1

PSIKOLOGJIA

SHKOLLORE
2
I SHKOLLA
N kontektstin social problemi kryesor sot sht akumulimi i
njohurive.Por cili sht roli kryesor i shkolls sot.
1 Zhvillimi individual q mund ti prshtatet evolucionit
teknologjik
2 T krijoj kushte t prshtatshme q individi t rritet me nj
personalitet t ort
! T "hvilloj tek individi kapacitete inteklektuale q ti
prshtaten kondicioneve ekonomike.
# T "hvilloj tek ai q t jet pjesmarrs aktiv
$ryesorja sht q sot duhet t transormohen mardhniet pedagogjike
q tu jepet atyre nj ormat i ri.
%ot sistemi &vje'ar i shkollimit elementar dhe ai #vje'ar i shkollimi t
mesm sht br dominant
%ot gjithsesi po litet pr nj sistem (vje'ar. $jo edhe pr t vetmen
arsye se t rinjt e sotm jan shum her m t "hvilluar se t rinjt e
para nj kohe m par.
%ot ka nj her n radh t par ndrysime i"ike)por edhe sociale.
*jithsesi ka nj dallim mes atij mije deri n klasn e gjasht dhe atij
t riu deri n klasn e nnt
+he sot nj pjes e mir e edukatorve jan n nj stad m t lart.
$emi n kt rast tek mijt deri n klasn e gjasht a"a t
preadoleshencs apo adoleshencs s hershme.
2 Nga shkolla fillore tek shkolla e mesme.
$tu sugjerohen tre linja principale
1 T paraqes nj program n prputhje me sern e gjer t
dierencimit individual
2 T promovoj va"hdimsin e edukimit
! Ta paraqes m t leht prmbajtjen
,ilt jan kriteret pr nj kurikulum t shkolls s mesme
Nj kurikulum i balancuar
T provoj va"hdimsin
Nj plan kurikulumi leksibl
T provoj individuali"imin
3
- sht n t vrtet shkolla e mesme e ndryshme.$jo pr vet aktin
se
1 +isa prpiqen t eleminojn kushtet e lidhjes me shkollat e
tjera
2 .aportet pr shkolln paraqesin dobsimin e nivelit t shkolls
& vje'are
! / shum se gjysma e shkollave kan nj klas
vetprshirse
# Nj numr shkollash kan nj organi"im departamenti"imi pr
gradat shtat dhe tet
0 1etm pak shkolla orojn "gjedhje eksplorimi
2 +isa madje bjn edhe kthime mbrapa
3 1etm pak instrukstionist jan n pak shkolla
& Thjesht shkollat kan t njjtn uniorm pr periudhn pes
ose gjasht ditore dhe nuk kan module t ve'anta
( krahasimi i programeve mes shkollave me njra tjetrn sht
pothuajse ineg"istente.
14 Pak shkolla kan studim t lir dhe pak shkolla kan seminare
11 %humica kan nj vlersim nga 0514.
3 T fokusuarit n natyrn e tyre
$jo ka t bj me
1 Testin kritik n lidhje me stain
2 Plani"imit t komponentve personal t "hvillimit
! Prshirja edhe n amilje e ksaj transhendente
Pjes prbrse sht edhe
T provuarit t va"hdimsis t t msuarit
Plani"imi pr nj "on t madhe kurikulare
Plani"im pr eksperimentim dhe evaluim
4 Nj racionalizim edukimi pr shkolln e mesme
- duhet shkolla e mesme.Po sepse kemi t bjm me n6ns q
kalojn n tran"itim moshor.
7a cilat jan disa karakteristika t preadoleshencs
1 .iorientimim i prgjithshm i adultris
4
2 %truktura e personalitetit t nj mije sht e prirur drejt nj
maturie
! Preadoleshenca karakteri"ohet nga nj instahbilitet
# -ta jan n mes t nj soistikimi dhe nj mijrie
5 Tranzitimi n nj shkoll t mesme
$jo ka t bj me
5 Ndryshimin e sistemimit t unksioneve
5 +eri n klasn e gjasht i vihet karakteristik kryesore
disiplina.
5 Por kjo nuk do t thot pr t mo sta vn n qendr t
vmendjes mijn
5 $ryesorja sht pr ta prqndruar t shumtn n nj
T prmendim disa element
8dukacionale
9rgani"imi i departamenteve
vertikale dhe organi"imi i departamenteve hori"ontale
+he ktu synohet
/suesit pr ti ditur njri tjetrit t mirn
5 /suesit po ashtu pr ti marr studentit t mirn
5 Nj vshtrim konsullor me nj skuadr msuesish ba"uar n
rregulla ba"
5 N kt rast 'do skuadr msuesish synon t jet n grupe sa
m t vogla
5 Tr llojet e leksibilitetit jan t mundshme
5 *rupe m t shumta men6huese
6 hkollat e mesme.Trendet prgjat adoptimit.
%hkolla e mesme sht nj shkoll tran"icioni in nj mjedis t
ndryshm organi"acionale.Posht tregohen lista e avanta"heve t nj
shkolle t mesme
5 7ep bashkimin n nj status n nj t vetm m tepr se n nj
shkoll elementare
5 Paraqet nj speciali"im t mtejshm
5 :let pr nj nivel t ri njohurish
5 :mijt jan m t "hvilluar tani
5 $a msues special dhe programe speciale.
5 Provon oportunitetin pr nj ndryshim gradual.
5
5 %peciali"imet i bjn m t avancuara
5 ;ejon organi"imet me a"a va"hdimsie
5 <idhet nj vshtrim i shpejt n a"at elementare.
5 Ndihmon t rrshqas ngadal prmes nj rritje graduale.
5 = vendos mijt n nj t tr nga ana sociologjike.
5 >niikimi i"ik
5 8leminon mundsin e disa n6nsve dhe mijve pr ti
vendosur n termat e kolegjit.
5 8leminon nevojn e programeve speciale.
5 .edukton dublikimin e pajisjeve t shtrenjta.
5 Porvon s bashku leksibilitetin e s tashmes dhe s ardhmes.
! hkolla e mesme dhe no"acione t tjera.
-rsimimi sht i njohur pr re"istencn e tij pr t ndryshuar.
/egjithat rol parsor ktu luajn.
/aturimi i studentve.
9rgani"imi
Plani"imi i shkolls s mesme.
+he ktu prshihen
%hqetsimi i secilit student.
%tudentt t illojn t pranojn
mundsin e tyre pr t le6uar.
! %tudentt t pranojn mundsin pr t ndryshuar.
# T provojn pjesmarrjen n pro'ese vendimarrse.
Prgatitja pr ormulimin e
situatave t t msuarit.
%tabili"on kriteret e rritjes.
/gjth n prgjithsi programi i shkollave t mesme po evolon.
# ardhmja e shkolls s mesme.
$tu sht m e rndsishme t theksojm.
Pse jo ku
8 tashmja pr shum arsye sht prgjigja m e mir.
+he aktort jan
?a"at e njjta ilo"oike t edukimit
.eduktimi
8dukimi vokacional
%hrbimi i vshtrimit
6
Zhvillon personalitetin
%htohen unksionet krahasuar me at elementare.
.rit edhe nivelin e shkollave t tjera t niveleve m t ulta.
.riten krkimet studimore.
$emi t bjm me krkimin
sekular t viteve t mprparshme.
Tani jan m t pjekur.
Por edhe kemi nj illim t ri.
*jithsesi sht nj shkall m e lart.
Nga vshtrimi i n6nsit
$emi rritje sistemi.
.ekomandimet jan t nj shkalle
m t lart.
/suesit e shkollave elementare
mund t mos tu krkohet tu msohen tr subjektet.7a 'ar duhet t
bj ai.
-i duhet t jet n gjendje t msoj matematikn.
+uhet tu msoj disa nocione t
%hkencs
+uhet t msoj disa studime
sociale ba"uar n kulturn e "ons.
+uhet t msoj sentencat nga gjuha e artit.
Pr rreth !4min duhet tu bj edukime i"ike 'do dit.
N shum raste u jepet edhe mundsia pr t msuar nj gjuh t huaj.
+isa njohuri n art edhe mu"ik.
Prandaj shtrohet edhe nevoja pr organi"im
*jithsesi duhet patur parasysh
progres dhe mobilitet.
/suesit bjn shkolln
N shrbim dhe jo nj produkt
$ilat jan karakteristikat e nj shkolle t mesme.
/aturimi i mijs
Ndryshime i"ike
Njohja e rritjes
7a cilat jan 1& karakteristikat e nj shkolle t mesme.
Progres i va"hdueshm
7
Prhapje multimateriale
%cedula leksible
8ksperienca sociale
8ksperienca i"ike dhe aktivitete intramurale.
T msuarit n skuadr
Plani"uarit gradual
8ksplorimi i studimeve
%hrbim vshtrimi
%tudim i pavarur
%htrirja dhe riparimi i njohurive ba".
8ksperienca kreative
:aktor sigurimi
8volim
;idhjet komnitare
%hrbim studentor
%ta i vleshm
Po prmendim n kt drejtimi disa a"a t rritjes.
%doleshenca e hershme
$jo ka t bj me moshn 1!51(vje'. Thjesht njihej si m prpara si
shoqri 'itesh ose shoqri seksi.:illon maturami q ka t bj me
shpen"im parash)etj. -doleshentt e sotm kan t bjn me mundsi
supericiale komunikimi.Por nuk po dalin jasht t qenit
konormist.Por nj tragjedi e sotme nqs mund ta quajm sht
pikrisht t msuarit sa m pak.
T msuarit dhe maturimi n shkolln e mesme
$tu kemi t bjm me
5 Zhvillimin dhe organi"imin e njohurive dhe koncepteve t
nevojshme pr unksione t prditshme
5 T pranuarit t ndryshimeve n rritje i"ike.
5 T msuarit t roleve t reja sociale5seksuale.
5 Zhvillimit t shoqris me 'ite
5 T brit nj person i pavarur
5 T "hvilluarit t vlerave dhe koncepteve elementare morale
Trendi zh"llimor n preadoleshenc dhe adoleshencn e hershme n
"ete"olim
T rndsishme ktu jan
8
5 @llimi i studimit q ka t bj pikrisht me evolimin
5 /etodn e studimit ku ktu prshihen shkalla e personalitetit
t mijs.
5 -nali""a e t dhnave
&ariacionet n rritje
$tu prshihen
5 Prmasat e "hvillimi t rritjes
/osha skeletale
/osha mentore
1em re se vaj"at jan m t
pjekura se djemt
Ndikon ktu maturimi n bre"at paraardhs
5 8 rndsishme sht preadoleshenca dhe adoleshenca
5 T rndsishme jan problemet e variacioneve n pjekuri.
% pari ka t bj me moshn kronologjike
% dyti Tr kjo sht e rndsishme pr ato q i v"hgojn
hkolla '"je(are.)ikpamja e psikologut
Nga pikpamja psikologjike kjo shkoll ka dy dikstione paradoksale
% pari n prshkrim
% dyti n prcaktimin elementare ose sekondare
Por tre jan aktet
% pari mund t mos kemi prputhje krahasuar me at klasike
% dyti n kursin intelektual t rritjes mund t ndikojn veprime
emocionale) por edhe synime sociale
% treti t njohjes se cilat orca mund t shkaktojn ndryshime apo
ragmentari"im.
+he t tra kto kan t bjn me kualitetet e personalitetit.
+he e tr kjo sht edhe paralelisht me disa shkall t problemeve
pedagogjike
8 para sht nj okusim i shpejt nga elementarja n sekondare
% dyti msuesit duhet t jen krkues.
)readoleshenca n shkolln elementare
Termi preadoleshenc i reerohet njar tran"icioni t mirprcaktuar
8 tr kjo ka t bj me
1endosje leksible
%hrbim kshillues
9
)resionet dhe adoleshenca
$tu uten presionet sociale)por edhe me aktin e m t ricurve si edhe
kur shoqria nuk sht e mir)apo n disa raste ndikojn edhe
ngarkesat me detyrat e shtpis
-ther 'ar duhet t bjm
5 /suesit dhe t msuarit duhet t prmirsohen.
5 Problemet e adoleshencs duhet t jen n nj vshtrim
kshillimor
5 Pressioni i kolegjit duhet t jet i balancuar
5 ;idershipi duhet t jet i studiuar) kuptueshm dhe praktik.
Ndryshimet sociale.*mpakti n adoleshenc.
5 Ndryshimet sociale dhe kohe"ioni amiljar q prshihen
1 %htimi i grave t martuara n pun
2 :amilje me numr t pakt antarsh.
! >rbani"imi i amiljes.
5 $onseguencat e ndryshimit
5 +shira pr soistikim
hka+et e konfliktit.
1ihet re rritje t konlikteve n adoleshenc.+he prmirsimet n kt
drejtim jan t pakta.%hkak jan parat dhe prdorimi i t mirave .+he
arsyeja sht dnimi nga adoleshentt i sistemit t vlerave.
% po e prjashtojm ne adoleshencn
+he ktu duhet t kemi parasysh dy pika
% pari di'ka nuk po shkon.
% dyti adoleshenca e vrtet sht e dnuar
)readoleshenca e ke+kuptuar
$tu prshihen
Nevoja pr koh
?eteja pr kohn
?eteja pr veten
5 .ritja n kapacitete konjitive
5 $odi moral dhe vlerat
5 Pikpamja pr veten
5 1shtirsit e moshs
5 ,ikli terminal.
%doleshenca e hershme
10
,osha --.-4"je(
%hndeti personal
- Nevoja)pushimi)dieta
-ta kan nevoj pr pushime dhe burime t palimituara t energjis
+jemt kan energji m t madhe i"ike
%mundjet jan n mnyr periodike
.ritja e menjhershme mund t jet e dmshme.
+jemt konsumojn m shum ruta se vaj"at
+uhet t kemi njohuri pr vlerat e ushqimeve q mijt marrin
n kt mosh
8 rndsishme sht q mijt t kujdesen pr di'ka n kt mosh si
psh pr macen eTyre)etj.
/ 0h"illimi organik dhe fizik
+ierenca t mdha ndrmjet individve
1aj"at jan m t gjata dhe m t rnda se djemt n kt
mosh
:mijt me rritje t shpejt mund t ken vshtirsi n mbajtjen
e veshjes.
$ %kti"itete rikreacionale dhe promuo"imi i shndetit
;ojra popullore si utboll)volejboll) hendboll)etj.
-ktivitete t reja individuale
/osha e ktj grupi preeron rikrijime sociale
Parandalimi i disa smundjeve
.ritja shkon me shpejtsi n kt rast kur aktivitetet i"ike nuk
jan t shpeshta
:mijt e ksaj moshe kan qej pr lojrat n grupe
+isa krkojn stimulimin pr prmirsime
$a edhe vshtirsi.$shtu vaj"at krcejn m shpejt se djemt dhe
kta nganjher kundrshtojn pr t krcyer
T krijuarit t sensit t siguris
- Trheqie)$onidenca)%tatus
:mjt krkojn n amilje gjithnj q t ndihen t lumtur
Pr t ituar statusin e t riturit ata i imitojn
Por nganjher ata dshirojn edhe statusin e mijs kur vet
amilja e dshiron kt
+he mijt ekpserimentojn me role t ndryshme
11
Asht tendenc e mijs pr tu reeruar privilegjeve t moshs
s tyre
+shira e tyre pr pjesmarrje n grup dhe klube
%hoqrimi prmes miqsis s ngusht
:mijt preadoleshent jan kapri'io"
/eshkujt n kt mosh shpesh e humbin statusin e tyre
:mijt q rriten ngadal ve'anrisht djemt shqetsohen pr
statusin q po humbin
/ T 1rit nj person social
/e shpejtsi msojn knaqsit e lidhjeve sociale
+jemt ve'anritsh jan t ndjeshm ndaj presionit pr tu prshtatur
sjelljes
:mijt me atsi intelektuale nganjher rrijn t i"oluar
*rupi q ormon ka kodet e tij sociale apo josociale
T m1ajturit t sensit t t krijuarit
- T fituarit t sensit t prshtatshmris dhe kontrollit
T ndjenjurit inerior mund t "hvilloj me shpejtsi ose
ngadal maturino individuale
$ta mij knaqen me vet prmirsimin
T prshtaturit me lidhjet amiliare nganjher duket e 'uditshme pr
ta
:mijt n shum raste n kt mosh krkojn ndihm pr
pjesmarrje
-doleshentt risin pjesmarrjen e tyre n nivele komunitare)por
shpesh n kt aspekt ngelen n nivele elementare
-ta prpiqen t "gjedhin nj aktivitet konstruktiv
Tendenca e tyre sht t mbajturit sa m shum para
+jemt dhe vaj"at jan ve'anrisht t kujdesshm pr t krijuar
personalitetin e tyre n standartin e tyre
Tentojn pr veprime mekanike
1!dhe 1# vje'art prpiqen pr t msuar di'ka
*jithsesi gjithnj ba"ohen tek eksperienca sensore
Nganjher ata nuk duan tia dijn pr aktivitetet e m t rriturve
7an m shum n gjendje t plani"ojn se t reali"ojn
1emendja sht n grupin e de'isionit
%hqetsohen n aktivitetet e momentit
12
:illojn t kuptojn aspektin material
7an n mes t nevojshmris dhe luksit
$an nj interes t ve'ant lidhur me aktivitetet e t ituarit
para
-doleshentt e hershm va"hdojn t jen t lidhur me amiljen
:mija rritet)por n mnyr t limituar
/ 0h"illimi sensiti" dhe seksi i kundrt
Tenden"a n moshn e tyre sht t preerojn seksin e njjt pr
shoqri
+jemt dhe vaj"at n kt mosh prplasen njri me tjetrin
1aj"at krkojn t humbin statusin e tyre n kt mosh
=nteresat pr seksin e kundrt nganjher vihen re n kundrshtim
N kt aspekt djemt kan nj period m t shkurtr se
emrat
1aj"at shaqen m sociale
/eshkujt e ksaj moshe e tregojn atsin e tyre n trup
%hum mij t ksaj moshe thjesht duan shoqri me seksin e
kundrt.+isa m t matur e shikojn me indierenti"m seksin e
kundrt
:mijt m pak t pjekur prdorin nj jalor m banal ndaj seksit t
kundrt
Puberteti shoqrohet me impulse seksuale
N kt mosh rritet dshira pr inorma"ione rreth seksit
+isa adoleshent bjn eksperimente pr prshtatshmri seksuale
/asturbami mund t bhet nj burim i personalitetit t t ardhmes
*nteresat e t zh"illuarit dhe "lersimi
- &lersimi intelektual dhe estetik
;oj imagjinatash
:mij t ksaj moshe knaqen me manipulimin
:mijt "gjedhin nj art q thyejn thell eksperiencn e mparshme
moshore
=nteresi i tyre sht n eksperimen timin me ngjyra dhe media
Nqs u jepet liri thjesht m von g"ohen vetm pr knaqsin
e vetes s tyre
*jat ksaj periudhe illojn dhe marrin prgjegjsi n
plani"im dhe vlersimin e puns
13
N kt mosh studiojn dhe vlersojn artin n vlera
krahasuese
-i le6on sa nj i rritur)por nuk do t thot se le6on si nj i rritur
*jithnj pr ndonj veprim synojn tu mungoj konidenca
dhe re"ultatet ti bjn publike
$rkon m shum t msoj se ti lidhi ato "in6hir
N und t moshs le6ojn dhe mendojn pr nj koh t gjat pa
pushim
Ndjenjat bhen me prgjegjsi emo"ionale)por jo aq sa n
adoleshenc
$an gjithnj gjetjen e nj alternative t tret
$an m shum kapacitet intelektual se eksperienc
? 0h"illimi i "lera"e sociale dhe respekti pr kulturn.
Pasi kalojn prmes a"ave negative kta mij krkojn
shoqri nga t rriturit
1ihet re nj rritje e mundsis dhe bashkpunimit
%hum mij t ksaj moshe shaqin nj besim dhe bindje pr nj
kod moral
%hum adoleshent shpesh "hvillojn kodet e pranimit
9rgani"imet jodemokratike jan t "akonshme n kt mosh
:mijt va"hdojn t shaqin interes pr nj inormacion aktual pr
kulturn
Asht nj interes intensiv rreth aspektit shkencor
:illojn t kuptojn kontributin e s kaluars n t tashmen
+isa hobi transmetohen q nga mosha e hershme
<obit solitare praktikohen n moderim
0h"illimet e karakteristika"e t preadoleshencs dhe implikimet e tyre
2ritja e trupit dhe implikimet
$a n variacion t gjer dhe mund t sjell implikime n mosh t
ndryshme.Ndrkoh periudhs s tran"icionit nga mijria n
adoleshenc kemi m shum ndryshim i"ik se i"iologjik
.ritja ka t bj me rritje hormonesh
ndryshime n gjendrat seksuale
ndryshime n tiroide dhe tmth
ndryshime n thonj
14
1aj"at jan m t gjata dhe m t rnda se djemt.Te djemt "ri
ndryshon.
Proporci onet e ytyrs ndryshojn gjithashtu.Nryshime ka edhe n
lok.
%hndeti va"hdon t jet i lirshm nga smundjet.8 rndsishme ktu
sht mena6himi i trupit.Theksojm se sht periudha e shkaqeve
emo"ionale dhe i"ike.
*mplikimet jan lidhur me reali"imin e nj trupi t vetm dhe rritjes s
shpejt trupore T kuptuarit t ndryshuarit si nj e vetme kan
vshtirsi t ngjashme.Pr vaj"at nj problem jan menstruacionet dhe
duhet t
dijn t prballohen me to.+jemt duhet t dijn lidhur me veprimet
nokturnale. ;idhur me "hvillimet ato duhet t konsultohen me doktorin
dhe dentistin. +uhet t msojn nga dshtimet.T "hvilluarit mir ka t
bj me ushtrimet dhe pushimet.Zhvillimi sht nj balanc mes
aktivitetit mental dhe i"ik. +uhet t bjn banj rregullisht.
)r shkolln theksojm se mund t jepen dallime n pesh)v"hgim
dhe t msuarit.
$jo ka t bj me krahasimin n nivel shkollor.*jat edukimit i"ik
mund t kemi dhe dierencime individuale.T provuarit gjithashtu t
mundsis pr interaksion.T provuarit t instruksioneve n lidhje me
rritje.N shkoll duhet t ket eg"aminime pr syt)vesht dhe
dhmbt.Nj inermiere duhet t jet pr ndihm t shpejt.
=nstruksione ka edhe pr shndetin. 8dukimi i"ike ka t bj edhe me
ushtrime.8 rndsishme sht se duhet t ket edhe nj politik t
ormuluar shkollore n kt drejtim
)yetje pr msuesit jan
-presin ata nj rritje thjesht biologjike apo edhe i"ike
-sht e domosdoshme pr ta nj kshillues shkollor n kt aspekt
- preerojn ato kshillime n grupe pr kto probleme
- mundet ato ti minimi"ojn situata t tilla jo normale
%i mund t veprojn ato n klas pr t qen leksibl
- jan n gjendje ata t prballojn probleme t tilla si diabeti)etj
- dijn ata t veprojn n raste emergjence
- bjn pushime n sporte competitive
*jat detyrave a bjn ushtrime t lira
15
3idhur me karakteristikat emozionale dhe sociale sht pr tu
theksuar
-ta nuk jan n gjendje t kontrollojn emo"ionet e tyre.
:illojn edhe nj vetkritici"m t ort mes tyre.
Paraqesin n shum raste edhe ndjenja t orta positive.
:runstracioni rritet.Ndjenjat pr prindrit e tyre ndryshojn.
*rupi pr ta sht shum i rndsishm dhe vlersojn shum
vlersimet e shoqris.
%ecili va"hdon n po"icion t njjt seksual.
$an tendencat e t paturit rik)sidomos n rrug jo t ndritshme.
:rika m shum pr ta sht shqetsim.
N und t ksaj moshe shqetsohen me rikn e vdekjes.
Pr vlerat dhe idealet personale theksojm se koshienca bhet m e
dukshme n kt a".
$jo rritje ka t bj me nj varietet aktivitetesh m t gjer.
8g"iston tek ta nj sr "in6hir rikash pr msuesin.
;idhur me pavarsin theksojm se illojn ta humbin varsin nga
prindrit.
T bhen m t pavarur dhe m autoritar.
Prindrit shpesh i keqkuptojn.
+shirojn tmarrin pjes gjithmon dhe m shum n mbrmje.
+shirojn t ken vetidentitet.
Tek ata illon prgjegjsia dhe ndjeshmria
$rkojn tu jepet nj shanc nga shtpia.
:illojn t pranojn pikpamjet e t tjerve
:illojn t marrin prgjegjsi pr shtpin si t lajn
makinn)pjatat)etj.
Tek ata illon gjithashtu edhe nj shpirt krahasimi dhe loje.
+shirojn t luajn n skuadr.
1aj"at tani humbin interesin pr kukullat.
+isa illojn dhe shkruajn ditare.
;oja prsri vlersohet)por tani jo m thjesht pr t ituar
16
3idhur me rregullat e zh"illimit pr fmijn + duhet patur parasysh
n kt aspekt kemi t 1jm pr pro1lemet emozionale dhe sociale
lidhur me implikimet me
T kuptuarit pr ta sht nj period estreme.
T kuptuarit e miqsis sht pikrisht e panevojshme pr djemt e
kqinj.
Prdorin m shum vetgjykimin se vetkritici"min.
Ndjenjat e reja jan pjes e pro'esit t rritjes.
8 kuptojn se jan mes t rriturit dhe mijs.
/sojn t reali"ojn se asgj nuk sht perekte.
/sojn si unksionojn gjrat me seksin e kundrt.
/sojn t kuptojn se ka shkaqe shkencore.
/sojn t kuptojn se 'do njeri shqetsohet dhe rika sht naturale.
:illojn t kuptojn se ku mund t kshillohen.
$uptojn se edhe shqetsimi sht i nevojshm.
8 kuptojn se vet eg"aminimi sht i rndsishm.
$uptojn se jo 'do gj sht e vrtet ose e gabuar.
$uptojn presionin e prindrve) shoqris)gangsterve)etj.
Zhvillohet tek ata nj respekt pr veten.
Prindrit duhet tu len mudsin atyre pr pavarsi.
$onormi "mi duhet t bhet m konident.
+uhet ti ndihmojm ata q t jen m t sjellshm.
+uhet t kuptojm si shkojn prgjegjsit dhe privilegjet.
+uhet t kuptojm se ai dshiron t jet m shum vetm se n grup.
+uhet tu tregojm prgjegjsit pr vete n grup.
Ti msojn si jetohet me t tjert.
T pranojn prgjegjsit.
Pranimi i puns sht pjes e rritjes.
Ti inkurajojm t marrin pjes n disa lojra.
Ti inkurajojm t vlersojn njri tjetrin n kto lojra
.Ti inkurajojm t marrin pjes n aktivitetet n grup.
T jen pjesmarrs vigoro")por edhe spektator.
Ti msojm se n skuadr t gjith duhet t kontribuojm.
Ti msojm pr kritici"m n loj.
17
Ti msojm pr t "hvilluar kualitetet e lidershipit.
Ti msojm se ka shum aktivitete pr tu knaqur prmes jets.
$ryesore sht inkurajimi i pjesmarrjes n amilje.
3idhur me shkolln duhet t theksojm se pt vlerat)moralin dhe se
'ar sht rndsishme.
Ti ndihmojn mijt pr t gjetur aktivitetet.
T provojn eksperinca dramatike pr tu dhn tension.
Ti inkurajojn t rinjt pr t qen kritik n punn e tyre.
Ti msojm ti pranojn t tjert si ata jan.
Ti msojm pr sjelljet n grup.
$ritici"mi mund t jet konstruktiv.
Ndshkimi sht i nevojshm)por duhet t jet i qet.
Zhvillimi dhe kuptimi i seksit t kundrt.
T diskutojn pr shqetsimin dhe rikn n klas.
T shpjegojn si t rriturit duhet t ndihmojn n grup.
T gjejn rrugt pr t "gjidhur tensionet.
T tregojn si t pranojn mosmarrveshjet.
Ti lem mijt n "hvilim pr t vendosur vet rregulla n klas.
T ndikojm pr respektet pr rregullat)ligjet.
T diskutojm pr probleme si martesa divorci)seksi)lutrat.
T "hvillojn sensin e prgjegjsis)respektit dhe politess.
T kuptojn se ajo 'ar sht normale n kt mosh sht t qenit i
pavarur.
T anali"ojn sjelljen n grup.
T provojn n rolin e t luajturit t aktiviteteve.
T provojn plani"imin n grup.
T provojn punn tek studentt t pavarur.
T paraqesin nj knd pr pavarsin.
T provojn mundsin pr t diskutuar pr ndjenjat.
T provojn situata n t punuarit n grup.
T 7apin mundsi nj studenti pr t "gjidhur nga shum aktivitete n
nj.
T provojn pr nj aktivitet miks vaj"a dhe djem.
Pjesmarrja n aktivitete n skuadr pr t msuar kurrikulare dhe jo
kurrikulare.
18
4isa pyetje n kt drejtim pr msuesit jan
- i kuptojn ata nevojat dhe ndjenjat e ktij grupi.
- mund t provojn ata si mund t "hvillohen role ku mund t
"bulohet violenca.
- mund t provojn dhe lejojn ata pr situa"ione shum t mira t t
msuarit.
- mund t japin ata prova t situats s vetshprehjes
%i mund t demonstrojn vlera t vetanali"s
%i mund t japin shance t rolit n grup
%i mund ti len t rinjt t plani"onj aktivitetet e tyre
%i mund t bashkpunoj individuali"mi me dshtimin
%i mund ta lem mijn t veproj
%i mund t diskutojn pr probleme sociale personale
%i mund t bjm nj loj rike n sjelljen e nj t riu
%i mund t studiojm mundsin e knaqsis
1rtet dgjoj pr 'shtje jo verbale
- plani"ohe pr 'do individ
%i mund t japim nj shembull po"itiv t nj qytetari t mir
%i mund t japim eksperienca t shembullit t njrit nga tjetrit
%i mund t krkojm nj mij t ort
- jam un i qet
%i mund t kem nj plani"im individual pr studentt
%i mund t kem nj plani"im pr nevojat individuale t studentve
%i mund tu jap shanc pr pavarsi dhe vetqeverisje
%i mund t shaqen beneicet e t vepruarit n grup
- respektoj un secilin student
- i respektoj un mijt t reali"ojn prgjegjsit e tyre
- i le ata pr studim t pavarur
- plani"oj di'ka pr t reali"oj pr inter arsione sociale
- i ndihmoj pr t bashkpunuar
- i ndihmoj pr t reali"uar m shum se pr t paguar dhe lutur
- i prshij n squadra n grupe
- i udh"oj pr nj loj t qet
- i udh"oj pr t va"hduar t punojn n at 'ar u intereson.
- diskutoj n rrugn e t shpen"uarit
5arakteristikat e rritjes mentale
19
$rahas prmasave trupore kemi dhe "hvillime intelektuale.
-ta msojn tani t bjn krahasime ndryshime dhe njohje.
7an t at pr t gjykuar me drejtsi.
/und t prqndrojn veprimet.
$an mundsi pr nj arsye hipotetike.
Zhvillimi i koncepteve t volumeve.
+isa jan thjesht n t knaqurit n t msuar.
Truri sht i kompletuar.
$artat)diagramat)hartat jan kuptimi i ktij komunikimi.
Tentojn drejt t "gjidhurit t problemit.
T le6uarit i ndihmon.=nteresat jan t lidhura me rritjen i"ike.
Asht nj varietet i gjer i interesave intelektuale.
T le6uarit dhe koleksionit i prkasin mijris s lart.
Asht periudha e ditve ndrrimtare.
1aj"at bhen m preokupuese
T rndsishme jan mundsit kreative dhe preokupuese.
$tu theksojm kreativitetin individual.
$arakteristike jan t shkruarit)t pikturuarit)ditaret dhe poe"it.
)r implikimet kemi t 1jm me
T marr pjes n aktivitete n rritje "in6hir intelektual.
$jo pesmarrje duhet t ket t bj me mundsit e tij mentale
.Ti msojm t marrin vendime.
T prshihen n aktivitete dhe ti "gjidhin ato.
Ti "gjidhin vet problemet.
T kuptojn t tjert me dierenca individuale.
T reali"ojn n nj eksperienc t limituar.
7asht dmth komunikim.
Pjesmarrja n shum aktivitete pr t rritur vmendjen.
T "gjedhurit vet t librave..
T njoh se jo 'dokush krkon t njjtn eksperienc
.+ita e ndrrave n shum aktivitete t prshira.
/ t mirn pr t shprehur veten.
T njoh kto orma t shprehjes.
20
;idhur me shkolln
T provoj oportunitetet dhe kritikn.
T vihet n situata hipotetike dhe oka"ionale.
T provoj eksperienca n shkenc dhe studime sociale.
T provohet n tr "hvillimet intelektuale
.T provoj aktivitetet ormale dhe inormale.
T provoj eksperiencat me an t nj programi t instrukturuar.
T jap oportunitetet pr nj sr varietetesh eksperiencash kurikulare.
T jap prova se si studentt t bjn nj kart)hart) diagramma.
Ti jap edhe detyra shtpie.
Ti mbaj me nj numr adekuat librasi.
Ti japi ushtrime pr t "gjidhur probleme t karakterit emocional.
T provojn t le6uarit t instruksioneve individuale.
T jap mundsi pr t le6uarit individual.
T jap mundsi pr t msuarit trheqs dhe domethns.
T tregojn eksperienca n veshje)ushqyerit)etj.
T japin eksperienca n t shkruarit dhe pikturuar apo produkte
dramatike.
T provojn eksperienca pr nj sr varietetesh pr tr
transhendencn.
)r pyetjet pr msuesit
- duhet t provoj nj sr varietetesh t t msuarit.
- duhet t provojn pr t "hvilluar uqi t reja arsyesh.
- duhet t ket nj plani"im pr studentt
- duhet t provoj pr t "gjidhur situatat n rrug institucionale
- duhet t ushtroj nj sr aktitvitetesh t t msuarit n grup
- duhet tu jap tr t rinjve pr tu rritur n arsye
- duhet t ket nj program shkencor t instrukturuar
- duhet t kuptoj un se eksperiencat jan t limituara
- duhet t krahasoj oportunitetet
- duhet t provoj instruksionet n t prdorurit t harts)karts)etj.
- duhet t paraqes aktivitete pr mundsi prshirje.
- duhet t lejoj pr "gjedhje.
- duhet t duken minore problemet emocionale.
- duhet ti ndihmoj ata pr tu dukur simpatik
21
- duhet t "hvilloj individualisht t le6uarit
- duhet t inkurajoj hobet dhe klubet
- duhet t pranoj unksionet e dits s ndrrave si transhendenc
- duhet t lejoj "hvillim silate mode
- duhet t pranoj n interesa individuale dhe mundsish
- duhet t inkurajoj ditaret dhe poe"it.
*ntelekti i adoleshentit.
$tu sht e rndsishme pr tu theksuar a"at e "hvillimit intelektual
t adoleshentit
hkolla e mesme.
6ilozofia
$tu duhet nj
1 nj shkoll e mesme e mir pr nj kalim gradual nga nj klas
gjithprshirse n nj kaim gradual t nivelit t lart t
departamenti"imit t shkolls
2 $y provision duhet vn re te vet programet e prshira
! %hkolla e mesme duhet t jet shum unike dhe leksible
# %hkolla e mesme duhet t ket nj mjedis ku tek i i mija duhet t
promovohet suksesi.
2 )rogrami
$y program sht n ba" t rrathve bashkqndror ku kan nj
rre"e ose m sakt tr njohurit)por ata rriten me ritjen e largsis
3 7rganizimi dhe stafi
N organi"im dhe sta duhen prshir tr njohurit e prgjithshme.
. &zhgimi i prgjithshm.
1 $ordinimi i ngusht
2 /ardhnie t ngrohta
! :leksibiliteti pr inovacion
# $oncept i ri evaluimi dhe projektimi
0 Programim individual
&shtrim pr edukimin n shkolln e mesme
1Programet e studimit
5 %ubjekti kryesor sht i riu)por jo i eg"aminuar n detaj.
5 %ipas rrathve bashkqndror rritet edhe kompleksiteti i jalve
5:a"at kurrikulare ndryshojn
5@llimi sht pr t "hvilluar tek adolescenti synimet e tij
22
2 9rgani"imi kurrikular ku thelbin e prmendm m lart
! =nstruksionet
# Nivelet dhe vlersimet e studimit
0 +etyrat e shtpis
2 Puna individuale me n6nsit
38ksplorimi
& N6ns
5 1"hgimi
5 .regullat dhe standartet prt t kontaktuar me n6nsit
$tu sht pr tu vlersuar bashkpunimi i stimuluar
-ktivitetet studentore
Pjesmarrja e n6nsve n
qeverisje.
*rupet e shrbimit
-tletica
8valuimi
1lersimi
/ posht po hedhim nj vshtrim t prgjithshm me pika
1 %ubjekti individual sht n6nsi
2 +uhet patur parasysh evaluimet kulturore
! 1et t rinjt jan n ndryshim
# Ti jepet mundsia 'do njrit pr t msuar
0 $ontribuimi individual
2 $y n6ns dhe n njohuri duhet t provoj tran"icionin
3 / tepr pavarsi nga kontrolli i t rriturve
&%hkallt e t studiuarit jan prmes nj programmi t plani"uar
(+etyrat e shtpis jan pr t vlersuar prgjegjsit e n6nsit n
shtpi
14 %a m shum t projektuara vlersimet individuale
11Zhvillime t instruktuara pr programe individuale
12Programe speciale
1!1lersime selektive dhe me diversitet
1#Programe speciike "hvillimi
10$arakteristika ilosoie dhe operimi
12 %ecili student duhet t ket respekt pr msuesin
13Pr t stabili"uar politikat
23
1&-kumulimi adekuat sht esen"iale
1(%i n6ns dhe msues duhet t ken nj kod veshje dhe etike
24-ktivitetet studentore duhet t jen t plani"uar me kujdes
21-ktivitetet duhet t mbshteten edhe nga nj suport inanciar
22+uhet t ndihmohen ata q jan me nj standart jouniorm
2!$shilli studentor duhet t prkrah kto aktivitete
2#$lubet dhe shrbimet e tjera duhet t jen n termat e shrbimit
20Tr aktivtetet sportive interesante pr n6nsit duhet t prshihen
n program
22T tr duhet t dijm qllimin e shkolls q sht i deinuar
23Programi duhet t prshij tr n6nsit
hkolla n mes
Tr subjektet n nj nivel m t ult shkollor jan nj subjekt tran"itiv
pr m lart dhe t gjith nivelet kan nj synim.Ti bjn n6nsit t
at pr jetn.%ynimi sht pr instruksion individual
T gjitha t prfshir n shkolln e mesme
1Plani"imi pr shkolln e mesme
2Programi ba" i studimeve t prgjithshme
!Program pr eksplorim studentor
#%tudim i pavarur
0Ndihma e msuesit
2%hedulat
38valuimi
*jithsesi thelbi sht se ka ardhur koha q shkolla ti prshtatet
krkesave t ekonomis s tregut
+uhet n kt drejtim t krijohet edhe nj qendr e t msuarit
Pse jo edhe t krijohet nj qytet shkoll me tr asortimentet tip qytet
n6nsish
4isa kshilla pr shkolln e mesme
11endos kshillimin n ato veprime ku sht e nevojshme
2$rijo nj mjedis sa m t prshtatshm
!/os ler nj problem pa e "gjidhur
#7i realist
0Zona speciale
2$rijo n ba" t prmasave
3;ri studentve nj hapsir
24
&$onsideroje privatsin
(=nkurajo pavarsin
14/os u mbyll n mbyllje
11@uaje qendrn e t msuarit nj legjitimitet
12 ;r nj hapsir pr tritare
1!Projekto edhe kamp
1#Plani"o edhe nj asamble
10$rijo nj teatr variabl
127epu vi"itorve nj vshtrim
13?ji gjrat sa m ekonomike dhe t vleshme
1&/os harro gjithmon urni"imin
1(Plani"o edhe n ba" t aspektit seksual
24$ushte tingujsh
21-pliko teknologjin instruksionale
22$rijo bashkpunim me stain
Pas shkolls s mesme vjen pikrisht graduimi
7a cilat jan karakteristikat e nj shkolle t mir
5 .elekton dhe reali"on t drejtat e 'do mije n komunitetin
prreth
5 = shikon dhe kupton mijt n nj kontekst m t gjer
5 Asht i orientuar me mijn n qendr
5 Asht endjeshme ndaj problemeve t prkatsis gjinore
5 %iguron arritje cilsore t t n6nit t n6nsve
5 %iguron arsimim ba"uar n realitetin e jets s mijve
5 Asht leksibl dhe i prgjigjet diversitetit
5 1epron pr t siguruar pshirje) respekt dhe bara"i
5 $ujdeset pr shndetin mendor dhe i"ik t mijve
5 Ngre kapacitetin dhe moralin e mijve
5 $ujdeset pr anga"himin e amiljes
5 $rkon mbshtetjen e komunitetit
%i mund t bhet kjo n bashkpunim me n6nsit dhe prindrit
5 1lersimi illon me shnimin e tij n tabel
5 Paraqitja me otograi e veprimtarive t n6nsve
5 $rijimi i letores s shnimeve
5 $rijimi i nj bibloteke t vogl n klas
25
/gjth arsimi shqiptar ka pikat e orta dhe t dobta)mundsit dhe at
q duhet t bj
Parsore pr nj shkoll duhet t jet
1 eektiviteti
2 msimdhnia shkollore n praktik
! t konceptuarit t shkolls
# t organi"uarit t shkolls
Parsore n kt drejtim jan edhe detyrat e shtpis
+is mendojn se ajo nuk sht e leverdishme se bhet nga prindrit
dhe do shum koh)por t tjert mendojn se vlen pasi n6it
kreativitetin.
*jithsesi n klas mund t aplikohet edhe nj test inteligjernce me #
pika
=nteligjenc gjuhsore
=nteligjenc5logjiko5matematike
=nteligjenc hapsinore
=nteligjenc trupore5kintetike
=nteligjenc mu"ikore
=nteligjenc me persona t tjer
=nteligjenc e vetvetes
26
II SHKOLLA,FAMILJA, EDUKIMI
/azat e edukimit t karakterit
5arakteri sht nj ndr elementt e kulturs + prfa+son trsin e
"e(ori"e m kryesore psikike8+ shfa+en n "eprimtarin dhe n
sjelljen e njeriut n sho+ri dhe + e sh+uajn personalitetin e tij
-i i nnshtrohet nj ndikimi social dhe tr kto i nnshtrohen
mendimeve dhe ndjenjave dhe vet sjellja jon ndikohet nga
prania e njer"ve aktual
prania e imagjimuar e njer"ve
prania e nnkuptuar e njer"ve
Ne ndikohemi nga t tjert trtjora"i si prmes librave)ga"etave)etj.
Por ne ndihemi edhe t obliguar pr t njohur dhe "batuar
rite)"akone)vendime)ligje t cilat veprojn n nivele t ndryshme
nivel individi
nivel amilje
nivel grupi
nivel komuniteti ku jeton
nivel bashksie administrative
nivel bashksie sociale dhe etare
nivel rajonal
nivel shtetror)kombtar dhe global
Ne jemi t gjith t ndryshm
Ne jemi t gjith t 1ara1art
Ne jemi t brisht.Por brishtsia jon nuk duhet t na bj indierent
Pasi dhe n at koh kur nuk ishim t "hvilluar gjuanim kash m t
mdhenj se ne.
Njeriu si qenie biologjike dhe shoqrore dallohet pr disa ve'anti si
atsia pr t reali"uar raporte t vetdijshme me mjedisin
atsia pr t "gjedhur nprmjet alternativave t ndryshm
akumulimi dhe transmetimi i sjelljes
prirja pr jet sociale
lidhje amiliare t orta dhe t qndrueshme
atsia pr t tejkaluar aspekte t pastra biologjike prmes
veprimtarive t lira artistike
27
Por pr t qartsuar m mir kuptimin e karakterit duhet ti prgjigjemi
m mir pyetjeve dhe t sqarojm disa 'shtje
1 ,ilt jan cilsit themelore t nj karakteri t mir
- sht altrui"mi rruga m e dobishme pr shoqrin njer"ore
$ur mendoni pr jetgjatsi 'ar ju thot ndjenja juaj pr prjetsi
Pr t prcaktuar karakterin e nj
personi do i rreeroheshit pamjes s jashtme)arsimit)kariers apo postit
q mban
5 Bar duhet br q ndrgjegja njer"ore t prsoset
5 ,ili do t ishte standarti i vlers s karakterit ton
5 ,ili person do t cilsohej njeri i mir
2 ,ili sht roli i harmonis mendje5trup n ormimin e karakterit
5 ,ila sht rruga pr t larguar egoi"imin
! ,ili sht roli i dashuris n karakter
5 ,ila sht rruga e prsosjes s individit)prmes
njohurive)uqis)parave apo dashuris pr t tjert
# ,ili sht mjedisi i mir pr "hvillimin e nj karakteri t mir
5 Bar duhet t krkojn njer"it nga njri tjetri pr t siguruar
lidhje nga t tjert
5 %i mund t "gjidhen raportet njer"ore me mjedisin)jetn dhe
ideologjin.
0 Bar sht liria dhe si lidhet ajo me prgjegjsin
5 %i mund t reai"ohet nj liri q t prhap mirsi pr individin
dhe shoqrin
5 ,ili duhet t jet raporti mes liris s individit dhe lirive q nuk
marrin n konsiderat kombin)shoqrin dhe amiljen
5 %i mund t arrihet nj liri m e plot pr individin)kombin dhe
gjith botn
5 ,ili duhet t jet raporti mes lirive t individit dhe pjestarve
t amiljes
5 - ka liri pa kushte
5 %i duhet kuptuar liria dhe rregulli n raportin prind5mij dhe
burr5grua
> shpresua se shkenca)teknologjia)edukimi dhe economia do sillnin
lumturi dhe knaqsi.N akt nuk qe ashtu.
28
$onlikti mes bre"ave po shtohet.$emi pr'arje sociale mbi ba"
raciale dhe gjinore.:mijt me probleme jan si n amiljet e edukuara
dhe n amiljet e varra nga ana kulturore
Prqindja e krimeve te adoleshentt po rritet
*jithashtu tek ata po rritet edhe prqindja
5 prdoruesve t drogs
5 theksimi i ndarjeve mbi ba"a etnike
5 paksohet respekti mbi autoritetet
5 priren t gnjejn dhe kopjojn
1ihet re se t rinjt kan prirje t qndrojn sa m larg rregullave
Brregullimet e mdha tregojn se n kt mijvje'ar t ri njer"imi
sht mes shpress s madhe dhe dshprimit t madh
+he tr kto vihen n rrash ekonomik ) teknologjik)social dhe politik
ku edhe sht e lidhur bota.
N prhapjen e shaqieve t kqiave shoqrore kan ndikim edhe
media dhe industria "bavitse.Nn ndikimin e tyre traditat po
konsiderohen arkaike
- duhet vn n kto vlera tradi"ionale nga amilja)shkolla dhe
shoqria.
$to duhen marr n konsiderat)por n varsi t ndryshimeve t
"akoneve veri5jug dhe linde5perndim.
N epokn q po kalojm progresi personal sht m i rndsishm.-
sht e rndsishme kjo.
Ndr cilsit e karakterit q admirohej nga gjith bota vlersojm
ndershmrin)
kurajon)respektimin e gjuhve)racave)etj.
Ndrkoh qllimet kryesore jan
5 dshira pr t arritur maturi
5 dshira pr tu prshr n mardhnie amiliare dhe shoqrore
5 dshira pr t kontribuar n shoqri
5rkesat pr edukim moral dhe etik
8dukimi moral dhe etik pr shoqrin ton sht shum e
'mueshme.%hpresa m e madhe e nj kombi sht edukimi i rinis
. hkatrrimi i familjes.)asojat sociale
.inia po priret gjithnj e m shum drejt drogs dhe seksit t lir.
$riminelt kan nj gj q i bashkon me prejardhjen e tyre.
29
Nuk kan jetuar n mnyr t qndrueshme n amilje.+he aspekti
negativ sot sht rnia e orcs s amiljes.
Nqs i rendisism aktort q ndikonin m par tek individi dhe ato q
ndikojn sot kemi kt tablo
1 :amilja ?ashkmoshatart
2 %hkolla Tv
! :eja :amilja
# ?ashkmoshatart %hkolla
0 Tv :eja
%ot po aplikohet t msuarit pa drejtues
$y edukim ka kto karakteristika
1et"bulimi
N kt rast studentt jan t
vetmit q bjn "gjedhjen e tyre
>dh"uesi reduktohet n lehtsues
*jithsesi edukimi pa drejtues ka kto karakteristika
5 1endos ndjenjat dhe pro'esin mbi dijet dhe knaqsit
5 Promovon standarte t vetvendosura
5 = konsideron msuesit lehtsues t
"gjidhjeve personale t studentve
5 $undrshton autoritetin e msimit
moral tradicional
5 8 "beh rolin e prindrve n edukim
$ur u vu metoda e edukimit pa drejtues n 1(24 shum msues ishin
entu"iast pr disa arsye
vlersonin metodn interktive q presupo"onte
kjo metod mbshtetej shum nga psikologt
utjan e ksaj metode prkonte
me ndryshime t thella n %<?- dhe shoqrohej me humbjen e
shum vlerave tradi"ionale
utja e ksaj metode kultivonte virtytin e tolerancs.
Por edukimi pa drejtues ka edhe kui"ime q jan.
$ta individ nuk njohin standartet e s drejts dhe s gabuars.
8dukimi pa drejtues inkurajon mediokritetin dhe mungesn e
anga"himit
30
8dukimi pa drejtues nuk mund t reali"oj kultivimin e nj karakteri t
mir se nuk merr parasysh vlerat.
Trajnimi "et"lersues
Asht nj version i edukimit pa drejtues. 1etvlersimi nj rrug q
prmirson aspketet morale dhe sociale te njer"it. /gjth re"ultoi se
kjo metod nuk ishte trsisht e prshtatshme pr mijt n shkoll.
%firmimi moral i arsyeshm
$jo ka t bj me arsyetimin moral t mijs..ndsia qndron se
prmes ksaj metode njihet hierarkia e vlerave dhe motivacioneve
morale
Por kjo metod ka edhe kui"ime pas shum nga shembujt nuk ngjasin
n jetn studentore.+he ushtrimet e ktij lloji t japin prshtypjen se
moraliteti sht i komplikuar.N shum raste njer"it e dijn se 'ar
sht e drejt)por u mungon kurajoja pr ta br.
Ngritja e edukimit t karakterit
@ndrimi negli"hues i shkollave publike ndaj edukimit moral sht
shoqruar me kritika t orta ndaj ktyre shkollave dhe largim t
va"hdueshm t mijve prej tyre.
Por prse edukimi moral dhe etik sht negli"huar koht e undit
=deja e dominancs kulturore
Natyra pluraliste n rritje e shoqris
$onu"ionin q kishte se
nprmjet edukimit t moralit dhe etik prcillej indirekt edhe besimi
etar
&lerat uni"ersale
$tu uten ndershmria)nderimi)respekti)kurajoja
,ilt jan kriteret q e prcaktojn nj vler universale
1era duhet ti sjell pritme
objektive individit dhe shoqris pr nj koh t gjat kohe
1lera duhet t ket vleshmri universale
Nj vler universale i tejkalon kulturat
Nj vler universale sht e detyrueshme pr ndrgjegjen
$naqsit e brendshme ose shpirtrore jan sigurimi i
njohurive)mirsia)dashuria e vrtet dhe virtyti.
$naqsit e jashtme ose i"ike jan pasuria)shndeti)rehatia edhe
suksesi.-to duhet t jen n armoni njri me tjetrin
31
8dukimi i karakterit i reali"uar prmes edukimit moral dhe etik si edhe
edukimi konvencional i reali"uar prmes ormimit
akaademik)artistik)teknik dhe i"ik jan t lidhur ngusht me njri5
tjetrin.
6amilja si shkoll e dashuris
:amilja sht djepi i karakterit dhe model universal.
N amilje prshihen katr sera t dashuris
dashuria e mijs
dashuria e vllait dhe motrs
dashuria bashkshortore
dashuria e prindrve
%era e dashuris s mijs prshin
rritja morale n sern e dashuris s mijs si toni i "rit)e qeshura.
Nga prgjigja n prgjegjsi
Zhvillim moral i vonuar dhe kjo ndodh tek mijt e braktisur
%era e dashuris s mijs n jetn e mvonshme
%era e dashuris s mijs n
shoqri. $tu jan marrdhniet shoqrore gjat tr jets
%era e dashuris vlla e motr prshin
.ritja e dashuris prqndruar tek t tjert
Asht nj prgatitje pr jetn
Nj ur drejt miqsis
%era e dashuris bashkshortore
$tu prshihen
.ritja e dashuris s pakusht"uar
%idat e dashuris martesore q prshinin
:a"a e par e martess magjepsja
:a"a e dyt konflikti
ku dalin n pah t metat
a"a e tret riangazhimi edhe 1ashkpunimi
a"a e katrt krijueshmria edhe shr1imi
%era e dashuris prindrore prshin
nj jet t prqndruar tek t tjert
sidat gjat rritjes s mijs
dashuria e gjyshrve
"emra prindrore n shoqri
32
/gjth martesa sht n pikpyetje.%hum njer" jan t "hgnjyer.+he
martesa n grindje dhe m pas divorci len pasojat tek mijt.
+uhet t theksojm q pr kto arsye t rinjt duhet t prgatiten pr
martes
,ilsit personale pr martes jan
dinjiteti
"hvillimi personal si psh respekti pr veten
abstenimi seksual pas martess dhe mundsisht jo n mosh t
hershme pasi sjell pasoja.
-tsit pr nj martes t qndrueshme jan
Prkushtimi
?esnikria
@ndrimet e duhura pr mardhnie aatgjata
T pranosh gabimet
T japsh va"hdimisht
T okusohesh n nj qllim m t lart
T identiikuarit t sjelljeve shkatrruese n martes
7a nj anketim q mund t aplikohet n kt rast.
- je i lumtur
- ke ideale n jet
- ka jeta nj kuptim
- ke rik nga vdekja
- beson n dashurin e vrtet
Bar e bn nj martes t sukseshme
1 *jendja e mir ekonomike
2 Paraqitja e jashtme
! 8ksperienca t shumta seksuale
# ?esnikria
0 periudha e njohjes paramartesore
2 1lerat morale
3 /endimet dhe idealet e njjta
& ?esimi tek "oti
5 - ka lidhje mes amiljes dhe shoqris
5 T ndihmuarit t tjert sht nj marr"i
fidat me t cila pr1allet rinia
#tika e dashuris seksuale.
33
%eksualiteti i paraqet nj sid unike karakterit t kulturs.+he kjo
sepse sht orca q lidhet me impulsin e dashuris)
krijimin e jets)trashgimin e geneve dhe t linjs s gjakut.Ndrkoh
revolucioni seksual q shprtheu n vitet 04 u premtoi njer"ve m
shum dasiuri)lumturi dhe liri. Por me thyerjen e monogomis erdhn
si re"ultat jo vetm smundje seksualisht t transmetueshme %%T dhe
shtat"ani t padshirueshme)por edhe pasoja t brendshme t lndimit
t ndjenjave)thyerje "emrash)"hgnjime dhe divorce.$jo sepse ky
revolucion i vinte rndsi seksit dhe jo dashuris s "emrs.%ipas
etiks s sotme nj marrdhnie prderisa ka
intimitet)prkujdesje)ndjeshmri emo"ionale dhe pak prgjegjsi)pr
kt arsye mardhniet seksuale jan t justiikueshme.$insei ishte i
pari q n6iti kt revolucion
pasi duke mbajtur nj qndrim asnjans ndaj moralit bri q
njer"it t mendonin pr seksin jasht normave etike.
Por ai keqinterpretoi sjelljet e amerikanve.
Ndrkoh etika e shndosh seksuale sht nj prgjigje seksuale n
kohn e duhur)ndaj personit t duhur dhe n kushtet e duhura.
Ndrkoh mardhniet seksuale n martes pr bashkshortt kan kto
unksione
:orcojn arimitetin mes burrit dhe gruas
7an nj mnyr e ve'ant pr t shprehur dashuri
Prorcojn ekslu"ivitetin e lidhjes
;idhja seksuale ripohon rolin
qndror t bashkshortit n jetn e 'itit
%hkakton ndjenj emocionale q sjell lumturi
$urse partnert n nj lidhje seksuale jasht martese pas eksperiencs
s par ndiejn se nj ar kuiri sht kaprcyer
$ur martohet njeriu ka prgjegjsi q jan
Pgjegjsi ndaj ndrgjegje
Prgjegjsi ndaj bashkshortit
Prgjegjsi ndaj mijve
Pasojat e mardhnieve jasht martese jan
smundjet seksualisht t transmetueshme
Pengon rritjen personale
%jell keqardhje)aj)edhe turp
34
%tres me prindrit dhe miqt
Probleme me partnert
Pr arsyet e msiprme duhet t veprojm kundr poligamis./adje
at nuk mund ta "gjidh edhe edukimi pr kontraceptivt.
Prandaj edhe duhet pastrtia seksuale
)arandalimi i prdorimit t drogs
Prdorimi i drogs sht nj rrug e gabuar pr t gjetur kuptimin e
jets.
/ekani"mi i"ik i veprimit t drogs sht t ndrhyj n substancat
kimike t trurit
+he aktori sht
5 shmangia nga pjekuria individuale
5 karakteri i dobt
5 /jedis jo i shndosh n amilje
5 +isa aspirata t rinis
%i mund t shmanget droga .
8 tr kjo nprmjet kontributit n shoqri dhe marrjes pjes n
aktivitete
%=+-
%=+- sht orma m e rnd e ineksionit <=1 q duke e dmtuar
sistemin imunitar t organi"imit e ekspo"on at ndaj ineksioneve t
rnda me natyr
bakteriale)virale)para"itare)mykotike dhe ndaj ormave t kancerit
Pra ajo sht nj grup shenjash t ituara n mungesi t sistemit t
mbrojtjes
1irusi nuk mund t jetoj jasht trupit t njeriut dhe ai duhet t hyj n
mnyr t drejtprdrejt
%i mund t inektohesh nga <=1)virusi q shkakton %=+-
1 /ardhnie seksuale t pambrojtura
2 Transu"ioni i gjakut
! Prmes nns s inektuar tek oshnja q lind
%i nuk transmetohet %=+-
5 Prme ajrit dhe ushqimit
5 Nga prqaimet dhe puthjet
%henjat e ksaj smundje jan
35
<umbje graduale n pesh)periudh e "gjatur gripale.N a"a m t
avancuara kemi debules)koll e that me gjak
Nga seriopo"itivitet kalon pr nj periudh t gjat
7o tr personat me <=1 kan %=+-.
%=+- mund t mos shaq shenja pr nj koh t gjat
$tu mund t theksojm se njer"it me %=+- nuk duhet ti mbajm
larg)aq m shum ti braktisim dhe diskriminojm.
$jo edhe pr aktin se kjo smundje nuk prhapet duke patur kontakt
i"ik)prve' atij seksual dhe n kt rast nqs nuk ke pre"ervativ.%=+-
nuk prhapet me puthje ve' nqs ka plag dhe gjaku sht i inektuar.
/qs ka pasoja shndetsore)psikologjike dhe sociale kur bhen
anali"a)por edhe m pas pran personit n jal qndron nj psikolog
social.
hka+et dhe zgjidhja e konfliktit
$onlikti sht pjes e jets.1lerat e "gjidhjes s konliktit qndron n
aktin se i hap dyert aljes.
%hkaqet e konliktit jan t shumta.$shtu ajo mes adoleshentve dhe
prindrve t tyre sht dshira pr m shum pavarsi. Nqs nj konlikt
nuk "gjidhet ai mund t prsritet.$onlikti n amilje ndodh kur
ndonj antar krkon synime personale mbi interesat e amiljes ose
edhe n kurri" t tyre.
/gjth mbi t gjitha duhet t mbi"otroj altruismi ose sakriikimi pr
t tjert.Nuk duhet t mbi"otroj egoismi ose dashuria e rrem.
,ilat jan hapt pr "gjidhjen e nj konlikti
.elektimi dhe riorientimi
$tu duhen patur parasysh
=dentiiko kontributin e dikujt tjetr n kt problem
1lerso qndrimin e sjelljen
/err n konsiderat rrugt si mund ta kishe trajtuar ndryshe kt
problem
1endos t marrsh prgjegjsi
Planiiko prmirsimet
.ol luan edhe ndrmjetsi q duhet t jet nj igur neutrale
$mbimi dhe dmshprblimi
$tu prshihen
1 -nullo gjith'ka q tjetrit i ka br keq
36
2 +mshprble pr t vn n jet padrejtsin
! 7i i hapur pr t marr dmshprblimin
Pajtimi dhe prtritja
$tu duhen patur parasysh kto pika
<iq dor nga hakmarrja
:al dhe ji i hapur ndaj aljes
/bshtet reormn e t tjerve
# N6it vullnetin e mir
*jithsesi konlikti nuk duhet t kihet rik apo t shmanget)por ai
duhet par m tepr si nj mundsi pr lidhje m t thella.
$onlikti mund t ndodh n mardhnie amiliare
n marrdhniet n shoqri
n marrdhniet n shkoll
n kontakt me organet e rendit
$onlikti mun t jet n raport me gjiinin)por edhe bre"nor
Nj konlikt mund t "gjidhet
vet
me ndihmn e amiljes ose t arme
me ndihmn e shoqris
me ndihmn e shkolls
nprmjet organeve shtetrore
97@
.rug t tjera
4huna
1eprimi m i skajshm i konliktit sht dhuna.
1ihet re rritja e dhuns edhe npr shkolla
Pasojat e dhuns jan
Ndshkimi
Prishja e mardhnieve edhe n amilje
.ritja e pasiguris dhe riks
Prorcimi i ides se "gjidhja e konliktit sht dhuna
Prishja e disiplins n shkoll
/ungesat
;argimi nga shtpia
Prhapja e dhuns edhe te msuesit
<umbje inan"iare
37
.e"ik pr mena6himin e shkolls
$rijimi i mardhnieve jo t mira n6ns5n6ns)msues5n6ns
Transerimi i dhuns nga shkolla n komunitet dhe amilje
<umbja e orve normale t msimit
/oshat prishen
:aktort q e bjn nj n6ns t dhunshm sht
aktori ekonomik si papunsia aktor q lidhen me amiljen
aktor q lidhen me shkolln
aktor5politiko5shoqror
aktor individual
humbja e vlerave
shthurja seksuale
antarsimi n sekte
7a disa masa kundr dhuns
?ashkpunim dhe ndrveprim
Trajtimi i dukurive nprmjet programeve
?ashkpunim shkoll5komunitet
Nj pyetsor pr msuesit dhe drejtort
- ka dhun n shkolln tuaj
N 'ar ormash dhuna
maniestohet tek ju
$ush e kryen dhunn n shkoll
-ktet e dhuns jan br n
- mij ? N6ns , 1aj"a
5 +hunat e ushtruar mbi vaj"at dhe mijt sht
- $rcnim
? :orc i"ike
, *rabitje
+ 9rvajtje pr prdhunim
5 Pasojat e dhuns n pro'esin msimor dhe emocionin e
n6nsve
- e lart
? mesme
, ult
+ aspak
38
5 Niveli i n6nsve q prsrit klasn apo prjashtohet nga
shkolla pr shkak t "nkave dhe ngacmimeve sht
- lart ? mesm , ult + aspak
5 - ka ngacmim dhe "nka ndaj msuesve dhe drejtorve
5 Nqs po cilat jan shkaqet
- q lidhen me provimet
? q lidhen me rregullat e disiplins
, t lidhur pr arsye private
5 ,ila ka qen masa e marr pr parandalimin e dhuns
- dnimet e prshtatshme
? prjashtimi nga shkolla
, kshillimet
+ konsultat
5 Nqs shkaqet e dhuns kan qen jasht shkolls cilat kan qen
ato
- amiliare
? ambjenti prreth
, eekti i medias
+ ekonomike
5 ,ilat ishin pasojat mbi n6nsit t dhuns
- plagosje i"ike
? vdekje
, prdhunime
5 ,ilt denoncojn dhunn n institucionet moderne
- shkolla
? prindrit
, policia
5 9bjektet q prdorin n6nsit e dhunshm
- objekte t mprehta
? tallje
, orc i"ike
5 ,ilat jan masat q duhen marr
- n nivel shkolle
? nivel prindror
, nivel komuniteti
+ nivel shtetror
39
+isa prej pyetjve
,ili enomen trheq m shum vmendjen
- ju mr"it ndonj n shkoll
%i reagoni ndaj paknaqsis
- keni ushtruar dhun
- jan aktet e dhunshme t barabarta n t dy sekset
,ilt jan arsyet e paqarta
%i re"istoni
,ilt jan instrumentat
,ilt jan re"ultatet e veprimeve t dhunshme
Bar mas sugjeroni pr "gjidhjen e dhuns
&zhgimet + kryhen
/ardhniet n shkoll
- lasin n mnyr konidenciale n6nsit me miqt e tyre
- luajn
- uten dhe dalin paqsisht n6nsit
- ka "nka goditje yerje
/ardhniet djem vaj"a jan t shndetshme
- luajn vaj"at dhe djemt pa rik
- i ngacmojn apo qllojn djemt vaj"at
- ndjejn apo reagojn
- drejtohen ndaj vaj"s tr aktet e dhuns q kryhen
- priret ambjenti i shkolls pr dhun
7a disa prej sjelljeve dhe kategorive jo t hijshme
1kriminalevjedhje)sulm ndaj msuesve
2sjellje imoralesjellje reviste pornograie
!para+itja e jashtme thonj t gjat
#"onesat
0munges respekti agresiv ndaj msuesit
2shkatrrime
3"jedhje
&mungesa t pajustifikuara msim)mbledhje
Ndrkoh n6nsit e shkollave illore mund t marrin pjes n kto
akte kriminale 1i9hoz"jedhje8grindje me msuesit8grindje me
kujdestart8rrm1ime8grindje8 gansterizm8ngacmime seksuale
8krcnime8 hyrje pa leje81aste.
40
;idhur me pjesmarrjen e n6nsve n shkolla t mesme kemi
/i9hoz8"jedhje8znka me msues 8znka me kujdestart8 rrm1im
grindje8a1uzim me drog8 armm1ajtje8 ngacmime seksuale8
krcnime8hyrje pa leje8shitje droge81aste
Ndrkoh dhunn e kemi
1 si pasoj e presionit t ushtruar nga komuniteti
2 si pasoj e prvojs shkollore
!si pasoj e aktorve rrethanor
*jithsesi mund t themi se ka dallime gjinore)por edhe rancore.
:aktort q ndikojn n "nkat jan
1 niveli i mardhnieve n grup
2 niveli i maniestimit t mardhnieve t aktivitetit
! atmosera n grup
# stili i lidershipit
0 gjendja e mardhnieve
1iktima n grindje dhe krim mund t jet kushdo ve'anrisht.
1 t ardhurit e rinj n klas
2 mij me t dhna t ve'anta
! mij i sjellshm
# mij me mardhnie t mira me msuesin
0 mij i 'iltr
2 mij me prejardhje jo t mir shoqrore dhe ekonomike
3 mij me ngjyr
& mij me t met
( mij t varr
14mij nga jetimorja
:mijt me probleme t tilla duhen vn
1 n bang t par
2transerohet n shkoll tjett
!prjashtohet are
#'ohet n shkoll riedukimi
0'ohet n polici
7a disa prej sjelljeve t tij
1 tallet)prqesh
2 kritikon n mnyr armiqsore
! prdor ton komandues
41
$ontigjent krimi jan
1 t rinj t papun
2 mij nga amilje t varra
! mij nga jetimorja
# t rinj pa kualiikim
0 mij hantikapat
4i"orci
Ndrkoh si term diovorci nuk sht ve'se "gjidhja ligjore e nj
martese.
Pra divorci eg"iston kur nj amilje monogame ndahet ligjrisht.
%i aktor q ndikojn n divorc jan
N radh t par si' e kemi prmendur m lart n a"n e dyt t
martess njer"it "brthehen n njohje dhe gjat ksaj a"e shaqin
ant negative t tyre q mund t kundrshtojn njra tjetrn dhe shpesh
nuk i kaprcejn dot dhe pas magjepsjes vjen grindja dhe pas grindjes
vjen dhuna dhe n und divorci.
:aktor tjer jan gjendja ekonomike)mardhniet jashtmartesore)etj.
+ivorci do t quhej si "gjidhje vetm n at oraste kur nuk ka "gjidhje
tjetr dhe prundon n dhun dhe pr t mir t mijve "gjidhja m
e mir sht ndarja ligjore.
-spekti m negativ i divorcit sht tek mijt.$shtu kta mij nuk
kan n prgjithsi ecuri positive n msime)jan t ndrojtur t
paragjykuar ve'anrisht n realitetin shqiptar dhe m t ekspo"uar
drejt krimit.
)ak psikologji moshore
.ndsi ktu ka pr mijn
5 "hvillimi i personalitetit
5 "hvillimi i t menduarit
5 "hvillimi emocional
5 "hvillimi i konceptit pr veten
Zhvillimi i personalitetit ka kto stade
stadi oral 451.0vje'
stadi anal 1.05!vje'
stadi alik !52vje'
stadi i latencs 251#vje'
42
stadi gjenital 1# e lart
Zhvillimi i t menduarit ka kto stade
stadi sensoro5motor 452vje'
stadi paraoperacional 252vje'
stadi i t menduarit konkret 2512vje'
stadi i t menduarit abstrakt 12vje' e lart
Por ka raste q kemi nj arsyetim
t kui"uar
ka mungesi t ndjeshme t arsyetimit logjik
nuk atsi grumbullimi dhe
prpunimi inorma"ioni
nuk demonstron nj sistem t
msuari dhe t menduari
Zhvillimi emocional dhe koncepti pr veten
$a kto a"a
5 mijria 451vje' dominon amilja
5 25! vje' amilja."hvillohet sensi i vetkontrollit
5 #50vje' amilja dhe mija mson t drejtoj veten
5 251#vje' qinj)shkoll.?het m kompetent./aturohet m
shum
5 adoleshenca preeron grupin
5 i rrituri i ri jeton n 'it dhe me seks
5 i rrituri amilje e re
5 mosha e vjetr
251#vje' ija t jet puntor prball t qenit inerior
+he ktu rndsi ka
1 $oncepti pr veten nga ndrveprimi me t tjert
2 koncepti pr veten nga vetvlersimi personal
$oncepti pr veten kalon n katr stade
5 t "hvilluari t empathis pr t tjert
5 T msuarit t roleve dhe rregullave
5 mnyra si reagohen ose priten sjelljet e tij
5 Pranimi i prgjegjsis pr sjelljet personale
$tu ka rndsi puna e nj msuesi t nj lnde t caktuar dhe si
msues kujdestar
8lementt arsimor jan pro'esi msimor
43
vlersimi dhe vetvlersimi i mijs
mjedisi n shkoll n planin i"ik
komunikimi ku klima q krijohet t jet po"itve
/bshtetja e nevojave dhe interesave t mijs
Proesionali"mi i msuesit
<apsira t msuesit kujdestar pr komunikim
<apat jan
=dentiikimi
$ontakti me prindrit
Prgatitja e nj pune konkret
Planiikimi i "hvillimit t kurrikuls
Zhvillimi konkret
stimulimi
4huna e msues"e ndaj n9ns"e
/esuesi me emijen eshte si pune e derrases se "e"e ku me ane te
shkumesit)shkruhen jale te mira)por edhe te keqia.*jithashtu nje
mesues mund te edukoje nje shkencetar)por edhe nje kriminel.
N6enesi eshte i brishte si nje va"o qelqi ku nje veprim i gabuar mund
ta thyeje ate.
*jithashtu cdo mesues ka halle.Por eshte mesues ai qe mgjth ka halle
nuk i n6jerr dertin e ketyre halleve ndaj n6enesve.9se e thene me
shqip nuk ushtron dhune ndaj tyre.
- ndodh gjithmone keshtuC.7oC.
$eshtu nje mesues ndaj nje n6enesi ushtron kete dhune
+hune psikologjike kur e oendon
+hune i"ike kur ushtron dore n6enesit ose me sakte e rreh ate
+hune i"ike dhe psikologjike kur edhe e oendon edhe e rreh.
N6enesi nuk duhet oenduar.9endimi mund te vije per shkak te
*jinise
.aces
$ombesi
9se edhe karakteristikave te prinderit si psh pija)etj.
+huna ose presioni mund te jene
Per arsye mitmarrje dhe kjo eshte me e shpeshte ne %hqiperi
Per arsye maniacale qe ndodh ralle ne vendin tone
+he rrjedhoje e ndonje aktori tjeter qe vihet re me shpesh te ne
44
%ipas anketimeve te bere nga organi"ata %ave the children me pak se
1D e n6enesve shprehen per dhune te mesuesve ndaj tyre.Ndoshta kjo
mund te jete me e larte lidhur me dhunen psikologjike dhe kjo shier i
perket asaj i"ike
i konkluzion nje mesues pavaresisht nga hallet dhe shqetesimet qe ka
nuk duhet te ushtroje dhune ndaj n6enesve.
45
III PUNONJSI I SHRBIMIT PSIKOLGJIK SHKOLLOR
=nstitucioni i Punonjsit t %hrbimeve Psikologjike npr shkolla
ishte nj institucion i ri q u ut n shkollat shqiptare para dy vjetsh.
%pecialisti i %hrbimeve Psikologjike n shkolla sht nj person ky'
n mbarvajtjen e veprimtaris msimore edukative t instituscionit
arsimor.1eprimtaria e tij "hvillohet n lidhje dhe bashkpunim t
ngusht me stain pedagogjik dhe drejtues t shkolls si edhe me
komunitetin ku ndodhet shkolla.
@llimi kryesor i puns s specialistit t shrbimit psikologjik n
shkoll okusohet n promovimin dhe "hvillimin mendor dhe i"ik t
n6nsve si edhe n ndihmesn dhe mbshtetjen q jep pr rritjen e
cilsis s pro'esit t msimn6nies dhe msimdhnies.
%pecialisti i shrbimit psikologjik bashkpunon me personelin
administrativ dhe pedagogjik pr konceptimin dhe reali"imin e
shrbimeve q lidhen me vlersimin e re"ultateve t n6nsve me
orientimin e kariers dhe me "hvillimin social dhe personal t
n6nsve nprmjet
%igurimit t shrbimeve t
drejtprdrejta pr mijt dhe n6nsit n nevoj
1lersimit dhe interpretimit t
re"ultateve t n6nsve) t stait pedagogjik t shkolls dhe t
prindrve
%hrbimeve kshllimore dhe
trajnuese pr stain e shkolls dhe t prindrve.
$onceptimit dhe reali"imit t
%hrbimit psikologjik n prputhje me politikat e "hvillimit t arsimit
dhe t institucionit arsimor.
)or cilat jan detyrat e specialistit t shr1imit
psikologjik.
5shillimi
$shillimi reali"ohet prmes mbledhjeve me antart e stait
pedagogjik t shkolls dhe komunitetit t prindrve pr t
diskutuar)identiikuar dhe parandaluar probleme t ndryshme si edhe
pr t programuar ndrhyrje dhe shrbime t nevojshme
Pro'esi kshillues prshin
46
$shillimin e stait pedagogjik dhe atij drejtues t shkolls n lidhje
me detyrat e n6nsve.
$shillon stain pr konceptimin pr
$onceptimin dhe reali"imin e planit t ndrhyrjeve n ndihm t
n6nsve.
$shillon dhe ndihmon prindrit t njohin dhe t kuptojn nevojat e
mijve dhe reali"on veprimtari kualiikuese me ta.
Ndihmon stain pedagogjik dhe
prindrit pr hartimin e planeve t bashkpunimit t shkolls me
amiljen.
Ndihmon n6nsit q kan vshtirsi
e probleme prshtatje me ndryshimin e klass)ciklit apo shkolls.
?ashkpunon me shrbime t
ndryshme t speciali"uara t komunitetit si shrbimi shndetsor)
shrbimi social)97: t ndryshme)etj.
Punn e tij kshillimore ai e aplikon n dy orma
$shillimi psikologjik individual.
%pecialisti i shrbimeve psikologjike "hvillon seanca psikologjike me
n6ns t ve'ant pr probleme t caktuara .
*jat orimit t ktij shrbimi specialisti duhet
T ruaj konidencialitetin
=normon drejtuesin e shkolls pr
at 'ka duhet t dij
=normon prindrit dhe merr
aprovimin e tyre pr at q bjn
;idhet me strukturat t speciali"uara
jasht shkolls pr t siguruar nj trajtim m t mir t n6nsve me
probleme.
2. $shillimi psikologjik n grup
N veprimtarit kshilluese n grup ai s bashku me dy ose m shum
n6ns)organi"on seanca n mjediset e qendrs s shrbimit
psikologjik
pr t "gjidhur problemet e caktuara.
*jat orimit t ktij shrbimi specialisti duhet t ndjek t njjtat
pro'edura q kandjekur me kshillimin psikologjik individual
1e' kshillimeve dhe trajnimeve psikologjike psikologu
47
organi"on edhe
&eprimtari psikoedukati"e
1lersimi psikoedukativ prmban t dhna pr sjelljet e n6nsve gjat
"hvillimit t pro'esit msimor5edukativ.
@llimi kryesor sht identiikimi i aktorve q ndikojn n
prparimin e n6nsve dhe reali"imin e pro'esit msimor5edukativ.$y
inormacion prdoret pr tEju dhn prgjigje problemeve t shkolls.
*jat orimit t ktij shrbimi specialisti duhet
T marr n konsiderat trsin e
=normacioneve q lidhen me problemin.
T v"hgoj n6nsit gjat pro'esit
/simor edukativ
T reali"oj vlersimin e sjelljeve
unksionale t n6nsve
T siguroj instrumenta t vlersimit individual
T interpretoj re"ultatet e vlersimit
dhe t prcaktoj mardhniet q eg"istojn midis re"ulateve dhe
arritjeve t objektivave msiomre5edukative
T bj rekomandime t nevojshme.
#dukimi special
%pecialisti i shrbimit psikologjik gjithashtu sht antar i grupit
msimor t ngarkuar nga drejtoria e shkolls pr edukimin special.
-i oron shrbime t tilla si
Ndihmon n prgatitjen e planit t
1eprimtarive pr mijt me nevoja t ve'anta
?n vlersimin e ecuris s mijve
me nevoja t ve'anta
-dministron vlersimet e bra
?n rekomandimet e duhura
Prgatit me shkrim raporte pr vlersimin
Ndihmon n prgatitjen e programeve msimore edukative individuale
%iguron ndrhyrjen e shrbimeve t
%peciali"uara sipas problemeve q kan mijt.
48
Ndrkoh punonjsi i shrbimeve psikologjike si inormacion mund t
prdor edhe nj anketim t tipit t till
5 %<$9;;- 5 $;-%-
5 8/.= 5 /9%<-
5 18N+;=N+7- 18N+?-N=/=
a :shat a :shat
b @ytet b @ytet
5 78T9N 5P.=N+8.=T
a me te dy prinderit a 7etojne bashke
b me nje prind b 7ane tedivorcuar
c me asnje c $ane vdekur
5 P.=N+8.=T
a 7etojne bashke se duhen
b 7etojne per hater te emijeve
5 - grinden prinderit njeri me tjetrin
a -snjehere
b .ralle
c %hpesh
5 - ushtrohet ne amilje dhune mbi ty
a :i"ike
b Psikologjike
c :i"ike dhe psikologjike
d -snjera
5 - je i sinqerte me prinderit
a Po
b 7o
5 - do i ndjekesh prinderit shembull ne te ardhmen
a Po
b 7o
5 Ne nje problem amiljar ta kerkon njeri opinionina
a 1etem mbi problemet per velle"erit e vegjel
b 1etem per problemet e mia
c Per gjithcka
5 Permend disa tema mbi te cilat diskutohet ne shtepine tende
5 Ne c gjendje ekonomike ndodheni
a 1estire
49
b Te mire
c %hume te mire
5 - jane ne pune prinderit
a Po
b 7o
c Njeri
. - i estoni se bashku estat
a Ndonjehere
b Perdere
c 7o
5 - interesohen prinderit per leket qe ju mbani
a Po
b 7o
5 - je i lidhur me amiljen
a Pak i lidhur
b %hume i lidhur
5 $ush ndikon me shume ne personalitetin tend
a Prinderit
b %hoqeria
5 - keni besim ne vetvete
a Po
b 7o
5 7u jeni tip
a %anguin
b /elankolik
c .omantik
5 $e preerenca per lendet
Nga ky anketim personalisht kam arritu t arrij 24D t inormacionit
ku shte arritur t n6irret se rreth #4504D e n6nsve jan me
shqetsime t tilla
50
Ndrkoh material tjetr ba" jan edhe gjeneralitetet e shnuar n
und t regjistrit me kto pika
04
8mri % /osh
a
1endli
nd
*jall
e
Puna gjall
e
Puna 1endba
n
-.$ur
ti
/ 1( 8lbasan *jall
e
9ic
er
gjall
e
mesue
se
8lbasa
n
Nga kto t dhna sigurohet dhe nj 24D tjetr e ktij inormacioni q
nevojitet dhe kam arritur se tani edhe nj 14D tjetr shtohet n at q
e kam quajtur kontigjent psikosocial
+he etapa e tret sht intervista ku uten ata q nuk kan as prindr
emigrant as t papun)as vdekur as t divorcuar)por gjithsesi jan t
dobt n msime dhe ktu uten ata n6ns q nuk shkojn mir me
msime)me shokt)msuesit)etj.
+he si konklu"ion sht arritur se 345&4D e n6nsve jan kontigjent
psiko5social
$shtu mund t merret inormacion lidhur me aktort social
psikologjik t tij dhe amiljes s tij q mund t ndikojne n gjendjen
psikologjike t mijs dhe ecurin n msime t tij.
Por ve' detyrs normale q kryhen nj psikolog q duhet t merret me
sjelljen dhe t menduarit t n6nsit) si droga) depresioni)etj punonjsi
i shrbimeve psikologjike n shkolla merret edhe me detyrat q i
takojn nj punonjsi t shrbimit social q ka t bj me braktisjen e
shkolls apo me rolin e nj sociologu n rastin e integrimit t individit
n shoqri
*jithsesi si konklu"ion nj punonjs i till i duhet shkolls shqiptare


IV NXNSIT & PUNONJSI I SHRBIMIT PSIKOLOGJIK
51
N radh t par punonjsi i shrbimit psikologjik n shkolla do t
merret me mijt e klass s par.$tu duhet patur parasysh se ka
mij t cilt kan shkuar n kopsht ose jo.$tu sht pr tu theksuar
se mijt e kopshtit kan m shum njohuri)kurse ata q nuk kan
shkuar n kopsht dhe "akonisht jan rritur nga gjyshrit e tyre jan
m t prkdhelur)u ngelet hatri shpejt)jan t ndrojtur.*jithsesi
mijt n kt mosh kan at 'iltrsin e tyre.
+he mosha tjetr me t ciln merren ata sht adoleshenca.
%ipas shum psikologve adoleshenca illon nga 12vje' deri
1&vje'.Por mund t kemi edhe adoleshenc t hershme q illon q
14vje' apo edhe nj adoleshenc t von q illon n 1#vje' dhe mund
t prundoj n 22 vje'.
Por cilt jan problemet q ndikojn tek adoleshentt
$tu kemi
5 0h"illimet fizike n adoleshenc
1aj"at n illim jan m t rritura dhe t "hvilluara se djemt.$jo
mund tEu jap atyre eprsi i"ike.$to ndryshime jan n illim t
pubertetit.-jo nuk sht nj ndodhi e vetme.+he prshin 'do pjes t
trupit. %htatlartsia prundimtare arrin 12vje'.+jemt gjithsesi jan
m t ndryshueshm se vaj"at.$oh"gjatja ndryshon m shum tek
djemt.
)jekuria e hershme dhe e "on.
Ndryshimet i"ike n adoleshenc kan ndikime t rndsishme mbi
identitetin e individit.
Psikologt n kt rast interesohen pr ndryshimet
emocionale)shoqrore dhe ormimin intelektual q ata kan gjetur mes
atyre q piqen hert dhe von
pari duket se ka prparsi n ormimin intelektual pr pjekurin e
hershme
dyti pjekuria e hershme duket se ka disa eprsi t ve'anta pr
djemt.+jemt e pjekur hert g"ojn status shoqror t lart.
Pr vaj"at pjekuria e hershme i"ike duhet t jet m pak e
52
rndsishme n prcaktimin e statusit shoqror.Por pjekuria para mund
t jet edhe nj disavanta"h
5 )jekuria seksuale
-spekti m i rndsishm i "hvillimit n kto vite sht pjekuria
seksuale
Ndikimi emocional i prvojave seksuale n kt mosh sht mund t
ket pasoja n
shkolla.-doleshentt duhet t bjn prmirsime emo"ionale dhe
psikologjike gjat pjekjes seksuale.
N 'do klas gjenden n6ns q ndryshojn shum nga madhsia e
trupit)pjekuria dhe soistikimi seksual.
5 $uptimi pr veten dhe pr t tjert
$oncepti pr veten i reerohet prbrjes s ideve) ndjenjave dhe
qndrimeve q njer"it kan pr vetveten
:mijt e vegjl kan ndjenjn e karakteristikave t personalitetit t
tyre t qndrueshm
8g"istojn dy koncepte pr veten
% pari ai i ormimit intelektual q ba"ohet n cilsin e prmbushjes
s detyrave s detyrave msimore nga n6nsi n lnd t ndryshme
% dyti jo ormues intelektual q ba"ohet n mardhniet me
moshatart dhe njer"
t tjer t rndsishm n gjendjet emocionale dhe cilsit i"ike
$oncepti pr veten evolon prmes nj vetvlersimi t prhershm n
situata t ndryshme
Para msuesit ndrkaq shtrohen dy pyetje t ndrlidhura rreth
konceptit pr veten
8 para si ndikon koncepti pr veten n sjelljet e n6nsit n shkoll
8 dyta si ndikon jeta n shkoll n konceptin e n6nsit pr veten
N6nsit me vetrespekt t lart jan m t sukseshm n shkoll
$oncepti pr veten krijon sjelljen
Ndrkoh t dhnat e para q merr psikologu jan pikrisht me
anketimet e msiprme ku njihet me gjendjen sociale t amiljes dhe
indirekt pra aktort q ndikojn n sjelljen e adoleshentit.
Tema e anketimeve mund t jet e ndryshme si
5 %a jan n dijeni t rinjt lidhur me inormacionin pr ligjin
53
5 Nga i kan marr kto burime si psh
shkolla)amilja)trajnimi)media)etj.
5 Punsimi i tyre
5 %a jan n dijeni pr t drejtat e tyre
5 $onlikti dhe dhuna
5 +roga
+he shum tematica t tjera
@818.=- 8 NFANA%18.
Punonjsi i shrbimit psikologjik ndrkoh mund t kontaktoj edhe
me qeverin e n6nsve apo me kshillin e senatit.
)or si krijohet +e"eria e n9ns"e.$ili sht +llimi i krijimit t saj.
@everia e n6nsve sht nj struktur e pavarur. Nprmjet krijimit t
saj 'ohet prpara inciativa dhe vetveprimi i n6nsve)n6itet mendimi i
lir dhe krijues)orcohet personaliteti)atsohen n6nsit pr t marr
prsipr prgjegjsit dhe krijohet nj mentalitet e psikologji e re pr
po"icionin dhe rolin e n6nsit n shkoll)pr ti br ata partner dhe
pjesmarrs aktiv n pro'eset e ndryshimeve demokratike n shkoll
dhe komunitet)qytetar t denj t nj shoqrie t emancipuar.
*jithashtu n6nsit
5 ndrgjegjsohen pr rolin aktiv n jetn shkollore
dhe orcohet bashkpunimi me strukturat vendimarrse si +rejtoria
dhe $shilli Pedagogjik dhe bhet ndikimi mbi to pr t "gjidhur
problemet e tyre
5 rritet shkalla e prgjegjsis dhe vetveprimit pr "gjidhjen e
problemeve t mprehta shoqrore duke synuar n rritjen e edukats
qytetare
5 n6itet mendimi krijues dhe gu6imit qytetar pr t shprehur
lirshm mendimin e tyre
5 rinia shkollore edukohet me ndjenja dhe tradita kombtare.
5 demokrati"ohet jeta n shkoll nprmjet "gjedhjeve t
strukturave demokratike q nnvi"ojn konceptet ba" t nj shteti
demokratik
5 evidentohen)n6iten dhe stimulohen talentet e reja
5 orcohen lidhjet dhe bashkpunimi mes n6nsve duke n6itur
ndjenjat e miqsis)tolerancs dhe respektit reciprok n shkoll dhe
komunitet
54
5 atsim praktik n njohjen)anali"n)vlersimin dhe "gjidhjen e
situatave problematike dhe organi"imin e veprimtarive
5 gjallrohet edhe jeta kulturore dhe artistike pasi me propo"imin
e qeveris s n6nsve dhe miratimin nga drejtoria organi"ohen
aktivitete
5 prtimi i nj kulture juridike me njohjen e ligjeve dhe
unksionimin e nj shteti ligjor
5 krijohet nj ambjent i kulturuar nprmjet shkolls dhe
komunitetit
5 atsohen n6nsit n hartimin) mena6himin dhe organi"imin e
projekteve t ndryshme si edhe raportimin pr t.%hkalln e real"imit
t tyre)stimulimin e anta"is) inciativs dhe konkurencs q idet m
t mira t dalin nga vet n6nsit
$shtu me an t ktij institucioni mund t organi"ohet nj anketim i
mposhtm me kto organi"ma me kto pyetje n mnyr q t merret
mendimi i tyre se 'ar sht positive dhe 'ar duhet ndryshuar n nj
pro'es msimor.
Zgjedhja e qeveris s n6nsve sht nj votim i lir dhe i
sheht.*jithsesi "gjedhja e saj kalon npr disa etapa
/suesit kordinator dhe n6nsit e trajnuar
duhet t pre"antojn dhe shpjegojn projektin tek masa e msuesit dhe
e n6nsit n shkoll.
/suesit kordinator dhe n6nsit e trajnuar duke
t organi"ojn sensibili"imin si psh nprmjet posterave dhe
letpalosjeve
pr"gjedhja e komisionit t "gjedhjev n 'do klas)
msuesi kujdestar s bashku me dy n6ns
N komisionin qndror t "gjedhjeve n prbrje duhet t jen
5 nj nga titullart e sesionit t kaluar t qeveris s n6nsve
5 praqsues nga shkolla pr 'do paralel n shkoll
5 msuesi kordinator i projektit
5 praqsues nga drejtoria e shkolls
organi"ohen mbledhje n 'do klas dhe
pr"gjidhen s paku dy kandidat q do t konkurojn pr po"icionin e
senatorit q do praqsoj klasn n senatin e shkolls
ushata elektorale e cila bhet n klasa
55
njohja e re"ultateve nga $omisioni @ndror i Zgjedhjeve
mbledhja e par e senatit)"gjedhja e organeve
drejtuese si presidenti)kryetari)sekretari8inancieri dhe kryetart e
komisioneve
%enatort q "gjidhen bjn
5 betimin si G+o t punoj pr t ngritur lart vlerat dhe traditat e
shkollsCG
5 kndohet himni kombtar
5 va"hdohet veprimtaria e prgatitur
:a"a e dyt sht
5 "gjedhja e qeverive lokale t n6nsve
5 "gjedhja e qeverive rajonale t n6nsve
:a"a e tret
5 sht konerenca kombtare e qeveris s n6nsve
)or si funksionon regullorja e +e"eris s n9ns"e
$tu kemi komisionin e rregullores dhe kryetarin e komisionit
.regullorja e qeveris s n6nsve sht si m posht
5 -ntar t qeveris s n6nsve jan trsia e n6nsve t
shkolls
5 -ta "gjedhin strukturat e tyre
5 T ndar n klasa kta antar "gjedhin praqsues t klass s
tyre
5 Trsia e senatorve t "gjedhin ormojn senatin e n6nsve
5 %enati "gjedh nga trsia e tij organet e tij.
5 %enati "gjedh dhe sekretarin q ruan unksionin
5 %enatort ndahen n grupe q quhen komisione
5 %ecili komision "gjedh nga trsia e vet kryetarin e komisionit
5 $to organe drejtojn punn n senat.
Por cila sht skema e dhnies s mendimit
5 -ntar t qeveris s n6nsve
5 %enator i klass prkatse
5 $ryetar i komisionit prkats
5 $omisioni prkats
5 %enati i n6nsve
5 Presidenti
Po n praktik si veprohet
56
-ntar i @everis s n6nsve ia
transmeton %enatorit t klass iden q ka
%enatori i klass prkatse n
varsi t ides Problemin ia prcjell
'shtjen $ryetarit t $omisionit Prkats
$ryetari i komisionit e parashtron
dhe e hedh n diskutim si 'shtje n mbledhjen m t art t
komisionit prkats
=det dhe mendimet e rrahura n
kt komision nprmjet $ryetarit t $omisionit paraqiten n senatin
e N6nsve)n mbledhjen m t art t ktij t undit q jep vendimin
prundimtar
0 $omisioni .regullores kontrollon legjitimitetin e vendimit
dhe ia paraqet pr dekretim presidentit
2 1endimi hyn n uqi pas dekretimit t presidentit
/und t theksojm se
1 =det)mendimet)problemet mund t illojn dhe nga
senator) President)etj
1endimet jo shum t rndsishme
mund t merren dhe nga vet komisionet apo strukturat e tjera
$ilat jan kompetencat dhe strukturat e +e"eris s n9ns"e
N nj status prcaktohen shkurtimisht ato
4etyrat prcaktohen unksionet e detyrueshme
T drejtat prcaktohen privilegjet dhe unksionet e
mundshme
/e termin senat n9nsish sht struktura ligjvnse dhe vendimarrse
e qeveris s n6nsve
4etyrat e senatit jan
5 T shqyrtoj 'shtje dhe t marr vendim
5 T shqyrtoj vendime t kthyera nga presidenti
5 T shqyrtoj mbledhje t rregullta t paktn nj her n dy jav
5 T mblidhet n mbledhje t jasht"akonshme sa her ta
krkoj kryetari i senatit.
Ndrkoh antar i qeveris s n6nsve quhet dhe sht 'do n6ns i
shkolls pa asnj prjashtim ku unksionon ky lloj organi"imi
+etyrat e tij jan
57
5 T njoh "batoj e respektoj kt rregullore
5 T kontribuoj n ecjen prpara t puns s qeveris dhe senatit
t n6nsve
5 T jet krkues dhe aktiv ndaj puns s senatit
5 T respektoj antart e senatit t n6nsve
$ilat jan t drejtat e tij
5 T jet prituesi kryesor dhe me prparsi i aktivitetit t
senatit t n6nsve
5 T shpreh lirisht 'do lloj vlersimi
mbi senatin
5 T paraqes 'do ankes pran senatit
5 T jet i inormuar mbi punn e tij
5 T kandidoj pr tu "gjedhur antar i senatit
5 T marr pjes n 'do veprim pro'edural
*jithashtu antari senatit t n6nsve quhet dhe sht'do n6ns q
sht "gjedhur prej qeveris
+etyrat e antarit t senatit t n6nsve jan
5 T njoh shum mir rregulloren e qeveris s n6nsve
5 T jet i prgjegjshm pr po"itn q ka
5 T marr pjes rregullisht n t gjitha mbledhjet
5 T inormohet pr 'do t re
5 T kryej 'do detyr q i ngarkohet
Ndrkoh t drejtat jan
5 T jap mendime ide apo t bj ankesa
5 T krkoj sqarime nga senati i n6nsve
5 T mos marr pjes n strukturat ku ai bn pjes
5 T kandidoj sipas rregullave dhe kritereve
5 T marr pjes n 'do lloj veprimi pro'edural
-ntari i senatit sht dhe antari i qeveris s n6nsve dhe si
rrjedhoj ka t njjtat kompetenca
Po kompetencat e senatorit cilat jan
N radh t par me senator quajm praqsuesin n senatin e
n6nsve i nj klase t vetme i "gjedhur me "gjedhje t shehta.
,ilat jan detyrat e senatorit
5 Te mbroj n 'do rrethan mendimin dhe iden e klass q e ka
"gjedhur
58
5 T planiikoj)organi"oj dhe "hvilloj mbledhje n klasn e tij
t paktn nj her n dy jav ku t inormoj klasn pr punn e senatit
si edhe t diskutoj me t pr 'shtje q e shqetsojn klasn
5 T njoh problemet e klass
Po t drejtat e senatorit cilat jan
5 T marr iniciativa pr klasn e tij
5 T krkoj sqarime nga klasa pr problemet q i preokupojn
me qllim q t ndihmoj n "gjidhjen e tyre
*jithashtu sht pr tu theksuar se n rast shkarkimi nga senatori
"gjedhjet bhen dhe nj her n at klas jo m von se dy jav nga
data e shkarkimit t senatorit
,ilat jan kompetencat e kryetarit t komisionit
N radh t par kryetar komisioni quhet dhe sht antari i atij
komisioni q kryeson at dhe punn e tij
,ilat jan detyrat e kryetarit t komisionit
5 T planiikoj)organi"oj)"hvilloj dhe drejtoj mbledhjen e
komisionit q ai drejton
5 T kontaktoj va"hdimisht antart e komisionit q ai drejton
5 T mbaj rregjistrin dhe dosjen e komisionit
5 T raportoj n 'do mbledhje t senatit pr aktivitetin e
komisionit q ai drejton
5 Ti paraqes senatit nj raport me shkrim pr punn e
komisionit
5 T praqsoj komisionin n 'do mbledhje q ai drejton
Po t drejtat e kryetarit t komisionit cilat jan
5 +rejton seancat e mbledhjeve t rregullta
5 Propo"on rendin e dits me miratimin e mbi 04D t antarve
t komisionit prkats
Pr sqarim n rast mungese t kryetarit t komisionit njri nga antart
e komisionit t "gjedhur nga vet kryetari drejton mbledhjen
Ndrkoh sekretar quhet dhe sht senatori i "gjedhur nga senati dhe
sht prgjegjs pr gjith dokumentacionin e qeveris s n6nsve
+etyrat e sekretarit jan
5 T mbaj pro'esverbalin e mbledhjeve t senatit
5 T hartoj dhe prgatis 'do lloj dokumentacioni q ka t bj
n prgjithsi me punn e senatit
59
5 T kujdeset pr prmbajtjen dhe mirmbajtjen e
dokumentacionit
5 T prgjigjet me inormacion ose vnie n dispo"icion pr 'do
krkes t br nga presidenti)kryetari i senatit dhe kryetart e
komisioneve
5 *jithsesi sht prgjegjs pr prmbajtjen dhe mirmbajtjen e
stends s qeveris s n6nsve ku t aishohet
Bdo lloj inorma"ioni dhe materiali q ka t bj me punn e senatit
Bdo lloj inormacioni dhe materiali t prgatitur nga komisionet
%ekretarit i lihet n ngarkim dhe
Asht prgjegjs pr stendn) vuln dhe dollapin e dokumentave
,ilat jan kompetencat e kryetarit t senatit
5 T planiikoj)"hvilloj dhe drejtoj mbedhjet e senatit
5 T mbaj rregjistrin pr mbledhjet e "hvilluara me senatin
5 T kontaktoj va"hdimisht me senatort)inancierin dhe
presidentin pr t qen bashkarisht n dijeni t situats
5 T alternoj punn me presidentin kur nuk sht i pranishm
kryetari i senatit
5 T mbaj lidhje me presidentin dhe inancierin rreth gjendjes
inan"iare t qeveris s n6nnsve
T drejtat e kryetarit t senatit jan
5 T drejtoj mbledhjet e senatit t n6nsve
5 T thrras mbledhjet e jasht"akonshme kur ai e gjykon t
arsyeshme
5 T paqsoj qeverin e n6nsve n bordin e shkolls
5 T propo"oj masa ndshkimore deri n shkarkim t senatorve
pasi t ket
marr inormacion nga komisioni i rregullores
Ndrkoh president sht senatori i "gjedhur nga senati i n6nsve n
postin m t lart t ktij organi"mi
+etyrat e presidentit jan
5 T marr pjes n 'do mbledhje t organi"uar nga senati
5 T rishikoj vendime dhe ligje t marra nga senati
5 T justiikoj kt veprim t tijin me akte dhe arsye
60
5 T mbaj lidhje me inancierin dhe kryetarin e senatit
T drejtat e presidentit jan
5 T vr veton n lidhje me ligjet dhe vendimet e marra
5 T thrras mbledhje t posa'me t senatit n ba" t
udh"imeve t ksaj rregulloreje
5 T irmosi 'do dokument q ka lidhje me inancn
5 T jap miratimin e tij n lidhje me projektet q vin pr tu
miratuar nga senati i n6nsve pas inormacionit prkats t marr nga
komisioni i aktiviteteve
*jithashtu organ tjetr institucional sht edhe inancieri
:inancieri quhet dhe sht ai senator q propo"ohet nga dy ose tre
senator dhe "gjidhet me miratimin e mbi 04D t votave t antarve
t senatit dhe sht prgjegjs direkt pr inancn e qeveris s
n6nsve
+etyrat e tij jan
5 T shqyrtoj nga mundsia inanciare tr miniprojektet e
paraqitura nga kjo qeveri
5 T paraqes nj raport mujor me shkrim para senatit t
gjendjes inanciare
5 T mena6hoj tr t ardhurat q hyjn dhe dalin
5 T ruaj dokumentacionin e inancs n ba" t rregullave t
ksaj rregulloreje
5 Bdo dokument inanciar paraqitet pr miratim dhe irmat e
presidentit dhe kryetarit t senatit
T drejtat e inancierit jan
5 T jap aprovimin apo t reu"oj
5 Tu krkoj komisioneve respektimin e aateve.
7a si bhet nj pasqyr e gjendjes inaciare
T ardhurat <H.78T
5 kuotat e pakthyeshme 666lek
t kandidatve pr senator
5 kuotat pr rregjistrim 666lek
vjetor pr 'do n6ns
5 ndihmat inanciare 666lek
5 sponsori"imet 666lek
totali i t ardhurave 666lek
61
%hpen"imet +-;78T
5 %hpen"imet administrative 666lek
t aktivitetit t senatit
5 %hpen"ime pr aktivitete 666lek
t organi"uara nga qeveria e n6nsve
5 %hpen"ime pr raste t 666lek
ve'anta
*jendja inanciare n und t muajit llogaritet si totali i t ardhurave
minus totalin e shpen"imeve q sht shuma e ngelur gjendje
$jo pasqyr inanciare sht pikrisht nj dokument q vrteton dhe
justiikon aktivitetet e kryera
$emi edhe komisione t brendshme t senatit q jan struktura t
brendshme t senatit t n6nsve
$emi komisione t prhershme q prbhen nga 0antar dhe jan me
koh t pakui"uar kohore
-to i kemi n
5 $omisione t rregullores
5 $omisione t 'shtjes sociale
5 $omision t mardhnieve publike dhe aktiviteteve
*jithsesi komisionet e prkohshme ormohen pr nevoja t
momentit.-to jan
5 $omisioni @ndror i Zgjedhjeve
5 $omisioni mbi trajnimin e
senatorve )etj
$ilat jan komptencat pr1ashkta t komisione"e
4etyrat jan
5 T organi"oj dhe "hvilloj mbledhje t rregullta
5 T bashkpunoj me struktura t ngjashme me to
5 T marr dhe pr'oj mendime dhe sugjerime
5 T prcaktoj qart n rregulloren e brendshme mnyrn e
unksionimit
T drejtat jan
5 T ket nj rregullore t tij
5 T prononcohet si nj i tr pr problemet q dalin pr ushn e
tij
62
- $omisioni i rregullores sht ajo struktur e brendshme e senatit t
n6nsve q ka si unksion kontrollimin e veprimtaris s qeveris s
n6nsve
+etyrat e tij jan
5 T kontrolloj veprimtarin n lidhje me punn e senatorve
nse sht ajo n prputhje me
+ispo"itat normative
.regulloren e brendshme t shkolls
.regulloren e qeveris s n6nsve
5 N rast konstatimi t shkeljeve t ktyre rregulloreve i
propo"on senatit marrjen e masave ndshkimore
5 T kontrolloj me krkesn e 'do n6nsi nse veprimtaria e
'do
n6nsi) msuesi)drejtoris jan n prputhje me
+ispo"itat normative
.regulloren e brendshme t shkolls
.regulloren e qeveris s n6nsve
5 T jap sqarime dhe interpretime lidhur me rregulloret e
prmendura m sipr sa her q i krkohet nga n6ns) senator apo
struktura t brendshme t
%enatit t n6nsve
5 T mirpres mendime)ide)sugjerime lidhur me kto tre
sugjerime
5 N ba" t rregullores ti paraqes senatit t n6nsve
propo"imet pr shkarkim t senatorve
T drejtat e $omisionit t .regullores jan
5 Ti paraqes ankes me shkrim senatit kur ta shoh t
arsyeshme
? 5omisioni i :shtje"e ociale
$y komision sht ajo struktur e brendshme e senatit q merr n
shqyrtim 'shtje t ndryshme sociale brenda dhe jasht shkolls./e t
duhet t bashkpunoj ve'anrisht punonjsi i shrbimeve psikologjike
+etyrat e ktij komisioni jan
5 T marr n shqyrtim probleme brenda shkolls si
$onlikte n6ns5n6ns
$onlikte n6ns5msues
63
$onlikte n6ns5drejtori shkolle
Prdorimi i drogs)duhanit)alkolit n
shkoll dhe m gjer
:rekuentimi i shkolls nga n6nsit
+isiplina n shkoll
*jendja materiale e shkolls
N bashkpunim me drejtorin dhe stain pedagogjik t ndihmoj n
"butjen e ktyre problemeve
5 T prpiqet t organi"oj n bashkpunim me specialist t
ushave prkatse aktivitete t karakterit social si seminare
trajnuese)etj.
5 T anketoj n6nsit pr probleme t ndryshme sociale dhe
re"ultatet tia paraqes senatit)drejtoris dhe stait pedagogjik
5 T kujdeset pr postn anonime
T drejtat e ktij komisioni jan
5 T ruaj anonimitet t plot dhe t mos prononcohet lidhur me
emra konkret n6nsish q japin inormacion pr problemet e tyre
, $omisioni i /ardhnieve Publike dhe -ktiviteteve
$y komision sht ajo struktur e brendshme e %enatit t n6nsve q
merret me publikimin)organi"imin e aktiviteteve t organi"uar nga
qeveria e n6nsve
4etyrat e tij jan
5 T publikoj n stend aktivitetet
5 T kujdeset pr mirmbajtjen e tr ambjenteve
5 T siguroj bashkpunime
5 T planiikoj s bashku me inancierin listn e aktiviteteve n
rang shkolle
4ita e +e"eris s n9ns"e dhe ceremonia e shprndarjes s dftesa"e
t lirimit dhe pjekuris sht detyr e +e"eris s n9ns"e
5 T planiikoj dhe kordinoj punt
5 T kujdeset dhe organi"oj aktivitete edhe m t vogla
5 T marr n shqyrtim mendime dhe ide e projekte t paraqitur
nga 'do antar i qeveris s n6nsve
T drejtat e ktij komisioni jan
5 T propo"oj dhe krkoj nga senati me argumenta anullimin e
aktiviteteve
64
5 $a t drejt ekslu"ive n organi"imin dhe drejtimin e
aktiviteteve
Problem tjetr pr tu trajtuar jan m1ledhjet
)una prm1ledhse8sh+yrtuese dhe 1allafa+uese e (do institucioni t
+e"eris s n9ns"e zh"illohet n m1ledhje t cilat mund t jen
T zakonshme q "hvillohen
rregullisht dhe n mnyr periodike
T jashtzakonshme q "hvillohen n
mnyr emergente dhe pr probleme gjithashtu emergente
%kema e koherencs s mbledhjeve sht
5 /bledhjet e komisioneve t brendshme
nj her n dy ja"
5 /bledhja e senatit t n6nsve
nj her n dy ja"
)lanifikimi i m1ledhje"e bhet n varsi t tipit t mbledhjes e
"akonshme apo e jasht"akonshme dhe varet nga drejtuesi q harton
lajmrimin dhe ky ia dor"on sekretarit
2endi i puns gjithashtu varet nga tipi i mbledhjes e "akonshme dhe e
jasht"akonshme dhe hartohet po nga drejtuesi i mbledhjes
5riteret pr zh"illimin e m1ledhjes q varet nga
&endi q "hvillohen n ambjentet n
prdorim t senatit apo edhe n ambjente t caktuara n varsi t
kushteve t shkolls
5oha kur pritet deri 14minuta nqs
dhe shtyhet pr tre dit)por ajo edhe mund t ndrpritet dhe mbledhja
maksimumi mund t "gjas nj or
)jesmarrja duhet t jen mbi I
4isiplina duhet t mbahet qetsi
dgjohet dhe respektohet drejtuesi i mbledhjes
4rejtimi i m1ledhjes
- +rejtuesi i mbledhjes q caktohet me rregullore
T drejtat dhe detyrat e drejtuesit t mbledhjes
5 $ontrollon hyrjen e personave n sall
;ejon antart pjesmarrs n
Persona t tret me leje
Pengon personat e tjer
65
5 +eklaron mbledhjen e hapur
5 ;e6on rendin e dits
5 7ep jaln me detyrim dhe me dshir
5 /err vendime me prjashtim t "gjedhjeve
5 Ndrpret jaln kur
+iskutimi nuk ka lidhje me /bledhjen
+iskutimi "gjat tej mase dhe nuk sht kon'i"
+iskutimi shkel disiplinn e /bledhjes
5 Trheq vrejtjen deri n paralajmrim pr n6jerrje nga salla kur
shkelet disiplina e mbledhjes
5 N6jerr nga salla personin kur nuk "baton paralajmrimin
5 +eklaron t mbyllur mbledhjen kur
/baron shqyrtimi i 'shtjeve
Nuk plotsohen kriteret pr "hvillimin e mbledhjes
475;,#NT%$*7N*
+okumentacion sht trsia e dokumenteve t shkruar gjat
puns s senatit dhe ruhet n dosjen e +e"eris s n9ns"e
5 Bdo dokument q ka t bj me punn e senatit duhet
T prmbaj irmat e 'do personi
T kaloj s undi tek segretari
;lojet e dokumentacioneve i kemi
5 Pro'esverbali q ka emrat e pjesmarrsve)rendin e miratuar t
puns)
"hvillimin e puns konkretisht
5 .ruga q ndjek pro'esverbali sht
e harton dhe irmos antari)
e kontrollon dhe irmos kryetari komisionit
inormohen dhe irmosin kryetari i senatit dhe presidenti
sekretari inormohet)e vulos dhe protokollon
Bdo pro'esverbal hartohet n dy kopje
1e' dokumentacionit kemi edhe 2regjistrat $u shnohen
emrat e antarve t strukturs
data e "hvillimit
rendi i puns
mungesat
"hvillimi real i puns
66
%9hendat q duhet ta mbaj 'do antar
4y fjal pr zgjedhjet
5 $rijohet komisioni qndror i "gjedhjeve
5 krijohen komisionet e klass
5 ;an'ohen kandidaturat
5 sigurohet nj jav koh pr 'do kandidat
5 $ryhet pro'esi i "gjedhjes
5 %hpallet re"ultati "gjedhjeve
5 /bledhja e par e senatit
5 $rijohen komisionet
$a kritere pr "gjedhje senatorsh propo"imet bhen)por edhe mund t
reu"ohen)ka kryetar dhe sekretar komisioni "gjedhjesh
1otimi bhet me unanimitet) ngritje dore)me goj)i sheht
$urse msuesi kordinator duhet t ket atsi intuitive)prvoj n
organi"im veprimtarish.-i duhet t marr pjes n tr takimet
konsultat seminaret trajnuese / posht po japim nj tip interviste
5 - jan kto probleme q eg"istojn shkolln tuaj
PoJ7o
-bu"ime i"ike
-bu"ime psikologjike
Papastrti ambjenti
:jalor i papastr i prdorur nga n6nsit
Padrejtsi n vlersim
/ungesi librash
N6jerrja e n6nsve jasht ors s msimit
Ndrrimi i msuesve n nj vit shkollor
$rkes llogarie e pamjatueshme
+isiplina n shkoll
%erio"iteti i pakt i msuesve
/bingarkes n msime
/oskorrektsi n vlersim
Presion pr martesa t padshirueshme
/jedis konservator
/osinteresimi i msuesve
-gresiviteti i n6nsve
5 ;idhur me aktivitetet q dshirojn
67
t "hvillohen m shum ku mund t vem
sporti"e<kulturore<artistik<shkencore apo eskursione jasht rrethit
5 - e kan patur gjithmon mbshtetjen pr aktivitetet nga
drejtoria
dhe kshilli pedagogjik
gjithmon<nganjher<asnjher
5 ,iln preerenc do t ve'onit m shum tek nj msues
shpjegim i +art<sjellje e ngroht dhe sho+rore<drejtsi n
"lersim<serioziteti n
msim<krkes n llogari<sin+eritet<njohuri t reja<takt n sjellje
. %a njohuri kan pr edukatn seksuale
mjatueshmJmirJt kui"uaraJ aspak
Ndrkoh me ndihmn e ktij organi"mi mund t organi"ohet
organi"ohet gjithashtu edhe nj anketim i mposhtm ku vilet mendimi
i praqsuesve t n6nsve pr problemet q ka shkolla.
5 - jan t mbingarkuar tekstet
Po)7o
5 - jan t mbingarkuar tekstet
Po)7o
5 - jan teorike materialet
Po)7o
5 - jan praktike ato dhe sa
Po)7o
5 %a or n dit studioni
5 T msuarit sa m mir 'ar do t donit t ndryshonit
a $rkesa e msuesve
b Tekstet
5 ,ila sht lnda q keni m t vshtir t msoni
5 ,ila sht lnda q ju shpen"oni m shum koh pr ta msuar
5 ,ila sht lnda q keni m t leht pr ta msuar
5 /endoni ju se proili"imi i shkolls ndikon pr m mir n
nivelin e msimdhnies dhe t qenit praktik PoJ7o
5 ,ila sht cilsia m e mir e msimdhnies q ju plqen tek
nj msues dhe do t dshironit ta kishin edhe msuesit e tjer
5 ,ila sht ajo metod e msimdhnies q do t donit ta
ndryshonte ndonj msues
68
5 /endoni ju se heqia e mesatares ul interesin pr t msuar
PoJ7o
5 +o t paraplqenit nj testim t tipit
a +ita e pavarsis sht
1 2&Nntor 1(12
2 2(Nntor 1(12
apo nj testim tip
? $ur u shpall pavarsia e %hqipris
5 %ipas mendimit tuaj cilat jan tre problemet me t cilat duhet t
merret psikologu n shkolln tuaj
/endimi i dhn sht mendimi i antarve t senatit dhe sht nj
mendim me vler
$onklu"ionet jan kto
N6nsit mendojn se
5 tekstet jan t mbingarkuara
5 ato jan abstrakte.
5 tekstet jan teorike dhe aspak praktike q tu vlejn n jetn e
prditshme dhe q sht qllimi i vrtet i t shkuarit n shkoll.
5 %i pasoj e mbingarkess n6nsit studiojn shum #50or n
dit
5 -ta mendojn q t msojn m mir duhet t "voglohet
ngarkesa e teksteve dhe vetm shum pak mendojn se duhet t
ndryshoj krkesa e msueve
5 1ihet re nj prputhje mes lndve q kan m t vshtir
krahasuar me at q shpen"ojn m shum koh pr t msuar dhe ata
theksojn se m t vshtir kan
lndt eg"akte dhe m t lehtn dhe m t kuptueshmen lndt
shoqrore.
5 7a cilat jan sipas tyre karakteristikat e nj msuesi shum t
mir
1 +allon n mnyrn e shpjegimit
2 argumeton me ba" tr pikat e msimit
! prdor metodn e diskutimit dhe biseds
# Pyet gjat shpjegimit
69
0 komunikon me n6nsit
2 sht i bu"qeshur)i but)i mirkuptueshm
3 organi"on tr n6nsit n orn e msimit
& sht korrekt dhe i lirshm me n6nsit
( autoritar dhe strikt
. -nt negative sipas tyre t nj msuesi jan
1 aktivi"on 152n6ns n msim
2 t mos jet aq strikt dhe t jet m tolerant
! prdor aktorin not
# autoritari"mi dhe serio"iteti i teprt
0 le6on librin m shum se shpjegon
2 krkon prmendsh
3 pyet n6nsin pa shpjeguar
& nevrik
( pyet me goj dhe nuk bn dallim pasi ka n6ns q
impresionohen
N konklu"ion ata vlersojn serio"itetin n pun t stait drejtues t
shkoll dhe atij pedagogjik n trsi
5 Ndrkoh nj pjes mendon se heqia e mesatares ul interesin
pr t msuar se nuk ka motiv pr t studiuar) por nj pjes mendojn
se n6nsi i mir nuk mson pr not)por pr dije.
5 -ta mirpresin gjithashtu proili"imin e shkolls s mesme se
sipas tyre kshtu i lidh me realitetin m shum
5 -ta paraplqejn m shum testimin me pyetje m shum se
me "gjedhje pasi kshtu shmangen nga besdisja e n6nsit t dobt .
5 Problemet sipas tyre mes t cilave duhet t merret punonjsi i
shrbimit psikologjik n shkolln e tyre jan
5 t rinjt
5 marrdhniet mes n6nsve dhe msuesve
5 t rinjt dhe amilja si pasoj e konliktit t bre"ave dhe
moskuptimit mes tyre
5 duhani dhe alkooli
pr ti "buluar kto probleme sipas tyre duhen anketime dhe nprmjet
tij "bulohen plagt e arsimit q shrohen m pas.
70
$.8> ?.-$T=%7- 8 %<$9;;A% +<8 P>N- 8 :A/=7A18
-rsimi i detyrueshm sht ai (vje'ar./egjithat sot shum n6ns e
braktisin at.PseK
$jo do t shpjegohet n illim nprmjet rrjeshtave t mposhtm si
edhe roli i Psikologut shkollor n t megjithse i takon punonjsit t
shrbimit social i cili sht i speciali"uar pr tu sjell me mentalitetet e
prindrve
N rradh t par bhet evidentimi q sht br me an t regjistrave
si edhe grumbullohen t dhna t posa'me
N rradh t dyt bhet intervista me kta n6ns nga psikologu apo
sociologu
N radh t tret vi"ita n shtpi ku haset dhe me mentalitet prindrish
q nqs vaj"a vete 12vje' duhet ta ler shkolln
N bashkpunim me kt rast hyjn dhe 97@ t ndryshme.
Nj n6ns quhet braktiss nqs nuk paraqet nj dokumentacion q ka
shkuar n nj shkoll tjetr.$a edhe n6ns q va"hojn shkolln)por
nuk e paraqesin kt dokument.$ta burokratikisht jan
braktiss..ealisht jo
Nj arsye kryesore sht emigrimi ku i kemi t jashtm kur kan ikur
jasht dhe t brendshm kur kan lvi"ur brenda vendit.
/und t ndodhi q adresa reale e tyre t mos gjendet.
$a edhe mij q nuk igurojn n listat e rregjistrimit dhe kta jan
kryesisht nga "onat e deprivuara.
$a edhe braktiss t mbartur kur e len shkolln)vijn prsri dhe e
len
prsri at me arsyen se jan m t mdhenj se shokt e tyre n klas
$a mij q jan rregjistruar mbi moshn e duhur.
$ilt jan shka+et e 1raktisjes n shkoll.
$jo "bulohet nga burimet e inormacionit dhe t dhnat.
*jithsesi kemi kto aktor
:aktori ekonomik kur amilja sht e varr dhe mija
detyrohet t punoj.$tu uten pa pun)me prkrahje sociale)pension
:aktori rural kur mijt jetojn n shat dhe n "ona t thella
:aktor tjetr sht kostoja e shkollimit dhe nuk e prballon dot.
71
+he si rrjedhoj e tr ktyre n6nsit mund t punojn q ne do e
trajtojm n nj kapitull m vete)+he mijt punojn n pun t
rastit)bujq)"anate)jo "anate si lyps.
:aktor tjetr sht edukimi shkollor kur sht i mbingarkuar n disa
lnd dhe pr eekt ego e le shkolln.Nganjher personeli shkollor n
disa raste shmanget nga prgjegjsia duke ia atribuar karakterit
objektivisht t vshtir t mijs
:aktori kulturor ose shkurt amilja t cilt nuk shohin ndonj lidhje
mes t ardhmes s mijs dhe shkollimit ba") nn'mimi i shkolls
nga prindrit) mentaliteti pr mijn ku vaj"at quhen t rritura)amilje
me probleme si t divorcuara)niveli arsimor i amiljes)N disa raste
personeli shkollor dshiron t shmang prgjegjsin
:aktor tjetr sht aktori rendo se qetsia)gjakmarrja
:aktori i inrastrukturs shkollore si dhoma msimore)bankat)etj dhe
largsia
nga shkolla ku pr shkolln ar pr shkak t numrit t madh nuk
pranohen
:aktori shndetsor q jan smur ose aksidentuar.
:aktori gjini ku utet diskriminimi i vaj"ave
:aktor t tjer jan prsritsit) analabetismi apo edhe n6ns mbi
12vje') por q va"hdojn shkolln & vje'are.
$a "ona t deprivuar kudo si n +urrs 5=N#T%))72T7
27,%N7 )apo n qytetin e ,rrikut 6#2,%),%3%#N*8,T8etj.
$a n6ns q e len q klasn e par)klasn e pest.
,ilt jan aktort q mund luajn rol n braktisjen n shkoll.
,inistria e %rsimit me hartimin e nj strategjie.
4rejtoria %rsimore si "dhnse e ksaj strategjie
>e"eria &endere ku duhet t
Theksojm ktu edhe decentrali"imin
4rejtoria e hkolls q prgjigjet pr
detyrimin shkollor.-to hartojn dhe plane vjetore dhe raportojn pr
braktisjen.
,suesi kujdestar ku ai duhet t luaj rol n mardhniet me prindrit
dhe ktu mund t utet dhe n trajnimin me msuesit.
5omuniteti hkollor
%i mund t prmirsohet kjo situat
72
/e an t inancimit pr arsmin
/e an t trajnimit pr msuesit
/e an t rritjes s vendimarrjes dhe prgjegjshmris
Prkujdesi i posa'm ndaj margjinali"imit
+uhet t rihapen shkollat e riedukimit pasi ndonj n6ns shkakton
shqetsim pr t tjert.
1et shkolla duhet t hartoj nj strategji t sajn me lista
rregjistrimi dhe trajnimin e msuesve.
+uhet t kemi n6its ekonomik pr amiljet e varra
+uhet t reali"ojm edhe nj shkollim jo ormal
$omuniteti i ?i"nesit dhe /edia luajn gjithashtu rol
/ posht po paraqesim disa ormular
)r n9nsin 1raktiss s shkolla"e.
?ashkiaJ$omuna
@ytetiJ:shati
%hkolla
8mri -tsia /biemri
*jinia
+atlindja
1endlindja
- ka ardhur amilja pas vitit (4
$u ndodhet tani mija -+.8%-
/e se merret tani
Niveli arsimor i prindrve
Numri i antarve t amiljes
Punsimi i prindrve
8migrimi i antarve nqs ka
Prindr t divorcuar
- i ka vdekur ndonj prind.,ili
- ka ndonj prind n burg
Tipi i braktisjes
%hkaku i braktisjes
ipas drejtoris
ipas msuesit kujdestar
/urime t tjera
$ur ka braktisur shkolln
73
- sht kthyer n shkoll
- sht prsrits
N ciln klas ka qen prsrits dhe sa her
:rekuentimi nj vit m par n D
Notat # nj vit m par n D
%jellja e tij si ka qen m par
- shtdeklaruar braktiss
/bledhs i inormacionit
)r drejtorin e shkolls
?ashkiaJ$omuna
@ytetiJ:shati
%hkolla
Numri i n6nsve q kan braktisur shkolln sipas dokumentave t
drejtoris s shkolls
1iti
%hkollor gjithsej ,>

,; vrejtje
Numri i n6nsve q kan braktisur shkolln sipas studimit
1iti
%hkollor gjithsej ,>

,; 1rejtje
- ka reu"uar shkolla krkesa pr regjistrim pr munges dhomash
msimore dhe nse po sa krkesa
- ka reu"uar shkolla krkesa pr rregjistrim pr munges bankash dhe
stolash dhe nse po sa krkesa
- ka reu"uar shkolla krkesa pr rregjistrim pr kui"im t numrit t
punonjsve msimor dhe nse po sa krkesa
- keni klasa me numr n6nsish m t madh se kuijt e prcaktuar
n dispo"itat normative dhe sa
%hnoni shkakun
- keni krkuar rregullisht 'do dy muaj "batimin e ligjit pr arsimin e
detyruar
Nse jo cili sht shkaku

74
%a n6ns e kan shtpin m shum se 0km larg nga shkolla

N planin vjetor t drejtoris a " vend paksimi i braktisjes si nj ndr
objektivat e saj
1eprimtarit speciike q mbshtesin objektivin pr braktisjen
1eprimtaria 1iti shkollor

Plotsuan
Nuk kan mundur ta rregjistrojn
?ashkiaJ$omuna
@ytetiJ:shati
8mri)-tsia)/biemri i mijs
+atlindja
1endbanimi -+.8%- 8 P;9TA
$lasa + i takon t jet
%a vjet pas shkoll
N ciln shkoll ka krkuar t rregjistrohet
Pse nuk e kan rregjistruar
- jeni ankuar n +rejtorin -rsimore dhe 'ar prgjigje keni marr
Nuk kan dashur ta rregjistrojn
?ashkiaJ$omuna
@ytetiJ:shati
8mri)-tsia)/biemri i mijs
+atlindja
1endbanimi -+.8%- 8 P;9TA
$lasa + i takon t jet
%a vjet pas shkoll
Pse nuk kan dashur ta rregjistrojn
/e se merret tani
Niveli arsimor i prindrve
Punsimi i tyre
)r n9nsit e $iklit t ;lt
?ashkiaJ$omuna
@ytetiJ:shati
%hkolla
8mri)-tsia)/biemri i mijs
75
Numri i am"s
%ipas am"s a e prundoi klasn n kt vit shkollor
Nse nuk e ka mbaruar klasn e katrt n kt vit shkollor
- sht braktiss
- sht prsrits
Nse po n ciln klas
- sht i largura brenda rrethit apo jasht rrethit
N cilin vit shkollor sht larguar
N ciln shkoll ka shkuar
- ka dokument q konirmon va"hdimin e shkolls
Nse ka shkuar jasht rrethit n cilin rreth
- sht larguar jasht shtetit.Nse po n cilin shtet
- ka dokument nga pushteti lokal q konirmon largimin
- ka dokument q konirmon va"hdimin e shkolls
-dresa e sakt
- e ka plotsuar moshn 12vje'
-sht i vdekur
-sht prjashtuar nga detyrimi pr arsye shndetsore
+he nse po a ka raport mjeko5ligjor q konirmon prjashtimin nga
detyrimi shkollor
%hnime prundimtare mbas veriikimit
76
=NT8.1=%T-
,e n9ns t 1raktisur
8mri)/biemri
+atlindja
$lasa q ka braktisur
Bar ju ka mbetur n kujtes kur ishit n shkoll
%i u vendos pr braktisjen tuaj.- ka pasur mendime t ndryshme n
amilje.$ush e morri vendimin prundimtar
Bar ndodhi pas braktisjes.- gjett pun shpejt
%i e prjetoni tani braktisjen e shkolls.- jeni penduar
=NT8.1=%T-
,e 1raktiss t para disa "itesh
8mri)/biemri
+atlindja
$lasa q ka braktisur
Bar ju ka mbetur n kujtes kur braktist shkolln
- illuat menjher pun. Bar lloj pune keni br. - ndjeni nevojn
e shkolls
Tregoni ju lutem ndonj ngjarje nga karriera juaj e puns
Tregoni ju lutem ndonj ngjarje nga puna n emigracion
- jeni penduar q e keni ln shkolln prgjysm.
*jendja e braktisjes n shkolla
8mri shkolls
Numri i n6nsve n shkoll
Numri i stait t shkolls
Numri i n6nsve q kan braktisur shkolln

Numri i n6nsve me probleme dhe rre"ikojn t braktisin shkolls
Numri i n6nsve q punojn
%hkaqet e ksaj gjendje dhe numri i tyre
Prindr t papun ekonomike
/e nj prind
Pa asnj prind
+obsi n msime
%hkaqe t tjera
=nteresi q tregon shkolla dhe komuniteti pr kto probleme
77
+rejtori
Puna e msuesit
-nga"himi i prindrve
Prshirja e vet n6nsve
:aktor t tjer
?ashkpunimi me pushtetin lokal
?ashkpunimi me 9.7.:
$ontakte t tjera
-ktivitete t organi"uar n kt drejtim
)una e fmij"e
Ndrkoh pjesa m e madhe e mijve q braktisin shkolln punojn
dhe kjo kryesisht pr arsye ekonomike.
+he ktu bhet jal pr pun q cnojn orarin e t msuarit n
shkoll dhe jasht +he n kushtet aktuale ku jemi ndoshta mija duhet
t merret me di'ka.
:mijt mund t punojn n
%htpi
?ujqsi
N =ndustri prpunuese
%i psh n kpuc dhe koneksione
5 apo edhe n tregje
8 dnueshme sht
5 skllavria dhe puna e detyruar
5 Prostitu"ioni dhe traikimi i mijve
5 ;ypja dhe pastrimi i 6hamave t makinave
5 Puna n sektorin inormal dhe t paorgani"uar
Ndrkoh pr ta br orn sa m
interesante q mija t mos braktis shkolln msuesi duhet edhe t
aplikoj kto metoda
$ola"h
=ma"h
;uajtja n role
+ram
$onkurrenc n art
T shkruarit krijues
$undr puns s mijve rol duhet t luajn
78
/edia musive
%htypi
Por cilat jan masat eektive pr parandalimin e puns s mijve
Parandalimi i prshirjes
-sistenca pr largimin e tyre
Nga punt e rnda
-rsimimi ba" alas
=dentiikimi i grupeve me nevoja speciale
=dentikimi i grupeve t vaj"ave t rre"ikuara
Punt q jan t ndaluara pr mijt jan
Pun q ekspo"ojn pr abu"im i"ik
Pun n abrika me makineri t rnda
Pun t vshtir pr nj koh t gjat
Ndalimi i mijve nn 12vje'
Puna pengon shkollimin e tyre n kto aspekte
= privon nga mundsia pr t ndjekur shkolln
= detyron ata t len para kohe shkolln
$ombinohet pjesmarrja n shkoll me pun t rnda
Ndrkoh m thjesht shkaqet e puns s mijve jan
1 :aktor ekonomik dhe social
Papunsia
1arria
:aktor gjinor
Tregu i puns
/igrimi
:aktor socialpsikologjik si "akone dhe tradita
2 :aktor arsimor
5 ?raktisja e shkolls
5 .nia e cilsis s shkolls dhe dshtimi i sistemit arsimor
! :aktor t tjer jan
5 ;egjislacioni dhe politica publike se nuk ka as politik
kombtare dhe nuk ka as organi"m pr tu marr me nj 'shtje t till
5 8conomia inormale
5 $osto e ult e puns s mijs
5 /ungesa e mbrojtjes sociale
Ndrkoh punojn mijt e
79
:amiljeve t varra
:amiljeve me nj prind
:amiljeve t migruara dhe
t ardhura rishta" n "onat urbane
Punt q kryejn mijt kan kto karakteristika
jan veprimtari t paligjshme
kryejn pun n veprimtari t ligjshme
5 nuk kan asnj lloj kontrate pune
5 punojn n veprimtari bi"nesi t t arme ose t njohurve t
tyre
-mbjentet ku punojn ata jan
5 T paprshtatshme
5 T ndotura
5 T "hurmshme
5 T pambrojtura
5 9rari i puns i paprshtatshm
5 :itimi jo sipas puns
;idhur me shkolln kemi
5 :mij q kombinojn punn me shkolln
5 :mij q kan shkuar n shkoll)por e kan braktisur at pr t
punuar
5 :mij q nuk kan shkuar kurr n shkoll)por kan punuar
5 :mij q kan shkuar n shkoll)por jan para rre"ikut pr tu
br mij q punojn
:aktort q prcaktojn pjesmarrjen e mijve n shkoll dhe pun
jan
5 1arria)shkaku dhe pasoja
5 1lerat shoqrore dhe perceptimi i mijve
5 +iskriminimi social)etik dhe ekonomik
5 *jinia
4epresioni dhe "et"rasja
80
Nj pjes e mijve dhe adoleshentve vuajn nga depressioni.$jo ka
t bj me mijt nn stres)q prjetojn humbje si psh divorcin e
prindrve )vdekjen e njeriut t dashur.,ilat jan karakteristikat e nj
mije pr depresion
mr"itje
dshprim
rnie t interesit pr aktivitete
energji t pakt
t trhequr nga shokt
komunikim i dobt
vetvlersim i ult dhe ndjenja e ajit
t ndjeshm ndaj kritikave
ankohen shpesh pr dhimbje koke ose stomaku
mungesa t shpeshta n shkoll
re"ultate t dobta
prqndrohen me vshtirsi
ndryshime t oreksit dhe gjumit
krcnojn ose prpiqen t largohen nga shtpia
kan vshtirsi t hyjn n marrdhnie me shoqrin
probleme n komunikim dhe "nka
mendime ose sjellje vetvrasse ose t dmshme.
Por edhe mijt energjik mund t vuajn nga depressioni dhe pse
nuk jan t trishtuar.8dhe ata q kan br vetvrasje mund t mos
ken patur strese t jashtme.
%tresi lind brenda nesh.-to lindin nga nevoja pr t "buluar tek vetja.
-doleshentt n depresion ndihen t padashur nga askush.+he ata
mendojn se jeta nuk ia vlen.
+epressioni "akonisht anashkalohet se mijt jo gjithmon shprehin
at q ndiejn.+epresioni mund t lind jo vetm nga deprivime
materiale)por edhe shpirtrore.
$jo ka t bj me mungesn e dasiuris)mungesi humori.
Ndrkoh rrjedhoj e depresionit sht vetvrasja.-jo sht nj
pamundsi pr t jetuar dhe jo dshir pr t vdekur
N shum shkolla ndodh vetvrasja.Por pse n6nsit e vrasin veten
81
1etvrasja sht nj dukuri sociale q n dukje ka t bj vetm me
vullnetin e individit)por q n akt sht i lidhur ngushtsisht me
realitetin shoqror dhe grupin social n t cilin bn pjes individi.
$tu rol luajn
/ardhniet shoqrore t
shoqri"imi
%ociologjia e amiljes ku prshihen
martesat dhe mardhniet amiljare
+ivorcet)violenca dhe konlikti social
%ociologjia religjio"e
-jo godet t rinj dhe
pleq)njer" t "akonshm dhe t pushtetshm )t dobt dhe t ort)t
pasur dhe t varr.
-jo ndodh n ato vende ku
mungojn normat sociale dhe ligjore.
5 sht edhe pasoj e gjurmve t trashgimis)smundjeve mendore
dhe mungesa e lumturis persoanle q jan shkaqet kryesore t
vetvrasjes..ol luajn edhe prejardhja dhe besimi etar )mosha)
seksi)niveli e edukimit)kombsia.
5 1etvrasjet i kemi
1 /aniakale pr t shmangur rrezikun ose turpin
2 /elankolike + kryhen n gjendje depresi"e
! 9sesive ankth me iden e fiksuar t "dekjes
# =mpulsive nga droga
5 1etvrasjet ndodhin m shum n qytete se shatra ku stresi
sht m i madhe dhe shkalla e ndryshueshmris sht e madhe
5 /eshkujt vetvriten m shum se emrat
5 T moshuarit m pak se t rinjt
5 Por vetvrasjet ndryshojn n prpjestim t "hdrejt me
gjendjen psikopatike
5 -to jan m shum te personat q i prkasin eve t reja se ato
tradicionale
te 7ehovai m shum se protestantt dhe kta m shum se katolikt
dhe katolikt m shum se hebrenjt.
N akt sht abu"uar gjithnj me bibln apo $uranin n kt drejtim
pasi thuhet se si n ?ibl dhe $uran se kush kryhen vetvrasje shkon
82
n err dhe jo parajs se "oti ta jep jetn dhe "oti ta merr.Nga kisha
thuhet se vetvrasja sht yerje q i bhet "otit.
5 Por vetvrasjet varen dhe nga kushtet sociale.%a m i "hvilluar
t jet nj vend aq m shum vetvrasje ka.$shtu
1 <ebrenjt kan grup m kompakt.
2 katolikt n solidaritet t mjatueshm.
! Protestanti"mi me individualitet t mjatueshm.
5 N ba" t krittereve sociologjike dhe jo psikologjike
vetvrasjet i kemi
1 8goistike
2 -ltruistike
! -nomike
1etvrasja sht n prpjestim t
"hdrejt me shkalln e integrimit n shoqrin etare.
"hdrejt me shkalln e integrimit n amilje
"hdrejt me integrimit n jetn politike dhe shoqrore
"hdrejt me shkalln integrimit n grupe sociale
Pra mund t n6jerrim si konklu"ion se sa m i integruar t jet njeriu
n kto grupe aq m t pakta jan premisat pr t br vetvrasje.
- 1etvrasja egoistike sht shmangia e individit nga grupi
social)i"olim dhe rnie n gjendje depresive.$y individ prshkruhet
me shprehjen pesh e leht)i kui"uar jo vetm n hapsir)por
ngushtsisht dhe n koh.%ipas tij prpjekjet tona dshtohen t bhen
hi'.Pra pr t jeta sht e shkurtr krejt.<asen n tr grupet
sociale)por kryesisht n grupin m t thyer)t prekshm dhe q u takon
t gjithve n amilje.
? 1etvrasjet altruistike ndodh nga integrimi i tipit shoqror dhe
heqia dor nga individuali"mi.$to e depresionali"ojn njeriun
, 1etvrasjet anomike jan vetvrasje me disekuilibr social ose
rr"im ekonomik.$rkojn progres pa pengesa. Asht tepr i
tensionuar dhe t 'on n gjendje anomie krize
i konkluzion kemi +
5 %a m e madhe t jet shpejtsia e 'do ndryshimi)aq m tepr
shtohet mundsia e krijimit t gjendjeve t tilla dhe shtohen premisat
pr vetvrasje
Njeriu i integruar n shoqri ka m pak premisa pr vetvrasje
83
1etvrasja sht dobsi dhe nga element m t dobt t
shoqris
-doleshentt priren m shum drejt vetvrasjeve)sepse ata jan njer"
t ekstremeve me prirje t theksuara.-koma nuk e kan prcaktuar
rrugn e jets.7an n udhkryq.$jo i bn ata m t prirur pr
vetvrasje.
.ol negativ ktu luan edhe media. Prmendim kto aktor
1 :ilmat me dhun dhe imitimi nga mija
2 1etvrasjet dhe publiciteti i dhn nga media./adje ndonjher n
disa raste mijt manipulojn me t si mjet pressioni pr not ndaj
msuesve
Po n %hqopri pse ka kaq shum vetvrasje.$tu ndikon tran"icioni i
gjat ku gjith'ka tani sht e pastibil"uar n dallim nga 'ar ka qen
m par.+he kjo sjell stres.Nj aktor sht edhe ulja e unit. >ni pra
sht thyer)ulur dhe krkon stabilitet.
/ posht po japim prmbledhta"i karaktetistikat kryesore t nj
mije q priret drejt vetvrasjes
1 Prballen me probleme t vshtira si divorci)alkoli"imi i
antarit t amiljes) dhe dhuna n amilje
2 1uajn abu"im seksual ose i"ik nga prindrit ose m sakt
marrdhnie t dobta me prindrit
! = mungon mbshtetja nga amilja)shoqria dhe ndihen t vetm
# %e prballojn dot "hgnjimin dhe dshtimin
0 Trheqie dhe i"olim nga shokt
2 1shtirsi pr prqndrim
3 ?iseda t shpeshta pr vdekjen dhe vetvrasjen
& %hkujdesje ndaj pamjes s jashtme
( <umbje t interesit pr aktivitete q m par i plqenin
14 +shprim)humbje)besimi
11 Ndjenj aji t va"hdueshme
12 > dhuron gjrat m t dashura njer"ve t tij rreth e
prqark
1! 1uajn nga ndjenja aji)turpi) "emrimi
1# $a shenja t problemeve t vshtira t humorit
10 -bu"im me drogat dhe alkolin
84
$onklu"ioni vetvrasja sht pamundsi pr t jetuar dhe jo dshir
pr t vdekur.
/endimi pr ta kryer at sht nj akt kontrolli apo pushtetit mbi
trupin dhe jetn
i prfundim do t theksonim se integrim i individit n shoqri sht
ila'i m i mir pr anti"et"rasje.
& T%6* )#4%?7?@*5 A 42#@T;#A );N7N@=* *
B=2/*,*T )*5737?@*5
Ndrkoh pjes e puns s punonjsit t shrbimit psikologjik sht
dhe puna e tij me stain pedagogjik dhe at drejtues npr shkolla.
4y fjal pr stafin drejtues
N rradh t par t jesh lider dmth t drejtosh.-tsit e t drejtuarit
mund t jen t lindura por edhe t ituara
;idershipi shkollor n kt rast ka kontakte me
N6nsit
/suesit
$omunitetin
N lidhje me mardhniet me n6nsit duhet t ket parasysh
5 mendimin se ata e shohin veten t rritur
5 $onceptin q ata kan pr veten dhe t tjert pr to dhe ktu
duhen patur parasysh n6ns superior ndaj t tjerve dhe inerior ndaj
tyre apo ka edhe n6ns q nuk jan t hapur
N lidhje me mardhniet me msuesit ai duhet t jet transparent me ta
dhe ti shoh si partner.
N lidhje me komunitetin duhet t ndrtojn mardhnie bashkpunimi
dhe bashkveprimi.$jo nprmjet kshillit t prindrve)bordit t
shkolls)etj.
*jithsesi cilt jan mardhniet e Punonjsit t shrbimit psikologjik
me stain drejtues dhe at pedagogjik t shkolls.N radh t par ai
nuk duhet par si trup i huaj por si organi"m bashkpunues
%pecialisti i shrbimit psikologjik t shkolls ndihmon kshillin e
msuesve dhe "hvillon konsultime me ta pr mbarvajtjen e pro'esit
msimor edukativ.-i identiikon s bashku me msuesit n6nsit me
probleme dhe parashtron planin e trajnimit
t tyre.+etyrat kryesore t specialistit t shrbimit psikologjik n kt
rol jan
85
/err pjes n anali"at vlersuese t veprimtaris msimore5edukative
n ba" klase)cikli dhe shkolle.
Zhvillon konsultime me msuesit dhe prindrit
/err pjes dhe ndihmon n hartimin dhe "batimin e planit msimor5
edukativ t shkolls
Ndihmon n mnyr t ve'ant n "hvillimin e
veprimtaris edukative q lidhen me sjellje dhe etikn e n6nsve
$oncepton ndrhyrje dhe strategji veprimi aty ku
e gjykon t arsyeshme si edhe bn rekomandime t prshtatshme
$ur sht e nevojshme reeron prpara kshillit t
msuesve pr rastet tipike q jan trajtuar
-i gjithashtu kordinon veprimtari kualiikuese
=normon msuesit e shkolls pr
shrbimet q oron specialisti i shrbimit psikologjik i shkolls
Ndoshta duhet theksuar se vihet re nj mbingarkes n punn e
msuesit ve'anrisht pas ors s pest t msimit. +he pr kt duhet
theksuar se duhet dhn nj leksion lidhur me stresin n pun dhe si
duhet ta kaprcejm at.
86
T2#* N= );N= * ,;N4 T% )%2%N4%37@, =
Pr t parandaluar di'ka duhet t dijm se 'ar sht.8 pra mes
ankthit dhe depresionit qndron stresi.+he a"a m e lart e saj sht
vetvrasja ku njeriu nuk
gjen shptim dhe si rrug"gjidhje gjen vetvrasjen.
*jithsesi me pak jal mund t theksojm se L
%tresi nuk sht gj tjetr ve'se tension i"iologjiko5mental q
shkaktohet si pasoj e ngarkess mentore.
+he sht vn re se stresi vihet re n pun n mbi 34D t rastev.
Por cilt jan masat pr ta parandaluar at dhe ve'anrisht tek msuesit
)unoni pr gjra t rndsishme
$jo mund t tinglloj si e qart)por shum prej nesh jan t joshur t
punojn pr detyra t lehta n illim dhe pastaj t rnda n mnyr q
t kemi nj ndjenj reali"imi.Por kujdes koha e har6huar pr kto
detyra GlehtaGmund t shtohet me shpejtsi duke krijuar edhe m
shum stres
kur vihet re se nuk ka mbetur koh e mjatueshme pr punt e
rndsishme.
,1ani nj ditar akti"itetesh
$jo do ju ndihmoj t kuptoni se me se po e har6honi kohn.%a her
illoni dhe mbaroni nj aktivitet t ri) duke prshir pushimet shnoni
orn.%hum punonjs q kan nj orar t ngarkuar kan msuar ta
bjn
kt automatikisht.Nse nuk jeni msuar t regjistroni kohn tuaj
mund t jet thjesht nj jo prshtatje)por nse do t arrini ta bni
kt)n pak dit do t jeni n gjendje t vini re 'do aktivitet q ju merr
shum koh pr t cilin ju nuk keni qen t vetdijshm.
! &endosni o1jekti"a ditor.
$ur t planiikoni kohn tuaj prshini di'ka t papritur q mund t
dal dhe vendosni nj orar ku mund t mbshteteni pr ta prunduar
at.Pr t paksuar stresin e arritjes s aatit prundimtar t
vendosur nga ju evitoni t bni premtime derisa puna t ket
prunduar.Nse duhet t anga"hoheni pr nj dat t caktuar
tregohuni t kujdesshm.Nse premtoni shpesh pr t prunduar nj
pun n nj aat t prcaktuar dhe e dor"oni at sa m shpejt ju mund
t itoni nj emr t mir dhe njhkohsisht t ulni stresin.
87
Tregohuni i sjellshm me "eten tuaj
%ynoni t arrini ose edhe tejkaloni at q
prismi nga vetja)por mos u prpiqni t arrini prsosmrin.-ty ku
sht e mundur)ngarkoni dik tjetr me detyrat rutin edhe nse
mendoni se ju mund ti bni ato m mir se kushdo tjetr.
#"itoni ndrprerjet.
1etm nse nuk detyroheni t jeni gjithmon t disponueshm)"gjidhni
nj or gjat dits ku ti prgjigjeni teleonatave dhe posts elektronike.
*jat kohs tjetr lini sekretarin t marr mesa"he./und t krijoni
dhe nj prgjigje automatike pr t inormuar njer"it q mesa"hi i tyre
u morr.Nse mesa"hi juaj thot se do i prgjigjeni brenda 2# orsh) kjo
do t ndalonte drgimin e nj mesa"hi t prsritur gjat ksaj kohe.
,os lini pro1lemet e t tjer"e t ndikojn tek ju
Nse dikush ju hedh topin pa qen i prshir n lojn tuaj ju nuk keni
pse ta prismi at.Pra nse dikush vjen tek ju me nj problem q nuk
sht i juaji)prpiquni t limitoni kontributin tuaj me kshilla)n vend
q t prshiheni edhe ju n kt gj.
5ur ndjeheni t sh+etsuar thuajeni.
$ompanit duan t mbajn puntor t dobishm) kshtu q shumica e
drejtorve do t dshironin ta dinin)kur jeni n vshtirsi./gjth n
vend t thoni nuk mund ta bj at oroni disa "gjidhje t mundshme.
Psh nse nuk do t jeni n gjendje t prundoni nj raport t
rndsishm n aatin e prcaktuar ju mund ti oroni sheit
a Nj version t prmbledhur n aatin e prcaktuar
b Prundimin komplet n nj dat t mvonshme
c -rritjen e aatit nse ndihmoheni nga kolegt ose nj sta i
prkohshm
$to teknika ndoshta nuk do t ndihmojn pr t shijuar kohn e lir
si' e kishit parashikuar.Por ato mund ta bjn punn tuaj m t
mena6hueshme dhe madje mund t ulin stresin aq sa pr t pir nj
kae me dopjo qumsht.
Ndrkoh vet msuesit kan objeksionet e tyre.Nga biseda me ata pr
problemet rreth arsimit dhe edukimit sht vrejtur se
8dukimi seksual dhe martesor pr shkolln sht ekstrakurrikular.-i si
njohuri duhet t utet dy vitet e undit t shkolls s mesme.
88
+he vet prindrit duhet t luajn rol n kt drejtim./gjth ktu duhet
t kemi parasysh konliktin ndrmjet bre"ave.1ihet re ktu ulja e
interesimit t prindrve pr shkolln.$jo edhe si re"ultat i varris
dhe menda vetm tek economia.
;idhur me temn e konfliktit sht pr tu theksuar se ajo mund t sjell
"emrim nervo"i"m dhe hakmarrje.+he prindrit vet duhet t
edukojn vlera tolerance.
N bised me ta gjithashtu theksojm se
1 %ondi me t cilat prballet amilja shqiptare sot dhe q ndikon
direkt apo indirekt n arsim sht
5 Niveli i ult i arsimit t prindrve
5 +ivorci
5 Niveli ekonomik
5 Papunsia
5 8migra"ioni
2 %i mundet shkolla t ndikoj n prgatitjen e t rinjve
N radh t par interesimi i prindrve t rendur pas lekut ka
rn.?arn nuk duhet ta mbaj vetm shkolla.8dukimi i vlerave etiko
moral sht i lidhur edhe me amiljen
7a disa probleme q shqetsojn shkolln
+uhani
-lcoli
Teoria edhe jo praktici"mi
+isciplina
/ardhniet n6ns5msues
Pasiguria pr t ardhmen
Numri i madh i n6nsve
?raktisja e shkolls
Pr tr kto duhet
punonjsi social
7an tre akor q ndikojn n edukimin e t rinjve
shkolla
amilja
shoqria
89
&*57,;N*T#T* A);N7N@=* * B=2/*,*T)*5737?@*5
Ndrkoh pjes e puns s shrbimit psikologjik sht edhe puna me
komunitetin e shkolls.
+he ktu uten.
Zhvillon konsultime me ta
Trajton veprimtari kualiikuese
=normon lidhur me shrbimet q kryen ky =nstitucion
Prpara se t trajtojm si t bashkpunojm me komunitetin duhet t
dijm tipet e amiljes
5 Normale babai)nna)mija
5 nna e divorcuar dhe mija
5 gyshi)gjyshja)mami)babi
5 mami)babi)amilje e pasur
5 mami)babi)amilje e varr
5 'it q bashkjeton
5 amilje e paupun)arsim tetvje'ar
5 Nna dhe burri emigrant
5 nna dhe burri n burg
5 mij me dy barqe.
7a si mund t punohet me komunitetin
5 grup prindrish
5 grup planiikuar
5 diskutojn mbi arsimin dhe problemet q kan t bjn me t
5 *a"eta e shkolls inormon
$ur n6nsi sheh anga"himin e prindrve n shkoll ai impenjohet m
shum
/endimin e prindrve mund ta trheqim prmes ksaj ankete
5 Bdo t dshironit q mija t msonte n shkoll
5 ,ilat veprimtari dshironi ti bni bashk me mijn tuaj
5 +shironi q ne t dijm pr ngjarje t ve'ant t mijs suaj
5 Pr 'ar ndjeheni krenar m tepr pr mijn tuaj
5 ,ilin vend paraplqen mija juaj pr t luajtur
5 ,ila jan disa nga lojrat q plqen m shum ai
5 %i reagon mija juaj kur sht i shqetsuar
5 ,ila sht mnyra m e mir pr ta qetsuar at
5 %i do t dshironit t merrnit pjes n veprimtarin e klass
90
Pr ta vn prindin n po"ita pune dhe bashkpunimi do t sugjerohej
edhe nj kontrat e prmirsimit t aktivi"imit t prindrve./undet
dhe dikush t jet kshilltar i prindrve pr bashkpunim
7a si disa kshilla pr stain e shkollave se si mund t anga"hohen
prindrit
?j nj est
*aranto sigurin
$ryej nj mision
7epu uqi prindrve
Pjesmarrja n interessa t ndryshme
$omuniko me prindrit
Takohu me shoqatat
/bush nj autobu" shkolle me administrat dhe sta dhe 'oji n takim
me prindrit
<idh themelet nprmjet vi"itave tek prindrit
*jej nj praqsues t komunitetit q t veproj si ur bashkpunimi
Teleono.Nse nuk kan teleon drgoji cartolina
Prdor median
8dhe kur dshton di'ka organi"o est
1 Prindrit duhet t priten me bu"qeshje nga drejtori dhe stai
i tij.
2 +uhet tu heqim ndrojen kur vijn n shkoll.
! 1r nj tabel ku tu urosh mirseardhjen
# ;r nj dhom vetm pr ata.
+isa kshilla pr drejtort
+uhet tu ler me 6heste dshirn pr bashkpunim
Prindrit duhet t shohin sinqeritetin e tyre
+uhet t pranojn edhe gabimin e prindrve
<umori sht di'ka thelbsore.
Thelbsorja sht se drejtori duhet t garantoj siguri.+uhet t bhet
prpjekje q t mos tregohen n ytyr edhe shqetsimet
emo"ionale./undet edhe t anga"hohen prindrit n prkthimin e
gjuhve t huaja.Prindrit duhet t n6iten pr t mbajtur shpresn
gjall.
Por 'thon prindrit pr shkolln
91
Pr ta drejtori sht ky'i i gjith'kaje.+rejtort nuk i pranojn prindrit
si pjesmarrs.+he vet msuesit nuk i mirpresin prindrit. $an
rik nga kritika e tyre
Po vet prindrit 'mendim kan pr komunitetin
+isa prindr sipas tyre nuk shkojn me drejtorin dhe stain e
msuesve.+isa prindr jan t pastreh apo kan shqetsime t tjera
dhe nuk e vrasin mendjen pr shkolln.+isa edhe alokoli"ohen.$a
edhe probleme kulturash dhe "akonesh.
N lidhje me prindrit mund t organi"ohet edhe nj plan vjetor pr
takimet me ta mujore
5orrikbhet nj prshkrim i shkurtr se 'ar duhet t bjn prindrit
?ushtorgani"ohet nj udhtim me shkolln
htatordrgohen letra pr prindr vullnetar
Tetor"hvillohet takimi i par
Nntorbhet nj takim pr t "hvilluar veprimtarin
4hjetorprogramohet esta e vitit t ri
@anar"hvillohen seminare dimrore
hkurt"hvillohen seminare t tjera me prindrit
,arsbhet "yrtar plani.
)rillplaniikohet viti shkollor
,ajplaniikohet nj veprimtari tjetr.
5ryesorja sht "mendja ndaj organizimit
7a cilat jan 0 pikat kryesore n drejtim prind shkoll
T qenurit prind
$omunikimi
1ullnetart
T msuarit n shtpi
Praqsimi i prindrve t tjer
+rejtimi demokratik prshin
1 Bdo prind sht drejtues
2 -ta q jan n po"icionin e drejtuesit ndikojn tek t tjert
!+rejtues i mir sht ai q lehtson prindrit
0Prindrit duan t jen shembull si drejtuesit
2 /und t bsh shum)por jo gjith'ka.
3 +rejtuesi ka nevoj pr ndihm n reali"imin e qllimeve
7an # hapa
92
1lersim i organi"imit
/arrveshje
/bshtetje
1a"hdimsi
7an edhe # "ona pjesmarrje t prindrve
1 pjesmarrja n klas
2 mbledhja e ondeve
! vendimet
# /ardhniet shkoll bi"nes komunitet.
;idhur me
pjesmarjen n klas
?hu prind n klas ose asisten
Ndiq seminare
-ktivi"ohu n seminare
7ep idet e tua pr klasn
,1ledhja e fonde"e
1 shkruaj letr pr ondet
2 ndihmo pr to
! aktivi"ohu n aktivitete pr shtimin e tyre
# siguro mjete pr projekte
0 siguro onde pr vlersime karierash
2 siguro para pr ata mij q nuk jan n gjendje t paguajn pr
ekskursione
"endimet
1 mbro t drejtn e mijve pr vendimet
2 merrni pjes n ekipet drejtuese
! merr pjes n ekipe pr prmirsim t shkolls
# merr pjes n komitete t posa'me
0 $ujdesu pr sigurin e shkolls
2 bhu praqsues i nj organi"ate kshilluesish
3 merr pjes n komitete q lvi"in
& praqso dhe prindr t tjer n bord rajonal
mardhniet shkoll.1iznes.komunitet
1 njoto mediat pr aktivitetin q "hvillohet
2 ndihmo "yrat
! bj kurse kompjuteri
93
# shtyp lajme pr shkolln
0 ndihmo stain e shkolls kur ka nevoj
2 ?j edhe disa aktivitete t shkolls
Ndrkoh prindi duhet t vihet n dijeni dhe pr 'do veprim po"itiv
t mijs.+uhet t krijohen edhe grupe t ve'anta prindrish.
8dhe ondacionet duhet t ndikojn n kt drejtim.$tu rol
sigurisht luajn dhe ndrlikimet kulturore.Primare pr stain e nj
shkolle sht njohja me lagjen.8dhe vet prindrit ndikojn n
ndalimn e nj dhune./edia mund edhe t sensibili"oj
gjithashtu.$shtu reali"ohet
1 i"olimi i n6nsve problematik
2 disiplin m e ort
5onkluzioni m1ar"ajtje e pro(esit msimor
7a cilat jan 1&vlerat q respektohen sot
1 t respektoj veten
2 t bj 'sht e drejt
! t respektoj t tjert
# t pranoj prgjegjsin
0 t krijoj komunitetin
2 t kujdeset
3 t doj t msoj
& t marr iniciativa
( t jet shembull idealesh
14 t al
11 t jet i ndershm
12 t jet kmbnguls
1! t shaq mirnjohje
1# t shaq gu6im
10 t kryej shrbime
12 t respektoj punn
7a nj orm anketimesh
1 Bar ju plqen n mjedisin rrethues t shkolls son
2 Bar duhet t prmirsohet apo ndryshohet n kt mjedis
! %i mund ta vlersoni aktorin ngrohtsi t kshillit pedagogji dhe
stait msimor
94
1 toht 2 jo i qeshur ! largt # asnj kontakt 0 indierent 2 i vakt
3 miqsor & mirprits ( i interesuar
# ,ilt jan sugjerimet tuaja pr
prmirsimin e shkolls
0 %i mund ta vlersoni unitetin e shkolls son
1514 pa unitet5 unitet i lart
2 ,ilat pengesa nqs ka nuk lejojn
aktivi"imin tuaj n shkoll
3 N 'mnyr mund ta lehtsoj kshilli pedagogjik dhe drejtoresha
aktivi"imin e prindrve n shkoll
& %a e leht sht t lassh me msuesin e mijs 1514shum e
vshtir5shum e leht
( %a e leht sht ti lassh drejtorit t shkolls 1514shum e vshtir5
shum e leht
14 %a i mirpritur ndihesh nga
drejtori)msuesi8 antart e stafit t shkolls
1514 aspak i mirpritur5 shum i mirpritur
7a nj orm tese pr prindrit
= dashur ".
- jeni i anga"huar t na ndihmoni n aktivitetet e mposhtme.Nqs
po qarkoni aktivitetin
1 T punosh me n6nsit
2 T punosh n biblotek
! T prgatitsh materiale
# T punosh n "yr
0 T punosh n tr shkolln
Nqs po n 'dit je i disponueshm dhe n
'koh pardite apo mbasdite.
Por edhe vet prindrit e n6nsve n
bashkpunim me shkolln mund t
ndihmojn duke br krkes
7a cilat jan ushat ku shtrihen veprimtarit
e prindrve
T punosh me mijt
T ndihmosh n veprimtarit artistike
T le6osh histori
95
T ndihmosh n qendrat e msimit
T jesh kujdestar i nj grupi
T ndihmosh n provat e dramave
T ndihmosh n provimet me goj
T ndihmosh mijt t botojn nj buletin
;ajmesh
T ndihmosh n escursione
T organi"osh dreka
T ndihmosh t shkruajn libra
Ti dgjosh mijt kur le6ojn
T veprosh si asistent kompjuteri
T ndihmosh n klinik
T lassh me n6nsit gjuhn tnde kombtare
T ndihmosh n bibliotek
T punosh n tira"h
T asistosh le6uesit e prshpejtuar
T prgatissh materiale
T bsh lojra msimore dhe artistike
T largosh mjete metalike
T in'i"osh
T bsh otograi
T prdorsh otokopje
T bsh ndonj pun tjetr "yre
-po dshiron t punosh edhe n shtpi
Presim edhe sugjerime t tjera pre jush
/e respekt
7a cilat jan pritimet e nj komunikimi shkoll5amilje
Pr n6nsit
1 ?hen t vetdijshm pr progresin e tyre
2 $uptojn m mir politikat shkollore
! Njohin rolin e tyre n partneritetin shkoll5amilje
Pr amiljet
1 $uptojn programet shkollore
2 Njohin dhe monitorojn progresin e mijve t tyre n shkoll
! .eagojn m mir ndaj problemeve t mijs
Pr shkolln
96
1 $uptojn m mir pikpamjet e amiljes
2 /arrin inormacion speciik pr situatat amiljare.
/nyrat e komunikimit jan
1 vi"ita paraprake n shkoll
2 takime orientuese
! vi"ita n shtpi
# orari i takimeve t shkurtra
0 teleonatat
2 takimet prindr msues
:ormat e komunikimit jan
1 nj manual ku shnohet adresa e shkolls nr i teleonit)politika e
shkolls) orari)planet apo eskursionet)sistemi i vlersimit
2 letra pre"antuese ku jepet nj inormacion pre"antues pr tr stain
! ga"eta e shkolls
# ?roshura
0 letra javore
2 letra ko"yrtare
3 blloqe personale
& tabela e lajmrimeve
( kuti sugjerimesh
14 raportet
11 takimet msues prindr
<artohet nj plan veprimi pr takimet msues5prindr
7a nj pyetsor
7u presin mir n shkoll
$a shkolla nj dhom pritje pr ju
- jep shkolla nj inormacion orientues pr prindrit
- krijohen n shkoll raste jo "yrtare pr njohje
- ka drejtori i shkolls nj orar t caktuar pr t pritur prindrit
- ka ndonj vend ku prindrit)n6nsit dhe msuesit t paraqesin idet
- ju inkurajon shkolla pr vi"itat q bni
- ju lejohet si prindr t prdorni shkolln pr qllime komuniteti
- e krkon drejtori mendimin tuaj
- ju jep shkolla inormacion rreth rregullave
%ipas jush a duhet t inkurajohen prindrit
- duhet t marrin pjes ata n takimet e bordit
97
- duhet t ket n shkoll programe t edukimit dhe ndrgjegjsimit t
prindrve
- duhet t ndihmojn prindrit n vendosjen e disiplins
- duhet t prshihen prindrit n hartimin e raportit t shkolls.
Ndrkoh q nga prindi mund t shtrohet nj pyetje e till
>n dua t bisedoj me mijn pr %=+-)drogn)por si
/es prindrit)n6nsit dhe msuesit mund edhe t nnshkruhen
marrveshje
$shtu duke ndihmuar shkolln ne mund t ndihmojm mijn ton
/gjth sht vn re
%humica e vendimeve merren nga drejtoria N prgjithsi prindrit
nuk
mirpriten n shkoll.Prindrit vet e mbshtesin inanciarisht
shkolln
*jithashtu vihet re se
Partneritetet "behen me kalimin e n6nsve nga nj klas n tjetrn
$omunitetet e pasura kan nj anga"him m t mir
*jithsesi ba"a jan kontaktet e shtuara n rast vshtirsish
Tr amiljet kujdesen pr prindrit e tyre
Tr amiljet jan t interesuara pr inormacion
+he vet n6nsit duan q prindrit t vihen n dijeni.
/gjth n %hqipri n aspektet e prshirjes s prindrve n edukim
duhen patur parasysh ! aktor
1 "gjerimi i rrethit t njer"ve q duhen prshir n edukim
2 ndryshimi i mardhnieve shkoll5amilje.
! ndryshimi i konceptimit dhe praktikave tradi"ionale t prshirjes s
amiljes n edukim
$a edhe pengesa t prshirjes s prindrve n edukim
1 institucionale q kan t bjn me ligjet
2 personale si paragjykimi)"behja e interesit pr shkolln
/gjth ja 14 kshillat t prshirjes s prindrve
1 respekto rolin e prindit
2 inkurajo pjesmarrjen
! prdor larmi aktivitetesh n punt me amiljen
# le t "gjedin vet amiljet mnyrn e bashkpunimit
0 ji i durueshm
98
2 stimulo prpjekjet positive
3 mbaj va"hdimisht lidhje t ngushta
& prpiqu t anga"hosh gjith amiljet
( ruaj konidencialitetin
14 bashkpuno me institucione t tjera n komunitet

99
&** ,%24B=N*#T # );N7N@=*T T= B=2/*,*T
)*5737?@*5A 7@>
Pjes e puns s punonjsit t shrbimeve psikologjike jan dhe
mardhniet e ktij institucioni me 97@ t ktij proilit.
/e an t tyre ai mund t
/arr pjes n seminare trajnuese t
organi"uar prej tyre q kan t bjn me
punn e tij
*jithashtu me ndihmn e tyre mund t organi"oj
seminare pr n6nsit)stain pedagogjik)stain drejtues t shkollave
dhe komunitetin
/und t organi"oj me to aktivitete t ndryshme.
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217