniendo Csar) por gerundio compuesto (si es pluscuamperfecto habiendo venido Csar), por al + infinitivo simple (imperfecto al venir Csar) o por al + infinitivo compuesto (pluscuamperfecto al haber venido Csar) o por como + imperfecto de subjuntivo o como + pluscuamperfecto de subjuntivo. 1.3. Oraciones finales Este tipo de oraciones indican la finalidad o intencin con que se realiza lo expresado en la oraicn principal. Van introducidas por: ut (para que, para) y ne, ut non (para que, para no). Estas oraciones siempre van el modo subjuntivo.

Tema 10 Morfologa Demostrativo anafrico is, ea, id este, ese, aquel

Este pronombre-adjetivo puede tener en latn valores diferentes segn el contexto en que se encuentre, por lo que no siempre es posible traducir de la misma manera. 1.1. Valor anafrico: este, ese, aquel 1.2. Pronombre personal de la tercera persona: l. 1.3. En caso de genitivo tiene el valor de un adjetivo posesivo: su Los demostrativos enfticos Utilizando el is, ea id se form el demostrativo enftivo idem, eadem, idem que significa el mismo, la misma, lo mismo indicando siempre identidad. Al igual que is, ea, id, el demostrativo enftico idem, eadem, idem tiene valor anafrico, es decir, se refiere a algo ya mencionada anteriormente.

Tambin es un demostrativo enftico con valor anafrico ipse, ipsa, ipsum. Este demostrativo indica identidad personal en oposicin a los dems.

Los verbos Deponentes Hay en latn un amplio nmero de verbos, de uso muy frecuente, que tienen forma pasiva pero su significado es activo: amitor, yo imito; proficiscor, yo salgo, yo parto. Son los llamados verbos denentes. Su conjugacin es idntica a los verbos en voz

pasiva. Al no tener formas activas se hace a base de formas: imitor, -aris, -ari, imitatus sum, imitar. Sintaxis. Oraciones subordinadas II - Oraciones concesivas Expresan la dificultad de lo dicho en la oraicn principal aunque no impide que esto se cumpla. Van introducidas por la conjuncin quamquam, etsi, etiamsi, quamvis, aunque o por ms que. El verbo va unas veces en indicativo y otras en subjuntivo. - Oraciones condicionales Son aquellas en las que se expresa una condicin para que se cumpla lo que se dice en la oracin principal. Las oraciones condicionales van introducidas por las conjunciones: si, si, en caso de; ni, nisi, si no: si non, si no, a no se que. El verbo en este tipo de oraciones va aunas veces en indicativo y otras en subjuntivo y en la oracin principal el verbo tambin puede ir en indicativo, subjuntivo e incluso imperativo. - Oraciones consecutivas Expresan una accin que se produce como consecuencia de lo expresado en la oracin principal. Van introducidas por las conjunciones: ut, que, ut non, que no. Tantusut (tan grandeque) ita(ut) de tal manera que talisut (talque) adeo.ut (hasta tal puntoque) El verbo va siempre en subjuntivo. - Oraciones comparativas Son aquellas en las que la oracin subordinada sirve de trmino de comparacin a la principal. Van introducidas por las conjunciones: ut, sicut, tamquam, como, as, como. A veces en la oracin principal aparecen los siguientes adverbios en correlacin con la conjuncin de la coordinada: ita, sic, tantum. El tiempo es siempre indicativo.
Tema 11 Morfologa 1.- Gramtica 1.- unus 2.- duo 3.- tres 4.- quattuor 5.- quinque 6.- sex 7.- septem 8.- octo 9.- novem 10 decem 11.undecim 12 duodecim 13.- tredecim 14.- quattuordecim 15.- quindecim 16.- sedecim 17.- septendecim 18.- duodeviginti 19.- undeviginti 20.- viginti 30.- triginta 40.- quadraginta 50.- quinquaginta 60.sexaginta 70.- septuaginta 80.- octoginta 90.- nonaginta 100.- centum 200.- ducenti, -ae, -a 300.- trecenti, -ae, -a 400.- quadringenti, -ae, -a 500.- quingenti, -ae, -a 600.- sescenti, -ae, -a 700.- septingenti, -ae, -a 800.- octingenti, -ae, -a 900.- nongenti, -ae, -a 1000.- Sg.: mille / Pl.: milia Se declinan solamente los nmeros: unus, duo, tres: Tienen declinacin especial de ducenti a nongenti: Se declinan como los adjetivos del grupo 1. milia: Se declina como los neutros de tema en -i de la tercera declinacin. Los numerales no tienen el caso vocativo. La flexin de unus, una, unum tiene solamente singular.

La flexin de los dems nmeros tiene solamente plural.

La flexin de "tres" es:

Ordinales Primus primero Secundus segundo Tertius tercero Cuartus cuarto Quintus
quinto Sextus sexto Septimus sptimo Octavus octavo Nonus noveno Decimus - dcimo Declinacin de los ordinales Los ordinales se declinan como los adjetivos del 1er grupo.

Sintaxis Oraciones completivas con conjunciones Las conjunciones de uso ms frecuente son: 1.1. Con el verbo en subjuntivo: ut, que; ne, que no; con verbos de voluntad e impersonales. 1.2. Con indicativo quod, que. Interrogativas indirectas Se llaman interrogativas indirecta a toda interrogativa expresada en estilo indirecto, esto es, subordinada a un verbo de entendimiento o lengo. Tienen las siguientes caractersticas: 1.1. Siempre van en subjuntivo 1.2. NO llevan signo de interrogacin 1.3. Dependen de un verbo o expresin que lleva implcita la idea de interrogacin.

Vocabulario
A a, ab, prep. de ab., de, desde, por. abdico, -are, -avi, -atum, tr., renunciar, abdicar. abdo, -ere, -didi, -ditum, tr., ocultar. abduco, -ducere, consigo; quitar. -duxi, -ductum, tr., llevar

adhibeo, ere, ui, -itum, tr., aplicar, emplear. adhuc, adv., hasta ahora. adicio, -icere, -ieci, -iectum, [ad-iacio], tr., aadir. adigo, ere, egi, actum, tr., impulsar, obligar a. adimo, -ere, -emi, -emptum, tr., quitar. adipiscor, -pisci, adeptus sum, tr., obtener. aditus, vase adeo. adiungo, -iungere, -iunxi, -iunctum, tr., juntar. adiuvo, -iuvare, -iuvi, -iutum, tr., ayudar. adloquor, -loqui, -locutus sum, tr., dirigir la palabra a: aliquem adloqui, hablar a alguien. administro, are, avi, atum, tr., gobernar; cuidar. admiror, -ari, -atus sum, tr., admirar. admitto, -mittere, -misi, -missum, tr., admitir; cometer. admoneo, -ere, -monui, -monitum, tr., avisar, advertir ( aliquem alicuius rei o de re). admodum, adv., mucho. estar admoveo, -ere, -movi, -motum, tr., mover hacia, acercar; aplicar. adnitor, -niti, nisus (-nixus) sum, intr., apoyarse en; esforzarse. adorior, -oriri, -ortus sum, tr., atacar. adoro, are, avi, -atum, tr., dirigir una plegaria a una divinidad, adorar. adpello, vase appello. adpeto, vase appeto. adpono, vase appono. adprobo, vase approbo. adpropinquo, vase appropinquo. adscendo, vase ascendo. adsequor, -sequi, -secutus sum, tr., alcanzar. aguzado, adsideo, -ere, -sedi, -sessum, intr., estar sentado junto a. adsisto, -sistere, -stiti, intr., ponerse cerca, asistir. adsto, -stare, -stiti, intr., estar en pie, estar presente. adsum, esse, dat., asistir. fui, intr., estar presente; con m., jo-

abeo, -ire, -ivi (-ii), -itum, intr., irse. abicio, -icere, -ieci, -iectum, [ab-iacio], tr., arrojar de s. abrogo, are, -avi, atum, tr., anular, quitar, privar de. abscido, -ere, -cidi, -cisum, tr., cortar. abscindo, -scindere, desgarrar, arrancar. -scidi, -scissum, tr.,

absolvo, -ere, -solvi, -solutum, tr., librar. abstineo, -ere, -tinui, apartar; intr., abstenerse. -tentum, tr.,

absum, -esse, afui, intr., estar distante, ausente; pres., absens, -entis, ausente, abutor, -uti, -usus sum, intr., abusar. accedo, -cedere, acercarse; aadirse. -cessi, -cessum,

intr.,

accendo, -ere, -cendi, -censum, tr., inflamar. accido, -cidere, -cidi, intr., suceder. accingo, -ere, accinxi, accinctum, tr., ceir. accipio, -cipere, -cepi, -ceptum, tr., recibir. accuso, -are, -avi, -atum, tr., acusar. acer, acris, acre, adj., agudo, penetrante, vivaz; adv., acriter. acerbus, adj., amargo; adv., acerbe sust., acerbitas, -atis, t., amargura. acies, -ei, f., lnea de batalla. acutus (part.-adj. de acuo, aguzar), agudo; adv., acute. ad, prep. de ac., a, hacia; cerca de. addo, -dere, -didi, -ditum, tr., aadir. adduco, ducere, duxi, ductum, tr., guiar hacia; inducir. adeo, -ire, -ivi (-ii), -itum, tr. e intr., ir hacia, acercarse; visitar; sust., aditus, 4 m., acceso. adeo, adv., tanto, hasta tal punto. adfero, adferre, attuli, adlatum y allatum, tr., llevar a, aportar, adficio, -ficere, -feci, -fectum, tr., conmover; afligir. adfinis, -is, m., lindante; emparentado. adfirmo, -are, -avi, -atum, tr., afirmar, declarar. adfligo, -ere, -flixi, -flictum, tr., lanzar contra; abatir. adgredior -gredi, emprender. -gressus sum, tr., atacar; -

adulescens, -entis, ven; sust., adulescentia, juventud.

aduro, -ere, -ussi, -ustum, tr., quemar por encima. advenio, -venire, -veni, -ventum, intr., llegar; sust., adventus, 4 m., llegada; advento, -are, -avi; -atum, intr., ir acercndose. adversus. prep. de ac., hacia, contra. adverto, -vertere, -verti, -versum, tr., volver hacia, atender; part.-adj., adversus, opuesto, frontero; desfavorable;animum adverto = animadverto, tr., advertir. advesperascit, ravit, impers., anochece. -ere, -vespe-

advoco, are, avi, atum, tr., llamar. adytum, i, n., parte ntima del templo, sagrario. aedes o aedis, -is, f., templo; pl., aedes, casa. aedifico, -are, -avi, -atum, tr., construir. aedilis, -is, m., edil, magistrado encargado de los edificios pblicos, calles y plazas. aeger, -gra, grum, adj., enfermo; adv., aegre, difcilmente, con repugnancia. aeneus, adj., de bronce. aequo, are, -avi, -atum, tr., igualar. aequor, -oris, n., superficie llana; mar. aequus, adj., llano, igual, ecunime; adv., aeque. igualmente; sust., aequitas, -atis, f., ecuanimidad; aequalis, -e, igual; de la misma edad. aer, aeris, m., aire. aes, aeris, n., bronce, dinero; aes alienum, deuda. aestas, -atis, f., verano. aestimo, -are, .-avi, -atum, tr., valorar. aestus, 4 m., calor; marea. aetas, -atis, f., edad. aeternus, adj., eterno. aether, -eris, m., aire de la regin superior, cielo. aevum, 2 n., duracin (ilimitada), tiempo. affero, vase adfero. afficio, vase adficio. affligo, vase adfligo. affirmo, -are, -avi, -atum, tr., afirmar. ager, agri, m., tierra de cultivo, campo; pl., agri, campos, campia; territorio; adj., agrestis, e, campesino. agger, -eris, m., terrapln; montn de materiales de acarreo (de adgero) . agmen, -inis, n., columna de tropa en marcha; primum agmen, vanguardia; medium agmen, centro de columna en marcha; novissimum agmen, retaguardia. agnosco, -ere, -gnovi, -gnitum, tr., reconocer. agnus, -i, m., cordero. ago, -ere, egi, actum, tr. impulsar hacia adelante, conducir; hacer cumplir; hacer; tratar; agito, are, avi, -atum, tr.,mover repetidamente, agitar; tratar, ocuparse de, examinar. agricola, 1 m., labrador. aio, defec. tr., decir; decir que s. ala, 1 f., ala; ala del ejrcito; escuadrn de caballera; ales, -itis, f., alado; pjaro, ave. alacer, alacris, alacre, adj., vivo, brioso, fogoso; sust., alacritas, -atis, f., fogosidad. albus, adj., blanco (mate). Se opone a ater, oscuro. alienus, adj., ajeno; extrao; hostil, desfavorable. aliquando, adv., alguna vez. aliquis, aliqua, aliquid, pron. indef., alguno.

aliquot, adj. indec., algunos. aliter, adv., de otro modo. alius, -a, -ud, indef., otro. alo. -ere. alui. altum (alitum), tr., alimentar, nutrir. alter, -era, -erum, indef., otro (de dos). altus, part. de alo, alto, profundo; adv., alte, sust., altum (mare), alta mar; sust., altitudo, -inis, f., altura, profundidad. alveus, 2 m., cavidad; cuenca, tina. ambitus, 4 m., rodeo; cohecho. ambo, adj.-pron., los dos juntos, ambos. ambulo, -are, -avi, -atum, intr., andar, pasear. amens, -entis, adj., loco; amentia, 1 f., locura. amicus, adj. y sust., amigo; adv., amice; sust., amicitia, 1 f., amistad. amitto, -mittere, -misi, -missum, tr., perder ( casualmente), en tanto que perdo significa perder de intento, destruir.amnis, -is, m., ro. amo, -are, -avi, -atum, tr., amar; part.-adj., amans, -antis, amante; adverbio, amanter; sust., amor, oris, m., amor. amplector, -plecti, -plexus tr., abrazar; sust., amplexus, 4 m., abrazo. sum,

amplus, adj., amplio, espacioso, abundante, esplndido; comp. adv., amplius, ms. amputo, -are, -avi, -atum, tr., cortar. anceps, -cipitis, adj., de dos cabezas; de doble sentido; ambiguo, incierto. ancilla, 1 f., esclava. ancora, 1 f., ancla. angustus, adj., angosto, estrecho; adv., anguste; sust., angustiae, 1 pl., angostura, desfiladero; aprieto. anima, 1 f., aire; aliento; vida; alma; sust., animal, -alis, n., animal. animadverto, vase adverto. animus, 2 m., mente; intencin, voluntad; nimo, valor. annus, 2 m., ao. ante, prep. de ac., frente a, delante de; antes; ante quam, conj., antes de que. antea, adv., antes. antiquus, adj., el que est delante; el de tiempo anterior; antiguo; adv., antiquitus, en tiempo pasado; sust., antiquitas, -atis, 3 f., antigedad. anus, 4 f., vieja. aper, apri, m., jabal. aperio, -ire, -ui, adj., apertus, abierto. apis, -is, f., abeja. appareo, -ere, -ui, -itum, intr., aparecer, manifestarse; ser evidente. appello, are, avi, -atum, tr., llamar. appello, -ere, -puli, -pulsum, tr., empujar hacia; arribar. -tum, tr., abrir; part.-

appeto, -ere, -petivi, -petitum, tr., apetecer; atacar; intr. (referido al tiempo), aproximarse. appono, -ere, -posui, -positum, tr., poner junto a. apprehendo, tr., coger. -ere, prehendi, -prehensum,

at, conj., pero. ater, atra, atrum, adj., negro, sombro. atque (ac), conj., y. atqui, conj., sin embargo atrium, 2 n., atrio, antesala. attineo. -ere. -tinui -tentum intr. con ad, tocar a, llegar hasta, importar. attingo, -ere, -tigi, -tactum, tr., tocar, alcanzar, lindar. attollo, ere, tr., elevar. attribuo, -ere, -tribui, -tributum, tr., asignar, dar. auctor, vase augeo. audeo, -ere, ausus sum, tr., atreverse; adj., audax, -acis, audaz; adv., audacter, audazmente; sust., audacia, 1 f., audacia, atrevimiento. audio, -ire, -ivi, -itum, tr., or. aufero, -ferre, abstuli, ablatum, tr., quitar. augeo, -ere, auxi, auctum, tr., aumentar; sust., auctor, -oris, m., autor, promotor, investigador; auctoritas, atis, f.,poder, autoridad, influencia. augur, -uris, m., augur, adivino. aura, 1 f., brisa, aire. auriga, ae, m., cochero. auris, -is, f., oreja, odo. aurum, 2 n., oro; adj., aureus, ureo, de oro. auspicium, 2 n., observacin de las aves en su vuelo movimientos. apetito y canto; auspicio, smbolo de poder. aut, conj., o; aut.. aut, ya.. ya. autem, conj., en cambio, pero. auxilium, 2 n., ayuda; auxilia, pl, fuerzas auxiliares. avarus, adj., avaro; adv., avare; sust., avaritia 1 f., avaricia. avello, -ere, -vulsi, -vulsum, tr., arrancar. averto, -ere, -verti, apartar; adj., aversus, hostil. avis, -is, f., ave; presagio. avus, 2 m., abuelo. avunculus, 2 m., to materno. axis, -is, m., eje; carro, eje del cielo, cielo. B -versum, tr.,

approbo, -are, -avi, -atum, tr., aprobar; sust., approbatio, -onis, f., aprobacin. appropinquo, -are, dativo, acercarse. -avi, -atum, infr., con

apto, -are, -avi, -atum, tr., adaptar; proveer. aptus, adj., apto, acomodado. apud, prep. de ac., junto a, entre, en casa de. aqua, 1 f., agua; aquor, 1 intr., coger agua. aquila, 1 f., guila. ara, 1 f., altar. arator, aratrum, vase aro. arbiter, -tri, 2 m., testigo, rbitro; arbitror, -ari, atus sum, tr., considerar, creer. arbor, -oris, f., rbol. arceo, -ere, -ui, tr., encerrar, apartar. arcesso, -ere, ivi, itum, tr., hacer venir, citar. arcus, 4 m., arco. ardeo, -ere, arsi, arsum, intr., arder; sust., ardor, oris, m., ardor. arduus, adj., escarpado, difcil. areo, -ere, intr., estar seco. argentum, 2 m., plata. arguo, arguere, argui, argutum, tr., esclarecer, probar; acusar; sust., argumentum, 2 n., prueba. aries, -etis, m., carnero; ariete (mquina de guerra). arma, -orum, 2 n., pl., armas; armo, -are, -avi, atum, tr., armar. armentum, 2 n., rebao, vacada. aro, -are, -avi, -atum, tr., arar; sust., arator, oris, arador, labrador; aratrum, 2 n., arado; arvum, 2 n., tierra de labor. arripio, -ere, -ripui, -reptum, tr., coger apresuradamente, arrebatar, apresar, empujar. ars, artis, f., arte, habilidad; pl., medios, procedimientos; artifex, -icis, m., artfice, autor, maestro. artus, 4 m. pl., miembros. arx, arcis, f., ciudadela; cima, altura. ascendo, -ere, -scendi, tr. e intr., subir; sust., ascensus, 4 m., grado. aspectus, vase aspicio. asper, -era, -erum, adj., spero, duro, penoso; adv., aspere; sust., asperitas, -atis, f., aspereza, dureza. aspicio, -ere, -spexi, -spectum, tr., mirar hacia; sust., aspectus, 4 m., vista, aspecto. assequor, vase adsequor. assisto, vase adsisto. -scensum, subida,

bacchor, -ari, -atus sum, correr furioso. baculum, 2 n., bastn. barbarus, adj. , extranjero; brbaro, inculto, salvaje basium, 2 n., beso. beatus, adj., dichoso, feliz adv., beate. bellum, 2 n., guerra; bello, -are, atum, intr.. guerrear, combatir. bene, vase bonus. -avi, -

beneficium, 2 n., beneficio, acto de benevolencia, favor, servicio. bibo, -ere, bibi, bibitum, tr. beber. biduum, 2 n. (bis dies), espacio de dos das. biennium, 2 n. (bis annus) perodo de dos aos. bis, adv. numeral, dos veces. bonus, adj., bueno; adv., bene, bien; sust., bonitas, -atis, f., bondad. bos, bovis, m. y f., buey, vaca. bracchium, 2 n., brazo. brevis, -e, adj., breve, corto; advs., breviter, brevemente; brevi; pronto; sust., brevitas, -atis, f., brevedad, pequeez. bubulcus, 2 m., boyero. C cacumen, -inis, n., cima en punta, punta. cadaver, -eris, n., cadver. cado, -ere, casum, intr., caer; sust., casus, 4 casualidad; suceso. caecus, adj., ciego; oculto; oscuro. caedo, -ere, cecidi, caesum, tr., cortar, matar, derribar; sust., caedes, is, f., matanza, mortandad, asesinato. caelum, 2 n., bveda celeste, cielo; clima, atmsfera; adj., caelestis, -e, celestial, del cielo. caeruleus y caerulus,adj., azul oscuro. calamitas, -atis, f., calamidad, desastre. calcar, -aris, m., espuela. callidus, adj., conocedor, experto, diestro; maoso, astuto; adv., callide. campus, 2 m., llano, campo. candidus, adj., sust., candidatus, candidato. vestido blanco (brillante); de toga blanca, cecidi, m., cada;

carmen, -inis, n., cancin. caro, carnis, f., carne. carpo, -ere, carpsi, carptum, tr., arrancar; escoger; tomar; disfrutar; desgarrar. carus, adj., querido; sust., caritas, -atis, f., cario, caresta. castellum, 2 n., fortn, baluarte, reducto. castra, 2 pl., campamento. castus, adj., casto, puro; adv., caste. catena, 1 f., cadena. caterva, 1 f., bandada, tropa. caupo, -onis, m., mesonero. causa, 1 f., causa, motivo, razn; proceso; pretexto; abl., causa, por, a causa de. caveo, -ere, cavi, cautum, tr. e intr., precaverse, guardarse de; cave ne cadas, gurdate de caer; velar por, garantizar; sust., cautio, onis, f., garanta. cavus, adj., vaco, cncavo; sust., caverna, 1 f., cavidad, caverna. cedo, -ere, cessi, cessum, intr. y tr., ir, irse, retirarse; ceder; dar, conceder; cesso, -are, -avi, atum, intr., estar ocioso, estar en reposo, cesar. celeber, -bris, -bre, adj., apiado, concurrido, famoso; celebro, -are, -avi, -atum, tr., concurrir en tropel, apiarse; celebrar. celer, -eris, adj., veloz; adv., celeriter; sust., celeritas, f., celeridad, rapidez, prisa. cella, 1 f., despensa; celda, celdilla. celo, -are, -avi, -atum, tr., ocultar, tener oculto. celsus, adj., elevado. cena, 1 f., comida; ceno, atum, intr., comer. -are, -avi, -ere, -atis,

canis, -is, m. y f., perro. cano, -ere, cantum, tr., cantar; sust., cantus, 4 canto; canto, -are, -avi, -atum, tr., cantar. cecini, m.,

censeo, -ere, censui, censum, tr., evaluar, declarar, juzgar, estimar, creer sust., censor, oris, m., censor; census, 4 sust. censo. centum, num. card., cien, centesimus, ord., cent simo; centeni, distr., de cien en cien; centies adv., cien veces.centurio, -onis, m., centurin. cera, 1 f., cera; cerae, tablillas enceradas. cerno, -ere, crevi, cretum, tr., discernir, distinguir, ver; decidir. certo -are, -avi, -atum, intr. y tr., luchar, rivalizar, disputar; debatir; sust., certamen, -inis, n., disputa, porfa, certamen;certatim, adv., a porfa. certus, adj., fijo, determinado, seguro, cierto; compar., certiorem facio aliquem, informo a alguno; adv., certe,ciertamente, sin duda; certo, con seguridad. cervices, -cum, f. pl., cuello. cesso, vase cedo. ceteri, -rae, -ra, adj. pl., los dems, los restantes; adv., ceterum, por lo dems. cibus, 2 m., comida, alimento.

canus, adj., blanco, cano; canities, -ei, f., pelo canoso; vejez. capax, -cis, adj., capaz. caper, capri, m., macho 1 f., cabra; capella, 1 f., cabrita. capillus, 2 m., cabello. capio, -ere, cepi, captum, tr., coger, tomar, apoderarse de; capto, -are, -avi, -atum, tr., tratar de coger; sust.,captivus, 2 m., prisionero. caput, itis, n., cabeza; persona; vida; capital. carcer, -eris, m., crcel, prisin; barrera, punto de partida en las carreras de circo. cardo, -inis, m., quicio. careo, -ere, -ui, intr. (con ablat.), carecer, privarse, abstenerse. carina, 1 f., quilla; (en poesa), nave. cabro; capra,

cieo, ciere, civi, citum, tr. poner en movimiento, agitar, remover; proferir, lanzar; part.adj., citus, rpido; cito, -are, -avi, -atum, excitar, llamar, citar. cingo, -ere, cinxi, cinctum, tr., ceir; cingor, tr. e intr., ceirse, armarse. cinis, -eris, m., ceniza. circa, prep. de ac., alrededor; hacia, poco ms o menos. circumago, -ere, -egi, -actum, tr., llevar alrededor. circumcludo, -ere, -clusi, -clusum, tr., cercar, encerrar; acosar en torno. circumdo, -dare, -dedi, -datum, tr., poner en torno, rodear. circumduco, -ere, -duxi, -ductum, tr., llevar en torno, rodear. circumeo o circueo, -ire, -ivi, -itum, tr. e intr., ir alrededor; rodear; sust., circuitus, 4 m., rodeo. circumsisto, -sistere, -steti, intr. y tr., detenerse alrededor; rodear. circumspicio, -ere, -spexi, -spectum, tr., mirar en torno, abarcar con la vista; observar, examinar. circumsto, are -steti. intr. y tr., estar en torno; rodear. circumvenio, -ire, -veni, -ventum, tr., cercar, acorralar; tender un lazo, engaar. cis, prep. de ac., a este lado de. citerior, -oris, adj., del lado de ac (respecto a Roma o Italia). cito, vase cieo. citra, prep. de ac., a este lado de. civis, -is, m. y f., ciudadano; adj., civilis, -e, civil, cvico; adv., civiliter; sust., civitas, -atis, f., ciudad, Estado; derecho de ciudadana. clades, -is, f., desastre. clam, adv., a escondidas. clamo, -are, -avi, -atum, intr., gritar; sust., clamor, oris, m., grito; clamito, -are, -avi, -atum, intr., vocear, gritar constantemente. clarus, adj., brillante, claro; evidente, famoso. classis, -is, f., escuadra. claudo, -ere, clausi, clausum, tr., cerrar. clavis, -is, f., llave. clemens, -entis, adj., clemente, suave, indulgente; bondadoso; adv., clementer; sust., clementia, 1 f., clemencia, benignidad. cliens, -entis, m., cliente, protegido, sbdito. clipeus, 2 m., escudo redondo de metal. coeo, -ire, -ivi (-ii), -itum, intr., reunirse, juntarse; condensarse; sust., coetus, 4 m., reunin, junta. coepi, -isse, coeptum (se usa como perfecto de incipio ), def. tr., comenzar. coerceo, -ere, -ui, -itum, tr., encerrar, reprimir, frenar. cogito, are, avi, atum, tr., pensar; planear, proponerse; cogitatio, onis, f., pensamiento.

cognatus, adj., pariente consanguneo; sust., cognatio, -onis, f., parentesco. cognomen, -inis, m, sobrenombre, apellido. cognosco, -ere, -gnovi, -gnitum, tr., conocer; averiguar; aprender; investigar judicialmente; sust., cognitio, -onis, t.,conocimiento, indagacin judicial. cogo, -ere, coegi, coactum, tr., reunir, juntar; obligar. cohors, -ortis, f., cohorte. cohortor, -ari, -atus sum, tr., exhortar, arengar; sust., cohortatio, onis, f., arenga. colligo, -ere, -legi, -lectum, tr., recoger, reunir. collis, -is, m., colina. colloco, vase conloco. collum, 2 n., cuello. colo, -ere, colui, cultum, tr., cultivar; habitar; honrar, cuidar; tratar; sust., cultura, I, f., cultivo; cultus, 4 m., modo de vestir, modo de vida; grado de civilizacin, ejercicio, culto. color, oris, m., color. coluber, -bri, m., culebra. columba, 1 f., paloma. coma, 1 f, cabello; follaje. comes, -itis, m., compaero, acompaante; vb., comitor, -ari, -atus sum, tr., acompaar; sust., comitatus, 4 m.,acompaamiento, squito. commemoro, -are, -avi, -atum, tr., recordar, mencionar. commendo, -are, -avi, -atum, recomendar; sust., commendatio, t., recomendacin. tr., confiar; -onis,

commeo, -are, -avi, -atum, intr., pasar de un sitio a otro, ir y venir; sust., commeatus, 4 m., convoy, columna de aprovisionamiento; licencia militar. comminus, adv., de cerca. committo, -ere, -misi, -missum, tr., trabar; confiar; ejecutar. commodus, ad;., conveniente, acomodado; adv., commode; sust., commodum, 2 n., ventaja, provecho. commoror, aris, -atus sum, intr., detenerse. commoveo, -ere, -movi, -motum, tr., conmover, agitar; remover. communis, -e, adj., comn, general; adv., communiter; sust., communitas, -atis, f., comunidad, sociedad;communico, are, -avi, atum, tr., compartir, comunicar. compages, -is, f., juntura, trabazn. comparo, -are, -avi, -atum, tr., comparar. (Procede de compar, comparis, parecido, y es distinto del siguiente de la misma forma.) comparo, -are, -avi, -atum, tr., preparar, proveer; reunir. (Proviene de cum y paro, preparar.) compello, -ere, -puli, -pulsum, tr., reunir, juntar; apremiar, obligar.

comperio, -ire, -peri, -pertum, tr., averiguar, descubrir; saber. complector, -plecti, -plexus sum, abrazar; sust., complexus, 4 m., abrazo. compleo, -ere, -evi, -etum, tr., llenar. complures, -ium, adj., muchos, gran cantidad. compono, -ere, -posui, -positum, tr., juntar, reunir; disponer, concertar, componer, arreglar; enterrar. comporto, -are, -avi, -atum, tr., reunir, recoger. comprehendo, -ere, -hendi, -hensum, tr., asir, sujetar, abarcar; entender, comprender. comprimo, -ere, -pressi, -pressum, tr., reprimir, contener; apretar, detener. conatus, vase conor. concedo, -ere, -cessi, -cessum, intr., irse, retirarse, ceder, adherirse; tr., conceder, permitir. concido, -ere, -cidi, intr., caer, derrumbarse. concido, -ere, -cidi, -cisum, tr.. cortar. destruir. concilium, 2 n., junta, reunin, asamblea; concilio, -are, -avi, -atum, tr., reunir; asociar; ganarse, conciliarse; procurar. concipio, -ere, -cepi, -ceptum., tr., coger; concebir; comprender, imaginarse; contraer; concertar. concito, -are, -avi, -atum, tr., agitar, lanzar. conclamo, -are, -avi, -atum, intr., gritar a una, clamar; llamar; ordenar concors, -ordis, adj., concorde, armonioso; sust., concordia, 1 f., concordia, armona. concupisco, -ere, -cupivi, -cupitum, tr., desear ardientemente. concurro, -ere, -curri, -cursum, intr., correr juntamente; chocar en batalla; venir a las manos. concursus, 4 m.,corrida en tropel; encuentro, choque. concutio, -ere, -cussi, -cussum, tr., sacudir, golpear; conmover; aterrar. condemno, -are, declarar culpable. -avi, -atum, tr., condenar, estipulacin; tr.,

conficio, -ere, -feci, -fectum, tr., hacer por completo, acabar, consumir, agotar. confido, -ere, -fisus sum, intr. (con dativo y tambin con ablativo), confiar, poner confianza en. confirmo, -are, avi, restablecer; animar; probar. -atum tr., asegurar,

confiteor, -eri, -fessus sum, tr., confesar; admitir; reconocer. confligo, combatir. -ere, -flixi, -flictum, intr., chocar,

confodio, -ere, -fodi, -fossum, tr., atravesar, matar. confugio, -ere, -fugi, -fugitum, intr., huir, refugiarse; recurrir. confundo, -ere, -fudi, -fusum, tr., derramar; mezclar; desordenar; confundir. congredior, -gredi, -gressus sum, intr., venir juntamente; encontrarse, reunirse; sust., congressus, 4 m., encuentro, reunin. conicio, -icere, -ieci, -iectum, tr., lanzar, arrojar; conjeturar, inferir. coniungo, -ere, -iunxi, -iunctum, tr., unir, juntar; part.-adj., coniunctus, unido, ntimo; sust., coniunx, -iugis, m. y f.,cnyuge, esposo. coniuro, -are, -avi, -atum, intr., jurar juntamente, ligarse con juramento, conspirar; coniurati, 2 m., pl., conjurados, conspiradores; coniuratio, -onis, f., conjuracin. conlega o collega, 1 m., colega. conloco o colloco, -are, -avi, -atum, tr., colocar, poner, establecer, arreglar; dar en matrimonio, casar. conloquor o colloquor, -loqui, -locutus sum, intr., conversar, conferenciar; sust., conloquium, 2 n., conferencia, entrevista. conor, -ari, -atus sum, tr., intentar, emprender; sust., conatus, 4 m., intento. conquiro, ere, -quisivi, quisitum, tr., buscar por todas partes, reunir, reclutar. conscendo, -ere, -scendi, -scensum, intr. y tr., subir, montar; conscendere navem, embarcar. conscientia, 1 f., conocimiento compartido con otros, complicidad; conciencia; conciencia del bien o del mal.conscisco, ere, -scivi o -scii, -scitum, tr., decidir; mortem sibi consciscere, darse muerte. conscius, adj., conocedor, sabedor; sibi conscius, consciente de s mismo; sust., conscius, 2 m., cmplice, confidente. conscribo, -ere, -scripsi, -scriptum, tr., alistar; redactar, escribir; patres conscripti, senadores. consentio, -ire, -sensi, -sensum, intr., estar de acuerdo, convenir con; sust., consensio, -onis, f., y consensus, 4m., acuerdo, unanimidad. consequor, -sequi, -secutus sum, tr., seguir, perseguir; dar alcance, conseguir, obtener.

condicio, onis, f., convenio, condicin, coyuntura.

condio, -ire, -ivi, conditum, tr., condimentar; embalsamar; embellecer, exornar. condo, -ere, -didi, -ditum, tr., fundar, edificar, establecer; componer; esconder, almacenar; enterrar; condere diem, pasar el da. condono, -are, -avi, -atum, tr., hacer donacin; perdonar. conduco, -ere, -duxi, -ductum, tr., conducir; juntar, congregar; alquilar, arrendar; conducit, intr., conviene, es ventajoso. confero, -ferre, -tuti, collatum, tr., llevar juntamente, reunir, aportar; comparar; conferir; conferre se, dedicarse, consagrarse. confertus, adj., apretado, apiado, colmado.

consero, -ere, -serui, -sertum, tr., atar juntamente, trabar; conserere manum o manus, trabar combate. consero, -ere, -sivi, -situm, tr., plantar. conservo, -are, guardar; salvar. -avi, -atum, tr., conservar,

contorqueo, -ere, -torsi, -tortum, tr., hacer girar, retorcer, disparar. contra, prep. de ac., contra y frente a. contraho, -ere, -traxi, -tractum, tr., reunir, juntar, concentrar; contraer; incurrir en, concluir, pactar; reducir, disminuir, abreviar. contrarius, adj., opuesto, contrario; adv., contrarie. controversia, 1 f., disputa. contumelia, 1 f., ultraje, afrenta, insulto, injuria. conturbo, -are, -avi, -atum, tr., turbar, desordenar, confundir. convello, -ere, -velli, -vulsum, tr., arrancar. convenio, -ire, -veni, -ventum, tr., encontrar (a alguien); intr., reunirse, acudir a; convenir, ser apropiado; convenit,conviene, es propio, es conforme; sust., conventus, 4 m., asamblea, reunin sesin judicial. converto, -ere, -verti, -versum, tr., volver, hacer volver; cambiar, convertir en; intr., volverse, cambiarse. convivium 2 n., comida, banquete. convoco, -are, -avi, -atum, tr., convocar. coorior, -oriri, ortus sum, intr., surgir, aparecer, originarse. copia, 1 f., abundancia; tropas. ocasin; (pl.), copiae,

consido, -ere, -sedi, -sessum, intr., sentarse; apostarse, acampar. consilium, 2 n., plan, designio, parecer; consejo; discrecin, juicio. resolucin;

consisto, -ere, -stiti, intr., detenerse; mantenerse firme; consistir; depender. consolor, -ari, -atus sum, tr., consolar, confortar, aliviar. conspicio, -ere, -spexi, -spectum, tr., mirar, ver, observar; sust., conspectus, 4 m., vista, mirada; presencia.conspicor, -ari, -atus sum, tr., mirar. constituo, -ere, -stitui, -stitutum, tr., establecer, poner, colocar, fijar; decidir. consto, -are, -stiti, -statum, intr., constar, permanecer firme, invariable, durar; estar de acuerdo, concordar; part.-adj.,constans, -antis, constante, firme; adv., constanter; sust. constantia, 1 f., constancia, firmeza. consuesco, -ere, -suevi, -suetum, intr., acostumbrar. El perf., consuevi, tengo por costumbre, suelo; sust.,consuetudo, -inis, f., costumbre, trato, relacin, norma. consul, -ulis, m., cnsul; adj., consularis, -e, consular; sust., consularis, -is. m.. excnsul: sust., consulatus, 4 m.,consulado. consulo, -ere, -sului, -sultum, tr., consultar; intr. (con dativo), mirar por; sust., consultum, 2 n., decreto; adv.,consulto, de intento. consumo, -ere, -sumpsi, -sumptum, tr., consumir, gastar, disipar. consurgo, -ere, surrexi, intr., levantarse juntamente. -surrectum,

cor, cordis, n., corazn; hoc cordi est mihi, esto me es agradable, me gusta. coram, prep. de ab., en presencia de. cornu, 4 n., cuerno; ala o flanco (de ejrcito). corona, 1 f., corona, personas, de soldados). corpus, -oris, n., cuerpo. corrigo, -ere, -rexi, enmendar, reformar. -rectum, tr., corregir, guirnalda; crculo (de

contego, -ere, -texi, -tectum, tr., cubrir, ocultar. contemno, -ere, -tempsi, -temptum, tr., despreciar, desdear; sust., contemptio, -onis, f., desprecio. contendo, -ere, -tendi, -tentum, tr., tender, estirar; demandar con insistencia; asegurar firmemente; intr., esforzarse, rivalizar, luchar, dirigirse; sust., contentio, -onis, f., lucha, tensin. contineo, -ere, -tinui, -tentum, tr., mantener unido; encerrar, abarcar, limitar; retener, reprimir; part.-adj., continens, -entis, lindante, seguido; adv., continenter, sin interrupcin; sust., continens, -entis, f., tierra firme, continente; part.adj., contentus, satisfecho, contento. contingo, -ere, tr., tocar; intr., suceder. -tigi, -tactum,

corripio, -ripere, -ripui, -reptum, tr., coger, arrebatar, apoderarse de; reducir, abreviar; reprender; recorrer rpidamente. corrumpo, -ere, -rupi, -ruptum, tr., destruir, arruinar; corromper. cras, adv., maana. creber, -bra, -brum, adj., apretado, trabado, frecuente; adv., crebro, frecuentemente. credo, -ere, credidi, creditum, tr., confiar, creer; intr. (con dat. ), fiarse, confiarse; adj., credibilis, -e, creble; adv.,credibiliter, de modo verosmil. creo, -are, -avi, -atum, tr., crear, producir; nombrar, elegir. cresco, -ere, intr., crecer, aumentar; cido (de). crinis, -is, m., cabello. crudelis, e, adj., cruel; adv., crudeliter; sust., crudelitas, atis, f., crueldad. crevi, cretum, part., cretus, salido, na-

continuus, adj., seguido; adv., continuo, inmediatamente. contio, -onis, f., asamblea, reunin (convocada por un magistrado); discurso (en dicha asamblea).

crimen, inis, n., acusacin culpa, crimen.

cruor, -oris, m., sangre; adj., cruentus, ensangrentado, sangriento. crus, cruris, n., pierna. crux, -cis, f., cruz, tormento, desdicha; abi o i in malam crucem, vete a que te cuelguen; crucio, are, -avi, -atum, tr.,atormentar; sust., cruciatus, 4 m., tormento. cubo, -are, cubui, cubitum, estar echado, dormir; estar reclinado comer; sust., cubile, -is, n., lecho, guarida. culmen, inis, n., cima, cumbre. culpa, 1 f., culpa, falta, censura. culter, -tri, m., cuchillo. cultura, 1 f., vase colo. cultus, 4 m., vase colo. cum, prep. de ab., con; conj. temporal, cuando, siempre que; como (con imperf. o plusc. de sub.); cum... tum..., no slo.... sino tambin, de una parte. ., de otra...; cum primum, luego que. cumulo, -are, -avi -atum, tr., acumular. cunctor, -ari, -atus sum, intr., detenerse; dar largas; vacilar; sust., cunctatio, -onis, f., dilacin, vacilacin; cunctator, -oris, m., irresoluto, cachazudo. cunctus, adj., todo junto, entero. cupio, cupere, cupivi, cupitum, tr., ansiar, desear; sust., cupido, inis, f., deseo, ansia; adj., cupidus, deseoso; vido; adv., cupide; sust., cupiditas, -atis, f., deseo, ansia. cura, 1 f., cuidado, atencin, preocupacin, ansiedad, afliccin; guarda, vigilancia; objeto de amor. curia, 1 f., curia, lugar de reunin del Senado. curo, -are, -avi, -atum, tr., cuidar, preocuparse de, atender a; curar. curro, -ere, cucurri, cursum, intr., eorrer; sust., currus, 4 m., carro, coche; cursus, 4 m., carrera, curso, marcha.cuspis, idis, f., punta de lanza, lanza, dardo. custos, -odis, 3 m., guardin; sust., custodia, 1 f., guarda, custodia; guardia, centinela; guarnicin; custodio, -ire, -ivi (-ii), -itum, tr., guardar, vigilar, defender. cutis, -is, f., piel. cycnus, i, m., cisne. cymba (cumba). 1 f., barca. D damno, are, avi, atum, tr., condenar, declarar culpable. damnum, 2 n., dao, prdida. daps ( no se usa en nom . ), dapis, f., banquete, festn. de, prep. de ab.. de, desde, de lo alto de; acerca de. dea, vase deus. deambulo, -are, -avi, -atum, intr., pasear. debello, -are, -avi, -atum, tr., someter guerreando, derrotar. intr., para

debeo, -ere, -ui, -itum, tr., deber, adeudar. decedo, -ere, -cessi, -cessum, intr., irse, retirarse, partir, alejarse; morir; ceder, cesar; decessus, us, 4., salida, partida, muerte. decem, num. card., diez; decimus, ord., dcimo; deni, distr., de diez en diez; decies, adv., diez veces. december, bris, m., diciembre. decemviri, -orum o -um, m. pl., decemviros, magistrados romanos. decerno, -ere, -crevi, -cretum, tr., decidir, decretar, ordenar; sust., decretum, 2 n., decreto. decet, 2, impers., est bien, conviene, cumple. decido, ere, -cidi, intr., caer, perecer. decipio, -cipere, burlar; sorprender. -cepi, -ceptum, tr., engaar,

declaro, -are, -avi, -atum, tr., declarar; proclamar; anunciar. declivis, -e, inclinado, en pendiente. decoro, are, -avi, atum, tr., adornar, honrar. decurro, ere, cucurri (curri), -cursum, intr., bajar corriendo; acudir, recurrir. decretum, vase decerno. decus, oris, n., ornato, decoro; honor, dignidad. dedecus, oris, n., deshonor, baldn. dedo, ere, didi, ditum, tr., dar, entregar; dedere se, consagrarse, dedicarse; part.adj., deditus, adicto, devoto; sust.,deditio, -onis, f., entrega, rendicin. deduco, -ere, -duxi, -ductum, tr., conducir desde arriba, bajar; apartar, derivar, quitar, sacar de; botar (una nave).defatigo, -are, -avi, -atum, tr., fatigar, agotar. defectio, -onis, f., vase deficio. defendo, -ere, -fendi, -fensum, tr., separar, alejar; defender, proteger; sust., defensio, -onis, f., defensa; defensor, -oris, m., defensor. defero, -ferre, -tuli, -latum, tr., traer abajo, traer, llevar, entregar; declarar, revelar; deferre nomen alicuius,denunciar a uno. defessus, adj., fatigado, agotado. deficio, -ere, -feci, -fectum, tr., abandonar, faltar; intr., estar falto, desprovisto; separarse, pasarse al otro bando, retirarse, abandonar el puesto o partido, rebelarse. defigo, -ere, -fixi, fixum, tr., fijar, clavar. defluo, -ere, -fluxi, -fluxum, intr., fluir, bajar; caer; perderse. defungor, -fungi, -functus sum, intr., cumplir, desempear; acabar; morir. dego, -ere, degi, tr., pasar, emplear. degredior, -gredi, -gressus sum, intr., descender. deicio, -icere, -ieci, -iectum, tr., lanzar hacia abajo, precipitar; expulsar; despojar. deinde, adv., despus. delabor, labi, lapsus sum, intr., deslizarse, caer.

delecto, are, -avi, -atum, tr., deleitar, agradar; sust., delectatio, onis, f., deleite, placer. deleo, -ere, -evi, -etum, tr., destruir, borrar. delibero, -are, -avi, -atum, intr. y tr., pesar con la mente, deliberar, reflexionar; consultar. deligo, -ere, -legi, -lectum, tr., elegir. delubrum, 2 n., templo, santuario. deludo, -ere, -lusi, -lusum, tr., enganar, burlarse de. demens, -entis, adj., demente, loco; sust., dementia, 1 f., demencia, locura. deminuo, -ere, -minui, -minutum, tr., disminuir, debilitar; quitar. demitto, -ere, -misi, -missum, tr., dejar caer, hacer caer; bajar; meter; part.-adj., demissus, abatido, humilde. modesto. demo, -ere, dempsi, demptum, tr., quitar. demolior, -iri, -itus sum, tr., demoler, destruir. demonstro, -are, -avi, -atum, tr., mostrar, indicar; exponer. denique, adv., finalmente. dens, dentis, m., diente. densus, adj., denso, espeso, apretado. depascor, -pasci, -pastus sum, tr., pacer, devorar. depello, -ere, -puli, expulsar; quitar; disuadir. -pulsum, tr., derribar;

desisto, -ere, -stiti, -stitum, intr., desistir, cesar. despero, -are, -avi, -atum, intr., perder la esperanza, desesperar; tr., desesperar de; sust., desperatio, -onis, f.,desesperanza, desesperacin. despicio, -ere, -spexi, -spectum, intr., mirar hacia abajo; tr., despreciar, desdear; sust., despectus, 4 m., mirada hacia abajo; desprecio. destituo, -ere, -stitui, -stitutum, tr., poner aparte; abandonar; engaar. desum, esse, -fui, intr., faltar. deterior, -oris, adj., peor. deterreo, -ere, -terrui, -territum, tr., apartar o impedir por el terror, intimidar. detineo, -ere, -tinui, -tentum, tr., detener, apartar, desviar. detraho, -ere, -traxi, -tractum, tr., apartar, separar por la fuerza; quitar. detrimentum, 2 n., dao, prdida. deus, 2 m., dios; dea, 1 f.. diosa. devenio, -ire, -veni, -ventum, intr., descender, ir a parar, llegar. dexter, -tra, -trum, adj., derecho, que est a la derecha; sust., dextra, 1, f., Ia mano derecha. dicio, -onis, f. (no se usa en nom. ), autoridad, dominio, poder. dico, -ere, dixi, dictum, tr., decir; part., usado como nombre, dictum, 2 n., dicho, palabra. dictator, -oris, m., dictador. dies, -ei, m., da; m. o f., da sealado, tiempo fijado; adj., diurnus, de da. differo, -ferre, distuli, dilatum, tr., dispersar, diseminar, diferir; intr., diferenciarse. difficilis, -e, adj., difcil; adv., difficulter; sust., difficultas, -atis, f., dificultad. diffido, -ere, diffisus sum, intr., desconfiar, desesperar. diffugio, -fugere, -fugi, -fugitum, intr., huir desordenadamente; dispersarse, disiparse. diffundo, -ere, -ffudi, -ffusum, derramar, propagar; ensanchar. digitus, 2 m., dedo. dignor, -ari, -atus sum, tr., juzgar digno, permitir, consentir. dignus, adj., digno, merecedor; debido; adv., digne; sust.dignitas, -atis, 3 f.. dignidad, distincin, rango. digredior, -gredi, -gressus sum, intr., separarse; partir. dilabor, -labi, desvanecerse. -lapsus sum. intr., disolverse, tr., difundir,

depono, -ere, -posui, -positum, tr., dejar en tierra, dejar, abandonar, depositar. deporto, -are, -avi, -atum, tr., trasladar, llevar, traer; deportar. deposco, -ere, -poposci, tr., pedir con insistencia, reclamar, exigir. deprecor, -ari, -atus sum, tr., tratar de evitar con splicas; rogar, interceder. deprehendo, -ere, -hendi, -hensum, tr., coger, apresar, interceptar; descubrir, sorprender. deprimo, -ere, - pressi, - pressum, tr., hundir; abatir oprimir. depromo, -ere, -psi, -ptum, tr., sacar. derideo, -ere, -risi, -risum, tr., rerse de, burlarse de. descendo, -ere, -scendi, -scensum, intr., descender, bajar; penetrar en. describo, -ere, -psi, -ptum, tr., copiar, describir; repartir. desero, -ere, -serui, -sertum, tr., abandonar. desidero, -are, -avi, -atum, tr., desear, ansiar, echar de menos; sust., desiderium, 2 n., ansia, nostalgia; pesadumbre.designo, -are, -avi, atum, tr., designar, sealar, delimitar. desilio, -ire, -silui, -sultum, intr., saltar, descender saltando. desino, -ere, -sivi o -sii, -situm, tr. e intr., cesar, poner trmino, acabar. desipio, -ere, -ui, intr., haber perdido el gusto, el sentido, tontear.

dilectus, 4 m., seleccin; leva. diligo, -ere, -lexi, -lectum, tr., amar; part.-adj., diligens, -entis, cuidadoso, diligente; adv., diligenter; sust.,diligentia, 1 f., cuidadoso, diligencia. dimico, -are, -avi, -atum, intr., combatir, luchar; sust., dimicatio, -onis, f., combate, lucha. dimidium, 2 n., mitad.

dimitto, -ere, -misi, -missum, tr., dejar ir, despedir, abandonar, dejar escapar. dirigo, -ere, -rexi, -rectum, tr., alinear, guiar, dirigir; part.-adj., directus, recto. dirimo, -ere, -emi, interrumpir romper, anular. -emptum tr., separar,

divus, 2 m., dios; diva, 1 f., diosa; adj., divinus, divino; adv., divinitus, por disposicin divina. do, dare, dedi, datum, tr., dar. doceo, ere, docui, doctum, tr., ensear, informar; part.-adj., doctus, docto, instruido, diestro; sust., doctrina, 1 f.,enseanza, doctrina, ciencia. doleo, -ere, dolui, intr., doler, tener dolor; tr., dolerse, deplorar; sust., dolor, -oris, m., dolor, pena, ofensa; amargura.dolus, 2 m., dolo, engao, fraude, trampa. domina, 1 f., duea, m., dueo, seor. seora; dominus, 2

diripio, -ere, -ripui, -reptum, tr., despedazar, devastar, saquear. dirus, adj., terrible, horroroso; de mal agero. discedo, -ere, -cessi, -cessum, intr., separarse, retirarse, partir; sust., discessus, 4 m., partida. disciplina, 1 f., instruccin, adiestramiento; aprendizaje; ciencia; doctrina. disco, -ere, didici, tr., aprender. discors, -cordis, disonante; sust., discordia, 1 discordia. adj., discordante, f., desacuerdo,

domo, -are, domui, domitum, tr., domar, someter. domus, 2 y 4 f., casa, patria; adj., domesticus, de la casa, domstico; nativo; interior; sust., domicilium, 2 n., domicilio, morada. donec, conj., mientras, en tanto que. dono -are, -avi, -atum, tr., regalar. donum, 2 n., don, regalo. dormio, -ire, -ivi o -ii, itum, intr., dormir. dubito, -are, -avi, -atum, intr., dudar, vacilar; sust., dubitatio, -onis, f., duda, vacilacin. dubius, adj., dudoso; adv., dubie. ducenti, -ae, a, num. card., doscientos; ducentesimus, ord., ducentesimo; duceni, distr., de doscientos en doscientos. duco, -ere, duxi, ductum, tr., conducir, guiar; alargar; construir; contar, considerar, juzgar; ducto, are, -avi, -atum, tr., guiar continuamente, conducir a uno y otro lado. dulcis, e, adj., dulce. dum, conj., mientras. duo, ae, o, dos; duodecim, card., doce; duodecimus, ord., duodcimo; duodeni, distr., de doce en doce.duodeviginti, adj. card., dieciocho; duodevicesimus, ord., dcimoctavo; duoduodeviceni, distr., de dieciocho en dieciocho. duro, are, avi, atum, tr. e intr., endurecer; soportar; endurecerse, perseverar, perdurar. durus, adj., duro, spero, rudo; fuerte, vigoroso, severo, rgido; penoso, difcil; adv., dure. duumviri, -orum o -um, 2 m. pl., duunviros, nombre de dos magistrados romanos . dux, ducis, m., gua, jefe, general. E ea, adv., por all; eadem, adv., por all mismo.

discrimen, -inis, n., espacio intermedio, intervalo; separacin; diferencia; distincin; punto decisivo; crisis, riesgo, peligro. disertus, ad;., elocuente. disicio, -icere, -ieci, dispersar, esparcir. -iectum, tr., deshacer,

dispergo, -ere, -spersi, -spersum, tr., dispersar. displiceo, -ere, -plicui, -plicitum, tr f., desagradar. dispono, -ere, - posui, - positum, tr., colocar separamente, disponer, arreglar. disputo, -are, -avi, -atum tr, discutir, tratar, disertar. dissentio, -ire, -sensi, -sensum, intr. disentir, ser de distinto parecer; sust., dissensio, -onis, t., divergencia de sentimientos u opiniones, disensin. dissimilis, -e, diferente; adv., dissimiliter. adj., desemejante,

dissimulo, -are, -avi, -atum, tr., disimular; ocultar. dissipo, -are, avi, -atum, tr., disipar, dispersar, malbaratar, divulgar. dissolvo, -ere, -solvi, -solutum, tr., disolver; separar, deshacer, destruir; pagar; dissolutus ( part. usado como adj.),disoluto, relajado, libertino; adv., dissolute, relajadamente. disto, -are, -stiti, intr., distar, estar separado; diferenciarse. distribuo , uere, -ui, -utum, tr., distribuir. diu, adv., por largo tiempo. diurnus, vase dies. diuturnus, adj., duradero. diva, vase divus. divello, -ere, -velli, -vulsum, desgarrar, arrancar, deshacer. tr., separar,

ebibo, -ere, -bibi, -bibitum, tr., beber hasta el fin, agotar, consumir; absorber, succionar. ebur, eboris, n., marfil. ecce, interj., he aqu, mira. edico, -ere, -dixi, -dictum, declarar, proclamar, publicar; part., usado como nombre, edictum, 2 n., edicto, manifiesto, proclama.

diversus, adj., vuelto en distintas direcciones, separado; opuesto, contrario; diferente, diverso; ex diverso, de distintas direcciones. dives, -itis, pl., riquezas. adj., rico; sust., divitiae, 1 f.

divido, -ere, -visi, -visum, tr., dividir, separar.

edisco, -ere, -didici, tr., aprender a fondo, penetrarse de. edo, edere y esse, esum, tr., comer; adj., edax, -acis, voraz. edi,

emo, -ere, emi, emptum, tr., comprar. en, int., mira, he aqu. enim, conj., pues; etenim, conj., pues, en efecto. ensis, -is, m., espada. enumero, -are, -avi, -atum, tr., enumerar, contar. enuntio, -are, -avi, -atum, tr., exponer, informar de, divulgar, revelar. eo, ire, ivi (-ii), itum, intr., ir. eo, adv., a all; eodem, adv., a all mismo. epistula, 1 f., carta. equidem, adv., ciertamente. equus, 2 m., caballo; sust., eques, itis, m., jinete (en pl.), la caballera; miembro del orden ecuestre; de ah el adjetivo equester, tris, -tre, de caballeros, de caballera; equito, -are, -avi, atum, intr., cabalgar; equitatus,4 m., caballera. erga, prep. de ac., para con. ergo, conj., por lo tanto. erigo, -ere, -rexi, -rectum, tr., erigir, levantar; excitar, animar. eripio, -ere, -ripui, -reptum, tr., arrancar, arrebatar; librar; eripere se, escaparse. erro, are, avi, atum; intr., andar errante, extraviarse, errar; sust., error, -oris, m., aventura; equivocacin, error. erudio, ire, -ivi (-ii), itum, tr., educar, instruir, formar, ensear; part.-adj., eruditus, erudito, docto. erumpo, -ere, -rupi, -ruptum; intr., salir con mpetu, estallar, precipitarse; sust., eruptio, -onis, f., salida impetuosa. eruo -ruere, -rui, -rutum, intr., sacar, extraer, desenterrar, destruir. esca, 1 f., comida, alimento. esurio, -ire, -ivi (, intr., estar hambriento. et, conj., y; et... et, no slo... sino tambin. etiamsi, conj., aunque. etsi, conj., aunque. euge, int., ea! evado, -ere, -vasi, -vasum, intr., salir, evadirse, escaparse; llegar a ser, ir a parar. eveho, -ere, -vexi, -vectum, tr., elevar; sacar; lanzarse; dejarse llevar. evenio, -ire, -veni, -ventum, intr., suceder, resultar; sust., eventus, 4 m., suceso, resultado. everto, -ere, -verti, -versum, tr., derribar, destruir, revolver. evoco, are, -avi, -atum, intr., llamar a s, hacer venir, convocar. evolo, are, avi, escaparse; evolito, intr., revolotear. -atum, intr., salir -are, -avi, volando, -atum,

edo, -ere, -didi, -ditum, tr., dar a luz, producir, engendrar; ejecutar, llevar a cabo; publicar, emitir; part.-adj., editus, elevado, alto. edoceo, -ere, -docui, doctum, tr., ensear a fondo informar, enterar cabalmente. educo, are, -avi, atum, tr., educar, formar, criar, alimentar. educo, -ere, -duxi, -ductum, tr., sacar, hacer salir, producir. effero, -f erre, extuli, elatum, tr., sacar; llevar; divulgar, publicar; elevar, ensalzar; (en pasiva), dejarse llevar, ser arrastrado. efficio, -ficere, -feci, -f ectum, tr., producir; hacer, efectuar, cumplir; conseguir. effigies, -ei, f., imagen, efigie. effugio, -f ugere, -ffugi, -fugitum, tr. e intr., huir, escaparse; evitar, burlar. effundo, -ere, -fudi, -fusum, tr., derramar; refl., effundor y effundere se, derramarse, lanzarse; part.adj., effusus,tendido suelto, flotante; relajado, prdigo; adv., effuse, profusamente. egeo, -ere, egui, intr. (con ablat. y menos frecuentemente con genit.), estar necesitado, carecer; sust., egestas, -atis, f., necesidad; egenus, adj., necesitado. egredior, -gredi, -gressus sum, intr., salir, partir, separarse, desembarcar; tr., pasar, sobrepasar, franquear; sust.,egressus, 4 m., salida, partida, desembarco. egregius, adj., egregio, excelente; adv., egregie. ego, pron. pers., yo. eheu, int., ay! eia, int., ea! eicio, eicere, -ieci, -iectum, tr., echar, arrojar (eicere se, lanzarse fuera), lanzar a tierra; naufragar. elabor, -labi, -lapsus escaparse, desaparecer. sum, intr., deslizarse, sobresaliente,

elicio, -licere, -licui, -licitum, tr., hacer salir, sacar; atraer. elido, -ere, -si, -sum, tr., hacer saltar chocando, estrellar, expulsar, romper, destruir. eligo, -ere, -legi, -lectum, tr., escoger, elegir. eloquor, -loqui, -locutus sum, intr., hablar, expresarse- tr., decir, exponer. eludo -ere, -lusi, -lusum, tr., burlar, engaar, mofarse de. emineo, -ere, -minui, intr., sobresalir, resaltar. eminus, adv., de lejos. emitto, -ere, -misi, -missum, tr., enviar fuera; lanzar, disparar, soltar. emendo, -are, -avi, -atum, tr., enmendar, corregir, mejorar.

evolvo, -ere, volvi, explicar, contar.

volutum, tr., desenrollar,

ex. e, prep. de ab., de, desde.

exaudio, ire, -ivi, -itum, tr., or a distancia, or claramente. excedo, -ere, -cessi, -cessum, intr., salir, irse, retirarse, partir; tr., exceder, sobrepasar abandonar. excello, -ere, intr. (con dat. de persona), aventajar; (con abl. de cosa), sobresalir; part.-adj., excelsus, elevado, excelso, distinguido. excido, ere, cidi, intr., caer de, caerse, deslizarse; perderse, desvanecerse, desaparecer de la memoria. excido, -ere, cidi, cisum, tr., cortar golpeando, destruir. excipio, -ere, -cepi, -ceptum, tr., recoger; recibir, acoger; soportar, sorprender; seguir, suceder. excito, are, avi, -atum, tr., hacer salir, enardecer, excitar, provocar. excludo, -ere, -clusi, -clusum, tr., excluir, rechazar, impedir. excudo, -ere, -cudi, -cusum, tr., hacer saltar a golpes, forjar, esculpir, moldear. excurro, -ere, -curri y -cucurri, -cursum, intr., salir corriendo; sust., excursio, -onis, f., salida, correra. excuso, are, -avi, atum, tr., excusar, disculpar, pretextar; sust., excusatio, -onis, f., excusa. excutio, -cutere, -cussi, -cussum, tr., sacudir; arrancar; rechazar, desechar, expulsar. exemplar, -aris, n., ejemplar, modelo. exemplum, 2 n., copia, ejemplo, modelo. exeo, -ire, -ivi (-ii), salir; sust., exitus, 4 m., salida, resultado. -itum, intr., fin, desenlace,

expedio, ire, -ivi, itum, tr., soltar, librar; aprestar, preparar; explicar, exponer; imper., expedit, es til, es provechoso; part.adj., expeditus, desembarazado, presto para la accin, cmodo, fcil, a punto; adv., expedite, fcilmente. expello, -ere, -puli, -pulsum, tr., expulsar. experior, -tri, -pertus sum, tr., experimentar, probar; soportar. expers, -ertis, adj., no participante; privado, libre de. expeto, -ere, -petivi, -petitum, tr., ansiar, aspirar a. expleo, -ere, -plevi, -pletum, tr., colmar, satisfacer, completar. explico, are, avi, atum, tr., desarrollar, desplegar, resolver, salvar, ejecutar. exploro, -are, -avi, -atum, tr., explorar, investigar, reconocer; sust., explorator, -oris, m., explorador, espa; (en pl.),patrullas de reconocimiento. expono, -ere, -posui, -positum, tr., poner a la vista, exponer, explicar; desembarcar.expugno, -are, avi, -atum, tr., tomar al asalto, asaltar; sust., expugnatio, -onis, f., asalto. exsequor, -sequi, -secutus sum, tr., seguir; tratar de conseguir, tratar de saber; cumplir, ejecutar; exponer. exsilium, vase exsul. exsisto, -ere, stiti, intr., salir, surgir; llegar a ser, nacer, existir. expecto, -are, -avi, -atum, tr., aguardar, esperar; sust., exspectatio, -onis, f., espera, expectacin, ansiedad.exstinguo, -stinguere, stinxi, -stinctum, tr., extinguir, apagar; matar, borrar. exstruo, -ere, -struxi, -structum, tr., levantar; construir; colmar. exsul, -ulis, m. y f., desterrado; sust., exsilium, 2 n., destierro; exulo, -are, -avi, atum, intr., estar, vivir desterrado.exsulto, -are, -avi, atum, intr, brincar de gozo, regocijarse. exta, -orum, n. pl., vsceras, entraas. externus, adj., de fuera, exterior; extranjero. exterreo, -ere, -terrui, -territum, tr., aterrar. exterus, adj. (se usa de ordinario referido a natio: exterae nationes los pueblos extranjeros), de fuera, extranjero;comp., exterior, oris, exterior; sup., extremus, extremo, ltimo; el ms distante. extollo, -ere, extuli, tr., elevar, exaltar. extra, prep. de ac., fuera de. extraho, -ere, -traxi, -tractum, tr., sacar, arrancar, prolongar. exuo, exuere, exui, exutum, tr., quitar, desnudar, despojar. exuviae, -arum, f. pl., vestido de que se despoja a alguien; despojos, botn. F faba, 1 f., haba. faber, -bri, m., artesano, obrero.

exerceo, -ere, -ui, -itum, tr., ejercitar, adiestrar; manejar; ejercer, ocuparse; molestar, atormentar. exercitatus ( part.-adj. de exercito), adiestrado, prctico; sust., exercitatio, onis, 3 f., adiestramiento, prctica. exercitus, 4 m., ejrcito. exhaurio, -ire, -hausi, -haustum, tr., agotar, vaciar, sufrir hasta el fin. exhibeo, -ere, -hibui, -hibitum, tr., mostrar, exhibir, realizar, causar. exhortor, -ari, -atus sum, tr., exhortar, excitar. exigo, ere, -egi, -actum, tr., echar, expulsar; reclamar, exigir; pasar, consumir exiguus, adj., escaso, exiguo; adv., exigue; sust., exiguitas, f., escasez, brevedad. breve, -atis,

eximius, excepcional, extraordinario; adv., eximie. existimo, -are, -avi, -atum, tr., pensar, juzgar, considerar; sust., existimatio, -onis, f., juicio, opinin, reputacin.exitium, 2 n., destruccin, ruina. exitus, vase exeo. exorior, -oriri, -ortus sum, , intr., surgir, nacer, aparecer, llegar a ser. exoro, are, -avi, -atum, tr., pedir insistentemente; doblegar, obtener pidiendo.

fabula, 1 t., fbula, cuento; obra teatral. facies, -ei, apariencia. f., forma; rostro, cara; aspecto,

ferax, -acis, adj., feraz. fere, adv., casi. feriae, 1 f. pl., das de fiesta. ferio.-ire (como perfecto y supino usan percussi, percussum), tr., herir. se

facilis, -e, adj., fcil; tratable, afable; adv., facile, sust., facilitas, -atis, f., facilidad, afabilidad. facinus, -oris, n., accin; mala accin, crimen. facio, facere, feci, factum, tr., hacer; sust., factum, n., hecho, accin; factio, onis, f., bando, partido poltico.facultas, -atis, f., facultad, capacidad; ocasin, oportunidad; recursos. facundia, 1 f., facilidad de palabra, elocuencia; facundus, ad;., elocuente. fagus, -i, 2 f., haya. falx, -cis, f., hoz. fallo, -ere, fefelli, falsum, tr., engaar; ocultarse, pasar inadvertido; fallax, -acis, engaador. fama, 1 f., fama; rumor pblico; opinin de la gente, reputacin. fames -is, f., hambre; escasez; avidez. familia, 1 f., conjunto de servidores de la casa, familia; bienes de la familia; adj., familiaris, e, domstico, familiar, ntimo; adv., familiariter, ntimamente; sust., familiaritas, -atis, f., amistad intima, familiaridad. fanum, 2 n., lugar de culto, templo. fas, indec. n., lo lcito por ley Divina, ley divina; derecho. fascis, -is, m., haz, fajo de lea; pl., fasces, haz de varas del que sobresala la hoja de un hacha; lo llevaban los lictores delante de los prirneros magistrados de Roma como smbolo de su suprema autoridad. fasti, -orum, m. pl., das de audiencia; calendario; fastos. fateor, fateri, fassus sum, tr., confesar; admitir. fatum, 2 n., prediccin proftica; destino, hado; ad;., fatalis, -e, destinado, determinado por el hado; fatal. fauces, cium, f. pl., garganta, angosto, desfiladero. fauces; paso

fero, ferre, tuli, latum, tr., llevar, traer; presentar; obtener; producir; soportar; declarar, referir. ferox, -ocis, adj., feroz, salvaje; impetuoso, intrpido: ferociter; sust., ferocia, 1 f., y ferocitas, -atis, f., osada, arrogancia, ferocidad. ferrum, 2 n., hierro; arma (en general); adj., ferreus, de hierro, frreo, insensible. fertilis, -e, adj., frtil; sust., fertilitas, atis, f., fertilidad. ferus, adj., fiero, indmito, salvaje; sust., fera, 1 f., fiera; feritas, -atis, f., fiereza. ferveo, -ere, fervui, intr., hervir. fessus, adj., cansado, fatigado. festino, -are, -avi -atum, intr., apresurarse, darse prisa; tr., apresurar, acelerar. festus, adj., festivo, de fiesta. fidelis, -e, adj., fiel; adv., fideliter, sust., fidelitas, atis, f., fidelidad. fides, ei, f., fe, confianza; lealtad; crdito; prueba; certeza; palabra empeada; verdad. fido, -ere, fisus sum, intr. (con dat.), confiar. fiducia, 1 f., confianza. fidus, adj.,fiel, leal. figo, -ere, fixi, fixum, tr., fijar, sujetar; clavar. figura, 1 f., figura, forma. filius, 2 m., hijo; filia, 1 f., hija. filum, 2 n., hilo. findo, -ere, fidi, fissum, tr., hender, partir, dividir; abrir; surcar. fingo, ere, finxi, fictum, tr., formar, modelar, imaginar, suponer; inventar, fingir; part.-adj., fictus, fingido, falso. finis, -is, m., lmite; ( pl. ), territorio; fin; finio, -ire, -ivi, -itum, tr., limitar, determinar; adj., fnitimus, lindante, vecino; pariente. fio, fieri, factus sum (se usa como pasiva de facio), ser hecho; resultar; hacerse; suceder. firmus, adj., firme, seguro, fuerte; adv., firme y firmiter, firmo. -are. -avi, -atum, tr., afirmar, fortalecer. flagito, are, avi, atum, tr., pedir con insistencia, importunar. flagitium, 2 n., infamia. flagro, -are, -avi, -atum, intr., arder; desear ardientemente. flamma, 1 f., llama. flavus, adj., rubio dorado. flecto, -ere, flexi, flexum, tr., doblar; doblegar; mover, desviar, apaciguar.

faveo, -ere, favi, fautum, intr. (con dat.), favorecer, proteger; sust., favor, -oris, m., favor; aprobacin, aplauso. fax, -cis, f., tea, antorcha. febris, -is, f., fiebre; februarius, 2 m., febrero, mes de las purificaciones. fel, fellis, n., hiel. felix, -icis, adj., fecundo, feliz; adv., feliciter; sust., felicitas, -atis, felicidad, buena suerte. femina, 1 f., hembra, mujer. fenestra, 1 f., ventana. fenus -oris, n., inters, producto que dinero; fenerator, oris, m., prestamista. fera, vase ferus. da el

fleo, -ere, flevi, fletum, intr., llorar; tr., llorar a alguien; sust., fletus, 4 m., llanto. flo, -are, flavi, flatum, intr., soplar.

flos, floris, m., flor; vb, floreo, -ere, -ui, intr., florecer; part.-adj., florens, -entis, florido, en flor. fluo, ere, fluxi, fluxum, intr., fluir, manar; sust., fluctus, 4 m., ola; flumen, -inis, n., ro. fluvius, 2 m., ro. focus, 2 m., hogar; foculus, 2 m., pequeo hogar, fogaril, brasero. fodio, -ere, fodi, fossum, tr. cavar; sust., fossa, 1 f. foso. trinchera. foedus, -eris, n., pacto, tratado. foedus, adj., feo, sucio, repugnante; deshonroso, vil; adv., foede. folium, 2 n., hoja. fons, fontis, m., fuente; origen. for, fari, fatus sum, tr., hablar. foras, adv., afuera; foris, adv., fuera, de fuera; foris, -is, f., hoja de puerta doble; ( pl. ), puerta, entrada. forma, 1 f., forma, figura; tipo, belleza. formosus, -a, -um, adj., hermoso. formido, -inis, j., espanto, terror. fors, nom., y forte, abl., nicos casos usados del nombre fors, fortis, suerte, propiamente lo que se aporta o trae; forscon sit y an da forsitan, tal vez; forte se usa como adv., por casualidad; fortasse, adv., quizs. fortis, -e, adj., amistoso, brioso, valeroso, esforzado ( rara vez poderoso, fuerte); adv., fortiter; sust., fortitudo, -inis, f., bravura fortaleza. fortuna, 1 f., fortuna, suerte; ( pl.), bienes de fortuna. forum, 2 n., plaza de mercado, foro. foveo, ere, fovi, fotum, tr., calentar, enardecer, acariciar, mantener. frango, -ere, fregi, fractum, tr., quebrar, partir, romper. frater, -tris, m., hermano; adj., fraternus, fraterno, de hermano; adv., fraterne. fraus, fraudis, f ., engao, fraude; error; dao, detrimento. fremo, ere, -ui, itum, intr., zumbar, bramar; murmurar; sust., fremitus, 4 m., zumbido, bramido; murmullo. frequens, -entis, adj., apretado, denso, numeroso; frecuente, repetido; adv., frequenter; sust., frequentia, 1 f.,afluencia, concurrencia. fretus, adj. (con abl.), confiado, apoyado. frigus, -oris, n. fro; adj., frigidus, fro, fresco. frons, frondis, f., hoja: fronda, follaje. frons, frontis, f., frente; cara, fachada. fructus, vase fruor. fruges, frugum, f. pl., frutos de la tierra. frumentum, 2 n., grano, trigo; adj., frumentarius, referente al trigo; vb., frumentor, 1 tr., hacer provisin de grano, forrajear. clase;

fruor, -ui, fructus sum, irtr. (con abl.), gozar; sust., fructus, 4 m., fruto, provecho, producto; renta, recompensa.frustra, adv., en vano. fuga, 1 f., huida, fuga; destierro; fugo, -are, -avi, atum, tr., poner en fuga, ahuyentar. fugio, fugere, fugi, fugitum, intr., huir; tr., huir a alguien o de alguien, evitar; sust., fugitivus, 2 m. fugitivo, desertor.fulgeo, -ere, fulsi y fulgo, ere, intr., brillar, resplandecer; fulgor, oris, m. brillo; fulgur, -uris, n., relmpago. fulmen, inis, n., rayo. fumus, 2 m., humo. fulvus, adj., rubio oscuro. fundo, -ere, fudi, fusum, tr., derramar. verter ; producir en abundancia; esparcir, difundir, desplegar; intr., fundir, derramarse, esparcirse. fundus, 2 m fondo; finca rstica, hacienda, adv. funditus, de raz, completamente; fundo, are, avi, -atum, tr., consolidar, asegurar, establecer; de aqu fundamentum, 2 n., cimiento, fundamento. fungor, fungi, functus (con abl.), desempear, cumplir. funis, is, m., cuerda, cable. funus, -eris, n., funeral, entierro; pira; cadver; muerte violenta, destruccin, ruina. fur, furis, m., ladrn; adv., furtim, furtivamente, a hurtadillas; sust., furtum, 2 n., robo, hurto. furo, ere, furui, intr., estar furioso, enfurecerse, desvariar; sust., furor, -oris, m., furor, rabia; furia, 1 f., furia, delirio;Furiae, las Furias, divinidades vengadoras. Eran tres, Alecto, Megera y Tisfone. G galea, 1 f., yelmo o casco con carrilleras usado por los soldados romanos. gallus, 2 m., gallo; gallina, 1 f., gallina. gaudeo, -ere, gavisus sum, intr., gozar, alegrarse; sust., gaudium, 2 n., gozo, alegra. gelu, -us, n., hielo; gelidus, adv., helado, glido. geminus, adj., gemelo; doble. gemma, 1 f., piedra preciosa, perla; yema. gemo, -ere, gemui, gemitum, in.r., gemir; tr., deplorar, lamentar; sust., gemitus, 4 rn., gemido, lamento. gena, 1 f., mejilla. gener, -eri, m., yerno. genetrix, genitor, vase gigno. genius, 2 m., espritu que tutelaba a cada cual desde su nacimiento; genio. gens, gentis, f., conjunto de familias procedentes de un tronco comn que llevaban el mismo nombre; parentela; pueblo, raza. genu, 4 n., rodilla. genus, -eris n., origen, nacimiento; linaje; raza, nacin; gnero, clase, especie. sum, intr.

gero, -ere, gessi, gestum, tr.. llevar: hacer. realizar. ejecutar; ejercer; gerere se, portarse; gerere morem alicui,complacer a alguno. gigno, -ere, genui, genitum, tr., engendrar, producir; dar a luz; sust., genetrix, -icis, f., madre; genitor, -oris, m.,padre. gladius, 2 m., espada; sust. gladiator, -oris m., gladiador, espadachn. gloria, 1 f., gloria, fama, renombre; jactancia; vb., glorior, -ari, -atus sum, intr., gloriarse, jactarse. gradus, 4 m., paso; peldao, escaln; posicin (de un combatiente); grado, rango. gradior, gradi, gressus sum, intr., andar, caminar; sust., gressus, 4 m., paso, marcha. grandis, -e, adj., crecido, elevado (de estatura); de edad avanzada; sublime, magnfico. grando, -inis, f., granizo. gratulor, -ari, -atus sum, intr. (con dat.), congratular, felicitar; sust., congratulatio, -onis, f., felicitacin, congratulacin. gratus, adj., agradable, grato: amable. encantador: agradecido; sust., gratia, gracia, favor; influencia; reconocimiento; gratitud; gratia (con gen.), a causa, por razn de: habere gratiam alicui, sentir gratitud hacia uno;gratias agere o referre, dar las gracias; gratias alicui facere, perdonar a uno; adj., gratiosus, influyente. gravis, -e, adj., pesado, grave; molesto; penoso; importante, de peso; adv., graviter; sust., gravitas, -atis, f., peso; severidad, gravedad, importancia. grex, gregis, m., rebao; banda, tropa. guberno -are, -avi, -atum, tr., dirigir, gobernar, guiar; sust., gubernator, -oris, m., timonel; gubernatio -onis, f.,gobierno, direccin, manejo. gula, 1 f., garganta. gurges, -itis, m., remolino; mar, ola. gustus, -us, m., gusto. Denota primero el hecho de gustar o probar algo; luego el gusto o sabor de lo probado. En la cena o comida romana gustus era el aperitivo. gutta, 1 f ., gota, lgrima. H habena, 1 f., rienda. habeo, -ere, -ui, -itum, tr., tener, poseer; contener; considerar, estimar; sust., habitus, 1 m., modo de ser, condicin, disposicin, porte; vestido; habito, are, -avi, -atum, intr., vivir, habitar. hac, adv. de lugar, por aqu. haereo, -ere, haesi, haesum, intr., estar adherido, adherirse, mantenerse firme, estar indeciso, vacilar; haeres, -edis, m. y f., heredero legal; haereditas, -atis, f., herencia. harena, 1 f., arena. haruspex, -icis, m., arspice, el que examina las entraas de las vctimas, en oposicin a auspex, que examina el vuelo de las aves. hasta, 1 f., Ianza, pica. Era entre los romanos smbolo de propiedad. De ah que se plantara una

lanza sobre lo que se venda como deuda al Tesoro o como botn de guerra: sub hasta vendere, vender en subasta; hastatus, i, m..soldado armado de lanza, lancero. Ocupaba la primera fila en la lnea de batalla. haud, adv., no. haurio, -ire, hausi, haustum, tr., sacar (agua), extraer; beber; apurar, agotar, consumir, disipar. hedera, 1 f., yedra. hei, intr., ay ! herba, 1 f., hierba, planta; csped . heri, adv., ayer. heu, interj., ay ! hibernus, adj., de invierno, invernal; sust., hiberna, -orum, 2 n. pl., cuarteles de invierno. hic, haec, hoc, adj., ste; hic, adv. lugar, aqu; hinc, adv. de lugar, de aqui. hiems, hiemis, f., invierno; ( pot.), tempestad. historia, 1 f., narracin histrica, historia; cuento, fbula. hodie, adv., hoy. homo, -inis, m., ser humano, hombre, persona. honestus, adj., honrado, distinguido, digno de consideracin; adv., honeste; sust., honestas, -atis, f., consideracin, dignidad . honradez. honos, -oris, m., honor, consideracin, estima; cargo honorfico; premio, recompensa; gala, belleza. hora, 1 f., hora. horreo, -ere, -ui, intr., horrorizarse, erizarse, estremecerse; tr., sentir horror de; adj., horribilis, e, horrible; horridus,adj., erizado, spero; crespo; rudo, inculto; adv.. horride; sust., horror, -oris, m., estremecimiento, horror; horresco, ere, horrui, intr., ponerse erizado; horrorizarse. horreum, -i, n., granero. hortor, -ari, -atus sum, tr., exhortar, excitar, animar. hortus, 2 m., huerto, jardn. hospes, -itis, m., husped (el que hospeda y el hospedado por amistad), forastero, extranjero; hospitium, 2 n.,hospedaje de amistad; vnculo entre el que hospeda y el hospedado; relaciones de hospitalidad; alojamiento. hostia, 1 f., vctima ofrecida en expiacin para aplacar a la divinidad. Se opone a vctima, ofrenda en accin de gracias. Luego pas a significar vctima en general. hostis, is, m., enemigo (pblico; adj., hostilis, -e, hostil, del enemigo; adv., hostiliter. huc, adv. de lugar, a aqu. humanus, adj., humano; comprensivo, bondadoso; educado, de finos modales; adv., humane y humaniter, sust.,humanitas, -atis, f., natural humano, humanidad, afabilidad, benevolencia; educacin, delicadeza de modales. humilis, -e, adj., bajo, pequeo; humilde, dbil; mezquino, vil; sust., humilitas, -atis, f ., pequeez, de

baja estatura; modestia; debilidad; mezquindad de alma. humus, 2 f., tierra, suelo. I iaceo -ere, iacui, intr., yacer, estar echado; dormir, estar muerto, flotar; estar abatido. iacio, iacere, ieci, iactum, tr., lanzar, disparar, echar; construir; decir; producir; iacto, are, -avi, atum, tr., lanzar con frecuencia, lanzar de un lado a otro, agitar; proferir, lanzar; meditar; jactarse; sust., iactura, 1 f., Ianzamiento, prdida, gasto; iaculum, 2 n., jabalina. iam, adv., ya. ianua, 1 f., puerta (de la casa); entrada. ibi, adv., all; ibidem, adv., all mismo. ictus, part. de ico, 3 tr., golpeado; pactado sust., ictus, 4 m., golpe herida. idem, eadem, idem, adj. pron. el mismo. idoneus, adj., apropiado apto. idus, iduum, 4 pl. t., los Idus, el da 15 de mes en marzo, mayo, iulio y octubre; el 13 en los dems meses. ignarus, adj., ignorante; desconocido. ignavus, adj., perezoso, desidioso, cobarde; adv., ignave; sust., ignavia, 1 f., pereza, desidia, cobarda. ignis, is, m., fuego. igitur, conj., por lo tanto, as que. ignominia, 1 f, afrenta, ignominia, deshonor ignoro, are, avi, atum, tr., ignorar, desconocer. ignosco, -ere, -gnovi, -gnotum, tr. (acus. de cosa, dat. de persona), perdonar, dispensar; part.adj., ignotus,desconocido. ille, illa, illud, adj.-pron., aquel; illac, adv., por all; illic, adv., all; illinc, adv., de all; illuc, adv., a all. illudo (inludo), -ere, -lusi, tr., mofarse de, ultrajar a. illustris, vase inlustris. imago, -inis, f., retrato, copia; imagen ( de los antepasados, modelada en cera, que estaba en el atrio y que se llevaba en los funerales), estatua; eco; aparicin, visin, espectro, sombra; representacin, idea. imber, bris, m., lluvia, tormenta, aguacero. imitor, -ari, -atus sum, tr., copiar, reproducir, imitar; sust., imitatio, -onis, f., imitacin. immanis, -e, adj., enorme, monstruoso; inhumano, feroz; sust., immanitas, -atis. f.. fiereza. immemor, oris, adj., olvidadizo, descuidado. immineo, ere, minui, intr. (con dat.), pender sobre, amenazar. immisceo, -ere, -miscui, -mixtum, tr., mezclar con (dat.). immitis, -e, adj., cruel. -lusum, intr. y herido;

immitto, -ere, -misi, -missum, tr., enviar a, mandar contra; soltar, lanzar, arrojar; impulsar, incitar. immortalis, -e, adj., inmortal. immotus, -a, -um, part. de immoveo, impasible, inmutable. impedio, ire, -ivi, itum, tr., enredar, trabar; impedir; apartar; sust., impedimentum, 2 n., impedimento, obstculo; (en pl.), impedimenta, bagajes. impello, -ere, -puli, -pulsum tr., empujar, impulsar; incitar, inducir; sust., impulsus, 4 m., golpe, impulso, instigacin.impendeo, -ere, intr. (con dat.), pender, estar colgado sobre, amenazar. imperator, vase impero. imperitus, adj., inexperto, desmaado, desconocedor; adv., imperite; sust., imperitia, 1 f., inexperiencia. imperium, 2 n., mando; autoridad, poder supremo (concedido a determinados magistrados, que llevaba consigo el mando militar y la jurisdiccin); soberana; dominio, imperio. impero, -are, -avi, -atum, intr., tener el mando, dominar, imperar; tr. (acus. de cosa y dat. de persona), mandar, ordenar, exigir; sust., imperatum, 2 n., orden, mando; imperator, -oris, m., general en jefe. impetro, -are, -avi, -atum, tr. e intr., conseguir, lograr con ruegos, impetrar. impetus, 4 m., ataque, carga; impetuosidad, vehemencia; furia. impiger, -gra, diligente; adv., impigre. -grum, adj., activo,

impius, adj., impo, irreverente; adv., impie. impleo, ere, -evi, etum, tr., llenar, colmar, cumplir, saciar. implico, -are, -plicui, -plicitum (se usan tambin las formas regulares -avi, -atum); tr., trabar; enlazar; rodear, envolver. imploro, -are, -avi, -atum, tr., invocar llorando, implorar; suplicar. impono, -ere, -posui, -positum, tr., poner en, colocar sobre; imponer, causar; asignar, poner al mando de. improbus, adj., malvado, desvergonzado; adv., improbe. improvisus, adj., inesperado, imprevisto; adv., improviso. perverso, impensado,

imprudens, adj., imprevisor, desprevenido, imprudente; adv., imprudenter sust., imprudentia, 1 f., imprevisin.impulsus, vase impello. impune, adv., impunemente. imus, vase inferior. in, prep., de acusativo, a, al interior de, para con; 2, de ablativo, en. inanis, -e, adj., vaco, falto; intil, vano; adv., inaniter. incautus, adj., incauto, imprevisto; adv., incaute. desprevenido;

incedo, -ere, -cessi, -cessum, intr., adelantarse, avanzar; extenderse; penetrar; tr., acometer, apoderarse de. incendo, -ere, -cendi, -censum, tr., pegar fuego, incendiar; inflamar, excitar; sust., incendium, 2 n., incendio, fuego.inceptum, vase incipio. incertus, adj., incierto, dudoso. incido, -ere, -cidi, -casum, intr., caer en, caer sobre, incidir; encontrar casualmente; dar en; incurrir; suceder; presentarse. incido, -ere, incidi, incisum, tr., cortar, grabar. incipio, -cipere, -cepi, -ceptum, tr. e intr., comenzar; sust., inceptum, 2 n., comienzo, empresa. incito, -are, avi, -atum, tr., mover rpidamente, acelerar; estimular, incitar. includo, -ere, -clusi, -clusum, tr., encerrar, aprisionar, incluir. incognitus, adj., desconocido. incolo, -ere, -colui, -cultum, tr., habitar, vivir en; sust., incola, 1 m., habitante. incolumis, -e, adj., sano y salvo, inclume; sust., incolumitas, -atis, f., salud. incommodus, adj., inconveniente, molesto, incmodo; adv., incommode; sust., incommodum, 2 n., molestia, desgracia. incredibilis, -e, adj., increble; adv., incredibiliter. increpo, -are, -crepui, -crepitum, intr., crepitar, resonar; tr., hacer resonar; gritar contra, echar en cara. incumbo, -ere, -cubui, -cubitum, intr., lanzarse sobre, echarse sobre; esforzarse, entregarse a. incurro, -ere, -curri y -cucurri, cursum, intr., correr a, lanzarse, precipitarse, acometer; incurrir; tropezar, chocar;sust., incursio, -onis, f., choque, correra, incursus, 4 m., ataque, embestida. inde, adv., de all; indidem, adv., de all mismo. index, -icis, m., delator; sust., indicium, 2 n., delacin, prueba; indico, -are, -avi, -atum; tr., delatar, descubrir. indico, -ere, -dixi, -dictum, tr., declarar, proclamar, publicar, anunciar, convocar. indignus, adj., inmerecedor, indigno; inmerecido; adv., indigne sust., indignitas, -atis, f., indignidad- vb., indignor, ari, -atus sum, tr., considerar indigno, despreciar; indignarse, irritarse. indoles, -is, f., disposicin natural, inclinacin. induco, -ere, -duxi, -ductum, tr., conducir dentro, meter; llevar; introducir; cubrir; inducir. induo, -ere, indui, indutum, tr., vestir, ponerse (una prenda), revestirse. indulgeo, -ere, -dulsi, -dultum, intr. (con dat.), condescender, ser indulgente, ser complaciente; sust., indulgentia, 1f., indulgencia. industria, 1 f., destreza, maa, aplicacin. indutiae, 1 f. p2., armisticio, tregua. ineo, -ire, -ivi (-ii), -itum, intr. y tr., entrar en; emprender, comenzar; cumplir.

inermis, -e, adj., desarmado, inerme; indefenso iners, -ertis, adj., inactivo perezoso; sust., inertia 1 f., pereza, inactividad. infandus, -a, -um, adj., indecible. infectus, part.-adj., no hecho, no realizado. infelix, -cis, adj., estril, improductivo; adv., infeliciter. infensus, adj., hostil, irritado; amargo. infero, -ferre, -tuli, -latum, tr., llevar adentro, introducir, meter; atacar; avanzar; causar. inferus, adj., de abajo; sust., inferi, 2 m. pl., moradores del mundo subterrneo, del reino de la muerte; comp., inferior,ms bajo, inferior; sup., imus, el ms bajo, el ms profundo. infestus, adj., hostil; peligroso, amenazador. infidus, -a, -um, adj., infiel, desleal, traidor. infirmus, adj., dbil. influo, -ere, desembocar. -fluxi, -fluxum, intr., afluir,

infra, prep. de ac., debajo de. infula, 1 f., casquete de flecos de lana blancos y rojos anudados a intervalos iguales con una cinta. Lo usaban en susritos los sacerdotes. Se cea a la cabeza de las vctimas. ingenium, 2 n., disposicin natural (de una persona o cosa), naturaleza, temperamento, genio, talento natural, ingenio. ingens, -entis, adj., inmenso, vasto, ingente. ingenuus, adj., libre de nacimiento; abierto, liberal; adv., ingenue. ingratus, adj., desagradable, desagradecido, ingrato; adv., ingrate. enfadoso;

ingredior, -gredi, -gressus sum, tr. e intr., entrar; emprender, comenzar. inhonestus, adj., deshonrado; despreciable. inicio, -icere, -ieci, -iectum, tr., lanzar, echar, arrojar contra o sobre; tender sobre; infundir. inimicus, adj., enemigo; daoso; adv., inimice; sust., inimicus, 2 m., enemigo (personal); inimicitia, enemistad.iniquus, adj., des igual; injusto, inicuo; desfavorable; indignado; sust., iniquitas, -atis, f. iniquidad; condicin desfavorable, desacuerdo. initium, 2 n., comienzo. iniuria, 1 f., injusticia; injuria; afrenta, insulto. iniussu, 4 m. (slo en abl.), sin orden. iniustus, adj., injusto; adv., iniuste. inlustris, -e, adj., brillante; claro, manifiesto; famoso, ilustre; inlustro, -are, -avi, atum, tr., esclarecer; ensalzar.innocens, entis, adj., inofensivo, inocente; sust., innocentia, 1 f., inocencia. innuptus, adj., no casado, soltero. inops, -opis, adj., necesitado; sust., inopia, de recursos, escasez. sin recursos, pobre; 1 f., falta

inquam, -quis, -quit, def. tr., decir. inquiro, -ere, -quisivi, -quisitum, tr., inquirir, investigar. inrideo, -ere, -risi, -risum, intr., burlarse; tr., burlarse de alguien o de algo; sust., inrisus, 4 m., burla. inrumpo, -ere, -rupi, -ruptum, intr., irrumpir, precipitarse en; tr., penetrar. insanus, adj., loco; furioso; adv., insane sust., insania, 1 f., locura; vb., insanio, -ire, -ivi (-ii) -itum, intr., estar loco, estar furioso. inscius, adj., desconocedor, ignorante. inscribo, -ere, -scripsi, -scriptum, tr., inscribir, titular, asignar. insequor, -sequi, -secutus sum, tr., seguir de cerca, perseguir; part.-adj., insequens, entis, siguiente. insero, -ere, -serui, -sertum, tr., meter, hacer entrar; contar entre. insidiae, 1 pl., asechanzas, emboscada; intrigas. insido, -ere, -sedi, -sessum, posarse; establecerse, arraigar. insignis, e, adj., distinguido, insigne. insipiens, entis, adj., insensato, necio. insisto, -ere, -stiti (con dat.), estar en pie en o sobre, pisar; detenerse; seguir, perseguir, insistir. inspicio, -ere, -spexi, -spectum, tr., mirar de cerca, examinar. inspiro, are, avi, atum, tr., soplar en, inspirar. instituo, -ere, -stitui, -stitutum, tr., establecer, fundar; erigir, construir; emprender, comenzar; instruir, adiestrar; sust.,institutum, 2 n., plan establecido, costumbre, institucin. insto, -stare, -stiti, intr., ser inminente, echarse encima; instar, apremiar, insistir. instruo, -ere, -struxi, -structum, tr., ordenar, formar, disponer; instruir, equipar; levantar, construir. insuetus, part.-adj., no acostumbrado; desusado, extraordinario. insula, 1 f., isla; grupo de casas de alquiler. insum, -esse, intr., estar dentro; ser inherente a, tener, poseer. integer, -gra, -grum, adj. intacto; entero, completo, fresco, ntegro; puro limpio; imparcial; adv. integre; sust.,integritas, atis, f., integridad. intellego (intelligo), -ere, -lexi, -lectum, tr., entender. intendo, -ere, -tendi, -tentum tr., tender, dirigir a; concentrar; part.-adj., intentus, tenso, atento. inter, prep. de ac., entre, dentro de, durante; intra, prep. de ac., dentro de; intro, adv., adentro; intus, adv., dentro, de dentro. intercedo, -ere, -cessi, cessum, intr., haber entre, interponerse; intervenir, poner el veto; sust., intercessio, -onis, f.,veto (de los tribunos). intr., sentarse,

intercipio, -cipere, -cepi, -ceptum, tr., interceptar. intercludo, -ere, clusi, clusum, tr., cerrar, copar, bloquear. interdico, -ere, -dixi, -dictum, prohibir, excluir. intereo, ire, -ivi (-ii), itum. intr., perecet, morir; sust., interitus, 4 m., muerte, destruccin. interficio, -ficere, -feci -fectum, tr., matar. interimo, -ere, -emi, -emptum, tr., matar. interior, -oris, de ms adentro, interior; super., intimus, el ms interior; ntimo. intermitto, -ere, -misi, -missum, tr., dejar en medio, interrumpir. interpello, are, avi, atum, tr., interrumpir; obstruir, impedir. interpono, -ere, -posui, -positum, tr., colocar entre, interponer; aducir, aportar; fidem interponere, dar su palabra.interpres, -etis, m., mediador, negociador, intrprete. interrogo, interrogar. -are, -avi, -atum, tr., preguntar,

interrumpo, ere, rupi, ruptum, tr., romper, hacer pedazos; cortar, interrumpir. intersum, -esse, -fui, intr., estar entre; haber diferencia (con abl.), in his rebus nihil interest, no hay diferencia alguna entre estas cosas, intervenir, participar (con dat.) consiliis interesse, intervenir en los planes; impers.,interest, importa; mea, tua, sua interest, me importa a m, a ti, a l; regis interest, le importa al rey; ad salutem rei publicae, a la salvacin de la repblica. intervallum, 2 n., intervalo (de espacio o tiempo). intervenio, -ire, -veni -ventum, intr., llegar entre tanto; intervenir, interrumpir, mezclarse en (con dat. ). intestinus, adj., interior, domstico. intimus, vase interior. intro, are, -avi, atum, intr. y tr., entrar. introduco, -ere, meter, introducir. -duxi, -ductum, intr., tr., tr., entrar; mirar civil,

introeo, ire, -ivi (-ii), itum, sust., introitus, 4 m., entrada. intueor, -eri, -tuitus sum, atentamente, considerar, contemplar. inultus, -a, um, adj., sin venganza. inutilis, -e, adj., intil.

invado, -ere, -vasi, -vasum, tr. e intr., penetrar; invadir, acometer, asaltar, atacar. invalidus, adj., dbil, sin fuerzas. inveho, -ere, -vexi, -vectum, acarrear, transportar; dep., invehor, ir, jar; lanzarse, atacar. invenio, -ire, -veni, inventar, descubrir. -ventum, tr., via-

tr., encontrar,

invictus, adj., invencible, invicto. invideo, -ere, -vidi, -visum, intr. (con dat.), mirar con envidia, envidiar; part.adj., invisus, odioso; adj., invidus,envidioso; sust.,

invidia, 1 f., envidia, sus, envidioso.

malevolencia; adj., invidio-

L labor, labi, lapsus sum, intr., deslizarse, resbalar; caer en error; sust., lapsus, 4 m., acto de deslizarse, cada, error;labefacto, -are, -avi, -atum, tr., hacer vacilar, sacudir, conmover; arruinar. labor, -oris, m., esfuerzo, fatiga, trabajo; desgracia, sufrimiento; laboro, -are, avi, -atum, intr., trabajar, afanarse; penar; hallarse en peligro; padecer. lac, lactis, n., leche. lacero, -are, avi, atum, tr., desgarrar, destrozar. lacesso, -ere, -cessivi, -cessitum, tr., provocar, incitar, hostigar. lacrima, 1 f., lgrima; vb., lacrimo, -are, -avi, atum, tr., llorar; gotear. lacus, 4 m., lago. laedo, -ere, laesi, laesum, tr., ofender, daar, herir (a golpes); ultrajar, afrentar. laetus, adj., alegre, agradable, riente; lozano, feraz, copioso, rico; adv., laete; sust., laetitia, 1 j.} alegra, gozo; laetor, -ari, -atus sum, intr., alegrarse. laevus, adj., izquierdo, situado a la izquierda, desfavorable, siniestro. lana, 1 f., lana; laniger, -era, -erum, el que lleva lana, lanudo. langueo, -ere, langui, 2 intr., languidecer. lapis, -idis, m., piedra; piedra miliaria (mojn que seataba las millas); piedra preciosa. lapsus, vase labor. laqueus, -i, m., lazo. lar, laris, m., hogar, casa; (en pt.), lares, dioses de la familia. largus, adj., abundante; liberal, generoso; adv., large; largior, iri, -itus sum, tr., dar con largueza; sobornar con ddivas; largitio, onis, f., liberalidad, prodigalidad, soborno. lassus, adj., cansado, agotado; sust., lassitudo, fatiga, lasitud. -inis, desfallecido, f., cansancio, oculto, algo );

invito, are, avi, atum, tr., invitar, convidar; atraer. invitus, adj., forzado, contra su voluntad. iocus, -i, m.; en pt., ioci y ioca, -orum: juego de palabras, chiste; per iocum, en broma; iocor, -ari, intr., bromear.ipse, ipsa, ipsum, adj.-pron., l mismo, en persona. ira, 1 f., ira, clera. irascor, irasci, iratus sum, intr., airarse, enojarse; (con dat.), enojarse contra; part.-adj., iratus, irritado. irrideo, irrisus, vase inrideo, inrisus. irrumpo, vase inrumpo. is, ea, id, pron., l, ella, ello. iste, ista, istud, adj.-pron., ese; istac, adv., por ah; istic, adv., ah; istinc, adv., de ah; istac, adv., a ah. ita, adv., as; itaque, lo tanto, as que; item, adv., asimismo. iter, itineris, n., jornada, viaje; camino; iter facere, ir camino, viajar; iterum, adv., de nuevo. conj., por marcha, de

iubeo, -ere, -iussi, -iussum, tr., mandar, ordenar; sust., iussu, 4 m., abl., por orden; iussa, 2 n. pl., rdenes,mandatos. iucundus, adj., delicioso, agradable, placentero; adv., iucunde; sust., iucunditas, atis, f., delicia, placer. iudex, -icis, m., juez, rbitro; sust., iudicium, 2 n., accin judicial, juicio, proceso; fallo, sentencia; tribunal; opinin, juicio, criterio; iudico, are, -avi, atum, tr., juzgar, dictar sentencia; ser juez; opinar, tener por. iugum, 2 n., yugo; yunta; cumbre de una montaa, cima; sierra; yugo simblico bajo el que desfilaban los vencidos. iumentum, 2 n., bestia de tiro o de carga, acmila. iungo, -ere, iunxi, iunctum, tr., juntar, unir, enganchar, uncir; hacer, trabar (un pacto). iunior, vase iuvenis. iurgium, -i, n., altercado, ria, pendencia. ius, iuris, 3 n., derecho, justicia (humana), ley; tribunal de justicia; autoridad legal; iure, abl., en justicia, rectamente;iuro, are, avi, atum, tr. e intr., jurar, prestar juramento; sust., ius iurandum, juramento. iustus, adj., conforme a derecho, justo, recto, legitimo, equitativo, debido, razonable; adv., iuste; sust., iustitia, 1 f., derecho; equidad, justicia.iuvenis, -e, adj., joven; sust., el joven o la joven que ha dejado de crecer y se halla en plena edad; iuniores, los jvenes destinados a formar en el ejrcito activo, de 17 a 45 aos; iuventus, -utis, f., la juventud. iuvo, -are, -iuvi, iutum, tr., ayudar, agradar, deleitar. iuxta, prep. de ac., junto a. K Kalendae, arum, f., las calendas o primer da de mes .

lateo, -ere, latui, intr., estar ocultarse; tr., ocultrsele (a alguien sust., latebra, 1 t. , escondrijo.

latro, -onis, m., ladrn, bandido; sust., latrocinium, 2 n., pillaje, latrocinio. latus, eris, n., lado, costado. latus, adj., ancho, extenso; adv., late; sust., latitudo, f., anchura, extensin. -inis,

laus, laudis, f., alabanza, elogio; renombre; honor consideracin; vb., laudo, -are, -avi, -atum, tr., alabar; sust.,laudator, -oris, m., elogiador, panegirista lavo, -are, lavi, lautum vatum, tr., lavar; part., lotus, baado. y la-

laxo, -are, -avi, -atum, tr., aflojar, soltar, aligerar, librar. lectus, 2 m., lecho. legio, -onis, f., legin.

lego, -are, -avi, -atum, tr., legar, delegar; sust., legatus, 2 m., delegado, legado, asesor de un general o de un procnsul; sust., legatio, -onis, f., embajada. lego, -ere, legi, recorrer; leer. lectum, tr., recoger; elegir;

lorica, 1 f., loriga, coraza; parapeto. luceo, -ere, luxi, intr., lucir, brillar; impers., lucet, es de da; lucerna, 1 f., lmpara de aceite. luctus, vase lugeo. lucus, 2 m., bosque sagrado. ludus, 2 m., juego; escuela. ludo, -ere, lusi, lusum, intr. y tr., jugar, burlarse de. lugeo, -ere, luxi, luctum, tr., llorar, deplorar; intr., estar triste, lamentarse, llorar; sust., luctus, 4 m., duelo, afliccin, luto. lumen, -inis, n., lumbre, luz; (pl. en poesa), ojos; esplendor, lucero (hablando de una persona extraordinaria). luna, 1 f., luna. luo, luere, lui, tr., pagar, expiar. lupus, 2 m., lobo; lupa, 1 f., loba. lustrum, 2 n., sacrificio expiatorio; lustro, espacio de cinco aos; lustro, -are, -avi, -atum, tr., purificar con un sacrificio; recorrer, mirar, examinar, pasar revista (al ejrcito), iluminar. lux, lucis, f., luz, luz del da, dia; prima luce, al amanecer. luxuria, 1 f., exuberancia; profusin; sensualidad, vida licenciosa. lympha, 1 f., agua. M macer, macra, macrum, magro, enjuto, seco, delgado; macies, -ei, f., delgadez, sequedad. macero, -are, -avi, -atum, tr., ablandar mojando, macerar, enervar, debilitar. machina, 1 f., mquina; tablado; machinor, -ari, atus sum, tr., idear, maquinar, tramar. macto, are, avi, atum, tr., sacrificar, inmolar, matar. madeo, -ere, madui, intr., estar hmedo, estar empapado.

lenis, -e, adj., suave, blando; benigno, dulce; adv., leniter, sust., lenitas, -atis, f., benignidad, blandura; lenio, ire, -ivi, (-ii), - itum, tr., ablandar, suavizar, aplacar. lentus, adj., flexible, blando, perezoso, indolente. leo, -onis, m., len. letum, 2 n., muerte. levis, -e, adj., leve, ligero; de poca importancia, insignificante; suave, blando; voluble, inconstante; adv., leviter; sust.,levitas, -atis, f., inconstancia; ligereza. levis, -e, adj., liso, pulido. levo, -are, -avi, -atum, tr., aligerar, aliviar, alzar, reanimar. lex, legis, f., ley, orden; condicin, contrato. liber, -bri, 2 m., libro. liber, -era, -erum, adj., libre; adv., libere, sust., libertas, -atis, 3 f., libertad; libero, -are, -avi, -atum, tr., liberar, conceder libertad. liberi, -orum, 2 m. pl., hijos. libet, 2 intr. (con dat.), gusta, agrada; part.-adj., libens, -ntis, a gusto, de buen grado; adv. libenter; sust. libido, -inis, f., ansia, deseo; capricho; gusto; lascivia. licet, -ere, licuit, intr. (con dat.), es lcito, est permitido; sust., licentia, 1 f., permiso, desenfreno. lictor, oris, m., lictor. lignum, 2 n., madera, leo; (pt.), lea. lilium, 2 n., lirio. limen, -inis, n., umbral. lingua, 1 f., lengua; lenguaje; idioma. linquo, ere, liqui, tr., abandonar; linquor, refl., desmayarse. dejar,

liqueo, -ere, liqui, intr., estar claro, estar lquido, fluir. lis, litis, f., disputa, ria; litigio; pleito; multa. littera, 1 f., letra; pl., litterae, carta; letras, literatura. litus, -oris, n., costa, playa. locus, 2 m., (pl., loci y loca, -orum), lugar, paraje; pasaje o tema de un escrito; rango, posicin, familia; vb., loco, -are, -avi, -atum, tr., colocar, poner; alquilar, adjudicar por contrata; adj., locuples, etis, rico en tierras, opulento; fidedigno. longinquus, adj., distante, largo, duradero; sust., longinquitas, -atis, f., lejana; larga duracin. longus, adj., largo, prolongado (en espacio y tiempo); aburrido; adv., longe, a lo largo; lejos; muy, con mucho (con superl.); longitudo, -inis, t., longitud. loquor, loqui, locutus sum, intr., hablar; tr., hablar de, decir.

maereo, -ere, intr., estar apenado, entristecido; tr., afligirse por, lamentarse de; part. adj., maestus, triste, apenado;sust., maeror, oris, m., afliccin, tristeza profunda. maestitia, 1 f., tristeza. magis, adv., ms. magister, -tri, 2 m., maestro; director, jefe. magistratus, 4 m., cargo pblico, magistratura; magistrado. magnus, adj., grande (ancho, alto, largo); adv., magnopere; natu maior, mayor en edad; natu maximus, el mayor en edad; maiores, -orum, pl., antepasados; sust., magnitudo, -inis, f., tamao, amplitud; grandeza. maiestas, -atis, f., majestad, soberana del Estado; poder supremo. maledictum, 2 n., maldicin. maleficium, 2 n., maldad, crimen. malo, malle, malui, tr., preferir.

malus, adj., malo, malvado; adv., male; sust, malum, 2 n., mal, desgracia, calamidad, dao. malus, 2 m., mstil; manzano; malum, -i, n., manzana. En principio signific toda clase de fruta de pepita. Ab ovo usque ad mala, del huevo a la fruta, es decir, del comienzo al fin de la comida. mando,-are,-avi,-atum, tr., confiar, encargar, comisionar; mandar; sust., mandatum, 2 n., encargo, mandato. mane, adv., por la maana. maneo, -ere, mansi, mansum, intr., permanecer, quedar; tr., aguardar. manes, -ium, m. pl., manes (almas de los muertos); espritus; morada de los manes, los infiernos. manifestus, adj., claro, evidente, cogido en flagrante delito; adv., manifesto. manifiesto; convicto;

mentio, -onis, f., mencin. mentior, -iri, mentitus sum, intr., mentir; tr., engaar, defraudar; imitar. mercator, -oris, m., mercader, comerciante. mereo, -ere, -ui, -itum, tr., merecer, ganar; servir en el ejrcito; dep., mereor, merecer, ganar; mereri stipendia,ganar la soldada, hacer el servicio militar; part.-adj., meritus, merecido, merecedor; adv., merito, con razn; sust.,meritum, 2 n., merecimiento, servicio. mergo, -ere, mersi, mersum, tr., sumergir, hundir, meter, ocultar. meridies,-ei, m., medioda. merx, mercis, f., mercanca. messis, -is, f., mies. meta, 1 f., meta, pilar cnico (atrededor del cual se da la vuelta en las carreras del circo); trmino, fin. metior, -iri, mensus sum, tr., medir, repartir midiendo; recorrer; juzgar; sust., mensura, 1 f., medida. metus, m., miedo, temor; metuo, -uere, -ui, -utum, tr. e intr., temer. meus, -a, um, adj.-pron., mo. mico,-are,-avi,-atum, intr., brillar. miles, -itis, m., soldado; sust., militia, 1 f., milicia, servicio militar; adj., militaris, -e, militar; vb., milito, -are, -avi, -atum,intr., servir en el ejrcito. mille, num. card., mil; milia, milium, millar; millesimus, ord.; singula milia, distr., de mil en mil; milies, adv., mil veces. minae, 1 f. pl., amenazas; vb., minor, -ari -atus sum, tr., amenazar; minitor, -ari, -atus sum, tr., amenazar con frecuencia; minax, acis, adj., amenazador. minister, -tri, 2 m., criado, agente; sust., ministerium, 2 n., servicio: vb. ministro, -are, avi, -atum, tr., servir cuidar; procurar. minor, -oris, adj. comp., menor; minus, adv., menos; minimus, adj. sup., el ms pequeo, el menor; minime, adv., en modo alguno. minuo, minuere, minui, minutum, tr. e intr., disminuir. mirus, adj., admirable, maravilloso; adv., mire; vb., miror,-ari,-atus sum, tr., admirar, admirarse de; sust., miraculum, 2 n., maravilla, milagro; adj., mirabilis, admirable. misceo, -ere, -ui, mixtum, tr., mezclar, turbar, revolver, confundir. miser, -a, -um, adj., digno de compasin, desgraciado. mitis, -e, adj., blando, manso, dulce. mitto, -ere, misi, missum, tr., enviar; lanzar, disparar; soltar, dejar ir. mobilis, -e, adj., movible, que se mueve fcilmente; gil; mudable; adv., mobiliter, sust., mobilitas, -atis, f., movilidad; agilidad; inconstancia. servidor,

mano,-are, -avi,-atum, intr., manar, fluir, proceder. manus, 4 f., mano; fuerza, violencia; poder, dominio; banda armada; puado de hombres. mare,-is, n., mar; adj., maritimus, martimo. maritus, 2 m., marido. marmor,-oris, n., mrmol. mater, -tris; f., madre; adj., maternus, de la madre, materno. materia, 1 f., materia, material: asunto.tema; ocasin, oportunidad; recursos. madera: alimento;

maturus, adj., maduro, sazonado; prematuro; adv., mature; sust., maturitas, -atis, f., sazn, madurez; maturo, -are, -avi, -atum, tr., madurar, acelerar; intr., apresurarse; maturato opus est, hay que darse prisa. maxime, adv., muchisimo. mediocris, -e, adj., mediano, regular, intermedio, moderado; adv., mediocriter. meditor, -ari, -atus sum, tr., pensar, considerar, meditar; ejercitarse, ensayar. medius, adj., medio. mel, mellis, 3 n., miel. membrum, 2 n., miembro. memini, def. intr. (con gen.) 5 tr., acordarse, recordar; mencionar. memor, oris, adj., que se acuerda; adv., memoriter, de memoria; sust., memoria, 1 f., memoria; recuerdo; plazo de recuerdo, poca, tiempo; testimonio; mencin; memoro, -are, -avi, -atum tr.. recordar; mencionar. mendax, -acis, adj., mendaz, mentiroso, falso; sust., mendacium, 2 n., mentira, engao. mens, -entis, f., inteligencia, mente; pensamiento; opinin; propsito, plan. mensa, 1 f., mesa. mensis,-is, m., mes. mensura, vase metior.

moderor, -ari, -atus sum, tr.,dirigir, guiar, manejar, moderar; intr. (con dat.), poner freno, regular; sust., moderatio, -onis, f., gobierno, moderacin. modestus, adj., moderado, discreto; modesto; adv., modeste; sust., modestia, 1 f.,discrecin; modestia. modus, 2 n., medida; justa medida, trmino medio; (en msica), tono, comps, son, meloda; lmite; modo; gnero, clase;modulor, -ari, -atus sum, modular, medir, someter a ritmo; componer (versos, canciones). moenia, -ium, n, pt., muralla de ciudad; fortificaciones. moles, -is, f., mole, masa; dique, muralln; dificultad, esfuerzo; molior,-iri, -itus sum, tr., levantar, construir, intentar con esfuerzo, emprender; intr., esforzarse, afanarse. molestus, adj., molesto, enfadoso; adv., moleste; sust., molestia, 1 f., molestia, fastidio. mollis, -e, adj., flexible, blando; delicado; apacible; irresoluto: afeminado; agradable, dulce; adv., molliter; sust., mollitia, 1 f., flexibilidad; molicie; vb., mollio, -ire, -ivi, -itum, tr., ablandar, mitigar. moneo,-ere, -ui,-itum, tr., advertir, aconsejar; recordar. mons, montis, m., monte. monstrum, 2 n., seal celeste, portento; prodigio; monstruo; monstro,-are, -avi, -atum, tr., sealar, mostrar. monumentum, 2 n., monumento, memorial. mora, 1 f., tardanza, dilacin; impedimento; moror, -ari, -atus sum, intr., detenerse, permanecer; tr., detener, impedir. morbus, 2 m., enfermedad, indisposicin. mordeo, -ere, momordi, morsum, tr., morder. morior, mori, mortuus sum, intr., morir. mors, mortis, f., muerte; adj., mortalis, -e, sujeto a la muerte; mortal; mortuus, muerto; mortif er, era, -erum,mortfero. mos, moris, m., costumbre, hbito; manera, norma; mores, morum (pl.), carcter, conducta. moveo, -ere, movi, motum, tr., mover; remover, separar; agitar, excitar, levantar; sust., motus, 4 m., movimiento, emocin, impulso; disturbio, tumulto, alzamiento. mox, adv., en seguida. mucro, -onis, m., punta de espada. mugitus m., mugido. mulceo, -ere, mulsi, mulsum, tr., acariciar, calmar, ablandar, amansar. mulier, -eris, f., mujer; adj., muliebris, -e, mujeril, femenino; afeminado; adv., muliebriter. multus, adj., mucho; pl., multi, muchos; multa, muchas cosas; advs., multum, mucho; multo, muy (con comparativo); sust., multitudo -inis, m., multitud, muchedumbre, turba.

munio, -ire, -ivi, -itum, tr., fortificar, defender, proteger; construir; sust., munimentum, 2 n., fortificacin, trinchera;sust., munitio, -onis, f., trabajo de fortificacin, atrincheramiento, defensa. munus,-eris, n., deber, funcin; cargo, empleo, puesto; tarea, obra; don, favor; servicio; tributo; diversiones pblicas;muneror, -aris -ari, -atus sum, y munero, 1 tr., regalar, obsequiar con; aliquem aliqua re. murus, 2 m., muro. mus, muris, m., ratn. muto, -are, -avi -atum, tr. e intr., cambiar, mudar, permutar; refl., mutor, cambiarse; sust., mutatio, onis, f., cambio, alteracin; mutuus, adj., lo que se intercambia, recproco; mutuum, -i, n., prstamo sin inters. Se opone a fenus, oris,dinero que se presta a inters. mutus, adj., mudo, silencioso. N nam, conj., pues. nanciscor, nancisci, nactus sum, tr., obtener, alcanzar (sin esfuerzo); encontrar casualmente. narro, -are, -avi, -atum, tr., narrar, contar. nascor, nasci, natus sum, intr., nacer, provenir, salir, producirse, originarse; part.-adj., natus, nacido (se usa paraexpresar la edad); natus decem annos, nacido hace diez aos, esto es, de diez aos de edad; sust., natus, 2 m., hijo;nata, 1 f., hija; natio, -onis, f., pueblo; nacin; natu, 4 m., abl., de nacimiento, de edad; natura, 1 f., naturaleza, condicin natural, natural. nasus, -i y nasum, -i, nariz. nato,-are,-avi,-atum, intr., nadar, flotar. nauta, 1 m., marino. navigo, -are, -atum, intr., navegar; navigatio onis f., navegacin; navigium, 2 n., navo, barca. navis,-is, f., nave;adj., navalis,-e, naval. ne, partcula negativa, no, que no. 1. Se usa en oraciones independientes de exhortacin, de mandato, de prohibicin, de deseo: ne desperemus, no perdamos la esperanza; ne dicas, ne dixeris, no digas. 2. Se emplea en oraciones subordinadas de verbos de voluntad, actividad y deseo: impero ne exeat, mando que no salga; constituo ne domi maneas, decido que no te quedes en casa. 3. En oraciones subordinadas de verbos de temor. En ellas ne pasa a significar que: timeo ne veniat,temo que venga. (En su origen: Ne veniat ! Timeo Que no venga! Tengo un temor.) 4. En subordinadas finales negativas, ne, para que no: claudo oculos ne pulvis me laedat, cierro los ojos para que el polvo no me dae. Se usa tambin como partcula afirmativa, s: ne ego, s, yo. Con este valor deja de usarse despus de Cicern. nebula, -ae, f., niebla. necessarius, adj., necesario, indispensable; relacionado estrechamente; adv., necessario, por necesidad; sust.,necessarius, 2 m., relacionado, amigo ntirno.

necesse, indecl. (se usa con esse o habere), necesario, inevitable; sust., necessitas, atis, f., necesidad;necessitudo, -inis, f., relacin estrecha, intirnidad. neco, vase nex. nefas, indecl. n., io contrario a la ley divina; impiedad; adj., nefarius, impo, perverso; nefarie, adv., perversamente;nefastus, adj., nefasto. neglego, -ere, -lexi, -lectum, tr., descuidar, no hacer caso de, ver con indiferencia; part.adj., neglegens, -entis,descuidado, negligente; adv., neglegenter; sust., neglegentia, 1 f., negligencia. nego, -are, -avi, -atum, tr., decir que no, negar; rehusar. negotium, 2 n., ocupacin, actividad, encargo, asunto; dificultad, trabajo. negocio;

nomen, -inis, n., nombre; ttulo, causa, ocasin; nomino, -are, -avi, -atum, tr., nombrar, llamar. non, adv., no. nondum, adv., todava no. nonne. . . ?, verdad que. . . ? nonnullus, -a, -um, adj.pron., alguno. nosco, -ere, novi, notum, tr., comenzar a conocer, aprender a conocer; perf., novi, novisse, nosse, conocer, saber;adj., notus, conocido, notorio. noster, -tra, -trum, adj.pron., nuestro. nota, 1 f., seal, marca (signo de escritura), letra; etiqueta; estigma, nota (del censor, censura desfavorable escrita al lado de un nombre en las listas del censo); noto, -are, -avi, -atum, tr., sealar, marcar, observar, notar. novus, adj., nuevo; extrao, singular; res novae (en poltica), cambio poltico, revolucin; homo novus, hombre nuevo(que no desciende de noble linaje y que al ejercer una magistratura, f unda l mismo su nobleza); sup., novissimus, el ltimo; sust., novitas, -atis, f., novedad, cosa sorprendente. novem, adj. card., nueve; nonus, ord., noveno; noveni, distr., de nueve en nueve; nonaginta, card., noventa;nonagesimus, o rd., nonagsimo; nongenti, card., novecientos; nongentesimus, ord., el novecientos. nox, noctis, f., noche; noctu, de noche; adj., nocturnus, por la noche, nocturno. nubes,-is, f., nube. nubo, -ere, nupsi, nuptum, intr. (con dat.); casarse (la mujer); nupta, 1 f., casada; sust., nuptiae, 1 f., pl., boda, nupcias. nudus, adj., desnudo; despojado, privado de; sin adornos; nudo,-are,-avi, -atum, tr., desnudar, despojar, dejar indefenso. nugae, -arum, pl., f., bromas, bagatelas, simplezas. nullus, -a, -um, adj.-pron., ninguno. num...?, verdad que no...? numen, -inis, n., voluntad divina; divinidad; dios, diosa. numerus, 2 m., nmero; rango, categora; clase; (pl.), metro, ritmo, meloda, tono; numero, are, -avi, -atum, tr.,contar. nummus, 2 m., moneda. numquam, adv., nunca; nusquam, adv., en ninguna parte. nunc, adv., ahora. nuntius, 2 m., mensajero; mensaje, noticia; vb., nuntio, -are, -avi, -atum, tr., anunciar, notificar. nuper, adv., hace poco. nupta, nuptiae vase nubo. nurus,-us, f., nuera.

nemo, 3 m. (se usan en genit. y abl.los de nullus: nullius y nullo), nadie. nemus, oris, n., bosque, soto. neo, nere, nevi, netum, tr., hilar. nepos,-otis, m., nieto, descendiente. nequam, indecl., indigno, vil; adv., nequiter, indignamente; nequaquam, adv., de ningn modo. neque (nec), conj., y no, ni. nequeo, -ire, -ivi, -itum, intr., no poder, ser incapaz de. nequicquam, adv., intilmente. nequitia, 1 f., maldad; incuria, inercia. nervus, 2 m., nervio; cuerda; (pl.), fuerza, vigor. nescio, -ire, -ivi, -itum, tr., no saber, ignorar. neuter, neutra, neutrum, adj.-pron., ninguno de los dos. nex, necis, f., muerte (violenta); neco, -are, -avi, atum, tr., matar. nidus, -i, m., nido. niger, -gra, -grum, adj., negro (brillante). nihil, indec. n. (de ne-hilum, ni el punto negro del haba), nada. nimius, adj., demasiado, cesivo; nimis y nimium, advs., en exceso. niteo, -ere, nitui, intr., brillar, brillante. nisi, conj., a no ser que. nitor, niti, nixus o nisus sum, intr., apoyarse (en sentido fsico y moral), inclinarse con esfuerzo, esforzarse. nix, nivis, f., nieve. nobilis, -e, adj., muy conocido, famoso; de noble linaje; noble, excelente; sust., nobilitas, -atis, f., nobleza (de linaje),aristocracia, excelencia. noceo, -ere, -ui, -itum, intr. (con dat.), daar; partr adj., nocens, -entis, criminal, culpable. nocturnus, noctu, vase nox. nolo, nolle, nolui, tr., no querer. ex-

lucir; adj., nitidus,

nutus, -us, m., seal de asentimiento hecho con la cabeza. nux, nucis, f., nuez. O ob, prep. de ac., por, a causa de. oblecto, are, avi, -atum, tr., deleitar. obduco, -ere, -duxi, -ductum, tr., poner delante, oponer, enfrentar; aadir. obeo, -ire, -ivi (-ii), -itum, tr., ir al encuentro; obire mortem, encontrar la muerte; desempear, cumplir; recorrer; intr., morir; sust., obitus, 4 m., muerte. obicio, -icere, -ieci, -iectum, tr., lanzar delante, colocar delante, oponer; exponer; infundir, inspirar; echar en cara, reprochar. obliquus, adj., oblicuo, de lado, de travs. obliviscor, -i, -itus sum, intr. (con genitivo) y tr., olvidar; sust., oblivio, -onis, f., olvido. oboedio, -ire, -ivi, -itum, intr. (con dativo), prestar odos, obedecer. oborior,-oriri, -ortus sum, intr., surgir, brotar. obruo, -ere, -rui, -rutum, tr., cubrir, enterrar; abrumar. obscurus, adj., oscuro, sombro; incierto; desconocido; oscuro, humilde; adv., obscure; sust., obscuritas, -atis, f., oscuridad; condicin oscura. obsecro, -are, -avi, atum, tr., rogar con insistencia, suplicar; sust., obsecratio, -onis, f., ruego, splica. obsequor, -sequeris, sequi, -secutus 3 intr., prestarse a, ceder, obedecer. sum,

occido, -ere, -cidi, -casum (obcado), intr., caer, ponerse (el sol); perecer; arruinarse; sust., occasio, onis, f.,ocasin, oportunidad; occasus, 4 m., ocaso, cada, ruina; occidens, -entis, m., occidente. occido, -ere, -cidi, -cisum (obcaedo), tr., matar. occulo -ere, cului,-cultum, tr., cubrir, ocultar; part.adj., occultus, oculto, secreto; adv., occulte; occulto, -are, -avi, -atum, tr., ocultar. occupo, are, avi, atum, tr., apoderarse de, ocupar; sorprender; atacar; adelantarse; sust., occupatio, onis, f.,ocupacin, empleo. occurro, -ere, -curri, -cursum, intr. (con dat.), correr al encuentro, acudir en auxilio; presentarse, venir a la mente. ocior -ius, adj., ms rpido. octo, num. card., ocho; octavus ord., octavo; octoni, distr., de ocho ocho; octoginta, card., ochenta; octogesimus,ord., octogsimo; octingenti, card., ochocientos; octingentesimus, ord., el ochocientos. oculus, 2 m., ojo. odi, odisse, def. tr., odiar; sust., odium, 2 n., odio. odor, -oris, m., olor, olfato. offendo, -ere, -fendi, -fensum, tr., chocar, tropezar con; encontrar, herir, ofender; sust., offensio, -onis, f., tropiezo, ofensa, desgracia. offero, -ferre, obtuli, oblatum, tr., ofrecer, presentar, exponer; procurar, causar. ocasionar. officium, 2 n., servicio; deber, obligacin. oleo, -ere, olui, intr. y tr., oler, despedir olor. oleum, 2 n., aceite. olim, adv., en otro tiempo. omen,-inis, auspicio. 3 n., presagio, seal, portento;

observo, -are, -avi, -atum, tr., observar; vigilar, acechar; cuidar, respetar. obses, -sidis, m. y f., rehn, fiador. obsideo, -ere, -sedi, -sessum, tr., cercar, sitiar, bloquear; ocupar; sust., obsidio, -onis, f., sitio, bloqueo.. obsisto, -ere, -stiti, oponerse, impedir. -stitum, intr. (con dat.),

omitto, -ere, -misi, -missum, tr., omitir, descuidar; desechar; pasar por alto. omnis -e, adj., todo; completo. onus, -eris, 3 adj., onustus, cargado; atum, tr., cargar. entero; adv., omnino, por n., carga, vb., onero,-are, peso; -avi,

obsto, -are, -stiti, intr. (con dat.), oponerse, ser un obstculo. obstringo, -ere, -strinxi, -strictum, tr., ligar, atar, apretar; obligar; complicar; refl., hacerse culpable. obstupesco, -ere, -stupui intr., pasmarse, quedar atnito. obsum,-esse,-fui, intr. (con dat.), obstar, impedir, daar, perjudicar. obtempero, -are, -avi, -atum, intr. (con dat.), obedecer. obtestor, -ari, -atus sum, tr., poner por testigo, suplicar, conjurar. obtineo, ere, -tinui, -tentum, tr., mantener, conservar; obtener; ocupar; intr., durar, prevalecer. obtrunco, are, avi, -atum, tr., decapitar. obvius, adj., que va al encuentro; que se halla a mano; adv., obviam, al encuentro.

opera, 1 f., trabajo, actividad; esfuerzo, atencin, cuidado; operam dare, cuidar, procurar con esfuerzo. operio -ire, -perui, -pertum, tr., cubrir, ocultar, cerrar. opinor, ari, -atus sum, intr., opinar, creer; opinio, -onis, f., opinin. oportet, 2 impers., es necesario, se debe. oppidum, 2 n., ciudad fortificada; ciudad; sust., oppidani, 2 m. pl., habitantes de una ciudad, ciudadanos. oppono, -ere, -posui, -positum, tr., poner delante, oponer, exponer.

opportunus, adj., conveniente, favorable, oportuno, ventajoso; adv., opportune, sust., opportunitas, atis, 3 f., ocasin, favorable, oportunidad; ventaja. opprimo, -ere, -pressi, -pressum, tr., oprimir, reprimir, someter, ocultar, ahogar, sorprender. oppugno, -are, -avi, -atum, tr., atacar, asaltar; sust., oppugnatio,-onis, f., ataque, asalto. ops, opis, f. (en sing. slo se usa en gen., ac. y abl.), ayuda, apoyo; opes, opum ( pl.), medios, recursos, riquezas. optimus adj. superlativo de bonus, muy bueno, excelente; optime, adv., muy bien; optimates, ium, m. pl., el partido aristocrtico. opto, -are, -avi, -atum, tr., escoger, desear. opus, -eris, n., trabajo, obra, tarea; trabajos de asedio; opus est (con abl.), es necesario, hace falta. ora, 1 f., orilla, borde; ribera. costa. oraculum, oratio, orator, vase os. orbis, -is, m., crculo; disco, aro, anillo, rueda; rbita; orbis terrarum, el orbe, el mundo. ordior -iri, orsus sum, tr., urdir; comenzar. ordo, -inis, rm., fila, hilera; orden, sucesin; clase social, rango, posicin. orior, oriri, ortus sum, intr., surgir, nacer; sust., oriens, -entis, 3 m., oriente; part.adj., ortus, nacido, descendiente;sust., origo, -inis. f., origen, fuente, nacimiento, antecesor; sust., ortus, 4 m., salida, origen, nacimiento. orno, -are, -avi, -atum, tr., proveer, equipar, preparar; adornar, embellecer; honrar; sust., ornatus, 4 m., adorno;ornamentum, 2 n., equipo, decoracin, adorno. os, oris, n., boca, rostro; sust., osculum, 2 n. (diminutivo de ternura, boquita, beso; osculor,-ari, atus sum, tr., besar; oro, ---are, -avi, atum, tr., hablar, pedir, suplicar; sust., oratio, -onis, f., discurso; orator, -oris,m. orador, embajador;oraculum, 2 n., respuesta de la divinidad, orculo. os, ossis, n., hueso. ostendo, -ere, -tendi, -tensum y tentum, tr., mostrar, presentar, exponer, explicar; ostento, -are, avi, -atum, tr.,mostrar, ostentar; sust., ostentatio, onis, f., ostentacin. ostium -ii n., boca, puerta. otium, 2 n., sosiego, reposo; holganza; adj., otiosus, en desocupado; adv., otiose. ovis, -is, f., oveja. ovo, -are, -atum, 1 intr., se usa sobre todo en el part. ovans, -ntis, dar gritos de jbilo; obtener el triunfo. ovum, 2 n., huevo. P pabulum, 2 n., forraje, pasto; vb., pabulor, -ari, atus sum, intr., forrajear; sust., pabulatio, -onis, f., forrajeo; pabulator, -oris, m., forrajeador. ociosidad, sosiego,

paciscor, -i, pactus sum, intr., hacer alianza, pactar, unirse, tr., pactar, convenir; dar (una cosa) por (otra); sust.,pactum, 2 n., pacto, contrato, convenio; (en abl.), modo, manera; quo pacto, cmo; nullo pacto, de ningn modo;sust., pactio, -onis, f., pacto, convenio. paco, vase pax. paene, adv., casi. paenitet, 2 tr., me paenitet (con arrepentido, estoy descontento de. gen.), estoy

pagus, 2 m., aldea; distrito campesino, cantn. palam, adv., pblicamente, abiertamente. palea, -ae, f., paja. palleo, -ere, -ui, infr., plido. palma, 1 f., palma de la mano; mano; palmera; palma (rama); palma (corona); emblema de victoria. palus, -udis, f., pantano, charca. pando, -ere, pandi, passum, tr., extender, desplegar; abrir, revelar, manifestar; part.adj., passus, extendido, suelto;adv., passim, en todas direcciones. panis, -is, m., pan. par, -aris, adj., igual; adv., pariter, igualmente; al mismo tiempo, a la vez. parco, -ere, peperci, parsum, intr. (con dat.), perdonar, abstenerse de. parens,-entis (antiguo part. de pario), m. f., padre o madre; autor, creador. pareo, -ere, -ui, -itum, intr. (con dat.), obedecer. paries, -etis, m., pared (de casa). pario, parere, peperi, partum, tr., producir, dar a luz; adquirir, ganar; sust., partus, 4 m., producto, fruto, parto. paro, -are, -avi, -atum, tr., preparar, adquirir, comprar; part. adj., paratus, presto, dispuesto. pars, partis, f., parte; punto; lado; accin en un negocio; (pt.),partido poltico, faccin; adv., partim, en parte; pars... pars, partim... partim, unos..., otros; vb., partior, -iri, -itus sum, tr., partir, dividir; particeps, -cipis, m. y f., que toma parte, partcipe. parum, adv., poco. parvus, adj., pequeo, poco; se como adv. paulum, paulo, poco, un poco. usan o

pasco, -ere, pavi, pastum, tr., pacer, alimentar, nutrir; refl., pascor, alimentarse; sust., pastor, oris, m., pastor. passus, 4 m. (de pando), paso, medida de longitud: el paso equivala a 5 pies, esto es, 1 m. 479; mille passus, una milla romana, o sea, 1.479 metros. patefacio, -facere, -f eci, -factum, tr., abrir, descubrir. pateo, -ere, -ui, intr., estar abierto, extenderse, estar libre, estar expedito; estar expuesto; patet, impers., est claro. pater, -tris, m., padre; (pl.), antepasados; ( pl.), senadores; adj., paternus, pa-

terno; patrius, del padre, padres;patria, 1 f., tierra de los tria; patruus, 2 m., to paterno. patera, 1 f., copa (de libaciones).

de padres,

los pa-

percutio, -cutere, cussi, -cussum, tr., golpear, herir; matar; conmover, asustar. perdo, -ere, -didi, -ditum, tr., echar a perder, destruir, arruinar; perder, malperder; part.-adj., perditus, desesperado; perdido, depravado. perduco, -ere, -duxi, -ductum, tr., llevar, conducir; prolongar; construir; elevar. perennis, -e, que dura todo el ano; que dura siempre, eterno. pereo,-ire,-ii,-itum, intr., perecer, morir; estar perdido. (Se usa como pasiva de perdo.) perfero, -ferre, -tuli, -latum, tr., llevar hasta el fin; trasladar, transmitir; comunicar; cumplir; sufrir, aguantar. perficio, -ficere, -feci, -fectum, tr., cumplir, acabar; conseguir. perfidus, adj., el que quebranta la palabra dada, prfido; perfidia, -ae, f., perfidia. perfugio, -fugere, -fugi, gitum, intr., pasarse (al enemigo), desertar; sust., perfuga, 1 desertor; perfugium, 2n., refugio. -fum.,

patior, pati, passus sum, tr., sufrir, soportar; dejar, permitir; part.-adj., patiens, -entis, sufridor, paciente, tolerante;adv., patienter; sust., patientia, 1 f., paciencia. patronus, 2 m., protector, defensor, patrono; abogado. pauci (m. pl. de paucus, poco usado en pl. como sust.), unos pocos, algunos; pauca (n. pl.), poco, pocas cosas; sust.,paucitas, -atis, f., poquedad, pequeo nmero. paulum, vase parvus. pauper, -eris, adj., pobre; sust., paupertas, -atis, f., pobreza. paveo, -ere, pavi, intr., temblar, tener pavor; tr., temer; sust., pavor, -oris, m., pavor, espanto; adj., pavidus, lleno de pavor. pax, pacis, f., paz; gracia, benevolencia (implorada de los dioses); pace tua, con tu permiso; paco, are, -avi,-atum, tr., pacificar, someter. pecco, -are, -avi, catum, faltar; sust., peccatum, 2 n., pecado. pecunia, 1 f., dinero. pecus, pecoris, n., ganado, ganado menor (de ovejas y cabras). pecus, pecudis, f., cabeza de ganado; oveja, cabra, carnero. pedes, pedester, peditatus, vase pes. pellis, -is, f., piel, cuero. pello, -ere, pepuli, pulsum, tr., golpear, herir; ahuyentar, echar, desterrar, expulsar; sust., pulsus, 4 m., golpe, choque. penates, -ium, m., dioses del hogar. pendeo, -ere, pependi, pensum, intr., estar colgado; estar pendiente; estar indeciso; depender. pendo, -ere, pependi, pensum, tr. (denota accin, a diferencia del anterior que indica estado), pesar, pagar; pensar, apreciar. part.-adj., pensus,pesado, apreciado, nihil pensi habeo, nada me importa. penitus, adv., hasta el fondo, ntimamente, totalmente. per, prep. de ac., por, a travs de. perago, -ere, -egi, -actum, tr., cumplir, ejecutar, consumar; recorrer. peragro, -are, -avi, -atum, tr., atravesar, recorrer; peregrinus, adj., extranjero; peregrinor, ari, atus sum, intr.,viajar al extranjero. percipio, -cipere,-cepi, ceptum, tr., recoger; percibir, sentir, entender. percontor, -ari, atus sum, tr., preguntar; sust., percontatio, -onis, f., pregunta. percurro, -ere, -curri o -cucurri, cursum, tr., recorrer, atravesar; examinar; exponer sucesivamente. intr., pecar,

perfundo, -ere, -fudi, -fusum, tr., derramar sobre, empapar, inundar. pergo, -ere, -rexi, -rectum, intr., seguir adelante, continuar, proseguir. perhibeo, -ere, -ui, -itum, tr., presentar, proporcionar, decir, contar. periculum, 2 n., prueba, ensayo; riesgo, peligro; adj., periculosus, peligroso; adv., periculose, vb., periclitor, -ari, -atus sum, tr., ensayar, probar; poner en peligro; intr., peligrar. peritus, adj., experimentado, conocedor, perito; adv., perite; sust., peritia, 1 f., prctica, pericia. perlego, -ere, -legi, -lectum, tr., leer por completo. permaneo, -ere, -mansi, -mansum, permanecer, quedarse, perseverar. intr.,

pectus, -oris, n., pecho, corazn, nimo.

permitto, -ere, -misi, -missum, tr., entregar, confiar; intr. (con dat.), permitir. permoveo, -ere, -movi, -motum, tr., remover, conmover. permultus, adj., muchsimo. permuto, -are, -avi, -atum, tr., cambiar por completo; tomar una cosa a cambio de otra ( aliquid aliqua re). pernicies, -ei, f., ruina, calamidad. perpauci, adj., muy pocos. perpello, impulsar. -ere, -puli, -pulsum, tr., apremiar,

perpetuus, adj., perpetuo, constante; adv., perpetuo. perrumpo, -ere, -rupi, -ruptum, tr., abrirse paso a viva fuerza; irrumpir; destrozar, atropellar. perscribo, -ere, -scripsi, -scriptum, tr., escribir detalladamente, dar cuenta por escrito. persequor, -sequi, -secutus sum, tr., seguir obstinadamente, perseguir; ir afanosamente en

pos; castigar, vengar; cumplir; exponer, contar con detalle. perspicio, -spicere, -spexi, -spectum, tr., mirar a travs, mirar atentamente, examinar; reconocer; adj., perspicuus,evidente. persto, stare, -stiti, intr., permanecer firme, persistir. persuadeo, -ere, -suasi, -suasum, intr. (con dat.), persuadir, convencer. pertimesco,-ere,-timui, tr., temer grandemente; intr., temer por s. pertineo,-ere, -ui, intr., pertenecer; extenderse; tender, conducir a. referirse;

plerique, pleraeque, pleraque, adj.-pron., los ms, la mayora. ploro,-are,-avi, -atum, intr., llorar gritando, llorar; tr., deplorar. plus, pluris, comp. de multus, ms; plurimus, -a, -um, superl., muchsimo; plurimum, adv., muchsimo. pluvia. -ae, f., lluvia. poculum, 2 n., copa. poena, 1 f., castigo, pena; poenas dare alicui, sufrir un castigo que d satisfaccin a alguno. poeta, 1 m., poeta. polliceor, -eri, -licitus sum, tr., prometer. pondus, -eris, n., peso; carga, masa. pono, -ere, posui, positum, tr., colocar, poner; dejar, establecer, fundar; deponer, quitar. pons, pontis, m., puente. pontus, 2 m., mar. populus, 2 m., pueblo, nacin; adj., popularis, -e, del pueblo, popular; paisano; camarada; ( pl. ), partidarios del pueblo, demcratas, adv., populariter; vb., populor,-ari, atus sum, tr., asolar, devastar. populus, 2 f., chopo. porrigo, -ere, -rexi, -rectum, tr., alargar, extender; dar. porta, 1 f., puerta. porto, -are,-avi,-atum, tr., llevar. portus, 4 m., puerto. posco, -ere, poposci, tr., pedir, reclamar. posideo, -ere, -sedi, ocupar; sust., possessio, ocupacin. -sessum, tr., poseer, -onis, f., posesin,

perturbo, -are, -avi, -atum, tr., perturbar, trastornar; sust., perturbatio, -onis, f., confusin; desorden. pervenio, -ire, -veni, -ventum, intr., llegar a. pervigilo, -are, -avi, -atum, intr., velar toda la noche. pes, pedis, m., pie; sust., pedes, -itis, m., soldado de a pie, pen; (pl.), infantera; peditatus, 4 m., infantera; adj.,pedester, -tris, -tre, de a pie, de infantera. pestis, -is, f., peste; ruina, destruccin. peto,-ere, -ivi, -itum, tr., dirigirse a; atacar; tratar de conseguir, buscar, pedir, solicitar; sust., petitio, -onis, f., atague; peticin; demanda judicial. pietas, vase pius. piger, -gra, -grum, adj., perezoso, inactivo. piget, pigere, piguit, imper., sentir desgana, sentir fastidio o contrariedad (se usa con ac. de pers. y gen. de cosa), me piget stultitiae tuae, me fastidia tu necedad. pignus, -oris, n., prenda, garanta; seal, prueba. pila, 1 f., pelota, bola. pilum, 2 n., jabalina, dardo. pingo, -ere, pinxi, pictum, tr., pintar. pinguis, -e, adj., graso, pingue, frtil, feraz; torpe, pesado, estpido. pinna, -ae, f., pluma, punta de ala. piscis, -is, m., pez. pius, adj., piadoso, que cumple los deberes para con sus padres y los dioses, justo; adv., pie; sust.,pietas, -atis, f.,piedad, sentido del deber. placeo,-ere, -ui, -itum, intr. (con dat.), placer, agradar; imper., placet, parece bien; adj., placidus, apacible, tranquilo; amable; adv., placide, apaciblemente. placo, -are, -avi. -atum, tr., apaciguar, aplacar. plaga, 1 f., golpe; (pl.), regin, zona; red. planus, adj., plano, llano; claro; adv., plane, claramente; completamente; sust., planities, -ei, f., llanura. plaustrum, -i, n., carro. plausus, 4 m., aplauso. plebs, plebis, f., plebe, pueblo. plenus, adj., lleno; adv., plene.

possido, -ere, -sedi, -sessum, tr., tomar posesin de. possum, posse, potui, ser capaz, poder; part.adj., potens, -entis, poderoso; dueo; sust., potentia, 1 f., poder;potestas, -atis, f., poder; poder de un magistrado (en especial, de los magistrados inferiores, en oposicin aimperium); ocasin, posibilidad. post, adv., detrs; despus; prep. de ac., detrs; despus de; postea, adv., despus; postquam, conj., despus que. posterus, adj., siguiente, posterior; sust., posteri, 2 m. pl., posteridad; sust., posteritas, -atis, f., posteridad; comp.,posterior, -oris, posterior; adv., posterius, despus; sup., postremus, el ltimo; postremo, adv., en ltimo lugar, finalmente; postremum, adv., por ltima vez; postridie, adv., al da siguiente. postis, -is, m., jamba de puerta; ( pl. ), puerta. postulo, -are, -avi, -atum tr., pedir; exigir; acusar, sust., postulatio, -onis, f., demanda. potior, -oris, adj., preferible; adv., potius, mejor; sup., potissimus, el mejor,

el primero; adv., potissimum, sobre principalmente .

todo,

potior, -iri, potitus sum, intr. (con abl.), apoderarse de. (Se usa con gen. slo en la expresin potiri rerum,apoderarse del mando supremo.) poto, -are, embeber. -avi, potatum y potum, tr., beber;

pratereo, -ire, -ivi (-ii), -itum, intr., pasar, transcurrir; tr., pasar, pasar a lo largo de, pasar por alto, omitir, dejar atrs;part.-adj., praeteritus, pasado. praetermitto, -ere, -misi, -missum, tr., dejar pasar; pasar por alto, omitir; descuidar. praeter, prep. de ac., a io largo de, fuera de. praetor, -oris, m., pretor; adj., praetorius, del pretor; del general; sust., praetura, pretura, dignidad de pretor. pratum, 2 n., prado. pravus, adj., malvado, perverso. precor, vase prex. prehendo, -ere, agarrar, alcanzar. -hendi, -hensum, tr., coger,

prae, prep. de ab., delante de, a causa de. praebeo,-ere,-ui,-itum, tr., presentar, mostrar, ofrecer, dar, proporcionar; causar; se praebere severum, mostrarse severo. praeceps, -ipitis, adj., que adelanta la cabeza, pendiente, inclinado; precipitado, veloz; praecipito, -are, -avi, atum, tr., arrojar; precipitar; intr., caer, precipitarse. praecipio, -cipere, -cepi, -ceptum, tr., tomar de antemano; anticiparse, prevenir; ordenar, aconsejar; part.-adj.,praeceptum, 2 n., orden, precepto . praecipuus, adj., especial; preferente, principal. praeclarus, adj., esclarecido, preclaro; excelente; adv., praeclare, notablemente. praeco, onis, m., pregonero, heraldo. praeda, 1 f., presa, botn; sust., praedo, -onis, m., ladrn, pirata; vb., praedor, -ari, -atus sum, intr., entregarse al pillaje; tr., robar, saquear. praedico, -are, -avi, -atum, tr., proclamar, anunciar; declarar; alabar, celebrar; vanagloriarse. praedico, -ere, -dixi, -dictum, tr., decir de antemano, predecir; advertir. praeditus (con abl.), dotado, adornado. praeeo, -ire, -ivi, -itum, tr., ir delante, adelantarse; indicar. praefero, -ferre, -tuli, -latum, tr., llevar delante; exhibir; preferir. praeficio, -ficere, -feci, -fectum, tr., poner al frente de: praeferre aliquem legioni, poner a uno al frente de la legin; part.adj., praefectus, 2 m., administrador, prefecto, gobernador; capitn, jefe. praemitto, -ere, -misi, -missum, tr., enviar por delante. praemium, 2 n., premio.. praenomen,-inis, 3 n., primer nombre. praeparo, -are, -avi, -atum, tr., preparar. praescribo, -ere, -scripsi, -scriptum, tr., escribir delante o en cabeza; ordenar, prescribir. praesens, praesentia, vase praesum. praesertim, adv., principalmente. praesidium, 2 n., proteccin, defensa; guarnicin; escolta. praesto, -are, -stiti, -stitum, intr., destacar; aventajar (con dat.); impers. con inf., praestat, es mejor, vale ms; tr.,aventajar, superar; salir fiador, responder por o de; cumplir; mostrarse; dar, procurar. praesum, -esse, -fui, intr. (con dat.), estar al frente de, presidir; part.-adj., praesens, -entis, presente, inmediato; eficaz; propicio; sust., praesentia, 1 f., presencia.

premo, -ere, -pressi, -pressum, tr., apretar, oprimir, estrechar; apremiar; reprimir. praetexta, 1 f. (toga), toga blanca orlada de una ancha tira de prpura, que llevaban los nios hasta los 16 aos y los magistrados en las ceremonias. pretium, 2 n., precio, valor; recompensa; operae pretium est, vale la pena. prex, precis, f. (en sing. slo en ac. y abl. ), plegaria; precor, -ari, -atus sum, tr., rogar, pedir por; desear. pridie, adv., la vspera, el da anterior. primus, adj., primero; primo, adv., en primer gar; primum, adv., primero, por primera vez. lu-

princeps,-ipis, adj., primero; sust., princeps, m., jefe, conductor, consejero; prncipe; sust., principatus, 4 m., primer puesto; supremaca, principado; principium, 2 n., comienzo, principio. prior, -oris, adj., primero (de dos), anterior, precedente; adv., prius, antes, primero; prius quam, conj., antes que. pristinus, adj., antiguo, primitivo. priscus, adj., de los primeros tiempos; antiguo. privo, -are,-avi,-atum, tr., privar, librar; part.-adj., privatus, privado, personal; adv., privatim,privadamente. despojar; particular;

pro, prep. de ab., delante de, en favor de, en relacin con. proavus, 2 m., bisabuelo. probus, adj., bueno, honrado; probo, virtuoso; adv., probe, probo, are, -avi, -atum, tr., aprobar, obtener la aprobacin; probar, ensayar; sust., probatio, -onis, f., prueba; aprobacin. procedo, -ere, -cessi, -cessum, intr., avanzar, progresar; pasar, transcurrir; suceder, salir bien. procella, 1 f., tempestad. procul, adv., lejos, de lejos. procumbo, -ere, -cubui, -cubitum, intr., inclinarse hacia adelante; caer en tierra; derrumbarse; arruinarse. procurro, -ere, -curri y -cucurri, -cursum, intr., correr hacia adelante, avanzar corriendo; abalanzarse.

prodeo,-ire, -ii, -itum, intr., avanzar. prodo, -ere, -didi, -ditum, tr., sacar, producir; publicar; proclamar; legar, entregar, traicionar. produco, -ere, -duxi, -ductum, tr., llevar adelante, hacer avanzar; sacar, producir; alargar, diferir. proelium, 2 n., combate; vb., proelior, -ari, -atus sum, intr., luchar, combatir; committere, proelium, trabar combate. profectio, profecto, vase proficiscor. profero, -ferre, -tuli, -latum, tr., sacar, dar a conocer, publicar; producir; citar, mencionar; extender. proficio, -ficere, -feci, -fectum, intr., adelantar, progresar; ser til, servir, ayudar. proficiscor, -ficisci, -fectus sum, intr., ponerse en camino, partir, salir; derivar; sust., profectio, -onis, f., salida, partida; profecto, adv., en verdad. profiteor, -fiteri, -fessus sum, tr., confesar, declarar abiertamente; reconocer; prometer, ofrecer. profligo, -are, avi, -atum, tr., derrotar, desbaratar, destruir; decidir; part.adj., profligatus, malvado, perverso. profugio,-fugere, -fugi, -fugitum, intr., adj., profugus, fugitivo; desterrado. huir;

propono, -ere, -posui, -positum, tr., poner delante, proponer; exponer; ofrecer; proclamar; publicar; determinar;sust.,propositum, 2 n., propsito, intencin; tema, objeto. proprius, adj., propio, exclusivo de uno; particular, especial; constante, permanente; adv., proprie. propter, prep. de ac., junto a; a causa de. propugno, -are, avi, -atum, defensa; luchar por; tr., defender. prora, 1 f., proa. prorsus, adv., hacia adelante. proscrlbo, - ere, -scripsi, -scriptum, tr., publicar, anunciar por escrito; confiscar, proscribir, desterrar; proscriptus, 2m., proscrito; proscriptio, onis, f., proscripcin, anuncio de venta. prosequor, -sequi, -secutus sum, tr., seguir, perseguir; acompaar, escoltar; proseguir; prosequi aliquem laudibus, ensalzar a uno. prospicio, -spicere, -spexi, -spectum, intr., mirar a lo lejos; (con dat.), atender, cuidar; tr., divisar, tener a la vista, prever; sust., prospectus, 4 m., vista, aspecto. prosum, prodesse, profui, intr. (con dat.), aprovechar, ser til. protinus, adv., en seguida. proveho, -ere, -vexi, -vectum, adelante; impulsar, hacer avanzar. tr., conducir intr., luchar en

profundo, -ere, -fudi, -fusum, tr., derramar, esparcir; prodigar, disipar; part.-adj., profusus, prdigo, profuso. progenies, -ei, f., prole, descendencia. progredior, -gredi, -gressus sum, intr., avanzar, adelantarse; salir. prohibeo, -ere, -ui, -itum, tr., prohibir, refrenar; impedir, alejar; defender, proteger. proicio, -icere, -ieci, -iectum, tr., lanzar hacia delante, arrojar; expulsar, desechar; abandonar, renunciar; refl.,proicior, postrarse, rebajarse. proles, -is, f., prole, descendencia. promitto, -ere, -misi, -missum, tr., dejar crecer; prometer; sust., promissum, 2 n., promesa. promo, -ere, prompsi, promptum, tr., sacar; producir; exponer, expresar; promere se, salir de; part.-adj., promptus,dispuesto, presto. pronuntio, -are, -avi, -atum, tr., anunciar, proclamar, publicar; declamar; sust., pronuntiatio,onis, f., publicacin, proclamacin. pronus, adj., inclinado hacia adelante; pendiente, en declive; fcil, favorable; (con ad ms ac.), propenso, inclinado.prope vase propior. propello -ere, -puli, -pulsum, tr., lanzar; impulsar; rechazar; abatir. propero -are, -avi, -atum, tr., apresurar; intr., apresurarse. propinquus, adj., cercano, vecino; sust. pl., parientes, allegados; propinquitas,-atis, f., proximidad; parentesco. propior, -oris, adj., ms cercano; sup., proximus, muy cercano; positivo, adv., prope, cerca, a punto; casi; prep. de ac., cerca de; comp., propius, ms cerca; sup., proxime, lo ms cerca, muy cerca.

provideo, -ere, -vidi, -visum, intr., ver de antemano; prevenir; (con dat. ), atender a, mirar por; tr., prever; cuidar, proveer. provincia, 1 f., esfera de competencia oficial a cargo de un magistrado; provincia. provoco, -are, -avi, -atum, tr., llamar; hacer salir; provocar, retar; excitar; intr., apelar; sust., provocatio, -onis, f.,apelacin. prudens, -entis, adj., prudente, reflexivo, razonable; (con gen.), conocedor de, experimentado en; adv., prudenter,sust., prudentia, 1 f., previsin, experiencia; discrecin. pubes, -is, f., juventud, mocero. publicus, adj., perteneciente al Estado; oficial, pblico; res publica, la repblica; el Estado; la administracin del Estado; la vida poltica; adv., publice, en nombre del Estado, a expensas del Estado, oficialmente; publico, -are, avi, -atum, tr., confiscar; sust., publicatio, -onis, f., confiscacin. pudet, 2 impers., averguenza, da verguenza; me pudet tui, me averguenzo de ti; sust., pudor, oris, m., sentimiento de verguenza, pudor; decencia, moralidad; respeto. pudicitia, 1 f., castidad, pudicicia. puella, 1 f., nia, muchacha. puer, 2 m., nio, muchacho; esclavo; sust., pueritia, 1 f., niez. pugna, 1 f., lucha; batalla; pugno, -are, -avi, atum, intr., luchar, disputar. pulcher, -chra, excelente, -chrum, adj., hermoso, bello; noble; sust., pulchritudo,-inis,

f., hermosura, maravilla.

belleza; adv.,pulchre, bien.

quicumque, quaecumque, quodcumque, pron. ind., cualquiera que. quidam, cierto. quaedam, quiddam, adj. indef., uno,

pulsus, vase pello. pulvis, -eris, m., polvo. punio, -ire, -ivi, -itum, tr., castigar; vengar. puppis, -is, f., popa; nave. purgo,-are,-avi,-atum, tr., limpiar, purificar, purgar; justificar, disculpar; expiar; refutar. purus, adj., puro, limpio; claro; sin mezcla; sin adornos, casto, sin mancha; adv., pure. puto, -are, -avi, -atum, tr., limpiar, podar; contar; pensar, creer. putris, -e, podrido. Q qua, adv., por dnde?; quacumque, adv., por donde quiera que. quadraginta, adj. card., cuarenta; quadragesimus, ord., cuadragsimo; quadr ingenti, -ae, a, card., cuatrocientos;quadringentesimus, ord., e l cuatrocientos. quadrans, -antis, m., cuarta parte de un as, cuadrante. quadriduum, 2 n.,espacio de cuatro das. quadrigae, -arum, f. pl., tiro de cuatro caballos, cuadriga. quadriremis, -e, de cuatro filas de remos. quaero, -ere, quaesivi, quaesitum, tr., buscar; preguntar, inquirir; sust., quaestio, -onis, t., pregunta, interrogatorio, examen; investigacin judicial; cuestin, tema; sust., quaestus, 4 m., adquisicin, ganancia, provecho, negocio.quaestor, oris, m., cuestor (magistrado encargado de la guarda del tesoro pblico y de las arcas del Estado). qualis, -e, cual. quam, adv., cun; qu; quam celerrime, con la mayor celeridad posible; quam primum, cuanto antes. quatio, quatere, quassum, tr., sacudir; blandir; golpear; destruir. quamobrem, adv., por qu? quamquam, conj., aunque. quamvis, conj., aunque. quando, adv., cundo?; conj., puesto que. quantus, -a,-um, cuanto. quasi, adv., como; conj., como si. quatriduum, -i, n., espacio de cuatro das. quattuor, num. card., cuatro; quartus, ord., cuarto; quateni, distr., de cuatro en cuatro; quater, adv., cuatro veces; quattuordecim, card., catorce. quemadmodum?, adv., cmo? queror, queri, questus sum, intr., quejarse; tr., lamentar; sust., querela, 1 f., queja. qui, quae, quod, pron. retativo, que, o el cual; quod, conj., que, por el hecho de que; porque. quia, conj., porque. agitar,

quidem, adv., ciertamente. quies, -etis, f., descanso, reposo; paz, tranquilidad; sueo; quiesco, -ere, quievi, quietum, intr., descansar, reposar; mantenerse tranquilo; dormir; part.adj., quietus, quieto, tranquilo, pacfico. quin, adv. interrogativo, por qu no...?; conj., que; que no. quinque, adj. card., cinco; quintus, ord., quinto; quini, distr., de cinco en cinco; quinquennium,-i, n., sust., espacio de cinco aos, quinquenio; quindecim, quince; quintus decimus, -a, um, ord., decimoquinto; quinquaginta, card.,cincuenta; quinquagesimus, ord ., qui ncuagsimo; quingenti, -ae, -a, card., quinientos; quingentesimus, ord., el quinientos. quirites, -ium o -um, m. pl., quirites, caballeros romanos. quis, quid, pron. interrog., quin?, qu?; quis, qua, quid, adj. indef., alguno, algo; quisque, quaeque, quidque,pron. indef., cada uno; quisquam, quidquam, adj. indef., alguno. quo, adv., a dnde?; conj., para que; quacumque, adv., a donde quiera que; quousque?, adv., hasta cundo? quoad, conj., mientras. quominus, conj. completiva, que. quomodo?, adv., cmo? quoniam, conj., porque. quot, adj. indec., cuantos; quotannis, adv., todos los aos; quotidie, adv., todos los das. quotiens (quoties), adv., cuantas veces. R rabies, -ei, f., rabia. radius, -i, m., radio; rayo (de luz, de rueda). radix, -icis, f., raz, pie de monte; origen. ramus, 2 m., ramo, rama. rapio, rapere, rapui, raptum, tr., coger violentamente, arrebatar; apoderarse por la fuerza; coger por sorpresa; robar, saquear; adj., rapidus, rpido, raudo; devorador; ardiente, abrasador; sust., rapina, 1 f., robo, rapia; raptim, adv., arrebatadamente; raptor, -oris, ladrn. rarus, adj., suelto, claro, poco espeso; aislado, diseminado; (pl.), en pequeos grupos; adv., raro, rara vez. ratio, vase reor. ratis, -is, f., balsa; nave. raucus,-a, -um, ronco. rebello, are, -avi, -atum, intr., renovar la guerra; sust., rebellio, -onis, f., renovacin de la guerra; rebelin. recedo, -ere, -cessi, -cessum, intr., retirarse, alejarse, separarse; desistir.

recens, -entis, adj., reciente, fresco. receptus, vase recipio. recido, -ere, -cidi, -casum (de re y cado), intr., recaer; caer; llegar a. recido, -ere, -cidi, caedo), tr., cortar; separar. recipero, vase recupero. recipio, -cipere, -cepi, -ceptum, tr., retirar, volver a tomar; recobrar; recibir, aceptar; encargarse de; refl., recipere se, retirarse, rehacerse; sust., receptus, 4 m., retirada. recito,-are,-avi,-atum, tr., leer en alta voz, leer en pblico; recitar; sust., recitatio, -onis, f., iectura en alta voz, recitacin. recludo, -ere, -clusi, clusum, tr., abrir, descubrir. reconcilio, -are, -avi, -atum, tr., reconciliar; restablecer; sust., reconciliatio, onis, f., reconciliacin; restablecimiento.recordor, -ari, atus sum, tr., recordar, acordarse de; sust., recordatio, -onis, f., recuerdo. rector, rectus, vase rego. recupero, -are, -avi, -atum, tr., recobrar, recuperar. recuso,-are,-avi,-atum, tr., rechazar, rehusar; intr., oponerse a; sust., recusatio, -onis, f., recusacin, protesta. reddo, -ere, -didi, -ditum, tr., devolver; entregar, dar; cumplir; hacer, convertir. redeo, -ire, -ii, -itum, intr., volver; sust., reditus, 4 m., vuelta. redigo, -ere, -egi, -actum, tr., hacer volver; traer, recoger; someter; reducir; convertir. redimo, -ere, -emi, -emptum, tr., redimir, rescatar; comprar; obtener, ganar; arrendar, contratar; reparar. reduco, -ere, -duxi, -ductum, tr., hacer volver, retirar; devolver, restablecer. refero, -ferre, -tuli, -latum, tr., devolver, traer; retirar (pedem referre, echar pie atrs, retirarse); restituir, aportar; reproducir; relatar, contar; atribuir, referir; presentar una proposicin (al Senado); inscribir, alistar. refert, imper.,importa; tua magni refert, te importa mucho. reficio, -ere, -feci, -f ectum, tr., rehacer, reparar, renovar, restablecer; recobrar. refugio, -fugere,-fugi, intr., huir hacia atrs, retirarse, huir a, refugiarse en; tr., rehuir, evitar. regina, 1 f., reina. regio, vase rego. regius, vase rex. regnum, 2 n., reino; dignidad real, soberana; tirana; reinado; regno,-are, -avi, -atum, intr., reinar, gobernar. rego, -ere, rexi, rectum, tr., regir, dirigir; adj., rectus, derecho, recto, justo; adv., recte, rectamente; sust., regio,-onis, f., direccin; zonas (lneas imaginarias trazadas en et cielo con el bastn del augur); regin, comarca. regredior, -gredi, -gressus sum, intr., volver, regresar. cisum (de re y

reicio, reicere, -ieci, -iectum, tr., echar atrs, rechazar; desechar; despreciar; recusar; aplazar. reintegro, -are, avi, atum, tr., renovar, restablecer. relevo, -are, -avi, -atum, tr., aliviar, mitigar; reponer. religio, -onis, f., reverencia, respeto religioso; cumplimiento escrupuloso de los deberes con la divinidad; compromiso sagrado que obliga a tal cumplimiento; supersticin; conciencia; santidad; adj., religiosus, respetuoso; escrupuloso; santo; sagrado; adv., religiose. relinquo, -ere, -liqui, -lictum, tr., dejar atrs; abandonar; dejar en herencia. reliquus, adj., arum, f., restos. restante; sust., reliquiae, intr.,

remaneo, -ere, -mansi, -mansum, quedarse atrs; quedar, permanecer, durar. remedium, 2 n., cuidado, remedio.

reminiscor, -eris, -sci, 3, tr., recordar; intr., acordarse; acordarse de (con gen.). remitto, -ere, -misi, -missum, tr., enviar atrs o de nuevo; devolver; aflojar, soltar; rebajar, disminuir; conceder, remitir;part.-adj., remissus, flojo; suave; remissio, -onis, f., negligencia; flojedad, decaimiento. removeo, -ere, movi, -motum, tr., retirar; remover, separar, alejar; part.adj., remotus, apartado, remoto. remus, 2 m., remo. renovo,-are,-avi,-atum, tr., renovar, reanimar. restaurar;

renuntio, -are, -avi, -atum, tr., volver anunciando; anunciar, proclamar; informar, dar cuenta; renunciar. reor, reri, ratus sum, tr., creer; part.adj., ratus, establecido, determinado; sust., ratio, onis, f., clculo; transaccin comercial; punto de vista, referencia; mtodo, plan; motivo, razn; orden, sistema; razonamiento. repello, -ere, -puli, -pulsum, tr., rechazar; separar, privar. repens, -entis, adj., repentino; adv., repente, de repente; adj., repentinus, sbito, inesperado. reperio, -ire, repperi, repertum, tr., encontrar; descubrir; idear, inventar. repeto, ere,-ivi (-ii), -itum, tr., buscar de nuevo, volver a buscar, recomenzar. repono, -ere, - posui, - positum, tr., volver a colocar, reponer; restablecer; reemplazar; poner a un lado. reporto, -are, -avi, -atum, tr., traer; devolver; conseguir. reprehendo, -ere, -prehendi, -prehensum, tr., retener; reprender, censurar; sust., reprehensio, -onis, f.,reprensin, censura. reprimo, -ere, -pressi, -pressum, tr., reprimir, refrenar, detener. repudio, -are, -avi, -atum, tr., rechazar, repudiar.

repugno, -are, -avi, -atum, intr., luchar contra, oponerse (quominus con subj., a que); (con dat.), resistir; ser incompatible. requies, -etis y -ei, f., reposo, descanso. requiro, -ere, -quisivi, -quisitum, tr., volver a buscar, ir en busca; examinar, investigar; demandar, reclamar, requerir, echar de menos. res, rei, f., cosa; objeto, asunto; circunstancias situacin; hecho, suceso; realidad, verdad; hacienda, fortuna, negocio; causa, razn; res publica, la repblica, el Estado; la administracin del Estado; la vida poltica; res familiaris, los asuntos de la familia, la hacienda; res gestae, hazaas, hechos. rescindo, -ere, -scidi, -scissum, tr., desgarrar, cortar; destruir; rescindir, anular. reservo, -are, -avi, -atum, tr., reservar, guardar; salvar. resideo, -ere, -sed i, -sessum, intr., permanecer sentado; permanecer. resido, -ere, -sedi, -sessum, tranquilizarse, calmarse. intr., sentarse;

ripa, 1 f., orilla (de ro). rivus, 2 m., arroyo. robur,-oris, n., roble; madera de roble; dureza, firmeza; fuerza, vigor, robustez; lo ms escogido, la flor y nata (del ejrcito); adj., robustus, duro, fuerte, robusto, vigoroso. rodo, -ere, rosi, rosum, tr., roer, zaherir. rogo, -are, -avi, -atum, tr., rogar, pedir; preguntar; rogare populum magistratum, pedir al pueblo la designacin de un magistrado- sus f., rogatio, -onis, f., proposicin de ley, propuesta. rogus, -i, m., pira fnebre. ros, -oris, m., roco. rosa, 1 f., rosa. rostrum, 2 n., pico de ave; proa de navo; (pt.), tribuna de los oradores en el foro romano. rota, 1 f., rueda. ruber, -ra, -rum, rojo; rubeo,-ere, -ui, intr., estar rojo, avergonzarse. rudis,-e, adj., informe, bruto, sin labrar; rudo, inculto, grosero; (con gen.), inexperto. ruina, vase ruo. rumor, -oris, m., murmullo, rumor; opinin pblica, reputacin. rumpo, -ere, rupi, ruptum, tr., romper; reventar; cortar, separar, abrir brecha; interrumpir. ruo, -ere, rui, rutum, intr hundirse, desplomarse; lanzarse, precipitarse; tr hundir, derrumbar. ruina, 1 f., hundimiento, derrumbamiento; ruina; estrago, desastre. rupes, -is, f., roca, peasco. rursus, adv., de nuevo. rus, ruris, n., el campo, la campia (en oposicin a la ciudad ); ( pl. en poesa), campos, prados; adj., rusticus. aldeano rstico; adv., rustice, grosera, zafiamente; rusticor, -ari, -atus sum intr., estar, vivir en el campo. S sacer, adj., sagrado, santo, consagrado; execrado, maldito; sust., sacrum, 2 n., ceremonia sagrada rito; (pl.), vasos sagrados; ritos; sust., sacrarium, 2 n., capilla, santuario; sacramentum, 2 n., juramento o voto militar; sacrificium, 2 n.,sacrificio. sacerdos, -otis, m. y f., sacerdote, sacerdotisa. saeculum, 2 n., generacinedad; siglo, centuria. saepe, adv., muchas veces. saepio, -ire, saepsi, saeptum, tr., cercar, rodear. saevus, adj., furioso, fiero; brbaro, cruel; sust., saevitia 1 f., crueldad, furor; saevio, ire, saevii, saevitum, intr., estar furioso; enfurecerse; correr sediento de sangre. sagitta, 1 f., saeta, n., arquero, saetero. flecha; sust., sagittarius, 2

resisto, -ere, -stiti, intr., quedarse, detenerse; (con dat.), resistir, oponerse. respicio, -spicere, -spexi, -spectum, intr., mirar atrs, volverse a mirar; tr., mirar, observar; mirar por, cuidar, atender, proteger; sust., respectus, 4 m., mirada atrs; consideracin, respeto; refugio. respondeo, -ere, -spondi, -sponsum, intr. (con dat.), responder a; sust., responsum, 2 n., respuesta. restinguo, - ere, -stinxi, -stinctum, tr., apagar, extinguir; calmar; atajar. restituo, -ere, -stitui, -stitutum, tr., volver a su sitio, colocar de nuevo; restablecer, restaurar, renovar; restituir, devolver. resto, -are, -stiti, intr., permanecer firme, persistir; quedar, faltar; oponerse; resistir. retardo, -are, -avi, -atum, tr., retardar; contener, repnmir. rete, -is, n., red. reticeo, -ere, -ticui, intr., guardar silencio; tr., callar, ocultar. retineo, -ere, -tinui, -tentum, tr., retener, detener; reprimir, sujetar; mantener. retraho, -ere, -traxi, -tractum, tr., hacer retroceder, hacer volver; retraer, apartar, retirar. retro, adv., hacia atrs. reus, 2 m., y rea, 1 f., reo, acusado. revertor, -verti, -versus sum, intr., volver. (La forma activa, reverto, - e r e, -verti, -versum, es menos usada.) revoco, -are, -avi, -atum, tr., volver a llamar; hacer volver; restablecer; devolver. rex, regis, m., rey; adj., regius, regio, real; sust., regia, 1 f., palacio. rideo, -ere, risi, risum, intr., reir, sonrer; tr., rerse de; sust., ridiculus, ridculo, gracioso.

sal, salis, m., sal; agua salada, mar; gracia, donaire. salio, -ire, -ui, -tum, intr., saltar.

saltus, 4 m., cumbre poblada de rboles y pastos; bosques; paso, desfiladero. salix, -icis, f., sauce. salus,-utis, f., salud, salvacin; prosperidad, bienestar; saludo; adj., salutaris,e, saludable; adv., salutariter, vb.,saluto, -are, avi, -atum, tr., saludar; visitar; sust., salutatio, onis, f., saludo, visita. salvus, adj., sano; sano y salvo; indemne, ileso. sancio, -ire, sanxi, sanctum, consagrar, hacer inviolable; sancionar, decretar; ratificar; part.adj., sanctus, inviolable, santo, sagrado; sust., sanctitas,-atis, f., inviolabilidad, santidad, integridad. sanguis, -inis, m., sangre; derramarniento de sangre. sanus, adj., sano (de cuerpo); sano (de alma), sensato, cuerdo, prudente; adv., sane, ciertamente, en verdad; sust.,sanitas, -atis, f., salud (de cuerpo y de alma); sano, -are, -avi, -atum, tr., sanar, curar; corregir, enmendar; remediar. sapio, sapere, sapii, intr. y tr., tener sabor, distinguir de sabores; saber, tener buen juicio, tener cordura; part.-adj., sapiens, -ntis, que distingue de sabores; cuerdo, sabio; adv., sapienter; sust., sapientia, 1 f., buen juicio, cordura, sabidura. satio, -are, -avi, -atum, tr., saciar, hartar; sust., satietas, -atis, f., saciedad, hartura; exceso; adv., satis, bastante, suficiente; satisfacio, -ere, -feci, -factum, intr. (con dat.), satisfacer, dar satisfaccin; cumplir con. satus, sata, -orum, vase sero, sembrar. saucius, adi.. herido. saxum, 2 n., roca, pea. scando, -ere, scandi, scansum, tr. e intr., subir, escalar. scelus, -eris, n., crimen; adj., sceleratus, (part. de scelero), criminal, malvado, depravado. scindo, -ere, scidi, scissum, tr., rasgar, desgarrar; hender, partir, dividir. scientia, 1 f., conocimiento, ciencia. scio, scire, scivi, scstun, tr., saber, conocer; scilicet, adv., sin duda. scisco, -ere, scivi, scitum, tr., aprobar, votar en favor; decretar; sciscitor, -ari,-atus sum, tr., tratar de saber, inquirir;plebiscitum, -i, n., decisin de la plebe. scopulus, 2 m., escollo. scribo, -ere, scripsi, scriptum, tr., escribir; ordenar por escrito; redactar; sust., scriptor,oris, m., escritor; autor;rerum scriptor, historiador; sust., scripta, 2 n. pl., escritos. scutum, 2 n., escudo. se, ac. y abl. del pronombre reflexivo, s mismo. secedo, -ere, cessi, -cessum, intr., apartarse, alejarse; rebelarse; sust., secessio, -onis, f., retirada; revuelta;secessus, 4 m., retiro.

secerno, -ere, -crevi, -cretum, tr., separar, distinguir; part.-adj., secretus, separado, apartado; secreto; adv.,secreto, en secreto. seco, -are, secui, sectum, tr., cortar; separar, dividir; sust., securis, -is, f., hacha. sector, -ari, -atus sum, tr., seguir, acompanar rodeando, escoltar; perseguir. secundus, de sequor, adj., que sigue; segundo; favorable; secundum, prep. de ac., a lo largo de, conforme a. securus, adj., libre de cuidado, despreocupado; sereno, tranquilo; sust., securitas, -atis, f., tranquilidad, despreocupacin. secus, adv., al contrario. sed, conj., pero. sedecim, num. card., diecisis. sedeo, -ere, sedi, sessum, intr., estar sentado; quedar fijo; sust. (sedla), sella, 1 f., silla; sedile, is, n., asiento. sedes, -is, f., asiento; sede, habitacin; base, funda mento. seditio, -onis, f., discordia civil, tumulto; adj., seditiosus, insurrecto, sedicioso; adv., seditiose. sedicin,

sedo, -are, -avi, -atum, tr., apaciguar, calmar. seduco, -ere, -duxi, -ductum, tr., apartar, llevar aparte. sedulus, -a, -um, aplicado celoso. diligente. seges, -etis, f, campo de cereales; mies. segnis, -e, adj., indolente, inactivo; adv., segniter. semel, adv., una vez. semen, -inis, n., semilla. semita, 1 f., senda. semper, adv., siempre. sempiternus, adj., perdurable, imperecedero. senatus, 4 m., senado; senator, -oris, m., senador; adj., senatorius, propio del senador, senatorial. senex,-is, m., anciano; viejo; comp., senior, oris, ms anciano; seniores, soldados de reserva, opuestos a iuniores,soldados en activo; senectus,-utis, f., vejez. sententia, 1 f., sentimiento; opinin; parecer (expuesto al senado); voto, sentencia ( judicial); sentido, pensamiento; sentencia. sentio, -ire, sensi, sensum, tr., sentir, percibir, experimentar, observar, darse cuenta; juzgar, pensar; sust., sensus, 4m., sentido; sentimiento; percepcin, sensacin; adv., sensim, poco a poco. sepelio,-ire,-ivi, (-ii), sepultum, tr., enterrar, sepultar; sust., sepulcrum, 2 n., sepulcro, tumba. septem, num. card., siete; septimus, ord., sptimo ; septeni, distr., de siete en siete; septemdecim, card., diecisiete;septuaginta, card., setenta; septuagesimus, ord., septuagsimo; septingenti, -ae, -a, card., setecientos. sequor ,sequi, secutus sum, tr., seguir; perseguir. perezoso,

serenus, adj., claro, despejado; sereno, tranquilo. series, vase sero. sermo, -onis, m., charla, conversacin; discurso; rumor, lenguaje, diccin; lengua. sero, -ere, sevi, satum, tr., sembrar, plantar; part., satus, engendrado, nacido; sata, orum, n. pl., sembrados. sero, -ere, serui, sertum, tr., entrelazar, trabar; sust., series, -ei, f., serie, sucesin; serta, orum, 2 n. pl., guirnaldas. serus, adj., tardo; retardado; adv., sero, tarde. servo,-are, -avi, -atum, tr., salvar; guardar, conservar; mantener intacto, preservar; observar, mantener, cuidar. servus, 2 m., esclavo; servitium, 2 n., esclavitud; servitus, -utis, f., esclavitud; adj., servilis, -e, de esclavos, servil; adv., serviliter; servio, -ire, -ivi, (-ii), -itum, intr., ser esclavo; (con dat.), servir, estar sometido a, estar entregado a. sestertius,-i, m., sestercio, moneda de plata que vala dos ases y niedio; sestertium, -i, n., suma de mil sestercios. severus, adj., severo, riguroso, exacto; adv., severe; sust., severitas, -atis, f., severidad, rigor. sex, adj. card., seis; sextus, ord., sexto; seni, distr., de seis en seis; sextus decimus, ord., dcimosexto; sexaginta,card., sesenta; sexagesimus, ord., s exagsimo; sexcenti,-ae, a, card., seiscientos; sexcentesimus, ord., el seiscientos. si, conj., si; sin, conj., pero si; si non, conj., si no. sic, adv., as. sica, 1 f., daga, asesino, sicario. pual; sust., sicarius, 2 m., -atis,

apariencia; simulatio, -onis, f., ficcin, pretexto. singularis, -e, adj., de uno en uno; de uno slo; singular; extraordinario. sine, prep. de ab., sin. sinister, -tra, -trum, que est a la izquierda; que procede del lado izquierdo, izquierdo (en la lengua de los augures o adivinos, signific favorable si se interpretaba el presagio segn el rito etruscoromano, esto es, mirando al sur, con el este a la izquierda; signific, en cambio, desfavorable, si se segua el rito griego, esto es, mirando al norte, con el este, de donde procede el sol y la vida, a la derecha; esto fue lo ms frecuente); sust., sinistra, 1 f., mano izquierda, lado izquierdo. sino, -ere, sivi, situm, tr., dejar, permitir; part., situs, puesto, colocado, situado; dependiente de; quantum est situm in nobis, en cuanto de nosotros depende; situs, 4 m., situacin, posicin; estado de abandono, suciedad, moho. sinus, 4 m., pliegue, sinuosidad, seno, regazo; golfo, baha. sisto,-ere, stiti, statum, tr., colocar, poner; hacer venir, hacer comparecer; detener, contener, reprimir; afianzar; intr., detenerse, pararse. sitis, -is, f., sed; vb., sitio, -ire.-ivi (-ii). -itum intr., tener sed; tr., tener sed de. socer, cri, m., suegro. socius, 2 m., aliado, asociado, confederado, camarada, compaero, socio; sust., societas, atis, 3 f., alianza, asociacin, confederacin; compaa. sodfilis, -e, adj., de compaeros, de camaradas, compaero; sodalis, -is, m., compaero, camarada; miembro de un colegio sacerdotal. sol,-is, m., sol. solatium, vase solor. soleo, -ere, solitus acostumbrar; part.-adi., solitus, usual. sum, intr., soler, acostumbrado,

siccus, adj., seco; sust., siccitas, f., sequedad, aridez. sicut, conj., como.

solidus, adj., entero, completo; slido; esencial. sollemnis, -e, adj., de todos los aos, anual; fijado, establecido; acostumbrado; solemne, festivo. sollers, -ertis, adj., muy hbil, diestro, ingenioso; sollertia, 1 f., destreza, habilidad. sollicitus, adj., hondamente agitado; inquieto, ansioso, angustiado; sust., sollicitudo, -inis, f., ansiedad; sollicito, -are, -avi, -atum, tr., turbar, inquietar; excitar; apremiar; seducir, tentar; sust., sollicitatio, -onis, f., incitacin, apremio. solor, -ari, -atus sum, tr., consolar; aliviar, mitigar; sust., solatium, 2 n., alivio. solum, 2 m., base, fundamento, planta; suelo, tierra; pas, comarca. solus, adj., solo, nico; aislado; adv., solum, solamente; sust., solitudo, -inis, f., soledad; desierto. solvo, -ere, solvi, solutum, tr., soltar, desatar; solvere navem o solvere, intr., levar anclas, hacerse a la mar; disolver, derretir (refl., solvor, disolverse); deshacer, romper, aliviar; librar; relajar, enervar; desechar; resolver,

sido, -ere, sedi y sidi, sessum, intr., sentarse, posarse; detenerse; calmarse. sidus, -eris, n., constelacin; estrella. signifer,-i, m., abanderado. significo, -are, -avi, atum, tr., indicar, hacer saber; avisar, anunciar; sust., significatio, -onis, f., indicacin, sea. signum, 2 n., seal, marca, signo; estandarte, bandera; santo y sea; imagen, estatua; sello, constelacin; signo, -are, -avi, -atum, tr., sealar; sellar; hollar; notar. sileo, -ere, -ui, intr., estar en callar; sust., silentium, 2 n., silencio. silencio,

silva, 1 f., bosque; adj., silvestris,-e, del bosque. similis, -e, adj., parecido, semejante; adv., similiter; sust., similitudo, -inis, f., semejanza. simul, adv., al mismo tiempo; simul atque ( ac ), tan pronto como. simulo, -are, -avi, -atum, tr., hacer semejante, imitar; copiar, remedar; simular, fingir; sust., simulacrum, 2 n., imagen; fantasma,

descifrar; cumplir; pagar; part.adj., solutus, libre, suelto, desembarazado; exento; descuidado; adv., solute. somnus, 2 m., sueo; sust., somnitum, 2 n., sueo, fantasa, visin. sono,-are, sonui, sonitum, intr., sonar, resonar; tr. (en poesa), hacer sonar, cantar; sust., sonus, 2 m., y sonitus, 4 m., sonido; rumor, ruido. sopor, -oris, m., sueo profundo, sopor. sordes, -is, f., suciedad; jeza; adj., sordidus, sucio; mezquino, srdido. soror, -oris, f., hermana. sors, sortis, f., suerte (ficha, bola o nmero que se colocaba en una urna para echar a suerte); acto de echar a suerte; resultado del mismo, respuesta de orculo, orculo, destino, deber impuesto; sortior, -iri, sortitus sum, intr., sortear, echar a suerte; elegir, designar, conseguir por sorteo. spargo, -ere, sparsi, sparsum, tr., esparcir, sembrar; difundir, diseminar; disipar; tirar; rociar; extender, divulgar. spatium, 2 n., espacio, sitio; distancia, intervalo, trecho; paseo; estadio; espacio de tiempo; plazo, ocasin. species, -ei, f., apariencia, aspecto; figura, forma; semblante; vista, mirada; aparicin, visin; pretexto. specto, -are, -avi, -atum, tr., mirar, considerar; atender, proponerse; aguardar; probar; intr., mirar a, inclinarse, tender a; estar situado, caer; sust., spectaculum, 2 n., vista, espectculo. speculor, -ari, -atus sum, intr., estar en observacin; tr., espiar, atalayar; sust., speculator, -oris, m., espa, explorador. specus, 4 m., cueva, caverna; cavidad. spelunca, 1 f., cueva. sperno, -ere, sprevi, spretum, tr., despreciar. spes, -ei, f., esperanza; vb., spero -are, -avi, atum, tr., esperar. spica, 1 f., espiga. spiro,-are,-avi,-atum, intr. y tr., soplar; respirar; tener inspiracin; exhalar, despedir; hervir; sust., spiritus, 4 m., soplo, aliento, respiracin; espritu; inspiracin; genio; nimo; orgullo. splendeo, -ere, -ui, intr., brillar, resplandecer; sust., splendor, -oris, m., brillo, esplendor; adj., splendidus,esplndido, brillante, magnfico; adv., splendide, esplndidamente. spolium, 2 n., despojo, botn; spolio, -are, -avi, atum, tr., despojar, saquear. spondeo, -ere, spopondi, sponsum, tr., prometer solemnemente; prometer en matrimonio; salir fiador; sust., sponsa,1 f., prometida. sponte, abl., del inusitado spons, -ntis, f., por propia voluntad, espontneamente. stabilis, e, adj., firme, estable; sust., stabilitas,atis, f., firmeza, estabilidad; stabilio, -ire, -ivi, itum, tr., mantener firmemente; establecer. bainnoble,

statim, adv., en seguida. statio, vase sto. statuo, -ere, -ui, -utum, tr., establecer, determinar, decidir; colocar; erigir. stella, 1 f., estrella. sterno, -ere, stravi, stratum, tr., extender; derribar; allanar; cubrir, empedrar; apaciguar; preparar. stilus, 2 m., punzn con que se escriba; estilo. stipendium, 2 n., tributo; soldados; ( pl .), servicio militar. paga de los

stipo,-are, -avi, -atum, tr., amontonar; rodear estrechamente; proteger; acompaar. stirps, -pis, f., tronco, raz; raza, linaje, estirpe; vstago, descendencia; origen, principio. sto, -are, steti, statum, intr., estar en pie, firme; resistir; (con ab o cum), estar de parte de, en favor de; (con indicacin de precio), costar; per me stat quominus, depende de m impedir que...; sust., statio,-onis, f., detencin; lugar, sitio, puesto de centinela, guardia, retn; sust., status, 4 m., postura, posicin; estado, condicin; statura, 1 f., talla, estatura. strages, -is, f., montn, hacinamiento; estrago, mortandad. stragulus, -a, -um, que cubre; stragulus y stragulum, sust., tapete, alfombra, cojn. strenuus, adj., activo, emprendedor, diligente, esforzado; adv., strenue. strepo, -ere, -ui,-itum, intr., hacer ruido; resonar; murmurar; sust., strepitus, 4 m., estrpito, ruido. strideo, -ere, zumbar; stridor, zumbido. -stridi, intr., rechinar, crujir, -oris, m., chirrido, crujido,

stringo, -ere, strinxi, strictum, tr., estrechar, apretar; arrancar; desenvainar; tocar levemente, rasar; conmover. struo, -ere, struxi, structum, tr., apilar; juntar; ordenar; construir; disponer, formar; tramar, maquinar. studeo, -ere, studui, intr. (con dat. o con inf.), afanarse, aplicarse; aspirar a, ansiar, favorecer; sust., studium, 2 n.,aplicacin, celo; aficin, inclinacin, simpata; dedicacin a aprender, estudio; adj., studiosus, aficionado, aplicado, deseoso; adv., studiose. stultus, adj., necio, tonto, insensato; adv., stulte, sust., stultitia, 1 f., necedad, tontera. stupeo, -ere, stupui, intr., estar aturdido; asombrarse; tr., mirar con asombro; sust., stupor, -oris, m., asombro, estupor; estupidez. suadeo, -ere, suasi, suasum, intr. (con dat. ), aconsejar; tr., aconsejar, persuadir ( alicui aliquid, a uno de algo). suavis, -e, adj., suave, agradable; adv., suaviter, sust., suavitas, -atis, f., suavidad, agrado. sub, preposicin: 1. de acusativo (denota movimiento), sub iugum mittere, hacer pasar debajo del yugo; 2. de ablativo(denota

reposo), sub monte considere, acampar al pie del monte. subduco, -ere, -duxi, -ductum, tr., sacar, quitar, retirar; sacar a tierra (una nave); alejar ocultamente; subducere se,huir ocultamente; sustraer. subeo, -ire,-ii, -itum, intr., ir [por] debajo; avanzar desde abajo, subir; aproximarse, deslizarse; venir en pos de, reemplazar; venirle a uno a la mente: tr., entrar, penetrar en; acercarse a; soportar, sobrellevar; part.-adj., subitus, sbito, repentino; adv., subito, de repente. subicio, -icere, -ieci, -iectum, tr., meter debajo; poner debajo; someter, subordinar; aadir; sugerir; infundir. subigo, -ere, -egi, -actum, tr., someter, forzar; empujar; remover, ablandar; domear, avasallar. sublevo, -are, -avi, -atum, tr., elevar; aligerar, aminorar, aliviar; apoyar, ayudar. sublimis, -e, adj., elevado, suspendido en el aire, por el aire; augusto, sublime; adv., sublime, en alto. submitto, vase summitto. submoveo, vase summoveo. subsequor, -sequi, e intr., seguir de cerca. -secutus sum, tr.

summoveo, -ere, -movi, -motum, tr., apartar, alejar. sumo, -ere, sumpsi, sumptum (de sub-emo, tomar), tr., tomar, coger; tomar para s, asumir; arrogarse, atribuirse; castigar, poenam summere ab aliquo, castigar a uno; elegir; consumir, gastar; sust., sumptus, 4 m., gasto, coste. super, adv., encima, desde arriba, adems; preposicin: 1, de acusativo (denota movimiento), super montes volat, vuela sobre los montes; 2, de ablativo, sobre. Se usa en sentido figurado: super hac re, sobre este asunto; supra,prep. de ac., sobre; ms all de. superbus, adj., altanero, arrogante, soberbio; adv., superbe, sust., superbia, 1 f., altanera soberbia. supero, -are, -avi, -atum, tr., superar, aventajar; vencer; intr., sobresalir, ser superior; sobrevivir, vivir; quedar, restar. superstes,-itis, adj., superviviente. supersum, -esse, -fui, intr., estar de ms; restar, quedar; sobrevivir; abundar. superus, adj., de arriba, de lo alto; sust., superi, orum, 2 m. pl., los dioses de la altura; comp., superior, -oris, de ms arriba, ms alto; anterior; ms noble, ms distinguido, superior; superl., supremus, el ltimo; adv., supremum, por ltima vez; superl., summus, el ms alto, el mayor, el ms distinguido; de aqu el sust., summa, 1 f., punto culminante, puesto principal; suma, conjunto, total. suppedito, -are, -avi, -atum, tr., suministrar, procurar abundantemente: intr.poseer en abundancia, abundar. suppeto, -ere, -petivi, -petitum, intr., haber a mano, estar a disposicin; bastar. suppleo, -ere, -plevi, -pletum, tr., completar, suplir; reforzar; sust., supplementum, 2 n., complemento, refuerzo. supplex, -icis, adj., que se arrodilla, que se postra; que pide humildemente, suplicante; adv., suppliciter; sust.,supplex, -icis, m., suplicante; supplico, are, -avi, -atum, intr., con dat., suplicar, rogar a alguien; sust., supplicium, 2 n., acto de culto pblico; pena, castigo, suplicio. supporto, -are, -avi, -atum, tr., transportar, llevar. surgo, -ere, -rexi, -rectum (de sub-rego), intr., levantarse; elevarse; surgir; ponerse en pie; crecer. sursum, adv., arriba. suscipio, -cipere, -cepi, -ceptum, tr., tomar del suelo, recoger; sostener, sustentar; tomar sobre s; encargarse, asumir, adoptar; emprender; soportar, afrontar. suspendo, -ere, -pendi, -pensurn, tr., colgar; suspendere se, colgarse, ahorcarse; tener en el aire; tener en suspenso; contener; interrumpir; part.adj., suspensus, pendiente, suspenso, vacilante. suspicio, -spicere, -spexi, -spectum, tr., mirar hacia arriba, elevar la vista; admirar; mirar con recelo, sospechar;part.adj., suspectus, sospechoso;

subsidium, 2 n., lnea de reserva, tropas de reserva; socorro, auxilio, refuerzo; ayuda, asistencia. subsisto, -ere, -stiti, intr., detenerse; permanecer; resistir. subsum, -esse, -fui, intr., estar debajo; estar oculto; estar cerca; estar a mano. subvenio, -ire, -veni, -ventum, intr. (con dat.), venir en ayuda, socorrer; remediar. succedo, -ere, -cessi, -cessum, intr., ponerse debajo; ampararse; subir, ascender; avanzar; seguir, suceder; resultar; tener xito. succingo,-ere, cinxi, -cinctum, tr., ceir por debajo, arremangar; rodear; succintus, part.-adj., ceido, armado, presto. succurro, -ere, curri, cursum, intr. (con dat.), correr en auxilio; socorrer, remediar; venir a la mente, ocurrirsele a uno. suesco, suescere, suevi, suetum, intr., estar acostumbrado; soler, acostumbrar. suffero, -ferre, sustuli, tr., soportar, sufrir; poenas inferre, recibir el castigo, ser castigado. sufficio, ere, -feci, -fectum, tr., poner debajo; impregnar, colorar, teir; proporcionar; sustituir, elegir como sustituto; intr., bastar, ser suficiente. suffragium, 2 n., voto, sufragio; opinin. sum, esse, fui, intr., ser. summus, vase superus. summitto, -ere, -misi, -missum, tr., poner debajo; bajar; someter, reducir; mandar en auxilio ocultamente; part.-adj.,summissus, bajo, humilde; sumiso; abyecto; adv., summisse, humildemente; en voz baja.

sust., suspicio, -onis, f., sospecha; suspicor, -ari, -atus sum, tr., sospechar; suponer, imaginarse. sustineo, -ere, -tinui, -tentum, tr., sostener, aguantar, soportar, sufrir; resistir, frenar; aplazar; sustento, -are, -avi, -atum, tr., mantener en buen estado, sustentar, soportar. sutor, oris, m., zapatero. suus,-a,-um, suyo. syrtes, -ium, f. pl., las Sirtes, dos golfos de Africa cerca de Cartago. T taberna, l f., tienda. tabula, 1 f., tabla; tablilla para escribir; cuadro, pintura; (pl.), el libro de cuentas, registro, archi vo; sust. dim., tabella, 1 f., tablilla para escribir; tablita para votar; cuadrito; tabinum, -i, habitacin destinada al archivo; despacho. taceo, -ere, -ui,-itum, intr., estar en silencio; tr., callar, omitir; part.-adj, tacitus, callado; oculto; tcito. taedet, 2 impers. (con acus. y gen.), estar hastiado, estar disgustado: me taedet vitae, estoy disgustado de la vida. talis, -e, tal. tam, adv., tan. tamen, conj., sin embargo. tametsi, conj., aunque. tamquam, adv., como; tamquam si, conj., como si. tandem, adv., finalmente, por fin. tango, -ere, tetigi, tactum, tr., tocar; alcanzar, llegar; lindar, estar contiguo; pulsar, herir (de caelo tactus, herido por el rayo); afectar, conmover, impresionar. tantus, -a, -um tanto. Tan grande; tantum, adv., solamente. tardus, adj., lento; tardo, perezoso; adj., tarde; sust., tarditas, -atis f., lentitud; tardo,-are,-avi, -atm, tr., retardar, refrenar. taurus, 2 m. toro, buey. tego, -ere, texi, tectum, tr., cubrir; proteger, defender; ocultar, encubrir; sust., tectum, 2 n., techo, tejado; casa, morada; refugio. tela, 1 t.. tela, trama. tellus, -uris, f., la tierra; tierra, suelo; territorio, pas, comarca. telum, 2 n., arma arrojadiza; dardo. temere, adv., a ciegas, al azar, irreflexivamente, temerariamente; sust., temeritas, -atis, f., azar, casualidad, irreflexin, temeridad. temno, -ere, -mpsi, -mptum, tr., despreciar; ms usado en su forma compuesta, contemno. tempero, are, -avi, -atum, tr., regular, organizar, gobernar, dirigir; mezclar, combinar; intr. (con ab ms abl.),abstenerse, guardarse de; (con dat.) mostrar moderacin; temperare sibi, moderarse; perdonar; ahorrar; dominar, contener.

tempestas,-atis, f., tiempo, poca; temperatura; mal tiempo, tempestad; adj., tempestivus, oportuno, a propsito. templum, 2 n., terreno consagrado; templo. tempto (tento), -are, -avi, atum tr., intentar; ensayar, tantear, probar, tratar de; tentar; atacar. tempus, -oris, n., perodo de tiempo; tiempo; ocasin, oportunidad; coyuntura, circunstancia, situacin, momento crtico.tendo, -ere, tetendi, tentum y tensum, tr., tender, extender; dirigir; intr., acampar; ( con ad y acus.), tender hacia, dirigirse a; (con inf.), tratar de realizar, esforzarse en. tenebrae, 1 f. pl., oscuridad, tinieblas, sombras. teneo, ere, tenui, tentum, tr., tener; asir, empuar; ocupar, poseer; conservar, guardar; retener, sujetar; contener, dominar; ligar, atar; intr., tomar una direccin, dirigirse a; mantenerse, durar. tener, -era, -erum, adj., delicado, tierno; joven. tenuis, -e, adj., delgado, tenue; fino, sutil; dbil, flaco; pobre, insignificante; adv., tenuiter. tergum, 2 n., espalda, parte trasera; cuero, piel. terminus, 2 m., lnea divisoria, trmino, linde, lmites, fin; termino, -are, -avi, -atum, tr., limitar, amojonar, demarcar. tero, -ere, trivi, tritum, tr., frotar, restregar; trillar; gastar, consumir; usar, emplear, pasar (el tiempo). terra, 1 f., la tierra; tierra, suelo; comarca, pas, territorio. terreo, -ere, terrui, territum, tr., aterrar; sust., terror, -oris, m., terror, espanto; adj., terribilis, -e, terrible, espantoso; territo -are, -avi, -atum, hacer temblar. testis, m. y f., testigo; sust., testimonium, 2 n., testimonio, prueba; testor, -ari, -atus sum, tr. e intr., atestiguar, deponer como testigo; poner por testigo; testar, hacer testamento; sust., testamentum, 2 n., testamento. testudo, -inis, f., tortuga; concha de tortuga, incrustaciones de concha; instrumento cncavo de cuerda, lira, ctara; rnquina militar de proteccin; testudo, cubierta que formaban los soldados con sus escudos. texo, -ere, texui, textum, tr., tejer, componer, urdir. theatrum, 2 n., teatro. timeo, -ere, -ui, tr., temer; intr., estar temeroso; (con dat.), temer por (alguien); sust., timor,-oris, m., temor; adj.,timidus, temeroso, tmido; cobar de; adv., timide, timiditas, -atis, f., timidez; cobarda. tingo, -ere, tinxi, tinctum, tr., teir. tiro, -onis, 3 m., recluta, soldado bisoo; principiante. toga, 1 f., toga. tolero, -are, -avi, -atum, tr. soportar, mantener, conservar, prolongar. tolerar;

tollo, -ere, sustuli, sublatum, tr., levantar, elevar; sacar, retirar, quitar; suprimir, abolir; destruir.

tondeo, -ere, totondi, tonsum, tr., esquilar; cortar; pacer. tono, -are, tonui, tonitum, intr., tronar. tormentum, 2 n., mquina de artillera basada en el principio de desenrollar la cuerda arrollada en un cilindro; proyectil de dicha mquina; cabrestante; instrumento de tortura, potro; tormento, tortura. torqueo,-ere, torsi, tortum tr., torcer, retorcer; voltear; hacer rodar; lanzar girando, disparar, arrojar; tortura, atormentar. torreo, -ere, torrui, abrasar, tostar. tostum, tr., hacer secar,

tribunus, 2 m., tribuno. tribuo, -ere, tribui, tributum, tr., repartir, distribuir; asignar; conceder; sust., tributum, 2 n., tributo. tribus, 4 f., tribu (divisin del pueblo romano; primitivamente en nmero de tres). triduum, 2 n. (tres dies), espacio de tres das. triennium, 2 n. (tres anni). perodo de tres aos. triginta, num. card., treinta; tricesimus, ord., trigsimo; triceni, distr., de treinta en treinta. triremis, -is, f., nave de tres filas de remos. tristis, -e, adj., triste, afligido; sombro, severo; amargo; repugnante; sust., tristitia, 1 f., tristeza, afliccin, severidad, mal humor. triumphus, 2 m., triunfo; vb., triumpho, -are, -avi, -atum, intr., obtener los honores del triunfo, triunfar. trivium, 2 n., cruce de tres caminos. trucido, -are, -avi, -atum, tr., destrozar, despedazar; degollar. trudo, -is, -ere, trusi, trusum, tr. empujar con fuerza, arrastrar. truncus, 2 m., tronco. tuba, 1 f., trompeta. tueor, -eri, -tutus y tuitus sum, tr., mirar, contemplar; proteger, defender; cuidar; guardar; part.adj., tutus, bien guardado, seguro; sust., tutela, 1 f., tutela, amparo; adv., tuto, en seguridad, a buen recaudo. tum, tunc, adv., entonces. tumeo, -ere, -ui, intr., hincharse, engrerse. tumultus, 4 m., conmocin, alboroto, tumulto; sedicin, revuelta. tumulus, 2 m., montecillo, elevacin de tierra; sepulcro levantado en la tierra, tmulo. tundo, -ere, tutudi, tunsum y tusum, tr., golpear, machacar, importunar. tunica, 1 f., tnica, prenda interior, con mangas o sin ellas, larga o corta, que serva de camisa. turba, t f., confusin, desorden; alboroto; muchedumbre en desorden, turba; adj., turbidus, turbulento, desordenado, confuso; vb., turbo, -are, -avi, -atum, tr., desordenar, turbar, alborotar. turbo, -inis, m., torbellino; huracn, tormenta. turma, 1 f., escuadrn de caballera. turpis, -e, adj., feo, deforme, desfigurado; torpe, vergonzoso, infame; adv., turpiter; sust., turpitudo, -inis, f.,verguenza, ignominia, infamia. turris, -is, f., torre, castillo; torre de asedio. tus,-uris, n., incienso. tussis, -is, f., tos. tutor, vase tueor. tuus,-a,-um, tuyo. tyranus, 2 m., soberano; dspota. tirano. V uber, -eris, adj., frtil, fecundo, abundante.

totus, -a, -um, adj. indef., todos; totidem, adj. indec., otros tantos; totiens, adv., tantas veces; tot, adj. indec., tantos. trabs, trabis, f., viga; madera; rbol; navo. trado, -ere, -didi, -ditum, tr., entregar, confiar, remitir, transmitir; legar; informar, comunicar, contar; exponer; tradere se, consagrarse. traduco, -ere, -duxi, -ductum, tr., conducir a travs; hacer pasar, transportar; pasar, emplear (el tiempo). traho, -ere, traxi, tractum, tr., tirar, arrastrar; obtener, sacar, derivar; solicitar, atraer, inducir; extraer; diferir, prolongar;sust., tractus, 4 m., tiro, acarreo; curso, trecho, espacio; extensin; tracto, are, -avi, -atum, tr., arrastrar de un lado a otro; manejar, ocuparse, usar, emplear; tratar. traicio, -icere, -ieci, -iectum, tr., lanzar a travs; disparar; hacer pasar; trasladar; cruzar, atravesar, traspasar. tranquillus, adj., tranquilo; sereno, sosegado; adv., tranqui11e, sust., tranquillitas, atis, f ., tranquilidad, serenidad. trans, prep. de ac., al otro lado de. transeo, -ire, -ivi (-ii), -itum, intr., ir a travs; pasarse; convertirse; pasar, transcurrir; tr., atravesar; sobrepasar; omitir; pasar; sust., transitus, 4 m., paso, trnsito. transfero, -ferre, -tul i, -latum, tr., trasladar, transportar; cambiar; diferir; traducir. transgredior, -gredi, -gressus sum, intr., pasar al otro lado; tr., atravesar; sobrepasar, transgredir. transigo, -ere, -egi, -actum, tr., atravesar; realizar; arreglar, concluir, acabar; intr., llegar a un acuerdo. transmitto, -ere, misi, -missum, tr., mandar al otro lado; hacer pasar; trasladar, atravesar. transporto, -are, -avi, -atum, tr., pasar al otro lado, transportar. tremo, -ere, -ui, intr., temblar; tr., temblar ante (algo o alguien); sust., tremor, -oris, m., temblor, agitacin. trepidus, adj., agitado, confuso, tembloroso, trmulo; adv., trepide, temblorosamente; trepido,are, avi., -atum, corretear temblando, temblar; sust., trepidatio, -onis, f., temblor, correteo angustioso, consternacin, pnico. tres, tria, tres; tertius, ord., tercero; terni, distr., de tres en tres; ter, adv., tres veces; tertius decimus, ord.,dcimotercero; tredecim, card, trece; trecenti, card., trescientos.

ubi, adv., en dnde temporal, cuando; ubicumque, adv., quiera que.

?; conj. en donde

ulciscor, ulcisci, ultus sum, tr., tomar venganza, vengarse. ullus, -a,-um, indef., alguno. ulmus, 2 f., olmo. ulterior, -oris, adj., del lado de all, ulterior; ms alejado; superl., ultimus, el ms lejano, ltimo, extremo. ultra, al otro lado de, ms all de; ultro, adv., espontneamente. ululo, -are, -avi, -atum, intr., ulular, aullar, llamar con alaridos. umbra, 1 f., sombra; ( en poesa), alma. umerus, 2 m., hombro. umor, -oris, m., humedad. umquam, adv., alguna vez. unda, 1 f., ola, onda; agua. unde, adv., de dnde?; undecumque, adv., de donde quiera que. undecim, num. card., once; undecimus, ord., undcimo; undeni, distr., de once en once; undeviginti, card.,diecinueve. undique, adv., de todas partes. unguis,-is, m., ua, zarpa, garra. unus, -a, -um, uno solo; una, adv., juntamente; al mismo tiempo; unicus, adj., sin igual, nico. universus, adj., entero; en conjunto, colectivo, universal; adv., universe. urbs,-bis, f., ciudad; adj., urbanus, de la ciudad, urbano; fino, pulido, corts; ingenioso; adv., urbane. urgeo, -ere, ursi, tr., urgir, apremiar; empujar, acosar; estrechar, asediar; oprimir; incitar. urna, 1 f., urna, cntaro. uro, -ere, ussi, ustum, tr., quedar; incendiar; tostar; agostar, marchitar. usquam, adv., en alguna parte. ut, 1, adv. inter., cmo?; 2, de admiracin, qu... !; 3, conj. completiva, que; 4, final, para que; 5, consecutiva, que; 6,concesiva, aunque; 7, temporal, tan pronto como; 8, comparativa, como. uter, utra, utrum, pron., cul de los dos?; uterque, utraque, utrumque, uno y otro; utrum... an.. ?, acaso... o...?utique, adv., s. utor, uti, usus sum, intr. (con abl.), usar, servirse de; tratar; sust., usus, 4 m., uso, prctica; experiencia; costumbre, hbito; trato, amistad, intimidad; provecho, ventaja; necesidad, exigencia; adj., utilis, til, provechoso, conveniente; adv.,utiliter; sust., utilitas, atis, f., utilidad, provecho, conveniencia, oportunidad. uva, 1 f., uva; racimo. uxor, -oris, f., esposa. vacca, 1 f., vaca.

vaco, -are, -avi,-atum, intr., estar vaco, desocupado; estar vacante; (con abl. ), estar libre de; (con dat.), estar libre para, tener tiempo para; impers., vacat, es permitido, puede pasar; adj., vacuus, vaco, vacante. vado, -ere, vasi, vasum, intr., avanzar, ir. vadum, 2 n., vado; , (pl.), mar. vae, int., ay! vagina, f., vaina. vagus, adj., vago, errante, vagabundo; indeterminado, indefinido; vagor, -ari, -atus sum, intr., vagar, andar errante. valde, adv., mucho. valeo, -ere, -ui, intr., estar fuerte, tener vigor; estar bien de salud, estar sano; valer; tener poder, prevalecer; tender; significar; vale, psalo bien; sust., valetudo, -inis, f., salud, buen estado de salud ; mala salu d; enfermedad, indisposicin; adj., validus, fuerte, vigoroso; adv., valde, muy, extraordinariamente . valles o vallis, -is, f., valle. vallum, 2 n., empalizada, trinchera, barrera. vanus, adj., vaco; inconsistente, intil; engaoso, vano, vanidoso; sust., vanitas, -atis, f., mera apariencia, vanidad; falsedad; vanagloria. vapulo, -are, -avi, -atum, ser azotado. Se usa como pasiva de verbero, azotar. varius, adj., variado, matizado variamente; mudable, variable; verstil, caprichoso, inconstante; adv., varie; sust., varietas, -atis, f., variedad, diversidad. vas, vasis, n. (pl. vasa, 2 n.' vaso; (pl.), equipaje militar. vastus, adj., vaco, desierto; vasto, imnenso; enorme, colosal; vasto, are, -avi, -atum, tr., dejar desierto; devastar, asolar; arrasar. vates, -is, m., profeta, poeta; f., profetisa, adivina. adivino, bardo, andar,

vectigal, -alis, n., tributo, impuesto, renta; vectigalis, -e, adf., referente a los impuestos o contribuciones; tributario, productivo. vehemens, -entis, adj., vehemente, violento; impetuoso, fogoso, fuerte, intenso; adv., vehementer, violentamente, fuertemente, intensamente, extraordinariamente. veho, -ere, vexi, vectum, tr., llevar, transportar (a lomo de caballera, a tiro o en barco); (con valor medio), vehor,hacerse transportar. vel, conj., o; vel... vel, bien... bien; velut, conj.. como; veluti, conj., como: velut si, conj., como si. veles -itis, m., soldado de infantera ligera. vellus,-eris n., velln. velox -ocis, veloz, rpido; adv., velociter; sust., velocitas, -atis, f., velocidad, rapidez. velum 2 n., vela. vena 1 f. vena. vendo, -ere, vendidi, venditum, tr., vender. venenum, 2 n., veneno; bebedizo, filtro.

veneo, -ire, -ivi (-ii), -itum, ser vendido. (Est formado de venum acus. de venus -i, venta, y del verbo eo. Se usa como pasiva de vendo.) veneror, -ari, -atus sum, tr., venerar, reverenciar; sust., veneratio, -onis, f., veneracin, reverencia. venia, 1 f., gracia, favor; permiso; benevolencia; perdn. venio, -ire, veni, ventum, intr., venir; ventito, -are, -avi, -atum, intr., venir frecuentemente. venor -ari, -atus sum, intr. y tr., cazar. venter, -tris, m., vientre. ventus, 2 m., viento. ver, veris, n., primavera; vernus adj., primaveral. verber, -eris, n. (en sing. slo se usa en gen. y abl.), verga, ltigo; golpe, azote; verbero, -are, -avi, -atum, tr., azotar, golpear. verbum, 2 n., palabra; dare verba, dar meras palabras, engaar. vereor, -eri, veritus sum, tr. e intr., sentir temor respetuoso; respetar, reverenciar; sust., verecundia, 1 f., temor respetuoso, verguenza, timidez. vergo, -ere, intr., inclinarse, estar situado; declinar (el da). veritas, vase verus. verro, -ere, verri, versum, tr., barrer. verso, versus, vase verto. vertex o vortex -icis, m., remolino, torbellino; parte ms elevada de la cabeza, vrtice; cima, cumbre. verto, -ere, verti versum tr., volver, hacer volver, cambiar, transformar; traducir; derribar, echar por tierra; dep.,vertor, verti, versus sum, intr., volverse, dirigirse a; volver, cambiar; sust., versus, 4 m., hilera; lnea de escritura;verso; verso, -are -avi, -atum, tr., hacer girar, hacer rodar; revolver, manejar; examinar; dep., versor, -ari, -atus sum, intr., moverse continuamente; ocuparse, afanarse, dedicarse, hallarse, andar, pasar el tiempo. verus, adj., verdadero, real; conforme a la verdad, justo, moral; veraz, sincero; adv., vere, en verdad, verdaderamenteadv., vero de hecho, en efecto, ciertamente; sust., veritas, -atis, f., verdad, realidad; verum, conj., pero. vesper, -eri, m. (raro vesperis), la tarde; estrella de la tarde; occidente; vesperi o vesperes adv., por la tarde;vespera, 1 f., la tarde. vestalis, -is, f., vestal, muchacha consagrada al culto de la diosa Vesta. vester, -tra, -trum, adj.pron., vuestro. vestigium, 2 n., planta (del rastro; punto, momento. pie); pisada, huella,

dad; adj.,veteranus, veterano; adj., vetustus, viejo, vetusto. vexo, -are, -avi, -atum, tr., sacudir; maltratar, vejar; molestar; atormentar. vicinitas, vicinus, v a s e vicus. vicis, gen., vicem, ac., vice, ab, f. (no se usa el nom.); en pl., vices, nom. y ac., vicibus, dat. y ab., cambio, vez, vuelta, sucesin, alternativa; lugar, puesto; destino, suerte: in vicem, alternativamente, a su vez; adv. , vicissim, en cambio, por el contrario. victor, victoria, vase vinco. victus, vase vivo. vicus, 2 m., barrio; aldea; adj ., vicinus, vecino; sust., vicinitas, -atis, f., vecindad. video, -ere, vidi, visum, tr., ver; videor, -ere, visus sum, pas., ser visto; med., parecer, mostrarse: impers., videtur,parece; sust., visus, 4 m., vista, mirada, visin; viso, -ere, visi, visum, tr., mirar atentamente, examinar; ir a ver, visitar. vigeo, -ere, vigui, intr., estar lleno de vigor; florecer; dominar. vigil, -ilis, adj., vigilante, despierto; sust., vigil, -ilis, m., vigilante, centinela; sust., vigilia, 1 t., vigilancia; vigilia, vela, centinela; vigilo, -are, -avi, -atum, intr., estar en vela; vigilar. viginti, adj. card ., veinte; vicesimus, ord., vigsimo; viceni, distr., de veinte en veinte. vilis, -e, adj., barato, sin valor, vil; sust., vilitas, atis, f., baratura. villa, 1 f., casa de campo; granja. vimen, -inis, n., mimbre. vincio, -ire, vinxi, vinctum, tr., atar, ligar; sust., vinculum, 2 n., lazo, atadura, vnculo; (pl.), prisin. vinco, -ere, vici, victum, tr., vencer, dominar, superar; intr., prevalecer, triunfar. salir victorioso; sust., victoria, 1 f., victoria. vindex, -icis, m., defensor, protector; vengador; vindico, -are, -avi,-atum, tr., reclamar la propiedad, reivindicar; sustraer; librar; castigar. vinum, 2 n., vino; sust., vinea, mantelete (mquina de guerra). 1 f., via;

violentus, adj., violento, impetuoso; adv., violenter; sust., violentia, 1 f., violencia. violo, -are, -avi, -atum, tr., tratar con violencia; violar, ultrajar, profanar. vir, 2 m., varn; marido; hroe; adj., virilis, -e, de hombre; viril, varonil; masculino; adv., viriliter. vires, vase vis. virgo, -inis, f., virgen, muchacha, doncella. viridis, -e, adj., verde; floreciente, lozano, fresco. virtus, -utis f, conjunto de cualidades que ennoblecen al hombre moral y fsicamente; bravura, valor, energa; prendas morales, dominio de s

vestis, -is, f., vestido; vb., vestio, -ire, -ivi (-ii), itum, tr., vestir; sust., vestitus; 4 m.. vestido. veto, -are, vetui, vetitum, tr., prohibir, vedar. vetus, -eris, viejo, de fecha remota; sust., vetustas, -atis, f., vejez, longevidad, antiguedad; posteri-

mismo; espritu de justicia, gravedad; mrito, vala; virtud. vis, f., fuerza, vigor, poder, eficacia; violencia; importancia; cantidad; en pl., vires, fuerzas; tropas. viscera, n. pl., entraas. vita, 1 f., vida. vitis, -is, f., vid. vitium, 2 n., defecto, imperfeccin, falta; culpa, delito; vicio. vito, -are, -avi, -atum, tr., evitar; huir de. vitrum, -i, vidrio, cristal; vitreus, adj., de vidrio, de cristal. vitta, 1 f., cinta, venda. vivo, -ere, vixi, victum, intr., vivir; victus, 4 m., alimentos, vveres; adj., vivus, vivo, viviente, animado. vix, adv., apenas. voco, -are, -avi, -atum, tr., llamar, convocar, citar; invitar; invocar. volo,-are,-avi,-atum, intr., volar; volito, -are, -avi, atum, intr., revolotear; correr de un lado a otro; girar. volo, velle, volui, tr., querer, desear. volucer, -cris, -cre, alado; sust., volucris. -cris. f.. ave. adj., volador,

voluntas, -atis, f., voluntad, deseo; disposicin de nimo; buena voluntad, favor. voluptas, -atis, f., deleite, placer. volvo, -ere, volvi, volutum, tr., hacer rodar, voltear, desenrollar; dar vueltas a la mente; meditar; dep., volvor, intr.,deslizarse, rodar. vomer, -eris, m., reja de arado. vomo, -ere, -ui, -itum, tr., vomitar, echar de s, despedir. vortex, vase vertex. voveo, -ere, vovi, votum, tr., prometer solemnemente: hacer un voto; anhelar; votum, i, voto, promesa. vox, vocis, f., voz; pronunciacin; palabra. vulgus, 2 n., vulgo, pueblo; muchedumbre, masa, tropel; adv., vulgo (abl. de vulgus), generalmente, vulgarmente.vulnus, -eris, n., herida; vulnero, are, -avi, -atum, tr., herir. vulpes, -is, f., zorra. vultur,-uris, m., buitre. vultus, 4 m., aspecto, expresin, fisonoma; rostro, cara. Z zephyrus, -i, m., cfiro, viento del oeste. XIV

Das könnte Ihnen auch gefallen