Sie sind auf Seite 1von 13

Esse artigo foi publicado na Revista de Histria Regional. Ponta Grossa, v.2 n.2, p.153-1 5,inverno. !

sua vers"o eletr#nica pode ser acessada no seguinte endere$o% &&&.r'r.uepg.br(v2n2(sidnei.'t) Fragmentos de um Possvel Dilogo com Edward Palmer Thompson e com Alguns de seus Crticos.[1 *idnei +un'o,-2. /01R234562 /ndiscutivel)ente, Ed&ard Pal)er 1'o)pson encontra-se entre os grandes 'istoriadores do nosso s7culo. 8o) u)a vasta e pol9)ica produ$"o 'istoriogr:fica e u) incans:vel ativis)o pol;tico, ele influenciou parcelas significativas das <lti)as gera$=es de 'istoriadores. 0este trabal'o, apresenta)os u) co)ent:rio sint7tico de sua vida e obra e , destaca)os algu)as das principais cr;ticas efetuadas a seu trabal'o. 2pta)os pelo recorte aci)a proposto por considerar)os necess:rio conte>tuali,ar a obra deste 'istoriador, ao )es)o te)po e) ?ue acredita)os ser esti)ulante dialogar co) alguns de seus cr;ticos. /nfeli,)ente, a obra de 1'o)pson, ?ue teve u)a penetra$"o tardia e) nosso pa;s, te) sofrido de outro inconveniente% a aus9ncia do debate, pois as cr;ticas a seus trabal'os n"o t9) alcan$ado o devido espa$o, tanto nos )eios editoriais ?uanto acad9)icos. ! @4AE0143E, 2 /0B8/2 3! 8!RRE/R! E ! 0EC DEE1 1'o)pson nasceu na /nglaterra no ano de 1F2G. 3e fa);lia liberal, ingressou no Partido 8o)unista /ngl9s aos 1H anos de idade. Pouco depois, lutou na // Grande Guerra -3. e, posterior)ente, participou da reconstru$"o da /ugosl:via e da Iulg:ria, na recupera$"o de ferrovias e constru$=es e) geral. 1'o)pson foi profunda)ente influenciado por seu ir)"o EranJ e o assassinato deste por fascistas b<lgaros )arcou-o profunda)ente. E) parceria co) sua )"e, 1'eodosia 1'o)pson, 'o)enageou-o, escrevendo There is a Spirit in Europe. A Memoir of Frank Thompson, publicado e) 1FGH. /nicial)ente, 1'o)pson ?ueria ser poeta, co)o seus pais. /niciou estudando Detras )as, posterior)ente, definiu-se pela 'istria. Eoi eleito presidente do clube dos estudantes socialistas da universidade. E) 1FG2, interro)peu seus estudos e) fun$"o da guerra. 8o) o t7r)ino desta, concluiu seus estudos e) 8a)bridge, sendo bastante influenciado por 8'ristop'er Hill. Entrou para a acade)ia tardia)ente, pois a princ;pio n"o se dedicou ao ensino universit:rio. Eoi professor de escola noturna e ativista pol;tico. ! es?uerda inglesa vivia u)a 7poca de e>cita$"o e, e) 1F5K e nos anos seguintes, sob influ9ncia de +aurice 3obb, reunia)-se e) pubs pessoas co)o 8'ristop'er Hill, @o'n *aville, Rap'ael *a)uel, RaL)ond Cillia)s, Eric Hobsba&) e Ed&ard 1'o)pson, entre outros. Este grupo deu orige) aos c'a)ados M)ar>istas 'u)anistasM. E) 1F55, publicou William Morris, seu pri)eiro trabal'o de f#lego. Eoi durante este trabal'o ?ue 1'o)pson passou a interessar-se )ais pela id7ia de ser M'istoriadorM. 0esta 7poca, 1'o)pson se definia co)o )ar>ista 'u)anista e )orrissiano-)ar>ista. +ar>is)o transfor)ado pelos valores presentes no trabal'o de Cillia) +orris. E) Nul'o de 1F5O, foi fundada por 1'o)pson e *aville a revista Reasoner, u)a publica$"o co)unista co) u) certo car:ter independente. E) fun$"o da publica$"o de cr;ticas P invas"o '<ngara-G., a revista foi proibida pelo partido. 2 8o)it9 8entral, ?ue defendia a invas"o da Hungria, fec'ou a revista e suspendeu 1'o)pson e *aville. E) decorr9ncia disto, os dois abandonara) i)ediata)ente o partido. 3ada a postura oficial frente P repress"o na Hungria, 'ouve u)a grande evas"o dos ?uadros acad9)icos do Partido 8o)unista /ngl9s. 0este procedi)ento, Hobsba&) e 3obb fora) e>ce$=es. 3eve-se ressaltar ?ue a dissid9ncia atingiu todos os setores do partido, ?ue perdeu cerca de 21 Q de seus ?uadros no decorrer de u) ano.-5. /)ediata)ente, 1'o)pson e *aville fundara) o New Reasoner. E) 1F5H, co) a publica$"o de Socialist humanism-O., 1'o)pson indicou ?ue a dicoto)ia base-superestrutura levava a u) )odelo est:tico e deter)inista, o ?ual operaria de for)a aut#no)a, independente da a$"o 'u)ana consciente, levando o )ar>is)o ortodo>o a afastar-se dos 'o)ens e )ul'eres reais. 0este te>to, N: pode) ser encontradas as bases da produ$"o t'o)psoniana futura, a ?ual, reNeitando o aprisiona)ento ao deter)inis)o econ#)ico, buscava a constru$"o de u) )odelo anal;tico ?ue resgatasse a a$"o 'u)ana e a co)ple>idade das rela$=es scio-culturais no estudo da 'istria. !inda e) 1F5H, foi criada, por u) grupo de estudantes de 2>ford, a revista Universities an !eft Review. E) 1F5F, 'ouve a fus"o das duas revistas, dando orige) P New !eft Review. 3entre outros, participava) da revista% Ralp' +illiband, RaL)ond Cillia)s, Peter CorsleL, 3oris Dessing, Rap'ael *a)uel, 3orot'L e Ed&ard 1'o)pson e *tuart Hall. 3esde o in;cio o grupo )aNorit:rio da New !eft Review sustentava ?ue era i)prescind;vel, para o desenvolvi)ento do socialis)o na Gr" Iretan'a, a )udan$a radical na consci9ncia pol;tica do )ovi)ento oper:rio ingl9s. +uitos desses intelectuais ?ue se engaNara) na nova es?uerda era) ativistas de )ovi)entos co)o o anti-colonialis)o, ou da 8a)pan'a pelo 3esar)a)ento 0uclear R803S, ou participava) de outros )ovi)entos de)ocr:ticos. Eora) criados, ao redor da revista, centros de trabal'o e de agita$"o socialista, dando orige) a grupos e clubes. E) Nun'o de 1FOK, estava) e) funciona)ento )ais de 3K destes clubes. Por7), no in;cio de 1FO1, concluiu-se ?ue os instru)entos de a$"o n"o estava) atingindo os resultados al)eNados. E) abril deste ano, e) )eio a u)a crise financeira da revista, 1'o)pson abriu u) debate, colocando na orde) do dia a dissolu$"o da New !eft. E) 1FOK e 1FO1, 1'o)pson publicou artigos discutindo a ?uest"o da revolu$"o e da transi$"o para o socialis)o na Gr" Iretan'a-H.. E) fun$"o destes artigos, recebeu severas cr;ticas, as ?uais futura)ente dese)bocara) no conflito co)

1on 0airn e PerrL !nderson- .. E) )ar$o de 1FO3, !nderson assu)iu a dire$"o da revista, alterando a orienta$"o editorial e privilegiando publica$=es de !lt'usser, Ialibar e +andel, dentre outros. 3os 2O integrantes do Grupo inicial da New !eft apenas u) )e)bro, ?ue residia nos E4!, per)aneceu no corpo diretivo da revista. E) 1FO3, 1'o)pson publicou The Makin" of the En"lish Workin" #lass , ?ue efetiva)ente consagrou-o co)o u) grande 'istoriador. ! cr;tica publicada por 0airn -F. au)entou o fosso e) rela$"o ao grupo ?ue 'avia assu)ido a New !eft. The Makin" representou u) novo )arco na 'istoriografia conte)porTnea. !o Mrefa,erM a 'istria do pri)eiro proletariado ingl9s, 1'o)pson desenvolveu u) percurso prprio, obNetivando penetrar nos )eandros do ?ue ele deno)inou o Mfa,er-seM da classe oper:ria inglesa. 1anto seu obNeto ?uanto suas fontes fora) abordados de for)a pouco convencionais. 2 estudo n"o se restringia a sindicatos e organi,a$=es socialistas, )as abrangia u) vasto ca)po ?ue co)preendia a pol;tica popular, tradi$=es religiosas, rituais, conspira$=es, baladas, prega$=es )ilenaristas, a)ea$as an#ni)as, cartas, 'inos )etodistas, festivais, dan$as, listas de subscri$=es , bandeiras, etc. $%uan o Thompson intitulou seu maior livro The Makin" of the En"lish Workin" #lass& ele chamou aten'(o para a)uele paralelo a art e a luta popular na )ual est* e fato a ur i ura e to o seu trabalho como um historia or. +ela palavra ,makin", - amb."uo. Maker - na anti"a enomina'(o in"lesa& termo para poeta& e Makin" si"nifica poesia escrita assim como processo e constru'(o. The Makin" of the En"lish Workin" #lass& nomes atrav-s os )uais Thompson havia feito como escritor e o povo trabalha or in"l/s havia con)uista o na luta& por eles mesmos. No t.tulo& os paralelos se conver"em$-1K. Para UaLe, 1'o)pson entende classe co)o u) fen#)eno social, n"o co)o categoria anal;tica ou estrutura. !ssi), classe, i)plica na a$"o 'u)ana co)o condicionante. !inda para UaLe, 1'o)pson op=e-se aos econo)icistas e 'istoriadores sociais ?ue redu,ia) a a$"o 'u)ana P obscuridade. 8lasse n"o aparece co)o )ero produto do desenvolvi)ento das for$as produtivas ?ue, a partir de u)a suposta )oderni,a$"o da teoria ou de u) estruturalis)o funcionalista, redu,ia) a luta de classes a MinNustificados sinto)as de dist<rbiosM.-11. 1'o)pson procura, atrav7s da an:lise da luta de classes, reconceituali,ar o )aterialis)o dial7tico, possibilitando a )el'or co)preens"o da e>ist9ncia e da consci9ncia social. ! dificuldade desta Nornada estaria no fato de ?ue o )odelo est:tico base(superestrutura e sua tend9ncia geral ao deter)inis)o econ#)ico estava) profunda)ente enrai,ados no conceito )ar>ista de classe. Para introdu,ir o te)a, 1'o)pson reto)a a agita$"o ocorrida na Europa no final do s7culo VA///, e) decorr9ncia da Revolu$"o Erancesa. 0a /nglaterra, ele atenta para as #orrespon i" Societies. Estas fora) repri)idas e suas poss;veis liga$=es co) a )iddle-class fora) blo?ueadas pela conservadoris)o ?ue se sucedeu P Revolu$"o Erancesa. Por7), sua tradi$"o adentrou Ps co)unidades oper:rias. 1'o)pson acredita ainda ?ue ver este processo co)o o fi) desta e>peri9ncia te) sido u) grande e?u;voco, pois 7, e>ata)ente, a; ?ue teria ocorrido u) novo in;cio. 0os anos ?ue se seguira) ao fi) das Guerras 0apole#nicas, lenta e gradual)ente )oldou-se u)a consic9ncia da classe oper:ria. 0o The Makin", 1'o)pson utili,a-se de u)a narrativa atrav7s da ?ual estabelece o car:ter coletivo da e>peri9ncia de e>plora$"o e opress"o dos trabal'adores ingleses, )as constante)ente ele abre espa$o para ?ue aflore) as e>peri9ncias individuais de artes"os e trabal'adores n"o-?ualificados. 3esta for)a, seu te>to possui u) )ovi)ento de contra$"o e e>pans"o, onde a fala individual e>e)plifica a e>peri9ncia coletiva e, por outro lado, a e>peri9ncia coletiva funda-se na percep$"o de identidades. ! no$"o de e>peri9ncia 7 fator fundante do trabal'o de 1'o)pson. 2 processo de constitui$"o de classe est: direta)ente ligado, de u) lado, P e>peri9ncia de e>plora$"o, repress"o, carestia, desigualdade e, de outro, P solidariedade, partil'a e co)unidade. The Makin" pode ser dividido e) 3 partes% 1W. A *rvore a liber a e% onde o autor analisa as tradi$=es populares e a influ9ncia Nacobina nas agita$=es de 1HFK, apontando a d;vida da sociedade conte)porTnea para co) o pri)eiro proletariado ingl9s. 2W. A mal i'(o e A (o, onde s"o analisadas as tradi$=es de lutas e as e>peri9ncias de grupos de trabal'adores desenvolvidas durante a pri)eira revolu$"o industrial inglesa e as poss;veis )udan$as introdu,idas pelos )etodistas. 0esta parte, o autor defende a tese de ?ue 'avia u)a tradi$"o ?ue antecedia a luta e u)a cultura radical ?ue antecedia o )etodis)o, ou seNa, n"o 'avia u) espa$o va,io ?ue teria sido preenc'ido pelo )etodis)o. 3W. A for'a os trabalha ores, onde analisa o surgi)ento e enrai,a)ento das organi,a$=es pol;ticas e as e>peri9ncias dos Nacobinos ingleses% a;, ele reto)a a ?uest"o do radicalis)o plebeu, do desenvolvi)ento do ludis)o e do fi) das guerras napole#nicas. 3estaca a e>peri9ncia das sociedades de correspond9ncia, a constru$"o das pri)eiras organi,a$=es oper:rias e a influ9ncia radical Nacobina nestas organi,a$=es. Para 1'o)pson, a repress"o ao Nacobinis)o e ao trade-unionis)o teria levado as lutas P clandestinidade. Ele v9 na ?uebra de ):?uinas u)a a$"o organi,ada, co) obNetivos be) definidos e efic:cia, e n"o apenas u)a resposta irracional. Ele entende o ludis)o co)o u) )ovi)ento se)i-insurrecional, )antendo a clandestinidade e la$os co) a tradi$"o Nacobina de 1HFK. E) su)a, a classe oper:ria inglesa teria se for)ado por volta do in;cio dos anos 3K, sofrendo influ9ncias da revolu$"o francesa R1 3KS e sendo refor$ada pelos efeitos do Reform 0ill sobre a classe )7dia. Ele defende ?ue u) cont;nuo cresci)ento da consci9ncia de classe deu-se neste )o)ento. 3esta for)a, no )ovi)ento cartista, a classe oper:ria inglesa N: estaria for)ada. Para Cillia) *e&ell,-12. no The Makin", 1'o)pson evita definir seu argu)ento terico sobre a for)a$"o de classe, e>ceto no pref:cio. Para ele, a principal e>plica$"o oferecida por 1'o)pson 7 ?ue a?uela for)a$"o foi produto da e>peri9ncia dos trabal'adores. 2 3EI!1E 02 /01ER/2R 3! E*X4ER3! /0GDE*!

0o ano de 1FOG, a crise pela ?ual passava a sociedade britTnica levou a New !eft a debater esta conNuntura. !nderson publicou 1ri"ins of the present crises. 1'o)pson respondeu co)% The +eculiarities of the En"lish-13. !s rela$=es entre a)bos piorara). Posterior)ente, este ensaio foi nova)ente publicado no The +overt2 of Theor2 an other essa2s. Editado a?ui no Irasil co)o A Mis-ria a Teoria, co) apenas u) dos ?uatro ensaios presentes na edi$"o original e, portanto, a obra co)pleta continua descon'ecida da )aioria do p<blico brasileiro-1G.. 0este debate, as diferen$as inicia)-se na an:lise do car:ter da Revolu$"o /nglesa e sua 'eran$a radical na for)a$"o do proletariado ingl9s, nos )odelos ?ue a)bos usaria) para analisar a sociedade inglesa e apresentar propostas de a$"o para os socialistas Ru) centrado na an:lise estrutural e o outro, na possibilidade da a$"o 'u)ana co)o agente transfor)ador da sociedadeS. ! an:lise de !nderson tra$a u)a lin'a na ?ual, depois da revolu$"o inglesa do s7culo VA//, atrav7s da ?ual 'averia) sido transfor)adas as estruturas, )as n"o as superestruturas da sociedade, u)a aristocracia agr:ria, sustentada por u) grupo )ercantilista, tornou-se a classe do)inante na Gr"-Iretan'a. 2 desenvolvi)ento do capitalis)o agr:rio destruiu o ca)pesinato e a burguesia industrial R?ue n"o teria assu)ido parte de sua tarefa 'istricaS for)aria u) bloco co) a aristocracia agr:ria. 0este processo, a classe oper:ria, e) for)a$"o, foi derrotada e se desenvolveria de for)a subalterna, )ostrando-se incapa, de transfor)ar a sociedade e tendendo ao corporativis)o. 1'o)pson, por seu lado, responde ?ue a aristocracia agr:ria 'avia sido co)ponente funda)ental do capitalis)o ingl9s desde seu in;cio. !l7) disso, a burguesia constituiu-se e) classe do)inante. 0a an:lise do proletariado ingl9s efetuada por !nderson, di, 1'o)pson, ': u)a si)plifica$"o do processo, desconsiderando-se a tradi$"o radical e a sua e>peri9ncia 'istrica espec;fica. Y esse radicalis)o ?ue, e) grande parte, a obra de 1'o)pson procura resgatar. Essas diferen$as de interpreta$"o 'istrica i)plicava) e) estrat7gias de a$"o distintas para os socialistas ingleses da d7cada de OK. Era a; ?ue estava situado o debate. 8D!**E E E*1R!1YG/!* 3E RE*/*1Z08/! E) 1FOH, 1'o)pson publicou Time& Work3 iscipline& an 4n ustrial #apitalism -15., onde analisou a disciplinari,a$"o do trabal'ador atrav7s da introNe$"o de u)a no$"o de te)po )ecTnico. !s transfor)a$=es dar-se-ia) n"o apenas no plano t7cnolgico, )as ta)b7) a n;vel cultural. !inda neste ano, participou do proNeto Ma2 5a2 Manifesto-1O., co) RaL)ond Cillia)s e *tuart Hall entre outros. 0o in;cio dos anos HK, 1'o)pson envolveu-se e) conflitos e) Car&icJ, onde lecionava. ! ?uest"o teve in;cio e) fun$"o da Duta pelos direitos civis e liberdades de)ocr:ticas a)ea$ados pela !d)inistra$"o da universidade. 0o calor do episdio, ele escreveu dois artigos sobre os conflitos% The 0usiness Universit2-1H. e Warwick Universit2 !t 6 in ustr2& mana"ement an universities.-1 . Pouco depois, 1'o)pson, descontente, saiu da universidade e passou a se dedicar a novos escritos. E) 1FH1, publicou The Moral Econom2 of the En"lish #row in the Ei"hteenth #entur2-1F., onde buscava desvendar a co)ple>idade e ri?ue,a dos )otins ali)entares. !pontava a e>ist9ncia de u)a econo)ia )oral da )ultid"o, ro)pendo co) o )ecanicis)o e econo)icis)o de )uitas an:lises )ar>istas ?ue via) nesses )ovi)entos a pr7-'istria do )ovi)ento oper:rio, caracteri,ada por aus9ncias sucessivas% classe, partido, vanguarda e consci9ncia. E) 1FHG, publicou +atrician Societ2& +lebeian #ulture-2K., onde discute as rela$=es paternalistas entre a "entr2 e as plebes, no decorrer do s7culo VA///. 1'o)pson desenvolveu a tese de ?ue 'averia do)ina$"o atrav7s da 'ege)onia cultural e, neste conte>to, as plebes e>erceria) pr:ticas defensivas a)alga)adas e) tradi$=es fundadas no direito consuetudin:rio, i)pondo P "entr2 concess=es e obriga$=es. Por outro lado, atrav7s destas concess=es e de u)a co)ple>a tra)a fundada e) reciprocidades paternalistas, a "entr2 e>erceria sua do)ina$"o. 1odavia, este processo n"o pressupun'a a aus9ncia de conflito, )as sua deli)ita$"o. 3esta for)a, a 'ege)onia da "entr2 podia conter revolu$=es, )as n"o contesta$=es ou rebeli=es. !fir)ava, ainda, ?ue o pre$o pago pelas classes do)inantes inglesas para )anter esta 'ege)onia foi a licenciosidade das plebes. Periodica)ente, as plebes encenava) seu espet:culo de rebeldia e a "entr2 contracenava co) puni$=es pontuais e e>e)plares. 3e u) lado, as plebes a)ea$ava) )ais do ?ue, de fato, podia) e, de outro, a "entr2 procurava de)onstrar punir )ais do ?ue era capa,. Havia u)a contracena$"o atrav7s da ?ual era e>ercida a 'ege)onia patr;cia.-21. The #rime of Anon2mit2-22., publicado e) 1FH5, analisa as rupturas de consenso atrav7s da estrat7gia de inti)ida$=es an#ni)as, a)ea$ando )e)bros das classes do)inantes, caso desse) continuidade a esta ou a?uela atitude considerada opressora, e>ploradora ou e) oposi$"o ao direito consuetudin:rio. 0o )es)o ano, e) Wi"hs e 7unters-23., 1'o)pson analisa a estrat7gia de resist9ncia de ca$adores, predadores, e de outros 'o)ens e )ul'eres ?ue vivia) da coleta e da ca$a nas florestas e par?ues da nobre,a. 8o) os 0lack Acts, de 1H23, 'avia) sido definidos e cri)inali,ados de,enas de atos, para os ?uais previa-se a pena capital. Estas pessoas )ascaradas Rusava) carv"o para esconder o rosto, da; a orige) do IlacJS pil'ava) os par?ues. *e suas ar)as fosse) apreendidas, eles voltava) P noite para to):-las, a)ea$ando os guardas florestais ou os subornando. 1'o)pson resgata, da;, a 'u)il'a$"o p<blica P ?ual as autoridades era) sub)etidas, pois se n"o conseguia) proteger suas propriedades, co)o governaria) o Estado[ 1al pr:tica n"o era u) si)ples roubo, pois fundava-se e) u) direito anterior e era partil'ada e Nustificada coletiva)ente e, ao )es)o te)po, des)orali,ava as autoridades. 3e fato, u)a pr:tica estava sendo cri)inali,ada. !l7) do )ais, tais pr:ticas era) produto do conflito entre for)as de propriedade, no$=es de direito ao uso da terra e seus produtos, gerados pela i)posi$"o de u)a nova orde). The 8ri of 4nheritance,-2G. publicado e) 1FHO, )ostra ?ue a introdu$"o de valores e no$=es de propriedade burgueses, na co)ple>a rede cultural co)unal, levou P desagrega$"o da organi,a$"o co)unal. 2s cerca)entos apenas conclu;ra) este trabal'o. E) 1FH , publicou Ei"hteenth #entur2 En"lish Societ26 #lass Stru"le Without #lass9 -25..

!;, 1'o)pson reto)a o processo de for)a$"o da classe oper:ria inglesa, e co) a introdu$"o das no$=es de 'ege)onia cultural e paternalis)o, torna a an:lise )ais sofisticada. *ua tese principal 7 a de ?ue o processo de constitui$"o de classe se d: e) decorr9ncia do fato de as pessoas, estabelecere), e) seu cotidiano, identidades e diferen$as, sentindose co)o integrantes de u) )es)o grupo ou de grupos antag#nicos. Essa consci9ncia, ?ue se produ, no desenrolar da a$"o 'u)ana, propicia a for)a$"o da classe, dotando-a de u)a consci9ncia, )es)o ?ue e)brion:ria. Resu)indo, a for)a$"o das classes 7 decorrente de u)a luta Rde classes ainda n"o for)adasS. Ea,endo refer9ncia aos artigos escritos por 1'o)pson, no decorrer da d7cada de HK, !. 3oes&iNJ afir)a ?ue% $Estas obras menores tratam e valores& cultura e costumes possuin o um forte sabor antropol:"ico. Tratam e pr*ticas tais como a isciplinari;a'(o a vi a e o tempo os artes(os e outros& pr*ticas e resist/ncia por parte a)ueles )ue se recusavam a ,virar uma m*)uina, ou aceitar passivamente o atropelamento os seus ireitos seculares. +or isso - impr:prio chamar Thompson e ,culturalista, como o chamou Richar <ohnson& pois nem seria e=atamente um ,historia or e mentali a es,& >* )ue Thompson nunca analisa o iscurso separa o as pr*ticas& procuran o sempre o ,ch(o, e on e sur"em os iscursos. 1s homens e as mulheres )ue encarnam a hist:ria n(o s(o ,enti a es falantes,& nas )uais o historia or tem )ue escobrir os si"nifica os ocultos as suas falas.?Est* claro )ue estas pr*ticas& em "ran e parte& s(o revela as nos iscursos@$ -2O. !* PR/08/P!/* 8201R2AYR*/!* E) 1FH , publicou The +overt2 of Theor2-2H.. Este ensaio teve por obNetivo co)bater a penetra$"o do estruturalis)o alt'usseriano na 'istoriografia inglesa, o ?ue se dava, principal)ente, atrav7s da New !eft Review e da New !eft 0ooks. 1'o)pson foi criticado pelo to) vee)ente co) o ?ual atacou o filsofo franc9s. Por7), gostar;a)os de situar )el'or esta ?uest"o. 3e fato, 'avia, desde o in;cio dos anos OK, u) debate entre 1'o)pson e os estruturalistas britTnicos. *eus debates anteriores co) !nderson e>e)plifica) a ?uest"o. !l7) disso, as publica$=es de !lt'usser N: 'avia) iniciado u) ata?ue ao ?ue ele deno)inava de e)piricis)o 'istrico. 3esfeito este )al entendido, pode)os situar a A Mis-ria a Teoria n"o apenas no ata?ue, )as na defesa de u)a dada tradi$"o )ar>ista, frente aos ata?ues dirigidos pelo estruturalis)o franc9s. 2bserve)os a pol9)ica causada por esta publica$"o, talve, ela possa ilu)inar o proble)a. /nicie)os pela cr;tica de Ric'ard @o'nson. ! cr;tica de @o'nson. @o'nson situa duas tradi$=es no )ar>is)o ingl9s. 4)a fundada na ortodo>ia de 3ona 1orr e +aurice 3obb e a outra, no estruturalis)o de !lt'usser. Recon'ece diferen$as, )as destaca apro>i)a$=es entre estas correntes. Prop=e-se a buscar u) di:logo entre estes ca)pos. Xualifica 1'o)pson e Genovese de MculturalistasM, procurando de)onstrar co)o estes se afastara) da tradi$"o intelectual )ar>ista inglesa originada e) 3ona 1orr e +aurice 3obb. *obre esta ?uest"o fa,-se necess:rio confrontar co) HarveL UaLe.-2 . Para ele, 1'o)pson representa u)a continuidade desta tradi$"o. Para @o'nson, 1'o)pson confunde o estruturalis)o co) o antigo ini)igo% o econo)icis)o e, e) fun$"o disto, si)plifica a episte)ologia alt'usseriana para conden:-la. +as 1'o)pson teria ra,"o ao apontar a dificuldade )aior dos alt'usserianos% o distancia)ento da teoria da an:lise de situa$=es particulares. @o'nson le)bra, ainda, ?ue !lt'usser foi be) acol'ido por *ted)an @ones, !nderson e Hobsba&), e)bora co) ressalvas pelo <lti)o, )as ?ue infeli,)ente n"o te) 'avido o necess:rio debate entre estas tradi$=es. ! posi$"o de Hobsba&) foi reservada. Garet' *ted)an @ones, e>-disc;pulo de 1'o)pson, concordou co) parte da cr;tica de @o'nson, f9, u)a revis"o do artigo-2F. e, possivel)ente, contribuiu co) algu)as sugest=es, e)bora e) sua carta ao HistorL CorJs'op ele dei>e claro ?ue discorda de parte dos pressupostos de @o'nson-3K.. *ted)an @ones iniciou suas diverg9ncias co) o grupo t'o)psoniano ?uando publicou The !an"ua"e of #hartism e, posterior)ente, !an"ua"es of #lass-31., onde critica a interpreta$"o de 3orot'L 1'o)pson sobre o cartis)o. 2 trabal'o de 3orot'L defende u)a das teses funda)entais da obra de Ed&ard 1'o)pson% ?ue nos idos anos 3K do s7culo passado estava e) processo a constitui$"o de u)a consci9ncia de classe, si)ultanea)ente P for)a$"o do prprio proletariado britTnico. *ted)an @ones afir)a ?ue isto n"o 'averia ocorrido, baseando-se na linguage) utili,ada pelos cartistas, ?ue n"o indicaria u)a consci9ncia de classe. Era) palavras )uito )ais ligada ao ide:rio das elites refor)adoras e ao radicalis)o do s7culo VA///.-32. @o'nson busca de)onstrar ?ue o Mculturalis)oM fa, u)a op$"o pela e>peri9ncia, e) detri)ento da teoria. 2ra, se re)eter)o-nos, por e>e)plo, ao cap;tulo s7ti)o de A Mis-ria a Teoria percebere)os clara)ente ?ue o )7todo de trabal'o apresentado por 1'o)pson n"o i)plica e) u)a subordina$"o da teoria P e>peri9ncia, )as ?ue o 'istoriador deve verificar e)pirica)ente se o seu )odelo anal;tico 7 sustent:vel. !credita)os ?ue na obra de1'o)pson a teoria est: per)anente)ente presente. Ela est: a?ui, acol:, )as dificil)ente consegui)os des)e)br:-la do corpo da an:lise e)p;rica. ! teoria constitui-se e) parte indissociada da narrativa. Esta, por sua ve,, 7 entre)eada por Me?ua$=esM tericas. 1alve, seNa por isso ?ue A Mis-ria a Teoria constitua-se no livro )ais terico e ao )es)o te)po )ais fr:gil de 1'o)pson. 8o)o disse Iasendale, ele fa, )uito be) teoria ?uando n"o est: escrevendo sobre ela. @o'nson destaca, ainda, ?ue para os MculturalistasM a rela$"o predo)inante e) u)a sociedade 7% cultura-classe, n"o )odo de produ$"o-cultura. Para @o'nson, o acento culturalista e) classe d: a eles pretens"o de sere) )ar>istas. 2 autor conclui ?ue a infle>"o culturalista de classe 7 despoNada da ri?ue,a das categorias de +ar>. !cusa o Mculturalis)oM de despoNar-se da teoria no interesse da autenticidade, Este fato ocorreria e) fun$"o de a teoria estar identificada co) u) es?ue)a )ental aprior;stico e a 'istria co) u)a direta )edia$"o do real. @o'nson aponta a partir disto, ?ue ele n"o v9 u)a rela$"o t"o clara Re) rela$"o ao realS entre as afir)a$=es abstratas sobre o +odo de Produ$"o

Rp. e>S e a )atan$a de Peterloo. !)bas afir)a$=es seria) pensa)entos sobre o real. !?ui, @o'nson n"o percebe ?ue u)a nunca p#de sair de u) es?ue)a )ental e, a outra, teve sua )aterialidade co)provada. E>istiu de fato, teve efeitos reais e concretos. /sto n"o ?uer di,er ?ue os Mes?ue)as )entaisM deva) ser abandonados, )as deve) ser sub)etidos P verifica$"o e)p;rica. @a)ais poder: ser provado ?ue Peterloo n"o e>istiu. Poder: se reconstituir sua 'istria, pro)over altera$=es e) sua interpreta$"o, )as nada disto poder: alterar o ?ue ocorreu e) Peterloo. 3e outro lado, u) es?ue)a )ental pode ser total)ente refutado se se co)provar sua falsidade. *egundo @o'nson, o Mculturalis)oM se distanciaria do )7todo do +ar> )aduro. *eus adeptos ficaria) presos Ps partes 'istricas e es?ueceria) ?ue estas so)ente pudera) ser constru;das a partir de abstra$=es anteriores, das ?uais dependeria a coer9ncia do relato. Parece-nos ?ue @o'nson es?uece o fato de ?ue so)ente foi poss;vel a elabora$"o destas abstra$=es )ar>ianas a partir de u) )eticuloso estudo Rconsiderando-se as condi$=es da 7pocaS dos processos 'istricos relativos P proble):tica e) ?uest"o. Pode-se adendar ?ue alguns estudos 'istricos de +ar> desce) ao preciosis)o factualista, co)o 1 AB brum*rio e !u.s 0onaparte, ou seus estudos sobre a R<ssia e a /rlanda. Para @o'nson, 1'o)pson e Genovese pro)ove) duas redu$=es%1S classe e for)a$=es sociais a rela$=es entre grupos\ 2S redu$"o do econ#)ico. 0"o perceberia) ?ue estas rela$=es entre grupos t9) suporte nas rela$=es sociais de produ$"o. !crescenta, @o'nson, ?ue o Mculturalis)oM apropriou-se da no$"o de 'ege)onia, de Gra)sci. E)bora a for)ula$"o de Gra)sci fosse concernente P rela$"o base(superestrutura, 1'o)pson e Genovese apropria)-se do conceito relacionando-o unica)ente co) cultura e pol;tica. Para o autor, e) Gra)sci, apesar do 'istoricis)o de sua concep$"o filosfica, a concep$"o de for)a$"o social 7 de nature,a unica)ente estruturalista. !s superestruturas n"o era) )era)ente co)postas de id7ias ou rela$=es entre pessoas. Estava) suNeitas P organi,a$"o pol;tico-institucional. Esta concep$"o n"o poderia ser vista en?uanto 'istoricista. 0o entanto, 1'o)pson e Genovese derrubaria) a estrutura econ#)ica e a superestrutura cultural e pol;tica. 0a teoria, condenaria) a distin$"o, na pr:tica, a estrutura desapareceria virtual)ente. 1'o)pson e Genovese seria), desta for)a, 'istoricistas. 2ra, o conceito de 'istoricis)o n"o te) necessaria)ente a conota$"o peNorativa i)putada por @o'nson. De)bre-se ?ue Gra)sci definiu o )ar>is)o co)o 'istoricis)o absoluto - ta)pouco pode-se di,er ?ue, e) 1'o)pson e Genovese, a rela$"o de 'ege)onia se resu)e P rela$"o e>clusiva entre cultura e pol;tica ?ue dese)pen'a), isto si), u) papel funda)ental na co)preens"o da sociedade, diferente)ente do papel decorativo ?ue ocupa e) certos c;rculos ortodo>os. 0o cap;tulo A/, o )ais econ#)ico do The Makin", afir)a @o'nson, os processos econ#)icos est"o representados de for)a si)blica. Para ele, 1'o)pson pro)ete fa,er u)a an:lise s7ria da e>plora$"o, )as sua an:lise cai nova)ente no culturalis)o, ?uando precisaria e)pregar as categorias legadas por +ar>% )ais-valia absoluta, )ais-valia relativa, transi$"o do trabal'o )anual ao )ecTnico\ 1'o)pson e)prega% Mintoler:velM, M)ais durasM, M)ais i)pessoaisM, MsentiaM. /sto indicaria u)a volta ao )undo das valora$=es culturais e e>perienciais. Para @o'nson, The Makin" seria elaborado a partir de categorias distantes dos conceitos cient;ficos de +ar>. @o'nson acredita ?ue Mu) estratage)a )uito )ais poderosoM R?ue o )odelo MculturalistaMS 7 )ostrar co)o, )es)o e) )o)entos de 'ege)onia consensual ou derrota pol;tica, a classe se )ant7) integral)ente co)o classe. /sto viria re?uerer )uito )ais trabal'o e u)a concep$"o de classe ou classes ?ue n"o tivesse) co)o suporte so)ente no$=es MculturalistasM, )as ta)b7) a ortodo>ia sobre posi$=es e rela$=es econ#)icas. +atrician Societ2& +lebeian #ulture n"o fa, isto Rco) u)a sofistica$"o i)poss;vel e) )odelos )ecanicistasS[ 0"o analisa a constitui$"o de valores de classe )es)o e) u)a 'ege)onia patricia[ Ei"hteenth3#entur2 En"lish Societ26 #lass Stru""le without #lass n"o sofistica esta an:lise, ao procurar entender o processo de constitui$"o do proletariado ingl9s[ !l7) disso, 1'o)pson defende a tese de ?ue a 'ege)onia Whi" n"o produ,iu u) per;odo onde i)perasse a orde) burguesa, se) contesta$"o, pois, apesar desta 'ege)onia, 'ouve u) descont;nuo processo de resist9ncia, fundado e) valores tradicionais reelaborados e redirecionados e) fun$"o dos conflitos e)ergentes na nova sociedade. ! partir deste )odelo, ele procura entender co)o e>peri9ncias derrotadas pode) ser agentes de novas e poderosas for)as de resist9ncia e ou organi,a$"o. ! 8r;tica de !nderson !nderson recon'ece ?ue a Histria de 1'o)pson teria sido a )ais aberta)ente pol;tica de sua gera$"o. 8ada u)a de suas obras seria conclu;da co) u)a refle>"o direta e )anifestaria sua perspectiva de a$"o para os socialistas da 7poca. The Makin" apresentaria u)a no$"o de classe e consci9ncia de classe Whi"s e 7unters, a cr;tica P no$"o de base e superestrutura apresentada atrav7s do pris)a da lei\ William Morris, a reabilita$"o do utopis)o\ A Mis-ria a Teoria apresentaria ?uatro proble)as funda)entais\ 1S o car:cter da investiga$"o 'istrica, 2S o papel da a$"o 'u)ana na 'istria, 3S a nature,a e o destino do )ar>is)o, GS o fen#)eno do stalinis)o. !nderson v9, e) A Mis-ria a Teoria, tr9s proble)as distintos% aS ?ual seria a nature,a particular e o status dos dados e)p;ricos e) u)a investiga$"o 'istrica[ bS ?uais seria) os conceitos apropriados para a co)preens"o do processo 'istrico[ c S ?ual seria o obNeto caracter;stico do con'eci)ento 'istrico[ Entende ?ue 1'o)pson co)ete u) grave erro ao afir)ar ?ue a 'istria 7 u) con'eci)ento apro>i)ado e ao negar a ela o *tatus de ci9ncia. 0este ponto, !nderson invoca Popper, The !o"ic of Scientific 5iscover2, e) seu au>;lio. M!s teorias n"o s"o nunca verific:veis e)pirica)ente. *e ?uere)os evitar o erro positivista de ?ue nosso crit7rio de de)arca$"o eli)ine os siste)as tericos da ci9ncia natural, deve)os eleger u) crit7rio ?ue nos per)ita ad)itir no do);nio da ci9ncia e)p;rica inclusive enunciados ?ue n"o possa) ser verificados. R...S Essas considera$=es nos sugere) ?ue o crit7rio de de)arca$"o ?ue te)os ?ue adotar n"o 7 o da verificabilidade, sen"o o da falsidade dos siste)asM-33. !ssi), o ?ue 1'o)pson considera u)a e>ce$"o na 'istria Rcon'eci)ento apro>i)ado- i)poss;vel verifica$"o e)p;ricaS seria na realidade o estado nor)al de toda ci9ncia. Parece-)e ?ue !nderson, ao assu)ir esta proposi$"o

popperiana, define clara)ente o seu ca)po de a$"o na an:lise 'istoriogr:fica. Entende)os ?ue esta proposi$"o, aceita e) sua ;ntegra, i)plica e) u)a autono)i,a$"o e>cessiva do )odelo terico e) rela$"o P )aterialidade dos fatos. Para co)preender)os o e)bate entre 1'o)pson e !nderson, n"o apenas e) sua di)ens"o 'istoriogr:fica, )as sobretudo pol;tica, 7 funda)ental entender)os ?ue, para o <lti)o, u) fato 'istrico 7 Mo ?ue produ, u)a )uta$"o nas rela$=es estruturais e>istentesM. Esta perspectiva re)ete a u) )ecanicis)o na rela$"o entre u) fato e as rela$=es estruturais. 8o)o decorr9ncia, verifica-se u)a prolongada rela$"o est:tica na sociedade R?ue n"o leva a )udan$as estruturaisS, seguida de )udan$as estruturais R)o)ento 'istricoS. !ssi), a 'istria perde sua dinT)ica, ri?ue,a e co)ple>idade. *eguindo este pressuposto, o desenvolvi)ento de u) processo de lutas sociais ?ue, se) alterar as rela$=es estruturais da sociedade, ten'a provocado )udan$as significativas no )odo de vida de u)a dada popula$"o, n"o se constituiria e) fato 'istrico e, portanto, poderia n"o se constituir e) obNeto de estudo do 'istoriador !nderson te) parcial)ente ra,"o ?uando cobra a aus9ncia real da classe no The Makin". Ealta) dados detal'ados sobre a )es)a. 1odavia, deve)os salientar ?ue u)a das caracter;sticas do trabal'o de 1'o)pson foi a)pliar este universo. !l7) disso, !nderson n"o seria indicado para essa cobran$a pois, segundo Popper Rpor ele assu)ido se) ressalvasS, o ?ue deve ser considerado 7 a falsidade ou n"o do siste)a, pressupondo-se a i)possibilidade da verifica$"o e)p;rica. 0a vis"o, de !nderson a classe oper:ria inglesa n"o estava for)ada e) 1 3K. Para Nustificar esta assertiva, indica ?ue suas lideran$as n"o era) prolet:rias. !plicando-se este racioc;nio a outras situa$=es, seu )odelo terico des)orona. !penas para n"o nos es?uecer)os, ?uais era) as origens de +ar>, Engels, Denin, 1rotsJi, Rosa Du>e)burg[ !lt'usser, segundo !nderson, cairia e) u)a 'istria de processo se) suNeito e 1'o)pson e) u)a pr:tica 'u)ana n"o do)inada. !s duas seria) a-'istricas, por7), !lt'usser estaria )ais inclinado P 'istria ?ue 1'o)pson. Parece-nos ?ue as desaven$as pessoais e intelectuais turvara) a vis"o de !nderson. 2nde !lt'usser poderia apro>i)ar-se )ais da 'istria, se e) seu )odelo o ?ue a 'istria fa, a filosofia pode fa,er antes e )el'or[ /sto n"o eli)inaria o 'o)e) co)o suNeito da 'istria e, ao fa,9-lo, tornaria a 'istria t"o est:tica ?uanto poss;vel, definida por estruturas ?ue independeria) da vontade e da a$"o 'u)anas[-3G. !inda, entende ?ue 1'o)pson seguiria o seguinte racioc;nio% 2 verdadeiro obNeto do )aterialis)o 'istrico 7 o con'eci)ento unit:rio da sociedade, cuNo es?ue)a foi iniciado por +ar>, nos idos de 1 GK, co) os Manuscritos EconCmicos& A 4 eolo"ia Alem(& A Mis-ria a Filosofia e o Manifesto #omunista. Ent"o teria ocorrido u) desvio na d7cada seguinte, pois +ar> teria abandonado seu obNeto inicial, produ,indo u)a vers"o socialista, to)ando por base u) 'o)e) econ#)ico. E) fun$"o disto, fora) dei>adas de lado outras rela$=es de poder, de consci9ncia, se>uais, culturais e nor)ativas. *o)ente )ais tarde, +ar>, corrigiu-se, e) certa )edida, co) 1 #apital. Esta obra introdu,iria algo de 'istria nas abstra$=es 'er)7ticas da econo)ia pol;tica, )as o livro continuaria sendo u)a )onu)ental incoer9ncia, pois, entre outras coisas, estaria preso P categorias pura)ente econ#)icas e a-'istricas, o ?ue teria provocado conse?]9ncias desastrosas para o )ar>is)o. !inda, apontaria ?ue Engels, na d7cada de K, tentou retificar, relativi,ando a autono)ia da superestrutura e dos ele)entos econ#)icos na 'istria. Por fi), !lt'usser teria absoluti,ado os erros dos 8run risse e do 1 #apital, aprisionando-se P categorias da econo)ia pol;tica. !nderson di, ?ue 1'o)pson apontaria na teoria do )aterialis)o-'istrico a car9ncia de u)a e>plica$"o sobre os )eios de correspond9ncia entre os )odos de produ$"o e o processo 'istrico. Ent"o, afir)a, co) u) certo sarcas)o, ?ue o ?ue 1'o)pson descobriu a; foi a e>peri9ncia 'u)ana. 1'o)pson acusaria +ar> de silenciar-se sobre a i)portTncia da cultura. +ar> nunca teria refletido sobre a for$a ?ue teria, na 'istria, a )oralidade e a afetividade, e) oposi$"o ao interesse e P ideologia. 3ever-se-ia, ent"o, renunciar ao )ar>is)o co)o teoria, pois sua pretens"o de ser ci9ncia teria sido se)pre obscurantista. Por7), dever-se-ia render 'o)enage) P tradi$"o investigadora e positiva derivada de +ar>, a ?ual teria o ?ue di,er sobre o )undo. A Mis-ria a Teoria, segundo !nderson, estaria centrada e) u)a leitura ?ue valori,a a obra do Nove) +ar> e, )ostra ?ue Engels, no Anti35hurin" e na 1ri"em a Fam.lia& a +roprie a e +riva a e o Esta o& teria procurado re)ediar os desvios do +ar> )aduro. !nderson ?uestiona a cr;tica de 1'o)pson ao conceito de mo o e pro u'(o. Para ele, 1'o)pson aponta ?ue, e)bora o conceito 'ouvesse sido u) progresso no con'eci)ento de sua 7poca, seria u)a categoria ade?uada P teoria econ#)ica e n"o P Histria. 4) )odo de produ$"o capitalista n"o seria capitalis)o, conceito ?ue te) levado a erros e desvios nas )"os de filsofos co)o !lt'usser. Entende ?ue a cr;tica central de 1'o)pson P vers"o alt'usseriana da Histria baseia-se no conceito de sobredeter)ina$"o. 2 ata?ue de 1'o)pson aos conceitos 'istricos presentes na obra de !lt'usser funda)-se na to)ada da no$"o )ar>iana de )odo de produ$"o co)o algo dado. Para !nderson, essas desaven$as s"o u) )ero produto da proposta positiva for)ulada por 1'o)pson e) A Mis-ria a Teoria\ ao negar o itiner:rio - )odo de produ$"o- for)a$"o social - topografia de pr:ticas- te)poralidade diferencial ele apresenta sua prpria rota R)ais curtaS. 2 ponto perdido entre o )odo de produ$"o RabstratoS e o processo 'istrico RconcretoS 7 a e>peri9ncia 'u)ana. *obre o conceito de e>peri9ncia, Cillia) *e&ell @r, v9 a insist9ncia de 1'o)pson na pri)a,ia da e>peri9ncia na for)a$"o de classe, co)o decorrente de sua rea$"o contra as for)ula$=es stalinistas ?ue tendia) ao abstrato e ao dedutivo. !credita ?ue e>peri9ncia 7 o conceito terico central e constitui-se na grande fra?ue,a do trabal'o de 1'o)pson. Por outro lado, ressalta ?ue 7 a c'ave da estrat7gia narrativa deste 'istoriador ingl9s. *e&ell entende ?ue o conceito 7 )uito a)plo, dificultando o entendi)ento de sua deli)ita$"o no papel da teoria da for)a$"o de classe e ?ue ao contrario do ?ue 1'o)pson afir)a, a e>peri9ncia n"o e>erceria u) papel ativo no processo de for)a$"o da classe oper:ria, por?ue considerando-se sua an:lise, a for)a$"o da classe oper:ria n"o seria nada, )as apenas e>peri9ncia. !nderson afir)a ?ue o e?u;voco t'o)psoniano aconteceria co)o decorr9ncia do es?ueci)ento do princ;pio central do )aterialis)o 'istrico% a tese de ?ue a contradi$"o entre as for$as produtivas e as rela$=es de produ$"o 7 a base )ais

profunda de u)a transfor)a$"o a longo pra,o. !credita, ainda, ?ue a diferen$a entre 1'o)pson e os continuadores da 0e& Deft seria ?ue o pri)eiro privilegiaria a ?uest"o da cultura e os <lti)os a ?uest"o do poder. 3e fato, pode-se cobrar de 1'o)pson u)a discuss"o )ais elaborada, ou )es)o u)a teoria sobre o poder. +as pode-se, ao )es)o te)po, indagar se u) dos proble)as do )ar>is)o ortodo>o, ?uer co)o )odelo terico, )ovi)ento ou poder estabelecido, n"o te) sido desconsiderar o peso das tradi$=es culturais[ 2bserve)os o proNeto da New !eft ?atual@& se"un o An erson % dissolu$"o do capitalis)o, e>propria$"o dos )eios de produ$"o, constru$"o de u) novo tipo de estado e de orde) econ#)ica e) ?ue os produtores associados possa) e>ercer pela pri)eira ve, u) controle sobre sua vida de trabal'o e u) poder direto sobre seu governo pol;tico. Xual a )edia$"o poss;vel entre esta Mcarta de inten$=esM e o )undo real britTnico, onde a New !eft est: inserida[ Xual a base de apoio para a i)ple)enta$"o destas propostas[ 8onsiderando-se a sociedade inglesa, conte)porTnea, este M)odeloM de a$"o pol;tica preconi,ado partiria de u)a an:lise 'istrica ou a'istrica[ ! +ilitTncia e a Produ$"o dos <lti)os anos 0os anos K, 1'o)pson atuou intensa)ente no )ovi)ento anti-ar)a)entista europeu e abandonou te)poraria)ente seus estudos sobre o s7culo de,oito. 0este per;odo, destaca-se E=terminism an #ol War -35. a <nica destas obras publicadas no Irasil, foi a <lti)a, )as se) a ri?ue,a de todo o debate, pois era u) artigo escrito para a 0e& Deft, lido e debatido por diversos interlocutores, dentre os ?uais +iJe 3avies, Ducio +agri, ^'ores +edvedev, 0oa) 8'o)sJL e Ered HallidaL. 0a edi$"o brasileira foi cortada cerca da )etade dos ensaios se) )aiores esclareci)entos.8o) as )udan$as provocadas pelas transfor)a$=es ocorridas no Deste Europeu, 1'o)pson, confor)e pro)etido, reto)ou seus estudos sobre o s7culo VA///, publicados co) o t;tulo de #ustoms in #ommon. !trav7s dos estudos sobre o s7culo VA///, 1'o)pson obNetiva tornar MculturaM pleb7ia u) conceito )ais concreto e <til. Ele parte da tese de ?ue, a consci9ncia e os costu)es tradicionais plebeus fora) bastante intensos durante este s7culo e ?ue dentre estes costu)es, alguns era) recentes e se constituiria) e) e>ig9ncias por novos direitos. 2utros, 'avia) sido endossados e efetivados atrav7s da press"o e do protesto popular, )as geral)ente 'avia u)a rela$"o entre estes costu)es e a #ommon !aw. 1'o)pson acredita ?ue co)e$ou a 'aver u)a dissocia$"o entre cultura pleb7ia e cultura patr;cia, no transcorrer do s7culo VA/// e in;cio do seguinte. Ele indica ?ue, e)bora )uitos costu)es plebeus pudesse) ser descritos co)o vis;veis, outros tornara)-se )enos vis;veis e, cada ve, )ais, a "entr2 encontrava dificuldades para co)preender e penetrar na cultura pleb7ia. 0este processo, )uitas co)e)ora$=es perdera) o to) do consenso e passara) a ser te)idas pelos patr=es e corpora$=es, sendo vistas en?uanto )o)entos de perigo e desorde). Estes conflitos fora) ad?uirindo, crescente)ente, contornos de conflito de classes. 1ornara)-se u) ca)po de contesta$"o e oposi$"o aos novos valores ?ue a)ea$ava) o )odo de vida das plebes. Paralela)ente, ele n"o v9 essa cultura pleb7ia co)o autodefinida ou independente de influ9ncias e>ternas. Ela foi se for)ando defensiva)ente, e) oposi$"o P for$a e ao controle patr;cio. Essa cultura teria sido vigorosa)ente trans)itida de gera$"o a gera$"o atrav7s da trans)iss"o oral, ra)ificando-se, atrav7s de al)ana?ues, de livretos, de anedotas e de )<sicas de esc:rnio. !s plebes selecionava), dentre os costu)es tradicionais, o ?ue pudesse ser usado e) sua defesa, frente a u)a sensa$"o de perda, de e>plora$"o e de e>propria$"o. +as essa cultura, dificil)ente poderia ser c'a)ada de conservadora, pois gradual)ente tornava-se )ais livre do controle sen'orial, paro?uial ou paternal. Ela iria sendo definida e) )eio a u) conNunto de valores, atitudes, ':bitos, )uitas ve,es )ascarados por rituais de paternalis)o e defer9ncia, no interior de u)a co)ple>a rede de rela$=es ?ue estabelecia o e?uilibrio social vigente. 0este conte>to, a 'ege)onia da "entr2 ainda ditava os li)ites da cultura pleb7ia. Para 1'o)pson, o parado>o do s7culo seria a e>ist9ncia de u)a cultura pleb7ia tradicional )as, ao )es)o te)po, rebelde na defesa do costu)e. 1'o)pson veria no s7culo VA/// u)a crescente confronta$"o entre u)a econo)ia de )ercado inovadora e u)a econo)ia )oral das plebes. Ele en>erga neste conflito o e)bri"o da for)a$"o de classe e de consci9ncia de classe. 0este processo dar-se-ia a resist9ncia P i)posi$"o dos novos valores do)inantes, atrav7s da consolida$"o de u)a rede prpria de valores, onde a lgica e o significado dos antigos costu)es gan'a) u)a nova di)ens"o e sentido social. #ustoms in #ommon n"o se constitui e) u)a nova obra, )as na revis"o de publica$=es sobre o s7culo VA///, acrescida de novos artigos. 1'o)pson republica artigos co)o, por e>e)plo, The Moral Econom2 of the En"lish #row in the ei"hteenth #entur2 e Time& Work3 iscipline an 4n ustrial #apitalismD pro)ove altera$=es e) +atrician Societ2& +lebeian #ulture, ?ue foi MfundidoMco) Ei"hteenth3#entur2 En"lish Societ26 #lass Stru""le without #lass9 e republicado co)o The +atricians an The +lebsD Rou"h Music 7 u)a vers"o )ais sofisticada e detal'ada de ,Rou"h Music, 6 !e #harivari An"lais. 2 autor reto)ou, ainda, algu)as discuss=es co)o, por e>e)plo, The Moral Econom2 reviewe onde respondeu aos seus cr;ticos. E) #ustom an #ulture teceu u)a sofisticada costura entre estes te)as. 2s outros artigos e)bora trate) de te)as N: abordados pelo autor, s"o novos. 1'o)pson desenvolve, nestes ensaios, o estudo do s7culo VA///. Ele )ostra ?ue este s7culo foi per)eado por conflitos entre o ?ue poder;a)os c'a)ar de classes do)inantes e classes subalternas. /sto teria sido poss;vel e) fun$"o da fragilidade interna do Estado. E) resposta a alguns cr;ticos ?ue indaga) co)o a )ais )oderna, i)perialista e slida na$"o poderia ser interna)ente f_r:gil, 1'o)pson desenvolve a tese de ?ue o Estado dirigido pelos Whi"s era essencial)ente corrupto. 4) estado de rapina e ?ue, n"o 'avia se organi,ado co)o aparato ad)inistrativo no e>erc;cio do poder de classe, )as )uito )ais co)o instru)ento de apropria$"o de recursos e corrup$"o. ! per)anente contesta$"o seria, na realidade, u) processo onde os pobres procurava) )anter o pouco do controle ?ue tin'a) sobre o )ercado, baseando-se na #ommon !aw. 2nde 1'o)pson v9 rebeldia, protesto, contesta$"o, )uitos cr;ticos v9e) apenas cri)e. Resu)indo, a lin'a geral do trabal'o indicaria o desenvolvi)ento de estrat7gias d;spares, descont;nuas e descone>as, ?ue possibilitava) a resist9ncia P nova orde) e) processo de consolida$"o Rlivre )ercadoS, buscando

resgatar, na 8o))on Da&, apoio e Nustificativas )orais para suas pr:ticas contestatrias. 3esta for)a, os cri)es n"o era) Mcostu)eirosM )as, co)o aponta Ellen Cood-3O. citando Dinebaug', estaria 'avendo u)a cri)inali,a$"o dos antigos costu)es ?ue entrava) e) conflito co) a nova orde). 1'o)pson contestou a cr;tica de /stvan Hont e +ic'ael /gnatieff de ?ue ficaria preso P vis"o s)it'iana de )ercado, afir)ando ?ue )ercado 7 u)a )et:fora ?ue )ascara os interesses privados dos capitalistas e ?ue e) )uitos casos os riots fi,era) co) ?ue a escasse, n"o se transfor)asse e) fo)e generali,ada. *ugere cuidado no uso do ter)o, pois n"o entende o ?ue seNa )ercado no s7culo VA///, ou u)a econo)ia ?ue n"o seNa de )ercado. !fir)a n"o conseguir ver econo)ia se) )ercado. !ssi), os riots poderia) constituir-se e) estrat7gias reguladoras. Eles abria) )ercados privados onde ocorria) bargan'as entre negociantes, obrigando-os a oferecer produtos estocados para especula$"o. /ndica ainda a edulcora$"o do )ercado co) u)a suposta neutralidade, ?uando, de fato, e>iste apropria$"o privada de seus benef;cios. 3ebate co) @o'n Io'stedt-3H. procurando de)onstrar ?ue este co)ete u) e?u;voco ao procurar de)olir o M)itoM dos foo riots fe)ininos. 0"o 'averia )ito a de)olir, considerando-se ?ue nen'u) 'istoriador sugeriu ?ue os )otins ali)entares fosse) )onoplio das )ul'eres. Xuestiona os dados apresentados por Io'stedt, afir)ando ?ue dos O1H casos por ele apresentados so)ente 2GK era) foo riots. /ndica ?ue as refer9ncias a se>o s"o i)precisas, ?ue de u)a for)a geral os )otins s"o )istos, )as co) grande presen$a da )ul'er, o ?ue ?uestiona a tese da )ul'er sub)issa ?ue fica no lar. 3ebatendo co) 3ale Cillia)s-3 ., critica seu )ecanicis)o no estabeleci)ento de u)a rela$"o causal entre fo)e e dist<rbios. !fir)a ?ue carestia e fo)e ne) se)pre provoca) conflitos, citando e>e)plos na /rlanda, /ndia e algu)as regi=es da `frica. /ndica ?ue, ?uando eles acontece), geral)ente persegue) u)a estrat7gia co) obNetivos )ais ou )enos definidos e co) algu)a possibilidade de sucesso. E) de,e)bro de 1FF3, foi publicado, postu)a)ente, Witness A"ainst the 0east6 William 0lake an the Moral !aw -3F.. E>iste) de,enas de outras publica$=es de Ed&ard Pal)er 1'o)pson. Refer9ncias precisas pode) ser encontradas e) I. Pal)er-GK.. Para HarveL UaLe, os escritos de 1'o)pson contribue) para alterar a vis"o de MestabilidadeM e Morde)M ?ue se 'averia seguido P revolu$"o inglesa do s7c. VA// e precedido a revolu$"o industrial. Ele afir)a, ainda, ?ue 1'o)pson apresenta a )ais e>pl;cita lin'a terica de autodeter)ina$"o de classe e ?ue representa a continuidade de u)a tradi$"o dos 'istoriadores )ar>istas britTnicos ?ue vai de 3onna 1orr, +aurice 3obb, passando por Hill, Hilton e Hobsba&). $ A rela'(o entre 5obb e 7ilton e outros - caracteri;a a nem por ruptura entre economicismo e culturalismo& nem por uma continui a e em termos relativos a rela'Ees econCmicas ?...@a mu an'a e /nfase no trabalho e 5obb para o e seus >ovens cole"as tem por base mu an'a& n(o ruptura. Sobretu o a continui a e n(o refere3se a rela'Ees econCmicas& mas e rela'Ees e lutas e classes em sua totali a e.$ -G1. 0este aspecto, UaLe v9 u)a produ$"o coletiva, o ?ue 7 perfeita)ente defens:vel. 8ontudo, deve destacar-se ?ue talve, ele )ini)i,e e>cessiva)ente as diferen$as presentes na tradi$"o )ar>ista britTnica, obNetivando tecer seu fio condutor. ! influ9ncia de 1'o)pson te) crescido significativa)ente. Pode)os perceb9-la e) diferentes ca)pos da 'istria social. Robert Coods, @r, seguindo u) veio de 1illL, 1'o)pson e Rud7, fa, u)a bela an:lise da co)posi$"o de )ultid=es e) dist<bios na /nglaterra do s7culo VA/-G2., 3ieter Gro' aprofundou alguns conceitos para se co)preender o ?ue ele deno)inou co)o )ovi)entos sociais n"o-organi,ados, e) oposi$"o P no$"o de espontaneis)o, pois esta <lti)a funcionaria en?uanto u)a categoria residual, ?ue dificultaria a co)preens"o de processos distintos agrupados sob u) )es)o rtulo.-G3. !drian Randall )egul'a no )undo pr7-ludita, procurando de)onstrar ?ue a viol9ncia organi,ada 7 apresentada co)o u)a estrat7gia alternativa de be) organi,ados trade-unions, utili,ada onde o poder inovador dos e)pres:rios n"o conseguia subordinar total)ente os 'o)ens e )ul'eres trabal'adores-GG.. Para Holton-G5., durante os <lti)os 2K anos t9) crescido os estudos 'istricos sobre as )ultid=es. 3entre os 'istoriadores, Rud7 te) sido u)a das )aiores influ9ncias. Entretanto, surpreendente)ente, a no$"o de M8ro&dM de Rud7 te) recebido poucas cr;ticas. !fir)a, ainda, ?ue Rud7 si)plifica a ?uest"o e n"o )ostra dados ?ue Nustifi?ue) a separa$"o de )ultid"o pr7-industrial e industrial. /ndica ?ue 1'o)pson f9, u) trabal'o M)ais cuidadosoM e abordou ?uest=es i)portantes relativas P tradi$"o e P cultura. +ostra ?ue Rud7 n"o tratou de co)unidade. Eicou preso P classe e ocupa$"o.-GO. *u,anne 3esan-GH., )es)o concordando co) as teses centrais do trabal'o de 1'o)pson, afir)a ?ue, ao procurar resgatar o peso das tradi$=es culturais, ele subesti)a os fatores de nature,a scio-econ#)ica. Ressalta ainda ?ue Mco)unidadeM 7 algo )ais co)ple>o do ?ue aparece e) 1'o)pson e ?ue este n"o atentou Ps diferen$as internas, Ps disputas de poder e aos pap7is nela dese)pen'ados. Para 3esan, econo)ia )oral poderia ter diferentes significados para distintos )e)bros da )es)a co)unidade. *egundo a )es)a autora, 1'o)pson n"o indaga co)o o desencadea)ento de a$=es violentas pode alterar os pap7is no interior da co)unidade, ne) analisa a estrutura de poder das )assas no desenrolar de a$=es violentas. UaLe conclui a parte sobre a obra de 1'o)pson, e) instigante livro, co) o ?ue ele c'a)a de u)a cita$"o t'o)psoniana . ME>peri9ncia 'istrica 7 u) processo e) )ovi)ento, no ?ual o 'o)e) 7 ele )es)o u) agente ativo. ! _realidade_ da 'istria, se isso te) significado, pode apenas representar a totalidade da prpria 'istria% e precisa)ente e) atividade fa,endo 'istria - o 'o)e) estabelece sua rela$"o co) o )undo obNetivo e aprende o ?ue 7 'istria.M-G . Para *e&ell , )uito do ?ue 1'o)pson disse n"o era claro ou tin'a proble)as tericos. Entende ?ue sua defini$"o de classe co)o u) fen#)eno 'istrico se d: e) oposi$"o ao for)alis)o dedutivo stalinista e Ps dedu$=es estruturais(funcionais est:ticas dos socilogos. !ssi), para 1'o)pson classe e>istiria apenas no te)po e, e)

conse?]9ncia disto, so)ente poderia ser con'ecida 'istorica)ente. !bordagens n"o 'istricas necessaria)ente distorceria) e poderia) at7 obliterar o obNeto. Para este autor, a lin'a seguida por 1'o)pson est: i)pregnada de deter)ina$"o. ! e>peri9ncia propiciaria a )edia$"o entre for$as produtivas e consci9ncia de classe, contudo, para o )ar>is)o cl:ssico, isto 7 luta de classe. ! sua no$"o de e>peri9ncia de classe 7 )uito )ais a)pla% n"o apenas )ovi)entos de luta, )as entre estas a$=es, as rela$=es de produ$"o e a consci9ncia de classe ': u) vasto, )<ltiplo e contraditrio reino da E>peri9ncia. 0"o 7 u) processo puro ou unidirecional de aprendi,ado Rda verdadeS colocado pelos )ar>istas cl:ssicos. 2 processo n"o 7 dado por leis da 'istria. 2 traNeto dessa e>peri9ncia 7 dado e) ter)os culturais. !$"o 'u)ana 7 deter)inante. H: u) fraco deter)inis)o, )as as rela$=es de produ$"o deter)ina) e>peri9ncia R )as n"o no todoS e a e>peri9ncia de classe deter)ina a consci9ncia. !fir)a ?ue o )odelo t'o)psoniano 7 repleto de estruturas e neste aspecto, 7 t"o fec'ado ?uanto o de !lt'usser. Prop=e ?ue 1'o)pson adote o )odelo de Giddens, pois, nesta perspectiva, estrutura e a$"o n"o s"o antag#nicas, )as indissoluvel)ente ligadas. !$"o e estrutura pressuporia) u) o outro. $Uma vanta"em essa teori;a'(o a hist:ria e Thompson 3 como uma avalia'(o e meios estruturalmente forma os& or enan o ou transforman o estruturas 3 - )ue ela oferece uma solu'(o para uma muito reconheci a fra)ue;a o The Makin"6 Thompson ne"a o papel a estrutura na forma'(o e classe. Thompson evita a estrutura por)ue ele n(o ese>a intro u;ir for'as e=tra3humanas em sua narrativa. Seus cr.ticos contra3ar"umentam )ue atrav-s a concentra'(o e for'as ,sub>etivas, ele omite as for'as ,ob>etivas, as )uais e fato esempenham um papel ominante na forma'(o e classe. Mas Thompson e seus cr.ticos compartilham o mesmo erro em pensar )ue as estruturas s(o ob>etivas e por essa ra;(o e=istem em um n.vel ontol:"ico iferente o )ue a"em.$ -GF. *e&ell concorda co) 1'o)pson ?ue a classe oper:ria for)ou-se por volta de 1 3K, )as ad)ite ?ue o progra)a e linguage) cartista de)onstra) u)a consci9ncia n"o plena)ente desenvolvida. 2 cartis)o teria concentrado sua a$"o na refor)a eleitoral, na cr;tica P corrup$"o e ao )onoplio e pouco teria se atido P cr;tica das rela$=es de propriedade. Para ele, 'ouve u)a revers"o do processo aps o fi) do )ovi)ento, )as isto n"o derrubaria a teoria de 1'o)pson. *e&ell indica a possibilidade de u) per)anente fa,er e refa,er-se da classe. Ele v9 neste processo u)a transfor)a$"o do discurso radical precedente e a alian$a de classes torna-se funda)ental no processo de constitui$"o do proletariado en?uanto classe social. /sto e>plicaria as diferen$as entre o Mrevolucionaris)oM do proletariado franc9s e o Mrefor)is)oM do britTnico. E>peri9ncias radicais diferentes levaria) a consci9ncias distintas. Para 8at'erine Hall-5K., 1'o)pson, ao )udar a 9nfase da perspectiva )ar>ista cl:ssica nas rela$=es de produ$"o, teria possibilitado o enfo?ue de novas for)as de e>plora$"o e dos significados dados para a e>peri9ncia na constru$"o da consci9ncia de classe. Para esta autora, The Makin" constituiu-se na )aior interven$"o intelectual e pol;tica de sua 7poca e re)eteu classe e cultura para o centro dos debates na 'istria, co)o nunca 'avia) sido. !l7) disso, a produ$"o fe)inista ligada ao 7istor2 Workshop foi profunda)ente influenciada pelo trabal'o de 'istria social t'o)psoniano. *ua insist9ncia no resgate do pobre stockin"er, o ludita, o Mobsoleto tecel"o )anual_, o utpico artes"o e sobretudo os seguidores de @oanna *out'cott, acenou co) novas possibilidades para resgate Mdo se>o es?uecidoM, abordado por *'eila Ro&bot'a) e) 7i em from 7istor2. The Makin" caracteri,a ativistas pol;ticos fe)ininos, )e)bros de sociedades refor)adoras e sindicatos .1'o)pson teria influenciado profunda)ente os trabal'os de Iarbara 1aLlor, Eve an the New <erusalem-51.,o ?ual teria sido constru;do sobre u)a perspectiva t'o)psoniana a)pliada. Geoff EleL-52. l9 a obra de 1'o)pson a partir do pressuposto de ?ue o cresci)ento da esfera p<blica ten'a provocado profundas transfor)a$=es nas rela$=es de autoridade. !ssi), a reconstru$"o da autoridade atrav7s de )odalidades institucionais e ideolgicas da esfera p<blica teria) i)plicado na suplanta$"o da estrutura paternalista da "entr2. 3entre os pontos i)portantes no trabal'o de 1'o)pson, EleL destaca ?ue ele provocou u)a radical revis"o, e) nossa co)preens"o do processo pol;tico. E) segundo lugar, a defesa de ?ue a e)erg9ncia )iddle-class p<blica nunca foi definida so)ente na luta contra o absolutis)o, )as ta)b7) atrav7s da conten$"o popular. E) terceiro, a vis"o de ?ue u) Mp<blicoM -plebeu- floresceu no espa$o n"o ocupado por u) Estado fraco e carente de u)a ):?uina burocr:tica eficiente. Ressalta ?ue a tese desenvolvida por 1'o)pson possui u)a cone>"o co) a id7ia de esfera p<blica de Haber)as. Por fi), destaca a constru$"o de u)a sofisticada concep$"o de resist9ncia pol;tica. Para EleL, 7 dif;cil de provar o surgi)ento de u)a pol;tica independente da )iddle-class. Ele entende ?ue este 7 o ponto fraco do trabal'o de 1'o)pson, pois se de u) lado essa )iddle-class 7 dada co)o dependente e subordinada ao clientelis)o da estrutura pol;tica do s7culo VA///, nas pri)eiras sete d7cadas deste s7culo, n"o encontra)os industrial ou profissional de classe )7dia ?ue e>er$a u) papel de freio a opera$=es predatrias da oligar?uia pol;tica. !ponta ta)b7), co)o proble)a, a car9ncia de u)a especificidade sociolgica e) 1'o)pson. Por e>e)plo, o ter)o MplebesM ocupa papel se)el'ante a outros ter)os co)o MpovoM, Mclasses bai>asM e Mpopulac'oM EleL ?uestiona a tese do paternalis)o da "entr2 defendido por 1'o)pson, pois entende ?ue, entre 1 3K e 1 GK, os radicais atacava) a aristocracia propriet:ria de terras e a corrup$"o burocr:tica e, o 'o)e) de classe )7dia opun'a-se P legiti)a$"o da propriedade das )anufaturas e co)erciantes. 0este sentido, a de)ocracia radical dos anos FK era u) )o)ento origin:rio de u)a cont;nua cr;tica anti-aristocr:tica e anticlerical. 2utro ponto fal'o, para EleL, foi n"o 'aver )ostrado co)o as lin'as de representa$"o entre a cultura radical dos anos de 1 2K, )aNoritaria)ente artesanal, e a classe oper:ria co)o u) todo, predo)inante)ente assalariada, fora) delineadas. EleL destaca ?ue a pri)eira caracter;stica da presen$a da nova classe oper:ria foi sua consci9ncia pol;tica oposicionista. Ele v9, no cartis)o, u)a unidade pol;tica e econ#)ica dos descontentes\ a e)erg9ncia p<blica de u)a classe oper:ria independente da cultura provincial urbana do s7culo VA///. Recon'ece ?ue o grau de autono)ia dependeu de fatores n"o estruturais co)o efeitos da repress"o Rruptura do bloco co) a burguesia -1HFKS e dura$"o das guerras. Ressalta ?ue,

dentre as institui$=es da classe oper:ria, a i)prensa teve u) papel preponderante e) fun$"o de sua capacidade de agita$"o. Para ele, o )ovi)ento produ,iu e dirigiu suas for)as de agita$"o e organi,a$"o. *alienta ?ue a for$a do cartis)o revelou-se de for)a i)pressionante na esfera cultural, atrav7s da interven$"o cultural articulada, inclusive co) invers"o de valores estabelecidos e apropria$"o de ritos\ aponta o desenvolvi)ento de u)a tradi$"o radical e de u) senso de solidariedade e de sociali,a$"o. !inda, a cultura radical teve, na opini"o de EleL, sua )aior e>press"o pol;tica no ideal de co)unidade. !crescenta a i)portTncia da e>peri9ncia de auto-educa$"o coletiva. ! principal caracter;stica do radicalis)o artesanal do in;cio do s7culo V/V consistia no apelo para o conNunto da classe atrav7s de u) ideal de co)unidade. E, por fi), os pol;ticos da classe oper:ria ?ue trabal'ava) cotidiana)ente na agita$"o cartista correspondia) ao conceito de intelectual orgTnico de Gra)sci. !ssi), o cartis)o foi u) )ovi)ento pol;tico nacional e o pri)eiro do tipo na 'istria britTnica. ! conten$"o desse desafio radical e>igiu )ais ?ue repress"o. Eoi necess:rio u) esfor$o construtivo para neutrali,ar os antagonis)os populares, transfor)ando-os e) obNetos de co)pro)isso. 4) dos sinais da 'ege)onia das classes do)inantes foi a capacidade de articular estas diferentes vis=es de )undo, tornando poss;vel neutrali,ar os antagonis)os potenciais, sob u)a Mconcep$"o se)el'ante de )undoM. Einali,ando, gostaria de salientar a necessidade de abordar a penetra$"o t'o)psoniana na 'istoriografia brasileira, o ?ue ainda est: por se fa,er. E) te)po, le)bro ?ue no in;cio de sete)bro de 1FF3, alguns dias aps a conclus"o da pri)eira vers"o deste trabal'o, fi?uei sabendo da )orte de 1'o)pson, ocorrida a 2 de agosto de 1FF3. ! not;cia n"o obteve ?ual?uer desta?ue na grande i)prensa brasileira. +es)o entre os profissionais de 'istria, o fato pouco circulou e, apenas vagarosa)ente a not;cia foi trans)itida de boca a boca. *e) co)ent:rios. REEERZ08/!* I/ID/2GR`E/8!* !03ER*20, PerrL. 1ri"ins of the present crises. 0e& Deft Revie&, Dondon, n.23, @an.(Eeb. 1FOG. !03ER*20, PerrL. 1eoria, Politica e Historia% un debate con E.P. 1'o)pson. +adri% *iglo VV/, 1F 5. !R!8/D, R. \ I20!EY, + G. Hacia una Historia *ocialista. Iarcelona% *erbal, 1F 3. I2H*1E31, @o'n. Riots and co))unitL politics in England and Cales 1HFK-1 1K. 8a)bridge R+assS% Harvard 4niversitL Press, 1F 3. 3E*!0, *. Massas& comuni a e e ritual na obra e E.+. Thompson e Natalie 5avis . /n% H401, D. R2rgS ! 0ova 'istria cultural. *"o Paulo , +artins Eontes, 1FF2. p. O3-FO. 32E*C@/U, !ndreas. E war +. Thompson6 o of.cio e historia or. 8adernos de +etodologia e 17cnica de Pes?uisa, +aring:, n.2, p. 5-3O, Nan.(Nul. 1FFK. EDEa, Geoff. E war Thompson& social histor2 an political culture6 the makin" of a workin"3class public& AFBG3 ABHG. /n% U!aE, H. \ +c8DEDD!03 , E. P. 1'o)pson% critical perspectives. 8a)bridge % PolitL Press, 1FFK. p. 12GF. EP*1E/0, @. \ 1H2+P*20, 3. REdsS. 1'e 8'artist e>perience% studies in &orJing-class radicalis) and culture, 1 3K1 OK, Dondon% +ac)illan, 1F 2. GR2H, 3. 0ase3+rocesses an the +roblem of 1r"ani;ation6 1utline of a Social 7istor2 Research +ro>ect . *ocial HistorL, v. G, n. 2, p. 2O5-2 3, +aL 1FHF. H!DD, 8at'erine. The Tale of Samuel an <emima6 "en er an workin" class culture in nineteenth3centur2 En"lan . /n% U!aE, H.@. \ +c8DEDD!03, U. RorgS. E. P. 1'o)pson% critical perspectives. 8a)bridge % PolitL Press, 1FFK. p.H -1K2. H!a, 3. \ D/0EI!4GH, P. REdsS. !lbion_s fatal tree% cri)e and societL in eig'teent' centurL England. Dondon % Penguin IooJs, 1FH5. H2I*I!C+, E.@. 2 s 1rabal'adores. Rio de @aneiro% Pa, e 1erra, 1F 1. H2I*I!C+, E.@. Pri)itive rebels. +anc'ester% +anc'ester 4niversitL Press, 1FH1. H2D120, R. The #row in 7istor26 some problems of theor2 an metho . *ocial HistorL, v. 3, n. 2, p. 21F-233, 1FH . @20E*, G. *ted)an. Danguages of class% studies in Englis' &orJing-class HistorL 1 32-1 F2, 8a)bridge% 8a)bridge 4niversitL Press, 1F 3. U!aE, H. 1'e Iritis' +ar>ists 'istorians% an introductorL analLsis, 8a)bridge% PolitL Press, 1F G. U/RU, 0eville 4n efense of class6 a criti)ue of recent revisionist writin" upon the nineteenth3centur2 En"lish workin"3 class. /nternational Revie& of *ocial HistorL, !)sterda), v.32, p.2-GH, 1F H. +40H2^, , *idnei. ! 2rde) do caos versus o ocaso da orde)% sa?ues e ?uebra-?uebras e) *"o Paulo - 1F 3. 8a)pinas, 1FFK. 3isserta$"o R+estrado e) Histria *ocial do 1rabal'oS - /nstituto de Eilosofia e 8i9ncias Hu)anas, 40/8!+P. 0!/R0, 1o). The En"lish workin3class. 0e& Deft Revie&, Dondon, v.2G, G3-5H, +ar.(!pr. 1FOG. 0/ED3, Ueit'. A S2nptomatic ispute9 Notes on the relation between Mar=ian theor2 an historical practice in 0ritain . *ocial Researc', v. GH, n. 3, p. GH -5KO, !utu)n 1F K. P!D+ER, IrLan. E.P. 1'o)pson% 2bNections and 2possitions. Dondon% Aerso, 1FFG. P!D+ER, IrLan. 1'e +aJing of E. P. 1'o)pson% +ar>is), Hu)anis) and 'istorL. 1oronto% 0e& Hougto&n Press, 1F 1. R!03!DD, !drian. Iefore t'e Duddites% custo), co))unitL and )ac'inerL in t'e Englis' &oollen industrL. 1HHO1 KF. 8a)bridge% 8a)bridge 4niversitL Press, 1FF1.

*8HC!R^, Iill. 1'e People in HistorL% The #ommunist +art2 7istorians /n% @2H0*20, R. REdS. +aJing Histories% studies in HistorL &riting and politics. Dondon% Hutc'inson, 1F 2, p.GG-F5. *ECEDD @r , Cillia). 7ow classes are ma e6 critical refle=ions on E. +. Thompson theor2 of workin"3class formation . /n% U!aE, H. \ +c8DEDD!03 , U. REdS E. P. 1'o)pson. 8ritical Perspectives. 8a)bridge% Polite Press, 1FFK, p. 5K -HH. 1!aD2R, Iarbara. Eve and t'e ne& @erusale)% *ocialis) and Ee)inis) in t'e nineteent' centurL. Dondon% Airago, 1F 3. 1H2+P*20, E. P. ! Eor)a$"o da classe oper:ria inglesa. Rio de @aneiro% Pa, e 1erra, 1F H. 1H2+P*20, E. P. The 0usiness universit2. 0e& *ocietL, 1F, EebruarL,1FHK. 1H2+P*20, E. P. 8usto)s in co))on. 0e& aorJ% 0e& Press, 1FF1. 1H2+P*20, E. P. E>ter)inis) and 8old Car. Dondon% 0e& Deft IooJs, 1F 2. 1H2+P*20, E. P. Ei"hteenth centur2 En"lish societ26 class stru""le without class . *ocial HistorL, v.3, n.2, p.1331OO, +aL, 1FH . 1H2+P*20, E. P. The lon" revolution 4. 0e& Deft Revie&, Dondon, n.F, p. 2G-33, +aL(@un. 1FO1. 1H2+P*20, E. P. The lon" revolution 44. 0e& Deft Revie&, Dondon, n.1K, p. 3G-3F, @ulL(!ugust 1FO1. 1H2+P*20, E. P. The Moral econom2 of the En"lish crow in the ei"hteenth centur2. Past b Present , 5K, p. HO-131, EebruarL, 1FH1. 1H2+P*20, E. P. +atrician societ2& plebeian culture. @ournal of *ocial HistorL, vol H, n. G, p. 3 2-GK5, 1FHG. 1H2+P*20, E. P. The +eculiarities of the En"lish. *ocialist Register, n.2, 1FO5. 1H2+P*20, E. P. !s Peculiaridades dos /ngleses. 8a)pinas% 4nica)p, 1FF3, 8ole$"o 1e>tos did:ticos, n. 1K, trad. !le>andre Eortes e !ntonio Duigi 0egro. 1H2+P*20, E. P. 1'e PovertL of 1'eorL and 2t'ers EssaLs. Dondon% +erlin Press, 1FH . 1H2+P*20, E. P. Revolution a"ainI or shut 2our ears an run. 0e& Deft Revie& , n.O, 0ov.(3ec. 1FOK. 1H2+P*20, E. P. *en'ores e 8a$adores, Rio de @aneiro% Pa, e 1erra, 1F O. 1H2+P*20, E. P. Socialist 7umanism. 1'e 0e& Reasoner, Dondon, n.1 , p. 1K5-1G3, *u))er, 1F5H. 1H2+P*20, E. P. Throu"h the smoke of 0u apest. 1'e Reasoner, n.3, p. 1-H, 0ov., 1F5O. 1H2+P*20, E. P. Time& work3 iscipline& an in ustrial capitalism. Past b Present, n.3 , p. 5F-FH, Eeb. 1FOH. 1H2+P*20, E. P. Car&icJ 4niversitL Dtd.% industrL )anage)ent and universities. Har)onds&ort'% 1FHK 1H2+P*20, E. P. Citness !gainst t'e Ieast% Cillia) IlaJe and t'e +oral Da&. 8a)bridge% 8a)bridge 4niversitL Press, 1FF3. 1H2+P*20, E.P \ G223a, @ \ 1H/R*U, @. .Ea)ilL and /n'eritance. 8a)bridge% 8a)bridge 4niv. Press,1FHO. C/DD/!+*, 3. Were ,7un"er, Rioters Reall2 7un"r29. Past b Present, n. H1, +aL, 1FHO. C/DD/!+*, RaL)ond REdS. +aL 3aL +anifesto 1FO . Har)onds&ort'% Penguin IooJs,1FO . C223, Elen +. #ustom a"ainst capitalism. 0e& Deft Revie&, Dondon, n.1F5, *ep.(2ct.1FF2. C223* @r., 4n ivi uals in the riotin" crow 6 a new approach. 1'e @ournal of /nterdisciplinarL HistorL, +assac'usetts, v.1G, n.1, p.1-2G, *u))er, 1F 3. -1. Este artigo 7 datado. Eoi escrito e) )eados de 1FF3 e revisado no decorrer de 1FFG. Eoi aceito para ser publicado e) u)a nova revista organi,ada pelo Progra)a de Ps-Gradua$"o e) Histria da 4*P, e) 1FFG, )as infeli,)ente at7 a presente data esta revista n"o teve seu pri)eiro n<)ero editado. !pesar das novas publica$=es sobre o te)a, optei por )anter o original. Gostaria de )anifestar )eus agradeci)entos ao 3r. +ic'ael Hall R40/8!+PS, P 3ra. Es)eralda Iolsonaro de +oura e ao 3r. +arcos *ilvaR4*PS, ao 3r. @os7 8arlos Iarreiro e P 3ra. +7riti de *ou,a R40E*P-!ssisS\ ao @os7 Henri?ue R. Gon$alves, Reginaldo 3ias, !ndr7 !. Dopes, P 3ra. 8elene 1onella e P 3ra. +arta Iellini R4E+S pela leitura atenta e pelas cr;ticas e sugest=es. 8ontudo, gostaria de e>i);-los de )eus poss;veis erros e li)ita$=es. !inda, recebi outras contribui$=es ?uando apresentei este trabal'o na 4niversidade de *"o Paulo, 4niversidade de +aring: e 4niversidade de Dondrina. -2.*idnei +un'o, 7 Professor !dNunto do 3epto. de Histria da 4niversidade Estadual de +aring:, )estre e) Histria *ocial do 1rabal'o pela 40/8!+P e doutor e) Histria Econ#)ica pela 4*P. -3. UaLe indica ?ue 1'o)pson 'averia lutado na /t:lia e na Eran$a. Pal)er cita o norte da `frica, a /t:lia e a !<stria. 8f. U!aE, H. The !ritish "ar#ists historians$ an introductorL analLsis, 8a)bridge% PolitL Press, 1F G e P!D+ER, I. 3. The "a%ing o& E. P. Thompson$ +ar>is), Hu)anis) and 'istorL. 1oronto% 0e& Hougto&n Press, 1F 1. -G. 1H2+P*20, E. P. Throu"h the smoke of 0u apest. The 'easoner, n.3, p. 1-H, 0ov., 1F5O. -5. 8f. P!D+ER, IrLan 3. op. cit. , p.G5. -O.1H2+P*20, Ed&ard P. Socialist 7umanism. The (ew 'easoner, Dondon, n.1 , p. 1K5-1G3, *u))er, 1F5H. -H.1H2+P*20, E.P. Revolution a"ainI or shut 2our ears an run . (ew )e&t 'eview , n.O, 0ov.(3ec. 1FOK\ The lon" revolution 4. (ew )e&t 'eview* )ondon* n.F, p. 2G-33, +aL(@un. 1FO1 e The lon" revolution 44. (ew )e&t 'eview* )ondon* n.1K, p. 3G-3F, @ulL(!ugust 1FO1. - . 4)a boa an:lise deste e)bate pode ser encontrada e) 0/ED3, Ueit'. A S2nptomatic ispute9 Notes on the relation between Mar=ian theor2 an historical practice in 0ritain. +ocial 'esearch, v. GH, n. 3, p. GH -5KO, !utu)n 1F K. -F.0!/R0, 1o). The En"lish workin3class. (ew )e&t 'eview, Dondon, v.2G, G3-5H, +ar.(!pr. 1FOG. -11.U!aE, HarveL. op. cit p. 1H3-1H5. 8f. ta)b7) o pref:cio de 1H2+P*20, E. P. A Forma,-o da classe operria inglesa. Rio de @aneiro% Pa, e 1erra, 1F H. p. F-1G.

-12. *ECEDD @r , Cillia). 7ow classes are ma e6 critical refle=ions on E. +. Thompson theor2 of workin"3class formation. /n% U!aE, H. \ +c8DEDD!03 , U. REdS E. P. Thompson. 8ritical Perspectives. 8a)bridge% Polite Press, 1FFK, p. 5K -HH. -13. !03ER*20, PerrL. 1ri"ins of the present crises. (ew )e&t 'eview, Dondon, n.23, @an.(Eeb. 1FOG\ 1H2+P*20, E.P. The +eculiarities of the En"lish. +ocialist 'egister, n.2, 1FO5. -1G.E) 1FF3, a 40/8!+P publicou no nc1K de seus 8adernos 3id:ticos a tradu$"o de M1'e Peculiarities of t'e Englis'M. 8f. 1H2+P*20, E.P. As Peculiaridades dos .ngleses. 8a)pinas% 4nica)p, 1FF3, 8ole$"o 1e>tos did:ticos, n. 1K, trad. !le>andre Eortes e !ntonio Duigi 0egro. -15.1H2+P*20, E.P. Time& work3 iscipline& an in ustrial capitalism. Past / Present, n.3 , p. 5F-FH, Eeb. 1FOH. -1O.C/DD/!+*, RaL)ond REdS. "a0 Da0 "ani&esto 1123. Har)onds&ort'% Penguin IooJs,1FO . -1H.1H2+P*20, E.P. The 0usiness universit2. (ew +ociet0* 1F, EebruarL,1FHK. -1 . 12+P*20, E.P. 4arwi% 5niversit0 )td% industrL )anage)ent and universities. Har)onds&ort'% 1FHK -1F.1H2+P*20, E.P. The Moral econom2 of the En"lish crow in the ei"hteenth centur2. Past / Present , 5K, p. HO131, EebruarL, 1FH1. -2K.1H2+P*20, E. P. +atrician societ2& plebeian culture. 6ournal o& +ocial 7istor0, vol H, n. G, p. 3 2-GK5, 1FHG. -21.E) 1FF1 1'o)pson refa, este artigo publicando -o co) o t;tulo de The Patricians and the Ple8s , tornando-o )ais sofisticado, )as co) poucas altera$=es e) rela$"o ao original. 8f. 1H2+P*20, E. P. Customs in common. 0e& aorJ% 0e& Press, 1FF1* p. 1O- FO. -22.H!a, 3. \ D/0EI!4GH, P. REdsS. Al8ion9s &atal tree% cri)e and societL in eig'teent' centurL England. Dondon % Penguin IooJs, 1FH5, 255-3GG. -23.0o Irasil, foi tradu,ido co)o Senhores e ca'a ores. 8f. 1H2+P*20, E. P. +enhores e Ca,adores, Rio de @aneiro% Pa, e 1erra, 1F O. -2G.1H2+P*20, E.P \ G223a, @ \ 1H/R*U, @. . Famil0 and .nheritance. 8a)bridge% 8a)bridge 4niv. Press,1FHO, c'apter F, p. 32 -3OK. -25.1H2+P*20, Ed&ard P. Ei"hteenth centur2 En"lish societ26 class stru""le without class . +ocial 7istor0, v.3, n.2, p.133-1OO, +aL, 1FH . -2O.32E*C@/U, !ndreas. E war +. Thompson6 o of.cio e historia or . Cadernos de "etodologia e T:cnica de Pes;uisa, +aring:* n.2, p. 5-3O, Nan.(Nul. 1FFK. -2H.1H2+P*20, E.P. The Povert0 o& Theor0 and <thers Essa0s. Dondon% +erlin Press, 1FH . -2 .U!aE, HarveL. The !ritsh "ar#ist 7istorians% an introductorL analLsis. op.cit. 2utra an:lise sobre o grupo dos Historiadores +ar>istas /ngleses pode ser encontrada e) *8HC!R^, Iill. 1'e People in HistorL% 1'e 8o)unist PartL Historians /n% @2H0*20, R. RedS. "a%ing 7istories$ studies in 'istorL &riting and politics. Dondon% Hutc'inson, 1F 2, p.GG-F5. -2F.AeNa as observa$=es de @o'nson no in;cio do seu artigo. -3K.!R!8/D, R. \ I20!EY, + G. 7acia una 7istoria +ocialista. Iarcelona% *erbal, 1F 3. p.1 2-1FK. -31.2 pri)eiro artigo foi publicado e) EP*1E/0, @. \ 1H2+P*20, 3. REdsS. The Chartist e#perience% studies in &orJing-class radicalis) and culture, 1 3K-1 OK, Dondon% +ac)illan, 1F 2.\ @20E*, G. *ted)an. )anguages o& class% studies in englis' &orJing-class 'istorL 1 32-1 F2, 8a)bridge% 8a)bridge 4niversitL Press, 1F 3. -32.*obre esta ?uest"o veNa o denso artigo de U/RU, 0eville 4n efense of class6 a criti)ue of recent revisionist writin" upon the nineteenth3centur2 En"lish workin"3class. .nternational 'eview o& +ocial 7istor0 , !)sterda), v.32, p.2-GH, 1F H. -33.!03ER*20, PerrL. Teoria* Politica e 7istoria$ un debate con E.P. 1'o)pson. +adri% *iglo VV/, 1F 5. p.12. -3G.Ea,-se necess:rio le)brar, todavia, ?ue a ?uest"o do 'o)e) co)o suNeito da 'istria 7 u)a ?uest"o controversa e) +ar> e ?ue, portanto, a?ueles ?ue gosta) de reto):-lo, poder"o encontrar respaldo nesta e)preitada, ?uer para defendere) o desenvolvi)ento das for$as produtivas co)o suNeito da 'istria, be) co)o o 'o)e) co)o suNeito. 3igase de passage) e) algu)as obras esta tens"o aparece clara)ente, tendo-se a i)press"o de ?ue a 'istria possui dois M<nicosMsuNeitos. A 4 eolo"ia Alem( constitui-se e) )in'a opini"o no )el'or e>e)plo desta tens"o. -35. 1H2+P*20, E.P. E#terminism and Cold 4ar. Dondon% 0e& Deft IooJs, 1F 2. -3O.Elen +. C223 fa, u)a breve )as precisa an:lise deste trabal'o de E.P. 1'o)pson. AeNa seu #ustom a"ainst capitalism. (ew )e&t 'eview, Dondon, n.1F5, *ep.(2ct.1FF2. -3H.I2H*1E31, @o'n. 'iots and communit0 politics in England and 4ales 1=1>?131>. 8a)bridge R+assS% Harvard 4niversitL Press, 1F 3 -3 . C/DD/!+*, 3. Were ,7un"er, Rioters Reall2 7un"r29. Past / Present, n. H1, +aL, 1FHO -3F.1H2+P*20, E.P. 4itness Against the !east% Cillia) IlaJe and t'e +oral Da&. 8a)bridge% 8a)bridge 4niversitL Press, 1FF3. -GK. 8f. P!D+ER, I. op. cit p. 13F-1GG. Para u)a an:lise )ais detal'ada da obra de 1'o)pson veNa ta)b7) o recente trabal'o de IrLan P!D+ER. E.P. Thompson% 2bNections and 2possitions. Dondon% Aerso, 1FFG. 0esse livro escrito logo aps a )orte de 1'o)pson, pode se encontrar infor)a$=es detal'adas sobre a traNetria, obra e at7 )es)o sobre o obitu:rio do grande escritor ingl9s. -G1.U!aE. op. cit p. 21-22. -G2. 8f. C223* @r., 4n ivi uals in the riotin" crow 6 a new approach . The 6ournal o& .nterdisciplinar0 7istor0, +assac'usetts, v.1G, n.1, p.1-2G, *u))er, 1F 3.

-G3.8f. GR2H, 3. 0ase3+rocesses an the +roblem of 1r"ani;ation6 1utline of a Social 7istor2 Research +ro>ect . +ocial 7istor0, v. G, n. 2, p. 2O5-2 3, +aL 1FHF. -GG. R!03!DD, !drian. !e&ore the )uddites% custo), co))unitL and )ac'inerL in t'e Englis' &oollen industrL. 1HHO-1 KF. 8a)bridge% 8a)bridge 4niversitL Press, 1FF1. -G5. H2D120, R. The #row in histor26 some problems of theor2 an metho . +ocial 7istor0, v. 3, n. 2, p. 21F-233, 1FH . -GO. !pontei e) )eu trbal'o de )estrado ?ue n"o se te) observado atenta)ente as diferen$as entre de u) lado Rud7 e Hobsba&), no trata)ento de )ovi)entos de )ultid"o e, de outro lado, 1'o)pson. Rud7, apesar de suas significativcas contribui$=es P 'istria das )ultid=es ainda fica e>cessiva)ente preso a u)a concep$"o espas)dica destes )ovi)entos. Hobsba&) , curiosa)ente e) 1s 5estrui ores e m*)uinas R1F52S 'avia se libertado bastante desta vis"o, )as e) Rebel es primitivosR1F5FS e e) 5everiam os pobres se or"ani;ar R1FH - u)a r7plica a E. E. Piven e R. 8lo&ardS, reto)a tal perspectiva. 8f. +un'o,, , *idnei. A <rdem do caos versus o ocaso da ordem % sa?ues e ?uebra?uebras e) *"o Paulo - 1F 3. 8a)pinas, 1FFK. 3isserta$"o R+estrado e) Histria *ocial do 1rabal'oS - /nstituto de Eilosofia e 8i9ncias Hu)anas, 40/8!+P, especial)ente p 5-O e 131-132 -GH. 8f. 3E*!0, *. Massas& comuni a e e ritual na obra e E.+. Thompson e Natalie 5avis . /n% H401, D. R2rgS A (ova hist@ria cultural. *"o Paulo , +artins Eontes, 1FF2. p. O3-FO. -G .32II,apud U!aE op. cit. p.22K -GF.*ECEDD @r , C. op. cit. p. OO. -5K.H!DD, 8at'erine. The Tale of Samuel an <emima6 "en er an workin" class culture in nineteenth3centur2 En"lan . /n% U!aE, H.@. \ +c8DEDD!03, U. RorgS. E. P. Thompson% critical perspectives. 8a)bridge % PolitL Press, 1FFK. p.H -1K2. -51.1!aD2R, Iarbara. Eve and the new 6erusalem % *ocialis) and Ee)inis) in t'e nineteent' centurL. Dondon% Airago, 1F 3. -52.EDEa, Geoff. E war Thompson& social histor2 an political culture6 the makin" of a workin"3class public& AFBG3 ABHG. /n% U!aE, H. \ +c8DEDD!03 , op. cit., p. 12- GF.

Das könnte Ihnen auch gefallen