Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
fi!kao¾hd¾>k ks¾Kdhl
frdayK fifkúr;ak
iïNdjH NdId wOHhkdxYh
fmardfoKsh úYajúoHd,h
fkd mej;s ;rï jQ kuqÿ wdlD;sljd§ka úiska isÿ lrk ,oafoa tf;la mej;s idys;H wOHhkfhys ,d
ndOdldÍ fodr.=¿ ì|Su fkd fõ¦ ì| yßkakg fodr.=¿ fkdmej;s w;r indO n,fldgqj fjkqjg
kjH jQ" iq.u jQ újD; udj;la ;kd .ekSu hs'4
wdlD;sljdoh idys;Hh fj; t,a, l< n,mEfï iajNdjh wOHhkh lrkq ms‚i;a túiska
wdlD;sljd§ fi!kao¾h ks¾Kdhl bÈßm;a jq wdldrh úu¾Ykh lrkq ms‚i;a reishdkq
wdlD;sljdofha jHdma;sh ms<sn| j ieflúka msßlaiSu uekú' reishdkq wdlD;sljdoh m%Odk hq.;%hla
Tiafia úldYkh jQ nj m%lg hs' René Wellek olajk mßÈ ta my; mßÈ fõ'5
moHfha Ydí§h ixiaÓ;sh flfrys jQ reÑh úiska wkd.;jdoh (Futurism) iu. o b;d ióm
in|;djla iys; jQ reishdkq wdlD;sljdoh ;;ald,Sk j T!od¾hh úoyd oela jQ ixfla;jdohg
(Symbolism), h:d¾:jdohg (Realism) iy l=gm%dma;sjdohg (Acmeism) tfrys jHdmdrhla jQ nj
m%lg hs' ixfla;jdohg tfrys j wdlD;sljdoh igkg ms<smkafka ldjHd;aul idys;Hh bka uqod
f.k úoHd;aul wkafõIKhkag yiq lr .ekSu ms‚i nj Eichenbaum wjOdrKh lf<a h' 7
reishdkq wdlD;sljdoh fmr mej;s iïm%odfhka fjkia u.la .;a idys;Hh jHdmdrhla jkafka
flfia oe hs msßlaik l," tys iqúYsIag;dj jvd;a úYo fjhs' idys;Hh jkdys ft;sydisl"
cSjúoHd;aul iy iudc h:d¾:fha yqÿ m%;sìïnhle hs hkq mQ¾jx.u idys;H úpdru;jdo ixys;djka
4
“...Before the appearance of the Formalists, academic research, quite ignorant of
theoretical problems, made use of antiquated aesthetic, psychological, and historical
‘axioms’ and had so lost sight of its proper subject that its very existence as a science
had become illusory. There was almost no struggle between the Formalists and the
Academicians, not because the Formalists had broken in the door (there were no
doors), but because we found an open passage-way instead of a fortress...”
Eikhenbaum, Boris - The Theory of the Formal Method - p.105
5
Wellek, René - A History of Modern Criticism - 1750-1950 - Vol.VII - p. 319
6
Peter Steiner f.a fnod oelaùug wkqj uQ,sl hq.;%fhys NdId ,laIKhkaf.a úúO;ajh
ie,ls,a,g .kq ,efí'
1' 1916-1921 hq.h - NdIdj ms<sn| hdka;%Sh oDIaáh (the machanical view of language)
2' 1921-1928 hq.h - NdIdj ms<sn| ftkaøSh oDIaáh (the organic view)
3' 1928-1935 hq.h - NdIdj ms<sn| l%udkqrEmS oDIaáh (the systemic view)
7
“...The formalists entered the fight against the symbolists in order to wrest poetics
from their hands-to free it from its ties with their subjective philosophical and
aesthetic theories" and to direct it towards the scientific investigation of facts... ”
Lemon, Lee T. and Reis, Marion J. (eds.) – Russian Formalist Criticism – p. 106
3
Ñ;%l,dfõ iy iskudfõ m%jK;d y÷kd .; yels jk kuqÿ wiqj,a wiqj,a mßÈ he hs yqjd oelaúh
yels" ish¨ fi!kao¾h wdlD;sj,g fmdÿ
fmdÿ jQ úfYaI ks¾Kdhl fyda kHdh mekS h;e hs lshf;d;a ijro
fjhs' Khlebnikov, Mayakovsky jeks wkd.;jd§ lùkaf.a iy Sergy Eisenstein n÷
iskudlrejkaf.a lD;s msßlaiSfuka muKla jqj o fï neõ úYo fjhs' tfy;a ;;ald,Sk j mek
ke.=Kq c.;a fi!kao¾h jHdmdrhka w;r mQ¾j.dñhl= jYfhka reishdkq wdlD;sljdoh ie,lsh hq;=
h' l,dfõ wdlD;sl mlaIh ms<sn| j úis jk ishji ;=< isÿ jQ b;d jeo.;a ixjdohla reishdkq
wdlD;sljdoh ;=< wdús¾Njkh jQ fyhsks' fuu idys;H jHdmdrh ;=< mekS .sh idys;H kHdh ir‚h
fi!kao¾h ks¾Kdhl jYfhka kdulrKh lsÍug jvd" reishdkq wdlD;sljdofha iqúfYaI;d lsue
hs y÷kajd fokq ms‚i wdlD;sljdoh úiska u bÈßm;a lrk ,o ks¾jpk lsysmhle hs oelaùu
hqla;shqla; jkq we;'
idys;HdOHhkh úIfhys wdlD;sljd§kaf.aa odhl;ajfha jeo.;alu ;=ka wdldrhlska
y÷kd .; yels h hs Jeremy Hawthorn jeks kQ;k úpdrlfhda olaj;s' flfia o h;a"
1' idudkH jHjyD; NdIdj iy ldjHd;aul NdIdj w;r m%n, úix.;hla we; hk
^j¾;udkfha iq¿;rhla muKla tlÕ jk& úYajdih
2' wmrEmSlrKfha jeo.;alu
3' j¾;udk wdLHdkúoHdfõ § uqLH N+ñldjla olajk l:dj iy l:d úkHdih w;r
mj;akd úixjdoh12
ldjHd;aul NdIdj jkdys ffoksl Ndú;fha mj;akd idudkH NdIdjg jvd fjkia"
fjfiia NdId m%j¾.hla nj wdlD;sljd§yq wjOdrKh l<y' ldjH lD;Hh hkafkka ldjHd;aul
NdIdfjys l%shdl,dmh y÷kajd §fuys ,d uQ,sl jQ Roman Jakobson (1896-1982) reishdkq
wdlD;sljdofha Orudk iufhka miq j o Prague ys jd.aúoHd ljfha fuka u wfußldfõ § o iajlSh
woyia wNsj¾Okfhys fhÿfKa h' ixfla;jdohg úfrdaë idys;H jHdmdrhla jYfhka
fjfiikq ,enqj o wdlD;sljdoh f.dv ke.=fKa ixfla;jdofha uQ,dOdrh u; nj m%lg hs'
idys;Hhsl NdIdj fyj;a ldjHd;aul NdIdj idudkH f,dalfha NdId jHjydrfhka fjkia iqúfYaIS
NdId m%j¾.hla jYfhka y÷kd .ekSu;a" ziajdëk" iajhxm%ldYl" jd.;sl%dka; ßoauhlska hq;="
jH[aclZ wd§ .=Kjdpl u.ska ta fjfiid oelaùu;a reishdkq wdlD;sljdofha wNsreÑh o" wdrïuKh
o ù h' wdlD;sljdoh hkq ieneúka u tys úreoaOjd§ka úiska m%ia;=; jHdmdrh fy<d olskq ms‚i
wdfrdams; kduhla jQ kuqÿ idys;Hfha ffjIhsl ldrKd flfrys wdlD;sljd§ka oelajQ wêldjOdkh
u Tjqkaf.a kjH idys;H m%hdKh idys;Hh fj; flfrk w¾:úoHd;aul m%fõYhla f,i kï
lsÍug;a ta i|yd wdlD;sljdoh hkak u wNsOdkh jYfhka fhdod .ekSug;a Tjqka fmd<Ujd ,S h'13
jHqyd;aul jd.aúoHdfõ l%ufõohkaf.ka wdlD;sljd§kaf.a idys;H ixjHdmdrfha
l%ufõo ;rula fjkia jQ kuq;a fomd¾Yajfha u wruqKq iudk úh' idys;Hfha ixiaÓ;sh
ms<sn| .eUqßka úuiSu;a" lsishï idys;Hhl iajNdjh ms<sn| m%;HNs{dkh (recognition)"
mD:lalrKh (isolation) iy ffjIhsl újrKh;a (objective description)" idys;H lD;shl YíÈu
Ys,afmdaml%uhkaf.a Ndú;h;a wdlD;sljdoh we.ehQjkaf.a wjOdkh md;% jQ nj .uH fõ' lsishï
lD;shl b;sydih" uQ,dY%dÈh fyda bka wNsjykh flfrk m‚úvh fyda ;;a lD;sfhys ft;sydisl"
iudchSh" ufkdaúoHd;aul udkhka fyda msßlaiSu Tjqkaf.a wNsu;h fkd ù h' l,dj iajdëk" ia:dhS"
iajhx;Srl jQ o tys u ks¾Kdhl u.ska úNd. l< hq;= jQ o m%m[aphla f,i y÷kajd fokq ,eì‚'
Shklovsky l,dfõ iajNdjh újrKh lf<a l,dj yqÿ fN!;fha m%m[aphkaf.ka Tijd ;eìh
12
Hawthorn – op.cit. – p.123f.
13
“...Thus, While it was its opponents who called the OPOYAZ formalists their
declared concern with objective facts moved them to prefer the title specifiers, and
to describe their pursuit as a morphological approach to literature... ”
Hawks, Terence – Structuralism and Semiotics – p.61
5
hq;a;la f,i hs'14 tn÷ jQ l,dj ;=<" úfYaIfhka u idys;Hh ;=<" idys;H úpdrh iy wjfndaOh
i,lkq ,eìh hq;af;a iqúYsIag iy talSN+; {dkf.dapr l%shdldrlï jYfhka nj o wjOdrKh
lrk ,§' wdlD;sljdoh ms<sn| j idlÉPd lrk mYapd;a;k úpdr óudxidfjda mjd l,dlD;s l,dlD;
hkafkka wdlD;sljdoh úiska woyia lrk ,oafoa" yels;rï meyeÈ,s wdldrhg l,d;aul jk mßÈ
lD;Ska ks¾udKh ms‚i úfYaISlrKh jQ m%fhda.hka u.ska ks¾ñ; lD;s u nj wjOdrKfhys ;;amr
jQy'15 tys jmißh ;=< idys;Hh ms<sn| ke.sh hq;= jQfha flfia o (How) hk mekh úkd l=ula o
(What) hk mekh fkd jk nj o Shklovsky meyeÈ,s j olajd isáfha h'16
ldjHh wOHhkh l< hq;af;a flfia o hkak ms<sn| j Jakobson f.a woyia wdlD;sljd§ka
fi!kao¾hd;aul m%m[ap foi úpdr oDIaàka fhduq l< wdldrh Ñ;%Kh fldg olajkakls' Tyqf.a
u jpkfhka Wmqgd olajf;d;a ta fumßÈ h' zÑ;%hl úYaf,aIKh Ñ;%fha ixiaÓ;sh wkqj isÿ
flfrkakdla fuka ldjHdOHhkh jd.ajHqyfha .eg¨ yd inef|hs' jd.afõoh jkdys jd.ajHqyh
ms<sn| id¾j wOHhkh jk fyhska ldjHdOHhkh o jd.afõofha wfNaoH fldÜGdihls' ieflúka
olajf;d;a" fndfyda ldjHuh wx.,laIK NdIdfõohg u;= fkd j ix{d ms<sn| kHdhhkg fyj;a
wúfYaIS ix{dfõohg o wh;a fjhs'Z17 iskudj' Ñ;% iy uQ¾;s l,d wdÈfhys o wdlD;sl wOHhkh
fjfiiska jeo.;a jYfhka wdlD;sljd§ka i,lkafka fï ksid nj úYo hs' tf;l=ÿ jqj;a reishdkq
wdlD;sljdoh ish¨ fi!kao¾h wdlD;Skag fmdÿ úpdrjdohla jYfhka y÷kajd §u ijro jkafka
wdlD;sljdoh jd.afõoh iy NdIduQ,sl idys;Hh flfrys ;§h n,mEu fjfiiska úYaf,aIKh l<
úpdrjdohla nj iqúYo fyhsks'
ldjH lD;Hh ms<sn| Jakobson m< l< woyia jdåuQ,sl ikaksfõokh (verbal
communication) iïnkaOfhka Tyq oerE u;jdohka iy idoDYHfhka .; hq;= h' fyj;a udkj
ikaksfõok lD;Hfha u m%YdLdjla jYfhka ldjH lD;Hh ie,lsh hq;= h¦ ie,lsh yels h hkq
Jakobson f.a úksYaph ù h' idys;H lD;shl m%Odk;u Ndrh flakaø.; jkafka tys Wmhqla; NdIdj
u; h' fjfiiska y÷kd .; hq;= ixiaÓ;sluh wx.,laIK lD;sh ;=< úkd tys ks¾ud;D ;=<
fidhd .; fkdfyk nj o" ish,a, ldjH wuqøjH f,i ie,lsh hq;= fyhska lD;sfha f;audj fyda
fjk;a ndyH ,laIK ;=< fkd j Wmhqla; NdIdj ;=< u tajdfha ixia:dmkhka ksÍlaIKh l< hq;=
nj o wdlD;sljd§yq olajd isáhy' tfyhska ldjHh ìys úh hq;af;a ldjHuh úIhhkaf.ka
.k fkd j
NdIdfjka fyj;a jpkj,sks' Jakobson NdIdfõ lD;Hhka lsysmhla y÷kd .kS' ir, j olajf;d;a
fumßÈ fõ'
14
“...Art was always free of life and its colour never reflected the colour of the flag
which waved over the fortress of the city... ” Erlich, Victor – Russian Formalism ;
History-Doctrine(1965) – p. 77 q.v. - Hawkes – op.cit. – p. 61
15
“...By works of Art, in the narrow sense, we mean works created by special
techniques designed to make the works as obviously artistic as possible ”
Lemon and Reis – op.cit. – p. 8
16
Ibid.- p. 57
17
“...Poetics deals with problems of verbal structure, just as the analysis of painting is
concerned with pictorial structure. Since linguistics is the global science of verbal
structure, poetics may be regarded as an integral part of linguistics. In short, many
poetic features belong not only to the science of language but to the whole theory of
signs, that is, to general semiotics... ”
vide. - http://social.chass.ncsu.edu/wyrick/debclass/Jakob.htm
6
18
vide. - http://www.uni-kassel.de/fb8/misc/lfb/html/text/6-4.html
19
“...The ADDRESSER sends a MESSAGE to the ADDRESSEE. To be operative the
message requires a CONTEXT referred to (‘referent’ in another, somewhat
ambiguous, nomenclature), seizable by the addressee, and either verbal or capable of
being verbalized; a CODE fully, or at least partially, common to the addresser and
addressee (or in other words, to the encoder and decoder of the message); and,
finally, a CONTACT, a physical channel and psychological connection between the
addresser and the addressee, enabling both of them to enter and stay in
communication... ”
Jakobson, Roman - Closing Statement ; Linguistics and poetics - p. 53f.
Cf. Sebeok, Thomas A. (ed.) – Style in Language – p.358
7
ldjH lD;Hfha wêldrh ms<sn| idlÉPd lrñka idys;Hfha úúO m%YdLdjkays § wêldrh
ls%hd;aul jk wdldrh o wdlD;sljdofha § ú.%y flfrhs'22 Linguistic and Poetics kï ixrpkfhys
§ Jakobson, ixialD; moH iy ldjH w;r fjki o olajñka" ixialD; úoHd;aul iy ;dlaI‚l
idys;Hh mjd moHfhkaa úrÑ; kuqÿ ldjH f,i ta fkd i,lkq ,nkafka ;;a idys;Hfhys § ldjH
lD;Hh wêldrh fkd ork ksid neõ meyeÈ,s lrhs'23
wêldrh (dominent) ms<sn| j Jakobson we;=¿ wdlD;sljdoSka olajk woyia idys;Hh
úIfhys muKla fkd j fi!kao¾hfõofha iEu m%YdLdjlg u mdfya fmdÿ" jeo.;a woyia jYfhka
ie,lsh hq;= h' fyj;a reishdkq wdlD;sljdoh y÷kajd fok" fi!kao¾hfõohg wod< ;j;a jeo.;a
ixl,amhla jYfhka ta ie,lSfï jrola ke;' 24 wdlD;sljdohg wkqj lsishï fi!kao¾hd;aul
lD;shla ;=< wêldÍ wjhjh wfkl=;a wm%OdkSN+; wjhj md,kh lrhs¦ ;SrKh lrhs¦ úm¾hdihg
m;a lrhs' tfia u wêldrh yqÿ flaj, lD;shl fyda fi!kao¾h iïm%odhl muKla fkd j iuia;hla
jYfhka lsishï ksYaÑ; hq.hl l,dj ;+< o m%;S; jkakg yels h hs Jakobson úYajdi l< neõ
fmfka'25 mqkreoh iufha fi!kao¾h ks¾Kdhlhkaf.a l+gm%dma;sh oDYHl,djkays wêldrh u.ska
ixfla;j;a jQjdla fuks' Brian McHale n÷ mYapd;a;k úpdrlfhda" Jakobson f.a fuu woyia
ieneúka u y÷kd f.k wNsj¾Okh lrk ,oafoa Tynyanov úiske hs ms<s.kakg reÑ fj;s'26 Prague
jd.afõo .=rel=,fha Jan Mukarovsky, wêldrh ms<sn| j jvd;a biau;= lr olajk wdlD;sljd§
úpdrlfhl= jQ w;r ldjH lD;shl § Wmhqla; wjhjhkaf.a m%dOdkHfha wkqms<sfj<la (hierarchy)
mj;sk nj;a" tys Wmßm%dOdkHh ysñ lr .kakd wjhjh wêldß;ajh ,nk fyhska wfkla ish¨
wjhj tys ia:djrfha isg w¾>kh flfrk nj;a olajhs'27
22
“...Epic poetry, focused on the third person, strongly involves the of language; the
lyric, oriented toward the first person, is intimately linked with the emotive function;
poetry of the second person is imbued with the conative function and is either
supplicatory or exhortative, depending on whether the first person is subordinated to
the second one or the second to the first... ”
Jakobson – Linguistic and Poetics – p. 24 f.
23
“..finally Sanskrit scientific treatises in verse which in Indic tradition are strictly
distinguished from true poetry (kavya), all these metrical texts make use of poetic
function without, however, assigning to this function the coercing, determining role
it carries in poetry... ”
Ibid. - loc.cit.
24
l,d lD;shl jHqyh úNd. lrk l, tys uQ,sl rEmdldr ;%hla olakg ,efn;e hs
kQ;k fi!kao¾hfõ§yq o olaj;s. tkï,
1. úúOFjfha talShFjh (Unity in Variety)
2. m%uqL;dj (Dominance)
3. iu;=,s;;dj (Equilibrium) jYfhks'
fï w;ßka m<uqjekak reishdkq wdlD;sljdofha mefkk .;sl wkql,k
ixl,amh iu. o" fojekak wêldr ixl,amh iu. o imqrd ixjd§ fjhs'
vide. - Parker, Dewitt. H – The Principles of Aesthetics – p. 70 f.
25
Jakobson (1971) – pp. 82,83
26
vide. Hawkes – op.cit. – p. 53
27
“...The systematic foregrounding of components in a work of poetry consists in the
gradation of the interrelationships of these components, that is, in their mutual
subordinations and superordinations. The component highest in the hierarchy
becomes the dominant. All other components, foregrounded or not are evaluated
from the stand point of the dominant.... ”
Mukarovsky (1964) – p. 20
9
ldjHd;aul NdIdj iy idudkH jHjyD; NdIdj w;r fjki meyeÈ,s lrkq ms‚i
Jakobson iy wfkl=;a wdlD;sljd§ka Ndú; lrk fhÿï iy újrK lsysmhls' ldjHdlD;sh jkdys
NdIdfõ ixúê; n,d;alD;Hhle (organized coercion of language) hs Jakobson olajk neõ
Eichenbaum f.a lD;shl yuqfjhs' 28 weßiafgdag,shdkq woyilg iudk jYfhka ie,lsh yels
u;hla wdlD;sljd§ka fj;ska bÈßm;a ùu o úfYaI;ajhls' tkï ldjH NdIdj wmßÑ; (strange)
yd úYauhckl NdId úfYaIhla f,i fmkS isáh hq;= h hkak hs'29 YdíÈl iy ßoauhdkql=, jYfhka
ldjH NdIdj .ïNSr iy ÆL Ndjhg m;a l< hq;= he hs Leo Jakubinsky f.a woyi jQ w;r idudkH
NdIdfjka ldjH NdIdj neyer úh hq;= nj bka wNsjHla; ù h'
reishdkq wdlD;sljdoh ldjHh yd idys;H iïnkaOfhka f.k yer mE" ie,lsh hq;=
jeo.;alula iys; ixl,amhla jYfhka Ñ;a;rEm Wmfhdackh úuiSu jà' l,dj hkq Ñ;a;rEm
jYfhka flfrk Ñka;kh (Art is thinking in images) hs o m%lg h' reishdkq ixfla;jdÈhl= jQ
Potebnya, 1905 § Ñ;a;rEmhkaf.a jeo.;alu ms<sn| oela jQ woyia reishdkq wdlD;sjd§kag m%udK jQ
nj lshkq ,efí' Ñ;a;rEmhkaf.ka f;dr l,djla - úfYaIfhka u ldjH l,djla - ke;e hs o" ;j;a
jfrl¦ ldjHuh moH iy .oH jkdys Ñka;kfha iy {dkkfha m%uqL;u úfYaIs; l%ufõoh hs o
lS Potebnya o Tyqf.a wkq.dñlfhda o ldjHh jkdys Ñ;a;rEm u.ska flfrk iqúfYaIS Ñka;khla
nj weoyQy' Ñ;a;rEmhkaf.a ld¾hNdrh kï úúO úIh iy l%shdldrlï úfNaokh;a" {d;hka (the
known) u.ska w{d;hka (the unknown) meyeÈ,s lr .ekSu;a h' tfy;a l,dj Ñ;a;rEm u.ska
l,amkh hs ,>q fldg .ekSu ms<sn| j wdlD;sljdoh ;rfha úreoaO úh' Tjqyq fufia olaj;s'
zÑ;a;rEm jkdys lsisjl=g ysñ ke;' ^fyj;a Ñ;a;rEm i¾jn,OdÍ foúhkag wh;a h'& Ñ;a;rEm
ms<sn| wjfndaOh we;s jk ;rug" lsishï lúhl= Ndú; lrk iy Tyqf.a u h hs wm is;k Ñ;a;rEm
fjk;a lúhl= úiska o tf,iska u iïNdú; tajd nj jegyS hhs' lúfhda Ñ;a;rEm w¨;ska
ks¾udKhg jvd mj;akd Ñ;a;rEm fm< .eiaùfuys fhfo;s' tfyhska kj Ñ;a;rEm ckkYlH;djg
jvd Ñ;a;rEm m%;siaurK YlH;dj jeo.;a h'Z 30 Ñ;a;rEmdYs%; l,amkhg lsisÿ úfgl jdåuh
l,dfõ mjd il,úO lafIa;% we;=<;a fkd jk nj o wdlD;sljdoh wjOdrKh lrhs'
Potebnia moHfha NdIdj iy .oHfha NdIdj w;r fjkialï y÷kd fkd .;af;a h' tys
m%;sM,h jQfha l,amkfha m%dfhda.sl l%fudamdhla jYfhka ckkh jk Ñ;a;rEm iy ldjHd;aul j
ckkh jk Ñ;a;rEm jYfhka Ñ;a;rEmhkaf.a m%j¾. folla mj;sk nj fkd i,ld yßkq ,eîu
hs' ldjHuh Ñ;a;rEm jkdys m%n,;u NjH OdrKdj ks¾udKh lsÍu (creating the strongest
possible impression) hs' tfy;a mqkrela;sh (repetition)" w;sYfhdala;sh (hyperbole)" ix;=,s;
ixiaÓ;sh (balanced structure)" idudkH fyda ksfIaOd;aul idudka;¾h (ordinary or negative
parallelism)" ixikaoh (comparison) wd§ fjk;a ldfjHdaml%uhkg wêl;r fyda W!k;r
M,odhS;djla Bg ysñ h hs i,ld .ekSu ijro h' Ñ;a;rEmj, lD;Hh kï iómSlrKh
(approximation) u.ska ta ta Ñ;a;rEm fmkS isák wre;a isysm;a fldg §u muKla jk fyhska ta
yefrkakg Ñka;kh i|yd Ñ;a;rEmhkaf.a iyh kqjqjukd h' Ñ;a;rEm ms<sn| wjfndaOh ta
u.ska .uHudk jk oE ms<sn| wjfndaOhg jvd jeo.;a jkafka fï wkqj hs'
Potebnya f.a woyia wNsj¾Okh ù" l,dj i|yd Ñ;a;rEm w;HjYH neõ iïu; j mej;s
kuqÿ wdlD;sljdoh tys ÿ¾j,;d ishqï f,i msßlaiS h' Ovsyaniko Kulikovsky kï reishdkq
úpdrlhd .Dyks¾udK Ys,amh" Ndj ldjH" ix.S;h hk l,d m%fNao Ñ;a;rEm rys; l,dfõ úfYaI
m%YdLdjla jYfhka kï lrñka l,dfõ ie,lsh hq;= ;rfï úYd, lafIa;%hla ld,amksl fkd jk
28
Eikhenbaum, Boris - The Theory of the Formal Method – p. 127
29
Shklovsky, Victor -Art as Technique – p. 22
30
“..Images belong to no one: they are the Lord’s. The more you understand an age,
the more convinced you become that the images a given poet used and which you
thought his own were taken almost unchanged from another poet… Poets are
much more concerned with arranging images than with creating them. Images are
given to poets; the ability to remember them is far more important than the ability to
create them... ”
10
nj m%lg lf<a h' Ndj ldjH jkdys jdåuh l,djla jkakd fia u oDYH l,djg b;d ióm h' tfy;a
oDYH l,dj o woDYH l,dfõ fldgila njg wú{dksl j u m;a jk w;r oDYH woDYH l,d udOHhka
foflys § u wmf.a ixcdkkh iudk h' Art is thinking in images hk u;h ixfla;jd§ woyila
f,i i,lk wdlD;sljdoh fï wkqj Ñ;a;rEm ms<sn| ixfla;jd§ u;hkg úuqL j isà' ldjHh
jkdys Ñ;a;rEm jYfhka l,amkh h hkakg úreoaO j wdlD;sljd§ka olajkafka Ñ;a;rEm hq.fhka
hq.hg" cd;shlska cd;shlg" lúhdf.ka lúhdg b;d w,am jYfhka fjkia fjñka .uka lrk nj
hs' lúhkaf.a lD;s j¾.SlrKh flfrkafka lúhd úiska wkdjrKh lr .kakd ,o iy yqjudre
lr .kakd ,o kjH Ys,afmdaml%uhkg wkqj úkd mßNdú; Ñ;a;rEm wkqj fkd jk nj o bka úYo
hs'
idys;Huh;dj (LITERATURNOST > Literariness) o reishdkq wdlD;sljd§ka úiska fmrgq
lrk ,o" idys;Hh yd iïnkaO jeo.;a ixl,amhla f,i ye|skaúh yels h' idys;Huh;dj wdma;
idys;H lD;shl ;:HÑyakhla (hallmark) jYfhka wdlD;sljdoh úiska kï flfrk fyhska
lsishï lD;shl idys;Hd;aul .=K,laIK y÷kd.kq ms‚i fuh ukd ks¾Kdhlhla jYfhka o
ie,lSu iqÿiq h' idys;Hfhka idys;Huh fkd jk oE fjka fldg .kq ms‚i wdlD;sljdoh úiska
iïNdú; ks¾Kdhlh idys;Huh;dj hs'
idys;HdOHhkfhys úIh jkafka idys;Hh (literature) fkd j idys;Huh;dj nj
wdlD;sljdoh i;;ska wjOdrKh lrkakls' lsishï lD;shla idys;Huh jkafka tys idys;Huh;dj
/|S isákafka kï mu‚' fuf;la l,la idys;H b;sydi{hka isÿ lr we;af;a ljrla o hkak
Wmydid;aul j ú.%y lr olajk Jakobson Tjqka flfrka idys;Hfhys idys;Huh;dj wOHhkh
neyer jQ wdldrh újrKh lrhs' Eichenbaum fï ms<sn| j fjfiiska idlÉPd lrk
wdlD;sljdÈfhla fjhs' Literary Environment kï Tyqf.a ixrpkfha § m%lg flfrk wkaoug
idys;Huh-ft;sydisl ;;= jkdys idys;Huh;dj uQ,sl jYfhka u r|d mj;akd ixlS¾Kfhda h'
idys;Hh wkH udkj l%shdjkag jvd iqúfYaIS jkafka idys;Huh;dj tys iem;a j isàu lrK fldg
f.k nj bka .uH hs'
idys;Huh;dj ks¾jpkh flfrk tla l%uhla jkafka idudkH jHjyD; NdIdj iy
ldjHuh NdIdj w;r mj;akd fjki wjOdrKh lsÍu hs' ldjHuh NdIdj lsishï idys;ahsl
m%ldYkhl mruidrN+;fhaa iajrEmfhka isáhs' ldjHhl w¾:hkag;a jvd jeä jeo.;alula we;e hs
wdlD;sljdoh ie,l=fõ tys YdíÈl ixrpkh (phonic texture) hs' tfyhska Tomashevsky jeks
úpdrlhka ßoauh jkdys iqúfYaIS m%dOdkHhla iys; wdlD;sl ,laIKhla f,i y÷kajd §ug reÑ jQ
nj fmfka' idys;Huh;dj w¾: oelaúh yels ud¾. jYfhka we;eïyq my; i|yka t<Uqï olaj;s'31
lsishï lD;shl fi!kao¾h .=Kfha ;Sj%;dj w¾>kh lrkq ms‚i ks¾Kdhlhla jYfhka
idys;Huh;dj ie,lsh hq;af;a fï ksid he hs wdlD;sljd§yq meyeÈ,s lr;s' Mikhail Bakhtin f.a
u;jdo reishdkq wdlD;sljdofha we;eï wx. úfõpkh lrk w;r" úfYaIfhka u ldjHuh NdIdj
iïnkaO Tyqf.a woyia idys;Huh;dj hkq lsue hs jgyd .kq ms‚i Wmldr úKe hs ie,fla' Bakhtin
ldjH NdIdj NdIdfõ Wmm%fNaohla (dialect) f,i i,lkq ,eîug úreoaO úh' th ffoksl jHjyD;
NdIdfjka fjkia jkafka ldjH kshduh (poetic assignement) lrK fldg f.k he hs fyf;u lS
31
Source: http://www.unisa.ac.za/default.asp?Cmd=ViewContent&ContentID=7380
11
h'32 idys;Huh;dj jkdys ldjHuh NdIdfõ wêldrh iy;sl lrkakle hs bka wjOdrKh flß‚'
wdlD;sljd§ woyiaj,g wkqj" Ñ;a;rEmhkg fyda ix{dj,g jvd idys;Huh;dj u lsishï lD;shla
idys;Huh hk wNsOdkh ,eîug iqÿiq njg m;a lrhs' hq.fhka hq.hg" rplhdf.ka rplhdg
yqjudre jk fmdÿ jia;+ka f,i Ñ;a;rEm ie,lsh yels kuqÿ idys;HdOHhkfha wdma; úIhh jk
idys;Huh;dj jkdys ix{d iy ix{s; w;r kj in|;djkaf.ka Wfma; jkakla nj olajk
Shklovsky" idys;Huh;dj wmrEmSlrK l%shdj,sfha lD;Hhla f,i o y÷kajd fohs' reishdkq
wdlD;sljdoh úiska y÷kajd fok ,o idys;H ks¾Kdhlhka w;r iqúfYaI ia:dkhla
idys;Huh;djg ysñ jkafka fï wkqj nj úpdrlfhda olaj;s'33
wmrEmS
wmrEmSlrKh jQ l,s reishdkq wdlD;sljd§ka úiska idys;Hh jHjÉfþokfha §
y÷kd .kq ,en idys;Hh msKsi wdjYHl mshjrla jYfhka fkdfyd;a fmdÿfõ fi!kao¾h
ks¾Kdhlhla jYfhka bÈßm;a lrk ,oaols' OSTRANENIE (=defamiliarization) hkqfjka
wdlD;sljdofha § kdulrKh flfrk fuu ixl,amh idys;Huh;dj újrKh fldg olajkq ms‚i
iïNdú; m%Odk ks¾Kdhlhla o fjhs' 1917 § Art as Technique kï iajlSh lD;sfhka wmrEmSlrK
ixl,amh y÷kajd ÿka Shklovsky, uQ,sl jYfhka u bka wmßÑ;SlrKh (estranging) fyda wjfndaOh
iaj,am ld,hla olajd mud lsÍu (prolonging perception) iy tu.ska yqremqreÿ úIhhka fyj;a
ix{djka flfrys" wjia:d flfrys fuka u ldjHdlD;sh flfrys mdGlhdf.a iajhxisoaO
iïnkaOhg ndOd meñKùu n÷ wre;la woyia l< neõ fmfka'34
ienE l,dj úúO úIhhka wmßÑ; (unfamiliar) fyj;a kqyqre-kqmqreÿ njg m;a lsÍu isÿ
lrhs' wdma; l,dlD;Syq tu.ska úIhhkays mj;akd l,d;aul;dj wkqN+;Ska njg m;a lr .kq ms‚i"
fkdfyd;a jpk iy woyia ms<sn| wmf.a wmßÑ;" iajhxisoaO fkdjk" kjH ixcdkkhka mila
lr .kq ms‚i Wmldr fj;s' wmrEmSlrKh jYfhka l,dj ;=< isÿ jk fuu l%shdj,sh
idys;Huh;dj i|yd wdjYHl nj Shklovsky wjOdrKh lr isákafka fï ksid h' l,dj iy
Ñ;a;rEmuh l,amkh lsisúg talSN+; fkd jk kuqÿ tl u; tl m;s; ùug yels nj;a" Bg fya;=
jkafka jevlghq;=" jia;%dNrK" .DyNdKav" hqoìh wdosh u;= fkd j hful=f.a Nd¾hdj mjd
jYfhka ish,a, jkid ouk mßÑ;SlrKh (habitualization) nj;a Tyqf.a u;h ù h' tfyhska
l,dfõ ld¾hh úh hq;af;a jia;+ka wdú¾Njkh jk úg tajd ms<sn| ixfõokh wkdjrKh lsÍu hs'
jia;+ka oek .kakg ,efnk úg fkd fõ'35
32
“...Language acquires poetic characteristics only in the concrete poetic construction.
These characteristics do not belong to language in its linguistic capacity, but to the
construction, whatever its form may be. The most elementary everyday utterance or
apt expression may be perceived artistically in certain circumstances. Even an
individual word may be perceived as a poetic utterance...”
Bakhtin, Mikhail - The Formal Method in Literary Scholarship – p. 84 f.
33
“...Despite Tynianov and Jakobson's attempt to connect the aims of Formalism to
the broader issues of culture (as an entire complex of systems), Russian Formalism
remained committed to the idea that literariness alone, rather than the referent and
its various contingencies, historical and otherwise, was the proper focus of literary
scholarship... ”
Jefferson - op.cit. – p. 81
34
úlD;SlrKh (deformation) kñka On Realism in Art iajlSh ixrpkfha § Jakobson
idlÉPd lrkafka wmrEmSlrK ixl,amh ms<sn| j u neõ m%;S; hs'
Ladislav Matejka and Krystyna Pomorska (eds.) - Readings in Russian Poetics
(1921) – Translated into English by Karol Magassy
vide. - http://www.centerforbookculture.org/context/no9/jakobson.html
35
“...Because habitualization devours everything, works, clothes, furniture, one’s wife,
and the fear of war, it is the role of art to impart the sensation of things as they are
perceived and not as they are known...”
12
l,dfõ Wml%uh jkafka jia;+ka kqyqre lsÍu hs¦ fkdfyd;a wdlD;Ska lDÉPdjfndaë lsÍu
hs¦ ixcdkk l%shdj,sh u fi!kao¾hd;aul ksIaGdjla jk fyhska ixcdkk ld,mrdih §¾> lsÍu iy
lDÉPdjfndaëNdjh .=K lsÍu hs' tfia u l,dj jkdys jia;=jl l,d;aulNdjh ú| .kakd wdldrh
hs¦ úêl%uh hs' tys § jia;=j jeo.;a jkafka ke;' fyj;a jia;=j hkq l,dfõ yqÿ Wmpdrhla (pretext)
mu‚' wmrEmSlrK m%fhda.fhda jkdys l,d;aulNdjh .=K lrk m%fhda.fhda h' mßÑ; jia;= fyda
úIh kï fkd lr isàu kso¾Yk hs' fkdfyd;a m<uq jrg olskakd fia újrKh lsÍu hs'
Shklovsky ish lD;sfhys kso¾Yk olajk wdldrhg Leo Tolstoy fjfiiska fuu
wmrEmSlrK Ys,afmdaml%uh Ndú; lf<a h' Tolstoy úiska úrÑ; Kholstomer kï lD;sfha wdLHd;D
jkdys wYajfhls' ukqIH wdLHd;Djrhl=g jvd wYajhl= ta i|yd fhdod .ekSfuka tys l:dkaorh
wmQ¾j wdldrfhka bÈßm;a fjhs' War and Peace kï kjl:dfõ Tolstoy olajk hqoaOj¾Kkd ñka
fmr fkd jQ úrE fia yeÕS hkafka wmrEmSlrKfhka fyj;a mdGlhdg yqremqreÿ hqojekqïj,ska
neyer j bÈßm;a jk ksid h' Resurrection kï lD;sfhys § Tyq k.rh iy wêlrKh j¾Kkd
wdldrh o wmrEmSlrKh y÷kd .kq ms‚i wdma; kso¾Yk jYfhka Shklovsky olajhs'
YDÙ.drd;aul úIhh meyeÈ,s f,i u jl% j j¾Kkd flfrkafka tn÷ úIh tie‚ka
y÷kd .ekSu flfrka mdGlhd neyer lrkq mss‚i nj o 36 l,d;aul wdlD;sh mj;akd ;ek
wmrEmSlrKh /f|k nj o ms<s.kakg Shklovsky reÑ úh' tfy;a wmrEmSlrKh jkdys
YDÙ.drd;aul úIh ms<sn| m%fyA,sldjla fyda uD¥la;s oelaùfï yqÿ Wml%uhlg jvd il,úO
ldjHuh Ys,afmdaml%uhkaf.a moku hs'
Boris Tomashevsky jeks Shklovskyf.a iuld,Sk wdlD;sljd§yq" Jonathan Swift úiska
rÑ; Gulliver’s Travels l:dkaorfhys isõ jk fldgfiys ukqIHj¾.hdf.a iajNdjhka Gulliver
fyj;a tys wdLHd;D úiska j¾Kkd lrkq ,en we;s wdldrh wmrEmSlrKh i|yd wdma; kso¾Ykhla
f,i oelajQy' ukqIHhdf.a ÿIaglï iy uq.aO;d újrKh ms‚i idudkHfhka idys;Hfha §
fhdod .efkk uD¥la;s fjkqjg iudc úIu;d iy hqoaOfha l=ßre nj tys uekúka wkdjrKh
fjhs' ,s,smqÜgka Gulliver f.a lnd idlal=fjys we;s oE úia;r lrkafka Tjqkag tajd ixcdkkh jk
whqßka ñi idudkH ukqIHhl=g ixcdkkh jk whqßka fkd fõ' tfyhska wmrEmSlrKh tys
iem;a j isáhs' wmQ¾j;ajh yg .kS' fumßoafoka iqúfYaI idys;Huh l%fudamdhhka u.ska wkqN+;s
ixcdkkfha kejqï nj ;yjqre flfrhs' ^wmrEmSlrKh hkq Ndr;Sh fi!kao¾hfõoh wkqj
jfl%dla;sjdofha mefkk woyia iu. w;sYh ixjd§ ùuls'&
ldfjHdaml%u m%làlrKh (laying bare) o wmrEmSlrKh idlaId;a lr .kq ms‚i
mßNdú; ;j;a WmlrKhla jYfhka Shklovsky y÷kd .kS' wmrEmSlrKh u jvd úia;D; mßmQ¾K
ixl,amhla jYfhka bÈßm;a lrñka mQ¾jiaÒlrKh (foregrounding) kï idys;H ks¾Kdhlh
y÷kajd fok ,oafoa Prague k.rfha ia:dms; jd.aúoHd ljfha idudcslhl= jq Jan Mukarovsky
úisks' mQ¾jiaÒlrK ixl,amh u.ska idys;H lD;shl jdåuh uQ,dx. is;du;d úlD;s lsÍu fyj;a
wmrEmSlrKh jvd;a meyeÈ,s f,i újrKh lrkq ,eìKs' fï lrK fldg f.k miqld,Sk j
wmrEmSlrKh iy mQ¾jiaÒlrKh ixjd§ ixl,am f,i ú.%y lrk ,§' mQ¾jiaÒlrKh37 jkdys"
idys;H lD;shl mj;akd idys;Huh uQ,dx.hla fmrgq fldg ;nk w;r u wjYHfhka u fjk;a
idys;Huh uQ,sldx. tlla fyda lsysmhla iajdëk lsÍu iy.dó fldg mj;skakla jYfhka woyia
flfrhs' mQ¾jiaÒlrKh yels ;rï uekúka fhdokq ,eîu u ldjHuh NdIdfõ lD;Hh fjhs' 38
mQ¾jiaÒlrK ixl,amh y÷kd .ekSu fya;= fldg f.k mYaÑuiaÒlrKh (backgrounding) kï jQ
wmr ixl,amhla o wdlD;sljd§ka fj;ska bÈßm;a úh' idys;H lD;shl we;eï idys;Huh uQ,sldx.
fmrgq fkd lsÍu fyj;a miq;,fhys ;eîu bka woyia lrk ,o nj m%lg hs' wdlD;sljd§yq
kso¾Ykhla f,i ryiamÍlaIl kjl:d i|yka lr;s' tn÷ ks¾udKhkays l;=jrhdf.a fl!Y,Hh
imqrd fy<sorõ jkafka mdGlhd wjidkh f;la u ks¾udKh úkaokfhys fhÿKfyd;a mu‚'
fyj;a l;=jrhdf.a l:dúkHdilrKfha olaI;d lD;sh ;=< wka;¾,Sk j" mYaÑuiaÒlD; j mj;S'
mYaÑuiaÒlrKh id¾:l jk ;rug tn÷ lD;shlska mdGlhd ,nk wdiajdoh ;Sj% fjhs'
wmrEmSlrKh id¾:l j bÈßm;a lrkq ms‚i m%udK jk jeo.;a ixl,amhla jYfhka
iajhxm%j¾;SlrKh (automatization)39 ixl,amh o wdlD;sljdoh úiska meyeÈ,s lrkq ,en ;sfí'
lsishï l,d;aul jia;=jla fuu l%shdj,sh lrK fldg f.k yqremqreÿ" jeo.;alulska f;dr yqÿ
úIhhla njg m;a fjhs' fyj;a l,d;aul jia;=jla jYfhka tys m%dn,Hh ySk fjhs' kjH iy
m%;skùlD; Ys,afmdaml%uhkag wmßÑ;" wmQ¾j l%fudamdh jYfhka fmkS isákakg
yelshdj ,efnkafka iajhxm%j¾;SlD; (automatized) l%fudamdh lsishï lD;shla ;=< mj;skafka kï
mu‚' fyj;a yqremqreÿ úIhhkaf.a meje;au ksid kqyqre-kqmqreÿ" wmQ¾j oE lemS fmfkhs' fï wkqj
wmrEmSlrKh iy iajhxm%j¾;SlrKh l,d;aul lD;shl wdlD;sh iy wka;¾.;h w;r in|;dj
újrKh lrk kjH jQ o .;sl jQ o ks¾jpkhla imhhs'
.;sl wkql,kh (Dynamic Integration) kñka reishdkq wdlD;sljdoh ;=< mefkk
ixl,amh o m%dud‚l jeo.;alula iys; fi!kao¾h ks¾Kdhlhla jYfhka i,lkq jà' moH rpkh
iïnkaOfhka olajñka meyeÈ,s lrf;d;a fuu ixl,amfhka woyia jkafka jdlH úkHdih" ßoauh"
kdo iy Yíoèjks wd§ ish¨ wdjYHl uQ,sldx.hkaf.a idOqiïnkaOh hs' Tynyanov fuka u
wkd.;jd§ lúhl= jQ Vladimir Mayakovsky o i;al,dlD;shl ;sìh hq;= fï .=Kh ms<sn| j úúO
woyia m< lr isáhy' wdlD;sljdofha we;eï ixl,am yd tlÕ fkd jk kuq;a Mayakovsky f.a
How are Verses Made kï lD;sh moH ixrpkfha § .;sl wkql,kfha jeo.;alu .eUqßka
úuikakls' ngysr fi!kao¾hjdofha Organic Unity fkdfyd;a Unity in diversity hkqfjkq;a"
mqrd;k Ndr;Sh fi!kao¾hjdofha iujdh iïnkaO hkqfjkq;a mefkk ixl,am wdlD;sljdoh
úiska oelafjk fuu ixl,amh iy uekúka meyefik nj lsj hq;= o fkd fõ' tfyhska m%dÖk
m%;sÖk fi!kao¾h{hka w; ixjd§ j jevqKla jYfhka .;sl wkql,k ixl,amh y÷kd .; ukd
h' l,dlD;sh iuia;hla jYfhka ie,lSfï wjYH;dj;a tys wxf.damdx. m%f;Hl jYfhka f.k
w¾>kh fkd l< hq;=" fkd l< yels nj;a Ndr;Sh fi!kao¾h{fhda o" m%;sÖk od¾Ykslfhda o40
reishdkq wdlD;sljd§yq o wjOdrKh lf<da h' fi!kao¾fhda;amdok lD;Hfha § o" úkaok lD;Hfha
§ fuka u w¾>k lD;Hfha § o tl fia jeo.;a jk .;sl wkql,k ixl,amh reishdkq wdlD;sljdoh
flfrka o ke.S wd úYajhSh m%dud‚l;ajhlska hq;= fi!kao¾h ks¾Kdhlhla jYfhka ie,lSu
tfyhska ijro fkd fõ' i;aidys;HlD;shla hkq tys Wmhqla; il,úO ffY,Sh Ys,afmdaml%uhkaf.a
talsNjkh hs (A work of literature is the sum-total of all the stylistic devices employed in it.)
hkqfjka oela jQ Rozanov Shklovskii fuka u idys;H lD;shl iujdh hkq w;sYhska iuñ;sl jQ
iuia;h tal;ajh fkd j .;sl wkql,kh hs¦ idys;H lD;shl wdlD;sh .;sl jQjla jYfhka
újrKh l< hq;= h (The unity of a literary work is not that of a close symmetrical whole, but …
of a dynamic integration.... The form of the literary work must be described as dynamic.) hs oela
jQ Tynianov o fuu ixl,amfha Wmfhdackh meyeÈ,s l< wdlD;sljd§yq jQy' úfYaIfhka u
Tynianov .;sl wkql,kh fj; n,mEï t,a, lrk uQ,sl idOl folla olajhs' iajdëk;dj
(autonomy) iy iudffc;sydisl l%shdj,sh (socio-historical process) jYfhks' l,d;aul lD;shla
iajdëk wia;s;ajhlska yd iajhxmd,s;Ndjhlska hq;= ùu o" iudc ft;sydisl ;;= m%lg lsÍu o .;sl
wkql,kfha iaMrKhka we;s lrkq iu;a idOl f,i Tyq olajhs' idys;H uQ,sldx. wfkHdkH
iyiïnkaO;dj mj;ajd .ekSfï wjYH;dj o" iuia;hla jYfhka úkd l,d lD;sh m%f;Hl j
wOHhkh lsÍfï ifodaI;dj o tu.ska m%;S; hs'
reishdkq wdlD;sljdoh idys;H úpdrh iy úksYaph fj; o fmdÿfõ fi!kao¾hfõoh fj;
o oela jQ odhl;ajh úuiSfï § l,d;aul m%fhda. (priyom>devices) o ie,lsh hq;= jeo.;alulska
hq;= N+ñldjla ysñ lr .kS' idys;Hh iu. u;= fkd j wfkl=;a fi!kao¾h wdlD;s iu. o
ks¾udKlrejd úiska isÿ flfrk ixjdohkays § Tyq Ndú; lrk Ys,afmdaml%u fuu.ska woyia
lrk ,§' NdIdj iajlSh ks¾udKd;aul woyia wNsjykh lrk udOHh jYfhka idys;Hlrejd úiska
iïNdú; w;r iskudlrejd rEm iy Yío o" Ñ;%Ys,amshd j¾K" f¾Ld iy yev;, o
fhdod .kshs' ;uka Ndú; lrk m%fhda. bishqï f,i wOHhkh lsÍfuka ,o mßphla o ta i|yd
jvkd ,o m%;sNdj o we;s ks¾udKlrejd fj;ska ìys jk ixks¾udK" wmrEmSlrKh iy
mQ¾jiaÒlrKh úiska .=K lrk ,o wmQ¾j;ajhlska Wfma; fjhs' fyj;a m%.=K lrk ,o l,d;aul
m%fhda. wmrEmSlrKh i|yd mQ¾jdjYH;djla (prerequisite) jkafka h hs wdlD;sljd§yq meyeÈ,s
lr;s' fuu m%fhda.hkaf.ka iuyrla mQ¾jiaÒlrKh flfrhs¦ fkdfyd;a wmrEmSlrKh flfrhs'
tu.ska wfkl=;a wm%Odk m%fhda. mßÑ; fyj;a mYaÑuiaÒlrKh jkq ,efnk fyhska l,d;aul
ixcdkkh kjH njg m;a fjhs'41 m%fhda.fhda jkdys yqfola tl,d j wmrEmSlrKh bgq l< fkd
yelaflda h' tneúka Tjqyq lD;sh ;=< l%shd;aul ùu u.ska ta bgq lr ,;s' mqk¾N+; Ñ;a;rEm
(recurrent images) hk m%fhda.h reishdkq f,aLlhkaf.a ks¾udKhkays mßNdú; wdldrh
Shklovsky óg kso¾Yk fia olajhs' 42 wdlD;sljdoh ms<sn| mYapd;a;k úpdrlfhda o
iajhxm%j¾;SlD; fyda mßÑ; m%fhda.h lsishï idys;H lD;shl wdlD;sh iu. olajkjdg jvd jeä
ióm in|;djla tys wka;¾.;h iu. olajk nj o" tu.ska m%fhda.hkaf.a jeo.;alu .=K jk nj
o ms<s.ks;s'43
kjH wdLHdkfõoh (Modern Narratology) úIfhys reishdkq wdlD;sljdoh isÿ l<
fufyjr fjfiiska u w.hkq ,nk fyhska wdLHdk kHdh ms<sn| j o ieflúka idlÉPd lsÍu
41
“...A device is a compositional feature of the literary work. Some are foregrounded
or made strange in order to renew artistic perception while others are, i.e.
they have become habitual... ”
http://www.unibuc.ro/eBooks/lls/RaduSurdulescu-FormStructuality
42
“...One device in modern artistic prose is very curious. To create an unusual
perception of things in modern prose there is a widely used device which has never
been described and which I would define as the recurrent image. In Russian
literature it is represented by Dostoevsky, Rozanov, Andrei Bely, Zamyatin and also
by the Serapion brothers. It consists in using a certain word (usually such a word is
orchestrated by means of repetition or else an exotic word is chosen) and then
equating all the other matter in the work of art to this word.... ”
http://www.centerforbookculture.org/context/no2/shklovsky.html
43
Jefferson, Ann – op.cit. – p. 36
15
mr;rh idfmalaI jYfhka l=vd fyda .%yKh lr .kq ÿIalr jk fyda" W;a;umqreI wdLHdk iajrhka
iys; fyda lD;Ska Skaz hgf;a olajkq fkd ,efí' Daniel Defoe f.a Robinson Crusoe kjl:dj
tnkaolg kso¾Ykhla f,i wdlD;sljd§yq olaj;s'
reishdkq wdlD;sljdoh úiska fi!kao¾hfõoh fj; olajkq ,en we;s odhl;ajfha m%udKh
iy iajNdjh wOHhkh lrkq ms‚i fumßoafoka fkdfhl=;a msßlaiqï l< yels nj úYo hs' tu.ska
mYapdoaúma,ùh reishdfõ W;amkak ;okka;r úpdrjdo iy kHdhsl wdia:dkdÈhg ,enqKq fmdaIKh
o wys;lr n,mEï o tfuka u kjH úpdrdf,dapkd wdf,dalj;a lrkq ms‚i ,enqKq wdNdih o
úuish yels fjhs' flfia j;=ÿ reishdkq wdlD;sljdoh fkd u| jQ m%;sfrdaOd;aul úpdrhkg o ;=vq
ÿka idys;H jHdmdrhla jQ nj o fkd u;l lsÍu fkd uekú' Mikhail Bakhtin udlaiajd§ kHdh
Ndú; jk wkaou ms<sn| oeä wjOdkhlska lghq;= l< úpdrlhl= jQ w;r reishdkq wdlD;sljdoh
úiska bÈßm;a jQ fndfyda fi!kao¾h ixl,am úfõpkhg ,la fldg ish u;jdo fmrgq l< neõ m%lg
hs' wdlD;sjdoh úiska jrojd w¾:l:kh lrk ,oe hs ie,l+ we;eï fi!kao¾h kHdh i|yd jvd;a
mD:q, iy kjH;r w¾:l:k o fya iemhS h' 46 wdlD;sljdofha ksfIaOd;aul m%fõYh ms<sn| j
idlÉPd lrñka Bakhtin olajkafka wdlD;sljd§ka ldjH NdIdj ffoksl jHjyD; NdIdj fkd jk
njg ksfIaOd;aul wdl,amhlska i,lkq ,eîu w;d¾lsl nj hs' ikaksfõokh idudkH jHjyD;
NdIdfõ w;sYhdjYHl wx.h jk w;r bÈka lõni bka neyer kï thska ikaksfõokhla isÿ
jkafka flfia oe hs hkq Tyqf.a idOdrK ;¾lh hs' fufia u" wmrEmSlrKh iodpdr mokula u;
isÿ jkakla úkd ldjHd;aulNdjh b,lal fldg f.k isÿ fkd flfrkakla nj;a"47 ldjH NdIdj
jQ l,s ixia:dmkh u.ska ìys jkakla úkd WmNdIdjla fyda úfYaI NdId m%j¾.hla fkd jk nj;a"48
wdLHdk kHdh hgf;a wdlD;sljdoh wjOdrKh l< mßÈ l:d úkHdih l:djg jvd jeo.;a h
hkak ijro nj fyj;a l:d úkHdih yqÿ m%fhda.hla muKla jk w;r ksIaGdj jkafka l:dj u
nj;a"49 ldjHuh w¾: jkdys yqfola ixia:dmkfha § biau;= jk w¾: f,i fkd j jpkhkaf.a
kscd¾: .=ŒN+; j meñŒula nj;a wjOdrKh lf<a h' Bakhtin f.a lD;Ska yereKq l, Vladimir
Mayakovsky rpkd l< How are Verses Made (1926) kï lD;sh o reishdkq wdlD;sljdoh fj;
t,a, lrk ,o wj{diy.; oDIaàkaf.ka .yK jQjla f,i m%lg hs'
flfia j;=ÿ idys;Hh iy fmdÿfõ fi!kao¾hfõoh iïnkaOfhka tf;la mej;s woyia
kj u.la fj; fhduq lrkq iu;a jQ m%dud‚l úpdr jHdmdrhla jYfhka reishdkq wdlD;sljdoh
y÷kd .ekSfï ndOdjla ke;af;a h' bÈka úis jk ishjfia idys;H úpdr iïm%odh fj; muKla jqj
wdlD;sljdofhka ,o Wreuh úuif;d;a u;= mefkk odhdohka oelaúh yels h hs we;eï úpdrlfhda
mji;s'50
46
Bakhtin - The Formal Method in Literary Scholarship – p. 91
fuu lD;sh Pavel Medvedyev úiska úrÑ; he hs we;efula i,l;s'
47
“...Thus, an object is not made strange for its own sake, in order that it be felt, in
order to ‘make a stone stony,’ but for the sake of something else, a moral value,
which against this background stands out all the more sharply and vividly precisely
as a moral value... ” Ibid. – p. 60
48
“...Language acquires poetic characteristics only in the concrete poetic construction.
These characteristics do not belong to language in its linguistic capacity, but to the
construction, whatever its form may be. The most elementary everyday utterance or
apt expression may be perceived artistically in certain circumstances. Even an
individual word may be perceived as a poetic utterance...” Ibid. – p.84
49
Ibid. – p. 79
50
vide.- http://www.findarticles.com/p/articles
51
“...they placed the study of the actual work of literature at the centre of scholarship
17
Selected Bibliography
1. Coyel, Martin et al (ed. 1990) – Encyclopedia of Literature and Criticism – NewYork - Gale Research Inc.
2. Hawkes, Terence (1977) – Structuralism and Semiotics – London - Methuen & Co. Ltd.
3. Hawthorn, Jeremy (1994) – A Concise Glossary of Contemporary Literary Theoy – London – Hodder
Headline Group
4. Jefferson, Ann and Robey, David (1986) - Russian Formalism in Modern Literary heory: A Comparative
Introduction - New York - Batsford Ltd.
5. Langer, Susanne K. (1957) – Problems of Arts – London, Routledge
6. Lemon, Lee T. & Reis, Marion J. (eds. Ans trans. 1965)– Russian Formalist Criticism : Four Essays
–Lincoln – University of Nebraska Press
7. Mayakovsky, Vladimir (1990) – How are Verses Made – Bristol – Bristol Classical Press
8. Osborn, Harold (1955) – Aesthetics and Criticism – London
9. Parker, Dewitt H. (1926) - The Analysis of Art – Yale - Yale University Press, (1946) The Principles of
Aesthetics - NewYork - Appleton Century Crofts Inc.
10.Weitz, Morris (1959) – Problems in Aesthetics – New York - The Macmillan Co.
11.Wehrle, Albert J. (transl.1978) - Mikhail Bakhtin : The Formal Method in Literary Scholarship: A
Critical Introduction to Sociological Poetics – London - The Johns Hopkins
12.Wellek, Rene (1969) – The Literary Theory and Aesthetics of the Prague School – Ann Arbor –
University of Michigan Press
URLs (selected)
1. http://www.unibuc.ro/eBooks/lls/RaduSurdulescu-FormStructuality
2. http://social.chass.ncsu.edu/wyrick/debclass/overform.htm
3. http://www.uni-kassel.de/fb8/misc/lfb/html/text/6-4
4. http://courses.essex.ac.uk/lt/lt204/lingpoetics.htm
5. http://www.unisa.ac.za/default.asp
6.http://www.centerforbookculture.org/context
7.http://www.findarticles.com/p/articles /mi_m2342/is_n4_v29/ai_18348510/pg_2
8.http://mural.uv.es/omaher/rusform.html
9.http://www.press.jhu.edu/books/hopkins_guide_to_literary_theory