Sie sind auf Seite 1von 520

MARTN ALVIRA CABRER

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)


Documentos, Testimonios y Memoria Histrica

Tomo III

FUENTES

HISTRICAS ARAGONESAS

52

INSTITUCIN FERNANDO EL CATLICO (C. S. I. C.) Excma. Diputacin de Zaragoza

FUENTES HISTRICAS ARAGONESAS

52

MARTN ALVIRA CABRER


con la transcripcin del Estudio diplomtico, la Regesta y el Apndice documental de la Tesis Doctoral (1932) de

M. FRICA IBARRA Y OROz ()

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)


Documentos, Testimonios y Memoria Histrica

TOMO III

INSTITUCIN FERNANDO EL CATLICO (C. S. I. C.) Excma. Diputacin de Zaragoza Zaragoza, 2010

Publicacin nmero 2.973 de la Institucin Fernando el Catlico (Excma. Diputacin de Zaragoza) Plaza de Espaa, 2. 50071 ZARAGOZA Tff: [34] 976 - 28 88 78/79 - Fax: [34] 976 28 88 69 ifc@dpz.es http://ifc.dpz.es

El autor, Martn Alvira Cabrer. De la presente edicin, Institucin Fernando el Catlico.

I.S.B.N.: 978-84-9911-066-0 Produccin grfica: A + D arte digital, S. L. Zaragoza IMPRESO EN ESPAA - UNIN EUROPEA

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1209 [julio]

922

Pedro el Catlico, rey de Aragn, ordena a Guilhem de Pire, obispo de Mende, que, habiendo sido abandonado el condado de Gavald por el conde de Tolosa Raimon VI a causa de la cruzada contra los herejes, haga valer la clusula establecida en el arrendamiento acordado con el conde en 1204 y asuma en su nombre y con la salvaguarda de sus derechos la custodia del vizcondado y de sus dependencias. Encuesta del obispo de Mende Odilon de Mercoeur sobre los derechos del rey de Aragn en el castrum de Grzes y sus dependencias, en el vizcondado de Gevaudan (1262), cit., ed. y estudio PORE, La domination aragonaise en Gvaudan, pp. 206-208, n. 16, 35, 55, 89, 111, 121, 131 y esp. n. 97, p. 252. [Declaracin de Guilhem Cavallier, sacerdote, de Baldass] Et audivit dici quod post hoc, tenente comite Tholosano dictum castrum de Gredona et vicecomitatum per se seu per bajulos suos1581, accidit, ut audivit dici, quod rex Aragonum mandavit domino Guillermo de Petra, episcopo Mimatensi, quod custodiret dictum castrum et vicecomitatum, cum dominus comes Tholose non posset eum tenere propter timorem crucesignatorum. Et ipsem testis vidit et audivit tunc et postea quod dictus dominus Guillermus, episcopus Mimamtensis, tenuit dictum castrum de Gredona et vicecomitatum et loca alia, quod dictus episcopus tenebat dicta loca nomine regis Aragonum.

1209 julio, 22. Besirs/Bziers

923

Conquista y masacre de la ciudad de Besirs a manos de los cruzados comandados por el legado apostlico Arnau Amalric, abad de Cteaux. PVC, Testimonios, n. 178, 88-91. GTUDELA, Testimonios, n. 167, laisses 16-22. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. 63. HGL, 3. ed. VI, pp. 288-289. VENTURA, Pere el Catlic, pp. 92-96. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 242-263 (y estudio). BERLIOZ, J., Tuz-les tous. Dieu reconnaitr les siens. La Croisade contre les Albigeois vue par Cesaire de Heisterbach, Portet-sur-Garonne-Toulouse, Loubatires, 1994 (y amplio estudio). ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 106-107. MESCHINI, Innocenzo III, p. 179. SMITH, Innocent III, p. 83.

1209 julio, 26. Llers

924

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, otorga un privilegio de inmunidad a la iglesia de Santa Maria de Besal, que es capilla real. A. Arch. Santa Maria de Besal. B. Copia s. XIX, RAH, Papeles del P. Villanueva, V, Documentos de Santa Mara de Besal, fols. 506r-507r. (B) In Christi nomine. Manifestum sit omnibus quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes quod Ecclesia Sancte Marie de

1581

El ltimo baile del conde de Tolosa fue Raimon Guilhem de Pena (Ibidem, p. 200).

997

Martn Alvira Cabrer

Bisulduno, que nostra est et nostrorum capella, et a nostris antecessoribus ad honorem et servitium Dei et salutem animarum salubriter instituta, multa paupertate laborat, et quod Nos et tenentes locum nostrum nimii ipsam domum questiis et exactionibus indebitis agravavimus et demandiis, idcirco ex beneficio Regie munificentie ac liberalitatis nostra, ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum, concedimus et donamus in hac presenti scriptura perpetuo valitura per Nos et omnes successores nostros eidem domui et tibi Guillelmo Priori et canonicis ipsius domus et successoribus vestris in perpetuum, quod ab hac hora in antea vos vel homines ipsius Domus vel honorum eiusdem presentes vel futuri non credatis nec credere teneamini alicui Vicario nostro vel Bajulo vel Tenenti locum nostrum in Cathalonia vel alicui alie persone; nec respondeatis nec teneamini respondere de aliqua questia vel prestito vel demanda, servitio vel succursu vel aliquo alio exactionis genere, nisi nos hoc vobis ore ad oi vel per litteras nostras cum nostro sigillo sigillatas spetialiter mandaremus. Statuimus ergo, precipientes firmiter et districte, quod nullus de nostra gratia confidens audeat unquam contra hanc indulgentiam nostram vos vel Domum prenarratam vel res aut possessiones seu homines ipsius distringere vel agravare vel perturbare vel compellere ullo modo. Mandamus ergo, injungentes firmiter universis Bajulis et Vicariis nostris et aliis hominibus nostris presentibus et futuris, quod hoc statutum nostrum, si de se et de gratia nostra confidunt, custodiant firmiter et observent, et contra illud non veniant quoque modo. Quicumque autem contra hanc cartam a nostra Regia liberalitate indultam venire in aliquo atemptaret, iram nostram et indignationem semper haberet, et insuper damno et gravamine illatis prius in duplum plenarie restitutis, pro solo ausu et nostro contemptu poena mille aureorum a vobis sine aliquo remedio feriretur, nullis litteris, nullis instrumentis a nobis modo vel in posterum impetratis huic carte in aliquo valentibus contra ire. Datum Lercii, septimo kalendas Augusti anno Dominice Incarnationis Millesimo ducentesimo nono, per manum Ferrarii Notarii Nostri et mandato Nostro et ipsius scripta a Bononato. S. [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: A[rnaldus] de Lercio. R[aimundus] de Cervaria. Pontius Guillelmi de Turricella. P[ etrus ] de Montegrino. Gaufredus Guilaberti. R[aimundus] de Olivii. R. de Caano. P. Pebreda. S. [ signo ] Bononati, qui mandato Domini Regis, et Ferrarii Notarii sui hoc scripsit loco, die, et anno prefixis. Locus [signo] Sigilli.

1209 julio, 26. Viterbo

925

Inocencio III ordena a los cruzados que luchan contra los herejes de Provenza que sigan a las rdenes de los legados apostlicos de Provenza. a. Ed. PL, 216, cols. 99-100. b. Ed. RHGF, XIX, p. 519. Reg.: POTTHAST, n. 3.783.

1209 julio, 27. Viterbo

926

Inocencio III ordena al conde Raimon VI de Tolosa, reconciliado con la Iglesia por el legado Milone, que persevere en el bien en beneficio de la fe y de la paz catlica.

998

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

a. Ed. PL, 216, cols. 100-101. b. Ed. RHGF, XIX, p. 519. c. Ed. VILLEMAGNE, Pierre de Castelnau, n. LXIV, pp. 261-262. Reg.: POTTHAST, n. 3.784. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 88.

1209 julio, 27. Viterbo

927

Inocencio III escribe a sus legados en Provenza, el obispo Uc de Riez, el abad Arnau Amalric de Cteaux y el notario apostlico maestro Milone, sobre los eclesisticos a quienes se ha ordenado sostener la cruzada contra los herejes. a. Ed. PL, 216, cols. 98-99. b. Ed. RHGF, XIX, p. 518. Reg.: POTTHAST, n. 3.785. Cit.: MESCHINI, Innocenzo III, p. 199.

1209 julio, 27. Viterbo

928

Inocencio III exhorta al maestro Milone a perseverar hasta coronar con xito la misin antihertica encomendada. a. Ed. PL, 216, col. 100. b. Ed. RHGF, XIX, p. 519. Reg.: POTTHAST, n. 3.786.

1209 julio, 28. Monasterio de Anhana/Aniane, ...cmara del abad donde viva la reina
A.

929

Mara de Montpellier, reina de Aragn y seora de Montpellier, dispone su testamento. Carta partida, RAH, Col. Salazar, Apnd., leg. D, carp. 9, n. 1. Fot. de A, LACARRA y GONZLEZ ANTN, Les testaments de la reine Marie de Montpellier, fotos. Fot. de A, LACARRA, J. M. y GONZLEZ ANTN, L., Los testamentos de la reina Mara de Montpellier (1209 1211 y 1213), BRAH, CLXXVII (1980), cuad. 1, pp. 671-688, esp. pp. 684-685. [A]. Pergamino original, RAH, Aragn, XIV. Testamentos Reales de Aragn (falta). B. Copia en papel s. XVIII, RAH, Col. Velzquez, VII-46, Documentos originales en pergamino de la Edad Media, n. 9-1. C. Copia s. XVIII, RAH, Col. Abella, XXII, Documentos de Aragn, Rey Don Pedro II de Aragn. a. Ed. L ACARRA y G ONZLEZ A NTN, Les testaments de la reine Marie de Montpellier, pp. 117-120 b. Ed. LACARRA y GONZLEZ ANTN, Los testamentos de la reina Mara de Montpellier, pp. 686-688. Cit.: AURELL, Les noces, p. 438. SMITH, Innocent III, p. 107.

999

Martn Alvira Cabrer

(a-b) In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Anno Incarnationis Domini .M..CC..VIIII.. Mense Iulio. Ego Maria Aragonum Regina et domina Montispessulani, quondam Guillelmi Montispessulani et domine Imperatricis eius uxoris filia1582, in mea bona memoria et in ultima voluntate mea sic dispono et ordino testamentum meum sive ultimam voluntatem meam. In primis, animam meam et corpus meum Deo et Beate Marie dono et reddo. Corpus meum sepeliri volo in cimiterio Sancte Marie Vallismagne, nisi aliter ordinavero, cui ecclesie lego M sol., et annuatim C sol. ad refectionem monachorum in die obitus mei. Retineo super redditus del esmer M. sol. in perpetuum solvendos singulis annis in festo Sancti Michaelis, ex quibus solvantur semper predicti C solidi. Hos M sol. accipiant auctoritate mea semper in festo Sancti Michaelis abbas Vallismagne et prior Sancti Firmini, et distribuant sicut infra ordinabitur: Priorisse Sancti Felicis de Montecervio, C sol.; Priorisse de Recluso, C sol.; Priorisse de Annonenca C sol.; Sancto Genesio, L sol.; Priori de Caciano, L sol.; Priori Valliscrose, L sol.; Hermitis de Monte Arberone, L sol.; Bernardo de Cercio, capellano, semel in presenti CC sol., et quandiu vixerit L sol., post eius mortem accipiat eos semper prior domus Cartuxiensis que est in episcopatu Uceciensis que dicitur Vallisbona. Domui Vallismagne, que est apud Montempessulanum, lego de his M solidis L sol. in auditorium convivii quod annuatim fatiunt abbatibus Cisterciensis Ordinis. Sancte Marie de Ripa1583, que est prope fabricam, L sol. Nutrici mee, quandiu vixerit, L. sol., post eius mortem distribuantur a predictis abbate scilicet et priore. Hec omnia perpetuo solvantur a predictis et ipsi mea et sua auctoritate percipiant hos M sol. del esmer Montispessulani super quod hoc eis dono. Hoc ordinamento servetur perpetuo nisi aliter ordinavero. Hoc enim retineo ut possim, Sancto Petro de Magalona lego M sol.; Sancto Firmino, C sol.; Sancte Marie de Montepessolano, C sol. et unam ymaginem V marchi argente pro filio; Hospitali Sancti Spiritus, C sol.; Hospitali Rotberti, L sol.; Hospitali Sancti Guillelmi, L sol.; Hospitali Sancti Egidii, XX sol. quod est in Montepessolano. Singulis ecclesiis Montispessolani X sol.; leprosis qui stant iuxta pontem de Les, XX sol.; Vitali capellano meo, CC sol.; Sancto Antonio, C sol.; Vallibone, que est in episcopatu Uceciensis, CL sol.; Ecclesie Sancte Marie de Castello lego C sol. et quod pater meus ordinavit et statuit de ea confirmo et precipio ut fiat; Sancte Marie de Doa1584, C sol.; Sancto Romano, C sol. et unum bovem; Sancte Marie de Valleviridi, C sol. et unum bovem. Jacobum, filium meum, heredem instituo in omnibus que secundum Deum habeo vel habere debeo, et iuste, excepto quod aliis assignavero. Ma[t]i[l]ddam, filiam meam, heredem instituo in C marchis argente, et Petronam in LX, quas percipiant de CC quas pater earum mihi debet et his eas conten-

1582 1583 1584

Sobrescrito entre lneas. Agradezco a Claudie AMADO su ayuda en el intento de localizacin de este topnimo. Idem.

1000

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

tas esse volo de omnibus bonis 1585 meis. De XL que supersunt lego domui de Follencs XX et alias XX abbatisse de Favars. Si Jacobus, filius meus, impubes vel post sine liberis vel sine testamento decesserit, substituo ei Raimundum Gaucelmum de Lunello, et Raimundo, Raimundum de Rocafolio, et illi Berengarium Guillelmi. In quo casu volo ut omnia prescripta legata et alia duplicentur, scilicet si substitutio locum habuerit; in quo casu retineo super lesmer MM sol. accipiendos et distribuendos a predicto abbate et priore. Precipio ut Jacobus, heres meus, vel ei substitutus, solvat omnia legata mea et debita et patris mei. Item precipio ut omnibus personis et domibus religiosis iura sua conservet et eos defendat pro posse suo. Guillelmo fratri meo, domine Agnetis filio, lego CCC marchas argenti si aliud ab herede meo1586 non petierit; alioquin habeat quod de iure poterit habere. Unicuique fratrem eius lego MM sol.; Adalaicie, sorori eius, C marchas argenti. Hermesendi et Guillelme, que mihi serviunt, lego cuique M sol. Hec pro omnibus. Marie, nutrici mee, CCCC sol.; Anna de Porz, CCC sol.; Ana Favariza, CC sol.; Domine Petronille, M. sol.; Cecilia habeat super lesmer M sol. si non est solutum ei, et ultra CCC sol. Clementie, amite mee, lego et dono M sol. singulis annis in omni vita sua, etiam si se monachaverit, super leddam vel super balnea Montispessulani, prout elegerit. Item ei dono castellum de Miravalle in omni vita sua, cum iure suo, et post ipsam Ordini Cistercio, et ipsa possit ibi facere monasterium monialium si de iure poterit. Saure, filie Raimunde de Rocafolio, lego ad maritandum MM sol.; filiole mee, Raimundi de Centrairanicis filie, lego D sol.; Esclarmunde, filie domine Burgundie, D sol.; Aibeline, CCC sol. ut sit in ordine. Rogo heredem meum quatinus infra VIIII dies post mortem meam vel post testamenti recitationem pascat tria milia pauperes et infra annum faciat celebrari tria milia missas et teneat honorifice omni tempore unum sacerdotem. Clunecheto lego L. sol. Jacobum, filium meum, dimitto1587 in custodia Dei et Beate Marie et in potestate domini Petri, regis Aragonum, patris sui, et volo ut Templum recipiat filium meum et custodiat donec ei illum reddat. Rogo dominum Petrum, regem Aragonum, ut filium et terram custodiat in bona fide et diligat homines Montispessulani pro Deo et pro filio. Omnes predictarum domorum abbates, priores, abbatissas et rectores et priorissas rogo ut pro anima mea et parentum meorum intercedant et in spiritualibus domorum suarum me recipiant; specialiter rogo illos quibus annuatim lego ut similiter annuatim in die obitus mei perpetuo1588 intercedant pro me et scribatur in libris omnius dies obitus mei. Et quia filius meus infans est, volo ut omnes redditus meos recipiant Raimundus Airas et Jo[hannes] Lucias et P[etrus] Lobez et B[ernardus] de Montiniaco et

1585 1586 1587 1588

Sobrescrito entre lneas. Sobrescrito entre lneas. to, sobrescrito entre lneas. Sobrescrito entre lneas.

1001

Martn Alvira Cabrer

Guillelmus Rosellus, et solvant prescripta legata mea et alia debita mea; et Raimundus Airadi custodiat terram proborum hominum consilio eorum scilicet qui diligunt infantem1589 et domini Regis, et omnes fatiant ut prescripti M sol. quos retineo super lesmer nunc et semper solvantur predictis gadiatoribus, scilicet, abbati Vallismagne et priori Sancti Firmini, ut per eos semper distribuantur. Precipio et rogo ut omnes milites et alii omnes Montispessulani et omnium castellorum qui pertinent ad Montempessulanum teneant Jacobum, filium meum, pro domino et ei sicut domino vera promittant et observent fidelitatem semper. Predicti V, scilicet Raimundus Airas et Jo[hannes] Lucias et P[etrus] Lobez et B[ernardus] de Montaniaco et Guillelmus Rosellus, reddant rationem de omnibus redditibus meis et de legatis et debitis abbati Vallismagne et Magistro Milicie Montispessulani, vel, uno absente, alteri. Suprascriptiones et rasure que superius sunt, emendandi causa, non dolo facte sunt. Acta sunt hec V kalendas augusti, in camera Abbatis Aniane, apud Montempessulanum, ubi domina morabatur regina. Ego, Bernardus Richetus, subscribo testamento regine1590. Ego, Bernardus Austrinus, subscribo testamento regine. Ego, B[ernardus] prior, subscribo pro Guillelmo de Claromonte testamento regine. Ego, Vitalis, sacerdos, subscribo testamento regine. [En el dorso] Ego, B[ernardus], prior Vallismagne, interfui testamento domine regine et subscribo [signum]. Ego, Petrus de Campo, subscribo testamento regine. Ego, B[ernardus], prior subscribo testamento regine pro Raimundo de Centranicis [signum]. Ego, R. Raterra, subscribo testamento regine1592. Ego, Guillelmus de Floregia, scripsi testamentum domine regine et nunc suscribo [signum]1593 [Signum] Ego, Petrus Bruni, subscribo testamento regine, MCCVIIII TESTAMENTUM DOMINE MARIE, DOMINE MONTISPESSULANI.
1591

1589 1590 1591 1592 1593

eorum... infantem, sobrescrito entre lneas. Parece autgrafo, a. Todas estas lneas estn invertidas y parecen autgrafas, a. Todo sobre una lnea raspada, a. Todo sobre una lnea raspada, a.

1002

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1209 julio, 28. Viterbo

930

Inocencio III ordena a los prelados y eclesisticos que asignen sus subsidios a los cruzados segn las directrices de los legados apostlicos de Provenza. a. Ed. PL, 216, cols. 97-98. b. Ed. RHGF, XIX, p. 517. Reg.: POTTHAST, n. 3.787.

1209 julio, 29
Guillema, seora de Castellvell, vende a Doa Catalana, sierva de Cristo tierras en Aragn con el visto bueno del rey Pedro el Catlico. A. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 332. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 331v-332r.
1594

931
, todas sus

Cit.: GAR DE AGUILERA, B., El linaje dels Castellvell en los siglos XI y XII, Medievalia Monografas, 5, Bellaterra, Instituto Universitario de Estudios Medievales-Univ. Autnoma de Barcelona, 1985, p. 245 (dice n. 322). (A) Sit notum cunctis quod ego Guillelma Domina Castri vetuli vendo vobis Domine Catalane famule Christi et vestris et cui vel quibus vendere vel dare aut / dimittere sive alienare volueritis hereditatem qui dicitur Ruminienicus et honorem totum, domos scilicet et terras cultas et heremas et vineas / et ortos ac arbores diversis generis qui voce genitorum meorum vel aliquibus aliis modis habeo vel habere debeo in Aragone infra terminum castri de Orreia per omnia / loca. Hec itaque omnia cum terminis et affrontationibus et introitibus et exitibus ad hec pertinentibus quicquid iuste vel iniuste possidere vel / michi competens et modo aliquo infra terminum dicti castri per omnia loca vendo vobis Domine Catalane et vestris et cui vel quibus vendere vel dare aut dimittere sive / alienare volueritis, et ut melius dici vel intelligi potest ad vestrum salvamentum, de meo iure in vestrum trado dominium et potestatem per vestrum proprium plenissimum, / liberum et franchum alodium secure ac libere omni tempore possidendum, quicquid ibi vel inde facere volueritis ad omnem vestram voluntatem faciendam sine vinculo / illius hominis vel femine et absque ullo meo meorumque retentu. Pro hac enim venditione accepi a vobis tria milia solidos monete curribile Barchinone de quibus nichil re/manet in debito. Ne vero occasione dupli enganni vel aliquo alio modo possimus unquam ego vel mei venire contra presentem venditionem nec valeamentos vel / vestros de non numerata convenire peccunia, ipsi occasioni et exceptioni non numerate peccunie et omni accioni recissorie si qua esset michi compentens vel com/petitura ad hanc instringendam venditionem et etiam omni auxilio ac beneficio iuris divini et humani scripto et non scripto sive consuetudinem quantum ad hec per me / et per meos renuntio. Demum quidem si quid ultra hec qui superius dicta sunt unquam de cetero poterit ab aliquo vel ab aliquibus dici vel excogitari quo hec venditio moribus / Aragonis vel aliis modis firmior et utilior sit vobis et vestris et cui vel quibus hec vendideritis vel dederitis aut dimiseritis vel alienaveritis, totum illud intelli/gatur sub presenti scripta et valeat vobis tantum quam

1594

Una de las dos abadesas de Casbas?

1003

Martn Alvira Cabrer

valeat vobis tantum quantum valeret si in hac pagina scriptum esset ut melius ab aliquo vel aliquibus unquam de cetero dici possit vel excogi/tari. Ego enim per me et per meos vobis Domine Catalane in hoc stipulanti et vestris et cui vel quibus hec venderitis vel dare aut dimittere sive alienare volueri/tis, hec omnia sic concedo et in perpetuum confirmo. Actum est hoc .IIII. kalendas Augusti Anno .M.CC. Nono. [1. Col.] S[signo] Guillelme Domine Castri vetuli que hec laudo et firmo. S[signo] Berengarii de Turribus. [2. Col.] S[signo] Bernardi de Castro episcopali. S[signo] Arnaldo de Serriano. Signum [signo] Bernardi de Tutele. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. S[signo]num Arnaldi de Serriano scriptoris, qui hec scripsit die et anno quo supra.

1209 agosto, 1-3. Carcassona/Carcassonne

932

El ejrcito cruzado pone sitio a la ciudad de Carcassona. Asalto y conquista de los arrabales de la ciudad. GTUDELA, Testimonios, n. 167, laisse 25. PVC, Testimonios, n. 178, 92-96 Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 97. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 264-269. SMITH, Innocent III, p. 83.

1209 agosto, [4-6]. Carcassona/Carcassonne

933

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, acude a Carcassona para mediar entre el vizconde Raimon Roger Trencavl y el legado papal Arnau Amalric. El vizconde se pone en manos del monarca, pero la negociacin fracasa cuando el legado exige que se entregue con doce caballeros y deje la ciudad a la discrecin de los sitiadores. GTUDELA, Testimonios, n. 167, laisses 26-30. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 309 (de MIRET). Cit.: MIRET, La Expansin, p. 54. MIRET, Itinerario, III, p. 504. HGL, 3. ed. VI, pp. 292-293. VENTURA, Pere el Catlic, pp. 98-99. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 269-270 (y datacin). ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 108. MESCHINI, Innocenzo III, p. 203. SMITH, Innocent III, pp. 83-85 (y estudio).

1209 agosto, 12. Palermo, Sicilia


Matrimonio de la infanta Constanza de Aragn con el rey Federico II de Sicilia.

934

Cit.: Z URITA , ndices , I, p. 142 (sin data). Z URITA , Anales , lib. II, cap. lviii. MARIANA, Historia general de Espaa, lib. XI, cap. xxii. AURELL, Les noces, pp. 415421 (estudio).

1004

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1209 agosto, 15. Carcassona/Carcassonne

935

Conquista de Carcassona por los cruzados tras la captura del vizconde Raimon Roger Trencavl. GTUDELA, Testimonios, n. 167, laisses 23-33. PVC, Testimonios, n. 178, 92-100. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, pp. 100-101. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 264275 (y estudio). ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 107-108. SMITH, Innocent III, p. 85.

1209 agosto, 15. Carcassona/Carcassonne

936

Arnau Amalric, abad de Cteaux y legado apostlico en Provenza, ofrece a los nobles cruzados los ttulos y las tierras expropiados al vizconde Raimon Roger Trencavl. El duque de Borgoa y los condes de Nevers y de Saint-Pol rechazan el ofrecimiento, pero Simon de Montfort, conde de Leicester y seor de Montfort, lo acepta tras hacer jurar a los dems barones cruzados que acudirn en su ayuda si es necesario. PVC, Testimonios, n. 178, 101-102. GTUDELA, Testimonios, n. 167, laisses 34-35. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 100. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 276-282.

1209 agosto, [d. 15]. Carcassona/Carcassonne

937

Arnau Amalric, abad de Cteaux y legado apostlico en Provenza, escribe a Inocencio III sobre la victoria sobre los herejes y la conquista de Besirs y Carcassona. a. Ed. PL, 216, cols. 137-141. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lxiii. MESCHINI, Innocenzo III, pp. 179 y 242-244 (y estudio).

1209 [agosto, d. 15-septiembre]. Carcassona/Carcassonne

938

Simon de Montfort, conde de Leicester y seor de Montfort, expone a Inocencio III las razones que le han hecho aceptar el gobierno del pas conquistado a los herejes y le solicita proteccin y socorro. a. Ed. PL, 216, cols. 141-142. b. Ed. RHGF, XIX, p. 524. Reg.: MOLINIER, Catalogue, n. 32, p. 454. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.469. Cit.: HGL, 3. ed. VI, pp. 298-299. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 276-282.

1209 agosto

939

Simon de Montfort, vizconde de Bziers y Carcassona, dona a la abada de Cteaux y su abad Arnau Amalric, legado apostlico, diferentes bienes confiscados a los herejes. Reg.: MOLINIER, Catalogue, n. 29, p. 453.

1005

Martn Alvira Cabrer

1209 agosto

940

Simon de Montfort, vizconde de Bziers y Carcassona, otorga sus primeros estatutos en el Albigs. Reg.: MOLINIER, Catalogue, n. 31, pp. 453-454.

1209 [septiembre]

941

Milone, legado apostlico, enva al Papa Inocencio III el informe de su misin en tierras provenzales, en especial sobre las operaciones de la cruzada y la conquista de Besirs. a. Ed. PL, 216, cols. 124-126. b. Ed. RHGF, XIX, pp. 520-521. c. Ed. VILLEMAGNE, Pierre de Castelnau, n. LXV, pp. 263-267. Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.469.

1209 septiembre, 1. Girona

942

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede a Pere, abad de Sant Pere de Besal, permiso para edificar cuatro casas en la Coromina, en Besal, cerca del portal de Ganganell, declarando libres a sus habitantes de cabalgadas, contribuciones y toda otra servidumbre, y penando a los que atenten contra esta concesin con 1.000 ureos. B. Copia autentificada de 22 julio 1230, AAM, Sant Pere de Besal, n. 8. Cit.: ES, XLV (1832), p. 129 (data 1210). MONSALVATJE, Coleccin diplomtica del condado de Besal, XII, n. DCLXII, p. 75 (cit. el antiguo Arch. de la Delegacin de Hacienda de Gerona). In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, / Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, per nos et omnes successores nostros, ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, damus, concedimus et / laudamus vobis Petro abbati Sancti Petri Bisulluni et toti eiusdem conventui plenam licenciam et liberam facultatem construendi et faciendi / quatuor mansuos in capito illius condamine vestre que est in Bisulluno supra portam Aquoram extra murum et quod ibi possitis libere et / quietu mittere et populare quatuor habitatores cum suis familiis universis. Quasquidem habitatores presentes et futuros dummodo / non sint de aliqua nostrarum dominicaturam enfranchimus, et franchos et liberos et ingenuos facimus in perpetuum domino Deo et eidem mo/nasterio et vobis abbati predicto et successoribus vestris ab omni oste et cavalcata earumque redemptione, et ab omni questia, tolta, / fortia, prestito, servicio et succursu, et ab omnibus exaccionibus et demandis regalibus et vicinalibus que dici vel nominare / possent, ita quod alicuo bajulo vel vicario vel alicua alia persona non liceret unquam a predictis habitatoribus exigere vel demandare / supradicta vel aliquod eorum a quibus nos eos, ut dictum est, enfranchimus et perpetuo liberamus, vel eos aut alique eorum super hiis compellere / vel forciare unquam ullaquorum aliquo modo,
1595

1595 Frmula del traslado: Hoc est translatum fideliter sumptum .XI. kalendas augusti Anno Domini .M.CC.XXX.. Ita incipiens.

1006

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

casu, aliqua occasione, aliqua racione vel causa. Quicumque autem contra hoc privilegio teno/re in aliquo venire retemptaverit, iram et indignacionem nostram semper incurreret et pro solo contemptu nostro penam mille aureorum / a nobis sine remedio aliquo feriretur. Datum Gerunda, Kalendas Septembris Anno Domini M.CC. Nono, per manum Ferrarii notarii nostri / et mandato eius scripta a Berengario de Parietibus. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et comitis Barchinone. Huius rei testes sunt: Guillelmus Ausonensis episcopus [signo]. [1. Col.] Dalmacius de Crexello. Ugo de Turre rubea. Petrus de Turricella. [2. Col.] Raimundus de Palacio. Poncius Guillelmi de Turricella. Gaucerandi de Palaciolo. [3. Col.] Ugo comes Inpuriarum. Gaufridus de Rocabertino. [Signo] Petrus Ausonensis sacrista. S[signo]num Guillelmi Durfortis. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui hoc scripsit loco, die et anno prefixis1596.

1209 septiembre, 1. [Girona]

943

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, acuerda con Ramon (de Rocabert), arzobispo de Tarragona, la ejecucin de las disposicin de la potestad real sobre las iglesias y monasterios de la provicia eclesistica de Tarragona. [A]. AHAT. B. Copia primera mitad s. XIII, ADG, Cartoral de Carlemany, n. 392, pp. 75b77a. a. Cit., comentarios y ed. fragmentaria ENGELS, Privilegios de Pedro el Catlico, pp. 38-39, n. 20. b. Ed. de B, MARQUS, Cartoral, dit de Carlemany, II, n. 392, pp. 580-582. Reg.: AHAT, ndex Vell, I. Armari de la Provincia, n. 2, fol. 1r (de 1675, de A). ADG, B 356 (de B). B OTET, Cartoral de Carles Many, n. 356, p. 324 (de B). RAMN Y RICOM, ndex Vell, n. 2, p. 7 (de A). Cit.: TORRENT, Genealoga, p. 107 (de B, data 5). SALRACH, Disputes i compromisos, p. 945 (y comentario). (b) [I]n ecclesia Christi, disponente Domino, duo sunt gladii constituti, spiritualis videlicet et temporalis, ut alter alteri cum necesse fuerit subsidium prebeant ad invicem et iuvamen, quorum quidem gladiorum offitium christianus orbis principibus et ecclesiarum pastoribus per Dei gratiam est commissum. Idcirco ego Raimundus, Dei dignatione Terragonensis archiepiscopus, intendens et cupiens omnium ecclesiarum provintie Terragonensis, in regno videlicet Aragonensis et Cathalonia, honori et profectui iuxta comissi mihi gladii offitium providere, in nomine sancte et

1596 Frmula del traslado:[Signo] Raimundus de Prato qui hoc translatum fideliter translatavit die annoque prefixis.

1007

Martn Alvira Cabrer

individue Trinitatis, ad honorem eiusdem omnipotentis Dei et gloriose Virginis matris eius et omnium sanctorum et sacrosancte Ecclesie catholice incrementum et tocius terre comodum et honorem, promitto vobis domino Petro, Dei gratia illustri regi Aragonum et comes Barchinonensis, bona fide quod iuxta citacionem et amonitionem nostram ecclesiarum tocius terre nostre infra Terragonensem provinciam constitute, videlicet tam maiorum quam mediocrum quam minorum et omnium monasteriorum et domorum seu aliorum locorum religiosorum cuiuscumque regule vel hordinis sint vel fuerint et etiam omnium iurium ad eas pertinentium, tali videlicet modo quod in faciendis sententiis, dandis consiliis et auxiliis super facto predicto non flectar nec avertar in aliquo amore, timore seu odio alicuius neque parentela aut aliquo alio modo quocienscumque a vobis viva voce vel litteris aut per certum nuntium vestrum ammonitus vel requisitus extitero, salvo tamen in omnibus supradictis ordine meo et reverentia et auctoritate domini pape et apostolice sedis. Verumptamen, si ego et vos super iamdicto negocio aliquando dissentiremus in aliquo, stemus inde omnibus horis cognicioni et arbitrio venerabilium fratrum Vicenum et Dertusenum episcoporum super facto ecclesiarum tocius Cathalonie, et Oscenum et Tyrasonum episcoporum super negocio ecclesiarum vel domorum predictarum tocius Aragonis. Ut autem supradicta omnia vobis domine rex bona fide, sana intentione et pro posse meo sicut predictum est compleam et observem, facto istud vobis iurari in anima mea a Berengario de Albuciano iudice Gerundense et archidiacono Silve: Iuro hec omnia supradicta in anima domini Terragonensis archiespicopi e[t] mandato ipsius per Deum et hec santa .IIII. Dei Evangelia coram posita. Et ego Dei gratia Petrus rex Aragonum et comes Barchinone eadem intentione inductus, versa vice promitto vobis prenominato Raimundo venerabili Terragonum archiepiscopo bona fide quod iuxta consilium et amonitionem vestram pro posse et viribus meis verbo et facto manuteneam de cetero et deffendam atque restaurem et in bono statu semper teneam et conservem bona fide et pura intentione omnes ecclesias et monasteria et alia omnia loca religiosa predicta tocius terre mee ubicumque sint vel fuerint infra provinciam vestram et omnia iura earundem ecclesiarum et monasteriorum et locorum omnium predictorum. Promitto etiam vobis sub eadem fide quod quandocumque et quocienscumque a vobis viva voce vel litteris aut per certum nuntium vestrum amonitus fuero vel citatus in his adimplendis et exequendis iuxta consilium vestrum non flectar neque avertar nec declinem in aliquo amore, temore vel odio alicuius vel parentela seu aliquo alio modo qui dici vel excogitari possunt. Si autem super hiis aliquando dissentiremus in aliquo, stemus et paremus inde cognicioni et arbitrio predictorum episcoporum sicut predictum est, et ut premissa omnia vobis Raimundo Terragonensi archiepiscopo ego rex bona fide, santa intentione et pro posse meo sicut predixi compleam, faciam et observem, facio istud vobis iurari in anima mea a Raimundo de Girundella viccario Gerunde: Ego ita Raimundus de Gerundella, vicarius Gerunde, iuro supradicta omnia in anima domini regis et mandato ipsius per Deum et sancta .IIII. Evangelia coram posita. Actum est kalendis septembris anno Domini .MCCVIIII. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinonensis, qui hoc laudamus, concedimus et confirmamus. [signo] Raimundus, Dei gratia Terragonensis archiepiscopus, confirmo. Guilielmus Aussonensis episcopus[ signo ]. Sig[ signo ]num Guilielmo Durfortis. Sig[ signo ]num Gaufridi de Rochabertino. Sig[signo]num Dalmatii de Crexello. Sig[signo]num Raimundi de Girundella, vicarii Gerunde. Sig[signo]num Arnalli de Lercio. Ego Guillelmus, notarius Terragonensis archiepiscopi, hoc scripsi die et anno prefixo.

1008

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1209 septiembre, 2. Girona

944

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce a Arnau de Foix una deuda de 15.800 s. barceloneses, empendole el castillo de Palafrugell, cuyas rentas Arnau puede retener en su beneficio, y le garantiza su posesin. A. Original descolorido, ADB, Pergamins de Santa Anna, Documents Reials , s. XIII, sin numerar. a. Ed. BISSON, FA, II, n. 126, pp. 231-233. Cit.: BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 163, n. 5, p. 164, n. 10 y p. 165, n. 11, reed. ing. Medieval France, 19, p. 352, n. 5, p. 353, n. 10 y p. 354, n. 11, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 160, n. 5, p. 161, n. 10 y p. 162, n. 11. BISSON, FA, I, pp. 126, 130, 132, 138, 142, 178, 217, 237, 239, 240 y 258. (A-a) Manifestum sit omnibus quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonensis et comes Barchinonensis, recognoscimus et profitemur nos debere vobis Arnaldo de Fuxano et vestris quindecim milia et octingentos solidos bone monete Barchinone curribilis, de qua valet marcha argenti .XL.IIII. solidos, quos .XV. milia et DCCC. solidos a vobis muttuo suscepimus et vos nobis manulevastis ad nostras necessitates. Pro quibus impignoramus vobis et vestris totum castrum nostrum de Palafurgello cum terminis et pertinentiis suis, cum hominibus et feminis et omnibus exitibus et iuribus que nos ibi habemus et habere debemus et ad nos ibi pertinent aut pertinere debent aliquo modo vel aliqua ratione vel causa. Tali modo quod castrum predictum de Palafurgello cum omnibus que ad idem pertinent et cum omnibus que ibi habemus aliquo modo per vestrum pignus habeatis et teneatis et possideatis libere et quiete sine omni contrarietate in pace, et expleta et exitus omnes quos de pignore illo pervenerunt aut perveniunt vel pervenerint ullo modo percipiatis et habeatis plenarie et sine omni diminutione per vestram gaufidam semper et quod nunquam computentur in sortem. Promittimus autem vobis bona fide sine omni enganno quod hoc pignus et omnes exitus provenientes inde acceptos et accepturos et accipiendos vos vel ille quem volueritis tenere et habere et possidere faciamus plenarie et in pace donec tota summa peccunie supradicte a nobis vel nostris vobis vel vestris sit plenarie persoluta. Et nunquam vobis vel vestris de exitibus [a]ccept[i]s usque nunc de pignore predicto et deinde accipiendis ullo modo non computentur in pagam debiti supradicti. Si qua vero carta preter istam de cetero apparuerit a nobis usque in hodiernum diem facta vobis Arnaldo de Fuxano super aliquo debito, vana<t>1597 sit et nullum deinceps habere possit valorem vel alicuius valoris quam aliquorum auctoritatem aliquam obtinere. Datum1598 Gerunde, .IIII. nonas septembris anno Domini .M..CC.. nono, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Berengario de Parietibus. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonensis et comitis Barchinonensis. Huius siquidem rei testes sunt: [1. Col.] Gaufridus de Rocabertino. Dalmacius de Crexello. [2. Col.] Arnaldus de Lercio. Artaldus de Fuxano. Poncius Guillelmi de Turricella.

1597 1598

[sic], a. La clusula Datum y las suscripciones parecen haber sido aadidos, a.

1009

Martn Alvira Cabrer

[3. Col.] Hugo de Turre rubea. Hugo de Mataplana. Petrus de Turricella. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato predictorum hoc scripsit loco, die et anno prefixis.

1209 septiembre, [princ]. Avinhon/Avignon

945

El Concilio de Avinhon decreta una nueva excomunin del conde Raimon VI de Tolosa, acusado de complicidad con la hereja. a. Ed. MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 783. Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.469. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 332. MESCHINI, Innocenzo III, pp. 177 y ss. SMITH, Innocent III, p. 88.

1209 septiembre [8 o 10]

946

Milone y el obispo Uc de Riez, legados apostlicos en Provenza, escriben al Papa Inocencio III denunciando al conde Raimon VI de Tolosa como perjuro. a. Ed. PL, 216, cols. 126-128. Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.469. MESCHINI, Innocenzo III, p. 178.

1209 septiembre, 10. Barcelona

947

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona la baila de Vic y Osona con sus trminos a Guillem Escuder y a su hijo Pere, tomndolos adems bajo su proteccin. A. Original con cortes y dos perforaciones en la parte superior, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 334. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 333v-334r. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXXII. a. Ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, p. 505. b. Ed. BISSON, FA, II, n. 127, pp. 233-234. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 310 (de A). JUNYENT, Jurisdiccions, n. 66, p. 136. Cit.: BISSON, FA, I, pp. 126, 127, 129, 131, 142, 203, 237, 239, 241, 242, 245, 267 y 288, n. 31. BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 163, n. 5, p. 164, n. 10 y p. 172, n. 41, reed. ing. Medieval France, 19, p. 352, n. 5, p. 353, n. 10 y p. 359, n. 41, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 160, n. 5, p. 161, n. 10 y p. 168, n. 41. SHIDELER, Els Montcada, p. 133. (A) Manifestum sit omnibus quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, damus, concedimus et laudamus tibi Guillelmo Scuterio et filio / tuo Petro in omni vita vestra totam baiuliam de Vico et de Ausona et eius terminis integre et sine aliqua diminutione, ita quidem quod baiuliam / illam totam habeatis et teneatis per nos quamdiu vixeritis plenarie et quiete et pacifice et sine alicuius persone contrarietate. Preterea recipimus te / prenominatum Guillelmum Scuterium et uxorem tuam et infantes et omnes etiam possessiones et res tuas mobiles et immobiles et sese moventes sub nostra speciali / protectione, custodia

1010

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

et emparancia et salvitate et securo ducatu, ita quod nullus de gratia nostra confidens audeat vos vel res vestras aliquas aggrava/re offendere vel molestare, neque vobis vel rebus vestris aliquibus malum aliquod sive iacturam inferre. Constituimus ergo et mandamus fir/miter omnibus baiulis et vicaris1599 nostris et aliis universis terre nostre quod hanc donationem et protectionem observent inviolabiliter et ab omnibus ubique / faciant fideliter observari. Quicumque autem contra hoc donativum nostrum et concessionem et protectionem a nobis tam liberaliter concessum in aliquo venire attemptaverit iram et indignationem nostram semper incurret et pro solo ausu dampno illato prius plenarie in duplum restituto in mille / aureis a nobis sine remedio aliquo puniretur. Datum1600 Barchinone, IIII. Idus Septembris anno Domini .M..CC.. nono, per manum Columbi nota/rii nostri et mandato eius scripta a Berengario de Parietibus. Guilelmus Ausonensis episcopus [signo]1601. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Petrus Ausonensis sacrista1602. [Signo] Signum Guillemi Durfortis1603. Signum Berengarii de Olzina notarii domini Regis [signo]1604. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Guillelmus de Cardona. Guillelmus de Cervaria. [2. Col.] Guillelmus de Cervilione. Raymundus Fulco de Cardona. Guillelmus de Terrachona. [ 3. Col. ] Guillelmus de Montecatano. Guillelmus Raymundi Senescalcus. Petrus de Tarrega1605. Sig[signo]num Columbi, Domini Regis notarii, qui mandato eiusdem hoc scribi feci mense et anno prefixis1606.

1209 septiembre, 11. Monreale, catedral de Santa Maria, cerca de Palermo

948

Alfonso II, conde y marqus de Provenza, otorga su testamento, instituyendo como heredero a su hijo Ramn Berenguer, al que sita, junto a su hermana Garsenda y todas sus tierras, bajo la tutela de su hermano, el rey de Aragn.

1599 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606

Sic, a. El Datum aadido por Colom, b. Autgrafa, C. Signo y suscripcin autgrafos, b. Autgrafa, C. Signo y suscripcin autgrafos, b. Autgrafa, C. Signo y suscripcin autgrafos, b. Signo y suscripcin autgrafos, b. Huius rei testes... Petrus de Tarrega, escrito antes de las suscripciones autgrafas, b.

Autgrafa, C. Signo y suscripcin de Colom autgrafa, en la misma tinta que la clusula Datum , b.

1011

Martn Alvira Cabrer

B. C. D. E.

Copia fin. s. XV, BNF, ms. lat. 12.899, fol. 229. Copia s. XVIII, BNF, ms. lat. 6.010, fol. 67. BM Carpentras, Col. Peiresc 1852, fol. 198. BNF, Col. Dupuy, vol. 195, Procs pour les comts de Provence et de Forcalquier entre Rne duc de Lorraine... et le procureur gnral du roi Louis XII, fol. 201. F. BNF, Col. Brienne, vol. 312, Testaments des comtes de Provence et de Toulouse (n. acq. fr. 7.280), fol. 19. a. Ed. BENOIT, Recueil, II, Alphonse II, n. 66, pp. 80-82.

Cit.: PITTON, Histoire de la ville de Aix, p. 116 (daprs les archives de la Tour du Trsor Aix, data 1206). PCOUT, Raymond Brenger V, pp. 110-111 y otras. (a) Anno Domini millesimo CC[IX] mense septembris, scilicet festo sancti Prothi et Jacinti. Certum sit presentibus et futuris quod dominus Ildefonsus, Dei gratia comes et marchio Provincie, licet infirmus corpore, sanus mente testamentum suum disposuit in hunc modum: in primis, corpus suum reliquit ad sepeliendum Deo et domui Hospitalis Sanct Johannis de Massilia. Item, totam terram suam reliquit in integrum filio suo Raimundo Berengario, ad omnes voluntates suas faciendas. Item, filiam suam Garsendam voluit et precepit maritari cum pecunia et sine parte terre Provincie. Et quoniam corpus suum primo reliquerat domino Deo et ecclesie Sancte Marie de Toroneto ad sepeliendum, ideo donavit et concessit in remuneracione corporis sui Deo et ecclesie predicte de Toroneto et omnibus ibidem Deo servientibus, nunc et in perpetuum, totum ius quod habet vel habere debet vel visus est habere ipse vel antecessores sui in villa de Lonicis, intus vel extra, vel in toto eius tenemento vel territorio, precipiens filio meo Raimundo Berengario et omnibus aliis qui post ipsum venerunt quod ipsi hanc donationem nostram firmam habeant et teneant predicte ecclesie et omnibus in ea Deo servientibus. Item, terram suam totam et filium suum et filiam suam posuit et reliquit in posse et misericordia domini regis fratris sui; rogavit etiam dominum regem fratrem suum quod omnes filios militum qui secum erant [ut] de ipsis bene et honorifice milites faciat, et omnibus hominibus familie sue remuneret et bonum eis faciat. Item, voluit et precepit quod equum suum, quem habet in pignore Hugo Ferus, redimatur et domui Hospitalis de Massilia donetur. Actum est hoc apud Montemregalem, in presencia et testimonio domini Roncelini vicecomitatis Massilie, G. de Medulione, Arnauldi de Fuxano, Exemeni de Luzia, P[etrus] Exemei de Orti, G. de Rodore et Johannis fratris eius, Berengarii de Sancto Amantio, Michaelis de Arcazono1607. Et ego Guillelmus Poncius, notarius, qui predicta omnia scripsi et hoc signum feci.

1209 septiembre, [d. 11]. Palermo

949

Alfonso II, conde de Provenza, muere de peste dejando a su hermano Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, como tutor de su sucesor Ramn Berenguer. GCB I, Testimonios, n. 36, cap. X. Cit. ZURITA, Anales, lib. II, cap. lviii. ZURITA, ndices, I, p. 143. MARIANA, Historia general de Espaa, lib. XI, cap. xxii. PAPON, Histoire Gnrale de Provence, II, p. 278.

1607

Miguel de Artasona, hermano de Juan, Ibidem, n. 1.

1012

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

MIRET, Itinerario, III, p. 502, n. 2 (data agosto-septiembre). MORERA, Tarragona Cristiana, I, pp. 540-541. HGL, 3. ed. VI, p. 307. PCOUT, Raymond Brenger V, pp. 105, 111 y otras. SMITH, Innocent III, p. 70.

[d. 1209 septiembre, 11]1608

950

Pedro el Catlico, rey de Aragn, conde de Barcelona y seor de Montpellier, marqus de Provenza, establece en corte general una constitucin de Paz y Tregua para el reino de Aragn. B. Copia aragonesa fin. s. XIII, Fueros de Aragn, AM Miravete de la Sierra, lib. VIII, n. 279-281, fols. 87v-89r. a. Ed. A. GARGALLO MOYA, Los Fueros de Aragn [segn el ms. del Archivo Municipal de Miravete de la Sierra (Teruel)], Textos Medievales, 89, Zaragoza, Anubar, 1992, pp. 147-149. (a) [279] La carta del rey don Pedro de la tregua e de la paz. Manifesta cosa sa a todos omnes cmo nos don Pedro, por la gracia de Dios rey dAragn, conte de Baralona e sennor de Monpesler, marqus de Provenca, con consello e con voluntat de nuestros ricos omnes e de muytos sabios varones, en corth plenera establimos firmemientre que, si por aventura ricos omnes dAragn o otros infanones mueven guerra entre ellos, que nos los podamos amonestar e mandar por cartas o por mandaderos que non guerreyen e que prendan drecto el una partida de la otra en nuestro poder; he si no quieren obedir a nuestro mandamiento, que nos podamos defender e aiudar ad aquella partida que quiere fer dretyto en nuestro poder. Encara, a prefeyto e bien de todos, mandamos e firmamos pazes en nuestro regno e especialmentre recebimos en nuestra paz todas las eglesias cathedrales con todas las otras sozmetidas ad ellas e con todos los monasterios e los logares religiosos con todos lures bienes e lures heredades e todos los clrigos e las otras personas religiosas, que ningunno non sa tan osado que los ose quebrantar en ninguna cosa. Establimos e mandamos que todos omnes nuestros, cristianos o iudos o moros, castiellos e villas, e palacios e casas, e huertos, miesses, vinnas, rboles, montes, molinos, ganados mayores e menores, e todas las otras bestias e otros bienes de todos los omnes nuestros, de qualque manera san, de guerra o non de guerra, que todos san en nuestra comanda e en nuestra bayla, esceptadas las personas de los omnes guerreantes entre ellos con lial desafiamiento con todos lures valedores e con omnes darmas que sian de guerra, exceptadas las cavalgaduras de los guerreantes e exceptadas todas armas de guerra. E todas las otras cosas sedientes e movientes ni[n]guno non sa tan osado que y ose tocar, si a fiuia de nuestra graia e de nuestra amor; qual aquel que contra est establimento verr en alguna cosa, deve ser destreyto de emendar en doblo todo el danno que aya feyto, e si faze homicidio, en est caso deve peytar la calonia del homicidio doblado. E si por aventura, en est caso, era tal contencin que y oviesse

Puesto que el rey se titula marqus de Provenza, este doc. habra de situarse despus de la muerte de Alfonso II, conde y marqus de Provenza, ocurrida despus del 11 de septiembre de 1209. Con todo, la celebracin de unas cortes en en 1208 y el uso del ttulo de Seor de Montpellier dan pie a otras dataciones.

1608

1013

Martn Alvira Cabrer

menester provas, sienpre aquel qui prende el danno debe seer creydo con su iura menos de torna. E es asaber que desta dobla, si se paga, que el rey en deve aver la meytat e el otra meytat aquel qui prende el danno. [280] De caveros e infanones que mueven guerra entrellos. Establimos e de voluntat de todos otorgamos que si ricos omnes, infanones o caveros mueven guerra entrellos con lial desafiamiento por s mismos o por sennor o por amigos o por parientes, que non san seguros de lures enemigos en sus casas proprias, o es asaber: las personas ni las armas ni los omnes darmas; mas todos los otros omnes que san de conpanna e de lavor, que non san omnes darmas, o es asaber: la muller e las fillas e los fillos que no san darmas e sirvientes e donzellas e todos otros bienes menudos e granados que san en la casa, san salvos e seguros e deys comanda e deis defendimiento del rey. [281] Qui ser desafiado. Si aquel que es desafiado quiere conplir drecto ad aquel que lo a desafiado, dando e prometiendo fiana de dreyto ad l o ad aquellos que sern desafiadores por l, o que promete fidana tal delant el rey o delant aquel qui tiene su logar o delant la iusticia daquella cipdat que sea ms cerca daquel logar o delant la iusticia de estas villas granadas, como es Calataiub, Daroca, Turuel, Alcanniz, Boria, Barbastro, Exea, Uncastiello, Iaca, sienpre deve seer recebida por el fuero dAragn. E si aquel que desafida no quiere prender fiana de dreyto, todo el danno que despus faga al otro es tenido de emendar en doblo, enas que aquel qui prendre el danno ser creydo por su iura menos de testimonia e menos de torna. E es asaber que esta dobla deve seer departida entre el rey e aquel que prendr el danno por medio. E si homicidio ser feyto, en est caso que sa la calonia tanbin partida por medio, salva todava la carta de la paz sobre estas cosas.

1209 septiembre, 21

951

Berenguer de Queralt y su esposa Elissendis devuelven al rey Pedro el Catlico el castillo de Sallent y la residencia fortificada de Sant Pon, en el mismo trmino, contra el pago de 21.000 s., cancelando as la hipoteca que del mismo haba hecho a sus antecesores la condesa Ermessendis. A. AEV, Mensa Episcopal de Vic, lib. 5 de Pergs., n. 76. Reg.: PLADEVALL, A., Panorama histric del terme de Sallent, Cap al cap (septiembre 1974), Sallent, Fomento Arqueolgico Excursionista Sallent, p. 9 (data 22, sin ms datos). Cit.: PLADEVALL I FONT, A., A. B. [?], y CATAL I ROCA, P., Castell de Sallent, Els castells catalans, V, pp. 737-746, esp. pp. 739-740 (data 22, de PLADEVALL). Sit notum omnibus quod ego Berengarius de Cheralto non vi, metu aut dolo inductus nec in aliquo circunventus, sed sponte ac propria voluntate, reddo, solvo et diffinio vobis / Domino Petro Dei gratia Regi Aragonum et Comitis Barchinone castrum de Salent cum suis terminis et cum militibus et dominabus et ceteris hominibus et feminis et cum omnibus sibi pertinentibus et staticum / Sancti Poncii. Quod castrum et staticum ego, voce genitorum meorum, teneo pignem, et antecessores mei in pignere acceperant in Comitatu Minorise, sicut continetur in mea carta quam vobis trado et reddo / factam tempore [?] Ermissendis Comitisse que hoc castrum obligavit Bernardo filio Sendredi, cuius voce pignus istud meis competebat et [g]enitori-

1014

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

bus. Hoc itaque pignus et omnes actiones et jura quod / voce pigneris vel aliis modis michi competunt in ipso castro cum suis terminis et cum militibus et dominabus et ceteris hominibus et feminis et omnibus ipsi castro pertinentibus et etiam in prenotato statico, Ego, / cum assensu et voluntate Elicsendis uxoris mee, reddo, trado, solvo et in perpetuum cedo vobis et vestris ad habendum et possidendum et ad omnem vestram voluntatem faciendam sine vinculo ullius / hominis vel femine et absquo ullo meo meorumque retentu. Per hanc enim redditionem, solutionem et cessionem accepi a vobis Viginti et unum Milia solidos monete Barchinone de quibus nichil re/manet in debito. Ne igitur occasione dupli enganni vel aliquo alio modo possim ego vel aliquis meo nomine possit usque venire contra presentem redditionem, solutionem et cessionem nec va/leamus te vel tuos de non numerata convenire peccunia ipsius occasioni et exceptioni non numerate peccunie quantum ad hoc renuntio, et etiam omni auxilio ac benefitio iuris divini et hu/mani scripti et non scripti sive consuetudinarii. Et ad maiorem firmitatem iure per Deum tactis sacrosanctis .IIII. Evuangeliis me semper hanc redditionem, solutionem, diffinitionem et cessio/nem firmum habere et nunquam in aliquo contra eam venire. Et ego Elicsendis superius notata non vi, metu aut dolo inducta nec in aliquo circunventa, sed sponte ac propria voluntate, / concedo predicta et confirmo vobis Domino Petro, Dei gratia Regi Aragonensis et Comiti Barchinonensis, et quidquid iuris michi competens est aut competiturum aliquo modo in hiis quo superius dicta sunt / solvo, diffinio et in perpetuum vobis et vestris ad omnem vestram voluntatem faciendam sine ullo meo vel meorum retentu. Et ad maiorem securitatem iuro per Deum tactis sacrosanctis .IIIIor. / Evuangeliis me semper hanc confirmationem, solutionem, diffinitionem et cessionem firmam habere et nunquam contra eam venire. Actum est hoc Undecimo kalendas October An/no Domini .M. .CC. Nono. S[signo] Berengaris de Cheralto. S[signo] Elicsendis uxoris eius ad hoc laudamus et firmamus. S[signo] Johannis de Malleole. S[signo] Bernardi Maiol. / Sig[signo]num Guillelmi de Colle, qui vidi firmare et iurare B[erengarium] de Cheralto et dominam Elicsende uxorem eius. Sig[signo] Ponsceti, qui hanc cartam vidi / firmare et jurare ad Dominam Elicssendem uxorem Berengarii de Cheralto. Sig[signo] Ypues [?] presbiter, qui hanc cartam vidi firmare et jurare ad dominam Ellicssen/dem uxorem Berengarii de Cheralto1609. S[ signo ]num Arnaldi de Serriano notarii, qui hoc scripsit et firmamentum Berengarii de Cheralto recepi die et anno quo supra.

1209 septiembre, 27. Lleida1610

952

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce a Aimerico de Stuga, comendador templario de Zaragoza, haber recibido de la Orden del Temple 5.305 s. jaqueses en diversos pagos. B. Copia s. XIV , AHN, Cd. 649-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, II, n. 355, pp. 404-405.

1609 1610

Firmas autgrafas.

El doc. (Anagni, 17 de septiembre) que un Papa de nombre Inocencio dirigi al arzobispo de Narbona y al obispo de Barcelona en relacin con el rey de Aragn (ACA, Cancillera, Bulas, Inocencio III, leg. 3, n. 15; reg.: MANSILLA, Inocencio III, n. 409, p. 429; RAH,

1015

Martn Alvira Cabrer

C. Copia s. XVIII de B, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, leg. 8.126 (ant. 131): Visitas al Monasterio de Sigena, n. 5, pp. 117-118. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 311 (de B). Cit.: MIRET, Itinerario, III, p. 505 (data 28). SMITH, Innocent III, p. 83. (B) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, recognoscimus et profitemur quod tu frater Aymericus de Stuga, Comendator domus Milicie Templi Cesaraugusta, ex quo nos obligamus et impignorare misimus monetam nostram jaccense domui Milicie Templi, et fratri Petro de Monteacuto Magistro et fratribus eiusdem domus, dedisti et persolvisti pro nobis et mandato nostro quinque millia et CCC. quinque solidos monete jaccense. De quibus vero dedisti nobis apud Ilerdam die dominica ultimam mensis septembris tria millia et D. solidos quos recepit de mandato nostro Enecus de Ayvuar Repositarius noster dedisti et dilecto et fideli notario meo Fferrario apud Cesaraugustam mille solidos ad perpunctos faciendos et alios aparatus nostros neccesarios exercitui Ispanie; et dedisti Pardo Merino tocius Aragonie per calderiis faciendis ad opus ipsius exercitus .CCC. solidos; dedisti parti quoque karissime sorori nostre infanti dompne Sancie in succurssu suarum expenssa<ro>rum apud Sexenam C.V. solidos; dedisti preterea Petro Pomar .CC. solidos in paga et solucionem sui debiti quod ei debebamus; dedisti namque monachalibus sive sororibus Vallis bone .CC. solidos quos eisdem dare mandamus ob Dei amore et reverencia et remedium anime nostre. De hiis autem omnibus denariis et singulis supradictis nos bene et suficienter pro paccatis tenemur, renunciantes penitus excepcioni non numerate peccunie vel recepte. Datum Ilerdam, .V. kalendas octobris anno Domini .M..CC..IX.., per manum <per manum> Fferrarii notarii domini Regis et mandato eius scripta a Berengarius de Parietibus. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Huius rey sunt testes: [1. Col.] Guillelmus Raymundi senescalcus. Raymundus Gauarandi. [2. Col.] Raymundus Alamani. Arnaldus de Palaciolo. B[er]n[ardus] de Rochafort. [3. Col.] Artaldo de Alagone. Assalitus de Gudal. Martinus de Caneto. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui hoc scripsit loco die et anno prefixis.

1209 septiembre. Peralta (de Alcofea)

953

Catalana, antigua abadesa de Casbas, otorga testamento, colocando sus tierras, bienes y hombres, incluidos los monasterios de Santa Mara de Casbas y Santa Mara de Burbguena, bajo la proteccin y la custodia del rey de Aragn1611.

Col. Salazar, M-104, Bulario del Real Archivo de la Corona de Aragn, fol. 9v, n. 15; y MIQUEL, Regesta, n. 62, p. 47) corresponde en realidad a Inocencio IV y Jaime I y no, como en ocasiones se ha atribudo, a Inocencio III y a Pedro el Catlico. Debo a Damian J. SMITH (cit. Innocent III, p. 82) la aclaracin de este dato.
1611 Hay una confirmacin de Alfonso el Benigno de 18 de abril de 1286 de todas las donaciones hechas por Pedro el Catlico al monasterio de Casbas, copia s. XVII, RAH, Col. Salazar, M-104, hoja 185v.

1016

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

A. AMC, leg. 2. a. Ed. UBIETO, Documentos de Casbas, n. 22, pp. 37-42. Cit.: DURN GUDIOL, El monasterio cisterciense femenino de Santa Mara de Casbas, pp. 140-145 (y estudio). ASCASO, El monasterio cisterciense de Santa Mara de Casbas, pp. 29-31. In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen. Ego domna Catalana, stans in plena memoria, cum licentia et precepto abbatis Marimund et sicut instrumento suo continetur et in presentia abbatisse de Casvis et coram domne Ozende, priorisse Sixene, et Sancie, priorisse de Casvis, et domine Tote Lacellis et magistri Petri et Michaelis de Aquis, facio meum testamentum. Mitto hereditates meas et monasterium de Casvis et domum de Burbagana, homines meos et feminas meas et specialiter Iohani Petri in manu domini mei Petri regis Aragonum, ut ipse eos defendat et custodiat sicut in vita mea fecit. Hec sunt debita: debeo dare Petro de Deo LX morabetis alfonsis; Guillemus de Bonastre C mazmodenas; Guillemus de Reddes CXXX et VII morabetines alfonsis; Maria Narbona CCCLXXX solidos; Guirald Bonanat CCCLIII solidos; Iohanni Rumei LXXIIII morabetinos; Gazol CII morabetinis alfonsis et LXXX fanekas tritici; Guillelmus de Oblit XXX. solidos; Ramon Civera CCCC os solidos moneta Iachesa abatuda. Debeo dare Marie de Oscha C morabetinos quos manuleva[ve]rit pro me et CCCos solidos dompno Bertholomeo; Ramon Guillem CCCC et XX solidos; Guiraldo de Morlans LXXXIIII solidos; Rame XIII morabetinos; Garssie Petri repostero VIII morabetinos; Pere Tamarith C solidos; Domingo Calzapun debeo morabetinos nescio quantos; Bernardus Tutele CCCCos solidos; don Pedrolo CLXX solidos; Ferrario CLXXX solidos. Item, in Dei nomine relinquo totam hereditatem de Burbagana quam dominus rex Petrus Aragonum mihi dedit, scilicet quantum ipse ibi habebat et sicut instrumento suo continetur monasterium Sancte Marie de Burbagana. Relinquo eidem monasterio de Burbagana totam illam hereditatem quam comparavi de Blascho Petri et fratri suo Michael de Burbagana, sicut in meis cartulis continetur, et totam hereditatem quam comparavi in Burbagana de sarracenis et christianis. Relinquo eidem monasterio totam hereditatem de Fontes Claras, sicut comparavi de abbatisse Grandis Silve et de fratribus de Calerz. Relinquo eidem monasterio hereditatem quem habeo in Calamoxa et illam de Intrambas aquas, sicut domna regina bone memorie et filius suus rex Petrus mihi dederit. Item, relinquo eidem monasterio de Burbagana ecclesiam Sancti Benedicti de Calataiub cum tota hereditate eidem ecclesie pertinente, sicut ego comparavi de abbatisse et fratribus de Oinna. Ita scilicet quod Maria de Oscha abeat ibi annuatim C solidos et X kaficias titrici et V nietra vini et illas domos que sunt circa viam et circa portam civitatis, sicut instrumento suo continetur. Verumptamen abui consilio cum episcopo Oscensi qui, me reprehendens, dixit me contra ius et contra animam meam fecisse, nam dum starem abbatissa de Casvis emeram hereditatem Sancti Benedicti de Calatayub, unde volo ut discernatur ut fiat de omnia dicta hereditate sicut iustum est et non teneatur anima mea. Relinquo preterea eidem monasterio de Burbagana ecclesiam de Tornos et villam quantum rex ibi mihi dedit in iure hereditario quantum ego ibi habere debebam, scilicet hereditatem quam comparavi de abbatisse de Oinna. Relinquo eidem monasterio illa Foz totam, sicut comparavi de abbatisse de Oinna et de aliis omnibus, ita scilicet quod R. de Pertusa teneat et expletet in diebus suis. Relinquo eidem monasterio meos captivos propter unum quem dedit Maria de Oscha. Relinquo eidem monasterio omnes meas oves et meas vachas et boves et yequas et alias bestias que ibi sunt et unam mulam frontinam et meam azemilam et alias azemilas que sunt in domo. Dono operi de Casvis meam mulam bonam nigram, ut per

1017

Martn Alvira Cabrer

manum Iohanis Petri vendatur et ponatur in opere. Dono sorori mee dompne Sibille meam mulam grifam. Dono abbatisse de Casvis unam mulam rubicundam. Dono dominabus qui sunt in Burbagana unicuique suum lectum et meum peleterium. Dono Ronzasvalles unum lectum bonum, sicut Maria de Oscha dixerit. Dono Maria Gil unas vestes de preseet viridi. Dono Maria de Oscha unum captivum textorem, illum quem ipsa prius in potestate habebat. Dono eidem Maria de Oscha unam coppam argenti et aliam coppam de mazaro et unam purpuram [quam] mihi dedit. Dono abbatisse de Casvis unam coppam de mazaro quam Maria Narbona mihi dedit. Volo et mando ut abbatissa de Casvis eat in Burbagana et ducat inde dominas secum. Item, volo et firmiter mando ut Maria de Oscha possit abstrahere et levare totam suam roppam quam habet in Burbagana et in Calatayub ubicumque voluerit et domina abbatissa dividat hec omnia sicut ego precipio. Volo etiam ut unam ampullam quam abeo de balsamo dividatur per manum Iohanis Petri inter episcopum Oscenssem et episcopum Cesaraugustanum atque episcopum Tirassonensem. Dono ecclesiam de Casvis illam maiestatem de Burbagana et omnes frontales de siricho qui sunt in Burbagana, et unam casullam de purpura blancha faxata cum auro. Dono operi de Casvis Sancte Marie duo mille solidos quos episcopus Cesaraugustanus mihi debit dare, et illum panem quem habeo in Exea, preter illum quod dedi meis hominibus et quingentos solidos quos debeo accipere de Petro Arnaldo, baiulo Petri Ferrandi; et mando ita quod Iohanes Petri hos denarios et panem accipiat et ipse faciat in opere quantum hec peccunia sibi sufficere poterit, et quod ad complendum opus Sancte Marie et consumandum defecerit. Rogo dominum G[arsia] Rumei ut ipse pro suo cosimento et pro sua mercede de suo proprio hoc compleat. Dono Sancto Salvatore de Ebrea unam casullam de ciclaton, de duabus meliorem, et ferat illam Maria de Oscha. Dono lignum meum Domini et calices argenteos qui ibi sunt et unam casullam de purpura blancha sine auro et alias casullas de fustan Sancte Maria de Burbagana. Dono illam casullam de ciclaton cum denariis deauratis que non valet tantum quam aliam Sancte Marie Daroce; alfamares et tapetes et cetera que non sunt hic scripta remaneant in Burbagana, preter illud quod est de Maria de Oscha et preter illud magnum alfamar quod est de Casvis et preter illud quod ego dedi meis domibus et meis mulieribus; de alii minuciis que sunt in domo fiat et distribuantur sicut domna abbatissa dixerit cum consilio de Maria de Oscha. Item, de manifesto venio quod Maria non tenet de me ioellos neque auros neque peccuniam, preter id quod superius dictum est. Item, venio de manifesto quod Iohanes Petri nichil mihi debet dare et nichil tenet de meo, et sum paccata de eo sicut instrumento suo et meo continetur; et venio de manifesto quod nichil dedit de meo in illa hereditat[e] de Ricla et de Molinfret quam comparavi de domna Guillelma et de domna Alamanda. Dono dompno capellano domno Vidal X kaficias frumenti in Exea, et volo ut in diebus suis habeat porcionem in ecclesiam Sancti Benedicti de Calatayub vel in domo mea de Burbagana, et serviat ibi sicut unus capellanus. Dono Petrus Barcelona VI kaficias tritici; Garcia Arnald, II kaficias tritici et II kaficias ordei; Bernadet Trotero, II kaficias tritici et II kaficias ordei; Petrus de Petra Alta, II kaficias tritici et II kaficias ordei; Petro Portero, II kaficias tritici; Michael Navarro, II kaficias tritici et II kaficias ordei in Burbagana; Michaele Portero, II kaficias tritici et II kaficias ordei. Volo etiam ut Petrus abbas alumnus meus nutriatur in domo de Burbagana et fiat ibi monachus. Dono Iohani Petri meum platerium. Dono sorori mee domne Sibile CCos morabetinos de ille de Castella. Dono hereditatem meam de Marcella et hereditatem meam de Torrezella et quantum ibi habeo domine regine Castelle ad opus sui monasterii de Burgos; et si ei placet ipsam persolvat octigentos moravetinos quos ego debeo dare, et non pereat anima mea illi, enim relinquo eam. Item,

1018

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

venio de manifiesto quod iam tres anni transacti sunt quod ego dedi meas casas de Palencia iure hereditario in perpetuum Iohani Petri et fratri suo G. Petri, et sicut eis dedi meo strumento ita corroboro et confirmo. Dono etiam hospitali de Salvatierra hereditatem quam habeo in Castiellos. Dono eidem hospitali hereditatem quam abeo in Villa Voldo. Dono eidem hospitali hereditatem quam abeo in Revenga et in villa Ovieti, Dono etiam monasterio de Villa Mediana quantum abeo in ecclesia de Avasta et in Castello et in villa et quantum abeo in Annebza. Illud autem quod habeo in campo scilicet in Cesura et in Redondo et in Soto et in Celadiella et in omni montana de Campo, dono et concedo abbati et monasterio de Villa Mediana, sicut iam diu eis dedi et instrumentum inde eis feci. Itam, volo ut de ille quingentos morabetinos quos ego debeo accipere pro infanti domne Sancia, filia et sorore regis Aragon, dentur CCti in Seixena, alios quidem CCCos dentur in Casvis; quod si morabetinos regine Castelle octogentis escilicet et Petri Ferlandi abere non poterint, isti CCCti dentur in debitis meis. Ego quidem rogavi dominum P[etrum] Ferlandi1612 ut ipse ad persolvendum debita mea et liberandum anima mea donet mihi DCCCCos morabetinos, et credo quod faciat libenter, quod si fecerit et dederit accipiat eos domina abbatissa de Casvis et domina priorissa Seixene et Iohanis Petri, et dividant eos in debitis meis, sicut sciunt fore necessarium. Sic etiam fiat de ille morabetinos regine Castelle. Item, volo ut computatis fructibus et denariis Faricie et Ville Felicis et Embit et completis mihi CCtis morabetinos quos accipere debebam quod super fuerit, accipiat dominus rex; quod si acciderit non posse habere illos morabetinos regine Castelle et illos morabetinos domini P[etri] Ferrandi volo et firmiter mando qui domus de Calatayub persolvat debita mea que superius hic scripta sunt; quod si domus de Calataiub persolvere non poterit, de mobilibus et inmobilibus que sunt in Burbagana persolvantur debita mea solunmodo in hac carta scripta; quod si fratres in domo de Burbagana stantes et domus persolvere noluerint, rogo dominum meum regem Aragon ut districte eis faciat persolvere, et cartas quas cum abbatisse et dictis fratribus feci non valeant, nisi hoc persolverint, si opus fuerit. Ad ultimum rogo dominus meum illustrem regem Aragon, manos et pedes suos humiliter osculando, non meis meritis sed intuitu pietatis et legalitatis et cosimenti sui ut sicut in vita me dilexi et honoravi, ita in morte misereatur anima mee ut Deus misereatur sue, et monasterium de Casvis et monasterium de Burbagana et homines meos et dominas meas et specialiter Iohani Petri et Maria de Oscha protegat et custodiat et non permitat eis vim facere. Scit enim Deus veritatem quod non fuit unquam homo vel mulier in mundo que plus paccata recessisset de domino suo, quam ego recedo de domino meo rege Aragon, et Deus qui potens est retribuat ei in hoc seculo. Volo item ut fratres de Burbagana eant ad reginam Castelle et querant supra dictam peccuniam; et si dederit eis ducant eam in manu abbatisse et priorisse, sicut superius ordinatum est. Debeo Michaeli San XL et VII morabetinos; debeo Alamino de Villa Felici VII morabetinos. Facta carta apud Petra Altam, Era M. CC. XL. VII. mense setembris, in presentia domini G[uillelmi] Oscenssis episcopi et domine abbatisse de Casvis1613 et domne priorisse Sixene et priorisse de Casvis et magistri Petri de Balchit et M[ichael] de Aquis et Iohanis Petri.

1612 1613

Ferrandi. Catalana de Erill.

1019

Martn Alvira Cabrer

Ego Petrus de Casvis scriptor abbatisse, mandato domine Catalane hanc cartam scripssi et hoc sig[signo]num feci, era et mense ut supra cum suprascriptione in XVIII linea ubi dicitur una purpura, Roderico Cozinero XXX solidos.

1209 octubre, 8. Cervera

954

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, junto a Guillem de Montcada y Guillem Ramon, senescal, dona a Bernat de Torre el trmino del castillo de Sria. B. Traslado en papel de 10 octubre 1280, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 26. Cit.: SHIDELER, Els Montcada, p. 133. Manifestum sit omnibus quod n[ o ]s P[ etrus ], Dei gratia Rex Aragonum, Comes Bar[ch]inone, quesitis G[uillelmi] de Monte catano et G[uillelmi] R[aimundi] senescal damus et laudamus et concedimus ipsas domos de Cuira de Sorisa, et cum ipsa villa de Sancta Maria quod est in termino de eodem castro de Sorisa, [cum o]mnes suis terminis vel affrontacionibus, abrata omnino que modo dici vel nominari poterit, et sicut in vestras scripturas melius continetur, et totum quantum vobis tenuistis vel habuistis in termino de dicto castro per alodium franchum et liverum omnique tempore. Ita recipimus in securitate, custodia et iterum damus, laudamus et concedimus ad vobis Bernardus de Turre et ad tuis et ad quibus tibi nec tuis volueritis dare vel relinquere, quomodo est supprascriptum vel ratum, quietum, infra terminos castri de Sorisa. Ita quod locis predictis et homines habi[tato]res et habitaturi in eiusdem sint salvi et securi []que, cum omnibus rebus suis et nullus eos audeat agravare, dummodo ipsi homines non faciant alicui malum ad me nec ad meis. Et mandamus etiam baiulis et vicariis nostris in prefata loca et homines et alia omnia que dictus Bernardus [...] insuper terminos pretaxati castri manuteneant et defendant et a nullo permitant indebite molestari. Et faciamus nos vel nostris ad tibi Bernardus jamdictus hoc et quibus tibi vel tuis volueris dare vel relinquere, retinere ac habere et expletare contra cuncte terre qua supra [?] per alodium franchum et liverum quo modo est supprascriptum omnique tempore. Quicumque autem contra hanc cartam [v]enirent iram nostram incurreret, et dampno illato prius restituto, in quingentis aureis punietur, et postea sit firma omnique tempori hanc autem donacionem, protecci[one]m [.] volumus quod in suppradicto. Et si plus istam paginam habet opus que non fuerint scriptum, totum siat directus et intus ad profectui de tibi Bernardus de Turre et tuis et quibus volueris vita [..]mnes. Datum Cervarie, VIII. Idus octobris anno Domini .M..CC.. nono per manum Ferrarii notarii nostri. Testibus: G[uillelmus] de Cervaria. G[uillelmus] R[aimundi] senescalci. G[uillelmus] de Cervilione. R[aimundus] Alamanni. Et G[uillelmus] de Montecathano. Et multis aliis. Sig [espacio en blanco]num P[etri] Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis.
1614

1614 Frmula del traslado: Hoc est translatum fideliter sumptum a quodam instrumento sigillo cere pendente in anno Domini .M..CC..LXXX.. VI. Idus octobre cuius tenore talis est.

1020

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc1615 scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1616.

1209 octubre, 8. [Cervera]

955

Berenguer de Queralt vende el castillo de Font-rub, que tiene en feudo del rey, a su esposa Elissendis en pago de su dote de esponsales, actuando el rey Pedro el Catlico como garante. B. Traslado de 27 noviembre 1276, AHN, Clero, Santes Creus, carp. 2.773, n. 18. a. Ed. PAPELL, Diplomatari, II, n. 491, pp. 701-703. (B) Sit notum omnibus quod ego Berengarius de Cheralto, spontanea et propria voluntate, vendo et in recompensacionem tui sponsalicii dono tibi Elicsendi, uxori mee et illis quibus dare vel dimitere sive ullo modo volueris alienare, castrum / de Fonte rubia cum omnibus suis terminis quod voce genitorum meorum habeo et per dominum Regem in feudum teneo, in comitatu Barchinone, et omnem feudum de Avinione quod per dominum Regem teneo et tenere debeo in terminis / castrorum Olerdule et Avinionis, et in omnibus aliis locis infra terminos Penitensis quod est in eodem comitatu. Hec itaque omnia cum suis terminis et cum militibus et donacionibus et ceteris hominibus et feminis, et cum domibus et mansis / et terris cultis et incultis et vineis et ortis, et arboribus diversi generis, et omnibus que ad castrum et feudum pertinent et pertinere debent vendo et dono tibi Elicsendi, et illis quibus volueris, ac ut melius dici potest vel intelligi, et ad / tuum et illorum quorum volueris salvamentum. Hec omnia de meo jure in tuum et horum quorum volueris trado dominium et potestatem ad habendum et possidendum, et omnem tuam et illorum quorum volueris voluntatem faciendam sine vinculo / nullius hominis vel femine et sine ullo meo meorumque <que> retentu, salva fidelitate et jure domino Regi. Per hanc enim vendicionem et recompensacionem accepi a te quindecim milia solidos monete curribile Barchinone, et preterea recepi de / re finem et remissionem tocius sponsalicii quod tibi fecimus. Ac igitur occasione dupli enganni vel aliquo alio modo possim ego vel aliquiis meo nomine possit unquam in aliquo contra vendicionem et donacionem presentem, / venire ad aut re vel locum tuum tenentes de peccunia non numerata seu de non tradito sponsalicio convenire quantum ad hoc per me et omnes meos renuncio ipsi occasioni et exceptioni non numerate peccunie et / non traditi sponsalicii et juri quo constuitur donacionem inter virum [et] mulierem constante matrimonio non valere, et etiam omni decreto et privilegio et omni auxilio de beneficio juris divini scripti et non scripti et humani / et consuetudinis, et ad majorem firmitatem juro per Deum, tactis facio sanctis quatuor Evangelis, me hanc venditionem et donationem firmam semper et tantam habere et unquam contra eam venire in aliquo domin[i]um siquidem. / Nos P[etrus], Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, approbantes et affirmantes omnia predicta, statuimus nos fideiussores tibi Elicsendi et quibus volueris quod faciamus te et tuos et illos quos volueris habere et / tenere, posside-

1615 1616

scripsit, tachado. Siguen las clasulas del traslado.

1021

Martn Alvira Cabrer

re et explectare predicta omnia in sana pace, quam omnes personas et ad tuum et illorum quorum quos volueris salvamentum et intellectum sine tuo locumque tenencium tuum fraude et dampno. Ego vero Elicsendis bono animo / et spontanea voluntate, non coacta, non contravenita proficeo et recognosco tibi B[erengario] de Cheralto quod sum bene paccata de toto sponsalicio quod mihi feceris ita quod ullam michi superest actio vel petitio. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone, qui hoc laudo et firmo, hoc salvo quod tu Elicsendis aut successores tui non possitis vendere vel alienare nisi persone de tuo valore. / Factum est hoc octavo idus octobris Anno Domini .M..CC..IX.. Sig[signo]num Berengarii de Cheralto, qui hoc totum concedens confirmo testesque rogo. Sig[signo]num Guillelmi de Cardona vicecomitis. Sig[signo]num Guillelmi de Cervaria. / Sig[signo]num Ugonis de Turri rubea. Sig[signo]num Raimundi Gaucerandi. Guillelmus Ausonensis episcopus [signo]. Sig[signo]num G[uillelmi] R[aimundi] senescalcus, domini Regis vicarii, teste. Sig[signo]num Columbi domini Regis / notarii, qui mandato eiusdem signum domini Regis feci. Guillelmus Virgillii, qui hoc scripsit et hoc signum [signo] aposuit1617.

1209 octubre, 13. Cervera

956

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Dola de Peramola, abadesa de Pedregal y a su monasterio, una pieza de tierra, una via, una migera de trigo y otra de cebada, todo ello en Trrega. A. Arch. Colegiata de Tamarite, n. 3 (buscado, pero no localizado). Reg.: ARCO Y GARAY, R., Noticia de algunos documentos interesantes, BRAH, LXI (1912), pp. 5-20, n. 3, pp. 7-8. Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 77 (de ARCO). Signum [<signo> Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis] [Testigos] Guillelmus de Cervaria. R[aimundus] Gaucerandi. B[eren]g[ariu]s de Podioviridi. Guillelmus de Cardona. Guill[elmu]s [Raimundi] <de> Senescalcus1618. R[aimundus] de Cervaria. B[eren]g[ariu]s de Anglesola. Gaufridus de Rocabertino. Guillelmus de Cervilione. R[aimundus] Alamanni. B[eren]g[ariu]s de Cheralto. R[ aimundus ] de Montecattano. Guillelmus de Anglesola. R[ aimundus ] Fulco. B[eren]g[ariu]s de Rubione.

Frmula del traslado: Testes huius translati sunt . Berengarii Alamani, R. Dominici et B. de Luganela. / Ego fratris Raymundus de Calcendre hoc translatum fideliter translatavii .V.. kalendas decembris, Anno Domini .M..CC..LXX..VI..
1618

1617

Senescales, en el original.

1022

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1209 octubre, 25. Lleida

957

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona 1.000 s. anuales en las lezdas y otros impuestos de Cervera a Berenguer de Puigverd, quien a cambio presta homenaje al rey y se hace su vasallo. A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 340. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 341r-342r. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXXIII. Reg.: MIRET, Itinerario, III, p. 505. IBARRA, Estudio, I, n. 312 (de A). Cit.: BISSON, FA, I, pp. 211, 212 y 237. BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 164, n. 10, reed. ing. Medieval France, 19, p. 353, n. 10, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 161, n. 10. (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, damus et assignamus tibi Berengario de Podio viridi in tota vita tua mille solidos monete Barchinone accipiendos annuatim in / leudis et aliis exitibus nostris de Cervaria in circuncisioni Domini sive in kalendis januarii. Tali modo quod hos mille solidos habeas et accipias tu vel ille que tu mandaveris quamdiu vixeris singulis annis in termino supradicto in leudis / predictis antequam aliquid inde levatur vel accipiatur ab aliquo, sine retrodecimo quod non accipiat inde Baiulus vel Domus Militie quibus nos teneamur illud de aliis nostris exitibus emendare. Si vero leude non suffice/rent ad hos mille solidos persolvendos, compleatur quod defuerit inde tibi de aliis exitibus nostris de Cervaria sine omni contradictione in pace. Hos autem denarios omnes accipias integre et sine aliquo impedimento per manum Baiuli nostri de Cervaria. Et Baiulus noster de Cervaria quicumque fuerit vel quociescumque ibi mutatus fuerit vel stabilitus teneatur tibi vel cui tu mandaveris quamdiu vixeris de hiis predictis mille solidos solvendis predicto / modo, et faciat inde tibi vel cui tu volueris fidem et convenienciam talem de qua bene securus esse possis et debeas de hiis denarios eorumque solutionem in termino supradicto. Et nos etiam promittimus tibi quod hos / denarios faciemus te habere integre et in pace et nichil de hiis tangemus aut contrarietatem aliquam movebimus aut moveri faciemus quamdiu vixeris. Et ego Berengarius de Podio viridi spontaneus et vo/luntarius, pro hoc beneficio personale quod vos domini mei Rex mihi conferis, facio vobis hominium oris et manuum et devenio propter hoc vester homo et vassallus bona fide et sine aliquo ingenio / et fidelis. Datum Ylerde, VIII kalendas Novembris Anno Domini M..CC.. nono, per manum Ferrarii notarii nostri. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Signum Berengarii de Podioviridi, qui hoc laudo et firmo. Signum Berengarii de Olzina notarii domini Regi1619. Sig[signo]num Columbi domini Regis notarii1620.

1619 1620

Nota de IBARRA: (autgrafa). Nota de IBARRA: (autgrafa).

1023

Martn Alvira Cabrer

Testes huius rei sunt: [1. Col.] G[uillemus] de Cervaria. Hugo de Turrerubea. [2. Col.] R[aimundus] Gaucerandi. R[aimundus] de Ripellis. A[rnaldus] Guillemi de Sancta Fide. [3. Col.] Berengarius de Concabela. Poncius de Castellone. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1621.

1209 [septiembre, 16-noviembre, 31]


Muerte de Ermengol VIII, conde de Urgell.

958

Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lvii. ZURITA, ndices, I, p. 142. MARIANA, Historia general de Espaa, lib. XI, cap. xxi. MIRET, Investigacin, pp. 174-175.

1209 octubre, 31. [Lleida]

959

Elvira, condesa de Urgell, viuda del conde Ermengol VIII, dona el condado de Urgell al rey Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, y le presta homenaje de fidelidad, recibiendo a cambio los castillos de Aitona, Artesa (de Lleida) y Sers con sus trminos1622. A. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 343. B. Copia moderna, ACA, Col. Mss. n. 24: MONFAR I SORS, D., Historia de los Condes de Urgel, fol. 189v. C. Copia s. XVIII, RAH, Col. Traggia, II, Documentos del Archivo de Barcelona, fols. 95r-97r. D. Traslado de 1817 de A, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 343v-345r. a. Ed. de B, MONFAR, Historia de los Condes de Urgel, I, pp. 440-442.
GO,

Reg.: MARTNEZ FERRANDO, CDIACA, XLII-1 parte, n. 224, p. 67 (de B). DOMINAurembiaix, p. 198.

Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lvii. ZURITA, ndices, I, pp. 142-143. MARIANA, Historia general de Espaa , lib. XI, cap. xxi. M ORERA, Tarragona Cristiana , I, p. 540. MIRET, Investigacin, p. 175. FOREY, The Templars, p. 29. CATAL I ROCA, P., Castell dger, Els castells catalans, VI-1, pp. 207-225, esp. n. 50, p. 221. CATAL I ROCA, P., Castell de Balaguer, de gran significaci histrica, Els castells catalans, VI-1, pp. 280-323, esp. p. 292. CATAL I ROCA, P., Castell dAitona, Els castells catalans, VI-2, pp. 797-809, esp. p. 798. BISSON, Lessor de la Catalogne, p. 466, n. 56, reed. ing.

1621 Nota de IBARRA: Suscripcin real y notarial de Ferrer, lo restante de Bononato. Carta partida por AB.CD.EF.GH. parte superior de las letras, corte ondulado. 1622 Su testamento institua heredera del condado de Urgell a su hija Aurembiaix bajo la tutela de la condesa Elvira, CATAL I ROCA, P., Castell de Balaguer, de gran significaci histrica, Els castells catalans, Barcelona, R. Dalmau, VI-1 (1979), pp. 280-323, esp. p. 292. La condesa Elvira buscara el amparo de Pedro Fernndez de Castro el Castellano tras la ocupacin de Urgell por Guerau de Cabrera, GONZLEZ, Alfonso VIII, pp. 335 y 345 (cit. MONFAR, Historia de Urgell, pp. 422, 444 y 446).

1024

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Medieval France, 6, p. 142, n. 56, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 42. TURULL RUBINAT, M., El rgim municipal al comtat dUrgell, El Comtat dUrgell, Lleida, Univ. de Lleida-IEI, 1995, pp. 89-117, p. 90, n. 329. SMITH, Innocent III, p. 86. (A) In Christi nomine. Notum sit cunctis presentibus atque futuris quod Ego Alvira, Dei gratia Comitissa Urgelli, uxor quondam Ermengaudi Comitis Urgelli, non seducta, non dolo, vi vel metu inducta nec in aliquo circumventa, bono animo et consulta voluntate, dono vobis Domine Petre, Dei gratia Regi Aragonum / et Comitis Barchinone, quidquid habeo vel habere debeo in toto Comitatu Urgelli et in omnibus bonis que fuerunt mariti mei Comitis iamdicti et que ipse possidebat tempore mortis vel aliquis aut aliqui per eum. Quidquid inquam in omnibus predictis habeo vel habere debeo ratione sponsalitii vel dotis / aut violari aut usufructus aut donationis inter vivos vel causa mortis seu titulo pignoris vel ex testamento ipsius Comitis mariti mei, seu etiam ratione tutele filie mee vel alio quolibet titulo, iure, ratione vel causa totum vobis domine Rex cum hac scriptura publi/ce confecta dono et corporaliter trado corporalia et incorporalia, mobilia et immobilia et se moventia sine aliquo retentu et retentione, prout melius dici et excogitari potest, ad vestrum plenum commodum et profectum. Actiones quoque et petitiones reales et personales quecumque in / ipso Comitatu michi competunt aut competere debent vel possunt aliquo jure vel aliqua racione aut in futurum aliquo modo competere poterunt vel debebunt ex persona mea vel filie mee vel alio quilibet modo, tam in castris, quam in villis, burgis, municipiis et aliis / possessionibus cultis et incultis, in militibus, hominibus et feminis presentibus et futuris et Castrorum et fortitudinum, potestatibus, ostibus, cavalcatis, censibus, usaticis, serviciis, ademprivis et aliis quibuslibet ad ipsum Comitatum pertinentibus omnes vobis dono et cedo, ut eas possitis / intendere ac proponere efficaciter ex persona vestra et nomine vestro, nullo a me vel ab aliqua persona requisito mandato vel assensu. Est autem sciendum quod hec omnia et singula supradicta et alia, si qua hic expressa non sunt, que ad dictum comitatum pertinere possunt vel poterunt, vobis / domine Rex dono et corporaliter trado et investio vos omni pleno jure et jurisdictione, sine omni nostro nostrorumque retentu. Dono etiam vobis quindecim mille morabatinos quos ego habeo vel habere debeo ad voluntatem meam in toto Comitatu Urgelli et cedo vobis actio/nem et petitionem quam ego habeo pro illis morabetinis exigendis. Item, dono et cedo vobis administracionem et potestatem quam maritus meus michi dedit in suo testamento pro accipiendis novem millibus morabatinorum ad solvendas laxaciones suas et debita, ut sicut ego habeo potesta/tem demandandi et accipiendi illos morabatinos, ita vos accipiatis et habeatis in ipso Comitatu et sicut ego possum totum Comitatum retinere jure pignoris pro predictis .XXti.IIIIor. milibus morabetinorum, ita vos possitis auctoritate vestra similiter retinere. Preterea dono vobis et / vestris bono animo et consulta voluntate in perpetuum Castrum de Aitona cum omnibus terminis, pertinenciis, juribus et appendiciis suis per alodium franchum sicut et ego melius habeo et habere debeo ex donatione mariti mei prefati Comitis, et sicut in carta quam inde michi fecit quam ego / vobis trado incontinenti melius et plenius continetur, ad faciendum ibi vobis et vestris voluntatem vestram sine omni meo meorumque retentu. Item, dono vobis Octigentos morabetinos quos jure pignoris habeo et habere debeo in Castro de Artesa, et trado vobis corporaliter ipsum Castrum / cum omni jure quod ibi habeo et habere debeo et cartam ipsius pignoris. Si quos autem sumptus vel expensas pro Comitatu retinendo vel adquirendo vel aliquo vel aliquibus de directis ipsius Comitatus adquirendis vel retinendis feceritis vos vel vestri guerreiando vel placitando vel / alio quilibet modo, omnes habeatis jure pignoris super ipso Comitatu et pertinentiis et juribus suis. Et ne aliqua subtilitate verborum aut aliqua fictione juris contra presentem donationem a me vobis consulte et irrevocabiliter factam per me aut per aliquam aliam personam

1025

Martn Alvira Cabrer

venire / possint aut attemptari venire, renuncio ex certa sciencia privilegio sexus et conditionis et omni auxilio juris divini et humani scripti et non scripti et omni consuetudini et usatico statutis et statuendis. Si qua vero huic presenti pagine dessunt que aliquo tempore pos/sent vobis domine Rex vel vestris prodesse, semper intelligantur esse apposita ad utilitatem vestram, ac si hic essent specialiter scripta, et si apposita sunt que per cavillationem vobis obesse possent, illa volo ad vestrum commodum interpretari juxta vestram et sapientum vestrorum / utilem intellectum. Ad majorem autem huius rei firmitatem, facio vobis domine Rex Ego Comitissa hominiaticum junctis manibus et sacramentum super .IIIIor. Evangelia corporaliter tacta, in quo hominiatico et sacramento et eorum fide promitto vobis sine omni malo ingenio et / fraude omnia ut dicta sunt fideliter observare et numquam in aliquo vel aliquibus per me aut interposita persona contra venire, nec machinabor aut machinare faciam aliquid propter quod hec donacio impediatur aut revocetur. Pro hac donatione quam ego vobis / domine Rex facio, recipio a vobis in dono Castrum de Siurana cum tota montanea et terminis suis, et Castrum de Seros cum terminis suis, ad habendum et possidendum tantummodo in vita nostra, sicut in carta quam inde michi facitis plenius continetur. / Quod est actum .II. kalendas Novembris Anno Domini .M.CC. nono. S[signo ]num Alvire Dei gracia Comitisse Urgelli, que hec firmo et concedo prestito hominio et sacramento iamdicto et testes firmare rogo. S[signo]num Guillelmi [de Cervari]a. S[signo]num Raim[undi filii Guillelmi] de Cervaria. S[signo]num Petri B[albi. Guillelmus] Ausonensis episcopus [signo]. Sig[signo]num C[olumbi domini] Regis notarii. Signum [signo] [Bononati]. Ego Ferrarius, [notarius domini] Regis, testis subscribo1623. Arnaldus de Cumbis scripsit et hoc [signo] fecit.

1209 octubre, 31. Lleida

960

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, promete a Elvira, condesa de Urgell, el pago de 5.000 mrs. B. Traslado de 19 marzo 1228, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 345. C. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 345v-346r. D. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXXIV. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 313 (de B). DOMINGO, Aurembiaix, pp. 198 y 199. Cit.: MIRET, Investigacin, p. 175. MIRET, Itinerario, III, p. 505. BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 163, n. 5, reed. ing. Medieval France, 19, p. 352, n. 5, reed. cat. Limpuls de Catalunya, pp. 160-161, n. 5. SMITH, Innocent III, p. 86. DOMINGO, Aurembiaix, pp. 41 y 46.

1623

Autgrafo.

1026

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(B) 1624Sit notum cunctis / quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comitis Barchinonensis, per stipulacionem legitime conceptam promittimus vobis domina Alvira, Dei gratia Comitissa Urgelii, bona / fide solvere et paccata vobis aut mandatario vel mandatariis vestris quinque milia morabetinorum in hunc scilicet modum, in primo venturo festo beate Marie / februarii solvemus vobis mille morabetinos et sic subsequentis singulis annis in eadem festivitate solvemus vobis vel mandatario aut mandatariis vestris alios mille / morabetinos donec predicta quinque millia morabetinorum vobis plenario soluta fuerint atque complete, et de hoc firmiter et in veritate complendo et attendendo recipimus vos / in feminam in Dei fide et nostra, sine vestro dampno atque enganno ad vestrum bonum et utilem intellectum. Dant [sic]1625 Ylerde, per manum Columbi notarii nostri, .II. kalendas novembris / Anno Dominice Incarnationis M..CC.. nono. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Guillelmus Ausonensis episcopus [signo]. S[signo]m Guillelmi de Cervaria. Signum1626 Petri Balbi. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, testis suscribo1627. Signum Raimundi de Cervaria filii Guillelmi de Cervaria. Signum [signo] Bononati, qui mandato Columbi notarii domini Regis hoc scripsit loco, die et anno prefixis. Sig[signo]num Columbi domini Regis notarii, qui mandato eiusdem hoc scribi feci loco, die et anno prefixis.

1209 octubre, 31. Lleida

961

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce recibir el condado de Urgell de Elvira, condesa de Urgell, salvando el derecho de su hija y heredera Aurembiaix. B. Traslado de 19 marzo 1229, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 344. C. Copia s. XVI, RAH, Col. Salazar, M-81, fol. 76r. D. Copia moderna, ACA, Col. Mss. n. 24: MONFAR I SORS, D., Historia de los Condes de Urgel, fol. 191. E. Traslado de 1817 de B, MIRET Y VIVES, Traslado, fol. 345. Extracto s. XVIII, RAH, Col. Traggia, II, Documentos del Archivo de Barcelona, fol. 97r. a. Ed. de D, MONFAR, Historia de los Condes de Urgel, I, p. 443. Reg.: MARTNEZ FERRANDO, CDIACA, XLII-1 parte, n. 225, p. 67 (de D, data 30). MIRET, Itinerario, III, p. 505. IBARRA, Estudio, I, n. 314 (de B). DOMINGO, Aurembiaix, p. 198.

1624 Frmula del traslado: Sub anno Domini .M..CC..XX..VIII.. XIIII kalendas aprilis. Hoc est translatum a quodam instrumento fideliter sumptum cuius tenor talis est. 1625 1626 1627

Nota de IBARRA. Nota de IBARRA: (con una P. en l). [signo], a.

1027

Martn Alvira Cabrer

Cit.: MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 540. VENTURA, Pere el Catlic, p. 114. BISLessor de la Catalogne, p. 466, n. 56, reed. ing. Medieval France, 6, p. 142, n. 56, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 42. SMITH, Innocent III, p. 86.
SON,

(B) 1628Sit notum cunctis presentibus atque futuris quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, proffitemur et recognos/cimus vobis Dompne Alvire, Dei gratia Comitisse Urgelli, quod donationem quam nobis facistis de Comitatu Urgelli, facitis salvo et retento filie vestre Aurembiax jure suo in omnibus et per omnia. Et promitimus vobis et dicte filie vestre, / per suplicationem legitime conceptam, quod sub pretextu donacionis nobis facte non decipiamus filiam vestram nec au/fferamus ab ea jura sua, nec imferri vel diminui faciamus, salvo tamen jure nostro prout nobis competit aut / competere debet. Hec autem filie vestre per donationem nobis factam per nos aut per interpositam personam aliquod preiudicium generetur vel iniuria fiat, et ad maiorem vestri et filie vestre securitatem recipimus vos in feminam in / Dei fide et nostra, quod in hoc nec vos nec filiam vestram decipiemus. Datum Ylerde, per manum / Columbi Notarii nostri, Anno Dominice Incarnationis .M..CC.. nono, IIe. kalendas novembris. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Guillemus Ausonensis episcopus [signo]. Signum Raimundi de Cervaria, filli Guillemi de Cervaria. Signum Guillelmi de Cervaria. Signum Petri Balbi. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, testis [signo]. Signum [ signo ] Bononati, qui mandato Columbi Notarii domini Regis hoc scripsit loco, die et anno prefixis. Sig[signo]num Columbi domini Regis notarii, qui mandato eiusdem hoc scribi feci loco, die et anno prefixis1629.

1209 noviembre, 1. Barcelona

962

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, enfranquece al monasterio de Sant Cugat y a las casas que ste tiene en Barcelona cerca de la catedral, llamadas Cases de Sant Cugat, eximiendo de hueste, cabalgada e impuestos a los que habiten en ellas. B. Traslado s. XIII , ACA, rdenes religiosas, Cartulario de Sant Cugat del Valls, n. 1.209, fol. 414. C. Copia de 1381, ADG, Pergamins de la Mitra, cal. 6, n. 26. D. Transcr. de B, IBARRA, Estudio, II, n. CXXV. a. Ed. incompleta de B, RIUS, Cartulario de Sant Cugat, III, n. 1.278, pp. 396397 (data 6 septiembre 1210). Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 315 (de B). MARQUS, Pergamins de la Mitra, n. 84, p. 19. Cit.: I BARRA, Nuevas aportaciones, p. 77. M AS, Notes historiques , VI, p. 125, n. MCXXI. PERAY, San Cugat, 126. BONET, La Orden del Hospital, p. 43 (de a).

1628 Frmula del traslado: Hoc est translatum fideliter translatatum .XIIII. kalendas Aprilis in anno Domini .M..CC..XX..VIII.. quod sic incipit. 1629

Frmula del traslado: Ego frater Guillelmus Savartensibus fideliter translatavi.

1028

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(B) Quoniam de bonis temporalibus ea sola perpetuo re/tinetur que pro Dei nomine sibi servientibus impenduntur, / idcirco Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensi, ob / remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum,1630 en/franchimus domino Deo et eius gloriose Genitrici semper Virg/ini Marie et vobis dilecto nostro Berengario abbati Sancti Cu/cuphatis et per vos domui et conventui eiusdem presenti et / futuro omnibusque successoribus vestris in perpetuum, et franchas, / liberas, quietas, ingenuas et inmunes facimus illas / domos vestras sitas satis prope Sedem Barchinone, vulgo / nuncupatas domos Sancti Cucuphatis, ab omni oste, ca/valcata earumque redempcione et ab omni1631 questia, tolta, / forcia, prestito, servicio, bovatico, monetatico et succur/su et ab omni exacione et demanda regali et vicina/li. Volumus etiam et statuimus in perpetuum quod omnis persona / qui de vestra vestrorumque successorum licentia et voluntate ha/bitaverit in prefatis domibus, que consueverit mittere de / triginta usque ad quadraginta solidos barchinonensis monete in / questia vel demanda vel vicinitate barchinonensis civitatis / regali aut vicinali, sit francha, libera, quieta, inge/nua et inmunis ab omnibus supradictis et singulis eo/rumque demanda et solutione per secula cuncta1632. Nullus ergo / sublimis vel infimis de gratia nostra unquam confidere volens au/deat de cetero unquam a pretaxatis domibus vel ab huiusmodi persona ibi habitante supradicta vel aliquid eorum exigere vel de/mandare vel ad ea aut eorum aliquid dandum, solvendum / vel faciendum eam compellere vel forciare ullo modo, ulla occas/ione, ulla racione vel causa1633. Preterea mandamus firmiter statuentes quod pro aliqua culpa vel delicto vel contra/ctu vel querimonia vel causa vel facto vel negocio domus / vel abbatis vel conventus Sancti Cucuphatis vel eorum hominum presencium vel / futurorum vel alterius cuiuslibet persone, nemo domos prefatas / vel earum habitatorem vel aliquam equitaturam vel aliquam aliam rem / que in ipsis domibus sit possit vel audeat pignorare vel modo aliquo emparare1634. Si vero forte abbas vel conventus Sancti Cucuphatis ullo tempore prefatas domos alienarent et / alias ad hospitandum vel stagium suum eligerent sibi in / Barchinona illas quas ad hoc deputarent et earum habitatore, / volumus et statuimus sub prefatis franchitatibus et liberta/tibus secundum formam prememoratam esse et in perpetuum re/manere, supradictarum1635 tamen domorum et earum habita/toris franchitate quassata. Datum Barchinone, kalendas novembris, / per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Bo/nonato, Anno Dominice Incarnationis M..CC.. nono,1636 / cum litteris suprapositis in linea septima ubi dicitur eam. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comi/tis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: Ga/ufridus de Rocabertino. Dalmacius de Crexello. Guillemus / de Montecatano. Guillemus de Cervaria. Guillemus R[ aimundi ],

1630 1631 1632 1633 1634 1635 1636

meorum, a. oste, cavalcata earumque redempcione et ab omni, falta en a. Amen, a. De exigere a Preterea, falta en a. De rem a emparare, falta en a. supradictum, falta en a. De nono a eam, falta en a.

1029

Martn Alvira Cabrer

sene/scalcus. R[aimundus] de Montecatano. Guillemus de Cervilione. R[aimundus] Alamani. G[uillemus] Umberti. G[uillemus] de Midiona. G[uillemus] dOrta. / Ego Ferrarius, notarius domini Regis Aragonensis, mandato ipsius hoc scribi feci1637 loco, die et anno prefixis.

1209 noviembre, 2. Lleida

963

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma a Guillem de Cervera los castillos y villas de Mequinenza, Aitona y Santa Lecina, as como la parte de los derechos en Lleida que le haba empeado el conde Ermengol VIII de Urgell. A. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 346. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fol. 346. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXXVI. Reg.: MIRET, Itinerario, III, p. 506. IBARRA, Estudio, I, n. 316 (de A). DOMINGO, Aurembiaix, pp. 198 y 199. Cit.: MIRET, Investigacin, p. 175. DOMINGO, Aurembiaix, p. 49. (A) Manifestum sit omnibus quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, laudamus, concedimus et confirmamus vobis Guillemo de Cervaria et vestris omnia illa pignora / que Ermengaudus quondam Comes Urgelli vobis fecit de Castro et Villa de Miquinena et de Castro et Villa de Aitona et de Castro et Villa de Sancta Licinia et omnibus terminis / et tenimentis eorumdem, et de civitate Ylerde et omnibus que ibi habebat et habere debebat, et universa debita que super eius habetis aut habere debetis ullomodo vobis et vestris in / eisdem pignoribus concedemus et laudamus. Tali modo quod hec omnia vos et vestri habeatis, teneatis et possideatis integre et sine aliqua contrarietate in pace, sicut melius di/ci et intelligi potest, ad vestrum profectum et bonum intellectum et sicut in instrumentis inde confectis plenius continetur. Promittimus autem vobis Guillemo de Cervaria / et vestris bona fide quod hec pignora vos tenere et habere et possidere faciemus sine aliqua diminutione in pace, et erimus inde vobis auctores et defensores et boni valito/res contra quaslibet personas, nec contraveniemus aut venire aliquam promittemus donec a vobis redimentur vel de posse nostro extrahantur secundum formam instrumentorum / qui inde vobis a dicto Comite Urgelli facta sunt. Datum Ylerde, IIII nonas Novembris Anno Dominice Incarnationis M..CC.. nono, per manum Ferrarii notarii nostri. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] R[aimundus] de Montecatano. G[uillemus] R[aimundi], senescalcus. [2. Col.] R[aimundus] de Ripellis. Gombaldus de Ripellis. G[uillemus] de Sentelles. [3. Col.] Bertrandus de Bello loco. P[etrus] de Tarrega. P[etrus] Balbi. Signum [signo] Bononati, qui mandato Ferrarii notarii domini Regis hoc scripsit loco, die et anno prefixis.
1637

fecit, a. Termina aqu.

1030

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1638.

1209 noviembre, 3. Lleida

964

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce ante los hombres de su corte una deuda a Guillem de Cervera de 21.500 mrs., detallando cmo ha de efectuarse el pago y las prendas que en caso contrario han de entregarse. B. Copia contempornea e informal, AHN, Clero, Poblet, carp. 2.099, n. 7. C. ACA, Varia de Cancillera, Liber 2 Vicariarum, fol. 77. a. Ed. BISSON, FA, II, n. 128, pp. 234-238. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 317 (de B). SINUS Y UBIETO, El Patrimonio Real en Aragn, n. 1.210, p. 203 (de C, data 4). Cit.: BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 163, n. 5 y nn. 9-10, p. 164, reed. ing. Medieval France, 19, p. 352, n. 5 y nn. 9-10, p. 353, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 160, n. 5, p. 161 y nn. 9-10, p. 162. BISSON, FA, I, pp. 126, 130, 132, 138, 141, 142, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 222, 223, 224, 225, 226, 227, 228, 229, 239, 240, 241, 245, 274 y 285, n. 92. (B) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinonensis, recepto computo plenario et perfecto coram multis de curia nostra a vobis Guilelmo de Cervaria et suma facta inter nos et vos de debitis universis que vobis debebamus et de omnibus que a nobis vel per nos receperatis, habueratis vel debeatis usque nunc, recognoscimus cum hac publica scriptura nos debere vobis et vestris viginti unum millia et quingentos morabetinos lupinos boni auri et iusti ponderis et non in aliquo viciosos q[u]os1639 omnes a vobis recepimus et habuimus in nostris necessitatibus et usibus necessariis et evidentibus. Renunciamus ergo omni exceptioni non numerate pecunie et non tradite rei et omni alii excepcioni que pro nobis in presenti vel in posterum contra hoc debitum posset excogitari. Recognoscimus autem quod novacio huius debiti legitime facta est ante presenciam nostram et plurim[or]um nostrorum, ut superius dictum est, de cunctis superius nominatis et etiam que nominari possent usque in hodiernum diem. Hos autem predictos viginti unum millia et quingentos morabetinos lupinos sine co[ntr]a[diction]e1640 aliqua promitimus bona fide per nos et successores nostros solvere vobis G[uillelmo] de Cervaria et vestris in festo Pentecostes primo venturo sine omni diminucione, dilacione et excusacione in pace. Profitemur etiam quod de debitis que vobis facto computo reddere tenebamur multum nobis gratis et non ex debito remissistis et magnam partem a vobis dono habuimus et recepimus, ita quod nostre inde est voluntati plenarie satisfactum. Si vero ad predictum terminum prefatam sumam pecunie vobis forte vel vestris vel mandatario vestro non solverimus vel ultra predictum terminum hoc debitum elongaremus dabimus vobis vel vestris in omni anno pro unoquoque centenario istorum morabetinorum viginti morabetinos per unumquemque annum eadem

1638 1639 1640

Nota de IBARRA: Suscripcin real y notarial de Ferrer, lo dems de Bononato. qos, a. Restauracin dudosa, a.

1031

Martn Alvira Cabrer

racione dantes vobis hoc lucrum. Si minus anno vel magis hanc pecuniam ultra predictum terminum teneremus secundum partem pecunie vel porcionem que superesset ad persolvendum, pro predictis vero morabetinis et lucro statuto habeatis, teneatis et possideatis in pace vos et vestri omnia pignora illa que iam vobis et vestris cum instrumentis obligavimus, silicet totam baiuliam civitatis Illerde et terminorum eius et quicquid habemus in Tamarito et Almenar et Sancto Stephano et Zaideno et Fraga et Seros et Giminels et Suchs, Almacellis et Mazalcoreix et Camarasa et Cubels et Tarrega et Villagrasa et eorum terminis et quicquid habemus in Regali et in Fores et Conesa et Angera et Capra et tota Concha Barberani et potestatem Castri Asinorum et Miquinencie et quicquid per nos tenent et tenere debent Guilelmus de Cardona et Guilelmus Raimundi de Montecatano et filius eius Guilelmus de Montecatano et Guilelmus de Cervilione. Hec autem omnia universa et singula et totam baiuliam Illerde, sicut eam unquam tenuit aliquis baiulus per nos vel per patrem nostrum, habeatis et teneatis obligata pro capitali et lucro supradictis. Ut autem [ omnia ] 1641 que hic scripta sunt vobis melius compleantur et atendantur habeatis plenam licenciam et potestatem ponendi et stabiliendi baiulos vestros in omnibus locis et pignoribus supradictis qoscumque et quoce[ nscum ]que 1642 et quantocumque volueritis non requisitu assensu nostro vel mandato alio expectato, et illi baiuli omnes respondeant vobis et vestris et non nobis tamquam vestri baiuli proprii et non nostri. Et vos accipiatis exitus omnes et expleta quecumque nos vel nostri in dictis pignoribus iuste vel iniuste consuevimus accipere et recipiatis de eis primo lucrum totum supradictorum morabetinorum ea racione que dictum est. Si vero dicti exitus pignorum non suficerent annuatim ad solucionem predicti lucri morabetinorum1643 nos et nostri teneamur de nostro complere illud quod deesset, eo modo quo dictum est, et dictum deferem habeatis super predictis pignoribus, sicut predictos morabetinos. Si nos forte non compleremus illud vobis statim, sicut melius dici et intelligi potest, ad vestrum profectum et salvamentum [...]1644. Si autem soluto lucro predicte pecunie exitus aliqui de predictus pignoribus superesset, illud quantumque fuerit recipiatis in sortem debiti supradicti, computacione tamen prius facta de viginti morabetinos pro lucro ad centum. Adicimus etiam quod baiuli quos in his pignoribus posueritis in omnibus et per omnia vobis et vestris respondeant et respondere teneantur ipsi et omnes homines qui in eis sunt vel erunt, obligatis vobis ad salvamentum dictorum pignorum omni iurisdictione et dominio et senioratico quod ad nos in predictis pignoribus et locis et habitantibus in eis explectare debent. De expletis autem cedatur vobis Guilelmo de Cervaria et vestris simplici verbo sine testes et sacramento aliquo et calumpnia. Promitimus etiam bona fide et per stipulacionem quod nos et nostros predicta pignora omnia et eorum exitus et omnes tenere et habere et expletare faciemus contra omnes personas potenter et secure ad vestrum vestrorumque comodum, et nisi1645 in eis vel eorum exitibus aut proventibus quibuslibet vel tangemus vel accipiemus vel tangi vel accipi facie-

1641 1642 1643 1644 1645

Abreviatura ilegible, a. Restauracin conjetural, a. morabetinorum, precedido por b, a. Algunas palabras aparentemente omitidas aqu, a. Corregido: no?, a.

1032

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

mus aut permitemus ab aliquo, recipientes vos et vestros de his omnibus atendendis et complendis in Dei fide et nostra legalitate. Promitimus etiam quod a Petro Balbi in sexcentis morabetinis et ab abbate Fontis frigidi et conventu in novem milibus solidis et a Poncio de Castellone in septem milibus solidis et a comitissa Miracle in duobus milibus morabetinis quibus omnibus tenemini pro nobis de his debitis nominatis vos et vestros gratis et non vi cum bonis albaranis faciemus absolvi et vocari liberos et quietos ab eiusdem personis et suis per secula cuncta. Sin autem habeatis hec debita omnia et dampnum et gravamen quod pro eis vos et vestros facere oportent in predictis pignoribus omnibus, sicut aliam supradictam pecuniam habeatis, et credamini de dampno et gravamine simplici verbo sine aliqua questione et placito. Dicimus etiam et statuimus quod si aliqua obscuritas vel ambiguitas in hoc instrumento inposita est contra vos vel pro nobis intelligatur aposita pro vobis et contra nos renunciamus etiam omni legi et statuto et consuetudini et usatico et constitucioni facte vel faciende canonice vel civili quibus possemus in aliquo predictorum capitulorum aliquatenus relevari. In predictis vero pignoribus et locis intelligentur inter alios eorum exitus et proventus, questias omnes et toltas et forcias et calionias et redemptiones ostis et cavalcate si forte ibi fierent ullo modo et has omnes similiter obligamus et tradimus vobis G[uillelmo] de Cervaria et vestris accipiendas sub predicta forma. Data Illerde, .III.. nonas novembris anno Dominice incarnacionis .M..CC.. nono, per manum Ferrarii notarii nostri. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Guilelmus Ausonensis episcopus [signo]. S[signo]num Guilelmi de Turre. S[signo]num Petri Balbi. S[signo]num Petri Raimundi zabacequia. S[signo]num Raimundi repostarii. S[signo]num Columbi domini regis Aragonis notarii. S[signo]num Poncii de Castellone. S[signo]num Bernardi de Salla. S[signo]num A[rnaldi] de Mealla. Signum [signo] Bonanati, qui mandato Ferrarii notario domini regis hoc scripsit loco, die et anno prefixis. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1209 noviembre, 9. Letrn

965

Inocencio III ordena a los obispos Manass de Auxerre y Guillaume de Orlans y al den de Auxerre que, haciendo observar la sentencia de excomunin, los legados apostlicos en Provenza administren el botn tomado a los herejes albigenses tras la conquista de Carcassona. a. Ed. RHGF, XIX, p. 525. Reg.: POTTHAST, n. 3.821.

1209 noviembre, 9. Letrn

966

Inocencio III escribe al abad (Guy) de Vaux-de-Cernay sobre la entrega a Simon de Montfort de las tierras tomadas a los herejes por parte del legado Arnau Amalric. Reg.: POTTHAST, n. 3.822. Cit.: PL, 216, col. 157.

1033

Martn Alvira Cabrer

1209 noviembre, [10]. Carcassona/Carcassonne, Castel Comtal

967

Muerte del vizconde Raimon Roger Trencavl, quiz asesinado por orden de Simon de Montfort. GUILHEM AUGIER, Quascus plor et plahn son dampnatge, d. M. de RIQUER, Los Trovadores. Historia literaria y textos, 3 vols., Barcelona, Planeta, 1975 (reed. Barcelona, Ariel, 1983), III, chap. LXVIII, n. 235, pp. 1.178-1.183, II. Chronicon Rotense, Testimonios, n. 3, fol. 203v. Mencin en la Carta del Papa Inocencio III a sus legados en Provenza (18 enero 1213), Documentos, n. 1437. GTUDELA, Testimonios, n. 167, laisse 37, vv. 18-23. Crnica de Besirs II, Testimonios, n. 206, p. 85. A NNIMO DE B THUNE , Chronique des rois de France , ed. fragmentaria RHGF , XXIV, pp. 761-765, esp. p. 763. Cit.: HGL, 3. ed. VI, pp. 313-314. VENTURA, Pere el Catlic, pp. 108-112 y 114-115. ROQUEBERT, Lpope Cathare, pp. 319-329 (y estudio). ALVIRA CABRER, M., La Couronne dAragon, entre hrtiques et croiss. La Croisade Albigeoise (1209-1211) selon le Chronicon Rotense, Heresis, 38 (2003), pp. 71-87, esp. pp. 80-82. SMITH, Innocent III, p. 85.

1209 noviembre, 11

968

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma la carta de poblacin concedida por los condes Ramn Berenguer IV de Barcelona y Ermengol VI de Urgell a los habitantes de Lleida (enero 1150). A. B. C. [D]. E. a. b. c. AM Lleida, Arm. Reservado, n. 1. Copia, AM Lleida, Arm. Reservado, n. 2. Copia de Alfonso el Trovador, Arm. Reservado, n. 3. Transcripcin de fin. s. XII, LFM, fol. 153. Traslado de Berenguer de Vilanova, ACA, Cancillera, Pergs. Ramn Berenguer IV, n. 225. Ed. de E, MARCA, Marca Hispanica, ap. CCCCIX, col. 1.305. Ed. de E, CDIACA, IV, p. 136. Reprod. de a y b, R. de SISCAR Y DE MONTOLI, La carta puebla de Agramunt y los privilegios concedidos la misma villa por los condes de Urgel hasta la extincin de la casa de Cabrera (1163-1314): memoria leda en la sesin del 14 de enero de 1884 de la Real Academia de Buenas Letras de Barcelona , Barcelona, 1887 (separata de Memorias de la RABLB, IV, 1887, pp. 129-194), ap. II, p. 174. Ed. y trad. de A con fotografa, GRAS, La Pahera de Lrida, p. 225. Ed. de A, VALLS, Les fonts , n. I, p. 145. Ed. sin encabezamiento ni escatocolo, VALLS, Les Consuetudines Ilerdenses, pp. 62-72. Ed. de D reconstruido con E, MIQUEL, LFM, I, n. 162, p. 170. Ed. con fotocopia, I. COLOMER, Carta puebla de Lrida, Boletn Interior Informativo del Centro Comarcal Leridano, ao V, 57 (noviembre 1962), p. 2. Ed. FONT RIUS, Cartas, I, n. 79, pp. 129-132.

d. e. f. g. h. i.

Reg.: MARTNEZ FERRANDO, CDIACA, XLII-1 parte, n. 226, p. 67.

1034

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Cit.: VALLS, Les fonts, p. 138. VALLS, Les Consuetudines Ilerdenses, pp. 1-9. GRAS, La Pahera de Lrida, pp. 10-14. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum, comitis Barchinonensis.

1209 noviembre, 11. Letrn

969

Inocencio III apela a los eclesisticos de las partes de Narbona, Besirs, Tolosa y Albi sobre el reparto de los bienes confiscados a los herejes. a. Ed. PL, 216, cols. 154-155. Reg.: POTTHAST, n. 3.832. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.469.

1209 noviembre, 11. Letrn

970

Inocencio III comunica a Simon de Montfort la alegra que le ha supuesto su eleccin y su xito contra los herejes, que va a escribir en su favor a varios prncipes y que le proporcionar toda la ayuda que permita la situacin de Tierra Santa. a. Ed. RHGF, XIX, p. 526. Reg.: MOLINIER, Catalogue, n. 33, pp. 454-455.

1209 noviembre, 11. Letrn

971

Inocencio III exhorta al emperador Otn IV a que ayude a Simon de Montfort en su lucha contra los herejes. B. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 7A, fol. 126, n. 124. a. Ed. PL, 216, cols. 153-154. Reg.: POTTHAST, n. 3.830. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.469. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 327-328. MESCHINI, Innocenzo III, p. 198. SMITH, Innocent III, p. 87.

1209 noviembre, 11. Letrn

972

Inocencio III exhorta al rey de Aragn Pedro el Catlico a que ayude a Simon de Montfort a combatir contra los herejes. A. B. a. b. c. d. ACA, Cancillera, Bulas, Inocencio III, leg. 3, n. 19. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 7A, fol. 134v, n. 125. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 382. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 145. Ed. PL, 216, col. 154. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 411, pp. 430-4311646.

1646 El texto del registro lo completamos con el documento de parecido tenor, que el papa dirigi al emperador Otn IV (...), ya que a l remite el documento, que reseamos lo cual sealamos con corchetes (Ibidem).

1035

Martn Alvira Cabrer

e. Trad. fragmentaria A. PRIETO PRIETO, Inocencio III y el Sacro-Romano Imperio, Len, Colegio Universitario de Len, 1982, Antologa Documental, II, n. 10, p. 10. Reg.: RAH, Col. Salazar, M-104, Bulario del Real Archivo de la Corona de Aragn, fol. 9v, n. 17. POTTHAST, n. 3.831. MIQUEL, Regesta, n. 63, p. 47. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.469. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 327-328. MESCHINI, Innocenzo III, p. 198. SMITH, Innocent III, p. 88. (A) Innocentius episcopus, servus servorum Dei, Carissimo in Christo filio [Petro] illustri Regi Aragonum, Salutem et apostolicam benedictionem. Licet ad promovendum queli/bet opera pietatis prompta debeat regalis celsitudo consistere, in hiis tamen que fidei causam continent, speramus eam, prout etiam exoptamus, volun/tariam invenire. Sane cum in provincia Narbonensi heretica dudum pestis usque adeo pullulasset, ut veluti cancer serpens partes etiam time/retur finitimas infectura, quinimmo in aliquibus infecisset multifarie multisque modis, eam secundum traditam nobis a Domino sancti Spiritus disciplinam labo/ravimus abolere, ita quod post multorum predicatorum et exhortatorum instantiam, post occisionem denique viri iusti, qui a nobis missus ad ipsos gloriosus demum / creditur occisus proficisse, quam vivus1647; novissime fide magnus et numero catholicorum exercitus per inspirationem divinam et sollicitudinem apostolicam / congregatus de ipsis mirabiliter triumphavit, captisque fere quingentis tum civitatibus tum castellis, que per possessos suos diabolus habitabat, Spiritu Pa/raclito in repletis suis sanctum est ibi habitaculum reparatum. Cum igitur terra ipsa taliter ab heretica pravitate mundata dilecto filio nobili S[imoni] de / Monteforti superno consilio sit comissa, et non solum ad eam in sancta religione servandam verum etiam ad extirpandas reliquias huius pestis christiane fra/ternitatis et neccessarius sit succursus, parumque prosit lolium de una parte messis avelli si radicaturum in alia transplantetur. Regalem magnificentiam / rogamus attentius1648 et monemus, in remissionem tibi peccaminum iniugentes, quatinus orthodoxe fidei zelo succensus per vires et viros potentie tue subditos ne/cessarium opis et opum consilium et auxilium illuc pro tante opere pietatis promovendo transmittas, et si quos hereticorum exinde depulsorum confugere contingerit in regnum / non solum recipi non permittas eosdem, verum etiam piissimam sacre legis in eos facias exerceri censuram, ut per hec et alia bona, que Domino feceris in/spirante, augeat tibi Deus et gratiam in presenti et gloriam in futuro. Illud autem te ab huiusmodi non revocet pietate, quod pro suspecto paganorum incursu ad / exterminandum pestilentes iamdictos, tibi sit opera minor danda, cum etsi reputandi utrique sint hostes, quanto ex hiis exonerare tibi curaveris unum latus, / tanto aliud possis adversus aliorum machinamenta firmare, illo insuper ad tuam fortitudinem accedente, quod in loco vicinorum hereticorum catholicos a modo vicinos / habebis, et tales quorum obsequia domi militieque gratiosiora tibi esse poterunt quam illorum. Datum Laterani, III idus Novembris, / Pontificatus nostri anno Duodecimo1649.

1647 1648 1649

Pire de Castlnau, d. attente, d.

En el mismo sentido escribi al rey Alfonso VIII de Castilla: 1. In eundem modum scriptum est [Alphonsi] illustri regi Castelle, d.

1036

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1209 noviembre, 11. Letrn

973

Inocencio III exhorta a Simn de Montfort contra la hereja y le comunica que ha escrito al emperador Otn y a los reyes de Aragn y Castilla. a. Ed. PL, 216, cols. 152-153. b. Ed. RHGF, XIX, pp. 526-527. c. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 410, pp. 429-430. Reg.: POTTHAST, n. 3.833. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 117. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 100. MESCHINI, Innocenzo III, p. 181. SMITH, Innocent III, p. 87. (c) [...] litteras ad nonnullas provincias et potentes viros ac nobiles mulieres pro tuo succursu, cum aliis quoque litteris ad idem negotium facientibus concedentes, carisimos in Christo filios nostros Ottonem Romanorum imperatorem, Aragonum ac Castelle reges ilustres ad hoc satis affectuosse per speciales litteras exhortando [...]

1209 noviembre, 11. Letrn

974

Inocencio III apela contra los herejes a los cnsules de Arle, Avinhon, Nimes, Montpellier, Narbona y Tarascon, as como al vizconde Aimeric de Narbona, al conde de Forncauquier, a Sancho, conde de Rossell, y a otros seores provenzales. a. Ed. PL, 216, col. 160. b. Ed. ROUQUETTE y VILLEMAGNE, Bullaire de lglise de Maguelone, I, n. 181, pp. 321-323 (slo Montpellier). Reg.: POTTHAST, n. 3.829. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.469. MESCHINI, Innocenzo III, p. 198.

1209 noviembre, 11-12. Letrn

975

Inocencio III escribe a los arzobispos de Arle y de Aux sobre la financiacin de la cruzada contra los herejes. a. Ed. PL, 216, cols. 158-160. b. Ed. RHGF, XIX, p. 528. c. Ed. Layettes, I, n. 340. Reg.: POTTHAST, n. 3.828.

1209 noviembre, 12. Letrn

976

Inocencio III confirma a Simon de Montfort la posesin de las tierras conquistadas a los herejes y acepta en nombre de la Santa Sede la recaudacin anual en ellas de 3 denarios por fuego. a. Ed. PL, 216, cols. 151-152. b. Ed. RHGF, XIX, pp. 526. Reg.: POTTHAST, n. 3.834. MOLINIER, Catalogue, n. 34. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 117. MESCHINI, Innocenzo III, p. 181.

1037

Martn Alvira Cabrer

1209 noviembre, 13. Letrn

977

Inocencio III escribe a los cruzados que permanecen con Simon de Montfort prometindoles refuerzos y ayuda. a. Ed. PL, 216, col. 156. b. Ed. RHGF, XIX, p. 529. Reg.: POTTHAST, n. 3.838.

1209 noviembre, 13. Letrn

978

Inocencio III exhorta al vizconde Aimeric de Narbona y a la ciudad de Narbona a sostener a Simon de Montfort y a la Iglesia en su lucha contra la hereja. PVC, Testimonios, n. 178, 323. Reg.: POTTHAST, n. 3.839.

1209 noviembre, [h. 10-24]. Narbona y Montpelhir/Montpellier

979

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, se entrevista con Simon de Montfort: el rey rechaza recibir su homenaje por las tierras y los ttulos del vizconde Trencavl y mantiene el apoyo de la nobleza local. PVC, Testimonios, n. 178, 121 y p. 125, n. 1 (data). Cit.: HGL, 3. ed. VI, p. 314. VENTURA, Pere el Catlic, p. 115. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 323-324.

1209 noviembre, 24

980

Agnes, vizcondesa de Besirs y viuda de Raimon Roger Trencavl, cede todos sus derechos a Simon de Montfort. A. AN, J. 890, n. 1 y 1 bis. a. Ed. HGL, 1. ed. III, n. XCIV, cols. 217-218. b. Ed. HGL, 3. ed. VIII, n. 148-XCIV, cols. 579-582. Reg.: MOLINIER, Catalogue, n. 35, p. 455. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.469. Cit.: HGL, VI, pp. 314-315. VENTURA, Pere el Catlic, p. 115.

1209 noviembre, 30. Lamanon1650

981

Garsenda, viuda del conde Alfonso II de Provenza, con consentimiento de su padre Ranier de Sabran, seor de Lo Cailar 1651, entrega el condado de Forncauquier a su hijo

1650 Vase La condesa Garsenda de Provenza reconoce el acta de donacin del conde de Forncauquier hecha en Lamanon el 30 de noviembre de 1209 (Forcalquier, 21 enero -Ind. 3- 1214-1215): ...et in scriptis redacte autenticatis tam sigilli sui et illustris memorie domini Petri, regis Aragonensis..., ed. BENOIT, Recueil, I, Actas de Ramn Berenguer V, n. 20, pp. 101-102. 1651 La condesa de Forcalquier, Garsenda III de Sabran, viuda de Alfonso II, era hija de Garsenda de Forcalquier, que se haba casado en primeras nupcias con Ranier de Sabran, seor

1038

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Ramn Berenguer, conde de Provenza, bajo la tutela legtima del rey de Aragn Pedro el Catlico, especificando que si muriese sin heredero legtimo, el condado volvera a su hija Garsenda de Provenza, hermana de Ramn Berenguer, y en caso de muerte de sta, a su familia. A. Carta partida por la parte superior de la A a la K, AD Bouches-du-Rhne, B 306. B. Copia quiz s. XIV, AM Sisteron, AA1. C. Copia s. XIX, AD Bouches-du-Rhne, 26 F 40, Chanoine Albans, pp. 399400. a. Pub. fragmentaria y con errores PAPON, Histoire Gnrale de Provence, II, Preuves, doc. XXXVI, pp. xxxviii-xxxix (data 31) b. Ed. fragmentaria BENOIT, Recueil, II, Raimond Brenger V, n. 1, pp. 85-86. c. Ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, p. 506. d. Ed. AURELL, Actes de la famille Porcelet dArles, n. 271, pp. 173-174. e. Ed. FERRER y RIU, Tractats i negociacions, n. 158, pp. 488-489. Ratificacin de 3 de noviembre de 1214, Arch. du Roi en Aix, arm. Q, 7e, quar. 7, S, p. 1, pub. fragmentaria PAPON, Histoire Gnrale de Provence, II, Preuves, doc. XXXVIII, pp. xliii-xliv. Reg.: IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 78. Cit.: B OUCHE , La chronographie , II, p. 188. V ENTURA , Pere el Catlic , p. 116. PCOUT, Raymond Brenger V, pp. 106-107, 114 y otras. SMITH, Innocent III, p. 86. (d) In Christi nomine. Cognoscant singuli, sciant universi quod ego Garsendis, uxor quondam Ildefonsi, comitis Provincie, dono, laudo et concedo donatione inter vivos in perpetuum valitura cum hac carta tibi Raimundo Berengario, filio meo, domino Petro, rege Aragonensi, tutore tuo legitimo tibi auctoritatem prebente, omne jus et omnem rationem quod vel quam umquam habui vel habeo vel habitura sum per me vel per alium in toto comitatu Forcalcariensi pro parte vel in solidum vel extra comitatum competat illud jus mihi ratione donationis facte quondam comiti viro meo vel mihi a Guillelmo quondam comite Forcalcariensi, avo meo, sive jure alterius cuiuscumque tituli. Et in te plenarie omnia mea jura et actiones cedendo, transfero pleno jure perfecte absque omni retentione seu diminutione universali et particulari et tibi, mera liberalitate actis intercedentibus, dono omnia que in comitatu vel extra comitatum continentur que ad me spectant vel spectare possunt vel debent aliquo modo, sive sint castra vel civitates vel ville vel alie munitiones vel territori, vel homines vel femine, vel jurisdictiones vel firmamenta sive firmancie, vel exercitus vel cavalcate, vel questie vel forcie vel tolte vel alberge vel usatica vel pedatica vel censibus vel redditus vel proventus, vel domus vel vinee vel campi vel pascua vel prata vel aque vel nemora vel riperie vel loca culta vel inculta vel rupes vel montes vel valles vel loca urbana vel rustica et omnia quecumque dici vel nominari possunt et nominatim totam donationem illam quam mihi dictus avus meus fecit, tempore nupciarum vel alio unquam tempore, tibi prefato Raimundo Berengario, filio meo, concedo. Et si te mori contigerit absque legitima prole de uxore, volo et semper volam quod omnia ista supradicta sint filie mee, sororis tue, Garssendis, que si decesserit absque legitima prole de marito, hec omnia supradicta mihi vel meis revertantur. Hec autem omnia facio et laudo expressim, permittente et concedente patre meo Raines del Castlar et auctoritatem mihi nominatim in hiis omnibus prebente.

de Caylar y coseor de Uzs, llamado de Claustral. Ranier era hijo de Rostan de Sabran, condestable del conde de Tolosa y de Roscie de Caylar; tuvo dos hijos de un segundo matrimonio: Guillem Maltorel y Ranier de Uzs, seor de Tor dAigues, BENOIT, Recueil, I, p. 85, n. 1.

1039

Martn Alvira Cabrer

Ad hec ego Raines del Castlar et ego Garssendis predicta, eius filia, bona fide et sine dolo, non decepti, non coacti, non errantes, mera liberalitate, tam scientes de facto quam prudentes de jure, tam per nos quam per alios quos super hiis consuluimus, omnia supradicta et singula et universa laudamus, concedimus et confirmamus, et nos numquam contra ipsa vel aliquid ipsorum venturos revocando vel mutando, minuendo vel alias evertendo tibi Raimundo Berengario et tibi Garssendi, eius sorori, et vobis domino Petro regi, eorum tutori legitimo, promittimus per stipulationem. Et si quo jure vel si qua ratione modo nobis competente vel de cetero competituro vel competitura possemus unquam ista mutare vel minuere per nos vel per alios dictis vel factis, in jure vel extra jus, ipsi penitus ex certa sciencia generaliter et specialiter renunciamus, sit jus illud scriptum vel non scriptum, divinum vel humanum, legale vel canonicum, consuetudo generalis vel specialis, tacita vel expressa, et si quod jus aliud posset de cetero reperiri. Hec omnia suprascripta singula et universa semper incommota tenebimus et inviolata, sicut umquam melius potuit vel modo potest vel decetero poterit ad proficuum tui Raimundi Berengarii et tui Garssendis, sororis eius, vel vestrorum a clerico vel laico ullo loco vel tempore dici, scribi, intelligi vel excogitari. Et, sicut prescriptum est in hac carta, juro ego Garssendis me semper observaturam et nunquam contraventuram manibus meis propriis per Deum et super sancta quatuor Evangelia corporaliter prestito sacramento. Nos autem Petrus, Dei gratia rex Aragonensis, recipimus te Garssendem et omnia supradicta in Dei fide et nostra. Hec acta sunt anno ab Incarnatione Domini nostri Jhesu Christi M. CC. nono pridie kalendas decembris, in presentia dompni Guillelmi episcopi Ausonensis, magistri Guidonis juvenis de Montepessulano, Guillelmi Porcelleti, Bertrandi Porcelleti, Hugonis Sacriste, Poncii de Brugeriis, Guidonis de Cavallone, Poncii de Verneto, Sancii de Orta, Rostagni de Carboneres, Guillelmi de Rosso, Petri Amici, Flote de Tarascone, Poncii de Materone, Guillelmi de Cotignac, Guillelmi de Escala, Alfanni Romei, Petri Beleroti, Petri de Lambesc, Petri Martelli, Raimundi Gantelmi, Bertrandi Gantelmi, Roderici Exemeni, Petri Bonana, Guillelmi Malvesi, Coneguti, Johannis Galiz, Raimundi de Sancto Paulo, Hugonis Jahelenc, Guillelmi Catalani, Berengarii de Matarone. Signum Petri Dei gratia regis Aragonensis et comitis Barchinonensis. Guillelmus Ausonensis episcopus. Signum Bononati, qui hoc scripsit in castro de Alamandone et signum domini regis, mandato eius, fecit die et anno prefixis.

1209 diciembre, 13. Ais (de Proensa)/Aix-en-Provence

982

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, en nombre de su sobrino Ramn Berenguer, conde de Provenza, dona los puertos de Agay, Boc y Monegue, en Provenza, a su to el conde Sancho y a Nuo Snchez, su hijo, y a sus descendientes, con las lezdas que en ellos se recibieron y con el permiso de poder edificar castillos y fortalezas y poblarlos1652.

1652 Pedro el Catlico se llev a Ramn Berenguer V a Espaa y volvi a entregar el gobierno de Provenza a a su to el conde Sancho, que lo haba tenido en tiempos de Alfonso II, BOUCHE, La chorographie, II, p. 1.061.

1040

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

A. B. C. a. b.

ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 347. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 347v-348r. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXXVII. Ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, p. 507. Ed. BENOIT, Recueil, II, Raimond Brenger V, n. 2, pp. 87-88.

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 318 (de A). Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 78. (A) In Christi nomine. Manifestum sit omnibus quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, bono animo et spontanea voluntate, per nos et omnes nostros et per Raimundum Berengarii nepotem nostrum, filium scilicet / quondam Ildefonsi fratris nostri, donamus, concedimus et cum hac carta perpetuo valitura corporaliter tradimus vobis Comiti Sanccio1653 et Nuno Sancii filio vestro et vestre proli legitime omnique vestri posteritati in / perpetuum portum et ripaticum de Agazi et portum et ripaticum qui dicitur de Boch et portum et ripaticum qui dicitur de Monacho cum leudis et passaticis et consuetudinibus eisdem portibus pertinentibus. In quibus portibus et circa / eos sit semper licitum vobis et vestris construere et edificare villas et castella et quaslibet munitiones et quelibet edificia et mittere et constituere ibi consuetudines et quascumque volueritis constituciones. Liceat etiam vobis et vestris / successoribus adducere ibi et vestro iuri et iurisditione subduere omnes habitatores quos possitis et undecumque possitis dummodo in adducendo violentiam non faciatis. Quibus omnibus habitatoribus et eorum successoribus / perheniter donamus et concedimus circa fines eorumdem portuum terras suficienter ad laborandum et populandum et edificandum, et adempramenta et usus aquarum et nemorum et viarum et semitarum sicut hominibus nostris propriis de Provincia. Et nos et nostri successores, per bonam fidem et sine deceptionem, erimus inde vobis et vestris successoribus legitimi auctores et defensores contra omnem personam. Et promittimus vobis in bona fide stipulando / quod hanc donationem et instrumentum huius donationis faciamus vobis laudari et confirmari sine decepcione a Raimundo Berengarii nepote nostro statim cum annos transierit pupillares. Hec autem supradicta / singula et universa semper habeatis et teneatis et plene possideatis vos et vestri per vestrum liberum et proprium et franchum alodium, ad faciendas inde licenter vestras vestrorumque semper omnimodas voluntates, / absque impedimento cuiuslibet persone, sicut de vestro proprio alodio francho, libero et quieto. Ita tamen quod de predictis locis non faciatis malum Comiti Provincie, nisi ipse malum vobis faceret in eisdem. Et nullus / unquam in predictis locis vel in habitatoribus eorundem habeat dominium vel districtum aliquod, nisi vos et vestri. Datum apud Aquis, idus decembris Anno Dominice Incarnationis .M..CC.. nono. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Guillemus Ausonensis Episcopus [signo]1654. Signum Guillemi Durfortis1655.

1653 1654 1655

[patruo nostro], b. Nota de IBARRA: (autgrafa). Autgrafo.

1041

Martn Alvira Cabrer

Testes huius rei sunt: Guillemus de Cervaria. Raimundus Gaucerandi. Poncius de Verneto. Petrus Liverra. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis hoc scripsit loco, die et anno prefixis1656.

1209 diciembre, 13. Ais (de Proensa)/Aix-en-Provence

983

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, en cumplimiento de la voluntad de su difunto hermano Alfonso II, conde de Provenza, concede a las monjas cistercienses de Sant Pons de Gma el derecho a adquirir en toda la tierra de Provenza cuantos bienes pudieran, bien por compra, permuta, legado o cualquier otro ttulo, y les confirma la donacin hecha por Sacristana, dama del burgo de Arle1657. [A]. Original existente en el s. XVII en los archivos de Saint-Pons (segn a). B. Copia autgrafa de Lus de Salazar y Castro, en latn con pasajes en castellano, sacada de Gallia Christiana, I, p. 12, RAH, Col. Salazar, M-7, fol. 3v. C. Copia de 1690 de Paul Boet, AM Saint-Remy, AA1. a. Ed. Gallia christiana nova in provincias ecclesiasticas distributa, ed. D. SAMARTAN, Pars, J.B. Coignard, 1715-1725, I, Instrumenta Ecclesiae Aquensis, n. XVIII, p. 68. b. Ed. BOUCHE, La chronographie, II, pp. 203-204. c. Ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, pp. 507-508. d. Ed. fragmentaria de B, BENOIT, Recueil, II, Raimond Brenger V, n. 3, p. 88. Noticia s. XVIII, RAH, Col. Abad y Lasierra, IV, Anales de la Iglesia de Roda. Reg.: Gallia Christiana Novissima, III, Arles, n. 3.246, col. 1.244. Gallia Christiana Novissima, VI (Orange), Valence, 1916, n. 107, cols. 57-58 (data 15 diciembre). IBARRA, Estudio, I, n. 319 (de c). AURELL, Actes de la famille Porcelet dArles, n. 272, p. 175. (a) In Christi nomine. Sit notum quod nos Petrus, Dei gracia rex Arragonie et comes Barchinonesis1658, ob remedium et salutem anime nostre et Ildefonsi charissimi fratris nostri comitis olim et marchionis Provincie et animarum etiam parentum nostrorum, corde bono et animo volenti, non decepti nec in aliquo circonventi sed ex propria voluntate, nostre mere liberalitatis regie concedimus, laudamus et confirmamus cum hoc publico instrumento Domino Deo et eius gloriose genetrici semper virgini Marie et monasterio S[ancti] Pontii et priorisse ac sororibus eiusdem presentibus et futuris in perpetuum beneficium et privilegium quod dictus frater noster eis indulsit, videlicet ut sorores eiusdem monasterii presentes et future necnon et earum procuratores, oeconomi, syndici etiam actores possint acquirere, salvo jure et dominio nostro et nepotis nostri et nostrorum, in universa terra Provincie titulo emptionis, donationis, permutationis, legati vel fideicomissi vel quolibet alio titulo, et omnia huiusmodi que idem comes concessit eis, sicut in instrumento eiusdem comitis per manum Berengarii Damiliano publici notarii Massi-

1656 1657 1658

Nota de IBARRA: Todo, de letra de Bononato. Confirmacin editada por BENOIT, Recueil, I, Actas de Alfonso II, n. 72. et Dominus Montispessulani, c.

1042

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

lie scripto plenius continetur. Concedimus etiam et confirmamus in perpetuum eidem monasterio Sancti Pontii, pro habitatione monialium in territorio de Geminis constructa, totum illum honorem, jura, possessiones, servitia, usatica et redditus universos quos vel que sacristana domina Burgi Arelatensis dedit eidem monasterio, sicut pretaxatus comes frater noster charissimus eis cum sua charta, salvo tamen jure suo et dominio, concessit et confirmavit. Hec autem omnia supradicta memoratus comes frater noster concessit et confirmavit, ut ex notitia instrumentorum suorum plenius habetur, nos eidem monasterio S[anctii] Pontii, priorisse et sororibus ibidem Deo servientibus laudamus, concedimus et perpetuo confirmamus, per nos et successores nostros et eiusdem comitis, ad utilitatem monasterii, priorisse ac sororum eiusdem presentium et futurarum. Preterea, quemadmodum frater noster monasterium illud cum omnibus suis rebus et possessionibus in sua protectione habebat, ita nos simili modo, ipsum cum omnibus ad illud quoquo modo pertinentibus, volumus sub nostra protectione, emparentia, custodia et securitate gaudere, sicut in charta protectionis ab eodem comite concessa plenius continetur, etc. Datum apud Aquas, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, idibus decembris anno Christi M.CC.IX. Signum Petri Dei gratia regis Arragonum et comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: Michael archiepiscopus Arelatensis. Guido archiepiscopus Aquensis. Hugo Regensis episcopus, apostolice sedis legatus. Guillelmus episcopus Arausicanus. Comes Sanctius. Frater P. de Falcone, prior domus Hospitalis S[ancti] Egidii. Fr[ater] P[etrus] de Monte acuto, magister domus Militie in Hispania. Fr[ater] Guilelmus Cadelli, magister Militie in Provincia. Fr[ater] Guilelmus de Saino. Guilelmus Durofortis.

1209 diciembre, 18. Tarascon (de Proensa)/Tarascon

984

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, entrega a su to el conde Sancho y a su hijo Nuo el condado de Provenza en prenda hasta la devolucin completa de la suma de dinero recibida al empear, junto a su hermano el conde Alfonso II, el condado de Milhau al conde de Tolosa. B. C. D. a. b. c. Copia coetnea, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 348. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 348v-349r. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXXVIII (n. 248 por error) . Ed. BENOIT, Recueil, II, Raimond Brenger V, n. 4, pp. 88-89. Ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, p. 5081659. Ed. FERRER y RIU, Tractats i negociacions, n. 159, pp. 489-490.

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 320 (de B sin n.). PCOUT, Raymond Brenger V, p. 114. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 116. SMITH, Innocent III, p. 86. (B) Manifestum sit omnibus quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, palam profitemur vobis Comiti Sanccio patruo nostro nos et

MIRET cree que el conde Sancho recibi Provenza en compensacin por la hipoteca del condado de Milhau hecha al rey en 1204: Puede presumirse, siendo un viejo lagarto con mucha astucia y ambicin el tal D. Sancho, que la indemnizacin que pudo tomarse fu explendida (Itinerario, III, p. 509).

1659

1043

Martn Alvira Cabrer

quondam Ildefonsus fratrem nostrum Comitem Provincia a vobis / recepisse Comitatum de Amiliavo et eundem Comiti Tolose pro quandam summa pecunie pignori obligasse, sicut in intrumentis que inde fecimus continetur, quam totam pecuniam in negociis fratris nostri olim expedimus nos et ille. Pro illa itaque tota summa pecunie obligamus et tradimus vobis et Nuno filio vestro et vestris et cuicumque obligare vel impignorare per eadem pecunia volueritis iure pignoris totum Comitatum / Provincie cum omnibus iuribus et redditibus et dominationibus et pertinentiis suis sine omni prorsus exceptione quem tamdiu teneatis integre, possideatis pacifice et plenarie expletetis donec tota prenomi/nata1660 summa pecunie vobis et vestris vel cuicumque iusseritis in integrum persolvatur. Et fructus et redditus et expleta et obventiones et quecumque inde aliquo modo habueritis et perceperitis in sortem non computentur / sed ex nostro dono et liberalitate nostra ea omnia habeatis. Et ius vestrum totum et actiones vestras omnes dare et cedere possitis cuicumque persone velitis sine omni contradictione et impedimento cuiuslibet persone. / Promittimus etiam vobis bona fide, et in nostra credentia et legalitate vos recipimus, quod totum supradictum Comitatum cum omnibus ad eundem pertinentibus faciamus vos et vestros habere, tenere et possidere inte/gre et potenter, et quod vos vel vestros de hiis in aliquo non decipiamus neque decipi permittamus. Et si Comes Tolose aliquid de pecunia credita condonaverit vel remisserit vel de hominibus Comitatum Amiliavi aliquid / ad eum redimentum habere potueritis illud totum veniat in solutum nec super Comitatum Provincie possitis illud repetere ullo modo. Datum Tarasconi, .XV. kalendas Januarii Anno Dominice Incarnationis M..CC.. Nono. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Guillelmus Ausonensis episcopus [signo]1661. Signum Guillelmi Durfortis1662. Testes huius rei sunt: Guillelmus de Cervaria. Poncius de Caneto. Petrus Liverre. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis hoc scripsit loco, die et anno prefixis1663.

[1209 diciembre]1664

985

Pedro el Catlico, rey de Aragn, como tutor de Ramn Berenguer, conde de Provenza, aprueba la donacin del castillo de Lorgues hecha por el difunto Alfonso II, conde de Provenza, al monasterio de Floregia. Mencionado en la Confirmacin de Ramn Berenguer V de la donacin de todos sus derechos en el castillo de Lorgues al monasterio de Florges efectuada por su padre Alfonso II (15 abril 1222).

1660 1661 1662 1663 1664

Prememorata, en IBARRA. Nota de IBARRA: (autgrafa). Nota de IBARRA: (autgrafa). Nota de IBARRA: Letra de Bononato todo l.

Situamos aqu este doc. por ser el nico ao del tracto cronolgico 1209-1211 en el que Pedro el Catlico estuvo en tierras provenzales durante el mes de diciembre.

1044

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Copia s. XV del extracto, BNF, ms. lat. 12.899, fol. 230. Copia s. XVII del extracto, BNF, Col. Dupuy, vol. 195, Procs pour les comts de Provence et de Forcalquier entre Rne duc de Lorraine... et le procureur gnral du roi Louis XII, fol. 203. Copia del extracto, BM Carpentras, Col. Peiresc, ms. 1.852, fol. 199. Extracto de 8 julio 1484 de los maestres racionales de los archivos del rey de Francia en Provenza, perdido. Reg.: BENOIT, Recueil, II, Raimond Brenger V, n. 58, pp. 157-158 (data 12091211). BENOIT, Recueil, II, Alphonse II, n. 9, p. 94 (data 1209-1211). [...] domino Petro boni memorie quondam Regi Arragonum patruo scutori vestro [...]

[...1205-1210]1665

986

Los hombres de Serrat informan al rey de sus rentas legtimas, alegando corrupcin por parte del baile Guinard y de Hug de Nev. A. Original manchado en el lado izquierdo, ACA, Cancillera, Extrainventario, n. 3.402. a. Ed. BISSON, FA, II, n. 131, p. 243. Cit.: BISSON, FA, I, pp. 126, 127, 186, 267 y 290, n. 14. (A-a) Homines de Serrad volunt demonstrare ad dominum rejem suos usati/cos et suos zensos et questias quas perdidit in Serrad, scilicet triginta et .VIII. / modios de civada de zensu omnibus1666 annis et .XL. et .IIII. solidos de / [questia et] de zensu .XVII. pernas omnibus annis et .X. multones ma/[gencs]. Omne hoc perdidit rejem per minova de baiulis. Et si nos / [..] de requiratis et demandetis de hoc facto si est verum / [..]os iuratos de la val de Ribes et ipsi dixerint / [..ne] de hoc et de alio. Iterum habemus querimoniam de Guinard / [vestru]m baiulum cui vos mandastis villam de Serrad emparare et [ no ]/luit 1667 facere et omnibus diebus manazen nobis de peitz ad faciendum / et non sumus aussi laborare postquam fecimus vobis querimoniam ad Perpi/nanum. Insuper abstulit nobis Ugonem de Neva .C. sexaginta oves quas no/[lu]it nobis reddere et una vacha del bovage et duos albergs / quas habet destructos Ugonem qui erant vestri dominici. Et si hoc non potestis / adobar omnes homines donetis exil de illa terra. Et nos qui hoc vobis / demostramus non sumus aussi revertere in villa de Sarad minus de vestro / missatico aut de vestro guidonage q[uod]1668 nos desfarie de nostro cor/pore et de nostro avere ex toto. Insuper si poteritis assegurar homines in vestro ho/nore qui mi[sa]gers sunt vestri qui non habeant timorem de [Ugo] nec de alio.

1665 Tanto el escriba como la mencin de Hug de Neva sugiere que este documento data de los primeros aos del siglo XIII, a. 1666 1667 1668

omnibus, seguido por hi, traspasado, a. Dos letras borradas, a. Escrito q, a.

1045

Martn Alvira Cabrer

1210

987

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, renueva la confirmacin de las donaciones hechas al monasterio de San Juan de la Pea otorgada por el rey Sancho Ramrez (febrero 1087). A. Copia s. XIII, AHN, Clero, San Juan de la Pea, carp. 704, n. 13. B. Copia s. XVII, Liber privilegiorum, fol. 456. a. Ed. J. SALARRULLANA DE DIOS, Documentos correspondientes al reinado de Sancho Ramrez (1063-1094). I. San Juan de la Pea, Coleccin de documentos para el estudio de la Historia de Aragn, III, Zaragoza, 1907, n. XXXI, pp. 97-100. (A) Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonie et Comitis Barchinonie, qui hec confirmamus Era M.C.C.XLVIII. [...] Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis signum eius scripsit in hac carta Loco, die et Era prefixis.

1210

988

Fernando, abad de Montearagn, dona a Jimeno de Bara un campo en Monzur, trmino de Huesca, para plantar via en el plazo de cinco aos, dejando la tercera parte para el abad y el resto para Jimeno con el cargo de diezmos y primicias. A. AHN, Clero, Montearagn, carp. 634, n. 6. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 278-B: ndice del Archivo del monasterio de Montearagn, H, n. 197, p. 134.

1210

989

Ins, hija de Espaol de Prevedo, vende un molino con sus aguas en Prevedo por 100 s. jaqueses al abad Fernando de Montearagn y a su captulo. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 278-B: ndice del Archivo del monasterio de Montearagn, M, n. 22, p. 217.

1210 [marzo]1669

990

Jimeno, hijo de don Cristobal, se ofrece al monasterio y la iglesia de Jess Nazareno de Montearagn con todos sus bienes, incluida una via, dos campos y una casa en Sariena, y 20 cabras. B. Copia s. XIII, Cartulario de Montearagn. Documentos relacionados con Sariena (1145-1228), AHN, Clero, Montearagn, carp. 629, n. 14, fols. 4v-5r. a. Ed. de B, BARRIOS, Documentos de Montearagn, n. 204.8, pp. 299-300.

1669 Antes de consultar la edicin de BARRIOS slo conocamos la noticia sin data exacta del siglo XVIII. No modificamos la posicin de este doc. para evitar el cambio de toda la numeracin.

1046

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 278-B: ndice del Archivo del monasterio de Montearagn, S, n. 40, p. 339.

1210 enero, 19. Letrn

991

Inocencio III exhorta a sus legados en Provenza a que reconcilien la ciudad de Tolosa con la Iglesia. B. Inserta en la Carta de los tolosanos al rey de Aragn (Tolosa, julio 1211), AN, J. 428, Albigeois, n. 12. a. Ed. HGL, 1. ed. III, n. CV, cols. 232-233. b. Ed. HGL, 3. ed. VIII, n. 161-CV, cols. 614-615 (data 1211). c. Ed. RHGF, XIX, p. 205. Reg.: RHGF, XIX, p. 530 (data 14). POTTHAST, n. 3.881. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.470. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 337-338 y 569. (c) Innocentius episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri Regensi episcopo et dilectis filiis abbati Cisterciensi, Apostolice sedis legatis, et magistro Tedisio, canonico Januensi, salutem et apostolicam benedictionem. Accedentes ad presenciam nostram dilecti filii nuncii consulum, consilii et universitatis Tolose cum litteris multorum et magnorum virorum, cum ipsis rogancium et pro ipsis ut humiles preces ipsorum clementer admittere dignaremur super excomunicationis sentencia in consules et consilium promulgata et interdicto cui tota civitas est subiecta, pro eo quod illos quos nuncii tui, fili abbas, et barones exercitus esse dicebant hereticos vel credentes sine audiencia noluerunt cum rebus suis ad arbitrium tradere signatorum, pecierunt sibi a nobis misericorditer provideri; et licet astruxerint se in hoc post appellationem et [sic]1670 sedem Apostolicam extitisse gravatos, satisfactionem tamen ydoneam promiserunt, ut absolutionem percipere mererentur. Nos igitur eius exemplo, qui peccantium animas non vult perire sed culpas, ipsorum precibus inclinati, eos ad vos, quibus rei sunt circumstancie nociones, providimus remittendos, discretioni vestre per apostolica scripta mandantes quatinus cum periculum sit in mora, si civitas que parata est satisfacere, sicut dicitur, diucius propter vestri absenciam permanserit subposita interdicto, ad locum infra breve tempus in personis propriis accedentes, recepta super hoc ab eis caucione quam negocio ipsi sufficientem esse noveritis, absolutionis eisdem beneficium impendatis ac interdictum relaxare curetis, injungentes eis quod secundum Deum videritis expedire. Quod si non omnes his exequendis potueritis interesse, duo vestrum nichilominus exequantur. Datum Laterani, XIIII kalendas februarii, Pontificatus nostri anno XII.

1210 enero, 23. Letrn

992

Inocencio III exhorta a Guilhem, obispo de Agen, para que inste al conde Raimon VI de Tolosa a satisfacer las exigencias del legado apostlico Milone.

1670

c.

1047

Martn Alvira Cabrer

a. Ed. PL, 216, col. 183. b. Ed. RHGF, XIX, p. 533. Reg.: POTTHAST, n. 3.883. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 120. MESCHINI, Innocenzo III, p. 187.

1210 enero, 23. Letrn

993

Inocencio III ordena al conde Raimon VI de Tolosa defenderse de las acusaciones dirigidas contra l. a. Ed. PL, 216, col. 174. Reg.: POTTHAST, n. 3.884. Cit.: MESCHINI, Innocenzo III, p. 187.

1210 enero, 23. Letrn

994

Inocencio III exhorta al legado apostlico Arnau Amalric, abad de Cteaux, a continuar su misin contra los herejes, le comunica que ha ordenado a Raimon VI de Tolosa que acuda para Roma a defenderse y le ordena reconciliar a los tolosanos. a. Ed. PL, 216, cols. 174-176. b. Ed. RHGF, XIX, pp. 532-533. c. Trad. cat. fragmentaria VENTURA, Pere el Catlic, p. 79. Reg.: POTTHAST, n. 3.885. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, pp. 79 y 121.

1210 enero, 23. Letrn

995

Inocencio III exhorta al conde Raimon VI de Tolosa a satisfacer las exigencias del legado apostlico Milone. a. Ed. PL, 216, cols. 173-174. b. Ed. RHGF, XIX, pp. 531-532. Reg.: POTTHAST, n. 3.886. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 88.

1210 enero, 25. Letrn

996

Inocencio III ordena a Guilhem, obispo de Agen, que restituya los castillos tomados en prenda al conde Raimon VI de Tolosa segn las rdenes de los legados apostlicos en Provenza. a. Ed. PL, 216, cols. 183-184. b. Ed. RHGF, XIX, p. 534. Reg.: POTTHAST, n. 3.887. Cit.: MESCHINI, Innocenzo III, p. 187.

1048

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1210 enero, 25. Letrn

997

Inocencio III escribe a los arzobispos de Narbona y Arle sobre el conde Raimon VI de Tolosa, quien ha dado garantas y ha prometido obedecer a la Iglesia, estableciendo que sea escuchado y que se pruebe su culpabilidad, especialmente en lo que atae al asesinato de Pire de Castlnau. a. Ed. PL, 216, cols. 171-172. b. Ed. incompleta RHGF, XIX, p. 205 (data 23). c. Ed. ROUQUETTE y VILLEMAGNE, Bullaire de lglise de Maguelone, I, n. 182CXXXI, pp. 323-325 (estudio, pp. 325-328) d. Ed. VILLEMAGNE, Pierre de Castelnau, n. LXVI, pp. 267-271. Reg.: POTTHAST, n. 3.888. ROUQUETTE y VILLEMAGNE, Cartulaire de Maguelone, II, n. CCCII, p. 65. Cit.: MESCHINI, Innocenzo III, p. 187.

1210 enero, 25. Letrn

998

Inocencio III ordena al obispo Uc de Riez y al maestro Tedisio, legados apostlicos en Provenza, proceder al examen del conde Raimon VI de Tolosa en relacin con su desviacin hacia la hereja y el asesinato del legado Pire de Castlnau. a. Ed. ROUQUETTE y VILLEMAGNE, Bullaire de lglise de Maguelone, I, n. 182CXXXI, pp. 323-325 (estudio, pp. 325-328). b. Ed. VILLEMAGNE, Pierre de Castelnau, n. LXVII, pp. 272-273. Reg.: POTTHAST, n. 3.889. Cit.: PL, 216, col. 173. MESCHINI, Innocenzo III, p. 187.

1210 febrero, 1

999

Bernat de Rupi se querella con el rey Pedro el Catlico por no haberse respetado la tregua que se le haba concedido y da los nombres de unos cincuenta caballeros que tiene alojados. A. Carta partida, ADG, Pergs. de la Mitra, cal. 18, n. 88. Reg.: MARQUS, Pergamins de la Mitra, n. 85, p. 19. Quoniam ea que in scriptis invenitur cicius memorie comendatur, ideoque ego B[er]n[ardus] de Rupiano conqueror et multociens conquerus sum coram multorum magnatum, istius terre hominum, presenciam / vobis domino nostro P[etro], Dei gracia regi Aragonum comitique Barchinone, et in quantum possum vobis / suplico et rogando suplicavi ut treguas illas quas vos mihi dedistis, que fracte fuerunt / in captione mea, que captio mihi facta fuit prout mani/festum est omnibus hominibus istius terre, eas tre/guas secundum racionem et ius curie vestre et istius terre mihi redirigatis aut redirigere faciatis. / Preterea vos ut bonum dominum deprecor ut tenensas illas quas A[rnaldo] de Palaciolo mihi dedit, pro quibus / postulando iusticiam et ius venio in potestate vestra et in curia, eas mihi judicare faciatis et prout / ius et iusticia dictat eas mihi emendare faciatis, quia certum est et omnibus patet quod in iamdicta cap/cione sui detentus et districtus in pravis et pessimis capcionibus per .VII. ebdomadas de die et de nocte, / et compellebant me ad magnam redemptionem, et ideo, ut melius et cicius cognoscatur que pena

1049

Martn Alvira Cabrer

sit / illi qui tenensas mihi dedit et vobis aliqui ita presumptuosi fuerunt treguam vestram frangere, est / certum et manifestum quot milites habeo de meo honore conductos, scilicet A. Bastionem, et R. / judicem, et B[er]n[ardum] de Turucella de Fluviano, et Poncium de Valle Guarnaria, et R. de Palacalle, et R. / de Caciano, et B[erengarium] de Aquaviva per Sanctum Mauricium; et A. de Corniliano, et Dominicum de Cajano, et Pon/cium de Lampadiis, et G. Gallinaryo per honorem de Calapodio; et Artallum de Foxano, et R. de Taz, et B. / de Bordile, et A. de Jafer, et At[ o ] de Foxano, et filios B[ er ]n[ ardum ] de Flaciano, et G. de Serra, et B[er]n[ardum] de Petra alta, / et R. de Sancta Afisde, et G. de Sancta Afisde, et filiam Gauberti de Sancta Afisde qui man/[..] et cum B[er]n[ardum] de Ventaione, et Domum Bocati de Pals, et R. de Petra Incissa, et B. de Palaciolo, et G[uillelmi] de Rieria, et B[er]n[ardum] de Graciano, et Domum de Agnis de B[er]n[ardum] de Graciano, et A. de Rexax propter honorem uxoris sue, / et Garofam, et B. de Bandis, et B. de Fanestris, et G. de Sancto Felice, et Domum Marie de Monte Palacio de / Vultra morte [?], et Tabustart propter honorem sue uxoris, et R[aimundum] de Jujano, et B. de Pira, et A. de Miaras, et G. / Seguntium, et Seguirami, et R. de Neronibus, et R. de Sancto Stephano de Lemena, et Geraldum de Castilionem propter [ho]/norem sue uxoris, et Domum de Jujano qua tenet B[er]n[ardum] de Cajano et B. de Cajano propter vineas quas pater eius / eis dedit, et plures alios milites propter honorem de militem qui hic non sunt scripti neque nominati. Actum est / hoc Kalendas februarii anno Domini .M..CC..VIIII.. [Signo] Bernardus []icis1671. Istius rei sunt hii testes: Sig[signo]num / Ugonis comitis Impuritanencium. Sig[signo]num R[aimundus] de Olivis. Sig[signo]num Guillelmi de Valle Demia. / Sig[signo]num Arnalli de Monte Acuto. / [Signo] PETRUS levita, qui hoc scripsit die et anno quod supra.

1210 febrero, 4. Girona

1000

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, da licencia al obispo de Girona, Arnau de Creixell, para construir un molino en el ro Ter, en el trmino de la villa de Domeny. [A]. Original con sello de plomo, ACG. B. Copia primera mitad s. XIII, ADG, Cartoral de Carlemany, n. 395, pp. 56a-b. C. Copia s. XIII, ADG, Cartulari de Rbriques Vermelles del Bisbe de Girona , n. 65, fols. 90v-91r (data 1209)1672. D. Reg. y transcripcin de C, ADG, Rbriques Vermelles, n. 65. E. Transcr. de A, IBARRA, Estudio, II, n. CXXIX. a. Ed. de B, MARQUS, Cartoral, dit de Carlemany, II, n. 395, pp. 584-585. Reg.: ACG, B 352. B OTET, Cartoral de Carles Many, n. 352, p. 323 (data 1209). IBARRA, Estudio, I, n. 321 (del Arch. Cat. Gerona sin ms datos). Cit.: ES, XLIV (1826), p. 6. TORRENT, Genealoga, p. 107 (de C, data 1209).

1671 1672

Autgrafo.

Donacio facta per dominum regem Gerundensi episcopo quod possit facere molendinum draper in loco de Domeyn.

1050

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(a) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis1673 et Comes Barchinonensis, attendentes quod hii qui sua largiuntur Ecclesiis ne intelliguntur suum patrimonium dimi/nuere sed augere, cum in donationibus Ecclesiarum inmensitas optima sit mensura, idcirco corde bono et animo volenti, ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, damus, concedimus et laudamus domino / Deo et eius gloriose genitrici Virgini Marie et vobis Arnaldo1674 per eandem venerabili Gerundensi Episcopo et successoribus vestris et Ecclesie Gerundensi plenam licentiam et liberam et perpetuam facultatem a[e]deifican/di1675 et construendi et faciendi libere et sine omni contradictione in pace molendinum draperium in flumine de Teher infra terminos ville vestre de Domein et omnia illa melioramente / quecumque in eadem villa et eius terminis vobis et Ecclesie vestre iuste et utiliter facere potueritis. Tali modo quod vos et successores vestri et Ecclesia Gerundensi hec omnia habeatis, teneatis et possidea/tis libere et quiete per secula cuncta ad omnes voluntates vestras inde perpetuo faciendas tamquam de vestro proprio francho alodio libero, quieto, ingenuo et inmuni. Datum Gerunde, pridie / nonas febroarii Anno Dominice Incarnationis M.CC. nono, per manum Ferrarii notarii nostri. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [Signo] Ego R[aimundus], Dei gratia Terrachonensis1676 Archiepiscopus, confirmo . Guillemus Ausonensis Episcopus [signo]1678. Petrus, abbas Sancti Johannis [signo]1679. Sig[signo]num Columbi domini Regis notarii1680. Signum Guillemi Durfortis1681. Petrus, Ausonensis sacrista1682.
1677

Testes huius rei sunt: [1. Col.] Gaufridus de Rocabertino. Guillemus de Cervaria. R[aimundus] Gaucerandi. [2. Col.] Azenarius Pardi1683. Sanccius1684 de Orta. P[etrus] Exemenus de Sposa. P[etrus] Liverre. [ 3. Col. ] A[ rnallus ] de Salas. G[ uillelmus ] de Salis. G[ uillelmus ] Umberti. G[uillelmus] de Belloch.

1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680 1681 1682 1683 1684

Aragonum, B. Arnallo, B. hedificandi, B. Aragonum, B. Nota de IBARRA: (autgrafa). Nota de IBARRA: (autgrafa). Nota de IBARRA: (autgrafa). Nota de IBARRA: (autgrafa). Nota de IBARRA: (autgrafa). Nota de IBARRA: (autgrafa). Azennarius, B. Sancius, B.

1051

Martn Alvira Cabrer

[ 4. Col. ] Dalmatius de Crexello. Bernardus de Belloc, maiordomus. G[uillelmus] de Rechereno [sic]1685. Bertrandus de Belloc. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1686.

1210 febrero, 5. Girona

1001

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, otorga a los habitantes de Perpiny la proteccin real y la facultad de exigir a los oficiales reales su auxilio a la hora de obtener de los deudores civiles o eclesisticos el pago de cualquier deuda. B. Copia s. XIII , AM Perpignan, Livre Vert mineur , 112 AC 3 (AD Pyrnes Orientales, 2 Mi 42), fols. 16r-17r. C. Copia s. XIII, AM Perpignan, Livre Vert majeur, fol. 39r. D. Copia, AM Perpignan, Lib. Divers., fols. 18-19. a. Ed. MASSOT-REYNIER, Les Coutumes de Perpignan, Privilges, IX, pp. 51-54 (data 4). b. Ed. ALART, Privilges, pp. 93-95, esp. pp. 94-95. Reg.: MIRET, Itinerario, III, p. 509. IBARRA, Estudio, I, n. 322 (de B). Cit.: TORRENT, Genealoga, p. 107 (de MIRET). BISSON, FA, I, p. 266. (b) Notum sit cunctis presentibus et futuris quod nos Petrus, Dei gracia Rex Aragon[um] et comes Barchinone, attendentes et manifeste recognoscentes quod vos dilecti et fideles probi homines nostri et universus populus Perpiniani semper servitio et voluntati nostre prompti fuistis atque parati, et in necessitatibus nostris semper in donis et mutuis et aliis ademprivis atque serviciis spontanea ac libera voluntate nobis satisfecistis; attendentes etiam quod non possetis nobis bene servire si res vestras et jura vestra vobis non servaremus illesa, idcirco, habito consilio baronum curie nostre, ex certa sciencia ac presenti scriptura perpetuo valitura, vos et res vestras, honores, possessiones, pignora, debita et omnia bona mobilia et inmobilia et se movencia quecumque in presenti habetis vel in futurum, Deo dante, poteritis adipisci sub speciali protectione nostra securitate et defensione recipimus et omnia in ea pace et treuga que a nobis et baronibus nostris jurata est ponimus et constituimus, dantes vobis plenam licentiam et liberam potestatem, universis et singulis, tenendi et habendi honores et possessiones et alias res vobis pignori obligatas a quacumque persona ecclesiastica vel seculari cum omnibus fructibus et expletis, sicut in cartis vestris et instrumentis que inde habetis melius et plenius continetur. Similiter damus vobis plenam licentiam et liberam potestatem exigendi et demandandi universis et singulis omnia debita vestra ab omnibus creditoribus vestris tam clericis quam laycis, seu etiam viris religiosis, militibus, civibus, rusticis et aliis quibuslibet personis, secundum tenorem et formam cartarum et instrumentorum vestrorum.

1685 1686

b.

Nota de IBARRA: Suscripcin real y notarial de Ferrer, lo dems de Bononato. Tiene sello de plomo, pendiente de hilos de seda rojos y amarillos.

1052

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Mandamus etiam vicariis et baiulis nostris et aliis omnibus qui nostrum locum tenent et tenuerint, ut auctoritate nostra faciant vos universos et singulos habere tenere et possidere in pace omnia pignora vestra cum fructibus et expletis, sicut in cartis et in instrumentis vestris inde confectis melius et plenius continetur; et quod non permittant vel donent licenciam alicui persone ecclesiastice vel seculari quod in rebus vobis pignori obligatis aliquod dampnum facere audeant, et in eum qui facere presumeret ita vendicent ac si dominicaturas proprias nostras invasisset. Eodem modo mandamus eisdem vicariis et baiulis et aliis omnibus locum nostrum tenentibus quod debitores vestros ad solvenda vobis debita vestra secundum formam, tenorem et tempus cartarum et instrumentorum vestrorum urgeant modis omnibus et compellant, ita quod de hiis complendis non expectent alias nostras litteras vel mandatum. Si quis autem, tam debitor quam alius, in pignoribus vel aliis honoribus vestris que hodie habetis vel in antea habebitis aliquod malum vobis fecerit, et vos vel aliquis vestrum defendendo aut demandando honores vel pignora vestra aliquod malum feceritis, injuriam vel violentiam facienti, non teneamini nobis vel bajulo aut vicario nostro nec eciam ipsi vestro malefactori inde in aliquo respondere. Et si forte contigerit quod Ecclesia pro reddendis et solvendis pignoribus vestris aut pecuniis vobis debitis in vos vel aliquem ex vobis sentenciam excommunicacionis promulgaverit vel terram sub interdicto posuerit, non possimus nos vel aliquis nomine nostro vos vel aliquem vestrum propter excommunicationem vel interdictum punire corporaliter vel pecuniariter in vita vel in morte, nec possimus vos propter hoc in aliquo convenire, nec, quantum ad nos, intelligatur aliquis vestrum in vita vel in morte, propter excommunicationis sentenciam latam vel terre interdictum, aliquam infamie maculam contraxisse, nec penam corporalem sive peccuniariam, timeat sibi aliquatenus imminere. Hoc autem privilegium concedimus vobis omnibus et singulis probis hominibus et populo Perpiniani qui nunc ibi estis et omnibus aliis qui in antea ibi venerint moraturi et permansuri. Si quis autem contra tenorem presentis privilegii venire in aliquo attemptaverit, iram et indignationem nostram se noverit perpetuo incursurum, et insuper dampno et gravamine illatis prius in duplum plenarie restitutis mille aureorum pena a nobis sine aliquo remedio feriendum, presenti privilegio in sue firmitatis robore nichilominus valituro; si vero talis persona fuerit que peccuniariam penam solvere non possit, sciat se notatum infamia sine spe restitutionis perpetuo exulandum. Datum Gerunde, nonas febroarii anno Domini incarnationis M.. CC.. IX.., per manum Columbi notarii nostri. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragon[um] et comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Hugo comes Impuriam. Gaufridus de Rocabertino. Guillemus de Servaria. R[aimundus] Gaucerandi. Arnaldus de Lercio. G[uillemus] de Crexello. Dalmacius de Crexello 1687. Guillemus de Recherenno. Dalmacius de Recherenno. Arnaldus de Sales. G[uillemus] de Sales. Poncius Guillemi de Turricella. R[aimundus] de Palatio. Arnaldus de Avinione. Azcennarius Pardi. Sancius de Orta. Petrus Liverre. P[etrus] Exemeni de Sposa. Lupus de Ethx[eri]ca. Bernardus de Bel loc maiordomus. B[er]n[ardus] de Rupiano. B[er]n[ardus] de Sentelles. B[er]n[ardus] de Navata. Et multi alii.

1687

Segn TORRENT, se trata de Dalmau II, hijo de Guillem (Genealoga, p. 107).

1053

Martn Alvira Cabrer

Sig[signo]num Columbi domini regis notarii, qui mandato eius hoc scribi feci loco et die et anno prefixis.

1210 febrero, 5. Letrn

1002

Inocencio III ordena al prior cluniacense de Mzin que nadie moleste al conde Raimon VI de Tolosa en su camino a Roma. a. Ed. PL, 216, col. 186. Reg.: POTTHAST, n. 3.911.

1210 febrero, 8. Montpelhir/Montpellier, casa comunal

1003

Convenciones entre el obispo Guilhem de Magalona y los doce cnsules de Montpellier por las que stos son elegidos bajo la autoridad del obispo y le prestan juramento de fidelidad, con la salvaguarda de los privilegios y las costumbres que les fueron condedidas por los reyes de Aragn Pedro el Catlico y Mara de Montpellier. [B]. Traslado de 9 febrero 1256. C. Copia de B, BNF, ms. 13.453, fol. 309. D. Copia s. XVII de B, BNF, Fondo Doat, vol. 72, fols 124-127v, copia CEC, Fi 21. (D) In nomine Domini nostri Jesu Christi. Constat ratione fore cautum quod ea que in scriptis rediguntur facilius retinentur et melius memore comendantur. Noscant igitur presentes sciantque futuri quod hec conventiones facte sunt inter dominum Guillermum Magalona Episcopum et duodecim Consules Montispessulani confirmate a legatis domini Pape. Cum tempus electionis duodecim Consulum Montispessulani evenerit auctori Jesu Christo, puris electorum mentibus sinceroque omnium judicio eorum electio et institutio in trio quoque anno fiat in perpetuum tertio kalendas Martii, ita quod electi Consules incipiant regere et administrare in Anunciatione dominica. Que electio et institutio fiat hoc modo: Venerabilis Magalone sedis Episcopus, ad quem cura spiritualis pertinet et superior donatio temporalis indubitantes spectat, et tunc duodecim existentis consules, et coadunatis sibi in eadem electione facienda septem aliis viris, uno videlicet de unaquaque scala eligent duodecim viros de Montespessulano de laude et honestate preclaros, prestito tamen prius a prefatis electoribus sacramento super sancta Dei Evangelia in manu domini Episcopi, factaque promissione in bona fide requisita ab ipso Episcopo quod bonos et legales et utiles Consules, secundum quod melius eis videbitur, bona fide eligant, nec aliquem odio vel inimitia excludant, nec amore vel parentela aliquem in hoc officio et administratione eligant. Si vero in electione predicta omnes insimul non convenirent, eius partis electio firma consistat cui dominus Episcopus assensum suum attribuerit, dumtamen in ea partis ad minus septem ex decem et novem electis assuerint. Si autem dicto tempore electionis dominus Magalonensis Episcopus absens extra Provinciam fuerit, vel vocatus ipse vel eius vicarius adesse noluerit, tunc electio a duodecim Consulibus et septem viris predictis vel a maiori partis ipsorum decem et novem electorum facta, valida firmitate et irre[tra]ctabili existat, qui duodecim Consules de novo electi jurabunt in manu domini Episcopi vel eo absentis eius vicarii super sancta Dei Evangelia, vel ipsis absentibus et interesse nolientibus in manu Consulum vice Episcopi recipientium, quod bona fide consulant et utiliter provideant toti communitati Montispes-

1054

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

sulani et eam fideliter regant et deffendant et gubernent et statuta consulatus observent, et similiter quod bona fide consulant domino et Baiulo Curie. Et preterea iurabunt quod ad cognitionem domini Episcopi et Ecclesie Magalone pacem et pacis statuta bona fide custodiant et custodiri faciant et omnia ad fidem Catholicam pertinentia servent, et quod Dominum Magalone Episcopum et Ecclesiam Magalone bona fide consulant, et eorum iura et Ecclesiarum deffendant. Quibus duodecim consulibus pro se et universitate recipientibus dominus Magalone Episcopus tam pro se quam pro Ecclesia Magalone firmiter promittet quod ipsis et toti universitati utiliter bona fide consulet, et eos et universitatem et singulos et universitatis et singulorum iura ab omni iniusta et violentia et oppresione bona fide deffendetur. Si autem, quod Deus advertat, aliquis consulum durantis officio decederet, vel in ea administratione tam negligenter et perverse se haberet quod communitati appareret, tunc dominus Episcopus et ceteri Consules alium loco de mortui vel remoti substituant secundum formam superius expressam; qui omnia superiora jurare tenentur. Verumtamen in istis duodecim Consulibus non ponetur nisi unus solus de uno albergo, nec in hoc officio erit aliquis continue nisi per annum in maximis siquidem et arduis negotiis consilium domini Episcopi requiretur et eius consilio tractabuntur, promisso super illis secreto a domino Episcopo. Hec autem omnia predicta et singula perpetuo et inviolabiliter observantis, vigentibus tamen in aliis et in sua firmitate persistentibus omnibus et singulis a Rege et a Domina Regina et consuetudinibus olim concessis et indultis duodecim Consulibus et universitati Montispessulani, salvo iure Domine Marie Regine. Universa hec predicta et singula sicut superius continentur solempni stipulatione vallata, perpetuo valitura per se et per omnes successores suos ad invicem laudaverunt et confirmaverunt, et a se et successoribus suis observari promiserunt dominus G[uillermus] de Altiniaco Magalonensis Episcopus in bona sua fide requisita et Consules Montispessulani Johannes Bocados, Stephanus Johannis, Guillermus de Lunello, Lucas Pulverelli, R. de Sancto Tiberio, Bertrandus de Veniranicis, B. de Mont Anchat, Poncius Raymundi, P. Salvari, B. Macellarius, Gerardus Talon, R. Carbonelli per sacramentum super sancta Dei Evangelia in manu domini Episcopi corporaliter prestitum coram domino R[aimundo] Dei gratia Uticensis Episcopo apostolice sedis legato, qui pro se et domino A[rnaldo] Cisterciensi Abbate apostolice sedis legato hec omnia confirmavit, approbavit et corroboravit authoritatis Legationis qua fungitur. Acta sunt hec omnia in domo Communitatis Montispessulani anno Dominice Incarnationis millesimo ducentesimo decimo sexto Idus Februarii. Horum omnium testes sunt: dominus P[etrus] Dei gratia Avinionensis Episcopus. Bertrandus Magalonensis Prepositus. P. de Acrifolio Archidiaconus. B. de Mesoa. B. de Montealto Canonicus Magalonensis. Stephanus de Misericordia. Frater Martinus. G. de Costa. Johannes de Latis. P. Guiraldi. G. de Petra. R. Atbrandi. G[uillermus] de Conchis. P. de Bizanchis. Jo[hannes] de Casa Baiulus. Jo[hannes] Luciani. P[etrus] Lobeti. R. Capud de Bove. Poncius Vitalis. Deodatus Bocados. Deodatus de Fanx. P. Petri. P. Franchus. R. de Arlenis. Durantus Mercerius. P. Boterius. Petrus Imberti. Imbertus frater eius. Et Consules ossosium [ ?], et alii quamplures quibus fere tota domus plena erat, et Ugo Laurentii notarius, qui mandato partium hoc scripsit1688.

1688 Frmula del traslado: Hoc est transcriptum sumptum de verbo ad verbum sine additione vel diminutione aliqua, diligenti. Nos que divina miseratione Magalonae Episcopus sigilli

1055

Martn Alvira Cabrer

1210 febrero, 8. Sant Cugat del Valls

1004

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma la prohibicin de hacer villa o poblacin en Monzn y en sus trminos sin licencia del maestre del Temple o del comendador y los freires de Monzn, con excepcin de las antiguas almunias y poblaciones, ordenando adems que nadie haga villa o poblacin, ni construya hornos, mataderos, baos, tintoreras, molinos, ni posea pesos y medidas para el trigo, ni celebre mercado en Monzn ni en su trmino en una milla a la redonda sin licencia del maestre, excepcin hecha de los de las villas y castillos del rey y de los infanzones. [B]. Traslado de Jaime I de 1226. C. Copia de B, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de Monzn, carp. 666, n. 19. D. Traslado de C, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de Monzn, carp. 666, n. 20. E. Traslado de 1352, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de Monzn, carp. 666, n. 20 bis. F. Copia s. XIII de C, ACA, Cancillera, Reg. n. 310, Cartulario Mayor del Temple, fol. 37r. G. Copia s. XIII de C, ACA, Cancillera, Reg. n. 309, Cartulario Menor del Temple, fols. 38v-39r. H. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cdices y cartularios, Cd. 597-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, fol. 234, n. 163. I. Trad. cat. fin. s. XIII sin data, AHN, Cd. 597-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 163, pp. 234-235 (data 26 febrero 1209 en el ndice). J. Copia s. XIV de C, AHN, Cd. 653-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, VI, Libro verde llamado Tesoro de Monzn, n. 135, pp. 134-135. K. Transcr. de J, IBARRA, Estudio, II, n. CXXX. a. Pub. casi ntegro MIRET, Les cases, p. 232. b. Ed. de J, CASTILLN, Los templarios de Monzn, pp. 16-17 (data 1209). Reg.: ACA, Varia de Cancillera, vol. n. 1: Inventarios y escrituras de los Templarios, fol. 81v. IBARRA, Estudio, I, n. 323 (de a y J). Cit.: M IRET, Itinerario, III, p. 509. F OREY, The Templars , p. 31. F ONT R IUS, Notas sobre algunas cartas pueblas, p. 711. LEDESMA, Templarios, p. 147. BISSON, Sur les origines du monedatge, p. 97, n. 28, reed. Medieval France, 17, p. 331, n. 28. (C) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinonensis, attendentes quod dignum et iustum est ut ea quod a predecessoribus nostris salubriter factas sunt nostre auctoritatis robore / firma semper et illibate permaneant ne illius malitia possint aliquatenus perturbari, idcirco, infrascripto diligenter instrumento donacionis facte domui et fratribus Milicie Templi a felicis recordacionis Raymundo Berengario, avo nostro et illustri / Comite Barchinonensi cognovimus, quod nulla ecclesiastica, secularsive persona

nostri munimine fecimus roborari ipsumque transcriptum ad fidem et ubique adhibendam si quis nostro taliter communitum mittimus et tradi volumus Excellentissimo domino Ludovico Dei gratia Illustri Regi Francorum una cum quoestionibus et quaerelis quae contra illustrem Regem Aragonum intendimus promovere. / Actum et datum anno Domini millesimo ducentesimo quinquagesimo sexto, septimo Idus Februarii.

1056

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

infirma vel sublimis potest aut debet facere ullo modo villam aut populationem aliquam aliquorum hominum in villa de Montesono vel in universis termi/nis eius vel in aliquo loco predicte ville aut terminorum de Montesono absque licentia et voluntate Magistri Milicie Templi vel comendatoris et fratruum domus Militie de Montessono, exceptus almuniis et populatoribus antiquis et an/tiquitus adquisitis et factis, unde volumus et mandamus atque statuimus in / perpetuum ut nullus ecclesiasticus aut laicus vel alius cuiuslibet dignitatis professionis aut condicionis homo vel femina audeat facere in predicta villa / de Montessono vel in terminis eius quantum circamquaque per unum milare extenduntur villam vel populatione aliqua aut furnum vel macellum vel balnea aut tintorerias vel oleum de lino vel tenere fanecas ad mensurandum / bladum, venale vel accipere justicias aut leudas aut pedatica aut justitiam stabilire vel merca/tum habere seu celebrare absque licentia et voluntate predictorum Magistri et fratruum, molendina vero in toto termino Mon/tessono si ab aliquo, nisi a fratribus Militie, penitus prohibeamus nunc et semper, preter qua [sunt] in castellis et villis nostris et infanonum. Quicumque autem contra hanc cartam veniens predicta vel aliqua ex hiis que a nobis superius prohibita sunt / facere attemptaret, iram et indignationem nostram incurreret et super dampno illato prius in duplum plenam restituto, et eo etiam quod attemptatum esset irritato omnino atque destructo in duo/bus milibus aureorum a nobis sine aliquo remedio puniretur. Datum apud Sanctum Cucuphatum, VI februarii anno Dominice Incarnacionis M.CC. nono, per manum / Ferrarii notarii nostri. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et comitis Barchinonensium. Signum [falta] Jacobi regis Aragonum, Comitis Barchinonensium et Dominus Montispessulani, qui predicta omnia laudat, concedit et confirmat per manum Bernardi de Villanova in Xixena, kalendis novembris Era M.CC.LX. quarta, Anno Domini M.CC.XX.VI. cum hoc sig[signo]num apposito1689. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Hugo de Turrerubea. R[aimundus] Gaucerandi. Poncius Hugonis. [2. Col.] Acenarius Pardi. Sancius de Orta. Guillermus de Guardia. Bernardus de Senills. [ 3. Col. ] Bernardus de Belloc, maiordomus. Bernardus de Queralto et alii multi1690. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1691.

1210 febrero, 16. Letrn

1005

Inocencio III ordena a los obispos Raimon de Uss y Uc de Riez y al abad de Cteaux Arnau (Amalric), legados apostlicos en Provenza, que se encarguen del pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn Pedro el Catlico y Mara de Montpellier.

1689 1690 1691

Signum apposito, b. Aqu termina b.

Nota de IBARRA: Estuvo sellado con sello de plomo, en el doc. de Agramunt, 26 febrero 1210 se dice Cartam etiam quam super prohibicionem populacionem de Montesono et terminorum eius cum bulla nostra predictis fratribus a nobis factam confirmamus [...].

1057

Martn Alvira Cabrer

B. ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 19, fol. 1r. a. Ed. casi completa VINCKE, Der Eheprozeb, n. 2, p. 167. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 107. (B-a) Innocencius episcopus, servus servorum Dei, venerabilis fratribus [Ugo] Regensi apostolice sedis legato et [Raimundo] Uticense episcopis et dilecto filio [Arnaldo] abbati Cisterciensi, apostolice sedis legato, salutem et apostolicam benedictionem. Transmissa nobis carissimus in Christo filius noster Petrus Aragonum rex illustris insinuatione monstravit, quod, cum dilectam in Christo filiam nobilem mulierem Mariam, natam quondam Guillelmi de Montepessulano, sibi de facto matrimoniali federe copulasset, apparuit tandem quod quandam carnaliter precognoverat eandem nobilem proxima consanguinitatis linea contingentem. Quin etiam eadem Maria virum habet superstitem cum quo ante contraxerat, videlicet nobilem virum [Bernardum] comitem Convenarum. Propter quod idem rex tamquam vir catholicus et Deum timens, cauteriatam conscientiam super hoc gerens ac metuens ex hoc anime sue periculum inminere, ad apostolice sedis oraculum duxit quantotius recurrendum. Quocirca discrecioni vestre per apostolica scripta mandamus quatinus, si talis apparuerit accusator, cuius accusatio de iure sit admittenda, vos partibus convocatis audiatis causam et eam, si partes consenserint, sublato appellationis obstaculo fine canonico terminetis. Alioquin gesta omnia conscribentes sub testimonio litterarum vestrarum eadem nobis fideliter transmittatis, prefigentes partibus terminum competentem, quo per procuratores idoneos nostro se conspectui representent, justum auctore Deo iudicium recepture. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nichilominus exequantur. Datum Laterani, XIIII kalendas Martii, Pontificatus nostri anno duodecimo.

[a. 1210 febrero, 16]

1006

Pedro el Catlico, rey de Aragn, comunica al Papa Inocencio III su intencin de combatir a los sarracenos, solicitndole los beneficios de cruzada y que exhorte a otros reyes a ayudarle. Mencionado en la carta de Inocencio III al arzobispo Rodrigo de Toledo (16 febrero 1210), Documentos, n. 1007.

1210 febrero, 16. Letrn

1007

Inocencio III ordena al arzobispo Rodrigo (Jimnez de Rada) de Toledo exhortar al rey Alfonso VIII de Castilla a luchar contra los sarracenos imitando el ejemplo del rey de Aragn Pedro el Catlico o, al menos, no impidiendo a sus vasallos que presten ayuda al monarca catalano-aragons, y concede a los combatientes la remisin de sus pecados. A. ACT. a. Ed. de A, R. RIU Y CABANAS, Sermn de la bula de la Santa Cruzada Madrid, 1887, reprod. F. F ITA , Noticias, BRAH , XII (1888), pp. 175-180, esp. pp. 176-177. b. Ed. J. GOROSTERRATZU, Don Rodrigo Jimnez de Rada, gran estadista, escritor y prelado, Pamplona, 1925, n. 1, p. 411. c. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 416, p. 436. Cit.: G ONZLEZ , Alfonso VIII , I, pp. 981-982 (data 1209). A LVIRA , Guerra e ideologa, I, pp. 171-172. SMITH, Innocent III, pp. 89-91.

1058

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(c) Innocentius [...] venerabilis fratribus [Roderico] Toletano archiepiscopi et suffraganeis eius [...] Exemplo miserabilis exterminii quod populus christianus in sancte Christi hereditatis amissione sustinuit, debetis induci, ut paganorum conatibus, ubi decet et expedit, obvietis, ne si permissa fuerit eorum atrocitas invalescere, apponat etiam sancta nostra, sicut in Oriente, pollutionum suarum spurcitiis prophanare. Cum igitur carissimus in Christo filius noster P[etrus] Aragonum rex illustris orthodoxe fidei zelo succensus, quam perfidia sarracenorum impugnat, ad expugnandum eos, sicut accepimus, viriliter se accingat, universitatem vestram monemus attentius et hortamur per apostolica vobis scripta precipiendo mandantes, quatenus carissimus in Christo filium nostrum Alfonsum illustrem regem Castelle simul et singillatim, quemadmodum expedierit et efficaciter inducere procuretis, ut et ipse pro Christi nomine tam pium propositum emulando, ad opus huiusmodi pietatis simili devotione consurgat, cum et id et instans occasio persuadeat temporis opportuni. Quod si ad id non poterit fortassis induci, districtius inhibeatis eidem, ne quoquo modo subditos suos impediat, quominus, prout inspiraverit eis Deus, prefato regi suum in hoc auxilium largiantur. Alios quoque fideles in vestris diocesibus constitutos generaliter exhortemini, auctoritate nostra in remissionem eis peccaminum iniungentes, ut dicto regi ad promovendum tantum Dei servitium consilium et auxilium opportunum impendant, mandatum apostolicum taliter impleturi, quod in eius executione monstretis quam sinceri sitis christiani nominis zelatores. Datum Laterani, XIV kalendas martii, Pontificatus nostri anno duodecimo.

1210 febrero, 20. Almenar

1008

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce la jurisdiccin de la Iglesia de Barcelona sobre la plaza y el arenal de Barcelona, situado entre la alhndiga real y el canal condal, y entre la iglesia de Santa Maria del Mar y la plaza. B. Copia primera mitad s. XIII, ACB, Liber Antiquitatum, I, n. 28, fol. 14v. Fot. de B, SOBREQUS, Histria de Barcelona, II, p. 239. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXXXI. a. Ed. S. S ANPERE Y M IQUEL , La topografa antigua de Barcelona. Rodala de Cabrera, Barcelona, 1890, II, p. 3. b. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, pp. 509-510 (data 23) c. Ed. fragmentaria ORT, Renda i fiscalitat, p. 113, n. 249. Reg.: MAS, Notes historiques, IX, n. 2.426, pp. 157-158 (data 1209). IBARRA, Estudio, I, n. 324 (de B). Cit.: ORT, Renda i fiscalitat, pp. 113 y 4221692. (B) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum / et comes Barchinone, nolentes alicui ecclesie / ne cum Barchinone inju-

ORT seala la intervencin de Guillem Durfort en el origen de este doc., pues diez das despus de la concesin real el obispo le daba parte de esta zona para construir unas casas a cambio de un censo de 3 mrs. (Renda i fiscalitat, p. 109 y n. 249, siguiendo a SANPERE, La topografa antigua de Barcelona, pp. 5-6).

1692

1059

Martn Alvira Cabrer

riosi existere, / recognoscimus cum hoc publico instru/mento quod platea sive arenale quod est ab / alfundico nostro sito iuxta ecclesiam Sancte / Marie de Mari usque ad alveum per quem / discurrit aqua molendinorum Barchinone ad / mare, et ad darazzana usque ad undas ma/ris, pertinet ad iurisdictionem Episcopi et ecclesie / Barchinone, et inde tanquam de suo alodio fran/cho et libero Episcopus et ecclesia suas possunt / facere voluntates. Ideoque nos donatio/nem illam quam dictus episcopus et ecclesia de predic/ta platea sive arenali alicui fecerunt, / laudamus, concedimus et confirmamus eam / per nos et nostros omnes ratam et firmam / habituri et servaturi illesam per secula / cuncta. Datum Almenarii, .X. kalendas Marcii / anno ab Incarnacione Domini M..CC.. no/no, per manum Ferrarii notarii nostri / et mandato eius scripta a Bononato. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: / Guillelmus, Vicecomes Cardone. R[aimundus] Gaucerandi. Hugo de Turrerubea. Azcenna/rius Pardi. Martinus de Caneto. Sanccius de Orta. Petrus Liverre. Bernar/dus de Belloc, maiordomus. Bertrandus / de Belloc. Berengarius de Petra Mola. Et multi / alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scri/bi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixo.

1210 febrero, 20. Almenar

1009

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, cambia el seoro jurisdiccional de Vinaixa y Omells, propiedad del rey, con todos sus derechos, por la villa de Avinyonet del Peneds, perteneciente al monasterio de Poblet, confirmando todas las donaciones realizadas al monasterio. Por su parte, el abad Pere (de Curtacans) renuncia a 140 s. que tiene en las tiendas de Vilafranca y a un quintal y medio de cera que tiene en un huerto del rey en Tortosa. A. Carta partida, AHN, Clero, Poblet, carp. 2.099, n. 13. B. Traslado de 1363, AHN, Clero, Poblet, carp. 2.099, n. 14. C. Transcr. de A, IBARRA, Estudio, II, n. CXXXII. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 1385-B: Especulo de Poblet, Vinaixa, Hospital, Sant Boni, n. 3, fol. 140r-v (data 1209). Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 325 (de FINESTRES y A). Cit.: FINESTRES, Poblet, II, p. 200 (data 22 febrero 1209). ALEGRET, A., El Monasterio de Poblet: dominios y riquezas, noticias y datos inditos, signos lapidarios, Barcelona, Salvat, 1904, p. 26. FONT RIUS, Cartas, I, p. 817. CATAL I ROCA, P., Castell de Vinaixa, Els castells catalans, VI-1, pp. 182-185, esp. p. 183. BISSON, FA, I, pp. 207 y 221. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, bono animo et spontanea voluntate, per nos et successores nostros, damus, concedimus et laudamus et commutamus et in presenti tra/dimus Domino Deo et eius gloriose Genitrici semper Virgini Marie et monasterio Populetensi et vobis Petro abbati et universo conventui eiusdem presenti et futuro in perpetuum in commutationem et concambium ville vestre Avinionis de Pinnatensi, quam / Guillemus de Granata dimisit vobis pro remedio anime sue, villas nostras scilicet de Avinaxia et de Ulmellis cum militibus et hominibus et feminis qui modo ibi sunt vel in antea esse potuerunt, et cum omnibus terminis et per-

1060

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

tinentiis suis et cum decimis quas ibi per/cipimus et cum omnibus aliis exitibus et directis atque proventibus nostris aliisque omnibus que dici vel nominare aut intelligi possunt, et cum toto senioratico et dominio et jurisdiccione nostra et cum omnibus aliis exitibus et directis et juribus que ibi aliquo modo vel iure / vel aliqua ratione habemus vel accipimus aut habere vel accipere debemus vel ibi gratis vel vi vel alio quolibet modo accepimus vel habuimus unquam per vestram perpetuum alodium, franchum, liberum et quietum ad omnes voluntates vestras inde perpetuo fa/ciendas, prout melius et utilius dici et intelligi potest, ad comunem utilitatem vestram et monasterii Populetensis sine omni nostro nostrorumque retentu. Damus etiam et concedimus et confirmamus vobis totum donativum illud quod Berengarius / et Guillemus de Podio Viridi et Petrus pater eorum fecerunt monasterio Populetensi de hiis que per nos habunt in vallis predictis eorumque terminis, ita quod illud totum libere et quiete habeatis et possideatis per secula cuncta. Promittimus etiam bona fide / quod hec omnia supradicta faciemus vobis et vestros successores habere, tenere et possidere integre, quiete, plenarie et potenter contra cunctas personas nunc et semper, et quod nichil ibi tangemus vel accipiemus vel tangi vel accipi faciemus aut / promittemus unquam aliquo modo, aliqua ratione vel causa. Et nos Petrus abbas et universus conventus Populetensis tradimus et commutamus vobis domino Petro Regi / Aragonensi et Comiti Barchinonensi et evacuamus in perpetuum villam nostram et locum de Avinione cum quadra et cum omnibus terminis et pertinentiis suis, et cum militibus et hominibus et feminis qui ibi sunt vel in antea esse potuerunt, et cum feudis et exiti/bus et proventibus et toto alio iure et senioratico ac dominio que ibi habemus et tenemus et accipimus vel habere aut tenere aut accipere debemus vel habuimus aut tenuimus sed accipimus unquam per vestrum alodium perpetuum, franchum, liberum et quietum ad omnes vestras vestrorumque voluntates inde libere et perpetuo faciendas, prout melius et utilius dici et intelligi potest, ad vestram utilitatem sine omni retentu nostro et nostrorum. Et recipientes hanc donationem / et commutationem predictorum locorum, diffinimus vobis in perpetuum centum quadraginta solidos a vobis domino Petro Rege nobis assignatos in butigis vestris in Villafrancha pro oleo unius pulmenti, et unum quintale et dimidium cere ad / opus unius candele assignata Monasterio Populetensi in orto vestro Dertuse a domino Ildefonso bone memorie patre vestro; promittentes quod singulis annis semper dabimus CXL solidatas olei conventui nostro et candelam institutam ardere / faciemus nocte ac die ante altare Beate Marie de Populeto per secula cuncta. Datum Almenarii, per manum Ferrarii notarii domini Regis et mandato eius scripta a Bononato, X. kalendas marcii Anno Dominice Incarnationis M..CC.. nono. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Signum Petri abbatis Populeti [autgrafa]. Signum Bernardi prioris [autgrafa]. Signum Berengarii de Olzina notarius domini Regis [autgrafa]. Signum Arnaldi de Carcassona fratris et cellararii. Signum fratris R. Effortzati. / Signum fratris Arnaldi de Monteclaro. Signum fratris Arnaldi de Filera. Signum Guillemi vicecomitis Cardone. Signum Hugonis de Turrerubea. Signum Guillemi de Guardia. Signum Bernardi de Belloc. Signum Guillemi de Cervillione. Signum Petri de Podioviridi. Signum Bernardi de Conesa. Signum [ signo ] Bononati, qui mandato Ferrarii notarii domini Regis hoc scripsit.

1061

Martn Alvira Cabrer

Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato utriusque partis loco, die et anno prefixis1693.

1210 febrero, 21

1010

Sancho, conde de Provenza, establece un acuerdo con los seores, los cnsules, los caballeros y los prohombres de Ieyras en relacin con un prstamo de 70.000 s. coronats, dndose cuenta de las cantidades a deber y comprometindose aqullos a ayudar al conde contra quienes no paguen, en especial los hombres de Borma1694. A. Carta partida con zonas borrosas, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, Apndice n. 4 (carp. 65). Cit.: SMITH, Innocent III, p. 52. In nomine Domini. Anno ab incarnatione eiusdem .M..CC..X.., VIIII. kalendas Marcii, secundo Anno Imperii Otonis et cetera. Certum sit omnibus hominibus tam presentibus quam futuris quod dominus Sancius, Dei gratia Comes / Provincie, sic convenit cum dominis Areaorum et consulibus et militibus et probis homininibus eiusdem castri super debito .LXX. milium solidorum regalium coronatorum quos ei debentur ex composicione facta, istud iamdictum Comitem et pre/dictos iamdicti castri per manum Ugonis Regensi episcopi, tunc temporis apostolice sedis legati, et per Blanquacium et Gaufridium Reforciatum, presenti Ronsellino, apud Marsiliam, promiserunt siquidem predicti domini predicti castri / et alii eiusdem castri domino S[ancio] Comiti Provincie, per sacramentum ab ipsis corporaliter prestitum eidem Comiti, quod ipsi iuvarent ipsum bona fide et sine dolo cum toto posse suo ad distringendum si aliquis iamdictorum / dominorum vel dictorum hominium vel si homines Borme de predictam summa partem suam non solverent. Partes autem [..]los sunt quod de iamdictam summam, scilicet .LXX. milium solidorum, domini Areaorum solvant partem triam et comune dicti / [cas]tri Arearum cum castro Borme solvant .II. partes in terminis statuitis in iamdictam composicione. Ita quod castrum Borme de supradictis .II. partibus solvant .Vtam. partem. Districtum autem et iuvamentum talis debere esse que homines / Areaorum jurabunt dominum Comitem ad d[istri]ngendum dictos dominos in omnibus bonis suis sive sint in terra [castr]um Areaorum sive extra in eiusdem castri territorio vel ultraque sint, excepto capite castri Areaorum. Hoc idem / quod dictum est de hominibus qui debent iuvare d[ictum] Comitem, promiserunt domini Areaorum se dictum Comitem iuva[tur]os. Si dicti homines vel castrum Borme parte suas iamdictas non solverent, dominus vero Comes S[ancius] iamdictum promisit dictis consu/libus, militibus et probis hominibus Arearum per se et per toto ab ipso Comite stipulantibus quod priusque iamdicti homines Arearum predictam partem suam predicte pecunie terminis solutis solverint ab eis alias partes dominos contingentes / vel castrum Borme, dominus S[ancius] Comes non exigeret, immo

1693 Nota de IBARRA: Suscripcin real y notarial de Ferrer, lo dems de Bononato. Carta partida por AB.CD.EF.GH., parte superior de las letras, corte ondulado. 1694 Aunque no tiene relacin directa con el rey Pedro el Catlico, incluimos este doc. del conde Sancho por su inters y su escasa difusin. Agradezco la gran ayuda del prof. Martin AURELL en la resolucin de varios problemas de transcripcin.

1062

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

omnino liberati essent de dictis partibus. Tali tamen c[omposicion]e aposita que si iamdicti milites et alii homines Arearum non prestarent dicto Comiti S[ ancio ] secundum quod predictum / est auxilium et iuvamentum et adiutorium [] que promis[eru]nt, hostagia tenentur ea facere secundum quod castris super iamdicta composicione factis apud Marsiliam continetur, et de partem Borma contingente dicti homines Arearum / non tenentur placitare cum aliquo modo qua soluta fuerit, sed ab eis dictus Comes tenet [..]ige hom[ines Ar]earum tenentur dicto Comiti iuvamentum facere secundum quod iamdictum est et prestare, et dominus Comes ipsis. Et acta / fuerit hoc apud castrum Arearum in area hospital Podiols, in presencia tocius populi Arearum. Predicte composicionis iuratores tales sunt: Amelius de Fol, et B. de Asperello, et W. de Bruiol, et Bertrandi de Folcalquario / consules, et W. Audebertus miles, et W. P. et Bertrandus Flavius, Gantelmus, W. Rebol, Ponzius Amels, W. Alaman, W. Labrera, Mamerus, Bonifacius Raf[i]cot, Gaufre Tizon, Miqel Forner, Ysnarez / Garsin, Guido Gari et plures alii. Ad majorem autem huius composicionis firmitatem habendam, Ego S[ancius], Dei gratia Comes Provincie, mando et percipio hanc cartam sigilli mei munimine roborari et signio. / Facta fuerunt hec omnia in presencia domini Guidonis archiepiscopi de Aquis1695 et P. de Nesca et Fa[..]di de Garbais1696 [?] et P. Sipani et Audeberti de Novis et Gaufredii Reforzati et pluriorum aliorum. Arnaldus Anglicus scriptor domini Comitis, qui mandato eiusdem scripsit et hoc si[signo]num fecit.

1210 febrero, 23. Barcelona

1011

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, a ruegos del obispo de Barcelona (Pere de Sirac) y de Ramon, camarero del monasterio de Ripoll, prohbe a los censalitas, enfiteutas y otros poseedores de bienes eclesisticos de Barcelona, vender, empear, subarrendar u obligar de cualquier manera estos bienes sin licencia de los seores directos. A. AES, Gualter, n. 24. B. Copia incompleta s. XV, BUB, ms. 577, Pragmaticae Sanctiones et Actus Consuetudini Cathaloniae et Aragoniae, fols. 52r-53r. a. Ed. de A, A. BACH, Documents del Priorat de Gualter, Urgellia, 8 (19861987), pp. 211-269, n. 28, p. 248. (a) Quoniam digna regnat maiestas regia si errata corrigit et emendat et unicuique jus suum tribuit et conservat, idcirco in Christi nomine sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonis et comes Barchinone, audientes querimonias ad episcopo Barchinonense et Raimundo Rivipullense camerario et conventu eiusdem loci et aliis quampluribus clericalibus et religiosis personis et a quibusdam etiam civibus Barchinone, quod illi qui per eos tenent honores suos et possessiones ad censum vel emphiteosim ipsos honores et possessiones vendere, impignorare, stabilire, obligare et aliis modis alienare non cessant, eorum assensu vel licentia minime requisitis; huiusmodi querimoniis debitum finem imponimus quod justum et consentaneum rationi super hoc novimus, presenti privilegio firmiter statuentes,

1695 1696

Guiu de Fos, obispo de Aix, muri en 1212. Garbuis?

1063

Martn Alvira Cabrer

cum ergo hec super quibus querelas accepimus pretaxatas usaticis Barchinone et institutionis quam olim Gerunde fecimus, et etiam comuni juri contraria videantur et in dampnum nostrum et terre non solum in preteritis et presentibus verum etiam in futuris redundare noscantur, habita plena et spatiosa deliberatione, cum consilio curie nostre, statuimus firmiter et mandamus ac districte precipimus in perpetuum quod numquam liceat alicui persone in Barchinona vel in toto comitatu eiusdem aliquos honores vel possessiones quos vel quas ad censum vel emphiteosim habuerint et tenuerint vel habent et tenent per alias personas clericales vel laicales vendere, impignorare, obligare censui vel tributo stabilire vel quolibet alio modo alienare sine speciali licentia et voluntate principalium dominorum. Hec autem omnia, ut superius dicta sunt, sub pena quingentorum aureorum precipimus perpetuo inviolabiliter observari, presenti privilegio nichilominus in suo robore valituro. Datum Barchinone, VII. idus marcii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bonanato, sub anno Dominice Incarnationis .M..CC.. decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Sig[signo]num Petri Barchinonensis episcopi [signo]1697. Ego R[aimundus], Dei gratia Tarrachonensis archiepiscopus, confirmo. Sig[signo]num Guillelmi Durfortis. Sig[signo]num Guillelmi Ausonensis episcopi [signo]. Testes huius rei sunt: domnus Nunus Sancii. Gaufridus de Rocabertino. Guillelmus de Cardona. Guillelmus de Cervaria. Guillelmus de Montecatano. R[aimundus] Fulchonis de Cardona. R[aimundus] Gaucerandi de Pinos. R[aimundus] de Monteregali. Assalitus de Gudal. Martinus de Caneto. Poncio de Eril. Sig[signo]num [signo] Bonanati, qui mandato domini regis et Ferrarii notarii sui hic scripsi loco, die et anno prefixis.

1210

1012

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede al convento de Santa Eullia del Camp de Barcelona que pueda tomar agua de los molinos reales para regar sus huertos. B. Copia moderna, ADB, Pergamins de Santa Anna, Documents Reials, s. caj. 13, 4. Cit.: VILLANUEVA, Viage, XVIII, p. 142. In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, ob remedium et salutem anime nostre et Parentum nostrorum, per nos et omnes successores nostros, hac presenti publica escriptura perpetuo valitura damus et concedimus, laudamus et confirmamus Domino Deo, vobis Petro Priori et per vos Domui Sancta Eulalia de Campo Barchinone et Conventui eiusdem domus et omnibus successoribus vestris in perpetuum aquam quantamcumque, quam opus habueritis ad rigandos hortos vestros habitos et habendos,
XIII,

1697

B termina aqu.

1064

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

accipiendam semper a vobis et vestris libere et quiete de Reguo Barchinone in superiore Capite canalium Molendinorum nostrorum de Solerio. Statuimus ergo firmiter et precipimus quod aliquis Baijulis vel Vicariis aut Sagio vel Portarius aut Molendinarius vel quilibet aliis non posit nec audeat unquam vobis vel vestris prohibere vel auferre aut claudere aquam inscriptam aliquo modo, aliqua ocasione, aliqua ratione vel causa. Damus etiam ad [sic]. Quicumque autem contra presens privilegium venire in aliquo attentaret, iram et indignationem nostram prorsus incurrat et insuper damno illato prius in duplici plenarie [..] pena [] a nobis sine [..] presenti privilegio [..] nihilominus [.]. Et Bonanato sub anno Dominice Incarnationis 1210. Sig[signo]num Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Sig[signo]num Petri Barchinonensis Episcopi. Ego F[errarius] Not[ariu]s Domini Regis. Signum Durfortis Baijuli Domini Regis. Sig[signo]num [Guillelmi] Durfortis. G[uillelmi] Ausonensis Episcopi [signo]. Testes huius rei sunt: Domnus Nunius Sancii. G[uillelmus] de Cardona. Gaufridus de Rocabertino. G[ uillelmus ] de Montecatano. G[ uillelmus ] de Cervilione. G[ uillelmus ] de Creiixello. G[ uillelmus ] de Tarracona. R[ aimundus ] Fulconis. R[aimundus] Galcerandi. Dalmatius de Creixello. A. de Fuixano. Asalitus de Gudal. Poncius de Eril. Martinus de Conesa1698. Et multi alii. Signum Bononati, qui mandato Domini Regis et F[errarii] Notarius suis [sic] hec scripsit loco, die, et anno prefixis.

1210 febrero, 26. Agramunt

1013

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio de Sigena el maestro judo Vidal con su familia, sus pertenencias y libre de todo tributo. [A]. Original con sello de plomo, AMSI. [B]. Confirmacin de Jaime I de 29 agosto 1247, AMSI. [C]. Confirmacin de Jaime II de 7 julio 1304 de B, AMSI. Fot. de C, FFLZ, Departamento de Historia Medieval, Fondos del antiguo CEMA, Caja de Sigena, doc. S. 10. D. Copia de 1695, AHPH, Fondo de Sigena, S-38: Libro que contiene los transumptos ms principales de los derechos y provechos de la Real casa de Sixena, B.7., pp. 72-76 (data 12 marzo). E. Copia s. XVIII, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, leg. 8.126 (ant. 131): Visitas al Monasterio de Sigena, n. 5, pp. 119-120. F. Copia s. XVIII de C, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, leg. 8.127 (ant. 132/1): Visitas al Monasterio de Sigena, n. 6, I, B.7, pp. 89-96 (data 12 marzo). G. Reg. y transcr. fragmentaria PANO, Santa Mara de Sijena. Humilis Soror, III: Parte Documental, n. 49 (de A y a). a. Ed. de C, DELAVILLE-LE ROULX, Cartulaire, II, n. 1.325, pp. 104-105. b. Ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, p. 510. c. Ed. incompleta BAER, Die Juden, I, n. 74, pp. 65-68.

1698

Caneto.

1065

Martn Alvira Cabrer

d. Cit. y ed. fragmentaria PANO, La Santa Reina Doa Sancha, p. 110, n. 64 (data 1209). e. Ed. de la fot. de C, UBIETO, Documentos de Sigena, I, n. 56, pp. 93-95. Mencin de B, ACA, Cancillera, Reg. n. 202, fol. 170. Reg.: SINZ DE LA MAZA, El monasterio de Sijena, n. 204, p. 69 (de B). IBARRA, Estudio, I, n. 326 (de a). Cit.: DELAVILLE-LE ROULX, Cartulaire, n. 4.660 (de B). MIRET, Les cases, p. 116. PANO, Real Monasterio de Santa Mara de Sijena, n. 49, p. 206. (C) In Christi nomine. Manifestum sit omnibus quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, attendentes karitatis opera quibus domus Hospitalis Jherosolimitani ubique cernitur habundare, et considerantes quod quadam specialitate et dilectionis affectu domui de Sexena et fratribus et sororibus eiusdem tenemur, tum propter religionem et Dei servicia que ibi cotidie fiunt, tum gratia et intuitu felicis recordationis domine Sancie, illustris quondam regine Aragonum, matris nostre, cuius studio eam constat edifficatam, ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, damus, concedimus et laudamus in perpetuum in eidem domui et vobis dompne Otzende, venerabili priorisse, et fratribus et sororibus eiusdem presentibus et futuris judeum nostrum magistrum Vitalem, filium quondam magistri David Abnadean, alfaquinii domini Ildefonsi regis bone memorie patris nostri, et uxorem eius et filios eius omnes et omnes suos in perpetuum cum uxoribus et filiis et omnibus rebus et possessionibus suis quas nunc alicubi habent vel in antea poterunt adipisci ad habendum et tenendum et possidendum eos libere et quiete et sine omni nostro nostrorumque retentu ad omnes voluntates vestras inde perpetuo faciendas. Enfranchimus autem predictum Judeum et uxorem eius et filios eius et omnes suos per secula cuncta ab omni fazcenda et demanda regali et vicinali, et eicimus eos ab omni vicinitate et potestate de algema Judeorum inter quos habitaverint ita quod sint franchi, liberi, ingenui et inmunes ab omni dono et prestito et servicio nostro, et ab omni peyta, pedido, questia, paria, precaria, forcia, bovatico, monetatico, servitute et exactione ac succursu, ab omni quoque oste et cavalcata earumque redemptione, et ab omni lezda, pedatico, portatico, usatico, peso, mensuratico, tolta et consuetudine novis et veteribus, statutis et statuendis per omnia loca nostre dominationis, tam in mari quam in terra, quam in stagno et in aqua dulci, cum omnibus rebus et mercibus suis quas secum duxerint vel portaverint vel per aliquos captalarios miserint. Ita quod ab hiis omnibus et singulis sint quieti et penitus alieni nunc et semper, sic quod neque alyama Judeorum neque merinus, neque justicia, neque zahalmedina, neque judex, neque alchaldus, neque repositarius, neque maiordomus, neque senior, neque eorum homo neque aliquis alius homo noster seu alienus aliquid horum a predictis Judeis vel posteris suis audeat demandare seu exigere, vel eos ad horum aliquid dandum, faciendum vel solvendum compellere vel distringere ulla ratione vel modo. Preterea laudamus, concedimus et perpetuo confirmamus predictis Judeis et suis omnibus omnia donativa et omnes hereditates et possessiones suas quas habent et habere debent in tota terra nostra, et ea omnia que adquirere poterunt unquam de cetero emptione, pignore, adquisitione vel aliquo alio modo, et omnia instrumenta que habent a predecessoribus nostris vel ab aliis personis, sicut melius dici et intelligi potest, ad eorum profectum. Statuimus etiam quod liceat prenominatis judeis et suis omnibus semper colligere et recuperare et etiam pignorare omnia debita sua sine omni impedimento ubique a debitoribus suis, sicut in cartis eorum sufficienter poterit demonstrare. Item volumus et statuimus quod judei predicti vel sui non teneantur unquam de ullo stabilimento vel coto quod judei inter quos habitaverint fecerint

1066

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

vel stabilierint inter se vel forte iam factum vel stabilitum habent, neque ad aliquam caloniam vel coti solutionem pro violatione illius distringi possent aliquatenus vel compelli. Volumus preterea et statuimus ut vos priorissa et sorores et fratres de Sexena presentes vel futuri non possitis de predictis judeis vel suis unquam aliquod cambium vel commutationem facere, vel eos pro aliquibus aliis Judeis vel Christianis aut Sarracenis vel pro aliqua re desemparare unquam vel aliquatenus commutare. Tandem statuimus et mandamus firmiter ut nullus Judeus neque aliquod algema Judeorum predictos Judeos vel suos unquam audeat excommunicare, vel super eos alathma mittere vel jactare, aut interdictum vel ligamentum eis facere, aut venditionem vel emptionem alicuius rei prohibere, vel propter eos scolam aut sinagogam dimittere, vel eos inde eicere, vel ab oratione desistere aut propter eos separatim orare, vel in sinagoga tacere, aut negare vel prohibere sepulturam seu circumcisionem attemptet aliquo modo, aliqua occasione vel ratione. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo attemptaret, iram et indignacionem nostram prorsus incurreret, et insuper dampno illato prius in duplum plenarie restituto mille aureorum pena a nobis sine aliquo remedio feriretur, presenti privilegio nichilominus in suo robore duraturo et nullo alio facto vel faciendo in aliquo huic contraire valenti. Datum apud Acrimontem, IIII kalendas marcii anno Dominice Incarnationis millessimo CC.. nono, Era M. CC. XL. octava, per manum Ferrarii notarii nostri. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Guillelmus, vicecomes Cardone. R[aimundus] de Montecatano. R[aimundus] Gaucerandi. Garssias Romei. Blascus Romei. Sancius de Antilione. Azcenarius Pardi. Atto Orela. Martinus de Caneto. Rodericus Lizana. Atto de Fozes. P[etrus] de Podio Viridi. Berengarius de Podio Viridi. G[uillelmus] de Podio Viridi. Berengarius de Petra Mala 1699. G[ uillelmus ] R[ aimundi ] senescalcus. B[er]n[ardus] de Belloc majordomus. Bertrandus de Belloc. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1210 febrero, 26. Agramunt

1014

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, establece en sentencia arbitral que el pueblo de Monzn preste hueste y cabalgada a la Orden del Temple. B. Confirmacin de Jaime I en Sigena a 1 noviembre 1226, ACA, GPC, Pergs., arm. 23, n. 115. C. Traslado coetneo, AHN, Clero, Poblet, carp. 2.099, n. 17. D. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 58, pp. 92-94. E. Trad. cat. fin. s. XIII, sin data AHN, Cd. 597-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 153, pp. 220-221 (data 1209 en el ndice). F. Trad. cat. fin. s. XIII, sin data, AHN, Cd. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 68, pp. 109-110. G. Copia de B, ACA, Cancillera, Reg. n. 309, Cartulario Menor del Temple, fol. 38r-v.

1699

Mola.

1067

Martn Alvira Cabrer

H. Traslado de 25 junio 1320 de B. I. Copia s. XIV de B, AHN, Cd. 653-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, VI, Libro verde llamado Tesoro de Monzn, n. 135, p. 135. J. Copia s. XIV de B, AHN, Cd. 653-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, VI, Libro verde llamado Tesoro de Monzn, n. 211, p. 210. K. Copia s. XIV de H, AHN, Cd. 653-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, VI, Libro verde llamado Tesoro de Monzn, n. 218, pp. 225-226. L. Copia s. XVIII, Papeles varios referentes a Aragn, BNE, ms. 10.343, fol. 110v. M. Transcr. de C, IBARRA, Estudio, II, n. CXXXIII. a. Ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, p. 510. b. Ed. de I, CASTILLN, Los templarios de Monzn, pp. 18-19. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 327 (de C). (B) Hoc est translatum fideliter factum1700. Manifestum sit omnibus quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinonensis, judex constitutus a fratre P[etro]/ de Monteacuto venerabili Magistro Milicie Templi in partibus Yspaniarum et fratribus suis, ex una parte, et universo populo de Montesono et termino/rum eius, ex alia, in causa1701 que vertebatur1702 inter ipsum Magistrum et fratres et populum supradictum super cavalcatis1703 quas dictus populus de Montessono denegabat1704 se debere ipsis, licet / exercitus sive ostes1705 non negaret, auditis allegacionibus utriusque partis in nostra presencia constitute et spaciose ac plenarie intellectis, inscriptis etiam / instrumentis hinc inde atque per letris1706, facta autem1707 plena examinacione utriumque atque perfacta, habito consilio1708 et deliberacione dilectorum nostrorum R[aimundi] venerabili / Terrachonensis Archiepiscopi et Guillemi Vicensis Episcopi et plurium1709 aliorum in utroque iure valentium ac baronum Curie nostre, condempnamus supradictum populum de Monte/sono et terminorum eiusdem in exercitibus sive ostibus et cavalcatis perpetuo1710 exibendis1711 predictis fratribus sive nobiscum sive sine nobis, sive cum alio exercitu vel ca/valcata sive sine alio exercitu vel cavalcata, sive contra1712 cristianos sive contra paganos, quorumcumque et quocienscumque

1700 1701 1702 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709 1710 1711 1712

No en b. in causa, slo en IBARRA. utebatur, b. cabalcatis, b. negabat, b. hostes, a. ostis, b. perlectis, en IBARRA. etiam, b. perfatam. Consilio, b. plurimorum, b. proprio, b. exhibendis, a. quos, a.

1068

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

supradicti fratres et eorum successores voluerint1713 vel mandaverint vel exigerint a quibuslibet hominibus de Montesono cuiuscumque condiciones, sive hoc1714 ipsi fratres Templi particulariter in parte1715 qualibet et hominium de Montesono / exigerint vel terminorum eius sive universaliter vel generaliter in omnibus que ibi sunt erunt. Cartam etiam1716 quam super prohibicionem populationum de Montesono et termino/rum eius cum bulla nostra predictis fratribus a nobis factam confirmamus et irrefragabiliter observanda nunc et semper in omnibus judicamus1717. Datum1718 apud Acrimontem, IIII kalendas marcii Anno Dominice Incarnationis M.CC. nono, per manum Ferrarii notarii nostri. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinonensis. Signum Jacobi Dei gratia Regis Aragonum, Comitis Barchinone et Domini Montispessulani, qui predicta omnia laudat, concedit et confirmat Petrum per manum Bertrandi de Vilanova in Sixena kalendas novembris Era M.CC.LX.IIII., anno Domini M.CC.XX.VI., cum hoc signo suo apposito1719. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Dompnus R[aimundus] Terrachonensis archiepiscopus. Dompnus G[uillemus] Vicensis Episcopus. [2. Col.] Aznarius Pardi. Martinus de Caneto. Sancius de Orta. [3. Col.] Guillemus de Cervilione. Berengarius de Podio viridi. Guillemus de Petramola1720. [4. Col.] Jordanus1721 de Petra alta. Guillemus Durfortis. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hic scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1722.

1210 febrero, 26. Letrn

1015

Inocencio III confirma la donacin hecha por el rey de Aragn Pedro el Catlico al obispo de Huesca Garca (de Gudal) y a los cannigos de la catedral oscense del derecho de patrona-

1713 1714 1715 1716 1717 1718 1719 1720 1721 1722

noluerint, b. hi, b. presene, b. est, b. indicamus, b. Datis, b. La confirmacin no aparece en IBARRA. Petra Alta, b. Es Peralta. Johannes, b.

Nota de IBARRA: Es copia, el signo del Rey debe estar mal copiado, pues es algo distinto del de siempre.

1069

Martn Alvira Cabrer

to sobre diecisiete iglesias (Almudvar, Lanaja, Gran, Pompin, Alberuela, Lagunarrota, Bierge, Coscullano, Santa Olaria de la Pea, Anzano, Marcuello, Rasal, Bentu, Sabinigo, Larrs, Lors y Arators). B. C. a. b. c. Trasunto fin. s. XIII, ACH, arm. 2, n. 751. ACH, Libro de la Cadena, n. 99, p. 45 Ed. AYNSA, Fundacin, VII, p. 532 Ed. de B, CDCH, II, n. 711, p. 686. Ed. incompleta de a, MANSILLA, Inocencio III, n. 418, p. 437.

Noticia s. XVIII, RAH, Col. Abella, XXII, Documentos de Aragn, Pontfices. Reg.: AHN, Cd. 278-B: ndice del Archivo del monasterio de Montearagn, H, n. 124, p. 128. Cit.: ARCO, Huesca en el siglo XII, p. 71. (b) Innocentius episcopus, servus servorum Dei, Venerabili fratri Garcie episcopo et dilectis filiis capitulo Oscensi, Salutem et apostolicam benedictionem. Iustis petentium desideriis dignum est nos facilem prebere assensum et vota que a rationis tramite non discordant effectu prosequente complere. Ea propter vestris iustis postulationibus grato concurrentes assensu ius patronatus quod karissimus in Christo filius noster Petrus illustris rex Aragonensis in ecclesiis de Almudevar, de Lanaya, de Grayen, de Pompien, de Albarola, de Lagunarota, de Barich, de Coscollano, de Sancta Eulalia de Penna, de Anano, de Mercuello, de Arrasal, de Bentue, de Saviyanego, de Larres, de Leres et de Aratores pia vobis donatione concessit, sicut illud iuste ac pacifice obtinetis et in instrumento confecto ex inde continetur, vobis et per vos ecclesie vestre auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio comunimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Laterani, IIII kalendas martii, Pontificatus nostri anno terciodecimo.

1210 febrero, 27. Agramunt

1015 bis

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, otorga una carta de proteccin y seguridad a la iglesia de Santa Maria de Guissona. B. Copia s. XIII, Arxiu Dioces dUrgell, Fons de Guissona, n. 308. a. Ed. D. SANGS I BRESC, Els documents del segle XIII (1201-1225) del fons de Guissona, conservarts al Arxiu Dioces dUrgell, Urgellia, 16 (2006-2007), pp. 171-334, esp. pp. 237-238. (a) Manifestum sit omnibus quod nos Petrus, Dei gracia rex Aragonensis et comes Barchinonensis, recipimus sub nostra speciali protectione, firma custodia, securoque ducatu et perpetua emperancia ecclesiam Sancte Marie de Gissona et Guilelmum Bertrandi, priorem, et clericos et laicos eiusdem ecclesie et omnes successores eorum et omnia bona mobilia et inmobilia et se movencia, ecclesiastica et mundana, que ad dictam ecclesiam et priorem et clericos et laicos eiusdem, presentes et futuros pertinere noscuntur aut in posterum pertinebunt aliquo modo, volentes et statuentes firmiter prenominatam ecclesiam et priorem et clericos et laicos omnes, presentes et futuros, et omnes res, possessiones ad eandem et eosdem perti-

1070

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

nentes quoquo modo, plena hac perfecta ubique salvitate et securitate gaudere per totam terram et dominacionem nostram et omnium amicorum nostrorum, tam in terra quam in qualibet aqua. Nullus ergo, de nostra gracia confidens, audeat ecclesiam supradictam de Gissona vel priorem vel clericos aut laicos eiusdem loci vel bonorum eorum quelibet aggravare vel perturbare vel etiam pignorare, ma[r]chare, impedire vel detinere alicubi pro alieno debito vel delicto, nisi ipsi per se principales debitores aut pro aliis fideiussores fuerint manifesti. In his etiam duobus casibus nemo eos vel sua molestate atemptet, nisi prius in eis inventa fuerit manifesta fatiga directi. Mandamus itaque baiulo et vicariis et aliis omnibus et singulis hominibus nostris, presentibus et futuris, quod sepe dictam ecclesiam et priorem et clericos et laicos eiusdem et omnia bona ad eam et eos nunc et de cetero pertinencia, manuteneant ubique tamquam nostram propia fideliter et defendant et a nullo molestari permittant, omnia sua iura illesa eis et illibata servantes. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo attemptaret, iram nostram et indignacionem invenirent et insuper dampno illato prius in duplum plenarie restituto, in quingentis morabetinis a nobis sine aliquo remedio puniretur. Hanc autem proteccionem facimus per nos et omnes nostros successores in perpetuum. Datum apud Acrimontem, .III. kalendas marcii anno Dominice incarnacionis .M..CC.. nono, per manum Farrarii notarii nostri. Sig[signo]num Petri Dei gracia rex Aragonum et comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Blascus Romei. G[uillelmus] vicecomes Cardone. Berengarius de Podio Viridi. G[uillelmus] de Cervilione. R[aimundus] Gacerandi. Garsias Romei. Azcennarius Pardi. P[etrus] de Podio Viridi. G[uillelmus] de Podio Viridi. G[uillelmus] de Guardia. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribo et feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1210 febrero. [Agramunt]

1016

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, y Elvira, condesa de Urgell, acuerdan un convenio sobre el matrimonio del infante P. (Jaime)1723 con Aurembiaix, hija de la condesa. A. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 378. B. Copia de la condesa de Urgell autorizada por su notario Pere de Cosc en febrero 12101724, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 378 sealada como quadriplicado. C. Copia coetnea sin data, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 378, triplicado.

El infante Jaime es llamado con la inicial de su nombre, pero no la J sino la P (de Petrus), MIRET, Itinerario, IV, pp. 17 y 20, n. 1. En los GCB I se le llama Petrus Jacobi (Testimonios, n. 36, cap. XI). Vase CINGOLANI, S. M., Seguir les vestgies dels antecessors. Llinatge, regalitat i historiografia a Catalunya de Ramon Berenguer IV a Pere II (1131-1285), AEM, 36-1 (2006), pp. 201-240, esp. p. 205.
1724 Actum est hoc, mense februarii sub anno Domini M..CC..X.. [...] Signum Petri de Coscone, domine comitisse notarii, qui precepta illius de domini Regis hoc scripsit.

1723

1071

Martn Alvira Cabrer

D. Traslado de 1215 sin data, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 378, sealado como duplicado. a. Ed. de A, F. VALLS TABERNER, Els origens dels comtats de Pallars i Ribagora, Estudis Universitaris Catalans, IX (1915-1916), pp. 1-101, esp. pp. 66-68. b. Ed. de A, F. SOLDEVILA, Els primers temps de Jaume I, Barcelona 1968, pp. 30-32. c. Ed. de A, DOMINGO, Aurembiaix, n. 6, pp. 148-150. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 342 (de ROVIRA). DOMINGO, Aurembiaix, p. 198. Cit.: ROVIRA, Histria Nacional, IV, p. 458. MONFAR, Historia de los Condes de Urgel, I, cap. 56. MIRET, Itinerario, p. 20, n. 1 (y datacin). SOLDEVILA, Els primers temps, pp. 23-26. CATAL I ROCA, P., Castell de Cubells, Els castells catalans, VI-1, pp. 355-362, esp. p. 357. LACARRA y GONZLEZ ANTN, Les testaments, p. 114. BISSON, The Origins of the Corts of Catalonia, p. 154 (data 1211). AURELL, Les noces, pp. 357, 438 y 478. SMITH, Innocent III, pp. 86-87. DOMINGO, Aurembiaix, pp. 45, 48 y 50. (A) Manifestum sit omnibus quod Ego Alvira, Dei gratia Comitissa Urgelli, bono animo et spontanea voluntate, consilio et assensu et voluntate dompni Petri Episcopi Urgelli et G[uillelmi] Vicecomitis Cardone, R[aimundi] Fulconis, R[aimundi] de Montecatano, P[etri] et B[eren]g[arii] de Podioviridi, G[uillelmi] de Petra alta, R[aimundi] / Gaucerandi, Hugonis de Turre rubea et plurium aliorum baronum Urgellensis Comitatus, consilio et deliberatione proborum hominum Acrimontis et aliorum locorum eiusdem Comitatus, dono et trado vobis domino P[etro], Dei gratia Regi Aragonum et Comiti Barchinone, filiam meam et domini Ermengaudi, bone memo/rie Comitis Urgelli mariti mei, nomine Aurembiaix matrimonialiter copulandam filio vestro P[etro], domino Montispessulani, statim cum uterque etatem habuerit matrimonium legitime contrahendi. Et dono dicte filie mee et trado et dicto filio vestro futuro marito suo in dotem totum Comitatum Urgelli cum castel/lis et villis et forciis et edificiis suis que ad eum de iure pertinere noscuntur, cum militibus et universis et hominibus et feminis qui ibi sunt vel erunt ad ipsum Comitatum pertinentibus et cum omnibus aliis ad predictum Comitatum pertinentibus aliquo iure vel ratione vel modo. Et hoc Comitatum cum omnibus iuribus et pertinentiis suis et militibus / et hominibus et feminis trado in presenti vobis domino P[etro] Regi Aragonum et vos in plenam et corporalem possessionem, istorum omnium induco et de meo posse in vestram plenariam potestatem integre trado, transfero et transmitto. Promitto itaque ego dicta Comitissa non coacta nec circumventa in aliquo, in fide et legalitate mea vobis domino / P[etro] Regi et prenominato filio vestro hec omnia attendere et complere bona fide et sine aliquo ingenio, et quod nunquam per me vel per aliquam interpositam personam contraveniam aliquo modo. Ad hec nos P[etrus] Rex hec omnia laudantes et concedentes et corde bono recipientes, convenimus vobis A[lvire] Comitisse Urgelli dictum / filium nostrum P[etrum] dominum Montispessulani dare maritum filie vestre nomine Aurembiaix, cum uterque etatem habuerit matrimonium legitime contrahendi. Et damus eidem filie vestre in sponsalicium sive in donationem propter nuptias totum Comitatum Palariensem et Cervariam et Camarasam et Cu/bels cum omnibus terminus et pertinentiis suis et cum omni iure et dominio quod in predicto Comitatu et prenominatis castellis et villis et eorum terminis habemus et habere debemus ulla ratione, habenda et tenenda hec integre et sine aliqua contrarietate pro sponsalicio suo. Convenimus etiam predicta omnia attendere et com/plere bona fide et sine aliquo malo ingenio vobis dicte Comitisse et filie vestre prenominate, promittentes quod neque per nos neque per interpositam personam contra hec vel horum aliquid veniamus, et recipientes de hoc toto vos in feminam, a vobis facto nobis hominio

1072

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

junctis manibus. Ad indicium autem / maioris securitatis et firmitatis damus vobis et filie vestre pro hiis omnibus attendendis penitus et complendis juratores de Aragonum dilectos et fideles nostros Garssiam Romei, Blascum Romei, Sanccium de Antilone, Azcennarium Pardi, Martinum de Caneto, Arnaldum de Alascuno, Attonem de / Fozces, Guillelmum de Alcalano, Matalonem et Furtunium Valerii, et de Catalonia, Guillelmum Vicecomitem Cardone, Hugonem de Mataplana, R[aimundum ] Gaucerandi, R[ aimundum ] de Montecatano, G[ uillelmum ] de Cervilione, G[uillelmum] R[aimundi] senescalcum, R[aimundum] de Cervaria iuniorem, Hugonem de Turre rubea, R[aimundum] Alamanni et / A[rnaldum] de Timor, qui hec omnia nobiscum et sine nobis compleant et compleri et attendi faciant bona fide ut dictum est. Et nos predicti omnes Aragonenses et Catalani promittimus bona fide vobis domine A[lvire] Comitisse Urgelli et filie vestre A[urembiaix] sub hominio quod vobis presentialiter facimus et sacramento sanctorum quatu/or Evangeliorum, mandato domini Regis a nobis corporaliter facto, quod universa supradicta compleamus et attendi et compleri faciamus fideliter posse nostro et bona fide sine aliquo malo ingenio. Hoc etiam utriusque partis assensu et voluntate est positum et adiectum, ut si aliquo casu inter predictos dictum matrimonium / non consumaretur, vel consumato matrimonio dictam filiam Comitis et Comitisse Urgelli decedere contigeret sine liberis, testamentum Ermengaudi predicti quondam Comitis Urgelli compleretur et observaretur omnino, ita tamen quod P[ etrus] Rex Aragonum haberet super predictum Comitatum Urgelli et omnia que ad eum pertinent / omnia illa quecumque et qualiacumque dicta Comitissa Urgelli habet super eodem Comitatu Urgelli1725 ratione legati et donationis viri sui, sicut in testamento eiusdem viri sui E[rmengaudi] Comitis Urgelli plenius continetur, et in carta inde domino Regi ab ipsa Comitissa facta melius habetur. Et si forte idem Rex aliquid de ipso Comitatu / Urgelli pignori obligatum redimeret vel adquietaret, habeat illud totum super toto eodem Comitatu, donec successor de iure veniens illud quantumcumque esset et totam peccuniam quam dictus Rex super eundem Comitatum Urgelli pro certo se monstraret habere, ipsi Regi vel cui ipse mandaret verbo vel scripto / habeat sine aliqua diminutione soluta. Convenientie autem facte inter E[rmenagudum] quondam Comitem Urgelli et G[uillelmum] vicecomitem Cardone excipiuntur ab hiis et intelliguntur esse salve sicut in instrumentis inde confectis et divisis per alfabetum constat esse contentum. Sig[signo]num domine Alvire Dei gracia Comitisse Urgellis, que hoc laudat et firmat et firmari rogat. Signum [signo] Petri Dei gracia Regis Aragonum et Comitis Barchinone, qui hoc firmo et concedo et firmari rogo1726. S[signo]num Garssie Romei. S[signo]num Blaschi Romei. S[signo]num Sanccii de Antilone. S[signo]num Azcennarii Pardi. S[signo]num Martini de Caneto. S[signo]num Arnaldi de Alascuno. S[signo]num Attonis de Fozces. S[signo]num Guillel-

1725 1726

super [...] Urgelli, sobrescrito entre lneas. Letra de Ferrer.

1073

Martn Alvira Cabrer

mi de Alcalano. S[ signo ]num Matalonis. S[ signo ]num Furtunii Valerii. / S[signo]num Guillelmi vicecomitis Cardone. S[signo]num Hugonis de Mataplana. S[signo]num R[aimundi] Gaucerandi. S[signo]num R[aimundi] de Montecatano. S[signo]num G[uillelmi] de Cervilione. S[signo]num G[uillelmi] R[aimundi] senescalci. S[ signo ]num R[ aimundi ] de Cervaria junioris. S[ signo ]num Hugonis de Turre rubea. S[ signo ]num R[ aimundi ] Alamanni. S[ signo ]num A[ rnaldi ] de Timor. / Ego Petrus, Dei gratia Urgelli episcopus, suscribo1727. Ego R. Urgelli, prior testis, subscribo1728. Petrus de Josa Urgelli archidiaconus testis, suum nomem subscribi fecit. S[ signo ]num A. decani Urgelli testis. S[ signo ]num Petri Sesse testis. S[signo]num Assaliti de Gudal testis. S[signo]num Guillelmi / de Claris vallibus testis. S[signo]num Petri de Alcalano testis. S[signo]num R[aimundi] Fulconis testis. S[signo]num Berengarius de Podio viridi testis. S[signo]num P[etri] de Podio viridi testis. S[signo]num G[uillelmi] de Podio viridi testis. S[signo]num G[uillelmi] de Petra alta testis. S[signo]num Berengarius de Petra mola testis. S[signo]num P[etri] Balbi testis. / A[rnaldus] de Tolone subscribo cum [signo] Salomone. S[signo]num Bernardi Gelsonensis1729 prepositi. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1730.

1210 marzo, 1. Agramunt

1017

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, otorga carta de franquicias a los hombres de Agramunt por las que les confirma las otorgadas por el conde Ermengol VIII de Urgell y otros seores de la villa, les promete la exencin de hueste, cabalgada, lezda y otros impuestos de trfico, no variar la moneda y limitar la realizacin de la prenda privada. Por orden del rey, Guillem Ramon de Montcada y Guillem de Claravalls juran la observancia de esta concesin. [B]. Traslado perdido de Mateu, escribano de Agramunt, a requerimientos de los prohombres de la villa, a 22 febrero 1212. C. Traslado de B de Ramon dOlm, notario de Barcelona, de 22 enero 1290, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 355. [D]. Traslado de 24 mayo 1391 en la confirmacin de la carta del rey Juan I existente hasta la Guerra Civil, AM Agramunt, perg. n. 32. E. Traslado de 1817 de C, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 352r-353v. a. Ed. de C, CDIACA, VIII, n. XXXIX, pp. 106-109 (data 1209) b. Ed. de D, SISCAR, La Carta puebla de Agramunt, ap. V, p. 182. c. Ed. FONT RIUS, Cartas, I, n. 231, pp. 322-324. d. Ed. fragmentaria CATAL, Comentaria marginal (Segri), Els castells catalans, VI-1, p. 966 (data 1209).

1727 1728 1729 1730

Autgrafo. Autgrafo. Celsonensis. Autgrafo.

1074

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Reg.: MIRET, Itinerario, III, pp. 511-512. I BARRA, Estudio, I, n. 328 (de a). MARTNEZ FERRANDO, CDIACA, XLII-1 parte, n. 227, p. 67. Cit.: M ORERA, Tarragona Cristiana , I, p. 540. MIRET, Itinerario, III, p. 499. FONT RIUS, Cartas, I, p. 7081731. BARRERO Y ALONSO, Textos, p. 93. (C) 1732In Christi nomine. Sit / notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, quia homines Acrimontis diligere proponimus et quadam specialitate dileccionis [su]per aliis honorare, attendentes fidelita/tem et devotionem quam erga dominos suos semper habuisse noscuntur, et sperantes eos nobis et nostris eandem perpetuo impensuros, idcirco corde bono et animo volenti, per nos et nostros omnes, lau/damus, concedimus et confirmamus vobis universis hominibus Acrimontis ibidem habitantibus et habitaturis tam maioribus quam minoribus omnique proieniei et posteritati vestre in perpetuum omnes / libertates, franchitates et immunitates, concessiones etiam universis vobis ab Ermengaudo comite Urgelli et aliis dominis Acrimontis et eorum predecessoribus concessas atque indultas, sicut / in instrumentis ab eisdem confectis melius et plenius continetur, promittentes per nos et nostros quod nunquam contra eas veniamus aut venire aliqua ratione vel occasione aliqua permita/mus, eas vobis semper illesas servaturi et ratas et firmissimas habiturus. Preterea deffendentes nunc et semper vos tamquam nostros proprios homines et vasallos fideles et omnia bona vestra ubique, / fideliter protegentes enfranchimus vos et posteros vestros et franchos et liberos facimus per secula cuncta ab omni redemtione cuiuslibet hostis et cavalcate et ab omni leuda, pedatico, porta/tico, usatico, passaticho, tolta1733 et consuetudine novis ac veteribus constitutis et constituendis per totum comitatum Urgelli et pet totam terram totius dominationis nostre, ita quod de rebus aut de mercibus vestris in predicto / comitatu vel in toto Aragone et Catalonia in mari et in terra et in stagno atque in aqua dulci ubique non detis neque dare teneamini numquam aliquid de predictis a quibus vos enfranchimus. Mandantes / firmiter quod nullus homo noster seu alienus de gratia nostra confidens audeat aliquid de predictis exigere a vobis, de rebus aut mercibus vestris, vel ad ea aut eorum aliquid dandum, faciendum vel solvendum / compellere aut distringere ullo modo. Convenimus etiam vobis quod monetam acrimontesam non mutemus nec viciemus, nec mutari nec viciari sinamus in aliquo, nec cudamus nec cudi per/mittamus unquam quamdiu nobis fuerit vita comes, nisi sub ea lege et pondere in quibus modo eam consistere constat. Ad hec mandamus precipientes firmiter et districte quod nemo sit au/sus in aliquo loco totius dominationis nostre aliquem hominem Acrimontis aut res vel merces vestras quaslibet pignorare, marchare, impedire vel detinere pro alieno debito vel delicto, nisi / ille cuius res fuerint pignorate principalis debitor per se aut pro aliis fideiussor fuerit manifestus. In hiis etiam duobus casibus nullus vos, vestri quemlibet vel aliquem ex vobis mo/lestare atemptet, nisi prius in antea fuerit inde in curia Acrimontis manifesta fatiga directi. Damus etiam vobis ut liceat

Concedida durante la ocupacin temporal de la ciudad en la guerra contra el conde (FONT RIUS, Cartas, I, p. 708). Anteceden las clusulas de los traslados: Hoc est translatum fideliter factum a quodam translato sic se habente. Sit notum cunctis quod hoc est translatum fideliter et bene factum de instrumento quod sic habetur.
1733 1732

1731

Sobrescrito entre lneas.

1075

Martn Alvira Cabrer

semper libere accipere vobis in pignus et emere et adquirere quolibet et / alio modo castella et possessiones quaslibet militum et aliorum hominum in toto comitatu Urgelli ubicumque potueritis et volueritis. Ad iudicium autem maioris firmitatis iuramus nos / Guillelmus Raimundi senescalcus et Guillelmus de Claris Vallibus hec vobis predictis mandato domini Regis et super anima ipsius et in ipsius presentia quod predicta omnia vobis prenominatis et vestris semper serva/buntur illesa, tactis a nobis corporaliter sacrosanctis quatuor Evangeliis. Quicumque autem contra hanc cartam venire presumeret, iram nostram et indignationem semper habeat et insuper a nobis damp/no illato prius in duplum plenarie restituto in mille morabetinis a nobis sine aliquo remedio puniretur. Data apud Acrimontem, Kalendas Marcii Anno Dominice Incarnationis .M..CC.. nono, per manum / Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta cum litteris emmendatis in linea decima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone Signum. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Guillelmus vicecomes Cardone. Raimundus de Monte catano. Raimundus Fulchonis. Raimundus Gaucerani [2. Col.] Garsias Romei. Blaschus Romei. Sanccius de Antillone. Ancenarius Pardi. Martinus de Caneto. [3. Col.] Ato Oreilla. Ato de Foces. P[etrus] Sesse. Assalitus de Gudal. P[etrus] de Alcalano. [4. Col.] Guillelmus de Cerveillone. P[etrus] de Podio viridi. Guillelmus de Podio viridi. Berengarius de Petra mola. [5. Col.] Hugo de Turre rubea. G[uillelmus] de Petra alta. B[er]n[ardus] de Belloc maiordomus. Bertrandus de Belloch. Et multi alii1734.

1210 marzo, 1. Agramunt

1018

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma a la Iglesia de Solsona las donaciones efectuadas por el conde Ermengol VIII de Urgell y sus antecesores, dona un vasallo real de Cervera llamado Pere de Ratera con todas sus pertenencias y confirma todos sus privilegios, todo ello con la conformidad de la condesa Elvira de Urgell. A. ADS, Pergaminos, n. 7. a. Ed. D. COSTA Y BOFARULL, Memorias de la Ciudad de Solsona y su Iglesia, reed. 2 vols., Biblioteca Histrica de la Biblioteca Balmes, Serie II, n. 22, Barcelona, Balmes, 1959, n. XXIII, pp. 651-652 (data 1209).

Siguen las frmulas de los traslados: Ego Mattheus, scriptor Acrimontis, hoc translatavi ipsius loco per mandato probi hominibus Acrimonte et hoc sig[ signo ]num fecit in anno Domini .M..CC..XI.. octavo kalendas Marcii, coram A. scriba et levita in Acrimonte. En paralelo a la derecha: [Signo] BERNARDUS scriptor prius quam recessit in Acrimontem de Ylerda hanc translatum fecit. En la ltima lnea: Sig[signo]num Raimundi de Ulmo, notarii in Barchinona, qui hoc scripsit translatum cum litteris superpositis in linea .VIIII. .XI. kalendas februarii anno Domini M..CC..nonodecimo.

1734

1076

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

b. Ed. de A, DOMINGO, Aurembiaix, n. 7, pp. 151-153. Reg.: DOMINGO, Aurembiaix, p. 198. Cit.: CATAL, Comentaria marginal (Segri), Els castells catalans, VI-1, p. 966. CATAL I ROCA, P., Comentaria marginal (Alt Urgell), Els castells catalans, VI-1, pp. 1.235-1.270, esp. p. 1.254 (data 1209). BISSON, FA, I, p. 211 (data 1209). (a) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et comes Barchinone, attendentes quod nos Dei ecclesias et ecclesiasticos viros et maxime religiosos ex regie dignitatis offitio tenemur iura sua illibata servare, et ne morsibus pateant iniquorum nostre protectionis munimine spetialiter confovere, idcirco, ob remedium anime mee et parentum meorum, Deo et eius gloriose Genitricis semper Virginis Marie et Ecclesie Celsonensi et tibi Bernardo preposito et successoribus tuis et clericis eiusdem ecclesie presentibus et futuris laudamus, concedimus et confirmamus in perpetuum omnes libertates et donationes vobis et eidem Ecclesie factas atque concessas ab Ermengaudo quondam comite Urgellensi et antecessoribus suis ut eas habeatis eisque utamini libere et in pace per secula cuncta, sicut in cartis et privilegiis vestris plenius continetur. Damus etiam vobis predictis et Ecclesie Celsonensi in perpetuum unum hominem in Cervaria nomine Petrum de Ratera cum omni usatico quod nobis facit vel facere debet, et spetialiter cum quinque migris tritici et ordei quas nobis pro censu singulis annis dabat, et etiam cum omni domo sua et omnibus aliis bonis et possessionibus suis habitis et habendis et omnes illos qui eidem Petro de Ratera in domum suam successerint unquam. Enfranquimus autem vobis et Ecclesie Celsonensi per secula cuncta prefatum Petrum de Ratera et sibi succedentes umquam in domum suam cum omnibus bonis eorum habitis et habendis ab omni hoste et cavalcata earumque redemptione et ab omni usatico et censu predicti bladi et ab omni quistia, tolta, forcia, prestito, bovatico, monetatico, succursu atque compenso et ab omni etiam exactione ac demanda regali et vicinali que dici, notari vel excogitari posset ab omnique leuda, pedatico, portatico, usatico, tolta, rebus et vicibus novis et veteribus statutis et statuendis cum omnibus rebus et vicibus eorum per omnia loca nostre dominationis in mari videlicet et in terra, in stagno atque in aqua dulci, ita que vobis et Ecclesie Celsonensi tamquam nobis, et non nobis vel successoribus nostris in omnibus teneantur. Recipimus etiam sub nostra spetiali protectione, firma custodia securoque ducatu et prenominatum1735 Bernardum prepositum et successores tuos et Ecclesiam et domum Celsonensem et omnes clericos eiusdem presentes et futuros, et omnes familias et homines et feminas eiusdem ecclesie vel sue iurisdictionis presentes et futuros cum omnibus bonis eorum, et omnia bona mobilia et immobilia et se moventia tam ecclesiastica quam mundana ad vos et vestros et Ecclesiam Celsonensem modo vel in posterum pertinencia aut debentia pertinere. Volentes et statuentes firmiter vos et Ecclesiam Celsonensem et hec omnia supradicta per omnia loca nostre dominationis et omnium amicorum nostrorum tam in terra quam in qualibet aqua plena pace, perfecta salvitate ac perpetua securitate gaudere. Nullus ergo, de gratia nostra unquam confidere volens, audeat Ecclesie Celsonensi vel vobis dicto preposito aut successoribus vestris vel eiusdem ecclesie clericis aut familiis, vel hominibus aut feminis, vel rebus aut quibuslibet possessionibus unquam aliquid dampnum, disturbium, gravamen seu lesionem inferre ullo

1735

predominatum, a.

1077

Martn Alvira Cabrer

modo, ulla occasione vel ratione dummodo parati sitis respondere in iure civilibus de vobis querimoniam proponenti. Statuimus etiam et mandamus quod aliquem clericum vel laicum Ecclesie Celsonensi vel de sua iurisdictione vel res suas nemo in aliquo loco totius terre nostre audeat pignorare, marcare vel detinere, nisi in propria persona fuerit debitor aut fideiussor pro aliis manifestus. In hiis etiam duobus casibus nemo eos molestare attemptet nisi prius in preposito vel conventu Celsonensi inventa fuerit inde manifesta facta directi. Mandamus itaque precipientes firmiter et districte baiulis et vicariis et aliis universis et singulis hominibus nostris presentibus et futuris quod vos Bernardum prepositum et vestros successores et Ecclesiam Celsonensem et clericos et laicos eiusdem et omnia bona vestra et ecclesie et homines et feminas cum omnibus bonis, tamquam ea que nostra propria et spetialia sunt, manuteneant et defendant fideliter et potenter, et a nullo molestari permittant omnia iura vestra et ecclesie vobis illesa et illibata servantes. Quicumque autem contra presens privilegium venire in aliquo attemptaverat, iram et indignationem nostram prorsus incurret et insuper dampno et gravamine illatis prius in duplum plenarie restitutis mille morabatinorum pena a Nobis sine aliquo remedio feriretur. Datum apud Acrimontem, Kalendas Martii anno Dominice Incarnationis MCC nono, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Bononato loco, die et anno prescriptis. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Signum [signo] Alvire Comitisse Urgellensis, qui hoc concedo et firmo. Testes huius rei sunt: Guillelmus vicecomes Cardone. R[aimundus] de Montecatano. R[aimundus]1736 Fulcho. R[aimundus] Gaucerandi. Garssias Romei. Blascus1737 Romei. Sanctius de Antilone. Azsenarius Pardi. Martinus de Caneto. Ato Orzola1738. Atto de Fosses. P[etrus] Sesse. Assalitus de Gudal. P[etrus] de Alcalano. Guillelmus de Cervilone. P[etrus] de Podio viridi. B[eren]g[arius] de Podio viridi. G[uillelmus] de Podio viridi. B[eren]g[arius] de Petramola. B[er]n[ardus] de Belloc maiordomus. Dalmatius de Castellone. Bernardus1739 de Belloc. G[uillelmus] de Orta. Et multi alii. Ego Ferrari[us], notarius Domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1210 marzo, 1-[d. abril, 18. Agramunt]


Pedro el Catlico, rey de Aragn, recibe el homenaje de los hombres de Agramunt A. Original mutilado, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 356. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 353v-355r.
1740

1019
.

Reg.: BISSON, T.N., Poder escrit i successi al comtat dUrgell (1188-1210), Acta Historica et Archaeologica Mediaevalia, 22. Homenatge al Dr. Manuel Riu i Riu,

1736 1737 1738 1739 1740

F., a. Blasius, a. Orella. Bertrandus. No incluimos este listado de nombres propios en el ndice Topo-Onomstico.

1078

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

vol. 1, Barcelona, Universitat de Barcelona, 1999-2000, pp. 187-201, esp. p. 200, n. 6. DOMINGO, Aurembiaix, p. 198. Cit.: MIRET, Itinerario, III, p. 511. BISSON, Poder escrit i successi al comtat dUrgell, pp. 187-201 (y estudio). DOMINGO, Aurembiaix, p. 49. (A) Anno Dominice Incarnationis M..CC.. nono kalendas Marcii. Isti homines de Acrimonte fecerunt / hominium et fidelitatem domino P[etro] Regi Aragonum. [1. Col.] G. Paya. / G. de Gualter. / B. de Castellsera. / R. de Villar. / R. de Sancto Egidio . / [....] Moragues. / [..........]ler. / R. Sirvent. / Blanxart. / B. de Santo Clemenz. / Bernardo Oler. / A. Aguilone. / A. de Segur. / P[........]laz. / R. Palech. / Jacobus de Molendinis. / Peron Tolsa. / Martinus de Barchinona. / P. de Comeia. / R. Guasch. / Pelegrinus den Lambert. / P. Calp. / Cortith Mercate. / Poncius de Marricsen. / R. Corniol. / A. de ufera. / P. de Nava. / P. Rossel. / G. de Gissona. / Berenguer de Na Francheta. / P. Portel. / P. Galeg. / P. Duliola. / B. de Cervera. / G. de Monges. / G. Carrera. / B. bajulus. / P. de Santo Clemente. / Andreas de Guadmar. / P. Escuder. / R. de Carde. / P. Montainer. / G. de Nabatta vel de Soss. / A. de Cardona. / R. de Zasala. / R. Basteita. / R. Ademar. / B. Ceba. / Ermengaudus Gocelm. / A. Gog. / P. de Graha. / G. de Graha. / Matheus scriptor. / B. Ceba. / [....] de Perles. / R. de Belmunt. / B. de Guarda Sivenen. / G. de Franci. / P. de Margos. / B. Ferrer. / R. Dangles. / B. Oler. / R. de P[......]sa. [2. Col.] [...........]. / B. de Guarda Sivenen. / G. Andree. / R. de Colle. / P. Guasch. / G. Rog. / R. Guterri. / B. dOstafranchs. / A. Garreta. / Enricus. / J. Alegret. / R. Paya. / P. de Ripol. / B. Correger. / R. de Soler. / B. Bertrandi. / A. Vidal. / A. de Sarrocha. / P. de Belveser. / P. Paya. / Gualter. / P. Ros. / P. Peleth. / P. de Albera. / Cortith Part Castell. / Bedozeius. / P. de Reger. / R. de Castelar. / J. de Peneles. / R. de Fareb. / B. Ferruz. / R. de Sufera. / G. de Segur. / Poncius Despona. / Bernardo de Satorra. / A. Corza. / P. Reg. / Poncius Niger. / B. de Ausona. / B. de Rocabruna. / A. Rotger. / P. de Monges. / Andreas de Clara. / G. Cirol. / Mongo. / Gili Fuser vel de Sosses. / A. Barta. / Jaffa. / B. Jaffa. / Ferrer de Tovarz. / G. Sirvent. / R. de Rajades. / [.........]. / G. dEn Enric. / [.......] Guasch. / A. Nicholad. / Picain. / B. Guisbert. / Benuzzo. / G. de Serralonga. / P. Meaitada. / B. Farcher. / B. des Fri[...]l. / G. de Oler. / G. G[....]elm. / Ferrer. / A. de Soler. / Ferrer de Marcoval. / [......] de Rocabruna. / R. Giner. / R. de [.....]sa. / Balaguer de Gratabols. / R. Jover. / B. Corniol. / P.G. de Bessa. [3. Col.] P. Oriol. / G. de Mooila. / Ferrer de Conches. / G. Cap de Ferre. / A. de Nargo. / G. Sadol. / G. Spaniol. / R. Bernuz. / Arma de Sangonel. / A. Folares. / Domenec ferrer. / B. de Paradiso. / P. Amil. / B. de Sancto Petro. / G. de G isson a. / B. de Soler. / A. Berg. / A. de Ventenac. / J. de Acrimonte. / [................]. / Ferrer de Serralonga. / P. Jovan. /Ponius Bunuz. / B. Paschal. / B. Fort. / P. de Ripol. / A. de Acrimonte. / A. des Noger. / P. de Arcavel. / A. Jaffa. / R. Garreta. / A. Colteler. / B. Tolsa. / B. de Acrimonte. / R. de Nargo. / P. de Cardona. / G. de Baseya. / Michel Garner. / B. Pinel. / P. de Alert. / P. de Zalena. / B. Marzol. / P. sartre. / A. Borser. / B. de Soler. / R. Dalmatii. / Poncius maceller. / P. Tolsa. / A. Martel. / G. de Limos. / Gaufridus de Acrimonte. / Januarius Ademar. / R. de Vilanova. / Gili Mediens de Acrimonte. / R. Olius. / Rubeus de Solsona. / P. de Cegiario. / A. Folsa. / B. S[...........]. / [....................]. / B. de Mico. / B. de Baseya. / J. de Sanalgia. / B. scriva. / A. scriva. / [........] Ferruz. / Marti[.......]iazcer. / P. G. de Belmonte. / R. de Na Ferrera. / B. de Albi. / P. Dac. / B. de Bages. / Rubeus de So de Vila. / R. Gener. / P. de Celo. / Ramonet dAlcaniz. / P. de Pujols. / Miro Palet. / Ramonet de Ermengau ferrer. / P. de Argilavers. / A. Curt.

1079

Martn Alvira Cabrer

[4. Col.] Isti fecerunt hominium mense [..............] post Pascha in Acrimonte Domino [..........]. P. Bertrandi. / R. Balbis. / J. Claver. / B. de Navalies. / R. de Molendinis. / Ferrer de Mila. / R. de Palares. / Ferrer de Sarrerac. / G. de Mila. / Savardenus de Acrimonte. / B. Arrufatus. / A. Tolsa Tentor. / G. de Hospitali. / G. de Solereto. / P. de Zalena. / A. Calbert. / G. de Alobs. / B. de Samangia. / G. Merder. / Bartolome de Ciurana. / [................]. / [................]. / G. Ferrer de Cerdania. / P. de Val Lebrera. / A. de Poblet. / B. Auterri. / A. de Yvorra. / G. de Ac. / P. Fiveller vel de Limotges. / P. Quexalloss. / A. de Furri. / Puculul abater. / P. ferrer. / R. Forner. / G. de Ses Puelles. / B. de Mila. / Ferrer de Val de Norra. / Martinus raedor. / Vidal mercer. / B. Fiveler. / G. Petri pellicer. / B. de Bous. / J. de Rivopolle. / B. de Provins. / P. de Balager. / G. de Barberano. / Fortaner. / Petrus de [..........]. / A. Ros. / R. de Cagilager. / R. de Carrigos. / [...................]. / Nicholaus Forner. / Andreas de Valdenorra. / Cathalanus. / R. de Rocabertino. / G. de Clusa. / G. Renard. / P. abbater. / A. forner. / A. sartre. / P. de Rocabertino. / R. de Ausona. / B. de Limotges vel [..........]. / Jacobus de Ripol. / A. mercer. / B. de Rivopolle. / A. pellicer. / B. Negre. / R. de Arles. / Stephanus Gaucelm. / R. des Monges. / J. Roberti. / G. Vitalis. / A. de Baridano. / J. de Plan de Guaal. / [.................]. / [..................]. / A. Tort. / B. Andree de Sero. / B. Pascheta. / Perelus de abarro. / A. de Lasa. / J. Porcher. / G. Bernardi de Confolenc. / Petrus Pitral. / Poncius de Alantern. / J. albat. / G. de Gerunda. / [ Cont. ] [..........] Montanes. / [................]bei] . / [.......]mingo Roedor. / [..............] Monges. / [.........] de Rialb. / [..]de Lardeignes. / Petrus de Nagenzana. / G. Camus. / P. Maier. / P. de Bes. / P. de Peramola. / P. Dalmatii. / P. Portel junior. / [......] Tolosanus. / [.........] Tolosanus. / P. Oliver. / A. de Serralonga. / B. des Lobons. / P. Porcel. / R. ferrer. / Domingo abbater. / R. Belaure. / Vidal abbater. / R. mulner. / P. de Cabanabona. / A. de Gualter. / G. de Sancto Salvatore. / A. Desvilar. / Huc Lobera. / Bernard. / P. Dor[.....]bosc. / B. de Cabanabona. / J. de acudina. / Petrus de Montceniz. / G. sartre. / R. de Crion. / A. Castellon. / P. de Gratellos. / Ademar Benuz. / Bonetus de Petralata. / Perpinianus. / P. de Montfager. / Domenx. / B. Benuz. / B. Calvero. / G. Darceda. / Ferrer Marches. / P. Tos. / P. Selgrana. / Peironetus abbater. / P. de Puigpedriz. / G. de Alantorn. / P. Carbonel. / P. maestre. / R. de Valmoigna. / P. de apera. / P. de Gualter. / B. Pellicer. / J. fuster vel maestre. / B. de Stelela. / Petrus Suvaner. / Andres de Mifager. / Martinus de Partserra. / J. de Palatiolo.

1210 marzo, 5. [Linyola]


Pedro el Catlico, rey de Aragn, recibe el homenaje de los hombres de Linyola
1741

1020
.

A. Original mutilado en lado izquierdo, ACA, Pergs. Pedro I, n. 357. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fol. 355r-v. Reg.: BISSON, Poder escrit i successi al comtat dUrgell, p. 201, n. 7 (data 4). DOMINGO, Aurembiaix, p. 198. Cit.: B ISSON , Poder escrit i successi al comtat dUrgell, pp. 187-201 (y estudio). DOMINGO, Aurembiaix, p. 49.

1741

No incluimos el listado de nombres propios en el ndice Topo-Onomstico.

1080

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(A) Anno Dominice Incarnationis M..CC.. nono .III. nonas Marcii. Isti homines de Linerola fecerunt / hominium et fidelitatem domino P[etro]1742 Regi Aragonum. [1. Col.] A. Ganzaho. / G. Jafa. / B. de Muntfar. / Ugetus Ceba. / A. de Uliola. / A. Gorda. / Ferrer Falcuz. / B. Guahania. / P. Gorda. / [.....] de oluia. / [........ena]. / [.......]laret. / P. alcararre. / P. de Uliola. / P. Ganzaho. / B. de Hivorra. / P. Pelicer. / Banicus de Villabertran. / P. de Claret. / D. de Santa Fide. / P. de Solzeder. / P. Pallares. / [.....] Ferrer. / [.....] acosta. / [......] dAlmarzor. / B. Berzo. G. de Bareya. / A. de Naboneta. / Pugnet. / A. de Pico. / P. de Clusa. / Nadal. / P. de Castellone. / R. de Calades. / Salesnoves. / P. de Puigpedriz. / Nicholaus de Balager. / R. Oliver. / R. de Deo. / R. de Aguamolsa. / A. de Pampa. / P. de Livia. / R. Pediger. / B. de Reve. / Boveta. / J. Callero. / Vidal de Pampa. / J. Callero alius. / P. Perdiger. / G. de Sancta Fide. / G. Jafa junior. / Michael Perdiger. / P. de aguda. / B. de Segur. / Andreas de Castellone. / Alggoret. / P. de Almenara. / P. ferrer. / B. Bonchet. / R. Deipalarges. / P. de avila. / R. Disona. / R. de Bellestar. / Vidal de Cervera. / Jacobus de afareg. / G. Lorenz. / B. de acostas. / B. de Almenar. / Poncius Terroges. / A. texidor. / Nescobent. / Ferrer de avila. / [.................]. / P. Ros. / B. de Munfart. / P. Calset. / [......] Peyronet. / G. de Estastanol. [2. Col.] Martinus de Ciurana. / P. de Soldevila. / P. Disona. / P. Picher. / B. Terraola. / G. Pugnet. / J. de Deo. / G. de Balager. / Perul. / P. de Salent. / B. abbater de Linerola. / A. Vidal. / R. de Uliola filius G. de Uliola. / P. Oliver. / P. de acosta. / P. de Pingpedriz. / G. de Colle. / B. Spaniol. / J. de Segur. / R. [.........]. / B. de Coscoi. / J. de Rodes. / P. de oluia.

1210 marzo, 5

1021

Guillem de Trrega vende una via al rey Pedro el Catlico y a Dola de Peramola, abadesa del Pedregal y a su monasterio. A. Arch. Colegiata de Tamarite, n. 4 (solicitado, pero no consultado). Reg.: ARCO, Noticia de algunos documentos interesantes, n. 4, p. 8. [ Testigos ] Poncius de Castellone, vicario y baile real en Lrida . Arnaldus de Copons. Guillelmus de Perins. Petri Balb. Guillelmus de Zatorre.

1210 [1211] marzo, 9 [Barcelona]

1022

Hug IV, conde de Empries, renueva su juramento de fidelidad a Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, quien promete a cambio respetar los derechos del conde en su condado, acordando ambas partes un pacto de no agresin. A. Archivo de Medinaceli. B. Copia, Arxiu de Castell dEmpries Reg.: BENSCH, S.P., Jaume I i Hug IV dEmpries, Mot So Razo, 7 (2008), pp. 7-12, esp. p. 8.

1742

Sobrescrito sobre la lnea.

1081

Martn Alvira Cabrer

Cit.: PELLA Y FORGAS, P., Historia del Ampurdn, Barcelona, 1883, p. 435 (data 6/8 marzo 1210). MONSALVATJE, Los condes de Ampurias vindicados, XXV, p. 103 (de PELLA1743). BASSAS, A., Els privilegis de Castell i del Comtat dEmpuries, Estudis Universitaris Catalans, VIII (1914), pp. 250-305, esp. pp. 251 y 289 (sin ms datos). Que spiga tothom que, nos, Pere, per la grcia de Du rei dArag i comte de Barcelona, prometem i concedim a tu, Hug, comte dEmpries, que, en virtut de la pau i lordre amb els quals ns unim la nostra terra, mai n et podrem exigir cap senyoria o servitud en la teva terra ni en el teu comtat.

1210 marzo, 26. Monzn

1023

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma la donacin o la venta de Horta hecha por Ramon de Montcada y Pere de Montagut, maestre del Temple, en 1209. B. Copia s. XIII sin signos ni testigos, ACA, Cancillera, Reg. n. 309, Cartulario Menor del Temple, fol. 60v. C. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. 597-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 156, pp. 224-225. D. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 61, pp. 97-98. E. Copia s. XV?, ACA, Varia de Cancillera, vol. n. 2: Privilegios a los Templarios, fol. 74. Cit.: SHIDELER, Els Montcada, p. 134 (de E). (E) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragone et Comes Barchinone, laudamus, concedimus et aprobamus et proprio confirmamus compositionem illam [que] consilio proborum virorum amicabiliter feceram inter R[ aimundum ] de Montechateno et suos, ex una parte, et fratrem P[etrum] de Monte acuto venerabilem magistrum Militie Templi in partibus Provincie et Yspanie et fratres eiusdem domus presentes et futuros, ex altera, super terminos de Orta et loco nuncupato Benecus [?] de quibus inter eos controversia vertebatur. Promitimus etiam per nos et successores nostros bona fide que hanc compositionem in scriptis redactam, ratam et firmam semper habentes, eam fatimus ab utraque parte integre et inviolabiliter observari, prout in cartis inde confectis plenius continetur, et R[aimundus] de Montechateno vel successores suos vel aliquem de genere suo vel aliquam personam non permitemus unquam venire contra vel adversus domum Militie Templi questionem aliquam ab eo vel ocasione vel ratione aliqua suscitari. Existentes nos et nostri, de hac compositione domui Militie et fratribus presentibus et futuris, boni et fideles auctores et deffensores qui quoslibet per secula cuncta, quicquid autem iuris vel domini in predictis terminis et locis de quibus hoc compositio facta est, habemus et habere debemus aliquo modo, totum diffinimus et damus dicte domui Militie Templi et fratribus eiusdem in perpetuum sine omni nostro nostrorumque retentu. Datum apud Montem sonni, VII. kalendas aprilis Era .M.CC.XL.octava, per manum Ferrarii notarii nostri. Signum [signo] Petri Dei gratia Rex Aragonensis Comitis Barchinonensis.

MONSALVATJE reproduce as las palabras de este autor: En el ao 1210 [Hug IV] hizo un tratado con el rey de Aragn Pedro II, agregando el condado de Ampurias a la confederacin catalano-aragonesa, trocando en alguna manera el feudo por una verdadera federacin, dado que se pact conservar Hugo sus regalas y soberana en el condado.

1743

1082

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Testes huius rey sunt: G[uillelmus] de Cervaria. G[uillelmus] de Montechadeno. G[uillelmus] R[aimundi] senescalcus. Hugo de Turre Rubea. R[aimundus] Gaucerandi. R[aimundus] Alammany. R[aimundus] de Castro Vetulo. G[uillelmus] de Cervelione. G[uillelmus] de Pera alta. Ex[imenus] Cornelii. Guarsias Romey. Artaldus de Alagonis. A[rnaldus] de Alascuna. Sancius de Antelione. Blascus Romey. Azcennarius Pardi. Martinus de Caneto. Ato Orelya. Et multi alii.

1210 marzo, 30. Monzn

1024

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, ordena a los vecinos de Tella y Purtolas que devuelvan al monasterio de San Victorin lo que le haban quitado en el trmino y la villa de Santa Justa, confirmando al cenobio en su posesin. A. B. C. a. Mandato real, AHN, Clero, San Victorin, carp. 769, n. 8. Transcr. IBARRA, Estudio, n. CXXXIV. Transcr. MARTN DUQUE, Coleccin Diplomtica de San Victorin, n. 467. Ed. MARTN DUQUE, San Victorin, n. 297, pp. 304-305.

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 330 (de A). Cit.: MARTN DUQUE, Poltica monstica de Alfonso II y Pedro II de Aragn, p. 46, n. 23. (A) P[etrus], Dei gratia Rex Aragononum et Comitis Barchinone, dilectis et fidelibus suis abbati de Portoles et R[aimundo] Ferriz et universis hominibus de Portoles et Hys/panioli1744 de Teila et Gilem1745 de Teila et universis hominibus de Teila, salutem et gratiam. Ex querimonia dilecti nostri abbatis Sancti Victoriani recepi/mus quod vos contrariatis et embargatis et diminuitis terminos de Sancta Iusta. Ipse vero abbas ostendit nobis scripta et cartas predecessorum / nostrorum, que monasterio Sancti Victoriani facta fuerunt de villa Sancte Iuste et terminis suis, que scripta pro firmis et bonis habemus, et ter/minos illos, sicut iacent in scriptis, laudamus et concedimus et confirmamus eidem monasterio Sancti Victoriani. Mandamus ergo vobis fir/miter et districte quod terminos illos de villa Sancte Iuste non contr[ar]ietis nec embargetis nec diminuatis, immo eos dimittatis in / pace abbati et monasterio Sancti Victoriani et hominibus eorum de Sancta Iusta, si de gratia nostra et de vobis ipsi fiduciam habetis. Scituri1746 quod quicumque contra / hoc mandatum nostrum veniens, terminos predictos contrariaret vel embargaret vel diminueret ullo modo, peitaret nobis sine dubio mille / solidos, omni occasione et excusatione remotis. Mandamus autem firmiter et districte merino nostro quicumque est vel erit in Barbastro, quod hos mille solidos demandet et habeat ab illo qui hoc mandatum nostrum attemptaverit violare. Datum apud Montesonum, III kalendas aprilis / Era M.CC.XL. octava, per manum Ferrarii notarii nostri. Testibus et presentibus: Guillemo de Montecatano. / Guillemo de Cervillione. Guillemo Raimundi senescalco. Garsia Romei. Artallo de Alagon. Pardo, merino. Et multis aliis.

1744 1745 1746

hiis Corneli, B. Bernardo, B. Sciatis, B.

1083

Martn Alvira Cabrer

1210 marzo, [fin.]. Monzn

1025

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, rene sus tropas en Monzn para realizar una ofensiva por tierras del reino de Valencia. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lx (y relacin de testigos). ZURITA, ndices, I, p. 143. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 331. Estuvo el Rey en Monn en fin de de marzo del ao M.CC.X. y mand all juntar sus ejrcitos para hacer guerra a los moros del reino de Valencia. Y estaban con l don Ramn de Castellazuelo obispo de Zaragoza, don Garca obispo de Huesca, don Garca obispo de Tarazona, don Jimeno Cornel, don Garca Romeu, don Artal de Alagn, don Blasco Romeu, Pedro Ses, don Atho de Foces, don Guilln de Cervelln, don Guilln de Peralta, Arnaldo Palacn, Arnaldo de Alascn y Adn de Alascn, don Atorella, don Sancho de Antilln, don Guilln de Moncada y don Guilln Ramn de Moncada senescal de Catalua.

1210 abril, 1. Monzn

1026

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, aprueba y confirma todas las disposiciones tomadas o por tomar por los encargados de la construccin del puente de Zaragoza, les concede privilegios personales y ordena la restitucin de cuanto, siendo del puente, retengan indebidamente otras personas. A. Original sin sello, AM Zaragoza, R-12. B. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXXXV. b. Ed. CDCZ, I, n. 40, pp. 130-131. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 332 (de A). (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comitis Barchinonensis, attendentes quod inter cetera opera pietatis et misericordie maximum tenet locum edificatio pontium cum per illos proximorum sepius periculis obviatur, / laudamus, concedimus et presenti scripto per nos et omnes successores nostros in perpetuum confirmamus domino Deo et eidem ponti de Cesaraugusta omnia stabilimenta et omnia atributamenta et omnes constitutiones que et quas probi homines Ce/sarauguste iam fecerunt vel de cetero fecerint de ponte Cesarauguste et de honoribus et hereditatibus et possessionibus et aliis rebus ad eundem pontem quoquo modo pertinentibus aut debentibus pertinere; volentes et statuentes ea omnia firma et rata et stabilia / fore per secula cuncta, sicut in cartis que inde iam fecerunt vel in antea fecerint dicti probi homines Cesarauguste plenius continetur et continebitur unquam. Preterea illos duos probos homines quos Concilium de Cesaraugusta elegerint ad procurationem pontis, quicumque et quociescumque / electi et deputati ad hoc fuerunt, enfranchimus et liberos et inmunes facimus ab omni hoste et cavalcata et earum redemptione per secula cuncta, ita quod ab hiis franchi et liberi et inmunes sint quamdiu fuerint in procuratione et custodia pontis. Nullus ergo de / gratia nostra confidens audeat distringere vel forciare hos duos predictos procuratores pontis ad faciendam ostem vel cavalcatam vel earum redemptionem dandam ullo modo quamdiu constiterit eos fore in procuratione predicta. Item, mandamus precipientes / firmiter et districte quod omnes illi quicumque aliquid retinent iniuste et absque ratione de hiis que sunt vel esse debent de ponte predicto vel que ad ipsum pertinent vel pertinere debent, illud totum reddant et restituant integre et in pace / probis hominibus Cesarauguste, ita

1084

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

quod nemos sit ausus inde aliquid retinere vel abscondere aut celare seu negare ullo modo. Quod quidem qui faceret damus licentia plenariam et liberam potestatem probis hominibus Cesarauguste presentibus et futuris quod pig/norent eum quicumque fuerit pro hiis que retinuit vel celavit, et quod insuper emparent et auferunt ei heredita[te]m pontis quam tenuerit, et donent et stabiliant eam alteri cui voluerint ad proficuum pontis. Mandamus autem precipientes fir/miter et districte universis merinis et maioribusdomus et aliis hominibus probis presentibus et futuris quod hanc cartam nostram et omnia que in ea continentur custodiant firmiter et observent et ab omnibus ubique faciant inviolabiliter observari / si de gratia et amore nostro unquam confidere volunt. Quicumque autem contra hanc cartam venire in aliquo attemptaret, iram nostram et indignationem incurreret et insuper a nobis in quingentis aureis sine aliquo remedio pu/niretur. Datum apud Montemsonum, kalendas aprilis, per manum Ferrarri notarii nostri, Era M.CC.XL. octava. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Dompnus R[aimundus], Episcopus Cesarauguste. Dompnus G[arcia], Episcopus Oscensis. Dompnus G[arcia], Episcopus Tirasonensis. [ 2. Col. ] Exemenus Cornelii. Garssias Romei. Artalus de Alagone. Blascus Romei. [3. Col.] A[rnaldus] Palacinus. A[rnaldus] de Alascuno. Adam de Alascuno. Atto Orela. [4. Col.] Sanccius de Antilone. P[etrus] Sesse. Atto de Fozes. Azcenarius Pardi. [5. Col.] Guillemus de Montecatano. Guillemus de Cervilione. Guillemus Raimundi senescalcus. Guillemus de Petra alta. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1210 abril, 1. Monzn

1027

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, declara a los hombres de Ainsa francos de lezda, peaje, portazgo y otros tributos1747. [B]. Confirmacin de Pedro el Ceremonioso en Zaragoza a 1 mayo 1336, Arch. Colegiata de Ainsa. [C]. Trasunto de 22 marzo 1393 de B, Arch. Colegiata de Ainsa. D. Copia moderna de C, Arch. Colegiata de Ainsa, n. 53, pp. 228-231, esp. pp. 229-230. Mencionado en confirmacin de Jaime I de 20 agosto 1271, copia moderna, Arch. Colegiata de Ainsa, n. 1, pp. 4-51748.

Agradezco la amable ayuda del Sr. Prroco de Ainsa en relacin con este y otros documentos de esta localidad.
1748 [...] visis privilegiis qua vos homines de Ainsa a praedecessoribus meis et specialiter a Domino Petro, illustri Rege Aragonum, patre nostro, et etiam a Nobis habuistis tam supra

1747

1085

Martn Alvira Cabrer

a. Ed. fragmentaria ARCO, Cartas de poblacin, p. 41. b. Ed. fragmentaria y data ARCO, Tres cartas de poblacin, p. 292. Cit.: ARCO, Archivos Histricos, 2, p. 70 (Arch. Colegiata de Ainsa). Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 333 (de a). (D) Et quondam aliud privilegium datum apud Montemsonum, Era 1248 bulla plumbea communitum in quo continetur quod Illustrissimus Dominus Rex Petrus Abavus Noster, sciens pro certo quod universi homines de Ainsa franchi fuerant semper et erant de lezdis per totam terram meam et tunc etiam ut nullus super ipsam franchitatem eorum dubitaret et ut franchitas eorum firmius eis conservaretur, emfranchivit iterum et liberos fecit et ingenuos et immunes dictos homines magnos, medios et parvos tam futuris quam presentes et omnem progeniem et posteritatem eorum in perpetuum qui habitatores essent de Aynsa et omnes res et merces eorum ab omni lezda, pedatico, portatico, usatico, tolta et consuetudine, novis et veteribus, statutis et statuendis, ita que ab his omnibus et singulis forent semper cum omnibus rebus et mercibus eorum, habitis et habendis, quas secum ducerent vel portarent vel per aliquos nuncios aut capitalarios suos transmitterent, franchi, liberi et immunes, quiti et penitus absoluti per totam eius terram et dominationem eius, in terra videlicet mari, stagio et aqua dulci ubique. Et statuit insuper precipiens firmiter et discreti quod aliquis bajulus vel merinus vel lezdarius aut pedagiarius aut quilibet alius homo suis vel alienus eius gratiam ubique conffidere valens non est ausus exhigere vel demandare aut accipere ab ipsis hominibus vel a rebus aut mercibus eorum, alicubi supradicta vel eorum aliqui a quibus eos, ut dictum est, perpetuo enffranchiverat, vel ad ea vel eorum aliquid dandum et solvendum ipsos homines vel sua distringere vel compellere ullo modo. Preterea voluit et mandavit dictos homines cum omnibus rebus et mercibus salvos esse et securos ubique, ita que nemo in tota terra et dominatione eiusdem Domini regis et omnium amicorum suorum posset vel auderet dictos homines aut res vel merces eorum aliquas pignorare, marchare, detinere vel impedire pro alieno debito vel delicto, nisi ille cuius essent res pignorato principalis debitor pro se vel pro alio fideiussor existeret constitutus.

1210 abril, 1. Monzn

1028

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma a Aznar de Falces, abad de La Oliva, al prior Calveto de Sangesa y a todo el monasterio, todas las donaciones, privilegios y exenciones entregados por sus predecesores, recordando la donacin de la villa de Carcastillo, del lugar de Encisa con el derecho a sus aguas procedentes de Castiliscar y Figarol, y de la granja de Pueyo de La Casta, recientemente poblada. B. Cartulario s. XVI con compulsa notarial del s. XVII, AGN, Libro Becerro La Oliva, fols. IIv-IIIr. C. Copia simple moderna, AGN, rdenes Regulares La Oliva, leg. 1, n. 6. R. ACA, Cancillera, Reg. n. 882, fol. 176r-v. a. Ed. J. A. MUNITA LOINAZ, Libro Becerro del Monasterio de Santa Mara de La Oliva (Navarra): Coleccin documental (1132-1500), Col. Fuentes documentales del Pas Vasco, 4, San Sebastin, Eusko Ikaskuntza, 1984, n. 11, pp. 57-59.

foro populationis villae de Ainsa et fororum vestrorum quam supra foro franquitatis, pedagiis et lezda et aliarum rerum quae in praedictis privilegiis sunt contemta.

1086

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Reg.: UBANI, B., Anales del Real Monasteiro de Santa Mara de La Oliva o Memoriale dominorum abbatum monasterii de Oliva regentium ab anno domini nostri Jesu Christi MCXXXIV, AGN, ms. indito (s. XVII), pp. 16-17. GARCA, B., Memorial de los privilegios dados al monasterio de La Oliva, AGN, ms. indito de 1774, s.p. JAUNAUSCHEK, L., Originum cisterciencium, Vindobane, 1877, I, p. 27, n. 8. MARIN, H., Monasterio de La Oliva: fundador y fecha fundacional, Prncipe de Viana, 90-91 (1963), pp. 41-54, esp. p. 45. MUNITA LOINAZ, J. A., Regesta documental del monasterio de La Oliva (1132-1526), Prncipe de Viana, LVI-205 (1995), pp. 343-483, n. 43, pp. 367-368. (a) 1749In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comites Barchinonensis, atendentes quod ea qui pie et iuste a predecessoribus nostris facta sunt et statuta a nobis debent robur firmitatis perpeture obtinere, ob remedium anima nostra et parentum nostrorum, concedimus et laudamus et presenti scripto perpetuo velituro, libenter et voluntarii confirmamus domino Deo et eius gloriosa genetrici Virgini Marie et eius monasterio de Oliva et dilecto nostro Azenario abbati et Calveto priori et monachis et fratribus ibidem Dei servientibus, tam presentibus quam futuris, locum et villam nuncupatum Carcastellum cum hominibus et feminis qui ibi sunt et erunt, cum pratis et pascuis et aquis et ribis aquarumque meatibus, cum heremo et populato, cum ingresibus et egressibus et terminis et pertinentiis suis, et cum omnibus aliis que ad supra[ dictam ] villam pertinent vel pertinere debent ullo modo. Eodem modo etiam confirmamus vobis in perpetuum Encisam, cum aqua que discurrunt de Castelliscar ad Encisam et Ficarolam, et grangiam que noviter populatur nomine Podium de la Casta; damus etiam et assignamus terminos, sicut iam in alia carta dati et assignati sunt, etiam loco de Encisa de media Bardena in susum et de Podio de Almanara intrus [sic]1750 et de Podio Rotundo in iusum, tali modo quod hec omnia et alia que data sunt eis ab avo nostro Raymundo comite Barchinone et patre nostro domino Alfonso et aliis predecessoribus nostris habeatis, teneatis et possideatis integre et quiete per secula cuncta, sicut in instrumentis in vobis ab eisdem confectis melius et plenius continentur, salva fidelitate nostra et posteritatis nostre. Datum apud Montem sonum in kalendas aprilis anno Dominice Incarnationis M.CC.X., per manum Ferrari notarii nostri et mandato eius scripta a Bononato, Era M.CC.XL.VIII. Signum Petri Dei gratia regis Aragonensis et comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: Domnus R[aimundus] episcopus Cesaragustanus. Domnus G[arsia] episcopus Oscensis. Domnus G[arsia] episcopus Tirasonensis. Guillermus de Monte Catano. Guilermus de Cervilione. Guilermus Raymundus senescalcus. Guilermus Petra alta. Eximenus Cornelli. Arnaldus de Alascuno. Garsias Romei. Sancius de Antillon. Artallus de Allagone. A[tto]1751 de Foces. Blaschius Romei. Et multi alii.

1749 Carta de donacin del rey don Pedro e confirmacin de Carcastillo y Encisa e de la agoa que pasa de Castiliscar a Encisa, e de Figarola e de la Granja del Poyo de la Casta e terminos de los suso dichos, Era M.CC.XL.VIII, Precede encabezamiento en A, MUNITA, Libro Becerro del Monasterio de Santa Mara de La Oliva, n. 11, p. 58, n. (1). 1750 1751

in susum [?].

[A...] borroso en A, e ilegible en B, MUNITA, Libro Becerro del Monasterio de Santa Mara de La Oliva, n. 11, p. 58, n. (11).

1087

Martn Alvira Cabrer

Ego Ferrarius, notarius domini regis, hec scribi feci de mandato ipsius loco, die et anno prefixis1752.

1210 abril, 5. Monzn

1029

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce su obligacin de satisfacer al obispo Garca (de Gudal) y a las Iglesias de Huesca y Jaca el diezmo de la moneda jaquesa que les haba sido quitado injustamente. A. ACH, arm. 2, n. 91. Fot. de A, SESMA, El reinado de Pedro II (1196-1213), p. 724. Fot. de A, A. M ILLARES C ARLO , Tratado de Paleografa Espaola , 2. ed. Madrid, 1932, p. 50. B. Copia coetnea, ACH, arm. 2, leg. 15, n. 924. C. Copia fin. s. XIII, ACH, arm. 2, n. 749. E. ACH, Libro de la Cadena, n. 94, p. 43. F. ACH, Libro de la Cadena, n. 271, p. 153. G. Trasunto de 1334, ACH, arm. 9, n. 254. a. Ed. MILLARES, Tratado de Paleografa Espaola, lm. LIX, pp. 239-240. b. Ed. ARCO, Huesca en el siglo XII, doc. XXX, pp. 153-154. c. Ed. de A, CDCH, II, n. 713, pp. 687-689. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 334 (de a y A). Cit.: HUESCA, Teatro Histrico, VI, p. 223. BISSON, Conservation of Coinage, p. 84, n. 2. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, attendentes quod opus est caritatis et misericordie ea que ecclesiarum prelatis in subsidium data sunt inconvulsa servare, et quod qui larga beneficia lar/giuntur ecclesiis non intelliguntur sua diminuere sed augere cum in donationibus ecclesiarum inmensitas optima sit mensura, idcirco recognoscimus cum hoc publico instrumento domino Deo et Ecclesie Oscensi sive Jaccensi et vobis dompno / Garsie venerabili Episcopo earumdem et successoribus vestris integre decimam in toto lucro quod nobis provenit et provenire debet de moneta jaccensi cum cuditur vel alicubi operatur. Unde penitentia ducti et profitentes nos decimam ipsam injuste / retinuisse ad tempus multis necessitatibus occupati, cum eam habere et percipere debetis et debeatis sine omni honere et expensa et donatione et concessione nostra et predecessorum nostrorum et longa et diuturna possessione ipsius, promittimus / bona fide et sine aliquo ingenuo quod decimam lucri huius monete jaccensis, ubicumque cudatur vel operetur vel facta sive renovata fuerit ullo modo, vobis dicto Episcopo et successoribus vestris et Ecclesie Oscensi sive Jaccensi dabimus per nos et / successores nostros ab hac hora in ante fideliter et dari faciemus nunc et semper sine omni diminutione in pace. Volumus igitur et mandamus firmiter atque statuimus in perpetuum ut quicumque per nos vel successores nostros hanc / monetam tenuerit vel cudi aut operari in Jacca vel in Osca vel in aliquo alio loco fecerit vel curam illius habuerit donet et tradat libere sine omni honere vestro per secula cuncta vobis prenominato Episcopo

TA,

1752 Francisco Ximenez de Luna, escribano. Rbrica notarial de otra mano, aade A, MUNILibro Becerro del Monasterio de Santa Mara de La Oliva, n. 11, p. 58, n. (12).

1088

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

et successoribus vestris et Ecclesie Oscensi / sive Jaccensi fideliter decimam de omni lucro sive emolumento quod deductis expensis nobis vel successoribus nostris provenerit de hac moneta vel provenire poterit ullo modo. / Datum apud Montemsonum, nonas Aprilis, per manum Ferrarii notarii nostri, Era M.CC.XL. octava. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonensis et comitis Barchinonensis [autgrafo]. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Dompnus B[erengarius] episcopus Ylerdensis. Dompnus R[aimundus] episcopus Cesaraugustanus. Dompnus G[arcia] episcopus Tirasonensis. [2. Col.] Exemen Cornelii. Garsias Romei. Artallus de Alagone. Blascus Romei. [3. Col.] Guillermus de Montecatano. Guillermus de Cervilione. Guillermus Raimundi senescalcus. Guillermus de Petra alta. [4. Col.] R[aimundus] de Montecatano. R[aimundus] Gaucerandi. R[aimundus] Alamanni. R[aimundus] de Castrovetulo. [5. Col.] Sancius de Antilone. Atto de Fozces. A. de Alascuno. Azcenarius Pardi. [6. Col.] Assalitus de Gudal. Guillermus de Alcalano. Martinus de Caneto. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis [autgrafo].

1210 abril, 5. Monzn

1030

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona el castillo de La Camarena con todos sus derechos y perpetuamente a Pedro de Pomar, a condicin de hacer paz y guerra por el rey y no hacer ningn dao a l o a sus hombres. A. B. C. D. a. Carta partida con sello de plomo, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 363. ACA, Cancillera, Reg. n. 287, fol. 129r-v. Traslado de 1817 de A, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 359v-360v. Transcr. de A, IBARRA, Estudio, II, n. CXXXVI. Ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, p. 511.

Reg.: ACA, Varia de Cancillera, vol. n. 1: Inventarios y escrituras de los Templarios, fols. 67r y 81v (con dibujo en el margen del busto de un rey joven). IBARRA, Estudio, I, n. 335 (de A). SINUS y UBIETO, El Patrimonio Real en Aragn, n. 1.706, p. 128 (de B). Cit.: GUAL, Precedentes, p. 209, n. 114. CARUANA, Historia de la Provincia de Teruel, p. 51. UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, I, p. 333. GARGALLO, El Concejo de Teruel, I, p. 230. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, libenti animo et gratuita voluntate per nos et omnes successores nostros, damus, concedimus et laudamus tibi Petro de Po/mar et omni progeniei tue in perpetuum Castrum de la Camarena cum omnibus terminis et pertinenciis suis, cum montibus, planis, vallibus, torrentibus, cultis et incultis, cum salinis, cum aquis, pratis, pascuis, nemoribus, gar/ricis et cum omnibus

1089

Martn Alvira Cabrer

homi[ni]bus et feminis qui ibi habitaverint et cum omnibus aliis omnino juribus et causis ad prefatum castrum quoquomodo pertinentibus et debentibus pertinere, ita quod illud habeatis, teneatis et possideatis semper integre et quiete per / vestram propriam et francham et ingenuam hereditatem per secula cuncta, ad dandum, vendendum, impignorandum et ad vestras voluntates inde faciendas. Tali inde pacto quod cum castro predicto faciatis pacem et guerram contra sarracenos / et christianos quoslibet et cum quibus nos vel successores nostros guerram habere contigerit et quod de castro illo non exeat nobis vel hominibus nostris vel terre nostre aliquod malum vel dampnum unquam nec nos vel successores nostros inde guerreretis. Et si / nos vel successores nostros inde unquam guerreiaretis guerra manifesta sive saubuda essetis nostri traditores et possemus vos reptare de traditione. Si vero alia malefacta inferretis nobis vel hominibus nostris vel terre / nostre, restituatis illa infra triginta dies ex quo a nobis vel merino vel merinis nostris vel per nuncium aut nuncios nostros vel eorum aut per litteras nostras vel eorum inde fueritis requisito. Quod si non feceritis infra triginta dies pos/simus deinceps dicere malum inde vobis de corporibus vestris. Et ego Petrus de Pomar recipio a vobis domino meo Rege libere et voluntarius donationem istam sub predicta conditione, promittens per me et meos in perpe/tuum bona fide vobis et successoribus vestris quod cum castro predicto faciemus pacem per vos et guerram similiter bona fide et sine enganno contra mauros et contra christianos quoslibet et quandocumque et quociescumque cum eis guerram / contigerit vos habere et quod de castro predicto non exibit vobis vel hominibus vestris vel terre vestre aliquod malum vel dampnum unquam et quod vos inde non guerreiabimus unquam ullo tempore, et si de castro illo vos guerreiaremus guerra ma/nifesta sive saubuda essemus vestri traditores et possetis nos inde reptare de traditione. Si vero alia malefacta inde vobis vel hominibus vestris vel terre vestre inferremus et ea non habemus restituta infra trigin/ta dies ex quo inde dictum est requisiti essemus, possetis inde dicere nobis malum palam et manifeste de corporibus nostris. Datum apud Montem sonum, nonas aprilis, per manum Ferrarii notarii nostri, / Era M.CC.XL. octava. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Huius rei testes sunt: Garssias Romei. Arnaldus de Alascuno. Azcenarius Pardi. Martinus de Caneto. Petrus Sesse. Sanccius de Antilone. Blascus Romei. Petrus de Alcalano. Guillemus de Alcalano. Guillemus de Podio. Furtunius Valerii. Atto Orela. Gombaldus de Tramaceto. P[etrus] Moniz. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1753.

1210 abril, 6. Monzn

1031

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce haber recibido de Aimerico de Stuga, comendador del Temple de Zaragoza, lo estipulado por la acuacin de la moneda jaquesa que ste haba tenido a su cargo.

1753 Nota de IBARRA: Letra de Ferrer la suscripcin real y notarial, lo dems de Bononato. Carta partida por AB.CD.EF.GH. parte superior de las letras, corte ondulado. Agujeros para el sello.

1090

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

B. Copia s. XIV , AHN, Cd. 649-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, II, n. 342, pp. 398-399. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXXXVII. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 336. (B) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, recognoscimus / esse paccatos atque contentos in perpetuum a vobis dilecto nostro fratre Aymerico de Stuga, comendato/re Domus Milicie de Cesaraugusta, super1754 monete jaccense quam per nos aliquo tempore tenu/istis et quam assensu et voluntate et mandato nostro cudi fecistis sub forma et lege / et pensso a nobis satutis et iniunctis, videlicet ad legem et assagium trium denariorum in / argento ad racionem quaternalis denariorum de Navarra et obolos ad legem et assagi/um duorum denariorum in argento et ad raciones eiusdem quaternalis et quod in hoc opere / monete essent III marchos denariorum et quarta obolorum. Unde confidentes nos totum hoc bene et fi/deliter et legaliter esse factum secundum mandatum et voluntatem nostram corde bono absolvimus vos inde / et liberum et quietum facimus nunc et semper per nos et successores nostros, profitemur enim vos fratrem Aymericum nichil fecisse vel fieri mandasse in hac moneta nisi de mandato nostro, pro / certo scientes quod omnia que de exitibus predicte monete recipistis et habuistis aliquo modo dedistis et expedistis / et tradidistis pro voluntate et mandato nostro ita quod nichil apud vos penitus inde remanssit. Preterea infitemur cum hac publica scriptura quod de omnibus que recipistis et habuistis de salinis nostris Aragonie et de / herbatico et de ovibus et acap<ta>tis receptis et datis in denariis et quelibet blado et vino aliisque / exitibus universis quos per nos tenuistis et expendistis ullo modo sumus bene et suficienter paccati per nos / et nostros. De omnibus autem hiis supradicta et singula numquam nos vel nostri possimus de cetero vos vel Do/mum vel fratres Milicie Templi racione aliquam inquietare et sumus inde bono paccati et erimus semper / per nos et omnes nostros omnino. Data apud Montesonum, VIII idus aprilis, per manum Ferrarii notarii nostri, / Era M.CC.XL.VIII. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Guillemus de Cervilione. R[aimundus] Alamani. R[aimundus] de Castro vetulo. Garssias Romei. [2. Col.] A. de Alascuno. Acenarius Pardi. Petrus Sesse. Ato Orella. Guillemo de Podio. [3. Col.] Martinus de Caneto. Petrus de Pomar. Petrus de Alcalano. Sancius de Antilone. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1210 abril, 7. Monzn

1032

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona el judo de Zaragoza Salomn Avinelv, hijo de Cetrino, con todos sus bienes, libres y francos, a la Orden del Temple. [A]. Original con sello de plomo.

1754

En IBARRA sigue un espacio en blanco.

1091

Martn Alvira Cabrer

B. Traslado de 5 marzo 1235 con confirmacin de Jaime I, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 583, n. 72. In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, volentes et idoneum amicumque justicie reputantes ut ei que data sunt [et concessa sunt a] ffelicis / memorie domino Ildefonso Rege patre nostro et a nobis ipsis firmam semper et inconcussa permaneat et nullam possint occasione in irritum revocari, idcirco, ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, laudamus, concedimus et con[fir]mamus vobis / dilectis et caris nostris fratri P[etro] de Monte Acuto, venerabili magistro Milicie Templi in Hispania et Provincia, et fratri Guillelmo Catelli, comendatori de Monte sono, et fratri Aymerico de Stuga, Comendatori de Cesaragusta, et domui et fratribus Milicie in perpetuum omnia instrumenta que domino / patre nostro et nos fecimus domui Milicie de donacionem Salamonis Abinlevi judei, filii quondam etrini de Milice [?], et posterum suorum, sicut in ipsis instrumentis melius et plenius continetur. Preterea precibus intuitum et amore vestrum enfranchimus predictum judeum et uxore / eius et omnem posteritatem suam cum suam progenie cum filiis et uxore per secula cuncta ab omni facenda et demanda regali et vicinali, et eicimus eos et liberos facimus et quietos ab omni vicinitate et potestate de Algema judeorum [quod] inter suos fuerint et ita / quod sunt franchi, liberi, ingenui et inmunes ab omni questia, peyta, paria, precaria, tolta, forcia, prestito, pedido, servicio, bovatico, monetatico et secursu et exaccione et ab omni etiam oste et cavalcata earumque redempcione, ab omnique lezda, pedatico, portatico, pesso, men/suratico, usatico, tolta et consuetudine novis et veteris statutis et statuendis per totam terram nostram tam in mari quam in terra quam in stagno et in aqui dulci ubique cum omnibus rebus et mercibus suis quas secum duxerint vel portaverint vel per aliquos nuncios suos au/tem capitalarios miserint. Ita quod neque algema judeorum neque merinus, neque justicia, neque zahalmedina, neque baiulus, neque vicarius, neque judex, neque alcaldus, neque lecdarius, neque pedagiarius, neque senior, neque repositarius, neque maiordomus, neque eorum homo neque / aliquis alius homo noster vel alienus aliquid horum predictorum a predictis judeis vel posteris suis audeat exigere vel demandare vel ad horum aliquid dandum, faciendum vel solvendum eos distringere vel compellere ullo modo. Laudamus etiam et concedimus et confirmamus in perpetuum predictis / judeis et omni posteritate eorum omnia donativa et omnes hereditates et possessiones suas quas habent et tenet et habere debent alicubi in tota terra nostra et ea omnia que adquirere poterunt unquam de cetero emcione, pignore, adquisicione vel aliquo alio modo et omnia / etiam instrumenta que habent a nobis et a predecessoribus nostris vel aliquibus aliis personis, sicut melius dici et intelligi potest, ad eorum profectum et bonum. Ad hoc mandamus et statuimus ut liceat prenominatis judeis et posteris suis colligere semper et recuperare et etiam pignorare / omnia debita sua libere et integre et sine omni impedimento ubique ab omnibus debitoribus suis sicut in cartis quas inde mostrare poterunt plenius continebitur non obstante aliqua carta vel mandato vel stabilimento a nobis vel a merinis vel a balieo [ vel ] alio homine / nostro seu alieno facis vel faciendis aliquo modo, aliqua ratione vel causa. Ceterim volumus et statuimus quod judei predicti de ullo stabilimento vel coto quod judei de Cesaraugusta fecerint vel stabilierint inter se vel forte factum vel stabilimentum abent non teneantur / neque ad aliqua calonniam dandam vel coti solucionem pro violacionem ipsius
1755

1755

Frmula del traslado: Hoc est translatum bene et fideliter formam cuius series id est.

1092

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

compelli possint vel aliquatenus forciari. Volumus preterea et statuimus ut vos magister predicte et fratres Milicie Templi presentes et futuri non possint de predictis judeis unquam aliquid concambium / vel comutacionem facere, vel eos pro aliquibus alii judeis vel christianis aut sarracenis vel pro aliqua re desemparare unquam vel aliquatenus comutare. Tandem statuimus et mandamus firmiter quod nullus judeus neque aliquid algema judeorum audeat unquam dictos / judeos excomunicare vel super eos alathma mitere vel jactare aut interdictum vel ligamentum aliquod eis facere aut vendicionem vel empcionem alicuius rey prohibere, vel propter eos scolam vel sinagogam dimitere, vel ab oracione dessistere vel seperatim orare, vel in sinagoga tacere vel eos inde eicere aut negare eis vel prohibere sepulturam vel circuncissionem attempteret aliquo modo, aliqua occasione, aliqua ratione vel causa. Quicumque autem contra hanc cartam venire in aliquo attemptaret, iram / et indignationem nostram incurreret, insuper nobis pro pena mille morabetinos sino aliqua excusacione pectaret. Datum apud Monte sonum, VII idus Aprilis, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Bononato cum litteris emendatis / in linea .XIIII. ubi dicitur comutare, Era M CC XL Octava. Signum [espacio en blanco] Petri Dei gratia Regis Aragonum et comitis Barchinonensis. [1. Col.] Testes huius rey sunt: Garsias Romei. Arnaldus de Alascuno. Anarius Pardi. [2. Col.] Guillelmus de Cervilione. R[aimundus] Gauerandi. R[aimundus] Alamanni. Guillelmus de Petra alta. [3. Col.] Poncius Hugonis. Ato Orella. Artallus de Artusella. Martinus de Caneto. [4. Col.] Sancius de Antillone. Guillelmus de Alcalano. Petrus de Alcalano. Guillelmus de Podio. [5. Col.] Bernardus de Almenara maior. Pardus merinus. P[etrus] justiia Tirasonensis. Et multi alii1756.

1210 abril, 8. Monzn

1033

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio de Vallclara el judo de Zaragoza Josef Almeredi con sus hijos, parientes y descendientes y con sus bienes, todos exentos de impuestos. [A]. Original con sello de plomo. B. Traslado en regular estado, con rotos en la parte superior, arrugas en el centro y varias zonas borrosas, AHN, Clero, Escarp, carp. 1.006, n. 2.

Frmulas del traslado: S[lnea]num Iacobi Dei gratia Regis Aragonum et Regis Maioricarum, comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani qui prescripta laudamus concedimus et confirmamus appositum per manum P. de Sancto [Me]lione scriptoris mandato ipsius / per P. Sancii notario suo apud Cesaraugusta III. nonas marcii Era M CC LXX III. / Si[signo]nyal de Miguel Perez de Berbegal notario publico de aragoza que aquesta carta traslat de la original carta del Senior Rey Don Pedro, bullada con su bulla de plomo [segunt?] que en aquella mellyor e mas plenament se / contenya.

1756

1093

Martn Alvira Cabrer


1757 Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et [ Comes Ba]rchinone, attendentes et diligentius confidentes quod quondam specialiter [.] domui Valle clara fratribus eiusdem / [..] propter religionem et Dei servitia que ibi cotidie sunt, et cum quia nos [] edificamus, ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, damus, concedimus et laudamus in perpetuum eidem domui de Valle clara et abbati et fratribus eiusdem presentibus et futuris, [] iudeum [nostrum de Cesaragus/ta......] quidam Iucef Almeredi et filius suos Azacum et Azmel et uxores eorum et omnem posteritatem eorum cum uxorem et filiis unum scilicet [post a]lium in perpetuum cum omnibus rebus et possessionibus suis quos nunc alicubi habent vel quis [in] antea poterunt adipisci ullo modo ad habendum, / [te]nendum et possidendum eos libere et quiete et sine omni nostro nostrorumque retentu, sicut melius dici et intelligi potest, ad honorem Dei et comunem [utilitatem] domus predicte de Valle clara. Enfranchimus autem eidem domus et predictos judeos et uxores eorum et posteritatem eorum unum scilicet post alium / cum uxore et filiis in perpetuum ab omni fazcenda et demanda regali et vicinali, et eicimus eos et liberos facimus et quietos ab omni vicinitate et potestate de algema iudeorum inter quos fuerint, ita quod sint franqui, liberi, ingenui et inmunes ab omni questia, peita, paria, [pre]caria, forcia, / pedido, prestito, bovatico, monetatico, succursu et ab omni servitute, exactione et demanda, et ab omni oste / et cavalgada et earum redemptione, ab [omni quoque] lezda, pedatico, portatico, peso, mesuratico, usatico, tolta et consuetudine novis et veteris statutis et statuendis per totam terram nostram tam / in mari quam in terra quam in stagno et in aqua dulci [ubique] cum omnibus rebus et mercibus suis, quas secum duxerint vel portaverint vel per aliquos suos nuncios aut capitularios miserint, ita que neque aliemma iudeorum, neque merinus, neque iusticia, neque avalmedina, neque baiulus, neque vica/rius, neque iudex, neque alcaldus, neque senior, neque repositarius, neque maiordomus, neque lezdarius, seu pedagiarius, neque aliquis alius homo noster vel alienus aliquid horum a predictis iudeis audeat exigere vel accipere, vel eos ad horum aliquid dandum, faciendum vel solvendum compellere vel / distringere ullo modo. Item, laudamus, concedimus et confirmamus dictis iudeis in perpetuum cum donativa et omnes hereditates et possessiones suas quas habent et tenent et habere debent alicubi in tota terra nostra et ea omnia que ipsi adquirere poterunt unquam de cetero emptione, pignoracione, adquisitione / vel aliquo alio modo, et omnia etiam instrumenta que habent a nobis et predecessoribus nostris vel aliquibus aliis personis, sicut melius dici [et] intelligi potest, ad eorum profectum et bonum. Statuimus etiam quod si aliqua persona infima vel sublimis dictos iudeos forte robaret vel forciaret vel sua / eis per violenciam aufferret, autem in personis vel rebus occulte vel manifeste lederet, credantur eis ab omnibus super hoc, si inde questio aliqua mota fuerit, plano et simplici verbo sine aliquo sacramento. Mandamus etiam et statuimus ut liceat prefatis iudeis in perpetuum colligere semper et recuperare / et etiam pignorare omnia debita sua libere et integre et sine omni impedimento ubique ab omnibus debitoribus suis sicut in cartis quas inde mostrare potuerunt plenius continebatur, non obstante aliqua carta vel mandato aut stabilimento a nobis vel aliquibus aliis factis vel faciendis. Item, mandamus / quod nemo eos vel sua audeat pignorare, marchare vel detinere pro alieno debito vel delicto, nisi per se principales debitores aut pro aliis fideiussores fuerint manifesti. Item, volumus et statuimus quod iudeis predicti de ullo stabilimento vel

1757 Frmulas del traslado: Hoc est translatum ab originali instrumento scriptum in quo [...] [borroso]

1094

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

coto quod iudei inter quod fuerunt / fecerint vel stabilierint inter se vel forte factum aut stabilimentum habent non teneantur, neque ad aliquam caloniam dandam vel cotum per violationem ipsius compelli possint vel aliquatenus forciari. Volumus preterea et statuimus quod abbas vel fratres predicte domus presentes vel futuris / non possint de predictis iudeis unquam aliquod cambium vel comutationem facere, vel eos pro aliquibus aliis iudeis vel christianis vel sarracenis vel pro aliqua re desamparare unquam vel aliquatenus commutare. Tandem statuimus et ea quam possumus districtione mandamus quod ullus / iudeus neque aliquod algemma iudeorum audeat dictos iudeos unquam excommunicare, vel super eos alathma mittere vel iactare, aut interdictum vel vetamentum aliquod eis facere, aut vendictionem vel empcionem alicuius rei prohibere, vel propter eos scolam seu sinagogam dimittere, / vel ab oracione dessistere, vel seperatim orare, vel in sinagoga tacere, vel eos inde eicere1758, vel eis negare aut prohibere sepulturam vel circuncissionem, attempteret, aliquo modo, aliqua occasione, aliquam rationem vel causa. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo attemptaret / iram nostram indignacionem prorsus incurret et insuper dampno illato prius in duplum restituto ad plenum Mille morabetinos nobis pro pena sine aliqua excusatione pectaret, presenti carta in suo robore valitura et ulla alia facta vel facienda huic in aliquo unquam / contra ire valenti. Datum apud Montem sonum, .VI. dies Aprilis, per manum Ferrarii Notarii nostri, Era M.CC.XL. octava. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [1. Col.] Testes huius rei sunt: R[aimundus] Gaucerandi. R[aimundus] Alamanus. R[aimundus] de Castrovetulo. [2. Col.] Guillelmus de Cervilione. Guillelmus de Petra alta. Guillelmus de Sentelles. B[eren]g[arius] de Cervaria. [3. Col.] Garssias Romei. A[rnaldus] de Alascuno. Azcanarius Pardi. Martinus de Caneto. [4. Col.] Artallus de Artusella. Ato Orela. Sanccius de Antilone. Guillelmus de Podio. [5. Col.] P[etrus] de Alcalano. G[uillelmus] de Alcalano. Jordanus de Petra alta. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1759.

1210 abril, 9. Monzn

1034

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede a la villa de Canfranc los puertos de Bages y de Genebres y confirma sus antiguos trminos.

1758 1759

vel eos inde eicere, interlineado.

Frmulas del traslado: Sig[signo]num Dominici Vincencis qui hoc translatum scripsit fideliter et transtulit verbo ad verbum de originali bullata. / Sig[signo]num qui hanc translatis testis est. Sig[signo]num Laurencii de Medina qui huius translati testis est. Dominicus Garbi capellanus Sancti Antoni qui huius transllati testis. / Ferrarius preceptum domus Sancti Antoni qui huius transllati testis est.

1095

Martn Alvira Cabrer

[A]. Original con sello. B. Copia de 10 septiembre 1293 certificada por tres notarios de Jaca, AM Canfranc, sign. 0/2. a. Ed. L. BOYA Y SAURA, El Archivo de Canfranc. Inventario y Documentos, Huesca, Imp. Martnez, 1972, p. 22, n. II. Reg.: BOYA Y SAURA, El Archivo de Canfranc, p. 9, n. II. GAY, Documentacin medieval en archivos municipales aragoneses, p. 351. (a) 1760Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes / Barchinonensis, intendentes augmento et melioramento ville nostre de Campo Franco, damus, concedimus et laudamus hominibus / ipsius ville presentibus et futuris in perpetuum et eidem ville de Campo Franco pro terminis perpetuis assignamus portus / illos quy vocantur Bavuer1761 et Genebres, ita quod hos portus cum omnibus que in eis sunt et erunt habeant pro / suis propriis terminis in perpetuum villa et homines de Campo Franco qui ibi sunt et erunt unquam per secula cuncta. Volu/mus itaque et mandamus firmiter quod nullus homo vivens atque1762 femina audeat unquam pascere aliquid bestiarium / vel ganatum vel aliquid ademprivum habere in predictis portibus, nisi habitatores de Campo Franco presentes et / futuri solummodo et non alii aliqui unquam sine licentia et voluntate illorum. Preterea laudamus et confirmamus ville et hominibus / de Campo Francho omnes suos terminos antiquos sicut unquam eos melius habuerunt et plenius tenuerunt. Mandamus / ergo firmiter quod in terminis eorum antiquis vel in istis novis quos eis nunc donamus nullus infanonus neque aliquis / <aliquis> [sic] alius audeat eis facere aliquod impedimentum vel disturbium ullo modo vel eos super hiis unquam in aliquo forciare. / Quod quy faceret iram nostram semper haberet et insuper nobis pro pena Mille solidos sine aliqua excusatione pectaret. / Datum apud Montem sonum, .V.. Idus Aprilis, per manum Ferrerii notarii nostri, Era M.CC.XL. octava. Testibus et presentibus: / Garsia Romei. Aenario Pardi. P[etro] de Alcalano. G[uillelmo] de Alcalano. G[uillelmo] de Podio. Martino de Caneto1763. Pardo, merino. Philipo / de Bescos, merino Jaccensi. Et multis aliis. / Signum [espacio en blanco] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. / Ego Ferrarius, notarius domini mei Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1764.

Frmula del traslado: Hoc est translatum bene et fideliter factum secundum formam originalem cuiusdam littera [sic] (a) domini Regis sigillo pen/denti sigillata cuius tenor talis est.
1761 1762 1763 1764

1760

Bauer, a. neque, a. Canton, a.

Frmula del traslado: Sig[signo]num Petri Aldegarii publici Jaccensis notarii, qui hoc translatum cum suo originali comprobavit et verum ac legi/timum ipsum invenit in cuius rey testimonium subscripsiit. / Sig[signo]num Michaelis Callaquis publici notarii Jaccensis notarii, qui hoc translatum cum suo originali / comprobavit et verum ac legitimum ipsius invenit

1096

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1210 abril, 12. [Monzn]

1035

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, declara voluntario el auxilio militar de los hombres de Tarragona y asegura no tener la intencin de forzar el alistamiento de los vecinos sin el acuerdo del arzobispo. Cit.: OLIVER, Historia del Derecho en Catalua, I, ap. III, p. 397 (cita errnea). MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 541 (confundiendo el doc. de OLIVER con otro de 17 septiembre 1213).

1210 abril, 13. Monzn

1036

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio de Sigena un hombre de Berbegal, llamado Pedro de Avorta, con toda su familia y libres de todo tributo. [A]. Original con sello pendiente, AMSI. Fot. de A, FFLZ, Departamento de Historia Medieval, Fondos del antiguo CEMA, Caja de Sigena, doc. S. 42. B. Copia de 1695, AHPH, Fondo de Sigena, S-38: Libro que contiene los transumptos ms principales de los derechos y provechos de la Real casa de Sixena, H.9., pp. 169-170. C. Copia s. XVIII, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, leg. 8.127 (ant. 132/1): Visitas al Monasterio de Sigena, n. 6, I, H.9, pp. 234-236. D. Transcr. casi completa PANO, Santa Mara de Sijena. Humilis Soror, III: Parte Documental, n. 52 (de A). a. Ed. de A, DELAVILLE-LE ROULX, Cartulaire, II, n. 1.343, pp. 114-115. b. Ed. de A, UBIETO, Documentos de Sigena, I, n. 58, pp. 97-98. Noticia de 1676, AHPH, Fondo de Sigena, S-39: Cabreo del ao 1676, N.3., n. 1.110, fol. 394r (data 1248). Reg.: MIRET, Itinerario, III, p. 511. IBARRA, Estudio, I, n. 337 (de a). PANO, La Santa Reina Doa Sancha, p. 110, n. 66. Cit.: PANO, Real Monasterio de Santa Mara de Sijena, n. 52, p. 206. (A-a) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, ob remedium anime nostre et parentum meorum, per nos et omnes successores nostros, damus, concedimus et laudamus vobis dompne Ozende, venerabili priorisse Sexene, et per vos domui et conventui de Sexena et successoribus vestris unum hominem nostrum in Berbegal nomine Petrum de Avorta1765 et uxorem suam, et totum capemansum in quo habitat, et omnes successores eius in perpetuum unum scilicet post alium cum uxore et filiis et omnibus rebus et possessionibus eorum qui in ipso capitemanso habitaverint per secula cuncta. Enfranchimus autem vobis predicte domui in perpetuum predictum hominem et omnes posteros unum post alium, ut dictum est, cum omnibus bonis eorum ab omni oste et cavalcata earumque redemptione et ab omni questia, peita, paria, precaria, prestito, pedido, tolta, forcia, servitute, vicinitate et censu et usatico

in cuius rey testimonium suscripsit. / Sig[signo]num Geraldi Ademarii publici Jaccensis notarii, qui hoc translatum scripsit IIII. Idus Septembris Era / M.CCC.XXX.
1765

Auvorta, D.

1097

Martn Alvira Cabrer

malo et ab omni fazcenda et demanda et exactione regali et vicinali et ab omnibus aliis que dici vel nominari possent, ita quod vobis et domui de Sexena semper faciant et facere teneantur ea que nobis vel aliqui ergo pro nobis facere debent unquam ullo modo. Mandamus ergo firmiter et statuimus quod aliquis merinus vel iusticia vel ahalmedina vel saio vel portarius vel senior vel repositarius vel maiordomus vel aliquis alius homo noster vel alienus non possit nec audeat unquam a predictis exigere vel demandare quicquam de hiis a quibus eos perpetuo enfranchimus, vel eos ad ea vel eorum aliquid dandum, faciendum vel solvendum compellere vel distringere ullo modo. Quod quidem qui facere attemptaret iram nostram semper haberet et insuper mille morabetinos nobis pro pena vel aliqua excusatione portaret. Datum apud Montemsonum, idus1766 aprilis, per manum Ferrarii notarii nostri, Era M. CC. XL. octava. Signum [signo] Petri1767 Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: frater Guillelmus de Roda, capellanus domini regis. Frater Petrus, comendator de Sexena. Guillelmus de Alcalano. Marcho Ferriz. Rodericus de Liana. Assallitus de Gudal. Atto Orela. Bertrandus de Novals. Poncius de Eril. Sanccius de Orta. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius1768 domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1210 abril. Monzn

1037

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, cede el castillo y la villa de Cuarte a Ramn de Oliva, Pedro de Beceons y a su esposa Isabel y sus descendientes. B. Copia en papel, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 24, 2. C. Copia simple s. XVI, ACGZ, 3/17. a. Ed. de C, A. CANELLAS LPEZ, Diplomatario medieval de la Casa de Ganaderos de Zaragoza , Zaragoza, Real Sociedad Aragonesa de Amigos del Pas, 1988, n. 3, pp. 51-52. (a) In Cristi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, corde bono et animo grato, per nos et omnes successores nostros, damus, concedimus, laudamus et cum hoc publico instrumento perpetuo valituro corporaliter tradimus tibi Raymundo de Oliva et tibi Petro de Beceons et uxori tue Isabel et filiis tuis et omni progeniei et posteritate vestre in perpetuum castrum nostrum et villam de Quart cum omnibus terminis et pertinentiis suis, cum hominibus et feminis tam cristianis quam mauris omnibus qui ibi sunt vel erunt aut esse potuerunt unquam, cum aquis, rivis, fontibus, montibus, planis, torrentibus, cultis et incultis, heremis et populatis, pratis, pascuis, pascheriis, herbaticis, venationibus, lignis, bardenis, garricis sive carrascalibus et arboribus cuiuslibet generis,

1766 1767 1768

idibus, a. Petrus, b. notarii, b.

1098

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

cum placitis, firmamentis, municionibus, justiciis et caloniis et redditibus et exitibus quibuslibet, et expletis ei cum omnibus omnino aliisque ad dictum castrum et villam pertinent et pertinere debent et omnibus que in eis aliquo iure aliquo modo vel aliqua ratione habemus, tenemus et accipiamus aut habuimus, tenuimus et accipimus nunquam nos vel nostri predecessores, ita quod hec supradicta singula et universa vos et vestri habeatis plenarie, teneatis potenter et iure hereditario possideatis per secula cuncta integre et in pace per vestram hereditatem propriam, francham, liberam, quietam, ingenuam et inmunem ad dandum, vendendum, pignorandum, conmutandum et ad omnes alias voluntates vestras inde libere et perpetuo faciendas sine ullo nostro nostrorumque retentu et sine vinculo et contradictione cuiuslibet viventis persone, sicut melius et plenius dici intelligi aut excogitari potest, ad vestrum conmodum et vestrorum. Acepimus autem a vobis pro hac donatione dua milia morabetinorum alphonsinorum boni auri et justi ponderis quos omnes tam de manu vestra recognoscimus recepisse, ita quod nichil apud vos remansit indebitum, unde renunciamus exceptioni non numerate pecunie. Si vero hec supradicta que vobis predictis damus plus valent nunc vel in antea plus extimari poterunt, totum illud quicquid sit aut quantumcumque sit vobis et vestris successoribus damus et difinimus ex toto ut illud semper ex nostra donatione habeatis et neque nos neque nostri neque aliqua alia persona vivens possimus contra vos vel vestros deinceps inde questione aliquam suscitare. Promittimus autem quod nos et nostri erimus vobis et vestris semper de hiis omnibus custodes et defensores contra cunctas personas bona fide. Preterea sciendum que in hac donatione ex assensu nostrisque partis talis conditio facta est et aposita et publice, ut neque firmata, ut si ab hac die usque ad proximum festum Sancti Michaelis et ab eodem festo usque ad unum annum continue completum vos vel vestri predictos morabetinos boni auri et justi ponderis nos vel nostri habuerimus persolutos, recuperemus et habeamus predictum castrum et villa de Quart cum omnibus que ad illum pertinent ullo modo libere et sine omnium questione in pace. Qua re autem ab illa hora in antea vos et vestri habeatis hec omnia libere et potenter per vestram hereditatem, et hec conditio nobis vel nostris valere vel vobis obesse ultra non possit aliqua ratione. Datum apud Montesonum, mensis aprilis, per manum Ferrarii notarii nostri, Era M.CC.XL. octava, anno Dominice Incarnationis M.CC.X. Sig[signo]num Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Huius rei testes sunt principales visores et auditores: Garsias Romei. Eximinus Cornelii. Petrus de Alcalano. Fortunius Aznariis de Tirasona. R[aimundus] de Castroveteris de Pallars. Arnaldus de Alascuno. Acenarius Pardi. Atto Orelie. Assallitus de Gudal. Petrus Gotier, maiordomus Aragonum. Pardus merinus. P[etrus] justitia Tirasone. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et era prefixis.

1210 abril, 17. Corbins

1038

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, devuelve a Berenguer de Puigverd el castillo y la villa de Olivella, que injustamente haban posedo su padre Alfonso el Trovador y l mismo. B. Copia s. XV, AHN, Cd. 1192-B: Privilegia Apostolica de Santes Creus o Privilegios pontificios y reales de Santes Creus, fols. 44v-45v.

1099

Martn Alvira Cabrer

[C]. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXXXIX (n. repetido por error y falta el doc.). Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 338. IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 68. In Christi nomine. Sit notum cunctis presentibus et futuris quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, cognoscentes et pro certo scientes quod dominus Ildefonsus Illustris Rex bone memorie pater noster iniuste et sine competenti rattione habuerat a Gombaldo de Olivegia et per vim vendi fecerat ab eo et per violenciam et eidem abstulerat Castrum et Villam Olivella, cognoscentes <est> et considerantes quod nos qui ratione ipsius domini Regis patris nostri possessioni illius Castri et ville successamus et idem Castrum diu possederamus contra ius et rationem egisse manifeste, cognoscentes eciam quod dictum castrum de iure pertinebat et pertinere debebat ad Berengarius de Podio viridi et suos, idcirco bono animo et spontanea voluntate predictum Castrum et villam de Olivella cum militibus et hominibus suis et feminis, et cum omnibus terminis et pertinenciis suis, heremis et populatis, et cum honoribus et possessionibus suis, cum paschis, pratis, aquis, nemoribus, molendinis, furnis, censibus, usaticis, ademprivis et consuetudinibus, placitis et firmamentis, et cum omnibus et que pertinebant vel pertinere debebant ad idem castrum de Olivella tempore ipsius Gombaldus de Olivegia, et cum omnibus eciam melioramentis et augmentis que facta sunt in dicto Castro et villa de Olivella et suis terminis tempore patris nostri prememorati et nostro reddimus et restituimus, et cum hoc presenti scripto perpetuo duraturo damus, laudamus, concedimus et confirmamus in perpetuum tibi Berengario de Podio viridi et tuis et de nostro iure et dominio in vestrum tradimus dominium et potestatem, cum omnibus prescriptis et singulis que ad idem Castrum pertinet vel pertinere debent aliquo jure vel aliqua racione. Tali modo quod predictum Castrum et villam de Olivella cum omnibus sibi pertinentibus vos et vestros omnes semper habeatis, teneatis, possideatis et expletis per vestrum franchum et proprium et ingenuum alodium et inmunem et liberum pro secula cuncta, sicut unquam melius et plenius Castrum illud habuit et tenuit et possedit predictus Gombaldus de Olivegia et post eundem dominus Rex pater noster et nos. Habeatis eciam vos et vestri Castrum predictum cum suis omnibus et jure hereditario possideatis in perpetuum in pace et quiete prout vestrum proprium alodium ad omnes vestras vestrorumque voluntates faciendas, ad dandum videlicet comutandum, vendendum, impignorandum seu quocumque modo voluistis alienandum, sine omni nostro nostrorumque retentu <retentu>, sicut melius et plenius et utilius dici vel nominari aut excogitari potest, ad vestrum et vestrorum profectum et utilitatem. Datum in Corbinis, .XV. kalendas Mayy anno Dominice Incarnacionis .M..CC.. Decimo. Signum [signo] Petri Dei gracia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Huius rei testes sunt: Ugo de Turrerubea. Guillelmus de Guardia. Guillelmus de Cervilione. Raymundus Gaucerandi. Guillelmus Arnaldi de Sancta Fide. Berengarius de Fluviano. Berengarius de Espalargis. Arnaldus de Saga. Ugo de Mataplana. Raymundus de Montros. Bernardus de Conesa. Assalitus de Gudal. Poncius de Eril. Ffurtunius Aznariz. Sanccius de Orta. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis hoc scripsit loco, die, mense et anno prefixis.

1100

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1210 abril, 23. La Seu dUrgell

1039

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede privilegio de exencin e inmunidad de lezda, peaje y portazgo a los hombres de La Seu dUrgell, les otorga la proteccin real y ordena a sus oficiales que castiguen a quienes lo incumplan. B. Copia s. XIII de A, ACSU, Liber Dotaliorum Ecclesie Urgellensis, I, n. 1.031, fol. 292r. [C]. Copia perdida de A de 29 de noviembre de 1505 en confirmacin del privilegio dado por Germana de Foix como lugarteniente de Fernando el Catlico. D. Copia de 20 de junio de 1586 en confirmacin del documento anterior de Juan de Ziga, como capitn general del Principaldo de Catalua y de los condados de Rossell y Cerdanya, ACA, Cancillera, Reg. n. 4.713, fols. 200v-201v, numeracin antigua fols. CLXXXXVIIv-CLXXXXVIIIv. E. Copia s. XV, AHNA, Llibre de la terra dAndorra, fols. 75r-78r. a. Ed de D, F. VALLS TABERNER, Franqueses i Usances de la Ciutat dUrgell, Estudis Universitaris Catalans, XII (1927), pp. 163-177, esp. p. 166-167, n. 1. b. Cit. y ed. fragmentaria C. BATLLE I GALLART, La Seu dUrgell medieval: La ciutat i els seus habitants, Barcelona, 1985, pp. 30-31. c. Ed. de E, J. BAIGES I JARDI, El Llibre de la terra. Un llibre de privilegis, Andorra, Ministeri dAfers Socials i Culturals del Govern dAndorra, 1997, n. 17, pp. 154-156. (a) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, per nos et per homnes successores nostros, infranquimus et 1769 liberos et immunes facimus vos omnes homines habitatores de Sede Urgelli, tam clericos quam laicos, tam viros quam mulieres, tan parvos quam magnos, tam futuros quam presentes, et homnes successores vestros in perpetuum cum omnibus rebus et mercibus vestris habitis et habendis ab homni lezda, pedatico, portatico, passatico, ostatico, tolta et consuetudine novis et veteris, statutis et statuendis, per totam terram nostram, tam in mari quam in terra, tam in stagno quam in aqua dulce, ubique. Nullus ergo de gratia nostra unquam confidere volens unquam audeat a vobis vel a rebus aut mercibus vestris propiis quas vobiscum duxeritis1770 per aliquos nuncios aut cathalanos1771 vestros transmiteritis exigere vel accipere unquam hec predicta vel eorum aliquid dandum solvendum compellere vel distorquere ullo modo1772. Preterea recipimus sub nostra speciali protectione, securitate, custodia, emparantia et ducatu vos et omnia bona vestra mobiliam et inmobiliam et se moventia, habita et habenda, ita quod sitis salvi et securi ab omni dampno et gravamine immunes et penitus alieni cum omnibus rebus et possessionibus vestris per omnia locha nostre dominationis et omnium amicorum1773 [sic]

1769 1770 1771 1772

et francos, c. vel portaveritis, c. captallerios, c.

a quibus vos perpetuo enfranquimus, aut vos vel vestri aliqua ad hec vel ad hoc aliquid dande pro solvende compellere vel distringere ullo modo, c.
1773

hominium amicorum, c.

1101

Martn Alvira Cabrer

nostrorum in terra videlicet mari, stagno et aqua dulci. Nemo igitur sit ausus unquam vobis vel rebus vestris aliquibus aliquod damnum vel gravamen seu lesionem inferre, dummodo parati sitis respondere in jure cuilibet de vobis querimoniam proponenti nec sit ausus quisquam aliquem ex vobis vel res ipsius pignorare, marcare, impedire vel detinere alicubi pro alieno debito vel delicto nisi pro se principaliter debitor fuerint. Mandamus itaque precipientes firmiter et districte universis vicariis, baiulis, merinis, justiciis, almedinis, judicibus, alcadinis, juratis totius terre nostre substitutis et substituendis et aliis universis et singulis hominibus nostris presentibus et futuris quod vos et vestra omnia bona tanquam nostra propria et specialia manutenere aut ubique fideliter observent et deffendant et a nullo molestari permittant, et omnia jura vestra faciant vos habere integre et quiete. Et hanc cartam nostram et omnia que in ea continentur custodiant firmiter et ab omnibus faciant semper inviolabiliter observari. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo attemptaverint, iram nostram et indignationem prorsus incurreret et super dampno illato per prius in duplum plenarie restituto pena mille aureorum a vobis [sic] sine aliquo remedio ferietur, presenti privilegio nichilominus in sue firmitatis perpetuo robore valituro. Datum apud Sedem Urgelli, nona chalendas madii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scriptum a Bononato, anno Dominice Incarnationis M. CC. decimo. Sig[signo]num Petri Dey gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Guillermus de Cervaria. Guillermus Raymundi senescalcus. Guillermus de Petra alta. Guillermus de Podio 1774. Pontius de Sancta Fide. B[ernardus] de Portella. Guillermus de Callers. Bertrandus de Saga. B[ernardus] de Portella. Raymundus de Castroveteri. Raymundus de Enveig.1775. Furtunius Asnaris1776. Sancius de Orta. Marcus Ferriz. Bernardus de Belloc1777. Guillermus1778 de Belloc. Poncius de Castilione. Et multi alii. Signum [signo] Bonanati, qui mandato domini regis et Ferrarii notarii sui hoch scripsit loco, die et anno prefixis.

1210 mayo

1040

Arsendis de Sadaone, su hija Estefana y sus hijos Ramon, Arnau y Pere, confirman la donacin de una via a Dola, abadesa del Pedregal, y a su monasterio hecha por el rey Pedro el Catlico. A. Arch. Colegiata de Tamarite, n. 5 (solicitado, pero no consultado). Reg.: ARCO, Noticia de algunos documentos interesantes, n. 5, p. 8. [Testigos] Berenguerii de Pradell. Guillelmus de Florejacis. B. Alegret.

1774 1775 1776 1777 1778

Bernardus de Podioviridi, c. Atto Oreylla, c. Adzuaus, a. maiordomus, c. Bertrandus, c.

1102

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1210 mayo, 12. La Seu dUrgell

1041

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede la exencin de impuestos a los cannigos y clrigos de La Seu dUrgell y ordena a sus oficiales que hagan cumplir dicho privilegio. A. ACSU, Privilegios reales, ao 1210. In Christi nomine. Sit notum cunctis presentibus et futuris quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, damus et concedimus et hanc franchitatem / indulgemus in perpetuum vobis omnibus Canonicis et aliis universis Clericis Sedis Urgellis presentibus et futuris quod nunquam de cetero donetis vel dare / teneamini aliquam lezdam vel mensuraticum ad vestro blado proprio, quod deferri facietis ad vendendum aliquam apud Podium Ceritanum. Constituimus / ergo et mandamus firmiter omnibus Baiulis et Vicariis statutis et statuendis et aliis hominibus nostris quod hanc franchitatem et donationem fideliter observent / et ab omnibus ubique faciant inviolabiliter observari, et quod nunquam vos aut nuncios vestros qui bladum illud portaverint ad dandum aliquid ratione lez/de et mensuratico possint vel audeant compellere aut modo aliquo forciare. Quicumque autem contra hoc tenere [?] venire attemptaverit, iram et indignationem nostram / semper et incurret et insuper dampno illato prius plenarie in duplum restituto pena Centum aureorum a nobis proculdubio feriretur. Datum apud Sedem Ur/gellensem, .II. Idus mayy, per manum Berengarii de Olzina Notarii nostri, Anno Domini .M..CC.. decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [Signo] Ego R[aimundus], Dei gracia Tarrachonensis archiepiscopus, confirmo1779. [1. Col.] Huius rei sunt testes: Guillelmus de Cervaria. Guillelmus de Petra alta. [ 2. Col. ] Raimundus de Castro veteri. Guillelmus de Lordano. Petrus de Mediano. [3. Col.] Bernardus de Aragay. Arnaldus de Aragay. Et multi alii. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Berengarii de Olzina Notarii eiusdem hoc scripsit loco, die et anno prefixis.

1210 mayo, 12. Letrn

1042

Inocencio III ordena al arzobispo Ramon de Tarragona y sufragneos que consideren catlicos a Durn de Huesca y sus compaeros. B. C. a. b. c. d. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fols. 21-22, n. 78. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 229. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 450. Ed. PL, 216, cols. 274-275. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 154. Ed. F. BOSQUET, Innocentii III Epistolarum libri quatuor, regestorum XIII. XIV. XV. XVI. ex ms. bibliothecae collegii Fuxensis Tolosae, 2 vols., Toulouse, 1635, lib. XIII, n. 78, p. 73.

1779

Autgrafo.

1103

Martn Alvira Cabrer

e. Bullarium Romanum, III, p. 246. f. Ed. fragmentaria RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1210, n. 18. g. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 433, pp. 460-462. Reg.: POTTHAST, n. 3.998. Cit.: SMITH, Innocent III, pp. 257-258.

1210 mayo, 12. Letrn

1043

Inocencio III ordena a los arzobispos Berenguer de Narbona y Ramon de Tarragona y sus sufragneos que no se moleste a Durn de Huesca ni a Guilhem de Sant Antonin, que han abjurado de sus errores. B. a. b. c. d. e. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 16v, n. 62. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 440. Ed. PL, 216, col. 256. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 154. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XIII, n. 63, p. 57. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 434, pp. 462-463.

Reg.: POTTHAST, n. 3.999. Cit.: RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1210, n. 18. SMITH, Innocent III, p. 258.

1210 mayo, 12. Letrn


a. Ed. PL, 216, col. 274. b. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 438, p. 468. Reg.: POTTHAST, n. 4.003. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 258.

1044

Inocencio III exhorta a Durn de Huesca y sus compaeros a permanecer en la fe catlica.

1210 mayo, [med.]. Pmias/Pamiers

1045

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, se rene con Raimon VI de Tolosa, Raimon Roger de Foix y Simon de Montfort para tratar sobre la paz entre ste y el conde de Foix. No se alcanza ningn acuerdo. PVC, Testimonios, n. 178, 146 y trad. p. 64, n. 2 (data). Cit.: MIRET, La Expansin, p. 54. HGL, 3. ed. VI, p. 326. MIRET, Itinerario, III, pp. 512-513, esp. p. 513 (data 15 abril-10 junio). IBARRA, Estudio, Itinerario 1210 (antes fin. abril). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 341-342. MAC, Les comtes de Toulouse et leur entourage, Thse de Doctorat, III, Dplacements de Raimond VI, [p. 5]. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 110. SMITH, Innocent III, pp. 88-89.

1210 mayo, [med.]. Tolosa

1046

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, acude a Tolosa en compaa del conde Raimon VI.

1104

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

PVC, Testimonios, n. 178, 146 Cit.: GUBIN Y MAISONNEUVE, trad. PVC, p. 64, n. 2 (data). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 342. MAC, Les comtes de Toulouse et leur entourage, Thse de Doctorat, III, Dplacements de Raimond VI, [p. 5].

1210 mayo [med.]. Portel/Portet-sur-Garonne

1047

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, se entrevista con el legado Arnau Amalric y con Simon de Montfort y les solicita que se establezca una tregua con el conde de Foix hasta la Pascua del ao siguiente (18 abril 1211). GTUDELA, Testimonios, n. 167, laisse 45, vv. 7-11. Cit.: HGL, 3. ed. VI, p. 327. MIRET, Itinerario, III, pp. 512-513, esp. p. 513 (data 15 abril-10 junio). GUBIN Y MAISONNEUVE, trad. PVC, p. 64, n. 2 (data). IBARRA, Estudio, Itinerario 1210 (antes fin. abril). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 345-346 (y datacin). SMITH, Innocent III, p. 89.

1210 mayo [med.-fin.]. Montreal/Montral

1048

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, se rene con Pire Roger de Cabaretz, Raimon de Trme y Aimeric de Montreal, vasallos del vizconde de Besirs y Carcassona, quienes le ofrecen prestarle homenaje y hacerse vasallos directos suyos. El rey exige a cambio la entrega de varios castra, incluido Cabaretz. No se llega a un acuerdo. PVC, Testimonios, n. 178, 148-149 y trad. p. 64, n. 2 (data). JAIME I, Testimonios, n. 37, cap. 8. Cit.: MIRET, La Expansin, p. 54. HGL, 3. ed. VI, pp. 326-327. MIRET, Itinerario, III, pp. 512-513, esp. p. 513 (data 15 abril-10 junio). IBARRA, Estudio, Itinerario 1210 (antes fin. abril). VENTURA, Pere el Catlic, pp. 139-140. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 346-347 (y estudio). ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 110. LABORIE, Les itinraires du roi Pierre II dAragon, I, pp. 118-1191780.

1210 junio

1049

Gran expedicin de la flota almohade, al mando del jeque Ab l-Ul, to del califa alNsir y almirante de la escuadra califal, contra la costa catalana. IBN `IDR AL-MARRKUS, Kitb al-Bayn al-mugrib, Testimonios, n. 334, p. 115. Cit.: H UICI , Estudio, p. 21. B AYERRI , Historia de Tortosa y su comarca , VII, pp. 113-114. VENTURA, Pere el Catlic, p. 138. GUAL, Precedentes, p. 210. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 174. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 62. SMITH, Innocent III, p. 90.

1780

El rey seguira en compaa del conde Raimon VI de Tolosa (Ibidem).

1105

Martn Alvira Cabrer

1210 junio, 1

1050

Guillem de Cervera y Ramon de Montcada, en nombre de Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, arbitran el pleito entre los sarracenos de Benifallet y Miravet, de una parte, y Bernat de Pinol y su hermano Arnau, de otra, sobre los lugares de Ligem y Mollet, en el trmino de Benifallet. B. Copia s. XIII , ACA, GPC, vol. 115: Cartulario de los Templarios de Tortosa , n. 246, fol. 75r-v. Reg.: PASQUAL, Sacrae Cataloniae, I, fol. 281v (ref. Orden de San Juan, lib. 86, arm. 4, fol. 70, p. 1, letra A). Cit.: FOREY, The Templars, p. 30. BISSON, FA, I, p. 266. Post multas contenciones [et] placita diucius agitata inter saracenos de Benifaleto et Mirabeti ex una parte, et Bernardum Pinol et fratrem suum Arnaldum Pinol ex parte altera, in posse Guillelmi de Cervaria et Raymundi de Monte catano, scilicet super illa duo locca que sunt in termino de Benifaleto nomine Ligem et Molled, que duo loca Raymundo de Monte catano et Guillelmus de Bono astro, nostres vicem domine Regine in De[r]tosa, olim habebant stabilita ad Bernardum de Pinol et ad fratrem suum Arnaldum de Pinol, sicut in cartis eorum dicit et resonat, tamen visis et auditis rationibus utriusque partis et benigne inspectis, et quia supradicta duo loca fuerant herema per .XXX. annos et plus, et Bernardus Pinol et Arnaldus frater eius habebant supradicta duo loca bone plantata et arrabazata et meliorata, Ego supradictus Guillelmus de Cervaria et Ego Raymundus de Monte catano quisque nostrum per nos et per totum senioraticum Dertosse, tamen cum consilio venerabilis Gombaldi Dei gratia Dertusensis episcopi et domini Poncii prioris et Arnaldi Garideli et Girberti et Hominis Dei et Johannis de Podio et Guillelmi Morages et Guillelmi Jordani, vidimus et cognoscimus quod totum illud stabilimentum quod Raymundum de Monte catano et Guillelmus de Bono astro, auctoritate domine Regine, olim de supradictis duobus locis fecerunt Bernardo Pinoli et fratri suo Arnaldo Pinol, sicut in cartis eorum dicit et resonat, est factum ad utilitatem domini Regis et omnem senioraticum Dertose. Idcirco, in Dei nomine, Ego Guillelmus de Cervaria, per me et per dominum Regem, et Ego Raymundus de Monte catano, quisque nostrum per nos et per totum sinoraticum Dertose, nunc et in perpetuum confirmamus et laudamus et reddimus et concedimus et damus vobis Bernardo Pinol et fratri vestro Arnaldo Pinol et omni progenie atque posteritati vestre ad bene laborandum et ad bene excolendum et meliorandum supradicta duo loca Ligem et Moled cum ingressibus et egressibus eorum directis et pertinenciis omnibus cultis et heremis et cum terra culta et herema et cum olivis, ficulneis, et cum omnibus aliis diverssorum generum arboribus que ibi sunt et ereunt, et ut melius dici, scribi et excogitari posset, ad vestram utilitatem et salvamentum et bonum intellectum atque vestrorum, sicut in presenti, per secula cuncta damus surpradicta duo loca ad bene laborandum et meliorandum et inpeltandum vobis et vestris. Tali videlicet pacto quod deinceps vos et vestri per secula cuncta supradicta duo loca, sicut superius dictus comprehenssa sunt, habeatis, teneatis, posideatis et expletetis secure, potenter et integre sicut vestram bonam et propriam adquisitione omni tempore, et quod supradicta duo loca bene laboretis et rabacetis et inpeltetis et plantatis et melioretis, et omnibus fructus et expletis et redditibus que Deus ibi dederit donetis annuatim et in perpetuum nobis et senioratico Dertose quartam partem fideliter et sine dolo in predicto honore, intus fine aliqua misione nostra et dominorum Dertose, post .XXX. autem dies ex quo in nobis vel in senioribus Dertose fatigati fueritis. Liceat vobis et vestris omnem supradictam donacionem cum

1106

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

omnibus melioramentis qui ibi feceritis vendere et inpignorare sive alienare vestris consimilibus, si Nos noluerimus retinere per comuni precio, salva / tamen semper nostra quarta parte et dominorum Dertose et jure et dominio et repulsa .XXX. dierum. Et ego Guillelmus de Cervaria et ego Raymundus de Monte / catano quisque nostrum per nos et per omnes senioraticum Dertose convenimus quisque nostrum in solidum omnia supradicta et singula salvare et defendere et garire ab / omnibus personis, et facere, tenere et habere semper in sana pace vobis dictis Bernardo Pinol et Arnaldo Pinol et omnibus vestris. Actum est hoc kalendis Juniis Anno Dominice Incarnacionis .M..CC..X.. Ego Gombaldus, Dertusensis episcopus, quoque [signo]. Signum [Signo] Poncii prioris Dertuse. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Ego Berengarius de Olzina, notarius domini Regis, signum domini Regis aponi feci et propria manu subreponatur ipso scripto mandato ipsius. Sig[signo]num / Guillelmi de Cervaria. Sig[signo]num Raymundi de Monte catano, nos qui hoc laudamus, concedimus et firmamus et testes firmare rogamus. Sig[ signo ]num / Arna[l]di Garidelli. Sig[signo]num Girberti. Sig[signo]num Hominis Dei. Sig[signo]num Johannis de Podio. Sig[signo]num Guillelmi Marages. Sig[signo]num Raymundi Petri. / Sig[signo]num Petri Balagario.

1210 junio [1-13. Teruel]1781

1051

En presencia del rey Pedro el Catlico y con su aprobacin, la condesa Elvira de Urgell reconoce al vizconde Arnau de Castellb el homenaje que ste le haba prestado. A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 366. B. Carta partida por ABC sin sello ni data, AN, J. 879, Foix et Comminges, n. 31, copia CEC, Mi 196. C. Traslado de 1817 de A, MIRET Y VIVES, Traslado, fol. 363r-v. a. Ed. de B, Layettes, V, n. 175, p. 62 (data 1208-1213). b. Cit. y ed. fragmentaria de A, MIRET, Investigacin, p. 156. c. Ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, p. 515. Reg.: DOMINGO, Aurembiaix, p. 199. Cit.: BAUDON DE MONY, Relations, I, p. 138 (de B). LABORIE, Les itinraires du roi Pierre II dAragon, I, p. 120 (data 1-13, Teruel). DOMINGO, Aurembiaix, p. 49. (A) Manifestum sit omnibus quod Ego Alvira, Dei gratia comitissa Urgellensis, profiteor et recognosco vobis Arnaldo de Castro bono, quod in presentia domini Petri Regis Aragonum / fecistis mihi hominiaticum sub hac forma, quod sitis mihi fidele et detis mihi potestatem de omnibus castellis que tenetis per Comitem Urge-

1781 Segn LABORIE, el itinerario real permite situar este doc. entre el 1 y el 13 de junio, cuando el rey estaba ya en Teruel, si bien el acuerdo pudo tener lugar en La Seu dUrgell o en Lleida.

1107

Martn Alvira Cabrer

llensem, et ego Comitissa promitto vobis Arnaldo / de Castro bono in presenciam eiusdem Regis et Guillelmus de Gardia et Guillelmi de Petra alta et Arnaldi de Fuxano et Raimundi de Castro veteri quod propter istud hominiaticum non possim vos / vel castella vestra mittere in posse domini Regis vel filie mee aut Petri Ferrandi vel alicuius alterius persone sine vestra gratuita voluntate. Et nos Petrus Rex Aragonum supradic/tus promittimus et convenimus vobis Arnaldo de Castro bono in fide et seniorivo quod in vobis habemus quod non forciemus nec distringamus vos venire in posse nostrum vel filie Comitisse / vel Petri Ferrandi vel alterius persone propter illud hominaticum quod modo facitis Comitisse. Est autem sciendum quod hec conveniencia quam Ego Comitissa facio vobis Arnaldo de Castro bono / non possit nocere filie mee in iure suo vel alicui persone ad quam Comitatus pertineat, et similiter hominium quod vos mihi facitis non possit vos obligare vel vobis nocere, nisi solummodo / quantum ad personam nostram. Quod est actum mense junii anno .M..CC..X.. Sig[signo]num Alvire Comitisse Urgelli, que hoc laudo et firmo et testibus firmare rogo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Sig[ signo ]num Guillelmi de Gardia. Sig[ signo ]num Guillelmi de Petra alta. Sig[ signo ]num Arnaldi de Fuxano. Sig[ signo ]num Raimundi de Castro veteri. Huius rei testes. Sig[signo]num Petri de Coschone domine Comitisse notarii, qui precepto illius et istorum predictum scripsit die et anno prefixis.

1210 junio, 11

1052

Pere de Du vende una via en el lugar de Genestar, en Barcelona, en relacin con las vias del rey. B. Copia primera mitad s. XIII, ACB, Liber Antiquitatum, I, n. 1.064, fol. 363r.

1210 junio, 13. Teruel

1053

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dispone que Rodrigo Daz, maestre de Salvatierra, aquiete las villas de Zaragoza, Teruel y Calatayud que Pedro Fernndez (de Castro el Castellano) tena en prenda y que tenga en su poder los castillos de Rueda, Fuentes de Calatayud, Someto y Embid. A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 365. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 361v-363r a. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, pp. 514-515. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 339 (de A). MARTNEZ ORTIZ, Aportacin documental, n. 15, p. 210. (A) Manifestum sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, rogamus vos magistrum de Salvaterra et omnes fratres vestros in quantum possumus, ut amore et gracia nostra et ut semper vobis et domui vestre benefacere teneamur, adquitari vobis faciatis Cesar/augustam, Calataiub et Turolium de posse dilecti nostri P[etri] Ferrandi qui has villas a nobis tenet in pig-

1108

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

nore, et richos homines nostros Aragonum ab eo absolvi de hominiatico et fidancia et ostatico quibus ei tenentur pro nobis, et accipiatis intuitu nostro in posse vestro castra nostram Rotam scilicet et Fontes / de Calataiub, Sommetum et Embith iuxta Cetinam que dicto P[etro] Ferrandi impignoramus et tradimus in cambium supradictarum villarum cum carta divisa per alfabetum, et teneatis et custodiatis, ea et pagam debiti recipiastis quod eis debemus, secundum formam instrumenti inter nos et ipsum facti, quod vos / habetis. Et nos P[etrus] Rex Aragonum promittimus vobis magistro et fratribus predictis bona fide et sine aliquo ingenio quod vos servabimus vos et domum vestram et ordinem vestram, super hiis castris que custodienda recipitis, ita quod nunquam inter vobis vel ordini vestro dampnum aliquod quantum ad nos, dante Domino, poterit eve/nire quando nos predicta castra et sex milia solidos et alios exitus ad ea custodienda assignatos, quos cum quinque milibus morabatinorum alfonssinorum accipere debetis annuatim de festo in festum Sancti Michaelis in exitibus et pedidis de Cesaraugusta et de Calataiub, que .V. milia morabatinos debent computari in pagam debiti quod eidem / P[etri] Ferrandi debemus, salve et secure vobis et P[etro] Ferrer tenebimus, prout in hac carta et in alia continetur. Promittimus etiam bona fide vobis magistro et fratribus supradictis quod in predictis castellis et exitibus et .V. milibus morabatinis assignatis in pagam debiti non tangemus aliquid nec forciabimus nec tangi nec for/ciari sinemus ab aliquo, neque in .VI. milibus solidis assignatis ad ea castra custodienda, immo ipsa castra et alia omnia que superius dicta sunt faciemus vobis tenere et habere et percipere integre et sine omni questione in pace ut scriptum est, convenientes vobis bona fide et sine aliquo ingenio quod si predicta castra vel aliquod ex eis / furtarentur vobis vel raperietur ullo modo ea vobis recuperare iurabimus toto posse. Preterea volumus et mandamus vobis magistro et fratribus supradictis ut si forte .V. milia morabatinos que sint de paga debiti P[etri] Ferrer et .VI. milia solidos assignata ad custodiam predicta castra vobis vel cui vos mandaretis non / darentur et non solverentur, ut dictum est, singulis annis, prefata .IIIIor. castra donetis et liberetis sine omni metu elongamento dicto P[etro] Ferrer vel filio suo Albaro in vita vel in morte nostra vel eorum, et propter hec nunquam habeamus aliquam malam voluntatem contra vos vel contra1782 ordinem vestram vel contra fratres vestros, nec simus inde in aliquo / dispaccati de vobis nec propter hoc contra vos vel ordinem vestram possemus aliquam questionem movere vel de vobis conqueri ullo modo. Et est sciendum quod ad retinendum castra de Rota damus Lumpiag et medietatem Placentie et villam de Rota cum terminis suis et lezdas et omnes exitus quod in Rota et terminis eius habemus / et habere debemus. Si vero forte vobis magistro vel fratribus de Salvaterra fieret forcia in debito vel in retinenciis castellorum et contigeret quod vos magister et fratres habentes reddere P[etro] Ferrer vel filio suo in vita vel in morte predicta castra, Petrus Ferrer et filius suus conputaret totum illud quod deesset de retinen/tiis castellorum assignatis et de solutione debiti super predicta castra et haberet, donec illud esset eis plenarie perssolutum a nobis vel a nostris. Preterea volumus et statuimus ut vos magister et fratres et homines vestri cum omnibus rebus vestris sitis salvi et securi ubique per totam terram nostram in eundo et redeundo et stando, quia vos / omnes cum omnibus bonis vestris sub nostra emparantia et custodia et defensione recipimus per omnia loca. Preterea recipimus sub nostra emparantia et protectione et ducatu P[etrum] Ferrer et filium suum et parentes et homines suos et totum avere suum et

1782

Sobrescrito entre lneas.

1109

Martn Alvira Cabrer

omnes res suas mobiles et immobiles per totam terram nostram, et manda/mus firmiter vobis magistro et fratribus supradictis ut recipiatis eos cum averis suis in predictis castris et teneatis eos ibi salvos et securos et suum avere. Et ego frater Rodericus Didaci, magister de Salvaterra, promitto et convenio vobis domino P[etro] Regi Aragonum in manu vestra / sub fide mea et in ordine meo ac in verbo veritatis quod predicta .IIIIor. castra vobis, vel si forte aliquid de vobis contigerit illi qui vobis succederet in Aragone, reddamus sine omni contradictione in pace et restituamus statim cum Petrus Ferrandi paccatus fuerit vel filius suus vel mandatarius suus de toto debito quod vos / ei debetis cum carta qua modo ei fecistis in Turolio et quod predicta caastra fideliter et bona fide custodiendo toto posse quamdiu fuerit in potestate nostra. Datum Turolii, Idus Junii, per manum Ferrarii Notarii nostri, sub Era .M.CC.XL. octava. Signum [signo] Petris Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinonensis1783. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Dompnus Garssias Episcopus Tirasone. Frater P[etrus] de Monteacuto, magister Militie. Frater Ferrandus Gonzalbi, magister de Hucles. Frater Poncius Marescalci, Comendator de Miraveto. [2. Col.] Alfonsus Telli. Garssias Romei. Artallus de Alagone. P[etrus] Sesse. Furtunius Valerii. [3. Col.] Azcenarius Pardi, maiordomus Aragone. Martinus de Caneto. Atto Orela. Matalo. Rodericus Liana. [4. Col.] Garssias Guterri. Didacus Ferrandi. Sanciius Nuni. Aprilis Garssie. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1784.

1210 junio, 13. Teruel

1054

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, enfranquece a los judos de Calatayud. B. Confirmacin de Jaime II de 13 diciembre 1320, ACA, Cancillera, Reg. n. 219, fols. 176v-177v. a. Ed. BAER, Die Juden, I, n. 75, pp. 68-70. Cit.: UBIETO, Historia de Aragn. La formacin territorial, p. 286. (a) Manifestum sit omnibus quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, volentes utilitati nostre diligentius providere et judeos nostros ab omnibus gravaminus et honeribus alleviare et in terra nostra prout expedit retinere, bono animo et spontanea voluntate damus, concedimus et laudamus vobis omnibus judeis de Callatajub, majoribus et minoribus, presentibus et futuris, et toti posteritati vestre in perpetuum ut sitis franchis, liberi et immunes per totam terram nostram de vestris personis et rebus et bestiis et mercibus universis quas vobiscum

1783 1784

Autgrafo de Ferrer. Autgrafo.

1110

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

portaveritis vel duxeritis vel per aliquos nuncios aut capitularios transmiseritis, ab omni lezda, pedagio, portatico, exiagiagio1785, usatico, tolta et consuetudine, novis et veteribus, statutis et statuendis, et ab omni etiam peso et mensuratico eorumque redempcione, ita quod ab hiis omnibus et singulis cum omnibus que habetis et habituri estis sitis franchi, liberi, quieti et penitus alieni nunc et semper in omnibus locis nostre dominacionis per terram videlicet et mare, stagnum et aquam dulcem. Constat enim nobis quod dominus rex Ildefonsus bone memorie, pater noster, dedit vobis huiusmodi franchitatem, unde nos, eam vobis semper observare volentes, mandamus firmiter et districte universis merinis, justiciis, ahalmedinis, bajulis, vicariis, judicibus, alcaldis, juratis, senioribus, maioribusdomus et aliis hominibus nostris presentibus et futuris, lezdariis etiam et pedagiariis universis, ut de hiis predictis a quibus vos perpetuo enfranchimus nichil exigant vel demandent nec ab aliquo vobis demandari permitant nec ad horum aliquid dandum vel persolvendum vos distringant nec distringi ab aliquo vivente permittant. Ad removendam insuper omnem dubietatem intelligimus in hac franchitate et ab omnibus intelligi volumus omnem ingressum et egressum de terram maurorum et specialiter et nominatim totum exiagium quod accipi solet a vobis, dictis judeis, in Calatajub et in Darocha, et etiam singulas mazmutinas quas pro singulis bestiis grossis dare consuevitis in Turolio, a quibus omnibus et ab omnibus consuetudinibus quas dare soletis pro ganato grosso vel minuto et ab omnibus aliis, si que unquam institui vel exigi possent in aliquo loco terre nostre, vos perpetuo enfranchimus. Ad hec statuymus firmiter et mandamus quod nemo de gratia nostra unquam confidere volens possit vel audeat in aliquo loco terre nostre aliquem ex vobis vel res aut merces eius aliquas pignorare, marchare, emparare vel detinere seu impedire pro alieno debito vel delicto, nisi per se principalis debitor aut pro alio fuerit fideiussor. In hiis etiam duobus casibus nemo aliquem ex vobis aggravare presumat, nisi prius inventa fuerit in eo manifesta fatiga directi. Quicumque autem contra hanc cartam venire1786 in aliquo attemptaret, iram nostram et indignationem incurreret et insuper dampno et gravamine illatis prius in duplum plenarie restitutis in mille morabatinos a nobis sine aliquo remedio puniretur, presenti carta in suo robore valitura et nulla alia carta facta vel facienda huic in aliquo unquam contra yre valenti. Datum Turolii, idus junii, per manum Ferrarii notarii nostri, Era MCCXLVIII. Signum Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Garsias Romei. Arthallus de Alagone. Azenarius Pardi, maiordomus Aragonum. Martinus de Caneto. Petrus Sesse. Raymundus de Montecatano. Guillelmus de Cervaria. Guillelmus Raymundi senescalcus. Poncius de Eril. Rodericus Liana. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1210 junio, 13. Teruel

1055

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a la Orden de Santiago el castillo y la villa de Montalbn con todos sus trminos y pertenencias.

1785 1786

As, a. veniret Reg. , a.

1111

Martn Alvira Cabrer

Original con agujero para el lazo del sello, AHN, OOMM, Ucls, carp. 207, n. 6. B. Traslado en muy mal estado, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 386. D. Copia med. s. XIII, AHN, Cd. 1046-B: Tumbo Menor de Castilla, lib. I, c. 50. E. Copia en pergamino fin. s. XIII, AHN, OOMM, Ucls, perg. 255/360. [F]. Confirmacin del rey Alfonso el Benigno de 9 octubre 1331. G. Copia s. XVII con errores, RAH, Col. Salazar, Apnd., leg. B, carp. 10, n. 37. H. Copia de 1758 de F, AHN, OOMM, Ucls, caj. 207, n. 102. I. Traslado de 1817 de B, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 380v-381v.
RREZ

A.

Reg.: MIRET, Itinerario, III, p. 514. IBARRA, Estudio, I, n. 340 (de B). GUTIARROYO, Privilegios reales de la Orden de Santiago, n. 210, p. 119.

Cit.: UBIETO, Historia de Aragn. La formacin territorial, pp. 237 y 286. UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, II, p. 876. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum, corde bono et animo volenti, damus, concedimus, et laudamus Domino Deo et vobis dompno / Ferrando Gonzalbi venerabili Magistro Militie Sancti Iacobi sive de Huclesio, et per vos domui et fratribus eiusdem presentibus et futuris, Castrum et villam de Monte albano cum omnibus aldeys suis populatis et populandis, / et cum omnibus terminis et tenimentis et pertinentiis suis et cum omnibus hominibus et feminis ibi habitantibus et habitaturis, et cum molendinis et furnis, et cum pratis, pascuis, herbis, lignis, arboribus, nemoribus, garricis, carras/calibus, montibus, planis, torrentibus, fontibus, rivis, aquis, aqueductibus, petris, rupibus, pinnis vel venationibus, deffesis, montaticis, herbaticis, cultis et incultis, et cum omnibus aliis que dici vel nominari possent que dictum / Castrum et villa de Montealbano nunc tenet et habet et ad ipsum Castrum et villa pertinet et pertinere noscuntur aliquo modo et aliis quibuslibet et que nos vel predecessores nostri ibi habemus vel habuimus unquam aliquo iure, / aliqua ratione, vel causa. Hec autem omnia vobis Magistro et fratribus de Militia Sancti Iacobi sive de Huclesio presentibus et futuris in perpetuum damus et tradimus per vestram hereditatem francham, liberam, ingenuam / et immunem, et de nostro iure, dominio et potestate in ius vestrum, dominium et potestatem perpetuam tradimus, transferimus et transmutamus sine omni nostro nostrorumque retentu ad habendum quiete et iure here/ditario plenarie possidendum, nunc et semper cum omnibus melioramentis et augmentis que ibi facere aliquando potueritis ullo modo, ad honorem Dei et utilitatem christianitatis et commune commodum ordi/nis vestri et fratrum ipsius presentium et futurorum. Datum Turolii, Idus Junii Era .M.CC.XL. octava, per manum Ferrarii Notarii nostri. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis1787. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Dompnus Garssias Episcopus Tirasonensis. Frater P[ etrus] de Monte acuto, Magister Militie Templi. Frater Rodericus Didaci, Magister de Salva terra.

1787

Autgrafo de Ferrer.

1112

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

[2. Col.] Petrus Ferrandi. Alfonsus Tellis. Garssias Romeri. Artallus de Alagon. [ 3. Col. ] Azcenarius Pardi, maiordomus Aragonum. Martinus de Caneto. Petrus Sesse. Furtunius Valerii. [4. Col.] R[aimundus] de Montecatano. G[uillelmus] de Cervera. G[uillelmus] R[aimundi] Senescalcus. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1788.

1210 junio, 13. Teruel

1056

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, libera a los musulmanes de Zaragoza de varios tributos y franquicias en toda su tierra. B. Copia de 1331 en muy mal estado, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 366370. a. Ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, pp. 513-514 (sin referencias). b. Ed. CDCZ, I, n. 41, p. 132. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 341 (de a). Cit.: UBIETO, Historia de Aragn. La formacin territorial, pp. 285-286. (b) 1789[In Cristi nomine. Sit notum cunctis quod] nos Petrus, [Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinonensis,] volentes utilitati nostre diligencius providere et mauros nostros ab omnibus gravaminibus [], concedimus et laudamus vobis omnibus mauris de Cesaraugusta, maioribus et minoribus, presentibus et futuris et toti posteritati vestre habitante in Cesaraugusta per secula cuncta, ut sitis franchi, liberi et inmunis de vestris personis et bestiis grossis et minutis et de omnibus aliis rebus, [...] ab omni lezda, portatico, pedatico, usatico, tolta [] per totam terram nostram [] Enfranquimus etiam vos in perpetuum ab illis quatuor solidos quos solebatis dare respositario Aragonum per singulis bestiis grosis de introitu terre maurorum et de singulis etiam denariis quos dare solebatis per singulis arietibus interfectis a vobis in pascha vestro qui vocantur Adayes; etiam de illis quinque solidos quos totum algemam vestrum dare solebat singulis annis per spicadoras. [Si muere algn moro sin descendencia o parientes con derecho a suceder segn sus leyes proprias, una mitad de todos sus bienes ser para la aljama de Zaragoza y otra para el rey...]1790 Datum Turolii, idus iunii, per manum Ferrarii notarii nostri, sub Era M.CC.XL octava. [Signum <signo> Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinonensis.] [Testes huius rei sunt: dompnus Garsias episcopus Tirasonensis. Frater P<etrus> de Monte acuto, magister Militie. Frater Ferrandus Gonzalbi, magister de Hucles. Frater Poncius Marescalci, comendator de Mirabeto. Alfonsus Telli. Garsias Romei. Artallus de Alagon.

1788 1789 1790

Autgrafo de Ferrer. Reconstituciones, b. En b.

1113

Martn Alvira Cabrer

Petrus Sesse. Fortunius Valerii. Azenarius Pardi, maiordomus Aragonum. Martinus de Caneto. Ato Orelia. Matalo. Rodericus Lizana. Garsias Guterri. Didacus Ferrandi. Sancius Nuni. Aprilis Garsie. Et multi alii.] [Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.]

1210 [junio, 13-agosto, 26]

1057

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dirige una campaa militar contra los castillos musulmanes de Ademuz, Castielfabib, El Cuervo y Serrella1791. Chronicon Rotense, Testimonios, n. 3, fol. 203v. Chronicon Dertusense II, Testimonios, n. 1, p. 240. GCB I, Testimonios, n. 36, cap. XIV, p. 10. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lx (con relacin de participantes y data abril-13 junio). ZURITA, ndices, I, p. 143 (y relacin de participantes). MARIANA, Historia general de Espaa, lib. XI, cap. xxiii. MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 541. MIRET, Itinerario, III, pp. 511-515, esp. p. 515 (data med. junio-fin. agosto). HUICI, Estudio, p. 21. IBARRA, Estudio, Itinerario 1210. IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 68 (data 13 junio-24 agosto). CARUANA, Historia de la Provincia de Teruel, pp. 50-51. HUICI, Las grandes batallas, p. 228. GONZLEZ, Alfonso VIII, I, p. 876. VENTURA, Pere el Catlic, p. 138 (data marzo). GUAL, Precedentes, pp. 208-212 (y estudio). UBIETO, Historia de Aragn. La formacin territorial, p. 286. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 174.

1210 junio, 17. Letrn

1058

Inocencio III autoriza la entrega de la dote recibida por la reina Constanza de Aragn con motivo de su matrimonio con el rey Federico de Sicilia. a. Ed. PL, 216, cols. 281-282. b. Ed. HUILLARD-BRHOLLES, Historia Diplomatica Friderici Secundi, I-1, p. 169. Reg.: POTTHAST, n. 4.016. (b) Sacrosancta Romana Ecclesia devotos et humiles filios ex assuete pietatis officio propensius diligere consuevit, et ne pravorum hominium molestiis agitentur, eos, tanquam pia mater, sue protectionis munimine confovere. Sane eum charissimus in Christo filius noster Fredericus Sicillie rex illustris, sicut in ipsius authentico super hoc confecto plenius contineri perspeximus, in donarium seu dona-

1791 Serrella, tambin conocido como Sertella, es un castillo desaparecido antes de mediados del siglo XIII cuya localizacin sigue siendo problemtica. En una publicacin electrnica ampliamente documentada, Guillermo de LEN y Luis MOMBIEDRO han analizado el problema, resolviendo que deba encontrarse en el camino entre Alpuente y Ademuz. Proponen dos posibles localizaciones, ambas en la provincia de Valencia: el llamado Castillo de la Muela, en el trmino municipal de Aras de Alpuente; y el Castillo de la Cabrera, en el de Titaguas (LEN, G. de y MOMBIEDRO, L., Una cruzada, un noble y un castillo en la frontera de Moya, 1996, actualizado en 2001, www.aristarkos.com/textos/serrella/texto.htm).

1114

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

tionem propter nuptias in Sicilia, Carinum, quod in partibus Panormitanis existit, cum omnibus casalibus, tenimentis et pertinentiis suis, in valle Demensi, Caroniam, Sanctum Filadellum et Sanctam Mariam cum omnibus casalibus, pertinentiis et tenimentis eorum, nec non et omnia casalia in eadem valle Demensi consistentia que ad suum demanium pertinere noscuntur; insuper Oliverium et Montem Albanum cum omnibus casalibus et tenimentis eorum, in servitio vero Sanctum Petrum de Ficara et castrum Ficarie, Galatum et Militellum; item Tauromenium cum omnibus tenimentis et pertinentiis suis tam demanii quam servitii; in partibus vero Apulie totum honorem comitatus Montis Sancti Angeli, cum omni honore, jure, tenimentis et pertinentiis suis tam demanii quam servitii, videlicet quod in demanio, in demanium, et quod in servitio, in servitium, in demanio siquidem Montis Sancti Angeli, Siponti et Veste civitates atque Casale novum, in servitio autem omnia castra, villas, terras, casalia et totum aliud quod ad honorem ipsius Montis dignoscitur pertinere, liberaliter tibi duxerit concedenda, nos tuis precibus inclinati, ad supplicationem eiusdem regis concessionem ipsam, sicut provide facta est, auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare presumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursum. Datum Laterani, XV kalendas julii, Pontificatus nostri anno tertio decimo.

1210 junio, 1 y 21. Ademuz, asedio

1059

Altabella y sus hijos Pedro, Guillermo, Gil, Garca e Ins de Alcal venden al monasterio de Poblet un tercio de los castillos y villas de Vallmanya y Pichoncel por la suma de 400 mrs., actuando el rey de Aragn como garante. B. Copia s. XIII, AHN, Cd. 992-B: Cartulario Mulassa o Becerro de Poblet, n. DXL, fol. 107r-v. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 91. In nomine Domini. Notum sit cunctis quod ego Domina Altabela et filii mei, Petrus de Alchala et Guillelmus de Alchala et Gili et Garcia et domina Agnes, nos omnes insimul et unusquisque per se in solidum per nos et per omnes successores nostros vendimus et presencialiter tradimus domino Deo et Sancte Marie Populeti et tibi Petro eiusdem monasterii abbati et omnibus fratribus presentibus et futuris terciam partem castri et ville de Valmaigna et de Pichoncel cum omni terminis eorum et pertinenciis, cum iusticiis, firmanentis et furno et omnibus aliis reditibus et exitibus qui ad usus et vitam hominis pertinent et cum omni dominio sive seniorivo et omni iure quod in locis supradictis et in hominibus ibidem morantibus et moraturis habemus et quocumque modo habere debemus ad vestrum francum et proprium alodium ad omnes vestras vestrorumque voluntates in perpetuum faciendas, cum ingressibus et egressibus suis de Abisso usque Adcelum sine omni nostro nostrorumque retentu, sicut melius dici et intelli[gi] potest, ad utilitatem et comodum vestrum et monasterii vestri pro quadrigentis morabetinis boni auri et iusti ponderis quos omnes de vobis habuimus et numerando recepimus, et ideo renunciamus excepcioni non numerate et peccunie et beneficio, dividente accionis et legi que corrigit ultra dimidiam decepcionem et omni alii auxilio tanquam hic specialiter enumerato. Affrontant autem loca supradicta: ex una parte in termino de Gimines; de alia in termino de Zaidino; de tercia in terminos Monte reial; de quar-

1115

Martn Alvira Cabrer

ta vero parte in termino de Mont agud et de Alcairadz. Terciam igitur partem omnium supradictum sicut superius sunt districta et distincta et determinata et omnia iura que ibi quocumque modo habemus et habere debemus libera et abssoluta pro alodium francum, nos omnes supradicti venditores quisque nostrum in solidum vendimus et irrevocabiliter tradimus per nos et per omnes successores nostros vobis prenominatis emptoribus et successoribus vestris pro quadrigentis iamdictis morabetinis, sicut superius totum iam dictum est, permittentes et convenientes quisque nostrum in solidum bona fide et sine dolo per nos et per omnes nostros vobis supradictis emptoribus et vestris in perpetuum de eviccione et garencia legitima, et quod nos et nostri omnia predicta et singula vobis et vestris perpetuo habere, tenere, possidere et expletare faciemus libere et sine omni contradiccione. Ad maiorem denique vestram vestrorumque cautelam nos omnes prenominati, scilicet domina Altabela et Petrus de Alchala et Guillelmus et Gili et Garcia de Alchala et domina Agnes, renunciamus in hoc negocio et vendicione foro et conssuetudini Aragonis, et volumus quod si unquam ornetur questio vel controversia, quod absit, de omnibus vel singulis in hoc instrumento contentis inter partem nostram et vestram vel successores nostrorum decidatur et examinetur sub iudice vestro ecclesiastico secundum leges et canones et consuetudines ecclesiasticas. Item, in omnibus supradictis capitulis et singulis damus vobis et vestris fidanciam sive fideiussorem dominum nostrum Petrum Dei gratia illustrem Regem Aragonum qui omnia supradicta et singula a nobis et nostris vobis et vestris compleat et compleri faciat et in eternum nobiscum et sine nobis sit vobis fidancia salvetatis de omnibus superius dictis et singulis. Ego itaque Petrus, Dei gratia Rex Aragonum, laudans, aprobans et confirmans supradictam vendicionem in omnibus supradictis et singulis fide iubeo vobis Petro abbati Populeti et omnibus eiusdem monasterii fratribus presentibus et futuris, et si quid iuris in supradictis omnius vel singulis habeo, per me et per omnes successores meos totum domino Deo et supradicto monasterio dono et in perpetuum concedo, sicut melius dici et intelligi potest, ad comodum et salvamentum monasterii Populeti. Quod est factum kalendas Junii Anno Domini millesimo ducentesimo decimo. Sig[signo]num domine Altabela. Sig[signo]num Petri de Alchala. Sig[signo]num Guillelmi de Alchala. Sig[ signo ]num Gili de Alchala. Sig[ signo ]num Garsie de Alchala. Sig[signo]num domine Agnes sororis eorum, nos omnis qui hoc firmamus et concedimus testesque firmare rogamus. Sig[signo]num Marchisie uxoris Guillelmi de Alchala que hoc firmo et concedo et profiteor non esse meum sponsalicium nec aliquo iuris me ibi habere. Sig[signo]num Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinonensis, qui hoc laudamus, concedimus et confirmamus. Sig[ signo ]num Arnaldi de Siscar. Sig[signo]num Exemeni de Coscoillan. Sig[signo]num Sancii Vales. Sig[signo]num Johannis Garcedz. Sig[signo]num Bernardi sacristani de Tamarit. Sig[signo]num Domingo clavero de Fraga. Sig[ signo ]num Arnaldi de Filela. Sig[ signo ]num R. Efforzat subscribentis. Sig[signo]num fratris R. de Acromonte. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus scriptoris, qui mandato domino Regis hunc signum regium fecit in obsidione Castri de Deymuz .XI. kalendas Julii Era .M.CC.XL. octava. Sig[signo]num Raimundi Iterii, qui hoc scripsit quo supra.

1116

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1210 junio, 11 y 21. Ademuz, asedio

1060

Elvira de Artosilla, con asenso de su familia y de su marido Guillem de Cervell, vende al monasterio de Poblet dos tercios de los castillos y las villas de Vallmanya y Pichoncel, con todos sus trminos, por la suma de 700 mrs., actuando como garantes Guillem de Cervell y el rey de Aragn. B. Copia s. XIII, AHN, Cd. 992-B: Cartulario Mulassa o Becerro de Poblet, n. DXL, fol. 106r-v. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 91. In nomine Domini. Notum sit cunctis hominibus quod ego Domina Alvira, uxor Guillelmi de Cervilione, cum assensu et expressa voluntate fratris mei Arthaldi de Artusella, gratuito animo et spontanea voluntate, per me et per omnes successores meos vendo domino Deo et Sancte Marie Populeti et tibi Petro eiusdem abbati et omnibus fratribus ibidem Deo servientibus et servituris duas partes castri et ville de Valmainna et de Pichoncel cum omnibus eorum terminis et pertinenciis pro septingentis morabetinis boni auri iustique ponderis, quos omnes habui et cepi de vobis et mihi numeratos fiusse profiteor, renuncians excepcioni non numerate pecunie. Duas igitur partes predicti castri et ville de Valmainna et de Pichoncel cum omni iure et dominio quod in predictis locis et in hominibus ibi morantibus et de cetero moraturis habeo vel quocumque modo iure et ratione habere debeo, per me et per omnes successores meos vendo et presencialiter trado vobis supradictis et omnibus successoribus vestris in perpetuum sine omni retentu meo et meorum, ad vestrum proprium alodium liberum et francum, ad omnem vestram voluntatem in perpetuum inde faciendam pro predictis .DCC. morabetinos, quos omnes profiteor in utilitatem meam fuisse converssos, et ideo renuncio excepcioni doli et metus et legi que corigit, ultra dimidiam decepcionem et omni alii excepcioni auxilio et iuri scripto et non scripto vel consuetudinario tanquam specialiter hic enumerato. Et preterea renuncio in hac vendicione penitus foro et consuetudini Aragonis, quod nunquam per forum vel consuetudinem Aragonis contra hanc vendicionem ego vel aliquis propinquorum meorum venire possimus, vel in aliquo vos calumpniari sed omnia superius dicta et singula secundum consuetudines et ius ecclesiasticum plenam et firmam habeant stabilitatem in perpetuum. Affrontat autem omnia superius dicta: ex una parte in termino de Giminels, de alia in termino de Zaidi, de tercia in terminos Montreial, de quarta vero parte in termino de Mont agut et de Alcairaz. Sicut igitur ab his terminis et affrontationibus includitur et terminatur, duas partes ab abisso usque ad celum integre et sine omni retentu, sicut superius dictum est, vobis predictis per me et per omnes successores meos vendo et in corporale possessionem de omnibus et singulis superius nominatis vos induco, promittens et conveniens bona fide et sine dolo per me et per omnes successores meos vobis predictis emptoribus et vestris de eviccione et de garentia legitima in perpetuum facienda, ad hec autem vero presens vendicio in partem vel in totum a me vel ab aliquo nullo modo rescindi valeat promitto me in perpetuum omnia superius dicta et singula observaturam, per me et per omnes successores meos et contra nunquam venturam, et tactis corporaliter sacrosanctis .IIII or. Evangelia. Ad huc autem ad maiorem cautelam vestram et plenissimam presentis vendicionis firmitatem, dono vobis predictis emptoribus Guillelmum de Cervilione dominum meum et maritum fideiussorem, qui omnia

1117

Martn Alvira Cabrer

prelibata et singula quiete et in pace compleat vobis et vestris et compleri faciat a me et a successoribus meis et garentiam legitimam contra cunctos homines inde semper vobis faciat et successoribus vestris. Ego itaque Guillelmus de Cervilione, laudans et aprobans et confirmans predictam vendicionem, in omnibus supradictis et singulis fide iubeo vobis Petro abbati Populeti et omnibus eiusdem monasterii fratribus presentibus et futuris, et predictam garentiam de predictis omnibus et singulis contra cunctos homines me facturum per me et per omnes successores meos spontaneus et voluntarius sine omni dolo promitto, et quicquid iuris in supradictis omnibus et singulis habeo, totum domino Deo et predicto monasterio dono, sicut melius dici et intelligi potest, ad comodum et utilitatem dicti monasterii, et per omnibus iamdictis et singulis a me et a successoribus meis adimplendis omnia quecumque habeo predicto monasterio obligo. Preterea ego iamdicta Alvira, ad plenissimam et irrefragabilem firmitatem omium supradictorum singulorum, dono vobis Petro abbati Populeti et fratribus vestris presentibus et futuris fideiussorem dominum meum Petrum Dei gratia illustrem Regem Aragonensis, qui omnia supradicta et singula a me et a successoribus meis vobis et successoribus vestris compleat et compleri et teneri faciat in perpetuum mecum et sine me. Et ego Petrus, Dei gratia Rex Aragonum, laudans, aprobans et confirmans prefatam vendicionem in omnibus iamdictis capitulis et singulis, fide jubeo vobis Petro abbati Populeti et fratribus vestris presentibus et futuris, et convenio vobis quod omnia prenominata et singula faciam vos tenere, possidere et expletare perpetuo et in pace, et si quid iuris in supradictis omnibus et singulis habeo totum domino Deo et predicto monasterio Populeto dono et in perpetuum concedo. Quod est factum .III. idus Junii Anno Domini millesimo ducentesimo decimo. Sig[signo]num Domine Alvire uxoris Guillelmi de Cervilione. Sig[signo]num Guillelmi de Cervilione, qui predicta fideiussiorem salvitatis et garentie feci et hoc presens instrumentum laudavi et concessi et ipsius manibus firmavi. Sig[signo]num Domine Sancie Xemenidez sororis domine Alvire prefate que hoc firmat et laudat. Sig[signo]num Domini Arthaldi de Artusela, qui hoc laudo et firmo et per me et omnes successores meos in perpetuum concedo, et si quid iuris in supradictis omnibus et singulis habeo totum domino Deo et Sancte Marie Populeti in remissione peccatorum meorum dono. Sig[ signo ]num Geralii filii Guillelmi de Cervilione et domine Alvire uxoris eius, qui hoc firmo et concedo. Sig[ signo ]num Bernardi Hugeti. Sig[ signo ]num Cabals, qui manent in Ylerda mandato Geralli 1792 testes. Signum [ signo ] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone, qui hoc laudamus, concedimus et confirmamus. Sig[ signo ]num Bertrandi de Rivo de Peres. Sig[ signo ]num Geraldi dEspluges. Sig[ signo ]num Berengarii de Figerola. Sig[ signo ]num Arnaldi dAbeilla. Sig[signo]num fratris Arnaldi de Filela. Sig[signo]num fratris Raimundi Esforari. Sig[signo]num Bernardi de Castaner clerici.

1792

Gerassi?

1118

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Sig[signo]num Berengarii de Parietibus scriptoris, qui mandato domini Regis hunc signum regium fecit in obsidione Castri de Deymuz .XI. Kalendas Julii Era .M.CC.XL.VIII. Sig[signo]num Raimundi Iterii, qui hoc scripsit quo supra.

1210 junio, 27. Letrn

1061

Inocencio III encomienda a sus legados en Provenza la extirpacin de la hereja en varias provincias. a. Ed. PL, 216, col. 283. b. Ed. RHGF, XIX, p. 535. Reg.: POTTHAST, n. 4.022.

1210 junio, 28. Letrn

1062

Inocencio III confirma a Simon de Montfort la posesin de la ciudad de Albi y el Albigs, tierras conquistadas a los herejes. a. Ed. PL, 216, cols. 282-283. b. Ed. Layettes, I, n. 927. Reg.: POTTHAST, n. 4.026. MOLINIER, Catalogue, n. 39, p. 456.

1210 junio, 28. Letrn

1063

Inocencio III ordena a sus legados en Provenza que impongan su autoridad sobre los arzobispos de Narbona y Aux en la cuestin de los cannigos. a. Ed. PL, 216, cols. 283-284. b. Ed. RHGF, XIX, p. 535. Reg.: POTTHAST, n. 4.027. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 93.

1210 junio, 28
A. AHN, Clero, Bonrepos, carp. 1.989, n. 15.

1064

Elvira, condesa de Urgell, dona el castillo y la villa de Siurana a Guillem de Cervera.

[...] et omnia alia que cumque a domino P[etro], Dei gratia illustri rege Aragonum, mihi sunt data, concessa et tradita ex causa permutaveriis et concambii comitatus Urgellensis [...]

1210 junio

1065

Fernando, abad de Montearagn y hermano del rey Pedro el Catlico, recibe a Castaa, viuda de Pedro de Sesa, en el monasterio de Montearagon, en la vida y en la muerte. A. AHN, Clero, Montearagn, carp. 634, n. 12.

1119

Martn Alvira Cabrer

[1210 med.]1793. Jan

1066

Ab Zayd `Abd al-Rahmn b. `Umar, gobernador almohade de Jan, a travs de su secretario Ahmadal al-Balaw1794, denuncia al rey Alfonso VIII de Castilla la violacin de las treguas vigentes por parte de tropas castellanas y catalano-aragonesas1795. a. Ed. rabe y estudio M. MEFTH, Al-At al-Yazl de al-Balaw, Tesis Doctoral indita dir. M. J. VIGUERA, Universidad Complutense, 1990, n. 31, p. 121. b. Ed. rabe anotada y comentada A. AZZAOUI, Rasil muwahhidiyya. Magma gadda, Kenitra, Universidad Ibn Tofsil, 1996, t. I, carta n. 63, pp. 257-259 (data 1211). c. Ed. y trad. fr. fragmentaria M. ALVIRA CABRER y P. BURESI, Alphonse, par la grce de Dieu, Roi de Castille et de Tolde, Seigneur de Gascogne. Quelques remarques propos des relations entre Castillans et Aquitains au dbut du XIIIe sicle, Aquitaine et Espagne (VIII eXIII e sicle), Poitiers, Univ. de PoitiersCESCM, 2001, pp. 219-232, esp. p. 227, n. 28. e. Trad. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 175, n. 24. Reg.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 643 y 645. Cit.: VIGUERA MOLINS, M.J., Los reinos de taifas y las invasiones magrebes (Al-Andalus del XI al XIII), Madrid, Mapfre, 1992, p. 309. ALVIRA Y BURESI, Alphonse , p. 227. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 67-68. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 175. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 62. SMITH, Innocent III, p. 92. (c) De `Abd al-Rahmn hijo de nuestro seor1796 el califa prncipe de los creyentes al rey de Castilla, Toledo y Gascua, que la gracia de Allh le fortalezca y le inspire lo que a l le da satisfaccin.
1797

Esta carta para vos que Allh os asista dirigida desde Jan que Allh el Altsimo la proteja [...] Conocis los slidos acuerdos1798 que hay entre los Almohades -que Allh los fortalezca- y vos, y los pactos claros y firmes que hace falta cumplir y respetar y por los que hace falta velar, y que es indispensable castigar a aqul que entre los sbditos los infringe o que les es hostil.

Esta carta se data en 1211 pero la alusin a las treguas en vigor obliga a datarlo en 1210 y no un ao ms tarde, momento en el que el califa almohade al-Nsir y su ejrcito estaban ya en la Pennsula en plena campaa militar contra los cristianos Se enmarcara, pues, en el contexto de la repoblacin castellana de Moya, en la frontera cercana al Rincn de Ademuz, ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 174-175.
1794 Ahmadal al-Balaw (m. 1260): letrado andalus que entr en la administracin almohade gracias al secretario Ibn`Ayys y trabaj como su escribiente en Sevilla. Fue secretario del gobernador de Jan Ab Zayd `Abd al-Rahmn b. `Umar (607-610/1210-1214) y luego estuvo al servicio de varios gobernadores almohades de Sevilla. 1795 Agradezco a mi viejo amigo el Dr. Pascal Buresi la traduccin francesa de este texto rabe. Siendo una traduccin provisional, la responsabilidad de su publicacin es tan slo ma. 1796 1797 1798

1793

sayyid. amr al-muminn. uhd.

1120

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Entonces, se ha producido estos das un hecho que ha salido a la luz, y la gravedad de este acontecimiento es debida a los daos provocados; el asunto es que un grupo numeroso de caballera cristiana con sus hombres ha salido de vuestro pas, y ha atacado los distritos1799 de Saqra1800, y otros castillos1801 dependientes de la regin1802 de Jan que Allh los guarde a todos, y se han llevado un cierta nmero de prisioneros musulmanes con sus monturas1803 y han saqueado un nmero todava ms grande an de vacas y corderos, y despus se han retirado por la orilla a travs de estas regiones provocando abiertamente las hostilidades, propagando el fuego de la guerra. No se escondan para quemar las cosechas1804 y no se privaban de extender las hostilidades abiertamente como si no dependieran de ningn rey que les goberbara y no temieran ningn juez que les castigara, sobrepasando los lmites que estos ltimos les imponen, desobedeciendo y traicionando el pacto de los Almohades que Allh los fortalezca, que no puede admitir el caos, que no acepta la ruptura y que no soporta la corrupcin. Jams en perodo de guerra o de disturbios1805 se produjeron tales cosas como las que han sido cometidas ahora en periodo de paz y de tregua1806, y ellos han sido espiados, reconocidos y los jefes de estas regiones1807 -que Allh les ayude- estn seguros que pertenecen a vuestros hombres, y que han salido de vuestro pas, y que estaba all entre ellos el adalid1808 Fulano, hijo de Fulano, y el caudillo Fulano hijo de Fulano, y la ruptura de los acuerdos1809 es una cosa a la que alguien como vos no se puede acostumbrar; vuestra palabra y vuestros actos no pueden incitar a los responsables. Cul no ha sido nuestra sorpresa ante esta traicin violenta que se ha producido en tiempos de paz firme, cuando pensbamos que querais conservar los acuerdos, y favorecer la fidelidad por los tratados. Si esta expedicin [nzila] hubiera sido pequea [...] pero forma parte de las ms grandes y la extensin de estos ataques [...] en los territorios [...] Qu es del hombre cuyos responsables son estos hombres, y el pas del que han salido su pas [...] los musulmanes prisioneros [...] la conservacin de las clasulas y el respeto a la grandeza de su imm que Allh le ayude y le sostenga mientras que aquellos no acaban de prolongar las hostilitades, y cumplen todo lo que han hecho, en materia de golpeo del pas y de terror de los esclavos [de Allh y/o los fieles musulmanes]. Y el dao de estos ladrones no ha bastado, que han encontrado poco lo que su prejuicio ha causado daos a los esclavos [de Allh] (en el tiempo de los tiempos?) y

1799 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809

ahwz. Segura. husn. nazar. dawba-hum. bi-sahf al-hay. al-muhraba wa-l-muftana. al-muslama wa-l-muhdana. quwwd min hadidi al-giht. dall. nakt al-uhd.

1121

Martn Alvira Cabrer

que han encontrado poco lo que las partes del pas han perdido por causa suya hasta mostrarlo con exceso, por esta accin censurable y cerrar los ojos sobre este gnero de acontecimientos, hacer concesiones a este gnero de traicin, abandonar los derechos de la paz, desatar los nudos de la tregua, nada de todo lo cual conviene a la fidelidad que debis, y que no es bueno que os impongis [este tipo de acciones] a uno de vuestros hombres por uno de vuestros consejos, porque una paz es una paz que se vigile, y que una guerra es una guerra de la que se es recompensado y a la cual se consagra su atencin. He aqu lo que ponemos en vuestro conocimiento. No hay otras respuestas que dar por vuestra parte a los responsables que buscarlos y poner vuestro celo en que rindan [cuentas a la] justicia rpidamente [?] porque el crimen que han cometido no es de los que se defiende con la negacin o el rechazo, o de los que es bueno declararse inocente o pretender que se trata de otro, porque ellos han sido, por su evidencia y por sus nombres, reconocidos por sus jefes y sus guas, y bien recordados por sus idas y venidas, su estancia y sus desplazamientos. En cuanto al decir del que dice que los responsables de esta traicin son de Aragn, es una astucia de palabras [mentira] y no es aceptable por la razn, porque esta tierra en la que han entrado es vuestra tierra, y este pas, vuestro pas, y no se puede pensar que los Aragoneses puedan atravesarlo sin encontrar a sus caudillos, y sin llegar a un acuerdo con los hombres que se encuentran all. E incluso si la poblacin de vuestro pas quera que la poblacin musulmana de estas regiones quejasen a Aragn, eso no fue [as], porque la identidad de los responsables fue descubierta por la averigacin, y qued probado que no haba entre ellos ms que cerca de 50 caballeros especialmente aragoneses, y los otros cientos de hombres y caballeros que estaban con ellos, 1400 peones y 150 caballeros eran de vuestro pas y estaban all por ellos mismos lo que os hemos nombrado en esta carta. Y esto no puede ser autorizado para realizar la paz1810. Porque si la paz es acordada entonces sus clasulas deben ser conservadas, las tropas estar implicadas en ella, los culpables de disturbio, ser castigados. Vos con la ayuda de Allh haced en esta traicin lo que haga falta para realizar la paz de lo que se ensea y no de lo que se esconde, y [haced] sufrid la clera del rey fiel, preocupaos en repararla, en reagupar lo que ha sido saqueado, con la atencin del que vela para que su tratado sea respetado, y su juramento no [sea] empaado y ni denegado. [Sigue un prrafo de frmulas cancillerescas]

1210 julio
A. Original en mal estado, ACH, perg. 2-416 a. Ed. CDCH, n. 722, pp. 696-697. Cit.: UTRILLA, De la aristocracia a la nobleza, p. 466.

1067

Guillermo de Urs establece su testamento antes de partir a la guerra contra los sarracenos.

(a) [...] quod ego Guillermus dOross [...] quia sum iturus ad bellum contra sarracenos, dispono et facio testamentum [...] et Sancius dOross fratrem eum [...]

1810

wa m hada bi-giz haqq al-salm.

1122

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Huius testamenti testes et spondaleros sunt Per dArguedas et Petrus Chaxal gener Chastane de Ferragut et Iohannes de Chamin. Facta carta mense iulii in Era M.CC.XL.VIII. Garsias scripsit et hoc sig[signo]num fecit.

1210 julio, 1. Castielfabib, en el asedio1811

1068

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, da licencia al abad y al monasterio de Piedra para vender, empear, cambiar y enajenar las granjas de Perales (del Alfambra) y de Villar del Salz, concedidas por su padre Alfonso el Trovador, y da facultad de poblarlas por el fuero que prefieran. A. AHN, Clero, Piedra, carp. 3.664, n. 7. B. Traslado notarial de Jordn Beneyt, notario pblico, de 5 junio 1375, AIET, Archivo Municipal de Teruel, Seccin 0: Pergaminos, n. 1, Rollo 240, Fot. 17-18. C. Copia ss. XVII-XVIII, AHN, Cd. 55-B: Lumen Domus Petrae o Libro Cabreo de Piedra, I, Privilegios Reales, n. 6, pp. 172-174. D. Transcr. de A, IBARRA, Estudio, II, n. CXXXVIII. a. Cit. y ed. fragmentaria ES, L (1866), p. 248. b. Ed. de B, LEDESMA, Cartas de poblacin, n. 156, pp. 187-188. Noticia ss. XVII-XVIII, AHN, Cd. 55-B: Lumen Domus Petrae o Libro Cabreo de Piedra, I, Peralejos, lig. 1, n. 1, p. 1.381. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 343 (de A). IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 68. Cit.: DOPORTO, Catlogo cronolgico, p. 7. HUICI, Estudio, p. 21 (data marzo). CARUANA, ndice, n. 4, p. 32. UBIETO, Historia de Aragn. La formacin territorial, p. 286. G ARGALLO M OYA, A., Documentacin del archivo municipal de Teruel , Tesis de Licenciatura indita, Universidad de Zaragoza, s.f., doc. 6. AGUIRRE, MOLES y ABOS, Catlogo, IV, AM Teruel, Seccin 0 (Pergs.), n. 1, p. 185. UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, III, pp. 999 (de A, data 2) y 1363. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis presentibus et futuris quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, volentes semper ea operari que cor/porum et anime expedire videntur, idcirco, ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, damus et plenam concedimus licenciam et potestatem, corde bono et / animo volenti, domino Deo et [monasterio] Beate Marie de Petra et vobis dilecto nostro Poncio venerabili abbati,1812 universo conventui eiusdem et suc-

1811 Kast al-Habb: Es una de las plazas fronterizas [tgur] de al-Andalus, en la jurisdiccin [min aml] de Valencia y figura como un castillo [hisn] bien defendido, AB `ABD ALLH YQT IBN `ABD ALLH AL-HAMW AL-BAGDAD, Muyam al-buldn (h. 1225-1229), ed. F.`A. `A-AL-YUND, 7 vols., Beirut, 1990, trad. esp. Gamal `ABD AL-KARM, La Espaa musulmana en la obra de Yqt (siglos XII-XIII) Repertorio enciclopdico de ciudades, castillos y lugares de al-Andalus, extrado del Muyam al-buldn (Diccionario de los pases), Cuadernos de Historia del Islam, VI (1974), Castielfabib, n. 310, p. 265 y IV, p. 276. 1812

et, B y b.

1123

Martn Alvira Cabrer

cessoribus vestris in / perpetuum vendendi, impignorandi, comutandi seu quocumque modo volueritis alienandi cuicumque et quibuscumque volueritis grangias illas vestras, scilicet / Perales et Vilar de Saltse1813, que sunt in termino de Turol, quas dominus Ildefonsus Rex, pater noster bone memorie quondam, monasterio vestro de Pe/tra dederat et conceserat ob remedium anime sue et successorum suorum. Concedimus itaque et per nos et nostros omnes perpetuo confirmamus omnes gran/gias illas omnibus illis, quicumque sint, qui eas vobis habuerint racione emptionis, impignorationis, comutationis cum alia qualibet alienatione a vobis facta / eisdem quolibet modo vel qualibet racione ad habendum et tenendum et iure hereditario possidendum ad omnes eorum voluntates inde per secula cuncta faciendas. / Si vero forte vos vel successores vestri aliquo tempore aliquos populatores in locis predictis populare volueritis, liceat vobis eos ibidem populare ad quamcumque volueritis, consuetudinem vel forum et sicut melius et utilius expedire videritis vobis et monasterio vestro supradicto, sine nostro et nostrorumque retentu et sine contradic/tione alicuius persone viventis. Datum in obsidione de Castel fabib1814, kalendas iulii sub Era M.CC.XL. octava, Anno Domini M.CC. decimo, / per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus. Signum [signo] Petri Dei gratia Rex Aragonum et Comitis Barchinonensis1815. Huius rei testes sunt: Garsia1816 Romei. Atto1817 Orella. Blaschus1818 Maza. Gombaldus de Tramaceto1819. Johannes Garces Ciresela1820. Petrus de Villa rotar1821. Martinus Egidii de Tramascastel1822. Petrus Lupi1823 de Sadava. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato predictorum supradicta scripsit loco, die, mense, Era et anno prefixis.

1210 julio, 10. Sant Gili/Saint-Gilles


Concilio de Sant Gili: nueva excomunin del conde Raimon VI de Tolosa. a. Ed. MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 811. Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.470.

1069

1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 1820 1821 1822 1823

Villar de Salce, B y b. Castiel Habib, B y b. Barchinone, B y b. Garsias, B y b. Arto, B y b. Blasius, B y b. Tramazeto, B y b. Garcez de Ciresola, B y b. Villanova, B y b. Tramacastel, B y b. Luppi, B y b.

1124

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 364-365 (y comentario). MAC, Les comtes de Toulouse et leur entourage, Thse de Doctorat, III, Dplacements de Raimond VI, [p. 5].

1210 julio, 16. [Castielfabib, asedio]

1070

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, da permiso a Guillem Durfort para construir un horno en Barcelona y edificar todas las mesas que quisiera para vender pescado. B. Copia s. XV, ACA, Real Patrimonio, BGC, Reg. 445, fol. 100r. Cit.: ORT, Renda i fiscalitat, pp. 114, 119, n. 267, 215, 423 y 490. Sit omnibus manifestum quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, damus tibi dilecto Guilermo Durfortis et tui proienie ac posteritate tue quod, in honore quem de Barchinonensi Ecclesia adquisivisti in burgo Barchinone de alfondacho nostro usque ad rivum, sicut in carta tua continetur, possit facere et in perpetuum habere tabulas quantas velit et in quibus locis volueritis ad quas ducerantur et in quibus vendantur omnes pisces qui causa venditionis civitati ferantur Barchinone. Statuimus etiam et tibi ac successoribus tuis damus in perpetuum quod nullus audeat piscem vendere in alio loco civitatis vel marine Barchinonensis. Item, damus tibi et tuis et proienie ac posteritate tue quod in loco dicti honoris volueritis faciatis et quociens vobis placuerit mutetis et in perpetuum habeatis furnum cum suis pertinenciis, sub tali intensionis quod nullus alius audeat de cetero furnum facere de lacuna usque ad darassanam nec de foro Barchinone usque ad mare. Has autem donationis sicut facimus quod in eis nullus servicium vel senioraticum vel aliquid alius nobis vel nostris retinemus. Quicumque igitur, quod non credimus, contra eas in aliquo venire temptaverit non solum pena Mille aurerorum se noverit feriendum, sed etiam iram et indignationem nostram se scentierit incursurum. Datum per manum Petri de Blandis et mandato eius scripta XVIII.. kalendas augusti anno Domini Millesimo Ducentesimo Decimo, cum litteris dampnatis in linea octava et ratis in nona. Signum[signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Sig[signo]num Petri de Blandis notarii domini Regis, qui regium signum apposunt propria manu.

1210 agosto, 18. Castielfabib

1071

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Garca Romeu el castillo y la villa de El Cuervo, recin conquistados a los musulmanes, con todos sus derechos y fijando sus lmites. A. AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 583, n. 73. In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes multa et grata servicia que vos dilecte et fidelis dompne Garssie Romei nobis / semper fideliter et devote facere statuistis, bono animo et spontanea voluntate, per nos et omnes successores nostros, damus, concedimus et laudamus cum hoc publico instrumento perpetuo valituro vobis et omni / progeniei et posteritate vestre in perpetuum Castrum et Villam de Corvo per hereditatem vestram ingenuam et perpetuam cum omnibus terminis et perti-

1125

Martn Alvira Cabrer

nenciis suis et hominibus et feminis qui ibi sunt vel erint aut / esse poterunt unquam, cum furnis et molendinis qui ibi sunt vel fieri poterunt aliquo tempore, cum omnibus aquis et rivis et fontibus, cum cultis et incultis, omni heremis et populatis, cum montibus et planis et / pinnis et rupibus, cum paschuis et pratis et erbis, cum nemoribus et garricis sive carraschalibus et arboribus cuiuslibet generis, cum vallibus et torrenticibus et omni venationibus universis et erbaticis et car/naciis et montaticis, cum trobis sive inventionibus et accidentibus, cum justiciis et caloniis et placitis et cum questiis et aliis exitibus et cunctis directis nostris et cum toto senioratico et dominio nostro et cum omnibus / aliis que in predicto Castro et Villa eiusque terminis habemus vel habere possumus aut debemus aliquo modo, aliquo iure vel aliqua ratione, sicut melius et plenius dici et excogitari potest. Predictum itaque Castrum / et villa de Corvo affrontat et terminatur: ex una parte in Serna Aznari Pardi sicut vadit via recta usque ad vallem Molarum, et sicut volvitur per vallem Molarum de super usque ad Cabezam de super Puzo/lo, et de eadem Cabeza de Puzolo usque in rivo qui est inter Castri de Tormo et eandem Castrum de Corvo et volvitur per Rialo de super qui vadit per medium Alfobra usque ad molam de Cireso et usque ad / iustam de Cane Nigrali, et sicut volvitur per molam de Cireso usque ad dreituram de Villar que est in loma de Cabronello et transit per Rialo qui exit de Rubeo de Cireso et vadit per vallem de Sals / usque ad Cabezum que est in medio del colato, et de eodem Cabeo sicut vadit et rediit recta via ad Sernam superiusdictam Aznari Pardi. Tali modo que hoc Castri et Villa sicut ab affrontacionibus predictis con/cludunt et terminant cum omnibus pertinenciis et terminis suis et omni ingressibus et egressibus suis et aliis omnibus suprascriptis vos et vestri teneatis integre et possideatis pacifice et habeatis plenarie pro vestro alodio et / hereditate francha et libera et ingenua et immunis ac perpetua ad dandum, vendendum et impignorandum et alienandum quocumque modo volueritis. Unde nos de nostro iure, dominio et potestate in vestrum ius, do/minium et potestatem tradimus, transferimus et transmittimus ex toto ad omnes voluntates vestras inde libere perpetuo faciendas, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad vestrum comodum et vestrorum sine / omni nostro nostrorumque retentu. Datum apud Castellum Habib, .XV. kalendas Septembris, per manum Ferrarii Notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, sub Era .M.CC.XL.VIII. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [1. Col.] Huius rei testes sunt: Eximinus Cornelii. Aznarius Pardi. [2. Col.] Arnaldus de Alascone. Luferrenchus de Luna. Petrus de Alcalano. [3. Col.] Artaldus de Alagone. Guillelmus de Podio. Guillelmus de Alcalano. [4. Col.] Guillelmus Raimundi Senescalcus. Petrus de Crexello. Bernardus de Portella. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et era prefixis.

1210 agosto, 23. Castielfabib


Conquista de Castielfabib. Chronicon Dertusense II, Testimonios, n. 1, p. 240. Cit.: UBIETO, Historia de Aragn. La formacin territorial, p. 286.

1072

1126

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1210 agosto, 24. Castielfabib, in captione

1073

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, hace francos a los hombres de Calatayud, librndoles del pago de lezda, peaje y dems impuestos, y ordena que nadie pueda prenderlos, etc. B. Copia en pergamino con huecos, RAH, Col. Salazar, M-83, fol. 64. C. Transcr. sin testigos IBARRA, Estudio, I, pp. 13-15. a. Ed. FUENTE, Historia de Calatayud, I, n. XXV, pp. 363-364 Noticia s. XVIII, RAH Col. Traggia, III, Documentos de los Archivos de Tarazona, Calatayud, Fitero, La Oliva, Sos, Borja, Veruela y Leire, Calatayud, fol. 72r. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 344 (de a). IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 68. Cit.: UBIETO, Divisiones administrativas, p. 151 (data 23) (B) In Christi Nomine. Sit notum cunctis quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et comes Barchinone, attendentes quod res est amica justicie ante de facili honestis suplicationum precibus inclinare, quod Reges [et] Principes terre subiectum sibi populum tenentur gratiis beneficiis et propris libertatibus decorare, ut eos tota mentis intentione et fidei simplicitate amplexantes in eorum obsequiis devotius et solititius perseverent, idcirco damus, concedimus et laudamus corde bono et animo volenti, per Nos et omnes successores nostros vobis universis hominibus nostris habitatoribus de Calatayub, tam de villa quam de aldeis, maioribus et minoribus, presentibus et futuris, omnique progeniei et posteritati vestre in perpetuum ut ab hac hora in antea non detis nec dare teneamini de aliquibus rebus aut mercibus vestris aliquam lezdam, pedaticum, portaticum, pensum, mensuraticum, coltam vel consuetudinem novam vel veterem, statutam vel statuendam in aliquo loco terre nostre, illius scilicet quam habemus vel in antea, dante Domino, poterimus adipisci, imo ab his omnibus et singulis sitis franchi, liberi et inmunes per omnia loca terre et dominationis nostre, per mare vel terram, stagnum, aquam dulcem, cum omnibus que vobiscum duxeritis vel portaveritis vel per alios capitalarios vestros transmiseritis. Mandamus ergo, precipientes firmiter et districte, universis baiulis, vicariis, lezdariis, pedagiaris et aliis omnibus procuratoribus et hominibus nostris presentibus et futuris quod a vobis vel ab aliquo ex vobis vel a capitalariis vel nuntiis vestris de rebus et mercibus vestris quibuslibet non exigant vel demandent hec supradicta vel horum aliquid a quibus Nos perpetuo enfranquimus, nec ad ea vel eorum aliquid dandum vel solvendum vos audeant compellere vel distinguere ullo modo. Preterea statuimus firmiter et mandamus quod nemo sit ausus in tota terra nostra pignorare, marquare, impedire vel detinere aliquem ex vobis vel res vel merces eius pro alieno debito vel delicto, nisi per se ipsum principalis debitor aut pro illis fideiusor fuerit manifestus. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo atemptaret iram et indignationem nostram incur[rer]et, et insuper damno illato prius in duplum plenarie restituto penam [mille] morabetinorum pro solo ausu a Nobis sine aliquo remedio feret. Datum in captione Castelli Habib, VIIII kalendas Septembris, per manum Ferrarii notarii nostri. Signum Petri Dei gratia Regis Aragonum comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Domnus Raymundus Ep[iscop]us Cesaraugustanus. Domnus G[arcia]1824. Ep[iscop]us Tirasonensis. Petrus de Monte acuto, Magister Militie

1824

F, a.

1127

Martn Alvira Cabrer

Templi. Frater Martinus de Andos, Magister Amposte. Frater Guillermus Cadelli1825, Comendator de Montesono. Frater Pontius Mariscali, Comendator de Miraveto. Frater Guillermus de Monterotondo, Comendator de Gardeny1826. Guillermus Raimundi Senescalcus. Et multi alii. Ego Ferrarius1827, notarius Domini Regis, hec scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1210 agosto, 26. Castielfabib, in captione

1074

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a la Orden del Hospital la iglesia de Castielfabib, con sus diezmos y primicias, y el lugar de Las Eras, con los trminos que se citan para la construccin de una iglesia y unos oratorios, en atencin a la ayuda prestada en la toma de Castielfabib. B. Traslado coetneo, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 583, n. 74. C. Copia simple en papel s. XVIII, AHN, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 583, n. 74 (unido al n. 74) D. Copia simple en papel s. XVIII inserta en doc. eclesistico de 16 abril 1327, AHN, Cd. 1240-C, Documentos reales de la Orden de Montesa, fols. 30-32r.
RRA,

Reg.: JAVIERRE, Privilegios, n. 19, p. 119. GUAL, Precedentes, n. XLVIII, p. 234. IBANuevas aportaciones, p. 68.

Cit.: GUAL, Precedentes, p. 209. UBIETO, Historia de Aragn. La formacin territorial, p. 286. LEDESMA, Templarios, p. 49. BONET, La Orden del Hospital, p. 44. (B) Hoc est translatum bene et fideliter formam ab originali translatatum. Cum omne datum optimum et omne donum perfectum de sursum sit descendens a Patre luminum, et quidquid / Regibus et principibus acrescit a Deo provenit, ipso dicente: per me reges regnant et potentes scribunt iustitiam, merito eorum que per eius gratiam et potentiam Regibus et principibus adquiruntur, ad eius / speciale obsequium pars debet ab eisdem utilis asignari; et quia Castellum Habib situ et natura loci nec non et operis artificio circum a paganis tempore longo possessum virorum Altissimi dedit in ma/nibus nostris, idcirco, in Christi nomine, sit notum cunctis, quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, ad honorem ipsius et Beate Marie donamus et hac presenti scriptura perpetuo valitura concedi/mus Sancto Iohanni et domui Hospitalis Iherosolimitani et eiusdem pauperibus in perpetuum et vobis Martino de Andos Castellano Emposte, qui nobis in adquisitione prefati Castelli Habib cum laudabili caterva / fratrum a principio usque ad finem viriliter astitistis, Ecclesiam ipsius Castri Habib cum omnibus decimis et primiciis ipsius Castri et terminorum eius; et ad edificandam Ecclesiam in honorem Dei et Beate Marie et / generale ac commune oratorium faciendam donamus et assignamus vobis perpetuo locum illum qui vulgariter dicitur Las Eras,

1825 1826 1827

Cornelli, a. Garsias de Monterotondo Comendator de Grisen, a. Ferrandus, a.

1128

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

ubi erat quondam mesquita sarracenorum, cui loco has frontarias / damus: ab oriente et meridie usque in ipsum flumem nuncupatum Dronio, et ab occiduo usque in planitiem ubi vinee sunt plantate, et a cercio usque in rupem que est contigua Castro. Da/mus et plenam licentiam et facultatem vobis faciendi, plantandi et edificandi unum Casale Molendinorum in ipso saltu aque qui est iuxta ipsas areas, et quod nulli liceat ipsam aquam de/viare ad aliquam partem vel aliquod impedimentum facere, propter quod molendina que ibi feceritur minus valeant vel valere possint, in quo casali faciatis quot rotas volueritis et poteritis. Do/namus et concedimus et assignamus Deo et Hospitali et fratribus in perpetuum omnes mesquitas et hereditates et iura quecumque tempore sarracenorum ipsis mesquitis pertinebant aut pertinere debent1828. Nulli autem persone, cuiuscumque ordinis vel religionis sit, liceat aliquo iure vel aliquo donativo iam facto vel faciendo in ipso Castro vel infra terminos eius ecclesiam vel oratorium edifica/re, exceptis fratribus Hospitalis, quibus liceat quot voluerint ecclesias et oratoria ad honorem Dei et Beate Marie, secundum quod eis utile et expediens visum fuerit, edificare et habere vigilias, / oblationes, defunctiones et quelibet alia que Ecclesiis Dei a Christi fidelibus debentur et offerentur. Hec inquam omnia, ut superius dicta sunt, donamus et concedimus Deo et Beate Marie / et Sancto Iohanni et domui Hospitalis Iherosolimitani et fratribus eiusdem presentibus et futuris habenda, tenenda, et possidenda libere, franche et absolute, salvo tamen iure episcopali. Datis in Captione Castelli Habib, .VII. kalendas Septembris, per manum Columbi Notarii nostri, Era .M.CC.XL. octava. Sign[signo]num Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Dompnus Raimundus Episcopus Cesaraugustanus. Dompnus G[ arcia ] Episcopus Tirasonensis. Frater Petrus de Monteacuto, Magister Militie Templi in Provincia et partibus Hyspanie. Frater Guillelmus Catelli, Comendator de Montesono. [2. Col.] Exemenus Cornelii. Garsias Romei. Artallus de Alagone. Lop Ferench de Luna. Blascus Romei. Petrus Sesse. [3. Col.] Blascus de Alagone. Sanctius de Antilone. Petrus de Alcalano. Guillelmus de Alcalano. R[aimundus] de Podio. Guillelmus de Podio. [4. Col.] Aznarius Pardi, Maiordomus Aragonum. Arnaldus de Alascuno. Adam de Alascuno. Atto de Fozces. Artallus de Artusella. Atque multii alii. Ego Ferrarius, Notarius Domini Regis, testis. Sig[signo]num Columbi Notarii Domini Regis, qui mandato eiusdem hoc scribi feci loco, die et era prefixis.

1210 agosto, 26. Castielfabib, en el ejrcito

1075

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, otorga carta puebla a Castielfabib y entrega a Artaldo de Alagn el Castell de Cabres, situado junto a Benifass, en la extremidad de Vallibona y en la frontera de Morella, para poblarlo.

1828

debebant, D.

1129

Martn Alvira Cabrer

B. AHN, Cd. 1126-B: Cdice del monasterio de Santa Mara de Benifass, fols. 89v-90v. a. Ed. GUAL, Precedentes, n. XLVII, pp. 232-234. Reg.: IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 68. DAZ MANTECA, Un cdex notable del monestir de Santa Maria de Benifass, n. 4, p. 65. GUAL, Cartas Pueblas, n. 4, p. 106. Cit.: GUAL, Precedentes, pp. 203, n. 101, 209-210. GARCA EDO, V., Blasco de Alagn, BSCC, LXII (1986), pp. 383-420, esp. p. 386. (a) Instrumento domini regis Petri dantis castrum de Capris dompno Artaldo de Alagone, militi, ad populandum et sine aliquo vinculo. Era 1248, anno Domini 1210. In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, damus, concedimus et laudamus vobis dompno Artaldo de Alagone et omni progeniei et posteritati vestre in perpetuum per vestram hereditatem castrum nuncupatum de Cabres, quod est situm iuxta Benihaan, in capite Vallisbone, in frontaria Morelle. Cuiquidem castro de Cabres hos terminos in perpetuum assignamus: ab introitum calate de Belle, extremo de Vinazan, iuxta caput serre Vallisbone, usque in caput eiusdem Vallis, et vadit ferire de capite Vallisbone in fonte de Cubo, et de fonte Cubi vadit ad Herber medianum, et de Herber mediano vadit ad Coraian, et de Coraian vadit ad fundum de Arannonali, et de fundo eiusdem Arannonalis vadit terminos per Guardias de Maria intus de Cova, et de Cova vadit terminus in serra de villari de Fredes, et de capite eiusdem villariis de Fredes vadit ferire in serram de Vinazan, et de illa serra vadit serra serra usque in calzadam de Biel. Sicut autem iste affrontaciones includunt damus vobis predictum castrum per vestram hereditatem, cum montibus et planis, cum rivis, fontibus et aquis quibuslibet, et cum molendinis que ibi fieri poterunt unquam, cum nemoribus et arboribus, cum rupibus, pinis [?]1829, pascuis et pasqueriis, cum hominibus et feminis qui ibi unquam in eius terminis esse et habitare potuerint et cum omnibus omnino aliis ad ipsum castrum pertinentibus et debentibus pertinere aliquo modo, aliquo iure, aliqua racione vel causa, cum forticiis eciam et melioramentis et populacionibus omnibus que in predicto castro et eius terminis vos vel vestri facere potueritis ullo modo. Tali modo quod hec omnia et singula vos et successores vestri populetis et melioretis et teneatis et habeatis et possideatis integre et libere et quiete, et sive vendendum, impignorandum, comutandum et ad omnes alias voluntates vestras in perpetuo faciendas, tanquam de vestra hereditate propria, libera et ingenua, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad vestrum vestrorumque profectum. Tali tamen condicione aposita, quod de predicto castro et omnibus forticiis que in eius terminis fient aliquo modo, unquam nos et successores nostri possimus semper facere cum christianis et arracenis pacem et guerram et treguas et contra alias quaslibet personas. Et quod si aliqua malefacta vel aliquid malefactum inde nobis vel terre nostre unquam evenirent aliquo modo, essent emendata nobis vel illis quibus facta essent vel factum inde plenum directum, secundum cognicionem et iudicium curie nostre vel successorum nostrorum, bona fide et sine malo ingenio. Salva per omnia fidelitate nostra et posteritatis nostre per secula cuncta. Et ego Artaldus de Alagone recipio hoc donativum a vobis domino meo Petro rege Aragonum sub condicione predicta, et promitto bona fide et sine aliquo malo

1829

piris [?], a.

1130

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

ingenio, per me et omnes successores meos, quod de predicto castro et forciis suis et terminorum eius faciam semper mandato vestro et successorum vestrorum pacem et treguas cum christianis et sarracenis, et guerram contra quibuslibet personas, et emendationem et directum de omnibus malefactis que inde forte vobis vel terre vestre exirent ad cognicionem et iudicium curie vestre. Et est sciendum quod nos Petrus rex supradictus in predictis donativis nihil nobis vel successoribus nostris retinemus, nisi tantum que superius dicta sunt et expressa. Datum in exercitu iuxta Castellum Habib, ipso iam capto, VII. kalendas septembris, per manum Ferrarii notarii nostri, Era M CC XXXX octava. Signum [signo] Petri Dei gracia regis Aragonum et comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: dompno R[aimundo], episcopo Cesarauguste. Et dompno G[arcia], episcopo Tirassone. Garcias Romei, alferiz. Exemeno Cornelii. Anario Pardi, maioredomus. Arnaldo de Alascuno.

1210 [agosto, 26]. Castielfabib

1076

Atorella, hijo de Pedro Ortz y seor de Quinto, despus de distinguirse en la campaa contra los musulmanes, hace voto de entrar en la Orden del Temple en presencia del rey de Aragn, el obispo de Zaragoza y Pere de Montagut, maestre del Temple. Ex Archivo de San Juan de Zaragoza, armario de Zaragoza, reprod. fin. ss. XIV-XVI de PEDRO GARCS DE CARIENA, Nobiliario, ed. UBIETO ARTUR, pp. 354-355 (data del testamento 28 septiembre 1223). Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lx. ZURITA, ndices, I, p. 143. VARN, Historia del Real Monasterio de Sixena, I, dis. i, p. 115 Ego dominus Atorrella, senior de Quinto, filius de don Pedro Ortiz et domna Elfa, venio de manifest quod ego me rendivi ad illa mason del Temple en Castelfavi, in presencia del rey don Pedro, del obispo don Ramn de Cesaraugusta, en poder de fraile P[edro] de Montagudo, maestre del Temple, laxo ad mea muller domna Toda Perez, quatuor milia moravetinos, sicut sunt scriptos in meis cartis. Dono ad mea filia donna Elfa quam habeo de Tota Perez, mea uxor, Quinto et castiello et illa villa. Tali vero pacto si devenerit de mea filia sine filiis de legali coniugio et hereditet illa mason del Temple Quinto, castellum et villam et omnia mea iura que ibi habeo etc. Et laxo predicta filia mea in poder de Pedro Fernndez de Barracino 1830 et de G[ uilln ] de Moncada et de mason del Temple et de Pedro Gars de Aguilar, etc. Facta carta quarto calendas octobris Era 1261.

1210 agosto, 27. Castielfabib

1077

Ferrer, notario del rey, hace sellar un privilegio real concedido a los judos de Zaragoza (Zaragoza, mayo, 1205). Documentos, n. 535.

1830

Albarracn.

1131

Martn Alvira Cabrer

Ego Ferrarius, notarius domini regis, hanc cartam bullari feci mandato ipsius apud Castellum Habib, VI. kalendas septembris Era MCCXLVIII.

1210 agosto, 30. Teruel

1078

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Guillem de Guardialada1831 el castillo y la villa de Conesa y el lugar de la Sala (en Comalats), segn costumbre de Barcelona, excepcin hecha de los derechos del arzobispo de Tarragona y la salvaguarda de la potestad real, convirtindose a cambio en hombre y vasallo del rey. A. B. C. D. a. b. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 369. Copia princ. s. XIII, ADB, Cartulari de Barber, fol. 5r, n. 5. Traslado de 1817 de A, MIRET Y VIVES, Traslado, fol. 365. Transcr. de A, IBARRA, Estudio, II, n. CXXXIX. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, p. 515. Ed. J.M. SANS I TRAV, Collecci diplomtica de la Casa del Temple de Barber (945-1212), Textes Jurdics Catalans. Documents, I, Barcelona, Generalitat de Catalunya, 1997, n. 232, pp. 322-323.

Reg.: PASQUAL, Sacrae Cataloniae, I, fols. 256r y 282r (de B). IBARRA, Estudio, I, n. 345 (de A). MIRET, Les cases, p. 280. Cit.: T ORRENT , Genealoga, p. 106 (de M IRET ). G UAL , Precedentes , p. 209. CATAL I ROCA, P., Castells de Belltali, Glorieta, Passanant i la Sala, Els castells catalans, IV, pp. 278-287, esp. p. 284. BISSON, FA, I, p. 215. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comitis Barchinone, bono animo et spontanea voluntate, damus, concedimus et laudamus vobis Guillemo de Guardia / Lata et omni progeniei et posteritati vestre in perpetuum castrum et villam de Conesa cum omnibus terminis et pertinenciis suis, cum militibus et omnibus hominibus et feminis qui ibi sunt vel erunt, et medietatem integram iusti/ciarum, questiarum et dominicaturam et omnium exituum quicquid sint vel erint et quos ibi nos habemus vel habere debemus aliquo iure vel aliqua racione vel modo. Damus etiam et concedimus vobis et vestris nunc et semper locum illum nostrum si/tum in Comelata1832, in termino castri nostri de Fores, nuncupatum La Sala cum omnibus hominibus et feminis qui ibi sunt vel in antea esse potuerint, cum toto senioratico et omnibus directis que ibi habemus vel habere debemus aliquo / modo sine omni diminutione. Ita tamen quod predictum castrum et villam de Conesa et locum de Sala et alia omnia que in hiis locis vobis damus et assignamus vos et vestri omnes habeatis et teneatis et posside/atis integro et in pace per nos et successores nostros per secula cuncta ad forum et consuetudinem Barchinone salvo iure Archiepiscopi Terrachonensis et militum; et quod de castro iamdicto et omnibus forticiis predictorum / locorum et terminorum eorumdem constructis et construendis detis semper vos et vestri nobis et nostris bona fide et sine aliquo malo ingenio plenam potestatem irati et paccati quandocumque et quociescumque per nos aut / nuncium aut nuncios nostros vel litteras fueritis requisiti.

1831 1832

Guardia alada o Guardialada, D, a. Guardiolada, b. Comelatz, b. Comalatz, B, b.

1132

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Et ego Guillemus de Guardia Lata recipio libens et voluntarius hoc donativum a vobis domino meo Petro Rege supradicto et deve/nio inde homo vester fidelis et vassalis, faciens vobis hominiaticum iunctis manibus apud Castellum habib coram multis baronibus Curie vestre Aragonensibus et Catalanis, et promitto et convenio / per me et omnes meos bona fide et sine omni malo ingenio et sub hominiaticum a me vobis corporaliter facto quod de predicto castro de Conesa et loco de Sala et de omnibus forticiis que in prefatis locis vel ter/minis eorum facte sunt vel de cetero fient donamus semper irati et paccati vobis et successoribus vestris plenam potestatem quandocumque et quociescumque a vobis per vos vel per nuncium aut nuncios aut litteras vestras / inde fuerimus requisiti, et de ammonitione non subtrahemus nec vetabimus nos, set fideliter hec omnia observabimus secundum forum et consuetudinem Barchinone. Datum Turolii, III kalendas Septembris, / per manum Ferrarii notarii nostri, Era M.CC.XL. octava, Anno Dominice Incarnationis M..CC.. decimo1833. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Signum Guillemi de Guardia Lata, qui hoc laudo et firmo. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Guillemus Raimundi senescalcus. Bernardus de Portella. Petrus de Crexello. Guillemus de Odena. [2. Col.] Arnaldus de Timor. Berengarius de Portella. Bernardus de Sentellas. Berengarius de Cervaria. Guillemus de Portella. [3. Col.] Eximinus Cornelii. Garssias Romei. Blascus Romei. Blascus de Alagone. Sanccius de Antilone. [ 4. Col.] Azcenarius Pardi, maiordomus Aragonensis. Artallus de Alagone. Arnaldus de Alascuno. Atto de Fozces. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1834.

[1210] septiembre, 1. Castiel (Castielfabib)1835

1079

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, otorga carta puebla al lugar de Castiel (Castielfabib). B. Copia romanceada s. XIII (?), confirmada por Jaime I a 27 diciembre 1223, inserta en la Carta de poblacin de la ciudad de Santa Mara de Albarracn, BNE, ms. 7.812, Cdice romanceado de Castiel.

1833 1834

nono en la transcripcin de IBARRA, seguramente por error.

Nota de IBARRA: Suscripcin real y notarial de letra de Ferrer, lo restante de Bononato. Carta partida por AB.CD.EF., parte inferior de las letras, corte ondulado, lateral.
1835 No sin dudas, optamos por hacer caso a las importantes observaciones de GUAL relativas a este doc.: Tiene varios fallos, que nos inducen a dudar de su autenticidad, sobre todo en lo que ms nos interesa, la fecha: Dice Dada en Castiel, las kalendas de Setiembre, Era MCCXLVII; tal vez el copista se olvid de aadir un palito a la era, error muy corriente, con lo que tendramos 1 de septiembre de 1210, fecha en que ya haba cado Castielfabib (Precedentes, p. 208, n. 111).

1133

Martn Alvira Cabrer

a. Ed. C. RIBA Y GARCA, Carta de poblacin de la ciudad de Santa Mara de Albarracn segn el cdice romanceado de Castiel existente en la Biblioteca Nacional de Madrid, Coleccin de documentos para el estudio de la Historia de Aragn, X, Zaragoza, 1915, pp. 239-2421836. Noticia s. XVII, RAH, Col. Salazar, Apnd., leg. C, carp. 9, n. 531837. Reg.: IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 77 (de a, data 1209). Cit.: GUAL, Precedentes, p. 208, n. 111. LEN Y MOMBIEDRO, Una cruzada, un noble y un castillo en la frontera de Moya, n. 39. (a) Manifiesta cosa sea a todos que nos don Peydro, por la gracia de dios rey dAragon e conpte de Barcelona, entendientes a provecho de la tierra nuestra e de la villa de Castiel, la qual mucho eyamplar e meyorar cobdiciamos e devemos, enfranquimos e franquios e liberos e quitios femos por todos los sieglos a vos e a todos los habitadores e vezinos de la villa de Castiel mayores e menores los quales agora alli sedes e los quales venidores alli seredes de alguna part del mundo ad estar et poblar de toda pecha e de tod pidimiento e de toda fuera e dono e de serviio, usage, prestamo et encara de toda demanda e fazendera real e vecinal, propia e comunal, e de toda lezda, peage, portadgo, peso e constunpne, vieya o nueva, establecida o por establecer, e de redemption e de demanda que non suele sedes, et encara de todas otras cosas e fechos que se pueden dezir e non provar o entender en alguna manera en aquella villa de Castiel, et en tod lugar por toda nuestra tierra, assi en mar como en tierra et en agua dol, fuera que los aldeanos pechen cada anno por tributo al sennor de la villa IIII. mil solidos e non plus, e las soldadas del iude e del escrivano e de los alcaldes e de los otros aportellados assi como es fuero de Castiel, e los cavallos los quales segunt las costumpnes de Castiel1838 seran muertos, assi como de todas estas cosas; e de cada una dellas son de suso dichas seades francos, liberos e quitios de todo en todo del ageno vos todos habitadores e vezinos presentes e los que son por venir, con todas vuestras cosas, mobles e non muebles e con si movientes, e con quales se quiere logros los quales por nuestra tierra portaredes o por alguna o por algunos embiaredes, por todos los sieglos en quales sequiere logares de toda nuestra tierra, e sacado del dono que es

1836 RIBA ya sospech que Castiel poda ser Castielfabib (p. III, n. 4), si bien la noticia del siglo XVII se refiere claramente a Castel Fer. Segn este autor, el cuerpo del Cdice parece convenir con el fuero romanceado de Teruel, del cual podra ser una de las copias primitivas y la forma en que fu concedido como Carta a la villa de Castiel (...) Pedro II la conquist [Castielfabib] a los rabes en 1210, mandndola poblar de cristianos a quienes di algunos privilegios, entre ellos tal vez los del fuero de Teruel en la forma que aparece en esta Carta (p. III y p. III, n. 4). 1837 Era 1247, en las kalendas de setiembre Don Pedro rey de Aragn, marques de Provenza, puebla el lugar de Castel Fe[r] y le seala terminos, libertades y privilegios a los que a_ moraran, etc. Y manda que nadie se los quebrante so graves penas y mill morabetinos alfonsis. Fecha la carta por don Ferrer escrivano del rey. Confirman don Vela, Juez de Terol. Don Rem[on] bisbe de aragoa. Don Pero Gutirrez maiordomo. Don Domingo Panicero merino. Don Ximbez Cornel. Don Pero Sese. [Don] Vela Mayor. Don Miguel de Luesia. Don Pons de Ril. Don Joan Dolalin. Don Garcia Romero. Don Diego Ferrndez. [Don] Pascual Munioz. 1838

Sobre raspado, a.

1134

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

dicho de la pecha de suso de los aldeanos. On queremos et establecimos, e mandamos firmemientre e destreyta que nengun mayordomo ni repostero o merino o vicario o bayle o lezdero o peagero o algun ombre nuestro o de otro qual sequiere, alguna cosa forcare o artiente en Castiel o en algun lugar de nuestra tierra o en alguna manera o alguna razon o por alguna ocasin, si de nos e de nuestra gracia fida. Qualquiere ombre que contra esta carta ensayasse de venir o ad esta franquesca o ad est nuestro mandamiento en alguna cosa osasse corromper, nuestra ira e nuestra indignacion encorrera, e sobre tod aquesto tod danpnage e tod gravamiento fechos primeramientre en dupplo, mas primeramientre establescidos por solo nuestro menospreciamiento en mil aureos alfonsinos sin algun perdon sera tormentado. Dada en Castiel1839, las kalendas de Setiembre Era M. CC. XLVII,1840 por mano de Ferrer nuestro escrivano. Testes sunt: Don Peydro por la gracia de Dios rey dAragon e conptte de Barcelona, don Vela iude de Teruel, don Remon bispe de Caragoa, don Pedro Gutierre mayordomo 1841, don Bernardo Panicero merino, don Xemen Cornel, don Pedro Sese, don Vela Mayor, don Martin1842 de Luesia, don Pon1843 Eril, don Johan dOlalia, don Garsia Romeo, don Diago Ferrande, don Pascual Munos. E yo don Ferrer, escrivano del sennor rey dAragon, escrevi e fi por mandamiento dl, el lugar et el dia et el ao a los devant fincados. Sig[signo]no.

1210 septiembre, 6. Teruel

1080

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, cambia con Jimeno de Lavata, gran preceptor del Hospital en Espaa, Jimeno de Morieta, gran prior de Navarra, y Martn de Andus, castelln de Amposta, los judos que la Orden tiene en Aragn, un moro de Huesca y el moro de Zaragoza Rab Asser Avenbentreca con sus parientes por el castillo y la via de Cabaas, cerca de Ricla, y por el derecho a disponer semanalmente, del sbado por la noche al domingo por la noche, del agua de Ricla y de Cabaas para regar la Almunia de Doa Godina. A. Carta partida por ABC sin sello, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de la Almunia, carp. 625, n. 12. B. Copia s. XIV de carta partida por ABCDEFGH, AHN, Cd. 650-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, III, Escrituras particulares por orden de pueblos y tributaciones de Zaragoza, n. 544, pp. 554-556. C. Copia fin. s. XV, AHN, Cd. 659-B: Cartulario, bulas, etc. de las encomiendas de Alfoncea, Torrente de Cinca, Caspe, Grisen, Encinacorba, Almunia de Doa Godina, etc., n. 5, pp. 67-70. D. Copia impresa s. XVIII, AHN, Cd. 1435-C: Coleccin diplomtica de la Orden de San Juan, 2 t., Zaragoza 1708, reimp. Zaragoza, 1798, I, n. 25.

1839 1840 1841

Castiel, borrado o sobre raspado, a. Sobre raspado, a.

La presencia de Pedro Gutirrez con el cargo de mayordomo, cuando en este momento lo ocupaba Aznar Pardo, plantea dudas respecto a esta datacin.
1842 1843

Miguel. Pou, a.

1135

Martn Alvira Cabrer

a. Ed. de A, DELAVILLE-LE ROULX, Cartulaire, II, n. 1.356, pp. 123-125. b. Reg. y ed. fragmentaria, BAER, Die Juden, I, n. 76, p. 70. c. Ed. de B, CANELLAS, La Almunia de Doa Godina, n. 26, pp. 43-44. Reg.: MIRET, Itinerario, III, pp. 515-516. I BARRA, Estudio, I, n. 346 (de a). LEDESMA, La Encomienda de Zaragoza, n. 127, p. 533. Cit.: MIRET, Les cases, p. 280. LEDESMA, Templarios, p. 49. UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, I, p. 308. BONET, La Orden del Hospital, p. 44. (A-a) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, bono animo et spontanea voluntate, per nos et omnes successores nostros, damus, concedimus, laudamus et corporaliter tradimus domino Deo et eius gloriose genitrici semper virgini Marie et beato Johanni et vobis fratri Exemeno de Lavata, magno preceptori Hospitalis in Hyspania, et fratri Exemeno de Morieta priori de Navarra et fratri Martino de Andoss castellano Emposte et per vos domui pauperibus et fratribus Hospitalis Jherosolimitani presentibus et futuris in perpetuum, in concambium et commutationem perpetuam omnium Judeorum et Judearum quos vos et Hospitale habetis et habere debitis aliquo modo a flumine Sicore usque Feriam, vel in aliquo loco totius Aragonis, et unius mauri quem habetis in Osca, et alterius quem in Cesaraugusta habetis, preter Rabbi Asser Abinbentalca et filium suum Azday et nepotes suos ambos, fratres Salomonem et Azday1844 Abinhariz, posteritasque eorum, quos omnes et eorum posteros universos cum omnibus bonis suis habeatis et habendis, vobis et domui Hospitalis dimittimus et concedimus habendos et perpetuo possidendos castellum scilicet et villam de Cabannis, que sunt juxta Riclam, cum Christianis et Mauris omnibus que ibi sunt vel erunt unquam et cum omnibus terminis et pertinenciis suis cultis et incultis, cum aquis et cequiis suis, cum caloniis, peitis, pedidis, cenis, precariis, omnibus omnino aliis que nos ibi habemus et accepimus et habere et accipere debemus aliquo jure, aliquo modo, aliqua ratione vel causa. Damus et vobis et aquam de Ricla et de Cabanis ad opus Almunie vestre, que dicitur de dona Godina, a die sabbati in sero apparentibus stellis continue usque ad diem dominicam sequentem in sero apparentibus stellis, et sic per singulas septimanas in perpetuum. Quamquidem aquam accipere vobis liceat libere et sine omni contradictione in pace, ubicumque ea accipere volueritis, sine dampno tamen alicuius. Si vero in ea accipienda dampnum aliquod videatur alicui inferri, emendetur illud statim a vobis secundum arbitrium et cognitione duorum aut trium bonorum hominum. Hec autem omnia supradicta habeatis, teneatis et possideatis integre et sine omni contrarietate per secula cuncta, per vestram hereditatem propriam, francam, liberam et ingenuam et immunem, ad dandum, vendendum, impignorandum, commutandum et ad omnes alias voluntates vestras inde perpetuo faciendas sine omni nostro nostrorumque retentu, salva fidelitate nostra et omnium successorum nostrorum. Quicumque autem hanc aquam impedire vel contra hanc donationem venire attemptaret, a Deo sit maledictus, iram et indignationem nostram et penam mille morabetinorum se noscens sine dubio incursurum. Et nos prefati fratres Exemenus de Lavata, magnus preceptor Hospitalis in Hyspania, et frater Exemenus de Morieta, prior de Navarra, et frater Martinus de Andoss, castellanum Emposte, per nos et per domum et pauperes et fratres Hospitalis, habita deliberatione et pleno consilio cum saniori et meliori parte fratrum nostrorum, donamus, laudamus, concedimus et diffinimus vobis domino Petro,
1844

Azdoy, a.

1136

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

regi Aragonum, et successoribus vestris in perpetuum omnes Judeos et Judeas et eorum progenies et posteritates, cum omnibus rebus et possessionibus suis, quos et quas per donationem vestram vel patris aut matris vel sororis vestre et avorum vestrorum vel alicuius antecessorum vestrorum sive de genere vestro sive etiam ex donatione, commutatione, emptione, legato vel alio quolibet jure ab aliqua persona ecclesiastica vel laica habemus vel habere debemus a flumine Sicore usque Feriam, vel in aliquo loco totius Aragonis, et illum maurum que[m] habemus in Osca, et alium quem habemus in Cesaraugusta, et eorum progenies atque posteritates, vobis eidem regi et vestris remittentes et diffinientes ex toto duo milia et quadringentos morabetinos Alfonssinos pro quibus obligati nobis erant exitus vestri de Osca et vineaticum Judeorum. Si quod etiam jus habemus in aliquo judeo vel judea qui non sint ex toto nostri, totum vobis donamus, concedimus et perpetuo diffinimus. Excipimus autem ab hac diffinitione et concessione prefatos Rabbi Aser Abinbeltaca et filium suum Azday et nepotes suos ambos, fratres Salomonem et Azday Abinhariz, et eorum omnes posteritates, quos omnes et eorum posteros universos cum omnibus bonis suis habitis et habendis nobis et domui Hospitalis in perpetuum retinemus habendos et possidendos, sicut in cartis factis ipsis et nobis plenius continetur. Omnia autem instrumenta et carte, quecumque inde habemus vel ipsi judei habent, sive generalia sive specialia, temporalia vel perpetua, exceptis omnibus instrumentis predictorum Rabbi Asser et filii et nepotum eius, ab hac die in antea volumus esse cassa et irrita et penitus adnichilata, ita quod nec nos nec ipsi judei nec mauri nec aliquis nomine nostro vel eorum aliqua carta vel instrumentum inde confectum, preter instrumenta prenominatorum quatuor Judeorum, audeat vel presumat ostendere publice vel privatim. Datum Turolii, .VIII. idus septembris, per manum Ferrarii notarii nostri, Era .M.CC.XL. octava. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinonensis. Signum fratris Eximini de Lavata, magni preceptoris Hospitalis in Ispania. Signum Eximini de Morieta, prioris de Navarra. Signum fratris Martinis de Andos, castellani Emposte, qui omnes hec omnia supradicta firmamus, concedimus et laudamus. Testes huius rei sunt: frater Frontinus, comendator de Casis Novis. Frater Guillelmus de Rota, capellanus domini regis. Frater Ex[ eminus], capellanus fratris Ex[emini] de Lavata. Garssias Romei. Azcenarius Pardi, majordomus Aragonis. Furtunius Valerii. Don Ladron. Petrus de Crexello. Gaucerandus de Cartallano. R[aimunus] de Monte Regali. Guillelmus de Orta. Arnaldus de Alasc[o]no. Assalitus de Gudal. Artallus de Artusella. Marchus de Lizana1845. Rodericus de Lizana. P[etrus] de Falces. P[etrus] justicia Tirasone. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1210 septiembre, 6. Teruel

1081

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a la Orden del Hospital, en manos de Jimeno de Lavata, gran preceptor del Hospital en Espaa, de Jimeno de Morieta, gran prior de Navarra, y de Martn de Andus, castelln de Amposta, las mezquitas de la

1845

Lizzina, a.

1137

Martn Alvira Cabrer

villa de Borriana/Burriana y sus trminos, sus diezmos y primicias, y el permiso para poder edificar iglesias en ella, todo ello para cuando fuese tomada a los moros. [B]. Traslado coetneo. C. Copia s. XIV de B, AHN, Cd. 649-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, II, n. 170, pp. 151-152. D. Copia s. XIV, AHN, Cd. 543-C: Cartas de poblacin y privilegios referentes a las villas y lugares de la Orden de Montesa, fol. 29r-v. E. ARV, Real. Enajenaciones del Real Patrimonio, lib. IV fol. 22. F. Copia simple s. XVIII, AHN, OOMM, Montesa, carp. 479, n. 18-R. G. Copia simple en papel s. XVIII de B, AHN, Cd. 1240-C, Documentos reales de la Orden de Montesa, fols. 33-34r. H. Transcr. de C, IBARRA, Estudio, II, n. CXL. a. Ed. R. de MARA, El Repartiment de Burriana y Villareal, Valencia, 1935, p. 3. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 347 (de C). JAVIERRE, Privilegios, n. 20, p. 119. GUAL, Precedentes, n. XLVIII, p. 235. Cit.: MIRET, Itinerario, III, p. 516. MIRET, Les cases, p. 145, n. 1. GUAL, Precedentes, p. 210. CATAL I ROCA, P. y BRAS I VAQUS, M., Castell dAmposta, Els castells catalans, IV, pp. 591-601, esp. p. 593. (C) Hoc est translatum firmiter et fideliter factum. Cum omne datum optimum et omne donum perfectum de / sursum sit descendens a Patre luminum; et quicquid regibus et principibus accrescit a Deo provenit, ipso / dicente: per me Reges regnant et potentes scribunt justiciam, merito eorum qua per eius graciam et potenciam / regibus et principibus adquiruntur ad eius spirituale obsequium parte debet ad eiusdem utilis asignari. Et / quia ipse dixit quod omnia posibilis sunt credenti et cui confidunt et sperant in eo non fraudantur desiderio / suo, idcirco nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, de ipsius potencia et virtute / nec non et intercesionibus gloriose semper Virginis Marie genitricis eius sperantes, et constanti animi confidentes quod per / ministerium vestrum multa loca a sarracenis possessa et ydolis dedicata Dei sacrificiis et christianos cul/tui referantur et reformentur, donamus et hac scriptura perpetuo valitura concedimus et laudamus Deo / et Beate Marie et Sancto Johanni et vobis fratri Eximino de Lavata, magno preceptori Hospitalis in Ispa/nia, et fratri Eximino de Morieta, priori de Navarra, et fratri Martino de Andos, castellano Em/poste, et per vos Domui pauperibus et fratribus Hospitalis Iherosolimitanis presentibus et futuris in perpetuum / omnes mesquitas que sunt in villa de Burriana et infra omnes terminos eius cum omnibus hereditati/bus et possessionibus et juribus et causis in ipsis mesquitis pertinentibus et debentibus pertinere. Damus etiam et concedimus Deo et vobis et Hospitali et fratribus in perpetuum omne decimam et primicias et oblaciones et vigilias et defuncciones ville de Burriana et omnium terminorum eius et omnia alia jura ecclesiarum quamdocumque Deus dederit eam in manibus christianorum, et quod in eadem villa et eius terminis positis edificare / et facere quotcumque ecclesias et oratoria volueritis et vobis placuerit, et habeatis et teneatis et posside/atis eas et ea ad honorem et servicium Dei et comunem utilitatem Domus et fratrum Hospitalis per secula / cuncta libere, franche et absolute cum omnibus supradictis et aliis quibuslibet que ecclesiis a Christi fidelibus / debentur et offerentur, salvo tamen iure Episcopali. Nulli etiam persone cuiuscumque ordinis vel religionis sit / liceat aliquo iure aliquo donativo iam facto vel faciendo in ipsa villa de Burriana vel infra / terminos

1138

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

eius ecclesiam et oratorium edificare exceptis fratribus Hospitalis, quibus liceat quod voluerint / ecclesias et oratoria ad honorem Dei et Beate Marie ac Sanctorum suorum secundum quod eis utile et expediens / iusum fuerit edificare. Datum Turoli, VIII idus Septembris, per manum Columbi notarii / nostri, Era M.CC.XL. octava. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Garsias Romei. Acenarius Pardi, maiordomus Aragonie. Petrus Sesse. Petrus de Crexello. [2. Col.] Gaucerandus de Castellano. Raymundus de Monteregali. Guillemus de Orta. Assalitus de Gudal. Fortunius Valerii. Artaldus de Artussella. [3. Col.] Marchus de Liana. Rodericus de Liana. Petrus de Falces. Petrus, iusticie de Tirassona. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et Era prefixis.

[a. 1210 septiembre, 15]

1081 bis

Pedro el Catlico, rey de Aragn, recibe de Raimon Lambert un prstamo de 3.000 s. melgorenses (prstamo que ste deja en su testamento a Pire Lambert). Mencionado en el Testamento de Raimon Lambert (15 septiembre 1210), AD Gard, H. Franquevaux, H-38, ed. M. ROCHE, La socit languedocienne travers les testaments (813-1270), Thse dactylographie, Universit de Toulouse-Le Mirail, 1986, pp. 265-269. Petro Lamberto relinquo tria millia / solidorum melgoriensum quos dominus rex / Aragonum mihi debet.

1210 septiembre, 19. Villafeliche

1082

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, en reconocimiento a la ayuda prestada por los Templarios en la campaa contra los musulmanes de Ademuz y Castielfabib, confirma los privilegios y exenciones de la Orden del Temple, la donacin de la ciudad y los trminos de Tortosa y la venta de los castillos y los trminos de Asc y Riba-roja (dEbre) por la cantidad de 5.000 mrs. que hiciera su padre el rey Alfonso el Trovador (1181). A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 370. Fot. de A, PAGAROLAS, La Comanda del Temple de Tortosa, s/p. A. AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de Azcn, carp. 636, n. 34. B. Traslado de 28 septiembre 1266, ACA, GPC, Pergs., arm. 4, n. 1. D. Copia autentificada fin. marzo 1287. E. Copia s. XIII, AM Tortosa, Cartulario, n. 1. F. Copia s. XIII , ACA, GPC, vol. 115: Cartulario de los Templarios de Tortosa , n. 268, fols. 82r-83r. G. Copia sin signos ni testigos, ACA, Cancillera, Reg. n. 309, Cartulario Menor del Temple, fols. 61r-62r.

1139

Martn Alvira Cabrer

H. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. 597-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 166, pp. 237-240. I. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 71, pp. 112-115. J. Copia de 21 noviembre 1485 de D, AHN, Cd. n. 662: Cartulario de de la encomienda de Ulldecona, fols. 110-111. K. Traslado de 1817 de A, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 366-367v. Extracto s. XVIII, RAH, Col. Traggia, II, Documentos del Archivo de Barcelona, fol. 290r. a. Ed. OLIVER, Historia del Derecho en Catalua, I, ap. III, pp. 397-399. b. Ed. fragmentaria GUAL, Precedentes, p. 211, n. 121. c. Ed. de F, PAGAROLAS, La Comanda del Temple de Tortosa, n. 134, pp. 329-333. Reg.: MIRET, Itinerario, III, p. 516 (data 20). IBARRA, Estudio, I, n. 349 (de a y A). BAYERRI BERTOMEU, E., Llibre de privilegis de la vila de Ulldecona, Cartulario de la militar y soberana orden de San Juan de Jerusaln (ahora de Malta) en endadoria de Ulldecona, desde mediados del siglo XII hasta fines del siglo XVI, Tortosa, Imp. Blanch, 1951, n. 69, pp. 66-67. GUAL, Precedentes, n. L, p. 235. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lx (y relacin de la mayora de testigos). ZURITA, ndices, I, pp. 143-144. ES, XLII (2. ed. 1859), pp. 139-140. MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 541. MIRET, Les cases, p. 180 (data 19). TORRENT, Genealoga, p. 106 (de MIRET). FONT RIUS, La comarca de Tortosa, p. 113, n. 51. BAYERRI, Historia de Tortosa y su comarca, VII, pp. 119-120 y 121. FOREY, The Templars, p. 29. PAGAROLAS, La Comanda del Temple de Tortosa, p. 143-144. UBIETO, Historia de Aragn. La formacin territorial, p. 267. (A) Quoniam certum est quod venerabilis frater Petrus de Monte acuto preceptor Domus Militie in Provincia et quibusdam partibus Hyspanie cum laudabili caterva fratrum viriliter nobis assistit in exercitu quem facimus contra sarracenos quando, divina / gratia cooperante, cepimus castrum de Deymuz1846 et Castellum Habib et castellum quod dicitur Lo Corvo et castellum quod dicitur Serrella, idcirco nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, bono animo ac spontanea voluntate, donamus et redimus Deo et beate Marie vir/gini et domui Milicie Templi et fratri P[etro] de Monte acuto preceptori supradicto et fratri Poncio Mareschalci preceptori de Miraveto et fratri Guillelmo Catelli preceptori de Monte sono et fratri Guillelmo de Monte Rotundo preceptori de Garden et fratri Arnaldo Salamon preceptori de Osca / et fratri P[etro] de Castro novo preceptori de Ambel et de Tarasona omnibusque aliis fratribus domus Militie Templi presentibus et futuris totam civitatem Dertuse cum uda et fortitudinibus cum omnibus suis terminis per terram et per mare heremis et populatis, cum ingressibus et egressibus / suis, cum lezdis, pedaticis, usaticis et omnibus aliis iuribus ad civitatem Dertuse pertinentibus, cum aquis et passaticis suis, cum nemoribus, silvis, garricis, pascuis, montibus et planis, et cum omnibus castlanis et militibus et omnibus habitantibus christianis, iudeis et mauris pre/sentibus et futuris, et cum omnibus denique rebus mobilius et inmobilius ad civitate Dertuse pertinentibus et omnibus appendiciis, ut dictam civitatem Dertuse cum omnibus supradictis et aliis si qua inveniri aut excogitari possunt ad ipsam civitatem pertinere debere, ha/beant1847 domus Militie

1846 1847

Demuz, a. habeam, c.

1140

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

et fratres presentes et futuri in perpetuum et irrevocabiliter per suum proprium alodium franchum, sicut melius dici et intelligi potest, ad opus Militie et fratres. Quicquid autem dominii, iuris aut rationis ibi haberemus vel habere debemus quocumque modo vel titulo / totum donamus et transferimus in dominium eorum et potestatem, inducendo eos in corporalem possessionem ita quod nichil nobis retinemus propter dominicaturas quas ibi habemus, sicut in carta inter dominum Ildefonsum Regem bone memorie patrem nostrum et fratres per alfabetum divisa conti/netur, et propter iura queque ecclesiastica que ad regiam pertinent maiestatem. Cetera omnia in integrum ipsi domui Militie et fratribus donamus et redimus integre ad sine omni diminucione, ita quod a modo non habeamus nec faciamus in civitate Dertuse nec terminis eius nec in habitatoribus presentibus et futuris questiam neque toltam neque forciam, nec ost nec cavalcatam nos nec posteritas nostra. Donamus etiam atque redimus et tradimus in perpetuum predictis fratribus illas mazmudinas que ad illud opus Dertuse computari solent ut habeant eas propter opus. Hec autem donatio / et redditio facta est in hunc modum, ut predicti fratres habeant et mittant suum baiulum in civitate quemcumque voluerint qui fideliter accipiat omnes redditus civitates et terminorum suorum et tam de hiis omnibus que pater noster et nos ibi soliti sumus accipere quam de illo quinto fratrum atque de omni / eo quod ibi melioratum fuerit vel augmentatum quocumque modo, donec nobis vel cui mandaverimus predictus baiulus medietatem fideliter et integro sicut inde exierit in tempore collegerit sine omni diminucione bona fide et sine aliqua fraude in perpetuum, exceptis inquam illis donationibus quas a nobis / vel ab aliquo predecessorum nostrorum infra hos terminos adquisierit, sicut in suis cartis que inde facte sunt continetur, et exceptis illis honoribus quos ibi emerent vel quos ex donatione aliquorum ibi adquisierant usque in diem qua donatio Dertuse fuit facta fratribus a patre nostro Ildefonso, cuius emptionis / et adquisicionis memoria, in carta inter patrem nostrum et fratres per alfabetum divisa, continetur. Que omnis sicut superius scripta sunt tota integritate illis fratribus donamus et reddimus, concedimus atque confirmamus propter medietatem de illo quinto fratrum de quos supradictum est, quam cum omnium reddi/tuum medietate retinemus eo modo quo superius continetur. De omnibus similiter honoribus et possesionibus quecumque ipsi fratres adquisierunt in Dertusa et terminis eius ab eo tempore quo pater noster dedit eis Dertusam usque in hodiernum diem et quoscumque de cetero adquisierint infra ipsam civitatem / et terminos eius donatione, emptione, legato vel alio quolibet titulo vel modo retinemus nobis integre medietatem, excepto hoc quod si quis pecuniam1848 vel rem mobilem dederit pro helemosina predicte domui et fratribus nullam partem in ea nobis retinemus et tamen fideliter fiat1849. Similiter si / nos Rex predictus Petrus in civitate Dertuse aut infra terminos eius aliquem honorem adquisivimus vel de cetero adquiremus nos vel posteritas nostra ipsis fratribus medietatem donamus, concedimus atque confirmamus. Retinemus etiam nobis in Dertusa et in terminis eius medietatem piscature et venationes in / ea forma que scripta est in carta donationis quam pater noster Ildefonsus fecit Milicie et fratribus de civitate Dertuse et de Castro Aschonis et de Villa Rubea, quam cartam consulte et cum deliberatione laudamus, concedimus et hac presente scriptura valitura perpetuo confirmamus. Mandamus etiam cast/lanis, militibus et aliis habitantibus Dertuse et terminorum eius quod non spectante alia iussione nostra

1848 1849

pecuniat, c.

et excepto honore de Boriacenia, quem fratres Milicie Templi emerunt a Raymundi de Montecatano, in quo nichil penitus retinemus, F, G.

1141

Martn Alvira Cabrer

sive mandato, respondeant et faciant1850 dicto fratri P[etro] de Monte acuto et fratribus presentibus et futuris quicquid nobis facere debent sine omni contentione atque contrarietate. Promittimus etiam et conve/nimus ipsi fratri P[etro] et fratribus presentibus et futuris per nos et per nostros esse defensores et guarentes de iure et de facto contra omnem personam de supradicta donatione iusta bonum et sanum et utile intellectum. Ad maiorem autem huius donationis corroborationem et perpetuam firmitatem presentem / cartam subscripcione nostre ac bulla regia fecimus insignari. Datum apud Villam Felicem, .XIIII. kalendas Octobris, per manum Columbi Notarii nostri, Era .M. CC. XL. octava, Anno Dominice Incarnationis .M..CC.. decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone1851. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Dompnus Garcia Episcopus Tirasonensis. Garssias Romei. Exemenus Cornelii. [2. Col.] Michael de Lusia. Exemenus de Ahyvar. Arnaldus de Alascuno. Don Ladron. [3. Col.] Azcenarius Pardi, Maiordomus Aragonum. Martinus de Caneto. Atto de Fozces. Assallitus de Gudal. [4. Col.] Petrus de Crexello1852. Raimundus de Monte regali. Petrus de Falces. Et multi alii. Sig[signo]num Columbi Domini Regis notarii, qui mandato eiusdem hoc scribii feci loco, die et anno prefixis1853.

1210 septiembre, 22 [Perpiny/Perpignan]

1082 bis

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, otorga amplias franquicias a quienes acudan a poblar Ademuz, recin conquistada a los musulmanes1854. Cit.: DIAGO, F. de, Anales del Reino de Valencia, t. I, Valencia 1613, pp. 270-271. LEN Y MOMBIEDRO, Una cruzada, un noble y un castillo en la frontera de Moya, n. 39.

1850 1851 1852 1853 1854

respondeat et faciam, c. Autgrafo de Colom. Brexello, por error. Autgrafo.

Tomo esta referencia de LEN Y MOMBIEDRO, que dicen as: Segn un documento que Diago vio en el Archivo de la Baila de Valencia en el siglo XVII, el 22 de septiembre del mismo 1210 el rey conceda en Perpin amplias franquicias para los que fuesen a poblar Ademuz (). Con independencia del error en la data (en esa fecha Pedro II segua en Aragn), el documento muestra el inters por afianzar la conquista, y seguramente el ritmo repoblador continu sin interrupciones incluso el ao de la campaa de las Navas (Una cruzada, un noble y un castillo en la frontera de Moya, n. 39). Como afirman estos autores, este documento que tampoco yo he podido ver sera del mismo tipo y tono que el publicado por RIBA para Castiel (Documentos, n. 1079).

1142

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1210 septiembre, 25. Calatayud

1083

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, hace libres de lezda y de otros impuestos a los hombres de Daroca, prohibiendo que se les pignore excepto en los casos que se indican. AM Daroca, Pergaminos, leg. 1, doc. 1 Real. AM Zaragoza, ms. 11, pp. 34-36. Copia 10 febrero 1565, ACCD. Copia sin fecha y con lagunas, RAH, Col. Salazar, M-83, fol. 63. Transcr. de A, IBARRA, Estudio, I, pp. 13-15 (incompleta y sin testigos) y II, n. CXLI. a. Ed. y trad. CAMPILLO, Documentos histricos de Daroca y su comunidad, pp. 30-32. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 350 (de A). Cit.: IRANZO, Noticia, p. 341. CANELLAS, Colegiata de los Corporales de Daroca (II), n. 2.303, p. 286 (de C). (E) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonie et Comes Barchinonensis, attendentes quod res est amica iusticie aurem de facili honestis supplicancium1855 precibus inclinare, et quod Reges / et principes terre subiectum sibi populum tenentur gratis beneficiis et perpetuis libertatibus decorare, ut ipse tota mentis intentione1856 et fidei sinceritate in eorum obsequiis devotius et sollicitius1857 perseverent, / idcirco, corde bono et anime volenti, per nos et omnes successores nostros, enfranchimus et franchos, liberos, ingenuos et inmunes facimus vos omnes homines de Darocha, tam de villa quam de aldeys, tam / maiores quam minores, tam futuros quam presentes, in perpetuum cum omnibus rebus et mercibus vestris habitis et habendis ab omni lezda, pedatico, portatico, prestatico1858, exiatico, usatico, peso, mensuratico/, tolta et consuetudine novis et veteribus, statutis et statuendis per omnia loca que modo sub nostra dominatione habemus vel in antea habebimus, Deo dante, per terra videlicet, mare, stagnum et aquam dulcem. Mandamus ergo firmiter statuentes quod aliquis Merinus, vel Iusticia, vel Iudex, aut Alchaldus, vel Baiulus, aut Vicarius, aut Lezdarius, sive Pedagiarius, vel Senior, aut Repositarius, aut Maior/domus vel eorum homo aut aliquis alius homo noster vel alienus non possit nec audeat unquam a vobis vel a Nunciis aut capitalariis vestris de aliquibus rebus aut mercibus vestris vel bestiis quibuslibet / aut ganatis exigere aut demandare vel accipere hec1859 supradicta vel horum aliquid a quibus nos perpetuo enfranchimus, nec vos aut vestra ad ea vel eorum aliquid dandum, faciendum vel solvendum compellere / vel distringere ullo modo, ullo casu, ulla occasione, ulla ratione vel causa. Preterea statuimus, precipientes1860 firmiter et districte, quod1861 nemo sit ausus unquam in tota terra nostra pignorare, A. B. C. D. E.

1855 1856 1857 1858 1859 1860 1861

Suplicatum, a. invencione, a. sollicitibus, a. passatico, a. nec, a. recipientes, a. que, a.

1143

Martn Alvira Cabrer

marcha/re, impedire vel detinere alicui1862 aliquem ex vestris1863 vel res vel merces eius aliquas, nisi per se principales debitor aut per alio fideiussor fuerit manifestus. In hiis et duobus casibus nemo aliquem ex vobis moles/tare attemptet nisi prius inventa fuerit in1864 eo manifesta fatiga directi. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo attemptaret iram nostram et indignationem / incurreret et insuper dampno illato prius in duplum plenarie restituto in mille morabetinis a nobis sine aliquo remedio puniretur. Datum apud Calataiub, VII kalendas Octobris, per manum Fer/rarii notarii nostri et mandato eius scripta cum1865 litteris emendatis in linea quinta ubi dicitur per et in sexta ubi dicitur vicarius, Era M.CC.XL. octava, Anno Domini M..CC.. decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Dompnus G[arcia], Episcopus Tirasonensis. Exemenus Cornelii. Garssias Romei. [2. Col.] Michael de Lusia. Arnaldus de Alascuno. Exemenus de Ahyuar. Don Ladron. [3. Col.] Aznarius Pardi, maiordomus Aragonie. Martinus de Caneto. Marchus de Liana. Rodericus de Liana. [4. Col.] Petrus de Crexello. R[aimundus] de Monte regali. R[aimundus] de Papiolo. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1866.

1210 octubre, 5. Calatayud

1084

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Pere de Santa Creu, vecino de Lleida, y a sus herederos, el censo y dominio de tres piezas de tierra en el Soto de Lleida. A. AM Lleida, Fondo Municipal, Pergamino n. 19. B. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXLII (ref. AC Lrida). Reg.: MIRET, Itinerario, III, p. 516. IBARRA, Estudio, I, n. 351 (de A). PERGAMINS, n. 21, p. 43. Cit.: GRAS DE ESTEVA, Catlogo, p. 9.

1862 1863 1864 1865 1866

alicubi, a. vobis, a. a, a. ut, a.

Nota de IBARRA: Suscripcin real y notarial de Ferrer, lo dems de Bononato. Agujeros para sello.

1144

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis, attendentes multa et grata servicia que tu fidelis noster Petro de Sancte Cruce de Yler/da nobis semper fecisti, corde bono et animo volenti, damus, concedimus et laudamus cum hac carta perpetuo valitura tibi et omni progeniei et posteritati tue in perpetuum totum censum et se/nioraticum que habemus in illis tribus sortibus terre continuis que sunt in dominicatura nostra in soto Ylerde, quarum unam emisti de Petro Bladerio, de qua dabantur pro censu octo solidis et / quatuor denarios, et alia emisti de Narbona, filia Petri piscatoris, de qua dabantur por censu quinque solidi, et alium emisti de Guillemo Coco, de qua dabantur pro censu quatuor solidi et sex de/narii. Hec vero tres sortes predicte affrontant a duabus partibus in tuo orto qui fuit quondam de Abela, sarraceno; et a tercia parte in flumino Sicoris; et a quarta parte in / sorte que fuit Petri de Ylerda quondam portarii nostri in Carrera. Supradictum itaque censum totum predictarum trium sortium et totum ius et dominium que in eisdem habemus et ha/bere debemus aliquo modo vel aliqua ratione prenominate Petre de Sancta Cruce et omnis progenies et posteritas tua habeatis, teneatis et possideatis iure hereditario ex donatione / nostra per vestrum alodium proprium franchum, liberum et quietum ad dandum, vendendum, impignorandum, commutandum et ad omnes alias voluntates vestras inde libere et perpetuum / faciendas sine ullo nostro nostrorumque retentu et sine vinculo et contradictione cuiuslibet viventis persone per secula cuncta, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad vestrum / commodum et vestrorum iuxta sanum et utilem intellectum. Datum Calataiub, III nonas octobris, per manum Ferrarii notarii nostri, Anno Dominice Incarnationis M..CC.. decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Garssias Romei. Michael de Lusia. Exemenus de Ahyuar. [2. Col.] Arnaldus de Alascuno. Blascus de Alagone. Marchus de Liana. Sanccius de Orta. [3. Col.] Azcenarius Pardi, maiordomus Aragonie. Petrus de Falces. Bernardus de Sentelles. R[aimundus] de Monte regali. [4. Col.] Poncius de Castellone. R[aimundus] repositarius. P. R. de Pertusa. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1867.

1210 octubre, 16. [Zaragoza]

1085

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, autoriza a los jurados de Zaragoza el traslado del almud de la ciudad. [A]. AM Zaragoza. B. Copia perdida, AM Zaragoza, Cartulario de la Ciudad, I, fol. 19.

1867

Nota de IBARRA: Letra de Ferrer, la suscripcin real y notarial, lo dems de Bononato.

1145

Martn Alvira Cabrer

Reg.: CDCZ, I, n. 42, p. 133. Pedro II de Aragn permite a los jurados de Zaragoza el traslado del almud desde dentro de la puerta Cineja al sitio que mediaba entre la de Toledo y el bao de aqulla, o bien entre la Cineja y la iglesia de la Trinidad.

1210 octubre, 23. Lleida

1086

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, prohbe construir sobre el puente de Lleida, ni en las arenas o en las orillas del ro Segre en dicha ciudad, y que se derribe lo que se hubiere construido, prohibiendo tambin plantar en sus cotos y arenales. A. B. C. a. b. c. AM Lleida, Fondo Municipal, Pergamino n. 20. AM Lleida, Reg. 1.370, Llivre Vert, pp. 17-18. AM Lleida, Reg. 1.372, Llivre Verd Petit, fols. 115r-116v. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, p. 516. Ed. VALLS, Les Fonts, n. VII, pp. 151-152. Ed. MUT, La vida econmica en Lrida, n. 21, pp. 253-254.

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 352 (de b). LLADONOSA, Histria de Lleida, I (1991), p. 297. PERGAMINS, n. 22, pp. 43-44. (b) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes communem utilitatem Civitatis Ilerde, et volentes eidem utiliter providere, habita plena deliberatione cum viris sapientibus et discretis Curie nostre et Civitatis Ilerde, damus, concedimus et laudamus vobis universo Populo Ilerde, mayoribus et minoribus, presentibus et futuris, et omnibus successoribus vestris in perpetuum quod nemo possit vel audeat unquam edificare aliquid vel construere super Pontem Ilerde nec etiam in aliquo loco tocius aregni sive arenalis aut Placie quam nunc occupavit et dimissit flumen Sycoris1868 ante Civitatem Ilerde; imo volumus et mandamus quod volte ille que nunc sunt supra Pontem diruantur et destruantur omnino, nec de coetere umquam ibi vel alibi in toto ipso arenali redificentur aut reficiantur. Preterea volumus et mandamus firmiter et statuimus quod in tota illa Placia vel in aliquo loco illius quam nunc occupavit et dimissit liberam inundatio et impetus prefati Fluminis nullus umquam de coetero possit vel audeat plantare vel facere et fundare vineas vel hortos aut arbores vel cepos aut parietes vel alias constructiones quaslibet lapidum aut lignorum vel terre que huiusmodi Placiam sive arenale impendiant vel coarctent, imo constructione ille que ibi nunc remanserunt iuxta pontem in arenali diruantur et destruantur et removeantur omnino. Hanc autem placiam totam et aregnum sive arenale damus et assignamus Civitati et Populo Ilerde1869 in perpetuum ut sit omnibus communis,1870 Placia, et locus liber et exitus Civitatis nullo umquam impedire vel contrarie aliquatenus attentante. Quicumque contra hanc cartam nostram venire in aliquo attemptaret iram et indignationem nostram incurreret, et insuper damno illato prius in duplum plenarie restituto poena mille morabatinorum a

1868 1869 1870

Siccoris, a. Ylerde, a. ut sit omnium communis, a.

1146

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

nobis sine aliquo remedio ferietur, presenti Privilegio in suo robore nihil ominus duraturo. Datt[um] Ilerde .X. kalendas Novembris, per manum Ferrarii Notarii nostri, anno Dominice incarnationis MCC. decimo. Testes huius rei sunt: Garsias Romei. Michael de Lusia, maiordomus Aragonum. Exemenus de Ahivar. Guillermus de Petra alta. Guillemus de Alcalane. Guillermus de Clarisvallibus. Guillermus de Castronovo. Bernardus de Belloch, maiordumus Curie. G[ uillelmus ] vicecomes Cardone. Guillermus de Montecateno. G[uillelmus] de Cervilione. G[uillelmus] de Guardia. Bernardus de Portella1871. Bernardus de Centelles. Bernardus de Monteregali. Ego Ferrarius, Notarius Domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1210 octubre, 23. Lleida

1087

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona en alodio a la Orden del Temple el castillo y la villa de Asc, que le corresponda por donacin del conde Ramn Berenguer IV confirmada por el rey Alfonso el Trovador, y confirma sus privilegios, todo ello a cambio de la quinta parte de los castillos de Ademuz, Castielfabib, El Cuervo y Serrella, recin conquistados a los musulmanes. A. Carta partida, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de Azcn, carp. 636, n. 5. A. ACA, GPC, Pergs., arm. 23, n. 175. B. Copia sin testigos, ACA, Cancillera, Reg. n. 309, Cartulario Menor del Temple, fols. 59v-60r. C. Traslado, ACA, Varia de Cancillera, vol. n. 1: Inventarios y escrituras de los Templarios, fol. 47. D. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. 597-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 160, pp. 230-232. E. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 65, pp. 104-106. F. Traslado de A de 15 diciembre 1342, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de Azcn, carp. 636, n. 6. G. Traslado de A de 4 noviembre 1381, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de Azcn, carp. 636, n. 3. H. Traslado de A de 4 septiembre 1409, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de Azcn, carp. 636, n. 4. I. Copia fragmentaria s. XVI, ACA, Real Audiencia de Catalua, Procesos Civiles, n. 8.013, fols. 572-574. J. Copia papel s. XVIII , AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Donaciones reales, legs. 42-48 (sign. antigua). a. Ed. de B, GUAL, Precedentes, n. LI, pp. 235-237. Reg.: ACA, Varia de Cancillera, vol. n. 1: Inventarios y escrituras de los Templarios, fol. 82r (con dibujo del busto de un rey joven). MIRET, Itinerario, III, p. 517. IBARRA, Estudio, I, n. 353 (de MIRET).

1871

Porcella, b.

1147

Martn Alvira Cabrer

Cit.: MIRET, Les cases, p. 180. CATAL I ROCA, P. y BRAS I VAQUS, M., Castell dAsc, Els castells catalans, IV, pp. 463-468, esp. p. 464. GUAL, Precedentes, pp. 189, n. 53, 208, n. 112, 211. SERRANO, J., La Torre de lEspanyol (Ribera de lEbre), Histria, rgim senyorial i aspectes del seu antic dret local, en particular les Costums del 1517, Tarragona, 1988, pp. 26-27 (y comentario de I). ORTEGA, Musulmanes en Catalua, p. 80, n. 24 (de I). FONT RIUS, Cartas, I, p. 793, n. 6 y p. 802, n. 9. FOREY, The Templars, pp. 29 y 113. BISSON, FA, I, p. 225. BIARNS, La comanda templera dAsc, p. 122. PLADEVALL, Guillem de Montrodon, p. 34. SMITH, Innocent III, p. 91. (A) 1872In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes bona quo per studium et labores domus et fratrum Militie Templi in cismarinis et transmarinis partibus perveniunt fidei christiane, bono animo et spontanea voluntate, ob / remedium anime mee et parentum meorum, damus, concedimus et laudamus in perpetuum domino Deo et eius gloriose genitrici semper Virgini Marie, domui Milicie Templi et vobis fratri Petri de Monte acuto, venerabili magistro Milicie Templi in Provincia et quibusdam partibus Yspanie, et fratri Poncio Marescalci, Co/mendatori de Miraveto, et fratri Guillelmo Catelli, Comendatori de Montesono, et fratri Guillelmo de Monterotundo, Comendatori de Garden, et fratri Guidoni, Comendatori de Osca, et omnis aliis fratribus eiusdem domus Milicie presentibus et futuris Castrum et villam de Aschone cum omnibus hominibus et feminis christianis, iudeis / et mauris, qui ibi sunt vel unquam erunt vel esse poterunt, cum omnibus terminis et pertinenciis suis, heremis et populatis, cum lezdis omnibus et pedagiis et aliis omnibus que ad predictum castrum pertinet ac pertinere debent aliquo iure, aliquo modo, aliqua ratione vel causa, cum omnibus [iuribus] etiam que in predicto castro habemus vel nos aut pre/decessores nostri unquam habuimus vel accepimus vel habere aut accipere debemus ullo modo, et cum omnibus melioramentis que ibidem facere poteritis ullo modo. Tali modo quod hec omnia habeatis, teneatis ac possideatis integre et in pace et sine vinculo alicuius persone per vestrum alodium proprium, franchum et liberum, quietum, / ingenuum et inmunem et ad omnes voluntates vestras inde perpetuo faciendas, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, et ad honorem Dei et comunem voluntatem vestri et domus vestre, sine omni nostro nostrorumque retentu. In comutacione videlicet et cambium illius quinte partis quam in Deymuz et Castello / Habib et Corvo et Serrella eorumque terminis, Dei gratia per nos noviter a Sarracenis ablatis, ex donacionis felicis recordationis avi nostri Raimundi Comitis Barchinone et confirmationem patris nostri bone memorie Ildefonsi Regis et nostra habere et accipere sine questione aliqua debebatis, ut autem hoc / magis firma et secura remaneant. Semper sciendum quod lezdis et pedagiis eiusdem Castri de Aschone retinemus nobis et successoribus nostris CC. morabetinos, accipiendos per manum vestram singulis annis in kalendas ianuarii per secula cuncta. Unde statuimus firmiter, in perpetuum mandantes per nos et / nostros, ne predicte lezde aut pedagia unquam deinceps, aqua vel terra, mutari possint vel transferri de termino de Aschone ad alium aliquem locum vel alibi accipi ullo modo, preterea continetur in carta facta vobis a domino Ildefonso, patre nostro, super donacionem de Aschone, quod illud nobis nec vendere nec / dare nec impignorare possumus nec vos illud accipere aliquo istorum modorum. Nos vos per nos et successores nostros non aliqua necessitate coacti vel circumventi in

1872 Carta con que lo rey dona al Temple la meitat que avia en Asch en cambi de la quinta de Castel Fabib, e reten-se CC morabetins en les leudes, a.

1148

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

aliquo, set ob remedium anime nostre et utilitatem tocius Christianitatis, libentes voluntarii hanc donacionem penitus ir/ritamus, et quantum ad hoc omni iuri et in legi canonico vel consuetudini scriptis et non scriptis renunciamus ex toto, statuentes nec aliquid etiam appositum in carta restitucionis de Dertusa facta vobis a nobis huic donacioni aliquod vel ubi possit unquam super hoc iudici/um generare. Confitemur etiam nos recepisse de bonis vestris in usos nostros evidentes et nescessarios quinqua milia mazcemutinarum bonarum et iucifiarum, ut hoc vobis et domui vestre firmiora permaneant. Promittimus preterea per nos et successores nostros bona fide quod de hiis omnibus a singulis / erimus semper vobis et domui vestre boni auctores et fideles defensores quoslibet contra ecclesiasticas secularesque personas de hiis ubicumque impedimentum vel questionem aliquam movere vel suscitare aliquatenus atemptantes. Nos itaque prefatus magister et fratres Milicie Templi, per nos et domum nostram, dimitti/mus et diffinimus ex toto vobis domino Petro, Regi Aragonum, et vestris omnibus in perpetuum iamdictam quintam partem que in prenominatis castellis nos racionabiliter contingebat. Datum Ilerde, .X. kalendas novembris, per manum F[errarii] notarii nostri, anno Dominice1873 Incarnationis .M..CC.. decimo. Sig[signo]num Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Garsias Romei, alferiz. Michael de Lusia, maiordomus Aragonum. Exemenus Cornelii. [2. Col.] Guillelmus vicecomes Cardone. Guillelmus de Monte catano. Guillelmus de Cervilione. Guillelmus de Petra alta. [3. Col.] Arnaldus de Alascuno. Assalitus de Gudel. Atto Orela. Atto de Fozces. [4. Col.] Bernardus de Portella. Bernardus de Velloc, maiordomus curie. Bernardus de Sentellas. Bernardus de Monte regali. [5. Col.] R[aimundus] Gaucerandi. R[aimundus] de Cervera. R[aimundus] de Castro veteri de Pallars. R[aimundus] de Monte regali. Signum Columbi domini regis notarii. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1874.

1210 octubre, 23. Lleida

1088

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona la heredad real de Pomar a Guillermo de Alcal y a su esposa Marquesa, en recompensa por sus servicios.

1873 1874

Domini, a.

Quicumque autem contra hoc privilegium confirmacionis concessionis et constitucionis nostre venire presumpserit cuiuscumque [dignitatis], professionis vel condicionis fuerit, iram nostram et indignacionem se noverit, et insuper per solo contemptu nostro a nobis mille aureorum pena sine aliquo remedio ferienetur hoc privilegio nichilominus in sue firmitate robore permanente, B y a.

1149

Martn Alvira Cabrer

[A]. AMSI. [B]. Traslado de Juan de Juneta de 1284, AMSI. C. Reg. y transcr. fragmentaria de A, PANO, Santa Mara de Sijena. Humilis Soror, III: Parte Documental, n. 54. D. Reg. y transcr. fragmentaria de B, PANO, Santa Mara de Sijena. Humilis Soror, III: Parte Documental, n. 195. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 354 (de ARCO). PANO, La Santa Reina Doa Sancha, p. 107, n. 62. Cit.: ARCO, Archivos Histricos, 2, p. 59 (AMSI). PANO, Real Monasterio de Santa Mara de Sijena, n. 54, p. 206 (de A) y n. 195, p. 210 (de B). (C) Nos Petrus Rex Aragonum et Comes Barchinonis, propter grata servicia que tu fidelis noster Guillelmus de Alcalano nobis fecisti [...], damus et concedimus [...] tibi et uxori tue Dompne Marchisie et progenie et posteritati vestra totam hereditatem nostram quam habemus in Pomar [...] et totam illam hereditatem que pertinet ad castrum de Pomar [...] et nostrum furnum [...] Petrus Dei gratia [rex Aragonensis et comes Barchinonensis]. Testes huius rei sunt: Garsias Romey, Alferiz. Michael de Lusia, Mayordomus Aragonum. Exemenus de Ayvar. Arnaldus de Alascuno. Exemenus Cornelii. Assalitus de Gudal. Atto de Foces. Marchus de Lizana. Rudericus de Lizana. Blascus de Alagn. Poncius de Eril. Petrus Garces. Gombaldus de Callen. Petrus de Navascos. Guillelmus Vicecomes Cardone. G[uillelmus] de Monticatano. G[uillelmus] de Guilians [?]1875. G[uillelmus] de Guardia. G[uillelmus] de Petra alta. Bernardus de Portella. Bernardus de Belloch, Maiordomus curie. Bernardus de Sentelles. Bernardus de Monteregali. Furtunius Valerii. Petrus de Alcalano. P[tachada]ordius [?]1876 de Alcalano. Matalon1877 de Frescano. Artallus de Artusella. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini regis[, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis]1878 (D) Pedro II da en pago de multa et grata servicia su dilecto et fideli Guillermo de Alcalano y su muger Do[m]pne Marchisia toda su heredad de Pomar, totum integrem quantum quod habemus in prato illo quod Dominus Rex Adefonsus bone memorie pater noster dedit domui Hospitali. Aade un horno, un molino, etc. Datum Ilerde, X Kalendas Novembris Era MCCXL octava. Signum Petri [Dei gratia regis Aragonensis et comitis Barchinonensis]. Testes huius rei sunt. Garsias Romey, Alferiz. Michael de Lusia, Maiordomus Aragonis. Exemenus de Ayvar. Arnaldus de Alascuno. Eximenus Cornelii. Assalitus de Gudal. Atto de Foces. Marchus de Lizana. Rodericus de Lizana. Guillelmus Vice-

1875 1876 1877 1878

Probablemente Guillelmus de Cervilione. Podra ser Egidius. Macalon, C.

Sigue el traslado: Traslado de Johannes de Juneta [...] notarius publicus, qui hoc scripsit Era MCCCXX secunda et signum posuit.

1150

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

comes Cardone. Guillelmus de Montecatano. Guillelmus Cuchena [?]1879. Guillelmus de Guardia. Guillelmus de Petra alta. Blascus de Alagon. Poncius de Eril. Petrus Gares. Gombaldus de Callen. Petrus de Navascos. Furtunius Valerii. Petrus de Alcalano. Cordius [?]1880 de Alcalano. Macalon de Frescano. Artallus de Artusella. Bernardus de Portella. Bernardus de Belloc, Maiordomus curie. Bernardus de Sentelles. Bernardus de Monte Regali. Et multi alii.

1210 octubre, 26. Lleida

1089

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, cambia con Jimeno Cornel y su mujer, Sancha de Estada, la heredad llamada Morea, entre Cofita y Valle Clara, por la heredad real de Uncastillo, prohibiendo que nadie tenga all horno ni caldera de tinte sin licencia suya. A. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 372. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fol. 368v-369v. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXLIII. Reg.: MIRET, Itinerario, III, p. 517. IBARRA, Estudio, I, n. 355 (de A). SINUS Y UBIETO, El Patrimonio Real en Aragn, n. 1.789, p. 298 (de B). SHIDELER, Els Montcada, p. 134. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, damus, concedimus, laudamus et cum hac carta perpetuo valitura corporaliter tradimus per nos et omnes successores nostros vobis dilecto nostro Exeme/no Cornelii et uxori vestre dompne Sanccie de Stada et omni progeniei et posteritati vestre in perpetuum, in concambium et commutacionem totius illud hereditatis vestre quam habetis inter Cofitam et Vallem claram, que hereditas vocatur Morea, omnem scilicet heredi/tatem nostram de Uno castello, videlicet casas, casales, tendas, ortos, ortales, campos, vineas, totas molendinorum, furnum et caldarium tincturio, ita quod vos et vestri omnes hec omnia supradicta habeatis plenarie, teneatis potenter et iure hereditario / possideatis per secula cuncta, sine aliqua diminutione, in pace per vestram hereditatem propriam, francham, quietam, liberam, ingenuam et inmunem, ad dandum, vendendum, impignorandum, commutandum et ad omnes illas voluntates vestras inde libere et perpetuo faci/endas sine ullo nostro nostrorumque retentu et sine vinculo et contradictione cuiuslibet viventis persone, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad vestrum comodum et vestrorum. Statuimus autem firmiter et mandamus quod nullus umquam possit vel audeat / facere vel habero in Uno castello vel terminis suis furnum vel furnos vel caldarium tincturie sine licentia et voluntate vestra aut successorum vestrorum. Et nos Exemenus Cornelii et uxor nostra dompna Sanccia de Stada libentes et voluntarii reci/pimus a vobis domino nostro Rege hoc concambium et commutationem, et damus, concedimus, laudamus et diffinimus vobis et vestris in perpetuum per nos et omnes successores nostros totam integre hereditatem nostram nuncupatam Morea cum omnibus terminis et pertinenciis suis cultis et incultis et

1879 1880

Probablemente Guillelmus de Cervilione. Podra ser Egidius.

1151

Martn Alvira Cabrer

omnia que habemus et habere debemus inter Confitam et Vallem claram que admodum Furtunius de Stada, pater quondam mei dompne Sanccie, predictam hereditatem melius et plenius unquam tenuit et possedit. Ita quod hanc here/ditatem et quicquid ibi habemus et habere debemus aliquo modo, aliquo iure vel aliqua ratione habeatis, plenarie teneantis, potenter et iure hereditario possideatis per secula cuncta, sine aliqua diminutione, in pace per vestram hereditatem propriam, francham, quie/tam, liberam, ingenuam et inmunem, ad dandum, vendendum, impignorandum, commutandum et ad omnes alias voluntates vestras inde libere et perpetuo faciendas sine ullo nostro nostrorumque retentu et sine vinculo et contradictione cuiuslibet viventis persone/, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad vestrum commodum et vestrorum. Datum Ylerde, VII kalendas novembris, per manum Ferrarii notarii nostri, Era M.CC.XL. octava. Sig[signo]num Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Signum Eximini Cornelii. Signum dompne Sanccie de Stada, uxoris eius, qui hoc laudamus et firmamus. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Garssias Romei. Michael de Lusia, maiordomus Aragonie. Arnaldus de Alascuno. [2. Col.] Guillemus, vicecomes Cardone. Guillemus de Montecatano. Guillemus de Cervillione. Guillemus de Aquilone. [3. Col.] Assalitus de Gudal. Atto de Fozces. Atto Orela. Artallus de Artusella. [4. Col.] Bernardus de Portella. Bernardus de Belloc. Bernardus de Sentelles. Bernardus de Monteregali. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et Era prefixis1881.

1210 octubre. Calatagut [Caltagirone?]

1090

Federico, rey de Sicilia, dona el condado de Agrigento al conde Sancho y el condado de Ragusa a su hijo el conde Nuo Snchez. A. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 371. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fol. 367v-368v. a. Ed. T. KOLZER, Die Urkunden der Kaiserin Konstanze, MGH Diplomata regum et Imperatorum Germaniae, XI, 3 (Hannover, 1990), n. 70, pp. 277-278. b. Ed. W. KOCH, Die Urkunden Friedrichs II 1198-1212, MGH Diplomata Regum et Imperatorum Germaniae, XIV/1 (Hannover, 2002), n. 136a, pp. 332-3331882. c. Ed. SMITH, Innocent III, n. XIV, p. 274. d. Ed. FERRER y RIU, Tractats i negociacions, n. 160, pp. 490-491 (data Caltagirone). Cit.: SMITH, Innocent III, p. 70.

1881 1882

Nota de IBARRA: Letra de Ferrer, su suscripcin y la del Rey; lo dems de Bononato. Agradezco a Damian J. Smith estas dos referencias alemanas.

1152

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(A) IN NOMINE DEI ETERNI ET SALVATORIS NOSTRI IHESU CHRISTI, AMEN. / FREDERICUS divina favente clementia Rex Sicilie, Ducatus Apulie et Principatus Capue. Dignitas regia tunc / clarificatur et rutilat cum ad illos dona sue liberalitatis effundit quorum subsidio viriliter potitur rebelles opprimere et regni statum in me/lius reformare. Inde est quod nos, diligentius attendentes probitatem et affectionem laudabilem quam egregius comes Sancius et comes Nuno, / filius eius, predilecti affines nostri, erga celsitudinem nostram habere noscantur; considerantes etiam regni nostri salutem et utilitatem que per sub/ventionem eorum poterint provenire, de grata et consueta munificentia nostra perpetuo concedimus et donamus eidem egregio comiti Sancio suisque heredibus / totum et integrum comitatum Agrigenti cum civitate, castellis, terris et omnibus ipsi comitatui pertinentibus tam demanii quam servicii, quod in dema/nio in demanium et quod in servicio in servicium, salvo servitio quod curie nostre inde debetur. Eidem etiam comiti Nuno dilecto cognato / nostro suisque heredibus in perpetuum concedimus et donamus totum et integrum comitatum Ragusie cum omnibusque comitatui pertinent tam in / Sicilie quam in toto regno nostro sicut comitatum ipsum melius tenuerit comes Silvester senior et comes Guillelmus filius eius, nec non de terra Nothi cum / castello et omnibus tenimentis et pertinentiis suis quod in demanio in demanium et quod in servicio in servicium, salvo etiam servicio quod curie nostre / inde debetur. Quod huius autem concessionis et donationis nostre memoriam et robur perpetuo valiturum presens privilegium per manus Andre notarius et / fidele nostri scribi et bulla aurea ripario nostre maiestatis impressa precepimus communiri Anno, Mense et Indiccione subscriptis. / DATA Calatagut, Anno Dominice Incarnationis Millessimo Ducentessimo decimo, Mense October, Quartedecime Indiccionis, Regni .V.. Dominii nostri. / Fredericus, Dei gratia gloriosi Regis Sicilie, ducatus Apulie et principatus Capue, Anno terciodecimo feliciter. Amen.

1210 noviembre, 4. Agramunt

1091

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, ordena a Guillem de Cervera y a su hijo Ramon que rindan vasallaje a la Orden del Temple por la ciudad de Tortosa, confirmando adems sus donaciones. A. AHT, Pergamins municipals, cal. 1, n. 4. B. Copia coetnea con restos del lazo del sello, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 373. C. Traslado de 1817 de B, MIRET Y VIVES, Traslado, fol. 369v-370r. a. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, pp. 517-518. Noticia cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 102, Memoria de los Privilegios del Registro Mayor que no escribieron en el presente Cartulario de vitela, p. 172 (ndice, n. 117). Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 356 (de B). DOMINGO, Aurembiaix, p. 199. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lx. MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 542. GUAL, Precedentes, p. 211, n. 121. FOREY, The Templars, p. 30. (B) Sit notum cunctis quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, mandamus vobis dilectis et fidelibus nostris Guillelmus de Cervaria et filio vestro Raimundo de Cervaria quo / pro civitate Dertuse quam nos dedimus

1153

Martn Alvira Cabrer

vobis et eidem filio vestro in vita vestra et sua faciatis hominium et fidelitatem pro domo Militie Templi fratis Petro de Monteacuto, venerabilis Magistro eiusdem do/mus in Provincia et quibusdam partibus Hyspanie, et quod recipiatis et teneatis pro eum et per dictam domum et fratres Militie dictam Civitatem sicut eam per nos habebatis et tenebatis. Certum est / enim quod propter multa et utilia servicia et auxilia que dictus magister et ceteri fratres nobis fecerunt in guerra sarracenorum gratuita voluntate reddimus eis Dertusam ut habeant eam et teneant / sicut unquam melius habuerunt et tenuerunt, et mandamus vobis et dicto filio vestro ut dictam civitatem Dertuse recipiatis et habeatis et teneatis per Magistrum et fratres Militie et faciatis eis quicquid / inde nobis facere debebatis. Nos enim absolvimus vos et filium vestrum ab hominio et fidelitate que nobis inde fecistis, ita quod de cetero nos vel nostri non possimus unquam inde vos vel filium vestrum aliquatenus de/mandare. Confirmamus etiam vobis et filio vestro illas donationes quas vobis et ei fecimus de Dertusa sicut in cartis donationum quas inde vobis et ei fecimus melius et plenius continetur. Datum apud Acrimontem, .II. nonas novembris, per manum Columbi Notarii nostri, Anno Dominice Incarnationis M..CC.. Decimo. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Guillelmus vicecomes Cardone. Guillelmus de Petra alta. Guillelmus de Podio viridi. [2. Col.] R[aimundus] de Montecatano. R[aimundus] de Cervaria. R[aimundus] Gaucerandi. R[aimundus] de Ripellis. [ 3. Col. ] B[ eren ]g[ arius ] de Podio viridi. B[ eren ]g[ arius ] de Anglerola. B[eren]g[arius] de Petra mola. B[eren]g[arius] de Rubione. [4. Col.] Assalitus de Gudal. Martinus de Caneto. Gomiz de Luna. Ex multi alli. Sig[signo]num Columbi Domini Regis notarii, qui mandato eiusdem hoc scribi feci loco, die et anno prefixis.

1210 noviembre, 6. Agramunt

1092

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, encomienda el condado de Urgell a Guillem de Cardona y a su hijo Ramon Folc para lo administren durante cinco aos, prometiendo prestarles ayuda en caso de guerra contra Pedro Fernndez (de Castro el Castellano)1883 o Guerau de Cabrera, consultarles sobre cualquier asentamiento en el curso de este conflicto, y defender sus posesiones de Oliana y Albesa, por las que la condesa viuda dio en prenda 8.000 piezas de oro, todo ello a cambio de su homenaje y fidelidad. Si el rey incumple sus obligaciones, Guillem y Ramon Folc de Cardona podrn tener Montblanc y Tamarite en prenda por 3.000 ureos. A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 374.

1883 sta es la ltima mencin de Pedro Fernndez de Castro el Castellano en la documentacin real. Permaneci en la corte leonesa desde noviembre de 1211, GONZLEZ, Alfonso VIII, p. 746.

1154

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 370r-371r. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXLIV. a. Ed. BISSON, FA, II, n. 129, pp. 238-240. Reg.: MIRET, Itinerario, III, p. 518. IBARRA, Estudio, I, n. 357 (de A). DOMINGO, Aurembiaix, p. 199. Cit.: MIRET, Investigacin, p. 175. CATAL I ROCA, P., Castell de Linyola, Els castells catalans, VI-1, pp. 381-385, esp. p. 382. BISSON, FA, I, pp. 131, 133, 216, 237, 239, 240, 242, 245, 246 y 300. SMITH, Innocent III, p. 87. DOMINGO, Aurembiaix, p. 49. (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensium et Comes Barchinonensium, comendamus vobis dilectis et fidelibus vassallis nostris Guillelmo de Cardona et Raimundo Fulconis filio vestro totum Comitatum Urgelli cum / castellis et villis et fortitudinibus et cum militibus et hominibus et omnibus iuribus ipsius comitatus, ut dictum comitatum teneatis et habeatis per comendam nostram usque ad quinque annos continue completos, et recipiatis omnes reditus et proventus, exi/tus et expleta, et custodiatis et defendatis ipsum comitatum et omnia iura sua contra omnes personas, bona fide et sine omni enganno. Et si contingerit quod Petrus Ferrandi vel Geraldus de Capraria vel quilibet alius nollent accipere directum de ipso comi/tatu a domina Alvira Comitissa Urgelli et propter hoc facerent ei vel nobis guerram in ipso comitatu, promittimus vobis bona fide et sine aliquo ingenio valere de illa guerra toto posse nostro. Promittimus etiam vobis quod si contingeret vos velle fa/cere placitum vel compositionem aliquam cum Petro Ferrandi vel Geraldo de Capraria, faciamus ea consilio vestro atque assensu et quod in illo placito vel compositione vos mittamus. Adhuc promittimus vobis in fide et seniorivo quod in vobis habemus / quod faciamus vos habere et tenere illa pignora que dicta Comitissa vobis obligat in presenti pro octo milibus aureorum, castrum scilicet de Uliana et castrum de Linerola vel castrum de Menarges aut de Albesa, quorum alterum vobis debet tra/di pro pignore illorum morabetinorum post mortem Comitisse maioris in loco predictorum duorum, Uliane scilicet in Linerole. Ut autem hec omnia vobis securius et melius compleantur, volumus et statuimus quod si non valerimus vobis de guerra, ut dic/tum est, aut faceremus placitum vel compositionem cum Petro Ferrandi aut Geraldo de Capraria sine vobis, habeatis pro pignore nomine pene tria milia aureorum in castro de Monte albo et terminis suis et omnibus que ibi habemus et habere debemus / et in potestate et dominio que habemus in Tamarito. Nos quoque duo predicti Guillelmus de Cardona et Raimundus Fulconis recipimus a vobis domino nostro Petro Rege supradicto in comenda dictum comitatum Urgelli et promittimus vobis / bona fide et sine omni enganno facientes vobis propter hoc specialiter hominaticum iunctis manibus quod dictum comitatum toto posse nostro custodiamus et defendamus fideliter contra omnes personas, et quod post quinque annos con/tinue completos reddamus ipsum vobis vel cui vos mandaveritis verbo vel scriptura in vita vel in morte sine omni peioramento et cum omnibus melioramentis que ibi fuerint facta, ita quod propter expensas aliquas vel meliora/menta aliqua in ipso comitatu aut iuribus eius aliquid deducere vel retinere vel contra vos aut vestros aliquam actionem proponere vel demandam. Datum apud Acrimon/tem, .VIII. idus novembris, per manum Columbi notarii domini Regis, anno Dominice Incarnationis M..CC.. decimo1884.

1884

Suscripcin y signo del rey de mano de Colom, a.

1155

Martn Alvira Cabrer

Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensium et Comitis Barchinonensium. Signum Guillemi de Cardona. Signum Raimundi Fulconis filii eius, qui hoc laudamus, concedimus et firmamus. Testes huius rei sunt: Hugo de Mataplana. Guillemus Durfortis. Petrus Balbi. Petrus de Sala. Petrus de Tolone. Et Columbus et Ferrarius et Berengarius de Olzina notarii domini Regis. Sig[signo]num Columbi domini Regis notarii, qui mandato eiusdem hoc scribi feci loco, die et anno prefixis1885.

1210 noviembre, 17. Lleida

1093

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, con la mediacin de Ramon Folc de Cardona, confirma los derechos de la familia del judo Bonastruc en la Quarteria de Barcelona, recibidos por donacin del rey Alfonso el Trovador a su padre (Abraham). A. Original sin sello, ADB, Pergamins de Santa Anna, carp. 24, n. 2. B. Resumen ACA, Real Patrimonio, BGC, Reg. n. 29, fol. 10r y 15r. a. Transcr. de B, P. ORT GOST, El patrimoni reial a la ciutat de Barcelona (segles XII-XIV), Tesis Doctoral indita, Universitat de Barcelona, 1998, II, doc. 7, pp. 324 y 329-330. Cit.: ORT, Renda i fiscalitat, p. 481, n. 1.221. (A) Manifestum sit omnibus quod ego P[etrus], Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes quod partem quam Druda uxor quandam Bonastruc et filii sui Azday, Docetus, Bo/nus Juda et Boniservorum et eorum progenies habent et debent habere ratione paterna vel aliquo modo in Quarteria Barchinonensi nos accepisse iniuste et de iure retinere non posse cum illam / ipse et predecessores sui per longissima tempora iure hereditario pacifice procedisse, corde bono et animo volente, intuitu divino, et hac ratione et precibus dilecti nostri Raimundi Fulconis de / Cardona inducti, concedimus, damus, laudamus et perpetuo confirmamus predicti iudei et filiis sui et comune progenie et posteritate eorum in perpetuum quicquid in predicte Quarteria et eis exitibus / pater eorum Bonastruc vel ipsi unquam tenuerunt vel haberunt aut preceperunt aut participare vel habere ibi debent aut debuerunt aliquo iure. Reddimus enim illis et restituimus et eos / in plenam possessionem et corporaliter inducimus omnium que in predicta Quarteria Barchinonense et eius exitibus ipsi vel predecessores sui unquam habuerunt vel tenuerunt aliquo modo, ita quod istud totum habeant, / teneant, possideant integre et sine aliqua contrarietate in pace per secula cuncta, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad suum suorumque profectum. Datum Ilerde, .XV. kalendas decembris, per manum Ferrarii notarii nostri, anno Dominice Incarnationis MC..C. decimo. Signum Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone.

1885 Nota de IBARRA: Letra de Columbo su suscripcin y la real. Lo restante parece de Bononato. Carta partida por AB.CE.EF.GH. parte inferior de las letras, corte ondulado. Signo y suscripcin autgrafos de Colom, a.

1156

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

[1. Col.] Testes huius rei sunt: R[aimundus] Fulconis de Cardona. Guillelmus de Cervaria. R[aimundus] de Montecatano. [2. Col.] Garsia Romei. Assalitus de Gudal. Martinus de Caneto. Gomez de Luna. [3. Col.] Petrus de Crexello. Arnaldus de Fuxano. Berengarius de Peramola. R[aimundus] de Monte Regali [4. Col.] Poncius de Castellone. Petrus Balbi. R[aimundus] repositarius. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1210 noviembre, 17. Lleida

1094

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, otorga su proteccin a Bertran de Clus, preboste de la iglesia de Santa Maria de Mur y a sus sucesores, y le confirma la posesin de la Illa de Vernreda Superior, dada por su padre el rey Alfonso el Trovador. Coleccin personal de MIRET I SANS (no encontrado). Reg.: MIRET, Itinerario, III, p. 518 (data 18). IBARRA, Estudio, I, n. 358 (de MIRET, diciendo Bastin y Santa Mara del Mar, data 18). Cit.: TORRENT, Genealoga, p. 106 (de MIRET). Datum Ilerde, XV kalendas decembris, per manum Ferrarii notarii nostri, anno Dominice incarnationis M.CC. decimo.

1210 noviembre, 171886. Lleida

1095

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma a Pere de Montagut, maestre del Temple en Provenza y las partes de Espaa, a Ramon Berenguer dAger, a Guillem Cadell, comendador de Monzn y a Guillem de Montrodon, comendador de Gardeny, los 200 s. de renta entregados por el difunto Ermengol, conde de Urgell, para remedio de su alma, en recompensa por los muchos servicios prestados en la guerra contra los musulmanes. B. ACA, GPC, arm. 10 (no encontrado). a. Ed. J. MIRET I SANS, Cartoral dels Templers de los Comandes de Gardeny y Barbens, Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos, XXXII-XXXIII (1898), pp. 5-35 (separata Barcelona, LAven, 1899), pp. 22-23 (data 18). b. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, III, pp. 518-519. c. Ed. fragmentaria GUAL, Precedentes, p. 211, n. 123 (data 18). Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 359 (de a, data 18). Cit.: MONFAR, Historia de los Condes de Urgel, I, p. 431. TORRENT, Genealoga, p. 106 (de MIRET). PLADEVALL, Guillem de Montrodon, p. 34.

1886

Debo a Florent LABORIE la correccin de estas dos ltimas datas.

1157

Martn Alvira Cabrer

(a) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et comes Barchinone, attendentes multa et magna servicia que domus et fratres Militie Templi nobis contra sarracenos impendunt et quam fideliter eos impugnare procurant, damus, concedimus et etiam perpetuo confirmamus domino Deo et eius gloriose genitrici semper virgini Marie et vobis fratri P[etro] de Monte acuto, venerabili Magistro Militie in Provincia et quibusdam Hyspanie partibus, et fratri Raimundo Berengarii de Ager et fratri Guillelmo Catelli, comendatori de Monte sono, et fratri Guillelmo de Monte rotundo, comendatori de Garden, per vos [et] domui Milicie Templi et fratribus eiusdem presentibus et futuris in perpetuum ducentos solidos assignatos eidem domui et fratribus ab Ermengaudo bone memorie Comite Urgelii ob remedium anime sue annuatim accipiendos in fanecha Ylerde eiusque exitibus, et centum solidos quos idem comes asignavit sepedicte domui et fratribus in recompensacionem invasiones quam fecit domui de Barbens annuatim similiter accipiendos in leudis et fanecha Ylerde et earumdem exitibus, et omnia etiam que data et concessa sunt domui Militie et fratribus a prefato Comite Urgelli sicut in instrumentis inde confectis plenius continetur. Mandamus igitur firmiter per nos et omnes successores nostros Baiulis nostris de Ylerda et emptoribus predictarum leudarum et faneche presentibus et futuris quod non expectato alio mandato contribuatis in singulis annis sine aliqua difficultate in pace Domui et fratribus Militie prefatos trecentos solidos in terminis quibus leude et exitus faneche pagari solent [] levantur vel accipiantur annuatim. Datum Ylerde, XV kalendas Decembris, per manum Ferrarii notarii nostri, anno Dominice incarnationis M.CC. decimo. Sig[signo]num Petri Dei gratia Regis Aragonum et comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Dompnus Nunus Sancii. Garssias Romei. Assallitus de Gudal. R[aimundus] Fulconis de Cardona. R[aimundus] de Monte catano. G[uillelmus] de Cervaria, G[uillelmus] Raimundi senescalcus. Berengarius de Podio viridi. Berengarius de Petra mola. Petrus de Crexello. Arnaldus de Fuxano. Gomez de Luna. Martinus de Caneto. Poncius de Castellono. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1210 noviembre, 28. Cervera

1096

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede a la villa de Valls mercado semanal a celebrar los mircoles y la proteccin real a los asistentes. [A]. B. C. a. Original con sello de cera blanca. Copia notarial de Arnau Arts de 19 octubre 1346, AHCV, Pergamins, n. 5. Copia de 1558 sin testigos, AHCV, Llibre de Redre de 1558, fol. 21. Ed. de C incompleta y con errores F. PUIGJANER Y GUAL, Historia de la villa de Valls desde su fundacin hasta nuestros das, Valls, 1881, p. 379.

Reg.: PUIGJANER, Historia de la villa de Valls, pp. 35-36 (de C, AM Valls, Libro de Redrs). AHCV, Llibre de Redre de 1558, n. 1. MORAGAS I RODES, F. de, Catleg del llibres, pergamins i documents antics de lArxiu Municipal de la Ciutat de Valls, Valls, Imp. E. Castells, 1916, pp. 2 y 57. IBARRA, Estudio, I, n. 360 (de MORAGAS). Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 78. CATAL, Castell de larquebisbe i esment del castell dEspinavessa, Els castells catalans, III, p. 584.

1158

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(B) 1887In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes devocionem quam homines / de Vallibus erga nos habent, eorum etiam hominum presentium et futurorum et tocius villa de Vallibus communi utilitati et augmentum utilitatem per inde volentes, / damus, concedimus et laudamus et in perpetuum constituimus publicum et generalem mercatum in villa de Vallibus singulis septimanis in die Mercuri te/nendum et perpetuo celebrandum generaliter et quiete. Unde volumus, statuimus et mandamus ut omnes homines et femine cuiuscumque professionis / sive condicionis, fuerint infimi vel sublimes, qui ad predictum mercatum in prefata villa a nobis perenniter institutum venerint sint semper salvi et secu/ri et liberi et quieti ab omni pignoratione et marchatione et alio quolibet alio dampno et gravamine et disturbio inmunes et penitus alieni / ibi veniendo et stando et redeundo cum mercibus suis et aliis omnibus que tenuerint vel habuerint secum et que duxerint vel portaverint tam [tachado] in / pace quam in guerra qualibet donec cum suis ad propria remanerint. Mandamus ergo firmiter ut nullus de gratia nostra unquam confidere volens / hominibus quibuslibet vel feminis ad hoc mercatum venientibus vel in eo stantibus vel ab eo redeuntibus die vel nocte aut eorum rebus / aliquibus lesionem aliquam vel disturbium aut dampnum aliquid inferre, aut eos vel eorum res pignorare, marchare, detinere aut impedire / atemptet ullo modo, ulla occasione, ulla ratione vel causa, nisi per se illi forte principalis debitoris aut per aliis fideiussores fuerint maiestati. In hiis / tamen duobus caminibus [ ? ] habita et inventa prius legitima [?] et maiestati faricha direm [?], nos etiam predictum mercatum et villam, in qua est et erit semper, / omnes homines venientes ad illud [borroso][mercatum] et in eo stantes et ab eo redeuntes cum omnibus suis sub nostra et successorum nostrorum proprii et principali protectione, / firma custodia et securo ducatu re[ci]pimus et statuimus, firmiter statuentes per nos et per nostros ipsum propium mercatum et immutabile permanere / ibidem et inde ullo ipso removendum vel alibi transfferendum. Quicumque autem contra hanc cartam donationis, concessionis et procurationis / nostram venire presumerit aut ei aliquantus contra ire iram et indignationem nostram se voluerit perpetuo incursurum, et insuper dampno etiam gravamine / illatis prius in duplum plenarie restitutis pena Mille aureorum a nobis sine remedio et excusatione aliqua feriendum. Datum Cervarie, / quarto kalendas Decembris Anno Domini .M..CC.. decimo, per manum Ferrarii notarii nostri. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Assalitus de Gudal. Poncius de Herill. / Martinus de Caneto. Petrus de Crexello. Guillelmus vicecomes Cardone. Raymundus Fulcho. Berengarius de Podio viridi. Guillelmus de Cervaria. / Raymundus de Cervaria. Guillelmus Durfortis. Durfortis 1888 baiulus Barchinone. Petrus de Deo. Petrus monetarii. B[er]n[ardus] de Colle, baiulus Terracone.

1887 Frmula del traslado: Hoc est translatum bene et fideliter firmiterque factum .XIIII.. kalendas Novembris Anno Domini Millesimo Trecentesimo Sexto, et sumptum a quadam / carta pergamenea excellentissimi principis et domini domini Dei gratia Regis Aragonum Petri, sigillo magestatis eiusdem appendino monita cereo albe, te/noris subsequentis. 1888

Sobrescrito sobre la lnea.

1159

Martn Alvira Cabrer

Ego / Fferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1889.

1210 diciembre, 10. Letrn

1097

Inocencio III, a peticin del infante Fernando de Castilla, exhorta a los arzobispos y obispos de Espaa para que ayudan a los reyes en la lucha contra los musulmanes. B. C. a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. k. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 40, n. 183. Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 9, fol. 202. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 493. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 156. Ed. MONDEJAR, p. XCII. Ed. PL, 216, col. 353. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XIII, n. 183, p. 149. Ed. fragmentaria RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1210, n. 4. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, pp. 156-157. Ed. HUICI, Estudio, Fuentes cristianas, ap. XIII, pp. 191-192. Ed. GOROSTERRATZU, Don Rodrigo Jimnez de Rada, n. 8, pp. 414-415. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 442, pp. 472-473. Ed. de B, SMITH, Innocent III, p. 92, n. 77.

Reg.: POTTHAST, n. 4.142. Cit.: HUICI, Estudio, p. 22. HUICI, Las grandes batallas, p. 228. GONZLEZ, Alfonso VIII, I, p. 985. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 176. SMITH, Innocent III, pp. 92 y 179. (j) Archiepiscopis et episcopis per Hispaniam constitutis. Significavit nobis dilectus filius F[ernandus], primogenitus karissimi in Christo filii nostri A[defonsi] illustris regis Castelle, quod ipse militie sue primitias omnipotenti Dei desiderans dedicare, ad exterminandos inimicos nominis christiani de finibus hereditatis ipsius quam impie occuparunt, intentionis studium toto conamine satagit impertiri, suppliciter postulans et devote requirens ut ei ad hoc opus fideliter consummandum et nos ipsi apostolicum impendamus suffragium et ab aliis faciamus oportunum subsidium exhiberi. Nos igitur pium eius propositum in Domino commendantes, fraternitati vestre per apostolica scripta mandamus quatinus reges et principes vestros, qui non sunt cum illis ad treugas observandas astricti, ad opus simile perangendum sedulis exhortationibus inducatis, monentes ex parte Dei et nostra subditos vestros, et in remissionem eis iniungentes omnium peccaminum, quatinus tam prefato primogenito regis Castelle quam aliis regibus et principibus vestris ad hoc opus salubriter intendentibus necessarium impendant auxilium in rebus pariter et personis, ut per hec et alia bona que fecerint celestis regni gloriam consequi mereantur; pari quoque remissione gaudere concedimus peregrinos qui propria devotione undecumque processerint ad idem opus fideliter exequendum; taliter autem studeatis exsequi quod mandamus, ut sollicitudo vestra clareat in effectu, nosque devotionem vestram valeamus merito commendare. Datum Laterani, IIII idus decembris, [Pontificatus nostri] anno tertiodecimo.

1889

Sigue la frmula notarial del traslado de Arnau Arts.

1160

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1210 diciembre, 12

1098

El arzobispo de Tarragona Ramon de Rocabert, seguramente con el consentimiento del rey Pedro el Catlico, dona el lugar de Vinyols a Pere de Clariana para que lo pueble como feudo de su iglesia. Reg.: FONT RIUS, Cartas, I, n. 233, p. 326. Cit.: BLANCH, Arxiepiscopologi, I, cap. XXII, p. 129. HERNNDEZ SANAHUJA, B., Cartas pueblas de Tarragona hasta finales del siglo XIII, Butllet Arqueolgic (Tarragona), IV (1928-1934), pp. 331-337, esp. p. 336 (con atribucin al rey Pedro el Catlico). FONT RIUS, Cartas, I, 728 y II, p. 115.

1210 diciembre, 13. Ripoll

1099

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma al monasterio de Santa Maria dUlmet los privilegios acordados por el rey Alfonso el Trovador y el conde Alfonso II de Provenza, en especial la donacin de la selva de la Camarga (Sylvral) con prohibicin a todo caballero, laico o religioso, de penetrar all 1890. [B]. Copia segn C y D, AM Arles, Livre Rouge de Notre-Dame-de-la-Mer, fol. 65. C. Copia de 1611 de B, AM Arles, Procdures relatives aux Saintes-Maries, FF147, pice 4. D. Copia s. XVIII de B, BNF, Cartularium Provincie, n. acq. lat. 1.368, p. 185 a. Ed. de D, BENOIT, Recueil, II, Raimond Brenger V, n. 6, pp. 91-93. Ref. fragmentaria, AM Arles, Rpertoire Vran, III, Rpertoire des titres essentiels, Note des actes contenus dans le registre... connu sous le nom de Livre Rouge (s. XVIII), n. 60. Ref. AM Arles, ms. 212, ms. Mge, Rubrique du Livre Rouge (s. XVIII). Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 78. (a) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, attendentes quod beneficia et dona que in temporali vita monasteriis et locis religiosis largiuntur viam preparant ad eternam, attendentes etiam quod ea que a predecessoribus nostris facta sunt perpetuam tranquilitatem debent perpetuo obtinere, idcirco, ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, per nos et omnes successores nostros, laudamus in perpetuum et concedimus et confirmamus domino Deo et monasterio Sancte Marie de Ulmeto et abbati et fratribus eiusdem presentibus et futuris donationem illam et concessionem quam dominus Ildefonsus, bone memorie illustris rex, pater noster, et Ildefonsus, comes Provincie, frater noster, condam, fecerunt dicto monasterio Sancte Marie de Ulmeto de silva illa de Camargiis, quam silvam de Camargiis cum omnibus terminis et pertinentiis suis vos Petrus venerabilis abbas et fratres dicti monasterio de Ulmeto presentes et futuri habeatis semper, teneatis et possideatis libere et quiete et sine omni contrarietate in pace, quemadmodum melius et plenius conti-

1890 Vase Privilegio de Sancho, conde de Provenza, a la abada de Santa Maria dUlmet, prohibiendo a todos los habitantes de la Camarga coger madera en el bosque de la abada (Arles, febrero [1211-1212]), ed. BENOIT, Recueil, II, Actas de Ramn Berenguer V, n. 11, pp. 94-95.

1161

Martn Alvira Cabrer

netur in cartis et instrumentis inde vobis confectis a dicto domino rege, patre nostro, et fratre nostro, comite Provincie. Constituimus itaque et mandamus firmiter atque precipimus quod neque canonici de Frigoleto neque aliqui alii milites laici vel religiosi audeant dictam silvam de Camargiis intrare vel in ea pascherium demandare, nisi illud eis fuerit presignatum, aut monstrare potuerint per cartam antecessorum nostrorum prius factam eis. Quod hec donatio esset facta a domino rege, patre nostro, propterea recipimus sub nostra speciali protectione, custodia et salvitate et securo ducato nostro dictum monasterium de Ulmeto et fratres et homines eiusdem cum omnibus eorum bonis habitis et habendis, ita quod nullus de gratia nostra confidens audeat vel presumat dictum monasterium vel aliquid ad idem pertinens aggravare, offendere vel perturbare, neque etiam in dicta silva de Camargiis pascherium exigere vel demandare, aut lignos siccos vel virides scindere vel talare, nisi fuerit ratione predicta, neque dicto monasterio vel hominibus suis vel eorum rebus malum aliquod sive jacturam inferre. Quicumque autem contra huius nostre confirmationis et proteccionis [paginam] ausu ductus temerario venire attemptaverit iram et indignationem nostram semper incurrat, et insuper pro contemptu nostri mandati restituto dampno illato prius in duplum sexaginta solidos pacaret sine remedio aliquo et excusatione. Datum apud Rivipollum, idus decembris anno Domini millesimo ducentesimo decimo, et scriptum a Berengario de Parietibus. Signum Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Huius rei sunt testes: G[uillelmus] de Cervaria. Hugo de Turre Rubea. Raimundus Gaucerandi. Hugo de Mataplana. Petrus de Cervar[i]a. Assalitus de Gudal. Martinus de Caneto. Poncius de Eril1891. Signum Berengarii de Parietibus, qui mandato predictorum hec scripsit loco, die et anno prefixis.

1210 diciembre, 17. Letrn

1100

Inocencio III escribe al conde Raimon VI de Tolosa para exigirle sus deberes y sus promesas en relacin con los herejes. a. Ed. VILLEMAGNE, Pierre de Castelnau, n. LXVIII, pp. 278-279. Reg.: POTTHAST, n. 4.149. Cit.: PL, 216, col. 356. MESCHINI, Innocenzo III, p. 187. SMITH, Innocent III, p. 93.

1210 diciembre, 17. Letrn

1101

Inocencio III escribe a los condes Raimon VI de Tolosa, Bernart IV de Comenges y Raimon Roger de Foix, y al vizconde Gaston de Bearn, para recomendarles a Simon de Montfort. a. Ed. HGL, 1. ed. III, n. C, col. 228. b. Ed. HGL, 3. ed. III, n. 155-C, cols. 601-602.

1891

Culi, a.

1162

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

c. Ed. RHGF, XIX, p. 537. d. Ed. Layettes, I, n. 360. Reg.: POTTHAST, n. 4.148. Cit.: HIGOUNET, Le Comt de Comminges, I, p. 91.

1210 diciembre, 18. Letrn

1102

Inocencio III ordena a Simon de Montfort recaudar el censo papal de 3 denarios por fuego en las tierras de los herejes. a. Ed. PL, 216, col. 357. Reg.: POTTHAST, n. 4.150. MOLINIER, Catalogue, n. 40, p. 456. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 118.

1210 diciembre, 30. Perpiny/Perpignan

1103

Ramon de Manresa rinde cuentas ante el notario real Colom y otras gentes del rey por los recibos del envo del bovaje de Cerdanya, Conflent y Rossell, de la talla de Girona, y de las justicias de Vilafranca de Conflent y Tur, establecindose que, despus de haber arreglado ya otras cuentas, debe pagar al rey la suma de 1.370 s. y tres denarios. A. Carta partida por ABC, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, Apndice n. 3 (carp. 65). a. Ed. BISSON, Sur les origines du monedatge, n. 3, pp. 101-102, reed. Medieval France, 17, n. 3, pp. 335-336. b. Ed. BISSON, FA, II, n. 130, pp. 240-242. Cit.: BISSON, FA, I, pp. 131, 136, 140, 141, 142, 174, 187, 189, 190, 193, 237, 239, 241, 243, 250 y 285, n. 94. BISSON, Lessor de la Catalogne, p. 470, n. 81, reed. ing. Medieval France, 6, p. 149, n. 81, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 42, n. 81. B ISSON, T.N., Le Conflent, le Vallespir et la Cerdagne daprs les censiers et comptes fiscaux des premiers comtes-rois de Barcelone (1151-1213), Fdration Historique du Languedoc Mditerranen et du Roussillon, LIe Congrs,Conflent, Vallespir et Montagnes Catalanes (Prades et Villefranche-de-Conflent, 10-11 Juin 1978), Montpellier, 1980, pp. 71-75, esp. p. 74. BISSON, Sur les origines du monedatge, p. 96, reed. Medieval France, 17, p. 330. ORT, La primera articulacin, p. 984. (A) Anno ab Incarnatione Domini .M..CC.. decimo, tercio kalendas Januarii, in villa Perpiniani, Ego Columbus, Notarius domini Regis, mandato eiusdem recepi computum de Raimundo de Minorisa in presentia Guillelmi episcopi Ausonensis, / Guillelmi Durfortis, Berengarii de Olzina Notarii domini Regis, Guillelmi de Villa de Cols, Iohanis Raimundi et Vitalis Escapath et multorum aliorum de omnibus que receperat pro facto taridarum et de bovatico Cerritanie, Confluentis et Rossilionis quod / dictus Raimundi de Minorisa collegit et recepit pro domino rege anno Domini .M..CC.. nono, et de quinque milibus solidis quos recepit de questia Gerunde, et de Mille ducentis solidis quos receperat de justiciis Ville franche Confluentis et de Tuhir. Et fuit inventum / per iustum computum quod R[aimundus] de Minorisa receperat pro facto taridarum Mille sexcentos septuaginta quinque morbetinos et Mille mazmutimos, que omnia levaverunt decem et sep-

1163

Martn Alvira Cabrer

tem milia et centum quinquaginta quatuor solidos et duos denarios, ita scilicet quod / Mille .LXX.V. morbetini fuerunt computati ad septenum solidum et .II. denarios et .DC. mobetini fuerunt computati ad septenum solidum et Mille mazmutini ad .Vnum.1892 solidum et .III. denarios. Et sic fuit summa denariorum, decem et septem milia et centum quinquaginta quatuor / solidi et .II. denarii. Et fuit inventum quod expensa taridarum fuit decem et septem milia quingenti viginti octo solidi. Et sic debuit dominus rex Raimundo de Minorisa de facto taridarum trecentos septuaginta tres solidos. Summa autem maior / et ultima bovatici fuit inventa per iustum computum centum et tresdecim milia et nongenti septuaginta quatuor solidi et tres denarii, in qua summa continentur quinque milia solidi de questia Gerunde et Mille ducenti solidi de iusticiis / Ville franche et de Tuhir. Summa vero eorum que dederat R[aimundus] de Minorisa, sicut scriptum est per grossum et minutum et ostendit albaranos: centum duodecim milia ducenti triginta unum solidos. Sic ergo facta collatione receptionum et expensarum moneta/tici et denariorum Gerunde et Ville franche et de Tuhir, est adiuventum quod debuit R[aimundus] de Minorisa domino Regi Mille septuagentos quadraginta tres solidos, de quibus levavit R[aimundus] de Minorisa trecentos septuaginta tres solidos quos ei debebat / dominus Rex de facto taridarum, ut supradictum est. Facta itaque computatione diligenter de taridis et monetatico et denariis Gerunde et Ville franche et de Tuhir et factis hinc inde deductionibus, prout debuit fieri, est adinventum ad ultimum quod R[aimundus]/ de Minorisa debet domino Rege Mille trecentos septuaginta solidos et .III. denarios. Est autem certum quod in hoc computo est paccatus R[aimundus] de Minorisa de tresdecim milibus et sexcentis nonaginta septem solidis et novem denariis quos domina Regina Sicilie expen/dit in Caucolibero, et de tribus milibus et quadringentis solidis quos persolvit pro ostatico Bernardii de Belloc, et de solidis pro equo quem habuit Betxaironus, et de trecentis solidis quos dominus Rex dedit et / pro emenda unius muli quem amisit apud Melguorium. Est autem certum quod in hoc computo non fuit computata expensa quam dominus Rex fecit modo apud Caucumliberum in presenti mense decembri. Datum per manum Colombi Notarii domini Regis loco, die et anno prefi/xis. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis1893. Guillelmus Ausonensis episcopus [signo]. S[signo]num Guillelmi Durfortis1894. Sig[signo]num Berengarii de Olzina notarii domini Regis1895. Sig[signo]num Columbi Domini Regis notarii, qui computum recepi et albaranum feci et scribi iussi presentibus supradictis loco, die et anno prefixis1896. Ego Iohannes Raymundi testis subscribo.

1892 1893 1894 1895 1896

quindenum, a. El signo y la suscripcin del rey de mano de Colom, b. Signo y suscripcin autgrafos, b. Signo y suscripcin autgrafos, b. Signo y suscripcin de Colom autgrafos, b.

1164

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

[...1204-1211...]1897

1104

Memoriales de Sant Maral, Saroqueta y otros vieros del Peneds elaborados por Ferrer de Girona. A. Carta partida por AB CD EF, ACA, Cancillera, Extrainventario, n. 3.456. a. Ed. BISSON, FA, II, n. 134, pp. 248-2501898. Cit.: BISSON, FA, I, pp. 126, 127, 209, 257, 265, 266 y 290, n. 15. (a) Hec est memoria de vineis de Sancto Marciali quas ego Ferrarius de Ierunda ex parte et pro comodo domini regis et hominium constitui sic, ut uniusquisque pro singulis quarteratis dent omni tempore singulis annis unam quarteriam ordei in festo Sancti Petri et Sancti Felicis1899 ad mensuram de Arbucio boni recipientis domino regi aut successoribus suis in Arbucio constitutis. Et quia ille vinee dabant quartum et braciaticum et quartum de olivis1900 et dominus rex tulebat eam de suo ad Arbucium vindemiam1901 agnovi quod dominus rex et homines erant in illo salvi. Constitui eas sic cum consilio et voluntate G[uillelmi] de Colle baiuli tocius Penitensis: Subirada et Gitarda .X. quartanas et media ordei. A. de Podio Graner .V. quarterias ordei. Raimunda de Redunda .V. quarterias ordei. Bertomeva una quarteria et una almosta ordei. G. Sorel .III. quarterias et .II. quartanas ordei. G. Galarda .III. quar[terias] et .III. quartanas et una almosta ordei. Ponc de Ratera .I. quarteria et .VII. quartanas et duas partes quartane ordei. Maiol una quar[teria] et .II. quartanas ordei. Bereng[uer] Compayn .III. quar[terias] et .III. quartanas ordei. R. de Puteis .VIII. quartanes et media ordei. Simon .VI. quarterias ordei. P. de Puteis una quar[teria] et una quartana ordei. Bereng[uer] Faber una quar[teria] et .VI. quartanes minus una almosta ordei. Bereng[uer] Pelicer de Rubio una quar[terias] et .V. quartanas ordei. G. de Brugeres una quar[teria] et .IIII. quartanas ordei. G. de Lacuna de Marmelar una quar[terias] et .V. quartanas et media ordei. A. de Calaf una quar[teria] et .VI. quartanas ordei. Arssen soror A. de Calaf .V. quartanes et media ordei. P. [N]inot1902 de Calaf .IIII. quartanas ordei. Morach de Calaf una quarteria ordei.

Este registro seguramente data de los aos en los que Ferrer de Girona y Guillem de Coll estuvieron activos simultneamente en el Peneds, a.
1898

1897

El memorial de Viladordis se aadi mucho ms tarde, quizs hacia 1250 (Ibidem, 1 de agosto, a. olivis, seguido de et quia, atravesado, a. et dominus rex Arbucium vindemiam, sobrescrito, a. Una letra dudosa, a.

p. 248).
1899 1900 1901 1902

1165

Martn Alvira Cabrer

P. Iover de Cantaloela .VII. quartanas ordei. P. de Caller .VII. quarterias et .IIII. quartanas ordei. A1903. de Sancto Marchiali .I. quar[teria] et .IX. quartanas. Et omnis iste anno adferri ad mansum de Podio Graner. Summa istius annone suprascripte .L. quarterias minus una quartana1904. [2. Col.] Hec est memoria de vineis de Saroqueta super caminum qui vadit de Villafranca ad Cubeles. Et nichil ali[ud]1905 ibi intelligantur. Filius Arnalli Bernadi et mater eius .II. quar[terias] de or[di]. P. de Mata .I. puneres. Calvera .II. quar[terias]. Arsen de Saroqueta et suus filius .II. quar[terias] et media. Rog. de Turreeles .I. quar[teria]. B. Morato .I. quar[teria]. P. Mir .I. quar[teria]. Omnes isti habent inde cartas de nobis firmatas de stabilimento et nos omnes, qui hoc laudamus et concedimus. [Aadido debajo] Hec est memoria de censu annone vinearum de Villa Ordeorum. S. Blancher .II. quarterias et una almosta ordei. P. de Villa Ordeorum .III. quarterias et .I. quartana ordei. Rocel de Villa Ordeorum .V. quartanas et rasa ordei. Io[hannes] de Villa Ordeorum .V. quartanas et rasa ordei. G. de Villa Ordeorum .II. quarterias et .V. quartanas ordei. Summa istius annone .VIII. quarterias et .V. quartanas et una almosta ordei1906.

1211

1105

El captulo del monasterio de Montearagn cede a Martina de Laguarrs, de por vida, las casas que sta le haba dado en Zaragoza y otras que tiene contiguas en Montearagn. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 278-B: ndice del Archivo del monasterio de Montearagn, C, n. 24, p. 66.

1211 enero, 1. Salses

1106

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al Hospital de los Pobres de Perpiny varios mansos y tierras, de los que fija los lmites, confirma sus derechos, privilegios y posesiones, y le otorga la proteccin real, reconociendo haber recibido de su parte, tras su peticin, la suma 1.000 s. barceloneses en auxilio del ejrcito organizado contra los sarracenos.

1903 1904

Sobre este nombre se ha insertado Iohanes sobrescrito, a.

La suma fue aadida con la misma pluma fina que se insert el nombre de Iohanes. Si el total se estableci correctamente, se deduce que la quarteria contena unas 13 quartane en el Peneds, a.
1905 1906

Escrito ald, a. Esta suma designa una quarteria por 11 quartanas hacia 1250, a.

1166

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

[A-B]. Original o copia con sello de plomo y confirmacin de Jaime I de 16 abril 1243. [C]. Traslado del rey Pedro el Ceremonioso dado en Perpiny a 1 marzo 1351 de A-B. D. Copia de C, AD Pyrnes Orientales, 1B. 163, Procuraci Reyal, Reg. 21, fols. 50v-53r (data 1210). Cit.: SMITH, Innocent III, p. 93. Privilegis de lhospital dels pobres de Sant Johan Perpiniani. ()1907 In Christi nomine, quia de bonis temporalibus ea sola nobis reservantur que suis pauperibus impeduntur, et quia elemosina est thesaurus incomparabilis quem nec fures effodiunt nec tinea demolitur, idcirco nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes caritatis et pietatis opus quod fratres hospitali pauperum ville Perpiniani erga pauperes diligenter exercent cibando esurientes, potando pacientes, vestiendo nudos, visitando infirmos, sepelliendo mortuos, quod singula quis oculis vidimus, bono animo et spontanea voluntate suorum operum cupientes esse participes, ob remedium anime nostre parentumque nostrorum, cum hac presenti scriptura perpetuo valitura, damus, laudamus, convenimus, remittimus et diffinimus Deo et beate Marie et dicto hospitali pauperum ville Perpiniani et frater Petro Raymundi eiusdem ministro et ceteris fratribus et pauperibus presentibus et futuris totum censum et usaticum et senioraticum et totum ius quod habemus et habere debemus aliquo iure, aliqua ratione vel causa in manso quem tenet Guillelmus de Capite Stagno, et in alio manso qui est juxta mansum Petro Vitalis, et in alio manso qui est juxta mansum de Alberti Gazoli, et in una borda qui est juxta murum Perpiniani et in alio manso qui est ad portale Helne. Affrontat autem primus mansus, quem tenet Guillelmo de Capite Stagno, ab oriente manso Petri Pauci a meridie et occidente in via publica, ab aquilone in manso Raymundi de Malleolis, et sunt nobis censum sex denariorum. Secundus mansus, qui est juxta mansum Petri Vitali, affrontat ab oriente in manso Petri Vitali, a meridie in via publica, ab occidente in manso qui fuit Petri Signatoris, ab aquilone in manso Bernardi Siloras, qui fuit, et facit nobis censum sex denariorum ()1908. Tercius mansus juxta mansum Adalberti Gatzoli affrontat ab oriente in dicto manso Gatzoli, a meridie in manso Guillelmi Auriol, ab occidente in manso Jordanis Fabri, ab aquilo in foro, et facit nobis censum sex denariorum. Borda vero juxta murum affrontat ab oriente in honore Berengarii Casali, a meridie in muro, ab occidente in bordis Petri Raymundi coqui, ab aquilo in via publica, et facit nobis censum sex denariorum. Mansus autem qui est ad portale ecclesie affrontat ab oriente in manso Petri Mas Vivi qui fuit, a meridie in muro, ab occidente a casali Guillelmi Bernardi, ab aquilone in via publica, et facit nobis censum sex denariorum. Mansus autem qui est ad portale Elne affrontat ab oriente in manso Petri Mas Vivi, qui fuit, a meridie in muro, ab occidente in casali Guillelmi Bernardi, ab aquilone in via publica, et facit nobis censum sex denariorum. Item damus, laudamus et concedimus, remittimus et diffinimus Deo et beate Marie et eiusdem hospitale et ffratribus totum censum et usaticum, jus et seniorivum quod habemus et habere

1907 Clusula inicial del traslado: Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum, Valentie [...] tenoris sequentis: 1908

Siguen cinco lneas tachadas: mansus [...] publica.

1167

Martn Alvira Cabrer

debemus aliquo iure, aliqua ratione vel causa in manso hospitale qui dicitur de Garrigua, et in quinque campis ipsius mansi, quorum unus affrontat ab oriente in via publica quo vadit apud Elnam, a meridie et ab occidente in campo Raymundo de Malleolis, ab aquilone in campo Johannis Pages; et dictus campus affrontat ab oriente in campo Johannis Pages, a meridie in campo Johannis Alliardas, ab occidente in alodio ipsius hospitale, ab aquilone in condamina canonice; tertius campus affrontat ab oriente in via publica, ab occidente in campo Guillelmi de Vila rasa. Quartus vero campus juxta mansum Garrige affrontat ab oriente in via publica que tendit ab Elna, ab oriente in alodio ipsius hospitalis. Quintus campus est quem tenet Guillelmus Adalberti. Item damus et concedimus totum censum et usaticum, jus et seniorivum quod habemus et habere debemus in duabus vineis, quarum una est adtactam predictorum, affrontat ab oriente in vinea Guillelmi Capili, ab occidente a vinea Raymundi, set alia vinea est ad stagnum et affrontat ab oriente in mayolio hospitalis, ab occidente in vinea Stephanis de Villa rasa. Damus etiam et concedimus quidquid habemus et habere debemus in campo de Malleolis, qui affrontat ab oriente in vinea Bernardi Stuti et Gatzoli, ab aquilone in vinea Sancti Andree. Totum itaque censum agrarium et usaticum, jus et seniorivum quod habemus et habere debemus in supradictis mansis et borda et in manso de la Garriga et campus et vineis supradictis et in campo de Malleolis, damus, laudamus, concedimus, remittimus et diffinimus Deo et beate Marie et dicto hospitali et fratribus et pauperibus in perpetuum habenda, tenenda, possidenda intrege et sine omni diminutione per proprium alodium franchum, liberum, integrum et quietum sine omni nostro nostrorumque retentu et sine vinculo et contraditione alicuius viventis persone sive aliqua servitute [que] dici et intelligi potest, ad profectum et bonum hospitale et fratrum. Statuimus etiam et mandamus quod nullus de cetero nomine nostro aut nomine viccarie e baiulie vel seniorie vel alio quolibet modo, ratione vel causa in supradictis vel aliquo illorum aliquid tangat vel arripiat vel adempret, nec nos ffaciamus aut aliquis ffacere permittamus, ne vobis in posterum possit obici vel opponi que hac donatio facta fuerit tacita veritate vel aliquid possit excogitari, propter quod presentis donatio a nobis vel posteris nostris aliqua iuris subtilitate vel ficcione possit in irritum revocari aut pro parte diminui. Constituimus et recognoscimus nos fuisse certos de jure nostro quod in universos singulos supradictorum habemus et habere debemus, cupientes et volentes presentem donationem maiorem et ampliorem omnem quam sit, cum in donacionibus que Deo et per Deo fuerit inmensitas obtima sint mensura. Preterea concedimus, laudamus et confirmamus Deo [et] sepedicto hospitali quitquid a comite vel comitibus Rossilionis vel ab aliquo antecessorum nostrorum aut etiam a nobis vel aliis quibuslibet personis habent dictum hospitali et fratres sive per donacionem inter vivos aut tam mortis sive per testamentum aut codicillos, per legatum vel fidei comisio, empcione, commutacione, emphiteosi aut alium quolibet contractum suum largitatem, ut omnia integre habeant et possideant sicut eis melius donata, legata, commutata vel per emptionem aut alium quolibet contractum vel largitatem tradita sunt vel tradunda. Damus et auctorizamus robur et firmitate omnibus instrumentis et cartis quicumque de bonis aut possessionibus suis dictum hospitalem et fratres habent a nobis, ut antecessoribus nostris vel a comitibus Rossilionis seu aliis quibuslibet personis et ea plenissime confirmamus. Ad hoc recipimus sub nostra speciali proteccione, firma custodia securoque ducatu sepedictum hospitale et fratres et pauperes et familias eiusdem et totum bestiarium grossum et minutum et omnia alia bona sua mobilia, immobilia et se moventia habita et habenda, volentes et statuentes, firmiterque mandantes quod nemo sit ausus omnis aliis dampnum vel gravamen impedire, quodquidem qui facere attemptaret iram et indignationem nostram et penam mille aureorum se noverit incursurum. Mandamus itaque baiulis, vicariis et

1168

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

aliis hominibus nostris presentis et futuris quod ipsum hospitali et fratres et pauperes et res et possessiones eiusdem tamquam nostras proprias et speciales manuteneant ubique fideliter et deffendant, a nullo molestari permittant, omnia jura sua eis illesa et illibata servantes. Est autem certum quod ipsi fratres hospitalis, sine petitione nostra, de bonis ipsius hospitalis sponte propria obtulerunt et dederunt nobis mille solidos Barchinone in auxilium et exercitus sarracenorum. Datum apud Salsas, kalendas januarii, per manum Columbii notarii nostri, anno Dominice incarnationis Millesimo .CC. decimo, et mandato eius scripto a Bononato. []1909 Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Testes huius rey sunt: Raimundus Fulconis de Cardona. Raymundus Gaucerandi de Pinos. Guillelmus de Cervaria. Raymundus de Palacio. Guillelmus de Callerz. Hugo de Turre Rubea. Hugo de Mataplana. Umbertus de Rocaforti. Guillelmus Ausonensis Episcopus [signo]. Guillelmus de Crexello. Arnaldus de Fuxano. Petrus de Crexello. Assallitus de Gudal. Ferrandus de Narbaiz. Et multi alii. Sig[signo]num Guillelmi Durfortis. Sig[signo]num Berengarii de Olzina notarii domini Regis. Signum [ signo ] Bononati, qui mandato Columbi notarii domini Regis hoc scripsit. Sig[signo]num Columbi domini Regis notarii, qui mandato eiusdem hoc scribi feci loco, die et anno prefixis1910.

1211 enero, 9. Perpiny/Perpignan

1107

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, en presencia del obispo Guillem de Vic, Dalmau y Pere de Creixell, Arnau de Foix, Guillem Durfort y los notarios Colom y Berenguer dOlzina, reconoce una deuda de 23.108 s. a Guillem de Creixell y promete pagrsela antes de ir a Girona, empeandole entretanto todos sus derechos en el Rossell, la Cerdanya y el Conflent. B. Traslado de Arnau Gaufred, escribano pblico, de 15 octubre 1228, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 377. C. Traslado de B de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 372v-373v. D. Transcr. de B, IBARRA, Estudio, II, n. CXLV. a. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, p. 16 (data 11). b. Ed. BISSON, FA, II, n. 132, pp. 244-245. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 361 (de B). Cit.: TORRENT, Genealoga, p. 106 (de MIRET). BISSON, FA, I, pp. 130, 131, 132, 138, 142, 187, 189, 194, 236, 237, 239, 241, 242, 246, 255, 285-n. 93 (data h. 1209) y n. 95. BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 164, n. 10 y p. 172, n. 41,

1909 Frmula del traslado: Signum [signo] Jacobi Dei gratia Regis Aragonum, Maioricarum et Valencia, comitis Barchinone et Urgelli et dominus Montispessulani qui predictam omniam et singulam laudamus, concedimus et confirmamus sicut superius continetur apositum mandato domini Regis per manum Guillelmi scriba apud Perpinianum XVI. kalendas madii anno incarnatione Domini Millessimo .CC.XL.. tercio. Presentibus testibus: P. Masi, Lupo Ex[imini] de Lusia, Lupo Ex[imini] de Castelet et Gauffrido de Castrono. 1910

Siguen las frmulas del traslado.

1169

Martn Alvira Cabrer

reed. ing. Medieval France, 19, p. 353, n. 10 y p. 359, n. 41, reed. cat. Limpuls de Catalunya, pp. 161, n. 10 y 168, n. 41. BISSON, Le Conflent, le Vallespir et la Cerdagne, p. 74. SMITH, Innocent III, p. 93. (B) Sit no[ tum ] 1911 cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, profitemur et in veritate recognoscimus nos debere tibi Guillemo de Crexello viginta tria milia et centum et octo / solidos, ita scilicet decem et septem milia ducentos quadraginta quinque solidos quos pro nobis paccatis per grossum et minutum ab eo tempore quo vobis comendavimus terram Rossilionis, Cerritanie et Confluentis, sicut reddidist/is inde nobis computum in villa Perpiniani, presentibus Vicensi episcopo, Dalmatio et Petro de Crexello, Arnaldo de Fuxano, Guillemo Durfortis, Columbo et Berengario de Olzina notariis nostris; et quinque milia / octingentos sexaginta tres solidos pro expensa quam nos fecimus in Perpiniano pro octo dies, sicut fuit ostensum in scriptis per minutum, in presentia dictorum Columbi et Berengarii de Olzina notariorum nostrum et etiam / aliorum. Predicta inquam viginta tria milia et centum et octo solidorum denariorum monete Barchinone promittimus vobis et vestris bona fide et sine omni enganno solvere et paccare ad vestram voluntatem ante/quam nos transeamus Gerundam. Et de hoc recipimus vos in Dei fide et nostra, promittentes vobis firmiter in seniorivo quod in vobis habemus et in hominatico1912 quod nobis fecistis quia de supradicto debito non forciemus / aut decipiamus vos vel vestros nec forciari aut decipi faciamus aut permitamus. Et si forte contingerit, quod absit, vos ante pagam istius debiti premori, promitimus eadem fide et eodem seniorivo solvere / et paccare illi vel illis quibus vos mandaveritis verbo vel scriptura vel alio quolibet vestro iudicio vel voluntate. Et est certum quod de predictis .XVII. milibus .CC.XL.V. solidis et de .V. milibus .DCCC.LX.III. solidis, fui/mus et sumus bene paccati de vobis, ita quod non potest esse de cetero locus non numerate peccunie. Si etiam contingeret in medio tempore barchinonensem monetam deteriorari aut minorari lege vel / penso, promitimus vobis et vestris solvere et paccare marcham argenti fini ad rectam marcham Perpiniani ad rationem quinquaginta solidorum donec in argento sit vobis aut vestris de predicta summa hac / ratione plenarie satisfactum. Date Perpiniani, .V. idus Januarii, per manum Columbi notarii nostri, Anno Dominice Incarnationis .M..CC.. decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Guillemus de Cervaria. Dalmatius de Crexello. Petrus de Crexello. [2. Col.] Hugo de Turrerubea. R[aimundus] Fulconis de Cardona. Hugo de Mataplana. R[aimundus] de Palatio. [3. Col.] Arnaldus de Fuxano. Guillemus de Callers. Guillemus de Caneto. Guillemus de Yla. [4. Col.] Assallitus de Gudal. Martinus de Caneto. R[aimundus] de Monteregali. Et multi alii.

1911 1912

notum, ltimas letras rasgadas, b. hominatico, lectura probable; abreviacin irregular, b.

1170

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Signum [signo] Columbi Domini Regis notarii, qui mandato eiusdem hoc scribi feci loco, die et anno prefixis1913.

1211 enero, 15

1108

Ferrer de Girona, poblador y baile del rey en Castellet y en LArbo, autoriza a su hijo Bernat y a Bernat y Ramon, pobladores de LArbo, a devolver tierras all a condicin de que entreguen las rentas anuales de aceite y cera al monasterio de Santes Creus para la lmpara mantenida all por el rey, debiendo entregar al baile 9 cuartanas de aceite y 20 s. de censo. B. Traslado del sacerdote Guillem Pere de 4 febrero 1211, AHN, Clero, Santes Creus, carp. 2.774, n. 12. C. Copia, antigua Biblioteca Provincial de Tarragona, cod. 166, fol. 93. a. Ed. de A, BISSON, FA, II, n. 171, pp. 307-308. Cit.: FONT RIUS, Cartas, I, n. 400, p. 691. FORT, El senyoriu de Santes Creus, p. 150 (data 1210). BISSON, FA, I, pp. 127, 206, 207, 243, 245, 247, 265 y 266. (a) Hoc est translatum fideliter translatatum .II. nonas februarii anno Domini .M.CC.X. Notum sit cunctis quod ego Ferrarius de Ierunda, baiulus domini regis in Castelleto et in Arbutio et populator ex parte domini regis, recipio te Bernardum filium meum et filium Bernarde de Colle uxoris mee et nepotem Guilelmi de Colle et Bernardi et Raimundi per populatorem de Arbutio. Et dono tibi ex parte domini regis et ex parte mea duas quarteradas de terra in pariliata de Moratones, quam s[cilicet] pariliatam dominus rex emit de filiabus Petri Mir, cum uno cornelono qui est affinis cum vineis Guilelmi de Sancto Iusto, cum omnibus olivariis et cum omnibus arboribus fructiferis et infructiferis qui in presenti ibi sunt vel in antea erunt et cum omni fructu qui exiet de terra illa. Ita dono et concedo tibi et tuis perhenniter hec omnia quod tu habeas et possideas ad omnem voluntatem tuam inde faciendam, tali condicione quod tu dones semper de anno in anno in festo beate Marie februarii1914 .III. quartanos de oleo de pulcro et de nitido et de bullito ad rectam mensuram de Arbutio ad illam lanteam quam dominus rex stabilivit in monasterium Sanctarum Crucum. Et quia dominus rex dedit mihi potestatem cum carta sigillata quod stabilimenta que ego facerem in predicta baiulia semper haberent1915 valorem ex parte sua, ideo dono tibi plenam potestatem in illo honore quem dominus rex emit de filiabus Petri Mir in omnibus locis, ex parte domini regis et ex par-

1913 IBARRA termina aqu la transcripcin diciendo: Es copia. Trae las suscripciones de otros notarios que hicieron la copia, la revisaron, etc.. El texto contina: Ego Arnaldus Guoffredi publicus scriptor fideliter atque legaliter translatavi hoc translatum ab originali instrumento puncto ad punctum nichil addens vel minuens, videntibus et legentibus tribus testibus advocatis, scilicet Iohannes capellanus de Vilarmilano et Iohannes sacerdos de Astoverio et Guillelmus presbiter de Sancto Nicholao, qui omnes hoc translatum et originale instrumentum legerunt et viderunt et ita bene convenire invenerunt ydus october anno Dominice incarnationis .M..CC..XX..VIII.. et hoc sig[signo]num feci. 1914 1915

2 de febrero, a. -berent, sobre borrado, a.

1171

Martn Alvira Cabrer

te Bernardi1916 abbatis Sanctarum Crucum et tocius alii1917 conventus, quod tu petas et colligas .VI. quartanos de oleo et tres quos tu sine istis .VI. debes dare singulis annis in festo Natalis Domini et viginti solidos de censu predicti honoris. Et nullus habeat potestatem aliquid levanti in illo censu tocius honoris nec accipiendi donec tu accipias .VIIII. quartanos de oleo cum tuis tribus et viginti solidos, et tu habeas potestatem emparandi predictum totum honorem in omnibus locis. Si aliquis contradicebat aliquid tibi in illo censu, et hoc quod superabit de censu illius honoris, hoc accepto quod tu debes dare monasterio Sanctarum Crucum, quod dones fideliter baiulo domini regis, et de illis viginti solidis tu emas viginti soldadas de pulcra cera bona fide annuatim et tu singulis annis in festo predicto beate Marie februarii deferas .VIIII. quartanos de oleo et ceram predictam cum stupa que erit ibi necessaria monasterio Sanctarum Crucum sine aliqua missione et expensa predicti monasterii. Quod nisi hoc facere volueris tu vel tui, sicut dictum est, abbas1918 predicti monasterii vel domini habeant plenam potestatem quod possint emparare tibi predictam tuam1919 adquisitionem tamdiu donec eis plenarie reficiantur. Et est hoc omnia infra terminum castri de Castelleto in quadra de Arbutio in separatis locis. Quisquis hoc fregerit nil valeat. Actum est hoc .XVIII. kalendas februarii anno Christi .M..CC..X.. S[signo]num Ferrarii de Ierunda populator et baiuli domini regis, qui hoc laudo et firmo. S[signo]num Raimundi Berengarie. S[signo]num Guilelmi de Bassia. S[signo]num Eimerici Pelicer. S[signo]num Bertrandi de Almunia. S[signo]num Petri Ferrer. S[signo]num Bernardi executor. Hii sunt testes. Petrus levita qui hoc scripsit [copia del signo] precepto R[aimundi] de Castro novo clerici Castelleti. [Signo] fratris Arnaldi presbiteri1920. Sig[signo] fratris Arnaldi presbiteri1921. Frater Guilelmus Petri, sacerdos, qui hoc fideliter translatavit cum litteris rasis et emendatis in .XVIIII. linea et suprapositis in vicesima et ho[c signo] signum fecit.

1211 enero, 22. Narbona, conferencia

1109

Pedro el Catlico, rey de Aragn, participa junto a Simon de Montfort y el conde Raimon VI de Tolosa en la conferencia organizada por Arnau Amalric, abad de Cteaux, y Raimon, obispo de Uss, legados apostlicos en Provenza, con el objeto de tratar de la reconciliacin completa de los condes de Foix y Tolosa con la Iglesia.

1916 1917 1918 1919 1920 1921

Bernardum, B, a. alii, repetido, a. Quod nisi.... abbas, corregido sobre borrado (lnea 19), a. tuam, aadido en sobrescrito (lnea 20), a. Signo y suscripcin autgrafos, a. Signo y suscripcin autgrafos, a.

1172

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

PVC, Testimonios, n. 178, 195-196. GTUDELA, Testimonios, n. 167, laisse 59, v. 1-4. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 362 (de MIRET). Cit.: HGL, 3. ed. VI, pp. 344-345 y VII, pp. 47-48. MIRET, Itinerario, IV, p. 16. VENTURA, Pere el Catlic, pp. 146-148. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 366-368 (y estudio). M AC , Les comtes de Toulouse et leur entourage , Thse de Doctorat, III, Dplacements de Raimond VI, [p. 5]. ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 112-113.

1211 enero, [22-27]. Narbona, conferencia

1110

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, llega a un acuerdo con Simon de Montfort y con Raimon Roger de Foix por el que tropas reales tomarn posesin del castillo de Foix y lo entregarn a Montfort si el conde de Foix desobedece las rdenes de la Iglesia. B. Extracto de 18 enero 1213 en la respuesta del Concilio de Lavaur a las propuestas de paz del rey de Aragn, Documentos, n. 1436. a. Ed. de B, PVC, p. 199, n. 1. Cit.: PVC, Testimonios, n. 178, 196 y 381 (de B). MIRET, La Expansin, p. 54. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 366-368. Reg.: MOLINIER, Catalogue, n. 41a, pp. 456-457. Exstant etiam littere vestre ad domnum comitem Montisfortis, regali sigillo munite, talem super illa gratia clausulam continentes: [...]

1211 enero, [22-27]. Narbona, conferencia

1111

Simon de Montfort, vizconde de Besirs y Carcassona, presta homenaje a Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, por la ciudad de Carcassona. PVC, Testimonios, n. 178, 210. Cit.: Z URITA, Anales , lib. II, cap. 63. M OLINIER, Catalogue, n. 41b, p. 457. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 368. Reg.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 147. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.470. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 112.

1211 enero, [27]-febrero, [8]. Montpelhir/Montpellier, conferencia1922

1112

Pedro el Catlico, rey de Aragn, participa con Simon de Montfort y Raimon VI de Tolosa en la conferencia organizada por los legados apostlicos en Provenza con el objeto de tratar de la reconciliacin de los condes de Foix y Tolosa con la Iglesia.

GUBIN Y MAISONNEUVE (trad. p. 86, n. 4) identifican la Conferencia de Montpellier con el Concilio de Arles que menciona GTUDELA, seguramente por error (MARTIN-CHABOT, I, p. 144, n. 3). El Concilio de Arles es citado por HGL, 3. ed. VI, pp. 346-348; HGL, 3. ed. VII, p. 48; MIRET, Itinerario, IV, p. 18; e IBARRA, Estudio, I, n. 364.

1922

1173

Martn Alvira Cabrer

PVC, Testimonios, n. 178, 210 y p. 211, n. 1 (data). GTUDELA, Testimonios, n. 167, laisse 59, vv. 1-27 y 60, vv. 1-37 (dice Arles). Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 363 (de MIRET). Cit.: HGL, 3. ed. VI, pp. 345-346. y VII, pp. 47-48. MIRET, La Expansin, p. 54. MIRET, Itinerario, IV, p. 16. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 366-370. MAC, Les comtes de Toulouse et leur entourage, Thse de Doctorat, III, Dplacements de Raimond VI, [p. 3, data 4-5 febrero]. MAC, Les comtes de Toulouse, p. 69. ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 112-113.

1211 enero, 27. Iglesia de Sant Nasari de Masol/Saint-Nazaire de Mezouls

1113

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, promete a Simon (de Montfort), conde de Leicester y vizconde de Besirs y Carcassona, casar a su primognito, el infante P. (Jaime),1923 con su hija Amiie, poniendo a su hijo y a la ciudad y el seoro de Montpellier bajo su custodia hasta que cumpla los dieciocho aos. A. Carta partida sin signos, ni sello y los cuatro agujeros para el lazo, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 379. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 375v-276v. a. Ed. casi completa MIRET, Itinerario, IV, pp. 16-17. b. Ed. FERRER y RIU, Tractats i negociacions, n. 161, pp. 491-492. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 363 (de A). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 3693701924. Cit.: HGL, 3. ed. VI, pp. 345-346. VENTURA, Pere el Catlic, p. 147. SOLDEVILA, F., Els primers temps de Jaume I, Barcelona, 1968, pp. 20-22. LACARRA y GONZLEZ ANTN, Les testaments, p. 114. BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 167, n. 20, reed. ing. Medieval France, p. 355, n. 20, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 164, n. 20. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 369-370 y 647. AURELL, Les noces, pp. 358 y 439. SMITH, Innocent III, p. 94. CINGOLANI, Seguir les vestgies, p. 205. (A) In nomine Domini nostri Ihesu Christi. Anno eiusdem .M..CC..X.. sexto kalendas februarii. Ego Petrus, Dei gratia Rex Aragonum / et Comes Barchinone, promitto tibi Simoni Comite Leicestrie, Biterrensis et Karcassone vicecomes quod accipiam / et ad presens accipio, sicut melius possum, A[ miciam ] filiam tuam P[etro] meo primogenito in uxorem, propter / quod eundem filium meum tibi ad custodiendum concedo et cum ipso et pro ipso villam Montempessulani / et ius

El infante Jaime es llamado otra vez con la inicial P. de su nombre y no con la J., MIRET, Itinerario, IV, p. 17. ROQUEBERT alude a la tradicin de origen incierto que afirmaba que Simon de Montfort confi la educacin del infante Jaime a un joven caballero de Mas-Saintes-Puelles, Pedro/Pire Nolasco, que despus partira con l a Barcelona y sera el fundador de la Orden de la Merced. Pedro Nolasco, sin embargo contina no est documentado hasta 1260 en un acta que dice que era originario del Carcasss, apareciendo su relacin con Mas-Saintes-Puelles solamente desde el siglo XV. ROQUEBERT apunta tambin que el apellido Nolasco no consta en ningn testimonio de esta localidad de la primera mitad del siglo XIII (Ibidem).
1924

1923

1174

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

omne seu possessionem quod vel quam habeo vel habiturus sum in ipsa villa vel eius pertinen/tiis et in omni terra que ad G[uillelmum] dominum quondam Montispessulani, patrem domine M[arie] Regine uxoris / mee, pertinuisse cognoscitur, nomine prefati filii mei seu nomine dicte M[arie] regine uxoris mee / tibi similiter, sicut melius possum, pleno iure concedo, ita videlicet quod auctoritate tua / propria liceat tibi possessionem dicte ville cum omni eius territorio castri et pertinentiis sine mea / vel alicuius pro me contraditione intrare, agere, experiri et excipere contra homines ipsius ville / vel alios qui vellent concessioni huiusmodi contra ire. Hanc autem donationem et concessionem tibi / facio ad usum memorati filii mei quosque fuerit illius etatis, scilicet decem et octo annorum quod terram / possit regere supradictam. Insuper, quod supradicta omnia observabo bona fide et sine fraude / et malo ingenio, et faciam observari. Confiteor tactis sacrosanctis Evangeliis me / iurasse, idem Guillelmus de Cervaria et Petrus Aones iurarunt. Similiter ego Simon Comes Leicestrie / promitto quod prefatam filiam meam dabo supradicto filio vestro domini Regi P[etri] primogenito in uxo/rem, et villam Montispessulani cum omni iure et pertinentiis eius et omni terra que sicut superius dictum / est ad G[uillelmum] dominum quondam Montispessulani pertinuisse cognoscitur, si possessionem fuero assecutus bo/na fide custodiam et gubernabo ad usum et utilitatem ipsius pueri filii vestri, ita tamen quod nullo / umquam tempore vobis vel ipsi de proventibus ville vel castrorum seu terre predicte tenear reddere rationem, / sed pro expensis dicti pueri vel domine Regine si fuerit mecum vel in ipsa villa penitus computen/tur. Preterea supradicta omnia fateor me iurasse, ex parte mea iurarunt vicecomes de Ungiis1925, Guido / de Luceio, Guillelmus de Pratellis, Lucas filius Johannis. Hec pactio facta fuit coram viris ve/nerabilibus archiepiscopo Arelatense, Uticensis apostolice sedis legato, Avinionense, Tholosa/nensi episcopis, abbate Cister apostolice sedis legato, et G. et Arnaldo fratribus Cister et B[ernardo] Amelii / et Columbo notario domini Regis Aragonum et R[oberto] Malo vicino. Ad maiorem autem predictorum / omnium observantiam, ego memoratus S[imon] Comes Leicestrie presentem cartam feci sigilli mei / munimine roborari. Actum in ecclesia Sancti Nazarii de Mazolio.

1211 febrero, 6. Montpelhir/Montpellier

1114

Los legados y prelados reunidos en el Concilio de Montpellier excomulgan de nuevo al conde Raimon VI de Tolosa1926. PVC, Testimonios, n. 178, 212. Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.470. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 372-373.

1211 febrero, 15. Narbona

1115

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, declara a los prohombres y al pueblo de Perpiny los casos en los que los hombres de las rdenes del Temple y del Hospital estn exentos.

1925 1926

Roard, vizconde de Ungia. Documentos, n. 1159 y 1161 (15 abril 1211).

1175

Martn Alvira Cabrer

B. AM Perpignan, Livre Vert mineur, 112 AC 3 (AD Pyrnes Orientales, 2 Mi 42), fol. 17r. a. Ed. ALART, Privilges, p. 96. Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 19 (data 18). IBARRA, Estudio, I, n. 366 (de a y B). Cit.: VINAS, LOrdre du Temple en Roussillon, pp. 95-96. (a) Petrus, Dei gracia rex Aragonum et comes Barchinone, dilectis et fidelibus suis universis probis hominibus et toti populo Perpiniani, salutem et sue gracie plenitudinem. Super francheriis [sic]1927 et aliis qui a servitio nostro et vicinitate vestra se retrahunt et excusant nos multociens consuluistis, et si responsa que vobis verbo et litteris multociens fecimus memoriter teneritis, non oportuisset vos super hoc nos denuo fatigare. Ad removendam igitur in posterum huiusmodi dubitationem, presenti pagina in perpetuum valitura in hunc modum statuimus et diffinimus. Omnes illi qui cartas franchitatis bullatas habent a nobis et omnes illi quos cum cartis bullatis dedimus Templo vel Hospitali, volumus et decernimus franchos esse secundum tenorem cartarum suarum. Illi vero qui votum fecerunt et dederunt se domui Hospitalis aut Templi aut intrent quando voluerint et habitum assumant, in seculo tamen remanent ad proprium retinent, nolumus esse franchos nec a servitio nostro aut vicinitate vestra exceptos, licet portent scutum sive mantellum. Eodem modo illi qui redimunt se a dominis suis et mittunt se in garda vel baiulia Hospitalis aut Templi, in seculo tamen remanent et proprium retinent, nolumus esse franchos. Si vero mundum deserverint et proprium non habuerint, et in habitu Templi vel Hospitalis fuerint, de mensa eorum sint sicut ceteri fratres. Data Narbone, XV.. kalendas marcii, per manum Columbi notarii nostri, anno Domini[ce] incarnationis M.. CC.. decimo.

1211 febrero, 22. Letrn

1116

Inocencio III exhorta al arzobispo Rodrigo (Jimnez de Rada) de Toledo y a los obispos Garca (Frontn) de Tarazona, Pedro de Coimbra y Martn de Zamora a secundar los deseos del infante Fernando de Castilla en orden a la lucha contra los musulmanes y a castigar a quienes rompan la tregua durante la guerra que lleva a cabo el rey de Castilla. B. a. b. c. d. e. f. g. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fols. 45-45v, n. 3. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 508. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 157. Ed. MONDEJAR, p. XCIII. Ed. PL, 216, cols. 379-380. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XIV, n. 3, p. 171. Ed. GOROSTERRATZU, Don Rodrigo Jimnez de Rada, n. 9, p. 415. Ed. incompleta de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 446, pp. 474-475.

Reg.: POTTHAST, n. 4.184. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 645 (dice MANSILLA, Inocencio III, n. 445). Cit.: HUICI, Las grandes batallas, p. 229. GONZLEZ, Alfonso VIII, I, p. 986. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 176. SMITH, Innocent III, p. 95.

1927

a.

1176

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(g) [Roderico] archiepiscopo Tholetano, [Garsie Tirasonensi], [Petro] Colimbriensi, et [Martino] Zamorensi episcopis. Significavit nobis dilectis filius F[ erdinandus ] primogenitus [...] 1928 ut supra usque exhortationibus inducere minime postponatis, monentes ex parte Dei et nostra subditos vestros, in remissionem eis iniungentes omnium peccaminum, iniugendo ut tam prefato primogenito regis Castelle, [...] usque exequendum. Ceterum, ne ipsius F[erdinandi] laudabile propositum ab aliquo possit temere impediri, presentium vobis auctoritate precipiendo mandamus, quatinus si forte aliquis regum Hispanie, cum quo predictus rex Castelle treugam vel pacem firmavit, tempore, quo idem rex vel filius eius sarracenos impugnant, ipsam presumpserit violare, vos eum per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo compescatis. Datum Laterani, VIII kalendas marcii, Pontificatus nostri anno quartodecimo.

1211 febrero, 22. Letrn

1117

Inocencio III comunica al rey Alfonso VIII de Castilla que no puede enviar el legado que le haba sido solicitado y que ha ordenado a varios obispos que promuevan la guerra contra los sarracenos. B. C. a. b. c. d. e. f. g. h. i. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 45v, n. 4. Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 9, fol. 204v. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 508. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 157. Ed. MONDEJAR, p. XCIV. Ed. fragmentaria RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1210, n. 4. Ed. PL, 216, cols. 380-381. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XIII, n. 4, p. 171. Ed. GOROSTERRATZU, Don Rodrigo Jimnez de Rada, n. 10, p. 415. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 447, pp. 475-476. Ed. fragmentaria de h, SMITH, Innocent III, p. 95, n. 98.

Reg.: POTTHAST, n. 4.185. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 645. Cit.: HUICI, Estudio, p. 22 (data 8 marzo). SMITH, Innocent III, pp. 92 y 95. (h) A[lphonsi] illustri regi Castelle. Cum personam tuam inter christianissimos reges et catholicos principes speciali dilectionis prerrogativa in Domino amplexemur, preces ac petitiones tuas, in quibus possumus, libenti animo exaudimus, et ad ea gratanter intendimus, que serenitati regie novimus complacere. Sane venientem ad apostolicam sedem dilectum filium [Adamum] Palentinum electum nuntium tuum, virum utique providum et honestum, benigne recipimus, et petitiones, quas nobis ex parte tua porrexit, libenti animo curavimus promovere; super eo autem quod ex parte tua legatum requisivit a nobis ad partes Hyspanie destinandum, ad presens propter tempora impacata nequivimus rege satisfacere voluntati; sed opportunitate accepta, petitioni regie, dante Domino, satisfiet. Nos vero ne laudabile tuum et F[erdinandi], filii tui, propositum valeat ab aliquibus aliquatenus impediri, venerabilibus fratribus

1928

Los espacios son el mismo texto que el Documentos, n. 1097 (10 diciembre 1210).

1177

Martn Alvira Cabrer

nostris [Roderico] archiepiscopo Toletano et [Martino] Zamorensi, [Garsie] Tirasonensi et [Petro] Colimbriensi episcopis nostris damus litteras in mandatis, ut si quis regum Hyspanie, cum quo treugam vel pacem firmasti, tempore quo tu vel filius tuus sarracenos impugnatis, ipsam presumpserit violare, ipsi eum per censuram ecclesiasticam, sublato appellationis impedimento, compescant. Monemus igitur serenitatem regiam attentius et hortamur, quatinus in devotione nostra et sacrosancte Romane ecclesie matris tue firmiter perseveres; quia nos in hiis que a nobis secundum Deum duxeris postulanda, regie serenitati assensum apostolicum libenti animo impendemus. Datum Laterani, VIII. kalendas marcii, Pontificatus nostri anno quartodecimo.

1211 febrero, 22. Letrn

1118

Inocencio III comunica al infante Fernando de Castilla que ha interesado a varios obispos hispanos en su empresa de luchar contra los sarracenos. B. C. a. b. c. d. e. f. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 45, n. 5. AS, Libros de BERZOSA, 9, fol. 125v. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 509. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 158. Ed. MONDEJAR, p. XCIV. Ed. PL, 216, col. 381. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XIII, n. 5, p. 172. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 448, pp. 476-477.

Reg.: POTTHAST, n. 4.186. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 645. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 95. (f) F[erdinando] primogenito carissimi in Christo filii nostri A[lphonsi] illustris regis Castelle.
1929 Cum personam tuam inter christianissimos principes speciali prerrogativa in Domino amplexemur, preces ac petitiones tuas, in quibus possumus, libenti animo exaudimus, et ad ea gratanter intendimus, que devotionis tu novimus complacere. Sane venientem ad apostolicam sedem [...], ut in alia usque promovere [...]. Nos vero, ne laudabile tuum et propositum patris tui valeat ab aliquibus aliquatenus impediri, [...] usque Hyspanie, cum quo idem pater tuus treugam vel pacem firmavit, tempore quo ipse vel tu sarracenos impugnatis, [...] usque compescant [...]. Monemus discrecionem tuam, [...] in alia [...], usque postulanda, tibi assensum apostolicum libenti animo impendemus. Datum Laterani, VIIII. kalendas marcii, Pontificatus nostri anno quartodecimo.

1211 febrero, 24. Perpiny/Perpignan

1119

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, en recompensa por sus buenos servicios, confirma los privilegios de los habitantes de Vilafranca de Conflent, delimita su territo-

1929

Los prrafos no transcritos corresponden al mismo texto que Documentos,

n. 1116.

1178

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

rio, extiende la franquicia de pastos en los prados del rey y les concede las mismas libertades que a los habitantes de Perpiny. B. C. D. a. AM Villefranche-de-Conflent, Cartulaire, fol. 7. Copia en pergamino s. XIV, AM Vina, Pergaminos. AM Vina, Translat de privilegis, n. 37. Ed. ALART, Privilges, pp. 96-99, esp. pp. 97-99.

Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 19. IBARRA, Estudio, I, n. 367 (de a y B). Cit.: TORRENT, Genealoga, p. 107 (de MIRET).FONT RIUS, Cartas, I, p. 6331930. BISSON, FA, I, pp. 193 y 255. SHIDELER, Els Montcada, p. 134 (de a). (a) Manifestum sit omnibus quod nos Petrus, Dei gracia rex Aragonum et comes Barchinone, attendentes et manifeste regnoscentes quod vos dilecti et fideles probi homines nostri et universus populos de Villa francha de Confluenti semper servicio et voluntati nostre fuistis prompti atque parati, et in necessitatibus nostris semper et in donis et mutuis et aliis ademprivis atque serviciis spontanea et libera voluntate nobis satisfecistis;
1931 Attenens ax mateix que no pod[r]ets a nos b servir si les coses vostres e los drets a vosaltres no servvem no tocats, emperamor dess, hat consell dels baron de la cort nostra, de certa scincia, per aquesta present scriptura perpetualment valedora, vs e les coses vostres, honors e possessions, penyores, deutes et tots bns mobles e inmobles e si movents, qualsque quals de present havents o en esdevenidor, Dus aydant, porets aconseguir, sots special protecci nostra, seguretat e deffensi reebem; e totes coses en aquella pau e treva que per ns e barons nostros jurada s posam e constitum, dants a vs plena licncia e liberal potestat, universes e sengles, de haver e tener honors e possessions e altres coses a vosaltres per penyora obligades de qualque qual persona ecclesistica o seglar, ab tots fruyts e splets, ax con en cartes vostres, que dequn havets, mels e pus plenerement s contengut. Semblantment dam a vs plena licncia e francha potestat de exiger e demanar, a universes e sengles, tots deutes vostres de tots cresedors vostres, ax clergues com laychs, o encare a homens religioses, cavallers, ciutadans, pageses e altres quals se vol persones, segons la tenor e forma de les cartes e contractes de vosaltres. Manam encare als veguers e batles nostres e a tots altres qui nostre loch tenen e hauran tengut, que per auctoritat nostra fassen a vosaltres universes e sengles haver e tener e posseir en pau totes penyores vostres ab fruyts e splets, axi com en cartes e contractes vostres dequn fetes mels e pus plenerament es contengut; e que no presumesquen ne donen licncia a alcuna persona ecclesistica o seglar que en les coses a vosaltres en penyora obligades alc dampnatge1932 fer gause, e contra aquell qui fer presumiria ax proceesquen com si les senyories nostres pr-

1930 FONT RIUS lo considera un obligado complemento de la carta de fundacin de 1080-1090, (Ibidem, II, p. 640) 1931 Nota de ALART: Tout ce qui suit dans cette charte, jusqu larticle Hoc autem privilegium, est la copie textuelle, mot pour mot, de la charte de Perpignan de 1209; aussi croyonsnous prfrable, au lieu de rpter le texte latin dj donn, dinsrer, pour cette partie de la charte de Villefranche, la traduction catalane qui en fut faite en 1358. 1932 Nota de ALART: La charte de Villefranche a ici le mot malum, au lieu de dampnum de celle de Perpignan que le traducteur semble avoir suivie.

1179

Martn Alvira Cabrer

pries havia invasides. En aquella matexa manera manam als dits veguers e altres tots loch nostre tenents, que los deutors vostres a pagar a vosaltres los deutes vostres segons la forma e tenor e temps de les cartes e contractes vostres constrenguen per totes maneres e forsen, en ax que de ass complir no esperen altres letres nostres o manament. Si emper alc ax deutor com altre, en penyors o altres honors que vuy havets o dequ anant haurets, alc mal a vosaltres haur fet, e vs o alc de vs, en deffenent o en demanant honors o penyores vostres, alcun mal fet haurets a linjria o vilania faent, no siats tenguts a ns o batle o veguer nostre, ne ax mateix a aquest vostre malfector dequ anant en alcuna cosa respondre. E si per aventura sesdevendr que la Esgleya, per les penyores o monedes a vosaltres degudes reddedores e pagadores, en vs o en alc vostre sentncia de excommunicaci haur promulgada, o la terra sots entredit haur posada, ns no puscam ne alc en nostre nom vs o alc vostre per excomunicaci o entredit punir corporalment o peccuniria, en vida o en mort; ne poscam vs per ass en alcuna cosa convenir, ne, quantre a nos, no sia ents alc de vs, en vida o en mort, per la sentncia de excomunicaci o intredit de la terra, haver feta alcuna mcula de infmia, ne pena corporal o peccuniria dupte a ell esdevenir en alcuna manera. Hoc autem privilegium concedimus vobis omnibus et singulis probis hominibus et populo de Villafrancha, qui nunc ibi estis et omnibus aliis qui in antea ibi venerint moraturi et permansuri. Damus eciam et concedimus et laudamus vobis universis et singulis presentibus et futuris quod habeatis pascua et teneatis bestiarium vestrum grossum et minutum in omnibus locis que sunt vel fuerint de seniorivo nostro vel in quibus nos facere habeamus; et quod faciatis ibi curtales vestros, et habeatis liberos et francos sine omni pascherio. Et si forte aliquis vellet vobis contradicere aut vetare quod bestiarium vestrum non staret et pasceret in locis nostris et de nostre seniorivo, damus vobis licenciam et potestatem deffendendi et vindicandi in eum, et de malo quod ei feceritis non teneamini nobis nec ei nec alicui respondere. Et si quis vobis injuste in bestiariis aut rebus vestris aliquod malum fecerit vel forifacturam, et vicarius vel bajulus noster non fecerit vobis infra .XV. dies emendari, liceat vobis pignorare malefactorem in omnibus rebus suis, eciam in animalibus aratoriis, ita quod nullus possit vos inde demandare per pacem vel treugam aut bovaticum fractum. Preterea laudamus concedimus et confirmamus vobis omnia privilegia vestra generalia et specialia, et omnes consuetudines scriptas et non scriptas, et omnes usaticos sive foros, sicut melius et plenius habuistis et antecessores vestri habuerunt cum antecessoribus nostris, ita quod nulli vicario vel bajulo presentibus aut futuris liceat in aliquo contravenire.
1933 Si alc emper contra la tenor del present privilegi venir attemptat haur, la ira e indignaci nostra conega a si perpetualment incrrer, e sobre los dans e greuge dats primerament en lo doble planerament restituts, de pena de mille diners dor sol per lo gausament de nos sens alc remey feridor, lo present privilegi en la sua robor e fermetat no res menys valador. Si emper tal persona ser qui peccuniria pena pagar no pusque, spia si, conegut per infamia, sens speransa de restituci perpetualment exelador.

1933 Nota de ALART: Nous reprenons encore la traduction catalane pour larticle suivant dont le texte latin est conforme, mot pour mot, celui de la charte de Perpignan de 1209.

1180

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Datum Perpiniani, VI. kalendas marcii, per manum Columbi notarii nostri, anno Dominice incarnacionis M.. CC.. decimo. Signum [signo] Petri Dei gracia Regis Aragon[um] et comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: domnus Nunus Sancii. Huguo comes Impuriarum. R[aimundus] Fulconis de Cardona. Guillemus de Cervaria. Guillemus de Montecatano. Guillemus de Castro novo. Guillemus de Crexello. Dalmacius de Crexello1934. Guillemus de Caneto. Poncius de Verneto. Arnaldus de Fuxano. Assalitus de Gudal. Martinus de Caneto. Poncius de Eril. Et multi alii. Sig[signo]num Columbi domini regis notarii, qui mandato eiusdem hoc scribi feci loco, die et anno prefixis.

1211 febrero, 24
Documento del baile de Barcelona a propsito del Maell Major. B. ACA, Real Patrimonio, BGC, Reg. 139, fols. 1v-2r. Cit.: ORT, Renda i fiscalitat, p. 149, n. 361.

1120

[1211]1935 febrero. Arle/Arles, casa de Raimon Gaucelm

1121

Sancho, conde de Provenza, atendiendo a las cartas de donacin dadas a la abada de Santa Maria dUlmet por su hermano Alfonso el Trovador, rey de Aragn, y su sobrino Alfonso II, conde de Provenza, prohbe a los hombres de Lei Santei Marias de la Mar y a los dems habitantes de la Camarga sacar madera seca o verde de los bosques de la abada. B. Copia de 1611, AM Arles, FF 147, n. 5. a. Ed. BENOIT, Recueil, II, Raimond Brenger V, n. 11, pp. 94-95 (data 12111212). Datum apud Arelatem, in domo Raimundi Gaucelm, anno Domini millesimo ducentesimo undecimo, mense februarii

1211 marzo, 8. Barcelona

1122

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Parxio el molino Na Mora del Casal de Sant Pere, en Barcelona. B. Copia s. XV, ACA, Real Patrimonio, BGC, Reg. 445, fol. 62r-63r. Cit.: ORT, Els molins del rec comtal de Barcelona, pp. 254, n. 47 y p. 255.

1934 1935

Segn TORRENT, se trata de Dalmau II, hijo de Guillem (Genealoga, p. 107).

BNOIT sospecha de este doc. y argumenta que el hecho de que el conde Sancho permaneciera en Provenza durante los aos 1212 y 1213 es una garanta de su autenticidad. El problema es que el conde Sancho a mediados de 1212 estaba en Espaa participando en la campaa de Las Navas de Tolosa. La data de 1211 es hipottica, guindonos el hecho de que el rey y Nuo Snchez estuvieran en tierras ultrapirenicas el mes de febrero de este ao.

1181

Martn Alvira Cabrer

Sit notum cunctis quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, damus, laudamus, concedimus et cum hac presenti pagina confirmamus tibi Parxio et tuis in perpetuum ad omnes tuas voluntates faciendas et tuorum totam illam mulneriam integriter illius molendini quod jam tenes et habes voce et laxacione patris et matris tue cum omnibus suis utensilibus pertinenciis et cum aqua superius et inferius que modo ibi venit et deinceps perpetuo ibi venerit in casali videlicet molendinorum que dicuntur de Sancto Petro iuxta molendinum terciale prope ipsam hostium verperios [?] orientem, tali conveniencia ut quarterum predictum molendinum lucra<cra>tum fuit de uno matutino ad aliud de sexdecim quartanis in ornita, totum sit tuum et tuorum quietum et liberum et sine aliqua diminutione; et de sexdecim quartanis habeas tu et tui et accipias duos quartanos pro tua mulneria; et de quindecim quartanis similiter habeas tu et tui et accipias alios duos quartanos; et de quatuordecim quartanis similiter habeas tu et tui et accipias alios duos quartanos; de tresdecim vero quartanios inferius habeas et accipias tu et tui unum solum quartanum pro tua mulneria. Et si ipsum molendinum non fuerit lucratum nisi unum solum quartanum de uno matutino ad aliud habeas tu et tui et accipias ipsum solum pro tua mulneria tam frumentis quam ordei. Quocienscumque vero ipsum molendinum de mola inferiori fuerit renovatum accipias et habeas tu et tui de mulneria ipsius molendini aut de multura aliorum unum quartanum ordei ad esturandum [?] ipsum molendinum. Preter hoc etiam possitis ibi molere vestram preter quam habueritis de ipso molendino sine multura. Tamen si nos vel baiulus noster aut custodia ipsorum molendinorum aut emptor vel emptores fecerimus vel fecerint amorem vel laxationem molentibus in isto molendino de ipsa moltura, sit totum computatum ad directum nostrum vel ad directum emptoris vel emptorum. Et si tu pater vel homo per te fecetis vel fecerit amorem vel laxationem de ipsa moltura similiter sit computatum ad tuum directum. Preterea nos vel baiulus noster demus tibi et tuis omnia necessaria maiora minoraque hinc molendino opus fuerint et molas eciam ad Montem Judaicum sine tua tuorumque iussione quam ibi non faciatis, nisi tamen modo que faciatis dictas molas quando necesse fuerit apportari cum vestra missione ad hoc molendinum, et mittatis unum hominem ad aquam quociens fracta [?] fuerit, et baiulus noster det ei cibum. Quando vero aqua de fluminis Bisocii fracta [?] fuerit, et propter habundanciam pluviorum discurrerit aqua de rieryos ab ipsis perellis inferius, si poteritis aliquid molere in dicto molendino totum sit vestrum quietum et liberum. Mandamus eciam et volumus quod Ferrarius noster constitutus in nostris molendinos loco det picos [?] tibi et tuis quocienscumque dicto molendino opus fuerit sine logario et missione vestra. Preterea faciat et preparet dictus Ferrarius tibi et tuis omnia alia apparamenta ferrea sicut opus fuerit hinc molendino. De quibus apparamentis ferreis donetis et in tenedoni suam sicut mos est et consuetudo. Quociens vero alii molendinarii transmisserint ad boschum [?] pro ab stiudendos et congregandis ipsis palis tociens tu et tui mittatis illius vestrum hominem, et baiulus noster vel custodia ipsorum molendinorum det ei unum quartanum frumenti in farina pro pane duorum dierum et alia necessaria sicut mos est. Si vero predicta molendina forte transmutata essent aliquo tempore ad alium locum a colle de Senescellis videlicet usque ad collem de Furcatis habeas tu et tui unam mulneriam in eidem molendinis mutatis ad consuetudinem illorum molendinorum mutatorum. Hoc autem totum ubi superius dictum est laudamus et damus ac confirmamus tibi predicto Parxio et tuis ut tu et tui in sana pace habeatis teneatis et possideatis et expletetis secure et potenter, ut superius dictum est, per secula cuncta, salvis directis et senioraticis nostris et successorum nostrorum sicut in superioribus est declaratum. Liceatque tibi vel tuis post dies .XXXX. ex quo in nobis vel baiulo nostro fatigatus vel fatigati

1182

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

fueritis predictum molendinum et mulneriam vendere et impignorare consimilibus, salvis directis et senioraticis nostris. Accepimus enim a te per hac donacione, laudacione, concessione et confirmacione .C.XL. solidos denariorum Barchinonenses de quibus michi remansit in debito. Si quis vero contra hanc paginam venire presumpserit iram et indignacionem nostram incurret et pro solo ausu pena .C. morabetinos puniretur supradicta donacione, laudacione, concessione et confirmacione nichilominus rata et firma in perpetuum permanente. Datum Barchinone, per manum Petri de Blandis notarii domini Regis, VIII.. idus marcii anno Incarnacionis Domini M..CC.. Decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinonensis. [Signo]num Durfortis Baiuli domini Regis. [ 1. Col. ] Testes huius rei sunt: Gaufredus de Rochabertino. Guillelmus de Caneto. Pontius Guillelmi. Guillelmus de Crexello. [2. Col.] Guillelmus de Cardona. Raimundus Gaucerandi. Guillelmus de Montechateno. Guillelmus de Cervillione. [3. Col.] Guillelmus de Cervaria. Hugo de Turrerubea. Martinus de Caneto. Arnaldi de Fuxano. Sig[signo]num Petri de Blandis notarii Domini Regis, qui in predicta mandato eius scribi fecit et signum Regium propria manu apposuit die et anno quibus supra.

1211 marzo, 9. Barcelona

1123

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, escuchadas las quejas del obispo Pere (de Sirac) de Barcelona, de Ramon, camarero de Ripoll, y de otras personas religiosas y seglares y de los ciudadanos de Barcelona sobre los que posean tierras y honores, prohbe enajenar feudos sin el correspondiente permiso de los seores bajo pena de 500 mrs.1936. [A.] Original no localizado, ACTO. B. ACTO, Cartulario 8, ttulo VIII (d. 78), fols. 131v-132r. C. Copia s. XIV, AD Pyrnes Orientales, 1B. 146, Pragmaticas, sanciones... de los Reyes de Aragn, fols. 4v-5r. D. Copia s. XIV, AHCB, Libre Vert, I/1, fols. 74r-v (data 9). a. Ex codicibus 277 et 1777 ejusdem Bibliotheca Colbertina, pub. MARCA, Marca Hispanica, ap. n. CCCCXCVI, cols. 1.396-1.397. b. Trad. cat. Constitucions y altres drets de Cathalunya, lib. IV, tt. xxxi, p. 343. c. Ed. Cortes de los Antiguos Reinos, I, n. XIII, p. 89 (data 10). d. Ed. T. de M ONTAGUT E STRAGUS , La recepcin del derecho feudal comn en Catalua (notas para su estudio), S NCHEZ M ARTNEZ , M. (comp.), Estudios sobre renta, fiscalidad y finanzas en la Catalua bajomedieval, AEM , Anejo, 27, Barcelona, CSIC-Institucin Mil i Fontanals, 1993, pp. 153-172, esp. p. 155, n. 9. e. Ed. VIRGILI, Diplomatari de la catedral de Tortosa, n. 747, pp. 426-427.

1936 Documento sobre la facultad de los seores directos para enajenar las cosas que tenan en enfiteusis o Constitucin sobre el derecho de fadiga.

1183

Martn Alvira Cabrer

f.

Ed. fragmentaria de c, BENITO, Senyoria, p. 620, n. 6.

Mencionado en Chronicon Barcinonense I, Testimonios, n. 11, col. 755; y Chronicon Barcinonense II, Testimonios, n. 10, col. 755. Reg.: ACA, Cdices de Ripoll, 82, Costums de Girona (s. XV), n. 40, ed. PONS GURI, Les Colleccions de Costums de Girona, p. 2111937. ACA, Cdices de Ripoll, 102: Inventari de las Constitucions Generals de Cathalua (s. XV), fol. 25v. Noticia s. XVIII, RAH, Col. Abad y Lasierra, IV, Anales de la Iglesia de Roda (data 1207). IBARRA, Estudio, I, n. 329 (data 1210, sin datos) y n. 368 (de a). Cit.: MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 541 (data 1210). MIRET, Itinerario, III, p. 511 (data 1209) y IV, pp. 20-21. PONS GURI, Les Colleccions de Costums de Girona, pp. 38, 194 y 211. ORT, La primera articulacin, p. 982 (data 10). SHIDELER, Els Montcada, p. 134 (de B). BENITO, Senyoria, pp. 517, 616, 619-621, 629, 643, 647, 678, 687, 692-694, 696 y 79 (data 10, con amplio estudio). (e) Quoniam digne regnat majestas regia si errata corrigit et emendat et unicuique ius suum tribuit et conservat, idcirco, in Christi nomine, sit notum cunctis quod nos P[etrus], Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, audientes querimonias ab episcopo Barchinone, a Raimundo, Rivipollense camerario, et conventu eiusdem loci et aliis quam probibus clericalibus et religiosis personis et a quibusdam eciam civibus Barchinone quod illi qui per eos tenent honores suos et possessiones, vendere, inpignorare, stabilire ad censum vel emphiteosim ipsos honores et possessiones vendere, impignorare, stabilire, obligare et aliis modis alienare non cessant, eorum assensu vel licencia minime requisitis, huiusmodi querimoniis debitum finem imponimus quod iustum et consentaneum racioni super hoc novimus presenti privilegio firmiter statuentes. Cum ergo hoc, super quibus querelas accepimus pretacxatas, Usaticis Barchinone et institucioni quam olim Gerunde fecimus et eciam comuni iuri contraria videantur et in dampnum nostrum et terre, non solum in preteritis et presentibus verum eciam in futuris, redundare noscantur, habita plena et spaciosa deliberacione cum consilio curie nostre, statuimus firmiter et mandamus ac districte precipimus in perpetuum quod nunquam liceat alicui persone in Barchinona vel in toto comitatu eiusdem aliquos honores vel possessiones quos vel quas ad censum vel emphiteosim habuerint et tenuerint vel habent vel tenent per alias personas clericales vel laicales vendere, impignorare, obligare, censui seu tributo stabilire vel quolibet alio modo alienare sine speciali licencia et voluntate principalium dominorum. Hec autem omnia, ut superius dicta sunt, sub pena quingentorum aureorum precipimus perpetuo inviolabiliter observari presenti privilegio nichilominus in suo robore valituro. Datum Barchinone, VII. ydus marcii, per manum Ferrarii, notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, sub anno Dominice Incarnacionis M..CC..X..

1937 Item quod nullus tenens terras ad censum vel ad emphiteosim potest ipsas modo aliquo vendere, stabilire vel alienare sine speciali licensia dominorum, et hoc sunt quingentorum aureorum ut in dicta carta domini Petri regis inde facta Barchonone .VII.. idus marcii anno M..CCX.. facta incipit Quoniam digne regnat etc. et loquitur per totam Cathaloniam quod nota in capitulo Licet de probationibus super verbo Inceperunt.

1184

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Signum [signo] Petri Dei gratia regi Aragonum. Signum [signo] Petri, Barchinone episcopi. S[signo]num Guillelmi Durfortis. G[uillelmus], Ausonensis episcopus [signo]. Testes huius rei sunt: dompnus Nunus Sancii. Gaufredus de Rocabertino. G[uillelmus] de Cardona. G[uillelmus] de Cervaria. G[uillelmus] de Montecatano. R[aimundus] Fulconis. R[aimundus] Gaucerandi de Pinos. R[aimundus] de Monteregali. Assalitus de Gudal. Martinus de Caneto. Poncius de Eril. [ Signo ] Ego R[aimundus], Dei gratia Terracone archiepiscopus, confirmo. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et anno prefixis.

1211 marzo, 9. Barcelona

1124

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, asigna a Jofr de Rocabert, a perpetuidad, los 200 s. barceloneses que percibe anualmente sobre las lezdas que el rey cobra en Cotlliure, y le concede que, en cualquier lugar de sus tierras, desde Peralada hasta el Coll de Perells, pueda cobrar dicha lezda sobre las cosas transportadas por mar o por tierra, justificando este privilegio porque el camino ha cambiado y se hace por Cotlliure. Ordena tambin a los habitantes de Cotlliure que paguen estos 200 s. B. Traslado de 3 marzo 1388, AM Girona, Collecci de pergamins, reg. 6. Manifestum sit omnibus quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, damus et assignamus tibi Gaufredo de Rocabertino et tuis in perpetuum propter caminum Juncharie quod mutavimus in transire facimus per Caucumliberum ducentos solidos barchinonensis monete curribile, accipiendos singulis annis in nostris leudis de Caucolibero et habendos libere et quiete ad tuam tuorumque voluntatem faciendam. Volumus preterea et damus tibi et tuis in perpetuum quod in quos ibi loco terre nostre de Peralata usque ad collem de Pereion capiatis tam de rebus que feruntur per terram quam de rebus que ducuntur per mare et leudam ipsam quondam apud Junchariam tu et tui antecessores solebatis accipere. Mandamus ergo firmiter et precipimus ipsi et ipsis qui Caucumliberum per nos tenet et tenuerint quod dictos .CC. solidos singulis annis in perpetuum dent tibi et successoribus tuis. Et si eos dare distulerint plenam damus potestatem tibi et successoribus tuis quod eos ducentos solidos singulis annis accipiatis in leudis nobis pertinencibus de rebus que per vestram terram ferantur. Datum Barchinone, per manum Arnaldi de Serriano Barchinonensis notarii, qui mandato nostro hoc scripsit cum litteris emendatis in linea .VII. ubi notavi accipiatis in leudis, VII Idus Marcii Anno Millesimo Ducentesimo decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone, qui predicta concedimus et confirmamus. S[signo]num Guillelmi Durfortis. Guillelmus Ausonensis episcopus [signo]. [Signo con forma de escudo] GUILLELMI de Montecatano.
1938

1938

Hoc est translatum (siguen las frmulas del traslado).

1185

Martn Alvira Cabrer

[1. Col.] Preterea huius rei testes sunt: Arnaldus de Fuxano. Dalmacius de Crexello. [2. Col.] Guillelmus de Crexello. Artallus de Fuxano1939.

1211 marzo, 10. Barcelona

1125

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede al obispo Pere de Barcelona la facultad de tener mercado pblico y general en Vila-rodona, trasladando su celebracin del mircoles al jueves y otorgndole su proteccin. B. Reg. ADB, Mensa Episcopal, CAMPILLO, Resumen, fol. 85v. C. Copia primera mitad s. XIII, ACB, Liber Antiquitatum, IV, n. 436, fols. 184v185r. D. Copia primera mitad s. XIII, ACB, Liber Antiquitatum, I, n. 524, fol. 194r. E. Transcr. de C, IBARRA, Estudio, II, n. CXLVI. Reg.: ADB, Mensa Episcopal, CAMPILLO, Resumen, fol. 199. MIRET, Itinerario, IV, p. 20. MAS, Notes historiques, IX, n. 2.446, pp. 166-167 (data 1210). MAS, Notes historiques, IX, n. 2.447, p. 167. IBARRA, Estudio, I, n. 369 (de C). PARDO, Mensa episcopal de Barcelona, n. 57, p. 89 (data 8 febrero 1210). SHIDELER, Els Montcada, p. 134 (de C). Cit.: F ONT R IUS , Cartas , I, p. 679 (data 1210). C ATAL I R OCA , P. y B RAS I V AQUS, M., Castell de Vila-rodona, Els castells catalans , III, pp. 599-604, esp. p. 601 (data 1210). (C) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei / gratia Rex Aragone et Comes Barchinone, damus et concedimus vobis dilecto nostro / Petro venerabili per eandem Episcopo Barchinone / et omnibus successoribus vestris in perpetuum / publicum et generale mercatum in Villaro/tunda que est vestra die jovis singulis / septimanis, tenendum et perpetuo celebran/dum quemadmodum ibidem die mercuri / celebrari solebat. Recipimus autem sub / nostra speciali proteccione, firma custodia / securoque ducatu predictam mercatum et omnes / ad illud venientes et in eo stantes et ab / eo redeuntes, ita quod cum omnibus que se/cum duxerint vel portaverint sint salvi et / securi et ab omni dampno sive gravamine / penitus alieni in veniendum ad illud mer/catum et stando in eum et redeundem ab eodem / donec ac propria sint reversi. Nullo ergo / de gratia nostra confidens audeat dictum / mercatum invadere vel venientem ad illud / vel stantes in eum vel redeuntes ab eodem / molestare vel perturbare in personis vel re/bus vel eos aut sua pignorare, marcha/re vel detinere pro alieno debito vel delicto, / nisi per se ipsos principales debitores aut / pro aliis fideiussores fuerint manifesti. Qui/cumque autem contra presens privilegium ve/nire in aliquid attemptaret iram et in/dignationem nostram incurreret et insuper / dampno illato prius in dupplum plenarie / restituto in quingentis aureis a nobis sine / aliquo remedio puniretur. Datum Barchinone, / VI idus marcii, per manum Columbi notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, sub anno Dominice Incarnatio/nis M.CC. decimo. Signum [signo]/ Petri Dei gratia Regis Aragone et Comitis Barchinone.

1939

Siguen las dems frmulas del traslado.

1186

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

[Signo] Ego Raimundus, Dei gratia Terra/chonensis Archiepiscopus, confirmo. Guillemus / Ausonensis Episcopus [signo]. Signum Guillemi Dur/fortis. Petrus abbas Sancti Johannis signum. Ego Guillemus de Vivario, Vicensis cano/nicus, subscribo. Testes huius rei sunt: Dompnus / Nunus Sancxii. Gaufridus de Rocaberti/no. Guillemus de Cardona. Guillemus de / Montecatano. Guillemus de Cervilione. / Raimundus Fulchonis de Cardona. Rai/mundus Gaucerandi de Pinos. Raimundus / Monte regali. Assalitus de Gudal. / Poncius de Heril. Martinus de Caneto. / Signum [signo] Bononati, qui mandato / domini regis et Columbi notarii sui hoc scripsit loco, die et anno prefixis.

1211 marzo, 11. Barcelona

1126

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, hace saber su decisin de combatir en una inmediata guerra contra los musulmanes y de reunir una asamblea general en Barcelona, confirma unas nuevas constituciones de Paz y Tregua para toda Catalua y, con la aprobacin de sus barones y caballeros, establece la recaudacin de un nuevo bovaje para financiar los gastos de la prxima campaa militar contra los musulmanes1940. C. Copia en cuaderno de papel fin. s. XIII, ACA, Cancillera, Papeles por incorporar, caj. 5, 4/C-11, Recull de documents sobre el bovatge del segle XIII, fols. 1v-2r. a. Ed. fragmentaria ORT, La primera articulacin, p. 981, n. 49 y p. 982, n. 51.

1940 Este bovaje se ha vinculado a la financiacin de la campaa de Las Navas de Tolosa (1212), y as figura en el enunciado de la copia del siglo XIII. El problema es que, en marzo de 1211, nadie haba decidido llevar a cabo esta campaa. De hecho, la decisin oficial la tomara el rey Alfonso VIII de Castilla en las dos ltimas semanas de septiembre de ese ao. Lo recaudado sirvi para financiar la campaa de Las Navas, pero en origen no tena esta finalidad. Dicho de otro modo: el rey Pedro recaud este bovaje con la intencin de sufragar los gastos de la guerra contra los almohades, pero no en la campaa de Las Navas. Si nos atenemos a los hechos y esto resulta especialmente interesante, es posible que, en la primavera de 1211, los cristianos no tuvieran claro cul sera el objetivo de la ofensiva militar que preparaba el ejrcito almohade que se estaba reuniendo en Sevilla. De hecho, es posible que Pedro el Catlico pensara que sus reinos seran dicho objetivo: en 1210 haba atacado las tierras musulmanas; y fueron las denuncias de los musulmanes de Valencia las que acabaron convenciendo al califa almohade de la necesidad de llevar a cabo una ofensiva anticristiana (Este ao visit a al-Nsir un grupo de personajes del Levante de alAndalus para exponerle los daos que causaba el enemigo barcelons en su pas y cmo haca disminuir los bienes adquiridos y los heredados por ellos , IBN `I DR AL-M ARRKUS, Bayn al-mugrib , Testimonios, n. 334). Las razones dadas por el califa almohade al-Nsir para justificar por qu atac primero al reino de Castilla y a la fortaleza de Salvatierra (Documentos, n. 1195), encajan con la idea de que Levante, y por ende la Corona de Aragn, pudo ser su objetivo inicial. El bovaje de marzo de 1211 se ajustara as con la necesidad de recursos frente a la ofensiva que los almohades preparaban para el verano. Al dirigirse finalmente contra el reino de Castilla, estos recursos se emplearon en la financiacin de la campaa de 1212 que acabara en Las Navas. Es probable que el copista del siglo XIII asociara despus de forma natural ambos hechos. Agradezco a Pere Ort Gost su ayuda en la datacin de este doc. y su opinin sobre la viabilidad de esta hiptesis.

1187

Martn Alvira Cabrer

Cit.: Z URITA , Anales , II, cap. lxix 1941. B ISSON , The Organized Peace, reed. Medieval France, 11, p. 228, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 118. ORT, Renda i fiscalitat, p. 578. ORT, La primera articulacin, pp. 981-983 (y comentarios). BENITO, Senyoria, pp. 421-422 (data 21). SMITH, Innocent III, p. 97. (C) Post quod bovaticum reperitur quod idem dominus Rex Petrus tempore quo fuit apud Ubedam, quod fuit anno Domini M..CC..XI.., iuravit bovaticum sub hac forma: Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, dilectis et fidelibus suis [universis] ad quos licet iste perven[ire], salutem et gratiam. Quoniam ad regnum per[tine]t dignitatem locuplentis habere subjectos, et officere ne pauperes a maioribus opprimatur, et iniurias conservare et unicuique ius suum tribuere, idcirco ad honorem Domini [et exa]ltacionem [totius] christianitatis, et pro comuni utilitatem totius Catalonie, proposimus Ispaniam in [roto] sarracenos viriliter impugnare, et ut hoc melius et facilius [roto] baronum et militum nostrorum statuimus ut [roto]1942 constituerimus et etiam solvere volebamus, confirmamus illas paces et de novo illas scribi fecimus et per totam Cataloniam iurari et firmiter tenere, et multa alia constituimus que valde bona et utilia sint toti terre nostre. Ideoque quare in facto Ispanie hoc anno multas expensas nos facere opportebit, ad quod tam pium opus quilibet fidelis christianus debet auxilium et consilium impartire, cum assenssu et voluntate omnium baronum et militum constituimus bovaticum per totam Cataloniam a Salsis usque Ilerdam. Hec est forma bovatici subtum comprensi: primum de hominibus militum de singulis bestiis grossis II. sol[idi], de nadones bestiarum grossarum XII. d[enar]i et de singulis bestiis minutis II. d[enar]i de quibus ministrali sive brascerio aut borderio que non habeant bestiarium II. sol[idi] de hominibus domini Regis et monasteriorum: de bestiis grossis et minutis et nadones sicut superius dictum est. Et preterea de singulis libris de mobilium XII. d[enar]i et de pignoribus VIII. d[enar]i et de honoribus V. d[enar]i Datum Barchinona, V. idus marcii. Et hoc bovaticum fuit de gracia.

1211 marzo, 11. Barcelona

1127

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce a Arnau de Foix una deuda de 13.000 s. que promete pagar en los quince das siguientes a la prxima Pascua, estableciendo que, de no hacerlo as, le entregar en prenda las rentas de los molinos del Mercadal de Girona hasta completar el pago. A. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 384. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 379v-380r. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXLVII. Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 21. IBARRA, Estudio, I, n. 370 (de A). Cit.: TORRENT, Genealoga, p. 107 (de MIRET). VENTURA, Pere el Catlic, p. 158. CATAL I ROCA, OLIVA I PRAT, M., BRAS I VAQUS, M. y FLUVI, A. de, Castell de

Este servicio se concedi primero fuera de lo acostumbrado en tiempo del rey don Pedro padre del este rey don Jaime en el ao de 1211 para la guerra contra los moros y para la ida a la batalla de beda [...]
1942

1941

Faltan dos lneas de texto al final del fol. 1v por la rotura del papel.

1188

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Foix, Els castells catalans, II, pp. 661-671, esp. p. 662. BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 164, n. 10, reed. ing. Medieval France, p. 353, n. 10, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 161, n. 10. BISSON, FA, I, pp. 130, 132, 133 y 138. (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, recognoscimus nos debere vobis Arnaldo de Fuxano et vestris tresdecim milia solidorum monete Barchinone curribilis, / videlicet septem milia solidorum pro pignore de Villalbino quod nobis absolvitis et dimititis, et sex milia solidorum quos vobis debebamus ex alia parte. Promittimus autem et convenimus vobis et vestris vel cui vos mandaveri/tis solvere et paccare hec predicta XIII milia solidorum ad quindecim dies post Pascha primo venturum. Quod nisi feceremus, deinde impignoraverimus vobis et vestris omnia iura et redditus et exitus que et quos habe/mus et habere debemus in omnibus molendinis de Mercatali Gerunde ut ea et eos habeatis, teneatis et percipiatis sine aliqua diminutione in pace, tamdiu donec nos vel nostri reddideremus vobis / aut vestris vel cui vos mandaveritis totam sumam pecunie supradicta. Exitus autem et redditus qui inde provenerint non computentur in sortem vel pagam debiti supradicti. Promittimus etiam et convenimus quod / predictum pignus faciamus vos et vestros habere, tenere et possidere integre et quiete tandium donec nos aut nostri habuerimus vobis aut vestris totam summam pecunie plenarie persolutam. Si vero mo/neta Barchinonensis diminuta fuerit lege vel pondere, promittimus vobis dare marcham argenti fini ad ratione quinquaginta solidorum et sic de omnibus hac ratione. Datum Barchinone, V idus Mar/cii, per manum Columbi notarii nostro et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, sub anno Dominice incarnationis M..CC.. decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Gaufridus de Rocabertinos. Guillemus de Crexello. [ 2. Col. ] R[ aimundus ] Fulconis de Cardona. Dalmatius de Crexello 1943. R[aimundus] Gaucerandi de Pinos. [3. Col.] Assallitus de Gudal. Poncius de Eril. Martinus de Caneto. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis et Columbi notarii sui hoc scripsit loco, die et anno prefixis1944.

1211 marzo, 12

1128

P. de Conguis recibe de Aimerico de Stuga, comendador de los templarios de Zaragoza, 7.940 s. menos 3 bolos en pago de los 1.024 ureos et dimidium alfonsinos que deba darle el rey. A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 382. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 377v-378r. Cit.: BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 172, n. 42, reed. ing. Medieval France, 19, p. 359, n. 42, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 168, n. 42. BISSON, FA, I, p. 130.

1943 1944

Segn TORRENT, se trata de Dalmau II, hijo de Guillem (Genealoga, p. 107). Nota de IBARRA: Es todo de letra de Bononato.

1189

Martn Alvira Cabrer

(A) Ad noticiam cunctorum hoc audientibus valeat pervenire quod ego P[etrus] de Conquis sum de manifesto in presencia bonorum hominum, quod habui / et accepi a vobis fratri Aimerico de Stuga, comendator domus Milicie Templi Cesarauguste, Septem Milia et novem centos quadraginta / solidos minus tres obolos, in pacca et absolutione illorum Mille et viginti et quatuor aureorum et dimidium Alfonsinos quibus / dominus Rex Aragonum michi dare debebat, scilicet pro uno quoque morabetino .VII. solidos et .VII. denarios. Quibus homnes numos supradictos in universis et singulis / ego P[etrus] de Conquis a vobis fratri Aimerico de Stuga per dominum Regem omnes in simul habui et continuo penitus accepi, et nichil apud vos nec apud / dominum Regem non restant ad persolvendum aliquid de supradictarum denariorum vel morabetinorum, sed penitus inde paccatus sum mee volun/tati. Adhuc autem ego P[etrus] de Conquis sum de manifesto et confiteor quod sum omnino bene et suficienter paccatus et sine omni querela omnium / illorum debitorum quecumque modo olim dominus Rex mihi dare debebat usque in hanc diem quod albaranum istum factum fuit. Et cartam autem nullam / nec ullum albaranum quod olim factum esse nullius debitum inter me et dominum Regem, quod ab hac die in antea inventa fuerit, quod amplius nullatenus valorem nec utilitatem mihi non habeant. Actum est hoc die dominica secunda mensis martii Era .M.CC.XL. octava. [1. Col.] Testes sunt huius rei: Frater Arnaldus Salomonis, comendator domus Templi Oscensis. Bonmacipo, domus Milicie Cesarauguste. Arnaldus Tallator. [2. Col.] Adam Balsez. Bonetus Bolsez. Petrus Esuellardus. Petrus Iohannis, capellanus et scriba monete Jaccensis. [3. Col.] Bernardus Andree, justicie Jaccensis. Guillelmus de Monte Baldrano. Petrus de Monte Baldrano. Salomon, assanyator monete Jaccensis. Petrus Aviecho, notarius fratris Aimericis de Stuga, scripsit et per litteras divissit et hoc signum [signo] prefixit.

1211 marzo, 18
Documento del baile de Barcelona a propsito del Maell Major. B. ACA, Real Patrimonio, BGC, Reg. 140, fol. 83r. Cit.: ORT, Renda i fiscalitat, p. 149, n. 361.

1129

1211 marzo, 19. Lleida [Cortes]1945

1130

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma al obispado de Santa Creu y Santa Eullia de Barcelona las concesiones hechas por su bisabuelo el conde Ramn Berenguer III en tiempos del arzobispo Oleguer de Tarragona, esto es, el diezmo de la lezda y ustico de todas las naves que entrasen, saliesen o pasasen por el puerto de Barcelona y el diezmo de la moneda de Barcelona, que l tena por su obispo, aadiendo la concesin de la

1945 Una fuente tarda (Inventari de las Constitucions Generals de Cathalua, ACA, Cdices de Ripoll, 102, n. C, fol. 3v) menciona la celebracin de una Cort de Lleyda.

1190

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

tercera parte de las lezdas y otros impuestos del mercado de la villa de LArbo y la mitad de las multas por rutpura de la Paz y Tregua en todo el obispado de Barcelona. A. ADB, Mensa Episcopal, ttulo VI, n. 4. B. Copia primera mitad s. XIII, ACB, Liber Antiquitatum, I, n. 519, fol. 191v192r. C. Copia primera mitad s. XIII, ACB, Liber Antiquitatum, IV, n. 473, fol. 209r-v. D. Transcr. de B, IBARRA, Estudio, II, n. CXLVIII. Reg.: MAS, Notes historiques, IX, n. 2.448, pp. 167-168 (de B, data 19 enero) y n. 2.449, p. 168 (de C). IBARRA, Estudio, I, n. 371 (de B). Cit.: ORT, Renda i fiscalitat, pp. 450, n. 1.100 y 472, n. 1.172. (B) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos / Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et comes Bar/chinone, ob remedium et salutem anime nostre et paren/tum nostrorum, per nos et omnes successores nostros, / cum hac presenti scriptura perpetuo valitura / laudamus, concedimus et confirmamus domino Deo / et Sedi Barchinone Sancte Crucis Sancteque Eulalie et vobis / Petro eiusdem episcopo et omnibus successoribus vestris / in perpetuum donationem quem proavus noster feli/cis memorie R[aimundus], comes Barchinone, fecit eidem / Sedi Barchinone in vita beati Ollegarii, tunc arch/iepiscopi Terrachone, de omni decima omniumque leudarum / et usaticorum quas idem Comes habebat et fi/lius eius habiturus erat per eum de omnibus / navibus que ad Barchinonam veniunt vel inde / exieunt aut transiunt, et donationem etiam / quam prefatus Comes eidem Sedi in vita dicti / Ollegarii fecit de omni decima monete Bar/chinone que tenebat per episcopum Barchinone. Volumus, / ergo concedimus et statuimus firmiter et man/damus quod predicta Sedis Barchinone et vos P[etrus] Bar/chinone episcopus et omnes successores vestri in perpetuum / habeatis plenarie, teneatis potenter et pos/sideatis integre et in pace predictam decimam, / omnium leudarum et usaticorum de omnibus navibus / que ad Barchinonam veniunt vel inde exeunt / aut inde transeunt et predictam decimam tocius / monete Barchinone, sicut ab eo tempore quo predicte / donationes facte fuerunt Sedi vestre a pre/dicto comite proavo nostro usque modo eas melius / habuistis et plenius possedistis et sicut in instru/mento ab ipso Comite inde facto / melius et / plenius continetur, ita tamen quod predictam decimam / monete Barchinone non possitis unquam alicui / persone dare in feudum. Ad hec damus, con/cedimus et laudamus vobis prenominato P[etro] Bar/chinonense Episcopo et per vos omnibus successoribus vestris / in perpetuum terciam partem integre de omnibus leu/dis et usaticis et redditibus et exitibus et pro/ventibus quas et que et quos habemus et ha/bere debemus in mercato ville de Arboz, et / medietatem etiam de omnibus hiis que nos / et successores nostros vel baiuli aut vicarii / nostri vel quilibet alii procuratores nostri habe/bimus et accipiemus pro iusticia vel pena frac/cionis treugarum et pacis ab illis qui pa/cem vel treugas frangent in toto episcopatu / Barchinone. Hec autem omnia et singula supradicta / vos et omnes successores vestri in perpetuum ha/beatis, teneatis et possideatis plenarie, po/tenter, integre et in pace per secula cuncta sine omni nostre nostrorumque retentu et sine vin/culo et obstaculo et contradiccione cuiuslibet / persone, prout melius et plenius et sanius et per/fectius dici, intelligi, scribi vel excogi/tari potest, ad utilitatem et bonum predicte / Sedis Barchinone et vestri et omnium successorum ves/trorum. Datum Ylerde, .XIIII. kalendas Aprilis, per / manum Ferrarii Notarii nostri, Anno Dominice / Incarnationis .M..CC.. decimo.

1191

Martn Alvira Cabrer

Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [Signo] Ego R[aimundus], Dei gratia / Terrachonensis Archiepiscopus, confirmo. [Signo] Arnallus de Bra[..]ra1946 episcopus. Ego Gombaldus, Dertusensis Episcopus, [ signo ]. [ Signo ] Signum Berengarii / Hilerdensis Episcopi. Ego G[ arcia ], Oscensis Episcopus, hoc sig[signo]num facio. Sig[signo]num Petri Urgellensis Episcopi/. Bernardus abbas [signo]. Signum Guillemi / Durfortis. Guillemus Ausonensis Episcopus [signo]. / Ego Raimundus, Cesaraugustanus Episcopus, hoc signum facio. / Testes huius rei sunt: / Guillemus, vicecomes Cardone. / Gaufridus, vicecomes de Rocabertino. / Guillemus de Cervaria. Raimundus Fulconis de Car/dona. R[aimundus] Gaucerandi de Pinos. / R[aimundus] de / Montecatano. R[aimundus] de Castrovetulo. San/cius de Antilone. Blascus Romei. Assallitus / de Gudal. Martinus de Caneto. Guillemus / de Petra alta. Hugo de Mataplana. / Arnaldus de Timor. Et multi alii. / Signum [signo] Bononati, qui mandato / domini Regis et Ferrarii Notarii sui hoc scrip/sit loco, die et anno prescriptis. / Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi / feci mandato ipsius loco, die et anno pre/fixis.

1211 marzo, 20. Lleida

1131

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, llega a un convenio con el obispo Pere (de Sirac) de Barcelona para poder recibir el diezmo de la moneda, que era de derecho de la iglesia barcelonesa, mientras viva el obispo, a condicin de pagar 4 dineros por cada marca de plata. B. Copia primera mitad s. XIII, ACB, Liber Antiquitatum, I, n. 518, fol. 191v. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXLIX. Reg.: MAS, Notes historiques, IX, n. 2.450, p. 168 (data 1210). IBARRA, Estudio, I, n. 372 (de B). (B) Sit notum cunctis quod nos Petrus, / Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Bar/chinonensis, rogavimus Petrum Barchinonensem episcopum ut per/mitteret nos in vita sua accipere decimam to/cius Barchinone monete que est sui juris et ecclesie / Barchinone. Tandem predictus episcopus, nostre voluntati et / nostris precibus adquiescens, dedit nobis licenciam ac/cipiendi predictam decimam tocius Barchinone mone/te in tota vita sua tantum, ita tamen ut interima ipse accipiat et retineat sibi et ecclesie sue de unaquaque marcha argenti quatuor denarios. Post obitum vero suum laudamus atque conce/dimus omnibus successoribus suis et eidem Ecclesie / Barchinone accipere et habere semper totam integre / decimam Barchinonensis monete sine aliquo nostro / nostrorumque retentu, et sine vinculo et contradic/cione et obstaculo cuiuslibet persone, sicut venerabilis / Comes Bar-

1946 IBARRA dice (en blanco). Con el nombre de Arnau, slo podra ser Arnau de Creixell, obispo de Girona.

1192

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

chinone felicis memorie R[aimundus] proavus / noster, episcopo et Ecclesie Barchinone concessit, et sicut in carta quam inde eis fecit plenius continetur /. Et ego P[etrus], Dei gratia Barchinonensis episcopus, accomodo / vobis domino P[etro] Regi Aragonensi supradicto in vita / mea tantum decimam tocius predicte monete, / retentis tamen interim mihi quatuor denarios / ut superius dictum est de unaquaque marcha argen/ti. Post obitum vero meum predicta decima monete / meis successoribus et Ecclesie Barchinone libere et / integre revertatur. Datum Ylerde, .XIII. kalendas aprilis, / per manum Ferrarii notarii nostri, Anno Dominice / Incarnationis .M..CC.. decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Sig[signo]num Petri Barchinonensis Episcopi. Testes huius rei sunt: Guillemus vice/comes Cardone. Gaufridus vicecomes de Ro/cabertino. R[aimundus] Fulconis de Cardona. R[aimundus] Gau/cerandi de Pinos. Assallitus de Gudal. Mar/tinus de Caneto. Et multi alii. Signum [signo]/ Bononati, qui mandato domini Regis et Ferrarii / notarii sui hoc scripsit loco, die et anno prescrip/tis. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefi/xis.

1211 marzo, 20. Lleida

1132

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede a la villa de LArbo ferias anuales de ocho das de duracin a celebrar a partir de la octava de Pascua y otorga su proteccin especial a todos los concurrentes. A. Original sin sello, ACA, Locales, Arbo, Pergs., n. 2. a. Reprod. fotogrfica, CONDE, Inventari, fot. 13, p. 41. b. Ed. incompleta CONDE Y CANELLAS, El Llibre Vermell de lArbo, n. 1, pp. 171-172. Reg.: CONDE, Inventari, p. 29. Cit.: FONT RIUS, Cartas, I, n. 400, p. 691. (A) Quoniam regum est et principum terram suam meliorare, et reditibus et exitibus et melioramentis quibuscumque possunt iuste exampliare et in melius augere et tota studio augmentare, idcirco, in Christi nomine, / sit notum cunctis presentibus et futuris quod nos Petrus, Dei gracia Rex Aragonum et Comes Barchinone, considerantes et pro certo cognoscentes quod nundinarum stabilimenta multa bona et comoda regibus et dominis terrarum / pervenerunt, et loca et deserta inhabitata ob hoc multo facilius populantur et maximum recipiunt incrementum, necnon desolacio locorum populatorum consolacione ob inde gaudere dinoscitur, per nos et / omnes successores nostros damus, stabilimus, constituimus et concedimus et in perpetuum confirmamus nundinas que vulgo dicuntur fire singulis annis tenendas et celebrandas in villa nostra que vocatur Arbo ab / Octava die post Pascha Sancte Resurrectionis incipientes per octo dies continue duraturas, iuxta modum et formam et stabilimenta et consuetudines quibus stabilite sunt nundine Ville franche de / Penitensi. Ad hec itaque, cum omnis veniens ad nundinas predictas securitate et pace debeat congaudere, recipimus sub nostra speciale protectione, firma custodia, emparancia, manulevancia, securitate, salvitate / atque securo ducatu

1193

Martn Alvira Cabrer

nostro omnes venientes et euntes ad easdem nundinas de Arbo et omnes eorum res et mercaturas et merces quecumque et qualescumque sint et portaverint cum eis, ita quod omnes venientes ad / prenominatas nundinas de Arbo salvi sint et securi cum omnibus eorum rebus et mercibus et mercaturis per totam terram nostram et omnium amicorum nostrorum, tam tempore pacis quam guerre, et ab omni dampno et gravamine penitus alieni / usque dum sint reversi in domibus suis. Non enim licet alicui eisdem vel res eorum aliquas aggravare, offendere, molestare vel perturbare, marchare, detinere vel pignorare pro delicto vel debito alieno aut / propio vel firmancia vel alia qualibus racione vel causa nundinis durantibus et quousque sint ad propria reversi. Mandamus igitur firmiter et districte precipimus omnibus baiulis et vicariis, merinis, avalmedinis, justiciis, ju/ratis et confratribus presentibus et futuris et universis aliis hominibus terre nostre quod omnia predicta et singula rata, firma et inmutabilia habeant, teneant et observent, et ab omnibus teneri et observari penitus fa/ciant, ut superius continetur. Quicumque vero contra aliquid predictorum in aliquo venire attemptaret, sciat se iram et indignacionem nostram incurrisse et restituto dampno illato plus plenarie in duplum pena / duorum milium aureorum a nobis sine remedio feriendum, et que superius dicta sunt unquam aliquo tempore nichilominus in suo robore et firmitate permanencia et duratura esse volumus per secula cuncta. Datum Ylerde, .XIII. / kalendas Aprilis Anno Dominice Incarnacionis .M..CC.. decimo, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scriptum a Berengario de Parietibus. Sig[signo]num Petri Dei gracia Regis Aragonum et Comitis Barchinone1947. Guillelmus Ausonensis episcopus [signo]. Sig[signo]num Guillelmi Durfortis. [1. Col.] Huius rei sunt testes: Guillelmus vicecomes Cardone. Guillelmus de Cardona. Raimundus Gaucerandi. [2. Col.] Raimundus Fulconis de Cardona. Berengarius de Portella. Guillelmus de Calders. Guillelmus de Guardia. [3. Col.] Guillelmus de Odena. Arnaldus de Timor. Petrus de Anglerola. Gaufridus Guilaberti1948. [4. Col.] Blaschus Romei. Assalitus de Gudal. Martinus de Caneto. Poncius de Eril1949. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis1950.

1211 marzo, 20. Lleida

1133

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma a Ferrer de Girona el cargo de baile y le encarga la custodia de su palacio, las ferias y la recaudacin de sus rentas.

1947 1948 1949 1950

Autgrafo, probablemente de Ferrer. Gilaberti, a. Esta columna falta en a. Autgrafo.

1194

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

B. Copia s. XIV, ACA, Locales, Arbo, vol. 10: Llibre Vermell de lArbo, fols. 2v-3. a. Ed. CONDE Y CANELLAS, El Llibre Vermell de lArbo, ap. II, n. 3, pp. 39-40. Cit.: FONT RIUS, Cartas, I, n. 400, p. 691. (a) 1951[Notum sit cunc]tis quod nos Petrus, Dei gracia rex Aragonum et comes Barchinone, [attendentes] devocionem et fidelitatem quam tu fidelis noster Ferrarii de Jerunda erga non habuistis, bono animo et spontanea voluntate damus tibi de tota vita tua, et laudamus et concedimus, et cum hac presenti carta, quam adimus, eciam comendamus atque confirmamus nundinas sive firas quas nunch stabilimus tenendas et celebrandas in villa nostra de Arboz et palacium ibidem situm et totam baiuliam eiusdem ville nostre de Arboz et omnium terminorum eius. Ita quidem quod omnia discerta nostra et expleta, exitus omnes et proventus et redditus predictarum nundinarum sive firarum et dicte baiulie de Arboz colligas fideliter et demandes, tam firmamentum, placita et stachamenta quam alia omnia que in prenominatis omnibus et singulis habemus et habere debemus ullo modo et ad nostrum pertinet dominium et seniorium. De quibus vero expletis, exitibus et redditibus et proventibus nostris omnibus et singulis superius nominatis, habeas et percipias tu dictus Ferrarii de Gerunda, quamdiu vixeritis, tuum retrodecimum plenarie et sine aliqua diminucione, quemadmodum alii baiulii de terra nostra illud habent et accipiunt et habere et accipere consueverunt, et sicut plenius continetur in alia carta quam inde habuistis a nobis. Sciendum quoque sit omnibus et manifestum quod si aliquod opus novum et facere oportuerit in domibus vel vaxeliis nostris vel ad colligenda et congreganda expleta nostra et redditus, vel in portaticis constituendis aut operatoriis prenominatarum nundinarum de Arboz, expense de nostro proprio fiat et nobis computeatur. Tu autem promittis et convenis nobis bona fide et [] legalitate quibus nobis tenemini, quod in omnibus hiis predictis et singulis ea omnia melioramenta que poteris, tam in eisdem populandis que tibi committimus [] quam alio quolibet modo. Datum Ylerde, XIII kalendas aprilis anno Domini millesimo CC. decimo, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius. Signum [signo] Petri Dei gracia regis Aragonum et comitis Barchinone. Guillelmus Ausonensis episcopus [signo]. Sig[signo]num Guillelmi Durfortis. Huius rei testes sunt: Guillelmus, [vic]ecomes Cardone. Guillelmus de Cardona. Bernardus de Portella. Raimundus Gaucerandi. Arnaldus de Timor. Blaschus Romei. Asalitus de Gudall. Martinus de Caneto. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1211 marzo, 20. Lleida

1134

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, otorga la proteccin real al monasterio de Santes Creus, le exime de lezda y otros impuestos y le concede permiso para que la escritura hecha por un monje del monasterio sea considerada vlida. B. Copia s. XV, AHN, Cd. 1192-B: Privilegia Apostolica de Santes Creus o Privilegios pontificios y reales de Santes Creus, fol. 47r-v.

1951

Aadidos de a.

1195

Martn Alvira Cabrer

Noticia s. XV, AHN, Cd. 302-B: BERNAT MALLOL, Compendium abreviatum (14131430), fol. 91r. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 373 (de CREUS y B). Cit.: CREUS COROMINAS, T., Santas Creus. Descripcin artstica de este famoso monasterio y noticias histricas referentes al mismo y a los Reyes y dems personas notables sepultadas en su recinto, Vilanova y la Geltr, 1884, p. 82 (data 1210). Inter ceteras ordinum varietates quibus decorata est Sponsa christiani nullus ordo fraglantiorum sancti nominis ordoro suaviorum est in christiano quam ordo Cisterciencis. Eius quippe posse professores tanto differentius pre ceteris triumfales et insignes virtutum titulos preferunt, quanto expressius apostolice Religionis vestigiis inhiberunt. Cum igitur Domus Sanctarum Crucum nominatissima sit per Dei graciam in observancia ordinis Cisterciencis et perseverancia sanctitati, et fratres in ea sub eiusdem ordinis rigore viventes et asperitate conversantes in humilitate, hospitalitate et obediencia, karitate et ceteris quibus vite fructus seminatur in terris omnipotenti Deo cui servire, regnare et placere studeant et laborent, idcirco nos Petrus, Dei gracia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes hec bona quibus dicti fratres incessanter invigilant et intendunt, sperantes eciam in Domino confidentes ipsorum aliorumque religiosorum nos meritis et precibus assiduis adiuvari, in nomine Sancte et Individue Trinitatis, abbatem et omnes fratres prefate domus presentes et futuros possessiones eciam et alia bona omnia mobilia et immobilia et se movencia que nunc ad dictum Monasterium aliquo jure pertinere noscuntur et ea omnia que in antea, dante Domino, donacione pontificum, collacione principium, largicione et oblacione fidelium, empcione, commutacione et adquisicione aliqua seu quibuslibet aliis justis modis ipsum Monasterium potuerit adipisci, et omnes homines eiusdem domus, cum omnibus rebus suis habetis et habendis cum hoc presenti privilegio perpetuo valituro sub nostra speciali proteccione, firma custodia, securoque ducatu recipimus et constituimus in perpetuum ubique locorum terre nostre et omnium amicorum nostrorum, et ea omnia supradicta et singula eidem et Domui laudamus, concedimus et perpetuo confirmamus. Statuentes firmiter et mandantes quod nulli persone cuiuscumque dignitatis, professionis vel condicionis sit liceat unquam ullo tempore occasione pignoris vel alia qualibet racione predictum abbatem et fratres presentes vel futuros aut eorum bona aliqua vel homines predicte domus perturbare, invadere, impedire, detinere, pignorare, marchare vel in aliquo molestare. Volumus eciam et statuimus ut omnes greges et armenta ceteraque animalia tanquam nostra propria et speciali per omnia loca tocius terre nostre franche, libere, quiete et sine alio erbatico censu, servicio, usatico et consuetudine novis vel veteribus, et eciam sine aliqua exaccione vel demanda que dici vel nominari possit, salve et secure pascantur, et fratres aliique homines qui ea animalia duxerint vel custodierint pascuis ubique nostris et tocius terre nostre, uti valeant omni demanda et contrarietate et impedimento nostro et alterius cuiuslibet persone remoris. Constituimus, etiam statuimus ut predicti fratres vel eorum homines numquam in tota terra nostra leudam, pedagium, portagium, toltam sive consuetudine aliqua statutam vel statuenda de rebus suis propriis donent aut dare unquam alicubi teneantur. Decernimus preterea et volumus et statuimus in perpetuum quod omnia instrumenta que aliquis frater prenominate domus Sanctarum Crucum mandato abbatis vel prioris eiusdem fecerit super aliquo facto vel negocio aut contractu predicte domus sint autentica et suum valorem habeant aut plenariam obtineant firmitatem ac si a publicis notariis in villis nostris aut Civitatibus scriberentur. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo attemptaverint iram et indignationem nostram se noverit penitus incursurum et insuper dampno et gravamine illatis prius in duplum plenarie restitutis pena duorum milium aureorum a nobis sine aliquo remedio feriendum presenti privilegio nichilominus in suo robore valituro. Data Ilerde, .XIII.. kalendas aprilis,

1196

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Bononato, sub anno Dominice Incarnacionis Millesimo Ducentesimo Decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Signum [signo] Jacobi Dei gracia Regis Aragonum, Comitis Barchinone et Domini Montispesulani, qui omnia supradicta et singula concedimus, laudamus et confirmamus appositum per manum Guillelmi scribe mandato domini Regis pro Guillelmo Rabacie notario suo, .XII.. Kalendas Decembris in Tarracha, anno Domini Millesimo et Ducentesimo Vicesimo octavo. Recipientes homines et pastores predicte Domus et bestiarum et res eorum in nostra protectione et guidatico speciali. Ego Gombaldus, Dertusensis Episcopus, Signo [signo]. Sig[signo]num Petri Barchinonensis Episcopi. Ego Guillelmus Rabaa, notarius domini Regis et Canonicus Ilerdensis. [signo]. Testes huius rei sunt: Guillelmus vicecomes Cardone. Gaufridus vicecomes de Rocabertino. Guillelmus de Cervaria. R[ aimundus ] Fulchonis de Cardona. R[aimundus] de Montecatano. R[aimundus] Gaucerandi de Pinos. R[aimundus] de Castro vetulo. A[rnaldus] de Alascuno. Sanccius de Antilone. Blascus Romei. Assalitus de Gudal. Michael de Lusia. Eximinus de Ahyuar. Poncius de Eril. Martinus de Caneto. Guillelmus Raymundi senescalcus. Guillelmus de Petra alta. Guillelmus de Anglerola. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1211 marzo, 21. Lleida

1135

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio de Santes Creus 9 cuarterones de aceite para las lmparas del altar de la Virgen y 20 s. censuales para mantener una vela encendida durante las misas celebradas en dicho altar, aade algunos censos de varias tierras para completar la cantidad si faltase y establece que un baile pueda recaudar estas cantidades y, una vez pagado lo prescrito al monasterio, el resto sea entregado al baile real. B. Confirmacin de Jaime I de 12 diciembre 1240, AHN, Clero, Santes Creus, carp. 2.775, n. 1. C. Traslado de B, AHN, Clero, Santes Creus, carp. 2.775, n. 3. D. Traslado de B, AHN, Clero, Santes Creus, carp. 2.775, n. 2. E. Traslado del archivero de Santes Creus Joan Salvador de 16 abril 1492, certificada por los notarios de Valls Bartomeu Carbonell y Gabriel Pedrolo, AHN, Clero, Santes Creus, n. 341 (sign. no localizada). F. Copia s. XV de la confirmacin de B, AHN, Cd. 1192-B: Privilegia Apostolica de Santes Creus o Privilegios pontificios y reales de Santes Creus, fols. 49v-50r. G. Transcr. de B, IBARRA, Estudio, II, n. CL. a. Ed. de A, PAPELL, Diplomatari, II, n. 509, pp. 726-728. Noticia s. XV, AHN, Cd. 302-B: BERNAT MALLOL, Compendium abreviatum (14131430), fol. 91v y 136r (data 1210)1952.

1952 Apud villa de Arbucio monasterium recipit super redditibus domini regis in nuda percepcione in unoquoque anno viginti solidos censuales quos dominus rex Petrus, in monasterio de Xixena sepultus, assignavit pro candelis que ardere debent dum misse celebrantur in altari beate Marie in monasterio; et

1197

Martn Alvira Cabrer

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 374 (de B). Cit.: AHN, Cd. 302-B: BERNAT MALLOL, Compendium abreviatum (1413-1430), fol. 23r-v, ed. FORT, El senyoriu de Santes Creus, pp. 149-150 y 150, n. 260 (data 1210). (B) In Christi nomine. Sit notum cunctis presentibus et futuris quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, ob remedium anime nostre et domini Ildefonsi illustris / Regis, bone memorie, patris nostri et omnium parentum nostrorum necnon et omnium fidelium vivorum et deffu[n]ctorum, damus, laudamus et concedimus et cum hac pre/senti carta perpetuo valitura in perpetuum confirmamus Domino Deo et Monasterio de Sanctis Crucibus et tibi Bernardo abbati et universo conventui eiusdem loco presenti / et futuro novem quartarios olei puri et nitidi ad rectam mensuram fori de Arbucio de quo accendatur et ardeat assidue lampas coram altari Beati/ssime Dei genitricis semperque Virginis Marie in eodem monasterio predicto. Necnon etiam damus, concedimus et laudamus vobis et monasterio vestro in perpetuum / viginti solidos Barchinonenses censuales monete curribilis pani et vino de quibus emeantur candele que ardeant tempore quo Misse celebrantur in supradicto / altari omni tempore. Igitur ad complenda omnia supradicta et inviolabiliter omni tempore observanda assignamus supradictum oleum et XX solidos censuales / super censum illius parialate terre que fuit de Moratos, et unius pecie terre quam tenet per nos Bartholomea ad censum, et alterius pecie terre quam / Johannis Oldomar per nos tenet similiter ad censum, que pecia est iuxta veterem calciatam et illius campi de Romegera qui est infra honorem Guillemi de Sancto Iusto, de duabus partibus quem tenet Raimundus Berenguera, et alterius pecie terre que est iuxta collum terre fosse et iuxta viam que tendi de Arbucio ad / Sanctam Mariam de Baneras, et alterius pecie terre que est ad Puiolgurzam que dividitur cum quadam pecia terre Guillemi de Sancto Iuxto et unius ferraginalis quod est / subtus turrim de Arbucio quod dividitur cum ferraginalio Bernardi Iordanis. Omnis autem honor supradictus qui per diversa loca divisus est fuit illius compre / quam nos fecimus de heredibus qui fuerunt Johannis Thosel et Petri Miri. Super quem omnem iamdictum honorem et censum vos abbas et conventus vester et omnes succes/sores vestri habeatis semper plenam licenciam et potestatem mittendi et constituendi proprium baiulium vestrum qui colligat totum censum supradicti honoris fide/liter, integre et plenarie, et persolutis prius iamdicto monasterio XX solidis censualibus et VIIII quarteriis olei, omnibus deductis expensis, quod superfuerit / reddatur fideliter baiulo nostro quicumque sit in partibus illis. Quicumque autem contra hanc predictam in aliquo venire attemptaret iram Omnipotentis Dei et nostram in/curret et insuper corporali pena a nobis sine remedio puniretur, predicta donatione nichilominus rata et firma permanente. Datum Ylerde, XII kalendas aprilis anno / Dominice Incarnationis M.CC. decimo, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Berengario de Parietibus. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Signum [signo] Jacobi Dei gratia Regis Aragonum, Maioricarum et Valentie, Comitis Barchinone et Urgelli et Domini Montispesulani, qui hec laudamus et con-

novem quartanos olei ad rectam mensuram de Arbucio ad opus lampadis que ardet coram dicto altari, ut de dicta donacione constat per cartam de mandato ipsius domini regis factam .XII. kalendas aprilis anno Dominice Incarnacionis millesimo .CC.X.

1198

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

firmamus / ut superius continetur, apositum mandato domini Regis per manum Guillemi scriba in Barchinona, II idus decembris Anno millessimo CC.XL/ Huius rei sunt testes: [1. Col.] Guillemus, vicecomes Cardone. Guillemus de Cervaria. [2. Col.] Gaufridus, vicecomes de Rocabertino. Raimundus Fulconis de Cardona. Arnaldus de Timor. [3. Col.] Michael de Lusia. Aznarius Pardi. Martinus de Caneto. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1211 marzo, 21. Lleida

1136

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, a instancias del arzobispo de Tarragona Ramon (de Rocabert)1953 y de todos los dems obispos y prelados del reino, establece la imposicin de una pena de 100 s. al excomulgado pertinaz si lo es durante cuatro meses y una pena de infamia e incapacidad para cargos pblicos si lo es por un ao, prometiendo adems no defender a quienes hayan atentado con violencia contra prelados, clrigos y religiosos1954. B. Copia s. XIII, ADG, Cartoral de Carlemany, n. 400, pp. 37b-38a. C. Copia s. XIV de la parte relativa a las violencias contra los clrigos sin testigos, AD Pyrnes Orientales, 1B. 146, Pragmticas, sanciones... de los Reyes de Aragn, fol. 6v (data 21). D. Copia incompleta s. XV, BUB, ms. 577, Pragmaticae Sanctiones et Actus Consuetudini Cathaloniae et Aragoniae, fols. 53r-54r. E. Copia, ALS, Cartulario Pequeo, fols. 124-125, doc. 508. F. Copia, ALS, Cartulario Grande, fols. 48b-48a, doc. 54. a. Ed. de B (Ex archivo Ecclesie Gerundensis), pub. MARCA, Marca Hispanica, ap. n. CCCCXCVII, cols. 1.397-1.398 (data 1210). b. Ed. de B, MARQUS, Cartoral, dit de Carlemany, II, n. 400, pp. 595-597 (data 1210). c. Ed. de E-F, CSSZ, II, n. 839, pp. 507-508. Noticias s. XVIII, RAH, Col. Traggia, I, Documentos del Archivo de Zaragoza, fols. 197r y 274r (data 1210). Reg.: ADG, B 524 (de B). ACA, Cdices de Ripoll, 102: Inventari de las Constitucions Generals de Cathalua (s. XV), n. C, fols. 3v y 32v (dice Cortes de Lleida). MIRET, Itinerario, IV, p. 22 (de B). OLMOS, E., Inventario de los documentos de la catedral de Valencia, BRAH, CIII (1933), pp. 141-293, esp. n. 19, p. 146 (data 29 marzo 1210).

CANELLAS da como destinatario de este doc. al obispo de Zaragoza Ramn de Castrocol, algo que el texto contradice. Parece ms bien que el doc. fue dirigido al arzobispo de Tarragona como cabeza de la toda la iglesia catalano-aragonesa y que se hizo copia para cada uno de los prelados, una de las cuales es la copiada en los cartularios de San Salvador de Zaragoza.
1954 Este documento fue confirmado por el Papa Gregorio IX el 27 de junio de 1230, ed. DOMNGUEZ, Documentos de Gregorio IX, n. 148, p. 166.

1953

1199

Martn Alvira Cabrer

Cit.: BLANCH, Arxiepiscopologi, I, cap. XXII, p. 129 (data 21 abril 1212). MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 546 (data 21 abril 1212) y 618. VENTURA, Pere el Catlic, n. 66, p. 187. SHIDELER, Els Montcada, p. 134 (de MIRET). SMITH, Innocent III, p. 97. (b) 1955In Christi nomine. Nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum comes Barchinone1956, ad honorem sancte matris Ecclesie et fidei catholice religionis1957 augmentum, et ad multorum precum instancia domini Raimundi Dei gratia Terrachonensis archiepiscopi et omnium episcoporum ceterorumque prelatorum regni nostri, statuimus et legem ponimus in perpetuum quod si laicus aliquis ab episcopo suo vel archiepiscopo vel ipsorum speciali mandato propria culpa solempniter cum candelis, sicut mos est, [ est ] excomunicatos, in excomunicatione ipsa ex certa scientia contumaciter per .IIII. menses continuos stiterit1958a penam .C. solidorum prestare1959a cogatur. Id1960a fiat per omnes alios sequentes .IIII. menses usque ad unum annum completum. Post unum vero annum completum penam predictam teneatur solvere duplicatam, scilicet .CCC. solidos preter illos dictos .C. solidos singulorum .IIII. mensium, cuius pecunie tocius medietatem accipiat episcopus de cuius iurisdiccione fuerit excommunicatus, nisi forte dominum habuerit ipse excomunicatus canonicum catedralis ecclesie vel virum religiosum alicuius monasterii, quibus ipsa medietas detur, et alia medietas nobis et erario nostro applicetur. Sitque preterea post annum ipsum quamdiu steterit in excommunicatione ipso iure factus infamis et a pace et tregua et ducatu nostro eiectus1958b nec ad legitimorum et catholicorum virorum officia vel consilia vel ad aliquos alios actus legitimos admittatur, sit etiam inestabilis nec ad hereditatem1959b successionem accedat. Nullus preterea in iudicio vel extra super quocumque negotio ipsi respondeat, nec possit esse iudex nec arbiter nec testis nec advocatus nec tabellio, nec vicariam nec saioniam tenere in civitate vel extra in aliqua parte regni nostri, nec fidelitatem vel hominiaticum si sit talis persona qui vassallos1960b debeat habere possit aliquo modo requirere, nec alicuis1961 ipsi teneatur ea prestare vel iam1962 prestita servare quamdiu fuerit1963 excomunicatus et1964 quousque beneficium sit absolutio-

1955 Dominus Petrus rex concessit quod si quis laycus ab episcopo vel archiepiscopo fuerit excomunicatos sollempniter candelis extinctis sicut mos est et steterit scienter excomunicatus per quatuor menses quod cogatur solvere C solidos et sic deinceps per singulos quatuor menses. Post annum vero solvat penam duplicatam, scilicet CC solidos et quod sit infamis et eiectus a legitimis actibus, plures insuper penas imponit eidem. De invectoribus violenter manuum in clericos et interfectoribus eorum dicit inferius, c. 1956 1957 1958a 1958b 1959a 1959b 1960a 1960b 1961 1962 1963 1964

Barchinonesis, c. religionisque, c. perstiterit, c. erectus, c. paccare, c. hereditatis, c. Idem, c. que vassallo, c. alicuis, c. etiam, c. steterit, c. Falta en c.

1200

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

nis consecutus. Recipimus quoque et ratum habemus quod ad tanti excessus maiorem exagerationem ab archiepiscopo et episcopis omnibus regni nostri est constitutum, scilicet ut post annum non possit absolvi nisi a summo pontifice1965 vel eius legato vel eius speciali mandato, vel nisi positus in mortis articulo. Addimus preterea quod nullis1966 talibus excommunicatis postquam in ecclesiis denunciati fuerint excommunicati aliquid vendat vel ab eis emat nec cum eis habitet, comedat vel bibat, preter personas a canone exceptas, scilicet uxorem et filios et alios quibus per canones conceditur, nec filiam suam eis nuptiis1967 quis tradat vel1968 aliquid commercium vel contractum cum eis celebret vel habeat. Quod si fecerit penam .D. aureorum nobis prestabit et episcopo ipsius loci de cuius iurisdictione fuerit, vel domino suo si dominum habuerit clericum, ut est predictum, per medium inter nos et ipsum dividendam et accipiendam, sicut de pena excommunicationis1969 superius est premissum, et ultra iram et indignationem senciat nostram1970 et incurrat [C]assumque1971 et irritum facimus et haberi volumus ipso iure1972 nullo spectato1973 iudicio vel sentencia quicquid de1974 talibus excommunicatis tempore fuerit1975 actum. Statuimus quoque et promittimus domino Deo et vobis Raimundo Dei gratia Terrachonensi archiepiscopo et episcopis regni nostri1976 omnibus quod non sustineamus nec defendamus illos qui in clericos vel religiosos viros manus violentas iniecerint vel qui eos captos retinuerint1977 nec ab eis aliquem1978 finem vel compositionem accipiamus vel faciamus quousque1979 de sacrilegio commisso et iniuria vobis et ecclesiis et personis quas leserint sit plenarie satisfactum et ab Ecclesia sint absoluti Romana. Idem damus et 1980 eandem penam et pene modum imponimus1981 circa interfectores clericorum et quod1982 gravius peccatum ut satisfaciat1983 prius de sacrilegio ecclesie1984 vel clericis et epis-

1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984

Sunno Pontifici, c. nullus, c. nuptui, c. nec, c. excomunicatorum, c. nostram sentiat, c. Casum quoque, c. inre. Expectato, c. cum, c. tempore excomunicacionis fuerit, c. nostri regni, c. tenuerint, c. aliqua, c. faciamus quos quousque, c Falta damus et en c. ponimus et modum pene, c. quia, c. peccant addimus ut satisfacto, c. ecclesiis, c.

1201

Martn Alvira Cabrer

copis secundum compositionem1985 quam inde non accipiamus sicut premissum est1986 penam .D. aureorum nobis parare teneantur pena corporali eis a nobis nichilominus infligenda, nisi arbitrio episcopi ipsius loci ubi facinus fuerit commissum remissa fuerit,1987 et quod feuda et beneficia et alia omnia que modo tenuerit vel habuerit1988 ab ecclesiis libere et absolute episcopis1989 ecclesiis ad quas spectabunt irrevocabiliter perpetuo et sine1990 aliqua retencione adquirantur et applicentur1991 ipso iure, nullo spectato iudicio vel sententia, mandantes baiulis et vicariis et saionibus nostris quod hoc1992 vobis1993 et ecclesiis vestris in pace tenere et possidere faciant. Hec omnia1994 supradicta ita locum habeant quod privilegiis clericorum vel ecclesiarum non derogentur1995, si qua persona ecclesiastica ipsis magis uti voluerit vel elegerit.1996 Datum Ilerde, .XII. kalendas aprilis anno Domini .MCCX. Sig[signo]num Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Ego Raimundus, Dei gratia Terrachonensis archiepiscopus, confirmo1997. Guillelmus, Ausonensis episcopus [signo]. Sig[signo]num Petri, Barchinonensis episcopi1998. Ego Gombaldus, Dertusensis episcopus1999. Sig[signo]num Petrus, abbas Sancti Iohannis. Testes huius rei sunt: Guilielmus, vicecomes Cardone. Gaufredus, vicecomes de Rocabertino. Guilielmus de Cervaria. Michael de Lusia. A[rnallus] de Alascuno. Sancius de Antilone. Blascus Romei. Raimundus Fulconis de Cardona. Raimundus de Montecatano. Raimundus de Cervaria. Raimundus Gaucerandi de Pinos. Guilielmus Raimundi senescalcus. Guilielmus de Anglerola. Guilielmus de Podio Viri-

1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996

sine compositione, c. est permissum, c. comisum fuerit remissa, c. que quocumque modo tenuerint vel habuerint, c. ipsis, c. sin, b. retentione aquirantur et aplicentur, c. hec, c. ubis, b. Hec tamen omnia, c. derogetur, c.

En c: Data Ylerde, XII kalendas aprilis anno Domini M.CC.X. per manus F[errarii] notarii domini regis. / Testes G. vicecomes Cardone, Gaufredus de Rocabertin, G. de Cervaria, G. [R.] senescalcus, G. de Anglarola, G. de Petra alta, G. de Podio Viridi, M. de Luisia, A. de Alascun, S. de Antilione, Blascus Romeus, G. de Cerviano, Arnaldus de Faxano, A. de Palaciolo, Ugo de Cerviano, R. Fulconis de Cardone, R. de Montecatano, R. de Cervaria, R. Gauzerandus de Pinos. /[signo] Ego R. Dei gratia Terrachonensis archiepiscopus confirmo.
1997 1998 1999

Falta en D. et abbatis Sancti Johannis, D. Falta en D.

1202

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

di. Guillelmus de Cerviano. Artallus de Fuxano2000. Arnallus de Palaciolo. Ugo de Cerviano. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hec scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixo.

1211 marzo, 21. Lleida

1137

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce no tener derecho a percibir questias, forcias, exacciones ni demandas sobre los hombres, honores y mansos del obispado de Zaragoza, confirma todos sus privilegios y promete de forma expresa al obispo Ramn (de Castrocol) no exigir ninguna questia, forcia o demanda por causa alguna, incluida la conquista de tierras musulmanas2001. B. Copia, ALS, Cartulario Pequeo, fols. 124, doc. 507. C. Copia, ALS, Cartulario Grande, fols. 45b, doc. 45. a. Ed. CSSZ, II, n. 840, p. 508. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 97. (a) Dominus Petrus rex concessit quod in honoribus, mansis, hominibus ecclesiarum monasteriorum vel locorum religiosorum totius episcopatus nullam vim, petitionem vel talliam imponet et confirmans privilegia predecessorum suorum, premissa fides sive interpositione promittit. In Dei nomine. Notum sit cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, nobilium precedecessorum nostrorum exempla sequentes et preterita in melius emendare volentes, fatemur et recognoscimus quod in honoribus, mansis seu hominibus ecclesiarum monasteriorum vel locorum religiosorum totius Cesaraugustani episcopatus nullam questiam ex occasionem2002 vel fortiam nullamque demandam seu ademprivium habemus vel habere debemus aliquo iure vel aliqua ratione. Ut vero ipsarum ecclesiarum ac monasteriorum seu domorum religiosorum honores, mansi sive homines magis tuti ac securi perpetuo habeantur, volentes et confirmantes omnia privilegia et iura a nobis vel antecessoribus nostris vel a quibuscumque aliis ecclesie Cesaraugustane ac monasteriis et domibus religiosis Cesaraugustane diocesis concessa suam habere perpetuo firmitatem cum hac presenti pagina inviolabiliter duratura, nobis et successoribus nostris legem imponentes, ad honorem Dei sancteque matris Ecclesie, ob remedium anime nostre et parentum nostrorum promitimus et damus vobis bona fide domino R[aimundo] Cesaraugustano episcopo ceterisque prelatis personisque omnibus ecclesiasticis in episcopatu vestro constitutis quod nos unquam in honoribus, mansis sive hominibus vestris vel ecclesiarum, monasteriorum, locorum religiosorum quibus divina

2000 2001

Artallus en c. Puede ser tanto Arnau como Artal.

Sobre la relacin entre el bovaje de 11 de marzo de 1211 y los privilegios reales concedidos diez das despus a la Iglesia catalano-aragonesa, as como sobre sus consecuencias para las relaciones entre la monarqua y la Iglesia, vase ENGELS, Privilegios de Pedro el Catlico, pp. 36-37; ORT, Renda i fiscalitat, p. 579; y ORT, La primera articulacin, pp. 982983.
2002

exactionem?

1203

Martn Alvira Cabrer

providente gratia preestis nullam questiam, nullam fortiam seu demandam vel ademprivium aliquatenus faciemus, nec aliqua de causa Yspanie expugnande vel subiugande vel alia quacumque occasione exigemus seu requiremus. Datum Ylerde, XII kalendas aprilis. Testes: G[ uillelmus ] vicecomes Cardonensis. Gaufredus de Rocabertini 2003. G[uillelmus] de Cervaria. G[uillelmus] R[aimundi] senescalcus. G[uillelmus] de Anglarola. G[uillelmus] de Petra Alta. G[uillelmus] de Podio viridi. M[ichael] de Lusia. A[rnaldus] de Alascun. S[ancius] de Antillon. Blascus Romeu. G[uillelmus] de Cerviano. Arnaldus de Fuxano. A[ rnaldus ] de Palaciolo. Ugo de Cerviano. R[aimundus] Fulconis de Cardona. R[aimundus] de Montecatano. R[aimundus] de Cervaria. R[aimundus] Gauzerandus de Pinos. [Signo] Ego R[aimundus], Dei gratia Terrachonensis archiepiscopus, confirmo.

1211 marzo, 21. Lleida

1138

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce no tener derecho a percibir questias, forcias, exacciones ni demandas sobre los hombres, honores y mansos del obispado de Tarragona, confirma todos sus privilegios y promete de forma expresa al arzobispo Ramon (de Rocabert) no exigir ninguna questia, forcia o demanda por causa alguna, incluida la conquista de tierras musulmanas. [B]. Traslado de A de 1281. C. Traslado de B de 21 febrero 1292, AHN, Clero, Poblet, carp. 2.103, n. 7. D. Traslado de 26 enero 1351, AHN, Clero, Catedral de Tarragona, carp. 2.877, n. 1, 5. E. Traslado de 7 junio 1356, AHT, Pergamins municipals, cal. 1, n. 3, 3. F. Traslado de 18 diciembre 1398, AHT, Pergamins municipals, cal. 1, n. 4 [Reg. AM Tarragona, Inventario de 1683]. G. Copia ss. XVII-XVIII de C, AHN, Cd. 1226-B: Privilegia Regia de Poblet, n. 57, pp. 85-87. F. Copia s. XVIII , AHN, Cd. 1244-B: Privilegia Regia de Poblet, n. 57, pp. 105-106. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 1385-B: Especulo de Poblet, n. 57, p. 7. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 380 (de C). Cit.: FONT RIUS, Cartas, I, p. 727 (data 1210)2004. MORELL I BAGET, J., Fiscalitat i finances de dues viles del Camp de Tarragona: Reus i Valls durant els segles XIV i XV, Tesis doctoral indita, Univ. de Barcelona, 1998, s.p. FONT RIUS, Franquezas, pp. 126 y 128. ORT, La primera articulacin, p. 982, n. 53. SMITH, Innocent III, p. 97. (C) 2005In Christi nomine. Sit notum cunctis quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, nobilium predecessorum nostrum exempla

2003 2004 2005

Rocabertim, a. Citando tambin esta referencia, AHT, cal. 1, n. 12 (data 1210).

Frmulas del traslado: Hoc est translatum fideliter sumptum auctoritatem Domini Bernardi de Quadris Officialis Venerab[ilis] Patris et Domini Bernardi Dei gratia Archiepiscopo Tarragonensi a quodam Privilegio Domini Petri Dei gratia quondam Regis Aragonum sigillo plumbeo pendenti, cuius Privilegii tenor talis et.

1204

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

sequentes et preterita in melius emendare volentes, fatemur et recognoscimus quod in honoribus, mansis seu hominibus Tarracone Ecclesie et ecclesiarum ac monasterium vel locorum religiosorum totius episcopatus eiusdem nullam questiam, nullam exactionem sive forciam nullamque demandam seu ademprivium habemus vel habere debemus aliquo jure, aliquo casu, aliqua occasione vel ratione vel causa. Ut autem ipsius Tarracone ecclesie ac ecclesiarum vel monasterium seu domorum religiosorum diocesis sue honores, mansi sive homines magis tuti et securi, perpetuo habeantur, volentes et confirmantes omnia privilegia et iura a nobis vel antecessoribus nostris ecclesie Tarraconensis et ecclesiasticis ac monasteriis et domibus religiosis sui episcopatus concessa suam habere perpetuo firmitatem, et cum hac presente pagina inviolabiliter duratura, nobis et successoribus nostris legem perpetuo imponentes, ad honorem Dei et sante matris Ecclesie, et ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, damus et promittimus bona fide vobis dilecto nostro Raymundo de Rocabertino venerabili archiepiscopo et preposito ceterisque prelatis et Ecclesie ac conventus Tarraconensis et universis personis ecclesiasticis, ecclesiarum, monasterium locorumque religiosorum quibus divina ex missione pre[e]stis quod nullam questia, nulla exactionem, nullam forciam nullamque demandam seu ademprivium in vestris honoribus, mansis sive hominibus faciemus ullo modo, nulla aliqua causa, etiam Hispanie expugnande aut subjuganda, vel ali quacumque occasione vel ratione exigeremus vel requisiremus vel ab aliquo exigi vel requiri faciemus vel permitemus. Datum Ilerda, .XII. kalendas Aprilis, per manum Ferrarii notarii nostri, anno Dominice Incarnationis .M..CC.. decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [1. Col.] Testis huius rei sunt: Guillelmus vicecomes Cardone. Gaufredus de Rocabertino. Guillelmus de Cervaria. Guillelmus Raymundi senescalcus. Raymundus Fulconis de Cardona. Raymundus de Montecatano. Raymundus de Cervaria junior. Signum Guillelmi Durforti. Michael de Lusia. Arnaldus de Alascuno. Sancius de Antilione. Blascus Romei. Guillelmus de Alcalano. Sig[signo]num Petri Barchinonensis episcopi. Guillelmo Ausone episcopo. [ Signo ] Petrus Abbas Sancti Joannis. Sig[signo]num Guillelmus de Anglesola. Guillelmus de Petra alta. Guillelmus de Podio Viridi. Guillelmus de Cerviano. Guillelmus de Guardia. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, [signo] per cuius manum hoc carta fuit data Ilerda die et anno prefixis. Sig[signo]num Petri de Blandis Notarii domini Regis, qui supradicta mandato eius scribi fecit loco, die et anno quibus supra2006.

2006 Frmulas del traslado: Ego Bernardus de Quadris Officialis predictus cuius auctoritate presens translatum de vero originali fuit sumptum huicque translato authoritatem prestans suscribo. / Ego Michel Boterii, publicus Notarius Tarraconensis, hoc translatum scribi feci, et cum originali comprobari subscribo. Ego Bernardus de Tracia hoc translatu mandato Michelis Boterii Tarraconensis Notarii III Idus Martii fideliter translavi, anno Domini M.CC.LXXX. primo. / Ego fr[ater] Bernardus de Ulmo, Monachus Populeti, hoc translatum fideliter translatavi de verbo ad verbum IX. Kalendas Martii anno Domini M.CC. Nonagesimo primo cum supraposito in XI. linea ubi dicitur vel ratione.

1205

Martn Alvira Cabrer

1211 marzo, 21. Lleida

1139

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce no tener derecho a percibir questias, forcias, exacciones ni demandas sobre los hombres, honores y mansos del obispado de Osona, confirma todos sus privilegios y promete de forma expresa al obispo Guillem (de Tavartet) no exigir ninguna questia, forcia o demanda por causa alguna, incluida la conquista de tierras musulmanas. A. Original deteriorado segn ENGELS por haberse quemado en 1936, ACV, Privilegis reials, cal. 9, n. 6. B. ACV, Privilegis reials, lib. IV/9-1. C. AM Vic, Privilegis, XIX, fols. 197-198. D. Traslado de 5 enero 1255, ACV, cal. 9, Pergs. del obispo Guillem de Tavertet. E. Traslado de 1265, ACV, Privilegis reials, n. 6 bis. F. Traslado de 1267, ACV, Privilegis reials, n. 6 tercio. a. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, pp. 21-22. b. Cit., comentarios y ed. fragmentaria ENGELS, Privilegios de Pedro el Catlico, pp. 33 y ss. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 376 (de A). Cit.: BISSON, The Origins of the Corts of Catalonia, p. 150. ORT, La primera articulacin, p. 982, n. 53. SMITH, Innocent III, p. 97. (A) [In Dei nomine. Nos] Petrus, Dei gratia Rex Aragonum, Comes Barchinone, nobilium predecessorum nostrorum exempla sequentes, et preterita in melius emendare volentes, fatemur et recognoscimus quod in hono[ribus, / ecclesiis seu] hominibus ecclesiarum ac monasteriorum vel locorum religiosorum tocius Ausonensis episcopatus nullam questiam, nullam exaccionem vel forciam nullamque demandam seu ademprivum / [habemus vel] habere debemus aliquo iure vel aliqua racione. Ut vero ipsarum ecclesiarum ac monasteriorum seu domorum Religiosorum, honores, mansi sive homines magis tuti et securi / [perpetuo habe]antur, volentes et confirmantes omnia privilegia et jura a nobis vel antecessoribus nostris vel a quibucumque aliis ecclesie Ausonensi ac monasteriis et domibus religiosis / [Ausonensis] diocesis concessa suam habere perpetuo firmitatem, cum hac presenti pagina inviolabiliter duratura, nobis et successoribus nostris legem imponentes, ad honorem Dei Sancteque matris / [Ecclesie], et ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, promitimus bona fide et damus vobis domino G[uillelmo] Ausonensi episcopo ceterisque prelatis personisque omnibus ecclesiasticis in episcopatu vestro / [constitutis], quod nos unquam in honoribus, mansis sive hominibus vestris vel ecclesiorum, monasteriorum locorumque Religiosorum quibus divina permittente gracia preestis nullam questiam, nullam forciam / seu demandam vel ademprivum aliquatenus faciemus nec aliquid causa Yspanie expugnande vel subjugande vel alia quacumque occasione exigemus seu requiremus. Datum Ylerde, / .XII. kalendas aprilis anno Domini M.CC. decimo, per manus Ferrarii domini Regis notarii. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et Comitis Barchinone2007.

2007

Autgrafo.

1206

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

[Signo] Ego Raimundus, Dei gratia Terachonensis archiepiscopus, confirmo2008. Bernardus abbas [signo]2009. Signum Berengarii Hilerdensis episcopi. Sig[signo]num Guillelmi Durfortis2010. Petrus ABBAS [SANCTI JOHANNIS]2011 [signo]. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Guillelmus vicecomes Cardone. Gaufridus vicecomes de Rocabertino. A. de Palaciolo2012. G[uillelmus] de Cervaria. Ugo de Cerviano2013. [2. Col.] Michael de Lusia. A[rnaldus] de Alascuno. Sancius de Antilone. Blascus Romei. [3. Col.] R[aimundus] Fulchonis de Cardona. Raimundus de Montecatano. Raimundus de Cervaria. R[aimundus] Gaucerandi de Pinos. [4. Col.] G[uillelmus] R[aimundi] S[enescalcus]. G[uillelmus] de [Anglerola]. Artallus de Foxano2014. G[uillelmus] [de Petra alta]. G[uillelmus] de [Podioviridi.] Ego Ferrarius, notarius [domini regis, hoc] scribi feci [mandato] ipsius loco, die et anno prefixo.

1211 marzo, 21. Lleida

1140

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce no tener derecho a percibir questias, forcias, exacciones ni demandas sobre los hombres, honores y mansos del obispado de Girona, confirma todos sus privilegios y promete de forma expresa al obispo Arnau (de Creixell) no exigir ninguna questia, forcia o demanda por causa alguna, incluida la conquista de tierras musulmanas, devolvindole tambin 6.500 s. injustamente tomados por los bailes reales. [A]. Original con sello. B. Copia s. XIII, ADG, Cartulari de Rbriques Vermelles del Bisbe de Girona , n. 66, fol. 91r-v2015. C. Traslado de 8 marzo 1368 con descripcin del sello, ADG, Pergamins de la Mitra, cal. 6, n. 82. D. Copia s. XIV, ADG, Cartoral de Carlemany, n. 399, p. 36b. E. Reg. y transcripcin de B, ADG, Rbriques Vermelles, n. 66.

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Autgrafo. Autgrafo. Autgrafo. Roto. D. D. D.

Instrumentum qualiter dominus rex Aragonie exemit et penitus liberavit homines ecclesiarum ab omni exaccione, questia et servitute.

1207

Martn Alvira Cabrer

a. Cit., comentarios y ed. fragmentaria, ENGELS, Privilegios de Pedro el Catlico, pp. 33 y ss. b. Ed. de D, MARQUS, Cartoral, dit de Carlemany, II, n. 399, pp. 593-594. c. Ed. fragmentaria SMITH, Innocent III, p. 97, n. 107. Reg.: ADG, B 523 (de D). MARQUS, Pergamins de la Mitra, n. 92, p. 20 (de B). IBARRA, Estudio, I, n. 379 (del Arch. Catedral Gerona, sin datos). Cit.: ES, XLIV (1826), p. 6. MONSALVATJE, Coleccin diplomtica del condado de Besal, XII, n. DCLXVII, p. 80 (cit. antiguo Arch. de la Delegacin de Hacienda de Gerona, dice 6.500 s. y data 1210). BOTET, Cartoral de Carles Many, n. 523, p. 483 (data 1210). S ALRACH , Disputes i compromisos, pp. 945-946 (y comentarios). ORT, La primera articulacin, p. 982, n. 53. SMITH, Innocent III, pp. 65 y 97 (y comentarios). (b) In Dei nomine. Nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum, comes Barchinone, nobilium predecessorum nostrorum exempla sequentes et preterea in melius emendare volentes, fatemur et recognoscimus quod in honoribus, mansis seu hominibus ecclesiarum ac monasterium vel locorum religiosorum totius Gerundensis episcopatus nullam questiam, nullam exactionem vel forciam nullamque demandam seu adempramentum habemus vel habere debemus aliquo iure vel aliqua ratione. Ut vero honores, mansi sive homines magis [tuti] ac securi perpetuo habeantur, volentes et confirmantes omnia privilegia et iura a nobis vel antecessoribus nostris vel a quibuscumque aliis ecclesie Gerundensi ac monasteriis et domibus religiosi Gerundensis dioecesis concessa suam habere perpetuo firmitatem, cum hac presenti pagina inviolabiliter duratura, nobis et successoribus nostris legem imponentes, ad honorem Dei sancteque matris Ecclesie et ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, promittimus bona fide et damus vobis domino A[rnallo] Gerundensi episcopo ceterisque prelatis et personis omnibus ecclesiasticis in episcopatu vestro constitutis quod nos nunquam in honoribus, mansis sive hominibus vestris vel ecclesiarum, monasteriorum locorumque religiosorum quibus divina permittente gratia preestis nullam questiam, nullam forciam seu demandam vel adempramentum aliquatenus faciemus nec aliquid causa instante expugnande vel subiugande [Yspania] vel alia quacumque occasione exigemus sive requiremus. Reddimus etiam et restituimus et in presenti vobis A[rnallo] Gerundensi episcopo prenominato illis .VI. milia .D. solidos barchinonenses quos nobis et baiulis nostris ad omnibus monasteriis vestri episcopatus iniuste et violenter extorseramus, pro qua violencia Gerundensis episcopatus fuerat excomunicatus, et quidquid amplius probare poteritis ab eisdem fuisse extortum promittimus et firma stipulatione vobis restituere totum. Datum Ilerde, .XII. kalendas aprilis anno Domini .MCCX., per manum Ferrarii notarii. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum, comitis Barchinonensis. [Signo] Ego Raimundus, Dei gratia Terragonensis archiepiscopus, confirmo. Guilielmus Ausonensis episcopus [signo]. Sig[signo]num Petri Barchinonensis episcopi. Ego Gombaldus Dertusensis episcopus. Petrus abbas Sancti Iohannis. Sig[signo]num Guilielmus Durfortis. Testes huius rei sunt: Guilielmus vicecomes Cardone. Gaufridus vicecomes de Rocabertino. Guilielmus de Cervaria. Michaelis de Lusia. Guilielmus Raimundi senescal. Guilielmus de Anglesola. Guilielmus de Petra Alta. Guilielmus de Podio

1208

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Viridi. Guilielmus de Cerviano. Ato2016 de Fuxano. Arnallus de Palacio. Ugo de Cerviano. Arnallus de Alascuno. Sancius de Antilone. Blascus Romei. Raimundus Fulconis de Cardona. Raimundus de Montecatano. Raimundus de Cervaria. Raimundus Gaucerandi de Pinos2017.

1211 marzo, 21. Lleida

1141

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce no tener derecho a percibir questias, forcias, exacciones ni demandas sobre los hombres, honores y mansos del obispado de Urgell, confirma todos sus privilegios y promete de forma expresa al obispo Pere (de Puigverd) no exigir ninguna questia, forcia o demanda por causa alguna, incluida la conquista de tierras musulmanas. [A]. A-A. B-C. a. b. c. d. ACSU, Privilegios reales, n. 1. BC, Fondo Carles i Toldr, 10-III-IV, n. 10.3962018. Copias notariales de 1312 y 1337, s.n (vol. 2, n. 1.031 segn a). Ed. de A, BAUDON DE MONY, Relations, II, n. 36, pp. 68-69. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, p. 22. Cit., comentarios y ed. fragmentaria ENGELS, Privilegios de Pedro el Catlico, pp. 33 y ss. Ed. de a, C. BARAUT, Cartulari de la Vall dAndorra (segles IX-XIII), 2 vols., Andorra, Concelleria dEducaci i Cultura del Govern dAndorra, 19881990, II, n. 104, pp. 262-263.

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 377 (de a). Cit.: ENGELS, Privilegios de Pedro el Catlico, p. 33. ORT, La primera articulacin, p. 982, n. 53. SMITH, Innocent III, p. 97. (A-A) In Dei nomine. Nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum, comes Barchinone, nobilium predecessorum nostrorum exempla sequentes et preterita in melius emendare volentes, fatemur et recognoscimus quod in honoribus, ecclesiis seu hominibus Urgellensis ecclesie et ecclesiarum suarum nullam questiam, nullam exaccionem vel forciam nullamque demandam / seu ademprivum habemus vel habere debemus aliquo iure vel aliqua racione. Ut vero ipsius Urgellensis ecclesie honores, mansi sive homines magis tuti et securi perpetuo habeantur, volentes et confirmantes omnia privilegia et iura a nobis vel antecessoribus nostris dicta ecclesia Urgellensi vel suis sufraganeis concessa suam habere perpetuo / firmitatem, cum hac presenti pagina inviolabiliter duratura nobis et successoribus nostris legem imponentes, ad honorem Dei sancteque matris Ecclesie et ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, promitimus bona fide et damus vobis domino P[etro], Urgellensi episcopo, ceterisque prelatis personisque omnibus ecclesiasticis vestris quod nos unquam in honoribus, / mansis sive ecclesiis quibus divina permittente gracia preestis nullam questiam, nullam forciam seu demandam vel ademprivum aliquatenus faciemus nec aliquid causa Yspanie expugnande vel subjugande et

2016 2017 2018

Artallus? Falta la clusula notarial en el ms., b. Puede tratarse del original perdido en el ACSU o de una copia coetnea.

1209

Martn Alvira Cabrer

alia quacumque occasione exigemus seu requiremus. Datum Ylerde, .XII. kalendas aprilis anno Domini .M..CC..X.., per manum Ferrarii domini / Regis notarii. [1. Col.] Testes huius rei sunt: [Guillelmus vice]comes Cardone. Gaufridus de Rocha[bertino]. G[uillelmus]2019 de Cervaria. [2. Col.] Michael de Lusia. A[rnaldus] de Alascuno2020. Sancius de Antilone. Blascus Romei. [3. Col.] R[aimundus] Fulconis. R[aimundus] de Montecatano. R[aimundus] de Cervaria. Gaucerandus2021 de Pinos. [ 4. Col .] G[ uillelmus ] R[ aimundi ] Senescalcus. G[ uillelmus ] de Anglerola. G[uillelmus] de Petra alta. G[uillelmus] de Podio viridi. Sigum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. [Signo] R[aimundus], Dei gratia Tarrachonensis archiepiscopus, qui hoc laudo. / Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scripsi fecit mandato ipsius loco, die et anno prefixo.

1211 marzo, 21. Lleida

1142

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce no tener derecho a percibir questias, forcias, exacciones ni demandas sobre los hombres, honores y mansos del obispado de Lleida, confirma todos sus privilegios y promete de forma expresa al obispo Berenguer dErill no exigir ninguna questia, forcia o demanda por causa alguna, incluida la conquista de tierras musulmanas. A. Original en mal estado, con rotos e ilegible en toda la franja superior, ACL, carp. 21 (Docs. Reales), n. 30 (Perg. R-943). [B]. Traslado de 15 marzo 1323. C. Traslado de 1358 de B, ACL, carp. 21 (Docs. Reales), n. 25 (Perg. R-942). Reg.: CASTILLN CORTADA, F., Catlogo del Archivo de la Catedral de Lleida. Fondos de Roda de Isbena, Aragonia Sacra, IX (1994), pp. 133-192, esp. p. 179. (A) [In Christi nomine. Sit notum cunctis quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, Nobilium Predecessorum nostrorum exempla sequentes et preterita in melius emendare volentes, fatemur et recognoscimus quod in honoribus, mansis seu hominibus Ilerdensis ecclesie et ecclesiarum ac Monasterium vel locorum Religiosorum tocius Episcopatus eiusdem nullam questiam, nullam exactionem sive forciam nullamque demandam seu ademprivium] / habemus vel ha[bere debemus aliquo jure, aliquo casu, aliqua occasione vel ratione vel causa. Ut autem ipsius Ilerdensis ecclesie ac ecclesiarum et Monasterium] / seu domorum religio[sorum diocesis sive honores, mansi sive homines] magis tuti et securi perpetuo [habeantur, volentes et confirmantes omnia] / privilegia et iura a nobis vel antecessoribus nostris ecclesie Ilerdensis et ecclesiis ac monasteriis et domibus

2019 2020 2021

B, d. Alascurio, d. Raimundus Gaucerandi.

1210

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Religiosis sui Episcopatus concessa suam / habere perpetuo firmitatem, et cum hac presente pagina inviolabiliter duratura, nobis et successoribus nostris legem perpetuo imponentes, ad ho/norem Dei et sancte matris Ecclesie, et ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, damus et promittimus bona fide vobis Dilecto nostro / B[erengario] de Eryll venerabili Episcopo et priori ceterisque prelatis et ecclesie ac conventus Ilerdensis et universis personis ecclesiasticis, ecclesiarum, Monasteriorum, locorumque Religiosorum quibus divina promissione pre[e]stis quod nullam questiam, nullam exactionem, nullam forciam nullamque demandam seu ademprivium in vestris honoribus, mansis sive hominibus faciemus ullo modo nec aliquid causa etiam Hispanie expugnande aut subiugande / vel alia quacumque occasione vel ratione exigeremus vel requisiremus vel ab aliquo exigi aut requiri aliquatenus vel promittimus. Datum Ylerde, .XII. / kalendas Aprilis, per manum Ferrarii Notarii Nostri, Anno Dominice Incarnationis .M..CC.. decimo. Sigum [ signo ] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis 2022 Barchinone. Sig[signo]num Petri Barchinonensis episcopi. / [Signo] Ego R[aimundus], Dei gratia Tarrachonensis archiepiscopus. / S[signo]num Guillelmi Durfortis. Guyllelmus Ausonensis Episcopus [signo] / PETRUS2023 Abbas Santi Johannis s[signo]num. / [1. Col.] Testes huius rei sunt: Guyllelmus vicecomes Cardone. Gaufridus vicecomes de Rocabertino. Guyllelmus de Cervaria. Guyllelmus Raimundi Senescalcus. [2. Col.] R[aimundus] Fulconis de Cardona, confirmo. R[aimundus] de Monthecatano. R[aimundus] Gaucerandi de Pinos. R[aimundus] de Cervaria junior. [3. Col.] Michael de Lusia. A[rnaldus] de Alascuno. Sancius de Antilone. Blascus Romey. Guillelmus de Alcalano. [4. Col.] Guyllelmus de Anglerola. Guyllelmus de Petra Alta. Guyllelmus de Podio viridi. Guyllelmus de Cerviano. Guyllelmus de Guardia. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1211 marzo, 21. Lleida

1143

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce no tener derecho a percibir questias, forcias, exacciones ni demandas sobre los hombres, honores y mansos del monasterio de Santa Maria de Ripoll y de sus iglesias, confirma todos sus privilegios y promete de forma expresa al abad Bernat no exigir ninguna questia, forcia o demanda por causa alguna, incluida la conquista de tierras musulmanas. A-B. Original o copia contempornea del doc. que haba en Ripoll, AES, Gualter, n. 25. a. Ex archivo monasterii Rivipullensis , pub. M ARCA , Marca Hispanica , ap. n. CCCCXCVIII, p. 1.499, col. 1.399 (data 1210).

2022 2023

Comes, tachado y sobrescrito Comitis. Anagrama.

1211

Martn Alvira Cabrer

b.

Ed. BACH, Documents del Priorat de Gualter, n. 29, p. 249 (data 1210).

Noticia s. XVIII, RAH, Col. Abad y Lasierra, IV, Anales de la Iglesia de Roda, s.p. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 378 (de a). Cit.: ES, XLVII (1850), p. 18. (b) [In Dei nomine]. Nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum, comes Barchinonensis, nobilium predecessorum nostrorum exempla sequentes et preterea in melius emendare volentes, fatemur et recognoscimus quod in honoribus universis seu hominibus Rivipollensis [monasterii et prioratum] suorum et ecclesiarum suarum nullam questiam, nullam exactionem vel forciam nullamque demandam seu ademprivium habemus vel habere debemus aliquo jure vel aliqua ratione. Ut vero ipsius monasterii Rivipollensis [et omnium prioratum et ecclesiarum eius], honores, mansi sive homines magis tuti et securi perpetuo habeantur, volentes et confirmantes omnia privilegia et jura a nobis vel antecessoribus nostris dicto Rivipollensi monasterio vel suis sufraganeis ecclesiis concessa fuerunt habentes perpetuo firmitatem, cum hac presenti pagina inviolabiliter duratura, nobis et successoribus nostris legem imponentes, ad honorem Dei sancteque matris Ecclesie, et ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, promittimus bona fide et damus vobis domino B[ernardo] Rivipollensia2024 abbati ceterisque prelatis personisque omnibus ecclesiasticis tuis in diversis artibus constitutis quod nos unquam in honoribus, mansis et hominibus vestris vel ecclesiarum sive monasteriorum tuorum quibus divina preveniente gratia prestis nullam vim faciam2025 seu demandam vel ademprivium ab actenus faciamus nec aliquid causa Yspania expugnande vel subjugande quacumque ocasione exigemus seu retinemus. Datum Ilerde, .XII. kalendas aprilis anno Domini .M..CC.. decimo, per manus Ferrarii domini regis notarii. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Ego R[aimundus], Dei gratia Terrachonensis archiepiscopus, confirmo. Guillelmus Ausonensis episcopus, qui hoc firmo, salvo jure Vicensis episcopi et ecclesie [signo]. Petrus [monograma] abbas Sancti Johannis sig[signo]num. Testes huius rei sunt: G[uillelmus] vicecomes Cardone. Gaufredus vicecomes de Rocabertino. G[uillelmus] de Cervaria. Michael de Lusia2026. A[rnallus] de Alascuno2027. Sancius de Antilone2028. Blascus Romei. R[aimundus] Fulchonis de Cardona. R[aimundus] de Montecatano. R[aimundus] de Cervaria. R[aimundus] Gaucerandi de Pinos. G[uillelmus] R[aimundi] Senescalcus. G[uillelmus] de Anglerola. G[uillelmus] de Petra alta. G[uillelmus] de Podioviridi. G[uillelmus] de Cerviano. Artallus de Foxano. A[rnallus] de Palaciolo. Ugo de Cerviano2029.

2024 2025 2026 2027 2028 2029

Rivipollensis. forciam? Bifra, b. Alascuto, b. Actilone, b. Cervaria, b. Guillelmus de Cerviano, a..

1212

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

[Signo] Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis. Arnallus de Mercatelli, qui hoc scripsi mandato Ferrarii domini regis notarii loco, die et anno [signo] quo supra.

1211 marzo, 21. Lleida

1144

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce no tener derecho a percibir questias, forcias, exacciones ni demandas sobre los hombres, honores y mansos del monasterio de Sant Joan de Ripoll (de les Abadesses) y de sus iglesias, confirma todos sus privilegios y promete de forma expresa al abad Pere (de Soler) no exigir ninguna questia, forcia o demanda por causa alguna, incluida la conquista de tierras musulmanas. A. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 385. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fol. 380. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLI. Noticia med. s. XV, AMSJA, Llibre de Privilegis o Llibre de Canalars de labat Miquel Isalguer, fol. 5, 1 (trad. cat. J. Masdeu i Costa)2030. Noticia s. XVIII, AMSJA, Jaime de ASPRER, Memorial de las noticias recullidas en los pergamins y antichs manuscrits de est arxiu, 1702 (no conservado en el AMSJA). Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 21. IBARRA, Estudio, I, n. 375 (de A). Cit.: P ARASSOLS , San Juan de las Abadesas , p. 74 (data 1210). M ONSALVATJE , Coleccin diplomtica del condado de Besal, XII, n. DCLXV, p. 79 (data 1210). BISSON, FA, I, p. 138. ORT, La primera articulacin, p. 982, n. 53. SMITH, Innocent III, p. 97. (A) In Dei nomine. Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis, Comes Barchinonensis, nobilium predecessorum nostrorum exemple sequentes et preterita in melius emendare volentas, fa/temur et recognoscimus quod in honoribus, mansis seu hominibus Monasterii Sancti Johannis Rivipollensis et ecclesiarum suarum nullam exactio/nem vel forciam nullamque demandam seu ademprivum habemus vel habere debemus aliquo iure vel aliqua ratione. Ut vero ipsius Monasterii ac ecclesiarum / suarum, honores, mansi seu homines magis tuti ac securi perpetuo habeantur, volentes et confirmantes omnia privilegia et iura / a nobis vel antecessoribus nostris vel quibuscumque aliis Monasterio Sancti Johannis Rivipollensi et ecclesiis suis concessa suam habere perpetuo firmi/tatem, cum hac presenti pagina inviolabiliter duratura, nobis et successoribus nostris legem imponentes, ad honorem Dei Sancteque Matris Ecclesie, et ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, promittimus bona fide et damus vobis domini P[etri] Sancti Johannis Rivi-

2030 Petrus Rex Aragonum confirmans omnia privilegia per eius predecessores monasterio Sancti Iohannis concessa, fatetur et recognoscitur quod ipse nec eius successores habent in honoribus, mansis et hominibus monasterii Sancti Iohannis et eclesi[asti]ciis suarum nullam exaccionem vel forciam nullamque demandam seu ademprivimentum et super huius pars predeccessoribus legem imponit ne ratione seu ex causa Yspanie expugnande vel subiugande aut alia quacumque occasione non pectam, questiam, forciam, demandam aut adimprivimentus XII kalendas aprilis anno incarnationis M.CCX.

1213

Martn Alvira Cabrer

pollensis abbati vestrisque clericis quod nos unquam in hono/ribus, mansis seu hominibus vestris vel ecclesiarum vestrarum quibus divina promittente gratia preestis nullam questiam, nullam forciam seu deman/dam vel ademprivum faciemus nec aliquid causa Yspanie expugnande vel subiugande vel alia quacumque occasione exigemus seu / requiremus. Datum Ylerde, XII kalendas aprilis, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Petro de Madrigera sacerdote, sub anno Dominice In/carnacionis M..CC..X.. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [Signo] Ego R[aimundus], Terrachonensis Archiepiscopus, confirmo2031. Sig[ signo ]num Petri Barchinonensis Episcopi 2032. Sig[ signo ]num Berengarii Hilerdensis Episcopi2033. Bernardus abbas [signo]2034. Signum Guillemi Durfortis2035. Testes huius rei sunt: [1. Col.] G[uillelmus] Vicecomes Cardone. Gaufridus vicecomes de Rocabertino. G[uillelmus] de Cervaria. [2. Col.] Michael de Lusia. A[rnaldus] de Alascuno. Sancius de Antilone. Blascus Romei. [3. Col.] R[aimundus] Fulconis de Cardona. R[aimundus] de Montecatano. R[aimundus] de Cervaria. R[aimundus] Gaucerandi de Pinos. [4. Col.] G[uillelmus] de Cerviano. Artaldus de Fuxano. G[uillelmus] de Anglesola. A[rnaldus] de Palatiolo. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2036.

1211 marzo, 21. Lleida

1145

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al arzobispo de Tarragona parte de los diezmos de Sarral. Cit.: BLANCH, Arxiepiscopologi, I, cap. XXII, p. 129 (data 1210). MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 541 (data 1210). MIRET, Itinerario, III, p. 511 (data 1210).

2031 2032 2033 2034 2035 2036

Nota de IBARRA: (autgrafa). Nota de IBARRA: (autgrafo). Nota de IBARRA: (autgrafa). Nota de IBARRA: (autgrafa). Nota de IBARRA: (autgrafa).

Nota de IBARRA: Suscripcin real y notarial de Ferrer, lo dems de otra letra de Pedro de Madriguera.

1214

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1211 marzo, 22. Lleida

1146

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce no tener derecho a percibir questias, forcias, exacciones ni demandas sobre los hombres, honores y mansos del obispado de Barcelona, confirma todos sus privilegios y promete de forma expresa al obispo Pere (de Sirac) no exigir ninguna questia, forcia o demanda por causa alguna, incluida la conquista de tierras musulmanas. B. Copia primera mitad s. 193r.
XIII,

ACB, Liber Antiquitatum, I, n. 521, fol. 192v-

Reg.: M AS, Notes historiques , IX, n. 2.451 (dice n. 4.451), pp. 168-169 (data 1210). IBARRA, Estudio, I, n. 382 (de B). Cit.: ORT, La primera articulacin, p. 982, n. 53. BENITO, Senyoria, p. 422. SMITH, Innocent III, p. 97. In Dei nomine. Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, nobilium predecessorum nostrorum exempla sequentes et preterita in melius emendare volentes, fatemur et recognoscimus quod in honoribus, mansis seu hominibus ecclesiarum ac monasteriorum vel locorum religiosorum totius Barchinonensis episcopatus nullam questiam, nullam exaccionem vel forciam, nullam demandam seu ademprivum habemus vel habere debemus aliquo iure vel aliqua ratione. Ut vero ipsarum ecclesiarum ac monasteriorum seu domorum religiosarum honores, mansi sive homines magis tuti ac securi perpetuo habeantur, volentes et confirmantes omnia privilegia et iura a nobis vel antecessoribus nostris vel a quibuscumque aliis ecclesie Barchinonensi ac monasteriis et domibus religiosis Barchinonensis diocesis concessa suam habere perpetuo firmitatem, cum hac presenti pagina inviolabiliter duratura, nobis et successoribus nostris legem imponentes, ad honorem Dei et Sancteque Matris Ecclesie, et ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, promittimus bona fide et damus vobis domino P[etro] Barchinone episcopo ceterisque prelatis personisque omnibus ecclesiasticis in episcopatu vestro constitutis quod nos unquam in honoribus, mansis sive hominibus vestris vel ecclesiarum, monasterium locorumque religiosorum quibus divina permitente gratia prestis nullam questiam, nullam forciam seu demandam vel ademprivum aliquatenus faciemus nec aliquid causa Yspanie expugnande vel subiugande vel alia quacumque occasione exigemus seu requiremus. Datum Ylerde, .XI. kalendas aprilis, per manum Ferrarii Notarii nostri, Anno Dominice Incarnationis .M..CC.. decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Ego G[arcia], Oscensis episcopus, hoc sig[signo]num facio. Ego Raimundus, Cesaraugustanus episcopus, hoc sig[signo]num facio. Ego R[aimundus], Dei gratia Terrachone archiepiscopus, confirmo. Ego Gombaldus Dertusensis episcopus [signo]. Sig[signo]num Berengarii, Hilerdensis episcopi. Guillelmus Ausonensis episcopus [signo]. Bernardus abbas. Sig[signo]num Guillelmi Durfortis. Petrus abbas Sancti Iohannis sig[signo]num. Testes huius rei sunt: Guillelmus vicecomes Cardone. Gaufridus vicecomes Rocabertino. Guillelmus de Cervaria. [Signo] Michael de Lusia. A[rnaldus] de Alascono. Sancius de Antilone. Blascus Romei. R[ aimundus ] Fulconis de Cardona. R[aimundus] de Montecatano. R[aimundus] de Cervaria. R[aimundus] Gaucerandi de Pinos. G[uillelmus] R[aimundi] Senescalcus. G[uillelmus] de Anglerola. G[uillel-

1215

Martn Alvira Cabrer

mus] de Petra alta. G[uillelmus] de Podio viridi. G[uillelmus] de Cerviano. Artallus de Fuxano. A[rnaldus] de Palaciolo. Hugo de Cerviano. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1211 marzo, 22. Lleida

1147

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce no tener derecho a percibir questias, forcias, exacciones ni demandas sobre los hombres, honores y mansos del obispado de Tortosa, confirma todos sus privilegios y promete de forma expresa al obispo Gombau (de Santa Oliva) no exigir ninguna questia, forcia o demanda por causa alguna, incluida la conquista de tierras musulmanas. [A]. B. C. D. E. F. G. H. I. a. b. c. d. Original no localizado, ACTO. Traslado de 5 septiembre 1217, ACTO, Bisbe i Captol, perg. n. 47. Traslado de 13 octubre 1424, ACTO, Com del Captol, 1, 35. Traslado de 1446, ACTO, Bisbe, 2, 50. ACTO, Cartulario 8, n. 97 bis, fols. 155v-156r. ACTO, Cartulario 3, fols. 103r-104v. Copia s. XIII, ACA, GPC, vol. 115: Cartulario de los Templarios de Tortosa , n. 272, fols. 85v-86r. Copia moderna en papel, ACTO, Cartulario 9A, pp. 47-49 y 276-278. Copia s. XVIII, RAH, Col. Traggia, II, Documentos del Archivo de Barcelona, fol. 293r-v. Ed. VILLANUEVA, Viage, V, pp. 273-275. Cit., comentarios y ed. fragmentaria ENGELS, Privilegios de Pedro el Catlico, pp. 33 y ss. Ed. P AGAROLAS, La Comanda del Temple de Tortosa , n. 132, pp. 327-328 (data 1210) Ed. VIRGILI, Diplomatari de la catedral de Tortosa, n. 749, pp. 429-431.

Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 95. IBARRA, Estudio, I, n. 381 (de I). Cit.: VILLANUEVA, Viage, VI, p. 87 (data 1213). MIRET, Les cases, p. 180, n. 1 (data 1205-1207). B AYERRI, Historia de Tortosa y su comarca , VII, p. 124. B ISSON, FA , I, p. 138. PAGAROLAS, La Comanda del Temple de Tortosa, p. 144 (data 1210). ORT, La primera articulacin, p. 982, n. 53 (data 21). SMITH, Innocent III, p. 97. (d) In Dei nomine. Nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum, comes Barchinone, nobilium predecessorum nostrorum exempla sequentes et preterita in melius emendare volentes, fatemur et recognoscimus quod in honoribus, mansis seu hominibus ecclesiarum ac monasteriorum vel locorum religiosorum tocius Dertusensis episcopatus nullam questiam, nullam exaccionem vel forciam, nullamque demandam seu ademprivium habemus vel habere debemus aliquo iure <iure> vel aliqua ratione. Ut vero ipsarum ecclesiarum ac monasteriorum seu domorum religiosarum honores, mansi sive homines magis tuti ac securi perpetuo habeantur, volentes et confirmantes omnia privilegia et iura a nobis vel antecessoribus nostris vel a quibuscumque aliis ecclesie Dertusensi ac monasteriis et domibus religiosis Dertusensis diocesis concessa suam habere perpetuo firmitatem, cum hac presenti pagina inviolabiliter duratura nobis et successoribus nostris legem imponentes, ad honorem Dei et Sancteque Matris Ecclesie et ob remedium anime nostre et paren-

1216

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

tum nostrorum, promittimus bona fide et damus vobis domino G[ombaldo]2037 Dertuse episcopo, ceterisque prelatis personisque omnibus ecclesiasticis in episcopatu vestro constitutis quod nos unquam in honoribus, mansis sive hominibus vestris vel ecclesiarum, monasterium locorumque religiosorum quibus divina permitente gratia prestis, nullam questiam, nullam forciam seu demandam vel ademprivum aliquatenus faciemus nec aliquid causa Hispanie expugnande vel subiugande vel alia quacumque ocasione exigemus seu requiremus. Datum Ylerde, XI kalendas aprilis, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripto a Petro capellano Dertuse. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragone et comitis Barchinone. [Signo] Ego R[aimundus], Dei gratia Terrachone archiepiscopus, confirmo. Sig[signo]num Guillelmi Durfortis. Ego Raimundus, Cesaraugustanus episcopus, hoc sig[signo]num facio. Guillelmus, Ausonensis episcopus. Petrus, abbas Sancti Iohannis, sig[signo]num. Sig[signo]num Berengarii, Hylendensis episcopi. Sig[signo]num Petri, Urgellensis episcopi. Sig[ signo ]num Petri, Barchinonensis episcopi. Ego G[arcia], Oscensis episcopus, hoc sig[signo]num facio. Testes huius rei sunt: Guillelmus, vicecomes Cardone. Gaufridus, vicecomes Rocabertino. Guillelmus de Cervaria. Michael de Lusia. A[rnaldus] de Alascono. Sancius de Antillone. Blascus Romeri. R[ aimundus ] Fulchonis de Cardona. R[aimundus] de Montecatano. R[aimundus] de Cervaria. R[aimundus] Gaucerandi de Pinos. G[uillelmus] de Petra Alta. G[uillelmus] de Podio Viridi. G[uillelmus] de Cerviano. Artallus de Fuxano. A[rnaldus] de Palaciolo. Hugo de Cerviano. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2038.

1211 marzo, 22. Lleida

1148

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, a instancias de Ramon (de Rocabert), arzobispo de Tarragona, y de todos los dems obispos y prelados del reino, establece la imposicin de una pena de 100 s. al excomulgado pertinaz si lo es durante cuatro meses y una pena de infamia e incapacidad para cargos pblicos si lo es por un ao, prometiendo adems no defender a quienes hayan atentado con violencia contra prelados, clrigos y religiosos2039.

2037 Nota 2 de VIRGILI: Se observa que el escribano rectific una P inicial escribiendo una G encima para referirse al obispo Gombau. El error del copista se debe, posiblemente, al hecho de que la data del traslado corresponde al episcopado de Pon de Torrella. Todas las dems versiones del ACTO escriben P. obispo y as lo reprodujo Villanueva (a), lo cual no concuerda con la data, ya que tendra que ser G. (el obispo Gombau), P se referira al obispo Pon de Torrella, cuyo pontificado coincidi con el reinado de Pedro el Catlico, slo entre febrero y septiembre de 1213. El documento debera de datarse, entonces, en marzo del ao 1213. Pagarolas, (b), versin del ACA, transcribi P (trad. ma). 2038 Frmula del traslado: Hoc est translatum: fuit factum fideliter nonas september anno M..CC..XVII.. Guillelmus, diachonus, scripsit et hoc [signo] fecit. 2039 Se trata del mismo doc. datado el 21 de marzo (Documentos, n. 1136), que ahora confirman los obispos de Huesca, Zaragoza, Lleida y Urgell. De los prelados catalano-aragoneses, slo falta en este doc. el obispo de Tortosa.

1217

Martn Alvira Cabrer

A. [B]. C. D. E. F. G. H. I. J. a. b.

ACTO, Com del Captol, 1, 38. Copia de 27 marzo 1211. Copia, ACV, Privilegios. Copia primera mitad s. XIII, ACB, Liber Antiquitatum, I, n. 525, fols. 194r195r. Copia s. XIII de B, ACA, Cancillera, Reg. n. 310, Cartulario Mayor del Temple, fols. 37v-38r (data 1210). Copia s. XIII, ACL, Llibre Vert de la Catedral de Lleida, fol. 80r (num. moderna). Copia s. XIV sin data ni testigos, AD Pyrnes Orientales, 1B. 146, Pragmticas, sanciones... de los Reyes de Aragn, fols. 5v-6r. Copia s. XVIII, RAH, Varios de Privilegios, Bulas y Escrituras del Reino de Aragn y de Catalua, C-28, fols. 150r-153v. Copia s. XVIII, RAH, Col. Traggia, II, Documentos del Archivo de Barcelona, fol. 130 (no concuerda). Copia s. XIX, RAH, Papeles del P. Villanueva, VI, Miscelnea de varios documentos, sig. XIII, fols. 51r-52v. Trad. cat. Constitucions de Cathalunya, lib. I, tt. X, n. I, pp. 33-34 (data 1210). Ed. de A, VIRGILI, Diplomatari de la catedral de Tortosa, n. 748, pp. 427-429.

Noticia cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 102, Memoria de los Privilegios del Registro Mayor que no escribieron en el presente Cartulario de vitela, p. 173 (ndice, n. 125)2040. Extracto s. XVII, RAH, Col. Salazar, M-81, fol. 209v. Noticia s. s.p. Reg.: ACA, Cdices de Ripoll, 102: Inventari de las Constitucions Generals de Cathalua (s. XV), n. CXII, fol. 4v (dice Cortes de Lleida). MIRET, Itinerario, IV, p. 32. IBARRA, Estudio, I, n. 383 (de D). MAS, Notes historiques, IX, n. 2.452, p. 168 (data 1210). Cit.: VILLANUEVA, Viage, VII, p. 20 (de C, data 1210). VILLANUEVA, Viage, XVII, p. 203. ORT, La primera articulacin, p. 982, n. 53. SMITH, Innocent III, p. 97. (b) In Christi nomine. Nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum, comes Barchinona, ad honorem Sancte Matris Ecclesie et fidei catholice religionique augmentum, et ad multarum precum instanciam domini R[aimundi], Dei gratia Terrachonensis archiepiscopi, et omnium episcoporum ceterorum prelatorum regni nostri, statuimus et legem ponimus in perpetuum quod si laicus alicuis ab episcopo suo vel archiepiscopo vel ipsorum speciali mandato propria culpa sollempniter cum candelis, sicut mos est, [est] excomunicatos, in excomunicacione ipsa ex certa sciencia contumaciter per IIIIor menses continuos perstiterit penam C solidos prestare cogatur. Idem fiat per omnes alios sequentes IIIIor menses usque ad unum annum completum. Post unum vero annum completum penam predictam teneatur solvere dupplicatam, scilicet CCC solidos preter illos dictos C solidos singulorum IIIIor
XVIII,

RAH, Col. Abad y Lasierra, IV, Anales de la Iglesia de Roda,

2040 La noticia (Establecimiento hecho por el Rey Don Pedro y los Arzobispos sobre varias prohibiciones y sus penas) es demasiado general, pero podra tratarse de este doc.

1218

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

mensium, cuius pecunie tocius medietatem accipiat episcopus cuius iurisdictione fuerit excomunicatus, nisi forte dominum habuerit ipse excomunicatus canonicum chatedrale ecclesie vel virum religiosum alicuius monasterii, quibus ipsa medietas detur, et alia medietas nobis et erario nostro applicetur. Sitque preterea post annum ipsum quamdiu steterit in excomunicacione ipso iure factus infamis et a pace et tregua et ducatu nostro ejectus nec a legitimorum et chatolicorum virorum officia vel consilia vel ad aliquos alios actus legitimos admitatur, sit etiam inestabilis nec ad hereditatis successionem accedat. Nullus preterea in iudicio vel extra super quocumque negocio ipsi respondeat, nec possit esse iudex nec arbiter nec testis nec advocatus nec tabellio, nec vicariam nec saioniam tenere in civitate vel extra in aliqua parte regni nostri, nec fidelitatem vel hominiaticum si sit talis persona que vassallos debeat habere possit aliquo modo requirere, nec alicuis ipsi teneatur ea prestare vel iam prestita servare quamdiu steterit excomunicatus [et] quousque beneficium sit absolucionis consequtus. Recipimus quoque et ratum habemus quod ad tanti excessus maiorem exaieracionem ab archiepiscopo et episcopis omnibus regni nostri est constitutum, scilicet ut post annum non possit absolvi nisi a Sumo Pontifice vel eius legato vel eius speciali mandato vel nisi possitus fuerit in mortis articulo. Addimus preterea quod nullus talibus excomunicatis postquam in ecclesiis denunciati fuerint excomunicati alicuid vendat vel ab eis emat nec cum eis habitet, comedat vel vivat preter personas a canone exceptas, scilicet uxorem et filios et alios quibus per canones conceditur, nec filiam suam eis nuptui cuis tradit nec aliquod comercium vel contractum cum eius celebret vel habeat. Quod si fecerit penam D aureorum nobis prestabit et episcopo ipsius loci de cuius iurisdiccione fuerit vel domino suo si dominum habuerit clericum, ut est predictum, per medium inter nos et ipsum dividendam et accipiendam, sicut de pena excomunicatorum superius est premissum, et ultra iram et indignacionem nostram senciat et incurrat quassum quoque et irritum facimus et haberi volumus ipso iure nullo expectato iudicio vel sentencia quicquid cum talibus excomunicatis tempore excomunicacionis fuerit actum. Statuimus quoque et promittimus Domino Deo et vobis R[ aimundo ], Dei gratia Terrachonensi archiepiscopo, et episcopis nostri regni omnibus quod non sustineamus nec defendamus illos qui in clericos vel religiosos viros malus violentas iniecerint vel qui eos captos retinuerint nec ab eis aliquam finem vel composicionem accipiamus vel faciamus quos quousque de sacrilegio comisso et iniuria vobis et ecclesiis et personis quas leserint sit plenarie satisfactum et ab Ecclesia Romana sint absoluti. Idem dicimus et eandem penam et modum pene imponimus circa interfectores clericorum, et quia gravius peccant, addimus cum [?]2041 satisfacto prius de sacrilegio ecclesiis vel clericis et episcopis sine composicione quam inde non accipiamus, sicut est premissum, penam D aureorum nobis prestare teneantur pena corporali eis a nobis nichilominus infligenda, nisi arbitrio episcopi ipsius loci ubi facinus fuerit comissum, fuerit remissa, et quod feuda et beneficia et alia omnia que quocumque modo tenuerint vel habuerint ab ecclesiis libere et absolute, ipsis ecclesiis ad quas spectabant, irrevocabiliter perpetuo et sine aliqua retentione adquirantur et applicentur ipso iure, nullo spectato iudicio vel sentencia, manda[n]tes baiulis, vicariis et saionibus nostris quod hoc vobis et ecclesiis vestris in pace tenere et possidere faciant. Hec tamen omnia supradicta ita locum habeant quod privilegiis clericorum vel ecclesiarum non derogetur, si qua persona ecclesiastica ipsis magis uti voluerit vel elegerit.

2041

b.

1219

Martn Alvira Cabrer

Datum Ylerde, XI kalendas aprilis, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripto a Petro capellano Dertuse, sub anno Dominice Incarnacionis M.CC.X. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragone et comitis Barchinone. [Signo] Ego R[aimundus], Dei gratia Terrachonensis Archiepiscopus, confirmo. Ego G[arcia], Oscensis episcopus, hoc sig[signo]num facio. Sig[signo]num Petri Barchinonensis episcopi. Sig[signo]num Berengarii Hilerdensis episcopi. Guillelmus, Ausonensis episcopus [signo]. Petrus, abbas Sancti Iohannis, s[signo]num. S[signo]num Guillelmi Durfortis. Ego Raimundus, Cesaraugustanus episcopus, hoc sig[signo]num facio. Sig[signo]num Petri, Urgellensis episcopi. Testes huius rei sunt: G[uillelmus] vicecomes Cardone. G[aufredus] vicecomes de Rochabertino. G[uillelmus] de Cervaria. Michael de Lusia. A[rnaldus] de Alascono. S[ ancius ] de Antillone. Blascus Romei. R[ aimundus ] Fulconis de Cardona. R[aimundus] de Montecatano. R[aimundus] de Cervaria. R[aimundus] Gaucerandi de Pinos. G[uillelmus] de Petra Alta. G[uillelmus] de Podio Viridi. G[uillelmus] de Cerviano. Artallus de Fuxano. A[rnaldus] de Palaciolo. Ugo de Cerviano. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis. Signum mei Arnaldi Mironis, qui hoc scripsit cum eiusdem autentico comprobavit, afirmans vere quod in eodem autentico erat rasura in VII. et in VIIII. et in XV. et cancellatura in XVII. / Signum Arnaldi presbyteri. Signum Iohannis Rotensis. / Ego Bernardus Tolosani hoc scripsit fideliter .VI. kalendas aprilis anno Dominice Incarnationis .M.CC.X. et meum signum feci cum litteris suprascriptis in .I. et .XII. linea die et anno prefixis.
2042

[1211 marzo, Lleida]2043

1149

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al abad Pere y al monasterio de Poblet un hombre de Berga llamado Ramon Bonet, con su familia y sus bienes, libres de impuestos y bajo la proteccin real, penando con 500 mrs. a quien viole este privilegio. B. Copia s. XIII, AHN, Cd. 992-B: Cartulario Mulassa o Becerro de Poblet, n. LXIV, fols. 18v-19r. In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum, cum hac presenti scriptura perpetuo valitura damus, concedimus et laudamus domino Deo et eius gloriose genitrici semper virgini Marie et domui et conventui Populetensi et vobis dilecto nostro P[etro] venerabili abbati eiusdem et omnibus successoribus vestris in perpetuum virum hominem in Berga nomine Raimundi Boneti cum uxore sua et cum omni domo et familia sua et omnes successores suos unum post alium in perpetuum qui habitaverint in domibus in quibus ipse modo habitat, cum omnibus rebus et possessionibus mobilius, inmobilius quod se

2042 2043

Aadido en E.

Este doc. sin data es posterior a 1206. De forma hipottica lo situamos aqu por coincidir la mayora de los testigos con los docs. de marzo de 1211.

1220

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

moventibus et se moventibus quas dictus R[aimundus] Boneti habet et possidet nunc in villa de Berga et infra terminos de Berga et de Madrona, et cum omnibus rebus mobilibus quos in Berga vel extra Berga alicubi adquirere potuerint et habere, et cum omnibus etiam rebus inmobilibus quas vero superius dictum est habent et habuerint; [et emfranchimus et francos et liberos facimus per nos et successores nostros in perpetuum] ab omni oste et cavalcata earumque redemptione et ab omni questia, tolta, forcia, prestito, bovatico, monetatico, succursu atque compenso et ab omni securitate et exactione sive demanda regali et vicinali, ita quod aliquis vicarius vel baiulus aut saio vel portarius aut quilibet alius homo noster vel alienus non possit nec audeat hec predicta vel horum aliquid ab eis vel de rebus eorum exigere seu demandare aut accipere, nec etiam distringere vel compellere eos vel sua ad predicta vel predictorum aliquid dandum, faciendum vel solvendum ullo modo, ullo casu, ulla occasione, ulla ratione vel causa. Recipimus etiam predictos omnes et omnia bona eorum habita et habenda in perpetuum sub nostra speciali protectione, securitate, custodia et ducatu, volentes eos ubique plena personarum et rerum salvitate et securitate gaudere. Nullus ergo sit ausus eis in personis vel rebus aliquo dampnum vel gravamen inferre, vel eos aut sua pignorare, marchare, vel detinere alicubi pro alieno debito vel delicto, nisi per se principales debitores aut per aliis fideiussores fuerunt manifesti. Mandamus itaque baiulis et vicariis et aliis hominibus nostris presentibus et futuris quod predictos et res eorum tanquam res nostras proprias et specialis manuteneant ubique fideliter et defendant et a nullo permittant indebite molestari, et omnia iura sua faciant eos habere integre et in pace. Quicumque autem contra hanc cartam venire in aliquo attemptaret iram [nostram incurreret] et insuper dampno illato prius in duplum plenarie restituto pena quingentorum morabetinorum nobis sine aliquo remedio puniretur. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonensis et comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: Guillelmus de Cardona. Gaufridus de Rocabertino. R[aimundus] Fulconis de Cardona. R[aimundus] de Montecatano. R[aimundus] de Cervaria. Guillelmus de Cervaria. Guillelmus de Cervilione. Guillelmus de Anglerola. Guillelmus Raimundi senescalcus. Guillelmus de Petra alta. Guillelmus de Cerviano. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixo.

1211 [marzo?]. Lleida

1150

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Marquesa y a los suyos cierta heredad, un horno, un molino y otras cosas sitas en Pomar, propias del monasterio de Sigena, tras la permuta realizada con el obispo (Berenguer) de Lleida por un precio de 50 s. jaqueses. [A]. AMSI. Cit.: ARCO, Archivos Histricos, 2, p. 54 (AMSI). IBARRA, Estudio, I, n. 384 (de ARCO).

1211 marzo, 29. Huesca

1151

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, condona a Ramon de Rocabert, arzobispo de Tarragona, la jurisdiccin que tena sobre un terreno de Crivellera, cercano a

1221

Martn Alvira Cabrer

los muros de Tarragona, los trminos de Salou y su castillo, la Pineda y Ali, autorizndole a adquirirlos de Guillem de Tarragona y su mujer Saurina y de otros seores. Cit.: BLANCH, Arxiepiscopologi, I, cap. XXII, p. 129. MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 542 (dice Crimellera). MIRET, Itinerario, IV, p. 22. FONT RIUS, Cartas, I, p. 729 (data 1211). CATAL I ROCA, P., Comentari marginal (Tarragons), Els castells catalans, IV, pp. 96-127, esp. p. 117. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 385 (de MIRET).

1211 abril, 1. Zaragoza

1152

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Martn de Caneto el castillo y la villa de Caulor en recompensa por sus buenos servicios. A. Original con cuatro agujeros para el sello, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 584, n. 75. B. Traslado coetneo, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 584, n. 76. C. Copia coetnea, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 584, n. 77. D. Copia s. XIII, AHN, Cd. 1444-C: Privilegios y documentos sobre herbajes de las villas de Maln, Fuentes de Salon, Coglor, Navillas y Boquinn, fols. 2122r. E. Copia s. XIV , AHN, Cd. 650-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, III, n. 374, pp. 406-407. Reg.: LEDESMA, La Encomienda de Zaragoza, n. 135, p. 534. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes multa et grata servicia que tu Martine de Caneto nobis diutius facere stu/disti, libenti animo et gratuita voluntate cum hac publica scriptura perpetuo valitura, damus, concedimus et laudamus tibi et omni progeniei et posteritati tue in perpetuum per here/ditatem perpetuam, francham, liberam, ingenuam et immunem castrum nostrum et villam de Coglor cum omnibus terminis et pertinentiis suis, et cum christianis et mauris hominibus et feminis ibi habitanti/bus et habitaturis, cum terris cultis et incultis, cum montibus, planis, torrentibus, aquis, rivis, cequiis, fontibus, ruppibus, petris, arboribus cuiuslibet generis, nemoribus, silvis, carrascalibus, lignis, erbis, / pascuis, pratis, et cum omnino aliis ad dictum castrum et villam pertinentibus et debentibus pertinere que nos ibi habemus et habere debemus ullo modo, ullo iure, ulla ratione, vel causa. Hec itaque / omnia et singula supradicta vos et omnis vestri habeatis plenarie, teneatis potenter et possideatis integre et in pace per secula cuncta iure hereditatem propriam, francham, liberam, / ingenuam et immunem, ad dandum, vendendum, impignorandum, commutandum, alienandum et ad omnes alias voluntates vestras inde libere et perpetuo faciendas sine vinculo et contradic/tione cuiuslibet viventis persone, sicut melius et plenius dici, intelligi et excogitari potest, ad vestrum commodum et vestrorum. Datum Cesarauguste, kalendas Aprilis, per manum Ferrarii Notarii nostri, Era / M.CC.XL. nona. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragone et Comitis Barchinone. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Guillelmus de Cervaria. Guillelmus Raimundi senescalcus. Guillelmus de Cerviano.

1222

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

[2. Col.] Michael de Lusia. Exemenus de Ahyuar. Arnaldus de Alascuno. Assalitus de Gudal. [3. Col.] R[aimundus] de Cervaria iunior. R[aimundus] de Ager. R[aimundus] de Juyano. Arnaldus de Medalia. [4. Col.] Blascus Romei. Marchus de Liana. Poncius de Eril. Et multi alii. [5. Col.] Et Azcenarius Pardi. Gomez de Luna. Artallus de Artusella. Furtunius Valerii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1211 [marzo, med.-abril, 3]

1153

Matrimonio de la infanta Sancha de Aragn, hermana del rey Pedro el Catlico, con Raimondet, hijo del conde Raimon VI de Tolosa, e hipottica donacin de Tolosa al rey de Aragn Pedro el Catlico2044. PVC, Testimonios, n. 178, 211. GTUDELA, Testimonios, n. 167, laisse 130, v. 10. GPUYLAURENS, Testimonios, n. 218, cap. XVII. Cit.: MARIANA, Historia general de Espaa, lib. XII, cap. ii. DEVIC, C. y VAISSTE, J., Sur les diffrents mariages de Raimond VII, comte de Toulouse, HGL, 1. ed. III, Nota 35, pp. 591-593, reed. 3. ed. VII, pp. 103-107, esp. pp. 103-104. MIRET, Itinerario, IV, p. 192045. VENTURA, Pere el Catlic, p. 148. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 173, 369 y 577. AURELL, Les noces, pp. 406 y 420. MAC, Les comtes de Toulouse, pp. 35, 69 y 191. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 100.

1211 abril, 3

1154

Roger de Comenges, vizconde de Coserans y consanguineo del conde de Foix, se declara vasallo de Simon de Montfort. B. AN, JJ. XIII, fol. 16v, n. 29. a. Ed. HGL, 1. ed. III, n. CIII, cols. 230-231. b. Ed. HGL, 3. ed. III, n. 159-CIII, cols. 608-609. Cit.: PVC, Testimonios, n. 178, 228. Reg.: MOLINIER, Catalogue, n. 42, pp. 457-458.

2044 R OQUEBERT ( Lpope Cathare , pp. 577-578) analiza la afirmacin de G UILHEM DE PUGLAURENS segn la cual, Raimon VI hizo donacin de Tolosa al rey de Aragn, lo que pudo tener lugar al principio de la primavera de 1211. Esta donacin no tiene confirmacin documental y el propio ROQUEBERT la deja en suspenso. 2045

MAGNE,

Raimon VI emancipa a su hijo Raimon VII (1 febrero 1210), ed. ROUQUETTE y VILLECartulaire de Maguelone, II, n. CCCVI, pp. 72-73.

1223

Martn Alvira Cabrer

1211 abril, 5. Letrn

1155

Inocencio III ordena a los arzobispos Rodrigo (Jimnez de Rada) de Toledo y Pedro (Muoz) de Compostela que promuevan la paz entre los reyes de Len y Castilla con vistas a la guerra contra los musulmanes. B. Inserta en un doc. del arzobispo Rodrigo de Toledo, ACT, Lib. Priv., II, fols. 39-40. a. Ed. fragmentaria G OROSTERRATZU , Don Rodrigo Jimnez de Rada , n. 11, p. 4162046. b. Ed. incompleta MANSILLA, Inocencio III, n. 452, pp. 480-481. Cit.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 176. SMITH, Innocent III, p. 96. (b) Innocentius [...] venerabilibus fratribus [Roderico] Toletano et [Petro] Compostelano archiepiscopis. Quanta nunc necessitas vestre Hispanie [...]2047 sic autem preceptum apostolicum persequimini circunspecte ac districte, ut sollicitudo tanta vestra clareat in effectu et reprehendi non possitis de negligentia aut comptentu, sed de studio et obedientia potius comendari. [Datum Laterani,] nonas aprilis, Pontificatus nostri anno quartodecimo.

1211 abril, 12. Letrn

1156

Inocencio III faculta al rey de Aragn Pedro el Catlico para que pueda revocar las donaciones realizadas durante su minora de edad y sufragar as los gastos de su guerra contra los musulmanes. B. a. b. c. d. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 53, n. 28. Ed. PL, 216, cols. 404-405. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XIV, n. 28, p. 195. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 453, p. 481. Reprod. casi completa de c, SMITH, Innocent III, p. 96, n. 101.

Reg.: POTTHAST, n. 4.220. Cit.: RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1211, n. 13. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 176. SMITH, Innocent III, p. 96. (c) P[etro] illustri regi Aragonum. Cum donationes nonnullas infra etatis tue legitime tempora te fecisse2048 proponas in enorme tui dispendium redundantes, maiorem partem tuorum reddituum sic donando, nec expediret te nimis egere, quem oportet graves et grandes expensas subire in expugnando christiani2049 nominis inimicos, presentium tibi auctorita-

[...] includo dentro de la ejecucin de un decreto de don Rodrigo. Tal vez sea una repeticin del N. 471 (doc. de 5 abril 1212), MANSILLA, Inocencio III, p. 481.
2047 2048

2046

(aqu ilegible), a.

En el margen de distinta mano, pero contempornea una nota, que dice: Indulgentur regi Aragonum, ut possit revocare donationes infra etatem legitimam factas, c.
2049

christianis, c.

1224

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

te concedimus, ut omnes donationes predictis temporibus illicite a te factas legitime valeas revocare; hoc expreso specialiter ad cautelam, ut donationes facte ecclesiis vel aliis piis locis, si que fuerint revocande, per ecclesiasticum iudicem revocentur. Datum Laterani, II idus aprilis, [Pontificatus nostri] anno quartodecimo.

1211 abril, 12-15. Letrn

1157

Inocencio III ordena a sus legados en Provenza, el obispo Raimon de Uss y al abad Arnau Amalric, expropiar y tomar posesin del condado de Melgueil, territorio del conde de Tolosa. a. Ed. PL, 216, col. 410. b. Ed. RHGF, XIX, p. 539. Reg.: POTTHAST, n. 4.225. Cit.: MESCHINI, Innocenzo III, p. 188.

1211 abril, 15. Letrn

1158

Inocencio III escribe a sus legados en Provenza sobre el obispo de Carcassona Bernart Raimon de Rocafort. a. Ed. PL, 216, cols. 409 y 409-410. Reg.: POTTHAST, n. 4.223 y 4.224.

1211 abril, 15. Letrn

1159

Inocencio III ordena al arzobispo (Miquel de Morese) de Arle hacer pblica la excomunin del conde Raimon VI de Tolosa. a. Ed. PL, 216, cols. 410-411. b. Ed. RHGF, XIX, p. 539. Reg.: POTTHAST, n. 4.226. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 149. MESCHINI, Innocenzo III, p. 188. SMITH, Innocent III, pp. 95 y 100.

1211 abril, 15. Letrn

1160

Inocencio III ordena al arzobispo (Miquel de Morese) de Arle recuperar los castillos y las tierras que la Iglesia tiene del conde Raimon VI de Tolosa. a. Ed. PL, 216, col. 411. Reg.: POTTHAST, n. 4.227. Cit.: MESCHINI, Innocenzo III, p. 188.

1211 abril, 15. Letrn

1161

Inocencio III ordena al obispo (Bernon) de Viviers hacer pblica la excomunin del conde Raimon VI de Tolosa.

1225

Martn Alvira Cabrer

a. Ed. PL, 216, col. 411. Reg.: POTTHAST, n. 4.228.

1211 abril, 19. Huesca

1162

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, da licencia al abad y a la Iglesia de Montearagn para poblar el lugar llamado Zuda Vieja de Huesca y exime a sus pobladores de hueste y cabalgada, ponindolos tambin bajo la proteccin real. A. Original con cuatro agujeros, AHN, Clero, Montearagn, carp. 634, n. 19. B. Traslado de Fernando I de 5 junio 1414, AHN, Clero, Montearagn, carp. 676, n. 7. C. Transcr. de A, IBARRA, Estudio, II, n. CLII. a. Ed. de A, LEDESMA, Cartas de poblacin, n. 159, pp. 191-192. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 278-B: ndice del Archivo del monasterio de Montearagn, H, n. 143, p. 131. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 386 (de A). ARCO, El monasterio de Montearagn, Letra H, n. 143, p. 34. Cit.: HUESCA, Teatro histrico, VII, p. 317. ARCO, El monasterio de Montearagn, p. 378. IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 78. UTRILLA, La Zuda de Huesca y el monasterio de Monteragn, p. 300. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis2050, volentes augmento et utilitate2051 Ecclesie Montis Aragonis semper utiliter providere, damus / et concedimus eidem Ecclesie et vobis karissimo fratri nostro dompno Ferrando, abbati, et Pelegrino, priori, et universo conventui eiusdem presentibus et futuris plenam licentiam et liberam ac perpetuam facul/tatem populandi et meliorandi locum nuncupatum udam veterem de Osca, a nobis olim eidem Ecclesie et conventui datam atque concessam, et instituendi in ea mansionarios sive habitatores quos volueritis / et potueritis, sicut utrinque locus ille muris veteribus et operibus includitur et noscitur terminatus. Nos vero omnes illos quos in predicte uda habitatores assiduos statueritis eorumque posteros ibidem assidue / moraturos vel domum propriam habituros emfranchimus et francos et liberos facimus per nos et successores nostros in perpetuum ab omni oste et cavalcata earumque redemptione quas scilicet2052 super christianos / aliquos longe vel prope nos vel nostros facere aut ducere contigerit unquam, ita quod2053 de hiis nec nobis nec successoribus nostris nec alicui alii pro nobis quicquam2054 horum facere teneantur, nec ad istorum aliquid faciendum cogi unquam ullo tempore possint ab aliquo vel difringi. R2055ecipimus autem sub nostra speciali

2050 2051 2052 2053 2054 2055

regis Aragonum et comes Barchinone, a. utilitati, a. secultum, a. , ita que, a. Quicquid, a. , r, a.

1226

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

protectione, firma custodia securoque ducatu predictos populatores omnes et eorum posteros uni/versos cum omnibus bonis suis habitis et habendis, volentes et mandantes eis2056 plena ubique personam et rerum salvitate et securitate gaudere. Datum Osce, XIII kalendas Mayy,2057 / per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Bononato2058, Era M.CC.XL. nona. [Signo real] [1. Col.] Testes huius rei sunt: Guillemus de Cervaria. Guillemus de Petra Alta. Guillemus de Cerviano. [2. Col.] Exeminus Cornelii. Garssias Romei. Michael de Lusia. Artallus de Alagone2059. [3. Col.] Lop Ferrenc de Luna. Poncius Hugetti2060. Arnaldus de Alascuno. Don Ladron. [4. Col.] Blascus Romei. Blascus de Alagone2061. Petrus de Alcalano. Et multi alii .
2062

1211 abril, 20. Letrn

1163

Inocencio III exhorta al rey de Aragn Pedro el Catlico a devolver a su dueo, el abad de Sant Pere dger, el castillo de Cor, ocupado injustamente durante la guerra contra el vizconde Guerau de Cabrera. A. BC, Fondo Miret i Sans, n. 4.222, 4-VI-1. a. Ed. SMITH, Innocent III, n. XV, p. 275. Noticia s. XVIII, RAH, Col. Abad y Lasierra, IV, Anales de la Iglesia de Roda. Cit.: CORREDERA GUTIRREZ, E., El Archivo de ger y Caresmar, Balaguer, 1978, n. 458, p. 127. FREEDMAN, P.H., Jurisdictional disputes over Sant Pere dAger (Catalonia) in ligth of new papal documents, International Congress of Medieval Canon Law (September 1992, Munich), Citt del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, 1997, pp. 725-755, n. 41, p. 28. SMITH, Innocent III, p. 87. (A) Innocentius episcopus, servus servorum Dei, Karissimo in Christo filio [Petro] illustri regi Aragonum, salutem et apostolicam benedictionem. Ex parte [. .] abbatis et conventus monasterii Sancti Petri Aggerensis fuit propositum coram nobis quod, cum inter te ac nobilum virum G[eraldum] vicecomitum de Capraria,

2056 2057 2058 2059 2060 2061 2062

eos, a. may, a. Bonato, a. Alagonis, a. H., a. Hugonis. Alagonis, a.

Nota de IBARRA: Letra de Bononato, agujeros para sello, no tiene suscripcin real ni notarial, s el signo del Rey.

1227

Martn Alvira Cabrer

fidelem eiusdem abbatis, Urgellensis diocesis guerra suborta fuisset, tu castrum de Cora, pertinens ad monasterium supradictum in quo dictus vicecomes iuris penitus nichil habet in earum, cepisiti pro iudicium et gravamen et illud detines violenter. Monemus, igitur, serenitatem Regiam, et exhortamur attentius per apostolica scripta mandantes, quatinus memoratum Castrum divine retributionis intuitu precum quoque interventum nostrarum ipsis restituas ut teneris. Datum Laterani, XII. kalendas maii, Pontificatus nostri anno quartodecimo.

1211 abril, 29. Barcelona

1164

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede permiso a Durfort (dEspiells) para construir un horno en Viladalls, en la zona de los Cdols de la ciudad vieja de Barcelona, en recompensa por sus servicios. B. Copia s. XV, ACA, Real Patrimonio, BGC, Reg. 124, fol. 54r-v. C. Copia s. XV, ACA, Real Patrimonio, BGC, Reg. 445, fols. 110r-111r. Cit.: ORT, Renda i fiscalitat, p. 215 (de C). (B) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, propter multa et grata servicia que tu fidelis noster Durfortis nobis fideliter facere studuisti, damus, concedimus et laudamus tibi et tuis, per nos et omnes successores nostros, cum hac carta perpetuo valitura, plenam licenciam et liberam facultatem construendi et faciendi furnum ad deconquendos panes et alia quelibet que in illo honore tuo quem emisti de Arnaldo Bonis cive Barchinone in loco nuncupato Codols, sive in alodio tuo sive in feudo quod tenes ibi per Monasterium Sancti Pauli de Campo, ubi magis volueris. Hunc itaque ffurnum cum omnibus redditibus et proventibus et exitibus qui inde provenerint et provenire poterunt unquam tu prenominate Durfortis et omnes successores tui in perpetuum habeatis plenarie, teneatis potenter et jure hereditario possideatis integre et quiete per vestrum alodium proprium, franchum, liberum et quietum, ad dandum, vendendum, impignorandum, commutandum et ad omnes alias vestras vestrorumque voluntates inde libere et perpetuo faciendas sine vinculo et contradiccione cuiuslibet persone, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad vestrum commodum et vestrorum. Statuimus autem, percipientes firmiter et districte quod nulli liceat unquam construere vel facere furnum vel furnos infra hos terminos subscriptos, videlicet a cantone orientali Ville nove Petri monetarii, qui dicitur Villa de Ays, usque ad Montem Judaycum, et ab undis maris usque ad Bocheriam et a Bocheria usque ad ecclesiam Sancti Juliani sitam in Monte Judayco sicut itur recta via usque ad eandem ecclesiam, et infra totum spacium quod est a via illa usque ad mare et ab ipsa eciam Bocheria sicut itur calle sive carrera sub ortus Castrum novum usque ad predictum cantonem Villa de Ays. Constituimus eciam firmiterque mandamus quod nulla alia carta, si qua forte in posterum factam fuerit, contra istam a nobis vel successoribus nostris possit unquam huic donacioni et concessioni aliquatenus contra ire, immo omni careat ffirmitate et semper pro infecta et irrita penitus habeatur. Datum Barchinona, tercio kalendas mayy, per manum Fferrari notarii nostri et mandato eius scripta a Bononato, Anno Dominice Incarnacionis M..CC..XI.. Quicumque autem contra hanc cartam venire in aliquo attemptaret iram et indignationem meam incurreret, et insuper dampno illato prius in duplum plena-

1228

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

rie restituto, pena mille morabatinorum a nobis sine aliquo remedio feriretur, presenti privilegio in sue firmitate perpetuo robore nichilominus valituro. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comite Barchinone. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Garsias Romei, Azcenarius Pardi. Artallus de Artusella. [2. Col.] Guillelmus vicecomes Cardone. Guillelmus de Cervaria. Guillelmus de Cervillione. Guillelmus Raimundus senescallus. [3. Col.] Raimundus de Montecateno. Raimundus Fulconis de Cardona. Raimundus de Cervaria. Raimundus Galcerandi de Pinos. [4. Col.] Hugo de Turre rubea. Hugo de Mataplana. Guillelmus de Anglerola. Et multii alii. Ego Fferrarius, notarius Domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis. Signum [signo] Bononati, qui mandato Ferrarii notarii domini Regis hoc scripsit, et post datum die et annum addit penam a loco ubi dicitur quicumque usque ad locum ubi dicitur valituro loco die et anno prescriptis.

1211 mayo, 8. Vic

1165

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce una deuda a favor de Berenguer de Riera de 5.000 s. que habrn de ser pagados por los censos reales de Vic y los honores de la parroquia de Sant Pere de Vic, dando como fiadores a Guillem (de Tavertet), obispo de Vic, el sacristn Pere (de Tavertet), Guillem, vizconde de Cardona, y Guillem de Montcada. A. B. C. a. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 392. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 385r-386r. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLIII. Ed. BISSON, FA, II, n. 133, pp. 246-247.

Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 23. IBARRA, Estudio, I, n. 387 (de A). JUNYENT, Jurisdiccions, n. 70, p. 137. Cit.: BISSON, FA, I, pp. 130, 132, 138, 203, 239, 240, 241, 245 y 261. SHIDELER, Els Montcada, p. 134. (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, profitemur et recognoscimus nos debere tibi Berengario de Riera de Vico et tuis quinque milia solidorum monete barchinonensis curribilis, quos nobis in presenti ad nostros usus neces/sarios in denariis mutuasti et sumus inde a te bene paccati, renunciantes exceptioni non numerate peccunie. Pro hiis ergo quinque milibus solidorum impignoramus et pignore tradimus tibi et tuis omnes censos quos habemus et accipimus et habere et accipere / debemus in villa de Vico et omnes honores cum omnibus hominibus et feminis et censibus, usaticis, exitibus, redditibus et expletis quos habemus et habere debemus alicubi in tota parrochia Sancti Petri de Vico et infra omnes terminos qui pertinent ad baiuliam de Vico, / tali videlicet modo quod baiulus noster qui ibi est, sit ibi pro te et tuis et vobis inde tanquam nobis respondere teneatur, et tradat et persolvat tibi et tui vel cui vel quibus mandaveris verbo vel scripto omnes predictos census,

1229

Martn Alvira Cabrer

exitus, redditus, usaticos et expleta computando / ea omnia in sortem et pagam debiti supradicti tamdiu donec tu et tui sitis inde bene et plenarie paccati de toto debito supradicto bona fide ad vestrum profectum et bonum intellectum. De hiis vero omnibus que de predicto pignore receper[i]tis et habueritis / per manum baiuli nostri qui ibi erit pro vobis, credatur vobis vestro simplici verbo sine placito et sacramento et absque omni calumpnia. Promittimus ergo tibi et tuis bona fide quod predictus pignus non extrahemus nec extrahi faciemus aut sinemus de posse vestro, / nec aliqui in eo tangemus vel accipiemus nec tangi vel accipi faciemus aut sinemus usquequo tu vel tuis sit in toto pretaxato debito inde plenarie satisfactum. Et damus inde tibi fideiussores dilectos nostros Guillelmum episcopum et Petrum sacristam Ausonensem / et Guillelmum vicecomitem Cardone et Guillelmum de Montecatano qui nobiscum et sine nobis hec omnia, ut superius dicta sunt, compleant et attendant tibi et tuis et compleri faciant et attendi integre et in pace. Et nos G[uillelmus] episcopus et P[etrus] sacrista Ausonensis et G[uillelmus] vice/comes Cardonensis et G[uillelmus] de Montecatano faciamus tibi Berengario de Riera et tuis hanc firmanciam bona fide, promittentes firmiter hac omnia, ut superius dicta sunt, tibi et tuis attendere et complere et facere et attendi et compleri domino Rege presenti vel absente [bona]2063 fide et sine omni malo ingenio ad tuum tuorumque profectum et bonum intellectum, et insuper nos G[uillelmus] vicecomes Cardonensis et G[uillelmus] de Montecatano damus inde tibi et tuis ypothecam sive retornum super nos et in omnibus rebus nostris. Datum Vici, .VIII. idus Mayy, / per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Anno Dominice Incarnationis .M..CC.. undecimo2064. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis2065. Guillemus Ausonensis Episcopus [signo]2066. [Emblema-signo ] GUILLELMUS de Montecatano2067. S[signo]num Guillemi vicecomitis Cardonensis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Bernardus de Sentelles. Petrus de Sancta Eugenia. [2. Col.] Gauzbertus de Palatiolo. Bernardus de Monte regali. R[aimundus] de Monte regali. [3. Col.] Petrus de Stagno. Berengarius de Sancta Eugenia. Guillemus de Paba. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et anno prefixis2068.

2063 2064 2065 2066 2067

bona, tachado, a. El Datum aparentemente aadido junto a las suscripciones, a. El signo y la suscripcin del rey de la mano del notario Ferrer, a. Nota de IBARRA: Autgrafa. Suscripcin y signo autgrafos, a. Nota de IBARRA: Autgrafa. Emblema y suscripcin monogramtica de mano disLetra de Bononato.

tinta, a.
2068

1230

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1211 mayo, 9. Vic

1166

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede a la iglesia de Sant Jaume dels Leprosos de Vic, perpetuamente, el censo de 5 sextarios de vino que reciba de Berenguer de Sala. ACV, Llevador del benefici de Sant Hiplit, 65, segn traslado de 20 de enero de 1245 (no consultado). Reg.: JUNYENT, Jurisdiccions, n. 71, p. 137.

1211 mayo, 20. Perpiny/Perpignan

1167

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede permiso a Ramon de Manresa para contruir un horno en la zona sur de la ciudad de Barcelona, prohibindole hacer ms hornos en la parroquia de Sant Just. B. Copia s. XV, ACA, Real Patrimonio, BGC, Reg. 124, fols. 28v-29r. C. Copia s. XV ACA, Real Patrimonio, BGC, Reg. 445, fols. 102v-103r. Cit.: ORT, Renda i fiscalitat, p. 215 (de C). (B) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, propter multa et gratia servicia que tu fidelis noster Raymunde de Minorissa nobis diu facere studisti et cotidie facis, damus et concedimus tibi plenam licenciam et liberam facultatem construhendi et faciendi in civitate Barchinone in quocumque loco volueritis in alodio tuo, infra parrochia Sancti Justi, furnum ad deconquendos panes et quelibet alia que in furno decoqui solent, nemine hoc tibi prohibere aut contrariare aliquatenus attemptante. Liceat eciam tibi facere ex quacumque parte furni volueris et competencius facere poterit, sine iniuria tamen alicuius, ambam sive porticum cum pilis lapideis. Hunc itaque furnum et porticum cum omnibus redditibus et proventibus qui inde provenerint et provenire poterint unquam tu preffate Raymunde de Minorissa et omnes successores tui in perpetuum habeatis plenarie, teneatis potenter et jure hereditario possideatis integre et in pace per vestrum alodium proprium, franchum, quietum, liberum et inmune ad dandum, vendendum, impignorandum, commutandum et ad omnes vestras vestrorumque voluntates inde libere ac proprio faciendas, sine vinculo et contradiccione cuiuslibet viventis persone, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad vestrum vestrorumque profectum. Statuimus autem firmiter et mandamus quod nemo unquam possit vel audeat construere vel facere furnum vel furnos in aliquo loco infra totam parrochiam Sancti Justi. Quicumque autem contra presens privilegium venire in aliquo attemptaret iram et indignationem nostram incurreret, insuper dampno illato prius in duplum plenarie restituto, pena Mille morabatinorum a nobis sine aliquo remedio feriretur, presenti privilegio in sue firmitate robore nichilominus valituro. Datum Perpiniani, .XIII.. kalendas iunii, per manum Columbi notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, anno Dominice Incarnacionis M..CC..XI.. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Azcenarius Pardi. Artallus de Artusella. Marchus de Liana. [2. Col.] Gaufridus vicecomes de Rocabertino. Guillelmus de Caneto. Guillelmus de Crexello. Dalmacius de Crexello.

1231

Martn Alvira Cabrer

[3. Col.] Poncius de V[er]neto. Gauzbertus de Palaciolo. R[aimundus] de Castello Rossillione. Poncius de Ortafano. [4. Col.] Bertrandus de Ylla. Guillelmus de Ylla. Poncius de Menerba. Et multii alii. Sig[signo]num Bononati, qui de mandato domini Regis et Columbi notarii sui hoc scripsit loco, die et anno quo supra. Sig[signo]num Columbi domini Regis notarii.

1211 mayo, 21. Perpiny/Perpignan

1168

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, comunica a los obispos Raimon de Uss y Uc de Riez, legados apostlicos en Provenza, el nombramiento de Bernart Amelh como procurador del rey en el pleito de anulacin de su matrimonio con Mara de Montpellier. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 19, fol. 8v. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 3, p. 167. b. Reprod. fragmentaria de a, SMITH, Innocent III, p. 107, n. 167. Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 78. SMITH, Innocent III, p. 107. (a) Reverendis patribus et amicis karissimis Raimundo, Dei gracia Uticense episcopo, apostolice sedis legato, et Hugoni Regensi episcopo, Petrus eadem rex Aragonum, comes Barchinone, salutem et dilectionem. Vestre notum facimus paternitati quod in causa matrimoniali que vertitur inter nos et dominam Mariam Montispessulani, dilectum et fidelem nostrum Bernardum Amelii constituimus procuratorem, quicquid pro nobis de iure in ipsa causa fecerit vel agendo vel respondendo et sententiam suscipiendo ratum et firmum habentes. Datum Perpiniani, .XII.. kalendas Junii anno Domini M..CC..XI..

1211 mayo, 25 y 26. Narbona

1169

Bernart Amelh, consejero y procurador del rey de Aragn, acuerda con los obispos Raimon de Uss y Uc de Riez, legados apostlicos en Provenza y encargados del pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn, emplazar a las partes para que presenten sus argumentos en Narbona el da de San Andrs (30 noviembre) del ao en curso. A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 393. Fot. de A, Jaime I de Aragn. Exposicin documental conmemorativa del VIII centenario de su nacimiento, Madrid, Ministerio de Cultura, 2008, p. 33. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 19, fols. 1r-1v. C. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 386r-387r. a. Ed. MIRET, Itinerario, IV, pp. 23-25. b. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 4, pp. 167-169. c. Reprod. fragmentaria de b, SMITH, Innocent III, p. 108. d. Ed. y trad. Jaime I de Aragn, pp. 33-34. Cit.: SOLDEVILA, Els primers temps, p. 35. SMITH, Innocent III, p. 107.

1232

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(A) Anno ab incarnatione Domini .M..CC..XI.. .VIII.. kalendas iunii, Dominus P[etrus] Rex Aragonum accusavit matrimonium coram Dominis R[aimundi] Uticensi, apostolice sedis legato, et Hugone Regensi episcopis, a domino papa iudicibus delegatis inter se et dominam M[ariam] Montispessulani / asserens de facto non de iure illud fuisse inter eos contractum, quia ante quam cum ipsa contraheret, ipsa in facie ecclesie contraxerat cum comite Convenarum qui adhuc vivit. Ad quam accusationem seu causam totam prosequendam constituit procuratorem / B[ ernardum ] Amelii promittens se ratum habiturum quidquid cum eo vel per ipsum in predicta causa fuerit factum. Confessa est domina M[aria] se quondam contraxisse matrimonium in facie ecclesie cum comite Convenarum, set dixit de facto non de iure illud fuisse con/tractum quia consanguinitatis erat intra ipsam et dictum comitem, et quod consanguineam suam habuerat in uxorem, et preter illam habebat duas vivas. Item confessa est comitem Convenarum, cum quo contraxerat, adhuc vivere. Eodem die / et coram domino predicto H[ugone] Regensi episcopo et B. de Blaudiaco a domino R[aimundo] Uticensi episcopo in hac causa ad audiendum iudice delegato item confessa est domina Maria matrimonium si quod fuerat inter comitem Convenarum et filiam A[ rnaldi ] Villelmi de Barta fui/sse separatum iudicio ecclesie, set statim et in eodem loco dixit ita posse esse, se dubitabat, et dixit quod eandem tenet modo dictus comes, quod rex confitetur. Excepcionibus propositis ex parte domine M[arie], scilicet quod comes Convenarum erat su/us consanguineus, et habuerat uxorem consanguineam eius, et quod tempore quo contraxit cum ea habebat .II. uxores dictus comes Convenarum, responsum fuit ex parte regis, curiam has exceptiones recipere non debere, nec partem re/gis teneri ad respondendum. Tandem sine preiudicio partis regis, hoc est eo salvo quod adhuc liceret idem opponere sicut antea, placuit curie, quod rex responderet. Et respondit super tribus predictis excepcionibus se non credere. Sequenti vero / die B[ernardus] Amelii procurator domini P[etri] regis Aragonum, presente et expressim consentiente ipso rege, dixit se probaturum matrimonium prius fuisse contractum inter dominam M[ariam] predictam et comitem Convenarum, et matrimonium, / si quod fuit, inter comitem Convenarum et filiam A[rnaldi] Villelmi de Barta fuisse iudicio ecclesie separatum. Item dixit se probaturum consanguinitatem fuisse inter dominum regem et filiam comitis Bigorre que fuit uxor / comitis Convenarum. Et ad hec probanda petiit dilationem. Domina M[aria] dixit se probaturam comitem2069 Convenarum esse suum consanguineum, et quod habuerat uxorem consanguineam suam, scilicet domine M[arie] et quod tempore quo secum contraxit matrimo/nium habebat .II. uxores dictus comes Convenarum. Tandem voluntate utriusque partis, cum similiter domina M[aria] dilationem peteret, data fuit utrique parti dilatio et dies assignata, scilicet festum Sancti Andree proxime futu/rum et locus Narbona, ita scilicet quod utraque pars promisit se nunquam amplius petituram dilationem, ad probandum aliquod factum vel aliquid aliud proponendum in tota ista causa, renuntians expressim ex certa scientia omnia iuri compe/tenti sibi vel competituro ad dilationem petendam. Domine autem M[arie] data fuit dilatio ad probandum predicta, hoc modo scilicet quod sine preiudicio partis domini Regis faciat ipsam probationem, hoc est eo salvo quod adhuc / huic probationi possit pars eius opponere de iure, sicut ab initio quod non fuerat admittenda. Probationes autem predicte possunt dari et debent recipi in hac causa, in hoc medio usque ad terminum prefixum, ad ar/bitrium pre-

2069

Sobrescrito entre lneas.

1233

Martn Alvira Cabrer

dictorum iudicum delegatorum vel delegatorum ab ipsis. Hec facta2070 fuerunt Narbone in burgo in stari monacorum2071 Sancte Marie.

1211 mayo, 29. Zaragoza2072

1170

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a la Orden del Hospital el castillo y la villa de Cabaas (de Jaln) a cambio de los judos que la Orden tiene desde Fariza hasta el ro Segre, adems de los judos Rab Asser Avenbentreca, sus hijos y sus nietos, confirmando una carta acordada por el maestre del Hospital Jimeno de Lavata y el captulo general de los hospitalarios de Aragn y Catalua por la cual, comprobada su devocin y fidelidad, se recibe a este judo, a su familia y a sus descendientes en la Orden. B. Carta partida coetnea con partes borrosas a ambos lados, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de la Almunia, carp. 625, n. 13. C. Carta partida coetnea con un roto y partes borrosas en los lados, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de la Almunia, carp. 625, n. 14. D. Copia s. XIV , AHN, Cd. 649-B, Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, II, n. 204, pp. 190-191. E. Copia s. XIV de carta partida por ABC, AHN, Cd. 650-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, III, n. 554, pp. 563-564. a. Transcr. fragmentaria IBARRA, Estudio, I, pp. 29-30. b. Ed. de E, CANELLAS, La Almunia de Doa Godina, n. 29, pp. 46-48 (data 31). Reg.: I BARRA, Estudio , I, n. 388 (de D. L EDESMA, La Encomienda de Zaragoza , n. 137, p. 535. Cit.: MIRET, Les cases, p. 221. IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 78. LEDESMA, Templarios, p. 190. BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 164, n. 10, reed. ing. Medieval France , p. 353, n. 10, reed. cat. Limpuls de Catalunya , p. 161, n. 10. LABORIE, Les itinraires du roi Pierre II dAragon, I, pp. 123-124. (B) In Christi nomine. Notum sit omnibus quod Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes et confidans suo diligentius providere profectui, voluit, dedit, concessit, laudavit et corporaliter tradidit Domino Deo et Beato Iohanni Baptiste et eius sancto ordini Castrum et villa de Cabannis in concambium et commutacio/ne perpetua per omnibus iudeis quos habebat a flumine Sicore usque ad Farizam, propter Rabbi Asser Abinbentalca2073 et eius filium Azday et nepotes suos ambos fratres Salomonem et Azday Abinhariz et eorum posteritates, sicut domini Regis et fratrum Hospitalis carta per alfabetum divisa pleniter continetur. Predictus vero dominis Rex dili/genter providens et manifeste cognos-

2070 2071 2072

Sobrescrito entre lneas. In stari monacorum = mona-sterio, b.

LABORIE se interroga sobre este largo viaje entre Perpiny y Zaragoza, que no encaja bien en los itinerarios reales.
2073

Abinbentalcan, b.

1234

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

cens ipsum Rabbi Asser ordinem Hospitalis elegisse et sibi pro certis complacuisse, divino intuitu et ipsius Rabbi Asser precibus, noluit eum aliis associare iudeis, sed volens eum honoratum retinere et libertate omnimoda decoratum, tum eius fidelitate et devocione quam erga eius patre et matre habuit, / tum quia in eius comodo et honori semper intendere proposuit et eum virum providum et discretum cognovit, ideo dimisit eum predicto ordini Hospitali et ei plenitur omnes cartas donationis et franchitatis sibi factas a domino Ildefonso Rege eius patre et ab eodem Petro Rege sibi concessas et datas plenitur concessit et confirmavit. Nunc igitur ego Martinus de Andues, / castellanus Emposte et magister Hospitalis in partibus Aragonis, et Michael de Exeya comendator Emposte, Ennechus de Andues comendator Sancti Petri de Calanda, Bertrandus Anuls comendator Ylerde2074, Guillelmus de Beons2075 comendator Cervarie, Arnaldus de Beluezin2076 comendator Barchinone, Bernardus Benedicti comendator Gerunde, Arnaldus de Alvarino comenda/tor de Ba[n]yolas, Garssias Pinctus comendator de Alguadra, Fortunius de Luna comendator Sexene, Alfonsus de Stada comendator Barbastri, Lupus de Grisenech2077 comendator Osce, Ferrandus de Flore comendator de Pina, Garssias de Ruffis2078 comendator Cesarauguste, Alamandus de Graz comendator de Remolinis, Fortunius de Pomar2079 comen/dator de Castelli Siscar, Jordanus comendator de Grisenech, Michael de la Sella comendator de Mallen, Vicentius de Barbastro comendator de Anyon, Ennechus comendator de Calataiub2080, R. de Aisclas comendator de Aliaga et frater Garssias Ortiga et alii quamplures fratres Hospitale nominati, omnis in simul congregati in capitulo genera/li facto apud Cesaraugustam mense maiy, videntes et cognoscentes devotione et fidelitatem vestram quam vos Rabbi Asser erga nos et ordinem nostram semper habere proposuistis, confidentes etiam quam diligenter et fideliter modis quibus potuistis nostro intendistis servitio, comodo et honori, et quia semper magno fuistis desiderio de/siderabile ad nostram prenominata ordine accedere et remanere nobiscum, et quia nos vos virum esse providum et discretum cognovimus, ideo corde puro et voluntate sincera per nos et omnes alios fratres Hospitalis presentes et futuros laudamus et perpetuo muniminine confirmamus illam cartam compositionis facta inter vos et Eximinus de Lavata, olim defunctum priorem Sancti Egidii et castellanum Emposte, cui sit requies, et alios fratres quamplurimos sicut in carta compositionis plenitur continetur. Et nos insuper in honorem Dei et beate Marie virginis eius gloriose genitricis et beati Iohannis Baptiste recipimus in comuni societate nostra et beneficio vos predictum Rabbi Asser et / filium vestrum Azday ac nepotes vestros Salomonem et Azday et omnes posteritates vestras, cum omnibus bonis vestris habetis et habendis bona fide, pertinentiis Deo et obedientie nostre, quod vos et vestra omnia ubicumque sint vel fuerint sicut nos ipsos et nostra deffendamus et emparemus et ab omni dampno et gravamine vos illesos habere faciamus, / et ullam omni

2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080

ibidem, b. Bentos, b. Belbenzi, b. Grisenich, b. Ruphis, b. Polnar, b. Calatayud, b.

1235

Martn Alvira Cabrer

tempore de vobis faciamus obligationem, muttacionem vel alienationem sed semper vos et vestra vestrorumque successorum sicut nostra propria amemus, emparemus et deffendamus et in perpetuum vos nobiscum honorifice retinamus. Tamen si nos predicti fratris Hospitalis presentes vel futuri aliqua ratione vel causa de vobis Rabbi Asser et aliis / predictis aliqua fecerimus obligationes, concambium vel alienationem, quod absit, ut nos vel aliquis nostrum tantam faciamus injuriam vel contra tantum sacramentum nostrum tam devote et fideliter factum alicuius amore prece vel precio venimus vel aliquid de predictis convenientiis diminuimus et plenarie et fideliter compositiones inter nos et vos factas non complivimus, / laudamus ut pena subsequenti dampnemur et sine remedio puniamur, et insuper volumus et concedimus libere et plenarie vobis damus licentiam et potestatem pignorandi nos cum domino Rege vel cum aliis senioribus et amicis vestris, donec prius vobis dampnum illatum plenarie restituatur. Quicumque autem contra hanc institutionem in presens2081 generali capitulo factam et / tam devote concessam in aliquo venire presumpserit, tam concambio2082, conmutatione quam2083 alienatione et obligatione aliquam, iram Dei omnipotentis et omnium sanctorum eius incurrat et extorres a corpore et sanguine Christi cum Juda proditore et Datan et Abiron intereant et eant nisi resipuerint ad Tartara non redituri, et ne eis statim aliqua pena desit a consortio et / beneficio spirituali et corporali sciant2084 penitus alienos et remotos et sint de cetero a Deo et a domino Papa et [a] prelatis ecclesie et a fratribus nostris presentibus et futuris interdicti, excomunicati et a virtute Altissimi et sanctorum suorum et gloria paradisi penitus separati et penas infernali sine / aliquo remedio [puniantur]. Data carta Cesaraugusta, ultima die dominica menssis maii sub Era .M.CC.XL. nona. [1. Col.] Huius rey testes sunt: Guillelmus de Tarba. [2. Col.] Petrus Iterii. Galacianus de Tarba. [3. Col.] Azarch Almondi. Samuel Frangin. [4. Col.] Abraim Catalano. Et multi alii. Melendus Gonalbi prior Portogalis. Petrus Obarriz locum tenens prioris Legionenssis. Garssias Remiri prior Castelle. Garssias Ortiga vicarius. Eximinus de Lavata magni preceptoris olim defuncti. Martinus de Andues castellanus Emposte et magister Aragonum, hanc cartam perpetuo munimmine confirmamus. / Ego Guillelmus, scriptor Curie Cesaraguste, iussu predictorum hanc cartam scripssi et hoc Sig[signo]num feci.

1211 mayo, 30

1171

Ferrer de Girona, baile real de Castellet y de LArbo y repoblador de LArbo, concede a sus habitantes, en nombre del rey, que la corte pueda darles ocho das para resolver sus pleitos

2081 2082 2083 2084

constitucionem in presenti, a. cambio, a. quod, a. se sentiet, b.

1236

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

privadamente, excepto en el caso de homicidio, y fija los caminos por los cuales podrn conducir sus animales a pastar. B. Copia s. XIV , ACA, Locales, Arbo, vol. 10: Llibre Vermell de lArbo, fol. 43r-v. a. Ed. CONDE Y CANELLAS, El Llibre Vermell de lArbo, ap. II, n. 4, pp. 40-41. (a) Passatges per anar a pasturar. Concessi de passatges per anar a pasturar. Notum sit cunctis quod ego Ferrarius de Jerunda, baiulus domini regis in Castelleto et in Arbucio populator et baiulus, ex parte domini regis dono vobis omnibus populatoribus de Arbucio presentibus et futuris liberalitates, ideo quia habeo preceptum a domino rege et cartam sigillatam quam ipse dedit michi in qua continetur quod liberalitates quas ego darem semper tenerentur. Ideo dono vobis omnibus huiusmodi liberalitatem ex parte domini regis et mea quod, quando aliqua movebitur querimonia inter vos, extra homicidium, et firmabitur in potestate curie, curia donet vobis octo diebus in inicio placiti, et habeatis licenciam transigendi illas querimonias inter vos et amicos vestros sine omne pena, et si in illis VIII diebus non pacificaremini, deinceps curia faceret vos judicare et habeat ius suum. Adhuc dono vobis caminos et extratas pro quibus vadant et redeant vestra animalia et vestri pecudes quando ibunt ad pasturam, primitus dono et concedo ex parte domini regis et mea quod vestri quadrupedes possint ire et redire et intrare per illam viam que vadit de Arbucio versus Villamfrancham, et per illam que vadit de arbos versus Castelletum, et per illam que vadit de Arbucio unde fit transitus per puteum novum et exit ad Clarianam et ad Solerium Rubeum, et per illam viam unde fit transitus ad puteum sicut consuetum est, et per illam viam unde fit transitus per serram et exit versus Bagnariis. Si quis hec fregerit, firmum remaneat omni tempore. Actum est hoc II. kalendas junii anno Christi M. CC. undecimo. Sig[signo]num Ferrarii de Jerunda, baiuli in Castelleto et in Arbucio populatoris2085 et baiuli, qui hoc laudo et firmo ex parte domini regis testesque firmare rogo. Sig[ signo ]num Guillelmi de Bassia. Sig[ signo ]num Raimundi Rosana. Sig[signo]num Eymerici Pelliparii2086. Sig[signo]num Arnaldi Ferrer, hiis testibus. Petrus Luica, qui hoc scripsit [en blanco] precepto Ferrarii de Jerunda, baiuli domini regis, et Raimundus de Castronovo, clericus Castelleti, cum litteris rassis et emmendatis in linea tercia ubi dicitur liberalitates, et suprapositis in linea II et I ubi dicitur presentibus et futuris.

1211 mayo

1172

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma la venta de la villa de Visalibons y el pueyo de Silvas con todas sus dependencias, por la suma de 600 s., hecha por Urraca, viuda de Berenguer de la Millera, y su hijo Guillermo de Capella, con su esposa Ermesinda, y su hija Berenguela, a Ramn, abad de San Victorin, y a Garca de Artasona, abad de Santa Mara de Obarra.

2085 2086

En el texto, populator, a. Pellicerii.

1237

Martn Alvira Cabrer

A. AHN, Clero, Obarra, carp. 692, n. 14. a. Ed. .J. MARTN DUQUE, Coleccin diplomtica de Obarra (Siglos XI-XIII), Fuentes para la Historia del Pirineo, 4, Zaragoza, CSIC-Instituto de Estudios Pirenaicos, 1965, n. 165, pp. 150-152. Cit.: IGLESIAS, Historia del condado de Ribagorza, pp. 224-225 y 228. (a) In Dei nomine. Notum sit omnibus hominibus tam presentibus quam futuris quod ego dompna Orracha, uxor que fui dompni Berengarii de illa Millera, simul cum filio meo Gillermo de Capella et uxore sua dompna Ermessenda et cum filia mea dompna Berengaria, sorore iam dicti Gillermi de Capella, placuit in animis nostris et optimo corde et bona voluntate, propter amorem Dei et pro redemptione animarum nostrarum omniumque parentum nostrorum damus atque concedimus domino Deo et monasterio Beatissimi Victoriani Asanienssis et ecclesie Beate Marie de Ovarra et dompno Raimundo abbati sancti Victoriani et dompno Garsie priori sancte Marie de Ovarra omnique conventui utrarumque ecclesiarum presenti atque futuro villam que vocatur Villa Lupons, qualem partem nos ibi habemus vel habere debemus, et illud podium quod vocatur Silve, quod est infra terminum predicte villule, cum omnibus hominibus nostris et cum omnibus suis pertinenciis que ad ipsam villam pertinent vel pertinere debent, scilicet cum domibus, hedificiis, terris, vineis, ortis, cannamaribus, linaribus, molinis, arboribus, aquis aquarumque ductibus, silvis, pascuis, cultis et incultis, heremo et populato, et cum omnibus suis terminis qui in circuitu eius sunt, in plano et in monte, et cum omni dominio quod nos habemus vel habere debemus in ecclesiis iam dicte villule, totum habeant, teneant et possideant ad suam propriam voluntatem absque ulla mala voce et contrarietate per secula cuncta. Ita tamen ut illi qui habitant vel habitaturi sunt in ecclesia Sancte Marie de Ovarra non faciant nobis vel generationi nostre ullum servicium pro hac donatione neque ullo seniori vel potestati neque ulli homini cuiuscumque dignitatis sit, set totum sit ab integro ex ecclesia Beate Marie de Ovarra ad propriam hereditatem. Tali tamen conventione hoc facimus, quatenus dompnus prior Garsias et omnes successores illius teneant nobis omni tempore unum capellanum pro salute animarum nostrarum omniumque parentum nostrorum in ecclesia Beate Marie de Ovarra. Et est manifestum quod iam dictus prior Garsias et domus Sancte Marie de Ovarra fecit nobis caritatem et dedit nobis. DCtos. solidos bone Iaccensis monete, et nos accepimus ab illo. Et ad maiorem securitatem damus fideiussores contra omnes homines removentes, Bernardum de Benavent, filium Bernardi de Benavent et dompne Viande, ut sic fiat firma et secura hec donatio supra scripta. Si quis vero propinquus vel extraneus contra hoc factum nostrum venire temptaverit, ira et maledictio Dei super eum veniat et a liminibus sancte Ecclesie extraneus efficiatur et cum Datan et Abiron et Iuda traditore in inferno ardeat et hec vostra donatio firma permaneat. Facta carta donationis in mense madio Era M.CC.XL.VIIII., regnante dompno rege Petro in Aragone et in toto suo regno. Sig[ signo ]num done Orrache. Sig[ signo ]num Gillermi de Capella. Sig[signo]num dompne Ermessindis uxoris eius. Sig[signo]num dompne Berengarie sororis Gillermi de Capella, nos in simul sumus donatores qui hanc cartam rogavimus scribere et testes firmare rogamus et manibus suis hanc cartam signaverunt. Sig[signo]num Marchi de Castro filii Sancie. Sig[signo]num Gillermi de Pannel filii Marie. Isti sunt testes. Ipsi et alii multi fuerunt visores et auditores de hoc facto. Sig[ signo ]num Bernardi de Benavent, filium Bernardi de Benavent, qui est fideiussor supradicte donationis.

1238

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Martinus de Vallabrica sacerdos, precibus supradictorum qui hanc donationem fecerunt, hanc cartam scripsit et hoc s[ignum] [signo] fecit. Ego Petrus, Dei gratia rex Aragonis, chomes Barchinone, hanc cartam laudo et confirmo et hoc signum [signo] facio.

1211 mayo, [16-fin.]

1173

El califa almohade al-Nsir cruza el Estrecho de Gibraltar y se rene con su ejrcito, acantonado en Sevilla. IBN IDR, Bayn al-mugrib, Testimonios, n. 334, p. 116. IBN AB ZAR, Rawd al-qirts, Testimonios, n. 335, p. 456. Cit.: HUICI, Estudio, p. 22. HUICI, Las grandes batallas, p. 232. ROSADO LLAMAS, M. D., Cristianos y musulmanes en la Batalla de Las Navas de Tolosa, VV.AA., I Jornadas de Estudios histricos La batalla de Las Navas de Tolosa (15 de noviembre de 1998), Jan, Asociacin Cultural Torre del Homenaje, 1998, pp. 7-29, esp. p. 10. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 177. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 65-67.

1211 mayo

1174

Las tropas castellanas lanzan una incursin por las tierras de Baeza, Andjar y Jan. Los caballeros de Calatrava atacan Montoro, Vilches y otras localidades andaluses2087. En mayo, Alfonso VIII, rey de Castilla, y su hijo el infante Fernando llevan a cabo una incursin contra los musulmanes de la zona de Xtiva/Jtiva al frente de las milicias de Guadalajara, Huete, Cuenca y Ucls. Al mismo tiempo, Alfonso Tllez de Meneses y Rodrigo Rodrguez, vasallos del rey castellano, toman la torre o castillo de Guadalerzas, en la frontera sur de Toledo. Anales Toledanos I, Testimonios, n. 74. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VII, cap. xxxv. CLRC, Testimonios, n. 86, p. 23. RADES, Chronica de Calatrava, Memoria Histrica, n. 14, cap. 15, fol. 23b. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lxi. HUICI, Estudio, pp. 20-21 (data 1209) y 29. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 176-177. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 68-70.

1211 junio, 1. Letrn

1175

Inocencio III comunica al arzobispo Rodrigo (Jimnez de Rada) de Toledo que difiere el asunto de la primaca del arzobispado de Toledo para otro momento a causa de la inminente ofensiva musulmana.

2087

Los castillos de Fesora y Pipafont o Pilpafont.

1239

Martn Alvira Cabrer

B. C. D. E. a. b. c. d. e. f.

Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 57, n. 57. Copia s. XVI, Biblioteca Vallicelliana (Roma), ms. C. 23, fol. 92. Copia s. XVI, AS, Libros de BERZOSA, 9, 42v, 60 y 125v. Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 9, fol. 205. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 530. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 160. Ed. PL, 216, col. 423. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XIV, n. 57, p. 209. Ed. GOROSTERRATZU, Don Rodrigo Jimnez de Rada, n. 12, p. 416. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 455, pp. 482-483.

Reg.: POTTHAST, n. 4.258. Cit.: RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1211, n. 12, resumen portugus en Quadro elementar, 9, 51. SMITH, Innocent III, p. 96. (f) [Roderico] Toletano archiepiscopo. Quod petitiones, quas obtulisti nobis per M. clericum tuum super negocio primatie, nondum admissimus, non ex duritia sed ex providencia noveris processisse, cum et in hiis et in aliis opportuno tempore te velimus, quantum cum Deo possumus, exaudire; sed cum ex sarracenorum incursu grave nunc timeatur Hyspanie dispendium imminere, non opportet occasione huiusmodi primatie aliud in Hyspania modo scandalum suscitari; presertim cum tibi ius tuum minime negligenti providentiam ipsam nolimus esse dampnosam; eius igitur exemplo qui ait: Cum accepero tempus, eo iustitiam iudicabo, cum opportunum tempus advenerit, tibi iudicium et iustitiam faciemus. Datum Laterani, kalendas iunii, Pontificatus nostri anno quartodecimo.

1211 junio, 5. in exercitu juxta ripam Tarnis

1176

Raimon Trencavl, to del difunto vizconde Raimon Roger, cede a Simon de Montfort todos sus derechos sobre los vizcondados de Besirs, Carcassona, Albi, Agde y Rass. A. Original con sello de los Trencavl (el ms antiguo de los conservados), AN, J. 890, n. 3. Descripcin y amplio estudio del sello, que incluye una reinterpretacin completa de las armas de los Trencavl, MAC, L., Les sceaux des Trencavl au XIIIe sicle: approches et reconsidrations, Socit des Sciences, Arts et Belles-Lettres du Tarn, LVII (2003), pp. 431-440. a. Ed. HGL, 3. ed. VIII, n. 159-CIII, cols. 609-611. b. Ed. Layettes, V, n. 185, p. 65. Reg.: MOLINIER, Catalogue, n. 43b, pp. 458-459. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.471.

1211 junio, 15. Barcelona

1177

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, da permiso a Guillem de Viladecols para redimir un campo situado en Pallej, bajo alodio del rey, que su padre el rey Alfonso el Trovador haba empeado a Pere de Clariana por 100 mrs. A. Original con sello grande de cera, ACB, 4-61-1.

1240

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Reg.: OLIVERAS, Cartas Reales, n. 16, pp. 26-27. BAUCELLS I REIG, J., El Baix Llobregat i la Pia Almoina de la Seu de Barcelona. Catleg dels fons en pergam de lArxiu Capitular de la Catedral de Barcelona, Col. Catlegs-Inventaris dArxius de Catalunya, n. 2, Barcelona, Dep. Cultura de la Generalitat de Catalunya, 1984, n. 1 (210), p. 102. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, damus et concedimus tibi Guillelmo de Villa de Cols licentiam et facultatem redimendi illum campum nostrum qui est apud Paleianum quem dominus Rex bone memorie pater noster impignoravit Petro de Cleriana per cen/tum morabetinos. Habeatis autem tue et tui hunc campum cum illum redemeris et teneatis et possideatis et expletetis per vestrum proprium pignorum pro predictis centum morabetinos fructibus et expletis in proventuris non computandis in fortem vel pagam debiti, tamdiu donec nos vel nostris reddeamus tibi vel tuis predictum centum morabetinos / integre et in pace. Nec possimus hunc campum a te redimire cum pecunia aliena, nisi cum pecunia nostra propria permittimus autem tibi bona fide que hoc pignus / faciamus et tuos habere et tenere et possidere integre et in pace, tamdiu donec, ut predictum est, nos vel nostri reddimus et persolvamus tibi et tuis de nostra propria pecunia totum debitum supradictum. Terminus autem redimendi hoc pignus sit de festo in festum Sancti Michaelis. Datum Barchinone, XVII kalendas Julii, per / manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, anno Dominice Incarnationis .M..CC.. Undecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Sig[signo]num Guillelmus Durfortis. Sig[signo]num Durfortis bajuli domini Regis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Azenario Pardi. Artallus dArtusella. [2. Col.] Guillelmus de Montecatano. Guillelmus de Cervilione. Bernardus de Sentelles. [3. Col.] R[aimundus] de Papiol. A[rnaldus] de Perella. Martinus de Vico. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarium suis hoc scripsit loco, die et anno prefixis.

1211 junio, 26

1178

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, autoriza a Ramon (de Rocabert), arzobispo de Tarragona, a comprar la mitad del lugar y de los diezmos de Ali a Pon dAli, hijo de Pon de Bruguera -que cambia su nombre por el del pueblo-, por el precio de 2.000 s., estableciendo que su esposa Ermessendis dAli pueda adquirir la otra mitad cuando quede viuda. Cit.: MORERA Y LLAURAD, E., Provincia de Tarragona, CARRERAS I CANDI, F. (dir.), Geografia General de Catalunya, Barcelona, s.f., p. 811 (sin ms datos). CATAL I ROCA, P., Comentari marginal (Alt Camp), Els castells catalans, III, pp. 606-627, esp. p. 613.

1241

Martn Alvira Cabrer

1211 junio, 27

1179

Martina de Laguarrs dona unas casas en Zaragoza a Fernando, abad de Montearagn, con la condicin de que en cuanto fallezca, escriban su nombre en el libro de difuntos del monasterio de Montearagn y sea encomendada a Dios en cada aniversario. A. AHN, Clero, Montearagn, carp. 634, n. 15. B. AHN, Clero, Montearagn, carp. 634, n. 16. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 278-B: ndice del Archivo del monasterio de Montearagn, C, n. 23, pp. 65-66. Cit.: ARCO, El monasterio de Montearagn, p. 371.

1211 junio, 17-29. Tolosa

1180

Simon de Montfort asedia por primera vez la ciudad de Tolosa, vindose obligado a levantar el campo a las dos semanas. GTUDELA, Testimonios, n. 167, laisses 79-87. PVC, Testimonios, n. 178, 238-243. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, pp. 154-157. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 406-415 (y estudio). MAC, Les comtes de Toulouse et leur entourage, Thse de Doctorat, III, Dplacements de Raimond VI, [p. 5]. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 114. MESCHINI, Innocenzo III, pp. 189-190.

1211 junio, 29. [Ais (de Proensa)/Aix-en-Provence]2088

1181

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, en nombre de su sobrino Ramn Berenguer V, conde de Provenza, ratifica y aprueba la compra que el arzobispo Guiu de Aix hizo de la villa y el castillo de Peirla a Guiu de Cavalhon y a sus hermanos Jaufr, Amelh y Bertran, y toma dicho castillo bajo su proteccin2089. [A]. Original con sello de plomo. B. Copia s. XIV, AD Bouches-du-Rhne, Archevch dAix, Reg. n. 1, Liver Thesaurus, 1 G 1, n. 86. C. Copia s. XVII, AD Bouches-du-Rhne, fonds de larchevch dAix, 1 G, fol. 58. D. Copia incompleta del s. XIX de B, AD Bouches-du-Rhne, 26 F 7, Chanoine Albans. a. Ed. fragmentaria BENOIT, Recueil, II, Raimond Brenger V, n. 8, pp. 93-94. Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 81. LABORIE, Les itinraires du roi Pierre II dAragon, I, p. 124.

LABORIE tambin plantea dudas sobre este rpido viaje a Provenza, que no considera posible en tan poco tiempo.
2089 Agradezco a Isabelle Chiavassa, archivera del AD Bouches-du-Rhne, el envo de la copia de este doc.

2088

1242

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(D) 2090In nomine Domini nostri Ihesu Christi, amen. Anno Domini .M..CC..XI.. mense Junii .III. kalendas Julii, festo sanctorum apostolorum Petri et Pauli. Ex huius scriptura testimonio preteribus et futuris sit manifestum quod ego Guido de Caballione bona fide ac sine dolo, nulla fraude excogitata, vendo, concedo tibi G[uidus] Aquensi archiepiscopi et successoribus tuis archiepiscopis, atque titulo venditionis in te transfero atque trado ecclesia nomine Sancti Salvatoris et beate Marie Aquensis Sedis, villam et castrum de Petrolis, et omnia ad ipsum pertinencia, scilicet domos, servitutes reales, personales, omnem jurisdictionem, omnem donationem, omnem potestatem, firmancias, justicias, questias, collectiones, bannos, districciones, urbana predia, rustica, suburbana, campos, vineas, ortos, census annuos, usatica, redditus annuos, aquas, riperias, ribagia, nemora, silvas, hysclas, prata, pascua, heremos, culta et inculta omnia, herbas, venationes, piscationes, et generaliter omnia bona et omnia jura, corporalia et incorporalia, et quecumque habui vel possedi vel iusus sum habere vel possidere in villa seu in castro de Petrolis, intus et extra. Per hanc autem venditionem et traditionem confiteor ego prefatus G[uidus] de Caballione me habuisse et recepisse a te G[uido] predicto archiepiscopo continua numeratione nomine precii .XXXVI. milia et D. sol. regalium coronatorum, ita quod penes te nichil remansit in debitum vel etiam ad solvendum. In quibus, ex certa sciencia, renuncio exceptioni non numerate peccunie, vel etiam non solute. Et si castrum seu villa de Petrolis solus valeret precio pretaxato, vel majoris precii ad presens est vel fuerit in futurum, totum illud mera liberalitate ac spontanea voluntate tibi predicto archiepiscopo et successoribus tuis archiepiscopis et Aquensis Ecclesie, pro salute anime mee et parentum meorum, dono et concedo. Promitto etiam tibi et successoribus tuis archiepiscopis per stipulationem me salvare et defendere omnia supradicta et singula contra omnem personam huic venditioni volentem contra dicere vel obviare. Et si evictionem partem fieret vel in totum, promitto per stipulationem me servatum te indempnem et defensurum, et inde tibi obligo omnia bona mea, presentia et futura, quecumque habeo vel habiturus sum citra Durenciam vel ultra. Promitto etiam tibi et successoribus tuis archiepiscopis quod non dicitur dicam, nec ferimur faciam quominus predicta universa et singula perpetuam habeant firmitatem. Promitto etiam tibi per stipulacionem et successoribus tuis archiepiscopis quod contra predictam venditionem aliquo tempore non veniam, nec alia persona mea nominare aliqua ratione nec etiam ratione minoris precii, vel qualiter alia iuris in legalitate divini vel humani. Immo supradicta omnia universa et singula firma habebo et tenebo tibi et omnibus successoribus tuis archiepiscopis tam per me quam per meos sic Deus me adjuvet sacrosancta quatuor Evangelia corporaliter a me tacta. Ad hec nos Gaufridus, Amelius, Bertrandus de Caballione fratres predicti G[uidi] profitemur coram pluribus infrascriptis nos nullum jus habere vel habuisse in castro de Petrolis vel in villa seu in tenemento ipsius ville, et siquidem habuimus vel habemus vel habere debemus illi penitus renunciamus, immo confirmamus et comprobamus predictam venditionem. Et insuper per stipulationem promittimus tibi G[uido] predicto archiepiscopo et successoribus tuis archiepiscopis salvare et defendere ab omni persona contra dicente seu vindicare volente. Insuper, etiam si de rebus predictis jam venditis in totum vel in partem aliquid evinceretur, obliga-

2090 Venditio Ville et Castri de Petrolis, B. Achat de Peiroles par Gui de Fos, Archevque dAix, 29 juin 1211, D.

1243

Martn Alvira Cabrer

mus tibi omnia bona nostra mobilia et inmobilia, habita vel habenda. Et hec omnia universa et singula promittimus per nos et per successores nostros tibi et successoribus tuis archiepiscopis, bona fide et sine omni malo ingenio et fraude, firmiter et inviolabiliter servare ac defendere, sic Deus nos adjuvet et hec sancta Dei Evangelia corporaliter a singulis nobis tacta. Item, confitemur nos esse majores XXV. annis. Huius rei testes sunt rogati et vocati: B. de Duroforti tunc Cavallicensis episcopus. Raimundus de Podio Ricardi, Aquensis Prepositus. Petrus Oto, Aquensis sacrista. Raimundus Aldeberti, Aquensis ecclesie tunc operarius canonicus. Aldebertus de Podio, Ugo monachi, canonici. Magister Bertrandus, sacerdus. Fulco de Mimeto, tunc capellanus Aquensis archiepiscopi. Guillelmus, sacerdos. Fulco Innardi, diaconus. Guillelmus Andree, diaconus. Saturninus, diaconus et villicus tunc domini archiepiscopi. Petrus de Lambisco. Raimundus de Podio Ricardi, miles. Petrus Grossi de Podio, miles. Bertrandus de Lesennana. Guillelmus de Podio. Rostagnus de Podio. Eleazarus, miles de Podio. Raimundus Eleazari, miles de Podio. Fulco Stephani, V. de Rognis, B. de Ansois, milites de Podio. V. Fulco. V. de Podio. V. Chaberti, causidicus. Raymundus Chaberti, frater eius. Raimondus. Bertrandus Iordani. Raymundus Botoni. Rostagnus de Ecclesia. Johannes Darboni. Raymundus Marselles. Gaufredus Innardi. Guillelmus Enguibert. Petrus Enguibert. B. Enguibert. Aldebertus Millaira. Petrus Sans. Johannes de Opera. Petrus Raimundi. Silvester. Michael Paschalis. Petrus de Toraminis. Raimundus Innardi. R[ aimund ]us Ricardi. Bert[ randus ] Raimundi. R[ aimund ]us de Lesennana. R[ aimund ]us Pelliparii. Fulco Benchenati. Andreas Lombardus. R[ aimund ]us Romani. Johannes Serraire. R[aimund]us Malla. Guillelmus de Opera. P. Cuniculi. Pe[trus] Recher. Guillelmus Innardi. Pe[trus] Boire. Calvinus. Gir[ardus] Donadeu. Ego vero Petrus, rex Aragonum, comes Barcilone, et nepos meus Raymundus Berengarii, filius quondam mei fratris illustrissimi Comitis Provincie Ildefo[n]ssi, concedimus, approbamus et confirmamus emptionem predictam et universa et singula ut seriatim superius prenotantur. Et castrum emptum de Petrolis a predicto archiepiscopo Aquensi in nostra protectione ac defensione recepimus et constituimus, ut tam Aquensi Ecclesia quam archiepiscopus nominatus predictum castrum salvum habeant et possideant nunc et semper. Et ad majorem cautelam et firmitatem, ut semper habeat memoriam firmitatis, inserto plumbeo presentem paginam muniri concessimus, iussimus et bullari. Et rogamus vos qui presentes estis, testes sitis, si oportuerit, huius rei2091.

1211 [junio-septiembre]

1182

Simon de Montfort, vizconde de Besirs y Carcassona, enva a Guy de Lucy con cincuenta caballeros a luchar contra los musulmanes bajo las rdenes de su seor, el rey de Aragn, aunque al poco tiempo ordena su regreso. Para impedir que se renan con Montfort, el rey les prepara una emboscada, aunque sin xito. PVC, Testimonios, n. 178, 255. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 425 y 431-432. SMITH, Innocent III, p. 101.

2091 Frmula del traslado: Quod instrumentum ego Thomas de Strueirrito anglicus transcripsi re[.] exemplum in hoc registro publico et hoc signo meo signum [signo]. Hasta aqu llega la transcripcin del cannigo ALBANS.

1244

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1211 julio, 1. Tarragona2092

1183

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, otorga su proteccin a los molinos que Guillem de Tarragona tiene en el puerto de Tarragona y a quienes a ellos acudan. A. AHN, Clero, Poblet, carp. 2.104, n. 3. B. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLIV. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 389. Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 81. (A) Manifestum sit omnibus quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, recipimus et constituimus sub nostra speciali proteccione, firma custodia et ducato securo / molendina illa que Guillemus de Terrachona habet in portu fabricato, que sunt sponsalicium domine Saurine uxoris eius. Ita quod hec molendina et molinarii eorumdem et / omnes ibi molentes et ad molendum ibi venientes in eundo et redeundo et stando cum hiis que secum duxerint vel portaverint et cum molturis sive emolumentis et / exitibus quibuslibet et omnibus ad eadem pertinentibus sint salva et secura et ab omni dampno, disturbio et gravamine inmunia et penitus aliena. Unde volumus, statuimus / et mandamus firmiter ut nullus de gratia nostra confidens predicta molendina vel molturas et exitus eorumdem aliquos audeat vel attemptet perturbare aut pignorare aut mar/chare vel emparare pro aliquo debito dicti Guillemi de Terrachona vel dilecto ipsius aut culpa vel clamore sive querela. Volumus enim quod dicta molendina et exitus / inde provenientes et omnia et ipsa spectancia sub nostra securitate et guizatico permaneant ab omni perturbatione libera et quieta et salva donec sint in domum prenomina/te Saurine quocumque ipsa ad se ea voluerit vel mandaverit deportari. Datum Terrachone, kalendas iulii, per manum Ferrarii notarii nostri, Anno Domini M.CC. undecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Guillemus de Cervilione. Guillemus R[aimundi] senescalcus. Hugo de Mataplana. [2. Col.] R[aimundus] Fulcho. R[aimundus] de Cervaria. R[aimundus] Gaucerandi. R[aimundus] de Subiradiz. [3. Col.] Aznarius Pardo. Guillemus de Alcala. Gomez de Luna. Latro. [4. Col.] Poncius de Timore. Bernardus de Castro. Petrus de Castro veteri. Bernardus de Colle. Signum Berengarii de Olzina, notarii domini Regis [autgrafa]. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2093.

IBARRA observ el problema de ubicuidad planteado por el doc. dado el 29 de junio en Aix-en Provence y ste de 1 de julio dado en Tarragona (Nuevas aportaciones, p. 81).
2093

2092

Nota de IBARRA: Suscripcin real y notarial de letra de Ferrer. Agujeros para el

sello.

1245

Martn Alvira Cabrer

1211 julio, 2. Tarragona

1184

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona el judo de Huesca Salomn Avinverduth con su familia y sus bienes, libres de toda carga, a la Orden del Temple. B. Copia s. XIII, ACA, Cancillera, Reg. n. 310, Cartulario Mayor del Temple, fol. 37r-v. a. Reg. y ed. fragmentaria, BAER, Die Juden, I, n. 77, p. 70 (dice fol. 27). b. Ed. CONTE, La Encomienda del Temple de Huesca, pp. 282-283 (data 6). Noticia cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 102, Memoria de los Privilegios del Registro Mayor que no escribieron en el presente Cartulario de vitela, p. 173 (ndice, n. 124). Reg.: ACA, Varia de Cancillera, vol. n. 1: Inventarios y escrituras de los Templarios, fol. 82r (dice Avinarduch). Cit.: MIRET, Les cases, p. 116. IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 81. CONTE, El Temple en la ciudad de Huesca, p. 673. C ONTE , La Encomienda del Temple de Huesca, p. 94. (B) De donatione cuiusdam judei quem Templi habet in civitate Osce. / Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, attendentes quod fratres Militie Templi di/vini amoris igne succensi sancte religionis scudiis vaccant et bonis per operibus in herendo hubicumque terrarum locus et opo[r]tunitas / se eis offerunt christiane fidei deffensione et propagationi, cum personis et rebus infundare et invigilare non / cessant, ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, da/mus et concedimus et laudamus Domino Deo et vobis dilec/tis et caris nostris frater P[ etro ] de Monte Acuto, domorum / Militie Templi in Provincia et quibusdam partibus Hyspanie / honorando magistro, et vobis fratri G[uillelmi] Catelli, comendatori / de Montesono, et per vos domui Militie Templi et fratribus, / Solomonem Avinverdurth, iudeum nostrum de Oscha, cum / uxore sua et omni domo sua et cum omnibus rebus / et possessionibus eiusdem mobilius et inmobilius et se moven/tibus habitis et habendis ubique ad habendum et possidendum / eum libere et quiete sicut melius et plenius dici et intelligi po/test ad honorem Dei et comunem utilitatem vestram et do/mus Militie Templi. Infranchimus autem Deo et vobis et franchum, / liberum et quietum, ingenuum et inmunem facimus predictum / iudeum cum uxore et omni domo sua et cum omnibus / rebus et bonis suis acquisitis et acquirendis in tota vita / ipsius ab omni vicinitate et potestate de algema iudeo/rum inter quos fuerint, et omni oste et cavalcata eorumque et / redemptione, et omni questia, peita, paria, fortia, pedido, / prestito, servitio, bovatico, monetatico acque sursu et ab / omni fazcendera et exactione ac demanda regali et / vicinali ab omni quoque lezda, pedatico, portatico, penso / et mensuratico, usatico, tolta et consuetudinem, novis et / veteribus, statutis et estatuendis per omnia loca nostra / dominationis per terram videlicet et mare et aquam dul/cem, cum omnibus rebus et mercibus suis quas secum duxerint / vel portaverint vel per nuntios aut capitularios suos / miserint. Mandamus itaque percipientes firmiter et distric/te que aliqua algema iudeorum vel merinus aut iustitia vel / zalmedina sive maiordomus aut repositarius vel / senior aut lezdarius vel pedagiarius vel eorum homo / vel aliquis alius homo homo noster vel alienus non possit nec / audeat a predicto iudeo vel de rebus aut mercibus suis /

1246

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

demandare vel accipere hoc predicta vel horum aliqui a quibus / eum enfranchimus vel ipsum ad ea vel eorum aliqui dandum, / faciendum vel solvendum compellere vel distringuere aliquo modo / aliqua actione aliqua ratione vel causa. Et / statuimus autem firmiter ac percipimus ut nullus iudeus / neque aliqua algema iudeorum predictorum Salomonem Avi/nverduth unquam audeat excomunicare vel super eum / alathama aut interdictum vel ligamentum mittere vel / iactaret, aut emptionem vel venditionem alicuius / rey prohibere vel propter cum scolam seu signagogam dimi/tere vel ibi iacere vel ab oratione desistere aut separatim orate vel cum in eicere aut negate vel prohibere sepul/turam aut circuncisionem aliquo modo, aliquo casu, aliqua / occasione, aliqua ratione vel causa. Quicumque autem con/tra hanc cartam venire in aliquo attemptaret iram et indignationem nostram incurreret et insuper dampno / illato prius restituto in duplum pena mille morabetinotum / a nobis sine aliquo remedio ferriretur. Presenti carta in / suo robore nich[i]lominus maneat valitura et nulla / alia facta vel facienda huic in aliquo contraire valenti. Datum Tarrachona, VI nonas Iulii, per manum Ferrarii / notarii nostri, Era MCCXL.IX.2094, Anno Domini .MCCXI. / Signum Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. / Huius rey testes sunt: Azcenarius Pardi. Gomez2095 de Luna. / Rodericus de Lizana. R[aimundus] Fulconis de Cardona. R[aimundus] Gaucerandi / de Pinos. R[ aimundus ] Alamanii. R[ aimundus ] de Subirats. G[ uillelmus ] de Cervilione. / G[uillelmus] R[aimundi] senescalcus. G[uillelmus] de Sancto Vincencio. G[uillelmus] de Mediona. / Hugo de Mataplana. Ferrarius de Sancto Martino. / B[er]n[ardus] de Belloloco, maiordomus curie. Et multi alii. / Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi mandato / ipsius loco, die et anno prefixis.

1211 julio, 5. Tarragona

1185

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce una deuda de 5.000 mrs. a Henri, abad de Morimond, y su convento por la definicin y absolucin que le haba hecho de las villas de Burbguena y Tornos y de algunas heredades en Daroca y Lleida, concedindole hasta su condonacin el almud de Zaragoza, las salinas de Calatayud y Daroca y sus trminos, y el tinte de esta ltima ciudad 2096. A. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 397. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 390r-391r. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLV.

2094 2095 2096

MCCLXIX por error, b. Comez, b.

Esta deuda sera despus recordada por el Papa Gregorio IX al rey Jaime I de Aragn (Perugia, 14 noviembre 1229), ACA, Cancillera, Bulas, leg. 5, n. 9, ed. DOMNGUEZ, Documentos de Gregorio IX, n. 135, p. 157.

1247

Martn Alvira Cabrer

Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 25. IBARRA, Estudio, I, n. 390 (de A). Cit.: BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 164, n. 9, reed. ing. Medieval France, p. 353, n. 9, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 161, n. 9. BISSON, FA, I, p. 130. (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, recognoscimus et profitemur cum [h]oc publico instrumento nos debere vobis dompno Henrico per eandem venera/bili abbati Marismundensi et conventui eiusdem quinque milia morabetinorum alfonssinorum boni auri et iusti ponderis pro donatione, diffinitione et absolutione quam nobis fecistis de Burbagena et de Tornos / et de hereditatibus vestris et aliis que habebatis in termino et in villa de Darocha et in bladeria Ylerde, sicut in instrumento a vobis inde nobis facto plenius continetur. Damus autem et assignamus et tradimus vobis in pagam et so/lutionem predictorum quinque milium morabetinorum totum integre almudinum nostrum de Cesaraugusta cum omnibus que in nobis obveniunt et obvenire debent sicut melius et plenius vendi solet singulis annis, et omnes salinas de / Calataiub et de Darocha et earum terminis universis cum omnibus que in ipsis salinis habemus et accipimus et habere et accipi debemus ullo modo, et caldarium etiam tincturie de Darocha quod est in donatione et diffini/tione predicta sicut vos illud cum suis iuribus et redditibus melius et plenius habebatis. Tali modo quod hec supradicta universa et singula habeatis, teneatis et percipiatis per vos aut per baiulum vestrum aut baiu/los vestros plenarie et sine omni diminutione in pace tamdiu donec de hiis que inde exierint et obvenierint sitis plenarie paccati de morabetinis omnibus supradictis. Promittimus autem Deo et vobis bona fide et / sine omni enganno quod omnia supradicta et singula faciemus vos et illum vel illos quos in eis tenendis et percipiendis stabilieritis habere, tenere et percipere integre et sine omni diminutione in pace, et in / eis quicquam non accipiemus nec tangemus nec tangi nec accipi faciemus aut sinemus tamdiu donec de hiis que inde exierint et obvenierint sit vobis in omni debito supradicto plenarie satis/factum ad vestram et domus vestre utilitatem bona fide et sine omni enganno. Promittimus autem domino Deo et in manibus consecratis dompni Raimundi venerabilis Terrachonensis Archiepiscopi et vobis Henrrico abbati predicto quod de hiis / que nobis datis, absolvitis et diffinitis nichilomino dabimus vel assignabimus aut commutabimus vel impignorabimus aut concedemus ullo modo alicui vel aliquibus quamdiu vixerimus, sed totum istud nobis in proprium tenebimus / in tota vita nostra nisi forte sponse vel uxori super hiis donationem aut sponsalicium faceremus. Datum Terrachone, .III. nonas Julii, per manum Ferrarrii notarii nostri, Anno Domini .M..CC.. undecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Guillemus Ausonensis episcopus [signo]2097. [Signo] Ego R[aimundus], Dei gratia Terrachonensis Archiepiscopus, confirmo2098. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Almoravidus. Petrus de Ahones. [2. Col.] Guillemus de Cervilione. Guillemus Raimundi senescalcus. Guillemus de Terrachona.

2097 2098

Nota de IBARRA: (autgrafa). Nota de IBARRA: (autgrafa).

1248

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

[3. Col.] R[aimundus] Fulchonis de Cardona. R[aimundus] Alamanii. R[aimundus] de Sobiratis. [4. Col.] Ferrarius de Sancto Martino. Bernardus de Belloc. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2099.

1211 julio, 30. [Balaguer]


GCB I, Testimonios, n. 36, cap. XIV, p. 11.

1186

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, pone sitio al castillo de Balaguer.

Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lvii. ZURITA, ndices, I, p. 142 (sin data). MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 540. CATAL, Castell de Balaguer, de gran significaci histrica, p. 292. CATAL I ROCA, P., Castell de Lloren, Els castells catalans, VI-1, pp. 337-342, esp. p. 340.

1211 julio. [Tolosa]

1187

Carta de los cnsules y el Capitol de Tolosa a Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, denunciando los abusos, ataques e injusticias cometidos por los cruzados contra la ciudad y sus habitantes. A. Original con sello roto de la ciudad de Tolosa (el ms antiguo de los conservados), AN, J. 428, Albigeois, n. 12. Descripcin del sello (moulages, AN, D5681 y 5681 bis) en BEDOS, B., Corpus de sceaux franais du Moyen ge. Tome I. Les sceaux des villes, Pars, Archives Nationales, 1980, n. 686 (Castel Narbons y Sant Cern de Tolosa) y 686 bis (Cordero pascual con bastn coronado por la cruz de Tolosa)2100. a. Ed. HGL, 1. ed. III, n. 105, cols. 232-236. b. Ed. Layettes, I, n. 968, pp. 368-371. c. Ed. HGL, 3. ed. VIII, n. 161-CV, cols. 612-619. d. Trad. fr. fragmentaria ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 416 y 417. e. Ed. fragmentaria P. CABAU, Deux chroniques composes Toulouse dans la seconde moiti du XIIIe sicle, Mmoires de la Socit Archologique du Midi de la France, LVI (1996), pp. 83-119, esp. p. 95. Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.471. Cit.: MIRET, La Expansin, p. 54. VENTURA, Pere el Catlic, p. 158. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 416-418 y 579. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 114. SMITH, Innocent III, pp. 100-101 (y comentario). (c) Excellentissimo suo domino P[etro], Dei gratia regi Aragonum, comiti Barchalonensi, consules et consilium et universitatis Tolosane urbis et suburbii, salutem et omminodam dilectionem. Nobilitati vestre negocia et tocius rei seriem,

2099 2100

Nota de IBARRA: Letra de Ferrer, su suscripcin y la real de Bononato lo dems. Agradezco a Laurent MAC su informacin sobre este punto.

1249

Martn Alvira Cabrer

prout nostre memorie occurrit, a primordio incoantes, que inter dominum A[rnaldum] abbatem Cisterciensem, Apostolice sedis legatum, et nos et ville nostre universitatem huiusque acta sunt, cupimus declarari, supplicantes humotenus ne rei series tam prolixa sit vestre serenitatis auribus tediosa. Noscat namque vestra pia discretio quod dominus abbas Cisterciensis nuncios suos cum litteris ad nos direxit, precipiens ut omnes illos quos sui nuncii credentes hereticorum nominarent cum omnibus eorum rebus baronibus exercitus tradere non differremus, ut ipsi ad cognitionem baronum secundum judicium et consuetudinem de Brayna2101 se purgarent; quod nisi faceremus nos et nostros consiliarios excomunicabat et villam nostram interdicebat. Illi vero quos credentes hereticorum nominaverunt, a nobis inquisiti se non esse hereticos vel credentes hereticorum constanter responderunt, et sese stare juri incontinenti judicio Ecclesie promiserunt. Nos vero illos hereticos vel credentes hereticorum esse ignoravimus, nam inter nos ut cultores christiane fidei commorantur, et sacramentum quod tota nostra universitas fecit super sancta Romana fidei catholica ad peticionem et voluntantem legatorum domini pape, scilicet magistri P[etri] de Castronovo et magistri Radulfi, prestiterunt2102. Qui omnes illos qui juramentum ad ipsorum voluntatem legatorum prestiterunt catholice fidei cultores et vere christianos esse cognoverunt. Unde nos plurimum mirati fuimus, scientes preterito processu longi temporis dominum comitem, patrem moderni comitis, ab universo Tolose populo accipise in mandatis instrumento inde composito, quod si quis hereticus inventus esset in Tolosana urbe vel suburbio cum receptatore suo pariter ad supplicium traderetur, publicatis possessionibus utriusque, unde multos combussimus et adhuc cum invenimus idem facere non cessamus. Nos autem litteris et nunciis respondentes, diximus quod omnes illos quos nobis nominabant, et si quos alios nominare vellent, faceremus stare juri in episcopali sede civitatis nostre cognicione legatorum domini pape vel domini F[ulchi] nostri episcopi, secundum quod jus canonicum dictat et sancta Ecclesia Romana observat, et si hoc recipere recusabat, sencientes nos ab ipso pregravari nos et accusatos viros sub protectione domini pape posuimus, et ad sedem Apostolicam appellavimus, in octabas sancti Vicentii diem2103 appellationis prefigentes. Et licet huiusmodi responsio a nobis pretenderetur, nichilominus nos et nostros consiliarios de facto excomunicaverunt et villam nostram interdixerunt, unde nos quamplurimum contristatos fore credatis pro eo quod accusatorum nullus crimen sibi impositum fuit confessus vel testicus [sic]2104 convictus. Immo quidam eorum, quorum nomina redacta fuerant et ad tradendum baronibus cum eorum rebus inter alios requisiti, de eodem postea scripto absentes, per nostrum prepositum M[ascharonum], concessu ipsius abbatis, sine omni satisfactione sunt deleti. Unde scriptum accusationis quantum firmitatis obtineat potest per simile judicari. Unde nos nuncios nostros, viros discretos, cum domino comite ad prosequendam appellationem et nostrum

2101 Estas Costumbres de Brayna no tienen origen occitano, sino que procedan del norte de Francia (de Bray-en-Somme, Dep. Somme, Bray-sur-Seine, Dep. Seine-et-Marne o algn otro lugar de los territorios de los Capeto), lo que explica la sorpresa de los cnsules tolosanos. Agradezco a Laurent MAC su gran ayuda en la aclaracin de esta cuestin. 2102 Alusin a los juramentos de fidelidad a la Iglesia de la ciudad de Tolosa, Documentos, n. 418 (13 diciembre 1203) y 447 (29 marzo 1204) y 821 (octubre 1208). 2103 2104

30 enero. c.

1250

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

negocium ad sedem Apostolicam destinavimus, et cum litteris domini pape post multos labores et diversa pericula redeuntes, litteras a domino papa impetratas predicto abbati Cisterciensi representavimus, secundum seriem earum in omnibus volentes procedere. Tenorem quarum vobis transmittimus: [Documentos, n. 991 (19 enero 1210)] Sed cum dominus A[rnaldus] abbas Cisterciensis solus voleret contra tenorem rescripti pro voluntate sua procedere, sencientes nos ab ipso pregravari, iterum appellavimus. Procedente vero tempore, ad ammonicionem et preces ipsius abbatis et domino F[ulcho] Tolosani episcopi et Uticensis episcopi et aliorum bonorum virorum appellationi predicte renunciavimus, et nos ipsos et villam nostram, ut solus possit procedere tantummodo secundum tenorem litterarum domini pape, eius cognitioni supposuimus, et ad impugnationem heretice pravitatis et ad sustentandam sanctam Ecclesiam mille libras Tolosanas pro universitate de comuni promisimus persolvendas, que omnia predictus abbas benigno animo recepit, et nos ville nostre universitatem Tolose urbis et suburbii pro vere catholicis et pro filiis sancte matris Ecclesie legitimis recognovit, et in presentia ipsius et domini F[ulchi] Tolosani episcopi et aliorum religiosorum virorum Tolosane diocesis, dominus Uticensis episcopus eius assessor et consiliarius, qui modo est legatus, sollempnem benedictionem nobis dedit. Promisit etiam nobis, quod ad quos infamia hereseos de nobis falso pervenerat bonam famam litteris et dictis suis faceret pervenire, quingentis itaque libris persolutis, quia, quibusdam inter nos exortis dissenssionibus, quingentas libras reliquias ibidem non persolvimus pro eo quod nisi prius reformata pace eas de comuni habere non potuimus, nullam nobis aliam culpam prorsus obiciens, statim consules excomunicavit et obedientes eis posuit [in]2105 interdicto. Perpessi ergo aliquamdiu tam imprudentem hanc injuriam, ne videremur ignorantibus rebelles fieri ac contra stimulum calcitrare, ad peticionem et voluntatem legatorum domini pape et F[ulchi] Tolosani episcopi iterum fecimus juramentum, tale videlicet, quod staremus voluntati et cognicioni ac mandato eorum et domini pape de omnibus his que ad ecclesia pertinebant. Et super hoc sacramento et super aliis que ipsis et ecclesie fecimus fidelitatem domini comitis et dominium de eorum assensu retinuimus, et obsides super hoc a nobis F[ulchus] noster episcopus habere voluit et recepit, super quo gravamen nobis credimus intulisse, de melioribus tamen obsidibus ville nostre a media kadragesima in villa Apamie, quam Sy[monis] Montisfortis habet et possidet, que a Tol[os]a2106 distat per dietam, usque in vigiliam sancti Laurencii, qua eos solvit ab obsidio sub condicione quando sibi placuerit redeundi. Quo facto, pro catholicis filiis Ecclesie nos cognoverunt et sancte matri Ecclesie quos excomunicaverant fecerunt reconsiliari. Preterea cum exercitus signatorum et episcopus Tolosanus essent in obsidioni castri de Vauro, nos ad impugnandam et destruendam hereticam pravitatem eis consilium et auxilium tam in victualibus quam in armis et in aliis neccessariis prestitimus, et magna pars de nobilioribus hominibus Tolose ad mandatum episcopi quousque castrum de Vauro captum fuit in armis permanserunt; qui cum assensu et voluntate F[ulchi] nostri episcopi et Dei Curie abbatis, qui tunc in exercitu plenarie vices legatorum gerebat, Tolosam redierunt. Quo capto, ad castra propria domini nostri comitis devastanda et destruenda pervenerunt, ibique dominus noster comes se

2105 2106

c. c.

1251

Martn Alvira Cabrer

ipsum et terram suam, excepta Tolosa, in potestate et miseratione eorum subponere presentavit, quod ipse observaret quicquid ipsi cognoscerent super fide sua et christianitate et super dampnis illatis ecclesiis, salva vita sua et sine exheredatione sui et eius filii, quod ipsi recusaverunt, licet pluribus baronibus exercitus recipiendum videretur. In alio vero colloquio sub securitate legatorum, ad quod ipse dominus comes de mandato eorum venerat, Sy[mon] Montisfortis et plures milites exercitus armati in eum ex inopinato irruerunt volentes eum capere et interficere, et per leugam et amplius fugaverunt. Nos vero plurium relacione cerciorati quod exercitus super nos inducere intendebant, viros discretos de consulato nostro in exercitum transmisimus, qui in presencia legatorum et F[ulchi] nostri episcopi baronumque exercitus proposuerunt quod multum mirabantur quod ipsi exercitus super eos inducere volebant, cum nos parati essemus facere et observare quicquid ipsis et ecclesie promiseramus, et maxime quia post sacramentum et reconsiliationem et obsides receptos in nullo ipsos vel Ecclesiam offendimus. His dictis, legati et F[ulchus] noster episcopus sic responderunt quod pro delicto vel propria culpa nostri exercitus super nos inducere nolebant, set quia dominum nostrum comitem pro domino habebamus et in villa recipiabamus, quod si dominum nostrum comitem eiusque fautores de villa ejiceremus, eum abnegantes et dominio et fidelitati nos ipsius subtrahentes, et quod [] ipsi et ecclesia pro domino nobis concederent, illi fidelitatem et dominium juraremus, exercitus signatorum dampna nobis aliqua non inferrent. Et si aliter hoc faciebamus, ipsi pro posse suo nos impugnarent et pro hereticis et receptatoribus hereticorum nos haberent. Nos vero cum simus astricti juramento fidelitatis domino comiti, et in omnibus sacramentis factis Ecclesie et de assensu legatorum, ut superius diximus, et nostri episcopi fidelitatem et dominium domini nostri comitis retinuimus, et quia ipse comes prefatum jus eis presentabat et presentaverat, ne crimen proditionis incurrere possemus illud facere penitus recusavimus. Et propter hoc, quod nos valde moleste patimur, clericos tam civitatis nostre quam suburbii exire cum corpore Christi injunxerunt. Et super hoc omnes discordias et dissenssiones que in civitate nostra et suburbio diu fuerant pacificavimus et divina cohoperante gratia totam villam nostram ad unitatem, ita quod numquam fuit melius, reformavimus. Quibus ita peractis, tam legatus quam episcopus et crucesignati super nos armata manu violenter irruerunt, pro posse suo viles homines, mulieres et parvos in agris laborantes interfecerunt, vineas, arbores et segetes et possesiones nostras et aliquantas villas rusticanas et alias municiones totis viribus devastantes, atterentes et incendentes, et ante duas portas nostras longe a villa sua tentoria possuerunt. Nos vero de jure nostro et divina confidentes clemencia, viriliter extra fossata nostra sepius eos expugnavimus, portas nostras de die vel de nocte numquam claudentes, immo quatuor de novo in clausuris nostris fecimus, ut undique contra eos faciliorem exitum haberemus, et gravia dampna nosmet deffendendo eis intulimus, tam militum et peditum quam equorum. Et in secunda feria ante festum sancti Petri aliquanti milites et pedites nostri, majori parte ex nostris ignorante, armata manu agressi sunt tentoria signatorum, ibique milites et pedites et equos quamplures interficientes, et scissis quibusdam tentoriis, loricas et armaturas cuiuslibet generis et pannos sericos, equos ac vasa argentea et nummos et multa alia secum asportaverunt, et quosdam ex nostris quos captos in vinculis detinebant a tentoriis cum vinculis ferreis attraxerunt, et sani et incolumes, auxiliante Deo, ad nos sunt reversi. In festo vero beati Petri, ante lucem, ab obsidione festinanter recesserunt multosque ex suis vulneratos et debiles, armaturas et alia in castris dimiserunt. Set quia illorum superbie divina resistente potencia, quod proposuerant ex concepto dolore prodiens iniquitas in spiritu vehementi nequevit perficere, indignati quamplurimum recedentes, nobis pejora

1252

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

prioribus comminatur. Inde est quod vestram prudenciam atque benevolentiam deprecamur attencius quatinus damna et injurias nobis injuste illatas moleste sustineatis, et si contrarium supradictis falsa suggestione vobis insinuatum fuerit non credatis, et vos vestrasque gentes, cum nos parati simus facere super his quod ad Ecclesiam spectat, quod jus dictaverit, ab omni inquietatione nostra abtinere dignemini. Scientes proculdubio quod quidquid ipsi contra dominum nostrum comitem et contra nos fecerunt et facere machinantur, aliis principibus et potestatibus, et tam civibus quam burgensibus, eadem et forte pejora fierent, si facultas eisdem concederetur: Nam tua res agitur paries cum proximus ardet. Nec tacendum quam inique, quam propria nos tractet pastorum severitas, qui pro rutariis et equitatibus, quibus morte deffendimur, abhominantur et excommunicant, cum eosdem nobis surripiant certo conductos precio, et dumtaxat nostrum effundant sanguinem, a peccatis omnibus illos absolvere non verentur. Hinc est quod ad mensam et in tentoriis suis quosdam recipiunt, qui Helnensem abbatem propriis interfecerunt manibus, monachosque Bolbonensis chenobii, naso et oculis auribusque deformiter, humana vix relicta specie, detruncarunt.

1211 agosto, 1. Balaguer, asedio

1188

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, exime a los vecinos de Tremp de todo derecho de trnsito y de toda consuetut vieja o nueva en todos sus reinos. B. Confirmacin de Pedro el Ceremonioso de 20 noviembre 1385, AM Tremp, Pergs. n. 34 [24 y 30] (solicitado, pero no consultado). Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 391 (de MIRET). Cit.: Z URITA, Anales , lib. II, cap. lvii. M IRET, Itinerario, IV, p. 25 (data 30 julio). FONT RIUS, Cartas, I, p. 660.

1211 agosto, 20-25. Cripta ferrata

1189

Inocencio III escribe al rey Felipe Augusto de Francia para calmar su preocupacin por el destino del conde Raimon VI de Tolosa. a. Ed. PL, 216, cols. 524-525. b. Ed. RHGF, XIX, p. 542. Reg.: POTTHAST, n. 4.300. Cit.: MESCHINI, Innocenzo III, pp. 188 y 196.

1211 agosto, 26. Lloren, asedio

1190

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, otorga al monasterio de Santa Maria de les Franqueses un privilegio de proteccin e inmunidad. A. AHN, Clero, Franquezas, carp. 1.012, n. 6. [B]. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLVI (falta el doc.). Noticia s. fol. 307r.
XVIII,

AHN, Cd. 1385-B: Especulo de Poblet, Franqueses, n. 12,

1253

Martn Alvira Cabrer

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 392 (de A).


RRA,

Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lvii. MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 540. IBANuevas aportaciones, p. 78.

In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, divina inspirante gratia ob remissione nostrorum peccaminum, per nos et omnes successores nostros, recipimus monasterium de Franchesis situm in termino Balaga/rii cum personis ibi Deo servientibus et cum omnibus rebus mobilibus et immobilibus et possessionibus quas hodie habet et deinceps, Deo dante, quoquo modo adquisiturum est sub defensione et speciali protectione firmaque custodia nostra, ita ut nullus in terra / nostra audeat predictum monasterium vel eius grangias vel cabannas sive ganatum tam armentorum quam gregum, vel alia eius loca vel dominicaturas aut villas eius vel rusticos, vel omnia superius dicta seu quodlibet eorum violare, infringere vel in aliquo molestare, vel aliquid modo per / viro abstrahere, sed omniam infra predicta loca contenta sint salva et secura, etiam fures et latrones atque raptores sive quibuscumque malificiis debiti postquam ibi confugerint vel quocumque modo advenerint sint salvi et securi ab omni honore et inquietatione rebus tam si quis de / maleficus habuerint propriis dominis restitutis. Preterea concedimus predicto monasterio in perpetuum omnes possessiones quas modo habet vel deinceps in tota terra nostra aliquo modo adquisiturum est tam emptione quam donatione vivorum vel mortuorum vel alio aliquo iusto / titulo tam de feudis quam de alodiis. Addimus etiam quod si aliqua persona ecclesiastica vel secularis predictum monasterium vel personas eius vel res mobiles sive immobiles aut se moventes inquietare, placitari vel convenire voluerit, credens se in eius aliquid iuris habere, non te/neantur respondere nec cum ea causam intrare vel ad iudicium venire, nisi in presentia nostra et successorum nostrorum vel episcopi Urgellensis. Addimus etiam ad libertatem eiusdem monasterii quod si habuerit causam cum aliqua persona de aliqua re tam mobili quam immobili / et testes necessarii fuerint ex parte sua, credatur sororibus et fratribus plano verbo et nunquam iusiurandum eis imponatur in hoc articulo vel in alio pro sententia. Adhuc addimus predicte libertati ut in tota terra nostra de rebus monasterii vendendis vel emen/dis non donetur aliquis census seu usaticum vel pedaticum sive leuda. Insuper addimus quod armenta et greges predicti monasterii secure et sine inquietatione alicuius persone pascantur in tota terra nostra, et nullus sit ausus eis pascua prohibere vel aquas vel / vias unde ad pascua et portus ire possint, et hac de causa nullus a pastoribus vel custodibus predictum ganatum ducentibus aliquod munus sive munusculum audeat exigere vel accipere ullo modo. Concedimus preterea quod si aliqua persona nichil haberis in pre/dicto monasterio religionis habitum suscipere voluerit et etiam alicui res fuerit, licitum sit predicto monasterio eam recipere et propter hoc nullam sustineat calumpniam vel gravamen. Si quis autem contra hoc privilegium libertatis nostre venire aliquando attemptaverit / iram Dei et nostram ac successorum nostrorum incurrat, et dampno in quadruplum dicto monasterio prius restituto pena Mille morabetinorum a nobis vel nostris successoribus feriatur. Datum in obsidione castri de Lorenz, .VII. kalendas Septembris, / per manum Ferrarii Notarii nostri et [man]dato nostro et ipsius scripta a Bononato. Anno Dominice Incarnationis .M..CC.. Undecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Dompnus Nunus, filius Comitis Sancii. Guillelmus de Cervaria. Raimundus de Montecatano.

1254

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

[2. Col.] Raimundus Fulconis de Cardona. Guillelmus Raimundi senescalcus. Arnaldus de Belvis. Arnaldus de Timor. [3. Col.] Michael de Lusia, Maiordomus Aragonis. Garssias Romei. Exemenus de Ahyuar. Sanccius de Antillone. [4. Col.] Atto de Fozces. Martinus Eneguez. Matalonus de Frescano. Multisque alii. Sig[signo]num Bononati, qui mandato domini Regis et Ferrarii Notarii sui hoc scripsit loco, die et anno prefixis.

1211 agosto, 31. Lloren, asedio

1191

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, promete nuevamente a Ramon, preboste de la iglesia de Tarragona, que no obligar a los hombres de Tarragona a prestar servicio de hueste y cabalgada sin acuerdo del arzobispo. [A]. Original con sello. [B]. Traslado de 9 julio 1400. C. Traslado de 12 marzo 1401 de B, AHT, Pergaminos municipales, cal. 1, n. 5. Cit.: MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 546. FONT RIUS, Franquezas, pp. 126 (data 30) y 128.
2107 Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, promittimus bona fide vobis dilecto nostro Raymundo venerabili preposito et Ecclesie ac conventui Terraconensis quod homines Terrachone et Campi omnes vel singulos vel aliquam partem eorum non mandemus nec mandari faciamus nec distringamus nec distringi faciamus ire alicubi in exercitum vel cavalcatam donech manifeste cognitum sit et discussum inter nos et Archiepiscopum et Ecclesiam Terraconensem, utrum in ipsis hominibus debeamus homine de iure exercitum et cavalcatam aut non, ut idem favitur [?] promittimus in Dei fide et nostra legalitate ad vestrum bonum intellectum. Fatemur autem et recognoscimus quod accepimus a vobis de bonis Ecclesie Terraconensis duo milia solidos jaccensis monete ut totum hoc vobis et Ecclesie predicte et omnibus hominibus Terracone et Campi a nobis melius et firmius observemus. Mandamus ergo firmiter et districte baiulis et vicariis nostris ne super hoc eius aliquos districtum vel forciam faciant interim aliquo modo vel racione. Datum in obsidione de Lorenz, secundo kalendas Septembris, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Anno Dominice Incarnationis Millesimo Ducentesimo Undecimo.

Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Hugo de Turre rubea. Guillelmus de Cervaria. Garsias Romei. Michael de Lusia. Martinus Eneguez. Martinus Lupi de Novals. Sig[signo]num Bononati, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et anno prefixis2108.

2107 2108

Anteceden las frmulas del traslado. Siguen las frmulas del traslado.

1255

Martn Alvira Cabrer

1211 agosto
A. AHN, Clero, Montearagn, carp. 634, n. 18.

1192

Mateo de Blecua y su mujer hacen una donacin al abad Fernando de Montearagn.

1211 septiembre, 10. Lloren, conquista del castillo

1193

Guerau, vizconde de Cabrera, pretendiente al condado de Urgell, se entrega preso a Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, y rinde el castillo de Lloren, acordndose la liberacin de todos los prisioneros de ambos bandos, incluido Aznar Pardo. A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 404. Reprod. fotogrfica F. UDINA I MARTORELL, Documents cabdals de la Histria de Catalunya, I, Barcelona, Fundaci Catalana, 1985, Doc. 21, p. 123. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 395v-396r. a. Ed. J. MIRET I SANS, El ms antiq text literari escrit en catal precedit per una colecci de documents dels segles XI, XII i XIII, Revista de Bibliografa Catalana, 7 (1904), pp. 5-47, esp. pp. 23-25 (incluye reproduccin fotogrfica). b. Ed. y trad. fr. A. SOUTOU, Les templiers et laire provenale: propos de La Cabane de Monzon, AM, 88 (1976), pp. 93-100, esp. pp. 99-100. c. Ed. y trad. cat. moderna, UDINA, Documents cabdals, Doc. 21, pp. 124-125. d. Ed. de A, DOMINGO, Aurembiaix, n. 8, pp. 153-154. Reg.: DOMINGO, Aurembiaix, p. 199. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lvii. ZURITA, ndices, I, p. 143. MARCA, Marca Hispanica, lib. IV, col. 520. MIRET, Investigacin, p. 107. MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 5402109. IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 79. VENTURA, Pere el Catlic, p. 159. CATAL I ROCA, P., Castell dger, Els castells catalans, VI-1, pp. 207-225, esp. n. 50, p. 221. CATAL I ROCA, P., Castell de Lloren, Els castells catalans, VI-1, pp. 337342, esp. p. 340. CATAL, Castell de Linyola, Els castells catalans, VI-1, p. 382. UDINA, Documents cabdals, n. 21, pp. 125-127 (y comentarios). (A) Coneguda cosa sia a totz home qe io en Guerad de Cabrera venc en poder de vs sinner en Pere, per la grcia de Du Rei / dArag e comte de Barcelona, per pres e per pres, senes mort e senes assolament de mon cors qe nom sia fet a scient, e liure-us lo castel / de Lorenz a tota vostra volontat, en aital guisa que enfre quatre iorns aia treta dona Elo o mos fils els cavalers els homes e totes les coses del / castel, e vs qels guidetz tro a ger o tro a Castell on mils vullen anar. E s proms de cascuna part entre vs e mi qe do[ n ] Aznar Pardo / e totz los autres preses qui son preses de cascuna part, esters de mi meteix qui son en vostra pres, sien soltz e deliures on que sien, ni hom los / spia nils pusca atrobar sens tota demanda e sens tota redemp. E s dit e proms e posat qe mentre qe io ser en vostra pres mos / homes ni mos valedors quals que sien no faen mal a vs ni a vostra terra ni a vostres homes, ni vos ni vostres homes ni nul hom per / raz de vs no faatz mal a ma terra ni a mos homes. Datum in captione castri de Lorenz,

2109 Segn MORERA, Guerau de Cabrera fue conducido al castillo de Jaca [otras fuentes dicen Loarre], de donde fue liberado tras aceptar las condiciones impuestas por el rey (Ibidem, p. 534, cit. Arch. del Arzobispado de Tarragona, Arm. de Tarragona, n. 26).

1256

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

.IIII. Idus Septembris, per manum Ferrarii notarii domini Regis et mandato eius scripta a Bononato, Anno Dominice Incarnationis .M.CC. Undecimo. / Signum [signo] Petri Dei gracia Regis Aragonum et comitis Barchinone2110. Sig[signo]num G[eraldi] de Capraria vicecomitis. / Testes huius rei sunt: dompnus Guillelmus Ausonensis episcopus. Frater P[etrus] de Monteacuto, Magister domorum Militie Templi in Provincia et quibusdam partibus Hispanie. Frater G[ uillelmus ] Catelli, comendator de / Montesono. Frater R[aimundus] Berengarii de Ager, comendator de Garden. Frater Bernat de Clareto, comendator Barberani. Frater Ozela, comendator domus Militie de Osca. Garssias Romeus. Michel / de Lusia. Exemenus Cornelii. P[etrus] de Ahonesio. Aznarius de Rada. Atto de Fozces. G[uillelmus] de Podio. Matalonus de Frescano. Martinus de Caneto. Gombaldus de Ripellis. G[uillelmus] de Midiona. A[rnaldus] de / Cervaria. R[aimundus] de Sancto Vincentio. Hugo de Turrerubea. Berengarius de Cervaria. A[rnaldus] de Viuves. G[uillelmus] de Podio alto. Et alii quamplures. / Sig[signo]num Deusde notarii G[eraldi] de Capraria, qui mandato ipsius suum signum feci. / Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2111.

[1211 septiembre, h. 10]

1194

Condiciones de la rendicin de Guerau, vizconde de Cabrera, por las que entrega a Hug de Torroja y al senescal Guillem Ramon de Montcada, representantes de Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, los castillos de Montsoriu, Montmagastre, ger, Pinyana y Finestres y se hace hombre del rey, comprometindose ste a cambio a proteger estos bienes contra terceros. A. Carta partida sin data ni testigos, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, Apndice, Extrainventario, n. 3.652. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 396r-398r. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lvii. VENTURA, Pere el Catlic, p. 159. SMITH, Innocent III, p. 87. (A) Sit notum cunctis quod Ego Geraldus, vicecomes de Capraria, trado et nunc in presenti libero vobis domino meo Petro, Dei gratia Regi Aragonum et Comitis Barchinone, et per vos et mandato vestro Ugoni de Turre rubea et Guillelmo Raimundi senescalco, Castra mea de Monte Sorico et de Monte / Magastre et de Ager et de Pinnana et de Fenestris, sub tali videlicet pacto et condicione: quod Ego ab hoc die presenti usque in kalendas mensis februarii proximo venturis faciam et completam et attendam illam composicionem sive placitum quod vos domine mei Rex predicte inter nos et me / volueritis et mandaveritis esse factum, quod si fecero statim omnia castra mea predicta mihi reddant a fidelibus predictis, nisi forte illa qua pro securitate placiti supradicta observandi que vos mandaveritis dicentur in placito retinenda. Si vero ego compositionem illam sive placitum

2110 2111

Autgrafo de Ferrer. Autgrafo.

1257

Martn Alvira Cabrer

fa/cere noluero, incontinenti redeam in captione vestra apud Jaccam in posse Philippi de Bescos qui hodie me tenet vel illorum aliorum quorum vos mandaveritis mihi, vobis non negantibus mihi securum ducatum de hominibus vestris cum illud petiero de Monte sono usque ad Jaccam, quo peracto omnia / supradicta Castra mea mihi vel illis quibus mandavero plene reddantur omni illis omnibus que in eis nunc invenientur sine aliquo contradicto. Verumtamen, si ego nec compositione illam facere voluero nec recibo ad captionem vestram apud Jaccam sicut superius continetur, omnia Castra mea predicta vobis domino / Regi predicto vel successoribus vestris tradantur et libenter per vestram francham et propriam ac liberam hereditatem ad faciendas inde omnes voluntates vestris et vestrorum sine omni meo meorumque retentu et questione sicut de vestro proprio alodio et libera hereditate, et quod ego et successores mei simus / inde de vobis domino Rege et vestris omnibus et de Ugone de Turre rubea et Guillelmo R[ aimundi ] Senescalco et eorum successoribus sine omni querimonia et clamore, et quod castra illa vel aliquod eorum ego vel mei non possimus clamare vel demandare ullo modo. Si tamen contingeret, quod absit, quod de Mon/te sono usque ad Jaccam sub vestro ducatu caperet vel alio modo impediret ne in vestrum possem redire captivitatem, non ideo amittiam Castra supradicta sed teneatur ea fideles supradicti donec liberatus in vestram redeam captionem. Ad maiorem ergo huius condictionis firmitatem Ego G[eraldus] de / Capraria predictus iuro tactis corporaliter sacrosanctis .IIIIor. Dei Evangeliis vobis domino meo Regi Aragonum predicto et hominium facio quod supradicta omnia et singula, sicut superius sunt distincta et determinata que ego facere teneor, fideliter observabo et faciam observari et nunquam contra ea vel eorum aliquid / veniam vel veniri faciamus, sic me Deus adjuvet et hoc sacrosancta .IIIIor. Evangelia Dei. Item Ego G[eraldus] de Capraria constituo et firmiter promitto quod si forte infra hunc terminum supradictum me mori contigerit antequam compositio facta sit inter vos dominum Regem et me, filii vel heredes / mei qui superstites fuerint faciant et compleant et attendant vobis domino Regi et successoribus vestris illam eandem compositionem sive placitum quod inter vos et me tractatum fuit apud Ylerdam, scilicet quod Castrum de Monte Sorico et castrum de Monte Magastre sint postea in posse predictorum Ugo/nis de Turre rubea et Guillemi R[ aimundi ] Senescalci ut ea teneant in fidelitate per spatium quindecim annorum continue completorum, pro quarum Castrorum retentionem et custodia ipsi filii vel heredes mei dare teneantur singulis annis septingentos morabetinos in auro. Verum si filii vel / alii heredes mei magis voluerit diruere sive derochare dicta Castra de Monte Sorico et de Monte Magastre [magis] qua[m] dare dictos .DCC. morabetinos pro custodia eorumdem, volo quod Castra illa diruantur ad voluntatem vestri domini Regi et cum vestris hominibus et sicut placuerit vobis, quibus diru/tis sive derochatis filii vel heredes mei sint absoluti de omnibus conventionibus supradictis. Et nos P[etrus], Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, promittimus per nos et successores nostros per bona fide et sine aliquo dolo vobis G[eraldo] de Capraria et successoribus vestris quod omnia supradicta et singula / ad que nos facienda tenemur observemus et observari faciemus secundum quod superius est distinctum et determinatum, recipientes supradicta Castra omnia in nostra securitate, emparantia et defensione contra omnes personas, dum supradicta omnia Castra vel aliqua eorum fuerint in manu vel potestate / fidelium constituta. Nos itaque Ugo de Turre rubea et Guillelmus R[aimundi] Senescalcus recipientes supradicta Castra ex voluntates utriusque partis sub conditionibus supradictas, promittimus per bonam fidem et sine omni deceptionem per nos et omnes succes-

1258

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

sores nostros vobis domino P[etro] Regi predicto et successori/bus vestris et etiam vobis G[eraldo] de Capraria et successoribus vestris per hominium et sacramentum a nobis vobis utrique vestrum factum quod nos omnia supradicta et singula que nobis facienda comittuntur, sicut superius sunt distincta et determinata inter vos dominum Regem et G[eraldum] de Capraria, compleamus et com/pleta que de supradictis omnibus Castris et singulis exientem quocumque modo dum in fidelitate fuerint constituta, debent esse Geraldi de Capraria et vassallorum suorum ad omnes suas suorumque volutates inde libere faciendas, hoc eciam adiecto quo Ugo de Turre rubea et G[uillelmus] R[aimundi] Senes/calcus vel aliquis homo nomine illorum aut mandato vel assensu non faciant in supradictis Castris vel terminis eorum aliqua toltam, forciam vel exaccionem2112.

1211 septiembre, 13 / 608 rabi-al-ajer, 2. Andjar

1195

Muhammad al-Nsir, califa almohade, da cuenta de la campaa contra el rey de Castilla y del asedio y de la conquista de Salvatierra (julio-septiembre 1211). B. Copia h. 1312, IBN `IDR AL-MARRKUS, Kitb al-Bayn al-mugrib f tisar ajbr mulk al-Andalus wa-l-Magrib. C. Copia h. 1326, AL-HIMYAR, Kitb al-Rawd al-mitr fi habar al-aktar. a. Trad. de B, HUICI, Estudio, Fuentes rabes, ap. I, pp. 117-119. b. Trad. de B, A. HUICI MIRANDA, El Annimo de Madrid y Copenhague, Anales del Intituto General y Tcnico de Valencia, Valencia, 1917, pp. 119-121. c. Trad. de C, M. P. MAESTRO GONZLEZ, Kitb al-Rawd al-mitr fi habar alaktar Textos medievales, 10, Valencia, Anubar, 1963, pp. 226-228. d. Reprod. de B, VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 70-73. Reg.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 643 y 645. Cit.: H UICI, Estudio, pp. 29-30. H UICI, Las grandes batallas , pp. 236-237 (y comentarios). A LVIRA, Guerra e ideologa , I, pp. 119-120 y otras. ROSADO Y L PEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 77. SMITH, Innocent III, p. 98. (a) Captulo de la carta que envi al-Nsir notificando la toma de Salvatierra, escrita por Ibn `Ayyas2113. Asstaos Allh, y os conceda sus favores. Los cristianos, como se prolongaba el tiempo sin combates, y casi se haban olvidado de las incursiones de la caballera en sus montes y sus llanos, merced al

2112 En relacin con este asunto hay varios docs. ms: Guerau, vizconde de Cabrera, reconoce que, para salir de la prisin en la que estaba, haba dado a su madre Marqusa, vizcondesa de Cabrera, la facultad de empear por un perodo de ocho aos los castillos de ger, Castell de Farfanya y Pinyana (13 noviembre 1215), AHN, Cd. 795-B: Inventario del archivo de Ager, ss. X-XVIII (1768), n. 474, fol. 96v; y Marqusa, vizcondesa de Cabrera, absuelve a Ramon Berenguer dger del homenaje al que estaba obligado por la guarda de los castillos de ger, Castell de Farfanya y Pinyana, empeados por ella para que su hijo Guerau saliera de prisin y que ste le haba dado en prenda al rey, y ste a su vez a Guillem de Cervera (18 noviembre 1215), Ibidem, n. 475, fol. 97r. 2113 Aben Aiax en el original. Se trata de Muhammad b. `Abd al-Aziz b. `Abd al-Rahmn b. `Ubayd Allh b. `Ayyas al-Tuyibi Ab `Abd Allh, secretario del califa al-Nsir, andalus originario de Almera.

1259

Martn Alvira Cabrer

tratado de paz, cuando las treguas existentes entre los almohades y el rey de Castilla estaban para expirar, se dispusieron, segn supimos, a encender el fuego de la guerra, que estaba oculto; los almohades, despus de regresar del Oriente [campaas militares en Ifrqiya], no cesaban de estar dispuestos para la guerra santa; as que vinieron en nmero slo de Allh conocido, como las olas del mar; con el resplandor de tales tropas no se retarda el que viaja de noche; y Allh, su fiel recompensador, les concede la victoria. Al pueblo infiel, que no tiene fe ni pruebas de lo que invoca, lleg de Roma, de su [...], a quien adoran y veneran, que les mandaba ponerse de acuerdo y a algunos de ellos rechazar lo que quedaba sobre sus cervices de pactos hechos con los almohades; pero el que viola una promesa, contra s la viola, y los pactos de Allh son los ms seguros, y la espada de la secta hanef la ms afilada y la ms cierta. Mientras ellos maquinaban sus engaos, hacan alarde de arrogancia y preparaban lo que no se haba de realizar, ni haba de obtener el auxilio divino, tuvieron noticia de nuestra llegada, que ellos crean lejana y que Allh les mostraba cercana, y de nuestro desembarco en al-Andalus, con el cual Allh iba a dar victoria al rito hanef. Vieron que la guerra volva a encenderse y que suprima todo intervalo, a principios de Junio, cuando suele salir el enemigo a guerrearnos, aunque habamos desembarcado, cuando ya haba pasado la estacin de las expediciones militares y no quedaba sino poco tiempo [...], nos haban retrasado las dificultades que encontr la gente en el camino por las lluvias torrenciales, el fango que se pegaba a los pies de los hombres y a los cascos de los caballos, los torrentes que se desbordaban por las tierras firmes, como ros crecidos que van espumosos, tanto, que arrastraron los puentes y dejaron infranqueables la mayor parte de ellos; pero la firmeza de voluntad que brill en medio de estas dificultades y trabajos, slo es conocida de Allh, que conoce los corazones. A pesar de la escasez del tiempo y de correr parejas lo que quedaba de la estacin con la falta de medios materiales, no quisimos que terminase el ao sin invadir el pas de los infieles y hacerles renovar los pactos por la espada, para que no volviesen a quebrantarlos. En la fortaleza de Salvatierra2114 se haban tendido las redes de la cruz y con ella era atormentado el corazn de la tierra musulmana; haban hecho de ella los cristianos como unas alas para ir a todas partes, y la haban dispuesto para que fuese la llave de las puertas de las ciudades y humillase a los amigos de Allh, con sus grandes torres y fosos. Estaba por todas partes rodeada de tierras musulmanas y la tenan los infieles como un lugar de peregrinacin y de guerra santa; servanla sus reyes y sus frailes, sus tierras y sus dineros y la miraban todos como la defensa de sus casas y el lugar de expiacin de sus pecados. Pero lo que sucedi fue que los almohades la hicieron en una de sus expedicin escaln de sus pies y techo bajo el cual se recogiesen; no se haba formado el proyecto, cuando ya los infieles se vieron obligados a cesar en sus incursiones; los almohades los desalojaron, en un abrir y cerrar de ojos, del castillo y lo poseyeron hasta el da de hoy; hoy todo est sujeto al juicio de Allh. Aument con esto la desgracia de los infieles, y si no fuera por su hbito de sufrir males, intiles hubieran sido las

2114 Tomada por los caballeros de Calatrava en 1198, se convirti en sede de los calatravos hasta la recuperacin de Calatrava (la Vieja) en 1212.

1260

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

armas y los arqueros; no saba aquel pueblo que la obra de Allh iba en aumento y que sus buenos auspicios se iban renovando y que ellos haban venido en un tiempo en que haban de salir mentirosas las presunciones y haban de ver sus ojos lo que no esperaban. Invocamos a Allh en nuestro campamento, hicimos todo lo necesario para merecer su apoyo y dijimos: sta es la mano diestra del seor de Castilla; si la cortamos, ahorraremos a ese infame el moverse con ella, y ser sta la mejor prueba de su impotencia. Luego enviamos contra ella bandas de caballos rabes, una tras otra, y los dirigimos un poco delante de nosotros contra sus defensores; aparecieron en la explanada del castillo 400 orgullosos caballeros que combatieron a los nuestros. Luego avanzamos en pos de ellos con nuestro ejrcito, y antes de descabalgar y de echar mano a los aceros y a las lanzas, los salud nuestra gente con un ataque rpido y mortfero, se apoder de sus arrabales, que estaban en una pendiente, y les dio fuego por todas partes; luego mandamos disponer las mquinas, que se acercaron a la fortaleza, arrojando piedras como montaas, al mismo tiempo que caa sobre sus defensores una espesa nube de flechas, en la que unos hierros chocaban contra otros, y el que se libraba de las piedras como montaas, no se libraba de las flechas como nubles; columnas volantes fueron a los pocos das por Toledo y su comarca; el temor llen todo el pas y los cristianos temieron por su capital y desearon buscar descanso, aunque fuera en la muerte. La gente del castillo de Salvatierra sali, abandonndolo a los que tienen el cielo por recompensa; apenas salieron, purific el castillo de sus inmundicias y cambi las campanas por almudanos; la iglesia se transform en mezquita donde se honrase a Allh y los musulmanes tuvieron una consolacin, cual no la haban tenido desde haca tiempo, y qued Salvatierra en poder de los musulmanes con la fecha citada. (c) Versin de la carta dirigida al sayyid Ab Muhammad `Abd al-Whid, gobernador de Ifrqiya. Hemos dirigido este mensaje desde el campamento de los Almohades, en Andjar. Siendo el seor de Castilla el de territorio ms cercano al que se pueda llevar la guerra y el que ha reunido en torno suyo el mayor nmero de combatientes, se convirti en nuestro primer objetivo, y una expedicin contra l nos pareci la que deba ser acordada primero. Ahora bien, la fortaleza llamada Salvatierra haba caido en las redes de los adoradores de la cruz, y la presencia de una campana en la cima de su iglesia era una afrenta para los musulmanes, para quienes a los cuatro puntos cardinales alrededor de este lugar oan a los muecines glorificar a Allh y llamar a la oracin; era un viga que, en la llanura desnuda, se elevaba en el cielo como un estandarte que hubiera dominado a nuestros excelentes sbditos, un punto negro que se elevaba sobre las llanuras musulmanas, un observatorio que no espiaba ocultndose; este castillo no dejaba ninguna tranquilidad a los musulmanes, porque los cristianos la haban hecho el punto de apoyo de todos sus ataques y la haban organizado de tal manera que era como la llave que aseguraba la seguridad de sus plazas fuertes y sus ciudades. Pedimos una inspiracin divina sobre el eventual asedio de este castillo, diciendo: Es como la mano derecha del seor de Castilla; una vez sea cortada, el rey se encontrar en situacin vergonzosa! Pensamos que sera para l una advertencia y que, si no se diriga all, sera la prueba ms clara de su impotencia! En la empresa, el concurso de la fuerza y de la potencia divinas no nos ser desfavorable, y pondremos nuestra confianza en Allh, seor de la Gloria y el Poder! Y antes incluso que nuestros caballeros hubie-

1261

Martn Alvira Cabrer

sen descabalgado y echado mano de sus lanzas y sus sables, Allh golpe al enemigo con golpes dolorosos y una muerte rpida; los nuestros se hicieron con los arrabales del lugar, que se extendan desde las pendientes hasta la llanura, lo incendiaron por todos lados, borraron todo lo que brillaba a la luz del da. Los asediados tendieron entonces las manos en seal de sumisin y se humillaron ante la potencia del Islam; pidieron un plazo que les permitiera disculparse ante los ojos de su soberano. Autorizamos a sus mensajeros a acudir junto a este ltimo, sabiendo que este hecho le sera ms penoso que una sangrienta derrota. Desde que recibi a estos mensajeros, les confes su inferioridad y de los pocos recursos de que dispona para socorrerles. Le dejaron entonces, decididos a entregar su plaza a quienes tienen asegurada la vida futura. Les dejamos la vida la salva, para desdn de los suyos, y marcharon a reunirse con sus compatriotas con mucho pesar y poca esperanza. Despus su marcha, la fortaleza fue, gracias a Allh Altsimo, purificado de sus inmundicias, y los estandartes de la fe fueron izados en su cima. Allh Todopoderoso y Grande permiti sustituir all el taido de las campanas por la llamada del muecn; transformamos una iglesia en mezquita-catedral, llenos de piedad y gratitud hacia Allh!

1211 septiembre, 16. Lleida

1196

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede carta de franquicias a la ciudad de Balaguer, por la cual confirma la carta de poblacin y los privilegios otorgados por el conde Ermengol VIII de Urgell, concediendo tambin mercado semanal y feria anual con proteccin a los concurrentes, as como la exencin de impuestos de trnsito en todos sus dominios y otras exenciones. A-B. Original o copia coetnea, AHCBal, Pergamins de Privilegis, n. 1. B. Traslado de 2 de octubre de 1442, AHCBal, Pergamins de Privilegis, n. 49. C. Reprod. en la confirmacin del privilegio de Jaime I de 31 de octubre de 1227, AHCBal, Llibre de Privilegis, fols. 64-65. D. Copia en papel s. XVIII de C, AHCBal, leg. 219, pliego 1, cuaderno 3, pp. 65-67. a. Ed. de A, J. M. POU I MART, Histria de la Ciutat de Balaguer, Manresa, Imp. Sant Josep, 1913, ap. II, p. 341. b. Ed. FONT RIUS, Cartas, n. 234, pp. 326-328. c. Ed. de A, D. DOMINGO, Pergamins de Privilegis de la ciutat de Balaguer, Col. El Comtat dUrgell, Lleida, Univ. de Lleida-Institut dEstudis Ilerdencs, 1997, n. 1, pp. 33-35. d. Ed. de B, DOMINGO, Pergamins, n. 2, pp. 35-37. Mencin de A en el inventario de 1328, AHCBal, Pergamins de Privilegis, n. 19. Reg.: DOMINGO, Aurembiaix, p. 199. Cit.: FONT RIUS, Cartas, I, p. 7202115. LLADONOSA, Histria de Lleida, III (1991), p. 221, n. 69. CATAL I ROCA, P., Castell de Balaguer, de gran significaci histrica, Els castells catalans, VI-1, pp. 280-323, esp. n. 95 a, p. 311. BARRERO Y ALONSO, Textos, p. 140.

2115 Ciudad ocupada por las guerras entre el rey y Pons de Cabrera por la sucesin del condado de Urgell (cit. FONT RIUS, Cartas, I, p. 720).

1262

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(c) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, attendentes dignum esse ac consentaneum rationi quod princeps eos qui ad honorem et servitium eius fideliter laborare noscuntur diligat specialiter / et circa eorum promotionem operam adhibeat efficacem, damus, concedimus et laudamus per nos et nostros in perpetuum universis civibus presentibus et futuris civitatis Balagarii que, auctore Domino, nostre nunc ditioni subiecta est, forum sive mercatum / publicum et generale in eadem civitate singulis septimannis in die sabbati, perpetuo celebrandum, et nundinas sive firas singulis annis mediante mense augusti per octo dies continue celebrandas, nostro et nostrorum per omnia et in omnibus iure salvo. Statui/mus ergo firmiter et mandamus quod omnes persone que ad predictum mercatum vel ad predictas ferias venerint sint salve et secure cum omnibus rebus et mercibus quas secum duxerint vel portaverint in veniendo et stando ibi et redeundo usque ad domos suas. / Enfranchimus etiam et franchos et liberos facimus omnes cives predictos, presentes et futuros, in perpetuum cum omnibus rebus et mercibus suis ab omni lauda2116, pedatico, portatico, usatico, tolta et consuetudine novis et veteribus statutis et statuendis per omnia / loca nostre dominationi per terram videlicet mare et aquam dulcem. Remittimus insuper et concedimus eis in perpetuum ut si quis aliquando nobiscum vel cum militibus et castlanis nostris illius civitatis habuerint controversias, semper sint liberi et immunes et penitus ali/eni a iudicio sive purgatione candentis ferri et aque calide vel frigide, ita scilicet ut in huiusmodi iudiciis sive purgacionibus teneantur solummodo simplex iuramentum prestare, salvis invicem vicinaliter purgationibus supradictis. Ceterum / dimittimus, diffinimus et absolvimus eisdem civibus, presentibus et futuris, per secula cuncta omnes exorchias et intestationes sive intestias que in usaticis continentur. Volentes et eis licenciam, facultatem plenariam concedentes ut libere possint testari de bo/nis suis et bona eorum ab intestato proximis defferantur. Similiter et cugutias eis perpetuo remittimus et deffinimus, hoc retento quod in adulterio deprehensi currant per civitatem sicut in Ilerda facere consueverunt et nullam aliam penam sustineant inde. / Item damus et concedimus eis ut quecumque persona ibi ad populandum venerit vel res suas ibi comendaverit, salvus et securus et sub nostra protectione et ducatu permaneat et sit ubique et res suas salvas habeat, dummodo paratus fuerit respondere / in omnino [?]2117 et facere directum cuilibet de eo querimoniam proponeret. Addimus etiam presenti privilegio, dantes et concedentes memoratis civibus in eternum ut quacumque questione emergente nobiscum vel cum castlanis vel aliis quibuscumque numquam / civitatem suam exire teneantur, sed ibi ratione domicilii subiaceant iuri ibique iudiciali prestita cautione, nullam aliam violentiam sustineant vel gravamen. Tamen eis concedimus et confirmamus omnia privilegia, immunitates / et franchitates et bonas consuetudines quas comes Urgellensis, bone memorie, ipsis contulit et concessit. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo atemptaverit, iram et indignationem nostram et penam duo/rum millium morabatinorum post restitutionem illati dampni factam in duplum se noverit sine aliquo remedio incursurum. Mandamus itaque precipientis firmiter universis baiulis et vicariis et merinis atque iusticiis et aliis hominibus nostris, presen/tibus et futuris, quod cives Balagarii presentes et futuros omnes res

2116 2117

[...], b. animo, c. leuda, B.

1263

Martn Alvira Cabrer

eorum tanquam nostras proprias et speciales manuteneant ubique in terra nostra fideliter et defendant et a nullo permittant nequitere, molestari et omnia iura sua faciant eos habere / integre et in pace. Datum Ilerde, XVI kalendas octobris, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Bononato cum literis rassis et emendatis in linea XVI ut scripsit: octobris, anno Domini M. CC. undecimo. Signum Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: / dompnus Nunus Sancii. / Garssia Romei. / Azcenarius Pardi. / Poncius dEril. / Atto de Fozces. / Sancius dAntillone. / Guillelmus de Podio. Raimundus de Montecatano. / Guillelmus de Cervaria. / Guillelmus Raimundi senescalcus. / Arnaldus de Belvis. Martinus de Caneto. / Matalonus de Frescano. / Marchus de Liana. / Multique alii. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixit.

1211 septiembre, 18. Lleida

1197

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, otorga su proteccin a Saurina, viuda de Bernat del Coll, y a su hijo Bernat, eximindola de impuestos hasta que ste tenga catorce aos y confirmndole todo lo contenido en el testamento de su marido. B. Traslado de 6 noviembre 1211, AHN, Clero, Poblet, carp. 2.104, n. 11. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLVII. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 393. Cit.: BISSON, FA, I, p. 262. (B) Hoc est translatum fideliter translatum cuius series ita ordinatur: Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Co/mes Barchinonensis, at[t]endentes fidelitatem et devotionem quam fidelis olim noster Bernardus de Colle erga nos habere dinoscebatur, reci/pimus sub nostra speciali proteccione, firma custodia securoque ducatu te Saurinam, uxorem eius, et filium suum et tuum Bernardum et omnes / res et possessiones vestras mobiles et immobiles et se moventes habitas et habendas, volentes et statuentes nos plena personarum et / rerum salvitate ubique ac securitate gaudere. Nullus ergo de gratia nostra confidens audeat vobis in personis vel rebus aliquid dampnum, distur/bium vel gravamen inferre. Preterea enfranchimus vos et omnia vestra usquequo dictus puer Bernardus sit etatis quatordecim / annorum ab omni hoste et cavalcata earumque redempcione et ab omni questia, tolta, forcia, prestito, bovatico, monetatico / succursu, servitio et compenso et ab omni servitute et exaccione sive demanda regali et vicinali. Statuimus ergo preci/pientes firmiter et districte quod aliquis baiulus vel vicarius aut sayo seu portarius vel quilibet alius non possit nec / audeat exhigere vel accipere a vobis vel de rebus vestris hec predica vel horum aliquid a quibus vos enfranchimus vel vos dis/tringere aut compellere ad ea vel earum aliquid dandum, faciendum vel solvendum aliquo modo, aliqua ocasione vel aliqu/a racione, donec prefatus puer fuerit, ut dictum est, etatis quatuordecim annorum. Laudamus etiam, concedimus et confirmamus testamentum predicti Bernardi de Colle sicut illud modo in ultima voluntate sua condidit, volentes et mandantes quod volun/tas eius sicut in eodem testamento continetur fiat et compleatur et nullus

1264

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

audeat venire contra. Quicumque autem contra hanc / cartam venire in aliquo attemptaverit iram nostram et penam mille morabetinorum post restitucionem illati dampni / prius in duplo facta se noverit incursum. Datum Ylerde, XIIII kalendas octobris, per manum Ferrarii notarii nostri, / anno Dominice Incarnationis M.CC. Decimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Garsias Romei. Michael de Lusia. [2. Col.] Aznarius Pardi. Atto de Fozes. Assalitus de Gudal. [3. Col.] Guillemus Durfortis. Poncius de Castellone. Et multi alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2118. Actum est hoc fideliter transcriptum .VIII. idus novembris Anno Domini .M..CC..XI.. Sig[signo]num Ferrarii presbiteri testis / huius translati. S[signo] Be[rn]ar[d]ii presbiteri testis. / Sig[signo]num Durandi de Viers. Sig[signo]num B[er]n[ardi] de Fibera. Sig[signo]num Bartolomei Pilicerii. / JACOBUS [abreviatura]A, que hoc fideliter transcripsit precepto R[aimundi] de Podio clerici de Villa francha.

1211 septiembre, 21

1198

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma y fa la venta realizada por Sibilla dErill, esposa de Arnau dErill, con consentimiento de sus hijos, del lugar de Candasnos, donado a su familia por el rey Alfonso el Trovador, al monasterio de Sigena por la suma de 8.000 s. jaqueses. [A]. AMSI B. Transcr. fragmentaria PANO, Santa Mara de Sijena. Humilis Soror, III: Parte Documental, n. 317. a. Ed. UBIETO, Documentos de Sigena, I, n. 59, pp. 98-99. Cit.: ARCO, Archivos Histricos, 2, p. 50. UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, I, p. 344. PANO, Real Monasterio de Santa Mara de Sijena, n. 317, p. 213. (a) In nomine Domini. Notum sit cunctis hominibus quod ego domina Sibila de Eril, uxor quondam Arnaldi de Eril, et nos Guillelmus de Eril et Berengarius et Bernardus de Eril, filii ipsorum, quilibet nostrum insolitum, per nos et omnes successores nostros vendimus Domino Deo et Beate Virgini Marie et domine Otzende, priorisse domus de Sexena et toto conventui [] locum qui dicitur Campum Asinorum [] asignatus iam in instrumentis donationis a domino Ildephonso, bone memorie illustri rege Aragonum, et a domino Petro, presenti rege nostro, eidem monasterio quondam facti [] vindimus inquam et tradimus vobis supradictis pro octo milibus solidis Iaccensibus quos omnes de vobis munerando recipimus [].

2118

Nota de IBARRA: Es copia.

1265

Martn Alvira Cabrer

Nos itaque Petrus rex supradictus, ad preces et mandamentum supradictorum, constituentes nos fideiussores in dicto negotio, donamus, laudamus et confirmamus [] per alodium et franchum et liberum [] ad comodum et salvamentum monasterii supradicti. Signum domine Sibilie de Eril, uxoris quondam Arnaldi de Eril. Signum Guillelmi de Eril. Signum Berengarii de Eril. Signum Bernardi de Eril. Signum Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinonis. Signum Berengarii de Prullans. Nos omnes qui hoc firmamus et concedimus testesque firmare rogamus. Signum Guillelmi de Prullans, qui hoc firmo et concedo testesque firmare rogo. Signum Guillelmi vicecomitis Cardone. Signum Michaele de Lusia. Signum Guillelmi de Peralta. Signum Guillelmi de Claresvals. Signum Assaliti de Gudal. Signum Berengarii de Beranui. Signum Poncii de Casteillon. Ego Petrus de Tolosa2119, juris2120 minister et Ilerdensis canonicus, subscribo.

1211 septiembre, [29]. Toledo

1199

Alfonso VIII de Castilla proclama un edicto o llamamiento general a la guerra contra los almohades con vistas a una campaa militar a llevar a cabo durante el verano de 1212 y fija la concentracin de las tropas en Toledo para la Pascua de Pentecosts en Toledo. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VII, cap. xxxvi. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lxi. HUICI, Estudio, p. 22. HUICI, Las grandes batallas, p. 229. GONZLEZ, Alfonso VIII, I, p. 995. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 180, 238, 239, 247, 276, 325, 417 y 521. R OSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 92. SMITH, Innocent III, p. 98.

1211 octubre, 4. Huesca

1200

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona de por vida a San de La Barta2121 el castillo y la villa de Bielsa. A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 406. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 398v-399r. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLVIII. Reg.: MIRET, La Expansin, p. 49. MIRET, Itinerario, IV, p. 25. IBARRA, Estudio, I, n. 394 (de A). (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, damus et concedimus et laudamus vobis dilecto et caro nostro Sanccio de La Barta / in omni vita vestra castrum et villam de Belsa cum omnibus

2119 2120 2121

Tolone. [utriusque?], a. IBARRA escribe Labarta.

1266

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

terminis et pertinenciis suis, et cum omnibus hominibus et feminis ibidem habitantibus et habitaturis, et cum / omnino iure et donatione nostra et cum omnibus que ibi habemus vel habere debemus ullo modo, ullo iure, ulla racione vel causa. Quod quidem castrum et vil/lam vos habeatis, teneatis, possideatis et expletetis libere, potenter et quiete et sine omni diminutione in pace omnibus diebus vite vestre. Post / vero obitum vestrum predictum castrum et villam de Belsa cum omnibus que ad idem pertinent et pertinere debent revertantur ad nos et successores nostros libere et sine / omni contradictione in pace. Datum Osce, IIII nonas Octobris Era M.CC.XL. nona, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scrip/ta a Berenario de Parietibus. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [1. Col.] Nunius Sanccii. Michael de Lusia. [2. Col.] Guillemus de Alcalano. Petrus de Alcalano. Sanccius de Antilone. [3. Col.] Atto de Foscibus. Matalonus. Guillemus de Podio. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2122.

1211 octubre, 4. Huesca

1201

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, exime a los habitantes de Almudvar del tributo de cenas, excepto cuando l fuese a la villa. A. Original con confirmacin de Jaime I en Barcelona a 24 febrero 1247, AM Almudvar, Pergaminos, leg. 1, doc. 3, signo D, n. 1. B. Copia sin fecha, AM Almudvar, Pergaminos, leg. 9. C. Copia resumida sin fecha, AM Almudvar. a. Ed. ALIOD Y GABRIEL, Nueva resea, pp. 30-31. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 395 (de ARCO, n. 307). Cit.: ARCO, Archivos Histricos, 2, p. 62. ARCO, Huesca en el siglo XII, p. 46. ALIOD Y GABRIEL, Nueva resea, p. 60. (a) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonensis et comes Barchinone, atendentes fidelitatem et devotionem vos omnes homines de Almodevar maiores et minores que nos / habetis, et m[ul]ta et grata et necesaria servitia que mihi2123 exhibuistis et die cotidie habentes et voluntarii exhibere curatis, damus bono animo et spontanea voluntate per nos et omnes succesores nostros / vobis universis presentibus et futuris et omni progenii et posteritate vestre in perpetuum, concedimus et laudamus ac liberalitate Regia indulgemus hanc donationem et libertatem ut ab hac hora in antea vos vel succeso/res vestri nobis vel succesoribus nostris non2124 donetis unquam cenam aliquam in denariis

2122 Nota de IBARRA: Letra de Ferrer su suscripcin y la real, lo dems de Berenguer de Paredes. Carta partida por AB.CD.EF.HI. parte superior de las letras, corte recto. 2123 2124

tibi, a. nos, a.

1267

Martn Alvira Cabrer

nec dare teneamini ullam cenam vel aliquam rem que dici vel nominari possit pro cena vel ratione vel occasione cena cuiuslibet maioridomus, merino, senioris, repositario vel eorum homini aud nostro vel alieno nec etiam nobis ipsis ullo modo, nisi tunc tantum cum in propria persona presentes sumus in villa <ve>2125 vestra de Almodevar. Tunc autem nobis et hiis qui nobiscum / fuerunt cenam honorificam inpendatis, nunquam nobis vel nostris cenam aliquam nisi presentibus impensuri maioridomus que firmat, et statuimus nunc et semper ut nullus senior vel eis miles aut maiordomus, nullus repositario, nullus merinus nullusque / homo eorum autem nostri vel alienus a vobis predictis hominibus de Almodevar vel posteris vestris unquam deinceps cenam vel denarios pro cena vel quicquam aliud pro cena quod excogitari possit exigant vel demandent vel attemptent exigere / ulla ratione, ulla occasione vel causa, si de nobis et de gratia nostra aut successorum nostrorum sperant aut confidere volunt. Quicque ergo contra hanc cartam donationis, concesionis et indulgentis nostre venire presumere iram nostram per/petuam et indignationem se nosceret incursurum et dampno et gravamine illatis prius sine alique excusatione plenaris restitutis mille aureorum pena a nobis insuper sine dubio feriendum. Datum Osce, quarta nonas de / octobris Era M CC XL nona, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Dominico Longo, qui in quinta et sexta linea suprascripsit ubi dicitur maioridomus aut maiordomus. / Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. [Signum] Jacobi Dei gratia regis Aragonum, Maioricarum et Valentie et comitis Barchinone et Urgelli et domini Montispesulani, que predicta laudamus, concedimus et confirmamus sicut superius continetur, / apositum mandato domini Regis per manum Guillermum qui scribsi apud Barchinonam, VIIII Kalendas februario anno nativitate Domini M. CC XL secundo. Presentibus testibus G[uillermus] de Entena. G. [ilegible]. / Eximenus de Focibus et Raimundo de Pulcro loco. [1. Col.] Testes huius rey sunt: Eximinus Cornelii. Michael de Lusia, maiordomus. Aznarius Pardo. Ato de Foces. [2. Col.] Eximinus de Aviario. Martinus Enneguez. Garias Pardi. Martinus de Caneto. Matalanus de Frescano. [3. Col.] Sancius de Antillone. Artaldus2126 de Artusella. P[etrus] de Alcalano. Marcho de Liana. Sancius de Osca. [4. Col.] Johannes Pictavinus. Johannes de Berax. P. de Sarvisse, iustitia Osce. P[etrus], iustitia Terasone. Eleazarius, [repositarius] Aragon[is]. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et era prefixi.

1211 octubre, 5. Letrn

1202

Inocencio III ordena a los arzobispos de Viena, Arle, Ais, Embrun y Narbona, y a sus sufragneos, que, como han ordenado sus legados en Provenza, declaren excomulgados a los tolosanos y a su conde.

2125 2126

As en a. Arnaldus, a.

1268

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

A. AN, J. 430, n. 7. B. Copia, AN, JJ. XIII, XII, n. 20. a. Ed. Layettes, I, n. 373. Reg.: POTTHAST, n. 4.317. Reg.: MOLINIER, Catalogue, p. 184.

1211 octubre, 6. [Rossell, entre Espir de lAgl y Perpiny?]


Mara de Montpellier seora de Montpellier, hace su segundo testamento.

1203

A. Original con cuatro sellos de cera, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 4072127. Fot. de A, Jaime I de Aragn, p. 35. A. Pergamino original con cuatro agujeros, RAH, Aragn, XIV, Testamentos Reales de Aragn, n. 6. B. Traslado de 1817 de A, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 399r-401r. a. Ed. fragmentaria de A, MIRET, Itinerario, IV, pp. 26-27. b. Ed. y trad. Jaime I de Aragn, pp. 35-37. Cit.: S OLDEVILA , Els primers temps de Jaume I , pp. 35-37 (de A). L ACARRA y GONZLEZ ANTN, Les testaments, pp. 114-115, reed. esp. pp. 681-682 (de A). SMITH, Innocent III, p. 108. (A) In nomine Domini Patris et Filii et Spiritus Sancti. Ego Maria domina Montispessulani, qui fui filia Guillelmi de Monte Pessulano et domine Imperatricis uxoris eius, in mea bona memoria et in meo pleno senssu facio hoc / meum testamentum, quod si forte obiero antequam aliud testamentum michi liceret facere omnia bona mea scripta et ordinata reperiantur. In primis relinquo corpus meum et animam meam Deo et beate Marie / et monasterio de Valle Magna cum Mille solidis melgorensium, et ut monachi amore Dei annuatim habeant memoriam anime mee lego amore Dei monasterio Beati Felicis de Monte Cervio .II. mille solidos / melgorensium ex quibus ematum honor cum quo in eodem monasterio omni tempore instituam .I. sacerdotem qui semper pro anima mea et patris mei et matris mee totiusque progeniei mee et omnium fidelium defunctorum divinum oferat / sacrificium. Amplius eidem monasterio relinquo .L. solidos pro meo convivio. Dimitto capelle castri de Montepessulano que ad honorem beate Marie est constructa Mille solidos melgorensium ex quibus honor ematur [et] de fructibus / cuius fiat omni tempore semel in anno meum aniversarium et patris ac matris mee tociusque progeniei mee. Relinquo Sancte Marie de Tabulis de Montepessulano .I. calicem argenti de C.. solidis, et .I. magestatem argen/ti de .III. marchis, et .I. magestatem de cera de .L. libris, et aliam pro filio meo de .XX. libras de cera. Et dimitto Beate

[...] Penden del documento cuatro sellos de cera y en el dorso del pergamino hay las siguientes notas, en letra de la poca, junto al cordn de cada sello: Junto al 1., Sigillum Vitallis sacerdos, Sigillum Raimundi monachi; junto al 2., Sigillum G. Michaelis; junto al 3., Sigillum Poncii de Ba[n]ioles publici scriptoris, qui hec testamentum scripsit. Deban colgar otros sellos hoy perdidos, pues continan estas otras notas: Sigillum P. de Veruna, Sigillum R. de Centernices, Sigillum A. presbiter de Aspirano, Sigillum B. abbatis de Sanctis Crucibus, MIRET, Itinerario, IV, p. 27, n. 2.

2127

1269

Martn Alvira Cabrer

Marie de Albe .I. magestatem de cera de .XXX. libras, et Sancte Marie de Rocha Amador / aliam de .XXX. libras, et Sancto Antonio aliam de .XXX. libras, et Sancto Jacobo de Compustela .I. fannum de cera de .VI. libras, et Sancte Marie de Valle Virido .I. bovem, et Sancto Romano I. bovem. Lego fili/ole mee, Raimundi de Cercenices filie, .D. solidos melgorensium, et nutrice mee Marie .CCC. solidos, et filio eius Michaeli .D. solidos melgorensium. Lego donelle mee Ricssendi .D. solidos melgorensium, et Ricssendi de Folada .C. solidos, / et Favarisse .C. solidos, et Ana de Portsez filie eius .CC. solidos. Et volo ac eo induere .C. pauperes de tunicis, de interulis, de fomoralibus et de sabbatis; aliis .C. pauperibus jubeo dare convivium una die. / Monasterio de Beati Felicis de Cadins lego .CCC. solidos, et monasterio de Sanctis Crucibus .I. calicem argenti de .CC. solidos. Relinquo Marguoto, si miles factus non fuerit, .D. solidos, et Ugueti de Sancto Iohanne eadem racione / alios .D. solidos melgorensium, Capelle Sanctis Salvatoris, que est in Montempessulanum in domo Abbatis de Aniana, .C. solidos quos mitantur in melioracione ecclesie. Sancto Fermino dimitto .I. calicem de .C. solidis, et / Tabule Sancti Petri de Magalona dimitto .D. solidos melgorensium ex quibus ematur honor et de fructibus eiusdem honoris semel in anno reficiatur conventus. Monasterio de Resclus dimitto .I. marcham / argenti, et monachibus Sancti Genesii .L. solidos, hospitali Sancti Spiritus .XX. solidos, omnibus aliis hospitalibus Montispessulani unicuique .X. solidos, et unicuique ecclesiarum Montispessulani .X. solidos; et Sancte Marie de Xauleto / .XX. solidos; et Sancte Marie La Bela2128 .XX solidos; et leprosis Pontis de Castro Novo .XX. solidos; et Sancto Salvatori de Aniana .I. magestatem de cera de .XXX. libras; et Vitali Cappellano .CC. solidos ultra illud / quod ei debeo. Ecclesie Beati Johannis de Perpiniano .I. marcham argenti; hospitali pauperum de Perpiniani .L. solidos; Beate Marie de Aspirano .L. solidos; Beate Marie de Podio .I. marcham argenti. Relinquo / pro meis injuriis et delictis restituendis et pro salvenda tota predicta mea manumissione et omnia debita mea omnes fructus et redditus et proventus que in .X. annis completis provenient / et exibunt de balneiis Montispessulani et de Esmer et de Prata de Latas, que fructus et redditus teneat ac percipiat fidelis noster R[aimundo] Arran2129 usque ad .X. annos, et ex illis fructibus et redditibus / persolvat meam predictam manumissionem et mea debita et restituat mea delicta, et credatur inde plano suo verbo. Lego filie mee Matilde iure institutionis et nomine hereditatis / .C. marchas argenti ex illis .CC. marchis argenti quas pater eius michi debet, alias vero .C. marchas argenti quas remanent dimitto filie mee Perrone iure institucionis et nomine hereditatis, / et ut ipse filie mee cum his que eis lego sint bene contente de omnibus bonis meis. Jacobus filium meum quem habeo a domino P[etro], Dei gratia Rege Aragonum, instituo heredem totius mei honoris et / omnium bonorum meorum quicumque sint et ubicumque sint, et si ex illo decesserit absque legitimis infantibus, quod absit, revertatur totum Matilde filie mee sorori sue et infantibus suis legitimis. Si / vero de ipsa decesserit absque legitimis infa[nti]bus, revertatur filie mee Petrone, si maritum habuerit, et infantibus suis legitimis. Si autem ex ea decesserit absque legitimis aut in ordine / fuerint, revertatur R[aimundo] Gaucelmo de Lunello, et si ex ipso decesserat absque legitimis, revertatur R[aimundo] de Rocafolio, et si ex ipso decesserit absque liberis revertatur A[rnaldo] de Rocafolio fratri eius, et si ex / ipso decesserit absque

2128 Agradezco a Claudine Pailhs, conservadora de los AD Arige, su gran ayuda en la localizacin de estos topnimos. 2129

Aerra.

1270

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

legitimis revertatur Berengario Guillelmo, et si ex eo decesserit absque liberis revertatur Berengario de Podio Sorigerio, et si de ipso decesserit abque legitimis revertatur propinquiori / ex genere meo. Hec est mea extrema voluntas quam semper inviolabiliter servari precipio quo si non valet jure testamenti valeat semper jure codicillis sive alie ultima voluntatis, / et est manifestum. Actum est hoc .II. Nonas Octobris Anno Incarnacionis Domini .M..CC..XI.. Signum Domine Marie, qui hoc testamentum fieri iussi, laudavi, firmavi testesque / firmari rogavi. Sig[signo]num Bernardi abbatis de Sanctis Crucibus. Signum [signo] Raimundi sacerdoti monachi. Signum Arnalli presbiteri de Aspirano. Signum / Vitalis sacerdos. Sig[ signo ]num Raimundi de Centranices militis. Sig[signo]num Petri de Veruna militis. Sig[signo]num Guillelmi Michaelis de Montepessulano. / Poncius de Ba[n]iole scriptor publicus hoc scripsit mandato domine Marie Montispessulani et rassit et emmendavit in hac eadem linea [espacio en blanco] et hoc sig[signo]num fecit2130.

1211 octubre, 8. Sevilla. Reconstruccin de una posible carta original2131

1204

Miramamoln (el califa almohade Muhammad al-Nsir) escribe a todos los reyes y prncipes cristianos (y en especial al rey de Aragn) una carta de desafo en la que les recuerda las victorias musulmanas en Tierra Santa y en Salvatierra y les amenaza con continuar destruyendo sus tierras e incluso la propia Roma. B. Reprod. princ. s. XIII , Anales de Lambach. Continuacin , Testimonios, n. 321, pp. 557-558. C. Reprod. princ. s. XIII, Anales de Reichersberg. Continuacin, Testimonios, n. 322, p. 526. a. Ed. de A, M. ALVIRA CABRER, El Desafo del Miramamoln antes de la batalla de Las Navas de Tolosa (1212). Fuentes, datacin y posibles orgenes, AlQantara, XVIII-2 (1997), pp. 463-490, esp. p. 472. b. Ed. de A, ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 268-269. c. Trad. de a, ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 98. d. Ed. fragmentaria de A, SMITH, Innocent III, p. 99, n. 124.

En el dorso de A: Testamentum domine Marie de Montispessulano. Y el lazo izquierdo formando un crculo: Sig[signo]num B[ernardi] abbatis / de Sanctis Crucibus. Sigillum Raimundi monachi. Sigillum A[rnalli] presbiteri de Aspira/no et Signum [signo]. Sigillum P[etri] de Veruna / Signum [signo]. Sigillum R[aimundi] de Centranices / et Signum [signo con forma de cruz]. Sigillum G[uillelmi] Michaele et Signum [signo]. Sigillum Poncii de Baiole publici / scriptoris, qui hoc testamentum scripsit / et hoc Sig[signo]num fecit.
2131 Esta carta pasara por ser una simple obra de propaganda si no fuera porque rene elementos que dan pie a pensar en un conocimiento preciso del contexto histrico y poltico de la Pennsula Ibrica en 1211 y 1212. La informacin pudo llegar al monje austriaco a consecuencia de la participacin tarda del duque Leopold VI en la campaa de Las Navas, lo que no permite descartar, a modo de hiptesis. que se trate de la reconstruccin de una posible carta original.

2130

1271

Martn Alvira Cabrer

Cit.: ALVIRA CABRER, M., La concepcin de la batalla como duelo y la propaganda de cruzada en Occidente a principios del siglo XIII: El desafo de Miramamoln a la Cristiandad antes de la batalla de Las Navas de Tolosa (16 de julio de 1212), Heresis, 26-27 (1996), pp. 57-76. ALVIRA CABRER, M., La imagen del Miramamoln alNsir (1199-1213) en las fuentes cristianas del siglo XIII , AEM , 26-2 (1996), pp. 1.003-1.028, esp. pp. 1.012-1.014; y A LVIRA , El Desafo del Miramamoln , pp. 471-474. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 262-270. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 96-98. MHRING, H., Zur Worgeschichte von Las Navas de Tolosa: Ein almohadischer Brief an Peter II. von Aragon in der Continuatio Lambacensis, Archiv fr Diplomatik, 46 (2000), pp. 217-244 (estudio). SMITH, Innocent III, pp. 98-99. CINGOLANI, Historiografa, p. 109, n. 115. (B) Exmemiramoni, filius Exmemiramoni, filius Miramen, omnibus regibus et principibus christianorum, et maxime regi Arragonum et comiti de Baruh2132, iram et indignationem. Gratias agimus omnipotente Deo nostro pro omnibus beneficiis que nobis dignatus est largiri, et maxime pro illo beneficio quod contulit nobis in terra Hierosolimitana, quam gens nostra et gladii nostri pugnaverunt ab inmundiciis christianorum2133; et nunc iterato pro victoria quam contulit nobis in expugnatione castri quod dicitur Salve Terra, in quo superbia vestra multa dampna Sarracenis inferebat. Unde animadvertere potestis, quod lex Sarracenica melior est quam vestra; unde precipimus, consulimus et hortamur, si diligitis terras vestras, liberos vestros et uxores, quatenus subdatis vos imperio nostro et transeatis ad legem nostra. Quod si facere obstinaciter recusatis, congregate omnes qui signum crucis adorant et nobis occurrite ad conflictum, et ibi experiemini enses nostros. Tibi autem rex Arragonum dicimus, quoniam consilio tuo et suggestione tua multa dampna illata sunt Sarracenis, et dicebas aliis quod id faceres ex consilio domini Rome, quod si diligenter adtenderis, in perniciem christianorum non in salutem dominis Rome fec[er]it. Nos tandem non cessabimus debelando terras vestras ire usqua Romam, et trademus dominum Rome contumeliis et miseriis. Data apud Ispaldem2134, 8 idus Octubris.

1211 octubre, 9. Zaragoza

1205

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio de Sigena 5.000 s. jaqueses anuales sobre las salinas de Castellar, Pola y Tauste, a cambio de la renuncia de ste a los judos que sus padres y l mismo le haban dado, una heredad en Calamocha y ciertas cantidades de dinero. A. B. C. a. b. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 408. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 401r-402v. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLIX. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, p. 28. Ed. fragmentaria PANO, La Santa Reina Doa Sancha, p. 123 y n. 74.

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 396 (de A). (B) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, attendentes quod domina Sancia, bone memo2132 2133 2134

Barcelona. Aludiendo a la batalla de Hattin (1187) y a las conquistas de Saladino. Sevilla.

1272

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

rie illustris Regina mater nostra, edificavit et ditavit domum Hospitalis de Sexena, et eius ac Raimundi Berengarii quondam fratris nostri ibi corpora requies/cunt2135 et etiam quam Priorissa et Comendator et fratres ac sorores domus Hospitalis de Sexena reddunt ac diffin[i]unt nobis et nostris in perpetuum omnes iudeos quos pater noster vel mater nostra seu nos ipsi eidem domui dederamus, et hereditatem de Calamotxa quam dicte matri nostre dederamus et ipsa dederat predicte domui Hospitalis de Sexena, et / etiam pro duobus milibus morabetinis quos dare debemus predicte domui pro patre nostro qui eos, ad obitum suum, domui predicte dimisit accipiendos in montanis de Siurana, et pro sex milibus solidis Iaccensibus quos ipsi domui dare promisimus quando abstraximus inde dominam Alienor carissimam sororem nostram et eam dedimus in uxorem Comiti Tolosano. Id/circo, et ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum, corde bono et animo volenti, per nos et omnes successores nostros, damus, concedimus, laudamus et assignamus cum hac carta perpetuo valitura Domino Deo et eius gloriose Genitrici semper Virgini Marie et Beato Johanni et pronominate domui Hospitalis de Sexena et vobis dompne Otzenda / venerabili Priorisse et Furtunio de Luna Comendatori et omnibus successoribus vestris et sororibus et fratribus eiusdem domus presentibus et futuris in perpetuum per vestram hereditatem propriam, francham, liberam et quietam quinque milia solidorum Iaccensium accipiendos singulis annis in salinis de Castell et de Pola et de Tahust et in omni sale quod extra/hetur de predictis salinis unquam et in exitibus omnibus ipsarum salinarum. Tali scilicet modo quod frater vel fratres Hospitalis quem vel quos voluerint et elegerint Priorissa et sorores de Sexena teneant et possideant pro ipsa domo omnes salinas predictorum trium locorum et omnia iura et seniorivum ipsarum salinarum, et percipiant sine aliqua diminutione in pace omnes exitus / et proventus qui inde exierint et provenerint de ipsis salinis et de toto sale quod extrahetur inde unquam aliquo tempore. De quo quidem sale et exitibus eius levatis prius et ante omnia predictis quinque milibus solidorum ad usus et expensas sepedicte domus de Sexena; residium totum quod inde exierit et provenerit donent predicti fratres ei vel eis cui vel quibus nos vel successores / nostri mandaverimus illud dari. Ita quod neque nos neque aliquis alius aliquid inde accipere vel mandare dari alicui vel aliquibus possimus unquam, donec dicti quinque milia solidorum prius et ante omnia leventur et accipiantur in singulis annis ad usus ipsius domus de Sexena. Nec residium etiam nos vel quilibet alius unquam accipere possimus inde nisi per manum fratris vel fra/trum Hospitalis qui tenuerint ipsas salinas pro domo et Priorissa et sororibus de Sexena. Et ego dompna Otzenda Priorissa domus Hospitalis Sexene et Furtunius de Luna Comendator eiusdem, cum assensu et voluntate sororum et fratrum ipsius domus, per nos et per omnes successores nostros et per omnes sorores et fratres de Sexena presentes et fu/turos, in perpetuum recipimus libentes et voluntarii a vobis dompno Petro Rege Aragonense supradicto hanc donationem predictam, et reddimus, damus, diffinimus et absolvimus vobis et omnibus successoribus vestris in perpetuum omnes iudeos quos ex donatione patris vel matris vestri aut vestri ipsius vel alio modo habet dicta domus de Sexena alicubi in tota terra / vestra cum omnibus progeniebus et posteritatibus et rebus et possessionibus eorumdem, et totam here-

2135 Ramn Berenguer, hermano de Pedro el Catlico, haba muerto antes que Alfonso el Trovador y fue sepultado en Sigena, MIRET, Itinerario, IV, p. 28, n. 1. Vase el Apndice 9: Cuadro Genealgico.

1273

Martn Alvira Cabrer

ditatem quam habet vel habere debet domus prescripte ex donatione domine Regine quondam matris vestre in Calamotxa et terminis suis, et duo milia morabetinorum quos eidem domui dimisit pater vester ad obitum suum accipiendos in montanis Siurane, et sex / milia solidorum quos ipsi domui dare promisistis quando sororem vestram dominam Alienor inde abstraxistis. Ita quod hec omnia vel horum aliqua nos vel successores nostros aut domus predicta vel sorores aut fratres de Sexena seu quilibet alia persona nomine vel ratione ipsius domus non possimus unquam petere vel demandare a vobis vel vestris vel contra vos aut vestros super / predictis placitum vel questionem aliquam suscitare. Immo illa omnia et singula vos et vestri in perpetuum habeatis, teneatis et possideatis per vestram hereditatem propriam, francham, ingenuam, liberam et quietam ad omnes vestras vestrorumque voluntates inde libere ac perpetuo faciendas sine ullo retentu nostro et domus de Sexena per secula cuncta/. Datum Cesarauguste, VII idus Octobris, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Era M.CC.XL. nona. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Dompnus Nunus Sancii. Michael de Lusia, maiordomus Aragonie. Exemenus de Ahivar. [2. Col.] Martinus Enegez. Martinus de Caneto. Marchus de Liana. Furtunius Valerii. [3. Col.] Blascuss Maa. Sanccius de Orta. Furtunius Aznarii. Johannes Maa. [4. Col.] Egidus de Castellar. Johannes de Beraxio. Johannes Pictavinus, merinus Oscensis. Et multi alii. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et Era prefixis2136.

1211 octubre, 9. Zaragoza

1206

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma al concejo de Zaragoza una subvencin anual de 1.000 s. jaqueses destinados a las obras de reedificacin de la muralla de Zaragoza. B. Copia de 1639 de Juan Francisco ANDRS DE UZTRROZ, Compendio de algunos privilegios de la Ciudad de aragoa abreviado por el Dor. Iuan Francisco Andres. Ao M.D.C.XXX.IX ., RAH, Col. Salazar, apnd., leg. C, carp. 14, n. 2, n. 2.139. C. Extracto de 1639 de Juan Francisco ANDRS DE UZTRROZ, Privilegios de la Ciudad de Zaragoza de los copiados por el Doctor..., BNE, ms. 746, Privilegios reales a las Iglesias de Aragn, s. XVII, p. 280. a. Ed. de C, CDCZ, I, n. 43, pp. 133-134.

2136 Nota de IBARRA: Letra de Bononato. Es carta partida por AB.CD.EF.GH. parte superior de las letras, corte ondulado.

1274

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(a) 2137[In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone,] cum hac presente carta perpetuo valitura concedimus et in perpetuum confirmamus operi murorum et vobis universo consilio de Cesaraugusta maioribus et minoribus illos mille solidos quos ex antiqua donatione et constitutione predecessorum nostrorum singulis annis accipere solebatis ad collationem et reedificationem murorum Cesarauguste, habendos et singulis annis accipiendos in rendiis nostris mei operatorii de Cinegia et eorum logerio et in omnibus exitibus et proventibus balneorum et furnorum nostrorum de Cesaraugusta, et in lezdis pensi nostri constitutis [] Datum Cesarauguste, VII idus octobris, [per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato,] sub Era M CC XL nona. [Sig<signo>num Petri Dei gratia regis Aragonensis et comitis Barchinonensis.] Testes [huius rei sunt:] dompnus Nunnus Sancius. Michael de Lusia [maiordomus Aragonum]. J[ohannes] Pictavinus, merinus Oscensis. Eximinus de Aibar. Martinus Enneguez. [Martinus de Caneto. Marchus de Lizana. Furtunius Valerii. Blaschus Maza. Sancius de Orta. Furtunius Acenarii. Iohannes Maza. Egidius de Castellar. Iohannes de Beraxio. Et multi alii.] [Signum <signo> Bononati, qui mandato domini regis et Ferrarii sui hoc scribsit loco, die et anno prefixis.]

1211 octubre, 11

1207

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma unas costums antics sobre los molinos de la ciudad de Barcelona. [A]. Original con sello de plomo con confirmacin bulada de Ferrer, en Barcelona, de 22 abril 1213 (Documentos, n. 1501). [B]. Confirmacin de Jaime I el Conquistador de 1248. [C]. Confirmacin del rey Alfonso el Benigno de 1327. [D]. Confirmacin de Pedro el Ceremonioso de 1338. E. Copia de D, ACA, Cancillera, Reg. n. 864, fols. 24v-25r. Cit.: ORT, Renda i fiscalitat, p. 335, n. 685. Privilegium molariorum Barchinone. Notum sit omnibus tam presentibus quam futuris quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, autoritatem Regiam laudamus, concedimus et confirmamus vobis molaryes nostras de Monte Judayco illas consuetudinis quas vos et vestris antecessores habuistis nobiscum et cum antecessoribus nostris, videlicet quod in molendinis nostris que dicitur de Sancto Petro []2139
2138

2137 2138 2139

Reconstituciones, a. Anteceden las frmulas de la confirmacin.

Por tratarse de un doc. largo y de difcil lectura, renunciamos a su transcripcin completa.

1275

Martn Alvira Cabrer

Hac presentis pagina per abecedarium divisa est a Regio signo nostro corroborata [et confir]mata. Datum per manum P[etri] de Blandis notarii nostri .V. Idus October Anno Domini .M..CC. undecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [S<signo>]num Durfort baiuli domini Regis. S[signo]num Berengarii Sunnarii vicarii2140. S[signo]num G[uillelmi] Jenoriis [?]. S[signo]num Pontii Rothaldi. S[signo]num G[uillelmi] Aunezin [?]. S[signo]num B[er]n[ardi] Ermengaudi. Sig[signo]num P. de Grunni. [Sig<espacio en blanco>]num A. Ombaldi. S[signo]num Berengarii Gerardi. S[espacio en blanco]num R[aimundi] de Villa de Cols. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hanc cartam mandato ipsius bullari feci apud Barchinone .X.. kalendas may Anno Domini M.CC.. tertio decimo, subscribo. Sig[espacio en blanco]num Petri de Blandis notarii domini Regis, qui predictum scribi fecit a Ponceto publico scriptore cum litteras suprascriptas in linea .XI., XII. et XV. die et anno quo supra2141.

1211 octubre, 12. Comenges/Comminges

1208

Navarro, obispo de Coserans, por mediacin de Vidal, procurador del rey de Aragn, da cuenta a los obispos Raimon de Uss y Uc Riez sobre el pleito de anulacin del matrimonio de los reyes. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 19, fol. 3r-v. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 6, pp. 169-171. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 108. (a) Venerabilibus in Christo patribus dominis et amicis carissimis Raimundo Uticensi, apostolice sedis legato, et Hugoni Regensi Dei gratia episcopus, Navarrus Dei miseratione Coseranus episcopus, devotam reverentiam cum salute. Litteras vestre paternitas accepimus, in quibus nobis iniungere curavistis, ut super duobus capitulis videlicet super divortio inter dominum comitem Convenarum et Comtor, filiam Arnaldi Willelmi de la Barta, celebrato, et super matrimonio inter eundem comitem et dominam Mariam, filiam domini quondam Willelmi de Montepessulano, contracto, testes quos procurator illustris regis Aragonum produceret susciperemus et vobis depositiones eorum mitteremus sub sigillo nostro inclusas. Nos itaque iussioni vestre, sicut decuit et potuimus, parere volentes, iuxta possibilitatem nostram fecimus quod mandastis, promtum [sic] ferentes animum semper in hiis que poterimus et iusseritis vestris iussionibus obedire. Garsias sacerdos iuratus dixit quod dominus Raimundus Arnaldus, bone memorie episcopus Convenarum, quesivit a domino Sancio de la Barta, bone memorie, de parentela que esse dicebatur inter Bernardum comitem Convenarum et C[omdor]2142 neptem eiusdem. Et ipse ad interrogationem eius computavit parente-

2140 2141 2142

Dos palabras escritas bajo la lnea. Siguen las frmulas de la confirmacin. a.

1276

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

lam, et computata parentela respondit episcopus quod si probari poterat legittime poterant separari. Ad probandam itaque parentelam produxit comes predictus V testes, videlicet Vitalem de Monteacuto, Ademar de Puentis, Morum, Priorem de Rocafort et F. fratrem eius, milites, qui iuraverunt predictam parentelam. Episcopus itaque his auditis inter predictos Bernardum comitem et C[omdor] memoratam divortii sententiam promulgavit. Interrogatus de loco, respondit quod in porticu ecclesie castri de Salinas; interrogatus de tempore, respondit quod transacti erant X anni, et dixit quod ispse presens hec omnia vidit et audivit. Sancius sacerdos iuratus dixit de loco et tempore et aliis idem quod Garsias, nisi quod dixit quod episcopus, receptis iuramentis predictorum militum, dixit comiti, coram omnibus sedens in porticu ecclesie de castri de Salinas, quod de iure poterat contrahere cum alia et ipsa C[omdor] cum alio. Morus miles iuratus dixit idem per omnia quod Sancius sacerdos, nisi quod bene et firmiter tenebat quod quinque milites fuerant qui iuraverunt parentelam, quorum ipse fuerat unus et Vitalis de Monteacuto alius et tertius Ademar de Puentis. De nominibus duorum non recordabatur, set credebat quod fuerant Prior de Rocafort et frater eius. Arnaldus de Mainoas iuratus dixit idem per omnia quod Garsias. Arnaldus Ispaniolus iuratus dixit idem per omnia quod Arnaldus de Mainoas. Raimundus Ato de Salinas iuratus dixit idem quod duo Arnaldi inferiores. Raimundus Faber de Salinas dixit idem per omnia quod III inferiores, excepto quod dixit se non vidisse set audivisse, quod predicti V milites iuraverunt parentelam. Raimundus Garsias archidiaconus iuratus dixit quod ipse presens vidit et audivit quod dominus Raimundus Arnaldus, bone memorie Convenarum episcopus, testificatus fuit presentibus venerabili Bernardo Auxitano archiepiscopo, Fulcrando Tolosano, [Petro] Ludovensi et Raimundo Agathensi episcopis et Guillelmo de Montepessulano, quod ipse inter dominum comitem Convenarum et Comdor filiam Arnaldi Willelmi de la Barta divortium celebraverat. Dixit etiam se interfuisse desponsationi et misse et contractui matrimonii quod inter dominum comitem predictum et dominam Mariam, filiam domini Willelmi de Montepessulano, extitit celebratum. Interrogatus de loco, respondit quod in Montepessulano in capella domini Willelmi predicti; interrogatus de tempore, respondit quod erant amplius quam X anni. Tineosus de Castellione miles iuratus dixit quod ipse fuit presens in capella domini Willelmi de Montepessulano et vidit et audivit quod dominus comes Convenarum contraxit matrimonium cum domina Maria, filia predicti domini Willelmi, presentibus Tolosano, Agatensi et Convenarum episcopis. Interrogatus de tempore, respondit quod erant plus quam X anni. Anno Domini MCCXI et IIII idus Octobris, magister Vitalis procurator domini Petri illustris regis Aragonum produxit testes predictos in civitate Convenarum coram domino Navarro venerabili Coseranensis episcopo.

1211 octubre, 14. Madrid


Muerte del infante Fernando, hijo del rey Alfonso VIII de Castilla. CLRC, Testimonios, n. 86, pp. 25-26.

1209

1277

Martn Alvira Cabrer

HRH, Testimonios, n. 87, lib. VII, cap. xxxvi. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lxi. MARIANA, Historia general de Espaa, lib. XI, cap. xxiii. HUICI, Estudio, p. 33. HUICI, Las grandes batallas, pp. 239-240. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 180. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 93. SMITH, Innocent III, p. 98.

1211 [octubre, fin.-noviembre, a. 5]. Cuenca

1210

Entrevista de los reyes de Aragn y de Castilla: Pedro el Catlico se compromete a presentarse con su ejrcito en Toledo en la octava de Pentecosts para acompaar a Alfonso VIII en la guerra contra los almohades. CLRC, Testimonios, n. 86, p. 26. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. i. Cit.: MARIANA, Historia general de Espaa, lib. XI, cap. xxiii. GONZLEZ, Alfonso VIII, I, p. 997. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 180. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 94.

1211 octubre-[1212 marzo]

1211

Alfonso VIII, rey de Castilla, solicita ayuda al rey Felipe Augusto de Francia de cara a la campaa que est preparando contra los musulmanes. a. Ex Biblioteca Colbertina, cd. 635, pub. S. B ALUZE , Miscellanea novo codice digesto, Luca, 1762, t. II, p. 63. b. Ed. GONZLEZ, Alfonso VIII, III, n. 890, pp. 557-558. c. Trad. GOROSTERRATZU, Don Rodrigo Jimnez de Rada, p. 74. Reg.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 629 y 645. Cit.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 116 y ss. HERNNDEZ, F.J., La corte de Fernando III y la casa real de Francia. Documentos, crnicas y monumentos, Fernando III y su tiempo (1201-1252). VIII Congreso de Estudios Medievales, Len, Fundacin Snchez Albornoz, 2003, pp. 103-155, esp. p. 108. (b) Serenissimo domino Philippo, Dei gratia Francorum regi, Alfonsus, eadem gratia Castillensium rex, salutem in Eo qui dat salutem regibus. Dubitare mori nemo debet pro Christi nomine, cum legatur Christum mortem pro populo pertulisse. Semen Chanaan, et non Juda, violenta progenies, incircumcissus populus et immundus, maculate mentis et conscientie gentiles regno proximi sunt et confines, vasa mortis in manibus suis continentes, nos et sancte fidei professores tam innata malitia quam asueta perfidia persequuntur. Ab eis non minus quam mortem expectamus. Proh pudor! et in ministros altaris non desinunt degrassari. Gaudium eorum est et affectus mutilare servos simul et filios Crucifixi. Memoramus quod idolatre, Trinitatis hostes, nostrum sanguinem sitientes in nostras animas conjurarunt. Sed nos offere volentes nosmetipsos sacrificium Deo in odorem suavitatis, in instanti die Maii cum eis qui viam paci minime cognoverunt, ante quorum oculos Dei timor non est, sumus proculdubio conflicturi, firmiter confidentes quod licet pauci simus, et ipsi multiplicati sint in equis et curribus necnon et numero, de celo nobis advenit fortitudo. Cum igitur murum integrati solitum debeatis et vallum fidei providere, serenitati vestre preces porrigimus cum singultu quatenus de reg-

1278

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

no vestro vernaculos expeditos et armatos milites ad nostrum coadjutorium transmittatis, nihil dubitantes quia, si sanguis noster in conflictu Christi respondet sanguini, vere poterimus inter martyres computari.

1211 noviembre, 5. Teruel2143

1212

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a la Orden del Temple la alquera de Russafa, situada en la huerta de la ciudad de Valencia, junto a la torre y todos sus trminos, para cuando sea conquistada. Traslado de 20 febrero 1252, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 410. Copia simple s. XVIII de B, AHN, OOMM, Montesa, carp. 479, n. 19-R. Traslado de 1817 de B, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 403r-404r. Copia simple en papel s. XVIII, AHN, Cd. 1240-C, Documentos reales de la Orden de Montesa, fols. 35-36r. F. Transcr. de B, IBARRA, Estudio, II, n. CLX. a. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, p. 28. Noticia cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 102, Memoria de los Privilegios del Registro Mayor que no escribieron en el presente Cartulario de vitela, p. 172 (ndice, n. 113). Reg.: ACA, Varia de Cancillera, vol. n. 1: Inventarios y escrituras de los Templarios, fol. 81v. IBARRA, Estudio, I, n. 397 (de B). JAVIERRE, Privilegios, n. 21, p. 120. GUAL, Precedentes, p. 211, n. 126 y n. LII, p. 238. Cit.: FOREY, The Templars, p. 31. (B) 2144Cum omnes Christi fidelis considerare debeant quod unusquisque de bonis sibi adeo / collatis et aliis que cum virtute altisimi sperat adquirere, locis religiosis partem obtimam tenetur largire, ut per huiusmodi et alia / bona qui fecint vitam consequi mereatur eternam, idcirco, in Dei nomine, sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et / Comes Barchinonensis, ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum, bono animo et spontanea voluntate, per nos et omnes successores / nostros, damus et cum hac presenti carta perpetuo valitura concedimus in perpetuum et laudamus Domino Deo et vobis dilecto nostro fratri Guillemo / Catelli et per vos Domui Milicie Templi et fratribus eiusdem presentibus et futuris alchariam nuncupatam Ruafam sitam in orta / civitatis Valencie cum turre que ibi est et cum omnibus terminis et pertinenciis suis heremis et populatis, cum terris, cultis et incultis, cum / planis, montibus, nemoribus, silvis, pratis, arbis, pascuis, lignis et arboribus diversi generis, cum aquis, rivis, fontiB. C. D. E.

Las Crnicas de los Jueces de Teruel (Testimonios, n. 18) mencionan la batalla de Ravanera (topnimo desconocido en el lmite de las provincias de Cuenca y Valencia), un episodio de difcil datacin y ubicacin que UBIETO fech en 1211, entre las conquistas de Ademuz y la batalla de Las Navas, advirtindo que parece posible que nos encontremos ante un enfrentamiento de tipo local en las fronteras existentes entre la comunidad de Teruel y el reino almohade de Valencia (Historia de Aragn, p. 287).
2144 Frmula del traslado: In Dei nomine. Hoc est translatum bene et fideliter translatum sub anno Incarnationis Domini M.CC.L.II., X kalendas mar/cii a quodam instrumento originali quod sic habetur.

2143

1279

Martn Alvira Cabrer

bus, petris/, rupibus, cum garricibus sive carraschalibus, cum venacionibus et piscacionibus, cum molendinis et furnis et trobis sine inve[n]cio/nibus, et cum omnibus etiam omnino aliis iuribus et dominacionibus que ad prememoratam Alchariam de Roafa pertinent et pertinere de/bent ullo iure, ullo modo, ulla causa vel racione. Hec autem predicta omnia et singula, cum divina cooperante clemencia in manus nostras / vel successorum nostrorum devenerint, habeatis vos semper et omnes successores vestri in perpetuum et teneatis libere et potenter et iure here/ditario possideatis et expletetis per vestram francham et liberam hereditatem ad populandam videlicet et in melius augendum, ad / dandum etiam vendendum, impignorandum, commitandum seu quocumque alia modo volueritis alienandum et ad omnes alias voluntates / vestras inde faciendas per secula cuncta, sicut melius dici et intelligi potest, ad utilitatem et profectum vestrum et Domus vestre et omnium fratrum / eiusdem presencium et futurorum, sine omni nostro et nostrorum retentu et contradiccione in pace. Datum Turolii, nonas novembris, per manum / Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Berengario de Parietibus, Era M.CC.XL. nona, Anno Domini M..CC.. undecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Huius reis testes sunt: [1. Col.] Garsias Romei. Eximinus Cornelii. Michael de Lusia. [2. Col.] Arnaldus de Alascone. Martinus Enegues. Artallus de Alagone. Blaschus de Alagone. [3. Col.] Lopferrenchus de Luna. Petrus Auones. Guillemus de Alcalano. Atto de Fossibus. [4. Col.] Furtunius Anariz. Gome de Luna. Egidus de Castelario. Petrus Lupi de Sadava. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die, mense, Era et anno prefixis2145.

[1196-1213]

1213

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, hace una donacin en el reino de Valencia. A. Original ilegible, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. [8]2146. Nota: Pergam completament illegible, segurament per destrucci voluntria. Noms es veu una mica la firma del Rei i del seu notari, cosa que permet comprovar que es tracta dun pergam del rei Pere el Catlic, s a dir, que vol passar com a del rei Pere el Catlic, similar al seu pergam nm. 410, de la carpeta 65, que tamb s una donaci del regne de Valncia.

2145 2146

Nota de IBARRA: Copia.

El doc. con referencia ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 8 duplicado (27 mayo 1190) trata de unas cuentas oficiales de Bonafos, baile de Tarragona (ed. BISSON, FA, II, n. 82, pp. 169-170; cit. BAER, Die Juden, I, p. 46, data 1 junio 1196; y cit. BISSON, FA, I, p. 300).

1280

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Qui pugui creure que s autntic, que ho cregui. Es curis dobservar, cosa meravellosa, que la nota dorsal, de m de larxiver Pere Perseya, s perfectament llegible, la qual es refereix a un topnim que ell vacilla a qualificar de locus i castrum (!) -coses que tant ell com nosaltres sabem que no sn gens sinnimes.

1211 noviembre, 22. Daroca

1214

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Martn de Andus, maestre de Amposta, y a la Orden del Hospital la villa de Envidia, en Teruel, con sus trminos. [B]. Traslado coetneo. C. Copia princ. s. XIII de B, AHN, Cd. 664-B: Cartulario de la encomienda de Aliaga, pp. 1-2. a. Ed. DELAVILLE-LE ROULX, Cartulaire, II, n. 1.369, pp. 132-133 (data 20). b. Ed. ESTEBAN, Aliaga, n. 34, pp. 49-50. Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 29 (data 20). IBARRA, Estudio, I, n. 398 (de a). UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, II, p. 505 (de b). (b) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragon[um] et comes Barchinone, attendentes caritatis opera et Hospitalis studia, quibus sancta domus Hospitalis Iherosolimitani in ultramarinis et cismarinis partibus cernitur habundare, ob remedium et salutem anime nostre et parentum meorum, per nos et omnes successores nostros, corde bono et animo volenti, damus, concedimus et laudamus vobis karisimo nostro fratri Martino de Andosil, magistro Emposte et per vos domui Hospitalis Iherosolimitani et fratribus et pauperibus eiusdem, presentibus et futuris, in perpetuum vilarium de Invidia cum omnibus terminis ex pertinenciis suis, sicut ex una parte dividit terminos cum Merle, et ex alia parte sicut affrontat in serna quam accepimus in termino Montis regalis, et ex quarta parte sicut dividit terminis cum Peracels et cum Vilario de Salice. Predictum itaque vilarium cum omnibus terminis suis sicut melius eos habuit unquam tempore maurorum vel christianorum, et cum hominibus et feminis ibi habitantibus et habitaturis, cum montibus et planis, cum heremis atque cultis, cum aquis et cequiis et aqueductibus et reductibus, cum pascuis, pratis, erbis, nemoribus, lignis, garricis sive carrascalibus, et cum venationibus et cum omnibus melioramentis que ibi fierit poterint unquam, et cum omnibus omnino aliis iuribus et causis que ad dictum vilarium pertinent et pertinere debent et possunt aliquo modo, vos predicte magister et omnes successoribus vestri et domus et fratres ac pauperes Hospitalis in perpetuum habeatis plenarie, teneatis potenter et iure hereditario possideatis integre et sine omni diminutione in pace per vestram hereditatem propriam, perpetuam, francham, liberam, quietam, ingenuam et inmune ad omnes voluntates vestras inde libere et perpetuo faciendas, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad comunem utilitatem domus et fratrum ac pauperum Hospitalis per secula cuncta, salva fidelitate nostra et successorum nostrorum. Damus etiam concedimus et laudamus vobis et domui et fratribus ac pauperibus Hospitalis in perpetuum omnes ecclesias que est dicto vilario et infra terminos suos facte fuerint unquam, habendas, tenendas et possidendas libere et quiete per secula cuncta, cum decimis et primiciis et oblationibus ac defunctionibus et aliis omnino iuribus et causis ad ecclesias pertinentibus et pertinere debentibus quoquo modo salvo iure episcopali, scilicet quarto et cena. Quicumque autem contra presentem paginam nostre donationis venire in aliquo attemptaverit iram et indignationem nostram et penam mille

1281

Martn Alvira Cabrer

morabetinorum dampno illato prius restituto in duplum se noverit sine aliquo remedio incursurum, presenti privilegio in suo robore nichilominus valituro. Datum Darocha, .X. kalendas decembris, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Era M.CC.XL.VIIII. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Petrus de Ahonesio. Martinus Eneguez. Michael de Lusia. Nunus Sancii. Martinus de Caneto. Exemenus Cornelii. Azcenarius Pardi. Marchus de Liana. Garsias Romei. Arnaldus de Alascuno. Rodericus de Liana. Egidius de Castellar. Martinus de Terracia, iusticia de Darocha. Petrus, iusticia Tirasone. Et multi alii. Hoc est translatum fideliter factum per manum Petri capellani Osce.

1211 noviembre, 22

1215

El obispo Guilhem de Magalona comunica a los obispos Raimon de Uss y Uc de Riez varios testimonios relativos al pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 19, fols. 4r-5v. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 7, pp. 171-174. Cit.: AURELL, Les noces, pp. 448 y ss. SMITH, Innocent III, p. 108. (a) Venerabilis patribus et domibus R[aimundi], Dei gracia Uticensi episcopo, apostolice sedis legato, et Hugoni eadem gracia Regensi episcopo, Guillelmus Dei miseratione vocatus episcopus ecclesie Magalonensis, cum salute omnimodam reverentiam et honorem. Paternitas vestre litteras recepimus continentes, quatinus testes quos illustris rex Aragonum sub vestro examine super negocio ipsius et domine Marie, filie quondam nobilis viri Guillelmi Montispesulani domini, procudere proponebat reciperemus, et illos, si necesse esset, censura ecclesiastica compelleremus ad veritatis testimonium perhibendum. Nos autem vestris monitis libere concedentes testes ipsos ante nostram presentiam constitutos sub diligenti examinatione recepimus et dicta eorum scripta scrutata et diligenter examinatione recepimus et dicta eorum scripta scrutata et diligenter examinata clausa et sigillo nostro transmitamus sigillata. Qui sic dixerunt testes contra dominam Mariam reginam Aragonum productos a domino rege anno MCCXI decimo kalendas Decembris. Lumbardus testes iuratus dixit se vidisse et audisse quod Bernardus comes Convenarum duxit in uxorem dominam Mariam, filiam quondam domini Guillelmi Montispessulani, in facie ecclesie, [et] episcopo <et> (!)2147 Tolosano, Fulcrando nomine, missam cantante et dante benedictionem. Et hoc fuit apud Montempessulanum in ecclesia beate Marie de Castro, et sunt XII anni et plus. Et fuerunt ibi presentes quamplures, ita quod fere erat plena ecclesia. Petrus de Conchis iuratus dixit idem per omnia, et plus quod dixit predictum testem presentem fuisse et B. Lanbertum.

2147

a.

1282

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Jordanus de Conchis iuratus dixit se nichil scire de ductione, set audivit ita dici, et vidit communia et etiam alia que fiebant circa nupcias contractas. P. Calvetus canonicus de licentia domini Magalonensis episcopi iuratus dixit se vidisse quoddam instrumentum in quo pendebat sigillum Auxitani archiepiscopi et sigillum episcopi Convenarum, quod instrumentum domina M[aria], filia quondam Guillelmi Montispessulani, de mandato patris sui penes se dictum testem deposuit. Et illud per longum tempus penes se habuit. Et multociens illud instrumentum legit et relegit; in quo instrumento continebatur series divortii lata ab archiepiscopo Auxitano et episcopo Convenarum inter Bernardum comitem Convenarum et dominam Comdors sororem Sancii de Barta, ut dicitur. Item, dixit quod predicti instrumenti tenorem ab initio usque ad finem fecit ipse testis scribi in registro domini Guillelmi Montispessulani per manum Berengarii scriptoris. Et hoc actum fuit mandato domini Willelmi. Item, dixit se vidisse cartam bullatam bullam domini Innocentii pape III in qua continebatur confirmatio sententie late ab archiepiscopo et episcopo, ut dictum est, et confirmatio instrumenti super sententia confecti. Continebatur etiam in ipsa carta domini pape confirmatio matrimonii contracti inter Bernardum comitem Convenarum et dominam Mariam, filiam quondam Guillelmi Montispessulani. Quam cartam domini pape sepedictam ipse testis de mandato domini Guillelmi fecit scribi in registro eiusdem a Berengario scriptore. Et sunt XI anni, ex quo supradicta fuerunt scripta in registro. Raimundus Atbrandi testis iuratus dixit quod dominus Guillelmus Montispessulani dixit ei quod Auxitanus archiepiscopus predixerat domino Guillelmo, antequam filiam suam collocaret in matrimonium Bernardo comiti Convenarum, quod ipse archiepiscopus cum quibusdam ex suffraganeis suis tulit sententiam divortii inter predictum comitem et Comdors quondam uxorem suam. Collocationi autem filie domini Montispessulani non interfuit, set audivit ea die qua celebratum fuit matrimonium a plurimis. Item, dixit se postea vidisse multociens instrumentum sententie late divortii ut credit. Et sunt X anni et plus. Bertrandus Gaucelmi iuratus dixit se vidisse quod B[ernardum] comes Convenarum duxit in uxorem dominam M[ariam], filiam quondam domini Guillelmi Montispessulani, in ecclesia Beate Marie de Castello coram altari, et audivit missam a quodam cantari. Et tenebat dictus B[ernardum] caputium in capite et noluit caputium auferre nec eam voluit osculari. Et sunt de X annis usque ad XI et plus. Et fuerunt ibi plures presentes. Berengarius de Bannhols scriptor registri iuratus dixit quod cartas domini Guillelmi scripsit in registro mandato eius. Inter quas erant duo instrumenta de facto comitis Convenarum, set tenorem instrumentorum nescit exprimere nisi videret registrum. W[illelmus] Deaurator iuratus dixit idem quod Bertrandus Gaucelmi, et dixit quod archiepiscopus Auxitanus ut sibi videtur cantavit missam et sunt a XIIII annis usque ad XV. Petrus de Bisanchis iuratus dixit quod credit quod ipse interfuit quando Bernardus comes Convenarum et domina Maria, filia domini Guillelmi Montispessulani, inter se contraxerunt, et hoc a multis audivit dici, et ut credit sunt XIIII anni, et quod fuit in camera vel in sala de Castello. P[etrus] Luciani caudisicus iuratus dixit quod ipse et magister Guido mandato domini Montispessulani dictaverunt cartam matrimonii contracti inter dominum

1283

Martn Alvira Cabrer

Bernardum comitem Convenarum et dominam Mariam, filiam domini Guillelmi Montispessulani. Et vidit quod ipsa carta dictata et scripta per manum G[uillelmo] Raimundi notarii dominus comes iamdictus contraxit cum dicta Maria in camera domini Guillelmi Montispessulani de Castello presentibus ipso notario et ipso teste et magistro Guidone et domino archiepiscopo Auxitano et domino episcopo Convenarum et domino Fulcrando episcopo Tolosano et domino Raimundo Agathensi episcopo et domino Guidone Magalonensi preposito et multis aliis viris et probis hominibus. Et carta iamdicta ibi fuit laudata et quod ita est verum, sicut in carta continetur, quam scripsit G[uillelmus] Raimundi notarius, ut supra continetur. Dixit etiam quod inde se obligavit dominus Bernardus de Andusia pro dicto comite Convenarum. Postea vidit quod ipsam duxit in ecclesia presentibus multis et domino Fulcrando iamdicto episcopo qui missam celebravit. Item, dixit quod dominus Guillelmus Montispessulani dixit, ut sibi videtur, sibi testi et magistro Guidoni, quod carta divortii erat facta inter dictum comitem Convenarum et uxorem eius, quod divortium canonice celebraverat dictus episcopus Convenarum et ipsum divortium confirmaverat prefatus archiepiscopus Auxitanus. Dixit preterea quod cartam matrimonii et cartam divortii fecit scribi ipse testis in registro mandato domini Guillelmi Montispessulani, que carta divortii erat sigillata sigillis domini archiepiscopi Auxitani et episcopi Convenarum. Et ipsam cartam credebat esse transcriptam in registro. Et ab hoc sunt XIIII anni, et adfuerunt ibi omnes illi qui continentur in carta matrimonii. Radolfus Bonefacius iuratus dixit idem quod Bertrandus Galcelmi, set iste quod a XII annis usque ad XIII sunt, et hec dixit precise. Jacobus Lumbardi iuratus dixit idem per omnia quod proximus, et plus quod sicut sibi videtur episcopus Tholosanus celebravit missam. B[ernardus] Richeti diaconus de licentia domini episcopi iuratus dixit se vidisse et audisse quod dominus Bernardus comes Convenarum duxit in uxorem dominam Mariam, filiam domini Guillelmi Montispessulani, in ecclesia Beate Maria de Castello, et sunt XII anni et plus, et ibi erant plures. G. de Monte Arbedone iuratus dixit quod in camera domini Guillelmi Montispessulani apud Castellum vidit quod dominus archiepiscopus Auxitanus et episcopus Convenarum dixerunt presente domino Guillelmo Montispessulani et multis aliis probis hominibus presentibus et ipso teste quod divortium erat celebratum inter comitem Convenarum et eius uxorem, et dixit quod ipse servivit ad nupcias. Interrogatus utrum vidit contrahere ipsum comitem Convenarum et dominam Mariam dixit quod non, et ut sibi videntur sub a XIII annis usque ad XIIII. Mittimus etiam vobis transcripta, sicut accepi in mandatis a vobis et a domino abbate Cistercii, fideliter sumpta verbo ad verbum, puncto ad punctum a registro domini Guillelmi Montispessulani, in quibus nichil fuit additum vel minutum, auctoritate sigilii nostri eadem munientes.

1211 noviembre, 23. Daroca

1216

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona los sarracenos de Daroca Zulema y Faratx, con su casa y sus posesiones, a la Orden del Temple a cambio de recuperar a Esteban de Castello, habitante de Monreal. A. AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de Aliaga, carp. 617, n. 12. a. Ed. ESTEBAN, Aliaga, n. 35, pp. 50-52.

1284

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Reg.: ACA, Varia de Cancillera, vol. n. 1: Inventarios y escrituras de los Templarios, fol. 69v. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, in recompensacionem et concambium Stephani de Castello, habita/toris de Monte Regali quem nos dederamus domui Milicie Templi et quem nos modo recuperamus et nobis ex toto retinemus cum omnibus bonis suis, bono animo et / spontanea voluntate, per nos et omnes successores nostros, damus et concedimus Domino Deo et gloriose eius genitrici semper virgini Marie et eidem domui Mili/cie Templi et fratribus eiusdem presentibus et futuris, et cum hac presenti carta laudamus in perpetuum et confirmamus sarracenos nostros Zulemam et Faratx, ambos fratres, / habitatores de Darocha, et eorum domum totam cum omnibus eorum rebus, honoribus et possessionibus habitis et habendas, et cum omni omnino dominio et senorivo / quod in eis habemus vel habere debemus, aliquo iure, aliquo modo, aliqua ratione vel causam, dummodo ipsi in simul in una domo habitaverint et unus ab altero non / fuerit separatus. Ita quidem quod fratres predicte domus Milicie Templi et eorum successores omnes habeant et teneant et possideant et expletent prenominatos sarra/cenos Zulemam et Faratx cum omnibus que nunc habent et in antea, dante Domino, sunt habituri, prout melius et plenius nos eos unquam habuimus / et tenuimus et possedimus, ad omnes eorum proprias voluntates faciendas per secula cuncta, sine omni nostro et nostrorum retentu et contradictione in pace. Ve/runtamen notum sit omnibus et manifestum quod si forte contigeret quod hii duo fratres Zulema et Faratx dividerent inter se bona sua et non / essent in simul in domo una, prefata domus Milicie Templi et fratres eisdem habeant predictum Zulemam tantum cum domo eius tota et cum omnibus bonis / suis. Faratx autem cum omnibus que habent et habuerit unquam remaneat nobis et successoribus nostris, ex quo a fratre suo Zulema fuerit separatus et cum eo non / habitaverit in una domo. Datum in Daroche, VIIII kalendas decembris, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et fuit scripta a Berengario de Parietibus, Era M. CC. XL. nona. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [1. Col] Huius rei testes sunt: Nunus Sanccii. Eximinus Cornelii. Michael de Lusia. [2. Col] Garssias Romei. Aznarius Pardi. Arnaldus de Alascone. Martinus Enegez. [3. Col] Petrus Auones. Furtunius Aznariz. Martinus de Caneto. Aznarius de Rada. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die, mense et era prefixis.

1211 noviembre, 252148. Daroca

1217

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio de Santa Cristina de Somport el castillo y la villa de Morata (de Jaln) a perpetuidad y con todos sus dere-

2148 El obispo de Barcelona Pere de Sirac muri el 25 de noviembre de 1211 (M.CC. XI., VII. Kalendas decembris). Al analizar esta noticia, VILLANUEVA asegur que decir () que este Obispo interfectus est gava o gara, es lo mismo que decir que lo mataron los Moros en una de

1285

Martn Alvira Cabrer

chos, en compensacin por el ganado y las bestias del monasterio, valorados en 7.000 mrs., que tena el rey. A. AHN, Clero, Santa Cristina de Summo Portu, carp. 804, n. 2. B. Traslado de 8 enero 1402, AHN, Clero, Santa Cristina de Summo Portu, carp. 815, n. 3, 2. C. Transcr. de A, IBARRA, Estudio, II, n. CLXI. a. Ed. de A, KIVIHARJU, Coleccin, n. 232, pp. 227-229 (data 29). Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 399 (de A). Cit.: LALANA, Historia, pp. 35 [p. 51] y 39 [p.55]. ARCO, El monasterio de Santa Cristina de Summo Portu, p. 109 (data 7 diciembre). (A) Quoniam de bonis temporalibus ea sola nobis reservantur que Christi pauperibus impeduntur, et quia elemosina est thesaurus incomparabilis quem nec fures affondiunt nec tinea demolitur, idcirco, in Christi nomine, sit / notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, attendentes caritatis et pietatis opus quod Prior et fratres domus Sancta Christine erga peregrinos et pauperes diligenter exercent, bono animo et spontanea voluntate, / ob remedium anime mee et parentum meorum et etiam in emendationem et recompensationem ganati sive bestiarii predicte domus extimati et appreciati ad precium septem milium morabetinorum quod nos habuimus, damus, concedimus et laudamus cum hac presenti scrip/tura perpetuo valitura Domino Deo et predicti domui Sancte Christine et elemosine pauperum eiusdem et vobis dompno Garssie Arnaldi Priori et successoribus vestris et fratribus eiusdem domus, presentibus et futuris, in perpetuum per vestram hereditatem propriam, francham, libe/ram, perpetuam, quietam, ingenuam et inmunem, Castrum et villam nostram de Morata que est in revo de Exalone cum omnibus terminis et pertinenciis suis et cum omnibus hominibus et feminis christianis et mauris qui ibi sunt vel erunt de cetero unquam, et cum omnibus / exitibus, redditibus, expletis, censibus, usaticis, serviciis, questis, peitis, pedidis, precariis, cenis, caloniis, placitis, firmamentis, cum montibus et planis, cum terris heremis atque cultis, cum pratis, pascuis atque pascheriis, cum aquis, cequiis et aque/ductibus et reductibus, cum fontibus et rivis, cum molendinis et furnis, cum ortis et arboribus diversi generis, cum nemoribus et garricis sive carrascalibus, cum venationibus et piscationibus, cum lignis, erbis atque fructibus, cum ruppibus et petris / atque torrentibus, et cum tota hereditate quam ibi habemus, et cum omnibus omnino aliis iuribus et causis quecumque ibi habemus et accipimus et habere et accipere debemus aliquo modo, aliqua occasione, aliqua ratione vel causa et cum omnibus / melioramentis que ibi fient et fieri poterunt unquam. Hec inquam supradicte universa et singula vos prefate Prior habeatis plenarie, teneatis / potenter et iure hereditario possideatis sine aliqua diminutione in pace per vestram hereditatem propriam, francham, liberam, quietam, perpetuam, ingenuam et inmunem ad omnes voluntates vestras inde libere et

sus correras. Cuadra con esta interpretacin un Episcopologio manuscrito que existe en la biblioteca de San Cugat del Valls, y solo alcanza a la mitad del siglo XIV. Dice de nuestro Obispo que fue muerto a Sarracenis in praelio(Viage, XVII, pp. 202-203). No tenemos constancia de operaciones militares en estas fechas, pero la presencia del rey en Daroca, coincidiendo con la incursin de Alfonso VIII de Castilla en Levante, plantea un contexto adecuado a un hiptetico enfrentamiento fronterizo con los almohades.

1286

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

perpetuo faciendas, / sicut melius et plenius dici, intelligi et excogitari potest, ad comunem utilitatem vestram per secula cuncta, salva nostra et successorum nostrorum fidelitate. Datum Daroche, VII kalendas decembris, per manum Ferrarii notarii nostri. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Aragonensis. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Exemenus Cornelii. Nunius Sancii. Garssias Romei. [2. Col.] Michael de Lusia. Arnaldus de Alascuno. Azcenarius Pardi. Petrus de Ahonesio. [3. Col.] Martinus Eneguez. Martinus de Caneto. Marchus de Liana. Rodericus de Liana. [4. Col.] Egidius de Castellare. Johannes de Beraxio. Petrus, justitia Tirasone. Et multi alii. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis et Ferrarri notarii sui hoc scripsit loco, die et anno prefixis2149.

1211 noviembre, 29. Daroca

1218

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma al monasterio de Santa Cristina de Somport la donacin de la iglesia y la abada de Artieda hecha por el obispo Garca de Pamplona, y prohbe que nadie, includos los infanzones, pueda ir contra esta donacin y su confirmacin. B. C. D. a. Copia coetnea, AHN, Clero, Santa Cristina de Summo Portu, carp. 804, n. 4. Copia coetnea, AHN, Clero, Santa Cristina de Summo Portu, carp. 804, n. 3. Transcr. de B, IBARRA, Estudio, II, n. CLXII. Ed. de B, KIVIHARJU, Coleccin, n. 233, pp. 229-230.

Cit.: LALANA, Historia, p. 38 [p. 54]. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 400 (de B). (B) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, corde bono et gratuita voluntate, per nos et omnes successores nostros, cum hac / scriptura perpetuo valitura damus, concedimus, laudamus et confirmamus Domino Deo et Domui Sancte Christine et vobis Garssie Arnaldi Priori et successoribus vestris et fratribus eiusdem Domus pre/sentibus et futuris in perpetuum donationem quam Garssias Episcopus Pampilonensis vobis fecit de Ecclesia et Abbatia de Arteda cum omnibus ad eamdem Ecclesiam et Abbatiam ullo modo pertinentibus et debentibus pertinere,/ ita quod predictam Ecclesiam et Abbatiam, cum omnibus iuribus et causis ad easdem pertinentibus et debentibus pertinere, habeatis plenarie, teneatis potenter et iure hereditario possideatis integre / et sine omni diminutione in pace per secula cuncta, prout in instrumento donationis quod inde vobis fecit dictus Episcopus Pampilonensis melius et plenius continetur. Mandamus ergo precipientes / firmiter et districte quod ali-

2149

Nota de IBARRA: Letra de Bononato.

1287

Martn Alvira Cabrer

quis infanones vel quilibet alius non possit nec audeat unquam aliqua ratione vel occasione contra donationem predictam vel contra hanc confirma/tionem et concessionem nostram venire, vel vos aut successores vestros in possessione dicte Ecclesie et Abbatie aliquatenus perturbare, quod quidem qui facere attemptaverit iram nostram / et penam mille morabetinorum dampno illato prius restituto in duplum se noverit sine aliquo remedio incursurum. Datum Daroche, III kalendas decembris, per manum Ferrarii notarii nostri / et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Era M.CC.XL. nona. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Nunus Sancii. Exemenus Cornelii. Garsias Romei. [2. Col.] Michael de Lusia. Arnaldus de Alascuno. Azcenarius Pardi. Petrus de Ahonesio. [3. Col.] Martinus Eneguez. Martinus de Caneto. Marchus de Liana. [4. Col.] Egidius de Castellare. Johannes de Beraxio. Petrus, justicia Tirasone. Et multi alii. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et anno prefixis2150.

1211 [a. noviembre, 29. Alarcn]

1219

Alfonso VIII, rey de Castilla, al mando de las milicias de Madrid, Guadalajara, Huete, Cuenca y Ucls y de algunos ricos hombres, realiza una incursin por tierras de la cuenca del Jcar, conquistando los castillos de Jorquera, Alcal (del Jcar) y Garadn. CLRC, Testimonios, n. 86, p. 26. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VII, cap. xxxvi. Anales Toledanos I, Testimonios, n. 74. Cit.: HUICI, Estudio, p. 33. HUICI, Las grandes batallas, p. 240. GONZLEZ, Alfonso VIII, I, p. 997. VILLENA PARDO, L., Castillos de la Hoz del Jcar, Castillos de Espaa, 107 (1997), pp. 3-13 (con estudio de los castillos). ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 180. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 95.

1211 noviembre, 30

1220

Uc, obispo de Riez, escribe a Raimon, obispo de Uss, y a Arnau (Amalric), abad de Cteaux, para excusarse por los grandes peligros derivados del pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn y por su incapacidad para decidir en el caso, hacindoles entrega de dicha comisin. B. Copia princ. s. n. 19, fol. 1v.
XIII ,

ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1,

2150 Nota de IBARRA: Letra de Bononato. Agujeros para el sello con restos de hilos rojos y amarillos.

1288

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 11, p. 179. b. Ed. incompleta de a, SMITH, Innocent III, p. 108. Cit.: AURELL, Les noces, pp. 438 y 439. SMITH, Innocent III, p. 108. (a) Venerabilis patribus ac dominis Raimundo Dei gratia Uticensi episcopo et Arnaldo Cisterciensi abbati, apostolice sedis legatis, Hugo Dei permissione Regensis episcopus, salutem, reverentiam et honorem. His presentibus sanctitati vestre dignum duximus intimare, quod arduis negotiis impediti et periculo multiplici nobis imminente, cause que vertitur inter Petrum illustrem regem Aragonum et nobilem reginam Mariam, altera parte pro matrimonio existente, altera pro divorcio celebrando laborante, interesse non possumus. Fraternitas igitur vestra negotium illud exequatur et absentia nostra nullum faciat impendimentum, cum appositum sit in commisione, quod si non omnes, etc., duo vestrum nichilominus exequantur. Justam igitur excusationem nostram tam vos quam partes benigne, si placet, suscipiatis et equanimiter sustineatis.

1211 noviembre, 30-diciembre, 5. Narbona

1221

Raimon, obispo de Uss, y Arnau (Amalric), abad de Cteaux, legados apostlicos en Provenza, a peticin de la reina Mara de Montpellier, esposa del rey de Aragn Pedro el Catlico, y en contra de la opinin de Bernart Amelh, procurador del rey, acuerdan un receso en el pleito de anulacin de su matrimonio. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 19, fols. 1v-2v. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 12, pp. 178-179. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 109. (a) Anno Domini MCCXI die sancti Andree apostoli, cum venissent apud Narbonam domini Raimundus Uticensis episcopus et Arnaldus abbas Cistercii, apostolice sedis legati, ut audirent causam matrimonialem que vertitur inter dominum Petrum regem Aragonum, ex una parte, et Mariam dominam Montispessulani uxorem ipsius, ex altera, ad hoc scilicet specialiter delegati, dicta Maria petiit dilationem sibi dari, eo quod in illo medio quod cucurrit usque ad festum beati Andree proximo transactum gravi morbo detenta non potuit testes suos producere nec ad audiendos testes domini regis mittere et quia expense ad hec facienda sibi defuerunt. Ad hec Bernardus Amelii procurator domini regis in hac causa dixit eam non petere dilationem posse in hac causa. Et hoc intendebat probare per acta, in quibus fuerat super hoc renunciatum. Dicebat etiam eam laborare tali morbo qui non parabat impedimentum ad hec facienda, et quod a Columbo gestore negociorum domini regis potuit habuisse expensas, quod ipsa confitebatur scilicet eum facturum expensas tam in conduxione equorum quam in victualibus usque ad dominum regem. Ipsa vero nichilominus tam per se quam per responsales suos petebat instanter dilationem sibi dari ad testes suos producendos. Tandem voluntate utriusque partis tam regine quam procuratoris regis concessa fuit a dictis iudicibus dilatio et assignata dies scilicet dominica in passione Domini et locus Narbona, ad hoc scilicet ut utraque pars in hoc intervallo et tunc possit testes suos producere, scilicet tertia die post epiphaniam coram abbate Vallis magne et in quinta decima post festum sancti Ilarii coram eodem, et in purificatione beate Virginis coram abbatis Scale Dei et Bonifontis, et dominica in quadragesima, in qua cantatur Invocavit me, coram domino archiepiscopo Auxitano et abbate de Fulenes, ita scilicet quod, si

1289

Martn Alvira Cabrer

ambo interesse non potuerint, alter eorum nichilominus exequatur, et sequenti dominica, in qua scilicet cantatur Domine dilexi, coram domino Coserano episcopo. Fiant autem et recipiantur huiusmodi probationes, sive utraque pars se presentaverit sive altera solummodo, que producit. Sexta vero productio fiat coram Magalonensi episcopo in festo beati Ylarii proximo instanti, eodem modo quo supra. Et sciendum, quod eisdem pactibus et conventionibus data est hec dilatio a supradictis iudicibus utrique parti, quibus fuerat alia dilatio data, que scripta est et corroborata fuit sigillis dominorum iudicum delegatorum Uticensis et Regensis episcoporum. Hec autem omnia, que et sicut superius scripta sunt, recognovit domina Maria supradicta vera esse et ita fuisse coram dominis Raimundo Uticensi episcopo et Arnaldo abbate Cistercii, apostolice sedis legatis, et ad hoc specialiter iudicibus anno et mense quo supra, nonas Decembris in domo R. Filolii in burgo Narbone in presentia et testimonio Fulconis episcopi Tolosani, R[aimundi] Aerra, P[etri] de Veruna, B[ernardi] de Montiliis, domine Clementie, domine Marquesie de Rocafolio, B. de Blaudiaco et B. Armi et P[etri] scriptoris et plurium aliorum.

1211 diciembre, 5. Daroca

1222

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, en nombre de su sobrino Ramn Berenguer, conde de Provenza, dona en feudo a Raimon de Torena el castillo y la villa de Severac, con las partes que ste y su suegro Guiu de Severac tenan por el conde Alfonso II de Provenza y por el rey, prestando a cambio homenaje al monarca. A. B. C. a. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 412. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 404v-405v. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXIII. Ed. Ch. JUSTEL, Histoire gnalogique de la maison de Turenne, Pars, 1645, Preuves, p. 39. b. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, p. 29.

Reg.: BENOIT, Recueil, II, Raimond Brenger V, n. 10, p. 94. IBARRA, Estudio, I, n. 401 (de A). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 642-643 (y comentario). (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, bono animo et spontanea voluntate, per nos et per Raimundus Berengarii Comitem Provincie, nepotem nostrum qui est in nostra / tutela, et per omnes successores nostros et eiusdem, concedimus, laudamus et confirmamus in perpetuum tibi Raimundo de Torena et omni progeniei et posteritati tui in feudum castrum et villam de Severaco cum omnibus terminis et pertinenciis / suis et cum dominiis et dominationibus suis et cum feudis et feudalibus et retrofeudalibus et cum omnibus iuribus et appendiciis que ad dictum castrum et villam pertinent vel spectant vel pertinere et spectare debent quoquo modo sicut Guido de Severaco pater / uxoris tue, ratione cuius habes dictum castrum et villam, et antecessores sui per nos et per Ildefonsum Comitem Provincie, bone memorie fratrem nostrum, et per antecessores nostros predicta omnia tenuerunt et habuerunt in feudum, et sicut in cartas / inter antecessores nostros et antecessores eiusdem Guidonis inde facte fuerunt melius et plenius continetur. Damus etiam et concedimus in perpetuum tibi et omnibus successoribus tuis in feudum, iuxta morem et formam et consuetudinem alterius predicti feudi, / totam partem illam et totum ius et dominium quam et quod Hugo de Severaco tenebat et habebat per nos in castro et villa de Severaco et terminis suis, sicut nos partem illam et ius et dominium dicti Hugonis melius habemus et habere debemus ratione

1290

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

emp/tionis facte a nobis vel nostris et venditionis facte ab eodem Hugone vel alia qualibet ratione. Tali modo quod ea tu et successores tui in perpetuum habeatis et teneatis plenarie et integre in feudum per nos et per prefatum nepotem nostrum et per / nostros et eiusdem successores iuxta modum et formam et consuetudinem quibus tenetis et tenere debetis aliud feudum dicti castri et ville de Severaco. Ego itaque prefatus Raimundus de Torena promitto et convenio bona fide et sine omni / deceptione et enganno quod ero fidelis vobis dominis meis Petro Dei gratia Regi Aragonensi et Comiti Barchinonensi et nepoti vestro Raimundo Berengarii Comiti Provincie de corporibus vestris et membris et de tota terra vestra et de toto iure vestro sicut / homo debet esse ad suum meliorem dominum cui propriis manibus se comendat, et specialiter de Castro et villa de Severaco et terminis et pertinenciis eorumdem, et etiam de predicta parte et iure prefati Hugonis de Severaco que mihi donatis et de toto / iure et dominio quecumque in predictis omnibus et singulis habetis et habere debetis aliquo modo vel aliqua ratione quadmodum dictus Guido, socer quondam meum, et antecessores eius fidelis fuerunt et esse debuerunt et tenuti fuerunt antecessoribus / vestris, prout etiam in cartis que inter eos inde facte fuerunt melius et plenius continetur. Omnia supradicta prout melius hic et in predictis cartis scripte sunt et plenius intelligi possint ego pretaxatus Raimundus de Torena fideliter / observabo et adimplebo vobis prenominatis dominis meis Petri Regi Aragonensi et Comiti Barchinonensi et Raimundo Berengarii nepoti vestro Comiti Provincie et successoribus vestris vel eiusdem, et ita me fideliter observaturum bona fide per stipulationem sol/lempne vobis stipulantibus promitto et etiam sub hominio quod vobis domino Regi per vos et nepotem vestrum predictum pro dicto feudo iunctis manibus facio quod totum etiam per sacrosancta Evangelia corporaliter tacta sponte iuro, statuentes in / perpetuum quod successores mei dicto feudo eandem formam fidelitatis idem dominium consimile sacramentum vobis et dicto nepoti et successoribus vestris vel eiusdem facere teneantur. Datum Daroche, nonas decembris, per / manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Era M.CC.XL. nona. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Signum Raimundi de Torena, qui supradicta omnia laudo et firmo facto hominio et prestito sacramento. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Exemenus Cornelii. Martinus Lupi de Novala. Furtunius de Anssua. [2. Col.] Garssias de Valle lupari. Johannes de Beraxio. Raimundus Panizcerius. [3. Col.] Guillemus de Stagno. Nobles de Monteclaro. Bernardus de Bosco. Guido de Campo fayeto. [4. Col.] Raimundus Auztorg. Bartholomeus de Sancto Ylario. Guillemus Fulconis. Berengarius de la Gleyola. Signum [signo] Bononati, qui mandato Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit cum litteris rasis et emendatis in linea IIII ubi dicitur ad feudum, loco, die et Era prefixis2151.

2151

Nota de IBARRA: Letra de Bononato.

1291

Martn Alvira Cabrer

1211 diciembre, 6. Daroca

1223

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede a la Iglesia de San Salvador de Zaragoza y al obispo Ramn de Zaragoza todos los castillos que conquiste a los sarracenos hasta la prxima festividad de San Juan Bautista (24 junio). A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 413. B. ACA, Cancillera, Reg. n. 287, fol. 108 (fol. ant. 50r y 162r) C. Copia s. XVIII, RAH, Varios de Privilegios, Bulas y Escrituras del Reino de Aragn y de Catalua, C-28, fols. 425r-426r. D. Traslado de 1817 de A, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 405v-406v. E. Transcr. de C, IBARRA, Estudio, II, n. CLXIV. a. Ed. fragmentaria A. S INUS R UIZ , La frontera de Alcaiz en tiempo de Alfonso II, VII CHCA (1962) , II, Barcelona, 1964, pp. 255-261, n. III, p. 261. Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 29. IBARRA, Estudio, I, n. 402 (de C). GUAL, Precedentes, n. LIII, p. 238. SINUS Y UBIETO, El Patrimonio Real en Aragn, n. 1.886, p. 314 (de B, data 5). Cit.: GUAL, Precedentes, p. 211. UBIETO, Historia de Aragn. La formacin territorial, p. 275. GARGALLO, El Concejo de Teruel, I, p. 230. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, libentes et voluntarii, per nos / et omnes successores nostros, ob remedium anime mee et parentum nostrorum, damus et cum presenti publico privilegio nostro in perpe/tuum duraturo concedimus et confirmamus domino Deo et vobis dilecto nostro Raimundo venerabili Episcopo Cesarauguste et per vos Ecclesie / vestre Sancti Salvatoris de Cesaraugusta et omnibus successoribus vestris omnia Castra, illa quecumque et qualiacumque et ubicumque sint, que vos dic/tus Episcopus quolibet modo haberes et acquirere poteritis, divina cooperante clementia, in terra sarracenorum ab hac presenti die usque in / festum Sancti Johannis Baptiste proximo venturum, cum eorum terminis et pertinentiis et omnibus tenimentis. Castra autem omnia illa que/cumque sint cum omnibus eorum terminis et pertinentiis vos et Ecclesia Cesarauguste et omnes successores vestri habeatis semper in perpetuum / et teneatis et possideatis libere et potenter per vestrum franchum et proprium alodium et liberam hereditatem, salva tamen fidelitate nostra / et retenta nobis et omnibus successoribus nostris in omnibus per secula cuncta et per omnia, sicut melius dici et intelligi potest, ad salvamentum / nostrum et fidelitatem nostram et omnium nostrorum presentium et futurorum. Datum Daroche, .VIII. Idus decembris, per manum Ferrarii notarii nostri / et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, Era .M.CC.XL. nona. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Eximinus Cornelii. Martinus Lupis de Novals. [2. Col.] Furtunius Arnariz. Eximinus Petri. Petrus Pardi. [3. Col.] Johannes de Berax. Bernardus, scriptor [domini] Regis. Pardus, merinus Cesaraugusta. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et Era prefixis.

1292

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1211 diciembre, 16. Calatayud

1224

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a perpetuidad al monasterio de Piedra la villa de Villafeliche con todos sus derechos. A. Original con sello de plomo perdido, AHN, Clero, Piedra, carp. 3.664, n. 9. B. Copia ss. XVII-XVIII, AHN, Cd. 55-B: Lumen Domus Petrae o Libro Cabreo de Piedra, I, Privilegios Reales, n. 7, pp. 174-177 y Salinas del Monte, lig. 1, p. 1.5182152. C. Transcr. de A, IBARRA, Estudio, II, n. CLXV. a. Cit. y ed. fragmentaria ES, L (1866), p. 248. Noticia s. XVIII, RAH, Col. Traggia, III, Documentos de los Archivos de Tarazona, Calatayud, Fitero, La Oliva, Sos, Borja, Veruela y Leire, Piedra, fols. 155v. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 403 (de A). Cit.: FUENTE, Historia de Calatayud, I, p. 193. UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, III, p. 1.346. (A) Quia nullus sub presentis vite condicione constitutus sine peccato vivit, quo anima cuiuslibet eterna dampnacione dampnatur nisi opera karitatis fuerit operatis, et monasteriis que fidelium indigent / elemosinis de bonis a Deo sibi collatis dictum tempus habet large non curaverit providere, cum karitas et elemosina, sicut aqua extinguit ignem, peccata extinguant, idcirco, in Christi nomine, sit notum / cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum, bono animo et spontanea voluntate, per nos et omnes successores nostros, damus in perpetuum / et cum hac presenti carta nostra perpetuo valitura concedimus et laudamus Domino Deo et eius gloriose Genitrici semper Virgini Marie et vobis dilecto nostro Fratri Poncio venerabili abbati de Petra et per vos / eidem Monasterio vestro de Petra et universis fratribus ibidem Deo servientibus presentibus et futuris totam villam ab integro de Villa feliz cum omnibus terminis et pertinenciis suis, heremis et populatis, et cum terris cultis et incultis, et cum hominibus et feminis, christianis videlicet et sarracenis, in ea habitantibus et habitaturis, cum planis, montibus, nemoribus, lignis, silvis et arboribus diversi generis, cum / pratis, erbis, paschuis, aquis, rivis, fontibus, rupibus et petris, cum garricis sive carrascalibus, cum venationibus et piscationibus, cum molendinis et furnibus, cum questiis, placitis, firmamentis, toltis, ademprivis, cenis, precariis et pedidis, et cum inventionibus sive trobis, et cum omnibus etiam omnino aliis iuribus et donationibus que ad memoratam villam de Villam feliz pertinent aut pertinere / debent ullo modo, ullo iure, ulla ratione vel causa. Hac itaque villam de Villa feliz cum omnibus et singulis superius nominatis habeatis vos et omnes successores vestri in perpetuum et teneatis libere et potenter ac quiete, et iure hereditario possideatis et expletetis per vestrum franchum et proprium alodium liberam et hereditatem ad populandum videlicet et in melius augendum et ad dandum etiam / vendendum, impignorandum, comutandum seu quoque alio modo volueritis alienandum et ad omnes alias voluntates vestras et vestrorum inde faciendis per secula cuncta libere et in pace et sine omni nostro / nostrorumque retentu et contrarietate, et sine alicuius persone obstaculo, sicut melius dici et intelligi potest, ad vestrum

2152

Nota de IBARRA: Dice que tena sello de plomo.

1293

Martn Alvira Cabrer

et Monasterii vestri ac successorum vestrorum comodum et utilitatem. Datum apud Calataiub, XVII kalendas Januarii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, Era M.CC.XL. nona, Anno ab Incarnatione Domini M.CC. undecimo/. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes sunt: [1. Col.] Dompnus Ferrandus, abbas Montis Aragonis. Dompnus Garsias, Episcopus Tirasone. Dompnus Hyspanus, Episcopus Segobricensis. Dompnus Pelegrinus, Prior Montis Aragonis. [2. Col.] Eximinus Cornelii. Michael de Lusia. Garssias Romei. Artallus de Alagone. Eximinus de Aivar. [3. Col.] Martinus Eneguez. Loferrencus de Luna2153. Guillemus de Podio. Raymundus de Podio. Assalitus de Gudal. [4. Col.] Gomez de Luna. Petrus de Navascos. Petrus, maiordomus. Sanctius de Orta. Garsias de Orta. Signum [signo] Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit cum litteris suprapositis in linea XII, loco, die et Era prefixis.

1211 diciembre, 16. Calatayud

1225

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio de Piedra todas las tiendas y los talleres que tiene dentro y fuera de los murallas de Calatayud para que el monasterio las alquile a quien quiera, tomando para s 1.000 s. anuales y entregando el resto a quien el rey ordene para el arreglo de las tiendas. A. AHN, Clero, Piedra, carp. 3.664, n. 10. B. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXVI. Noticia s. XVII, AHN, Cd. 265-B: Cabreo de Piedra, Calatayud, n. 2, p. 34. Noticia ss. XVII-XVIII, AHN, Cd. 55-B: Lumen Domus Petrae o Libro Cabreo de Piedra, I, Privilegios Reales, p. 177 y Calatayud, lig. 1., n. 72, p. 722. Noticia s. XVIII, RAH, Col. Traggia, III, Documentos de los Archivos de Tarazona, Calatayud, Fitero, La Oliva, Sos, Borja, Veruela y Leire, Piedra, fols. 155v. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 404 (de A). Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 79. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, attendentes quod quicquid Monasteriis et locis religiosis in presenti misericorditer largitur ab Eo qui bonorum omnium / est retributa in eterna vita remunerantur, ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum, libentes et voluntarii, per nos et per omnes successores nostros,

2153

IBARRA dice Lusia por error.

1294

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

damus in perpetuum et cum hoc publico privilegio / fratribus ibidem Deo servientibus presentibus et futuris omnes tendas sive operatoria nostra que nos habemus et habere debemus infra muros ville de Calataiub vel extra in aliquo loco. Ita quidem quod tendas sive operatoria illa / vos et omnes successores vestri conducatis sive logetis cuicumque vel quibuscumque volueritis et magis placuit vobis, de quorum logerio accipiatis et retineatis semper vobis et Monasterio vestro mille / solidos vel centum morabetinos alfunsinos in auro singulis annis in beneficium a nobis vobis et Monasterio vestro de Petra in perpetuum assignatos. Residuum autem totum illius logerii quodcumque fuerit vos et / omnes successores vestri dabitis singulis annis fideliter et sine omne diminucione in pace illi vel illis quibus nos vel nostri voluerimus aut mandaverimus verbo vel scripto aut alio quolibet modo, verumtamen et / statuimus atque mandamus quod de residuo illius logerii levatis prius mille solidis supradictis redirigantur et rehedificentur ac preparentur semper prefate tende et operatoria nostra quandocumque fuerit necesse, eiusdem autem superaverit inde reditur et traditur nobis vel nostris prout in superioribus continetur. Datum apud Calataiub, XVII kalendas ianuarii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato / nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, Era M.CC.XL. nona, Anno Domini M.CC. undecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Huius rei testes sunt: [1. Col.] Garsias, Episcopus Tirasone. Peregrinus, Prior Montis Aragonis. [2. Col.] Eximinus Cornelii. Garsias Romei. Michael de Lusia. [3. Col.] Eximinus de Ayuar. Martinus Enegues. Assalitus de Gudal. [4. Col.] Petrus de Navascos. Fortunius Aznarii. Petrus, maiordomus. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et anno prefixis.

1211 diciembre, 26. Sdaba

1226

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede permiso a Pere el monetario para construir un horno en Barcelona, en la zona de ms all de las Ramblas, en recompensa por sus buenos servicios. A. Original con sello de plomo, ACB, 1-1-145. B. ACA, Real Patrimonio, BGC, Reg. 445, fols. 104-104v. a. Ed. fragmentaria de B, ORT, Renda i fiscalitat, p. 215, n. 507. Reg.: OLIVERAS, Cartas Reales, n. 17, p. 27 (dice Guillermo de Moneder). Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 79. BISSON, FA, I, p. 264. BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 180, n. 79 y p. 182, n. 91, reed. ing. Medieval France, p. 366, n. 79 y p. 367, n. 91, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 175, n. 79 y p. 177, n. 91. ORT, Renda i fiscalitat, p. 215 (de B). (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes multa grata et utilia servicia que tu dilecti et fidelis noster Petre monetarie / nobis diu fideliter facere studuisti, corde bono et gratuita voluntate, per nos et omnes successores nostros, cum hac scriptura perpetuo valitura damus, concedimus et laudamus tibi et tuis plenam licentiam

1295

Martn Alvira Cabrer

et liberam / facultatem construendi et faciendi furnium ad coquendos panes et alia qualibet que in furno decoqui scient in illa pariliata tua que est in territorio Barchinone satis prope domum infirmorum Barchinone, et facias illum / in capite ipsius pariliarum a parte predicte domus infirmorum iuxta viam publicam sive caminum. Ita quod nemo sit ausus te vel tuos ab hoc prohibere, vel in hoc tibi vel tuis aliquam contrarietatem vel disturbium / facere vel inferrem, aut homine vel feminas qui ibi coquere voluerint panes vel alia cum voluntate nostri tua et tuorum vetare sive prohibere aut disturbare ullo modo ne coquant ibi. Statuimus autem percipientes / firmiter et districte quod nemo possit vel audeat unquam construere vel facere furnum vel furnos in aliquo loco infra terminos istos subscriptos, videlicet a furno Durfortis usque ad collem de Furcatis, / et a furno qui fuit Bonastrugi, iudei quondam defuncti, usque ad viam quam itur de Barchinona Serrianum, que via transit supra mansum Guillelmi Grunni. Predictum itaque furnum cum omnibus exitibus suis / et cum toto emolumento quod mihi provenerit et provenire potuerit unquam, tu prefate Petre monetarie et omnes successores tui in perpetuum, habeatis plenarie, teneatis potenter et iure heredita/rio possideatis integre et in pace per vestrum alodium proprium, franchum, liberum et quietum [a]d dandum, vendendum, inpignorandum, commutandum et ad omnes alias voluntates vestras inde libere ac perpe/tuo facientes sine vinculo et contradictione cuiuslibet persone, sicut melius et plenius dici [et] intelligi potest, ad vestrum commodum et vestrorum. Quicumque contra hanc cartam nostram venire in / aliquo attemptaverit iram nostram et penam Mille morabetinorum dampno illato prius restituto duplum se noverit sine aliquo remedio incursurum, nulla alia carta nulloque precepto nullique lit/teris factis vel faciendis huic carte unquam valentibus contraire. Datum apud Sadavam, .VII. kalendas Ianuarii, per manum Ferrarii Notarii nostri, Anno Dominice Incarnationis .M..CC.. Undecimo. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone2154. S[signo] Guillelmi Durfortis2155. [Signo]num Durfortis bajuli domini Regis2156. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Berengarius de Podio viridi. Guillelmus de Crexello. Dalmacius de Crexello. [2. Col.] Garssias Romei. Michael de Lusia. Exemenus de Ahivar. Martinus Eneguez. [3. Col.] Guillelmus de Sancto Vincentio. Berengarius de Spalarguis. Guillelmus de Orta. Raimundus de Papiolo. [4. Col.] Arnaldus de Alascuno. Furtunius Azcenarii. Martinus Lupi de Novals. Multique alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hos scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2157.

2154 2155 2156 2157

Autgrafo, seguramente de Ferrer. Autgrafo. Autgrafo. Autgrafo.

1296

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1211 diciembre, 28. Ejea de los Caballeros

1227

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Guillem de Vidadecols, en recompensa por sus buenos servicios, un campo llamado Parellada, sito en el condado de Barcelona, en las parroquias de Sant Vicen dels Horts y de Santa Eullia de Pallej. A. Original con sello de cera en buen estado, ACB, 4-60-1. Reg.: B AUCELLS, El Baix Llobregat i la Pia Almoina de la Seu de Barcelona , n. 1 (151), p. 91 (dice Guillema). In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, ob multa et grata servicia que tu fidelis noster Guillelme de Villa de Caulibus nobis fecisti, gra/tis et voluntarie, per nos et omnes successores nostros, damus, concedimus et laudamus cum hac scriptura perpetuo valitura tibi et omni progeniei et posteritate tue in perpetuum campum illum nostrum qui nuncupatur Pa/riliata comitalis in comitatui Barchinone in parrochiis Sancti Vincentii de Ortibus et Sancte Eulalie de Paleiano. Terminatur autem dictus campus ab oriente in Aragail quod discurrit tempore pluviarum, a meri/die in camino publico, ab occidente in honore Petri de Paleiano, a circio in honore Petri de Cleriana. Hunc itaque campum cum ingressibus et egressibus et pertinenciis suis et cum omnibus fructi/bus et expletis qui et que inde provenerint et provenire potuerint unquam, tu dicte Guillelme de Villa de Caulibus et omnes successores tuis in perpetuum habeatis plenarie, teneatis potenter et iure here/ditario possideatis integre et in pace per vestrum alodium proprium, franchum, liberum, et quietum ad dandum, vendendum, impignorandum, commutandum et ad omnes alias voluntates vestras / inde libere ac perpetuo faciendas, sine vinculo et contradictione cuiuslibet persone, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad vestram utilitatem. Et est certum et manifestum quod tu / prenominate Guillelme de Villa de Caulibus redemisti dictum campum per centum morabetinos a Petro de Cleriana cui per longum tempus fuerat pignori obligatus. Datum apud Exeyam, .V. kalendas Ianu/arii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Bononato, Anno Dominice Incarnationis M..CC.. Undecimo. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone2158. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Hugo de Turre rubea. Berengarius de Podio viridi. Dalmacius de Crexello. [2. Col.] Garssias Romei. Michael de Lusia. Arnaldus de Alascuno. Exemenus de Ahivar [3. Col.] Guillelmus de Crexello. Guillelmus de Sancto Vincentio. Guillelmus de Odena. Guillelmus de Orta. [4. Col.] Martinus Eneguez. Furtunius Azcenarii. Martinus Lupi de Novals. Multique alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hos scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2159.

2158 2159

Autgrafo, seguramente de Ferrer. Autgrafo.

1297

Martn Alvira Cabrer


2160

1212 enero, 3. Castejn (de Sobrarbe)

1228

Pedro el Catlico, rey de Aragn, ordena fijar los trminos de las villas de Fraga y Candasnos. Noticia de 1676, AHPH, Fondo de Sigena, S-39: Cabreo del ao 1676 , N.13., n. 440, fol. 176r. Mand el Rey Don Pedro a la Villa de Fraga y de Candasnos que hubiessen Bueyas, a las divisiones de los terminos fue puesta la primera en la Portella y otras dos, la una por el Valle de Albinosa asta venir al mismo Valle fasta el otro Campo que iba de Fraga a la Pea Blanca; la otra en aquel Campo siguiendo el mismo Valle hasta el Pedros; otra fue puesta en el Castillo viniendo al dicho Canpo; otra a la bia que habia a Fraga y Caspe; otra fue puesta al Campo que llaman Ellias, al Balle de Lepos; otra fue fijada en el mismo Valle hasta el Vall de Corba, que fasta entrar en la Villa de Bujedar, y otra en el dicho Balle una ante otra quando se divide el camino como qui en la de Fraga a Caspe hasta la ebidencia del Valle; otra fue fijada en el otro Pueyo de las dos pendientes, que estn una tras otra hasta venir al Pueyo Blanco; otra en dicho Pueyo hasta las Capeatas; otra en un Poo hasta el lugar de Algadir testificado por Matheo Pons Not[ario] pub[lico] de Casteilln a 3 de enero ao 1212.

1212 enero, 8. Sant Tibri/Saint-Thibry

1229

Bernart, abad de Valmanha, comunica al obispo Raimon de Uss y al abad Arnau de Cteaux, legados apostlicos en Provenza y responsables del pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn, los testimonios relativos al matrimonio de Mara de Montpellier y el conde Bernart IV de Comenges. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 20, fol. 1v. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 13, pp. 179-180. Cit.: AURELL, Les noces, pp. 430 y 431. SMITH, Innocent III, p. 109. (a) Sit omnibus manifestum quod anno Verbi incarnati M..CC..XI.. facta fuit comissio michi fratri Bernardo Vallismagne dicto abbati a dominis legatis Raimondo episcopo Uticense et Arnaldo Cistercii abbate ad recipiendos testes super consanguinitate et afinitate domine Marie regine Aragonum et Bernardi comitis Convenarum, et ad testes recipiendos domini Petri regis Aragonum quos producere voluerit contra prefatam reginam. Ad hoc fuit dies asignata consensu parcium proxima dominica post festum Epifanie, et procurator regis non affuit; procurator vero regine scilicet R[aimundus] Arradi affuit, scilicet apud Sanctum Tiberium et produxit tres testes, inferiorem videlicet Na de Ports, que dixit ut subscriptum est; et dominam Clemenciam amitam regine, que iurata dixit quod Bonefacius marchio habuit tres infantes, scilicet Bonefacium et Guillelmum marchionem et Sibi-

MART recoge una noticia de este ao no comprobada y que no se ajusta al itinerario real: En 1212 lo rey dArag, en Pere I, obligat de sos gastos y lliberalitats convoc y reun las Corts en dita vila (de Puigcerd) pera que se li dons nou socs ( Dietari de Puigcerd , I, n. 230, p. 204, tomado de un artculo de Agust PUJOL titulado II, De Puigcerd a Bellber).

2160

1298

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

liam; de Bonefacio exivit domina Marchisia uxor domini B[ernardi] de Andusia; de Guillelmo marchione exivit comitissa de Bigorra, et de comitissa de Bigorra exivit uxor Bernardoni comitis Convenarum; de Sibilia exivit Guillelmus de Montispessulano, et de Guillelmo Montispessulani exivit Guillelmus Montispessulani pater Marie regine Aragonum. Hec ita vera esse audivit ab antecessoribus suis et a domino B[ernardo] de Andusia et a domino episcopo Cyffricensi fratre eius, et a domina Marchisia eius uxore, et a domino R[aimundo] episcopo Littevensi, qui omnes sunt de eiusdem parentela, et a multis aliis, qua re ego Clemencia prefata illud verum esse firmiter credo et hoc iuro. Item, comes Rainaldus de Besanzone habuit duas filias; de una exivit mater domini B[ ernardi ] de Andusia et mater Bernardonis comitis Convenarum, de alia exivit Matilda ducissa, qui fuit mater Guillelmi Montispessulani, qui fuit pater Marie regine Aragonum. Hec ita vera esse credit, quia a multis audivit. Domina Marchisia de Rochafolio idem per omnia; et quia sunt de parentela hec dicit, et totum ita esse verum iurat se credere. Na de Ports testis iurata dixit se vidisse quod post mortem comitisse de Bigorra uxorem Bernardoni, duxit in uxorem Bernardus comes Convenarum Beatricem filiam Otonis de Lomania que adhuc vivit, et duxit eam in castro quod vocatur Berat, in ecclesia Sancte Marie et Sancti Petri. Et fuit tempore messium. Et fuerunt ibi multi. Et hoc fuit antequam duceret dominam Mariam reginam.

1212 enero, 16. Huesca

1230

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, da al monasterio de Santa Mara de Salas un huerto en el lugar de Almeriz, cerca de la iglesia. B. ACH, Libro de la Cadena, n. 84, p. 37. C. Copia s. XVI, Memorias que traslad el Dor. Juan Francisco Andrs, chronista del Reyno de Aragn, del libro de la cadena de la santa iglesia de Huesca, ao 1547, RAH, Col. Salazar, apnd. A, M-81, n. LXXXIIII, fols. 65(d)r-65(d)v. a. Ed. P. AGUADO BLEYE, Santa Mara de Salas en el siglo XIII, Tesis Doctoral, Bilbao, 1916, Col. Remembranzas, n. 1, Zaragoza, 1987, ap. n. VIII, p. 49. b. Ed. CDCH, II, n. 744, pp. 715-716 (data 26). Cit.: HUESCA, Teatro histrico, VII, p. 139. (b) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gracia rex Aragonensis et comes Barchinonensis, attendentes quod licet universis locis generaliter debeamus honorem ipsis in speciale tenemur honorem impendere ac favorem in quibus Dominus per sanctos suos frecuencius mirabilia operatur et magnifica facere nobiscum, corde bono et animo volenti, ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum, damus, concedimus et laudamus per nos et omnes successores nostros cum hac scriptura perpetuo valitura domino Deo et eius gloriose genitrici semper virgini Marie et ecclesie sue site prope civitatem Oscensem, nuncupate Sancta Maria de Salis, in presentia dilecti nostri dompni Garsie venerabilis Oscensis episcopi, quemdam campum nostrum qui est in loco nuncupato Almeri, iusta predictam ecclesiam Sancta Marie de Salis; terminatur autem dictus campus ab oriente in campo dompne Christine et filiarum suarum; a meridie in campo Garsie de Oto; ab occidente in cequia vicinali. Hunc itaque campum cum ingressibus et terminis et pertinentiis et tenimentis suis et cum aqua ad rigandum, predictam ecclesiam Sancte Marie de Salis et clerici ibi Deo servientes presentes et

1299

Martn Alvira Cabrer

futuri habeant plenarie, teneant potentes et iure hereditario possideant et expletent integre et in pace per secula cuncta ad omnes voluntates suas inde libere ac perpetuo faciendas sine vinculo et contradictione cuiuslibet persona, sicut melius et plenius dici intelligi et excogitare potest, ad commodum et utilitatem prenominate ecclesie et clericorum ibi Deo serviencium presentium et futurorum per secula cuncta. Datum Osce, XVII kalendas februarii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Bonanato, Era M.CC.L. Sig[signo]num Petri Dei gratia regis Aragonensis et comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: G[uillelmus] de Cervaria. Raimundus de Montecatano. G[uillelmus] Raimundi senescallus. Bernardus de Podioviridi. B[ernardus] de Sentelles. B[ ernardus ] Ermengaudi de Frexaneto. Bernardus de Spalages. G[ arcia ] Romei. Michael de Lusia. A[rnaldus] de Alascuno. P[etrus] de Ahonesio. Assalitus de Gudal. Matalonus de Frescano. P[etrus] de Pomar. Iohannes Pictavini, merinus Oscensis. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hec scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1212 enero, 17. Huesca

1231

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, devuelve a los judos de Huesca sus aljamas. B. Confirmacin de Pedro el Ceremonioso de 15 mayo 1374, ACA, Cancillera, Reg. n. 926, fol. 24v-26v. a. Ed. BAER, Die Juden, I, n. 78, pp. 70-74. Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, pp. 68-69 y 79. BAER, A History of the Jews in Christian Spain, I, p. 93. (a) Quoniam onera facilius portantur a pluribus quam a paucis si inter eos comuni fuerint proportione divisa, et honeris inmensitate vincuntur quibus ultra vires sarcine imponuntur, idcirco nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, attendentes dedecus et gravamen et honus que vobis judeis nostris de Oscha incumbunt ob libertates vicinorum vestrorum et donationes de ipsis factas locis religiosis a nobis et antecessoribus nostris, reddimus et restituimus corde bono et animo volenti cum hac presenti scriptura perpetuo valitura vobis universo algemma judeorum de Osca et in vestram comunitatem et vicinitatem reducimus hos judeos subscriptos qui erant franchi, videlicet Abrahim Abinfate et Bitam Abinnarduth, Samuelem Aznevi, Bitam Aborrabe, Don <Don> Aborrabe et filios suos, Jucef Nadayan et fratres eius, David Adodi, Yayex Abalbata, Abrahim avi Xorta, Jucef Avinxapruth, Cecrinum Avinsepruth et fratrem eius, dompnam Orode Amatar et omnes projenies et posteritates eorum cum omnibus rebus et possessionibus suis mobilibus et immobilibus et se moventibus habitis et habendis per secula cuncta. Cartas autem franchitatum et libertatum quas predictis judeis feceramus nos vel antecessores nostri, et cartas etiam quas aliquibus monasteriis vel domibus religionum aut ecclesiis vel quibuslibet personis de donatione vel concessione predictorum judeorum vel alicuius aut aliquorum ex eis nos vel predecessores nostri feceramus irritamus penitus et cassamus in perpetuum, volentes et mandantes firmiter et statuentes quod prenominati judei et eorum posteri omnes peytent et parient vobiscum simul comuniter de cetero semper sicut consuetudo est vobis, ita quod

1300

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

non possint nec audeant unquam inde se vel sua qualibet aliquatenus excusare vel de peyta quam eis jactaveritis aliquid retinere. Si vero inde se vel sua attemptarent aliquatenus excusare vel de peyta aliquid retinere vel mandato vestro super hoc resistere ullomodo, liceat vobis semper, alio assensu vel mandato nostro vel alterius persone minime requisito, eos per excomunicationem et anathema2161 et quocumque modo volueritis destringere vel lapidare secundum forum vestrum et etiam pignorare libere et sine omni metu in domibus eorum et in aliis rebus quibuslibet et hereditatibus eorundem, nulla persona cuiusquam conditionis, professionis aut dignitatis vobis hoc contrariare vel ab hoc prohibere vel impedire aliquatenus attemptante. Promittimus autem vobis bona fide quod supradictos judeos vel eorum projenies aut posteritates vel alios quoslibet judeos aut judeas de Oscha nunquam extrahamus de posse vestro nec donemus eos alicui persone clericali vel laicali vel alicui ordini aut monasterio vel domui religiose. Statuimus etiam firmiter et mandamus quod omnes hereditates predictorum judeorum et omnium posterorum eorum, casas videlicet, casales, tendas 2162, ortos, otales 2163, campos, vineas, pecias et omnia alia mobilia et immobilia et se moventia, quecumque habent vela habituri sunt in villa de Oscha vel extra villam alicubi, mitatis et computetis [et]2164 tailetis in omnibus peytis et pariis et irruciis2165 et vicinitatibus vestris nec possint in aliquo de hereditatibus vel rebus suis excusare aliquo modo aliqua occasione vel causa. Item, statuimus firmiter et mandamus districtissime quod si prefati judei vel aliquis eorum ostenderint de cetero aliquam cartam franchitatis vel donationis facte de ipsis, aut ipsi judei vel alius quilibet judeus de Osca petierint de cetero cartam aliquam franchitatis vel donationis faciende de ipsis alicui persone vel alicui ordini aut monasterio vel domui religiose, vel super hoc aparuerit aliqua carta christianica vel judayca, huiusmodi carte omnes et singule omni firmitate et valore careant penitus et vigore et huic presenti non possint aliquatenus obviare. Statuimus quoque firmiter et precipimus quod aliquis judeus vel judea de Osca non possit nec audeat unquam deinceps exire vel extrahere se vel facere extrahi de comunitate vel vicinitate vestra aut libertatem sive franchitatem aliquam aut donationem de se faciendam alicui persone vel ordini vel monasterio aut domui religiose et2166 postulare vel facere postulari, quodquidem qui facere atemptaverit incursus sit in posse nostro cum suo corpore et avere2167, et vos algemma possitis libere et sine omni metu eum excomunicare et alathmare et pignorare et distringere quibuscumque volueritis modis, et etiam si volueritis possitis in eum insurgere et irruere ac eum lapidare, et si eum lapidaveritis, dedit nobis vos totum algemma comuniter mille sol. tantum pro calonia et non amplius ullo modo, nec pro tali lapidatione nos vel aliquis per nos habeamus super vos vel possimus vobis demandare aliam caloniam vel penam nisi solummodo mille sol[idos] supradictos a vobis toto algemma comu-

2161 2162 2163 2164 2165 2166 2167

alathma, a. Reg.: rendas, a. As, a. a. As, a. As, a. avero, a.

1301

Martn Alvira Cabrer

niter. Item, statuimus et volumus et mandamus quod omnes predicti judei quos vobis reddimus et restituimus qui erant domus Hospitalis vel alterius cuiuslibet ordinis vel loci religiosi, habeant, teneant et possideant omnes hereditates et possessiones suas libere et quiete et possint eas dare, vendere, impignorare et aliis modis alienare franche et libere, quemadmodum consuetudo est vobis algemma judeorum de Osca, nec possint fratres Hospitalis vel alterius cuiuslibet ordinis aut loci religiosi vel aliquis pro eis petere vel exigere unquam a prefatis judeis vel ab aliquo eorum et ipsorum posteris aliquid ullomodo. Item, si vos algemma alicui judeo fecistis donationem vel concessionem cum carta vel sine carta usque in hodiernum diem super aliquo pacto de faciendo tailla, donationem et concessionem, et cartam et pactum huiusmodi irritamus et cassamus omnino et si super hiis fecistis alathma vel ligamentum aliquod, absolvimus vos inde ac penitus liberamus. Quicumque contra hanc cartam venire in aliquo attemptaverit iram et indignationem nostram se noverit incursurum et insuper dampno et gravamine illatis prius in duplum plenarie restitutis pena mille morabatinorum sine aliquo remedio feriendum, presenti carta in suo robore nichilominus valitura et nulla alia facta vel facienda huic in aliquo unquam contrahire valenti. Datum apud Oscam, XVI. Kalendas februarii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Bonanato, Era [millesima ducentesima] quinquagesima. Signum Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Michael de Lusia, maiordomus Aragonum. Arnaldus P[a]latini. Garsias Pardi. Marchus de Lizana. Martinus Lupi de Novalls. Michael de Lusia, maiordomus Aragonum2168. Atto de Foces. Martinus Eneguez2169. Rodericus de Liana. Johannes de Beraxio. Garsias Romei. Assallitus de Gudal. Mathalonus de Frescano2170. Blascus2171 Maa. Johannes Pictavinus, merinus Oscensis. Arnaldus de Alascuno. Guillelmus de Alcalano2172. Guillelmus de Podio. Petrus de Pomar. Exemenus de Albero, merinus Barbastri. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco et era et anno prefixis.

1212 enero, 18. Huesca

1232

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Pelegrn2173 de Larbesa, prior de Montearagn, la villa de Larbesa con todos sus derechos y perpetuamente. A. Arch. de San Pedro el Viejo. Reprod. fotogrfica de A, F. BALAGUER, Seis diplomas reales de Fanlo, p. 244, n. 6.

2168 2169 2170 2171 2172 2173

As, a. Anagues, a. Fiescano, a. Blasius, a. Alascano, a. Peregrn en IBARRA.

1302

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

B. Copia s. XIV, AHN, Cd. 222-B: Libro de las Donaciones y Privilegios Reales concedidos al Real Monasterio de Montearagn, fol. 84r-v. C. Copia s. XVII, Lumen Domus Montis Aragonum, Privilegios reales a las Iglesias de Aragn, BNE, ms. 746, n. LXXVIII, fol. 59v (p. 107) D. Transcr. de B, IBARRA, Estudio, II, n. CLXVII. a. Reg. y ed. fragmentaria de A, BALAGUER, Seis diplomas reales de Fanlo, pp. 233-244. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 405 (de B). Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, pp. 69 y 79. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes multa et grata servicia que vos dilecte noster Pelegrine de Larbesa, Prior Mon/tis Aragonis, dompno Ferrando karissimo fratri nostro et nobis diu fecistis et cotidie facitis, corde bono et gratuita voluntate, per nos et omnes successores nostros cum hac scriptura perpetuo valitura damus, conce/dimus et laudamus vobis et vestris villam nostram de Larbesa cum omnibus terminis et pertinenciis ac tenimentis suis cultis et incultis, et cum hominibus et feminis ibi habitantibus et habitaturis, et cum / questiis, peitis, pariis2174, pedidis, precariis, ceniis et cum omnibus censibus, serviciis, usaticis, ademprivis, cum aquis, rivis, fontibus et aqueductibus et reductibus, pratis, pascuis et pascheriis, cum silvis, nemoribus, carrascalibus / et venacionibus, cum montibus et planis, cum herbis, lignis / et arboribus cuiuslibet generis, et cum omnibus omnino aliis iuribus et causis que et quas ibi habemus vel habere debemus aliquo modo, aliqua occasione, aliqua racione vel causa, / ita quod hanc Villam cum hiis omnibus supradictis et singulis vos et illi de parentela vestra cui eam dare vel dimittere volueritis et omnes progenies et posteritas illius in perpetuum habeatis plenarie, teneatis potenter et iu/re hereditario possideatis et expletetis per vestram hereditatem propriam, francham, quietam, perpetuam, ingenuam et inmunem ad dandum, vendendum, impignorandum, commutandum et ad omnes alias vestras voluntates inde libere / et perpetuo faciendas sine vinculo et contradictione cuiuslibet viventis persone, sicut / melius et plenius dici et intelligi potest, ad vestrum profectum per secula cuncta, salva fidelitate nostra et omnium successorum / nostrorum. Datum Osce, .XV. kalendas Februarii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Bononato, Era M.CC.2175 Quinquagesima. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone2176. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Dompnus Garssias Decanus Tirasone. Michael de Lusia, maiordomus Aragonis. [2. Col.] Arnaldus de Alascuno. Matalonus de Frescano. Guillemus de Podio. [3. Col.] Martinus Eneguez. Guillemus de Alcalano. Egidius de Alcalano. [4. Col.] Martinus Lupi de Novala. Johannes de Beraxio. Multique alii.

2174 2175 2176

Falta en B. Millesima et Ducentesima, B. Autgrafo, posiblemente de Ferrer.

1303

Martn Alvira Cabrer

Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et era prefixis2177.

1212 enero, 25. [Zaragoza]2178

1233

Pedro el Catlico, rey de Aragn, a peticin de los vecinos de Sos, les concede todos los trminos de la villa con sus recursos. AM Sos, ao 1211 (solicitado, pero no consultado). Cit.: GUILLN DE JASSO, Relacin de fiestas, ed. CABEZUDO, Noticias histricas de Sos, p. 176 (data 1211).

1212 enero, 28. Castras/Castres

1234

Bernart, abad de Valmanha, delegado del obispo Raimon de Uss y del abad Arnau de Citaux, legados apostlicos en Provenza y responsables del pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn, les comunica nuevos testimonios relativos al matrimonio de Mara de Montpellier y el conde Bernart IV de Comenges. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 20, fol. 1r. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 14, pp. 180-181. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 109. (a) Hec sunt depositiones testium iuratorum domine Marie regine quos produxit coram B[ernardo] abbate Vallismagne delegato a dominis legatis Raimundo episcopo Uticensi et Arnaldo Cisterciensi abbate. Dominus B[ernardus] de Andusia testis iuratus dixit quod Bonifacius marchio genuit Bonifacium et Guillelmum Marchisium et Sibiliam. De Bonifacio exivit Marchisia uxor B[ernardo] de Andusia, qui modo testimonium peribet. De Guillelmo vero exiit comitissa de Bigorra; et ex illa exivit alia que fuit uxor Bernardoni comitis de Comenge. Sibilia fuit uxor Guillelmi de Montepessulano et de illa exivit Guillelmus de Montepessulano, avus domine Marie regine, et de avio pater eius. Et hoc audivit dici VI anni sunt. Et dixit sacramento quod hec ita vera esse credebat. Nomen comitisse de Bigorra nescit. Item, dixit quod comes Raimundus de Bezanzo habuit duas filias, de una exivit mater huius B[ernardi] de Andusia et avia Bernardi de Cumenge, et de alia que vocabatur ducissa2179 exivit pater Marie regine, et credit quod Marie regina fuit uxor Bernardi de Cumenge et quod habuit ex ea filium et filias. Item, dixit quod ipse est de ista parentela, et quod ipse dixit Guillelmo, patri Marie regine, ante contractum matrimonium ne fieret, quia parentes erant. Hoc dixit quando loquebantur de matrimonio contrahendo inter dominam Mariam et comitem predictum.

2177 2178

Autgrafo.

La datacin original del doc. (Zaragoza, 25 enero 1211) encaja mejor con el itinerario real de 1212, si bien la datacin tpica ofrece dudas.
2179

Matilde.

1304

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Arnaldus de Rochafolio testis iuratus idem dixit de prima parentela. De secundo vero computavit matrem B[ernardum] de Andusia et aviam Bernardi de Cumenge. Interrogatus quando hoc didicit, dixit quod heri, scilicet die proxima, et credit quod Bernardus de Cumenge duxit in uxorem dominam Mariam reginam. R. de Rochafolio testis iuratus dixit idem quod primus de utraque parentela. Interrogatus quando hec didicit, dixit mensem esse transactum. Set quando Bernardonus reliquit dominam Mariam, audivit dici quod dividi poterant per consanguinitatem. Item, dixit se vidisse quando Bernardus de Comenge duxit in uxorem dominam Mariam. Et fuit apud Montempessulanum in ecclesia castri. Et fuerunt ibi plures episcopi et alii. Nominavit autem episcopos scilicet Agathensem, Auxitanum et de Cumenge. Bernardus Frainels testis iuratis dixit idem de duabus filiabus comitis Rainaldi quod primus, et audivit quod B[ernardus] de Andusia prohibebat ne domina Maria traderetur nuptui Bernardoni nepoti suo, dicens quod parentes erant. Domina Marchisia de Rochafolio interrogata diu postquam peribuit testimonium, dixit quod ipsa vidit et interfuit quando Bernardo de Cumenge duxit in uxorem dominam Mariam apud Montempessulanum in capella castri, et fuerunt ibi plures. Et dicebatur quod non deberet contrahi matrimonium inter eos. Hos testes recepi ego B[ernardus] dictus abbas Vallismagne dominorum legatorum mandato. Et ipsis eos sigillatas transmitto, quia pars que produxit eos non audivit. Acta sunt hec apud Castrias, XV die post festum sancti Ylarii.

1212 enero, 31. Letrn

1235

Inocencio III ordena a Pierre, arzobispo de Sens y primado de Francia, y a sus sufragneos, predicar la cruzada en pro de la batalla campal contra los sarracenos que el rey Alfonso VIII de Castilla organiza para el verano. B. C. a. b. c. d. e. f. g. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fols. 80v-81. Copia s. XVI, AV, XXXI, n. 10, fol. 300v. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 582. Ed. MONDEJAR, p. XCV. Ed. BOSQUET, Innocentii III, 292, n. 155. Ed. MANRIQUE, Annalium, ao 1212, III, cap. I, n. 4, p. 557. Ed. PL, 216, col. 514. Trad. HUICI, Estudio, Fuentes cristianas, ap. XIII, p. 192. Ed. G OROSTERRATZU , Don Rodrigo Jimnez de Rada , n. 15, p. 417 (data 1 febrero) h. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 468, pp. 497-498. Reg.: POTTHAST, n. 4.373. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 645. Cit.: HUICI, Estudio, p. 22. HUICI, Las grandes batallas, p. 229. GONZLEZ, Alfonso VIII, I, p. 998. VENTURA, Pere el Catlic, p. 167. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 180. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 95. SMITH, Innocent III, p. 103. (h) 2180[Petro] Senonensi archiepiscopo et suffraganeis eius.

2180

Notas de h.

1305

Martn Alvira Cabrer

Recepimus litteras dolore plenas et timore non vacuas quibus carissimus in Christo filius noster A[ldephonsus] rex Castelle illustris significare curavit, quod sarraceni hoc anno intrantes Yspaniam in multitudine gravi, quoddam castrum Cisterciensis ordinis fratrum, quod Salvaterra vocatur, hostiliter obsederunt, quod bellicis machinis infestantes ad ultimum occuparunt. Attendentes ergo prefatus rex [quod] nisi eis campestri bello fortiter resistatur ipsi tum propter innumerabilem multitudinem personarum, tum propter irruptionem machinarum durissimam, universas munitiones sue possint nefande subiicere ditioni, campestre illis bellum indixit in octavis Penthecosten proximo adfuturis2181, eligens mori potius quam christiane gentis mala videre. Unde nobis humiliter supplicavit quatinus ei necessarium faceremus auxilium impertiri per catholice fidei professores. Nos igitur pium eius propositum in Domino commendantes, fraternitati vestre per apostolica scripta mandamus quatinus subditos vestros sedulis exhortationibus moneatis, in remissionem omnium peccatorum ex parte Dei et nostra vere penitentibus iniugentes, ut ei prescripto termino in hoc neccessitatis articulo succurrentes, necessarium impendant auxilium in rebus pariter et personis; ut per hec et alia bona, que fecerint, celestis regni gloriam consequi mereantur; pari quoque remissione gaudere concedimus peregrinos qui propria devocione undecumque processerint ad idem opus fideliter exsequendum. Taliter autem studeatis exsequi quod mandamus, ut sollicitudo vestra clareat in effectu, nosque devotionem vestram valeamus merito commendare. Datum Laterani, II kalendas februarii, Pontificatus nostri anno quartodecimo.

[1212] enero. [Huesca]

1236

Pedro el Catlico, rey de Aragn, confirma el convenio establecido por Sancho de Ahones2182 y Juan de Laque, prebostes de la catedral de Huesca, de una parte, y Guillermo de Arguis, de otra, sobre el pago de un tributo de 20 denarios por unas casas en Igris. Mencionado en la Donacin de unas casas en Igris a Guillermo de Arguis por parte de Sancho de Auns y Juan de Lac, prepsitos de la catedral de Huesca (noviembre 1213), ACH, arm. 9, n. 215. a. Ed. CDCH, II, n. 753, pp. 722-723. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 104. Tali convenio quod detis nobis pro istas casas de tributo unoquoque anno in mense ianuarii omni tempore XX denarius illius scilicet monete que erit firmata per regem in Aragon.

1212 febrero, [h. 2]

1237

Los abades de Scala Dei y Bonafont dan cuenta al obispo Raimon de Uss y al abad Arnau de Cteaux, legados apostlicos en Provenza, de los testimonios relativos al matrimonio del conde Bernart IV de Comenges y Mara de Montpellier.

2181 2182

Del 13 al 20 de mayo de 1212, h. Auns, a.

1306

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 19, fol. 4r. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 15, pp. 182-183. Cit.: AURELL, Les noces, p. 430. SMITH, Innocent III, p. 109. (a) Reverendis patribus et dominis suis R[aimundi] per Dei gratiam Uticensi episcopo et A[rnaldi] per eandem Cistercii abbati sancte ecclesie Romane legatis, frater B. Scale Dei et Guillelmus Bonifontis dicti abbates, cum salute gaudium sine fine mansurum. Secundum mandatum vestre sublimitatis tam super divorcio inter comitem Convenarum et dominam Comdor de la Barta que putabatur uxor eius in Gasconia celebrato, quam super matrimonio inter eundem comitem et dominam Mariam apud Montempessulanum sub multorum testimonio contracto, testes diligenter examinatos ac per omnia concordes audivimus et recepimus. Quibus nichil omnino fuit objectum quo deberent a testimonio removeri, nec eorum testificatis in aliquo contradictum. Primus eorum qui de divorcio testimonium perhibuerunt, prestito sacramento de veritate dicenda, nomine Garsias Marro canonicus sancti Gaudencii et sacerdos ait se vidisse et audisse in porticu ecclesie de Salinis, quod ad testimonium Sancii de la Barta monachi Cisterciensis ordinis, quod ad mandatum abbatis sui dedit de consanguinitate et affinitate que erat inter comitem Convenarum et Comdor de la Barta, que putabatur uxor eius, idem comes separatus fuit ab ea iudicio ecclesie, receptis ab episcopo, qui divortium fecit, multorum militum sacramentis. Quinque presbyteri et tres laici, qui similiter de veritate dicenda iuraverant, idem per omnia dixerunt quod primus. Primus autem eorum, qui de matrimonio testamentum dederunt, R[aimundus] Garsias nomine canonicus sancti Gaudencii et archidiaconus iuratus dixit se vidisse apud Montempessulanum in capella domini Guillelmi quod comes Convenarum, in presentia domini Bernardi Auxitani archiepiscopi, Fulcrandi Tolosani episcopi, R[aimundi] Arnaldi Convenarum episcopi, dictus comes contraxit matrimonium cum Maria filia prefati Guillelmi Montispessulani, celebrante missam R[aimundo] Agatensi episcopo, et probato prius divortio per idoneos testes quod factum fuerat inter ipsum comitem et Comdor de la Barta, que sicut dictum est putabatur uxor eius. Hoc autem factum est statim post octavam Epiphanie, ut idem testis asservit. Bonus homo dictus Prior de Rocafort iuratus dixit idem per omnia. Orate pro nobis.

[1212] febrero, 2. Letrn

1238

Inocencio III ordena guardar fidelidad a Constanza de Aragn, reina de Sicilia, en el contexto del conflicto imperial que enfrenta a su marido, el rey Federico, con el emperador Otn IV (de Brunswick). A. AHPH, Fondo de Sigena, Pergs., S-3/6.
RRE,

Mencin errnea fin. s. XVII, AHPH, Fondo de Sigena, S-35: Prior Pedro LASCUAHierusalem de Palestina y Escurial de Castilla, Sixena en Aragn, fol. 9r (cap. 46).

Cit.: SMITH, Innocent III, p. 123.

1307

Martn Alvira Cabrer

1212 febrero, 4. Letrn

1239

Inocencio III comunica al rey Alfonso VIII de Castilla que ha hecho un llamamiento a los arzobispos y obispos del reino de Francia y de Provenza en pro de la guerra que est preparando contra los sarracenos. B. C. D. E. a. b. c. d. e. f. g. h. i. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8 fol. 80v, n. 154. Copia s. XVI, AV, XXX, n. 10, fol. 300v. Copia s. XVII, AV, arm. XXX, n. 6, fol. 193. AV, arm. XXX, n. 9, fol. 213. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 582. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 164. Ed. MONDEJAR, ap. XCIV-V. Ed. PL, 216, cols. 513-514. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XIV, n. 154, p. 292. Ed. GOROSTERRATZU, Don Rodrigo Jimnez de Rada, n. 14, p. 417. Ed. HUICI, Estudio, Fuentes cristianas, ap. XIII, pp. 192-193. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 470, pp. 500-501. Ed. fragmentaria de h, SMITH, Innocent III, p. 103, n. 148 y 149.

Reg.: POTTHAST, n. 4.375. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 645. Cit.: RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1212, n. 17. HUICI, Estudio, p. 22. HUICI, Las grandes batallas, p. 229. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 180. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 95-96. SMITH, Innocent III, p. 103. (h) [Alphonso] illustri regi Castelle. Cum personam tuam inter catholicos reges speciali diligamus in Domino caritate, in hiis, que secundum Deum requiris a nobis, favorem tibi apostolicum libenti animo impertimur. De infortuniis ergo, que nuper serenitati regie acciderunt, paterno tibi condolemus affectu, et ut favorem apostolicum excellentie regie sentias non deesse, iuxta petitionem tuam et instantiam dilecti filii [Gerardi] Segobiensis electi nuntii tui, qui circa promotionem eiusdem negocii exstitit sollicitus et attentus, archiepiscopis et episcopis per regnum Francie ac Provinciam constitutis nostris damus literis in mandatis ut subditos suos sedulis exhortationibus moneant et inducant in remissionem omnium peccatorum ex parte Dei et nostra vere penitentibus iniugentes, ut cum sarracenis in octavis Penthecostem proximo adfuturis campestre bellum indixeris, in hoc tibi necessitatis articulo succurrentes necessarium impendant auxilium in rebus pariter et personis, ut per hec et alia que fecerint celestis regni gloriam consequantur; pari quoque remissione gaudere concedimus peregrinos, qui propria devotione undecumque processerint ad idem opus fideliter exsequendum. Monemus igitur serenitatem regiam et hortamur, quatinus totam spem tuam ponens in Domino Deo tuo, te humilies coram ipso, qui gratiam suam dat humilibus, et reddit retributionem superbis; quia potens est ut te faciat de inimicis crucis Christi magnifice triumphare. Ceterum quia nunc fere totus mundus turbatus est et positus in maligno2183, consulimus et monemus, ut si competentes treugas inveneris, ipsas recipias, donec opportunius tempus adveniat, quo ipsos valeas securius expugnare. Datum Laterani, II nonas februarii, Pontificatus nostri anno quartodecimo.

2183

Juan 5, 19, h.

1308

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 febrero, 7. Jaca

1240

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma al monasterio de Santa Cristina de Somport el privilegio concedido por su padre Alfonso el Trovador por el que nadie puede embargar las acmilas que llevan vveres a Santa Cristina o a sus molinos por causa de deudas de los frailes o de sus hombres, prohibiendo adems que nadie pueda moler en ellos. [A]. Original con confirmacin de Jaime I en Zaragoza a 28 agosto 1231 y de Jaime II en Jaca a 22 junio 1302. B. Traslado de Pedro el Ceremonioso de 24 abril 1328, AHN, Clero, Santa Cristina de Summo Portu, carp. 804, n. 5. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXVIII. a. Ed. de B, KIVIHARJU, Coleccin, n. 234, pp. 230-231. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 406 (de A). Cit.: LALANA, Historia, p. 36 [p. 52]. ARCO, El monasterio de Santa Cristina de Summo Portu, p. 109. IBARRA, Nuevas aportaciones, pp. 69 y 79. (B) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, attendentes quod nisi religiosi sicut maiori quam cetere hominum, intentione ac devotione / omnipotenti Dei serviunt cui servire regnare et sic debent amplioris libertatis et securitatis prerogativa gaudere, damus, concedimus et laudamus per nos et omnes successores nostros Domino / Deo et vobis dilecto nostro Garssia Arnaldi, Priori Sancte Christine, et per vos Domui et fratribus Sancte Christine presentibus et futuris in perpetuum hoc donativum et hanc libertatem et securitatem, scien/tes quod pater noster bone memorie Rex Ildefonsus illustris hoc idem Domui et fratribus Sancte Christine dedit atque concessit, videlicet quod aliquis de gratia nostra confidens azemblas quaslibet vestras aut carnes vel pisces seu cetera qualibet victualia et usui predicte Domus necessaria que ipse azemble ad dictam Domum tule/rint vel inde attulerint aut molendina ipsius Domus vel instrumenta molendinorum non audeat nec presumat pignorare, marchare, detinere vel impedire alicubi pro debitis aut / negociis quibuslibet Prioris vel fratrum eiusdem Domus presentium vel futurorum seu etiam hominium eorumdem. Nec propter hoc sit ausus aliquis molendina prenominate Domus prohibere vel impedire / ne molant. Quicumque autem contra hoc privilegium nostrum venire in aliquo attemptaverit iram nostram et penam mille aureorum dampno illato prius restituto in duplum se noverit sine aliquo / remedio incursurum. Sub eadem ergo securitate constituimus omnes azemblas vestras que portaverint annonam ad molendina vestra quas qui pignoraret vel detineret predicta pena proculdubio feriretur. Datum apud / Jaccam, .VII. idus februarii, per manum Ferrarii notarii et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Era M.CC. quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Exemenus Cornelii. Michael de Lusia, maiordomus Aragonie. [2. Col.] Azcenarius Pardi. Arnaldus de Alascuno. Garssias Pardi. [3. Col.] Martinus Eneguez. Martinus Lupi de Novar. Egidius de Castellar. [4. Col.] Gazco de Biota. Johannes de Beraxio. Philippus de Besquos, merinus Jaccensis. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et Era prefixis.

1309

Martn Alvira Cabrer

Signum [signo] Jacobi Dei gratia Regis Aragonum et Regni Maioricarum, Comitis Barchinone et Domini Montispesulani, qui hoc laudamus, concedimus et confirmamus per manum Petro de Sancto Melione scriptoris / positum mandato domini Regis pro P[etro] Santii notario suo apud Cesaraugustam V. kalendas septembris Era M.CC.LX. nona. Signum [signo] Jacobi Dei gratia Regis Aragonum, Valencia et Murcie ac Comitis Barchinone, qui predicta laudamus, concedimus et confirmamus, appositum hic de mandato nostro / per manum Bernardi de Avarsone scriptoris nostri apud Jaccam X kalendas julii anno Domini M.CC[C]2184. secundo.

1212 febrero, 8. Jaca

1241

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dispone en sentencia judicial que el monasterio de San Juan de la Pea tenga sus propios fueros y que se regulen por ellos los juicios a infanzones y villanos que saquen tierra del monasterio. A. Original incompleto, AHN, Clero, San Juan de la Pea, carp. 721, n. 17. B. Copia confirmada por Jaime I a 8 mayo 1224, AHN, Clero, San Juan de la Pea, carp. 721, n. 18. C. Copia confirmada por Jaime I a 8 mayo 1224, AHN, Clero, San Juan de la Pea, carp. 721, n. 19. D. Copia confirmada por Jaime I a 8 mayo 1224, AHN, Clero, San Juan de la Pea, carp. 721, n. 20. E. Transcr. de B, IBARRA, Estudio, II, n. CLXIX2185. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 286-B: ndice o extracto de los libros 1. y 2. de privilegios del monasterio de San Juan de la Pea, n. 654, fol. 44v. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 407 (de A). Cit.: HUESCA, Teatro histrico, VII, p. 269. IBARRA, Nuevas aportaciones, pp. 69 y 79. (A) In nomine Sancte et Individue Trinitatis Patris et Filii et Spiritus Sancti. Hec est carta judicialis super honorem Sancti Johannis de Pinna / quam mandavi facere ego Petrus, gratia Dei Rex Aragonensium et Comes Barchinonensium, quia vidi multus eiusdem loci querentes oppri/mere et invadere res monasterii. Ideo mando firmiter et indicu [?] ut si aliquis homo rusticorum voluerit extrahere de monas/terio illo terram aut vineam aut aliquam hereditatem veniat ad Sanctum Johannem et iuret super illum altare. Et postquam jura/verit accipiat ferrum calidum judicialem sicut mei villani faciunt et omnis terra. Similiter, et si illi villani de Sancto Johanne ha/buerint pleito cum meis villani vel cum meis merinis vel cum infancionibus, sicut mei villani se salvant in mea sede sic mando / ut etiam ipsi villani Sancti Johannis se salvent in sede Sancti Johannis per judicialem ferrum. Et proinde volo et mando hoc iudicium, / quia multi sunt inflati spiritu maligno qui

2184 2185

Falta en IBARRA.

Nota de IBARRA: Con muy ligeras variantes se encuentra este documento, dado en Alquezar por Sancho Ramrez, en el Lumen Ecclesie Alquezar, RAH, Col. Abad y Lasierra, t. XIX, excepto la parte que va desde Adhuc... hasta teneatur.

1310

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

non timent periurium de jure. Ideo quod juraverit salvum faciat per ferrum. Si quis / vero de infancionibus aut de potestatibus voluerit extrahere de monasterio illo aliquas facultates aut hereditates veniat ad Sanctum Johannem et ante abbatem de illo monasterio et ante omnes seniores de illo claustro juret per propiam manum suam super / illo altare. Si autem postea cognoverit Rex et alii infantiones quod periuratus est, ipse Rex faciat iusticia de / illo. Adhuc insuper volo et firmiter mando ut postquam infantiones vel villani iuraverunt propia manu super illum alta/re Sancti Johannis super aliquibus hereditatibus vel facultatibus quod voluerit extrahere de illo monasterio, sicut dictum est superius, / non demandet alium forme per forum de terra, sed abbas illius monasterii et omnes seniores faciant ei cartam per a.b.c. / divisam ut nunquam Sanctus Johannes demandet illam hereditatem pro qua ipse juraverit ad illum vel ad aliquem de sua genera/tione. Unum vero nolo ut pretermitatur, sed mando ut firmiter ab omnibus teneatur, scilicet ut Sanctum Johannes teneat et habeat suos foros et non laxet illos per nullos illos de mea terra2186, sed secundum illos iudicetur et defendatur. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Signum [signo] Jacobi Dei gratia Regis Aragonensis, Comitis Barchinonensis et Domini Montispesulani, qui hoc laudamus, concedimus et confirmamus. Facta carta VI idus februarii apud Iaccam Era M.CC.L. regnante me Rege Petro in Aragone et Comite in Barchinona. Episcopus Garsias in Oscha. Abbas Ferrandus in Sancto Johanne. Michael de Lusia, maiordomus regis. / Garsias Romeu in Turol et in Zaragoza2187. Eximinus Cornel in Uncastello et in Darocha. Aznar Pardo in Iacca. Signum [espacio en blanco] Petri Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis signum eius scripsit in hac carta loco, die et Era prefixis. Sig[signo]num Bernardi de Villa nova, qui mandato domini Regis Jacobi predicti et Guillemi Rabacie notarii sui signum regium et suum in hac carta apposuit VIII idus madii anno Domini M.CC.XX. quatro in eadem Monasterio Sancti Johannis de Pinna2188.

12122189

1242

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma al monasterio de San Juan de la Pea la donacin de la iglesia de San Vicente de Valencia que le hiciera su padre el rey Alfonso el Trovador (octubre 1177).

2186 2187 2188

A se interrumpe aqu hasta Regnante. Falta en A.

Nota de IBARRA: El texto y la suscripcin del Rey Pedro que no tiene signo de una clase de letra. La suscripcin y signo del Rey y la de Bononato de otra. La suscripcin de Jaime I y la del escriba de otra.
2189 Situamos aqu este doc. por tratar del monasterio de San Juan de la Pea, si bien de modo hipottico.

1311

Martn Alvira Cabrer

B. AHN, Clero, San Juan de la Pea, carp. 716, n. 11-12. D. Copia s. XVIII, RAH, Col. Abad y Lasierra, XII, Documentos de San Victorin, fols. 230r-v. a. Ed. sin la confirmacin SNCHEZ CASABN, Alfonso II, n. 241, pp. 332-333. Reg.: GUAL, Precedentes, n. XXX, p. 226. (B) Signum Petri Dei gracia Regis Aragonum et Comitis Barchinonem, qui hanc Cartam genitoris meis laudo et confirmo Era 1250. Signum Bononati, qui mandato Domini Regis signum suum scripsit hac carta die et era prefixis.

1212 febrero, 10. Jaca

1243

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, establece que, en lo sucesivo, haya en Jaca cuatro hombres buenos jurados, que se renovarn en enero de cada ao y sern elegidos de cada uno de los cuatro barrios de la ciudad, estableciendo adems una nueva proporcin en el reparto de las multas que deben pagar los que pierdan los pleitos sobre heredades o las disputas por otras cuestiones, y confirma que estos jurados queden libres de hueste, cabalgada y su compensacin pecuniaria. B. Copia fin. s. XIII, AM Jaca, Libro de la Cadena del Concejo de Jaca, n. 10 (IX de los Reales), fols. 21-22. C. Copia s. XVIII, RAH, Col. Traggia, VII, Documentos de los Archivos de Jaca, San Victorin, Ainsa, Boltaa y Alquzar, fol. 397v-398r. a. Ed. de B y trad. S ANGORRN , El Libro de la Cadena del Concejo de Jaca , n. XXXIII, pp. 233-238. b. Ed. UBIETO, Jaca: Documentos Municipales, n. 33, pp. 95-96. Noticia s. XVIII, RAH, Col. Abad y Lasierra, XII, Documentos de San Victorin, fol. 28v. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 408 (de a). Cit.: ARCO, Huesca en el siglo XII, p. 92. IBARRA, Nuevas aportaciones, pp. 69 y 79. IRANZO y LALIENA, El acceso al poder, p. 54. BARRERO y ALONSO, Textos, p. 267. UBIETO, Divisiones administrativas, p. 151. (b) Cartam Petri regis de quatuor iuratis. In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinonensium, volentes utilitati ville nostre de Iacca diligentius providere et habitatores eius in iure et iusticia conservare, volumus et mandamus firmiter in perpetuum statuentes quod semper de cetero in villa de Iacca sint quatuor probi homines iurati, qui custodiant et conservent bene et fideliter omnia iura nostra et habitatorum eiusdem ville. Et isti quatuor iurati sint franchi de omni questia, peita, pedido et exactione ac demanda et fazcendera regali. Tales vero iurati mutentur de anno in annum, in mense ianuarii. Et eligantur de quatuor plateis ville Iacce, videlicet de unaquaque platea unus eligatur iuratus, et instituantur consilio et assensu omnium bonorum hominum ville de Iacca. Statuimus etiam et mandamus quod si quis in hereditatibus hominum de Iacca vel in aliqua ipsarum hereditatum miserit malam vocem, et per forum terre fuerit inde convictus, dominus illius hereditatis habeat integre medietatem calonie, que est LX solidos. Similiter si aliqua demanda orta fuerit, in qua vel pro qua oporteat fieri batallam, ille qui vic-

1312

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

tor fuerit iuxta forum terre habeat integre tertiam partem calonie, que est LX solidos. De qua quidem calonia respondere teneatur ille qui fuerit fidantia de directo. Hos autem foros omnes predictos et consuetudines instituimus et volumus de cetero semper esse in villa de Iacca, et eos precipimus ab omnibus et singulis ibi per secula cuncta inviolabiliter observari. Quicumque autem contra presens privilegium venire in aliquo attemptaverit iram meam et penam mille morabetinorum dampno illato prius restituto in duplum se noverit, sine aliquo remedio incursurum. Enfranchimus etiam et franchos et liberos facimus predictos quatuor iuratos ab omni hoste et cavalcata earumque redemptione. Datum aput Iacca, quarto idus februarii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Era M. CC. L. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Testes huius rey sunt: Michael de Lusia, maiordomus Aragonis. Exemen Cornelii. Acenarius Pardi. Adam de Alascuno. Eximinus de Ayvar. Garsias Pardi. Martinus Eneguez. Martinus Lupi de Novar. Philippus de Besquos, merinus Iaccensis. Eleazarius, reposterius Aragonum. Signum [laguna]2190 Bonanati, qui mandato domni regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit locho, die et era prefixis.

1212 febrero, 17. Uncastillo

1244

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio de Santa Cristina de Somport un horno en Artieda, prohbe que nadie tenga otro, ordena que si alguien lo hace se destruya y se paguen 30 s. al seor y 30 a Santa Cristina y concede su permiso para hacer molinos en el ro Aragn con tal de que no perjudiquen a ninguna finca. A. AHN, Clero, Santa Cristina de Summo Portu, carp. 804, n. 6. B. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXX. a. Ed. de A, KIVIHARJU, Coleccin, n. 235, pp. 231-233. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 409 (de A). Cit.: LALANA, Historia, pp. 38 [p. 54] y 204 [p. 218]. IBARRA, Nuevas aportaciones, pp. 69 (data 16) y 79. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, attendentes quod dum tempus habemus operari debemus ea que viam nobis preparent ad celestia, ob remedium et / salutem anime nostre et parentum nostrorum, corde bono et spontanea voluntate, per nos et omnes successores nostros, damus, concedimus et laudamus cum hac scriptura perpetuo valitura Domino Deo et eius gloriose Genitrici semper Vir/gini Marie et vobis dompno Garsie Arnaldi venerabili Priori et per vos omnibus successoribus vestris et Domui et fratribus Sancte Christine presentibus et futuris in perpetuum furnum nostrum in Arteda, ita quod vos faciatis furnum / illud in placia que est ante portam Abbatie de Arteda et eum teneatis condirectum, et habeatis ipsum furnum semper cum omnibus iuribus et redditibus suis plenarie et in pace. Statuimus

2190

b.

1313

Martn Alvira Cabrer

autem firmiter et mandamus quod nemo / unquam possit habere vel tenere aut facere furnum vel furnos in villa de Arteda vel terminis suis nisi tantum vos et successores vestri et nemo audeat unquam in Arteda coquere panes in alio furno nisi in furno vestro / predicto. Si quis vero tenuerit ibi alio furno vel in alio furno coxerit panem destruatur et diruatur furnum illius et insuper peitet pro calonia sexaginta solidos de quibus habeat senior .XXX. solidos et Domus et fratres Sancte Christine ha/beant alios .XXX. solidos. Preterea damus vobis plenam licentiam et liberam facultatem construendi et faciendi molendinum in termino de Arteda in flumine Aragone ubicumque melius volueritis et potueritis dummodo nos inferatis dampnum alicui in sua hereditate, scilicet in campo vel in vinea alicuius; nec sit ausus quisquam prohibere vel impedire vos quin construatis et faciatis molendinum et cequiam eius et adducatis aquam ad illud de / flumine Aragone, dummodo ut dictum est non inferatis dampnum alicui in sua hereditate culta. Nec audeat quisquam accipere de aqua cequie predicti molendini sine licentia vestra. Hoc itaque molendinum cum / cequia et cum aqua sua et cum omnibus iuribus suis et cum omnibus redditibus et exitibus et proventibus suis, et predictum furnum cum omnibus iuribus et exitibus et redditibus et terminantis et pertinenciis suis et cum ingressibus et / egressibus eorundem vos prenominate Prior et omnes successores vestri et fratres Sancte Christine presentes et futuri in perpetuum habeatis plenarie, teneatis potenter et iure hereditario possideatis integre et sine omne dimi/nutione in pace per vestram hereditatem propriam, perpetuam, francham, liberam, quietam, ingenuam et inmunem ad dandum, vendendum, impignorandum, commutandum et ad omnes alias voluntates vestras et omnium successorum / vestrorum libere et perpetuo faciendas, sicut melius et plenius et sanius dici, intelligi et excogitari potest, ad comunem utilitatem vestram et Domus Sancte Christine per secula cuncta, salva nostra et successorum nostrorum fidelitatem. / Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo attemptaverit iram nostram et penam mille morabetinorum dampno illato prius restituto in duplum se noverit sine aliquo remedio incursurum. / Data apud Unum Castellum XIIII kalendas Marcii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Era M.CC. quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Michael de Lusia, maiordomus Aragonie. Eximinus Cornelii. [2. Col.] Azcenarius Pardi. Arnaldus de Alascuno. Eximinus de Ahivar. [2. Col.] Blascus Romei. Blascus de Alagone. Martinus Eneguez. [4. Col.] Johannes de Beraxio. Philippus de Bescuos, merinus Iaccensis. Blascus de Fau. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsi loco, die et Era prefixis.

1212 febrero, 18. Uncastillo

1245

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, da licencia al abad Garca y al monasterio de San Salvador de Leyre para conservar siempre sus heredades, sus hombres y sus posesiones en Aragn, y prohbe que se les prive de sus posesiones, an en el caso de que no estuviera al frente de ellas una persona capaz de regirlas y labrarlas.

1314

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

A. B. C. D.

AHN, Clero, San Salvador de Leire, carp. 1.406, n. 16. Copia s. XVIII, AHN, Cd. 212-B: Becerro Mayor de Leire, fol. 617. Copia s. XVIII, AGN, Becerro Menor de Leire, pp. 653-654. Transcr. de B, IBARRA, Estudio, II, n. CLXXI.

Reg.: I BARRA, Estudio , I, n. 410 (de B). G OI G AZTAMBIDE, J., Catlogo del Becerro antiguo y del Becerro menor de Leyre, Prncipe de Viana, 90-91 (1963), pp. 149-213, n. 266, p. 199 (de C). FORTN PREZ DE CIRIZA, L. J., Documentacin medieval de Leire: Catlogo (siglos XIII-XV), Prncipe de Viana, 195 (1992), pp. 57167, n. 367, p. 65 (de A). Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, pp. 69 (data 17) y 79. FORTN, Leire, pp. 486 y 626. (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, plenam concedimus licentiam et liberam facultatem vobis dilectis nostris Domno Garsie Abbati et universo conventui Sancti Salvatoris Legerensis accipiendi et habendi libere et absolute et sine omni contradictione in pace vobis et Monasterio vestro retinendi in perpetuum omnes hereditates illas et honores et possessiones quas homines vestri quilibet per vos tenet ullo modo, dummodo tamen aliquando illas dimisserint sine herede qui non possit regere caput mansum et honores vestros laborare, propter quod Monasterium vestrum de illis possit amittere jus suum ullo modo. Mandamus ergo firmiter et districte precipimus quod nullus de gratia nostra confidens audeat vel presumat unquam aliquo tempore super hoc aliquam contra vos vel Monasterium vestrum excitare questiam vel placitum [?] aliquod movere, quod qui faceret iram nostram semper incurrat et insuper pro pena nobis quingentia morabetinos peitaret. Data apud Unum Castellum, tertio decimo kalendas Martii Era millessima ducentessima quinquagesima. Testibus et presentibus: Eximino Cornelii. Michael de Lusia. Arnaldo de Alascone2191. Blasco Romiu. Et aliis multiis. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato Domini Regis hoc scripsit loco, die et Era prefixis.

1212 febrero, 23. Ejea de los Caballeros

1246

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede a Gastn de Biota un horno en Sos llamado de la abada, a condicin de que la iglesia y los vecinos de Sos puedan cocer libremente en l sus panes sin impedimento de ningn seor u oficial real. A. Arch. Parroquial de Sos, doc. s. XIII, sin catalogar. B. Copia s. XVIII, RAH, Col. Traggia, III, Documentos de los Archivos de Tarazona, Calatayud, Fitero, La Oliva, Sos, Borja, Veruela y Leire, Sos, n. 3, fols. 209r-210r. C. Copia s. XVIII, RAH, Col. Abella, XXII, Documentos de Aragn, Rey Don Pedro II de Aragn. D. Transcr. de B, IBARRA, Estudio, II, n. CLXXII.

2191

Alastone en IBARRA.

1315

Martn Alvira Cabrer

a. Ed. de A, E. PIEDRAFITA PREZ, La abada de San Esteban de Sos del siglo XI al XIII, Suessetania, 14 (1994-1995), pp- 50-74, n. 11, p. 67 (data 22). Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 411 (de B). Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, pp. 68, 70 y 79. PIEDRAFITA, Infraestructura econmica de los concejos de las Cinco Villas, p. 59. PIEDRAFITA, La abada de San Esteban de Sos, pp. 55-56. (a-D) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragon[um] et comes Barchinone, damus et in perpetuum [concedimus et laudamus] vobis dilecto et fideli nostro Gascho de Biota et per vos ecclesie de Soss furnum illum de Soss qui dicitur furnus de abbatia, quem furnum habeatis semper vos et omnes successores vestro et ecclesia de Soss, et teneatis condirectum ad coquendos panes et alia que in furno sunt conquenda. Statuimus ergo2192 et mandamus firmiter quod homines omnes de Soss possint coquere si voluerint panes suos et alia in furno predicto, ita quod non teneant sibi ob hoc alicuius pene vel calonie periculum iminere, nec audeant nec possent aliquis senior de Soss vel merinus aut alio homo quilibet prohibere unquam vel impedire aliquem hominem de Soss ne coquat in furno predicto nec ab eis propter hoc exigere vel demandare aliquod totum vel caloniam sive penam. Quicumque autem contra hanc cartam nostram in aliquo veniret in iram et indignationem nostram semper incurrat et insuper pectet nobis mille solidos pro pena. Datum Exee, VII2193 kalendas martii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, Era .M.CC. quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragon[um] et comitis Barchinone. Huius rei testes sunt: Michael de Lusia. Eximinus Cornelii. Aznarius Pardi. Eximinus Ayvar. Martinus Eneguez. Petrus, maiordomus. Iohannes de Berax. Petrus, iusticia Tirasone. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsi loco, die et era prefixis.

1212 febrero, 23. Ejea de los Caballeros

1247

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede a su primo Nuo Snchez, de por vida, los condados de Rossell, Cerdanya y Conflent. A. B. C. a. Copia, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 416. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 407v-409r. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXXIII. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, p. 30 (data Xrica, 25)

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 412 (de A).

2192 2193

quod, a. VIII en IBARRA.

1316

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Cit.: ALART, Privilges, pp. 105-111. GUAL, Precedentes, p. 211 (data Jrica). IBARRA, Nuevas aportaciones, pp. 70 y 79. BISSON, FA, I, pp. 187, 189, 194 y 238. BISSON, Sur les origines du monedatge, p. 97, n. 28, reed. Medieval France, 17, p. 331, n. 28. (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, bono animo et spontanea voluntate, damus et concedimus et laudamus vobis karissimo consanguineo nostro Nuno Sancii in tota vita vestra totum Comitatum Rossilionis et totum Comitatum Ceritanie et Confluentis cum / militibus et hominibus et feminis presentibus et futuris cum castris et villis et munitionibus et fortitudinibus et eorum et earum potestatibus cum dominicaturas omnibus et cum omnibus terminis et tenenciis et appendiciis suis, cum montibus et planis, cultis et heremis, silvis, garricis, nemoribus, arboribus, pascuis, / pascheriis, pratis, fontibus, aquis dulcibus et salsis et earum ductibus et reductibus, cum molendinis, furnis et eorum omnibus emolumentis, cum venationibus et piscationibus maris et stagnorum et aquarium dulcium, cum stabilimentis et justiciis omnibus, cum stacionentis et firmamentis omnium causarum civilium / et criminalium, cum ostibus et cavalcatis omnibus, cum baiulius et vicariis, cum questis, toltis, forcis, cum mercatis, leudis, pedaticis et consuetudinibus terre et maris, cum inventionibus sive trobis, cum censibus, serviciis, usaticis, ademprivis, exitibus, redditibus, fructibus et expletis, et cum omnibus aliis que / ad dictos Comitatus pertinent aut pertinere debent vel in antea pertinebunt et pertinere debebunt et cum omni ac plenaria iurisdiccione et cum omnibus omnino aliis juribus et casis expresis hic et non expresis quecumque gratis vel vi in predictis Comitatibus et eorum terminis et tenementis et hiis que in / eis sunt vel ad eos pertinent aut pertinere debent habemus et habere debemus aliquo modo, aliquo iure, aliqua occasione, aliqua racione vel causa. Et cum omnibus etiam melioramentis que ibi per vos aut vestros feceritis vel facere potueritis ullo modo hic inquam omnia singula supradicta per vos et vestros habeatis libere / ac plenarie, teneatis potenter et absolute et possideatis integre et sine omni diminutione in pace quamdiu vobis fuerit vita Comes. Nam vero stabilimenta que ibi feceritis et stabilieritis nos habemus rata et firma et faciemus ea in suo robore inviolabiliter observari. Nos quoque promittimus / vobis bona fide quod nos faciemus vobis habere, tenere et possidere plenarie, libere, potenter, integre et sine omni diminutione in pace predictos Comitatus cum omnibus supradictis, et eos vel eorum aliquid non auferemus vobis nec diminuemus nec tangemus nec de posse vestro trahemus nec auferri nec / diminui nec tangi nec de posse vestro trahi faciemus aut sinemus ab aliquo vel aliquibus ullo modo diebus omnibus vite vestre. Et mandamus firmiter atque precipimus universis et singulis baronibus et militibus et hominibus predictorum Comitatum presentibus et futuris quod faciant vobis / dicto dompno Nuno fidelitate et recipiant vos in dominum et obediant vobis in omnibus et per omnia tanquam domino. Post obitum vero vestrum iamdicta omnis nobis vel nostris vel cui nos mandaverimus verbo vel scripto libere revertantur. Datum apud Exeam2194, VIII / kalendas marcii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Era M.CC. quinquagesima, Anno Dominice Incarnationis Millesimo CC.. undecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis.

2194

Exericam, a.

1317

Martn Alvira Cabrer

Testes huius rei sunt: Michael de Lusia, mayordomus Aragonis. G2195. Cornelii. Acenarius Pardi. Arnaldus de Alascuno. Eximinus de Ayuar. Martinus Enegez. Matalonus de Fraseno2196. Gomez de Luna. Blascus Massa. Don Ladron. Marchus de Lisana. Petrus Momiz. Egidius de Vidauri. Fortunius / Aznariz. S[ancius] de Orta. Martin[us] Rotlandi. Martinus Lup de Novar. Petrus, mayordomus. Egidius de Castellar. Gasco de Biota. Johannis de Beraxio. Petrus, iusticia Tirasone. Johannis de Oscha, nuncius2197 Exeye. Et multi alii2198.

1212 febrero. Montearagn

1248

Fernando, abad de Montearagn, y su convento dan un privilegio a Salvador Pontero, Sancho de Luesia y Gil de igo en recompensa por sus servicios. A. AHN, Clero, Montearagn, carp. 634, n. 20.

1212 marzo, 1. Banyoles

1249

Pere de Cartell, hijo de Pere Galceran I, dona e infeuda parte de los diezmos de las parroquias de Sant Miquel y Sant Mart de Campmajor a Guillem de Torroella, seor del castillo y trmino de Torroella de Fluvi; los diezmos de la parroquia de Sant Feliu de Fontcoberta, divididos en tres partes: una a Ramon dEspasens, seor del castillo y trmino de Espasens, otra a Guillem de Torres, seor del honor de Sant Bartomeu de Torres, y otra a Tortosa de Mercadal, seor del honor de Pujarnol; la mitad de los diezmos de la parroquia de Sant Esteve de Llmena a Berenguer de Llmena, seor del honor de Llmena; la tercera parte de los diezmos de la parroquia de Santa Maria de Granollers de Rocacorba a Guillem de Sant Aniol, seor del honor de Sant Aniol de Finestres, y los feudos, censos, tasas y otras dominicaturas de las parroquias de Sant Mart de Llmena y de Sant Andreu de Sobre-roca a Asbert de Ners, seor del honor de Ners; todo ello con la obligacin de servirlo cada uno con dos caballeros de paratge con caballos, escudos y lanzas, y tres almogvares rodeleros con corazas, capacetes y lanzas cortas en la jornada que deben hacer en servicio del rey de Aragn Pedro el Catlico en socorro del rey Alfonso VIII de Castilla contra Miramamoln el Verde, que, con un gran ejrcito de ms de 250.000 moros, ha entrado en Castilla para seorearse de toda Espaa. En poder de Jaume Puig, notario de Banyoles, en las calendas de marzo, ao de 1212. Acudieron todos y estuvieron presentes en la batalla de beda. a. J. M. de ALS Y DE DOU, La casa de Cartell, Revista de Historia y Genealoga Espaola, VII (1918), pp. 383-417, 487-489, 534-547 y VIII (1919), pp. 1-15, esp. p. 392 (data 1212). b. Ed. Llibre de Mosn Terrades, rector de Falgons. c. Trad. cat. y notas, CONSTANS, Diplomatari de Banyoles, II, n. 215, pp. 253-254 (data 1211).

2195 2196 2197 2198

Nota de IBARRA: (es Eximinus). Frescano. Merinus. Nota de IBARRA: Es copia, hay varias firmas de notarios y testigos de ella.

1318

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 marzo, 5. Zaragoza

1250

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio cisterciense de Cambrn toda la heredad de Uncastillo y sus trminos, con todos sus derechos, y da permiso para construir baos en los lugares donde estaban los antiguos. B. Copia s. XVIII, AHN, Cd. 54-B: Libro Cabreo de Rueda, Cambrn, n. 2, pp. 758-759. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXXIV. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 54-B: Libro Cabreo de Rueda, Cambrn, n. 28-3, p. 780. Cit.: Escrituras de la Iglesia de San Pedro de Siressa, Privilegios reales a las Iglesias de Aragn, s. XVII, BNE, ms. 746, fols. 65-86 (pp. 118-160), n. LVI, fol. 73r (p. 134). Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 413 (de B). (B) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex / Aragonum et Comes Barchinone, ob remedium et salutem anime nostre / et parentum nostrorum, corde bono et spontanea voluntate, per nos et per / omnes successores nostros, cum hac scriptura perpetuo valitura damus, conce/dimus, et laudamus Domino Deo et eius gloriose Genitrici semper Virgini / Marie et vobis Domne Orcende2199 Romei Abbatise et per vos Monasterio de / Cambro, quod vos fundastis et edificastis, et specialiter et nominatim ad / vestiendas sororem prefati loci presentes et futuras in perpetuum totam / integre hereditatem nostram de Uno Castello et terminis suis, videlicet / casas, casales, hortos, hortales, campos, vineas, molendina rotaria cum / acuis, cequis, suis furnos, caldarium tunturie et cubas et ornales et omnia / alia que ad hereditatem meam pertinent et pertinere debent, sicut ea dilecto / nostro Eximino Cornelii dederamus pro cambio et nunc ea recuperavimus / ab eodem. Liceat etiam vobis et illis que vobis succeserint in dicto Monasterio / construere et facere, si volueritis, valnea in illis casalibus nostris in quibus / olim antiquius esse solebant. Predictam itaque hereditatem totam ab inte/gre cum ingresibus et egresibus et terminis et tenimentis suis et cum acuis / ad molendina et ad rigandam hereditatem pertinentibus et cum valenis, / si ea feceritis ibi, et cum redditibus, proventibus, fructibus, spletis inde prove/nientibus et proventuris et cum omnibus omnino aliis que ad dictam / hereditatem pertinent vel pertinere debent quoquo modo, et cum omnibus meliora/mentis que ibi feceritis et facere potueritis unquam vos prenominata Domna Orzen/da2200 et omnes ille que in dicto Monasterio succeserint et nominatim et specialiter / ad vestiendas sorores eiusdem in perpetuum habeatis plenarie, teneatis potenter et / jure hereditario posideatis sine omni diminutione in pace per vestram hereditatem / propriam, perpetuam, francam, liberam, ingenuam et inmunem ad omnes voluntates / vestras inde libere faciendas per secula cuncta, sicut et melius dici/, intelligi et excogitari potest, ad comunem utilitatem vestram et Monasterii predicti / et succesorum eiusdem presentium et futurorum. Si vero prefatum Monasterium / et sorores in alium locum transferri et mutari aliquando contigerit, Monasterium / illo mutatum ubique fuerit nihilominus per mutationem teneat, habeat et posideat / semper sine vinculo et contradictione cuiuslibet persone integre et in pace omnia / supradicta. Data Cesaraugusta, tertio nonas Mar-

2199 2200

Otcende. Otzenda.

1319

Martn Alvira Cabrer

tii, per manum Ferrarii nota/rii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Era Millessima ducentes/sima quinquagessima. Signum Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis / Barchinone. Testes huius rei sunt: Martinus de Cedreto2201. Martinus Lope / de Orreia2202. Joannes de Beraxio. Michael de Lusia, Maiordomus Aragonensis. / Artallus de Artissella2203. Egidius de Castellar. Pardus, Merinus Cesarauguste. / Blascus de Alagone. Rodericus de Lizana. Gasco de Biota. Et multi alii. / Signum Bononati, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc / scripsit loco, die et Era prefixis2204.

1212 marzo, 7. Zaragoza

1250 bis

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio cisterciense de Fontfreda la villa de Escar con sus derechos, vasallos y trminos, as como su permiso para tener en ella ganados y venderla o empearla, todo ello con la condicin de que se tenga un cirio ardiendo da y noche en el altar de la Virgen2205. Noticia h. 1630, AHPZ, Archivos de Familias, Casa Ducal de Hjar, Fondo Evol (sign. 2-93-5), Libro registro de las escrituras del vizcondado de Evol y sus inclusiones, a partir del s. XIII [s. XVII], t. IV, fols. 508-758, esp. fol. 620v. Donacion hecha por el Rey Don Pedro de Aragon, Conde de Barcelona, al monesterio de Fuenfria y al abbad y monjes perpetuamente sus successores del orden cisterciense de la villa de Escarona, con sus derechos, vassallos, hiervas y agua, molinos y prados, y que puedan tener ganados, gruessos y menudos, y venderla y empearla con condicion que tengan perpetuamente un cirio ardiendo de dia y noche ante el altar de nuestra Seora en dicho monesterio. Hecha en aragoa, a 7 de Maro Era 1250, que es ao de la Encarnacion del Seor 1211. Notario Berenguer de Paredes de mandamiento de su Magestad y de Ferrer su notario.

1212 marzo, 9. Zaragoza

1251

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, a ruegos del abad Ramon de Sant Sadurn de Tavrnoles, enfranquece de toda servidumbre feudal a Bernat de Bellpuig, domici-

2201 2202 2203 2204

Nota de IBARRA: (Caneto). Novals. Artusella.

Nota de IBARRA: Dice que tena sello de plomo y lo describe: Y est el Privilegio o Donacin en pergamino con sello pendiente de plomo con la efigie del Rey por las dos partes, en una a caballo de punta en blanco armado; Y en la otra assentado en el trono con el cetro en una mano y en la otra un mundo y se registra con el n. 2.
2205 Vase Documentos, n. 364. Debo esta desconocida noticia a la gran ayuda de mi buen amigo Jean-Claude SOULASSOL, que ha comprobado que es la nica noticia del rey Pedro el Catlico en este registro. Agradezco tambin a Maite Iranzo Muo, archivera del AHPZ, su amable y rpida ayuda en la localizacin de las referencias de esta fuente.

1320

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

liado en las casas que el monasterio posee en la ciudad de Lleida, extendiendo este privilegio a todos sus bienes y a los que las habiten despus de l. A. ACSU, Tavrnoles, n. 52. B. Copia s. XVIII, PASQUAL, Sacra Cataloniae, IX, fols. 66v-67r. a. Ed. C. BARAUT, Diplomatari del monestir de Sant Sadurn de Tavrnoles (segles IX-XIII), Urgellia, 12 (1994-1995), pp. 7-414, n. 227, pp. 278-279. (a) In Christi2206 nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Bar[chino]ne, attendentes quod dum tempus habemus operari debemus ea que viam nobis preparent [ad eternam et facere] nobis amicos, qui cum defecerimus recipiant nos in eterna tabernacula, ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum, corde bono [et] spontanea voluntate, per nos et omnes successores [nostros, cum hac presenti] scriptura perpetuo valitura damus, concedimus et laudamus domino Deo et eius [gloriose] genitrici semper virgini Marie et vobis Raimundo venerabili abbati Sancti Saturnini et per vos monasterio Sancti Saturnini et omnibus successoribus vestris et monachis ibi Deo servientibus presentibus et futuris in perpetuum Bernardum de Pulcropodio, habitatorem domorum vestrarum quas habetis in Ylerda, et omnes illos, unum post alium in perpetuum cum omnibus bonis suis, qui per vos habitaverit in domibus supradictis. Emfranchimus autem Deo et vobis prefatum Bernardum cum omnibus bonis suis habitis et habendis et omnes illos, unum post alium in perpetuum cum omnibus bonis eorum, qui per vos habitaverint in ipsis domibus ab omni oste et cavalcata earumque redemptione et ab omni questia, tolta, forcia, prestito, bovatico, monetatico, succursu atque compenso et ab omni servitute et exactione sive demanda regali et vicinali. Statuimus ergo precipientes firmiter et districte quod aliquis baiulus vel vicarius aut iusticia vel saio seu portarius vel quilibet alius homo noster vel alienus non possit nec audeat unquam exigere vel accipere ab habitatore predictarum domorum presenti vel futuro uno post alium vel de bonis eiusdem hec predicta vel horum aliquid a quibus eum perpetuo emfranchimus, vel distringere aut compellere ipsum ad ea vel eorum aliquid dandum, faciendum vel solvendum aliquo modo, aliqua occasione, aliqua ratione vel causa. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo attemptaverit iram nostram et penam mille morabatinorum dampno illato prius restituto in duplum se noverit sine aliquo remedio incursurum. Rogamus autem et volumus quod vos dicte abbas et successores vestri et monachi Sancti Saturnini faciatis cotidie semper in monasterio vestro specialem orationem pro nobis ad Deum omnipotentem ut gressus et actus nostros in suo beneplacito dirigat et disponat. Datum Cesarauguste, .VII. idus marcii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, anno Dominice incarnationis .M..CC.. undecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Sig[signo]num Alvire Urgellensis comitisse, que hoc concedo et firmo et pro anima domini mei et mariti E[rmengaudii] Urgellensis comitis, per me ipsam dono omnia superius dicta et singula ecclesie Sancte [sic]2207 Saturnini.

2206

Xpisti, a. a.

2207

1321

Martn Alvira Cabrer

Testes huius [ rei su ]nt: dompnus Petrus venera[ bilis episcopus ] Urgellensis. Petrus de Iosa archidiaconus Urgellensis. Berengarius de Podioviridi. [Raimundus G]aucerandi de Pinos. Arnaldus de Galliners archidiaconus Trempensis. Michael de Lusia maiordomus Aragonum. Eximinus Cornel. Artallus de Alagone. Petrus de Graniana. Bertrandus de Podiorubeo. Raimundus de Gu[rb?]2208. Dom[inicus de Cas]tel. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini regis et Ferrarii nostri sui hoc scripsit loco, die et anno prefixis.

1212 marzo, 10. Montpelhir/Montpellier

1252

Mara de Montpellier, reina de Aragn y seora de Montpellier, nombra a Raimon Aerra, caballero, su procurador en el pleito de anulacin de su matrimonio con el rey de Aragn. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 20, fols. 3v-4r. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 16, pp. 182-183. b. Ed. sin testigos de a, SMITH, Innocent III, p. 109, n. 177. Cit.: AURELL, Les noces, p. 438. SMITH, Innocent III, p. 109. (a) In nomine Domini nostri Iesu Christi. Anno eiusdem incarnationis M..CC..XI.. sexto idus Marcii, ego Maria, Dei gracia regina Aragonum et domina Montispessulani, multis adversitatibus impedita, ne negligens videar, facio et constituo procuratorem te Raimundum Aerradum militem in causa matrimoniali que vertitur inter dominum regem Aragonum et eius procuratores et me, promittens me habere ratum et firmum quicquid cum eo in ista prenominata causa actum fuerit cum dicto procuratore meo, et ne aliqua dubitacio super hiis oriri possit presentem cartulam sigilli meo corroboro. Acta sunt hec omnia apud Montempessulanum in domo Ananie, in presencia et testimonio testium rogatorum, videlicet Bernardi de Montilio, P[etri] de Veruna, B. de Rochadii, Guillelmi fratris eius, B. de Canonico, Johannis de Latis, Johannis Luciani, P[etri] Lobeti, Ugonis de Montebeliardo et aliorum quam plurimum. Et Bertrandi Arcolen publici Montispessulani notarii, qui rogatus hec scripsit.

[1210-1212 marzo, 12]

1253

Inocencio III escribe a sus legados en Provenza renovando la orden de llevar a cabo una encuesta sobre el pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn Pedro el Catlico y Mara de Montpellier. Reg.: R OUQUETTE y V ILLEMAGNE , Bullaire de lglise de Maguelone , I, n. 188, pp. 337-338 (y estudio). VILLEMAGNE, Pierre de Castelnau, n. LX, pp. 149-150 (Cette bulle est rest introuvable. Son existence ne saurait cependant tre mise en doute, p. 150) Cit.: ROUQUETTE, Marie de Montpellier, p. 56.

2208

a.

1322

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 marzo, 12. Zaragoza

1254

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce deber a Sancho VII el Fuerte, rey de Navarra, una deuda de 10.000 mazmudinas de plata, empendole hasta que la pague el castillo y la villa de Trasmoz en las mismas condiciones en que tena los castillos y las villas de Gallur, Petilla, La Pea y Esco. A. B. C. D. E. F. G. H. I. a. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 441. ACA, Cancillera, Reg. n. 287, fol. 13r. AGN, Cartulario, III, pp. 182-183. AGN, Cartulario, III, pp. 237-239. AGN, Cartulario, IV, pp. 169-170. AGN, Papales de Moret, II, fols. 59r-v. Traslado de A de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 432r-433r. Copia fin. s. XVI, RAH, Col. Salazar, O-10, hojas 83v-84r. Transcr. de A, IBARRA, Estudio, II, n. CLXXV. Ed. de A, C IROT , Appendices la Chronique latine des rois de Castille , pp. 170-172. b. Ed. de C, D, E, MARICHALAR, Coleccin diplomtica del rey don Sancho VIII de Navarra, n. LVI, pp. 269-270. c. Ed. de C, D, E, JIMENO JURO y JIMENO ARANGUREN, Archivo General de Navarra, n. 80, pp. 129-1302209. d. Ed. de C, D, E, JIMENO JURO, Coleccin, n. 80, pp. 160-162.

Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 30. IBARRA, Estudio, I, n. 414 (de A). SINUS y UBIETO, El Patrimonio Real en Aragn, n. 1.769, pp. 294-295 (de B). Ibidem, n. 1.770, p. 295 (de A). Cit.: MORET, Anales, lib. XX, cap. v, n. 5. YANGUAS, Diccionario, III, p. 83. HUICI, Estudio, p. 20. IDOATE, Catlogo, n. 162. CAADA, Castillos de Sancho el Fuerte, p. 360. HUICI, Las grandes batallas, p. 227. UBIETO, Historia de Aragn. La formacin territorial, p. 209. MARTN DUQUE y FORTN, Relaciones, p. 171. BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 164, n. 9, reed. ing. Medieval France, p. 353, n. 9, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 161, n. 9. BISSON, FA, I, p. 130. UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, II, p. 516 y III, p. 1.290. FORTN, Sancho VII el Fuerte, p. 216 (y comentarios). ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 100 (data 20). ALVIRA, Les chemins des armes, n. 22. (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, profitemur et recognoscimus in veritate cum hac scriptura publica nos debere vobis karissimo consanguineo nostro Sanctio, per eandem / Illustri Regi Navarre, et vestris decem milia mazmutinarum argenti quas a vobis recepimus in alquilatis, et tenemus nos de eis bene per paccatos a vobis, renunciantes exceptioni non numerate peccunie et non / tradite rei. Pro hac ergo tota summa peccunie inpignoramus et pro vestro pignore tradimus vobis et vestris castrum nostrum et villam de Tresmoz cum omnibus terminis ac pertinenciis suis, cum hominibus et / feminis, christianis et mauris, ibi habitantibus et habitaturis, cum aquis suis omnibus, cum montibus et planis, cum nemoribus, silvis et carrascalibus, cum venationibus, cum arboribus cuiusli-

2209 De decem milibus mazmutinarum quas debebat Petrus rex Aragonie Sancio regi Navarre.

1323

Martn Alvira Cabrer

bet generis, cum fustibus et lignis, / cum pratis, pascuis et herbaticis, cum pectis, pedidis, cenis, precariis et caloniis omnibus, cum placitis et firmamentis universis, et cum omnibus aliis redditibus, proventibus, fructibus et expletis inde provenientibus et pro/venturis, et cum omnibus omnino aliis juribus et causis quas nos ibi habemus et accipimus et habere et accipere debemus aliqua ratione. Tali modo quod dictum castrum et villam cum omnibus supradictis habeatis, teneatis et / possideatis sine omni diminutione vos et vestri per vestrum proprium pignus pro summa peccunie supradicta, sub illis convenienciis et conditionibus atque pacti sub quibus tenetis in pignore a nobis per viginta milia morabetinorum alfonsinorum castra et villas de Galur, de Pitella, de Pinna et de Ezco, sicut in instrumentis per alfabetum divissis inde inter nos et vos factis melius et plenius continetur, et teneatis et habeatis / istud pignus simul cum aliis predictis castris ad volutas, tamdiu donec nos vel nostri reddiderimus et persolverimus vobis vel cui vos mandaveritis verbo vel scripto predictas decem milia mazmutinas argenti ple/narie et in pace. Nos vero promittimus vobis et vestris, bona fide et sine omni enganno, attendere et complere de hoc pignore illas conveniencias et conditiones quas promisimus attendere de pignore / predictorum quatuor castrorum, et vos similiter et vestri, bona fide et sine omni enganno, attendatis et compleatis nobis et nostris de pignore isto de Tresmoz illas conveniencias et conditiones quas attendere promisistis / de .IIIIor. castris et villis predictis. Fructus autem et exitus et expleta qui et que de predicto pignore pervenerint et exierint non computentur in sortem vel pagam debiti supradicti, sed eos omnes et ea habeatis pro custodia / et retentione prescripti castri et ville de Tresmoz integre et in pace. Hoc autem hic expressum esse volumus, quod quandocumque nos vel nostri persolverimus vobis vel cui vos mandaveritis predictas decem milia mazmutinas argenti, vos vel / vestri sine omni contradictione et occasione reddatis nobis vel nostris predictum castrum et villam de Tresmoz, licet tunc nos redemiremus alia castra predicta. Datum Cesarauguste, .IIII. Idus Marcii, per manum Berengarii / de Olzina notarii nostri et mandato eius scripta a Bononato, Era .M.CC. Quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: Michael de Lusia, Maiordomus Aragonie. Arnaldus Palacini. Martinus Eneguez. Poncius de Eril. Artallus de Artusella. Marchus de Licana. Martinus Lupi de Novar. / Ego Berengarius de Olzina, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius die, loco et anno prefixis2210.

1212 marzo, 12. Narbona, in capitulo

1255

Bernart Amelh, procurador del rey Pedro el Catlico en el pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn, presenta ante Raimon, obispo de Uss, y Arnau (Amalric), abad de Cteaux, legados apostlicos en Provenza, varios testimonios relativos a los antepasados del rey de Aragn. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 19, fols. 7v-8r. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 17, pp. 183-184.

2210

Nota de IBARRA: La suscripcin notarial de letra de B. de Olzino, lo dems de Bono-

nato.

1324

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Cit.: AURELL, Les noces, pp. 269 y 405. SMITH, Innocent III, p. 109. (a) Anno ab incarnatione Domini M..CC..XI.. festo sancti Gregorii, dominus Raimundus Agathensis episcopus testis iuratus dixit se audivisse ab Hugone de Moret, et ita credit, monacho Grandissilve, qui nutrierat Raimundum comitem Tolosanum patrem istius, qui etiam Hugo ut dicebatur centenarius erat: Pontius de Tolosa genuit G[uillelmum] de Tolosa et Raimundum de sancto Egidio comitem. Mortuo G[uillelmo] sine liberis successit ei Raimundus comes, qui Raimundus genuit Ildefonssum, Ildefonssus genuit Raimundum comitem patrem istius et matrem istius comitis Convenarum, qui dicitur Bernardo2211. Mortuo autem Pontio de Tolosa predicto, uxor eius2212 nupsit comiti Barchinonensi et genuit ex ea Raimundum Berengarium, qui cognominabatur Cap stuparum. Et ille Raimundus Berengarius genuit comitem Barchinone patrem Ildefonssi regis. Ildefonssus genuit Petrum regem Aragonum, qui nunc regnat. Interrogatus in eo tempore, quo contraxit comes Convenarum cum nepte sua, ipse comes haberet I vel II uxores, respondit quod bene habuerat II uxores, set separatus erat ab eis iudicio ecclesie, ut audivit a Fulcrano tunc episcopo Tolosano et ab episcopo Convenarum antecessores istius, antequam neptis sua collocaretur matrimonio comiti Convenarum. G. Usalardi testis iuratis dixit se audisse a patre suo, et ita credit, qui multociens erat in curia domini comitis Barchinone, quod comes Tolose habuit Adalmus in uxorem et ex ea genuit Raimundum comitem de Sancto Egidio, Raimundus de sancto Egidio genuit Ildefossum, Ildefossus genuit Raimundum comitem et matrem istius comitis Convenarum. Mortuo autem comite Tolosano dicta Adalmus nupsit comiti Barchinone, qui genuit ex ea Raimundum Berengarium, qui cognominabatur Cap stuparum. Raimundus Berengarii genuit comitem Barchinone, Comes Barchinone genuit regem Aragonum, Rex Aragonum genuit istum regem Aragonum. Et sunt XXX anni et amplius ex quo hoc audivit. Berengarius Gausbert testis iuratis dixit idem quod proximus, set dixit quod a B. Boneto et G. Seguerio et a quibusdam aliis hoc audivit, qui erant antiqui, dicebantur enim hec multociens propter guerram quam faciebant inter se comes Tolose et comes Barchinone, quia mirabantur inde homines cum essent consanguinei. Didicit autem ista, XL anni sunt transacti. G. Rainaldi testis iuratus dixit idem per omnia quod proximus, et eandem reddidit causam, set non expressit, a quibus hec audivit, set dixit quod a pluribus probis hominibus qui conveniebant in operatorio Arnaldi de Vitraco apud Narbonam, et sunt XL anni. G[uillelmo] Poncii testis iuratis dixit idem quod proximus, et amplius quod nominavit virum Adalmus scilicet Poncium de Tolosa. Audivit autem hec a Burgeto et Ogerio Agaza et a quibusdam aliis, quorum non recordabatur, et sun[t] XLV anni. R[aimundo] Poncii testis iuratus dixit idem quod G[iraldo] Usalardi. Et hoc audivit a G. Mainardo et Geraldo Usalardi, et sunt XL anni.

2211 2212

Llorena, hija natural del conde de Tolosa Anfos I Jord.

Almods de la Marca, casada primero con Pon III de Tolosa y despus con el conde de Barcelona Ramn Berenguer I el Viejo.

1325

Martn Alvira Cabrer

Hos sex suprascriptos testes produxit Bernardus Amelii procurator domini Petri regis Aragonum presente [Raimundo] Aerrado procuratore domine Marie regine coram dominis Arnaldo abbate Cistercii et Raimundo Uticensi episcopi legatis apud Narbonam in capitulo.

1212 marzo, 12. Narbona

1256

Eleccin de Arnau Amalric, abad de Cteaux y legado apostlico en Provenza, como arzobispo de Narbona en sustitucin de Berenguer. Carta del abad y el captulo de Sant Pau de Narbona al Papa Inocencio III sobre la eleccin y la confirmacin de Arnau Amalric como nuevo arzobispo de Narbona (Narbona, 12 marzo 1212), ed. Gallia christiana in provincias ecclesiasticas distributa, VI, Pars, 1739, Instrumenta Ecclesiae Narbonensis, n. LIX, cols. 52-53. Cit.: HGL, 3. ed. VI, p. 379. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 450-454. FORER. Arnaud Amalric, archevque de Narbonne (1196-1225), Narbonne. Archologie et histoire. Fdration historique du Languedoc mditerranen et du Rousillon, Montpellier, 1973, pp. 9-36, reed. Gouvernement et vie de lglise au Moyen ge, Londres, Variorum Reprints, 1979, n. XIV, esp. p. 131. ALVIRA CABRER, M., El venerable Arnaldo Amalarico (h. 1196-1225): Idea y realidad de un cisterciense entre dos Cruzadas, Hispania Sacra, 48 (1996), pp. 569-591. ALVIRA CABRER, M., Le vnrable Arnaud Amaury: Image et ralit dun cistercien entre deux Croisades, Heresis, 32 (2000), pp. 3-35, esp. pp. 14-15. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 115.
VILLE,

1212 marzo, 13. Narbona

1257

Raimon, obispo de Uss, y Arnau (Amalric), abad de Cteaux, legados apostlicos en Provenza y responsables del pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn, reciben los testimonios de Bernart Amelh, procurador del rey Pedro el Catlico, y de la reina Mara de Montpellier. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 19, fol. 2v. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 18, p. 184. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 109. (a) Hec sunt confessiones facte coram Raimundo Uticensi episcopo et Arnaldo Cistercii abbate, apostolice sedis legatis, apud Narbonam anno MCCXI, III idus Marcii, circam pecuniam que pro expensis debuit dari regine. Confessa est domina Maria quod in festo sancti Ylarii proximo transacto Bernardus Amelii procurator domini regis dixit quod nuntio ipsius domine regine faceret dari pecuniam sibi promissam apud Perpinianum. Item, confessa est quod ex illa pecunia habuit III milia solidorum Barchinonensium. Item, confessa est quod V die post festum sancti Ylarii, scilicet IIII feria, ipsa misit quendam militem suum ad Bernardum Amelii apud Narbonam ut per eum sibi mitteret dictam pecuniam, et ipse Bernardus dixit quod faceret dari illi apud Perpinianum II milia solidorum Barchinonensium, et miles ille noluit ire. Confessus est Bernardus Amelii quod pecunia que debuit dari regine apud Perpinianum debuit deponi in domo Fontisfrigidi. Item, confessus e[s]t quod secunda ebdomada quadragesime habuit regina III milia solidorum.

1326

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 marzo, 13. Narbona, in capitulo claustri

1258

Raimon, obispo de Uss, y Arnau, abad de Cteaux, legados apostlicos en Provenza, atienden las alegaciones de Bernart Amelh, procurador del rey Pedro el Catlico, y de Raimon Aerra, procurador de la reina Mara de Montpellier, relativas al pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn2213. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 19, fol. 2v. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 19, pp. 184-185. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 109. (a) Anno ab incarnatione Domini MCCXI, III idus Marcii, cum venissent apud Narbonam domini Raimundus Uticensis episcopus et frater Arnaldus abbas Cistercii, apostolice sedis legati, ut audirent causam matrimonialem que vertitur inter dominum Petrum regem Aragonum, ex una parte, et dominam Mariam Montispessulani uxorem eius, ex altera, in ea scilicet iudecis delegati, R[aimundus] Aerradus tunc procurator factus domine regine, ut ex carta sigillata, quam ostendebat, apparebat, peciit iterum dari dilationem dicte domine Marie ad producendos testes in Vasconia, eo quod in illo medio quod cucurrit a festo sancti Andree proximo transacto usque ad dominicam de Passione non potuit eos producere quia non fuerunt sibi data .II. milia solidorum Malgorensium, de quibus constat quod debuerunt sibi dari a parte regis, unde facere debebat ipsa expensas in tota illa causa. Ad hec Bernardus Amelii procurator domini Petri regis Aragonum in hac causa dixit non esse dandam dilationem aliquo modo. Et hoc intendebat probare per acta, in quibus super hiis fuerat renunciatum. Dicebat etiam quod nunquam fuerat in mora dandi, immo obtulerat tempestive, ut ex confessione ipsius domine regine asserebat apparere. Cum vero super hoc diu fuisset coram dictis iudicibus sic disputatum, placuit tam iudicibus quam partibus ut hoc agitaretur apud Montempessulanum in presentia ipsius regine et procuratoris regis coram dictis iudicibus. Sicque factum est. Hec acta fuerunt apud Narbonam in capitulo claustri.

1212 marzo, 14. Zaragoza

1259

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, para compensar las donaciones que l, sus padres, los reyes Alfonso el Trovador y Sancha, y otros miembros de la familia real haban hecho al monasterio de Sigena y no se haban llevado a cabo, concede a la priora Ozenda de Lizana la villa de Lanaja con todos sus habitantes y propiedades. A. Carta partida original o copia coetnea con agujeros para el sello, BC, Fondo Miret i Sans, n. 3.557, 4-VI-8 (AMSI). Fot. de A, FFLZ, Departamento de Historia Medieval, Fondos del antiguo CEMA, Caja de Sigena, doc. S. 49. A. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 446. B. Traslado en perg. de A, ACA, D.L. Sigena, n. 2. C. Copia s. XVIII, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, leg. 8.127 (ant. 132/1): Visitas al Monasterio de Sigena, n. 6, I, M.8, pp. 169-173. D. Traslado de 1817 de A, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 439v-440r.

2213

Vase Documentos, n. 1273 (24 abril).

1327

Martn Alvira Cabrer

E. Reg. y transcr. fragmentaria de A y c, PANO, Santa Mara de Sijena. Humilis Soror, III: Parte Documental, n. 56. a. Pub. VARN, Historia del Real Monasterio de Sixena, II, p. 57. b. Ed. F UENTES, Memoria histrica-descriptiva del Santuario de Santa Mara de Sijena, III, n. 84. c. Ed. DELAVILLE-LE ROULX, Cartulaire, II, n. 1.380, pp. 139-140. d. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, p. 31. e. Ed. de A, UBIETO, Documentos de Sigena, I, n. 60, pp. 99-101. Noticia s. XVII, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, leg. 8.126 (ant. 131): Visitas al Monasterio de Sigena, n. 2, p. 69. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 415 (de A, n. 443 por error). PANO, La Santa Reina Doa Sancha, p. 110, n. 67 (y comentario, data 14 mayo 1211). SINZ DE LA MAZA, El monasterio de Sijena, n. 2, p. 65. SINUS y UBIETO, El Patrimonio Real en Aragn, n. 1.085, p. 187 (de C). Cit.: MORENO, Jerusaln Religiosa, I, cap. 46, fol. 111v (data 1202) y cap. 63, fol. 163v. ARCO, El monasterio de Sigena, p. 207 (data 12). ARCO, Archivos Histricos, 2, p. 48 (data 12). BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 164, n. 9, reed. ing. Medieval France, p. 353, n. 9, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 161, n. 9. UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, II, p. 728. PANO, Real Monasterio de Santa Mara de Sijena, p. 60 y n. 56, p. 206. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, in recompensationem et concambium illorum quinque millium solidorum que monasterio Sexene dederamus et asignaveramus singulis annis accipienda / in salinis nostris de Castellario et de Taust et de Remolins et de Pola; in concambium et recompensationem hereditatis nostre de Calamotxa quam dompna Sanciia, illustris Regina felicis recordationis mater nostra, cum assensu nostro et voluntate, dedit eidem domui de / Sexena; et illorum duorum milium morabetinorum quod dominus Ildefonsus Rex illustris bone memorie pater noster dimisit ipsi Monasterio in morte sua; et illorum sex milium solidorum que nos dare tenebamur eidem Monasterio et promisimus tunc temporis quando de Monasterio illo / traximus dompnam Alienorem, karissimam Sororem nostram Comitissam Tolose; et omnium eorum judeorum Aragonie et Catalonie quos pater noster domnus Rex aut mater nostra domina Regina vel Soror nostra dompna Constancia, nunc Regina Sicilie, aut quilibet alius de / predecessoribus nostris dedit aut concessit unquam predicte domui de Sexena aliqua ratione vel causa, que omnia et singula nos iam recuperavimus et nobis retinuimus ex toto, ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum, bono animo et spontanea voluntate, per / nos et per omnes successores nostros damus et cum hoc publico privilegio perpetuo duraturo concedimus et laudamus in perpetuum, et de iure nostro nunc in presenti tradimus Domino Deo et eius gloriose genitrici semper virgini Marie et vobis dilecte nostre dompne Otzende, venerabi/li priorisse Sexene, et per vos Monasterio vestro de Sexena et domui Hospitalis Iherosolimitani et sororibus et fratibus ibidem Dei servientibu, presentibus et futuris, villam nostram nuncupatam de Lanaja cum hominibus et feminis qui ibi sunt vel erunt unquam, et cum omnibus terminis et perti/nenciis suis heremis et populatis, cum terris cultis et incultis, cum planis, montibus, nemoribus, garricis et carrascalibus, cum lignis, fustibus et arboribus cuiuslibet generis, cum pratis, silvis, fontibus et aquis, cum venationibus et invenationibus sive trobis, cum ques/tis etiam et pariis, cum censis, predariis et pedidis et furnis, cum placitis et firmamen-

1328

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

tis et estacamentis, et cum omnibus aliis ad prelibatam villam pertinentibus et pertinere debentibus, et cum omni omnino iure et dominatione que in ea habemus vel habere debemus ullo iure, ullo / modo, ulla ratione vel causa, quam inquam villa de Lanaja cum omnibus et singulis superius nominatis vos et domus Hospitalis de Sexena et sorores et fratres sub obedientia Hospitalis Iherosolimitani ibi conversantes et Deo servientes habeatis semper et teneatis libere et quie/te, et iure hereditario possideatis et expletetis in pace per secula cuncta, sine omni nostro nostrorumque retentu et contradictione, per vestram propriam et francam ac liberam hereditatem et ingenuam, ad dandum videlicet vendendum, impignorandum, comutandum seu alio quo/cumque modo volueritis alienandum et ad omnes etiam alias voluntates vestras in perpetuum faciendas, sicut melius et plenius et utilius ac sanius dici vel nominari aut excogitari vel intelligi potest, ad comodum et utilitatem et profectum vestrum et omnium successorum vestrorum et sepedicte domus / de Sexena. Ad hec itaque ego Otzenda priorissa Sexene prescripta, una cum assensu et consilio et voluntate fratris Berengarii de Mirallis venerabilis Magistri Emposte, et cum assensu et consilio et voluntate tocius Conventus de Sexena et quamplurium aliorum fratrem / domus Hospitalis, pro hac donatione et concambio, per me et per domum Sexena et per sorores et fratres domus Hospitalis, presentes et futuros, reddo, diffinio et absolvo vobis domino Petro Regi Aragonum et omnibus successoribus vestris in perpetuum et hereditatem / de Calamotxa, et illa duo milia morabetinorum et illa sex milia solidorum, et alia quinque milia solidorum de salinis superius nominata, et iudeos etiam omnes quos ex donatione antecessorum nostrorum domus de Sexena habebat in aliquo loco terre Catalonie et Aragonie. / Datum Cesarauguste, .II. Idus Marcii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, Era .M.CC. quinquagesima2214. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone2215. [1. Col.] Huius siquidem rei testes sunt: Dompnus Ferrandus, abbas Montis Aragonis. Dompnus Raimundus, episcopus Cesarauguste. Dompnus Pelegrinus, prior Montis Aragonis. [2. Col.] Eximinus Cornelii. Michael de Lusia, Maiordomus Aragonis. Martinus Eneguez. Luferrenchus de Luna. [3. Col.] Blaschus Romei. Blaschus de Alagone. Arnaldus Palacini. Gomez de Luna. [4. Col.] Artallus de Artussella. Furtunius Aznarii. Petrus Navascos. Martinus Lupi de Novar. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini regi et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et era2216 prefixis.

2214 Datum Cesarauguste, .II. Idus Marcii Era .M.CC. quinquagesima, per manum Ferrarii Notarii Nostri, A. 2215 2216

Barchinonensis, A. Anno, A.

1329

Martn Alvira Cabrer

1212 marzo, 28. Zaragoza

1260

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, se queda con el diezmo de las salinas reales de Castellar, que sus predecesores haban entregado a la iglesia de San Pedro del Castellar, perteneciente al monasterio de Leyre, y en compensacin da a sta y a su prior Elas, sacristn de Leyre, una renta anual de 12 cahces de sal. A. Original con sello de cera, AHN, Clero, San Salvador de Leire, carp. 1.407, n. 8 y AHN, Sigilografa, Sellos Reales, arm. 1, caj. 15, n. 14. B. Copia s. XVIII, AHN, Cd. 212-B: Becerro Mayor de Leire, p. 619. C. Copia s. XVIII, AGN, Becerro Menor de Leire, pp. 651-652. D. Transcr. de A, IBARRA, Estudio, II, n. CLXXVI. Sello de cera, AHN, Sigilografa, Sellos Reales, n. 353, arm. 1 caj. 15, n. 14; reprod. sello, AHN, Sigilografa, Coleccin de Improntas, n. 149; reg. y descripcin GUGLIERI NAVARRO, A., Catlogo de Sellos de la Seccin de Sigilografa del Archivo Histrico Nacional. I. Sellos Reales, Madrid, MEC, 1974, p. 259. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 416 (de A y B). GOI, Catlogo del Becerro antiguo, n. 267 (de C). F ORTN , Documentacin medieval de Leire, n. 366, pp. 65-66 (de C). Cit.: FORTN, Leire, p. 626. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, in recompensationem et concambium illius / decime salinarum nostrarum de Castellario quam predecessores nostri Ecclesie Sancti Petri de Castellario dederunt, quam vos nobis et nostris ex toto retinuimus / in perpetuum, bono animo et spontanea voluntate, per nos et omnes successores nostros damus et cum hac presenti carta perpetuo valitura concedimus, laudamus et / assignamus in perpetuum Domino Deo et ipsi Ecclesie Sancti Petri de Castellario et vobis dilecto nostro Helie venerabili Sacriste Sancti Salvatoris Ligerensis, Pri/ori eiusdem Ecclesie de Castellario, et omnibus successoribus vestris duodecim kaficios salis singulis annis in perpetuum habendos et accipiendos in pre/dictis salinis nostris de Castellario. Statuimus itaque et mandamus firmiter et distri/cte omnibus illis et singulis quicumque sint qui salinas illas tenent aut / in posterum tenuerint unquam aliquo tempore, ullo modo quod hos prescriptos XII kaficios salis vobis vel successoribus vestris et eidem Ecclesie de Castellario donent et / tradant singulis annis sine omni diminutione et contrarietate in pace, non expectato aliquo alio mandato nostro vel aliquorum successorum nostrorum. Quicumque / autem contra hanc donationem nostram in aliquo venerit iram et indignationem nostram semper incurret et insuper post illati dampni factam restitu/tionem prius plenarie in duplum pro sola presumtione in centum morabetinis a nobis proculdubio feriretur. Datum Cesarauguste, .V. kalendas Aprilis, / per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, Era M.CC. quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [1. Col.] Huius rei testes sunt: Michael de Lusia. Arnaldus de Alascuno. [2. Col.] Luferenchus de Luna. Aznarius Pardi. Petrus Navascos. [3. Col.] Gazco de Biota. Johannes de Beritx. Bernardus de Almenara.

1330

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et era prefixis2217.

1212 marzo, 31. Tarazona

1261

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Berenguer de Miralles, maestre del Hospital en Aragn, y a la Orden del Hospital, un judo de Zaragoza de nombre Alazrach, con toda su familia y sus bienes. B. Traslado, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 584, n. 78. C. Copia s. XIV de B, AHN, Cd. 649-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, II, n. 198, pp. 184-186. D. Confirmacin de Juan I de 1 agosto 1393, ACA, Cancillera, Reg. n. 1.909, fols. 43v-45. a. Ed. de B, BAER, Die Juden, I, n. 79, pp. 74-80. b. Ed. de C, LEDESMA, La Encomienda de Zaragoza, n. 106, pp. 281-283. Reg.: DELAVILLE-LE ROULX, Cartulaire, II, n. 1.381, p. 140 (de B). MIRET, Itinerario, IV, p. 31. IBARRA, Estudio, I, n. 417 (de C). Cit.: MIRET, Les cases, p. 116. (B) Hoc est translatum. In Christi nomine. Notum sit cunctis quod nos Petrus, Dei gracia rex Aragonum et comes Barchinone, attendentes et conssiderantes quod dum tempus habemus operari debemus ea que nobis viam preparant ad eterna, idcirco, corde / bono et animo volenti, cum hac presenti scriptura perpetuo valitura, ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, damus, concedimus et laudamus Domino Deo et beato Iohan[n]i Babtiste et vobis B[erengarii] de Mirallas, venerabili magistro Hospitalis in partibus Aragonum, et / omnibus aliis fratribus eiusdem domus presentibus et futuris iudeum nostrum de Cesaraugusta Alazrach, filium de Abulfath Abenalazar, cum filius et filiabus et omnia familia sua et cum omni eorum posteritate in perpetuum et cum omnibus rebus et pos/sessionibus et franquitatibus suis quas modo habent vel in antea poterunt adipisci ullo modo ad habendum, tenendum et possidendum eas libere et quiete sine omni nostro nostrorumque retentu. Enffranquimus autem a dicto Hospitali dicto iudeo cum filiis et filiabus / suis et etiam cum maritis et uxoris filiarum suarum et familia sua et posteritate eorum ab omni tempore ab omni fezendera et demanda regali et vicinali, et eicimus eos et liberos facimus et quietos ab omni vicinitate et potestate de aljama / iudeorum inter quos fuerint, ita quod sint franqui et liberi et ingenui et immunes ab omni questa et peyta et paria et precaria et cena, forcia et pedido, prestito, bovatico, monetatico, erbatico, succursu et ab omni servitate, exaccione et demanda et ab omni hoste / et cabalgata et earum redempcione, ab omni quoque lezda et pedatico et portatico, peso, mensuratico, usatico, tota et consuetudine novis et veteris statutis et statuendis per totam terram vestram tam in mari quam in terra et in stagno et in aqua dulci ubique cum omnibus / mercibus et rebus suis quas secum duxerint vel portaverint vel per aliquos suos nuncios aut capitularios

2217 Nota de IBARRA: Letra de Berenguer. Tiene sello de cera menor, pendiente de tiras de piel blanca.

1331

Martn Alvira Cabrer

miserint, ita que neque aljama iudeorum neque merinus neque iusticia neque almedina neque baiulus, vicarius neque iudez2218 neque alcaldus neque seniorum / neque repositarius neque maiordomus neque lezdarius neque beduinus seu peda[gia]rius vel eorum homo vel aliquis alius homo noster vel alienus aliquid eorum apud eis iudeis vel eorum posteros audeat exigere vel accipere vel eos ad eorum aliquid dandum, faciendum / vel solvendum compellere, destringere vel forciare aut eos deonestare vel domos eorum invadere vel signare vel emparare ullo modo nunc vel de cetero omni tempore, nec ipsi iudei vel eorum posteri, ut predictum est, nobis vel nostris vel aliqui alii, nisi tantum prenominato Hospitali et / fratribus eiusdem presentibus et futuris, in aliquo teneantur. Preterea laudamus, concedimus et confirmamus dictis iudeis in perpetuum omnia donativa et omnes hereditates et possessiones suas quas habent et tenent et habere debent alicubi in tota terra nostra, et ea omnia / que ipsi adquirere poterunt unquam de cetero empcione, pignoracione, adquisicione, sponsalicie vel aliquo alio modo, et omnia et instrumenta et donativo que habent a nobis et predecessoribus nostris vel aliquibus aliis personis, sicut melius dici, intelligi potest, ad eorum prophectum et bonum. / Statuimus etiam quod si aliqua persona infima vel sublimis dictos iudeos vel posteritate eorum forte robaret vel forciaret vel sua eis per violenciam aufferret autem in personis vel rebus occulte vel manifeste lederet, credantur eis ab omnibus super hoc, si inde questio / aliqua mota fuerit, plano et simplici verbo et sine aliquo sacramento. Mandamus etiam et statuimus ut liceat prefatis iudeis in perpetuum colligere semper et recuperare omnia debita sua et etiam pignorare libere et integre et sine omni impedimento ubique / ab omnibus debitoribus suis, sicut in cartis quas inde mostrare potuerunt plenius continebatur, non obstante aliqua carta vel mandato aut stab[i]limento a nobis vel aliquibus aliis factis vel faciendis. Item, mandamus quod nemo eos vel sua audeat pignorare, / marchare vel detinere per alieno debito vel delicto, nisi per se principales debitores aut pro aliis fideiussores fuerint manifeste. Statuimus quia fratres predicte domus presentes et futuri non possint de predictis iudeis aut de posteritate eorum unquam / aliquid cambium vel commutatione facere, vel eos pro aliquibus aliis iudeis vel christianis vel sarracenis vel pro aliqua re desamparare unquam vel aliquatenus commutare, nec eis aliquid aliud quitere vel demandare propter illud quod statutum e[ri]t inter ipsos iudeos et fratres Hos/pitale. Statuimus etiam quod si aliqua persona questionem aliquam adversus predictos iudeos vel posteritate eorum moveret super aliquo, propter quam oporteat ipsos iuramentum prestare, non teneantur iurare cum carta set tantum super legem sacratissimam Moysi, et liceat eis / et posteris suis super omnibus ad nostram vel magistri Hospitalis apellare presenciam et ibi facere iusticie complementum. Tandem statuimus et ea qua possumus districcione mandamus quod nullus iudeus neque aliquod aljama iudeorum audeat dictos iudeos nec posteros eorum / nunquam excomunicare vel ligamento facere, mitere vel iactare, aut interdictum vel vetamentum aliquod eis facere, vel vetare eis aliquam vendicionem vel empcionem panis vel vini vel carnis vel alterius rey, vel per scolam seu sinagogam dimi/tere vel ab oracione desistere vel separacione orare vel in sinagoga tacere vel eos inde eicere vel eis negare aut prohibere nunpcias, circumcisionem vel sepulturam vel salutacionem attemptet. Sed quociencumque iudei alathma vel aliquod interdictum iactaverit, no/minatim extrahent eos et posteritatem eorum ab ipso alathma et coto eorum. Item, volumus et statuimus quod iudei predicti et eorum posteritas de ullo stablimento vel coto quod iudei, inter quod fue-

2218

iudex.

1332

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

runt, fecerint vel stabilierint inter se, ipsi non teneantur ad aliquam caloniam / dandam vel cotum neque unquam compelli possint vel aliquatenus forciari. Preterea recipimus sub nostra ac successorum nostrorum especiali proteccione, securitate, custodia, emperanca atque securo ducatu iudeos et eorum posteritatem et familiam suam et omnia sua habita et habenda / quecumque et ubicumque sint vel fuerint. Mandantes firmiter et districte universsis merinis, iusticiis, ahalmedinis, baiulius, vicariis, iudicibus, alcaldis, iuratis, senioribus, maioribusdomus et aliis hominibus nostris presentibus et futuris quod ipsos iudeos et posteros eorum et / omnia sua tanquam nostra propia manuteneant ubique fideliter et defendant et a nullo molestari permittant et omnia iura sua eos habere faciant integre et quiete semper per omnia loca. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire aliquo attemptaret iram nostram et / indignacionem prorsus incurret et insuper dampno illato prius in duplum restituto ad plenum mille morabetinos nobis pro pena sine aliqua excusacione pactaret, presenti carta in suo robore valitura et ulla alia facta vel facienda huic in aliquo unquam contra yre valenti, de / quibus videlicet mille morabetinos nobis medietatem retinemus et aliam medietatem volumus ipsos fratres Hospitalis haberent. Concedimus etiam ut Hospitalarii predicti penam suam querant medietatem et habeant licenciam et potestatem distringendi et comppellendi ad solucionem / eos qui in pennam inciderint antedictam. Datum apud Tirassonam, .II. kalendas aprilis, per manum Ferrarii notarii nostri, sub Era M.CC. quinta. Signum [signo incompleto] Petri Dei gracia Regis Aragone et Comitis Barchinone. [1. Col.] Testes huius rey sunt: Dompnus G[arsia], Tirassonensis episcopus. M[ichael] de Lusia, maiordomus Aragonum. [2. Col.] Atorella. Acenarius Pardi. G[omez] de Luna [3. Col.] M[ichael] Lopiz de Novals. Magister Martinus. P[etrus], justicia Tirassone. Ego Ferrarius, notarius dominis regis Aragonum, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1212 [marzo, 12-abril]

1262

B., abad de Flaran, comunica al obispo Raimon de Uss y al arzobispo Arnau (Amalric) de Narbona, legados apostlicos en Provenza, varios testimonios sobre los matrimonios del conde Bernart IV de Comenges relativos al pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 20, fol. 2r. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 20, p. 186. Cit.: AURELL, Les noces, p. 430. SMITH, Innocent III, p. 109. (a) Reverendis dominis ac fidelibus amicis suis R[aimundo] Dei permissione Uticensis ecclesie episcopo et A[rnaldo], Dei gracia Narbonensis sedis electo, ac Romane ecclesie legatis, fr[ater] B. dictus abbas Flarani per Dei gratiam, cum obediencia et subiectione, salutem. Satis fideliter atque plenarie, prout potuimus, bene discussimus et quos invenimus de matrimonio se scire aliquid reperimus. In primis ponimus matrem uxoris comitis Convenarum, que dicit se certum dicere huius rei.

1333

Martn Alvira Cabrer

Geraldus Trincaleo frater uxoris, qui vidit et audivit missam et cetera celebrare. Vitalis de Magnaldo miles probus, Ardoinus miles similiter, Saracenus, Raimundus Guillelmus. Et isti omnes per iuramentum professi sunt ita esse.

1212 [marzo, 12-abril]

1263

B., obispo de Lecture, comunica al obispo Raimon de Uss y al arzobispo Arnau (Amalric) de Narbona, legados apostlicos en Provenza y responsables del pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn, varios testimonios sobre el matrimonio del conde Bernart IV de Comenges con Beatriu de Lomanha. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 20, fol. 2r. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 21, p. 186. Cit.: AURELL, Les noces, p. 430. SMITH, Innocent III, p. 109. (a) Reverendis dominis R[aimundo] Uticensi episcopo et A[rnaldo] Narbonensi electo, apostolice sedis legatis, B[ernardus] eadem gracia Lactorensis episcopus, salutem et debitam reverentiam. Vestre benignitatis receptis litteris et rei veritate inquisita et exhibita super matrimonio comitis Convenarum et Beatricis filie Otonis Leomanie, testes producti sunt in nostra presencia quorum hec sunt nomina: G. de Sent Peirserra et R. B. de Bonafont milites, Dulcetus et Sanccius Gafa et V2219. de Forga, qui tunc erat bajulus prefati comitis. Hii autem omnes protestati sunt se audivisse et vidisse quod prefatus comes duxit in uxorem prefatam Beatricem multo tempore antequam contraxisset cum domina Maria Montispessulani et quod adhuc vivit. Valete.

1212 [marzo, 12-abril]

1264

B., abad de Flaran, vuelve a comunicar al obispo Raimon de Uss y al arzobispo Arnau (Amalric) de Narbona, legados apostlicos en Provenza y responsables del pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn, varios testimonios sobre el matrimonio del conde Bernart IV de Comenges con Beatriu de Lomanha. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 20, fol. 2v. Cit.: VINCKE, Der Eheprozeb, n. 20, p. 186. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 109. (a) Reverendis dominis ac fidelibus amicis suis R[aimundo] Dei permissione Uticensis ecclesie episcopo et A[rnaldo], Dei gracia Narbonensis sedis electo, ac Romane ecclesie legatis, fr[ater] B. dictus abbas Flarani, cum obediencia et subiectione, salutem. Satis fideliter atque plenarie prout potuimus, bene discussimus, et quos precepistis et plures homines qui viderunt et audierunt matrimonium qualiter actum sit reperimus. In primis ponimus matrem uxoris comitis, qui adhuc vivit, et dicit quod antequam comes sibi acciperet in uxorem dominam Mariam regi-

2219

G.

1334

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

nam, suam filiam diu antea desponsaverat. Huiusque rei testes se asserunt G. Trincaleo frater uxoris qui totum hoc fecit et vidit et audivit, et V. de Magnaldo miles probus, Ardoinus miles similiter, Saracenus, Raimundus Guillelmus, et isti omnes per iuramentum professi sunt ita esse.

1212 [marzo, 12-abril]

1265

A., abad de Fulhens, comunica al obispo Raimon de Uss y al arzobispo Arnau (Amalric) de Narbona, legados apostlicos y responsables del pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn, varios testimonios sobre el matrimonio del conde Bernart IV de Comenges con Beatriu de Lomanha. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 20, fols. 2v-3r. a. Ed. casi completa VINCKE, Der Eheprozeb, n. 22, pp. 187-188. Cit.: AURELL, Les noces, p. 430. SMITH, Innocent III, p. 109. (B) Venerabilis dominis et fratribus suis R[aimundo], Dei gratia Uticensi episcopo, et A[rnaldo] Narbonensi electo, apostolice sedis legatis, A. abbas Fullenc, salutem, obedienciam, reverenciam et honorem. Testes a magistro P. de Avarsonio coram nobis productos, assidentibus nobis viris prudentibus et discretis, recepimus et eorum dicta vobis sub sigillo nostro inclusa transmittimus, adhibita omni diligentia quam potuimus adhibere. De testibus etiam noverit vestra discretio quod nichil in eis vel in eorum aliquo novimus propter quod possint a perhibendo testimonio removeri. Sciatis insuper quod, prout ab ore multorum audivimus, de matrimonio comitis Convenarum et Beatricis de Lomanna plures testes haberi possent, nisi timor eiusdem comitis obstitisset. Raimundus Arnaldus de Blannaco iuratus dixit pro testimonio quod viderat dominum comitem Convenarum tenere per uxorem dominam Beatricem filiam Odonis de Lomania, que modo est dicta uxor Petri de Mota, et illa tenebat et vocabat dominum comitem Convenarum per maritum. Et ipse comes vocabat et habebat et tractabat eam in terra sua honorifice ut uxorem. Et est fides sua et publica fama totius terre quod eam duxit in uxorem. Et hoc dixit quod ita viderat et audiverat et verum erat. Inquisitus de tempore, quod fuerunt XV anno elapsi et plus. Et hoc vidit ipse antequam dominus comes duxisset dominam Mariam in uxorem, filiam Guillelmi de Montepessulano. Raimundus Rotbertus idem, magister Bernardus idem, P. Rogerius idem, Ursetus idem, Guillelmus de sancto Gaudencio idem, Arnaudus de Villanova idem, Do de Togesio idem, Escafredus idem. Guillelmus P. de Lesato dixit idem et amplius, scilicet quod vidit sepe et sepius predictum comitem Convenarum cum Beatrice predicta jacentem nudum cum nuda in lecto sicut maritum cum uxore, et quod modo erat uxor Petri de Mota. Maria Botina iurata dixit pro testimonio quod erat in villa de Berad quando comes Convenarum duxit in uxorem dominam Beatricem filiam Ordonis de Lomanna, que modo est uxor Petri de Mota. Et erat ibi magna congregatio hominum, et fuit factum ibi convivium in aula ipsius ville. Inquisita de tempore dixit quod XVIII anni et plus fuerunt elapsi. Guillelma dixit idem. Domina Bes hospitalaria iurata testis dixit pro testimonio quod dominus Bernardus comes Convenarum habebat et tenebat et tractabat dominam Beatricem in

1335

Martn Alvira Cabrer

tota terra sua honorifice pro uxore et illa eum pro marito, et quod domina predicta habebatur pro tota terra ipsius comitis pro comitissa, que predicta Beatrix est modo uxor Petri de Mota. Hec dixit, quod vidit et audivit et verum est. Et amplius quod infra tres dies ex quo comes accepit eam in uxorem fuit in castro de Murello et comederunt, ambo iacierunt in simul in sua domo vel ipsius domine Bes. Et hoc fuit antequam dominus comes acciperet dominam Mariam in uxorem, filiam Guillelmi Montispessulani. Domina Bernarda filia predicte domine Bes idem. Hii sunt testes quos mandato iudicum delegatorum recepit abbas Fullenc, et eorum dicta suo sigillo inclusa eis transmisit.

1212 abril, 1

1266

Ramon de Cervera, en presencia de varios caballeros que van a acudir a la campaa contra los musulmanes, hace una donacin al monasterio de Poblet, en la que menciona un viaje a Tierra Santa en tiempos del abad Arnau Amalric (1196-1198)2220. B. Copia s. XIII, AHN, Cd. 992-B: Cartulario Mulassa o Becerro de Poblet, n. MXXVIII, fols. 99r-100v. [...] quando in Iherosolimam visitare sepulcrum Domini. Sig[signo]num Raimundi de Cervaria [...] Sig[signo]num Guillelmi de Cervaria. Sig[signo]num Guillelmi de Mediano filiorum eius. [...]. Sig[signo]num Guillelmi de Gavar. Sig[signo]um Bernardi de Conesa. Sig[signo]num Arberti de Podio alto. Sig[signo]num Petri de Pulcro loco. Sig[signo]num Petri de Graha.

1212 abril, 2

1267

Pelegrn, caballero, se encomienda a la Orden de Salvatierra antes de acudir a la batalla contra los musulmanes. a. Ed. ORTEGA y otros, Bullarium Ordinis Militiae de Calatrava, Scriptura IX, pp. 451-452. Reg.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 629 y 645. Cit.: GONZLEZ, Alfonso VIII, I, pp. 1.004. Notum sit omnibus hominibus tam presentibus quam futuris quod ego Peregrinus, existens in mea salute et in mea memoria, facio votum Deo et Beate Marie et vobis Magistro Roderico Didaci et omni Conventui Sancte Ordinis Salvaterre, ut si Deo aspirante Ordinem sim accepturus, nullam aliam nisi vestram extra maritalem copulam. Et si ego in hoc bello finiero vel usque ad transactum prelium, dono et concedo totum quantum habeo vestre Sancte Ordinis, et vos Conventus Salvaterre detis viginti aureos Conventui de Escalda, et filiis cuiusdam Ortolani patris mei P. nomine alios viginti aureos. Et si Deus evaserit me ab hoc bello et postea absque

Ramon de Cervera, Guillem de Cervera, su hijo Guillem de Mediano, Pere de Timor, Pon de Timor, Guillem de Cervera, Huguet de Torroja y Guillem de Cervell estaban en Lleida el 24 de marzo, segn un doc. de Sant Cugat, ed. RIUS, Cartulario de Sant Cugat, III, n. 1.283, p. 400.

2220

1336

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

lingua, et absque filiis finiero, sit totum vestre Ordinis, sicut superis dictum est; et si filios habuer, ipsi habeant quantum habeo et illi dent predicta Ordini ducentos aureos et equum meum cum meis armis de ligno et de ferro. Testes qui hoc viderunt et audierunt: D. P. Christoforus. F. de Chauri. G. de Maorgas. Facta charta in Era millesima ducentesima quinquagesima, in secundo die Aprilis. Ego Peregrinus scripsi propria manu.

1212 abril, 5. Letrn

1268

Inocencio III ordena a los arzobispos Rodrigo (Jimnez de Rada) de Toledo y Pedro (Muoz) de Compostela mantener la paz entre los reyes cristianos de cara a la prxima campaa contra los musulmanes, refirindose especialmente a la actitud del rey Alfonso IX de Len. B. C. D. a. b. c. d. e. f. g. h. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8 fols. 86r-v, n. 15. AV, arm. XXX, n. 10, fol. 301. Copia s. XVII, AV, n. 6, fol. 214. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 604 Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 164. Ed. MONDJAR, ap. XCVI. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XV, n. 15, p. 313. Ed. PL, 216, col. 553. Ed. HUICI, Estudio, Fuentes cristianas, ap. XIII, pp. 194-195. Ed. GOROSTERRATZU, Don Rodrigo Jimnez de Rada, n. 13, pp. 416-417. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 471, pp. 501-503.

Reg.: POTTHAST, n. 4.417. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 645. Cit.: RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1212, n. 18. HUICI, Estudio, p. 23. GONZLEZ, Alfonso VIII, I, p. 1.009. GONZLEZ, Alfonso IX, I, 143. SMITH, Innocent III, p. 104. (h) [Roderico] Tolletano et [Petro] Compostellano archiepiscopis2221. Quanta nunc necessitas terre Hyspaniarum inmineat, eo plenius prudentia vestra novit, quo ipsam vicinius experitur. Eapropter fraternitati vestre per apostolica scripta mandamus et districte precipimus quatinus reges Hyspaniarum moneatis prudenter et efficaciter inducatis ut pacem aut treugam servent ad invicem illibatam, presertim, hac inminenti sarracenorum guerra durante; ad quod eos per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, si necesse fuerit, compelli volumus et mandamus; quin eciam mutuum auxilium sibi prestent adversus crucis dominice inimicos, qui non solum ad destructionem Hyspaniarum aspirant, verum etiam in aliis fidelium Christi terris comminatur suam serviciam exercere ac nomen, quod absit, si possint, opprimere christianum, auctoritate nostra tam ipsis regibus quam aliis christianis omnibus sub pena excomunicationis et interdicti firmiter inhibentes, ne se presumant iungere sarracenis vel contra christianos illis consilium vel auxilium impartiri. Quod si forte [Alphonsus] rex Legionensis, de quo specialiter dicitur, sive alius cum sarracenis offendere presumpserit christianos, denuntietis, sublato appellationis obstaculo, personam ipsius excommunicationis vinculo inno-

2221 En el margen y de mano distinta y posterior lleva esta nota: Iniungitur treuga inter reges et alios christianos, h.

1337

Martn Alvira Cabrer

datam et interdicto suppositam terram eius; hominibus suis, ne in hoc sequantur eundem, sub intimatione anathematis inhibentes, denuntiaturi nichilominus reges alios et quoslibet christianos ac terras eorum eisdem sententiis subiacere, si forsitan ipsi prefatum regem offendere attemptarint, homines eorundem ab ipsorum sequela prohibitione consimili retrahendo. Preterea ex parte nostra iniungatis eisdem ut si aliquas habent ad invicem questiones, propter instantem necessitatem, illas ad tempus prosequi differant, et tempore opportuno, cum potentes existant, ad presenciam nostram tam procuratores quam testes et alia que ad causam fuerint necessaria destinare, suam coram nobis iusticiam prosequantur, cum per alios orte inter eos, quamquam multotiens sit temptatum, terminari nequant questiones, et nos ipsis, Deo auctore, curabimus iustitie plenitudinem exhibere. Sic autem preceptum apostolicum circumspectione prosequamini ac districte ut sollicitudo et diligentia vestra clareant in effectu et reprehendi merito non possitis de negligencia vel contemptu sed de studio et obedientia potius commendari. Datum Laterani, nonas aprilis, Pontificatus nostris anno quintodecimo.

1212 [1211] abril, 11. greda2222

1269

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona las iglesias de Serrella, El Cuervo y Pea de Aznar Lagaya al arzobispo de Toledo, Rodrigo (Jimnez de Rada), para que las entregue al obispo de Albarracn, si as lo desea. B. Proceso de desmembracin de la dicesis de Albarracn de la de Segorbe, AC Albarracn, leg. 1, fol. 327. a. Ed. M. ALMAGRO, Historia de Albarracn y su sierra, 3 vols., Teruel, Instituto de Estudios Turolenses, 1959, III, n. 21, p. 128 (data 3 abril 1212). Cit.: UBIETO, Historia de Aragn. La formacin territorial, p. 286. LEN y MOMBIEDRO, Una cruzada, un noble y un castillo en la frontera de Moya, n. 37 (data 1211). (a) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonie et Comes Barchinonensis, ad honorem Dei et sancte matris Ecclesie, corde bono, per nos et successores nostros damus vobis domino Roderico, venerabili eandem Archiepiscopo Toletano, et vestris successoribus in perpetuum ecclesias de Serrella et de lo Corvo et de Pinna de Jahya2223, cum mezquitis et decimis et primitiis et oblationibus et quod ad eas pertinencibus et debentibus pertinere. Tali modo quod has ecclesias et mezquitas cum omnibus earumdem rebus et possessionibus ac institiis universis dare et asignare positis libere et sine omni contradictione in pace episcopo ecclesie Sancte Marie de Albarrazi habendas et tenendas ac perpetuo possidendas libere et quiete. Datum Agrede, III idus aprilis [] sub Era M.CC. XL. nona. Anno Dominice Incarnationis M.CC. undecimo.

2222 Datamos este doc. errneamente en 1212 al seguir la data que ofrece ALMAGRO, pero lo mantenemos aqu por no modificar toda la numeracin. Con todo, y en opinin de LABORIE, la data de 1211 se ajusta mejor el itinerario real que la de 1212. 2223 Podra tratase de la Pea de Aznar Lagaya (Trmino de Valderrobres, Prov. Teruel, Aragn), pero LEN y MOMBIEDRO sugieren que podra ser Pina de Montalgrao, tambin en Teruel (Una cruzada, un noble y un castillo en la frontera de Moya, n. 71).

1338

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 abril, 13. Tarazona

1270

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, ratifica a Guillem de Durfort la posesin de la castellana de Cotlliure, junto a la mitad de las rentas de esta villa, y de la villa de Banyuls de la Marenda en recompensa por los buenos servicios realizados a su padre, el rey Alfonso el Trovador, y a l mismo. B. Traslado de 25 febrero 1261, ACB, 4-82-60. Mencionado en doc. del conde Nunyo San de 12 mayo 1218, ACB, 4-82-61. Reg.: B AUCELLS, El Baix Llobregat i la Pia Almoina de la Seu de Barcelona , n. 4 (308), p. 133. Cit.: BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 173, reed. ingl. Medieval France, p. 360, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 169. GUASCH I DALMAU, D., Els Durfort, senyors del Baix Llobregat al segle XIII, Quaderns dEstudis Santjustencs, I, Sant Just Desvern, 1984, p. 23. SMITH, Innocent III, p. 144. In Christi nomine. Sit [n]otum [c]unctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes et diligentius considerantes multa gratissima, utilissima et valde necessaria servitia que tu dilecte noster Guillelme Durfortis domino Ildefonso illustris / Regi felicis memorie patri nostro et nobis ipsius semper facere studiose ac fideliter studuisti, et fidelitatis ac devotionis sinceritate quam erga nos habuisti semper et habes, et etiam quia hiis que facta sunt a patre nostro et a nobis et robur conferre debemus et / perpetua addere firmitatem, bono animo et spontanea voluntate, per nos et omnes successores nostros cum hac presenti publica scriptura perpetuo valitura laudamus, concedimus et confirmamus tibi et omnibus heredibus et successoribus tuis in perpetuum donationem quam tibi fecimus / de castlania, castri et ville de Caucolibero, et de medietate omnium exituum, reddituum, proventium, expletorum et obventionum eiusdem castri et ville ac terminorum suorum de terram et de mari, et de medietate etiam totius ville de Baniuls et de eo scilicet quod tibi et tuis dedimus et concessi/mus licentiam atque posse faciendi in Caucolibero balnea et furnos et molendina venti, que omnia nobis non licet ibi facere tibi facere fieri ullo modo, et de alii etiam omnibus que in predictis locis tibi dedimus et concessimus atque tuis, prout ex tenore instrumentorum que inde tibi fecimus melius / et plenius declaratur. Promittimus ergo et convenimus tibi et tuis bona fide et sine aliquo ingenio et enganno quod hoc omnia predicta vel aliqua vel aliquid eorum non auferimus nec diminuemus tibi vel tuis, nec auferri nec diminui faciemus vel sinemus, nec extrahemus nec mutabimus, nec extrahi / nec mutari faciemus aut patiemur de posse tuo vel tuorum, nec queremus nec demandabimus tibi vel tuis unquam nec queri nec demandari faciemus aut sinemus ea vel eorum aliqua vel aliquid aliqua necesitate vel occasione aut ratione vel causa in donum vel prestitum vel commutationem vel alio / modo quo de tuo posse vel tuorum possint extrahi aliquo tempore vel mutari, immo ea omnia et singula faciemus te et tuos habere plenarie, tenere potenter et possidere integre et sine omni diminutione in pace, sicut instrumentis inde tibi a nobis factis melius et plenius continetur et prout sanius et perfec/tius dici, intelligi, scribi vel excogitari potest, ad tuum tuorumque perfectum et vestrum bonum et utilem intellectum. Ea vero omnia et singula que in castro et villa et valle predictis et suis terminis universis et eorum exitibus, redditibus, proventibus et expletetis retinuimus et habemus, inpignoramus et per vestro / pignore tradimus tibi et tuis habenda, tenenda et percipienda sive in vita nostra vel tua sine post mortem nostram vel tuam plenarie et sine omni diminutione in pace, tamdiu donec de hiis que in exie-

1339

Martn Alvira Cabrer

rint et pervenerint recuperaveris et habueris tu vel ille que mandaveris verbo vel scripto .LX. / milia solidos de bona moneta barchinonensi bone lege quatuor denariorum et ponderis decem et octo solidorum que tibi debemus et nos debere fatemur, in veritate renunciantes exceptioni non numerate pecunie. Nec nos nec alia quelibet persona infima vel sublimis possimus aliquo modo, aliqua necesitate, / aliqua occasione, aliqua ratione vel causa ea vel eorum aliqua vel aliquid extrahere vel facere extrahi de posse tuo vel tuorum, donec de hiis que inde exierint et provenerint recuperaveritis et habueritis integre et quiete predicta sexaginta milia solidorum. Ad huc per nos et omnes successores nostros / laudamus, concedimus et confirmamus tibi et omnibus heredibus et successoribus tuis in perpetuum omnes donationes et concessiones et libertates quascumque pater noster bone memorie Rex supradictus et nos tibi dedimus et fecimus ac concessimus alicubi aliquo modo, volentes et statuentes fir/miter in perpetuum quod tu et omnes heredes et successores tui habebatis plenarie, teneatis potenter et possideatis integre et quiete ipsas donationes, concessiones et libertates omnes et eis semper utamini plenarie et sine omni diminutione et contradictione in pace, sicut instrumentis et privilegiis inde / tibi factis melius et plenius continetur, et sicut sanius et perfectius dici et intelligi, scribi vel excogitari potest, ad tuum commodum et tuorum et ad vestrum bonum et utilem intellectum. Datum Tirasone, Idus Aprilis, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato eius scripta a Bononato, Anno / Dominice Incarnationis .M..CC.. Duodecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. / [1. Col.] Testes huius rei sunt: Dompnus Nunius Santii. Hugo Comes Impuriarum. Hugo de Turre rubea. [2. Col.] Raymundus Gaucerandi de Pinos. Guillelmus Raimundi senescalcus. Raimundus Alamanni. Guillelmus de Guardia lata. [3. Col.] Bernardus de Portella. Bernardus de Sentelles. Petrus de Anglerola. Guilabertus de Sentelles. [4. Col.] Berengarius de Cervaria. Guillelmus de Orta. Raimundus de Subiratis. Raimundus de Papiola. Sig[signum]num Berengarii de Olzina notarii domini Regis. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2224.

1212 abril, 20. Santa Cruz de la Sers

1271

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, a peticin de Jordana, abadesa del monasterio de Santa Cruz de la Sers, dona a los vecinos de Paternu, Bails (Bayles) y Samitier (San Emeterio) la pardina de Biescas (de Bayls) para que puedan labrar, abrir tierras y apacentar ganados en la misma, todo ello por respeto al monasterio, a su abadesa y a las dems sorores, a quienes pertenecen dichos lugares.

2224 Frmulas del traslado: Ego Guillelmus Carles presbyter, mandato Raimundi Carles, fideliter atque legaliter hoc translatum / translatavi ab instrumento originali [...] .V. kalendas Marcii Anno Domini .M..CC..LX. primo.

1340

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Cit.: HUESCA, Teatro histrico, VIII, p. 329. a. Cit. y ed. fragmentaria, ARCO, R. del, El monasterio de Santa Cruz de la Sers, Linajes de Aragn, IV (1913), pp. 431-455, esp. p. 438. [...] XII Calendas Maii Era MCCL.

1212 abril, 24. Zaragoza

1272

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona en feudo a Ermesinda, viuda de Guillermo de Capella, y a sus descendientes los castillos de Jusu, Merli y Lierp, que tenan por el rey su marido y sus antecesores, con todo el valle de Lierp, la villa de Ballabriga, la cuarta parte del castillo de Capella y la mitad del castillo llamado Castro. A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 389. B. ACA, Cancillera, Reg. n. 287, fol. 186r (fol. ant. 35r y 239r). C. Copia s. XIV, AHN, Cd. 222-B: Libro de las Donaciones y Privilegios Reales concedidos al Real Monasterio de Montearagn, fol. 55r-v. D. Copia s. XVII, Lumen Domus Montis Aragonum, Privilegios reales a las Iglesias de Aragn, BNE, ms. 746, n. LXI, fols. 56v-57r (pp. 10-102). E. Traslado de 1817 de A, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 383r-384r. F. Transcr. de A, IBARRA, Estudio, II, n. CLXXVII. a. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, pp. 31-32 (data 25). Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 418 (de A). SINUS y UBIETO, El Patrimonio Real en Aragn, n. 1.800, p. 300 (de A). Ibidem, n. 1.799, p. 300 (de B). Cit.: UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, I, pp. 193, 354 y 395 y II, pp. 668, 772 y 846. IGLESIAS, Historia del condado de Ribagorza, p. 225. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, bono animo et spontanea voluntate, per nos et omnes successores nostros, damus et concedimus et laudamus vobis dilecte / nostre dompne Ermessendi, quondam uxori Guillemi de Capella, et omni progeniei et posteritati vestre in perpetuum omnes honores et possessiones et omnia castra quecumque ipse Guillemus vel antecessores sui tenebat vel tenue/runt unquam per nos et antecessores nostros, castra videlicet de Jusse et de Merle et de Lerb cum tota valle de Lerb et villam de Valle abriga et quartam partem castri de Capella et medietatem etiam totam illius / castri quod vocatur Castro. Hec autem omnia predicta et singula cum omnibus terminis et pertinenciis suis damus vobis in feudum ad forum et consuetudinem Barchinone, quemadmodum predecessorum dicti Guillemi / de Capella et ipsemet Guillemus de Capella ea habuerunt et tenuerunt per nos et antecessores nostros. Habeatis quidem omia predicta vos et omnis posteritatis vestra et teneatis et possideatis et expletetis ad omnes vestras vestrorum/que voluntates in perpetuum faciendas, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad vestrum et vestrorum comodum et utilitatem ad dandum, vendendum, impignorandum et comutandum cuicumque volueritis, salvis et retentis / servicio et fidelitate et dominio nostro et successorum nostrorum per secula cuncta. Laudamus etiam et in perpetuum confirmamus vobis dicte dompne Ermessendi et successoribus vestris donationem de predictis vobis factam a dompna / Urracha et dompna Berengaria et Guillemus, sicut melius et plenius continetur in cartis illius donationis. Data Cesarauguste, VIII kalendas mayy, per manum Berengarii de Olzina notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario / de Parietibus, Anno Domini M..CC.. duodecimo.

1341

Martn Alvira Cabrer

Signo [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Huius siquidem rei sunt testes: [1. Col.] Garssias Romei. Eximinus de Ayuar. Martinus Eneguez. [2. Col.] Arnaldus de Palacini. Lufferrenchus de Luna. Atto Orella. Poncius de Eril. [3. Col.] Martinus de Caneto. Rodericus de Lisana. Furtunius Valerii. Matalonus. [4. Col.] Petrus Navascos. Gazco de Biota. Pardus, merinus Cesarauguste. Et alii quamplures. Ego Berengarius de Olzina, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius die, loco et anno prefixis2225.

1212 abril, 24. Montpelhir/Montpellier

1273

Alegaciones de la reina Mara de Montpellier y del procurador del rey Pedro el Catlico relativas a un receso en el pleito de anulacin de su matrimonio2226. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 19, fols. 2v-3r. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 19, pp. 185-186. (a) Cumque hec diu agitata fuissent apud Montempessulanum in presentia ipsius regine et procuratoris regis coram dictis iudicibus, auditis allegationibus utriusque partis tam de facto quam de iure, et attestationibus super hoc diligenter inspectis, volentibus dictis iudicibus in hac interlocutoria contra dictam dominam Mariam pronuntiare, sepedicta domina Maria petiit supliciter sibi dari dilationem ad producendos testes suos in Vasconia in hunc modum, ut sub ea dilatione et nunquam ultra liceret sibi testes suos producere, et die quem sibi assignarent ipsa nunquam peteret dilationem in hac causa amplius ad aliquid de facto proponendum; et quod ea die ipsa esset parata, sive probaverit sive aliquo casu non probaverit, subire iudicium ipsorum iudicum predictorum vel facta renuntiatione super qualibet questione de facto ire vel mittere procuratorem suum ad dominum papam, in hac causa ipsius sententiam receptura. Quo audito iudices ratione persone domine Marie moti dilationem eidem ad producendos testes suos in Vasconia concesserunt, assensu partis domini regis in predictum modum, expressim facta renuntiatione ab ipsa super non petenda dilatione unquam amplius in predicta causa ad aliquid proponendum. Dies autem fuit assignata utrique parti feria tercia post mensem Pasche, scilicet vigilia sancti Marci et locus Biterris.

Nota de IBARRA: La suscripcin notarial de letra de B. de Olzina, lo dems de B. de Paredes. Es carta partida por AB.CD.EF.GH.IK.LM. parte inferior de las letras, corte ondulado. Agujeros para el sello.
2226

2225

Vase Documentos, n. 1257 y 1258 (13 marzo).

1342

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 abril, 27. Huesca

1274

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma a Ramn de Pueyo y a todos sus hombres de Sestrica todos los honores que haban adquirido, prohibindoles comprar nuevos bienes de realengo o de los hombres del rey sin su licencia. A. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 418. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fol. 410. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXXVIII. Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 32 (data 25, dice Sistriga). IBARRA, Estudio, I, n. 419 (de A). (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, per nos et omnes successores nostros damus, concedimus, laudamus atque / perpetuo confirmamus vobis dilecto nostro R[aimundo] de Podio et universis hominibus ville vestre de Sistriga et omnibus successoribus vestris in perpetuum omnes honores, hereditates et possessiones et terras et quicquid totum aliud quod ab hominibus nostris emistis sive comparastis in aliquo loco usque ad hodiernum die. Que quidem omnia et singulo vos / et homines vestri de Sistriga et omnes successores vestri habeatis semper et teneatis libere et potenter et iure hereditario possideatis et expletetis per secula cuncta ad dandum, / vendendum, inpignorandum et ad omnes alias voluntates vestras et vestrorum inde perpetuo faciendas. Verum quicquid vos vel homines vestri de Sistriga ab hac die in antea emetis / vel comparabitis et de reialenco vel de hominibus nostris nisi fuerit cum licencia et voluntate nostra nullus habeat valorem aut aliquam firmitatem. Date [sic]2227 Osce, V. kalendas madii, / per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta, sub Era M.CC. quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Huius rei testes sunt: [1. Col.] Garssias Romei. Exemenus Cornelii. [2. Col.] Michael de Lusia. Don Loferrenc de Luna. G[uillemus] de Alcalano. [3. Col.] P[etrus] de Alcalano. Ato de Focibus. Marchus Liana. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scribi feci loci, die et anno prefixis2228.

1212 abril, 27. Huesca

1275

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Jimeno Cornel el castillo y la villa de Almonacid (de la Sierra) en recompensa por sus buenos servicios. A. Original con restos del cordn del sello, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 584, n. 80.

2227 2228

Nota de IBARRA. Nota de IBARRA: Suscripcin real y notarial letra de B. de Paredes, lo dems de otra

letra.

1343

Martn Alvira Cabrer

In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes multa et grata servicia que vos dilecte noster Eximine / Cornelii nobis semper fecistis et fidelitatem quam erga nos habuistis, libentes et voluntarii, per nos et omnes successores nostros damus et cum hoc publico privilegio perpetuo / duraturo concedimus et laudamus vobis et omnis progeniei et posteritate vestre in perpetuum castrum et villam de Almoneir cum hominibus et feminis qui ibi sunt vel erunt / unquam, et cum omnibus terminis et pertinenciis suis heremis et populatis, cum terris cultis et incultis, cum planis, montibus, nemoribus, lignis, silvis, paschuis et er/bis et arboribus diversi generis, cum venationibus et invenationibus sive trobis, cum aquis, cequiis, rivis, fontibus, petris et rupibus, cum molendinis et furnis, et / cum etiam omnibus omnino aliis que in predicto castro et villa de Almoneir habemus vel habere debemus aliquo iure, aliquo modo vel aliqua ratione vel causa, / et cum omnibus et singulis ad prenominatum locum pertinentibus et debentibus pertinere. Castrum siquidem memoratum et villam de Almoneir cum omnibus superius ex/pressis et cum omni iure et donatione nostra quam in predictas habemus et habere debemus vos et omnis posteritate vestra habeatis semper libere et teneatis potenter et iure hereditario / possideatis et expletetis pacifice et quiete per vestram francham ac propriam et liberam et perpetuam hereditatem, ad dandum videlicet, vendendum, impignorandum, co/muttandum et alienandum quocumque volueritis modo et ad omnes etiam alias voluntates vestras et vestrorum inde perpetuo faciendas sine omni nostro nostrorumque retentu in pace, / sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad vestrum et vestrorum comodum et utilitatem per secula cuncta, salva tamen fidelitate nostra et omnium successorum nostrorum. Datum Osce, V. / kalendas mayy, per manum Ferrarii Notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Paretibus, sub Era M.CC. quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [1. Col.] Huius rei sunt testes: Garssias Romei. Michael de Lusia. Eximinus de Ayuar. [2. Col.] Arnaldus de Alascone. Lufferenchus de Luna. Atto de Focibus. Atto Orella. [3. Col.] Raimundus de Podio. Petrus de Alcalano. Fortunius Valerii. Matalonus. [4. Col.] Martinus Lupi de Novar. Petrus Lupi de Sadava. Egidius de Castellario. Gazco de Biota. Sig[signo]num Berengarii de Paretibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et era prefixis.

1212 abril, 27. Besirs/Bziers, casa del arzobispo de Narbona

1276

Raimon Aerra, procurador de la reina Mara de Montpellier en el pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn, aporta testimonios sobre el matrimonio del conde Bernart IV de Comenges con Beatriu de Lomanha. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 20, fol. 3v. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 23, p. 188. b. Reprod. de a, SMITH, Innocent III, p. 109, n. 180. Cit.: AURELL, Les noces, p. 430. SMITH, Innocent III, p. 109.

1344

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(a) Guillelmus de Roca Dii2229 testis iuratis dixit se vidisse dominam Beatricem uxorem Bernardi quondam comitis Convenarum, et se cum ea locutum fuisse. Et hoc fuit feria III et feria IIII ante dominicam que precedit festum beati Marchi, et erat sana et incolumis, et hoc fuit apud Rocham taladam in episcopatu Basantensi. Vidit etiam predicta feria IIII Petrum de Mota, qui tenet eam pro uxore. Perpinianus testis iuratus dixit idem quod proximus; sed ubi proximus dixit Beatricem de Lomania, iste dixit Beatricem uxorem Petri de Mota. Hos duos testes proximos produxit R[aimundus] Aerra procurator regine et non audivit eos, anno MCCXII quinto Kalendas Maii, apud Bitterim in domo Narbonensis electi.

1212 abril, 27. Besirs/Bziers, casa del arzobispo de Narbona

1277

Bernart Amelh, procurador del rey Pedro el Catlico en el pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn, aporta testimonios sobre el matrimonio del conde Bernart IV de Comenges con Beatriu de Lomanha. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 19, fol. 8r-v. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 24, p. 188. Cit.: AURELL, Les noces, p. 430. SMITH, Innocent III, p. 109. (a) Dominus N[avarrus] Coseranus episcopus testis iuratus dixit quod comes Pictaviensis tradidit filiam suam comiti Bigorre Centullo, ex quo suscepit filiam que fuit comitissa Bigorre. Et postea eadem filia comitis Pictavensis adhesit Ge[rardus] comiti de Armalaxo et ex eo suscepit Odonem de Leomannia. Comitissa predicta Bigorre genuit Centullum comitem Bigorre, Centulus genuit Stephaniam vel Estefaniam, quo nupsit comiti Convenarum Bernardo, qui modo superstes est. Odo de Leomannia genuit Beatricem, qui adhesit postea mortua Stephania predicto Bernardo comiti Convenarum. Et ut audivit et credit in faciem ecclesie duxit eam pro uxore. Interrogatus si esset diu, quod novisset, parentelam istam, dixit quod ipse erat de parentela eadem, et antequam comes Convenarum duxisset dominam Mariam et dominam Montispessulani, hoc sciebat. Dixit preterea quod credit dictam Beatricem adhuc vivere, et quod VI anni fuerunt transacti inter festum transactum proximo Omnium sanctorum et Xlmam, quod ultimo vidit eam. Et credit quod Petrus de Mota teneat eam hodie pro uxore. Hunc testem produxit Bernardus Amelii procurator regis Aragonum et non audivit eum anno MCCXII, quinto kalendas Maii, apud Biterrim in domo domini Narbonensis electi.

1212 abril, 27

1278

Mara de Montpellier, reina de Aragn y seora de Montpellier, suplica al obispo Raimon de Uss y al arzobispo Arnau (Amalric) de Narbona, legados apostlicos en Provenza y

2229

Rocadii.

1345

Martn Alvira Cabrer

responsables del pleito de anulacin de su matrimonio, que comuniquen al Papa sus alegaciones, acusando al rey de Aragn de su penosa situacin. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 20, fol. 3v. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 25, p. 189. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 109. (a) Reverendis dominis suis et patribus in Christo Raimundo Dei gracia Uticensi episcopo et Arnaldo eadem gracia Narbonensi electo, apostolice sedis legatis, Maria eadem gracia regina Aragonum et domina Montispessulani, salutem et cum devocione debitam reverenciam, obedientiam et honorem. Qualiter et sub qua forma sanctissimus dominus et pater noster, summus pontifex, causam matrimonialem que inter nos et dominum regem vertitur benignitati vestre comiserit, diligenciam vestram credimus memoratus retinere. Ea propter benignitatis vestre serenitatem, cum quanta humilitate et devotione et sollucitudine possumus, suppliciter et lacrimabiliter exoramus ut gesta omnia et quicquid ad iamdictam causam pertinet fideliter conscribentes eidem sanctissimo domino pape transmittatis, nobis terminum competentem indulgendo, quo in propria persona nostra vel per instructum et sufficientem procuratorem eiusdem domini pape conspectui nos presentemus. Ad memoriam etiam reducat vestra clemencia penuriam et indigenciam nostram et qualiter dominus rex Aragonum totam dotem nostram et omnia nostra bona mobilia et i[n]mobilia iam dudum pignori obligavit; in assignatione etiam diei ius et iuris auctorem et statum nostrum ante oculos mentis vestre habendis.

1212 abril, 27. Besirs/Bziers, casa del arzobispo de Narbona

1279

Bernart Amelh, procurador del rey de Aragn Pedro el Catlico, y Raimon Aerra, procurador de la reina Mara de Montpellier, presentan sus alegaciones ante Raimon, obispo de Uss, y Arnau (Amalric), arzobispo electo de Narbona, legados apostlicos en Provenza y responsables del pleito de anulacin del matrimonio de los reyes de Aragn. Raimon Aerra y la reina Mara solicitan que sus razones sean presentadas al Papa y que sea el propio Papa quien dicte sentencia. B. Copia princ. s. XIII, ACA, Cancillera, Cartas Reales, Extra-Series, caj. 1, n. 20, fol. 3v. a. Ed. VINCKE, Der Eheprozeb, n. 26, p. 189. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 109. (a) Anno Domini MCCXII quinto kalendas Maii, Bernardus Amelii procurator regis Aragonum et R[aimundus] Aerradus procurator domine Marie regine Aragonum in causa matrimoniali que vertitur inter dominum regem Aragonum et dictam dominam Mariam per supradictos procuratores, coram dominis Raimundo Uticensi episcopo et Arnaldo Narbonensi electo, apostolice sedis legatis et in hac causa iudicibus delegatis, dicti inquam procuratores vanaverunt iudicium renuntiantes omni questioni et allegationi de facto. Procurator autem dicte Marie domine Montispessulani et ipsa domina Maria per suas litteras petierunt a dictis iudicibus ut causam hanc et acta omnia transmitterent ad dominum papam, cuius sententiam in hac causa et non ipsorum iudicum postulabant, dicentes hoc se desiderare posse ex comissione facta iudicibus suprascriptis. Acta fuerunt hec apud Bitte-

1346

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

rim in domo domini Arnaldi Narbonensis electi in presencia et testimonio dominorum Bitterrensis, Lodovensis, Coserani, Convenarum episcoporum.

1212 mayo, 8. [Poblet]

1280

Bernat de Granyana hace su testamento en presencia de Guillem y Ramon de Cervera, participantes en la prxima campaa contra los musulmanes, y de Guillem dOrtegato, Berenguer de Puigvert, Bernat de Concabella, Ramon de Josa y Arnau de Montferrer. A. AHN, Clero, Poblet, carp. 2.106, n. 5. B. Copia s. XIII, AHN, Cd. 992-B: Cartulario Mulassa o Becerro de Poblet, n. MXXVIII, fols. 206r-207r. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 105.

1212 mayo, 13. Huesca

1281

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Juan Peitavn, ciudadano de Huesca, y a su esposa Sancha de Torres, nutricia del rey, la mezquita verde de Huesca para edificar una iglesia. A. ACH, arm. 9, n. 215. a. Ed. CDCH, II, n. 753, pp. 722-723. Cit.: BALAGUER, F., La iglesia de San Vicente de Huesca, perteneciente a Roda, y la mezquita de Ibn Atalib, Argensola, 105 (1991), pp. 165-174, esp. p. 172 (data 1213). SMITH, Innocent III, p. 104. (a) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonensis et comes Barchinonensis, attendentes fidelitatem et devotionem et gratam etiam serviciorum exhibitionem quam erga nos tu fidelis noster Iohannes Pectavini civis Oscensis semper habuisti ac nobis fideliter exhibuisti toto posse, corde bono et animo volenti, per nos et omnes successores nostros damus et cum hac presenti scriptura perpetuo valitura concedimus et laudamus tibi et uxori tue dompne Sancie de Turribus, nutricie nostre, et omni progeniei et posteritati vestre in perpetuum misquitam illam nuncupatam misquitam viridem sitam extra muros civitatis Oscensis cum omnibus affrontationibus et tenimentis suis. Affrontat autem predicta misquita et terminatur ab oriente et meridie in orto Zavalaquemi de Osca sarraceni, ab occidente vero et parte montis in viis publicis. Hanc itaque misquitam prefatam sicut ab affrontationibus superius nominatis includitur et terminatur vos et omnis posteritas vestra habeatis semper libere et teneatis potenter et iure hereditario possideatis et expletetis per vestram propriam et francham ac liberam hereditatem ad construendum in ea et hedificandum ecclesiam et in melius augendum prout volueritis et ad dandum etiam vendendum inde perpetuo faciendas, sine omni nostro nostrorumque retentu et contradictione, in pace, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad vestrum et vostrorum profectum comodum et utilitatem. Datum Osce, III idus mayi, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, sub Era M.CC. quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonensis et comitis Barchinonensis. [1. Col.] Huius rei testes sunt: Aznarius Pardi. Garsias Pardi.

1347

Martn Alvira Cabrer

[2. Col.] Guillermus de Alcalano. Petrus de Alcalano. Martinus de Caneto. [3. Col.] Guillermus de Podio. Blaschos Maza. Bertrandus de Novals. [4. Col.] Gazco de Biota. Iohannes de Berix. Eleazarius, Repositarius Aragone2230. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini regis pro Ferrario notario suo hoc scripsit loco, die et era prefixis.

1212 mayo, 14. Zaragoza

1282

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma la donacin a la Orden del Santo Sepulcro de los lugares de Palafrugell, Torroella de Mont-ras, Llofriu y Esclany establecida por su padre el rey Alfonso el Trovador en su testamento (Perpiny, diciembre 1194). [A]. Original con sello de cera. B. Traslado de 1230-1239, AV, ms. lat. 7.241, Cartulario del Captulo del Santo Sepulcro de Jerusaln, fol. 153v. [C]. Traslado de 28 julio 1299 de A. [D]. Traslado de 24 agosto 1339 de A con amplia descripcin del documento y su sello. E. Copia de 1751 de C, ADB, Archivo de la Colegiata de Santa Anna, Documents Reials, s. XIII, caj. 13, 4. F. Copia de 1805 de D, ADB, Archivo de la Colegiata de Santa Anna, Documents Reials, s. XIII, caj. 13, 4. G. Copia sin data de D, ADB, Archivo de la Colegiata de Santa Anna, Documents Reials, s. XIII, caj. 13, 4. Mencin en una confirmacin del obispo de Terrassa de 31 octubre 1223, ADB, Pergamins de Santa Anna, caj. 4, 7. a. Ed. de B, E. de ROZIRE, Cartulaire de lglise du Saint-Spulcre de Jrusalem, daprs les manuscrits du Vatican, Pars, 1849, n. 179, pp. 317-319. b. Reprod. de a, PL, 155, Privilegia Ecclesiae Sancti Sepulcri, cols. 1.105-1.262, esp. cols. 255-256. c. Reprod. de a, G. BRESC-BAUTIER, Le Cartulaire du Chapitre du Saint-Spulcre de Jrusalem , Documents relatifs lhistoire des Croisades publis par lAcadmie des Inscriptions et Belles-Lettres, XV, Pars, Librairie Orientaliste Paul Geuthner, 1984, n. 180, pp. 337-338. Cit.: BISSON, FA, I, pp. 176-178 (de E, F o G). (E-F-a) 2231Manifestum sit omnibus quod nos P[ etrus ], Dei gratia rex 2232 Arag[onensis]2233 et comes Barch[ino]n[ensis]2234, bono animo et spontanea volunta-

2230 2231

Flazarius Repri (?), a.

Hoc est translatum fideliter transcriptum, B. Anteceden las frmulas del traslado de C y D y la mencin del sello en E y F.
2232 2233 2234

res, B y c. Rex, E y F. Aragonum, E y F. Barchinona, E y F.

1348

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

te, cupientes executione mandare quod dominus2235 clare memorie rex, pater noster, ob remedium anime sue gloriosissimo Sepulcro Domini in sui testamento legavit, laudamus, concedimus et donamus ac tradimus in perpetuum cum hac scriptura perpetuo valitura Domino Deo et eidem Sepulcro Domini et vobis omnibus canonicis et fratribus eiusdem loci presentibus et futuris2236, Palafrugellum et Turricellam de2237 Monte Raso et Laufrigum et Esclainanum2238, loca nostra sive castella, cum omnibus terminis et pertinentiis suis heremis et populatis, cum aquis omnibus et rivis et pascuis et piscariis maris et terre, cum firmamentis et placitis et caloniis et omnibus questiis et ademprivis et cunctis fructibus 2239, proventibus, exitibus et expletis, cum venationibus et inventionibus, accidentibus et excautis quibuslibet, cum hominibus et feminis que ibi sunt vel2240 erunt aut esse poterunt, et cum omnibus melioramentis et augmentis que ibi facere poteritis ullo modo, cum omnibus etiam que nos vel predecessores nostri vel aliqui alii in predictis locis et eorum tenimentis2241 unquam habuimus, tenuimus vel accepimus aliqua ratione vel causa. Hec autem omnia et singula damus et concedimus Sepulcro Domini et per te dilecte noster B[eren]g[arie], prior domus Sancti Sepulcri de Barchinonia2242 tradimus et evacuamus per secula cuncta eidem Sepulcro Domini et canonicis et fratribus eiusdem substitutis et substituendis ad habendum quiete et possidendum plenarie et tenendum potenter et potestative ad omnes voluntates vestras, sicut melius et plenius et sanius et utilius dici et intelligi potest, ad commune bonum domus Sancti Sepulcri et fratrum et canonicorum eiusdem, sine aliquo vinculo et retentu nostro atque nostrorum. Volumus igitur et mandamus firmiter et districte universis hominibus et feminis predicta loca2243 et eorum terminis inhabitantibus et inhabitaturis quatenus prefato Priori domus Sancti Sepulcri de Barchinonia2244 et successoribus suis et his quos ipsi mandaverint2245 vel statuerint, in omnibus et per omnia tamquam dominis vestris specialibus et perpetuis, obediatis et eis teneamini de universis et singulis, que nobis aliquo modo2246 fatiebatis et donabatis, plenarie et fideliter respondere, alio mandato nostro vel alicuius bajuli vel hominis nostri requisito numquam deinceps vel assensu. Datum2247 Cesaraguste, die lune prima post Pentecosten, Era M CC quinquagesima, per manum Ferrarii notarii nostri. Testibus et

2235 2236 2237

Ildefonsus, E y F. presentibus et futuris, falta en E y F.

BRESC-BAUTIER argumenta que la donacin del obispo de Terrassa de 1223 dice turicellam et en lugar de turicella de para plantear que no se trata de Torroella de Mont-ras, sino de Toroella, cerca de Palafrugell.
2238 2239 2240 2241 2242 2243 2244 2245
2246

Sclainanum, E y F. decimis, E y F. et, E y F. terminis, E y F. Barchinona, E y F. predicti loci, E y F. Barchinona, E y F. mandeverint, E y F. aliquando, E y F. Datis, E y F.

2247

1349

Martn Alvira Cabrer

presentibus: domno Raimundo venerabili Cesaraugust[ ensi ] episcopo, domno G[arcia]2248 Venerabili Oscensi Episcopo, domno Exameno 2249 Cornelii, domno Garsia Romero2250, domno Michaele de Lusia, Raymundo reposit[ario]2251, Enego2252 de Ayvar2253, et multis aliis clericis et laicis de curia et creatione2254 nostra. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Arag[onensis] et comitis Barch[inonensis]2255. Ego Ferrarius de Guardia, notarius domini regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2256.

1212 mayo, 14. [Poblet]

1283

Bernat Habenas hace testamento antes de partir en expedicin contra los sarracenos, designa testaferros, arregla sus deudas, deja al monasterio de Poblet su tierra de Barbens y reconoce deber a Joan de Mora, monje de Poblet, 30 s., prometiendo devolvrselos si regresa. Deja dos hijos naturales y una hija legtima2257. A. AAP, Pergs. P41. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 105. Et est sciendum quod frater Johannes de Mora accomodavit mihi XXX. Sol[idos] quos ei reddam cum rediero de hac expeditione. Factum est hoc pridie idus madii anno Domini MCCXII.

1212 mayo, 15. Zaragoza

1284

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio de Santes Creus el manso llamado Mumurus, 24 s. censuales que el rey tiene en la villa de Aguils2258, la mina que ha aparecido en una heredad del monasterio y todas las que en adelante apareciesen. B. Copia s. XV, AHN, Cd. 1192-B: Privilegia Apostolica de Santes Creus o Privilegios pontificios y reales de Santes Creus, fol. 49r-v. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXXIX. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 420.

2248 2249 2250 2251 2252 2253 2254 2255 2256 2257 2258

G., B y a, b y c. Exainanio, a y c. Exainenio, b. Romei, E y F. repositer, E y F. Enego. En ego, en a, b y c. Aviar, a y c. Ayzar, b. Aquar, E y F. tractatione, E y F. Barchinone, E y F. En F siguen la descripcin del sello de cera y las frmulas del traslado. Debo y agradezco los datos de esta noticia a Damian J. SMITH. Aquils, C.

1350

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(B) In Christi nomine. Sit notum cunctis presentibus et futuris quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis / et Comes Barchinonensis, ob remedium anime nostre et parentum nostrorum, damus et cum hac presenti carta perpe/tuo duratura concedimus et laudamus Domino Deo et vobis Bernardo abbati de Sanctis Crucibus et / Monasterio vestro et fratribus ibidem Deo servientibus presentibus et futuris totum mansum qui vocatur / Mumurus et viginti quatuor solidos censuales quos in villa de Aguils annuatis habemus et habere / debemus per novem porcis de censu statuto que omnia nos emimus de Guillermo de Bolvir, quem quidem / mansum et prenominatos viginti quatuor solidos censuales vos et Monasterium vestrum presentes et futuri / cum omnibus hominibus et feminis in dicto manso habitantibus et habitaturis, cum omnibus terminis et / pertinenciis suis, cum questis, toltis, forciis, oste et cavalcata, cum bovatico et monetatico, cum adempri/vis et placitis et firmamentis, cum censibus et usaticis, et exitibus et iuribus universis et cum hiis omni/bus que ad predictum mansum pertinent et pertinere debent ullo modo habeatis semper libere et teneatis / potenter et iure hereditario possideatis et empletetis per vestram francuam, propriam, liberam ac perpetuam / et inmune hereditatem sive alodium francum ad dandum videlicet vendendum, impignorandum, commu/tandum et alienandum quocumque volueritis modo, et ad omnes etiam alias voluntates vestras inde perpe/tuo faciendas, sine omni nostro nostrorumque retentu et contradiccione in pace, et sicut melius et plenius / dici et intelligi potest, ad profectum vestrum. Damus eciam vobis adhuc et Monasterio vestro totam / illam mineriam clete que nunc de novo inventa est in honore illo quem Guillemus de Aquilone et Guillemus Umberti, frater eius, dicto Monasterio dederunt et omnes eciam alias minerias quiusque metali / sint et invenciones sive trobas que in aliquo loco tocius illius honoris unquam poterint invenire. Ita quod illa omnia / prenominatum Monasterium de Sanctis Crucibus et fratres eiusdem Domus habeant et teneant et / percipiant libere et potenter et possideant per franquam, propriam hereditatem. Statuimus etiam mandan/tes firmiter omnibus baiulis et vicariis nostris statutis et substituendis et omnibus aliis hominibus nostris / quod in predictis mineriis quecumque sint nichil tangant vel accipiant aut tangi vel accipi permittant ab ali/quo, facientes quod sepedictum Monasterium et fratres eiusdem auctoritate nostra hec omnia semper habere et / tenere et possidere sine aliqua contradiccione in pace per secula cuncta. Quicumque autem contra hanc / cartam nostram in aliquo venire attemptaret iram omnipotentis Dei et nostram perpetuo incurret / et insuper in mille solidos a nobis proculdubio ferirentur. Data Cesarauguste, idus mayy et mandato / nostro scripta sub Era M.CC. quinquagesima, Anno Domini Millessimo Ducentessimo Duodecimo/. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barcinone/. Sunt huius rei testes: / Dompnus Raymundus, Cesaraugustanus Episcopus. Garsias Romei. M[ichael] de Lusia, maiordomus / Aragonie. Arnaldus Palacini. Athorella. Lupus Ferrencus de Luna. Fortunius Valerii. Martinus de Ca/neto. Martinus Lupi de Novale. Pardus, Merinus Cesarauguste. Et multi alii. Sig[signo]num / Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis hoc scribi feci loco, die et anno prefixis.

1212 mayo, 15. Zaragoza

1285

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede a la Iglesia de San Salvador de Zaragoza 30 cahces de sal anuales en el Castellar y Remolinos.

1351

Martn Alvira Cabrer

A. ALS, Cartulario Pequeo, fol. 132, doc. 534. Fot. de A, CSSZ, II, p. 515. B. ALS, Cartulario Grande, fol. 44, doc. 42. a. Ed. de B, CSSZ, II, n. 850, pp. 515-516. (A) Dominus Petrus rex dedit ecclesie Sancti Salvatoris annuatim in salinis Castellaris et Remolinorum. In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum, per nos et omnes / successores nostros damus et cum hac publica scriptura perpetuo valitura Deo et Ecclesie Sancti Salvatoris de Cesaraugusta et conventui eiusdem presentibus et futuris assigna/mus et concedimus et laudamus in perpetuum triginta kafizios salis singulis annis accipiendos in salinis nostris de Castellario et de Remolins. Constituimus igitur et man/damus firmiter et districte omnibus illis qui nunc salinas illas per nos tenent aut in posterum eas tenuerint per nos vel nostros unquam ullo modo quod predictos XXX kaficia salis / annuatim semper in mense Januarii prefate Ecclesie Sancti Salvatoris et conventui eiusdem donent et tradant in pace et sine aliqua diminutione, non expecta/to unquam aliquo alio mandato nostro vel successorum nostrorum. Datum Cesarauguste, idus madii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta / a Berengario de Parietibus, sub Era M.CC. quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Huius rei testes sunt: [1. Col.] Garsias Romei. Michael de Lusia. [2. Col.] Martinus Eneguez. Lofferench[us] de Luna. Ato Orella. [3. Col.] Gazco de Biota. Pardus, merinus Cesarauguste. Eleazarius, repositarius Aragonis. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et era prefixis.

1212 mayo, 15

1286

El arzobispo de Tarragona Ramon de Rocabert, a instancias del rey Pedro el Catlico, interpone su aprobacin y decreto acerca del prstamo de referencia y de la garanta pactada para el recobro de los 7.000 s. prestados al rey por la condesa Elvira de Urgell. Cit.: MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 540 (no encontrado).

1212 mayo, 16. Zaragoza

1287

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio de Santa Cristina de Somport los valles de Cercellario y Crocellada, en Huesca, en recompensa por los servicios prestados en la custodia del castillo de Sora2259.

2259

Vase Documentos, n. 788 (17 junio 1208).

1352

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

[A]. Original con confirmacin de Jaime I en el asedio de Pescola, a 22 septiembre 1225. B. Traslado de 8 enero 1402, AHN, Clero, Santa Cristina de Summo Portu, carp. 815, n. 3, 3. In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, in recompensatione et emenda omnium illarum expensarum quas pro retencione et custodia castri de Sora fecistis fideliter, domino Deo et domui de Sancta Christina et vobis dilecto meo Garsie Arnaldi priori eiusdem domus et universis fratribus ibidem Deo servientibus presentibus et futuris damus et cum hac presenti carta perpetuo valitura concedimus et laudamus in perpetuum totam ab integro vallem de Cercellario et2260 vallem de Crocellada a Gavardeia superius2261 usque ad petram de Cesaraugusta, et de petra de Cesaraugusta usque ad petram de Barallera sicut usque venitur infra ipsas petras versus valles de Capellione. Has vestram valles prenominatas cum omnibus terminis et pertinenciis suis, heremis et populatis sive cultis et incultis habeat propri vos et omnes fratres domus vestre de Sancta Christina, presentes et futuris, libere et quiete, teneatis potenter et jure hereditario possideatis et explectetis et in melius augeatis ad laborandum, populandum, dandum, vendendum, inpignorandum, comutandum et aliendandum quocumque volueritis modo et non omnias alias voluntates vestras et omnium successorum vestrorum inde perpetuo faciendas, sine omni nostro nostrorumque retentu et contradictione in pace, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad vestrum et successorum vestrorum et domus vestre de Sancta Christina profectius comodum et utilitatem. Data Cesarauguste, XVII kalendas junii, per manum Fferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, sub Era millesima CC quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Huius rei testes sunt: Garsias Romei. Michael de Luesia. Martinus Eneguez. Arnaldus Palatini. Blascus de Alagon. Blascus Romei. Atto Orella. Lofferre[n]co de Luna. Gomez de Luna. Mathalonus. Michael Sancii. Gasco de Biota. Pardus, merinus Cesaraugusta. Petrus, justicia Tirasone. Elezarius, respositarius Aragonum. Signum Jacobi Dei gratia Regis Aragonensis, Comitis Barchinonensis et Dominis Montispesulani, qui prescripta omnia et singula laudat, concedit et confirmat, que signum Regium mandato ipsius domini Petris et Guillelmi Rabane notarii sui fuit positum in hac carta per manum Berengarii de Parietibus in obsidione Peniscola, decimo kalendas octobri anno Domini millesimo ducentesimo XXV. Signum Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Fferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et era prefixis.

1212 mayo. Zaragoza

1288

Garca Romeu dispone su testamento (antes de partir a la campaa contra los musulmanes). B. Copia s. XIV , AHN, Cd. 648-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, I, doc. 33, pp. 33-35.

2260 2261

vallem de Cercellario et, interlineado. Gavardeia superius, reconstitucin conjetural.

1353

Martn Alvira Cabrer

Cit.: UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, III, p. 1.038 (sign. mod. Cd. 466). GARGALLO, El Concejo de Teruel, I, p. 233 (sign. mod. Cd. 466). Hec est carta in memoria de destinamiento quod facio Ego Garcia Romeo in meo sensu et in mea memoria sanus et ylaris, cum conssilio et cum consenssu de mea uxore dona Agnes. In primis laxo ad monasterium de Cistels pro illa mercede in promissione quam mihi fecerunt abbas et Capitulum de Cistels que post obitum meum facerent dicere uno quoque cappellano sui ordinis .III. missas pro mea anima, et sunt in iste carte quam mi[ hi ] fecerunt de hac merede una in Roda et altera in monasterio que dicitur Petra. Et laxo predicto monasterio de Cistels Mille Morabetinos et que donent in unoquoque anno .CC. Morabetinos. Et laxo ffratribus Hospitalis que pacatis meis debitis predicti Mille aurei pacchentur primum et sint paccati sine elongamento pro actis .V. annis. Et laxo elemosine Jachensi .III. Millia solidos. Et laxo ad illud opus Sancte Marie de Salas Mille solidos. Et laxo ad Roncas valles Mille solidos. Et laxo Sancte Marie Maiori Cesarauguste .CCC. Morabetinos de quibus emant hereditatem de qua provideant uni sacerdoti qui cotidie cantet missam pro anima mea. Et ad opus Sancte Marie de Peraman Mille solidos. Et ad monasterium de Berola Mille solidos quos debeo per illas fenestras et .XXX. Morabetinus quos illis debeo pro quodam roncino. Et laxo ad monasterium qui dicitur Petra Mille solidos. Et laxo ad illam enfirmariam Sancti Salvatoris Mille solidos, et que exeant una vice in anno super meum tumulum et mee matris. Et laxo Sancte Marie de Rial Mille solidos. Et laxo Sancte Marie de Rocamador .II. Millia solidos, de quibus teneant lampades semper tot quo tempore tenere poterint. Et laxo Sancte [ Marie ] de Algairam illam meam hereditatem de Almanara unde teneant lampades quo tempore poterint, et si forte hanc hereditatem habere non poterint laxo ibi Mille solidos de quibus teneant lampades. Et laxo a Trasovares Mille solidos. Et laxo ad illas monachabus de Luco Mille solidos et que faciat illa abbatissa de Luco quandam pitanam illis monacabus die Sancti Benedicti. Et laxo Hospitali Sancti Iohannis illam meam villam et Castrum qui dicitur Almenda cum omnibus suis pertinenciis sicut ego melius habeo vel habere debeo ad propriam hereditatem, et in tali vero convenio ffratribus Hospitalis Jherosolimitani, que ibi sunt nec erunt usque ad finem seculi, que teneant pro hac hereditate de Almenda .IIos. sacerdotes in Sancta Maria de la Penna de Annesa qui ibi cantent cotidie missas pro anima mea et parentum meorum usque ad finem seculi. Et laxo similiter Hospitali Sancti Iohannis illud meum Castrum et villam de Kalaterrer ad propriam hereditatem sicut ego habeo vel habere debeo cum omnibus suis pertinenciis totum ab integro. Et laxo meo filio B[lascho]. Romeo illas meas hereditates de Pratella et Cella et el Corbo et Villam francham et totas meas hereditates de la Montanna et Tormos cum illa abbatia. Et in tali convenio percipio meo filio B[ lascho ] Romeo que ille faciat concordiam cum Episcopo Oscenssi et Ecclesia de Oscha de facto istius abbatie. Et si forte meus filius B[lascho] Romeo obierit de hoc seculo absque filiis legitimi congugii, stabilio omnes meas hereditates in tali modo, et mando et laxo illi monasterio de Canbrn de mea sorore donna Ozanda illas hereditates de Montannis et illam abatiam de Tormos, in tali convenio ut faciat pactum cum Episcopo et Ecclesia de Oscha. Et laxo similiter a Berola illud castrum et villam de Pratella et quantam hereditatem habeo in Villam francham totum ab integro per propriam hereditatem, in tali convenio que abbas de Berola et monachi faciant in uno loco de istis hereditatibus monasterium illorum ordinis ubi ipsi milius decreverint. Et si forte in istis locis non viderint pro bono et pro melioramento illius monasterii voluerint in alio loco statuere, habeant potestatem faciendi

1354

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

tamen cum consilio P[etro] Sese et mee sororis Oscende. Et hoc sit factum inffra tres annos. Et si forte hoc peractum non fuerint, scilicet monasterium sicut debet esse monasterii, laxo et mando que amitant hoc illi de Berola et que habeant in istos convenios illi de Orta. Et adhuc mando et laxo quie si forte illi monachi de Orta infra istos .III. annos non habuerint perfactum illud monasterium que amitant ipsi de Orta et que habeant illi monachi de Roda has duas hereditates tanquam propriam hereditatem et que statuant ibi monasterium. Et laxo B[lascho] Romeo Tormos in tali pacto que habuit filios legitimi conjugii que habeant per hereditatem, et si forte filios non habuerit legitimi conjugii mando et laxo que habeat P[ oncius ] Eril. Et si forte filios non habuerit legitimi conjugii laxo ad P[etro] Cornel. Et si filios non habuerit P[etrus] Cornel legitimi conjugii, habeant Castrum de Tormos filii de Ex[imeno] Cornel. Et si forte filios non habuerit filii de Ex[imeno] Cornel legitimi conjugii, mando et laxo Castrum et villam de Tormos que habeant ffratres Hospitalis Sancti Iohannis per propriam hereditatem. Et laxo el Corbum illi ordini de Templo tanquam propriam hereditatem. Et laxo Cellam ad Pon Eril per propriam hereditatem, in tali convenio que si no habuerit filios legitimi conjugii que predictum Castrum et villam de Cella habeant ffratres ordinis Templi. Et laxo et mando que si obiero de hoc seculo in Regno Aragonis, que sepeliant me in Cesarauguste in domo Hospitalis, et si forte obiero de hoc seculo extra Regnum Aragonis, mando que sepeliant me in qualicumque loco migravero de hoc seculo in domo Hospitalis. Et laxo et mando illis fratribus Hospitalis totum meum mobile et totas meas hereditates preter Pratellam et illas Montannas in quibus vivat dompna Agnes, et preter Almenda que semper reddant fratribus Hospitalis pro illis duobus sacerdotibus quod debent semper tenere, et que teneant fratres Hospitalis meas hereditates de Tormos et Villam francham et Calaterer et Cella et Corbum, que si forte illud meum mobile non habundaverint meo debito et meo proalmario que fratres Hospitalis tamen teneant suprascriptas hereditates usque sint paccata mea debita et proalmario. Et laxo et mando que paccatis meis debitis et meo proalmario que semper habeant et recuperent Calaterer fratres Hospitalis sicut suprascriptum est et que omnes alias meas hereditates que habeat et recuperet dompna Agnes et meus filius B[laschus] Romeo. Et si forte filius meus obierit de hoc seculo que teneant dompna Agnes pro viduitate Pratellam et Tormos et Villam francham et alias hereditates, que recuperent et habeant semper illi quibus ego laxo eas in hoc meo destinamento sicut suprascriptum est. Et si forte dompna Agnes acceperit virum vel obierit de hoc seculo, que predictas hereditates de Tormos et Pratellam et Villam francham que habeant eas illi quibus ego laxo eas sicut suprascriptum est. Et ego dompna Agnes laudo et concedo atque firmo istud suprascriptum destinamentum sicut superius scriptum est. Et istud suprascriptum destinamentum dimitto in posse de illis fratribus Hospital que ipsi compleant sicut suprascriptum est de meis debitis et de meo proalmario, quod quicquid fecerint faciam cum consilio de P[ etro ] Sese et mee sororis dompne Ozende. Et istud suprascriptum destinamentum et omnes meas res et meos vasallos laxo in garda et in comanda de dompno P[etro] Rege Aragonum tanquam in domino in quo multum confido et quem multum diligo et in quo magnam spem habeo que ipse faciat has causas facere et complere sicut suprascriptum est. Et laxo meum destinamentum et omnes meas res et mea uxorem et meum filium in comanda et in guarda de Ex[imeno] Cornel et de Blasco Romeo et de P[oncio] Eril que ipsi faciant totum hoc complere sicut superius scriptum est. Et

1355

Martn Alvira Cabrer

pro precibus Garcia Romeo et dompna Agnes sunt spondalarii P[etrus] Sese et F[urtunius] de Continencia2262, prior Sancte Marie de aragoa, et Per de Navascos et Perint et Ramon Gascon et Martin Crespo et dompnus Valerius Canonicus Sancte Marie. Ffacta carta mensse madii in Cesaraugusta, et Mengotus, Garcia Romei scriptor, scripsit in Era .M.CC.L.

1212 mayo, [a. 16]. Letrn

1289

Inocencio III manda celebrar solemnes rogativas en Roma por el xito de la prxima batalla campal entre los cristianos y los musulmanes en Espaa. B. C. D. E. a. b. c. d. e. f. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8 fols. 114v-115, n. 181. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 304. AV, arm. XXXI, n. 6, fol. 264. Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 9, fol. 219. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 166. Ed. MONDJAR, ap. XCVI-XCVII. Ed. BOSQUET, Innocentii III, 446. Ed. PL, 216, cols. 698-699. Ed. HUICI, Estudio, Fuentes cristianas, ap. XIII, pp. 195-196. Ed. incompleta de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 473, pp. 503-504.

Reg.: BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 685. POTTHAST, n. 4.613. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 645. Cit.: RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1212, n. 19-21. MAIER, Ch. T., Mass, the Eucharist and the Cross: Innocent III and the Relocation of the Crusade, M OORE, J. (ed.), Pope Innocent III and His World , Ashgate, 1999, pp. 351-360 (y comentarios). SMITH, Innocent III, pp. 105-106. (e) In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen. Quarta feria infra octavas Pentecostem2263 fiat generalis processio virorum ac mulierum pro pace universalis Ecclesie ac populi christiani, specialiter autem ut Deus propitius sit illis in bello quod inter ipsos et sarracenos dicitur in Hyspania committendum, ne det hereditatem suam in opprobium ut dominentur eis nationes. Et ad hanc processionem omnes omnino moneantur venire, nec ab ea se quisquam excuset preter illos qui habent inimicitias capitales. Summo itaque mane conveniant mulieres apud S[anctam] Mariam Maiorem, clerici vero apud basilicam Duodecim Apostolorum et laici apud S[anctam] Anastasiam; et post collectas, pulsatis simul istarum ecclesiarum campanis, procedant omnes in campum Lateranensem hoc ordine: mulieres omnes et solas precedat crux dominica S[ancte] Marie Maioris; et in prima parte processionis sint sanctimoniales, in ultima vero relique mulieres que sine auro et gemmis et sericis indumentis procedant, orando cum devotione ac humilitate, in fletu et gemitu, nudis pedibus omnes que possunt; et per Merulanum et ante S[anctum] Bartholomeum veniant in campum Lateranensem et collocent se ante Felloniam, in silentio permanentes; clericos autem crux fraternitatis precedat, et in prima processionis parte sint monachi et canonici regulares, in ultima vero recto-

2262 2263

Ontiena. 16 de mayo de 1212, f.

1356

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

res et ceteri clerici procedentes predicto modo, et per viam maiorem et arcum Basilii veniant ante palatium episcopi Albanensis, et ibi directe in medio campi se collocent; laicos autem precedat crux dominica S[ancti] Petri, et post illam sequantur primi hospitalarii et postremi ceteri laici, sicut prescriptum est, incedentes, et per Sanctum Ioannem et Paulum et ante S[anctum] Nicholaum de Formis in campum veniant, et collocent se ab altera parte. Interim vero Romanus pontifex cum episcopis et cardinalibus et capellanis ingrediatur basilicam que dicitur Sancta Sanctorum, et inde reverenter assumpto ligno vivifice crucis processionaliter veniat ante palatium episcopi Albanensis, et sedens in scalis exhortatorium faciat sermonem ad populum universum. Quo finito, mulieres, sicut processionaliter venerant, ita procedant ad basilicam S[anctis] Crucis, et ibi presto sit presbiter cardinalis qui celebret eis missam dicendo illam orationem: Omnipotens, sempiterne Deus, in cuius manu sunt omnium potestates, etc. Et sic ipse mulieres in pace ad propria revertantur. Romanus autem pontifex cum episcopis et cardinalibus et capellanis per palatium descendat in Lateranensem basilicam, clerici vero per porticum et laici per burgum ingrediantur in illam, et celebrata venerabiliter missa, ipse cum omnibus, nudis pedibus, procedat ad S[anctam] Crucem, ita quod eum precedant clerici et aliis subsequantur, et facta oratione unusquisque revertatur ad sua. Ieiunetur autem ab omnibus, ita ut nemo, preter infirmos, comedat pisces aut quodcumque pulmentum, set qui possunt pane sint et aqua contenti, qui vero non possunt bibant vinum bene limphatum et modice sumptum, et vescantur herbis et fructibus aut etiam leguminibus; omnesque aperiant manus et viscera indigentibus, ut per oracionem, ieiunium et helemosinam misericordia Conditoris reddatur populo christiano placata.

1212 mayo, 16. [Poblet]

1290

Guillem de Puigvert hace una donacin al monasterio de Poblet antes de partir a la guerra contra los musulmanes. A. AHN, Clero, Poblet, carp. 2.106, n. 9. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 105. Notum sit cunctis quod ego G[uillelmus] de Podio viridi, cum assensu et expressa voluntate patris mei / P[etri] de Podio viridi et fratris mei Berengarii, remito et dono Deo et monasterio Populeti [] Tali modo / quod si ego forte morerer in hoc itinere exercitus de Yspania, vel antequam redimam predictum / pignus de Avinaxia de dicto P. de Carcassona [] Actum est hoc .XVII. kalendas junii Anno ab Incarnacione / Domini .M..CC..XII.. Sig[signo]num Guillelmi de Podio viridi, qui hanc cartam [...] mandavi / scribi et a testibus firmari. Sig[signo]num Petri de Podio viridi. Sig[signo]num Berengarii / de Podio viridi, qui omnia supperius dicta et singula concedimus et firmamus et per nos ipsos monasterio Populeti pro anima nostra in perpetuum donamus. Sig[ signo ]num Geraldi de Valle clara. Sig[ signo ]num fratris A[ rnaldi ] de Carcassona. Sig[signo]num fratis A[rnaldi] de Filela. Sig[signo]num Petri precentoris. Sig[signo]num B. de Pinu. Sig[signo]num fratris Bernardi cultellarii. Frater Petrus, qui hoc scripsit et hoc signum [signo] fecit die et anno quo supra.

1357

Martn Alvira Cabrer

1212 mayo, 19. Calatayud

1291

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona el pueblo de Ballobar al monasterio de Sigena en compensacin por el dinero recibido del quinto y la acmila cobrados a los hombres sujetos al monasterio. A. BC, Fondo Miret i Sans, caj. 37, n. 1.795 (AMSI). Fot. de A, FFLZ, Departamento de Historia Medieval, Fondos del antiguo CEMA, Caja de Sigena, doc. S. 23. B. Copia de 1695, AHPH, Fondo de Sigena, S-38: Libro que contiene los transumptos ms principales de los derechos y provechos de la Real casa de Sixena , C.7., pp. 77-78. C. Copia s. XVIII, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, leg. 8.127 (ant. 132/1): Visitas al Monasterio de Sigena, n. 6, I, C.7, pp. 96-98. D. Copia fragmentaria s. XVIII, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, leg. 8.127 (ant. 132/1): Visitas al Monasterio de Sigena, n. 6, I, Q.7, p. 133. E. Reg. y transcr. fragmentaria de A y a, PANO, Santa Mara de Sijena. Humilis Soror, III: Parte Documental, n. 57. a. Ed. de A, DELAVILLE-LE ROULX, Cartulaire, II, n. 1.386, pp. 142-143. b. Ed. UBIETO, Documentos de Sigena, I, n. 62, pp. 103-104 (dice original perdido). Noticia de 1676, AHPH, Fondo de Sigena, S-39: Cabreo del ao 1676 , D.1., n. 795, fol. 348r. Reg.: PANO, Santa Mara de Sijena. Humilis Soror, III: Parte Documental, n. 57. MIRET, Itinerario, IV, p. 32. IBARRA, Estudio, I, n. 421 (de a). PANO, La Santa Reina Doa Sancha, pp. 110-111, n. 68. Cit.: ARCO, El monasterio de Sigena, p. 207. IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 70. BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 164, n. 9, reed. ingl. Medieval France, p. 353, n. 9, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 161, n. 9. UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, I, p. 196. SMITH, Innocent III, p. 104. PANO, Real Monasterio de Santa Mara de Sijena, n. 57, p. 207. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, obligamus et nunc in presenti pro vestro pignore tradimus vobis dompne Otzende Priorisse et Conventui vestro dominarum / de Sexena totam ab integro villam nostram de Valle lobar2264, cum hominibus et feminis qui ibi sunt et cum omnibus terminis et pertinenciis suis, et cum omni iure et donatione et aliis omnibus que in preliba/ta villa de Valle lobar habemus et habere debemus aliquo iure, aliquo modo, aliqua ratione vel causa. Predictam itaque villam de Vallelobar, cum omnibus et singulis superius nominatis tamdiu vos et Con/ventus vestris de Sexena ratione vestri pignoris habeatis et teneatis et possideatis et expletetis libere et potenter, et fructus omnes ex inde provenientes integre percipiatis sine aliqua nostra et nostrarum contradic/tione in pace, donec de redditibus et exitibus et expletis de prenominata villa de Valle lobar plenarie recuperetis de bona moneta iaccensis firma et in Aragonum curribili totos illos denarios quos de quinto / et de azemilis habuimus de hominibus vestri honoris, quos denarios per nos et mandatum nostrum accepit a vobis Iohannes Peitavinus merinus Osce et alii nostri homines quos in eisdem denariis vobis assignavimus / acceptores, sicut continetur in carta que habetur inter

2264

Valle Lobar, a.

1358

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

vos et Iohani Peitavinum, de quo quinto et azemilis credatur vel per vestrum planum verbum. Promittimus autem vobis et domui vestre de Sexene et bona / fide convenimus quod in prenominata villa de Vallelobar vel hiis que superius continetur nichil tangemus aut accipiemus vel aufferemus vobis vel tangi aut accipi vel aufferri ab aliquo permittemus aliqua ratione / vel causa, donec de exitibus de predicta villa de Vallelobar provenientibus de toto predicto quinto et azemilis vobis vel successoribus vestris sit plenarie satisfactum, de quibus exitibus credatur etiam / vobis per vestrum planum verbum. Data apud Calataiub, XIIII kalendas iunii Era M.CC quinquagesima, per manum Ferraris notarii nostri. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonensis et comitis Barchinonensis. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Michael de Lusia. Blaschus Romei. [2. Col.] Egidius Garcez. Petrus Momez. Furtunius Aznariz. [3. Col.] Gazco de Biota. Eleazarius, repositarius Aragonum. Magister Martinus. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc scribi et feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1212 mayo, 20

1292

Guillem de Sant Vicen, con la confirmacin posterior del rey Pedro el Catlico, ofrece a su hermano Berenguer como cannigo de la iglesia de Barcelona con todo el manso de Soler. B. Copia primera mitad s. XIII, ACB, Liber Antiquitatum, II, n. 493, fols. 167v168r. Sit notum omnibus quod Ego Guillelmus de Sancto Vincentio, bono animo et bona voluntate, dono et offero domino Deo et Sancte Cruci Sancteque Eulalie et canonice Barchinonis ecclesie Berengarius fratrem meum in canonicum eiusdem ecclesie, cum toto meo manso de Solario quem eidem Berengario iam dedi, sicut in sua carta melius continetur, in manu scilicet venerabilis domni Berengarii Dei gratia dicte ecclesie Episcopi. Prefatum totaliter mansum de Solario dono et offero et concedo, ut dictum est, per alodium franchum et liberum et absque omni inquietudine quietum, cum omnibus suis pertinenciis et tenedonibus, cultis et heremis, longe et prope, in monte et in plano, et cum omnibus bordis et hominibus et feminis et laborationibus simul cum omnibus senioraticis, agrariis, censibus, questiis, ademprivis, aquis, pasturis, traginiis, albergiis, arboribus diversi generis, olivariis, quercibus, cucuciis, exorchiis, homicidiis, intestationibus, placitis, firmamentis, stacamentis, invencionibus et omnibus aliis senioraticis atque usaticis iure vel non iure mihi vel meis competentibus et omnibus aliis dicto manso pertinentibus et pertinere debentibus, et cum introitibus et exitibus suis sicut melius habeo et habere debeo per alodium liberum et franchum in parrochiis Sancti Petri de Primiano et Sancti Martini de Taiano et in omnibus aliis quibuscumque locis et, ut melius dici vel intelligi potest, ad salvamentum et bonum intellectum predicte canonice suorumque canonicorum tam presentium quam futurorum trado ad omnes suas suorumque canonicorum voluntates ad utilitatem ipsius ecclesie faciendas per suum proprium plenissimum, liberum et franchum alodium, ut dictum est, sine vinculo ullius hominis vel femine et sine aliquo meo meorumque retentu. Convenio etiam domino Deo et dicte ecclesie et canonice et vobis domino Berengario Dei gratia Barchinon[ens]i episcopo et omnibus canonicis eiusdem ecclesie quod contra hoc predicta numquam veniam ego vel mei neque aliqua persona meo meorumque nomine, et quantum ad hoc omni occasioni et iuri scripto et non

1359

Martn Alvira Cabrer

scripto, divino et humano et omni beneficio coherenti rei vel persone per me et per meos penitus renuncio. Si quis hoc fregerit supradicta in duplo componat et insuper maneat firmum semper. Actum est hoc .XIII. kalendas Junii Anno Domini millesimo Ducentesimo Duodecimo. S[signo] Guillelmi de Santo Vincencio, qui hac predicta laudo et confirmo. S[signo] Guillelme uxoris eius. S[signo] Raimundi de Sancto Vincencio. S[signo] Bernardi de Sancto Vincencio, fratrum eius. S[signo] Poncii fratris eius. S[signo] Agnetis sororis eiusdem Guillelmi de Sancto Vincencio, qui hac predicta laudamus et confirmamus firmarique rogamus. S[signo] Guillelmi Urabeti. S[signo] Petri de Montequino, qui hac firmamus et laudamus. S[signo]num Berengarii presbyteri, qui hoc vidi a Guillelme uxoris eius et Agnetis sororis eius fecit firmari. [Signum <signo> Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc signum Regium feci apud Calatravam nonas julii eodem anno]2265. Sig[ signo ]num Aimerici de Coponibus. Sig[ signo ]num Poncii de Serriano. Sig[ signo ]num Arnaldi de Serriano notarii. Sig[ signo ]num Petri Bagis. Sig[signo]num Petri de Sancto Laurencio. Sig[signo]num Petri Mascharonis scriptoris. S[signo] Petri de Sanaugia. S[signo] Arnaldi de Monte iudaico. Sig[signo] Raimundi diaconi scriptoris, qui hoc scripsit cum litteris suprapossitis in linea .XVI. die et anno quo supra.

1212 mayo, 21

1293

Dalmau de Creixell dona a la iglesia de Sant Mart Saserra la mitad del diezmo de la parroquia y funda all un beneficio2266. B. Copia de 1347, ADG, Pergamins de la Mitra, cal. 1, n. 98. Reg.: MARQUS, Pergamins de la Mitra, n. 94, p. 20.

1212 mayo, 23. [Poblet]

1294

Ferrer de Sanaja hace testamento en beneficio del monasterio de Poblet antes de partir a la guerra contra los sarracenos. B. Traslado de 9 diciembre 1242, AHN, Clero, Poblet, carp. 2.106, n. 12. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 1385-B: Especulo de Poblet, Leyda, fol. 344r. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 105. Quoniam nullus in carne positus potest evadere mortem, idcirco ego Ferrarius de Sanaugia, pergens in exercitum Yspanie contra sarracenicas nationes et inimicos crucis, faciens meum testamentum []. Actum est hoc .X. kalendas Junii Anno ab Incarnatione M..CC..XII..

2265 2266

Vase Documentos, n. 1339 (Calatrava, 7 julio).

Incluimos este doc. por su hipottica relacin con la campaa de 1212, si bien parece tratarse de Dalmau II (TORRENT, Genealoga, pp. 107-108).

1360

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Sig[signo]num Ferrarii de Sanaugia, qui hoc laudo et firmo testesque rogavi ut eum firmarent. Sig[signo]num Petri abbatis Populeti. Signum G. prioris. Sig[signo]num fratris R. Efforsad isti sunt manumissores. Sig[signo]num fratris A[rnaldi] de Filela. Sig[signo]num B. de Gerb. Frater Petrus, qui hoc scripsit et hoc signum [ signo ] fecit die et anno quo supra.

1212 mayo, 25. Letrn

1295

Inocencio III recuerda a sus legados en Provenza, el obispo Raimon de Uss y el arzobispo de Narbona Arnau Amalric, los derechos del conde Raimon VI de Tolosa y las acusaciones que pesan sobre l. a. Cit. y trad. fr. fragmentaria HGL, 3. ed. VI, pp. 381-382. b. Ed. PL, 216, cols. 613-614. c. Ed. VILLEMAGNE, Pierre de Castelnau, n. LXIX, pp. 281-282.
CHINI,

Reg.: POTTHAST, n. 4.517. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 1.471-1.472. MESInnocenzo III, p. 199.

1212 mayo, 25. Letrn

1296

Inocencio III ordena al obispo Uc de Riez y al maestro Tedisio, legados apostlicos en Provenza, encargarse de demostrar si el conde Raimon VI de Tolosa es culpable de hereja y del asesinato del legado Pire de Castlnau, ordenndoles recibir su justificacin y no entregar sus dominios a otro. a. Ed. PL, 216, col. 614. b. Ed. VILLEMAGNE, Pierre de Castelnau, n. LXX, pp. 283-284. Cit.: MESCHINI, Innocenzo III, pp. 199-200.

1212 mayo, 25. Letrn

1297

Inocencio III ordena al obispo de Elna dar permiso a Durn de Huesca y a sus compaeros para iniciar algn tipo de vida religiosa, con las debidas cautelas. B. C. a. b. c. d. e. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 95, n. 82. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 302. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 630. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 165. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XV, n. 80, p. 358. Ed. PL, 216, col. 601. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 474, pp. 504-506.

Reg.: POTTHAST, n. 4.504. Cit.: RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1212, n. 9. SMITH, Innocent III, p. 258.

1212 mayo, 26. Girona

1298

Bernat de Bellmirall dispone su testamento antes de partir en expedicin con el rey de Aragn contra los sarracenos.

1361

Martn Alvira Cabrer

B. Copia de 1229, ADG, Pergamins de la Mitra, cal. 23, n. 6. Reg.: MARQUS, Pergamins de la Mitra, n. 95, p. 20 (y noticia). In Christi nomine. Ego Bernardus de Pulcro Miraclo, volens ire incontra sarracenos in expeditione Yspanie pro remedio anime mee []. Guillelmus de Scala [testigo].

[a. 1212 mayo 28]

1299

Pedro el Catlico, rey de Aragn, empea a Guillem de Creixell sus derechos en el valle de Ribes. Mencin en el testamento de Guillem de Creixell, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 422. Cit.: BISSON, FA, I, pp. 185 y 255. SMITH, Innocent III, p. 105. [] dimito Bernardo de Sancta Columba .CCCC. aureos super pignus quod teneo de domino rege in valle de Ripis, et hoc quod remanet de ipso pignore [].

1212 mayo, 28. Letrn

1300

Inocencio III ordena al rey de Aragn Pedro el Catlico que no se moleste a los Pobres Catlicos, orden religiosa fundada por el antiguo hereje Durn de Huesca. B. a. b. c. d. e. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 96, n. 92. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 633. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 165. Ed. PL, 216, col. 608. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XV, n. 90, p. 364. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 476, pp. 506-507.

Reg.: POTTHAST, n. 4.506. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 258. (e) [Petro] illustri regi Aragonensi. Ut illi complaceas, in cuius miseracione regni gubernacula suscepisti, te convenit confovere humiles et devotos et excessus corrigere delinquentium; inde est quod serenitatem tuam rogamus atque monemus quatinus pauperes catholicos et hospites eorundem in orthodoxa fide ac pia operatione manentes non permittas a quoquam temere opprimi vel a iusticiariis tuis iniuste gravari. Datum Laterani, V kalendas iunii, Pontificatus nostri anno quintodecimo.

1212 mayo, 282267

1301

Guillem de Creixell dispone su testamento antes de partir a la campaa contra los sarracenos, entregando su cuerpo, su caballo y sus armas a la Orden del Temple.

2267 En esta misma fecha, el senescal Guillem Ramon de Montcada y su hijo Guillem de Montcada eximan a Berenguer de Vilar del servicio que les deba por el castillo de Torrelles

1362

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

A. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 422. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 413r-415r. (A) Qu[oni]am nemo absque ordinacione rerum suarum existere debet, idcirco, in Christi nomine, Ego Guillelmus de Crexello, pergens ob honorem Dei et tocius Ecclesie [c]a/tolice ad defendendum populum sanctum Dei, facio meum testamentum in quo eligo manumissores, scilicet dompnum Petrum abbatem Sancti Joannis et Ra[i]/mundus de Tenrariis et Raimundum de Castlar et Ademar de Miraies [...]. / In primis dimitto corpus meum Milicie Templi, cum meo equo et garnidone et armis et cum omnib[us] / aparatibus meis Milicie. [...]. / Actum est hoc .V. kalendas iunii Anno a Nativitate Christi .M..CC..XII.. Sig[signo]num Guillelmi de Crexello, qui propia manu firmavi et firmare / rogavi. Sig[signo]num Raimundi de Castlar. Sig[signo]num Ademarii de Miraies. Hoc sig[signo]num scripsit R. Tenrariensis2268. PETRUS ABBAS SIG[signo]NUM. Notarius iudex Guillelmus Tenrariensis. GERALDUS Presbyter hoc scripsit iussu E. Tenrariensis et in .III. linea rasit et emendavit [espacio en blanco] die et anno quo [signo] supra.

1212 mayo, 28. Toledo

1302

Pedro el Catlico, rey de Aragn, llega a Toledo para unirse al ejrcito cristiano que se dispone a combatir contra los almohades. All es recibido en procesin por el arzobispo Rodrigo (Jimnez de Rada) y todo el clero. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. i. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 422 (data 27). Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lxi (y relacin de participantes). MORET, Anales, lib. XX, cap. v, n. 8. MIRET, Itinerario, IV, p. 33. HUICI, Estudio, p. 23 (data 27). H UICI , Las grandes batallas , p. 230 (data 27). G ONZLEZ , Alfonso VIII , I, pp. 1.007-1.009. VENTURA, Pere el Catlic, p. 168 (data 27). ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 180. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 106. Octavo itaque die post festum quo christiana religio Pentecostem celebrat, Petrus rex Aragonum [...] die prefixa venit Toletum, ubi a pontifice et toto clero processionaliter est receptus [].

1212 mayo, 29. Letrn

1303

Inocencio III ordena a Durn de Huesca y Durand de Najac que denuncien al obispo diocesano los excesos de algunos reconciliados con la Iglesia.

(de Foix) a cambio de 400 s. barceloneses (28 mayo 1212), BNF, ms. 12.409, fol. 314; copia s. XVII, BNF, Fondo Doat, vol. 169, fols. 155r-155v (copia CEC, Fi 49); reg. AD Foix, E 8, Cartulaire des Archives de Foix pour labbaye de Bolbonne, fol. 181 (caisse 42), copia CEC, Mi 177. No hay constancia de la participacin de los Montcada en la campaa de Las Navas de Tolosa.
2268

Autgrafo.

1363

Martn Alvira Cabrer

B. a. b. c. d.

Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 96, n. 91. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 633. Ed. PL, 216, cols. 607-608. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XV, n. 89, p. 363. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 477, p. 507.

Reg.: POTTHAST, n. 4.508. Cit.: RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1212, n. 9. SMITH, Innocent III, p. 258.

1212 mayo, 29. Letrn

1304

Inocencio III ordena al arzobispo Arnau (Amalric) de Narbona tratar benignamente a Durn de Huesca y a sus compaeros reconciliados. B. a. b. c. d. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 96, n. 93. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 634. Ed. PL, 216, col. 608. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XV, n. 91, p. 364. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 478, pp. 507-508.

Reg.: POTTHAST, n. 4.512.

1212 mayo, 29. Letrn

1305

Inocencio III toma bajo su proteccin las personas y los bienes de Durn de Huesca y sus compaeros. B. a. b. c. d. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 96v, n. 96. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 634. Ed. PL, 216, col. 609. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XV, n. 94, p. 365. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 479, p. 508.

Reg.: POTTHAST, n. 4.510. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 258.

1212 mayo, 30. Letrn

1306

Inocencio III ordena a los obispos de Marselha, Barcelona y Huesca admitir a Durn de Huesca y sus compaeros en el seno de la Iglesia. B. a. b. c. d. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 96, n. 90. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 633. Ed. PL, 216, col. 607. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XV, n. 88, p. 363. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 480, pp. 508-5092269.

2269 MANSILLA indica que este doc. va dirigido al obispo de Marsella don Rainerio, pero in eundem modum a los obispos indicados (Inocencio III, p. 508, n. 181).

1364

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Reg.: POTTHAST, n. 4.515. Cit.: SMITH, Innocent III, pp. 252, 253 y 258.

1212 mayo

1307

Rodrigo, hijo de Fortn Galndez, dispone su testamento antes de partir en el ejrcito (de la campaa contra los musulmanes). B. Copia s. XIV , AHN, Cd. 648-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, I, doc. 34, p. 35. Memoria de testamento quod facio ego don Roderico, filio de don Ffortun Galindez, si de mi desavenerit in exercitu illo. In primis laxo a la mason del Temple de Ville uno parral quod tenet in pignos Migo Forton quod est circa la puent. Et similiter las armas et illo cavallo et .XL. mazmudinas a Pascual, et a Garciola el roncino. Et similiter a Pascual la mula mea. Huius rey sunt testes de hoc Don Beltran Carbonel sotzcomendatori de Ville, et ffrater Fortane, et de Villa don Guiraldo et don Garcia Labarba et Petro Escudero et Don Guiralt. Facta carta in mensse Madio Era M.CC.L. Parisius me scripsit per mandamento de don Roderico.

1212 mayo. [Poblet]

1308

Bernat de Claravalls, caballero, hace testamento en el monasterio de Poblet antes de partir a la guerra contra los sarracenos para servir a Dios y a la cristiandad. A. AHN, Clero, Poblet, carp. 2.106, n. 14. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 105. Quoniam nullus in carne positus evadere mori non potest, ideo, in Christi nomine, Ego Bernardus de Clares valls timeo penas inferni et cupio esse herem Christi, et volo pergere cum aliis christianis in hostem supra sarracenis examplare sanctam christianitatem pro redemptionem anime mee, ea propter facio nunc testamentum. []. Actum est hoc in mense mai Anno Domini .M..CC..XII.. S[signo]num Bernardi de Clare vall miles, qui hunc testamentum scribere iussi, firmavi firmarique feci. S[signo]num Raimundi de Tolo. S[signo]num Raimundi Ermengod, manumissores et testis. Sig[signo]num Bernardus presbiter, qui hunc testamentum scripsit.

1212 [enero-junio]. Monasterio de Vega

1309

Pedro Velasco dispone el porvenir de su esposa y de sus hijas en caso de morir durante la guerra contra los sarracenos a la que va a acudir. A. Carta partida por ABC, Arch. Monasterio de Vega. a. Ed. L. S ERRANO , Cartulario del Monasterio de Vega , Madrid, 1927, n. 78, pp. 110-111. b. Cit. y trad. fragmentaria GONZLEZ, Alfonso VIII, I, pp. 1.003-1.004.

1365

Martn Alvira Cabrer

Reg.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 629 y 645. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 105 (de b). (a) In Dei nomine. Notum sit omnibus hominibus tam presentibus quam futuris quod ego Petrus Velasco, una cum uxore mea domna Constancia, causa devocionis venimus ad monasterium de Vega exorantes adtencius conventu eiusdem loci ut in suo nos reciperent beneficio et quasi professos et datos nos haberent. Statuimus itaque et dedimus pro animabus nostris et parentum nostrorum nec non et salute propria, et maxime quia ego iamdictus Petrus volebam ire in exercitu contra sarracenos, quatinus, si finirem vitam meam illuc, uxor mea domna Constancia in Monasterium monaca reciperetur cum medietate omnium nostrarum rerum nobilium, videlicet Ctu et XXti oves et XXti capre, et due eque et [...] cum suo fructu, et due cube et tria iuga boum, et quinque vacce cum fructu ipsarum, et tu et omne semen tocius que laboras [sic] fui, tam panis quam vini. Sciendum est autem quod don Petrus Velasco habet quendam [sic] filiam quam ad presens vult monacare, pro ipsa vero debet persolvere XXXa aureos cum redierit de exercitu; si forte illuc obierit, conventus Jonasterii de Vega debet habere partem que pertinet filie sue in Monasterio iam consistente, ita tamen quod in vita sua habeat redditus sue hereditatis, et post mortem ipsius ipsa hereditas devolvatur Monasterio de Vega absque calumpnia. Sub Era M CC L. / Priorissa Monasterii de Vega domna Marina. Prior domnus Petrus. Qui presentes fuerunt: Don Lope Dez [?]. / Don Porcel. / Domna Maria Ponz. / Domna Clerizia. / Jouan Lobet2270. / Dominicus Serrano. Dominicus Centeno. / Don Gutier Nazareno. Martin Petri. / Domna Sancia F. / Domna Emma. / Don Marcel. / Don Beneito. Petro. Videndum est autem quod quamdiu domna Constanzia voluerit tenere filias suas secum, nutriat eas de redditibus hereditatis sue sine expense Monasterii. Preterea, si domna Constancia vellet repedare [?] de promisso suo, conventus Monasterii de Vega non amittat partem omnium rerum mobilium, sicuti est in carta. / Johanes notavit.

1212 junio, 3. [Poblet]

1310

Bernat de Conesa dispone su testamento antes de partir en el ejrcito contra los sarracenos, haciendo beneficiario al abad de Poblet y a Guerau de Vallclara. A. AHN, Clero, Poblet, carp. 2.106, n. 16. B. Copia s. XIII, AHN, Cd. 992-B: Cartulario Mulassa o Becerro de Poblet, n. MXXIX, fol. 207r. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 105 (dice Canosa). (A) Quoniam nullus in carne positus potest evadere mortem, idcirco Ego Bernardus de Chonesa, pergens in exercitu Yspanie contra sarracenicas nationes et ini-

2270 En Len viva en 1216 un tal D. Lobete, mayordomo de la ciudad por el rey (Archivo de la Catedral de Len, n. 462), SERRANO, Cartulario del Monasterio de Vega, p. 110, n. 1.

1366

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

micus crucis ut merear salvari ab Eo qui pro nobis sustinuit patibulum crucis, facio nunc testamentum [...]. Actum est hoc .III. nonas Junii Anno ab Incarnacione Domini .M..CC..XII.. Sig[signo]num B[ernardi] de Chonesa, qui hoc laudo et firmo testesque rogavi ut eum firmarent. Sig[signo]num Petri abbatis Populeti. Sig[ signo ]num Geraldi de Valle clara. Sig[ signo ]num G. de Rupe forte. Sig[signo]num G. de Gardia. Sig[signo]num Nicholai cerellarii minoris. Frater Petrus, qui hoc scripsit et hoc signum [signo] feci die et anno quo supra.

1212 junio, 3

1311

Jofr, vizconde de Rocabert, dispone su testamento antes de partir junto al rey de Aragn a la batalla contra los sarracenos. A. Arxiu Comtal de Peralada o Arxiu Son Vida, Armari C, Prestatge 7, MCML. B. Traslado de 1212, ADG, Pergamins de Cadins, n. 31. a. Ed. de A, M. GOLOBARDES MART, Els Navata i els Rocabert, senyors de Peralada en el segle XIII, Anales del Instituto de Estudios Ampurdaneses , I (1959), pp. 33-46, n. I, pp. 39-41. Cit.: CATAL I ROCA, P., BRAS I VAQUS, M. y FLUVI, A. de, Castell de Vilademuls i esment del Castell de Guialbes, Els castells catalans, III, pp. 303-309, esp. p. 306. (a) [] ego Gaufridus, vicecomes de Rochabertini, vadens in exercitum cum domino Rege Aragonum ad bellum contra sarracenos, meum facio testamentum [...]. Actum est hoc .III. mense iuniii Anno Incarnatione Domini .M..CC.. duodecimo. [Testigos:] Artallus de Fuxa, Bernardus Durriolus, Raimundus de Portu, Dalmatius de Crexello, Guillelmus Surdi2271, Poncius de Capmam2272, Guillelmus de Espaler, Guillelmus de Mulnel, Dalmacius de Rochabertino, filius iamdicti Gaufredi. R[aimundus] Terrachonensis archiepiscopus. R. de Licecia.

1212 junio, 5. Toledo

1312

Arnau Amalric, legado apostlico en Provenza y arzobispo de Narbona, llega a Toledo al frente de un contigente de caballeros y peones cruzados bien armados de las dicesis de Li, Viena y Valentins, tratando con los reyes de Castilla y Aragn de la llegada del rey de Navarra, con el que se ha entrevistado de camino. Carta del arzobispo Arnau de Narbona, Documentos, n. 1370.
DO

Cit.: HUICI, Estudio, p. 23 (data 3). ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 182. ROSAy LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 106 (data 3) y 107.

2271 2272

O Furdi. Capmani?

1367

Martn Alvira Cabrer

1212 junio, 6. Letrn

1313

Inocencio III ordena a la reina de Aragn Mara de Montpellier restituir a su hermano Guilhem IX la villa de Montpellier o presentarse en Roma para justificarse. B. a. b. c. d. e. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 97v, n. 104. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 165 Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 644. Ed. PL, 216, col. 615. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XV, n. 102, p. 370. Ed. ROUQUETTE y VILLEMAGNE, Bullaire de lglise de Maguelone, I, n. 186, pp. 332-333 (estudio, pp. 333-334) f. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 481, p. 509. g. Ed. casi completa de f, SMITH, Innocent III, p. 110, n. 183. Reg.: POTTHAST, n. 4.521. Cit.: HGL , 3. ed. VI, pp. 382-383. L ACARRA y G ONZLEZ A NTN , Les testaments, p. 115. VIDAL, LAragon et la rvolution montpelliraine de 1204, p. 48. AURELL, Les noces, p. 439. SMITH, Innocent III, p. 110. (f) M[arie] illustri regine Aragonensi et hominibus Montispessulani. Gravem dilecti filii nobilis viri W[illelmi] de Montepessulano fratris tui, filia regina, recepimus questionem, quod possessionem ville Montispessulani ac alterius terre iure ad ipsum hereditario pertinentis, quam ipse pridem pacifice noscitur habuisse, contra iustitiam detinetis et restituere denegatis eidem, cum igitur terre ipsius iurisdictio ad nos spectare noscantur, volentes predicto W[illelmo] in suo iure adesse, qui sumus omnibus in iustitia debitores, discretioni vestre per apostolica scripta mandamus quatinus vel dictam possessionem restituatis eidem vel usque ad festivitatem Omnium Sanctorum proximo venturam2273 per responsales idoneos nostro vos conspectui presentetis, exhibituri et recepturi iustitie complementum, alioquin ex tunc in ipso negotio, quantum de iure poterimus, auctore Domino, procedemus. Datum Laterani, VIII idus iunii, Pontificatus nostri anno quintodecimo.

1212 junio, 7

1314

Fernando, hermano del rey Pedro y abad de Montearagn, dona a los vecinos de Luna la iglesia de San Nicols, edificada en Puendeluna, sobre el ro Gllego, y la mitad de sus ingresos si el lugar llega a poblarse.2274 A. Carta partida por ABC, AHN, Clero, Montearagn, carp. 634, n. 21. a. Ed. LEDESMA, Cartas de poblacin, n. 160, p. 192. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 278-B: ndice del Archivo del monasterio de Montearagn, I, n. 50, p. 202.

2273 2274

1 de noviembre de 1212, f.

Concedida por el abad en febrero de 1212 a cambio de un censo anual (PIEDRAFITA, Las Cinco Villas, p. 153).

1368

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 junio, 12

1315

Pere de Sant Just, vasallo de Pon Hug, hace una donacin a la iglesia de Santa Maria de Merli, mencionando un sacerdote mantenido por el rey y otro por las limosnas de la gente de la tierra. B. Traslado, ACL, Fondo de Roda, R-472. [...] quod ego / Petrus de Sancto Iusto [....] dono atque in perpetuum concedo Deo et ecclesie Sancte Marie de Merllo [...] ad opus de illos duos sacerdotes, unum qui dominum regem stabilivit ibi et alium / qui est stabilitum per omni populo terre et de suis helemosinis, scilicet cum consilio et voluntate domini / mei Poncii Ugonis et domine Taresia omnia mea iura quod habeo et habere debeo in domum / Johannis Petri de Matamos et in omni hereditate sua []. Ego Poncio Ugo dono Deo et dicte ecclesie per me et per domina Taresia uxor mea ut sy nos [....]. Sig[signo]num Petri de Sancte Iuste, qui hanc cartam precepi scribere et rogo dompnum P[ oncium ] Ugonem / et successores sui faciant sec uritate [...]. Sig[signo]num Poncii / Ugonis, qui hanc cartam concedo. Huius rey testes sunt: Berengarii de Trogero 2275 miles et Arnaldus / de Sancte Iuste armiger et sig[signo]num eorum. Facta carta pridie idus Junii Anno Incarnacionis / Christi .M..CC..XII. [.].

1212 junio, 15. in exercitum iuxta Toletum

1316

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma a Aimerico de Stuga, comendador del Temple de Huesca, dos denarios por marco acuado como remuneracin de la custodia de los cuos y dems instrumentos de la moneda jaquesa. A. Original en regular estado, ACA, GPC, Pergs., arm. 23, n. 139. B. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 597-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 154, pp. 221-222. C. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 59, pp. 94-95. Noticia cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 102, Memoria de los Privilegios del Registro Mayor que no escribieron en el presente Cartulario de vitela, p. 172 (ndice, n. 112 y 114). a. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, p. 33. Reg.: ACA, Varia de Cancillera, vol. n. 1: Inventarios y escrituras de los Templarios, fol. 56r. IBARRA, Estudio, I, n. 424 (sin datos). LEDESMA, Templarios, p. 50. Cit.: MIRET, Les cases, pp. 342-343. HUICI, Las grandes batallas, p. 230 (data 16). (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, volentes que pro salute [anime nostre et paren]tum nostrorum aliquibus locis / religiosis a nobis et predecessoribus nostris data sunt et sua semper firmitate conservare, et quod ab aliquo de successoribus nostris nun-

2275

Trogom?

1369

Martn Alvira Cabrer

quam aliquam revocare possint, et / precipue ea que dedimus domui Milicie Templi cum fratres eiusdem non dubitent exponere personas et res Dei et noster in servicio et honori, idcirco corde bono et / animo volenti, per nos et omnes successores nostros concedimus et cum hac presenti carta perpetuo valitura laudamus in perpetuum et confirmamus vobis dilecto frater Petro de / Monte Accuto, venerabili Magistro domus Milicie Templi in partibus Provincie et quibusdam Hispanie, et per vos domui Milicie Templi et fratribus eiusdem presentibus et futuris / illos duos denarios quos pro custodia sive guarda monete nostre jaccense in eadem moneta in singulis marchis argenti operatis fratre Aymerigo de Stuga tunc Comendatori / de Oscha et domui Milicie Templi dedimus in perpetuum, et custodiam sive guardam et cunnos omnes sive parias cunnorum et pensum et assagium et compotum ipius monete et / omnie etiam alia quecumque dedimus vel assignavimus aut concessimus ullo modo domui vestre et ipsi fratri Aymerigo de Stuga, prout melius et plenius continetur in cartis inde / confectis a nobis et concessis memorato fratre Aymerigo de Stuga et domui Milicie Templi et fratribus eiusdem, habeatis inquam predictam omniam et singulam vos et domus vestra et fratres / in ea conservantes presentes et futuri, et precipiatis et possideatis et expletetis in pace et sine contradiccione aliqua per secula cuncta, sicut sanius et melius intelligi potest, ad profectum vestrum / et voluntate domus vestre, et sicut continetur in instrumentis que ad nos factis inde habetis. Simili autem modo concedimus et laudamus in perpetuum et confirmamus vobis et domui vestre / Stephanum de Cortibus habitatorem de Jaccha quem nos dedimus ipsi domui vestre et fratre Aymerigo de Stuga, sicut continetur in carta qua inde fecimus ei. Datum in exercitu / iuxta Toletum, .XVII. kalendas iulii, per manum Ferrarii nostri notarii et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, sub Era M.CC. quinquagesima. Signum [falta el signo real] Petri Dei gratia regis Aragonis, comitis Barchinone. [1. Col.] Huius rei sunt testes: Garsias Romei. Eximenus Cornelii. [2. Col.] Anarius Pardi. Petrus Auones. Arnaldus de Alaschone. [3. Col.] Guillelmus de Cervaria. Raymundeto de Cervaria. Berengarius de Peramola. [4. Col.] Guillelmus de Tarragona. Petrus de Mur. Petrus de Clusa. Signum Berengarii de Parietibus, qui mandato domini regis et Ferrarii notarii sui, qui hoc scripsit loco, die et Era prefixis.

1212 junio, 15. Toledo, en el ejrcito

1317

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona la Orden del Temple la heredad de Robres junto a Pedro de Basarn, habitante en ella que la tiene por el rey, a cambio de la heredad de Sasa, que el rey haba devuelto a Rodrigo de Lizana. A. AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 584, n. 81. B. Traslado coetneo, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 584, n. 82. C. Copia s. XIV de un traslado coetneo, AHN, Cd. 649-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, II, n. 164, pp. 142-143. D. Transcr. de C, IBARRA, Estudio, II, n. CLXXX. Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 33 (data 16). HUICI, Estudio, p. 23 (data 16). IBARRA, Estudio, I, n. 423 (de C).

1370

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Cit.: MIRET, Les cases, p. 342 (data 16). LEDESMA, Templarios, p. 50. VARA, El Lunes de Las Navas, p. 43 (de MIRET, data 16). ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 105 (data 16). (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, in recompensacionem et concambium illius hereditatis de / Sassa quam nos reddidimus dilecto nostro Roderico de Lisana, per nos et omnes successores nostros damus et nunc in presenti tradimus et cum hoc publico instrumento / perpetuo duraturo concedimus et laudamus in perpetuum vobis dilecto nostro fratri Petro de Monteacuto, venerabili Magistro Domus Milicie Templi in partibus Provincie et / quibusdam Hyspanie, et domui Milicie Templi et fratribus eiusdem presentibus et futuris totam ab integro hereditatem nostram de Roures, heremam et populatam, / quam habemus et habere debemus ullo modo in villa de Roures et terminis eius, et quam per nos tenet nunc Petrus de Beserano homo noster habitator predicte / ville de Roures. Damus etiam vobis et domui vestre et fratribus eiusdem in perpetuum et concedimus et laudamus prenominatum hominem nostrum Petrum de Beserano et / totam domum suam et totam posteritatem eius unum scilicet post alium illum qui unquam aliquando in capite manso suo successerint cum terris, hereditatibus, ho/noribus et possessionibus suis habitis et habendis, et cum scalcis et examplamentis et melioramentis eorumdem, et cum ominibus qui in <h>omnibus illis habemus et habere / debemus ullo modo, ullo iure, ulla racione vel causa. Predictam itaque hereditatem de Roures et hominem Petrum de Besarano prefatum et totam eius pos/teritatem unum scilicet post alium, sicut superius continetur, cum omnibus eorum rebus mobilius et inmobilius et se moventibus quas nunc habent et in antea sunt habi/turi ullo modo habeatis semper vos et domus vestra et fratres que ibi sunt vel erunt unquam libere et absolute, et teneatis potenter et jure hereditario possideatis et / expletetis per vestram francham ac propriam et liberam et perpetuam hereditatem, ad dandum videlicet, vendendum, impignorandum, comutandum et alie/nandum quocumque volueritis modo et ad omnes etiam alias voluntates vestras et omnium successorum vestrorum inde faciendas per secula cuncta, sine omni nostro nostrorumque retentu / et contradictione in pace, sicut melius et plenius dici et intelligi potest, ad profectum vestrum et domus vestre comodum et utilitatem. Datum in exercitum juxta / Toletum, .XVII. kalendas julii, per manum Ferrarii Notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, sub Era M.CC. quinquagesima. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [1. Col.] Huius rei testes sunt: Garssias Romei. Eximinus Cornelii. [2. Col.] Aznarius Pardi. Petrus Auones. Arnaldus de Alascone. [3. Col.] Guillemus de Cervaria. Raimundetus de Cervaria. Berengarius de Petramola. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsi loco, die et era prefixis.

1212 junio, 17. Toledo, en el ejrcito

1318

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma a la Orden del Temple las tierras situadas en la clamor de Almacelles, entre Valonga y Vincelln, que disputaban los habitantes de Gimenells.

1371

Martn Alvira Cabrer

B. Copia s. fol. 36r.

XIII ,

ACA, Cancillera, Reg. n. 310, Cartulario Mayor del Temple ,

Noticia cat. fines s. XIII, AHN, Cd. n. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 102, Memoria de los Privilegios del Registro Mayor que no escribieron en el presente Cartulario de vitela, p. 172 (ndice, n. 121). a. Ed. fragmentaria MIRET, Les cases, p. 343 (data 18, dice Vallonga y Avinsell). b. Reprod. de a, CATAL, Comentaria marginal (Segri), Els castells catalans, VI-1, n. 127, p. 942. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 425 (de a). Cit.: FOREY, The Templars, p. 31. CATAL, Comentaria marginal (Segri), Els castells catalans, VI-1, p. 902. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 105 (data 16). (B) Quoniam ea que acta sunt a viriis / universalibus et nobilibus scripti / memorie ideo comendatur, ne / ex longitudine temporis aliquam obli/vioni tradantur, idcirco, in Christi no/mine, sit notum cunctis quod / nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et c/omes Barchinone, comperto et cognito per cartas Ermengaudii quon/dam Illustris comitis Urgelli que terre ille que sunt / citra magnam clamorem versus Avinsellonem et versus Val/lem longam que huc usque esse dicebantur de ter/mino de Gimenillis, cum non sint set termino inter / Avinsellonis vel Vallis longue aut aliarum villarum / domus Militie Templi, omnes terras illas etiam si essent / de termino castri et ville de Gimenellis, ob remedium / et salutem anime et parentum nostrorum, per nos et omnes / successores nostros damus et cum hac presenti carta / perpetuo valitura concedimus et laudamus in perpe/tuum domino Deo et domui Militie Templi et vobis dilec/to nostro fratri Guillelmo Catelli comendatori castri de / Monte sono et fratribus eiusdem domus presentibus / et futuris. Predictas itaque terras omnes habeatis / et teneatis vos et domus Militie Templi et omnes fra/tres in eadem conversantes et conversuri libere et quiete, / et iure hereditario possideatis et expletetis ad omnes / vestras voluntates et omnium successorum vestrorum inde / perpetuo valituro faciendas, sine omni nostro nostrorumque / retentu et contrarietate in pace. Statuentes in / perpetuum et firmiter mandantes omnibus hominibus / de Gimenellis et aliis universis quibuslibet de terra / nostra presentibus et futuris de gratia nostra confidentibus, / sub pena corporaliter et amissione peccunie, quod nullus de cetero / predictas terras ingredi aut intrare presumant eam / laborationis seu pascherii aut illius expleti, nisi / fuerit cum voluntate vestra et successorum vestrorum vel com/mendatoris aut fratrum de Monte sono. Qui/cumque autem contra huius presentis carte tenorem / ausu temerario ductus veniat iram et indigna/tionem nostram se noverit incursurum et post sue / peccunie amissione mobilis et immobilis in mano / et in potestate nostra corporali pena deverunt puni/endus. Datum exercitu apud Toletum, .XV. Kalendas Iulii, / per manum Ferrarii notarii nostri et ipsius scripta a Berengario / de Parietibus, sub Era .M.CC. quinquagesima. / Signum Petri Dei gratia regis Aragonensis et comitis Barchinonensis. / Testes huius rei sunt: Comes Sancius. Nunus Sancii. / Eximinus Cornelii. Garsias Romei. Petrus Auones. / Guillelmus de Cervaria. Guillelmus de Petra alta. Gui-

1372

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

llelmus de Mediona 2276. / B[er]n[ardus] scriptor, repositarius [ ?] domini regis. Johannes de Oscha, merinus de / Exea. B[er]n[ardus] de Almenara. / Signum Berengarii de Parietibus, qui mandato domini / regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et anno / prefixis.

1212 [junio]. Toledo

1318 bis

Rodrigo Prez de Villalobos vende cuanto posee por parte de su madre en Aguilar de Campo y su alfoz, en tierra de Santulln y Valderredible, y la tercera parte, que le corresponde por parte de su ta Jimena, por 300 mrs. A AHN, Clero, carp. 1.653, n. 2. b. Ed. J. L. RODRGUEZ DE DIEGO, Coleccin Diplomtica de Santa Mara de Aguilar de Campo (852-1230), Salamanca, Junta de Castilla y Len, 2004, n. 245, p. 312. (b) [...] Ista venditio fuit facta apud Toletum, coram rege domino Alfonso, circa ecclesiam Sancti Servandi, in anno quo predictus rex erat in procinctu itineris super sarracenos. [...]

1212 junio, 19. Toledo-Ro Guajaraz

1319

El primer cuerpo del ejrcito cruzado, formado por los ultramontanos, parte de Toledo al mando de Diego Lpez de Haro, seor de Vizcaya. Carta del arzobispo Arnau de Narbona, Documentos, n. 1370. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. v. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 426 (sin datos). Cit.: VARA, El Lunes de Las Navas, p. 271. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 199. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 115.

1212 junio, 20. Toledo-Ro Guajaraz (Cerro de las Mimbreras)

1320

Salida de Toledo del grueso del ejrcito cruzado va la Caada Real de las Merinas: acampada junto al ro Guajaraz, posiblemente en el Cerro de las Mimbreras. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. v. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 426 (sin datos). Cit.: HUICI, Estudio, p. 35. HUICI, Las grandes batallas, p. 241. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 273-275. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 199. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 115.

1212 junio, 21. Ro Guajaraz-Ro Guazalete (Cerro de Canto Melonero)

1321

Acampada del ejrcito cruzado junto al ro Guazalete, posiblemente en el Cerro de Canto Melonero.
2276

Nindias, a.

1373

Martn Alvira Cabrer

HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. v. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 426 (sin datos). Cit.: HUICI, Estudio, p. 35. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 273-275. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 200. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 116.

1212 junio, 22. Ro Guazalete-Ro Algodor-Guadalerzas

1322

Los cruzados ultramontanos, al mando de Diego Lpez de Haro, seor de Vizcaya, llegan al castillo de Guadalerzas. El cuerpo principal acampa en el ro Algodor. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. v. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 426 (sin datos). Cit.: HUICI, Estudio, p. 35. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 273-278. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 200. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 116.

1212 junio, 22. Sevilla-Jan


Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 426 (sin datos).

1323

Salida del ejrcito almohade en direccin a Jan. Concentracin de las tropas en Jan.

Cit.: HUICI, Estudio, pp. 24-25. HUICI, Grandes Batallas, pp. 226-241. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 200.

1212 junio, 23-24. Guadalerzas-Malagn

1324

Marcha del primer cuerpo del ejrcito cruzado hacia Malagn: ataque de los ultramontanos. Capitulacin del alcaide y conquista. Matanza de casi toda la guarnicin musulmana. Carta del arzobispo Arnau de Narbona, Documentos, n. 1370. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. v. CLRC, Testimonios, n. 86, p. 28. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 426 (sin datos). Cit.: HUICI, Estudio, p. 37. HUICI, Las grandes batallas, pp. 242-244. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 278 y 280-281. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 200. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 116-118. SMITH, Innocent III, p. 111.

1212 junio, 24

1325

Durfort reconoce que, de los 2.066 marcos de plata que el rey adeuda a Guillem de Viladecols, a Guillem Janer y a l mismo, los dos primeros han recibido 520 marcos. A. Carta partida, ACB, 1-6-3013. Cit.: BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 163, n. 7, reed. ingl. Medieval France , p. 353, n. 7, reed. cat. Limpuls de Catalunya , p. 161, n. 7. B ISSON, FA , I, pp. 130, 138, 150 y 243.

1374

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Notum sit omnibus quod ego Durfortis profiteor et recognosco tibi Guillelmo de Villa de Cols et Guillelmo Ia/nuensi quod in illo debito duarum millium sexaginta sex marcharum argenti quas dominis Rex debet nobis tribus / in illa carta bullata qua Petrus monetarius tenet, habetis vos ambo quingentas et viginti marchas. / Quas quingentas viginti marchas recuperare debetis integre et in pace, de tercio medietatis lucri / monete Barchinone. Actum est hoc .VIII. kalendas julii anno M.CC. duodecimo. [Signo]num Durfort[is]2277. / Sig[signo]num Ferarii scolaris2278. Sig[signo] Poncii de Serriano, qui hoc scripsit, die et anno quo supra.

1212 junio, 24

1326

Pere de Savassona, el joven, dona a Garriga todo su seoro en un manso en caso de morir en el ejrcito que marcha contra los musulmanes. a. Ex Perg. Mas Bans, n. 4, ed. fragmentaria A. PLADEVALL I FONT, P. CATAL I ROCA y A. de FLUVI, Castell de Savassona, Els castells catalans, IV, pp. 977987, esp. n. 10, p. 986. Ego Pettrus de Savassona juvenis dono, laudo et concedo tibi Garrige in omni vita tua, si forte me mori contigerit in hoc itinere hostis Yspanie, totum illud Senioraticus quod habeo et habere debeo in ipso manso Iuschafre [?]2279 [].

1212 junio, 25. Ro Algodor-Malagn

1327

Los reyes de Castilla y Aragn llegan a Malagn con el grueso del ejrcito. Primeras muestras de descontento entre los ultramontanos. Carta de Alfonso VIII, Documentos, n. 1369. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 426 (sin datos). Cit.: HUICI, Estudio, p. 37. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 200. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 118.

1212 junio, 26. Malagn


Descanso del ejrcito cristiano en espera de los abastecimientos. Carta de Alfonso VIII, Documentos, n. 1369. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 426 (sin datos).

1328

Cit.: HUICI, Estudio, p. 37. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 200-201. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 118.

2277 2278 2279

Autgrafo. Autgrafo. O iuschastre.

1375

Martn Alvira Cabrer

1212 junio, 27. Malagn-Calatrava

1329

Llegada del ejrcito cristiano ante la fortaleza de Calatrava tras superar los abrojos arrojados por los musulmanes en los vados del Guadiana. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vi. Cit.: HUICI, Estudio, p. 37. HUICI, Las grandes batallas, p. 239. VARA, El Lunes de Las Navas, p. 281. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 201. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 118-119. SMITH, Innocent III, p. 111.

1212 junio, 28-29. Calatrava, asedio


Descanso del ejrcito cristiano y observacin de la fortaleza de Calatrava. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vi. Carta del arzobispo Arnau de Narbona, Documentos, n. 1370. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 426 (sin datos).
DO

1330

Cit.: HUICI, Las grandes batallas, p. 244. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 201. ROSAy LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 120.

1212 junio, 30. Calatrava, asedio

1331

Asalto general de la fortaleza de Calatrava que se suspende por la noche. Capitulacin pactada con el caudillo andalus Ibn Qdis al margen de los cruzados ultramontanos. Carta del arzobispo Arnau de Narbona, Documentos, n. 1370. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vi. CLRC, Testimonios, n. 86, p. 29. AUBRI DE TROIS-FONTAINES, Chronicon, Testimonios, n. 253, p. 894. `ABD AL-WHID AL-MARRKUS, Muyib, Testimonios, n. 333, p. 122. IBN ABI ZR, Rawd al-qirtas, Testimonios, n. 335, p. 462. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 426 (sin datos). Cit.: HUICI, Estudio, p. 38. HUICI, Grandes Batallas, pp. 245-247. GONZLEZ, Alfonso VIII, I, pp. 1.020-1.023. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 201. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 119-122. SMITH, Innocent III, p. 111.

1212 julio, 1. Calatrava


Carta del arzobispo Arnau de Narbona, Documentos, n. 1370. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vi. CLRC, Testimonios, n. 86, p. 29. AUBRI DE TROIS-FONTAINES, Chronicon, Testimonios, n. 253, p. 894.

1332

Ocupacin cristiana de la fortaleza de Calatrava. Protestas de las tropas ultramontanas.

1376

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

`ABD AL-WHID AL-MARRKUS, Muyib, Testimonios, n. 333, p. 122. IBN ABI ZR, Rawd al-qirtas, Testimonios, n. 335, p. 462. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 427 (de HRH). Cit.: HUICI, Estudio, p. 39. HUICI, Grandes Batallas, pp. 245-247. GONZLEZ, Alfonso VIII, I, pp. 1.020-1.023. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 283-286. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 201. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 121-122.

1212 julio, 2. Calatrava

1333

Descanso del ejrcito cristiano, reparto del botn y nuevos problemas con los cruzados ultramontanos. Carta del arzobispo Arnau de Narbona, Documentos, n. 1370. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vi. CLRC, Testimonios, n. 86, p. 29. Cit.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 205-206. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 121-123.

1212 julio, 3. Calatrava

1334

Retirada del grueso de los ultramontanos y deserciones en el ejrcito cristiano. Permanecen el arzobispo de Narbona Arnau Amalric y el caballero franco-castellano Teobaldo de Blezn. Carta del arzobispo Arnau de Narbona, Documentos, n. 1370. Carta de Alfonso VIII, Documentos, n. 1369. Carta de la reina Berenguela de Len, Documentos, n. 1371. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vi. CLRC, Testimonios, n. 86, p. 29. AUBRI DE TROIS-FONTAINES, Chronicon, Testimonios, n. 253, p. 894. `ABD AL-WHID AL-MARRKUS, Muyib, Testimonios, n. 333, p. 122. IBN ABI ZR, Rawd al-qirtas, Testimonios, n. 335, p. 462. Cit.: H UICI , Estudio, pp. 39-41. H UICI , Grandes Batallas , pp. 245-247. GONZLEZ, Alfonso VIII, I, pp. 1.020-1.023. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 286-287. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 202. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 123-124. SMITH, Innocent III, p. 111.

1212 julio, [d. 3]. Jan-Sierra Morena

1335

El califa almohade al-Nsir conoce la retirada de los cruzados ultramontanos y avanza hacia Baeza, acampando frente al Muradal (Sierra Morena), en la actual Santa Elena, con intencin de frenar all el avance cristiano. Los almohades ocupan el Puerto del Muradal y el

1377

Martn Alvira Cabrer

camino principal dominado por el castillo de Castro Ferral, tomando posiciones en el Paso de la Losa y a lo largo del obstculo natural del Arroyo del Rey, que separa la vertiente sur de la Sierra del campamento almohade. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vii. `ABD AL-WHID AL-MARRKUS, Muyib, Testimonios, n. 333, p. 122. Cit.: HUICI, Estudio, pp. 43-44. LADERO, Las Navas de Tolosa, p. 538. VARA, El Lunes de Las Navas, p. 307. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 202-205. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 88.

1212 julio, [d. 3]

1336

Los cruzados ultramontanos intentan saquear Toledo, pero son rechazados. Ataque del rey Alfonso IX de Len contra los castillos de la frontera occidental de Castilla2280. Mejora el aprovisionamiento del ejrcito cruzado. Ejecucin del caudillo andalus Ibn Qdis por orden del califa al-Nsir: cunde un gran malestar entre las tropas andaluses. Anales Toledanos I, Testimonios, n. 74, p. 177. LUCAS DE TUY, Testimonios, n. 85, cap. 89. `ABD AL-WHID AL-MARRKUS, Muyib, Testimonios, n. 333, p. 122. IBN `IDR, Bayn al-Mugrib, Testimonios, n. 334, p. 119 IBN AB ZAR, Rawd al-qirts, Testimonios, n. 335, pp. 464-465. Cit.: HUICI, Estudio, p. 39. HUICI, Grandes Batallas, pp. 226-241. GUICHARD, P., Les Musulmans de Valence et la Reconqute (XIe-XIIIe sicles), 2 vols., Damasco, IFEAD, 1990-1991, I, pp. 134-135. VARA, El Lunes de Las Navas, p. 286. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 202. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 127.

1212 julio, 4. Calatrava

1337

Alfonso VIII de Castilla avanza hasta el castillo de Alarcos. El rey de Aragn, permanece en Calatrava repartiendo el botn y a la espera del rey de Navarra, que viene de camino. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vii. Carta de Alfonso VIII, Documentos, n. 1369. Cit.: HUICI, Estudio, p. 41. HUICI, Las grandes batallas, p. 247. VARA, El Lunes de Las Navas, p. 291. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 205-206. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 124.

En este ataque particip Pedro Fernandez de Castro el Castellano, quien tuvo que volver a abandonar la corte leonesa tras la paz que los reyes de Castilla y Len acordaron en 1213, marchando a Marruecos, donde morira el 18 de agosto de 1214, GONZLEZ, Alfonso VIII, pp. 336 y 746.

2280

1378

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 julio, 5-6

1338

Tropas cristianas avanzan desde Alarcos y ocupan los castillos de Piedrabuena, Caracuel y Benavente. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vii. Cit.: HUICI, Estudio, p. 41. HUICI, Las grandes batallas, p. 247. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 288-290. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 206. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 124-125.

1212 julio, 7. Calatrava

1339

Ferrer, notario real, sella el documento por el que Guillem de Sant Vicen ofreca a su hermano Berenguer como cannigo de la iglesia de Barcelona con todo el manso de Soler (20 mayo 1212). Documentos, n. 1292. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Ego Ferrarius, notarius domini regis, hoc signum Regium feci apud Calatravam nonas Julii eodem anno.

1212 julio, 7. Calatrava, en el ejrcito

1340

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede a la Iglesia de Barcelona y a su obispo Berenguer (de Palou) el manso llamado de Soler, en el trmino del castillo de Roca, parroquia de Sant Pere de Premi, que haba sido donado por Guillem de Sant Vicen cuando ofreci a su hermano Berenguer como cannigo. B. Copia primera mitad s. XIII, ACB, Liber Antiquitatum, II, n. 494, fol. 168r. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXXXI. Reg.: VILLANUEVA, Viage, XVII, p. 206. IBARRA, Estudio, I, n. 428 (de B). Cit.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 206. (B) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos / Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Bar/chinone, attendentes quod qui sua largiuntur ec/clesiis non videntur suum patrimonium diminuere / sed augere, cum in donationibus ecclesiarum inmen/sitatis optima sit mensure, corde bono et / spontanea voluntate, per nos et omnes suc/cessores nostros, cum hac scriptura perpetuo vali/tura damus, concedimus, laudamus et confirma/mus domino Deo et Ecclesie Barchinonensi et vobis domno / Berengario venerabili eiusdem episcopo et successo/ribus vestris et toti capitulo eiusdem Ecclesie presentibus / et futuris in perpetuum per vestrum alodium proprium, / franchum, quietum, liberum et inmune ad omnes / vestras voluntates libere faciendas mansum / illum nuncupatum de Solario cum omnibus termi/nis et pertinenciis suis et aliis omnibus ad eum spec/tantibus vel spectare debentibus quoquo modo, quem / Guillemus de Sancto Vicentio obtulit cum fratre suo Berengario in canonicum prefate ecclesie, prout in / carta quam inde eidem Ecclesie fecit plenius con/tinetur. Est autem predictus mansus in terminis Castri / de Rocha in parrochia Sancti Petri de Primiano. Da/tum in exercitu iuxtam Calatravam, ea capta per / Dei gratiam a christianis, nonas Julii, per manum / Ferrarii Notarii nostri et mandato eius scrip/ta a Bononato, Anno Dominice Incarnationis / .M..CC.. Duodecimo.

1379

Martn Alvira Cabrer

Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Comes Sanccius. Nuno Sancii, filius eius. Hugo, Comes Impuriarum. Eximinus Cornelii. Garsias Romei. Azcenarius Pardi. Blascus Romei. [2. Col.] Guillemus, vicecomes Cardone. Guillemus de Cervaria. Bernardus de Sentelles. Guilabertus de Sentelles. Arnaldus de Alascuno. Ato de Fozces2281. Blascus de Alagone. Martinus de Caneto. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scripsit feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis.

1212 julio, 14. Juslibol, cerca de Zaragoza

1341

Traslado del testamento de Miguel de Luesia y de su mujer Mayor Fernndez, por el que disponen la herencia de su hija Guillema y del hijo o hija que espera doa Mayor, as como de sus sobrinos y otras personas, en especial respecto a las villas y castillos de Segura e Hjar y de otras heredades que tienen en Aragn y Castilla. B. Traslado coetneo con dos rotos en la parte central, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de Miravete, carp. 608, n. 30. C. Copia s. XIV , AHN, Cd. 649-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, II, n. 240, pp. 213-217. Noticia s. XIV, AHN, Cd. 649-B: Cartulario Magno de la Castellana de Amposta, III, n. 231, p. 207, ed. LEDESMA, La Encomienda de Zaragoza, n. 107, p. 284 (data julio)2282. Cit.: CARUANA, La tierra baja turolense, p. 30 (de C).

[Artal de Foces] fu uno de los caballeros que llev al Pontfice Inocencio III los presentes que le enviaron nuestros reyes, consistentes en la lanza y el pendn del mismo emperador, que se colocaron en eminente ligar de la iglesia de San Pedro de Roma, y el Pontfice le di D. Artal varias reliquias, entre ellas un trozo del Lignum Crucis, que se conservaron en la capilla del castillo de Foces, los cuales di con el tiempo su hijo Eximino al convento que (...) mand construir en Foces, y ms tarde se colocaron en la consagracin del altar y ermita de Santa Mara del Monte en Liesa, y hoy se veneran en este pueblo con otras que se agregaron despus y se las conoce con el ttulo de Las Reliquias. No sabemos con quin estuvo casado..., GARCA CIPRS, G., Los Foces, ricos-hombres de Aragn, Linajes de Aragn, VI (1915), pp. 421-436, esp. p. 423. No hay pruebas de este viaje de Ato de Foces a Roma, aunque es interesante que despus de Las Navas no vuelva a aparecer en la documentacin real hasta julio de 1213 (Documentos, n. 1535).
2282 Item ay un translat del testament de don Miguel de Lusia et su muller dona Mayor Fernandez, el qual fue facto en Deuslibol, cerca aragoa, dia sabbado II dias del mes de iulio sub Era M CC quinquagesima et subsignado por Guillem, scriptor de la cort de aragoa, en el qual ay una clausula dius la siguiente forma. Et insuper pro animabus parentum nostrorum remissionem peccatorum laudamus, concedimus et damus Domino Deo et Hospital Sancti Iohannis Babtiste villas nostras ab integro, marranum videlicet et casam novam et hereditatem nostram quas habemus in Cesarauguste cum eorum terminis et pertinenciis, heremis scilicet et populatis, et cum omnibus aliis iuribus nostris quomodo aliquo ad nos pertinet et pertinere debent.

2281

1380

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(B) Hoc 2283 est translatum testamentum dompnum 2284 Michaelis de Lusia et uxor2285 eius dompne Maioris Ferrande, ab eorum originali testamento fideliter rescriptum. Notum sit omnibus quod ego Michael de Lusia et uxor mea dompna Maior / Ferrande, puro corde et gratuita voluntate, in bono sensu2286 et in plena existente memoria, sani tamen et incolumis, nos ambo insimul facimus testamentum nostrum, volentes firmiter et statuentes quod aliquid aliud testamentum nostrum factum vel / faciendum a nobis contra istud nullum valorem obtineat, neque huic in aliquo obesse valeat aut nocere, nisi forte ego dictus Michael de Lusia et uxor mea dompna Maior Ferrande, nos ambo insimul et in unum concordaremus et non unus sine altero. / In primis sicut decuit2287 domino Deo redemptori nostro animas nostras offeremus, ut et nos per hoc et alia bona que Domino inspirante fecimus, valeamus post tremendum Judicium de sanctorum consorcio gratulari. Volentes igitur et statuentes, ut pro animabus parentum nostrorum et / in nostrorum remissionem peccatorum, de bonis nostris .XX. mille misse celebrentur et .X. mille pauperes saturentur et mille pauperes vestiantur. Et donantur similiter sancto Hospitali Ronci de Vallis .D. morabetinos, de quibus fratres eiusdem hospitalis emant tot / et tantas hereditates unde tres presbyteri per nos semper divina celebrando misteria inde, sicut decuit2288, honorifice vivere valeant. Laudantes similiter et firmiter statuentes et concedentes quod quisquis nostrum supervixerit alteri hoc totum bona fide compellat / per se et per defuncti anima. Tamen volumus et insimul concedimus et firmiter statuimus ut per omnibus aliis donis nostris, a nobis factis vel faciendis, omnia debita a nobis insimul vel ab uno sine altero facta cum scripto vel sine scripto, qui iure / et foro terre poterunt comprobari, ab illo nostrum qui supervixerit alteri vel ab illo aut ab illis qui post obitum nostrum de bonis nostris heredes fuerit, et omnia debita nostra sicut hic exprimitur, prius penitus et plenarie persolvatur. Hoc autem facimus, ne post obitum / nostrum occasione debitorum anime nostre penas infernales sustineat, set ut hic et in futuro eterna premia consequi valeamus. Omnibus autem debitis nostris, ut prediximus, integre et sine aliqua diminutione primitus absolutis, omnia alia que pro animabus / nostris damus et dimittimus et dari mandamus et etiam omniam alia que in hoc testamento continetur omnino compleantur. Damus siquidem et dimittimus dompne Guillelme filie nostre, ante partem castrum nostrum et villam nostram de Segur et castrum / nostrum et villam nostram de Yxar cum omnibus eorum terminus et pertinenciis, heremis scilicet et populatis, cum aquis, pratis, silvis, montibus, pascuis, carrais, carrascalibus, et cum omnibus hominibus et feminis ibi habitantibus et habitaturis, et cum omnibus aliis / juribus et pertinenciis qui ibi modo aliquo habemus et habere debemus, sicut melius sanius et dici, intelligi et excogitari possit, ad suum suorumque profectum iure hereditario perpetuo possidendum, nulla sibi et suis ullo tempore causa noente. Verumptamen sciendum est / quod si forte

2283 2284 2285 2286 2287 2288

Oc, C. domini, C. uxoris C. senssu, C. decet, C. decet, C.

1381

Martn Alvira Cabrer

vos dompna Maior inpregnata remanseritis de filio masculo, volumus quod ille filius habeat ante partem castra nostra et villas nostras de Segur et de Yxar cum omnibus eorum terminis et pertinenciis heremis et populatis, sicut superius dederamus / et concesseramus dicte dompne Guillelme filie nostre. Et ille filius, exceptis duobus castris predictis et eorum villis et terminis ut diximus, omnes alias hereditates nostras quas in Aragone et in Castella et in aliis locis omnibus habemus vel jure hereditario / habere debemus volumus, concedimus et laudamus, quod ille filius dividat eas per medium cum predicta sorore sua dompna Guillelma filia nostra. Si vero de filia femina impregnata remanseritis, volumus et concedimus atque confirmamus quod prenominata / dompna Guillelma filia nostra habeat ante partem castra nostra et villas nostras de Segur et de Yxar cum eorum terminis heremis et populatis, sicut superius ei dederamus et concesseramus, et omnes alias hereditates nostras divideat per medium cum sorore sua, ubicumque eas / habemus et habere debemus. Sciendum tamen est, et tali quidem conditionem interposita et a nobis duobus concessa firmiter et statuta atque laudata, quod quisquis ex nobis duobus prius mori contigerit, et a nobis duobus nulla genita et procreata creatura remanserit, ille qui supervixerit alteri nostrum, paccatis prius et plenarie persolutis omnibus debitis nostris sicut superius diximus, et persolutis etiam omnibus aliis que pro salute animarum dimittimus et dari mandamus, omnes hereditates nostras teneat et explectet quamdiu sibi / fuerit vita comes, et post obitum ipsius nostrum supervivientis, volumus, concedimus et laudamus quod ita omnia fiant et penitus compleantur, sicut inferius in hoc testamento a nobis duobus statutum fuerit ordinatum. Et si vero filii aut filie a nobis duobus / geniti et procreati fuerint, et ille qui supervixerit alteri nostrum, si se matrimonio copulare voluerit, possit hoc libere facere si velit, et aliis omnibus nostris relictis hereditatibus penitus et dimissis filiis nostris a nobis duobus genitis et procreatis, istas quatuor2289 tantum / modo hereditates in suo matrimonio recipiat et teneat et nichil amplius, videlicet villas nostras de Blesa et de Cameras cum earum terminis et pertinenciis heremis et populatis, et hereditates nostras quas habemus vel habere debemus in Azahara2290 et in Casa nova, et / similiter unam juvatam de terra in Rigativo de Ripis, et nati illius qui supervixerit, quos scilicet ab altero matrimonio habuerit, istas quatuor tantum modo prenominatas hereditates possideat et illa juvatam de terra et nichil amplius, ita quod supervivens nec eius nati / qui ab alio coniugio fuerint geniti et procreati possint nec habeant ullo modo licenciam et potestatem ullo tempore petendi vel demandandi aliquid in omnibus aliis hereditatibus nostris nec in aliqua earum, nec unquam filius vel filiabis nostris ullam movendi contrarie/tate aliquo modo aliqua racione vel causa. Si forte ille qui supervixerit alteri nostrum, viduitatem tenere voluerit, liceat ei hoc libere facere, et dum viduitatem tenuerit, volumus et laudando nos ambo insimul firmiter concedimus et statuimus quod supervivens / omnibus diebus vite sue istas tres2291 tantum modo hereditates nostras teneat et explectet et non plures nec aliquid aliud, videlicet castrum et villam nostram de Letux, cum omnibus suis terminis et pertinenciis heremis et populatis, et alias hereditates nostras / integre quas habemus et habere debemus in Belchit et in Ripis et in eorum terminis, et post obitum ipsius superviventis, de iamdictis tribus hereditatibus nostris fiat et compellatur sicut inferius a nobis duobus fuerit in hoc

2289 2290 2291

.IIIIor., C. Azohara, C. .III., C.

1382

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

testamento compositum et ordi/natum. Item, nos duo prenominati, firmo animo, concedimus et laudamus et pariter confirmamus quod quisquis nostrum supervixerit alteri, paccatis prius, ut diximus, omnibus debitis nostris et eciam omnibus aliis que pro salute animarum nostrorum / dimittimus et dari mandamus, et retentis prius sufficienter et habundanter omnibus expensis2292 que iure et rationabiliter fuerint necessarie ad retinenda et munienda atque edificanda et fideliter custodienda castra nostra de Segur / et de Yxar, volumus et concedimus quod superviviens habeat et recipiat omnes redditus et exitus et proventus omnium aliarum hereditatum nostrarum, donec illa creatura, de qua vos dompna Maior estis pregnata si forte fuerit filius mas/culus, ad etatem sexdecim annorum perveniat et tunc miles ille qui castra illa tenuerit, vel aliquis alius pro eo sicut in alio instrumento fuerit ordinatum de grado in gradu, reddat illi filio nostro castra nostra et villas de Segur et de Yxar / sine aliqua contradictione in pace. Et si forte illa creatura de qua vos dompna Maior pregnata estis fuerit filia femina, volumus et concedimus quod ille miles qui predicta castra nostra de Segur et de Yxar tenuerit, quod tantum / et tamdiu teneat predicta castra nostra de Segur et de Yxar donec predicta dompna Guillelma filia nostra aliquam habeat creaturam legitime procreatam a marito suo, et tunc miles ille qui predicta nostra castra tenuerit, vel aliquis alius pro eo ut prediximus de grado in gradu, reddat predicte dompne Guillelme filie nostre predicta castra nostra et villas sine aliqua contrarietate in pace. Insuper [igitur ego] dopmnus M[ichael] de Lusia et uxor mea dompna Maior Ferrande, quando / hoc scribi fecimus testamentum, non dum conposueramus nec concordamus qui vel quales et quot vel quanti milites unus post alterum de grado in gradum t[enentur predicta castra nostra]2293 et villas de S[egur] et de Yxar, et quia tanta huius / presentis exercitus nos compellit necessitas sive anxietas et t[empor]is brevitas, quod ita ad presens sicut oporteret, milites qui predicta castra nostra et vill[as de Segur et de Yxar tenerent nunc in presenti lo]co ordinare non potuimus. / Ego dicta dompna Maior Ferrande, voluntate integra et per[ffect]a, volo, laudo concedo atque confirmo quod sicut a vobis dompno Michaele de Lusia mari[to meo in alio instumento me absente vel presente] fiunt ordinatum et statutum, / perpetue firmitatis et confirmationis per me et successores [meos om]ni tempore robur obtineat et valorem. Preterea ego Michael de Lusia et dompna Maior [ Ferrande uxor mea, nos a]mbo insimul volumus et [concedi]mus et laudamus, quod filius / noster si forte fuerit, donec ut prediximus ad etatem sex decim2294 annorum perveniat, vel predicta dompna Guillelma filia nostra donec ut prediximus a marito suo [legitimam habeat] creaturam, vel alique alie creature nostre a nobis duobus / genite et procreate, nullam habeant licenciam vel potestatem no[bis] duobus vel uno nostrum tantum viventibus, recipiendi, habendi vel emparandi predicta cast[ra nostra] et villas seu alias hereditates nostras vel aliquid ex eis donec creature / nostre, ut prediximus, ad tempora perveniat assignata. Et si forte nos dompnus Michaelem de Lusia et dompnam Maiorem Ferrande mori contigerit antequam filii vel filie nostre ad etatem vel ad assignata et statuta tempora perveniant, ut prediximus, /

2292 2293 2294

expenssis, C. Varios rotos de aqu en adelante, B. .XVI., C.

1383

Martn Alvira Cabrer

volumus, concedimus et laudamus et firmiter statuimus quod miles ille qui predicta castra nostra et villas de Segur et de Yxar tenuerit, sicut in alio instrumento ordinatum fuerit de grado in gradu ut prediximus, quod retentis expensis predictorum / castrorum sufficienter, ut superius nominavimus, habeat et recipiat integre miles ille omnes redditus et proventus et exitus predictorum castrorum et predictarum villarum nostrarum de Segur et de Yxar, et omnium aliarum hereditatum nostrarum ubicumque eas / habemus vel habere debemus, aliqua ratione vel causa, et paccatis prius ut prediximus omnibus debitis nostris, et eciam omnibus aliis que dari mandamus sicut in hoc testamento continetur, omne aliud quod superaverit de predictis proventibus et redentibus mi/les ille qui tunc castra predicta tenuerit, totum illo quod superaverit custodiat fideliter et observet ad honorem et profectum et utilitatem et melioramentum filiorum et filiarum nostrarum, donec ad assignata tempora perveniat. Proactis vero temporibus / superius assignatis et statutis, ille miles, iamdicta castra nostra et villas de Segur et de Yxar et omnes alias hereditates nostras, cum omnibus eorum preventibus reditibus et explectis et eciam melioramentis que fecerit, reddat libere fi[li]is et fi/liabus nostris sine aliqua contradictione in pace. Volumus preterea concedimus et statuimus quod si filii vel filie nostre presentes vel future, a nobis duobus genite et procreate obierint, sine creaturis legitimi coniugeri et copulatis prius et pro/fecte pactis omnibus que in hoc testamento continentur, tam de debitis quam de aliis omnibus, volumus quod Eximinus de Orreya omnes hereditates nostras possideat, excepta tamen hereditate nostra de Ripis, quam videlicet hereditate de Ripis in/tegre damus et concedimus Eximino de Lusia et Michaeli de Lusia fratri suo, filiis videlicet dompni Eximini de Lusia, propter unam juvatam terre quam in rigativo de Ripis damus et assignamus filiis nostris, ut prediximus, et propter unam / kafiatam terre quam ego dompnus Michael de Lusia, voluntate assensu et consilio dompne Maioris Ferrande uxoris mee, dono et assigno omnibus filius meis burdis, qui per forum terre meos se fecerint filios, et volo similiter quod ipsi filii mei bur/di omnes insimul ipsam kafiatam terrem habebant in Ripis dividant et possideant, et XX. sollidos in denariis et nichil aliud amplius. Insuper ego dompnus Michael de Lusia et uxor mea dompna Maior Ferrande, nos ambo / insimul voluimus et confirmamus quod si iamdictus Eximinus de Orreya sine creaturis sui legitimi coniugii obierit, quod Eximinus de Lusia, filius dompni Eximinus de Lusia, castrum nostrum et villa de Yxar cum suis / omnibus terminis et pertinenciis heremis et populatis habebat integre et jure hereditario omni tempore possideat. Et si Eximinus de Lusia sine creaturis sui legitimi coniugii obierit, volumus quod Michael de Lusia frater eius illud idem / castrum et villam de Yxar integre possideat. Item, volumus concedimus et statuimus quod post obitum nostrum et filiorum et filiarum nostrorum et Eximinus de Orreya, ut superius expresse diximus, quod Martinus Lupi2295 de Novals castrum et / villam meam de Segur integre cum omnibus eius pertinenciis et terminis heremis et populatis, et cum omnibus hereditatibus nostris de Osa et de Franchonis, et cum omnibus aliis que ad dicta loca pertinent et modo aliquo pertinere debent, libere quiete et / jure hereditario possideat et in pace. Item, damus et dimittimus et concedimus Eximino de Ayuar, filio Egidii de Ayuar, et Martino Eximino de Ayuar 2296 castrum et villam de Letux cum suis terminis et

2295 2296

Luppi, C. et Martino Eximino de Ayuar, falta en C.

1384

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

heremis et populatis, et / hereditatem de Belchit cum omnibus illis que ad illam pertinet et pertinere debent. Et damus eciam et dimittimus2297 filiis dompne Marche hereditates nostras de Blesa de Cameras et de Azohara. Et damus eciam et dimittimus dompne Sancie / Roberti hereditates nostras quas habemus et habere debemus in Sancto Petro de Calanda et in Alacone2298 et in Orreya. Et insuper, pro animabus parentum nostrorum et in nostrorum remissionem peccatorum, laudamus concedimus et damus domino Deo et Hospitali Sancti / Johannis Babtiste villas nostras ab integro Marranum videlicet et Casam novam, et hereditatem nostram qua habemus in Cesaraugusta cum eorum terminis et pertinenciis, heremis scilicet et populatis, et cum omnibus aliis juribus nostris quo modo aliquo ad / nos pertinent et pertinere debent. Damus eciam et dimittimus dompno Ferrando Gonalve omnem hereditatem nostram qua habemus in Martino et in eius terminis, exceptis tamen salinis nostris quas in eodem loco habemus et habere debemus, / quas videlicet salinas damus et perpetue assignamus integre in succursum ad retinendum et custodiendum castrum nostrum de Segur. Damus preterea et dimittimus dompne Orie filie dompni Eximini de Lusia .D. morabetinos alfonssinos, et / dompne Felicie .CCC. morabetinos alfonssinos. Ad ultimum, quia ad bonos viros pertinet et sapientes ut eorum extreme voluntates profectius et cicius omnino compellantur et sine congruo atque laudabili concludantur, nos duo prenominati, videlicet / dompnus Michael de Lusia et uxor mea dompna Maior Ferrande, ambo insimul uno animo et una voluntate laudamus, volumus, concedimus et perpetuo statuimus et constituimus ut hac omnia prescripta et singula que a nobis duobus sunt superius / in hoc testamento statuta, composita et ordinata atque confirmata, quod quisquid nostrum prius mori contigerit ille qui supervixerit alteri nostrum, consilio auxilio et agnicionem parentum et consanguineorum eciam et amicorum illius nostrum qui prius defunctus fuerit, / et similiter consilio arbitrio et agnitione illius militis qui tunc temporis predicta nostra et villas de Segur et de Yxar, ut prediximus, de grado in gradu tenuerit, ille superviviens omnia illa prescripta et singula, integre et plenarie et sine diminucione / et elongacione aliqua, bona fide compleat, persolvat, perficiat p[ enitus ] et att[ end ]at. Propter hoc omnia, ego Michael de Lusia et uxor mea dompna Maior Ferrande nos ambo insimul humiliter dominum Petrum Dei gratia Regem Aragonum et Comitem Barchinone in / quantum possumus exoramus quod hoc omnia et singula que in hoc testamento [a no]bis duobus facta sunt, ordinata et statuta atque confirmata, ita bonitate sua, integre et sine diminucione aliqua, compleri perfici faciat modis omnibus et attendi, / et omnia nostra ubicumque sint sub eius mittimus custodia, defensione et securo ducatu. Sunt autem huius testamentum spondalarii Egidius de Frahella et Garssias Navarrus de Calatorau. Actum est hoc in Deuslibol, iuxta Cesaraugustam, die / Sabbati Secunda mensis Julii, sub Era .M.CC. quinquagesima. Ego Guillelmus, scriptor curie Cesarauguste, iussu predictorum hoc testamentum scribi feci et manu propria hoc sig[signo]num imposui die, mense et anno predictis.

2297 2298

dimitimus, C.

Malachone, C. Desde esta lnea hacia abajo, en el margen izquierdo, hay un dibujo de un rostro de perfil con larga barba.

1385

Martn Alvira Cabrer

1212 julio, [7]. Salvatierra

1342

El ejrcito cristiano acampa frente a la fortaleza de Salvatierra, adonde acuden los reyes de Aragn y Navarra con sus tropas. Carta de Alfonso VIII, Documentos, n. 1369. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vii. CLRC, Testimonios, n. 86, p. 30. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 429 (sin datos). Cit.: HUICI, Estudio, p. 42. HUICI, Las grandes batallas, pp. 247-248 (data 6). VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 290-292. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 206. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 126. SMITH, Innocent III, p. 112.

1212 julio, 8. Salvatierra

1343

Alarde general ante el castillo de Salvatierra y consejo de guerra: Alfonso VIII propone desviar la cruzada contra Alfonso IX de Len, a lo que se niega rotundamente el rey de Navarra Sancho VII el Fuerte secundado por el rey de Aragn Pedro el Catlico y el arzobispo Arnau Amalric de Narbona. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vii. Carta de Blanca de Castilla, Documentos, n. 1372. Cit.: HUICI, Estudio, p. 42. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 292-294. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 206-207. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 126-127. SMITH, Innocent III, p. 112.

1212 julio, 9. Salvatierra


Descanso del ejrcito cristiano ante el castillo de Salvatierra HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vii.
2299

1344
.

Cit.: H UICI, Estudio, p. 42. A LVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 206. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 127.

1212 julio, 10. Salvatierra-Ro Fresnedas

1345

Avance del ejrcito cristiano hacia el Puerto del Muradal y acampada en el ro Fresnedas. Cit.: HUICI, Estudio, p. 42. HUICI, Grandes Batallas, p. 248. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 294-297. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 207. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 127.

Es posible que el castillo de Salvatierra fuera tomado en estos das por las tropas cristianas, segn hiptesis de E. VARELA AG, Salvatierra: simbolismo y poder en una fortaleza de la Orden de Calatrava, Mil Anos de Fortificates na Pennsula e no Magreb (500-1500). Actas do Simposio Internacional sobre Castelos, Lisboa, 2002, pp. 633-648, esp. p. 642.

2299

1386

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 julio, 11. Ro Fresnedas

1346

Marcha del ejrcito cruzado hacia el Puerto del Muradal y acampada de nuevo junto al ro Fresnedas. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 429 (sin datos). Cit.: V ARA , El Lunes de Las Navas , pp. 294-297. A LVIRA , Guerra e ideologa , I, p. 207. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 127-129.

1212 julio, 12. Ro Fresnedas-Arroyo Guadalfaiar (Magaa)

1347

El grueso del ejrcito cristiano acampa junto al arroyo de Guadalfaiar (Magaa), al pie de Sierra Morena. Diego Lpez de Haro enva una avanzada al mando de su hijo Lope Daz de Haro y sus sobrinos Sancho Fernndez y Martn Muoz para tomar el control la cima de la Sierra. Se produce el primer combate directo con tropas de caballera musulmana y la primera victoria cristiana. Los cristianos ocupan el Puerto del Muradal. Carta de Alfonso VIII, Documentos, n. 1369. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vii. LUCAS DE TUY, Testimonios, n. 85, cap. 89. Cit.: HUICI, Estudio, pp. 42-43. HUICI, Las grandes batallas, pp. 248-249. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 297-299. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 208-209. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 129-130. SMITH, Innocent III, p. 112.

1212 julio, 13. Puerto del Muradal (Sierra Morena)

1348

El grueso del ejrcito cruzado asciende a la Sierra y acampa en el Puerto del Muradal, seguramente en el llano de la Ensancha. Se ocupa Castro Ferral. Los musulmanes intentan en vano impedir el acceso al agua de los cristianos: combate donde se distinguen los cruzados ultramontanos. Bloqueo del ejrcito cristiano ante el Paso de La Losa. Consejo de guerra: se toma la decisin de avanzar. Aparicin del Pastor de las Navas y/o descubrimiento de otro camino que permite salvar el Paso de la Losa. De noche, tropas castellanas al mando de Diego Lpez de Haro y catalano-aragonesas al mando de Garca Romeu toman posiciones defensivas en la cima de la Mesa del Rey. Carta de Alfonso VIII, Documentos, n. 1369. Carta del arzobispo Arnau de Narbona, Documentos, n. 1370. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. vii. Cit.: HUICI, Estudio, pp. 43-45. HUICI, Las grandes batallas, pp. 248-251. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 301-313, esp. p. 307 (y estudio). ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 209-212. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 130-136. SMITH, Innocent III, p. 112.

1212 julio, 14. Puerto del Muradal-Mesa del Rey

1349

El grueso del ejrcito cristiano avanza hacia la Mesa del Rey por el nuevo camino. Los almohades reocupan Castro Ferral. Al detectar el cambio de posiciones de los cristianos, tropas de caballera musulmana atacan la Mesa del Rey, pero no pueden desalojar a los cruzados. El califa al-Nsir ordena formar a su ejrcito y planta batalla campal desde la maana hasta el atardecer. Los cristianos acampan en la Mesa del Rey, descansan y se organizan.

1387

Martn Alvira Cabrer

HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. viii. Cit.: GONZLEZ, Alfonso VIII, I, pp. 1.028-1.029. Reg.: IBARRA, Estudio, n. 429 (sin datos). Cit.: HUICI, Estudio, p. 45. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 315-316. HUICI, Las grandes batallas, pp. 250-251. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 212. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 136.

1212 julio, 15. Mesa del Rey

1350

El ejrcito almohade vuelve a formar para librar batalla campal. Tropas de caballera ligera musulmana intentan provocar la salida de los cristianos. stos observan al enemigo, pero no aceptan la batalla. Consejo de guerra en el que se decide el orden de combate. El rey de Aragn Pedro el Catlico arma caballero a su primo Nuo Snchez. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. viii. Carta del arzobispo Arnau de Narbona, Documentos, n. 1370. Carta de Alfonso VIII, Documentos, n. 1369. Cit.: HUICI, Estudio, p. 46. HUICI, Las grandes batallas, pp. 251-252. VARA, El Lunes de Las Navas, p. 316. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 212. ROSADO y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 109 y 137-138. SMITH, Innocent III, p. 112.

1212 julio, 15. ad portum de Muradale super exercitum Sarracenorum2300

1351

Arnaldo de Alascn hace testamento en el Puerto del Muradal, antes de la batalla con los sarracenos, disponiendo que su cuerpo, sus armas y el castillo nuevo de Sdaba sean entregados a la Orden del Hospital. Dispone tambin la herencia de su mujer Romea y la entrega de distintos bienes a los monasterios de Santa Cristina de Somport, Santa Cruz de la Sers, Iranzu, La Oliva y a sus hijos, as como el pago de sus deudas. A. Carta partida, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 584, n. 83. Manifestum sit omnibus hominibus, presentibus et futuris, quod ego Arnaldus de Alascuno, vivus existens, sanus et letus in mea bona memoria, facio meum testamentum et dispossitione omnes meorum / rerum mobilium et immobilium, videlicet ad portum de Muradale super exercitum Sarracenorum. In primis, dono et offero corpus meum et animam meam in vita et in morte Deo et Sancte Marie genitricis sue et Sancti / Johanni Hospitale Iherosolimitano et pauperibus ibidem Deo servientibus, ita quod de cetero non habeamus potestatem nec licentiam dandi nec mutandi me ipsum ad nullam aliam religionem nisi predicto Hospitali. Preterea / dono, laxo et concedo predicto Hospitali post obitum meum et meum equum et meas armas ex ligno et ferro, et meum lectum. Et propter remissionem omni peccatorum meorum, et animabus patris et matris mee omnique meorum / parentum, dono, laxo et concedo predicto Hospitali post obitum meum illud meum castellum novum de Sadava cum

2300

Cuando el ejrcito cristiano estaba en el Puerto del Muradal, en Sierra Morena.

1388

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

sua villa, totum ab integro cum omnibus introitibus et exitibus suis, et cum omnem medietatem de / illa mea hereditate quam ego habeo et habere debeo in Sadava et in suis terminis, videlicet de avolorio et de compras et de donativos et de scalidos, cum omnibus introitibus et exitibus suis, et cum omnibus suis aquis, et / cum omnibus meis armis ex ligno et ferro, et cum omnes meos guarnimentos ab integro, et cum tota mea parte de illa roppa. Volo, laxo, et mando quod meum equum et meas armas ex ligno et ferro et meum scutum et / totam aliam roppam qualem mihi acciderit in parte fratres dicti Hospitale defferant hoc totum Ultramare. Et laxo et mando quod dompna Romea uxor mea teneat viduitatem in illo castello vetulo de Sadava / si forte non habuerit filios ex me, videlicet in talem partem qualem mihi contingit ibi de meo avolorio, et in illam aliam medietatem hereditatis mee quam ego habeo et habere debeo in Sadava et in suis terminis / et in omnes alias meas hereditates quas ego habeo et habere debeo unicumque sunt, extra castellum novum cum sua villa et medietatem hereditatis, sicut ego laxo predicto Hospitalis ut superius scribitur. Sed dompna Romea, / non hanc [potestatem] dompna Romea vendendi nec impignorandi nec dandi nec commutandi nec ullo modo predictum castellum vetulum, nec predictas hereditates alienandi. Sed si ipsam habuerit filios ex me, laxo et mando / fratrius Hospitalis predicti quod teneant filiis meis usque ad XIIcim. annos completos. Si forte vixerint filii mei de .XIIcim. annos in antea, volo et mando quod fratres dicti Hospitali reddant eis predictum castellum novum et villam / et hereditatem, ut superius scribitur, et sine omni contradict[i]o, tamen fratres dicti Hospitali computando omnes missiones quas ibi fecerint et eas prius recuperando et quedantur eis pro solo simplici verbo eorum minus de jura et de sacramento. Si forte obierint filii mei antequam predicti .XIIcim. anni sint transacti, fratres dicti Hospitali habeant, teneant et potenter possideant predictum castellum novum et villam et hereditatem, ut superius / scribitur, per suam ipsam hereditatem omni tempore liberam, securam et quietam sine omni contradict[i]o. Si forte dompna Romea acceperit virum ob legalem coniugium vel obierit ab hoc seculo, volo et mando / quod predictum castellum vetulum de Sadava et omnem aliam medietatem hereditatis mee de Sadava, in qua ipsa debebat tenere viduitatem, fratres dicti Hospitali accipiant, habeant, teneant et potenter / possideant totum hoc, insimul cum dictum castellum novum et villam et aliam medietatem hereditatis integriter per sua propriam hereditatem omni tempore, ut superius scribitur, sine omni contradictio. Et hoc totum superius scriptum, / videlicet castellum novum et villam et talem partem qualem ego habeo et habere debeo in predictum castellum vetulum et in omnes illas hereditates quas ego habeo et habere debeo in Sadava et in suis terminis, heremum / et populatum, videlicet de avolorio et de compras et de donativos et de scalidos, totum ab integro sicut mihi pertinent et pertinere debent quocumque modo, ulla ratione vel causa, ita habeant et teneant et potenter possideant fratres / dicti Hospitali et successoribus suis per suam propriam hereditatem, salvam, liberam, securam et quietam, sicut melius et plenius dici, intelligi vel excogitari potest, ad utilitatem domus Hospitali predicti et fratrum, per facere / inde omnes suas proprias voluntates omni tempore, ita quod nullus homo vel femina ex propinquis meis vel extraneis nec nullus ex generacione mea non possit amplius querere nullam rem ex hoc quod ego laxo et concedo / dicto Hospitali in perpetuum. Preterea laxo, dono et concedo domui Sancte Christine et fratribus ibidem Deo servientibus totam illam hereditatem qui ego habeo in Unicastello, videlicet ad Sanctum Petrum de / Bianiua [?], cum omnibus introitibus et exitibus suis ab integro et cum omnis suis aquis et cum una roda et cum totam illam hereditatem quam ego ibi habeo et habere debeo de compra et de avolorio et totam illam hereditatem / quam ego habeo et habere debeo in villa que dicitur El Bayo et in suis terminis, de compra et de ganancia, et ipsi fratres domus Sancte Christine habeant, teneant et potenter dictam hereditatem possideant per / suam propriam hereditatem, sicut melius dici, intelligi vel excogitari potest, ad utilitatem predicte domus et fratrum et eorum successores in

1389

Martn Alvira Cabrer

perpetuum. Et laxo ad Sanctam Crucem et sororibus ibi habitantibus / ad servicium Dei et successoribus suis, videlicet unum villanum quem ego habeo in Vernos, illam domum que dicitur de Gavin. Et laxo monachis de Yrano illam meam hereditatem de Adios quam ego / compravi de Egidio de Fraella per .CC. morabetinos. Et laxo monachis de Oliva illa meam hereditatem de Adios quam mihi contingit ibi de meo avolorio. Et laxo ad illos filios de don / Adam de Alascuno omnes meos villanos quos ego habeo et habere debeo in Gasconia, videlicet ad illum qui manutenuerit terram. Et laxo ad omnes meos filios quos habeo de ganancia totam illam / hereditatem quam ego habeo et habere debeo in Biel et in suis terminis, heremum et populatum, ab integro, et .CC. solidos denariorum iachensium, ita ut ipsi dividant totum hoc ut unusquisque habeat suam / parte, in tali convenio, quod ipsi filii mei nunquam possint querere nullam rem nec nullus homo vel femina per eis in totum quantum ego habeo et habere debeo in omnibus locis, tam in sedente quam / in movente. Et rogo et mando magistro Hospitali predicti et ad priore Sancte Christine et ad abbatem de Yrano et ad abbatem de Oliva ut ipsi .IIIIor. habeant plenam potestatem ac licentiam accipiendi et / comprandi totum meum mobilem integriter, videlicet panem et vinum, boves, vaccas, equiis, poltros, cavallos, oves, capras, porcos et omnia alia nostra mobilia unicumque fuerit et ipsi invenire possint, et / vendant hoc totum et persolvant omnes meas debitas quas ipsi invenire potuerint et scire in veritate, preter hoc quod laxo domui Hospitalis Sancti Johannis et fratrum, ut superius scribitur, et si aliquid superaverit, / solutas omnias meas debitas, dividant illud totum pro anima mea ubi ipsi melius viderint. Si forte non compleverit, magistrum Hospitali predicti et priore Sancte Christine teneant illam meam hereditatem quam ego habeo / in Unicastello ad Sanctum Petrum de Bianiua et illam hereditatem quam ego habeo in Biel et in suis terminis et totas meas hereditates de Adios et illam hereditatem de Vernos que dicitur domus de Gavin et in omnibus / aliis locis extra Sadava, tantum donec sint solutas omnes meas debitas. Si forte uxor mea dompna Romea voluerit persolvere omnes meas debitas, accipiat ipsa totum istum dictum mobilem meum / et dictas hereditates et persolvat omnes meas debitas, ut superius scribitur, et teneat viduitatem in predictas hereditates extra castellum novum de Sadava et villam et medietatem hereditatis, ut superius dictum est, / sed ipsa non habeat potestatem nec licenciam dandi, vendendi vel commutandi nec impignorandi nec ullo modo predictas hereditates alienandi, sed post obitum suum revertantur predicte hereditates unicuisque ordinis et ubi / eas laxo et concedo pro anima mea, ut superius scribitur. Volo et mando ad Garcia de Biel baiulum meum, per illam fidem quam mihi debet et promisit, ut ipse post obitum meum reddat magistro Hospitali Sancti Johannis et fratribus dictum / castellum novum de Sadava cum sua villa, que ipse tenet per me, cum omnibus suis pertinenciis et cum omnes meas armas ex ligno et ferro ab integro, ut superius scribitur. Hoc testamentum fuit factum in presentia fratris Berengarii de / Miralle magistro Amposte et de dompno Lupo de Navasa frater Sancte Cristine. Sunt spondalarii de hoc supra scripto testamento dompnus Adam de Alascuno, fratrem meum, et dompnum Raymundum de Gya, et rogo eis et mando, si forte / vixerint amplius quam ego, ut ipsi faciant istum meum testamentum complere ut superius scribitur. Et laxo istum testamentum in potestate magistri Hospitali predicti et de priorem Sancte Christine et de abbatem de Yrano et de abbatem de Oliva, / [insimul] cum dompno Adam de Alascuno et cum dompno Raymundo de Gya, et rogo eis et mando quod se approximent omnes insimul ubi magistrum Hospitalis eis assignaverit, et ipsi dividant et compleant istum meum testamentum, / ut superius scribitur, ita ut anima mea pro hoc non sit in pena sed, Deo volente, habeat requiem sempiternam .amen. Hoc testamentum fuit factum dominica .II. mensis Julii sub Era .M.CC.L. Matheus / notarius, fratris Berengarii de Miralle magister Emposte, qui ex mandato et concessione A[rnaldo] de Alascuno hanc cartam scripsit.

1390

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 julio, 16. Las Navas de Tolosa, batalla campal

1352

Batalla campal de Las Navas de Tolosa. Victoria total del ejrcito cristiano y destacada participacin del rey Pedro el Catlico y de las tropas catalano-aragonesas. El califa almohade al-Nsir huye a Sevilla pasando por Baeza y Jan, y ms tarde cruza el Estrecho. Carta del califa al-Nsir sobre la campaa de Salvatierra, Documentos, n. 1195. Carta de Alfonso VIII, rey de Castilla, a Felipe Augusto, rey de Francia, Documentos, n. 1211. Carta del califa al-Nsir sobre la campaa y la victoria de al-`Iqb, Documentos, n. 1365. Carta de Alfonso VIII, rey de Castilla, al Papa Inocencio III, Documentos, n. 1369. Carta del arzobispo Arnau de Narbona al Captulo del Cster, Documentos, n. 1370. Carta de la reina Berenguela a la princesa Blanca de Castilla, Documentos, n. 1371. Carta de Blanca de Castilla, princesa de Francia, a la condesa Blanca, Documentos, n. 1372. Carta del Papa Inocencio III a Alfonso VIII, rey de Castilla, Documentos, n. 1398. BERNAT DESCLOT, Crnica, Testimonios, n. 39. CLRC, Testimonios, n. 86. LUCAS DE TUY, Testimonios, n. 85. HRH, Testimonios, n. 87. PCG, Testimonios, n. 92. CCas, Testimonios, n. 93. CVR, Testimonios, n. 94. `ABD AL-WHID AL-MARRKUS, Kitb al-muyib, Testimonios, n. 333. IBN `IDR AL-MARRKUS, Bayn al-mugrib, Testimonios, n. 334. [IBN AB ZAR], Rawd al-Qirts, Testimonios, n. 335. AL-HIMYAR, Rawd al-mitr, Testimonios, n. 336. Cit.: HUICI, Estudio, pp. 47-67 (y estudio). HUICI, Las grandes batallas, pp. 253-272 (y estudio) y 278-313. VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 317-357 (y estudio). ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 101-680, esp. pp. 170-228 (y estudio). ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 139-160 (y estudio). ROSADO LLAMAS, M. D. y LPEZ PAYER, M.G., Las Navas de Tolosa. La Batalla, Madrid, Almena, 2002 (y estudio). S MITH, Innocent III , pp. 112-113. ALVIRA C ABRER, M., Le triomphe de la Croix. La bataille de Las Navas de Tolosa (16 juillet 1212), Les grandes batailles mridionales (1209-1271), dir. L. ALBARET y N. GOUZY, Toulouse, Privat, 2005, cap. 4., pp. 61-71. GARCA FITZ, F., Las Navas de Tolosa, Barcelona, Ariel, 2005 (Grandes Batallas), pp. 475-536 (y amplio estudio). CINGOLANI, Historiografa, pp. 107-114.

1391

Martn Alvira Cabrer

1212 julio, 16. Las Navas de Tolosa. Noticia tarda y dudosa2301

1353

Muerte de Dalmau de Creixell, organizador del ejrcito cristiano, en la batalla de Las Navas de Tolosa y entierro solemne a hombros de los reyes de Castilla, Navarra y Aragn. Llibre Antich de bits (s. XIV-...?), ADG (Archivo del Monasterio de Vilabertran), reprod. MONSALVATJE, Monasterios de la Dicesis Gerundense, XIV, pp. 84-85; trad. TORRENT, Genealoga, pp. 111-112; y reprod. CATAL I ROCA, P., OLIVA I

2301 Como arriba apuntamos (Documentos, n. 84, nota), la participacin de Dalmau de Creixell en la batalla de Las Navas de Tolosa no est confirmada por las fuentes de la poca (ALVIRA, Guerra e Ideologa, I, pp. 380-385, esp. pp. 380-381). Las primeras fuentes cronsticas en afirmarlo fueron Pere TOMIC (Testimonios, n. 56), la Genealogia Comitum Barcinone, Vrgelli et aliorum comitatuum (Testimonios, n. 47) y Gabriel TURELL (Testimonios, n. 61), si bien la versin ms elaborada es la de Berenguer de P UIGPARDINES (Testimonios, n. 66). Todas son fuentes del siglo XV y, por lo tanto, muy tardas. Desconozco si el obituario del monasterio de Vilabertran es anterior o posterior a T OMIC , pero lo que s me parece claro es que la noticia que ofrece no es contempornea, tal como asegur TORRENT (Genealoga, pp. 108-115, esp. p. 111). Se trata de un texto muy diferente en forma y estilo a las noticias de la poca de Pedro el Catlico. Adems, hace alusin directa al milagro de la cruz en el aire, uno de los episodios milagrosos de la batalla de Las Navas que no tiene origen en las fuentes coetneas y que slo aparece en la cronstica castellana de finales del siglo XIII o principios del s. XIV (ALVIRA, Guerra e Ideologa, I, pp. 518-520). En cuanto al traslado de su cadver a hombros de los reyes hispanos, es un hecho totalmente ajeno a los relatos contemporneos de la batalla. En mi opinin, por tanto, se trata de un testimonio claramente tardo y fechable, como pronto, en el siglo XIV, si no ms tarde.

En la GENEALOGIA COMITUM BARCINONE, URGELLI ET ALIORUM COMITATUUM, TOMIC, TURELL, PUIGPARDINES y el obituario de Vilabertran, Dalmau de Creixell es presentado como uno de los grandes protagonistas de la batalla de Las Navas, ya que, siendo hombre veterano y el ms sabio caballero de Espaa, fue encargado de la organizacin tctica del ejrcito cristiano, lo que llev a cabo con xito y salvando el honor de su rey. Este episodio heroico lo repitieron autores como ZURITA (Memoria Histrica, n. 10) y BUTER (Memoria Histrica, n. 11), llegando a convertirse en una de las tradiciones ms clebres de la jornada de 1212, vigente incluso hoy en da. Sin embargo, se trata de un relato con una cronologa igualmente tarda. Aunque la presencia de Dalmau de Creixell en Las Navas se ha considerado siempre muy verosmil, conviene tener presentes las palabras del guipuzcoano Esteban de Garibay, cronista real del siglo XVI, cuando observ que ninguno de los autores que lo cita lo escrive afirmativamente (Memoria Histrica n. 21, t. II, libs. XII, cap. xxxiii, p. 152). En este sentido, slo hay dos datos indirectos que permiten plantear la posibilidad de que este personaje participara en la batalla de Las Navas de Tolosa y muriera en ella: el testamento de Guillem de Creixell antes de partir a la guerra contra los sarracenos (Documentos, n. 1301); y que Dalmau de Creixell desaparece de la documentacin real justamente en junio de 1212 (Documentos, n. 1311) y no vuelve a aparecer hasta marzo de 1213 (Documentos, n. 1475). La coincidencia cronolgica con la campaa de Las Navas es, cuanto menos, interesante. Tambin sorprende su ausencia de todos los documentos relacionados con la intervencin diplomtica de Pedro el Catlico en tierras occitanas, incluido el gran viaje real a Tolosa (fin. 1212-princ. 1213). Pero por qu en este viaje no aparece tampoco Dalmau II de Creixell, protagonista meses despus de la batalla de Muret y aos ms tarde del asedio de Tolosa contra Simon de Montfort?

1392

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

PRAT, M., BRAS I VAQUS, M. y FLUVI, A. de, Castell de Creixell, Els castells catalans, Barcelona, R. Dalmau, 1967-1980, I (1967), pp. 355-361, esp. n. 14, p. 360. Die XVI Julii Anno M.CC.XII. obiit Dominus Dalmatius de Crexell miles, natione Hispanus, Catalanus. Fuit ille qui disposuit exercitum christianorum contra sarracenos, et ibi obiit, cum magno dolere procerum Regnum et procerum illic existentium propter fugam maurorum et ad fidei contra defentionem. Corpus dicti Illustris Domini D[o]n Dalmatius de Crexell empuritanensis fuit delatum ad tumulus super humeros portantes illud tres reges; D[ominus] D[on] Alfonsus Castella rex, D[ ominus ] D[ on ] Sancho rex Navarra, D[ ominus ] D[ on ] Petrus Aragonum etiam rex, cum suis exercitibus valentes, pro defentie fidei catholice desiderare et aumentare, et sic fuit visum signum + Sanctissime Crucis in aere in honorem Sanctissimi nominis Domini Nostri Jesu Christi et ad majorem confusionem dictorum maurorum et sarracenorum. Vivat Deus Christianorum per omnia secula seculorum. Amen.

1212 julio, 16-17. Las Navas de Tolosa-Campamento almohade (Santa Elena)

1354

El ejrcito cristiano acampa sobre los restos del campamento almohade. Se recoge y se reparte un enorme botn, quiz a cargo de Diego Lpez de Haro, seor de Vizcaya. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. xi. CVR, Testimonios, n. 94, lib. XIII, cap. XXXVI.
RA,

Cit.: HUICI, Estudio, pp. 68-69. HUICI, Las grandes batallas, pp. 265 y 272. ALVIGuerra e ideologa, I, pp. 227 y 375-376. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 161. SMITH, Innocent III, p. 113.

1212 julio, 18

1355

Muerte del obispo de Burgos Juan Mat a consecuencia de las heridas recibidas en la batalla de Las Navas de Tolosa. AC Burgos, Cd. 28, vol. 39, fol. 942302. Cit.: SERRANO, L., El Obispado de Burgos y la Castilla primitiva desde el siglo V al XIII, 3 vols., Madrid, Instituto Valencia de Don Juan, 1935, II, p. 189. GONZLEZ, Alfonso VIII , I, p. 434. V ARA, El Lunes de Las Navas , p. 164. A LVIRA, Guerra e ideologa , I, p. 491.

1212 julio, 18. Campamento almohade (Santa Elena)-Ro GuadalnFerral-Tolosa-Vilches-Baos de la Encina

1356

El ejrcito cristiano avanza hasta el ro Guadaln. Se conquistan los castillos de Castro Ferral, Navas de Tolosa, Vilches y Baos de la Encina, claves para el control de los pasos de Sierra Morena.

2302

Obiit Joannes electus, Era MCCL.

1393

Martn Alvira Cabrer

HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. xi. Cit.: HUICI, Estudio, p. 69. HUICI, Las grandes batallas, pp. 272-273. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 227. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 161. SMITH, Innocent III, p. 113.

1212 julio, [19 o 25]

1357

Muerte de Gomes Ramires, maestre del Temple, a consecuencia de las heridas sufridas en la batalla de Las Navas de Tolosa. Segn inscripcin funeraria de la iglesia de Santa Maria de Olivais (Tomar, Portugal), pub. M. J. BARROCA, Epigrafa Medieval Portuguesa (862-1422), 4 vols., Lisboa, 2000, II-1, n. 267, pp. 657-662 (data 19). Chronicon Conimbricense I, Testimonios, n. 127 (data 25). Cit.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 490 (del Chronicon). ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 164 (del Chronicon, data 25). GARCA FITZ, Las Navas de Tolosa, p. 145. : PRUDENS : FAMOSus : CASTus : PROBus : / ET GENIOSus : TEMPLI : MILICIE : NOSTER : / ET : EGREGIE : GOMECIUS : DILUCET : HIC : / Q(u)I : SIT : BeNEDICTus : HIC : PECTI : REGES : / (a)D : NOS : BELLIGERARE : CUM : MAURIS : / [] / [] / PLERUNT : Q(u)I : BELO : FORTIS : [] / [] VULNERA : MORTI : [] / XIV (?) KaLendas : A(u)G(ust)I : ERA [M] CC [L] AM[en] (?)

1212 julio, 19. Baeza

1358

Las vanguardias cristianas llegan a Baeza, cuya poblacin ha huido a beda. La mezquita, repleta de refugiados, es quemada. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. xii. Cit.: B ILCHES , F. de, Santos y Santuarios del Obispado de Jan-Baeza , Madrid, Domingo Garca y Morras, 1653, parte I, fol. 113. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 429 (sin datos). Cit.: H UICI , Estudio, p. 70 (data 20). H UICI , Las grandes batallas , p. 274. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 227-228. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 162-163 (data 20). SMITH, Innocent III, p. 113.

1212 julio, 20. Baeza-beda


Los primeras tropas cristianas llegan a Ubeda e inician el asedio de la ciudad. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. xii.

1359

Cit.: H UICI , Estudio, p. 70 (data 21). H UICI , Las grandes batallas , p. 274. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 228. SMITH, Innocent III, pp. 113-114.

1394

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 julio, 21. beda, asedio


El grueso del ejrcito cristiano llega a beda. Se inicia el asedio de la ciudad HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. xii. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 429 (sin datos).

1360

Cit.: HUICI, Estudio, p. 70. HUICI, Las grandes batallas, p. 274. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 228. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 163.

1212 julio, 22. beda, asedio


Descanso del ejrcito cristiano. Se celebra un consejo de guerra. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. xii.

1361

Cit.: HUICI, Estudio, p. 70. HUICI, Las grandes batallas, p. 274. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 228.

1212 julio, 23. beda

1362

El ejrcito cristiano asalta las murallas de la ciudad de beda. Destacada participacin de las tropas catalano-aragonesas, que son las primeras en tomar las murallas. Los defensores resisten en el alczar. Se negocia un fuerte rescate pero es vetado por los prelados del ejrcito. Finalmente, se acuerda la entrega de la ciudad y la cautividad de toda la poblacin. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. xii. Carta del arzobispo Arnau de Narbona, Documentos, n. 1370. Cit.: HUICI, Estudio, pp. 70-71. HUICI, Las grandes batallas, p. 274. VENTURA, Pere el Catlic, p. 178. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 228. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 163-165. SMITH, Innocent III, p. 114.

1212 julio, 29. Montpelhir/Montpellier


Los cnsules de Montpellier completan o modifican las Costumbres de Montpellier.

1363

a. Ed. lat.-occit. Thalamus Parvus. Le Petit Thalamus de Montpellier, pp. 70-74. b. Ed. Layettes, I, n. 1.015, pp. 380-381.

1212 julio, 30. Cerca de beda


Muerte de Jofr de Rocabert en el curso de la campaa de Las Navas de Tolosa.

1364

Inscripcin en la Lpida de los Vizcondes de Rocabert y Seores de Peralada del monasterio de Santa Maria de Vilabertran, trasladada a la capilla del castillo de los condes de Peralada, reprod. MONSALVATJE, Monasterios de la Dicesis Gerundense, XIV, p. 72; y CATAL I ROCA, P., y BRAS I VAQUS, Notcia castellvola referent al monestir de Vilabertran, Els castells catalans, II, pp. 535-539, esp. n. 3, p. 538. ITEM ANNO M.CC.XII. TERTIO KAL. AUGUSTI OBIIT DNS. GAUFRIDUS RUPEBERTINI APUD UBEDAM QUI CUM OMNIBUS EIUSDEM GENERIS DEFUNCTIS HIC SIMUL IN DOMINO. REQUIESCUNT. AMEN.

1395

Martn Alvira Cabrer

1212 julio, 31 / 609 Safar, [fin.]

1365

Al-Nsir, califa almohade, da cuenta de la guerra contra los cristianos y de la batalla de al-`Iqb (Las Navas de Tolosa). B. Copia h. 1312, IBN `IDR AL-MARRKUS, Kitb al-Bayn al-mugrib f tisar ajbr mulk al-Andalus wa-l-Magrib. a. Trad. de B, HUICI, Estudio, Fuentes rabes, ap. I, pp. 119-121. b. Trad. de B, HUICI, El Annimo de Madrid y Copenhague, pp. 122-124 c. Trad. de B, A. HUICI MIRANDA, Coleccin de Crnicas rabes de la Reconquista. Vol. II. Al-Bayn al-mugrib f tisar ajbr mulk al-Andalus wa-l-Magrib... Los Almohades, 2 t., Tetun, 1953-1954, I, pp. 271-273. d. Reprod. de c, ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, n. 3, pp. 333-335. Reg.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 643 y 645. Cit.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 120 y otras. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 23 y otras. (a) La carta es de Ibn `Ayyas2303. Hasta ahora os ha protegido Allh y os ha ayudado segn su voluntad. El rey de Castilla, vindose el ao pasado impotente para triunfar, se ocult en su pas hasta de la vista de los hombres y se decidi a implorar el auxilio de los reyes de su religin, para que le socorriesen a precio de dones y regalos, por ver si en ellos encontraba remedio a su impotencia. Fueron sus frailes y sacerdotes desde Portugal hasta Constantinopla, gritando desde el mar de los griegos hasta el mar verde: Socorro, socorro; misericordia, misericordia. Llegaron los siervos de la cruz, de todo desfiladero profundo y de todo pas lejano, acudiendo da y noche de las cumbres de las montaas y de las playas de los mares; fueron los primeros en acudir los francos, que se extienden por las regiones del Este y del Norte; siguilos el Barcelons con lo que dispona de hombres y socorros; el rey de Navarra estaba sometido a la proteccin de los almohades y reciba socorros pecuniarios de ellos con gran largueza; pero maldjolo el Seor de Roma, si no guerreaba al lado de su gente y se una a los prncipes de su religin; unise pues a este ejrcito con ardor y se meti en aquel mar revuelto en que todos invocaban la cruz. Nosotros invocamos [a Aqul] que oye y responde...; cuando nos movimos con los almohades y dems musulmanes, vimos que el pueblo extremaba su esfuerzo y que haba afilado en el camino de Allh sus espadas; supimos que nuestro pueblo que no tiene igual en el mundo y que esta comn empresa que gobierna Allh y San Gabriel y [el musulmn piadoso] y los ngeles, sera despus triunfante, pues es el partido de Allh, por el cual se ha honrado siempre el polvo y se ha glorificado la religin extraa en tiempo de la unidad y del extraamiento. Pedimos a Allh que nos guiara por el buen camino y que nos colocase en su mejor servicio, y le suplicamos que nos iluminase para bien del Islam. Llegamos delante de Jan y nos establecimos all por algunos das, esperando a que decreciese el Guadalquivir, cuya corriente iba muy hinchada y con su crecida por la parte

2303

Secretario del califa al-Nsir.

1396

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

del Norte haba borrado los vados..., con lo que cuidbamos de la buena administracin y del tesoro, que es lo ms importante. Los infieles entre tanto se reunan en Toledo, como langostas, por su nmero y por los daos que haban de hacer; [Sabemos con certeza que era una cantidad como no se haba reunido de infieles otra igual desde haca cientos de aos]; el seor de Castilla los trataba con afecto y paciencia, permitindoles devastar sus tierras y comprndolos con los bienes de sus sbditos y soldados. Nosotros supimos con certeza que reuni...; cuando decreci el Guadalquivir, entramos en campaa con nuestras tropas, movise tambin con rapidez el infiel y destruy los castillos fronteros que hallaba en su camino. Luego los dos ejrcitos se batieron en el sitio llamado [al-Marsa], entre los musulmanes y sus enemigos en un da de estrellas aciagas. Esperamos que lo tenga Allh en cuenta y [acepte esta accin nuestra]. Apret el combate y no tuvieron valor las vidas, pero quiso Allh purificar a los creyentes y afligir a los infieles; as que la amargura de aquel da fue sobre todo para los seguidores de la cruz y el buen resultado slo para la gente del Islam [y de la Fe. Se separaron] los dos ejrcitos [y los musulmanes iban fuertes, sus haces guardados] por el poder de Allh; [la guerra no alcanz a ninguno de ellos y su nmero no disminuy]. En estas guerras ha querido Allh que haya alternativas y que sean como un circo para las naciones... los soldados numerosos, los estandartes desplegados, persiste la constancia y las recompensas de Allh estn preparadas. No temis [que nosotros no lo estamos]; mirad nuestra mayora sobre los infieles y el auxilio contra ellos de los ngeles [soldados] de Allh, que son los mejores auxiliadores [apoyos]. No dejar Allh a los creyentes hasta tomar venganza de sus enemigos, ni abrir camino a los infieles sobre los musulmanes. Os hemos hecho saber esto para que conozcis la batalla tal como ha sido y los hechos en su realidad [esta calamidad en su verdadera proporcin], para que veis que no han tenido muertos los almohades y que no han sido alcanzados ni muchos ni pocos. Dado a fines de Safar de 609.

1212 [julio, d. 23-agosto d. 3]. beda

1366

Rendicin de beda. Se obtiene un botn mayor an que en la batalla. Se propaga una enfermedad infecciosa entre las tropas cristianas. Ante la imposibilidad de retener la ciudad, se ordena su destruccin. Fin de la expedicin y regreso del ejrcito cristiano hacia el norte. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. xii. `ABD AL-WHID AL-MARRKUS, Muyib, Testimonios, n. 333. Cit.: H UICI , Estudio, pp. 71-72. H UICI , Las grandes batallas , pp. 275-276. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 228. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 165-167 (data de la rendicin 3 agosto).

1212 [agosto, princ.]. Calatrava-Aragn

1367

Encuentro del ejrcito cristiano con Leopold VI, duque de Austria, que acuda a la batalla al frente de un contingente de tropas cruzadas. Pedro el Catlico, rey de Aragn, emprende el viaje de regreso a sus tierras en su compaa. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. xii.

1397

Martn Alvira Cabrer

DO Y

Cit.: HUICI, Las grandes batallas, p. 276. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 228. ROSALPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, pp. 167-168.

1212 [agosto, princ.]. Toledo

1368

Entrada en Toledo de los reyes Alfonso VIII de Castilla y Sancho VII el Fuerte de Navarra y celebracin de la victoria. Disolucin del resto del ejrcito cruzado. HRH, Testimonios, n. 87, lib. VIII, cap. xii. CLRC, Testimonios, n. 86, p. 36. Carta de Blanca de Castilla, Documentos, n. 1372. Cit.: HUICI, Las grandes batallas, p. 276. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 228.

1212 [agosto, d. 3]

1369

Alfonso VIII, rey de Castilla, comunica al Papa Inocencio III la gran victoria cristiana en la campaa de Las Navas de Tolosa. B. C. D. E. F. G. H. I. J. a. b. c. d. e. f. g. h. i. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 115-116, n. 180. Copia s. XV, AV, arm. XXXI, n. 10, fols. 304v-305r. Copia ss. XV-XVI, AS, Libro de copias de Calatrava, XXXIV, fols. 129r-133r. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 9, fols. 219v-222r. Copia s. XVI, AS, Libro de copias de Calatrava, XXVII, fols. 329v-335r. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 6, fols. 264v-269r. Copia ss. XVII, RAH, Col. Salazar, leg. B, carp. 3, n. 36. Copia s. XVII, BCC, ms. 59-4-13. Copia ss. XVIII-XIX , Archivo de Silos, Fondo P. Liciniano Surez, ms. 2, fols. 9r-13v. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 686 ex quo AGUIRRE, Collectio, V, p. 167. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XV, n. 180, p. 447. Ed. PL, 216, cols. 699-703. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 483, pp. 509-515 (data despus del 16). Ed. de H, GONZLEZ, Alfonso VIII, III, n. 897, pp. 566-572. Estudio, ed. y trad. M. PREZ GONZLEZ, Sobre la edicin de textos latinos medievales: la carta de Alfonso VIII a Inocencio III en 1212, Veleia , 17 (2000), pp. 231-266, esp. pp. 254-264. Trad. s. XVI, Gonzalo ARGOTE DE MOLINA, Nobleza de Andaluca, Sevilla, 1588, ed. M. MUOZ Y GARNICA, Jan, 1866 (reed. facsmil, Jan, Riquelme y Vargas Ediciones, 1991), cap. L, pp. 104-109. Trad. HUICI, Estudio, Fuentes cristianas, ap. II, pp. 166-170. Reprod. de h, ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, n. 1, pp. 324-327.

Reg.: POTTHAST, n. 4.613. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 629 y 646. Cit.: CANNIGO ANNIMO DE LAON, Chronicon universale, Testimonios, n. 238. RICCARDO DI SAN GERMANO, Chronica regni Siciliae, Testimonios, n. 307. RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1212, n. 22-23. MARIANA, Historia general de Espaa, lib. XI, col. 25. VILLANUEVA, Viaje, III, p. 189. HUICI, Estudio, p. 39. ALVIRA, Guerra e ideo-

1398

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

loga, I, pp. 117-118 y otras. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 167 y otras. HERNNDEZ, La corte de Fernando III, pp. 107-110. (f-d) Epistola ad Domnum Papam2304. Sanctissimo patri ac domino I[nnocentio], Dei gratia summo pontifici, A[ldefonsus], eadem rex Castelle et Toleti, cum osculo manuum atque pedum salutem. A Sanctitate vestra credimus non excidisse propositum impugnandi Sarracene gentis perfidiam vobis per nostros nuncios devote et humiliter intimasse, in omnibus tanquam patris et domini vestrum subsidium expetentes, quod sicut a patre pio nos recognoscimus benigne et pie pariter impetrasse. Quocirca cum litteris nostris nuntios nostros, quos ad hoc exsequendum idoneos reputavimus, ad partes Francie non distulimus destinare, addentes etiam ut omnibus militibus venientibus ad bellum et omnibus servientibus, prout decebat, expensas victui neccessarias largiremur, quibus possent commode sustentari. Unde fuit quod, audita remissione peccatorum quam vos venientibus indulsistis, venit magna multitudo militum de transmontanis partibus, nec non et archiepiscopi [Arnaldus]2305 Narbonensis et [Guilelmus]2306 Burdegalensis et episcopus Nemausensis2307. Fuerunt qui venerunt usque ad duo millia militum cum suis armigeris, et usque ad decem millia servientium in equis, et usque ad quinquaginta millia servientium sine equis, quibus omnibus nos oportuit in victualibus providere. Venerunt etiam illustres amici nostri et consanguinei [Petrus]2308 rex Aragonum et [Sancius]2309 rex Navarre cum potentatu suo in fidei catholice auxilium et iuvamen. Quibus, nobiscum aliquanto tempore apud Toletum facientibus moram, expectabamus quippe homines nostros qui venturi erant ad bellum, omnia neccessaria, prout per nuncios nostros promisimus, non defecimus ministrare, licet expense essent propter sui multitudinem nobis et regno nostro fere importabiles et onerose. Non enim solum in hiis que promiseramus, verum etiam in pecuniis specialiter et in dextrariis, quibus fere omnes tam milites quam servientes pariter indigebant, nos oportuit providere. Sed Dominus, qui multiplicat incrementa frugum iusticie, ministravit nobis habunde secundum sue gratie largitatem, et dedit omnia posse perficere perfecte pariter et habunde. Congregata itaque nostra et suorum multitudine, viam Domini cepimus proficisci, et venientes ad turrim quamdam que Magalonem2310 nuncupatur satis munitam, ultramontani antequam nos pervenerunt per unum diem, et illam cum Dei auxilio impugnantes in continenti ceperunt.

2304 2305 2306 2307 2308 2309 2310

En el margen y de mano distinta y posterior se dice: Alfonsus Hispaniarum rex, d. d. d. Nannetensis, d, e. d. d. Magolonem, d.

1399

Martn Alvira Cabrer

Licet autem nos eis in omnibus necesariis largissime provideremus, ipsi tamen attendentes laborem terre, que deserta erat et aliquantulum calida, voluerunt a cepto proposito retroire et ad propria remeare. Tandem, ad magnam instantiam nostram et [Petri]2311 regis Aragonum processerunt usque ad Calatravam, que non distabat a predicto castro nisi per duas leucas; eamque nos ex parte nostra, et rex Aragonum ex sua, et ipsi ex sua in Dei nomine cepimus expugnare. Sarraceni autem, qui intus erant, attendentes se Dei exercitui non posse resistere, disposuerunt villam nobis tradere ita quod persone eorum salve discederent, verumtamen sine rebus. Cumque nos istud nulla ratione vellemus aceptare, rex Aragonum et transmontani, habentes super hoc consilium, viderunt villam esse munitam muris et antemuralibus, profundis fossatis et excelsis turribus, et quod non posset capi, nisi suffoderentur muri et sic ruerent, quod cederet in grave dampnum fratribus Salveterre, quorum fuerat, et non posset, si necessitas incumberet, retineri. Unde apud nos institerunt firmissime ut villa salva et integra cum armis et magna copia victualium que ibi erant, quibus satis indigebat exercitus, nobis redderetur, et persone Sarracenorum vacue et inermes recedere permitterentur. Nos autem, attendentes eorum in hac firmam voluntatem, votis eorum annuimus, ita quod medietas omnium eorum, que intus habebantur, cederet in partem regis Aragonum et alia medietas in partem ultramontanorum, et nec nobis nec nostris aliquid voluimus retinere. Ipsi autem, propositum repatriandi apud se retinentes, licet Dominus Deus nobis exhiberet gratiam et honorem, et nos vellemus omnibus eis sufficientissime necessaria ministrare, desiderio patrie coacti, omnes pariter, signo Crucis relicto, cum archiepiscopo Burdegalensi et episcopo Nemausensi2312, licet certitudinem de bello Sarracenorum haberemus, ad propria redierunt, exceptis admodum paucis qui remanserunt cum archiepiscopo Narbonensi et Tibaldo de Blezon, qui naturalis noster erat, cum suis et quibusdam aliis militibus qui erant de Pictavia; et hii omnes qui remanserunt vix erant inter milites et servientes centum quinquaginta; de peditibus autem eorum nullus remansit. Cumque rex Aragonum apud Calatravam moram faceret expectando quosdam milites suos et regem Navarre, qui nondum ad nos pervenerat, nos cum nostris processimus et pervenimus ad quoddam castrum eorum, quod Alarcos dicitur. Illud castrum, licet bene munitum esset, cepimus, et alia tria castra, quorum unum dicitur Caracova, aliud Benaventum et aliud Petrabona. Inde procedentes pervenimus ad Salvamterram. Ibique pervenerunt ad nos rex Aragonum, qui de suis hominibus non duxit in exercitum nisi tantum milites generosos, et rex Navarre, qui similiter vix fuit in exercitu de suis plusquam ducentis militibus comitatus. Et quia rex Sarracenorum in vicino erat nobis, Salvamterram noluimus expugnare, sed procedentes contra Sarracenorum multitudinem pervenimus ad quedam montana, in quibus non erat transitus aliquis nisi in certis locis. Cumque nos essemus ad pedem illius montis ex parte nostra, Sarraceni venientes ex parte alia obtinuerunt summitatem montis, volentes nobis transitum impedire. Sed milites nostri ascendentes viriliter, quia adhuc pauci Sarraceni ad locum illum pervenerant, eos

2311 2312

d. Nannetensi, d, e.

1400

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

cum Dei auxilio viriliter expulerunt, et castrum quoddam munitum, quod propter transitum impediendum Sarracenorum rex construxerat, ceperunt, quod Ferrat2313 dicitur. Quo occupato, exercitus Domini secure potuit ad cacumina montis ascendere, ubi multum laboravit propter defectum aquarum et loci ariditatem. Sarraceni autem, videntes quod transitum illum occupare non possent, alium transitum qui erat in descensu montis, artissimum et invium occuparunt. Talis quippe erat, quod mille homines possent defendere omnibus hominibus qui sub celo sunt; et iuxta transitum illum ex altera parte totus Sarracenorum exercitus et sua tentoria iam fixa. Cumque nos ibi facere moram ob defectum aque non possemus nec procedere propter transitus dificultatem, quidam ex nostris consuluerunt quod iterum ad pedem montis descenderemus et alium transitum ad duas vel tres dietas quereremus. Nos autem, attendentes fidei periculum et persone nostre dedecus, noluimus huic parere consilio, eligentes potius in difficultate transitus mori pro fide quam faciliorem transitum querendo qualitercumque in fidei negotio retroire. Cumque iam quidem propositum firmassemus, ad indicium cuiusdam rustici, quem Deus nobis ex imperato misit, in eodem loco alium transitum satis facilem magnates nostri, qui primus ictus in bello habituri erant, invenerunt, et in quodam loco exercitui eorum vicino, licet aridus esset et siccus, Sarracenis hunc transitum ignorantibus, tentoria posuerunt. Quod cum Sarracenorum exercitus attendisset, processit ut mansionem illam impediret; nostri autem, licet pauci essent, se viriliter defenderunt. Nos autem et rex Aragonum et rex Navarre, armati cum militibus nostris in loco prime mansionis, que erat in summitate montis, expectavimus, donec totus exercitus Domini pervenit secure ad locum ubi anteriores nostri castrametati sunt; et ita, dante Domino, factum est quod licet via esset invia et inaquosa, lapidosa et nemorosa, nihil de nostris amisimus. Hoc autem factum est die Sabathi XVII. kalendas mensis Augusti2314. Circa serotinam vero horam Sarraceni, attendentes quod omnia tentoria nostra tute fixeramus, dispositis aciebus suis, venerunt ante loca castrorum et ibidem quedam preludia belli in modum torneamenti cum nostris exercuerunt. Sequenti autem die Dominica summo mane venit Sarracenus cum infinita multitudine, dispositis aciebus suis. Nos autem, volentes considerare multitudinem gentis sue et disponitionem et statum et qualiter in omnibus se haberent, habito prudentum virorum concilio et in hiis exercitatorum, expectavimus usque ad sequentem diem Lune. Ipsis autem sic existentibus, posuimus milites nostros cum peditibus, ut extremos agminis nostri non possent in aliquo molestare, quod quidem, divina operante gratia, sic evenit. Sequenti die, scilicet secunda feria, omnes in Dei nomine armati processimus, dispositis aciebus, cum eis pro fide catholica pugnaturi. Ipsi autem promontoria quedam obtinuerunt valde ardua et ad ascendendum difficilia propter nemora que inter nos et ipsos erant, et propter alveos torrentium profundissimos, que omnia nobis erant magno impedimento, ipsis vero maximo expedimento. Veruntamen Ille, a quo omnia, in quo omnia, per quem omnia, fecit mirabiliter et direxit

2313 2314

Ferut, d, f. XVIII, d, e. Se trata del sbado 14 de julio.

1401

Martn Alvira Cabrer

manus sui exercitus contra inimicos suos, et anteriores nostri necnon et medii multas eorum acies que in minoribus promontoriis existebant, virtute crucis dominice postraverunt. Cum autem pervenissent ad extremam aciem eorum, infinite siquidem multitudinis, in qua rex Carthaginis erat, ibidem difficillissimos conflictus militum, peditum et sagittariorum invenerunt, quos sub maximo periculo et vix immo etiam iam non poterant tolerare. Nos autem, attendentes bellum illud eis ommino importabile, impetu equorum processimus, signo crucis dominice preeunte et vexillo nostro, in quo erat ymago beate Virginis et Filii sui in signis nostris superposita. Cumque nos iam pro fide Christi mori constanter eligeremus, attendentes crucis Christi et ymaginis sue Matris ignominiam, quas lapidibus et sagittis irruere impetebant, in armas furentes aciem illorum infinite multitudinis divisimus; et, licet ipsi essent constantes in bello et firmi super domino suo, Dominus illorum infinitam multitudinem Crucis sue gladio trucidavit. Et sic rex Sarracenorum cum paucis in fugam conversus fuit. Sui autem impetus nostros interim sustinebant, sed statim post maximan stragem suorum reliqui in fugam conversi sunt. Nos autem insequentes eos usque ac noctem, plures tamen insequendo interfecimus quam in bello. Et sic bellum Domini a solo Domino et per solum Dominum est feliciter consummatum. Deo autem honor et gloria, qui cruci sue dedit victoriam per Ihesum Christum, Dominum Nostrum. Fuerunt autem milites Sarraceni, ut postea vera relatione didicimus a quibusdam domesticis regis Sarracenorum quos captivos cepimus, CLXXXV milia; peditum vero non erat numerus. Occubuerunt autem in bello ex parte sua centum millia armatorum et amplius secundum estimationem Sarracenorum quos postea cepimus. De exercitu autem Domini, quod non sine grandi gratiarum actione recitandum est, et quod incredibili est, nisi quia miraculum est, vix XXti Vque christiani aut XXX de toto nostro exercitu occubuerunt. O quanta leticia! o quot gratiarum actiones! nisi de hoc dolendum sit, quod tam pauci martyres de tanto exercitu ad Christum martyrio pervenerunt. Ut autem magna eorum multitudo credatur, cum exercitus noster in castris eorum post bellum per biduum fecerit moram, ad omnia incendia qui necessaria erant in coquendis cibis et pane et aliis non composuerunt aliqua ligna nisi de sagittis et lanceis eorum que remanserant, et vix potuerunt comburere medietatem. Cumque Dei exercitus propter longam moram factam in loco heremis et incultis deficeret in victualibus et aliis, ibidem tantam invenerunt tam ciborum quam armorum necnon etiam dextrariorum et aliorum iumentorum copiam, quod, accipientes ad suam unusquisque de hiis omnibus voluntatem, plus ibi dimiserunt ex magna habundancia quam ceperunt. Tercio autem die procedentes venimus ad quedam castra eorum, scilicet Bilche, Bannos, Tolosa, que in continenti cepimus. Tandem pervenimus ad duas civitates, quarum altera dicitur Biacia, altera Ubeda, quibus non erant maiores citra mare preter Cordubam et Ispalim. Quarum alteram, scilicet, Biaciam, destructam invenimus; ad alteram vero, scilicet, Ubedam, quia situ loci et artificio fortissima erat, confugerat multitudo hominum infinita ex omnibus villis adiacentibus. Cum enim villa nunquam ab imperatore vel ab aliquo regum Hispanie expugnata sciretur vel subiugata, in eadem posse salvare sua corpora se credebant. Sed et hanc in brevi, divina gratia faciente, cepimus et funditus

1402

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

destruximus, quia non possemus habere tantam multitudinem gentium que ad illas populandas sufficere possent; et bene perierunt ibi LX millia Sarracenorum, quorum quosdam interfecimus, quosdam captivos duximus ad servitium chistianorum et monasteriorum que sunt in marchia reparanda. Hec igitur, sanctissime Pater, vobis scribenda decrevimus, pro auxilio tote christianitati impenso gratias quas possumus exhibentes, et humiliter supplicantes ut vos, quem Dominus ad summum sacerdotii gradum elegit, ei cum sacrificio laudis pro salute populi immoletis vitulos labiorum. ORATIO: Omnipotens et misericors Deus, qui superbis resistis, humilibus autem das gratiam, digna tibi laudum preconia et devotas gratiarum referimus actiones, quod antiqua innovando miracula gloriosam tribuisti victoriam de perfidis gentibus populo Christiano: te suppliciter exoramus ut quod mirabiliter incepisti misericorditer prosequaris ad laudem et gloriam nominis tui sancti, quod super nos famulos tuos fideliter invocatur. Per Dominum nostrum, et cetera.

1212 agosto, 11. Toledo2315

1370

Arnau (Amalric), arzobispo de Narbona y legado apostlico en Provenza, comunica a Arnaud, abad de Cteaux, y al captulo general de la Orden del Cster la gran victoria cristiana en la campaa de Las Navas de Tolosa. a. Ex Ughello tom. I, Ital. Sacrae in episc. Sabin., ed. Gallia christiana in provincias eclesiasticas distributa, VI, Pars, 1739, Instrumenta Ecclesiae Narbonensis, n. LX, cols. 53-57. b. Pub. Gaspar I BEZ DE S EGOVIA P ERALTA Y M ENDOZA , M ARQUS DE MONDJAR, Memorias histricas de la vida y acciones del rey don Alonso el Noble, octavo de su nombre (1703), con notas y apndices de F. CERD Y RICO, Madrid, 1783, Apndice XII, pp. CV-CVI. c. Ed. RHGF, XIX, pp. 250-254. d. Trad. HUICI, Estudio, Fuentes cristianas, ap. III, pp. 170-175. e. Reprod. de d, ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, n. 2, pp. 328-333. f. Ed. fragmentaria de b, HERNNDEZ, La corte de Fernando III, pp. 108, n. 12 y 109, n.17. g. Ed. fragmentaria de c, SMITH, Innocent III, p. 115, n. 35. Reg.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 646. Cit.: Anales de Waverley, Testimonios, n. 274. Anales de Margam, Testimonios, n. 288. A LVIRA , Guerra e ideologa , I, pp. 116-117 y ss. R OSADO Y L PEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 169 y otras. HERNNDEZ, La corte de Fernando III, p. 107. SMITH, Innocent III, p. 114. (c) Anno MCCXII. Venerabilibus in Christo sibi multum dilectis A[rnaldi] abbati Cisterciensi, ceterisque abbatibus in generali capitulo constitutis, fr[ater] A[rnaldus], Dei gratia Narbonensis archiepiscopus, quondam abbas Cisterciensis, salutem et sinceram in Domino caritatem.

2315 La data aparece en los Anales de Waverley: Datum Tholeti sabbato ante assumptionem beate Virginis Marie (Testimonios, n. 269).

1403

Martn Alvira Cabrer

Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bone voluntatis, quia magnificavit Dominus facere in nostris temporibus cum populo suo christiano victoriam de suis hostibus, pacem conferendo eidem, in qua victoria eo ipse fortius est laudandus, quo de potentiori hoste dignoscitur ipsam victoriam suo populo contulisse. Ecce enim evangelizamus gaudium magnum vobis, quia Miramomelinus Rex Marrochensis, qui, sicut audivimus a plerisque, bellum indixerat omnibus illis qui Crucem adorant, ab illis eisdem qui Crucem colunt bello campestri devictus est et fugatus. Siquidem, cum de diversis partibus fideles christiani propter remissionem que a domino Papa Domini Jesu Christi vicario proficiscentibus ad indictum bellum in christianitatis Hispanie subsidium est indulta, Toleti convenissent ubi debebant in octavo die Pentescostes2316 ex condicto Reges Castelle et Aragonensis convenire, affuerunt inter eos qui convenerant venerabilis pater Willelmus Burdegalensis archiepiscopus et alii ecclesiarum prelati, barones quoque ac milites de partibus Pictavie et Andegavie ac Britannie, et de Lemovicensi et Petragoricensi et Santonensi et Burdegalensi dioecesibus, et aliquot de aliis partibus ultramontanis. Nos quoque cum comitatu militum et peditum satis honesto et bene armato de Lugdunensi et Viennensi et Valentinensi dioecesibus, tertio die martis post octavum diem Pentecostes, videlicet nonas julii2317, Toletum venimus, et de utilitate reipublice christiane tractavimus cum Regibus, et de adventu domini Regis Navarre, qui tunc inimicabatur Regi Castelle. Nos siquidem in ipso nostro itinere diverteramus ad ipsum Regem Navarre, ut induceremus ipsum ad veniendum in subsidium populi christiani. Cumque residentiam ultra quatuor hebdomadas fecisset exercitus jam Toleti, et jam fatigatus ex mora desiderio arripiendi jam iter contra Sarracenas nationes estuaret, decimoquinto die postquam nos Toletum venimus, feria tertia, nos omnes ultramontani, prestito nobis pro duce ac socio itineris nobili viro Didaco a domino Rege Castelle, movimus castra nostra, et in sequenti die dominica, in festo videlicet Sancti Joannis2318, venimus ad quoddam castrum Maurorum quod Malagon appellatur, et nondum fixis tentoriis, statim ultramontani agressi sunt ipsum castrum, et infra horam, ut credimus, fuit illud quod in erat in circuitu capitis castri captum; postmodum caput castri ipsius incessanter sagittis et lapidibus per totum diem et per noctem etiam impugnavimus, muros nihilomins cum piconibus fodientes. Erat siquidem turris quadrangula de lapide atque calce, habens in singulis lateribus singulas torres coherentes sibi, quarum etiam propugnacula erant bene tabulatis munita. Capte igitur quatuor turres et per violentiam expugnate, per quam etiam ventum est fodiendo ad fundum majoris turris. Defendebant adhuc se pro posse suo Sarraceni qui erant in superioribus partibus turris, nec adhuc poterant nostri libere ascendere pro eo quod testudines fortissime de lateribus atque calce seu gypso defendebant eos desuper existentes impediendo ascensum nostrorum ad ipsos. Tractatum ergo est de redditione castri ipsius. Mauri siquidem volebant se ipsos reddere sub conditione tali ut semper essent captivi, sed non placuid [sic] id nostris. Acceptum est ergo castrum quod, servata illi vita qui habebat in custodia sua castrum cum suis duobus filiis, ceteri essent in voluntate peregrinorum. Interfecti sunt ergo omnes qui ibi inventi sunt preter paucos.

2316 2317 2318

20 mayo. Junii, que corresponde con el martes 5 de junio. 24 junio.

1404

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

In sequenti secunda feria2319, venerunt Reges Aragonum et Castelle, et tertia feria universi requievimus circa predictum castrum. Quarta ver feria, processimus ultra per duas leucas et venimus Calatravam. Erat autem Calatrava castrum bene munitum turribus fortibus atque densis, et erant in multis turribus manganelli. Die igitur sabbati, die videlicet Commemorationis Sancti Pauli2320, impugnavit castrum totus exercitus christianus et, adsistente divino adjutorio, pars illa que erat exterior versus aquam, et erat debilior, quam impugnabant dominus Rex Aragonum et nostri Viennenses et fratres de Calatrava, fuit ea die infra tempus modicum occupata, et in duabus turribus que in illa erant parte posita sunt vexilla nostrorum. In crastino vero coeperunt Sarraceni tractare de pace; et quia illud quod captum fuerat erat debile, et illud quod restabat capiendum multa fortitudine nitebatur, placuit Regibus, ad evitandam dispendium atque necem christianorum, castrum accipere sub ista conditione ut persone exirent libere et bestie, et de illis equis qui erant ibi educerent secum XXXV. Sequenti tertia feria2321, quidam ultramontani prelati, comitante illos magna multitudine militum et peditum, recedentes de exercitu ad propria remearunt, et qui tunc cum predictis prelatis redierunt ad sua ultra quadraginta millia estimantur fuisse. In sequenti dominica2322 recedentes Calatrava, relicto Rege Aragonum apud Calatravam, qui victualia que inventa fuerant Calatrave suis militibus dividebat, venimus ad aliud castrum quod appellantur Alarchos, juxta quod fuit olim bellum in quo a Rege Marrochensi devicti fuerant, peccatis exigentibus, christiani. Eo die venit dominus Rex Navarre. Deinde per duas dietas venimus cum tribus Regibus Salvamterram. Qua relicta intacta propter munitionem loci, venimus per duas dietas ad radicem montis qui dicitur Portus de Muradal. Et ecce quidam ex nostris, montis ascendentes cacumen, viderunt quasi ad unam leucam usque duas tentoria Sarracenorum. Aliqui etiam Sarraceni sursum in montis cacumine conflictum habuere cum nostris. Dictum est tunc in exercitu quod Rex Valentie, patruus Miramomelini, erat cum Sarracenis militibus cismarinis, qui Fandaluzes dicuntur, in illis tentoriis ut nostris transitum inhiberent. Erat enim locus arctus et arduus per quem exercitus proponebant transire, et ideo, ad inhibendum transitum illum nobis, fixerant Mauri tentoria sua prope. Ipsemet vero Miramomelinus, die sequenti2323, venit cum residu exercitus sui parte. In qua die, sexta feria videlicet, montis ipsius cacumen ascendimus et non processimus ulterius illa die. Castrum quoddam, quod erat in illo monte, relictum est statim a Mauris. Eo die statim Sarraceni christianos, qui aliquantum ultra tentoria nostra processerant, impetierunt et verterunt in fugam, et quosdam etiam prostraverunt, et longe plures prostravissent nisi Viennenses et Pictavenses fuissent, qui, cum essent presentes, se, quamvis pauci esse, eisdem Sarracenis usque adeo viriliter objecerunt, quod ultra aquam, quam ipsi nobis inhibere volebant, eos sunt persecuti, et sic ab impetitione nostrorum sunt cohibiti Sarraceni.

2319 2320 2321 2322 2323

25 junio. 30 junio. 3 julio. 8 julio. 13 julio.

1405

Martn Alvira Cabrer

In sequenti die2324 que fuit dies sabbati, cum non possemus per illud iter transire per quod propusueramus, tum propter arctitudinem et arduitatem loci, tum propter Sarracenos qui ex opposito consistentes transitum inhibebant, fecimus quasi circuitum per aliam partem euntes per loca ardua et abrupta; et cum venissemus acies ordinate, et infra brevem horam prosilierunt ante ipsas acies Arabes et sagittarii provocantes nostros cum suis lanceis et sagittis. Nostri quoque cura vere tamen de figendis tentoriis, supersedentes eo die belli campali. In crastino 2325, venere similiter diluculo Sarraceni, dispositis eo modo aciebus quo precedenti die fuerant ordinate. Nostri quoque supersederunt bello etiam illo die, sagittariis solis et paucis aliis hinc inde discurrentibus; Arabibus etiam multis ex parte ipsorum torneantibus cum nostris, non more Francorum sed secundum aliam suam consuetudinem torneandi quam ipsi habent cum lanceis sive cannis. Ipso die Miramomelinus demonstravit plenius posse quam in die sabbati demostraverat. Adest jam tertia dies2326, dies inquam letitie, dies quam fecit Dominus, dies per multa secula memoranda. Et ecce mane, antequam prima Maurorum acies ad plana de montis per quem veniebant cacumine descendisset, nostri de castris exeuntes statim occupant ipsa plana in quibus suas acies ordinarunt. Timebant ante siquidem quod, si Mauri possent prius plana occupare, nostri propter arctitudinem loci non possem ante conflictum suas acies ordinare. Ordinatis igitur aciebus nostrorum, circa horam tertiam impetunt Sarracenos in montis cacumine consistentes. In ipsa impetitione, statim prima Maurorum acies et Arabes qui erant quasi ex latere in alio monticulo, qui nunquam dicuntur venire in acie, sed quasi extra vagantes discurrendo pugnare, fugiunt ictibus minime exspectatis, quod apparet per hoc quod in loco nulli Sarraceni mortui sunt inventi. Insequuntur ergo nostri Sarracenos fugientes; et cum ultra montem predictum descendissent ad vallem, ibi invenerunt multos Mauros in acie et ipsos occiderunt. Mauri qui fugerunt, cum ad cacumen montis alterius pervenissent, sistunt ibidem, pro eo quod ibi erat Maurorum quedam acies ordinata fortissima, ut ipsi credebant et ipse Miramomelinus, ut dicitur, in acie illa erat. Personantibus igitur valide instrumentis Maurorum, que Hispani apellant tambores, figunt gressus Sarraceni, et non solummodo nostris resister erunt verum etiam nostros ita efficaciter invaserunt, quod Serrani quidam, videlicet gens de regno Castelle, tam equites quam pedites commissi sunt in fugam, ita quod jam fere totus exercitus qui erat ante ultimam aciem, preter quosdam nobiles Hispanos et ultramontanos, fugere videretur; et multus timor fuit in cordibus multorum ex nostris, ne illo die nos Dominus victoria defraudasset. Quod credendum est ex dispositione divina ad reprimendam nostrorum superbiam evenisse, ut, dum nostros armatos a facie inermium fugere videremus, non nobis vel armis personarum vel equorum, que multa erant in nostro exercitu, pauca vero vel nulla in exercitu Sarracenorum, sed Domino Jesu Christo adscriberemus victoriam postmodum secuturam, et cruci, cui idem impius insultaverat, et quam nostri portabant in pectore, ita essent quales dicit apostolus: Portantes videlicet eius improperium extra castra.

2324 2325 2326

14 julio. 15 julio. 16 julio.

1406

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Ultima tamen acie stante et unoquoque Regum cum suo comitatu ipsos Sarracenos strenuissime impetente, quibusdam ad hortationem nostram stantibus, quibusdam etiam ad conflictum redeuntibus, non solum retro repulsi sunt Sarraceni qui tergo Serranorum imminebant, verum etiam illi qui erant in illa forti acie sunt confecti et occisi. Et ex tunc fugit exercitus Sarracenorum irreparabiliter post Miramomelinum Regem ipsorum, qui prius aufugit, qui etiam, ut dicitur et creditur, in precedenti nocte, presentiens quod devicendus esset, premiserat eadem nocte ante se super camelos et mulos divitias inestimabiles quas habebat. Nostri Sarracenos insequuntur per media sua tentoria fugientes. Tentoria vero nostri plurima, quando venerunt illuc, ad terram deposita invenerunt. Insecuti autem sunt eos per quatuor leucas bene, et tot ex eis occiderunt, quod qui in bello et post bellum sunt interfecti LX millia et multo plures estimantur fuisse; et, quod est valde mirabile, ut credimus, non sunt de nostris mortui quinquaginta. In tribus vero locis vel quatuor tot lancee sunt invente, licet jam confracte, quod omnes qui viderunt multum exinde admirantur. Arce vero parve, plene sagittis et quadrellis, tot similiter in tribus locis vel quatuor sunt invente, quod, sicut plures estimant et contendunt, duo millia summariorum non sufficerent ad portandum. Benedictus per omnia Dominus Jesus Christus qui per suam misericordiam in nostris temporibus, sub felici apostolatu domini Pape Innocentii, de tribus pestilentium hominum et inimicorum ecclesie sancte sue, videlicet orientalibus schismaticis, occidentalibus hereticis, meridionalibus Sarracenis, victorias contulit catholicis christianis. Super tantis igitur bonis et donis nobis ab eo collatis, qui dat omnibus affluenter et non improperat, grates ei, et si non dignas, tamen quales et quantas possumus, referamus. Fuit autem bellum anno Domini MCCXII, XVII kalendas augusti, secunda feria ante festum Magdalene, in loco qui dicitur Naves de Tolosa. Erat quippe quoddam castrum Maurorum quod Tolosa nuncupatur quod nunc in potestate nostra per Dei gratiam est redactum, ut indignationem Dei timeant similiter, nisi poenituerint, heretici Tolosani. Tertio die post bellum peractum, quarta feria2327 videlicet, recedentes de loco illo ubi tentoria Maurorum fuerant, ubi nos per duas noctes pernoctavimus, venimus usque ad quamdam aquam que dicitur Gandalien2328. Quot autem cadavera mortuorum Maurorum a christianis occisorum in itinere invenerimus, usque ad quoddam castrum quod erat in via quod Bilech2329 appellatur, quis sufficeret explicare? Redditum est ergo castrum illud ea die domino Regis Castelle. Erant enim ibi aliquot Sarraceni qui de bello evaserant vivi et receperant sese ibi. Indigene siquidem jam inde fugerant ante faciem christianorum. Requievit autem exercitus juxta predictam aquam per duos dies. Feria vero sexta2330, venimus Bizanciam civitatem, quam invenimus a suis indigenis penitus destitutam. Receperant etenim sese plures eorum in quadam nobili villa que Ubeda nuncupatur. Pars tamen major exercitus venit Ubedam ea die2331. Nos vero quadam parte exercitus venimus Ubedam in die

2327 2328 2329 2330 2331

18 julio. Debe ser el ro Guadaln, ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 161. Vilches. 20 julio. 21 julio.

1407

Martn Alvira Cabrer

sequenti. In crastino, die dominica videlicet2332, cum armasset se major pars exercitus ad ipsam villam impugnandam, placuit Regibus ut redirent ad castra et supersederent ass[a]ltui2333 eam die. Feria vero secunda, villa impugnatur; et cum nostri jam per tres horas institissent et non possent multum proficere, et jam quasi desperati fere omnes ad tentoria redissent, ecce ex illa parte qua dominus Rex Aragonensis impugnabat, medietas turris quam perforaverant, cecidit. Et intrantibus per locum illum Aragonensibus, coeperunt muros relinquere Sarraceni. Et tunc per diversas partes murorum irrumpentibus christianis, Sarraceni, relictis duabus partibus ville, receperunt sese confestim intra tertiam partem que erat fortior aliquantulum. Postmodum de compositione tractatum est in hunc modum, ut videlicet Sarraceni Ubede darent Regi bis <millies> [sic] mille mazmutinas, ipsi vero remanerent in villa cum omnis aliis rebus suis. Quia vero erat ista compositio contra Deum, sic enim non solum vendebantur Mauris arma et bladum (quod est inhibitum per canones sub excommunicatione), verum etiam terra que erat acquirenda, immo illa que jam fuerat acquisita, cum pars ville jam capta fuisset, et de illa que nondum erat capta esset certissima spes quod facile caperetur. Coeperunt quidam prelati qui erant in exercitu contra compositionem reclamare et eam dissuadere constanter. Quorum autem christianorum consilio compositio hec fiebat non interest nostra referre. Redeuntibus tandem regibus ad cor, facta est compositio aliter in hunc modum, ut videlicet Mauri darent supradicte pecunie quantitatem necnon et villam relinquerent diruendam, et ipsi Mauri exirent inde securi cum omnibus aliis rebus suis. Et factum est, divino judicio disponente, quod tunc Mauri non potuerunt quod promiserant adimplere, et ideo a christianis in captivitatem sunt ducti, et fuerunt destructi muri ville. Benedicamus ergo Dominum universi et laudemus et confiteamur ei, quia fecit nobiscum misericordiam suam magnam. Propter quod rogamus sanctam dilectionem vestram, quatinus instituatis aliquid in singulis vestris monasteriis quod ad laudem Dei et gratiarum pertineat actionem super tanto bono quod Deus contulit populo christiano.

1212 [julio-agosto. Toledo]

1371

Berenguela, reina de Len y Galicia e hija del rey Alfonso VIII de Castilla, comunica a su hermana Blanca de Castilla, esposa del prncipe Luis de Francia, la gran victoria cristiana en la campaa de Las Navas de Tolosa. B. Ex ms. Camberonensi (abada cisterciense de Chambron, dic. Cambrai), pub. E. MARTENE y U. DURAND, Thesaurus novus anecdotarum. Tomus primus complectens regum ac principum, aliorumque virorum illustrium epistolas et diplomata, Pars, 1717, I, cols. 826-8282334. a. Ed. de B, RHGF, XIX, pp. 254-255. b. Ed. de B, GONZLEZ, Alfonso VIII, III, n. 898, pp. 572-574. c. Trad. de b, ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, n. 4, pp. 335-337.

2332 2333 2334

22 julio. assultui, c. F .J. HERNNDEZ no ha localizado el original en el cartulario de Chambron (Ibidem).

1408

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

d. Ed. corregida de B y b, HERNNDEZ, La corte de Fernando III, Apndice I, pp. 138-139 (con data y comentarios, pp. 107-108). Reg.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 629 y 645-646. Cit.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 118 y otras. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa, p. 154 y otras. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 185. SMITH, Innocent III, p. 113. (b) Epistola B[erengarie] regine Legionis et Gallecie ad Blancham, Ludovici regis Francorum primogeniti uxori. Annuntiat ei victoriam a patre suo de Sarracenis reportatam. Dilecte et diligende sorori sue B[lanche], Ludovici domini regis Francorum primogeniti uxori, Berengaria, Dei gratia regina Legionis et Galecie, cum fraterna dilectione quam sibi salutem et felices ad vota successus. Nota facio vobis jocunda, gratia Deo, a Quo omnis virtus, quod rex et dominus et pater noster vicit in pugna campestri Ammiramomelinum, in qua credimus honorem adeptum precipuum, quia hactenus fuit inauditum regem de Maroch in congressione campestri superatum. Et sciatis famulum domus patris nostris ista mihi nuntiasse, sed credere illi nolui donec proprias litteras patris nostri vidi. Modus belli talis fuit: Pater noster, sicut vice alia mandavi vobis, obtinuit castella que sunt inter Toletum et portum expectando pugnam. Videns ergo venientem Ammiramomelinum coepit transire portum. In exitu portus ex parte alia angustus erat locus, tunc precepit Ammiramomelinus suis providere ne nostri transire possent. Videntes nostri se illac transire non posse, alias transierunt, et erat .VI. feria, .XIII. die Julii, factaque est congressio non modica antequam transirent et feria .VI. et sabbato. Die Dominica ipso mane, fixere Saraceni tentoria et Ammiramomelinus valde prope tentorium patris nostri paratique erant Saraceni ad pugnandum ipso die; pater noster vero noluit eo die propter reverentiam diei sancti. Veruntamen sagitarii nostri et fundibalarii non parum eo die ostenderunt audacie ei virtutis, ita ut necesse esse amoveri tentorium Ammiramomelini a loco in quo fixum fuerat usque ad tres sagitte jactus. Die ipso pater mandavit nostri in secunda feria summo mane paratos esse. Et fuerunt optimis instructi armis. Partitus est ergo pater noster suos in tres acies: Dia[go] Lopes et tres barones cum suis et peregrinis qui remanserant in hac parte portus et omnes dordre2335 in prima acie; in secunda fuit rex Aragonie cum suis et cum tribus conreix2336 quos pater noster ei dedit, et de alia parte fuit rex Navare cum suis, cum tribus similiter conreix; Rex autem pater noster cum suis in quarta acie. Prima acies Saracenos impetit et amovit a loco; illi receptis2337 viribus nostris det[ r ]orsum compulerunt ex majori parte primam aciem usque in secundam. Videns hoc pater noster, prevenit ocurrere a latere duarum acierum, congresans

2335 Galicismo que formaba parte del lenguaje familiar de unas infantas y madre inglesa, cuya primera lengua era el francs de los anglonormandos, HERNNDEZ, La corte de Fernando III, p. 107. 2336 2337

Ver nota anterior. receptivis, b.

1409

Martn Alvira Cabrer

suam aciem ad priorem, et virtute repulit Saracenos et retrorsum compulit, ita ut primam aciem restitueret loco suo. Et sic rediit in locum suum cum tota sua acie. Rursum Saraceni, sicut prius fecerant, nostris institeterunt, vidensque iterum pater noster suum cornu primo corni copulavit et retrorsum compulit Saracenos usque ad aciem Ammiramomelini, Saraceni vero iterum convalescentes fortiter usque ad meridiem restiterunt. Vidit itaque pater noster suis adiutorio opus esse, et venire jussit omnes suos quos retro dimisserat. Viso autem Saracenis vexillo patris nostri, fracti sunt animo et in fugam versi. Insequuti sunt eos pater noster cum suis usque post occasum solis ad duarum leugarum iter in noctem. Inde redierunt pater noster cum rege Aragonie et rege Navarre ad tentoria Ammiramomelini sani et incolumes, dimitentes suorum plurimos fugantes fugientes usque in crastinum. Estimati sunt autem numerus occisorum usque .LXX. millia virorum, feminarum vero .XV. millia. Ex nostris autem circiter .CC. reperti sunt occubuisse. Preda que reperta est in Saracenorum tentoriis in auro et argento, vestibus [et] animalibus, estimari non potuit pre multitudine. Sola jacula et sagittas .XX. millia sommariorum ferre vix possent. Estimata quoque tentoria fugatorum ad centum millia. Nihil horum omnium, que in preda acquisita sunt, pater noster retinuit ad opus suum vel suorum. Partitus est autem universa regibus Navarre et Aragonie et his qui cum ipsis erant et toti [........]2338 expeditioni sicut vero credimus rex adhuc procedet. Nota ergo facite hec regi Francie de domino nostro H. et omnibus quibus putaveris expedire, licet autem omnes Francigene reversi fuerint, Theobaldus tamen de Blazon non est reversus, sed fideliter servivit patri nostro et viriliter militavit in conflictu.

1212 [agosto-septiembre. Pars]

1372

Blanca de Castilla, reina de Francia e hija del rey Alfonso VIII de Castilla, comunica a Blanca de Navarra, condesa de Champagne y hermana de Sancho VII el Fuerte, rey de Navarra, la gran victoria cristiana en la campaa de Las Navas de Tolosa. B. Transcripcin de 1204-1220 en los Anales de Saint-Pierre de Jumiges, Testimonios, n. 239. a. Ed. RHGF, XIX, pp. 255-256. b. Ed. y trad. fr. J. LAPORTE, Les annales de labbaye de Saint-Pierre de Jumiges. Chronique universelle des origines au XIII e sicle , Run, Imp. Lecerf, 1954, pp. 92-99. c. Trad. R OSADO Y L PEZ P AYER , La batalla de las Navas de Tolosa , n. 5, pp. 335-337. d. Ed. fragmentaria de a, SMITH, Innocent III, p. 112, n. 9. Reg.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 646. Cit.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 118-119 y otras. ROSADO Y LPEZ PAYER, La batalla de las Navas de Tolosa , pp. 126 y otras. A LVIRA, El Jueves de Muret , p. 185. SMITH, Innocent III, pp. 112-114.

2338

Faltan dos o tres palabras.

1410

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(b) Karissime sorori, sorori sue B[lanche] illustri Trecensi palatine, humilis et devota soror eius B[lancha], Dei gratia regina Francorum, salutem et synceram sicut debitam dilectionem. Noveritis quod habuimus nuncium ex Hispania qui nobis attulit litteras de bello inter Christianos in hac verba: Certum habeat vestra nobilitas quod factum fuit bellum inter reges scilicet Castelle et Navarie et Aragono contra regem Miramoraclin, XVI die julii, die Lune, et devictus fuit turpiter rex Miramoraclin et fugatus per VI leugas usque ad munitissimum castrum quod dicitur Gelien2339. Processus vero huius facti talis erant, quam cito rex Navarie accesit ad Kalatravem, capta Kalatrava et omnibus munitionibus que sunt circa portum de Dinuredalem2340, post castrum quod dicitur Salvaterra et castrum Denarium2341. Consilium fuit regis Castelle quod obsiderent castrum de Salvaterra. Ad quod respondit rex Navarie quod castrum erat fortissimum et exercitus posset pati penuriam victualium, et posset consumere multum temporis in obsidione, et melius esset quod transirent portum et intrarent terram Sarracenorum, et quererent regem Miramoraclin donec invenirent, et sicut Dominus disponeret, ita agerent. Huic consilio assunserunt Rex Arragonie et abbas Cisterciensis. Postea dixit rex Castelle quod sufficiebat eis quod rex Miramoraclim non audebat comparere et eum quasi victum reputabat, et quod sanius esset consilium quod redirent contra regem S[ancti] Iacobi2342, et penitus eum [detrah ]erent. Ad quod respondit rex Navarie quod non venerat in causa peregrinationis et solius Dei intuitu, et quod non moveret arma contra Christianos sed contra Sarracenos. Huic consilio acquieverunt rex Aragonie et abbas Cisterciensis. Inceperunt ergo ascendere portum in die Jovis ante festum sanctarum Juste et Rufine2343, et in summitate montis invenerunt maximam multitudinem Sarracenorum et non poterant occupare summitatem portus. Sequenti vero die Veneris2344 armaverunt se Christiani omnes et expulerunt Sarracenos omnes de portu, sed non poterant transire quoniam locus erat angustissimus et valde difficilis ad transeundum. Sequenti die Sabbatti2345 habuerunt duces peritos locorum qui duxerunt exercitum per dorsum montis ad transitum minus difficilem et ibi invenerunt exercitum regis Miramoraclin. Sequenti vero die2346, rex Miramoraclin fixit tentorium suum in quodam monticulo et ordinavit acies suas ad bellum. Sed Christiani ea die non descenderunt ad eos quoniam lapsi erant et nondum ordinaverant acies suas. Sequenti vero die Lune2347, et ipso ortu solis, rex Miramoraclin iterum ordinavit acies suas et Christiani similiter ordinaverunt suas in hunc modum: in prima acie fuit Didacus Lupi et Garsias Romanus et abbas Cisterciensis cum CCC militibus hinc et inde collectis. In secunda acie fuerunt omnes episcopi et omnes clerici et omnes ordines et Michael de Lusia. In ter-

2339 2340 2341 2342 2343 2344 2345 2346 2347

Jan. de Muredalem. En a: de Muredal. Dominarum, a. Alfonso IX, rey de Len y Galicia. 12 julio. 13 julio. 14 julio. 15 julio. 16 julio.

1411

Martn Alvira Cabrer

cia acie reges in hunc modum: Rex Navarie habuit dextrum latus, rex Aragonie sinistrum, rex Castelle fuit in medio. Prima acies mirabiliter cepit aggredi et locus erat asperrimus et non poterant libere accedere ad eos, et in primo congressu ceciderunt de peditibus circiter XL Christianorum. Postea rex Navarre divertit paululum ad dexteram et ascendit monticulum quemdam satis arduum quem possidebant Sarraceni et strenue eos depulit, et tunc uno impetu omnes Christiani descenderunt et statim Sarraceni terga verterunt, relicta in campo magna multitudine Sarracenorum qui statim omnes trucidati sunt, et fugatus fuit rex Miramoclin cum milicia sua, sicut predictum est, usque Gelien et ibi obssessus. Verumtamen magna pars militie Sarracenorum capta fuit in ipsa fuga. De Christianis vero non corruerunt plus quam XXX milites de inferioribus. Reges et omnes duces salvi facti sunt, et dux Austrie non interfuit quia nondum venerat. Vale.

1212 agosto, 25

1373

Inocencio III informa al rey de Francia Felipe Augusto que ha ordenado a sus legados en Provenza salvaguardar los intereses reales en el asunso del conde de Tolosa. B. Copia, AN, JJ XIII, I, n. 1. Reg.: MOLINIER, Catalogue, p. 183.

1212 [agosto-...]. Acta dudosa

1374

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma a Martn de Asa y sus hijos el seoro del valle de Asa y les entrega las tierras y el monte de Lastiesas, todo ello en premio al valor y arrojo que desplegaron en la batalla de Las Navas de Tolosa. Cit.: GARCA CIPRS, G., Los Aysa, Linajes de Aragn, I (1910), pp. 56-59, 75-78 y 91-94, esp. p. 57 (dice que estaba depositado en el AM Jaca, donde no consta su existencia)2348.

1212 [agosto-...]. Acta dudosa

1375

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Bartolom Zenarbe y sus sucesores una copiosa hacienda en la villa de Canfranc. Cit.: C.P.S., Los Cenarbe Zenarbe, Linajes de Aragn, IV (1913), pp. 78-80, esp. p. 78.

2348 Segn GARCA CIPRS: Igualmente les concedi el rey que pudieran aadir al escudo de armas que entonces usaban, una cruz griega sobre el brazo armado blandiendo una porra, haciendo alusin a la Cruz roja que semejante la de Calatrava haba aparecido en el horizonte durante la pelea. Esta concesin de poder poner la cruz en el escudo la encontramos en otros apellidos tambin cuyos personajes estuvieron en dicha jornada, como son los Gavn y otros (Ibidem, pp. 57-58). Este autor cita otros docs. de 1215 y 1217 donde figuran los Aisa, por lo que el doc. parece vlido. Sin embargo, debido a lo tardo de la tradicin del milagro de la cruz en el aire durante la batalla de Las Navas (ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 518-520) y, sobre todo, a las modificaciones de las armeras que describe, hay que poner en cuarentena su veracidad o, al menos, que esta ltima concesin aparezca en el doc. de esta forma.

1412

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 septiembre, [princ.]

1376

Raimon VI, conde de Tolosa, cruza los Pirineos y se rene con el rey de Aragn Pedro el Catlico en tierras aragonesas. PVC, Testimonios, n. 178, 359. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 193 (data diciembre, en Catalua). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 575. MAC, Les comtes de Toulouse et leur entourage, Thse de Doctorat, III, Dplacements de Raimond VI, [p. 5, data diciembre, 1211, en Catalua].

1212 septiembre, 8. Zaragoza

1377

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona el castillo y la villa de Sena a Jimeno Cornel en recompensa por sus buenos servicios. A. Original con cuatro agujeros para el sello, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 584, n. 84. Cit.: ALVIRA CABRER, M., Les chemins des armes. Les itinraires du roi Pierre II dAragon (septembre 1212-septembre 1213), Montaillou, mmoire pyrnenne. Actes du deuxime Colloque International historique et archologique de Montaillou (Montaillou, 4, 5 et 6 aot 2004), indito, n. 6. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes multa, grata, utilia et necessaria servicia que tu dilecte noster Eximine Cornelii nobis diu fecisti, corde / bono et spontanea voluntate, cum hac scriptura perpetuo valitura damus, concedimus et laudamus tibi et omni progeniei et posteritati tue in perpetuum Castrum et Villam de Seinna cum omnibus terminis, tenimen/tis et pertinenciis suis, cultis et heremis, cum hominibus et feminis ibi habitantibus et habitaturis, cum vetatis suis, cum montibus et planis, vallibus, rivis et aquis, cum pratibus, pascuis, herbis et pascheriis, cum nemoribus, arbo/ribus cuiuslibet etiam generis, cum silvis, carrascalibus, fustibus et lignis, cum petris, ruppibus, torrentibus sive barranchus, et cum omnibus omnino aliis ad ipsum Castrum et Villam pertinentibus vel pertinere debentibus quoquo modo, ita quod tu / prefate Eximinus Cornelii et omnis generatio et posteritatis ac consaguinitatis tua in perpetuum hac omnia supradicta et singula habeatis plenarie, teneatis potenter et iure hereditario possideatis integre et sine omni / diminutione in pace, per vestram hereditatem propriam, perpetuam, francham, liberam, quietam, ingenuam et immunem ad dandum, vendendum, impignorandum, commutandum et aliis quibuslibet etiam modis / alienando et ad omnes alias voluntates vestras inde libere ac perpetuo faciendas, sine ullo nostro nostrorumque retentu, et sine vinculo et contradictione cuiuslibet etiam viventis persone per secula cuncta, sicut melius, plenius et sa/nius dici et intelligi, scribi vel excogitari potest, ad vestrum profectum et bonum intellectum, salva nostra et successorum nostrorum fidelitate. Datum Cesarauguste, .VI. Idus Septembris, per manum Ferrarii Notarii / nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Era M.CC. Quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragone et Comitis Barchinone. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Dompnus Nuno Sancii. Michael de Lusia. Azcenarius Pardi.

1413

Martn Alvira Cabrer

[2. Col.] Hugo de Turre rubea. Raimundus Gaucerandi de Pinos. Guillelmus Raimundi Senescalcus. Bernardus de Portella. [3. Col.] Arnaldus Palacini. Blascus de Alagone. Eximinus de Ahivar. Poncius de Eril. [4. Col.] Petrus de Navascos. Johannes Garcez de Ciresola. Johannes de Beraxio. Multique alii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et era prefixis.

1212 septiembre, 9. Huesca

1378

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio de Sigena varios bienes, incluidos a los judos de todo el reino de Aragn y Catalua. Noticia de 1676, AHPH, Fondo de Sigena, S-39: Cabreo del ao 1676 , F.6., n. 1.123, fol. 395v. Cit.: ALVIRA, Les chemins des armes, n. 7. Privilegio del Rey D. Pedro que dio al convento de Sixena las seripenas [?], solares [?] y judios y sarracenos que tenia en todo el Reyno de Aragon y Catalua. Dado en Huesca a .5. Ydus Setembris ao 1212 por mandado del Rey Ferrarius notario secretario.

1212 septiembre, 11. Zaragoza

1379

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al monasterio cisterciense de Santa Mara la Real de Buenava una heredad en Pedrosa con todos sus bienes. a. Pub. incompleta MANRIQUE, Annalium, III, ao 1212, cap. X, n. 11, p. 578. Cit.: ALVIRA, Les chemins des armes, n. 8. Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, ad honorem Illius qui inter cetera potentie sue miracule etiam in sexu fragili martyrii victoriam contulit, bono animo, spontanea voluntate, ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum, damus, concedimus et laudamus Domino Deo et eius gloriose Genitrici et Monasterio Sancte Marie la Real de Bona via, Ordinis Cisterciensis, et vobis Domine Atales Venerabili Abbatisse et Domine Urraze et aliis Sororibus et toti Conventui eiusdem loci hereditatem nostram quam habemus in Pedrosa cum terminis suis, casas, hortos, campos, vineas, Mauros, pecora, etc. Datis Cesarauguste, tertio Idus Septembris, per manus Columbi Notarii nostri, Era M. CC. L.

1212 septiembre, 11. Segni

1380

Inocencio III escribe a Simon de Montfort para encomendarle al maestro Pire Marc, encargado de recaudar el censo papal en las tierras conquistadas a los herejes. a. Ed. PL, 216, cols. 690-691. b. Ed. RHGF, XIX, p. 557. Reg.: POTTHAST, n. 4.589. Cit.: MESCHINI, Innocenzo III, p. 115. SMITH, Innocent III, p. 118.

1414

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 septiembre, 11. Segni

1381

Inocencio III ordena a Simon de Montfort entregar 1.000 marcos de plata al maestro Pire Marc, colector papal. a. Ed. PL, 216, col. 693. b. Ed. RHGF, XIX, p. 559. Reg.: POTTHAST, n. 4.588.

1212 septiembre, 11. Segni

1382

Inocencio III ordena al arzobispo de Narbona Arnau Amalric y a Raimon, obispo de Uss, legados apostlicos en Provenza, que ayuden al maestro Pire Marc en su misin de recaudar el censo. a. Ed. PL, 216, cols. 691-692. b. Ed. RHGF, XIX, p. 558. Reg.: POTTHAST, n. 4.590. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 118.

1212 septiembre, 11. Segni

1383

Inocencio III ordena a los eclesisticos de las provincias de Narbona, Arle, Ais y Embrun que sufraguen el censo papal que tiene que recaudar el colector papal Pire Marc. a. Ed. PL, 216, col. 692. b. Ed. RHGF, XIX, p. 558. Reg.: POTTHAST, n. 4.591.

1212 septiembre, 11. Segni

1384

Inocencio III ordena a los arzobispos de Narbona, Arle, Aix y Embrun, y a sus sufragneos, que respondan al censo papal que tiene que recaudar el maestro Pire Marc. a. Ed. PL, 216, cols. 692-693. b. Ed. RHGF, XIX, p. 558. Reg.: POTTHAST, n. 4.592.

1212 septiembre, 11. Segni

1385

Inocencio III ordena a las casas del Temple de Provenza, Montpellier, Sant Gili y Arle que envien el censo papal a Aimery, tesorero del Temple de Pars, para que se lo entregue al colector papal Pire Marc. a. Ed. PL, 216, col. 693. b. Ed. RHGF, XIX, p. 559. Reg.: POTTHAST, n. 4.593. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 118.

1415

Martn Alvira Cabrer

1212 septiembre, 11. Segni

1386

Inocencio III ordena al obispo Guilhem de Magalona que abone 500 marcos por el condado de Melgueil al maestro Pire Marc, colector papal. a. Ed. PL, 216, col. 693. b. Ed. RHGF, XIX, p. 560. Reg.: POTTHAST, n. 4.594. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 118.

1212 septiembre, 11. Segni

1387

Inocencio III ordena a Raimon y Elias de Caurs que abonen al colector papal Pire Marc 1.000 marcos de plata por mandato de Simon de Montfort. a. Ed. PL, 216, col. 694. b. Ed. RHGF, XIX, p. 559. Reg.: POTTHAST, n. 4.595. Cit.: SMITH, Innocent III, p. 118.

1212 septiembre, 11. Segni

1388

Inocencio III ordena al colector Pire Marc que entregue los 1.000 marcos de plata recibidos de Raimon y Elias de Caurs por orden de Simon de Montfort a Aimery, tesorero del la casa del Temple de Pars. a. Ed. PL, 216, col. 694. b. Ed. RHGF, XIX, p. 559. Reg.: POTTHAST, n. 4.596.

1212 septiembre, 21. Uncastillo

1389

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede a Espreg de la Barca, obispo de Pamplona, el derecho de patronato sobre las iglesias de San Martn y San Felices de Uncastillo y de Petilla (de Aragn). B. Copia de 1511 sacada del original en el Arch. de Santa Mara de Uncastillo, ACP, V Epi 1, fol. 333v. a. Ed. G OI G AZTAMBIDE, Coleccin diplomtica de la Catedral de Pamplona. I , n. 492, p. 414. Mencin, RAH, Col. Salazar, M-81, Privilegios antiguos de la villa de Uncastillo, fols. 136r y 145r. Cit.: GOI GAZTAMBIDE, Historia de los obispos de Pamplona, I, p. 541. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 9 y 15. (a) Ex veridico liquet testimonio Scripturarum quod primitiva Ecclesia succrescente, terrenos principes exaltationem Ecclesie propensius intendentes, non solum presentis regni ampliatione ditaverit bonorum omnium retributor et mirabilibus triumphis honoraverit in hac vita, sed post huius vite exitum de terreni solio trans-

1416

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

tulerit ad celeste. Hinc est quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinonenis, catholicarum principum cupientes vestigiis inherere, cum ad castrum in regno nostro situm quod Unum Castellum dicitur cum venerabili Sparago, Dei gratia Pampilonensi episcopo, pariter accessissemus, cupientes ipsum utpote virum generosum, religiosum, providum et honestum, et per eum eius Ecclesiam aliquibus donariis honorare, ius patronatus quod in ecclesiis Sancti Martini et Sancti Felicis de Uno Castello nos cum clericis et laicis predictarum ecclesiarum pariter habebamus, prefato episcopo et Ecclesie Pampilonensi donare proposuimus, considerantes quod sub eius regimine prefate Ecclesie tam in temporalibus quam spiritualibus non modica susciperent incrementa, cum altera illarum videlicet ecclesia Sancti Martini per malos ministros ad extremam exinanitionem iam fere penitus devenisset. Cum assensu igitur et voluntate spontanea prelatorum et clericorum necnon et laicorum predictarum ecclesiarum ius patronatus et quicquid iuris cum ipsis in eisdem ecclesiis habebamus, donamus prefato episcopo et per eum etiam successoribus suis ut ita pleno iure predictas ecclesias habeant et possideant sicut ecclesiam Beate Marie de Unocastello Pampilonensis ecclesia hactenus habuit et possedit. Preterea concedimus atque donamus prefato episcopo et per eum successoribus suis et Ecclesie Pampilonensi in perpetuum ius patronatus et quicquid iuris habemus in ecclesia de Pitella, ut ita eam pleno iure habeant et possideant sicut prefatas ecclesias de Unocastello eis pleno iure concessimus in perpetuum possidendas. Datum apud Unum Castellum, undecimo kalendas octobris, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius a Bononato, sub Era millesima ducentesima quinquagesima. Signum Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Huius rei testes sunt: Garzo de Biota, clericus. Pontius de Eril. Bernardus, filius comitis Convenarum. Sparrago de la Barca. Raymundus, filius quondam Guillermi domini Montispessulani. Et Eximinus de Orrexa. Signum Bononati, qui mandato domini regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et era prefixis.

1212 septiembre. [Uncastillo]

1390

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede a Espreg de la Barca, obispo de Pamplona, y sus sucesores, la iglesia de San Martn de Uncastillo con todas sus pertenencias, fijando el obispo los honorarios de los clrigos de dicha iglesia. B. C. D. a. Dos copias coetneas en el mismo pergamino, ACP, II Epi 20 duplicado. Copia dependiente de B, ACP, Libro Redondo, fols- 65v-66r. Copia de 1511, ACP, V Epi 1, fol. 211. Ed. G OI G AZTAMBIDE, Coleccin diplomtica de la Catedral de Pamplona. I , n. 491, pp. 413-414.

Reg.: ACP, Catlogo, n. 460. Cit.: GOI GAZTAMBIDE, Historia de los obispos de Pamplona, I, p. 541. (a) Sit notum cunctis quod P[etrus], Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinonensis, dedit mere et integre ecclesiam Sancti Martini de Uno Castello cum omnibus ad eam spectantibus Sparago Pampilonensi episcopo et successoribus suis

1417

Martn Alvira Cabrer

ut habeant et possideant eam in perpetuum, cum consensu ac auctoritate omnium clericorum et parrochianorum eiusdem ecclesie. Prenominatus vero S[paragus] Pampilonensis episcopus concessit et confirmavit et instituit quod sex clerici eorumdem in perpetuum accipiant et possideant in eadem ecclesia pro beneficio decimas sex parrochianorum iuxta providenciam episcopi et sanioris partis clericorum eiusdem ecclesie. Preterea pro temporis qualitate et pro debitorum gravamine et pro clericorum numerosa multitudine, quoniam ecclesia iamdicta in toto et tantis non poterat plenarie dispensare, de communi processit consilio quod episcopus viginti et IIII clericis sacris ordinibus constitutis, in cotidianis expensis et debitis portionibus et VIIII scolaribus percipientibus IIII portiones teneatur in perpetuum providere. Actum est hoc mense septembri in Era M.CC.L., presentibus [Raimundo] abbate de Olivano, D. Iusticie Sancti Martini capellano et P. Alcait diachono. Et ex laicis presentibus Martino, Guillelmo et Michael Mancebo et Petro Martini Lupi iusticia. Istis et quamplurimis aliis huius rei testibus introductis. Ego S[paragus], Dei gratia Pampilonensis episcopus, concedo et confirmo et hoc signo [en blanco]2349 corroboro.

1212 septiembre, 29. Huesca

1391

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, exime de impuestos las casas que el monasterio de Santa Cruz de la Sers tiene en Zaragoza, as como a sus habitantes. A. AHN, Clero, Santa Cruz, carp. 787, n. 16, 2. B. Copia s. XVIII, RAH, Col. Abad y Lasierra, XII, Documentos de San Victorin, fols. 101r-102r. (Ao 1012). C. Transcr. de B, IBARRA, Estudio, II, n. CLXXXII. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 430 (de B). Cit.: IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 79. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 10. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, ob remedium anime nostre et pa/rentum nostrorum, infranchimus et franchas et liberas / facimus Domino Deo et eius gloriose[genitrici] semper Virgini Marie et vobis dompne Jordane Abatisse Sancte Crucis et per vos sororibus vestris presentibus et futuris et Monasterio Sancte Crucis / in perpetuum domos vestras quas habetis in civitate Cesarauguste, in collatione Sancti Philipi / et Dominicum Gualid2350 et uxorem suam, / habitatores vestros eorumdem domorum, / in omni vita eorumdem et post eorum discesum illum quicumque sit cum filiis et uxore qui in eisdem domibus a vobis institutas fuerit habitaturis sive caserius, ita tamen / quod eorum bona mobilia et inmobilia et se moventia aut quod mille et quingentos morabetinos alfonsinos et non amplius possint sine fraude aliqua extimari ab om/ni oste et cavalcata earumque redemptione et omni

2349 2350

a. Gualart, C.

1418

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

paria, pecta, questia, tolta, feita, prestito, ademprivo, succursu et ab omni feudo et fazendera et exactione rega/li et vicinali que dici vel intelligi aut excogitari possunt ullo modo. Ita videlicet quod predicti Dominicus Gual[i]tch et uxor sua nomine Emilia et ilii omnes qui / post eorum obitum in predictis domibus habitaverint unus scilicet post alium quorum bona, ut supradic/tum est, valeant eorumque posteritas sint liberi et quieti cum omnibus / rebus suis et possessionibus, et immunes et penitus absoluti ab omnibus supradictis et singulis pro secula cuncta. Ita quod ad horum aliquid dandum vel solvendum qui qui[] / predictas domos vestras infranquimus et omnes habitantes in eas ut dictum est, nullus altus vel basus de gratia nostra confidens domos istas vel earum habitatores cogere / aut forcitare attemptet. Quicumque autem contra hanc cartam nostre franquitatis venire [attemptaret] habeat semper iram nostram et indignationem et insuper pro illati damp/ni faciant restitutionem pro pena nobis mille morabetinos / persolvet. Data Osce, III kalendas octobris, per manum Ferrarii Eximini notarii nostri et mandato nostro et ipsius scrip/ta a Berengario de Parietibus, sub Era .M.CC.2351 quinquagesima. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. / Huius rei testes sunt: [1. Col.] Dompnus Nuno Sanccii. Garssias Romei. [2. Col.] Eximinus Cornelii. Michael de Lusia. Eximinus de Ayuar. [3. Col.] Raimundus de Podio. Blaschus Mazza. Egidus de Castellario. [4. Col.] G[uillelmus] Episcopus Vicensis. G[uillemus] Durfortis. Et alii multi. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis [autgrafo].

1212 [septiembre-...]

1392

Raimon, abad de Moissac, escribe a Felipe Augusto, rey de Francia, tras la conquista violenta de la ciudad por los cruzados de Simon de Montfort. a. b. c. d. AYMERIC DE PEYRAT, Chronica, BNF, ms. lat. 4.991., fol. 165v. Ed. HGL, 1. ed. III, n. CVII, cols. 237-238. Ed. HGL, 3. ed. VIII, n. 166-CVII, cols. 635-636. Trad. fr. fragmentaria ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 473.

Cit.: HGL, 3. ed. VI, pp. 391-392. Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.472. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 471-473. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 146. [] Nos vero eo anno, antequam crucesignati villam supradictam obsedissent, privilegiis muniti ad vestram excellentiam veniendi iter arripuimus. Et cum jamdictus comes hec vidisset, nos cepit et privilegia et cetera que habebamus nobiscum abstulit. Postea vero crucesignati omnia dissiparunt que intus erant vel extra, ita

2351

Nota de IBARRA, (sic., el copista ha debido olvidarse del CC.).

1419

Martn Alvira Cabrer

quod nullam potestatem habemus ante sublimitatem vestram veniendi, et ideo pietati vestre lacrimabiliter preces fundimus [].

1212 [septiembre-octubre]

1393

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, enva a Roma a Hispn, obispo de Segorbe y Albarracn, y al maestro Colom, notario real, para negociar con el Papa Inocencio III. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. 63.

1212 octubre, 10. Tamarite de Litera

1393 bis

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, concede a Guillem de Cervera, en vida de su esposa la condesa Elvira, el honor que ella tuvo en el castillo y la villa de Siurana y otros castillos. A. Original, AC Valencia, perg. O-1082. Reg.: OLMOS, Inventario, p. 146, n. 20. In Christi nomine. Sit notum cunctis quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, bono animo et spontanea voluntate, donamus, laudamus, concedimus et confirmamus cum hac publica scriptura irrevocabiliter et inviolabiliter duratura vobis / dilecto nostro Guillelmo de Cervaria, de vita tantum domine Alvire Comitisse uxoris vestre, totum illum honorem quod ipsam habet ex donacionem nostra omni tempore vite, Castrum scilicet [entre lneas] et villam de Siurana cum Curnutella et Herbolino et Albarcha et Octo / Molendinorum, Castrum et villam de Pratis cum Capafonts, Castrum et villam de Zalmozara, Castrum et villam de Alforgia, Castrum et villam de Zalixar, Castrum et villam de Alcover, Castrum et villam de Monte Regali cum Fanena et Cadeneta et Ripa, Castrum et villam de Vila Nova, Castrum et villam de Valclara, Castrum et villam de Vellosello, Castrum et villam de Vinaxia cum Spelunca Calva et Hulmellis, Castrum et villam de Zelalbi, et cum omnibus castris et villis et mansis et locis quibuslibet / heremis et populatis que ad predictam montaneam pertinent [entre lneas] [et] pertinere debent, Castrum et villam de Cervaria, Castrum et villam de Seros cum omnibus terminis et pertinenciis suis, et cum omnibus terminis et pertinenciis omnium predictorum castrorum / et villarum atque locorum, et cum militibus et castlanis et servataris et aloderiis eorumdem, et cum aliis hominibus et feminis universis in hiis omnibus predictis castris et villis, mansis et locis et eorum terminis, habitantibus et habitaturis, et cum fruc/tibus et expletis et proventibus et aliis exitibus et directis que ad hac loca et sua tenimenta pertinent vel inde obveniunt vel obvenient illo modo, tali modo quod hac omnia et singula habeatis, possideatis et teneatis et percipiatis integre, potenter et sine omni / contradiccione in pace, in vita tantum predicte Comitisse uxoris vestre, secundum donacionem inter ab ea olim a vobis factam, et sicut in instrumentis donacionis concessionis eidem a nobis factis et traditis, et instrumentis ab ea vobis inde confectis melius et plenius / continetur. Promittimus ergo per nos et omnes nostros, bona fide et sine aliquo dolo, vobis prenominato Guillelmo de Cervaria quod nos in iure et extra ius vos supradicta omnia et singula tenere et habere et expletere faciemus in pace contra omnes homines et femi/nis adicientes, quod si per furtum aut violenciam vel aliquo alium casum hac predicta vel aliquid ex eis amiteretis, vos vel vestri nos teneamini nobis vel nostris inde aliquo modo, imo nos et nostri teneamur hec restituere vobis sine aliquo inge-

1420

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

nio / fideliter totto posse. Renunciamus igitur in hiis supradictis omnibus scienter et prudenter omni iuri et consuetudinis scriptis et non scriptis quod [a]sero contra vos nos possent unquam modo aliquo adiuvare in supradicta atque donacione, laudacione, concessione et confirmacione. Addicimus hoc pactum quod si de vita domine Alvire Comitisse uxoris vestre vel post mortem eiusdem vellemus aliquam nos vel nostri recuperare predicta vel aliquid ex eis, vos vel vestri restituere vel absolvere / ea vel quicquid ex eis non teneamini nobis vel nostris nisi prius vobis vel vestris nos vel nostri solveremus triginta milia morabetinorum bonorum in auro et penso quibus solutis de vita vel de morte supradicte Alvire Comitisse uxoris vestre / donacio presens penitus irritetur et ad nos et nostros hec omnia quieta et libera revertantur ita tamen quod aliquid de hiis que inter vos et vestros contigerit percepisse nos vel nostri a vobis vel vestris reperere iure aliquo non possimus nec contra vos / vel vestris inter usque questionem aliquam suscitare renunciantes omni accioni et iuri nobis in hec competentibus et competituris. Data Tamariti de Litera, VI Idus Octobris Anno Domini .M..CC.. duodecimo, Era .M.CC. quinquagesima, per manus Ferrarii et Berengarii de Olzina notariorum nostrorum. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis signi. Sig[signo]num Guillelmo de Cervaria, qui hoc laudo et firmo. Testes huius rei sunt: [1. Col.] G[uillelmus] Episcopus Vicensis. R[aimundus] de Moncada. [2. Col.] B[erengarius] Episcopus Ylerdensis. [3. Col.] Guillelmus Raimundi Senescalcus. Hugo, Comes Impuritanis. Guillelmo de Anglerola. [4. Col.] S[signo] Guillelmi Durfortis [autgrafo]. Dona Dulcia Comitissa maior. [5. Col.] Poncius de Erilio. Guillelmus de Cervilione. Raimundus de Cluza. [6. Col.] Raimundus repositarius. [7. Col.] Petrus Balbi. Petrus de Sala. Poncius de Castilione. Ego Bertrandus de Pinel scriptor [autgrafo]. G[uillelmo] de Cervaria susbscribo. Sig[signo]num Berengarii dOlzina notarii domini Regis. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die, anno et era prefixis. Ego Guillelmus de Perpignano hoc scripsi mandato Ferrarii notarii domini Regis die et anno prefixis, et suprascripti in II. linea ubi dicitur scilicet et in V. linea ubi dicitur pertinent.

1212 octubre, 11. Tamarite de Litera

1394

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Dola (de Foix), condesa de Urgell (viuda del conde Ermengol VII), el castillo y villa de Menrguens, algunos impuestos de las villas de Balaguer, Albesa y Albelda, y la mitad de lo que el conde de Urgell reciba de las rentas de Lleida.

1421

Martn Alvira Cabrer

A. B. C. a.

Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 427. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 417v-418. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXXXIII. Cit. y ed. fragmentaria MIRET, Investigacin, p. 175.

Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 34. IBARRA, Estudio, I, n. 431 (de A). ALVIRA, Les chemins des armes, n. 11. DOMINGO, Aurembiaix, p. 199. Cit.: DOMINGO, Aurembiaix, p. 14. (A) Manifestum sit omnibus quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, damus, reddimus, concedimus et laudamus vobis domine Dulcie tie nostre Comitisse Urgelli in tota vita vestra castrum et villam de Menargis cum omnibus terminis et pertinenciis suis, et cum hominibus / et feminis qui ibi sunt vel erunt, et cum omnibus exitibus et expletis et omnibus aliis que inde exeunt vel obveniunt vel exire vel obvenire possunt aliquo modo, cum hostibus etiam et cavalcatis servicius redemptionibus, et cum questiis, toltis, forciis et albergis et cum omnibus et ipsum castrum et villam pertinere / debentibus ullo modo. Damus etiam et concedimus vobis omnes exitus qui nobis exeunt vel exire debent, preter questias et servicia et ademprivus et eventus et accidentur de villa Balagarii et de Albesia et de Albelda et de omnibus terminis et pertinenciis suis, ita quod hos omnes exitus et expleta que inde / exeunt vel exierunt vos habeatis et accipiatis quamdiu vixeritis. Ita tamen quod baiuli nostri in Balagarii et Albesia et Albelda eorumque terminis accipiant firmamemta et omnia tenant placita, et quod de eis exierit nobis cum aliis omnibus exitibus donent vobis fideliter et tradant / vel mandatario vestro integre et in pace ad omnes voluntates vestras inde plenarie faciendas. Preterea damus et concedimus vobis in vita vestra medietatem omnium illorum exituum quod Ermengaudus Comes Urgelli solebat accipere in universis exitibus Ylerde et eam habeatis integre / et sine omni contradictione in pace. In hiis autem omnibus retinemus nobis plenarie et potenter omnes potestates castrorum predictorum et seniorum et homagia militum et in eius et in hominibus ibidem habitantibus et hominium et dominium in militibus universis et plenum et perfectum / posse, sicut in castris et villis nostris propriis et specialibus, preter quam in villa et castro de Menargis earumque terminis, in quibus nichil nobis vel nostris penitus retinemus quamdiu vos vixeritis. Et baiuli nostri instituti a nobis in Balagario et Albesia et Albelda donent vobis, preter hec que superius / vobis assignamus, singulis annis in festo Sancti Michaelis Septembris tria milia solidorum Iachensium melioris monete curribilie in Ylerda, pani et vino de questiis que in hiis tribus locis facte fuerint mandato nostro, ita quod nullo modo preteriri possit quin vobis in vita vestra ha/beatis annuatis in festo Sancti Michaelis predicta tria milia solidorum Iachensium de illis questiis que in tribus predictis castris facte fuerint antequam inde aliquid levetur vel accipiatur a nobis vel ab aliquo alio vivente. Si vero forte in hiis locis predictis questias aliquas non faceremus, / ut dictum est, vel casu aliquo non fierent, liceat vobis annuatim in termino supradicto ibidem questias favere trium milium solidorum et habere vobis, non requisito alio assensu nostro vel mandato. Hec autem omnis et singula habeatis, possideatis racione sponsalicii vestri / vos domna Dulcia Comitissa Urgelii plenarie et potenter sine omni diminucione et dilacione quamdiu vobis fuerat vita Comes, et post obitum vestrum nobis vel successoribus nostris libere hec omnia et sine impedimento aliquo revertantur. Datum Tamariti, V. idus / octobris Anno Dominice Incarnacionis M..CC.. duodecimo, per manum Ferrarii notarii nostri. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Signum Dulcie illustris maioris Comitisse Urgelii, qui hoc laudo et firmo atque concedo libenter et voluntarie.

1422

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Huius rei testes sunt et visores et auditores: [1. Col.] R[aimundus] Terrachonensis Archiepiscopus. G[uillelmus] Episcopus Vicencis. B[erengarius] Episcopus Ylerdensis. [2. Col.] Poncius de Eril. R[aimundus] Gaucerandi de Pinos. Guillemus de Cervaria. [3. Col.] R[aimundus] de Montecatano. G[uillemus] Raimundi senescalcus. Berengarius de Podio Viridi. [4. Col.] R[aimundus] de Ribellis. G[ombaldus] de Ribellis. R[aimundus] Fulchoni. [5. Col.] Guillemus Durfortis. Petrus Balbi. Petrus de Sala. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2352.

1212 octubre, 11. Letrn

1395

Inocencio III ordena al arzobispo Arnau Amalric de Narbona y al obispo Raimon de Uss, legados apostlicos en Provenza, que el censo de las tierras de Simon de Montfort se entregue a su enviado el maestro Pire Marc. a. Ed. PL, 216, col. 694. b. Ed. RHGF, XIX, p. 560. Reg.: POTTHAST, n. 4.606.

1212 octubre, 15. Tamarite (de Litera)

1396

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma las donaciones hechas al monasterio de Poblet por sus antecesores y la exencin de impuestos de las posesiones que se compraron al nieto de Guillermo de Tous, as como las que tiene como beneficio de Poblet el cannigo de Lleida Pere de Todeny. Original borroso en la parte superior con sello, AHN, Clero, Poblet, carp. 2.107, n. 7; y AHN, Sigilografa, Sellos Reales, caj. 97, n. 19. B. Copia coetnea, AHN, Clero, Poblet, carp. 2.002, n. 5/4 C. Traslado de 1263, AHN, Clero, Poblet, carp. 2.107, n. 8. D. Copia ss. XVII-XVIII, AHN, Cd. 1226-B: Privilegia Regia de Poblet, n. 21, pp. 40-42. E. Copia s. XVIII , AHN, Cd. 1244-B: Privilegia Regia de Poblet, n. 21, pp. 49-50. F. Copia s. XVIII, AHN, Cd. 777-B: Eptome histrico del Real Monasterio de Santa Mara de Poblet, de Jaime Fenestras, n. XII, fols. 33r-34r. G. Copia s. XVIII, RAH, Varios Privilegios, Bulas y Escrituras de las Fundaciones de los Monasterios de Aragn y de Catalua, C-31, fols. 62r-63r. [H]. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXXXIV (falta el doc.). A.

2352 Nota de IBARRA: Suscripcin real y notarial de letra de Ferrer, lo restante de otra letra. Carta partida por....? grupos de letras de tres en tres, corte ondulado.

1423

Martn Alvira Cabrer

a.

Ed. FINESTRES, Poblet, II, n. XII, pp. 367-368.

Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 1385-B: Especulo de Poblet, n. 21, pp. 3-4. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 1385-B: Especulo de Poblet, Leyda, fol. 344r. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 432 (de a y A). Cit.: FINESTRES, Poblet, II, p. 200. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 11. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, volentes inviolabiliter conservare ea que a predecessoribus nostris domui Populetensi / et fratribus, quos multum diligere, ampliare et honorare multiplici ratione tenemur, concessa sunt, laudamus, concedimus et confirmamus per nos et omnes nostros successores in perpetuum omnes franchi/tates et inmunitates sive libertates eidem loco et fratribus a dominis Raymundo, bone memorie Avo nostro, Comite Barchinone, et Ildephonso, patre nostro felicis recordationis, Rege Aragonum, et nobis ipsis / datas atque concessas. Mandantes firmiter et irrevocabiliter statuentes ut de possessionibus illis que fuerunt olim Guillelmi de Tous, civis Ilerdensis, et quas abbas et monachi Popule/tenses emerunt a nepotibus ipsius Guillelmi, filiis Dulcie, filie eiusdem Guillelmi in Civitate Ylerde vel terminis eius, et quas Petrus de Tudinyano canonicus Ylerde per Monasterium / Populetense nunc in beneficium tenet, homines Ylerde vel baiuli aut vicarii nostri vel alii quilibet non audeant quicquam de cetero exigere vel demandare vel in suis tallis aliquatenus mittere / vel computare ratione questie, prestiti, succursus, servitii vel alicuius cuiuslibet vicinitatis que dici vel excogitari potest, sed predicte possessiones ubicumque sint in Civitate / Ylerde vel extra, et omnes alie possessiones quas idem monasterium habet et tenet et possidet vel in antea, duce Domino, iustis modis poterit adipisci in eisdem locis vel alibi / sint salve et secure, et ab omni demanda et exactione regali et vicinali libere et quiete et immunes et penitus aliene per secula cuncta. Quicumque autem contra huius nostra confirmationis et concessionis cartam ausu ductus et temerario venire atemptaverit iram omnipotentis Dei et nostram semper incurrat et insuper noverit se a nobis vel nostris quingen/tis morabetinis proculdubio feriendum. Datum Tamariti, Idus Octobris, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, Era .M. / CC. quinquagesima, Anno Domini .M..CC.. duodecimo. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Berengarius, Episcopus Ylerde. Guillelmus, Episcopus Vicense. [2. Col.] Raimundus de Montecatano. Hugo de Turre rubea. Guillelmus de Cervaria. [3. Col.] Poncius de Eril. Petrus Pardi. Arnaldus de Eril. [4. Col.] Raimundus Gaucerandi. Hugo de Mataplana. Bernardus de Portella. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et era prefixis.

1212 octubre, 18. [Castiliscar], casa del Hospital

1397

Los hombres de Uncastillo y los freires de Castiliscar acuerdan una paz y concordia sobre los trminos de Castiliscar fijados por el rey de Aragn, estableciendo tambin que los ganados de cada villa pasten y vivan libremente en los trminos de la otra.

1424

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

A. Carta partida, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda de Castilliscar, carp. 655, n. 37. Notum sit cunctis tam presentibus quam futuris. Hec est carta et memoria de abinencia quam fecerunt homines Unius / castelli cum fratribus et cum hominibus Castri Siscaris super terminum quod rex Aragonis habuit datum et oblatum fratribus et populatoribus Castri Siscariis ex parte Unius castelli, super quam exorta est magnam querimoniam de homines Unius / castri de istu terminum, que fratribus et vicini nolens sustinere tantam querimoniam pro bonam pacem et concordiam / perpetuo sit firmatam, fecerunt istam habinenciam et diviserunt predictum terminum pro mandamentum domini / Regis, et fuerunt divissores Michael de Lusia, maiordomus tocius Aragonis, et Arnaldus de Lascun et Eximinus / de Ayuar et Latron et Martinus Gylean [?] de Laiana et Johannis de Osca, merino in Uni castro, et in Valle onsellt. / Quod predicti divisori videre pro bene quod Jurdanus preceptori Castri Siscarii et fratribus et vicini ispius ville dedissent / et laxassent hominibus Unius castri illa valle que dicitur Yor sicut dividitur peziam Johannis Gripis [?]2353 in sursum cerro / usque ad corralem Dominici Gripis, et sicut dividitur illas peinnas qui sunt in era Sancii de Borres usque ad Turrem / Falil. Tamen damus et concedimus ut peciam Marie de Algayo sit in termino de Castri Siscarii tota ab / integro, et sicut Johannis de Osca merino pediavit [?] et finxit Bugue in terminum Unius castri et Castri Siscari, / et fuerunt ibi homines ex parte Unius castelli per mandamentum tocius concilis: Martinus Gylean [?] de Laiana / et Petro Martin Lopez, iusticia Unius castri, et Johannis de Allonia et Navarro de Rivo et Bartolomeus de Rogi [?] et Egidius / de Aerb et Petrus de Alcalde, clericus Sancte Marie, et Sancius de Lerda, clericus Sancti Martini, et Sancius Blasch, clericus / Sancti Felicis, et Johannis Carnicero et Dominicus de Roncal et Cristoval de Algaya et Johannis de Johan Barbalbo et Johannis / Sancii de Iohanni Perron et Alaman de Burgo et Dominicus Olueri et Garssias Bita de Ennege et Johannes de Tenella. / Omnis isti fecerunt istam habinenciam per mandamentum tocius concilis, que fuerunt ex parte Castri Siscariis Jurda/danus2354 preceptori Castri Siscaris et fratris Enneco de Anzona et fratris Petrus claviger et fratris Fortuniis de Bu/rreta et fratris Ferrando de Lusia et fratris Eximinis de Caparros et fratris Johannis de Sibrana, et de hominibus ipsius / ville Portales Alcalde et Garssias Alierz et Garcia de Uni castro et Petrus de Ul et Petrus de Laorda et Sal/vator et Andreo de Uxarra et Johannis Gripis [?] et Bundieto suo filio. Ita quod omnes ganati Castri Siscaris / pascant et bibant in terminum Unius castri, et similiter omnes ganati Unius castelli pascant et bibant / terminum Castri Siscaris sicut boni vici[ni] et sicut mos est terre. Actum est hoc in mense Octuber, / in die Sancti Luche Evangelie XX in domo Hospitale, Dominicus notarius supradicta domus hanc car/tam scripsit et per alfabetum divisit et annuentes homines Unius castelli hoc scriptum, Era M.CC.L.

1212 octubre, 26. Letrn

1398

Inocencio III escribe al rey Alfonso VIII de Castilla en respuesta a su carta sobre la gran victoria cristiana en la campaa de Las Navas de Tolosa.

2353 2354

Griperis? Repetido.

1425

Martn Alvira Cabrer

B. C. D. E. F. a. b. c. d. e. f. g.

Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 116, n. 183. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 307. Copia s. XVI, AS, Libros de BERZOSA, 9, fol. 129v. Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 6, fol. 269. Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 9, fol. 222. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 169. Ed. MONDJAR, ap. CII-CIII. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 688. Ed. PL, 216, cols. 703-704. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. V, n. 181, p. 451. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 488, pp. 519-521. Trad. ing. L. y J. R ILEY -S MITH , The Crusade. Idea and Reality, 1095-1274 , Documents of Medieval History, 4, Londres, 1981, n. 6, pp. 59-61.

Reg.: POTTHAST, n. 4.613. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 645. Cit.: RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1212 n. 34. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 119 y otras. SMITH, Innocent III, pp. 112-114. (f) [Alfonso] illustri regi Castelle. Protector in se sperantium, Deus, sine quo nihil est validum, nichil firmum, multiplicans misericordiam suam super te ac populum christianum, et effundens iram suam in gentes que Dominum non noverunt et in regna que non invocaverunt sanctissimum nomen eius, iuxta quod dudum fuerat Spiritu Sancto predictum, irrisit gentes que temere fremuerant contra eum, et subsanavit populos inania meditatos humiliando arrogantiam fortium et infidelium superbiam quiescere faciendo, qui sperantes in equis, quia multi sunt, et equitibus, quia prevalidi nimis, super sanctum Israel non fuere confisi, et Dominum exquirere contempserunt; quinimmo Deo vivo et vero ausi sunt exprobare, exaltantes contra cum tumide vocem suam et suorum levantes altitudinem oculorum. Benedictus autem Deus qui posuit in eorum naribus circulum et in labiis suis frenum, dans eis secundum opera eorumdem et ipsis retribuens secundum suorum nequitiam studiorum, ut cognoscat Moab, quoniam maior est eius indignatio et superbia quam fortitudo et virtus, et sperent in Domino cuncti qui diligunt nomen eius, videntes quod in sua sperantes misericordia non relinquit sed prope est omnibus ipsum in veritate invocantibus, dans lapsis fortitudinem et robur multiplicans; ut iam non dubitent verum esse quod legitur, quoniam qui sperant in Domino habebunt fortitudinem, current et non laborabunt, ambulabant et non deficient; qui Dominus virtutem populo suo dabit. Nos autem per tue serenitatis litteras plenius intellecto, qualiter Is qui docet manus suorum ad prelium et digitos eorum ad bellum, instauratis veteris testamenti miraculis, in tanto et tam horribili prelio salvum fecit populum humilem et humiliabit oculos superborum, exsultavimus Domino adiutori nostro, et, quantum sua donavit gratia iubilantes, gavisi sumus gaudio magno valde. Convocantes ergo urbis clerum et populum universum, Ei, qui facit mirabilia magna solus etsi non quantas debuimus quantas tamen potuimus, una cum illis gratiarum exsolvimus actiones, ipsas tue celsitudinis litteras legi coram universa multitudine facientes et ore proprio exponentes easdem; in quo post divine virtutis magnalia, quantum magnificentie tue preconia extulerimus, ab aliis potius quam a nobis regali excellentie volumus intimari. De cetero, fili karissime, prudentiam tuam monemus, rogamus et exhortamur in Domino quatenus datam tibi et populo christiano victoriam, Domino exercituum reverenter ascribas, ore simul et corde humiliter confi-

1426

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

tendo, quod non manus tua excelsa sed Dominus fecit hec omnia, iuxta quod in lege divina precipitur; ne dicas in corde tuo, fortitudo mea et potentia manus mee fecit mihi virtutem hanc magnam, sed memoraberis Domini Dei tui, quia ipse tibi dat facere fortitudinem et virtutem. Ista enim victoria proculdubio non humani operis exstitit sed divini, et gladius Dei non hominis, immo verius Dei hominis inimicos crucis Dominice devoravit. Quis enim dedit eos in direptionem et predam, ut unus mille et duo decem millia effugarent nisi Deus qui subdidit illos et tradidit, suam super eos indignationem effundens pro eo, quod peccaverunt eidem in eius noluerunt semitis ambulare? Non igitur tibi veniat pes superbie, quia ibi ceciderunt qui operantur iniquitatem, sed affer Domino gloriam et honorem dicens humiliter cum Propheta: Zelus Domini exercituum fecit istud, ut aliis exultantibus in curribus et in equis, tu exsultes et glorieris in nomine Domini Dei tui, et considerans vindictam impiorum factam a Domino, laves manus tuas in sanguine peccatorum. De nobis autem pro certo cognoscas quod personam tuam semper de corde puro et conscientia bona et fide non ficta dileximus, et iugiter in tua crescimus caritate, in cunctis negociis tuis tue serenitati adesse, quantum cum Deo et honestate poterimus, proponentes. Tu ergo ea semper agere studeas que apostolicum promereantur favorem et per que gloriam temporalis regni transitoriam et caducam in eterni regni beatitudinem, que nunquam deficiet, valeas commutare. Quod utinam ore prophetante dixerimus, et eventum rei tetigerimus inmobili veritate. Datum Laterani, VII kalendas novembris, Pontificatus nostri anno quintodecimo.

1212 octubre, 31. Segovia

1399

Alfonso VIII, rey de Castilla dona a lvaro Nnez de Lara la villa de Castroverde (de Campos) en recompensa por su defensa del estandarte real en la batalla campal de Las Navas de Tolosa y otros servicios. B. Traslado notarial de 1540 con fecha 1 noviembre 1214, AHN, OOMM, Ucls, caj. 85, n. 9. c. Ed. GONZLEZ, Alfonso VIII, III, n. 899, pp. 574-576. Reg.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 629 y 646. (c) [...] pro multis et gratis obsequiis que mihi diu ac fideliter exhibuistis et adhuc quotiodie laboratis nichilominus exhibere, necnon et pro servitiio plurimum comendando quod michi in campestri prelio fecistis cum vexillum meum sicut vir strenuus tenuistis, cum Almiralmomelinum regem Cartaginis devici, libenti animo et voluntate spontanea, facio cartam donationis [...].

1212 noviembre, 7 . Pradilla (de Ebro)

1400

Guillem Ramon de Montcada, senescal, de acuerdo con su hermano Ramon, acuerda con el rey de Aragn las condiciones de su matrimonio con Constanza, hija del rey Pedro el Catlico, en relacin con la posesin de los castillos y las villas de Sers, Aitona y Soses. A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 431. B. Traslado de 1817 de A, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 421r-v. (A) Sit notum cunctis quod nos Guillelmus Raimundi Senescalcus et Raimundus de Montecatano frater eius promittimus et convenimus firmiter bona fide vobis

1427

Martn Alvira Cabrer

/ domino nostro Petro, Dei gracia Illustri Regi Aragonum et Comiti Barchinone, quod si domina Constancia filia vestra, quem ego Guillelmus Raimundi ductus sum, dante Domino, in uxorem, / fecerit mihi per adoptionem vel alio quolibet modo donationem vel venditionem aut commutationem vel aliquem alium contractum aut in testamento dimissionem in totum sive in par/tem de castris et villis de Seross et de Aitona et de Soses que ei in hereditatem et mihi cum ea in dotem donatis, prout in carta donationis quam in ei et mihi facitis continetur, et ipsa / forte domina Costancia in vita vestra decesserit sine prole superstite de me G[uillelmo] R[aimundi] procreata in ea, sit in voluntate et causimento vestro recuperare tamquam vestra propria omnia / supradicta vel quicquid et quantum inde vobis placuerit recuperare, non obstantibus aliquo instrumento vel pacto factis ab eadem Domina Constancia in vita vel ad obitum suum, michi / prenominato Guillelmo Raimundi. Et nos Petrus Rex Aragonum supradictus dicimus, volumus et mandamus quod si prefata Domina Costancia filia nostra supervixerit nobis et post de/cessum nostrum obierit sine prole superstite de te Guillelmo Raimundi procreata in ea, de predictis omnibus que ei et tibi modo predicto donamus fiat iuxta forum et consuetu/dinem Barchinone. Datum apud [ Prat ]ellam, .VII. Idus Novembris, Era .M.CC. Quinquagessima, Anno Domini .M..CC.. Duodecimo. / Sig[signo]num Guillemi Raimundi Senescalci. Sig[signo]num Raimundi de Montecatano fratris eius, qui hoc laudamus et firmamus et testes firmare rogamus. / Sig[signo]num Berengarii, Hilerdensis episcopi. Sig[signo]num Garssie Romei. Sig[signo]num Poncii de Eril. Sig[signo]num Egidii Garcez. / Sig[signo]num Egidii de Vidauri. Sig[ signo ]num Roderici Avarca. Sig[ signo ]num Assaliti de Gudal. Sig[signo]num Assaliti filii eius. / Sig[signo]num Petri Lupi de Sadava, qui omnes huius rei testes sumus. / Signum [signo] Bononati, qui hoc scripsit Loco, Die, Era et Anno prefixis.

1212 noviembre, 7. Tauste

1401

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a su hija Constanza, como dote de su matrimonio con el senescal Guillem Ramon de Montcada, las villas de Sers, Aitona y Soses, y lo que poseen en Aitona y sus trminos Ermesinda de Castillazuelo, Arnau de Bellvs y Pon de Soler, y lo que tienen en Soses Ramon Galceran de Pins y Ramon Alemany. [A]. B. C. D. E. Original con sello de plomo. Traslado de 17 abril 1277, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 430. ACA, Cancillera, Reg. n. 25, fol. 258. Copia s. XVI de A, RAH, Col. Salazar, M-81, fol. 84r-v. Traslado de B de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 419v-420v.

Confirmacin de Jaime I a 16 agosto 1222, ed. A. H UICI M IRANDA, Coleccin Diplomtica de Jaime I, el Conquistador, 3 vols., Valencia, 1916-1922, n. 23, pp. 50-53. Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 35. IBARRA, Estudio, I, n. 433 (de B). Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lxi (y relacin de testigos). ZURITA, ndices, p. 145. BOFARULL, Los Condes de Barcelona vindicados, II, p. 231. MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 547. LLADONOSA, Histria de Lleida, I (1991), pp. 222 y 392, n. 42. CATAL Y TORTMARTORELL, Castell de Ribelles, Els castells catalans, VI-1, p. 504. CATAL, Comenta-

1428

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

ria marginal (Segri), Els castells catalans, VI-1, p. 928. BISSON, FA, I, p. 228. AURELL, Les noces, pp. 445 y 481. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 12. (B) 2355In Christi nomine. Sit notum cunctis quos nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, tradimus et donamus te dominam Constantiam filiam nostram legitime in matrimonium Guillelmo Raimundi Senes/calco nostro, et ad diem nupciarum damus, concedimus et laudamus tibi et infantibus qui de ipso vire fuerint procreati per tuam et eorum hereditatem propriam et alodium franchum, liberum et quietum et prefato Guillermo Raimundi / Senescalco in dotem castrum et villam de Seross, et castrum et villam de Aitona et castrum et villam de Soses, cum omnibus terminis et tenimentis ac pertinentiis suis, cum cultis et heremis, cum hominibus et feminis / ibi habitantibus et habitaturis, cum toto iure et dominio nostro et cum exitibus, reddittibus, expletis, agreriis, censibus, primitiis, usaticis, questiis, toltis, forciis, et aliis omnibus ademprivis, cum hostibus et cavalca/tis, cum aquis et cequiis suis, cum montibus et planis, cum vallibus, torrentibus atque cumbris, cum ruppibus atque petiis, cum pratis, pascuis, pascheriis, herbiis, nemoribus, silvis, garricis sive carrascali/bus, cum arboribus et lignis cuiuslibet pinnis, cum venationibus et piscationibus et inventionibus sive trobis, et cum omnibus consuetudinibus terre et aque, et cum omnibus omnino aliis iuribus et causis que et quas / ibi habemus et accipimus vel habere et accipere debemus aliquo modo, aliquo iure, aliqua occasione, aliqua causa vel aliqua racione, et cum hiis omnibus etiam que castellani predictorum locorum ibi habent / et tenent vel hiis inquam que Ermessendis de Castelaol et Arnaldus de Belviss et Poncius de Solario habent et tenent vel habere debent in Aitona et terminis suis, et que Raimundus Gaucerandi de Pinos / et Raimundus Alamandi et pro eos suis milites habent et tenent in Soses et terminis suis, que omnia ab hiis castlanis prenominatis promittimus et convenimus pro emptionem vel commutacionem vel per aliquem alium / contrarium habere ei vobis simul cum predictis aliis donare integre et sine omni diminutione in pace. Tali siquidem condicione et pacto hec omnia supradicta tibi dicte Constancie filie nostre et / Guillelmi Raimundi Senescalco futuro viro tuo donamus, quod si te vel eum mori contigerit sine superstite prole ab eodem iure procreata supradictis omnibus quem vobis modo predicto donamus / fiat iuxta forum et consuetudinem Barchinone. Datum apud Tahust, .VII.. Idus novembris Era .M.CC. Quinquagesima, Anno Dominice Incarnacionis .M..CC.. duodecimo. Signum [signo] Petri Dei grati Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Sig[signo]num Berengarii Hilerdensis episcopi. Sig[signo]num Guillelmi de Cervilione. Sig[signo]num Gombaldi de Ripellis. Sig[signo]num Berengarii de Podio Viridi. Sig[signo]num Guillelmi de Claris Vallibus. Sig[signo]num Garssie / Romei. Sig[signo]num Azenarii Pardi. Sig[signo]num Petri de Ahonesio. Sig[ signo ]num Assaliti de Gudal. Sig[ signo ]num Egidii Garcez2356. Qui omnes huius rei testes sumus. /

2355 Anteceden las frmulas del traslado: Hoc est translatum bene et fideliter factum, .XVI. kalendas aprilis, anno .M..CC..LXX..VII.. sum[p]tum a quodam instrumento sigillo pendenti plumbeo Petri Dei gratia Regis Aragonum et comitis Barchinone sigillato cuius / tenor talis est. 2356

ZURITA aade a Eleazario, repostero del rey de Aragn (Anales, lib. II, cap. lxi).

1429

Martn Alvira Cabrer

Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis pro Ferrario notarii suo hoc scripsit cum litteris rasis et emendatis in linea secunda ubi dicitur et alodium franchum, liberum et quietum, / loco, die et anno prefixis2357.

1212 noviembre, 8

1402

Juan Sin Tierra, rey de Inglaterra, paga los gastos en la corte Plantagenet de Vidal, enviado del conde de Tolosa2358. Public Record Office (Londres), Rotulus Misae. - Anni Regni Regis Johannis Quarti Decimi (Misae Roll, 14 John). a. Ed. H. COLE, Documents Illustrative of English History of the Thirteenth and Fourteenth Centuries, Londres, 1844, p. 246. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 679. VINCENT, N., A Roll of Knights Summoned to Campaign in 1213, The Bulletin of the Institute of Historical Research, 66/159 (1993), pp. 89-97, p. 90, n. 5. VINCENT, N., England and the Albigensian Crusade, WEILER, B.K.U. y ROWLANDS, I. (eds.), England and Europe in the Reign of Henry III (1216-1272), Aldershot, Ashgate, 2002, pp. 67-97, esp. p. 74. SMITH, Innocent III, p. 117. Item Bidalis nuncio Comitis de Sancto Egidio ad sustentandum se de dono III. m[arcas] per Regem.

1212 noviembre, 12. Alagn

1403

Pedro el Catlico, rey de Aragn, enfranquece y concede la proteccin real al monasterio premostratense de Bonreps de Lleida. Noticia s. XV, AHN, Cd. 302-B: BERNAT MALLOL, Compendium abreviatum (14131430), fols. 45v y 58r-v. Noticia s. XVII, AHN, Cod. 1234-B: Registro universal de totes les escriptures que estan en lo Archiu de Scala Dei, Bonrepos, fol. 48v. Noticia s. XVIII, RAH, Col. Abad y Lasierra, XII, Documentos de San Victorin, fol. 28v. a. Ed. FORT, El senyoriu de Santes Creus, pp. 323 y 406. Cit.: ALVIRA, Les chemins des armes, n. 13. Que omnia et quidquid predictum monasterium Bone Quietis habeat et habere poterat in tota terra et regno suo quecumque bona et iura eidem monasterio pertinentia fuerunt laudata per dominum regem Petrum emfranquiendo ea ab

2357 Siguen las frmulas del traslado: Ego Petri de Monte Cenisio notarius publicus Scarpii, qui me pro testes scribo et meum Sig[signo]num impono. / Sig[signo]num Raimundi Boneti notarii publici in Seros, qui me pro teste suscribo. / Berengarius Dez Ger, notarius publicus in Seros, qui hunc translatum scripsit et hoc sig[signo]num fecit. 2358

Agradezco al Dr. Nicholas Vincent su gran ayuda en la localizacin de esta fuente.

1430

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

omni servicio, exactione et demanda regali et vicinali que dici vel nominari possent, et ea omnia recipiendo sub sua protectione et salvaguarda, ut in suo privilegio dicti domini regis Petri, dato apud Alagonem, .II.. idus novembris anno Domini .M..CCXII., plenius continetur.

1212 noviembre, 13. Alagn

1404

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, cambia con su hija Constanza y su marido, el senescal Guillem Ramon de Montcada, los castillos y las villas de Aitona y Soses, que les haba dado como dote de su matrimonio, por las villas de Reial, los castillos y las villas de Fors y Cabra, los otros que tiene en la Conca del Barber y en las bailas de Sarral, Fors y Cabra, as como los de Cubells, Camarasa y Vilagrassa. A. B. C. D. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 433. Copia s. XVII, RAH, Col. Salazar, M-81, fol. 84. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 422v-423v. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXXXV.

Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 35. IBARRA, Estudio, I, n. 434 (de A). Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lxi. CATAL I ROCA, P., Castell i marquesat de Camarasa, Els castells catalans , VI-1, pp. 324-336, esp. p. 328. C ATAL, Castell dAitona, Els castells catalans, VI-2, p. 798. BISSON, FA, I, pp. 215, 217, 225 y 228. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 13. (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, tradimus et donamus tibi domine Constancie filie nostre et viro tuo Guillemo Raimundi, senescalco, et vestris / in commutacionem sive cambium castri et ville de Aitona et castri et ville de Soses, que omnia vobis dedimus ad diem nupciarum vestrarum, sicut in alia carta quam inde nobis facimus / continetur, villam de Regali et castra et villa de Fores et de Capra et omnia alia castra et villas et loca que habemus in conca de Barberano sicut pertinent ad baiulium de Regali et de Fores et de Capra, et castra etiam / et villas de Cubeis et de Camarasa et Villam grasam cum omnibus terminis, tenimentis et pertinenciis suis, cum cultis et heremis, cum militibus et hominibus et feminis ibi habitantibus et habitaturis, cum exitibus, redditibus et expletis, / cum leudis, pedaticis et aliis consuetudinibus, cum agreriis, censibus, serviciis, usaticis, questiis, toltis, forciis et aliis omnibus ademprivis, cum ostibus et cavalcatis, cum aquis et cequiis suis, cum montibus et planis, cum vallibus, / torrentibus atque cumbris, cum rupibus atque petris, cum pratis, pascuis, herbis, nemoribus, silvis, garricis, cum venationibus, cum arboribus cuiuslibet generis et cum lignis, et cum omnibus omnino aliis iuribus et causis que et qua ibi habemus / et accepimus vel habere et accipere debemus aliquo modo, aliquo iure, aliqua occasione, aliqua causa vel aliqua ratione. Tali videlicet pacto quod hec omnia et singula supradicta habeatis, teneatis, possideatis et expletetis in/tegre et sine omni diminucione in pace, tamdiu donec nos vel successores nostri adquietaverimus predicta castra et villam que vobis, ut superius dictum est, dedimus ab illis qui ea tenent et vobis ea tradiderimus et de/derimus libera et quieta. Quod cum fecerimus nos vel nostri statim vos vel vestri reddatis et restituatis ac dimittatis omnino vobis vel successoribus nostris vel cui mandaverimus verbo vel scripto supradicta omnia que vobis in cambium tra/dimus ut superius dictum est. Et damus vobis firmancias dilectos nostros Garssiam Romei, Michaelem de Lusia, Latronem, Raimundum Gaucerandum de Pinos, Berengarium de Podio viridi et Raimundum Alama/ni, qui nobiscum et sine nobis predicta omnia que vobis in

1431

Martn Alvira Cabrer

cambium tradimus vos et vestros tenere faciant et habere integre et sine omni diminutione in pace, quousque nos vel nostri adquietaverimus et tradiderimus vobis vel vestris supra/dicta que nobis dedimus, ut superius dictum est. Et nos prefati G[arsia] Romei, M[ichael] de Lusia, Latro, R[aimundus] Gaucerandi de Pinos, B[erengarius] de Podio viridi, R[aimundus] Alamani omnes insimul et quisque per se facimus hanc firman/ciam pro domino Rege, promittentes et convertenter firmiter bona fide et sine aliquo malo ingenio vobis domine Constancie et viro vestro Guillemo Raimundo, senescalco, quod predicta omnia que vobis tradiuntur a domino Rege / in cambium, ut superius dictum est, faciemus vos et vestros habere, tenere et explectare integre et sine omni diminutione in pace, domino Rege presente vel absente, usquequo predicta castra et ville que dominus Rex, / ut predictum est, vobis dedit fuerint vobis ab eo vel suis adquietata et tradita libera et quieta, prout in carta donationis quam inde vobis fecit plenius continetur. Datum apud Alagonem, idus novembris Era / M.CC. quinquagesima, Anno Dominice Incarnationis M..CC.. duodecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Signum [signo] Berengarii Hilerdensis episcopus [autgrafa]. Signum Garssia Romei. Signum Michaelis de Lusia. Signum Raimundi Gaucerandi de Pinos. Signum Berengarii de Podio virido. Signum Latronis/. Signum Raimundi Alamani, qui hoc laudamus et firmamus. Signum Guillemi de Claris vallibus/. Signum Exemeni Cornelii. Signum Azcenarius Pardi. Signum Poncii de Eril. Signum Guillemi de Cervilione2359. Signum Ber/nardi de Almenara. Signum Enego de Ahivar. Qui omnes huius rei testes sunt. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis pro Ferrario notario suo hoc scripsit loco, die et Era et anno prefixis2360.

1212 noviembre, 16. Alagn

1405

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona varios lugares a Jordana, abadesa de Santa Cruz de la Sers, para uso del monasterio y de sus hombres de la villa de Aisa. B. Confirmacin de Jaime II en Ejea de los Caballeros a 22 septiembre 1317, AHPZ, caj. 2.414-4, carp. 21-2. Cit.: G ONZLEZ M IRANDA, Noticia, n. 8, p. 317. A LVIRA, Les chemins des armes, n. 13. In Christi nomine. Sit notum cunctis [quod] Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostrorum, per nos et omnes successores nostros, damus et hanc mercedem facimus et misericordiam et in forum et perpetuam consuetudinem concedimus vobis

2359 2360

Signum Guillemi de Claris Vallibus, repetido en IBARRA.

Nota de IBARRA: Letra de Bononato. Es carta partida por AB.CD.EF.GH. parte superior de las letras, corte ondulado.

1432

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

dompne Jordane abbatisse de Sancta Cruce et per uso monasterio vestro et Conventui eiusdem et universis hominibus vestris de Ayssa presentibus et futuris in perpetuum quod quilibet alii propter vos et homines vestros de Aysa [......]nie habitant et habitaverint in eadem villa de Aysa non possint nec audeant unquam aliquo tempore aliquos ganatos minutos vel grossos mutere ad pascendum, neque ligneam sive fustes aut aliam quamlibet fustam tallare sive scindere in villa de Aysa vel eius terminis [roto a]liquo loco portus vel silvarum ipsius ab Xuert [.............] Yuort, Scunar et Campum Delxuy, liceat ergo semper vobis et omnibus successoribus vestris in illis hominibus vestris qui habitant vel aliquando habitaverint in eadem villa nostra de Aysa, infra hos terminos superius nominato, nostros ganatos ad pascendum mittere et tenere, lignea vel fustam quam volueritis scindere sive tallato libere et absolute in eisdem et sine alicuius metu, calonie et pene. Quicumque igitur contra predictam vel aliquod predictorum ausu temerario ductus venire attemptaret iram et indignationem nostram semper incurret et insuper dampno illato prius plenarie in duplum restituto peyctaret pro pena .C. morabetinos, sine omni remedio et excusatione. Ad maiorem preterea huius donacionis et consuetudinis observanciam, damus et concedimus vobis et omnibus successoribus vestris in perpetuum quod si aliquis de die vel de nocte ad fartum vel alio modo in predictis locis aliquos ganatos mitteret ad pascendum, liceat semper vos et vestris accipere ac retinere singulos Decem moltorios [?] per furo de singulis gregibus omnium illos ganatorum libere et absolute, presentis carte nostre auctoritate. Datum apud Alagonum, .XVI. kalendas Decembri, per manum Fferrarii notarii nostri et mandato nostro ipius scripta a Berengario de Parietibus, sub Era .M.CC. Quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: dompnus R[aimundus], Episcopus Cesarauguste. Dompnus Guillelmus, Episcopus Tirasone. Eximinus Cornelii. Garsias Romei. Michael de Lusia. A[rtallus] de Alagone. Petrus Auones. Metalonus2361. Johannes de Berix. Eleazarius, Repositarius Aragonum. Et alii multi. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et era prefixis.

1212 noviembre, 17. Alagn

1406

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, reconoce a Garca Romeu una deuda de 6.000 mrs. y le entrega el castillo y la villa de Calatorao en prenda hasta que sea pagada, actuando Jimeno Cornel y Ramn de Pueyo como garantes. A. Original con cuatro agujeros para el sello, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, carp. 584, n. 85. Cit.: ALVIRA, Les chemins des armes, n. 13. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, profitemur et recognoscimus nos debere tibi dilecto et fideli nostro Garssia Romei et tuis sex milia morabetinorum alfonssinos boni auri et recti / pondis quos omnes a te recognoscimus recepisse et habuisse, renunciantes exceptioni non nume-

2361

Matalonus.

1433

Martn Alvira Cabrer

rate pecunie. Pro hiis ergo morabetinis omnibus impignoramus et pro vestro pignere tradimus tibi et tuis castrum et villam de Calatorau cum / omnibus terminis et pertinenciis suis cultis et heremis, cum hominibus et feminis christianis et mauris ibi habitantibus, cum exitibus, redditibus, proventibus et expletis, cum montibus et planis, cum nemoribus, silvis, carrascalibus, / fustibus et lignis, cum pratis, herbis, pascuis et pascheriis, cum aquis et cequiis suis, cum questiis, peitis, pariis, cenis, precariis, caloniis, censibus, usaticis, serviciis et ceteris omnibus ademprivis, et cum omnibus omnino aliis iuribus et causis que et quos / ibi habemus et accipimus vel habere et accipere debemus aliquo modo vel aliqua ratione, ita quod hec omnia et singula vos et vestri habeatis, teneatis, possideatis et expletetis plenarie et sine omni diminutione in pace per vestrum proprium pignus, tamdiu / donec nos vel nostri persolverimus vobis vel vestris totam sumam pecunie supradictam. Fructus autem et exitus quos inde preceperitis et habueritis non computentur in sortem vel pagam debiti supradicti, nam eos omnes vobis damus gratis et voluntarie in donum / ex mera et regia liberalitate nostra. Promittimus autem et convenimus vobis et vestris, bona fide et sine omni ingenio et enganno, que predictum pignus totum ab integre faciemus vos et vestros habere, tenere, possidere et expletare / plenarie et pacifice, et illud vel in eo aliquid non tangemus nec auferemus nec diminuemos nec forciabimus vobis vel vestris ullo modo, tamdiu donec nos vel nostri persolverimus vobis vel vestris predictos sex milia / morabetinos, integre et in pace. Et de hoc toto attendendo firmiter et complendo recipimus vos in Dei fide et nostra legalitate. Et insuper damus vobis fidancias de salvitate per forum terre dilectos nostros / Eximinus Cornelii qui nobiscum [entre lneas] et Raimundus de Podio et sine nobis salvent vobis et vestris et faciant vos habere integre et plenarie et in pace vestrum predictum pignus secundum forum terre, bona fide et sine omni ingenio et enganno. Et nos E[ ximinus ] Cor/nelii et R[ aimundus ] de Podio facimus pro domino Rege vobis Garssia Romei et vestris hanc fidanciam de salvitate per forum terre, sicut superius dictum est, bona fide et sine omni ingenio et enganno. Datum apud Alagone[m], .XV. kalendas Decem/bris Era .M.CC. Quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Sig[signo]num Eximini Cornelii. Sig[signo]num Raimundi de Podio, qui hoc laudamus et firmamus. [ H ]uius rei testes sunt: Martinus Enneguez. Assalitus de Gudal. Petrus de Navascos. Petrus Justicia Tirasonensis. Signum [signo] Bononati, qui mandati domini Regis pro Ferrario Notario suo hoc scripsit cum litteris suprappositis in linea .X. ubi dicitur Raimundum de Podio, loco, die et Era / prefixis.

1212 noviembre, 19. Alagn

1407

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, a peticin de los habitantes de Jaca, dispone que los jurados de Jaca sean seis en lugar de cuatro y que sean elegidos el da de Navidad de cada ao, fijando sus competencias. B. Copia fin. s. XIII, AM Jaca, Libro de la Cadena del Concejo de Jaca, n. 11 (X de los Reales), fols. 23-25r. C. Traslado de 1329, AM Jaca, documentos sueltos, n. 9. D. AM Jaca, Libro de la Cadena de Jaca, fol. 37 (slo desde Michel de Lusia).

1434

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

E. Copia s. XVIII, RAH, Col. Traggia, VII, Documentos de los Archivos de Jaca, San Victorin, Ainsa, Boltaa y Alquezar, fol. 398r. a. Ed. fragmentaria MUOZ, Coleccin, p. 245, n. 1. b. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, p. 35 (data 20) c. Ed. de B y trad. S ANGORRN , El Libro de la Cadena del Concejo de Jaca , n. XXXIV, pp. 239-245. d. Ed. UBIETO, Jaca: Documentos Municipales, n. 34, pp. 97-98. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 435 (de a). Cit.: BARRERO Y ALONSO, Textos, p. 267. UBIETO, Divisiones administrativas, p. 151. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 13. (c-d) Cartam Petri regis de VI iuratibus2362. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonensis et comes Barchinonensis, volentes homines nostros de Iacca et bonos usus et rectam consuetudinem reformare, volumus, statuimus et mandamus quod ultra illos quatuor iuratos qui eliguntur singulis annis in Iacca eligantur ibi singulis annis in festo Natalis Domini a toto concilio, cum assensu et consilio senioris de Iacca vel illius qui pro seniore ibi fuerit, sex boni homines iurati, qui prestito sacramento guident et disponat et gubernent villam2363 de Iacca et omnes habitatores eiusdem et communia facta ville2364, et ponant et stabiliant ibi cotos quos viderint bonos et utiles esse, bona fide secundum arbitrium suum, ad honorem Dei et ad commune remedium2365 ville2366 de Iacca et habitatorum eius, et ad utilitatem et fidelitatem nostram et omnium successorum nostrorum. Mandamus itaque firmiter statuentes quod ea que predicti sex iurati fecerint et ordinaverint et stabilierint et mandaverint bona fide secundum arbitrium suum in villa2367 de Iacca ad communem profectum tocius concilii et ad utilitatem et fidelitatem nostram teneantur, custodiantur et observentur firmiter ab omnibus habitatoribus de Iacca ac si nos de ore nostro proprio ea mandaremus et ordinaremus. Quicumque autem predictis iuratis extiterit contrarius vel inobediens aut rebellis, vel eos perturbare aut hiis que fecerint et mandaverint contrahire vel contradicere attemptaverit, ita eum et eadem pena puniri volumus et mandamus, ac si mandato nostro contraisset et nobis inobediens, rebellis et contrarius extitisset. Si vero aliquis in caminis vel viis seu aliis locis habitatoribus de Iacca vel mercatoribus aut viatoribus euntibus, stantibus vel redeuntibus, malum vel dampnum aliquod aut dedecus intulerit, et monitus a predictis iuratis et merino nostro Iaccense, per ipsos vel per nuntium aut per literas eorundem, noluerit dampna et malefacta illata emendare vel recusaverit aut maliciose distulerit exibere, inde iuris plenitudinem in posse iusticie Iaccensi, et super huiusmodi fatiga directi prefati iurati, cum hominibus de Iacca2368 ei vel rebus suis

2362 2363 2364 2365 2366 2367 2368

Cartam... iuratis, om. C, a. civitatem, escrito sobre raspado quiz en el siglo XV, en B, a. civitatis, escrito sobre raspado en B quizs en el siglo XV, a. ad] commune commodum, B, a. civitatis, escrito sobre raspado en B quizs en el siglo XV, a. civitate, escrito sobre raspado en B quizs en el siglo XV, a. de] dicta civitate [ei vel, escrito sobre raspado en B quizs en el siglo XV, a.

1435

Martn Alvira Cabrer

dampnum fecerint vel iaccturam, ipsi iurati vel homines de Iacca2369 non teneantur unquam inde ei vel suis vel nobis aut nostris aliquatenus respondere, nec nos nec nostri nec aliquis per nos possimus eos unquam demandare vel convenire inde aut contra eis super hoc questionem vel placitum aliquod suscitare, sed sint inde semper absoluti, liberi et quieti, et nos eis in hiis omnibus erimus auctores et defensores, adiutores et valitores, bona fide sine dampno eorum, iuxta sanum et utilem intellectum. Data apud Alagonem, XIII kalendas decembris, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Era M. CC. L. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Arag[onensis] et comitis Barch[inonensis]. Testes huius rey sunt: Michel de Lusia2370. Eximinus Cornelli. Garsias Romei. Acenarius Pardi. Arnaldus de Alascuno. Lop Ferrench de Luna. Blaschus de Alagone. Gomez de Luna. Arnaldus Palacini. Martinus Lupi de Novar. Petrus de Navascos. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit locho, die et era prefixis.

1212 noviembre, 22. Zaragoza

1408

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, delimita los trminos de la villa de Lanaja, dada por l al monasterio de Sigena. A. Original confirmado por Jaime I a 3 junio 1228, BC, Fondo Miret i Sans, caj. 38, n. 1.736 (AMSI). Fot. de A, FFLZ, Departamento de Historia Medieval, Fondos del antiguo CEMA, Caja de Sigena, doc. S. 43. B. Copia de 1695, AHPH, Fondo de Sigena, S-38: Libro que contiene los transumptos ms principales de los derechos y provechos de la Real casa de Sixena , M.8., pp. 124-127. C. Reg. y transcr. fragmentaria de A y a, PANO, Santa Mara de Sijena. Humilis Soror, III: Parte Documental, n. 58. a. Ed. de A, DELAVILLE-LE ROULX, Cartulaire, II, n. 1.401, pp. 151-152. b. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, pp. 35-36. c. Ed. U BIETO, Documentos de Sigena , I, n. 63, pp. 104-106 (dice original perdido)2371. Noticia de 1676, AHPH, Fondo de Sigena, S-39: Cabreo del ao 1676 , P.5., n. 833, fol. 357v y S.3., n. 1.119, fol. 394v (data 1250). Noticia s. XVII, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, leg. 8.126 (ant. 131): Visitas al Monasterio de Sigena, n. 2, p. 70. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 436 (de a).

2369 2370 2371

homines] dicte civitate [ei vel, escrito sobre raspado en B quizs en el siglo XV, a. Aqu comienza D, en principio de cuadernillo, a.

Confirmacin de Jaime I del 3 junio 1228, reg. UBIETO, Documentos de Sigena, I, n. 121, p. 179.

1436

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Cit.: ARCO, Archivos Histricos, 2, p. 48 (AMSI). UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, II, p. 728. SMITH, Innocent III, p. 117. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 14. PANO, Real Monasterio de Santa Mara de Sijena, n. 58, p. 207. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, volentes ea que a nobis data sunt domui de Sexena certis muniri termi/nis et exampliari, et maxime villam de la Naggia2372 quam eidem domui dedimus ob remedium et salutem anime nostre, ne in posterum inter homines ipsius ville de la Naggia et eorum vici/nos aliquos super aliquo vel aliquibus terminis aliquando aliquam oriri possit discordiam seu contentionem, bono animo et spontanea voluntate, per nos et omnes successores nostros, damus et cum hac presenti Car/ta perpetuo valitura assignamus et concedimus et laudamus vobis dilecte nostre dompne Ozzende, priorisse de Sexena, et monasterio vestro et conventui eiusdem et per vos ville vestre de La Naggia / et vobis universis hominibus et feminis majoribus et minoribus, presentibus et futuris, in eadem villa de La Naggia habitantibus et habitaturis, et omni progeniei et posteritati vestre in perpetuum hos certos ter/minos inferius scriptos, quoadmodum de voluntate nostra et mandato et auctoritate divisum, terminatum, constitutum et assignatum fuit a fidelibus nostris Sancio de Osca, Vascone de Osca et San/cio2373 de Lavata, et ab eisdem boge sive fexorie et termini positi sunt et fixi: ab extremo videlicet campi Eximini Lopez usque ad campum Sancii de Sarannena2374, et a via que venit de Mon/te Calvo et transit per padulem de Orelana et vadit ad villam de Laloza, et deinde sicut aque vertuntur a vetato de Sarannena2375 usque ad vallem de Sancta Maria, sicut boge posite sunt et fixe / una ante aliam, et de valle de Sancta Maria insursum sicut aque vertuntur versus illam de la Naggia et vadit ad podium quod dicitur Cabea2376 de Ladrons, et transit sicut aque vertuntur usque ad villam / de la Naggia per capud camporum Dominici de la Corona et exit ad viam de los Azirons2377, sicut fixe et posite sunt boge sive fexorie una ante aliam de predicta via de los Azirons2378 sicut vadit / usque ad serram, et de eadem serra sicut vadit recta via ad bassiam Raimundi Serena, et de eadem bassia usque ad frontonum de Xach ante quem frontonum se applicant due vie, illa scili/cet que exit de Monte Calvo et illa que exit de la Naggia, et in eodem loco est quidam quercus qui est signatus una cruce2379, et de illo frontone de Xach vadit ad bassiam de Untina2380, et de ipsa / bassia vadit ad viam que exit de la Naggia et ferit inter ambas Almolis2381, et de ambabus Almolis2382 vadit ad illam
2372 2373 2374 2375 2376 2377 2378 2379 2380 2381 2382

Lanaggia, a. (?), a. Saragnena, a. Sarannena, a. Cabeza, a. Azitons, a. Azitons, a. una apice (?), a. (?), a. almolas, a. almolis, a.

1437

Martn Alvira Cabrer

escalerollam de Pina2383 recta via, et de villa de Laloza versus villam / de la Naggia usque ad matas de coscolo2384 que dicuntur mate Sancii de Odina, una boga posita ante aliam, usque ad campos filiorum Petri de Selgua, et deinde sicut boge fixe sunt et po/site una ante aliam per illud cascalar usque ad viam de Osca que exit de la Naggia et vadit ferire in illo frontone qui est ultra vallem Potritam in loco qui dicitur la Penazola 2385. Hos / itaque terminos omnes et singulos superius datos, nominatos et assignatos vos et omnis posteritas vestras ex regia donatione2386 nostra habeatis semper libere et teneatis potenter et jure hereditario possidea/tis et expletetis per vestram francham propriam et liberam ac immunem hereditatem, ad venandum sive casandum, et cradendum2387 ligna et fustes atque fustam, et ad pascendum et tenendum omnes gana/tos vestros minutos et grossos, et laborandum, et in melius augendum atque meliorandum, et ad dandum etiam vendendum, impignorandum, comutandum et alienandum quocumque volueritis modo, et ad omnes / alias voluntates vestras et vestrorum inde perpetuo faciendas libere et absolute, sine omni nostro nostrorumque retentu et contradictione, in pace. Quicumque autem ausu ductus temerario contra hanc cartam / nostram in aliquo venire attemptaret iram omnipotentis Dei et nostram semper incurrat, et insuper sciat se proculdubio in mille morabotis a nobis feriendum. Datum Cesarauguste, .X.. kalendas / decembris, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, sub Era .M.CC. quinquagesima. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. / Signum [ signo ] Jacobi Dei gratia regis Aragonum, comitis Barchinoni et domini Montispessulani, qui laudamus et concedimus et confirmamus omnia que superius continetur, apossitum per manum Guillelmi scribe mandato domini regis pro Petro Sancii notario suo, in Sarajnena, III nonas junii Era millesima CC. LX. VI. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Dompnus R[aimundus], Episcopus Cesarauguste. Dompnus G[arsias], Episcopus Tirasonensis. [2. Col.] Eximinus Cornelii. Garsias Romei. Michael de Lusia [3. Col.] Arnaldus de Alascone. Martinus Enegez. Guillelmus de Podio [4. Col.] Johannes de Berix. Johannes Peitavini, Merinus de Osca. Eleazarius, Repositarius Aragonie. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et era prefixis.

2383 2384 2385 2386 2387

p[ur]a, a. Coscolo, a. Lapenazola, a. dominatione, a. omdendum (sic), a.

1438

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1212 noviembre, 22. Zaragoza

1409

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al abad y a la orden del Cister el castillo y la villa de Escarp, la villa de Massalcoreig, el castillo y la villa de Orbaiano2388 y la torre de Lamoza para la fundacin del monasterio de Escarp. [A]. Original con sello de plomo. B. Confirmacin de Pedro el Ceremonioso a 15 mayo 1337, ACA, Cancillera, Reg. n. 861, fols. 237v-238v. C. Traslado de B, AHN, Clero, Poblet, carp. 2.107, n. 12. D. Traslado de 16 marzo 1386, AHN, Clero, Escarp, carp. 1.006, n. 5. E. Traslado de 26 mayo 1390, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 434. F. Copia ss. XVI-XVII, AAP, Cartes Reials, Carp. 1. G. Copia de C del s. XVIII, RAH, Varios Privilegios, Bulas y Escrituras de las Fundaciones de los Monasterios de Aragn y de Catalua, C-31, fols. 442r-445v. H. Copia ss. XVII-XVIII de B, AHN, Cd. 1226-B: Privilegia Regia de Poblet, n. 58, pp. 87-91. I. Copia s. XVIII , AHN, Cd. 1244-B: Privilegia Regia de Poblet, n. 58, pp. 107-112. J. Traslado de 1817 de C, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 423v-426r. a. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, p. 36. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 1385-B: Especulo de Poblet, n. 58, p. 8. Resumen s. XVIII, RAH, Varios Privilegios, Bulas y Escrituras de las Fundaciones de los Monasterios de Aragn y de Catalua, C-31, fol. 313v. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 437 (de E). SINUS y UBIETO, El Patrimonio Real en Aragn, n. 1.275, p. 213 (de C). Cit.: F INESTRES , Poblet , II, p. 201 . ES , XLVII (1850), pp. 230-231. C ATAL , Comentaria marginal (Segri), Els castells catalans, VI-1, p. 908. BISSON, Sur les origines du monedatge, p. 97, n. 28, reed. Medieval France, 17, p. 331, n. 28. LLADONOSA, Histria de Lleida, I (1991), p. 223. FUGUET SANS, J. y PLAZA ARQU, C., El Cister. El patrimoni dels monestirs catalans a la Corona dArag, Collecci Nissaga, 14, Barcelona, Rafael Dalmau, 1998, p. 89. SMITH, Innocent III, pp. 117 (de A) y 237. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 14. (E) 2389Cum ordo Cisterciensis pro ceteris ordinibus sub regula Beati Benedicti constitutis in terris ful/geat, et Altissimo gratus sit plurimum et acceptus, et celestem viam docet, et in eodem conservantes incessantur Deum exorent pro omnibus fidelibus vivis pariter et defunctis, idcirco, in Christi nomine, sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gracia Rex Aragonum et Comes Barchinone, desiderantes tanti Ordinis orationibus com/muniri, ob remedium et salutem anime nostre et parentum nostro-

2388

No hemos localizado este topnimo. Podra ser una mala transcripcin de Clariano

(Clar).
2389 Frmula del traslado: Sub Era M.CCC. nona decima, die lune videlicet septimo Kalendas Junii, hoc est translatum fideliter a quondam privilegio Regali Sigillo pendenti plumbi sigillato extractum, cuius series dicti sic:

1439

Martn Alvira Cabrer

rum, ad hedifficandum et construendum Monasterium et Abatiam sub eadem regula Beati Benedicti in honore et invocatione Santa et Gloriose Dei Genitricis semper Virginis Marie, per Nos et omnes successores nostros damus et cum hoc presenti Privilegio perpetuo du/raturo tradimus, concedimus et laudamus Domino Deo et eius Gloriose Genitrici semper Virgini Marie et vobis Fratri Dompno Arnaldo, Venerabili Abbati, et Monasterio et conventui Cisterciense et omnibus successoribus vestris in perpetuum castrum et villam de Scarp, cum hominibus et feminis qui ibi sunt vel erunt unquam, et cum omnibus / terminis et pertinentiis suis, heremis, et populatis, et cum terris cultis et incultis, cum montibus et planis, nemoribus et silvis, garriciis et carrascalibus, cum rupibus et petris, et arboribus cuiuslibet generis, cum inventionibus sive trobis, cum venationibus et piscationibus, et cum furnis et molendinis, et aquis et cequiis, et cum omnibus etiam / omnino aliis que ad predictum castrum et villam de Scarp pertinent et pertinere debent aliquo jure, aliquo modo, aliqua ratione vel causa. Addimus etiam huic donationi, et vobis et successoribus vestris et Monasterio de Scarp pro futuro donamus in perpetuum ad grangias faciendas prout volueritis locum nuncupatum Aries, quem jam vobis et Monasterio Cisterciense / ad Abbatiam in eadem construendam dedimus cum omnibus que ad locum illum pertinent, sicut in cartis jam inde a nobis factis plenius continetur, et totam ab integro villam de Mazacorathii, et castrum et villam de Orbaiano, et turrem illam que dicitur La Moza que quondam fuit de Monasterio Sancti / Joannis Pinnatensis, cum hominibus et feminis in locis predictis omnibus et singulis habitatoribus et habitantibus, et cum omnibus eorum terminis et pertinentiis, heremis et populatis, et cum terminis cultis et incultis, cum montibus et planis, et aquis et cequiis, et furnis et molendinis, et cum omnibus et singulis que dici vel nominari aut excogi/tari possint ad prenominata loca vel eorum aliquem pertinentibus aut debentibus pertinere aliqua ratione, vel causa. Has itaque villas omnes et castra omnia, cum omnibus superius nominatus, et aliis que ad predicta loca vel eorum aliquem pertinent et pertinere debent habeatis semper libere et jure hereditario teneatis / et possideatis et expletetis per francam ac propria et liberam et immunem ac perpetuam hereditatem, ad laborandum et meliorandum et in melius augendum, et ad edificandum et construendum in eiusdem domum sive domos et grangias quocumque volueritis modo ad profectum et melioramentum et utilitatem dicti / Monasterii de Escarp, et ad populandum etiam in locis predictis et terminis eorundem homines et foeminas ad voluntatem vestram et augmentum ipsius Monasterii et ad omnes alias voluntates vestras et omnium successorum vestrorum inde faciendas per secula cuncta, sine omni nostro nostrorumque retentu et contradictione, in pace, sicut melius et / plenius ac sanius et utilius dici et intelligi potest, ad utilitatem vestram et dicti Monasterii de Escarp, volente Domino, profuturi. Item, concedimus et donamus prefato Monasterio de Escarp et conventui eiusdem in pepetuum ad habendum et accipiendum semper singulis annis in salinis nostris de Castellario vel de Remolinis sal suficiens que su/ficienter suficere possit omnibus usibus et expensis prelibati Monasterii et grangiarum et fratrum et hominum earundem libere et absolute et sine aliquo pretio, dummodo ad expensas vestras sal illud feceritis taillare. Item, concedimus et donamus in perpetuum omnibus bestiariis et ganatis minutis et grossis ipsius monasterii plenum ac francum ac liberum pasquerium / sicut pasturas per totam terram nostram et Regnum nostrum per omnia loca, dummodo sine talla et malefacta alicuius duxeritis ganatos illos. Item, ex regali pietate, hanc indulgentiam facimus Abbati et conventui monasterii de Escarp et universis hominibus eorundem, quod nunquam super aliquo vel aliquibus teneantur respondere vel placitari sub / alicuius viventis persone examine vel posse, nisi tantummodo in nostra presentia et sub examine nostro vel episcopi Illerdensi vel baiulorum aut vicariorum nostrorum. Item, statuimus quod abbas

1440

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

supradicti monasterii quicumque sit semper per se et omnes monachos et fratres eiusdem suo simplici verbo credatur, nisi tamen res grandis fuerit, vel per testes / aut per perquitia probari possit. Item, per Nos et omnes successores nostros laudamus, concedimus et confirmamus in perpetuum dicto monasterio de Escarp et conventui eiusdem omnes donationes illas et cartas quascumque dedimus et fecimus Nos monasterio illo de Valleclara, quod nunc revocatum est, qui locus vocatur Aries, prout melius et plenius con/tinetur in cartis a nobis inde factis, videlicet in villa de Aynsa Guillermum de Soto, in Barbastro Arnaldum Salinerium, et in Cesaragusta Azacum Almodin et fratrem suum, et in villa de Daroca Joseph Avinafiu et fratrem suum. Preterea predictum monasterium de Escarp et omnes homines et singulos ipsius cuiuscumque professionis sint, Christianos / scilicet Judeos et Sarracenos, et omnes eorum res habitas et habendas enfranchimus in perpetuum, et francos et liberos facimus et ingenuos atque quietos ab omni hoste et cavalcata earumque redemptione, ab omni quoque quistia, paria, tolta, fortia, prestito, ademprivo, sucursu, bovatico, monetatico, vicinitate et servitio et exactione, et / demanda regali et vecinali et ad omnia etiam leuda, pedagio, portatico, mensuratico, passatico et penso, et consuetudine veteribus et novis constitutis et constituendis per omnia loca dominationis nostra per terram videlicet et mare et stagnum et aliam quamlibet dulcem aquam. Preterea prefatum monasterium et fratres et monacos et homines et caba/nas et ganatos et bestiarium totum, et omnes res mobiles et immobiles et se moventes ipsius monasterii et omnium hominus eiusdem recipimus sub nostra speciali protectione, firma custodia et salvitate atque securo ducatu nostro, nullus ergo de gratia nostra confidens audeat dictum monasterium vel grangias aut homines vel ganatos / aut res aliqua ipsius vel hominum eiusdem agravare, offendere vel perturbare aut marcare vel detinere aut pignorare in aliquo loco, pro aliquo alieno debito vel delicto, nisi per se ipsos debitores principales fuerint aut pro aliis fideiussores manifesti, neque etiam in aliquo vel aliquibus de predictus malum aliquod facere / seu aliquam facturam inferre. Quicumque autem ausu ductus temerarie contra predicta vel eorum aliquod venire attemptaverit iram omnipotentus Dei et nostram et penam millem morabetinos se noverit proculdubio incursurum. Datum Cesarauguste, .X. kalendas decembris, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius / scripta a Berengario de Parietibus, Anno Domini .M..CC.. duodecimo, Era M.CC. quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Dompnus R[aimundus] episcopus Cesarauguste. Dompnus G[arsia] episcopus Tirassone. Eximinus Cornelii. Garssias Romei. Michael de Lusia. / Raimundus de Montechatano. Raimundus Gaucerandi. Guillelmus Raymundi senescalcus. Arnaldus de Alascone. Petrus Auones. Guillelmus de Podio. Guillelmus de Cervilione. Raymundus de Sobiratis. Bernardus de Petra Mola. Petrus de Alcalano. Guillelmus de Alcalano. Martinus Lupi de Novar. Sig[signo en blanco]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die, anno et Era prefixis2390.

2390 Frmula del traslado: Johannis Palersi, notarii publici Barbastri [Barberani, a], cum literis rasis et emendatis in nona linea ubi dicitur aliquem , qui hoc translatum scripsit Sig[signo]num.

1441

Martn Alvira Cabrer

1212 noviembre, 22. Zaragoza

1410

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, exime de impuestos a las tres tiendas que Elvira de Cervell, hija de Jimeno de Artosilla, tiene junto a la Puerta de Alquibla de Huesca y le otorga permiso para la construccin de otras tres, enfranqueciendo a los tres hombres que habiten en ellas. A. Original con agujeros para el sello, AHN, OOMM, San Juan, Castellana de Amposta, Encomienda del Temple de Huesca, carp. 681, n. 5. B. Traslado de 4 octubre 1272, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 435. C. Copia s. XIII, ACA, Cancillera, Reg. n. 310, Cartulario Mayor del Temple , fols. 69r-69v. D. Traslado de B de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 426r-427r. E. Transcr. de B, IBARRA, Estudio, II, n. CLXXXVI. a. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, p. 36. b. Ed. de A, A. GARGALLO MOYA, M. T. IRANZO MUO y M. J. SNCHEZ USN, Cartulario del Temple de Huesca, Textos Medievales, 70, Zaragoza, Anubar, 1985, n. 159, pp. 170-171. c. Ed. CONTE, La Encomienda del Temple de Huesca, p. 284. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 438 (de B). Cit.: BISSON, Sur les origines du monedatge, p. 97, n. 28, reed. Medieval France, 17, p. 331, n. 28. CONTE, Trazas precapitalistas, p. 88, n. 37. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 14. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, libentes et voluntarius, per nos et omnes successores nostros, cum hanc presenti carta perpetuo valitura emfranchimus vobis dilecte nostre dompne Alvire de Cervilione, filie quondam Eximinie de Artusella, et omnes successoribus vestris in perpetuum illas tres tendas sive / operatoria quas habetis extra muros civitatis Osce iuxta portam de Alquibla iam ibidem hedificatas, vel alias tres tendas sive operatoria quas nunc de novo hedificare vel construhere potestis vel edificaveritis in vestra propria hereditate que in predicto loco habetis, et tres homines quicumque per vos vel vestros tenent vel tenuerint eas aut locant vel locaverint a vobis vel vestris unquam aliquo tempore, dummodo unoquisquis habeat illorum inter mobile et honorem valens de tribus milibus solidos et non amplius, et eos franchos facimus et liberos et inmunes et / quietos ab omni oste et cavalcata earumque redemptionem, ab omni quoque paria, questia, tolta, forcia, prestito, succursu, ademprivo, bovatico, monetatico et servitute et vicinitate et ab omni etiam servicio et exacciones et demanda regali et vicinali, ita que illi tres homines, vel sint christiani aut iudei vel sarraceni, qui in tendis illis vestris per vos vel vestros habitant vel habitaverint aliquo modo, cum omnibus rebus mobilius et inmobilius et se moventibus, valentibus de unoquoque hominum usque ad tria milia solidos et non amplius, a su/pradictos omnibus et singulis quamdiu in tendis illis habitaverint, franchi sint et liberi et inmunes ac penitus alieni. Mandamus igitur, firmiter precipientes quod aliquis senior vel baiulus aut vicarius vel merinus aut zevalmedina vel repostarius aut iusticia vel aliquis alius homo noster vel alienus possit nec audeat unquam aliquo tempore hos tres homines in memoratis tendis habitantes vel eorum res aliquas valentes usque ad tria milia solidos, sicut dictum est, ad hoc vel horum aliquid dandum, solvendum vel faciendum / compellere vel distringere aut forciare, nec ea vel earum aliquid a quibus eos emfranchimus ab eis exigere vel demandare, ymmo predictam franchitatem ratam et firmam teneant et

1442

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

observent et ab omnibus ubique inviolabiliter teneri faciant et observari. Quicumque autem contra hanc cartam in aliquo veniret iram et indignationem nostram semper incurret et insuper pro pena mille morabetinos vobis pectaret. Datum Cesarauguste, X kalendas decembris, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipius scripta a Berengario / de Parietibus, sub Era M.CC. quinquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Eximinus Cornelii. Garssias Romei. Raymundus de Montecatano. Guillemus Raymundi senescalcus. Raymundus Gaucerandi. Martinus de Monar. Johannes de Berix. Johannes Pictavinus, merinus Osche. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis hoc scripsit et Ferrarii notarii suo loco, die et Era prefixis2391.

[d. 1212 noviembre, 22]2392

1411

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona al abad y el monasterio de Escarp los castillos y las villas de Jusu y Alns. Mencionado en doc. de Domingo, abad de Escarp, a Jaime I, de 30 marzo 1218, ACA, Cancillera, Pergs. Jaime I, n. 100. Traslado de 1822, ACA, Traslado de las Escrituras en pergamino pertenecientes al Reynado del Sr. Dn. Jayme I.. que se extiende desde el da 13 de Septiembre de 1213 hasta el 6 de Julio de 1276, fols. 115r-v. Reg.: SINUS Y UBIETO, El Patrimonio Real en Aragn, n. 0156, p. 50 (dice Used). UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, III, p. 1.310 (de SINUS). [...] pro anima domini Regis gloriose memorie patris vestri in recomposicionem castrorum et villarum de Jussed et de Elins que nobis promisserat et assignaverat vester genitor memoratus [...].

1212 noviembre, 29. Zaragoza

1412

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma la concesin de la villa y las tierras de Cantavieja a la Orden del Temple hecha anteriormente por su padre, el rey Alfonso el Trovador, a la Orden del Santo Redentor (abril 1196), enfranqueciendo a sus pobladores y fijando sus trminos. A. Original con restos del cordn del sello, AHN, OOMM, San Juan, carp. 651, n. 1. B. Traslado autorizado de 1237, AHN, OOMM, San Juan, carp. 651, n. 2. C. Copia fin. s. XIV en mal estado, AHN, Cd. 660-B: Cartas de poblacin y fueros de Cantavieja, Mirambel, Tronchn, Villarluengo, etc., fol. 1r.

2391 2392

Nota de IBARRA: Siguen ms firmas de notarios y testigos del traslado, etc..

Doc. sin fecha que situamos de modo hipottico tras la donacin destinada a la fundacin del monasterio, Documentos, n. 1409.

1443

Martn Alvira Cabrer

D. Copia s. XIII sin signos ni testigos, ACA, Cancillera, Reg. n. 309, Cartulario Menor del Temple, fols. 60v-61r. E. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 597-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 162, pp. 233-234. F. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 67, pp. 107-109. G. Documento en papel, AIET, Archivo Municipal de Cantavieja, Seccin I: Concejo, n. 1, Rollo 53, Fot. 11-30. a. Ed. de D, GUAL, Precedentes de la reconquista valenciana, n. LIV, pp. 238-239. b. Ed. fragmentaria GUAL, Cartas Pueblas, p. 18. c. Trad. inglesa parcial FOREY, The Templars, p. 217. Reg.: ACA, Varia de Cancillera, vol. n. 1: Inventarios y escrituras de los Templarios, fol. 81v (con dibujo en el margen de la cabeza de un rey). AGUIRRE, MOLES y ABOS, Catlogo, II, AM Cantavieja, Seccin I (Concejo), n. 1, p. 149. Cit.: GUAL, Precedentes, p. 209, n. 114 y 211-212. FOREY, The Templars , p. 217. B ENITO R UANO , E., La Encomienda Templaria y Sanjuanista de Cantavieja (Teruel), Homenaje a Lacarra, III (1977), pp. 146-166, esp. p. 151. UBIETO, Historia de Aragn. La formacin territorial , p. 274. L EDESMA, Templarios , p. 152. L EDESMA RUBIO, M. L., La colonizacin del maestrazgo turolense por los Templarios, Aragn en la Edad Media, V (1983), pp. 69-93, esp. p. 76. UBIETO, Historia de Aragn. Los pueblos y despoblados, I, p. 348. (A) 2393In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gracia Rex Aragonum et Comes Barchinone, volentes terram nostram populare et maxime illam que posita est in fron/taria sarracenorum, et pie etiam recordacionis domini Ildefonsi, patris nostri illustris Aragonum Regis, vestigia prosequi, bono animo et spontanea voluntate, per nos et omnes successores nostros / damus et cum hac presenti carta perpetuo valitura assignamus et concedimus et laudamus vobis dilecto nostro fratri Guillelmo Catelli, honorando Magistro domus Milicie Templi in partibus Provincie / et quibusdam Hyspanie, et per vos domui vestre et ville et populacioni de Canta vella quam quondam diu est dominus Rex pater noster predictus dedit et concessit domui et fratribus Sancti Re/demptoris, sicut in cartis inde ab eodem confectis plenius continetur, et universis populatoribus eiusdem ville de Canta vella presentibus et futuris in perpetuum hos omnes terminus inferius scrip/tos: a fossa Cornilionis videlicet sicut vadit ad covam de Roncino, et sicut predicti termini proceduntur usque ad penam de Ovillera et ad covam Candell et ad turrem de Codon/nera, infra quos concluditur totum podium Dominici Fortunii, sicut proceduntur usque ad turrem de Malefas, tota mata Enecii Sancii intus comprehensa et stante, et deinde / sicut itur ad molam Sarinane, ad castrum de Zeluerne, et exeunt ad Alcanterellam et sicut rivus de Turris vadit Ecclessiam de Cit et covis de Cit stantibus inter eosdem, / et sicut vadit per rivum de Turris ad sursum et procedunt predicti termini ad Casellas de Atto Orella et inde exeunt ad Lacunam Nigram infra stante podio de Atto Orella, et sicut / proceduntur usque ad collatum de Moa umbris Furtunii de Tena infra stantibus, et a collato de Moa sicut atque vertuntur versus Canta vellam usque ad fossam Cornilionis. / Ut autem locus prenominatus et villa de Canta vella melius ac quam cicius ad honorem et servicium Dei et christianitatis populetur, homines in eodem loco populatos et

2393

Carta de la donacio de Cantaveila e de sos termes, e de franqueses daquel loc, en a.

1444

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

populandos cum omnibus eorum / rebus mobilibus et inmobilibus et se moventibus habitis et habendis emfranquimus in perpetuum et ab omni servicio et exaccione et servitute que dici vel nominari possit francos facimus / et liberos et inmunes ac penitus alienos, quemadmodum aliis homines domus Milicie Templi a predictis omnibus et singulis franchi sunt ac liberi et inmunes. Preterea recipimus sub nostra / speciali proteccione, firma custodia et salvitate atque securo ducatu nostro omnes populatores loci prenominati quicumque et undecumque sint, et omnia eorum bona habita et habenda ineundo et / stando et redeundo ubique per totam dominationem nostram et omnium amicorum nostrorum, per terram videlicet et mare et stagnum et aliam quamlibet aquam dulcem, statuentes et firmiter mandantes uni/versis hominibus nostris, presentibus et futuris, quod eosdem et omnia eorum bona tanquam nostra propria ubique protegant fideliter et deffendant, et a nullo eos indebite molestari permittant. Datum Cesarauguste, .III. kalendas decembris, per manum Ferrarii Notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, sub Era .M.CC. quiquagesima. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Blaschus de Alagone. Artallus de Artusella. [2. Col.] Raimundus de Monte catano. Guillelmus de Cervilione. Bernardus de Petramola. [3. Col.] Petrus Pardi. Martinus Rotlandi. Martinus Lupi de Novar. [4. Col.] Eleazarius2394, Repositarius Aragone. Pardus, merinus Cesarauguste. Et alii multi. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et era prefixis.

1212 noviembre, 29. Zaragoza

1413

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma a la Orden del Temple los hombres de la Orden del Santo Redentor, que su padre Alfonso el Trovador les haba dado (abril 1196), enfranquecindoles, y confirmndoles las posesiones de la Orden del Temple y las que en adelante adquieran. B. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 597-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 155, pp. 222-224. C. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 60, pp. 95-97. Reg.: ACA, Varia de Cancillera, vol. n. 1: Inventarios y escrituras de los Templarios, fols. 53v y 80r. Cit.: ALVIRA, Les chemins des armes, n. 18. (B) En nom de Crist. Sia coneguda cosa a totz com nos en P[ere], per la grcia de Du Rey de Areg e comte de Barcelona, per remedii e per salut della nima mia e dels parents meus, per ns e per totz los successors nostres donam ab aquest pblic

2394

Falta el nombre en B.

1445

Martn Alvira Cabrer

privilegii per totz temps valedor, atorgam e loam a vs amat nostre frate G[uillem] Catel honradu maestre della cavaleria del Temple e en Proenza e en alcunes partides dEspanya e per vs a lla casa e als frates daquella presens e esdevenidors per totz temps tot all qualquequal cosa sia que los hmens de Sent Redemptor en nostra terra habitans o alcun daquels los quals vestres sn totz n per ra de compra o per qualque altra manera, e qualque cosa entr daquest dia de huy n comprat e escambiat en alcun logar o en alcuns logars de tota la terra nostra. Encara tot al qualquequal los davant dits hmens de Sent Redemptor presens e esdevenidors escambiaran per aliqua manera, ax que totz les davant dites coses e sengles qualsquequals sien en qualquer logar sien o sean vs e la vostra casa e totz los successors vostres sian franques e liures e quities, aiatz e franquament e poderosa tingats e possedatz e espletetz a totes vostres volentats daqun faetores enper totz temps, sens tot reteniment de ns e dels nostres e contradicin en pau, ax com totz los altres bns dels davant ditz hmens sn vostres e ser tnen per donaci del senyor En Alfons de benauyrat remembrant Rey dArag pare nostre. E ax com en les cartes daqu feytes pus plenerament s contengut, manam per zo fermament, comandam a totz los conseyls e pobles de totes les ciutats e villes nostres e a batles e a veguers e a merins e a zalmedines e senyors e a rebosters e a iustcies e a totz altres omnes nostres presens e esdevenids que nuyls temps aquels hmens de Sent Redemptor o alc daquels calcunes coses lurs no osen ni asaien peynorar o torbar, dagreviar o defendre o detenir o per les davant dites coses o per alcuna daquestes enpleitrer o metre per alcuna cosa per raon de peyta o de pregera o de pedito o dalcun altre servei real o veynal. Qualquequal, enper, asayar venir contra la tenor daquest privilegi en alcuna cosa ira e indignaci nostra e pena de .M. morabatini auris plenera restituti del don donat spie-si sser en coredor. Datum a Saragoza, .III. kalendas deembre, per man den F[errer] notari nostre e per manament nostre e daquel B[e]r[e]ng[uer] de Parets <altes> escrita, sotz Era M.CC.L. Seynal den P[ere] per la grcia de Du Rey dArag, comte de Barcelona. Testimnios sn daquesta cosa: En Blasco dAlag. NArtal dArtusella. R[amon] de Muntcada. G[uillem] de Cerveyll. B[er]n[at] de Peramola. P[ere] de Parto. Mart Rotl. Mart Lupi de Pomar 2395. En Lanzo 2396 reboster dArag. E daltres molts. Seynal dEn B[e]r[enguer] de Parets, qui per manament del senyor Rey e den F[errer] notarii seu qui az escriv loc e dia damunt dit.

1212 noviembre, 30

1414

Guiu, preceptor de los Templarios de Palau, rinde cuentas con Pere el monetario por el reparto de los beneficios de los templarios de la moneda de Barcelona durante el perodo del 2 de febrero de 1209 al 25 de noviembre de 1212. A. Carta partida por ABC, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 436. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fol. 427. a. Ed. BISSON, FA, II, n. 135, pp. 250-251.

2395 2396

Novales. Eleazar.

1446

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Cit.: BISSON, FA, I, pp. 127, 132, 138, 143, 167, 240, 245, 247, 248, 285-n. 96, 299-300 y 300.BISSON, Lessor de la Catalogne, p. 471, n. 83, reed. ing. Medieval France, 6, p. 150, n. 83, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 42, n. 83. BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 164, n. 8, p. 171, n. 38 y p. 185, n. 102, reed. ingl. Medieval France, p. 353, n. 8, p. 358, n. 38 y p. 369, n. 102, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 161, n. 8, p. 167, n. 38 y p. 180, n. 102. (A) Notum sit omnibus quod ego frater Guido comendator Domus Milicie de Palatio profiteor et recognosco tibi Petro mone/tario quod de directo ex lucro monete Barchinone pertinenti predicte Domui, ultra illa quatuor milia et nongentos / solidos que frater Raimundus Batala olim comendator recepit, sicut continetur in duobus albaranis suis, et ultra tria milia et quin/quaginta solidos que receperant Petrus de Mascons datus dicte Domus et frater Rotbertus et frater Geraldus atque Guillelmus Belot, / sicut in septem albaranis continetur, recepi a vobis nunc de presenti nongentos et viginti solidos. Que videlicet omnia / predicta computa simul cum hoc quod nunc de vobis recepi fuerunt facta a secunda die lune februarii anni .M.CC. octavi, / usque ad quartam dominicam november anni .M.CC. duodecim. Et ita sunt in summa omnes supradicte persolutiones / octo milia et octingenti septuaginta solidi. Actum est hoc .II. kalendas december anno M.CC. duodecimo. S[signo]num fratris Guidonis preceptoris domus de Palacio2397. S[signo] fratris Berengarii Massane2398. / S[signo]num P. Batalla2399. S[signo]num Guilelmi Belot2400. S[signo]num Poncii de Serriano, qui hoc scripsit, Die et Anno quibus supra.

1212 noviembre. Roma

1415

Hispn, obispo de Segorbe y Albarracn, y el maestro Colom, notario real, enviados del rey de Aragn, llegan a Roma para negociar con el Papa Inocencio III. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, pp. 198. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 612 (y data). ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 155-158.

1212 diciembre, 1. Pmias/Pamiers

1416

Simon de Montfort, conde de Leicester, seor de Montfort y vizconde de Besirs, Carcassona, Albi y Rass, promulga los Estatutos de Pamiers con el fin de reorganizar y gobernar los territorios conquistados a los herejes. A. a. b. c. AN, J. 890, n. 6. Trad. fr. CATEL, Comtes de Tolose, p. 267. Ed. HGL, 3. ed. VIII, n. 165, cols. 625-635. Ed. P. TIMBAL, Un conflit dannexion au Moyen Age: lapplication de la coutume de Paris au pays albigeois, Pars-Toulouse, 1950, Ap., pp. 177-184.

2397 2398 2399 2400

Signo y suscripcin autgrafos, a. Signo y suscripcin autgrafos, a. Signo y suscripcin autgrafos, a. Signo y suscripcin autgrafos, a.

1447

Martn Alvira Cabrer

d. Trad. fr. fragmentaria ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 485, 486, 487, 488, 489, 490, 491, 493, 494, 495, 496, 497, 498, 499 y 500. Reg.: MOLINIER, Catalogue, n. 60-61, p. 463. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.472. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, pp. 182-184. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 484-502 (y estudio), 555 y 589. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 146. MESCHINI, Innocenzo III, pp. 191-192. SMITH, Innocent III, p. 118.

1212 diciembre, 6. Bampton

1417

Juan Sin Tierra, rey de Inglaterra, paga los gastos en la corte Plantagenet de Vidal, enviado del conde de Tolosa. Misae Roll, 14 John. a. Ed. COLE, Documents, p. 249. b. Cit. y ed. VINCENT, A Roll of Knights Summoned to Campaign in 1213, p. 90, n. 5. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 679. VINCENT, England and the Albigensian Crusade, p. 74. SMITH, Innocent III, p. 117. (a) Die Jovis, in festo Sancti Nicholai apud Bamtoni, Vitalis a domino Comite Sancti Egidii ad sustentacionem suam de dono I. m[arcam] per Regem.

1212 diciembre, 9. Solana

1418

Alfonso VIII, rey de Castilla y Toledo, dona la villa de Durango a Diego Lpez de Haro, seor de Vizcaya y a su mujer, en recompensa por sus buenos servicios. A. Monasterio de San Milln de la Cogolla, Coleccin diplomtica. Coleccin Minguella (s. XVIII), n. 507. a. Ed. GONZLEZ, Alfonso VIII, III, n. 901, pp. 577-578. Reg.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 629 y 646. (a) [...] pro multis et gratis servitiis que michi tam in consilio quam in facto totis viribus et voluntate plenaria et perfecta semper impendere laboratis, et de die in diem ea augmentare intenditis toto posse, pro eo enim quod, quanto maiora michi servitia exhibetis, tanto namque a me quicquam petere affectatis neque a me unquam aliquid postulatis, sive in necesitate sive in [] nisi grata beneficia exhibendo. [...] Facta carta [...] eo scilicet anno quo ego predictus Adefonsus rex Castelle et Toleti, Almimamorinum regem Cartaginis campestri prelio superavi.

1212 diciembre, 11. Pamplona, quando ibat dominus Rex in Vasconiam

1419

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, alquila el almud de Jaca a Oger dOloron por la suma de 1.000 s. anuales a pagar en la forma que se indica, concedindole adems la mitad de la calumnia de 60 s. que habra de pagar el que midiese trigo en su casa,

1448

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

el derecho de sacar todos los das cuanto trigo pudiese llevar una bestia sin pagar lezda ni otros impuestos, que pueda cambiar de sitio el almud en la muralla de Jaca y en la plaza nueva del mercado, llamada Puerta de Santiago, que tenga la llave de dicha puerta y que el que la tenga a su cargo pueda cobrar el mismo ustico de las dems puertas de Jaca, eximiendo de impuestos a quienes tengan el almud y todas sus posesiones. A. Original con sello y confirmacin de Jaime I de 1 noviembre 1234, AM Jaca, documentos sueltos, n. 6. B. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXXXVII2401. a. Ed. UBIETO, Jaca: Documentos Municipales, n. 35, pp. 99-102. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 439 (de A sin datos). Cit.: ARCO, Archivos Histricos, 1, p. 54. IBARRA, Nuevas aportaciones, p. 812402. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 21. (B) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, attendentes multa grata et utilia servicia que tu fidelis noster Angeri2403 de Olorone nobis diu et sepe facere studuisti, corde bono et spontanea voluntate, damus, concedimus / et laudamus tibi et omni progenei et posteritati ac consanguinitati tue in perpetuum totum almudinum nostrum de Iacca cum omnibus iuribus suis ad ipsum pertinentibus et pertinere debentibus quoquo modo, et cum omnibus exitibus et red/ditibus et emolumentia que inde provenient unquam et poterunt provenire, et omnes mensu/raturas cuiuslibet bladi novas et veteres de omnibus diebus et omnibus mercatis de Jacca scilicet de unoquoque reuvo unum coccol2404 sicut accipi2405 solent et sicut nos ipsas mensuraticas sive coccols2406 melius habemus et accipimus vel habuimus vel accepimus unquam. Ita quod tu et tui et homines quos volueritis et mandaveritis habeatis, teneatis et possideatis per nos et nostros semper totum ipsum almudinum, et accipiatis et habeatis plenarie et in pace omnia iura, exitus et redditus et omnia emolumenta qui et que inde provenient vel poterunt provenire, et omnes mensuraturas cuiuslibet bladi novas et veteres de omnibus diebus et mercatis de Jacca sicut predictum est. Damus etiam tibi et tuis in perpetuum medietatem sexaginta solidorum qui dare debunt pro calonia quando quis mensurat bladum in domo sua vel alibi in villa de Jacca extra almudinum, et aliam medietatem habeat senior ville de Jacca qui non possit de hac calonia facere placitum vel compositionem aliquam sine assensu et vo/luntate tui vel tuorum vel illius qui pro te vel tuis tenuerit almudinum. Damus etiam tibi et tuis in perpetuum plenam licentiam ac potestatem quod singulis diebus semper possitis extrahere vel facere extrahi de Jacca et portare vel

2401 I BARRA seal que el viaje a Tolosa se hizo por Pamplona y no por la parte de Arn-Comenge, Andorra-Foix Cerdaa-Donas como haba dicho MIRET (Itinerario, IV, p. 91).

I BARRA se pregunta qu tena que hacer entonces Pedro el Catlico en Navarra (Nuevas aportaciones, p. 80).
2403 2404 2405 2406

2402

Augeri, a. cozzol, a. accapti, a. cozzols, a.

1449

Martn Alvira Cabrer

facere portari in Vasconiam vel in Navarram vel quocumque volueritis cum bestiis de Vasconia vel de Jacca si/ve de Aragone vel unucumque bestie fuerint tantum bladi cuiuslibet quantum unaque/libet bestia poterit portare, ita quod neque in Jacca neque in Campo franch2407 neque alibi possit vel audeat aliquis demandare vel accipere inde aliquam lezdam vel treita aut usaticum vel consuetudinem seu toltam aut forciam nova vel vetera statuta / vel statuenda vel quicquam aliud ullo modo, nec sit auses aliquis istud vobis unquam aliquatenus prohibere. Et si quandocumque uno die volueritis inde extrahere vel facere extrahi bladum quodlibet per duos vel tres aut plures vel quotlibet dies venturos aut per dies transactos quibus non extraxeritis nec extrahi secretas inde bladum liceat vobis semper / id facere quandocumque et quociescumque volueritis, nemine unquam vos ab hoc prohibere vel impedire aliquatenus attemptante2408. Mandamus preterea firmiter quod nemo possit unquam tenere in dicto almudino recarderiam alicuius bladi vel salis ad quartales in vel ad almutz nisi ille tantum qui de vobis tenuerit almudinum / predictum per logerio vel comenda. Quicumque vero dictum almudinum tenuerit de vobis pro logerio vel comenda sit franchus de omni oste et cavalcata earumque redemptione quandiu ipsum tenuerit almudinum, sicut esse solet quando de nobis vel de baiulis nostris locabat quis dictum almudimum. Ille vero qui pro vobis tenuerit almudinum2409 / emat de singulis saccis cuiuslibet bladi et salis quod vendetur in almudino unum arreum sicut fieri solet. Dabitis autem pro tributo huius almudini singulis annis per tres terminos anni sicut logerium almudini paccati solet mille solidos monete Iaccensis curribilis, de quibus dabitis Ecclesie et canonicis / Sancti Petri de Jacca, pro decima, centum solidos, et Domui Militie nonaginta solidos, et nobis vel successoribus nostris vel Repositario Aragonum pro nobis octingentos et decem solidos. Et dando / hos mille solidos singulis annis, et ut dictum est, nichil amplius inde nobis vel successoribus nostris vel alicui alii, vos vel successores vestri / teneamini dare unquam. Liceat autem tibi dicto Angerio2410 et tuis transferre sive mutare predictum almudinum quocumque volueritis in eadem hereditate vestra2411, sicut quilibet potest rem suam propriam mutare, sed aliquis alius non possit nec audeat unquam ipsum almudinum mutare de loco suo contra vestram / voluntantem. Liceat etiam tibi et tuis transferre sive mutare quocumque volueris in muro de Jacca in spatio placie vestre illam portam novam de mercatali que vocatur Porta Sancti Jacobi, nemine vos ab hoc prohibere vel impedire aut contrariare aliquatenus attemptante. Volumus etiam quod clavem eiusdem / porte teneatis semper tu vel tui vel ille cui comendaveritis eam, et ille qui eam de vobis tenuerit in comanda habeat inde illud usaticum quod quilibet de aliis portariis Jacce habet et debere habere pro sua portaria. Predictum autem almudinum cum omnibus supradictis tu sepedicte Angeri2412 et omnis ge/neratio et posteritas ac consanguinitas tua in perpetuum habeatis plenarie, teneatis potenter et possideatis integre et in pace ad dandum, vendendum, impignorandum, commutandum et ad omnes alias ves-

2407 2408 2409 2410 2411 2412

Campofranco, a. acceptante, a. De de vobis pro a pro vobis tenuerit, falta en IBARRA. Angerio, a. nostra, a. Angeri, a.

1450

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

tras vestrorumque voluntates inde faciendas, salvis predictis mille solidis semper nobis et successoribus nostris, ut su/perius dictum est. Item, enfranchimus et franchum et liberum facimus et inmunem illum de posteritate sive consanguinitate tua unum scilicet post alium in perpetuum qui habuerit dictum almudinum et omnes res et possessiones sua mobiles et inmobiles et se moventes quascumque habuerit et totam familiam suam ab omni oste et / cavalcata earumque redemptione et ab omni questia, peita,2413 paria, prestito, pedido, tolta, forcia, bovatico, monetatico, succursu, ademprivo, servicio et compenso et ab omni servitute et fazcenda et exactione sive demanda regali et vicinali ab omni quoque lezda, pedatico, portatico, usatico, tolta et con/suetudine novis et veteribus statutis et statuendis per omnia loca dominationis nostre per terram videlicet mare, stagnum et aquam dulcem, ita quod aliquis Merinus vel Baiulius seu Iusticia vel Maiordomus aut Senior vel Repositarius aut Saio seu Portarius vel Lezdarius sive Pedagiarius vel aliquis alius homo noster vel alienus / non possit nec audeat exigere vel accipere ab eo vel de rebus suis aut de familia sua hec predicta, vel horum aliquid a quibus eum enfranchimus vel distringere aut compellere ipsum vel familiam suam ad ea vel eorum aliquid dandum, faciendum vel solvendum aliquo modo, aliqua occasione, aliqua causa vel aliqua ratione. Nec audeat quis / eum vel sua pignorare, marchare, impedire vel detinere alicubi pro alieno debito vel delicto, nisi per se ipsum principalis debitor fuerit aut pro alio fideiussor. Quicumque autem contra presens privilegium venire in aliquo attemptaverit iram et indignationem nostram et penam mille morabetinorum dampno / illato prius restituto in duplum se noverit sine aliquo remedio incursurum. Datum Pampilone, quando ibat dominus Rex in Vasconiam, III idus decembris, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scriptam a Bononato, Era M.CC. quinquagesima. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Signum [signo] Iacobi Dei gratia rex Arag[onum], Maioricarum et comitis Barch[inonensis], Urgelli et domni Montispessulani, apositum apud Iaccam per manum Petri Iohannis scriptoris V nonas novembris, Era M. CC. LXX. secunda. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Dompnus Ferrandus, frater domini Regis et abbas Montis Aragonis. Dompnus Garsias Frontini, venerabilis Episcopus Tirasone. Dompnus Pelegrinus, Prior Montis Aragonis. [2. Col.] Michael de Lusia. Eximinus de Ahivar. Adam de Alascuno. Arnaldus de Alascuno. [ 3. Col. ] Azcenarius Pardi. Petrus de Ahonesio. Petrus Martini de Leheth. Petrus Iordani. [4. Col.] Raimundus de Montecatano. Guillemus de Cervillione. Berengarius de Prexenz. Bernardus de Petra mola. [5. Col.] Petrus Pardi. Egidius de Castellario. Martinus Lupi de Novar. Multique alii.
2414

2413 2414

Aade peccia, a. La confirmacin de Jaime I falta en IBARRA.

1451

Martn Alvira Cabrer

Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et Era prefixis2415.

1212 diciembre, 19

1420

Juan Sin Tierra, rey de Inglaterra, paga los gastos en la corte Plantagenet de un monje cisterciense, enviado secreto del rey de Aragn. Misae Roll, 14 John. a. Ed. COLE, Documents, p. 249. b. Cit. y ed. VINCENT, A Roll of Knights Summoned to Campaign in 1213, p. 92, n. 16. Cit.: VINCENT, England and the Albigensian Crusade, p. 74. Grisio monacho, qui venit in secretum nuncium ad dominum Regem, de dono XX. s[olidos] per Regem.

1212 diciembre, 20

1421

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Guillem de Mediona la octava parte en la Cleza prxima al castillo de Font-rub a cambio de convertirse en hombre del rey. A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 438. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fol. 428r-429r. Reg.: MAS, Notes historiques, XII, n. 2.540. Cit.: BISSON, FA, I, pp. 150, 208, 256 y 264. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 23. (A) Cum Guillelmus de Mediona, racione castelanie petet a domino Rege partem in Cleza que exiit in castro Fontis Rubei, cum suis terminis in parrochiis Sancti Petri et Sancti Vincencii, tandem / auditis allegacionibus et confessionibus eiusdem Guillelmi cognitum fuit ipsum nichil debere [nec] habere in jamdicta Cleza. Verumtamen dominus Rex exaudiens preces ipsius partem, ei dedit in Cleza / sicut inferius demonstrat, presens pagina sic se habens: ad audienciam cunctorum perveniat quod Nos Petrus, Dei gracia Rex Aragonum et Comes Barchinone, pro multis et maximis servi/ciis que a te recepimus, et quid nostri homines de te multum te laudant, damus tibi Guillelmo de Mediona et tuis et progeniei ac posteritati tue ad feudum octavam partem tocius Cleze quam / modo vel in posterum exeat in jamdicto castro et in prefatis parroechiis et in omnibus aliis locis infra terminos ipsius castri constitutis. Quam octavam partem tu et tui et progenies ac / posteritas tua per nos et per nostros successores ad feudum teneatis et possideatis in perpetuum ad fidelitatem et servicium nostrum et successorum nostrorum, et tu ac successores tui unus post alium / faciatis inde nobis et successoribus nostris specialem hominium. Hoc eciam interponimus, quod si de cenobiis Sanctarum Crucum et Sancte Marie Montis Serrati vel de aliquibus aliis locis empcionem vel / excomutationem aut empciones vel excomutaciones receperimus de honore quem habeant infra terminos dicti castri in empcionibus vel

2415

Nota de IBARRA: Letra de Bononato. Sello de plomo pendiente de hilos rojos y ama-

rillos.

1452

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

commutacionibus, tu vel successores tui nichil / mittatis, tamen in omni Cleza que ex ipsis empcionibus et commutationibus exierit, octavam partem per presentem donacionem nostra integre capiatis, sed aliud in ipsis empcionibus vel commutacionibus / numquam habeatis. In aliis vero missionibus que pro omni supradicta Cleza fient extrahendo [.....] cogiendo aut portando ipsam Clezam vel aliis modis racione ipsius Cleze, octavam partem / mittatis tu et successores tui, et baiulum vestrum ibi teneatis. Attamen in vestra sit eleccione utrum baiulus vester faciat octavam partem missionem aut baiulus noster faciat omnes missiones, / vestro tamen baiulo postea reddente baiulo nostro octavam partem earumdem missionum. Demum vero, per [h]anc donacionem a te recepimus ducentos morabetinos in auro curribiles et iusti pondere, / super quibus excepcioni renunciamus non numerate peccunie. Ad hec igitur ego Guillelmus de Mediona, gracia vobis agens per hanc donacionem, facio speciale hominium vobis dominus Rex, prometiendo / et conveniendo vobis et vestris successoribus per me et per omnes meos successores quod ego et mei successores feudum prenotatum ad fidelitatem et servicium vestrum et successorum vestrorum semper teneamus, servan/do et complendo predicta omnia et singula vobis et successoribus ad vestrum bonum intellectum, bona fide et sine ullo malo ingenio. Datum per manum Ferrarii notarii nostri et mandato / eius scripta, .XIII. kalendas Januarii Anno .M..CC..XII.., cum litteris appositis in linea .XIII. / Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis2416. Signum Comitis [borrado]2417. Ego Berengarius Barchinone Episcopus suscribo. S[ signo ]num Guillelmi Durfortis 2418. [ Signo ]num Durfort, baiulus domini Regis2419. S[signo]num Berengarii de [S]piellis. S[signo]num Guillelmi de Mediona, qui predicta / concedo et confirmo. / Sig[signo]num Guillelmi de Villa de Cols2420. Guillelmus Ausonensis episcopus [signo]2421. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2422.

1212 diciembre, 27. Burgos

1422

Alfonso VIII, rey de Castilla y Toledo, concede al monasterio de Santa Mara de Tordesillas, en Soria, treinta yugadas de heredad. B. Copia facs. s. XIII, Arch. San Pedro de Soria. a. Ed. GONZLEZ, Alfonso VIII, III, n. 903, pp. 580-581.

2416 2417 2418 2419 2420 2421 2422

Letra de Ferrer. Sancius? Raimundus? Autgrafo. Autgrafo. Autgrafo. Autgrafo. Autgrafo.

1453

Martn Alvira Cabrer

Reg.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 629 y 646. [...] eo scilicet anno quo ego predictus Adefonsus rex Castelle et Toleti, Almimamorinum regem Cartaginis campestri prelio superavi.

1212 diciembre, 28. Burgos

1423

Alfonso VIII, rey de Castilla, concede exencin de portazgo en todo el reino al Hospital Real de Burgos. B. Copia incompleta y sin data, Biblioteca Colombina (Sevilla), ms. 85-5-11. a. Ed. GONZLEZ, Alfonso VIII, III, n. 904, pp. 581-583. Reg.: ALVIRA, Guerra e ideologa, I, pp. 629 y 646. [...] eo scilicet anno quo ego predictus rex A[defonsus] Almimamorinum regem Cartaginis campestri prelio superavi.

1212 [agosto-diciembre. San Victorin]

1424

Garca de Huerta, hijo de Pedro Arnaldo y Mara, acude al monasterio de San Victorin el ao de la batalla del rey Pedro con los paganos y acuerda una permuta con el abad Ramn sobre los bienes que posee en Bruis (Bruiz de Arriba) y Fosado (Fossado de Abajo). A. Carta partida, AHN, Clero, San Victorin, carp. 769, n. 11 a. Cit. y ed. fragmentaria HUESCA, Teatro histrico, IX, p. 374. b. Ed. MARTN DUQUE, San Victorin, n. 300, p. 309 (dice de Orta). (b) In Domini nomine. Notum sit cunctis hominibus presentibus et futuris quod ego Garsias de Orta, / filius dompni Petri Arnaldi et uxoris sue dompne Marie, sanus et plenius me/moria, veni ad monasterium Beatissimi Victoriani de Suprarbe anno quo dompnus / Petrus rex pergreret in illo exercitu de Toleto, et in illo bello quod proposuerat se / factum illuc cum paganis [] / Regnante Petro / rege in Aragone et in Suprarbe. Testes huius rei sunt: Lupus / de Pomar et Johannes de Urban milites. S[signo] Garsie de Orta, qui hanc cartam rogavi scribere. S[ signo] Mar/tine uxoris eius. Petrus Michaelis et sacrista hanc cartam scripsit et hoc / s[signo] fecit.

1212 [fin.]

1425

Inocencio III declara ilegtimos los hijos del matrimonio de Guilhem VIII de Montpellier e Ins de Castilla, sentenciando que el seoro de Montpellier debe pertenecer a Mara de Montpellier y a sus descendientes2423.

No hemos encontrado ms datos sobre esta noticia de 1212 que los proporcionados por el rey Jaime I, cuya memoria no es siempre fiable, si bien el Papa Inocencio III ya haba tratado el asunto en una carta anterior (Per venerabilem). Agradezco a Damian J. SMITH su ayuda en la aclaracin de este asunto.

2423

1454

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

JAIME I, Testimonios, n. 37, cap. 4. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lxii. ZURITA, ndices, p. 145. Reg.: R OUQUETTE pp. 337-338.
Y

V ILLEMAGNE , Bullaire de lglise de Maguelone , I, n. 189,

[1212-1213]

1426

Inocencio III confirma al arzobispo Rodrigo de Toledo las donaciones recibidas del rey Alfonso VIII de Castilla en recompensa por sus servicios durante la campaa de Las Navas de Tolosa. [B]. Copia perdida del P. BURRIEL, correspondiente al ms. D.d. 47 de la BNE. Cit.: GOROSTERRATZU, Don Rodrigo Jimnez de Rada, n. 24, p. 118 (de B). Reg.: MANSILLA, Inocencio III, n. 489, pp. 521-522. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 645.

1213

1427

lvaro Nez (de Lara), alfrez del rey de Castilla, entrega a Urraca (Lpez de Haro), reina de Len, varias heredades2424 para la dotacin del proyectado monasterio cisterciense de Vilea. B. AHN, Cd. 1168-B: Cartulario del monasterio bernardo de Nuestra Seora de la Asuncin de Vilea, n. 36, fols. 34-35. a. Ed. M. I. PREZ DE TUDELA Y VELASCO, El monasterio de Vilea en sus documentos. El cdice del AHN, Madrid, Universidad Complutense de Madrid, 1977, n. 1, p. 3. Cit.: GARCA FITZ, Las Navas de Tolosa, p. 54. (a) Facta carta sub Era .M. CC. LI. Anno quo strenuissimus rex Aldefonsus vicit Almiramomelinum regem Affrice in las Navas de Tolosa et destruxit Ubedam. Regnante ipso rege Adefonso in Toleto et in Estremadura, et in Burgos, et in Castella, et in omni regno suo, cum uxore sua Alienore regina et cum filio suo infante don Henrico. Dompno Albaro Nunnez existente alfieriz domini regis. Dompno Didaco Lopez de Faro tenente Rio oia et Burovia. Lop Diaz, filius eius, tenente Alava et Castiella vieia. Gonalvo Roiz, maiordomus regis. Petro Ferrandez, merino maior. Iohannes scripsit.

1213 enero, [h. 6]. Tolosa

1428

Pedro el Catlico, rey de Aragn, llega a Tolosa con gran parte de su corte y el conde Raimon VI, encontrndose en la capital tolosana con sus hermanas Leonor y Sancha. [UC DE SANT CIRC], Raz de Bel mes quieu chant e coindei de Raimon de Miraval, Testimonios, n. 199. PVC, Testimonios, n. 178, 367.

2424

En Santa Mara de Ribarredonda, Piedralada y Poza.

1455

Martn Alvira Cabrer

Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 197. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 621-622. MAC, Les comtes de Toulouse et leur entourage, Thse de Doctorat, III, Dplacements de Raimond VI, [p. 6]. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 158. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 25.

1213 enero, [d. 6]. Tolosa

1429

Pedro el Catlico, rey de Aragn, solicita una entrevista al arzobispo Arnau (Amalric) de Narbona, legado apostlico, y a Simon de Montfort para tratar sobre la reconciliacin de los condes de Tolosa, Foix y Comenges y del vizconde de Bearn. PVC, Testimonios, n. 178, 367. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 197. MOLINIER, Catalogue, n. 62a, pp. 465-466. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 622. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27.

1213 enero, 9

1430

Juan Sin Tierra, rey de Inglaterra, paga los gastos en la corte Plantagenet de Vidal, enviado del conde de Tolosa. Misae Roll, 14 John. a. Ed. COLE, Documents, p. 250. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 679. VINCENT, A Roll of Knights Summoned to Campaign in 1213, p. 90, n. 5. VINCENT, England and the Albigensian Crusade, p. 74. (a) Ibidem Vitali Clerico, nuncio Comiti de Sancto Egidio, ad sustentacionem suam de dono I. m[arcam] per Regem.

1213 enero, 14. [Entre Tolosa y La Vaur/Lavaur]

1431

Entrevista de Pedro el Catlico, rey de Aragn, y la delegacin de la Iglesia presidida por Arnau Amalric, legado apostlico y arzobispo de Narbona, en la que figuran los obipos de Bordu, Albi, Tolosa, Comenges y Carcassona, el monje Pierre des Vaux-de-Cernay, sobrino de ste, Simon de Montfort y su hermano Guy, para tratar sobre la reconciliacin de los nobles provenzales acusados de hereja. El rey solicita la restitucin de las tierras de los condes de Tolosa, Foix y Comenges y del vizconde de Bearn. El legado se opone y propone al rey que presente sus propuestas por escrito. El rey solicita entonces a Simon de Montfort una tregua de una semana, tiempo previsto para las negociaciones. Montfort acepta, pero los occitanos la rompen inmediatamente atacando los alrededores de Carcassona. PVC, Testimonios, n. 178, 368. Cit.: HIGOUNET, Le Comt de Comminges, I, p. 94. VENTURA, Pere el Catlic, pp. 197198. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 623-624. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 159. M ESCHINI, Innocenzo III , pp. 206-207. A LVIRA, Les chemins des armes, n. 27. LABORIE, Les itinraires du roi Pierre II dAragon, I, pp. 137-1382425.

2425

LABORIE no descarta que el rey acudiera a Lavaur.

1456

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1213 enero, 15. Letrn

1432

Inocencio III ordena a Arnau (Amalric), arzobispo de Narbona y legado apostlico, que detenga la cruzada contra los herejes de Provenza y haga frente a la amenaza de los sarracenos en colaboracin con el rey de Aragn. B. C. a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8 fol. 125v, n. 215. Copia s. XVI, AV, Ar. XXXI, n. 10, fol. 309v. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, pp. 259-260. Pub. MANRIQUE, Annalium, IV, ao 1213, cap. II, n. 7, p. 5. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 170. Ed. BOSQUET, Innocentii III, 486, lib. XV, n. 213. Trad. fr. fragmentaria HGL, 3. ed. VI, pp. 401-402. Ed. MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 874. Ed. PL, 216, cols. 744-745. Ed. RHGF, XIX, p. 566. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 491, pp. 522-523. Trad. fr. fragmentaria ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 613-615.

Reg.: POTTHAST, n. 4.648 (y 4.880, data 1214). MOLINIER, Catalogue, n. 63, p. 466. MANSILLA, Inocencio III, n. 515, p. 555 (data 1214). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.472. ALVIRA, Guerra e ideologa, I, p. 645. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 198. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 612-619 y 669. ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 170-174. MESCHINI, Innocenzo III, pp. 209 y 253. SMITH, Innocent III, p. 120. (i) [Arnaldo] archiepiscopo Narbonensi apostolice sedis legato. Cum iam captis vulpeculis demolientibus vineam Domini Sabaoth in Provincia, quam virus intefecerat heretice pravitatis, et instantia bellice cladis satis per Dei gratiam sit negotium fidei prosperatum, quia causa nunc magis urgens occurrit, expedit, ut ad illam manus christiani populi convertantur. Accepimus siquidem, quod rex sarracenorum partes suas armat ad prelium, nitens fortius in fidei christiane cultores insurgere, quo lapsu graviore succubuit sub populo christiano; [imo sub Christo causam suam propitio nobis iuditio iudicante. Terra etiam que funiculus est] hereditatis dominice cum auxilio multum indigeat, expetit et expectat suffragia populi christiani. Quia vero frequenter, et quidem frequentius, vires collecte proficiunt, in quibus sparse de levi deficerent, ut christicolarum generali ac speciali negotio contra sarracene gentis perfidiam tanto efficacius intendamus, quanto minus erimus aliis occupati, fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, quatinus habito cum karissimo in Christo filio nostro P[etro] illustri rege Aragonum et tam comitibus quam baronibus aliisque viris prudentibus, quos ad hoc noveris necessarios, de pace ac treugis sollicito et diligenti tractatu, per pacis federa vel treugarum firma securitate vallata studeas diligenter toti Provincie providere; sic quod per indulgencias sedis apostolice, que adversus hereticos emanarunt, christianum populum non convoces aut fatiges, nisi forte a sede apostolica super hoc mandatum susciperis speciale; tu denique, frater archiepiscope, super te ipso, etc. Datum Laterani, XVIII kal. februarii, Pontificatus nostri anno XV..

1213 enero, 15. Letrn

1433

Inocencio III recuerda a Simon, conde de Montfort, su condicin de vasallo del rey de Aragn y le ordena no rechazar sus dictados.

1457

Martn Alvira Cabrer

B. C. a. b. c. d. e. f. g. h. i.

Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 125v, n. 214. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 309. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, pp. 258-259. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 710, ex quo AGUIRRE, Collectio, V, p. 170. Ed. P. LABBE y G. COSSART, Sacrosanta concilia, Venecia, 1728 y ss., 11, 89. Ed. BOSQUET, Innocentii III, 485, n. 212. Pub. A. DUCHESNE, Historia Francorum scriptores coetanei, Pars, 1636, 5, 735. Ed. PL, 216, cols. 743-744 Ed. RHGF, XIX, pp. 566-567. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 490, p. 522. Ed. casi completa de h, SMITH, Innocent III, p. 119, n. 60.

Cit.: CATEL, Mmoires, lib. IIII, p. 635. MAHUL, A., Cartulaire et archives des communes de lancien diocse et de larrondissement administratif de Carcassonne, Pars, 1867, V, p. 293. MOLINIER, Catalogue, n. 63, p. 466. VENTURA, Pere el Catlic, p. 198. Reg.: POTTHAST, n. 4.647. MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 873. ROQUELpope Cathare, I, p. 1.472. ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 170-174. MESCHINI, Innocenzo III, p. 250. SMITH, Innocent III, p. 119.
BERT,

(h) Nobili viro S[imoni] comiti Montisfortis. Cum ad mandatum sedis apostolice karissimus in Christo filius noster P[etrus] illustris rex Aragonum in feudum tibi concesserit Carcassonam, quam ab eo vicecomes tenuerat Biterrensis, postulabat, ut ea sibi faceres, que dictus vicecomes ei suisque predecessoribus facere consueverat et debebat; quia vero intentionis nostre non extitit quod ei de iure suo per talem feudatarium aliquid deperiret, nec te subtrahere debes illius oneribus in cuius quo ad feudum ipsum successisti commodum ad honorem, cum possessionem onera mutari de levi non consueverint mutationibus possessorum, quia res cum onere suo transit, per apostolica tibi scripta mandamus quatinus ea dicto regi facere non recuses ad que memoratus vicecomes tenebatur eidem; quoniam quantumcumque te in Domino diligamus, sic tibi nec volumus nec debemus adesse, ut ipsi regi deesse in sua iustitia videamur. Datum Laterani, XVIII kalendas februarii, Pontificatus nostri anno XV..

1213 enero, 16. Tolosa

1434

Propuestas y peticiones del rey de Aragn Pedro el Catlico al Concilio de La Vaur a favor de los condes de Tolosa, Foix y Comenges y del vizconde de Bearn. B. C. D. E. a. b. c. d. e. f. g. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 146v, n. 42. Copia de 1213-1218, PVC, 370-376. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 321v. Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 6, fol. 319v. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, ii, 764. Ed. LABBE Y COSSART, Sacrosanta concilia, 11, 82. Ed. J. HARDUIN, Conciliorum collectio regio maxima, 11 vols., Pars, 1715, V, 2, 2019. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 174. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, pp. 278-279. Ed. BOSQUET, Innocentii III Epistolarum, 571, n. 42. Pub. MANRIQUE, Annalium, IV, ao 1213, cap. I, n. 3-5, pp. 2-3.

1458

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

h. i. j. k.

Ed. PL, 216, cols. 839-840. Trad. fr. fragmentaria HGL, 3. ed. VI, pp. 402-403. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 492, pp. 523-524. Trad. fr. fragmentaria ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 625.

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 440-441 (de MIRET). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.479. Cit.: MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 865. MARCA, P., Histoire de Barn, 2 vols., Pars, 1639, reed. Pau, V. Ribaut et Lafon, 1912, II, cap. xv, p. 542. HGL, 3. ed. VI, pp. 402-403. MIRET, Itinerario, IV, pp. 91-92. VENTURA, Pere el Catlic, pp. 198-200. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 624-625. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 160. MESCHINI, Innocenzo III, pp. 207-208. SMITH, Innocent III, p. 122. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. (j) Petitiones [Petri] regis Aragonum in concilio apud Vaurum. Quoniam sacrosancta mater Ecclesia non solum verbera sed ubera quoque docetur habere, devotus Ecclesie filius P[etrus], Dei miseratione rex Aragonum, pro comite Tholosano ad sinum eiusdem matris Ecclesie cupiente redire, a sanctitate vestra petit humiliter et rogat instanter quatenus faciendo satisfactionem personalem pro excessibus, quamcumque ipsi Ecclesie visum fuerit expedire, ac pro dampnis et iniuriis illatis diversis ecclesiis et prelatis satisfaciendo, secundum quod clementia matris Ecclesie ipsi comiti duxerit iniungendum, restituatur clementer et misericorditer ad possessiones suas et alia que ammisit. Quod si forte pro persona comitis nollet Ecclesia ipsius regis petitionem audire, petit et rogat hac idem pro filio2426; ita tamen quod pater nichilhominus satisfaciat personaliter pro excessibus suis vel in frontaria sarracenorum eundo in subsidium christianorum cum militibus suis vel in partibus transmarinis, secundum quod Ecclesia melius arbitrabitur expedire, et infans de terra sua in tam fideli cura et tam diligenti custodia ad honorem Dei et sancta matris Ecclesie habeatur, usquequo de bonitate sua signa compareant manifesta. Et quoniam comes Convenarum nec fuit unquam hereticus nec eorum susceptor sed potius impugnator, et ideo terram dicitur amisisse quod astitit consobrino et domino suo comiti Tholosano, petit idem rex et rogat pro eo, sicut pro vassallo suo, ut restituatur ad terram suam, satisfaciendo quoque ad arbitrium Ecclesie si apparuerit eum in aliquo deliquisse. Item, cum comes Fussensis nec hereticus fuerit nec sit, pro eo memoratus rex petit et rogat sicut pro consanguineo suo legitimo et vassallo, cui sine verecundia in iure suo deesse non potest, quatinus pro reverentia ipsius et gratia restituatur ad sua, satisfaciendo nichilhominus ad arbitrium Ecclesie in hiis et pro hiis super quibus clementie matris Ecclesie eumdem apparuerit deliquisse. Item, pro Gastone vassallo suo petit sepedictus rex et rogat affectuose quatinus restituatur ad terram suam et fidelitates vassallorum suorum, maxime cum paratus sit iuri parere, et ad arbitrium sancte matris Ecclesie satisfacere coram iudicibus non suspectis, si vobis causam ipsius audire et expedire non licet. In omnibus tamen premissis duxit memoratus rex misericordiam potius quam iudicium invocandum, mittens ad clementiam vestram episcopos, clericos et baro-

2426

Raimondet, hijo de Raimon VI de Tolosa.

1459

Martn Alvira Cabrer

nes suos super premissis ratum habiturus, quicquid a vobis cum eis fuerit ordinatum, supplicans ut talem habere dignemini circumspectionem et diligentiam in hoc facto, ut in negotio christianitatis in partibus Yspanis ad honorem Dei et sancte ecclesie dilationem predictorum baronum et comitis Montisfortis subsidium possit habere. Datum Tholose, XVII kalendas februarii.

1213 enero, 17. Letrn

1435

Inocencio III ordena a Simon, conde de Montfort, restituir las tierras ocupadas injustificadamente a los condes de Foix y Comenges y al vizconde de Bearn, vasallos del rey de Aragn. B. C. D. E. a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. k. l. m. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 125-125v, n. 213. Copia s. XVI, AV, XXXI, n. 10, fol. 308v. Copia s. XVI, AS, Libros de BERZOSA, 9, fol. 131v. Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 6, fol. 282. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 709, ex quo AGUIRRE, Collectio, V, p. 170. Ed. LABBE Y COSSART, Sacrosanta concilia, 11, 89. Trad. fr. fragmentaria HGL, 3 ed. VI, lib. XXII, cap. xxxvi, pp. 400-401. Trad. s. XVIII, BC, ms. 729: PASQUAL, Sacra Cataloniae, IX, fol. 168v. Ed. MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 873. Ed. PL, 216, cols. 741-743. Ed. RHGF, XIX, p. 567. Ed. BOSQUET, Innocentii III, 484, n. 211. Pub. DUCHESNE, Historia Francorum, 5, 731. Ed. MANRIQUE, Annalium, IV, ao 1213, cap. II, n. 9, pp. 5-6. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 493, pp. 524-525. Trad. cat. fragmentaria VENTURA, Pere el Catlic, p. 199. Trad. fr. fragmentaria ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 593, 594, 613 y 615.

Reg.: POTTHAST, n. 4.653. MOLINIER, Catalogue, n. 64, p. 466. Cit.: PVC, Testimonios, n. 178, 399. RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1213, n. 26. MIRET, La expansin, pp. 49 y 54-55 (data 1212). VENTURA, Pere el Catlic , p. 198. R OQUEBERT , Lpope Cathare , I, pp. 590-596 y 613-616 (y estudio). ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 170-174. MESCHINI, Innocenzo III, pp. 208 y 250. SMITH, Innocent III, p. 120. (k) Nobili[ssimo] viro S[imoni] comiti Montisfortis2427. Ex parte karissimi in Christo filii nostri P[etri] illustris regis Aragonum per nuntios eius fuit propositum coram nobis quod tu convertens in catholicos manus tuas, quibus suffecisse debuerat in homines heretice pravitatis extendi, per crucesignatorum exercitum ad effusionem iusti sanguinis et inocentum iniuriam provocatum terras vassallorum regis ipsius, videlicet [Raimundi Rogerii]2428 comitis Fuxensis, [Ber-

2427 En el margen y con letra del siglo XIV-XV hay una nota que dice: Comites Fuxa et Bearnensis et Convenarum, sicut antiqui vassalli regis Aragonum, k. 2428

k.

1460

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

nardi]2429 comitis Convenarum et Gastonis Bearnensis, in eius grave preiudicium occupasti; licet in eis nec heretici aliqui habitarent nec habitatores earum super heretice pestis errore infamia conspersissent; asserebant preterea nuncii regis prefati quod cum ab hominibus terrarum illarum exegeris iuramenta et terras patiaris inhabitare predictas, eos esse catholicos tacite confiteris, ut hereticorum abneges te fautorem, vel hereticos te fovere quodam modo respondes, si legitime occupasse terram illorum alleges. Formabant nichilominus ex eo querimoniam specialem, quod dum rex servitio Iesu Christi contra sarracenos insisteret et effusioni suum et suorum sanguinem exponeret pro reverentia fidei christiane, tu bona vasallorum eius in propria usurpabas, eoque forcius ad depressionem instabas illorum, quo minus rex poterat eis opem sue protectionis impendere, vires suas expendens contra sarraceni gentis perfidiam in auxilium populi christiani. Et cum adhuc rex idem partes suas contra sarracenos intendat armare, ut adversus eos, Deo duce, tanto efficacius possit insurgere quanto maiori quoad alios quiete gaudebit, in pace sibi restitui per sedem apostolicam, que vassallorum eius exstiterant, postulabat. Nolentes igitur ipsum vos iure fraudari nec iam dictum eius propositum impediri, nobilitati tue per apostolica scripta mandamus quatinus eidem regi et vassallis eius terras restituas supradictas, ne ad tuum specialem, non generalem catholice fidei laborasse profectum per retentionem illicitam videaris. Datum Laterani, XVI kalendas februarii, Pontificatus nostri anno XV..

1213 enero, 18. La Vaur/Lavaur, concilio

1436

Los arzobispos, obispos y abades reunidos en el Concilio de La Vaur responden a las propuestas y peticiones de Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona. B. C. D. E. F. a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. k. l. m. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 147, n. 42. Copia de 1213-1218, PVC, 377-384. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 322. Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 6, fol. 321. AV, arm. XXXI, n. 7, fol. 152v. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, pp. 279-281. Pub. MANRIQUE, Annalium, IV, ao 1213, cap. I, n. 6-10, pp. 3-4. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 765. Ed. BOSQUET, Innocentii III, 572, n. 42. Ed. LABBE Y COSSART, Sacrosanta concilia, 11, 82. Ed. HARDUIN, Conciliorum collectio regio maxima, V, 2, 2020. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 165. Cit. y trad. fr. fragmentaria MARCA, Histoire de Barn, II, cap. xv, p. 542, Trad. fr. fragmentaria HGL, 3. ed. VI, pp. 404-405. Ed. MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 866. Ed. PL, 216, cols. 840-842. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 495, pp. 528-531. Trad. fr. fragmentaria ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 628.

2429

k.

1461

Martn Alvira Cabrer

Cit.: PVC, Testimonios, n. 178, 399. MIRET, La Expansin, p. 55. HIGOUNET, Le Comt de Comminges , I, pp. 94-95. V ENTURA , Pere el Catlic , pp. 200-201. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 625-628. SMITH, Innocent III, p. 123. (l) Responsum prelatorum in concilio apud Vaurum. Illustri et dilecto in Christo P[etro], Dei gratia regi Aragonum, comiti Barchinone, concilium apud Vaurum, salutem et sinceram in Domino dilectionem. Petitiones et preces vidimus quas pro Tholosano et eius filio et Fussensi et Convenarum comitibus et nobili viro Gastone vestra regalis serenitas destinavit, in quibus etiam litteris inter cetera Ecclesie filium dicitis vos devotum. Super quo multiplices Domino Iesu Christo ac regali vestre celsitudini gratiarum referimus actiones et in cunctis, in quibus secundum Deum possemus, propter illam mutuam dilectionem qua vos sancta Romana Ecclesia mater, sicut intelligimus, amplectitur, et vos ipsam nec non et ob reverentiam excelencie vestre regalis admitteremus affectuosius preces vestras. Super eo quod pro comite Tholosano et eius filio petitis et rogatis, hoc duximus serenitati regie respondendum: quod tam causa comitis quam causa filii, que pendet ex facto patris, auctoritate superioris exstat nobis exempta, cum idem comes Tholosanus venerabili Regensi episcopo2430 et magistro Thedisio a domno papa negotium suum fecerit sub certa forma committi. Verum, sicut credimus, memoriter retinetis quot et quantas gratias dicto comiti post multos excessus ipsius domnus papa fecit, nec non et quam gratiam et intercessionem vestram et preces venerabilis patris Narbonensis archiepiscopi apostolice sedis legati, tunc abbatis Cisterciensis, apud Narbonam et Montempessulanum eidem comiti faciebat biennio, si bene meminimus, iam transacto. Volebat siquidem idem legatus omnes dominicaturas et proprietates [e]idem comiti remanere integras et illesas, et ut illa iura que habebat in castris aliorum hereticorum, que de feudo eius erant, sive alberga sive quistia sive cavalgata eidem integra remanerent; de illis preterea castris que erant aliorum hereticorum, que de feudo eius erant, que idem comes dicebat esse ad minus quingenta, volebat prefatus legatus ut quarta vel etiam tertia pars eorum cederet in proprietatem comitis supradicti. Spreta vero idem comes illa magna gratia domni pape ac predicti legati et Ecclesie Dei veniens directo contra omnia iuramenta, que olim prestiterat in manibus legatorum, et addens iniquitatem iniquitati, crimina criminibus, mala malis, Ecclesiam Dei et christianitatem, fidem et pacem cum hereticis et rothariis et aliis pestilentibus fortius impugnavit et dampnificavit, adeo ut omni gratia et beneficio reddiderit se indignum2431. Quod autem petitis et rogatis pro comite Convenarum, taliter super hoc duximus respondendum: pro certo intelliximus quod, cum post excessus suos multiplices et iuramenti transgressionem fedus cum hereticis et eorum fautoribus contraxisset, et ipsam Ecclesiam, tamquam in aliquo lesus esset, cum eisdem pestilentibus impugnasset, licet postmodum fuerit diligenter ammonitus ut cessaret a ceptis, et rediens ad cor tandem reconciliaretur ecclesiastice unitati, nichilominus idem comes in sua nequitia extitit et existit excommunicationis et anathematis vinculo innodatus; de quo etiam, ut dicitur, comes Tholosanus asserere consuevit, quod eum ipse comes Convenarum ad guerram impulit et induxit.

2430 2431

Uc. Alusin al asedio de Castelnaudary y a las operaciones posteriores.

1462

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Unde idem comes auctor extitit per hoc guerre et malorum, que inde Ecclesie multipliciter provenerunt, et existit. Verumptamen si taliter se exhibuerit, ut absolutionis beneficium mereatur, postmodum cum fuerit absolutus et habuerit personam standi in iudicio, si de aliquo quereletur Ecclesia et iustitiam non negabit. Petiit preterea et rogavit pro comite Fussensi regia celsitudo; ad quod taliter respondemus: quod constat de ipso quod hereticorum extitit a longo tempore receptator et in presentiarum, etiam receptator est eorum et defensor; presertim cum non sit dubium, quin credentes hereticorum heretici sint dicendi, qui etiam post multiplicess excessus suos et gravissimos, post dirutionem et spoliationem ecclesiarum, post prestita corporaliter iuramenta et obligationes tam personarum quam rerum2432, post iniectionem manuum in clericos et detrusionem eorum in carcerem, pro quibus causis et multis aliis excomunicationis et anathematis est mucrone percursus, post illam gratiam quam idem legatus ad intercessionem et preces vestras olim ipsi comiti faciebat, cruentam cedem exercuit in signatos tam clericos quam laicos, qui in paupertate et simplicitate sua in Dei servitium contra Vauri hereticos ambulabant. Qualis autem et quanta erat illa gratia bene recolit, sicut credimus, vestra regia celsitudo, ad cuius intercessionem et preces cum eodem comite compositionem legatus faciebat; sed quod non fuit facta compositio illa, per comitem ipsum stetit2433. Exstant etiam littere vestre ad domnum comitem Montisfortis, regali sigillo munite, talem super illa gratia clausulam continentes2434. Dicimus etiam vobis quod si comes sepedictus noluerit stare placito illi, et vos preterea non audieritis preces nostras quas pro eo faciemus, non erimus inde ultra dispacati; verumtamen si dederit operam ut absolutionis beneficium consequatur, si postmodum, cum absolutionis fuerit gratiam consequutus, de aliquo quereletur iustitiam ei ecclesia non negabit. Postulatis insuper et rogastis pro Gastone ut restitueretur ad terram suam et ad fidelitates vassallorum suorum, super quod vobis taliter respondimus: ut alia multa, ymmo potius infinita, que in ipsum Gastonem non dicuntur ad presens, silentio transeamus, confederatus est cum hereticis et receptatoribus sue defensoribus eorumdem et contra Ecclesiam et signatos, est ecclesiarum et personarum ecclesiasticarum manifestissimus et gravissimus persecutor. Venit ad obsidionem Castrinovi in auxilium Tholosani et Fussensis comitum contra eos qui de mandato domni pape insecuntur hereticos et fautores eorum; interfectorem sancte memorie fratris P[etri de Castronovo] apostolice sedis legati, habuit secum rotharios, diu tenuit atque tenet, in anno preterito rotharios suos in cathedralem ecclesiam Holorensem induxit, ubi, amputato fune de quo pendebat pixis continens corpus Domini nostri Iesu Christi, in terram cecidit, et, quod nefas est dicere, ipsum corpus Domini est per terram expansum. Rotharius quidam in irrisionem et contumeliam ordinis clericalis se induit pontificalibus ornamentis, pontificem cantantem missam representare intendens, qui etiam dicitur predicasse ibidem et oblationes rothariorum recepisse, transgressus etiam iuramenta, manus in clericos violentas iniecit; pro quibus et aliis causis pluribus, quas ad presens tacemus, idem Gasto excommunicationis est et anathematis vinculo innodatus. Verumtamen si satisfecerit Ecclesie, prout debet, et absolutionis beneficium consequatur, postmodum, cum fuerit absolutus, et conquestus fuerit de aliquo, audietur siquidem de iure suo.

2432 2433 2434

PVC, 197-209. En Montjui/Montgey, PVC, 218. PVC, 196.

1463

Martn Alvira Cabrer

Aliter siquidem pro predictis sic excommunicatis, princeps clarissime, vestram regiam maiestatem intercedere non deceret, nec nos pro talibus et in talibus auderemus aliter respondere. Ad hec serenitatem vestram regalem monemus in Domino et hortamur quatinus ad memoriam dignemini revocare honorem quem vobis apostolica sedes fecit, et illum quem in presentiarum illustri regi Sicilie sororio vestro facit, quid etiam domno pape in vestra promissistis unctione, et quid apostolica sedes vobis dederit in mandatis. Oramus ut Deus ad honorem suum et s[ancte] Romane Ecclesie per multa tempora vos conservet; quod si per hanc nostram responsionem vestre regie maiestati non fuerit satisfactum, nos ob reverentiam vestram et gratiam factum domino pape curabimus intimare. Datum Vauri, XV kalendas februarii.

1213 enero, 18. Letrn

1437

Inocencio III ordena a los legados apostlicos en Provenza Arnau (Amalric), arzobispo de Narbona, Uc, obispo de Riez, y el maestro Tedisio, cannigo de Gnova, que acepten las propuestas del rey de Aragn Pedro el Catlico acerca de la reconciliacin de los condes de Tolosa, Foix y Comenges y del vizconde de Bearn, deteniendo las operaciones militares de los cruzados y disponiendo la reunin de un nuevo concilio para resolver definitivamente la cuestin de los herejes provenzales. B. C. D. a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. k. l. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fols. 124v-125, n. 212. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 308. AS, Libros de BERZOSA, 9, fol. 130v. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, pp. 257-258. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 708. Ed. LABBE Y COSSART, Sacrosanta concilia, 11, 87. Ed. MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 871. Cit. y trad. fr. fragmentaria HGL, 3. ed. VI, pp. 399-401. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XV, n. 210, p. 483. Ed. DUCHESNE, Historia Francorum, 5, 730. Ed. fragmentaria MANRIQUE, Annalium, IV, ao 1213, cap. II, n. 11-13, p. 6. Ed. PL, 216, cols. 739-740. Ed. RHGF, XIX, pp. 567-568. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 496, pp. 531-533. Trad. fr. fragmentaria R OQUEBERT, Lpope Cathare , I, pp. 576, 590-591, 593-594, 596 y 616.

Reg.: POTTHAST, n. 4.655. Cit.: PVC, Testimonios, n. 178, 399. RAINALDO, Annales Ecclesiastici, ao 1213, n. 26. VENTURA, Pere el Catlic, p. 198. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 576 y 590-596 y 613-616 (y estudio). ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 170-174. MESCHINI, Innocenzo III, pp. 250 y ss. SMITH, Innocent III, pp. 117 y 121. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 16. (k) 2435[Arnaldo] archiepiscopo Narbonensi, apostolice sedis legato, et [Hugoni] episcopo Regensi et magistro T[hedisio]2436 Canonico Iannuensi.

2435 2436

Notas, l. T., l.

1464

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Etsi resecande sint putride carnes ne ad partes sinceras corruptionis contagium extendatur, sic tamen caute debet et provide manus medentis apponi, ut abscidantur ea cautela corrupta, quod sincera per improvidentiam non ledantur. Accepimus sane per litteras et nuntios karissimi in Christo filii nostri P[etri] illustris regis Aragonum quod postquam adversus Provinciales hereticos mandatum apostolicum emanavit, crucesignatis terram ingredientibus [Raimundus Rogerii]2437 vicecomitis Biterrensis, eidem ipsius regis subsidium imploranti tanquam domni specialiter dexteram subtraxit auxilii et omnis consilii remedium denegavit, et, ne super hoc Ecclesie propositum impediret, elegit tunc quibusdam deesse catholicis, ne adesse commixtis hereticis videretur. Unde vicecomes predictus terram perdidit auxilio destitutus, ad ultimum miserabiliter interfectus. Tu autem, frater archiepiscope, ac nobilis vir S[imon] de Monteforti crucesignatos in terram Tholosani comitis inducentes, non solum loca in quibus habitabant heretici occupastis, sed in illas nichilhominus terras que super heresi nulla notabantur infamia manus avidas extendistis, et cum ab hominibus terrarum illarum fidelitatis exegeritis iuramenta, et terras substineatis inhabitare predictas, hereticos illos existere verisimile non videtur. Dicebant preterea nuncii supradicti quod sic indifferenter aliena contra iusticiam minus provide usurpastis, quod vix remanserit comiti memorato castrum Montisalbani et civitas Tholosa. Inter ea vero, que idem rex sit asserivit occupata, expressis vocabulis designavit terram quam clare memorie R[ ichardus ] Anglie in dotem sue sororis 2438 comiti dederat supradicto, item terras comitis Fuxensis, comitis Convenarum et Gastonis Bearnensis. Deduxit etiam specialiter in querelam quod tu, frater archiepiscope ac nobilis memoratus, licet iamdicti tres comites vassalli regis eiusdem existerent, ab hominibus terrarum, quas iidem amiserant, petebatis, ut iuramentum fidelitatis ex ipsis terris alii exhiberent. Adiecit etiam quod eum de prelio sarracenorum, obtenta victoria, redeuntem comes2439 adiit supradictus, expositis dampnis ei per crucesignatum illatis, imputabat suorum merito peccatorum, quod satisfactionem eius non admittebat Ecclesia, cum paratus existeret facere quecumque sibi possibilia mandaremus; et ne solus tante confusionis ferret opprobium, terram, filium et uxorem, sororem regis2440 ipisus, relinquebat eidem, ut eos, si vellet, defenderet vel permitteret exsulare; sed quia ex hoc confusio sibi non minima immineret, et pena suos tenere debet actores, nec ultra extendi vindicta quam inveniatur in excedente delictum, humiliter supplicabat Tholosanum comitatum filio memorati comitis reservari, qui nec unquam venit nec veniet, Deo dante, in heretice pestis errorem. Promisit preterea quod tam filium comitis quam etiam comitatum in sua tenebit, quamdiu nobis placuerit, potestate, ut circa fidem plenius instrui et moribus faciat melius informari, et Aragonensem totam terram iamdictam committet ut heretice contagionis sordibus penitus expurgatam ad cultum plene reducat fidei orthodoxe, securitate oblata super iis omnibus observandis, quam sedes apostolica decerneret exhibendam. De comite quoque suiunxit quod paratus est agere penitentiam de commissis qualem decreverimus iniungendam, sive quod partes adeat transmarinas sive quod sit in Hispania circa frontariam contra gentis perfidiam sarracene.

2437 2438 2439 2440

Rogerii, l. Juana/Joana de Inglaterra, condesa de Tolosa. Raimon VI. Sancha.

1465

Martn Alvira Cabrer

Ceterum quia negotium arduum est, et multa in eo fuit deliberatione processum, ac per Dei graciam satis est prosperatum, ne de levi, quod absit, deperire valeret, quod multis laboribus est patratum, in ipso non debet sine gravi cautela et maturitate procedi. Quocirca mandamus quatinus in loco securo et apto archiepiscoporum, episcoporum, abbatum, comitum, baronum, consulum et rectorum et aliorum virorum prudentum, quos ad hoc necessarios et idoneos esse videritis, concilio convocato, et propositis coram eis, que rex proponit et offert, odio, timore, gratia et amore carnalibus omnino postpositis, que super premissis provisa et deliberata fuerint in communi, et in quo convenerint omnes vel pars consilii sanioris, nobis fideliter rescribatis, ut intellecto vestro consilio statuamus que secundum Deum viderimus statuenda, cum videatur proculdubio expedire, ut hoc modo vel alio dicte terre de rectore idoneo consulatur. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Vos denique, fratres archiepiscope et episcope, super vobis ipsis, etc. Datum Laterani, XV kalendas februarii, Pontificatus nostri anno quintodecimo.

1213 enero, 19. Tolosa

1438

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, hace una donacin a Pere Robert de lo que perciba en la dominicatura de Trrega, en el trmino de Cercavins2441. [A]. Original, AM Tamarite. Noticia s. XVIII, RAH, Col. Traggia, VI, Documentos del Archivo de Tamarite, Privilegios Reales de Valsanta, fol. 334v. Cit.: ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. [...] en Tolosa 15 cal. Feb[ruar]i an[no] 1212.

1213 enero, 19. Letrn

1439

Inocencio III comunica al rey de Aragn Pedro el Catlico su sentencia favorable a la validez de su matrimonio con la reina Mara de Montpellier y le conmina a aceptarla bajo pena de excomunin, anuncindole que, con este fin, ha escrito a los obispos de Carcassona, Avinhon y Aurenja para que as la ejecuten. Se hace historia del proceso, en el cual el rey haba alegado que Mara haba contrado matrimonio anteriormente con el conde de Comenges y que l haba incurrido en el impedimento de afinidad por tratos ilcitos con una pariente de la reina. El Papa falla el pleito a favor de la validez, porque, si bien Mara contrajo matrimonio con dicho conde a instancias de su padre Guilhem VIII, ste fue nulo por haber repudiado aqul a su legtima esposa, siendo lejana la afinidad alegada por el rey. La causa fue llevada primero al obispo de Pamplona y a los legados apostlicos de Provenza Pire de Castlnau y Radolf de Fontfreda. El fallo fue comunicado a Hug de Torroja, pariente del rey. Ms tarde entendieron en ella el arzobispo de Narbona, antiguo abad de Cteaux, y los obispos de Uss y de Riez, ambos legados apostlicos. Por fin, la reina Mara de Montpellier, con el maestro Colom, procurador del rey, llev a Roma todo lo actuado. A. ACA, Cancillera, Bulas, Inocencio III, leg. 3, n. 20. B. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 127v.

2441

Exarcariu, en el original.

1466

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. k. l.

Trad. ZURITA, ndices, pp. 146-149. Pub. CATEL, Mmoires, lib. IIII, pp. 671-674. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 715. Ed. BOSQUET, Innocentii III, 493, n. 219. Ed. DUMONT, Corps universel diplomatique du droit des gens, ou recueil de traits de paix faits en Europe depuis Charlemagne jusqu prsent, 8 vols., Amsterdam, 1726, I, 146. Ed. incompleta PL, 216, col. 753. Ed. RHGF, XIX, p. 565. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, p. 101. Ed. VILLEMAGNE, Pierre de Castelnau, n. XLIII, pp. 164-165. Ed. ROUQUETTE Y VILLEMAGNE, Bullaire de lglise de Maguelone, I, n. 191, p. 345. Ed. incompleta de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 497, pp. 533-537. Ed. fragmentaria SMITH, Innocent III, p. 128, n. 92.

Reg.: RAH, Col. Salazar, M-104, Bulario del Real Archivo de la Corona de Aragn, fol. 10r, n. 19. POTTHAST, n. 4.656. MIQUEL, Regesta, n. 64, p. 48. Cit.: ZURITA, Annales, lib. II, cap. lxii. MORERA, Tarragona Cristiana, I, p. 549. SOLDEVILA, Els primers temps, p. 40. VENTURA, Pere el Catlic, pp. 204-205. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 646. LACARRA Y GONZLEZ ANTN, Les testaments, p. 115. AURELL, Les noces, pp. 417, 440 y 457 (con amplio estudio, pp. 442-458). ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 185. PCOUT, Raymond Brenger V, p. 115. SMITH, Innocent III, pp. 127-128 (y estudio). (A) Innocentius episcopus, servus servorum Dei, karissimo in Christo filio P[etro] illustri Aragonum Regi, Salutem et apostolicam benedictionem. Novit ille qui est testis in celo fidelis, cui omne cor patet et nullum latet secretum, quod in causa matrimonii que inter te ac Karissimam in Christo filiam nostram Mariam illustrem Reginam Aragonum / coniugem tuam diucius noscitur agitata, via recta semper incessimus nec ad dexteram declinavimus vel sinistram, quod, teste conscientia, in causis facimus universis que ad nostrum perferuntur examen, cum illius vices, disponente Ipso, exerceamus in terris, qui iustus et iusticiam diligens sine acceptione iudicat personarum, nec ignoremus / legis divine mandatum, quo habere pondus et pondus, mensuram et mensuram, quorum utrumque apud Deum est abominabile, prohibemur, et equa lance causas et merita pensare precipimur singulorum. Licet igitur inter alios mundi principes predictum regem te, sicut opera ipsa declarant, amplexemur specialis dilectionis affectu, et ad persone ipsius honorem / et commodum aspiremus, ubi tamen ad iudicii pervenitur examen, in quo nec respicere pauperem nec potentis vultum honorare permittimur, nullam ei vel alii gratiam facere possumus aut debemus, et maxime ubi agitur de matrimonio sacramento, quod ante peccatum in paradiso a Domino institutum propter propagationis humani generis / fructum, illud inefabile sacramentum, coniunctionis Christi videlicet ad sanctam Ecclesiam Dei, ad fidelem animam et ipsius verbi ad humanam naturam, noscitur figurare, apostolo attestante, qui de bono matrimonio agens, inquit: Ego autem dico, magnum in Christo et Ecclesia sacramentum. Dudum igitur cum idem Rex matrimonium contractum / inter te ac eandem Reginam proponeres te habere suspectum, pro eo quod tu ferebatur maritum alium habere superstitem, videlicet [Bernardum] Nobilem virum Comitem Convenarum, tuque prius carnaliter mulierem quandam cognoveris reginam ipsam consanguinitatis, ut dicebatur, linea contingentem, et super hoc / conscientie ac saluti sue consuli postularet causam bone memorie [Esparago] Pampilonensi Epis-

1467

Martn Alvira Cabrer

copo et P[etro] de Castronovo et fratri Radulpho monachis Fontisfrigidi, qui duo tunc erant apostolice sedis legati, nos meniminus commississe, coram quibus, cum lis fuisset super duobus prefatis articulis per partium procuratores legitime contestata, Nobili / viro Hugoni de Turre rubea, consanguineo tuo, tunc matrimonium, ut dicitur, accusante, legatis eisdem interim ab hac luce subtractis, et Episcopo pro suis et ecclesie sue negociis apud sedem apostolicam occupato, causam ipsam venerabilibus fratribus nostris [Arnaldo] Narbonensi Archiepiscopo, tunc Cisterciensi Abbati, et [Iohanni] Uticensi, apostolice sedis legatis, / et [Hugoni] Regensi, tunc officio legationis fungenti, episcopis duximus committendam, sub ea forma, qua prefato Pampilonensi et suis coniudicibus fuerat ante commissa, nullo in posterioribus litteris addito vel mutato, ut, videlicet, si appareret legitimus accusator, causam, convocatis partibus, audientes eam, si de partium voluntate / procederet, fine canonico terminarent, alioquin gesta omnia fideliter conscribentes, eas nobis sub suarum testimonio transmitterent litterarum, prefigentes partibus terminum competentem quo per procuratores idoneos nostros se conspectui presentarent iustum, Deo auctore, iudicium recepture. Te igitur ac eodem / Regina, sicut ex actis intelleximus, personaliter in ipsorum iudicum presencia constitutis, proponere curavisti quod Regina ipsa tibi de iure sociari non poteras federe maritali, tum quia carnaliter consanguineam suam ante cognoveras, ex quo sequebatur eam tibi forte affinitate coniunctam, tum quia dicto Comiti Convenarum adhuc superstiti fuerat in Ecclesie facie matrimonialiter copulata, per quod constabat te cum ipso contrahere nequivisse, cum ab eodem Comite separata per iudicium Ecclesie non fuisset. Regina vero ibidem fuit absolute confessa quod revera patre suo vivente ac procurante contraxerat cum Comite memorato, / sed adiecit quod huiusmodi matrimonium de facto contractum fuerat non de iure, cum idem Comes sibi esset consanguinitate pariter et affinitate coniunctus, et insuper duas haberet uxores tempore quo contraxerat cum eadem, ad que probanda sibi dari terminum postulavit. Et licet fuerit ex Regis parte / responsum quod eius super hoc exceptiones recipi non debebant donec esset prefato Comiti, cum quo se contraxisse confessa, fuerat restituta, nec tu exceptionibus tenebatur huiusmodi respondere, ad ultimam tamen ita fuit de partium voluntate provisum ut scilicet salva tibi exceptione seu replicatione predicta, utriusque / partis probationes super premissis articulis audirentur. Postmodum B[ernardus] Aimerii, quem Rex procuratorem in negocio constituerat memorato, de consensu tuo tria se obtulit probaturum, scilicet matrimonium prius fuisse contractum inter dictam Reginam ac Comitem Convenarum, et matrimonium, si quod / fuit, inter eundem Comitem et G., filiam A. de Barra, fuisse iudicio Ecclesie separatum antequam cum Regina contraxisses eadem et [Beatricem] filiam Comitis Bigorre, uxorem quondam Comitis antedicti, fuisse tibi consanguinitate coniunctam, et sic terminus fuit partibus assignatus, facta promissione hinc inde, quod alias / dilationes non peterent ad proponendum aliud vel probandum. Cumque partes termino constituto in duorum iudicum predictorum presentia, tertio litteratorie suam excusante absentiam, convenissent, Regina proponens se infirmitate gravatam, testes suos medio tempore producere nequivisse, dilationes / alias postulavit, quas licet dictus procurator tuus assereret sibi non esse ullatenus concedendas, pactionem factam de non petendis dilacionibus allegando, ac super hoc fuisset diutius disputatum, tandem de consensu partium concessa fuit sub prefata conditione seu pactione dilatio et terminus / assignatus, ad quem cum venisset R[aimundo Aerra] procurator sepedicte Regine, ac rursus dilationes alias postularet, dicto procuratore tuo eas sibi non debere concedi omnimodis conten-

1468

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

dente, iudices ad Montempessulanum una cum ipsis procuratoribus accesserunt, ut ibi presente Regina negocium tractaretur, / ubi cum super dandis vel non dandis dilacionibus fuisset a partibus diutius litigatum, tandem dicto procuratore Regis adhibente consensum, iudices sub condictione premissa dilaciones alias concesserunt, locum et terminum partibus assignantes. Porro partibus prefixo termino in iudicum presentia / constitutis, absente Regina, eius tamen procuratore presente, procuratore tuo de novo proposuit quod dictus Convenarum Comes te consanguinitatis linea contingebat, per hoc inter te ac Reginam probare aliam affinitate intendens, super quo, quanquam lis minime contestata fuisset, et convenisset, / ut dictum est, inter partes quod aliquid de novo proponere non deberent, iudices tamen testes, qui nequaquam iuraverant nisi super illis dumtaxat articulis super quibus lis fuerat contestata, recipere presumpserunt, super quo de ipsorum prudentia non possumus non mirari, etsi procuratoris tuus coram nobis multipliciter conatus fuerit demonstrare in hoc articulo legitime fuisse processum. Demum cum probacionibus et allegacionibus fuisset renuntiatum hinc inde, licet Regina quod non opponeret appellationis obstaculum iuramento prestito promisisset, quia tamen facultas a nobis sententiam audiendi, si mallet / eadem in litteris vestris fuerat reservata, uti volens beneficio earundem, humiliter postulati, ut ad nos causa remitteretur instructa, prefixo partibus termino competenti, cuius peticione, sicut ius exigebat, admissa, dicti iudices acta omnia, prout a nobis in mandatis acceperant, ad nos sub sigillis suis fideliter / transmisserunt. Cum ergo Regina et dilectus filius Magister Columbus procurator tuus, vir utique litteratus, providus et fidelis, ac de sollicita diligencia et diligenti sollicitudine in eodem negocio habita merito commendatus, propter hoc ad nostram presentiam accessissent, causam in Consistorio publico / sollempniter examinavimus et attente. Hiis igitur que a partibus prudenter, subtiliter ad fideliter tam super actis in presentia iudicum predictorum quam coram nobis fuere proposita, diligenter auditis et subtili examinatione discussis, quia nobis constitit evidenter quod sepedicta Regina et Comes / Convenarum predictus, se in distantia tertii et quarti gradus consanguinitatis et affinitatis contingunt, et idem Comes prius in conspectu Ecclesie cum Nobili muliere Beatrice contraxerat, a qua non est probatum ipsum Ecclesie fuisse iudicio separatum, cum super proposito affinitatis / articulo nichil legitime probatum fuerit contra eam, de communi fratrum nostrorum consilio te ab impeticione tua super hiis que in iudicium fuere deducta, sententialiter duximus absolvendam, eandem ex eo nequaquam ream esse periurii decernentes, quod causam instructam ad nostram remitti postulavit instructam, / cum id, sicut est expressum superius, in nostris sibi fuisset litteris reservatum. Monemus igitur serenitatem tuam, rogamus et obsecramus in Domino, celsitudini tue nichilominus ex animo consulentes, quatinus non moleste sustinens nec admirans, quod tibi non detulimus contra Deum, sed pocius cogitans / quod non tam tue curavimus voluntati consulere quam saluti, ac ideo nostris acquiescens consiliis que tibi semper utilia extiterunt, Reginam eandem in plenitudinem gratie Regalis admissam benigne recipias et maritali affectione pertractes, presertim, cum filium susceperis ex eadem, et si mulier Deum / timens, multa predicta honestate, unde pro certo speramus, multa ex ipsius consortio, maxime si ad Deum respectum habens, ipsam sicut reginam honorifice ac decenter tractaveris, serenitati tue comoda proventura, cum vir etiam infidelis per fidelem mulierem salvetur, apostolo attestante, alioquin nec tu videreris a principio mote / litis tuam, prout asserebas, voluisse sanare conscientiam, sed potius sauciare, nec nos, quantumcumque tue deferre sublimitati

1469

Martn Alvira Cabrer

velimus, quod Deus coniunxit humana sustineremus presumptione seiungi. Denique noveris nos venerabilibus fratribus nostris [ Guidonis ] Carcassonensi, [Guillelmo] Avenionensi et [Guillelmo] Aurasicensi episcopi per nostras dedisse litteras in mandatis, / ut si nostrum super hoc, quod non credimus, neglexeris adimplere mandatum, ipsi te ad id per censuram ecclesiasticam sublato appellationis impedimento compellant. Datum Laterani, XIIII. kalendas februarii, / Pontificatus nostri Anno Quintodecimo.

1213 enero, 19. Letrn

1440

Inocencio III comunica a la reina de Aragn Mara de Montpellier la sentencia favorable a la validez de su matrimonio con el rey de Aragn Pedro el Catlico en los mismos trminos en los que ha escrito a ste. A. B. C. D. a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. ACA, Cancillera, Bulas, Inocencio III, leg. 3, n. 22. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fols. 126v-127, n. 221. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 309v. Copia, AS, Libros de BERZOSA, 9, fol. 131v. Ed. BOSQUET, Innocentii III, lib. XVI, n. 219, 490. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, p. 713. Pub. AGUIRRE, Collectio, V, p. 171. Pub. DUCHESNE, Historia Francorum, 5, 732. Ed. PL, 216, cols. 749-753. Ed. RHGF, XIX pp. 563-565. Pub. GARIEL, Series praesulum Magalonensium et Monspeliensium, I, p. 297. Ed. VILLEMAGNE, Pierre de Castelnau, n. XLII, pp. 153-161. Ed. ROUQUETTE Y VILLEMAGNE, Bullaire de lglise de Maguelone, I, n. 190, pp. 338-342 (estudio, pp. 342-344). Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 497, pp. 533-537.

Reg.: RAH, Col. Salazar, M-104, Bulario del Real Archivo de la Corona de Aragn, fol. 10r, n. 20. POTTHAST, n. 4.657. Gallia christiana novissima, VII (Avignon), n. 373, col. 125. MIQUEL, Regesta, n. 65, p. 49. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lxii. ZURITA, ndices, III, 66-68. MARCA, Histoire de Barn, II, cap. x, pp. 214-125. HGL, 3. ed. VI, p. 412. ROUQUETTE, Marie de Montpellier, pp. 18, 56 y 72-75. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 646. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 185. MESCHINI, Innocenzo III, p. 255. (A) Innocentius episcopus, servus servorum Dei, Karissime in Christo filie Marie illustri Regine Aragonum, Salutem et apostolicam benedictionem. Novit ille qui est testis in celo fidelis, cui omne cor patet et nullum latet / secretum, quod in causa matrimonii que inter te ac karissimum in Christo filium nostrum P[etrum] illustrem Regem Aragonum virum tuum diucius noscitur agitata, via recta semper incessimus nec ad dexteram declinavimus vel sinistram, quod, teste conscientia, in / causis facimus universis que ad nostrum perferuntur examen, cum illius vices, disponente Ipso, exerceamus in terris, qui iustus et iusticiam diligens sine acceptione iudicat personarum, nec ignoremus legis divine mandatum, quo habere pondus et pondus, men/suram et mensuram, quorum utrumque apud Deum est abominabile, prohibemur, et equa lance causas et merita pensare precipimur singulorum. Licet igitur inter alios mundi principes predictum Regem, sicut opera ipsa declarant, amplexemur specialis dilectionis affectu, / et ad persone ipsius honorem et commodum aspiremus, ubi tamen ad iudicii pervenitur examen, in quo nec respi-

1470

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

cere pauperem nec potentis vultum honorare permittimur, nullam ei vel alii gratiam facere possumus aut debemus, et maxime ubi agitur de matrimonio sacramento, / quod ante peccatum in paradiso a Domino institutum propter propagationis humani generis fructum, illud inefabile sacramentum, coniunctionis Christi videlicet ad sanctam Ecclesiam Dei, ad fidelem animam et ipsius verbi ad humanam naturam, noscitur figurare, apostolo attestante, qui / de bono matrimonio agens, inquit: Ego autem dico, magnum in Christo et Ecclesia sacramentum. Dudum igitur cum idem Rex matrimonium contractum inter te ac ipsum proponere se habere suspectum, pro eo quod tu ferebaris maritum alium habere superstitem, videlicet [Bernardum] Nobilem virum / Comitem Convenarum, ac idem Rex prius carnaliter mulierem quandam cognoverat te ipsa consanguinitatis, ut dicebatur, linea contingentem, et super hoc conscientie ac saluti sue consuli postularet causam bone memorie [Sparago] Pampilonensi episcopo et Petro de Castronovo et fratri / Radulpho monachis Fontisfrigidi, qui duo tunc erant apostolice sedis legati, nos meniminus commississe, coram quibus, cum lis fuisset super duobus prefatis articulis per partium procuratores legitime contestata, Nobili viro Hugoni de Turrerubea, consanguineo Re/gis, tunc matrimonium, ut dicitur, accusante, legatis eisdem interim ab hac luce subtractis, et episcopo pro suis et ecclesie sue negociis apud sedem apostolicam occupato, causam ipsam venerabilibus fratribus nostris [Arnaldo] Narbonensi archiepiscopo, tunc Cisterciensi abbati, et [Raimundi] Uticensi, apostolice sedis / legatis, ac [Hugoni] Regensi, tunc officio legationis fungenti, episcopis duximus committendam, sub ea forma, qua prefato Pampilonensi et suis coniudicibus fuerat ante commissa, nullo in posterioribus litteris addito vel mutato, ut, videlicet, si appareret legitimus accusator, causam, convocatis partibus, / audientes, eam, si de partium voluntate procederet, fine canonico terminarent, alioquin gesta omnia fideliter conscribentes, eas nobis sub suarum testimonio transmitterent litterarum, prefigentes partibus terminum competentem quo per procuratores idoneos nostros se conspectui presentarent / iustum, Deo auctore, iudicium recepture. Te igitur ac eodem Rege, sicut ex actis intelleximus, personaliter in ipsorum iudicum presencia constitutis, Rex proposuit memoratus quod tu sibi de iure sociari non poteras federe maritali, tum quia carnaliter consanguineam tuam ante cognoverat, ex quo seque/batur te sibi forte affinitate coniunctam, tum quia dicto Comiti Convenarum adhuc superstiti fueras in Ecclesie facie matrimonialiter copulata, per quod constabat te cum ipso contrahere nequivisse, cum ab eodem Comite separata per iudicium Ecclesie non fuisses. Tu vero ibidem fuisti absolute confessa quod revera patre / tuo vivente ac procurante contraxeras cum Comite memorato, sed adiecisti quod huiusmodi matrimonium de facto contractum fuerat non de iure, cum idem Comes tibi esset consanguinitate pariter et affinitate coniunctus, et insuper duas habere uxores tempore quo tecum noscitur contraxisse, ad que pro/banda tibi dari terminum postulavis. Et licet fuerit ex Regis parte responsum quod tue super hoc exceptiones recipi non debebant donec esses prefato Comiti, cum quo te contraxisse confessa, fueras restituta, nec ipse exceptionibus tenebatur huiusmodi respondere, ad ultimam tamen ita fuit de partium / voluntate provisum ut scilicet salva Regis exceptione seu replicatione predicta, utriusque partis probationes super premissis articulis audirentur. Postmodum B[ernardus] Aimerii, quem Rex procuratorem in negocio constituerat memorato, de consensu Regis tria se obtulit probaturum, scilicet / matrimonium prius fuisse contractum inter te ac Comitem Convenarum, et matrimonium, si quod fuit, inter eundem Comitem et G. filiam A. de Barra, fuisse iudicio Ecclesie

1471

Martn Alvira Cabrer

separatum, antequam te sibi Rex idem matrimonialiter copulasset, et [Beatricem] filiam Comitis Bigorre, uxorem quondam / Comitis antedicti, fuisse predicto Regi consanguinitate coniunctam, et sic terminus fuit partibus assignatus, facta promissione hinc inde, quod alias dilationes non peterent ad proponendum aliud vel probandum. Cumque partes termino constituto in duorum iudicum predictorum presentia, tertio litteratorie / suam excusante absentiam, convenissent, tu proponens te infirmitate gravatam testes tuos medio tempore producere nequivisse, dilationes alias postulati, quas licet dictus procurator Regis assereret tibi non esse ullatenus concedendas, pactionem factam de non petendis dilacionibus allegando, ac super hoc fuisset / diutius disputatum, tandem de consensu partium concessa fuit sub prefata conditione seu pactione dilatio et terminus assignatus, ad quem cum venisset R[aimundo Aerra]2442 procurator tuus, ac rursus dilationes alias postularet, dicto procuratore Regis eas tibi non debere concedi omnimodis contendente, iudices ad Montempessulanum / una cum ipsis procuratoribus accesserunt, ut ibi, te presente, negotium tractaretur, ubi cum super dandis vel non dandis dilacionibus fuisset a partibus diutius litigatum, tandem dicto procuratore Regis adhibente consensum, iudices sub condictione premissa dilaciones alias concesserunt, locum et terminum partibus assignantes. / Porro partibus prefixo termino in iudicum presencia constitutis, te absente, tuo tamen procuratore presente, procuratore Regis de novo proposuit quod dictus Convenarum Comes ipsum Regem consanguinitatis linea contingebat, per hoc inter te ac ipsum probare aliam affinitate intendens, super quo, quanquam / lis minime contestata fuisset, et convenisset, ut dictum est, inter partes quod aliquid de novo proponere non deberent, iudices tamen testes, qui nequaquam iuraverant nisi super illis dumtaxat articulis super quibus lis fuerat contestata, recipere presumpserunt, / super quo de ipsorum prudencia non possumus non mirari, etsi procuratoris Regis coram nobis multipliciter conatus fuerit demonstrare in hoc articulo legitime fuisse processum. Demum cum probacionibus et allegacionibus fuisset renuntiatum hinc inde, licet tu, quod non opponeres / appellationis obstaculum iuramento prestito promisisses, quia tamen facultas a nobis sententiam audiendi, si malles, in nostris tibi fuerat litteris reservata, uti volens beneficio eorundem, humiliter postulati, ut ad nos causa remitteretur instructa, prefixo parti/bus termino competenti, cuius petitione, sicut ius exigebat, admissa, dicti iudices acta omnia, prout a nobis in mandatis acceperant, ad nos sub sigillis suis fideliter transmisserunt. Cum ergo tu et dilectus filius magister Columbus procurator Regis, vir utique litteratus, providus / et fidelis, ac de sollicita diligencia et diligenti sollicitudine in eodem negocio habita merito commendatus, propter hoc ad nostram presentiam venissetis, causam in Consistorio publico sollempniter examinavimus et attente. Hiis igitur que a partibus prudenter, subtiliter ac fideli/ter tam super actis in presentia iudicum predictorum quam coram nobis fuere proposita, diligenter auditis et subtili examinatione discussis, quia nobis constitit evidenter quod Comes Convenarum predictus te in distantia tertii et quarti gradus consanguinitatis et affinitatis / contingit, et idem Comes prius in conspectu Ecclesie cum Nobili muliere Beatrice contraxerat, a qua non est probatum ipsum Ecclesie fuisse iudicio separatum, cum super proposito affinitatis articulo nichil contra te legitime sit probatum,

2442

R, l.

1472

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

de communi fratrum nostrorum consilio te ab impe/titione Regis super hiis que in iudicium fuere deducta, sententialiter duximus absolvendam, te ex eo nequaquam ream esse periurii decernentes, quod causam instructam ad nostram remitti presentiam postulati, cum id, sicut est expressum superius, in nostris fuisset / tibi litteris reservatum. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre diffinitionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit / incursurum. Datum Laterani, .XIIII. kalendas februarii, Pontificatus nostri Anno Quintodecimo.

1213 enero, 19. Letrn

1441

Inocencio III comunica los obispos de Carcassona, Avinhon y Aurenja su sentencia en favor de la validez del matrimonio de los reyes de Aragn Pedro el Catlico y Mara de Montpellier. A. A. a. b. c. d. ACA, Cancillera, Bulas, Inocencio III, leg. 3, n. 21. ACA, Cancillera, Bulas, Inocencio III, leg. 3, n. 21 duplicado. Ed. MIRET, Itinerario, IV, pp. 97-101. Ed. fragmentaria VILLEMAGNE, Pierre de Castelnau, n. XLI, pp. 151-153. Ed. fragmentaria PL, 216, col. 753-754. Ed. ROUQUETTE Y VILLEMAGNE, Bullaire de lglise de Maguelone, I, n. 192, p. 346. e. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 498, p. 538. f. Trad. de a, VARA, El Lunes de Las Navas, pp. 39-43.

Reg.: RAH, Col. Salazar, M-104, Bulario del Real Archivo de la Corona de Aragn, fols. 9v-10r, n. 18 y 21. MIQUEL, Regesta, n. 64, p. 49. SMITH, Innocent III, pp. 127 y 129. Cit.: SOLDEVILA, Els primers temps, p. 40. (A) Innocentius episcopus, servus servorum Dei, Venerabilibus fratribus Carcasonensis, Avinionensis et Aurasicensis episcopis, Salutem et apostolicam benedictionem. Novit ille qui est []2443 fuisset sibi litteris reservatum. Unde serenitatem Regiam rogandam duximus et monendam per apostolica / scripta mandantes, celsitudini eius nichilominus ex animo consulentes, quatinus non moleste sustinens nec admirans, quod ei non detulimus contra Deum, sed pocius cogitans quod non tam eius curavimus voluntati consulere quam saluti, ac ideo nostris acquiescens consiliis que sibi semper utilia extisterunt, Reginam eandem in / plenitudinem gratie Regalis admissam benigne recipiat et maritali affectione pertractet, presertim, cum filium susceperit ex eadem, et si mulier Deum timens, multa predicta honestate, unde pro certo speramus multa ex ipsius consortio, maxime si ad Deum respectum habens, ipsam sicut Reginam honorifice ac decenter tracta/verit, serenitati eius comoda proventura, cum vir etiam infidelis per fidelem mulierem salvetur, apostolo attestante, alioquin nec ipse videretur a principio mote litis suam, prout asserebat, voluisse sanare conscientiam, sed pocius sauciare, nec nos quantumcumque ei deferre velimus, quod Deus coniunxit humana sustineremus / presumptione seiungi. Ideoque fraternitati vestre per apostolica scripta mandamus quatinus si

2443

Es el mismo texto que Documentos, n. 1439.

1473

Martn Alvira Cabrer

Rex ipse nostrum super hoc, quod non credimus, neglexerit adimplere mandatum, vos ipsum ad id per censuram ecclesiasticam sublato appellationis impedimento compellatis. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis, interesse duo vestrum ea / nichilominus exquantur. Vos denique fratres episcopi super vobis ipsis et vobis gregibus vigilare procuretis, extirpando vicia et plantando virtutes, ut in novissimo examinis die coram tremendo iudice, qui reddet unicuique secundum opera sua, dignam possitis reddere rationem. Datum Laterani, / .XIIII. kalendas februarii, Pontificatus nostri Anno Quintodecimo.

1213 enero, 21. La Vaur/Lavaur

1442

Los arzobispos, obispos y abades reunidos en el Concilio de La Vaur informan al Papa Inocencio III de los avances y males causados por la hereja sostenida por el conde de Tolosa, quien desea obtener el apoyo del rey de Aragn, y le ruegan que no detenga la cruzada. B. C. D. a. b. c. d. e. f. g. h. Copia de 1213-1218, PVC, 392-397. Copia s. XVI, AV, Reg. Vat. 8, fol. 146. Copia, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 319. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, p. 763. Ed. BOSQUET, Innocentii III, 569, n. 41. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, pp. 284-285. Pub. MANRIQUE, Annalium, IV, ao 1213, cap. III, n. 2-5, pp. 7-8. Cit. y trad. fr. fragmentaria HGL, 3. ed. VI, pp. 407-408. Ed. PL, 216, cols. 836-839. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 494, pp. 525-528 (data 17)2444. Trad. fr. fragmentaria ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 651, 652, 653-654 y 659.

Cit.: MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 869. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 650-660. ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 162-163. MESCHINI, Innocenzo III, pp. 244246 (y estudio). SMITH, Innocent III, p. 123. (g) 2445Sanctissimo in Christo patri ac beatissimo domno suo Innocentio, Dei gratia summo pontifici, devoti et humiles servi eius archiepiscopi, episcopi et alii ecclesiarum prelati in concilio apud Vaurum pro sancte fidei congregati negotio, cum omni affectione longum vite spatium et salutem. Ad agendas paternitatis vestre sollicitudini dignas grates, cum nec lingua nec calamus nobis sufficiat, retributorem omnium bonorum exoramus ut nostrum in hac parte suppleat defectum et abunde vobis retribuat omne bonum quod nobis et nostris aliisque partium nostrarum ecclesiis tribuistis. Cum enim in partibus ipsis pestis heretica ibi antiquitus seminata nostris temporibus usque adeo succrevisset, quod cultus divinus ibidem haberetur omnino in opprobium et derisum, et in clerum et bona ecclesiastica hinc heretici inde rotharii grassarentur, et tam princeps quam populus in reprobum sensum dati a fidei rectitudine deviarent, tandem vigilantie vestre sollicitudine faciente, ita nos ex altis oriens misericordia visitavit, ut per sanctos exercitus sig-

2444 Segn MANSILLA, el documento no lleva fecha y propone el 17 de enero de 1213 (Inocencio III, p. 526). 2445

Notas, g

1474

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

natorum, quos ad emundandas spurcitias pestis huiusmodi sapientissime deputastis, et christianissimum eorum principem comitem Montisfortis, intrepidum Christi athletam et invictum dominici prelii bellatorem, Ecclesia, que tam miserabiliter corruerat, caput inceperit relevare, et in parte maxima iam destructis adversitatibus et erroribus universis, terra dudum a cultoribus falsorum dogmatum conculcata, nunc divino cultui laudabiliter assuescat. Restant vero adhuc reliquie dicte pestis, Tholosana videlicet civitas cum castris aliquot, ubi tanquam sordes in sentina cadentes residuum pravitatis heretice se collegit; quorum princeps, comes scilicet Tholosanus, qui ab antiquis temporibus, sicut multotiens iam audistis, hereticorum et fautor exstitit et defensor, pro viribus, que sibi remanserunt, impugnat ecclesiam, et quod potest, pro fidei hostibus, eius cultoribus se opponit. Ex quo enim a sanctitatis vestre redivit presentia cum mandatis, in quibus ultra omnem suorum exigentiam meritorum egeratis misericorditer cum eodem, introvit, sicut manifeste videtur, angelus Sathane in cor eius, et gratie vestre beneficiorum ingratus, de hiis, que coram vobis promiserat, nil implevit. Immo pedagia sepius abiurata vehementur adauxit, et ac si mandatorum ipsorum beneficio renuntiasse intenderet, ad omnes, quos scivit, vestros et Ecclesie Dei adversarios se convertit. Sane per Octonem2446 Dei et Ecclesie inimicum, opinatus contra ipsam ecclesiam vires assumere sub ipsius confidentia manifeste, sicut asseritur, minabatur, quod Ecclesiam de finibus suis et clerum radicitus exstirparet, hereticos et rotharios, quos multotiens abiuraverat, ex tunc ferventius solito fovere studuit et tenere. Cum enim catholicorum exercitus obsideret Vaurum, ubi sedes erat Sathane atque erroris heretici primatia, ipse in subsidium perversorum misit milites et clientes, et in castro suo quod Casseri2447 appellatur fuerunt inventi et combusti a crucesignatis plusquam quinquaginta heretici de vestitis, preter credentium eorum multitudinem copiosam. Invocavit etiam contra Dei exercitum Severicum regis Anglie inimici Ecclesie senescallum2448, cum quo Christi pugilem predictum comitem Montisfortis apud Castrum novum Arrii obsidere presumpsit; sed, Christi dextera faciente, cito fuit eius presumptio in confusionem conversa, ita ut pauci catholici infinitam Arrianorum multitudinem effugarent. Predictorum autem Ottonis et regis confidentia defraudatus, ut qui baculo arundineo nitebatur2449, cogitavit iniquitatem abominabilem et catholicis auribus detestandam et ad regem Marrochitanum2450 suos nuntios destinavit, subsidium

2446 2447 2448 2449 2450

Ottonem. Otn de Brunswick. Les Casss. Savarics de Malleo (Maulon), senescal del rey de Inglaterra en Poitou. Raimon VI de Tolosa.

Muhammad al-Nsir, califa almohade. Sobre sus relaciones con el rey Juan Sin Tierra, vase BARBOUR, N., The embassy sent by King John of England to Miramolin king of Morocco, Al-Andalus, 25 (1960), pp. 373-381; BARBOUR, N., Two Christians embassies to the Almohad Sultan Muhammad al-Nsir at Seville in 1211, Congreso de Estudios rabes e Islmicos, Crdoba, 1962: Actas , Madrid, 1964, pp. 189-213; CHENEY, Ch.R., Innocent III and England , Ppste und Papsttum, band 9, Sttugart, 1976, pp. 14-15; ALVIRA, La concepcin de la batalla como duelo, pp. 57-76; ALVIRA, La imagen del Miramamoln al-Nsir, pp. 1.003-1.028;

1475

Martn Alvira Cabrer

eius, non solum in terre nostre sed totius christianitatis excidium, implorando. Sed conatum eius et damnabilem intentionem superna pietas impedivit; episcopum Agennensem2451 a sede propria expellendo, bonis omnibus spoliavit, abbatem de Moysiaco cepit, et abbatem Montisalbani fere per annum tenuit captivatum. Rotharii quoque ipsius et complices peregrinos, clericos et laicos innumerabiles variis affecere martiriis, et nonnullos detinent ac diutius tenuere captivos. In omnibus hiis non est aversus furor eius, sed adhuc manus eius extenta; ita ut fiat quotidie semetipso deterior, et omnia mala, que potest, per seipsum et filium ac complices suos Fuxensem et Convenarum comites et Gastonem de Bearno, viros sceleratissimos et perversos, contra Dei Ecclesiam operetur. Cum autem ultione divina et censura ecclesiastica memoratus athleta fidei, comes christianissimus Montisfortis, terram ipsorum tanquam hostium Dei et Ecclesie sancto et iusto prelio occupaverit fere totam, ipsi adhuc persistentes in sua malitia, et humiliare se sub potenti manu Dei contemnentes, nuper ad regem Aragonensem recurrerunt, per quem forte intendunt vestram circumvenire clementiam et Ecclesiam suggillare. Adduxerunt enim ipsum Tholose nobiscum, qui de mandato legati et delegatorum vestrorum apud Vaurum conveneramus, colloquium habiturum. Qui que ac qualia proposuerit, et que nos ei duxerimus respondenda, ex rescriptis, que vobis sigillata mittuntur, plenius cognoscetis. Mittutur etiam sanctitati vestre consilium, quod delegatis vestris super facto comitis Tholosani tribuimus requisiti. Omnes igitur unanimiter et concorditer hec premissa sanctitati vestre intimamus, liberantes animas nostras ne per defectum significandi in negotio fidei de contingentibus aliquid omittatur. Demum vero pro animabus nostris ac commissarum nobis ecclesiarum substantiis vestre misericordie supplicantes exposcimus per viscera misercordie Dei nostri ut liberationis et pacis, ymmo vite nostre negotium, quod in parte maxima iam feliciter promovistis, cum manifesta iustitia et potentia sit in promptu, feliciori fine dignemini consummare, ponentes ad radicem arboris damnose securim, et eam, ne noceat ultra, perpetuo succidentes. Pro certo namque sciatis, quod si terra, que dictis tirannis cum tanta iustitia et multa christianorum effusione sanguinis est ablata, ipsis aut eorum heredibus restituatur, propter scandalum fidelium, qui hoc negotium promoverunt, non solum fieret novissimus error peior priore, sed excidium exinde clero et Ecclesie inestimabile immineret. Ad hec, quoniam enormitates, blasphemias, abominationes et alia scelera predictorum per singula presenti pagine non credidimus annotanda, ne librum texere videremur, quedam in ore nuntiorum posuimus que sanctis auribus vestris poterunt viva voce referre.

1213 enero, 24. Tolosa

1443

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, infeuda el seoro de Montpellier y sus dependencias a Guilhem IX de Montpellier, hijo ilegtimo del difunto Guilhem VIII, a

ALVIRA, El Desafo del Miramamoln, pp. 463-490; y VINCENT, England and the Albigensian Crusade, p. 75.
2451

Arnaut.

1476

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

cambio de su homenaje junctis manibus y su compromiso de darle apoyo contra sus enemigos y aceptar la paz y la guerra segn sus disposiciones. A. Carta partida por ABC-H, AN, Titres de la Maison dAnjou, Fonds des Rois de Majorque, P 1353, n. 740-10. B. Transcr. BERNARD, La Seigneurie de Montpellier, n. 9, pp. 40-42. a. Pub. ACHERY, Spicilegium, III, pp. 575-576 (data 1212). b. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, pp. 92-932452. c. Ed. FERRER y RIU, Tractats i negociacions, n. 162, pp. 492-494. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 442 (de a). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.472. Cit.: HGL, 3. ed. VI, pp. 411-413. ROUQUETTE, Marie de Montpellier, p. 69 (dice ACHERY, X, p. 178). LACARRA y GONZLEZ ANTN, Les testaments, p. 115. VIDAL, LAragon et la rvolution montpelliraine de 1204, p. 53 y n. 57, p. 58 (y comentarios)2453. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 643-648 (y estudio). ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 190. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. (B) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinonensis, bono animo et spontanea voluntate, donamus et concedimus per nos et omnes successores nostros tibi Guillelmo de Montepessulano et posteritati et consanguinitati tue in perpetuum ad feudum villam de Montepessulano, et castrum et villam de Latis, et castrum de Paollano quod tibi in presenti tradimus, et castrum et villam de Omelacio, cum omnibus juribus et terminis et tenimentis ac pertinenciis et appendiciis suis, et cum omnibus dominiis et dominationibus et jurisdictionibus suis, et cum omnibus castris et villis et munitionibus sive forciis que ad predictam villam et ad predicta castra et villas et ad jurisdictionem et dominationem earum et eorum spectant et pertinent vel spectare et pertinere debent, quoquo modo, ubicumque et qualicumque et quantacumque sint, exceptis illis que tenere debes per comitem Tolosanum; alia autem omnia predicta cum feudis et feudalibus et retrofeudalibus, cum militibus et hominibus et feminis ibi habitantibus et habitaturis, cum dominicaturis omnibus, cum montibus et planis, cum cultis et incultis, cum nemoribus, silvis, garricis, arboribus, herbis, pratis, pascuis et pascheriis, cum fontibus, fluminibus, rivis, stagnis et aliis aquis dulcibus atque salsis et earum ductibus et reductibus, cum molendinis et furnis omnibus atque balneis, cum venationibus, piscationibus maris et stagnorum et aquarum dulcium, cum stabilimentis et justiciis omnibus, cum stacamentis, placitis et firmamentis omnium causarum civilium et criminalium, cum hostibus et cavalcatis omnibus, cum questiis, toltis, forciis, censibus, serviciis, usaticis et aliis omnibus ademprivis, cum mercatis et nundinis sive feriis, cum leudis, pedaticis, ribaticis et consuetudinibus terre et maris, cum bajuliis et vicariis omnibus, et cum omnibus omnino aliis juribus et causis expressis hic et non expressis, quecumque in predictis omnibus et singulis habemus vel habere debemus, aliquo modo, aliquo jure, aliqua occasione, aliqua ratione vel causa, et cum omnibus etiam melioramentis que ibi tu aut tui feceritis vel facere potueritis unquam. Promittimus etiam tibi quod te potenter et

2452 El rey hizo esta donacin en feudo, como si fuese dueo exclusivo de aquellos dominios, y en nada necesitase consentimiento de su esposa, la desgraciada reina Mara. Hecho que revela mala voluntad y perversa intencin contra su esposa y sin pensar en el perjuicio y despojo que causaba a su hijo y heredero, MIRET, Itinerario, IV, p. 92. 2453 Segn VIDAL: Cet vnement mal connu mriterait lui seul une tude (LAragon et la rvolution montpelliraine de 1204, n. 57, p. 58).

1477

Martn Alvira Cabrer

fideliter adjuvabimus requerire et recuperare omnia supradicta ab illis qui ea detinent contra voluntatem nostram. Et recipimus te in bona fide nostra de omnibus supradictis et pro omnibus supradictis. Ego itaque prefatus Guillelmus de Montepessulano, filius Agnetis femine, recipio a vobis domino meo Petro divina dispositione rege Aragonum et comite Barchinonensi, filio Sanccie femine felicis recordationis inclite regine Aragonum, hec omnia supradicta modo predicto, et devenio inde homo et vassalus vester, promittens et conveniens firmiter bona fide quod fidelis ero vobis de corpore vestro et membris et de tota terra vestra, et de toto jure vestro sicut homo debet esse ad suum meliorem seniorem cui propriis manibus se commendat, et specialiter de villa Montepessulano, et de castro et villa de Latis, et de castro de Paollano quod in presenti michi tradidit, et de castro et villa de Omelacio, et de omnibus castris et villis et munitionibus que ad predictas villas et castra et ad dominationem et jurisdictionem earum et eorum spectant et pertinent vel spectare et pertinere debent, exceptis illis que tenere debeo per comitem Tolosanum, et de omnibus forciis sive munitionibus que in terminis vel pertinenciis earum vel eorum vel in toto honore quam michi donatis, fient vel construentur unquam. Et faciemus de predictis omnibus ego et omnes mei successores pacem et guerram per vos et successores vestros in perpetuum, et prestabimus etiam vobis et successibus vestris valentiam et auxilium contra omnes personas bona fide ad vestram cognitionem, et dabimus vobis et successoribus et nuncio et nunciis vestris plenam potestatem irati et paccati faciendi pacem, placitum et guerram de predictis villis et castris et fortiis et munitionibus fideliter et potenter, quocienscumque et quantocumque ammoniti fuerimus vel commoniti per vos vel per nuncium aut nuncios vestros aut litteras, et de ammonitione vel commonitione non vetabimus nos nec substrahemus aliquem malo ingenio vel arte. Ceterum, si quis vel si qui aufert vel auferunt, abstulerit vel abstulerint vobis aut michi predictas villas vel castra seu forcias aut munitiones vel ipsarum aut ipsorum aliquod, cum illo vel illis finem vel pacem aut concordiam non habebo usquequo totum recuperatum habeam, ita quod, amisso recuperato, teneam et habeam illud per vos modo et forma predictis. Omnia supradicta, prout melius scripta sunt et plenius intelligi possunt, ego pretaxatus Guillemus de Montepessulano fideliter observabo et adimplebo vobis prenominato domino Petro regi Aragonum et successoribus vestris, et ita me fideliter observaturum bona fide per stipulationem solempnem vobis stipulanti promitto, et etiam sub hominio, quod vobis pro dicta feuda junctis manibus facio. Quod totum etiam per sacrosancta Evangelia corporaliter a me tacta sponte juro, statuens in perpetuum quod successores mei eandem formam fidelitatis, idem hominium, consimile sacramentum vobis et successoribus vestris in regno Aragonis facere teneantur. Datum Tolose, VIIII kalendas februarii anno Dominice incarnationis M. CC. duodecimo. Signum [Signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinonensis. Sig[signo]num Guillelmi de Montepessulano, qui hoc firmo et laudo. Huic rei presentes interfuerunt Guillelmus Durfortis, Petrus Almairanus, Raimundus Seguinus et Bononatus scriptor domini regis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Raimundus dux Narbone, comes Tolose et marchio Provincie. Raimundus Rotgerii comes Fuxensis. Bernardus comes Convenarum.

1478

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

[2. Col.] Domnus Nuno Sanccii. Eximinus Cornelii. Garssias Romei. Michael de Lusia. [3. Col.] Raimundus de Monte catano. Raimundus Gaucerandi de Pinos. Raimundus de Ripellis. Raimundus de Castro vetulo. [4. Col.] Guillelmus de Cervaria. Guillelmus de Cervilione. Guillelmus de Monte catano. Guillelmus Raimundi senescalcus. [5. Col.] Azcenarius Pardi. Arnaldus de Alascuno. Arnaldus Palacini. Assalitus de Gudal. [6. Col.] Petrus de Ahonisio. Petrus Berengarii de Rivo Pirorum. Petrus Martini de Leheth. Petrus Pardi. [7. Col.] Bernardus de Portella. Bernardus de Talamanca. Bernardus de Sentellis. Bernardus Ermengaudi de Fraxianeto. Signum [Signo] Bononati, qui mandato domini regis pro Ferrario notario suo hoc scripsit loco, die et anno prefixis. [Al dorso] Carta con lo rey en P[ere] rey dAragon dona en feu Montpestler et Paolan et Omelas an G[uillem] de Montpesler. Carta in qua dominus rex Petrus dedit G[uillelmo] de Monte pessulano villam de Montepessulano et castrum et villam de Latis. Instrumentum concessionis factum per dominum P[etrum] regem Aragonum de villa Montispessulani, de Paolhani, de Homelatio, pro qua concessione dictus dominus G[uillelmus] de Montepessulano se fecit hominem et vasselum domini regis Aragonum et homagium sibi fecit, excepto per illis que tenere debet annte Tholose, sub anno M CC XII.

1213 enero, 24. Tolosa

1444

Pedro el Catlico, rey de Aragn, concede un privilegio de proteccin a la Iglesia de Vic y al obispo Guillem (de Tavertet) a cambio del prstamo de 2.000 s. barceloneses. [A]. B. C. D. E. Original con sello. Traslado de 26 febrero 1234, ACV, cal. 37, Privilegis i Estatuts, II, n. 38. AEV, Llibre de Pergamins XVI, n. 88. Traslado de 4 enero 1328, AM Vic, Privilegis, lib. V, n. 95. AM Vic, lib. XIX, fols. 163-171v. MIRET, Itinerario, IV, p. 93. IBAJurisdiccions, n. 73, p. 138. ROQUE-

Reg.: MONCADA, Episcopologio de Vich, I, 551. RRA, Estudio, I, n. 443 (de MIRET Y B). JUNYENT, BERT, Lpope Cathare, I, p. 1.472.

Cit.: V ILLANUEVA, Viage, VII, p. 21. BISSON, Las finanzas del joven Jaime I, p. 164, n. 8, reed. ingl. Medieval France, p. 353, n. 8, reed. cat. Limpuls de Catalunya, p. 161, n. 8. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 640. SMITH, Innocent III, pp. 121 y 122. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. (B) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum, recepimus sub nostra speciali proteccione, firma custodia securoque ducatu personam tuam, Guillelme episcope Ausonensis, et / omnes res tuas mobiles et inmobiles et se

1479

Martn Alvira Cabrer

moventes ubicumque et qualescumque sint, et omnes possessiones Ecclesie tue et canonice, et Podium de Artes cum omnibus terminis et pertinenciis suis, / et omnibus hominibus presentibus et futuris. Promittimus etiam tibi quod defendamus te et tua contra omnem personam, te tamen volente directum facere conquerenti. Verum si nos habuerimus querimoniam de aliquis / hominibus tuis, tu facias inde nobis directum pro eis vel baiulus tuus sive ille quid locum tuus tenuerit faciat illud, et nos accipiamus directum ab eis parte vel famulum tuum aut tenentem locum tuum / 2454[Ve]rum si querimonia fuerit de pace et treuguis, guidaticis aut protectionibus et emendam qui inde exire debuerit, persolvas vel persolvi facias nobis aut baiulis vel vicariis nostris exceptis tamen / [mi]litibus de quibus super, quia quod spectat ad pacem et treuguas, non recipiemus per te directum, set ipsi per se ipsos facient illud. Tibi etiam promittimus et concedimus quod tibi vel hominibus tuis non / emparabimus nec emparari faciemus aliqua de rebus tuis vel suis, te nolente facere directum per eis, et si emparamentum super hoc tibi vel hominibus tuis fuerit factum, liceat tibi de emparare / impune nec timeas offensionem nostram. Si vero hominibus tuis vel habitatoribus ville Vici malum vel iniuriam feceris aut fiere iussens, et illi forte et fuerit sub speciali proteccione nostra, / non teneatis inde nobis tu nec ille qui tuo mandato vel nomine fecerint. Diffinimus quoque laxamus et condonamus tibi in perpetuum omnias querimonias et petitiones quascumque contra te [quidam causa] vel / racione aut occasione proponere possumus vel potuimus usque in hodiernum die, et nulla racione possint de cetero suscitari. Baiulis quoque ac vicariis nostris presentibus et futuris. / [mand]amus firmiter in manditis ut te et omnia tua tanquam nostra propria ubique manuteneant et defendant, et hanc cartam observent et ab omnibus faciant inviolabiliter observari / []a litteris obstantibus si que contra has sunt vel fuerint impetrare, te tamen directum conquerentibus faciente, pro hac autem proteccione et concessionibus recipienda te duo millia / solidos barchinonenses. Quicumque ergo contra hanc cartam signo et sigillo nostro munitam venire presummeret non solum iram et indignationem nostram incurreret sed restitucionem / [...]mpni tibi et tuis hominibus dati facta in duplum pro invasione presentis privilegium penam duorum milium Morabetinorum sine remedio sustinere presenti privilegio [omnibus] / [s]ua firmitate nichilominus valituro. Datum Tolose, .VIIII. kalendas Februarii, per manum Columbi notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Bononato, Anno Dominice Incarnacionis .M..CC.. Duodecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. [ 1. Col. ] Testes huius rei sunt: Nunius Sancii. Eximinus Cornelii. Garssias Romei. [2. Col.] Michael de Lusia. Azcenarius Pardi. Arnaldus Palacini. Petrus dAhonesio. [ 3. Col. ] Guillelmus de Cervaria. Guillelmus de Cervilione. Guillelmus de Guardialata. Guillelmus dEril. [4. Col.] Raimundus Gaucerandi de Pinos. Raimundus de Ripelles. Raimundus de Castro vetulo. Raimundus de Enueg.

2454

En la foto disponible el lado izquierdo queda oculto y hace difcil la lectura.

1480

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

[5. Col.] Bernardus de Portella. Bernardus de Sentelle[s]. Bernardus Ermengaudi de Frexeneto. Bernardus de Rivo pirori. Sig[signo]num Guillelmi Durfortis. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis et Columbi notarii sui hoc scripsit loco, die et anno prefixis2455.

1213 enero, [d. 18-a. 27]. Tolosa

1445

Pedro el Catlico, rey de Aragn, enva un segundo mensaje al concilio de La Vaur solicitando a los prelados que obtengan de Simon de Montfort una tregua con los nobles provenzales hasta Penteconts (2 junio) o, al menos, hasta Pascua (med. abril). PVC, Testimonios, n. 178, 385. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 628. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 160. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27.

1213 enero, [d. 18-a. 27]. Tolosa

1446

Pedro el Catlico, rey de Aragn, toma bajo su proteccin y custodia las tierras invadidas o amenazadas por las tropas cruzadas de Simon de Montfort. PVC, Testimonios, n. 178, 385. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 628. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 161. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27.

1213 enero, [d. 18-a. 27. La Vaur/Lavaur]

1447

Arnau (Amalric), arzobispo de Narbona y legado apostlico, escribe al rey de Aragn para rogarle que no preste ayuda a la ciudad de Tolosa y las dems tierras infectadas por la hereja, amenazndole con medidas espirituales si las defiende o las protege. B. C. D. a. b. c. d. e. f. g. h. i. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 147v, n. 43. Copia de 1213-1218, PVC, 387-388. Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 323. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 267. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, p. 288. Pub. MANRIQUE, Annalium, IV, ao 1213, cap. II, n. 2-4, pp. 4-5. Ed. BOSQUET, Innocentii III, 575, n. 43. Ed. LABBE Y COSSART, Sacrosanta concilia, 11, 85. Ed. AGUIRRE, Collectio V, p. 176. Ed. MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 868. Ed. PL, 216, cols. 842-843 Ed. RHGF, XIX, pp. 573-574

2455 Frmula del traslado: Raimundus Paterdos Vicensis claviger tenentis locum publicum villi Vici scriptoris [signo]. / Sig[signo]num Petri dEgrario Coronati, qui hoc fideliter transtulit.

1481

Martn Alvira Cabrer

j. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 513, pp. 553-554 (data antes junio). k. Trad. fr. fragmentaria ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 628-629. l. Ed. fragmentaria de j, SMITH, Innocent III, p. 124, n. 74. Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.472. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 201. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 628-630. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 161. SMITH, Innocent III, p. 124. (j) Serenissimo viro ac christianissimo principi domino P[etro], Dei gratia illustrissimo regi Aragonum, frater A[rnaldus] divina miseratione Narbonensis archiepiscopus, apostolice sedis legatus, salutem in caritate animi et visceribus Iesu Christi. Intelleximus, non sine multa turbatione ac amaritudine animi, quod civitatem Tholosanam ac castrum Montisalbani et terras alias, propter crimen hereseos ac alia multa nefanta facinora traditas Satane ac omni communione sancte matris Ecclesie separatas, et crucesignatis, auctoritate Dei, cuius nomen graviter in eis blasphemabatur, expositas, disponitis in proteccione ac custodia vestra recipere ac eas contra Christi exercitum et ecclesie defensare. Cum igitur hec, si vera sint, quod Deus avertat, non solum in salutis vestre dispendium sed in honoris regii ac opinionis et fame possint cedere detrimentum, nos, qui salutem vestram et gloriam et honorem zelamus totis visceribus caritatis, celsitudinem regiam rogamus, consulimus, monemus et exhortamur in Domino et in potentia virtutis eius, et ex parte Dei et Redemptoris Domini Iesu Christi ac sanctissimi vicarii eius domni nostri summi pontificis, auctoritate legationis, qua fungimur, inhibemus et modis quibus possumus obtestamur ne per vos vel alios terras recipiatis vel defendatis predictas; optamus autem quatenus tam vobis quam vestris taliter dignemini providere ne, communicando cum excommunicatis et maledictis hereticis et fautoribus eorundem, labem excommunicationis incurrere vos contingat. Unum autem volumus serenitatem regiam non latere, quatinus si quos de vestris hominibus in defensionem predicte terre duxeritis relinquendos, cum omnes excommunicati sint ipso iure, nos ipsos denuntiari excommunicatos, tamquam defensorem hereticorum, publice faciemus.

1213 enero, 27. [Tolosa]

1448

Raimon VI, conde de Tolosa, y su hijo Raimondet prestan juramento de fidelidad a Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, por la ciudad y el suburbio de Tolosa, por la ciudad de Montalb y por todas sus dems tierras, hombres y derechos, ponindose bajo su autoridad en todo lo que l, el Papa y la Iglesia puedan ordenar. B. C. a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 148, n. 47. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 325v. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, p. 275. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, p. 768. Ed. BOSQUET, Innocentii III, n. 47, p. 578. Ed. MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 875. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 176. Ed. PL, 216, cols. 845-846. Ed. RHGF, XIX, pp. 569-570. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 462, pp. 491-493 (data 5 enero 1212). Trad. fr. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 630-631. Ed. FERRER y RIU, Tractats i negociacions, n. 163, pp. 494-495.

1482

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 444 (de MIRET). MAC, Les comtes de Toulouse et leur entourage, III, Catalogue des actes de Raimond VI, n. 154, p. 625. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.473. MAC, Catalogues, n. 407, pp. 311-312. Cit.: HGL, 3. ed. VI, p. 406. BRQUIGNY, Table chronologique, IV, p. 546. MIRET, Itinerario, IV, p. 93. HIGOUNET, Le Comt de Comminges, I, p. 95. ROQUEBERT, M., Le problme de au Moye-ge et la Croisade Albigeoise. Les bases juridiques de ltat occitano-catalan de 1213, AIEO (1979), pp. 15-31 (y estudio de este juramento y de los citados a continuacin). VENTURA, Pere el Catlic, p. 201. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 630-636 (y estudio de este juramento y de los citados a continuacin). M AC, Les comtes de Toulouse et leur entourage , Thse de Doctorat, III, Dplacements de Raimond VI, [p. 5]. ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 164-170 (y estudio de este juramento y de los citados a continuacin). MESCHINI, Innocenzo III, pp. 200-211. SMITH, Innocent III, p. 125. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. (h) Ego Raymundus, Dei gratia comes Tholose, dux Narbone, marchio Provincie, et ego R[aimundus] filius eius, gratuita voluntate, non coacti, nec vi nec dolo inducti, mittimus personaliter nos ipsos et Tholosam civitatem et suburbium et villam Montisalbani cum omnibus eorum pertinentiis, terminis sive adiacentiis, et totam aliam terram nostram quam habemus et habere debemus, cum militibus et hominibus singulis et universis nunc vel in futurum habitantibus, et ad ultimum cum omnibus juribus et rationibus que ad nos ubique pertinent vel pertinere debent aliquo iure sive aliqua ratione in manu et posse vobis domino P[etro], Dei gratia regi Aragonum et comiti Barchinone, et eis qui de voluntate vestra vel mandato vices vestras obtinuerint, mittimus inquam in posse vestro ac potestate predictam terram totam, sicut dictum est, et aliam quam, Deo prestante, recuperabimus; tradentes vobis etiam et in vos eosque qui locum vestrum tenuerint transferentes corporalem possessionem locorum omnium et iura omnia seu rationes cum plena iurisdictione ac potestate, tali modo quod tam in personis nostris quam hiis omnibus nominatis voluntati domini pape et mandato possitis obtemperare et satisfacere et cogere cum effectu nos, si forte proni et acclines ad mandatum eius prosequendum, quod Deus avertat, noluerimus adesse. Promittentes vobis bona fide quod tam ea que domnus papa vel vos pro eo nobis mandaveritis pro posse nostro faciemus et adimplebimus sine dolo et fraude. Hec omnia, quemadmodum superius scripta sunt, attendemus et observabimus bona fide et sine malo ingenio pro posse nostro, et contra non veniemus per nos vel [per] aliam quamcumque personam vel venire contra faciemus, nec aliquid contra machinabimus. Que omnia predicta per Deum et hec sacrosanta Evangelia corporaliter a nobis tacta iuramus. Mandamus preterea capitulo et universitati Tholose urbis et suburbii ut vobis domino P[etro] regi predicto faciant fidelitatem et sacramentum ad omnia supradicta exsequenda, adimplenda et fideliter observanda. Hoc fuit appositum V die ianuarii in exitu, feria prima, Philippo Francorum rege regnante et eodem Raymundo Tholosano comite et Fulcone episcopo, anno ab Incarnatione Domini M. CC. XII..

1213 enero, 27. Tolosa

1449

Los Cnsules de la ciudad de Tolosa prestan juramento de fidelidad a Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, ponindose bajo su autoridad en todo lo que l, el Papa y la Iglesia puedan ordenar. B. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 148v, n. 47. C. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 326.

1483

Martn Alvira Cabrer

D. a. b. c. d. e. f. g. h.

Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 6, fol. 329. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, pp. 275-276. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 768. Ed. BOSQUET, Innocentii III, 579. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 177. Ed. MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 875. Ed. PL, 216, cols. 846-847. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 463, pp. 493-494 (data 5 enero 1212). Ed. FERRER y RIU, Tractats i negociacions, n. 164, pp. 496-497.

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 444 (de MIRET). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.473. Cit.: MIRET, Itinerario, IV, p. 93. VENTURA, Pere el Catlic, p. 201. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 631. ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 164-170. SMITH, Innocent III, pp. 125 y 127. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. (g) Nos consules Tholose urbis et suburbii, Bertrandus de S[ ancto ] Lupo, Arnaldus de Castronovo, et Bernardus Petrus de Toytius, et Arnaldus Gilabertus, et Petrus de S[ancto] Romano, et G[uillelmus] de Pozano, et A[rnaldus] de Roausio2456 filius Arnaldi de Roaisio qui fuit, et R[aimundus] de Roaisio, et G[uillelmus] Arnaldus de Monte Totino2457, et B[ernardus] Arnaldus Rainaldus, et Stephanus Vitalis, et R[aimundus] Vitalis de Dalbata2458, et B[ernardus] Petrus de Cozan2459, et Guillelmus Ysarnus 2460, et R[ aimundus ] Robertus de Tauro, et Vitalis de Princhaco 2461, et P[etrus] Embrinus, et G[uillelmus] Pontius Astro, et B[ernardus] Raymundus, et R[aimundus] de Schalquensibus2462, et A[rnaldus] de Roaisio filius B[ernardus Arnaldi] de Roaisio qui fuit, et Hugo Surdus, et B[ernardus] Gerardus, et Stephanus Signarius, de voluntate expressa et mandato domini2463 Raimundi Dei gratia Tholose comitis, ducis Narbone, marchionis Provincie, et R[aimundi] filii eius, de communi consensu universitatis Tholose promittimus vobis domino P[etro], Dei gratia regi Aragonum et comiti Barchinone, quod ad omnia tenenda et habenda et plenarie exsequenda et potenter possidenda que domnus R[aimundus] comes Tholose et R[aimundis] eius filius vobis promiserunt, quemadmodum in superiori instrumento ab eis vobis facto plenius continetur, curam dabimus et operam, et diligentiam quam poterimus adhibebimus ut tam de personis suis quam de honoribus suis quos nunc habent vel habere debent vel, Deo prestante, recuperabunt, possitis satisfacere voluntati et mandato domni pape et vobis in hiis que eisdem domnus papa decreverit iniungenda; promittimus bona fide et sine dolo ac fraude auxi-

2456 2457 2458 2459 2460 2461 2462 2463

Roaisio, f. Sotino, f. Dealbata, f. Cosan, f. Isarnus, f. Prunhaco. Schalchensibus. domini, omitido g.

1484

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

lium, consilium et opem, quantum poterimus, et iuvamen et ad omnia adimplenda omnimodam fidelitatem vobis et eis qui locum vestrum tenuerint. Promittimus etiam vobis nos singuli et universi prenominati consules et tota Tholose universitas quod in hiis omnibus que ex parte domini pape et s[ancte] Romane Ecclesie nobis mandaveritis vos vel illi qui vices vestras tenuerint voluntati domni pape stemus in omnibus et per omnia et arbitrio seu cognitioni unusquisque per se, et contra non veniemus aliqua ratione. Hec omnia superius scripta attendemus et observabimus ac complebimus bona fide, et contra aliquid non machinabimus per nos vel per aliam quamcumque personam. Sic nos Deus adiuvet et hec sacrosancta Evangelia a nobis singulis iureiurando corporaliter tacta; et ad huius negotii fidem pleniorem, hanc paginam sigillorum comitis et filii eius et capituli Tholose auctoritate roboramus. Hoc fuit ita posita quinta die ianuarii in exitu, feria prima, Philippo rege Francorum regnante et eodem R[aimundo] Tholosano comite et Fulcone episcopo, anno ab incarnatione Domini M. CC. XII..

1213 enero, 27. Tolosa

1450

Raimon Roger, conde de Foix, y su hijo Roger Bernart, para honra del Papa Inocencio III y de la Iglesia, prestan juramento de fidelidad a Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, y ponen bajo su autoridad y poder los castillos (castra) de Foix, Montgalhart, Montoliu, Castelpenent, Tarascon, Aynat, Rabat, Miremont, Miglos, Genat, Junac, Vic, Montreal, Castel Verdun, Unac, Lordat y Niaux, y las grutas fortificadas (caunas) de Solobria, Subitan, Ornolac, Verdun, Arnave y Alliat, as como las montaas y valles y todas sus dems tierras, comprometindose a obedecer todo lo que l, el Papa y la Iglesia puedan ordenar. B. C. D. a. b. c. d. e. f. g. h. i. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 148v, n. 48. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 326v. Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 6, fol. 330. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, p. 769. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 177. Ed. BOSQUET, Innocentii III, 580. Trad. fr. MARCA, Histoire de Barn, II, cap. xv, p. 543. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, p. 276. Ed. MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 876. Ed. PL, 216, cols. 847-848. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 465, pp. 494-495 (data 1212). Ed. FERRER y RIU, Tractats i negociacions, n. 165, p. 497.

Reg.: I BARRA, Estudio , I, n. 444 (de M IRET). R OQUEBERT, Lpope Cathare , I, p. 1.473. Cit.: MIRET, Itinerario, IV, p. 93. HIGOUNET, Le Comt de Comminges, I, p. 95. VENTURA, Pere el Catlic, p. 201. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 631 (anlisis de los topnimos). ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 164-170. SMITH, Innocent III, p. 127. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. (h) In Dei nomine. Cunctis pateat quod nos Raimundus Rogerii, Dei gratia comes Fussensis, et Rogerius Bernardi, filius eius, ad honorem Dei et s[ ancte ] matris Ecclesie et domni Innocentii, qui sacrosancte Romane sedis obtinet presulatum, ponimus et mittimus personas nostras et universa castra nostra et munitiones

1485

Martn Alvira Cabrer

et fortias et caunas, scilicet castrum de Fuxo, de Montegalardi, de Monteolivo, de Castropendenti, de Tarascone, de Aisnasco2464, de Ravato, de Miramonte, de Mereglos, de Genacto2465, de Ugenacto2466, de Vico, de Monteregali, de castro Virdunensi, de Lurdat, de Unacco et de Haiis2467, et universas caunas de Solobria, de Subitan, de Onolacco, de Verdun, de Agnavis, et de Heliato, et montana et valles, et omnem aliam terram, que ad nos et nostros quocumque iure vel causa pertinet aut pertinere debet aut potest, in manu et potestate nostri2468 domini nostri regis Aragonum et comitis Barchinone ut ea omnia plenarie et potenter teneatis et possideatis; eo tamen pacti tenore apposito et forma ut, per detentionem predictorum honorum et nostrarum personarum, possitis compellere et urgere nos ad omnia illa exsequenda et observanda que dominus papa et sacrosancta Romana Ecclesia de personis nostris et rebus decreverit statuenda. Sub periculo ergo commissionis et pena omnium predictorum castrorum et totius terre nostre, vobis stipulantibus per solemnem stipulationem, bona fide promittimus quod omnia que domnus papa nobis de personis aut de terra nostra iniunxerit fideliter curabimus adimplere et in perpetuum modis omnibus observare; et quod ita totum adimpleamus et contra non veniamus, vel aliqua arte vel aliquo ingenio vel ab aliqua persona veniri sustineamus, de omnibus concedentes vobis potestatem plenariam, per Deum et hec sancta Evangelia corporaliter tacta sponte iuramus, cognoscentes per idem sacramentum vobis pridem nos eamdem potentiam concessisse; et ad maiorem huius facti evidentiam hanc paginam nostri sigilli presentia communimus. Actum est hoc et ita concessum apud Tholosam, VI kalendas februarii anno Dominice Incarnationis M. CC. XII.. Bernardus de Ugenacco, predicti domni comitis Fussensis notarius existens, hanc circumscripsit et sigillo eiusdem corroboravit.

1213 enero, 27. Tolosa

1451

Bernart IV, conde de Comenges, y su hijo Bernart, para honra del Papa Inocencio III y de la Iglesia, se ponen bajo la autoridad y el poder de Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, y, tras haber situado ya sus tierras bajo el control de Pedro de Alcal, caballero y enviado especial del rey, para que las posea y las tenga plenamente, juran obedecer todo lo que rey, el Papa y la Iglesia puedan ordenar. B. C. D. a. b. c. d. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 148v-149, n. 49. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 327v. Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 6, fol. 331. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, p. 277. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, p. 769. Ed. BOSQUET, Innocentii III, 581. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 178.

2464 2465 2466 2467 2468

Aifnasco [Dasnaco], g. Cenacto, g. Ugenacco, g. Haus, g. vestri, g.

1486

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

e. f. g. h.

Ed. MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, col. 877. Ed. PL, 216, col. 848. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 466, pp. 495-496 (data 1212). Ed. FERRER y RIU, Tractats i negociacions, n. 166, p. 498.

Reg.: I BARRA, Estudio , I, n. 444 (de M IRET). R OQUEBERT, Lpope Cathare , I, p. 1.473. Cit.: MIRET, Itinerario, IV, p. 93. HIGOUNET, Le Comt de Comminges, I, p. 95. VENTURA, Pere el Catlic, p. 201. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 631. ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 164-170. SMITH, Innocent III, p. 127. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. (g) In Dei nomine. Cunctis sit manifestum quod nos Bernardus comes Convenarum et Bernardus filius [eius] ad honorem Dei et sancte matris Ecclesie et domni Innocentii, qui sacrosancte Romane sedis obtinet presulatum, ponimus et mittimus personas nostras in manu et potestate vestri domini nostri P[etri], Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone, cognoscentes et veraciter confitentes nos quidem tradidisse terram nostram vobis et militi vestro nomine P[etrus] de Alca[la]no, speciali nuntio a vobis ad hoc misso, ut eam plenaria teneatis et potenter possideatis; eo tenore apposito et forma, ut per detentionem personarum nostrarum et terre nostre possitis compellere et urgere nos ad omnia illa exsequenda et observanda que dominus papa et sacrosancta Romana Ecclesia de personis nostris et rebus decreverit statuenda. Sub periculo ergo commissionis et pena totius terre nostre, vobis stipulantibus per solemnem stipulationem, bona fide promittimus quod omnia que domnus papa nobis de personis aut terra nostra iniunxerit, fideliter curabimus adimplere et in perpetuum modis omnibus observare, et quod ita totum adimpleamus et contra non veniamus vel aliqua arte aut ingenio ab aliqua persona veniri sustineamus, de omnibus concedentes vobis potestatem plenariam, per Deum et hec sancta Evangelia corporaliter tacta, sponte iuramus. Et ad maiorem huius facti evidentiam hanc paginam nostri sigilli presentia confirmamus. Hec acta sunt apud Tholosam, VI kalendas februarii anno Dominice Incarnationis M. CC. XII..

1213 enero, 27. Tolosa

1452

Gast VI, vizconde de Bearn y conde de Bigrra, para honra del Papa Inocencio III y de la Iglesia, pone su persona y los castillos (castra) de Lorda, Oloron, Montaner, Miramon y Cadillon, con todas sus dems tierras, bajo la autoridad y el poder de Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, jurando obedecer todo lo que l, el Papa y la Iglesia puedan ordenarle 2469. B. C. D. a. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 149, n. 47. Copia s. XVI, AV, arm. XXXI, n. 10, fol. 327. Copia s. XVII, AV, arm. XXXI, n. 6, fol. 332. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, pp. 769 y 770.

2469 Sobre este personaje y la Cruzada, vase BLASCO VALLS, A., Gast VI de Bearn i Montcada i la Croada, Colloqui dHistria Medieval occitano-catalana, Barcelona, Eurocongrs 2000, 2004, pp. 141-156.

1487

Martn Alvira Cabrer

b. c. d. e. f. g.

Ed. BOSQUET, Innocentii III, p. 581. Ed. AGUIRRE, Collectio, V, p. 178. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, p. 277. Ed. MANSI, Sacrorum conciliorum, XXII, p. 877. Ed. PL, 216, cols. 848-849. Ed. de B, MANSILLA, Inocencio III, n. 467, pp. 496-497 (data 1212 y Perpiny, 31 marzo 1213). h. Ed. FERRER y RIU, Tractats i negociacions, n. 167, pp. 498-499.

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 444 (de MIRET). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.473. Cit.: MIRET, Itinerario, IV, p. 93. HIGOUNET, Le Comt de Comminges, I, p. 95. VENTURA, Pere el Catlic, p. 201. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 631. ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 164-170. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. (g) In Christo nomine. Sit notum cunctis quod ego Gasto, Dei gratia vicecomes Bearnensis et comes Bigorre, ad honorem Dei et sancte matris Ecclesie et domni Innocentii, qui sacrosancte Romane Ecclesie sedis obtinet presulatum, pono et mitto personam meam et castra de Lurda, de Olerone, de Montanerio, de Miramon, de Cadelo, et omnem aliam terram quam habeo et habere debeo vel ad me vel meos pertinet aut pertinere debet, et potest aliqua ratione, aliquo iure vel causa, et illam totam quam habere et recuperare potero, Deo dante, in manu et potestate vestri domni mei P[etri], Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone, ut ea omnia plenarie et potenter teneatis et possideatis; eo pacti tenore apposito et forma, ut per detentionem predictorum bonorum et mee persone possitis compellere et urgere me ad omnia illa exequenda et observanda que domnus papa et sacrosancta Romana Ecclesia de persona mea et rebus decreverit statuenda. Sub periculo ergo comissionis et pena omnium predictorum castrorum et tocius terre mee, vobis stipulantibus per solemnem stipulationem, bona fide promito quod omnia que papa mihi de persona mea aut terra iniuxerit, curabo fideliter adimplere et in perpetuum modis omnibus observare, et quod ita totum adimpleam et contra non veniam vel aliqua arte vel ingenio ab aliqua persona veniri sustineam, de omnibus concedens vobis potestatem plenariam, per Deum et hec sancta Evangelia corporaliter tacta, sponte iuro. Et ad maiorem huius facti firmitatem hanc paginam mei sigilli auctoritate confirmo. Actum est hoc apud Tolosam, VI. kalendas februarii anno Dominice Incarnationis M. CC. XII..

1213 enero, 29. Tolosa

1453

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Berenguer, obispo de Barcelona, y a toda la mesa episcopal unos diezmos de Font-rub. ACA, Cdices de Ripoll, n. 102: Inventari de las Constitucions Generals de Cathalua, n. XVII (fuente encontrada, pero referencia no localizada). Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 445 (dice Font roja). Cit.: ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27.

1213 enero

1454

Uc, obispo de Riez, y el maestro Tedisio, legados apostlicos en Provenza, rechazan la demanda de absolucin solicitada por el conde Raimon VI de Tolosa.

1488

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

a. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, p. 281. b. Ed. PL, 216, cols. 844-845. c. Ed. RHGF, XIX, p. 573. Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.473. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 650.

1213 enero

1455

Uc, obispo de Riez, y el maestro Tedisio explican al Papa Inocencio III el retraso en la convocatoria del concilio de La Vaur y su negativa a atender las demandas del conde Raimon VI de Tolosa. a. b. c. d. e. f. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, pp. 282-283. Trad. fr. fragmentaria HGL, 3. ed. VI, pp. 408-409. Ed. PL, 216, cols. 833-835. Ed. RHGF, XIX, pp. 571-573 (data febrero). Ed. VILLEMAGNE, Pierre de Castelnau, n. LXXI, pp. 285-288. Trad. fr. fragmentaria ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 655, 656, 656-657, 657 y 658.

Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.473. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 650 y 655. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 162. SMITH, Innocent III, p. 131.

1213 enero

1456

Uc, obispo de Riez, confirma la falta de palabra del conde Raimon VI de Tolosa y su culpabilidad. a. Ed. PL, 216, col. 126. b. Ed. VILLEMAGNE, Pierre de Castelnau, n. LXXII, p. 290.

1213 enero, [fin.]

1457

Guilhem, arzobispo de Bordu, y los obispos de Vasats (Bazas) y Peirigorc (Prigueux) advierten al Papa Inocencio III del peligro de detener la cruzada contra los herejes y los roters (mercenarios), y le suplican que la mantenga activa. a. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, pp. 286-287. b. Ed, PL, 216, col. 839. c. Ed. RHGF, XIX, pp. 574-575. Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.473. Cit.: VENTURA, Pere el Catlic, p. 202. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 658-659. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 162. SMITH, Innocent III, p. 131. (b) Si vero, quod absit, opus tam laudabiliter incoeptum cum manifesta justitia et potentia sic in promptu imperfectum relinqueretur, non solum foret novissimus error pejor priore, sed excidium exinde clero et Ecclesie irrecuperabile inmineneret. Bene et diu valeat sanctitas vestra.

1489

Martn Alvira Cabrer

1213 enero, [fin.]

1458

Bertran, obispo de Besirs, suplica al Papa Inocencio III que impida que el rey de Aragn favorezca a los herejes sostenidos por el conde de Tolosa y le advierte del peligro de detener la cruzada. B. a. b. c. d. e. f. Copia coetnea, AV, Reg. Vat. 8, fol. 147v. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, pp. 287-288. Ed. BALUZE, Epistolarium Innocentii III, II, 767. Ed. BOSQUET, Innocentii III, 575, n. 44. Ed. PL, 216, cols. 843-844. Ed. RHGF, XIX, p. 575. Ed. MANSILLA, Inocencio III, n. 514, pp. 554-555 (data antes junio).

Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.473. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 659. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 162. SMITH, Innocent III, p. 131. (f) Sanctissimo in Christo patri ac domno suo reverendissimo Innocentio, Dei gratia summo pontifici, Bertrandus dictus episcopus Bitterrensis, servus eius humilissimus et fidelis, cum sanctissimorum pedum osculo salutem et vitam. Cum ineffabili Dei clementia vestreque ministerio sanctitatis terra nostra ac alie circumposite, in quibus diabolus peccati populi exigentibus tantam sibi potentiam usurparat ut omnem in eis rectitudinem pervertisset, et per ministros ipsius sponsa Christi opprobriis, blasphemis et quecumque possint excogitari afficeretur iniuriis, et omnis divinus cultus esset in opprobium et derisum, in lucem pacis ac fidei tam feliciter ceperint respirare, ut errorum et aliarum perversitatum auctoribus iam pro parte maxima exturbatis, vexilla ibi Ecclesie sint erecta et ad divini cultus augmentum pax et securitas habeatur, remansit adhuc ibi magna quedam errorum omniumque vitiorum sentina, Tholosa videlicet civitas et alia quedam loca in quibus totius pravitatis heretice reliquiarum spurcitia se collegit, que nisi fuerit per longanimitatem vestre sancte sollicitudinis avulsa funditus et radicitus exstirpata, genimina procul dubio viperarum et spuria vitulamina iterum pullulabunt, et longe deteriorem priore morbum facient recidivum. Nos igitur, beatissime pater, quos tanquam proprios positos magis negotium istud tangit, sanctissimam pietatem vestram rogamus fusisque votivis lacrimis exoramus in visceribus Iesu Christi quatinus nostro aliorumque prelatorum iugulis et ecclesiarum substantiis quibus comitis Tholosani et filii eius si resurgerent, gladius inexorabiliter immineret, misericorditer prospicientes in posterum, negotio pacis et fidei, quod tam prudenter ac potenter hactenus promovistis, finem perfectum et stabilem imponatis. De infidelitate namque dicti comitis et immanitate quam per satellitem suum exercuit in legatum, super quo per ratihabitionem et honorem et beneficia, que ipsi occisori exhibuit, convincitur manifeste, satis potest vestre sanctitati constare. Provideat quoque vestra paternitas ne rex Aragonum, qui, ut salva reverentia unctionis loquamur, factus videtur filius infidelis, et presumptuose se iactat quod dicto comiti et complicibus eius hereticis, rothariis, sacrilegis, homicidis et omnium flagitiorum generibus irretitis restitutionis terrarum suarum et gratie vestre beneficium obtinebit, ad vestram presentiam eo ducens, aliquatenus vos circumveniat. Profecto namque, si dicta civitas, que nidus hereticorum existit et extitit ab antiquo, ita quod, sicut legitur, ob causam similem fuit olim eversa funditus et etiam exarata, remanserit pestilentibus memoratis, adhuc flamma egredietur de ipsa, que partes nostras et alias circumpositas peius solito profligabit.

1490

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

1213 enero, [fin.]

1459

Bermond, arzobispo de Ais, advierte al Papa Inocencio III del peligro de detener la cruzada contra los herejes sostenidos por el conde de Tolosa y le suplica que la mantenga activa. a. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, p. 288. b. Ed. PL, 216, col. 844. c. Ed. RHGF, XIX, p. 574. Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.473. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 659-660. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 162. [...] supplicamus quatenus super hoc taliter et tam caute dignemini providere, si placet, quod novissimus error non sit pejor priore.

1213 febrero, 3. Tolosa

1460

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona a Ramon de Montcada los 200 mrs. anuales que el rey tiene en las rentas del castillo y la villa de Asc. [A]. Original con sello de plomo. B. Traslado 19 diciembre 1342, ACA, GPC, vol. 197: Cartulario de Gardeny o Llibre Vert, fol. 2r. C. Copia s. XIII, ACA, Cancillera, Reg. n. 310, Cartulario Mayor del Temple, fol. 36v. D. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 597-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 161, pp. 232-233. F. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 66, pp. 106-107. G. Copia de B, RAH, Col. Salazar, M-83, fol. 67. H. Transcr. de G, IBARRA, Estudio, II, n. CLXXXVIII. Reg.: ACA, Varia de Cancillera, vol. n. 1: Inventarios y escrituras de los Templarios, fols. 66r, 68r y 81v. MIRET, Itinerario, IV, p. 93. IBARRA, Estudio, I, n. 446 (de G). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.473. Cit.: ZURITA, Anales, lib. II, cap. lxiii. MARIANA, Historia general de Espaa, lib. XII, cap. ii. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 640. BISSON, FA, I, pp. 225 y 226. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. (B) 2470In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, propter multa et grata servicia que / vos dilecte noster Raimunde de Montecatano nobis fecistis, corde bono et spontanea

2470 Frmula del traslado: Hoc est translatum bene ed fideliter factum quatordecimo kalendas januarii anno Domini M.CCC. quadragesimo secundo, sumptum a quadam carta pergaminea Illustrisimi domini Petri re/colende memorie Regis Aragonum et Comitis Barchinone eiusdem domini Regis bulla plumbea in filiis siricis pendenti bullata, non viciate nec abolita nec in aliqua sua parte suspecta, in prima / facie apparebat cuiusquidem carte tenor disnocitur esse talis.

1491

Martn Alvira Cabrer

voluntate, cum hac scriptura perpetuo valitura damus et concedimus vobis et vestris in perpetuum / illos ducentos morabetinos quos nos retinuimus et habemus et accipimus singulis annis in exitibus castri et ville de Aschone. Hos itaque ducentos morabetinos singulis annis ac/cipiendis in exitibus supradictis vos et vestri omnes in perpetuum habeatis et accipiatis plenarie et in pace, et possitis eos in totum vel in parte dare, vendere/, impignorare, legare, conmutare et aliis modis alienare et inde facere omnes alias vestras quaslibet voluntates libere et quiete, sicut melius et plenius dici vel intelligi / potest, ad vestrum commodum et vestrorum et iuxta vestrum bonum et utilem intellectum. Datum Tolose, III nonas febroarii anno Dominice Incarnationis / M..CC.. duodecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: [1. Col.] Dompnus Nuno Sancii. Eximinus Cornelii. Garssias Romei. [2. Col.] Guillemus de Cervaria. Guillemus Raymundi senescalcus. Guillemus de Cervilione. Berengarius de Perexenz. [3. Col.] Bernardus de Petra mola. Bernardus Ermengaudi de Fraxianeto. Bernardus de Monteregali. Arnaldus de Rubione. Signum [signo] Bononati, qui mandato / domini Regis pro Ferrario notario suo hoc scripsit loco, die et anno prefixis.

1213 febrero, 4. Tolosa

1461

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, dona de por vida el castillo y la villa de Pals a Raimon, vizconde de Torena. A. B. C. a. ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 439. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 429r-430r. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CLXXXIX. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, pp. 93-94

Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 447 (de A). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.473. Cit.: MIRET, La Expansin, p. 50 (data 1212). CATAL I ROCA, P., OLIVA I PRAT, M. y BRAS I VAQUS, M., Castell de Pals, Els castells catalans, II, pp. 703-711, esp. pp. 706-707. BISSON, FA, I, p. 257. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 640-643 (y comentario). ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 175. SMITH, Innocent III, p. 125. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, attendentes multa et grata servicia que vos dilectis noster Raimunde Vicecomes de Torena nobis diu fecistis et facitis ac, volente Domino, facietis, bono / animo et spontanea voluntate, per nos et omnes successores nostros damus et concedimus vobis in tota vita vestra Castrum nostrum et villam de Pals cum omnibus terminis et pertinenciis suis heremis et populatis, cum terris cultis et incultis, cum montibus et planis, ne/moribus, pratis, silvis, pascuis, cum terra et mari, cum piscationibus et venationibus et inventionibus sive trobis, cum questiis, toltis, forciis, ademprivis, placitis, firmamentis et extacamentis et cum hominibus et feminis qui ibi sunt vel erint et cum omnibus / et singulis que ad dictum Castrum et villam de Pals spectant aut spectare noscuntur tam in terra

1492

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

quam in mari, et cum omni iure et donatione nostra et cum omnibus omnino aliis que in predicto Castro et villa habemus vel habere debemus aliquo iure, aliquo modo, aliqua / racione vel causa, tali videlicet modo quod vos, quamdiu vobis fuerit vita Comes, sepedictum Castrum et villam de Pals cum omnibus et singulis superius nominatis et cum omnibus aliis que ad dictum Castrum pertinent et pertinere debent, hic expressis et non expressis, habea/tis libere et teneatis potenter et possideatis quiete et expletetis, sine omni nostro nostrorumque retentu et contradictione, in pace. Post vero mortem vestram, dictum Castrum et villam de Pals cum omnibus que ad idem pertinent ad nos vel nostros libere / revertantur. Et ego Raimundus, Vicecomes de Torena predictus, hoc Castrum et villam de Pals de vobis domino Rege Aragonum in beneficium personale cum multa gratiarum accione recipiens, facio vobis hominium manuum et oris et devenio inde homo / et vasallus vester, promittens vobis bona fide et sine malo ingenio sicut domino meo tanquam bonus vasallus quod de predicto Castro et villa de Pals et de vita et membris vestris ero vobis et vestris dum vixero fidelis et vos toto posse meo jubabo sicut dominum meum / contra omnes quaslibet personas. Datum Tolose, .II. nonas februarii, per manum Ferrarii Notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, anno ab Incarnatione Domini M..CC.. duodecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [1. Col.] Huius rei testes sunt: G[uillemus] Episcopus Vicensis. G[arcia] Episcopus Tirasonensis. Berengarius Episcopus Barchinonensis. [2. Col.] Nunus Sancii. Eximinus Cornelii. Garssias Romei. Michael de Lusia. [3. Col.] Raimundus de Montecatano. Guillemus de Cervaria. Aznarius Pardi. Petrus Auones. [4. Col.] Guillemus Durfortis. Guillemus de Villa de Cols. Bernardus scriptor, repositarius domini Regis. Petrus Poncius de Bisulduno. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini Regis et Ferrarii notarii sui hoc scripsit loco, die et anno prefixis2471.

1213 febrero, 5. Tolosa, Castel Narbons/Chteau Narbonnais

1462

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, entrega el castillo de Pena dAlbiges a Oliver y Bernart de Pena, Guilhem de Vals, Oliver Aldeguer, Aldeguer, Amlh Aldeguer, el vizconde Isarn, Guilhem de Rocafort, Raimon Guilhem y Riquer, prestando todos ellos homenaje al rey y sirviendo de garante el vizconde Raimon de Torena. A. Carta partida, ACA, Cancillera, Pergs. Pedro I, n. 440. B. Traslado de 1817, MIRET Y VIVES, Traslado, fols. 430r-432r. C. Transcr. IBARRA, Estudio, II, n. CXC.

2471 Nota de IBARRA: Todo de letra de Berenguer. Carta partida por AB.CD.EF.GH.IK. parte superior de las letras, corte ondulado.

1493

Martn Alvira Cabrer

a. Reg. y ed. fragmentaria MIRET, Itinerario, IV, p. 94. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 448 (de A). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.473. Cit.: MIRET, La Expansin, p. 50. BISSON, Feudalism in Twelfth-Century Catalonia, p. 186, n. 63, reed. Medieval France, p. 166, n. 78, reed. Limpuls de Catalunya, p. 60, n. 78. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 637-638 (anlisis de los testigos). ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 175. SMITH, Innocent III, p. 125. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, comendamus et ratione ac nomine comande sive disposita tradimus vobis Oliverio de Pena, Bernardo de Pena, Guillemo de / Vallas, Oliverio Aldeger, Aldegario, Amelio Aldeger, Ysarno vicecomiti, Guillemo de Rocaforti, Raimundo Guillemi et Richerio Castrum de Pena de Albiensi cum omnibus terminis, tenimentis, pertinenciis et appendicis suis / et cum omnibus que ad ipsum castrum spectant vel spectare debent aliquo modo, aliquo iure vel aliqua ratione, tali modo quod ipsum castrum per nos ed fidelitatem nostram tenetis et custodiatis bene et fideliter, bona fide et sine omni malo / ingenio et enganno, et reddatis illud nobis vel nuncio aut nunciis nostris sine aliqua dilatione, excusatione, exceptione, contradictione ac sine omni retemptione et occasione quandocumque et quociescumque a nobis inde per nos vel per nuncium aut nuncios / nostros aut litteras fueritis requisiti. Et nos prenominati Oliverius de Pena, Bernardus de Pena, Guillemus de Valls, Oliverius Aldeger, Aldegarius, Amelius Aldeger, Ysarnus vicecomes, Guillemus de Rocaforti, Raimundus Guillemi et Richerius reci/pimus a vobis domino Petro Dei gratia Rege Aragonensi supradicto predictum castrum de Pena de Albiensi in comanda et nomine ac ratione comande sive depositi promittentes firmiter bona fide illud per vos et ad fidelitate nostram / tenere et custodire bene et fideliter, bona fide et sine omni deceptione, arte, ingenio vel enganno quamdiu placuerit vobis, et erimus vobis fideles de corpore vestro et membris et de tota terra vestra et de toto iure vestro sicut homines / debent esse ad suum meliorem seniorem cui propriis manibus se comendant, et specialiter de predicto castro de Pena et de omnibus ad ipsum pertinentibus vel pertinere debentibus quoquo modo. Et promittimus et convenimus bona fide et in legalitate / nostra et sine omni dolo et arte quod prefatum castrum irati et paccati reddemus ex toto vobis vel nuncio vel nunciis vestris ad omnes vestras voluntates inde faciendas quandocumque et quociescumque inde ammoniti fuerimus vel commoniti a vobis per vos vel per / nuncium vestros vel litteras et de ammonitione vel commonitione non vetabimus nos nec subtrahemus aliquo malo ingenio vel arte. Hec autem omnia ut superius scripta sunt et prout melius et plenius ad cognitionem et utilitatem / vestram intelligi possunt, promittimus vobis attendere et complere bona fide et sub hominio quod vobis inde iunctis manibus facimus, quod totum etiam per sacrosancta Evangelia a nobis corporaliter tacta sponte iuramus dantes vobis inde fideiusso/rem Raimundum vicecomitem Torene qui nobis presentibus vel absentibus hec omnia supradicta vobis compleat et attendat. Ego itaque R[aimundus] vicecomes Torene constituens me fideiussore de omnibus supradictis bona fide promitto et convenio vobis domino / Petro Regi Aragonensi supradicto hec omnia, ut superius dicta sunt, attendere et complere bona fide et sine omni deceptione, ingenio et enganno.

1494

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Insuper etiam nos predicti promittimus sub eodem hominio et sacramento dare vobis domino Regi predicto / de supradictis omnibus attendentis firmiter et complendis fideiussores bona fide si potuerimus quoquo modo Guillemum venerabile Episcopum [borrado]2472, Bernardum de Castro Novo et Bernardum de Cardellaco. Quin etiam obligamus nos inde hoc modo, / videlicet quod si hoc totum non attenderemus et compleremus vobis bona fide, sicut superius dictum est, essemus deinceps vestri proditores tales quales sunt illi qui suo domino castrum eius proprium auferunt ne[c] qui et detinent violenter. Ita etiam / quod ubique possetis nos de prodicione reptare et tanquam traditores habere nec possemus nos in aliqua carta de alibi de proditione salvare vel defendere cum armis vel sine armis seu alio modo usquequo haberemus redditum ex / toto vobis cui vel quibus mandaveritis castrum predictum sine omni retentione et exceptione. Datum Tolose, in Castro Narbonensio, nonas februarii Anno Dominice Incarnationis M..CC.. Duodecimo/. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [H]uius rei presentes interfuerunt et testes sunt: R[aimundus] R[ogerii] Comes Fuxensis. Rogerius Bernardi, filius eius. Guillemus Iordanus de Sancto Felice. Esquiu de Menerba. Poncius de Menerba. Michael de / Lusia. Geraldus Raterius. Jordanus de Rocaforti. Raines2473 de Maserolis. Petrus de Podio. Guillemus Fortis de Podio. Et multi alii nobiles, milites et barones. / Signum [signo] Bononati qui hoc scripsit loco, die et anno prefixis2474. Isti fecerunt hominium et iuraverunt domino Regi intus in castro Narbonensio de qua carte fuerunt scripte Oliverius de Pena, G[uillelmus] de Valle, R[aimundus] Guillem, Oliver Aldeguer et promisserunt hii facere iurare alios et hominium prestare domino Regi2475.

1213 febrero, 7. Tolosa

1463

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, en nombre propio y de todos sus amigos, vasallos, caballeros, hombres y sbditos (hispano-occitanos), otorga la proteccin y salvaguarda reales a las casas del Temple de Tolosa y Larramet. A. Original con sello de cera, AD Haute-Garonne, H, Fonds de Malte, Toulouse, I, 19 bis. Descripcin del sello, DE HOYM DE MARIEN (Capitn), Sceaux ecclsiastiques languedociens du Moyen Age et de la Renaissance, Mlanges de Littrature et dHistoire Religieuses, 3 vols., Pars, A. Picard, 1899, II, pp. 29-157, esp. pp. 141-142.

2472 2473 2474

Seguramente Guillem, obispo de Vic. Rames, C.

Nota de IBARRA: Letra de Bononato. Carta partida por AB.CD.EF. parte superior de las letras, corte ondulado, lateral.
2475

Esta parte la aade MIRET y no aparece en la transcipcin de IBARRA.

1495

Martn Alvira Cabrer

a. Ed. Ch. HIGOUNET, Un diplme de Pierre II dAragon pour les Templiers de Toulouse (7 fvrier 1213), AM, 205 (1940), pp. 74-79, esp. pp. 78-79. Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.473. Cit.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 638. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 175. SMITH, Innocent III, p. 125. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonensis et Comes Barchinonensis, per nos et per omnes amicos, vassallos, milites et homines ac subditos nostros, recipimus sub nostra speciali protectione, firma custo/dia securoque ducatu domum Militie Templi de Tolosa et domum de Larrameth, et omnes honores et possessiones, et bestiarios grossos et minutos, et alias res omnes earumdem domorum mobiles et inmobiles / et se moventes, habitas et habendas qualescumque et ubicumque sint, longe vel prope, et omnes etiam fratres et homines presentes et futuros predictarum domorum cum omnibus rebus suis, ita quod sint salvi et securi per omnia loca domi/nationis nostre et omnium amicorum nostrorum in eundo, stando et redeundo, in tempori pacis et cuiuslibet guerre. Nullus ergo de gratia et amore nostri confidens, audeat prefatis domibus vel honoribus aut possessionibus vel / bestiariis aut fratribus vel hominibus earumdem in personis vel rebus aliquam iacturam vel aliquod dampnum, disturbium vel gravamen inferre, ipsis tamen facientibus directum cuilibet de eis querimoniam proponenti. / Nec sit ausus quisquam res aliquas ipsarum domorum vel fratres aut homines earum seu res eorum quaslibet pignorare, marchare, impedire vel detinere alicubi pro alieno debito vel delicto, nisi per se ipsos princi/pales debitores aut pro aliis fideiussores fuerint manifesti. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo attempaverit iram et indignationem nostram se noverit incursurum / et nobiscum amorem vel concordiam nullatenus habiturum, usquequo illato dampno eisdem domibus prius in duplum plenarie restituto, nobis pro temerario ausu et invasione guidati/ci nostri satisfecerit iuxta nostre arbitrium voluntatis. Datum Tolose, .VII. Idus februarii Anno Dominice incarnationis M..CC.. Duodecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. Testes huius rei sunt: [1 . Col.] Dompnus Nuno Sanccii. Michael de Lusia. [2 . Col.] Azcenarius Pardi. Petrus de Ahonesio. Assallitus de Gudal. [3 . Col.] Guillelmus de Cervaria. Guillelmus de Cervilione. Guillelmus Raimundi senescalcus. [4 . Col.] Bernardus de Portella. Bernardus de Sentellels. Bernardus de Monte regali. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis hoc scripsit loco, die et anno prefixis.

1213 febrero, 7. [Tolosa]

1464

Raimon VI, conde de Tolosa, y su hijo Raimondet, por consejo y con consentimiento del rey Pedro el Catlico, donan al noble tolosano Aimeric de Castlnau todo lo que poseen en

1496

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Castlnau dEstretefonds, pudiendo volver a su poder a la muerte de Aimeric contra el pago de una suma de 5.000 s. B. Inserto en donacin de Aimeric de Castelnau de 14 mayo 1238, AN, J. 330, Toulouse, XXI, n. 13. C. Copia s. XVII, BNF, ms. lat. 6.009, fols. 150-151. D. Copia de 1658, BNF, ms. lat. 6.220, fols. 96-99. E. Copia s. XVII, BNF, Col. Colbert, ms. lat. 4.991 A, pp. 151-154. a. Ed. de B, MAC, Catalogues, n. 408, pp. 312-313. Reg.: Layettes, I, n. 1.035, p. 388 (data 1212). Catalogues des actes de Raimond VI et de Raimond VII, comtes de Toulouse, HGL, 3. ed. VIII, n. LIX, col. 1.950. R OQUEBERT , Lpope Cathare , I, p. 1.473. M AC , Les comtes de Toulouse et leur entourage, III, Catalogue des actes de Raimond VI, n. 155, p. 625. Cit.: HGL, 3. ed. VI, p. 415. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, pp. 639-640. MAC, Les comtes de Toulouse, p. 113. ALVIRA, El Jueves de Muret, p. 175. SMITH, Innocent III, p. 125. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 27. (a) Noverint omnes tam presentes quam posteri hanc cartam legentes sive audientes quod ego Raimundus, Dei gratia dux Narbone, comes Tolose, marchio Provincie, filius regine Costantie, et ego Raimundus, filius eius, nostra bona propria ac spontanea voluntate, cum consilio et assensu Petri illustris regis Aragonie, donamus et concedimus et cum hac carta tradimus vobis Aimerico de Castro Novo, filio Petri Willelmi Pilistorti qui fuit, et omnibus successoribus vestris et ordinio vestro, pro beneficio, honore et servicio quod vobis multociens contulistis, totum quicquid habemus et tenemus vel habere et tenere debemus sive aliquis vel aliqua pro nobis vel ex nobis ad Castrum Novum de Instrictis Fontibus sive in alodio vel in territorio aut in decimariis eiusdem castri, homines videlicet et feminas cum omnibus eorum tenentiis ubicumque sint, terras cultas videlicet et incultas, boschos et bartas, domos et casales, hedificia et bastimenta, maloles et vineas, prata et pascua, fontes, aquas et piscarias, decimas et agraria, oblias et donationes feoda, et donationes militium et hominium, quistas et toltas, et albergos et albergam de predicto castro totam. Tamen si aliquis homo vel femina istius castri permanet vel permanserit ad Cavaldos ullo tempori, volumus et mandamus quod ab illo habeatis vestram albergam, ne si ad Castrum Novum habitabant. Denique autem donamus et concedimus in predicto dono totum quicquid habemus et tenemus et habere et tenere debemus sive aliquis vel aliqua pro nobis vel ex nobis aliquo jure vel aliqua ratione vel aliquo modo in predicto castro sive in alodio vel in territorio aut in decimariis eiusdem castro, et de rivo de Cavaldos usque ad Fontem Salsas et de honore de Undis usque ad Frontem. Et in isto dono sunt Isarnus Crassus et medietas Ramundi Isarni, filii sui, et Petrus Ugo et Geraldus Maurellus et Willelmus Maurellus et Geralda Cannia et Raimundus Cannius et Willelmus Seguinus et Willelmus Ite et Petrus Pinctenatus et Arnaldus Pinctenatus et Arnaldus de Vilota et Ugo de Gauzinhaco et Petrus de Gauzinhaco et Willelmus, eorum fratrum, et medietas Willelmi Juliani et Petrus Rubeus cum omnibus eorum tenentiis, et omnes alii homines et feminas eiusdem castri qui usque a dicto domino comite sunt ubicumque sint. Hec omnia qui predicta sunt et ut melius determinantur superius, donamus et concedimus et cum hac carta tradimus ego Raimundus dux Narbone, comes Tolose, marchio Provincie et ego Raimundus, filius eius, pro beneficio, honore et servicio quod nobis et nostris multociens contulistis, vobis Aimerico de Castro Novo et vestris successoribus et ordinio vestro, cum consilio et assensu Petri illustris regis Aragonie, ad tenen-

1497

Martn Alvira Cabrer

dum et ad explectandum ad omnem voluntatem vestram. Sub hac tamen conditione hanc donationem superius determinatam vobis Aimerico de Castro Novo et successoribus vestris facimus, quod post mortem vestram hoc predictum donum, sicut melius superius determinatur, nos vel successores nostri, si voluerimus, possimus recuperare datis primo et persolutis successoribus vestris Ve milia solidorum tolosanorum monete septene vel melgoriensium dupplos largos ad ipsorum electionem vel ex singulis XXVI solidorum tolosanorum I marcham argenti fini et de pure pro eadem ratione si tolosanos et melgorienses abatebantur vel minorabantur ex penso vel de lege absque omni alio impedimento. Retinemus tamen ad nos et ad successores nostros quod semper habeamus de predicto castro in causa et guerra auxilium et valenciam totum pro bene et fide, et si quo jure vel consuetudine contra predictum donum venire poterimus, renuntiamus omni juri et consuetudini et omni legum et canonuum auxilio ne nos vel successores nostros in hoc facto jurare possit ullo tempore. Et de toto hoc predicto dono, sicut melius ac plenius superius determinatur, ego Raimundus dux Narbone, comes Tolose, marchio Provincie et ego Raimundus, filius eius, laudamus et mandamus et convenimus facere bonam et firmam guirentiam vobis Aimerico de Castro Novo et omnibus successoribus vestris et ordinio vestro de omnibus amparatoribus libere. Hoc donum fuit factum et hoc totum ita positum et laudatum VII die introitus mensis februarii anno Domini M. CC. XII.

1213 febrero, [7-19]

1465

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, invita a Simon de Montfort a reunirse con l en Narbona. Tropas catalano-aragonesas y tolosanas se renen en Narbona. Monfort acepta, pero temiendo una trampa, no acude. PVC, Testimonios, n. 178, 412. Cit.: HGL, 3. ed. VI, p. 4162476. ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 661. ALVIRA, El Jueves de Muret, pp. 177-178. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 29.

1213 febrero, 19. Perpiny/Perpignan

1466

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, en nombre propio y del conde de Tolosa y de su hijo, del conde de Foix y de su hijo Roger Bernart, del conde de Comenges, de Gast de Bearn, de los Capitols de Tolosa y Montalb, y de otros amigos, vasallos y sbditos suyos, otorga su proteccin y custodia a todos los animales, cabaas, pastores, perros y monjes del monasterio de Poblet en toda circunstancia y lugar, en tiempo de paz y en tiempo de guerra, autorizndoles a pastar de forma segura en todas las tierras del rey y de los mencionados seores y ciudades. A. Original con sello de cera, AHN, Sigilografa, Sellos Reales, arm. 1, caj. 15, n. 15. B. Copia s. XIII, AHN, Cd. 992-B: Cartulario Mulassa o Becerro de Poblet, n. DCCCCXV, fol. 168v.

2476 Entre el 21 y el 24 de enero, Simon de Montfort se encontraba en Lavaur, HGL, VI, lib. XXII, cap. XLIX, p. 416; y MOLINIER, Catalogue, n. 65 y 66.

1498

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

C. Traslado de poca moderna, AHN, Clero, Poblet, carp. 2.108, n. 12. D. Copia ss. XVII-XVIII, AHN, Cd. 1226-B: Privilegia Regia de Poblet, n. 20, pp. 39-40. E. Copia s. XVIII , AHN, Cd. 1244-B: Privilegia Regia de Poblet, n. 20, pp. 47-48. F. Copia de 1770, AAP, arm. 1, caj. 25, Cartas reales, carp. 1. G. Transcr. de A, IBARRA, Estudio, II, n. CXCI. a. Ed. SMITH, Innocent III, n. XVII, p. 276. b. Ed. M. ALVIRA CABRER, D.J. SMITH y L. MAC, Le temps de la Grande Couronne dAragon du roi Pierre le Catholique. propos de deux documents relatifs labbaye de Poblet (fvrier et septembre 1213), AM, 121-265 (janvier-Mars 2009), pp. 1-22, n. 1, pp. 20-21. Noticia s. XVIII, AHN, Cd. 1385-B: Especulo de Poblet, n. 20, p. 3. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 449 (de A). Cit.: SMITH, Innocent III, p. 125. MAC, L. (coord.), Muret, Muret, Muret Morne Plaine !. Rflexions sur El Jueves de Muret de Martn Alvira Cabrer, Heresis, 41 (2004), pp. 13-54, esp. p. 51. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 28. ALVIRA, SMITH y MAC, Le temps de la Grande Couronne dAragon, pp. 1-18. (A) Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, per nos et per Comitem Tolosanum et eius filium et per Comites Fuxensis et Convenarum et Gastonem de / Bearno et Rogerium Bernardi et eorum amicos et valitores et milites et homines, et per Capitulum Tolosanum et Capitulum Montis Albani, et per omnes alios amicos et vasallos ac subditos nostros, / recipimus sub nostra speciali protectione, securitate, custodia et ducatu omnia bestiaria grossa et minuta Monasterii Populetensis et cabannas cum pastoribus et canibus et fratribus qui eisdem / bestiariis persunt vel perunt et omnes alias Monasterii supradicti ubicumque et qualescumque sint in eundo, stando et redeundo, in tempore pacis et cuiuslibet guerre. Nullus ergo de gratia nostra / confidens audeat eiusdem fratribus vel bestiariis aut cabannis seu pastoribus aut canibus eiusdem monasterii aliquod dampnum, disturbium vel gravamen inferre, immo salve et / secure vadant et redeant et pascantur ubique per terram nostram et omnium predictorum. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo attemptaverit, iram et in/dignationem nostram se noverit incursurum et nobiscum amorem vel concordiam nullatenus habiturum usquequo illato dampno eidem monasterio et fratribus prius in duplum plenarie restituto / nobis de invasione nostri ducatus satisfecerit iuxta nostre arbitrium voluntatis. Datis Perpiniani, .XI. kalendas Marcii, Anno Dominice Incarnacionis .M..CC.. Duodecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia Regis Aragonensis et Comitis Barchinonensis. [1. Col.] Testes huius rei sunt: Dompnus Nuno Sanccii. Hugo Comes Impuriarum. [2. Col.] Michael de Lusia. Arnaldus de Alascuno. Petrus Martini de Leheth. [3. Col.] Raimundus de Montecatano. Guillemus Raimundi senescalcus. Berengarius de Cervaria.

1499

Martn Alvira Cabrer

Signum [signo] Bononati, qui mandato domini Regis pro Ferrario notario suo hoc scripsit loco, die et anno prefixis2477.

1213 febrero, 20. [Aurenja/Orange]

1467

Los prelados reunidos en el concilio de Aurenja suplican al Papa que no detenga la cruzada contra los herejes. a. b. c. d. Pub. CATEL, Histoire des Comtes de Toulouse, lib. II, pp. 285-286. Trad. fr. fragmentaria HGL, 3. ed. VI, p. 409. Ed. PL, 216, cols. 835-836. Ed. RHGF, XIX, pp. 570-571.

Reg.: ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.473. Cit.: R OQUEBERT, Lpope Cathare , I, 660. A LVIRA, El Jueves de Muret , p. 177. SMITH, Innocent III, p. 131. [...] dolosissime civitatis Tolose [...] hereticus Tolosanus, aut etiam filius eius [...].

1213 febrero, 21. Perpiny/Perpignan

1468

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, con consentimiento de su pariente Nuo Snchez, seor del Rossell, otorga carta de franquicias a los habitantes de Salses, los libera de numerosas prestaciones e impuestos reales y les autoriza a celebrar mercado semanal y feria anual con proteccin real a los concurrentes. [B]. Traslado autorizado por el notario Guillem Ferrer, a 18 noviembre 1281. C. Traslado de Jaime II a 7 febrero 1307, AD Pyrnes Orientales, 1B. 138, Procuraci Reyal, Reg. I A, fols. 96r-97v. D. Transcripcin en la confirmacin de la carta de Fernando I a 6 febrero 1413, ACA, Cancillera, Reg. n. 239, fol. 60v. E. Traslado del traslado de 1281, autorizado por el notario Pere Roure, a 5 febrero 1421, AD Pyrnes Orientales, 1B. 226, Procuraci Reyal, Reg. 28, fol. 91. F. Transcripcin del traslado de 1413 en la notificacin pblica efectuada por Pere Roure, lugarteniente del Procurador Real en Roselln y Cerdaa, a 22 marzo 1434, AD Pyrnes Orientales, 1B. 254, Procuraci Reyal, Reg. 7, fol. 6. G. Transcripcin en la confirmacin de Carlos I de 13 agosto 1519, AD Pyrnes Orientales, 1B. 374, Procuraci Reyal, Reg. 34, fol. 154. a. Ed. de D, E, F, ALART, Privilges, pp. 100-102. b. Reg. y ed. fragmentaria de D o E, MIRET, Itinerario, IV, p. 94. c. Ed. FONT RIUS, Cartas, I, n. 237, pp. 330-333. Reg.: IBARRA, Estudio, I, n. 450 (de b y E). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.474. Cit.: FONT RIUS, Cartas, I, p. 630. BISSON, FA, I, pp. 187, 190, 195, 258 y 275. BARRERO Y ALONSO, Textos, p. 384. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 30.

2477 Nota de IBARRA: Sello de cera natural el llamado menor. Todo l de letra de Bononato. El sello en AHN, Sellos, n. 354, arm. 1 caj. 15, n. 15; descripcin MENNDEZ PIDAL, Catlogo, n. 57, p. 58; reg. y descripcin, GUGLIERI, Catlogo de Sellos, p. 260.

1500

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(c) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia rex Aragonum et comes Barchinone, attendentes quod hiis que data et concessa sunt sunt a nobis et statuta, et robur conferre debemus et perpetuam addere firmitatem, per nos et omnes successores nostros, cum assensu et voluntate carissimi et consanguinei nostri dompni Nunonis Sancii, damus, concedimus, laudamus et confirmamus cum hac scriptura perpetuo valitura vobis omnibus habitatoribus de Salsis tam viris quam mulieribus presentibus et futuris in perpetuum quod sitis semper franchi, liberi et quieti ab omni questia, tolta, forcia, prestito, usatico, ademprivo, servitio et succursu, et ab omni servitute et exactione sive demanda regali, exceptis hoste et cavalcata. Enfranchimus etiam vos in perpetuum ab omni exorquia et vetito vini et bladi et salis et omnium aliarum rerum, et ab omni etiam leuda, pedatico, portatico, usatico, tolta et consuetudine novis et veteribus, statutis et statuendis, per omnia loca dominationis nostre, per terram videlicet mare, stagnum et aquam dulcem, cum omnibus rebus et mercibus vestris habitis et habendis, ita quod hec vel horum aliquid a quibus vos enfranchimus nemo unquam a vobis possit vel audeat demandare; nec sit ibi unquam nec esse possit aut requiri exorquia vel vetitum alicuius rei seu aliquarum rerum. Damus etiam vobis omnibus presentibus et futuris in perpetuum quod omnes res mobiles et inmobiles ac se moventes, quascumque habetis vel habituri estis, habeatis ad omnes voluntates vestras inde in vita et ad mortem libere faciendas. Item, si qua persona de domo sua exierit et venerit apud Salsas causa populandi et habitandi ibi sit salva et secura per totam terram et dominationem nostram cum omnibus rebus suis in eundo et redeundo, et si quis eam ceperit vel adontaverit aut quitquid ei abstulerit vel dampnum aliquod intulerit, iram nostram se noverit incursurum et teneat se pro nostro aquindato et a nostris hominibus diffidat. Si, vero, forte aliquis vel aliqua de populatione de Salsis omnino recedere voluerit, liceat ei dare, dimittere, vendere et pignorare vel aliis modis alienare cuilibet personis vel quibusvis personis omnia sua tam mobilia quam immobilia et se moventia, et vadat quocumque voluerit salvus et securus cum omnibus bonis et rebus suis. Statuimus etiam firmiter et mandamus quod in castro et villa de Salsis vel in terminis suis non fiat unquam nec si bellum nec iudicium aque frigide vel calide aut iudicium ignis vel ferri inter habitatores ipsius castri et ville de Salsis vel inter extraneos ibi venientes; nec nos nec nostri nec baiuli nec vicarii nostri nec aliquis nec aliqui pro eis possimus unquam vel possint probare vel averare per sagionis curie vel etiam per alios curiales aliquid alicui homini vel femine prefati castri et ville de Salsis. Sed si homo vel femina de Salsis requisitus vel requisita fuerit a domino suo, iuret ei; et si dominus voluerit habere firmacia de ipso vel de ipsa donet ei ipsam firmaciam ipso die quo requiretur vel in crastino; sed si firmaciam dare non poterit et dominus emparaverit ei res suas, sint res omnes ille salve et secure quamdiu sub emparamento fuerint, donec habeat ei directum firmatum, quo firmato, res eius statim penitus absolvantur. Item, si quis vel si qui de habitatoribus predicti castri et ville de Salsis ab intestato decesserit, omnia bona eius et res reventantur propinquis sui libere et quiete; sed si propinqui eius ibi non fuerint, probi homines eiusdem ville de Salsis dividant et distribuant omnes res ipsius pro anima sua sicut melius cognoverint expedire. Si vero aliquis mercator vel viator decesserit ibi ab intestato, res eius revertantur propinquis suis, qui si non fuerint ibi, probi homines eiusdem castri vel ville teneant et custodiant salve ac fideliter res ipsius per unum annum continue completum, quo transacto, si heres vel propinquus ibi interim non venerit, res illius sint in conspectu et voluntate nostri vel successorum nostrorum. Item, si qua persona ecclesiastica vel militaris vel alicuius ordinis querimoniam proposuerit de aliquo ex vobis, nos vel successores nostri vel qui locum nostrum tenuerint habeamus eum paratum iuri starem sine aliqua iustitia quam inde non donet. Damus etiam et concedimus publicum et generale mercatum in sepedicto castro et villa de Salsis die martis singulis septimanis perpetuo celebrandum, et nundinas sive ferias ibidem mense septembris

1501

Martn Alvira Cabrer

in festo sancti Michaelis annis singulis tenendas ac perpetuo celebrandas. Nos enim recipimus sub nostra et omnium successorum nostrorum speciali et perpetua proteccione, firma custodia securoque ducatu omnes homines et feminas qui ad predictum mercatum vel nundinas sive ferias venerint, ita quod in veniendo, stando et redeundo usque in domos suas, in tempore pacis et cuiuslibet guerre, sint salvi et securi cum omnibus rebus et mercibus quas secum ducerint vel portaverint, et nullus eis in personis vel rebus audeat inferre aliquod dampnum disturbium vel gravamen. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo attemptaverit iram et indignationem nostram et penam mille morabetinorum damno illato prius restituto in duplum se noverit sine aliquo remedio incursurum. Datum Perpiniani, IX kalendas martii anno Dominice Incarnacionis M..CC.. duodecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Signum [signo] Nunonis Sancii, qui supradicta omnia laudo, concedo et firmo. Sig[signo]num Raimundi de Plicamanibus, baiuli et vicarii Rossilionis et Ceritanie et Confluentis. Testes huius rei sunt: Hugo comes Impuriarum. Raimundus de Monte catheno. Guillemus Raimundi senescallus. Michael de Lusia. Petrus de Ahonesio. Arnaldus de Alascuno. Petrus Martini de Lehet. Guillemus de Castro novo. Raimundus de Palacio. Berengarius Guille[r]mi de Turricella.2478 Bernardus de Sentelles. Berengarius de Cervaria. Bernardus Ermengaudi de Fraxianeto. Bernardus de Monte regali. Signum [signo] Bononati, qui mandato domini regis pro Ferrario notario suo hoc scripsit loco, die et anno prefixis.

1213 febrero, 22. Perpiny/Perpignan

1469

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, con el consejo y el asenso de su pariente Nuo Snchez, seor del Rossell, otorga un privilegio de exencin de impuestos a favor de los hombres de Sant Lloren de Salanc. [A]. Original con confirmacin de Jaime I en 1243 B. Traslado con ciertas reservas adicionales, AD Pyrnes Orientales, 1B. 219, Procuraci Reyal, Reg. 22, fols. 38-39. a. Ed. ALART, Privilges, pp. 102-105, esp. pp. 103-105. b. Ed. FONT RIUS, Cartas, I, n. 238, pp. 333-336. Reg.: MIRET, Itinerario, IV, p. 95. IBARRA, Estudio, I, n. 451 (de MIRET Y B, data 20). Cit.: FONT RIUS, Cartas, I, p. 6302479. BISSON, FA, I, p. 257. BARRERO Y ALONSO, Textos, p. 393 (data 12). ALVIRA, Les chemins des armes, n. 30.

2478 2479

Bernardus de Portella, aadido en F.

FONT RIUS explica estos docs. por el deseo del rey Pedro de asegurar la adhesin de las poblaciones fronterizas del reino, aumentando al propio tiempo su contingente demogrfico ante la lucha emprendida contra las huestes de Simn de Montfort; se esta-

1502

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

(b) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gracia rex Aragonum et comes Barchinone, volentes hiis que a nobis facta sunt et concessa illam addere firmitatem per quam semper obtinere possint integritatem, cum assensu et consilio et voluntate carissimi consanguinei nostri dompni Nuni Sancii, per nos et omnes successores nostros enfranquimus et cum hac presenti carta perpetuo valitura franchos facimus et liberos et inmunes ac penius alienos in perpetuum vos dilectos et fideles nostros universos homines et feminas maiores et minores in villa et castro de Sancto Laurentio habitantes et habitaturos presentes et futuros, nec non et omnes res vestra mobiles et inmobiles et se moventes habitas et habendas, ab omni questia, peyta, paria, tolta, forcia, prestito, ademprivo, succursu, adiutorio, vicinitate, servitude, bovatico et monetatico, et ab omni servitio ac demanda et exactione qualibet regali et vicinali, preter hostem et cavalcatam quam in vobis et vestris nobis et nostris perpetuo retinemus, et ab omni etiam leuda, usatico, pedagio, passatico, portatico, penso, mensuratico, tolta et consuetudine veteribus et novis, statutis et substituendis [sic]2480, ita videlicet quod ab hiis omnibus et singulis superius nominatis vos et omnes vestri in dicto castro et villa de Sancto Laurentio habitantes et habitaturi, cum omnibus rebus vestris quas nunc habetis et in antea, dante Domino, estis habituri, tam in gradu de Salsis quam per omnia alia loca totius dominationis nostre in terra et mari et stagno et alia qualibet aqua dulci, in eundo, stando et reteundo franchi sitis et liberi et inmunes ac per secula cuncta penitus alieni. Concedimus etiam vobis et donamus in perpetuum quod nec nos neque aliquis alius possit nunquam in vobis nec in villa de Sancto Laurentio mittere aut facere seu imponere aliquod vetitum vini vel annone seu alicuius bladi. Item, concedimus quod omnes vos habitatores ville de Sancto Laurentio et singuli presentes et futuri libere et absolute de omnibus rebus vestris mobilibus et inmobilibus et se moventibus habitis et habendis semper faciatis iuxta arbitrium vestre voluntatis, tam in vita quam in morte, sine omni nostro nostrorumque retentu et contradiccione, in pace. Statuimus etiam et mandamus quod quicumque venerit populare seu habitare in dicta villa de Sancto Laurentio, undecumque sit, per totam terram nostram et omnium amicorum nostrorum, ex quo recesserit a loco quo solet habitare, salvus sit et securus cum omnibus rebus suis habitis et habendis; statuentes et firmiter mandantes quod quicumque illi vel illis hominibus huiusmodi venientibus ad Sanctum Laurentium dampnum seu obprobium vel dedecus intulerit aut fecerit ullo modo, per nostrum et nostrorum hominum se teneat acuindatum. Item, concedimus et donamus vobis et omnibus successoribus vestris in perpetuum plenam licentiam et liberam potestatem dimittendi, dandi, vendendi, impignorandi seu comutandi et alienandi quocumque volueritis modo ad voluntatem vestram omnia bona vestra mobilia et inmobilia et se moventia quecumque et qualicumque et ubicumque sint; et quod sub securitate nostra quilibet vestrum, salvi et securi, cum omnibus rebus suis possint se transferre ad locum illum in quem magis voluerint habitare, iuxta quod placuerit eis. Item, statuimus quod si nos vel nostri de vobis vel de aliquo vel aliquibus vestrum super aliquo querimoniam habuerimus, aut forte aliquando inter vos alique exorte fuerint contenssiones vel aliqua placita seu querele, ille vel illi adversus quem vel quos apposita fuerit querimonia firment directum infra duos dies ex quo a nobis vel baiulis aut

blece una generosa exencin de malos usos y exacciones reales, normas civiles y procesales favorables a los vecinos e inmigrantes y se autorizaba la celebracin de mercado y feria (Cartas, II, p. 630).
2480

b.

1503

Martn Alvira Cabrer

vicariis nostris inde fuerint comoniti. Si vero directum firmare non potuerint, prestita prius super hoc ab eis quicumque sint cautione per sacramentum, in persona propria tam diu sint in curia et teneant curiam, donec placitum illud, quodcumque sit, per sententiam iudicatum fuerit et diffinitum. Si quis autem intestatus decesserit, omnia ipsius bona libere revertantur propinquis suis quibus illi adiuncti fuerint parentela usque ad quartum gradum, solutis prius et levatis inde omnibus debitis quecumque alicui vel aliquibus debuerit ipse intestatus. Si vero tales propinqui non superstiterint illi intestato, fiant tres partes de bonis ipsius intestati, prius deducto et levato atque soluto inde ere alieno, quarum unam baiulus noster cum consilio trium proborum hominum predicte ville donet et tribuat pro anima ipsius deffuncti, altera quidem pars detur semper et tradatur nobis vel nostris, tertia quoque pars revertatur proximus deffunci, si qui ei superstiterint usque ad septimum gradum; quarta nobis vel nostris libere revertatur, si forte huiusmodi superstites non fuerint ei. Item, concedimus quod si aliquis exorquus decesserit et fecerit testamentum, valeat ipsius testamentum, si tamen legitime fuerit factum; si autem testamentum non fecerit, fiat de bonis suis prout de intestatis superius continetur. Si quis quippe mercator aut viator vel alia quelibet persona, qui non fuerit habitator de Sancto Laurentio, et forte decesserit et fecerit testamentum, valeat testamentum illud si legitime fuerit factum. Verumtamen si ille vel illi quibus bona sua dimiserit deffuncus ille, absentes fuerint, omnia bona illa deponantur in manu et posse trium proborum hominum eiusdem ville, qui de bonis illis faciant et disponant prout de bonis intestatorum superius dictum est, si infra spatium unius anni heredes in testamento illo constituti non apparuerint, ex quo mortuus fuerit testator. Etiam, si illi qui heredes fuerint in testamento supradicto constituti decesserint intestati, similiter fiat prout de intestatis dictum est, hoc tamen addito quod res ille non distribuantur donec annus elapsus sit plenarie et completus. Damus etiam vobis in perpetuum et stabilimus quod quicumque vestrum fecerit sal, haberet illud sal sibi et toti familie sue ad suos a[d]usus [sic]2481 proprios, libere et sine aliquo pretio et missione; set alii vicini vestri illud emant et comprent eodem pretio quo nos vel nostri habuerimus et comparaverimus illud. Item, statuimus et donamus vobis quod aliquis saio unquam modo aliquo in testimonium inter vos recipiatur. Item, concedimus vobis quod unquam vos vel aliquis aut aliqui vestrum dare teneamini nobis vel nostris aliquam iustitiam sive caloniam super aliquo placito quo vos opporteret placitare cum aliquo milite vel aliquibus militibus, aliquo iure, aliquo modo, aliqua ratione vel causa. Mandamus igitur firmiter precipientes omnibus baiulis et vicariis nostris statutis et statuendis et aliquo vel aliquibus hominibus nostris presentibus et futuris quod hec omnia que superius continentur rata et firma habeant et observent, et ab omnibus ubique inviolabiliter faciant observari. Quicumque autem contra hanc cartam in aliquo venerit aut fecerit indignationem nostram se perpetuo noverit incursum et dampno illato prius plenarie in duplum restituto in mille morabetinis a nobis proculdubio puniendum. Addimus etiam huic donationi et franchitati quod nunquam donetis firmaciam neque iustitiam sive caloniam pro aliquo milite seu homine generoso aut pro aliqua persona ecclesiastica seu religiosa super aliqua causa vel placito ullo modo. Quod autem superius dicimus de saione, id idem vobis concedimus de omnibus baiulis et vicariis nostris presentibus et futuris, statuentes quod non possint nec audeant vos compellere aut forciare ad placitandum aliquod placitum, nisi fuerint in villa vestra vel terminis eiusdem, aliqua ratione vel causa.

2481

b.

1504

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

Data Perpiniani, VIII.. kalendas martii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, anno Domini M..CC.. duodecimo. Signum [signo] Petri Dei gratia regis Aragonum et comitis Barchinone. Huius rei sunt testes: Nunus Sancii. Michael de Lucia. Arnaldus de Alascone. Petrus Martini de Leheco. Petrus Auones. Artallus de Luna. Garcias Gome. Raimundus de Monte catano. Guillemus de Monte catano. Bernardus de Portella. Guillelmus Raimundi senescalcus. Guillemus Durfortis. Guillemus de Villa de Cols2482. Raimundus de Plicamanibus. Petrus Pontii de Bisulduno. Sig[signo]num Berengarii de Parietibus, qui mandato domini regis et Ferrarii notarii sui hec scripsit loco, die et anno prefixis.

1213 febrero, 27. Cotlliure/Collioure

1470

Pedro el Catlico rey de Aragn y conde de Barcelona, en razn del privilegio dado por sus antepasados a la Orden del Santo Redentor segn el cual deban tener un vasallo propio en cada pueblo del reino, dona a la Orden del Temple, a perpetuidad, a Arnau de Mirave, hombre suyo de Lleida, con sus sucesores, para que sea vasallo de la Orden. A. Original con agujeros del cordn del sello, ACA, GPC, Pergs., arm. 13, n. 123. B. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 597-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 159, pp. 228-230. C. Trad. cat. fin. s. XIII, AHN, Cd. n. 598-B: Cartulario lemosino del Temple y del Hospital, n. 64, pp. 102-104. Reg.: ACA, Varia de Cancillera, vol. n. 1: Inventarios y escrituras de los Templarios, fol. 77v. MIRET, Itinerario, IV, p. 95. IBARRA, Estudio, I, n. 452 (de MIRET Y A). ROQUEBERT, Lpope Cathare, I, p. 1.474. Cit.: ALVIRA, Les chemins des armes, n. 30. (A) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, cum nobis firmissime confiteor quod domus M[ilicie Templi con]cessione a predecessoribus nostris et nobis ipsis facta quondam / ordini et fratribus Sancti Redemptoris in omnibus et singulis villis Regni nostri unum habere debeat hominem proprium et specialem, idcirco, ob remedium et salute[m anime nostre et parentum nostr]orum, corde bono et animo volenti, per nos et omnes successores / nostros damus et cum hac presenti carta perpetuo valitura concedimus et laudamus domino Deo et vobis dilecto nostro fratri Guillelmo Catelli honorando Magistro domus Milicie Templi et per vos dicte domui vestre et fratribus eiusdem presentibus et / futuris in perpetuum Arnaldum de Mirave hominem nostrum, Civem et habitatorem Ylerdam, et omnes posteros suos unum scilicet post alium qui in ipsius successerit capud mansum, cum omnibus eorum bonis habitis et habendis, et cum / hiis omnibus que habent et habuerunt in Civitate Ylerde et eius terminis vel in aliquo alio loco tocius terre et dominationis nostre. Emfranchimus ergo vobis et domui Milicie Templi in perpetuum dictum Arnaldum de Mirave et omnes pos/teros suos, sicut dictum est, unum post alium et omniam eorum bona habita et

2482

Cals, b.

1505

Martn Alvira Cabrer

habenda, mobilia et se moventia quecumque et ubicumque et qualiacumque sint, ac franchos et liberos facimus et immunes et penitus alienos ab omni oste et caval/cata earumque redemptione, ab omni quoque paria, questia, perta, tolta, forcia, prestito, ademprivo, succursu, vicinitati, servitute, bovatico et monetatico et ab omni servicio et demanda sive exaccione qualibet regali et vicina/li que dici aut nominari vel excogitari potest et ab omni etiam leuda, pedagio, passatico, portatico, mensuratico, penso et consuetudine novis et veteribus statutis et constituendis. Mandamus igitur firmiter precipientes quod / aliquid senior vel miles aut Baiulus vel vicarius aut merinus vel zavalmedina sive saio aut justicia vel Repositarius aut pedagiarius sive leudarius vel quilibet alius homo noster vel alienus non possit nec audeat unquam supra / dictum Arnaldum de Mirave aut aliquos posteros eius vel eorum res aliquas ad hec vel horum aliquid dandum, solvendum et faciendum distringere aut compellere vel forciare, nec ea vel earum aliquid a quibus eos / omnia eorum bona perpetuo emfranchimus, ab eis vel eorum rebus aliquibus exigere vel demandare aliquo casu, aliquo modo, aliqua ratione vel causa, ymmo de perpetua donatione nostra vos dicte Magister et omnes fratres domus Milicie Templi / ut melius habetis et plenius possidetis omnes alios homines Sancti Redemptoris per secula cuncta. Quicumque autem contra huius nostri privilegii tenorem ausu ductus temerario venire attemptaret iram et indignationem / nostram se noverit perpetuo incursurum et post illati dampni factam plenarie prius in duplum restitutionem in Mille morabatinis de nobis proculdubio feriendum. Datum apud Caucumliberum, .III. kalendas mar/cii, per manum Ferrarii notarii nostri et mandato nostro et ipsius scripta a Berengario de Parietibus, anno ab incarnatione Domini .M..CC.. duodecimo. Signum [ signo ] Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone signum2483. [ 1. Col. ] Testes huius rei sunt: Dompnus G[ arcia ] Episcopus Tirasonensis. Dompnus G[uillelmus] Episcopus Vicensis. [2. Col.] Michael de Lusia. Arnaldus de Alascone. Petrus Martini de Leheto. [3. Col.] Guillelmus de Crexello. Poncius de Verneto. Raimundus de Sobiratis. [4. Col.] Guillelmus Durfortis. Gazco de Biota. Bernardus Amilii. Ego Ferrarius, notarius domini Regis, hoc scribi feci mandato ipsius loco, die et anno prefixis2484.

1213 febrero, 28. Cotlliure/Collioure

1471

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, confirma a Guillem, prior del monasterio de Santa Maria de Besal, que era y es capilla de la familia real, y al monasterio de Sant Ruf todas las donaciones y privilegios concedidos por sus antecesores, por Mir, obispo de Girona y conde de Besal, por el conde Bernat y los dems condes de Besal, por el conde Ramn Berenguer IV, por los papas Benedicto, Gregorio y Pascual y por cualquier otra persona, enfranquecindolo y confirmando su pertenencia a la casa y a la familia del rey y su sustento en caso de acompaar al rey y permanecer en su curia.

2483 2484

Autgrafo, posiblemente de Ferrer. Autgrafo.

1506

Pedro el Catlico, Rey de Aragn y Conde de Barcelona (1196-1213)

A. Original deteriorado, ADG, Pergamins de Santa Maria y Sant Viens de Besal, n. 74 (traspapelado en julio de 2002). B. Copia vidimus de 1594 con confirmaciones de Jaime I en 1226 y Jaime II en 1305, ADG. C. Copia s. XIX, RAH, Papeles del P. Villanueva, A-562, V, Documentos de Santa Mara de Besal, fols. 509r-510v (data 1212). Reg.: Coleccin Diplomtica de Besal, p. 8., n. 670 (de A). Cit.: M ONSALVATJE , Coleccin diplomtica del condado de Besal, XII, n. DCLXX, p. 81 (data 1212). ALVIRA, Les chemins des armes, n. 30. (C) In Christi nomine. Sit notum cunctis quod Nos Petrus, Dei gratia Rex Aragonum et Comes Barchinone, attendentes quod ea que facta sunt et concessa ab antecessoribus nostris et a nobis perpetuo debent patrocinio communiri, maxime cum illi monasterio data sunt et concessa quod nostri antecessores edificarunt atque dittarunt, concedimus, laudamus et confirmamus cum hac scriptura perpetuo valitura vobis Guillelmo priori et per vos monasterio Sancte Marie Bisulduni, quod nostra et antecessorum nostrorum capella fuit et est, et omnibus successoribus vestris et canonicis eiusdem loci presentibus et futuris et monasterio Sancti Ruffi in perpetuum omnes donationes, concessiones, constitutiones, franchitates, libertates et immunitates que predecessoribus vestris et vobis et eidem monasterio date, facte sunt et concesse ab antecessoribus nostris et a nobis, et a bone memorie Mirone episcopo Gerundensi et Comite Bisulduni, et Bernardo Comite, et aliis Comitibus Bisulduni, et a domino Raymundo Berengario Comite Barchinone avo nostro, et a Romanis Pontificibus Benedicto, Gregorio et Paschali, et ab aliis quibuslibet prelatis, principibus et personis, et omnia etiam privilegia et scripta publica que a nobis vel ab eisdem habetis, et omnes possessiones, honores ac predia et alia bona que predictum monasterium Sancte Marie alicubi noscitur possidere. Ita quod omnes istas donationes, concessiones, constitutiones, franchitates, libertates et immunitates ac privilegia sive scripta, et possessiones et honores ac predia teneatis, habeatis ac possideatis semper integre et sine omni diminutione in pace, et eis utamini libere et quiete per secula cuncta, sicut in ipsis privilegiis sive scriptis melius et plenius continetur. Nec sit ausus quisquam ea vel eorum aliquid vobis auferre, diminuere, contrariare vel aliquatenus perturbare aut contra privilegia sive scripta venire, vel eorum aliquid in aliquo violare. Preterea per nos et omnes successores nostros damus et concedimus vobis in perpetuum quod neque nobis neque successoribus nostris nec alicui bajulo vel vicario aut portario seu sagioni vel alteri procuratorum nostrorum donetis vel dare teneamini unquam vos vel homines vestri aliquid ratione vel nomine ostis seu cabalcate, aut questie, tolte, prestiti, bobatici, monetatici, compensi, succursus vel alterius cuiuslibet servitii seu demande; nec aliquis super hoc vos vel monasterium vestrum possit vel audeat forciare, compellere vel aliquatenus molestare. Mandamus itaque precipientes firmiter et districte omnibus bajulis, vicariis et aliis hominibus nostris presentibus et futuris quod vos et monasterium vestrum, et homines et honores ac possessiones et alias res omnes eiusdem monasterii habitas et habendas, tanquam Nostras proprias et spetiales manuteneant fideliter et defendant, et a nullo permittant nequiter [?] molestari, omnia jura vestra illesa vobis et illibata servantes. Ad hec vos prenominatum priorem, et per vos et amore vestri omnes successores vestros priores eiusdem loci, recipimus et constituimus semper esse de domo et familia nostra, et damus et assignamus vobis et eis quandocumque et quotiescumque veneritis ad Nos et fueritis in curia nostra porcionem sive rationem, videlicet civariam ad tres equitaturas, et panem et vinum et carnes sive pisces et alia secundum eamdem rationem sicut mos est Curie nostre. Quicumque autem contra hanc cartam nostram venire in aliquo atemptaverit iram nostram et poenam

1507

Martn Alvira Cabrer

mille morabatinorum dampno illato prius restituto in duplum se noverit sine aliquo remedio incursurum. Datum apud Caucumliberum, secundo Kalendas Martii, per manum Ferrarii Notarii nostri et mandato eius scripta a Bononato, anno Dominice Incarnationis Millesimo ducentesimo duodecimo. Sig[signo]num Petri Dei gratia Regis Aragonum et Comitis Barchinone. Testes huius rei sunt: Dompnus F[ errandus ], Frater Domini Regis et Abbas Montis Aragonis. Dompnus Guillelmus Episcopus Ausonensis. Dompnus Garcias Episcopus Tirasonensis. Garcias Decanus Tirasonensis. Ra[i]mundus Prepositus Jaccensis. Guillelmus de Crexello. Michael de Lussia. Petrus de [A]honesio. Bernardus Armengaudi de Fraxaneto. Raimundus de Castro vetulo. Raimundus de Subiratis. Sig[signo]num Jacobi Dei gratia Rex Aragonum, Comitis Barchinone et Domini Montispessulani, qui predicta omnia et singula laudat, concedit et confirmat, positum per manum Bertrandi de Vilanoba mandato eiusdem Regis pro Gomicio de Abnogan [ ? ] Notario suo in Barchinona, quinto Kalendas Madii anno Domini Millesimo ducentessimo vigesimo sexto. Sig[signo]num Guillelmi Durfortis. Ego Ferrarius, Notarius Domini Regis, hec scribi feci mandato ipsius loco, die, et anno prefixis. Locus [signo] Sigilli.

1213 [febrero-...]

1472

Pedro el Catlico, rey de Aragn y conde de Barcelona, con consentimiento de la nobleza, establece la recaudacin de un bovaje para sufragar los gastos de los matrimonios de sus hermanas (posiblemente para financiar la campaa militar contra los cruzados de Simon de Montfort 2485). C. Mencin sin la forma del impuesto ni la data en copia en cuaderno de papel fin. s. XIII, ACA, Cancillera, Papeles por incorporar, caj. 5, 4/C-11, Recull de documents sobre el bovatge del segle XIII, fol. 2r. a. Ed. fragmentaria de C, ORT, La primera articulacin, p. 985, n. 61. Cit.: ZURITA, Anales, II, cap. lxix. ORT, Renda i fiscalitat, p. 579. ORT, La primera articulacin, pp. 984-985 (con comentarios y datacin). SMITH, Innocent III, pp. 126 y 134. ALVIRA, Les chemins des armes, n. 30. Reperitur probatum pro testes quod idem rex Petrus habebat tres sorores et altera allocavit in matrimonium cum Ffrederico imperator, et altera cum comi[te] Tolosano et altera cum filio eiusdem comitis, et tunc levaverit [certum?] bovaticum quod fuit de [gratia], de quo bovatic[um] non [re]peritur forma2486.

Esta hiptesis, que creemos muy atinada, es de Pere ORT, quin seala adems que es el nico ejemplo que existe de la percepcin de un maridaje sobre las tierras nobiliarias en todo el perodo medieval (La primera articulacin, p. 98).
2486

2485

a.

1508

LTIMOS TTULOS DE LA COLECCIN FUENTES HISTRICAS ARAGONESAS


Euros 33. MANUEL GMEZ DE VALENZUELA Estatutos y Actos Municipales de Jaca y sus montaas (1417-1468) .......................... 34. DIEGO NAVARRO BONILLA Los fondos documentales del Archivo del Reino de Aragn: estudio y edicin crtica del inventario de Jos de Yoldi (1749-1750)................................................................... 35. OVIDIO CUELLA ESTEBAN Bulario Aragons de Benedicto XIII. I. La Curia de Avin (1394-1403)..................... 36. OVIDIO CUELLA ESTEBAN Bulario Aragons de Benedicto XIII. II. La Curia itinerante (1403-1411) .................... 37. FRANCISCO JAVIER LACUEVA USED Libro de aduana de Tamarite de Litera en el ejercicio 1445-1446 ................................. 38. JUAN RAMN ROYO GARCA La Bula Salvitica en el condado de Morata..................................................................... 39. AGUSTN RUBIO SEMPER Libro de la Pecha de la villa de Ateca ............................................................................... 40. OVIDIO CUELLA ESTEBAN Bulario aragons de Benedicto XIII. III. La Curia de Pescola (1412-1423) ............... 41. MANUEL GMEZ DE VALENZUELA Arte y trabajo en el Alto Aragn (1434-1750) ................................................................... 42. NATIVIDAD HERRANZ ALFARO El libro de Actas de la Cofrada de San Jernimo, de libreros de Zaragoza: 1689-1814 .. 43. COLOMA LLEAL GALCERN (dir.), PALOMA ARROYO VEGA, MAR CRUZ PIOL, MAR FORMENT FERNNDEZ, MNICA VIDAL DEZ Pergaminos aragoneses del Fondo Sstago: siglo XV ........................................................ 44. RAFAEL CONDE Y DELGADO DE MOLINA Reyes y Archivos en la Corona de Aragn. Siete siglos de reglamentacin y praxis archivstica (siglos XII-XIX) .................................................................................................. 45. JOS MARA SNCHEZ MOLLEDO Arbitristas aragoneses del Fondo Sstago: siglo XV .......................................................... 46. OVIEDO CUELLA ESTEBAN Bulario aragons de Benedicto XIII. IV. El Papa Luna (1394-1423), promotor de la religiosidad hispana .................................................................................. 47. JUAN MANUEL DEL ESTAL Itinerario de Jaime II de Aragn (1291-1327) .................................................................. 48. JUAN ABELLA SAMITIER Seleccin de documentos de la villa aragonesa de Sos (1202-1533) .............................. 49. HERMINIO LAFOZ RABAZA Actas de la Junta Superior de Aragn y parte de Castilla (1809) ................................... 50. MARA DE LOS DESAMPARADOS CABANES PECOURT Documentos de Jaime I relacionados con Aragn ........................................................... 51. MANUEL GMEZ DE VALENZUELA La vida de los concejos aragoneses a travs de sus escrituras notariales (1442-1775) ...

24

24 25 25 20 10 30 25 30 30

30

30 20

28 95 24 40 22 35

I N S TI TUC I N

FERNANDO EL CATL ICO

Das könnte Ihnen auch gefallen