Sie sind auf Seite 1von 75

21

) 7 )
Quando uma pea muito pequena, fica
difcil visualizar seu perfil e verificar suas medidas com os aparelhos e instru-
mentos j vistos.
Esse problema resolvido com os projetores de perfil. Vamos conhecer
melhor esse aparelho?
lntroduo
Os meios ticos de medio foram empregados, no incio, como recurso de
laboratrio, para pesquisas etc. Pouco a pouco, foram tambm conquistando as
oficinas, nas quais resolvem problemas, facilitam a produo e melhoram a
qualidade dos produtos. Hoje, os projetores j trabalham ao lado das mquinas
operatrizes ou, muitas vezes, sobre elas, mostrando detalhes da prpria pea
durante a usinagem.
Caractcrstica c funcionamcnto
O projetor de perfil destina-se verificao de peas pequenas, principal-
mente as de formato complexo. Ele permite projetar em sua tela de vidro a
imagem ampliada da pea.
Projctorcs
Um probIcma
21
) 7 )
projetor de perfil
21
) 7 )
Esta tela possui gravadas duas linhas perpendiculares, que podem ser
utilizadas como referncia nas medies.
O projetor possui uma mesa de coordenadas mvel com dois cabeotes
micromtricos, ou duas escalas lineares, posicionados a 90.
Ao colocar a pea que ser medida sobre a mesa, obtemos na tela uma
imagem ampliada, pois a mesa possui uma placa de vidro em sua rea central
que permite que a pea seja iluminada por baixo e por cima simultaneamente,
projetando a imagem na tela do projetor. O tamanho original da pea pode ser
ampliado 5, 10, 20, 50 ou 100 vezes por meio de lentes intercambiveis, o que
permite a verificao de detalhes da pea em vrios tamanhos.
Em seguida, move-se a mesa at que uma das linhas de referncia da tela
tangencie o detalhe da pea e zera-se o cabeote micromtrico (ou a escala linear).
Move-se novamente a mesa at que a linha de referncia da tela tangencie a outra
lateral do detalhe verificado. O cabeote micromtrico (ou a escala linear)
indicar a medida.
O projetor de perfil permite tambm a medio de ngulos, pois sua tela
rotativa e graduada de 1 a 360 em toda a sua volta. A leitura angular se faz em
um nnio que permite resoluo de 10. (Nos projetores mais modernos a
indicao digital).
Outra maneira de verificao pode ser utilizando um desenho da pea feito
em acetato transparente e fixado na tela do projetor.
21
) 7 )
Sistcmas dc projco
Projco diascpica (contorno)
Na projeo diascpica, a iluminao transpassa a pea que ser examinada.
Com isso, obtemos na tela uma silhueta escura, limitada pelo perfil que se deseja
verificar.
Para que a imagem no fique distorcida, o projetor possui diante da lmpada
um dispositivo ptico chamado condensador. Esse dispositivo concentra o feixe
de luz sob a pea. Os raios de luz, no detidos por ela, atravessam a objetiva
amplificadora. Desviados por espelhos planos, passam, ento, a iluminar a tela.
A projeo diascpica empregada na medio de peas com contornos
especiais, tais como pequenas engrenagens, ferramentas, roscas etc.
diascpica episcpica ambas
21
) 7 )
Projco cpiscpica (supcrfcic)
Nesse sistema, a iluminao se concentra na superfcie da pea, cujos
detalhes aparecem na tela. Eles se tornam ainda mais evidentes se o relevo for
ntido e pouco acentuado. Esse sistema utilizado na verificao de moedas,
circuitos impressos, gravaes, acabamentos superficiais etc.
Quando se trata de peas planas, devemos colocar a pea que ser medida
sobre uma mesa de vidro. As peas cilndricas com furo central, por sua vez,
devem ser fixadas entre pontas.
Mcdio dc roscas
Podemos usar o projetor de perfil tambm para medir roscas. Para isso,
basta fixar entre pontas e inclinar a rosca que se quer medir.
No devemos esquecer que uma das referncias da tela deve ser alinhada
com o perfil da rosca. O ngulo que ela faz com a direo 0 lido na escala da
tela e no nnio.
21
) 7 )
Para determinar o passo, basta deslocar a rosca por meio de um
micrmetro. Isso deve ser feito de modo que a linha de referncia coincida,
primeiro, com o flanco de um filete e, depois, com o flanco do outro filete, os
quais aparecem na tela.
A medida do passo corresponde, portanto, diferena das duas leituras do
micrmetro.
Exemplo: leitura inicial: 5,000 mm
aps o segundo alinhamento: 6,995 mm
passo = 6,995 5,000
passo = 1,995 mm
Montagcm c rcguIagcm
Vejamos, agora, como se monta e regula um projetor de perfil:
1. 1. 1. 1. 1. Em primeiro lugar, devemos selecionar a objetiva que permita visualizar
com nitidez o detalhe da pea.
2. 2. 2. 2. 2. A seguir, posicionamos a chave que permite a projeo episcpica, diascpica
ou ambas.
3. 3. 3. 3. 3. Regulamos o foco com a movimentao vertical da mesa.
4. 4. 4. 4. 4. necessrio, ento, alinhar a pea sobre a mesa. Isso deve ser feito de modo
que a imagem do objeto na tela se desloque paralelamente ao eixo de
referncia.
Observao Observao Observao Observao Observao No caso de projeo episcpica, devemos posicionar o feixe
de luz sobre a pea; em seguida, colocamos o filtro que protege a viso do
operador; e, por fim, regulamos a abertura do feixe de luz.
21
) 7 )
lxcrccios
Conscrvao
Limpar a mesa de vidro e a pea que ser examinada com benzina ou lcool.
Limpar as partes pticas com lcool isoproplico somente quando necessrio.
Manter as objetivas cobertas e em lugar bem seco quando o aparelho no
estiver em uso.
Lubrificar as peas mveis com leo fino apropriado.
Limpar as partes expostas, sem pintura, com benzina, e unt-las com
vaselina lquida misturada com vaselina pastosa.
Teste sua aprendizagem. Faa os exerccios a seguir e confira suas respostas
com as do gabarito.
Marque com X a resposta correta.
Exerccio 1 Exerccio 1 Exerccio 1 Exerccio 1 Exerccio 1
O projetor de perfil se destina a:
a) a) a) a) a) ( ) medir peas complexas;
b) b) b) b) b) ( ) medir peas grandes com formato complexo;
c) c) c) c) c) ( ) verificar peas pequenas com formato complexo;
d) d) d) d) d) ( ) verificar rugosidade.
Exerccio 2 Exerccio 2 Exerccio 2 Exerccio 2 Exerccio 2
A ampliao mnima obtida num projetor de perfil :
a) a) a) a) a) ( ) 10 vezes;
b) b) b) b) b) ( ) 20 vezes;
c) c) c) c) c) ( ) 50 vezes;
d) d) d) d) d) ( ) 5 vezes.
Exerccio 3 Exerccio 3 Exerccio 3 Exerccio 3 Exerccio 3
O sistema de projeo diascpica e episcpica faz, respectivamente,
projees:
a) a) a) a) a) ( ) de superfcie e de contorno;
b) b) b) b) b) ( ) angular e linear;
c) c) c) c) c) ( ) de contorno e angular;
d) d) d) d) d) ( ) de contorno e de superfcie.
22
) 7 )
) roduo on sorio roquor o onrogo do
nuiLos caIibradoros ara roduzir oas donLro das LoIorncias osLaboIocidas.
L indisonsvoI, oron, caIibrar os caIibradoros on inLorvaIos do Lono
roguIaros o froqonLos. Tais caIibraos odon sor foiLas or nodios conara-
Livas, uLiIizando caIibradoros do roforncia ou bIocos-adro, os quais, or sua
voz, dovon sor caIibrados. Lsso noLodo, oron, no oIinina orros, ois os
caIibradoros o os bIocos-adro Lanbon osLo su|oiLos a aILoraos o/ou dosgasLos.
A iIusLrao a soguir nosLra aIguns oxonIos do oas o caIibradoros quo
odon sor nodidos or nquinas univorsais do nodir.
A mquina univcrsaI dc mcdir
A nquina univorsaI do nodir corrosondo s nais aILas oxigncias do
IaboraLorio. LIa orniLo nodir on coordonadas roLanguIaros o, or noio do
acossorios adicionais, Lanbon una Lorcoira coordonada, ossibiIiLando, assin,
a vorificao no so no Iano nas Lanbon no osao. Modios anguIaros so
foiLas con o uso da nosa circuIar o dos cabooLos divisoros.
Todas as nodios so roaIizadas con roguas-adro, o as rosocLivas IoiLuras
so obsorvadas no nicroscoio nicronoLrico ou no conLador digiLaI.
Craas a sous acossorios, so vrias as ossibiIidados do onrogo da nqui-
na do nodir. LIa rosLa bons sorvios na caIibrao do caIibradoros o do
forranonLas do Lodos os Lios. AIon disso, o uLiIizada duranLo a fabricao ou
anLos da nonLagon do oas ou do agrogados.
Mquina univcrsaI
dc mcdir
Um prubIcma
22
) 7 )
22
) 7 )
Carattcrstitas
A nquina univorsaI do nodir o un aaroIho robusLo, vorsLiI o con aILa
oxaLido.
Sua osLruLura consisLo do una baso rgida do forro fundido, nunida do suor-
fcio risnLica, quo orniLo novinonLo uniforno o una rosoIuo do O, mn.
Do acordo con os nossos ob|oLivos, odonos adaLar divorsos acossorios
nquina do nodir. Dossa nanoira, o ossvoI fazor a nodio oxLorna o inLorna
do dinoLros, roscas oLc.
A nquina univorsaI do nodir o sonsvoI a vibraos o variaos do Lono-
raLura. Ior isso, o uLiIizada on IaboraLorios do noLroIogia, sobro una baso
osociaI. AIon disso, a LonoraLura do IaboraLorio dovo sor nanLida on 2OC.
Partcs tumpuncntcs c funtiunamcntu
Scnsur muItidirctiunaI
sonsor nuILidirocionaI o un oquianonLo auxiIiar da nquina univorsaI
do nodir. Ior noio doIo o ossvoI doLorninar as dinonsos Iinoaros o anguIaros
nas oas do fornaLo conIoxo.
ILiIizando osso rocosso, odonos
doLorninar, or oxonIo, o nguIo do
una oa cnica. Ln rinoiro Iugar,
coIoca-so a oa onLro onLas, aIinhan-
do-a corroLanonLo. Doois, a|usLa-so o
sonsor do nodo quo so dosIoquo ao
Iongo do conLro da oa, fazondo a
IoiLura no conLador digiLaI.
No caso do oa cnica, as nodi-
das odon sor foiLas on dois onLos
diforonLos. A arLir dossos vaIoros, aIi-
canos cIcuIos LrigononoLricos o obLo-
nos o nguIo da oa.
mquina de medio universal com trs coordenadas
22
) 7 )
Mcsa giratria
Cono nosLra a figura abaixo, a nosa giraLoria o un suorLo circuIar. Ln
aIguns nodoIos, o ossvoI dosIocar osso suorLo ara doLorninado nguIo, cu|a
nodida odo sor foiLa con rosoIuo do aLo 1O sogundos do grau.
A nosa giraLoria o un rocurso quo, on con|unLo con acossorios auxiIiaros
da nquina univorsaI, orniLo doLorninar nodidas Iinoaros o anguIaros.
Mitrustpiu guniumtritu
A figura abaixo nosLra o nicroscoio gonionoLrico. L un acossorio quo
faz nodios anguIaros. AIon da oscaIa on graus o ninuLos, ossui Iinhas do
roforncia quo odon sor aIinhadas con os doLaIhos da oa quo sor nodida.
Con un disosiLivo do roguIagon fina, o ossvoI dosIocar a Iaca
gonionoLrica ara doLorninado nguIo. As Iinhas do roforncias odon sor
aIinhadas, or oxonIo, con o fIanco do un fiIoLo. nguIo do giro o Iido con
a a|uda do un oquono nicroscoio auxiIiar, oIo quaI odonos vorificar aLo un
ninuLo do grau, con un nnio.
22
) 7 )
Mcdiu dc rustas
A nodio do roscas odo sor foiLa usando-so o nicroscoio con sonsor
nuILidirocionaI ou o nicroscoio ara roforncia ou, ainda, o nicroscoio
gonionoLrico.
Lssa nodio o foiLa do vrias nanoiras:
Con o uso do conLraonLas, conLraIizanos a rosca quo odo sor nodida con
o nicroscoio ou con o sonsor.
Con aranos caIibrados, odonos doLorninar a nodida da rosca or noio do
cIcuIos LrigononoLricos.
Cunscrvau
Cono sua baso o rasquoLoada, anLos do coIocar quaIquor disosiLivo on sous
LriIhos, Iin-Ios, ronovondo as arLcuIas quo ossan riscar.
Aos usar o aaroIho, nanL-Io sonro coborLo, oviLando ooira oLc.
Linar con bonzina as arLos noLIicas oxosLas, son inLura, o nanL-Ias
Iubrificadas con una nisLura do vasoIina Iquida con vasoIina asLosa.
Lubrificar a nquina con oIoo osociaI, quo dovo sor coIocado nos onLos
indicados oIo fabricanLo.
Linar as arLos oLicas con IcooI isoroIico, oviLando Loc-Ias con os
dodos.
TosLo sua arondizagon. Iaa os oxorccios a soguir o confira suas rososLas
con as do gabariLo.
22
) 7 )
Marquo con X a rososLa corroLa.
ExcrccIos 1
A rinciaI finaIidado da nquina univorsaI do nodir o:
a) ( ) nodir ongronagons,
b) ( ) nodir sononLo oas oquonas,
c) ( ) nodir quaIquor Lio do oa,
d) ( ) caIibrar caIibradoros-adro.
ExcrccIos 2
A nquina univorsaI do nodir o aILanonLo confivoI orquo:
a) ( ) sua rosoIuo o do O,O1 nn,
b) ( ) ossui baso rgida, roguas-adro, o sua rosoIuo o do O, mn,
c) ( ) ossui baixa sonsibiIidado a vibraos o variaos do LonoraLura,
d) ( ) sua LonoraLura do LrabaIho o do 2OC.
ExcrccIos 3
acossorio rosonsvoI oIas dinonsos Iinoaros o anguIaros o do fornaLo
conIoxo na nquina univorsaI do nodir o dononinado:
a) ( ) nicroscoio con vornior,
b) ( ) sonsor nuILidirocionaI,
c) ( ) nosa giraLoria,
d) ( ) nicroscoio gonionoLrico.
lxcrttius
23
) 7 )
O conLroIo do quaIidado dinonsionaI o Lo
anLigo quanLo a roria indsLria, nas sononLo nas ILinas docadas von
ocuando a inorLanLo osio quo Iho cabo. aarocinonLo do sisLonas do
nodio LridinonsionaI significa un grando asso nossa rocuorao o Lraz
inorLanLos bonofcios, Lais cono aunonLo da oxaLido, ocononia do Lono o
faciIidado do oorao, osociaInonLo doois da incororao do sisLonas do
rocossanonLo do dados.
Ln aIguns casos, consLaLou-so quo o Lono do nodio gasLo con insLru-
nonLos do nodio convoncionais ficou roduzido a un Loro con a uLiIizao do
una nquina do nodir coordonadas LridinonsionaI MMC nanuaI son conu-
Lador, o a un docino con a incororao do conuLador.
Mcdiu tridimcnsiunaI
Um prubIcma
) 7 )
23
23
) 7 )
lntruduu
ro|oLo do novas nquinas oxigo nvois do orfoio cada voz nais aILos,
LanLo no asocLo dinonsionaI quanLo no quo so roforo forna o osio
goonoLrica do sous conononLos. Ao Iado disso, a indsLria von incororan-
do rocursos do fabricao cada voz nais sofisLicados, ridos o oficionLos.
DonLro dossa roaIidado dinnica, surgiu a Locnica do nodio LridinonsionaI,
quo ossibiIiLou un LrabaIho do nodio anLos inossvoI or noios convon-
cionais ou, onLo, foiLo sononLo con grando osforo Locnico o/ou con grando
gasLo do Lono.
LsLa auIa Lon cono ob|oLivo arosonLar, do nodo sinLoLico, o noLodo do
nodio con a nquina do nodir LridinonsionaI o sous rocursos oriforicos, o
quo rovoIa a infIuncia quo LaI nanoira do ofoLuar nodios von oxorcondo na
vorificao da quaIidado da indsLria aLuaI, cada voz nais oxigida ara noIhorar
a quaIidado do sous roduLos o dininuir sous cusLos.
lspctifitau da quaIidadc dimcnsiunaI - scntidu tridimcnsiunaI
No doLaIhanonLo do un ro|oLo nocnico, as osocificaos do forna,
Lananho o osio osLo conLidas nun sisLona coordonado LridinonsionaI.
LnLro as osocificaos, onconLranos dinoLros, nguIos, aILuras, disLncias
onLro Ianos, osio orondicuIar, conconLricidado, aIinhanonLo oLc. Iara
cada iLon roquorido, dovo-so rocurar un noio do vorificao. Ior isso, ara
nodir una oa, Lornan-so nocossrios divorsos insLrunonLos, o quo naLuraI-
nonLo Iova a un acnuIo do orros, ois cada insLrunonLo ossui o sou orro,
conforno norna do fabricao.
Cuntcitu dc mcdiu tridimcnsiunaI (X, Y, Z)
A dofinio dinonsionaI do una oa o foiLa goonoLricanonLo no osao
LridinonsionaI. Lsso osao o caracLorizado or Lrs oixos orondicuIaros
onLro si - chanados X, Y, Z - o quo dofinon un sisLona coordonado do Lrs
dinonsos. Assin, un onLo no osao o ro|oLado no Iano do roforncia,
ondo so dofinon duas coordonadas (X, Y) o a Lorcoira corrosondo aILura
orondicuIar a osso Iano (Z).
23
) 7 )
Mquina dc mcdir tuurdcnadas tridimcnsiunaI MMC manuaI
Printpiu dc funtiunamcntu c sistcma dc Icitura
A MMC nanuaI consisLo do una baso do roforncia rigorosanonLo Iana,
sobro a quaI dosIiza horizonLaInonLo un coro guiado no sonLido Y. Lsso
coro ossui, or sua voz, ouLro coro quo dosIiza horizonLaInonLo, o o
orondicuIar ao anLorior, no sonLido X. IinaInonLo, h un Lorcoiro coro quo
so novinonLa vorLicaInonLo, o o orondicuIar aos anLorioros, no sonLido Z.
No Iado oxLorno inforior do oixo vorLicaI Z o acoIado un sonsor osociaI
(nocnico, oIoLrnico ou oLico) quo onLrar on conLaLo con a oa quo sor
nodida, novinonLando-so do acordo con a caacidado da nquina.
novinonLo do cada oixo o rogis-
Lrado or un sisLona do IoiLura oIoLrni-
co nosLrado digiLaInonLo. Lsso sisLona
do IoiLura oforoco a ossibiIidado do
zoragon on quaIquor osio, inLrodu-
o do coLa ro-soIocionada no indica-
dor do quaIquor oixo, o, goraInonLo, o
ossvoI o acoIanonLo do un sisLona
do rocossanonLo do dados (SID).
23
) 7 )
Scnsurcs mctnitus, cIctrnitus c ptitus
s sonsoros so acoIados ao oxLrono inforior do oixo vorLicaI (Z). So do
vrios Lios, o sua soIoo dovo osLar do acordo con a goonoLria, o Lananho o o
grau do oxaLido da oa.
5cnsorcs mccnIcos - So sonsoros rgidos, goraInonLo fabricados do ao
Lonorado, con divorsas fornas goonoLricas on sua oxLronidado do conLaLo,
ara orniLir fciI acosso ao doLaIho da oa quo sor vorificada. Ina voz
roaIizado o conLaLo na oa, os sonsoros dovon so nanLor fixos ara so fazor a
IoiLura no sisLona do conLagon digiLaI. s nais conuns so cnicos, ciIndricos,
con osfora na onLa o Lio disco.
5cnsorcs c!ctrnIcos - So unidados do aaIanonLo nuiLo sonsvois,
Iigadas oIoLronicanonLo aos conLadoros digiLais. Ao fazor conLaLo con a oa quo
sor nodida, a onLa do nodio, or ofoiLo do una oquona rosso, dosIoca-
so anguIarnonLo o roduz un sinaI oIoLrico (o acsLico) quo congoIa a indicao
digiLaI, nosLrando o vaIor da coordonada do osio do sonsor. Quando so
uLiIizan sisLonas do rocossanonLo do dados, osso sinaI orniLo quo o vaIor
indicado no conLador digiLaI so|a anaIisado oIo conuLador.
5cnsorcs ptIcos - Quando a oa ou un doLaIho doIa o nuiLo oquono,
inossibiIiLando a uLiIizao do sonsoros nornais, o onLo do nodio odo sor
doLorninado con o auxIio do nicroscoio ou ro|oLor do conLrar, acoIado do
nosno nodo quo os ouLros sonsoros. Nosso caso, o sinaI oIoLrico ara dofinir as
coordonadas o oniLido con o auxIio do un odaI.
23
) 7 )
Mtudu dc mcdiu tum a MMC manuaI (scm SPD)
Doois do Lonar as dovidas rovidncias on roIao Iinoza o vorifica-
o do osicionanonLo da oa on roIao aos Lrs oixos coordonados da
nquina, uLiIiza-so o noLodo do nodio a soguir:
NIvc!amcnto - Iano do roforncia da oa dovo ficar araIoIo ao Iano
do nodio da nosa. A oa dovo osLar aoiada on Lrs suorLos
roguIvois.
A!Inhamcnto - s oixos do roforncia da oa dovon ficar araIoIos aos
oixos da nquina.
DctcrmInao do ponto dc orIgcm - Con o sonsor nais adoquado
oncosLado na oa, rocodo-so ao zoranonLo dos conLadoros digiLais. IoiLo
isso, cada novo onLo aaIado Lor suas coordonadas indicadas nos
conLadoros digiLais, basLando fazor as IoiLuras corrosondonLos o conon-
sar o dinoLro do sonsor.
cncftius da MMC manuaI (scm SPD)
Irinciais bonofcios on roIao ao rocosso do nodio con insLrunonLos
convoncionais:
Maior oxaLido finaI, dovido subsLiLuio do divorsos insLrunonLos do
nodio convoncionaI, o quo dininui o orro acunuIado.
Roduo considorvoI do Lono do nodio o naniuIao da oa.
SinIicidado do oorao o IoiLura.
23
) 7 )
Sistcma dc prutcssamcntu dc dadus atupIadu MMC
Quando acoIado MMC, o conuLador rocobo os sinais oIoLrnicos quo
dofinon as Lrs coordonadas do un ou nais onLos no osao o, con oIas, ofoLua
cIcuIos naLonLicos do acordo con insLruos gravadas on sou rograna do
nodio. Lsso rograna o oIaborado oIo fabricanLo. Cabo ao oorador doLorni-
nar a soqncia do nodio quo so|a a nais convonionLo, con a diforona do quo,
nosLo caso, os dados ara cIcuIo so onLroguos diroLanonLo oIo sonsor quo osL
on conLaLo con a oa. conuLador rocossar ossas infornaos, nosLrando
no vdoo o/ou na inrossora as dinonsos da oa.
Cunfigurau c tuncxu dc sistcmas
LxisLon divorsos Lios do consLruo ara as nquinas do nodir, obodocon-
do a criLorios diforonLos, Lais cono Lananho, forna da osLruLura, Lio do novi-
nonLao oLc. L o conuLador o una ouLra varivoI quo odo arosonLar oos
cono caacidado do nonoria, rograna do nodio oLc. As rinciais configu-
raos so:
MMC manua! assIstIda por computador - Ao con|unLo bsico, fornado
oIa MMC o sous conLadoros digiLais oIoLrnicos, o acoIado un sisLona do
rocossanonLo do dados quo orniLo a roaIizao do cIcuIos goonoLricos,
uLiIizando sonsoros oIoLrnicos.
MMC com movImcntos motorIzados assIstIda por computador - -- --
LsLo sisLona o arLicuIarnonLo LiI na nodio do oas do grando orLo,
ara a quais so Lorna difciI o acosso do sonsor novinonLado oIo oorador.
A novinonLao nos Lrs oixos so faz con un conLroIo ronoLo (jcq-s|ic|),
oron a onLrada do dados no conuLador o foiLa oIo sonsor oIoLrnico.
MMC com movImcntos contro!ados por CNC c comandada por computa-
dor - LsLo sisLona foi dosonvoIvido ara nodir oas conIoxas roduzidas
on sorio. rograna orniLo gravar una soqncia do novinonLos ara
orcorror a oa auLonaLicanonLo o do nanoira rooLiLiva. A novinonLao
nanuaI ara gravar a soqncia do novinonLos o foiLa con conLroIo ronoLo
(jcq-s|ic|). Ln goraI, o sonsor Lanbon ossui novinonLao noLorizada,
odondo nudar do osio ara faciIiLar o acosso oa o aLo Lrocar do
sonsor duranLo a nodio.
23
) 7 )
Printpius bsitus dc mcdiu tum tumputadur
As ooraos do nivoIanonLo o aIinhanonLo da oa on roIao aos oixos
coordonados da nquina Lornan-so considoravoInonLo sinIos o ridas con
o uso do conuLador, ois no o nocossrio roaIiz-Ias fisicanonLo - o conu-
Lador o sou rograna cononsan a osio. Iara nivoIar un Iano, or
oxonIo, o suficionLo acionar un conando no conuLador o fazor o sonsor dar
Lrs Loquos na oa.
Divorsos rogranas vn sondo oIaborados ara rocossar os sinais oIoLri-
cos rocodonLos do sisLona do IoiLura digiLaI. LnLro ossos rogranas osLo os quo
orniLon nodios on diforonLos Ianos da oa, son nudar sua osio na
nosa ou ordor o sisLona coordonado rosLaboIocido. Cada funo (do rogra-
na) roquor una quanLidado dofinida do onLos Locados. Ior oxonIo, ara
dofinir un Iano, un crcuIo ou a disLncia onLro duas roLas araIoIas, so
nocossrios Lrs onLos, ara nodir una osfora so nocossrios, no nnino,
quaLro onLos o assin or dianLo. Iodo-so aunonLar o nnoro do onLos ara
noIhorar a oxaLido da nodida.
Quando so uLiIiza un sonsor con una onLa osforica, o nocossrio inLroduzir
a nodida dosso dinoLro na nonoria do conuLador, ara quo o rograna a
Iovo on conLa, conforno o Lio do nodio, o faa una cononsao auLonLica
do dinoLro do sonsor.
Prugramas dc mcdiu gcumtrita
Divorsas funos do rograna orniLon dofinir, or noio do onLos
Locados, os doLaIhos do nodio nocossrios oa. Iara faciIiLar sua anIiso,
cIassificaronos ossas funcos on Lrs gruos rinciais, oscIarocondo quo cada
una rocisa do doLorninado nnoro do onLos. Assin, Lonos:
Funcs para dcsIgnar p!ano dc rcfcrncIa
Funcs para dcsIgnar ponto dc orIgcm c cIxo dc a!Inhamcnto
23
) 7 )
Funcs para mcdIo IndIrcta c combInao por mcIo dc mcmrIas
LxisLon ainda ouLros Lios do rogranas nais osocficos, cono, or
oxonIo, o rograna do conLornos, quo orniLo obLor rosuILados or noio do
grficos inrossos, o o rograna osLaLsLico, quo orniLo obLor rosuILados
quando so rocossan IoLos do oas soriadas.
cncftius da MMC tum tumputadur
A Locnica do nodio LridinonsionaI con auxIio do conuLador oforoco
una sorio do bonofcios:
Crando roduo do Lono do nodio o do cIcuIos, osociaInonLo on oas
do goonoLria conIoxa.
sisLona disonsa LoLaInonLo as ooraos do osicionanonLo fsico da
oa on roIao ao sisLona coordonado.
A oorao odo sor foiLa or quaIquor ossoa quo Lonha conhocinonLos
bsicos do noLroIogia, aos un LroinanonLo dado oIo fabricanLo quanLo
uLiIizao do sofLvaro do nodio.
AunonLo da oxaLido da nodio, ois o sisLona disonsa no sononLo
una grando quanLidado do insLrunonLos do nodio cono Lanbon a
novinonLao da oa no dosonono, o roaIiza a nodio con una rosso
do conLaLo consLanLo.
No caso do sisLonas CNC, obLon-so naior oxaLido finaI ois, con a novi-
nonLao auLonLica, a inLorforncia hunana fica roduzida ao nnino.
Cumparativus dc tcmpus dc mcdiu
Conforno o Lio do oa quo sor nodida, sou Lananho, sua conIoxidado
goonoLrica o a quanLidado do doLaIhos, a roIao do ocononia do Lono onLro os
sisLonas convoncionaI o LridinonsionaI odor variar considoravoInonLo.
A figura a soguir iIusLra Lrs casos diforonLos. NoIos fica ovidonLo a subsLiLui-
o do divorsos insLrunonLos do noLodo convoncionaI oIa MMC o a diforona
do Lonos. A conarao o foiLa con nquina do novinonLao nanuaI con
dosIizanonLo sobro coIcho do ar.
23
) 7 )
CuntIusu
As roaIizaos LocnoIogicas na roa indusLriaI osLo nuiLo Iigadas ao aaro-
cinonLo do novas nocossidados. A noLroIogia aconanha, ou dovo acona-
nhar, o rogrosso dos noios do fabricao.
A Locnica do nodio LridinonsionaI orniLo o dosononho do Larofas da
noLroIogia quo anLos inIicavan un grando osforo. Ln aIgunas aIicaos,
ossa Locnica rorosonLa a nica oo do una nodio ob|oLiva o roroduzvoI.
TosLo sua arondizagon. Iaa os oxorccios a soguir o confira suas rososLas
con as do gabariLo.
Marquo con X a rososLa corroLa.
ExcrccIo 1
s sisLonas do nodio LridinonsionaI orniLon fazor nodios con a
soguinLo vanLagon:
a) ( ) disonsa do oorador,
b) ( ) aunonLo da oxaLido,
c) ( ) roduo do oas,
d) ( ) roduo do osao a dois oixos.
ExcrccIo 2
A nquina do nodir LridinonsionaI MMC nanuaI funciona nos soguinLos
sonLidos:
a) ( ) W, X, Y,
b) ( ) X, K, Z,
c) ( ) X, Y, Z,
d) ( ) a, b, c.
lxcrttius
23
) 7 )
ExcrccIo 3
Iara a nodio LridinonsionaI so usados sonsoros:
a) ( ) nocnicos, oIoLrnicos, oLicos,
b) ( ) oLicos, auLonLicos, oIoLrnicos,
c) ( ) oIoLrnicos, nocnicos, nounLicos,
d) ( ) nocnicos, oLicos, digiLais.
ExcrccIo 4
No noLodo do nodio con a MMC nanuaI so roaIizadas as soguinLos
ooraos:
a) ( ) aIinhanonLo, doLorninao do onLo do acabanonLo, nivoIanonLo,
b) ( ) doLorninao do onLo do origon, nivoIanonLo, baIancoanonLo,
c) ( ) nivoIanonLo, aIinhanonLo, doLorninao do onLo do fuga,
d) ( ) nivoIanonLo, aIinhanonLo, doLorninao do onLo do origon.
ExcrccIo 5
sisLona do rocossanonLo do dados acoIado MMC o sonro assis-
Lido or:
a) ( ) rocossador,
b) ( ) sonsor nocnico,
c) ( ) conuLador,
d) ( ) sonsor oIoLrnico.
ExcrccIo 6
s rogranas do nodio goonoLrica nocossiLan das soguinLos funos:
a) ( ) dosignao do Iano do roforncia, onLo do origon o oixo do
aIinhanonLo,
b) ( ) dosignao do Ianos, onLos o oixos do aIinhanonLo,
c) ( ) Lraco|anonLo do Iinhas, roforncias o onLo do origon,
d) ( ) IoLagon do roforncias, osquonas o onLo do origon.
24
) 7 )
Certos tipos de peas, devido sua forma, no
podem ser medidos diretamente. Essas medies exigem auxlio de peas comple-
mentares e controle trigonomtrico, e o assunto de nossa aula.
Mcdio com pcas compIcmcntarcs
Por causa de sua forma, no possvel medir diretamente certos tipos de
peas. Estamos nos referindo s peas prismticas ou s chamadas peas de
revoluo, como, por exemplo, superfcies de prismas, com rasgo em V,
calibradores cnicos, parafusos etc.
Existe, entretanto, um modo simples e confivel de medir essas peas. Trata-
se de um processo muito empregado na verificao da qualidade.
Nesse processo de medio que usamos as peas complementares, como
cilindros, esferas, meias esferas. Esses instrumentos devem ser de ao temperado
e retificado, durveis e com suas dimenses conhecidas.
As peas complementares so usadas na medio indireta de ngulos,
especialmente quando se trata de medies internas e externas de superfcies
cnicas. Desse modo, podemos calcular valores angulares de determinadas
peas.
ControIc
trigonomtrico
meia esfera
Um probIcma
) 7 )
24
24
) 7 )
ApIicacs
A medio com peas complementares tem como base de clculo duas
relaes trigonomtricas elementares.
Num tringulo retngulo em que = um dos ngulos agudos, teremos:
sen = = sen = =
a
c
cateto oposto a =
hipotenusa
tg = = tg = =
a
b
cateto oposto a =
cateto adjacente a =
24
) 7 )
Considerando o tringulo retngulo dado, podemos usar, tambm, as
seguintes frmulas:
lados lados lados lados lados sendo os ngulos sendo os ngulos sendo os ngulos sendo os ngulos sendo os ngulos
c a b = +
2 2
= + > = 90
a c b =
2 2
> = 90 =
b c a =
2 2
= = 90 >
Exemplo:
Observe o tringulo abaixo e calcule c, sen = e tg =:
Dados:
a = 20 mm
b = 40 mm
Soluo:
C a b = +
2 2
C = + 20 40
2 2
C = + 400 1600
C = 2000
C ( 44,7
sen =
a
c
sen
,7
=
20
44
sen= ( 0,4472
tg
c
=
a
tg =
20
40
tg = ( 0,5000
c
c
c
c
c
24
) 7 )
Mcdio dc cncaixc rabo-dc-andorinha
O processo de medio com peas complementares (cilindros calibrados)
tambm aplicado para medir encaixes rabos-de-andorinha. Para isso so
empregadas as seguintes frmulas:
x
D
tg
D = + +

2
( )
h
L tg
=


2
=

L
h
tg
2

tg
h
L
=

Y L D
D
tg
= +


2
D ( 0,9 h
D = cilindros calibrados para medio
ApIicacs
1. 1. 1. 1. 1. Calcular x xx xx num encaixe macho rabo-de-andorinha, sendo:
L = 60,418
h = 10
= = 60
D ( 0,9 h
A partir da frmula:
x
D
tg
D = + +

2
teremos:

= =

= = L
h
tg tg
2
60,418
2 10
60
60,418
20
1 ,732
60,418 11,547 = 48,871
= 48,871mm
y
24
) 7 )
Assim:
x
D
tg
D = + +

2
e D ( 0,9 h
D ( 0,9 10
D ( 9,0mm
x = 48,871 +
9
9
60
2
tg
+

= 48,871 +
9
30
9
tg

+

=
= 48,871 +
9
0,5773
9 +

= 48,871 + 15,588 + 9 = 73,459


x = 73,459 mm
2. 2. 2. 2. 2. Calcular y yy yy num encaixe fmea rabo-de-andorinha, sendo:
= 35,000
h = 11,000
= = 60
Considerando a frmula principal:
y L D
D
tg
= +


2
obteremos inicialmente o valor de L usando a frmula:
L
h
tg tg
= +

= +

2
35
2 11
60
,000
= + = + 35
22
1
35 12 ,000
,732
,702
L = 47,702 mm
Assim:
y L D
D
tg
= +


2
e D ( 0,9 h 0,9 11
D ( 9,9 mm
24
) 7 )
y
tg tg
= +

= +

47,702 9 9
9 9
47,702 9 9
9 9
30
60
2
,
,
,
,

= + 47,702 9 9
9 9
0,5773
47,702 9 9 17,147) ,
,
( ,
47,702 27,047 = 20,655
Y = 20,655 mm
3. 3. 3. 3. 3. Calcular x xx xx num encaixe macho rabo-de-andorinha, sendo:
L = 80,000
h = 20
= = 60
Portanto:
=

= L
h
tg
2
80
2 20
1 ,732
80
40
1
80 23 56,906 = =
,732
,094
= 56,906
Assim, teremos:
x
D
tg
D = + +

2
e D ( 0,9 h
D ( 0,9 20
D = 18 mm
x
tg
= + +

56,906
18
18
60
2
x
tg
= + +

56,906
18
30
18

( ) x = + +

= + + 56,906
18
0,5773
18 56,906 31 177 18 ,
x = 56,906 + 49,177 = 106,083
x = 106,083 mm
24
) 7 )
Mcdio dc cncaixc rabo-dc-andorinha: ranhura cxtcrna c intcrna
kanhura cxtcrna
x A r
r
tg
h
tg
ou x B
r
tg
r = + + = + +

2 2
kanhura intcrna
x A
h
tg
r
tg
r ou x B
r
tg
r = =


2 2
Mcdio dc cncaixc rabo-dc-andorinha com auxIio dc cixos-padro
A = x (z + r)
B = A + y
24
) 7 )
A = x 2 (z + r)
B = A + 2y
A = x + (z + r)
B = A y
A = x + 2(z + r)
B = A 2y
Observao Observao Observao Observao Observao Os eixos-padro devem ser escolhidos de modo que os
contatos com as faces da pea que ser medida situem-se, de preferncia,
a meia altura dos flancos.
24
) 7 )
necessrio verificar previamente se os ngulos considerados como refe-
rncia para a medio correspondem s especificaes no desenho.
Com alguns exemplos veremos como se faz a medio de uma ranhura e um
encaixe rabo-de-andorinha.
1. 1. 1. 1. 1. Medio de ranhura interna, utilizando eixos-padro, calculando o valor de x xx xx:
Dados:
A = 80
= = 60
r = 10
Frmula:
A = x + (z + r)
sendo:
x = A (z + r)
Z
r
tg
=

2
teremos: Z
tg
= = =
10
30
10
0,577
17,33

portanto:
x = A (z + r)
x = 80 (17,33 + 10)
x = 80 27,33
x = 52,67 mm x = 52,67 mm x = 52,67 mm x = 52,67 mm x = 52,67 mm
2. 2. 2. 2. 2. Medio de um rabo-de-andorinha macho, por meio de eixos-padro,
determinando o erro de largura, sendo uma medio X XX XX:
Dados:
B = 60
h = 25
= = 60
r = 12
X = 96,820
Frmulas:
A = B 2y = 60 (14,433 2) = 31,134
y = h tg > = 25 tg 30 = 14,433
> = 90 60 = 30
z
r
tg
= = =

2
12
0,57735
20,786
z
z
24
) 7 )
Portanto, sendo a frmula original:
A = X' 2 (z + r)
teremos:
X' = A + 2 (z + r)
Sendo:
X' = 31,134 + 2 (20,786 + 12)
X' = 96,706 mm
teremos X X' = 96,820 96,706 = 0,114
Teste sua aprendizagem. Faa os exerccios a seguir e confira suas respostas
com as do gabarito.
Faa os clculos e marque com X a resposta correta.
Exerccio 1 Exerccio 1 Exerccio 1 Exerccio 1 Exerccio 1
Calcule a medida y yy yy num encaixe fmea rabo-de-andorinha.
a) a) a) a) a) ( ) 27,68;
b) b) b) b) b) ( ) 29,22;
c) c) c) c) c) ( ) 33,45;
d) d) d) d) d) ( ) 30,41.
Exerccio 2 Exerccio 2 Exerccio 2 Exerccio 2 Exerccio 2
Calcule a medida y yy yy.
a) a) a) a) a) ( ) 39,92;
b) b) b) b) b) ( ) 33,39;
c) c) c) c) c) ( ) 29,53;
d) d) d) d) d) ( ) 28,35.
lxcrccios
24
) 7 )
Exerccio 3 Exerccio 3 Exerccio 3 Exerccio 3 Exerccio 3
Calcule a medida x xx xx.
a) a) a) a) a) ( ) 23,58;
b) b) b) b) b) ( ) 22,29;
c) c) c) c) c) ( ) 19,69;
d) d) d) d) d) ( ) 24,12.
Exerccio 4 Exerccio 4 Exerccio 4 Exerccio 4 Exerccio 4
Calcule a medida x xx xx.
a) a) a) a) a) ( ) 26,13;
b) b) b) b) b) ( ) 25,75;
c) c) c) c) c) ( ) 26,75;
d) d) d) d) d) ( ) 25,15.
2S
) 7 )
)osar do aILo nvoI do dosonvoIvinonLo
LocnoIogico, ainda o inossvoI obLor suorfcios orfoiLanonLo oxaLas. Ior isso,
sonro so nanLon un !ImItc dc to!crncIa nas nodios. Mosno assin, o
conun aarocoron oas con suorfcios fora dos IiniLos do LoIorncia, dovido
a vrias faIhas no rocosso do usinagon, nos insLrunonLos ou nos rocodinon-
Los do nodio. Nosso caso, a oa arosonLa orros do forna.
Cuntcitu dc crru dc furma
In orro do forna corrosondo diforona onLro a suorfcio roaI da oa o
a forna goonoLrica Loorica.
A forna do un oIononLo sor corroLa quando cada un dos sous onLos for
iguaI ou inforior ao vaIor da LoIorncia dada.
A diforona do forna dovo sor nodida orondicuIarnonLo forna goono-
Lrica Loorica, Lonando-so cuidado ara quo a oa osLo|a aoiada corroLanonLo
no disosiLivo do insoo, ara no so obLor un faIso vaIor.
Causas
s orros do forna so ocasionados or vibraos, inorfoios na goonoLria
da nquina, dofoiLo nos nancais o nas rvoros oLc.
Tais orros odon sor doLocLados o nodidos con insLrunonLos convoncionais
o do vorificao, Lais cono roguas, nicrnoLros, conaradoros ou aaroIhos
osocficos ara quanLificar ossos dosvios.
Cuntcitus bsitus
Dofinios, conforno NBR 64O/1988.
5upcrfcIc rca!: suorfcio quo soara o coro do anbionLo.
5upcrfcIc gcomtrIca: suorfcio idoaI roscriLa nos dosonhos o isonLa do
orros. LxonIos: suorfcios Iana, ciIndrica, osforica.
5upcrfcIc cfctIva: suorfcio IovanLada oIo insLrunonLo do nodio. L a
suorfcio roaI, dofornada oIo insLrunonLo.
TuIcrntia gcumtrita
dc furma
Um prubIcma
Elemento
pode ser um ponto,
uma reta ou um
plano
2S
) 7 )
2S
) 7 )
Con insLrunonLos, no o ossvoI o oxano do Loda una suorfcio do una
so voz. Ior isso, oxanina-so un corLo dossa suorfcio do cada voz. Assin,
dofininos:
PcrfI! rca!: corLo da suorfcio roaI.
PcrfI! gcomtrIco: corLo da suorfcio goonoLrica.
PcrfI! cfctIvo: corLo da suorfcio ofoLiva.
As diforonas onLro o orfiI ofoLivo o o orfiI goonoLrico so os orros
arosonLados oIa suorfcio on oxano o so gonoricanonLo cIassificados on
dois gruos:
Erros macrogcomtrIcos: doLocLvois or insLrunonLos convoncionais. Lxon-
Ios: onduIaos aconLuadas, conicidado, ovaIizao oLc.
Erros mIcrogcomtrIcos: doLocLvois sononLo or rugosnoLros,
orfiIoscoios oLc. So Lanbon dofinidos cono rugosidado.
Notaes e simbologia dos erros macrogeomtricos
2S
) 7 )
TuIcrntia dc furma (para cIcmcntu isuIadu)
RctiIincidadc
5mbo!o:
L a condio oIa quaI cada Iinha dovo osLar IiniLada donLro do vaIor do
LoIorncia osocificada.
So o vaIor da LoIorncia (L) for rocodido oIo snboIo , o cano do
LoIorncia sor IiniLado or un ciIindro L, conforno figura.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
oixo do ciIindro do 2O nn do dino-
Lro dovor osLar conroondido on una
zona ciIndrica do O,3 nn do dinoLro.
So a LoIorncia do roLiIinoidado o aIi-
cada nas duas diroos do un nosno
Iano, o cano do LoIorncia daquoIa
suorfcio o do O, nn na diroo da
figura da osquorda, o do O,1 nn na
diroo da figura anLorior.
Ina arLo quaIquor da goraLriz do
ciIindro con conrinonLo iguaI a
1OO nn dovo ficar onLro duas roLas
araIoIas, disLanLos O,1 nn.
2S
) 7 )
RctiIincidadc - mtudu dc mcdiu
PIancza
5mbo!o:
L a condio oIa quaI Loda suorfcio dovo osLar IiniLada oIa zona do
LoIorncia L, conroondida onLro dois Ianos araIoIos, disLanLos do L.
To!crncIa dImcnsIona! c p!ancza - Quando, no dosonho do roduLo, no
so osocifica a LoIorncia do Ianoza, adniLo-so quo oIa ossa variar, dosdo quo
no uILraasso a LoIorncia dinonsionaI.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
2S
) 7 )
bsorva-so, oIa ILina figura, quo a LoIorncia do Ianoza o indoondonLo
da LoIorncia dinonsionaI osocificada oIos IiniLos do nodida.
ConcIui-so quo a zona do LoIorncia do forna (Ianoza) odor variar do
quaIquor nanoira, donLro dos IiniLos dinonsionais. Mosno assin, saLisfar s
osocificaos da LoIorncia.
A LoIorncia do Ianoza Lon una inorLanLo aIicao na consLruo do
nquinas-forranonLa, rinciaInonLo guias do assonLo do carros, cabooLo oLc.
CoraInonLo, os orros do Ianicidado ocorron dovido aos faLoros:
Variao do duroza da oa ao Iongo do Iano do usinagon.
DosgasLo ronaLuro do fio do corLo.
Doficincia do fixao da oa, rovocando novinonLos indoso|vois du-
ranLo a usinagon.
M oscoIha dos onLos do Iocao o fixao da oa, ocasionando dofornao.
IoIga nas guias da nquina.
Tonsos inLornas docorronLos da usinagon, dofornando a suorfcio.
As LoIorncias adnissvois do Ianoza nais acoiLas so:
TornoanonLo: O,O1 a O,O3 nn
IrosanonLo: O,O2 a O,O nn
RoLfica: O,OO a O,O1 nn
2S
) 7 )
CirtuIaridadc
5mbo!o:
L a condio oIa quaI quaIquor crcuIo dovo osLar donLro do una faixa
dofinida or dois crcuIos concnLricos, disLanLos no vaIor da LoIorncia
osocificada.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
cano do LoIorncia on quaIquor
soo LransvorsaI o IiniLado or dois
crcuIos concnLricos o disLanLos O, nn.
conLorno do cada soo LransvorsaI
dovo osLar conroondido nuna coroa
circuIar do O,1 nn do Iargura.
NornaInonLo, no sor nocossrio osocificar LoIorncias do circuIaridado
ois, so os orros do forna osLivoron donLro das LoIorncias dinonsionais, oIos
soro suficionLononLo oquonos ara so obLor a nonLagon o o funcionanonLo
adoquados da oa.
LnLroLanLo, h casos on quo os orros ornissvois, dovido a razos funcio-
nais, so Lo oquonos quo a LoIorncia aonas dinonsionaI no aLondoria
garanLia funcionaI.
So isso ocorror, sor nocossrio osocificar LoIorncias do circuIaridado. L o
caso Lico do ciIindros dos noLoros do conbusLo inLorna, nos quais a LoIorncia
dinonsionaI odo sor aborLa (I
11
), oron a LoIorncia do circuIaridado Lon do sor
osLroiLa, ara oviLar vazanonLos.
CIrcu!arIdadc: mtodos dc mcdIo - orro do circuIaridado o vorificado
na roduo con un disosiLivo do nodio onLro conLros.
So a oa no udor sor nodida onLro conLros, ossa LoIorncia sor difciI do
sor vorificada, dovido infiniLa variodado do orros do forna quo odon ocorror
on virLudo da dificuIdado do so osLaboIocor una suorfcio adro, con a quaI
a suorfcio udosso sor conarada. Ln goraI, adoLa-so un risna on V o un
roIogio conarador, ou un roIogio conarador quo ossa fazor nodidas on
Lrs onLos.
2S
) 7 )
A nodio nais adoquada do circuIaridado o foiLa or aaroIhos osociais
do nodida do circuIaridado uLiIizados on noLroIogia, cu|o osquona o nosLrado
abaixo.
A Iinha do conLro do giro o orondicuIar faco da oa, o assa oIo conLro
doLorninado or dois dinoLros orondicuIaros da oa (considorada no sou
Iano da faco).
Na usinagon on roduo, odonos adoLar os vaIoros do circuIaridado:
TornoanonLo: aLo O,O1 nn
MandriIanonLo: O,O1 a O,O1 nn
RoLificao: O,OO a O,O1 nn
CiIindritidadc
5mbo!o:
L a condio oIa quaI a zona do LoIorncia osocificada o a disLncia radiaI
onLro dois ciIindros coaxiais.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
A suorfcio considorada dovo osLar
conroondida onLro dois ciIindros
coaxiais, cu|os raios diforon O,2 nn.
Sistemas de verificao de circularidade em peas sem centros
2S
) 7 )
A circuIaridado o un caso arLicuIar do ciIindricidado, quando so considora
una soo do ciIindro orondicuIar sua goraLriz.
A LoIorncia do ciIindricidado ongIoba:
ToIorncias adnissvois na soo IongiLudinaI do ciIindro, quo conroondo
conicidado, concavidado o convoxidado.
ToIorncia adnissvoI na soo LransvorsaI do ciIindro, quo corrosondo
circuIaridado.
CI!IndrIcIdadc: mtodo dc mcdIo - Iara so nodir a LoIorncia do
ciIindricidado, uLiIiza-so o disosiLivo abaixo.
A oa o nodida nos divorsos Ianos do nodida, o on Lodo o conrinonLo.
A diforona onLro as indicaos nxina o nnina no dovo uILraassar, on
nonhun onLo do ciIindro, a LoIorncia osocificada.
lurma dc uma Iinha quaIqucr
5mbo!o:
cano do LoIorncia o IiniLado or duas Iinhas onvoIvondo crcuIos cu|os
dinoLros so|an iguais LoIorncia osocificada o cu|os conLros osLo|an siLuados
sobro o orfiI goonoLrico corroLo da Iinha.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
Ln cada soo araIoIa ao Iano do
ro|oo, o orfiI dovo osLar conroon-
dido onLro duas Iinhas onvoIvondo cr-
cuIos do O,4 nn do dinoLro, conLrados
sobro o orfiI goonoLrico corroLo.
2S
) 7 )
lurma dc uma supcrftic quaIqucr
5mbo!o:
cano do LoIorncia o IiniLado or duas suorfcios onvoIvondo osforas
do dinoLro iguaI LoIorncia osocificada o cu|os conLros osLo siLuados sobro
una suorfcio quo Lon a forna goonoLrica corroLa.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
A suorfcio considorada dovo osLar
conroondida onLro duas suorfcios
onvoIvondo osforas do O,2 nn do di-
noLro, conLradas sobro o orfiI goono-
Lrico corroLo.
TosLo sua arondizagon. Iaa os oxorccios a soguir o confira suas rososLas
con as do gabariLo.
Marquo con X a rososLa corroLa.
ExcrccIo 1
In orro do forna corrosondo diforona onLro a suorfcio roaI da oa o
a forna:
a) ( ) Iano|ada,
b) ( ) goonoLrica Loorica,
c) ( ) caIcuIada,
d) ( ) ro|oLada.
ExcrccIo 2
Quando cada un dos onLos do una oa for iguaI ou inforior ao vaIor da
LoIorncia, diz-so quo a forna da oa osL:
a) ( ) incorroLa,
b) ( ) acoiLvoI,
c) ( ) inacoiLvoI,
d) ( ) corroLa.
lxcrttius
2S
) 7 )
ExcrccIo 3
Ior noio da rogua, nicrnoLro, conarador, os orros do forna odon sor:
a) ( ) doLocLados o corrigidos,
b) ( ) doLocLados o oIininados,
c) ( ) doLocLados o nodidos,
d) ( ) doLocLados o roduzidos.
ExcrccIo 4
Aos orfis roaI, goonoLrico o ofoLivo corrosondon, rosocLivanonLo, os corLos:
a) ( ) idoaI, ofoLivo, cnico,
b) ( ) ofoLivo, goonoLrico, idoaI,
c) ( ) roaI, goonoLrico, ofoLivo,
d) ( ) goonoLrico, dofiniLivo, idoaI.
ExcrccIo 5
Lrros cono onduIaos aconLuadas, conicidado, ovaIizao dononinan-so
orros:
a) ( ) nicrogoonoLricos,
b) ( ) do rugosidado,
c) ( ) nacrogoonoLricos,
d) ( ) do circuIaridado.
ExcrccIo 6
Lrros nicrogoonoLricos odon sor dofinidos cono:
a) ( ) onduIao,
b) ( ) circuIaridado,
c) ( ) rugosidado,
d) ( ) Ianoza.
ExcrccIo 7
A Ianoza o rorosonLada oIo snboIo:
a) ( )
b) ( )
c) ( )
d) ( )
ExcrccIo 8
dosgasLo ronaLuro do fio do corLo odo causar orro do:
a) ( ) Ianicidado,
b) ( ) roLiIinoidado,
c) ( ) circuIaridado,
d) ( ) forna.
26
) 7 )
TuIcrntia gcumtrita
dc uricntau
Linos a nanoira do vorificar a forna do ao-
nas un oIononLo, cono Ianoza, circuIaridado, roLiIinoidado. robIona dosLa
auIa o vorificar a osio do dois ou nais oIononLos na nosna oa.
TuIcrntia dc pusiu
A LoIorncia do osio osLuda a roIao onLro dois ou nais oIononLos.
Lssa LoIorncia osLaboIoco o vaIor ornissvoI do variao do un oIononLo da
oa on roIao sua osio Loorica, osLaboIocida no dosonho do roduLo.
No osLudo das diforonas do osio sor suosLo quo as diforonas do forna
dos oIononLos associados so dosrozvois on roIao suas diforonas do
osio. So isso no aconLocor, sor nocossria una soarao onLro o Lio do
nodio, ara quo so faa a doLoco do un ou ouLro dosvio. As diforonas do
osio, do acordo con a norna IS R-11O1, so cIassificadas on orionLao ara
dois oIononLos associados o osio dos oIononLos associados.
As LoIorncias do osio or orionLao osLo rosunidas na LaboIa abaixo:
Um prubIcma
26
) 7 )
26
) 7 )
Oricntau para duis cIcmcntus assutiadus
ParaIcIismu
5mbo!o:
IaraIoIisno o a condio do una Iinha ou suorfcio sor oquidisLanLo on
Lodos os sous onLos do un oixo ou Iano do roforncia.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
oixo suorior dovo osLar conroondi-
do on una zona ciIndrica do O,O3 nn
do dinoLro, araIoIo ao oixo inforior
A, so o vaIor da LoIorncia for roco-
dido oIo snboIo .
A suorfcio suorior dovo osLar con-
roondida onLro dois Ianos disLanLos
O,1 nn o araIoIos ao oixo do furo do
roforncia B.
oixo do furo dovo osLar conroondi-
do onLro dois Ianos disLanLos O,2 nn
o araIoIos ao Iano do roforncia C.
araIoIisno o sonro roIacionado a un conrinonLo do roforncia. Na
figura abaixo, osL osquonaLizada a forna corroLa ara so nodir o araIoIisno
das facos. Suo-so, ara rigor da nodio, quo a suorfcio Lonada cono
roforncia so|a suficionLononLo Iana.
26
) 7 )
PcrpcndituIaridadc
5mbo!o:
L a condio oIa quaI o oIononLo dovo osLar donLro do dosvio anguIar,
Lonado cono roforncia o nguIo roLo onLro una suorfcio, ou una roLa, o Londo
cono oIononLo do roforncia una suorfcio ou una roLa, rosocLivanonLo.
Assin, odon-so considorar os soguinLos casos do orondicuIaridado:
To!crncIa dc pcrpcndIcu!arIdadc cntrc duas rctas - cano do LoIorncia
o IiniLado or dois Ianos araIoIos, disLanLos no vaIor osocificado L, o
orondicuIaros roLa do roforncia.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
oixo do ciIindro dovo osLar conro-
ondido on un cano ciIndrico do
O,1 nn do dinoLro, orondicuIar
suorfcio do roforncia A.
oixo do ciIindro dovo osLar conro-
ondido onLro duas roLas araIoIas, dis-
LanLos O,2 nn o orondicuIaros su-
orfcio do roforncia B. A diroo
do Iano das roLas araIoIas o a indicada
abaixo.
26
) 7 )
To!crncIa dc pcrpcndIcu!arIdadc cntrc um p!ano c uma rcta - cano do
LoIorncia o IiniLado or dois Ianos araIoIos, disLanLos no vaIor osocificado
o orondicuIaros roLa do roforncia.
ToIorncia do orondicuIaridado onLro una suorfcio o una roLa.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
A faco diroiLa da oa dovo osLar
conroondida onLro dois Ianos ara-
IoIos disLanLos O,O8 nn o orondicu-
Iaros ao oixo D.
To!crncIa dc pcrpcndIcu!arIdadc cntrc doIs p!anos - A LoIorncia do
orondicuIaridado onLro una suorfcio o un Iano Lonado cono roforncia o
doLorninada or dois Ianos araIoIos, disLanciados da LoIorncia osocificada
o rosocLivanonLo orondicuIaros ao Iano roforonciaI.
26
) 7 )
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
A faco diroiLa da oa dovo osLar
conroondida onLro dois Ianos ara-
IoIos o disLanLos O,1 nn, orondicuIa-
ros suorfcio do roforncia L.
lntIinau
5mbo!o:
LxisLon dois noLodos ara osocificar LoIorncia anguIar:
1. IoIa variao anguIar, osocificando o nguIo nxino o o nguIo nnino.
A indicao 7 1 significa quo onLro
as duas suorfcios, on nonhuna no-
dio anguIar, dovo-so achar un ngu-
Io nonor quo 74 ou naior quo 76.
2. IoIa indicao do LoIorncia do orionLao, osocificando o oIononLo quo
sor nodido o sua roforncia.
To!crncIa dc Inc!Inao dc uma !Inha cm rc!ao a uma rcta dc rcfcrncIa
- cano do LoIorncia o IiniLado or duas roLas araIoIas, cu|a disLncia o a
LoIorncia, o incIinadas on roIao roLa do roforncia do nguIo osocificado.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
oixo do furo dovo osLar conroondi-
do onLro duas roLas araIoIas con dis-
Lncia do O,O9 nn o incIinao do 6O
on roIao ao oixo do roforncia A.
26
) 7 )
To!crncIa dc Inc!Inao dc uma supcrfcIc cm rc!ao a uma rcta dc basc
- cano do LoIorncia o IiniLado or dois Ianos araIoIos, do disLncia iguaI
ao vaIor da LoIorncia, o incIinados do nguIo osocificado on roIao roLa do
roforncia.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
Iano incIinado dovo osLar conro-
ondido onLro dois Ianos disLanLos
O,1 nn o incIinados 7 on roIao ao
oixo do roforncia D.
To!crncIa dc Inc!Inao dc uma supcrfcIc cm rc!ao a um p!ano dc
rcfcrncIa - cano do LoIorncia o IiniLado or dois Ianos araIoIos, cu|a
disLncia o o vaIor da LoIorncia, o incIinados on roIao suorfcio do
roforncia do nguIo osocificado.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
Iano incIinado dovo osLar onLro dois
Ianos araIoIos, con disLncia do
O,O8 nn o incIinados 4O on roIao
suorfcio do roforncia L.
TosLo sua arondizagon. Iaa os oxorccios a soguir o confira suas rososLas
con as do gabariLo.
26
) 7 )
Marquo con X a rososLa corroLa.
ExcrccIo 1
osLudo da roIao onLro dois ou nais oIononLos o foiLo or noio da
LoIorncia do:
a) ( ) Lananho,
b) ( ) forna,
c) ( ) osio,
d) ( ) diroo.
ExcrccIo 2
IaraIoIisno, orondicuIaridado o incIinao roIacionan-so con LoIorncia
do osio or:
a) ( ) forna,
b) ( ) Lananho,
c) ( ) orionLao,
d) ( ) diroo.
ExcrccIo 3
snboIo do incIinao o:
a) ( )
b) ( )
c) ( )
d) ( )
ExcrccIo 4
snboIo do araIoIisno o:
a) ( )
b) ( )
c) ( )
d) ( )
lxcrttius
27
) 7 )
27
) 7 )
Um prubIcma
+ono so doLornina a LoIorncia do osio do
oas con|ugadas ara quo a nonLagon ossa sor foiLa son a nocossidado do
a|usLos? Lssa quosLo o abordada no docorror dosLa auIa. Vanos aconanh-Ia?
As LoIorncias do osio ara oIononLos associados osLo rosunidas na
LaboIa abaixo.
Pusiu dc um cIcmcntu
5mbo!o:
A LoIorncia do osio odo sor dofinida, do nodo goraI, cono dosvio
LoIorado do un doLorninado oIononLo (onLo, roLa, Iano) on roIao a sua
osio Loorica.
L inorLanLo a aIicao dossa LoIorncia do osio ara osocificar as
osios roIaLivas, or oxonIo, do furos on una carcaa ara quo oIa ossa sor
nonLada son nonhuna nocossidado do a|usLo.
Vanos considorar as soguinLos LoIorncias do osio do un oIononLo:
To!crncIa dc posIo do ponto - L a LoIorncia doLorninada or una
suorfcio osforica ou un crcuIo, cu|o dinoLro nodo a LoIorncia osocificada.
conLro do crcuIo dovo coincidir con a osio Loorica do onLo considorado
(nodidas noninais).
TuIcrntia gcumtrita
dc pusiu
27
) 7 )
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
onLo do inLorsoco dovo osLar con-
Lido on un crcuIo do O,3 nn do di-
noLro, cu|o conLro coincido con a osi-
o Loorica do onLo considorado.
To!crncIa dc posIo da rcta - A LoIorncia do osio do una roLa o
doLorninada or un ciIindro con dinoLro "L", cu|a Iinha do conLro o a roLa na
sua osio noninaI, no caso do sua indicao nunorica sor rocodida oIo
snboIo .
Quando o dosonho do roduLo indicar osicionanonLo do Iinhas quo onLro
si no odon variar aIon do corLos IiniLos on roIao s suas coLas noninais, a
LoIorncia do IocaIizao sor doLorninada oIa disLncia do duas roLas araIoIas,
disosLas sinoLricanonLo roLa considorada noninaI.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
oixo do furo dovo siLuar-so donLro da
zona ciIndrica do dinoLro O,3 nn,
cu|o oixo so onconLra na osio Loori-
ca da Iinha considorada.
Cada Iinha dovo osLar conroondida
onLro duas roLas araIoIas, disLanLos
O, nn, o disosLas sinoLricanonLo
on roIao osio Loorica da Iinha
considorada.
tolerncia de localizao da reta
27
) 7 )
To!crncIa dc posIo dc um p!ano - A LoIorncia do osio do un Iano
o doLorninada or dois Ianos araIoIos disLanciados, do LoIorncia osocificada
o disosLos sinoLricanonLo on roIao ao Iano considorado nornaI.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
A suorfcio incIinada dovo osLar con-
Lida onLro dois Ianos araIoIos, dis-
LanLos O,O nn, disosLos sinoLrica-
nonLo on roIao osio Loorica
osocificada do Iano considorado,
con roIao ao Iano do roforncia A o
ao oixo do roforncia B.
As LoIorncias do osio, considoradas isoIadanonLo cono dosvio do
osios uras, no odon sor adoLadas na grando naioria dos casos rLicos,
ois no so odo soar-Ias dos dosvios do forna dos rosocLivos oIononLos.
Cuntcntritidadc
5mbo!o:
Dofino-so conconLricidado cono a condio sogundo a quaI os oixos do duas
ou nais figuras goonoLricas, Lais cono ciIindros, conos oLc., so coincidonLos.
Na roaIidado no oxisLo ossa coincidncia Loorica. I sonro una variao
do oixo do sinoLria do una das figuras on roIao a un ouLro oixo Lonado cono
roforncia, caracLorizando una oxconLricidado. Iodo-so dofinir cono LoIorncia
do conconLricidado a oxconLricidado L
o
considorada on un Iano orondicuIar
ao oixo Lonado cono roforncia.
Nosso Iano, Lon-so dois onLos quo so a inLorsoco do oixo do roforncia
o do oixo quo so quor sabor a oxconLricidado. sogundo onLo dovor osLar
conLido on crcuIo do raio t
c
, Londo cono conLro o onLo considorado do oixo do
roforncia.
27
) 7 )
dinoLro B dovo sor concnLrico con o dinoLro A, quando a Iinha do
conLro do dinoLro B osLivor donLro do crcuIo do dinoLro t
c
, cu|o conLro osL
na Iinha do conLro do dinoLro A.
A LoIorncia do oxconLricidado odor variar do onLo ara onLo, ao so
dosIocar o Iano do nodida araIoIo a si nosno o orondicuIar Iinha do conLro
do roforncia. ConcIui-so, orLanLo, quo os dosvios do oxconLricidado consLiLuon
un caso arLicuIar dos dosvios do coaxiaIidado.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
conLro do crcuIo naior dovo osLar
conLido on un crcuIo con dinoLro
do O,1 nn, concnLrico on roIao ao
crcuIo do roforncia A.
CuaxiaIidadc
5mbo!o:
A LoIorncia do coaxiaIidado do una roLa on roIao a ouLra, Lonada cono
roforncia, o dofinida or un ciIindro do raio t
c
, Londo cono goraLriz a roLa do
roforncia, donLro do quaI dovor so onconLrar a ouLra roLa.
A LoIorncia do coaxiaIidado dovo sonro osLar roforida a un conrinonLo
do roforncia.
dosvio do coaxiaIidado odo sor vorificado oIa nodio do dosvio do
conconLricidado on aIguns onLos.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
oixo do dinoLro conLraI dovo osLar
conLido on una zona ciIndrica do
O,O8 nn do dinoLro, coaxiaI ao oixo
do roforncia AB.
oixo do dinoLro nonor dovo osLar
conLido on una zona ciIndrica do
O,1 nn do dinoLro, coaxiaI ao oixo do
roforncia B.
27
) 7 )
Simctria
5mbo!o:
A LoIorncia do sinoLria o sonoIhanLo do posIo dc um c!cmcnto, oron
uLiIizada on condio indoondonLo, isLo o, no so Iova on conLa a grandoza do
oIononLo. cano do LoIorncia o IiniLado or duas roLas araIoIas, ou or dois
Ianos araIoIos, disLanLos no vaIor osocificado o disosLos sinoLricanonLo on
roIao ao oixo (ou Iano) do roforncia.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
oixo do furo dovo osLar conroon-
dido onLro dois Ianos araIoIos,
disLanLos O,O8 nn, o disosLos sino-
LricanonLo on roIao ao Iano do
roforncia AB.
Iano nodio do rasgo dovo osLar
conroondido onLro dois Ianos ara-
IoIos, disLanLos O,O8 nn, o disosLos
sinoLricanonLo on roIao ao Iano
nodio do oIononLo do roforncia A.
TuIcrntia dc batimcntu
5mbo!o:
Na usinagon do oIononLos do rovoIuo, Lais cono ciIindros ou furos,
ocorron variaos on suas fornas o osios, o quo rovoca orros do ovaIizao,
conicidado, oxconLricidado oLc. on roIao a sous oixos. Tais orros so acoiLvois
aLo corLos IiniLos, dosdo quo no conronoLan sou funcionanonLo. Da a
nocossidado do so osLaboIocor un dinonsionanonLo convonionLo ara os
oIononLos.
AIon dossos dosvios, fica difciI doLorninar na oa o sou vordadoiro oixo do
rovoIuo. Nosso caso, a nodio ou insoo dovo sor foiLa a arLir do ouLras
roforncias quo osLo|an roIacionadas ao oixo do sinoLria.
Lssa variao do roforonciaI goraInonLo Iova a una conosio do orros,
onvoIvondo a suorfcio nodida, a suorfcio do roforncia o a Iinha do conLro
Loorica.
27
) 7 )
Iara quo so ossa fazor una concoiLuao dossos orros conosLos, so
dofinidos os dcsvIos dc batImcnto, quo nada nais so do quo dosvios conosLos
do forna o osio do suorfcio do rovoIuo, quando nodidos a arLir do un
oixo ou suorfcio do roforncia.
baLinonLo rorosonLa a variao nxina adnissvoI da osio do un
oIononLo, considorado ao girar a oa do una roLao on Lorno do un oixo do
roforncia, son quo ha|a dosIocanonLo axiaI. A LoIorncia do baLinonLo o
aIicada soaradanonLo ara cada osio nodida.
So no houvor indicao on conLrrio, a variao nxina orniLida dovor
sor vorificada a arLir do onLo indicado oIa soLa no dosonho.
baLinonLo odo doIiniLar orros do circuIaridado, coaxiaIidado, oxconLrici-
dado, orondicuIaridado o Ianicidado, dosdo quo sou vaIor, quo rorosonLa a
sona do Lodos os orros acunuIados, osLo|a conLido na LoIorncia osocificada.
oixo do roforncia dovor sor assunido son orros do roLiIinoidado ou do
anguIaridado.
A LoIorncia do baLinonLo odo sor dividida on dois gruos rinciais:
BatImcnto radIa! - A LoIorncia do baLinonLo radiaI o dofinida cono un
cano do disLncia t onLro dois crcuIos concnLricos, nodidos on un Iano
orondicuIar ao oixo considorado.
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
A oa, girando aoiada on dois ris-
nas, no dovor arosonLar a LTI (Loi-
Lura ToLaI do Indicador) suorior a
O,1 nn.
tolerncia de batimento radial
27
) 7 )
Mtodos dc mcdIo do batImcnto radIa!
a) A oa o aoiada on risnas.
A figura nosLra una soo roLa do un oixo no quaI so quor nodir o dosvio
do baLinonLo.
A LTI indicar un orro conosLo, consLiLudo do dosvio do baLinonLo
radiaI, adicionado ao orro docorronLo da variao do osio do conLro.
b) A oa o aoiada onLro conLros.
Quando so faz a nodio da oa Iocada onLro conLros, Lon-so o
osicionanonLo corroLo da Iinha do conLro o, orLanLo, a LTI o roaInonLo o dosvio
do baLinonLo radiaI.
A nodio, assin oxocuLada, indoondo das dinonsos da oa, no inor-
Lando so oIa osLo|a na condio do nxino naLoriaI (dinoLro naior) ou do
nnino naLoriaI (dinoLro nonor, on so LraLando do oixo).
BatImcnto axIa! - A LoIorncia do baLinonLo axiaI L
a
o dofinida cono o cano
do LoIorncia doLorninado or duas suorfcios, araIoIas onLro si o oron-
dicuIaros ao oixo do roLao da oa, donLro do quaI dovor osLar a suorfcio
roaI quando a oa ofoLuar una voILa, sonro roforida a sou oixo do roLao.
Na LoIorncia do baLinonLo axiaI osLo incIudos os orros conosLos do
forna (Ianicidado) o do osio (orondicuIaridado das facos on roIao
Iinha do conLro).
27
) 7 )
Mtodos dc mcdIo dc batImcnto axIa! - Iara so nodir a LoIorncia do
baLinonLo axiaI, faz-so girar a oa on Lorno do un oixo orondicuIar
suorfcio quo sor nodida, bIoquoando sou dosIocanonLo no sonLido axiaI.
Caso no ha|a indicao da rogio on quo dovo sor ofoLuada a nodio, oIa
vaIor ara Loda a suorfcio.
A diforona onLro as indicaos A
mx.
- -- -- A
mIn.
(obLida a arLir da IoiLura do un
roIogio conarador) doLorninar o dosvio do baLinonLo axiaI, quo dovor sor
nonor ou iguaI LoIorncia L
a
.
A
mx.
- -- -- A
mIn.
t
a
NornaInonLo, o dosvio do baLinonLo axiaI o obLido or noio das nonLagons
indicadas abaixo.
a)
b)
A figura a nosLra a nodio foiLa onLro onLas. Na figura b, a suorfcio do
roforncia osL aoiada on un risna on V.
27
) 7 )
EspccIfIcao do dcscnho Intcrprctao
dosvio radiaI no dovo uILraassar
O,1 nn on cada onLo do nodida,
duranLo una roLao conIoLa on Lor-
no do oixo AB.
dosvio na diroo da fIocha sobro
cada cono do nodio no dovo uILra-
assar O,1 nn, duranLo una roLao
conIoLa on Lorno do oixo C.
dosvio no dovo uILraassar O,1 nn
sobro cada ciIindro do nodio, du-
ranLo una roLao conIoLa on Lorno
do oixo D.
TosLo sua arondizagon. Iaa os oxorccios a soguir o confira suas rososLas
con as do gabariLo.
27
) 7 )
Marquo con X a rososLa corroLa.
ExcrccIo 1
Iara osocificar as osios roIaLivas do furos on una carcaa o nocossrio
osLaboIocor:
a) ( ) Lananho dos furos,
b) ( ) osio dos furos,
c) ( ) forna do a|usLo,
d) ( ) LoIorncia do osio.
ExcrccIo 2
Na LoIorncia do osio do onLo, o conLro do un crcuIo dovo coincidir con:
a) ( ) a osio Loorica do onLo considorado,
b) ( ) o Lananho do onLo considorado,
c) ( ) a forna do onLo considorado,
d) ( ) a nodida do onLo considorado.
ExcrccIo 3
Na LoIorncia do osio da roLa, a Iinha do conLro o:
a) ( ) o onLo, na sua dinonso nornaI,
b) ( ) a roLa, na sua osio noninaI,
c) ( ) o crcuIo, na sua osio Loorica,
d) ( ) o dinoLro, na sua IocaIizao nornaI.
ExcrccIo 4
A LoIorncia do osio do un Iano o doLorninada or:
a) ( ) dois Ianos incIinados,
b) ( ) dois Ianos araIoIos,
c) ( ) dois Ianos orondicuIaros,
d) ( ) dois Ianos sobroosLos.
ExcrccIo 5
A coincidncia onLro os oixos do duas ou nais figuras goonoLricas dononina-so:
a) ( ) oquivaIncia,
b) ( ) inLorcanbiaIidado,
c) ( ) |usLaosio,
d) ( ) conconLricidado.
ExcrccIo 6
Na LoIorncia do sinoLria, o cano do LoIorncia o IiniLado or:
a) ( ) duas Iinhas do roforncia,
b) ( ) duas roLas araIoIas,
c) ( ) Lrs roLas araIoIas,
d) ( ) Lrs Iinhas do roforncia.
lxcrttius
28
) 7 )
28
) 7 )
Um prubIcma
uiLas vozos, una roa ocuacionaI aro-
sonLa robIonas do conroonso dovido faILa do cIaroza dos Lornos onroga-
dos o dos concoiLos bsicos. LsLa auIa onfaLiza a LorninoIogia o os concoiLos da
roa do MoLroIogia.
MctruIugia/ lnstrumcntau
IniciaInonLo, vanos osLabocor a dofinio a dois Lornos aLuaInonLo basLanLo
ciLados, nas onLondidos dos nais diforonLos nodos:
Mctro!ogIa o a cincia da nodio. TraLa dos concoiLos bsicos, dos noLodos,
dos orros o sua roagao, das unidados o dos adros onvoIvidos na
quanLificao do grandozas fsicas.
Instrumcntao o o con|unLo do Locnicas o insLrunonLos usados ara obsor-
var, nodir o rogisLrar fonnonos fsicos. A insLrunonLao roocua-so con
o osLudo, o dosonvoIvinonLo, a aIicao o a oorao dos insLrunonLos.
O prutcdimcntu dc mcdir - mcdiu
Modir o o rocodinonLo oIo quaI o vaIor nononLnoo do una grandoza
fsica (grandoza a nodir) o doLorninado cono un nILiIo o/ou una frao do
una unidado osLaboIocida cono adro.
Mcdida
A nodida o o vaIor corrosondonLo ao vaIor nononLnoo da grandoza a
nodir no insLanLo da IoiLura. A IoiLura o obLida oIa aIicao dos arnoLros do
sisLona do nodio IoiLura o o oxrossa or un nnoro aconanhado da
unidado da grandoza a nodir.
TcrminuIugia c
tuntcitus dc
MctruIugia
28
) 7 )
lrrus dc mcdiu
Ior razos divorsas, Loda nodio odo arosonLar orro. orro do una
nodida o dado oIa oquao:
L = M - VV
ondo:
L = Lrro
M = Modida
VV = VaIor vordadoiro
s rinciais Lios do orro do nodida so:
Erro sIstcmtIco: o a nodia quo rosuILaria do un infiniLo nnoro do
nodios do nosno nonsurando, ofoLuadas sob condios do rooLiLividado,
nonos o vaIor vordadoiro do nonsurando.
Erro a!catrIo: rosuILado do una nodio nonos a nodia quo rosuILaria do
un infiniLo nnoro do nodios do nosno nonsurando, ofoLuadas sob
condios do rooLiLividado. orro aIoaLorio o iguaI ao orro nonos o orro
sisLonLico.
Erro grosscIro: odo docorror do IoiLura orrnoa, do oorao indovida ou do
dano no sisLona do nodio. Sou vaIor o LoLaInonLo inrovisvoI, odondo
sou aarocinonLo sor nininizado no caso do soron foiLas, oriodicanonLo,
aforios o caIibraos dos insLrunonLos.
luntcs dc crrus
In orro odo docorror do sisLona do nodio o do oorador, sondo nuiLas
as ossvois causas. conorLanonLo noLroIogico do sisLona do nodio o
infIuonciado or orLurbaos oxLornas o inLornas.
IaLoros oxLornos odon rovocar orros, aILorando diroLanonLo o conorLa-
nonLo do sisLona do nodio ou agindo diroLanonLo sobro a grandoza a nodir.
faLor nais crLico, do nodo goraI, o a variao da LonoraLura anbionLo. Lssa
variao rovoca, or oxonIo, diIaLao das oscaIas dos insLrunonLos do
nodio do conrinonLo, do nosno nodo quo ago sobro a grandoza a nodir,
isLo o, sobro o conrinonLo do una oa quo sor nodida.
A variao da LonoraLura odo, Lanbon, sor causada or faLor inLorno.
LxonIo Lico o o da no osLabiIidado dos sisLonas oIoLricos do nodio,
nun doLorninado Lono, aos soron Iigados. L nocossrio aguardar a
osLabiIizao Lornica dos insLrunonLos/oquianonLos ara roduzir os ofoi-
Los da LonoraLura.
Curvas dc crru
No grfico do curva do orro, os orros so arosonLados on funo do vaIor
indicado (IoiLura ou nodida). grfico indica con cIaroza o conorLanonLo do
insLrunonLo o rLico ara a doLorninao do rosuILado da nodio.
28
) 7 )
Currcu
L o vaIor adicionado aIgobricanonLo ao rosuILado no corrigido do una
nodio, ara cononsar un orro sisLonLico.
Sabondo quo doLorninada IoiLura conLon un orro sisLonLico do vaIor
conhocido, o oorLuno, nuiLas vozos, oIininar o orro oIa corroo C, adicionada
IoiLura.
Lc = L + C
ondo:
C = Corroo
L = LoiLura
Lc = LoiLura corrigida
RcsuIuu
L a nonor variao da grandoza a nodir quo odo sor indicada ou rogisLrada
oIo sisLona do nodio.
Histcrcsc
L a diforona onLro a IoiLura/nodida ara un dado vaIor da grandoza a
nodir, quando ossa grandoza foi aLingida or vaIoros crosconLos, o a IoiLura/
nodida, quando aLingida or vaIoros docrosconLos da grandoza a nodir. vaIor
odor sor diforonLo, conforno o cicIo do carroganonLo o doscarroganonLo,
Lico dos insLrunonLos nocnicos, Londo cono fonLo do orro, rinciaInonLo
foIgas o dofornaos, associadas ao aLriLo.
lxatidu
L o grau do concordncia onLro o rosuILado do una nodio o o vaIor
vordadoiro do nonsurando.
lxatidu dc um instrumcntu dc mcdiu
L a aLido do un insLrunonLo do nodio ara dar rososLas roxinas a un
vaIor vordadoiro. LxaLido o un concoiLo quaIiLaLivo.
lmpurtntia da quaIifitau dus instrumcntus
A nodio o, consoqonLononLo, os insLrunonLos do nodio so oIonon-
Los fundanonLais ara:
noniLorao do rocossos o do oorao,
osquisa oxorinonLaI,
onsaio do roduLos o sisLonas (oxonIos: onsaio do rocoo do una
nquina-forranonLa, onsaio do rocoo do oas o conononLos adquiri-
dos do Lorcoiros),
conLroIo do quaIidado (caIibradoros, nodidoros diforonciais nILiIos, n-
quinas do nodir coordonadas oLc.).
28
) 7 )
QuaIifitau dus instrumcntus dc mcdiu
A quaIidado rinciaI do un insLrunonLo do nodio o a do nodir, con orro
nnino. Ior isso, h Lrs ooraos bsicas do quaIificao: caIibrao, a|usLa-
gon o roguIagon. Na Iinguagon Locnica habiLuaI oxisLo confuso on Lorno dos
Lrs Lornos. Ln virLudo disso, a soguir osL a dofinio roconondada oIo
INMLTR (VIM).
Ca!Ibrao/AfcrIo: con|unLo do ooraos quo osLaboIoco, sob con-
dios osocificadas, a roIao onLro os vaIoros indicados or un
insLrunonLo do nodio ou sisLona do nodio, ou vaIoros roroson-
Lados or una nodida naLoriaIizada, ou un naLoriaI do roforncia o os
vaIoros corrosondonLos das grandozas osLaboIocidas or adros.
Obscrvacs
rosuILado do una caIibrao orniLo o osLaboIocinonLo dos vaIoros
daquiIo quo osL sondo nodido (nonsurando) ara as indicaos o a doLor-
ninao das corroos a soron aIicadas.
Ina caIibrao odo, Lanbon, doLorninar ouLras roriodados noLroIogicas,
cono o ofoiLo das grandozas do infIuncia.
rosuILado do una caIibrao odo sor rogisLrado on un docunonLo
dononinado corLificado do caIibrao ou roIaLorio do caIibrao.
Ajustagcm dc um Instrumcnto dc mcdIo: oorao dosLinada a fazor
con quo un insLrunonLo do nodio Lonha dosononho conaLvoI
con o sou uso.
Rcgu!agcm dc um Instrumcnto dc mcdIo: a|usLo, onrogando
sononLo os rocursos disonvois no insLrunonLo ara o usurio.
Nurmas dc taIibrau
As nornas da sorio NBR IS 9OOO orniLon LraLar o cicIo da quaIidado do
nanoira gIobaI, aLingindo dosdo o narkoLing o a osquisa do norcado, assando
oIa ongonharia do ro|oLo o a roduo aLo a assisLncia o a nanuLono.
Lssas nornas so Lo abrangonLos quo incIuon aLo o dosLino finaI do roduLo
aos sou uso, son doscuidar das fasos do vonda, disLribuio, onbaIagon o
arnazonanonLo.
JunLanonLo con a roviso dos concoiLos fundanonLais da cincia da
nodio sor dofinida una LorninoIogia conaLibiIizada, na nodida do
ossvoI, con nornas nacionais (ABNT), inLornacionais (IS) o con nornas o
roconondaos Locnicas do roconhocinonLo inLornacionaI (DIN, ASTM, BIIM,
VDI o ouLras). No osLaboIocinonLo da LorninoIogia, rocura-so nanLor una
baso Locnico-cionLfica.
28
) 7 )
Ainda no oxisLo no BrasiI una LorninoIogia quo so|a conun s rinciais
insLiLuios aLuanLos no soLor. A LorninoIogia arosonLada o basoada no VIM
(VocabuIrio InLornacionaI do MoLroIogia), quo busca una adronizao ara
quo o vocabuIrio Locnico do MoLroIogia no BrasiI so|a o nosno uLiIizado on
Lodo o nundo.
TosLo sua arondizagon. Iaa os oxorccios a soguir o confira suas rososLas
con as do gabariLo.
Marquo con X a rososLa corroLa.
ExcrccIo 1
MoLroIogia o a cincia da:
a) ( ) obsorvao,
b) ( ) nodio,
c) ( ) conarao,
d) ( ) oxorinonLao.
ExcrccIo 2
As Locnicas do obsorvao, nodio o rogisLro fazon arLo da:
a) ( ) oxorinonLao,
b) ( ) LosLagon,
c) ( ) docunonLao,
d) ( ) insLrunonLao.
ExcrccIo 3
Modir o conarar grandozas con baso on un:
a) ( ) adro,
b) ( ) noLro,
c) ( ) quiIograna,
d) ( ) nodoIo.
ExcrccIo 4
A oquao L = M - VV indica:
a) ( ) acorLo do nodida,
b) ( ) orro do nodida,
c) ( ) vaIor do nodida,
d) ( ) oxaLido do nodida.
ExcrccIo 5
Ina IoiLura do nodida, foiLa do nodo orrado, ocasiona orro:
a) ( ) aIoaLorio,
b) ( ) sisLonLico,
c) ( ) grossoiro,
d) ( ) consLruLivo.
ExcrccIo 6
No BrasiI, a LorninoIogia usada on MoLroIogia osL basoada on nornas:
a) ( ) nacionais,
b) ( ) inLornacionais,
c) ( ) rogionais,
d) ( ) onrosariais.
lxcrttius
29
) 7 )
Instrumentos de medida, tais como relgios
comparadores, paqumetros e micrmetros, devem ser calibrados com regula-
ridade porque podem sofrer alteraes devido a deslocamentos, falhas dos
instrumentos, temperatura, etc. Essas alteraes, por sua vez, podem provocar
desvios ou erros nas leituras das medidas.
Nesta aula, estudaremos a calibrao de paqumetros e micrmetros.
CaIibrao dc paqumctros - kcsoIuo 0,0S mm
A NBR 6393/1980 a norma brasileira que regulamenta procedimentos,
tolerncias e demais condies para a calibrao dos paqumetros.
Prcciso dc Icitura
As tolerncias admissveis so apresentadas na tabela a seguir.
L
1
representa o comprimento, em milmetro, medido dentro da capacidade
de medio.
Comprimento medido L Comprimento medido L Comprimento medido L Comprimento medido L Comprimento medido L
1 11 11
mm mm mm mm mm
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
m mm mm
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
Preciso de leitura Preciso de leitura Preciso de leitura Preciso de leitura Preciso de leitura
29
) 7 )
Um probIcma
CaIibrao dc
paqumctros c
micrmctros
Tolerncia admissvel Tolerncia admissvel Tolerncia admissvel Tolerncia admissvel Tolerncia admissvel
29
) 7 )
Quando se trata de comprimentos intermedirios, deve-se admitir a exati-
do correspondente ao comprimento imediatamente inferior.
A tolerncia de planeza das superfcies de medio de 10 m para 100 mm
de comprimento dos medidores.
A tolerncia admissvel de paralelismo das superfcies de medio de
20 m para 100 mm de comprimento dos medidores.
Mtodo dc controIc
Medio externa Medio externa Medio externa Medio externa Medio externa O erro de leitura determinado perpendicularmente
direo longitudinal das superfcies de medio, mediante o emprego de
blocos-padro ou seus derivados. O resultado dessa operao inclui os erros de
planeza e de paralelismo das superfcies de medio. A medio ser efetuada
em trs posies diferentes de comprimento dos medidores, com a mesma
fora aplicada sobre o cursor. Alm disso, deve-se efetuar a verificao num
certo nmero de posies da capacidade de medio e de tal modo que a cada
medio individual possam coincidir diferentes traos do nnio. Isso quer
dizer que devem ser verificados pontos aleatrios, evitando-se concentrar
apenas nos valores inteiros da escala, por exemplo 5, 10, 15, 20 etc. Sempre que
possvel, devem ser considerados valores intermedirios, como 5,25; 7,8 etc.,
dependendo da facilidade de montagem dos blocos-padro.
Medio interna Medio interna Medio interna Medio interna Medio interna Os erros devem ser verificados com calibradores-padro
internos, espaamento de blocos-padro, micrmetros etc., seguindo o mesmo
critrio do item anterior.
Paralelismo das superfcies de medio Paralelismo das superfcies de medio Paralelismo das superfcies de medio Paralelismo das superfcies de medio Paralelismo das superfcies de medio Deve ser verificado pela apalpa-
o de um certo espao com blocos-padro ou pinos-padro. A posio relativa
de ambas as superfcies de medio no dever alterar-se, mesmo aps a fixao
do cursor. Isso poder ser confirmado observando, contra a luz, um pequeno
espao deixado entre as superfcies de medio. Esse pequeno espao no
dever alterar-se aps a fixao do cursor.
Planeza das superfcies de medio Planeza das superfcies de medio Planeza das superfcies de medio Planeza das superfcies de medio Planeza das superfcies de medio Emprega-se para verificar a planeza,
por meio de rgua de fio, blocos-padro ou pinos-padro.
CaIibrao dc micrmctro
Vimos que a calibrao de instrumentos de medida baseada em normas.
No caso da calibrao de micrmetros, a norma brasileira NBR 6670/1981
regulamenta procedimentos, tolerncias e demais condies para a calibrao.
Na tabela a seguir podem ser registrados os seguintes dados:
capacidade de medio;
flexo permissvel no arco;
erro de leitura do ajuste do zero;
paralelismo das superfcies de medio.
29
) 7 )
lrros c dcsvios admissvcis
O batimento axial da haste mvel do micrmetro no intervalo de 25 mm no
deve ultrapassar 0,003 mm.
O erro do ajuste zero para o micrmetro deve estar conforme tabela acima
e baseado na seguinte frmula:
+

2
50
L
m
L
1
o limite inferior (isto , ajuste zero) da capacidade de medio em
milmetro.
As superfcies de medio devem ser lapidadas, e cada superfcie deve ter
planeza dentro de 1 m. Quando sujeitas a uma fora de medio de 10 N, as
superfcies devem estar paralelas dentro dos valores dados na tabela.
Mtodo dc controIc
O mtodo de controle das medies aplicado nas superfcies que sero
medidas. Nesse mtodo, so considerados o paralelismo e a planeza. Tambm
levada em conta a haste mvel, pois ela deve ser verificada durante o processo
de calibrao.
PIancza
A planeza das superfcies de medio pode ser verificada por meio de um
plano ptico. Coloca-se o plano ptico sobre cada uma das superfcies, sem
deixar de verificar as franjas de interferncia que aparecem sob forma de faixas
claras e escuras.
O formato e o nmero das franjas de interferncia indicam o grau de planeza
da superfcie, que varia de acordo com a tolerncia de planeza.
CAPACIDADE CAPACIDADE CAPACIDADE CAPACIDADE CAPACIDADE DE DE DE DE DE
MEDIO MEDIO MEDIO MEDIO MEDIO
mm mm mm mm mm
0 a 25
25 a 50
50 a 75
75 a 100
100 a 125
125 a 150
150 a 175
175 a 200
FLEXO FLEXO FLEXO FLEXO FLEXO PERMISSVEL PERMISSVEL PERMISSVEL PERMISSVEL PERMISSVEL
NO NO NO NO NO ARCO ARCO ARCO ARCO ARCO
m mm mm
2
2
3
3
4
5
6
6
ERRO ERRO ERRO ERRO ERRO DE DE DE DE DE LEITURA LEITURA LEITURA LEITURA LEITURA DO DO DO DO DO
AJUSTE AJUSTE AJUSTE AJUSTE AJUSTE DO DO DO DO DO ZERO ZERO ZERO ZERO ZERO
m mm mm
2
2
3
3
4
4
5
5
PARALELISMO PARALELISMO PARALELISMO PARALELISMO PARALELISMO DAS DAS DAS DAS DAS
SUPERFCIES SUPERFCIES SUPERFCIES SUPERFCIES SUPERFCIES DE DE DE DE DE MEDIO MEDIO MEDIO MEDIO MEDIO
m mm mm
2
2
3
3
4
4
5
5
29
) 7 )
Para superfcie com tolerncia de 0,001 mm, no podero ser visveis mais
que quatro franjas da mesma cor, no caso de elas serem verificadas com luz
comum. Para que as franjas sejam confirmadas da forma mais distinta possvel,
preciso que a verificao seja feita com luz monocromtica, como a luz de vapor
de mercrio.
ParaIcIismo
Para verificar o paralelismo de superfcies dos micrmetros de 0 a 25 mm,
so necessrios quatro planos paralelos pticos. Os planos precisam ser de
expessuras diferentes, sendo que as diferenas devem corresponder, aproxima-
damente, a um quarto de passo do fuso micromtrico. Dessa maneira, a
verificao feita em quatro posies, com uma rotao completa da superfcie
da haste mvel do micrmetro.
O plano paralelo deve ser colocado entre as superfcies de medio, sob a
presso da catraca em acionamento.
Durante o processo, o plano paralelo deve ser movido cuidadosamente
entre as superfcies. Isso necessrio para que se reduza ao mnimo o nmero
de franjas de interferncia visveis em cada uma das faces. As franjas sero
contadas em ambas as faces.
Esse procedimento deve ser repetido vrias vezes, mas o nmero total de
franjas de interferncia no pode passar de oito.
Luz
monocromtica
significa luz de uma
nica cor.
29
) 7 )
O processo descrito usado na calibrao de micrmetro de capacidade
0,25 mm. Entretanto, o mesmo mtodo pode ser utilizado para verificar o
paralelismo das superfcies de micrmetros maiores. Neste caso, necessria a
utilizao de dois planos paralelos colocados nas extremidades das combinaes
de blocos-padro.
Veja, a seguir, as ilustraes dos planos pticos paralelos e do modo como
eles so usados para a verificao das superfcies de medio de micrmetros.
Hastc mvcI
A haste mvel pode apresentar erro de deslocamento. Em geral, esse erro
pode ser verificado com uma seqncia de blocos-padro.
Quanto aos blocos-padro, suas medidas podem ser escolhidas para cada
volta completa da haste mvel e, tambm, para posies intermedirias.
Vamos ver um exemplo dessa verificao: num micrmetro que apresenta
passo de 0,5 mm, a srie de blocos-padro que mais convm para a verificao
a que apresente passo correspondente s medidas: 2,5 5,1 7,7 10,3 12,9
15,0 17,6 20,2 22,8 e 25 mm, observando o erro conforme a frmula:
E
L
max
= +

4
50
m
onde L corresponde capacidade de medio do micrmetro em milmetro.
Teste sua aprendizagem. Faa os exerccios a seguir. Depois confira suas
respostas com as do gabarito.
E
mx
29
) 7 )
Marque com X a resposta correta.
Exerccio 1 Exerccio 1 Exerccio 1 Exerccio 1 Exerccio 1
A norma que regulamenta a verificao de paqumetros :
a) a) a) a) a) ( ) ABN - Metrologia;
b) b) b) b) b) ( ) ISO 9000;
c) c) c) c) c) ( ) ISO 9002;
d) d) d) d) d) ( ) NBR 6393.
Exerccio 2 Exerccio 2 Exerccio 2 Exerccio 2 Exerccio 2
Na tabela de desvios admissveis do paqumetro so registrados:
a) a) a) a) a) ( ) largura e correo de leitura;
b) b) b) b) b) ( ) exteno e desvio de leitura;
c) c) c) c) c) ( ) desvios e ajustes;
d) d) d) d) d) ( ) comprimento e desvios.
Exerccio 3 Exerccio 3 Exerccio 3 Exerccio 3 Exerccio 3
A verificao do paralelismo de superfcies de micrmetros feita com
auxlio de:
a) a) a) a) a) ( ) blocos ou pinos-padro;
b) b) b) b) b) ( ) planos paralelos pticos;
c) c) c) c) c) ( ) plano ptico;
d) d) d) d) d) ( ) hastes mveis e fixas.
Exerccio 4 Exerccio 4 Exerccio 4 Exerccio 4 Exerccio 4
Na calibrao de micrmetros externos, podem ser identificados erros de:
a) a) a) a) a) ( ) superfcie e perpendicularidade;
b) b) b) b) b) ( ) planeza e paralelismo;
c) c) c) c) c) ( ) espao e simetria;
d) d) d) d) d) ( ) forma e assimetria.
Exerccio 5 Exerccio 5 Exerccio 5 Exerccio 5 Exerccio 5
A norma que regulamenta a calibrao de micrmetros a:
a) a) a) a) a) ( ) ISO 9000;
b) b) b) b) b) ( ) NBR 6670;
c) c) c) c) c) ( ) ISO 9002;
d) d) d) d) d) ( ) NBR ISO 6180.
Exerccio 6 Exerccio 6 Exerccio 6 Exerccio 6 Exerccio 6
As superfcies de medio do micrmetro devem ser:
a) a) a) a) a) ( ) recortadas;
b) b) b) b) b) ( ) lapidadas;
c) c) c) c) c) ( ) usinadas;
d) d) d) d) d) ( ) fresadas;
Exerccio 7 Exerccio 7 Exerccio 7 Exerccio 7 Exerccio 7
A planeza das superfcies de medio pode ser verificada por meio de:
a) a) a) a) a) ( ) haste mvel;
b) b) b) b) b) ( ) bloco-padro;
c) c) c) c) c) ( ) plano ptico;
d) d) d) d) d) ( ) pino-padro.
lxcrccios
29
) 7 )
Exerccio 8 Exerccio 8 Exerccio 8 Exerccio 8 Exerccio 8
A forma e o nmero das franjas de interferncias indicam:
a) a) a) a) a) ( ) nmero de desvios;
b) b) b) b) b) ( ) grau de planeza;
c) c) c) c) c) ( ) espessura da superfcie;
d) d) d) d) d) ( ) nvel de tolerncia.
Exerccio 9 Exerccio 9 Exerccio 9 Exerccio 9 Exerccio 9
Em superfcie com tolerncia de 0,001 mm, so visveis at quatro franjas da
mesma cor sob:
a) a) a) a) a) ( ) luz comum;
b) b) b) b) b) ( ) temperatura mdia;
c) c) c) c) c) ( ) luz difusa;
d) d) d) d) d) ( ) temperatura elevada.
Exerccio 10 Exerccio 10 Exerccio 10 Exerccio 10 Exerccio 10
A haste mvel pode apresentar o erro de:
a) a) a) a) a) ( ) enquadramento;
b) b) b) b) b) ( ) envergamento;
c) c) c) c) c) ( ) deslocamento;
d) d) d) d) d) ( ) concentricidade.
30
) 7 )
as auIas anLorioros, vinos cono so faz a
caIibrao do aqunoLros o nicrnoLros. NosLa, vanos sabor cono soIucionar
os robIonas do caIibrao do roIogios conaradoros.
lntruduu
A NBR 6388/1983 o a norna brasiIoira quo roguIanonLa rocodinonLos,
LoIorncias o donais condios ara a caIibrao dos roIogios conaradoros.
Tonos, a soguir, aIguns iLons roforonLos caIibrao dosso insLrunonLo.
A rcpctIbI!Idadc do rc!gIo o dofinida cono sua caacidado do rooLir as
IoiLuras, ara o conrinonLo nodido, donLro das soguinLos condios nornais
do uso:
1. acionanonLo da hasLo novoI vrias vozos, sucossivanonLo, on voIocidados
diforonLos, nuna Iaca fixa do noLaI duro o indofornvoI,
2. novinonLo da Iaca ou ciIindro on quaIquor diroo, nun Iano oron-
dicuIar ao oixo da hasLo novoI, o roLornando ao nosno onLo,
3. nodio do oquonos dosIocanonLos da ordon do 2 mn,
4. Iovar o onLoiro dovagar, sobro a nosna diviso da oscaIa vrias vozos,
rinoiro nun sonLido o doois nouLro.
Quando o roIogio o usado on quaIquor das condios doscriLas, o orro do
rooLio no dovo oxcodor a 3 mn.
Lssos onsaios dovon sor oxocuLados no nnino cinco vozos ara cada onLo
do inLorvaIo conLroIado. Tais onsaios rocisan sor oxocuLados no incio, no noio
o no fin do curso LiI da hasLo novoI.
CaIibrau dc rcIgius
tumparadurcs
Um prubIcma
) 7 )
30
30
) 7 )
A oxaLido do roIogio conarador o dofinida cono sua caacidado do,
donLro do inLorvaIos osocficos, dar IoiLuras cu|os orros osLo|an donLro dos
dosvios dados na LaboIa a soguir, o quo dovo sor aIicada ara quaIquor onLo
do sua caacidado do nodio.
Con ossa LaboIa o ossvoI idonLificar os dosvios on O,1, O, o 2,O voILas ou
on inLorvaIos naioros, considorando-so orros acina do 2O mn.
CaIibrau
Do acordo con a NBR616/198O, Lodas as nodios dovon basoar-so na
LonoraLura do 2OC. TraLa-so, no caso, do nodio do oxaLido o rooLio. Iara
isso, o roIogio conarador dovo sor nonLado nun suorLo suficionLononLo
rgido, ara oviLar quo a faILa do osLabiIidado do roIogio ossa afoLar as IoiLuras.
Dovo-so Lor corLoza do quo os roquisiLos do LosLo so|an aLondidos on
quaIquor quo so|a o osicionanonLo da hasLo novoI do roIogio on roIao
diroo da gravidado.
Iara caIibrar un roIogio conarador o nocossrio quo a caIibrao so|a foiLa
or noio do un disosiLivo osocfico, do nodo quo o roIogio ossa sor nonLado
orondicuIarnonLo, on oosio caboa do un nicrnoLro. A IoiLura odo ir
do O,OO1 nn aLo nodida suorior doso|ada.
Iodo-so fazor una sorio do IoiLuras a inLorvaIos osaados adoquadanonLo.
As IoiLuras so foiLas no conrinonLo LoLaI do curso LiI do roIogio conarador,
obsorvando-so, no rincio, cada docino do voILa foiLa no roIogio.
Aos as IoiLuras, os rosuILados obLidos odon sor noIhor anaIisados or noio
do un grfico, quo dovo arosonLar Lodos os dosvios obsorvados nos roIogios
conaradoros. s dosvios so assinaIados nas ordonadas o as osios da hasLo
novoI, idonLificadas ao Iongo do sou curso LiI, so narcadas nas abcissas.
A figura a soguir rorosonLa un disosiLivo do caIibrao do roIogio
conarador. bsorvo quo o roIogio osL assonLado sobro un suorLo rgido quo
Iho d osLabiIidado. cabooLo do nicrnoLro osL orondicuIarnonLo oosLo
ao roIogio nonLado.
dispositivo de calibrao de relgio comparador
TABELA - -- -- DE5VIO5 TOTAI5 PERMI55VEI5 (cm m mm mmm)
DcsvIos pcrmIssvcIs
quaIquor O,1 voILa

quaIquor O, voILa
1O
quaIquor 2,O voILas
1
quaIquor inLorvaIo naior
2O
30
) 7 )
lrrus du rcIgiu tumparadur
A anIiso do Lodos os dosvios obsorvados no roIogio conarador orniLo
idonLificar os ossvois orros. Lssos orros varian, o vo dosdo os nninos aLo os
nxinos, o quo odo fornocor arnoLros ara o osLaboIocinonLo do orros
acoiLvois, una voz quo dificiInonLo so obLon una nodio isonLa do orros.
s orros do roIogio conarador odon sor rorosonLados graficanonLo,
cono oxonIificado no diagrana abaixo, faciIiLando a visuaIizao o a anIiso do
conorLanonLo dos orros ao Iongo do curso do insLrunonLo.
Iara faciIiLar a visuaIizao o anIiso dos orros obLidos na rinoira voILa do
roIogio, odo sor uLiIizado ouLro diagrana, sononLo ara osso dosIocanonLo.
TosLo sua arondizagon. Iaa os oxorccios a soguir o confira suas rososLas
con as do gabariLo.
30
) 7 )
Marquo con X a rososLa corroLa.
ExcrccIo 1
A norna brasiIoira quo orionLa a aforio dos roIogios conaradoros o a:
a) ( ) IS 9OOO,
b) ( ) NBR 9OO1,
c) ( ) NBR 6388,
d) ( ) NBR 9OO2.
ExcrccIo 2
A caacidado quo o roIogio conarador Lon ara rooLir IoiLuras dononina-so:
a) ( ) roLaLividado,
b) ( ) roIaLividado,
c) ( ) circuIaridado,
d) ( ) rooLibiIidado,
ExcrccIo 3
Iara o roIogio conarador rooLir IoiLuras o rociso quo a hasLo novoI so|a
acionada do soguinLo nodo:
a) ( ) una voz, con una voIocidado osLaboIocida,
b) ( ) vrias vozos, on voIocidados diforonLos,
c) ( ) on voIocidado nornaI, conLnua,
d) ( ) duranLo un Lono doLorninado.
ExcrccIo 4
Na aforio, o roIogio conarador dovo sor nonLado on suorLo:
a) ( ) fIoxvoI,
b) ( ) naIovoI,
c) ( ) rgido,
d) ( ) Iovo.
ExcrccIo 5
Iara idonLificar dosvios LoLais ornissvois, usa-so:
a) ( ) diagrana,
b) ( ) LaboIa,
c) ( ) organograna,
d) ( ) fIuxograna.
ExcrccIo 6
s orros do roIogio conarador odon sor idonLificados on:
a) ( ) fIuxogranas,
b) ( ) LaboIas,
c) ( ) rogisLros,
d) ( ) diagranas.
lxcrttius

Das könnte Ihnen auch gefallen