Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
*ki
<f^K*'
&
**f^>f
"
,:
HARVARD UNIVERSITY.
LIBRARY
OF THE
fycJLcUijcuu
&AMvu
\.
J9<tf.
REVISTA
DEL
MUSEO DE LA PLATA
TOMO
2CIII
LA PLATA
TALLER DE IMPRESIONES OFICIALES
ICj06
REVISTA
Museo
de La Plata
TOMO
XIII
REVISTA
DEL
MUSEO DE LA PLATA
TOMO
XIII
LA PLATA
TALLER DE IMPRESIONES OFICIALES
I
O O 6
'U
ARTE Y VOCABULARIO
DE
I-A
LENGUA CAYINEA
MANUSCRITO DEL
R. P.
Tomo XII
PROLOGO
(')
Fray Nicols Armentia naci fines del ao 1845 en la villa de Bernedo, provincia de lava, en Espaa. Empez sus estudios en 1857 y de Vizcaya pas Francia, en 1860, al objeto de tomar religin en un convento de San Francisco. En 1865 pas al convento de Misioneros, en la ciudad de La Paz, donde
se orden en Abril de 1869.
En Julio de 1871 fu enviado la misin de Tumupasa en que permaneci hasta Noviembre de 1873; de all fu trasladado la misin de Covendo y sirvi de cura conversor hasta Octubre de 1880. En Junio de 1881 el Padre Armentia organiz su expedicin los Araonas y Pacaguaras, que habitaban la hoya del Madre de Dios. Como dice su bigrafo el seor Bravo: Con el lo de ropa, vitualla y sextante, al hombro, el breviario en una mano y la brjula en la otra, atraves el dilatado espacio que media entre el Beni y el Madre de Dios; naveg en toda su extensin el primero de estos ros y peregrin por sus bosques hasta 1883. En Mayo de 1884, continu sus atrevidas correras, naveg el Madre de Dios, faltndole poco para llegar cerca del grado 13
la
de latitud; reconoci el Tahuamanu (Ortn) etc., y, por fin, de regreso La Paz, en Agosto de 1886, reuni en volumen el fruto
(')
el
La Paz,
1887.
Este volumen se
titula:
Na-
Madre Reverendo Padre que se han extractado para formar este prlogo. El Misionero incansable de la regin del Acre, hoy tan mentada, es hoy el llustrsimo seor Obispo de La Paz.
de Dios, rica fuente de preciosos datos reunidos
por
el
II
l
( )
Se habla de estas dos tribus en un mismo captulo por cuanto estn tan mezclados que es imposible distinguirlos, y aun cuando existen ranchos de puros Cavinas, como tambin de Araonas puros, viven por lo general mezclados y confundidos. Tienen un mismo idioma, una misma religin idnticas costumbres. Viven en el ro Manuripi, en las inmediaciones del Madre de Dios, en ambas bandas; en el Tahuamanu, y aun en el Uaicomanu, pero en estos ltimos dos ros, slo ocupan las inmediaciones de sus cabeceras. El grupo principal existe hoy en el Tahuamanu (Ortn). Se cree que han sido muy numerosos en otro tiempo y donde quiera que uno se establezca halla vestigios de poblaciones antiguas. Como sus carpas son de madera, sin excepcin, el tiempo hace que no quede vestigio de su residencia sobre la tierra. Por lo general, el tronco de las palmas les provee de pilares, y las ramas de hojas para el techo de sus casas. De consiguiente es debajo de tierra donde hay que buscar vestigios de sus poblaciones, tanto ms que una vegetacin gigantesca, que crece en el lugar de las antiguas poblaciones, se apura formar con sus hojas y troncos en descomposicin una capa enorme de tierra vegetal, bajo la cual quedan sepultados los restos que antes estaban en la superficie. En Julio de 1885 escog, para fundar la misin de N. S. del Carmen de Tahuamanu, un lugar en la margen derecha del Manurini, cubierto de una hermossima vegetacin que bien puedo llamar secular; de modo que estaba yo muy lejos de sospechar que all hubiese existido poblacin alguna. Al cavar los agujeros para plantar los pilares de mi barraca y capilla,
Todo
(')
lo
del
Madre de
XVI
XX.
hallbamos en
evidente de que
tal
todas
all
vez no
muy
partes tiestos de ollas y huesos: seal haba existido una poblacin en tiempos remotos.
hice en los meses de Junio, Julio, Agosto y Septiembre de 1885, por los hosques del Madre de Dios, Manurini y Tahuamanu, hall los bosques cruzados en todas direcciones por caminos abandonados, que todava no se haban cerrado, pesar de lo precipitado de la vegetacin
las
En
correras que
en esos lugares. Es innumerable el nmero de carpas que hall en abandono; y en la que menos haba ocho diez muertos enterrados; pues los Araonas, y, en general, todos los brbaros de esas regiones, no tienen ms cementerio que su misma casa. En una carpa de veinte varas de largo, sobre siete ocho de ancho, habitan hasta diez familias; y un retazo de cascara de almendro de dos varas en cuadro extendido en el suelo indica el lugar de cada familia, tanto en vida como despus de muertos. Son muy poco prcticos en la navegacin de los ros; no tienen canoas y slo se sirven de balsas callapos para pasar de una banda otra de los ros; y estas balsas las trabajan de piezas de bamb, de tres metros de largo y un metro y medio de ancho, uniendo una gran cantidad de esos palos por medio de travesanos. La misma clase de embarcacin usan los Toromonas. Los Pacaguaras usan canoas de cascara y aun de troncos labrados, y son muy diestros en su manejo.
111
En Febrero
carlatina,
tribus
Marzo de 1885 han sido visitados por la esque acab con una tercera cuarta parte, destruyendo enteras y reduciendo otras una mitad tercera parte.
y
As es
como destruy
del todo
las tribus de
Ino, de
la
tribu de
Buda, de Ha-
6
familias, slo quedaron 8; de la de han quedado apenas 6 8; de la constaba de 33, que Chumu, quedan 2 hombres; de la de Cama quedan tribu de Canamary 4; de la de Masatibu, 3; de la de Manipo, 4; de la de Sabatini, 5; de la de Urnico, quedan 6 y constaba de ms de 30: de la de Yuma, no queda nada; de la de Mayupi, que tambin era numerosa, quedan 8 familias; de la tribu de Masatibu quedan 3: de la de Ecuary, quedan 4; igual nmero de la de Sara; de la de Capanary, quedan 5; de la de Dejabai, quedan 6; de la de Camoavi, quedan 7; la de Huary se acab. Hay otras tribus que no visit la escarlatina, tales son: la de Marani, que tiene 14 familias: la de Tade, igual nmero: la de Guagima, tiene 10; la de Camaya, 12; la de Moyana, igual nmero; la de Capu, 14: la de Capa, 14; la de Taranu, nueve. Adems de estas tribus existen las de Tuno, de Mapumary
la de Tuama, la de Beyuma, de Machuvi, de Jicho, de Huarymodo, de Isebene, de Curupi, de Cuesi, de Habuvi, de Uaui, de Dejabay, de Cahoco, de Giar\. de Eno y varias otras, cuyo nmero exacto de familias ignoro, pero que por un trmino medio, no pasan de 10 familias; y aun algunas de estas ltimas tribus, me consta han sido visitadas por la escarlatina; ms ignoro tanto el nmero de los muertos, como el de los que sobreviven. No puede darse espectculo ms triste del que ofrecan esas tribus visitadas por la epidemia. Los vivos yacan confundidos con los muertos, por no haber quien diese stos sepultura. En una tribu yacan doce moribundos en medio de ocho cadveres en descomposicin; y hubo un muchacho que tuvo valor para presenciar semejante espectculo, esperando muriese su madre para darle sepultura; y cumplido que hubo con este deber filial se retir buscar remedio la barraca de don Joaqun Farfn. Los caminos estaban sembrados de cadveres de infelices, que, huyendo de la infeccin de las carpas, eran sobrecogidos por la muerte. A la epidemia de la escarlatina se sigui otra de catarro, que los visit principios de Septiembre del mismo ao, y que caus nueva mortandad. En la tribu de Capa murieron todas las mujeres, con lo que los hombres, espantados, abandonaron de nuevo su rancho, al que aun no haca un ao que se ha-
al
norte, al ro
Abun.
de catarro otras tribus, y no dudo aumentara el nmero de vctimas de la escarlatina. Hallbame en la tribu de Capa, sobre el Tahuamanu, con objeto de esvisit esta peste
Tambin
coger un lugar bueno para establecerme, y estaba en mi compaa don Joaqun Farfn con tres de mis mozos, los nicos
que quedaban. Enfermamos todos sin excepcin, y tomamos la resolucin de salir al Madre de Dios, donde muy apenas iludimos llegar en cinco das: all tambin encontramos todos enfermos. kEs de advertir que, de estas enfermedades, que tantos brbaros mataban, no mora ningn blanco. Es el motivo que los indios, en el exceso de la fiebre, se metan en el bao en busca de alivio, y mientras buscaban un alivio momentneo, hallaban la muerte; mientras los blancos, con un poco de cuidado y un rgimen algo racional, escapaban con solo las molestias consiguientes enfermedades ms menos largas.
IV
Hay mucha
manos, y la nariz y orejas. Siembran yuca, maiz, camote, hualusa, agipas, coca, caa.
Ver
los Tacanas. Introduccin, capitulo III.
(')
2
(
Zancudos
= mosquitos.
huicos ( zapallo, especie de calabaza), una especie de papa, que comen cocida y asada, y cuyo tallo es una trepadora parecidsima al de la agipa; tambin tienen pltano, pero en muy
aj,
muy
insignificantes; es
por
mayor
dra
('),
como
(
s que abunda en todas partes; motac ), sayal O, que llaman majo. No les be visto comer el palmito que tanto abunda. Son muy carnvoros, pero la caza ha llegado escasear demasiado en las inmediaciones de sus tribus, por la constante persecucin que sufre. Tambin comen mucho pescado, especialmente cuando bajan las aguas; como es inmenso el terreno inundado, ese terreno queda lleno de pescado, y medida que las aguas van bajando, se calientan con los fuertes soles de Junio, Julio, Agosto y Septiembre, y el pescado queda muerto moribundo en la superficie del agua, y los indios lo agarran sin dificultad. A medida que el agua va bajando queda el terreno seco cubierto de pescados muertos, que tambin recojen. Tambin trabajan trampas, que consisten en unos cuadros cercados de hojas de palma, un poco elevados sobre la superficie del agua, y poco que sta baje quedan presos multitud de pescaditos. Tambin comen anguilas que quedan en los lugares pantanosos, en tiempo de las bajantes, y que ellos son muy
para remepuedo menos dar toda clase de animales. A de citar un hecho, que creo no ha sido notado por ninguno de cuantos se han ocupado del Tapir, Anta Gran Bestia. Este cuadrpedo tiene un silbido en todo parecido al de una especie de guila llamada Chuvi. Cuando el chuvi silba, la gran bestia responde y se aproxima; el chuvi se para encima del anta y la limpia de la enorme cantidad de garrapatas de que siempre estn llenos los tapires, y de que se alimenta el chuvi. Esta relacin entre animales tan distintos explotan con mucha habilidad los Araonas, y en general todos los brbaros. Imitan el silbido del chuvi, contesta el tapir y se aproxima,
En cuanto
la
caza, tienen
mucha
habilidad
este particular, no
las
mujeres, que
del Bi-
un
unas
veces, de
la
cascara
(')
Almendra
Palmeras.
= Bertholetia
excelsa.
(')
boci, y otras
de tejido de algodn.
mucha
honestidad.
y cargar como animales. El oficio del homcazar bre es y pescar; derriban tambin el monte donde tienen que hacer sus chacras; pero la siembra y cosecha corren por cuenta de la mujer. Cuando van de viaje el hombre no lleva ms que su arco flechas, mientras que la mujer la obligan cargar el maiz, y
yuca,
cuatro arrobas; y andan as razn de tres cuatro leguas por da y cuando llegan la pascana O, la mujer enciende fuego, asa yuca, pltano, paetc.,
para
el
paya, etc., y alcanza al marido que est echado. Guando van de viaje las mujeres llevan siempre en la mano un gran tizn de fuego, pues les cuesta mucho sacarlo por el frote. Los capitanes, por regla general, tienen cuatro y hasta seis
mujeres, mientras hay una porcin de indios que no tienen ninguna, como es consiguiente; pues es una ley providencial que nazcan en nmero igual hombres y mujeres, lo que demuestra que la poligamia es contraria todas las leyes de la
naturaleza, y ninguna sociedad la tolera impunemente. No es esta tal vez la causa principal del exterminio de esas tribus que
Entre
dileccin; y es curioso,
la
cosa
ms
natural del
Cuando han de
trabajar
una cacera, despus convidan los de las inmediaciones, y, reunidos todos, trabajan desde las cinco y media hasta las diez de la maana y esta hora hacen su comilona. Los capitanes no son elegidos, sino que el que tiene ms hijos y parientes se declara tal; y la necesidad de vivir en grupos hace que se renan todos aquellos que no tienen familia y stos son miserables esclavos del capitn, que ejerce sobre ellos un despotismo bastante duro, hacindose servir y disponiendo de todo su arbitrio y sin retribucin ninguna, pues todos son su gente, es decir, su propiedad. Los obligan
Voz de
la
(')
se
desprende
la carga.
trabajar las chacras,
10
A la muerte del capitn lo reemplaza su hijo predilecto, que est ya reconocido, antes que muera el padre, con el nombre de Ece.
Pero no es raro ver dividirse la tribu, especialmente cuando hermanos rehusan sujetarse l; y entonces van ocupar otro territorio, formando un grupo tribu separada. Esto es lo que sucedi en la tribu de Hamapu: pues de ocho que quedaban, cuatro siguieron con el hijo mayor y los tres restantes
los
Los casamientos se hacen sin ceremonia de ninguna clase: generalmente piden la mujer sus padres, y veces la roban compran. He visto comprar dos mujeres cada una por un hacha, y el matrimonio queda hecho sin ms ceremonia. Las mujeres no deliberan sobre esto, ni se creen con derecho deliberar. Tampoco hacen ceremonia alguna sobre el recin nacido. El nombre muchas veces se lo ponen algunos meses aos despus. Sus nombres, que segn parece los guardan de mucha antigedad, son pocos, y de consiguiente muy repetidos, hallndose en diversas tribus hasta cuarenta y cincuenta del mismo nombre. En sus cai'pas tienen muy pocos trastes. No usan asientos de ninguna clase: el suelo es su nico asiento. Un mortero ms bien varios, para moler su maiz, yuca y almendra; ollas de diversos tamaos, hasta la capacidad de cien litros, para cocinar su maiz, yuca, papaya, etc. Tostaderas planas hasta de un metro de dimetro y cuatro cinco pulgadas de borde, para tostar sus harinas, y aun para secar su coca, cuando no pueden hacerlo al sol; pozos de todos tamaos y cantaritos de litro y medio hasta dos litros, para llevar agua en sus viajes (traste que nunca abandonan); cuchillos de chonta para limpiar caminos y chacras; venteadores de palma muy bonitos, en forma de abanico: tarros de madera, en forma de copas sin asiento, para guardar la ceniza de Motac con que mascan la coca; y retazos de cascara de almendra tendidos en el suelo para sentarse echarse, es todo el mobiliario de una carpa de Araonas. Tienen en medio de la carpa un gajo rama de rbol, muy torcido, para apoyar sus arcos y flechas; del techo cuelgan de trecho en trecho ganchos en los que cuelgan sus maricos alforjas: tambin se ven unas tacuaras, de tres cuartas de largo, en las que guardan sus plumas de parara tucn expuestas al humo para que no se apolillen.
11
Tienen sus agujas de hueso, con el ojo muy bien abierto, imitando perfectamente un yargi. Trabajan collares de dientes de jabal, que agujerean con mucha destreza, sin embargo de carecer de herramienta adecuada para el caso. Tienen tambin
pequeas hachas de piedra, coladas un palo de poco ms de una tercia con una resina muy dura, y con ellas parten quiebran el coco de la almendra. Tienen algodn en muy pequea cantidad: lo hilan, y tejen unas camisetas largas que les llegan hasta los pies y que llaman Masamahi y slo se las ponen cuando les pasa el humor de lucirlas, pues, por lo general; estn completamente desnudos. Tambin hacen alforjas maricos, llamados por ellos CIioromhi, y unas fajas sin fin, de dos tercias de ancho, las que se ponen en el hombro y piernas superiores, desde las nalgas
hasta las corvas, y de este modo duermen sentados, sin peligro de caerse, por cuanto la faja les sirve de apoyo: ya se entiende que de este modo duermen encogidos formando una S.
pa-
El pltano lo cultivan en
muy pequea
can-
Para cocinar colocan sus enormes ollas en el fuego, desde seis de la tarde, con maiz, yuca y papaya; las mujeres cuidan de atizar el fuego y aumentar agua hasta las dos de la maana, hora en que retiran el fuego, y se van dormir. A la maana, los hombres se levantan al amanecer, van derecho al bao y despus comer. Hacen una pasta con harina de maiz y almendra tostada, bastante agradable, pero esto lo usan principalmente como avo en sus viajes. Gomen tambin en abundancia frutas silvestres. Son muy afectos tomar palabras de otros idiomas; de donde resulta que tienen un sinnmero de palabras pacaguams. y que su idioma est sujeto continuas variaciones. Las mujeres no pronuncian la S, hacindola siempre F.
las
Y
RELIGIN Y CREENCIAS DE LOS ARAONAS
Creen en un Dios criador, que llaman el Baba Buada, el Vutana y que reside en el aire en la atmsfera la parte del Sur. Dicen que ste es el que cri el cielo, la tierra, el sol, la luna, las estrellas y todo cuanto
existe: el
12
que preside los estaciones, y marca los tiempos de siembras y cosechas. A ste consagran dos fiestas: la una antes de las siembras, y la otra antes de comenzar las cosechas. Entonces cantan y bailan da y noche y toman chicha sin fermentar, y es lo nica ocasin en que usan esta bebida. La embriaguez es desconocida entre ellos. Adems del Baba Hitada, tienen un gran nmero de dioses inferiores genios subalternos, tales son: El Juti Mar Edutxi, Dios del tiempo, que llaman tambin Ixeti Mar Edutxi, Dios del sol del ao. Baba Tsutu, el Dios tigre. Agere Edutxi, el Dios del maiz. el Dios de la salud. Zia Edutxy Zia Tata, Cuati Edutxi, el Dios del fuego. Etesi Edutxi, el Dios de las casas, llari Edutxi, el Dios de los jabales. Edutxi yama iba pugia, el Dios para que no haya caimn. Capuari, el Dios de la muerte. Caranahua, no se qu divinidad genio representa. Por este estilo tienen una infinidad de dioses subalternos, representados por piedras brutas y maderas de diversos formas, como cuas, bochas, lanzaderas. siempre lo Cada Dios tiene su Yanacona sacerdote, que cuida, y cuando va de viaje lo lleva en su alforja. Sus templos son una casa cuadrada con dos guarachas, en la una de las cuales estn los dioses dolos, y en la otra los aparatos del baile. Fcil me hubiera sido hacerme de esos enseres y traerlos como un objeto de curiosidad, tanto ms que haba un sinnmero de ellos en abandono: unos por haberse muerto todos los de la tribu, y otros por el desprecio en que
mismos indios. Y tampoco me faltaban mis circunstancias eran tales que, muy apenas, pude sacar mis instrumentos y ornamentos. Llevan tambin en sus templos la cuenta de los aos por medio de morios de maiz, que representan las chacras que han hecho y campamentos que han ocupado. Tambin llevan la cuenta de las lunas por medio de piedras: al terminar una luna retiran la piedra que la representa y que todo el tiempo de la duracin de la luna, ha estado en medio separada de las dems. Al aparecer la nueva luna la saludan estrepitosamente, y el Yanacona separa una nueva piedra. Los nombres de sus meses lunas son: Maubadi, comenz el 12 de Julio de 1885. Pitsibadi, comenz el 10 de Agosto. Ballegaron tenerlos los
deseos; pero
cubadi,
mismo tiempo
13
son mdicos; pero su modo de curar es esencialmente supersticioso y brbaro; y son muy pocos los remedios por ellos conocidos que tengan verdadera eficacia. Conocen una yerba para la mordedura de la vbora, pero generalmente curan las mordeduras de este reptil, chupando la sangre de la herida, teniendo cuidado de ponerse en la boca una buena cantidad de
tabaco.
Tienen una larga letana de remedios que los Yanaconas deben aprender de memoria; los principales son: Eia curicuri, Echbajai curicuri, diana curicuri, Babatsutu curicuri, Zia edutxi curicuri, Makachuque curicuri. Bale apechuque curicuri, Uaraitxecua curicuri, Eciai curicuri, Umaeveu curicuri, Deve edutxi curicuri,
Babautsecua curicuri,
curicuri.
Tiuchatata
curicuri,
Waritata curicuri,
Suritata curi-
Namotata
curi,
Baba
tala curicuri,
Bayritata
curicuri.
Sanayatata curicuri,
curicuri.
Itsecuatata
curicuri.
Jutiwari curicuri,
cjabia
Bixuaria
otros
Bababuanapu
estilo.
Baba
curicuri
ms
las
por
el
mujeres est vedado mirar los dolos y objetos de culto; creen que moriran al menos quedaran ciegas si los mirasen. Son ellas, sin embargo, las que tocan sus flautas en las funciones religiosas. Estas flautas son pequeas, de tres agujeros, generalmente de hueso, sus tonadas son muy montonas. Los hombres cantan con bastante armona, pero todas sus canciones se reducen pedir cosas materiales sus dioses, especialmente salud y comida. Estas peticiones se hacen casi todas las noches en familia, imitando el tono en que rezan la doctrina las familias cristianas.
primero que hacen es llamar ms que atormentar al enfermo. Esfurzase en sacar el mal chupando, y muchas veces mordiendo, como lo vi hacer con una infeliz criatura. Tienen siempre consigo una tacuara con polvo de tabaco, coca y otras yerbas, con algunos dientes de vbora. Mascan ese polvo y lo aplican con la saliva en la parte dolorida. Es polvo muy fuerte, pues una vez que recib una herida en el pie, se empe el Yanacona en curarme con esos polvos: lo dej hacer,
lo
al
pero quemaba.
muchas
atan un bejuco
al
dillas
lo
que
all
les
espera.
slo tienen
14
Su moral es nula, y las palabras bueno y malo un sentido material. Sus aspiraciones no pasan de
VI
SUS GUERRAS
Araonas, como los Pacaguaras y Toromonas, Cualquier pretexto les basta para declararse una guerra sin tregua. Una mujer, un hacha, un cuchillo, el derecho de cazar y pescar, y de recoger huevos de tortuga, son otros tantos motivos para declararse una guerra
Tanto
los
son
muy
vengativos.
muer Le
y sin tregua.
Sus armas son: la flecha y unos cuchillones de chonta, que tambin les sirven para destruir la vegetacin menuda en sus chacras y caminos. Nunca pelean de frente ni admiten prisioneros. No conocen el modo de preparar el veneno para envenenar sus flechas. Muchas veces, en la misma tribu, el ms audaz mata su mismo pariente para quitarle la mujer la
herramienta.
Cuando una
consigo
la
que
sorprenderla,
y matarla, para
llevarse
herramienta.
Dos han sido las sorpresas que han hecho durante mi permanencia. Una, de la tribu de Chumu contra la de Urnico, sorprendindola al amanecer, y matando siete personas. Urnico fug, y cuando preparaba la venganza muri. Ambas tribus eran Araonas, ambas fueron vctimas de la escarlatina. dieron una sorpresa una tribu Varias tribus Araonas Pacaguara del Otn, y la exterminaron.
VII
Estos ocupan
el
territorio
intermedio entre
el
Madidi y
Madre de
Dios, entre los 12 y 13 latitud sur. Los cuentan que algunas tribus son muy mansas, y otras
Araonas
muy
fe-
(')
Capitulo XIV.
roces, y
15
que stos viven en poblaciones numerosas. Yo puedo que han huido de m, en el viaje al Madre de Dios, donde encontr algunos que iban en balsas, y se corrieron al monte sin darme tiempo conversar con ellos. Otra vez vi una fogata y, como me vieron subir, apagaron el fuego y se corrieron. Hall varios caminos que sin duda se dirigan sus carpas ranchos, pero no pude demorarme en explorarlos, apurado como estaba en avanzar en la exploracin del Madre de Dios.
decir
pidas fines del siglo pasado (el XVIII), con motivo de haber cortado las orejas el Cacique de Isiamas Dapapuri varios
Araonas y Toromonas, en las mrgenes del ro Madidi con cuyo motivo dieron un asalto la misin de Isiamas los Arao:
nas y Toromonas reunidos. Se sabe que el ao 1764 fueron llevadas Isiamas 106 personas Toromonas de las mrgenes del Madre de Dios. Hablan el idioma Tacana, visten camisetas de algodn. Su religin es la misma, con corta diferencia, que la de los Araonas. En otro tiempo tenan relaciones frecuentes con los Araonas, pero hoy los separa un espacio de territorio que ninguna de las dos tribus es capaz de pasar. Existe en los libros de Tumupasa una nota que recuerdo una romera numerosa hecha por los Toromonas en 1781 al
cerro Caquiahaaca, situado distancia de tres leguas al oeste-
noroeste de Tumupasa: cerro que hasta hoy da es considerado por los Tumupaseos como una divinidad, como asiento de la divinidad. Este cerro es de una elevacin considerable, el ms elevado de- las inmediaciones, gozndose de su cumbre,
que es de
ella
muy
difcil
acceso, de
vientos fuertes, y son frecuentes las tempestades; y los Indios creen que es el Dios que hace todo eso; porque no quiere que ese terreno sagrado sea pisado por pies humanos.
dominan
Se cree que muchas de las muertes hechos en Isiamas y Cavinas por los llamados Guarayos son cometidas en realidad por los Toromonas. Los Guarayos C) hablan un idioma desconocido, mientras los que hacen sus matanzas en Isiamas y Cavinas hablan por veces en Tacana; y tacana muy claro hablaban los que con el nombre de Guarayos dieron el asalto Cavinas
en 1884.
Cavinas
Obra
citada, pp.
4547.
pedir misionero,
16
crecido.
ir
Yo nunca
el Madre de Dios, internndose despus por tierra, bien ir de Cavinas al nornoroeste, sin senda de ninguna clase, pues ellos tienen buen cuidado de no dejar rastro por detrs cuando andan por el monte. Acerca del origen de la palabra Guarayo nada puedo decir, sino que los Araonas dan este nombre todo enemigo, cualquiera que sea la tribu que pertenece, y desde el momento que dan uno este nombre lo tienen sentenciado muerte. Hacer Guarayo significa entre ellos matar O. No est dems reproducir aqu esta nota del mismo Padre
he podido encontrarme con ellos; pues para su tierra es preciso subir unas 240 millas
buscarlos en
Armentia: fu fundada con Aten nunca perteneci la raza Tacana Indios Leos, lo mismo que Apolobamba, Santa Cruz del Valle Ameno, Pata San Juan de Buena Vista, Mapiri y Guana, segn multitud de documentos autnticos que poseemos y como lo indica su mismo idioma aunque hoy en da en dichos pueblos (excepto Mapiri y Guanay) se habla generalmente el Quichua ).
: ;
VIII
ESPCIMEN DE LENGUAS
Tres son
baja del
las lenguas
de las
tribus que
habitan
la
parte
Araona y Pacaguara. Como ya se ha dicho en otro lugar, el Araona no es ms que el Tacana, bastante variado para que no puedan sostener una conversacin seguida entre Tacanas y Araonas, pesar de que apenas hace siglo y medio que se hallan divididos. Pero si bien no pueden sostener una conversacin seguida se entienden en las cosas ms usuales y necesarias la vida; y un Tacana aprende en muy poco tiempo el Araona y viceversa. El Pacaguar es una lengua bastante extendida, pues se habla, con poca diferencia variacin, por la mayor parte de las tribus
Madre de
del Ucayali. El
idioma hablado por los indios de la misin de Cavinas es una mezcla de Pacaguara y Tacana; debido sin duda
(')
Obra
citada,
pp. 49.
p. 3,
[Guarayos
y
el
es
otro
nombre de
los
Chiriguanos.
el
S.
A. L. Q.].
el
Tacana,
error de
Padre
17
la mezcla de Araonas y Pacaguaras que han compuesto formado la poblacin de dicha misin; y tal vez ms principalmente la comunicacin continua de los indios Cavineos con los Tacanas de los pueblos de Tumupasa c Isiamas. No me parece intil poner aqu algunas muestras de estos idiomas, tanto para que se conozca su ndole, cuanto para que los que estn en estado de hacerlo puedan compararlos con otras lenguas dialectos ya conocidos, y por este medio llegar aclarar uno de los problemas que ms llaman la atencin en
El origen de las razas por medio de la filologa ello me parece suficiente poner las muestras de declinaciones y conjugaciones; algunos ejemplos de verbos compuestos, y el modo cmo se componen; y, finalmente, algunas palabras de cada uno de estos idiomas dialectos para que se noten mejor su semejanza y diferencia. No est de ms decir algo sobre las tribus que hablan estas lenguas. El Tacana es hablado en los pueblos de Tumupasa Isiamas; el Araona por las tribus Araonas y Cavinas que habitan sobre el Madre de Dios, Manuripi, Tahuamanu y Uaicomanu (Abun). El Pacaguara por las tribus de Chacobos, Pacaguaras, Caripunas y aun por las tribus de Ucayali, donde es conocido con el nombre de lengua Pana, que se subdivide en varios dialectos. El Moseteno se habla en Govendo, Santa Ana y Muchanes, y aun por los Chimanes, remontados desde 1862. El Cavineo slo se halda en la misin de Cavinas, y parece que no tardar en desaparecer, quedndonos slo el recuerdo de la tribu y del idioma, siquiera haya de servir este ltimo para estudios comparativos (').
el
da,
cual
es:
comparada.
Para
IX
18
ASTELLANO
10
X
NUMERALES
Todas estas lenguas dialectos no cuentan sino hasta dos: Beta indican uno y dos en Tacana, Araona y CaviLos Tacanas y Cavineos han tomado el resto hasta neo
Pcada y
diez
y
llano.
20
XII
simples, auxiliares
compuestos.
Los verbos auxiliares desempean en estas lenguas un papel ms principal que en las lenguas de origen latino. Los principales son: Estar Haber = Eani; y Hacer = Fu que tiene el presente de indicativo Epuani, y significa igualmente: Est diciendo est
haciendo.
tiene todos los
El
Tacana
y
modos
tiempos de nuestras
lenguas,
podra
decir
ms
rico
abundante. Los verbos tienen una misma terminacin en todas las personas de un mismo modo y tiempo; y slo se conoce la referencia por el pronombre personal que precede. Verbo Haber Tener: Eani = hay, tengo, tiene; y slo en
la
Haba Tenia
cha.
Aniana,
Aniapui-
Tuque
eani Eani-
Tenia ayer
Ania. Eani
est
Si hubiese Estuviese
Eanisu.
He
tenido
Anida.
Tuve
(remoto)
jea.
Si
Anicuasu.
hubiese estado, habiendo teniendo Anicuapuinasu.
Habr,
Ha
de haber
Eaniti.
ani.
Pa
Sin embargo de que el verbo Ser tiene todos los modos y como en las lenguas de origen latino, es un verbo esencialmente irregular, y en la aplicacin prctica no sigue regla alguna, como puede verse por los siguientes ejemplos:
tiempos,
Quin es? Aydenida? Quin fu? Aydenipuina puana? El ha sido Tuedave.
Que
Si
sea
Pap.
No han de ser malos Aymave jea nime madata ecuana mave. Si fuese malo? Nime madada pucuasu. Hubiera sido bueno
no fuesen malos
Nime
madada
Saida detse
madada
jepuiti.
sido
Daja pu-
Aunque
sea
Epupuji. Para ser Tal vez sera yo? Cuipave ema? Pucuave ema. Fuera yo no ms
21
XIII
Jityu
pa
ani,
Duve
Anirerepu.
Judu
anirere
Estando yo
qm
cuata.
Duve ema
eaniu.
Est habiendo
Si
Eanicuanani.
Anichania. hubiera Panimemea. Ojal que haya Be amichame; Ojal que hubiera
Anirere cuata.
Es de advertir que hay mucha diferencia en el modo de hablar entre las mismas tribus Araonas, debido sin duda la poca comunicacin entre ellas, y ms que todo al modo caprichoso de hablar. Por otra parte, adoptan cuanta palabra pueden de otros idiomas.
XIV
VERBO SER Y ESTAR EN CAVINEO
Yo soy Iquia. Yo fui Ushine. Yo he sido Ique jua. Habr Anibuque. Habiendo Aniu. Cuando haya Aniabatsu.
Habra habido
Haba Ania. Hay Auia, Yumidia. Hubo Anichine. Que haya Pa ani Anipa.
Hubiera habido Hubiese habido
Aquene uchine.
ESTAR
Ania.
Estte
Aniana.
Anichine.
Si estuviera
22
Habiendo estado Anichinique, Anicuareque, Aniguaju.
Estar
Que
est
Anibuque. Pa ani.
Por estar
Hubiera estado Aniquenejua, Aniquene uchine. Hubiese estado Anicuena ujuara. Para estar Anisu.
Andeme
('
XV
MUESTRA DE ALGUNOS VERBOS COMPUESTOS EN TACANA
El verbo Ha = Hacer, tiene el presente de indicativo Ehaiani, que significa Estoy haciendo actualmente.
:
Ehametani
Estoy mandando
hacer
otro.
Ame-
medio de
Manda
hacer Atique.
otro
hacer,
Ameque.
El verbo Querer = Tsada, si bien es un verbo regular con todos sus modos y tiempos, nunca se usa junto con otros verbos, sino que entonces la partcula ja unida otros verbos indica la accin de querer.
Ir
Puti; Quiero
ir
Putija.
Comer
y as
Idija.
de los dems.
ji indica posesin, v. g.
La partcula
Dinero Chipilo; Uno que tiene dinero Chipiluji. Frasada cobija Macha; Uno que tiene frasada Machaji.
(jiji),
indica cosa
pasada
Comer
Ir
clavado
Tatajiji.
Babe
Babetsua
Saber. Aprender.
Babequisa
aprender.
dos verbos:
Jababetsuati
Voy
hablar,
decir, avisar.
Los dos prrafos que se omiten tienen que ver con Moseteno, que no se incluyen en este estudio. S. A. L. Q.
l
el
Pacaguara y
Dia
Jabataiticua
fulano.
Desearla
cubrir.
s
verme con
Ba
Ver.
Dama Tapar,
Jadamati
Taparse
mismo.
Jabatique Cudate. Batsuatique, del verbo Ba ver, y Tsuati subir. Quiere decir: Mira
al cielo
para arriba.
pronunciacin tiene el Tacana algunas que que no se pueden expresar con slo el alfabeto castellano. Por ejemplo: la J unas veces la pronuncian fuerte como nosotros como en la palabra jaj, que quiere decir: Semilla, fruto; y otras tan suavemente que apenas se percibe, como en Pueyujiji (ya lia llegado). La D tiene tres sonidos: El uno
la
Respecto
son
difciles y
es
como en
castellano,
la tk
v.
g.:
equivalente
tiene
inglesa,
v. g.:
Dudu = Dudu
= moler,
pulverizar. Otro
un medio entre la D y la 72, mejor dicho entre la T y la R, v. g.: Dudu = hermana mayor. Los Araonas guardan la primera; la segunda la han reducido 8 F y la tercera T. Los Tacanas no tienen la L sino en dos palabras y aun stas no pertenecen su idioma, y son: Livivi, que significa la Honda y Limajaja que quiere decir Sidra. Tampoco tienen la C castellana con el sonido que resulta antes de las vocales E I. Los Cavineos, Araonas y Pacaguaras no tienen ninguna pronunciacin que no pueda expresarse con
nuestro alfabeto.
La letra Ch se halla en todas estas lenguas, en las que unas veces se pronuncia como en francs y otras como en castellano.
XVI
Padre
Madre
Tata Cuara
Tatadi
Tata
Uauadi
3 Hijo
4 Hija
Ebacua Ebaquiepuna
Dau, Usi Dudu, Datna
Na
Ebacuepuna
Zau, Uitzecua Zatna
5 6
Hermano Hermana
2i
CASTELLANO
s,
TACANA
2_ 5,
~>
15,
8.
9
9,
O.
12
15
19,
13
19
19
21
25
26,
2'
"-28.
.
29
32 42 43
44
49
lias
26
hordas de salvajes que, segn Montesinos, destruyeron la antigua monarqua peruana en esos albores de la era cristiana en que cuenta l que se produjo una catstrofe espantosa en las costas del Mar Caribe. Los rasgos fsicos y el idioma nos permiten asegurar que no son estos Indios ni de la raza peruana ni de la guaran; pero an nos faltan datos para darle la colocacin que les corresponde en esa vasta serie de naciones que separaba y an separa estos dos grupos ms conocidos de la
raza sud-americana.
Pido disculpa al Ilustrsimo seor Obispo de la Paz, si causa de la larga distancia que nos separa, he incurrido en errores involuntarios de transcripcin; ms, en este caso como se dijo ya para el Tacana, queda el manuscrito archivado en la Biblioteca del Museo de La Plata, y l en todo caso me
remito.
S.
A. L. Q.]
Plata, Octubre 1" de 1902.
Museo de La
PRONOMBRES PERSONALES
CAVINENO
Yo T
Aquel Nosotros
Vosotros Aquellos
Eama
Miada
Erna.
Mida.
Yumera, Yumeque.
Ecuanara, Ecuana. Micuanara, Micuana.
Yumacuanara, Yumacuana,
Tunara.
[Nota:
Aqu se v que
Que Eque,
son simples partculas demostrativo-pronominales; tambin que la partcula enana hace tema de plural, ya como subfijo, v. g.:
Mi-cuana; ya como
infijo, v.
g.:
Mi-cuana-ra.S. A.
L. Q.]
PRONOMBRES POSESIVOS
En
la
28
tercera persona del plural se ola una variante cureemplazo de qui por ji: ste responde una degeneracin del sonido k en el otro j h tan conocido en todas partes, como se dijo ya en la parte fonolgica de mi Mocov.
riosa, el
La ecuacin es
esta
=J
H=S
En la tercera persona del singular el infijo qui de primera segunda, se convierte en ja, que segn la ecuacin de arriba y una forma anterior ca ka, partcula pronominal basnace de tante conocida en Amrica, y que, por construccin por intrnsico valor lxico, parece que muchas veces, sino todas, representa nuestra preposicin
de.
S.
A. L. Q.]
TACANA
Eania.
Quiema. Emapuji.
Erna.
A mi
Conmigo
Yequiquia. Equiatsebe.
Erna neje.
Nosotros Ecuana. Ecuanaja. De nosotros Ecuanaiju. Para nosotros A nosotros Ecuanara. Ecuanatsebe. Con nosotros
Ecuana
neje.
OAVINENO
SINGUI
Alt
PLURAL
T Miquia. De ti Miquiquia..
Para
ti
Micueisu.
Miatsebe.
Mira. Yumeque.
Contigo
Micuana. Vosotros Micuanajaque. De vosotros Micuanaisu. Para vosotros A vosotros Micuanara. Micuanatseve. Con vosotros
Aqul
Aqullos
De
De aqullos
Para
aqullos
Con aqul
Yumatseve.
Con aqullos
Yumacuanara. Yumacuatseve.
29
VER lio
ski;
Yo He
Fui
soy
sido
Iquia. Iquejua.
Que
sea
Ucue.
Uchini.
VERBO HABER
Ania yumidia. Ania. Hubo Ania; (remoto) Anichine. Habr Anibuque. Que haya Pa ami, Anipa.
Hay
Haba
Aquemuchine. Aquemucuare.
VERBO ESTAR
Estoy Estaba
Ania.
Aniana. He estado Ania. Estuve Anichine. Estar Anibuque. Estte Anicue. Que est Pa ani. Estuviera Eaniu.
Hubiese estado Anicuenaujuara.
Hubiera estado
Estando
Anira
Aniquenajua. Aniqueneuchine
\
Habiendo estado
Anichineque. Anicuareque.
Para estar Anisu. Por estar Aniademe. Estando Anibatsu. Habiendo estado Aniguaju.
VERBO HACER
Hago
Hacis
Iquiaya. Micuanaya.
Yumacuanaque.
Que
ellos
hagan
Pahaecana.
abatsu.
Hiciera
Iquia
Hacen
Hacia Yequiejua. Hice Uchine. He hecho Ucuare. Han hecho Yumacuauchine. Har Iquia abuquia.
Hara Iquia eau. Aquenejua. Hubiera hecho Aqueneuchine. Hubiese hecho Aqueneucuare. Habra hecho Aha. Hacer Ahatsu. Haciendo Anajo. Haber hecho Anajo. Habiendo hecho
VERBO TRABAJAR
Trabaj
Trabajara
Merebatsu, Mereatsu.
cuare.
Hubiese trabajado
chine.
Meraquenesimiquia.
Trabajando t
Meretsu
30
Mereisu. Para trabajar Habiendo trabajado Merejuatsu.
Trabajar
Que trabajen
Rn
Pa
niere.
i}ne trabajemos
Mere.
VERBO AMAR
Inedabaya. Inedabana. He amado Inedabachine. Hube amado Inedabacuare. Aman' Inedababuquia. Ama t Inedabacuemiquia. Amad Inedabacuemicuana.
Yo amo
Hubiera amado
chini.
InedabaquieneuInedabaquieneo-
Am
Hubiese amado
cuare.
Amando
Yo
Que Que
ames
Payuebamiquia.
ellos
amen
Payuebayuma-
cuana.
jua.
Bacani.
ucbini,
etc.
Bacanijua;
ORACIONES CAVINEAS
PADRE NUESTRO
Ecuana
Nuestro
Tata
Padre
Barepaju
Cielos en
Aniacuanaque,
Ests
los l que.
Micuebacani
Tuyo nombre
muy
paju
honrado sea;
Micue
Tuyo
cacuadisiati
reino
Ecuana queja
Nos
paeti
que venga
Tierra en
cielo en
Tuya voluntad
paju
sea
Eaquiequie dutia
Cumplida
toda
Vecaca
Dia
cuanajaquie
los
de
Ecuanatseve cujebatiaque
Nos con
se
Nerecabaya tumetupu
Perdonamos
ellos
Ecuana nerecabacue;
Nos
perdonan
;
portan mal
como
Ecuajaju
pacacaisa
Ume
No
ecuana;
nosotros;
Dutiaja
Todo de
idamaqiiie
mal de
Nerecabuticue
Emancipa
ecuana.
nos.
Amen
-\
Jess.
men Jess.
AVE MARA
Diosna mi quisarati,
Dios
te
conserve,
Diaque yuequie
Sobre
neri
cosa.
Miequia
Tuyo
ecarecanijuquie
vientre de
gran
Timayaquid Yuequie
Fruto
nerijuja Jess.
sea
Gran cosa
Jess.
Mara
Dios
de
Madre,
eccucjaquijuccue;
ruega;
31
Ademe,
Por,
iyacua,
ahora,
Ecuana
Nuestra
pecamos que
los
maju
vieju
Diadi.
Tambin.
Amen
Amen
Jess.
Jess.
EL CREDO
Dios Tata
Dios
utaquiequie
poderoso
el
Ejecueya iequia,
Creo
yo,
Barepa
iyana
anaquie.
Padre
Ebacua tupidya
Hijo
nico,
Ecuana ecuari
Nuestro
diadi
tambin
Espritu
Espritu
de
Seor
jajama Equecuinanacuare;
Virgen
Naci
Concebido fu,
Santa
Madre de
Ecuyuamati-cuare,
Padeci
Crusuju tatacuare,
Crucen
clavado fu,
Majuaju
Muerto ya
mano
en
Limbo
al
baj,
Tercero
da
dentro de
Muerto
los
quejaquid Casita-ticuare;
entre de
Resucit
subi,
Padre Dios
de Padre
todo
Utaquieque idaeque
Puede
lo
[sania.
Se sienta.
Tuaquieya
Al de
Etinucabuequi
Venir ha de
l
Chacha
Vivos
diestra
que
cuana
los
i
Emajucuanatseve
Muertos
los
Jucha
Pecado
bacar;
indagar;
Espritu
Espritu
Santoju
Santo en
Ejeeneya
creo
de)
con (de)
icquie,
yo,
Casupodyaju
Comunin en
Santo cuanajaquie,
Santos
los
Catlica en
de.
Nerebacara,
Misericordia,
de en
finitos
Resurreccin
la,
Canajeti terebuequie
Vida
que se acaba
Amaquie
Nunca
diadi.
tambin.
Amen.
Amen.
YO PECADOR
Yequia juchaqui
Yo
pecador
Tata Dioso
Padre Dios
Tuaqueja
Despus
que
todo d:
quejaya Ecua Jajama Maria Queja Santa yeque neri San Miguel Arcngel
la
Madre Virgen
Maria
La
Santa
gran
cosa
San
Miguel
Arcngel
Barepaju
Cielo en
d,
San
Juan
Bautista
el
d,
Ania cuanaque Mia queja, Tata, Jucha rida iequia Acuareque Adebaja
Estn
los
que
cati
Padre,
Pecado
grande
mi
El hecho
Pensar de
Yanaja,
Palabra de,
jaque
Eccue juchaju,
Mia
culpa en,
Ecue juchaju,
Mia
culpa en,
hecho de,
grande
en.
Ruego
(?)
Santa
Virgen
Mara
San
Miguel
Arcngel
32
Apstoles
los
queja, San Juan Bautista queja, Santo Apstol cuana queja, San Pedro,
San
Juan
Bautista
Santos
San
Pedro,
San Pablo
San
Pablo
Ecuana
Nuestro
ecuari
Seor
Padre,
Tata Dioso
Padre
Dios,
Al
enojado
(?)
Rogueis
(?)
Amen
Jess.
POR LA SEAL
Eddirira
Seal
Maquei cuana
Enemigos nuestros de
Nerccabuticue,
Lbranos,
--
Ecuari,
Seor f
Dioso Tata
Dios
Tataja
Padre
del
ebacaniju,
nombre en
el,
Ebacueja ebacaniju
Hijo del
Espritu
Espritu
Padre,
nombre
en el
Jess.
VOCABULARIO
LENGUA CAVINENA
Acachajuqui Defectuoso. Acachanetaqui Defectible.
Acachapiji
Acachatana
decentar, palpar.
Defectillo. Desproveher.
Tantear, tanteo.
cana Hemorroida. Acaraqueama Involuntario. Accarama Obstinarse. Acua Estregar. Acuda Acido, agrio.
Acudali a
descomedidamente.
Agriar.
Escupidor. Desbabar.
Abacadyamaju
circunstancia.
Interceder.
circunstante,
Abacama Asistencia,
Abacamaha
Asistir.
Abacasa Aflojar, apaciguar. Abacataha Callar. Abacatanasa Deprimir. Abahaca Consternacin. Abahaca adiaju Consternar. Abananari Hutia (asi).
de-
Adeba
Encapricharse, entender,
Adeba aqui
cional.
Soador,
juicioso, ra-
Adebabada
Apacible.
3
Adebama
Adebamere
evidenciar.
34
Amaveruru
Carcoma.
Amena
Amere
Ya.
Adebamatseve
Desconocidamente.
Especificar, recordar,
Persuadir.
Ami
examinar, h-
Adeva
Adia
Conocer.
Apalear.
Anabimutsu
Gracioso. Desalar.
encanto, en-
Aada
Anajacata
cantar, encantamiento.
Anani Hormiga de palo santo. Anapajida Confianza. Anapajidaju Confiar. Anaqui Facundia, Facundo. Anasuie Plido, palidez. Anatsu Descolorido.
Anatutai
Tartamudear.
Agcage
Caminar.
Anau Contienda, cooperar, gresca. Anauama Impudicicia. Anauamaqui Impdico. Ana y dama Blasfemar, blasfemo,
hablilla, habladura.
Indisposicin. Agitseve Con qu? Aha Construir, erigir, hacer. Ahatubu Enfaldar, rbol. Aida As, bueno, buena, hacienda. Aineque Bienhechor.
Agidama
Quien. Aira Aitibu Que.
Domiciliarse,
estar,
existir,
condicin, zurdo.
Anisicuati Variar. Variable. Anisicuataqui Anitzuma Demora, demorar. Aniydama Desacomodar, desaco-
Ansa
modado. Chamuscar.
Abuela.
Anu
Anuca
Desmoronar.
Desempeo.
Amama adyama
Amari
Todava.
Ms, repetir. Anu utsecua Bisabuela. Apada Lejana. Apadama Contiguo. Apaidama Cerca, cercana.
35
Apartatuta
Ape
Desaparecer. Contradiccin.
Contradictor.
rida
Apeaqui
Apella
Contradecir.
Instante. Obscuro, madrugada. Apuapuju Madrugar. Apuda Lobreguez, tinieblas. Apui Mariposa.
Apu
Apuapu
Apuisa
treor.
Ata
Casta.
intuicin.
Atajananaisa
cubrir.
Enlace,
enlazar.
Atananama
Atapiisi
Desalmado.
Consanguneo.
Concluir.
Aputama
Aputasa
gasto.
Aputameve
Aquedyamama
Desconsolado.
Bayeta.
Danta.
herramienta.
Auada
Aveine
Cuada.
Ay Cosa,
Ar
Ayda
Frugalidad. Fiambrar. Ararada Adiestrar. Arasaca Estmago, ventrculo. Arasacaqui Estomacal. Are Ejecucin. Aremaju Viuda.
Arape
Araquiquiju
Inmundicia.
36
Azicadaqui
Bajaguaguasa
Inmundo.
>ivisar.
Azicuama Inimitable.
Azicuamaju
Inmutar.
B
Bajasa Apresurar. Bajasabisa Aprisa. Componer, encostrar. Bajeje Bajemayana Exabruto. Bajida Desacobardar.
Friolento.
Banacua
Lagarto.
Preguntar.
Babare Registrar. Baba utsecua Bisabuelo. Babeju Aprender. Babepaepa Curandero. Babe veda Conjetura. Babi Caza, cazar. Baca baca Pedir, suplicar, splica. Baca bacar Peticin. Baca bacati Ruego. Baca bacato Plegaria. Bacabajaca adyamaju Deprecar. Bacacaya Encuentro de ro. Bacadura Indagar. Bacamaju Decir. Bacani Nombre. Bacanima Innominado. Bacarama Hastio. Bacataja ajuamaha Desafiar.
Bacatiriaque Oirs. Baccuaisa Desimaginar, enredar,
Banu
Sal.
Bata
Es
preciso.
enredo.
Batabijida maqui
Formidable.
Detestar,
detes-
Bacida
Viscoso. Bacuapa Fara grosca, hidra. Bacuapavari Grama. Bacuapavariquini Gramal. Bacuaza Insertar.
(?),
Batacuibijidama
table.
Batajaejinama Estremecer. Bataja ginama Espectro. Batape Igualar, incomparable. Dismil, disimular. Batapisima
Batapizi Batapizia
jar.
deseme-
Batapiziama
Batapiziju
igualar.
Baduju
Bageti
Preparar.
Bagida
Miedo.
Pachorra.
Bajadama
37
Batiquibijida
Batiti
Fealdad.
Frescura.
Bave
Bavitiaju
Bavitiaque Bayajiujiu
Descascar. Escama, Bittiert ( Biyema Inmaculado. Biyu Diarrea. Bize Helada, hielo.
Bitipuji
escamar.
Bizeju
Bucuadyaina
rencia.
Helar.
Indiferente,
indife-
Huelgo,
Bejina Guadua. Bejinaquine Guadual. Benadiru Evaporar. Benadirusa Desvanecer. Benini Impedir.
Bere
Facilidad.
Inmovible. Como, parecido, paridad. Parecer. Buchicha Despertar. Buchichaqui Despertador. Bue Caa. Buge Mancha. Bugeaquima Limpiada. Bugeju Manchar. Bugema Limpia, limpieza. Bugemacuita Pureza.
Bucuma
Bucha Buche
Bugemaju
Buiji
Limpiar.
dosis.
Bia Piojo. Biabia Despiojar. Biabiaha Expulgar. Biaquini Piojera. Bibada Ligero, priesa. Bibiaqui Afortunado. Bibraque Manco. Bibutana Arruga. Bicaca Impedido, impedimento,
aseo.
Bujemaque
Pulcritud.
cachaza.
Buji Tragar. Bujipidia Bocado. Apostema. Bujutsu Buni Perdiz. Burara Germinar, herbecer. Hender, hendidura. Buri Buriburi Gozo, gozoso. Buriburiju Gozar. Ansia, ansiar. Buriri
Maa.
escocer.
Caacati
tinto.
38
Cabizunariti
Incesto.
Emparentar.
Caadebati
Cabupaja Abofetear. Cabupajaqui Abofeteador. Caca Devanar, copa. Caca Ver: Emive caca.
Cacareuanati Defensiva. Cacasati Tumulto, tumultuoso, encorajar, entusiasmo, entusiasmar. Cacasatiaqui Entusiasta. Cacatsuti Considerar, considera-
desvario, des-
cin.
embrute-
Cacatsutima
Cacicati
rotado.
Depravadamente.
Cabacacuatima
Esterilidad.
Cacicatiaqui
Cacipiti
indevoto.
Convidar.
CacuarenaDatima
Indefenso.
Cabaitibaccua Insenescencia.
Cabajejeti Compostura, embarcar. Cabajeti Embellecer. Cabajetiida Decente. Cabajeti idama Indecencia. Cabajeti idama aqui Indecente. Cabameretima Encubrir. Cabameretimaqui Encubridor.
Cacuejati Aconsejar,
pensar, encarar.
consentir, de-
Cacuejatiaqui
rador.
Aconsejador, decla-
Cacuejatiudama
aconsejado.
Desaconsejar,
des-
Cabati cabati
ladera.
Alcahuete, encandi-
Cabati cabatiha
Alcahuetear.
Cabatima
Cabatizu Cabatsati
Disfrutar.
Flaco. Malla. Red. Cachivetiaqui Excusador. Cadabatisa Desempachar. Cadacati Empachar, empacho.
Cacujati
Cacha Cache
Cadaiti
Cautela,
cautelar.
Cadaitiaqui
Cauto.
Cadaitima Incauto.
Cadaruti Afectar. Cadebati Adivinar, aprobacin. Cadebatiaqui Acierto, entendido Cadebatibascua - Botarate. Cadebatiju Aprobar. Cadebatiquie Adivino. Cadenaruti Edificar, edificacin.
Desfigurar.
Aparejar. Celibato. Cabijiti Determinar, determinado. Cabijitima Indeterminado. Cabinituriti Botn de Cabiruti Monstruo. Cabisa Escamocho. Cabitsuaritiaqui Incestuoso.
Cabetima
flor.
Cadi
(i)
-Hed
el
(Red?).
Ver
Padre Nuestro.
Fracaso. Cadijidamati Desistir.
Cadiati
39
Cametseneti Cametuniati
Esponsales.
Encaja.
Cadiqui
Gotern. Contribuir.
Camubatiba esu
Arriscado.
Cadsu
Continencia.
Aparecer.
Convulsar.
Caduditiati
Cadujuneti
Camuitimaaqui
Grosero.
Camure
humor,
Camureti
Genio,
desunir,
humorada, congeniar.
Cajacatisa
Camuyti
Humilde,
humillacin,
Cajaqueti
grupo.
Desmaridar, descasar.
Desavenir, desavenido,
humillar.
Cajaracatima
Cajeviti
Casto,
castidad.
Araar,
escarapela.
Canaara
posar
.
Embrolln. Incisin. Cajipeti Coneubinario, plantilla. Cajiruti Bufar. Cajiyuti Conciliar. Cajiyiti Desasosegar.
Cajicatisaqui
Cajicuiti
Canabuiji Inspiracin. Inspirador. Canabuijiaqui Inspirar. Canabuijiju Canachi Deso (as). Gemido. Canageti
Canaiti
enojo.
Agraviar, clera,
enojar,
Canaitijaca
Desencono,
desenfado,
Cajo Corcoba, jiba. Cajoaqui Jiboso. Cajoquiquie Corcobado. Cajucuati Desempalagar, grgara.
Canajeti Agitacin,
agitar, boquear,
Canama
Canana
gargarizar.
Vestido. Cajututi Guirigai. Cajututusati Abrazar. Camacaca Abrazo. Camacacati Abrazador. Camacacatiaqui
penado.
Cananaaqui
Cananatimuca
tud.
Decrpito, decrepi-
Camaqueitiaqui Guerreador. Camayatiaqui Falible. Camedaqueti Tacto. Camepanati Confesar, confesin. Aturdido, faena. Camereti
Casado. Cananeti Expresar. Canapica Canapi Expresin. Decencia, honestidad. Canaruti Decente, honestaCanarutitseve mente. Canaruti yda Exacto.
Canasiriju
Fortificar.
Canatere
Fatiga,
fatigar.
40
Entrepernar. Canatsicaruti Zambullir. Canavitu
Canaytiuri Canerecati
vorecer.
Ictericia. Empobrecer,
favor, fa-
Canerecatibaccue
Impiedadj
fran-
quear, franqueza.
'asada. Caneti Hospitalidad. Canetimereti Agujero, hoya, hoyo. Cani Avispa crahn. Canibira Empozar. Caniisa Dolor. Canijupeati Borracho. Canijuquisati Abatir. Canime bucuti Disputa. Canime cuarusati
<
Capuri Aclamar. Nausear, vmito. Capuseti Capuseticara Nusea. Caputa Escuro. Caputaju Encapotar. Caputi Anublar. lanoso. Cara Caracanima Ira.
<
Caradati
Gento.
Carana Descomodidad. Carasa Encajar. Carecanieque Congoja, congojar. Carecani iyaqui En cinta. Carecanimaju Enfurecer. Carecanisaqui Embarazada. Carecaniuje Entuerto. Desacompaar. Carenejaca Duplicado. Carequi Carequiju Duplicar. Careseca Desparejar.
Careveti Infanticidio. Infanticida. Carevetiaqui Encerrar. Caria Hacendera. Carireti Desperezarse, esperezo. Cariruti Caru Mordedura, picada.
Adolescencia.
Abandonar, pena, pe-
Cape
Abanicar.
Capeinimeti
vigor.
nar, tristeza.
Capepati Enlodar. Capequeti Entrambos. Caperere cabatiarna Descarado. Descararse. Caperere cabatiamaju Caperere cabatiamatseve Desca-
botar.
Capetatiaqui
Curioso.
estra-
Capeyuimetijaca
Despenar.
Capieti Escarnio, sonar, sonido. Escarnecedor. Capietiaqui Capietiqui Escarnecer. Capiniri Salvaje.
Capiruriti
Enroscar.
Patalear, clico, entu-
Capucacati
Soberbio. Equilibrar. Casiriti Casamiento. Casiritima Duracin, Casiritimaju Durar. Casiti Afear.
Casi mili
Casipiti
duradero.
Castere Flaquear, flaqueza. Casubuti Vencer. Casueniti Orgullo. Presumir. Casumite Casumiti Encopetado, fantasa, en-
Capuqui
Cubierta.
vanecer, exaltar.
41
Casumitiaqui Orgulloso. Desensoberbecerse. Casumutijaca Catabuti Circuito. Catacuaritiarida Mujer nula, es-
caldad.
Cataniutsie
Desplumar. Catananaquiju Encaonar. Cataqueja Desamor, desapego. Cataquejaju Desamorar. Cataqueti Chocar, choque. Cataquijaha Desamar. Cati Hecho, hechura, instigacin. Catiananasati Garbullo. Catiaqui Daador, daable.
forzoso.
Catiati Dbito,
dor.
Ensuciador. Cazicatiaqui Cazipiti Ensamblar. Alborozar. Cazomiti Caztere Languidez, lnguido. Ensoberbecer. Cazumiti
Cira
desposar, distribu-
Citara
Cresta. Bolsa.
Costal. Entalegar.
Catiatiaqui
Condescendencia, da-
Citaraebari Citarajuisa
Clavomusama
Denuncia.
Catiatiataqui
Origen. Emperrarse. Caticati Debate. Cati idia Elaborar. Catiriati Denidar. Catiti Daar, dao. Catiucavijati Escamonda.
Catibuti
Caticaraju
vuelta.
Comazejiju
Generalizar.
Incultivable.
Comeretimaha
Corona
Guirnalda.
lancha.
Catzati
Breva.
Cuadisiayaque
Entallecer, vestirse. Catzu cavijati Caumiti Ufano, vanidad. Caveti Consorte, cnyuges.
Cavicati
Cavituti
Florecer.
Ley, despachar, enviar. Quemando. eCuadyama Coraje. Cuaisa cuaysa Desportillar. Cuajadaquevijida Golosear. Cuajeri Cacao. Cuajeriquini (Cacaotal. Cuaji Asomar. Cuajiti Averiguar, exploracin. Cuajitima Inaveriguable. Cuami Hundir. Cuamicuami Hundible. Cuanemaque Soltero.
Cuanime cuarusati
Cuapujique
Disputar.
Madrastra.
4
42
Chicharrn, freir. Cuararaisa Ayuda, bandada, cometer, Cuare
Cueru
Filo.
Cuesi cuesi
Destrizar.
expedicin.
redondo.
Glndula, incordio. Gigante. Cuijada Arista. Cuinana Llega, llegar, parir. Cuinara Nacer.
Cuidi
Cuiducuido
DesDes-
Cuiri
Degenerar.
Espurriar.
Cuisu
Cuaretianuca baccuatseve
agradecidamente.
Cuitabacati
Cuitanque
Cuatsaguana Corregir,
Cuatsabija Prdica. Predicar. Cuatsabijiju Cuatsabiti Bigote.
imparcialidad.
Entreverar. Equivocacin,
equivocar,
Cuatsaguanama
corregible.
Incorreccin, in-
Cumazeji
Cumazejiju
Imitable.
Imitar.
Cuau Cuauda
Cubita
Ida.
Bejuca, contorno.
farrn.
Hidrocfalo.
Gobernar.
Bejucal. Cua. Cuparicati Encompadrarar. Cupipana Gorrn. Curecati Alabar, ensalzar. Curecatiaqui Ensalzador.
Cunuquini
Curecatisa
Elogiar, elogio.
Curuma
Cuti
.Abstenerse, abstinencia.
(?).
Cuyane
desesperar.
Gusarn Imaginario.
Ch
Cududu Desesperacin,
Cuegipa
Cueja
cencia.
Norte.
denotar, noticiar,
li-
Aviso,
Cuejana
Cuejatiu
Cuejeti
Formar. Denunciar.
declarado.
Cuejayaque
Cueji
Ha Avisar.
Chabare Errata, error. Chacha Chacota, grito, gritero. Chachabaccua Insaludable. Chachacha Gritar. Chachada Pwojo.
Chachaje Chachaju
Contender. Chacotear,
sanar.
Apenas, como quiera, con trabajo. Chanu Temblar.
43
Dacacaqui (alvo. Dacaysa Destechar. Dachibu Abceso, divieso.
Chamacaina
Chapa
Perro.
Dada
Ensalmar,
hunada,
luibo.
balancear.
Dajicadama
Dajida
Dajidatseve
Deshonestamente.
Damema
Desproporcionar.
despicar, desquite.
Danuma
Desafortunado.
separados.
Chiri
Garramar,
Galpago, tortuga. Datse Aunque, empero. Daue Fructificar. Deca Hombre, macho.
Decaja
Desflorecer.
ungir.
Chiveaqui
Fingido.
Marimacho.
Dedaha
Dejeta
Fondear.
Vadear.
Chumu
ra,
Forquilla,
gancho, espete-
horqueta.
Churu
Golondrina, gorro.
D
Dabuchere Iguana. Dacaca Calva, encalvecer.
Diaini
Ocioso.
Diainicadiati
Desocupacin. Descario.
E
[Siendo la E prefijo eufnico, comprense todas la voces estas con las
Descariarse.
sobre,
Ed.
Diaquejie Enteramente. Diaqueju Externo. Diaquejunati Creciente. Diaqueneuti Enorme. Diaquepije Extraordinario. Diaquepijine intemperie. Diaquetana Empeorar. Diaycada Holgazn. Diaycadaju Empoltronarse, holga-
Eamere
Digerir.
Eaniqui Guarida. Eaniquiqui Matriz. Eapuquiju Encubertar. Eaputa Escurar (oscurecer Eaqui Capaz, causa, forma.
:'
).
Eaquiama
Incapaz.
zanear.
Haragn,
Encebar.
haraganear.
Empegar. Didia Incompleto. Dijima Hostigar. Diosujayana Doctrina. Diosuja yana aqui Doctrinero. Diri Encanalar, sea, seal.
Dida
Eaquiequie Cumplida. Eaquiju Causar. Eaquique Fbrica, Hostiario. Eaquiqueju Fabricar. Earaqui Fiambre. Earaquiquini Fiambrera. Eatseve Conmigo.
Eavemaju
Enviudar.
hijo, yerno.
Ebacua
Cria,
Dirijo
Ebacuaja
Filial.
Encrasar, enturbiar.
abrigar.
ahi-
Teir.
Ducus
Baldonar.
muchacho. Hamaca.
Cabezada.
Ebaqui
Ebaruque
Ebatura
Encopetar. Arriba.
Temprano.
Dutsabecaca
Todo. Diariamente.
Duza
Absorber.
45
Ebi Brazo, escarbar, Ebicana Pulso. Ebicani Manga.
nariz.
Ecuadisia
Ecuadyama Ecuadyamaha
cor-
Ebite
Ebiti
Pellejo.
teza.
Ecuararaysa Frito. Ecuari Juez. Ecuaruna Abejn. Ecuaruruisa Enrejado, Ecuasiquie Migaja. Ecuatsa Boca, orilla.
enrejar.
Eduede
Saliva.
Ebubuqui
Escoba.
Ebuchichaqui
Despertar.
gar-
Ecuedi pusia
Desalivar, desflemar.
Cara.
Ecueiquinimuyza Ceo. Ecueja Educacin, interpretacin. Ecuejaju Interpretar. Ecuejaqui Denunciador, interpretador, intrprete.
Despierto.
Ecuejaquiju Enunciar. Ecuejiquini Faz. Ecuese Fragmento. Ecueyani Imaginacin. Ecui rbol, higuera, tronco.
Ecacuitatiriati
Ecadeneti
Consumido. Bruja.
(?).
Ecadya
Ecajo
Hurgamandera.
Ecuicha Terror. Ecuinana Nacido, parida. Ecuinanaqui Efugio. Ecuiquiama Ajeno. Ecuisa Espantar, espanto,
susto.
Ecuitama
Ecuiviri
larse.
Incorpreo.
Ecuitayequi
Homicida.
Encaratu-
Arbusto.
Ecusecuiquinimuysa
Zurcir.
Pluma.
Ecatta
Ecazitati
Inmediato,
inmediacin.
Edana Cuerno,
Edderuquie
Eddiri
espoln, garrn.
Garapita.
Tringulo.
Camino.
Edtuda Coagular.
46
Edu
Yema.
<
Dios. Edumijite Tripa Edumiti Intestino. Edumitie/ari (d ?) Ventrudo. Eduqui Hilo. Edure Compaero. Egereque Corona, cual. Egique Maz. Eiduquiquemi Desapuntalar. Eigiqui Bebida.
Educhi
Eijanatenaqui Cornudo.
Bonanza. Fisonoma. Ejiquiju Hermanar. Ejiriquini Estilo. Ejita Huerta. Ejitaju Descubierto. Ejitajuaqui Descubridor. Ejituraquiju Confortar.
Ejicuina
Ejigu
Eiyamudia
Engastar.
(?),
jabonado,
ja-
Ejituraquique Confortativo. Descendencia. Ejuetive Ejui Menstruacin. Ejuiju Menstrual'. Ejuquie Hermano, hermana. Ejuquitana Qarifruncido. Ejuri Corriente. Ejuta Ver. Ejuzicua Hbrido. Goma, incienso, resina. Eniadi
Emaju
Cadver, difunto,
tinado,
Mofa.
(?).
muerto.
Emapisi
Hidromancia.
Emaque
infalibi-
Abajo,
debajo, menos.
Ejebuataquima Infalible,
lidad.
inefable,
Emaricaca Olla. Ematiccui Achiote. Ematina Cima. Ematina corona Diadema. Ematinatsau Casca.
a a).
Ejebut Imposibilidad. Ejebutsee Estado, imposibilidad. Ejebutseha Imposibilitar. Ejecuuju Lleno, llenar. Ejee S. Ejeecqueani Prieto.
Eme Mano
Emechiquie
(').
Dueo.
Ejeeneguana
Fiel,
fidelidad.
Ejeeneguasataqui
Ejer/uajau (q?)
Fidedigno.
Dulzura.
Emetuastupu
Empear. Palmo.
So-
Ejeme Fe.
Ejenane
rar.
Emetucu
papo.
Mano. Emetucupucacatsubanacapa
(i)
Ejenataqui
Creble.
Ver: Credo.
Ejeque
Cualquiera.
Emetucupucaca Puo. Emetucusapara Dedo.
Enietucuzapara
47
Epecaca Rion. Epere Costado.
Garfa.
imagen.
Epezizi
Gordazo,
gordaza.
Emiuaqui
ainada.
Em Caracol.
Emuba
Grima.
pica Trenzado. Epicaque Cordellate. Epida Matadura. Epiequi Horma. Epiqui Abanico. Epire Collar. Epiruri Fardo.
Epitajua
Hidrpico.
zumo.
Descubrir.
Ena Agua.
Epiti
Cuello.
Bao. Jugo, sustancia, Enacacaeti Supurar. Enacata Mojadura. Enacueba Envidia. Enacuji Charco. Enacuju Encharcada.
Enabitiqui
Epizuqui
Enacaca
Epu
Desaadidura. Pueblo.
Frgil, fragilidad.
Epucu
Epuma
Epuna
Cuntos?
Emisario. Caldo.
Hembra,
Epunabavitiayaque
Ebrio.
veta.
Ename
Enaru
Jarra. Guardoso,
Alborozo. Harinoso.
cumbir.
Enaruqui
dador.
Cuidador,
Enaruquiju
Enasapa
Equedya
Epapa
Equinarumati Integridad. Equiniju Adentro, dentro. Equiniqui Estuche. Equique Bosque. Equiquejuju Embosquecerse. Equiquie Mo. Equiquie Montaa. Equitaese Homicidio. Erada Ramillete, junta. Eradaqui Balumba.
48
Etata ucuare Clavado. Etavi Jornada. Etaviqui (Jama. Etavisaqui Dormitivo. Etazique Despabiladeras.
Erami
Eramibi
Erara
Carne. Carnvoro.
Carnosidad.
Seco.
Eramicuinana
Ere Rallar (?). Erera Ege (?). Erere Enramada. Erereha Enramar. Eriduque Asador. Erique Fuente. Eru Cancin, cantar, escorbuto,
garrotillo, tonada.
Etena
dijo.
Etenaqui Etene
Eti
Encubierto.
inventar, polucin,
Invencin,
Erumu Garganchn,
garganta, gar-
Erumumu
Etibene Etibune
Atrs, detrs.
Esaha Espigar. Esamaqui Ungento. Esana Heredado. Esanaquie Hurfano. Esapara Chamasca (?). Esepara Gajo. Esepere Arroyo. Esequi Matador.
Esereraujeda
Innovar,
Etieya
Retorcijn.
Desaparrado. Esipipisa Pared. Esipiqui Esipiqui coeti Cercar. Esipita Juntura. Esiri Senectud, vejez, viejo. Esiriju Envejecer. Esirima Juventud. Espune Zaratn.
Insuficiencia, insuficiente. Etijaqui Chispa. Etijaquia Chispear. Etimacuija Aguijn. Etimaquere Fajar. Etimaquerequi Faja. Etiqui Fuego. Etiquinitaha Embalsar. Etiquitabu Tizn.
Etirisaqui
Abrasador.
Estau Innato.
Etacaqui
Desollador.
Hepata.
Etacua ujeji
Etirutzeve Carbn. Empos (?). Etiveni Etiveru Gruta. Entrepiernas. Etsacamajata Etsandiara Esqueleto. Desparramador. Etsapequi Etsapuna Mdula, meollo, tutano. Cabello, cerda, lana. Etsaru Etsarudecaca Guedeja, quedeja. Etsarudiji Crencha. Hueso. Etsau
Etachi Contenido. Etachi quiisicua Desembarazar. Empedernir. Etadata Etapataqui Grada, escala, escalera. Balsero. Etaruquiquie Etata Comulgar. (Ver comulgar.) CoEtata Jesu Cristoja quemi mulgar. Etaruqui Remo. Etatapujique Padrastro.
Etsauquemi
Desposar.
Escarvadiente.
Grasa, manteca,
Dentellar.
esperma,
grasicnta.
Etseribuqueji Grasiento,
Etsetaquia
49
Etsucu
Evicauiiba
Etsucuija
Esquina. Aguja.
interesable.
Evicuabu
Evija
Eviri Evite Eviti
Remangar. Cabo.
Hocico.
chico, enano.
piel.
Vastago.
Evimunu
Etsugequiettare Hostal ("?). Etsugequiju Interesar. Etsure Mango. Etsnri Voz. Etsuricani Exfago, gaote, gola. Etsuricanibaeze Espumarajo. Ettada Nalga.
Contralto, Peladura,
Evitirarama
Eya
Eyaju
Exentar.
Ettamu
Cachete.
(
techar.
Ettena Secreto, patrocinar, polilla. Ettena cacuejati Defeccin. Ettete Hoguera. Ettibu Popa. Ettibuimaqui Canoero.
Ettida
Ettirua
Feedya
Vedlo, helo
(elo).
G
Geri Casi. Gietana Cavilar.
Escurridura.
Cintura.
Etuba
Bandullo, ingle.
Guajadaque
barato.
Guajatana Guajatare
Azcar. Enconar.
Guana
Euxitemu
Pantorrilla.
Guanabute Asesinar. Guanabutequi Asesino. Guanaquina Insolar. Guanasa Flica (?). Guanepea uado. Guani Humedad, vapor, humo.
<
Evayo Eve
Torcido.
Cachorro.
Guanicuinanasa
Desahumar.
tufo,
Guanida
olor.
Rancio,
expirar,
Eve ebari
Mocedad.
Vado. Madeja.
E vejeta
Eveuuque
Holln.
Guaniju
Humear.
Guanizididia
Entiznar.
Guarurusa
engan-
Gangoso,
Guau
Desparpajar.
Impureza.
Tomo XII
II
50
Idamacara Malcomido. Idamacuina Malparida. Idamacuita Peor. Idamajanaha Maldecir. Idamajo Peligrar. Idamajuquictaqui Peligroso.
Idamamereju Idamayana
Idaque
Tentar.
Maldicin.
Bondad, orden.
Ibeda Ibedaha
Dificultad, difcil.
Ibedama
Ibida Ibida
Dificultar. Fcil.
hedentina.
Idatemuysa
Hedor,
Idaymama
Ibidaju Heder, hediondez, hediondo. Ibu Arremangar. Ibuba Deshojar, desteir. Ibubatana Deslustrar.
Icada
Icicua
Escabroso.
Copiar.
Idumaha
anticipacin,
Exasperar.
Icucue
antes.
Anteponer,
Atrancar.
(
Sol.
escarnalo.
Igevene
Igi
Bien
querer.
Igi
Destruir, desperdiciar.
Igillaguanaaqui
Igillaguanati
Idadama
Inadvertencia.
Idadiaqui
Mejor.
diestra.
Pajita.
Idaisu Conveniente, conveniencia. Idaju Regir. Idajuquiju Aprovechar. Idama Mal, malo, ultrajar.
Igueda Estimar. Iguedaba aqui Amar. Iguedamaju Odiar. Iguene cabajeti Prevenido. Ihacua Ahora.
Ija
Erizo.
Ijaca
Oreja.
Desmayar.
Escuchar, espiar, expec-
Ijaca aputa
Maliciar.
Mal hecho.
Ijacabaca
tacin.
Idamaca
51
Ijacarnirutuqui Escarva orejas. Ijacaqui Odo. Ijacaquiju Oir. Ijacaraque (eshojar. Ijacatubu Desorejar.
Inatsama
1
ha
Desaire.
na sa
I
in.i
Desairar.
-
Ijaja
Limar.
Indaque Querido. Indiama -- Diferencial'. Inemetsape Conciencia Inequedia Ingenuidad. Inequedyaha Entonar, entono.
Inequedyamaha
Falsear.
inalte-
Encariar.
Infierno.
Ijanaqui Endemoniado.
Burlar, irrisin.
Diablo.
Inetinuca Decurso. Inica Liebre Inieda Escasez, mezquino. Inieda amaqui Obsequioso.
Ijicara
Irue
Adulterar. Ijauatena Ijauatenaqui Adltero. Ijave Juego. Ijaveaqui Jugador, juguetear. Ijeve Envilecer.
Sed.
Ijillajiguanati
Murmurar.
tor-
Caimiento, desmadejar,
Debilitar.
Inime adebayama Sencillez. Inimeajaca Desapropiis.'. Inimeapenea Discrepar. Inimebacuina Impenitente, impenitencia.
peza.
Imeu
Ina
sin.
Inadyaynadyamaha
suso, deshabituado.
Desusar, de-
Inimeducu
lespulsarse, fervoroso,
fervor, fervorizar,
feracidad.
Inimedyaoya
Contrario.
pa-
Inutilizar.
Agarradero. Endiablado, exorbitante,
Inaimqui
Inania
in-
Inineidujuaqui - Paciente.
Inime iduma
Impaciencia, impa-
Inamajari
Crudo.
ciente, insufrible.
Inime idumaju
Inaruma
Inocente, inocencia,
fin,
sible,
demencia.
entonte-
finalmente,
ignorante,
ignorancia,
extinguir,
ininteligible, impotente,
desierto,
Inimemamere
Dementar.
Inarumaju
ignorar.
--
Completar,
finalizar,
Inatieba
Inimemetse Importe, importancia. Inimemetseju Importante. Inimepea Atligido. Inimeque Despacio, lamentable,
moroso.
Descolar.
52
Inimequecuita Despacito. Inimequi Conducta, deliberar,
plo, inteligencia, inteligente.
Isai
in-
Azuzar.
Inimequiama
creto.
Indiscrecin, indis-
Inimequiaqui Industrioso. Inimequiju Ejemplar, industriar. Inimequijutaqui Inteligible. Inimetana Reprimir. Inimetiana Fomentar, fomento,
conforme, conformidad. Inimetiria Esmero. Inimetiriabaccua; nime ani carama Contumacia. Inimetupu Atender, atencin, cogitabundo, cuerdo, discurso, di-
parlar.
Isave
Isicua
Sordo.
Desvo.
I
Isura
Ita
(espumar.
(lodo.
Isurumumu
se
Iti
Itieja
Itti
sentir.
Ita
Inimetupuaqui Especulador. Inimetseve Graciosamente. Inipetupu Cordura. Ipa Abortar. Ipene Impenetrable. Ipeya Concubina.
Ipi
Itucu
Ituisa
empelln.
o, una Desolado, desolacin. Iuimejuatsa Delicia, delicioso. Iuimeju utidia cahanaumati DeI
Ipia
Cicatriz. Delatar. Ipidyameha Aumentar. Ipisa Desfogar. Ique Emprear. Iquequiti Afecto. Iquiaqui Bebedor. Ira Demoler, desliar,
lirar.
Ive
Cebo.
Oliscar.
cellar,
Iya
desorillar,
Dominar, dominio,
em-
palmar.
Iratana
Iria
Escampar.
Desenconar,
desentumecer,
Iyaage Copilar. Iyacua Pecho. Iye Matar. Iyeque Matador. Iyu Enjuto. Iyuca labeza. Iyucaicuqui - Cabecera. Iyucaqui Docto. Iyue Apasionar, apasionado.
(
desinflamar.
Irine
Iru vender.
Iyuedamaju
Iyueisu
Invalidar.
Iyuepe
Dedignar.
Ftil, desechar, insignifi-
Insaciable.
Envidiar, envidia. Isa Despreciar, ensacar. Isaani Domar. Isaaqui Envidioso. Isabe Sordo Isave).
(
Iyumata
Existencia.
Enfundia,
hueva.
53
Yatsanacajo
Saborear.
Ya
'ontra, poner.
Yatucapivi Yatucasaru
Orzuelo.
Pestaa.
Yacabaccua
Yacoisa
Descarnar. Estable.
Yaurupi
Govio.
delantera.
hoy.
Enmendacin,
enmendar,
enmienda.
Yamaca Jeta. Yamaeque Decisin. Yana Mioma, palabra. Yana ayaque Mand.
despejo.
Yeve
Yia
Yana cana
Por
broma, en balde.
Yuama
do, devastar.
cuau cuauma Charlar. chacha Chachara. chachaju Chacharear. guana guanani Esquivez Yanacana, guana guananiaqui Es-
Yucaapu
Encasquetar.
quivoso.
Yanacanarnuy
Idlatra.
Yanacana Yanacana
Cuesta.
quisarati
Cuestionar.
quisarati
quisarati
Anoche, anteanoche. Yudijidijidya Frecuente. Yudijidijaha Devolver. Yudijidijidia Continuo, frecuencia Yudijidyaju Desandar.
Yuchine
Yanaquima Indeciso. Yanaruma Idiota. Yana yana Suelo. Yanca Huero. Yapere Peine. Yaquedya mama Desconsolacin.
Yaracaca Hombro. Yarapasa Gamuza. Yarapaza bice. Yare-tseve Del prjimo.
Yudya Confrontar. Yudyama Diferencia. Yudya quedya Hacha, hacinar. Yuedyama yuedyarua Desacostumbrar.
Yueneriama
Yueque
Yuica Yuiju
aquello.
Juda.
Yaru
Descular.
Espritu.
Yuime adebajaca
mente.
Yatanana Yatananama
Yati
Inanimado.
Yuimejuatsa
cin.
Yuimequeura
54
Jaccama
Yuimeju
lirar.
utidia
cahanaumati
De-
Ictifago.
Yuju
Arder.
Yume
Jacecacuina Desovar. Jacua Punzn. Jachi Dbice, obstculo. Jae Pescado. Jaeaqui Pescador.
Jaeati
Pescar.
Jahuamu
Ver
Tahuamu.
Yumei
idia
Insomnio.
desconcep-
Yurneriarnaha
deshonrar.
Detractar, difamar,
Yurueriaqui
Afrentador.
Estuprador. Intacto, inviolado, Jajataquima Inviolable. Jajevenequi Dspota. Janiatoro Sarta. Jana Licencia. Janacacatsu Gangrena.
Jajaaqui
Ja jama
virgen.
Jananama
Inhonesto.
Yunerima
Yunesi Yuneti
<
Descrdito.
rdito.
Parar.
Janasa Influencia, influjo. Janatsu Enflaquecer. Jauau Dbil, debilidad. Jaque Eximir, exonerar, divisin. Jaquete Despartir. Jarasa [dea, idear.
Jari
Jaratara - Hueco. Hilar (debe ser Tari). Jaru Descutar, excitar, fijo,
fijar,
fijacin, incitacin.
desafo.
Yuri
Filtracin,
Estaca.
desage.
Yuru
Jata Foja. Jatada Galn. Jatadaju Galantear. Jatape jatapea Hojear. Jatitida Garboso. Jatitiquidama Inhumano, inhuma-
nidad.
Yuya Yuyu
ari
Durante.
Perpendicular.
Deshilar. Inferior.
Evange-
Ja
De,
preposicin,
pero que
se
subfija.
Jii
Jabubu
Huracn.
Jiji
Gustoso. Estircol,
esterquilineo, herextal
baje.
Jinie
Divorciar.
vez sea
.)
Jirueaqui
Htico,
htica.
Gama (J T F ?). Jia Jia deca Gamo J T F Jira Ver Tira Fira.
(
Jira Filamento. Jisa Desmoralizar, desmoralizado. Jita Funcin. Jiujiu Ilusin, impropio, guisante.
Ju
En, (dice: Adverbio, preposi?).
cin
dilla.
Haber,
ala,
hongo,
cria-
M
Macaca Enfaldo. Macuarema Desmantelado. Madeca Familia, familiar, familiaridad.
Inhabilitar.
Juajuiju
Fecundar.
Juanausa
Juaqui Juatsu
Inhonestamente.
Fecundo, fecundidad. Dems.
dudosa.
Comadreja. Falcinelo (?). Maju Muerte, fallecer, finar, morir. Majuaju Muerto fu. (Ver Credo.) Majuaqui Mortal.
Majavizi
Majiti
Majucani Sepulcro.
Majuettare Hospital. Majuquini Panten.
Inculpable. Juchaviji Lujuria. Juchavijiaqui Lujurioso. Judia En. Juetibe Descender, descendiente. Jugepuna Pata. Juja Ventosear. Jujara Encantarse. Juje Ganso. Jujedece Pato.
Juchama
Palma, absorber. Jujicuinanuca Encarnecer. Jujida -- Frondoso, carigordo,
Juji
pazo.
Majuma
Sano, salud.
Endeudarse.
cor-
Manutia Paga. Mauutiaque Pagar. Mapacui Cientopies. Mapimiri Encarnado. Mapimiria Encarnar. Mapisi Eteromancia.
Mapisiqui
Fantasma,
fatdico.
Corpulento. Juma 'rudeza, crudo. Jumeni Desterrar. Juna Incendio, incendiar. Junenitaquima Intransible. Jupe jupe Estrafalario. Jupi Entrar. Jupiji ( Yupiji) Don. Jupijiaqui Dadivoso. Juracama Habilitar, habilitacin.
Jujuisi
I
Maquei Enemigo. Maqui Feto, preez. Mar Ao (Quichua). Mar beta Dos aos (asi). Maranqueda Esto. Mareju Ocupacin.
Maria
Eral.
Estercolar.
'
May
cha
56
Frazada.
Muba Muda
Arcilla, tierra.
Muju
Gorgojo.
Finamente.
Mumi
infeliz,
Mejidama
Desgracia, desgraciado,
Muruuqueda
Rescoldo
Servir, trabajo.
Mereaqui
Labrador, servir.
Perdn.
(Ver
Mandamiento.)
Muruviru Encenizar. Muti Excrecencia. Mutsu Desarraigar. Mutsu mutsu Desherbar, despreocupar.
Merecaba
Mereju Trabajar. Mereyujequi Jornalero. Merezuve Jornal. Meseca Desarmar, destituir. Meta Noche. Metara Sortija. Metsene Enseorear, heredero,
rencia.
Muy
Honrar.
Dolo, forjar.
Muya
fraude,
dear.
he-
engao,
fachen-
Metsequiju
Dedicar.
chillido.
Meya
(.'Inflar,
Meysurumaju
Desuar.
Miatseve Contigo. Miatseve ecuana Tus relacionados. (Ver Mandamiento.) Micuanaja Vuestro. Mididaja Esperma. Mije Caresta. Mijida Frtil. Mijidaha Fertilizar. Mijidamateve Desgraciadamente. Mijuaba Pulsar.
Muza muza
N
Nabiti
Nacataha
Mina
Engargantar.
Najara
Nacu
Naji
Najiari
Satisfacer.
Miquia Tu. Mire Abatanar. Miri Garrotazo. Misida Sospecha. Misidajo Sospechar. Misi deca Gato. Misi epuna Gata. Mita Segunda y tercera persona de
Ita.
Borrachera,
Crpula.
emborrachar, em-
briagar.
Najiaridaque
Crapuloso.
Nanada apada
dez, insulso.
Mivecacaquenii
Desembuchar.
Desazonar.
Encanijar.
Desabrido.
cuidar, guar-
Nijupa
descuidar,
Naruijaque
Deplorar, gemir.
Naruma
Descuidado,
frui-
descuido.
cin, gloriarse.
Naruniaisa
Perder.
saciar.
Extraer, extracto.
Nei
Lluvia, aguacero.
Nerca
Importunar.
Nercaqui Importuno.
Nerecaba
Nime ani carama Contumacia. Nime apupudaha Embobecer. Nime aputa Delinquir, olvidar,
indulgencia,
miserivido.
ol-
Indulgente,
libertad, limosna.
Nime
aputaneti
Estupefacto, em-
Nerecaba aqui
cordioso.
Limosnero,
belesar, embeleso.
Nerecabacue
nuestro.)
Nerecabaha Indultar. Nerecabarua Incompasivo. Nerecabaua Perdonamos. Nerecabuta Emancipar. Nerecabuti Albedrio. Nerecada Fatal, miseria, miserable, pobre.
Nime aputasa Embelear. Nime arquida Memoria. Nime aria Afianzar. Nime arrarada Dcil, docilidad. Nime atacuina Desahogo. Nime atada Afable afabilidad. Nime atadama Indolencia. Nime ataquima Cruel. Nime ataquimaju Encrudelecer. Nime attacuina Desahogar.
-
Nerecadama Nerecama
Rico.
Caridad.
Nerere Histrico. Neretapa Pisotear. Neri Verdadero. Netiage Indirecto. Netiaqueni Desamparar. Netimere Hospedar. Netsugeti Fletar.
Nime
cuaiti
Netunerema
Independiente, inde-
Nimecueja
dimiento.
remor-
manse-
Parasismo. Entristecer,
funestar.
des-
Tomo XII
58
Nimeguaaamaju
Desobedecer.
Nubigeri nubigeri
Fluctuar.
Nubimere Introducir. Nuca nuca Enredadera. Nuca Corva, batear, plegar. Nudsa Pasto.
Nunu
Nuriri
Comprimir. Escolopendra.
Genuflexin.
Nuyu
O
Oachibiji
Saban.
Nocivo.
Nimequemi
deferir.
Inficionar, deferencia,
Nimequemiaqui Deferente. Nimequi Corts, jovial. Nimequiamere Desembravecer. Nimeseca Imbuir. Nimesesa Desobligar.
Nimesisa
Recrear, recreo.
Nimetiria bacuaqui
Contumaz.
inquirir.
Pagida Duro, dureza. Paja Guantada, herir. Pajada Blanquear. Pajadaha Blanquear. Pajidaha Endurecer.
Pajuipiji
clinar.
Fornido.
inclinacin, in-
Pameme Delicadez,
Urdir.
Nitiamaquemetidyaju
lizar.
Espiritua-
Descan-
Nitiasicua
Dislocar.
sadamente.
Panaquiyuebamereti
Panatitaqui
Enamorar. Comulgar.
Noreda
Reprender.
Entrada, entrar.
Nube
Nubi Hincar. Nubia Entran, se contienen. Nubia aqui Introductor. Nubiaque Entrante.
Panuda Enternecer. Panuu Firme. Papa Enterrar, entierro, sepultar. Paquetana Rebosar. Parapara Espantajo. Paru Correccin, despintar, expiar.
Pasabau Ilegitimo. Pasapasa Daifa (?), gorrona.
59
Pasau
Pasu
Tosco, gris.
Derrubiar
(?),
infestar.
Patata
in-
gotear, gotera.
truso, inundar,
Patatasa Destilar, instigar. Patia Centro. Patia aqueba Despatillar. Patiani Calle. Patiajaquea Erogar. Patiapatia Intermedio, interme-
Picucua
Ribetear.
diar.
Patsa carey Dividir, fraccin, raja. Patsatiaya mal Entrecortar. Patsa virida Estrechar, estrechez. Patsedaha Ensalobrarse.
i
Pidia Una. Pie Describir, descripcin, eco, medar. Pieba Contado, contar. Contador. Piebaqui
re-
Patu
Encaizada.
Paua Imputar.
Pazatsu Empaar. Paza paza Fornicar, fornicacin. Pea cuita Intratable. Peade Uno. Peadia Uno solo. Pea masa Adems. Peapea Discernir, desunin.
Resonar. Fortuna,
oportunamente,
deshora, des-
tiempo.
Piejuama Inoportuno,
Piejuaniajari
acertado, desacertadamente.
Despropsito.
Peaqueque Chillido. Peara Otra. Peasa Otros. Peatuncabeta aracama Doce. Peca Adelante, adelantar.. Lstima. Pee ( Pee) Pei Ventear.
Extender,
carmenar, desarru-
gar, excarmenar.
Pijasa
Pijisa
Desenvigajar.
(?).
Placer. Declinar. Peji Declive, desnivel. Peju Desbastar. Pelutana Naufragar. Pene Embarazo, cerrar. Pepa Engomar, inquinar. Pepati Emporcar. Peque Ante, delante. Pere Cobarde, distraer. Perematseve Francamente. Perepereha Enronquecer.
Peja Peje
Pererecabatiami Descaro. Pererecadaju Desanimar. Pererecadama Guapo.
Cinchara.
Pisini deca
Ciervo.
Cierva.
Pisu Desligar.
Pititubu Decapitar. Coger. Pitu Verruga. Pivi Pizu Desanudar, desatar,
destre-
nar
(?).
Prejuama Destiempo. Pucacada Bala, bola. Pucapuca Chamisera. Pucasa Ovillar. Ovillo. Puceca
Pucurutseve
Pucha Fundar. Pude Embijar. Pudeda Rojo, vermejo, colorado. Pudedaha Envermejecer.
Asombro. Pueque Fogonazo. Pueu Romper:
60
Puta puta
Puti
gosidad.
Gazmol.
corcovo, exigencia, fo-
Brinco,
Puenrurusisama
desalmarse,
Pun Pupe
Nube. Chichn.
Extranjero.
estrpito,
Pupeque
Pupi Pupida
Forastero.
exulcerar.
Aliar.
Pututaisa
relucir,
Estampido.
Bruir,
pulido,
Pututyu
Tullir.
Puyu
Aplastar.
Pupidaju Lucir, pulir. Pupijuspi Centella. Puqui Hormiga. Hormiguero. Puquiquini Purari Estrella. Purariquiniqui Firmamento.
Q
Quaji
Guarda,
ro.
Quecque
Lamentar.
Pureama Jbilo, placer, regocijo. Pureamadura Enhorabuena. Pureamadurama Enhoramala. Pureama pureama Congraciar. Pureama pureamadura Consuelo.
Purimajaca
Purimatseve
Quejenetima
Intrigante.
incredulidad.
Quejetima aqui
Descorazonamiento. Descorazonamiento.
Puru
Cavar.
Puruti Excavar. Pusacani Orificio. Pusere Sarampin. Pusesa Caracha, llaga. Pusesaju Llagar. Pusese Cncer, espundia, viruela. Pusi Cuatro. Pusia Falacia, mentira. Pusiaju Mentir.
Quejiquiniari Carilleno. Quejiquiniarida Frontuda. Quejiquinicuareru Cariredondo. Quejiquinijunu Carilargo. Quejiyu Admirar. Quejiyuti Entronizar, admiracin,
aparato,
aventajado,
aventar,
en-
greimiento.
Quemi
ciar,
sacar.
ga-
61
Quisarati
sacin.
Quiyuamati
Apariencia.
Apoyar,
apoyo, encontrn,
escabel.
Quiduti isuquequemi
Desapoyar.
fra-
Quiyuya
Absorto.
R
Quiema
Quieti
Contestar.
Atrocidad, fratricidio,
tricida.
Quijacabacatibaecua Quijacabacatietseve
cin.
Desaplicado.
Desaplica-
Liga.
para.
Rame Y
detrimento, insepulto.
Quijeventi
Quijiju
Enemistad.
desenfrenar,
Rebu
Extremar, Rion.
extremo.
Lidiar,
reir.
Cumplir. Quinarumatima Inobservancia. Quinarumatirnajari Desavo. Quinarumatimaqui Inobservante. Quinati Espera, atrapar.
Quinarumati
Recueta quina Fino, finura. Regica, Regicada Broza. Rejapa Apartado, intervalo. Rejapaha Apartar. Renazuu Indgena.
Disensin,
Ria.
Burla.
Quipati
Alarido.
Quique
Quirica
estudiar,
dad.
Riepiji
Inlimo.
Rijerijima
Rijiriji
62
Saisa
Confianza.
Flor.
Desleal.
Saisaati
Florear.
Corromper.
Incorrupcin
,
Ririma
incorrupto,
incorruptible.
Riritaqui
Corruptible.
Sana Emigrar, infiel. Sanada Verde. Sanatana Agona, agonizar. Sanavica Vara. Sapa Curtir, herbar. Sapapa Erisipela. Sare Pesquisar.
Sareti Buscar. Sari Bastn. Sariri tomo. Saririju Fulgurar.
Pasear.
liar, ligar,
matrimonio,
casar.
Rivi
Resbalar.
Entremeter.
Rucu
Citar.
Jarana.
Friega.
Simn ebari
entrometer.
Sidra.
Rucuque
Rucuida
sivo.
Entremetido,
Ceja.
Rudu Cojear.
Exceder, excelencia, exce-
Rucuida cuita Excelso. Rucuidaha Enderezar. Ruju Desempolvar, despolvar. Rujurujuama Dieta. Rujusa Desfondar. Rujutana Adelgazar.
Siratupu
Sirite
Descrestar. Ibis.
Mellizo.
Sivi
Ruma
nar.
Aplanar, descolmar,
Llano, plano.
expla-
Ruma
Rumadaha
Rumuicui
Ruraraisa
Emparejar.
Degollar, degollacin.
Sucuta
Sumama
queo.
Pequeo.
Rumusacua
Rure
Rutu
Degolladura.
Sumamapiji
Descomponer.
exhumar, exhu-
Desenterrar,
Espetn.
macin.
Sabibidaquemi
Desmullir.
Sabisabiha Suavizar. Sabisabi Blando, fofo. Sabu Manosear, manoseo. Sabutira Abarcar. Saca Desmontar, embuchar. Sacasaca Crespo, desmonte. Sacasacaha Desgrear, encrespar.
Menudear. Sunanapiji Corpecito. Suni Cegar, ciego. Suqui Cosquillas. Suru Chueca. Susu Chupado, chupar, mamar. Suturutana Atractivo, captar. Sututu Canasta, cesta.
Sumamapijia
T
Taarazaara Angina. Taatze Colmillo.
Tabe
Sacua
Cuchillada,
herir, herido.
Tabiju
Halcn. Pesadilla.
63
Tabijua Soador. Tabijuadeba Soar. Tabiqui Dormida. Tabla ebari Cuartn.
Taruqui Cabellera, lanudo. Tarutaru Remar. Tasasa Crujir, crujido, decrepitar. Tata Cutis, tapia, golpe, golpear,
padre,
Taca
Desollar,
despellejar, macear.
padrino,
clavar clavado.
(Ver Credo.)
Tacapuhu
Tacara
cionado.
Aburrir.
cabida, impropor-
Caber,
Tejer.
Tacua
Frotar,
(?),
lustrecer
Mita.
Tacuasana Tacuasanaha
Digestin.
Digerir.
Gallardear, humanar. Ineficacia. Tatitiquida Humano. Tatseecatse Dentrambos. Taupidia Costilla. Tautau larceta. Tavi Dormir. Taviari Dormiln. Taviri Delicado. Taysa Despachurrar. Taza Fermentacin, jocosidad.
Tatitidaju
Tatitidama
<
Cuajada,
deseguido
(?),
en-
coger, encogido.
Tahuadaha
Tahuamu
Azulear. Copaiba.
Despabilar, despavesar. Chacra. Tecua Flechar. Tecuaqui Flechero. Tecuatecu Fluxin. Tecuatecua Entrepunzadura. Tede Lagaa. Tedeaqui Lagaoso. Tedu Pavo. Tei Langosta. Teiji Empapar. Teju Lamer.
Tazi
Te
Temudsa
Temuisa
Tamasa Avaricia. Tamasaquiqui Avaro. Tanacacatsu Gangrena. Tanana Corvina. Tapi Parpadear. Tapuzapu Hilacha.
Tena
Tepe
Tepi
Esconder, ocultar.
Tepatse
Cuqui
Horquilla.
Tariri
Encandilar.
Taririza
Deslumhrar.
Terema
Infinito.
Terena lesr. Terequemi Destripar.
*
64
Timeda
Denso, humedad,
leja,
densidad.
Teri
cin.
Teridaha
Enaceitarse.
Pernal. Cotorra. Tipe Incluir. Tipe beta ha Atorrar. Tipema Franco, generosidad. Tipemaaqui Generoso. Tipepequeme Desaforrar. Tipequi Ingratitud, ingrato.
Timu
Tini Tipesi Tbano. Tipi Embarrar, emplasto, Mandria.
Teru
Tipita
Enviscar.
Tipuisa
Dorso.
Embarnizar.
Ttete
Fogata.
Descaecimiento.
Tiquedaha
Tetiejetie
Tetiejetieju
Descaecer.
ennegrecer.
Z).
Teve
Tia
Con,
Tiquida Rubio. Tiquiniquini Balsar. Tira Copete, crin. Tira adadaha Encrestarse. Tiraqui Empenachado.
Teveu
Hosco (T
Dar,
entrega, entregar.
Tiacarama
Negar.
Tianuca
Tiatia
Restituir, Abastecer.
Enjugar. Consuncin. Tiriatire Acabar. Tiriautaque Acabable. Tiriri Araa. Tiritaba Erradicar. Tirara Abrasar.
Tiria
Tiriatiria
Tibipidia
Hebra.
Fragante.
moquear, estrujar,
Dejugar,
exprimir.
Ts
[Casi debera
Ed.]
Tiducu
Tiduini
Bazo. Balsa.
atizar.
Tsabuna
Dorado.
des-
Timaraque
Despaldillar.
Tsajajani
Deporte.
Time
Estirar.
Timebari
Estirn.
Tsamere
65
Tsujuaqui
Hazmereir.
as-
<
usanera.
Tsapecarama
cin.
Conservar, conserva-
<
orgeador.
Tsapecaramaqui
onservador.
Tsapuna quemi
Tsaruquiju
Desmeollar.
(?).
Tuaquejari
Embargar.
diligente,
Tubaqui Empeinoso.
Tubu
Destroncar.
Tsema amere
Tsepariri
pero.
Tsequeda
>entera.
Deslucir, deslucido, s-
Tucha
Encender,
encendido.
Desbarrigado.
dis-
Tseridaha
Disfrazar.
Tudia Mismo. Tuenidia Etesa Tui Cxollete. pescuezo. Tuinu Lombriz. Tuirami Cogote. Tuiraque Desnucar. Tuja Suyo. Tujabave Uso. Tujaque De l, de ella, de
suyo.
ello, su,
Tseuma
Tseunia
Disgusto.
ati
Tseveda Tsevene
Tumetupu Como.
tro.)
Tumetupua
Tumidia
Equivaler.
Ahi. helo ahi.
Tsudu
Hipo,
hipar.
gratificacin,
Tsuge Gratificar,
pra, flete, costar.
com-
Encorralar.
(
Tsugearida Encarecer, costoso. Tsugeti Costear. Tsugi Embeber. Tsuja Engusanarse. Tsuje Galardn, galardonear. Tsuju (insano.
Tumupire Empedrar. Tunca Decena, diez. Tunca peada aracana Tunca peada arana Tic
Tuni Cerviz.
>nce.
Tunu
Grupada.
7
Tomo XII
m
Tununusa Doblegar. Tununutana Corvo. Tupari Chicha.
Tupari alare Chicharca. Tupidia Slo, nico.
Chocolate.
Tupu
jar,
Uacaviti
Uacuro
Uajaca
Latigazo. Conejo.
molde.
Tupuaequiquie Medidor. Tupucuadiia Jeringar. Tupuju Limitar. Tupujuju Ultimo. Tupupidyazi Cada.
Tuque cama
Tuquipusi Tuquiri
ipe eju
<
Codicia.
Uasipenu liste vado. Uazeze Hurn. Uazezecho Huronear. Uba Espuma. Ubaasa Babear, baba.
<
uadriforme.
rustaceo.
Tura
--
Desentonacin, desentonar,
El.
cntaro.
Ubu
Ensear.
Escara.
Tura
Ucuru
Uctizura
Levantar.
Ucuzana
Grajo.
Turaturaha
Disonar.
Turu
<
oyuntura.
Ucha Delito (quichua). Ucha rida rimen. Uchama Disculpa. Uchamaka Disculpar.
Uchani Avestruz. Uchaqui rida Criminal. Ucha utaquima Impecable. Uchuri Elaco.
Turuisa Tuse
Quemar.
'uzcuz.
Solo,
aparte.
Uda
Ude
Resplandor.
Alba.
(.'ndela.
UdaudaUdi ebari
<
Ude eduqui Pbulo. Udu Asar, asar en parrilla. Ududo Plumero. Ududu - Vello.
Ueuzana
Ufata
Cirio.
Tutuetere
Inflamar.
Palpitacin.
Grajo.
Catarral.
Tutuga Tuturu
Cascabel.
recto, enfrente, dere-
Moco.
Tuyuju
Desmamar,
destetar.
Tuzujaca
Uinida Barroso. Uivecaca Despechugar. Uja Barroso, incorporar. Ujeba ujeba Insidiar.
07
Ujeda
Ujedacanaiti
Mortificacin, Oiliar,
tormento.
odio.
Ujejeda Dolencia, pleuresa. Ujejeda ari Enfermizo. Ujejedaju Enfermar. Ujeniudia Emponzoar. Uje ujetseve iondolerse.
<
Uri Fluir, podrir, desler. Uria Incomodar, incomodidad. Uria uaria tncertidumbre. Uria uariaqui Dudoso. Uria uria Incierto. Uriaya Exquisito. Uriria Empulgar. Uririataquimaju Entorpecer. Urisa Fundir, disolver, chorrear,
descuajar.
Uruva
Escurrir.
Ujije
Uju
Usicua Contagiar, contagioso. Usitaque lespernarse. Usuada Mucho. Usuri lelgado. Usu usu Tericia, tiricia.
1
lodo, lodazal.
Utaquima
Vedado.
Urna
urna.
Tabaquera.
Polica chica.
Umanana
Uu Grosura,
trtola.
Ume No
Umibi
(prohibiendo).
(')
Itabo;
Cea
(cola ?).
Uveu
Uvia
-esto.
Una Une
Jerga,
Silbar.
<
Secundina.
Sentir.
Upaju
Upati
Lavando.
Upu
Poblacin.
Uqueda
<
alor.
Va
Sembrar, plantar.
Uquejanajanaha
Entibiar.
Uquena
alentar.
Uqui Para. Uquijanana Verano. Ura Calar, escudillar, sequedad. Uracanasa Imponer. Ure Flexible. Urecacana Chocarrera. Urecada Chanza. Urecada aqui Chancero. Urecadama Desalabar. Ureca urecaha Chancear. Urecaujuuju Destoser.
1
Vaha
Plantar.
Planta.
Vana
Vanayaque
Mujer
[ierro.
casada.
Varime
Varituiruru
Codorniz.
desconcierto.
Veca Fulgor,
iluminar, iluminacin
08
Veca abacatana Definir. Veca abacatana aqui Definidor. Vecabaro - Farol. Vecaca Da.
Vecacamajucabatiaque
gn.
Madru-
Vecada Clara,
te,
lumbre,
Vitu Evadir, evitar. Viitutaqui Evitable. Vija Brotar, brote. Vijida Picazn. Vijidaba Desear. Viji sucururu Mucoso. Viji tutana Despechar, despecho. Vima Desnarigado.
Vimaha
Vina
Desnarigar. Murcilago.
Ilellejar,
ilustrar, insinua-
Vecatana
tasa.
sonrojo,
Vena Hozar. Venana Apurar. Venana baccua Pausado. Venanada Atolondrado. Venanama Pausar.
Veneaqui
Empalagar, encalabrinar,
fas-
inquietud.
Pinta.
escribir, pintar.
Viriama
Venevene Apuntar,
inmortiicacin.
Viriamaqui
Viriaju
insolencia.
inquietador.
Viriri
Estaresa.
le]
a.
Veru Antiguo. Veruru Sudar, sudor. Vesa Nadar. Vesa aqui Nadador.
Vetatunca
Virua virua Descomponer. Viruviru Desadorno, desarreglar. Viruviruyu Desaderezar. Viruya Hachadura. Visu Pudor, vergenza. Visuaque Vergonzoso. Visutada Desvergenza, ilcito, desvergonzado.
Visutadatseve
Vitisa
Ilcitamente.
Acopiar.
Veinte.
accionar, ademn.
Veu
Accin,
Vitotubu Desmochar. Vitutubu Despuntar. Viuviu Honda. Vivipa Cavilan, guila, esparvan,
faisn.
Vivipaviri
Gerifalte.
Vicadada
Vicumu
Viyeguani Nieve. Viyutada Impudencia. Viyutada aqui Impudente. Viyuviyu ordelazo. Vizu Erubescencia.
(
fii)
Zaaqui
lusa.
Zericuina Pelechar. Zeta ontemplacin. Zetaha Contemplar. Zetahaqui Contemplador. Zeveu Hosco. Zicacada Bulla, ruidoso. Zictava ebari Saca. Zicuya Remendar.
(
Zigeguani
Neblina, niebla.
Zimeda
<
Humedad.
<
macho).
soldar, unir.
Humanar.
Zepe
Zereji
Rasgar. Zisicui Sauce. Zitara Saco. Zuje Perdonado. Zujeju Vengar. Zun Ombligo. Zura Subir.
Ziri
VOCABULARIO
CASTELLANO-CAVINEO
Camacaca. Abrazar Abrazador Camacacatiaqui. Camacacati. Abrazo Abrigar Gucucu. Abrir Pacaca.
Irine.
Abandonar
Capeinimeti.
Abanicar Cape. Abanico -- Epiqui. Abaratar Etzugebute. Abarcar Sabutira Tiatiqu. Abastecedor Abastecer Tiatia. Abastecimiento Tia tiazeve. Abatanar Miri.
Abatir
Canime
bucuti.
Abundante Humadaqui.
Aburrimiento Tacapu. Aburrir Tacapuhu. Ac Reue. Acabable Tiriautaqui. Acabar Tiria, tire. Puhuju. Acaloramiento
Abdomen
Ettuba.
Abandonamiento Asadajebe. Abandonar Asada. Abocar Dadu. Abochornar Rari. Abofeteador Cabupajaqui. Abofetear Cabupaja.
Abolsado Ribu. Abolladura Vede.
Abollar
Acariciar
Emeja
cuajeju.
Bajiyuramaqui. Aborrecedor Bajuyucamaha. Aborrecer Ipa. Abortar Ipa. Aborto Abrasador Etirisaqui. Tijaquida. Abrasante Abrasar Tirura.
Vedeu.
Veu. Accin Veu. Accionar teriha. Aceite, aceitar Teri Teriquini. Aceitera Abacaysa quiaqui. Acertador Acertar Abacaisa. Acido Acuda. Acierto Cadebatiaqui. Aclamar Capuri. Aclarar Vecatana. Aclimatarse Baba.
Acometer
Camure.
Acompaador
Tajiaquie.
Acompaar
Taji.
Afrentador
Afrentar
Iumeriaqui.
Acostumbrar
Iuadyayuaju.
gil
Atada
Atada.
Agilidad
Agitacin
Canajeti.
Adelante Peca. Adelgazar Rujutana. Ademan Veu. Adems Pea masa. Adentro Equiniju. Adiestrar Ararada. Adivinar Cadebati. Adivino Cadebatiquie. Admiracin Quejiyuti. Admirar Quejiyu.
Adolescencia
Agonizar Sanatana. Daidiquida. Agradecer Agraviar, agraviado Canaeti. Agriar Acudaha. Acuda. Agrio
Agua
Ena.
Capaiti.
Adoptar Teusutura. Adorar Mui. Adornar Cabaeti. Adulacin Dujiaqui. Adular Duji.
Adulterar Adltero
Ijauatena. Ijauatenaqui.
Aire
Aj
Cuejiji.
Aechadura
Viruya.
Afn
Cavenana.
Afanarse
Cavenana. Cavenanaqui.
Afectar Cadaruti.
Afecto
Iguequiti.
Afeminado
Afianzar
Verimeuju. Beji. Alargar Bare. Alarido Quipati. Alba Dauda. Aibahaca Navaran. Albedrio Nerecabuti. Alborotado Cacicati.
Alambre
Mar
Afdado
Afilar
Tseuana. Tseuana.
Alborotador
Cacicatiaqui.
Afinar
Pupi.
Baquima.
Afinidad
Afligido Inimepea. Acacasa, opai. Aflojar Aforrar Tipe beta ha. Bibiaqui. Afortunado
Alborozar Alborozo
Afrenta
Iumeriama.
Ano
Busucani.
73
Anoche Iuchine. Ansia Buriri. Ansiar Buriri.
Anta Pisivi. Ante Peque. Anteanoche Iuehine. Anteayer Iubarepa. Idiaque. Antepenltimo Anteponer Icucue. Antes Icucue. Anticipacin Icucue. Antiguo Veru. Antojar Ababaquida. Ababaquida. Antojo Anublar Caputi. Anzuelo Vica. Aadir Ada. Mar. Ao Apacentar Buimare.
A plisa
Apuntar Venevene.
Apurar Venana. Aquel lueque.
Aquella, aquello lueque. Aqu Reua. Araa Tiriri. Araar Cajeviti. rbol Ecui. Arbusto Ecuiviri. Arcilla Mechi. Arco Etununu. Arder Yuju. Ardilla Danapa. Arista Cuijada. Arranca] Vica. Arrastrar Repe.
Arremangar
Arrepentirse
Ibu. Yujaca.
Arriba
Arrinconado
Arrojado
Arroyo
Arrozal
Esepere. Arrosoquini.
Arruga
Apenas Chamacama.
Arruinar
Puyu. Quinine.
Asa Asado Udu. Asador Eriduqui. Asar en parrilla Udu. Asar en brasas Cuabi. Asco Pueve. Aseado Bujema. Asear Bujeniaha. Asemejar Batapiziju. Asentar Anibute.
Aseo Bujema. Asesinar Guanabute.
Nai.
Asombro
Puenrurusisama.
Tomo XII
Tzequeda. Cana. Asquear Piceve. Astilla Tsape. Astucia Cahadebate. Astuto Cahadebatiaqui. Asustar Enisati. Atajar Tachi. Atar Risi. Atencin Inimetupu. Atender Inimetupu.
Aspereo Aspirar
Atizar
B
liaba
Ubaasa.
Babear Baboso
Ubaasa. Ubahaqui Bailar Casameti. Bailo Casameti. Bajar Bute. Bajo Barudama. Bala Pucacada.
Tijaqueda.
Atolondrado
Venanada.
Baladren Cuauda. Balance Dadu. Balancear Dadu. Balanza Etupuqui. Baldn Ducu. Baldonar Ducu. Balsa Tiquini. Balsar Tiquiniquini. Balsear Ecarequeti.
Cuare.
Etuba.
Tibupaja. Chicuaretana.
Aequereti. Tamasa.
Auxiliar
Avaricia
Baar Nabiti. Bao Enabitiqui. Barato Etzugebute Barba Ecueducu Barrizal Uyu uyuquini
Barro Uyu, uyu Barroso Uinida Basca Pueve. Bastante Tupu. Bastn Sari. Basura Itucu. Bayeta Alumila. Bazo Tiducu. Bebedor Iquiaqui. Beber Igi. Eigiqui. Bebida
Bejuca Cunu.
Bejucal Cunuquini. Bendecir Utza. Utza. Bendicin Benignidad Evecaquie.
Benigno
Evecaqui.
Azcar
Guajadaque.
Iru. Besar Beso Iru. Bien Ida. Idaani. Bienestar Bienhechor Ainequi. Idabijida. Bienquerer
Bienquisto
Bienvenida
Idabijidanacua. Idaquipararetida
Burlar
Buscar
Ijariba Sareti
Bigamia
Bigote
Abemaju.
Cuatsa, biti. Anuutsecua. Bisabuela Bisabuelo Baba utsecua. Blanco Pajada. Sabisabi. Blando Blanquear Pajadaha. Blasfemar Ana y dama. Blasfemo Ana y dama. Boca Ecuatsa. Bocado Bujipidia.
Bochorno
Rari
Ejasa Bofe Bofetada Banapaja. Bofetn Casada banapaja. Pucacada. Bola Citara. Bolsa Bonanza Ejicuina. Idaque. Bondad
Cabal Tupu. Cabecear Vinu. Iyucaicuqui. Cabecera Cabellera Taruqui. Etsaru. Cabello Tacara. Caber Iyuca. Cabeza Cabezada Ebanaviti. Tacara. Cabida Cabizbajo Vipucbitana.
Cabo
Evicuabu.
Cacao
Cuajeri.
Cacaotal
Cuajeriquini
Boquear
Borrachera
Canejeti. Naji
Canijuquisati.
Cada
Bonacho
Bosque
I
Cadver
Tupupidyazi. Emaju.
Equique.
istezar
Botarate
Cadebati
Ebi.
bascua
Brazo
Breva
Puti.
Calambre
Calar
Cagada, cagar Dumi. Dumiquini. Cagadero Cada Pacaca Caimn Matuja. Caimiento Ime. Calabacera Quemi. Calabaza Quemi.
Casibuti.
Ura.
Iucatadarara
Calavera
regicada.
Caldo
Ename.
Bruces Vipucbi.
Calentar
Luciente
Uquena.
Bara.
Ecadeneti.
Pupida;
Calentura
muy
Vid-
Caliente
Uqueda.
seda.
Calofro
Cajiruti.
Atada.
Zicacada.
Callar
Calle
Ricuiza.
Abacataha. Patiani.
7(3
arta
Cartilla
Quirica. Quirica.
Caneti.
!ambiar
lamino
Caminar
<
Casa
(
Ettare.
asa la
Camote
Canucaji.
Ettibuimaqui Canoero Canoso Ejanane. lansado Cana. Cantar Eru. Tura Cntaro Eruaqui Cantor Caa Bue. Eaqui. Capaz Capricho Adeba. Captar Suturutana. Ebutsequini, Ecueiqui. Cara
(
Ebiti. Geri. Caso Tupu. Caspa Ejara Casta Ata. Castidad Cajaracatima.
Cascara
Casi
Castigar, castigo
Catsa.
Casto
(
Cajaracatima
'atarral
Catarro
Ufata. Uju-uju.
Cautela
Cautelar
Cadaiti. Cadaiti.
Carcajada
Quequedsau.
Patsa. Eabuqui. Cargamento Zita. Cargar Abu. Caribe Nime idamaquita. Caricia Ijamia. Caridad Nerecama.
larga
Ceja
Sipi.
Celar
Caaisare.
Carifruncido
Carigordo
Carilargo
Ejuquitana. Jujida.
Cenar
Ceniza
Ara.
Quejiquinijunu. Carilucio Butsepiquinipupu. Carilleno Quejiquiniari. Carinegro Butsepiquinitseve. Cario Ijamia, daa. Carioso Ijamiaqui. Cariredondo Quejiquinicuareru Carmenar Pija. Carnada Emiuaqui. Carne Erami. Carnvoro Eramibi.
Carnosidad Eramicuinana Carrera Tajaja.
Cerncalo
Cerrar
Yeve. Pene.
77
(
Ierro erviz
<
esar
esta
ollar
Epire.
<
itti.
Cia
(
Comer
Asa
catriz
Ipi.
Cometer
Comezn
<
Cuare. Eviaque.
'oiuida
Edduca.
Comitiva
Cierva ciervo
Pisini epuna.
Como Como
Ecarenequie. Bucha.
quiera
Chamacama.
Ettima.
Catabuti.
Abacarna. Abacarna.
clara
'le
Circunstancia
Circunstante
Cirio
Compaero Edure. Compaa Ecarenequie. Completar Inarumaju. Completo Inaruma. Complexin Ani. Cmplice Ebudze. Componer Bajeje
Composicin Inime. Compostura Cabajejeti. Compra Tsuge.
Citar
Clara
Claridad
Enajeve.
Comprender
Secada.
Comprensible
Clarificar
Enageve.
Claro
Vecada.
Comprimir Comprometer Nimeneti. Compuncin Inime iduu Comulgar Etaeta Jesucristoja quemi. Comunicar Casapidyati.
Con Fe ve.
ipeeju.
Isurumumu.
Codorniz Varitiururu. Coger Pitu. Cogitabundo Inimetupu. Fiurami. Cogote Zegizegi. Cohabitar Zegizegi. Coito Cojear Rudu
Conciliar Cajiyuti.
Conciso Concluir
Eruduqui.
Ina.
Capucacati.
Concha
Ebiti.
Pudeda.
Orosiha
Condescendencia Catiatiaqui. Condicin Ani. londolerse Ujeufetseve. Conducir Medeque. Conducta Inimequi.
<
78
- Uacuro. Confesar Camepanati. Confesin Camepanati. Confesor Emepanati. Confianza Anapajida, Rijerijima. Confiar Anapajidaju. Conforme Ynimetiana. Conformidad Ynimetiana.
jo
Confortar
<
lonfortativo
Ejituraquiju. Ejituraquique.
Confrontar Yudya. Confundir Yubataquibataquia Confusin Yubataquibataqui. Congeniar Cajacati. Congoja Carecanieque. Congojar Carecanieque. Congraciar Pureama pureama Congratular Nimeidaha.
Canimequeja. Canimequeja. Consultor Canimequejatiaqui. Consumacin Terebare. Consumar, consumado Terebare. Consumido Ecacuitatiriati. Consumidor Ecacuitatiriatiaqui. Consuncin Tiria tiria. Contacto Tupupidiazi Contado Pieba. Contador Piebaqui.
Consulta Consultar
Conque?
Tuputseve. Aquene. Contemporizar Contender Chachaji. Contener Tachu. Contenido Etachi. Contentar Epuriju. Contento Epuri.
Contemporneo
Conseguir Feri. Consejo Ida inime Consentimiento Ecacuijati. Consentir Cacuejati. Conservacin Tsapecarama. Conservador Tsapecaramaqui. Conservar Tsapecarama. Consideracin Cacatsuti. Considerar Cacatsuti. Consigo (yo) Tuadzeve
Contestar
Quiema.
Consistir
Yuraha.
Contienda Anau. Miatseve. Contigo Contiguo Apadama. Continencia Cadsu. Continuacin Aequenanuca Continuar Aquenenuca Continuo Yudijidijidia. Contorno Cunu. Contra Ya. Contrabajo Chamacama. Apena. Contradecir
Contradiccin
Contradictor
Consolar Consorte
Idyaquediama.
Contrahacer
Contralto
Constancia Constante Viriamaqui. Constar Ejeyane adyaha. Consternacin Abahaca. Consternar Abahaca adiaju.
Viriama.
Constipar Construir
Jaj.
Contraveneno
Consuelo
Aha. Purema,
Contumacia Inimetiriabaecua,
pureamadura,
ani carama. Nirnetiriabacuaqui Contumaz
ni-
me
adyaquediama.
Ebutsequinijua Contumelia Convalecencia Cazacuina. Convalecer Cazacuina Convencer Veca mere Idaisu. Conveniencia Conveniente Idaisu. Convenio Ecanime. Ecanime. Convenir
79
Cortar
Corte
<
Cortejar
Corts
Catiati.
Corto Tiubu.
Corva
Conversacin Quisarati.
Conversar Quisarati Convertir Cabapeti. Ecacuajitiqui. Convidador Cacuajititi. Convida
.
Nuca.
Convocar Rada. Convulsar Caduruti. Isasa. Convulsin Conyugal Nimetupu. Cnyuges Caveti Cooperar Anau (antes del tiempo). Bataqui bijida. Coordinacin Coordinar Rataqui bijidaha.
Copa
Caca
Copaiba Tahuamu. (T J?.) Copete Tira. (T .1?.) Copiar Icicua. 'opilar Iyaage. Corage Ecuadyama Corazn Euiju, quiju. Corazonada Nijuvenau. Corcoba Cajo. Corcobado Cajoquiquie. Corcobo Puti. Cordel Uju.
<
Costumbre Ynadyayuadya.
tutsu.
Irabrn (avispa)
Tivenetapa Canibira.
Dae.
Corma Sepocaca
Cornada
Cornear
piji
Zacua.
Zacuati.
Jujida. Sunanapiji.
guana.
Yurameyurame.
Harina. Diaquejunati. Crdito Yunesi. Credulidad Quejenati. Creencia Quejenati. Creer Ejene. Creble Ejenataqui. Crencha Etsarudiji. Crepsculo Tibupajata. Cresa Tujueca. Crespo Sacasaca. Cresta Cira. Cra Ebacua.
Irecida
Creciente
80
i
i
Cuidar
tro.)
i.
Temuisa.
Emetse.
Naru.
riador -
'lianza
Temuysa.
Criatura Ebacuanana
(
rimen
Ucha
rida.
rida.
F?.
<
riminal
Uchaqui
Crin
Crudeza
i
Tira (T Juma.
Cuada Cuado
Aveine
Guanepea.
Curiosear Curiosidad
Capetati. Capetati.
Capetatiaqui.
rustaceo
Tuquiri.
Curioso
Cruzar
(
Cuadriforme
quini.
(
Tuquipusi, ebudse-
Cutneo
Cutis
(
Tacatana Tata.
Ayjaquie. Tuse, tysuu.
uadrilongo
Tucujunuda
uyo
Cuzcuz
Ch
Chacota Chacotear
ualquiera Ejeque
uarta
Chacra Te.
Chachara
<
Cuartana
uju.
Pusuvecaca jumaju
hacharear
Chamasen
Cuartognito
(
luartn
Cuatro
Pusi.
Sacua.
Cuchillar
Tsacua.
Cuchiro Epiti. Cuerda Uju. Cuerdo Ynimetupu Cuerno Edana. Cuero Ebiti.
Cuchillo
Cuello
<
Chancear Ureca urecaha Chancero Urecada aqui Urecada. Chanza Chaparrn Pacaca, atiutidya Sequi. Chapotear Chapuzar Cuacuamuria. Chaquira Yrine. Charco Enacuji.
uerpo
Ecuita.
Cueji. Uabaru.
arati.
Cuestionar
Yanacana quisarati
hiflar
Pun Meya.
SI
hilido
Meya.
Peaqueque.
(ecentar
(ecente
- Aba.
Cabajetiida.
Chillido
(
Decentemente
Decible
I
tecidir
lecir
'hirrido
Decisin
Chismear
Chispa
(
Pusia pusia.
Etijaquia.
Decisivo
Ianaqui
Etijaqui.
hispear
Chitn
Chocarrera
Urecacana.
Declaracin Cacuejati Declarador Cacuejatiaqui. Declarar Cacuejati. Declinar Peje. Declive Peji.
Decrepitar Tasasa
Decrpito Cananatimuca Decrepitud Cananatimuca Decurso Inetinuca. Dedada Tseu. Dedicar Metsequiju. Dedignar Igueisu.
Chocho Camanatiaqui
Dedo
I>
Deducir Defeccin
Defectillo
Emetucusapara. Adeba.
Ette.aa cacuejati.
Defectible
Acachanetaqui
Acachapiji.
Dable
Ataquiquie.
Ddiva Yupiji. Dadivoso Yupijiaqui Dador Catiatiaqui. Daifa Pasapasa. Danta Auada. Daador, daable Catiaqui.
Defecto Acacha. Defectuoso Acachajuqui. Defender Cacuareuanati. Defensa Cacuareuanati. Defensor Cacuareuabanatiaqui Defensiva Cacareuanati. Deferencia Nimequime. Deferente Nimequimiaqui.
Deferir
Definir
Nimequemi.
Definidor
Veca
abacatana aqui.
Eniaque.
Caticati
Cananati. Debidamente Cananati. Dbil Janau. Debilidad Janau Debilitar Ymeu. Dbito Catiati. Decadencia Tere. Decaer Tere. Decantacin Yuimequeura Decantar Yuimequeura. Decapitar Pititubu. Decena Tunca.
Decencia
(efraudacin
Chiri.
Defraudador Chiriaqui. Defraudar Churiaqui. Defraudar Chiricue. Defuera Idureju. Degenerar Cuiri.
Degollacin
Rumuicui.
De hoy
Dejado
Canaruti.
Amacuita
aqui.
Q
Ti<mn XII
Dejar (esconder)
Dej ugar
Del
I
82
Yati.
Tizi.
Tujaque. Peque. Icuene. Delantera Delectacin Niju pureama. Deleite Nijunume pureama. Delgado Usuri. Deliberar Inimequi.
telante
Caasicati.
Pameme. Taviri. Delicia Yuimejuatsa. Delicioso Yuimeju atsa. Delinquir Pucu. Delinqui Nime aputa Delirar Yuimeju utidia cahanauDelicadez
Delicado
Depravadamente Caasicatitseve. Deprecar Bacabajaca adyamaju. Deprimir Abacatanasa. Derecha Idaeque. Derecho Tuy.
Derechura Tuara Derivar Atibune. Derogacin Aputamere. >erogar Aputasa. Derredor Coeti.
I
mati
Derretir
Cuacuacuaysa.
Caanaumati. Delito Ucha. Della, dello Tujaque. Dems Tuatsu. Demasa Diacucueuti.
Delirio
Derribante
Irara aisaqui.
Derribar
Iraraisa.
Diacucueuti. Demasiado Demencia Inimema. Dementar Inimemamere. Demente Inimemaaqui. Demoler Ira. Demoniaco Ijanabuchiquie. Demonio Ijana. Demora, demorar - Anitzuma. Denegacin Tiama. Denegrecer Tsevene. Muzamuza aqui. Dengue Denigracin Idaqueama. Denigrar Idaqueama. Denigrativo Idaque amaqui. Denotar Cueja Densidad Timeda. Denso Timeda. Dentado Tsequi
Derrubiar
Yuneriamaha.
Dentellar
Etsetaquia.
Tsepariri. Tsebaruda. Dentraig^os Tatse ecatse. Dentro Equiniju. Dentudo Tse rida.
Dentera
Dentn
Nimepe nimepe
Viruviruyu. Viruviru.
Niju casada Denuesto Nime canaiti. Denuncia Queja, catiatiataqui Denunciable Quejataquique. Denunciador Ecuejaqui Denunciar Cuejatiu.
Denuedo
Yurame
Iyuepe. Bacataja,
83
Desagradecidamente Curetianuca baecuatseve. Desagradecido Cuaretianuca baccuahaqui. Desagrado Dadidiquidarna.
Desagraviar Desagravio Desaguadero
Desarrapado
Desarrebozar Desarreglado viru.
I
Esipipisa.
(Eb
el ori
ginal Desapaii'ado.)
Capacaisa.
Rucuarucua, viru-
desarreglar
Rucuarucua.
Desarrollar
Desaguar Paca. Desage Yuri. Desahogar Nime atta cuiva Desahogo Nime atacuina. Desahuciar Apuisa. Desahumar Guanicuinanasa. Desairar Inatsamaha Desaire Inatsama.
Desalabar Urecadama. Desalar Anabimutsu. Desalentar Nime varia Desaliar Casicati. Desalio Casicati. Desaliviar Ecuedi pusia.
Pija
Desarrumar
Vecatena.
Desastre
Desatar Pizu. Desatencin Nimenetiama Desatender Nimenetiama. Desatento Nimenetiama. Desatinado Yanacana cuan cuau. satrancar Tacaisa. Cameretisa. Desaturdir
Addadada.
Desavenido Cajaqueti. Desavenir Cajaqueti Desaviar Quejapea. Quinarumatimajari. Desavo Desayunar Buiji.
Aque.
Desapiadadamente
Desaplicacin
Nimematseve.
Desaplicado
Desapolillar
Etsenamique. Desapoyar Quiduti isuquequemi. Desaprobar Ajacamere. Desapropiarse Inimeajaca Desapuntalar Eiduquiquemi. Desarmar Meseca. Desarraigar Mutsu.
Quijacabatietseve. Quijacabacatibaecua.
tescalzar
ca-
84
I
Descortezar
(escaldadamente
Caparere cabatia-
rnatseve.
I
(escarado
Caperere cabatiana
Descararse
Capererecabatiamaju.
Yabutia. h carinarse Dianajaca ijamajaca. Diamajaca ijamajaca. Descario Pine. descarnar Perere cabatiama. Descaro Descasado Cajacatisa. Bitipuji. Descascar Descascarar Pucu. Ejuetibe. Descendencia Descender Juetibe. Juetibe. Descendiente Vinipeta. Descerar Vica. Desdorar Ecapucacati Desgollai'
Descargar
I
Descolar Inatuba. Descolgar Butia. Descolmar Ruma. Descolorar Apupaisa Descolorido Anatsu.
Descomedidamente
seve.
Descoser Ira. Tetu. Descostrar Descoyuntar Quicuayati. Descrecer Muruta. Descrdito Yunerima. Siratupu. Descrestar Describir Pie. Descripcin Pi. Descuajar Urisa. Descubierto Ejitaju. Descubridor Ejitajuaqui. Descubrir Epitajua. Descuento Bute. Descuidado Naruma. Descuidar Naruma. Descuido Naruma. Descular Jaru.
Abacaabacat-
Descomedido Abacaabaca. Descomedimiento Abacaabacatseve Icucueneama. Descomedirse Descomodidad Carana. Descomponer Rucua rucua, virua
virua, ruraraisa.
Adyadada. Desdicha Adyadado. Desdichado Enanuca. Desdonar Bijidabataqui. Deseable Desear Bijidaba Desechar Iyuepe.
Desconfianza Ayquiama. Desconformar Aqueaqueju. Desconformidad Aqueaque. Desconocer Adebamaha Desconocidamente Adebamatseve. Desconocido Adebama. Desconsolacin Yaquedyamama. Desconsolado Aquedyaniama.
Desconsolar, desconsuelo Aquedya-
Idamaadebaqui. Desembarazar Etachiquiisicua. Desembocar Epaca. Desembravecer Nimequiamere. Desembuchar Mivecacaquemi. Desemejante Batapiziama. Desemejar Batapizia.
Desedificar
Desempacha!'
Cadabatisa.
mama.
Bute. Descontar Descontentar Epurimaha Descontento Epurima. Descorazonamiento Purimatseve. purimajaca. Descorazonar Nijuica. Descorts Camuitibaccua.
Amaina adyama. Ruju. Desencantar Neji isa. Desenconar Iria. Desencono Canaitijaca. Desendemoniar Quijanatijaca.
Desempeo
Desempolvar
Desenfadado Canaitijaca. Desenfadar - Canaytijaca. Desenfado Atacuina. Desenfrenar Quijanati. Desenfreno Quijanati.
85
I
Desherbar
I
(esenfurecerse
desengaado
Canaitijujaca. Muyanama.
Mutsumutsu.
Teravica.
leshilar
Muyanama aqui. Desengaador Desengaar Muyanamaha. Desengao Muyanama. Tseriqueme. (esengrasar Desengrosar Rarnitere.
I
Canaitijaca. Desenojar Desenredar Rucua rucua. Desensoberbecerse Casumutijaca. Desentenderse Banutidiaha. Banutidia. (esentendido Desenterrar Rure. Tura. Desentonacin Turatseve. (esentonadamente Desentonar Tura. Desentraar Sirara.
Deshonestidad Dajida. Deshonesto Dajida. Deshonra Yumeriama. Deshonrar Yumeriamaha. Deshora Piejnama. Rarasati. (eshumedecer Deshusar Tsauvica.
I
(esidia
Baduda.
Desidioso
Desierto
Badudaaqui. Inaruma.
Desentumecer
Iria.
Desenvigajar Pijasa. Desenvoltura Dajida. Ira. Desenvolver Desenvuelto Ira. Deseo Aquere. Aquere. Deseoso Deseguido Tadata. Desesperacin Cududu. Desesperanzar Nimetere. Desesperar Cududu. Desfigurar Cabepeti. Desflemar Ecuedipusia.
Bamere. Designar Desigual -- Tupupiziama. Baccuaisa. Desimajinar Desimpresionar Muyamaha. Desinflamar lria
Desinters
Quenatiama.
Desjugar
Desleal
Desler
Chii.
Aijiriji.
Deslloracin Jaj. Desflorecer Decaja. Desfogar Ipisa. Desfollonar Acuijaqui. Desfondar Rujusa. Desgajadura Tepi. Desgajar Tepi. Desgana Aracarama. Desganar Aracaranaaju
Desgaifarse Quique Desgracia Mijidama.
Cajacatisa.
Desgraciadamente Mejidamateve. Desgraciado Mejidama. Desgranar Iruru. (esgrear Sacasacaha. (esguazar Teru. Deshabitada Isama.
1
1 I
Tuza.
Desmembrar
Aquetana
deshabitar
Isamaha
(esmerecer - Chibama.
--
Desmesurar
viru.
1
(eshecho
Ira.
(esmig'ajar
Pijasa.
86
Desparpajar
1
Guarurusa.
(esmogar (esmolado
(esparramador
Desparramar
Despartir
Etsapequi. Tsape
)esmontar
Patiaaqueha.
Desmoralizado Jisa. Desmoralizar Jisa. desmoronadizo Amajiu. (esmoronar Amajiuju. Desmotador Epetaqui
Desmotar
Peta
despedazar
Pijiza.
(esnivel
Peji.
Despedida Quejaquena. Despedir Quejaquena. Despegar Sirara. Despego Sirara. Despejar Yetana. Despejo Yetana. Despeluzar Siquiriquiju. Despellejar Taca. Despenar Capeyuimetijaca. Pacaca. Despear
Decir.)
Desoprimir Etianaquivesa
I
Despernarse Usitaque. Despertador Ebusisaqui. Ebuchichaqui. Despertar Despestaar Tuti. Tizutubu Despezonar Despicar Chipi. Despierto Ecabati. Dadiquidamalia. Desplacer
(esorden
Pacaratana.
(esplegar
Riru.
Desordenar
Desorganizar
Pacarutanacuita.
Desosar Desovar
Etsauquemi.
Despabilar Tazi.
Despacio Inemeque Despacito Inimequecuita. Despachar Cuadisia. Despachurrar Taysa. Despaj ar Tsage
Cata mutsu. Mecuarema. Despoblado Despoblar Mecuaremaha. Vica. Despojar Ruju. Despolvar Desportillar Cuaisa cuaysa Catiati. Desposar Desposorio Cacuejati Dspota Jajevenequi
Desplumar
Despreciar
Isa.
Inaruma.
(esprevenido
)espaldillar
Timaraque.
(esproveer
Acachatana.
87
Despus
uatsu.
I
Adyanatsu, adyanatsu,
(esvergenza
desviar
Visutada.
despulsarse
Inimeducu. Tsura.
Deszocar
el
zo que no existe.)
Deszumar
Detallar
Chii.
Pie.
Destejer
Deteriorar
Etie, etieju.
Destemplar
Desterrar
Ibuba. Yumeni. Desterronar Puri. Destetar Tuzujaca. Destiempo Prejuama. Destilacin Patata. Destilar Patatasa. Destituir Meseca. Destorcer Ira.
Destornillar
Vareremica.
el
original
(iablo
Ijaua.
Ematinacorona
Diadema
Dimetro Patiadiri. Diariamente Dutsabecaca. Diarrea Biyu. Dictamen Abeba. Dicha Mejida. Dichoso Mejidaaqui.
Diente
Etse.
Desunin Peapea. Desunir Cajacati. Desuar Meysurumaju. Desusar Inadyaynadyamaha. Desuso Inadyaynadyama Desvanecer Benadirusa. Desvariado Caanaumati. Desvaro Caanaumati. Desvelar Yusisa. Desvelo Yusisa. Desvendar Ira. Desventura Mejidama. Desventurado Mejidama. Desvergonzado Visutada.
Diferenciar
Yudyama. Yudyama.
Ibeda. Ibedaha. Tsapetanaha.
Tsumutasa. Ibeda.
Dificultad
Dificultar
Difundir Difunto
Muda.
Tsatitida.
Dignidad
Dilatar
Ipia.
Diligencia
88
I
iligente
Tsatitida.
Hstinguir
Nimepeju.
Nimepe
Pere.
Distinto
I
listraer
Distribucin
Distribuir
1
Peapeaqui
Peapea
Diversin
Divertir
1
Dscolo
Discordar
Echata. Upeupeha.
Divisar
Divorciar
Divulgar
I
Jacacati. Ecuejaquiju.
(isculpa
Uchama.
)oblar
Disculpar
Discurrir
Uckamaha.
Doblegar Tununusa. Doce Peatuncabeta aracama. Dcil Nime arrarada. Docilidad Nime ararada. Docto Iyucaqui. Doctrina Diosujayana. Doctrinero Diosuja yanaaqui.
Umanasa.
Muya.
canijupeati
Dolor
Ugeda,
Isaani.
Dolorido Ugeda.
1
Disgusto
Dismil
Tseuma
(ornar
Batapisima.
Domesticarse
Domiciliarse
Cabaveneti
Domicilio
Ani. Ani.
Don
Yupiji.
Turatura.
Disonar Turaturaha.
Rucua
rucua.
Buchicha.
Buchichaqui.
.
Dispertador
Disponer
Disposicin
Agida Agidaaqui.
Disputa Canime cuarusati. Disputar Cuanime cuarusati. Distancia Ejejapa. Distar Ejejapaju.
Dosis
Distincin
Nimepe.
Duda
Buiji
Uaria uaria.
Dudoso Uria uariaqui. Dueo Ernecbiquie.
Guajada. Guajadaha. Dulcificar Dulzura Ejeguajau luplicado Carequi. Duplicar Carequiju Duracin Casiritima. Duradero Casiritima turante Yuyaari. Durar Casiritimaju Kireza Pagida. Duro Pagida.
Dulce
1
I I
89
Elejir
Peta.
Elo (vedlo)
Elogiar
Teedya
(T
?)
Elogio
Curecatisa. Curecatisa.
Nerecabuta.
Etiquinitaha.
Emancipar Embalsar
Embalumar Attadaha.
Embarazada Carecanisaque. Embarazo Pene. Embarbascar Pachi. Embarcadero Ebute.
E
Ebrio
Enaji
Embeber
Eclipsar
Eclipse
Atucamajuu Atucamaju
Embelear Embelesar
aputasa.
Eco Pie. Economa Ibe. Economizar - Ibe. Echar Iya. Edad Ejetsumu. Edificacin Cadenaruti. Edificar Cadenaruti. Educacin Ecueja.
Embeleso Nime
Embellecer
Embestida.
aputaneti. aputaneti.
Cabajeti
Embermejecer
origina
Emboscada
Canasiri.
Eficacia
Eficaz
Efigie
Tsatitida.
Tsatitida
Efusin
y tercera
persona se dice, Mita. En plural, Tacua. Egosta Lo mismo que egosmo. Eje Erera. (Verbo Rera). Ejecucin Are. Ejecutar Ana. Ejemplar Inimequiju Ejemplo Inimequi.
Embosquecerse Equiquejuju Embotar Tutu. Embozar Cuatsatumu. Embravecer Muretura. Embriagar Naji Embrollar Cajicatisa. Embrolln Cajicatisaqui. Embromar Baecuaisa. Embrujar Tuaquedyaha. Embrutecer Caazicati.
Empachar Empacho
Enadiji. Cadacati.
-
Cadacati.
Empalagar
Viria.
Elaborar
Catiidia.
Elasticidad
Riruruda
Tomo XII
90
Emparejar Emparentar
Enano
Encaja
Encabriar
Encajar
Rumadaha.
Caacati.
Eviri. Tita
Empatar Quenanasati.
Etadata. Empedernir Empedrado Tuniuepire. Tumupire. Empedrar
Cametuniati.
Carasa.
Encalabrinar
Empegar Dida.
Encalmarse
Viria. Taquiqui
Empear
Empeo
Emetsejiuju.
Jacaadyama
(!
Y?).
Encanalar Diri. Encanarse -r- Paamaju. Encanastarse Quinine Encandiladera Cabati cabati. Encandilar Tariri. Encanecer Jauane (J T?). Encanijar Napapa. Encantado [Anajacata. Anajacata. Encantamiento Anajacata. Encantar Encantarar Cua cua. Encanto Anajacata. Muya muya. Encantusar Patu. Encaizada
Encaonar Catananaquiju
Encapotar Caputaju. Encapricharse Adeba.
Empleo
Enaruqui.
Canerecati.
Emplumar Catuquiju
Empobrecer
Empoltronarse Diaycadaju. Buje. Empollar Tianatiana.
Encaramar
Guana.
Empolvar
Encargo
Empos
Ijamimere dianamere. Encarnado Mapimiri. Encarnar Mapmiria Encarnecer Jujicuinanuca. Encarnizar Muratura. Encargo Peta, idada.
Encariar
Empujn
Ituisa.
Empulgar
Empuar
Uriria.
Encasar Riru. Encasquetar Yucaapu. Yuqueneria. Encastar Encenegado Aninicada. Encender Tucha. Encendido Tucha. Encenizar Muruviru. Encerrar Caria. Encia Etsecunu. Diaque. Encima Encinta Carecani iyaqui. Encluecar Tiana tiana.
91
Encogei
Encogido
Tadata. Tadata.
Encolerizar
Nijuauicu.
Enflaquecer
Guajatana.
Enflechado
Enfrente
Enfriar
Janatsu. Iti.
Encono
Nime
cuati.
Encontrado Nimeydama. Ninieydamaha Encontrar Encontrn Quiduti. Encopetado Casumiti Ebareju. Encopetar
Tuy. Banesa. Enfurecer Carecanimaju. Engaar Muya muya. Engao Muya muya. Engaoso Muya muyaqui.
Engargantar
Encorajar Cacasati. Ebitirama Encorar Iti. Encordar Ujurisi. Encordelar Tumuna. Encorralar Bajeje. Encostrar Ducada. Encrasar Sacasacaha Encrespar Tira adadaha. Encrestarse Umaha. Encrudecer Nime ataquimaju. Encruelecer
Mina.
Encubrir Encuentro
dida).
Enjugar
Tiria.
per-
Ecamajuajua. Encharcada Enacuju. Endeble Casacati, yaquima Endemoniado Ijanaqui. Endemoniar Quijanati.
Encumbrar
Endentecer Tsequiju. Rucuidaha. Enderezar Manuina. Endeudarse I ama Endiablado Guajadaha. Endulzar Endurecer Pajidaha.
Ize. Enjundia Enjuto Iyu. Atajan anaisa. Enlace Enlazar Atajananaisa. Enlodar Capepati. Enloquecer Inimemaha.
YT?)
Tacua. Enmaraar Cajicacasati. Enmaridar - Caveti. Enmelar Chucu. Icuina. Enmendacin Enmendar Icuina. Enmienda Icuina
Enlustrecer
Enmollecer
Danamaha.
Enemigo
Maquei.
Canaiti.
Canaiti
Enojo
Cajibuti.
Ahatubu.
Baccuaisa.
92
Enredo Baccuaisa. Enrejado Ecuaruruisa. Enrejar Cuaruruisa. Enriquecer Yumecama. Perepereha. Enronquecer Capiruriti. Enroscar Ensacar Isa.
Entrampar
Casati.
Entrante Nubiaque. Entraa Ecarecani. Entropar Casati. Entrar Nubi. Entre Majaca.
Entreabrir
supersticin. Uju.
Entrecortar
Verepacaisa. Patsatiayamaha.
Tia.
Entrega
Patsedaha.
Ensalzador
Curecatiaqui.
(.1
T?).
Entrepernar Entrepiernas
Entresacar
Entresijo
Canatsicaruti.
Etsacamajata. Tecua tecua.
Entrepunzadura
Enseres
Aycuana.
Ensoberbecer Cazurniti Izabeha Ensordecer Cazicatiaqui. Ensuciador Cazicati. Ensuciar Citarajuisa Entalegar
Entallecer
se). Ente,
Catzu cavijati;
Ita cate.
(vestir-
Entenado Ebacuapuji. Entender Adeba Entendido Cadebatiaqui. Apuna Entenebrecer Enteramente Diaquejie.
Cujatisa. Bamajaca. Entristecer Nime diru. Entrometer Rucu. Entronizar Quejiyuti. Entuerto Carecaniuje. Entumecer Capucacati. Enturbiar Ducada Entusiasmar Cacasati. Entusiasmo Cacasati. Entusiasta Cacasatiaqui. Enunciar Ecuejaquiju. Envanecer Casumiti. Envarar Capucacati. Envejecer Esiriju.
Entreverar
Yumecama.
Panuda
Epapaqui
Cuadicia.
Tumeque
tumeque.
Enviciar
Guanizididia. Inequedyaha. Entonar Entonces Yume. Entono Inequedyaha. Entontecer Inimemaha. Entorpecer Uririataquimaju. lint rada - Nubi. Entrambos Capequeti.
Ijeve.
Ujeje.
Capucacati.
93
Equilibrar
Casipiti.
Equivoco
Eradicar
Eral
Cujisa.
Tirit.aha.
Esclarecer Esclavizar
Vecatana. Emerequiju.
Escabullirse
Casecati
Catacua-
Bijidaba. Escoger Peta. Escolopendra uviri. Escombro Caasicati. Escomerse Araju. Esconder Tena Escondidas Etena. Escondijo Etena Escorbuto Eru. Escoria Chipirodumi. Escozor Bijida. Escribir Venevene
Escrita
Chirije.
Escala
Etapataqui.
Escrupulizar
Escaldar
Escalera
Pana.
Etapataqui.
Bittiere.
Escama
Escamar Bittieri. Escamocho Cabisa. Escamonda Catiucavijati. Escampar Iratana. Escandalizar Idamabamere. Escndalo Idamabamere. Escandaloso Idamabaveaqui
Escauelo Vaari. Escapada Vana. Escapar Vana. Escape Vana. Escara U curu. Escarabajo Sequi Escarapela Cajeviti. Escarbadiente Etsecanirutuqui. Escarbaorejas Ijacamirutuqui. Escarbar Ebi, uviri. Escarchar Yabaqui.
Escurar Escuro
Esmero
^Etsuricani. Esfago Espalda Ebebacua. Espantajo Parapara. Espantar Ecuisa. Espanto Ecuisa. Esparavn Vivipa.
Inimetiria.
94
Esparramado Quetse. Ejequie.
Especificar
Tsunutati. Ejebutsee. Estallar Chequequequiju Estallido Chequequequi Estampa Emeya. Estampido Pututaisa. Estangurria Vire. Estar Ani. Estaresa Viriri.
Estada Estado
Especie
Adebamere.
Espectro
Batajaginamabatajaegi-
naraa Especulador Inime tupuaqui. Tiquidaha Espejear Espeluznarse Isasa. Espera Quinati.
Esperanzar Quinatimere. Esperar Quinatiigua. Esperezo Cariruti.
(liquido)
Estatua Eccueyane.
Estatura
Dame,
baru.
Esperma
Espetera
Rie.
Etseri,
mi-
Este vado
Uasipenu
Estercolar
Estril
Duca Chumu.
Maria. Cabacatibaecua.
Esterilidad
Cabacuatiuia.
Espetn
Espiar
Rutu.
Esterquilinio
Estertor
Estila
Jiji.
Ejiriquini.
Acuijaquini
Estima Estimar
Esto
Iyuepe. Iyuepe.
Maranqueda.
Nitiaruaquienetid-
yaju-
Esplendidez Ayqui. Edana. Espoln Esponsales Cametseneti. Esposo, esposa Eave, euane. Biabiaha. Espulgar
Jupujupe.
Estragar
Estrazar
Casicati.
Estratagema
Yanacanacuancuan.
Pijisa.
Estrechar
Estrechez
Estregar
Estrella
Pusese.
Cuisu.
Espurio Yanacanababani.
Esuju.
Jajaaqui.
Estaca
Quirica.
Estupefacto
Nimeaputaneti.
Estupendo Attucararaisa. Estuprar Jaj.
Etctera
D5
Exentar Eyaju. Exento -- Eya. Mayueru. Exequias Exhalacin Puraritizuqui. Puraritizu. Exhalar Eccueja. Exhortacin Exhortador Eccueja. Exhortar Eccueja.
-
Eternidad
Baru. Terebaccua.
Exhumar
ja
yama y
Exigir
Putiju.
Viitutaqui.
Viitu.
Exabrupto Bajemayana Canaruti yda. Exacto Exagerar Cadyama. Exagerativo Cadyamaqui Exaltar Casumiti.
Jaque. Existencia lyumata. Existir Ani. Exonerar Jaeque. Exorbitante huma, Expatriarse Uajaca Expectacin Ijacabaca.
Eximir
Expectorar Tacuazacuaha. Cuare. Expedicin Expedito Inaruma. Expeler Ecuadyamaha.
Examen
Expender
Experiencia
Etica.
Apuisama.
excelencia
Rucuida.
cuita.
Excelso
Rucuida
Experimentar Apuissamaha. Experto Apuisamaaqui. Expiar Paru. Explanar Ruma. Explayar Dere. Piecue. Explicacin Explicar Piecua. Exploracin Cuajiti. Explorar Cuajiti.
Exponer
Adyea.
Nijucna.
Excrecencia
Excremento
Excretar
Muti.
Dumi.
Dumi. Excusa Chive. Excusable Chivetaqui. Excusador Cachivetiaqui. Excusar Chive. Execracin Cuitapeta. Execrador Cuitapetaqui. Execrar Cuitapeta Exencin Eya.
Exportar Catiati. Expresar Canapica. Expresin Canapie. Exprimir Tizi. Expulsar Ecuayamaha. Expurgar Jaj. Exquisito Uriaya. xtasis Nijucua. Extensin Ejutupu. Extender Pija. Jim o Extenuacin Extenuar Jime. Exterior Idure. Exterioridad Riepiji.
96
Extincin Extinguir Extirpar
Familiar
Inaruma.
Familiaridad
Madeca. Madeca.
Famoso Fmulo
Yuneri. Emerequi.
Fantico Fanfarria
Cuarequi. Cuauda.
Pupe. Extranjero Extraar, extrao Bape. Diaquepiji Extraordinario Extravagante Eada. Cujisa. Extraviar
Cujisa. Extremar Raruraru. Extremo Raruraru. Extreir Dumitadata. Exuberancia Ayda. Exulcerar Pututa.
Extravo
Farfantn
Farfulla
Tsaburiburi
Fbrica
Fabricar
Fbula
Fcil
Anayuama. Farfullar Anayuamaha Farol Vecada, vecabaro. Farolear Etsehaqui. Farota Dajida. Frrago Rucua rucua. Fastidiar Viria. Fastidio Viria. Fastidioso Viria.
Fatal
Ibedama
Nerecada.
Facilidad
Facundo Anaqui. Fachenda Muyamuya. Fachendear Muyamuyaha Faena Camereti. Fagina Quere. Faisn Vivipa. Faja Etimaquerequi.
Fajar
Fatidico
Inimema.
Etimaquere.
Falacia
Falangia
Falaz
Pusia. Acubiti.
Ejeme. Fealdad Batiquibijidama. Feble Jimi jimi. Fecundar Juajuiju. Fecundidad Juaqui. Fecundo Juaqui. Fechora Venidama.
Fe
!
Felicidad
Felicitar
Feliz
Nimeji.
Muyamuyaqui.
Nimejiju.
Falda
Nimeji. Nimejitseve. Femenilmente Bijizeri. Fementido Quejenetima. Inarumaha Fenecer luama. Feo
Felizmente
Faltar
Acacha. Acachaa.
Faltriquera
Fallecer
Sitara.
Fama
Maju. Yuneri.
Familia
Madera
Nime idama
Fervor Inirneducu. Inirneducu. Fervoroso Inirneducu. Fervorizar Cuitabacati Festejar Cuitabacati. Festn
Chive. Tereaqui. Fino Recueta quina. Finura Recueta quina. Firma Ebacani. Firmamento Purariquiniqui. Ebacaniza. Firmar
Fingir
Finito, finita
Festividad
Fetidez
Chine. Ibida
Uchuri.
.
Ftido
Ibida.
Flaquear Castere.
Fiambrar Araquiquiju. Fiambre Earaqui. Fiambrera Earaquiquini. Fianza Eimevequi. Eimevequiju. Fiar
Castere Cacujati. Flecha Pia. Flechador Piaqui. Flechar Tecua. Flechero Tecuaqui.
Flaqueza
Flato
Ficcin
Tacuari.
Netsugeti.
Fidedigno
Fidelidad
Fiero
Ejeeneguasataqui. Ejeeneguana.
Fiel Ejeeneguana.
Quijanti. Verime. Fiesta Chineunuda. Figura Emeya. Figurable Emaya autaqui. Figurar Emeyaha. Fijacin Jaru. Fijar Jaru.
Fierro
Fijo
Tsuge. Flexible Ure. Flogear Diaicuina. Flogedad Diaicuina. Flojo Diayda. Flor Saisa. Florear Saisaati.
Florecer. Cavituti. Cavitsutitseve. Floridamente
Flotante
Flotar
Betsa.
Jira.
Tipi.
Fojo
Sabisabi.
Filantropa Quiyueti. Filantrpico Quiyuetiaqui. Inime biji. Filarmnico Filiacin Juracana. Fiiial Ebacuaja.
Fogata Ttete.
Pueque. Fogonazo Puti. Fogosidad Foja Jata. Folculo Ecacaquini.
Yuracuana?
Folln
Yuama.
Yuri.
Finalmente Finamente
Fomentar Inimetiana. Fomento Inimetiana. Fondear Dedaha. Fondeo Deu. Cujatana Fonge Foragido Eyequi. Forastero Pupeque.
Forcejo
Quinatti.
Tomo
MI
98
Formal Muyupiji. Formar Cuejana. Formidable Bata bijidamaqui.
Frondosidad Jujuda. Frondoso Jujida. Frontuda Quejiquiniarida. Frotar Tacua.
Fructificar
Paza paza. Fornicacin Ribu ribu. Fornicante Paza paza, quijanati. Fornicar Pajuipiji. Fornido
Dae.
Frugalidad Arape. Fruicin Nijupureama. Frustrar Quinatijaca. Fruta Acuicaca Fruto Ayqui.
Titunuda.
Fuego
Fuelle
Etiqui.
Canasiriju Pieju. Fortuna Forzado Casatura. Cazatura. Forzoso Pasau. Fosco Cadiati. Fracaso
Ejijaqui.
Patsa. Raquetana. Raquetana. Fragancia Ivimeda. Fragante Tizara. Frgil Epucu. Frgilmente Epucutseve. Fragilidad Epucu. Fragmento Ecuesi. Fragoso Jicada. Fragua Etijaqui.
Fraccin Fractura Fracturar
Fuga
Putisa.
Saririju.
Fumar
Umajaha.
Francamente Perematseve Franco Tipema. Franquear Canerecati. Franqueza Canerecati. Fraterna Camureti. Tuatsevequie. Fraterno
Fratricida
Fratricidio
Quieti.
Quieti.
Fraude Muya muya. Frazada May cha. Frecuencia Yudigidijidya. Frecuente Yudigidijidya.
Freir
Cuararaisa.
lacho,
G
gacha Vipuchita. Esepara. Cabagegeti. Jatada. Galantear Jatadaju.
<
Frezada
Frialdad
May
Bada.
cha.
Ducucu.
Baatsumudama. Yueneriama.
Friega
Fri
Sicui.
Friolento
Friolera
Frito
Ecuararaysa.
Zatitidaju.
99
rallardia
I-ata
<
rallardo
rato
ama lamo
a
Zina.
Zinadeca.
.a vasa Epuna uchaquiarida. Gaveta Epuna uchaquiarida. Gaviln Vivipa. Gavilla Quere. Gaviota Tarama.
I
Gazmol
Gaznate
Puta puta.
Erumu.
Evicaniquisarati.
Gangrena
Ganso
Gaido Gair Gaote
Juje.
Ganza
Garapita Garapito
Edderuquie. Enayuare.
Tatitida. Catiananasati. Tautau. Gardua Ibazebe. Garfa Emetucuzapara. Garfear Cheve. Gargageada Ecuedipanu. Gargajo Ecuedipanu. Garganechon Erumu. Garganta Erumu. Gargantilla Erumu irene.
Garboso
Garbullo Garceta
(
Utzama. Gentilidad Utzama. Gentilizar Utzamaju. Gento Caradati. Genuflexin Nuyu. Gerifalte Vivipaviri. Germinar Burara. Gestero Uvenahaqui. Gesto Uveo. Gigante Cuiducuido. Girar Cueti. Giro Cuiti.
Gentil
Glndula
Gloria
Cuidi.
Inequeneri.
Gloriarse
Nijupureama.
largara
Cajucuati.
Garramar
Chiri.
Garrapata Becuiji. Garrn Edana. Garrotazo Miri. Garrote Emiriqui. Garrotear Emiriquiju.
Dajicada. Glotn Glotonear Dajicadaju. Glotonera Dajicada. Gobernar Cucuadisiati. Gobio Yaurupi. Nimeji. Goce Etsuricani. Gola Golondrina Churu.
rolon lio
Nijuvenana.
Aynacaji.
i-olosear Cuajadaquevijida.
Golosina
Goloso Aynacajiaqui.
Golpe Tata. Golpear Tata.
Gollete
Tui.
Aputaisa. Aputaisa.
Aputaisa.
10
Gordazo, gordaza Epezizi. Gordo, gorda Jujida. Tserida. Gordura Tsuripetsuripeaqui. Gorgeador Turipeturipea. Gorgear Turipeturipe. Gorgeo
Gritar
Grito
Gritera
Gritn Giosca
Gorgojo Muju. Gorgoritear Zarara zarara. Gorrn, gorrina Cupipana. Gorrista Baduju.
Churu. Gorro Pasapasa. Gorrona Corronazo Badujajuaqui.
Grosera
Barereca.
Caniuytimaaqui. Grosero Tsacaqui. Grosor Grosura Uu. rida. Grueso, gruesa Camureti. Gruido, gruir
Gota
Goteado
Guacamayo
Gotoso Tsanaqui. Gozar Buriburiju. Buriburi. Gozo Buriburi. Gozoso, gozosa Yanabijida. Gracejo Inime. Gracia Inimetseve. Graciosamente Graciosidad Raru. Gracioso Anabijidaaqui. Grada Etapataqui. Ueuzana. Grajo Bacuapavari. Grama Gramal Bacuapavariquini. Tsucacaqui. Grana Tsucacaquiba. Granar rida. Grande
Guadual Bejinaquine. Guantada Paja. Guapear Pererecadamaha. Guapetn Pererecadamaqui. Guapo Pererecadama. Guardador Enaruqui. Guardar Naru.
Guarda, rio
Quaji.
Guayaba
Grano Iruru.
Guermeses
Guerreador
Guerra, guerrear
Cujuti. Camaqueiti.
Camaqueitiaqui.
Granoso Iruruaqui. Grasa Etseri. Grasiento, grasienta Etseribuqueji. Tsuge. Gratificacin Gratificar Tsuge. Gravamen Inimeidu. Gravar Inimeidu. Gravedad Bipuchiu. Graznar Quequetere. Greda Uyu uyu.
Guisador
Guiar,
Ezuruqui.
guiada Tsuru.
Gresca
Grieta
Anau. Yanaburi. Grigallo Cuareu. Grillo Ajar Grima Emuba. Griz Pasau. Grita Chacha.
i.
Gurrumina Ejadyama. Gurrumino Ejadyamaqui. Gusanera Tsujuaqui. Tsuju. Gusano Gusaran Cuti.
101
II
Ilii,
A, haber
Ju.
Habitar Hbito
Hemorragia Amipusia. Hemorroida cana. Hendedura Buri. Hender Buri. Heir Paja.
Anaydama.
Hacendera Carireti. Hacer Ana. Hacia Ejequeja. Hacienda Aula Hacinar Yudya quedya. Hacha Yudya quedya. Cuere. Hachear Dianaha. Halagar Diana. Halago Tabe. Halcn Haliento Aracara. Cana. Hlito Dadi. Hallar Hamaca Ebadequi. Aracara. Hambre Araaraqui. Hambriento Haragn Diayni. Haraganear Diayni. Harina Emive. Harinoso Epurire.
Etacuau-jeje. Jiji. Herbar Sapa. Herbecer Burara. Herbolada Uaca. Herboso Nutsaquini.
Hepata Herbaje
Heredado Heredero
Esana.
Juqueneri.
Jime.
Htico, htica
Jimeaqui.
Hez
Hidra
Bacuapa
(ja ?).
Hidrocfalo
Cubita.
He
Equijanati. Equijanatiju. Hechizar Equijanati. Hechizo Cati. Hecho, hechura Ibida. Hedentina
Hechicera
Ebacua
puji.
Heder Hedor
Ibidaju. Ibida.
Ibidaju.
Ebacua. Hijo Hilacha Tapuzapu. Hilado Ettari. Hilador Ettariqui. Hilar Jari.
Equiji riaguanati Hinchado Hinchar Muja. Hinchazn Tutsu.
102
Nitimeriqui. Nitimereaqui.
Majuettare.
Hospedera Hospedero
Hospital
Hipocresa Hipcrita
Histrico
Hocico
Dijima. Hostilizar Cacuarenanati. Hoy Riquieveca, Riaddio. Hoya Cani. Hoyo Cani. Hozar Vena. Hueco Jaratara. Huelgo Beji. Huella Evachicuare.
Hostigar
Hollar
Hollejo
Tijitijiju.
Bitibejeda. Holln Guanijididi. Hombrachn Muijda. Hombre Deca. Hombro Yaracaca. Homicida Ecuitayequi.
Homicidio
Hueva
Ize.
Huevera
Eca.
Equitaese.
Camuiti. Honra Yuneri. Honrar Muy. Hopear Bidubiduyu. Horadar Titaca. Horizonte Vecada. Horma Epiequi. Hormiga Puqui.
Hormiga de palo santo Anani. Hormiga Albuna. Hormiga polica chica Umanana. Hormiga Cuqui Tepatse. Hormiguear Putsutsu. Hormiguero Puquiquini.
Hongo Honor
Ju.
Humor
Cajacati.
Humorada Humorado
Hundir
Cajacati.
Cuami.
Hura Nico. Huracn Jabubu. Hurao Casaati. Hurgamandera Ecadya. Hurn Uazeze.
Huronear
Hurtable Hurtar
Chumu. Horquilla Tepe. Horrendo Pucururu. Horriblemente Pucurutseve. Horrorizar Pucururu. Hosco Teveu. Hospedar Netimere.
Horqueta
Uazezecho. Chiritaqui.
Hurto
Chiri. Chiri.
Abananari.
103
impvido Camubatimabacua. Impecable Ucba utaquima. Impedido Bicaca. Impedimento Bicaca. Impedir Bicacaba. Impedir Benini. Impenetrable Ipene. Impenitencia Inimebacuina. Impenitente Inimebacuina. Impensado Adebama. Imperfeccin Pesu. Imperio Ricua.
bice
Ibis
Yarapaza.
Icor
Sirite. Ebutsunacaya. Ictericia Canaytiuri. Ictifago Jaccama. Ida Cuau. Idea Jarasa.
Jarasa.
Idntico
Idear
Batapizi.
Identificar
Batapiziju.
Idioma
Idiota
Yana.
Yanaruma. Yanacanamuy.
Impertinencia --
Abacadyama.
Idolatra
Ignominia
Ignorancia
Yumeriama.
Ignorante
Ignorar
Igual
Inaruma. Inaruma.
Inarumaju.
Batapiziju.
Batapizi.
Batapizi.
Igualar
Igualdad Iguana
Ijada
Dabuckere.
Eperecatsenana. Ilegtimo Pasabau. Ilcitamente Visutadatseve. Ilcito Visutada. Iluminacin Veca. Evecaqui. Iluminador Iluminar Veca.
Uracanasa. Importancia Inimemetse. Importante Inimemetseju. Importe Inimemetse. Importunar Nerca. Importuno Nercaqui. Imposibilidad Ejebutsee. Imposibilitar Ejebutseha.
Imponer
Imposible Impostor
Ejebutse. Pusiapusiaqui.
Ilustrar
Jiujiu. Vecaisa. Imagen Emeya. Imaginacin Ecueyane. Imaginar Cueyana. Imaginario Cuyane Imbuir Nimeseca
Ilusin
Imitable
Cumazeji. Cumazejiju. Impaciencia Inime iduma. Inime idumaju. Impacientar Inime iduma. Impaciente Impalpable Eviti. Repidia. Impar Imparcial Cuatsaguanatseve. Cuatsaguana. Imparcialidad Ujejebaccua. Impasibilidad Impasible Ujejebaccua. Impvidamente Camubatimatseve. Impavidez Camubatima.
Imitar
Impotente Inaruma. Imprecacin Cbata. Imprecar Cbata. Impresin Bayajiujiu. Impresionar Bayajiujiuju. Imprevisin Yanacanaacaucuau. Imprevisto Yanacanacaucuau. Improperar Capujeti. Improperio Capujiti. Impropio Jiujiu. Improporcionado Tacara. Improvisar Abayautia. Imprudencia Cbeve. Imprudente Cbeveaqui. Impudencia Viyutada.
Impudente Viyutadaaqui.
Impudicia Anauama. Impdico Anauamaqui. Impureza Guau. Imputar Paua.
Inadvertencia
Inaguantable
Inalterable
104
Inanimado
Inapagable
Yatananania.
Incurable
Catupetitaquima.
Incurioso
Apupuda.
Incendiar Sima Incendio Suna. Incensar Yiyu. Incertiduinbre Uria uaria. Incesto Cabizunariti. Incestuoso Cabitsuaritiaqui. Incienso Emadi. Incierto Uria uria. Incisin Cajicuiti.
Cuagitima. Inaveriguable Eaquiama. Incapaz Incauto Cadaitima.
Indagar Bacadura. Indebidamente Cananatirua. Indecencia Cabajeti idama. Indecente Cabajeti idama aqui.
Adyaataquiquicama. Yanaquima. Indecoroso Muydama. Indefenso Cacuarenanatima Indemnizar Cuarenuca. Independiente Netunerema. Independencia Netunerema. Indeterminado Cabijitima.
Indecible
Indeciso
Nimecueja.
Inclinacin
Nimecueja.
Indiferencia
Indiferente
Bucuadyama. Bucuadyama.
Cabapeti. Ecabapeti. Incomodar Uria. Incomodidad, incomodado Viria. Incomparable Batape. Incompasivo Nerecabama. Incompleto Didia. Incomponible Bajetaquima. Incomprensible Eadebaquiama. Inconsideracin Cacatsutima. Inconstancia Viria. Inconstante Viria.
Incgnito
Incognoscible
Indgena Indigencia
Camureti.
Incontable Piebataquima.
Incontinencia
Incontestable
Mudama. Indirecta Nimetupu. Indirecto Netiagee. Indiscrecin Inimequiama. Indiscreto Inimequiama. Indispensable Acuejatima.
Indisponer
Ajidamaha.
indispuesto
Indisposicin,
Agi-
Inconvenible
Incontinente
dama.
Indistinto
animado
Indcil
Nimepe, si Abape.
es vivo, si es
Incorreccin
Incorregible
Cuatsaguanama. Cuatsaguanama.
Isaanima. Isaanima.
Isara.
Incorrupcin, incorruptible
Ririma.
Indulgencia
Nerecaba.
Incredulidad
Quejenetima.
Incruento
Amima.
Incuba
Diaque.
Inculpable
Incultivable
Juchama. Comeretimaha.
Ejebujuquima.
[neficaz
105
Injusto
Tatitida.
Quinatiina. [nfalibilidad Ejebuatiquima. Infalible Ejebuataquima. Infamador Ebaqui. Infamia Ejebujuquima. Infancia Nanada.
Inesperado
Infante, infanta
Inmaculado
Idyaquedya Biyema.
Nanada
Infanticida
Infanticidio
Carevetiaqui Careveti
Infatigable
Canama.
Inmundo
Azicadaqui.
Inmunidad
Mejidama. Mejidama.
Jetie.
Inimebare. Azicuama.
Inferior
Infestar
Pasu.
Nimequemi.
ettiqui.
Inficionar
Infiel
Innominado
Sana.
Infierno
Ijama
Riepiji.
Infinito
nfimo
Inflar
Terema.
Innovacin Etibune. Innovar Etibune. Inobediencia Nimeguanama. Inobediente Nimeguanama. Inobservancia Quinarumatima. Inobservante Quinarumatimaa-
Bacanima.
Cuja.
qui.
Inflexible
Influencia
Influjo
Rirudama. Janasa.
Inocencia
Inocente
Inquietador
Inquieto
Infortunio
Infraganti
Mejidama.
Ziraru. Infructuoso Inama. Infusin Ina. Ingenio Jucaqui. Ingenuidad Inequedia. Ingle Etuba. Ingratitud Tipequi. Ingrato Tipequi.
Inhbil
Pepa. Nimetupu.
Inhabilitar
Adenarubaecua. Juaacanasama
Isa. Inama. Insaludable Chachabaccua. Insecto Aytsenatsena. Insenescencia Cabaitibaccua. Insensato Inimema. Insensible Inimema. Inseparable Eperequi. Insepulto Quijeveneti.
Insaciable
Insalubre
Insertar
Insidiar
Inservible
Bacuaza. Caynamati.
Insignificante
Ininteligible
Inaruma.
Iniquidad
Injusticia
Idyaquedya.
Ujeba ujeba. Iyuepe. Insinuacin Vecaisa. Insipidez apada. Insistir Yaya. Insolar Guanaquina. Insolencia, insolente Venidama.
Insomnio
Yumeiidia.
Tomo XII
106
Amaacatima.
Junenitaquima.
Intolerable Intransible
Intratable
Inspirador
Inspirar
Instable
Viria. Instancia Riejurieju Instante Apu. Instar Riejiriejuju. Instigacin Cati. Instigar Patatasa. Instinto Caadebati. Instruccin Ebavitia. Instruir Bavitiaju. Instrumento Verime. Insubordinacin Catsa. Insuficiencia Etiaya.
Insuficiente
Canabuijiaqui. Canabuijiju
Intrepidez
Intrpido
Intriga
Intrigante
Introducir
Repeaje
aqui.
Etiaya.
Insufrible
Inime idurna. Insulso Nepada. Insultar Ugegeyaha. Insulto Ugeyeya. Insuperable Cuarema.
Intacto
Bayanubi. Intrusamente Pezitana. Intruso Atada. Intuicin Inundar Pezitana. Intil Inama. Inaha. Inutilizar Putitananubi. Invadir
Invlido
Jajama.
Integridad
Inteligente
Inteligible
Equinarumati
Inimequi.
Inteligencia
Inimequi. Inimequijutaqui.
Ira
Iris
Catupeti.
Jabal
Etsugequi. Interesable Etsugequi. Interesar Etsuquejiju Intermediar Patia patia. Intermedio Patia patia Internacin Educuju.
Guaburu.
Jabardear
Ejacu. Ejacu.
Jabonquini. Jaboaqui.
Casumiti. Canajeti
Interno
Edducuju.
Jadear
Ecueja. Ecuejaqui. Interpretar Ecuejaju. Intrprete Ecuejaqui. Interrumpir Abacaisaju. Intervalo Rejapa. Intestino Edumiti. Intimacin Nerecuadisia. Intimar Nerecuadisia.
Interpretacin
Jagey
Jalde
Bey.
Interpretador
Javan
Titemura.
Jeme
Tupu. Una. Jeringa Tupu.
Jerga
107
Jeringar
Jeta
Tupucuadiia.
Lascivo Juchabijiaqui. Lstima Pee. Lastimar Ujedaha. Uacaviti. Latigazo Utsaquini. Lavadero Lavar Utsa Leche Atso.
Jiboso
Jicara
Cajoaqui.
Zetapiji.
Zaza. Jocosidad Zazaaqui. Jocoso Jornada Etavi. Jornal Merezuve. Jornalero Mereyujequi.
Lgaa Zede. Legaoso Zedeaqui. Legua Emajaja. Lejana Apada. Leja Timeda. Lentamente Inimeque. Lea Cuati. Lepra Tuseda.
Vetizura. Levantar Sumamapiji. Leve
Nanada, eve ebari. Jovial Nimequi. Jbilo Pureama. Judia Yuiju. Juego Ijave. Juez Ecuari. Jugador Ijaveaqui. Jugo Enacaca. Juguetear Ijaveaqui.
Joven
Juicio
Ley
Liar
Cuadisia.
Risi.
Libertad Libertad
Libre
Yinedema.
Nerecaba.
Enerecaba.
Adeba.
Juicioso
Adebaaqui. Erada
Esipita.
Esirima.
Labrador Mereaqui. Pauacana. Lacrimosa Ladrar Ricua. Ladrn Chiri. Lagarto Banacua. Lago Bey. Lgrima Yatucacame Laguna Bey.
Liendre Eca. Lienzo Una Liga Raji. Ligar Risi. Ligeramente Venida. Venida, bibada. Ligero
Limar
Zei.
Caztere.
Largar
Lascivia
Cumudaha. Juchabijia.
ios
Maldad
Lumbre Vecada. Lujurioso Juchavijiaqui. Luminar Vecadaha. Luna Badi. Luto Busezeve.
Luz
Vecada.
Ll
Idamajanaba. Maldicin Idamayana. Malhecho Idamaca. Malicia Idamabaca. Maliciar Idamabeju. Malo Idama. Malparida Idamacuina.
Maldecir
Jucha.
Llaga Llagar
Pusesa. Pusesaju.
Malla Cacha. Mamar Susu. Manantial Muevea. Manco Bibraque. Mancha Buge.
Manchar Bugeju. Mandar Cuadicia. Mandn Cuadinaqui. Manga Ebicani. Mango Etsure. Manifestar Bamere. Manjar Educa. Mano Emetucu.
Manojear Quere. Manojo Quere. Manosear Sabu. Manoseo Sabu. Mansamente Nimecuita. Mansedumbre Nimecuita. Manteca Etseri.
Llama
Llamo
Llamar
Juju. Igua.
Ruma.
Llega, llegar
nal Llaga.)
Cuinana.
En
el ori-
Llena, llenar
Llorar
Ejecuuju. Paa.
Lloro Canana. Llorn Cananaaqui. Llover Neiju. Lloviznar Cazatsa. Lluvia Nei.
M
Macear
Macilento
Taca. Yuimetere.
Maa
Maoso
Biji.
Mcula Buje.
Macho
Deca. Machorra Cabacatibaccua. Madeja Eveuuque. Madera Aqu. Madrastra Cuapujique. Madre Cuacu.
Apui.
Mas
Anuca.
Madrugada Apuapu. Madrugar Apuapuju. Madrugn Vecacamajucabatiaque. Madurar Ejenane. Maduro Ejenane. Madurez Ejenane. Maestra Epunabavitiayaque.
Idamacara
Mascar Nacu. Matador Esequi. Matadura Epida. Matar Iye. Materia Ebutsu. Matrimoniar Risi. Matrimonio Risi. Matriz Eaniquiqui. Mazo Jucaquiquie. Medicamento Zamaquie. Medicina Zamaqui. Medida - Tupu. Medidor Tupuaequiquie. Mdula Etsapuna. Mejilla Ebana. Mejor Idadiaque. Mejora Mejemeje.
lili
Mosquito
Zani.
Mellizo
Sivi.
Membrana
Ebitiveizeda.
Ejui.
Ejuiju.
Murmurar
Igillaguanati.
Menudear
Meollo
Muy
Diaque.
Sumamapijia.
N
Nacer Cuinaza. Nacido Ecuinana.
Badi.
Uja.
Mezcla
Mezquino Inieda. Muda, bagida. Miedo Miel Guaja Mierda Dumi. Ejara. Miga Migaja Ecuesiquie. Mi Equiquie. Mirada Ba.
Nariz
Ebi.
Petutana.
Naufragar
Zigeguani.
Tseveda. Ejaruna.
Mirar Ba.
Miserable Nerecada Miseria Nerecada. Misericordioso Nerecabaaqui. Mismo Tudia.
Negar Negro
Nido
Tiacarama.
Nervio
Niebla Nieto Nieve
Eja. Zigeguani.
Mocedad Eve ebari. Moco Uiji. Modestia Muyda. Modorra Vinujuyaque Mofa Ejariba.
Mojadura Enacata. Mojar Nacataha. Moldar Tupu. Molde Tupu. Molestador Ujedamerejoqui.
Molestar
Yutsecuaque. Viyeguani.
No
Cuegipa.
Noticiar
Novilunio
Cueja. Badinana.
O O
Nimeguana. Obedecer Obediente Nirneguanaqui Jachi. bice obligacin Inime.
Morar
Ani.
disyuntivo
Ni.
Murmurar
Moroso
Mortal
Ijillajiguanati.
Inimeque.
>bligar
Inimecamare.
Obsequioso
<
110
Inieda
amaqui.
Tena. Ocupacin Mareju. Ocho Euimichacalco. Odiar Iguedamaju, ujedacanaiti. Odio Ujedacanaiti. Oeste Igetinubiaque. Ijacaqui. Oido
Ocultar
Palidez
Plido
Anasuie. Anasuie.
Oir
Ojo
Ijacaquiju.
Palma Juji. Palmo Emetuastupu. Paloma Veydeca. Paloma Veyepuna. Palpar Aba.
Palpitacin
Pantano Panten
Ninie aputa.
Olvidar, olvidado
Onda
Oreja
Ijaca.
Euxitemu Dueniti, eyere. Papel Quirica. Parar Yuneti. Parasismo Nimedira Pardo Van. Parecer Buche. Parecido Buclia. Pared Esipiqui Parias Tributo. Parida Ecuinana. Paridad Bucha.
Pantorrilla
Panza
Orificio
Origen
<
Catibuti.
Pusacani.
Pariente
Parir
Atta.
Cuinana.
trilla Ecuatsa. Orillar Cuatsaju. Orin Chipiroduni. Orinar Vira. Oro Chipiroliquidaqui. Oruga Etsena. Orzuelo Yatucapivi. Oscuro Apuapu Ovillo Puceca. (villar Pucasa.
Parla
Quisarati
Quisaratiaque.
Parlador
Parlar
Isara.
Pasmar
Paso
Temudsa.
Quese.
Pbulo
Ude
Paciencia
Paciente
Nudsa. Pasto Jugepuna. Pata Capucacati. Patalear Tibenetapa. Patear Pato Jujedece. Ettena. Patrocinar Venana, baccua. Pausado
Pausar Pavesa
Venanama.
Odejaru.
Tedu. Pavo Pecado Jucha. Pecho Iyacua. Pechuga Yacuatse. Pedazo Ayipejo.
111
Pescador
Pescar
Jaeaqui.
Jaeati.
Timu. Baca baca. Peer Quijiju. 'ciliar Riru. Peine Yapere. Peladura Evite. Pelear Quinatiquinati. Pelechar Zericuina. Peligrar Idamajo. Peligroso Idamajuquiutaqui. Pelota Cuabu. Pelotear Cuabuijabeju. Pelusa Idsu. Pellejo Ebite. Pellizcar Mudi. Pellizco Mudi. Pena Capeinimeti. Penacho Zira Penar Capeinimeti. Pendejo Euana. Pendencia Quinatiquinati.
Pedernal
Pedir
I
Peticin
Utsuvitu. Piadoso - Idaaqui. Picada Caru. Picazn Vijida. Piedad Ida. Piedra Tumu.
Pezn
Bacabacara.
Piel
Evite.
Enatsimare. Veneaqui.
Venevene.
Piojera
Atsu. Biaquini.
Penetracin Penitencia
Penitenta,
naqui.
Penoso Masada. Pensar Adeba. Pea Tumuebari. Idam acuita. Peor Pepita Ecaca. Pequenez Sumamapiji.
Bia. Enachi. Pisar Tapa. Pisotear Neretapa. Placer Pureama. Plano Ruma. Planta Vaisuenanaque. Plantar Vaha, va. Plantilla Cajipeti Plata Chipilo. Pltano Bandare. Plato Peja.
Pisada
Playa
Mijiji.
Plegar Plegaria
Nuca.
Uje.jeda.
Pequeo
Perder
Perdiz
Sumama.
Pleuresa
Pliego
Narumaisa.
Pluma
Canucati. Ecatta.
Plumero
Pobre
Podrir
Polilla
Poblacin
Ududo. Upu.
Ettena.
Nerecada. Uri.
Eti.
Polucin
Poner
Ya.
Igetinubiaque. Ettibu. Por Ademe, itaque. Porfa Abatacama. Porque Tibu. Prdica Cuatsabija. Predicar Catsabijiju.
Poniente
Popa
112
Pregues Maqui. Baba bacati. Preguntar Preparar Bageti. Presumir Casumite. Iguene cabajeti. Prevenido
Ramo
Priesa
Prieto
Bibada Ejeecqueani.
Pulcritud
Bujemaque.
Pulcro Pulido
Pulir
Bujema.
Rpidamente Zereji. Rpido Zereji. Rapia Chiri. Rasgar Ziri. Rata Zatsucaiti. Ratn Yete. Rebajar Butiamica. Rebozar Paquetana. Recibir Quemi.
Recin
Yacua.
Pulso Punible
Mijuaba. Ebicana.
Catsataqui.
Ebitu.
Punta
Puntear Punzar
Duduyaque.
Recoger Mepe. Recordar Adebamere. Recrear Nimesisa. Recreo Nimesisa. Tuy. Recto Recular Tibeneaje. Red Cacbe. Redondear Cuareruda. Redondo Cuareruda. Vecaisa. Reflejar
Rgimen
Aitibu.
Idaju.
Quebrar Pucucu. Ani. Quedar A. Queja Quemar Turuisa. Querer Bijadaba. Querido Indaque. Aira. Quien Quieto Yuani. Quijada Erumu.
Registrar
Regocijo Regresar
Caua. Bijudama.
Regeldo Rehusar
Reible
Quitar Quito
Quemi. Quemi.
Zataqui. Zataquijo. Reja Veririaqui. Relucir Pupida. Rellenar Yequienuca. Remangar Evicauiiba. Remar Tarutaru.
Reir
Vecadaquetuyo.
Ultiri.
Patsa.
Repetir
Vecada.
Repique
Anuca. Dudo.
Canaara. Reposar Noreda. Reprender Reprimir Inimetana Resbalar Rivi.
113
Salivar
Saltar
Ecuedia.
Putitana.
Rescoldo
Resfriar
Resfrio
Muruuqueda.
Banaisa.
Bandanubi.
Resonar Respeto
Pieya.
Emuiba.
Resplandor
Restituir
Sanar Chachaju. Edducasapa. Sancochar Sangre Ami. Sano Majuma. Pusere. Sarampin
Retorcijn
Tianuca. Esereraujeda.
Zicuya.
Revolcarse
Meemee.
Picucua.
Sauce
Nerecadama. Ria Quinatiti. Rion Rebu, epecaca. Rio Exsepere. Risa Zaaqui. Robar Chiri.
Rico
Semen
Senda
Sentir
Eti.
Sencillez
Inime adebayama.
Esiri.
Roci
Yabaqui.
Eccari
Bacabacati. Pudeda, Chachada. Romper Pueu Ronquea)' Nereda. Ropa Una Rubio Tiquida. Ruego Bacabacati
Rogar
Rojo
Senectud
Upaju
Diri.
Diri.
Sea
Seal
Sealar
Dirijo.
Ruidoso
Zicacada.
s
Pireya.
Majucani.
Papa.
Sbalo
Butzaqui.
Saban
Saber Sabor
Oachibiji.
Seso
Si
Mere. Yupa.
Ejee.
Sidra
Siete
Saca Sacar
Saciar
Saco
Sal
Banu.
13
114
Cuacuamuri Uju. Sol Igeti. Soldar Zipi Solicitar Canimecuejati Solo Tupidia, Tuta.
Sofocar
Soga
Tambin
Tantear Tanteo
Diadi.
Soltar
Soltero
Dirusa.
Cuanemaque.
Capieti.
Sonar Sonido
Capieti
Dajida.
Taer
Dudo
Ababani. Ababani.
Sonrisa Sonrojar
Tumu.
Tapn
Etumuqui.
capa.
Soplar
Sorbo Sordo
Sortija
Tarntula Biccua. Tardanza, tardar Zumutati. Tartamudea r. tartamudo Anatutai. Eysura Techo, techar Tejer Tatata. Tela Una. Telaraa Cayuveise.
Temblar Chanu. Temer, temor Muba. Temprano Ebaura. Tendn Ejaruna. Tener Ania.
Tentacin Idamamere. Idamamereja Tentar Ducueri. Teir Terciana Bara.
Tericia
Usu usu
Sueo
Yana, Yana.
Vinu.
Sufocar
Sufrible
Sufrir
Majumere
Idujutaqui.
Idujo
Suicidio
Splica
Suplicar
Tutaquietiju. Bacabaca.
Timbal
Timn
To
Ecuicha. Terror Testa Yiuca. Atsultimare Teta Diaicada. Tibieza Tiempo Pieju. Tierra Mechi. Tigre Iba
Cumucumu.
Tibu.
Bacabaca. Suplir Tuputajo. Supinar Enacacaeti. Sur Veni. Suspiro, suspirar Cana. Sustancia Enaeaca. Sustento Araara.
Susto
Tinieblas
Apuda
Cucu.
Suyo
Ecuisa. Tujaque.
T
Etiquitabu. Enachiatuca Tocar Abu. Todava Amajari, aniari. Todo Dutia. Tomar Quemi. Tonada Eru. Tonto Nimana.
Tizn
Tobillo
Torbellino
Tab.
115
Vayo. Evayo. Tordo Chico. Tormento Ujeda. Tornar Enuca. Torpeza Ime. Tortilla Ecasapa. Trtola Uu (Tu u). Tortuga Dati. Tos Ujuuju. Trabajar Mereju.
Torcer Torcido
Emesuru.
- Nitia.
Urdir
sado
Urina - Vira.
I
Usar
Uso
Trabajo Mere. Traer Beti Buji. Tragar Vecada. Trasparente Maduli. Traspirar Eisu. Trasquilar Tunca peada arana. Trece Dadu dadu. Trmulo Trenzado pica. Pica. Trenzar Eddiri. Tringulo Edumijite. Tripa
Vaco
Variable
Anisicuataqui.
Triste
Tristeza
Nimebicueda. Capimimeti
Ecui.
Vejez
Chica. Chica.
Esiri.
Trotar Agebidada. Trueno Tusu. Tu Miquia. Tutano Etsapuna. Tufo - Guanida. Tullir Pututyu. Tumulto Cacasati. Tumultuar Cacasati. Tuna Diayda. Tupir Tii. Turno Coeti. Tujaquie Tuyo
Vello
Ududu.
Vena
Amidijo.
Casubuti Iru.
U
Ulano
Ulcera
Caumiti. Pusisa. Ultimo Tupujuju Ultrajar Idama Ungento Esamaqui nico Tupidia. Unin Niniepidia.
Unir
Ver Ba Verano Uquijanajana. Verdad Pusiama. Sanada. Verde Verga Vicadada. Vergonzoso Visuaque. Vergenza Visu. Vermejo Pudeda. Verruga Pivi.
Uno
Zipi. Peade.
Vestido
Vida
Cajututi Canajeti
116
Viejo
APNDICE
JOS CARDS
i
Barcelona,
886
VOCABULARIOS
Castellano- Tacana
1
:
Cariena
'.
Yo
Erna.
Iquie (Yequiai
Mitya (Miquia).
Yumequie (Yumequei
6 Ellos
7
Ichocuana
he.
No
Mabe
8 Si 9
10
11
- He
Aijiama (Ayjama). H h
Ania Aijiama
Ena. Etiqui
Ijiqui (Egique)
12 13
14
15
17
Tupari.
Earaquie (Edduca)
Iyetti dgeti).
16 Sol
Iretti (Idetti).
Luna
Batdi iBad'di).
18 Estrella
19 Tierra
Attujai lEtujai).
(Eaua y Med). Ibba (Iba) 21 Llueve Naiepuani (Naipu) 22 Sintate Aniutequ. 23 Cmo ests? Bien Amisai piabe? Sai20 Tigre
pierna.
Eagua
Mechi (Mechi).
Nahijuya (Neiju) Anibutecue.
Jitdamiquie? Jitda
24
Cmo
i
te
llamas?
Aimi banime?
formas del P. Armeutia.
Aibcanaimi
las
55
118
Cuayaiquie. Cuayamaiquie.
Voy Eputi da ema. No voy Aimabe da ema eputiinabe. 27 Fui esta maana Aputdaya da ema putia. 'ti Maana ir Muetacho ema paputi 29 A dnde vas? Quiepia mi ndae puti ? 30 Qu dices? Cua mi epuani?
26
:;1
32 33
31
35
36
3?
38
39
Mi padre muri ayer Mueta quia tata manoa puich. Qu buscas? Aimi echa cuania? Aimi quie rsatda? Qu quieres? Quiero cuchillo Cuchiro quie marsatda Deseo pescado Zee eursatabania. Yo mat un tigre con la Hecha Pisa-nee ibba manoamejiji. Hay Dios? Hay Agua Yusu iani? Eani. En dnde est Dius ? Quiepia Yusu iani? Dios est en el cielo Ebacuepacha su eani
40 Quin cri
Yo amo
43
Yo
ir al cielo
Emamu ebacue
Miquie etare dirucue vidada eticu. Metdir Mecuacu.
Amia
45
Vamonos de aqui
46 Id andad
47 Entiendo
emaMiquiyana iquiebabe.
babe.
18
Xo entiendo
lengua
Buemabe ema
Baecoiquie miquiyana.
miquiemimi.
[En los primeros veintin nmeros se ha aumentado las voces que corresponden segn los vocabularios respectivos del
Padre Armentia, siempre que stos acusen alguna diferencia. Como se puede ver las hay y muy curiosas, como por ejemplo el Purari por Pujaji estrella nmero 18, en el Cavineo. Donde Armentia oa D, Cards le sonaba R, y as por el estilo otras confusiones de sonidos que tan pueden estar en los odos que oyen como en las lenguas que lo hablan. Estos cambios de sonidos son de mucha importancia para el estudio de las lenguas, porque el da que nos demos cuenta de lo que cada sonido representa puede representar en las diferentes lenguas y pocas, se habr dado el primer paso grande hacia la clasificacin final de las lenguas de las Amricas; y si no
119
nos es dado reducirlas todas un solo tronco, tal vez lleguemos poder incluirlas en una otra de unas pocas ramas. El Padre Cards, en su serie de vocabularios, incluye el Maropa (nmero IX. pginas 314 y 315) y en la noticia que
precede dice
lo
siguiente:
La Maropa se habla en el pueblo de los Reyes, departamento de Mojos; tiene la -/francesa y la Z castellana: muchas
palabras son Tacanas. ]
Tacana
Erna.
Yo T
Eme. Mi.
Mitda. Icho.
6 Ellos
7
Tuna. Mabe. No
H
h.
8 Si 9
lu
He
he.
11
Eani.
Aimabe.
Eavi, ena.
Cuati.
Rige
Eiri.
Ichi.
lomida
Jana
Bansri.
Jana.
Iretti.
16 Sol
17
Ichetti
Buanavi. Eugua.
Luna
Batdi
Attujai.
18 Estrella 19 Tierra
Eagua.
Ibba.
23
Ain
Voy
pierna.
mi?
Aimi banime?
Eputi da ema. Aimabe da ema eputimabe. Aputdaya da ema putia.
26 28 29
No voy
Mputi. Mapputi.
27 Fui esta
maana
ir
Maana
bebichijdu. epu.
miputi? 30 Qu dices? Aitemi cuesrda eme? MI Mi padre muri ayer Baunra amanu qui
vas?
A dnde
Piajdu
Muetacho ema paputi. Quiepia mi ndae puti? Cua mi epuani? Mueta quia tata nianoa
puich.
tata.
32 Qu buscas?
33 Qu quieres?
34 Quiero cuchillo
bajda.
:',',
I
)esco
pescado
Sissi
30 37 38
120
Yo mat un
tigre
con
la flecha
Eme
manuemia imba pijda neje. Hay Dios? Hay Eani tata Dios?
Eani
Agua Yusu
iani? Eani.
30 Dios
en
el
cielo
cuepachajdu.
40 Quin cri el cielo y la tierra? Aisse jata iye enibacuepacha eua juba?
41 Dios lo cri
Ecajda
Dios
Dios tahata.
42
43
Yo amo
Dios.
Me
jaimunem bajda
Yo ir al cielo con Dios Eme meputiepu embacuepachajdu Dios neje. Jujuye tu casa y vuelve luego 44 Anda pueyuje chamu benaname. 45 Vamonos de aijui Quejuyu.
:i
Yusu
ne.
Meputi.
46 Id
i'i
andad
Juyuje.
lengua
Mecuqui
Miquiemimi emababe.
47 Entiendo
tu
Mimimi metram-
48
No
Mimimi mamet-
rambajda.
son
ms
bien
otro
es
la
misma
la
cosa.
Juisi
el
palabra
agua falta
que saber
la
si
nica, pues
otra
voz
En a
tambin. En la regin Moja se comprende que Jubi sea una dlas formas de decir agua como que Ueni Beni sera otra. Chicha, nos da la ecuaChije=Rige Mafa Ichi = Eiri cin: Ch = R. De los datos suministrados por Cards, podemos estar seguros que el Maropa no es ms que un codialecto con el Tacana del gran grupo que incluye estas dos fracciones como tambin los Araonas y Cavineos. S. A. L. Q.]
REVISTA DEL
MUSEO DE LA PLATA
I
TOMOS
XIII
Compilados por
FLIX
F.
OUTES
Director de Publicaciones
Tomo XIII
nombres de autores
-XIII*
Ai.boff N.
la
Sierra de
Ventana
la
Contributions
vations sur
la
flore
de
la
Terre de Feu.
VII,
I.
ObserVII,
277
flore
de
la
Terre de Feu.
et
II.
EnuVII,
de quelques
Terre de Feu
353
Ambrosetti
J.
B.:
III,
65
III,
417
289
3 5 3
.
IV,
1
2 2 5
Arqueologa argentina.
Un nuevo Pillan-Toki
la
X. 265
XII,
1
Apuntes sobre
la
arqueologa de
Puna de Atacama
Apu Sahuaraura
Ollantay
Inca J.:
V,
2 5
1
(*)
Cuando
Con
el
se
trate
el
ttulo respectivo
en
la
estudio.
primera
serie de la
Aiata P. N.:
124
la pilli
El pillijn y
janina
el
II.
223
3
punto de
vista
IV.
Armentia N.
y vocabulario
XIII.
1
N.y
Gil A.:
X. 63
X. 283
Bacqu A.
XII.
1 1
Barcena A.:
la
Arte y vocabulario de
lengua
Toba
VIL 86
Biblioteca del
Museo de La
Plata.
(Junio Diciembre
1890
Mayo
8g
I,
1891)
II,
33o 46
Bodenbender G.:
Sobre
la
la
Repblica Argentina
VII,
129
Brthes
J.
trois
X.
.'
III.
III.
19
1
Bruch C.
resultado
X,
esculturas
las
de la cueva de Junn de los Andes La piedra pintada del Manzanito Le nid de Y Eumenes caniculata (Oliv.) Sauss. (gupe litaire) et observations sur deux des ses parasites
X,
so-
7 3
XI, 71
XI.
223
Enumeracin de una coleccin de aves de las provincias de Salta y Jujuy y descripcin do un nuevo tirnido Muscisaxicola Morenoi)
Metamorfosis y biologa de colepteros argentinos. I. Plagiodera erythroplera. Calligrapha polvspila, Chalepus
XI,
245
medius
.Metamorfosis, etc.
XI,
II.
2o5
BlJRCKHARDT C.
et
Curacautin (Chili)
IX. 197
X, 177 X, 207
Wehrli
L.
BBMEISTER C.V.:
Breves datos sobre una excursin Patagonia
II,
el
territorio patagnico
de Santa Cruz
IV,
I
275 225
3 3
Datos sobre
el
Mendoza)
Delachaux E. A. S.:
la
Limites occidentales de
del doctor
argentina.
Examen
crtico
Drago L. M.
Fischer P.
(vase
M acaula y
T. B.)
las
Determinacin de
la
fauna es
I,
1
insuficientemente conocida
61
Floweb
W. H
I,
1
Forel A.:
los
ventisqueros
VII,
459
126
Fregeiro C. L.
V,
3
La
historia
del
documental y crtica. Examen de la Historia Puerto de Buenos Aires, por Eduardo Madero ....
Grouvelle A.:
la
Rpublique ArgenXII,
i
M. Charles Bruch
Gil A. (vase
Armentia N.)
Hauthal R.
La
sierra de la
III,
de
la
formacin
IV. 221
la
Mendoza)
Andes (Mendoza)
nevado colorado de Famatina (
geologa de
la
1
VI, 109
Primera ascencin
metros)
al
5o
VII,
169
Contribucin
al
Buenos Aires.
Hinojo Nieve penitente
estudio de
I.
la
provincia de
VII,
477
3
1
X.
la
Repblica Ar-
gentina y Chile
^L
'77
Vase Lange G.
S. y
Lehmann-Nitsche R.:
la
IX,
mamfero misterioso de
domeslicum
Patagonia:
Grypotherium
409
Ihering H. v.
tercia-
de Patagonia
XI,
227
Jacob C.
Examen microscpico de
misterioso de
la
la
mamfero
X, Gt
Contribution l'tude de
indiens (dcrits dans
thropologie des
par
le
les
indiens de
Rpublique Argcntine,
XII, bq
Judulien F.
IX, 3-
Koslowsky
los indios
Faunas
de
locales argentinas.
Guatos
VI. 22
II.
Enumeracin sistemtica
la
las
Rioja)
los
VI,
277
VI.
289
357
1
Mayo
Borors
de
1895
VI,
Un nuevo
VI, 37
VI,
373
3
VI, 41
Dos nuevas
lagartijas de la provincia de
la sierra
Reptiles y batracios de
de
la
VI, 4
VII,
de Buenos Aires)
149
Sobre algunos
gentinas
reptiles
445
VIII, 2)
Enumeracin sistemtica
reptiles argentinos
VIII, 161
el
XI, 129
Kurtz
F.
etc.
la
Sertum cordubense. Observaciones sobre plantas nuevas, raras dudosas de la provincia de Crdoba
Contribuciones la palaeophytologa argentina.
Contribuciones,
V, 281
VI,
1
I,
II...
17
III.
Sobre
la
kota-floraen
X. 43
Vase Alboff N.
Roth
S. S. A.:
Lafone Quevedo,
I,
1 i
I,
3o.S
II.
241
IE289
II.393
111,12
1)
Las huacas de Chaar Yaco
Catlogo descriptivo
ilustrado
128
II,
353
33
de
las
huacas de Chaar
III,
Yaco
El verbo
III,
24c)
El culto de
Instrucciones del
Tonapa Museo de La
III,
32
de vocabularios indgenas
401
los del P.
Apndices
Introduccin
la al
gramtica Mocov
Arte Mocov del
257
3
P.Tavolini. Estudio de
IV,
gramtica comparada
Introduccin, idem
69
3
V, 9
la
Introduccin
de Barcena
al
Arte de
el
P.
Alonso V,
voca1
Introduccin, idem
V, 3o5
el
1888
IX,
234
Las ruinas de Pajanco y Tuscamayo, entre Sijn y Pomn Viaje los menhires c intihuatana de Taf y Santa Mara
Viaje arqueolgico en
la
regin de Andalgal,
1902-1903
Vase Armentia N.
Tavolini F.
Lahille F.
I.
Faunas
locales argentinas.
VI,
el
265
que
se
encuentran en
ro
de
la Plata,
segn
indicados
VI,
la
274
que
se
encuentran en
el
ro
de
Plata,
segn Cari y Rosa Eigenmann y que no estn indicados en las enumeraciones anteriores
Lista de los peces de las costas argentina y uruguaya,
se
VI,
275
que
el
encuentran tambin en
el
ro
de
la
Plata (segn
VI,
276
Contribucin
al
VI, 2q3
Nota sobre
la
industria de
pesca en
la
nos Aires
Variabilit et affinits de
VII,
409
1
VIII,
VIII, 3
89
Notes sur
129
VIII,
VIII,
437 453
79 389
IX,
.
...
IX,
IX, 3 9
Lange G.
la
Atlas geogrfico de
construccin del
mapa de
provincia de Catamarca
V, 349
VII,
309
VII,
1
Examen
topogrfico y geolgico de los departamentos de San Carlos, San Rafael y Villa Beltrn (provincia de
Mendoza)
IX, 121
IX,
les
Antropologa y craneologa
Lepra precolombiana?
indiens Guayaquis
IX,
337 399
Muse de La
Plata et au
Muse National de
X.
1
Un
la
XI,
Patologa en
la alfarera
peruana
la
XI, 26
XI,
5 5
antigedades de
el
la
servadas en
Museo de La
Plata
XI, 73
XI,
59
XI, 171
los
La arthritis deformans de
Braquifalangia de
del ndice y
la
antiguos Patagones
XI,
99
mano
de
la
2o5
2
1
Notes sur
gues
Canaries, analo-
celles
de Menouville
del
XI,
arqueologa argentina
130
XI, 2G1
les
Vase Hauthal R.
Lydekker R.
la
Patagonia
VI. 10
I,
1
1
Dipterologa argentina
345
1
B.
Macaulay T.
Historia
II.
85
Medina
J.
T.
Ensayo de una
Carrera
IV. 53
Mercerat A.
la
Notas sobre
I.
paleontologa de
la
la
Repblica Argentina.
1 ,
Sinopsis de
2 3 7
II.
Protoxodontidae
I,
III.
Bunodonlheridae
1,
379 445
11,3
Bruta
de algunas
especies
del
Caracteres diagnsticos
gnero
II.
Theosodon
Caracteres diagnsticos de algunas especies de Creodonta.
Frmula dentaria
del
gnero Lislriotherium
131
Moreno
F. P.
I,
Al lector
El
ni
Museo de La
y desarrollo
Plata.
27
5 7
Resea general de
las
1889 en
motivo
rica
el
Museo de La
IV centenario
del
descubrimiento de
Am1
, 1
5 2
!
Exploracin arqueolgica de
la
provincia de Catamarca....
I,
Onohippidium Muhi^i
Noticias sobre algunos cetceos
fsiles
20 II, 65
38
y actuales
de
la
...
Repblica Argentina
III.
Reconocimiento de
gentina.
los
la
regin andina de
la
Repblica Ar-
I.
territorios
Santa Cruz
201
Moreno
F. P. y
Mepcerat A.:
II,
Dasipoda
5 7
Pando
J.
M.:
la
regin de
la
Viaje
goma
elstica (N.
O. de Bolivia)..
VI, 141
Pea Enrique
IV,
1
1827
Pie
181)
VI, 25
M.:
la
Anthicides nouveaux de
lis
par
et
M. Carlos Bruch
Anobiides nouveaux de
329
Ptinus
Rpublique Argentine,
XII, i35
la
recueillis par
M. Carlos Bruch
Rpublique
Argentine
XII,
233
Quiroga A.
la
Calchaqu y
epopeya de
las
cumbres
....
V,
S 5
132
los
La evolucin de
animales
II,
1
1 1
3 5
,
111,169
I
S.
Roth
Rectificaciones sobre
la
VI, 333
el
Catlogo de los
mamferos
conservados en
Musco
VIII, 33
Reconocimiento de
los territorios del
la
regin andina de
la
la
Repblica Ar-
geologa y paleontologa de
IX. 141
IX, 38
fsiles
la
X,
2 5
Nuevos
restos de
mamferos de
Caverna Eberhardt en
XI,
"i"]
Ultima Esperanza
Noticias preliminares sobre nuevos mamferos fsiles del
cretceo superior y terciario inferior de
la
Patagonia...
XI.
33
Vase Hauthal R.
Roth
S.,
Klrtz F.
la
et
Blrckhabdt
C:
X, 225
Le Lias de
SCHICKENDANTZ F.:
Anlisis qumicos del laboratorio del
Museo de La
Plata.
VII,
SlEMIBADGRI
J.
DE:
la
Apuntes sobre
Tavolini F.
Limay
III,
3o5
I,
I,
La lengua Mocov
267
II.175
II,
425
Ten Kate H.
la
Contribution
IV,
209
provinces de Catamarca, de
Tucuman
et
de Salta..
V, 329
connus
Matriaux pour servir
l'Argentine
I
133
VII,
263
Torres L. M.:
La geografa
su edicin
fsica
esfrica
del
Paraguay y Misiones
XII,
3 7
Vm.f.ni
in
las sierras
provincia de
San Luis, en
los
1894
Waag
J.:
VII,
403
Ward
H. A.:
(carta)
I.
14.S
Wehrli
L.
mon
expedidor) gologique dans
cordillre argentino-chilienne,
du 40 o
et
41
lati-
IX, 221
la
question du divortium
la
aquarum
IX.
interoceanicum dans
243
Wehrli
L.
et
Burckhardt
C:
VIII,
3 7 3
Rapport prliminaire sur une expdition gologique dans la cordillre argentino-chilienne, entre le 33 et 36
latitude sud
Replique
W'eise
J.
IX, 333
et
Brasilia e collectione
XI, ig3
Endomychidae Argentinia
et
XII,
219
XIII
antropologa
Jacob C.
:
fsica
la
Contribution l'tude de
indiens (dcrits dans
les
Rpublique Argenne,
XII, 5q
IX, 121
Plata
et
Antropologa y craneologa
Trois crnes: un trepan, un lsionn, un perfor, conserves au
Muse de La
a 11
Muse National de
X,
1
Buenos Aires
Tipos de crneos y crneos de razas
Notes sur
les
XI, 159
gues
cellcs
de Menouville
les
XI,
indiens Takshik (groupe
XI, 261
Ten Kate H
la
Contribution
IV,
209
connus
Matriaux pour servir l'Anthropologie des indiens de
1'
VII, 2(33
Argn ti ne
XII,
136
ARQUEOLOGA
Amishosetti
J.
B.:
Un nuevo
Pillan -Tok
III, 65 X, 2b5
Arqueologa argentina.
Apuntes sobre
la
arqueologa de
la
Puna de Atacama
XII,
Bkuch C.
sepulcros
Descripcin de algunos
de
las
calchaques,
resultado
X,
esculturas
La piedra pintada
de
la
X,
7 3
La piedra pintada
Manzanito
XI, 71
S. y
Lehmann-Nitsche R.:
la
IX,
mamfero misterioso de
domesticum
Patagonia:
Grypolherium
409
353
huacas de Chaar
Yaco
Las ruinas de Pajanco y Tuscamayo, entre Sijn y Pomn Viaje los menhires intihuatana de Taf y Santa Mara
Viaje arqueolgico en
la
111,33
X,
57
-j3
XI, 121
XII,
regin de Andalgal,
1902-1903
Lehmann-Nitsche R.:
la
Nuevos objetos de industria humana encontrados en Caverna Eberhardt, en Ultima Esperanza. ....
Catlogo de
las
XI,
5 5
antigedades de
el
la
servadas en
Museo de La
la
Plata
XI. 7
Hallazgos antropolgicos de
(Patagonia austral)
arqueologa argentina
Vase Hauthal R.
Moreno
F. P.
la
Exploracin arqueolgica de
provincia de Catamarca....
I.
201
137
Ten Kate H
les
Tucuman
et
de Salta..
V. 329
BIBLIOGRAFA
Biblioteca del
Museo de La
Plata.
(Junio
1890
Mayo
1891)....
I,
Diciembre 1891)
II,
33o 463
Medina
J.
T.
las
IV, 53
Alboff N.
la
BOTNICA
Sierra de
Ventana
la
Contributions
vations sur
la
flore
de
la
Terre de Feu.
VII,
I.
1S1
ObserVII,
277
flore
de
la
Terre de Feu.
et
II.
EnuVII,
3
de quelques
Terre de Feu
53
Kurtz
F.
V, 2S1
Sertum cordubense. Observaciones sobre plantas nuevas, raras dudosas de la provincia de Crdoba
Vase Alboff N.
ETNOGRAFA
KoSLOWSKY
J.
:
los indios
los indios
Guatos
Borors
VI, 22
VI,
3/3
\ III,
'
Guayaquis y Anamitas
Tomo XIII
453
5
Lehmann-Nitsche R.:
138
les
indiens Guayaquis
IX,
399
FILOLOGA
III,
249
Lehmann-Nitsche R.:
FOLK-LORE
del
Grypotherium; supersX,
269
GEOGRAFA
([N'CLUSO VIAJES,
TOPOGRAFA Y GEODESIA)
Ambrosetti
J.
B.
III,
I
417
2 8
V V V
3 5 3
2 2 5
Bpidges T.
III.
1 1
19
1
Burmeister C.V.:
II,
el
territorio
patagnir
de Santa Cruz
IV,
I
275 225
3 3
Delachaux E. A.
S.:
la
Lmites occidentales de
del doctor
argentina.
Examen
crtico
Iauthal R.
al
Primera ascencin
metros)
(6
5o
VII,
169
Lange G.
:
139
la
Atlas geogrfico de
construccin de!
mapa de
provincia de Catamarca
V, 349
VII,
3og
Vil,
1
Examen
Moreno
F. P.
Reconocimiento de
gentina.
los
I.
la
regin andina de
la
Repblica Ar-
territorios
Santa Cruz
201
Pando
J.
M.:
la
regin de
la
Viaje
goma
elstica (N.
O. de Bolivia)..
VI, 141
SlEMIRADGKI
J.
DE:
la
Apuntes sobre
Limay
III,
3o5
Torres L. M.
fsica
La geografa
su edicin
esfrica
del
Waag L:
VII,
403
Bodenbender G.
Sobre
la
GEOLOGA
la
Repblica Argentina
VII,
129
Brckhardt
C:
et
Curacautin (Chili)
IX, 197
X, 177
Vase Roth S.
140
X, 207
Wehrli
el
L.
Datos sobre
Mendoza)
Forel A.
:
los ventisqueros
VIL 4
* 1
Hauthal R.
La
sierra de la
111.
Andes (Mendoza)
la
VI, 109
la
Contribucin
al
Buenos Aires.
Hinojo
estudio de
1.
geologa de
provincia de
VIL 477
la
gentina y Chile
Vase Lange G.
Lange G. y
H actual
R.:
VII,
1
Examen
Mendoza
Roth
S.,
Kurtz F.
la
et
Burckhardt
C:
X, 225
Le Lias de
Valentn
VI,
1
Rpido estudio sobre las sierras de los partidos de Olavarra y del Azul (provincia de Buenos Aires)
Informe sobre una excursin efectuada en la provincia de San Luis, en los meses de Septiembre y Octubre de
1894
Wehrli L.
:
VIL 97
mon
expdition gologique dans
du 40 o et 41 o lat tude sud (regin de Nahuel-Huapi) Avis gologique sur la question du divorlium aquarum
cordillre argentino-chilienne,
IX, 22
interoceanicum dans
la
IX,
243
ll
VVeHRLI L.
Ct
BRCKHARDT C.
Rapport prliminaire sur une expedidor) gologique dans cordillre argentino-chilienne, entre le 33 et 36 la
latitude sud
VIII,
Replique
IX,
3;3 333
HISTOLOGA
Jacob C.
:
Examen microscpico de
misterioso de
la
la
pieza
X,
J.:
HISTORIA
V, z5i
Drago L. M.
(vase
Macaclay T.
B.)
Fregeiro C. L.
V,
3
:
La
historia
del
documental y crtica. Examen de la Historia Puerto de Buenos Aires, por Eduardo Madero .... T. B.
M acaula y
II,
Historia
85
LINGSTICA
X, G3
2 8 3
Armentia N.
XIII,
i
Barcena A.
la
Arte y vocabulario de
lengua
Toba
VII,
189
Lafone Quevedo,
S. A.:
I,
1
, 1
i3
o3
142
II.
241
II, II,
289 3q3
1
III.
29
Instrucciones del
Museo de La
de vocabularios indgenas
III,
401
los del P.
TaIV, 161
IV, 2.S7
Apndices
la
al
gramtica Mocov
Arte Mocov del P.Tavolini. Estudio de
Introduccin
gramtica comparada
Introduccin, dem
IV,
3 69 V, 9 3
Introduccin
al
Arte de
la
el
P.
Alonso
de Barcena
Introduccin, idem
V
el
12
1)
V, 3o5
voca-
1888
IX.
254
Vase Amentta N.
Tavolini F.
Mitre B.:
Lenguas americanas. Estudio bibliogrfico - lingstico de
las
el
el
Araucano
VI, 4
Tavolini F.
1-7'
II.
i
La lengua Mocov
75
II.
425
MITOLOGA
Lafone Qlevedo, S. A.
El culto de
Tonapa
III,
321
Pea Enhique
1861)
NUMISMTICA
IV,
1
Acuacin de moneda provincial en Mendoza Primera Casa de Moneda en Buenos Aires (acuacin de
1827
VI, 25
143
Quiroga A.
la
:
PALEOETNOLOGA
epopeya de
las
Calchaqu y
cumbres
V, i85
Torres L. M.
fsica
La geografa
su edicin
y esfrica
del
Paraguay v Misiones
Examen
crtico
de
XII,
i
Hauthal R.:
PALEOFITOLOGA
filiceos
de
la
formacin
IV, 221
Kurtz
F.
la
Contribuciones
Contribuciones,
kota-flora en
palaeophytologa argentina.
etc.
la
I,
II....
VI, 117
III.
Sobre
la
existencia de
una DaX, 43
Patagonia austro-occidental
Vase Roth S.
Roth
S.,
Kurtz F.
et
Burckhardt
C:
X, 225
PATOLOGA PREHISTRICA
Lehmann-Nitsche R.:
IX,
Lepra precolombiana?
Patologa en
la alfarera
337
1
peruana
los antiguos
XI, 26
Patagones
La
artlirilis
deformans de
XI,
99
PALEOZOOLOGIA
Hauthal R., Roth
El
S. y
Lehmann-Nitsche R.:
la
IX,
mamfero misterioso de
domesticum
Patagonia:
Grypotherium
409
Ihering H. v.
tercia-
de Patagonia
XI,
227
Mercerat A.
:
144
la
Notas sobre
I.
paleontologa de
la
la
Repblica Argentina.
1. I.
Sinopsis de
11.
Protoxodontidae
III.
Bunodontheridae
I,
Bruta
especies
del
gnero
II,
II,
Theosodon
Caracteres diagnsticos de algunas especies de Creodonla.
47
5
1
Frmula dentaria
Sobre
la
del
gnero Listriotlierium
II,
el
72
73
presencia de restos de
monos en
eoceno de
II,
Patagn ia
Apuntes sobre
el
gnero Typoherium
74 80
82 83 53
Sobre
el
Mere
VI,
Moreno
F. P.
II,
Onohippidium Mui^i
Noticias, sobre algunos cetceos
fsiles
65
3
y actuales
de
la
III,
Repblica Argentina
Moreno
F. P. y
Mercerat A.:
II,
Dasipoda
57
Roth
S.
la
Rectificaciones sobre
VI,
333
Museo
VIII, 3 3
Reconocimiento de
los territorios del
regin andina de
la
la geologa y paleontologa de Ro Negro y Neuquen Aviso preliminar sobre mamferos mesozoicos encontrados
en Patagonia
fsiles
la
X, 25
caverna Eberhardt en
XI, 37
145
la
Patagonia
...
XI.
33
Vase Hauthal
R
Bubckhardt
Rotu
S., K.URTZ F. et
la
C:
X, 22b
Le Lias de
QUMICA
A rata
P. N.:
la
El pillijn y
pillijanina
el
II,
225
37
punto de
vista
IV.
SCHICKENDANTZ F.
Museo de La
Plata.
VII,
Lehmann-Nitsche R.:
TERATOLOGA
la
Un
parte
XI,
la
Braquifalangia de
del ndice y
mano
de
la
2o5
Flower
W.
H.
VARIOS
I,
1
Hauthal R.
X,
3
1
Nieve penitente
Lahille F.
la
Nota sobre
industria de
la
pesca en
la
provincia de BueVII,
nos Aires
Fines de verano en
la
157
i
VIII,
Una
Moreno
VIH,
So
F. P.
I,
111
Al lector
El
146
I,
Museo de La
y desarrollo
Plata.
27
5
Resea general de
1
las
89 en
el
Museo de La
AmI,
1
52
Ward
H. A.:
(carta)
I.
145
Bacqc A.:
ZOOLOGA
XII,
1
Brthes
trois
X,
g 3
Bruch C.
XI, 228
XI, 245
medites
Metamorfosis,
etc.
las
XI,
II.
2o5
Eischer P.
Determinacin de
fauna
es
I,
insuficientemente conocida
161
Grouvelle A.
la
Rpublique ArgenXII.
1
M. Charles Bruch
Judulien F.
IX,
147
Koslowsmy
Faunas
de
J.
II.
locales argentinas.
Enumeracin sistemtica
la
las
Rioja)
VI,
277
Aves recogidas en
VI,
289
3 5
Mayo
de
1895
VI.
Un nuevo
VI, 371
VI,
Dos nuevas
lagartijas de la provincia de
la sierra
Buenos Aires
....
VI,
413 417
149
Reptiles y batracios de
de
la
Ventana (provincia
VII,
de Buenos Aires)
Sobre algunos
gentinas
reptiles
445
VIII, 25
Enumeracin sistemtica
reptiles argentinos
VIII, 161
el
XI, 129
Lahille F.
I.
Faunas
locales argentinas.
VI,
el
265
que
se
encuentran en
ro
de
la Plata,
segn
en
las
el
enumeraciones anteriores
el ro
VI,
de
la
274
Plata,
segn Cari y Rosa Eigenmann y que no estn indicados en las enumeraciones anteriores
Lista de los peces de las costas argentina y uruguaya,
se
VI, 275
que
el
encuentran tambin en
el
ro
de
la
Plata (segn
VI, VI,
27G
Contribucin
al
Yariabilit et affinits de
Monophora Darwini
Ilieringia
Notes sur
le
nouveau genre
Ostolcgie du balleinoptre de
Miramar
Notes sur
les
Lydekker R.
la
Patagonia
VI. 101
148
I.
Dipterologa argentina
345
1
II,
Moreno
F. P.
la
ReMI, 3 8
1
pblica Argentina
Pie
la
Anthicides nouveaux de
lis
par
et
M. Carlos Bruch
Anobiides nouveaux de
329
1
Ptinus
Rpublique Argentine,
XII,
la
3 5
recueillis par
M. Carlos Bruch
Rpublique
Argentine
XII,
2 3 3
los
La evolucin de
animales
II,
1 1 1
35
,
111,
169
3
IV.
Weise
J.
et
Brasilia e collectione
XI,
Endomychidae Argentinia
et
XII,
219
NDICE
DE LAS MATERIAS CONTENIDAS EN EL TOMO
XIII
Pginas
del R. P.
A La/une Quepedo
1-120
mos
nombres de autores
2 1-1
34
35-148
La correspondencia
relativa
al
Museo de La Plata
sus
Anales
MUSEO DE LA PLATA
Repblica Argentina
La correspondance
ainsi
relative
et
au Muse de La Plata
la
qu'aux Annales
Revue
de
cet
tablis-
MUSE DE LA PLATA
Rpublique Argentine
5fi-
'"*$
*&(m
T'i
i^.
fy+y
-&-
tA-
>**
*<
\ *,
'
^.T^