Sie sind auf Seite 1von 200

Pgina 1

un
Pgina 2
UN POCO DE HISTORIA DE LA FILOSOFA
Pgina 3
Pgina 4
N IG EL WA R BU rton
UN POCO DE HISTORIA
de
FILOSOFA
YALE UNIVERSITY PRESS
New Haven Lon!re"
Pgina 5
Co#r$%&t ' ()** N$%e+ War,urton
To!o" +o" !ere-&o" re"erva!o". E"te +$,ro no #ue!e "er re#ro!u-$!o en "u
tota+$!a! o en #arte/ a
-ua+0u$er 1or2a 324" a++4 !e 0ue +a -o#$a #er2$t$!a #or +a" "e--$one" *)5
*)6 !e +a
Dere-&o !e autor !e EE.UU. "a+vo #or +o" rev$"ore" !e +a #ren"a #7,+$-a8 "$n
#er2$"o #or e"-r$to !e +o" e!$tore".
Para o,tener $n1or2a-$9n "o,re e"ta otra" #u,+$-a-$one" Ya+e Un$ver"$t
Pre""/
#or 1avor/ #9n%a"e en -onta-to -on:
O1$-$na !e EE.UU.: "a+e".#re"" ; a+e.e!u www.a+e,oo<".-o2
Euro#a O1$-$na: "a+e";a+eu#.-o.u< www.a+e,oo<".-o.u<
S$tua!o en =$n$on Pro #or IDSU> 3DataConne-t$on8 Lt!
I2#re"o en Gran Breta?a #or T@ Internat$ona+ Lt!/ Pa!"tow
B$,+$ote-a !e+ Con%re"o !e !ato" Cata+o%a-$9n en +a 1uente
War,urton/ N$%e+/ *AB( C
Un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da E N$%e+ War,urton.
#. -2
ISBN A56C)CF))C*G()6C* 3-+. A+< #a#e+8
*. F$+o"o1DaCH$"tor$a. (. Lo" 1$+9"o1o". I. TDtu+o.
B5(.WFBG ()**
*A)CDC((
()**)*FGF5
Un re%$"tro !e -at4+o%o !e e"te +$,ro "e en-uentra !$"#on$,+e en +a B$,+$ote-a
Br$t4n$-a.
*) A 6 5 B G H F ( *
Pgina 6
Conten$!o
* E+ &o2,re 0ue &a-Da #re%unta"
*
S9-rate" P+at9n
( La ver!a!era 1e+$-$!a!
A
Ar$"t9te+e"
F No Sa,e2o" Na!a
*G
P$rr9n
H E+ Ca2$no !e+ Iar!Dn
((
E#$-uro
G E+ a#ren!$JaIe no $2#ortar+e
(6
E#$-teto/ C$-er9n/ SKne-a
B LMu$Kn e"t4 t$ran!o !e +a" -uer!a" !e nue"tro"N
FH
A%u"tDn
5 La -on"o+a-$9n !e +a 1$+o"o1Da
H)
Boe-$o
6 E+ Per1e-t I"+an!
HB
An"e+2o A0u$no
Pgina 7
v$
-onten$!o
A La Jorra e+ +e9n
G*
N$-o+4" =a0u$ave+o
*) !e"a%ra!a,+e/ ,ruta+ -orta
G5
T&o2a" Ho,,e"
** Po!rDa E"tar "o?an!oN
B(
RenK De"-arte"
*( Ha%an "u" a#ue"ta"
BA
B+a$"e Pa"-a+
*F La a2o+a!ora !e +a +ente
5B
Baru-& S#$noJa
*H E+ #rDn-$#e e+ Ja#atero
6*
@o&n Lo-<e T&o2a" Re$!
*G E+ e+e1ante en +a &a,$ta-$9n
65
Geor%e Ber<e+e 3 @o&n Lo-<e8
*B E+ 2eIor !e +o" 2un!o" #o"$,+e"N
AF
Vo+ta$re Gott1r$e! Le$,n$J
*5 E+ I2a%$nar$o Re+oIero
AA
Dav$! Hu2e
*6 Born Free
*)G
@eanC@a-0ue" Rou""eau
*A Ro"eCT$nte! Rea+$!a!
**)
I22anue+ >ant 3*8
() LMuK #a"a "$ to!o" &$-$eran e"oN
**G
I22anue+ >ant 3(8
(* D$-&a #r4-t$-a
*(*
@ere2 Bent&a2
Pgina 8
-onten$!o
v$$
(( E+ ,7&o !e =$nerva
*(B
Geor% WF He%e+
(F V$"+u2,re" !e +a Rea+$!a!
*F(
Art&ur S-&o#en&auer
(H E"#a-$o #ara Cre-er
*F6
@o&n Stuart =$++
(G no $nte+$%ente" D$"e?o
*HG
C&ar+e" Darw$n
Sa-r$1$-$o" (B !e +a v$!a
*G(
SOren >$er<e%aar!
(5 Tra,aIa!ore" !e+ 2un!o/ unDo"
*G6
>ar+ =arP
(6 Enton-e"/ L0uKN
*BH
CS Pe$r-e W$++$a2 @a2e"
(A La 2uerte !e D$o"
*5*
Fr$e!r$-& N$etJ"-&e
F) Pen"a2$ento" $n D$"%u$"e
*5B
S$%2un! Freu!
F* e" e+ a-tua+ re !e Fran-$a -a+voN
*6F
Bertran! Ru""e++
F( BooQ E RHurraQ
*A)
A@ Aer
FF La An%u"t$a !e +a L$,erta!
*AB
@eanCPau+ Sartre/ S$2one !e Beauvo$r
A+,ert Ca2u"
Pgina 9
v$$$
-onten$!o
FH &e-&$Ja!o #or I!$o2a
()(
Lu!w$% W$tt%en"te$n
FG E+ &o2,re 0ue no &$Jo #re%unta"
()6
Hanna& Aren!t
FB A#ren!er !e +o" errore"
(*H
>ar+ Po##er T&o2a" >u&n
F5 E+ tren !e+ $n1$erno e+ v$o+$n$"ta no !e"ea!o
(((
P&$+$##a Foot @u!$t& @arv$" T&o2"on
F6 La Iu"t$-$a #or $%noran-$a
((6
@o&n Raw+"
FA LPue!en #en"ar +o" or!ena!ore"N
(FH
A+an Tur$n% @o&n Sear+e
H) Un t4,ano =o!erno
(FA
Peter S$n%er
ndice
246
Pgina 10
Ha-e uno" (.H)) a?o" en Atena" un &o2,re 1ue -on!ena!o a 2uerte #or
&a-er !e2a"$a!a" #re%unta". Ha,Da 1$+9"o1o" ante"
K+/ #ero 1ue -on S9-rate" 0ue e+ te2a rea+2ente !e"#e%9. S$
+a 1$+o"o1Da t$ene un "anto #atr9n/ e" S9-rate".
Nar$J -&ata/ re%or!ete/ en 2a+ e"ta!o un #o-o ePtra?o/ 0ue &$Jo S9-rate"
no en-aIar Aun0ue 1D"$-a2ente 1eo / a 2enu!o "$n +avar/ 0ue tenDa
%ran -ar$"2a una 2ente ,r$++ante. To!o e+ 2un!o e"tuvo !e a-uer!o en
Atena"
0ue nun-a &a,Da &a,$!o a+%u$en ,a"tante +e %u"ta #ro,a,+e2ente
no "erDa nuevo. S+ era 7n$-o. Pero ta2,$Kn era 2u
2o+e"to. Se v$o a "D 2$"2o -o2o uno !e +o" t4,ano" 0ue t$enen un
2or!e!ura re#u%nante C un t4,ano. Son $rr$tante"/ #ero no +o &a-en en "er$o
!a?o. No to!o e+ 2un!o e"tuvo !e a-uer!o en Atena"/ "$n e2,ar%o. A+%uno"
+o a2a,aT
otro" +o -on"$!era,an una #e+$%ro"a $n1+uen-$a.
Co2o un &o2,re Ioven 0ue &a,Da "$!o un va+$ente "o+!a!o +u-&an!o en
+a" %uerra" !e+ Pe+o#one"o -ontra +o" e"#artano" "u" a+$a!o".
En +a e!a! 2e!$a "e ,araIan en torno a+ 2er-a!o/ #aran!o
-a#Dtu+o *
E+ &o2,re 0ue &a-Da #re%unta"
S9-rate" P+at9n
Pgina 11
(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
+a %ente !e veJ en -uan!o &a-$Kn!o+e" #re%unta" $n-92o!a".
E"o 1ue 24" o 2eno" to!o +o 0ue &$Jo. Pero +a" #re%unta" 0ue &$Jo
1ueron !e %ran n$t$!eJ. Pare-Dan "en-$++aT #ero
no +o eran.
Un eIe2#+o !e e"to 1ue "u -onver"a-$9n -on Eut$!e2o.
S9-rate" +e #re%unt9 "$ "er -onta!o" en%a?o"a -o2o
$n2ora+. Por "u#ue"to 0ue "D/ re"#on!$9 Eut$!e2o. Pen"9
e"o era o,v$o. Pero/ L0uK/ #re%unt9 S9-rate"/ "$ tu a2$%o e"
"$nt$Kn!o"e 2u ,aIo #o!rDa 2atar a "D 2$"2o/ +e ro,an "u -u-&$++oN
LNo e" e"o un a-to en%a?o"oN Por "u#ue"to 0ue +o e". LPero no e" moral 24"
!e inmoral a &a-er e"oN E" una ,uena -o"a/ no uno 2a+o C
a #e"ar !e "er un a-to en%a?o"o. SD/ !$-e Eut$!e2o/ 0ue a
"e ata en nu!o". S9-rate" ut$+$Jan!o una $n%en$o"a -ontraeIe2#+o t$ene
!e2o"tra!o 0ue +a O,"erva-$9n %enera+ Eut$!e2o U0ue e+ "er en%a?o"a
e" $n2ora+ no e" a#+$-a,+e en to!a" +a" "$tua-$one". Eut$!e2o no tenDa
!a!o -uenta !e e"to ante".
Una otra veJ S9-rate" !e2o"tr9 0ue +a" #er"ona"
0ue -ono-$9 en e+ 2er-a!o en rea+$!a! no "a,en +o 0ue #en"a,an
0ue "a,Dan. E+ Ie1e 2$+$tar -o2enJarDa una -onver"a-$9n
tota+2ente "e%uro" !e 0ue K+ "a,Da +o 0ue "$%n$1$-a,a U-oraIeU/ #ero !e"#uK"
ve$nte 2$nuto" -o2#a?Da !e S9-rate" !eIarDan -o2#+eta2ente
-on1un!$!o. La eP#er$en-$a !e,e &a,er "$!o !e"-on-ertante.
S9-rate" a2a,a a reve+ar +o" +D2$te" !e +o 0ue +a %ente rea+2ente
enten!$!o/ #ara -ue"t$onar +o" "u#ue"to" en +o" 0ue
-on"tru$!o "u" v$!a". Una -onver"a-$9n 0ue ter2$n9 en +a rea+$Ja-$9n !e to!o
e+ 2un!o
+o #o-o 0ue "a,Dan era #ara K+ un KP$to. =u-&o 2eIor 0ue +a 0ue
#ara ++evar a -a,o +a -reen-$a !e 0ue u"te! ent$en!e a+%o -uan!o
no +o &$-$"te.
En e"e 2o2ento en Atena" a +o" &$Io" !e +o" r$-o" "erDan env$a!o" a
e"tu!$ar -on "o1$"ta". Lo" "o1$"ta" eran 2ae"tro" $nte+$%ente" 0ue
"erDa entrenar a "u" a+u2no" en e+ arte !e +a #a+a,ra !e !e-$"$one". E++o"
-ar%a!a tar$1a" 2u a+ta" #ara e"te. S9-rate"/ en -ontra"te no +o &$-$eron
Pgina 12
e+ &o2,re 0ue &$Jo #re%unta"
F
-o,rar #or "u" "erv$-$o". De &e-&o/ "e%7n K+/ no "a,Da
na!a/ a"D 0ue L-92o $,a a en"e?ar a to!o"N E"to no $2#$!$9 0ue +o"
e"tu!$ante"
0ue venDa a K+ e"-u-&ar "u" -onver"a-$one". No +o &$Jo
&a-er+o #o#u+ar entre +o" "o1$"ta" ta2#o-o.
Un !Da "u a2$%o C&aero#&on 1ue a+ or4-u+o !e
A#o+o en De+1o". E+ or4-u+o era una an-$ana "a,$a/ una "$,$+a/ 0ue
0ue re"#on!er a +a" #re%unta" 0ue +o" v$"$tante" +e #+anteen. Su" re"#ue"ta"
1ueron
#or +o %enera+ en +a 1or2a !e un a-ert$Io. LHa a+%u$en 24" "a,$o 0ue
S9-rate"N U
Pre%unt9 C&aero#&on. CNoC1ue +a re"#ue"ta. VNa!$e e" 24" "a,$o 0ue
S9-rate". V
Cuan!o C&aero#&on !$Io S9-rate" "o,re e"to K+ no -reDa
en un #r$2er 2o2ento. Rea+2ente +o !e"-on-ert9. VLC92o #ue!o "er e+
&o2,re 24" "a,$o !e
Atena" -uan!o -onoJ-o tan #o-oN V / "e #re%unt9. De!$-9 a?o"
a $nterro%ar a +a %ente a ver "$ &a,Da a+%u$en 24" "a,$o 0ue K+.
F$na+2ente "e !$o -uenta !e +o 0ue e+ or4-u+o &a,Da 0uer$!o !e-$r 0ue tenDa
ten$!o raJ9n. Ha 2u-&a %ente 0ue eran ,ueno" en +a" !$ver"a" -o"a" 0ue
&$-$eron C -ar#$ntero" eran ,ueno" en +a -ar#$nterDa/ +o" "o+!a!o" "a,Dan
"o,re +a +u-&a. Pero n$n%uno !e e++o" era rea+2ente "a,$o. E++o" no +o &$-$eron
rea+2ente "a,en +o 0ue e"ta,an &a,+an!o.
La #a+a,ra V1$+9"o1oV v$ene !e +a" #a+a,ra" %r$e%a" 0ue "$%n$1$-an
VA2or a +a "a,$!urDaW. La tra!$-$9n o--$!enta+ en +a 1$+o"o1Da/ +a
0ue e"te +$,ro "$%ue/ "e ePten!$9 !e"!e +a ant$%ua Gre-$a a travK" !e %ran!e"
#arte" !e+ 2un!o/ en t$e2#o !e -ro""C1ert$+$Ja!o" #or +a" $!ea" !e +a
=e!$o. E+ t$#o !e "a,$!urDa 0ue va+ora "e ,a"a en e+ ar%u2ento/
raJonar &a-er #re%unta"/ no en -reer -o"a" "$2#+e2ente
#or0ue a+%u$en $2#ortante +e &a !$-&o 0ue "on ver!a!era". Sa,$!urDa
#ara S9-rate" era no "a,er 2u-&o" &e-&o"/ o "a,er -92o
&a-er a+%o. S$%n$1$-9 +a -o2#ren"$9n !e +a ver!a!era natura+eJa !e nue"tra
eP$"ten-$a/ $n-+uen!o +o" +D2$te" !e +o 0ue #o!e2o" -ono-er. F$+9"o1o"
&o en !Da e"t4n &a-$en!o 24" o 2eno" +o 0ue S9-rate" e"ta,a &a-$en!o: &a-er
#re%unta" !$1D-$+e"/ 2$ran!o a raJone" ev$!en-$a"/ 0ue +u-&an #or
re"#on!er a a+%una" !e +a" #re%unta" 24" $2#ortante" 0ue #o!e2o" #e!$r
Pgina 13
H
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
no"otro" 2$"2o" a-er-a !e +a natura+eJa !e +a rea+$!a! -92o !e,e2o" v$v$r.
A !$1eren-$a !e S9-rate"/ "$n e2,ar%o/ +o" 1$+9"o1o" 2o!erno" t$enen e+
,ene1$-$o
!e -a"$ !o" 2$+ 0u$n$ento" a?o" !e 1$+o"o1Da
#en"ar #ara -on"tru$r. E"te +$,ro ePa2$na +a" $!ea" !e a+%uno" !e +o"
#en"a!ore" -+ave 0ue e"-r$,en en e"ta tra!$-$9n !e+ #en"a2$ento o--$!enta+/
una
tra!$-$9n 0ue -o2enJ9 S9-rate".
Lo 0ue &$Jo S9-rate" tan "a,$o era 0ue no !eIa,a !e #re%untar #re%unta"
-$one" "$e2#re e"ta,a !$"#ue"to a !e,at$r "u" $!ea". La v$!a/
!e-+ara!o/ e" "9+o va+e +a #ena v$v$r "$ "e #$en"a en +o 0ue ere"
&a-$en!o. Una eP$"ten-$a "$n ePa2en e"t4 ,$en #ara e+ %ana!o/ #ero no
#ara +o" "ere" &u2ano".
Unu"ua++1ora#&$+o"o#&er/ So-rate"re1u"e!towr$teant&$n%
&a-$a a,aIo. Para K+/ e+ &a,+ar era 2u-&o 2eIor 0ue +a e"-r$tura. E"-r$to
no &a #a+a,ra" #ara re"#on!er+eT 0ue no #ue!en eP#+$-ar a+%o #ara t$
-uan!o u"te! no +o" ent$en!e. Conver"a-$9n -ara a -ara
2u-&o 2eIor/ "o"tuvo. En +a -onver"a-$9n 0ue #o!e2o" tener en
ten$en!o en -uenta e+ t$#o !e #er"ona 0ue e"ta2o" &a,+an!oT #o!e2o" a!a#tar
+o
!e-$2o" #ara 0ue e+ 2en"aIe ++e%ue. De,$!o a 0ue "e ne%9 a
e"-r$,$r/ e" #r$n-$#a+2ente a travK" !e +a o,ra !e S9-rate" a+u2no aventaIa!o
!e P+at9n
0ue tene2o" 2u-&a $!ea !e +o 0ue e"te %ran &o2,re -re9
ar%ue!a,out.P+atowrote!owna"er$e"o1-onver"at$on",etween
S9-rate" +a %ente #u"o en !u!a. E"to" "on -ono-$!o" -o2o e+
D$4+o%o" #+at9n$-o" "on %ran!e" o,ra" !e +a +$teratura/ a"D -o2o !e
1$+o"o1Da C en -$erto 2o!o P+at9n 1ue e+ S&a<e"#eare !e "u !Da.
La +e-tura !e e"to" !$4+o%o"/ no" !a2o" una $!ea !e +o 0ue era S9-rate"
-o2o/ +o $nte+$%ente 0ue era +o ePa"#erante.
En rea+$!a! n$ "$0u$era e" tan "en-$++o -o2o e"o/ a 0ue no #ue!e
"$e2#re !$-e "$ P+at9n e"ta,a e"-r$,$en!o +o 0ue S9-rate" rea+2ente
!$Io/ o "$ K+ e"ta,a #on$en!o $!ea" en +a ,o-a !e +a
-ar4-ter 0ue K+ ++a2a XS9-rate"W/ $!ea" 0ue "on P+at9n #ro#$a.
Una !e +a" $!ea" 0ue +a 2aorDa !e +a %ente -ree e" +a !e P+at9n no
!e S9-rate" e" 0ue e+ 2un!o no e" en a,"o+uto +o 0ue #are-e. Ha
Pgina 14
e+ &o2,re 0ue &$Jo #re%unta"
G
una !$1eren-$a "$%n$1$-at$va entre +a a#ar$en-$a +a rea+$!a!. La 2aor #arte !e
-on1un!a2o" +a" a#ar$en-$a" !e +a rea+$!a!. Cree2o" enten!er/ #ero
no +o &a-e2o". P+at9n -reDa 0ue "9+o +o" 1$+9"o1o" ent$en!en +o
e+ 2un!o e" rea+2ente -o2o. E++o" !e"-u,ren +a natura+eJa !e +a rea+$!a! #or
#en"ar en +u%ar !e -on1$ar en "u" "ent$!o".
Para a-+arar e"te #unto/ P+at9n !e"-r$,e una -ueva. En e"e $2a%$nar$o
-ueva &a %ente en-a!ena!o" 1rente a una #are!. Frente a e++o"
"e #ue!e ver e+ #ar#a!eo "o2,ra" 0ue e++o" -reen 0ue "on -o"a" rea+e".
E++o" no +o "on. Lo 0ue ven "on "o2,ra" &e-&a" #or o,Ieto" reten$!o"
en 1rente !e un 1ue%o !etr4" !e e++o". E"ta" #er"ona" #a"an "u tota+$!a!
v$ve #en"an!o 0ue +a" "o2,ra" #roe-ta!a" en +a #are! "on +a ver!a!era
2un!o. Enton-e" uno !e e++o" "e +$,era !e "u" -a!ena" vue+ta"
&a-$a e+ 1ue%o. Su" oIo" e"t4n ,orro"o" a+ #r$n-$#$o/ #ero +ue%o "e e2#$eJa a
ver !9n!e e"t4. Se ta2,a+ea 1uera !e +a -ueva / 1$na+2ente/ e"
-a#aJ !e 2$rar !$re-ta2ente a+ "o+. Cuan!o re%re"a a +a -ueva/ na!$e
-on"$!era +o 0ue t$ene 0ue !e-$r+e" "o,re e+ 2un!o ePter$or. La
&o2,re 0ue "e +$,era e" -o2o un 1$+9"o1o. Ve 24" a++4
a#ar$en-$a". La %ente -o27n t$ene #o-a $!ea a-er-a !e +a rea+$!a!
#or0ue "e -ontentan -on 2$rar +o 0ue e"t4 !e+ante !e e++o"
en +u%ar !e #en"ar #ro1un!a2ente "o,re e++o. Pero +a" a#ar$en-$a" "on
en%a?o"a. Lo 0ue ven "on "o2,ra"/ no +a rea+$!a!.
E"ta &$"tor$a !e +a -ueva e"t4 -one-ta!o -on +o 0ue e"t4 ++e%a!o a "er
-ono-$!a -o2o +a teorDa !e P+at9n !e +a" For2a". La 1or2a 24" 14-$+ !e "u,C
e"te "o#orte e" a travK" !e un eIe2#+o. P$en"a en to!o" +o" -Dr-u+o" 0ue
0ue &a v$"to en "u v$!a. Fue una !e e++a" un -Dr-u+o #er1e-toN
No. N$n%uno !e e++o" era a,"o+uta2ente #er1e-to. En un -Dr-u+o #er1e-to
-a!a #unto !e "u -$r-un1eren-$a e" ePa-ta2ente +a 2$"2a !$"tan-$a
!e"!e e+ #unto -entra+. CDr-u+o" rea+e" nun-a +o%rar+o. Pero
u"te! enten!$9 +o 0ue 0u$"e !e-$r -uan!o u"K +a" #a+a,ra" V#er1e-to
-Dr-u+o V. Enton-e"/ L0uK e" e"e -Dr-u+o #er1e-toN P+at9n !e-Da 0ue +a
$!ea !e un -Dr-u+o #er1e-to e" +a 1or2a !e un -Dr-u+o. S$ !e"ea
enten!er +o 0ue un -Dr-u+o e"/ u"te! !e,e -entrar"e en +a 1or2a !e +a
Pgina 15
B
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
-Dr-u+o/ -Dr-u+o" no rea+e" 0ue "e #ue!en !$,uIar eP#er$2entar
a travK" !e "u "ent$!o !e +a v$"ta/ to!o" +o" -ua+e" "on $2#er1e-to" en a+%uno"
2anera. De+ 2$"2o 2o!o/ e+ #en"a2$ento !e P+at9n/ "$ "e 0u$ere enten!er +o
0ue
+a ,on!a! e"/ enton-e" u"te! ne-e"$ta #ara -on-entrar"e en +a 1or2a !e ,uena"C
ne""/ no en eIe2#+o" -on-reto" !e +o 0ue u"te! e" te"t$%o.
Lo" 1$+9"o1o" "on +a" #er"ona" 0ue 2eIor "e a!a#ten a+ #en"a2$ento
a-er-a !e +o" 1or2u+ar$o" !e e"ta 2anera a,"tra-taT +a %ente -o27n +o" !$r$%e
na!$e
2a+ -a2$no #or e+ 2un!o/ a 0ue -a#tan a travK" !e "u" "ent$!o".
De,$!o a 0ue +o" 1$+9"o1o" "on ,ueno" #ara #en"ar +a rea+$!a!/
P+at9n -reDa 0ue !e,erDan e"tar a -ar%o tener to!a +a #o+Dt$-a
!e ener%Da. En La Repblica, "u o,ra 24" 1a2o"a/ 0ue !e"-r$,$9 un
"o-$e!a! #er1e-ta $2a%$nar$o. Lo" 1$+9"o1o" e"tarDan en +a #arte "u#er$or e
o,ten!rDa una e!u-a-$9n e"#e-$a+T #ero e++o" "a-r$1$-arDan "u
#ro#$o" #+a-ere" #ara e+ ,$en !e +o" -$u!a!ano" a +o" 0ue %o,erna,an. De,aIo
e++o" "erDan +o" "o+!a!o" 0ue 1ueron entrena!o" #ara !e1en!er e+ #aD"/
!e,aIo !e ellos "erDan +o" tra,aIa!ore". E"to" tre" %ru#o" !e
+a %ente e"tarDa en un e0u$+$,r$o #er1e-to/ #en"a,a P+at9n/ un e0u$+$,r$o
0ue era -o2o una 2ente ,$en e0u$+$,ra!a -on +a #arte raJona,+e
2antener +a" e2o-$one" +o" !e"eo" !e -ontro+. De"a1ortuna!a2ente/ "u
2o!e+o !e "o-$e!a! era #ro1un!a2ente ant$C!e2o-r4t$-o/ +o &arDa
2antener a +a %ente ,aIo -ontro+ #or una -o2,$na-$9n !e 2ent$ra"
1uerJa. S+ &a,rDa #ro&$,$!o +a 2aorDa !e+ arte/ -on e+ ar%u2ento !e 0ue K+
#en"9 0ue !$o 1a+"a" re#re"enta-$one" !e +a rea+$!a!. P$ntore" #$ntan
a#ar$en-$a"/ #ero +a" a#ar$en-$a" en%a?an a-er-a !e +o" 1or2u+ar$o".
Ca!a a"#e-to !e +a v$!a en +a re#7,+$-a $!ea+ !e P+at9n "erDa e"tr$-ta2ente
-ontro+a!o !e"!e arr$,a. E" +o 0ue &o ++a2arDa2o" un tota+$tar$o
e"ta!o. P+at9n #en"a,a 0ue #er2$t$r e+ voto !e #er"ona" era -o2o !eIar
+o" #a"aIero" !$r$%$r una nave C 2u-&o 2eIor #ara 0ue +a %ente 0ue -ono-Da
+o 0ue e"ta,an &a-$en!o !e a"un-$9n !e re"#on"a,$+$!a!.
Atena" !e+ "$%+o V era 2u !$1erente !e +a "o-$e!a! 0ue
P+at9n $2a%$n9 en La Repblica. Fue una !e2o-ra-$a !e t$#o/
aun0ue "9+o e+ *) #or -$ento !e +a #o,+a-$9n #o!rDa votar.
Pgina 16
e+ &o2,re 0ue &$Jo #re%unta"
5
La" 2uIere" +o" e"-+avo"/ #or eIe2#+o/ 1ueron eP-+u$!o" !e 1or2a
auto24t$-a.
Pero +o" -$u!a!ano" "on $%ua+e" ante +a +e/ "e #ro!uIo un e+a,oC
eva+uar e+ "$"te2a !e +oterDa #ara a"e%urar"e !e 0ue to!o e+ 2un!o tuvo +a
o#ortun$!a! !e
!e $n1+u$r en +a" !e-$"$one" #o+Dt$-a".
Atena" en "u -onIunto no va+ora,a a S9-rate" -o2o a+ta2ente -o2o P+at9n
+o va+ora!o. LeIo" !e e++o. =u-&o" aten$en"e" -on"$!era,an 0ue S9-rate" era
#e+$%ro"a 1ue "o-avan!o !e+$,era!a2ente e+ %o,$erno. En
FAA aC/ -uan!o S9-rate" tenDa 5) a?o"/ uno !e e++o"/ =e+eto/
+o ++ev9 a +a -orte. A1$r29 0ue S9-rate" e"ta,a !e"-u$!an!o e+
D$o"e" aten$en"e"/ +a $ntro!u--$9n !e nuevo" !$o"e" !e "u #ro#$a. Ta2,$Kn
"u%$r$9 0ue S9-rate" en"e?a,a a +o" I9vene" !e Atena" a
-o2#ortar"e 2a+/ an$24n!o+e" a vo+ver"e en -ontra !e +a" autor$!a!e".
E"to" !o" eran a-u"a-$one" 2u %rave". E" !$1D-$+ "a,er
a&ora -92o e" ePa-to 0ue eran. Mu$J4 S9-rate" rea+2ente &$Jo
!e"a+entar a "u" a+u2no" !e "e%u$r +a re+$%$9n !e+ E"ta!o/
t&ere$""o2eev$!en-et&at&eenIoe!2o-<$n%At&en$an!e2o-C
-ra-$a. E"o &a,rDa "$!o -o&erente -on "u -ar4-ter. LMuK e"
-$erto e" 0ue 2u-&o" aten$en"e" -reDan +a" a-u"a-$one".
Votaron "o,re "$ era o no -u+#a,+e. Po-o 24" !e +a 2$ta!
!e +o" G)* -$u!a!ano" 0ue -o2#onDan e+ %ran Iura!o #en"9 0ue
era/ +o -on!en9 a 2uerte. S$ &u,$era 0uer$!o/ +o 0ue #u!o
#ro,a,+e2ente &an &a,+a!o !e "u 2anera !e "a+$r !e "er eIe-uta!o. Pero
en -a2,$o/ 1$e+ a "u re#uta-$9n -o2o un t4,ano/ 0ue 2o+e"t9 a +a
Aten$en"e" a7n 24" #or e+ ar%u2ento !e 0ue no &a,Da &e-&o na!a
e0u$vo-a!o 0ue !e,erDan/ !e &e-&o/ "e +e re-o2#en"an a+ !ar
K+ -o2$!a" %ratu$ta" #ara +a v$!a en veJ !e -a"t$%ar+a. E"o no +o &$-$eron
$r ,$en.
Fue -on!ena!o a 2uerte #or "er 1orJa!o" a ,e,er veneno &e-&o
!e -$-uta/ una #+anta 0ue #ara+$Ja #o-o a #o-o e+ -uer#o. S9-rate"
"e !e"#$!$9 !e "u e"#o"a "u" tre" &$Io"/ !e"#uK" "e reun$9 a "u
e"tu!$ante" a "u a+re!e!or. S$ tuv$era +a o#-$9n !e "e%u$r v$v$en!o
en "$+en-$o/ "$n &a-er n$n%una #re%unta 24" !$1D-$+/ no +o &arDa
Pgina 17
6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
to2ar+o. Pre1erDa 2or$r 0ue e"o. TenDa una voJ $nter$or 0ue +e !$Io a
"D/ 0ue %uar!en -ue"t$onar to!o/ no #o!Da tra$-$onar+a.
Lue%o "e ,e,$9 +a -o#a !e veneno. =u #ronto K+ e"ta,a 2uerto.
En +o" !$4+o%o" !e P+at9n/ aun0ue S9-rate" "$%ue v$vo. E"ta !$1D-$+
&o2,re/ 0ue "$%u$9 &a-$en!o #re%unta" #re1er$rDa 2or$r ante" 0ue !eIar !e
#en"ar en -92o "on rea+2ente +a" -o"a"/ &a "$!o una $n"#$ra-$9n #ara
1$+9"o1o" !e"!e enton-e".
I2#a-to $n2e!$ato !e S9-rate" e"ta,a en 0u$ene" +o ro!ean. P+at9n
++eva!o en +a en"e?anJa en e+ e"#Dr$tu !e S9-rate" !e"#uK" !e "u 2ae"tro
+a 2uerte. Con 2u-&o/ e+ 24" $2#re"$onante 1ue a+u2no !e Ar$"t9te+e"/ una
!$1erente t$#o !e #en"a!or !e -ua+0u$era !e e++o".
Pgina 18
VUna %o+on!r$na no &a-e verano. U"te! #o!rDa #en"ar 0ue e"to
1ra"e v$ene !e W$++$a2 S&a<e"#eare u otro %ran #oeta.
Suena -o2o "$ +o 0ue !e,erDa. De &e-&o/ e" !e+ +$,ro !e Ar$"t9te+e" La
tica a Nicmaco, ++a2a!o a"D #or0ue "e +o !e!$-9 a "u &$Io
N$-92a-o. E+ #unto 0ue e"ta,a &a-$en!o era 0ue a"D -o2o "e ne-e"$ta
24" !e +a ++e%a!a !e un tra%o #ara !e2o"trar 0ue e+ verano t$ene
ven$r/ 24" 0ue un "o+o !Da -4+$!o/ a"D uno" 2o2ento" !e
#+a-er no "u2an a +a ver!a!era 1e+$-$!a!. La 1e+$-$!a! #ara Ar$"t9te+e"
no era un 2ot$vo !e a+e%rDa a -orto #+aJo. Sor#ren!ente2ente/ #en"a,a 0ue
+o" n$?o" no #ue!en "er 1e+$-e". E"to "uena a,"ur!o. S$ +o" n$?o" no #ue!en
"er 1e+$J/ L0u$Kn #ue!eN Pero reve+a -u4n !$1erente "u v$"$9n !e
1e+$-$!a! era +a nue"tra. Lo" n$?o" a#ena" e"t4n -o2enJan!o "u
v$!a"/ #or +o tanto no &an ten$!o una v$!a #+ena en n$n%7n "ent$!o. La
ver!a!era 1e+$-$!a!/
ar%u2ent9/ re0u$ere una v$!a 24" +ar%a.
Ar$"t9te+e" 1ue !$"-D#u+o !e P+at9n/ P+at9n &a,Da "$!o S9-rate". A"D
e"to" tre" %ran!e" #en"a!ore" 1or2an una -a!ena: S9-rate"CP+at9nCAr$"t9te+e".
-a#Dtu+o (
La ver!a!era 1e+$-$!a!
Ar$"t9te+e"
Pgina 19
*)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
E"to e" a 2enu!o e+ -a2$no. Lo" %en$o" no "ue+en e2er%en !e
n$n%una #arte. La 2aorDa !e e++o" &an ten$!o un 2ae"tro $n"#$ra!or. Pero e+
$!ea" !e e"to" tre" "on 2u !$1erente" uno" !e otro". E++o" no +o &$-$eron
"$2#+e2ente re#$ten -o2o +oro" +o 0ue +e" &a,Dan en"e?a!o. Ca!a uno tenDa
un or$%$na+
en1o0ue. En #o-a" #a+a,ra"/ S9-rate" era un %ran -onver"a!or/ P+at9n era un
eP-e+ente e"-r$tor/ Ar$"t9te+e" "e $ntere"a,a #or to!o. S9-rate"
P+at9n #en"9 en e+ 2un!o 0ue ve2o" -o2o un #4+$!o re1+eIo !e +a ver!a!era
rea+$!a! 0ue "9+o "e #o!Da ++e%ar #or a,"tra-ta 1$+o"91$-a
#en"a2$entoT Ar$"t9te+e"/ #or e+ -ontrar$o/ e"ta,a 1a"-$na!o #or +o" !eta++e" !e
to!o a "u a+re!e!or.
Por !e"%ra-$a/ -a"$ to!o +o e"-r$to #or Ar$"t9te+e" 0ue "o,rev$ve
e" en 1or2a !e a#unte" !e -+a"e. S$n e2,ar%o/ e"to" re%$"tro" !e "u
#en"a2$ento
to!avDa &an &e-&o un %ran $2#a-to en +a 1$+o"o1Da o--$!enta+/ aun0ue
e+ e"t$+o !e e"-r$tura "ue+e "er "e-o. Pero K+ no era 24" 0ue un 1$+9"o1o:
K+ ta2,$Kn e"ta,a 1a"-$na!o #or +a Joo+o%Da/ +a a"trono2Da/ +a &$"tor$a/ +a
#o+Dt$-a
e+ !ra2a.
Na-$!o en =a-e!on$a en e+ a?o F6H aC/ !e"#uK" !e e"tu!$ar -on P+at9n/ v$aC
E++$n%/ tra,aIan!o -o2o #ro1e"or !e A+eIan!ro =a%no/ Ar$"t9te+e"
e"ta,+e-er "u #ro#$a e"-ue+a en Atena" ++a2a!o e+ L$-eo. E"to 1ue
uno !e +o" 24" 1a2o"o" -entro" !e en"e?anJa !e +a ant$%ua
=un!$a+/ un #o-o -o2o una un$ver"$!a! 2o!erna. De"!e a++D env$9 a
$nve"t$%a!ore" 0ue re%re"aron -on nueva $n1or2a-$9n a-er-a !e to!o" +o"C
-o"a !e +a "o-$e!a! #o+Dt$-a a +a ,$o+o%Da. Ta2,$Kn $n$-$9 un
$2#ortante ,$,+$ote-a. En una 1a2o"a #$ntura !e+ Rena-$2$ento !e Ra1ae+/
La Escuela de Atenas, P+at9n "e?a+a &a-$a arr$,a -on e+ 2un!o !e +a
For2a"T #or e+ -ontrar$o/ Ar$"t9te+e" e"t4 ++e%an!o &a-$a e+ 2un!o
1rente a K+.
P+at9n "e &a,rDa -ontenta!o a 1$+o"o1ar a #art$r !e un
"$++9nT #ero Ar$"t9te+e" 0uerDa eP#+orar +a rea+$!a! 0ue eP#er$2enta2o"C
-$a a travK" !e +o" "ent$!o". Re-&aJ9 +a teorDa !e "u 2ae"tro !e
For2a"/ -reen!o en -a2,$o 0ue +a 1or2a !e enten!er -ua+0u$er %enera+/
-ate%orDa 1ue ePa2$nar eIe2#+o" -on-reto" !e e++o. A"D 0ue #ara
Pgina 20
+a ver!a!era 1e+$-$!a!
**
enten!er +o 0ue un %ato e" 0ue #en"a,a 0ue tenDa 0ue 2$rar a ,$ene"
%ato"/ no -reo a,"tra-ta a-er-a !e +a 1or2a !e %ato.
Una #re%unta 0ue Ar$"t9te+e" re1+eP$on9 "o,re era VL-92o !e,e2o"
v$v$rN U S9-rate" P+at9n !o" &a,Dan #re%unta!o ante" 0ue K+. La ne-e"$!a!
#ara re"#on!er 0ue e" #arte !e +o 0ue atrae a +a %ente a +a 1$+o"o1Da en e+
#r$2er +u%ar. Ar$"t9te+e" tenDa "u #ro#$a re"#ue"ta. La ver"$9n "$2#+e !e
e" e"ta: ,u"-ar +a 1e+$-$!a!.
Pero/ L0uK "$%n$1$-a e"a 1ra"e U,u"-ar +a 1e+$-$!a!UN Ho en !Da +a 2aor #arte
+a %ente +e" !$-e 0ue ,u"-ar +a 1e+$-$!a! 0ue #en"ar en 1or2a" 0ue #o!Dan
!$"1rutar !e e++o". Ta+ veJ +a 1e+$-$!a! #ara u"te! "erDa $nvo+u-rar
va-a-$one" eP9t$-a"/ $r a +o" 1e"t$va+e" !e 27"$-a o #art$!o"/ o e+ %a"to
t$e2#o -on +o" a2$%o". Ta2,$Kn #o!rDa "$%n$1$-ar a-urru-ar"e -on "u
+$,ro 1avor$to/ o $r a una %a+erDa !e arte. Pero aun0ue e"to"
#o!rDan "er +o" $n%re!$ente" !e una ,uena v$!a #ara Ar$"t9te+e"/ -$erta2ente
no -reDa 0ue +a 2eIor 2anera !e v$v$r era "a+$r ,u"-ar
#+a-er en e"ta" 1or2a". E"o #or "D "o+o no "erDa una ,uena v$!a/
en "u o#$n$9n. La #a+a,ra %r$e%a Ar$"t9te+e" ut$+$J9 1ue eudaimonia
3Pronun-$a!o UteC!$eC2oan$aU/ #ero 0ue "$%n$1$-a +o -ontrar$o8. E"te
a ve-e" "e tra!u-e -o2o V1+ore-$2$entoV o VKP$toV en +u%ar !e
VFe+$-$!a!V. E" 24" 0ue e+ t$#o !e "en"a-$one" a%ra!a,+e" 0ue
#ue!e o,tener !e -o2er &e+a!o -on "a,or a 2an%o o v$en!o
"u %anan-$a e0u$#o !e#ort$vo 1avor$to. eudaimonia no "e trata 1u%aJ
2o2ento" !e 1e+$-$!a! o -92o "e "$ente. E" 24" o,Iet$va 0ue e"o.
E"to e" ,a"tante !$1D-$+ !e enten!er a 0ue e"ta2o" tan a-o"tu2,ra!o" a
#en"ar 0ue
+a 1e+$-$!a! es a-er-a !e -92o no" "ent$2o" na!a 24".
P$en"e en una 1+or. S$ r$e%a"/ !ar+e +uJ "u1$-$ente/ ta+ veJ
a+$2entar+o un #o-o/ a -ont$nua-$9n/ va a -re-er 1+ore-er. S$ !e"-u$!a"/
2anten%a
en +a o"-ur$!a!/ !eIa 0ue +o" $n"e-to" roen +a" &oIa"/ !eIe 0ue "e "e0ue/ "e
"e 2ar-&$tan 2ueren/ o en e+ 2eIor !e ter2$nar -o2o una #+anta 2u #o-o
atra-t$vo.
Lo" "ere" &u2ano" #ue!en 1+ore-er -o2o +a" #+anta" ta2,$Kn/ aun0ue a
!$1eren-$a !e +a" #+anta"
to2a2o" !e-$"$one" #or no"otro" 2$"2o": no"otro" !e-$!$2o" +o 0ue
0uere2o" &a-er
"er.
Pgina 21
*(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Ar$"t9te+e" e"ta,a -onven-$!o !e 0ue no &a ta+ -o"a -o2o +a &u2ana
natura+eJa/ 0ue +o" "ere" &u2ano"/ "e%7n "u" #ro#$a" #a+a,ra"/ t$ene una
1un-$9n. Ha
e" una 2anera !e v$v$r 0ue no" -onven%a. LMuK no" !$1eren-$a !e
otro" an$2a+e" to!o +o !e24" e" 0ue #o!e2o" #en"ar
raJ9n a-er-a !e +o 0ue !e,e2o" &a-er. De e"to "e -on-+ue 0ue
e+ 2eIor t$#o !e v$!a !e un "er &u2ano era uno 0ue u"a nue"tra
#o!ere" !e +a raJ9n.
Sor#ren!ente2ente/ Ar$"t9te+e" -reDa 0ue +a" -o"a" 0ue u"te! no "a,e
"o,re C e $n-+u"o +o" &e-&o" o-urr$!o" !e"#uK" !e "u 2uerte C #o!rDan
-ontr$,u$r a
"u eudaimonia. E"to "uena ePtra?o. Su#on$en!o 0ue no e" #o"tC
+a v$!a/ L-92o #o!rDa -ua+0u$er -o"a 0ue "u-e!e -uan!o u"te! a no e"
a+re!e!or a1e-tar "u 1e+$-$!a!N Bueno/ $2a%$ne 0ue u"te! e" un #a!re
"u 1e+$-$!a! en #arte "e ,a"a en +a e"#eranJa !e 0ue "u &$Io !e
1uturo. S$/ #or !e"%ra-$a/ e"e n$?o -ae %rave2ente en1er2a !e"#uK" !e "u
#ro#$a 2uerte/
t&enour eudaimonia w$++&ave,eena11e-te!,t&$".InAr$"tot+e U"
ver "u v$!a &a,r4 e2#eora!o/ a #e"ar !e 0ue no +o &ar4 rea+$!a!
"a,e "o,re +a en1er2e!a! !e "u &$Io 0ue a no e"t4n -on v$!a. E"te
++eva a -a,o ,$en "u $!ea !e 0ue +a 1e+$-$!a! no e" "9+o una -ue"t$9n !e -92o
te "$ente". La 1e+$-$!a! en e"te "ent$!o e" e+ +o%ro %enera+ en
v$!a/ a+%o 0ue #ue!e "er a1e-ta!o #or +o 0ue "u-e!e a +o" !e24" 0ue
#reo-u#an. Lo" evento" 1uera !e "u -ontro+ e+ -ono-$2$ento a1e-tan
0ue. S$ u"te! e" 1e+$J o no !e#en!e en #arte !e +a ,uena "uerte.
La #re%unta -entra+ e": LMuK #o!e2o" &a-er #ara au2entar nue"tra
#o"$,$+$!a! !e eudaimonia? La re"#ue"ta !e Ar$"t9te+e" 1ue: VDe"arro++ar e+
t$#o !e -ar4-ter. V Ne-e"$ta" "ent$r e+ t$#o !e
e2o-$one" en e+ 2o2ento a!e-ua!o K"ta" -on!u-$r4n a -o2#ortar"e
a"D. En #arte/ e"to "er4 -ue"t$9n !e -92o &a "$!o -r$a!o/
a 0ue +a 2eIor 2anera !e !e"arro++ar ,ueno" &4,$to" e" #ra-t$-ar+o"
!e"!e una e!a! te2#rana. A"D 0ue +a "uerte v$ene en a++D ta2,$Kn. Lo" ,ueno"
#atrone" !e
-o2#orta2$ento "on v$rtu!e"T Lo" 2a+o" "on +o" v$-$o".
P$en"e en +a v$rtu! !e +a va+entDa en t$e2#o" !e %uerra. Ta+ veJ un "o+!a!o
t$ene 0ue #oner "u #ro#$a v$!a en r$e"%o #ara "a+var a a+%uno" -$v$+e"
Pgina 22
+a ver!a!era 1e+$-$!a!
*F
!e un eIKr-$to ata-ante. Una #er"ona imprudente no "e #reo-u#a
a+%una #or "u #ro#$a "e%ur$!a!. S+ #o!rDa #re-$#$tar"e en una #e+$%ro"a
"$tua-$9n ta2,$Kn/ ta+ veJ/ $n-+u"o -uan!o no e" ne-e"ar$o/ #ero e"o e"
no e" -$erto va+or/ "9+o +a to2a !e r$e"%o" $2#ru!ente". En e+ otro ePtre2o/
un "o+!a!o cobarde no #ue!e "u#erar "u 2$e!o "u1$-$ente -o2o #ara a-tuar !e
2anera a!e-ua!a en a,"o+uto/ "e #ara+$J9 !e terror ante +a
2$"2o 2o2ento en 0ue 24" "e ne-e"$ta. Un va+$ente o va+ero"o
#er"ona en e"ta "$tua-$9n/ "$n e2,ar%o/ to!avDa "e "$ente 2$e!o/ #ero e" -a#aJ
!e
-on0u$"tar to2ar 2e!$!a". Ar$"t9te+e" #en"a,a 0ue to!a" +a" v$rtu!e"
"e en-uentra en 2e!$o !e !o" ePtre2o" -o2o e"te. A0uD va+entDa e"t4 a 2e!$o
-a2$no
entre +a te2er$!a! +a -o,ar!Da. E"to e" a ve-e" -ono-$!a
-o2o +a !o-tr$na ar$"totK+$-a !e +a Pro#or-$9n Yurea.
E+ en1o0ue !e Ar$"t9te+e" a +a Kt$-a no e" "9+o !e $nterK" &$"t9r$-o.
=u-&o" 1$+9"o1o" 2o!erno" -reen 0ue K+ e"ta,a en +o -$erto a-er-a !e +a
$2#ortan-$a !e+ !e"arro++o !e +a" v$rtu!e"/ 0ue "u v$"$9n !e +o 0ue
+a 1e+$-$!a! "e 1ue #re-$"a e $n"#$ra!or. En +u%ar !e 2$rar a
au2entar nue"tro #+a-er en +a v$!a/ !e #en"ar/ !e,e2o" tratar !e
"er 2eIore" #er"ona" &a-er +o -orre-to. E"o e" +o 0ue
&a-e 0ue una v$!a vaa ,$en.
To!o e"to &a-e 0ue "uene -o2o "$ Ar$"t9te+e" era "9+o $ntere"a!o en
!e"arro++o #er"ona+ $n!$v$!ua+. Pero no +o era. Lo" "ere" &u2ano"
"on an$2a+e" #o+Dt$-o"/ ar%u2ent9. Tene2o" 0ue "er -a#a-e" !e v$v$r -on
otra" #er"ona" ne-e"$ta2o" un "$"te2a !e Iu"t$-$a #ara &a-er 1rente a +a
+a!o 24" o"-uro !e nue"tra natura+eJa. eudaimonia "9+o "e #ue!e +o%rar en
re+a-$9n -on +a v$!a en una "o-$e!a!. V$v$2o" Iunto"/ ne-e"$ta2o" en-ontrar
nue"tra 1e+$-$!a! a+ $ntera-tuar ,$en -on +o" 0ue no" ro!ean en un
,$en or!ena!a e"ta!o #o+Dt$-o.
Hu,o un !e"a1ortuna!o e1e-to "e-un!ar$o !e +a ,r$++anteJ !e Ar$"t9te+e"/
"$n e2,ar%o. Era tan $nte+$%ente/ "u $nve"t$%a-$9n 1ue tan -o2#+eta/
0ue 2u-&o" 0ue +een "u o,ra -reDa 0ue tenDa raJ9n "o,re to!oC
-o"a. E"to era 2a+o #ara e+ #ro%re"o/ 2a+o #ara +a 1$+o"o1Da en e+
tra!$-$9n 0ue S9-rate" &a,Da -o2enJa!o. Durante -$ento" !e a?o" !e"#uK" !e
Pgina 23
*H
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Su 2uerte +a 2aorDa !e +o" eru!$to" a-e#tan "u" v$"$one" !e+ 2un!o -o2o
$n-ue"t$ona,+e2ente -$erto. S$ #u!$eran !e2o"trar 0ue Ar$"t9te+e" &a,Da !$-&o
a+%o/ 0ue era "u1$-$ente #ara e++o". E"to e" +o 0ue a ve-e" e"
++a2a!a Vver!a! #or +a autor$!a! UC -reen!o 0ue a+%o debe "er -$erto
#or0ue 1$%ura una Vautor$!a!V $2#ortante &a !$-&o 0ue e".
LMuK -ree" 0ue #a"arDa "$ "e +e -a9 un troJo !e
2a!era un #e!aJo !e 2eta+ #e"a!o 0ue era !e+ 2$"2o ta2a?o !e una
+u%ar a+toN LCu4+ "erDa -&o-ar -on e+ "ue+oN Pen"a2$ento !e Ar$"t9te+e"
0ue e+ uno 24" #e"a!o/ e+ &e-&o !e 2eta+/ -aerDa 24" r4#$!o. En
De &e-&o/ e"to no e" +o 0ue "u-e!e. E++o" -aen a +a 2$"2a ve+o-$!a!. Pero
#or0ue Ar$"t9te+e" !e-+ar9 0ue e" -$erto/ a +o +ar%o !e +a 2e!$C
#erDo!o eva+ -a"$ to!o e+ 2un!o -ree 0ue !e,e "er ver!a!. No
Se ne-e"$ta,a 24" #rue,a". En e+ "$%+o ZVI Ga+$+eo Ga+$+e$
"u#ue"ta2ente !eI9 -aer una ,o+a !e 2a!era una ,a+a !e -a?9n !e +a
torre $n-+$na!a !e P$"a #ara #ro,ar e"to. A2,o" ++e%aron a +a t$erra
a+ 2$"2o t$e2#o. A"D 0ue Ar$"t9te+e" e"ta,a e0u$vo-a!o. Pero ten!rDa
"$!o ,a"tante 14-$+ !e2o"trar e"to 2u-&o ante".
Ba"4n!o"e en +a autor$!a! !e otra #er"ona e"ta,a -o2#+eta2ente en -ontra !e
e+ e"#Dr$tu !e +a $nve"t$%a-$9n !e Ar$"t9te+e". Va -ontra e+ e"#Dr$tu !e #&$+o"C
o#& ta2,$Kn. Autor$!a! no #rue,a na!a #or "D 2$"2o. Ar$"t9te+e"
2Kto!o" #ro#$o" eran !e $nve"t$%a-$9n/ +a $nve"t$%a-$9n e+ raJona2$ento
-+aro.
F$+o"o1Da nutre !e !e,ate/ "o,re +a #o"$,$+$!a! !e e"tar e0u$vo-a!o/
en +a" o#$n$one" !e"a1$ante"/ eP#+orar a+ternat$va". A1ortuna!a2ente/ en
+a 2aorDa !e +a" e!a!e" &a &a,$!o 1$+9"o1o" !$"#ue"to" a #en"ar !e 2anera
-rDt$-a
#or +o 0ue otro" +e" !$-en !e,e "er a"D. Un 1$+9"o1o
0ue $ntent9 #en"ar -rDt$-a2ente "o,re a,"o+uta2ente to!o 1ue e+
e"-K#t$-o P$rr9n.
Pgina 24
-a#Dtu+o F
No Sa,e2o" Na!a
P$rr9n
Na!$e "a,e na!a C n$ "$0u$era e"o e" "e%uro. U"te!
no !e,e !e#en!er !e +o 0ue u"te! -ree 0ue e" ver!a!. U"te! #ue!e "er
e0u$vo-a!o. To!o #ue!e "er -ue"t$ona!o/ to!o en !u!a.
La 2eIor o#-$9n/ enton-e"/ e" 2antener una 2ente a,$erta. No "e
-o2#ro2eta/
u"te! no "er4 !e-e#-$ona!o. E"a 1ue +a #r$n-$#a+ en"e?anJa !e
E+ e"-e#t$-$"2o/ una 1$+o"o1Da 0ue era #o#u+ar #ara var$o" -$ento" !e
a?o" en +a ant$%ua Gre-$a 24" tar!e en Ro2a. A !$1eren-$a !e P+at9n
Ar$"t9te+e"/ +o" e"-K#t$-o" 24" ePtre2o" ev$tar"e 2anten$Kn!o"e 1$r2e o#$C
$one" "o,re -ua+0u$er -o"a. E+ %r$e%o P$rr9n c.
FBG !. " (5) aC8 1ue e+ 24" 1a2o"o #ro,a,+e2ente e+ 24"
e"-K#t$-o ePtre2a !e to!o" +o" t$e2#o". Su v$!a era !e-$!$!a2ente ePtra?o.
U"te! #ue!e -reer 0ue "a,e" to!o t$#o !e -o"a". U"te! "a,e
0ue u"te! e"t4 +een!o e"to a&ora/ #or eIe2#+o. Pero +o" e"-K#t$-o"
-ue"t$onar e"to. P$en"e #or 0uK -ree 0ue e"t4 A-tuC
a+$a!o !e +eer e"to no "9+o $2a%$nar 0ue ere". LSe #ue!e "er
Se%uro 0ue t$ene" raJ9nN Pare-e 0ue e"t4 +een!o C e"a e" +a 1or2a
Pgina 25
*B
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
2e #are-e a u"te!. Pero ta+ veJ u"te! e"t4 a+u-$nan!o o "o?an!o
3E"ta e" una $!ea 0ue RenK De"-arte" "erDa !e"arro++ar a+%7n
*6)) a?o" !e"#uK": vKa"e e+ Ca#Dtu+o **8. S9-rate" $n"$"tenC
-$a !e 0ue to!o +o 0ue K+ "a,Da era +o #o-o 0ue "a,Da era un e"-K#t$-o
#o"$-$onar ta2,$Kn. Pero P$rr9n ++ev9 2u-&o/ 2u-&o 24". E+ #ro,+eC
&4,$+2ente to29 un #o-o !e2a"$a!o +eIo".
S$ +o" $n1or2e" !e "u v$!a &a 0ue -reer 3 ta+ veJ !e,erDa2o"
"er e"-K#t$-o" a-er-a !e ellos ta2,$Kn8/ P$rr9n &$Jo una -arrera !e no
!ar na!a #or "enta!o. A+ $%ua+ 0ue S9-rate"/ 0ue nun-a e"-r$,$9
na!a en e+ e"t92a%o. Enton-e"/ L0uK "a,e2o" !e K+ #rov$ene !e +o 0ue
otra" #er"ona" re%$"tra!a"/ en "u 2aorDa !e var$o" "$%+o" !e"#uK" !e "u
2uerte.
Uno !e e++o"/ D$9%ene" Laer-$o/ no" !$-e 0ue P$rr9n "e -onv$rt$9 en un
-e+e,r$!a! "e &$Jo un a+to "a-er!ote !e E+$" !on!e v$v$9
0ue en "u" 1$+9"o1o" !e &onor no tenDan 0ue #a%ar $2#ue"to". No"otro"
no &a 2anera !e ver$1$-ar +a ver!a! !e e"to/ aun0ue +o &a-e !e "on$!o
-o2o una ,uena $!ea.
Por +o 0ue #o!e2o" !e-$r/ "$n e2,ar%o/ P$rr9n v$v$9 "u e"-e#t$-$"2o
en a+%uno" a"#e-to" ,a"tante ePtraor!$nar$a". Su t$e2#o en +a t$erra ten!rDa
"$!o 2u -orta "$ no &u,$era ten$!o a2$%o" #ara #rote%er+o. Cua+0u$er
e"-K#t$-o ePtre2a ne-e"$ta e+ a#oo !e +a %ente 2eno" e"-K#t$-o"/ o
2u ,uena "uerte/ !e "o,rev$v$r #or 2u-&o t$e2#o.
A"D e" -o2o "e a-er-a,a a +a v$!a. No #o!e2o" -on1$ar #or -o2#+eto +a
"ent$!o". A ve-e" no" en%a?an. E" 14-$+ -o2eter un error
a-er-a !e +o 0ue "e #ue!e ver en +a o"-ur$!a!/ #or eIe2#+o. Lo 0ue "e ve
-o2o un Jorro #ue!e "er "9+o un %ato. O u"te! #ue!e "er 0ue #$en"e 0ue oD"te
a+%u$en 0ue te ++a2a -uan!o era "9+o e+ v$ento en +o" 4r,o+e".
De,$!o a 0ue nue"tro" "ent$!o" no" en%a?an a 2enu!o/ P$rr9n nunca !e-$!$9
a -on1$ar en e++o". No !e"-art9 +a #o"$,$+$!a! !e 0ue #u!$eran
#ue!e !ar+e $n1or2a-$9n #re-$"a/ #ero K+ 2antuvo una 2ente a,$erta
"o,re e+ te2a.
A"D/ 2$entra" 0ue +a 2aorDa !e +a %ente to2arDa +a v$"ta !e un ,or!e !e+
a-ant$+a!o
-on una -aD!a en #$-a!o -o2o una 1uerte ev$!en-$a !e 0ue "erDa 2u
Pgina 26
no "a,e2o" na!a
*5
a,"ur!o "e%u$r -a2$nan!o &a-$a a!e+ante/ P$rr9n no +o &$Jo. Su" "ent$!o"
#o!rDa &a,er+o en%a?a!o/ #or +o 0ue no -on1Da en e++o". In-+u"o e+
"en"a-$9n !e "u" !e!o" "e -urvaron "o,re e+ ,or!e !e+ a-ant$+a!o/ o +a
"en"a-$9n !e
$n-+$nar &a-$a a!e+ante/ no +e &a,rDa -onven-$!o !e 0ue e"ta,a a #unto !e
-aer a +a" ro-a" !e a,aIo. N$ "$0u$era era o,v$o #ara K+ 0ue +a -aD!a
en +a" ro-a" "erDa tan 2a+o #ara "u "a+u!. LC92o #o!Da "er
a,"o+uta2ente "e%uro !e e"oN Su" a2$%o"/ 0ue/ #re"u2$,+e2ente/ no eran
to!o"
=$"2o" e"-K#t$-o"/ !eIaron !e tener a--$!ente"/ #ero "$
No &u,$era &e-&o/ &a,rDa e"ta!o en #ro,+e2a" -a!a #o-o" 2$nuto".
LPor 0uK tener 2$e!o !e +o" #erro" "a+vaIe"/ "$ u"te! no #ue!e e"tar "e%uro !e
0ue 0u$eren
u"te! &er$!oN E+ &e-&o !e 0ue e"t4n +a!ran!o en"e?an!o +o" !$ente"
-orr$en!o &a-$a t$ no "$%n$1$-a 0ue !e1$n$t$va2ente 2uer!en.
E $n-+u"o "$ +o &a-en/ no necesariamente !a?o. LPor 0uK "e #reo-u#an #or
tr41$-o en "ent$!o -ontrar$o -uan!o "e -ruJa +a -arreteraN E"o" -arro" #o!rDa
no te %o+#ea. LMu$Kn "a,e rea+2enteN LY 0uK !$1eren-$a &a
&a-er "$ e"t4" v$vo o 2uerto !e to!o" 2o!o"N De a+%una 2anera P$rr9n
+o%ra!o v$v$r e"ta 1$+o"o1Da !e +a $n!$1eren-$a tota+
-on0u$"tar to!a" +a" e2o-$one" &u2ana" +o" #atrone" &a,$tua+e" natura+e"
!e -o2#orta2$ento.
E"a e" +a +een!a !e to!o" 2o!o". A+%una" !e e"ta" &$"tor$a" "o,re K+
1ueron #ro,a,+e2ente $nventa!o #ara ,ur+ar"e !e "u 1$+o"o1Da. Pero e"
#o-o #ro,a,+e 0ue to!o" "on !e 1$--$9n. Por eIe2#+o/ K+ 1a2o"a2ente
2antuvo
2$entra" 0ue -o2#+eta2ente tran0u$+o nave%an!o #or una !e +a" #eore"
tor2enta"
a+%u$en a+%una veJ &a,Da "$!o te"t$%o. E+ v$ento e"ta,a ro2#$en!o +a" ve+a"
#ara
#$eJa" enor2e" o+a" ro2#Dan "o,re e+ ,ar-o. To!o e+ 2un!o
a+re!e!or !e K+ e"ta,a aterror$Ja!o. Pero no "e 2o+e"t9 P$rr9n en e+
2eno". Da!o 0ue +a" a#ar$en-$a" "on a 2enu!o en%a?o"a"/ 0ue no #u!o "er
a,"o+uta2ente "e%uro !e 0ue n$n%7n !a?o ven!rDa !e K+. Se +a" arre%+9
a #er2ane-er en #aJ 2$entra" 0ue $n-+u"o +o" 2ar$nero" 24" eP#er$2enta!o"
1ueron #re"a !e+ #4n$-o. De2o"tr9 0ue e" #o"$,+e #er2ane-er $n!$1eC
Ferent $n-+u"o en e"ta" -on!$-$one". E"a &$"tor$a t$ene un an$++o !e
+a ver!a! "o,re K+.
Pgina 27
*6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Co2o un &o2,re Ioven/ P$rr9n v$"$t9 +a In!$a. Ta+ veJ e"o era +o 0ue
+e $n"#$r9 en "u e"t$+o !e v$!a $nu"ua+. La In!$a t$ene una %ran tra!$-$9n
!e +o" 2ae"tro" e"#$r$tua+e" o %ur7" 0ue #onen a "D 2$"2o" a travK" !e
#r$va-$9n 1D"$-a ePtre2a -a"$ $n-reD,+e: "er
Bur$e! A+$ve/ #e"o" 0ue -ue+%an !e #arte" "en"$,+e" !e "u
-uer#o"/ o v$v$r !urante "e2ana" "$n a+$2ento"/ #ara +o%rar $nter$or to!avDaC
ne"". E+ en1o0ue !e P$rr9n a +a 1$+o"o1Da era -$erta2ente "$2$+ar a +a
!e un 2D"t$-o. Sea -ua+ "ea +a" tK-n$-a" 0ue ut$+$Ja #ara -on"e%u$r+o/ "e
-$erta2ente #ra-t$-a,a +o 0ue #re!$-a,a. Su e"ta!o !e 4n$2o tran0u$+o
&e-&o una #ro1un!a $2#re"$9n en +o" 0ue +e ro!ean. La raJ9n #or +a 0ue
no #oner"e nerv$o"o #or na!a 1ue 0ue/ en "u o#$n$9n/
a,"o+uta2ente to!o 1ue "$2#+e2ente una -ue"t$9n !e o#$n$9n. S$ &a
n$n%una #o"$,$+$!a! !e !e"-u,r$r +a ver!a!/ enton-e" no &a ne-e"$!a! !e
#reo-u#ar"e.
Enton-e" #o!e2o" !$"tan-$arno" !e to!a" +a" -reen-$a" 1$r2e"/ #or0ue
1$r2e" -reen-$a" $2#+$-an "$e2#re +a $+u"$9n.
S$ &u,$era" -ono-$!o P$rr9n/ #ro,a,+e2ente &a,rDa #en"a!o 0ue e"ta,a +o-o.
Y ta+ veJ K+ e"ta,a en un -a2$no. S$n e2,ar%o/ "u" #unto" !e v$"ta "u
-o2#orta2$ento
1ueron -on"$"tente". Se #o!rDa #en"ar 0ue "u" !$ver"a" -erteJa"
eran "$2#+e2ente $rra-$ona+ "e #u"o en e+ -a2$no !e +a #aJ !e
2ente. U"te! e"t4 to2an!o !e2a"$a!o #or "enta!o. E" -o2o "$ u"te! t$ene
-on"tru$!o una -a"a "o,re +a arena. Lo" 1un!a2ento" !e "u #en"a2$ento no
"on
a+%o a"D -o2o +a 1$r2a -o2o +e %u"tarDa -reer e" #o-o #ro,a,+e 0ue
&a-erte 1e+$J.
P$rr9n re"u2e #er1e-ta2ente "u 1$+o"o1Da en +a 1or2a !e
tre" #re%unta" -ua+0u$era 0ue 0u$era "er 1e+$J !e,e #re%untar:
#"u$les son las cosas en realidad?
#%u& actitud debemos adoptar para ellos?
#%u& 'a a pasar con al(uien )ue adopte esa actitud?
Su" re"#ue"ta" eran "$2#+e a+ #unto. En #r$2er +u%ar/ no #o!e2o" Ia24"
"K +o 0ue e+ 2un!o e" rea+2ente -o2o C 0ue e" 24" a++4 !e no"otro". Na!$e +o
&ar4
Pgina 28
no "a,e2o" na!a
*A
"$e2#re "a,er "o,re +a natura+eJa 7+t$2a !e +a rea+$!a!. Ta+ -ono-$2$ento
"$2#+e2ente no e" #o"$,+e #ara +o" "ere" &u2ano". A"D 0ue o+vD!ate !e e"o.
E"te #unto !e v$"ta e"t4 en -o2#+eto !e"a-uer!o -on +a teorDa #+at9n$-a !e +a"
For2a"
+a #o"$,$+$!a! !e 0ue +o" 1$+9"o1o" #o!rDan tener -ono-$2$ento !e
e++o" a travK" !e+ #en"a2$ento a,"tra-to 3vKa"e e+ Ca#Dtu+o *8. En "e%un!o
+u%ar/ -o2o "e
-on"e-uen-$a !e e"to/ no !e,erDa -o2#ro2eter"e a -ua+0u$er v$"ta. De,$!o a
0ue
no #ue!e -ono-er na!a -on -erteJa/ !e,erDa2o" "u"#en!er to!o Iu$-$o
v$v$r nue"tra" v$!a" !e una 2anera no -o2#ro2et$!a. Ca!a !e"eo 0ue
tener "u%$ere 0ue u"te! -ree 0ue una -o"a e" 2eIor 0ue
otra. La $n1e+$-$!a! #rov$ene !e no -on"e%u$r +o 0ue 0u$ere".
Pero no "e #ue!e "a,er 0ue -ua+0u$er -o"a e" 2eIor 0ue -ua+0u$er otra
-o"a. A"D/
#en"9/ #ara "er 1e+$J !e,e +$,erar"e !e +o" !e"eo"
no "e #reo-u#an #or -92o "a+en +a" -o"a". E"a e" +a 2anera -orre-ta !e
v$v$r. Re-ono-er 0ue na!a $2#orta. De e"a 2anera na!a +o &ar4
a1e-tar "u e"ta!o !e 4n$2o/ 0ue "er4 uno !e tran0u$+$!a! $nter$or.
En ter-er +u%ar/ "$ u"te! "$%ue e"ta en"e?anJa e" +o 0ue va a #a"ar -on
u"te!. Va a e2#eJar #or "er 2u!a/ #ro,a,+e2ente #or0ue
u"te! no "a,r4 0uK !e-$r a-er-a !e na!a. F$na+2ente/ "e 0u$ere
e"tar +$,re !e to!a #reo-u#a-$9n. E"o e" +o 2eIor 0ue u"te! o -ua+0u$er
#er"ona #ue!e e"#erar
en +a v$!a. E" -a"$ -o2o una eP#er$en-$a re+$%$o"a.
E"a e" +a teorDa. Pare-Da 1un-$onar #ara P$rr9n/ aun0ue e"
!$1D-$+ ver+o !ar +o" 2$"2o" re"u+ta!o" #ara +a 2aor #arte !e +a
&u2an$!a!. Po-o"
!e no"otro" a+%una veJ +o%rar e+ t$#o !e $n!$1eren-$a 0ue +e re-oC
re2en!a!a. Y no to!o e+ 2un!o va a tener +a "uerte !e -ontar -on un e0u$#o
!e a2$%o" #ara "a+var+o" !e "u" #eore" errore". De &e-&o/ "$
to!o" "$%u$eron "u -on"eIo/ no &a,rDa na!$e #ara
#rote%er a +o" e"-K#t$-o" #$rr9n$-o !e "D 2$"2o" !e to!a
e"-ue+a !e 1$+o"o1Da 2or$rDa 2u r4#$!a2ente a 2e!$!a 0ue !erro-aron
"o,re +o" ,or!e" !e+ a-ant$+a!o/ "e #u"o !e+ante !e +o" ve&D-u+o" en
2ov$2$ento/ o e"ta,an
ata-a!o "a+vaIe2ente #or #erro".
La !e,$+$!a! ,4"$-a !e+ en1o0ue !e P$rr9n e" 0ue "e tra"+a!a
!e VNo "e #ue!e "a,er na!aV a +a -on-+u"$9n !e UPor +o tanto
Pgina 29
()
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
u"te! !e,e $%norar "u" $n"t$nto" "ent$2$ento" a-er-a !e +o 0ue e"
#e+$%ro"o U. Pero nue"tro" $n"t$nto" no" "a+van !e 2u-&a" #o"$,+e"
#e+$%ro". Pue!e 0ue no "ean tota+2ente 1$a,+e"/ #ero e"o no "$%n$1$-a 0ue
!e,erDa2o" $%norar+o". In-+u"o P$rr9n "e "u#one 0ue t$ene
a+eIa!o -uan!o un #erro +e e"#et9: +o 0ue #u!o no -o2#+eta2ente
"u#erar "u" rea--$one" auto24t$-a" #or 2u-&o 0ue 0u$"$eran.
A"D 0ue #ara tratar !e v$v$r #$rr9n$-o e"-e#t$-$"2o #are-e #erver"o. N$
e" o,v$o 0ue v$v$r !e e"ta 2anera #ro!u-e +a tran0u$+$!a! !e "a,er 0ue
P$rr9n #en"a,a 0ue "erDa. Se #ue!e "er e"-K#t$-o "o,re
E+ e"-e#t$-$"2o !e P$rr9n. E" #o"$,+e 0ue !e"ee #re%untar "$ tranC
0u$++$t rea+2ente ven!r4 !e to2ar +a" -+a"e" !e r$e"%o" 0ue
0ue !a,a. Pue!e "er 0ue &aa tra,aIa!o #ara P$rr9n/ #ero +o 0ue e" +a
+a ev$!en-$a !e 0ue 1un-$one #ara u"te!N Pue!e 0ue no "ea" e+ *)) #or
-$ento "e%uro !e 0ue un #erro 1eroJ va a 2or!er/ #ero t$ene "ent$!o
no -orrer e+ r$e"%o "$ e" -$erto AA #or -$ento.
No to!o" +o" e"-K#t$-o" en +a &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da &an "$!o tan
ePtre2a -o2o P$rr9n. Ha una %ran tra!$-$9n !e "-e#t$ 2o!era!a
-$"2o/ !e -ue"t$onar +o" "u#ue"to" 2$ran!o !e -er-a e+
ev$!en-$a !e +o 0ue -ree2o"/ "$n tratar !e v$v$r -o2o
"$ to!o e"ta,a en !u!a to!o e+ t$e2#o. Cue"t$ona2$ento e"-K#t$-o
!e e"te t$#o "e en-uentra en e+ -oraJ9n !e +a 1$+o"o1Da. To!o e+ %ran 1$+9"o1oC
1o" &an "$!o e"-K#t$-o" en e"te "ent$!o. E" +o o#ue"to !e
!o%2at$"2o. A+%u$en 0ue e" !o%24t$-o e" 2u "e%uro !e 0ue
e++o" "a,en +a ver!a!. Lo" 1$+9"o1o" -ue"t$onan e+ !o%2a. E++o"
#re%untar #or 0uK +a %ente -ree +o 0ue &a-en/ 0uK t$#o !e #rue,a"
0ue t$enen 0ue 2antener a "u" -on-+u"$one". E"o 1ue +o 0ue S9-rate"
Ar$"t9te+e" &$Jo 0ue e" +o 0ue +o" 1$+9"o1o" !e &o en !Da &a-en
ta2,$Kn. Pero e++o" no +o &a-en #or e+ "$2#+e &e-&o !e "er !$1D-$+.
E+ #unto !e e"-e#t$-$"2o 1$+o"91$-o 2o!era!a e" a-er-ar"e
a +a ver!a!/ o a+ 2eno" #ara reve+ar +o #o-o 0ue -ono-e2o" o #o!e2o"
-ono-er.
No e" ne-e"ar$o -orrer e+ r$e"%o !e -aer #or un a-ant$+a!o #ara "er e"te t$#o
!e e"-K#t$-o. Pero u"te! t$ene 0ue e"tar #re#ara!o #ara #e!$r $n-92o!o
Pgina 30
no "a,e2o" na!a
(*
#re%unta" #en"ar -rDt$-a2ente a-er-a !e +a" re"#ue"ta" 0ue +a %ente
!ar+e.
Aun0ue P$rr9n #re!$-9 +a +$,erta! !e to!a" +a" #reo-u#a-$one"/ +a 2aorDa !e
no"otro"
no +o%rar+o. Una #reo-u#a-$9n -o27n e" e+ &e-&o !e 0ue -a!a uno !e
no" va2o" a 2or$r. Otro 1$+9"o1o %r$e%o E#$-uro/ tenDa -$erta
"u%eren-$a" $nte+$%ente" "o,re -92o #o!e2o" ++e%ar a un a-uer!o -on e"te.
Pgina 31
-a#Dtu+o H
La Ruta @ar!Dn
E#$-uro
I2a%$ne "u 1unera+. LMuK va a "erN LMu$Kn e"tar4 a++DN
LMuK van a !e-$rN Lo 0ue u"te! e"t4 $2a%$nan!o !e,e "er !e "u
#ro#$a #er"#e-t$va. E" -o2o "$ u"te! e"t4 to!avDa a++D v$en!o evento"
!e un +u%ar !eter2$na!o/ #or eIe2#+o !e"!e arr$,a/ o !e"!e un a"$ento
entre +o" !o+$ente". A&ora/ a+%una" #er"ona" -reen 0ue e"to e"
una #o"$,$+$!a! "er$a/ 0ue !e"#uK" !e +a 2uerte #o!e2o" "o,rev$v$r 1uera !e
un
-uer#o 1D"$-o -o2o una e"#e-$e !e e"#Dr$tu 0ue $n-+u"o #o!rDa "er -a#aJ !e ver
L0uK e"t4 #a"an!o en e"te 2un!o. Pero #ara a0ue++o" !e no"otro" 0ue -ree2o"
+a 2uerte e" 1$na+/ &a un #ro,+e2a rea+. Ca!a veJ 0ue trata2o" !e
$2a%$nar no e"tar a&D 0ue tene2o" 0ue &a-er e" $2a%$nan!o 0ue no"
est$n a++D/ o,"ervan!o +o 0ue "u-e!e -uan!o no e"ta2o" a++D.
Ya "ea o no 0ue u"te! #ue!e $2a%$nar "u #ro#$a 2uerte/ #are-e
2u natura+ 0ue "er a+ 2eno" un #o-o !e 2$e!o !e no eP$"t$r. LMu$Kn
no te2er "u #ro#$a 2uerteN S$ &a a+%o 0ue !e,e2o" "er
an"$o"o a-er-a/ e" "$n !u!a e"o. Pare-e #er1e-ta2ente raJona,+e
#reo-u#ar"e #or no eP$"tente/ $n-+u"o "$ e"o va a #a"ar 2u-&o" a?o"
Pgina 32
e+ "en!ero !e+ Iar!Dn
(F
a #art$r !e a&ora. E" $n"t$nt$vo. =u #o-a" #er"ona" v$va" t$enen nunca
#en"a!o #ro1un!a2ente a-er-a !e e"to.
T&eAn-$entGree<#&$+o"o#&erE#$-uru" 3FH*C(5) aC8 "o"tenDa
0ue e+ 2$e!o !e +a 2uerte 1ue una #Kr!$!a !e t$e2#o en ,a"e a 2a+a +9%$-a.
Era un e"ta!o !e +a 2ente 0ue &a 0ue "u#erar. S$ #$en"a" -on -+ar$!a! a-er-a
!e
e++a/ +a 2uerte no !e,e "er e"#anto"o en a,"o+uto. Una veJ 0ue o,ten%a "u
#en"an!o ,$en 0ue !$"1rutar4 !e "u e"tan-$a a0uD 2u-&o 24" C 0ue
#ara E#$-uro era ePtre2a!a2ente $2#ortante. E+ #unto !e +a 1$+o"o1Da/
a "u Iu$-$o/ era &a-er 0ue tu v$!a vaa 2eIor/ #ara au!ar+e a en-ontrar
+a 1e+$-$!a!. A+%una" #er"ona" -reen 0ue e" 2or,o"o a 2orar en "u
+a 2uerte #ro#$a/ #ero #ara E#$-uro era una 2anera !e &a-er v$v$r 24"
$nten"a.
E#$-uro na-$9 en +a $"+a %r$e%a !e Sa2o" en e+
E%eo. Pa"9 +a 2aor #arte !e "u v$!a en Atena"/ !on!e "e -onv$rt$9 en
a+%o a"D -o2o una 1$%ura !e -u+to/ 0ue atrae a un %ru#o !e e"tu!$ante" 0ue
v$v$!o -on K+ en una -o2una. E+ %ru#o $n-+uDa a 2uIere"
e"-+avo" C una "$tua-$9n #o-o -o27n en +a ant$%ua Atena". E"to no &$Jo 0ue
+o #o#u+ar/ eP-e#to -on "u" "e%u$!ore" 0ue -a"$ a!ora!o"
K+. Corr$9 e"ta e"-ue+a !e 1$+o"o1Da en una -a"a -on un Iar!Dn C
#or +o 0ue ++e%9 a "er -ono-$!o -o2o E+ @ar!Dn.
A+ $%ua+ 0ue 2u-&o" 1$+9"o1o" ant$%uo" 3 a+%uno" 2o!erno"/
-o2o Peter S$n%er: vKa"e e+ Ca#Dtu+o H)8/ E#$-uro -reDa 0ue
+a 1$+o"o1Da !e,e "er #r4-t$-a. Se !e,e -a2,$ar +a 1or2a en 0ue v$ve".
A"D 0ue era $2#ortante 0ue +o" 0ue "e reun$9 -on K+ en e+ Iar!Dn
#oner +a 1$+o"o1Da a +a #r4-t$-a no "9+o "u#o !e K+.
Para E#$-uro +a -+ave !e +a v$!a 1ue e+ re-ono-$2$ento !e 0ue to!o" ,u"-a2o"
#+a-er. =4" $2#ortante a7n/ ev$ta2o" e+ !o+or -a!a veJ 0ue #o!a2o".
E"o e" +o 0ue no" 2ueve. E+$2$nar e+ "u1r$2$ento !e "u v$!a
au2entar +a 1e+$-$!a!/ K"te vaa a 2eIor. La 2eIor 2anera !e v$v$r/
enton-e"/ 1ue +a "$%u$ente: tener un e"t$+o !e v$!a 2u "$2#+e/ "er a2a,+e -on
+o"
a tu a+re!e!or/ ro!ear"e !e a2$%o". De e"a 2anera u"te!
"er -a#aJ !e "at$"1a-er +a 2aor #arte !e "u" !e"eo". U"te! no "e 0ue!ar4 -on
%ana"
Pgina 33
(H
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
a+%o 0ue no "e #ue!e -on"e%u$r. No e" ,ueno tener un $2#u+"o !e"e"#era!o !e
!ue?o !e una 2an"$9n "$ u"te! nun-a ten!r4 e+ !$nero #ara -o2#rar uno.
No %a"te to!a "u v$!a +a,ora+ -on e+ 1$n !e -on"e%u$r a+%o
0ue e"/ #ro,a,+e2ente/ 24" a++4 !e "u a+-an-e to!o" 2o!o". E" 2u-&o 2eIor
#ara v$v$r
!e una 2anera "en-$++a. S$ "u" !e"eo" "on "$2#+e" "on 14-$+e" !e "at$"1a-er
u"te! ten!r4 e+ t$e2#o +a ener%Da #ara !$"1rutar !e +a" -o"a"
e"a 2ater$a. E"a era "u re-eta #ara +a 1e+$-$!a!/ &a-e 2u-&o
!e "ent$!o.
E"ta en"e?anJa e" una 1or2a !e tera#$a. O,Iet$vo !e E#$-uro era
-urar a "u" e"tu!$ante" !e !o+or 2enta+/ #ara "u%er$r -92o 1D"$-a
!o+or #o!rDa &a-er"e "o#orta,+e re-or!an!o #+a-ere" #a"a!o".
Se?a+9 0ue +o" #+a-ere" "on a%ra!a,+e" en e+ 2o2ento/ #ero
"on ta2,$Kn a%ra!a,+e -uan!o +o" re-or!a2o" !e"#uK"/ #or +o 0ue
#ue!e tener ,ene1$-$o" a +ar%o #+aJo #ara no"otro". Cuan!o "e e"ta,a
2ur$en!o/ en
a+%una 2o+e"t$a/ +e e"-r$,$9 a un a2$%o "o,re -92o +o%r9
!$"traer"e !e "u en1er2e!a! re-or!an!o "u !$"1rute !e
"u" -onver"a-$one" #a"a!a".
To!o e"to e" 2u !$1erente !e +o 0ue +a #a+a,ra Ve#$-7reoV
"$%n$1$-a &o. E" -a"$ +o -ontrar$o. Un Ve#$-7reoV e" a+%u$en
0ue a2a -o2er a+$2ento" !e eP-e+ente -a+$!a!/ a a+%u$en 0ue +o &a-e
+uIo"a2ente
e+ #+a-er "en"ua+. E#$-uro tenDa %u"to" 2u "en-$++o" 0ue
e"o "u%$ere. S+ en"e?9 +a ne-e"$!a! !e "er 2o!era!o C -e!er a
a#et$to" vora-e" "e a-a,a !e -rear 24" 24" !e"eo"
a"D 0ue a+ 1$na+ #ro!u-$r4 +a an%u"t$a !e+ !e"eo "$n -u2#+$r.
E"e t$#o !e v$!a !e 0uerer 24" 24" "e !e,e ev$tar.
S+ "u" "e%u$!ore" "e -o2$9 e+ #an e+ a%ua 24" 0ue eP9t$-o
a+$2ento". S$ u"te! -o2$enJa a ,e,er v$no -aro/ enton-e" u"te! 2u #ronto
!an %ana" !e ,e,er e+ v$no 24" -aro/ o,tener
-aer en +a tra2#a !e +a no"ta+%$a #or +a" -o"a" 0ue no #ue!e" tener.
A #e"ar !e e"to/ "u" ene2$%o" a1$r2a,an 0ue en +a -o2una @ar!Dn
E#$-7reo" #a"9 +a 2aor #arte !e "u t$e2#o !e -o2er/ ,e,er tener
re+a-$one" "ePua+e" entre "D en una or%Da "$n #arar. A"D e" -o2o +a 2o!erna
Pgina 34
e+ "en!ero !e+ Iar!Dn
(G
"$%n$1$-a!o !e Ve#$-7reoV "e #u"o en 2ar-&a. S$ +o" "e%u$!ore" !e E#$-uro
rea+2ente
&$-e e"to/ e"ta,a -o2#+eta2ente en !e"a-uer!o -on "u +D!er !e
en"e?anJa. E" 24" #ro,a,+e/ "$n e2,ar%o/ 0ue e"to era "9+o un 2a+$-$o"o
ru2or.
Una -o"a E#$-uro -$erta2ente +o &$Jo #a"ar 2u-&o t$e2#o &a-$en!o
e"ta,a e"-r$,$en!o. Fue #ro+D1$-o. Lo" re%$"tro" $n!$-an 0ue K+ e"-r$,$9 -o2o
tanto" -o2o tre"-$ento" +$,ro" "o,re ro++o" !e #a#$ro/ aun0ue n$n%uno
!e e++o" &a "o,rev$v$!o. LMuK "a,e2o" !e K+ #rov$ene #r$n-$#a+2ente
a #art$r !e nota" "e%u$!ore" e"-r$,$eron. A#ren!$eron "u" +$,ro" !e 2e2or$a/
#ero
"$no 0ue ta2,$Kn tran"2$ten "u" en"e?anJa" en 1or2a e"-r$ta. A+%uno" !e "u"
#er%a2$no" "o,rev$v$eron en 1ra%2ento"/ -on"erva!o" en +a -en$Ja vo+-4n$-a
0ue
-a9 en -er-a !e Po2#ea Her-u+ano -uan!o e+ Ve"u,$o
eru#-$9n. Otra $2#ortante 1uente !e $n1or2a-$9n a-er-a
En"e?anJa" !e E#$-uro e" e+ +ar%o #oe2a *obre la naturale+a de las cosas
#or e+ 1$+9"o1oC#oeta ro2ano Lu-re-$o. Co2#ue"to #or 24" !e
()) a?o" !e"#uK" !e +a 2uerte !e E#$-uro/ e"te #oe2a "u22aC
tor$Ja!o +a" en"e?anJa" 1un!a2enta+e" !e "u e"-ue+a.
A"D 0ue/ vo+v$en!o a +a #re%unta 0ue E#$-uro +e #re%unt9/ L#or 0uK
no !e,e te2er a +a 2uerteN Una !e +a" raJone" e" 0ue no va" a eP#er$2entarC
-$a e++a. Su 2uerte no "er4 a+%o 0ue +e "u-e!e a usted .
Cuan!o "u-e!e 0ue no e"tar4 a++D. E+ "$%+o ZZ
1$+9"o1o Lu!w$% W$tt%en"te$n "e &$Jo e-o !e e"ta o#$n$9n -uan!o
e"-r$,$9 en "u ,ractatus Lo(ico!-.ilosop.icus / ULa 2uerte no e" un
a-onte-$2$ento en +a v$!a U. La $!ea a0uD e" 0ue +o" evento" "on -o"a" 0ue no"
eP#er$en-$a/ #ero nue"tra #ro#$a 2uerte e" +a e+$2$na-$9n !e +a #o"$,$+$!a!
!e +a eP#er$en-$a/ no e" a+%o 24" 0ue #u!$Kra2o" e"tar -on"-$ente"
!e a+%una 2anera !e v$v$r.
Cuan!o $2a%$na2o" nue"tra #ro#$a 2uerte/ E#$-uro "u%$r$9/ 24"
!e no"otro" -o2ete2o" e+ error !e #en"ar 0ue &a,r4 a+%o !e
no" !eIa2o" !e "ent$r +o 0ue "u-e!e -on e+ -uer#o 2uerto. Pero e"te e" un
2a+enten!$!o a-er-a !e +o 0ue "o2o". E"ta2o" ata!o" a nue"tra #arC
-uer#o" U+ar/ nue"tra -arne &ue"o en #art$-u+ar. V$"ta !e E#$-uro era
Pgina 35
(B
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
0ue -on"$"t$2o" !e 4to2o" 3aun0ue +o 0ue 0uerDa !e-$r -on e"te tKr2$no
era un #o-o !$1erente !e +o 0ue "$%n$1$-an +o" -$entD1$-o" 2o!erno" #or e++a8.
Una veJ 0ue e"to" 4to2o" "e "e#aran en +a 2uerte a no eP$"t$2o" -o2o
$n!$v$!uo" -a#a-e" !e -on-$en-$a. In-+u"o "$ a+%u$en #u!$era
#oner -u$!a!o"a2ente to!o" +o" troJo" Iunto" !e nuevo 24" tar!e/ re"#$rar
v$!a nueva2ente !entro !e e"te -uer#o re-on"tru$!o/ no "erDa na!a #ara
ver -on m/ . E+ nuevo -uer#o v$vo no "erDa o/ a #e"ar !e
2$ran!o -o2o o. No 2e "ent$rDa "u" !o+ore"/ #or0ue una veJ 0ue e+ -uer#o
!eIa !e 1un-$onar na!a #ue!e traer !e vue+ta a +a v$!a. La -a!ena !e
$!ent$!a! "e &a,rDa roto.
Otra 1or2a E#$-uro -reDa 0ue #o!Da -urar a "u" "e%u$!ore" !e
e+ 2$e!o !e +a 2uerte 1ue #or "e?a+ar +a !$1eren-$a entre
+o 0ue "ent$2o" #or e+ 1uturo +o 0ue "ent$2o" "o,re e+ #a"a!o.
No" #reo-u#a2o" #or uno #ero no e+ otro. P$en"e en e+ t$e2#o
ante" !e "u na-$2$ento. Ha,Da to!o e"e t$e2#o 0ue no eP$"t$era".
No "9+o +a" "e2ana" -uan!o e"ta,a en e+ v$entre !e tu 2a!re -uan!o
e" #o"$,+e 0ue u"te! &aa na-$!o te2#rano/ o $n-+u"o e+ #unto ante" !e 0ue
u"te!
1ueron -on-e,$!o"/ #ero eran "9+o una #o"$,$+$!a! #ara "u" #a!re"/ #ero
en +u%ar !e +o" 2$+e" !e 2$++one" !e a?o" ante" !e 0ue u"te! ++e%9. No"otro"
no &a-e2o"
"ue+e #reo-u#ar"e #or no eP$"tente #ara to!o" a0ue++o" 2$+en$o" ante"
nue"tro na-$2$ento. LPor 0uK a+%u$en !e,erDa #reo-u#ar"e #or to!o e"e t$e2#o
0ue
no eP$"tDaN Pero enton-e"/ "$ e"o e" -$erto/ L#or 0uK !e,e2o" #reo-u#arno"
tanto
"o,re to!o" e"o" eone" !e no eP$"ten-$a !e"#uK" !e +a 2uerteN Nue"tro
#en"a2$ento
e" a"$2Ktr$-a. E"ta2o" 2u "e"%a!a &a-$a +a #reo-u#a-$9n !e +a
t$e2#o !e"#uK" !e +a 2uerte en +u%ar !e +a &ora ante" !e nue"tro
na-$2$ento. Pero
E#$-uro #en"a,a 0ue e"to era un error. Una veJ 0ue vea e"to/
!e,erDa e2#eJar a #en"ar en e+ t$e2#o !e"#uK" !e "u 2uerte en +a 2$"2a
-+a"e !e 2anera 0ue &a%a +o veJ ante K+. Enton-e" no "er4 un %ran
#reo-u#a-$9n.
A+%una" #er"ona" "e #reo-u#an !e 0ue #u!$eran ++e%ar a "er
-a"t$%a!o en e+ 24" a++4. E#$-uro !e"e"t$29 e"a #reo-u#a-$9n ta2,$Kn. La
!$o"e" no e"t4n rea+2ente $ntere"a!o" en "u -rea-$9n/ K+ !$Io -on -on1$anJa
Pgina 36
e+ "en!ero !e+ Iar!Dn
(5
"u" "e%u$!ore". E++o" eP$"ten/ a#arte !e no"otro"/ no "e $nvo+u-ran
-on e+ 2un!o. Por +o 0ue !e,e e"tar ,$en. E"a e" +a -ura C +a
-o2,$na-$9n !e e"to" ar%u2ento". S$ 1un-$ona/ "e !e,e "ent$r
2u-&o 24" re+aIa!o en "u 1uturo no eP$"ten-$a a&ora.
E#$-uro re"u2$9 to!a "u 1$+o"o1Da en "u e#$ta1$o:
01o no estaba2 3e estado2 1o no so42 No me importa 5
S$ u"te! -ree 0ue no"otro" "o2o" "$2#+e2ente "ere" 1D"$-o"/ -o2#ue"to" #or
-ue"t$9n/ 0ue no &a r$e"%o %rave !e -a"t$%o !e"#uK" !e
2uerte/ enton-e" e+ raJona2$ento !e E#$-uro #ue!e ta2,$Kn #er"ua!$r !e 0ue
"u 2uerte no e" na!a 0ue te2er. E" #o"$,+e 0ue to!avDa te #reo-u#e"
"o,re e+ #ro-e"o !e +a 2uerte/ a 0ue e" a 2enu!o !o+oro"a /
!e1$n$t$va2ente/
eP#er$2enta!o. E"o e" -$erto $n-+u"o "$ no e" raJona,+e #reo-u#ar"e
+a 2uerte 2$"2a. Re-uer!e/ "$n e2,ar%o/ 0ue E#$-uro -reDa 0ue
,ueno" re-uer!o" #o!rDan a+$v$ar e+ !o+or/ #or +o 0ue tuvo una re"#ue"ta
$n-+u"o #ara
0ue. Pero "$ u"te! #$en"a 0ue u"te! e" un a+2a en un -uer#o/ 0ue e+ a+2a
#ue!e "o,rev$v$r a +a 2uerte !e+ -uer#o/ -ura !e E#$-uro e" #o-o #ro,a,+e 0ue
1un-$one #ara
u"te!: u"te! "er4 -a#aJ !e $2a%$nar 0ue ++eva eP$"t$en!o $n-+u"o !e"#uK" !e
"u -oraJ9n &a !eIa!o !e +at$r.
Lo" e#$-7reo" no e"ta,an "o+o" en e+ #en"a2$ento !e +a 1$+o"o1Da -o2o
t$#o !e tera#$a: +a 2aorDa !e +o" 1$+9"o1o" %r$e%o" ro2ano" &$-$eron. La
E"to$-o"/ en #art$-u+ar/ eran 1a2o"o" #or "u" +e--$one" !e -92o
"er #"$-o+9%$-a2ente !$1D-$+ en +a 1aJ !e evento" !e"a1ortuna!o".
Pgina 37
-a#Dtu+o G
A#ren!er no $2#ortar+e
E#$-teto/ C$-er9n/ SKne-a
S$ e2#$eJa a ++over Iu"to -uan!o u"te! t$ene 0ue "a+$r !e "u -a"a/ e" !e-$r
+a2enta,+e. Pero "$ u"te! t$ene 0ue "a+$r/ a#arte !e #oner en un
$2#er2ea,+e o -on"e%u$r "u #ara%ua"/ o +a -an-e+a-$9n !e "u no2,ra2$ento
-$9n/ no &a 2u-&o 0ue #ue!a" &a-er a+ re"#e-to. No "e #ue!e !etener e+
+a ++uv$a no $2#orta +o 2u-&o 0ue !e"ea. En -a"o !e "er 2o+e"to
a-er-a !e e"toN LO !e,e "er "9+o 1$+o"91$-aN USer 1$+oC
1$+o"91$-o V"$%n$1$-a "$2#+e2ente a-e#tar +o 0ue no #ue!e" -a2,$ar. LMuK
"o,re e+ #ro-e"o $nev$ta,+e !e+ #ro-e"o !e enveIe-$2$ento +a ,reve!a!
!e +a v$!aN LC92o "e "ent$rDan a-er-a !e e"ta" -ara-terD"t$-a" !e+ "er &u2ano
-on!$-$9nN Lo 2$"2o otra veJN
Cuan!o +a %ente !$-e 0ue "on V1$+o"91$-aV "o,re +o 0ue o-urre
a e++o"/ e"t4n u"an!o +a #a+a,ra -o2o +o" e"to$-o" +o &a,rDa &e-&o.
E+ no2,re Ue"to$-oU v$no !e +a Stoa/ 0ue 1ue una #$nta!a
#or-&e en Atena" !on!e e"to" 1$+9"o1o" "o+Dan reun$r"e. Uno !e
+a #r$2era 1ue [en9n !e C$t$o 3FFHC(B( aC8. Lo" #r$2ero" e"to$-o" %r$e%o"
ten$!o #unto" !e v$"ta "o,re una a2#+$a %a2a !e #ro,+e2a" 1$+o"91$-o" "o,re
Pgina 38
a#ren!er a no #reo-u#ar"e
(A
+a rea+$!a!/ +a +9%$-a +a Kt$-a. Pero eran 24" 1a2o"o" #or "u
#unto" !e v$"ta "o,re e+ -ontro+ 2enta+. Su $!ea ,4"$-a era 0ue !e,erDa2o"
"9+o #reo-u#ar"e !e -o"a" 0ue #o!e2o" -a2,$ar. No !e,e2o" ++e%ar
tra,aIa!o #or "o,re to!o +o !e24". A+ $%ua+ 0ue +o" e"-K#t$-o"/ #reten!Dan
#ara un e"ta!o !e 4n$2o tran0u$+o. In-+u"o -uan!o "e en1rentan a
a-onte-$2$ento" tr4%$-o"/ -o2o
-o2o +a 2uerte !e un "er 0uer$!o/ e+ e"to$-o !e,e #er2ane-er $2#a"$,+e.
Nue"tra actitud a +o 0ue "u-e!e e"t4 !entro !e nue"tro -ontro+/ aun0ue
lo 0ue "u-e!e a 2enu!o no +o e".
En e+ -oraJ9n !e+ e"to$-$"2o 1ue +a $!ea !e 0ue "o2o" re"#on"a,+e"
#or +o 0ue "ent$2o" #en"a2o". Po!e2o" e+e%$r nue"tra re"#ue"ta a +a ,uena
+a 2a+a "uerte. A+%una" #er"ona" #$en"an 0ue "u" e2o-$one" -o2o e+
t$e2#o. Lo" e"to$-o"/ en -a2,$o/ #en"a,a 0ue +o 0ue "ent$2o" a-er-a !e
una "$tua-$9n o evento e" una -ue"t$9n !e e+e--$9n. La" e2o-$one" no &a-en
"$2#+e2ente
"u-e!erno". No"otro" no tene2o" 0ue "ent$r tr$"teJa -uan!o no "o2o" -a#a-e"
!e -on"e%u$r +o
0ue 0uere2o"T no"otro" no tene2o" 0ue "ent$r ra,$a -uan!o a+%u$en no"
tru-o".
CreDan e2o-$one" nu,+aron e+ raJona2$ento !a?aron IueJC
=ent. No !e,e2o" +$2$tarno" a -ontro+ar+o"/ #ero "$e2#re 0ue "ea #o"$,+e
e+$2$nar+o" #or -o2#+eto.
E#$-teto 3a! GGC*FG8/ uno !e +o" 24" -ono-$!o"C24" tar!e e"to$-o"/
0ue -o2enJ9 -o2o un e"-+avo. Ha,Da "u1r$!o 2u-&a" #enur$a"
"a,Da "o,re e+ !o+or e+ &a2,re C -a2$na,a -on una -oIera -o2o
re"u+ta!o !e una #a+$Ja. Cuan!o !e-+ar9 0ue +a 2ente #ue!e
#er2ane-er +$,re $n-+u"o -uan!o e+ -uer#o e" e"-+avo 0ue e"ta,a !$,uIan!o
en "u #ro#$a eP#er$en-$a. E"to no era 24" 0ue una teorDa a,"tra-ta.
Su en"e?anJa $n-+ue -on"eIo" #r4-t$-o" "o,re -92o &a-er 1rente a
e+ !o+or e+ "u1r$2$ento. Se re!u-Da a e"to: VNue"tro" #en"a2$ento" e"t4n
!e#en!e !e no"otro" V. E"ta 1$+o"o1Da $n"#$r9 un #$+oto !e -o2,ate EE.UU.
@a2e"
B. Sto-<!a+e 0ue 1ue !err$,a!o "o,re V$etna2 !e+ Norte !urante
+a %uerra !e V$etna2. Sto-<!a+e 1ue tortura!o 2u-&a" ve-e"
2anten$!o en una -e+!a !e -on1$na2$ento "o+$tar$o !urante -uatro a?o". Se +a"
arre%+9
#ara "o,rev$v$r 2e!$ante +a a#+$-a-$9n !e +o 0ue re-or!a,a !e E#$-teto
+a en"e?anJa !e un -ur"o 0ue &a,Da to2a!o en +a un$ver"$!a!. A 2e!$!a 0ue +a
!er$va
Pgina 39
F)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
&a-$a a,aIo/ &a-$a e+ terr$tor$o ene2$%o en "u #ara-aD!a" re"o+v$9
#er2ane-er $2#a"$,+e ante +o 0ue otro" &$-$eron -on K+/ no $2#orta +o !uro
"u trata2$ento. S$ no #o!Da -a2,$ar+o/ no 0u$"o !eIar 0ue a1e-te
K+. E+ e"to$-$"2o +e !$o +a 1uerJa #ara "o,rev$v$r a+ !o+or
"o+e!a! 0ue &a,rDa !e"tru$!o +a 2aorDa !e +a %ente.
E"ta 1$+o"o1Da !ura -o2enJ9 en +a ant$%ua Gre-$a/ #ero 1ue en
e+ $2#er$o ro2ano 0ue 1+ore-$9. Do" e"-r$tore" $2#ortante"
0ue au!9 a !$1un!$r +a en"e?anJa e"to$-a eran =ar-o Tu+$o
C$-er9n 3*)BCHF aC8 Lu-$o Anneo SKne-a 3* aCCBG !C8.
La ,reve!a! !e +a v$!a +o" te2a" $nev$ta,+e !e enveIe-$2$ento 1ueron 0ue
#art$-u+ar2ente $ntere"a!o". Re-ono-$eron 0ue e+ enveIe-$2$ento e" un
#ro-e"o natura+/ no tratar !e -a2,$ar +o 0ue no #u!o "er
-a2,$a!o. A+ 2$"2o t$e2#o/ "$n e2,ar%o/ -reDan en +a to2a !e +a
De +o 0ue tene2o" #o-o t$e2#o a0uD.
C$-er9n #are-Da a-u2u+ar 24" 24" 0ue +a 2aorDa en un !Da: K+
1ue un a,o%a!o #o+Dt$-o/ a"D -o2o un 1$+9"o1o. En "u +$,ro
En la 'e6e+ "e $!ent$1$-9 -uatro #ro,+e2a" #r$n-$#a+e" -on -re-$ente
24" ant$%ua: "e vue+ve 24" !$1D-$+ !e tra,aIar/ e+ -uer#o "e vue+ve 24" !K,$+/
+a a+e%rDa en
#+a-ere" 1D"$-o" va/ +a 2uerte e"t4 -er-a. E+ enveIe-$2$ento e" $nev$ta,+e
#ero/ -o2o C$-er9n/ #o!e2o" e+e%$r +a 1or2a en 0ue rea--$ona2o" a e"e
#ro-e"o. De,e2o" re-ono-er 0ue e+ !e-+$ve en +a veIeJ no t$ene #or 0uK
&a-er +a v$!a $n"o#orta,+e. En #r$2er +u%ar/ +a" #er"ona" !e e!a! a 2enu!o
#ue!en o,tener &a-$en!o
2eno" !e,$!o a "u eP#er$en-$a/ #or +o 0ue -ua+0u$er tra,aIo 0ue rea+$Jan
#ue!e "er
24" e1$-aJ. Su" -uer#o" 2ente" no ne-e"ar$a2ente
!$"2$nu$r !r4"t$-a2ente "$ +o" eIer-en. Y aun0ue 1D"$-a
#+a-ere" "e vue+ven 2eno" a%ra!a,+e/ +o" an-$ano" #ue!en #a"ar 24" t$e2#o
en +a a2$"ta! +a -onver"a-$9n 0ue "on en "D 2$"2o" 2u
%rat$1$-ante. Por 7+t$2o/ "e -ree 0ue e+ a+2a v$ve #ara "$e2#re/ #or +o 0ue
+a" #er"ona" !e e!a! no !e,en #reo-u#ar"e #or 2or$r. La a-t$tu! !e C$-er9n
1ue 0ue
!e,e2o" a-e#tar tanto e+ #ro-e"o natura+ !e enveIe-$2$ento
re-ono-er 0ue +a a-t$tu! 0ue to2a2o" #ara e"e #ro-e"o no t$ene 0ue "er
#e"$2$"ta.
Pgina 40
a#ren!er a no #reo-u#ar"e
F*
Sene-a/ otro %ran !$vu+%a!or !e +a" o#$n$one" !e +o" e"to$-o"/ to29 un
+Dnea "$2$+ar -uan!o e"-r$,$9 "o,re +a ,reve!a! !e +a v$!a. U"te! no +o &a-e
2enu!o e"-u-&a2o" %ente 0ueI4n!o"e !e 0ue +a v$!a e" !e2a"$a!o +ar%o. La
2aorDa !$-e 0ue e"
!e2a"$a!o -orto. Ha tanto 0ue &a-er tan #o-o t$e2#o en e+ 0ue
#ara &a-er+o. En +a" #a+a,ra" !e +o" ant$%uo" %r$e%o" H$#9-rate"/ VLa v$!a e"
!e1$n$t$va/ e+ arte e" +ar%o. U La" #er"ona" 2aore" 0ue #ue!en ver "u #r9P$2a
2uerte
2enu!o !e"ear tan "9+o uno" -uanto" a?o" 24" #ara 0ue #ue!an a+-anJar
+o 0ue rea+2ente 0uerDa en +a v$!a. Pero a 2enu!o e" !e2a"$a!o tar!e e+
"e +e" !eIa "$nt$Kn!o"e tr$"te #or +o 0ue #o!rDa &a,er "$!o. Natura+eJa
e" -rue+ a e"te re"#e-to. De+ 2$"2o 2o!o 0ue e"ta2o" re-$,$en!o en +a #arte
"u#er$or !e +a" -o"a"/
2or$2o".
SKne-a no e"tuvo !e a-uer!o -on e"ta o#$n$9n. Un to!o terreno -o2o C$-er9n/
en-ontr9 t$e2#o #ara "er un !ra2atur%o/ un #o+Dt$-o un eP$to"o
&o2,re !e ne%o-$o"/ a"D -o2o un 1$+9"o1o. E+ #ro,+e2a a+ ver
no era +o -orta 0ue "on nue"tra" v$!a"/ "$no 24" ,$en +o 2a+ 0ue +a 2aorDa
!e no"otro" u"a2o" a 0uK &ora tene2o". Una veJ 24"/ era nue"tra a-t$tu!
a +o" a"#e-to" $nev$ta,+e" !e +a -on!$-$9n &u2ana 0ue $2#orta,a
24" #ara K+. No !e,e2o" "ent$rno" enoIa!o" #or0ue +a v$!a e" -orta/ #ero
+u%ar !e,e &a-er +a 2aor #arte !e e++a. Se?a+9 0ue a+%uno"
#er"ona" #er!erDan 2$+ a?o" -on +a 2$"2a 1a-$+$!a! -o2o +o &a-en +a
+a v$!a 0ue t$enen. E $n-+u"o enton-e" e++o" #ro,a,+e2ente to!avDa "e 0ueIan
0ue +a v$!a era !e2a"$a!o -orta. De &e-&o +a v$!a e" #or +o %enera+ e+ t$e2#o
"u1$-$ente #ara
Ha%a 2u-&o &e-&o "$ to2a2o" +a" !e-$"$one" -orre-ta": "$ no !e"#er!$-$ar
a +a ,a"ura en tarea" $n7t$+e". A+%uno" -arrera a+ !$nero -on ta+
ener%Da 0ue no t$enen t$e2#o #ara &a-er 2u-&o 24"T otro" -aen
en +a tra2#a !e !ar "o,re to!o "u t$e2#o +$,re a +a ,e,$!a
e+ "ePo.
S$ u"te! e"#era &a"ta 0ue e"tK v$eIo #ara !e"-u,r$r e"to/ a "er4 !e2a"$a!o
tar!e/
Sene-a #en"9. Tener e+ #e+o ,+an-o +a" arru%a" no "e %uarC
t$Jar 0ue una #er"ona !e e!a! &a #a"a!o 2u-&o t$e2#o &a-$en!o na!a
va+e +a #ena/ a #e"ar !e 0ue a+%una" #er"ona" err9nea2ente a-t7an -o2o "$ +o
&a-e.
A+%u$en 0ue &a-e a +a 2ar en una nave "e ++ev9 a un +a!o otro
Pgina 41
F(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
#or v$ento" tor2ento"o" no &a e"ta!o en un v$aIe. A-a,a !e "er arroI9
a-er-a 2u-&o. Lo 2$"2o o-urre -on +a v$!a. E"tar 1uera !e -ontro+/ a +a !er$va
a travK" !e
evento" "$n en-ontrar t$e2#o #ara +a" eP#er$en-$a" 0ue "on 24"
va+$o"o "$%n$1$-at$vo/ e" 2u !$1erente !e v$v$r ver!a!era2ente.
Uno !e +o" ,ene1$-$o" !e v$v$r ,$en tu v$!a e" 0ue u"te! no ten!r4 0ue
tener 2$e!o a tu" re-uer!o" -uan!o "ea" v$eIo. S$ u"te! #$er!e "u
t$e2#o/ -uan!o uno 2$ra &a-$a atr4" no #ue!e 0uerer #en"ar en -92o
0ue %a"t9 "u v$!a/ a 0ue e" #ro,a,+e 0ue "ea !e2a"$a!o !o+oro"o -onte2C
#+a-a !e to!a" +a" o#ortun$!a!e" 0ue "e &aa #er!$!o. E" #or e"o #or +o 0ue
2u-&o"
+a" #er"ona" "e #reo-u#an #or e+ tra,aIo tr$v$a+/ #en"9 Sene-a
C E" una 1or2a !e ev$tar +a ver!a! a-er-a !e +o 0ue &an !eIa!o !e &a-er.
In"t9 a "u" +e-tore" a a#artar"e !e +a 2u+t$tu!
#ara ev$tar e"-on!er"e !e "D 2$"2o" #or e"tar o-u#a!o.
LC92o/ enton-e"/ !e a-uer!o -on SKne-a/ deber/amos #a"a2o" nue"tro
t$e2#oN
E+ $!ea+ e"to$-o era v$v$r -o2o un re-+u"o/ +eIo" !e otro"
#er"ona". La 1or2a 24" 1ru-tD1era !e eP$"t$r/ K+ !e-+ar9 C #er-e#-$9n
va2ente C e"ta,a e"tu!$an!o 1$+o"o1Da. E"ta era una 2anera !e "er
ver!a!era2ente
v$vo.
La v$!a !e SKne-a +e !$o 2u-&a" o#ortun$!a!e" !e #ra-t$-ar +o 0ue
#re!$-a!o. En e+ a?o H*/ #or eIe2#+o/ "e +e a-u"9 !e tener una
ro2an-e -on +a &er2ana !e+ e2#era!or Gao. No e"t4 -+aro "$
tenDa o no/ #ero e+ re"u+ta!o 1ue 0ue K+ 1ue env$a!o a+ eP$+$o en
C9r-e%a !urante +o" #r9P$2o" o-&o a?o". Enton-e" "u "uerte -a2,$9 !e nuevo

1ue ++a2a!o !e nuevo a Ro2a #ara -onvert$r"e en tutor !e +o" *( a?o" !e


v$eIo e2#era!orCaC"er/ Ner9n. =4" tar!e Sene-a a-tu9 -o2o "u !$"-ur"oC
e"-r$tor a"e"or #o+Dt$-o. E"ta re+a-$9n ter2$n9 2u 2a+/
"$n e2,ar%o: otro %$ro !e+ !e"t$no. Nero a-u"9 Sene-a !e "er #arte
!e un -o2#+ot #ara a"e"$nar+o. No &a,Da e"-a#ator$a #ara e"ta Sene-a
t$e2#o. Nero +e !$Io a "u$-$!ar"e. La ne%at$va e"ta,a 1uera !e +a
-ue"t$onar &a,rDa !a!o +u%ar a +a eIe-u-$9n !e to!o" 2o!o". Para re"$"t$r
&a,rDa "$!o $n7t$+. S+ "e 0u$t9 +a v$!a/ / 1$e+ a "u
E+ e"to$-$"2o/ 1ue #a-D1$-a tran0u$+a &a"ta e+ 1$na+.
Pgina 42
a#ren!er a no #reo-u#ar"e
FF
Una 1or2a !e ver +a en"e?anJa #r$n-$#a+ !e +o" e"to$-o" e"
#en"ar en K+ -o2o una e"#e-$e !e #"$-otera#$a/ una "er$e !e 1a-tore"
#"$-o+9%$-o"
tK-n$-a" 0ue &ar4n nue"tra v$!a 24" tran0u$+a. De"&4%a"e !e +o"
e2o-$one" #ro,+e24t$-a" 0ue nu,+an "u #en"a2$ento to!o
"er4 2u-&o 24" "en-$++o. De"a1ortuna!a2ente/ "$n e2,ar%o/
$n-+u"o "$ te +a" arre%+a" #ara -a+2ar "u" e2o-$one"/ e" #o"$,+e 0ue
u"te! &a #er!$!o a+%o $2#ortante. E+ e"ta!o !e $n!$1eren-$a
!e1en!$!a #or +o" e"to$-o" #ue!e re!u-$r +a $n1e+$-$!a! en +a -ara
!e +o" evento" 0ue no #o!e2o" -ontro+ar. S$n e2,ar%o/ e+ -o"to #o!rDa "er 0ue
++e%ue2o" a "er
1rDo/ "$n -oraJ9n/ ta+ veJ $n-+u"o 2eno" &u2ano. S$ e"e e" e+ #re-$o
!e +o%rar +a -a+2a/ #ue!e "er !e2a"$a!o a+to.
Aun0ue +a $n1+uen-$a !e +a 1$+o"o1Da %r$e%a ant$%ua/ A%u"tDn/
un -r$"t$ano #r$2$t$vo -ua" $!ea" va2o" a -onvert$r a+ "$%u$ente/ e"ta,a +eIo"
!e "er un
E"to$-a. S+ era un &o2,re !e #a"$one" 1uerte" -on una #ro1un!a #reo-u#a-$9n
#or
e+ 2a+ 0ue K+ v$o en e+ 2un!o un !e"eo !e"e"#era!o !e enten!er
D$o" "u" #+ane" #ara +a &u2an$!a!.
Pgina 43
-a#Dtu+o B
LMu$Kn e"t4 t$ran!o !e +a" -uer!a" !e nue"tro"N
A%u"tDn
A%u"tDn 3FGHCHF)8 !e"e"#era!a2ente 0uerDa "a,er +a ver!a!. Co2o
un -r$"t$ano/ K+ -reDa en D$o". Pero "u -reen-$a !eI9 2u-&a" -ue"C
-$one" "$n re"#ue"ta. LMuK 0uerDa D$o" 0ue K+ &a%aN LC92o !e,e
v$veN LMuK $,a a -reerN Pa"9 +a 2aor #arte !e "u v$%$+$a
v$!a #en"an!o e"-r$,$en!o "o,re e"ta" -ue"t$one". Ha,Da 2u-&o en Iue%o
2u a+ta. Para +a" #er"ona" 0ue -reen en +a #o"$,$+$!a! !e 0ue e+ %a"to
+a etern$!a! en e+ $n1$erno/ #or +o 0ue un error 1$+o"91$-o #ue!e #are-er a
tener -on"e-uen-$a" terr$,+e". Co2o A%u"tDn/ 2$ran!o/ "e #o!rDa ter2$nar
ar!$en!o en aJu1re #ara "$e2#re "$ "e e0u$vo-a,a. Uno !e +o" #ro,+e2a" 0ue
a%on$Ja!o "o,re era #or 0uK D$o" #er2$t$9 e+ 2a+ en e+ 2un!o. La
re"#ue"ta 0ue !$o "$%ue "$en!o 2u #o#u+ar -on 2u-&o" -reente".
En +a K#o-a 2e!$eva+/ 24" o 2eno" !e +a 0u$nta a +a !K-$2a 0u$nta
"$%+o/ +a 1$+o"o1Da +a re+$%$9n e"ta,an 2u e"tre-&a2ente v$n-u+a!o" entre "D.
Lo" 1$+9"o1o" 2e!$eva+e" ePtraD!a" !e ant$%uo" 1$+9"o1o" %r$e%o"
-o2o P+at9n Ar$"t9te+e". Pero "e a!a#taron "u" $!ea"/ a#+$-an!o
a "u" #ro#$a" re+$%$one". =u-&o" !e e"to" 1$+9"o1o" 1ueron
Pgina 44
0ue e"t4 t$ran!o !e nue"tra" -a!ena"N
FG
Lo" -r$"t$ano"/ #ero no eran $2#ortante" Iu!Da 4ra,e 1$+o"oC
1o" -o2o =a$29n$!e" Av$-ena ta2,$Kn. A%u"tDn/ 0ue
1ue 2u-&o 24" tar!e &$Jo un "anto/ "e !e"ta-a -o2o uno !e +o" 24" %ran!e".
A%u"tDn na-$9 en Ta%a"te/ en +o 0ue &o e" Ar%e+$a en
E+ norte !e Y1r$-a/ #ero 1ue a7n #arte !e+ I2#er$o Ro2ano. Su
ver!a!ero no2,re era Aure+$u" Au%u"t$nu"/ aun0ue a&ora e" -a"$
"$e2#re -ono-$!o -o2o San A%u"tDn/ a "ea o A%u"tDn !e H$#ona
3De"#uK" !e +a -$u!a! en +a 0ue v$v$9 24" a!e+ante8.
La 2a!re !e A%u"tDn era -r$"t$ano/ #ero "u #a!re "$%u$9 un
+a re+$%$9n +o-a+. Tra" una Iuventu! "a+vaIe +a e!a! a!u+ta te2#rana !urante
+a 0ue tuvo un &$Io -on una a2ante/ A%u"tDn -onvert$!o a
E+ -r$"t$an$"2o en +a tre$ntena/ ++e%an!o a "er o,$"#o !e H$#ona.
Se +e -ono-e #$!$9 a D$o" 0ue &a-er 0ue !eIe !e tener !e"eo" "ePua+e"
VPero to!avDa noV/ #or0ue K+ e"ta,a !$"1rutan!o !e +o" #+a-ere" 2un!ano"
!e2a"$a!o.
En +a v$!a !e"#uK" e"-r$,$9 2u-&o" +$,ro"/ entre e++o" "u" "on7esiones, La
"iudad de 8ios -a"$ un -entenar !e otro"/ ,a"4n!o"e en %ran 2e!$!a en +a
"a,$!urDa !e P+at9n/ #ero !4n!o+e un %$ro -r$"t$ano.
La 2aorDa !e +o" -r$"t$ano" #$en"an 0ue D$o" t$ene #o!ere" e"#e-$a+e": K+ o
e++a e" "u2a2ente ,ueno/ to!o +o "a,e to!o +o #ue!e.
E"a e" to!a +a #arte !e +a !e1$n$-$9n !e VD$o"V. D$o" no "erDa D$o"
"$n tener e"ta" -ua+$!a!e". En 2u-&a" otra" re+$%$one" D$o" e"
!e"-r$to !e 2anera "$2$+ar/ #ero A%u"tDn "9+o e"ta,a $ntere"a!o en
una #er"#e-t$va -r$"t$ana.
Cua+0u$er #er"ona 0ue -ree en e"te D$o" to!avDa ten!r4 0ue a!2$t$r 0ue &a
e" una %ran -ant$!a! !e "u1r$2$ento en e+ 2un!o. E"o "erDa 2u !$1D-$+
ne%ar. A+%uno" "on e+ re"u+ta!o !e+ 2a+ natura+ -o2o terre2oto"
en1er2e!a!e". Parte !e e"te "u1r$2$ento "e !e,e a+ 2a+ 2ora+: e+ 2a+
-au"a!o #or +o" "ere" &u2ano". E+ a"e"$nato +a tortura "on !o" o,v$a
eIe2#+o" !e+ 2a+ 2ora+. =u-&o ante" !e 0ue A%u"tDn e"ta,a e"-r$,$en!o/ +a
F$+9"o1o %r$e%o E#$-uro 3vKa"e e+ Ca#Dtu+o H8 &a,Da re-ono-$!o
0ue e"to #re"enta un #ro,+e2a. LC92o #o!rDa una ,uena/ to!o#o!ero"o
D$o" to+era e+ 2a+N S$ D$o" no #ue!e !eIar 0ue e"to o-urra/ enton-e" K+ no
#ue!e
Pgina 45
FB
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
"er ver!a!era2ente to!o#o!ero"o. Ha +D2$te" a +o 0ue #ue!e &a-er. Pero "$
D$o" es to!o#o!ero"o no #are-e $n-+$na!o a !etener+o/ L-92o
L#ue!e "er a,"o+uta2ente ,uenoN E"o no #are-Da tener "ent$!o. Se
!e"-on-$erta
2u-&a" #er"ona" &o en !Da ta2,$Kn. A%u"tDn "e -entr9 en e+ 2a+ 2ora+. S+
"e !$o -uenta !e 0ue +a $!ea !e un D$o" ,ueno 0ue "a,e 0ue e"te t$#o
!e+ 2a+ #a"a no &a-e na!a #ara ev$tar 0ue e" !$1D-$+
enten!er. S+ no e"ta,a "at$"1e-&o -on +a $!ea !e 0ue D$o" "e 2ueve en
1or2a" 2$"ter$o"a" 0ue e"t4n 24" a++4 !e +a -o2#ren"$9n &u2ana.
A%u"tDn 0uerDa re"#ue"ta".
I2a%$ne un a"e"$no a #unto !e 2atar a "u vD-t$2a. S+ e"t4 a #unto "o,re
K+ -on un -u-&$++o a1$+a!o. Un a-to ver!a!era2ente 2a+ e"t4 a #unto !e tener
+u%ar. A7n
"a,e2o" 0ue D$o" e" +o "u1$-$ente2ente #o!ero"o -o2o #ara 0ue no
"u-e!$era. Lo
"e a-a,a !e to2ar un #ar !e #e0ue?a" re1or2a" a +a" neurona" en e+
a"#$rante" a -ere,ro !e+ a"e"$no. O D$o" #o!rDa a "u veJ &a-e 0ue +o" -u-&$++o"
"uave e+4"t$-a -a!a veJ 0ue a+%u$en trat9 !e ut$+$Jar+o" -o2o
ar2a 2orta+. De e"a 2anera "erDa "$2#+e2ente re,otan en +a vD-t$2a/
na!$e "a+!rDa +a"t$2a!o. D$o" t$ene 0ue "a,er +o 0ue e"t4 #a"an!o -o2o
0ue "a,e a,"o+uta2ente to!o. Na!a #ue!e e"-a#ar. Y
K+ !e,e 0uerer e+ 2a+ no "u-e!a/ #or0ue e"o e" #arte !e +o 0ue
0ue "$%n$1$-a "er "u2a2ente ,ueno. S$n e2,ar%o/ e+ a"e"$no 2ata a "u vD-t$2a
to!o +o 2$"2o. Cu-&$++o" !e a-ero no "e -onv$ertan a +a %o2a. Ha "$n 1+a"&
!e un rao/ "$n rao/ e+ ar2a no 2$+a%ro"a2ente
-aer !e +a 2ano !e+ a"e"$no. Ta2#o-o e+ -a2,$o !e a"e"$no
"u o#$n$9n en e+ 7+t$2o 2$nuto. Enton-e"/ L0uK e"t4 #a"an!oN E"te e" e+
Pro,+e2a -+4"$-o !e+ 2a+/ e+ #ro,+e2a !e eP#+$-ar #or 0uK D$o"
#er2$te ta+e" -o"a". E" !e "u#oner 0ue "$ to!o v$ene !e D$o"/
enton-e" e+ 2a+ !e,e ven$r !e D$o" ta2,$Kn. En -$erto "ent$!o/ D$o" !e,e
&an 0uer$!o 0ue e"to "u-e!a.
En "u" !Da" !e Iuventu! A%u"tDn tenDa una 1or2a !e ev$tar +a -reen-$a !e
0ue D$o" 0uerDa 2a+ a "u-e!er. S+ era un 2an$0ueo.
=an$0ueD"2o 1ue una re+$%$9n 0ue v$no or$%$na+2ente !e Per"$a
3A-tua+ Ir4n8. Lo" 2an$0ueo" -reDan 0ue D$o" no era
Pgina 46
0ue e"t4 t$ran!o !e nue"tra" -a!ena"N
F5
"u#re2a2ente #o!ero"o". En "u +u%ar &a,Da una +u-&a !e nun-a a-a,ar
#a"an!o entre 1uerJa" $%ua+e" !e ,$en e+ 2a+. A"D 0ue en e"te #unto !e v$"ta/
D$o" Satan4" 1ueron en-erra!o" en una ,ata++a -ont$nua #or e+ -ontro+.
A2,o" eran $n2en"a2ente 1uerte/ #ero ta2#o-o era +o "u1$-$ente2ente
#otente
#ara !errotar a +a otra. En +o" +u%are" en !eter2$na!o" 2o2ento"/ e+ 2a+
t$ene +a "artKn #or e+ 2an%o. Pero nun-a #or 2u-&o t$e2#o. Bon!a! vo+verDa
tr$un1ar "o,re e+ 2a+ !e nuevo. E"to eP#+$-a #or 0uK tan terr$,+e
-o"a" "u-e!$eron. E+ 2a+ #rov$ene !e 1uerJa" o"-ura" +a ,on!a!
!e +a" 1uerJa" !e +a +uJ.
Dentro !e una #er"ona/ +o" 2an$0ueo" -reDan/ ++e%9 +a ,on!a!
!e"!e e+ a+2a. E+ 2a+ v$no !e+ -uer#o/ -on to!a" "u" !e,$+$!a!e"
!e"eo" "u ten!en-$a a no" ++evan #or 2a+ -a2$no. E"to eP#+$-a,a
#or 0uK +a %ente a ve-e" "e !$,uIan &a-$a 1e-&orDa. La
#ro,+e2a !e+ 2a+ no era un #ro,+e2a #ara e++o" #or0ue e+
=an$0ueo" no a-e#tan +a $!ea !e 0ue D$o" era tan #o!ero"o
0ue -ontro+a,a to!o" +o" a"#e-to" !e +a rea+$!a!. S$ D$o" no t$ene
#o!er "o,re to!o/ enton-e" K+ no era re"#on"a,+e !e +a eP$"C
-$a !e+ 2a+/ n$ #ue!e a+%u$en -u+#ar a D$o" #or no &a,er ev$ta!o
e+ 2a+. =an$0ueo" "e &an eP#+$-a!o +a" a--$one" !e+ a"e"$no
a 0ue !e,$!o a +o" #o!ere" !e +a o"-ur$!a! !entro !e K+ ++ev4n!o+o
&a-$a e+ 2a+. E"to" #o!ere" eran tan 1uerte" en un $n!$v$!uo 0ue
+a" 1uerJa" !e +a +uJ no #u!$eron !errotar+o".
En +a v$!a 24" tar!e A%u"tDn ++e%9 a re-&aJar +a 2an$0uea
en1o0ue. No #o!Da enten!er #or 0uK +a +u-&a entre e+ ,$en
2a+ "erDa $nter2$na,+e. LPor 0uK D$o" no %anar4 +a ,ata++aN
Se%ura2ente +a" 1uerJa" !e+ ,$en eran 24" 1uerte" 0ue +a" !e+ 2a+N
Aun0ue +o" -r$"t$ano" a-e#tan 0ue no #ue!e &a,er #o!ere" !e+ 2a+/
e"to" #o!ere" no "on nun-a tan 1uerte -o2o e+ #o!er !e D$o". S$n e2,ar%o/ "$
D$o" era
ver!a!era2ente to!o#o!ero"o/ -o2o A%u"tDn ++e%9 a -reer/ e+ #ro,+e2a !e +a
e+ 2a+ "e 2antuvo. LPor )u& D$o" #er2$te e+ 2a+N LPor 0uK &u,o tanta
!e +a 2$"2aN No &a,Da una "o+u-$9n 14-$+. A%u"tDn #en"9 +ar%o
ten!$!o a-er-a !e e"to" #ro,+e2a". Su "o+u-$9n #r$n-$#a+ "e ,a"9 en +a
Pgina 47
F6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
eP$"ten-$a !e+ +$,re a+,e!rDo: +a -a#a-$!a! &u2ana #ara e+e%$r +o 0ue 0uera2o"
&a-er a -ont$nua-$9n. A 2enu!o "e -ono-e -o2o +a De1en"a !e+ L$,re
A+,e!rDo. E"
teo!$-ea C e+ $ntento !e eP#+$-ar !e1en!er -92o un D$o" ,ueno
#o!rDa #er2$t$r e+ "u1r$2$ento.
D$o" no" &a !a!o +$,re a+,e!rDo. Pue!e/ #or eIe2#+o e+e%$r
"$ o no a +eer +a "$%u$ente 1ra"e. E"a e" tu e+e--$9n. S$
na!$e te o,+$%a a "e%u$r +een!o/ enton-e" u"te! e" +$,re !e #arar.
A%u"tDn #en"a,a tener +$,re a+,e!rDo e" ,ueno. E"to no" #er2$te a-tuar
2ora+2ente. Po!e2o" !e-$!$r 0ue e" ,ueno/ +o 0ue #ara K+ "$%n$1$-a,a
1o++ow$n%Go!U"-o22an!"/ #art$-u+ar+t&eTenCo22an!2ent"/
/ a"D -o2o V-o2an!o #ara @e"7" A2a a tu #r9I$2oV. Pero -on"eC
-uen-$a !e tener +$,re a+,e!rDo e" 0ue #o!e2o" !e-$!$r &a-er e+ 2a+. Po!e2o"
"er ++eva!o #or 2a+ -a2$no &a-er -o"a" 2a+a"/ -o2o 2ent$r/ ro,ar/ !a?ar o
$n-+u"o 2atar a #er"ona". E"to "u-e!e a 2enu!o -uan!o nue"tra" e2o-$one"
!o2$nar a nue"tra raJ9n. De"arro++a2o" 1uerte" !e"eo" !e o,Ieto"
#re-$o. No" entre%a2o" a nue"tro" !e"eo" 1D"$-o" ++eva!o" +eIo" !e
D$o" +o 0ue D$o" 2an!a. A%u"tDn -reDa 0ue e+
+a!o ra-$ona+ !e no"otro" !e,erDa2o" 2antener nue"tra" #a"$one" ,aIo -ontro+/
un
ver 0ue -o2#artDa -on P+at9n. Lo" "ere" &u2ano"/ a !$1eren-$a !e +o"
an$2a+e"/ t$enen
e+ #o!er !e +a raJ9n !e,e u"ar+o. S$ D$o" &a,Da #ro%ra2a!o
no"otro" "$e2#re e+e%$2o" ,$en "o,re e+ 2a+ 0ue no &arDa2o" n$n%7n !a?o/
#ero
no ten!rDa2o" rea+2ente "er +$,re/ no #o!Da2o" u"ar nue"tra raJ9n !e
!e-$!$r 0uK &a-er. D$o" #o!rDa &a,er &e-&o a"D. A%u"tDn
ar%u2ent9 0ue era 2u-&o 2eIor 0ue K+ no" !$o o#-$9n. De otra 2anera
&a,rDa2o" "$!o -o2o 2ar$oneta" -on D$o" 0ue t$ran to!a" nue"tra" -uer!a"
#ara
0ue "$e2#re no" -o2#orta2o". No &a,rDa n$n%una raJ9n #ara
#en"an!o en -92o -o2#ortar"e a 0ue "$e2#re ten!rDa2o" auto24t$-aC
-a2ente e+e%$r +a ,uena o#-$9n.
A"D 0ue D$o" e" +o "u1$-$ente2ente #o!ero"o -o2o #ara ev$tar to!o" +o"
2a+e". Pero e+ &e-&o
0ue e+ 2a+ eP$"te to!avDa/ no "e !e,e !$re-ta2ente a D$o". E+ 2a+ 2ora+ e" un
re"u+ta!o !e nue"tra" e+e--$one". A%u"tDn -reDa 0ue ta2,$Kn era #arte
re"u+ta!o !e A!4n o#-$one" !e Eve. A+ $%ua+ 0ue 2u-&o" -r$"t$ano" !e "u
Pgina 48
0ue e"t4 t$ran!o !e nue"tra" -a!ena"N
FA
t$e2#o/ e"ta,a -onven-$!o !e 0ue +a" -o"a" $,an 2a+/ 2u 2a+ en e+
@ar!Dn !e+ E!Kn 0ue "e !e"-r$,e en e+ #r$2er +$,ro !e +a B$,+$a/
GKne"$". Cuan!o Eva +ue%o A!4n -o2$9 !e+ 4r,o+ !e +a
Cono-$2$ento D$o" tan tra$-$ona!a/ traIeron e+ #e-a!o a+
2un!o. E"te #e-a!o/ ++a2a!o #e-a!o or$%$na+/ no era "9+o a+%o 0ue
a1e-ta!o "u" v$!a". A,"o+uta2ente to!o "er &u2ano #a%a e+
#re-$o. A%u"tDn -reDa 0ue e+ #e-a!o or$%$na+ "e tran"2$te a
-a!a nueva %enera-$9n #or e+ a-to !e +a re#ro!u--$9n "ePua+. In-+u"o un
n$?o !e"!e "u" #r$2ero" 2o2ento" ++eva ra"tro" !e e"te #e-a!o. Or$%$na+
Pe-a!o no" &a-e 24" #ro#en"o" a #e-ar no"otro" 2$"2o".
Para 2u-&o" +e-tore" !e &o en !Da/ +a $!ea !e 0ue e"ta2o" !e a+%una 2anera
+a -u+#a e"t4n "$en!o -a"t$%a!o" #or +a" a--$one" !e 0ue a+%u$en 24"
-o2#ro2et$!o" e" 2u !$1D-$+ !e a-e#tar. =e #are-e $nIu"to. Pero +a $!ea
0ue e+ 2a+ e" e+ re"u+ta!o !e nue"tra tener +$,re a+,e!rDo no "e !e,e
!$re-ta2ente
a D$o" to!avDa -onven-e a 2u-&o" -reente" C 0ue +e" #er2$te -reer
en un o2n$"-$ente/ to!o#o!ero"o a,"o+uta2ente ,ueno D$o".
Boe-$o/ uno !e +o" e"-r$tore" 24" #o#u+are" !e +a E!a! =e!$a/
-reDa en un D$o" a"D/ #ero K+ +u-&9 -on un te2a !$1erente
"o,re e+ +$,re a+,e!rDo: +a -ue"t$9n !e +a 1or2a en 0ue #o!rDa o#tar #or &a-er
na!a "$ D$o" a "a,e +o 0ue va2o" a e+e%$r.
Pgina 49
-a#Dtu+o 5
La -on"o+a-$9n !e +a 1$+o"o1Da
Boe-$o
S$ u"te! e"tuv$era en +a -4r-e+ en e"#era !e eIe-u-$9n +e #a"a "u
7+t$2o" !Da" e"-r$,$en!o un +$,ro !e 1$+o"o1DaN Boe-$o &$Jo. Re"u+t9
"$en!o e+ +$,ro 24" #o#u+ar 0ue K+ e"-r$,$9.
An-$u" =an+$o Sever$no Boe-$o 3H5GCG(G8/ #ara !ar+e
"u no2,re -o2#+eto/ 1ue uno !e +o" 7+t$2o" 1$+9"o1o" ro2ano". =ur$9
"9+o ve$nte a?o" ante" !e +a -aD!a !e Ro2a a +o" ,4r,aro". Pero en "u
-ur"o !e +a v$!a !e Ro2a a $,a -ue"ta a,aIo. A+ $%ua+ 0ue "u -o2#a?ero !e
Ro2ano" C$-er9n SKne-a/ #en"9 !e +a 1$+o"o1Da -o2o una e"#e-$e
!e autoau!a/ una 1or2a #r4-t$-a !e &a-er 0ue "u v$!a vaa 2eIor/ a"D
-o2o una !$"-$#+$na !e #en"a2$ento a,"tra-to. Ta2,$Kn #ro#or-$on9 un
en+a-e
a +o" ant$%uo" %r$e%o" P+at9n Ar$"t9te+e"/ -uo tra,aIo "e tran"C
tra!u-$!o" a+ +atDn/ 2anten$en!o "u" $!ea" -on v$!a en un 2o2ento en 0ue &a
e+ r$e"%o !e 0ue e"to" a"#e-to" "e #$er!an #ara "$e2#re. Co2o -r$"t$ano/ "u
e"-r$to &$Jo un ++a2a2$ento a +o" 1$+9"o1o" !evota2ente re+$%$o"o" 0ue
+eer "u" +$,ro" en +a E!a! =e!$a. Su 1$+o"o1Da/ enton-e"/ &$Jo
un #uente entre +o" #en"a!ore" %r$e%o" ro2ano" -on $nterK" +a
Pgina 50
+a -on"o+a-$9n !e +a 1$+o"o1Da
H*
F$+o"o1Da -r$"t$ana 0ue !o2$narDa a O--$!ente #or -entuC
R$e" !e"#uK" !e "u 2uerte.
La v$!a !e Boe-$o era una 2eJ-+a !e ,uena 2a+a "uerte. Re
Teo!or$-o/ un %o!o 0ue %o,ern9 Ro2a en e"e 2o2ento/ +e !$o +a
a+to -ar%o !e -9n"u+. H$Jo Boe-$o &$Io" -9n"u+e" ta2,$Kn -o2o
&onor e"#e-$a+/ a #e"ar !e 0ue eran !e2a"$a!o I9vene" #ara &a,er -on"e%u$!o
no #or "u" #ro#$o" 2Kr$to". To!o #are-Da $r ,$en
#ara K+. Era r$-o/ !e ,uena 1a2$+$a/ una ++uv$a !e
a+a,anJa. De a+%una 2anera "e +a" arre%+9 #ara en-ontrar t$e2#o #ara "u
1$+o"91$-a
e"tu!$o"/ a+ +a!o !e "u tra,aIo #ara e+ %o,$erno/ 0ue era un
e"-r$tor tra!u-tor #ro+D1$-o. E"ta,a ten$en!o un ,uen 2o2ento. Pero
enton-e" "u "uerte -a2,$9. A-u"a!o !e -on"#$rar -ontra Teo!or$-o/
1ue env$a!o +eIo" !e Ro2a a R4vena/ !on!e e"tuvo re-+u$!o en
#r$"$9n/ tortura!o" +ue%o eIe-uta!o" #or una -o2,$na-$9n !e "tranC
%u+a-$9n "er %o+#ea!o &a"ta +a 2uerte. S+ "$e2#re "o"tuvo 0ue
0ue era $no-ente/ #ero "u" a-u"a!ore" no +e -re9.
=$entra" e"ta,a en #r$"$9n/ "a,$en!o 0ue #ronto $,a a 2or$r/ Boe-$o
e"-r$,$9 un +$,ro 0ue/ !e"#uK" !e "u 2uerte/ "e -onv$rt$9 en un ,e"tC"e++er
2e!$eva+/
La consolacin de la 7iloso7/a . Se a,re -on Boe-$o en
"u -e+!a !e +a #r$"$9n !e "ent$r +4"t$2a #or "D 2$"2o. De re#ente "e !a -uenta
!e
0ue &a una 2uIer 2$ran!o &a-$a a,aIo en K+. Su a+tura #are-e
#ara -a2,$ar !e 2e!$a a a+ta 0ue e+ -$e+o. E++a ++eva
un ve"t$!o !e"%arra!o ,or!a!o -on una e"-a+era 0ue "e e+eva !e"!e e+
Letra %r$e%a #$ en e+ !o,+a!$++o &a"ta +a +etra t&eta. En una 2ano
e++a "o"t$ene un -etro/ en +o" otro" +$,ro". E"ta 2uIer "e -onv$erte
"er F$+o"o1Da. Cuan!o &a,+a/ +e !$-e Boe-$o +o
!e,e -reer. E++a e"t4 enoIa!a -on K+ #ara o+v$!ar"e !e +a"
e++a/ &a ven$!o a re-or!ar+e +o 0ue !e,erDa e"tar rea--$onan!o a
+o 0ue +e &a "u-e!$!o. E+ re"to !e+ +$,ro e" "u -onver"$9n
-$9n/ 0ue t$ene 0ue ver -on +a "uerte D$o". E"t4 e"-r$to en #arte
en #ro"a en #arte en +a #oe"Da. La 2uIer/ F$+o"o1Da/ !a
+e a"e"ora2o".
Pgina 51
H(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
E++a +e !$-e Boe-$o 0ue +a "uerte "$e2#re -a2,$a/ 0ue K+
no !e,e "er "or#ren!$!o #or e"to. E"a e" +a natura+eJa !e +a "uerte. E"
vo+u,+e. La rue!a !e +a 1ortuna %$ra. A ve-e" u"te! e"t4 en e+
"u#er$orT a ve-e" u"te! e"t4 en +a #arte $n1er$or. Un re r$-o #ue!e en-ontrar
a "D 2$"2o en +a #o,reJa en un !Da. Boe-$o !e,e !ar"e -uenta !e 0ue e" "9+o
+a 2anera 0ue e". La "uerte e" a+eator$a. No &a %arantDa !e 0ue/ !e,$!o a
t$ene" "uerte &o e"tar4" 2a?ana a1ortuna!o.
Lo" 2orta+e"/ F$+o"o1Da eP#+$-a/ "on tonto" #ara !eIar "u 1e+$-$!a!
!e#en!er !e a+%o tan -a2,$ante. La ver!a!era 1e+$-$!a! "9+o #ue!e
ven$r !e !entro/ !e +a" -o"a" 0ue +o" "ere" &u2ano" #ue!en
-ontro+/ no !e -ua+0u$er -o"a 0ue +a 2a+a "uerte #ue!e !e"tru$r. E"te e" e+
Po"$-$9n e"to$-a !e 0ue no" v$2o" en e+ -a#Dtu+o G. Cuan!o +a %ente
!e"-r$,et&e2"e+ve"a"U#&$+o"o#&$-a+Ua,out,a!t&$n%"&a##en$n%
a e++o" &o en !Da/ e"to e" +o 0ue 0u$eren !e-$rT $ntentan no "er a1e-ta!o
#or +a" -o"a" 1uera !e "u -ontro+/ -o2o e+ -+$2a o 0ue "u
#a!re". Na!a/ F$+o"o1Da !$-e Boe-$o/ e" terr$,+e en "D 2$"2o
C Mue to!o !e#en!e !e -92o "e #$en"a en e++o. La 1e+$-$!a! e" un e"ta!o !e
2ente/ no "on !e+ 2un!o/ una $!ea E#$-teto &a,rDa re-ono-$!o
-o2o +a "ua.
F$+o"o1Da 0u$ere Boe-$o #ara en-en!er !e nuevo a e++a. E++a +e !$-e a
+o 0ue #ue!e "er ver!a!era2ente 1e+$J a #e"ar !e e"tar en +a -4r-e+ a +a e"#era
!e "er
2ata!o. E++a va a -urar+o !e "u an%u"t$a. E+ 2en"aIe e"
0ue +a r$0ueJa/ e+ #o!er e+ &onor "on $n7t$+e" a 0ue #ue!en
$r ven$r. Na!$e !e,e ,a"ar "u 1e+$-$!a! en ta+e"
1un!a2ento" 1r4%$+e". La 1e+$-$!a! t$ene 0ue ven$r !e a+%o
0ue e" 24" "9+$!o/ a+%o 0ue no #ue!e "er 0u$ta!o. Co2o
Boe-$o -reDa 0ue $,a a "e%u$r v$v$en!o !e"#uK" !e +a 2uerte/
+a ,7"0ue!a !e +a 1e+$-$!a! en +a" -o"a" !e+ 2un!o tr$v$a+e" 1ue un error. S+
#er!erDa to!o" a +a 2uerte !e to!o" 2o!o".
Pero/ L!9n!e "e #ue!e en-ontrar +a ver!a!era 1e+$-$!a! Boe-$oN F$+o"o1Da !e
re"#ue"ta e" 0ue K+ en-ontrar4 en D$o" o en +a ,on!a! 3e"to" re"u+tan
a "er +a 2$"2a -o"a8. Boe-$o 1ue un !e +o" #r$2ero" -r$"t$ano"/ #ero
Pgina 52
+a -on"o+a-$9n !e +a 1$+o"o1Da
HF
no 2en-$ona e"to en La consolacin de la 7iloso7/a . E+ D$o"
0ue !e"-r$,e +a 1$+o"o1Da #o!rDa "er D$o" !e P+at9n/ +a 1or2a #ura
!e +a ,on!a!. Pero +o" +e-tore" #o"ter$ore" re-ono-erDan -r$"t$ana
+a en"e?anJa "o,re +a $nut$+$!a! !e +a %+or$a !e r$0ueJa/ +a
$2#ortan-$a !e -entrar"e en -o2#+a-er a D$o".
A travK" !e+ +$,ro F$+o"o1Da re-uer!a Boe-$o !e +o
K+ a "a,e. E"o e" nuevo/ e" a+%o 0ue v$ene !e
P+at9n/ !e"!e P+at9n -reDa 0ue to!o a#ren!$JaIe e" en rea+$!a! una e"#e-$e !e
re-uer!o !e +a" $!ea" 0ue a tene2o". En rea+$!a!/ nun-a a#ren!e2o"
na!a nuevo/ "9+o t$ene +o" re-uer!o" trotaron. La v$!a e" una +u-&a
re-or!ar +o 0ue "a,Da2o" ante". Lo 0ue Boe-$o a "a,e a
a+%7n n$ve+ e" 0ue "e &a,Da e0u$vo-a!o !e #reo-u#ar"e #or +a #Kr!$!a !e "u
+a +$,erta! e+ re"#eto !e+ #7,+$-o. E"o" "on en %ran 2e!$!a 1uera !e "u
!e -ontro+. Lo 0ue $2#orta e" "u a-t$tu! 1rente a "u "$tua-$9n/ 0ue e"
a+%o 0ue "e #ue!e e+e%$r.
Pero Boe-$o e"t4 !e"-on-erta!o #or un autKnt$-o #ro,+e2a 0ue t$ene
#reo-u#a!o a 2u-&a" #er"ona" 0ue -reen en D$o". D$o"/ 0ue e" #er1e-to/
!e,e "a,er to!o +o 0ue &a "u-e!$!o/ "$no ta2,$Kn to!o +o
0ue va a #a"ar. E"o e" +o 0ue 0uere2o" !e-$r -uan!o !e"-r$,$2o" a D$o"
-o2o Vto!o +o "a,eV. A"D 0ue "$ D$o" eP$"te/ K+ !e,e "a,er 0u$Kn va a %anar
+a #r9P$2a Co#a !e+ =un!o/ +o 0ue vo a e"-r$,$r a -ont$nua-$9n. S+ !e,e
tener -ono-$2$ento #rev$o !e to!o +o 0ue a+%una veJ va a #a"ar. LMuK
"e #revK 0ue !e,e "u-e!er ne-e"ar$a2ente. A"D 0ue en e"te 2o2ento D$o"
"a,e to!o +o 0ue va a "a+$r.
Se !e"#ren!e !e to!o e"to 0ue D$o" t$ene 0ue "a,er +o 0ue vo a
&a-er a&ora/ $n-+u"o "$ no e"to a7n "e%uro !e +o 0ue "er4. En e+ 2o2ento
-uan!o to2o una !e-$"$9n a-er-a !e 0uK &a-er/ !$1erente #o"$,+e
Lo" 1uturo" #are-en e"tar a,$erta" #ara 2D. S$ vo a un tene!or en +a -arretera/
#ue!e $r a +a $J0u$er!a oa +a !ere-&a/ o ta+ veJ "$2#+e2ente "entar"e. Mue #u!e
en e"te
2o2ento !eIa !e e"-r$,$r !e $r 2e #re#aro un -a1K. O
24" 0ue #ue!a o#tar #or -ont$nuar e"-r$,$en!o en 2$ -o2#uta!ora
#ort4t$+. E"o "e "$ente -o2o
2$ !e-$"$9n/ a+%o 0ue #ue!o e+e%$r &a-er o no &a-er. Na!$e e"
Pgina 53
HH
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
o,+$%4n!o2e !e una 2anera u otra. De+ 2$"2o 2o!o/ "e #ue!e o#tar #or
-errar +o" oIo" a&ora "$ 0uerDa". LC92o #ue!e "er e"o -uan!o
D$o" "a,e +o 0ue va2o" a ter2$nar &a-$en!oN
S$ D$o" a "a,e +o 0ue a2,o" va2o" a &a-er/ L-92o #ue!e
-ua+0u$era !e no"otro" tene2o" una ver!a!era e+e--$9n "o,re +o 0ue va2o" a
&a-erN E" +a e+e--$9n "9+o una $+u"$9nN Pare-e 0ue no #ue!o tener +$,re
a+,e!rDo
"$ D$o" +o "a,e to!o. Ha-e !$eJ 2$nuto" 0ue D$o" #o!rDa tener
e"-r$to en un #e!aJo !e #a#e+/ UN$%e+ -ont$nuar4 e"-r$,$en!o. V Fue
-$erto enton-e"/ #or +o 0ue ne-e"ar$a2ente $,a a "e%u$r e"-r$,$en!o/ a "ea
o no 2e !$ -uenta en e"e 2o2ento. Pero "$ K+ #o!rDa &a,er &e-&o e"o/
enton-e" "e%ura2ente o no tenDa una o#-$9n "o,re +o 0ue &$-e/ a #e"ar !e 0ue
"e "entDa -o2o "$ +o &$-$era. =$ v$!a a e"ta,a traJa!o #ara 2D en to!o" +o"
24" 2Dn$2o !eta++e. Y "$ no tene2o" n$n%una #o"$,$+$!a! !e e+e%$r nue"tra"
a--$one"/
L-92o e" Iu"to -a"t$%ar o #re2$ar a no"otro" #ara +o 0ue &a-e2o"N S$ no
#o!e2o" &a-er+o
e+e%$r 0uK &a-er/ enton-e"/ L-92o #ue!e D$o" !e-$!$r "$ #o!e2o" o no
!e,er4 $r a+ -$e+oN
E"to e" 2u !e"-on-ertante. E" +o 0ue +o" 1$+9"o1o" ++a2an una #ara!oIa.
No #are-e #o"$,+e 0ue a+%u$en #ue!a "a,er +o 0ue "o
va a &a-er 0ue to!avDa ten!rDa +a +$,re e+e--$9n "o,re +o 0ue
&a-er. E"ta" !o" $!ea" #are-en -ontra!e-$r"e entre "D. S$n e2,ar%o/ a2,o" "on
#+au"$,+e "$ u"te! -ree 0ue D$o" e" o2n$"-$ente.
Pero +a 1$+o"o1Da/ +a 2uIer en +a -e+!a !e Boe-$o/ t$ene a+%o !e
re"#ue"ta". Tene2o" +$,re a+,e!rDo/ e++a +e !$-e. E"o no e" una $+uC
"$9n. Aun0ue D$o" "a,e +o 0ue va2o" a &a-er/ nue"tra" v$!a" no "on
#re!e"t$na!o. O #ara !e-$r+o !e otra 2anera/ e+ -ono-$2$ento !e 0ue D$o" +o
0ue &are2o" e" !$1erente !e +a #re!e"t$na-$9n 3+a $!ea !e 0ue
no t$enen otra o#-$9n "o,re +o 0ue va2o" a &a-er8. To!avDa tene2o" una
o#-$9n
a-er-a !e 0uK &a-er a -ont$nua-$9n. E+ error e"t4 en #en"ar en D$o" -o2o "$ K+
1ueron un "er &u2ano v$en!o -o"a" 0ue "e !e"arro++an en e+ t$e2#o. F$+o"o1Da
!$-e Boe-$o 0ue D$o" e" eterno/ 1uera !e+ t$e2#o -o2#+eto.
Lo 0ue e"to "$%n$1$-a e" 0ue D$o" a%arra to!o en un $n"tante.
D$o" ve e+ #a"a!o/ #re"ente 1uturo -o2o una "o+a. No"otro"/ +o" 2orta+e"
atra#a!o"
Pgina 54
+a -on"o+a-$9n !e +a 1$+o"o1Da
HG
-on una -o"a "u-e!e !e"#uK" !e otro/ #ero e"o no e" -o2o D$o"
ve. La raJ9n #or +a 0ue D$o" #ue!e -ono-er e+ 1uturo "$n
+a !e"tru--$9n !e nue"tro +$,re a+,e!rDo -onv$rt$Kn!ono" en una e"#e-$e !e
#reC
240u$na" #ro%ra2a!a" -on n$n%una e+e--$9n e" 0ue D$o" o,"erva
no"otro" en n$n%7n 2o2ento en #art$-u+ar en +o a,"o+uto. S+ +o ve to!o !e una
"o+a veJ en un
e"#e-$e $nte2#ora+ !e -a2$no. Y/ F$+o"o1Da !$-e Boe-$o/ 0ue !e,erDa
No o+v$!e" 0ue D$o" IuJ%a +o" "ere" &u2ano" "o,re +a 1or2a en 0ue "e
-o2#ortan/
+a" !e-$"$one" 0ue to2an/ aun0ue "a,e !e ante2ano +o 0ue
0ue van a &a-er.
S$ +a 1$+o"o1Da e" raJ9n "o,re e"to/ "$ D$o" eP$"te/ K+ "a,e
ePa-ta2ente -u4n!o vo a ter2$nar e"ta 1ra"eT #ero to!avDa e" 2$ +$,re
o#-$9n #ara ter2$nar -on un #unto a0uD.
U"te!/ #or "u #arte/ to!avDa e"t4 en +$,erta! !e !e-$!$r "$ !e,e o no +eer
e+ #r9P$2o -a#Dtu+o/ 0ue trata !e !o" ar%u2ento" #ara -reer en
La eP$"ten-$a !e D$o".
Pgina 55
-a#Dtu+o 6
E+ Per1e-t I"+an!
An"e+2o A0u$no
To!o" tene2o" una $!ea !e D$o". Enten!e2o" +o 0ue "$%n$1$-a UD$o"U/
"$ -ree2o" 0ue D$o" rea+2ente eP$"te. No &a !u!a
u"te! e"t4 #en"an!o a-er-a !e "u $!ea !e D$o" a&ora. E"o #are-e
2u !$1erente a !e-$r 0ue D$o" rea+2ente eP$"te. An"e+2
3 c /*)FFC**)A8/ un "a-er!ote $ta+$ano 0ue 24" tar!e "e -onv$rt$9 en arJo,$"#o
!e
Canter,ur/ era $nu"ua+/ a 0ue -on "u ar%u2ento onto+9%$-o
"e%7n K+ #ara !e2o"trar 0ue/ -o2o una -ue"t$9n !e +9%$-a/ e+ &e-&o !e 0ue
t$ene una $!ea !e D$o" #rue,a 0ue D$o" eP$"te rea+2ente.
E+ ar%u2ento !e An"e+2o/ 0ue $n-+u9 en "u +$,ro -roslo(ion /
-o2$enJa a #art$r !e +a a1$r2a-$9n $n-ontrovert$,+e !e 0ue D$o" e" e"e "er
ULo -ua+ na!a 2aor #ue!e "er -on-e,$!o. E"to e" "9+o
otra 2anera !e !e-$r 0ue D$o" e" e+ 24" %ran!e "$en!o $2a%$na,+e:
2aor en e+ #o!er/ en +a ,on!a! en e+ -ono-$2$ento. Na!a
2aor "e #ue!e $2a%$nar C o e"a -o"a "erDa D$o". D$o" e"
e+ "er "u#re2o. E"ta !e1$n$-$9n !e D$o" no #are-e -ontroC
trovert$!o: Boe-$o 3vKa"e e+ Ca#Dtu+o 58 !e1$n$9 a D$o" !e una 2anera "$2$+ar/
Pgina 56
+a $"+a #er1e-ta
H5
#or eIe2#+o. En nue"tra" 2ente"/ #o!e2o" tener una -+ara $!ea !e D$o".
E"o ta2,$Kn e" -ontrovert$!o. Pero enton-e" An"e+2o "e?a+a 0ue una
D$o" 0ue "9+o eP$"te en nue"tra" 2ente"/ #ero no en +a rea+$!a! no +o &arDa
"er e+ 2aor "er -on-e,$,+e. Uno 0ue rea+2ente eP$"t$9
"erDa "$n !u!a 2aor. E"te D$o" podr/a -on-e,$,+e2ente eP$"t$r C
$n-+u"o ateo" "ue+en a-e#tar e"o. Pero un D$o" $2a%$nar$o no #ue!e
"er 2aor 0ue +a eP$"tente. A"D/ An"e+2 -on-+u9/ D$o"
debe eP$"t$r. De e++o "e !e"#ren!e +9%$-a2ente !e +a !e1$n$-$9n !e D$o". S$
An"e+2o e" -orre-ta/ #o!e2o" e"tar "e%uro" !e 0ue D$o" eP$"te "$2#+e2ente
#or
e+ &e-&o !e 0ue ten%a2o" una $!ea !e D$o". E"te e" un ar%u2ento a #r$or$C
-$9n/ 0ue no "e ,a"a en n$n%una o,"erva-$9n "o,re e+ 2un!o
#ara ++e%ar a "u" -on-+u"$one". E" un ar%u2ento +9%$-o 0ue/ !e"!e una
#unto !e #art$!a $n!$"-ut$,+e/ #are-e #ro,ar 0ue D$o" eP$"te.
An"e+2 ut$+$Ja e+ eIe2#+o !e un #$ntor. E+ #$ntor $2a%$na
una e"-ena ante" !e #$ntar+o. En a+%7n 2o2ento e+ #$ntor #$nta +o
K+ "e $2a%$na. Enton-e" eP$"te +a #$ntura/ tanto en +a $2a%$na-$9n
en +a rea+$!a!. D$o" e" !$1erente !e e"te t$#o !e -a"o. An"e+2
-reDa 0ue era +9%$-a2ente $2#o"$,+e tener una $!ea !e D$o"
"$n D$o" rea+2ente eP$"tente/ 2$entra" 0ue +o 0ue #o!a2o" -on ,a"tante
1a-$+$!a!
$2a%$nar e+ #$ntor 0ue nun-a #$nt9 en rea+$!a! +a $2a%en 0ue
&a,Da $2a%$na!o/ #or +o 0ue +a #$ntura "9+o eP$"tDa en "u 2ente/ #ero
no en e+ 2un!o. D$o" e" e+ 7n$-o "er a"D: #o!e2o" $2a%$nar
-ua+0u$er otra -o"a no eP$"tente "$n -ontra!e-$r a no"otro" 2$"2o". S$ no"
rea+2ente ent$en!en +o 0ue D$o" e" re-ono-ere2o" 0ue "erDa
$2#o"$,+e 0ue D$o" no eP$"te.
La 2aorDa !e +a" #er"ona" 0ue &an -o2#ren!$!o +a V#rue,aV !e An"e+2o !e
D$o"
"o"#e-&o"o eP$"ten-$a &a a+%o "o"#e-&o"o a-er-a !e -92o "e ++e%a
en +a -on-+u"$9n. S$2#+e2ente no "e "$ente ,$en. No 2u-&a %ente
&an ++e%a!o a -reer en D$o" #ura2ente "o,re +a ,a"e !e +a 2$"2a. An"e+2o/
#or e+ -ontrar$o/ -$t9 !e +o" Sa+2o" 0ue "9+o un tonto ne%arDa
La eP$"ten-$a !e D$o". En "u #ro#$a v$!a a otro 2onIe/ Gaun$+o
!e =ar2out$er"/ "$n e2,ar%o/ -r$t$-9 e+ raJona2$ento !e An"e+2o. S+
Pgina 57
H6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
"e +e o-urr$9 un eP#er$2ento 2enta+ 0ue a#o9 e+ tonto !e
#o"$-$9n.
I2a%$ne 0ue en a+%7n +u%ar !e+ o-Kano &a una $"+a 0ue
na!$e #ue!e a+-anJar. E"ta $"+a t$ene una r$0ueJa $n-reD,+e/ e"t4 ++eno
-on to!a +a 1ruta/ +o" 4r,o+e" +a" #+anta" +o" an$2a+e" eP9t$-o" 0ue "on
$2a%$na,+e. No e"t4 &a,$ta!o a "ea/ 0ue +e &a-e un $n-+u"o
+u%ar 24" #er1e-to. De &e-&o/ e" +a 24" #er1e-ta 0ue na!$e $"+a
#ue!e $2a%$nar. S$ a+%u$en !$-e 0ue no eP$"te e"ta $"+a/
no &a !$1$-u+ta! #ara enten!er +o 0ue 0u$eren !e-$r -on e"to. Mue
t$ene "ent$!o. Pero "u#on%a2o" 0ue +ue%o #a"9 a !e-$r 0ue e"te
$"+a !e,e rea+2ente eP$"te #or0ue e" 24" #er1e-to 0ue -ua+0u$er otro
$"+a. U"te! t$ene una $!ea !e +a $"+a. Pero no "erDa +a
$"+a 24" #er1e-to "$ "9+o eP$"tDa en "u 2ente. Por +o 0ue !e,e
eP$"t$r en +a rea+$!a!.
Gaun$+o "e?a+9 0ue "$ a+%u$en ut$+$Ja e"te ar%u2ento #ara
tratar !e -onven-erte !e 0ue e"ta $"+a 24" #er1e-ta rea+$!a!
eP$"t$!o/ #ro,a,+e2ente #en"arDa 0ue era una e"#e-$e !e ,ro2a. No "e #ue!e
-onIurar una $"+a #er1e-ta a +a eP$"ten-$a rea+ en e+ 2un!o -on "9+o
$2a%$nar +o 0ue "erDa -o2o. E"o "erDa a,"ur!o. Gaun$+o !e
e+ #unto e" 0ue e+ ar%u2ento !e An"e+2o !e +a eP$"ten-$a !e D$o" t$ene e+
2$"2a 1or2a 0ue e+ ar%u2ento a 1avor !e +a eP$"ten-$a !e +a 24" #er1e-ta
$"+a. S$ u"te! no -ree 0ue +a $"+a 24" #er1e-ta $2a%$na-$9n
ten$,+e !e,e eP$"t$r/ L#or 0uK -reen 0ue a#roP$2a!a2ente e+ "er 24" #er1e-to
$2a%$na,+eN E+ 2$"2o t$#o !e ar%u2ento #o!rDa u"ar"e #ara
$2a%$nar to!o t$#o !e -o"a" a +a eP$"ten-$a: no "9+o +o" 24"
$"+a #er1e-ta/ #ero +a 2onta?a 24" #er1e-ta/ +a 24" #er1e-ta
e!$1$-$o/ e+ ,o"0ue 24" #er1e-ta. Gaun$+o -reDa en D$o"/
#ero #en"9 0ue e+ raJona2$ento !e An"e+2 a-er-a !e D$o" en e"te
-a"o era !K,$+. An"e+2 re"#on!$9/ &a-$en!o 0ue e+ #unto !e 0ue "u ar%u2ento
-$9n "9+o tra,aI9 en e+ -a"o !e D$o"/ no -on +a" $"+a"/ a 0ue
otra" -o"a" "on "9+o +a 24" #er1e-ta !e "u e"#e-$e/ 2$entra" 0ue
D$o" e" e+ 24" #er1e-to !e to!o. E" #or e"o 0ue D$o" e"
Pgina 58
+a $"+a #er1e-ta
HA
e+ 7n$-o "er 0ue necesariamente eP$"te: e+ 7n$-o 0ue no #o!Da
no eP$"te.
Do"-$ento" a?o" !e"#uK"/ en una ,reve "e--$9n en 2u-&o
+$,ro t$tu+a!o *umma ,.eolo(ica / otro "anto $ta+$ano/ T&o2a"
A0u$no 3*((GC*(5H8/ "e re1$r$9 a -$n-o ar%u2ento"/ +a" -$n-o 2anera" en 0ue
e"ta,an !e"t$na!o" a !e2o"trar 0ue D$o" eP$"te. E"ta" -$n-o 2anera"
"on a&ora 2u-&o 24" -ono-$!o 0ue -ua+0u$er otra #arte !e+ +$,ro.
E+ "e%un!o !e e++o" 1ue e+ #r$2er ar%u2ento Cau"a/ un ar%uC
-$9n 0ue/ -o2o %ran #arte !e +a 1$+o"o1Da !e To24" !e A0u$no/ "e ,a"a en
0ue Ar$"t9te+e" &a,Da ut$+$Ja!o 2u-&o ante". A+ $%ua+ 0ue An"e+2o/ A0u$no
0uerDa u"ar +a raJ9n #ara #re"entar #rue,a" !e +a eP$"ten-$a !e D$o". La
Pr$2era Cau"a E+ ar%u2ento to2a -o2o #unto !e #art$!a +a eP$"ten-$a !e
e+ -o"2o" C to!o +o 0ue &a. =$ra a tu a+re!e!or. Don!e
v$no to!oN La re"#ue"ta "$2#+e e" 0ue -a!a -o"a
+o 0ue eP$"te t$ene una -au"a !e a+%7n t$#o 0ue +e !$o or$%en
+o &$Jo -o2o e". To2e una #e+ota !e 17t,o+. E"e e" e+ #ro!u-to !e 2u-&o"
-au"a" C !e +a" #er"ona" 0ue !$"e?an +o 0ue e"/ !e +a" -au"a" 0ue
#ro!u-$!o +a" 2ater$a" #r$2a"/ a"D "u-e"$va2ente. Pero +o 0ue &$Jo 0ue e+
-ru!o
2ater$a+e" !e eP$"t$rN Y +o 0ue &$Jo 0ue e"a" -au"a"N U"te! #ue!e $r
atr4" re2ontar e"o. Y !e vue+ta vue+ta. Pero &a-e 0ue +a -a!ena !e
-au"a" +o" e1e-to" van en +a e"#a+!a #ara "$e2#reN
A0u$no e"ta,a -onven-$!o !e 0ue no #o!Da &a,er un "$n 1$n
"er$e !e e1e-to" "u" -au"a" anter$ore" a vo+ver "$n -e"ar en
t$e2#o C una re%re"$9n $n1$n$ta. S$ &u,$era &a,$!o una re%re"$9n $n1$n$ta
e"o &a,rDa "$%n$1$-a!o 0ue nun-a &a,rDa &a,$!o una #r$2era
-au"ar: a+%o &a,rDa -au"a!o +o 0ue -rea" 0ue 1ue
+a #r$2era -au"a !e to!o/ a+%o !e,e &a,er -au"a!o
)ue ta2,$Kn/ a"D "u-e"$va2ente &a"ta e+ $n1$n$to. Pero A0u$no #$en"a 0ue
+9%$-a2ente
no !e,en en a+%7n 2o2ento &an "$!o a+%o 0ue e"ta,+e-e -a!aC
-o"a 0ue va en e"ta -a!ena !e -au"a" e1e-to". S$ t$ene raJ9n a-er-a
0ue/ t$ene 0ue &a,er &a,$!o a+%o 0ue no 1ue en "D -au"9
0ue "e $n$-$9 +a "er$e !e -au"a" e1e-to" 0ue no" &a ++eva!o a
Pgina 59
G)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
!on!e e"ta2o" a&ora: una -au"a "$n -au"a. E"ta #r$2era -au"a/
!e-+ara!o/ !e,e &a,er "$!o D$o". D$o" e" +a -au"a "$n -au"a !e
to!o +o 0ue e".
F$+9"o1o" #o"ter$ore" tenDan un 2ont9n !e re"#ue"ta" a e"te ar%u2ento.
A+%uno" "e?a+aron 0ue/ $n-+u"o "$ u"te! e"t4 !e a-uer!o -on A0u$no 0ue no
!e,e &a,er "$!o a+%una -au"a no -au"a!a/ 0ue -o2enJ9 to!o/
no &a n$n%una raJ9n #art$-u+ar #ara -reer 0ue e"a -au"a no -au"a!a
era D$o". Una #r$2era -au"a "$n -au"a ten!rDa 0ue "er ePtre2a!a2ente
#o!ero"o/ #ero no &a na!a en e"te ar%u2ento #ara "u%er$r 0ue
"e ne-e"$ta tener n$n%una !e +a" #ro#$e!a!e" re+$%$one" %enera+2ente a"u2en
D$o" t$ene. Por eIe2#+o/ una -au"a no -au"a!a ta+e" no ne-e"$tarDa
"er "u2a2ente ,uenoT n$ ta2#o-o t$ene 0ue "er to!o +o "a,e. Lo
#o!rDa &a,er "$!o una e"#e-$e !e o+ea!a !e ener%Da en +u%ar !e una
D$o" #er"ona+.
Otra #o"$,+e o,Ie-$9n a+ raJona2$ento !e A0u$no e" 0ue
no t$enen 0ue a-e#tar "u "u#o"$-$9n !e 0ue no #ue!e &a,er una
re%re"$9n $n1$n$ta !e e1e-to" "u" -au"a". LC92o +o "a,e2o"N
Por -a!a #r$2era -au"a "u%er$!o !e+ -o"2o" "$e2#re #o!e2o" #e!$r
LY 0uK -au"9 e"oN U A0u$no "$2#+e2ente "u#one 0ue "$ 2antenDa2o"
&a-er e"a #re%unta no" %u"tarDa ++e%ar a un #unto en e+ 0ue e+
re"#ue"ta "erDa UNa!a. Se trata !e una -au"a "$n -au"a. V Pero e"
No e" o,v$o 0ue e"ta e" una re"#ue"ta 2eIor 0ue !e 0ue &a una
re%re"$9n $n1$n$ta !e e1e-to" -au"a".
Lo" "anto" An"e+2o A0u$no/ -on "u en1o0ue en +a -reen-$a en
D$o" "u -o2#ro2$"o -on una 1or2a !e v$!a re+$%$o"a/ #ro#or-$onan una
2ar-a!o -ontra"te -on N$-o+4" =a0u$ave+o/ un #en"a!or 2un!ana 0u$en
a+%uno" &an -o2#ara!o -on e+ !$a,+o.
Pgina 60
-a#Dtu+o A
La Jorra e+ +e9n
N$-o+4" =a0u$ave+o
I2a%$na 0ue ere" un #rDn-$#e %o,ernante !e una -$u!a!Ce"ta!o -o2o F+oren-$a
o
N4#o+e" en Ita+$a !e+ "$%+o ZVI. U"te! t$ene e+ #o!er a,"o+uto. U"te!
#ue!e e2$t$r una or!en "er4 o,e!e-$!o. S$ u"te! 0u$ere +anJar
a a+%u$en en +a -4r-e+ #or0ue "e &a 2an$1e"ta!o en -ontra !e u"te!/ o
#or0ue K+ "o"#e-&a !e -on"#$rar #ara 2atar a u"te!/ u"te! #ue!e &a-er e"o.
U"te! t$ene tro#a" +$"ta" #ara &a-er +o 0ue u"te! +e" !$%a. Pero u"te! e"
ro!ea!a !e otra" -$u!a!e"Ce"ta!o !$r$%$!o" #or %o,ernante" a2,$-$o"o" 0ue
2e en-antarDa #ara -on0u$"tar "u terr$tor$o. LC92o !e,e -o2#ortar"eN
En -a"o !e "er &one"to/ 2antener "u" #ro2e"a"/ "$e2#re a-tuar -on
,on!a!/ -reo 0ue e+ 2eIor !e +a %enteN
N$-o+4" =a0u$ave+o 3*HBAC*G(58 #en"9 0ue "erDa #ro,a,+eC
,+e2ente "ea una 2a+a $!ea/ aun0ue e" #o"$,+e 0ue !e"ee parecer &one"to"
parece ,$en en e"e "ent$!o. Se%7n K+/ a ve-e" e"
2eIor !e-$r 2ent$ra"/ ro2#er "u" #ro2e"a" e $n-+u"o a"e"$nar a "u
ene2$%o". Un #rDn-$#e no t$ene #or 0uK #reo-u#ar"e !e 2antener "u
#a+a,ra. Co2o K+
+o #u"o/ un #rDn-$#e e1e-t$va t$ene 0ue Va#ren!er a no "er ,uenoW. La
Pgina 61
G(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Lo 24" $2#ortante era 2antener"e en e+ #o!er/ -a"$ -ua+0u$er
1or2a !e &a-er+o era a-e#ta,+e. No en vano/ el -r/ncipe /
e+ +$,ro en e+ 0ue eP#+$-a to!o e"to a -a,o/ &a "$!o notor$o nun-a
!e"!e 0ue "e #u,+$-9 en *GF(. A+%una" #er"ona" &an !e"-r$to -o2o
e+ 2a+ o en e+ 2eIor !e un 2anua+ #ara +o" 2a1$o"o"T otro" #$en"an 0ue e+ 24"
-uenta ePa-ta Ia24" e"-r$to !e +o 0ue rea+2ente "u-e!e en #o+$C
t$-". =u-&o" #o+Dt$-o" +een &o en !Da/ aun0ue "9+o un #o-o !e vo+unta!
a!2$t$r e"to/ 0u$J4" #er2$ta 0ue e"t4n #on$en!o "u" #r$n-$#$o"
en #r4-t$-a.
El pr/ncipe no e"ta,a !e"t$na!o a "er una %uDa #ara to!o e+ 2un!o/ "9+o
#ara +o" 0ue &a,Dan ++e%a!o re-$ente2ente a+ #o!er. =a0u$ave+o e"-r$,$9
2$entra" v$vDa en una %ranIa -er-a !e "$ete 2$++a" a+ "ur !e F+oren-$a.
Ita+$a !e+ "$%+o ZVI era un +u%ar #e+$%ro"o. =a0u$ave+o tenDa
na-$!o -r$a!o en F+oren-$a. Co2o un &o2,re Ioven 0ue e"ta,a
no2,ra!o -o2o !$#+o24t$-o/ "e &a,Da en-ontra!o -on var$o" ree"/ un
e2#era!or e+ Pa#a en "u" v$aIe" a travK" !e Euro#a. No +o &$Jo
-reo 0ue 2u-&o !e e++o". E+ 7n$-o +D!er 0ue rea+2ente +e $2#re"$on9
Fue Ce"are Bor%$a/ un &o2,re !e"#$a!a!o/ e+ &$Io $+e%Dt$2o !e+ Pa#a
A+eIan!ro VI/ 0u$en no #en"9 na!a !e en%a?ar a "u" ene2$%o"
a"e"$nar+o" -uan!o to29 e+ -ontro+ !e una %ran #arte !e Ita+$a. Co2o
+o 0ue "e re1$ere =a0u$ave+o/ Bor%$a &$Jo to!o ,$en/
#ero 1ue !errota!o #or +a 2a+a "uerte. Ca9 en1er2o Iu"to en e+ 2o2ento en
0ue
1ue ata-a!o. La 2a+a "uerte Iu%9 un #a#e+ $2#ortante en +a v$!a !e
=a0u$ave+o
ta2,$Kn 0ue era un te2a 0ue K+ #en"9 2u-&o a-er-a.
Cuan!o +a $n2en"a r$0ueJa !e +a 1a2$+$a =e!$-$/ 0ue #rev$a2ente &a,Da
%o,erna!o F+oren-$a/ re%re"9 a+ #o!er/ +anJaron =a0u$ave+o en
#r$"$9n/ a+e%an!o 0ue &a,Da "$!o #arte !e un -o2#+ot #ara !erro-ar
e++o". =a0u$ave+o "o,rev$v$9 +a tortura 1ue #ue"to en +$,erta!. A+%uno" !e
1ueron eIe-uta!o" "u" -o+e%a". Pero "u -a"t$%o/ #or0ue K+
no &a,Da -on1e"a!o na!a/ $,a a "er !e"terra!o. S+ no #o!Da
vo+ver a +a -$u!a! 0ue a2a,a. Fue arran-a!o !e+ 2un!o !e +a
#o+Dt$-a. A++D/ en e+ #aD"/ #a"a,a "u" tar!e"
Pgina 62
e+ Jorro e+ +e9n
GF
$2a%$nan!o -onver"a-$one" -on +o" %ran!e" #en"a!ore" !e+ #a"a!o. En
"u $2a%$na-$9n "e !$"-ut$9 -on K+ +a 2eIor 2anera !e 2antener
#o!er -o2o +D!er. Pro,a,+e2ente e"-r$,$9 El -r/ncipe !e $2#re"$onar
a0ue++o" en e+ #o!er -o2o un $ntento !e -on"e%u$r un tra,aIo -o2o una
#o+Dt$-a
a"e"or. E"o &a,rDa #er2$t$!o 0ue re%re"e a F+oren-$a
+a e2o-$9n +o" #e+$%ro" !e +a #o+Dt$-a rea+. Pero e+ #+an no +o &$Jo
tra,aIo. =a0u$ave+o ter2$n9 "$en!o un e"-r$tor. Co2o a"D -o2o La
-rince / 0ue e"-r$,$9 var$o" +$,ro" "o,re #o+Dt$-a era un
eP$to"o !ra2atur%o C "u Iue%o 9andra(ola e" to!avDa a ve-e"
rea+$Ja!o.
Enton-e"/ L0uK 1ue ePa-ta2ente +o 0ue =a0u$ave+o a"e"orar 0uK t$ene e"to
#ara
-on2o-$ona!o +a 2aorDa !e "u" +e-tore"N Su $!ea #r$n-$#a+ era 0ue un
#rDn-$#e
ne-e"$ta,a tener +o 0ue K+ ++a29 'irt: . E"ta e" +a #a+a,ra $ta+$ana #ara
UHo2,rDaU o va+or. LMuK "$%n$1$-a e"oN =a0u$ave+o
-ree 0ue e+ KP$to !e#en!e 2u-&o !e +a ,uena "uerte. La 2$ta! !e
+o 0ue no" "u-e!e "e !e,e a +a -a"ua+$!a! 2e!$o e" e+ re"u+ta!o !e nue"tra
o#-$one"/ #en"9. Pero K+ ta2,$Kn -ree 0ue "e #ue!e 2eIorar
"u" #ro,a,$+$!a!e" !e KP$to a+ a-tuar -on va+entDa ra#$!eJ. S$2#+e2ente
#or0ue
+a "uerte Iue%a un #a#e+ tan $2#ortante en nue"tra" v$!a"/ no "$%n$1$-a 0ue
t$ene 0ue -o2#ortar"e -o2o vD-t$2a". Un rDo #o!rDa $nun!ar/ e"o e"
a+%o 0ue no #o!e2o" ev$tar/ #ero "$ &e2o" -on"tru$!o #re"a" +a"
$nun!a-$one"
!e1en"a" 0ue t$enen una 2eIor o#ortun$!a! !e "o,rev$v$r. En otra" #a+a,ra"/
un +D!er 0ue #re#ara ,$en a#rove-&a e+ 2o2ento -uan!o "e
v$ene e" 24" #ro,a,+e 0ue +o &a%a/ a"D 0ue uno 0ue no +o &a-e.
=a0u$ave+o "e !eter2$n9 0ue "u 1$+o"o1Da !e,e "er
arra$%a!a en +o 0ue rea+2ente "u-e!e. =o"tr9 a "u" +e-tore" +o 0ue K+
"$%n$1$-a!o a travK" !e una "er$e !e eIe2#+o" !e +a &$"tor$a re-$ente/ en "u
2aorDa
$nvo+u-rar a +a" #er"ona" 0ue &a,Da -ono-$!o. Cuan!o/ #or eIe2#+o/ Ce"are
Bor%$a
!e"-u,r$9 0ue +a 1a2$+$a Or"$n$ #+anea,an !erro-ar
K+/ Bor%$a "e +a" arre%+9 #ara &a-er 0ue "e "$entan "e%uro" !e 0ue K+ "a,Da
na!a. En%a?9 a "u" +D!ere" #ara 0ue v$n$era a &a,+ar -on K+
en un +u%ar ++a2a!o S$n$%a%+$a. Cuan!o ++e%aron/ K+ +o" tenDa
Pgina 63
GH
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
a"e"$na!o. =a0u$ave+o a#ro,a!o !e e"te tru-o. Le #are-Da
un ,uen eIe2#+o !e 'irt: .
De nuevo/ -uan!o Bor%$a to29 e+ -ontro+ !e +a re%$9n ++a2a!a Ro2a?a
#u"o una #art$-u+ar2ente -rue+ -o2an!ante Re2$rro !e Or-o en
-ar%o. De Or-o aterror$J9 a+ #ue,+o !e Ro2a?a a o,e!e-er
K+. Pero una veJ Ro2a?a &a,Da -a+2a!o/ Bor%$a 0uerDa
!$"tan-$ar"e !e +a -rue+!a! !e !e Or-o. A"D 0ue K+ +o &a,Da a"e"$na!o/
a,an!on9 "u -uer#o -orta!o en !o" #$eJa" en +a #+aJa !e +a -$u!a! #ara
0ue to!o" +a vean. =a0u$ave+o a#ro,9 e"ta e"#anto"a trataC
=ent. Lo%r9 +o 0ue 0uerDa Bor%$a/ 0ue era 2antener e+
#ue,+o !e Ro2a?a !e "u +a!o. E"ta,an -ontento" !e 0ue !e Or-o
e"ta,a 2uerto/ #ero a+ 2$"2o t$e2#o "e !$eron -uenta !e 0ue Bor%$a
$2#re"-$n!$,+e
&a,er or!ena!o "u a"e"$nato e"to +e" &a,rDa a"u"ta!o. S$
Bor%$a era -a#aJ !e e"e t$#o !e v$o+en-$a en -ontra !e "u #ro#$a
-o2an!ante/ n$n%uno !e e++o" e"ta,a a "a+vo. A"D 0ue +a a--$9n !e Bor%$a era
varon$+/ a +o" oIo" !e =a0u$ave+o: "e v$"ua+$Ja 'irt: 1ue "9+o e+
t$#o !e -o"a" un #rDn-$#e #ru!ente !e,e &a-er.
E"to "uena -o2o "$ =a0u$ave+o a#ro,9 !e a"e"$nato. S+ ev$C
ou"+ &$Jo en a+%una" -$r-un"tan-$a" "$ +o" re"u+ta!o" Iu"t$1$-aron. Pero e"o
no era e+ #unto !e +o" eIe2#+o". Lo 0ue K+ e"ta,a tratan!o !e 2o"trar era
0ue e+ -o2#orta2$ento !e +o" Bor%$a en 2atar a "u" ene2$%o"/ en +a to2a !e
una
eIe2#+o !e "u #ro#$o -o2an!ante !e Or-o/ 1un-$on9. Se #ro!uIo
+o" e1e-to" !e"ea!o" #reven$r 24" !erra2a2$ento !e "an%re. A travK" !e "u
a--$9n r4#$!a/ -rue+/ Bor%$a "e 0ue!9 en e+ #o!er/ ev$ta +a
#ue,+o !e Ro2a?a +evanta2$ento -ontra K+. Para =a0u$ave+o/ e"te 1$n
re"u+ta!o 1ue 24" $2#ortante 0ue +a 1or2a en 0ue "e -on"$%u$9: era Bor%$a
un ,uen #rDn-$#e/ #or0ue K+ no era e"-ru#u+o"o -on &a-er +o 0ue era
ne-e"ar$o #ara 2antener en e+ #o!er. =a0u$ave+o no &a,rDa a#ro,a!o
!e a"e"$nato "$n "ent$!o/ 2atan!o "9+o #or e+ ,$en !e e++aT #ero +o" a"e"$nato"
0ue !e"-r$,$9 no eran a"D. A-tuar -on -o2#a"$9n en +o"
-$r-un"tan-$a"/ =a0u$ave+o -reDa/ &a,rDan "$!o !e"a"tro"a":
2a+a tanto #ara Bor%$a/ #ara e+ e"ta!o.
Pgina 64
e+ Jorro e+ +e9n
GG
=a0u$ave+o $n"$"te en 0ue e" 2eIor -o2o un +D!er !e te2er
0ue "er a2a!o. Lo $!ea+ "erDa "er a2a!o te2$!o/
#ero e"o e" !$1D-$+ !e +o%rar. S$ u"te! -on1Da en "u %ente !e a2arte/
a -ont$nua-$9n/ "e arr$e"%a a a,an!onarte -uan!o +o" t$e2#o" "e #onen
!$1D-$+e". S$
0ue +e te2en/ e"tar4n !e2a"$a!o a"u"ta!o" #ara tra$-$onarte. E"to e" #arte
!e "u -$n$"2o/ "u ,aIo #unto !e v$"ta !e +a natura+eJa &u2ana. Pen"9 0ue
+o" "ere" &u2ano" no eran 1$a,+e"/ -o!$-$o"o !e"&one"to. S$ u"te! e"
"er un %o,ernante eP$to"o/ enton-e" u"te! ne-e"$ta "a,er e"to. E"
#e+$%ro"o -on1$ar en na!$e #ara 2antener "u" #ro2e"a" a 2eno" 0ue
e"t4n aterror$Ja!o" !e +a" -on"e-uen-$a" !e no 2antener+o".
S$ u"te! #ue!e +o%rar +o 0ue "e e"t4 ,u"-an!o/ 2o"tran!o -+a"eC
ne""/ 2anten$en!o "u" #ro2e"a"/ "er a2a!o/ enton-e" !e,erDa
&a-er e"to 3o #or +o 2eno" #are-e 0ue &a-er+o8. Pero "$ no #ue!e/ enton-e"
u"te!
0ue -o2,$nar e"ta" -ua+$!a!e" &u2ana" -on +o" an$2a+e". Otro
1$+9"o1o" &$-$eron &$n-a#$K en 0ue +o" +D!ere" !e,en -on1$ar en "u
-a+$!a! &u2ana/ #ero =a0u$ave+o #en"a,a 0ue a ve-e" e+
+D!er e1$-aJ ten!rDa 0ue a-tuar -o2o una ,e"t$a. Lo" an$2a+e" a +o"
a#ren!er !e eran e+ Jorro e+ +e9n. E+ Jorro e" a"tuto #ue!e
!ete-tar +a" tra2#a"/ #ero e+ +e9n e" 2u 1uerte aterra!or. E"
no e" ,ueno "er -o2o e+ +e9n to!o e+ t$e2#o/ a-tuan!o "$2#+e2ente ,ruta
1uerJa/ a 0ue +o" !eIar4 en r$e"%o !e -aer en una tra2#a. Ta2#o-o #ue!e
0ue a-a,a !e "er un a"tuto Jorro: "e ne-e"$ta +a 1uerJa !e+ +e9n o-aC
na+2ente #ara 2antenerte a "a+vo. Pero "$ u"te! -on1Da en "u #ro#$a ,on!a!
"ent$!o !e +a Iu"t$-$a/ 0ue no va a !urar 2u-&o t$e2#o. A1ortuna!a2ente/ +a
%ente e"t4
-rK!u+o". E++o" "on a-o%$!o" #or +a" a#ar$en-$a". A"D 0ue/ -o2o +D!er/ u"te!
#ue!e "er -a#aJ !e "a+$r"e -on +a "ua #are-Da "er &one"to a2a,+e
2$entra" 0ue ro2#er "u" #ro2e"a" a-tuar -on -rue+!a!.
NowouUverea!t&$"/ ouare#ro,a,+t&$n<$n%t&at=a-&$ave++$
era "$2#+e2ente un &o2,re 2a+va!o. =u-&a" #er"ona" +o &a-en -reer e"o/
e+
a!Iet$vo V2a0u$avK+$-oV e" a2#+$a2ente ut$+$Ja!o -o2o un $n"u+to #ara
re1er$r"e a
a+%u$en 0ue "e #re#ara -on e+ e"0ue2a ut$+$Jar a +a %ente a -on"e%u$r "u
#ro#$o -a2$no. Pero otro" 1$+9"o1o" -reen =a0u$ave+o eP#re"a
Pgina 65
GB
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
a+%o $2#ortante. Buen -o2#orta2$ento Mu$J4" or!$nar$o no
tra,aIar #ara +o" +D!ere". Una -o"a e" "er a2a,+e en +a v$!a -ot$!$ana #ara
-on1$ar en +a" #er"ona" 0ue &a-en #ro2e"a" a u"te!/ #ero "$ u"te! t$ene 0ue
-on!u-$r un
e"ta!o o un #aD"/ -on1$an!o en +o" !e24" #aD"e" "e -o2#orten ,$en &a-$a
#ue!e "er una #o+Dt$-a 2u #e+$%ro"a. En *AF6/ e+ #r$2er ,r$t4n$-o
=$n$"tro Nev$++e C&a2,er+a$n -reDa A!o+1 H$t+er -uan!o K+
!$o "u #a+a,ra !e 0ue no $,a a tratar !e a2#+$ar e+ terr$tor$o a+e24n
a7n 24". Mue a&ora #are-e $n%enuo tonto. =a0u$ave+o &arDa
&an "e?a+a!o a C&a2,er+a$n 0ue H$t+er tenDa to!o" +o" 2ot$vo" #ara
2ent$r a K+ 0ue no !e,erDa -on1$ar en K+.
Por otro +a!o/ no !e,e2o" o+v$!ar 0ue =a0u$ave+o
a-to" -o2#at$,+e" !e ePtre2a ,ruta+$!a! -ontra +o" ene2$%o" #oten-$a+e".
In-+u"o en e+ "an%r$ento 2un!o !e +a Ita+$a !e+ "$%+o ZVI/ "u a,$erta
a#ro,a-$9n !e +a -on!u-ta !e CK"ar Bor%$a #are-Da -&o-ante. =u-&o"
!e no"otro" #en"a2o" 0ue &a 0ue #oner +D2$te" e"tr$-to" a +o 0ue un +D!er
#ue!e &a-er
a "u" #eore" ene2$%o"/ 0ue e"to" +D2$te" !e,en 1$Iar"e
#or +a +e. S$ no "e e"ta,+e-en +D2$te"/ no" en-ontra2o" -on +o" t$rano"
"a+vaIe". A!o+1
H$t+er/ Po+ Pot/ I!$ A2$n/ Sa!!a2 Hu""e$n Ro,ert =u%a,e
to!o" ut$+$Jaron e+ 2$"2o t$#o !e tK-n$-a" -o2o CK"ar Bor%$a #ara
#er2ane-er en
!e ener%Da. No e" ePa-ta2ente una ,uena #u,+$-$!a! #ara =a0u$ave+o
+a 1$+o"o1Da.
=a0u$ave+o veDa a "D 2$"2o -o2o un rea+$"ta/ a+%u$en 0ue re-ono-e
0ue +a %ente e" 1un!a2enta+2ente e%oD"ta. T&o2a" Ho,,e" -o2#art$!a
e"e #unto !e v$"ta: 0ue "e a#oa to!a "u re+ato !e -92o #en"a,a
+a "o-$e!a! !e,e "er e"tru-tura!a.
Pgina 66
-a#Dtu+o *)
De"a%ra!a,+e/ ,ruta+ -orta
T&o2a" Ho,,e"
T&o2a" Ho,,e" 3*G66C*B5A8 1ue uno !e In%+aterra !e 2aor
#en"a!ore" #o+Dt$-o". Lo 0ue e" 2eno" -ono-$!o e" 0ue ta2,$Kn 1ue un
1an4t$-a !e+ eIer-$-$o te2#rano. Se $,a a !ar un +ar%o #a"eo -a!a
2a?ana/ -a2$nan!o r4#$!a2ente -ue"ta arr$,a -on e+ 1$n !e 0ue!ar"e "$n
a+$ento. En
-a"o !e 0ue K+ tenDa ,uena" $!ea"/ 2$entra" 0ue K+ tenDa un #a+o e"#e-$a+
&e-&a -on un t$ntero en e+ 2an%o. E"te a+to/ -on +a -ara roIa/
&o2,re a+e%re -on un ,$%ote un #o-o !e ,ar,a ra+a tenDa
"$!o un n$?o en1er2$Jo. Pero -o2o a!u+to K+ era 2u "a+u!a,+e
Iu%a!o ten$" rea+ en +a veIeJ. Se -o2$9 un 2ont9n !e #e-e"/ ,e,$9 2u
#o-o !e v$no/ "e u"a #ara -antar C a #uerta -erra!a/ 1uera !e
a+-an-e !e+ oD!o C e+ eIer-$-$o !e "u" #u+2one". Y/ #or "u#ue"to/ -o2o +a
2aorDa !e #&$+o"C
o#&er"/ tenDa una 2ente 2u a-t$va. E+ re"u+ta!o 1ue 0ue K+ v$v$9
a A* a?o"/ una e!a! eP-e#-$ona+ #ara e+ "$%+o ZVII/ -uan!o
La e"#eranJa 2e!$a !e v$!a era !e FG.
A #e"ar !e "u -ar4-ter a1a,+e/ Ho,,e"/ -o2o =a0u$ave+o/ tuvo un
,aIo +a v$"ta !e +o" "ere" &u2ano". To!o" e"ta2o" ,4"$-a2ente e%oD"ta/
$2#u+"a!o" #or
Pgina 67
G6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
2$e!o a +a 2uerte +a e"#eranJa !e o,tener ,ene1$-$o" #er"ona+e"/ 0ue K+
-reDa. To!o
Bu"0ue2o" #o!er "o,re +o" !e24"/ no" !e2o" -uenta o no. S$
no a-e#tan +a $2a%en !e Ho,,e" !e +a &u2an$!a!/ L#or 0uK "e ,+o0uea e+
#uerta a+ "a+$r !e "u -a"aN Se%ura2ente e" #or0ue "a,e"
0ue &a 2u-&a %ente a&D 1uera 0ue 2e vo+verDa a ro,ar
to!o +o 0ue t$ene"N Pero/ "e #o!rDa ar%u2entar/ "9+o al(unas #er"ona"
"on tan e%oD"ta. Ho,,e" no e"ta,a !e a-uer!o. Pen"9 0ue a+ 0ue e+ -oraJ9n
to!o" "on/ 0ue e" "9+o e+ $2#er$o !e +a +e +a a2enaJa !e
e+ -a"t$%o 0ue no" 2ant$enen ,aIo -ontro+.
La -on"e-uen-$a !e e"to/ "e%7n K+/ era 0ue "$ +a "o-$e!a! "e ro2#$9
&a-$a a,aIo &a,Da 0ue v$v$r en +o 0ue K+ ++a29 un Ve"ta!o !e natura+eJaV/
"$n +ee" n$ a na!$e -on e+ #o!er 0ue +o" re"#a+!e/ u"te!/
-o2o to!o" +o" !e24"/ "erDa ro,ar a"e"$nar -uan!o "ea ne-e"ar$o. En
2eno"/ ten!rDa" 0ue ver 0ue "$ 0uerDa "e%u$r v$v$en!o. En una
2un!o !e re-ur"o" e"-a"o"/ "o,re to!o "$ e"ta Iu%an!o 2a+
en-ontrar -o2$!a a%ua #ara "o,rev$v$r/ 0ue en rea+$!a! #o!rDa "er ra-$ona+
2atar a otra" #er"ona" ante" !e 0ue te 2aten. En Ho,,e" 2e2ora,+e
!e"-r$#-$9n/ +a "o-$e!a! 1uera !e +a v$!a "erDa V"o+$tar$a/ #o,re/ !e"a%ra!a,+e/
,ruta+ -orta V.
Mu$ta e+ #o!er !e+ E"ta!o #ara ev$tar 0ue +a %ente
au!ar"e a "D 2$"2o" a +a t$erra !e -a!a uno 2atan!o a to!o e+ 0ue
e++o" 0u$eren/ e+ re"u+ta!o e" una %uerra "$n 1$n en e+ 0ue
to!o e+ 2un!o e"t4 en -ontra !e to!o" +o" !e24". E" !$1D-$+ $2a%$nar un #eor
"$tua-$9n. En e"te 2un!o "$n +e/ $n-+u"o e+ 24" 1uerte no "erDa
"e%uro #or 2u-&o t$e2#o. To!o" tene2o" 0ue !or2$rT -uan!o e"ta2o"
!or2$!o"
"on vu+nera,+e" a +o" ata0ue". In-+u"o e+ 24" !K,$+/ "$ +a a"tu-$a "u1$-$ente/
"erDa -a#aJ !e !e"tru$r e+ 24" 1uerte.
E" #o"$,+e $2a%$nar 0ue +a 2anera !e ev$tar "er a"e"$na!o" "erDa
1or2ar un e0u$#o -on +o" a2$%o". E+ #ro,+e2a e" 0ue no #o!Da e"tar "e%uro !e
0ue
na!$e era !$%no !e -on1$anJa. S$ otra" #er"ona" "e -o2#ro2et$eron a au!ar a
u"te!/
enton-e" a ve-e" #ue!e "er !e "u $nterK" !e ro2#er "u 1$e"ta !e %ra!ua-$9nC
ISES. Cua+0u$er a-t$v$!a! 0ue ne-e"$ta +a -oo#era-$9n/ -o2o e+ -u+t$vo !e
a+$2ento"
Pgina 68
!e"a%ra!a,+e/ ,ruta+ -orta
GA
a %ran e"-a+a/ o e!$1$-$o/ "erDa $2#o"$,+e "$n una ,a"e
n$ve+ !e -on1$anJa. No "a,rDa" 0ue te &a,Dan en%a?a!o &a"ta 0ue
era !e2a"$a!o tar!e/ ta+ veJ en e"e 2o2ento 0ue/ +$tera+2ente/ &a,rDa" "$!o
a#u?a+a!o #or +a e"#a+!a. No &a,rDa na!$e #ara -a"t$%ar a "u e"#a+!aC
"ta,,er. Su" ene2$%o" #o!Dan e"tar en to!a" #arte". U"te! v$v$rDa "u tota+$!a!
+a v$!a #or "u -uenta -on e+ te2or !e ata0ue: no e" una #er"#e-t$va atra-t$va.
La "o+u-$9n/ Ho,,e" ar%u2ent9/ era #ara #oner un #o-o #otente $n!$C
$n!$v$!ua+ o #ar+a2ento a -ar%o. Lo" $n!$v$!uo" en e+ e"ta!o !e
natura+eJa ten!rDa 0ue entrar en un V-ontrato "o-$a+V/ un a-uer!o
a renun-$ar a a+%uno" !e "u" +$,erta!e" #e+$%ro"a" #or e+ ,$en !e
!e "e%ur$!a!. S$n +o 0ue K+ ++a29 un V"o,eranoV/ +a v$!a "erDa una e"#e-$e
!e+ $n1$erno. E"te "o,erano "e +e !arDa e+ !ere-&o !e $n1+$%$r %rave"
-a"t$%o a -ua+0u$er #er"ona 0ue "a+$9 !e +a +Dnea. S+ -reDa
0ue &a,Da -$erta" +ee" natura+e" 0ue no" re-ono-erDa2o" -o2o
$2#ortante/ -o2o 0ue !e,e2o" tratar a +o" !e24" -o2o no" e"#erarDa2o"
"er trata!o" no"otro" 2$"2o". La" +ee" "on na!a "$ no &a a+%u$en o
a+%o +o "u1$-$ente2ente 1uerte -o2o #ara &a-er 0ue to!o" +o" "$%uen.
S$n +ee" "$n un #o!ero"o "o,erano/ +a %ente en e+
e"ta!o !e natura+eJa #o!Da e"#erar una 2uerte v$o+enta. E+ 7n$-o -on"ue+oC
-$9n era 0ue e"a v$!a "erDa 2u ,reve.
Le'iat.an 3*BG*8/ e+ +$,ro 24" $2#ortante !e Ho,,e"/ eP#+$-a en
!eta++e +o" #a"o" ne-e"ar$o" #ara #a"ar !e +a "$tua-$9n !e #e"a!$++a
!e+ e"ta!o !e natura+eJa a una "o-$e!a! "e%ura en +a 0ue +a v$!a e" "o#orta,+e.
ULev$at&anU era un 2on"truo 2ar$no %$%ante !e"-r$to en +a B$,+$a.
Para Ho,,e"/ 0ue era una re1eren-$a a+ %ran #o!er !e+ E"ta!o.
Le'iat.an "e a,re -on una $2a%en !e un $2#onente %$%ante "o,re una -o+$naC
+a!o/ "o"ten$en!o una e"#a!a un -etro. E"ta 1$%ura "e -o2#one !e
un 2ont9n !e %ente 24" #e0ue?a/ 0ue "on re-ono-$,+e" a7n $n!$v$!uo".
E+ %$%ante re#re"enta e+ e"ta!o !e %ran a+-an-e -on un "o,erano -o2o "u
-a,eJa. S$n un E"ta!o "o,erano/ Ho,,e" -ree/ to!o +o &arDa
!e"2oronar"e +a "o-$e!a! "e !e"-o2#on!rDa en #er"ona" "e#ara!a"
+$"to #ara arran-ar #e!aJo" uno" a otro" -on e+ 1$n !e "o,rev$v$r.
Pgina 69
B)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Lo" $n!$v$!uo" en e+ e"ta!o !e natura+eJa/ enton-e"/ tenDan 2u ,uena"
raJone"
#or 0uerer tra,aIar Iunto" ,u"-ar +a #aJ. Era +a 7n$-a 2anera !e
0ue #o!rDan "er #rote%$!o". S$n 0ue "u" v$!a" "erDan
terr$,+e. La "e%ur$!a! era 2u-&o 24" $2#ortante 0ue +a +$,erta!. E+ 2$e!o a +a
+a 2uerte "erDa -on!u-$r a +a %ente &a-$a +a 1or2a-$9n !e una "o-$e!a!. Pen"9
0ue e"tarDan !e a-uer!o en renun-$ar a un ,uen 2ont9n !e +$,erta! -on e+ 1$n
#ara &a-er un -ontrato "o-$a+ entre "D/ +a #ro2e"a !e !eIar 0ue un
"o,erano $2#oner +ee" en e++o". E"tarDan 2eIor -on un
#o!ero"a autor$!a! a -ar%o !e to!o" +o" 0ue +u-&an entre "D.
Ho,,e" &a,Da v$v$!o t$e2#o" #e+$%ro"o"/ $n-+u"o en e+
v$entre. Na-$9 ante" !e t$e2#o #or0ue "u 2a!re &a,Da $!o a
-uan!o e+ tra,aIo "e enter9 !e 0ue +a Ar2a!a e"#a?o+a nave%a,a a
In%+aterra #ro,a,+e2ente $nva!$r e+ #aD". A1ortuna!a2ente/
no +o &$Jo. =4" tar!e "e e"-a#9 !e +o" #e+$%ro" !e +a Guerra C$v$+ In%+K" #or
!e tra"+a!ar"e a ParD"/ #ero e+ te2or rea+ !e 0ue In%+aterra #o!rDa 14-$+2ente
!e"-en!er a +a anar0uDa e2,ruIa!a "u e"-r$tura #o"ter$or. Fue en ParD"
0ue e"-r$,$9 el Le'iat$n / re%re"an!o a In%+aterra #o-o !e"#uK" !e 0ue 1ue
#u,+$-a!o en *BG*.
Co2o 2u-&o" #en"a!ore" !e "u K#o-a/ Ho,,e" no era "9+o una 1$+o"oC
#&er C era +o 0ue &o ++a2arDa2o" un &o2,re !e+ Rena-$2$ento. S+
tenDan "er$o" $ntere"e" en +a %eo2etrDa +a -$en-$a/ en +a ant$%ua
+a &$"tor$a ta2,$Kn. Co2o un &o2,re Ioven 0ue a2a,a +a +$teratura e"-r$,$9
+o tra!uIo. En +a 1$+o"o1Da/ 0ue "9+o to29 en
+a e!a! 2e!$a/ era un 2ater$a+$"ta/ en +a -reen-$a !e 0ue +o" "ere" &u2ano"
eran
"$2#+e2ente "ere" 1D"$-o". No &a ta+ -o"a -o2o e+ a+2a: no"
"on "$2#+e2ente -uer#o"/ 0ue "on en 7+t$2a $n"tan-$a +a" 240u$na" -o2#+eIa".
=e-an$"2o" !e re+oIerDa eran +a te-no+o%Da 24" avanJa!a
en e+ "$%+o ZVII. Ho,,e" -ree 0ue +o" 27"-u+o" +o"
9r%ano" en e+ -uer#o eran e+ e0u$va+ente !e e"to": -on 1re-uen-$a
e"-r$,$9 "o,re +o" Vre"orte"V !e +a a--$9n +a" Vrue!a"V 0ue no" 2ueven.
E"ta,a -onven-$!o !e 0ue to!o" +o" a"#e-to" !e +a eP$"ten-$a &u2ana/
$n-+uen!o
#en"an!o/ 1ueron +a" a-t$v$!a!e" 1D"$-a". No &a,Da e"#a-$o #ara +a
Pgina 70
!e"a%ra!a,+e/ ,ruta+ -orta
B*
a+2a en "u 1$+o"o1Da. E"ta e" una $!ea 2o!erna 0ue 2u-&o" -$enC
1$-o" t$enen a&ora/ #ero era ra!$-a+ #ara "u K#o-a. In-+u"o a1$r29
0ue D$o" !e,e "er un o,Ieto 1D"$-o %ran!e/ aun0ue a+%una" #er"ona"
"e 0ue e"to e" una 1or2a !$"1raJa!a !e !e-+arar 0ue K+ era un
ateo.
Lo" -rDt$-o" !e Ho,,e" #$en"a 0ue 1ue !e2a"$a!o +eIo" a+ #er2$t$r 0ue +a "o,eC
ePtranIera/ "$ "e trata,a !e un re o una re$na o e+ #ar+a2ento/ #ara tener ta+
#o!er "o,re e+ $n!$v$!uo en +a "o-$e!a!. E+ e"ta!o 0ue !e"-r$,e e"
+o 0ue &o ++a2arDa2o" un autor$tar$o uno: uno en e+ 0ue e+
"o,erano t$ene un #o!er -a"$ $+$2$ta!o "o,re +o" -$u!a!ano". La #aJ #ue!e
!e"ea,+e/ e+ 2$e!o a +a 2uerte v$o+enta !e un 1uerte $n-ent$vo #ara
"o2eter"e a #o!ere" 2anten$2$ento !e +a #aJ. Pero #ara #oner tanto en e+
2ano" !e un $n!$v$!uo o %ru#o !e $n!$v$!uo" #ue!en "er #e+$%ro"o".
No -reDa en +a !e2o-ra-$aT 0ue no -reDa en +a -a#a-$!a!
!e +a" #er"ona" #ara to2ar !e-$"$one" #or "D 2$"2o". Pero "$ &u,$era
-ono-$!o "o,re +o" &orrore" -o2et$!o" #or t$rano" en e+ "$%+o ZZ
"$%+o/ #o!rDa &a,er -a2,$a!o !e o#$n$9n.
Ho,,e" era 1a2o"o #or ne%ar"e a -reer en +a eP$"ten-$a
!e+ a+2a. RenK De"-arte"/ "u -onte2#or4neo/ #or e+ -ontrar$o/
-reDan 0ue +a 2ente e+ -uer#o eran -o2#+eta2ente !$"t$nto" !e
entre "D. E"ta 1ue #ro,a,+e2ente +a raJ9n #or Ho,,e" #en"a,a De"-arte"
era 2u-&o 2eIor en +a %eo2etrDa !e +a 1$+o"o1Da !e,e tener
#e%a!o a e"o.
Pgina 71
-a#Dtu+o **
LPo!rDa e"tar "o?an!oN
RenK De"-arte"
Se oe +a a+ar2a/ a#a%ar+a/ arra"trar"e 1uera !e +a -a2a/ ve"t$r"e/
to2ar e+ !e"auno/ #re#4re"e #ara e+ !Da. Pero enton-e" a+%o $ne"#eC
e"#era!o 0ue "u-e!e: te !e"#$erta" te !a" -uenta !e 0ue to!o era "9+o un
"o?ar. En "u "ue?o e"ta,a" !e"#$erto "e%u$r a!e+ante -on +a v$!a/
#ero en rea+$!a! e"ta,a" to!avDa a-urru-a!o ,aIo e+ ron0u$!o !uvet
!e !$"tan-$a. S$ u"te! &a ten$!o una !e e"a" eP#er$en-$a" 0ue te "K +o 0ue
"$%n$1$-ar. Por +o %enera+ "e !eno2$nan V1a+"o !e"#ertarV #ue!en "er
2u -onv$n-ente. E+ 1$+9"o1o 1ran-K" RenK De"-arte"
3*GABC*BG)8 tenDa uno +o #u"o a #en"ar. LC92o #o!Da "er
a"e%urar"e !e 0ue no e"ta,a "o?an!oN
Para +a 1$+o"o1Da !e De"-arte" era uno entre 2u-&o" $nte+e-tua+e"
$ntere"e". S+ 1ue un 2ate24t$-o eP-e#-$ona+/ 0u$J4" e+ 24"
-ono-$!o a&ora #or $nventar U-oor!ena!a" -arte"$ana"U C "u#ue"ta2ente
!e"#uK" !e ver una 2o"-a -a2$nan!o #or e+ te-&o #re%unt4n!o"e
-92o #o!Da !e"-r$,$r "u #o"$-$9n en var$o" #unto". C$en-$a
+e 1a"-$na,a ta2,$Kn/ K+ 1ue a +a veJ un a"tr9no2o un
Pgina 72
#o!rDa" e"tar "o?an!oN
BF
,$9+o%o. Su re#uta-$9n -o2o 1$+9"o1o "e a#oa en %ran 2e!$!a !e "u
9editaciones "u 8iscurso del m&todo; +$,ro" en +o" 0ue
eP#+ora!o +o" +D2$te" !e +o 0ue #o"$,+e2ente #o!rDa "a,er.
Co2o +a 2aorDa !e +o" 1$+9"o1o"/ De"-arte" no +e %u"ta,a -reer
na!a "$n ePa2$nar #or 0uK -reDa K+T ta2,$Kn +e %u"ta,a
-92o &a-er #re%unta" $n-92o!a"/ +a" #re%unta" 0ue otra" #er"ona" no +o
&$-$eron
re-$,$r to!o e+ a?o a #re%untar. Por "u#ue"to/ De"-arte" +e re-ono-e
no #o!Da $r #or +a v$!a -on"tante2ente -ue"t$onan!o to!o. Lo
"erDa ePtre2a!a2ente !$1D-$+ #ara v$v$r "$ u"te! no to29 a+%una
-o"a" "o,re +a -on1$anJa +a 2aorDa !e +a" ve-e"/ -o2o P$rr9n/ "$n !u!a/
!e"-u,r$eron
3VKa"e e+ -a#Dtu+o F8. Pero De"-arte" #en"9 0ue "erDa +a #ena #ro,ar
una veJ en "u v$!a a tra,aIar en +o 0ue C en to!o -a"o C K+ #o!rDa "a,er
-on -erteJa. Para e++o !e"arro++9 un 2Kto!o. E"to "e -ono-e -o2o
e+ =Kto!o !e +a !u!a -arte"$ana.
E+ 2Kto!o e" 2u "en-$++o: no a-e#tar na!a -o2o
-$erto "$ eP$"te +a 24" 2Dn$2a #o"$,$+$!a! !e 0ue no +o e". P$en"e en un %ran
"a-o !e 2anJana". En e+ "a-o u"te! 0ue &a a+%7n 2o&o"o
2anJana"/ #ero no e"t4 "e%uro !e -u4+e" "on. Lo 0ue u"te! 0u$ere
#ara ter2$nar -on un "a-o 0ue -ont$ene "9+o 2anJana" ,uena" no
+o" 2o&o"o". LC92o &arDa u"te! #ara ++e%ar a e"e re"u+ta!oN
Una 1or2a "erDa a #unta to!a" +a" 2anJana" en e+ "ue+o +ue%o
2$rar+a" una a +a veJ/ "9+o #oner +o" 0ue u"te! e"ta,a
a,"o+uta2ente "e%uro eran ,ueno" en +a ,o+"a. U"te! #ue!e t$rar
una" -uanta" 2anJana" ,uena" en e+ #ro-e"o/ a 0ue #are-Da -o2o "$
0ue/ #o"$,+e2ente/ #o!rDa "er un #o-o 2o&o en e+ $nter$or. Pero +a
-on"e-uen-$a
"erDa 0ue "9+o 2anJana" ,uena" &arDan en "u "a-o.
E"o e" 24" o 2eno" +o 0ue e+ 2Kto!o !e +a !u!a !e De"-arte" e". U"te!
tener una -reen-$a/ -o2o Ve"to !e"#$erto +een!o e"to a&ora U/ ePa2$nar+o/
"9+o a-e#tar+o "$ e"t4 "e%uro !e 0ue no #ue!e e"tar 2a+ o
en%a?o"a. S$ "e en-uentra +a "a+a 24" #e0ue?a #ara +a !u!a/ re-&aJar+o.
De"-arte" #a"9 #or una "er$e !e -o"a" 0ue -reDa/
-ue"t$on9 "$ era o no a,"o+uta2ente "e%uro !e 0ue
Pgina 73
BH
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
eran -o2o #are-Dan "er. No 1ue rea+2ente e+ 2un!o !e +a 2anera 0ue
2$ra!o a K+N E"ta,a "e%uro !e 0ue no e"ta,a "o?an!oN
Lo 0ue De"-arte" 0uerDa en-ontrar era una -o"a 0ue #o!Da
e"tar "e%uro a-er-a. E"o "erDa "u1$-$ente #ara !ar+e un #unto !e a#oo en
rea+$!a!. Pero eP$"te e+ r$e"%o !e 0ue #u!$era &un!$r"e en un re2o+$no
!e +a !u!a ter2$nan !4n!o"e -uenta !e 0ue na!a !e na!a era -$erto. S+
ut$+$Ja!o un t$#o !e 2ov$2$ento e"-K#t$-o a0uD/ #ero !$1erDa !e +a SCEPC
-$"2o !e P$rr9n "u" "e%u$!ore". E++o" tenDan +a $nten-$9n !e 2o"trar
0ue na!a "e #o!Da "a,er -on -erteJaT 2$entra" 0ue De"-arte"
0uerDa !e2o"trar 0ue a+%una" -reen-$a" "on $n2une" a $n-+u"o e+
1or2a" 24" 1uerte" !e e"-e#t$-$"2o.
De"-arte" e"ta,+e-e en "u ,7"0ue!a !e +a -erteJa #or e+ #en"a2$ento
#r$2ero #or +a ev$!en-$a !e 0ue v$ene a travK" !e +o" "ent$!o": ver/
to-ar/ o+er/ %u"tar oDr. LPo!e2o" -on1$ar en nue"tro" "ent$!o"N
En rea+$!a! no/ -on-+u9. Lo" "ent$!o" no" en%a?an a ve-e". No"otro"
-o2eter errore". P$en"a en +o 0ue ve". E" "u v$"$9n 1$a,+e
"o,re to!oN S$ "$e2#re -reer +o 0ue veN
Un #a+o re-to #oner en e+ a%ua #are-e !o,+a!o "$ u"te! +o 2$ra !e"!e
e+ +a!o. Una torre -ua!ra!a en +a !$"tan-$a #o!rDa "er re!on!a. No"otro"
to!o" !e veJ en -uan!o -o2eten errore" a-er-a !e +o 0ue ve2o". Y/
De"-arte" "e?a+a/ "erDa $2#ru!ente -on1$ar en a+%o 0ue
te &a en%a?a!o en e+ #a"a!o. A"D 0ue K+ re-&aJa +o" "ent$!o" -o2o un #o"$,+e
1uente !e -erteJa. Nun-a "e #ue!e e"tar "e%uro !e 0ue "u" "ent$!o" no "on
en%a?ar+o. E++o" #ro,a,+e2ente no "on +a 2aorDa !e+ t$e2#o/ #ero e+
+$%era #o"$,$+$!a! !e 0ue #u!$eran "er "$%n$1$-a 0ue no #ue!e #or -o2#+eto
-on1$ar en e++o". Pero L!9n!e +o !eIa"teN
La -reen-$a !e Vo "o !e"#$erto +een!o e"to a&ora U#ro,a,+e2ente #are-e
,a"tante "e%uro #ara u"te!. U"te! e"t4 !e"#$erto/ e"#ero/ 0ue e"t4 +een!o.
LC92o #ue!e" !u!ar+oN Pero a &e2o" 2en-$ona!o
0ue u"te! #ue!e #en"ar 0ue u"te! e"t4 !e"#$erto en "ue?o". LC92o "a,e"
no e"t4" "o?an!o a&oraN Ta+ veJ u"te! #$en"a 0ue +a" eP#er$en-$a"
u"te! e"t4 ten$en!o "on !e2a"$a!o rea+$"ta"/ !e2a"$a!o !eta++a!o #ara "er
"ue?o"T #ero
Pgina 74
#o!rDa" e"tar "o?an!oN
BG
un 2ont9n !e %ente t$ene "ue?o" 2u rea+$"ta". LSe%uro !e 0ue
no e"t4n ten$en!o una a&oraN LC92o "a,e" e"oN Ta+ veJ u"te! &a
"9+o #e++$J-a!o a t$ 2$"2o #ara ver "$ u"te! e"t4 !or2$!o. S$ no e" a"D/ #rue,e
e++a. LMuK &$-$eron #rue,a e"oN Na!a. U"te! #o!rDa &a,er "o?a!o 0ue
#e++$J-arte. A"D 0ue u"te! puede e"tar "o?an!o. SK 0ue
no "e "$ente -o2o K+/ e" 2u #o-o #ro,a,+e/ #ero !e,e &a,er e"#a-$o
#ara una #e0ue?a !u!a "o,re "$ e"t4 !e"#$erto o no. A"D/
a#+$-an!o e+ 2Kto!o !e De"-arte" !e +a !u!a/ &a 0ue re-&aJar +a
#en"a2$ento Ve"to !e"#$erto +een!o e"to a&ora U-o2o no -o2#+eta2ente
!eter2$na!o.
E"to no" 2ue"tra 0ue no #o!e2o" -on1$ar en nue"tro" "ent$!o" #or
-o2#+eto. No #o!e2o"
e"tar a,"o+uta2ente "e%uro" !e 0ue no e"ta2o" "o?an!o. Pero/ "$n !u!a/
De"-arte"
!$-e/ n$ "$0u$era en "ue?o"/ ( \ F ] G. E"te e" e+ +u%ar !on!e De"-arte" ut$+$Ja
un
eP#er$2ento 2enta+/ una &$"tor$a $2a%$nar$a #ara &a-er "u #unto. S+
e2#uIa +a !u!a en -uanto "e #ue!a v$ene -on una a7n
24" !ura #rue,a #ara -ua+0u$er -reen-$a !e 0ue e+ VLPo!rDa e"tar
"o?an!oNV #rue,a.
S+ !$-e/ $2a%$no 0ue e" un !e2on$o 0ue e" $n-reD,+e2ente #o!ero"o
e $nte+$%ente/ "$no ta2,$Kn !$a,9+$-o. E"te !e2on$o/ "$ e" 0ue eP$"tDa/ #o!Da
&a-en 0ue #areJ-a 0ue ( \ F ] G -a!a veJ 0ue &$-$"te +a "u2a $n-+u"o
aun0ue en rea+$!a! e" $%ua+ a "e$". U"te! no "a,e e+ !e2on$o era
&a-$en!o e"to #ara u"te!. U"te! a-a,a !e e"tar a%re%an!o n72ero" &a"ta
$no-ente2ente.
To!o #are-e nor2a+.
No &a 2anera 14-$+ !e #ro,ar 0ue e"to no e"t4 "u-e!$en!o a&ora.
Ta+ veJ e"te !e2on$o !$a,9+$-a2ente $nte+$%ente 2e e"t4 !an!o +a $+u"$9n !e
"enta!o en -a"a e"-r$,$en!o en 2$ -o2#uta!ora #ort4t$+/ -uan!o en rea+$!a!
e"to 2$nt$en!o en una
#+aa en e+ "ur !e Fran-$a. O ta+ veJ "9+o "o un -ere,ro en un 1ra"-o
!e +D0u$!o en un e"tante en e+ +a,orator$o !e+ 2a+va!o !e2on$o. S+ #o!rDa
tener
#oner -a,+e" en 2$ -ere,ro 0ue e+ envDo !e 2en"aIe" e+e-tr9n$-o" a
2D 0ue 2e !a +a $2#re"$9n !e 0ue e"to &a-$en!o una -o"a/ 2$entra" 0ue
E"to rea+2ente &a-$en!o a+%o -o2#+eta2ente !$1erente. Ta+ veJ e+
!e2on$o 2e &a-e #en"ar 0ue e"to e"-r$,$en!o #a+a,ra" 0ue &a-en
"ent$!o/ -uan!o en rea+$!a! "9+o e"to e"-r$,$en!o +a 2$"2a -arta una
Pgina 75
BB
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
otra veJ. No &a 1or2a !e "a,er+o. No "e #o!Da #ro,ar 0ue
e"o no e"t4 o-urr$en!o/ "$n e2,ar%o +o-o 0ue #ue!a #are-er.
E"te !e2on$o 2a+va!o eP#er$2ento 2enta+ e" +a 2anera !e De"-arte"
e2#uIan!o !u!a &a"ta "u" +D2$te". S$ &a,Da una -o"a 0ue #o!Da
a"e%7re"e !e 0ue e+ 2a+va!o !e2on$o no #o!Da en%a?ar a+re!e!or/ e"o "erDa
$n-reD,+e. Ta2,$Kn #ro#or-$onarDa una 1or2a !e re"#on!er a e"a" #er"ona"
0ue a1$r2an 0ue no #o!e2o" "a,er na!a -on -erteJa.
E+ "$%u$ente 2ov$2$ento 0ue &a-Da ++ev9 a una !e +a" +Dnea" 24" -ono-$!a" !e
1$+o"o1Da/ aun0ue 2u-&a 24" %ente "e#a +a -$ta !e
enten!er +o 0ue "$%n$1$-a. De"-arte" v$o 0ue aun0ue e+ !e2on$o
eP$"tDa +o e"ta,a en%a?an!o/ t$ene 0ue &a,er al(o 0ue +a
!e2on$o e"ta,a en%a?an!o. =$entra" K+ e"ta,a ten$en!o un #en"a2$ento en
a,"o+uto/
K+/ De"-arte"/ debe eP$"t$r. E+ !e2on$o no #o!Da &a-er+e -reer
0ue eP$"tDa "$ no +o &a-Da. E"to "e !e,e a a+%o 0ue
0ue no eP$"te no #ue!e tener #en"a2$ento". UP$en"o/ +ue%o "o V3 co(ito
er(o sum en +atDn8 1ue +a -on-+u"$9n !e De"-arte". E"to #en"an!o/ #or +o 0ue
!e,e eP$"t$r. PruK,e+o u"te! 2$"2o. Co2o "$e2#re -uan!o ten%a un #o-o !e
#en"a2$ento
o "en"a-$9n/ e" $2#o"$,+e !u!ar !e 0ue eP$"te". Lo 0ue
"on otra -ue"t$9n C "e #ue!e !u!ar !e "$ u"te! t$ene un
-uer#o/ o e+ -uer#o 0ue u"te! #ue!e ver to-ar. Pero no "e #ue!e
!u!a !e 0ue u"te! eP$"te -o2o una e"#e-$e !e -o"a #en"ante. Mue
#en"a2$ento "erDa re1uta a "D 2$"2o. Tan #ronto -o2o e2#$e-e a !u!ar
"u #ro#$a eP$"ten-$a/ e+ a-to !e !u!ar !e2ue"tra 0ue eP$"te" -o2o
una -o"a #en"ante.
E"to #ue!e no #are-er 2u-&o/ #ero +a -erteJa !e "u #ro#$a
eP$"ten-$a era 2u $2#ortante #ara De"-arte". Se +e 2o"tr9 0ue
+o" 0ue !u!a,an !e to!o C +o" e"-K#t$-o" #$rr9n$-o C eran
2a+. Ta2,$Kn 1ue e+ -o2$enJo !e +o 0ue "e -ono-e -o2o -arte"$ano
E+ !ua+$"2o. E"ta e" +a $!ea !e 0ue +a 2ente e"t4 "e#ara!a !e +a
-uer#o e $ntera-t7a -on K+. E" un !ua+$"2o #or0ue &a !o"
t$#o" !e -o"a": +a 2ente e+ -uer#o. Un "$%+o ZZ
1$+9"o1o G$+,ert R+e/ "e ,ur+9 !e e"te #unto !e v$"ta -o2o e+ 2$to !e +a
Pgina 76
#o!rDa" e"tar "o?an!oN
B5
1anta"2a en +a 240u$na: e+ -uer#o era !e +a 240u$na/ e+ a+2a
e+ 1anta"2a 0ue &a,$ta en K+. De"-arte" -reDa 0ue +a 2ente era
-a#aJ !e #ro!u-$r e1e-to" en e+ -uer#o/ v$-ever"a/ #or0ue +a
!o" $ntera-tuaron en un -$erto #unto en e+ -ere,ro C +a %+4n!u+a #$nea+.
Pero "u !ua+$"2o +o !eI9 -on #ro,+e2a" rea+e" a-er-a !e -92o
eP#+$-ar a+%o no 1D"$-o/ e+ a+2a o +a 2ente/ #ro!u-$en!o
-a2,$o" en uno 1D"$-o/ e+ -uer#o.
De"-arte" era 24" "e%uro a-er-a !e +a eP$"ten-$a !e +a 2ente
0ue "u -uer#o. Po!Da $2a%$nar no tener un -uer#o/ #ero K+
no #o!Da $2a%$nar no tener una 2ente. S$ K+ $2a%$na,a no tener
una 2ente/ K+ to!avDa e"tarDa #en"an!o/ a"D 0ue #ro,arDa 0ue K+
tenDa una 2ente/ #or0ue no #o!Da tener #en"a2$ento" en a,"o+uto "$ no +o
&a-Da
tener una 2ente. E"ta $!ea !e 0ue e+ -uer#o +a 2ente "e #ue!en "e#arar/
0ue +a 2ente o e+ e"#Dr$tu e" no 1D"$-o/ 0ue no "ean !e
"an%re/ -arne &ue"o"/ e" 2u -o27n entre +o" re+$%$o"o"
#er"ona". =u-&o" -reente" e"#eran 0ue +a 2ente o e+ e"#Dr$tu v$v$r4n !e"#uK"
+a 2uerte !e+ -uer#o.
De2o"tran!o "u #ro#$a eP$"ten-$a/ -on ta+ !e 0ue K+ e"ta,a #en"an!o/
no &a,rDa "$!o "u1$-$ente #ara re1utar e+ e"-e#t$-$"2o/ "$n e2,ar%o.
De"-arte" ne-e"$tan 24" -erteJa" #ara e"-a#ar !e+ tor,e++$noC
#$"-$na !e !u!a 0ue &a,Da -onIura!o -on "u 1$+o"91$-a
2e!$ta-$one". So"tuvo 0ue un ,uen D$o" !e,e eP$"t$r. E+ u"o !e un
ver"$9n !e+ ar%u2ento onto+9%$-o !e San An"e+2o 3vKa"e e+ -a#Dtu+o 68/
"e -onven-$9 !e 0ue +a $!ea !e D$o" #rue,a eP$"tente !e D$o"
-$a C D$o" no "erDa #er1e-to a 2eno" 0ue K+ era ,ueno eP$"t$9/
A"D -o2o un tr$4n%u+o no "erDa un tr$4n%u+o "$n 4n%u+o" $nter$ore"
+a a!$-$9n !e &a"ta *6) %ra!o". Otro !e "u" ar%u2ento"/ e+
Ar%u2ento !e =ar-a"/ "u%$r$9 0ue "a,e2o" 0ue D$o" eP$"te
#or0ue K+ &a !eIa!o una $!ea $2#+anta!a en nue"tra" 2ente" C 0ue
no ten!rDa una $!ea !e D$o"/ "$ D$o" no eP$"t$era. Una veJ 0ue e"tuvo
+a -erteJa !e 0ue D$o" eP$"tDa/ +a 1a"e -on"tru-t$va !e De"-arte"
#en"a!o "e &$Jo 2u-&o 24" 14-$+. Un D$o" ,ueno no en%a?arDa
Pgina 77
B6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
+a &u2an$!a! "o,re +a" -ue"t$one" 24" ,4"$-a". A"D/ De"-arte" ++e%9 a +a
-on-+u"$9n/
e+ 2un!o !e,e "er 24" o 2eno" -o2o +o eP#er$2enta2o". Cuan!o no"
tener #er-e#-$one" -+ara" !$"t$nta" K"to" "ean 1$a,+e". Su -on-+uC
"$9n: e+ 2un!o eP$"te/ e" 24" o 2eno" +o 0ue #are-e/ $n-+u"o
aun0ue a ve-e" no" e0u$vo-a2o" a-er-a !e +o 0ue #er-$,$2o".
A+%uno" 1$+9"o1o"/ "$n e2,ar%o/ -reen 0ue e"to era una $+u"$9n/
0ue "u 2a+va!o !e2on$o #o!rDa 14-$+2ente &a,er en%a?a!o a K+
"o,re +a eP$"ten-$a !e D$o" -o2o a-er-a !e +a $!ea !e 0ue ( \ F ] G.
S$n +a -erteJa !e una ,uena eP$"ten-$a !e D$o"/ De"-arte"
no &a,rDa "$!o -a#aJ !e $r 24" a++4 !e "u -ono-$2$ento !e 0ue
K+ era una -o"a #en"ante. De"-arte" -reDa 0ue &a,Da 2o"tra!o
una "a+$!a a un e"-e#t$-$"2o tota+T #ero "u" -rDt$-o" "$%uen "$en!o SCEPC
T$-a+ "o,re e"to.
De"-arte"/ -o2o &e2o" v$"to/ ut$+$Ja e+ Onto+9%$-o =ar-a"
ar%u2ento" #ara #ro,ar a "u "at$"1a--$9n !e 0ue D$o" eP$"te. Su -o2#a?ero
#a$"ano B+a$"e Pa"-a+ tenDa un en1o0ue 2u !$1erente a +a
-ue"t$9n !e +o 0ue !e,e2o" -reer.
Pgina 78
-a#Dtu+o *(
Ha%an "u" a#ue"ta"
B+a$"e Pa"-a+
S$ +anJa" una 2one!a 0ue #ue!e ++e%ar a -ara o -ruJ. Ha un G)EG)
o#ortun$!a! !e -ua+0u$era/ a 2eno" 0ue +a 2one!a t$ene un "e"%o. A"D 0ue en
rea+$!a! no
0ue +a 2ater$a +a!o "e a#ue"ta a/ a 0ue e" $%ua+ !e #ro,a,+e -a!a veJ 0ue
+anJar +a 2one!a 0ue +o" Ie1e" "e van a #+antear -o2o -o+a". S$ no e"t4 "e%uro
"$ D$o" eP$"te o no/ L0uK !e,e &a-erN E" -o2o t$rar
una 2one!aN En -a"o !e a#o"tar #or D$o" no eP$"tente/ v$v$r "u
+a v$!a -o2o u"te! #or 1avorN LO "erDa 24" ra-$ona+ !e a-tuar -o2o "$ D$o"
no eP$"ten/ $n-+u"o "$ +a" #ro,a,$+$!a!e" !e 0ue e"o "ea -$erto "on 2u +ar%a"N
B+a$"e Pa"-a+ 3*B(FC*BB(8/ 0u$en no -ree en D$o"/ #en"9 2u-&o
a-er-a !e e"ta -ue"t$9n.
Pa"-a+ era un -at9+$-o !evoto. Pero a !$1eren-$a !e 2u-&o" -r$"t$ano"
&o en !Da/ 0ue tenDa una v$"$9n 2u "o2,rDa !e +a &u2an$!a!. S+ era un
#e"$2$"ta. Por to!a" #arte" veDa ev$!en-$a !e +a -aD!a/ +a $2#erC
$n1e--$one" 0ue tene2o" 0ue #en"9 "e !e,Dan a A!4n Eva
tra$-$onan!o +a -on1$anJa !e D$o" a+ -o2er +a 2anJana !e+ Yr,o+ !e
Cono-$2$ento. A+ $%ua+ 0ue A%u"tDn 3vKa"e e+ -a#Dtu+o B8/ -reDa 0ue
Pgina 79
5)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Lo" "ere" &u2ano" "on $2#u+"a!o" #or e+ !e"eo "ePua+/ no "on -on1$a,+e"
14-$+2ente a,urr$!o. To!o e+ 2un!o e" 2$"era,+e. To!o e+ 2un!o "e !e,ate
entre
+a an"$e!a! +a !e"e"#era-$9n. De,e2o" !arno" -uenta !e +o $n"$%n$1$-ante"
0ue to!o
"on. E+ #o-o t$e2#o 0ue e"ta2o" en +a t$erra e"/ en re+a-$9n -on e+
+a etern$!a!/ ante" !e"#uK" !e nue"tra" v$!a"/ -a"$ "$n "ent$!o. No"otro"
-a!a o-u#an un #e0ue?o e"#a-$o en e+ e"#a-$o $n1$n$to !e+ un$ver"o.
S$n e2,ar%o/ a+ 2$"2o t$e2#o/ Pa"-a+ -ree 0ue +a &u2an$!a! t$ene a+%uno"
#oten-$a+ "$ no #er!e2o" !e v$"ta !e D$o". E"ta2o" en a+%7n +u%ar
entre +a" ,e"t$a" +o" 4n%e+e"/ #ero #ro,a,+e2ente 2u-&o 24" -er-a !e +a
,e"t$a" en +a 2aorDa !e +o" -a"o"/ #ara +a 2aor #arte !e+ t$e2#o.
E+ +$,ro !e Pa"-a+ 24" -ono-$!o/ "u" -ens&es 3Pen"a2$ento" UU8/ 1ue
ar2a!o a #art$r !e 1ra%2ento" !e "u e"-r$to #u,+$-a!o en
*B5) !e"#uK" !e "u te2#rana 2uerte a +o" FA a?o". E"t4 e"-r$to en una "er$e
!e ,e++a 1a-tura #4rra1o" -orto". Na!$e e"t4 -o2#+eta2ente
"e%uro !e -92o tenDa +a $nten-$9n !e +a" #arte" #ara en-aIar Iunto"/ #ero +a
#r$n-$#a+
#unto !e+ +$,ro e" -+aro: "e trata !e una !e1en"a !e "u ver"$9n !e
Cr$"t$an$"2o. Pa"-a+ no &a,Da ter2$na!o e+ +$,ro -uan!o 2ur$9. La
or!en !e +a" #arte" "e ,a"a en -92o K+ &a,Da arre%+a!o #$eJa" !e
#a#e+ en &a-e" ata!o" -on una -uer!a. Ca!a #a0uete "e 1or2a una "e--$9n
en e+ +$,ro #u,+$-a!o.
Pa"-a+ 1ue un n$?o en1er2$Jo/ no 1D"$-a2ente 1uerte en -ua+0u$er
veJ en "u v$!a. En +o" retrato" #$nta!o"/ 0ue no "$e2#re "e ve ,$en.
Su" oIo" ++oro"o" -onte2#+ar -on tr$"teJa a u"te!. Pero K+ +o%r9 un %ran
tratar en un -orto #erDo!o !e t$e2#o. Co2o un &o2,re Ioven/ an$2a!o #or "u
#a!re/
"e -onv$rt$9 en un -$entD1$-o/ tra,aIan!o en +a" $!ea" "o,re +o" va-Do"
e+ !$"e?o !e +o" ,ar92etro". En *BH( $nvent9 un -4+-u+o 2e-4n$-o
240u$na 0ue #o!Da "u2ar re"tar u"an!o un +4#$J #ara Lat$n%
%$rar !$a+e" -one-ta!o" a en%ranaIe" -o2#+$-a!o". S+ +o &$Jo #ara au!ar a "u
#a!re -on "u" -4+-u+o" e2#re"ar$a+e". So,re e+ ta2a?o !e una -aIa !e Ja#ato"/
era -ono-$!o -o2o e+ -ascaline aun0ue un #o-o tor#e/ 0ue
tra,aIa!o. E+ #r$n-$#a+ #ro,+e2a era 0ue era 2u -aro
#ro!u-$r.
Pgina 80
&a%an "u" a#ue"ta"
5*
A!e24" !e "er un -$entD1$-o e $nventor/ Pa"-a+ era un 2a%nD1$-o
2ate24t$-o. Su" $!ea" 2ate24t$-a" 24" or$%$na+e" 1ueron
a-er-a !e +a #ro,a,$+$!a!. Pero e" -o2o un 1$+9"o1o re+$%$o"o e"-r$tor
0ue "er4 re-or!a!o. No e" 0ue +e &u,$era %u"ta!o
&a,er "$!o ++a2a!o un 1$+9"o1o: "u" e"-r$to" $n-+uen 2u-&a"
-o2entar$o" a-er-a !e +o #o-o 0ue "a,en +o" 1$+9"o1o"/ -92o
"u" $!ea" "on #o-o $2#ortante". Se -on"$!era,a a "D 2$"2o -o2o un
te9+o%o.
Pa"-a+ -a2,$a!o !e tra,aIo en 2ate24t$-a" -$en-$a" a
e"-r$,$r "o,re +a re+$%$9n -o2o un Ioven !e"#uK" !e &a,er "$!o
-onvert$!o a una "e-ta re+$%$o"a -ontrover"$a+ -ono-$!a -o2o e+ Ian"en$"2o.
Lo" Ian"en$"ta" -reDan en +a #re!e"t$na-$9n/ +a $!ea !e 0ue no +o &a-e2o"
tener +$,re a+,e!rDo/ 0ue "9+o una" #o-a" #er"ona" a &a,Dan "$!o #reC
e+e%$!o #or D$o" #ara $r a+ -$e+o. Ta2,$Kn -reDan en un t$e2#o 2u
1or2a e"tr$-ta !e +a v$!a. Pa"-a+ veJ re%a?9 a "u &er2ana a+ ver+a
a,raJa a "u &$Io #or0ue no a#ro,a,a +a" #anta++a" !e
e2o-$9n. Su" 7+t$2o" a?o" +o" #a"9 v$v$en!o -o2o un 2onIe/
aun0ue en un %ran !o+or !e +a en1er2e!a! 0ue 1$na+2ente a"e"$na!o
K+/ "e +a" arre%+9 #ara "e%u$r e"-r$,$en!o.
RenK De"-arte" 3e+ te2a !e+ -a#Dtu+o **8 C -o2o Pa"-a+/ un
-r$"t$ano !evoto/ un -$entD1$-o un 2ate24t$-o C 0ue "e -ree
0ue "e #ue!e !e2o"trar +a eP$"ten-$a !e D$o" #or +a +9%$-a. Pen"a2$ento
Pa"-a+
!e otro 2o!o. Para K+/ +a -reen-$a en D$o" era "o,re e+ -oraJ9n
1e. S+ no 1ue #er"ua!$!o #or e+ t$#o !e raJona2$ento a-er-a !e D$o"
eP$"ten-$a 0ue +o" 1$+9"o1o" "ue+en ut$+$Jar. No era/ #or
eIe2#+o/ -onven-$!o !e 0ue "e #o!Da ver +a ev$!en-$a !e +a 2ano !e D$o"
en +a natura+eJa. Para K+/ e+ -oraJ9n/ no e+ -ere,ro/ e" e+ 9r%ano 0ue
no" ++eva a D$o".
A #e"ar !e e++o/ en "u" -ens&es "e +e o-urr$9 un $n%en$o"o ar%u2ento
-$9n #ara #er"ua!$r a a0ue++o" 0ue no e"t4n "e%uro" "$ D$o"
eP$"te #ara 0ue -rean en D$o"/ un ar%u2ento 0ue t$ene
++e%a!o a "er -ono-$!o -o2o +a a#ue"ta !e Pa"-a+. Se ,a"a en "u $nterK" #or +a
Pgina 81
5(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
#ro,a,$+$!a!. S$ u"te! e" un Iu%a!or ra-$ona+/ en +u%ar !e "9+o una
a!$-to/ u"te! 0u$ere tener +a 2eIor o#ortun$!a! !e %anar un %ran
#re2$o/ "$no 0ue ta2,$Kn !e"ea re!u-$r a+ 2Dn$2o "u" #Kr!$!a" "$e2#re 0ue
"ea
#o"$,+e. @u%a!ore" -a+-u+ar #ro,a,$+$!a!e" / en #r$n-$#$o/ +a a#ue"ta !e
-on1orC
-on"e-uen-$a. Enton-e"/ L0uK "$%n$1$-a e"o -uan!o "e trata !e a#o"tar #or D$o"
+a eP$"ten-$aN
Su#on$en!o 0ue u"te! no e"t4 "e%uro !e "$ D$o" eP$"te o no/ &a
un n72ero !e o#-$one". U"te! #ue!e o#tar #or v$v$r "u v$!a -o2o "$ D$o"
De1$n$t$va2ente no eP$"te. S$ u"te! t$ene raJ9n/ enton-e" &a,r4" v$v$!o
"$n n$n%una $+u"$9n a-er-a !e una #o"$,+e v$!a 1utura/ a"D "e 0u$ere
&an ev$ta!o a%on$Jante "o,re +a #o"$,$+$!a! !e 0ue u"te! e"t4 !e2a"$a!o
2u-&o !e un #e-a!or a ter2$nar en e+ -$e+o. U"te! ta2,$Kn no ten!r4
+a #Kr!$!a !e t$e2#o en +a $%+e"$a reJan!o a un "er $neP$"tente. Pero e"o
en1o0ue/ aun0ue t$ene a+%una" ventaIa" ev$!ente"/ ++eva -on"$%o una
r$e"%o enor2e. S$ u"te! no -ree en D$o"/ #ero D$o" &a-e rea+$!a!
++e%ar a eP$"t$r/ no "9+o #o!rDa" #er!er tu o#ortun$!a! !e 1e+$-$!a! en
e+ -$e+o/ #ero 0ue #o!rDa ter2$nar en e+ $n1$erno/ !on!e "er4 tortura!o
#ara to!a +a etern$!a!. E"e e" e+ #eor re"u+ta!o $2a%$na,+e
#ara na!$e.
Por otra #arte/ Pa"-a+ "u%$ere/ "e #ue!e o#tar #or v$v$r "u v$!a
-o2o "$ D$o" no eP$"t$era. Se #ue!e !e-$r ora-$one"/ a"$"t$r a +a $%+e"$a/ +eer +a
B$,+$a. S$ re"u+ta 0ue D$o" "D eP$"te/ u"te! %ana e+ 2eIor
#o"$,+e #re2$o: +a #o"$,$+$!a! rea+ !e +a 1e+$-$!a! eterna. S$ u"te! e+$%e
a -reer en D$o"/ #ero re"u+ta 0ue e"t4" e0u$vo-a!o/ no +o &ar4"
&an &e-&o un "a-r$1$-$o $2#ortante 3/ #re"u2$,+e2ente/ no "er4
a+re!e!or !e"#uK" !e "u 2uerte #ara "a,er 0ue e"ta,a" e0u$vo-a!o "ent$r"e
2a+ #or to!o +o 0ue +a #Kr!$!a !e t$e2#o e"1uerJo8. Co2o +o eP#re"9 Pa"-a+
U/ S$
u"te! %ana u"te! %ana to!oT "$ "e #$er!e "e #$er!e na!a. S+
re-ono-$9 0ue e" #o"$,+e 0ue "e #$er!a en Ue"to" 2ot$vo"Cveneno"a"
!a" U: +a %+or$a e+ +uIo. Pero en veJ "er4" 1$e+/ &one"to/
&u2$+!e/ a%ra!e-$!o/ %enero"o/ un ,uen a2$%o/ "$e2#re !$r4
+a ver!a!. No to!o e+ 2un!o +o verDa ,a"tante en e"to" tKr2$no". Pa"-a+
Pgina 82
&a%an "u" a#ue"ta"
5F
#ro,a,+e2ente e"ta,a tan $n2er"o en una 1or2a !e v$!a re+$%$o"a 0ue
no "e !$o -uenta !e 0ue "erDa un "a-r$1$-$o #ara 2u-&o" no
+a %ente re+$%$o"a #ara !e!$-ar "u v$!a a +a re+$%$9n v$v$r una v$!a
!e +a $+u"$9n/ a 0ue +o verDan. S$n e2,ar%o/ -o2o #unto" !e Pa"-a+
a -a,o/ #or un +a!o/ t$ene" +a o#ortun$!a! !e +a 1e+$-$!a! eterna/ "$ u"te! e"
!ere-&a/ +o" $n-onven$ente" re+at$va2ente 2enore" a+%una" $+u"$one"
"$ te e0u$vo-a". Por otro +a!o/ "e -orre e+ r$e"%o !e
$n1$erno/ #ero "u" #o"$,+e" ,ene1$-$o" no "e -o2#aran -on una etern$!a! en e+
e+ -$e+o.
Rea+2ente no "e #ue!e "entar"e en +a -er-a "o,re +a -ue"t$9n !e "$ e" o no
D$o" eP$"te/ ta2#o-o. De"!e e+ #unto !e v$"ta !e Pa"-a+/ "$ u"te! trata !e &a-er
e"to #o!rDa #ro!u-$r e+ 2$"2o re"u+ta!o #ara u"te! -o2o +a -reen-$a !e 0ue
De1$n$t$va2ente D$o" no eP$"te: 0ue #o!rDa ter2$nar en e+ $n1$erno/ o a+ 2eno"
no va a tener a--e"o a+ -$e+o. U"te! t$ene 0ue to2ar una !e-$"$9n !e una
2anera
o +a otra. Rea+2ente no "K "$ D$o" eP$"te. LMuK +e !e,o
0ue &a-e"N
Pa"-a+ #en"a,a 0ue era o,v$o. S$ u"te! e" un Iu%a!or ra-$ona+
Y 2$ra e+ !e"a-uer!o -on una 2$ra!a 1re"-a 0ue u"te! ver4 0ue u"te!
!e,e a#o"tar a D$o" 0ue eP$"te/ $n-+u"o "$/ -o2o en t$rar +a 2one!a/
"9+o &a una #e0ue?a #ro,a,$+$!a! !e "er -orre-ta. E+ #re2$o #oten-$a+
e" $n1$n$to/ +a #oten-$a+ #Kr!$!a no e" %en$a+. N$n%una #er"ona ra-$ona+
"erDa &a-er otra -o"a 0ue Iu%ar en e+ D$o" 0ue eP$"te -on +o"
#ro,a,$+$!a!e"/ #en"9. E" o,v$o 0ue &a un r$e"%o !e 0ue "e a#ue"ta a D$o"
#$er!e: 0ue D$o" re"u+ta no eP$"t$r. Pero e"e e" un r$e"%o 0ue
!e,en to2ar.
Pero +o 0ue "$ u"te! ve +a +9%$-a !e e"to/ #ero to!avDa no "e "$ente en "u
-oraJ9n 0ue D$o" eP$"teN E" 2u !$1D-$+ 3 ta+ veJ $2#oC
,+e8 #ara &a,+ar a t$ 2$"2o a -reer en a+%o 0ue
"o"#e-&o"o "$2#+e2ente no e" ver!a!. Trate !e -reer &a &a!a" en "u
%uar!arro#a. U"te! #ue!e "er -a#aJ !e $2a%$nar/ #ero e"o e" 2u
!$1erente !e #en"ar rea+2ente &a &a!a" en a++D. No"otro"
-reer 0ue +a" -o"a" 0ue -ree2o" 0ue "on -$erta". E"o e" "9+o +a natura+eJa
Pgina 83
5H
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
!e +a -reen-$a. Enton-e"/ L-92o &a-e e+ noC-reente 0ue !u!a !e D$o"
eP$"ten-$a ++e%a a tener 1e en D$o"N
Pa"-a+ tenDa una re"#ue"ta a e"te #ro,+e2a. Una veJ 0ue u"te! &a tra,aIa!o
0ue e" en "u 2eIor $nterK" #ara -reer en D$o"/ enton-e" u"te!
+a ne-e"$!a! !e en-ontrar una 2anera !e -onven-er"e a "D 2$"2o !e 0ue D$o"
"D eP$"te
#ara tener 1e. Lo 0ue !e,e &a-er e" 0ue +a %ente $2$ta
a -reer en D$o". Pa"ar t$e2#o en +a $%+e"$a &a-$en!o +a" -o"a"
+o 0ue &a-en a++D. To2ar e+ a%ua ,en!$ta/ &an !$-&o +a" 2a"a" a"D
en. =u #ronto va a ter2$nar no "9+o $2$tan!o "u" a--$one"/ #ero
rea+2ente tener +a" -reen-$a" "ent$2$ento" 0ue &a-en/ #en"9.
E"a e" "u 2eIor o#ortun$!a! !e %anar +a v$!a eterna ev$tar +a
r$e"%o !e tortura eterna.
No to!o e+ 2un!o "e en-uentra e+ ar%u2ento !e Pa"-a+ en a,"o+uto
-onv$n-ente. Uno
!e +o" #ro,+e2a" 24" o,v$o" -on e"to e" 0ue D$o"/ "$ eP$"te/
#o!rDa no #are-er 2u 1avora,+e2ente en +a %ente 0ue "o+o -ree
en K+ #or0ue era +a a#ue"ta 24" "e%ura. Pare-e 0ue e+ t$#o e0u$vo-a!o
!e +a raJ9n #ara -reer en D$o". E" !e2a"$a!o e%oD"ta #or0ue
0ue "e ,a"a tota+2ente en u"te! e%oD"ta 0uerer "a+var "u #ro#$o
a+2a a to!a -o"ta. Uno !e +o" r$e"%o" #o!rDa "er 0ue D$o" &arDa
A"e%7re"e !e 0ue na!$e 0ue ut$+$Ja e+ ar%u2ento !e e"te Iu%a!or a+%una veJ "e
a+ -$e+o.
Otro #ro,+e2a %rave -on +a a#ue"ta !e Pa"-a+ e" 0ue no &a-e
tener en -uenta +a #o"$,$+$!a! !e 0ue en e+ "e%u$2$ento !e +o 0ue #o!rDa
&an o#ta!o #or +a re+$%$9n e0u$vo-a!a/ e+ D$o" e0u$vo-a!o. Pa"-a+
#re"enta +a o#-$9n entre +a 1e en un D$o" -r$"t$ano o
+a -reen-$a !e 0ue no &a D$o". Pero &a 2u-&a" otra" re+$C
re%$one" 0ue #ro2eten +a 1e+$-$!a! eterna a +o" -reente". S$ uno !e +o"
re+$%$one" re"u+ta "er -$erto/ enton-e"/ a+ o#tar #or "e%u$r
Cr$"t$an$"2o e+ $n!$v$!uo 0ue "$%ue Wa%er 1uerJa !e Pa"-a+
K+ o e++a -orta!o !e 1e+$-$!a! $n1$n$ta en e+ -$e+o -o2o
"e%ura2ente -o2o +a #er"ona 0ue re-&aJa to!a -reen-$a en 0ue D$o" 0u$ere
0ue
&e-&o. Pa"-a+ &a,Da #en"a!o en e"ta #o"$,$+$!a!/ #o!rDa/
Pgina 84
&a%an "u" a#ue"ta"
5G
ta+ veJ/ &an "$!o a7n 24" #e"$2$"ta "o,re e+ "er &u2ano
-on!$-$9n 0ue K+.
Pa"-a+ -reDa en e+ D$o" !e"-r$to en +a B$,+$aT Baru-&
S#$noJa tenDa una v$"$9n 2u !$1erente !e +a !$v$n$!a!/ 0ue ++ev9 a a+%uno"
a "o"#e-&ar 0ue K+ era ateo !$"1raJa!o.
Pgina 85
-a#Dtu+o *F
La a2o+a!ora !e +a +ente
Baru-& S#$noJa
La 2aorDa !e +a" re+$%$one" en"e?an 0ue D$o" eP$"te en a+%7n +u%ar 1uera
e+ 2un!o/ ta+ veJ en e+ -$e+o. Baru-& S#$noJa 3*BF(C*B558
era $nu"ua+ en e+ #en"a2$ento !e 0ue D$o" es e+ 2un!o. S+ e"-r$,$9
a-er-a !e VD$o" o +a Natura+eJa U/ #ara &a-er !e e"te #unto C +o 0ue "$%n$1$-a
0ue e+
!o" #a+a,ra" "e re1$eren a +a 2$"2a -o"a. D$o" +a natura+eJa "on !o"
1or2a" !e !e"-r$,$r una "o+a -o"a. D$o" e" +a natura+eJa +a natura+eJa e"
D$o". E"ta e" una 1or2a !e #anteD"2o C +a -reen-$a !e 0ue D$o" e" to!oC
-o"a. Era una $!ea ra!$-a+ 0ue +o 2et$9 en un ,uen 2ont9n !e
#ro,+e2a".
S#$noJa na-$9 en A2"ter!a2/ &$Io !e @u!$o" #ortu%ue"e".
A2"ter!a2 era enton-e" 2u #o#u+ar entre +a" #er"ona" 0ue &uen !e +a
#er"e-u-$9n.
Pero $n-+u"o a0uD &a,Da +D2$te" a +o" #unto" !e v$"ta 0ue #o!rDa eP#re"ar.
Aun0ue -r$a!o en +a re+$%$9n Iu!Da/ S#$noJa 1ue eP-o2C
-o2un$-a!a 2a+!e-$!o #or +o" ra,$no" en "u "$na%o%a en *BGB
-uan!o tenDa (H a?o"/ #ro,a,+e2ente !e,$!o a "u" #unto" !e v$"ta "o,re
D$o" eran tan #o-o orto!oPo. Sa+$9 !e A2"ter!a2/ !e"#uK" !e e"ta,+e-er"e en
Pgina 86
e+ #u+$!or !e +ente"
55
La Haa. De"!e e"te #unto "e +e -ono-Da -o2o Bene!$-t !e
S#$noJa en +u%ar !e Baru-&/ "u no2,re Iu!Do.
=u-&o" 1$+9"o1o" &an 0ue!a!o $2#re"$ona!o" #or +a %eo2etrDa. La
Prue,a" 1a2o"a" !e %r$e%o Eu-+$!e" !e var$o" %eo2Ktr$-a
&$#9te"$" "e tra"+a!aron !e"!e uno" #o-o" aP$o2a" "$2#+e" o -o2enJar
"u#o"$-$9n
-$one" a -on-+u"$one" ta+e" -o2o 0ue +a "u2a !e +o" 4n%u+o" $nter$ore"
!e un tr$4n%u+o "on $%ua+e" a !o" re-to". LMuK 1$+9"o1o"
"ue+e a!2$rar en +a %eo2etrDa e" +a 1or2a en 0ue "e 2ueve 2e!$ante una
-u$!a!o"a
#a"o" +9%$-o" !e"!e #unto" !e #art$!a a-or!a!o" a ePtra?ar -on-+uC
"$one". S$ +o" aP$o2a" "on -$erto"/ enton-e" +a" -on-+u"$one" !e,en "er
ver!a!era".
E"te t$#o !e raJona2$ento %eo2Ktr$-o $n"#$ra!o tanto RenK De"-arte"
T&o2a" Ho,,e".
S#$noJa no "9+o a!2$rar +a %eo2etrDaT e"-r$,$9 1$+o"o1Da
-o2o "$ 7uera +a %eo2etrDa. La" V#rue,a"V en "u +$,ro tica #are-en
!e2o"tra-$one" %eo2Ktr$-a" "on aP$o2a" !e1$n$-$one". E++o"
"e "u#one 0ue t$enen +a 2$"2a +9%$-a $2#+a-a,+e -o2o +a %eo2etrDa. Pero
en +u%ar !e &a-er 1rente a te2a" -o2o +o" 4n%u+o" !e +o" tr$4n%u+o" e+
-$r-un1eren-$a" !e -Dr-u+o"/ 0ue "on !e D$o"/ +a natura+eJa/ +a +$,erta!
+a e2o-$9n. En "u o#$n$9n/ e"to" te2a" #o!rDan "er ana+$Ja!o"
raJona!a a-er-a !e +a 2$"2a 2anera 0ue #o!e2o" raJonar "o,re
tr$4n%u+o"/ -Dr-u+o" -ua!ra!o". In-+u"o ter2$na "e--$one" -on UMEDU
0ue e" +a a,rev$atura !e demonstrandum erat )uod / una 1ra"e +at$na
0ue "$%n$1$-a Ve+ 0ue $,a a "er #ro,a!o U0ue a#are-e en +a %eo2etrDa
+$,ro" !e tePto. Ha/ a "u Iu$-$o/ una +9%$-a e"tru-tura+ "u,a-ente
#ara e+ 2un!o nue"tro +u%ar en K+ 0ue +a raJ9n #ue!e reve+ar. Na!a
e"t4 -o2o e"t4 #or -a"ua+$!a!/ &a un #ro#9"$to #r$n-$#$o !e to!o.
To!o en-aIa en un "$"te2a enor2e +a 2eIor 2anera !e
ent$en!an 0ue e"to e" #or e+ #o!er !e+ #en"a2$ento. E"te en1o0ue !e +a
1$+o"o1Da/ &a-$en!o &$n-a#$K en +a raJ9n 24" 0ue +a eP#er$2enta-$9n
o,"erva-$9n/ "e et$0ueta a 2enu!o Ra-$ona+$"2o.
S#$noJa %u"ta,a e"tar "o+o. Fue en +a "o+e!a! 0ue K+
ten$!o e+ t$e2#o +a tran0u$+$!a! #ara "e%u$r "u" e"tu!$o". Fue
Pgina 87
56
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
#ro,a,+e2ente ta2,$Kn 24" "e%uro #ara no "er #arte !e una $n"t$tu-$9n 24"
#7,+$-a/
!a!o "u #unto !e v$"ta a-er-a !e D$o". Por e"ta raJ9n ta2,$Kn "u o,ra 24"
1a2o"a
+$,ro/ tica / "9+o "e #u,+$-9 !e"#uK" !e "u 2uerte. Aun0ue "u
re#uta-$9n -o2o una ePten"$9n #en"a!or 2u or$%$na+ !urante "u v$!aC
t$e2#o/ re-&aJ9 una o1erta #ara o-u#ar un #ue"to !e #ro1e"or en
Un$ver"$!a! !e He$!e+,er%. S+ era/ "$n e2,ar%o/ 1e+$J !e &a,+ar !e "u
$!ea" -on a+%uno" !e +o" #en"a!ore" 0ue v$n$eron a v$"$tar+o.
E+ 1$+9"o1o 2ate24t$-o Gott1r$e! Le$,n$J 1ue uno
!e K"to".
S#$noJa v$v$9 !e 2anera 2u "en-$++a/ a+oI4n!o"e en un e"ta,+e-$2$ento en
+u%ar !e
+a -o2#ra !e "u #ro#$a -a"a. No +e &a-Da 1a+ta 2u-&o !$nero era
-a#aJ !e "o,rev$v$r -on +o 0ue %ana,a -o2o #u+$!or !e +ente" Iunto -on
a+%uno" #e0ue?o" #a%o" !e #er"ona" 0ue a!2$ra,an "u #&$+o"o#&C
tra,aIo $-a+. La" +ente" 0ue &$Jo 1ueron ut$+$Ja!a" en $n"tru2ento" -$entD1$-o"C
2ento" ta+e" -o2o te+e"-o#$o" 2$-ro"-o#$o". E"to +e #er2$t$9
"$en!o $n!e#en!$ente tra,aIar !e"!e "u a+oIa2$ento. De"a1ortuna!a2ente
ta2,$Kn #ro,a,+e2ente -ontr$,u9 a "u 2uerte te2#rana !e un #e-&o
$n1e--$9n en "9+o HH. S+ &a,rDa re"#$ra!o en e+ v$!r$o 1$no
e+ #o+vo !e +a 2o+$en!a !e +a" +ente" e"to -a"$ -on to!a "e%ur$!a! !a?a!o
"u" #u+2one".
S$ D$o" e" $n1$n$to/ S#$noJa raJon9/ !e,e !e-+arar +a eP$"ten-$a
no #ue!e "er otra -o"a 0ue no "ea D$o". S$ !e"-u,re a+%o
en e+ un$ver"o 0ue no e" D$o"/ enton-e" D$o" no #ue!e "er $n1$n$to/
#or0ue D$o" #o!rDa &a,er "$!o/ en #r$n-$#$o/ e"a -o"a/ a"D -o2o
to!o +o !e24". To!o" "o2o" #arte !e D$o"/ #ero ta2,$Kn +o "on +a" #$e!ra"/
+a" &or2$%a"/
&oIa" !e &$er,a ventana". To!o e"to. To!o en-aIa en un
$n-reD,+e2ente -o2#+eIo -onIunto/ #ero en 7+t$2a $n"tan-$a to!o +o 0ue eP$"te
e" #arte !e una -o"a: D$o".
Creente" re+$%$o"o" tra!$-$ona+e" #re!$-a,an 0ue D$o" a29
&u2an$!a! re"#on!$9 a +a" ora-$one" #er"ona+e". E"ta e" una 1or2a !e
antro#o2or1$"2o C #roe-tar -ua+$!a!e" &u2ana"/ -o2o +a
-o2#a"$9n/ a un "er no &u2ano/ D$o". E+ 24" ePtre2o
Pgina 88
e+ #u+$!or !e +ente"
5A
1or2a !e e"to e" $2a%$nar a D$o" -o2o un &o2,re a2a,+e -on una %ran ,ar,a
una "onr$"a "uave. E+ D$o" !e S#$noJa era na!a -o2o e"to. S+ C o
0u$J4" 24" ePa-ta2ente Ve"oV C era -o2#+eta2ente $2#er"ona+
no "e #reo-u#an #or na!a n$ #or na!$e. Se%7n S#$noJa/
u"te! #ue!e !e,e a2ar a D$o"/ #ero no e"#ere" na!a !e a2or !e nuevo en
vo+ver. E"o "erDa -o2o un a2ante !e +a natura+eJa +a natura+eJa e"#eran!o a
a2ar+o. En e1e-to/ D$o"/ 0ue K+ !e"-r$,e e" tan -o2#+eta2ente
$n!$1erente a +o" "ere" &u2ano" +o 0ue &a-en 0ue 2u-&o"
#en"9 S#$noJa no -reDa en D$o" en a,"o+uto 0ue "u
#anteD"2o era una ta#a!era. Se +o ++evaron a "er un ateo
-ontra +a re+$%$9n #or -o2#+eto. LC92o #o!rDa a+%u$en 0ue -ree
0ue D$o" no "e #reo-u#a #or +a &u2an$!a! "ea a+%o 24"N De"!e
Per"#e-t$va !e S#$noJa/ "$n e2,ar%o/ tenDa un a2or $nte+e-tua+ !e
D$o"/ un a2or ,a"a!o en +a -o2#ren"$9n #ro1un!a a+-anJa!a #or +a raJ9n.
Pero e"ta era +a re+$%$9n !$1D-$+2ente -onven-$ona+. La "$na%o%a tenDa
#ro,a,+e2ente en +o -$erto eP-o2u+%ar+e.
Punto" !e v$"ta !e S#$noJa "o,re e+ +$,re a+,e!rDo 1ueron -ontrovert$!a"
ta2,$Kn. S+ era un
!eter2$n$"ta. E"to "$%n$1$-a,a 0ue -reDa 0ue to!a a--$9n &u2ana
1ue e+ re"u+ta!o !e +a" -au"a" anter$ore". Una #$e!ra arroIa!a a+ a$re/ "$ "e
#o!rDa ++e%ar a "er -on"-$ente/ -o2o un "er &u2ano/ "e $2a%$narDa
0ue "e e"ta,a 2ov$en!o #or "u #ro#$a 1uerJa !e vo+unta! a #e"ar !e 0ue no +o
era.
Lo 0ue rea+2ente e"ta,a 2ov$en!o a +o +ar%o 1ue +a 1uerJa !e+ +anJa2$ento
+o" e1e-to" !e +a %rave!a!. La #$e!ra "entDa 0ue en +u%ar !e
%rave!a!/ e"ta,a -ontro+an!o !9n!e 1ue. Lo" "ere" &u2ano" "on e+
2$"2o: no" $2a%$na2o" 0ue e"ta2o" e+$%$en!o +$,re2ente +o 0ue &a-e2o"
tener -ontro+ "o,re nue"tra" v$!a". Pero e"o e" #or0ue no +o &a-e2o" #or +o
%enera+
enten!er +a" 1or2a" en 0ue nue"tra" !e-$"$one" a--$one" t$enen
&a traD!o -on"$%o. De &e-&o e+ +$,re a+,e!rDo e" una $+u"$9n. No &a
+$,re a--$9n e"#ont4nea en a,"o+uto.
Pero a #e"ar !e 0ue era un !eter2$n$"ta/ S#$noJa -reDa 0ue
una e"#e-$e !e 2u +$2$ta!a +a +$,erta! &u2ana era #o"$,+e
!e"ea,+e. La #eor 1or2a !e eP$"t$r era e"tar en +o 0ue K+ ++a29
Pgina 89
6)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
e"-+av$tu!: a -o2#+eta 2er-e! !e "u" e2o-$one". Cuan!o a+%uno"C
a+%o 2a+o "u-e!e/ a+%u$en e" %ro"ero -on u"te!/ #or eIe2#+o/
u"te! #$er!e "u te2#era2ento e"t4" ++eno !e o!$o/ e"ta e" una 2u
!e 1or2a #a"$va !e eP$"t$r. S9+o t$ene 0ue rea--$onar a +o" evento". EPterno
a-onte-$2$ento" #rovo-an "u $ra. U"te! no e"t4 en -ontro+ en a,"o+uto. La
2anera !e e"-a#ar !e e"to e" o,tener una 2eIor -o2#ren"$9n !e +a" -au"a"
0ue e+ -o2#orta2$ento !e +a 1or2a C +a" -o"a" 0ue te ++evan a e"tar
enoIa!o. Para
S#$noJa/ +o 2eIor 0ue #o!e2o" +o%rar e" 0ue nue"tra" e2o-$one" a
e2er%er !e nue"tra" #ro#$a" !e-$"$one" en +u%ar !e +o" a-onte-$2$ento"
ePterno". In-+u"o
aun0ue e"ta" !e-$"$one" nun-a #ue!en "er tota+2ente +$,re/ e" 2eIor "er
a-t$vo 0ue #a"$vo.
S#$noJa e" tD#$-o !e un 1$+9"o1o. E"ta,a !$"#ue"to a "er
-ontrovert$!o/ #ro#oner $!ea" 0ue no to!o e+ 2un!o e"ta,a +$"to
e"-u-&ar/ #ara !e1en!er "u" #unto" !e v$"ta -on e+ ar%u2ento. A travK" !e "u
e"-r$tura 0ue "$%ue $n1+uen!o en +o" 0ue +een "u o,ra/ $n-+u"o
-uan!o !$"-re#an 1uerte2ente -on +o 0ue e"-r$,$9. Su -reen-$a !e 0ue
D$o" e" +a natura+eJa no tuvo KP$to en "u 2o2ento/ #ero !e"!e "u 2uerte/
&a ten$!o a+%uno" a!2$ra!ore" 2u e2$nente"/ entre e++o" e+ V$-tor$an
nove+$"ta Geor%e E+$ot/ 0u$en &$Jo una tra!u--$9n !e "u tica /
e+ 1D"$-o !e+ "$%+o ZZ A+,ert E$n"te$n 0u$en/ a #e"ar !e 0ue
no #o!Da ++e%ar a -reer en un D$o" #er"ona+/ reve+a!o en
una -arta 0ue K+ -reDa en e+ D$o" !e S#$noJa.
E+ D$o" !e S#$noJa/ -o2o &e2o" v$"to/ era $2#er"ona+ no tenDa
-ara-terD"t$-a" &u2ana"/ #or +o 0ue no "e -a"t$%ar4 a na!$e #or "u
#e-a!o". @o&n Lo-<e/ na-$!o en e+ 2$"2o a?o 0ue S#$noJa/ tar!9
!$1erente" +Dnea". Su !$"-u"$9n "o,re +a natura+eJa !e+ o 1ue en #arte
$n"#$ra!o en "u #reo-u#a-$9n #or +o 0ue #ue!a #a"ar en e+ !Da !e
@u$-$o.
Pgina 90
-a#Dtu+o *H
E+ #rDn-$#e e+ Ja#atero
@o&n Lo-<e T&o2a" Re$!
LC92o era" -uan!o era un ,e,KN S$ u"te! t$ene uno/ 2$rar una 1otoC
%r41$-o to2a en e+ 2o2ento. LMuK ve"N Era e"o rea+2enteN
U"te! #ro,a,+e2ente "e ven 2u !$1erente" a&ora. LTe a-uer!a" !e +o 0ue
era -o2o e"tar un ,e,KN La 2aorDa !e no"otro" no #ue!e. A to!o" no"
-a2,$a2o" 24" !e
t$e2#o. Cre-e2o"/ !e"arro++ar/ 2a!urar !e-+$ve/ o+v$!ar +a" -o"a". La 2aor
#arte !e
a -on"e%u$r wr$n<+$er/ -on e+ t$e2#o e+ #e+o "e vue+ve ,+an-o o "e -ae/ no"
-a2,$ar nue"tro" #unto" !e v$"ta/ nue"tro" a2$%o"/ nue"tra 1or2a !e ve"t$r/ !e
nue"tra" #r$or$!a!e". En
0uK "ent$!o/ enton-e"/ va a "er +a 2$"2a #er"ona 0ue e"e ,e,K -uan!o
u"te! e" v$eIoN E"ta #re%unta !e 0uK &a-e a a+%u$en +a 2$"2a
#er"ona -on e+ t$e2#o e" uno 0ue !$"%u"t9 a+ In%+K" 1$+9"o1o @o&n
Lo-<e 3*BF(C*5)H8.
Lo-<e/ a+ $%ua+ 0ue 2u-&o" 1$+9"o1o"/ tenDa a2#+$o" $ntere"e". Era
entu"$a"2a!o -on +o" !e"-u,r$2$ento" -$entD1$-o" !e "u" a2$%o" Ro,ert
Bo+e e I"aa- Newton/ e"tuvo $nvo+u-ra!o en +a #o+Dt$-a !e "u !Da
ta2,$Kn e"-r$,$9 a-er-a !e +a e!u-a-$9n. A raDJ !e +a In%+K"
Guerra C$v$+/ &u9 a +o" PaD"e" BaIo" -uan!o 1ue a-u"a!o !e -on"#$rar
Pgina 91
6(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
#ara a"e"$nar a+ re re-$Kn re"taura!a/ Car+o" II. De a++D "e
!e1en!$!o +a to+eran-$a re+$%$o"a/ -on e+ ar%u2ento !e 0ue era a,"ur!o
tratar !e o,+$%ar a +a %ente a -a2,$ar "u" -reen-$a" re+$%$o"a" a travK" !e
tortura. Su #unto !e v$"ta 0ue &e2o" !a!o a D$o"Ce+ !ere-&o a +a v$!a/ +a
+$,erta!/
+a 1e+$-$!a! +a #ro#$e!a! $n1+ueron en +o" #a!re" 1un!a!ore" 0ue
e"-r$,$9 +a Con"t$tu-$9n !e E"ta!o" Un$!o".
No"otro" no tene2o" 1oto%ra1Da" o !$,uIo" !e Lo-<e -o2o un
,e,K. Pero #ro,a,+e2ente &a -a2,$a!o 2u-&o a 2e!$!a 0ue enveIe-Da. En
+a 2e!$ana e!a! era un 1+a-o/ 1$%ura !e 2$ra!a $nten"a/ -on 2u-&o "tra%%+
#e+o. Co2o un ,e,K/ "$n e2,ar%o/ &a,rDa "$!o 2u !$1erente. Uno
!e +a" -reen-$a" !e Lo-<e era 0ue +a 2ente !e un re-$Kn na-$!o e" -o2o un
e"#a-$o en ,+an-o
#$Jarra. No "a,e2o" na!a -uan!o na-e2o"/ to!a nue"tra
-ono-$2$ento #rov$ene !e nue"tra eP#er$en-$a en +a v$!a. A 2e!$!a 0ue e+
,e,K
Lo-<e "e -onv$rt$9 en e+ Ioven 1$+9"o1o/ a!0u$r$9 to!o t$#o !e
-reen-$a" "e -onv$rt$9 en +a #er"ona 0ue #en"a2o" a&ora -o2o @o&n Lo-<e.
Pero Len 0uK "ent$!o era +a 2$"2a #er"ona 0ue e+ ,e,K/ en
0uK "ent$!o 1ue e+ Lo-<e !e 2e!$ana e!a! +a 2$"2a #er"ona 0ue e+
IovenN
E"te t$#o !e #ro,+e2a no "9+o "e #+antea #ara +o" "ere" &u2ano"
"e #re%unta "o,re "u re+a-$9n -on "u #a"a!o. Co2o Lo-<e
nota!o/ $n-+u"o #ue!e "er un #ro,+e2a -uan!o "e #$en"a en +o" -a+-et$ne". S$
u"te! t$ene un -a+-etDn -on un a%uIero en K+ un #ar-&e !e e"e a%uIero/
+ue%o re2en!ar otro a%uIero/ -on e+ t$e2#o #o!rDa ter2$nar -on una
-a+-etDn 0ue -on"$"te "9+o !e +o" #ar-&e"/ "$n na!a !e +a or$%$na+/
2ater$a+ !e a++D. LSerDa e"o "$en!o e+ 2$"2o -a+-etDnN En uno
"ent$!o +o e"/ #or0ue &a una -ont$nu$!a! !e +a" #$eJa" !e +a or$%C
$na+ a+ -a+-etDn -o2#+eta2ente re2en!a!o. Pero en otro "ent$!o/
no e" e+ 2$"2o -a+-etDn/ #or0ue n$n%uno !e 2ater$a+ or$%$na+ e"
a++D. O #$en"e en un ro,+e. Un ro,+e -re-e a #art$r !e una ,e++ota/
#$er!e "u" &oIa" -a!a a?o/ "e &a-e 24" %ran!e/ +a" ra2a" "e -aen/ #ero to!avDa
"$%ue "$en!o e+ 2$"2o 4r,o+ !e ro,+e. E" +a ,e++ota +a 2$"2a #+anta 0ue e+
reto?o/ e+ ar,o+$to +a 2$"2a #+anta 0ue e+ enor2e ro,+eN
Pgina 92
e+ #rDn-$#e e+ Ja#atero
6F
Una 1or2a !e a,or!ar +a -ue"t$9n "o,re +o 0ue &a-e un
"er &u2ano/ +a 2$"2a #er"ona -on e+ t$e2#o "erDa a#untar
0ue e"ta2o" v$v$en!o -o"a". U"te! e" e+ 2$"2o an$2a+ $n!$v$!ua+
0ue u"te! era -o2o un ,e,K. Lo-<e u"a +a #a+a,ra U&o2,reU 3"$%n$1$-a!o #or
0ue Ve+ &o2,re o +a 2uIerV8 #ara re1er$r"e a +a Xan$2a+ &u2anoV. Pen"9
era -$erto 0ue !urante una v$!a -a!a uno !e no"otro" "$%ue "$en!o e+ 2$"2o
VHo2,reV en e"e "ent$!o. Ha una -ont$nu$!a! !e +a &u2ano v$vo
"er 0ue "e !e"arro++a en e+ -ur"o !e "u v$!a. S$n e2,ar%o/ #ara Lo-<e
"$en!o e+ 2$"2o V&o2,reV era 2u !$1erente !e "er e+ 2$"2o
persona .
Se%7n Lo-<e/ #o!rDa "er e+ 2$"2o V&o2,reV/ #ero no +a
2$"2a persona 0ue era ante". LC92o #ue!e "er e"oN Lo 0ue &a-e
no"otro" !e +a 2$"2a #er"ona -on e+ t$e2#o/ Lo-<e a1$r29/ e" nue"tra
-on-$en-$aC
ne""/ nue"tra -on-$en-$a !e no"otro" 2$"2o". Lo 0ue u"te! no #ue!e re-or!ar
no e" #arte !e t$ -o2o #er"ona. Para $+u"trar e"to "e $2a%$n9 un
#rDn-$#e 0ue !e"#$erta -on +o" re-uer!o" !e un Ja#ateroT un Ja#atero -on
Lo" re-uer!o" !e un #rDn-$#e. E+ #rDn-$#e "e !e"#$erta -o2o "$e2#re en "u
#a+a-$o/
#ara +a" a#ar$en-$a" ePterna" e" +a 2$"2a #er"ona 0ue era -uan!o
"e 1ue a !or2$r. Pero !e,$!o a 0ue K+ t$ene re-uer!o" !e+ Ja#atero en +u%ar
!e "u #ro#$e!a!/ K+ "$ente 0ue e" e+ Ja#atero. Punto !e Lo-<e era 0ue
e+ #rDn-$#e t$ene raJ9n a+ "ent$r 0ue K+ e" e+ Ja#atero. Cont$nu$!a! -or#ora+
no !e-$!$r4 "o,re e+ a"unto. Lo 0ue $2#orta en #re%unta" "o,re
+a $!ent$!a! #er"ona+ e" +a -ont$nu$!a! #"$-o+9%$-a. S$ u"te! t$ene +a
re-uer!o" !e+ #rDn-$#e/ enton-e" u"te! e" e+ #rDn-$#e. S$ u"te! t$ene
re-uer!o" !e+ Ja#atero/ u"te! e" e+ Ja#atero/ $n-+u"o "$ u"te! t$ene +a
-uer#o !e un #rDn-$#e. S$ e+ Ja#atero "e &a,Da -o2et$!o un -r$2en/ "erDa
"er e+ uno -on e+ -uer#o !e+ #rDn-$#e 0ue !e,e2o" 2antener re"#onC
"a,+e !e e++o.
Por "u#ue"to/ en +o" -a"o" or!$nar$o" re-uer!o" no -a2,$an e+ e"t$+o.
Lo-<e e"ta,a u"an!o e"te eP#er$2ento 2enta+ #ara &a-er un #unto. Pero
a+%una" #er"ona" a1$r2an 0ue e" #o"$,+e 0ue 24" !e uno
#er"ona #ue!e &a,$tar en un -uer#o 7n$-o. E"a e" una -on!$-$9n 0ue "e -ono-e
-o2o
Pgina 93
6H
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
tra"torno !e #er"ona+$!a! 27+t$#+e/ !on!e #are-e 0ue !$1erente"
#er"ona+$!a!e" e"t4n #re"ente" !entro !e un "o+o $n!$v$!uo. Lo-<e ant$-C
$#ate! e"ta #o"$,$+$!a! e $2a%$na!o !o" -o2#+eta2ente $n!eC
#er"ona" !e#en!$ente" 0ue v$ven en un -uer#o C uno !e +o" #re"ente" en e+ !Da/
+a
otro "9+o #or +a no-&e. S$ e"ta" !o" 2ente" no t$enen a--e"o a -a!a
otra/ enton-e" "on !o" #er"ona"/ a -uenta !e Lo-<e.
Para Lo-<e/ +a" -ue"t$one" !e +a $!ent$!a! #er"ona+ 1ueron 2u !e -er-a
re+a-$ona!o -on +a re"#on"a,$+$!a! 2ora+. S+ -re9 0ue D$o" &arDa
"9+o -a"t$%ar a #er"ona" #or !e+$to" 0ue re-or!a,an &a,er -o2et$!o.
A+%u$en 0ue a no "e a-or!a,a !e &a-er e+ 2a+ no "erDa +a
2$"2a #er"ona 0ue -o2et$9 e+ -r$2en. En +a v$!a -ot$!$ana/ !e
Por "u#ue"to/ +a %ente 2$ente "o,re +o 0ue re-uer!an. A"D 0ue "$ a+%u$en
a1$r2a &a,er o+v$!a!o +o 0ue &an &e-&o/ +o" Iue-e" "on renuente"
#ara !eIar+o" 1uera. Pero !e,$!o a 0ue D$o" +o "a,e to!o/ K+ "er4
-a#aJ !e !e-$r 0u$Kn 2ere-e +a #ena 0u$Kn no. A -on"eC
-uen-$a !e v$"ta !e Lo-<e "erDa 0ue "$ -aJa!ore" !e naJ$" ra"trear
un an-$ano 0ue en "u Iuventu! &a,Da "$!o un -a2#o !e -on-entra-$9n
%uar!$a/ e+ an-$ano "9+o !e,e "er re"#on"a,+e !e +o 0ue K+
#ue!e re-or!ar/ no #ara -ua+0u$er otro !e+$to. D$o" no +o &arDa
-a"t$%ar+o #or +a" a--$one" 0ue K+ &a,Da o+v$!a!o/ aun0ue or!$nar$a
+o" tr$,una+e" no +e !arDan e+ ,ene1$-$o !e +a !u!a.
E+ en1o0ue !e Lo-<e a +a $!ent$!a! #er"ona+ ta2,$Kn !$o una re"#ue"ta a
una #re%unta 0ue $rr$t9 a a+%uno" !e "u" -onte2#or4neo". Le" #reo-u#a,a
a-er-a !e "$ u"te! ne-e"$ta e+ 2$"2o -uer#o #ara "er !evue+to a +a
v$!a -on e+ 1$n !e $r a+ -$e+o. S$ e" a"D/ L0uK #a"arDa "$
"u -uer#o &a,Da "$!o !evora!o #or un -anD,a+ o un an$2a+ "a+vaIeN C92o
u"te! -on"e%u$rDa to!a" +a" #arte" !e+ -uer#o !e nuevo Iunto" #ara "er
+evanta!o !e entre
+o" 2uerto"N S$ e+ -anD,a+ 0ue &a,Da -o2$!o/ a -ont$nua-$9n/ 1ra%2ento" !e +o
&arDa
"e &an -onvert$!o en #arte !e K+ o e++a. Enton-e"/ L-92o #o!rDa tanto e+
-anD,a+
+a -o2$!a !e +o" -anD,a+e" 3e" !e-$r/ u"te!8 tanto "e re"ta,+eJ-a/ en -uer#o"N
Lo-<e !eI9 en -+aro 0ue +o 0ue $2#orta,a era 0ue 1uera" e+
2$"2a persona en +a otra v$!a 24" 0ue e+ 2$"2o -uer#o. En "u
Pgina 94
e+ #rDn-$#e e+ Ja#atero
6G
v$"ta en +a 0ue #o!rDa "er +a 2$"2a #er"ona "$ tuv$era e+ 2$"2o 2e2oC
R$e"/ $n-+u"o "$ e"to" "e unen a un -uer#o !$1erente.
Una -on"e-uen-$a !e v$"ta !e Lo-<e e" 0ue u"te! #ro,a,+e2ente no e"t4
+a 2$"2a #er"ona 0ue e+ ,e,K en +a 1oto%ra1Da. U"te! e" e+
2$"2o $n!$v$!uo/ #ero a 2eno" 0ue u"te! #ue!e re-or!ar !e "er un ,e,K/
no #ue!e "er +a 2$"2a #er"ona. S9+o "u $!ent$!a! #er"ona+
"e ePt$en!e a en "u 2e2or$a. A 2e!$!a 0ue "u" re-uer!o" "e !e"vane-en en
+a veIeJ/ ta2,$Kn/ en +a 2e!$!a !e +o 0ue ere" -o2o #er"ona ta2,$Kn
en-o%er"e.
A+%uno" 1$+9"o1o" -on"$!eran 0ue Lo-<e 1ue un #o-o +eIo" -on "u
Kn1a"$" en +a 2e2or$a -on"-$ente !e "D 2$"2o -o2o +a ,a"e !e #er"ona+
$!ent$!a!. En e+ "$%+o ZVIII/ e+ 1$+9"o1o e"-o-K"
T&o2a" Re$! ++e%9 -on un eIe2#+o 0ue 2ue"tra una !e,$+$!a! en
For2a !e Lo-<e !e #en"ar en +o 0ue "$%n$1$-a "er una #er"ona. Un v$eIo
"o+!a!o #ue!e re-or!ar "u va+entDa en +a ,ata++a/ -uan!o era un
Ioven o1$-$a+T -uan!o era un Ioven o1$-$a+ 0ue #u!o
re-uer!e 0ue +o &a,Dan %o+#ea!o -uan!o !e n$?o 0ue &a,Da ro,a!o +a"
2anJana"
!e un &uerto. Pero en "u veIeJ/ e+ "o+!a!o a no #ue!e
re-or!ar e"te evento !e"!e "u $n1an-$a. S$n !u!a/ e"te #atr9n !e
re-uer!o" "u#er#ue"to" "$%n$1$-arDan 0ue e+ v$eIo "o+!a!o "e%uDa
+a 2$"2a #er"ona 0ue e+ 2u-&a-&oN T&o2a" Re$! #en"9 0ue era
o,v$o 0ue e+ v$eIo "o+!a!o "e%uDa "$en!o +a 2$"2a #er"ona 0ue e+
2u-&a-&o Ioven.
Pero !e a-uer!o -on +a teorDa !e Lo-<e e+ v$eIo "o+!a!o era e+ 2$"2o
#er"ona 0ue e+ Ioven o1$-$a+ va+$ente/ #ero no era +a 2$"2a #er"ona 0ue
e+ Ioven n$?o 0ue 1ue %o+#ea!o 3#or0ue e+ v$eIo "o+!a!o tenDa
o+v$!a!o !e e"o8. S$n e2,ar%o/ ta2,$Kn !e a-uer!o -on +a teorDa !e Lo-<e/ +a
Ioven va+$ente o1$-$a+ 1ue +a 2$"2a #er"ona 0ue e+ n$?o 3a -au"a
K+ pod/a re-or!ar "u aventura &uerta8. E"to +e !a a+ a,"ur!o
re"u+ta 0ue e+ v$eIo "o+!a!o e" +a 2$"2a #er"ona 0ue e+ Ioven va+$ente
a+%ua-$+/ e+ Ioven va+$ente o1$-$a+ e" +a 2$"2a #er"ona 0ue e+
$n1ant$+T #ero a+ 2$"2o t$e2#o e+ v$eIo "o+!a!o e+ n$?o no e"t4n
Pgina 95
6B
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
+a 2$"2a #er"ona. Co2o una -ue"t$9n !e +9%$-a 0ue no 1un-$ona en
a,"o+uto. Lo
e" -o2o !e-$r 0ue A ] B B ] C/ #ero A no e" $%ua+ a C. Per"ona+
$!ent$!a!/ a+ #are-er/ "e ,a"a en +o" re-uer!o" 0ue "e "u#er#onen/ no "o,re e+
tota+
re-or!ar 0ue Lo-<e &a,Da #en"a!o.
I2#a-to !e Lo-<e -o2o 1$+9"o1o "e ,a"a en 2u-&o 24" 0ue "u
!$"-u"$9n !e +a $!ent$!a! #er"ona+. En "u %ran o,ra Ensa4o
*obre el entendimiento .umano 3*BA)8/ "e #ro#u"o +a
ver 0ue nue"tra" $!ea" re#re"entan e+ 2un!o #ara no"otro"/ #ero 0ue "9+o
a+%uno"
a"#e-to" !e e"e 2un!o "on +o 0ue #are-en. E"to e"t$2u+9 Geor%e
Ber<e+e #ara ++e%ar a "u #ro#$o re+ato $2a%$nat$vo !e
rea+$!a!.
Pgina 96
-a#Dtu+o *G
E+ e+e1ante en +a &a,$ta-$9n
Geor%e Ber<e+e 3 @o&n Lo-<e8
LTe &a" #re%unta!o "$ +a +uJ rea+2ente "e a#a%a -uan!o
-errar +a #uerta !e +a nevera na!$e #ue!e ver+oN LC92o te !$"te -uentaN
Ta+ veJ u"te! #o!rDa ar2ar una -42ara re2ota. Pero enton-e"/ L0uK
"u-e!e -uan!o "e a#a%a +a -42araN LMuK #a"a -on un 4r,o+
-aen!o en un ,o"0ue !on!e na!$e #ue!e oDrN LRea+2ente &a-e
un ru$!oN LC92o "a,e" 0ue tu !or2$tor$o "$%ue eP$"t$en!o
-uan!o no o,"erva!a no e"t4 en K+N Ta+ veJ "e !e"vane-e -a!a
veJ 0ue u"te! "a+e. U"te! #o!rDa #e!$r+e a a+%u$en 24" 0ue +o -o2#rue,e #or
u"te!.
La #re%unta !$1D-$+ e": L"e -ont$n7e v$%ente -uan!o nadie
"e o,"ervar+oN No e"t4 -+aro -92o "e #ue!e re"#on!er a e"ta" -ue"C
-$one". La 2aorDa !e no"otro" #en"a2o" 0ue +o" o,Ieto" -ont$n7an eP$"t$en!o
UNOBC
"erv$!o #or0ue e"a e" +a eP#+$-a-$9n 24" "$2#+e. La 2aorDa !e no"otro"
ta2,$Kn
-reen 0ue e+ 2un!o 0ue o,"erva2o" e" #or a&D en a+%una #arte: "e
no "9+o eP$"ten en nue"tra" 2ente".
Aun0ue !e a-uer!o -on Geor%e Ber<e+e 3*B6GC*5GF8/ un $r+an!K"
1$+9"o1o 0ue ++e%9 a "er o,$"#o !e C+one/ -ua+0u$er -o"a 0ue "e !et$ene
Pgina 97
66
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
o,"erv4n!o"e !eIar4 !e eP$"t$r. S$ n$n%una 2ente e" !$re-ta2ente -on"-$ente
!e
e+ +$,ro 0ue e"t4 +een!o/ no eP$"t$r4 24". Cuan!o est$
2$ran!o e+ +$,ro "e #ue!e ver to-ar +a" #4%$na"/ #ero to!o +o 0ue
2e!$o" !e Ber<e+e e" 0ue u"te! t$ene eP#er$en-$a". E"to no "$%n$1$-a
0ue &a a+%o a&D 1uera en e+ 2un!o -au"an!o e"to"
eP#er$en-$a". E+ +$,ro e" una -o+e--$9n !e $!ea" en "u 2ente
en +a 2ente !e otra" #er"ona" 3 ta+ veJ en +a 2ente !e D$o"8/ no
a+%o 24" a++4 !e "u 2ente. Para Ber<e+e/ +a no-$9n
!e un 2un!o ePter$or no tenDa n$n%7n "ent$!o en a,"o+uto. To!o e"to #are-e $r
-ontra e+ "ent$!o -o27n. Se%ura2ente e"ta2o" ro!ea!o" !e o,Ieto"
0ue -ont$nuar4 eP$"t$en!o aun0ue na!$e e" -on"-$ente !e e++o"/
LnoN Ber<e+e no #en"9.
E" -o2#ren"$,+e 0ue 2u-&a" #er"ona" -reDan 0ue "e &a,Da vue+to +o-o
-uan!o e2#eJ9 eP#+$-an!o e"ta teorDa. De &e-&o/ "9+o era
!e"#uK" !e "u 2uerte 0ue +o" 1$+9"o1o" +e e2#eJaron a to2ar en "er$o
re-ono-$9 +o 0ue e"ta,a tratan!o !e &a-er. Cuan!o "e enter9 !e
La teorDa !e Ber<e+e/ "u -onte2#or4neo Sa2ue+ @o&n"on #ate9 un
#$e!ra !ura en +a -a++e/ !e-+ar9: VYo re1uto a"DV. @o&n"on
#unto era 0ue e"ta,a "e%uro !e 0ue eP$"ten -o"a" 2ater$a+e"
no "on "9+o -o2#ue"ta !e $!ea" C 0ue #o!Da "ent$r e"a #$e!ra !ura
-ontra +a #unta !e+ #$e -uan!o #ate9/ a"D Ber<e+e !e,e e"tar 2a+.
Pero Ber<e+e era 24" $nte+$%ente 0ue @o&n"on +e -re9 a
"er. A+ "ent$r +a !ureJa !e una #$e!ra -ontra "u #$e no +o &arDa
#ro,ar +a eP$"ten-$a !e o,Ieto" 2ater$a+e"/ "9+o +a eP$"ten-$a !e +a
idea !e una #$e!ra !ura. E" 0ue #ara Ber<e+e +o 0ue ++a2a2o" un
#$e!ra no e" 24" 0ue +a" "en"a-$one" 0ue !a +u%ar a. Ha
&a #$e!ra 1D"$-a Vrea+V !etr4" !e K+ &a-$en!o 0ue e+ !o+or en e+ #$e.
De &e-&o no &a n$n%una rea+$!a! en a,"o+uto 24" a++4 !e +a" $!ea" 0ue
tene2o".
Ber<e+e e" a ve-e" !e"-r$to -o2o un idealista a+%una" ve-e"
-o2o un inmaterialista . S+ era un $!ea+$"ta/ #or0ue -reDa 0ue
to!o +o 0ue eP$"te "on +a" $!ea"T K+ era un $n2ater$a+$"ta #or0ue
ne%aron 0ue +a" -o"a" 2ater$a+e" C eP$"ten C o,Ieto" 1D"$-o". A+ $%ua+ 0ue
2u-&o"
Pgina 98
e+ e+e1ante en +a &a,$ta-$9n
6A
!e +o" 1$+9"o1o" !$"-uten en e"te +$,ro/ +e 1a"-$na,a
+a re+a-$9n entre +a a#ar$en-$a +a rea+$!a!. =4" 1$+o"oC
1o"/ a "u Iu$-$o/ e"ta,an e0u$vo-a!o" a-er-a !e +o 0ue +a re+a-$9n
era. En #art$-u+ar/ ar%u2ent9 0ue @o&n Lo-<e e"ta,a e0u$vo-a!o a-er-a !e
-92o nue"tro" #en"a2$ento" "e re+a-$onan -on e+ 2un!o. E" 24" 14-$+ !e
enten!er
E+ en1o0ue !e Ber<e+e/ -o2#ar4n!o+a -on +a !e Lo-<e.
S$ no" 1$Ia2o" en un e+e1ante/ Lo-<e #en"a,a/ 0ue no "e ve e+
e+e1ante "D 2$"2o. Lo 0ue u"te! to2a #ara "er un e+e1ante e" en rea+$!a! un
re#re"enta-$9nT +o 0ue K+ ++a29 una $!ea en "u 2ente/ a+%o
-o2o un -ua!ro !e un e+e1ante. Lo-<e ut$+$J9 +a #a+a,ra V$!eaV #ara -u,r$r
to!o +o 0ue #o!Da #en"ar o #er-$,$r. S$ u"te! ve un
e+e1ante %r$"/ e+ %r$" no #ue!e +$2$tar"e a "er a+%o en e+
e+e1ante/ #or0ue #are-erDa un -o+or !$1erente ,aIo un
+uJ !$1erente. La %r$"ura e" +o 0ue Lo-<e ++a2a V"e-un!ar$a
-a+$!a! V. E" #ro!u-$!o #or una -o2,$na-$9n !e -ara-terD"t$-a" !e +a
e+e1ante -ara-terD"t$-a" !e nue"tro a#arato "en"or$a+/ en e"te -a"o +a
oIo. Co+or !e +a #$e+ !e+ e+e1ante/ "u tePtura e+ o+or !e "u
e"t$Kr-o+ "on to!a" +a" -ua+$!a!e" "e-un!ar$a".
La" -ua+$!a!e" #r$2ar$a"/ ta+e" -o2o ta2a?o 1or2a/ !e a-uer!o -on Lo-<e/
"on -ara-terD"t$-a" rea+e" !e +a" -o"a" en e+ 2un!o. I!ea" !e -a+$C#r$2ar$a
+o" +aJo" "e #are-en a e"a" -o"a". S$ u"te! ve un o,Ieto -ua!ra!o rea+
o,Ieto 0ue !a +u%ar a +a $!ea !e 0ue e+ o,Ieto ta2,$Kn e" -ua!ra!a.
Pero "$ u"te! ve un -ua!ra!o roIo/ e+ o,Ieto rea+ en e+ 2un!o 0ue
&a-e 0ue "u #er-e#-$9n no e" roIo. Lo" o,Ieto" rea+e" "on $n-o+oro".
La" "en"a-$one" !e -o+or/ Lo-<e -ree/ #ro-e!en !e +a $ntera--$9n
entre +a" tePtura" 2$-ro"-9#$-a" !e o,Ieto" nue"tra v$"ua+
"$"te2a.
Ha un #ro,+e2a "er$o a0uD/ "$n e2,ar%o. Lo-<e -reDa 0ue
no es un 2un!o a&D 1uera/ e+ 2un!o 0ue +o" -$entD1$-o" tratan !e
!e"-r$,$r/ #ero 0ue "9+o #o!e2o" en-ontrar en e++a $n!$re-ta2ente. S+ era un
rea+$"ta en
0ue -reDa en +a eP$"ten-$a !e un 2un!o rea+. E"te 2un!o rea+
-ont$n7a eP$"t$en!o $n-+u"o -uan!o na!$e e" -on"-$ente !e e++o. La !$1$-u+ta!
Pgina 99
A)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
#ara Lo-<e e" "a,er +o 0ue e" e"e 2un!o. S+ #$en"a 0ue nue"tro
$!ea" !e +a" -ua+$!a!e" #r$2ar$a" ta+e" -o2o +a 1or2a e+ ta2a?o "on ,ueno"
$24%ene" !e e"a rea+$!a!. Pero L-92o #o!Da "a,er+oN Co2o
e2#$r$"ta/ a+%u$en 0ue -ree 0ue +a eP#er$en-$a e" +a 1uente !e
!e to!o nue"tro -ono-$2$ento/ 0ue !e,erDa &a,er ten$!o una ,uena #rue,a #ara
e+
a1$r2an 0ue +a" $!ea" !e +a" -ua+$!a!e" #r$2ar$a" #are-en a+ 2un!o rea+.
Pero "u teorDa no eP#+$-a -92o #o!Da "a,er +o 0ue e+
2un!o rea+ e" -o2o a 0ue no #o!e2o" $r a ver e"to. LC92o #o!rDa &a-er+o
e"tar tan "e%uro !e 0ue +a" $!ea" !e +a" -ua+$!a!e" #r$2ar$a"/ -o2o +a 1or2a
ta2a?o/
a"e2eIar"e a +a" -ua+$!a!e" !e+ 2un!o rea+ a&D 1ueraN
Ber<e+e a1$r2a 0ue e" 24" -on"$"tente. A !$1eren-$a !e Lo-<e 0ue
#en"a2o" 0ue s/ #er-$,$2o" e+ 2un!o !$re-ta2ente. E"to e" a"D #or0ue
e+ 2un!o "e -o2#one !e na!a 24" 0ue $!ea". E+ -onIunto !e eP#eC
-$a e" to!o +o 0ue &a. En otra" #a+a,ra"/ e+ 2un!o to!o +o 0ue
en e++a "9+o eP$"ten en +a" 2ente" !e +a" #er"ona".
To!o +o 0ue eP#er$2entan #en"ar C una "$++a o un
ta,+a/ e+ n72ero F/ a"D "u-e"$va2ente C #ara Ber<e+e "9+o eP$"te en +a
2ente. Un o,Ieto e" "9+o una -o+e--$9n !e $!ea" 0ue u"te! otro"
+a %ente t$ene !e K+. No t$ene n$n%una eP$"ten-$a 24" a++4 !e e"o.
S$n a+%u$en a ver+o" n$ oDr+o"/ +o" o,Ieto" "$2#+e2ente !eIan !e
eP$"tente/ a 0ue +o" o,Ieto" no "on na!a #or en-$2a !e +a
$!ea" 0ue +a %ente 3 D$o"8 t$enen !e e++o". Ber<e+e re"u2e
e"ta ePtra?a v$"$9n !e A2Kr$-a -o2o V Esse est percipi UC "er 3o eP$"te8 e"
#ara "er #er-$,$!o.
A"D 0ue +a +uJ nevera no #ue!e "er en-en!$!o/ e+ 4r,o+ no #ue!e &a-er un
ru$!o
-uan!o no &a 2ente no eP#er$2entar+a". A"D #o!rDa o-urr$r/
#are-e +a -on-+u"$9n o,v$a !e ePtraer !e Ber<e+e $22ater$C
+$"2o. Pero Ber<e+e no -reDa 0ue +o" o,Ieto" e"ta,an "$e2#re
0ue entra "a+e !e +a eP$"ten-$a. In-+u"o re-ono-$9 0ue e"e
"erDa raro. S+ -reDa 0ue D$o" %arant$Ja +a -ont$C
u$n% eP$"ten-$a !e nue"tra" $!ea". D$o" e"ta,a -on"tante2ente #er-$,$en!o
-o"a" en e+ 2un!o/ #or +o 0ue -ont$nuaron eP$"t$en!o.
Pgina 100
e+ e+e1ante en +a &a,$ta-$9n
A*
E"te 1ue -a#tura!o en un #ar !e r$2a" e"-r$to en +a te2#rana
!e+ "$%+o ZZ. A0uD e"t4 +a #r$2era !e e++a"/ 0ue !e"ta-a +a
ePtra?eJa !e +a $!ea !e 0ue un 4r,o+ !eIarDa !e eP$"t$r "$ na!$e
o,"erva!o 0ue:
Ha,Da una veJ un &o2,re 0ue !$Io UD$o"
De,e #en"ar 0ue e" ePtre2a!a2ente raro
S$ !e"-u,re 0ue e+ 4r,o+
S$%ue "$en!o
Cuan!o no &a na!$e a+re!e!or en e+ Mua!.
3A U0ua!U e" e+ no2,re !a!o a +a" #+aJa" !e +a &$er,a en #at$o"
en +a" un$ver"$!a!e" !e OP1or!.8 E"te e" "$n !u!a -orre-ta. Lo 24" !$1D-$+ !e
a-e#tar +a teorDa !e Ber<e+e e" 0ue un 4r,o+ no e"tarDa a++D "$
na!$e e"ta,a eP#er$2entan!o. Y a0uD e"t4 +a "o+u-$9n/ un 2en"aIe
!e #arte !e D$o":
E"t$2a!o "e?or/ !e "u a"o2,ro ePtra?o:
S$e2#re 2e a-er-a en e+ Mua!.
Y #or e"o e+ 4r,o+
Se%u$r4 "$en!o/
De"!e o,"erva!o #or Atenta2ente/ D$o".
Una !$1$-u+ta! o,v$a #ara Ber<e+e/ "$n e2,ar%o/ e"t4 eP#+$-an!o -92o
0ue nun-a #ue!e e"tar e0u$vo-a!o en a+%o. S$ to!o +o 0ue tene2o" "on
+a" $!ea"/ no eP$"te un 2un!o 24" !etr4" !e e++o"/ L-92o +e !e-$2o" a
+a !$1eren-$a entre +o" o,Ieto" rea+e" +a" $+u"$one" 9#t$-a"N Su
re"#ue"ta 1ue 0ue +a !$1eren-$a entre +a eP#er$en-$a !e +o 0ue
++a2e a +a rea+$!a! +a eP#er$en-$a !e una $+u"$9n e" 0ue -uan!o
eP#er$2enta2o"C
-$a Vrea+$!a!V nue"tra" $!ea" no "e -ontra!$-en entre "D. Por eIe2#+o/
"$ u"te! ve un re2o en e+ a%ua/ #ue!e ver"e !o,+a!o en e+ #unto en 0ue
ro2#e +a "u#er1$-$e. Para un rea+$"ta/ -o2o Lo-<e/ +o -$erto e" 0ue
Pgina 101
A(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
e+ re2o e" rea+2ente re-ta C 0ue "9+o "e ve !o,+a!a. Para Ber<e+e/ no"
tener una $!ea !e un re2o !e !o,+a!o/ #ero e"to -ontra!$-e +a" $!ea" va2o" a
"$ ++e%a2o" a tener en e+ a%ua to-ar+o. A -ont$nua-$9n/ va2o" a "ent$r 0ue
0ue e"t4 a+$"a!o.
Ber<e+e no #a"a,a -a!a &ora !e "u !Da +a !e1en"a !e "u
$n2ater$a+$"2o. Ha,Da 2u-&o 24" #ara "u v$!a 0ue e"o. S+
era un &o2,re "o-$a,+e "$2#4t$-o/ "u" a2$%o" 1ueron +a
autor !e Los 'ia6es de <ulli'er / !e @onat&an Sw$1t. En v$!a #o"ter$or Ber<e+e
tra2a!o un #+an a2,$-$o"o #ara e"ta,+e-er un -o+e%$o en +a $"+a !e
Ber2u!a" +o%r9 reun$r un ,uen 2ont9n !e !$nero #ara &a-er e"to.
Por !e"%ra-$a/ e+ #+an 1ra-a"9/ en #arte #or0ue no "e &a,Da !a!o -uenta
0uK tan +eIo" !e +a t$erra 1$r2e !e +a" Ber2u!a" 1ue +o !$1D-$+
0ue era -on"e%u$r "u2$n$"tro" a++D. Lo &$Jo/ "$n e2,ar%o/ !e"#uK" !e "u
2uerte/
tener una un$ver"$!a! !e +a Co"ta Oe"te 0ue ++eva "u no2,re C en Ber<e+e
Ca+$1orn$a. E"o v$no !e un #oe2a 0ue K+ e"-r$,$9 "o,re A2Kr$-a
0ue $n-+uDa +a +Dnea UHa-$a e+ oe"te e+ -ur"o !e+ $2#er$o to2a "u
-a2$no V/ una +Dnea 0ue a#e+9 a uno !e +o" 1un!a!ore" !e +a un$ver"$!a!.
Ta+ veJ a7n 24" ePtra?a 0ue +a $n2ater$a+$!a! !e Ber<e+e 1ue "u
#a"$9n en +a v$!a !e"#uK" !e +a #ro2o-$9n !e+ a%ua !e a+0u$tr4n/ un #o#u+ar
a2er$-ano
2e!$-$na &e-&a !e re"$na !e #$no a%ua. E"to "e "u#onDa 0ue
-urar -a"$ to!a" +a" en1er2e!a!e". S+ $n-+u"o 1ue tan +eIo" -o2o #ara e"-r$,$r
+ar%o #oe2a "o,re +o $n-reD,+e 0ue era. Aun0ue e+ a%ua !e a+0u$tr4n era
#o#u+ar #or un t$e2#o/ e $n-+u"o #ue!e &a,er 1un-$ona!o -o2o una -ura #ara
!o+en-$a" !e 2enor $2#ortan-$a/ a 0ue t$ene #ro#$e!a!e" ant$"K#t$-a" +eve"/
e"/ -on raJ9n/ no una -ura #o#u+ar a&ora. E+ $!ea+$"2o !e Ber<e+e no t$ene
atra#a!o a a2,o".
Ber<e+e e" un eIe2#+o !e un 1$+9"o1o 0ue e"ta,a !$"#ue"to a
"e%u$r un ar%u2ento !on!e 0u$era 0ue $,a/ aun -uan!o #are-Da
++evar a -on-+u"$one" 0ue !e"a1$a,an e+ "ent$!o -o27n. Vo+ta$re/ en
Por e+ -ontrar$o/ tuvo #o-o t$e2#o #ara e"te t$#o !e #en"a!or/ o/ !e &e-&o/
#ara
+a 2aorDa !e +o" 1$+9"o1o".
Pgina 102
-a#Dtu+o *B
E+ 2eIor !e +o" 2un!o" #o"$,+e"N
Vo+ta$re Gott1r$e! Le$,n$J
S$ u"te! e"tuv$era !$"e?an!o e+ 2un!o &a,rDa &e-&o u"te! e"ta
2aneraN Pro,a,+e2ente no. Pero en e+ "$%+o ZVIII a+%una" #er"ona"
ar%u2entaron 0ue e+ "uo era e+ 2eIor !e +o" 2un!o" #o"$,+e". ULo 0ue "ea
e"/ e" -orre-to V/ !e-+ar9 e+ #oeta In%+K" A+ePan!er Po#e 3*B66 C
*5HH8. To!o en e+ 2un!o e" -o2o e" #or una raJ9n:
e" to!a +a o,ra !e D$o" D$o" e" ,ueno to!o#o!ero"o. A"D 0ue $n-+u"o "$
+a" -o"a" #are-en $r 2a+/ no +o "on. En1er2e!a!e"/ $nun!a-$one"/
terre2oto"/ $n-en!$o" 1ore"ta+e"/ "e0uDa" C "on "9+o #arte !e +a !e D$o"
#+an. Nue"tro error e" en1o-ar !e -er-a en !eta++e" $n!$v$!ua+e"
en +u%ar !e +a $2a%en 24" %ran!e. S$ #u!$Kra2o" retro-e!er ver e+
un$ver"o/ !e"!e !on!e D$o" "e "$enta re-ono-erDa2o" +a #er1e-C
-$9n !e +a 2$"2a/ +a 1or2a en 0ue -a!a #$eJa en-aIa to!o +o 0ue #are-e
e+ 2a+ e" en rea+$!a! #arte !e un #+an 2u-&o 24" %ran!e.
Pa#a no e"ta,a "o+o en "u o#t$2$"2o. E+ 1$+9"o1o a+e24n
#&er Gott1r$e! W$+&e+2 Le$,n$J 3*BHBC*5*B8 ut$+$J9 "u Pr$n-$#$o
RaJ9n "u1$-$ente #ara ++e%ar a +a 2$"2a -on-+u"$9n.
Pgina 103
AH
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Se "u#one 0ue t$ene 0ue &a,er una eP#+$-a-$9n +9%$-a #ara to!oC
-o"a. Pue"to 0ue D$o" e" #er1e-to en to!o" +o" "ent$!o" C 0ue e" #arte !e
+a !e1$n$-$9n e"t4n!ar !e D$o" C "e !e"#ren!Da !e e"to 0ue D$o"
!e,e &a,er ten$!o eP-e+ente" raJone" #ara &a-er e+ un$ver"o
ePa-ta2ente !e +a 1or2a 0ue +o &$Jo. Na!a #o!rDa &a,er "$!o
!eIa!o a+ aJar. D$o" no -re9 un 2un!o a,"o+uta2ente #er1e-to
en to!o" +o" a"#e-to" C 0ue &a,rDa &e-&o a+ 2un!o a D$o"/
a 0ue D$o" e" +o 24" #er1e-to 0ue eP$"te o #ue!e "er. Pero
K+ !e,e &a,er &e-&o e+ 2eIor !e +o" 2un!o" #o"$,+e"/ e+ 0ue t$ene
+a 2enor -ant$!a! !e 2a+ ne-e"ar$o #ara +o%rar e"e re"u+ta!o. Ha
no #o!rDa &a,er "$!o una 2eIor 2anera !e #oner +o" ,$t" Iunto"
0ue e"to: n$n%7n !$"e?o &a,rDa #ro!u-$!o 24" ,on!a! ut$+$Jan!o
2eno" 2a+.
Fran^o$"C=ar$eArouet 3*BAHC*5568/ ,etter<nowna"Vo+ta$re/
no +o v$eron a"D. S+ to29 n$n%7n -on"ue+o en a,"o+uto !e e"ta V#rue,aV
0ue to!o va ,$en. E"ta,a #ro1un!a2ente "o"#e-&o"o !e +a 1$+oC
"$"te2a" 1$+o"91$-a" +a -+a"e !e #en"a!ore" 0ue -reen 0ue
tener to!a" +a" re"#ue"ta". E"te !ra2atur%o 1ran-K"/ e"-r$tor "atDr$-o/ 1$--$9n
e"-r$tor #en"a!or era ,$en -ono-$!o en to!a Euro#a #or "u
#unto" !e v$"ta 1ran-o". La e"-u+tura 24" 1a2o"a !e K+/ #or @eanC
Anto$ne Hou!on/ -a#ta +a "onr$"a -on +o" +a,$o" a#reta!o" +a r$"a
+Dnea" !e e"te $n%en$o"o/ va+$ente. Un -a2#e9n !e +a +$,erta! !e eP#re"$9n
+a to+eran-$a re+$%$o"a/ 1ue una 1$%ura -ontrovert$!a. S+ e"/ #or
eIe2#+o/ "e "u#one 0ue &an !e-+ara!o/ VO!$o +o 0ue !$-e"/
#ero !e1en!erK &a"ta +a 2uerte tu !ere-&o a !e-$r+o V/ un #o!ero"o
!e1en"a !e +a $!ea !e 0ue $n-+u"o +o" #unto" !e v$"ta 0ue te !e"#re-$a"
2ere-en
to,e&ear!.Ine$%&teent&C-enturEuro#e/ "$n e2,ar%o/ t&eCat&o+$-
I%+e"$a -ontro+a e"tr$-ta2ente +o 0ue #o!rDa "er #u,+$-a!o. =u-&o" !e
O,ra" !e teatro +$,ro" !e Vo+ta$re 1ueron -en"ura!o" 0ue2a!o" en #7,+$-o
K+ $n-+u"o 1ue en-ar-e+a!o en +a Ba"t$++a en ParD"/ #or0ue
0ue &a,Da $n"u+ta!o a un #o!ero"o ar$"t9-rata. Pero na!a !e e"to "e !etuvo
K+ !e"a1$an!o +o" #reIu$-$o" +a" #reten"$one" !e 0u$ene" +o" ro!ean
Pgina 104
e+ 2eIor !e +o" 2un!o" #o"$,+e"N
AG
K+. S+ e" e+ 24" -ono-$!o &o en !Da/ "$n e2,ar%o/ -o2o e+ autor !e "$ndido
3*5GA8.
En e"ta nove+a 1$+o"91$-a -orto K+ -o2#+eta2ente "o-ava!a
e+ t$#o !e o#t$2$"2o a-er-a !e +a &u2an$!a! e+ un$ver"o 0ue
Pa#a Le$,n$J &a,Dan eP#re"a!o/ +o &$Jo !e ta+ un e2C
-onten$en!o 2anera 0ue e+ +$,ro "e -onv$rt$9 en un ,e"tC"e++er
$n"tant4neo. Sa,$a2ente
Vo+ta$re !eI9 "u no2,re !e +a #4%$na !e tDtu+o/ !e +o -ontrar$o "u #u,+$-a-$9n
+e &a,rDa aterr$Ja!o en +a -4r-e+ !e nuevo #or &a-er ,ur+a !e
-reen-$a" re+$%$o"a".
Can!$!e e" e+ #er"onaIe -entra+. Su no2,re $n!$-a $nnoC
-en-$a +a #ureJa. A+ -o2$enJo !e+ +$,ro/ K+ e" un Ioven "$rv$ente
0ue "e ena2ora #er!$!a2ente ena2ora!o !e +a &$Ia !e "u a2o/
CunK%on!e/ #ero e" #er"e%u$!o #or e+ -a"t$++o !e "u #a!re -uan!o K"te e"
atra#a!o en una "$tua-$9n -o2#ro2et$!a -on e++a. A #art$r !e enton-e"/ en
un -uento !e r4#$!o 2ov$2$ento / a 2enu!o 1ant4"t$-o/ v$aIa a travK" !e
,$ene"
#aD"e" $2a%$nar$o" -on "u 1$+o"o1Da tutor Dr. Pan%+o""/
&a"ta 0ue 1$na+2ente "e en-uentra -on "u a2or #er!$!o CunK%on!e !e nuevo/
aun0ue #or a&ora e++a e" v$eIa 1ea. En una "er$e !e -92$-o
e#$"o!$o" C4n!$!o Pan%+o"" te"t$%o a-onte-$2$ento" terr$,+e"
en-ontrar una %a2a !e #er"onaIe" a +o +ar%o !e+ -a2$no/ to!o" +o" -ua+e"
t$enen
e++o" "u1r$eron terr$,+e" !e"%ra-$a".
Vo+ta$re ut$+$Ja e+ tutor 1$+o"o1Da/ Pan%+o""/ a+ #$-o una -ar$C
ver"$9n -ature! !e +a 1$+o"o1Da !e Le$,n$J/ 0ue e+ e"-r$tor +ue%o
"e ,ur+a. Pa"e +o 0ue #a"e/ "$ "e trata !e un !e"a"tre natura+/
+a tortura/ +a %uerra/ +a v$o+a-$9n/ +a #er"e-u-$9n re+$%$o"a +a e"-+av$tu!/
Pan%+o""
+a trata -o2o una -on1$r2a-$9n 24" !e 0ue v$ven en e+ 2eIor !e to!o"
2un!o" #o"$,+e". En +u%ar !e +o 0ue +e &a-e re#+antear"e "u" -reen-$a"/
-a!a !e"a"tre "9+o au2enta "u -on1$anJa !e 0ue to!o e" #ara
+a 2eIor a"D e" -o2o +a" -o"a" tenDan 0ue "er #ro!u-$r 24"
"$tua-$9n #er1e-ta. Vo+ta$re "e !e+e$ta en reve+ar
Ne%at$va Pan%+o"" U#ara ver +o 0ue e"t4 !e+ante !e K+/ e"to "e ent$en!e
#ara ,ur+ar"e !e o#t$2$"2o !e Le$,n$J. Pero #ara "er Iu"to" -on Le$,n$J/ "u
#unto
Pgina 105
AB
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
No era 0ue e+ 2a+ no "e #ro!u-e/ "$no 0ue e+ 2a+ 0ue "e &a-e
eP$"ten-$a era ne-e"ar$a #ara +o%rar e+ 2eIor 2un!o #o"$,+e. Lo &a-e/
"$n e2,ar%o/ "u%$eren 0ue &a tanta 2a+!a! en e+ 2un!o 0ue
e" #o-o #ro,a,+e 0ue Le$,n$J tenDa raJ9n C e"to no #ue!e "er e+
2Dn$2o ne-e"ar$o #ara +o%rar un ,uen re"u+ta!o. No e" !e2a"$a!o
2u-&o !o+or "u1r$2$ento en e+ 2un!o #ara 0ue e"o "ea -$erto.
En *5GG uno !e +o" #eore" !e"a"tre" natura+e" !e +a ZVIII
"$%+o "e #ro!uIo: e+ terre2oto !e L$",oa en e+ 0ue 2ur$eron 24" !e
().))) #er"ona". E"ta -$u!a! #ortu%ue"a 1ue !eva"ta!o no "9+o #or
e+ terre2oto/ "$no ta2,$Kn #or e+ t"una2$ 0ue "$%u$9/ +ue%o
#or +o" $n-en!$o" 0ue "e #ro+on%aron !urante !Da". E+ "u1r$2$ento +a #Kr!$!a
!e +a v$!a e"tre-&aron
La -reen-$a !e Vo+ta$re en D$o". No #o!Da enten!er -92o un evento
-o2o e"to #o!rDa "er #arte !e un #+an 24" a2#+$o. La 2a%n$tu! !e+
"u1r$2$ento
no t$ene n$n%7n "ent$!o #ara K+. LPor 0uK un D$o" ,ueno #er2$t$r 0ue e"te
a #a"arN Ta2#o-o #o!Da ver #or 0uK L$",oa era e+ o,Iet$vo. LPor 0uK
a++D no en otro +u%arN
En un e#$"o!$o -+ave en "$ndido / Vo+ta$re ut$+$J9 e"ta tra%e!$a rea+ #ara
au!ar a &a-er "u -a"o en -ontra !e +o" o#t$2$"ta". Lo" v$aIero" "on naveC
nau1ra%a!o -er-a !e L$",oa en una tor2enta 0ue 2ata a -a"$ to!o e+ 2un!o
a ,or!o !e "u nave. E+ 7n$-o !e +a tr$#u+a-$9n #ara "o,rev$v$r era un
2ar$nero 0ue &a,Da a+ #are-er !e+$,era!a2ente a&o%a!o a uno !e e++o"
a2$%o". Pero a #e"ar !e +a ev$!ente 1a+ta !e Iu"t$-$a en e+ #re"ente/ Pan%+o""
to!avDa ve to!o +o 0ue #a"a a travK" !e+ 1$+tro !e "u 1$+oC
o#t$2$"2o 1$+o"91$-o. A+ ++e%ar a L$",oa/ Iu"to !e"#uK" !e+ terre2oto
!eva"t9 +a -$u!a! !eI9 a !e-ena" !e 2$+e" !e 2uerto" o 2or$,un!o"
a "u a+re!e!or/ Pan%+o"" -ont$n7a/ a,"ur!a2ente/ "o"tener 0ue
to!o va ,$en. En e+ re"to !e +a" -o"a" 0ue e+ +$,ro !e e2#eorar a7n 24" #ara
Pan%+o"" C 0ue e" a&or-a!o/ !$"e--$ona!o -on v$!a/ %o+#ea!o o,+$%a!o a
re2ar
una %a+era. Pero to!avDa "e a1erra a "u 1e en 0ue Le$,n$J tenDa raJ9n a+
-reer en una ar2onDa #ree"ta,+e-$!a !e to!o +o 0ue e".
No &a eP#er$en-$a 0ue "e 2ovDa +a 1$+o"o1Da ter-a
2ae"tro !e "u" -reen-$a".
Pgina 106
e+ 2eIor !e +o" 2un!o" #o"$,+e"N
A5
A !$1eren-$a !e Pan%+o""/ C4n!$!o "e -a2,$a #o-o a #o-o #or +o 0ue
te"t$%o". Aun0ue a+ -o2$enJo !e "u v$aIe +e -o2#arte "u
#unto" !e v$"ta !e +o" #ro1e"ore"/ #ara e+ 1$na+ !e+ +$,ro "u" eP#er$en-$a" t$enen
+e &$Jo e"-K#t$-o "o,re to!a +a 1$+o"o1Da a#ue"ta #or una 2aor
"o+u-$9n #r4-t$-a a +o" #ro,+e2a" !e +a v$!a.
C4n!$!o CunK%on!e "e &an reun$!o/ "on
-onv$ven-$a -on Pan%+o"" var$o" !e +o" otro" #er"onaIe"
en una #e0ue?a %ranIa. Uno !e +o" #er"onaIe"/ =art$n/ "u%$ere 0ue e+ 7n$-o
2anera !e &a-er +a v$!a 24" ++eva!era e" !eIar !e 1$+o"o1ar o,tener
2ano" a +a o,ra. Para +a #r$2era veJ 0ue -o2$enJan a -oo#erar
-a!a uno o,t$ene en +o 0ue K+ o e++a e"t4 en 2eIor. Cuan!o -o2$enJa Pan%+o""
#ara ar%u2entar 0ue to!o +o 2a+o 0ue &a "u-e!$!o en "u v$!a
era un 2a+ ne-e"ar$o 0ue -on!uIo a e"ta -on-+u"$9n 1e+$J/ Can!$!e
+e !$-e 0ue e"t4 2u ,$en/ #ero V!e,e2o" -u+t$var nue"tro Iar!Dn U.
E"ta" "on +a" #a+a,ra" 1$na+e" !e +a &$"tor$a/ "e #reten!e 0ue
tran"2$t$r un 2en"aIe 1uerte #ara e+ +e-tor. La 1ra"e e" +a 2ora+
!e+ +$,ro/ e+ re2ate !e e"ta ePten!$!o ,ro2a. En un n$ve+/
!entro !e +a &$"tor$a/ Can!$!e e"t4 !$-$en!o "$2#+e2ente 0ue ne-e"$tan #ara
o,tener
-on e+ tra,aIo !e +a a%r$-u+tura/ 0ue ne-e"$tan #ara 2antener a "D 2$"2o"
o-u#a!a. A un n$ve+ 24" #ro1un!o/ "$n e2,ar%o/ -u+t$var nue"tro Iar!Dn/ #ara
Vo+ta$re/ e" una 2et41ora !e &a-er a+%o 7t$+ #ara +a &u2an$!a!
en +u%ar !e "9+o &a,+ar !e -ue"t$one" 1$+o"91$-a" a,"tra-ta".
E"o e" +o 0ue +o" #er"onaIe" !e+ +$,ro t$enen 0ue &a-er #ara #ro"#erar
"er 1e+$J. Pero/ Vo+ta$re $n"$n7a 1uerte2ente/ e"to no e" "9+o +o 0ue
C4n!$!o "u" a2$%o" !e,en &a-er. E" +o 0ue to!o" !e,erDa2o" &a-er.
Vo+ta$re era $nu"ua+ entre +o" 1$+9"o1o" !e "er r$-o. Co2o
un Ioven 0ue &a,Da "$!o #arte !e un "$n!$-ato 0ue "e &a,Da en-ontra!o una
1a++a en +a +oterDa !e+ e"ta!o &a,Da -o2#ra!o 2$+e" !e %ana!ore"
,o+eto". S+ $nv$rt$9 "a,$a2ente "e &$Jo a7n 24" r$-o. E"to !$o
K+ +a +$,erta! 1$nan-$era #ara !e1en!er +a" -au"a" 0ue -reDa
#u+% La erra!$-a-$9n !e +a $nIu"t$-$a era "u #a"$9n. Uno !e "u" 24"
a-to" $2#re"$onante 1ue #ara !e1en!er +a re#uta-$9n !e @ean Ca+a"/ 0u$en
Pgina 107
A6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
&a,Da "$!o tortura!o eIe-uta!o #or "u#ue"ta2ente a"e"$nar a "u
&$Io #ro#$o. Ca+a" era -+ara2ente $no-ente: "u &$Io &a,Da -o2et$!o
"u$-$!$o/ #ero e+ tr$,una+ &$Jo -a"o o2$"o !e +a" #rue,a". Vo+ta$re
-on"$%u$9 0ue +a "enten-$a anu+a!a. No &a,Da n$n%una #o"$,$+$!a!
!e -on"ue+o #ara +o" #o,re" @ean Ca+a"/ 0ue &a,Da #rote"ta!o #or "u $nnoC
-en-$a &a"ta "u 7+t$2o a+$entoT #ero a+ 2eno" 1ueron +$,era!o" !e "u"
V-92#+$-e"V.
E"to e" +o 0ue V-u+t$var nue"tro Iar!DnV "$%n$1$-a,a en +a #r4-t$-a #ara
Vo+ta$re.
Por +a 1or2a en Vo+ta$re "e ,ur+a !e V#rue,aV Pan%+o"" V0ue D$o" t$ene
#ro!u-$!o e+ 2eIor !e +o" 2un!o" #o"$,+e"/ e" #o"$,+e a"u2$r 0ue
"andide autor U" era ateo. De &e-&o/ a #e"ar !e 0ue no tenDa
t$e2#o #ara +a re+$%$9n or%an$Ja!a/ era un !eD"ta/ a+%u$en 0ue
-ree 0ue &a ev$!en-$a v$"$,+e !e +a eP$"ten-$a !e D$o"
!$"e?o 0ue "e en-uentra en +a natura+eJa. Para K+/ 2$ran!o &a-$a +a no-&e
-$e+o era to!o +o 0ue &$Jo #ara #ro,ar 0ue eP$"te un Crea!or. Dav$! Hu2e
era 2u e"-K#t$-o !e e"ta $!ea. Su" -rDt$-a" a e"te e"t$+o !e
raJona2$ento "on !eva"ta!ore".
Pgina 108
-a#Dtu+o *5
E+ Re+oIero I2a%$nar$o
Dav$! Hu2e
E-&a un v$"taJo en e+ e"#eIo en uno !e "u" oIo". T$ene una +ente 0ue
"e en1o-a +a $2a%en/ un $r$" 0ue "e a!a#ta a +a +uJ -a2,$ante/
#4r#a!o" #e"ta?a" #ara #rote%er+o. S$ "e 2$ra a un +a!o/ +a
%+o,o o-u+ar %$ra en "u J9-a+o. Ta2,$Kn e" 2u &er2o"o. LC92o
0ue e"o "u-e!aN E" un #o-o "or#ren!ente !e +a $n%en$erDa. LC92o #o!rDa un
oIo" "e &an -onvert$!o !e e"ta 2anera "9+o #or -a"ua+$!a!N
I2a%Dne"e tro#eJan!o a travK" !e una Iun%+a en una $"+a !e"$erta/
++e%ar a un -+aro. U"te! tre#ar #or +o" re"to" -aD!o" !e
un #a+a-$o -on #are!e"/ e"-a+era"/ -a2$no" #at$o". U"te! "a,e
no #o!rDa &a,er ++e%a!o a++D #or -a"ua+$!a!. A+%u$en !e,e tener
!$"e?9/ una e"#e-$e !e ar0u$te-to. S$ u"te! en-uentra un re+oI -uan!o
e"t4" 1uera #ara un #a"eo e" ,a"tante raJona,+e "u#oner 0ue t$ene
"$!o &e-&o #or un re+oIero/ 0ue 1ue !$"e?a!o #ara una
o,Iet$vo: !e-$r +a &ora. E"a" #e0ue?a" rue!a" !enta!a" no "9+o -aen
en "u +u%ar #or "D 2$"2o". A+%u$en !e,e &a,er #en"a!o 0ue to!o
a travK". To!o" e"to" eIe2#+o" #are-en a#untar a +a 2$"2a -o"a:
Pgina 109
*))
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
o,Ieto" 0ue "e ven -o2o "$ &u,$eran "$!o !$"e?a!o" -a"$ "e%uro
&a,er "$!o.
Bueno/ enton-e"/ #en"ar en +a natura+eJa: 4r,o+e"/ 1+ore"/ 2a2D1ero"/ ave"/
re#t$+e"/ $n"e-to"/ $n-+u"o a2e,a". E"ta" -o"a" ta2,$Kn #are-en -o2o "$
&an "$!o !$"e?a!o". Lo" or%an$"2o" v$vo" "on 2u-&o 24" -o2#+$C
-a!o 0ue -ua+0u$er re+oI. Lo" 2a2D1ero" t$enen "$"te2a" nerv$o"o" -o2#+eIo"/
,o2,ear "an%re a+re!e!or !e "u -uer#o/ "on #or +o %enera+ 2u ,$en
a!e-ua!o a +o" +u%are" 0ue &a,$tan. A"D 0ue "$n !u!a una $n-reD,+e2ente
#o!ero"a
Crea!or $nte+$%ente !e,e &a,er &e-&o. E"e Crea!or C una
D$v$no Re+oIero o Ar0u$te-to D$v$no C !e,en &a,er "$!o D$o".
O e"o e" +o 0ue 2u-&a %ente #en"a,a en e+ "$%+o ZVIII
-uan!o Dav$! Hu2e e"ta,a e"-r$,$en!o C a+%uno" to!avDa +o &a-en &o.
E"te ar%u2ento a 1avor !e +a eP$"ten-$a !e D$o" "e -ono-e a 2enu!o -o2o +a
Ar%u2ento D$"e?o. Nuevo" !e"-u,r$2$ento" en +a -$en-$a en e+ "$%+o ZVII
ZVIII #are-Dan a#oar+o. =$-ro"-o#$o"
#ue"to !e 2an$1$e"to +a -o2#+eI$!a! !e +o" #e0ue?o" an$2a+e" !e+
e"tan0ueT te+e"-o#$o" 2o"tra,an
+a ,e++eJa +a re%u+ar$!a! !e+ "$"te2a "o+ar +a VDa
Wa. E"to" ta2,$Kn #are-Da &a,er"e reun$!o -on %ran
!e #re-$"$9n.
E+ 1$+9"o1o e"-o-K" Dav$! Hu2e 3*5**C*55B8 no 1ue
-onven-$!o. In1+uen-$a!o #or Lo-<e/ 0ue "e !$"#u"o a eP#+$-ar +a natura+eJa
!e +a &u2an$!a! !e nue"tro +u%ar en e+ un$ver"o a+ -on"$!erar -92o
a!0u$r$2o" -ono-$2$ento +o" +D2$te" !e +o 0ue #o!e2o" a#ren!er #or
u"an!o +a raJ9n. A+ $%ua+ 0ue Lo-<e/ -reDa 0ue e+ -ono-$2$ento v$ene
!e +a o,"erva-$9n +a eP#er$en-$a/ #or +o 0ue 1ue #art$-u+ar2ente $nterC
re"a!o" en un ar%u2ento #ara +a eP$"ten-$a !e D$o" 0ue -o2enJ9 -on +a o,"erC
-$9n !e a+%uno" a"#e-to" !e+ 2un!o.
S+ -reDa 0ue e+ ar%u2ento !e+ !$"e?o "e ,a"9 en 2a+a +9%$-a.
Su =n'esti(acin sobre el entendimiento .umano 3*5H68 $n-+u9
un -a#Dtu+o !e ata-ar +a $!ea !e 0ue #o!e2o" !e2o"trar +a eP$"ten-$a !e D$o"
!e e"ta 2anera. E"e -a#Dtu+o una !$"-u"$9n !e 0ue nun-a 1ue +a raJ9nC
-a#aJ !e -reer $n1or2e" !e te"t$%o" !e +o" 2$+a%ro" eran ePtre2a!a2ente
Pgina 110
e+ re+oIero $2a%$nar$o
*)*
-ontrovert$!o. En e+ 2o2ento en Gran Breta?a 0ue era !$1D-$+ "er a,$erta2ente
-ontra !e +a" -reen-$a" re+$%$o"a". E"to "$%n$1$-a,a Hu2e nun-a -on"$%u$9 un
tra,aIo en una
un$ver"$!a! a #e"ar !e "er uno !e +o" %ran!e" #en"a!ore" !e "u t$e2#o.
Su" a2$%o" +e !$eron un ,uen -on"eIo -uan!o +e !$Ieron 0ue no
#er2$t$r +a #u,+$-a-$9n !e "u 24" #o!ero"o ata0ue -ontra e+ &a,$tua+
ar%u2ento
2ento" #ara +a eP$"ten-$a !e D$o"/ "u" 8i$lo(os sobre Natural
Reli(in 3*55A8/ &a"ta !e"#uK" !e "u 2uerte.
LE+ ar%u2ento !e+ !$"e?o #rue,a +a eP$"ten-$a !e D$o"N
Hu2e #en"a,a 0ue no +o &$Jo. E+ ar%u2ento no #ro#or-$ona "u1$-$ente
ev$!en-$a #ara -on-+u$r 0ue un to!o#o!ero"o/ o2n$"-$ente
to!o ,uen "er !e,e eP$"t$r. La 2aor #arte !e +a 1$+o"o1Da !e Hu2e Con-enC
-on-entra!a en +a -+a"e !e ev$!en-$a 0ue #o!e2o" !ar en a#oo !e
nue"tra" -reen-$a". E+ ar%u2ento !e+ !$"e?o "e ,a"a en e+ &e-&o !e 0ue e+
2un!o #are-e e"tar !$"e?a!o. Pero Hu2e ar%u2ent9/ "9+o #or0ue
#are-e 0ue va !e"t$na!o/ no "e "$%ue 0ue +o 0ue rea+2ente 1ue !$"e?a!oT n$
L"e "$%ue 0ue D$o" era e+ !$"e?a!or. LC92o ++e%9 a
e"a -on-+u"$9nN
I2a%$na un Iue%o ant$-ua!o !e ,a+anJa" en #arte !etr4"
una #anta++a. S9+o "e #ue!e ver uno !e +o" !o" #+at$++o" !e +a ,a+anJa. S$
"e ve 0ue +a -a-ero+a "u,$en!o/ +o 7n$-o 0ue #o!e2o" "a,er e" 0ue to!o +o 0ue
e"
en e+ otro #+at$++o e" 24" #e"a!o 0ue e+ 0ue "e #ue!e ver. No "e #ue!e
!$-en 0uK -o+or e"/ "$ "e trata o e"1Kr$-a en 1or2a !e -u,o/
"$ t$ene #a+a,ra" e"-r$ta" en K+/ o e"t4 -u,$erto !e #$e+/ o
-ua+0u$er otra -o"a.
En e"te eIe2#+o e"ta2o" #en"an!o a-er-a !e +a" -au"a" e1e-to". En
re"#on!er a +a #re%unta VLMuK .i+o )ue +a -a-ero+a "e 2ueva &a-$a arr$,aN
+o 7n$-o 0ue #ue!e re"#on!er e": VLa causa era a+%o 24" #e"a!o en e+
otro #+at$++o. U"te! ve e+ e7ecto C +a -a-ero+a "u,$en!o C tratar !e
aver$%uar +a -au"a !e e"o. Pero "$n 24" #rue,a"
no &a 2u-&o 24" 0ue "e #ue!e !e-$r. To!o +o 0ue !$%a e" #ura
-onIetura" no tene2o" 1or2a !e "a,er "$ e" -$erto o
No/ "$ no #o!e2o" 2$rar !etr4" !e +a #anta++a. Hu2e -ree 0ue e"ta2o" en
Pgina 111
*)(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
una "$tua-$9n "$2$+ar -on e+ 2un!o 0ue no" ro!ea. Ve2o" +o" e1e-to"
!e !$ver"a" -au"a"/ tratar !e ++e%ar a +a 24" #ro,a,+e eP#+$-a-$9n
-$9n !e e"to" e1e-to". Ve2o" un oIo &u2ano/ un 4r,o+/ una 2onta?a/
#ue!e "er 0ue a"D #are-en "er !$"e?a!a". Pero/ L0uK #o!e2o" no"otro"
!e-$r a-er-a !e "u #ro,a,+e !$"e?a!orN E+ oIo "e ve -o2o "$ un
oIoC1a,r$-ante &a #en"a!o en +a 2eIor 2anera !e &a-er 0ue 1un-$one. Lo
no "e "$%ue !e e"to/ "$n e2,ar%o/ 0ue e+ oIo !e !e-$"$one" era D$o".
LPor 0uK noN
D$o" "e +o "ue+e -on"$!erar -o2o !e +o" tre" #o!ere" e"#e-$a+e"
a "e &a !$-&o: 0ue K+ e" to!o#o!ero"o/ o2n$"-$ente to!oC
,ueno. In-+u"o "$ "e ++e%a a +a -on-+u"$9n !e 0ue a+%o 2u
#o!ero"o &$Jo 0ue e+ oIo &u2ano/ 0ue no t$ene ev$!en-$a #ara !e-$r
0ue era to!o#o!ero"o. E+ oIo t$ene a+%uno" !e1e-to". La" -o"a" van
2a+: 2u-&a" #er"ona" ne-e"$tan %a1a" #ara ver ,$en/ #or eIe2#+o.
Ten!rDa un D$o" to!o#o!ero"o/ o2n$"-$ente a,"o+uta2ente ,ueno
!$"e?a!o e+ oIo "9+o !e e"ta 2aneraN E" #o"$,+e. Pero +a ev$!en-$a 0ue
o,tene2o"
!e 2$rar a +o" oIo" no muestran e"to. En e+ 2eIor !e 2ue"tra 0ue
a+%o 2u $nte+$%ente 2u #o!ero"o &4,$+
&e-&o.
Pero Lt$ene "$0u$era !e2o"trar 0ueN Ha otra eP#+$-a-$9n #o"$,+e
-$one". LC92o "a,e2o" 0ue e+ oIo no 1ue !$"e?a!o #or un e0u$#o !e
!$o"e" 2enore" 0ue tra,aIan to!o" Iunto"N La 2aorDa 2a0u$nar$a -o2#+eIa e"
e+a,ora!o #or un e0u$#o !e #er"ona"T L#or 0uK no +a 2$"2a ,o!e%a #ara
oIo" otro" o,Ieto" natura+e"/ en e+ "u#ue"to en 0ue "e -o2,$nan
en a,"o+utoN La 2aorDa !e +o" e!$1$-$o" e"t4n -on"tru$!o" #or un e0u$#o !e
-on"tru-tore"T L#or 0uK
un oIo e" !$1erenteN O ta+ veJ e+ oIo 1ue &e-&o #or una 2u ant$%ua
!$o" 0ue a &a 2uerto. O un Ioven !$o" 0ue "e%uDa
a#ren!er a !$"e?ar oIo" #er1e-to". De,$!o a 0ue no tene2o"
#rue,a" #ara !e-$!$r entre e"ta" !$1erente" &$"tor$a"/ no #o!e2o" e"tar
"e%uro -on "9+o 2$rar a +o" oIo" C un a#arente2ente !$"e?a!o
o,Ieto C 0ue 1ue "$n !u!a &$Jo 0ue #or un "o+o D$o" v$vo -on
+o" #o!ere" tra!$-$ona+e". S$ u"te! -o2$enJa a #en"ar -on -+ar$!a! en e"ta
4rea/
Pgina 112
e+ re+oIero $2a%$nar$o
*)F
Hu2e -ree/ u"te! "er4 2u +$2$ta!o en +a" -on-+u"$one" 0ue
#ue!e !$,uIar.
Otro ar%u2ento 0ue Hu2e ata-9 1ue e+ ar%u2ento
!e +o" =$+a%ro". La 2aorDa !e +a" re+$%$one" a1$r2an 0ue +o" 2$+a%ro" t$enen
"u-e!$!o. La %ente "e +evant9 !e +o" 2uerto"/ -a2$nar "o,re e+ a%ua/ o
&a-er re-u#era-$one" $ne"#era!a" !e +a en1er2e!a!T e"tatua" &a,+an o %r$tan/
+a
+$"ta -ont$n7a. Pero/ L!e,e2o" -reer 0ue +o" 2$+a%ro" &an "u-e!$!o
"9+o #or0ue otra" #er"ona" no" !$-en 0ue t$enenN Hu2e no #en"9.
E"ta,a #ro1un!a2ente e"-K#t$-o "o,re e"a $!ea. S$ a+%u$en +e !$-e
0ue un &o2,re "e &a re-u#era!o 2$+a%ro"a2ente !e una en1er2e!a!/ +o 0ue
MuK "$%n$1$-a e"oN Para 0ue a+%o "ea un 2$+a%ro/ #en"9 Hu2e/
tenDa 0ue !e"a1$ar una +e !e +a natura+eJa. Una +e !e +a natura+eJa era a+%o
-o2o UNa!$e 2uere vue+ve a +a v$!a otra veJ VoV nun-a E"tatua"
&a,+ar UoU No "e #ue!e -a2$nar "o,re e+ a%ua U. Ha una enor2e -ant$!a!
!e +a ev$!en-$a !e 0ue e"ta" +ee" !e +a natura+eJa #o"een. Pero "$ a+%u$en
e" te"t$%o !e un 2$+a%ro/ L#or 0uK no !e,erDa2o" -reer+e"N Pen"ar
a-er-a !e +o 0ue !$rDa" "$ tu a2$%o "e a-er-9 -orr$en!o a +a
&a,$ta-$9n a&ora +e !$Io 0ue &a,Da v$"to a a+%u$en -a2$nan!o
"o,re e+ a%ua.
V$"ta !e Hu2e 1ue 0ue &a,Da eP#+$-a-$9n 24" #+au"$,+e "$e2#re
na-$one" !e +o 0ue e"ta,a #a"an!o. S$ "u a2$%o +e !$-e 0ue e++a
v$o a a+%u$en -a2$nan!o "o,re e+ a%ua/ "$e2#re e" 24" #ro,a,+e 0ue e++a
e"t4 ,$en en%a?ar a u"te!/ o "$ "e &a -on1un!$!o a "D 2$"2a/ !e +o 0ue
e++a &a "$!o te"t$%o !e un ver!a!ero 2$+a%ro. Sa,e2o" 0ue a+%una" #er"ona"
!e+e$te en "er e+ -entro !e aten-$9n e"t4n !$"#ue"to" a 2ent$r a
++e%ar a++D. A"D 0ue e"a e" una #o"$,+e eP#+$-a-$9n. Pero ta2,$Kn "a,e2o"
0ue to!o" no"otro" #o!e2o" &a-er +a" -o"a" 2a+. Co2ete2o" errore" to!o e+
t$e2#o a-er-a !e +o 0ue ve2o" oD2o". =u-&a" ve-e" 0uere2o" -reer
0ue &e2o" v$"to a+%o $nu"ua+ a"D ev$tar 24"
eP#+$-a-$9n o,v$a. In-+u"o &o en !Da &a 2u-&a" #er"ona" 0ue
"a+tar a +a -on-+u"$9n !e 0ue -a!a "on$!o $neP#+$-a,+e tar!e en +a
+a no-&e e" e+ re"u+ta!o !e +a a-t$v$!a! "o,renatura+ C 1anta"2a" en
2ov$2$ento
Pgina 113
*)H
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
"o,re C en +u%ar !e "er !e,$!o a -au"a" 24" -o2une"/ -o2o
ratone" o e+ v$ento.
Aun0ue -r$t$-9 re%u+ar2ente ar%u2ento" ut$+$Ja re+$C
-reente" re+$%$o"a"/ Hu2e nun-a a,$erta2ente !e-+ar9 0ue K+ era un
ateo. S+ no #u!o &a,er "$!o. Su" #unto" !e v$"ta #u,+$-a!o" #o!rDan "er
+eer -o2o a1$r2an!o 0ue &a una $nte+$%en-$a !$v$na !etr4" !e -a!aC
-o"a en e+ un$ver"o/ e" "9+o 0ue no #o!e2o" !e-$r 2u-&o "o,re
+a" -ua+$!a!e" !e +a $nte+$%en-$a !$v$na. Nue"tro" #o!ere" !e +a raJ9n/
-uan!o "e ut$+$Jan/ +9%$-a2ente/ no no" !$-en -a"$ na!a a-er-a !e +o 0ue e+ 2C
Cor,ata" VD$o"V !e,en tener. So,re +a ,a"e !e e"to/ a+%uno" 1$+o"oC
1o" #$en"an 0ue K+ era a%n9"t$-o. Pero #ro,a,+e2ente era ateo
#or e+ 1$na+ !e "u v$!a/ aun0ue no ++e%9 a 0ue ante" !e
a -ont$nua-$9n. Cuan!o "u" a2$%o" 1ueron a v$"$tar+o en E!$2,ur%o en e+
verano !e *55B -uan!o "e e"ta,a 2ur$en!o !eI9 en -+aro 0ue K+ no era
a #unto !e tener una -onver"$9n +e-&o !e 2uerte. LeIo" !e e++o. @a2e"
Bo"we++/
un -r$"t$ano/ +e #re%unt9 "$ e"ta,a #reo-u#a!o #or +o 0ue
0ue #a"arDa !e"#uK" !e "u 2uerte. Hu2e +e !$Io 0ue no tenDa a,"o+uta2ente
n$n%una e"#eranJa !e 0ue "o,rev$v$rDa +a 2uerte. S+ !$o +a re"#ue"ta 0ue
E#$-uro &u,$era !a!o 3vKa"e e+ Ca#Dtu+o H8: 1ue/ !$Io/ no
24" #reo-u#a!o #or e+ t$e2#o !e"#uK" !e "u 2uerte 0ue K+ e"ta,a a #unto
e+ 2o2ento en 0ue no &a,Da eP$"t$!o ante" !e "u na-$2$ento.
Hu2e tenDa 2u-&o" -onte2#or4neo" ,r$++ante"/ 2u-&o" !e +o" -ua+e" "e
-ono-Da #er"ona+2ente. Uno !e e++o"/ @eanC@a-0ue" Rou""eau/ &$Jo una
$2#a-to "$%n$1$-at$vo en +a 1$+o"o1Da #o+Dt$-a.
Pgina 114
-a#Dtu+o *6
Born Free
@eanC@a-0ue" Rou""eau
En *5BB un #e0ue?o &o2,re !e oIo" o"-uro" en un a,r$%o !e #$e+ +ar%o 1ue a
ver a un
Iu%ar en e+ teatro Drur Lane en Lon!re". La 2aorDa !e +a" #er"ona"
a++D/ entre e++o" e+ re @or%e III/ e"ta,an 24" $ntere"a!o" en
e"te v$"$tante ePtranIero 0ue en +a o,ra !e teatro 0ue "e rea+$Ja en e+ e"-enar$o.
l #are-Da $n-92o!o e"ta,a #reo-u#a!o #or "u a+"a-$ano
#erro/ 0ue &a,Da ten$!o 0ue !eIar en-erra!o en "u &a,$ta-$9n. E"te &o2,re no
+o &$Jo
!$"1rutar !e +a -+a"e !e aten-$9n 0ue re-$,$9 en e+ teatro ten!rDa
"$!o 2u-&o 24" 1e+$J en e+ #aD" en a+%una #arte !e "u #ro#$a
en ,u"-a !e +a" 1+ore" "$+ve"tre". Pero/ L0u$Kn eraN LY #or 0uK
to!o e+ 2un!o +o en-uentran tan 1a"-$nanteN La re"#ue"ta e" 0ue "e trata,a !e
e+ %ran #en"a!or e"-r$tor "u$Jo @eanC@a-0ue" Rou""eau
3*5*(E568. Una "en"a-$9n +$terar$a 1$+o"91$-a/ !e Rou""eau
++e%a!a a Lon!re"/ a $nv$ta-$9n !e Dav$! Hu2e/ -au"9 +a e"#e-$e
-on2o-$9n +a" 2u+t$tu!e" 0ue una 1a2o"a e"tre++a !e+ #o# &arDa &o.
Por e"te t$e2#o/ +a I%+e"$a Cat9+$-a &a,Da #ro&$,$!o var$o" !e "u"
+$,ro" #or0ue -ontenDan $!ea" re+$%$o"a" no -onven-$ona+e".
Pgina 115
*)B
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Rou""eau -reDa 0ue +a ver!a!era re+$%$9n v$no !e+ -oraJ9n
no ne-e"$ta,a -ere2on$a" re+$%$o"a". Pero 1ueron "u" $!ea" #o+Dt$-a"
0ue -au"9 24" #ro,+e2a".
VE+ &o2,re na-$9 +$,re/ en to!a" #arte" "e en-uentra en-a!ena!oV/ 0ue
!e-+ara!o a+ #r$n-$#$o !e "u +$,ro/ El "ontrato *ocial . E"
no e" !e ePtra?ar 0ue +o" revo+u-$onar$o" a#ren!$eron e"ta" #a+a,ra" !e
2e2or$a.
=aP$2$+$en Ro,e"#$erre/ a+ $%ua+ 0ue 2u-&o" !e +o" +D!ere" !e +o" 1ran-e"e"
Revo+u-$9n/ en-ontr9 $n"#$ra-$9n. Lo" revo+u-$onar$o"
0uerDa ro2#er +a" -a!ena" 0ue +o" r$-o" &a,Dan -o+o-a!o" en tanto"
!e +o" #o,re". A+%uno" !e e++o" "e 2orDan !e &a2,re 2$entra" "u" a2o" r$-o"
!$"1ruta!o !e una v$!a e+eva!a. A+ $%ua+ 0ue Rou""eau/ +o" revo+u-$onar$o"
1ueron
enoIa!o #or -92o +o" r$-o" "e -o2#ortaron 2$entra" 0ue +o" #o,re" #o!Dan
a#ena" en-ontrar "u1$-$ente #ara -o2er. MuerDan 0ue +a ver!a!era +$,erta!
Iunto"
-on +a $%ua+!a! +a 1ratern$!a!. E" #o-o #ro,a,+e/ "$n e2,ar%o/ 0ue
Rou""eau/ 0ue &a,Da 2uerto !$eJ a?o" ante"/ +o &a,rDa a#ro,a!o
!e Ro,e"#$erre e+ envDo !e "u" ene2$%o" a +a %u$++ot$na en un re$na!o
!e+ terror V. Cortar +a" -a,eJa" !e "u" o#onente" e"ta,a 24" -er-a en e"#Dr$tu
a+ #en"a2$ento !e =a0u$ave+o 0ue a +a "ua.
Se%7n Rou""eau/ e+ "er &u2ano e" ,ueno #or natura+eJa. IJ0u$er!a
a nue"tro" #ro#$o" re-ur"o"/ 0ue v$ven en un ,o"0ue/ no"otro" no -au"ar
2u-&o"
#ro,+e2a". Pero "a-arno" !e e"te e"ta!o !e +a natura+eJa no" #u"o en
+a" -$u!a!e" +a" -o"a" e2#$eJan a $r 2a+. No" o,"e"$ona2o" -on
tratan!o !e !o2$nar a otra" #er"ona"/ -on +a o,ten-$9n !e otra" #er"ona"
aten-$9n. E"te en1o0ue -o2#et$t$vo !e +a v$!a t$ene terr$,+e" #"$-oC
e1e-to" +9%$-o" +a $nven-$9n !e !$nero "9+o &a-e 0ue "ea a7n +eIo"
#eor. La env$!$a +a -o!$-$a "on e+ re"u+ta!o !e +a -onv$ven-$a en +a"
-$u!a!e".
En +a natura+eJa/ U,ueno" "a+vaIe"U $n!$v$!ua+e" re"u+ten "ano"/ 1uerte"
/ "o,re to!o/ +$,re/ #ero +a -$v$+$Ja-$9n #are-Da e"tar -orro2#$en!o
+o" "ere" &u2ano"/ Rou""eau "entDa. No o,"tante/ "e 2o"tr9 o#t$2$"ta
"o,re +a ,7"0ue!a !e una 2eIor 2anera !e or%an$Jar +a "o-$e!a!/ una 0ue
&arDa
#er2$ten 0ue +o" $n!$v$!uo" #ue!an #ro"#erar -u2#+$r/ "$n e2,ar%o/ 0ue
"erDa
ar2on$o"a -on to!o" +o" 0ue tra,aIan &a-$a un ,$en -o27n.
Pgina 116
na-$!o +$,re
*)5
E+ #ro,+e2a "e #u"o a "D 2$"2o en El contrato social 3*5B(8 1ue
en-ontrar una 2anera #ara 0ue +a" #er"ona" v$van Iunta" 0ue #er2$t$rDa
0ue to!o" "ean tan +$,re" -o2o e"ta,an 1uera !e +a "o-$e!a! a+ t$e2#o 0ue
o,e!e-er +a" +ee" !e+ e"ta!o. E"to "uena $2#o"$,+e !e +o%rar.
Y 0u$J4 +o "ea. S$ e+ -o"to !e -onvert$r"e en #arte !e +a "o-$e!a! era un
-+a"e !e e"-+av$tu!/ 0ue "erDa un #re-$o !e2a"$a!o a+to a #a%ar.
L$,erta! e"tr$-ta" re%+a" $2#ue"ta" #or +a "o-$e!a! no van Iunto"/
a 0ue +a" re%+a" #ue!en "er -o2o +a" -a!ena" 0ue $2#$!en a+%uno" t$#o" !e
a--$9n. Pero Rou""eau -reDa 0ue &a,Da una "a+$!a. Su
"o+u-$9n "e ,a"a en +a $!ea !e +a vo+unta! %enera+.
La vo+unta! %enera+ e" to!o +o 0ue e" 2eIor #ara to!a +a -o2un$!a!/
to!o e+ e"ta!o. Cuan!o +a" #er"ona" !e-$!en a%ru#ar"e #ara
#rote--$9n/ #are-e 0ue t$enen 0ue renun-$ar a 2u-&o" !e "u"
+$,erta!e". E"o e" +o 0ue Ho,,e" Lo-<e a2,o" #en"a,an. E" !$1D-$+
#ara ver -92o "e #ue!e "e%u$r "$en!o ver!a!era2ente +$,re "$n e2,ar%o
v$v$r en un %ran
%ru#o !e #er"ona" C t$ene 0ue &a,er +ee" #ara 2antener a to!o" en Ia0ue
a+%una" re"tr$--$one" en e+ -o2#orta2$ento. Pero Rou""eau -reDa 0ue
-o2o una #er"ona 0ue v$ve !entro !e un e"ta!o en e+ 0ue a2,o" #ue!an "er
+$,re"
4 o,e!e-er +a" +ee" !e+ e"ta!o/ 0ue en +u%ar !e e"tar en
o#o"$-$9n/ e"ta" $!ea" !e +$,erta! o,e!$en-$a #ue!en -o2,$nar.
E" 14-$+ enten!er 2a+ Rou""eau ent$en!e #or +a
Vo+unta! Genera+. He a0uD un eIe2#+o 2o!erno. S$ u"te! #re%untara a +a
2aorDa
#er"ona"/ 0ue #re1$ere no tener 0ue #a%ar a+to" $2#ue"to". En &e-&o !e 0ue e"
una 1or2a -o27n #ara +o" %o,$erno" a "er e+e%$!o: "$2#+e2ente
#ro2e"a !e re!u-$r +a ta"a !e $2#ue"to". Da!a +a e+e--$9n entre
e+ #a%o !e+ () #or -$ento !e "u" $n%re"o" en -on-e#to !e $2#ue"to e+ G #or
-$ento !e "u
$n%re"o" -o2o $2#ue"to"/ +a 2aorDa !e +a %ente #re1er$rDa #a%ar e+ 2enor
-ant$!a!. Pero e"a no e" +a vo+unta! %enera+. Lo !$-e to!o e+ 2un!o
0ue 0u$eren "$ +e" #re%unta" e" +o 0ue Rou""eau ++a2a,a +a Vo+unta!
!e To!o. Por e+ -ontrar$o/ +a vo+unta! %enera+ e" +o 0ue debe 0uerer/
+o 0ue "erDa ,ueno #ara to!a +a -o2un$!a!/ no "9+o #ara -a!a
#er"ona !entro !e e++a #en"an!o e%oD"ta2ente. Cuan!o "e tra,aIa en +o 0ue e+
Pgina 117
*)6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Vo+unta! %enera+ e" 0ue tene2o" 0ue #a"ar #or a+to e+ $nterK" #ro#$o "e
-entran en +a
,$en !e to!a +a "o-$e!a!/ e+ ,$en -o27n. S$ a-e#ta2o" 0ue
2u-&o" "erv$-$o"/ -o2o e+ 2anten$2$ento !e +a" -arretera"/ &a 0ue #a%ar
#ara !e $2#ue"to"/ enton-e" e" ,ueno #ara to!a +a -o2un$!a!
0ue +o" $2#ue"to" "on +o "u1$-$ente2ente a+to" #ara 0ue e"to "ea #o"$,+e. S$
"on !e2a"$a!o
,aIo/ enton-e" to!a +a "o-$e!a! "e ver4 a1e-ta!a. E"o e"/ enton-e"/ e+ %enera+
W$++: 0ue +o" $2#ue"to" !e,en "er +o "u1$-$ente2ente a+to -o2o #ara
#ro#or-$onar un ,uen n$ve+
!e +o" "erv$-$o".
Cuan!o +a" #er"ona" "e re7nen 1or2an una "o-$e!a!/ "e -onv$erten en un
t$#o !e #er"ona. Ca!a $n!$v$!uo e" enton-e" #arte !e un to!o 2aor.
La 1or2a Rou""eau -on"$!era,a 0ue #o!Dan 0ue!ar"e ver!a!era2ente +$,re en
+a "o-$e!a!
$,a a o,e!e-er +a" +ee" 0ue e"ta,an en -on"onan-$a -on +a vo+unta!
%enera+. E"to"
+ee" 1ueron -rea!a" #or un +e%$"+a!or $nte+$%ente. E+ tra,aIo !e e"ta #er"ona
era
-rear un "$"te2a +e%a+ 0ue au!aron a +a" #er"ona" 2antener"e en +Dnea -on
+a vo+unta! %enera+/ en +u%ar !e #er"e%u$r $ntere"e" e%oD"ta" a +o" !e24" V
eP#en"a". La ver!a!era +$,erta!/ #or Rou""eau/ e" "er #arte !e un %ru#o !e
+a %ente 0ue &a-e +o 0ue e"t4 en e+ $nterK" !e +a -o2un$!a!. Su
!e"eo" !e,en -o$n-$!$r -on +o 0ue e" 2eIor #ara to!o"/ +a" +ee" !e,erDan
au!ar4 a ev$tar a-tuar !e 1or2a e%oD"ta.
Pero L0uK #a"a "$ u"te! "e o#one a +o 0ue "erDa 2eIor #ara "u -$u!a!C
E"ta!oN U"te!/ -o2o $n!$v$!uo/ #ue!e 0ue no 0u$era -u2#+$r -on e+
Vo+unta! Genera+. Rou""eau tuvo una re"#ue"ta a0uD. Pero no e" uno 0ue
+a 2aorDa !e +a %ente +e %u"tarDa oDr. Se +e -ono-e/ 24" ,$en "e #reo-u#eC
veJ 24"/ !e-+ar9 0ue "$ a+%u$en no re-ono-$9 0ue o,e!e-er
una +e 0ue e"ta,a en e+ $nterK" !e +a -o2un$!a!/ enton-e" e"a #er"ona
!e,e "er Vo,+$%a!o a "er +$,reV. Su #unto era 0ue -ua+0u$er #er"ona 0ue
-ontra#o"$-$9n a+%o 0ue e"ta,a rea+2ente en e+ $nterK" !e "u
+a "o-$e!a!/ 2$entra" 0ue #o!rDan "ent$r 0ue no e"ta,an e+$%$en!o +$,re2ente/
"erDa
rea+2ente "er +$,re a 2eno" 0ue "e 1or2aron "e -on1or2aron
-on +a Vo+unta! Genera+. LC92o #ue!e" 7or+ar a a+%u$en #ara "er +$,reN
S$ o te o,+$%uK a +eer e+ re"to !e e"te +$,ro/ a -ont$nua-$9n/ 0ue no +o &arDa
"er una e+e--$9n +$,re 0ue &a,Da &e-&o/ Lver!a!N O,+$%an!o Se%ura2ente
a+%u$en
Pgina 118
na-$!o +$,re
*)A
!e &a-er a+%o e" +o -ontrar$o !e !eIar+o" &a-er una +$,re
e+e--$9n.
Para Rou""eau/ "$n e2,ar%o/ e"to no era una -ontra!$--$9n. La
#er"ona 0ue no #u!o $!ent$1$-ar +o 0ue &a 0ue &a-er +o &arDa
24" +$,re a+ "er o,+$%a!o" a -u2#+$r. Co2o to!o e+ 2un!o en un
+a "o-$e!a! e" #arte !e e"te %ru#o 24" %ran!e/ tene2o" 0ue re-ono-er 0ue
+o 0ue !e,e2o" &a-er e" "e%u$r +a vo+unta! %enera+/ no nue"tra e%oD"ta
e+e--$one" $n!$v$!ua+e". En e"te #unto !e v$"ta/ "9+o -uan!o "e "$%ue e+
Vo+unta! %enera+ "o2o" ver!a!era2ente +$,re"/ $n-+u"o "$ no" ve2o"
o,+$%a!o" a &a-er+o.
E"a e" +a -reen-$a !e Rou""eau/ #ero 2u-&o" #en"a!ore" #o"ter$ore"/
$n-+uen!o
@o&n Stuart =$++ 3vKa"e e+ Ca#Dtu+o (H8/ &an ar%u2enta!o 0ue +a #o+Dt$-a
+a +$,erta! !e,e "er +a +$,erta! !e+ $n!$v$!uo #ara &a-er !e K+ o
"u" #ro#$a" !e-$"$one" en +a 2e!$!a !e +o #o"$,+e. De &e-&o/ &a a+%o
+$%era2ente "$n$e"tro en +a $!ea !e Rou""eau/ 0u$en "e &a,Da 0ueIa!o
a-er-a !e +a &u2an$!a! e"t4 en +a" -a!ena"/ +o 0ue "u%$ere 0ue 1orJar
a+%u$en a &a-er a+%o e" otro t$#o !e +$,erta!.
Rou""eau #a"9 %ran #arte !e "u v$!a v$aIan!o !e un #aD" a
#aD" #ara e"-a#ar !e +a #er"e-u-$9n. I22anue+ >ant/ en -ontra"te
a#ena" "a+$!o !e "u -$u!a! nata+/ aun0ue e+ $2#a-to !e "u #en"a2$ento era
"ent$r en to!a Euro#a.
Pgina 119
-a#Dtu+o *A
Ro"eCT$nte! Rea+$!a!
I22anue+ >ant 3*8
S$ u"te! e"t4 u"an!o +a" %a1a" !e -o+or !e ro"a 0ue a#ortan -o+or
to!o" +o" a"#e-to" !e "u eP#er$en-$a v$"ua+. U"te! #ue!e o+v$!ar 0ue
"on e+ u"o !e e++o"/ #ero a7n a1e-tar4 a +o 0ue "e ve.
I22anue+ >ant 3*5(HC*6)H8 -reDa 0ue to!o" e"ta2o" -a2$nan!o
torno a +a -o2#ren"$9n !e+ 2un!o a travK" !e un 1$+tro -o2o e"te. La
1$+tro e" +a 2ente &u2ana. Deter2$na -92o eP#er$2enta2o"
to!o e $2#one una 1or2a !eter2$na!a en e"a eP#er$en-$a.
To!o +o 0ue #er-$,$2o" t$ene +u%ar en e+ t$e2#o e+ e"#a-$o/ -a!a
e+ -a2,$o t$ene una -au"a. Pero !e a-uer!o -on >ant/ 0ue no e" -au"a !e
+a 1or2a en 0ue en 7+t$2a $n"tan-$a/ +a rea+$!a! e" +a "$%u$ente: "e trata !e una
-ontr$,u-$9n !e nue"tra" 2ente".
No tene2o" a--e"o !$re-to a +a 1or2a en 0ue e+ 2un!o e". Ta2#o-o #o!e2o"
to2ar "$e2#re +a" %a1a" ver +a" -o"a" -o2o rea+2ente "on. E"ta2o"
#e%a!o -on e"te 1$+tro "$n K+ "erDa2o" -o2#+eta2ente
$n-a#aJ !e eP#er$2entar -ua+0u$er -o"a. To!o +o 0ue #o!e2o" &a-er e"
re-ono-er 0ue
e" a++D enten!er -92o a1e-ta -o+ore" +o 0ue
eP#er$en-$a.
Pgina 120
rea+$!a! te?$!a !e ro"aC
***
La 2ente !e+ #ro#$o >ant 1ue 2u or!ena!o +9%$-o. A"D era "u v$!a.
Nun-a "e -a"9 "e e"ta,+e-$9 un #atr9n e"tr$-to !e -a!a !Da.
Para no #er!er t$e2#o/ K+ tenDa "u -r$a!o +e !e"#$erta en
)G a.2. S+ enton-e" ,e,er un #o-o !e tK/ 1u2ar una #$#a/ -o2enJar
tra,aIo. S+ era ePtre2a!a2ente #ro!u-t$va/ e"-r$,$en!o nu2ero"o" +$,ro"
e+ en"ao. Enton-e" K+ !ar una -on1eren-$a en +a un$ver"$!a!. En e+ #o"tC
2e!$o!Da/ "e $,a a !ar un #a"eo a +a" H.F) C ePa-ta2ente e+ 2$"2o t$e2#o
-a!a !Da C !e arr$,a a a,aIo/ #re-$"a2ente/ o-&o ve-e" "u -a++e. De &e-&o
#er"ona" 0ue v$vDan en "u -$u!a! nata+ !e >_n$%",er% 3a&ora
>a+$n$n%ra!o8 ut$+$Ja #ara aIu"tar "u" re+oIe" #or "u #a"eo.
Co2o +a 2aorDa !e +o" 1$+9"o1o"/ #a"9 "u t$e2#o tratan!o !e "u,C
!e1en!er nue"tra re+a-$9n -on +a rea+$!a!. E"o/ en e"en-$a/ e" +o 0ue +a 2etaC
+a 1D"$-a "e trata/ >ant 1ue uno !e +o" 24" %ran!e" 2eta1D"$-o"
&a,er v$v$!o. Su $nterK" #art$-u+ar era en +o" +D2$te" !e+ #en"a2$ento/
+o" +D2$te" !e +o 0ue #o!e2o" "a,er enten!er. E"te 1ue un
o,"e"$9n #ara K+. En "u +$,ro 24" 1a2o"o La "r/tica de la
La ra+n pura 3*56*8/ eP#+or9 e"to" +D2$te"/ e2#uIan!o !ere-&o a
+o" +D2$te" !e +o 0ue t$ene "ent$!o. E"te +$,ro e"t4 +eIo" !e "er una
14-$+ +eer: e+ #ro#$o >ant !e"-r$,$9 -o2o tanto en "e-o o"-uro C
tenDa raJ9n. =u #o-a" #er"ona" a1$r2arDan #ara enten!er+o
to!o/ %ran #arte !e+ raJona2$ento e" -o2#+eIo "$n Ier%a #e"a!a.
La +e-tura "e #ue!e "ent$r -o2o 0ue +u-&an a travK" !e un !en"o 2atorra+ !e
#a+a,ra" -on #o-o "ent$!o !e a !9n!e va/ a+%una" e"0u$r+a"
!e +a +uJ !e+ !Da. Pero e+ ar%u2ento -entra+ e" +o "u1$-$ente2ente -+aro.
LCu4+ e" +a rea+$!a! -o2oN >ant #en"a,a 0ue nun-a #o!e2o" tener una
$2a%en -o2#+eta !e -92o "on +a" -o"a". Nun-a a#ren!ere2o"
na!a !$re-ta2ente a-er-a !e +o 0ue K+ ++a2a e+ noum&nico 2un!o/
"ea +o 0ue "ea 0ue e"t4 !etr4" !e +a" a#ar$en-$a". A #e"ar !e 0ue a+%uno"C
ve-e" "e ut$+$Ja +a #a+a,ra Uno72enoU 3"$n%u+ar8 / a ve-e"
Uno72enoU 3#+ura+8 no !e,erDa &a,er &e-&o 3un #unto He%e+ &$Jo
ta2,$Kn/ vKa"e e+ -a#Dtu+o ((8: no #o!e2o" "a,er "$ +a rea+$!a! e" una -o"a
o 2u-&o". En "ent$!o e"tr$-to/ no #o!e2o" "a,er na!a en a,"o+uto a-er-a !e
Pgina 121
**(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
e"te 2un!o nou2Kn$-oT a+ 2eno"/ no #o!e2o" o,tener $n1or2a-$9n "o,re K+
!$re-ta2ente. No"otro" podemos "a,er "o,re e+ 7enomenal 2un!o/ "$n
e2,ar%o/ e+
2un!o 0ue no" ro!ea/ e+ 2un!o 0ue eP#er$2enta2o" a travK" !e nue"tro"
"ent$!o".
=$ra #or +a ventana. Lo 0ue "e ve e" +a 1eno2ena+
2un!o C +a &$er,a/ +o" -o-&e"/ e+ -$e+o/ e!$1$-$o"/ o +o 0ue "ea. No "e #ue!e ver
+a
2un!o nou2Kn$-o/ "9+o e+ uno 1eno2ena+/ #ero +o nou2Kn$-o
2un!o "e e"-on!e !etr4" !e to!a nue"tra eP#er$en-$a. E"to e" +o 0ue eP$"te en
una
n$ve+ 24" #ro1un!o.
A+%uno" a"#e-to" !e +o 0ue eP$"te/ enton-e"/ "er4n "$e2#re 24" a++4 !e nue"tra
-a#tar. S$n e2,ar%o/ #o!e2o"/ #or e+ #en"a2$ento r$%uro"o/ o,tener una
2aor -o2#ren"$9n
en #$e !e +o 0ue #o!rDa2o" o,tener !e un en1o0ue #ura2ente -$entD1$-o.
La #r$n-$#a+ #re%unta 0ue >ant "e !$"#u"o a -onte"tar en la "r/tica de la
La ra+n pura era +a "$%u$ente: VLC92o e" un -ono-$2$ento "$ntKt$-o a #r$or$
#o"$,+eN U E"a #re%unta #ro,a,+e2ente no t$ene "ent$!o
u"te!. To2ar4 un #o-o !e eP#+$-a-$9n. Pero +a $!ea #r$n-$#a+ no e" tan
!$1D-$+ -o2o #are-e a #r$2era v$"ta. La #r$2era #a+a,ra !e eP#+$-ar e"
X"$ntKt$-oW.
En e+ +en%uaIe 1$+o"91$-o V"$ntKt$-oV !e >ant e" +o -ontrar$o !e
VAna+Dt$-oV. VAna+Dt$-oV/ -o2o ver!a!ero #or !e1$n$-$9n. A"D/ #or eIe2#+o/
XTo!o" +o" &o2,re" "on &o2,re" Ue" ver!a!ero #or !e1$n$-$9n. Lo 0ue e"to
"$%n$1$-a e" 0ue
u"te! #ue!e "a,er 0ue e"ta 1ra"e e" ver!a!era "$n &a-er n$n%7n
o,"erva-$one" !e +o" &o2,re" rea+e". No e" ne-e"ar$o #ara -o2#ro,ar 0ue
"on to!o" &o2,re"/ a 0ue no "erDan +o" &o2,re" "$ no eran &o2,re". No
Se re0u$ere un tra,aIo !e -a2#o #ara ++e%ar a e"ta -on-+u"$9n: 0ue te #o!Da"
"entar
en un "$++9n "o+u-$onar+o. La #a+a,ra V&o2,re"V t$ene +a $!ea !e
2a"-u+$na -on"tru$!o en K+. E" -o2o +a 1ra"e VTo!o" +o" 2a2D1ero"
a2a2antan a "u"
Ioven. Una veJ 24"/ no e" ne-e"ar$o ePa2$nar to!o" +o" 2a2D1ero" en
a,"o+uto a
"a,en 0ue to!o" e++o" a2a2antan a "u" -rDa"/ a 0ue e" #arte !e +a !e1$C
n$-$9n !e un 2a2D1ero. S$ &a" en-ontra!o a+%o 0ue #are-Da "er
un 2a2D1ero/ #ero 0ue no 2a2ar a "u" -rDa"/ "a,rDa" 0ue
no #o!rDa "er un 2a2D1ero. Enun-$a!o" ana+Dt$-o" "on rea+2ente -a"$
!e1$n$-$one"/ #ara 0ue no "e no" !an +o" nuevo" -ono-$2$ento". E"-r$,en
+o 0ue &e2o" a"u2$!o en +a 1or2a en 0ue &e2o" !e1$n$!o una #a+a,ra.
Pgina 122
rea+$!a! te?$!a !e ro"aC
**F
Cono-$2$ento "$ntKt$-o/ en -ontra"te/ re0u$ere eP#er$en-$a o
o,"erva-$9n no" !a nueva $n1or2a-$9n/ a+%o 0ue
No e" "$2#+e2ente 0ue 1$%ura en e+ "$%n$1$-a!o !e +a" #a+a,ra" o "D2,o+o"
0ue ut$+$Ja2o". Sa,e2o"/ #or eIe2#+o/ 0ue +o" +$2one" t$enen "a,or a2ar%o/
#ero "9+o
#or &a,er e++o" 3o #or0ue a+%u$en no" !$-e #ro,a!o
a-er-a !e "u eP#er$en-$a !e +o" +$2one" !e -ata8. No e" -$erto #or !e1$n$-$9n
-$9n 0ue +o" +$2one" t$enen "a,or a2ar%o C 0ue e" a+%o 0ue "e a#ren!e
travK" !e +a eP#er$en-$a. Otra !e-+ara-$9n "$ntKt$-a "erDa VTo!o
%ato" t$enen -o+a U. E"to e" a+%o 0ue u"te! ne-e"$ta #ara Inve"C
%ar #ara "a,er "$ era o no -$erto. No "e #ue!e "a,er &a"ta 0ue
u"te! 2$ra ve. De &e-&o/ a+%uno" %ato"/ %ato" =anP/ no t$enen -o+a".
Y a+%uno" %ato" &an #er!$!o "u" -o+a"/ #ero "$%uen "$en!o +o" %ato". La" -ue"C
-$9n !e 0ue to!o" +o" %ato" t$enen -o+a e"/ #ue"/ una -ue"t$9n !e &e-&o "o,re
e+ 2un!o/ no "e trata !e +a !e1$n$-$9n !e U%atoU. E" 2u !$1erente
!e +a !e-+ara-$9n !e UTo!o" +o" %ato" "on 2a2D1ero" V/ 0ue e" "9+o una
-ue"t$9n
!e !e1$n$-$9n a"D e" un enun-$a!o ana+Dt$-o.
Enton-e"/ L!9n!e !eIa e"o a un -ono-$2$ento "$ntKt$-o a #r$or$N La
-ono-$2$ento a #r$or$/ -o2o &e2o" v$"to/ e" un -ono-$2$ento 0ue e" $n!eC
$n!e#en!$ente !e +a eP#er$en-$a. Sa,e2o" 0ue antes !e eP#er$2entar/ e" !e-$r/
antes &e2o" ten$!o eP#er$en-$a !e e++o. En +o" "$%+o" ZVII o-&o
eent& "$%+o" &u,o un !e,ate a-er-a !e "$ e"ta2o" o no
"a,er na!a !e na!a a #r$or$. En tKr2$no" %enera+e"/ +o" e2#$r$"ta"
3Co2o Lo-<e8 #en"a,a 0ue no +o &$-$2o"T ra-$ona+$"ta" 3ta+e" -o2o
De"-arte"8 #en"9 0ue &$-$2o". Cuan!o Lo-<e !e-+ar9 0ue no
&u,o $!ea" $nnata" 0ue +a 2ente !e un n$?o era una #$Jarra en ,+an-o/
K+ e"ta,a a1$r2an!o 0ue no era un -ono-$2$ento a #r$or$. E"te
+o &a-e "onar -o2o "$ Va #r$or$V "9+o "$%n$1$-a +o 2$"2o 0ue Vana+Dt$-oV
3Y #ara a+%uno" 1$+9"o1o" +o" tKr2$no" "on $nter-a2,$a,+e"8. Pero
#ara >ant no +o &a-e. Pen"9 0ue e+ -ono-$2$ento 0ue reve+a +a ver!a!
"o,re e+ 2un!o/ "$n e2,ar%o/ "e ++e%a a $n!e#en!$ente2ente !e +a eP#er$en-$a/
e" #o"$,+e. Por e"o "e $ntro!uIo +a -ate%orDa e"#e-$a+ !e
un -ono-$2$ento a #r$or$ "$ntKt$-o #ara !e"-r$,$r e"te. Un eIe2#+o !e
Pgina 123
**H
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
un -ono-$2$ento "$ntKt$-o a #r$or$/ 0ue e+ #ro#$o >ant ut$+$Ja!o/ era
+a e-ua-$9n 2ate24t$-a 5 \ G ] *(. Aun0ue 2u-&o" 1$+oC
1o" &an #en"a!o 0ue e"a" ver!a!e" "on ana+Dt$-a"/ una -ue"t$9n !e +a
!e1$n$-$9n !e +o" "D2,o+o" 2ate24t$-o"/ >ant -ree 0ue "o2o"
-a#aJ !e "a,er a #r$or$ 0ue 5 \ G e" $%ua+ a *( 3no e" ne-e"ar$o #ara
-o2#ro,ar e"to -ontra o,Ieto" u o,"erva-$one" en e+ 2un!o8. S$n e2,ar%o/ a+
A+ 2$"2o t$e2#o e"to no" !a nuevo" -ono-$2$ento": e" un "$ntKt$-o
-o2un$-a!o.
S$ >ant t$ene raJ9n/ e"to e" un %ran avan-e. Ante K+ 1$+o"oC
1o" 0ue $nve"t$%an +a natura+eJa !e +a rea+$!a! trata!a "$2#+e2ente -o2o
a+%o 24" a++4 !e no"otro" 0ue &a-e 0ue nue"tra eP#er$en-$a. Enton-e" e+
!$1$-u+ta! era -92o #o!Da2o" -on"e%u$r nun-a e+ a--e"o a e"a rea+$!a! 0ue
!e-$r
na!a "$%n$1$-at$vo a+ re"#e-to 0ue era a+%o 24" 0ue a!$v$narC
tra,aIo. Su %ran $ntu$-$9n 1ue 0ue #u!$2o"/ #or e+ #o!er !e
raJ9n/ !e"-u,r$r +a" -ara-terD"t$-a" !e nue"tra #ro#$a 2ente 0ue t$?en to!a
nue"tra
eP#er$en-$a. Senta!o en un "$++9n #en"an!o 2u-&o/ #o!rDa2o"
&a-er !e"-u,r$2$ento" a-er-a !e +a rea+$!a! 0ue tenDa 0ue "er -$erto/ "$n
e2,ar%o/ no eran
"$2#+e2ente ver!a! #or !e1$n$-$9n: #o!rDan "er !e -ar4-ter $n1or2at$vo. S+
-reDa
0ue #or ar%u2ento" +9%$-o" 0ue &a,Da &e-&o e+ e0u$va+ente !e #ro,ar
0ue e+ 2un!o ne-e"ar$a2ente t$ene 0ue a#are-er !e -o+or ro"a #ara
no"otro". Ha,Da no "9+o
!e2o"tra!o 0ue +a" ++eva2o" #ue"ta" +a" %a1a" !e -o+or !e ro"a/ #ero tuvo
ta2,$Kn
&e-&o nuevo" !e"-u,r$2$ento" "o,re +o" !$1erente" tono" !e ro"a 0ue
e"ta" %a1a" -ontr$,uen a to!a eP#er$en-$a.
De"#uK" !e &a,er -onte"ta!o a "u "at$"1a--$9n +a" -ue"t$one" 1un!a2enta+e"
"o,re nue"tra re+a-$9n -on +a rea+$!a!/ >ant vo+v$9 "u aten-$9n &a-$a 2ora+
+a 1$+o"o1Da.
Pgina 124
-a#Dtu+o ()
LMuK #a"arDa "$ to!o" &$-$eran e"oN
I22anue+ >ant 3(8
Ha un %o+#e en "u #uerta. De #$e 1rente a u"te! e" un Ioven
&o2,re 0ue/ ev$!ente2ente/ ne-e"$ta au!a. E"t4 &er$!o "an%ra.
Lo ++eva !entro +o au!a"/ &a-e" 0ue "e "$enta -92o!o
"e%uro te+K1ono #ara #e!$r una a2,u+an-$a. E"ta e"/ o,v$a2ente/ e+ !ere-&o
-o"a 0ue &a-er. Pero "$ +e au!a" "9+o #or0ue "e "$ente 2a+ #or
K+/ "e%7n I22anue+ >ant/ 0ue no "erDa una moral
a--$9n en a,"o+uto. Su "$2#atDa e" $rre+evante #ara +a 2ora+$!a! !e "u
a--$9n. E"o e" #arte !e "u -ar4-ter/ #ero na!a 0ue ver -on
,$en e+ 2a+. La 2ora+ !e >ant no era "9+o lo 0ue
&a-er/ "$no !e por )u& +o &a-e". Lo" 0ue &a-en +a" -o"a" ,$en no +o &a-en
&a-er+o "$2#+e2ente #or -92o "e "$enten: +a !e-$"$9n t$ene 0ue "er
,a"a!a en +a raJ9n/ +a raJ9n 0ue +e !$-e +o 0ue "u !e,er e"/
$n!e#en!$ente2ente
2eno" !e +o 0ue "u-e!e a "ent$r.
>ant #en"a,a 0ue +a" e2o-$one" no !e,en entrar en +a 2ora+$!a!.
S$ no"otro" no +o" tene2o"/ o e" en %ran 2e!$!a una -ue"t$9n !e
"uerte. A+%uno"
+a %ente "$ente -o2#a"$9n e2#atDa/ otro" no +o &a-en. A+%uno" "on
Pgina 125
**B
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
"$%n$1$-a +e" re"u+ta !$1D-$+ "ent$r %enero"oT otro" o,t$enen %ran
!$"1rute !e re%a+ar "u !$nero #o"e"$one" #ara
au!ar a otra" #er"ona". Pero "er ,ueno !e,e "er a+%o 0ue -ua+0u$er
#er"ona raJona,+e !e,erDa "er -a#aJ !e -on"e%u$r a travK" !e "u #ro#$a
o#-$one". Para >ant/ "$ u"te! au!a a+ Ioven #or0ue "a,e"
e" "u !e,er/ enton-e" e"o e" una a--$9n 2ora+. E" +o 0ue &a 0ue
&a-er+o #or0ue e" +o 0ue to!o" en +a 2$"2a "$tua-$9n !e,erDa &a-er.
E"to #ue!e "onar ePtra?o. Pro,a,+e2ente #$en"en 0ue
a+%u$en 0ue "entDa +4"t$2a #or e+ Ioven +e au!9
!e,$!o a 0ue &a,rDa a-tua!o 2ora+2ente 1ue ta+ veJ una
2eIor #er"ona #ara "ent$r e"a e2o-$9n. E"o e" +o 0ue Ar$"t9te+e"
&a,rDa #en"a!o ta2,$Kn 3vKa"e e+ -a#Dtu+o (8. Pero >ant e"ta,a "e%uro.
S$ &a-e" a+%o "9+o #or -92o "e "$ente 0ue no e" un
,uena a--$9n en a,"o+uto. I2a%Dne"e a a+%u$en 0ue "entDa a"-o -uan!o
v$o a+ Ioven/ #ero a7n a"D "$%u$9 a!e+ante +e au!9 a "a+$r !e
!e,er. E"a #er"ona "erDa 24" o,v$a2ente 2ora+ a +o" oIo" !e >ant
0ue a+%u$en 0ue a-tu9 !e -o2#a"$9n. E"o e" #or0ue e+
#er"ona !$"%u"ta!a "erDa -+ara2ente a-tuan!o !e"!e un "ent$!o !e+ !e,er
!e,$!o a 0ue "u" e2o-$one" "e e2#uIan en e+ -o2#+eto
!$re--$9n o#ue"ta/ eP&ort4n!o+e" a no au!ar.
P$en"e en +a #ar4,o+a !e+ Buen Sa2ar$tano. T&e Goo!
Sa2ar$tano au!a a un &o2,re ne-e"$ta!o 0ue ve t$ra!o #or e+ +a!o !e +a
-arretera. To!o" +o" !e24" "$2#+e2ente #a"a !e +ar%o. Lo 0ue &$Jo e+ Buen
Buen "a2ar$tanoN S$ e+ "a2ar$tano au!9 a+ &o2,re en ne-e"$!a!
#or0ue #en"9 0ue K+ "erDa entrar en e+ -$e+o/ a Iu$-$o !e >ant
e"o no &a,rDa "$!o una a--$9n 2ora+. SerDa
tratar a+ &o2,re -o2o una 1or2a !e -on"e%u$r a+%o C un 2e!$o #ara +o%rar un
1$n. S$ K+ +e au!9 "$2#+e2ente !e -o2#a"$9n/ -o2o &e2o" v$"to
Ya/ e"o "erDa na!a ,ueno a +o" oIo" !e >ant. Pero "$ K+ au!9
K+/ #or0ue K+ re-ono-$9 0ue era "u !e,er/ e+ !ere-&o
-o"a #ara -ua+0u$er #er"ona en e"a" -$r-un"tan-$a" 0ue &a-er/ enton-e" +o &arDa
>ant
a-uer!an 0ue e+ Buen Sa2ar$tano era 2ora+2ente ,ueno.
Pgina 126
L0uK #a"arDa "$ to!o e+ 2un!o &$-$era e"oN
**5
La v$"$9n !e >ant !e +a" $nten-$one" e" 14-$+ !e a-e#tar 0ue "u v$"$9n !e +a
e2o-$one". La 2aorDa !e no"otro" no IuJ%ar a +o" !e24" #or +o 0ue -a!a uno
!e no"otro" e"
tratan!o !e &a-er/ no "9+o #or +o 0ue tene2o" KP$to en &a-er. Pen"ar
!e -92o "e "$ente a-er-a !e "er %o+#ea!o a--$!enta+2ente #or
un #a!re -orr$en!o #ara !etener a "u Ioven &$Io 0ue "e eIe-ute en e+
-arretera. Co2#are e"o -on -92o te "ent$rDa" "$ a+%u$en 24" tenDa
!e+$,era!a2ente 0ue !err$,a!o #or !$ver"$9n. E+ #a!re no tenDa $nten-$9n !e
te &ar4 !a?o. E+ 2at9n &$Jo. Pero/ -o2o 2ue"tra e+ "$%u$ente eIe2#+o/ 0ue
t$ene
+a" ,uena" $nten-$one" no "on "u1$-$ente" #ara &a-er 0ue "u a--$9n 2ora+.
Ha otro %o+#e en +a #uerta. U"te! -onte"ta. E" "u 2eIor
a2$%o 0ue #are-e -+aro/ #reo-u#a!o "$n a+$ento. E++a +e !$-e
a+%u$en +a e"t4 #er"$%u$en!o/ a+%u$en 0ue 0u$ere 2atar+a. S+ t$ene
un -u-&$++o. T7 +a !eIa"te entrar/ e++a -orre e"-a+era" arr$,a #ara
e"-on!er"e. =o2ento"
24" a!e+ante &a otro %o+#e en +a #uerta. E"ta veJ "e trata !e+
a"#$rante a a"e"$no K+ t$ene una 2$ra!a !e +o-o en "u" oIo". S+ 0u$ere
"a,er !9n!e e"t4 "u a2$%o e". LE"t4 en +a -a"aN LE++a e"t4 o-u+tan!o en
un ar2ar$oN LD9n!e e"t4N De &e-&o/ e++a e"t4 arr$,a. Pero +e !$-e" a un
2ent$ra. U"te! !$-e 0ue &a $!o a+ #ar0ue. Se%uro 0ue u"te! &a &e-&o e+
+o -orre-to a+ env$ar e+ a"#$rante a a"e"$no a ,u"-ar a e++a en
e+ +u%ar e0u$vo-a!o. U"te! #ro,a,+e2ente &a "a+va!o +a v$!a !e "u
a2$%o. Mue
!e,e "er un a-to 2ora+/ Lno e" a"DN
No !e a-uer!o -on >ant. >ant #en"a,a 0ue nun-a "e !e,e
2ent$r C no en -ua+0u$er -$r-un"tan-$a. N$ "$0u$era #ara #rote%er a "u a2$%o
!e un a"e"$no a +o" #o"$,+e". S$e2#re e" 2ora+2ente $n-orre-to. No
eP-e#-$one". No &a eP-u"a". E"o e" #or0ue no "e #o!Da &a-er una
#r$n-$#$o %enera+ !e 0ue to!o e+ 2un!o "$e2#re !e,e 2ent$r -uan!o +e
-onvenDa
e++o". En e"te -a"o "$ u"te! 2$nt$9 / "$n 0ue u"te! +o "e#a/ "u
a2$%o .ab/a $!o a+ #ar0ue/ u"te! &a,rDa "$!o -u+#a,+e !e
au!an!o a+ a"e"$no. Hu,$era "$!o/ en -$erta 2e!$!a "u
+a -u+#a !e 0ue "u a2$%o 2ur$9.
E"te eIe2#+o e" uno 2$"2o >ant ut$+$Ja!o. Se 2ue"tra -92o +a ePtre2a
"u #unto !e v$"ta era. No &u,o eP-e#-$one" a !e-$r +a ver!a!/ o !e -ua+0u$er
Pgina 127
**6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
!e,er 2ora+. To!o" tene2o" un absoluto !e,er !e !e-$r +a ver!a! o/ -o2o
K+ 2$"2o !$Io/ un $2#erat$vo -ate%9r$-o #ara &a-er+o. Un $2#erat$vo e" una
or!en. I2#erat$vo" -ate%9r$-o" -ontra"tan -on &$#otKt$-a
$2#erat$vo". Lo" $2#erat$vo" &$#otKt$-o" to2an +a 1or2a: VS$
0uerer > / &a-er 4 U. US$ "e 0u$ere ev$tar +a -4r-e+/ no ro,arU e" un
eIe2#+o !e un $2#erat$vo &$#otKt$-o. I2#erat$vo" -ate%9r$-o"
"on !$1erente". E++o" te en"e?an. En e"te -a"o e+ Cate%9r$-o
I2#erat$vo "erDa "$2#+e2ente UNo ro,arQU E" una narra-$9n !e or!en
-u4+ e" "u !e,er. >ant #en"a,a 0ue +a 2ora+ era un "$"te2a
$2#erat$vo" !e -ate%9r$-a". Su !e,er 2ora+ e" "u !e,er 2ora+
cuales)uiera )ue sean las consecuencias, 4 sean cuales sean las
circunstancias .
>ant -reDa 0ue +o 0ue no" &a-e &u2ano" e" 0ue/ a !$1eren-$a !e otro"
an$2a+e"/ #o!e2o" #en"ar re1+eP$va2ente "o,re nue"tra" o#-$one". E"tarDa2o"
-o2o +a" 240u$na" "$ no #o!Da2o" &a-er +a" -o"a" a #ro#9"$to. E" -a"$
S$e2#re t$ene "ent$!o #e!$r a un "er &u2ano/ ULPor 0uK &$-$"te e"oN V
No no" +$2$ta2o" a a-tuar #or $n"t$nto/ #ero "o,re +a ,a"e !e raJone". >ant
2anera !e #oner e"to en tKr2$no" !e +a" V24P$2a"V a-tua2o" !e"!e. La
=aP$2 e" "9+o e+ #r$n-$#$o "u,a-ente/ +a re"#ue"ta a +a -ue"C
-$9n/ ULPor 0uK &$-$"te e"oN V >ant -reDa 0ue +a 24P$2a v$rtu!C
a-o"ta!o "u a--$9n era +o 0ue rea+2ente $2#orta,a. Ar%u2ent9 0ue
"9+o !e,e a-tuar en +a" 24P$2a" 0ue 1ueron un$ver"a+$Ja,+e. Para a+%uno"C
-o"a e" "er un$ver"a+$Ja,+e 0ue t$ene 0ue a#+$-ar a to!o e+ 2un!o. E"to "9+o
"$%n$1$-a 0ue "9+o "e !e,e &a-er -o"a" 0ue ten%an "ent$!o #ara
-ua+0u$er #er"ona en +a 2$"2a "$tua-$9n 0ue u"te! #ue!a &a-er. S$e2#re
#re%unte a +a -ue"C
-$9n: ULMuK #a"a "$ to!o e+ 2un!o &$-$era e"oNU No &a%a" un -a"o e"#e-$a+ #ara
u"te! 2$"2o. >ant #en"a,a 0ue +o 0ue e"to "$%n$1$-a en +a #r4-t$-a e" 0ue
u"te!
no !e,en u"ar otra" #er"ona" "$no 0ue !e,e tratar+o" -on re"#eto/
re-ono-$2$ento !e +a autono2Da !e +o" !e24"/ "u -a#a-$!a! -o2o $n!$v$!uo"
#ara to2ar !e-$"$one" raJona!a" #ara "D 2$"2o". E"ta reveren-$a #or e+
!$%n$!a! e+ va+or !e +o" "ere" &u2ano" $n!$v$!ua+e" e"t4 en e+ -entro !e
teorDa !e +o" !ere-&o" &u2ano" 2o!erno". E" +a %ran -ontr$,u-$9n !e >ant a
+a 1$+o"o1Da 2ora+.
Pgina 128
L0uK #a"arDa "$ to!o e+ 2un!o &$-$era e"oN
**A
E"to e" 24" 14-$+ !e enten!er -on un eIe2#+o. I2a%Dne"e 0ue u"te!
!ue?o !e una t$en!a ven!e 1ruta. Cuan!o +a %ente -o2#ra 1ruto !e t$/
u"te! e" "$e2#re a2a,+e +e" !a e+ -a2,$o -orre-to. Mu$J4"
u"te! &a-e e"to a 0ue -reo 0ue e" ,ueno #ara +o" ne%o-$o" +e &ar4
+a" #er"ona" 24" #ro#en"a" a vo+ver a %a"tar "u !$nero en "u
t$en!a. S$ e"a e" +a 7n$-a raJ9n #or +a 0ue +e" !a e+ -a2,$o -orre-to/ a
-ont$nua-$9n/
0ue e" una 2anera !e ut$+$Jar+a" #ara -on"e%u$r +o 0ue 0u$ere". >ant -reDa
0ue !e,$!o a 0ue no "e #o!Da "u%er$r raJona,+e2ente 0ue to!o e+ 2un!o trata
to!o" +o" !e24" !e e"ta 2anera/ no era una 1or2a 2ora+ !e -on!u-ta. Pero
"$ "e +e" !a e+ -a2,$o -orre-to/ a 0ue re-ono-en 0ue
e" "u !e,er !e no en%a?ar a +o" !e24"/ enton-e" e"o e" una a--$9n 2ora+.
E"to "e !e,e a 0ue "e ,a"a en +a 24P$2a VNo en%a?ar a +o" !e24"V/ un
24P$2a 0ue #$en"a #o!e2o" a#+$-ar a to!o" +o" -a"o". En%a?an!o a +a %ente
e"
una 2anera !e ut$+$Jar+a" #ara -on"e%u$r +o 0ue 0u$ere". No #ue!e "er un #r$nC
2ora+
-$#$o. S$ to!o e+ 2un!o en%a?a!o to!o e+ 2un!o to!a +a -on1$anJa "e ro2#erDa
&a-$a a,aIo. Na!$e -reerDa na!a a na!$e !$Io nun-a.
To2e2o" otro eIe2#+o >ant ut$+$Ja: $2a%$ne 0ue u"te! e"
ro2#$9 #or -o2#+eto. Lo" ,an-o" no #re"tan !$nero/ no +o &a-e
tener a+%o 0ue "e #ue!e ven!er/ "$ u"te! no #a%a "u a+0u$+er
va a e"tar 1uera en +a -a++e. L+e%a" a una "o+u-$9n. U"te!
vaa a un a2$%o #e!$r #re"ta!o a+%o !e !$nero. U"te! "e -o2#ro2ete a
#a%ar+e a #e"ar !e "a,er 0ue no va" a "er -a#aJ !e
&a-er+o. E"te e" e+ 7+t$2o re-ur"o/ no "e #ue!e #en"ar en -ua+0u$er otra 1or2a
!e #a%ar e+ a+0u$+er. LSerDa e"o a-e#ta,+eN >ant "o"t$ene 0ue
#$!$en!o #re"ta!o !e un a2$%o "$n tener +a $nten-$9n !e !evo+ver e+ !$nero
debe "er $n2ora+. La raJ9n no" #ue!e !e2o"trar e"to. SerDa a,"ur!o
#ara to!o e+ 2un!o #ara #e!$r #re"ta!o e+ !$nero +a #ro2e"a !e !evo+ver e+
!$nero/ $n-+u"o
aun0ue "a,Dan 0ue no #o!Dan. E"to/ !e nuevo/ no e" un un$ver"a+$JC
2aP$2 #o!er. Ha%a +a #re%unta/ ULMuK #a"arDa "$ to!o e+ 2un!o &$-$era
e"oNU S$
to!o e+ 2un!o &$Jo #ro2e"a" 1a+"a" -o2o e"ta/ +a" #ro2e"a" "e -onvert$rDan
-o2#+eta2ente $n7t$+. S$ no e" a!e-ua!o #ara to!o"/ no #ue!e "er
a!e-ua!o #ara u"te!. A"D 0ue no !e,erDa &a-er+o. SerDa un error.
Pgina 129
*()
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
E"ta 2anera !e #en"ar "o,re +o -orre-to e $n-orre-to ,a"a!o en 1re"-o
raJona2$ento en +u%ar !e +a e2o-$9n e" 2u !$1erente !e +a !e Ar$"t9te+e"
3VKa"e e+ -a#Dtu+o (8. Para Ar$"t9te+e"/ una #er"ona ver!a!era2ente v$rtuo"a
"$e2#re
t$ene +o" "ent$2$ento" a!e-ua!o" &a-e +o -orre-to/ -o2o re"u+ta!o
!e e"o. Para >ant/ +o" "ent$2$ento" nu,+an "$2#+e2ente e+ #ro,+e2a/ #or +o
0ue e"
24" !$1D-$+e" !e ver 0ue a+%u$en e"t4 rea+2ente &a-$en!o +a !ere-&a
-o"a/ no "9+o #are-Da. O #ara !e-$r+o !e una 2anera 24" #o"$t$va
%$rar en e"to: >ant &$Jo 2ora+ !$"#on$,+e #ara to!o "er ra-$ona+
#er"ona/ "ea o no 1ueron +o "u1$-$ente2ente a1ortuna!o" !e tener +a "en"a-$9nC
ne" 0ue 2ot$varon a a-tuar a"D.
La 1$+o"o1Da 2ora+ !e >ant e"t4 en 2ar-a!o -ontra"te -on +a !e
@ere2 Bent&a2/ e+ te2a !e+ "$%u$ente -a#Dtu+o. Cuan!o >ant
ar%u2entaron 0ue a+%una" a--$one" "on $n-orre-ta" -ua+0u$er -on"e-uen-$a
"e !er$van !e e++o"/ Bent&a2 a1$r29 0ue era -on"e-uen-$a"/
"9+o +a" -on"e-uen-$a"/ e"o $2#orta,a.
Pgina 130
-a#Dtu+o (*
D$-&a #r4-t$-a
@ere2 Bent&a2
S$ u"te! v$"$ta e+ Un$ver"$t Co++e%e !e Lon!re" #ue!e 0ue "e "or#ren!a a+
en-ontrar @ere2 Bent&a2 3*5H6C*6F(8/ o 24" ,$en +o 0ue 0ue!a !e "u
-uer#o/ en una urna !e -r$"ta+. S+ e"t4 "enta!o 2$ran!o &a-$a u"te!/ -on "u
1avor$to ,a"t9n 0ue K+ a#o!9 !e"-an"o Uru-$oU
"o,re +a" ro!$++a". Su -a,eJa e"t4 &e-&a !e -era. E+ rea+ e"
2o2$1$-a!o" "e 2ant$enen en una -aIa !e 2a!era/ a #e"ar !e +o 0ue "o+Da "er
en +a #anta++a. Bent&a2 #en"9 0ue "u -uer#o rea+ C 0ue ++a29
e" un autoC$-on C "erDa una 2eIor 2e2or$a+ !e una e"tatua.
A"D 0ue -uan!o K+ 2ur$9 en *6F( !eI9 $n"tru--$one" "o,re -92o tratar
-on "u" re"to". La $!ea en rea+$!a! nun-a &a a+-anJa!o %ran #o#u+ar$!a!/ a
#e"ar !e
E+ -uer#o !e Len$n 1ue e2,a+"a2a!o #ue"to en eP&$,$-$9n en un e"#e-$a+
2au"o+eo.
A+%una" otra" $!ea" !e Bent&a2 eran 24" #r4-t$-o". To2e "u
!$"e?o #ara una #r$"$9n -$r-u+ar/ e+ #an9#t$-o. Lo !e"-r$,$9 -o2o
VUna 240u$na #ara 2o+er #D-aro" &one"to U. Una torre !e v$%$+an-$a en e+
2e!$o #er2$te 0ue uno" %uar!$a" #ara 2antener un oIo en un %ran n72ero !e
Pgina 131
*((
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
#r$"$onero" "$n 0ue e++o" #ue!an "a,er "$ e"t4n o no e"t4n "$en!o
v$%$+a!o. E"te #r$n-$#$o !e !$"e?o "e ut$+$Ja en a+%una" #r$"$one" 2o!erna"
e $n-+u"o var$a" ,$,+$ote-a". Fue uno !e "u" 2u-&o" #roe-to" #ara
+a re1or2a "o-$a+.
Pero 2u-&o 24" $2#ortante e $n1+uente 0ue e"to era
La teorDa !e Bent&a2 a-er-a !e -92o !e,e2o" v$v$r. Cono-$!o -o2o ut$+$tar$C
n$"2o o e+ #r$n-$#$o !e +a 2aor 1e+$-$!a!/ e"ta e" +a $!ea !e 0ue
+o 0ue &a 0ue &a-er e" +o 0ue "ea va a #ro!u-$r +a 24" 1e+$-$!a!
ne"". Aun0ue no e" +a #r$2era #er"ona en "u%er$r e"te en1o0ue !e +a
2ora+$!a! 3Fran-$" Hut-&e"on/ #or eIe2#+o/ &a,Da &e-&o a
a"D8/ Bent&a2 1ue e+ #r$2ero en eP#+$-ar en !eta++e -92o #o!rDa "er
#oner en #r4-t$-a. S+ 0uerDa re1or2ar +a" +ee" !e In%+aterra/ a"D
0ue tenDan 24" #ro,a,$+$!a!e" !e +o%rar una 2aor 1e+$-$!a!.
Pero/ L0uK e" +a 1e+$-$!a!N D$1erente" #er"ona" #are-en ut$+$Jar +a #a+a,ra
!e !$1erente" 2anera". Bent&a2 tuvo una re"#ue"ta !$re-ta a +a
-ue"t$9n. E" to!o a-er-a !e -92o "e "$ente. La 1e+$-$!a! e" e+ #+a-er e+
+a au"en-$a !e !o+or. =4" #+a-er/ o una 2aor -ant$!a! !e
#+a-er 0ue !o+or/ "$%n$1$-a 24" 1e+$-$!a!. Para K+/ e+ "er &u2ano
"ere" eran 2u "$2#+e". E+ !o+or e+ #+a-er "on +o" %ran!e" %uDa"
a v$v$r 0ue +a natura+eJa no" &a !a!o. Bu"-a2o" eP#eC#+a-entera
-$a" ev$tar +a" !o+oro"a". E+ #+a-er e" +a 7n$-a -o"a 0ue e"
,ueno en "D 2$"2o. To!o +o !e24" 0ue 0uere2o" #or0ue -ree2o" 0ue va a
!arno" #+a-er o no" au!an a ev$tar e+ !o+or. A"D 0ue "$ 0u$ere" un &e+a!o
-re2a/ 0ue no e" una ,uena -o"a a tener "9+o #or "u #ro#$o ,$en. La
#unto !e 0ue e+ &e+a!o e" 0ue e" #ro,a,+e 0ue "e !ar4 #+a-er
-uan!o +o -o2e". De+ 2$"2o 2o!o $ntenta ev$tar 0ue2ar"e
#or0ue e"o "erDa !o+oro"o.
LC92o &a-e u"te! #ara 2e!$r +a 1e+$-$!a!N P$en"e en un
2o2ento en 0ue e"ta,an 2u -ontento". LMuK "e "$enteN Po!rDa
"e #one un n72ero en "u 1e+$-$!a!N Por eIe2#+o/ L1ue en una
n$ve+ !e "$ete u o-&o !e -a!a !$eJN Pue!o re-or!ar un v$aIe en un
TaP$ !e+ a%ua !e "a+$!a !e Vene-$a 0ue "e "entDa -o2o un n$?o !e nueveCC
unoC2$ta! o
Pgina 132
+a !$-&a #r4-t$-a
*(F
ta+ veJ $n-+u"o un !$eJ -uan!o e+ -on!u-tor a-e+er9 +eIo" -on e+ "o+
0ue 1$Ia "o,re +a &er2o"a v$"ta/ +a e"#u2a !e +a +a%una en 2$
ro"tro/ 2$ e"#o"a +o" n$?o" r$en!o -on eP-$ta-$9n. Lo
no #are-e a,"ur!o #ara "er -a#aJ !e !ar una 2ar-a !e eP#er$en-$a"
-o2o e"te. Bent&a2 -$erta2ente -ree 0ue e+ #+a-er #o!rDa "er
#+a-ere" -uant$1$-a!o" !$1erente" en -o2#ara-$9n a +a 2$"2a e"-a+a/
en +a" 2$"2a" un$!a!e".
E+ 1e+$-$1$- -4+-u+o 1ue e+ no2,re 0ue +e !$o a "u 2Kto!o
#ara e+ -4+-u+o !e +a 1e+$-$!a!. En #r$2er +u%ar/ -a+-u+ar -u4nto #+a-er un
a--$9n #art$-u+ar traer4. To2e en -uenta e+ t$e2#o
e+ #+a-er !urar4/ +o $nten"o 0ue e"/ L0uK tan #ro,a,+e e" 0ue +o &ar4
!ar +u%ar a otro" #+a-ere". Lue%o re"te +a" un$!a!e" !e !o+or
0ue #o!rDan "er -au"a!o" #or "u a--$9n. Lo 0ue 0ue!a e"
e+ va+or !e +a 1e+$-$!a! !e +a a--$9n. Bent&a2 ++a29 a e"ta "u
VUt$+$!a!V/ e" !e-$r/ +a ut$+$!a!/ a 0ue -uanto 24" un #+a-er
a--$9n #rovo-a +a 24" 7t$+ e" #ara +a "o-$e!a!. E" #or e"o 0ue
+a teorDa "e -ono-e -o2o ut$+$tar$"2o. Co2#arar +a ut$+$!a! !e un
a--$9n -on +a" -a+$1$-a-$one" !e otra" a--$one" #o"$,+e" e+e%$r +a
uno 0ue trae 24" 1e+$-$!a!. Sen-$++o.
LMuK #a"a -on +a" 1uente" !e #+a-er/ "$n e2,ar%oN Se%ura2ente e" 2eIor
o,tener #+a-er !e a+%o e!$1$-ante -o2o +a +e-tura !e +a #oe"Da
0ue !e Iu%ar un Iue%o $n1ant$+ o -o2er un &e+a!o/ Lno e" a"DN
No/ "e%7n Bent&a2. LC92o "e #ro!u-e e+ #+a-er
no $2#orta en a,"o+uto. Para K+/ e+ "o?ar !e"#$erto "erDa tan ,ueno -o2o
ver una o,ra !e S&a<e"#eare "$ te &a-Dan $%ua+2ente 1e+$J. S+
ut$+$Ja!o e+ eIe2#+o !e a+1$+er C un Iue%o "$n "ent$!o #o#u+ar en "u
!Da C +a #oe"Da. To!o +o 0ue -uenta e" +a -ant$!a! !e #+a-er
#ro!u-$!o. S$ e+ #+a-er e" e+ 2$"2o/ e+ va+or !e +a a-t$v$!a! e"
e+ 2$"2o: !e"!e un #unto !e v$"ta ut$+$tar$o/ a+1$+er #ue!e "er tan 2ora+2ente
,uena -o2o +a +e-tura !e #oe"Da.
I22anue+ >ant/ -o2o v$2o" en e+ -a#Dtu+o ()/ ar%u2enta!o 0ue tene2o"
!e,ere"/ ta+e" -o2o Vnun-a 2$entenV 0ue "e a#+$0uen en to!a" +a"
"$tua-$one". Bent&a2/
Pgina 133
*(H
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
S$n e2,ar%o/ "e -ree 0ue +o -orre-to o $n-orre-to !e +o 0ue &a-e2o"
"e re!u-e a +o" re"u+ta!o" #ro,a,+e". E"to" #ue!en var$ar !e a-uer!o a
-$r-un"tan-$a". =ent$r no e" ne-e"ar$a2ente "$e2#re "e e0u$vo-a. Pue!e
&a,er 2o2ento" en !e-$r una 2ent$ra e" +o 0ue &a 0ue &a-er. S$/ en %enera+/
2aor 1e+$-$!a! re"u+ta !e !e-$r una 2ent$ra 0ue no/ enton-e" e"o e"
+a a--$9n 2ora+2ente -orre-ta en e"a" -$r-un"tan-$a". S$ un a2$%o te #$!e
0ue "$ un nuevo #ar !e Iean" e" &a+a%a!or o no/ a+%u$en
0u$en "$%u$9 >ant ten!rDa 0ue !e-$r +a ver!a!/ $n-+u"o "$ no era
+o 0ue "u a2$%o 0uerDa e"-u-&arT un ut$+$tar$"ta 1un-$onarDa
"$ una 2aor 1e+$-$!a! "erDa e+ re"u+ta!o !e !e-$r una 2ent$ra +eve. S$
"erDa/ enton-e" +a 2ent$ra e" +a re"#ue"ta -orre-ta.
E+ ut$+$tar$"2o e" una teorDa ra!$-a+ !e #re"entar a+ 1$na+
!e+ "$%+o ZVIII. Una !e +a" raJone" 1ue 0ue en e+ -4+-u+o !e
+a 1e+$-$!a! +a 1e+$-$!a! !e to!o" eran $%ua+e"T en #a+a,ra" !e Bent&a2/
VTo!o e+ 2un!o 0ue -ontar #ara uno/ na!$e #ara -ontar !urante 24" !e
uno U. Na!$e re-$,e un trato e"#e-$a+. E+ #+a-er !e un ar$"t9-rata
-onta!o 24" 0ue e+ #+a-er !e un tra,aIa!or #o,re. E"o 1ue
no -92o +a "o-$e!a! "e +e or!en9 enton-e". Lo" ar$"t9-rata" tenDan una 2u
%ran!e
Se ut$+$Ja +a $n1+uen-$a "o,re +a 1or2a en +a t$erra/ 2u-&o" $n-+u"o tenDa un
&ere!$C
tar$o !ere-&o a "entar"e en +a C42ara !e +o" Lore" !e-$!$r "o,re +a" +ee" !e
+a
In%+aterra. No e" "or#ren!ente 0ue a+%uno" "e "$nt$eron $n-92o!o" -on
E+ e"trK" !e Bent&a2 en +a $%ua+!a!. Ta+ veJ a7n 24" ra!$-a+ #ara e+
enton-e" era "u -reen-$a !e 0ue +a 1e+$-$!a! an$2a+e" era re+evante. Por0ue
0ue "on -a#a-e" !e #+a-er !o+or/ +o" an$2a+e" eran #arte !e "u
e-ua-$9n !e +a 1e+$-$!a!. No $2#orta,a 0ue +o" an$2a+e" no #ue!en raJonar
o &a,+ar 3aun0ue &a,rDa &e-&o a >ant8T e"o" no eran +o"
-ara-terD"t$-a" re+evante" #ara +a $n-+u"$9n 2ora+ en v$"ta !e Bent&a2. LMuK
$2#orta,a era "u -a#a-$!a! #ara e+ !o+or e+ #+a-er. E"te e" e+
,a"e !e 2u-&a" -a2#a?a" !e &o en !Da #ara e+ ,$ene"tar !e +o" an$2a+e"/
ta+e"
-o2o Peter S$n%er 3ver Ca#Dtu+o H)8.
De"a1ortuna!a2ente #ara Bent&a2/ no e" una -rDt$-a !eva"ta!ora !e
"u en1o0ue %enera+ -on "u Kn1a"$" en to!a" +a" #o"$,+e" -au"a" !e +a
Pgina 134
+a !$-&a #r4-t$-a
*(G
e+ #+a-er !e "er trata!o" #or $%ua+. Ro,ert NoJ$-< 3*AF6C())(8
$nventa!o e"te eP#er$2ento 2enta+. I2a%$ne una rea+$!a! v$rtua+
240u$na 0ue +e !a +a $+u"$9n !e v$v$r "u v$!a/ #ero
e+$2$na to!o e+ r$e"%o !e !o+or "u1r$2$ento. Una veJ 0ue &aa "$!o
-one-ta!o a e"ta 240u$na #or un -orto t$e2#o/ u"te! "e o+v$!ar4 !e 0ue
u"te! a no e"t4 eP#er$2entan!o +a rea+$!a! !$re-ta2ente "er4
-o2#+eta2ente en%a?a!o" #or +a $+u"$9n. E"ta 240u$na %enera un
to!a +a %a2a !e eP#er$en-$a" #+a-entera" #ara u"te!. E" -o2o un
"o?ar %enera!or C 0ue #ue!e &a-er 0ue u"te! "e $2a%$na 0ue/ #or eIe2#+o/
u"te! e"t4 2ar-an!o e+ %o+ !e +a v$-tor$a en +a Co#a !e+ =un!o/ o tener
+a" va-a-$one" !e "u" "ue?o". Lo 0ue +e !ar4 +a 2aor
e+ #+a-er #ue!e "er "$2u+a!o. A&ora/ #ue"to 0ue e"ta 240u$na "e
2aP$2$Jar -+ara2ente "u" e"ta!o" 2enta+e" !$-&o"o"/ 0ue !e,e/ en
An4+$"$" !e Bent&a2/ "e -one-tan a e++a #ara to!a "u v$!a. Mue
"erDa +a 2eIor 2anera !e 2aP$2$Jar e+ #+a-er 2$n$2$Jar e+ !o+or.
S$n e2,ar%o/ 2u-&a" #er"ona"/ a #e"ar !e 0ue #o!rDan !$"1rutar !e +a
eP#er$2enta-$9n -on
una 240u$na !e veJ en -uan!o/ "e ne%arDa a -one-tar #ara
+a v$!a/ #or0ue &a otra" -o"a" 0ue va+oran -o2o 24" $2#ortante 0ue
una "er$e !e e"ta!o" 2enta+e" !$-&o"o". Lo 0ue e"to #are-e !e2o"trar e" 0ue
Bent&a2 "e e0u$vo-9 a+ "o"tener 0ue to!a" +a" 1or2a" !e +o%rar +a
2$"2a -ant$!a! !e #+a-er "on $%ua+2ente va+$o"a"/ 0ue no
to!o e+ 2un!o "e %uDa 7n$-a2ente #or e+ !e"eo !e 2aP$2$Jar "u #+a-er
2$n$2$Jar "u !o+or. E"te e" un te2a 0ue &a "$!o to2a!o #or
"u !$"-D#u+o 24" tar!e e+ -rDt$-o eP-e#-$ona+/ @o&n Stuart =$++.
Bent&a2 e"ta,a $n2er"o en "u #ro#$a K#o-a/ %ana" !e en-ontrar "o+uC
-$one" a +o" #ro,+e2a" "o-$a+e" 0ue +o ro!ea,an. Geor%
W$+&e+2 Fr$e!r$-& He%e+ a1$r2a 0ue e" -a#aJ !e to2ar !$"tan-$a
o,tener una v$"$9n %enera+ !e to!o e+ -ur"o !e +a &$"tor$a &u2ana/ una &$"tor$a
0ue "e e"ta,a !e"arro++an!o !e a-uer!o -on un #atr9n 0ue "9+o +o" 24"
$nte+e-to" $2#re"$onante" #o!Dan -a#tar.
Pgina 135
-a#Dtu+o ((
E+ ,7&o !e =$nerva
Geor% WF He%e+
XLa +e-&uJa !e =$nerva "9+o vue+a a+ atar!e-er. E"ta 1ue +a o#$n$9n !e
Geor% W$+&e+2 Fr$e!r$-& He%e+ 3*55)C*6F*8. Pero +o 0ue +o &a-e
"$%n$1$-a e"oN En rea+$!a!/ +a #re%unta ULMuK 0u$ere !e-$rN V e" uno 0ue
+e-tore" !e +a" o,ra" !e He%e+ "e #re%unta 2u-&o. Su e"-r$tura e"
!$a,9+$-a2ente !$1D-$+/ en #arte #or0ue/ -o2o >ant/ 0ue e" "o,re to!o
eP#re"a!o en un +en%uaIe 2u a,"tra-to a 2enu!o u"a tKr2$no" 0ue
K+ 2$"2o &a $nventa!o. Na!$e/ ta+ veJ n$ "$0u$era He%e+/ t$ene
enten!$!o to!o. La !e-+ara-$9n "o,re e+ ,7&o e" una !e +a"
#arte" 24" 14-$+e" !e !e"-$1rar. E"ta e" "u 2anera !e !e-$rno" 0ue +a "a,$!urDa
+a -o2#ren"$9n en e+ -ur"o !e +a &$"tor$a &u2ana "9+o "e
++e%ar +a #+en$tu! en una eta#a tar!Da/ -uan!o e"ta2o" 2$ran!o &a-$a atr4" en
+o 0ue t$ene
a #a"9/ -o2o "$ a+%u$en 2$ran!o &a-$a atr4" en +o" a-onte-$2$ento" !e un
!Da a+ -aer +a no-&e.
=$nerva era +a !$o"a ro2ana !e +a "a,$!urDa/ e++a era
#or +o %enera+ a"o-$a!o" -on e+ ,7&o "a,$o. S$ He%e+ era "a,$o
o tonto e" 2u !e,at$!o/ #ero 1ue "$n !u!a $n1+uente. Su
Pgina 136
e+ ,7&o !e =$nerva
*(5
ver 0ue +a &$"tor$a "e !e"arro++arDa !e un 2o!o #art$-u+ar $n"#$ra!o >ar+
=arP 3vKa"e e+ -a#Dtu+o (58/ a"D -$erta2ente -a2,$a!o +o 0ue #a"9/
a 0ue +a" $!ea" !e =arP a%$taron revo+u-$one" en Euro#a a #r$n-$#$o" !e+
!e+ "$%+o ZZ. Pero He%e+ ta2,$Kn $rr$t9 a 2u-&o" 1$+9"o1o".
A+%uno" 1$+9"o1o"/ $n-+u"o trata!o" !e "u tra,aIo -o2o un eIe2#+o !e +a
r$e"%o !e u"ar tKr2$no" $2#re-$"o". Bertran! Ru""e++ 3ver Ca#Dtu+o
F*8 ++e%9 a !e"#re-$ar/ A@ Aer 3vKa"e e+ -a#Dtu+o F(8 !e-+ar9
0ue +a 2aorDa !e +a" 1ra"e" !e He%e+ eP#re"a na!a en a,"o+uto. Para Aer/
Lo" e"-r$to" !e He%e+ no era 24" $n1or2at$vo 0ue ver"o" a,"ur!o"
-on"$!era,+e2ente 2eno" atra-t$va. Otro"/ $n-+uen!o a Peter S$n%er
3VKa"e e+ -a#Dtu+o H)8/ "e &an en-ontra!o una %ran #ro1un!$!a! en "u
#en"a2$ento/
ar%u2entar 0ue "u e"-r$tura e" !$1D-$+ !e,$!o a +a" $!ea" 0ue K+ e" Stru%C
%+$n% -on "on tan or$%$na+ !$1D-$+ !e enten!er.
He%e+ na-$9 en Stutt%art/ en +o 0ue &o e" A+e2an$a/ en *55)
-re-$9 en +a K#o-a !e +a Revo+u-$9n Fran-e"a/ -uan!o e+
2onar0uDa no 1ue !erro-a!o una nueva re#7,+$-a e"ta,+eC
-$!o. S+ +o ++a29 Vun a2ane-er %+or$o"oV -on "u" -o2#a?ero" !e e"tu!$o"
#+anta!o un 4r,o+ #ara -on2e2orar +o" a-onte-$2$ento". En e"ta K#o-a !e+
#o+Dt$-o
+a $ne"ta,$+$!a! +a tran"1or2a-$9n ra!$-a+ $n1+ueron en K+ #ara +a
re"to !e "u v$!a. Ha,Da una "en"a-$9n rea+ !e 0ue "u#o"$-$9n 1un!a2enta+
ne" #o!rDan "er revo-a!a"/ 0ue +o 0ue #are-Da "er 1$Io #ara to!o"
t$e2#o no e" ne-e"ar$o. Una v$"$9n e"to ++ev9 a era +a 2anera en +a 0ue e+
$!ea" 0ue tene2o" e"t4n !$re-ta2ente re+a-$ona!o" -on e+ t$e2#o en 0ue
v$v$2o"
no #ue!e "er #+ena2ente -o2#ren!$!o 1uera !e "u -ontePto &$"t9r$-o.
He%e+ -reDa 0ue en "u #ro#$a v$!a una eta#a -ru-$a+ en +a &$"tor$a
&a,Da "$!o a+-anJa!o. A n$ve+ #er"ona+ "e #ro%re"9 !e
o"-ur$!a! a +a 1a2a. Co2enJ9 "u v$!a +a,ora+ -o2o un tutor #r$va!o
a una 1a2$+$a r$-a ante" !e #a"ar a "er un !$re-tor !e
una e"-ue+a. F$na+2ente/ 1ue no2,ra!o #ro1e"or en +a un$ver"$!a!
en Ber+Dn. A+%uno" !e "u" +$,ro" 1ueron !e" +e--$one" or$%$na+2ente nota"
e"-r$to #ara au!ar a "u" e"tu!$ante" a enten!er "u 1$+o"o1Da. Por
e+ 2o2ento !e "u 2uerte 1ue +a 24" -ono-$!a +a 24" a!2$ra!a
Pgina 137
*(6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
1$+9"o1o !e "u t$e2#o. E"to e" ,a"tante "or#ren!ente/ !a!a +a !$1$C
-u+to a "u e"-r$tura #ue!e "er. Pero un %ru#o !e entu"$a"ta" e"tu!$ante"
"e !e!$-aron a +a -o2#ren"$9n !$"-u"$9n !e +o 0ue
en"e?a!o ++evar a -a,o tanto en +a #o+Dt$-a 2eta1D"$-a
$2#+$-a-$one".
Fuerte2ente $n1+uen-$a!o #or +a 2eta1D"$-a !e I22anue+ >ant 3ver
Ca#Dtu+o *A8/ He%e+ ++e%9 a re-&aJar +a v$"$9n !e >ant 0ue nou2Kn$-o
+a rea+$!a! e"t4 24" a++4 !e+ 2un!o !e +o" 1en92eno". En +u%ar !e a-e#tar
0ue nomenos 2ent$ra 24" a++4 !e +a #er-e#-$9n 0ue -au"a nue"tra
eP#er$en-$a/
++e%9 a +a -on-+u"$9n !e 0ue +a -on1or2a-$9n rea+$!a! 2enta+ "9+o es +a
rea+$!a!. Ha
na!a 24" a++4 !e e++a. Pero e"to no 0u$ere !e-$r 0ue +a rea+$!a! "e 2antuvo
en un e"ta!o 1$Io. Para He%e+/ to!o e"t4 en un #ro-e"o !e -a2,$o/
0ue e+ -a2,$o to2a +a 1or2a !e un au2ento %ra!ua+ !e +a autoC
-on-$en-$a/ nue"tro e"ta!o !e -on-$en-$a !e "D 2$"2o 0ue "e 1$Ia e+ #erDo!o
en +a 0ue v$v$2o".
P$en"e en to!a +a &$"tor$a -o2o un +ar%o troJo !e #a#e+ !o,+a!o
"o,re "D 2$"2a. Rea+2ente no #o!e2o" enten!er +o 0ue e"t4 a++D &a"ta 0ue
ten%a to!o" +o"
&a !e"#+e%a!o. Ta2#o-o #o!e2o" "a,er +o 0ue e"t4 e"-r$to en e+ 7+t$2o
#o-o !e #a#e+ &a"ta 0ue "e a,re &a-$a 1uera. Ha una e"tru-tura !e "u,a-ente
tura a +a 1or2a en 0ue "e !e"arro++a. Para He%e+/ +a rea+$!a! e"t4 en -on"tante
avanJar &a-$a +a 2eta !e +a -o2#ren"$9n 2$"2a. La &$"tor$a no e"t4 en
n$n%7n "ent$!o a+ aJar. Va a a+%una #arte. Cuan!o 2$ra2o" &a-$a atr4"
"o,re e++a vere2o" 0ue tuvo 0ue !e"arro++ar"e a"D. Se trata !e un ePtra?o
$!ea +a #r$2era veJ 0ue +o oe. So"#e-&o 0ue +a 2aorDa !e +a %ente 0ue +ee
e"to
no -o2#art$r +a o#$n$9n !e He%e+. H$"tor$a #ara +a 2aorDa !e no"otro" e"t4
24" -er-a !e +a 1or2a
Henr For! +o !e"-r$,$9 a"D: V"9+o una -o"a 2a+!$ta !e"#uK" !e otraV.
Se trata !e una "er$e !e -o"a" 0ue "u-e!en "$n n$n%7n #+an %enera+. No"otro"
#ue!e e"tu!$ar +a &$"tor$a !e"-u,r$r +a" -au"a" #ro,a,+e" !e evento"
#re!e-$r a+%o !e +o 0ue #o!rDa "u-e!er en e+ 1uturo. Pero
e"o no 0u$ere !e-$r 0ue t$ene un #atr9n !e $nev$ta,+e en e+ -a2$no He%e+
#en"9 0ue +o &$Jo. E"to no 0u$ere !e-$r 0ue va a a+%una #arte. Y
-$erta2ente/ no "$%n$1$-a 0ue "e e"t4 -onv$rt$en!o #o-o a #o-o -on-$en-$a !e "D
2$"2o.
Pgina 138
e+ ,7&o !e =$nerva
*(A
E"tu!$o !e He%e+ !e +a &$"tor$a no era una a-t$v$!a! "e#ara!a !e "u
+a 1$+o"o1Da/ 0ue era #arte !e +a 2$"2a: +a #arte #r$n-$#a+ !e +a 2$"2a. H$"tor$a

1$+o"o1Da "e entre+aJan #ara K+. Y to!o e"ta,a -on!u-$en!o


&a-$a a+%o 2eIor. E"to no 1ue una $!ea or$%$na+. Re+$%$one"
"ue+e eP#+$-ar +a &$"tor$a -o2o +D!er a un #unto 1$na+/ -o2o
Se%un!a Ven$!a !e Cr$"to. He%e+ era un -r$"t$ano/ #ero "u -uenta
e"ta,a +eIo" !e "er orto!oPa. Para K+/ e+ re"u+ta!o 1$na+ no 1ue e+
Se%un!a Ven$!a. Para He%e+/ +a &$"tor$a t$ene un o,Iet$vo 1$na+/ una 0ue
na!$e &a,Da a#re-$a!o rea+2ente ante". E" +a %ra!ua+ $nev$ta,+e
ta,+a !e ven$r a +a auto-on-$en-$a !e+ e"#Dr$tu a travK" !e +a 2ar-&a !e +a
raJ9n.
Pero/ L0uK e" e+ E"#Dr$tuN LY 0uK "$%n$1$-a e"to #ara 0ue "e -onv$erta en
-on"-$ente !e "D 2$"2oN La #a+a,ra #ara e"#Dr$tu e" en a+e24n <eist . Eru!$to"
e"tar en !e"a-uer!o "o,re "u "$%n$1$-a!o #re-$"oT a+%uno" #re1$eren tra!u-$r+o
-o2o
U=enteU. He%e+ #are-e "$%n$1$-ar #or e++a a+%o a"D -o2o e+ 7n$-o
+a 2ente !e to!a +a &u2an$!a!. He%e+ era un $!ea+$"ta C #en"a,a 0ue
e"te E"#Dr$tu o =ente era 1un!a2enta+ en-uentra "u eP#re"$9n en
e+ 2un!o 1D"$-o 3en -ontra"te/ +o" 2ater$a+$"ta" -reen 0ue +a 1D"$-a
2ater$a e" ,4"$-o8. He%e+ vo+v$9 a -ontar +a &$"tor$a !e+ 2un!o en tKr2$no"
au2ento" !e %ra!ua+e" en +a +$,erta! $n!$v$!ua+. E"ta2o" #a"an!o !e
+a +$,erta! $n!$v$!ua+/ a travK" !e +a +$,erta! #ara a+%una" #er"ona"/ #ero no
otro"/ &a-$a un 2un!o en e+ 0ue to!o e+ 2un!o e" +$,re en una #o+Dt$-a
e"ta!o 0ue +e" #er2$ta -ontr$,u$r a +a "o-$e!a!.
Una 1or2a en 0ue #en"a,a 0ue avan-e2o" en e+ #en"a2$ento e" #or
un -&o0ue entre una $!ea "u -ontrar$o. He%e+ -reDa 0ue
#ue!e a-er-ar"e a +a ver!a!/ "$%u$en!o "u 2Kto!o !$a+K-t$-o.
Pr$2ero a+%u$en #ro#one una $!ea C una te"$". E"to "e -ono-$9 +ue%o
-on "u -ontra!$--$9n/ a 1$n !e 0ue "e o#one a +a #r$2era $!ea C "u
antDte"$". De e"te -&o0ue !e !o" #o"$-$one"/ una 24" -o2#+eIa
ter-era #o"$-$9n e2er%e/ 0ue t$ene en -uenta tanto C una "Dnte"$"
!e +o" !o". Y +ue%o/ 24" a 2enu!o 0ue no/ e"to -o2$enJa +a
#ro-e"o !e nuevo. La nueva "Dnte"$" "e -onv$erte en una te"$"/ un
Pgina 139
*F)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
antDte"$" "e #one en -ontra !e e++a. To!o e"to "$%ue a!e+ante &a"ta +a tota+ autoC
enten!$2$ento #or e+ E"#Dr$tu #ro!u-e.
La $!ea -entra+ !e +a &$"tor$a re"u+ta "er E"#Dr$tu ,aIoC
!e #$e a "u #ro#$a +$,erta!. He%e+ traJ9 e"te #ro%re"o !e +o"
0ue v$vDa ,aIo +o" %o,ernante" t$r4n$-o" en +a ant$%ua C&$na +a In!$a/
0ue no "a,Da 0ue eran +$,re"/ a travK" !e "u #ro#$o t$e2#o.
Para e"to" Uor$enta+e"U/ "9+o e+ %o,ernante "u#re2o #o!ero"o eP#eC
2enta!o +a +$,erta!. En o#$n$9n !e He%e+/ +a %ente -o27n no tenDan
-on-$en-$a en a,"o+uto !e +a +$,erta!. Lo" ant$%uo" #er"a" eran #o-o
24" "o1$"t$-a!o" en "u a#re-$a-$9n !e +a +$,erta!. Eran
!errota!o #or +o" %r$e%o"/ e"to traIo #ro%re"o. Lo" %r$e%o"
24" tar!e +o" ro2ano" eran 24" -on"-$ente" !e +a +$,erta! !e +o"
0u$en $,a !e+ante !e e++o". S$n e2,ar%o/ e++o" to!avDa 2ant$enen
e"-+avo". E"to 2o"tr9
0ue e++o" no a#re-$an #+ena2ente 0ue +a &u2an$!a! en "u -onIunto !e,e
"er +$,re/ no "9+o +o" r$-o" o +o" #o!ero"o". En un 1a2o"o
#a"aIe en "u +$,ro La ?enomenolo(/a del esp/ritu 3*6)58/ 0ue
!$"-ut$9 +a +u-&a entre un 2ae"tro un e"-+avo. E+ 2ae"tro
0u$ere "er re-ono-$!o -o2o ne-e"$!a!e" $n!$v$!ua+e" !e autoC-on"-$ente
e+ e"-+avo -on e+ 1$n !e +o%rar e"to: #ero "$n re-ono-er
0ue e+ re-ono-$2$ento !e +o" 2Kr$to" !e e"-+avo" ta2,$Kn. E"ta re+a-$9n
!e"$%ua+
-on!u-e a una +u-&a/ -on una 2uerte. Pero e"to e" -ontra#ro!u-ente.
Eventua+2ente 2ae"tro e+ e"-+avo ++e%a a re-ono-er "u ne-e"$!a! !e
entre "D/ +a ne-e"$!a! !e re"#etar +a +$,erta! !e -a!a uno.
Pero/ He%e+ a1$r2a/ 1ue "9+o -on e+ -r$"t$an$"2o/ 0ue tr$%C
A2enaJa!a" una -on-$en-$a !e va+or e"#$r$tua+/ 0ue +a autKnt$-a +$,erta!
"e &$Jo #o"$,+e. En "u #ro#$a &$"tor$a en e+ t$e2#o "e !$o -uenta !e "u
o,Iet$vo. E"#Dr$tu
"e !$o -uenta !e "u #ro#$a +$,erta! +a "o-$e!a! era -o2o re"u+ta!o
or!ena!o #or #r$n-$#$o" !e +a raJ9n. E"to 1ue 2u $2#ortante #ara K+:
+a ver!a!era +$,erta! "9+o "ur%$9 !e una "o-$e!a! or%an$Ja!a !e 1or2a
-orre-ta. LMuK
#reo-u#a a 2u-&o" +e-tore" !e He%e+ e" 0ue en e+ t$#o !e "o-$e!a! $!ea+
$2a%$na!a #or He%e+ a0ue++o" 0ue no en-aIan -on +o" #o!ero"o"
v$"ta or%an$Ja!ore" !e +a "o-$e!a! "er4/ en no2,re !e +a +$,erta!/ "e ve
o,+$%a!o
Pgina 140
e+ ,7&o !e =$nerva
*F*
a a-e#tar e"ta 1or2a Vra-$ona+V !e +a v$!a. E++o"/ en Rou""eau
1ra"e #ara!9I$-a/ "e Uve o,+$%a!o a "er +$,re V3vKa"e e+ -a#Dtu+o *68.
E+ re"u+ta!o 1$na+ !e to!a +a &$"tor$a re"u+t9 "er e+ #ro#$o He%e+
++e%ar a un -ono-$2$ento !e +a e"tru-tura !e +a rea+$!a!. Pare-$9
-reo 0ue &a,Da +o%ra!o 0ue en +a" 7+t$2a" #4%$na" !e uno !e "u" +$,ro".
T&atwa"t&e#o$ntatw&$-&S#$r$t1$r"tun!er"too!$t"e+1.L$<eP+ato
3VKa"e e+ -a#Dtu+o *8/ a -ont$nua-$9n/ He%e+ !$o una #o"$-$9n e"#e-$a+ #ara
1$+o"oC
1o". P+at9n/ u"te! re-or!ar4/ -reDa 0ue +o" ree"C1$+9"o1o"
!e,e %o,ernar "u re#7,+$-a $!ea+. He%e+/ en -a2,$o/ #en"a,a 1$+o"oC
1o" #o!rDan a+-anJar un !eter2$na!o t$#o !e autoCenten!$2$ento !e 0ue
1ue ta2,$Kn una -o2#ren"$9n !e +a rea+$!a! !e to!a +a &$"tor$a/ !e otra
2anera
!e +a #ro2u+%a-$9n !e +a" #a+a,ra" %ra,a!a" en e+ te2#+o !e A#o+o en De+1o":
XCon9-ete a t$ 2$"2o U. E" 1$+9"o1o"/ -reDa K+/ 0ue v$enen a !ar"e -uenta
e+ 7+t$2o #atr9n !e !e"arro++o !e +o" a-onte-$2$ento" &u2ano". A#re-$an
+a 1or2a en 0ue +a !$a+K-t$-a &a #ro!u-$!o un !e"#ertar %ra!ua+.
De re#ente to!o "e vue+ve -+aro #ara e++o" e+ #unto !e +a
to!a +a &$"tor$a &u2ana "e &a-e ev$!ente. E"#Dr$tu entra en una nueva
1a"e !e +a auto-o2#ren"$9n. E"a e" +a teorDa !e to!o" 2o!o".
He%e+ tenDa 2u-&o" a!2$ra!ore"/ #ero Art&ur S-&o#en&auer no era
uno !e e++o". Pen"9 He%e+ no era rea+2ente un 1$+9"o1o en a,"o+uto
#or0ue -are-Da !e "er$e!a! &one"t$!a! en +a 1or2a en 0ue
a,or!a!o e+ te2a. En +o 0ue "e re1$ere a S-&o#en&auer/
La 1$+o"o1Da !e He%e+ era una tonterDa. He%e+/ #or "u #arte/ !e"-r$,$9
S-&o#en&auer -o2o Vre#u%nante e $%noranteW.
Pgina 141
-a#Dtu+o (F
V$"+u2,re" !e +a Rea+$!a!
Art&ur S-&o#en&auer
La v$!a e" !o+oro"a 0ue "erDa 2eIor no &a,er na-$!o.
Po-a" #er"ona" t$enen una v$"$9n tan #e"$2$"ta/ #ero Art&ur
S-&o#en&auer 3*566C*6B)8 +o &$Jo. Se%7n K+/ to!o" "o2o"
atra#a!o" en un -$-+o "$n e"#eranJa !e 0uerer 0ue +a" -o"a"/ #ara 0ue &a%an/
+ue%o 0uerer 24" -o"a". No "e !et$ene &a"ta 0ue 2or$2o".
Ca!a veJ 0ue no" #are-e2o" -on"e%u$r +o 0ue 0uere2o"/ e2#eJa2o"
0uer$en!o a+%uno"C
+o !e24". Se #o!rDa #en"ar 0ue e"tarDa -ontento "$ u"te! 1uera un
2$++onar$o/ #ero no "erDa #or 2u-&o t$e2#o. Lo 0ue 0u$ere a+%o
u"te! no &a,Da -on"e%u$!o. Lo" "ere" &u2ano" "on a"D. Nun-a e"ta2o"
"at$"1e-&o"/
nun-a !eIar !e !e"eo !e 24" !e +o 0ue tene2o". To!o e"to e" 2u !e#r$2ente.
Pero +a 1$+o"o1Da !e S-&o#en&auer no e" tan o"-uro -o2o e"te
"on$!o". Pen"a,a 0ue "$ tan "9+o #u!$Kra2o" re-ono-er +a ver!a!era
natura+eJa !e +a rea+$!a!/ no" -o2#ortar"e !e 2anera 2u !$1erente #o!rDa
ev$tar a+%una" !e +a" -ara-terD"t$-a" 24" "o2,rDa" !e +a -on!$-$9n &u2ana. Su
2en"aIe era 2u -er-a !e+ Bu!a. E+ Bu!a en"e?9 0ue
to!a +a v$!a $2#+$-a "u1r$2$ento/ "$no 0ue a un n$ve+ #ro1un!o no eP$"te ta+
Pgina 142
v$"+u2,re" !e +a rea+$!a!
*FF
-o"a -o2o Ue+ oU: "$ re-ono-e2o" 0ue #o!e2o" +o%rar En+$%&tC
en2ent. E"ta "$2$+$tu! no 1ue una -o$n-$!en-$a. A !$1eren-$a !e +a 2aorDa
F$+9"o1o" o--$!enta+e"/ S-&o#en&auer &a,Da +eD!o a2#+$a2ente en e+ e"te
+a 1$+o"o1Da. In-+u"o tenDa una e"tatua !e Bu!a en "u e"-r$tor$o/
Iunto a una !e "u" otra" %ran!e" $n1+uen-$a"/ I22anue+ >ant.
A !$1eren-$a !e+ Bu!a !e >ant/ S-&o#en&auer era un "o2,rDo/
/ &o2,re vano !$1D-$+. Cuan!o K+ -on"$%u$9 un tra,aIo -o2o #ro1e"or en
Ber+Dn/
e"ta,a tan -onven-$!o !e "u #ro#$o %en$o 0ue K+ $n"$"t$9 en 0ue "u
-on1eren-$a" !e,en tener +u%ar en ePa-ta2ente e+ 2$"2o t$e2#o 0ue +a !e
He%e+.
E"te no 1ue "u 2eIor $!ea/ a 0ue He%e+ era 2u #o#u+ar entre +o"
e"tu!$ante". Ca"$ na!$e "e #re"ent9 a +a" -on1eren-$a" !e S-&o#en&auerT
He%e+/ #or "u #arte/ 1ueron e2,a+a!o". S-&o#en&auer 24" tar!e a,an!on9 e+
un$ver"$!a! v$v$9 e+ re"to !e "u v$!a en e+ !$nero &ere!a!o.
H$"2o"t$2#ortant,oo</ ,.e@orldas@illandRepresentation /
1ue #u,+$-a!o #or #r$2era veJ en *6*6/ #ero "$%u$9 tra,aIan!o en e++o !e"!e
&a-e a?o"/
+a #ro!u--$9n !e una ver"$9n 2u-&o 24" +ar%a en *6HH. La $!ea #r$n-$#a+ en
e+ -oraJ9n !e +a 2$"2a e" ,a"tante "$2#+e. La rea+$!a! t$ene !o"
a"#e-to". EP$"te
tanto -o2o vo+unta! -o2o re#re"enta-$9n. La vo+unta! e" +a !e -on!u-$r a
-$e%a"
+a 1uerJa 0ue "e en-uentra en a,"o+uta2ente to!o +o 0ue eP$"te. E" +a
ener%Da 0ue &a-e 0ue +a" #+anta" +o" an$2a+e" -re-er/ #ero ta2,$Kn e" +a
1uerJa
0ue &a-e 0ue +o" $2ane" 0ue a#untan a+ norte/ +o" -r$"ta+e" !e -re-er en
-o2#ue"to" 0uD2$-o". E"t4 #re"ente en -a!a #arte !e +a natura+eJa. La
otro a"#e-to/ e+ 2un!o -o2o re#re"enta-$9n/ e" e+ 2un!o ta+ -o2o +o
eP#er$2entar+o.
E+ 2un!o -o2o re#re"enta-$9n e" nue"tra -on"tru--$9n !e +a rea+$!a! en
nue"tra" 2ente". E" +o 0ue >ant ++a2a e+ 7enomenal 2un!o. R=$re
a tu a+re!e!or a&ora. Ta+ veJ u"te! #ue!e ver +o" 4r,o+e"/ +a" #er"ona" o
ve&D-u+o"
a travK" !e una ventana/ o e"te +$,ro en 1rente !e u"te!T Ta+ veJ u"te! #ue!e
e"-u-&ar a +o" #4Iaro" o e+ tr41$-o o +o" ru$!o" en otra &a,$ta-$9n. Lo 0ue ere"
eP#er$2entar a travK" !e "u" "ent$!o" e" e+ 2un!o -o2o re#re"enta-$9n.
E"a e" "u 2anera !e !ar "ent$!o a to!o 0ue re0u$ere
"u -on-$en-$a. Tu 2ente or%an$Ja tu eP#er$en-$a #ara
Pgina 143
*FH
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
!ar "ent$!o a to!o. E"te =un!$a+ -o2o re#re"enta-$9n e" e+ 2un!o
en 0ue v$v$2o"/ #ero/ a+ $%ua+ 0ue >ant/ S-&o#en&auer -reDa 0ue &a,Da
una rea+$!a! 24" #ro1un!a 0ue eP$"te 24" a++4 !e "u" eP#er$en-$a" ta2,$Kn/
24" a++4 !e
e+ 2un!o !e +a" a#ar$en-$a". >ant ++a2a 0ue e+ 2un!o nou2Kn$-o/
#en"9 0ue no tenDa2o" a--e"o !$re-to a e++a. Para S-&o#en&auer/
e+ 2un!o -o2o vo+unta! era un #o-o -o2o e+ 2un!o nou2Kn$-o !e >ant/
aun0ue
eP$"ten !$1eren-$a" $2#ortante".
>ant e"-r$,$9 "o,re nomenos / e+ #+ura+ !e nomeno . S+
#en"a,a 0ue +a rea+$!a! #o!rDa tener 24" !e una #arte. No e"t4 -+aro
&ow>ant<newt&$"/ %$vent&at&e&a!!e-+are!t&att&enou2ena+
2un!o era $na--e"$,+e #ara no"otro". S-&o#en&auer en -a2,$o "o"tuvo 0ue
no #o!rDa2o" a"u2$r 0ue +a rea+$!a! nou2ena+ "e !$v$!$9 en a,"o+uto/
a 0ue e"e t$#o !e !$v$"$9n re0u$ere e"#a-$o e+ t$e2#o/ 0ue >ant
-ree 1ueron a#orta!o" #or +a 2ente $n!$v$!ua+ en +u%ar !e
0ue eP$"te en +a rea+$!a! 2$"2a. En veJ S-&o#en&auer !e"-r$,$9 e+
E+ 2un!o -o2o vo+unta! -o2o una "o+a/ +a 1uerJa "$n !$re--$9n un$1$-a!a
!etr4"
to!o +o 0ue e". Po!e2o" v$"+u2,rar e"te 2un!o -o2o vo+unta! a travK" !e
nue"tro
a--$one" #ro#$a" ta2,$Kn a travK" !e nue"tra eP#er$en-$a !e+ arte.
DeIa !e +eer e"to #oner "u 2ano "o,re "u -a,eJa. LMuK
"u-e!$!oN V$en!o 0ue a+%u$en a-a,a !e ver "u 2ano
"u,$en!o 0ue !e"-an"a "o,re "u -a,eJa. Se #ue!e ver 0ue ta2,$Kn "$ u"te!
2$rar"e en e+ e"#eIo. E"ta e" una !e"-r$#-$9n !e +a 1eno2ena+
2un!o/ e+ 2un!o -o2o re#re"enta-$9n. Se%7n S-&o#en&auer/
"$n e2,ar%o/ &a un a"#e-to $nter$or a nue"tra eP#er$en-$a !e 2over"e
nue"tro -uer#o/ a+%o 0ue #o!e2o" "ent$r !e una 2anera !$1erente a +a nue"tra
eP#er$en-$a !e+ 2un!o !e +o" 1en92eno" en %enera+. No EP#eC
r$en-$a E+ 2un!o -o2o vo+unta! !$re-ta2ente/ #ero no"otro" "D "o2o" 2u
-er-a
0ue -uan!o ++eva2o" a -a,o a--$one" !e+$,era!a"/ -uan!o
no" 'amos -or#ora+e"
a--$one"/ &a-er 0ue "u-e!an. Por e"o "e e+$%$9 +a #a+a,ra Vvo+unta!V
#ara !e"-r$,$r +a rea+$!a!/ a #e"ar !e 0ue e" "9+o en +a "$tua-$9n &u2ana
0ue e"ta ener%Da t$ene re+a-$9n a+%una -on +a rea+$Ja-$9n !e
a+%o !e+$,era!a2ente C #+anta" no -re-en !e+$,era!a2ente/ n$
Pgina 144
v$"+u2,re" !e +a rea+$!a!
*FG
rea--$one" 0uD2$-a" o-urren !e+$,era!a2ente. A"D 0ue e" $2#ortante
!ar"e -uenta !e 0ue +a #a+a,ra Vvo+unta!V e" !$1erente !e u"o" or!$nar$o" !e +a
#+aJo.
Cuan!o a+%u$en 0u$ere Va+%o 0ue t$enen un o,Iet$vo en 2ente:
0ue e"t4n tratan!o !e &a-er a+%o. Pero e"o no e" en a,"o+uto +o 0ue
S-&o#en&auer "$%n$1$-a -uan!o !e"-r$,e +a rea+$!a! en e+ n$ve+ !e
e+ 2un!o -o2o vo+unta!. La Vo+unta! 3-on una W !e -a#$ta+8 e" "$n o,Ieto/ o/
-o2o
a ve-e" "e !$-e/ Va -$e%a"V. No e"t4 tratan!o !e +o%rar
a+%7n re"u+ta!o en #art$-u+ar. No t$ene n$n%7n #unto o 2eta. E"
"9+o #or e"ta %ran o+ea!a !e ener%Da 0ue e"t4 en -a!a 1en92eno natura+
Enon/ a"D -o2o en nue"tro" a-to" -on"-$ente" !e +a" -o"a" 0ue 0u$eren. Para
S-&o#en&auer no &a D$o" #ara !ar+e !$re--$9n. Ta2#o-o e" e+
LSer4 D$o" 2$"2o. La "$tua-$9n &u2ana e" 0ue/ a+ $%ua+ 0ue to!a +a rea+$!a!/
1or2an #arte !e e"ta 1uerJa !e "ent$!o.
S$n e2,ar%o/ &a a+%una" eP#er$en-$a" 0ue #ue!en &a-er +a v$!a "o#orta,+e.
E"to" v$enen en "u 2aorDa !e arte. E+ arte #ro#or-$ona un #unto !e 0u$etu!
#ara 0ue/
#or un -orto t$e2#o/ #o!e2o" e"-a#ar !e+ -$-+o $nter2$na,+e !e e"1uerJo
!e"eo. La 27"$-a e" +a 2eIor 1or2a !e arte #ara e"to. Se%7n
S-&o#en&auer e" #or0ue +a 27"$-a e" una -o#$a !e+ #ro#$o W$++.
E"to/ #en"9/ eP#+$-9 e+ #o!er !e +a 27"$-a #ara 2overno" tan #ro1un!a2ente.
S$ u"te! e"-u-&a una "$n1onDa !e Beet&oven en e+ 2ar-o !ere-&o !e +a
2ente no "on "9+o "$en!o e"t$2u+a!o" e2o-$ona+2ente: u"te! e"
v$"+u2,rar +a rea+$!a! ta+ -o2o e" en rea+$!a!.
N$n%7n otro 1$+9"o1o &a !a!o un +u%ar tan -entra+ #ara +a" arte"/
#or +o 0ue no e" !e ePtra?ar 0ue S-&o#en&auer e" #o#u+ar entre +o" -reat$vo"
#er"ona" !e !$ver"a Dn!o+e. Co2#o"$tore" 27"$-o" +o a2an
#or0ue -reDa 0ue +a 27"$-a era e+ 24" $2#ortante !e to!a +a
arte". Su" $!ea" ta2,$Kn &an &e-&o un ++a2a2$ento a +o" nove+$"ta" $n-+u$!o"
Leo
To+"to$/ =ar-e+ Prou"t T&o2a" =ann/ T&o2a" Har!. D+an
T&o2a" ++e%9 a e"-r$,$r un #oe2a ULa 1uerJa 0ue en e+ re-orr$!o
1u"$,+e $2#u+"a +a 1+or V/ 0ue 1ue $n"#$ra!o #or S-&o#en&auer
!e"-r$#-$9n !e+ 2un!o -o2o vo+unta!.
Pgina 145
*FB
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
S-&o#en&auer no "e +$2$t9 a !e"-r$,$r +a rea+$!a! nue"tra re+a-$9n -on
e++a. S+ ta2,$Kn tenDa #unto" !e v$"ta a-er-a !e -92o !e,e2o" v$v$r. Una veJ
0ue te !a" -uenta
0ue to!o" "o2o" #arte !e una 1uerJa !e ener%Da/ e"e $n!$v$!uo
eP$"ten #er"ona" 0ue "9+o a n$ve+ !e+ 2un!o -o2o re#re"enta-$9n/
e"to !e,e -a2,$ar +o 0ue &a-e". Para S-&o#en&auer/ #erIu!$-an!o
otra" #er"ona" e" una e"#e-$e !e autoC+e"$9n. E"te e" e+ 1un!a2ento !e to!a +a
2ora+$!a!. S$ te 2ato/ !e"truo una #arte !e +a 1uerJa !e +a v$!a 0ue une
to!o" no"otro" Iunto". Cuan!o a+%u$en &a-e !a?o a otra #er"ona/ e" -o2o un
#e"-a!$++a 0ue "e 2uer!e +a -o+a "$n "a,er 0ue "e e"t4 &un!$en!o "u" -o+2$++o"
en "u #ro#$a -arne. A"D 0ue +a 2ora+$!a! ,4"$-a 0ue S-&o#en&auer
en"e?9 1ue una !e -o2#a"$9n. B$en enten!$!o/ otra
+a %ente no e" ePterno a 2D. =e $2#orta +o 0ue +e "u-e!e a u"te!/ #or0ue
en una 1or2a !e "er #arte !e +o 0ue "o2o" to!o" #arte !e: e+ =un!o
-o2o vo+unta!.
E"a e" +a #o"$-$9n 2ora+ o1$-$a+ !e S-&o#en&auer. E" #re%unta
-a#aJ/ "$n e2,ar%o/ "$ K+ -on"$%ue a+%o -o2o e"to %ra!o !e
#reo-u#a-$9n #or "D 2$"2o a otra" #er"ona". En una o-a"$9n/ un v$eIo
2uIer -&ar+an!o a1uera !e "u #uerta +e &$Jo tan enoIa!o 0ue K+
+a e2#uI9 #or +a" e"-a+era". E++a re"u+t9 &er$!a/ un tr$,una+
S-&o#en&auer or!ena!o a #a%ar una $n!e2n$Ja-$9n a e++a #or e+ re"to
!e "u v$!a. Cuan!o 2ur$9 a+%uno" a?o" 24" tar!e/ S-&o#en&auer
no 2o"tr9 n$n%una -o2#a"$9n: en veJ %ara,ate9 +a ,ro2aCr$2a
U ano obituario, abit onus U3!e+ +atDnU +a an-$ana 2uere/ +a -ar%a
va U8 en "u -ert$1$-a!o !e !e1un-$9n.
Ha otro 2Kto!o/ 24" ePtre2o #ara ++e%ar a un a-uer!o
-on e+ -$-+o !e+ !e"eo. Para ev$tar 0ue!ar atra#a!o en to!o e"to/
"$2#+e2ente !ar +a e"#a+!a a+ 2un!o #or -o2#+eto -onvert$r"e en un
a"-Kt$-a: v$v$r una v$!a !e -a"t$!a! "ePua+ +a #o,reJa. E"to/ 0ue "entDa/
"erDa +a 2anera $!ea+ !e &a-er 1rente a +a eP$"ten-$a. E" +a "o+u-$9n
2u-&a" re+$%$one" or$enta+e" o#tar. S-&o#en&auer/ "$n e2,ar%o/ nun-a
"e -onv$rt$9 en un a"-eta/ a #e"ar !e ret$rar"e !e +a v$!a "o-$a+ -o2o
-re-$9 24" v$eIo. Durante +a 2aor #arte !e "u v$!a K+ !$"1ruta,a !e +a
-o2#a?Da/ tenDa a"unto"/
Pgina 146
v$"+u2,re" !e +a rea+$!a!
*F5
-o2$9 ta2,$Kn. E" tenta!or !e-$r 0ue era un &$#9-r$ta. De &e-&o/ +a
vena !e #e"$2$"2o 0ue -orre a travK" !e "u e"-r$tura e" tan #ro1un!o en
+u%are" 0ue a+%uno" +e-tore" #en"aron 0ue "$ K+ &u,$era "$!o "$n-ero 0ue
&a,rDa "u$-$!a!o.
E+ %ran 1$+9"o1o v$-tor$ano @o&n Stuart =$++/ en -a2,$o/
era un o#t$2$"ta. Ar%u2ent9 0ue e+ #en"a2$ento +a !$"-u"$9n r$%uro"a
"$9n #o!rDa e"t$2u+ar e+ -a2,$o "o-$a+ +o%rar un 2un!o 2eIor/ un
2un!o en e+ 0ue 24" %ente #ue!a ++evar una v$!a 1e+$J #+ena.
Pgina 147
-a#Dtu+o (H
E"#a-$o #ara Cre-er
@o&n Stuart =$++
I2a%$ne 0ue u"te! "e &a,Da 2anten$!o a+eIa!o !e otro" n$?o" #ara
+a 2aor #arte !e "u $n1an-$a. En veJ !e #a"ar e+ t$e2#o Iu%an!o/ u"te!
&a,rDa "$!o a#ren!er %r$e%o e+ 4+%e,ra/ $2#art$!o #or una e2#re"a #r$va!a
tutor/ o 0ue e"tarDa en -onver"a-$one" -on +o" a!u+to" 2u $nte+$%ente".
LC92o &a,rDa" "a+$!oN
E"to e" 24" o 2eno" +o 0ue +e #a"9 a @o&n Stuart =$++
3*6)BE5F8. Fue un eP#er$2ento e!u-at$vo. Su #a!re/ @a2e"
=$++/ a2$%o !e @ere2 Bent&a2/ -o2#arte +a o#$n$9n !e @o&n Lo-<e !e 0ue
La 2ente !e un n$?o #e0ue?o e"ta,a va-Do/ -o2o una #$Jarra en
,+an-o. @a2e" =$++
e"ta,a -onven-$!o !e 0ue "$ ++eva" a un n$?o en e+ -a2$no -orre-to/
&a,Da una ,uena #ro,a,$+$!a! !e 0ue K+ o e++a #o!rDa -onvert$r"e en un
%en$o. A"D 0ue @a2e" +e en"e?9 a "u &$Io @o&n en -a"a/ a"e%ur4n!o"e !e 0ue
K+ no #er!$9 e+ t$e2#o Iu%an!o -on n$?o" !e "u #ro#$a e!a! o
a#ren!er 2a+o" &4,$to" !e e++o". Pero e"to no 1ue "$2#+e2ente 2eterC
2$n%/ +a 2e2or$Ja-$9n 1orJa!a/ n$ na!a !e e"o. @a2e" "e en"e?an
ut$+$Jan!o e+ 2Kto!o !e S9-rate" !e $nterro%ator$o -ruJa!o/ 1o2entan!o "u
Pgina 148
e"#a-$o #ara -re-er
*FA
&$Io !e eP#+orar +a" $!ea" 0ue e"ta,a a#ren!$en!o en +u%ar !e "9+o e+ +oro
e++o".
E+ "or#ren!ente re"u+ta!o 1ue 0ue #or +a e!a! !e tre" a?o" @uan 1ue
e"tu!$ar %r$e%o ant$%uo. A +a" "e$" 0ue &a,Da e"-r$to una &$"tor$a !e
Ro2a/ "$ete a?o" !e e!a! 0ue #o!Dan enten!er +o" !$4+o%o" !e P+at9n/ en
e+ $!$o2a or$%$na+. A +o" o-&o a?o" -o2enJ9 a a#ren!er +atDn. Para e+ *( !e
0ue tenDa un an4+$"$" !eta++a!o !e +a &$"tor$a/ +a e-ono2Da +a #o+DC
t$-"/ #o!rDan re"o+ver e-ua-$one" 2ate24t$-a" -o2#+eIa" tenDa un
a#a"$ona!o $nterK" "o1$"t$-a!a en +a -$en-$a. S+ era un
#ro!$%$o. En "u" ve$nte a?o" K+ a era uno !e +o" 24" ,r$++ante"
#en"a!ore" !e "u K#o-a/ a #e"ar !e 0ue en rea+$!a! nun-a +o "u#er9 "u ePtra?a
$n1an-$a #er2ane-$9 "o+o un #o-o !$"tante +ar%o
"u v$!a.
S$n e2,ar%o/ K+ se .ab/a -onvert$!o en una e"#e-$e !e %en$o. A"D 0ue "u
E+ eP#er$2ento !e #a!re &a,Da tra,aIa!o. Se -onv$rt$9 en un a-t$v$"ta
-ontra +a $nIu"t$-$a/ una 1e2$n$"ta te2#rana 30ue 1ue arre"ta!o #or +a
#ro2o-$9n
-ontro+ !e +a nata+$!a!8/ un #o+Dt$-o/ un #er$o!$"ta/ un %ran 1$+9"o1o/
ta+ veJ e+ 24" %ran!e 1$+9"o1o !e+ "$%+o ZIZ.
=$++ &a,Da "$!o -r$a!o -o2o un ut$+$tar$o/ Bent&a2
$n1+uen-$a 1ue $n2en"a. Lo" 2o+$no" "e 0ue!arDa en Bent&a2
-a"a en +a -a2#$?a !e Surre -a!a verano. Pero/ aun0ue
=$++ e"ta,a !e a-uer!o -on Bent&a2 0ue +a a--$9n -orre-ta e" "$e2#re e+
0ue #ro!u-e +a 2aor 1e+$-$!a!/ ++e%9 a -reer 0ue "u
+a -uenta !e+ #ro1e"or !e +a 1e+$-$!a! -o2o #+a-er era !e2a"$a!o -ru!o. A"D
0ue e+
&o2,re 24" Ioven !e"arro++9 "u #ro#$a ver"$9n !e +a teorDa/ una 0ue
!$"t$n%u$!o entre #+a-ere" "u#er$ore" e $n1er$ore".
Pue"to" a e+e%$r/ L"erDa 2eIor "er un -er!o "at$"1e-&o
revo+-4n!o"e en una #o-$+%a 1an%o"o 2a"t$-an!o a travK" !e +o" a+$2ento"
en
"u #unto 24" ,aIo/ o un "er &u2ano tr$"teN =$++ #en"a,a 0ue era o,v$o
0ue D,a2o" a o#tar #or "er un "er &u2ano tr$"te en +u%ar !e un 1e+$J
-er!o. Pero e"o va en -ontra !e +o 0ue #en"9 Bent&a2. Bent&a2/
u"te! re-or!ar4/ !$-e 0ue +o 7n$-o 0ue -uenta "on a%ra!a,+e"
Pgina 149
*H)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
eP#er$en-$a"/ no $2#orta +a 1or2a en 0ue "e #ro!u-en. =$++ no e"ta,a !e
a-uer!o.
S+ #en"9 0ue #o!rDa tener !$1erente" t$#o" !e #+a-er
0ue a+%uno" eran 2u-&o 2eIore" 0ue otro"/ 2u-&o 2eIor 0ue n$n%7n
-ant$!a! !e #+a-er 2enor Ia24" #o!rDa $%ua+ar e+ 24" #e0ue?o
+a -ant$!a! !e uno 2aor. P+a-ere" $n1er$ore"/ ta+e" -o2o +o" 0ue un
an$2a+ #ue!e eP#er$2entar/ nun-a -ue"t$onar +a "u#er$or/ $nte+C
#+a-ere" +e-tua+/ -o2o e+ #+a-er !e +eer un +$,ro o e"-u-&ar
a un -on-$erto. =$++ 1ue 24" a++4/ !$Io 0ue "erDa 2eIor
"er un S9-rate" $n"at$"1e-&o 0ue un ne-$o "at$"1e-&o. E"to "e !e,e a
e+ 1$+9"o1o S9-rate" 1ue -a#aJ !e %anar 2u-&o 24"
#+a-ere" "ut$+e" !e "u #en"a2$ento 0ue e+ ne-$o Ia24" #o!rDa
+o%rar.
LPor 0uK -reer =$++N Su re"#ue"ta 1ue 0ue -ua+0u$era 0ue &aa eP#eC
2enta!o tanto "u#er$ore" -o2o $n1er$ore" #+a-ere" #re1$ere +a 2aor
0uer$!o". E+ -er!o no #ue!e +eer o e"-u-&ar 27"$-a -+4"$-a/ #or +o 0ue "u
!$-ta2en "o,re e"to no -ontarDa. S$ un -er!o #u!$era +eer+o "erDa
#re1$eren +eer a ro!ar en e+ ,arro.
E"o e" +o 0ue #en"a,a =$++. S$n e2,ar%o/ a+%una" #er"ona" &an "e?a+a!o
0ue "u#one 0ue to!o e+ 2un!o era -o2o K+ en #re1$r$en!o
+een!o #ara ro!ar en e+ ,arro. Peor a7n/ tan #ronto -o2o =$++ $ntro!u--$9nC
!u-e !$1erente" -ua+$!a!e" !e +a 1e+$-$!a! 3"u#er$ore" e $n1er$ore"8/ a"D
-o2o -ant$!a!e" !$1erente"/ "e vue+ve 2u-&o 24" !$1D-$+ ver -92o "e
Ia24" #o!rDa ++evar +a -uenta !e 0uK &a-er. Una !e +a" %ran!e" v$rtu!e" !e +a
En1o0ue !e Bent&a2 era "u "$2#+$-$!a!/ -on -a!a t$#o !e
e+ #+a-er e+ !o+or 2e!$!o en +a 2$"2a 2one!a. =o+$no no !a
1or2a !e tra,aIar a -a,o un t$#o !e -a2,$o entre +a" !$1erente"
2one!a" !e +o" #+a-ere" "u#er$ore" e $n1er$ore".
=$++ a#+$-9 "u #en"a2$ento ut$+$tar$o a to!o" +o" a"#e-to" !e +a v$!a. S+
#en"a,an 0ue +o" "ere" &u2ano" "on un #o-o -o2o +o" 4r,o+e". S$ u"te! no !a
un e"#a-$o "u1$-$ente #ara !e"arro++ar e+ 4r,o+/ "e retor-$9 !K,$+. Pero
en +a #o"$-$9n -orre-ta 0ue #ue!a -u2#+$r -on "u #oten-$a+ ++e%ar a un %ran
a+tura ePten"$9n. De+ 2$"2o 2o!o/ en +a" -$r-un"tan-$a" a!e-ua!a"/ &u2ano
Pgina 150
e"#a-$o #ara -re-er
*H*
"ere" 1+oreJ-an/ 0ue #ro!u-e ,uena" -on"e-uen-$a" no "9+o
#ara e+ $n!$v$!uo en -ue"t$9n/ "$no #ara e+ -onIunto !e +a "o-$e!a! C
2aP$2$Ja +a 1e+$-$!a!. En *6GA #u,+$-9 un ,reve #ero
$n"#$ra!or +$,ro !e +a !e1en"a !e "u o#$n$9n !e 0ue !ar a -a!a #er"ona
e"#a-$o #ara !e"arro++ar "u antoIo era +a 2eIor 2anera !e or%an$Jar
+a "o-$e!a!. E"e +$,ro "e ++a2a *obre la libertad to!avDa e" a2#+$a2ente
+eD!o
&o.
E+ #aterna+$"2o/ !e+ +atDn pater #a!re "$%n$1$-a!o/ e"t4 o,+$%an!o a
a+%u$en 0ue &a%a a+%o #or "u #ro#$o ,$en 3aun0ue #o!rDa
$%ua+2ente &an "$!o 2aterna+ !e mater / !e+ +atDn
2a!re8. S$ !e n$?o te &a-Dan -o2er "u" ver!e"/ enton-e"
va a enten!er e"te -on-e#to 2u ,$en. E+ -on"u2o !e ve%eta+e" ver!e"
no &a-e a na!$e !e na!a/ #ero "u" #a!re" a7n te &a-en
&aJ+o #or tu #ro#$o ,$en. =$++ #en"a,a #aterna+$"2o e"ta,a ,$en
-uan!o "e !$r$%$9 a +o" n$?o": +o" n$?o" !e,en "er #rote%$!o"
!e "D 2$"2o" t$enen "u -o2#orta2$ento -ontro+a!o en var$o"
2anera". Pero e+ #aterna+$"2o &a-$a +o" a!u+to" en una "o-$e!a! -$v$+$Ja!a era
$na-e#ta,+e. La 7n$-a Iu"t$1$-a-$9n #ara +o 0ue era -uan!o un a!u+to
arr$e"%a!o &a-er !a?o a otra #er"ona #or "u" a--$one" o "$ tenDan
#ro,+e2a" #"$0u$4tr$-o" %rave".
E+ 2en"aIe !e =$++ era "$2#+e. Se +e -ono-e -o2o e+ #r$n-$#$o !e+ !a?o.
To!o" +o" a!u+to" !e,en tener +$,erta! #ara v$v$r -o2o +e #+aJ-a/ "$e2#re
-uan!o
na!$e 24" "e &$Jo !a?o en e+ #ro-e"o. E"te era un reto
$!ea en +a In%+aterra v$-tor$ana/ -uan!o 2u-&a %ente a"u2e 0ue una #arte
!e +a 1un-$9n !e+ %o,$erno era $2#oner va+ore" 2ora+e" en
+a" #er"ona". =$++ no e"ta,a !e a-uer!o. Pen"9 0ue una 2aor 1e+$-$!a!
ven!rDa !e $n!$v$!uo" 0ue t$enen una 2aor +$,erta! en +a 1or2a
"e -o2#orta,an. Y no "e trata,a "9+o !e+ %o,$erno !e-$r+e a +a %ente
+o 0ue !e,e &a-er 0ue #reo-u#a,a =o+$no. O!$a,a +o 0ue K+ ++a29 V+a
+a t$ranDa !e +a 2aorDa V/ +a 1or2a en 0ue +a" #re"$one" "o-$a+e" tra,aIaron
#ara
ev$tar 0ue 2u-&a" #er"ona" !e &a-er +o 0ue 0uerDa &a-er o
-onvert$!o.
Pgina 151
*H(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Otro" #ue!en #en"ar 0ue "a,en +o 0ue te &ar4 1e+$J. Pero
#or +o %enera+ "on 2a+. U"te! "a,e 2u-&o 2eIor 0ue e++o"
+o 0ue rea+2ente 0u$ere" &a-er -on tu v$!a. E $n-+u"o "$ no +o &a-e/
=$++ ar%u2ent9/ e" 2eIor !eIar 0ue -a!a uno !e no"otro" &a-e2o" nue"tro"
#ro#$o" errore"
0ue #ara o,+$%arno" a -u2#+$r -on una 2anera !e v$v$r. E"
-o&erente -on "u ut$+$tar$"2o a 0ue -reDa 0ue
au2entar +a +$,erta! $n!$v$!ua+ #ro!u-e 24" 1e+$-$!a! en %enera+
!e re"tr$n%$r +o 0ue &a-e.
Se%7n =$++ 30ue era uno 2$"2o8/ %en$o"/ $n-+u"o
24" 0ue e+ re"to !e no"otro"/ ne-e"$ta2o" +a +$,erta! #ara !e"arro++ar.
Rara veJ "e aIu"tan a +a" eP#e-tat$va" !e +a "o-$e!a! a-er-a !e +a 1or2a en 0ue
!e,erDan
-o2#ortar"e a 2enu!o #are-en eP-Kntr$-a. S$ -a+a2,re "u !e"aC
-$9n/ enton-e" to!o" "a+en #er!$en!o/ a 0ue #ro,a,+e2ente no van a &a-er
0ue e+
-ontr$,u-$one" a +a "o-$e!a! 0ue +o 0ue #o!rDan &a,er &e-&o.
Por +o tanto/ "$ u"te! 0u$ere -on"e%u$r +a 2aor -ant$!a! #o"$,+e !e 1e+$-$!a!
!a!/ 0ue +a %ente "e%u$r a!e+ante -on "u" v$!a" "$n $nter1er$r -on
e++o"T a 2eno" 0ue/ #or "u#ue"to/ "e arr$e"%an a !a?ar a otra" #er"ona" #or "u
a--$one". S$ en-uentra +o 0ue e"t4n &a-$en!o o1en"$vo 0ue no e"
una ,uena raJ9n #ara 0ue +e" $2#$!e v$v$r !e e"ta 2anera. =o+$no
1ue 2u -+aro en e"te #unto: !e+$to no "e !e,e -on1un!$r
-on !a?o.
E+ en1o0ue !e =$++ t$ene a+%una" -on"e-uen-$a" 2u #ertur,a!ora".
I2a%$ne a un &o2,re "$n 1a2$+$a 0ue !e-$!e 0ue va a ,e,er
!o" ,ote++a" !e vo!<a -a!a no-&e. E" 2u 14-$+ ver 0ue K+ e"
,e,er &a"ta 2or$r. En -a"o !e 0ue +a +e $nterven%a #ara !etener
K+N No/ !$-e =$++/ no a 2eno" 0ue "e arr$e"%a a !a?ar a otra #er"ona.
Pue!e !$"-ut$r -on K+/ !e-$r+e 0ue e"t4 !e"truen!o a "D 2$"2o. Pero
na!$e !e,e o,+$%ar+o a -a2,$ar "u" -a2$no"T n$ !e,e %o,ernarC
-$9n +e $2#$!e ,e,er "u v$!a #or +a ,or!a. E"e e" "u +$,re e+e--$9n.
No "erDa "u +$,re e+e--$9n "$ K+ e"ta,a -u$!an!o a un Ioven
n$?o/ #ero -o2o no t$ene a na!$e en 1un-$9n !e K+/ K+ #ue!e &a-er +o 0ue
a K+ +e %u"ta.
Pgina 152
e"#a-$o #ara -re-er
*HF
A!e24" !e +a +$,erta! en +a 1or2a !e v$v$r/ =$++ #en"a,a 0ue era v$ta+
0ue to!o e+ 2un!o "e +e !$o +a +$,erta! !e #en"ar &a,+ar -o2o e++o"
%u"ta!o. D$"-u"$9n a,$erta 1ue !e %ran ,ene1$-$o #ara +a "o-$e!a!/ 0ue "e
"entDa/
#or0ue o,+$%9 a +a %ente a #en"ar "er$a2ente en +o 0ue -reDan.
S$ u"te! no t$ene "u" #unto" !e v$"ta $2#u%na!o" #or +a" #er"ona" -on
o#o"$-$9n
#unto" !e v$"ta/ enton-e" e" #ro,a,+e 0ue e+ re"u+ta!o 1$na+ "er4 +a -e+e,ra-$9n
!e e++o" -o2o V2uerto
U!o%2a"/ #reIu$-$o" 0ue rea+2ente no "e #ue!e !e1en!er. A,o%9 #or
+a +$,erta! !e eP#re"$9n &a"ta e+ #unto en e+ 0ue $n-$ta,a a +a v$o+en-$a. Un
IourC
r$o!$"ta/ a "u Iu$-$o/ !e,erDa "er +$,re #ara e"-r$,$r un e!$tor$a+ en e+ 0ue
!e-+ar9 0ue U-ornC!$"tr$,u$!ore" "on &a2,rea!ore" !e +o" #o,re"U/ #ero "$
a%$t9 una #an-arta -on +a" 2$"2a" #a+a,ra" en K+/ 2$entra" 0ue !e #$e en
+o" e"-a+one" !e +a -a"a !e un -o2er-$ante !e 2aDJCen 1rente !e una 2u+t$tu!
en1ure-$!a/ 0ue
"erDa una $n-$ta-$9n a +a v$o+en-$a #or +o tanto #ro&$,$!o #or e+ 2o+$no !e
Har2 Pr$n-$#$o.
=u-&a" #er"ona" no e"ta,an !e a-uer!o -on e+ 2o+$no. A+%uno" #en"a,an 0ue
"u en1o0ue
a +a +$,erta! 1ue !e2a"$a!o -entra!o en +a $!ea !e 0ue +o 0ue $2#orta e" -92o
+a" #er"ona" "e "$enten a-er-a !e "u" v$!a" 30ue e" 2u-&o 24" $n!$v$!ua+C
terD"t$-a/ #or eIe2#+o/ 0ue e+ -on-e#to !e +$,erta! !e Rou""eau/ ver
Ca#Dtu+o *68. Otro" +o v$eron -o2o a,r$r +a" #uerta" a un #er2$"C
"$ve "o-$e!a! 0ue !e"tru$r +a 2ora+ #or +o" "$%+o". @a2e" F$tJIa2e"
E"te,an/ uno !e "u" -onte2#or4neo"/ ar%u2ent9 0ue +a 2aorDa !e +a %ente
!e,e "er 1orJa!a #or un -ana+ e"tre-&o no "e !a !e2a"$a!o
2u-&a" o#-$one" a-er-a !e -92o v$ven/ #or0ue 2u-&o" !e e++o"/ !a!o e+ +$,re
R$en!a/ 0ue ter2$nan &a-$en!o 2a+a" !e-$"$one" auto!e"tru-t$vo"
#or "D 2$"2o".
Un 4rea en +a 0ue =$++ 1ue e"#e-$a+2ente ra!$-a+ en e+ 2o2ento 0ue
e"-r$,$9 e"ta,a en "u 1e2$n$"2o. En In%+aterra en e+ "$%+o ZIZ
=uIere" !e+ "$%+o -a"a!a" no #o!Dan tener #ro#$e!a!e"/
tenDa #o-a #rote--$9n +e%a+ -ontra +a v$o+en-$a +a v$o+a-$9n !e "u"
2ar$!o". =$++ ar%u2ent9 en El sometimiento de las mu6eres 3*6BA8 0ue
+o" "ePo" !e,en "er trata!o" #or $%ua+ tanto en +a +e -o2o en +a "o-$e!a!
24" en %enera+. A+%uno" a "u a+re!e!or a1$r2aron 0ue +a" 2uIere" eran
Pgina 153
*HH
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
natura+2ente $n1er$ore" a +o" &o2,re". S+ +e #re%unt9 -92o #o!rDan
#o"$,+e2ente
"a,er e"to -uan!o +a" 2uIere" "e +e" &a,Da $2#e!$!o 2u-&a" ve-e" !e
a+-anJan!o "u 24P$2o #oten-$a+: "e +e" 2antuvo a+eIa!o !e 2aor
e!u-a-$9n 2u-&a" #ro1e"$one". Por en-$2a !e to!o/ 0uerDa una 2aor
+a $%ua+!a! !e +o" "ePo". E+ 2atr$2on$o !e,e "er una a2$"ta! entre
e" $%ua+/ ar%u2ent9. Su 2atr$2on$o -on +a v$u!a Harr$et
Ta+or/ 0ue ++e%9 2u tar!e en "u v$!a/ era -o2o e"to
traD!o tanto una %ran 1e+$-$!a!. Ha,Dan "$!o a2$%o" Dnt$2o"
3 ta+ veJ $n-+u"o +o" a2ante"8/ 2$entra" 0ue "u #r$2er 2ar$!o e"ta,a v$vo/
#ero
=$++ &a,Da ten$!o 0ue e"#erar &a"ta *6G* #ara -onvert$r"e en +a "e%un!a. E++a
+e au!9 a e"-r$,$r tanto *obre la libertad el sometimiento de las mu6eres /
"$n e2,ar%o/ #or !e"%ra-$a/ 2ur$9 ante" !e 0ue -ua+0u$era "e #u,+$-9.
*obre la libertad 1ue #u,+$-a!o #or #r$2era veJ en *6GA. E"e 2$"2o a?o
otro +$,ro a7n 24" $2#ortante a#are-$9: C&ar+e" Darw$n
El Ari(en de las Especies .
Pgina 154
-a#Dtu+o (G
D$"e?o no $nte+$%ente
C&ar+e" Darw$n
ULE" #ar$ente !e +o" 2ono" en "u a,ue+a o "u
+a!o !e+ a,ue+oN U E"te 1ue !e"-ara!o !e+ o,$"#o Sa2ue+ W$+,er1or-e
-ue"t$9n en un 1a2o"o !e,ate -on T&o2a" Henr HuP+e en
=u"eo !e OP1or! !e H$"tor$a Natura+ en *6B). HuP+e era
+a !e1en"a !e +o" #unto" !e v$"ta !e C&ar+e" Darw$n 3*6)AC*66(8. W$+,er1or-e
!e
#re%unta #reten!Da "er a +a veJ un $n"u+to una ,ro2a. Pero ,a-<C
!e"#e!$!o. HuP+e 2ur2ur9 en voJ ,aIa U/ RGra-$a" a D$o" #or
entre%ar+o en 2$" 2ano" V/ re"#on!$9 0ue #re1erDa
e"tar re+a-$ona!o -on un 2ono 0ue a un "er &u2ano 0ue -ontuvo !e,ate
a+ ,ur+ar"e !e +a" $!ea" -$entD1$-a". Po!rDa 2u ,$en &a,er
eP#+$-9 0ue K+ era !e"-en!$ente !e ante#a"a!o"C2ono -o2o en
a2,o" +a!o" C no &a-e 2u #o-o t$e2#o/ #ero en a+%7n 2o2ento en e+
#a"a!o. E"o e"
+o a1$r29 Darw$n. To!o e+ 2un!o +o" t$ene en "u 4r,o+ %enea+9%$-o.
E"te #unto !e v$"ta -au"9 un %ran revue+o -a"$ !e"!e e+ 2o2ento en 0ue "u
+$,ro El Ari(en de las Especies "e #u,+$-9 en *6GA. De"#uK" !e e"o
a no era #o"$,+e #en"ar en +o" "ere" &u2ano" tan -o2#+eta2ente
Pgina 155
*HB
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
!$1erente !e+ re"to !e+ re$no an$2a+. Lo" "ere" &u2ano"
no eran e"#e-$a+e" 24": eran "$2#+e2ente #arte !e +a natura+eJa -o2o
-ua+0u$er
otro an$2a+. E"to #o!rDa no "er una "or#re"a #ara u"te!/ #ero e"
+o &$Jo -on +a 2aorDa !e +o" v$-tor$ano".
Se #o!rDa #en"ar 0ue to!o +o 0ue to2arDa #ara re-ono-er nue"tra e"tre-&aC
ne"" a +o" 2ono" "erDa en uno" #o-o" 2$nuto" en -o2#a?Da !e
un -&$2#an-K o %or$+a o ta+ veJ $n-+u"o una 2$ra!a !ura en e+
e"#eIo. Pero en +a K#o-a !e Darw$n/ 24" o 2eno" to!o e+ 2un!o a"u2e 0ue
Lo" "ere" &u2ano" "on 2u !$1erente" !e -ua+0u$er otro an$2a+
+a $!ea !e 0ue -o2#art$2o" #ar$ente" +eIano" -on e++o" 1ue r$!$-uC
Lou". Ha,Da un 2ont9n !e %ente 0ue #$en"a 0ue +a !e Darw$n
$!ea" eran una +o-ura +a o,ra !e+ !$a,+o. A+%uno" -r$"t$ano"
"e a1err9 a "u -reen-$a !e 0ue e+ +$,ro !e+ GKne"$" !$o +a ver!a!era
&$"tor$a !e -92o D$o" -re9 a to!o" +o" an$2a+e" #+anta" en "e$"
!Da" !e %ran a1+uen-$a. D$o" &a,Da !$"e?a!o e+ 2un!o to!o en K+/
-a!a uno -on "u #ro#$o +u%ar !e to!o" +o" t$e2#o". E"to" -r$"t$ano" -reDan
0ue to!a" +a" e"#e-$e" !e an$2a+e" #+anta" &a,Dan 2anten$!o $%ua+
!e"!e +a Crea-$9n. In-+u"o &o en !Da/ a+%una" #er"ona" to!avDa "e n$e%an a
-reen 0ue +a evo+u-$9n e" e+ #ro-e"o #or e+ -ua+ ++e%a2o" a "er
+o 0ue "o2o".
Darw$n 1ue un ,$9+o%o %e9+o%o/ no un 1$+9"o1o. A"D
#ue!e 0ue "e #re%unte #or 0uK &a un -a#Dtu+o !e!$-a!o a K+ en e"ta
+$,ro. La raJ9n #or +a 0ue e"t4 a0uD e" 0ue "u teorDa !e +a evo+u-$9n #or
+a "e+e--$9n natura+ "u" ver"$one" 2o!erna" &an ten$!o un #ro1un!o
$2#a-to en -92o +o" 1$+9"o1o" C/ a"D -o2o -$entD1$-o" C #en"ar en
&u2an$!a!. E" +a teorDa -$entD1$-a 24" $n1+uente !e to!o" +o" t$e2#o".
E+ 1$+9"o1o -onte2#or4neo Dan$e+ Dennett &a ++a2a!o U+a
"o+o 2eIor $!ea 0ue na!$e &a ten$!o nun-a V. La teorDa eP#+$-a -92o
Lo" "ere" &u2ano" +a" #+anta" +o" an$2a+e" 0ue +e" ro!ean t$enen
++e%a!o a "er +o 0ue "on -92o to!o" e++o" e"t4n a7n -a2,$an!o.
Un re"u+ta!o !e e"ta teorDa -$entD1$-a 1ue 0ue "e &$Jo 24" 14-$+
0ue nun-a a -reer 0ue no &a D$o". E+ Jo9+o%o
Pgina 156
!$"e?o $nte+$%ente
*H5
R$-&ar! Daw<$n" &a e"-r$to: VNo 2e #ue!o $2a%$nar "er ateo
en -ua+0u$er 2o2ento ante" !e *6GA/ -uan!o Darw$n !e El Ari(en de las
Especies
1ue #u,+$-a!a. No eran ateo"/ #or "u#ue"to/ ante" !e *6GA C
Dav$! Hu2e/ e+ te2a !e+ -a#Dtu+o *5/ 1ue #ro,a,+e2ente uno C #ero
&a,Da 2u-&o" 24" !e"#uK". U"te! no t$ene 0ue "er un
ateo a -reer 0ue +a evo+u-$9n e" -$erta: 2u-&o" -reente" re+$%$o"o"
"on !arw$n$"ta". Pero no #ue!en "er !arw$n$"ta" 4 -reer 0ue
D$o" -re9 to!a" +a" e"#e-$e" ta+ -o2o "on &o.
Co2o un &o2,re Ioven/ Darw$n 1ue en un v$aIe !e -$n-o a?o" en e+ H=S
Bea(le, v$"$tan!o A2Kr$-a !e+ Sur/ Y1r$-a Au"tra+$a. E"to 1ue
+a aventura !e "u v$!a C -o2o +o "erDa #ara -ua+0u$er #er"ona. Ante"
0ue no &a,Da "$!o un e"tu!$ante 2u #ro2ete!or/ na!$e
&a,rDa e"#era!o 0ue K+ &a%a una $2#re"$onante -ontr$,u-$9n ta+e"
CI`N a+ #en"a2$ento &u2ano. S+ no era un %en$o en +a e"-ue+a. Su #a!re
e"ta,a -onven-$!o !e 0ue $,a a "er un !e"#er!$-$o/ una ver%aenJa
a "u 1a2$+$a/ a 0ue #a"9 %ran #arte !e "u t$e2#o -aJan!o
!$"#arar rata". Co2o un &o2,re Ioven 0ue &a,Da e2#eJa!o "u" e"tu!$o" !e
2e!$-$na
en E!$2,ur%o/ #ero -uan!o e"o no 1un-$on9/ #a"9 a
e"tu!$ar teo+o%Da en +a Un$ver"$!a! !e Ca2,r$!%e/ -on +a $nten-$9n !e
-onvert$r"e en
un v$-ar$o. En "u t$e2#o +$,re +e 1ue un natura+$"ta entu"$a"ta/
re-o+e--$9n !e #+anta" e $n"e-to"/ #ero no &a,Da "e?a+e" !e 0ue e"ta,a
va a "er e+ 24" %ran!e ,$9+o%o !e +a &$"tor$a. En 2u-&o" a"#e-to"/
#are-Da un #o-o #er!$!o. S+ no "a,Da +o 0ue 0uerDa &a-er.
Pero e+ v$aIe !e+ Bea(le +o tran"1or29.
E+ v$aIe 1ue una eP#e!$-$9n -$entD1$-a a+re!e!or !e+ 2un!o/ en #arte
#ara traJar +a" +Dnea" -o"tera" !e +o" +u%are" 0ue e+ ,u0ue v$"$t9. A #e"ar !e "u
1a+ta !e -ua+$1$-a-$9n/ Darw$n a"u2$9 e+ #a#e+ !e o1$-$a+ ,otaC
n$"ta/ #ero ta2,$Kn &$Jo o,"erva-$one" !eta++a!a" !e ro-a"/ 19"$+e"
an$2a+e" !on!e0u$era 0ue aterr$Jaron. La #e0ue?a nave "e ++en9 r4#$!a2ente
-on +a" 2ue"tra" 0ue re-o%$9. Por "uerte/ K+ 1ue -a#aJ !e env$ar 24"
!e e"ta -o+e--$9n !e vue+ta a In%+aterra/ !on!e "e a+2a-enan +$"to #ara
$nve"t$%a-$9n.
Pgina 157
*H6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Con 2u-&o/ +a #arte 24" va+$o"a !e +a trave"Da re"u+t9 "er +a
v$"$ta a +a" I"+a" Ga+4#a%o"/ un %ru#o !e $"+a" vo+-4n$-a" en e+
O-Kano Pa-D1$-o a+re!e!or !e G)) <$+92etro" !e Su!a2Kr$-a. E+ Bea(le
++e%a!o a +a" I"+a" Ga+4#a%o" en *6FG. Ha,Da un 2ont9n !e
an$2a+e" $ntere"ante" #ara ePa2$nar a++D/ $n-+uen!o tortu%a" %$%ante"
e+ 2ar a2ante !e $%uana". A #e"ar !e 0ue no era o,v$o #ara K+ en e+
t$e2#o/ e+ 24" $2#ortante #ara +a teorDa !e +a evo+u-$9n !e Darw$n 1uera un
var$e!a! !e #$nJone" ,a"tante 2on9tono a"#e-to. Le !$"#ar9 a un n72ero !e
e"to"
#e0ue?a" ave" +o" env$aron a -a"a #ara un ePa2en 24" !eten$!o. Cer-a
e"tu!$o #o"ter$or reve+9 0ue &a,Da tre-e e"#e-$e" !$"t$nta". La
#e0ue?a" !$1eren-$a" entre e++o" eran en "u 2aorDa en "u" #$-o".
De"#uK" !e "u re%re"o/ Darw$n a,an!on9 "u" #+ane" !e -onvert$r"e en un
v$-ar$o. =$entra" 0ue K+ &a,Da e"ta!o v$aIan!o #or +o" 19"$+e"/ +a" #+anta" +o"
2uerto"
an$2a+e" 0ue &a,Da env$a!o !e vue+ta +e &a,Dan &e-&o ,a"tante 1a2o"o en +a
-$enC
2un!o -$entD1$-a. Se -onv$rt$9 en un natura+$"ta a t$e2#o -o2#+eto #a"9
2u-&o"
a?o" tra,aIan!o en "u teorDa !e +a evo+u-$9n/ a"D -o2o -onvert$r"e en un
eP#erto 2un!$a+ en #er-e,e"/ e"o" #e0ue?o" an$2a+e" -o2o +a#a 0ue
"e a1erran a +a" ro-a" +o" -a"-o" !e +o" ,ar-o". Cuanto 24" +o #en"a,a
K+/ 24" 0ue e"ta,a -onven-$!o !e 0ue +a" e"#e-$e" evo+u-$onaron a travK" !e
un
#ro-e"o natura+ "e -a2,$a -on"tante2ente en +u%ar !e 1$Io
#ara to!o" +o" t$e2#o". F$na+2ente "e +e o-urr$9 +a $!ea !e 0ue
+a" #+anta" +o" an$2a+e" 0ue "e a!a#ta ,$en a "u entorno
tenDan 24" #ro,a,$+$!a!e" !e "o,rev$v$r e+ t$e2#o "u1$-$ente #ara #a"ar en
a+%uno" !e
"u" -ara-terD"t$-a" a "u" -rDa". Durante +ar%o" #erDo!o" !e t$e2#o e"te
2o!e+o #+anta" #ro!u-$!a" +o" an$2a+e" 0ue #are-Dan &a,er "$!o
!$"e?a!o #ara v$v$r en +o" a2,$ente" en +o" 0ue "e en-ontraron.
La" I"+a" Ga+4#a%o" #ro#or-$onan a+%una" !e +a" 2eIore" #rue,a" !e
+a evo+u-$9n en a--$9n. Por eIe2#+o/ en a+%7n 2o2ento !e +a &$"tor$a/
#en"a,an/ #$nJone" "e a-er-aron &a"ta a++D !e"!e e+ -ont$nente/
0u$J4 ++eva!o #or +o" v$ento" 1uerte". A travK" !e 2u-&o" 2$+e" !e
%enera-$one"/ +a" ave" en -a!a $"+a "e &a,Dan a!a#ta!o %ra!ua+2ente
a !on!e e"ta,an v$v$en!o.
Pgina 158
!$"e?o $nte+$%ente
*HA
No to!a" +a" ave" !e +a 2$"2a e"#e-$e "on $!Knt$-o". Ha #or +o %enera+
un ,uen 2ont9n !e var$e!a!. Un #4Iaro #o!rDa tener un #o-o 24"
#$-o #unt$a%u!o 0ue otro/ #or eIe2#+o. S$ t$ene e"te t$#o !e
#$-o au!9 e+ #4Iaro "o,rev$v$r 24" t$e2#o/ "erDa 24" #ro,a,+e 0ue
-r$ar. Por eIe2#+o/ un ave 0ue t$ene un #$-o 0ue e" ,ueno #ara -o2er
"e2$++a" &arDan ,$en en una $"+a !on!e &a,Da 2u-&a" "e2$++a"
na!a 24"/ #ero #ro,a,+e2ente no tan ,$en en una $"+a !on!e +a #r$n-$#a+
1uente !e a+$2enta-$9n e" !e +o" 1ruto" "e-o" 0ue !e,Dan "er a%r$eta!o. Un
#4Iaro
0ue tenDan 24" !$1$-u+ta!e" #ara en-ontrar a+$2ento" !e,$!o a "u 1or2a !e
#$-o
+e" re"u+tarDa !$1D-$+ "o,rev$v$r +o "u1$-$ente #ara a#arear"e +ar%o
#ro!u-$r !e"-en!en-$a. E"o &a-e 0ue "ea 2eno" #ro,a,+e 0ue e"e t$#o !e #$-o
e"tarDa 2uerto. La" ave" -on #$-o" 0ue a!a#tan +a !$"#o"$-$9n
e+ "u2$n$"tro !e a+$2ento" "erDan 24" #ro#en"o" a #a"ar e"a 1un-$9n #ara
"u !e"-en!en-$a. A"D 0ue en una $"+a !e "e2$++a" r$-a" en +a" ave" -on ,uena
#$-o" #ara -o2er "e2$++a" ++e%aron a !o2$nar. Durante 2u-&o" 2$+e"
!e a?o" e"to ++ev9 a una nueva e"#e-$e en evo+u-$9n/ 0ue era 2u
!$1erente !e+ t$#o or$%$na+ 0ue !e"e2,ar-9 en +a $"+a. Ave"
-on e+ t$#o e0u$vo-a!o !e #$-o &a,rDa !e"a#are-$!o %ra!ua+2ente. En
una $"+a -on !$1erente" -on!$-$one" !e una e"#e-$e #o-o !$1erente !e
#$nJ9n evo+u-$onarDa. Durante +ar%o" #erDo!o" !e t$e2#o !e #$-o !e +a" ave"
"e -onv$rt$9 -a!a veJ 2eIor a!a#ta!o a "u 2e!$o a2,$ente. La
!$1erente" a2,$ente" !e +a" !$"t$nta" $"+a" "$%n$1$-9 0ue +a" ave"
0ue #ro"#eraron 1ueron +o" 24" a!e-ua!o" #ara e"e +u%ar.
Otra" #er"ona" ante" 0ue Darw$n/ $n-+uen!o a "u a,ue+o
Era"2u" Darw$n/ &a,Da "u%er$!o 0ue +o" an$2a+e" +a" #+anta" tenDan
evo+u-$ona!o. Lo 0ue C&ar+e" Darw$n a?a!$9 1ue +a teorDa !e +a a!a#ta-$9n
-$9n #or +a "e+e--$9n natura+/ e+ #ro-e"o 0ue -on!u-e 2eIor a!a#ta!a a+
#ara "o,rev$v$r a tran"2$t$r "u" -ara-terD"t$-a".
E"ta +u-&a #or +a "u#erv$ven-$a eP#+$-a to!o. No e" "9+o una
+u-&ar entre 2$e2,ro" !e !$1erente" e"#e-$e"T 2$e2,ro" !e +a
2$"2a e"#e-$e +u-&an uno -ontra e+ otro ta2,$Kn. To!o" e++o" e"t4n en
+a -o2#eten-$a #ara a#ro,ar "u" #ro#$a" -ara-terD"t$-a" a +a "$%u$ente
Pgina 159
*G)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
%enera-$9n. A"D e" -o2o +a" -ara-terD"t$-a" !e an$2a+e" #+anta" 0ue "e ven
-o2o "$ &u,$eran "$!o $nventa!a" #or una 2ente $nte+$%ente &an ++e%a!o
a#roP$2a!a2ente.
La evo+u-$9n e" un #ro-e"o "$n "ent$!o. No t$ene -on-$en-$a o
D$o" !etr4" !e K+ C o #or +o 2eno" no necesita tener a+%o -o2o
e"ta !etr4" !e K+. E" $2#er"ona+: -o2o una 240u$na 0ue 2ant$ene
!e tra,aIo !e 1or2a auto24t$-a. E" -$e%o en e+ "ent$!o !e 0ue no &a-e
"a,er a !9n!e va 0ue no #$en"a en +o" an$2a+e"
#+anta" 0ue #ro!u-e. Ta2#o-o "e #reo-u#an #or e++o". LCu4n!o
ve2o" "u" #ro!u-to" C #+anta" an$2a+e" C e" !$1D-$+ no
#en"ar en e++o" -o2o $nte+$%ente2ente !$"e?a!o #or a+%u$en. Pero e"o "erDa
"er un error. La teorDa !e Darw$n #ro#or-$ona una 2u-&o 24" "$2#+e
24" e+e%ante eP#+$-a-$9n. Ta2,$Kn eP#+$-a #or 0uK &a
2u-&o" t$#o" !e v$!a/ -on !$1erente" e"#e-$e" !e a!a#tar"e a +a" #arte" !e
e+ 2e!$o a2,$ente en 0ue v$v$2o"
En *6G6 Darw$n a7n no &a,Da re%re"a!o a +a #u,+$-a-$9n !e "u &a++aJ%oC
reun$one". S+ e"ta,a tra,aIan!o en "u +$,ro C 0ue 0uerDa -on"e%u$r+o "9+o
!ere-&a. Otro natura+$"ta/ A+1re! Ru""e+ Wa++a-e 3*6(FC*A*F8/
+e e"-r$,$9 e",oJar "u #ro#$a teorDa 2u "$2$+ar !e evo+u-$9n
-$9n. E"ta -o$n-$!en-$a +e !$o un -o!aJo Darw$n en &a-er #7,+$-a
"u" $!ea"/ #r$2ero -on una #re"enta-$9n ante +a L$nnean So-$et !e
Lon!re"/ +ue%o e+ "$%u$ente a?o/ *6GA/ -on "u +$,ro *obre la
Ari(en de las Especies . De"#uK" !e !e!$-ar una %ran #arte !e "u v$!a a
+a e+a,ora-$9n !e "u teorDa/ Darw$n no 0uerDa Wa++a-e ++e%ar
!e+ante !e K+. E+ +$,ro !e $n2e!$ato +o &$Jo 1a2o"o.
A+%una" #er"ona" 0ue +o +eeron no e"ta,an -onven-$!o". E+ -a#$t4n !e+
e+ Bea(le / Ro,ert F$tJRo/ #or eIe2#+o/ un -$entD1$-o !e "D 2$"2o
$nventor !e un "$"te2a !e #ron9"t$-o !e+ t$e2#o/ era un !evoto
-reente en e+ re+ato ,D,+$-o !e +a Crea-$9n. S+ e"ta,a -on"terna!o !e 0ue
0ue &a,Da Iu%a!o un #a#e+ en e+ !e,$+$ta2$ento !e +a" -reen-$a" re+$%$o"a"/
!e"ea,a 0ue K+ nun-a &a,Da to2a!o Darw$n a ,or!o !e "u nave. In-+u"o &o
en !Da/
&a -rea-$on$"ta" 0ue -reen 0ue +a &$"tor$a narra!a en e+ GKne"$"
Pgina 160
!$"e?o $nte+$%ente
*G*
0ue e" ver!a!ero una !e"-r$#-$9n +$tera+ !e+ or$%en !e +a v$!a. Pero entre
-$entD1$-o" eP$"te -on1$anJa a,ru2a!ora 0ue !e Darw$n
teorDa eP#+$-a e+ #ro-e"o ,4"$-o !e +a evo+u-$9n. E"to e" en #arte
#or0ue !e"!e e+ t$e2#o !e Darw$n &a &a,$!o una 2a"a !e nuevo
o,"erva-$one" en a#oo !e +a teorDa !e +a" ver"$one" #o"ter$ore" !e +a
2$"2a.
La %enKt$-a/ #or eIe2#+o/ &a !a!o una eP#+$-a-$9n !eta++a!a !e -92o
&eren-$a 1un-$ona. Sa,e2o" a-er-a !e +o" %ene" +o" -ro2o"o2a"
"o,re +o" #ro-e"o" 0uD2$-o" 0ue $nterv$enen en +a tran"2$"$9n !e #arC
-ua+$!a!e" U+ar. La ev$!en-$a 19"$+ !e &o e" ta2,$Kn 2u-&o 24"
-onv$n-ente !e +o 0ue era en +a K#o-a !e Darw$n. Por to!a" e"ta" raJone"/ +a
+a teorDa !e +a evo+u-$9n #or "e+e--$9n natura+ e" 2u-&o 24" 0ue V"9+o
una &$#9te"$" U: e" una &$#9te"$" !e 0ue t$ene un #e"o 2u "u"tan-$a+
!e #rue,a" en "u a#oo.
Darw$n$"2o #ue!e &a,er !e"tru$!o 24" o 2eno" +o tra!$-$ona+
Ar%u2ento D$"e?o "a-u!$!o +a 1e re+$%$o"a !e 2u-&a" #er"ona". Pero
E+ #ro#$o Darw$n #are-e &a,er 2anten$!o una 2ente a,$erta "o,re +a -ue"C
-$9n !e "$ D$o" eP$"te o no. En una -arta a un -o+e%a -$entD1$-o
!e-+ar9 0ue no "o2o" rea+2ente &a"ta ++e%ar a una -on-+u"$9n "o,re
e+ te2a: Vto!o e+ te2a e" !e2a"$a!o #ro1un!o #ara e+ $nte+e-to &u2anoV
eP#+$-9: VUn #erro #ue!e "er 0ue ta2,$Kn e"#e-u+ar "o,re +a 2ente !e
Newton.
Un #en"a!or 0ue e"ta,a !$"#ue"to a e"#e-u+ar a-er-a re+$%$o"a
+a 1e/ / a !$1eren-$a !e Darw$n/ &e-&o 1un!a2enta+ #ara e+ tra,aIo !e "u v$!a/
1ue
SOren >$er<e%aar!.
Pgina 161
-a#Dtu+o (B
Lo" "a-r$1$-$o" !e +a v$!a
SOren >$er<e%aar!
A,ra&a2 t$ene un 2en"aIe !e D$o". E" una eP#er$en-$a rea+2ente &orr$,+e: "e
!e,e "a-r$1$-ar a "u 7n$-o &$Io/ I"aa-. A,ra&a2 e"t4 en e2o-$ona+
tor2ento. S+ a2a a "u &$Io/ #ero ta2,$Kn e" un &o2,re !evoto
"a,e 0ue t$ene 0ue o,e!e-er a D$o". En e"ta &$"tor$a !e"!e GKne"$" en
e+ Ant$%uo Te"ta2ento/ A,ra&a2 ++eva a "u &$Io &a"ta +a -$2a !e una
2onta?a/ e+ =onte =or$a&/ +o ata a un a+tar !e #$e!ra "e trata !e
2atar+o -on un -u-&$++o/ -o2o D$o" +o &a or!ena!o. En e+ 7+t$2o
"e%un!o/ "$n e2,ar%o/ D$o" envDa un 4n%e+ 0ue !et$ene +a 2a"a-re.
En -a2,$o/ A,ra&a2 "a-r$1$-a un -arnero 0ue e"t4 atra#a!a en uno" ar,u"to"
-er-a. D$o" re-o2#en"a a +a +ea+ta! !e A,ra&a2/ a+ #er2$t$r a "u &$Io
#ara v$v$r.
E"ta e" una &$"tor$a -on un 2en"aIe. La 2ora+ "e #$en"a #or +o %enera+
"er/ UTen 1e/ &a-er +o 0ue D$o" te !$-e 0ue &a%a" to!o
a "u veJ/ #ara ,$en. V E+ #unto no e" !u!ar !e +a #a+a,ra !e D$o".
Pero #ara e+ 1$+9"o1o !anK" SOren >$er<e%aar! 3*6*FC*6GG8/ 0ue
no era tan "$2#+e. En "u +$,ro ,emor 4 temblor 3*6H(8 0ue
Pgina 162
"a-r$1$-$o" !e +a v$!a
*GF
TratK !e $2a%$nar +o 0ue !e,e &a,er #a"a!o #or +a 2ente !e A,ra&a2/
+a" #re%unta"/ 2$e!o" an%u"t$a" 0ue K+ &$Jo +o" tre" !Da"
v$aIe !e"!e "u &o%ar !e +a 2onta?a/ !on!e K+ -reDa 0ue
ten!rDa 0ue 2atar a I"aa-.
>$er<e%aar! era ,a"tante ePtra?o no en-aIa,a 14-$+2ente en
Co#en&a%ue/ !on!e v$vDa. Durante e+ !Da e"te #e0ue?o &o2,re !e+%a!o
a 2enu!o 1ue v$"to #a"ean!o #or +a -$u!a! en una #ro1un!a -onver"a-$9n
-on un -o2#a?ero +e %u"ta,a #en"ar en "D 2$"2o -o2o e+ !anK"
S9-rate". E"-r$,$9 en +a no-&e C !e #$e !e+ante !e "u
e"-r$tor$o ro!ea!o !e ve+a". Una !e "u" #e-u+$ar$!a!e" era 2o"trar &a"ta
en e+ $nterva+o !e un Iue%o #ara 0ue to!o e+ 2un!o #en"a,a 0ue &a,Da e"ta!o
1uera
!$"1rutan!o !e "D 2$"2o -uan!o en rea+$!a! no &a,Da v$"to a +a o,ra en
a,"o+uto/ "$no
&a,Da "$!o o-u#a!a en -a"a e"-r$,$en!o +a 2aor #arte !e e++a. S+ tra,aI9 2u
!uro -o2o un e"-r$tor/ #ero K+ tenDa una a%9n$-a e+e--$9n #ara &a-er en "u
v$!a #er"ona+.
Se &a,Da ena2ora!o !e una 2uIer Ioven/ Re%$ne O+"en/
+e &a,Da #e!$!o 0ue "e -a"ara -on K+. E++a e"tuvo !e a-uer!o. Pero +e
#reo-u#a,a
0ue era !e2a"$a!o tr$"te !e2a"$a!o re+$%$o"o #ara -a"ar"e -on na!$e.
Ta+ veJ a +a a+tura !e "u no2,re !e 1a2$+$a U!e >$er<e%aar!/
0ue "$%n$1$-a V-e2enter$oV en !anK". E"-r$,$9 a Re%$ne !$-e
e++a no #o!Da -a"ar"e -on e++a vo+v$9 a "u an$++o !e -o2#ro2$"o.
Se "entDa 2u 2a+ #or "u !e-$"$9n #a"9 2u-&a" no-&e" ++oran!o
en +a -a2a !e"#uK" !e e"o. E++a/ -o2o e" -o2#ren"$,+e/ 1ue !eva"ta!a
+e ro%9 0ue vo+ver. >$er<e%aar! "e ne%9. No e" n$n%una -o$n-$!en-$aC
!en-$a !e 0ue !e"#uK" !e 0ue +a 2aor #arte !e "u" e"-r$to" 1ue "o,re +a
e+e--$9n !e
-92o v$v$r +a !$1$-u+ta! !e "a,er 0ue "u !e-$"$9n e"
+a -orre-ta.
La to2a !e !e-$"$one" "e ,a"a en e+ tDtu+o !e "u o,ra 24" 1a2o"a
tra,aIo: Eit.er C Ar . E"te +$,ro o1re-e a+ +e-tor una e+e--$9n entre
4a sea una v$!a !e #+a-er a1+$--$9n !e ,e++eJa o una ,a"a!a en
nor2a" 2ora+e" -onven-$ona+e"/ una e+e--$9n entre +o e"tKt$-o
+a Kt$-a. Pero un te2a/ vo+v$9 a+ +ar%o !e "u
Pgina 163
*GH
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
e"-r$tura era +a 1e en D$o". La &$"tor$a !e A,ra&a2 e"t4 en e+ -oraJ9n
!e e"o. Para >$er<e%aar!/ no e" una "$2#+e !e-$"$9n !e -reer en
D$o"/ #ero 0ue re0u$ere una e"#e-$e !e "a+to en +a o"-ur$!a!/ una !e-$C
"$9n a!o#ta!a en +a 1e 0ue $n-+u"o #ue!e $r en -ontra !e +a" $!ea"
-onven-$ona+e"
!e +o 0ue !e,e &a-er.
S$ A,ra&a2 &u,$era "e%u$!o a!e+ante 2ata!o a "u &$Io 0ue ten!rDa
&e-&o a+%o 2ora+2ente e0u$vo-a!o. Un #a!re t$ene !ere-&o !e ,a"e "o,re
-u$!ar !e "u &$Io/ !e"!e +ue%o no +e $,a a atar a un a+tar
-ortar+e e+ -ue++o en un r$tua+ re+$%$o"o. Lo 0ue D$o" +e #$!$9 a A,ra&a2
&a-er era $%norar +a 2ora+ !ar un "a+to !e 1e. En
+a B$,+$a A,ra&a2 "e #re"enta -o2o a!2$ra,+e #or $%norar e"te
"ent$!o nor2a+ !e+ ,$en e+ 2a+ e"tar !$"#ue"to a "a-r$1$-ar
I"aa-. Pero Lno #o!Da &a,er -o2et$!o un terr$,+e errorN LMuK #a"a "$
e+ 2en"aIe no era rea+2ente !e D$o"N Ta+ veJ "e trata,a !e una a+u-$na-$9nC
-$9nT 0u$J4" A,ra&a2 e"ta,a +o-o e"-u-&ar vo-e". C92o
#o!Da "a,er a -$en-$a -$ertaN S$ &u,$era "a,$!o !e ante2ano 0ue D$o"
no "e%u$r a travK" !e "u 2an!o/ 0ue &a,rDa "$!o
14-$+ #ara A,ra&a2. Pero -uan!o +evant9 e+ -u-&$++o !$"#ue"to a !erra2ar "u
+a "an%re !e+ &$Io/ K+ rea+2ente -reDa 0ue $,a a 2atar+o.
Mue/ -o2o +a B$,+$a !e"-r$,e +a e"-ena/ e" e+ #unto. Su 1e e" tan
$2#re"$onante , por)ue K+ #u"o "u -on1$anJa en D$o" no en
-on"$!era-$one" Kt$-a" -onven-$ona+e". No &a,rDa "$!o 1e
!e otro 2o!o. La 1e $2#+$-a un r$e"%o. Pero ta2,$Kn e" $rra-$ona+: no "e ,a"a
en +a raJ9n.
>$er<e%aar! -reDa 0ue +o" !ere-&o" "o-$a+e" en o-a"$one" or!$nar$a"/
-o2o #or eIe2#+o 0ue un #a!re "$e2#re !e,e #rote%er a "u &$Io/ no "on +o"
va+ore" 24" a+to" no #ue!en "er. E+ !e,er !e o,e!e-er a D$o" tr$un1a "o,re +a
!e,er !e "er un ,uen #a!re/ !e &e-&o !e -ua+0u$er otra o,+$%a-$9n. De"!e un
#er"#e-t$va &u2ana/ A,ra&a2 #o!rDa #are-er !uro" !e -oraJ9n
$n2ora+ 0ue $n-+u"o ten$en!o en -uenta e+ "a-r$1$-$o !e "u &$Io. Pero e" -o2o
"$
E+ 2an!ato !e D$o" e" un a" !e tr$un1o 0ue %ana e+ Iue%o/ +o 0ueC
nun-a e" +o 0ue D$o" 2an!a. No &a 2aor tarIeta en +a
Pgina 164
"a-r$1$-$o" !e +a v$!a
*GG
#a0uete/ +a Kt$-a !e 2o!o &u2ano" a no "on re+evante". S$n e2,ar%o/ +a
0u$en !e"$"ta !e +a Kt$-a en 1avor !e +a 1e &a-e un
!o+oro"a !e-$"$9n/ arr$e"%4n!o+o to!o/ "$n "a,er 0uK
,ene1$-$an "e #o!rDa #oner !e &a-er+o/ o +o 0ue "e
"u-e!erT "$n "a,er a -$en-$a -$erta 0ue e+ 2en"aIe e" rea+2ente !e
D$o". Lo" 0ue e+$%en e"te -a2$no "on tota+2ente "o+o.
>$er<e%aar! era -r$"t$ano/ aun0ue K+ o!$a,a a +o" !ane"e"
I%+e"$a no #o!Da a-e#tar e+ -a2$no -r$"t$ano" -o2#+a-$ente"
en torno a K+ "e -o2#orta,a. Para K+/ +a re+$%$9n era una !e"%arra!ora
o#-$9n/ no una a-o%e!ora eP-u"a #ara una -an-$9n en +a $%+e"$a. En "u o#$n$9n
+a I%+e"$a !ane"a !$"tor"$ona e+ -r$"t$an$"2o no era ver!a!era2ente
Cr$"t$ana. No e" "or#ren!ente 0ue e"te no +o &$Jo #o#u+ar. Co2o
S9-rate"/ 0ue a%$ta,a +a" #+u2a" !e +o" 0ue +e ro!ean 0ue no +o &$-$eron
-o2o "u" -rDt$-a" o,"erva-$one" #unJante".
Ha"ta a&ora/ en e"te -a#Dtu+o 0ue &e e"-r$to -on -on1$anJa a-er-a !e +o 0ue
>$er<e%aar! -reDa. Pero +a $nter#reta-$9n !e +o 0ue rea+2ente 0uerDa !e-$r en
a+%uno !e "u" +$,ro" no e" 14-$+. E"to no 1ue un a--$!ente. S+ e" un e"-r$tor
0ue +e $nv$ta a #en"ar #or "D 2$"2o. Rara veJ "e e"-r$,$9 ,aIo
"u #ro#$o no2,re/ #ero en "u +u%ar "e ut$+$Jan "eu!9n$2o". Por eIe2#+o/
e"-r$,$9 ,emor 4 temblor ,aIo e+ no2,re !e @o&anne" !e
S$+ent$o C @o&n o1 S$+en-e. E"to no era 24" 0ue un !$"1raJ #ara ev$tar
#er"ona" 0ue e"t4n !e"-u,r$en!o 0ue >$er<e%aar! &a,Da e"-r$to +o" +$,ro" C
2u-&a" #er"ona" a!$v$na!o 0u$Kn era e+ autor !e $n2e!$ato/ +o 0ue
e" #ro,a,+e2ente +o 0ue 0uerDa. Lo" autore" $nventa!a" !e "u" +$,ro"
Son/ 24" ,$en/ +o" #er"onaIe" -on "u #ro#$a 2anera !e ver e+
2un!o. E"ta e" una !e +a" tK-n$-a" !e >$er<e%aar! #ara u"te! ++e%ar a
enten!er +a" #o"$-$one" 0ue K+ e"t4 !$"-ut$en!o 0ue +e an$2an
0ue "e !e!$-an a 2e!$!a 0ue +ee. U"te! ve e+ 2un!o a travK" !e e"a -aC
oIo" !e a-ter "e !eIan !e &a-er "u #ro#$a !e-$"$9n a-er-a !e +a
va+or !e "u" !$1erente" en1o0ue" !e +a v$!a.
La e"-r$tura !e +a +e-tura !e >$er<e%aar! e" -a"$ -o2o +eer un
nove+a 0ue a 2enu!o ut$+$Ja +a narrat$va !e 1$--$9n #ara !e"arro++ar $!ea".
Pgina 165
*GB
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
En/ Eit.er C Ar 3*6HF8/ e+ e!$tor $2a%$nar$o !e+ +$,ro/ V$-tor
Ere2$ta/ !e"-r$,e +a ,7"0ue!a !e un 2anu"-r$to en un -aI9n "e-reto en un
e"-r$tor$o !e "e%un!a 2ano. E+ 2anu"-r$to e" e+ tePto #r$n-$#a+ !e+ +$,ro.
Se "u#one 0ue &a "$!o e"-r$to #or !o" #er"ona" !$1erente" C 0ue
+o" !e"-r$,e -o2o A B. La #r$2era e" un #+a-er !e a"$+o -ua
+a v$!a %$ra a+re!e!or !e "u ev$ta-$9n !e+ a,urr$2$ento 2e!$ante +a ,7"0ue!a
!e nuevo
e2o-$one". S+ -uenta +a &$"tor$a !e +a "e!u--$9n !e una 2uIer Ioven
en +a 1or2a !e un !$ar$o 0ue "e +ee -o2o una &$"tor$a -orta e"#eIo"
!e a+%una 2anera +a re+a-$9n !e >$er<e%aar! -on Re%$ne. La
,u"-a!or !e #+a-er/ "$n e2,ar%o/ a !$1eren-$a !e >$er<e%aar!/ "9+o +e $ntere"a
en "u" #ro#$o" "ent$2$ento". La "e%un!a #arte !e Eit.er C Ar e"t4 e"-r$to -o2o
"$
#or un IueJ 0ue &a-e 0ue e+ -a"o !e una 1or2a 2ora+ !e +a v$!a. E+ e"t$+o
!e +a #r$2era #arte re1+eIa +o" $ntere"e" !e A: -on"ta !e #$eJa" -orta"
"o,re e+ arte/ +a 9#era +a "e!u--$9n. E" -o2o "$ e+ autor no #ue!e 2antener
"u
2ente "o,re -ua+0u$er te2a #or 2u-&o t$e2#o. E+ "e%un!o t$e2#o e"t4 e"-r$to
en un
e"t$+o 24" "o,r$o !e +ar%o a+$ento 0ue re1+eIa e+ IueJ !e
v$"$9n !e +a v$!a.
En -a"o !e 0ue u"te! "e e"t4 "$nt$en!o +4"t$2a #or e+ #o,re !e"#e-&a!o Re%$ne
O+"en/ #or
A #ro#9"$to/ !e"#uK" !e 0ue "u !$1D-$+ re+a-$9n onCo11 -on >$er<e%aar!
"e -a"9 -on un 1un-$onar$o #7,+$-o/ #are-e &a,er "$!o 1e+$J
"u1$-$ente #ara 0ue e+ re"to !e "u v$!a. >$er<e%aar!/ "$n e2,ar%o/ nun-a
-a"a!o/ nun-a tuvo una nov$a !e"#uK" !e "u ru#tura. E++a
rea+2ente era "u ver!a!ero a2or "u re+a-$9n 1a++$!a 1ue +a
1uente !e -a"$ to!o +o 0ue e"-r$,$9 en "u -orto
ator2enta!a v$!a.
A+ $%ua+ 0ue 2u-&o" 1$+9"o1o"/ >$er<e%aar! no "e a#re-$a #+ena2ente
!urante "u ,reve t$e2#o !e v$!a C 2ur$9 e!a! "9+o e+ H( En e+.
!e+ "$%+o ZZ/ "$n e2,ar%o/ "u" +$,ro" "e &$Jo #o#u+ar -on
eP$"ten-$a+$"ta" -o2o @eanCPau+ Sartre 3vKa"e e+ Ca#Dtu+o FF8
0ue 1ueron #art$-u+ar2ente to2a!a" -on "u" $!ea" a-er-a !e +a an%u"t$a
!e e+e%$r 0uK &a-er en au"en-$a !e #reCeP$"tente
!$re-tr$-e".
Pgina 166
"a-r$1$-$o" !e +a v$!a
*G5
Para >$er<e%aar!/ e+ #unto !e v$"ta "u,Iet$vo/ +a eP#er$en-$a
!e +a" o#-$one" #ara &a-er $n!$v$!ua+e"/ era +o 24" $2#ortante. >ar+ =arP
tuvo una v$"$9n 24" a2#+$a. Co2o He%e+/ K+ tenDa una %ran v$"$9n !e -92o
+a &$"tor$a "e !e"arro++a,a !e +a" 1uerJa" 0ue $2#u+"an. De"e2eIante
>$er<e%aar!/ v$o n$n%una e"#eranJa !e "a+va-$9n a travK"
re+$%$9n.
Pgina 167
-a#Dtu+o (5
Tra,aIa!ore" !e+ 2un!o/ unDo"
>ar+ =arP
En e+ "$%+o ZIZ &a,Da 2$+e" !e 14,r$-a" !e a+%o!9n
en e+ norte !e In%+aterra. Dar< &u2o ,rota,a !e "u a+tura
-&$2enea"/ -onta2$nan!o +a" -a++e" 0ue -u,ren to!o/ en e+ &o++Dn.
Dentro !e +o" &o2,re"/ 2uIere" n$?o" tra,aIa,an +ar%a" &ora" C
a 2enu!o *H &ora" a+ !Da C #ara 2antener +a" 240u$na" !e &$+ar en 2ar-&a.
No eran e"-+avo" !e+ to!o/ #ero "u" "ue+!o" eran 2u ,aIo"/ +a
+a" -on!$-$one" 1ueron !$1D-$+e" a 2enu!o #e+$%ro"a". S$ #er!Dan -on-enC
tra-$9n #o!rDan 0ue!ar atra#a!o" en +a 2a0u$nar$a #er!er
2atar ePtre2$!a!e" o $n-+u"o. E+ trata2$ento 2K!$-o en e"ta" -$r-un"C
#o"tura" era ,4"$-o. TenDan #o-a" o#-$one"/ "$n e2,ar%o: "$ no +o &$-$eron
tra,aIan 2or$rDan !e &a2,re. S$ "e a+eIa,an/ no #o!rDa
en-ontrar otro tra,aIo. La" #er"ona" 0ue tra,aIaron en e"ta" -on!$-$one" no +o
&$-$eron
v$v$r 2u-&o t$e2#o/ &a,Da 2u #o-o" 2o2ento" en "u" v$!a"
#o!rDa ++a2ar "uo.
=$entra" tanto/ +o" !ue?o" !e +a" 14,r$-a" "e &an enr$0ue-$!o. Su #r$n-$#a+
#reo-u#a-$9n e"ta,a &a-$en!o un ,ene1$-$o. Eran !ue?o" !e -a#$ta+ 3!$nero
0ue
Pgina 168
+o" tra,aIa!ore" !e+ 2un!o/ unDo"
*GA
#o!rDa a#rove-&ar"e #ara &a-er 24" !$nero8T 0ue #o"eDan +a a-u2u+a-$9n
ne" +a 2a0u$nar$aT 24" o 2eno" #ro#$e!a! !e+
tra,aIa!ore". Lo" tra,aIa!ore" tenDan -a"$ na!a. To!o +o 0ue #o!Dan &a-er
1ue ven!er "u -a#a-$!a! !e tra,aIar au!ar a +o" #ro#$etar$o" !e +a" 14,r$-a"
"e &a-en r$-o".
Por "u tra,aIo/ a%re%aron va+or a +a" 2ater$a" #r$2a" 0ue +a
#ro#$etar$o" !e +a" 14,r$-a" -o2#ran. Cuan!o e+ a+%o!9n ++e%9 a +a 14,r$-a 0ue
va+Da 2u-&o 2eno" !e +o 0ue era -uan!o "e 1ue. Pero e"o a?a!$9
va+or 2aorDa 1ue a +o" #ro#$etar$o" -uan!o ven!$eron e+ #ro!u-to. Co2o
#ara +o" tra,aIa!ore"/ +o" #ro#$etar$o" !e +a 14,r$-a +e" #a%a tan #o-o -o2o
#o"$,+e C a 2enu!o "9+o +o 2anten!rDa -on v$!a. Lo" tra,aIa!ore"
no tenDa "e%ur$!a! en e+ e2#+eo. S$ +a !e2an!a !e +o 0ue e"ta,an &a-$en!o
!$"2$nueron/ 1ueron !e"#e!$!o" "e !eIan 2or$r "$ no #o!Da
en-ontrar 24" tra,aIo. Cuan!o e+ 1$+9"o1o a+e24n >ar+ =arP
3*6*6C*66F8 -o2enJ9 a e"-r$,$r en +a !K-a!a !e *6F) eran e+ "o2,rDo
-on!$-$one" 0ue +a Revo+u-$9n In!u"tr$a+ &a,Da #ro!u-$!o no "9+o
en In%+aterra/ "$no en to!a Euro#a. E"to +o &$Jo enoIar.
=arP era una "o-$e!a! $%ua+$tar$a: #en"9 "ere" &u2ano" !e,en "er
trata!o" #or $%ua+. Pero en e+ "$"te2a -a#$ta+$"ta +o" 0ue tenDan
!$nero C a 2enu!o !e +a r$0ueJa &ere!a!a C "e &$-$eron 24" r$-o" 24" r$-o".
=$entra" tanto +o" 0ue tenDan 24" 0ue "u 1uerJa !e tra,aIo #ara ven!er
!ura-$9n
v$!a" 2$"era,+e" 1ueron eP#+ota!o". Para =arP/ e+ -onIunto !e
&$"tor$a !e +a &u2an$!a! "e #o!rDa eP#+$-ar -o2o una +u-&a !e -+a"e": +a
+a +u-&a entre +a -+a"e -a#$ta+$"ta r$-a 3+a ,ur%ue"Da8
+a -+a"e o,rera o #ro+etar$a!o. E"ta re+a-$9n "e !etuvo
+o" "ere" &u2ano" 0ue &an a+-anJa!o "u #oten-$a+ !e tra,aIo "e -onv$rt$9 en
a+%o !o+oro"o en +u%ar !e un t$#o "at$"1a-tor$o !e +a a-t$v$!a!.
=arP/ un &o2,re !e %ran ener%Da -on una re#uta-$9n !e
-au"an!o #ro,+e2a"/ #a"9 +a 2aor #arte !e "u v$!a en +a #o,reJa/ #a"an!o !e
A+e2an$a a ParD"/ +ue%o Bru"e+a" #ara ev$tar +a #er"e-u-$9n. Eventua+2ente
K+ &$Jo "u &o%ar en Lon!re". A++D v$v$9 -on "u" "$ete
&$Io"/ "u e"#o"a @enn/ un a2a !e ++ave" He+ene De2ut&
-on +a 0ue tuvo un &$Io $+e%Dt$2o. Su a2$%o Fr$e!r$-&
Pgina 169
*B)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
En%e+" +o au!9 a en-ontrar un tra,aIo e"-r$to #ara +o" #er$9!$-o" e $n-+u"o
a!o#ta!o e+ &$Io $+e%Dt$2o !e =arP 0ue +e au!ara a "a+var +a -ara. Pero e+
Fa2$+$a =arP rara veJ tenDa "u1$-$ente !$nero. Eran a 2enu!o en1er2o/
&a2,re 1rDo. Tr4%$-a2ente/ tre" !e "u" &$Io" 2ur$eron ante"
a+-anJar +a e!a! a!u+ta.
En +a e!a! a!u+ta/ +a 2aorDa !e +o" !Da" !e =arP "erDa -a2$nar a +a Le-tura
Un +u%ar en e+ =u"eo Br$t4n$-o !e Lon!re" e"tu!$ar e"-r$,$r/ o
24" 0ue!ar"e en -a"a en "u a,arrota!o So&o #+ana !$-tar a "u e"#o"a
#or0ue "u #u?o +etra era tan 2a+o 0ue a ve-e" $n-+u"o
0ue no #o!Da +eer+o. En e"ta" !$1D-$+e" -on!$-$one" "e #ro!uIo un
%ran n72ero !e +$,ro" artD-u+o" C 0ue ++enar 24" !e -$n-uenta
%rue"o" vo+72ene". Su" $!ea" &an -a2,$a!o +a" v$!a" !e 2$++one" !e
#er"ona"/ a+%una" #ara 2eIor/ 2u-&o"/ "$n !u!a/ #ara +a
#eor. En e"e 2o2ento/ "$n e2,ar%o/ K+ !e,e &a,er #are-$!o un eP-Kntr$-o
enten!er/ ta+ veJ un #o-o +o-o. Po-a" #er"ona" #o!rDan &a,er #rev$"to
+o $n1+uente 0ue "erDa.
=arP $!ent$1$-9 -on +o" tra,aIa!ore". To!a +a e"tru-tura !e
+a "o-$e!a! +e" 2ue+e. No #o!Dan v$v$r #+ena2ente -o2o "er &u2ano
"ere". Lo" !ue?o" !e 14,r$-a" 2u #ronto "e !$eron -uenta !e 0ue #o!Dan
&a-er
24" ,$ene" "$ ro2#Dan e+ #ro-e"o !e #ro!u--$9n &a-$a a,aIo en
#e0ue?a" tarea". Ca!a tra,aIa!or #o!rDa enton-e" e"#e-$a+$Jar"e en un
!eter2$na!o
tra,aIo en +a +Dnea !e #ro!u--$9n. Pero e"to &$Jo 0ue +a v$!a !e +o"
tra,aIa!ore"/ $n-+u"o
24" te!$o"o/ a 0ue "e v$eron o,+$%a!o" a rea+$Jar a,urr$!o/ re#et$t$vo
a--$one" una otra veJ. No v$eron 0ue to!o e+ #ro-e"o
!e +a #ro!u--$9n 0ue a#ena" %ana,an +o "u1$-$ente #ara !ar+e" !e -o2erC
2$"2o". En +u%ar !e "er -reat$vo/ 0ue e"ta,an !e"%a"ta!o"
-onvert$!o en en%ranaIe" !e una enor2e #$eJa !e 2a0u$nar$a 0ue e"ta,a a++D
"9+o #ara 0ue +o" !ue?o" !e +a" 14,r$-a" 24" r$-o. Era -o2o "$ no 1ueran
rea+2ente "ere" &u2ano" en a,"o+uto C "9+o e"t92a%o" 0ue ne-e"$ta,an "er
a+$2enta!o"
#ara 2antener +a +Dnea !e #ro!u--$9n en 2ar-&a +o" -a#$ta+$"ta" !e
ePtra--$9n
24" ,ene1$-$o": +o 0ue =arP ++a29 +a #+u"va+Da -rea!a #or e+
+a,ora+ !e +o" tra,aIa!ore".
Pgina 170
+o" tra,aIa!ore" !e+ 2un!o/ unDo"
*B*
E+ e1e-to "o,re +o" tra,aIa!ore" !e to!o e"to 1ue +o 0ue =arP et$0ueta!o
alienacin . Se re1erDa a var$a" -o"a" -on e"ta #a+a,ra. Lo" tra,aIa!ore"
1ueron enaIena!o" o !$"tan-$a!o !e +o 0ue rea+2ente eran tan &u2ano"
"ere". La" -o"a" 0ue &$-$eron ta2,$Kn +o" a+$ena!o". E+ 24" !$1D-$+
+o" o,rero" tra,aIa,an -uanto 24" #ro!u-en/ 24"
,ene1$-$o 0ue &$Jo #ara +o" -a#$ta+$"ta". Lo" o,Ieto" #ro#$o"
#are-Da ven%ar"e !e +o" tra,aIa!ore".
Pero &a,Da a+%o !e e"#eranJa #ara e"ta" #er"ona"/ aun0ue "u
v$!a eran 2$"era,+e" -o2#+eta2ente traJa!o" #or e-on92$-a
-$r-un"tan-$a". =arP -reDa 0ue e+ -a#$ta+$"2o "erDa en e+ ePtre2o
!e"tru$r"e a "D 2$"2a. E+ #ro+etar$a!o e"ta,a !e"t$na!o a &a-er"e -ar%o !e una
revo+u-$9n v$o+enta. Con e+ t$e2#o !e to!o e"te !erra2a2$ento !e "an%re una
2eIor
2un!o e2er%erDa/ uno en e+ 0ue +a %ente a no eran
eP#+ota!o"/ #ero #o!rDa "er -reat$vo" -oo#erar entre "D.
Ca!a #er"ona #o!rDa -ontr$,u$r to!o +o #o"$,+e #ara +a "o-$e!a!/
+a "o-$e!a!/ a "u veJ #ro#or-$onarDa #ara e++o": V!e -a!a -ua+ "e%7n
!e "u -a#a-$!a!/ a -a!a -ua+ "e%7n "u ne-e"$!a! Vera +a v$"$9n !e =arP.
A+ to2ar e+ -ontro+ !e +a" 14,r$-a"/ +o" tra,aIa!ore" "e a"e%urarDan !e 0ue
no 1ue "u1$-$ente #ara 0ue to!o" ten%an +o 0ue ne-e"$ta,an. No
uno ne-e"$ta $r -on &a2,re o "$n ro#a o v$v$en!a a!e-ua!a. E"te
1uturo era e+ -o2un$"2o/ un 2un!o ,a"a!o en +a !$"tr$,u-$9n !e +o"
,ene1$-$o"
!e +a -oo#era-$9n.
=arP -reDa 0ue "u e"tu!$o !e +a "o-$e!a! !e 2anera !e"arro++a
reve+9 0ue e"te 1uturo era $nev$ta,+e. Fue -on"tru$!o en e+
e"tru-tura !e +a &$"tor$a. Pero #o!rDa "er au!a!o a +o +ar%o !e un #o-o/ en e+
9ani7iesto "omunista !e *6H6/ 0ue e"-r$,$9 -on En%e+"/ "e
eP&ort9 a +o" tra,aIa!ore" !e+ 2un!o a un$r"e !erro-ar -a#$C
ta+$"2o. Ha-$Kn!o"e e-o !e +a" #r$2era" +Dnea" !e @eanC@a-0ue" Rou""eau
"ontrato social 3vKa"e e+ -a#Dtu+o *68/ !e-+araron 0ue +o" tra,aIa!ore"
no tenDa na!a 0ue #er!er 24" 0ue "u" -a!ena".
La" $!ea" !e =arP "o,re +a &$"tor$a 1ueron $n1+uen-$a!o" #or He%e+ 3+a
te2a !e+ -a#Dtu+o ((8. He%e+/ -o2o &e2o" v$"to/ !e-+ar9 0ue
Pgina 171
*B(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
&a una e"tru-tura "u,a-ente a to!o/ 0ue "o2o"
#ro%re"an!o #o-o a #o-o a un 2un!o 0ue !e a+%una 2anera va a "er
-on"-$ente
!e "D 2$"2o. =arP to29 !e He%e+ e+ "ent$!o !e 0ue e+ #ro%re"o e" $nev$ta,+e
2e"a/ 0ue +a &$"tor$a t$ene un #atr9n no e" "9+o una -o"a
!e"#uK" !e otra. Pero en +a ver"$9n !e =arP/ "e #ro!u-e #ro%re"o !e,$!o a
+a" 1uerJa" e-on92$-a" "u,a-ente".
En +u%ar !e +a +u-&a !e -+a"e" !e =arP En%e+" #ro2et$9 un
2un!o en e+ 0ue na!$e #o!rDa #o"eer t$erra"/ !on!e no &a,Da
&eren-$a/ !on!e +a e!u-a-$9n era %ratu$ta/ !on!e #7,+$-a 1a-toC
r$o" #rev$"to" #ara to!o e+ 2un!o. No &a,rDa n$n%una ne-e"$!a! !e +a re+$%$9n
o +a 2ora+$!a! ta2#o-o. La re+$%$9n/ 0ue #ronun-$9 +a -K+e,re 1ra"e/ era Ve+
e+ o#$o !e+ #ue,+o V: era -o2o una !ro%a 2anten$Kn!o+o" en un "ue?o
E"ta!o #or +o 0ue no "e !$eron -uenta !e "u ver!a!era -on!$-$9n o#r$2$!a. En
e+
nuevo 2un!o !e"#uK" !e +o" "ere" &u2ano" revo+u-$9n a+-anJarDa
"u &u2an$!a!. Su tra,aIo "erDa "$%n$1$-at$vo
-oo#erarDa !e 2anera 0ue "e &an ,ene1$-$a!o to!o". Revo+u-$9n
1ue +a 1or2a !e +o%rar to!o e"to C e"to "$%n$1$-a,a +a v$o+en-$a/ a 0ue
eran +o" r$-o" #o-o #ro,a,+e 0ue renun-$ar a "u r$0ueJa "$n una +u-&a.
=arP -reDa 0ue +o" 1$+9"o1o" !e+ #a"a!o "9+o "e &a,Dan !e"-r$to +a
2un!o/ 2$entra" 0ue K+ 0uerDa -a2,$ar+o. E"to 1ue un #o-o $nIu"to
a +o" 1$+9"o1o" anter$ore"/ 2u-&o" !e +o" -ua+e" &a,Dan #rovo-a!o
re1or2a 2ora+ #o+Dt$-a. Pero "u" $!ea" tuv$eron 24" e1e-to 0ue
24". Eran -onta%$o"a/ $n"#$ran!o revo+u-$one" rea+e" en Ru"$a
en *A*5 en otro" +u%are". Por !e"%ra-$a/ +a Un$9n Sov$Kt$-a C +a
%ran E"ta!o 0ue "ur%$9/ 0ue a,ar-a Ru"$a a+%uno" !e "u"
ve-$no" C Iunto -on +a 2aorDa !e otro" e"ta!o" -o2un$"ta" -rea!a"
en e+ "$%+o ZZ en +a" +Dnea" 2arP$"ta"/ re"u+t9 o#re"$vo/
$ne1$-$ente -orru#to. La or%an$Ja-$9n !e +o" #ro-e"o" !e #ro!u--$9n
a e"-a+a na-$ona+ era 2u-&o 24" !$1D-$+ !e +o 0ue -a,rDa $2a%$nar.
Lo" 2arP$"ta" "o"t$enen 0ue e"to no !a?e +a" $!ea" 2arP$"ta" +e"C
2$"2o" C a+%uno" to!avDa -reen 0ue =arP era ,4"$-a2ente -orre-to "o,re
+a "o-$e!a!/ e" "9+o 0ue +o" 0ue -orrDan +o" e"ta!o" -o2un$"ta" no +o &$-$eron
Pgina 172
+o" tra,aIa!ore" !e+ 2un!o/ unDo"
*BF
eIe-utar+o" en +Dnea" ver!a!era2ente -o2un$"ta". Otro" "e?a+an 0ue
+a natura+eJa &u2ana no" &a-e 24" -o2#et$t$vo" 4v$!o !e
no"otro" 2$"2o" +o 0ue #er2$t$9: no eP$"te +a #o"$,$+$!a!/ en "u o#$n$9n !e
Lo" "ere" &u2ano" !e,en -oo#erar #+ena2ente en un e"ta!o -o2un$"ta C
e"ta2o"
"$2#+e2ente no +e" %u"ta e"o.
Cuan!o 2ur$9 !e tu,er-u+o"$" en *66F/ #o-a" #er"ona" #o!rDan tener
#rev$"to $2#a-to !e =arP "o,re +a &$"tor$a #o"ter$or. Pare-Da -o2o "$ "u" $!ea"
"erDan "e#u+ta!o" -on K+ en e+ -e2enter$o !e H$%&%ate !e Lon!re".
UDe-+ara-$9n ante +a tu2,a 0ueU En%e+" Su no2,re #er!urar4
a travK" !e +a" e!a!e"/ ta2,$Kn +o &ar4 "u tra,aIoQ V #are-Da !e"eo"o
#en"an!o.
E+ #r$n-$#a+ $nterK" !e =arP era en +a" re+a-$one" e-on92$-a" a 0ue en
"u #unto !e v$"ta 0ue 1or2a to!o +o 0ue "o2o" #ue!e ++e%ar a "er.
W$++$a2 @a2e"/ 1$+9"o1o #ra%2at$"ta/ "$%n$1$-a,a a+%o ,a"tante
!$1erente -uan!o e"-r$,$9 "o,re e+ Vva+or e1e-t$voV !e una $!ea C #ara
K+/ 0ue era "$2#+e2ente +o 0ue +a a--$9n !e +a $!ea ++ev9 a/ L0uK !$1eren-$a
0ue &$Jo en e+ 2un!o.
Pgina 173
-a#Dtu+o (6
Enton-e"/ L0uKN
CS Pe$r-e W$++$a2 @a2e"
Una ar!$++a "e a1erra 1uerte2ente a+ tron-o !e un %ran 4r,o+. Por
otro +a!o !e+ 4r,o+/ !e -er-a -ontra e+ tron-o e" un -aJa!or.
Ca!a veJ 0ue e+ -aJa!or "e 2ueve a "u $J0u$er!a/ +a ar!$++a "e 2ueve
r4#$!a2ente a "u $J0u$er!a ta2,$Kn/ -orr$en!o a7n 24" a+re!e!or !e+ tron-o/
-o+%an!o !e -on "u" %arra". E+ -aJa!or "$%ue tratan!o !e en-ontrar e+
ar!$++a/ #ero "e +a" arre%+a #ara 2antener Iu"to 1uera !e "u v$"ta. E"to va
!urante &ora"/ e+ -aJa!or nun-a -on"$%ue una v$"$9n !e +a ar!$++a.
LSerDa -orre-to !e-$r 0ue e+ -aJa!or e"t4 dando 'ueltas a +a ar!$++aN
P$en"a en e++o. LE+ -aJa!or rea+2ente circule a "u #re"aN
E" #o"$,+e 0ue "u re"#ue"ta "er4 ULPor 0uK 0u$ere"
"a,erN E+ 1$+9"o1o #"$-9+o%o e"ta!oun$!en"e W$++$a2
@a2e" 3*6H(C*A*)8 "e en-ontr9 -on un %ru#o !e a2$%o" !$"-ut$en!o
"o,re e"te 2$"2o eIe2#+o. Ha,rDa ten$!o a+%una "$2#atDa
-on "u re"#ue"ta. Su" a2$%o" no #o!Dan #oner"e !e a-uer!o "o,re +a re"#ue"ta
#ero e"ta,an !$"-ut$en!o +a -ue"t$9n -o2o "$ no &u,$era un a,"o+uto
+a ver!a! !e +a -ue"t$9n !e 0ue #o!Dan !e"-u,r$r. A+%uno" !$Ieron 0ue "D/ e+
Pgina 174
L 0uKN
*BG
-aJa!or estaba !an!o vue+ta" a +a ar!$++aT otro" !$Ieron 0ue no/ 0ue "$n !u!a
no +o era. Pen"a,an 0ue @a2e" #o!rDa "er -a#aJ !e au!ar a re"#on!er
+a -ue"t$9n !e una 2anera u otra. Su re"#ue"ta "e ,a"9 en
"u pra(m$tica 1$+o"o1Da.
E"to e" +o 0ue !$Io. S$ te re1$ere" -on un -Dr-u+o 0ue e+ &o2,re e"
#r$2ero a+ norte/ +ue%o a+ e"te/ +ue%o a+ "ur/ +ue%o a+ oe"te !e +a ar!$++a/ 0ue
e" uno !e +o" "$%n$1$-a!o" !e U-Dr-u+o"U/ enton-e" +a re"#ue"ta e" 0ue e" -$erto
0ue
e+ -aJa!or !e +a vue+ta a +a ar!$++a. E+ no !ar +a vue+ta a +a ar!$++a en
e"te "ent$!o. Pero "$ te re1$ere" a 0ue e+ -aJa!or e"/ ante to!o 1rente
!e +a ar!$++a/ +ue%o a +a !ere-&a !e +a ar!$++a/ enton-e" !etr4" !e +a
ar!$++a +ue%o a "u $J0u$er!a/ otro "$%n$1$-a!o !e U-Dr-u+o"U/ enton-e"
+a re"#ue"ta e" no. De,$!o a 0ue e+ v$entre !e +a ar!$++a "e en1renta "$e2#re +a
-aJa!or/ e+ -aJa!or no %$rar +a ar!$++a en e"e "ent$!o.
S$e2#re e"t4n -ara a -ara -on +o" !e24" -on e+ 4r,o+ en
entre e++o" 2$entra" ,a$+an ron!a 1uera !e +a v$"ta !e +o" !e24".
E+ #unto !e e"te eIe2#+o e" 2o"trar 0ue e+ #ra%2at$"2o e"
#reo-u#a!o #or +a" -on"e-uen-$a" #r4-t$-a" C e+ Vva+or en e1e-t$voV !e
#en"a!o. S$ no "e -ue+%a en +a re"#ue"ta/ no $2#orta rea+2ente
+o 0ue !e-$!a. To!o !e#en!e !e 0uK 0u$ere "a,er +o
!$1eren-$a 0ue &ar4 rea+2ente. A0uD/ no &a ver!a! 24" a++4 !e
#art$-u+are" #reo-u#a-$one" &u2ana" -on +a #re%unta/ +a #re-$"a
2anera" en 0ue u"a2o" e+ ver,o U-Dr-u+oU en !$1erente" -ontePto". S$ &a
n$n%una !$1eren-$a #r4-t$-a/ enton-e" no eP$"te +a ver!a! !e +a -ue"t$9n. E"
no e" 0ue +a ver!a! e" !e a+%una 2anera Va&D 1ueraV a +a e"#era !e 0ue +o
en-ontre2o".
Ver!a! #ara @a2e" era "$2#+e2ente +o 0ue 1un-$ona/ +o 0ue t$ene un e1e-to
,ene1$-$o"o
$2#a-to en nue"tra" v$!a".
E+ #ra%2at$"2o e" un en1o0ue 1$+o"91$-o 0ue "e &$Jo #o#u+ar
en +o" E"ta!o" Un$!o" a 1$na+e" !e+ "$%+o ZIZ. Co2enJ9 -on
e+ 1$+9"o1o -$entD1$-o a2er$-ano CS Pe$r-e 3#ronun-$a!o
U=one!eroU8/ 0ue 0uerDa &a-er 1$+o"o1Da 24" -$entD1$-a !e +o 0ue
&a,Da "$!o. Pe$r-e 3*6FAC*A*H8 -reDa 0ue #ara 0ue una !e-+ara-$9n #ara "er
-$erto 0ue tenDa 0ue &a,er a+%una #o"$,+e eP#er$2ento u o,"erva-$9n a
Pgina 175
*BB
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
a#oar+o. S$ u"te! !$-e VE+ v$!r$o e" 1r4%$+V +o 0ue e"to "$%n$1$-a e" 0ue
"$ "e %o+#ea -on un 2art$++o 0ue "e ro2#a en #e0ue?o" 1ra%2ento".
E"o e" +o 0ue &a-e +a !e-+ara-$9n VE+ v$!r$o e" 1r4%$+ Utrue. Ha
no e" una #ro#$e!a! $nv$"$,+e !e U1ra%$+$!a!U e+ v$!r$o t$ene a#arte
!e e"te &e-&o "o,re +o 0ue o-urre "$ "e %o+#ea. VE+ v$!r$o e" 1r4%$+ U
e" una !e-+ara-$9n ver!a!era -au"a !e e"ta" -on"e-uen-$a" #r4-t$-a".
VE+ v$!r$o e" tran"#arenteV e" ver!a! #or0ue "e #ue!e ver a travK" !e+ -r$"ta+/
no a -au"a !e a+%una #ro#$e!a! 2$"ter$o"a en e+ v$!r$o. Pe$r-e
teorDa" a,"tra-ta" o!$a!o" 0ue no &a-en n$n%una !$1eren-$a en +a #r4-C
t$-a. Pen"a,a 0ue eran tonterDa". La ver!a! #ara K+ e" +o
a-a,arDa2o" -on "$ #o!rDa2o" -orrer to!o" +o" eP#er$2ento"
+a" $nve"t$%a-$one" 0ue $!ea+2ente +e %u"tarDa. E"to e"t4 2u -er-a
a+ #o"$t$v$"2o +9%$-o !e A@ Aer/ 0ue e" e+ te2a !e
Ca#Dtu+o F(.
La o,ra !e Pe$r-e no 1ue 2u +eD!o. Pero W$++$a2 @a2e" era.
S+ era un eP-e+ente e"-r$tor C tan ,uena o 2eIor 0ue "u
1a2o"o &er2ano/ e+ nove+$"ta e"-r$tor !e +a narra-$9n ,reve Henr
@a2e". W$++$a2 &a,Da #a"a!o 2u-&a" &ora" !$"-ut$en!o e+ #ra%2at$"2o
-on Pe$r-e -uan!o &a,Dan "$!o a2,o" #ro1e"ore" en Harvar!
Un$ver"$!a!. @a2e" !e"arro++9 "u #ro#$a ver"$9n !e +o 0ue #oC
#o+ar$Ja!a en en"ao" -on1eren-$a". Para K+/ e+ #ra%2at$"2o "e re!u-e
a e"to: +a ver!a! e" +o 0ue 1un-$ona. Fue/ "$n e2,ar%o/ un #o-o va%o a-er-a
+o 0ue U+o 0ue 1un-$onaU "$%n$1$-a,a. Aun0ue era un #"$-9+o%o #r$n-$#$o"
e"en-$a/ K+ no e"ta,a $ntere"a!o "9+o en +a -$en-$a/ "$no ta2,$Kn en -ue"t$one"
e+ ,$en e+ 2a+/ +a re+$%$9n ta2,$Kn. De &e-&o "u 24" -ontroC
e"-r$tura trovert$!o era a-er-a !e +a re+$%$9n.
En1o0ue !e @a2e" e" 2u !$1erente !e +a v$"$9n tra!$-$ona+ !e +a
ver!a!. En e"e #unto !e v$"ta +a ver!a! "$%n$1$-a +a -orre"#on!en-$a -on +o"
&e-&o".
LMuK &a-e 0ue una ora-$9n "ea ver!a!era en +a teorDa !e +a -orre"#on!en-$a
+a ver!a! e" 0ue !e"-r$,e -on #re-$"$9n -92o e" e+ 2un!o. ULa
%ato e"t4 "o,re e+ ta#ete Ue" ver!a!ero -uan!o e+ %ato e" en rea+$!a! "enta!o en
+a e"tera/ 1a+"o -uan!o no +o e"T -uan!o/ #or eIe2#+o/ e" en
Pgina 176
L 0uKN
*B5
e+ Iar!Dn en ,u"-a !e ratone". Se%7n @a2e" U#ra%24t$-a
teorDa !e +a ver!a!/ +o 0ue &a-e 0ue +a ora-$9n XE+ %ato e"t4 "o,re +a a+1o2,raV
-$erto e" 0ue +a -reen-$a !e 0ue #ro!u-e re"u+ta!o" #r4-t$-o" 7t$+e" #ara
no"otro".
Fun-$ona #ara no"otro". A"D/ #or eIe2#+o/ -reer U0ue e+ %ato e"t4 "o,re +a
a+1o2,ra V
!a e+ re"u+ta!o !e 0ue no "a,e2o" Iu%ar -on nue"tra 2a"-ota &42"ter
en e"e tata2$ &a"ta 0ue e+ %ato "e &a $!o a otro +u%ar.
A&ora/ -uan!o "e ut$+$Ja un eIe2#+o -o2o VE+ %ato e"t4 "o,re +a a+1o2,raV/ e+
re"u+ta!o" !e e"ta teorDa #ra%24t$-a !e +a ver!a! no #are-en #art$-u+ar2ente
!e"-on-ertante o $2#ortante". Pero #ro,ar+o -on +a 1ra"e UD$o"
eP$"te. U LMuK e"#erarDa @a2e" 0ue !e-$r "o,re e"oN
LE" ver!a! 0ue D$o" eP$"teN LMuK #$en"a u"te!N La #r$n-$#a+
re"#ue"ta" "on VSD/ e" ver!a! 0ue D$o" eP$"te U/U No/ no e" -$erto 0ue
D$o" eP$"te U/ U no "K U. E" !e "u#oner 0ue u"te! +e !$o a uno !e +o"
re"#ue"ta" "$ 2o+e"ta!o en re"#on!er a 2$ #re%unta ante" !e +eer
e"to. E"ta" #o"$-$one" t$enen no2,re": e+ teD"2o/ e+ ateD"2o a%no"t$C
-$"2o. A0ue++o" 0ue !$-en VSD/ e" ver!a! 0ue D$o" eP$"te U#or +o %enera+
"$%n$1$-a
0ue &a un Ser Su#re2o en a+%una #arte 0ue +a !e-+ara-$9n
UD$o" eP$"teU "erDa -$erto $n-+u"o "$ no &u,$era "ere" &u2ano"
v$va e $n-+u"o "$ no &a "ere" &u2ano" &a,Dan eP$"t$!o nun-a. UD$o"
eP$"te UU D$o" no eP$"te U"on !e-+ara-$one" #ro"#e-t$va" 0ue e"t4n ,$en
ver!a!ero o 1a+"o. Pero no e" +o 0ue #en"a2o" !e e++o" 0ue +o" &a-e
ver!a!era" o 1a+"a". E++o" "on ver!a!era" o 1a+"a" to!o +o 0ue #en"a2o"
"o,re e++o". S9+o e"#era2o" 0ue no" "a+%a ,$en -uan!o #en"a2o"
"o,re e++o".
@a2e" &$Jo un an4+$"$" 2u !$1erente !e UD$o" eP$"teU. S+
#en"9 0ue +a !e-+ara-$9n era ver!a!. Lo 0ue +o &$Jo -$erto era 0ue
0ue era a "u Iu$-$o una -reen-$a 7t$+ tener. Para ++e%ar a e"e
-on-+u"$9n a +a 0ue "e -entr9 en +o" ,ene1$-$o" !e +a -reen-$a !e 0ue D$o"
eP$"te. E"ta e" una -ue"t$9n $2#ortante #ara K+ K+ e"-r$,$9 un +$,ro/
Las 'ariedades de la e>periencia reli(iosa 3*A)(8/ 0ue ePa2$n9 un
a2#+$a %a2a !e e1e-to" 0ue +a -reen-$a re+$%$o"a #ue!e tener. Para @a2e"/ a
!$-e 0ue UD$o" eP$"teU e" una !e-+ara-$9n ver!a!era e" "$2#+e2ente !e-$r 0ue
e"
Pgina 177
*B6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
!e a+%una 2anera ,ueno #ara e+ -reente a -reer. E"to e" to!o un
"or#ren!ente #o"$-$9n !e to2ar. E" un #o-o -o2o e+ ar%u2ento !e Pa"-a+ 0ue
0ue v$2o" en e+ -a#Dtu+o *(: a%n9"t$-o" 0ue "e ,ene1$-$arDan !e
+a -reen-$a !e 0ue D$o" eP$"tDa. Pa"-a+/ "$n e2,ar%o/ -ree 0ue VD$o"
eP$"te U"e &$Jo rea+$!a! #or +a eP$"ten-$a rea+ !e D$o"/ no #or
"ere" &u2ano" a "ent$r"e 2eIor -uan!o -reen en D$o"/ o
"er 2eIore" #er"ona"/ #or0ue t$enen e"ta -reen-$a. Su a#ue"ta
era "9+o una 2anera !e -on"e%u$r +o" a%n9"t$-o" a -reer +o 0ue #en"a,a
era -$erto. Para @a2e"/ e" e+ "u#ue"to &e-&o !e 0ue +a -reen-$a en D$o"
UFun-$ona "at$"1a-tor$a2enteU 0ue &a-e 0ue UD$o" eP$"teU true.
Para tener -+ar$!a! "o,re e"to/ to2ar +a 1ra"e USanta C+au" eP$"te.U
LE" e"o -$ertoN LUn &o2,re -on +a -ara roIa %ran!e/ a+e%re ,aIar "u
+a -&$2enea -a!a no-&e !e Nav$!a! -on un "a-o !e re%a+o"N No
+eer e+ re"to !e e"te #4rra1o/ "$ u"te! -ree 0ue e"to A-tuC
a+$a!o "u-e!er. Su#on%o/ "$n e2,ar%o/ 0ue no -ree en Santa
C+au" eP$"te $n-+u"o "$ u"te! #$en"a 0ue "erDa ,ueno "$ +o &a-Da. La
E+ 1$+9"o1o ,r$t4n$-o Bertran! Ru""e++ 3vKa"e e+ Ca#Dtu+o F*8 "e ,ur+a,a
!e +a teorDa #ra%24t$-a !e W$++$a2 @a2e" !e +a ver!a!/ !$-$en!o 0ue
"$%n$1$-a,a
0ue @a2e" tenDa 0ue -reer USanta C+au" eP$"teU e" ver!a!. Su raJ9n
#or !e-$r e"to 1ue 0ue @a2e" #$en"a 0ue to!o +o 0ue &a-e una
ora-$9n ver!a!era e" e+ e1e-to "o,re e+ -reente !e -reer en K+. Y #ara
2aorDa !e +o" n$?o"/ #or +o 2eno"/ !e -reer en Santa C+au" e" %en$a+. Lo
&a-e 0ue +a Nav$!a! un !Da 2u e"#e-$a+ #ara e++o"T 0ue +e" &a-e
#ortar"e ,$enT +e" !a un en1o0ue en +o" !Da" 0ue v$ene a
Nav$!a!. Se tra,aIa #ara e++o". A"D 0ue !e,$!o a +a -reen-$a !e 0ue 1un-$ona
en
-$erto "ent$!o/ 0ue #are-e 0ue "ea -$erto !e a-uer!o -on @a2e" U
teorDa. E+ #ro,+e2a e" 0ue &a una !$1eren-$a entre +o 0ue &arDa
,ueno "$ 1uera ver!a! +o 0ue e" rea+2ente -$erto. @a2e" #o!rDa tener
"e?a+9 0ue "$ ,$en +a -reen-$a en Santa C+au" tra,aIa #ara I9vene"
n$?o"/ no 1un-$ona #ara to!o". S$ +o" #a!re" -reDan 0ue
Pa#4 $,a a re#art$r +o" re%a+o" en No-&e,uena +ue%o
no "a+$r a -o2#rar re%a+o" #ara "u" &$Io". SerDa
Pgina 178
L 0uKN
*BA
"9+o t$enen &a"ta +a 2a?ana !e Nav$!a! #ara !ar"e -uenta !e 0ue a+%o
no e"ta,a tra,aIan!o -on +a -reen-$a !e USanta C+au" eP$"te V. Pero/ L0ue
"$%n$1$-a 0ue "ea -$erto #ara +o" n$?o" #e0ue?o" 0ue eP$"te Santa C+au"/ #ero
1a+"o
#ara +a 2aorDa !e +o" a!u+to"N Y Lno +o &a-e ver!a! "u,Iet$va/ una
-ue"t$9n !e -92o no" "ent$2o" a-er-a !e +a" -o"a" en +u%ar !e +a 1or2a en 0ue
e+
2un!o e"N
To2e2o" otro eIe2#+o. LC92o #ue!o "a,er 0ue otra" #er"ona" t$enen
2ente en a,"o+utoN SK #or 2$ #ro#$a eP#er$en-$a 0ue o no "o 24" 0ue
una e"#e-$e !e Jo2,$e "$n v$!a $nterna. Yo ten%o 2$ #ro#$a
#en"a2$ento"/ $nten-$one" a"D "u-e"$va2ente. Pero/ L-92o #ue!o "a,er "$
#er"ona" 0ue 2e ro!ean t$enen #en"a2$ento" en a,"o+utoN Ta+ veJ no "on
-on"-$ente. LNo #o!rDan "$2#+e2ente "er Jo2,$" a-t7an !e 1or2a auto24t$-a
"$n 2ente #ro#$aN E"te e" e+ #ro,+e2a !e +a" otra"
=ente" 0ue +o" 1$+9"o1o" "e &an #reo-u#a!o !e"!e &a-e 2u-&o t$e2#o. Lo
e" un ro2#e-a,eJa" !$1D-$+ !e re"o+ver. Re"#ue"ta !e @a2e" era 0ue !e,Da "er
-$erto 0ue otra" #er"ona" t$enen 2ente"/ !e +o -ontrar$o no +o &arDa
"er -a#aJ !e "at$"1a-er nue"tro !e"eo !e "er re-ono-$!o a!2$ra!o #or
otra" #er"ona". Se trata !e una ePtra?a -+a"e !e ar%u2ento. E"to &a-e a "u
"on$!o #ra%2at$"2o 2u #are-$!o a una $+u"$9n C -reen!o
+o 0ue +e %u"tarDa "er ver!a! "$ e" o no e" rea+2ente -$erto.
Pero "9+o #or0ue "e "$ente ,$en a -reer 0ue -uan!o a+%u$en
0ue a+a,a 0ue "on un "er -on"-$ente no un ro,ot
no +o" -onv$erte en un "er -on"-$ente. A7n #o!rDan -are-er !e
v$!a $nterna.
En e+ "$%+o ZZ/ e+ 1$+9"o1o nortea2er$-ano R$-&ar!
Rort 3*AF*C())58 rea+$J9 en e"te e"t$+o !e #en"a2$ento #ra%24t$-o.
A+ $%ua+ 0ue @a2e"/ #en"9 en +a" #a+a,ra" -o2o &erra2$enta" 0ue &a-e2o" +a"
-o"a" -on/
en +u%ar !e "D2,o+o" 0ue !e a+%una 2anera re1+eIan +a 1or2a en 0ue e+ 2un!o
e".
La" #a+a,ra" no" #er2$ten &a-er 1rente a+ 2un!o/ no -o#$ar+o. De-+ar9
0ue V+a ver!a! e" +o 0ue "u" -onte2#or4neo" +e #er2$ten "a+$r"e -on +a U
0ue n$n%7n #erDo!o !e +a &$"tor$a "e #one +a rea+$!a! 24" -er-a !e +a ver!a!
0ue
-ua+0u$er otra. Cuan!o +a %ente !e"-r$,e e+ 2un!o/ Rort -ree/ 0ue
Pgina 179
*5)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
"on -o2o +o" -rDt$-o" +$terar$o" 0ue !an una $nter#reta-$9n !e una o,ra !e
S&a<e"#eare
Iu%ar: no &a una "o+a 2anera V-orre-taV !e +a +e-tura 0ue !e,e2o"
to!o" e"t4n !e a-uer!o en. D$1erente" #er"ona" en !$1erente" 2o2ento"
$nter#retan e+ tePto
!e 2anera !$1erente. Rort "e +$2$t9 a re-&aJar +a $!ea !e 0ue -ua+0u$er #unto
!e v$"ta e"
-orre%$r to!o" +o" t$e2#o". O a+ 2eno" e"a e" 2$ $nter#reta-$9n !e "u
tra,aIo. Rort #re"u2$,+e2ente -reDa 0ue no &a,Da -orre-ta
$nter#reta-$9n !e e++a !e +a 2$"2a 2anera 0ue no &a una re"#ue"ta V-orre-taV
a-er-a !e "$ e+ -aJa!or e"ta,a ro!ean!o a +a ar!$++a -o2o SCRA=C
"an%ra!o a+re!e!or !e+ 4r,o+.
S$ eP$"te o no e" una $nter#reta-$9n -orre-ta !e+ autoC
ne" !e Fr$e!r$-& N$etJ"-&e e" ta2,$Kn una #re%unta $ntere"ante.
Pgina 180
-a#Dtu+o (A
La 2uerte !e D$o"
Fr$e!r$-& N$etJ"-&e
XD$o" &a 2uertoW. E"ta" "on +a" #a+a,ra" 24" 1a2o"a" 0ue e+ a+e24n
1$+9"o1o Fr$e!r$-& N$etJ"-&e 3*6HHC*A))8 e"-r$,$9. Pero/ L-92o
#o!rDa 2or$r D$o"N D$o" "e "u#one 0ue e" $n2orta+. In2orta+
"ere" no 2ueren. E++o" v$ven #ara "$e2#re. De a+%una 2anera/ "$n e2,ar%o/
e"a e" +a
#unto. E" #or e"o 0ue +a 2uerte !e D$o" "uena tan ePtra?a: "e "u#one 0ue
!e,e.
N$etJ"-&e e"ta,a Iu%an!o !e+$,era!a2ente -on +a $!ea !e 0ue D$o" no #o!Da
2or$r. S+ no e"ta,a !$-$en!o +$tera+2ente 0ue D$o" &a,Da e"ta!o v$vo en uno
t$e2#o a&ora no +o eraT en +u%ar !e 0ue +a -reen-$a en D$o" "e &a,Da !eten$!o
"$en!o raJona,+e. En "u +$,ro La sabidur/a ale(re 3*66(8 N$etJ"-&e
#oner +a +Dnea UD$o" &a 2uertoU en +a ,o-a !e un #er"onaIe 0ue -ont$ene
una +$nterna "e ve en to!a" #arte" #or D$o"/ #ero no #ue!e en-ontrar+o. La
a+!eano" #$en"an 0ue e"t4 +o-o.
N$etJ"-&e era un &o2,re nota,+e. No2,ra!o #ro1e"or en +a
+a Un$ver"$!a! !e Ba"$+ea a +a te2#rana e!a! !e (H a?o"/ 0ue #are-Da 0ue $,a
!urante una !$"t$n%u$!a -arrera a-a!K2$-a. Pero e"te eP-Kntr$-o
#en"a!or or$%$na+ no en-aIa,a en o -on1or2e/ #are-Da !$"1rutar
Pgina 181
*5(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
&a-$en!o +a v$!a !$1D-$+ #ara K+ 2$"2o. Con e+ t$e2#o !eI9 +a un$ver"$!a! en
*65A/ en #arte !e,$!o a +a 2a+a "a+u!/ v$aIa!o en Ita+$a/ Fran-$a
Su$Ja/ e"-r$,$en!o +$,ro" 0ue -a"$ na!$e +ee a+
t$e2#o/ #ero 0ue a&ora "on 1a2o"o" -o2o o,ra" !e +a 1$+o"o1Da
+a +$teratura. Su "a+u! #"$-o+9%$-a "e re!uIo #a"9
%ran #arte !e "u v$!a a!u+ta en un a"$+o.
En -o2#+eto -ontra"te -on #re"enta-$9n or!ena!a !e I22anue+ >ant
-$9n !e $!ea"/ ven%a !e N$etJ"-&e &a-$a t$ !e"!e to!o" +o" 4n%u+o". Gran #arte
!e
+a e"-r$tura e" en +a 1or2a !e/ #4rra1o" -orto" 1ra%2entar$a"
-on-$"o" -o2entar$o" !e una "o+a 1ra"e/ a+%una" !e e++a" $r9n$-o/ a+%uno"
"$n-ero"/ 2u-&o" !e e++o" arro%ante #rovo-a!or. A ve-e"
"$ente -o2o "$ N$etJ"-&e e"t4 %r$tan!o en u"te!/ a ve-e" 0ue K+ e"
"u"urran!o a+%o #ro1un!o en "u oD!o. A 2enu!o/ K+ 0u$ere 0ue e+
+e-tor !e -on1a,u+ar"e -on K+/ -o2o "$ K+ e"t4 !$-$en!o 0ue t7 o "a,e2o"
-92o "on +a" -o"a"/ #ero e"a" #er"ona" ne-$a" a++4 "on to!o"
0ue "u1re !e !e+$r$o". Un te2a 0ue "$%ue vo+v$en!o a e"
e+ 1uturo !e +a 2ora+$!a!.
S$ D$o" &a 2uerto/ L0uK v$ene !e"#uK"N E"a e" +a #re%unta N$etJ"-&e
#re%unt9 a "D 2$"2o. Su re"#ue"ta 1ue 0ue no" !eI9 "$n una ,a"e #ara
2ora+$!a!. Nue"tra" $!ea" !e 2a0u$++aIe ,$en e+ 2a+ e+ ,$en e+ 2a+
"ent$!o en un 2un!o en e+ 0ue &a un D$o". E++o" no +o &a-en en un ateo
uno. Para ++evar a D$o" +e 0u$ta" +a #o"$,$+$!a! !e -+ara
!$re-tr$-e" "o,re -92o !e,e2o" v$v$r/ 0uK -o"a" !e va+or.
E"e e" un 2en"aIe !uro/ no uno 24" !e "u" -onte2#or4neo"
0uer$!o e"-u-&ar. S+ !e"-r$,$9 a "D 2$"2o -o2o un U$n2ora+U/ no
a+%u$en 0ue !e+$,era!a2ente &a-e +o 2a+o/ "$no a+%u$en 0ue -ree
0ue tene2o" 0ue $r 24" a++4 !e to!a 2ora+: en +a" #a+a,ra" !e+ tDtu+o
!e uno !e "u" +$,ro"/ U24" a++4 !e+ ,$en !e+ 2a+U.
Para N$etJ"-&e/ +a 2uerte !e D$o" a,r$9 nueva" #o"$,$+$!a!e"
#ara +a &u2an$!a!. A2,o" 1ueron aterra!ora e"t$2u+ante. La
$n-onven$ente era 0ue no &a,Da n$n%una re! !e "e%ur$!a!/ no &a re%+a" "o,re
-92o
+a %ente tenDa 0ue v$v$r o "er. S$ en e+ #a"a!o +a re+$%$9n &a,Da #ro#or-$ona!o
Pgina 182
+a 2uerte !e !$o"
*5F
"$%n$1$-a!o un +D2$te a +a a--$9n 2ora+/ +a au"en-$a !e D$o" &e-&o
to!o +o #o"$,+e e+$2$na!o to!o" +o" +D2$te". E+ +a!o #o"$t$vo/ a+ 2eno"
!e"!e +a #er"#e-t$va !e N$etJ"-&e/ 1ue 0ue +o" $n!$v$!uo" #o!Dan a&ora
-rear "u" #ro#$o" va+ore" #or "D 2$"2o". Po!rDan -onvert$r "u
v$ve en e+ e0u$va+ente !e +a" o,ra" !e arte 2e!$ante e+ !e"arro++o !e "u #ro#$o
e"t$+o !e v$!a.
N$etJ"-&e v$o 0ue una veJ 0ue a-e#ta" 0ue D$o" no eP$"te/ no "e #ue!e
"$2#+e2ente "e a1erran a una v$"$9n -r$"t$ana !e+ ,$en e+ 2a+. E"o "erDa
autoen%a?o. Lo" va+ore" 0ue "u -u+tura &a,Da &ere!a!o/ +o" va+ore"
ta+e" -o2o +a -o2#a"$9n/ +a ,on!a!/ +a -on"$!era-$9n !e otro"
$ntere"e" !e +a %ente/ to!o" #o!rDan "er $2#u%na!a". Su 2anera !e &a-er e"to
era e"#e-u+ar "o,re !on!e e"to" va+ore" #rov$enen or$%$na+2ente.
Se%7n N$etJ"-&e/ +a" v$rtu!e" -r$"t$ana" !e -u$!ar
+o" !K,$+e" e $n!e1en"o" tenDan orD%ene" "or#ren!ente". Se #o!rDa #en"ar
0ue +a -o2#a"$9n +a ,on!a! "on o,v$a2ente ,ueno. Mue &aa #ro,+eC
&4,$+2ente "$!o -r$a!o #ara a+a,ar +a ,on!a! !e"#re-$ar e%oD"2o.
Lo 0ue N$etJ"-&e a1$r2a e" 0ue +o" #atrone" !e #en"a2$ento
+a "en"a-$9n !e 0ue no" &a to-a!o #o"eer t$enen una &$"tor$a. Una veJ 0ue
"e#a"
+a &$"tor$a o V%enea+o%DaV !e -92o ++e%a2o" a tener +o" -on-e#to"
+o 0ue &a-e2o"/ e" !$1D-$+ #en"ar en e++o" -o2o 1$Io #ara to!o" +o" t$e2#o"
&e-&o" 0ue !e a+%una 2anera o,Iet$va a-er-a !e -92o !e,e2o"
-o2#ortarno".
En "u +$,ro La (enealo(/a de la moral 0ue !e"-r$,$9 +a "$tuaC
-$9n en +a ant$%ua Gre-$a/ -uan!o #o!ero"o" &Kroe" ar$"to-r4t$-o" -on"tru$!o"
"u" v$!a" a+re!e!or !e +a" $!ea" !e &onor/ +a ver%aenJa e+ &eroD"2o en +a
,ata++a
en veJ !e +a ,on!a!/ +a %enero"$!a! +a -u+#a !e +a $nIu"t$-$a. E"te
e" e+ 2un!o !e"-r$to #or e+ #oeta Ho2ero %r$e%o en e+ Ad4sse4
+a =l/ada . En e"te 2un!o !e +o" &Kroe"/ +o" 0ue e"ta,an $2#otente"/
+o" e"-+avo" +o" !K,$+e"/ tenDan env$!$a !e +o" #o!ero"o". La
e"-+avo" -ana+$Jan "u env$!$a e+ re"ent$2$ento &a-$a e+
!e %ran a+-an-e. Fuera !e e"to" "ent$2$ento" ne%at$vo" "e -re9 un nuevo
-onIunto
!e +o" va+ore". Se vo+v$eron +o" va+ore" &ero$-o" !e +o" ar$"t9-rata" en
"u -a,eJa. En veJ !e -e+e,rar +a 1uerJa #o!er -o2o e+
Pgina 183
*5H
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
ar$"t9-rata"/ +o" e"-+avo" &$-$eron %enero"$!a! +a aten-$9n a +o" 24" !K,$+e"
en v$rtu!e". E"ta 2ora+ !e +o" e"-+avo"/ -o2o N$etJ"-&e +o ++a2a/ trata!a
+o" a-to" !e +o" #o!ero"o" -o2o e+ 2a+ "u" #ro#$o" -o2#a?ero" !e
"ent$2$ento"
tan ,ueno.
La $!ea !e 0ue una 2ora+ !e +a ,on!a! tuvo "u" $n$-$o" en
"ent$2$ento" !e env$!$a era un !e"a1Do. N$etJ"-&e 2o"tr9 una
1uerte #re1eren-$a #or +o" va+ore" !e +o" ar$"t9-rata"/ +a -e+e,ra-$9nC
-$9n !e 1uerte" &Kroe" ,K+$-o"/ "o,re +a 2ora+$!a! -r$"t$ana !e
-o2#a"$9n #or +o" !K,$+e". E+ -r$"t$an$"2o +a 2ora+ !er$va!o
!e 0ue trata a to!a" +a" #er"ona" 0ue t$enen e+ 2$"2o va+orT
N$etJ"-&e #en"a,a 0ue era un %rave error. Su" &Kroe" artD"t$-o"
-o2o Beet&oven S&a<e"#eare eran 2u "u#er$ore" a +a 2ana!a.
E+ 2en"aIe #are-e "er 0ue +o" va+ore" -r$"t$ano"/ 0ue "ur%$eron
!e +a env$!$a/ en #r$2er +u%ar/ "e "o"t$ene a +a &u2an$!a! !e vue+ta. La
-o"to #o!rDa "er 0ue +a !e,$+$tan #$"otea!a/ #ero 0ue era un #re-$o
va+e +a #ena #a%ar #or +a %+or$a e+ +o%ro !e 0ue e"ta "e a,r$9
#ara +o" #o!ero"o".
En As/ .abl Darut.ustra 3*66FC*6A(8/ e"-r$,$9 a-er-a !e +a
Ebermensc. o USu#erC=anU. E"to !e"-r$,e una #er"ona $2a%$na!o
!e+ 1uturo 0ue no "e ve +$2$ta!o #or +o" -9!$%o" 2ora+e" -onven-$ona+e"/
#ero va 24" a++4 !e e++o"/ +a -rea-$9n !e nuevo" va+ore". Ta+ veJ $n1+uen-$a!o
#or "u -o2#ren"$9n !e +a teorDa !e +a evo+u-$9n !e C&ar+e" Darw$n/
v$o e+ Ebermensc. -o2o e+ "$%u$ente #a"o en +a &u2an$!a! !e+ !e"arro++o
=ent. E"to e" un #o-o #reo-u#ante/ en #arte #or0ue #are-e a#oar
a0ue++o" 0ue ven a "D 2$"2o" -o2o &ero$-a 0u$eren tener "u 2anera
"$n tener en -uenta +o" $ntere"e" !e otra" #er"ona". Peor a7n/
era una $!ea 0ue +o" naJ$" to2aron !e +a o,ra !e N$etJ"-&e u"a!o"
#ara a#oar "u" #unto" !e v$"ta !e1or2a!o "o,re una raJa "u#er$or/ aun0ue +a
2aorDa
e"tu!$o"o" ar%u2entan 0ue !$"tor"$ona,an +o 0ue N$etJ"-&e e1e-t$va2ente
e"-r$,$9.
N$etJ"-&e 1ue !e"a1ortuna!o en 0ue "u &er2ana E+$"a,et& !e -ontro+C
++eva!o +o 0ue #a"9 a "u tra,aIo !e"#uK" !e &a,er #er!$!o "u -or!ura #ara
Pgina 184
+a 2uerte !e !$o"
*5G
tre$nta -$n-o a?o" !e"#uK" !e "u 2uerte. E++a era un na-$ona+$"ta a+e24n !e
+a #eor -+a"e un ant$"e2$ta. Fue a travK" !e "u
-ua!erno" !e+ &er2ano/ re-o%$en!o +a" +Dnea" e"ta,a !e a-uer!o -on
!eIan!o !e +a!o -ua+0u$er -o"a 0ue -r$t$-9 A+e2an$a o no a#oa,an
"u #unto !e v$"ta ra-$"ta. Su ver"$9n !e -ortar #e%ar !e N$etJ"-&e
$!ea"/ #u,+$-a!a" -o2o La 'oluntad de poder / "e vo+v$eron "u" e"-r$to" en
#ro#a%an!a !e+ naJ$"2o/ N$etJ"-&e "e -onv$rt$9 en un a#ro,a!o
autor en e+ Ter-er Re$-&. E" 2u #o-o #ro,a,+e 0ue/ !e &a,er v$v$!o
24" t$e2#o/ &a,rDa ten$!o na!a 0ue ver -on e"o. S$n e2,ar%o/ e" $nne%a,+eC
-a#aJ 0ue &a un 2ont9n !e +Dnea" en "u tra,aIo 0ue !e1$en!en e+ !ere-&o
!e+ 1uerte -o2o #ara !e"tru$r a +o" !K,$+e". No e" n$n%una "or#re"a/ no" !$-e/
0ue
-or!ero" o!$an +a" ave" !e ra#$?a. Pero e"o no "$%n$1$-a 0ue !e,a2o"
!e"#re-$ar
+a" ave" !e #re"a #ara ++evar 1uera !evoran!o a +o" -or!ero".
A !$1eren-$a !e I22anue+ >ant/ 0u$en -e+e,r9 raJ9n/ N$etJ"-&e
"$e2#re &$-$eron &$n-a#$K en -92o +a" e2o-$one" +a" 1uerJa" $rra-$ona+e"
Iue%an
"u #a#e+ en +a 1or2a-$9n !e +o" va+ore" &u2ano". Su #unto !e v$"ta e" -a"$
"e%uro
$n1+uen-$a!o S$%2un! Freu!/ -ua o,ra eP#+or9 +a natura+eJa
e+ #o!er !e +o" !e"eo" $n-on"-$ente".
Pgina 185
-a#Dtu+o F)
Pen"a2$ento" $n D$"%u$"e
S$%2un! Freu!
LSe #ue!e rea+2ente -ono-erte a t$ 2$"2oN Lo" 1$+9"o1o" ant$%uo"
-reD!o 0ue #o!Dan. Pero +o 0ue "$ 0ue e"ta,an e0u$vo-a!o"N LMuK #a"a "$
&a #arte" !e tu 2ente 0ue nun-a "e #ue!e ++e%ar !$re-ta2ente/
-o2o +a" &a,$ta-$one" 0ue e"t4n ,+o0uea!o" !e 1or2a #er2anente #ara 0ue
nun-a #ue!a
entrar en e++o"N
La" a#ar$en-$a" #ue!en en%a?ar. Cuan!o u"te! 2$ra e+ "o+ en
te2#rano #or +a 2a?ana 0ue #are-e ven$r !e 24" a++4 !e+
&or$Jonte. Durante e+ !Da "e 2ueve a travK" !e+ -$e+o / 1$na+2ente/
-onIunto". E" tenta!or #en"ar 0ue v$aIa a+re!e!or !e +a T$erra. Para
2u-&o" "$%+o" +a %ente e"ta,an -onven-$!o" !e 0ue +o &$Jo. Pero no +o
&a-e. En
e+ "$%+o ZVI/ e+ a"tr9no2o N$-o+4" Co#Krn$-o rea+
Ja!o e"to/ aun0ue otro" a"tr9no2o" tenDan "u" "o"#e-&a" ante"
0ue. La revo+u-$9n -o#ern$-ana/ +a $!ea !e 0ue nue"tro #+aneta era
no en e+ -entro !e+ "$"te2a "o+ar/ 1ue un "&o-<.
A 2e!$a!o" !e+ "$%+o ZIZ traIo otra "or#re"a/ a 0ue
&e2o" v$"to 3Ca#Dtu+o (G8. Ha"ta enton-e" +e &a,Da #are-$!o #ro,a,+e
Pgina 186
#en"a2$ento" !$"1raJa!o"
*55
0ue +o" "ere" &u2ano" eran -o2#+eta2ente !$1erente" !e +o" an$2a+e"
0ue &a,Da "$!o !$"e?a!o #or D$o". Pero +a teorDa !e C&ar+e" Darw$n
!e +a evo+u-$9n #or "e+e--$9n natura+ !e2o"tr9 0ue +o" "ere" &u2ano"
-o2#art$r ante#a"a!o" -o2une" -on +o" 2ono" 0ue no &a,Da
ten%a 0ue "u#oner 0ue D$o" no" &a,Da !$"e?a!o. Un $2#er"ona+
#ro-e"o 1ue e+ re"#on"a,+e. La teorDa !e Darw$n eP#+$-a -92o
&a,Da !e"-en!$!o !e -r$atura" "$2$e"-a" +o -er-a 0ue e"t4,a2o"
a e++o". Lo" e1e-to" !e +a revo+u-$9n !arw$n$ana "on to!avDa
&a-$en!o "ent$r.
Se%7n S$%2un! Freu! 3*6GBC*AFA8/ e+ ter-er %ran
revo+u-$9n en e+ #en"a2$ento &u2ano "e #ro!uIo #or "u
#ro#$o !e"-u,r$2$ento: e+ $n-on"-$ente. Se !$o -uenta !e 0ue %ran #arte !e
+o 0ue "D e"t4 $2#u+"a!o #or +o" !e"eo" 0ue "e o-u+tan !e no"otro". No"otro"
no "e #ue!e o,tener !$re-ta2ente a e++o". Pero e"o no +e" $2#$!e 0ue a1e-ta
+o 0ue &a-e2o". Ha -o"a" 0ue 0uere2o" &a-er e"o no +o &a-e2o"
!a2o" -uenta !e 0ue 0uere2o" &a-er. E"to" !e"eo" $n-on"-$ente" t$enen un
#ro1un!o
$n1+uen-$a "o,re nue"tra" v$!a" "o,re +a 2anera en 0ue or%an$Ja2o" +a
"o-$e!a!.
E++o" "on +a 1uente !e +o" 2eIore" #eore" a"#e-to" !e+ "er &u2ano
+a -$v$+$Ja-$9n. Freu! 1ue e+ re"#on"a,+e !e e"te !e"-u,r$2$ento/ aun0ue un
$!ea "$2$+ar "e #ue!e en-ontrar en a+%una" !e Fr$e!r$-& N$etJ"-&e
e"-r$,$r.
Freu!/ un #"$0u$atra 0ue &a,Da -o2enJa!o "u -arrera -o2o neur9+o%o"C
e"en-$a/ v$vDa en V$ena -uan!o Au"tr$a era to!avDa #arte !e+ I2#er$o Au"troC
H7n%aro. E+ &$Io !e un #a!re Iu!Do !e -+a"e 2e!$a/ 0ue
era tD#$-o !e 2u-&o" &o2,re" I9vene" ,$en 1or2a!o" e"ta,+e-$!o"
en e"ta -$u!a! -o"2o#o+$ta a 1$na+e" !e+ "$%+o ZIZ.
Su tra,aIo -on var$o" #a-$ente" I9vene"/ "$n e2,ar%o/ atraIo "u aten-$9n
CI`N -a!a veJ 24" a +a" #arte" !e +a #"$0ue 0ue K+ -reDa 0ue eran
0ue r$%e "u -o2#orta2$ento/ -rean!o "u" #ro,+e2a" a travK" !e
2e-an$"2o" !e +o" 0ue no tenDan -ono-$2$ento. E"ta,a 1a"-$na!o
#or +a &$"ter$a otro" t$#o" !e neuro"$". E"to" &$"tKr$-a
#a-$ente"/ 0ue eran en "u 2aorDa 2uIere"/ a 2enu!o an!a,a en "u "ue?o/
Pgina 187
*56
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
a+u-$na!o/ e $n-+u"o !e"arro++9 #ar4+$"$". S$n e2,ar%o/ no "e "a,Da
+o 0ue e"ta,a -au"an!o to!o e"to. Lo" 2K!$-o" no #u!$eron en-ontrar una
-au"a 1D"$-a
#ara e"to" "Dnto2a". A travK" !e una -u$!a!o"a aten-$9n a +o" #a-$ente" U
!e"-r$#-$one" !e "u" #ro,+e2a" +o" -ono-$2$ento" !e "u #er"ona+
&$"tor$a"/ Freu! "e +e o-urr$9 +a $!ea !e 0ue +a ver!a!era 1uente !e
#ro,+e2a" !e e"ta" #er"ona" era una e"#e-$e !e re-uer!o #ertur,a!or
o !e"eo. E"ta 2e2or$a o e+ !e"eo e"ta,a $n-on"-$ente no tenDan
n$ $!ea !e 0ue +o tenDan.
Freu! ++e%arDa a "u" #a-$ente" 0ue "e en-uentran en un "o14 &a,+ar
+o 0ue entr9 en "u -a,eJa/ 2u-&a" ve-e" e"to +e" &$Jo "ent$r
2u-&o 2eIor/ a 0ue !eI9 e"-a#ar "u" $!ea". E"ta Va"o-$a-$9n +$,reV/
+o 0ue #er2$te 0ue +a" $!ea" 1+uan/ #ro!u-$!o re"u+ta!o" "or#ren!ente"/ #or +o
0ue
+o 0ue ante" era -on"-$ente +o $n-on"-$ente. Ta2,$Kn #$!$9
#a-$ente" 0ue -ontar "u" "ue?o". De a+%una 2anera e"ta V-ura #or +a #a+a,raV
!e",+o0uea!o "u" #en"a2$ento" 2o+e"to" e+$2$na!o a+%uno" !e +o"
"Dnto2a". Era -o2o "$ e+ &e-&o !e &a,+ar #re"$9n +$,era!a #rovo-9
#or +a" $!ea" 0ue no 0uerDa en1rentar. E"te 1ue e+ na-$2$ento !e
#"$-oan4+$"$".
Pero no e" "9+o +o" #a-$ente" neur9t$-o" e &$"tKr$-o" 0ue t$enen
!e"eo" re-uer!o" $n-on"-$ente". Se%7n Freu!/ to!o"
&a-er. E" a"D -o2o e" #o"$,+e +a v$!a en "o-$e!a!. No" e"-on!e2o" !e
no"otro" 2$"2o"
+o 0ue rea+2ente "ent$2o" 0uere2o" &a-er. A+%uno" !e e"to" #en"a2$ento"
"on
v$o+ento 2u-&o" "on "ePua+. E++o" "on !e2a"$a!o #e+$%ro"a" #ara !eIar "a+$r.
La 2ente reprime e++o"/ +o" 2ant$ene en e+ $n-on"-$ente.
=u-&o" "e 1or2an -uan!o "o2o" n$?o" #e0ue?o". Lo" evento" 2u
te2#rana"
en +a v$!a !e un n$?o #ue!e vo+ver a "ur%$r en +a e!a! a!u+ta. Por eIe2#+o/
Freu!
-ree 0ue +o" &o2,re" to!o" t$enen un !e"eo $n-on"-$ente !e 2atar a "u
#a!re tener re+a-$one" "ePua+e" -on "u 2a!re. E"te e" e+ 1a2o"o
Co2#+eIo !e E!$#o/ e+ no2,re !e E!$#o/ 0ue en +a 2$to+o%Da %r$e%a
-u2#+$!o +a #ro1e-Da 0ue $,a a 2atar a "u #a!re
-a"ar"e -on "u 2a!re 3"$n !ar"e -uenta en a2,o" -a"o"/ 0ue
1ue &a-er+o8. Para a+%una" #er"ona"/ e"to te2#rano !e"eo tor#e
Pgina 188
#en"a2$ento" !$"1raJa!o"
*5A
!a 1or2a tota+2ente "u v$!a "$n e++o" "$0u$era !ar"e -uenta.
A+%o en +a 2ente "e !et$ene e"to" #en"a2$ento" o"-uro" 0ue -on"$%uen
a travK" !e una 1or2a re-ono-$,+e. Pero "ea +o 0ue e"t4 en no"otro" 0ue
!et$ene e"to/ otro" !e"eo" $n-on"-$ente"/ "e -onv$ertan en
-on"-$ente no e" tota+2ente e1e-t$vo. Lo" #en"a2$ento" 0ue +o%ran
#ara e"-a#ar/ #ero !$"1raJa!a. Sur%en en +o" "ue?o"/ #or eIe2#+o.
Para Freu!/ +o" "ue?o" eran Ve+ -a2$no rea+ a+ $n-on"-$enteV/
una !e +a" 2eIore" 2anera" !e !e"-u,r$r +o" #en"a2$ento" o-u+to". La
+a" -o"a" 0ue ve2o" eP#er$2enta2o" en +o" "ue?o" no "on +o 0ue #are-en.
No e" e+ -onten$!o !e +a "u#er1$-$e/ +o 0ue #are-e e"tar "u-e!$en!o. Pero
+a latente -onten$!o e" e+ ver!a!ero "$%n$1$-a!o !e+ "ue?o. E"o e" +o 0ue
e+ #"$-oana+$"ta $ntenta -o2#ren!er. La" -o"a" 0ue en-ontra2o"
en +o" "ue?o" "on "D2,o+o". E++o" re#re"entan +o" !e"eo" 0ue "e e"-on!en en
nue"tra 2ente $n-on"-$ente. A"D/ #or eIe2#+o/ un "ue?o 0ue $2#+$-a
una "er#$ente o un #ara%ua" o una e"#a!a "ue+e "er un "ePua+ !$"1raJa!a
"o?ar. La "er#$ente/ e+ #ara%ua" +a e"#a!a "on -+4"$-o" U1reu!$ano
"D2,o+o" VC 0ue re#re"entan un #ene. De+ 2$"2o 2o!o/ en un "ue?o +a $2a%en
!e un ,o+"o o una -ueva re#re"enta una va%$na. S$ u"te! en-uentra e"ta $!ea
-&o-ante a,"ur!o/ Freu! #ro,a,+e2ente +e !$r4 0ue e"to e"
#or0ue tu 2ente te e"t4 #rote%$en!o !e re-ono-er ta+e"
#en"a2$ento" "ePua+e" !entro !e t$ 2$"2o.
Otra 1or2a en 0ue o,tene2o" v$"+u2,re" !e !e"eo" $n-on"-$ente"
e"t4 en +o" +a#"u" +$n%uae/ +o" ++a2a!o" a-to" 1a++$!o"/ en +o" 0ue a--$C
!enta+2ente reve+ar !e"eo" 0ue no no" !a2o" -uenta 0ue tene2o". =u-&o"
+e-tore" !e not$-$a" !e te+ev$"$9n &an tro#eJa!o -on un no2,re o una 1ra"e/
&a,+a a--$!enta+2ente una o,"-en$!a!. Un 1reu!$ano !$rDa e"to
0ue "u-e!e -on !e2a"$a!a 1re-uen-$a #ara 0ue "$2#+e2ente "ea una -ue"t$9n
!e aJar.
No to!o" +o" !e"eo" $n-on"-$ente" "on "ePua+e" o v$o+enta". A+%uno" reve+an
un -on1+$-to 1un!a2enta+. En un n$ve+ -on"-$ente #o!e2o" 0uerer una
-o"a 0ue en un n$ve+ $n-on"-$ente 0ue no 0uere2o". I2a%Dne"e 0ue u"te!
tener un ePa2en $2#ortante 0ue u"te! t$ene 0ue #a"ar #ara
#ara $r a +a un$ver"$!a!. Con"-$ente2ente u"te! &a-e to!o en "u
Pgina 189
*6)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
#o!er #ara #re#arar"e #ara e++a. Va" a travK" !e+ #a"a!o re+evante ePa2enC
!o-u2ento" na-$ona+e"/ #re#arar +a" re"#ue"ta" a +a" #re%unta" en -ontorno
1or2a a"e%7re"e !e 0ue e"ta,+e-e "u !e"#erta!or te2#rano
#ara ++e%ar a +a "a+a !e ePa2en a t$e2#o. To!o #are-e
$r ,$en. U"te! "e !e"#$erta a t$e2#o/ !e"aunar/ to2ar e+
auto,7"/ !ar"e -uenta !e 0ue ++e%ar4 -on t$e2#o !e "o,ra. En e"te
"e?a+a 0ue "e !uer2en -on "at$"1a--$9n en e+ auto,7". Pero -uan!o !e"#$erto
"e en-uentra/ a "u &orror/ 0ue &a +eD!o 2a+ e+ n72ero
en e+ auto,7" a&ora e"t4n en -o2#+eto +a #arte e0u$vo-a!a !e +a -$u!a!
"$n n$n%una #o"$,$+$!a! !e ++e%ar a +a #arte !ere-&a en e+ t$e2#o #ara "entar"e
a+
ePa2en. Su te2or a +a" -on"e-uen-$a" !e a#ro,ar e+
ePa2en #are-e &a,er anu+a!o "u" e"1uerJo" -on"-$ente". En
un n$ve+ #ro1un!o 0ue no 0uerDa" tener KP$to. SerDa !e2a"$a!o 2$e!oC
!ator$o a!2$t$r e"to a t$ 2$"2o/ #ero tu $n-on"-$ente reve+a!a
a u"te!.
Freu! a#+$-9 "u teorDa no "9+o a $n!$v$!uo" 0ue a-t7an NeurotC
-a2ente/ "$no ta2,$Kn a +a" -reen-$a" -u+tura+e" -o2une". En #art$-u+ar/
!$o una eP#+$-a-$9n #"$-oana+Dt$-a !e #or 0uK +a" #er"ona" e"t4n tan atraD!o"
#or
re+$%$9n. U"te! #ue!e -reer en D$o". Ta+ veJ u"te! "e "$ente !e D$o"
#re"en-$a en "u v$!a. Pero Freu! tenDa una eP#+$-a-$9n #ara -uan!o
"u -reen-$a en D$o" v$ene. Se #o!rDa #en"ar 0ue u"te! -ree
en D$o" #or0ue D$o" eP$"te/ #ero Freu! #en"a,a 0ue u"te! -ree
en D$o" #or0ue to!avDa "$ente +a ne-e"$!a! !e #rote--$9n 0ue
"entDa -o2o un n$?o 2u #e0ue?o. En v$"ta !e -$v$+$Ja-$one" entera" !e Freu!
"e &an ,a"a!o en e"ta $+u"$9n C +a $+u"$9n !e 0ue &a una
1uerte 1$%ura #aterna en a+%una #arte 0ue "e reun$r4 -on "u
ne-e"$!a!e" $n"at$"1e-&a" !e #rote--$9n. E"ta e" una $+u"$9n C -reen!o
0ue ta+ D$o" eP$"te rea+2ente/ #or0ue t$ene" un %ran !e"eo !e
tu -oraJ9n 0ue !e,erDa. To!o "e !er$va !e +o $n-on"-$ente
!e"eo !e "er #rote%$!o -u$!a!o 0ue "e #+antea en +a #r$2era $n1an-$aC
-a#9. La $!ea !e D$o" e" re-on1ortante #ara +o" a!u+to" 0ue a7n t$enen
e"to" "ent$2$ento" 0ue 0ue!aron !e +a $n1an-$a/ a #e"ar !e 0ue no +o &a-en
Pgina 190
#en"a2$ento" !$"1raJa!o"
*6*
"ue+e !ar"e -uenta !e !9n!e +o" "ent$2$ento" v$enen a-t$va2ente
re#r$2$r +a $!ea !e 0ue "u re+$%$9n v$ene entera2ente !e un #ro1un!o
ne-e"$!a! #"$-o+9%$-a "ent$!o no "at$"1e-&a en +u%ar !e a #art$r !e +a
eP$"ten-$aC
-$a !e D$o".
De"!e un #unto !e v$"ta 1$+o"91$-o/ +a o,ra !e Freu! traIo
en te+a !e Iu$-$o 2u-&o" "u#ue"to" 0ue #en"a!ore" -o2o RenK
De"-arte" &a,Da &e-&o "o,re +a 2ente. De"-arte" -reDa 0ue +a
2ente era tran"#arente a "D 2$"2o. CreDa 0ue "$ u"te! t$ene un
#en"K 0ue !e,e "er -a#aJ !e "er -on"-$ente !e 0ue e+ #en"a2$ento. De"#uK"
Freu! +a #o"$,$+$!a! !e +a a-t$v$!a! 2enta+ $n-on"-$ente tenDa 0ue "er
re-ono-$!o.
Pero +a ,a"e !e +a" $!ea" !e Freu! no "on a-e#ta!a" #or to!o" 1$+o"oC
1o"/ aun0ue 2u-&o" a-e#tan 0ue K+ e"ta,a en +o -$erto a-er-a !e +a #o"$,$+$!a!
$!ea !e $n-on"-$ente. A+%uno" &an a1$r2a!o 0ue +a" teorDa" !e Freu!
"on #o-o -$entD1$-o". Lo 24" 1a2o"o/ >ar+ Po##er 3-ua" $!ea" "on
!$"-ut$!o en e+ Ca#Dtu+o FB -on 24" !eta++e8 !e"-r$,$9 2u-&a" !e +a" $!ea"
!e+ #"$-oan4+$"$" -o2o V$n1a+"$1$-a,+eV. E"to no era un -u2#+$!o/ #ero
una -rDt$-a. Para Po##er/ +a e"en-$a !e +a $nve"t$%a-$9n -$entD1$-a era 0ue
#o!rDa "er #ro,a!oT e" !e-$r/ #o!rDa &a,er una #o"$,+e o,"erva-$9n
-$9n 0ue !e2o"trar 0ue era 1a+"o. En e+ eIe2#+o !e Po##er/ +a
a--$one" !e un &o2,re 0ue e2#uIa a un n$?o en un rDo/ un &o2,re 0ue
,u-ea!o en "a+var a un n$?o 0ue "e a&o%a eran/ a+ $%ua+ 0ue to!o e+
-o2#orta2$ento &u2ano/
$%ua+2ente a,$erta a +a eP#+$-a-$9n 1reu!$ana. S$ a+%u$en tratara !e
"e a&o%an o "a+var a un n$?o/ +a teorDa !e Freu! #o!Da eP#+$-ar+o. S+ +o &arDa
#ro,a,+e2ente !$rDa 0ue e+ #r$2er &o2,re e"ta,a re#r$2$en!o a+%7n a"#e-to
!e "u
Con1+$-to e!D#$-o/ 0ue -on!uIeron a "u -o2#orta2$ento v$o+ento/ 2$entra"
0ue
e+ "e%un!o &o2,re &a,Da V"u,+$2a!oV "u" !e"eo" $n-on"-$ente"/ e" !e-$r/
+o%ra!o !$r$%$r+o" en a--$one" "o-$a+2ente 7t$+e". S$ to!o" +o"
#o"$,+e o,"erva-$9n "e to2a -o2o una #rue,a 24" !e 0ue +a teorDa
e" ver!a!ero/ to!o +o 0ue +a o,"erva-$9n e"/ no &a #rue,a" $2a%$na,+e"
#o!rDa !e2o"trar 0ue era 1a+"a/ Po##er -reDa/ +a teorDa no #o!Da
"er -$entD1$-a en a,"o+uto. Freu!/ #or otra #arte/ #o!rDa &a,er ar%u2enta!o
Pgina 191
*6(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
0ue Po##er tenDa a+%7n t$#o !e !e"eo re#r$2$!o 0ue +o -onv$rt$9 en +o 0ue
a%re"$vo &a-$a e+ #"$-oan4+$"$".
Bertran! Ru""e++/ un e"t$+o 2u !$1erente !e+ #en"a!or !e Freu!/
-o2#art$!o "u !$"%u"to #or +a re+$%$9n/ -reen!o 0ue era una !e +a" #r$n-$#a+e"
1uente !e +a $n1e+$-$!a! &u2ana.
Pgina 192
-a#Dtu+o F*
E" e+ a-tua+ re !e Fran-$a -a+voN
Bertran! Ru""e++
Lo" #r$n-$#a+e" $ntere"e" !e Bertran! Ru""e++ en +a a!o+e"-en-$a 1ueron e+
"ePo/ +a re+$%$9n
2ate24t$-a" C to!o a un n$ve+ te9r$-o. En "u +ar%a v$!a
3=ur$9 en *A5)/ A5 a?o" !e e!a!8 0ue ter2$n9 "$en!o -ontrover"$a+
"o,re e+ #r$2ero/ ata-an!o e+ "e%un!o/ &a-$en!o $2#ortante
-ontr$,u-$one" a +a ter-era.
Punto" !e v$"ta !e Ru""e++ "o,re e+ "ePo +o 2et$eron en #ro,+e2a". En *A(A "e
#u,+$-a!o 9atrimonio 4 9oral . En e"e +$,ro K+ -ue"t$on9
Punto" !e v$"ta -r$"t$ano" "o,re +a $2#ortan-$a !e "er 1$e+ a "u
#areIa. No -reDa 0ue tenDa 0ue "er. E"to #+ante9 a+%uno"
-eIa" en e"e 2o2ento. No e" 0ue e"o 2o+e"ta,a 2u-&o Ru""e++. Ha,Da
Ya #a"9 "e$" 2e"e" en +a -4r-e+ !e Br$Pton #or &a,+ar
en -ontra !e +a Pr$2era Guerra =un!$a+ en *A*B. En v$!a #o"ter$or K+ au!9
en-ontra!o +a Ca2#a?a #or e+ De"ar2e Nu-+ear 3CND8/ 0ue
e" un 2ov$2$ento $nterna-$ona+ 0ue "e o#u"o a to!a" +a" ar2a" !e !e"tru--$9n
2a"$va
!e"tru--$9n. E"te an-$ano a+e%re e"tarDa en +a #arte 1ronta+ !e
2an$1e"ta-$one" #7,+$-a" en +a !K-a!a !e *AB)/ a7n en o#o"$-$9n a +a %uerra
-o2o K+ &a,Dan "$!o
Pgina 193
*6H
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
-o2o un &o2,re Ioven !e uno" -$n-uenta a?o" ante". Co2o K+ 2$"2o !$Io/ UO
e+ &o2,re
"er4 a,o+$r +a %uerra/ o +a %uerra a,o+$r4 e+ &o2,re U. Ha"ta a&ora n$ re"u+ta!o
"e &a !a!o -uenta.
En +a re+$%$9n 0ue K+ era tan 1ran-a tan #rovo-at$va.
Para Ru""e++ no &a,Da n$n%una #o"$,$+$!a! !e D$o" $nterv$n$en!o #ara "a+var
+a &u2an$!a!: nue"tra 7n$-a o#ortun$!a! re"$!e en e+ u"o !e nue"tro" #o!ere"
!e +a raJ9n.
La" #er"ona" "e "$nt$eron atraD!o" #or +a re+$%$9n/ -reDa K+/ #or0ue eran
2$e!o !e 2or$r. Re+$%$9n +o" -on"o+9. Fue 2u tran0u$+$Ja!or
#ara -reer 0ue eP$"te un D$o" 0ue -a"t$%ar4 a +o" 2a+va!o"/ $n-+u"o
"$ "e "a+en -on +a "ua #eor en +a t$erra. Pero no 1ue
-$erto. D$o" no eP$"te. Y +a re+$%$9n -a"$ "$e2#re #ro!u-e
24" 2$"er$a 0ue 1e+$-$!a!. S+ #er2$t$9 0ue e+ ,u!$"2o
#o!rDa "er !$1erente !e +a 2aorDa !e +a" otra" re+$%$one"/ #ero e+ -r$"t$an$"2o/
I"+a2/ e+ Iu!aD"2o e+ &$n!u$"2o to!o" tenDan 2u-&o 0ue re"#on!er. E"to"
re+$%$one" a +o +ar%o !e "u &$"tor$a &an "$!o +a -au"a !e +a %uerra/
"u1r$2$ento e+ o!$o $n!$v$!ua+. =$++one" &a,Dan 2uerto -o2o re"u+ta!o
!e e++o".
De,e 0ue!ar -+aro !e to!o e"to 0ue/ a #e"ar !e "er un #a-$1$"ta/
Ru""e++ e"ta,a !$"#ue"to a +evantar"e +u-&ar 3#or +o 2eno" -on +a" $!ea"8
#or +o 0ue K+ -ree 0ue e" -orre-to Iu"to. In-+u"o -o2o un #a-$1$"ta 0ue
to!avDa #en"a,a 0ue/ en -a"o" raro"/ -o2o +a Se%un!a Guerra =un!$a+/
+u-&a #o!rDa "er +a 2eIor o#-$9n !$"#on$,+e.
Por na-$2$ento era un ar$"t9-rata In%+K". VenDa !e una
2u !$"t$n%u$!a 1a2$+$a: "u tDtu+o o1$-$a+ era e+ Fro -on!e
Ru""e++. Pro,a,+e2ente "e #o!rDa !e-$r 0ue K+ era un ar$"t9-rata a-a,a
-on 2$rar+o. TenDa una e"#e-$e !e a+t$va !$"t$n%u$!o
2$ra/ una "onr$"a #D-ara oIo" -ente++eante". Su voJ +e !$o
+eIo" -o2o 2$e2,ro !e +a" -+a"e" a+ta". En +a" %ra,a-$one" "e
"uena -o2o a+%o !e otro "$%+o C 0ue K+ era:
0ue na-$9 en *65(/ #or +o 0ue 1ue rea+2ente un v$-tor$ano. Su %ranC
#a!re #or #arte !e "u #a!re/ Lor! @o&n Ru""e++/ &a,Da "$!o e+ #r$2er
=$n$"tro.
Pgina 194
e" e+ a-tua+ re !e Fran-$a -a+voN
*6G
VPa!r$noV no re+$%$o"a !e Bertran! 1ue e+ 1$+9"o1o
@o&n Stuart =$++ 3e+ te2a !e+ -a#Dtu+o (H8. La2enta,+e2ente/ nun-a
++e%9 a -ono-er+o -o2o =$++ 2ur$9 -uan!o Ru""e++ era to!avDa un n$?o.
Pero K+ "e%uDa "$en!o una %ran $n1+uen-$a en e+ !e"arro++o !e Ru""e++.
Le-tura !e =$++ Autobio(ra7/a 3*65F8 1ue +o 0ue ++ev9 a Ru""e++
re-&aJar a D$o". S+ &a,Da -reD!o #rev$a2ente +a Pr$2era Cau"a
Ar%u2ento. E"te e" e+ ar%u2ento/ ut$+$Ja!o #or To24" !e A0u$no
entre otra" -o"a"/ 0ue to!o !e,e tener una -au"aT e+
-au"a !e to!o/ +a #r$2era -au"a !e +a -a!ena !e -au"a
e+ e1e-to/ !e,e "er D$o". Pero =$++ &$Jo +a #re%unta ULMuK
-au"a!o D$o"N U Ru""e++ v$o e+ #ro,+e2a +9%$-o !e +a Pr$2era
Cau"a ar%u2ento. S$ &a una -o"a 0ue no t$ene una -au"a
enton-e" no #ue!e "er -$erto 0ue VTo!o t$ene una -au"aW. TenDa 24"
"ent$!o a Ru""e++ a #en"ar 0ue $n-+u"o D$o" tenDa una -au"a 24" 0ue
-reo 0ue a+%o #o!rDa "$2#+e2ente eP$"t$r "$n "er -au"a!o #or
-ua+0u$er otra -o"a.
A+ $%ua+ 0ue =$++/ Ru""e++ tuvo una $nu"ua+ no 2u 1e+$J
$n1an-$a. Su" #a!re" 2ur$eron -uan!o era 2u Ioven/
"u a,ue+a/ 0ue +o -u$!a,a/ era e"tr$-to un #o-o
!$"tante. I2#art$!o en -a"a #or #ro1e"ore" #art$-u+are"/ "e +anJ9 a
"u" e"tu!$o" "e -onv$rt$9 en un ,r$++ante 2ate24t$-o/ #a"an!o a
!ar una -on1eren-$a en +a Un$ver"$!a! !e Ca2,r$!%e. Pero +o 0ue rea+2ente +e
1a"-$na,a
1ue +o 0ue &$Jo 0ue +a" 2ate24t$-a" -$erto. LPor 0uK e" ( \ ( ] H
ver!a!N No"otro"
"a,e 0ue e" ver!a!. Pero L#or 0uK e" a"DN E"to +o ++ev9 2u r4#$!a2ente a
+a 1$+o"o1Da.
Co2o 1$+9"o1o/ "u a2or ver!a!ero era +9%$-a: un te2a en e+
1rontera entre +a 1$+o"o1Da +a" 2ate24t$-a". E"tu!$o +9%$-o"
+a e"tru-tura !e raJona2$ento/ #or +o %enera+ e+ u"o !e "D2,o+o" #ara eP#re"ar
"u" $!ea". Mue!9 1a"-$na!o #or +a ra2a !e +a" 2ate24t$-a"
+a +9%$-a ++a2a +a teorDa !e -onIunto". TeorDa !e -onIunto" #are-Da #ro2eter
una 2anera
!e eP#+$-ar +a e"tru-tura !e to!o" nue"tro" raJona2$ento"/ #ero Ru""e++
++e%9 -on un %ran #ro,+e2a #ara e"a $!ea: "e ++ev9 a -ontra!$--$9n.
Pgina 195
*6B
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
La 1or2a en 0ue 2o"tr9 0ue e"to era en una 1a2o"a #ara!oIa !e 0ue era
0ue ++eva "u no2,re.
He a0uD un eIe2#+o !e +a #ara!oIa !e Ru""e++. I2a%$ne un #ue,+o en
0ue &a un ,ar,ero/ -uo tra,aIo e" #ara a1e$tar"e to!o" 3 7n$-o8 !e +a
#er"ona" 0ue no "e a1e$tan a "D 2$"2o". S$ v$v$era a++D/ #ro,a,+e2ente
a1e$tar2e C No -reo 0ue e"tarDa "u1$-$ente2ente or%an$Ja!o #ara ++e%ar a +a
#e+u0uero -a!a !Da #ue!o a1e$tar2e #er1e-ta2ente ,$en. Y
#ro,a,+e2ente 1un-$onarDa !e2a"$a!o -aro #ara 2D. Pero "$ !e-$!$era
Yo no 0uerDa/ enton-e" e+ ,ar,ero "erDa e+ 0ue 2e a1e$te.
Pero/ L!9n!e 0ue!a e+ ,ar,eroN Ha #er2$t$!o a1e$tar"e
"9+o +a" #er"ona" 0ue no "e a1e$tan a "D 2$"2o". Por e"ta re%+a/ no #ue!e
nun-a a1e$tar"e a s/ mismo / #or0ue "9+o #ue!e a1e$tar"e +a" #er"ona" 0ue no +o
&a-en
a1e$tar"e a "D 2$"2o". E"to "e va a #oner !$1D-$+ #ara K+. En %enera+
"$ a+%u$en no #ue!e a1e$tar"e a "D 2$"2o en e"ta a+!ea e" e+ ,ar,ero
0u$en +o &a%a #or K+. Pero +a re%+a no #er2$t$r4 0ue e+ ,ar,ero &a-er
0ue/ !e,$!o a 0ue K+ "e -onvert$rDa en a+%u$en 0ue "e a1e$t9
"D C/ #ero e+ ,ar,ero a1e$ta "9+o +o" 0ue no "e a1e$tan
a "D 2$"2o".
E"ta e" una "$tua-$9n 0ue #are-e -on!u-$r a una -ontra!$--$9n !$re-ta
C De-$r a+%o e" a +a veJ ver!a!era 1a+"a. E"o e" +o 0ue e" una #ara!oIa
e". E" 2u !e"-on-ertante. Lo 0ue Ru""e++ !e"-u,r$9 1ue 0ue -uan!o un
-onIunto "e re1$ere a "D 2$"2o e"te t$#o !e #ara!oIa 0ue "ur%e. To2e otra
1a2o"o eIe2#+o !e +a 2$"2a -+a"e !e -o"a": VE"ta "enten-$a e"
1a+"a. U E"to e" una #ara!oIa ta2,$Kn. S$ +a" #a+a,ra" VE"ta ora-$9n e" 1a+"aV
"$%n$1$-an +o 0ue #are-en "$%n$1$-ar 3 "on ver!a!era"8/ enton-e" +a 1ra"e
e" 1a+"a C 0ue "$%n$1$-a/ enton-e"/ 0ue +o 0ue !$-e e" -$ertoQ E"te
#are-e "u%er$r 0ue +a "enten-$a e" a +a veJ ver!a!era 1a+"a. S$n e2,ar%o/ una
"enten-$a no #ue!e "er ver!a!era 1a+"a a +a veJ. E"o e" un ,4"$-o
#arte !e +a +9%$-a. A"D 0ue a&D e"t4 +a #ara!oIa.
E"to" "on ro2#e-a,eJa" $ntere"ante" en "D 2$"2o". No &a 14-$+
"o+u-$9n #ara e++o"/ 0ue #are-e ePtra?o. Pero eran 2u-&o
24" $2#ortante 0ue +a !e Ru""e++. Lo 0ue &$-$eron 1ue reve+ar
Pgina 196
e" e+ a-tua+ re !e Fran-$a -a+voN
*65
0ue a+%uno" !e +o" "u#ue"to" ,4"$-o" 0ue +o" +9%$-o" en to!o e+
2un!o &a,Da e"ta!o &a-$en!o "o,re +a teorDa !e -onIunto" "e
e0u$vo-aron. E++o"
ne-e"ar$a #ara -o2enJar !e nuevo.
Otro !e +o" #r$n-$#a+e" $ntere"e" !e Ru""e++ 1ue -o2o +o 0ue !e-$2o"
"e re+a-$ona -on e+ 2un!o. S$ #u!$era aver$%uar +o 0ue &$Jo una !e-+ara-$9n
ver!a!ero o 1a+"o/ "erDa una -ontr$,u-$9n "$%n$1$-at$va #ara +a "a+u! &u2ana
-ono-$2$ento/ 0ue "entDa. Una veJ 24"/ K+ e"ta,a $ntere"a!o en +a 2u
a,"tra-ta
#re%unta" 0ue e"t4n !etr4" !e to!o nue"tro #en"a2$ento. Gran #arte !e "u o,ra
1ue
!e!$-a!o a +a eP#+$-a-$9n !e +a e"tru-tura +9%$-a 0ue "u,a-e a+ E"ta!oC
2ento" 0ue &a-e2o". S$nt$9 0ue nue"tro +en%uaIe era 2u-&o 2eno" #re-$"o
0ue +a +9%$-a. E+ +en%uaIe or!$nar$o ne-e"ar$o #ara "er ana+$Ja!a C to2a!a
a#arte C #ara ++evar a -a,o "u 1or2a +9%$-a "u,a-ente. Era
-onven-$!o !e 0ue +a -+ave #ara 0ue +o" avan-e" en to!a" +a" 4rea" !e
1$+o"o1Da era 0ue e"te t$#o !e an4+$"$" +9%$-o !e+ +en%uaIe/ 0ue
$nvo+u-ra!o" tra!u-$r+a en tKr2$no" 24" #re-$"o".
Por eIe2#+o/ to2ar +a 1ra"e U/ +o &a-e La 2onta?a !e oro
no eP$"te. U To!o e+ 2un!o e" #ro,a,+e 0ue !e a-uer!o 0ue e"ta 1ra"e e" -$erta.
E"o e" #or0ue no &a una 2onta?a !e oro en -ua+0u$er +u%ar
e+ 2un!o. La 1ra"e #are-e e"tar !$-$en!o a+%o a-er-a !e un
-o"a 0ue no eP$"te. La 1ra"e V+a 2onta?a !e oro U
#are-e re1er$r"e a a+%o rea+/ #ero "a,e2o" 0ue no e" a"D. E"
un ro2#e-a,eJa" #ara +o" +9%$-o". LC92o #o!e2o" &a,+ar -on "ent$!o a-er-a
!e
-o"a" 0ue no eP$"tenN LPor 0uK no e"t4 +a 1ra"e "$%n$1$-aC-o2#+eto
$n%+e""N Una re"#ue"ta/ !a!a #or e+ +9%$-o au"trDa-o A+eIo
=e$non%/ 1ue 0ue to!o +o 0ue #o!e2o" #en"ar
&a,+ar !e 2anera "$%n$1$-at$va no eP$"t$r. En "u o#$n$9n/ e+ oro
2onta?a !e,e eP$"t$r/ #ero !e una 2anera e"#e-$a+ 0ue +a et$0ueta V"u,"$"tenC
ENCE. Ta2,$Kn #en"9 un$-orn$o" e+ n72ero (5 U"u,"$"teU en
!e e"ta 2anera.
For2a !e #en"ar a-er-a !e +a +9%$-a !e =e$non% no #are-e -orre-to
Ru""e++. Pare-e 2u ePtra?o. E"o "$%n$1$-a,a 0ue e+ 2un!o era
++eno !e -o"a" 0ue eP$"ten en un "ent$!o en otro no. Ru""e++
Pgina 197
*66
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
$!ea!o una 2anera 24" "en-$++a !e eP#+$-ar -92o +o 0ue !e-$2o" "e re1$ere a
+o 0ue eP$"te. E"to "e -ono-e -o2o +a teorDa !e +a" !e"-r$#-$one". To2ar
+a 1ra"e ,a"tante ePtra?o 3una !e +a" 1avor$ta" !e Ru""e++8 UE+ #re"ente
re !e Fran-$a e" -a+vo V. In-+u"o a #r$n-$#$o" !e+ "$%+o ZZ/ -uan!o
Ru""e++ e"ta,a e"-r$,$en!o no &a,Da re !e Fran-$a. Fran-$a "e !e"&$Jo
!e to!o" "u" ree" re$na" !urante +a Revo+u-$9n Fran-e"a. A"D
L-92o #o!rDa tener "ent$!o !e e"a 1ra"eN La re"#ue"ta !e Ru""e++ era
0ue/ -o2o +a 2aorDa !e +a" "enten-$a" en e+ +en%uaIe or!$nar$o/ 0ue no era !e+
to!o
+o 0ue #are-Da.
A0uD e"t4 e+ #ro,+e2a. S$ 0uere2o" !e-$r 0ue +a ora-$9n XE+
a-tua+ re !e Fran-$a e" -a+vo Ve" 1a+"a/ e"to #are-e "er -o2C
t$n% no"otro" a !e-$r 0ue no e" un re a-tua+ !e Fran-$a/ 0ue no e"
-a+vo. Pero e"o "e%ura2ente no e" +o 0ue 0uere2o" !e-$r en a,"o+uto. No
-ree2o"
&a un re a-tua+ !e Fran-$a. An4+$"$" !e Ru""e++ era e"to.
Una !e-+ara-$9n -o2o VE+ a-tua+ re !e Fran-$a e" -a+voV e"
en rea+$!a! un t$#o !e !e"-r$#-$9n o-u+to. Cuan!o &a,+a2o" !e U+a
a-tua+ re !e Fran-$a U+a 1or2a +9%$-a en ,a"e a nue"tra $!ea
e" +a "$%u$ente:
3A8 S$ eP$"te a+%o 0ue e" e+ a-tua+ re !e Fran-$a.
3B8 S9+o &a una -o"a 0ue e" e+ a-tua+ re !e Fran-$a.
3C8 To!o +o 0ue e" e+ a-tua+ re !e Fran-$a e" -a+vo.
E"te -o2#+$-a!o -a2$no !e +a" -o"a" !e orto%ra1Da #er2$tDa "a+$r a Ru""e++
2ue"tran 0ue UE+ a-tua+ re !e Fran-$a e" -a+vo V#ue!e &a-er a+%o
"ent$!o a #e"ar !e 0ue no &a re a-tua+ !e Fran-$a. Se &a-e
"ent$!o/ #ero e" 1a+"o. A !$1eren-$a !e =e$non%/ K+ no ne-e"$ta,a $2a%$nar
0ue e+ a-tua+ re !e Fran-$a tenDa 0ue eP$"t$r a+%una 2anera 3o
"u,"$"t$r8 -on e+ 1$n !e &a,+ar #en"ar en K+. Para Ru""e++ e+
1ra"e XE+ a-tua+ re !e Fran-$a e" -a+voV e" 1a+"a #or0ue
e+ a-tua+ re !e Fran-$a no eP$"te. La 1ra"e "u%$ere
0ue K+ &a-eT #or +o 0ue +a ora-$9n e" 1a+"a no e" -$erto. La
Pgina 198
e" e+ a-tua+ re !e Fran-$a -a+voN
*6A
1ra"e XE+ a-tua+ re !e Fran-$a e" no -a+vo Uta2,$Kn e" 1a+"o #ara
+a 2$"2a raJ9n.
Ru""e++ -o2enJ9 +o 0ue a ve-e" "e ++a2a e+ V%$ro +$n%aD"t$-oV
en 1$+o"o1Da/ un 2ov$2$ento en e+ 0ue +o" 1$+9"o1o" e2#eJaron a
#en"ar 2u-&o "o,re e+ +en%uaIe "u 1or2a +9%$-a "u,a-ente.
A@ Aer era #arte !e e"e 2ov$2$ento.
Pgina 199
-a#Dtu+o F(
BooQ E RHurraQ
A+1re! @u+e" Aer
LNo "erDa 2arav$++o"o "$ u"te! tenDa una 2anera !e "a,er -u4n!o
a+%u$en e"ta,a &a,+an!o tonterDa"N U"te! nun-a ne-e"$ta "er en%a?a!o
!e nuevo. Se #o!rDa !$v$!$r to!o +o 0ue &a" oD!o o +eD!o en
!e-+ara-$one" 0ue tenDan "ent$!o +a" !e-+ara-$one" 0ue eran "$2#+e2ente
tonterDa" no va+e +a #ena "u t$e2#o. A@ Aer 3*A*)C*A6A8 -reDa
0ue &a,Da !e"-u,$erto una. S+ +o ++a29 e+ #r$n-$#$o !e ver$1$-a-$9n.
De"#uK" !e #a"ar a+%uno" 2e"e" en Au"tr$a a #r$n-$#$o" !e *AF)
a"$"t$r a +a" reun$one" !e un %ru#o !e -$entD1$-o" ,r$++ante" 1$+o"oC
1o" -ono-$!o" -o2o e+ CDr-u+o !e V$ena/ Aer vo+v$eron a OP1or!
!on!e tra,aIa,a -o2o #ro1e"or. A +a te2#rana e!a! !e (H a?o"
e"-r$,$9 un +$,ro 0ue !e-+ar9 0ue +a 2aor #arte !e +a &$"tor$a !e #&$+o"C
o#& e"ta,a ++ena !e %a+$2atDa" C era una -o2#+eta tonterDa
24" o 2eno" va+or. E"e +$,ro/ #u,+$-a!o en *AFB/ 1ue ++a2a!o
Len(ua6e, 'erdad 4 l(ica . Era #arte !e un 2ov$2$ento -ono-$!o -o2o
e+ #o"$t$v$"2o +9%$-o/ un 2ov$2$ento 0ue -e+e,ra +a -$en-$a -o2o +a
2aor +o%ro &u2ano.
Pgina 200
,ooQ E RHurraQ
*A*
U=eta1D"$-aU e" una #a+a,ra 0ue "e u"a #ara !e"-r$,$r e+ e"tu!$o !e -ua+0u$er
rea+$!a! 0ue e"t4 24" a++4 !e nue"tro" "ent$!o"/ e+ t$#o !e -o"a 0ue >ant/
S-&o#en&auer He%e+ -reDa #u+% Para Aer/ "$n e2,ar%o/ U2etaC
1D"$-a Vera una 2a+a #a+a,ra. Era +o 0ue K+ e"ta,a en -ontra. Aer era
"9+o e"t4 $ntere"a!o en +o 0ue #o!rDa "er -ono-$!o a travK" !e +a +9%$-a o +a
"ent$!o". Pero +a 2eta1D"$-a a 2enu!o $,an 2u-&o 24" a++4 !e -ua+0u$era
!e"-r$to rea+$!a!e" 0ue no #o!Da $nve"t$%ar"e -$entD1$-a2ente
o -on-e#tua+2ente. En +o 0ue "e re1$ere a Aer/ e"o "$%n$1$-a,a 0ue era
no "$rve #ara na!a !e,e "er !e"e-&a!o.
No e" !e ePtra?ar/ Len(ua6e, 'erdad 4 l(ica er$Ja!a" #+u2a".
=u-&o" !e +o" 1$+9"o1o" 24" v$eIo" en OP1or! +o o!$a,a/ +o 0ue &$Jo
!$1D-$+ Aer a -on"e%u$r un tra,aIo. Pero +evantar ron-&a" e" -$ertoC
1$+9"o1o" -o"a 0ue &an e"ta!o &a-$en!o !urante 2$+e" !e a?o"/ en
+a tra!$-$9n 0ue -o2enJ9 -on S9-rate". Aun a"D/ #ara e"-r$,$r un +$,ro 0ue
#or +o ata-9 a,$erta2ente e+ tra,aIo !e a+%uno" !e +o" %ran!e" 1$+9"o1o"
!e+ #a"a!o 1ue un a-to !e va+entDa !e &a-er.
=anera !e !e-$r+e "$%n$1$-at$va !e 1ra"e" "$n "ent$!o !e Aer
era e"to. To2e -ua+0u$er 1ra"e/ &a-er e"ta" !o" #re%unta":
3*8 LE" -$erto #or !e1$n$-$9nN
3(8 LE" e2#Dr$-a2ente ver$1$-a,+eN
S$ "e trata,a !e n$n%uno !e e"to"/ enton-e" no tenDa "ent$!o. E"a 1ue "u
!o" #rue,a" !e "$%n$1$-a-$9n. S9+o +a" !e-+ara-$one" 0ue
1ueron ver!a!ero" #or !e1$n$-$9n o e2#Dr$-a2ente ver$1$-a,+e eran !e a+%una
ut$+$!a!
a +o" 1$+9"o1o". E"to ne-e"$ta una eP#+$-a-$9n. EIe2#+o" !e
!e-+ara-$one" 0ue "on ver!a!era" #or !e1$n$-$9n "on XTo!o" +o" ave"tru-e"
"on +a" ave" U
o VTo!o" +o" &er2ano" "on &o2,re" U. E"to" "on anal/ticas !e-+ara-$one"/ en
Ter2$no+o%Da !e I22anue+ >ant 3vKa"e e+ -a#Dtu+o *A8. No e" ne-e"ar$o
$r e $nve"t$%ar ave"tru-e" "a,er 0ue "on ave" C 0ue e"
#arte !e +a !e1$n$-$9n !e un ave"truJ. Y e" o,v$o 0ue no #o!Da
tener un &er2ano &e2,ra C na!$e va a !e"-u,r$r una !e +a" #er"ona"/
Pgina 201
*A(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
u"te! #ue!e e"tar "e%uro !e e"oT no "$n un -a2,$o !e "ePo en a+%7n 2o2ento
!e to!o" 2o!o". La" !e-+ara-$one" 0ue "on ver!a!era" #or !e1$n$-$9n #onen
en ev$!en-$a +o 0ue e"
$2#+D-$to en +a" #a+a,ra" 0ue u"a2o".
A1$r2a-$one" e2#Dr$-a2ente ver$1$-a,+e" 3!e-+ara-$one" V"$ntKt$-a"V/ en
@er%a !e >ant8/ #or e+ -ontrar$o/ no" #ue!e !ar e+ -ono-$2$ento
ver!a!ero. Para
una !e-+ara-$9n a "er e2#Dr$-a2ente ver$1$-a,+e" t$ene 0ue &a,er a+%una
#rue,a
u o,"erva-$9n 0ue 2o"trar4 "$ e" ver!a!ero o 1a+"o. Para
eIe2#+o/ "$ a+%u$en !$-e VTo!o" +o" !e+1$ne" -o2en #e"-a!o U0ue #u!$2o"
-on"e%u$r
a+%uno" !e+1$ne" +e" o1re-en #e"-a!o ver "$ -o2en a+%uno". S$
!e"-u,r$2o" un !e+1Dn 0ue nun-a -o2Dan #e"-a!o/ enton-e" "a,rDa2o" 0ue
+a !e-+ara-$9n era 1a+"a. E"o "e%u$rDa "$en!o un e"ta!o ver$1$-a,+eC
=ent #ara Aer #or0ue u"9 +a #a+a,ra Vver$1$-a,+eV #ara +a -u,$erta
tanto Xver$1$-a,+eW X1a+"a,+eW. E"ta!o ver$1$-a,+e e2#Dr$-a2ente
2ento" e"ta,an enun-$a!o" 14-t$-o": "on a-er-a !e +a 1or2a en 0ue e+
2un!o e". De,e &a,er a+%una o,"erva-$9n 0ue a#oar4 o
"o-avar+o". La -$en-$a e" nue"tra 2eIor 2anera !e ePa2$nar+a".
S$ +a "enten-$a no era n$ ver!a!ero #or !e1$n$-$9n n$ e2#Dr$-a2ente
ver$1$-a,+e" 3o 1a+"a,+e8/ enton-e" era/ Aer !e-+ar9/ +o 0ue "$%n$1$-aC
2eno". Tan "$2#+e -o2o e"o. E"te ,$t !e +a 1$+o"o1Da !e Aer era
#re"ta!o !$re-ta2ente !e +a o,ra !e Dav$! Hu2e. Hu2e tenDa 2e!$o
"er$a2ente "u%er$2o" 0ue !e,erDa2o" 0ue2ar o,ra" !e 1$+o"o1Da
e"o 1a++9 e"ta #rue,a #or0ue -ontenDan na!a 24" 0ue U"o#&C
ter$o +a $+u"$9n U. Aer vo+v$9 a tra,aIar +a" $!ea" !e Hu2e #ara +o" ZZ
"$%+o.
A"D/ "$ to2a2o" +a 1ra"e VA+%uno" 1$+9"o1o" t$enen ,ar,a" U
enton-e" e" ,a"tante o,v$o 0ue e"to no e" -$erto/ #or !e1$n$-$9n/ a 0ue
no e" #arte !e +a !e1$n$-$9n !e un 1$+9"o1o 0ue a+%uno" !e e++o"
!e,e tener e+ ve++o 1a-$a+. Pero e" e2#Dr$-a2ente ver$1$-a,+e/ a 0ue e"
a+%o 0ue #o!rDa "a+$r -on"e%u$r #rue,a" "o,re. To!o +o 0ue ne-e"$ta2o"
0ue &a-er e" 2$rar a una "er$e !e 1$+9"o1o". S$ en-ontra2o" a+%uno" -on
,ar,a"/ a 0ue e"ta2o" 2u #ro,a,+e 0ue +o &a%a/ enton-e" #o!e2o" -on-+u$r
0ue +a
ora-$9n e" ver!a!era. O ,$en/ "$ !e"#uK" !e ver 2u-&o" -$ento" !e
Pgina 202
,ooQ E RHurraQ
*AF
1$+9"o1o" 0ue no #ue!en en-ontrar uno "o+o -on una ,ar,a/ #o!e2o"
+a -on-+u"$9n !e 0ue +a 1ra"e VA+%uno" 1$+9"o1o" t$enen ,ar,a" Ue"
#ro,a,+e2ente 1a+"a/ aun0ue no #o!e2o" e"tar "e%uro"/ "$n ePa2$nar -a!a
1$+9"o1o 0ue &a. De -ua+0u$er 2anera C ver!a!ero o 1a+"o C +a 1ra"e e"
"$%n$1$-at$vo.
Co2#are e"o -on +a 1ra"e U=$ &a,$ta-$9n e"t4 ++ena !e $nv$"$,+e"
4n%e+e" 0ue no !eIan ra"tro. V E"o no e" -$erto #or !e1$n$-$9n ta2#o-o.
Pero/ Le" e2#Dr$-a2ente ver$1$-a,+eN Pare-e 0ue no. No &a $2a%$na-$9n
2anera ten$,+e !e !ete-tar e"to" 4n%e+e" $nv$"$,+e" "$ rea+2ente !eIan
n$ ra"tro. No "e #ue!e to-ar n$ o+er. No !eIan
&ue++a"/ e++o" no &a-en un ru$!o. A"D 0ue +a "enten-$a e" Iu"ta
tonterDa"/ a #e"ar !e 0ue #are-e 0ue #o!rDa tener "ent$!o. E" un
ora-$9n %ra2at$-a+2ente -orre-ta/ #ero -o2o una !e-+ara-$9n "o,re +a
2un!o/ no e" n$ ver!a!era n$ 1a+"a. No t$ene "ent$!o.
E"to #ue!e "er 2u !$1D-$+ !e enten!er. La 1ra"e U=$ &a,$ta-$9n e"t4 ++ena
4n%e+e" !e $nv$"$,+e" 0ue no !eIan ra"tro U#are-e "$%n$1$-ar a+%o.
Pero e+ #unto !e Aer e" 0ue no a#orta na!a en a,"o+uto a
-ono-$2$ento &u2ano/ aun0ue #areJ-a a+%o #oKt$-o o #o!rDa
#o"$,+e2ente -ontr$,u$r a una o,ra !e 1$--$9n.
Aer no "e +$2$t9 a ata-ar a +a 2eta1D"$-a: +a Kt$-a +a re+$%$9n eran
a2,o" o,Iet$vo" #ara K+ ta2,$Kn. Por eIe2#+o/ uno !e "u" 24" !e"aC
-on-+u"$one" +en%$n% 1ue 0ue +o" Iu$-$o" 2ora+e" "on/ +$tera+2ente/
tonterDa". E"to #are-Da una -o"a e"-an!a+o"a 0ue !e-$r. Pero 1ue
+o 0ue "$%u$9 "$ ut$+$J9 "u #rue,a !e !o" 1rente" "o,re e+ e"ta!o 2ora+
2ento". S$ u"te! !$-e VLa tortura e" $na!2$"$,+eV to!o +o 0ue e"t4 &a-$en!o/ K+
#en"9/ era e+ e0u$va+ente a !e-$r U+a Tortura/ ,ooQ Ere"
reve+an!o "u" e2o-$one" #er"ona+e" "o,re e+ te2a en +u%ar !e
&a-er una !e-+ara-$9n 0ue #o!rDa "er ver!a!era o 1a+"a. E"to "e !e,e a
ULa tortura e"t4 2a+ Vno e" ver!a!ero #or !e1$n$-$9n. Ta2#o-o e" a+%o
0ue #u!$Kra2o" a+%una veJ #ro,ar o re1utar -o2o un &e-&o. No eP$"te
n$n%una #rue,a
0ue #o!rDa &a-er 0ue &$-$era !e-$!$r4 "o,re e+ a"unto/ -reDa C
a+%o 0ue +o" ut$+$tar$"ta" -o2o @ere2 Bent&a2 @o&n
Pgina 203
*AH
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Stuart =$++ &a,rDa !$"#uta!o/ a 0ue ten!rDan 2eC
ureD +a 1e+$-$!a! re"u+tante.
E" #or +o tanto/ en e+ an4+$"$" !e Aer/ -o2#+eta2ente "$n "ent$!o a
!e-$r VLa tortura e" $na!2$"$,+eV/ a 0ue e" e+ t$#o !e 1ra"e 0ue #o!rDa
Nun-a "er ver!a!era" o 1a+"a". Cuan!o u"te! !$-e VLa -o2#a"$9n e"
,ueno Vto!o +o 0ue e"t4 &a-$en!o e" 2o"trar -92o "e "$ente: e" -o2o
!$-$en!o UCo2#a"$9n/ RHurraQ V No e" "or#ren!ente 0ue +a teorDa !e +a !e Aer
Kt$-a/ -ono-$!o -o2o e+ e2ot$v$"2o/ "e !e"-r$,e a 2enu!o -o2o e+ BooQ E
HooraQ TeorDa. A+%una" #er"ona" to2aron Aer a e"tar !$-$en!o 0ue
2ora+$!a! no $2#orta/ 0ue u"te! #ue!e o#tar #or &a-er +o 0ue
"$2$+are". Pero e"e no era "u #unto. S+ 0u$"o !e-$r 0ue no #o!Da2o" tener
!e,ate "$%n$1$-at$vo "o,re e"ta" -ue"t$one" en tKr2$no" !e va+ore"/ #ero
-reDa 0ue en +a 2aorDa !e +o" !e,ate" "o,re +o 0ue !e,e2o" &a-er &e-&o"
1ueron !$"-ut$!o"/ K"to" eran e2#Dr$-a2ente ver$1$-a,+e.
En otro -a#Dtu+o !e+ Len(ua6e, 'erdad 4 l(ica Aer ata-a!o
+a $!ea !e 0ue #o!rDa2o" &a,+ar -on "ent$!o a-er-a !e D$o". Ar%u2ent9
0ue +a a1$r2a-$9n UD$o" eP$"teU no era n$ ver!a!ero n$ 1a+"oT !e nuevo/
0ue era/ "e "entDa/ +$tera+2ente "$n "ent$!o. E"to "e !e,e a 0ue no era -$erto
#or !e1$n$-$9n 3aun0ue a+%una" #er"ona"/ !e"#uK" !e San An"e+2o/ ut$+$Jan!o
e+ Ar%u2ento Onto+9%$-o &a,er !$-&o D$o" !e,e ne-e"ar$a2ente
eP$"t$r8. Y no era una #rue,a !e 0ue u"te! #o!rDa &a-er #ara #ro,ar 0ue D$o"
eP$"C
-$a o no eP$"ten-$a C a 0ue K+ re-&aJ9 e+ ar%u2ento !e+ !$"e?o.
A"D Aer no 1ue n$ un teD"ta 30u$en -ree 0ue D$o" eP$"te8/ n$ una
ateo 30ue -ree 0ue D$o" no eP$"te8. =4" ,$en #en"a,a
0ue UD$o" eP$"teU 1ue uno 24" !e +o" 0ue -are-e !e "ent$!o !e e"ta!oC
2ento" C a+%una" #er"ona" +e !an a e"ta #o"$-$9n e+ no2,re U$%t&e$"2U.
A"D Aer 1ue un $%t&e$"t/ e"a -ate%orDa e"#e-$a+ !e #er"ona" 0ue
-reo 0ue to!o !$"-ur"o "o,re D$o" eP$"tente o no eP$"tente e" -o2#+eta
tonterDa".
A #e"ar !e e"to/ Aer "e &$Jo un -&o0ue 2u tar!e en +a v$!a -uan!o tuvo
una eP#er$en-$a -er-ana a +a 2uerte !e"#uK" !e atra%antar"e -on un troJo !e
&ue"o !e "a+29n
-aer $n-on"-$ente. Su -oraJ9n "e !etuvo !urante -uatro 2$nuto".
Pgina 204
,ooQ E RHurraQ
*AG
Durante e"e t$e2#o K+ tenDa una v$"$9n -+ara !e una +uJ roIa !o"
V=a"ter" o1 t&e Un$ver"eV &a,+an!o entre "D. E"ta v$"$9n no &$Jo
&a-er+e -reer en D$o"/ n$ 2u-&o 2eno"/ #ero +e &a-Da #re%unta"
CI`N "u -erteJa a-er-a !e "$ +a 2ente #u!$era -ont$nuar
eP$"tente !e"#uK" !e +a 2uerte.
Por !e"%ra-$a #ara e+ #o"$t$v$"2o +9%$-o !e Aer/ #ro#or-$on9 +a
&erra2$enta" #ara "u #ro#$a !e"tru--$9n. La teorDa en "D no #are-Da
a#ro,ar "u #ro#$a #rue,a. En #r$2er +u%ar/ no e" ev$!ente 0ue +a teorDa e"
-$erta #or
!e1$n$-$9n. En "e%un!o +u%ar/ no &a n$n%una o,"erva-$9n !e 0ue re"u+tarDa
o re1utar+a. A"D 0ue #or "u" #ro#$a" nor2a" no t$ene "ent$!o.
Para a0ue++o" 0ue "e vo+v$9 a +a 1$+o"o1Da !e au!ar a re"#on!er
#re%unta" a-er-a !e -92o v$v$r/ +a 1$+o"o1Da !e Aer era !e 2u #o-o
ut$+$Jar. =4" #ro2ete!or en 2u-&o" a"#e-to" era e+ eP$"ten-$a+$"2o/ e+
2ov$2$ento 0ue "ur%$9 !e Euro#a !urante e $n2e!$ata2ente
!e"#uK" !e +a Se%un!a Guerra =un!$a+.
Pgina 205
-a#Dtu+o FF
La an%u"t$a !e +a L$,erta!
@eanCPau+ Sartre/ S$2one !e Beauvo$r
A+,ert Ca2u"
S$ #u!$era" v$aIar en e+ t$e2#o &a"ta *AHG -uenta -on una -a1eterDa en ParD"
++a2a!o Le" DeuP =a%ot" 3UT&e Two "a,$o" W8/ "e en-ontrarDa
e+ "entar"e -er-a !e un #e0ue?o &o2,re -on +o" oIo" %o%%+. S+ e"
1u2an!o una #$#a e"-r$,$en!o en un -ua!erno. E"te &o2,re e" @eanC
Pau+ Sartre 3*A)GC*A6)8/ e+ 24" 1a2o"o 1$+9"o1o eP$"ten-$a+$"ta
#&er. Ta2,$Kn 1ue un nove+$"ta/ !ra2atur%o ,$9%ra1o. S+
v$v$!o +a 2aor #arte !e "u v$!a en &ote+e" e &$Jo +a 2aor #arte !e "u"
e"-r$to" en
-a1eterDa". S+ no "e veDa -o2o una 1$%ura !e -u+to/ #ero !entro !e uno" a?o"
e"o e" +o 0ue $,a a "er.
=u a 2enu!o Sartre "e un$9 #or un &er2o"o a+ta2ente
2uIer $nte+$%ente/ S$2one !e Beauvo$r 3*A)6C*A6B8. Ha,Dan
-ono-en !e"!e 0ue "e -ono-$eron en +a un$ver"$!a!. E++a era "u +ar%o
-o2#a?ero #+aJo/ a #e"ar !e 0ue nun-a "e -a"aron nun-a v$v$eron
Iunto". TenDan otro" a2ante" ta2,$Kn/ #ero +a "ua era una +ar%a !ura-$9n
re+a-$9n C 0ue !e"-r$,$9 -o2o Ve"en-$a+V to!o "u otro
re+a-$one" -o2o U-ont$n%enteU 30ue "$%n$1$-a Uno ne-e"ar$aU8. Co2o
Pgina 206
+a an%u"t$a !e +a +$,erta!
*A5
Sartre/ 1ue un 1$+9"o1o nove+$"ta. E++a e"-r$,$9 un
$2#ortante +$,ro 1e2$n$"ta te2#rana ++a2a!o El se(undo se>o 3*AHA8.
Durante %ran #arte !e +a "e%un!a %uerra 2un!$a+ 0ue a-a,a,a !e ter2$nar
ParD" &a,Da "$!o o-u#a!a #or +a" 1uerJa" naJ$". La v$!a &a,Da "$!o 2u
!$1D-$+ #ara +o" 1ran-e"e". A+%uno" &a,Dan +o%ra!o un$r"e a +a Re"$"ten-$a
-o2,at$ente" &a,Da +u-&a!o -ontra +o" a+e2ane". Otro" &a,Dan -o+a,ora!o
-on +o" naJ$" tra$-$on9 a "u" a2$%o" #ara "a+var"e a "D 2$"2o".
La -o2$!a &a,Da "$!o e"-a"a. Ha,Da &a,$!o t$roteo" en
+a" -a++e". La" #er"ona" !e"a#are-$eron nun-a 1ueron v$"to" !e nuevo. La
@u!$o" !e ParD" &a,Dan "$!o env$a!o" a -a2#o" !e -on-entra-$9n/ !on!e +a
2aorDa
1ueron a"e"$na!o".
A&ora 0ue +o" a+$a!o" &a,Dan !errota!o a A+e2an$a a era &ora !e e2#eJar a
una nueva v$!a. Ha,Da tanto a+$v$o 0ue +a %uerra &a,Da ter2$na!o/ ta2,$Kn
una "en"a-$9n !e 0ue e+ #a"a!o tuvo 0ue "er !eIa!o atr4". Ha,Da ++e%a!o e+
2o2ento !e #en"ar
a travK" !e 0uK t$#o !e "o-$e!a! 0ue !e,erDa &a,er. De"#uK" !e +a terr$,+e
-o"a" 0ue &a,Dan o-urr$!o en +a %uerra/ to!o t$#o !e #er"ona" eran
#re%untan e+ t$#o !e #re%unta" 1$+9"o1o" #$!en/ -o2o
ULCu4+ e" e+ #unto !e v$v$rNU/ ULHa un D$o"NU/ ULTen%o 0ue "$e2#re &a%o
+o 0ue +o" !e24" e"#eran 0ue &a%aN U
Sartre &a,Da e"-r$to a un +$,ro +ar%o !$1D-$+ ++a2a!a
*er 4 la nada 3*AHF8/ 0ue 1ue #u,+$-a!o en e+
%uerra. E+ te2a -entra+ !e+ +$,ro era +a +$,erta!. Lo" "ere" &u2ano"
"on %ratu$ta". E"te 1ue un 2en"aIe ePtra?o en +a Fran-$a o-u#a!a/ -uan!o
2aorDa !e +o" 1ran-e"e" "e "entDan -o2o C o en rea+$!a! eran C #r$"$onero" en
"u
#ro#$o #aD". Lo 0ue 0uerDa !e-$r/ "$n e2,ar%o/ 1ue 0ue/ a !$1eren-$a !e/
!$%a2o"/ un
-orta#+u2a"/ un "er &u2ano no 1ue !$"e?a!o #ara &a-er -ua+0u$er -o"a en
#art$-u+ar. Sartre no -reDa 0ue &a,Da un D$o" 0ue #o!rDa tener
no"otro" !$"e?a!a/ #or +o 0ue re-&aJ9 +a $!ea !e 0ue D$o" tenDa un #ro#9"$to
#ara
no". La navaIa 1ue !$"e?a!o #ara -ortar. E"a 1ue "u e"en-$a/ +o 0ue
&e-&o 0ue "ea +o 0ue e". Pero +o 0ue era un "er &u2ano !$"e?a!o #ara &a-erN
Lo" "ere" &u2ano" no t$enen una e"en-$a. No e"ta2o" a0uD #ara un
raJ9n/ #en"9. No &a 2anera #art$-u+ar/ tene2o" 0ue e"tar a
Pgina 207
*A6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
"er &u2ano. Un "er &u2ano #ue!e e+e%$r 0uK &a-er/ 0uK
-onvert$!o. To!o" "o2o" +$,re". Na!$e 24" 0ue u"te! #ue!e !e-$!$r +o 0ue
&a-er !e "u v$!a. S$ !eIa 0ue otra" #er"ona" !e-$!an -92o v$ve"/
0ue e"/ !e nuevo/ una o#-$9n. SerDa una o#-$9n #ara "er e+ t$#o !e
#er"ona 0ue +o" !e24" e"#eran 0ue "ea".
O,v$a2ente/ "$ u"te! &a-e una e+e--$9n #ara &a-er a+%o/ e" #o"$,+e 0ue
no "$e2#re t$enen KP$to en &a-er+o. Y +a" raJone" #or +a" 0ue no +o &a-en
KP$to #ue!e "er -o2#+eta2ente 1uera !e "u -ontro+. Pero u"te! e"
re"#on"a,+e !e 0uerer &a-er e"a -o"a/ #or tratar !e &a-er+o/
!e -92o re"#on!er a "u 1a+ta !e #o!er #ara &a-er+o.
La +$,erta! e" !$1D-$+ !e 2aneIar 2u-&o" !e no"otro" &u$r !e e++a.
Una !e +a" 2anera" !e o-u+tar e" #reten!er 0ue u"te! no e" rea+2ente +$,re
en a,"o+uto. S$ Sartre t$ene raJ9n/ no #o!e2o" &a-er eP-u"a": e"ta2o"
-o2#+eta2ente
re"#on"a,+e" !e +o 0ue &a-e2o" -a!a !Da -92o no" "ent$2o" a-er-a !e
+o 0ue &a-e2o". Ha"ta en +a" e2o-$one" 0ue tene2o". S$ e"t4" tr$"te
en e"te 2o2ento/ e"a e" tu e+e--$9n/ !e a-uer!o -on Sartre. U"te! no t$ene
#ara e"tar tr$"te. S$ e"t4" tr$"te/ u"te! e" re"#on"a,+e !e e++o. E"e e" e+ 2$e!oC
2$ento a+%una" #er"ona" #re1$eren no en1rentar"e a K+ #or0ue
e" tan !o+oro"o. Ha,+a !e no"otro" "$en!o V-on!ena!o" a "er +$,re"V.
No" 0ue!a2o" -on e"a +$,erta!/ no" %u"te o no.
Sartre !e"-r$,e un -a2arero en un -a1K. E"te -a2arero -a1eterDa "e 2ueve en
una 1or2a 2u e"t$+$Ja!a/ 0ue a-t7a -o2o "$ 1uera una e"#e-$e !e
2ar$oneta. To!o
"o,re K+ "u%$ere 0ue K+ #$en"a !e "D 2$"2o -o2o tota+2ente
!e1$n$!o #or "u #a#e+ !e un -a2arero/ -o2o "$ K+ no t$ene e+e--$9n "o,re
na!a. La 1or2a en 0ue "o"t$ene +a ,an!eIa/ +a 1or2a en 0ue "e 2ueve entre
+a" 2e"a"/ "on #arte !e una -+a"e !e ,a$+e C una !anJa 0ue e" tareaC
o%ra#&e! #or "u tra,aIo -o2o -a2arero/ no #or e+ "er &u2ano
0ue +o rea+$Ja. Sartre !$-e 0ue e"te &o2,re e"t4 en V2a+a 1eV. La 2a+a 1e e"
&uen!o !e +a +$,erta!. E" un t$#o !e 2ent$ra 0ue te !$-e" a t$ 2$"2o
-a"$ -reen: +a 2ent$ra !e 0ue u"te! no e" rea+2ente +$,re #ara e+e%$r
0uK &a-er -on "u v$!a/ -uan!o/ "e%7n Sartre/ a "ea
Te %u"te o no/ u"te! e".
Pgina 208
+a an%u"t$a !e +a +$,erta!
*AA
En una -on1eren-$a 0ue !$o Iu"to !e"#uK" !e +a %uerra/ VE+ eP$"ten-$a+$"2o e"
un
Hu2an$"2o U/ Sartre !e"-r$,e +a v$!a &u2ana tan ++ena !e an%u"t$a. La
an%u"t$a #rov$ene !e +a -o2#ren"$9n !e 0ue no #o!e2o" &a-er n$n%una
eP-u"a"/ #ero "on re"#on"a,+e" !e to!o +o 0ue &a-e2o". Pero e+
an%u"t$a e" #eor/ a 0ue/ "e%7n Sartre/ &a%a +o 0ue &a%a
-on 2$ v$!a e" una e"#e-$e !e 2o!e+o #ara +o 0ue na!$e !e,erDa &a-er
-on "u v$!a. S$ !e-$!o -a"ar2e/ e"to "u%$r$en!o 0ue to!o e+ 2un!o
!e,en -a"ar"eT "$ !e-$!o "er #ereJo"o/ e"o e" +o 0ue to!o e+ 2un!o !e,erDa
&a-er en 2$ v$"$9n !e +a eP$"ten-$a &u2ana. A travK" !e +a" o#-$one"
Mue &a%o en 2$ v$!a o #$nto una $2a%en !e +o 0ue -reo 0ue un "er &u2ano
"$en!o !e,erDan "er "$2$+are". S$ &a%o e"to "$n-era2ente e" una %ran
re"#on"a,$+$!a!.
Sartre +e eP#+$-9 +o 0ue 0uerDa !e-$r -on +a an%u"t$a !e +a e+e--$9n
a travK" !e +a &$"tor$a rea+ !e un e"tu!$ante 0ue &a,Da ven$!o a #e!$r "u
a"e"ora2$ento !urante +a %uerra. E"te Ioven tuvo 0ue &a-er una 2u
!e-$"$9n !$1D-$+. S+ ,$en #o!rDa 0ue!ar"e en -a"a #ara -u$!ar !e "u
2a!reT o #o!Da -orrer tratar !e un$r"e a +a Re"$"ten-$a 1ran-e"a
+u-&ar #ara "a+var a "u #aD" !e +o" a+e2ane". E"te 1ue e+
!e-$"$9n 24" !$1D-$+ !e "u v$!a K+ no e"ta,a "e%uro !e 0uK &a-er.
S$ K+ !eI9 a "u 2a!re/ e++a "erDa vu+nera,+e "$n K+. S+
#o!rDa no tener KP$to en -on"e%u$r a +o" -o2,at$ente" !e +a re"$"ten-$a ante" !e
"er -a#tura!o #or +o" a+e2ane"/ +ue%o to!o e+ $ntento !e &a-er+o
a+%o no,+e "erDa un !e"#er!$-$o !e ener%Da !e una v$!a. Pero "$
K+ "e 0ue!9 en -a"a -on "u 2a!re/ K+ e"tarDa !eIan!o 0ue otro" &a%an e+
+u-&ar #or K+. LMuK !e,erDa &a-erN LMuK &arDa u"te!N
LMuK -on"eIo +e !arDa"N
E+ -on"eIo !e Sartre 1ue un #o-o 1ru"trante. S+ +e !$Io a+ e"tu!$ante 0ue
K+ era +$,re 0ue K+ !e,e e+e%$r #or "D 2$"2o. S$ Sartre tenDa
!a!o 0ue e+ e"tu!$ante a+%7n -on"eIo #r4-t$-o "o,re +o 0ue !e,e &a-er/ e+
e"tu!$ante a7n &a,rDa ten$!o 0ue !e-$!$r "$ "$%ue o no
e++a. No &a 2anera !e e"-a#ar !e+ #e"o !e +a re"#on"a,$+$!a! 0ue
v$ene -on "er &u2ano".
Pgina 209
())
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
UEP$"ten-$a+$"2oU 1ue e+ no2,re 0ue +e !$eron a otra" #er"ona"
La 1$+o"o1Da !e Sartre. E+ no2,re #rov$ene !e +a $!ea !e 0ue no" en-ontra2o"
no"otro" 2$"2o" en #r$2er +u%ar/ e>istente en e+ 2un!o/ +ue%o t$enen 0ue
!e-$!$r +o 0ue va2o" a &a-er !e nue"tra v$!a. Po!rDa &a,er "$!o e+
revK": 0ue #o!rDa &a,er "$!o -o2o una navaIa/ !$"e?a!o
#ara un #ro#9"$to #art$-u+ar. Pero/ Sartre -ree/ no +o "o2o". En "u
1or2a !e !e-$r+o/ nue"tra eP$"ten-$a v$ene ante" !e nue"tra e"en-$a/
2$entra" 0ue #ara +o" o,Ieto" !$"e?a!o" "u e"en-$a #re-e!e a "u
eP$"ten-$a.
En El se(undo se>o / !e S$2one !e Beauvo$r !$o e"te eP$"ten-$a+C
e"en-$a+$"2o un %$ro !$1erente a+ a1$r2ar 0ue +a" 2uIere" no na-en
2uIere"T "e -onv$erten en +a" 2uIere". Lo 0ue 0uerDa !e-$r era 0ue +a" 2uIere"
t$en!en a a-e#tar +a o#$n$9n !e +o" &o2,re" !e +o 0ue e" una 2uIer. Para "er +o
0ue +o" &o2,re"
e"#era 0ue u"te! "ea e" una e+e--$9n. Pero +a" 2uIere"/ "$en!o +$,re/ #ue!en
!e-$!$r
#or "D 2$"2o" +o 0ue 0u$eren "er. E++o" no t$enen e"en-$a/ no
1or2a !a!a #or +a natura+eJa 0ue t$enen 0ue "er.
Otro te2a $2#ortante !e+ eP$"ten-$a+$"2o era +o a,"ur!o
!e nue"tra eP$"ten-$a. La v$!a no t$ene n$n%7n "$%n$1$-a!o en a,"o+uto &a"ta
0ue
!ar+e "ent$!o a+ to2ar !e-$"$one"/ +ue%o en #o-o t$e2#o
+a 2uerte v$ene 0u$ta to!o e+ "$%n$1$-a!o 0ue #o!e2o" !ar+e.
Ver"$9n !e Sartre !e 0ue e"to era #ara !e"-r$,$r a un "er &u2ano -o2o Vun
#a"$9n $n7t$+ V: no t$ene "ent$!o a nue"tra eP$"ten-$a en a,"o+uto. Ha
"9+o e+ "$%n$1$-a!o !e -a!a uno !e no"otro" -rea a travK" !e nue"tra"
e+e--$one".
A+,ert Ca2u" 3*A*FC*AB)8/ nove+$"ta 1$+9"o1o ta2,$Kn v$n-u+aron
-on e+ eP$"ten-$a+$"2o/ 0ue "e ut$+$Ja e+ 2$to %r$e%o !e SD"$1o #ara eP#+$-ar
a,"ur!o &u2ano. E+ -a"t$%o !e SD"$1o #ara en%a?ar a +o" !$o"e" e"
0ue t$ene 0ue ro!ar una %ran #$e!ra a +a -$2a !e una 2onta?a. LCu4n!o
"e ++e%a a +a -$2a/ +a ro-a rue!a &a-$a a,aIo t$ene 0ue e2#eJar !e"!e
+a #arte $n1er$or una veJ 24". SD"$1o t$ene 0ue &a-er e"to una otra veJ
#ara "$e2#re. La v$!a &u2ana e" -o2o +a tarea !e SD"$1o/ a 0ue e"
-o2#+eta2ente
"ent$!o. No &a n$n%una raJ9n #ara e++o: no &a re"#ue"ta" 0ue eP#+$-an
to!o. E" a,"ur!o. Pero Ca2u" no -reo 0ue !e,a2o"
Pgina 210
+a an%u"t$a !e +a +$,erta!
()*
!e"e"#era-$9n. No !e,e2o" -o2eter e+ "u$-$!$o. En "u +u%ar tene2o" 0ue
re-oC
N$Ja 0ue SD"$1o e" 1e+$J. LPor 0uK e"t4 1e+$JN De,$!o a 0ue &a
a+%o "o,re +a +u-&a $n7t$+ !e ro!ar e"a enor2e ro-a
arr$,a !e +a 2onta?a 0ue &a-e 0ue "u v$!a va+e +a #ena v$v$r. To!avDa e" #re1C
era,+e a +a 2uerte.
E+ eP$"ten-$a+$"2o "e -onv$rt$9 en un -u+to. =$+e" !e #er"ona" I9vene"
"e "$nt$eron atraD!o" #or K+ !$"-ut$rDa e+ a,"ur!o !e +a &u2ana
eP$"ten-$a &a"ta a+ta" &ora" !e +a no-&e. Se $n"#$r9 nove+a"/ o,ra" !e teatro
#e+D-u+a".
Era una 1$+o"o1Da 0ue +a %ente #u!$era v$v$r a#+$-ar a "u
!e-$"$one" #ro#$a". Sartre ++e%9 a "er 24" #o+Dt$-a2ente $2#+$-a!o"
24" #or +a ,an!a !ere-&a a 2e!$!a 0ue enveIe-Da/ K+ trat9 !e -o2,$nar +a
$!ea" !e+ 2arP$"2o -on "u" $!ea" anter$ore" C una tarea !$1D-$+. Su
e+ eP$"ten-$a+$"2o !e +a !K-a!a !e *AH) "e -entr9 en +a" #er"ona" 0ue &a-en
o#-$one" #ara +o" 2$"2o"T #ero en "u o,ra #o"ter$or $ntent9 &a-er
"ent$!o !e -92o "o2o" #arte !e un %ru#o 24" %ran!e !e #er"ona" -92o
1a-tore" "o-$a+e" e-on92$-o" Iue%an un #a#e+ en nue"tra"
v$!a". De"a1ortuna!a2ente
"u e"-r$tura "e &$Jo 24" 24" !$1D-$+ !e enten!er/ ta+ veJ
en #arte #or0ue %ran #arte !e e++a 1ue e"-r$to 2$entra" e"ta,a en +o a+to !e
an1eta2$na".
Sartre 1ue #ro,a,+e2ente e+ 1$+9"o1o 24" -ono-$!o !e +a twenC
"$%+o t$et&. Pero "$ +e #re%unta" a +o" 1$+9"o1o" 0ue era e+ 24"
$2#ortante #en"a!or !e+ "$%+o #a"a!o/ 2u-&a" !e e++a" +e !$r4n
0ue "e trata,a !e Lu!w$% W$tt%en"te$n.
Pgina 211
-a#Dtu+o FH
He-&$Ja!a #or $!$o2a
Lu!w$% W$tt%en"te$n
S$ &a" en-ontra!o a t$ 2$"2o en uno !e +o" "e2$nar$o" !e Lu!w$%
W$tt%en"te$n
3*66AC*AG*8 -e+e,ra!a en Ca2,r$!%e en *AH) u"te! 2u r4#$!a2ente
!a" -uenta !e 0ue e"t4" en +a #re"en-$a !e a+%u$en 2u $nu"ua+.
La 2aorDa !e +a" #er"ona" 0ue +o -ono-$eron #en"aron 0ue era un
%en$o. Bertran!
Ru""e++ +o !e"-r$,$9 -o2o Va#a"$ona!o/ #ro1un!o/ $nten"o !o2$C
NAT$n% U. E"te #e0ue?o &o2,re v$enK" -on ,r$++ante" oIo" aJu+e" una
#ro1un!a
"er$e!a! !e K+ #a"ea,a arr$,a a,aIo/ #$!$en!o a +o" e"tu!$ante"
#re%unta"/ o #au"a #er!$!o en "u" #en"a2$ento" !urante uno" 2$nuto" a +a
veJ. Na!$e
!are!$nterru#t.He!$!n Ut+e-ture1ro2#re#are!note"/ ,utt&ou%&t
a travK" !e +o" #ro,+e2a" 1rente a "u #7,+$-o/ ut$+$Jan!o una "er$e !e eIe2C
#+e" #ara !e"entra?ar +o 0ue e"ta,a en Iue%o. Le" !$Io a "u" e"tu!$ante" 0ue no
#er!er "u t$e2#o +een!o +$,ro" !e 1$+o"o1DaT "$ to2a,an ta+e"
+$,ro" en "er$o/ !$Io/ "e !e,en t$rar a travK" !e +a &a,$ta-$9n
"e%u$r a!e+ante -on #en"an!o 2u-&o a-er-a !e +o" en$%2a" 0ue #+antean.
Su #r$2er +$,ro/ e+ ,ractatus Lo(ico!-.ilosop.icus 3*A((8/
1ue e"-r$to en "e--$one" -orta" nu2era!a"/ 2u-&o" !e +o" -ua+e" +een
Pgina 212
&e-&$Ja!o #or $!$o2a
()F
24" a +a #oe"Da 0ue +a 1$+o"o1Da. Su #r$n-$#a+ 2en"aIe 1ue 0ue +a
+a 2aorDa !e +a" #re%unta" $2#ortante" a-er-a !e +a Kt$-a +a re+$%$9n "e
en-uentran 24" a++4 !e
+o" +D2$te" !e nue"tra -o2#ren"$9n 0ue "$ no #o!e2o" &a,+ar 2e!$aC
$n%1u++ "o,re e++o"/ !e,e2o" #er2ane-er en "$+en-$o.
Un te2a -entra+ en e"te tra,aIo 1ue #o"ter$or2ente Ue2,ruIo #or
+en%uaIe V. I!$o2a -on!u-e 1$+9"o1o" en to!o t$#o !e -on1u"$9nC
"$9n/ 0ue K+ -reDa. Se -aen ,aIo "u &e-&$Jo. W$tt%en"te$n v$o "u
#a#e+ -o2o e+ !e un tera#euta 0ue &arDa 0ue 2u-&a !e e"ta -on1u"$9nC
"$9n !e"a#are-e. La $!ea era 0ue 0uerK$" "e%u$r +a +9%$-a !e "u
var$o" eIe2#+o" -u$!a!o"a2ente e"-o%$!o" 0ue -o2o +o &$Jo K"te "u
#ro,+e2a" 1$+o"91$-o" "e !e"vane-erDan. Lo 0ue &a,Da #are-$!o terr$,+e2ente
$2#ortante a no "erDa un #ro,+e2a.
Una -au"a !e +a -on1u"$9n 1$+o"91$-a era/ "u%$r$9/ e+
"u#ue"to !e 0ue to!o +en%uaIe 1un-$ona !e +a 2$"2a 2anera C +a $!ea
0ue +a" #a+a,ra" "$2#+e2ente no2,rar +a" -o"a". MuerDa !e2o"trar a
a "u" +e-tore" !e 0ue &a 2u-&o" Iue%o" !e +en%uaIe U/ !$1erente"
a-t$v$!a!e" 0ue ++eva2o" a -a,o e+ u"o !e #a+a,ra". No eP$"te una Ve"en-$aV !e
+en%uaIe/ no "o+o t$enen en -o27n 0ue eP#+$-a +a tota+$!a!
%a2a !e "u" u"o".
S$ u"te! ve a un %ru#o !e #er"ona" 0ue e"t4n re+a-$ona!a" entre "D/ #or +o
una ,o!a #or eIe2#+o/ u"te! #ue!e "er -a#aJ !e re-ono-er a +o" 2$e2,ro"
!e +a 1a2$+$a !e "e2eIanJa" 1D"$-a" entre e++o". E" !e-$r
+o 0ue W$tt%en"te$n ent$en!e #or un Va$re !e 1a2$+$aV. A"D 0ue u"te! #ue!e
#are-e un #o-o a "u 2a!re !e a+%una 2anera C 0u$J4" tanto
t$enen e+ 2$"2o #e+o -o+or !e oIo" C un #o-o -o2o tu %ran!1aC
T&er en 0ue a2,o" e"t4n a+ta !e+%a!a. U"te! ta2,$Kn #o!rDa tener +a
2$"2o -o+or !e -a,e++o +a 1or2a !e+ oIo -o2o "u &er2ana/ #ero e++a #o!rDa
tener +o" oIo" !e !$"t$nto" -o+ore" !e u"te! !e "u 2a!re. Ha
no &a una "o+a -ara-terD"t$-a 0ue -a!a 2$e2,ro !e +a 1a2$+$a -o2#arte
e"o &a-e 0ue "ea 14-$+ !e ver 0ue to!o" u"te!e" "on #arte !e +a
2$"2a 1a2$+$a re+a-$ona!o" %enKt$-a2ente. En +u%ar !e e++o/ &a un #atr9n !e
"e2eIanJa" "u#er#ue"to"/ -on a+%uno" !e u"te!e" -o2#art$r a+%una"
Pgina 213
()H
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
-ara-terD"t$-a" otro" 0ue -o2#arten -ara-terD"t$-a" !$1erente". E"e #atr9n !e
"e2eIanJa" "u#er#ue"ta" e" +o 0ue $ntere"a a W$tt%en"te$n. S+
ut$+$Ja e"ta 2et41ora !e +a "e2eIanJa !e +a 1a2$+$a #ara eP#+$-ar a+%o
$2#ortante a-er-a !e -92o 1un-$ona e+ +en%uaIe.
P$en"e en +a #a+a,ra UIue%oU. Ha un 2ont9n !e -o"a" !$1erente"
0ue ++a2a2o" Iue%o": Iue%o" !e 2e"a -o2o e+ aIe!reJ/ Iue%o" !e -arta" -o2o
e+
#uente" #a-$en-$a/ !e#orte" -o2o e+ 17t,o+/ a"D "u-e"$va2ente. Ha
ta2,$Kn otra" -o"a" 0ue ++a2a2o" Iue%o"/ -o2o +o" Iue%o" !e e"-on!$te
"o+$-$tar o Iue%o" !e 1anta"Da. La 2aorDa !e +a" #er"ona" "$2#+e2ente a"u2en
0ue
#or0ue u"a2o" +a 2$"2a #a+a,ra C VIue%oV C #ara -u,r$r to!o" e"to"/ &a
!e,e "er una "o+a -ara-terD"t$-a 0ue to!o" e++o" t$enen en -o27n/ +a
XE"en-$aW !e+ -on-e#to !e VIue%oV. Pero en +u%ar !e a"u2$r
0ue &a un !eno2$na!or -o27n ta+e"/ W$tt%en"te$n $n"ta
a "u" +e-tore" a V=$re vea U. Se #o!rDa #en"ar 0ue +o" Iue%o" !e to!o" +o"
tener un %ana!or un #er!e!or/ #ero L0uK #a"a -on e+ "o+$tar$o o e+
a-t$v$!a! !e +anJar una #e+ota a una #are! +a -a#tura !e K+N A2,o" !e e"to"
"on +o" Iue%o"/ #ero/ o,v$a2ente/ no e" un #er!e!or. O L0uK #a"a -on +a
$!ea !e 0ue +o 0ue t$enen en -o27n e" un -onIunto !e re%+a"N S$n e2,ar%o/
a+%uno"
Iue%o" !e 1anta"Da no #are-en tener re%+a". Para to!o" +o"
-an!$!ato a una -ara-terD"t$-a -o27n !e to!o" +o" Iue%o"/ W$tt%en"te$n
v$ene -on un -ontraCeIe2#+o/ un -a"o !e a+%o 0ue e" un
Iue%o/ #ero e"o no #are-e -o2#art$r e+ "u%er$!o Ve"en-$aV !e to!o"
Iue%o". En +u%ar !e a"u2$r 0ue to!o" +o" Iue%o" t$enen una "o+a -o"a en +a
-o27n/ #$en"a 0ue !e,erDa2o" ver #a+a,ra" -o2o UIue%oU -o2o U+a 1a2$+$a
tKr2$no" !e "e2eIanJa U.
Cuan!o W$tt%en"te$n !e"-r$,$9 e+ +en%uaIe -o2o una "er$e !e V+en%uaIe
Iue%o" V0ue e"ta,a ++a2an!o +a aten-$9n "o,re e+ &e-&o !e 0ue &a 2u-&o"
!$1erente" -o"a" 0ue u"a2o" e+ +en%uaIe #ara/ 0ue +o" 1$+9"o1o"
&ave,e-o2e-on1u"e!,e-au"et&e2o"t+t&$n<t&ata+++an%ua%e
e"t4 &a-$en!o e+ 2$"2o t$#o !e -o"a". En una !e "u" 1a2o"a" !e"-r$#-$one"
!e "u o,Iet$vo -o2o un 1$+9"o1o/ !$Io 0ue +o 0ue K+ 0uerDa &a-er era
2o"trar +a 2ar-&a e+ -a2$no !e "a+$!a !e +a ,ote++a 2o"-a. Un 1$+9"o1o tD#$-a
Pgina 214
&e-&$Ja!o #or $!$o2a
()G
va a Ju2,ar a+re!e!or -o2o una 2o"-a atra#a!a en una ,ote++a/ %o+#ean!o
-ontra +a
+a!o". La 2anera !e Vre"o+verV un #ro,+e2a 1$+o"91$-o era e+$2$nar
e+ -or-&o !eIar 0ue e+ vo+ar 1uera. E"to "$%n$1$-a,a 0ue 0uerDa
#ara 2o"trar e+ 1$+9"o1o 0ue K+ o e++a &a,Da e"ta!o #$!$en!o a+ 2a+
#re%unta" o &a,Dan "$!o en%a?a!o" #or e+ +en%uaIe.
To2e +a !e"-r$#-$9n 0ue &a-e San A%u"tDn !e -92o &a,Da a#ren!$!o a &a,+ar.
En "u" "on7esiones / "u%$r$9 0ue +a" #er"ona" 2aore" en to!o
+e re-uer!a a +o" o,Ieto" no2,rar+o". S+ ve una 2anJana/
a+%u$en "e?a+a a K+ +e !$-e U2anJanaU. Gra!ua+2ente A%u"tDn
ent$en!en e+ "$%n$1$-a!o !e +a" #a+a,ra" 1ue -a#aJ !e ut$+$Jar+o" #ara
!e-$r+e a +a %ente +o 0ue 0uerDa. W$tt%en"te$n to29 e"ta -uenta
"er un -a"o !e a+%u$en "u#on$en!o 0ue to!o e+ +en%uaIe tenDa un
e"en-$a/ una "o+a 1un-$9n. La 7n$-a 1un-$9n era a no2,re
o,Ieto". Para A%u"tDn/ -a!a #a+a,ra t$ene un "$%n$1$-a!o 0ue "e !e"ta-a
#ara. En +u%ar !e e"ta $2a%en !e+ +en%uaIe/ W$tt%en"te$n a+$enta
no" #er2$te ver e+ u"o !e+ +en%uaIe -o2o una "er$e !e a-t$v$!a!e" 0ue e"t4n
ata!o"
-on +a v$!a #r4-t$-a !e +o" &a,+ante". De,e2o" #en"ar en e+ +en%uaIe
24" -o2o una ,o+"a !e &erra2$enta" 0ue -ont$ene 2u-&o" t$#o" !$1erente" !e
&erra2$enta"/
en +u%ar !e -o2o/ #or eIe2#+o/ "$e2#re 0ue "$rve +a 1un-$9n !e 0ue una
!e"torn$++a!or &a-e.
Pue!e #are-er o,v$o #ara u"te! 0ue -uan!o u"te! e"t4 en e+ !o+or +a
"e &a,+a !e 0ue +o 0ue e"t4 &a-$en!o e" e+ u"o !e #a+a,ra" 0ue
no2,rar +a "en"a-$9n #art$-u+ar 0ue t$ene. Pero W$tt%en"te$n $ntenta
#ara $nterru2#$r e"e #unto !e v$"ta !e +a +en%ua !e +a "en"a-$9n. No e" 0ue
u"te! no t$ene una "en"a-$9n. E" "9+o 0ue/ -o2o e" +9%$-o/ "u" #a+a,ra"
no #ue!en "er +o" no2,re" !e "en"a-$one". S$ to!o e+ 2un!o tenDa una -aIa
-on un
e"-ara,aIo en 0ue nun-a 2o"tr9 a na!$e/ no +o "erDa rea+2ente
$2#orta +o 0ue e"ta,a en +a -aIa -uan!o &a,+a,an entre "D
"o,re "u Xe"-ara,aIoW. E+ +en%uaIe e" #7,+$-o/ re0u$ere #7,+$-a2ente
1or2a" !$"#on$,+e" !e -o2#ro,ar 0ue e"ta2o" &a-$en!o "ent$!o. Cuan!o un
n$?o a#ren!e a V!e"-r$,$rV "u !o+or/ !$-e W$tt%en"te$n/ +o
0ue #a"a e" 0ue e+ #a!re an$2a a+ n$?o a &a-er var$o"
Pgina 215
()B
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
-o"a"/ -o2o !$-en U=e !ue+eU C e+ e0u$va+ente en 2u-&o" a"#e-to" a +a
eP#re"$9n 2u natura+ UAaar%&QU Parte !e "u 2en"aIe a0uD e"
0ue no &a 0ue #en"ar en +a" #a+a,ra" Vten%o !o+orV -o2o una 1or2a !e
no2,rar una "en"a-$9n #r$va!a. S$ +o" !o+ore" otra" "en"a-$one" rea+2ente
E"t4,a2o" #r$va!o ne-e"$tarDa2o" un +en%uaIe #r$va!o e"#e-$a+ #ara
!e"-r$,$r+o". Pero W$tt%en"te$n #en"a,a 0ue e"a $!ea no &$Jo
"ent$!o. Otro !e "u" eIe2#+o" #ue!en au!ar a eP#+$-ar #or 0uK
#en"a!o e"to.
Un &o2,re !e-$!e 0ue va a ++evar un re%$"tro !e -a!a veJ 0ue t$ene
un t$#o #art$-u+ar !e +a "en"a-$9n !e 0ue no &a n$n%7n no2,re C
ta+ veJ un t$#o e"#e-D1$-o !e -o"0u$++eo. S+ e"-r$,e USU en "u !$ar$o -uan!oC
A+%una veJ "e "$ente e"a "en"a-$9n e"#e-$a+ !e &or2$%ueo. USU e" una #a+a,ra
en "u
+en%uaIe #r$va!o C na!$e "a,e +o 0ue 0u$ere !e-$r -on e++o. E"te
"uena -o2o "$ e" #o"$,+e. No e" !$1D-$+ $2a%$nar a un &o2,re
&a-$en!o ePa-ta2ente e"to. Pero enton-e"/ #en"ar un #o-o 24" !$1D-$+. LC92o
"e
"a,er -uan!o ++e%a un -o"0u$++eo 0ue +o 0ue rea+2ente e" un eIe2#+o 24" !e
!e+ t$#o USU 0ue &a !e-$!$!o %ra,ar no otro t$#o !e
&or2$%ueoN S+ no #ue!e vo+ver atr4" -o2#ro,ar 0ue en -ontra !e na!a/
eP-e#to "u
2e2or$a !e tener una anter$or USU eP#er$en-$a &or2$%ueo. E"o no e"
e" +o "u1$-$ente2ente ,uena/ "$n e2,ar%o/ #or0ue K+ #o!rDa "er -o2#+eta2ente
-on1un!$!o a+ re"#e-to. No e" una 2anera -on1$a,+e !e !e-$r 0ue u"te! e"
e+ u"o !e +a #a+a,ra !e +a 2$"2a 2anera.
E+ #unto 0ue e"ta,a tratan!o !e &a-er -on "u eIe2#+o !e +a
!$ar$o 1ue 0ue +a 2anera en 0ue u"a2o" +a" #a+a,ra" #ara !e"-r$,$r nue"tra"
eP#er$en-$a"
no #ue!e ,a"ar"e en un en+a-e #r$va!o !e +a eP#er$en-$a -on +a
#a+a,ra. T$ene 0ue &a,er a+%o #7,+$-o a+ re"#e-to. No #o!e2o" tener
nue"tro #ro#$o +en%uaIe #r$va!o. Y "$ e"o e" -$erto/ +a $!ea !e 0ue +a
2ente e" -o2o un teatro -erra!o 0ue na!$e 24" #ue!e entrar en e"
en%a?o"a. Para W$tt%en"te$n/ enton-e"/ +a $!ea !e un +en%uaIe #r$va!o
!e "en"a-$one" no t$ene "ent$!o en a,"o+uto. E"to e" $2#ortante C
!$1D-$+ !e enten!er ta2,$Kn C #or0ue 2u-&o" 1$+9"o1o" anter$ore" a K+
#en"9 0ue +a 2ente !e -a!a $n!$v$!uo era -o2#+eta2ente #r$va!a.
Pgina 216
&e-&$Ja!o #or $!$o2a
()5
Aun0ue #or +a re+$%$9n -r$"t$ana/ +a 1a2$+$a W$tt%en"te$n era
-on"$!era!o Iu!Do ,aIo +a" +ee" naJ$". Lu!w$% #a"9 #arte !e +a
Se%un!a Guerra =un!$a+ tra,aIan!o -o2o -a2$++ero en un &o"#$ta+ !e
Lon!re"/
#ero "u 1a2$+$a ePten!$!a tuv$eron +a "uerte !e e"-a#ar !e V$ena. Ha!
no/ A!o+1 E$-&2ann #o!rDan &a,er "u#erv$"a!o "u !e#orta-$9n
CI`N a +o" -a2#o" !e ePter2$n$o. La #art$-$#a-$9n !e E$-&2ann en +a
Ho+o-au"to "u #o"ter$or Iu$-$o #or -rD2ene" -ontra +a &u2an$!a! 1ueron
e+ -entro !e +a" re1+eP$one" !e Hanna& Aren!t "o,re +a natura+eJa !e+ 2a+.
Pgina 217
-a#Dtu+o FG
E+ &o2,re 0ue no &$Jo #re%unta"
Hanna& Aren!t
E+ naJ$ A!o+1 E$-&2ann era un a!2$n$"tra!or tra,aIa!or.
A #art$r !e *AH( e"tuvo a -ar%o !e+ tran"#orte !e +o" @u!$o" !e Euro#a
a +o" -a2#o" !e -on-entra-$9n en Po+on$a/ $n-+uen!o Au"-&w$tJ. E"te
1ue #arte !e +a VSo+u-$9n F$na+V !e A!o+1 H$t+er: "u #+an #ara 2atar a to!o" +o"
@u!$o"
0ue v$ven en +o" terr$tor$o" o-u#a!o" #or +a" 1uerJa" a+e2ana". E$-&2ann no
era
re"#on"a,+e !e +a #o+Dt$-a !e ePter2$n$o "$"te24t$-o C 0ue no era "u
$!ea. Pero K+ e"tuvo 2u $nvo+u-ra!o en +a or%an$Ja-$9n !e +a vDa 1Krrea
"$"te2a 0ue +o &$Jo #o"$,+e.
De"!e +a !K-a!a !e *AF) +o" naJ$" &a,Dan e"ta!o $ntro!u-$en!o +ee" 0ue
to29 +o" !ere-&o" !e +a" #er"ona" Iu!Da". H$t+er -u+#9 a -a"$
to!o +o 0ue e"ta,a 2a+ en A+e2an$a "o,re +o" @u!$o" tenDa
un +o-o !e"eo !e ven%ar"e !e e++o". E"ta" +ee" $2#$!$eron @u!$o"
!e $r a +a" e"-ue+a" #7,+$-a"/ +o" o,+$%aron a entre%ar
e+ !$nero +a #ro#$e!a!/ +e" &$Jo ++evar una e"tre++a a2ar$++a. @u!$o"
1ueron !eten$!o" o,+$%a!o" a v$v$r en %ueto" C &a-$na2$ento
"e--$one" !e +a" -$u!a!e" 0ue "e -onv$rt$eron en +a" -4r-e+e" #ara e++o". La
-o2$!a era e"-a"a/
Pgina 218
e+ &o2,re 0ue no &a%a #re%unta"
()A
+a v$!a era !$1D-$+. Pero +a "o+u-$9n 1$na+ $ntro!uIo una nueva
n$ve+ !e 2a+!a!. La !e-$"$9n !e H$t+er !e a"e"$nar a 2$++one" !e #er"ona"
"$2#+e2ente a -au"a !e "u raJa "$%n$1$-a,a 0ue +o" naJ$" ne-e"$ta,an una
2anera
!e -on"e%u$r +o" @u!$o" 1uera !e +a" -$u!a!e" a +o" +u%are" !on!e #o!Dan
2or$r en %ran!e" n72ero". Ca2#o" !e -on-entra-$9n eP$"tente" eran
-onvert$!o en 14,r$-a" !e %a"ea2$ento -re2a-$9n !e -$ento" !e
#er"ona" a+ !Da. Co2o 2u-&o" !e e"to" -a2#a2ento" "e en-ontra,an en
Po+on$a/ a+%u$en
ten$!o 0ue or%an$Jar +o" trene" 0ue tran"#orta,an +o" @u!$o" a "u
2uerte".
Aun0ue E$-&2ann "4, ,$t" !e ,araIar !e #a#e+ en una o1$-$na
rea+$Jar ++a2a!a" !e te+K1ono $2#ortante"/ 2$++one" !e #er"ona" 2ur$eron
-o2o re"u+ta!o !e +a
+o 0ue &$Jo. A+%uno" #ere-$eron !e 1$e,re t$1o$!ea o e+ &a2,re/ otro"
1ueron o,+$%a!o" a tra,aIar &a"ta 2or$r/ #ero +a 2aorDa 1ueron a"e"$na!o" -on
!e %a". En +a A+e2an$a naJ$ +o" trene" 1un-$onaron a t$e2#o C E$-&2ann
%ente -o2o K+ "e a"e%ur9 !e e"o. Su e1$-$en-$a 2antuvo +a
-a2$one" !e %ana!o -o2#+eto. Dentro &a,Da &o2,re"/ 2uIere" n$?o"/ to!o"
en
un +ar%o !o+oro"o v$aIe a "u 2uerte/ #or +o %enera+ "$n a+$2ento"
o e+ a%ua/ a ve-e" en e+ $nten"o -a+or o 1rDo. =u-&o" 2ur$eron en e+
v$aIe/ e"#e-$a+2ente +o" an-$ano" en1er2o".
Lo" "o,rev$v$ente" ++e%aron !K,$+ aterra!a/ "9+o #ara "er 1orJa!a
en -42ara" !$"1raJa!a" !e !u-&a" !on!e e"ta,an
&e-&o a !e"nu!ar"e. La" #uerta" e"ta,an -erra!a" -on ++ave. Fue a0uD 0ue e+
NaJ$" +o" a"e"$na!o" -on %a" [<+on. Su" -uer#o" eran
0ue2a!a" "u" #ertenen-$a" "a0uea!a". S$ no "e "e+e--$onaron
#ara +a 2uerte $n2e!$ata !e e"ta 2anera/ +o" 24" 1uerte" entre e++a"
#o!rDan "er o,+$%a!o" a tra,aIar en -on!$-$one" atro-e"/ -on #o-a -o2$!a.
Lo" %uar!$a" naJ$" %o+#ea,an o $n-+u"o !$"#arar #or !$ver"$9n.
E$-&2ann Iu%9 un #a#e+ $2#ortante en e"to" -rD2ene". S$n e2,ar%o/ !e"#uK"
+a Se%un!a Guerra =un!$a+ ter2$n9 "e +a" arre%+9 #ara e"-a#ar !e
+o" a+$a!o"/ -on e+ t$e2#o ++e%ar a Ar%ent$na/ !on!e v$v$9 !urante
a+%uno" a?o" en "e-reto. En *AB)/ "$n e2,ar%o/ +o" 2$e2,ro" !e +a $"rae+D
+a #o+$-Da "e-reta/ e+ =o""a!/ +o ra"tre9 a Bueno" A$re"
Pgina 219
(*)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
+o -a#tura!o. Lo !ro%aron +o tra"+a!aron en av$9n !e re%re"o a I"rae+ a
"er IuJ%a!o.
Era E$-&2ann a+%7n t$#o !e 2a+a ,e"t$a/ un "4!$-o 0ue !$"1ruta,a
e+ "u1r$2$ento !e otra" #er"ona"N E"o era +o 0ue +a 2aorDa !e +a %ente -reDa
ante" !e 0ue -o2enJara e+ Iu$-$o. LC92o "$ no #o!rDa &a,er Iu%a!o e"ta #arte
en e+ Ho+o-au"toN Durante var$o" a?o"/ "u tra,aIo -on"$"tDa en en-ontrar
e1$-$ente
1or2a" !e env$ar %ente a "u 2uerte. Se%ura2ente "9+o un 2on"truo &arDa
"er -a#aJ !e !or2$r #or +a no-&e !e"#uK" !e e"e t$#o !e tra,aIo.
La 1$+9"o1a Hanna& Aren!t 3*A)BC*A5G8/ un @u!$o a+e24n
0ue &a,Da e2$%ra!o a +o" E"ta!o" Un$!o"/ $n1or29 "o,re E$-&2ann
Iu$-$o #or e+ neo4or)uino rev$"ta. E"ta,a $ntere"a!o en ven$r
-ara a -ara -on un #ro!u-to !e+ e"ta!o tota+$tar$o naJ$/ un
"o-$e!a! en +a 0ue &a,Da #o-o e"#a-$o #ara #en"ar #or "D 2$"2o. E++a
MuerDa enten!er a e"te &o2,re/ tener una $!ea !e -92o era K+T
ver -92o "e #o!rDa &a,er &e-&o -o"a" tan terr$,+e".
E$-&2ann e"ta,a 2u +eIo" !e +a #r$2era naJ$ 0ue Aren!t tenDa
-u2#+$!o. E++a &u9 !e +o" naJ$" a "D 2$"2a/ !eIan!o a A+e2an$a #or Fran-$a/
#ero
++e%an!o a "er un -$u!a!ano !e +o" EE.UU.. Co2o 2uIer Ioven en +a
Un$ver"$!a! !e =ar,ur% "u 2ae"tro &a,Da "$!o e+ 1$+9"o1o
=art$n He$!e%%er. Durante un -orto #er$o!o !e t$e2#o 0ue eran a2ante"/
$n-+u"o
a #e"ar !e 0ue "9+o tenDa *6 a?o" e"ta,a -a"a!o. He$!e%%er era
o-u#a!o e"-r$,$en!o *er 4 tiempo 3*AB(8/ un $n-reD,+e2ente !$1D-$+
+$,ro 0ue a+%una" #er"ona" #$en"an 0ue e" una $2#ortante -ontr$,u-$9n a
P&$+o"C
o#& otro" una #$eJa !e+$,era!a2ente o"-uro !e +a e"-r$tura. =4" tar!e
"e -onvert$rDa en un 2$e2,ro -o2#ro2et$!o !e+ #art$!o naJ$/
a#oo a "u" #o+Dt$-a" ant$CIu!Da". In-+u"o "e ret$ra +a
no2,re !e "u ant$%uo a2$%o/ e+ 1$+9"o1o E!2un! Hu""er+/
!e +a #4%$na !e +a !e!$-ator$a !e *er 4 tiempo / #or0ue era
@u!Da.
Pero a&ora en @eru"a+Kn/ Aren!t 1ue -ono-er a un 2u !$1erente
e"#e-$e !e naJ$. A0uD e"ta,a un &o2,re ,a"tante nor2a+ 0ue no o#t9 #or
#en"ar !e2a"$a!o en +o 0ue e"ta,a &a-$en!o. Su $n-a#a-$!a! !e #en"ar tenDa
Pgina 220
e+ &o2,re 0ue no &a%a #re%unta"
(**
-on"e-uen-$a" !e"a"tro"a". Pero K+ no era e+ 2a+ "4!$-o 0ue e++a
#o!rDa &a,er e"#era!o en-ontrar. Era a+%o 2u-&o 24"
-o27n/ #ero $%ua+2ente #e+$%ro"o: un &o2,re #en"ante. En una
A+e2an$a/ !on!e "e &a,Dan e"-r$to +a" #eore" 1or2a" !e ra-$"2o
en +a +e/ era 14-$+ #ara K+ #ara -onven-er"e !e 0ue +o 0ue
0ue e"ta,a &a-$en!o e"ta,a ,$en. La" -$r-un"tan-$a" +e !$eron +a o#orC
n$!a! #ara una -arrera eP$to"a/ K+ +a to29. So+u-$9n F$na+ !e H$t+er
1ue una o#ortun$!a! #ara 0ue E$-&2ann #ara &a-er+o ,$en/ #ara !e2o"trar 0ue
K+
#o!rDa &a-er un ,uen tra,aIo. E"to e" !$1D-$+ !e $2a%$nar/ 2u-&o"
+o" -rDt$-o" !e +a Aren!t no #$en"a 0ue e++a tenDa raJ9n/ #ero e++a "entDa 0ue K+
era "$n-ero -uan!o a1$r2a e"tar &a-$en!o "u !e,er.
A !$1eren-$a !e a+%uno" naJ$"/ E$-&2ann no #are-e e"tar $2#u+"a!o #or un
1uerte e+ o!$o !e +o" @u!$o". S+ no tenDa n$n%una !e veneno !e H$t+er. Ha
&a,Da un 2ont9n !e naJ$" 0ue &a,rDa 1e+$J2ente !errota!o a un @u!$o a
2uerte en +a -a++e #or no !ar e+ VHe$+ H$t+erQV "a+u!o/
#ero K+ no era uno !e e++o". S$n e2,ar%o/ K+ &a,Da to2a!o en e+ o1$-$a+ naJ$
+Dnea &a,Da a-e#ta!o/ #ero 2u-&o/ 2u-&o #eor 0ue e"o/ K+ tenDa
au!a!o a env$ar a 2$++one" a +a 2uerte. In-+u"o 2$entra" e"-u-&a,a +a
#rue,a" -ontra K+ +e #are-$9 ver a+%o 2a+o en +o 0ue
&a,Da &e-&o. En +o 0ue a K+ "e re1erDa/ a 0ue no "e &a,Da roto
n$n%una +e/ nun-a &a,Da 2ata!o a na!$e !$re-ta2ente a "D 2$"2o o "e +e
#re%unt9
-ua+0u$er otra #er"ona a &a-er e"o #or K+/ "e &a,Da -o2#orta!o
raJona,+e2ente. S+
"e &a,Da -r$a!o Iunto a o,e!e-er +a +e -a#a-$ta!o #ara "e%u$r
9r!ene"/ to!o" a "u a+re!e!or +a %ente e"ta,a &a-$en!o +o 2$"2o 0ue K+
era. A+ to2ar 9r!ene" !e otra" #er"ona" ev$t9 "ent$2$ento
re"#on"a,+e !e +o" re"u+ta!o" !e "u tra,aIo !$ar$o.
No &a,Da n$n%una ne-e"$!a! !e 0ue E$-&2ann ver a +a %ente a%ru#a!o" en
-a2$one" !e %ana!o o #ara v$"$tar +o" -a2#o" !e +a 2uerte/ a"D 0ue no +o
&$Jo. E"te 1ue un
&o2,re 0ue !$Io a +a -orte 0ue no #o!Da &a,er -onvert$!o en un 2K!$-o
#or0ue tenDa 2$e!o !e ver "an%re. S$n e2,ar%o/ 1ue +a "an%re
to!avDa e"t4 en "u" 2ano". Era un #ro!u-to !e un "$"te2a 0ue tenDa
$2#e!$!o !e a+%una 2anera +o 0ue #$en"a -rDt$-a2ente "o,re "u #ro#$a
Pgina 221
(*(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
+a" a--$one" +o" re"u+ta!o" 0ue #ro!u-en #ara +a %ente rea+. Era -o2o
"$ no #o!Da $2a%$nar +o" "ent$2$ento" !e otra" #er"ona" en a,"o+uto. L+ev9
-on "u -reen-$a $+u"or$a en "u $no-en-$a !urante to!o e+ Iu$-$o.
O e"o/ o 0ue &a,Da !e-$!$!o 0ue "u 2eIor +Dnea !e !e1en"a era
#ara !e-$r 0ue K+ "9+o e"ta,a o,e!e-$en!o +a +eT "$ e" a"D/ K+ to29 Aren!t #u+%
Aren!t ut$+$Ja +a" #a+a,ra" V+a ,ana+$!a! !e+ 2a+V #ara !e"-r$,$r +o 0ue
0ue v$o en E$-&2ann. S$ a+%o e" V,ana+V/ e" -o27n/
a,urr$!a #o-o or$%$na+. E+ 2a+ !e E$-&2ann era/ "e%7n e++a/ ,ana+
en e+ "ent$!o !e 0ue era e+ 2a+ !e un ,ur9-rata/ !e una o1$-$na
%erente/ en +u%ar !e un !$a,+o. A0uD e"ta,a e"ta 2u -orr$ente
t$#o !e &o2,re 0ue &a,Da #er2$t$!o v$"ta" naJ$" a1e-tan to!o
0ue &$Jo.
La 1$+o"o1Da !e Aren!t 1ue $n"#$ra!o #or +o" a-onte-$2$ento" a "u
a+re!e!or. E++a
No era e+ t$#o !e 1$+9"o1o a #a"ar "u v$!a en un "$++9n
#en"an!o en +a" $!ea" #ura2ente a,"tra-ta" o !e,at$r $nter2$na,+e2ente "o,re
e+ "$%n$1$-a!o ePa-to !e una #a+a,ra. Su 1$+o"o1Da e"ta,a v$n-u+a!a a
+a &$"tor$a re-$ente +a eP#er$en-$a v$v$!a. Lo 0ue e++a e"-r$,$9 en "u +$,ro
Eic.mann en Ferusal&n "e ,a"9 en "u" o,"erva-$one" !e una
e+ &o2,re e+ t$#o !e +en%uaIe Iu"t$1$-a-$one" 0ue !$o. De"!e
+o 0ue v$o e++a !e"arro++9 eP#+$-a-$one" 24" %enera+e" !e 2a+!a! en
un e"ta!o tota+$tar$o "u" e1e-to" "o,re +o" 0ue no "e re"$"ten a "u
#atrone" !e #en"a2$ento.
E$-&2ann/ a+ $%ua+ 0ue 2u-&o" naJ$" !urante e"a K#o-a/ no #u!o ver
-o"a" !e"!e +a #er"#e-t$va !e otra #er"ona. No era +o ,a"tante va+$ente
a -ue"t$onar +a" re%+a" 0ue "e +e !$o: "$2#+e2ente ,u"-9 +a
2eIor 2anera !e "e%u$r+o". Le 1a+ta,a $2a%$na-$9n. Aren!t
+o !e"-r$,$9 -o2o #o-o #ro1un!o "$n -ere,ro C aun0ue e"o ta2,$Kn #o!rDa
&an "$!o un a-to. S$ &u,$era "$!o un 2on"truo 0ue &a,rDa "$!o
aterra!or. Pero a+ 2eno" +o" 2on"truo" "on raro" #or +o %enera+ ,a"tante
14-$+
!e !ete-tar. Lo 0ue 1ue ta+ veJ 24" aterra!or a7n era e+ &e-&o !e 0ue
#are-Da tan nor2a+. S+ era un &o2,re -orr$ente 0ue/ a+ no &a,er
a -ue"t$onar +o 0ue e"ta,a &a-$en!o/ to29 #arte en a+%uno" !e +o" 24"
Pgina 222
e+ &o2,re 0ue no &a%a #re%unta"
(*F
a-to" 2a+va!o" -ono-$!o" #or +a &u2an$!a!. S$ no &u,$era v$v$!o en NaJ$
A+e2an$a e" #o-o #ro,a,+e 0ue K+ &u,$era "$!o un &o2,re 2a+va!o.
La" -$r-un"tan-$a" e"ta,an en -ontra !e K+. Pero e"o no 0u$ta "u
-u+#a. S+ 1ue o,e!$ente a +a" 9r!ene" $n2ora+e". Y +a o,e!$en-$a naJ$
9r!ene" era/ -o2o +o 0ue "e re1$ere Aren!t/ e+ 2$"2o 0ue
e+ a#oo a +a "o+u-$9n 1$na+. A+ no -ue"t$onar +o 0ue
"e +e !$Io 0ue &a-er/ #or ++evar a -a,o e"a" 9r!ene"/ K+ #art$-$#9 en
a"e"$nato 2a"$vo a #e"ar !e 0ue/ !e"!e "u #unto !e v$"ta no era 24" 0ue
+a -rea-$9n !e &orar$o" !e trene". En un 2o2ento !e "u Iu$-$o $n-+u"o
a1$r2a!o e"tar a-tuan!o !e a-uer!o a +a teorDa !e I22anue+ >ant
!e,er 2ora+ C -o2o "$ &u,$era &e-&o +o -orre-to a+ "e%u$r
9r!ene". S+ no enten!$9 -o2#+eta2ente 0ue >ant -reDa
0ue e+ trata2$ento !e +o" "ere" &u2ano" -on re"#eto !$%n$!a! "e 1un!aC
2enta+ #ara +a 2ora+.
>ar+ Po##er 1ue un $nte+e-tua+ v$enK" "uerte !e
e"-a#ar !e+ Ho+o-au"to +o" trene" ta2,$Kn #+aJo" #re-$"o"C!e E$-&2ann.
Pgina 223
-a#Dtu+o FB
A#ren!er !e +o" errore"
>ar+ Po##er T&o2a" >u&n
En *BBB un Ioven -$entD1$-o e"ta,a "enta!o en un Iar!Dn -uan!o una 2anJana
-a9 a+ "ue+o. E"to +e &$Jo #re%untar"e #or 0uK +a" 2anJana" -aen
&a-$a a,aIo/ en +u%ar !e $r &a-$a un +a!o o &a-$a arr$,a. La
-$entD1$-o 1ue I"aa- Newton/ e+ $n-$!ente +e $n"#$r9 a
++e%ar a "u teorDa !e +a %rave!a!/ una teorDa 0ue eP#+$-a +a
+o" 2ov$2$ento" !e +o" #+aneta"/ a"D -o2o +a" 2anJana". Pero +o 0ue #a"9
a -ont$nua-$9nN LCree u"te! 0ue Newton +ue%o re-o%$9 #rue,a" !e 0ue
demostrado 24" a++4 !e to!a !u!a 0ue "u teorDa era -$ertaN No/ !e a-uer!o
>ar+ Po##er 3*A)(C*AAH8.
Lo" -$entD1$-o"/ -o2o to!o" no"otro"/ a#ren!en !e "u" errore". C$en-$a
#ro%re"a -uan!o no" !a2o" -uenta !e 0ue una 1or2a #art$-u+ar !e #en"ar
+a rea+$!a! e" 1a+"o. E"o/ en !o" 1ra"e"/ 1ue >ar+ Po##er
v$"ta !e -u4+ e" +a 2eIor e"#eranJa !e +a &u2an$!a! #ara e+ -ono-$2$ento
"o,re +a
1un-$ona e+ 2un!o. Ante" !e 0ue K+ !e"arro++9 "u" $!ea" 2aorDa !e +a %ente
-reDan 0ue +o" -$entD1$-o" -o2$enJan -on una -oraJona!a "o,re -92o e+
2un!o
e"/ +ue%o reun$r ev$!en-$a 0ue 2ue"tra "u -oraJona!a era -orre-ta.
Pgina 224
a#ren!er !e +o" errore"
(*G
Lo 0ue +o" -$entD1$-o" &a-en/ "e%7n Po##er/ e" tratar !e !e2o"trar "u
teorDa" "on 7alsas . Pro,an!o una teorDa $2#+$-a ver "$ #ue!e "er
re7utado 30ue "e 2ue"tra 0ue e" 1a+"a8. Un -$entD1$-o tD#$-o -o2$enJa -on una
ne%r$ta
a!$v$na o -onIetura 0ue K+ o e++a enton-e" $ntenta "o-avar en un
"er$e !e eP#er$2ento" u o,"erva-$one". La -$en-$a e" un -reat$vo
e2#re"a e2o-$onante/ #ero no #rue,a na!a e" ver!a! C to!o +o 0ue
no e" !e"&a-er"e !e 1a+"o" #unto" !e v$"ta C e"#ere2o" C ,or!e &a-$a
ver!a! en e+ #ro-e"o.
Po##er na-$9 en V$ena en *A)(. Aun0ue "u 1a2$+$a tenDa
-onvert$!a a+ -r$"t$an$"2o/ era !e"-en!$ente !e @u!$o"
-uan!o H$t+er ++e%9 a+ #o!er en +a !K-a!a !e *AF) Po##er "a,$a2ente
a,an!on9 e+
#aD"/ 2ov$Kn!o"e #r$2ero en Nueva [e+an!a/ 24" tar!e a In%+aterra
!on!e "e $n"ta+9 to29 un #ue"to en +a E"-ue+a !e Lon!re"
o1 E-ono2$-". Co2o un &o2,re Ioven 0ue &a,Da $ntere"e" !e a2#+$o a+-an-e
en +a -$en-$a/ +a #"$-o+o%Da/ +a #o+Dt$-a +a 27"$-a/ #ero +a 1$+o"o1Da era
"u a2or ver!a!ero. A+ 1$na+ !e "u v$!a &a,Da &e-&o $2#ortante"
-ontr$,u-$one" tanto a +a 1$+o"o1Da !e +a -$en-$a !e #o+Dt$-a
+a 1$+o"o1Da.
Ha"ta Po##er -o2enJ9 a e"-r$,$r "o,re e+ 2Kto!o -$entD1$-o/ 2u-&o"
-$entD1$-o" 1$+9"o1o" -reDan 0ue +a 2anera !e &a-er -$en-$a
1ue a ,u"-ar #rue,a" !e 0ue e+ a#oo !e "u &$#9te"$". S$
0uerDa !e2o"trar 0ue to!o" +o" -$"ne" "on ,+an-o" 0ue "erDa" una %ran -ant$!a!
!e
o,"erva-$one" !e -$"ne" ,+an-o". S$ to!o" +o" -$"ne" 0ue 2$r9 1ueron
,+an-o/ #are-Da raJona,+e "u#oner 0ue "u &$#9te"$" VTo!o
+o" -$"ne" "on ,+an-o" Uera -$erto. E"te e"t$+o !e raJona2$ento va !e UA++
+o" -$"ne" 0ue &e v$"to "on ,+an-o" Wa +a -on-+u"$9n !e Uto!o" +o" -$"ne" "on
,+an-o. U Pero e"t4 -+aro 0ue un -$"ne 0ue no &a o,"erva!o #o!rDa -onvert$r"e
"er ne%ro. Ha -$"ne" ne%ro" en Au"tra+$a/ #or eIe2#+o/
en 2u-&o" Joo+9%$-o" !e+ 2un!o. A"D 0ue +a a1$r2a-$9n Vto!o" +o" -$"ne"
"on ,+an-a" Vno "$%ue +9%$-a2ente !e +a ev$!en-$a. In-+u"o "$ u"te!
&an 2$ra!o 2$+e" !e -$"ne" to!o" eran ,+an-o"/ 0ue
a7n #o!rDa "er 1a+"a. La 7n$-a 2anera !e !e2o"trar !e 2anera -on-+uente
0ue
Pgina 225
(*B
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
"on to!o e+ ,+an-o e" 2$rar -a!a -$"ne. S$ &a un "o+o ne%ro
eP$"te -$"ne/ "u -on-+u"$9n Vto!o" +o" -$"ne" "on ,+an-o"W &a,r4 "$!o
1a+"$1$-a!a.
E"ta e" una ver"$9n !e+ #ro,+e2a !e +a $n!u--$9n/ un #ro,+e2a 0ue
Dav$! Hu2e e"-r$,$9 en e+ "$%+o ZVIII. In!u--$9n
e" 2u !$1erente !e +a !e!u--$9n. E"a e" +a 1uente !e +a
#ro,+e2a. La !e!u--$9n e" un t$#o !e ar%u2ento +9%$-o 0ue "$ e+
+o-a+e" 3+a" &$#9te"$" !e #art$!a8 "on ver!a!era" +a -on-+u"$9n
!e,e "er -$erto. A"D/ #ara to2ar un eIe2#+o 1a2o"o/ UTo!o" +o" &o2,re" "on
2orta+e" W
VS9-rate" e" un &o2,re U"on !o" #re2$"a" !e +a" 0ue +a +9%$-a
-on-+u"$9n VS9-rate" e" 2orta+V a -ont$nua-$9n. Se #o!rDa -ontra!e-$r
u"te! 2$"2o "$ u"te! e"tuvo !e a-uer!o !e 0ue VTo!o" +o" &o2,re" "on
2orta+e"W 4 0ue XS9-rate"
e" un &o2,re U/ #ero ne%9 +a vera-$!a! !e +a !e-+ara-$9n XS9-rate" e"
2orta+. V E"o "erDa -o2o !e-$r XS9-rate" e" no e"
2orta+. V Una 1or2a !e #en"ar a-er-a !e e"to e" 0ue -on +a !e!u--$9n
+a ver!a! !e +a -on-+u"$9n e"t4 -onten$!a !e a+%una 2anera !entro !e +a
+o-a+e" +a +9%$-a "9+o "e ,ur+a !e K+ &a-$a 1uera. He a0uD otro eIe2#+o !e
!e!u--$9n:
Pre2$"a uno: To!o" +o" #e-e" t$enen ,ran0u$a".
Pre2$"a !o": @o&n e" un #eJ.
Con-+u"$9n: Por +o tanto/ @uan t$ene a%a++a".
SerDa a,"ur!o !e-$r 0ue una #re2$"a +a #re2$"a !e !o"
1uera -$erto/ #ero 0ue +a -on-+u"$9n era 1a+"a. E"o "erDa
-o2#+eta2ente $+9%$-o.
La $n!u--$9n e" 2u !$1erente !e e"te. In!u--$9n %enera+
$2#+$-a e+ ar%u2ento !e entre una "e+e--$9n !e o,"erva-$one" #ara un %enera+
-on-+u"$9n. S$ u"te! nota 0ue ++ov$9 to!o" +o" 2arte" !urante -uatro
"e2ana" -on"e-ut$va"/ e" #o"$,+e %enera+$Jar a #art$r !e e"to 0ue "$e2#re
La" ++uv$a" !e +o" 2arte". E"o "erDa un -a"o !e $n!u--$9n. SerDa
"9+o t$enen un 2arte" "e-o #ara "o-avar +a a1$r2a-$9n !e 0ue "$e2#re
Pgina 226
a#ren!er !e +o" errore"
(*5
La" ++uv$a" !e +o" 2arte". Cuatro -on"e-ut$vo" 2arte" &72e!a" e" un #e0ue?o
2ue"tra !e to!a" +a" #o"$,+e" 2arte". Pero $n-+u"o "$ u"te! &a-e
nu2ero"a" o,"erva-$one"/ a+ $%ua+ 0ue -on +o" -$"ne" ,+an-o"/ #ue!e "e%u$r
"$en!o
1ru"tra!o #or +a eP$"ten-$a !e un "o+o -a"o 0ue no "e aIu"ta a "u
%enera+$Ja-$9n: una "e-a 2arte" o un -$"ne no ,+an-o/ #ara
eIe2#+o. Y e"e e" e+ #ro,+e2a !e +a $n!u--$9n/ e+ #ro,+e2a !e +a
Iu"t$1$-a a#o4n!o"e en e+ 2Kto!o !e $n!u--$9n -uan!o #are-e tan
#o-o 1$a,+e. LC92o "a,e" 0ue e+ #r9P$2o va"o !e a%ua 0ue
,e,$!a no te va a envenenarN Re"#ue"ta: to!o" +o" va"o" !e a%ua 0ue &a"
,orra-&o en e+ #a"a!o e"ta,an ,$en. A"D 0ue "e "u#one 0ue K"te "er4.
Ut$+$Ja2o" e"te t$#o !e raJona2$ento/ to!o e+ t$e2#o. S$n e2,ar%o/ #are-e
0ue
no e"t4n -o2#+eta2ente Iu"t$1$-a!o" en #oner tanta 1e en K+. A"u2$2o"
#atrone" en +a natura+eJa 0ue #ue!en o no #ue!en rea+2ente e"tar a++D.
S$ u"te! #$en"a 0ue +a -$en-$a #ro%re"a #or $n!u--$9n/ a 0ue 2u-&o"
1$+9"o1o" &an &e-&o/ enton-e" u"te! t$ene 0ue en1rentar e+ #ro,+e2a !e +a
In!u--$9n. LC92o #ue!e +a -$en-$a "e ,a"a en un e"t$+o tan #o-o 1$a,+e
!e raJona2$entoN La v$"$9n !e Po##er !e -92o +a -$en-$a "e !e"arro++a
or!ena!a2ente
ev$ta e"te #ro,+e2a. E"o e" #or0ue/ "e%7n K+/ +a -$en-$a
no "e ,a"a en +a $n!u--$9n. Lo" -$entD1$-o" -o2$enJan -on una &$#9te"$"/ una
$n1or2a!o -onIetura a-er-a !e +a natura+eJa !e +a rea+$!a!. Un eIe2#+o #o!rDa
"er UTo!o" +o" %a"e" "e eP#an!en -uan!o "e -a+$entan. E"ta e" una "$2#+e
&$#9te"$"/
#ero +a -$en-$a !e +a v$!a rea+ $2#+$-a una %ran !o"$" !e -reat$v$!a! e
$2a%$na-$9n
na-$9n en e"ta eta#a. C$entD1$-o" en-uentran "u" $!ea" en 2u-&o" +u%are":
e+ 0uD2$-o a%o"to >e<u+K/ #or eIe2#+o/ +a 1a2o"a "o?a,a -on una
"er#$ente 0ue "e 2uer!e "u #ro#$a -o+a/ 0ue +e !$o +a $!ea #ara e+
&$#9te"$" !e 0ue +a e"tru-tura !e +a 2o+K-u+a !e ,en-eno e" un
an$++o &ePa%ona+ C una &$#9te"$" 0ue &a"ta a&ora "e &a #ue"to !e #$e a -$enC
$ntento" 1$-o" U#ara !e2o"trar 0ue e" 1a+"a.
Enton-e"/ +o" -$entD1$-o" en-uentran una 2anera !e #oner a #rue,a e"ta
&$#9te"$" C en e"te
-a"o/ re-$,$en!o una %ran -ant$!a! !e !$1erente" t$#o" !e %a" -a+enta2$ento
!e +o" 2$"2o". Pero
UPrue,a"U no "$%n$1$-a +a ,7"0ue!a !e ev$!en-$a #ara apo4ar +a &$#9C
ne"$"T 0ue "$%n$1$-a tratar !e !e2o"trar 0ue +a &$#9te"$" #ue!e "o,rev$v$r
Pgina 227
(*6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
+o" $ntento" !e 7alsi7icar K+. Lo $!ea+ "erDa 0ue +o" -$entD1$-o" ,u"-ar4n un %a"
0ue
no "e aIu"ta a +a &$#9te"$". Re-uer!e 0ue en e+ -a"o !e +a
-$"ne" "9+o "e tar!a un -$"ne ne%ro !e "o-avar +a %enera+$Ja-$9n
-$9n 0ue to!o" +o" -$"ne" "on ,+an-o". De+ 2$"2o 2o!o/ "9+o "e re0uer$rDa una
%a" 0ue no "e #u!o a2#+$ar -uan!o "e -a+$enta a "o-avar +a
&$#9te"$" !e 0ue VTo!o" +o" %a"e" "e eP#an!en -uan!o "e -a+$entan.
S$ un -$entD1$-o re1uta una &$#9te"$" C e" !e-$r/ 2ue"tra 0ue e"
1a+"a C a -ont$nua-$9n/ 0ue "e tra!u-e en una nueva #$eJa !e -ono-$2$ento: e+
-ono-$2$ento
,or!e 0ue +a &$#9te"$" e" 1a+"a. La &u2an$!a! avanJa #or0ue
a#ren!e2o" a+%o. Un 2ont9n !e o,"erva-$9n !e %a"e" 0ue no "e eP#an!en
-uan!o "e -a+$enta no no" !ar4 -ono-$2$ento/ eP-e#to ta+ veJ un #o-o
24" -on1$anJa en nue"tra &$#9te"$". Pero un -ontraCeIe2#+o
Rea+2ente no" en"e?a a+%o. Para Po##er una -ara-terD"t$-a -+ave !e -ua+0u$er
&$#9te"$" e" 0ue t$ene 0ue "er 7alsable . S+ ut$+$J9 e"ta $!ea
eP#+$-ar +a !$1eren-$a entre +a -$en-$a +o 0ue K+ ++a29
UP"eu!o-$en-$aU. Una &$#9te"$" -$entD1$-a e" uno 0ue #ue!e "er
2a+ #ro,a!a: &a-e 0ue +a" #re!$--$one" 0ue "e #ue!en 2o"trar #ara "er
1a+"a. S$ !$%o UHa $nv$"$,+e"/ $n!ete-ta,+e" &a!a" 0ue &a-en
o e"-r$,o e"ta 1ra"e V/ enton-e" no &a n$n%una o,"erva-$9n 0ue #ue!a
-rea 0ue !e2o"trar4 2$ !e-+ara-$9n e" 1a+"a. S$ +a" &a!a" "on
$nv$"$,+e no !eIar n$n%7n ra"tro/ no &a 2anera !e !e2o"trar
0ue +a a1$r2a-$9n !e 0ue eP$"ten e" 1a+"a. E" $n1a+"$1$-a,+e a"D no
una !e-+ara-$9n -$entD1$-a en a,"o+uto.
Po##er #en"a,a 0ue 2u-&a" !e +a" !e-+ara-$one" &e-&a" "o,re #"$-oC
an4+$"$" 3vKa"e e+ Ca#Dtu+o F)8 1ueron $n1a+"$1$-a,+e !e e"ta 2anera. S+
#en"a,an 0ue eran $n-ontra"ta,+e". Por eIe2#+o/ "$ a+%u$en !$-e 0ue
to!o e+ 2un!o e"t4 2ot$va!o #or !e"eo" $n-on"-$ente"/ no eP$"te una #rue,a
#ara #ro,ar e"to. Ca!a #e!a-$to !e ev$!en-$a/ $n-+uen!o a +a" #er"ona" 0ue
n$e%an
0ue e++o" e"t4n 2ot$va!o" #or !e"eo" $n-on"-$ente"/ e" !e-$r/ !e a-uer!o -on
Po##er/ +$2$ta!o a to2ar -o2o una #rue,a 24" !e 0ue e+ #"$-oan4+$"$" e"
v4+$!a. E+ #"$-oana+$"ta !$r4: VE+ &e-&o !e 0ue u"te! n$e%a +a
$n-on"-$ente !e2ue"tra 0ue u"te! t$ene un 1uerte $n-on"-$ente
Pgina 228
a#ren!er !e +o" errore"
(*A
!e"een !e"a1$ar a "u #a!re. Pero e"ta a1$r2a-$9n no #ue!e #ro,ar"e
#or0ue no &a #rue,a" $2a%$na,+e" 0ue #o!Da !e2o"trar 0ue
era 1a+"o. En -on"e-uen-$a/ Po##er ar%u2ent9/ e+ #"$-oan4+$"$" no era
una -$en-$a. No no" #ue!e !ar e+ -ono-$2$ento !e +a 1or2a !e una -$en-$a
#o!Da. Po##er ata-9 -uenta" 2arP$"ta" !e +a &$"tor$a en e+
2$"2a 2anera/ -on e+ ar%u2ento !e 0ue -a!a re"u+ta!o #o"$,+e "erDa -ontar
-o2o e+ a#oo a +a $!ea !e 0ue +a &$"tor$a !e +a &u2an$!a! e" una &$"tor$a
!e +a +u-&a !e -+a"e". A"D 0ue !e nuevo/ "e ,a"a en $n1a+"$1$-a,+e
&$#9te"$".
Por e+ -ontrar$o/ +a teorDa !e A+,ert E$n"te$n !e 0ue +a +uJ "erDa
atraD!o" #or e+ "o+ era 1a+"a,+e. E"o &a-e 0ue "ea un -$entD1$-o
teorDa. En *A*A +a" o,"erva-$one" !e +a #o"$-$9n a#arente !e +a" e"tre++a"
!urante un e-+$#"e !e "o+ no #u!o re1utar+a. Pero #o!rDan
+o &an &e-&o. La +uJ !e +a" e"tre++a" no era v$"$,+e nor2a+2ente/ #ero
en +a" -on!$-$one" rara" !e un e-+$#"e +o" -$entD1$-o" 1ueron -a#a-e" !e ver
0ue +a" #o"$-$one" a#arente" !e +a" e"tre++a" e"ta,an !on!e +a teorDa !e
E$n"te$n
#re!$Io 0ue "erDan. S$ &u,$eran #are-Da e"tar en a+%7n +u%ar
otra -o"a/ e"to &a,rDa "o-ava!o +a teorDa !e -92o +a +uJ !e E$n"te$n
"e "$ente atraD!a #or -uer#o" 2u #e"a!o". Po##er no -reDa 0ue e"to"
o,"erva-$one" !e2o"traron 0ue +a teorDa !e E$n"te$n era -$erto. Pero e+
+a -a#a-$!a! !e #rue,a !e +a teorDa/ e+ &e-&o !e 0ue +o" -$entD1$-o" &a,Dan
"$!o
no #ue!e !e2o"trar 0ue e" 1a+"a/ -onta!o a "u 1avor. E$n"te$n
&$-$eron #re!$--$one" 0ue #o!rDan &a,er "$!o 2a+/ #ero
no +o eran.
=u-&o" -$entD1$-o" 1$+9"o1o" &an 0ue!a!o #ro1un!a2ente $2#re"$ona!o
#or +a !e"-r$#-$9n !e Po##er !e+ 2Kto!o -$entD1$-o. Peter =e!awar/
0u$en %an9 e+ Pre2$o No,e+ !e =e!$-$na/ #or eIe2#+o/ !$Io: UYo
-reo >ar+ Po##er e" $n-o2#ara,+e2ente e+ 24" %ran!e 1$+9"o1o !e
+a -$en-$a &a &a,$!o nun-a V. Lo" -$entD1$-o" %u"t9 e"#e-$a+2ente +a
!e"-r$#-$9n !e "u a-t$v$!a! -o2o -reat$vo e $2a%$nat$voT e++o"
Ta2,$Kn -on"$!er9 0ue Po##er ent$en!e +a 1or2a en 0ue rea+2ente "e
!e!$-a,an a
"u tra,aIo. Lo" 1$+9"o1o" e"ta,an en-anta!o" -on +a 2anera en 0ue
Pgina 229
(()
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Po##er ++e%9 a+re!e!or !e +a !$1D-$+ -ue"t$9n !e+ #ro,+e2a !e +a $n!u--$9n
ta2,$Kn. En *AB(/ "$n e2,ar%o/ e+ &$"tor$a!or a2er$-ano !e +a -$en-$a
1D"$-o T&o2a" >u&n #u,+$-9 un +$,ro ++a2a!o La Estructura
de las re'oluciones cient/7icas / 0ue -onta,a una &$"tor$a !$1erente !e +a 1or2a
en
+a -$en-$a avanJa/ uno 0ue "u%$r$9 Po##er &a,Da -on"e%u$!o -o"a"
2a+. >u&n -ree 0ue Po##er no &a,Da 2$ra!o +o "u1$-$ente2ente -er-a
en +a &$"tor$a !e +a -$en-$a. S$ +o &u,$era &e-&o/ &a,rDa v$"to un #atr9n
e2er%ente.
La 2aorDa !e +a" ve-e" +o 0ue K+ ++a29 V-$en-$a nor2a+V -ont$n7a.
Lo" -$entD1$-o" tra,aIan en un 2ar-o o V#ara!$%2aV 0ue +a -$enC
1$-o" !e 0ue +a -uota !e !Da". A"D/ #or eIe2#+o/ ante" !e 0ue +a %ente "e !$o
-uenta !e
0ue +a t$erra %$ra a+re!e!or !e+ "o+/ e+ #ara!$%2a era 0ue
e+ "o+ "e #one a+re!e!or !e +a T$erra. Lo" a"tr9no2o" &arDan to!o +o
$nve"t$%a-$9n !entro !e e"e 2ar-o ten!rDa eP#+$-a-$one" !e
-ua+0u$er ev$!en-$a 0ue no #are-e en-aIar -on e++a. Tra,aIar !entro !e e"te
#ara!$%2a/ un -$entD1$-o -o2o Co#Krn$-o 0u$en "e +e o-urr$9
+a $!ea !e 0ue +a t$erra %$ra a+re!e!or !e+ "o+ "e -ree 0ue
&an -o2et$!o un error en "u" -4+-u+o". Se%7n >u&n/
a++D no "on &e-&o" #or a&D e"#eran!o a "er !e"-u,$erto": en -a2,$o/ e+
2ar-o o #ara!$%2a/ en -$erta 2e!$!a -orr$%e +o 0ue #ue!a
#en"ar.
La" -o"a" "e #onen $ntere"ante" -uan!o +o 0ue >u&n ++a2a V#ara!$%2a
"&$1t U#a"a. Un -a2,$o !e #ara!$%2a e" -uan!o una 1or2a tota+2ente !e +o"
2enore" !e
#er2anente e" revo-a!a. E"to #ue!e o-urr$r -uan!o +o" -$entD1$-o" en-uentran
-o"a" 0ue no en-aIan -on e+ #ara!$%2a eP$"tente C -o2o
o,"erva-$one" 0ue no t$enen "ent$!o !entro !e+ #ara!$%2a 0ue
e+ "o+ "e #one a+re!e!or !e +a T$erra. Pero/ aun a"D/ #ue!e to2ar 2u-&o
t$e2#o #ara +a %ente a a,an!onar "u" v$eIa" 1or2a" !e #en"ar. C$entD1$-o"
0ue &an #a"a!o "u v$!a tra,aIan!o !entro !e un #ara!$%2a no
#or +o %enera+ +a ,$enven$!a a una 1or2a !$1erente !e ver e+ 2un!o. LCu4n!o
e++o" eventua+2ente -a2,$ar a un nuevo #ara!$%2a/ un #erDo!o !e
-$en-$a nor2a+ #ue!e -o2enJar !e nuevo/ e"ta veJ !e tra,aIo !entro !e +a
Pgina 230
a#ren!er !e +o" errore"
((*
nuevo 2ar-o. Y a"D -ont$n7a. E"o e" +o 0ue "u-e!$9 -uan!o
+a o#$n$9n !e 0ue +a T$erra era e+ -entro !e+ un$ver"o era !e2a"$a!o
-onvert$!o. Una veJ 0ue +a %ente -o2enJ9 a #en"ar en e+ "$"te2a "o+ar en
!e e"a 2anera/ &a,Da 2u-&a 24" -$en-$a nor2a+ 0ue &a-er #ara ,aIoC
enten!er +a" trae-tor$a" !e +o" #+aneta" a+re!e!or !e+ "o+.
Po##er/ -o2o e" +9%$-o/ no e"ta,a !e a-uer!o -on e"te re+ato !e +a
&$"tor$a !e +a -$en-$a/ a #e"ar !e 0ue e"ta,a !e a-uer!o en 0ue e+ -on-e#to !e
VC$en-$a nor2a+V era 7t$+. S$ K+ era -o2o un -$entD1$-o -on
K+ 2$"2o un #ara!$%2a o,"o+eto/ o "e &a,Dan a-er-a!o a +a ver!a!
"o,re +a rea+$!a! !e >u&n ten$!o/ e" una #re%unta $ntr$%ante.
Lo" -$entD1$-o" u"an eP#er$2ento" rea+e"T 1$+9"o1o"/ en e+ otro
+a!o/ t$en!en a $nventar eP#er$2ento" 2enta+e" #ara &a-er "u ar%u2ento
-$one" #+au"$,+e". Lo" 1$+9"o1o" P&$+$##a Foot @u!$t&
@arv$" T&o2"on &an !e"arro++a!o una "er$e !e -u$!a!o
eP#er$2ento" 2enta+e" -on"tru$!a" 0ue reve+an -ara-terD"t$-a" $2#ortante"
!e nue"tro #en"a2$ento 2ora+.
Pgina 231
-a#Dtu+o F5
E+ tren e+ 1u%$t$vo
V$o+$n$"ta no !e"ea!o
P&$+$##a Foot @u!$t& @arv$" T&o2"on
U"te! e"t4 &a-$a 1uera #ara un #a"eo !e un !Da ve un tren 1uera !e -ontro+ a
to!a ve+o-$!a!
#or +a" #$"ta" &a-$a -$n-o tra,aIa!ore". E+ -on!u-tor e" $n-onC
-on"-$ente/ #o"$,+e2ente -o2o re"u+ta!o !e un ata0ue a+ -oraJ9n. S$ no "e
&a-e na!a/
to!o" 2or$r4n. E+ tren va a a#+a"tar+o". E"t4 v$aIan!o !e2a"$a!o
r4#$!o #ara 0ue #ue!an "a+$r !e+ -a2$no. Ha/ "$n e2,ar%o/ una e"#eranJa.
Ha un tene!or en +a" #$"ta" Iu"to ante" !e +o" -$n-o &o2,re"/ "o,re +a
otra +Dnea "9+o &a un tra,aIa!or. U"te! e" +o "u1$-$ente2ente -er-a #ara
+o" #unto" a en-en!er e+ $nterru#tor &a-er 0ue e+ veer en tren
De+ -$n-o 2atar a+ tra,aIa!or $n!$v$!ua+. L=atar e"ta $no-ente
e+ &o2,re +o 0ue &a 0ue &a-erN En tKr2$no" !e n72ero" 0ue -+ara2ente e":
u"te!
"a+var a -$n-o #er"ona" #or 2atar a uno "o+o. E"o !e,e 2aP$2$Jar +a 1e+$-$!a!
ne"". Para +a 2aorDa !e +a %ente e"to #are-e +o -orre-to !e &a-er. En +a v$!a
rea+
0ue "erDa 2u !$1D-$+ #ara -&a"0uear e"e $nterru#tor ver a a+%u$en
2ueren -o2o re"u+ta!o/ #ero "erDa a7n #eor #ara -ontener
ver -$n-o ve-e" 24" #er"ona" 2ueren.
Pgina 232
e+ tren 1uera !e -ontro+ e+ v$o+$n$"ta no !e"ea!o ((F
E"ta e" una ver"$9n !e un eP#er$2ento 2enta+ -rea!a or$%$na+2ente #or
e+ 1$+9"o1o ,r$t4n$-o P&$+$##a Foot 3*A()C()*)8. E++a era
$ntere"a!o en #or 0uK "a+var a +a" -$n-o #er"ona" en +a #$"ta era a-e#ta,+e
-a#aJ/ #ero a+%uno" otro" -a"o" !e "a-r$1$-ar uno #ara "a+var a 2u-&o" no +o
eran.
I2a%Dne"e a una #er"ona "ana 0ue re-orre en una "a+a !e &o"#$ta+. En e+
war! "on -$n-o +a" #er"ona" 0ue ne-e"$tan !e"e"#era!a2ente var$o"
9r%ano". S$ uno
no re-$,e un tra"#+ante !e -oraJ9n 0ue e++a -$erta2ente 2or$r4. Otra"
ne-e"$!a!e"
un &D%a!o/ un r$?9n/ a"D "u-e"$va2ente. LSerDa a-e#ta,+e #ara 2atar a +a
#a-$ente "ano e+ tra2o &a"ta e+ -uer#o #ara #ro#or-$onar +o" 9r%ano" #ara +a
+a" no "a+u!a,+e"N No +o -reo. Na!$e -ree 0ue "erDa a-e#ta,+e
-a#aJ !e 2atar a +a 7n$-a #er"ona "ana/ 0u$te e+ -oraJ9n/ +o" #u+2one"/ e+
&D%a!o/
r$?one" $2#+antar+o" en +o" -$n-o. S$n e2,ar%o/ e"to e" un -a"o !e "a-r$C
1$-$n% uno #ara "a+var a -$n-o. LCu4+ e" +a !$1eren-$a entre e"o e+
tren 1uera !e -ontro+N
Un eP#er$2ento 2enta+ e" una "$tua-$9n $2a%$nar$a !$"e?a!a #ara
++evar a -a,o nue"tro" "ent$2$ento"/ o +o 0ue +o" 1$+9"o1o" ++a2an
V$ntu$-$one"V/ en
un te2a en #art$-u+ar. Lo" 1$+9"o1o" 0ue ut$+$Jan una %ran
-ant$!a!. Pen"a2$ento eP#eC
2ento" no" #er2$ten en1o-ar 24" !e -er-a !e +o 0ue e"t4 en Iue%o. A0uD
+a -ue"t$9n 1$+o"91$-a e"/ ULCu4n!o e" a-e#ta,+e "a-r$1$-ar
una v$!a #ara a&orrar 24"N La &$"tor$a "o,re e+ -arro 1uera !e -ontro+
no" #er2$te #en"ar "o,re e"to. Se aD"+a +o" 1a-tore" -+ave
no" 2ue"tra "$ -ree2o" 0ue ta+ a--$9n e" err9neo.
A+%una" #er"ona" !$-en 0ue nun-a "e !e,e en-en!er e+ $nterru#tor en e"ta
eIe2#+o #or0ue e"o "erDa VIu%ar a "er D$o"V: +a !e-$"$9n !e 0u$Kn
!e,e 2or$r 0u$Kn !e,e v$v$r. La 2aorDa !e +a %ente/ "$n e2,ar%o/ #$en"an
u"te! !e,e.
Pero $2a%$ne2o" un -a"o re+a-$ona!o. E+ 1$+9"o1o e"ta!oun$!en"e @u!$t&
@arv$" T&o2"on $!e9 e"ta ver"$9n !e+ #ro,+e2a or$%$na+.
E+ tren 1uera !e -ontro+ en e"ta o-a"$9n e" "o,re una #$eJa re-ta !e +a #$"ta
-orr$en!o &a-$a +o" -$n-o tra,aIa!ore" !e"a1ortuna!o" 0ue "$n !u!a
2atar a 2eno" 0ue &a%a" a+%o. U"te! e"t4 !e #$e en un #uente/
a+ +a!o !e u"te! e" un &o2,re 2u %ran!e. S$ +o #re"$ona" "o,re e+
Pgina 233
((H
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
#uente/ 0ue e" +o "u1$-$ente2ente #e"a!o -o2o #ara re!u-$r +a ve+o-$!a!
!etener e+ tren
ante" !e 0ue ++e%ue a +o" -$n-o tra,aIa!ore". A"u2$en!o 0ue u"te! t$ene +a
1uerJa
#ara e2#uIar a e"te &o2,re en +a #arte !e+antera !e+ tren/ !e,e u"te! &a-er+oN
=u-&a" #er"ona" en-uentran e"to un -a"o 24" !$1D-$+/ "on 24" #ro-+$ve"
!e-$r VnoV/ a #e"ar !e 0ue tanto en e"te -a"o -o2o en e+ -a"o
!e+ tene!or en +a +Dnea +o" #unto" 0ue u"te! #ue!e -a2,$ar e+
-on"e-uen-$a !e "u" a--$one" e" +a 2uerte !e una #er"ona en +u%ar
!e -$n-o. De &e-&o/ e2#uIan!o a+ &o2,re %ran!e 1rente a +a" 2$ra!a" !e
#uente
a"e"$nato" 2u "$2$+are". S$ +a" -on"e-uen-$a" "on +a" 2$"2a" en +o" !o"
-a"o" enton-e" no !e,erDa "er un #ro,+e2a. S$ "e trata !e !ere-&o a en-en!er
e+
-a2,$ar en e+ #r$2er eIe2#+o/ "e%ura2ente !e,e "er a!e-ua!o #ara e2#uIar e+
%ran &o2,re !e+ante !e+ tren en e+ "e%un!o. E"to e" !e"-on-ertante.
S$ +a "$tua-$9n $2a%$nar$a !e e2#uIar a a+%u$en #or un #uente
"u%$ere !$1$-u+ta!e" 1D"$-a"/ o 0ue "e !eIe $nt$2$!ar #or +a ,ruta+$!a!
!e tener 0ue +u-&ar -on e+ &o2,re a +a 2uerte/ e+ -a"o #ue!e "er rev$"a!o
!e 2o!o 0ue &a una tra2#$++a en e+ #uente. U"an!o e+ 2$"2o t$#o !e
#a+an-a -o2o +o &a-e en e+ #r$2er -a"o -on e+ #unto !e -on2uta-$9n/ 0ue
#ue!e -aer e+ &o2,re %ran!e en e+ -a2$no !e+ tren -on una 2Dn$2a
e"1uerJo. S9+o !e"+$-e #or una #a+an-a. =u-&a %ente ve e"to -o2o
2ora+2ente a&ora
e+$2$na!o !e+ tene!or en e+ -a"o !e +Dnea. LPor 0uK e"to e" a"DN
La ++a2a!a +e !e+ e1e-to !o,+e e" una !e +a" eP#+$-a-$one" !e #or 0uK
-ree2o" 0ue e+ -a"o #$"ta ,$1ur-a-$9n e+ -a"o %or!o "on
!$1erente. E"ta e" +a -reen-$a !e 0ue #ue!e e"tar ,$en/ #or eIe2#+o/
%o+#ear a a+%u$en -on tanta 1uerJa 0ue "e 2ueren/ #ero "9+o "$ "u $nten-$9n
e" +a !e1en"a !e "D 2$"2o un %o+#e 24" +$%ero no te #rote%erDa.
=a+o" e1e-to" "e-un!ar$o" #rev$"$,+e" !e una a--$9n -on una ,uena $nten-$9n
3En e"te -a"o e+ a&orro u"te! 2$"2o8 #ue!e "er a-e#ta,+e/ #ero !e+$,era!a
!a?o no +o e". No e" Iu"to #ara "a+$r veneno a a+%u$en 0ue e"
+a $!ea !e 2atarte. E+ #r$2er -a"o e" a0ue+ en e+ 0ue u"te! t$ene una
$nten-$9n a-e#ta,+e/ e" "9+o 0ue !ar "e%u$2$ento a 0ue "e
#rovo-ar +a 2uerte !e a+%u$en. En e+ "e%un!o -a"o t$ene +a $nten-$9n !e 2atar
+a #er"ona/ e"o no e" a-e#ta,+e. Para a+%una" #er"ona"/ e"to
Pgina 234
e+ tren 1uera !e -ontro+ e+ v$o+$n$"ta no !e"ea!o ((G
re"ue+ve e+ #ro,+e2a. Otra" #er"ona" #$en"an 0ue e"te #r$n-$#$o !e !o,+e
E+ e1e-to e" un error.
E"to" -a"o" #ue!en #are-er ePa%era!a" na!a 0ue ver -on
+a v$!a -ot$!$ana. En -$erto "ent$!o/ e"o e" -$erto. E++o" no e"t4n !e"t$na!o" a
"er
-a"o" rea+e". E"to" "on eP#er$2ento" 2enta+e" !e"t$na!a" a -+ar$1$-ar
nue"tra" -reen-$a". Pero !e veJ en -uan!o "ur%en "$tua-$one" !e +a v$!a rea+
0ue -on!u-en a !e-$"$one" "$2$+are". Por eIe2#+o/ !urante +a Se%un!a
Guerra =un!$a+/ +o" naJ$" e"ta,an !$"#aran!o ,o2,a" vo+ante" en #arte" !e
Lon!re". Un e"#Da a+e24n "e &a,Da -onvert$!o en un a%ente !o,+e. Lo"
,r$t4n$-o"
ten$!o +a o#ortun$!a! !e env$ar $n1or2a-$9n en%a?o"a !e nuevo a +a
A+e2ane"/ !$-$Kn!o+e" 0ue +o" -o&ete" 1ueron -aen!o +eIo" !e +a
a+ norte !e +o" o,Iet$vo" !e"ea!o". E"to &a,rDa ten$!o e+ e1e-to
!e &a-er 0ue +o" a+e2ane" -a2,$an "u o,Iet$vo/ #or +o 0ue en +u%ar !e
-aen!o en #arte" !en"a2ente #o,+a!a" !e Lon!re"/ +o" -o&ete" "erDan
-aer 24" a+ "ur en +a %ente en >ent Surre. En otra
E" !e-$r/ eP$"tDa +a #o"$,$+$!a! !e !ar $n1or2a-$9n 0ue #u!$era
-au"an 2eno" #er"ona" #ara "er a"e"$na!o". En e"te -a"o/ +o" ,r$t4n$-o"
!e-$!$eron
no Iu%ar a "er D$o".
En otro t$#o !e "$tua-$9n !e +a v$!a rea+/ +o" #art$-$#ante" .icieron
!e-$!$r to2ar a--$9n. En e+ !e"a"tre !e [ee,ru%%e en *A65/ -uan!o un
1err "e &un!$9 !e-ena" !e #a"aIero" e"ta,a +u-&an!o #or -on"e%u$r
1uera !e+ 2ar &e+a!o/ un &o2,re Ioven 0ue "u,e a +a "e%ur$!a! en una -uer!a
e"-a+era 0ue!9 #ara+$Ja!o #or e+ 2$e!o no #o!Da 2over"e. Per2ane-$9 en
e"a
#o"$-$9n !urante a+ 2eno" !$eJ 2$nuto"/ #aran!o a -ua+0u$er otro !e
"a+$r !e+ 2ar. S$ e++o" no "a+Dan r4#$!a2ente +o &arDan
a&o%ar"e o 2or$r !e 1rDo. Con e+ t$e2#o +o" !e+ a%ua +o "a-9
!e +a e"-a+era +o%r9 e"-a#ar a un +u%ar "e%uro. E+ Ioven
-a9 a+ 2ar "e a&o%9. La !e-$"$9n !e ret$rar a +o" I9vene"
e+ &o2,re !e +a e"-a+era !e,e &a,er "$!o uno a%on$Jante !e &a-er/
#ero en e"ta" -$r-un"tan-$a" ePtre2a"/ -o2o -on e+ tren 1uera !e -ontro+/
"a-r$1$-ar a una #er"ona #ara "a+var a 2u-&o" 1ue #ro,a,+e2ente +a raJ9n
-o"a 0ue &a-er.
Pgina 235
((B
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
Lo" 1$+9"o1o" "$%uen !$"-ut$en!o "o,re e+ eIe2#+o !e tren
-92o !e,e "er re"ue+to. Ta2,$Kn e"t4n !$"-ut$en!o "o,re otra
eP#er$2ento 2enta+ 0ue @u!$t& @arv$" T&o2"on 3na-$!o en *A(A8
"e +e o-urr$9. S"te era 2o"trar 0ue una 2uIer 0ue tenDa
ant$-on-e#t$vo ut$+$Ja!o #ero 0ue a7n &a,Da 0ue!a!o e2,araJa!a &$Jo
no t$ene e+ !e,er 2ora+ !e "e%u$r a!e+ante -on tener e+ ,e,K. E++a
#o!rDa tener un a,orto "$n &a-er a+%o 2ora+2ente
2a+. Para tener e+ ,e,K en ta+e" -$r-un"tan-$a" "erDa un a-to
!e +a -ar$!a!/ #ero no un !e,er. Tra!$-$ona+2ente/ +o" !e,ate" "o,re +a
2ora+$!a! !e+ a,orto "e &a,Da -entra!o en e+ #unto !e 1eto !e v$"ta.
Su ar%u2ento era $2#ortante/ a 0ue +e !$o 2u-&a $2#ortan-$a a +a
#er"#e-t$va !e +a 2uIer. A0uD e"t4 e+ eIe2#+o.
Ha un 1a2o"o v$o+$n$"ta 0ue t$ene un #ro,+e2a rena+. Su
7n$-a #o"$,$+$!a! !e "u#erv$ven-$a e" 0ue "er -one-ta!o a una #er"ona 0ue
-o2#arte "u %ru#o "an%uDneo 2u raro. U"te! t$ene +a 2$"2a "an%re
%ru#o. Una 2a?ana "e !e"#$erta #ara en-ontrar 0ue 2$entra" e"ta,a"
2K!$-o" !or2Da/ +e &an un$!o a "u" r$?one". T&o2"on
ar%u2enta 0ue en una "$tua-$9n a"D no t$ene e+ !e,er !e 2antener+o
en-&u1a!o en u"te!/ aun0ue u"te! "a,e 0ue va a 2or$r "$
t$rar !e +o" tu,o" !e "a+$!a. De +a 2$"2a 2anera/ "e "u%$ere/ "$ una 2uIer e"
e2,araJa!a/ aun0ue e++a u"a +a ant$-on-e#-$9n/ +o" #aD"e" en !e"arro++o
1eto !entro !e e++a no t$ene un !ere-&o auto24t$-o a +a ut$+$Ja-$9n !e
"u -uer#o. E+ 1eto e" -o2o e+ v$o+$n$"ta.
Ante" T&o2"on $ntro!uIo e"te eIe2#+o/ 2u-&a" #er"ona"
#en"9 0ue +a -ue"t$9n -ru-$a+ era: ULE" un 1eto a una #er"onaNU
E++o" -reDan 0ue "$ #o!Dan 2ue"tran 0ue un 1eto era un
#er"ona/ enton-e" e+ a,orto/ o,v$a2ente/ "erDa $n2ora+ en -a!a
-a"o. EP#er$2ento 2enta+ !e T&o2"on "u%$ere 0ue $n-+u"o "$ e+
1eto e" una #er"ona/ 0ue no re"ue+ve +a -ue"t$9n.
Por "u#ue"to/ no to!o e+ 2un!o e"t4 !e a-uer!o -on e"ta re"#ue"ta. A+%una"
#er"ona"
to!avDa #$en"a 0ue no "e !e,e Iu%ar a "er D$o"/ $n-+u"o "$ u"te! "e !e"#$erta
-on
v$o+$n$"ta en-&u1a!o en "u" r$?one". SerDa una v$!a !$1D-$+/
Pgina 236
e+ tren 1uera !e -ontro+ e+ v$o+$n$"ta no !e"ea!o ((5
a 2eno" 0ue rea+2ente a2a,a +a 27"$-a !e v$o+Dn. Pero a7n "erDa err9neo
#ara 2atar e+ v$o+$n$"ta/ aun0ue no &u,$era" e+e%$!o #ara au!ar+o.
De+ 2$"2o 2o!o/ un 2ont9n !e %ente -ree 0ue nun-a "e !e,e !e+$C
!a2ente $nterru2#$r un e2,araJo "a+u!a,+e/ $n-+u"o "$ u"te! no t$ene +a
$nten-$9n
#ara 0ue!ar e2,araJa!a to29 #re-au-$one" -ontra. Lo 0ue e+
$nte+$%ente2ente -on"tru$!a eP#er$2ento 2enta+ +o &a-e/ "$n e2,ar%o/ e"
++evar
+o" #r$n-$#$o" 0ue "u,a-en a e"to" !e"a-uer!o".
E+ 1$+9"o1o #o+Dt$-o @o&n Raw+" ta2,$Kn ut$+$Ja un #en"a2$ento
eP#er$2entar/ en "u -a"o/ #ara $nve"t$%ar +a natura+eJa !e +a Iu"t$-$a
+o" 2eIore" #r$n-$#$o" #ara +a or%an$Ja-$9n !e +a "o-$e!a!.
Pgina 237
-a#Dtu+o F6
E0u$!a! travK" I%noran-$a
@o&n Raw+"
Ta+ veJ u"te! e" r$-o. Ta+ veJ u"te! e" "u#erCr$-o". Pero +a 2aorDa !e
no"otro" no "o2o"/ a+%una" #er"ona" 2u #o,re"/ tan #o,re" 0ue
#a"ar +a 2aor #arte !e "u -orta v$!a &a2,r$ento" en1er2o". E"to no &a-e
#are-e Iu"to o -orre-to C "$n !u!a no +o e". S$ &u,$era una ver!a!era Iu"t$-$a
en e+ 2un!o &a n$?o" 2or$rDan !e &a2,re 2$entra" 0ue otro" t$enen #or +o
tanto !$nero 0ue no "a,en 0uK &a-er -on K+. To!o e+ 2un!o
0ue e"t4 en1er2o ten!rDa a--e"o a una ,uena aten-$9n 2K!$-a. La
#o,re" !e Y1r$-a no "erDa 2u-&o #eor 0ue +o" #o,re" en
+o" EE.UU. Gran Breta?a. Lo" r$-o" !e O--$!ente no &a,rDa tanto"
2$+ ve-e" 24" r$-o 0ue to!o" +o" 0ue #or -au"a" aIena" a "u
#ro#$a na-$eron en !e"ventaIa. La Iu"t$-$a e" "o,re e+ trata2$ento !e
#er"ona" !e 2anera Iu"ta. Ha %ente 0ue no" ro!ea -ua" v$!a" e"t4n ++ena"
-on +a" -o"a" ,uena"/ otro" 0ue/ #or -au"a" aIena" a "u
#ro#$a/ o,tener a+%una" !e-$"$one" "o,re -92o "o,rev$ven: no #ue!en e+e%$r
e+ tra,aIo 0ue &a-en/ o $n-+u"o +a -$u!a! !on!e v$ven. A+%una" #er"ona"
0ue #en"ar en e"ta" !e"$%ua+!a!e" "e a-a,a !e !e-$r/ UO&/ ,ueno/ +a v$!a !e
Pgina 238
+a e0u$!a! a travK" !e +a $%noran-$a
((A
No e" Iu"to V "e en-o%en !e &o2,ro". E"to" "ue+en "er +o" 24"
0ue &an "$!o e"#e-$a+2ente a1ortuna!o"T otro" #a"ar4n t$e2#o
#en"ar en -92o +a "o-$e!a! #o!rDa "er 2eIor or%an$Ja!a
ta+ veJ tratar !e -a2,$ar+o #ara 0ue "ea 24" Iu"ta.
@o&n Raw+" 3*A(*C())(8/ un 2o!e"to/ tran0u$+o a-a!K2$-o !e Harvar!/
e"-r$,$9 un +$,ro 0ue -a2,$9 +a 1or2a en 0ue +a %ente #en"a,a "o,re e"to"
-o"a". E"e +$,ro 1ue ,eor/a de la 6usticia 3*A5*8 e+ re"u+ta!o
!e -a"$ ve$nte a?o" !e #en"a2$ento !uro. E" rea+2ente un #ro1e"or !e
+$,ro !e"t$na!o a otro" #ro1e"ore" e"-r$to en un +u%ar "e-o
e"t$+o a-a!K2$-o. A !$1eren-$a !e +a 2aorDa !e +o" +$,ro" !e e"te t$#o/ "$n
e2,ar%o/ no +o &$Jo
"entar"e a-u2u+an!o #o+vo en una ,$,+$ote-a C n$ 2u-&o 2eno". Se -onv$rt$9
en un KP$to !e venta".
En -$erto 2o!o e" "or#ren!ente 0ue tanta" #er"ona" +o +ean. Pero "u
$!ea" -+ave" eran tan $ntere"ante" 0ue "e !e-+ar9 2u r4#$!a2ente
uno !e +o" +$,ro" 24" $n1+uente" !e+ "$%+o ZZ/ +eer
#or 1$+9"o1o"/ a,o%a!o"/ #o+Dt$-o" 2u-&o" otro" C a+%uno"C
Raw+" -o"a K+ 2$"2o nun-a &a,Da "o?a!o era #o"$,+e.
Raw+" &a,Dan +u-&a!o en +a Se%un!a Guerra =un!$a+/ 1ue en e+
Pa-D1$-o e+ B !e a%o"to !e *AHG/ -uan!o +a ,o2,a at92$-a 1ue +anJa!a "o,re
+a -$u!a! Ia#one"a !e H$ro"&$2a. E"ta,a #ro1un!a2ente a1e-ta!o #or "u
eP#er$en-$a" !e +a %uerra -reDa 0ue "e &a,Da e0u$vo-a!o a+ ut$+$Jar
ar2a" nu-+eare". A+ $%ua+ 0ue 2u-&o" !e +o" 0ue v$v$eron e"e #erDo!o/
0uerDa -rear un 2un!o 2eIor/ una "o-$e!a! 2eIor. Pero "u 1or2a !e
+o%rar e+ -a2,$o era a travK" !e+ #en"a2$ento +a e"-r$tura/
en +u%ar !e un$r"e a -au"a" #o+Dt$-a" 2Dt$ne". =$entra" 0ue K+ era
e"-r$tura ,eor/a de la 6usticia / +a %uerra !e V$etna2 e"ta,a en "u a#o%eo/
a travK" !e +o" E"ta!o" Un$!o" a %ran e"-a+a +a" #rote"ta" -ontra +a %uerra C no
to!o"
e++o" a#a-$,+e C e"ta,an ten$en!o +u%ar. Raw+" o#taron #or e"-r$,$r "o,re
#re%unta" %enera+e" a,"tra-to" !e Iu"t$-$a en +u%ar !e 0ue!ar atra#a!o"
en +a" -ue"t$one" !e+ 2o2ento. En e+ -oraJ9n !e "u o,ra 1ue e+
$!ea !e 0ue tene2o" 0ue #en"ar -on -+ar$!a! a-er-a !e -92o v$v$2o" Iunto"
+a" 1or2a" en +a" 0ue e+ E"ta!o $n1+ue en nue"tra" v$!a". Para nue"tro
eP$"ten-$a a "er "o#orta,+e tene2o" 0ue -oo#erar. Pero/ L-92oN
Pgina 239
(F)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
I2a%Dnate 0ue t$ene" 0ue !$"e?ar una nueva 2eIor "o-$e!a!. Uno
#re%unta 0ue -a,e #re%untar"e e": LMu$Kn o,t$ene 0uKN U S$ u"te! v$ve en un
,e++a 2an"$9n -on #$"-$na -r$a!o" ,aIo te-&o/
t$enen un Iet #r$va!o e"#eran!o #ara ++evarte +eIo" a un tro#$-a+
$"+a/ 0ue ,$en #o!rDa evo-ar un 2un!o en e+ 0ue a+%una" #er"ona"
"on 2u r$-a" C ta+ veJ +o" 0ue tra,aIan 24" !uro C otro"
2u-&o 24" #o,re. S$ u"te! e"t4 v$v$en!o en +a #o,reJa a&ora/ #ro,a,+e2ente
!$"e?ar una "o-$e!a! en +a 0ue "e #er2$te a na!$e a "er "7#erCr$-o"/ uno
!on!e to!o e+ 2un!o t$ene una #art$-$#a-$9n 24" $%ua+$tar$a !e +o 0ue e"t4
!$"#on$,+e: no
Iet" #r$va!o" #er2$t$!o"/ #ero 24" #o"$,$+$!a!e" #ara +a" #er"ona" 0ue "on
+a2enta,+e. La natura+eJa &u2ana e" a"D: +a %ente t$en!e a #en"ar en
"u #ro#$a #o"$-$9n -uan!o !e"-r$,en un 2un!o 2eIor/ a "ea
"e !an -uenta o no. E"to" #reIu$-$o" "e"%o" !$"tor"$onan #o+DC
#en"a2$ento $-a+.
Go+#e !e %en$o !e Raw+" 1ue #ara ++e%ar a un #en"a2$ento eP#eC
r$2ento C +o ++a29 U+a #o"$-$9n or$%$na+U C 0ue 2$n$2$Ja
a+%uno" !e +o" "e"%o" e%oD"ta" 0ue to!o" tene2o". Su $!ea -entra+ e" 2u
"$2#+e: !$"e?ar una "o-$e!a! 2eIor/ #ero +o &a-en "$n "a,er +o 0ue
#o"$-$9n en +a "o-$e!a! 0ue va a o-u#ar. U"te! no "a,e "$ va a
"er r$-o/ #o,re/ tener una !$"-a#a-$!a!/ "er %ua#o/ &o2,re/ 2uIer/
1eo/ $nte+$%ente o no $nte+$%ente/ -on ta+ento o no -ua+$1$-a!o/ &o2oC
"ePua+/ ,$"ePua+ o &etero"ePua+. S+ #$en"a 0ue "e e+$Ia
#r$n-$#$o" 24" Iu"to" !etr4" !e e"te Vve+o !e +a $%noran-$aV $2a%$nar$o
#or0ue no "e "a,e !9n!e #ue!e a-a,ar/ L0uK t$#o !e
una #er"ona 0ue "e en-uentre. De e"te "en-$++o !$"#o"$t$vo !e e+e%$r
"$n -ono-er "u #ro#$o +u%ar/ Raw+" !e"arro++9 "u teorDa !e +a
Iu"t$-$a. E"to "e ,a"a,a en !o" #r$n-$#$o" 0ue #en"a,a !e to!a raJ9nC
#er"ona" -a#a-e" a-e#tarDan/ +o" #r$n-$#$o" !e +$,erta! e $%ua+!a!.
E+ #r$2er #r$n-$#$o era "u #r$n-$#$o !e +$,erta!. E"to $n!$-a 0ue
to!o e+ 2un!o !e,e tener e+ !ere-&o a una "er$e !e +$,erta!e" ,4"$-a" 0ue
no !e,e "er 0u$ta!o !e e++o"/ ta+e" -o2o +a +$,erta! !e -reen-$a"/
+a +$,erta! !e votar #or "u" +D!ere"/ una a2#+$a +$,erta! !e
Pgina 240
+a e0u$!a! a travK" !e +a $%noran-$a
(F*
eP#re"$9n. In-+u"o "$ "e -on"$%ue re"tr$n%$en!o a+%una" !e e"ta" +$,erta!e"
2eIoraron
+a v$!a !e +a 2aorDa !e +a %ente/ Raw+" -ree/ eran tan
$2#ortante 0ue +a" +$,erta!e" !e,en "er #rote%$!o" #or en-$2a !e to!o. Co2o
to!o" +o" +$,era+e"/ Raw+" #one un va+or 2u a+to en e"ta" +$,erta!e" ,4"$-a"/
+a -reen-$a !e 0ue to!o e+ 2un!o tenDa !ere-&o a e++a" 0ue na!$e
!e,erDan ++ev4r"e+o".
Se%un!o #r$n-$#$o !e Raw+"/ e+ #r$n-$#$o !e +a !$1eren-$a/ e" to!o a-er-a !e
$%ua+!a!. La "o-$e!a! !e,erDa e"tar !$"#ue"ta a !ar 24" e0u$tat$va !e +a
r$0ueJa
+a o#ortun$!a! #ara +o" 24" !e"1avore-$!o". S$ +a" #er"ona" re-$,en
!$1erente" -ant$!a!e" !e !$nero/ enton-e" e"ta !e"$%ua+!a! "9+o "e #er2$te
"$ au!a !$re-ta2ente en +a #eor "$tua-$9n. Un ,an0uero "9+o #ue!e o,tener
*).)))
ve-e" 24" 0ue e+ tra,aIa!or #eor #a%a!o "$ #eor #a%a!o e+
tra,aIa!or ,ene1$-$a !$re-ta2ente a re-$,e una 2aor -ant$!a! !e
!$nero 0ue K+ o e++a no &a,rDa ten$!o "$ e+ ,an0uero era
#a%a!o 2eno". S$ Raw+" e"ta,an a -ar%o/ na!$e %ana enor2e
,ono" a 2eno" 0ue e+ 24" #o,re t$ene 24" !$nero -o2o re"u+ta!o. Raw+"
#$en"a 0ue e"te e" e+ t$#o !e 2un!o en #er"ona" raJona,+e" e+e%$rDan
"$ e++o" no "a,Dan "$ $,an a "er r$-o o #o,re
a "D 2$"2o".
Ante" !e Raw+"/ 1$+9"o1o" #o+Dt$-o" 0ue #en"a,an
"o,re 0u$Kn !e,e re-$,$r 0uK 1re-uen-$a "e ar%u2enta a 1avor !e una "$tua-$9n
0ue #ro!u-$rDa e+ 2aor promedio de -ant$!a! !e r$0ueJa.
E"o #o!rDa "$%n$1$-ar 0ue a+%una" #er"ona" #o!rDan "er "u#erCr$-o"/ 2u-&o"
2o!era!a2ente r$-a #o-o" 2u #o,re. S$n e2,ar%o/ #ara Raw+"/ una ta+
"$tua-$9n
-$9n era #eor 0ue a0ue++a en +a 0ue &a,Da "u#erCr$-o" 0ue no/ #ero
to!o e+ 2un!o tenDa una #art$-$#a-$9n 24" $%ua+$tar$a/ a #e"ar !e 0ue e+
#ro2e!$o
-ant$!a! !e r$0ueJa 1ue 2enor.
E"ta e" una $!ea !$1D-$+ C e"#e-$a+2ente a a0ue++o" 0ue "on
-a#aJ !e %anar a+to" "a+ar$o" en e+ 2un!o ta+ -o2o e". Ro,ert NoJ$-<
3*AF6C())(8/ otro $2#ortante 1$+9"o1o #o+Dt$-o e"ta!oun$!en"e/
24" a +a !ere-&a #o+Dt$-a2ente 0ue Raw+"/ -ue"t$ona!o. Se%ura2ente
+o" a1$-$ona!o" 0ue v$enen a ver un Iu%a!or !e ,a+on-e"to ,r$++ante !e,en e"tar
+$,re"
Pgina 241
(F(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
#ara !ar una #e0ue?a #arte !e "u !$nero !e +a" entra!a" a e"e Iu%a!or. E" "u
!ere-&o !e %a"tar "u !$nero !e e"ta 2anera. Y "$ ++e%an a 2$++one"
ver+o/ enton-e" e+ !e#ort$"ta "er4 C ,a"tante/ #en"9 NoJ$-< C %ana
2$++one" !e !9+are". Raw+" tota+2ente en !e"a-uer!o -on e"ta o#$n$9n. A
2eno" 0ue
+o" 24" #o,re" "e &$-$eron 24" r$-o"/ -o2o re"u+ta!o !e e"te a-uer!o/ Raw+"
ar%u2enta/ a -ont$nua-$9n/
+o" $n%re"o" #er"ona+e" !e +o" Iu%a!ore" !e ,a+on-e"to no "e !e,e #er2$t$r 0ue
au2entar4 a n$ve+e" tan a+to". Raw+"/ #o+K2$-a2ente/ -ree 0ue
"er un at+eta !ota!o o una #er"ona 2u $nte+$%ente no +o &$Jo
!a !ere-&o auto24t$-a2ente a +o" $n!$v$!uo" 2aore" $n%re"o". E"o 1ue en
#arte #or0ue -reDa 0ue +a" -o"a" ta+e" -o2o +a &a,$+$!a! !e#ort$va
$nte+$%en-$a 1uera una -ue"t$9n !e ,uena "uerte. U"te! no "e 2ere-e 24"
"$2#+e2ente #or0ue t$enen +a "uerte !e "er un -orre!or r4#$!o o un
%ran Iu%a!or !e #e+ota/ o "$ u"te! e" 2u ,r$++ante. Ser at+Kt$-o
ta+ento"o o $nte+$%ente e" e+ re"u+ta!o !e +a v$-tor$a en +a Vnatura+
+oterDa U. =u-&a" #er"ona" e"t4n en tota+ !e"a-uer!o -on Raw+" "$enten 0ue
+a eP-e+en-$a !e,e "er re-o2#en"a!o. Pero Raw+" #en"9 0ue no era
n$n%una -oneP$9n auto24t$-a entre "er ,ueno en a+%o
2ere-e 24".
Pero +o 0ue "$ !e"!e !etr4" !e+ ve+o !e +a $%noran-$a a+%una" #er"ona"
#re1er$rDa to2ar un Iue%oN Lo 0ue "$ #en"aran en +a v$!a -o2o un
+oterDa 0uerDan a"e%urar"e !e 0ue &a,Da a+%uno" 2u
#o"$-$one" atra-t$va" #ara o-u#ar en +a "o-$e!a!N E" !e "u#oner 0ue +o"
Iu%a!ore"
#o!rDa -orrer e+ r$e"%o !e a-a,ar 2a+ "$ tenDan +a o#ortun$!a! !e "er
ePtre2a!a2ente r$-o. A"D 0ue #re1er$rDa un 2un!o -on una %a2a 24" a2#+$a
!e
#o"$,$+$!a!e" e-on92$-a" 0ue e+ 0ue Raw+" !e"-r$,e. Raw+"
-reDan 0ue +a %ente raJona,+e no 0u$eren Iu%ar -on
"u" v$!a" !e e"ta 2anera. Ta+ veJ "e &a,Da e0u$vo-a!o a-er-a !e e"to.
Durante %ran #arte !e +o" 1$+9"o1o" !e+ "$%+o ZZ &a,Dan #er!$!o
to-ar -on +o" %ran!e" #en"a!ore" !e+ #a"a!o. Raw+" ,eor/a de la Fusticia
1ue una !e +a" #o-a" o,ra" !e +a 1$+o"o1Da #o+Dt$-a #or e"-r$to en
e"e "$%+o 0ue va+e +a #ena 2en-$onar en +a 2$"2a -ate%orDa 0ue
+a" !e Ar$"t9te+e"/ Ho,,e"/ Lo-<e/ Rou""eau/ Hu2e >ant.
Pgina 242
+a e0u$!a! a travK" !e +a $%noran-$a
(FF
Raw+" 2$"2o &a,rDan "$!o !e2a"$a!o 2o!e"to #ara e"tar !e a-uer!o. Su
eIe2#+o/ "$n e2,ar%o/ &a $n"#$ra!o a una %enera-$9n !e 1$+9"o1o"
+a e"-r$tura !e &o/ $n-+uen!o a =$-&ae+ San!e+/ T&o2a" Po%%e/ =art&a
Nu"",au2 W$++ >2+$-<a: to!o" -reen 0ue +a 1$+o"o1Da
!e,en -o2#ro2eter"e -on +a" -ue"t$one" #ro1un!a" !$1D-$+e" "o,re -92o
#o!e2o" !e,e2o" v$v$r Iunto". A !$1eren-$a !e a+%uno" 1$+9"o1o" !e
+a %enera-$9n anter$or/ 0ue no t$enen 2$e!o !e tratar !e re"#on!er
e++o" #ara e"t$2u+ar e+ -a2,$o "o-$a+. E++o" -reen 0ue +a 1$+o"o1Da
en rea+$!a! !e,erDa -a2,$ar +a 1or2a en 0ue v$v$2o"/ no "9+o -a2,$a2o" +a
1or2a en 0ue
D$"-ut$2o" -92o v$v$2o".
Otro 1$+9"o1o 0ue t$ene e"te t$#o !e v$"ta e" Peter
S$n%er. S+ e" e+ te2a !e+ -a#Dtu+o 1$na+ !e e"te +$,ro. Pero
ante" !e ver "u" $!ea"/ va2o" a eP#+orar una #re%unta
0ue e" -a!a veJ 24" #ert$nente a+ !Da: ULPue!en +o" or!ena!ore" #are-eN
Pgina 243
-a#Dtu+o FA
LPue!en #en"ar +o" or!ena!ore"N
A+an Tur$n% @o&n Sear+e
E"t4" "enta!o en una &a,$ta-$9n. Ha una #uerta 0ue !a,a a +a &a,$ta-$9n -on
una
,uJ9n. De veJ en -uan!o un troJo !e -art9n -on un %ara,ato
1or2a !$,uIa!a en K+ v$ene a travK" !e +a #uerta -ae en "u
1e+#u!o. Su tarea -on"$"te en ,u"-ar e+ %ara,ato en un +$,ro 0ue
e"t4 "o,re +a 2e"a en +a "a+a. Ca!a %ara,ato e"t4 e2#areIa!o -on
otro !e +o" "D2,o+o" en e+ +$,ro. U"te! t$ene 0ue en-ontrar "u %ara,ato en
e+ +$,ro/ 2$ra e+ "D2,o+o 0ue e"t4 e2#areIa!o -on/ +ue%o en-ontrar
un #o-o !e +a tarIeta -on un "D2,o+o 0ue -o$n-$!e -on K+ !e un #a0uete en e+
&a,$ta-$9n. A -ont$nua-$9n/ #u+"e -on -u$!a!o e"e #e!a-$to !e +a tarIeta a
travK" !e "u
,uJ9n. E"o e" to!o. U"te! &a-e e"to #or un t$e2#o 2e #re%unto L-u4+ e"
#a"an!o.
E"te e" e+ eP#er$2ento 2enta+ !e +a &a,$ta-$9n -&$na/ +a $nven-$9n
!e+ 1$+9"o1o e"ta!oun$!en"e @o&n Sear+e 3na-$!o en *AF(8. E" una
"$tua-$9n $2a%$nar$a !$"e?a!a #ara 2o"trar 0ue un or!ena!or no #ue!e
rea+2ente -reo $n-+u"o "$ #are-e. Con e+ 1$n !e ver +o 0ue e"t4 #a"an!o
a0uD e" ne-e"ar$o enten!er +a #rue,a !e Tur$n%.
Pgina 244
Pue!en #en"ar +o" or!ena!ore"N
(FG
A+an Tur$n% 3*A*(C*AGH8 1ue un !e"ta-a!o 2ate24t$-o !e Ca2,r$!%eC
e2at$-$an 0ue au!9 a $nventar +a -o2#uta!ora 2o!erna. Su
240u$na" !e #ro-e"a2$ento !e !ato" nu2Kr$-o" -on"tru$!o" !urante +a
Se%un!a Guerra =un!$a+
Guerra en B+et-&+e Par</ en In%+aterra ro2#$9 +o" -9!$%o" !e+ UEn$%2aU
ut$+$Ja!o #or +o" -o2an!ante" !e "u,2ar$no" a+e2ane". Lo" a+$a!o" #o!rDa
enton-e"
$nter-e#tar 2en"aIe" "a,er +o 0ue +o" naJ$" #+anea,an.
Intr$%a!o #or +a $!ea !e 0ue +a" -o2#uta!ora" #ue!a un !Da &a-er 24"
!e ro2#er +o" -9!$%o"/ #o!rDa "er rea+2ente $nte+$%ente/ en *AG) "e
"u%$r$9 una #rue,a !e 0ue -ua+0u$er e0u$#o ten!rDa 0ue #a"ar. E"te
&a ++e%a!o a "er -ono-$!o -o2o e+ Te"t !e Tur$n% #ara +a $nte+$%en-$a art$1$-$a+
#ero or$%$na+2ente +o ++a29 e+ Iue%o !e $2$ta-$9n. V$ene !e "u
-reen-$a !e 0ue +o 0ue e" $ntere"ante a-er-a !e+ -ere,ro no e" 0ue t$ene +a
-on"$"ten-$a !e #a#$++a 1rDa. Su 1un-$9n e" 24" $2#ortante 0ue e+
1or2a en 0ue "e ta2,a+ea -uan!o "e ePtraen !e +a -a,eJa/ o e+ &e-&o !e 0ue e"
%r$". La" -o2#uta!ora" #ue!en "er !$1D-$+e" e"t4 &e-&o !e -o2#oCe+e-tr9n$-a
nente"/ #ero #ue!en to!avDa &a-er 2u-&a" -o"a" -ere,ro".
Cuan!o IuJ%a2o" "$ una #er"ona e" $nte+$%ente o no +o &a-e2o"
0ue en ,a"e a +a" re"#ue"ta" 0ue !an a +a" #re%unta" en +u%ar !e
+a a#ertura !e "u -ere,ro #ara ver -92o +a" neurona" "e unen. A"D
0ue e" Iu"to 0ue -uan!o IuJ%a2o" +a" -o2#uta!ora" no" -entra2o" en ePter$or
#rue,a" no en +a 1or2a en 0ue "e -on"truen. De,erDa2o"
2$rar a +a" entra!a" "a+$!a"/ no +a "an%re +o" nerv$o" o +a
-a,+ea!o +o" tran"$"tore" !entro. E"to e" +o 0ue Tur$n% "u%$r$9. La
#ro,a!or e"t4 en una &a,$ta-$9n/ e"-r$,$en!o una -onver"a-$9n "o,re una
#anta++a. La
#ro,a!or no "a,e "$ K+ o e++a e"t4 ten$en!o una -onver"a-$9n
-on otra #er"ona en una &a,$ta-$9n !$1erente a travK" !e +a #anta++a C o -on
una -o2#uta!ora %enerar "u" #ro#$a" re"#ue"ta". S$ !urante +a -onver"a-$9n
CI`N e+ #ro,a!or no #ue!e !e-$r "$ &a una #er"ona o un "er &u2ano
"$en!o +a re"#ue"ta/ e+ or!ena!or #a"a +a #rue,a !e Tur$n%. S$ un
e0u$#o #a"a e"a #rue,a/ enton-e" e" raJona,+e !e-$r 0ue "e trata !e
$nte+$%ente C no "9+o !e un 2o!o 2eta19r$-o/ "$no en +a 1or2a en 0ue
un "er &u2ano #ue!e "er.
Pgina 245
(FB
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
LMuK eIe2#+o &a,$ta-$9n -&$na !e Sear+e C e+ e"-enar$o -on
+o" %ara,ato" en troJo" !e tarIeta C #reten!e 2o"trar e" 0ue/ $n-+u"o "$
un e0u$#o #a"9 +a #rue,a !e Tur$n% #ara +a $nte+$%en-$a art$1$-$a+
e"o no "erDa #ro,ar 0ue rea+2ente ent$en!e na!a.
Re-uer!e 0ue u"te! e"t4 en e"ta &a,$ta-$9n -on "D2,o+o" ePtra?o" #ro-e!ente"
a travK" !e+ ,uJ9n "e #a"a a otro" "D2,o+o" !e vue+ta
en e+ ,uJ9n/ "on %u$a!o" #or un +$,ro !e re%+a". E"
una tarea "$n "ent$!o #ara u"te!/ u"te! no t$ene $!ea !e #or 0uK e"t4
&a-er+o. Pero "$n 0ue te !e" -uenta/ u"te! e"t4 re"#on!$en!o a -ue"C
-$one" en -&$no. S9+o "e &a,+a In%+K" no "a,e" -&$no
en a,"o+uto. Pero +a" "e?a+e" 0ue ++e%an "on #re%unta" en -&$no/ e+
"$%no" 0ue u"te! !a a -a,o "on re"#ue"ta" #+au"$,+e" a e"a" #re%unta". La
Sa+9n C&$no -on u"te! en 0ue %ana e+ Iue%o !e $2$ta-$9n. U"te! !a
re"#ue"ta" 0ue en%a?ar a a+%u$en 1uera a #en"ar 0ue
rea+2ente ent$en!e +o 0ue e"t4 &a,+an!o. Por +o tanto/ e"to "u%$ere/
un e0u$#o 0ue #a"a +a #rue,a !e Tur$n% no e" ne-e"ar$a2ente $nte+$C
-a,a++ero/ a 0ue !e"!e !entro !e +a "a+a en +a 0ue no t$enen n$n%7n "ent$!o !e
+o 0ue "e e"t4 !$"-ut$en!o en a,"o+uto.
Sear+e #$en"a 0ue +o" or!ena!ore" "on -o2o a+%u$en !e +o" -&$no"
Ha,$ta-$9n: 0ue en rea+$!a! no t$enen +a $nte+$%en-$a no #ue!e rea+2ente
#en"ar.
To!o +o 0ue &a-en e" "D2,o+o" ,araIar "$%u$ente" re%+a" 0ue "u
+o" re"#on"a,+e" &an #ro%ra2a!o en e++o". Lo" #ro-e"o" 0ue ut$+$Jan "on
$nte%ra!o en e+ "o1tware. Pero e"o e" 2u !$1erente !e ver!a!
enten!er a+%o o tener +a $nte+$%en-$a %enu$na.
Otra 2anera !e eP#re"ar e"to e" 0ue +a" #er"ona" 0ue #ro%ra2an +a
e0u$#o !ar+e una sinta>is / e" !e-$r/ 0ue #ro#or-$onan re%+a" "o,re e+
or!en -orre-to en e+ 0ue "e #ro-e"an +o" "D2,o+o". Pero no +o &a-en
#ro#or-$onar -on una sem$ntica : no !an si(ni7icados a +a
"D2,o+o". Lo" "ere" &u2ano" )uieren decir -o"a" -uan!o &a,+an C "u
#en"a2$ento" "e re+a-$onan !e !$1erente" 2anera" -on e+ 2un!o. Lo" e0u$#o"
0ue
#are-e "$%n$1$-ar -o"a" "9+o e"t4n $2$tan!o e+ #en"a2$ento &u2ano/ un #o-o
-o2o +oro". Aun0ue un +oro #ue!e $2$tar e+ &a,+a/ nun-a rea+2ente
Pgina 246
Pue!en #en"ar +o" or!ena!ore"N
(F5
ent$en!e +o 0ue e"t4 !$-$en!o. De+ 2$"2o 2o!o/ !e a-uer!o -on Sear+e/
or!ena!ore" no ent$en!en o #$en"an a-er-a !e -ua+0u$er -o"a: u"te!
no "e #ue!e o,tener +a "e24nt$-a !e +a "$ntaP$" "o+o.
Una -rDt$-a !e+ eP#er$2ento 2enta+ !e Sear+e e" 0ue "e ve en
+a -ue"t$9n !e "$ e" o no +a #er"ona en +a &a,$ta-$9n ,aIoC
!e"ta-a +o 0ue e"t4 #a"an!o. Pero e"o e" un error. La #er"ona e" "9+o un
#arte !e to!o e+ "$"te2a. In-+u"o "$ +a #er"ona no ent$en!e
L0uK e"t4 #a"an!o/ ta+ veJ to!o e+ "$"te2a 3$n-+uen!o +a &a,$ta-$9n/
e+ +$,ro !e -9!$%o"/ +o" "D2,o+o"/ et-8 -o2#ren!e. Sear+e
re"#ue"ta a e"ta o,Ie-$9n era -a2,$ar +o" #en"a2$ento" eP#eC
=ent. En veJ !e $2a%$nar a una #er"ona en una &a,$ta-$9n arra"tran!o +o" #$e"
"D2,o+o" !e to!o/ $2a%$ne 0ue e"ta #er"ona &a 2e2or$Ja!o e+
to!o +$,ro !e re%+a" +ue%o "e en-uentra 1uera en e+ 2e!$o !e un -a2#o
!evo+v$en!o +a" tarIeta" !e "D2,o+o" a#ro#$a!o". La #er"ona to!avDa
no enten!er +a" #re%unta" $n!$v$!ua+e" a #e"ar !e 0ue
o e++a +e !ar4 +a" re"#ue"ta" -orre-ta" a +a" #re%unta" #+antea!a" en
C&$no. Enten!$2$ento $2#+$-a a+%o 24" 0ue !ar +a
re"#ue"ta" -orre-ta".
A+%uno" 1$+9"o1o"/ "$n e2,ar%o/ "$%uen -onven-$!o" !e 0ue e+
2ente &u2ana es -o2o un #ro%ra2a !e or!ena!or. E++o" -reen 0ue
or!ena!ore"/ +o 0ue #ue!en &a-er #en"ar. S$ e"t4n en +o -$erto/ enton-e" ta+
veJ
a+%7n !Da "er4 #o"$,+e tran"1er$r +a" 2ente" !e +o" -ere,ro" !e +a" #er"ona"
en +a" -o2#uta!ora". S$ tu 2ente e" un #ro%ra2a/ a -ont$nua-$9n/ "9+o #or0ue
"e e"t4 eIe-utan!o en +a 2a"a &72e!a !e+ teI$!o -ere,ra+ en +a -a,eJa a&ora
no 0u$ere !e-$r 0ue no #o!Da -orrer en una -o2#uta!ora %ran!e ,r$++ante
-$ertaC
L!9n!e 24" en e+ 1uturo. S$/ -on +a au!a !e "u#erC$nte+$%ente
or!ena!ore"/ a+%u$en "e +a" arre%+a #ara a"$%nar +o" 2$+e" !e 2$++one" !e
1un-$ona+
-oneP$one" 0ue -on1or2an tu 2ente/ enton-e" ta+ veJ un !Da
"er4 #o"$,+e "o,rev$v$r a +a 2uerte. Tu 2ente "e #u!o -ar%ar
en una -o2#uta!ora #ara 0ue #u!$era "e%u$r tra,aIan!o 2u-&o !e"#uK"
"u -uer#o &a,Da "$!o enterra!o o -re2a!o. Ya "ea 0ue "erDa
una ,uena 2anera !e eP$"t$r/ e" otra -ue"t$9n. S$ Sear+e t$ene raJ9n/
Pgina 247
(F6
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
"$n e2,ar%o/ no &a,rDa n$n%una %arantDa !e 0ue +a 2ente "u,$!o
"erDa -on"-$ente !e +a 2anera 0ue u"te! e" a&ora/ $n-+u"o "$ "e +a !$o
re"#ue"ta" 0ue #are-Dan !e2o"trar 0ue era.
E"-r$,$en!o "o,re &a-e "e"enta a?o"/ Tur$n% e"ta,a a -onven-$!o !e
0ue +a" -o2#uta!ora" #o!Dan #en"ar. S$ e"ta,a en +o -$erto/ #ue!e "er 0ue no
"ea e+
2u-&o ante" !e 0ue no" en-ontra2o" -on 0ue #$en"en en +a 1$+o"o1Da. E"o e"
24" #ro#en"o" 0ue +o" 0ue van a #er2$t$r 0ue nue"tra 2ente #ara "o,rev$v$r +a
2uerte.
Ta+ veJ un !Da +a" -o2#uta!ora" $n-+u"o t$enen -o"a" $ntere"ante" 0ue
!e-$r "o,re +a" -ue"t$one" 1un!a2enta+e" !e -92o !e,e2o" v$v$r
a-er-a !e +a natura+eJa !e +a rea+$!a! C e+ t$#o !e #re%unta" 0ue 1$+o"oC
1o" &an +$!$a!o -on var$o" 2$+e" !e a?o". En e+
=$entra" tanto/ "$n e2,ar%o/ tene2o" 0ue -on1$ar en +a -arne +a "an%re
1$+o"oC
1o" #ara -+ar$1$-ar nue"tro #en"a2$ento en e"ta" 4rea". Uno !e +o" 24"
$n1+uente -ontrovert$!o !e e++o" e" Peter S$n%er.
Pgina 248
-a#Dtu+o H)
Un t4,ano =o!erno
Peter S$n%er
U"te! e"t4 en un Iar!Dn !on!e "e "a,e 0ue &a un e"tan0ue. Ha una
"a+#$-a!ura" a+%uno" %r$to". Te !a" -uenta !e 0ue un n$?o #e0ue?o t$ene
-aD!o #ue!e a&o%ar"e. LMuK &a-e u"te!N LCa2$na
#orN In-+u"o "$ u"te! &a,Da #ro2et$!o en-ontrar"e -on un a2$%o !etener
&arDa
te &a-e tar!e/ u"te! "e%ura2ente trata +a v$!a !e+ n$?o -o2o 24" $2#orC
tante 0ue ++e%ar a t$e2#o. E+ e"tan0ue e" 2u #o-o #ro1un!o/ #ero 2u
1an%o"o. Lo va" a e"tro#ear "u" 2eIore" Ja#ato" "$ u"te! au!a. Pero no e"#ere
otra" #er"ona" #ara -o2#ren!er "$ no "a+tar #u+% E"to e" a-er-a !e
"er &u2ano va+orar +a v$!a. La v$!a !e un n$?o e" 2u-&o 24"
va+$o"o 0ue -ua+0u$er #ar !e Ja#ato"/ $n-+u"o un #ar 2u -aro.
Cua+0u$era 0ue #$en"e +o -ontrar$o e" una e"#e-$e !e 2on"truo. U"te! "erDa
"a+tar en e+ a%ua/ LnoN Por "u#ue"to 0ue "D. Pero
enton-e" ta2,$Kn e" #ro,a,+e2ente +o "u1$-$ente2ente r$-o -o2o #ara ev$tar
0ue un n$?o en
Y1r$-a 2ueran !e &a2,re o !e una en1er2e!a! tro#$-a+ -ura,+e.
E"o #ro,a,+e2ente no tar!arDa 2u-&o 24" 0ue e+ #re-$o !e +a
Ja#ato" 0ue te #re#are" a +a ru$na #or e+ a&orro !e +a n$?a en e+ e"tan0ue.
Pgina 249
(H)
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
LPor 0uK no t$ene u"te! au!9 a +o" !e24" n$?o" C "u#on$en!o 0ue
no t$enen na!aN Dar una #e0ue?a -ant$!a! !e !$nero a +a -ar$!a! !ere-&o
a&orrarDa a+ 2eno" una v$!a. Ha tanto" $n1an-$a
en1er2e!a!e" 0ue "e #ue!en #reven$r 14-$+2ente -on una re+at$va2ente
#e0ue?a
-ant$!a! !e !$nero #ara #a%ar #or +a" va-una" otro" 2e!$-a2ento".
Pero/ L#or 0uK no "e "$ente +o 2$"2o a-er-a !e a+%u$en 0ue 2uere en Y1r$-a
-o2o +o &a-e "o,re un n$?o "e #ue!e ver a&o%ar"e 1rente a u"te!N S$
te .ace "ent$r +o 2$"2o/ u"te! e" $nu"ua+. La 2aorDa !e no"otro" no/ $n-+u"o
"$
no" "ent$2o" un #o-o $n-92o!o a-er-a !e e"e &e-&o.
E+ 1$+9"o1o au"tra+$ano Peter S$n%er 3na-$!o en *AHB8 t$ene
ar%u2enta!o 0ue e+ n$?o "e a&o%a en 1rente !e u"te! +o" &a2,r$ento"
$n1ant$+ en Y1r$-a no "on tan !$1erente". De,e2o" -u$!ar 24" "o,re
a0ue++o" a +o" 0ue "e #ue!e "a+var !e to!o e+ 2un!o 0ue no"otro". S$ no +o
&a-e2o"
a+%o/ enton-e" +o" n$?o" 0ue !e otra 2anera "e &an v$v$!o
-$erta2ente 2or$r Ioven. E"to no e" una -onIetura. Sa,e2o" 0ue e"
ver!a!. No"otro"
"a,en 0ue 2u-&o" 2$+e" !e n$?o" 2ueren -a!a a?o #or
-au"a" re+a-$ona!a" -on +a #o,reJa. A+%uno" 2ueren !e &a2,re 2$entra" 0ue
en
#aD"e" !e"arro++a!o" t$ran -o2$!a 0ue "e #u!re en +a nevera
ante" !e ++e%ar a +a ron!a !e -o2er+o. A+%uno" n$ "$0u$era #ue!en o,tener
a%ua +$2#$a
#ara ,e,er. A"D 0ue !e,e2o" renun-$ar a uno o !o" !e +o" +uIo" 0ue
0ue rea+2ente no ne-e"$ta2o" #ara au!ar a #er"ona" 0ue t$enen +a !e"%ra-$a
a-er-a !e !on!e na-$eron. E"ta e" una 1$+o"o1Da !$1D-$+ !e -u2#+$r
a. Pero e"o no "$%n$1$-a 0ue S$n%er e" e0u$vo-a!o a-er-a !e +o 0ue debe
#ara &a-er.
Se #o!rDa !e-$r 0ue "$ u"te! no !a e+ !$nero a +a -ar$!a!/
a+%u$en 24" #ro,a,+e2ente +o &ar4. E+ r$e"%o a0uD e" 0ue to!o" va2o" a "er
-o2o e"#e-ta!ore"/ -a!a uno a"u2$en!o 0ue a+%u$en 24" +o &ar4
+o 0ue "ea ne-e"ar$o. A"D 0ue 2u-&a" #er"ona" en to!o e+ 2un!o v$ven en
+a #o,reJa ePtre2a e+ $r"e a +a -a2a -on &a2,re -a!a !Da 0ue "u
ne-e"$!a! no "e -u2#+$r4 a+ !eIar +a -ar$!a! a +o" #o-o". E" -$erto 0ue en
e+ -a"o !e un n$?o !e a&o%ar"e 1rente a t$ e" 2u 14-$+ !e ver
"$ a+%u$en "e a-er-a a +a au!a !e e"e n$?o. Con +o"
Pgina 250
un t4,ano 2o!erna
(H*
"u1r$2$ento en #aD"e" +eIano"/ #ue!e "er 24" !$1D-$+ !e -ono-er +o" e1e-to"
!e +o 0ue &a-e2o" +o" e1e-to" !e +a" a--$one" !e otra" #er"ona". Pero e"o
no "$%n$1$-a no &a-er na!a e" +a 2eIor "o+u-$9n.
Cone-ta!o -on e"te #unto e" e+ te2or !e 0ue !ar !$nero #ara
au!a ePter$or &a-e 0ue +a" #er"ona" #o,re" !e#en!en !e +o" r$-o"/ "e
!et$ene
0ue en-uentren 2anera" !e &a-er -re-er "u #ro#$a -o2$!a -on"tru$r "u
#ro#$o" #oJo" +u%are" #ara v$v$r. Con e+ t$e2#o e"to #o!rDa &a-er 0ue +a"
-o"a"
"er #eore" 0ue "$ u"te! no !$o en a,"o+uto. Ha -a"o"
!on!e #aD"e" entero" "e &an vue+to !e#en!$ente" !e +a au!a ePterna.
LMuK "$%n$1$-a e"to/ "$n e2,ar%o/ no e" 0ue no !e,e2o" -ontr$,u$r
a o,ra" !e -ar$!a!/ "$no 0ue !e,e2o" #en"ar -u$!a!o"a2ente a-er-a !e +o"
t$#o" !e
au!ar a e"ta" or%an$Ja-$one" !e -ar$!a! e"t4n o1re-$en!o. No "e "$%ue en
a,"o+uto 0ue
no !e,e tratar !e au!ar. A+%uno" t$#o" !e +ata ,4"$-o !e a"$"ten-$a 2K!$-a
!ar a +o" #o,re" una ,uena o#ortun$!a! !e ++e%ar a "er $n!e#en!$ente !e
au!a ePterna. Ha or%an$Ja-$one" !e -ar$!a! 0ue "on 2u ,ueno" en +a
1or2a-$9n
#o,+a-$9n +o-a+ #ara au!ar"e a "D 2$"2o"/ +a -on"tru--$9n !e #oJo" 0ue
#ro#or-$onan
a%ua #ota,+e o #ro#or-$onar e!u-a-$9n #ara +a "a+u!. S$n%er
ar%u2ento no e" 0ue "$2#+e2ente !e,e2o" -ontr$,u$r -on !$nero #ara au!ar
a
otro"/ "$no 0ue !e,e2o" -ontr$,u$r a +a" or%an$Ja-$one" ,enK1$-a" 0ue "on
24" #ro,a,$+$!a!e" !e ,ene1$-$ar"e +o" 24" !e"1avore-$!o" en e+ 2un!o !e
una 2anera 0ue "e
!ar+e" +a #o"$,$+$!a! !e v$v$r !e 1or2a $n!e#en!$ente. Su 2en"aIe e" -+aro:
-a"$ -on to!a "e%ur$!a! podr/a tener una $n1+uen-$a rea+ "o,re otra" #er"ona"
v$ve. Y u"te! debe .
S$n%er e" uno !e +o" 1$+9"o1o" v$vo" 24" -ono-$!o". E"
en #arte/ #or0ue &a !e"a1$a!o a var$o" #unto" !e v$"ta %enera+2ente a-e#ta!o".
A+%o !e +o 0ue K+ -ree 0ue e" 2u -ontrovert$!o. =u-&o"
+a %ente -ree en +a "ant$!a! a,"o+uta !e +a v$!a &u2ana C 0ue
"$e2#re e" 2a+o 2atar a otro "er &u2ano. E+ -antante no +o &a-e.
S$ a+%u$en e"t4 en un e"ta!o ve%etat$vo #er"$"tente $rrever"$,+e/
#or eIe2#+o C e" !e-$r/ "$ "9+o "e 2ant$enen v$vo" -o2o
-uer#o "$n e"ta!o" -on"-$ente" "$%n$1$-at$vo" o n$n%una #o"$,$+$!a! !e
re-u#era-$9n o e"#eranJa #ara "u 1uturo C enton-e" S$n%er &a ar%u2enta!o 0ue
Pgina 251
(H(
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
+a eutana"$a o 2uerte #$a!o"a #ue!e "er a#ro#$a!o. Ha #o-a
"ent$!o 2antener a e"ta" #er"ona" -on v$!a en e"te e"ta!o/ "e%7n K+/ -o2o
no t$enen -a#a-$!a! #ara e+ #+a-er o #ara -ua+0u$er #re1eren-$a "o,re
-92o v$ven. E++o" no t$enen un 1uerte !e"eo !e "e%u$r v$v$en!o/
#or0ue "on $n-a#a-e" !e tener !e"eo" en a,"o+uto.
E"to" #unto" !e v$"ta +e &an &e-&o $2#o#u+ar en a+%uno" "e-tore". S+
$n-+u"o "e &a ++a2a!o un naJ$ #or !e1en!er +a eutana"$a en e"to"
-$r-un"tan-$a" e"#e-$a+e" C a #e"ar !e+ &e-&o !e 0ue "u" #a!re" eran
@u!$o" v$ene"e" 0ue &ueron !e +o" naJ$". E"ta $n"u+to" "e re1$ere a
e+ &e-&o !e 0ue +o" naJ$" 2ataron a 2u-&o" 2$+e" !e en1er2o" 1D"$-oC
-a2ente #er"ona" -on !$"-a#a-$!a! 2enta+/ ,a"4n!o"e en 0ue "u
v$!a" no eran "u#ue"ta2ente va+e +a #ena v$v$r. SerDa un error #ara ++a2ar
e+ #ro%ra2a naJ$ V2uerte #or -o2#a"$9nV o Veutana"$aV/ "$n e2,ar%o/
a 0ue no e"ta,a !e"t$na!o a #reven$r e+ "u1r$2$ento $nne-e"ar$o/ #ero a
!e"&a-er"e !e +o" 0ue +o" naJ$" !e"e"t$29 -o2o V,o-a" $n7t$+e"V #or0ue
eran $n-a#a-e" !e tra,aIar/ #or0ue eran "u#ue"ta2ente
+a -onta2$na-$9n !e +a raJa ar$a. No &a,Da n$n%7n "ent$!o !e V2$"er$-or!$aV
a++D. En -ontra"te -antante e"t4 $ntere"a!a en +a -a+$!a! !e v$!a !e +a
+a" #er"ona" $ntere"a!a"/ "$n !u!a nun-a &an a#oa!o a
-ua+0u$er %ra!o +a" #o+Dt$-a" !e +o" naJ$" C aun0ue a+%uno" !e "u" o#onente"
-ar$-atur$Jar "u" #unto" !e v$"ta #ara &a-er+o" "onar 2u "$2$+ar.
Cantante #r$2ero "e &$Jo 1a2o"o #or "u" +$,ro" $n1+uente"
"o,re e+ trata2$ento !e +o" an$2a+e"/ e"#e-$a+2ente de Liberacin Animal /
0ue 1ue #u,+$-a!o en *A5G. A #r$n-$#$o" !e+ "$%+o ZIZ
@ere2 Bent&a2 &a,Da a,o%a!o #or +a ne-e"$!a! !e tener an$2a+e"
"u1r$r en "er$o/ #ero en +a !K-a!a !e *A5) -uan!o -o2enJ9 Cantante #r$2ero
e"-r$,$r "o,re e"te te2a/ #o-o" 1$+9"o1o" v$eron !e e"ta 2anera. Cantante/
-o2o Bent&a2 =$++ 3vKan"e +o" -a#Dtu+o" (* (H8/ e" una -on"e-uenC
e"en-$a+$"ta. E"to "$%n$1$-a 0ue K+ -ree 0ue +a 2eIor a--$9n e" +a 0ue
#ro!u-e e+ 2eIor re"u+ta!o. Y #ara e+a,orar e+ 2eIor re"u+ta!o 0ue
!e,er4 tener en -uenta +o 0ue e"t4 en +o" 2eIore" $ntere"e" !e to!o"
0ue "e trate/ $n-+u$!o" +o" $ntere"e" !e +o" an$2a+e". A+ $%ua+ 0ue Bent&a2/
Pgina 252
un t4,ano 2o!erna
(HF
S$n%er -ree 0ue +a -ara-terD"t$-a re+evante -+ave #ara +a 2aorDa !e +o"
an$2a+e" e"
"u -a#a-$!a! !e "ent$r !o+or. Co2o "ere" &u2ano"/ a ve-e"
eP#er$2entar un 2aor "u1r$2$ento 0ue un an$2a+ &arDa en una "$tua-$9n
"$2$+ar
"$tua-$9n #or0ue tene2o" +a -a#a-$!a! !e raJonar -o2#ren!er
+o 0ue no" e"t4 #a"an!o. E"to ta2,$Kn t$ene 0ue "er ten$!o en
-uenta.
E+ -antante ++a29 a +o" 0ue no !an "u1$-$ente #e"o a +a
$ntere"e" !e +o" an$2a+e" Ue"#e-$"taU. E"to e" -o2o "er ra-$"ta o "eP$"ta.
Lo" ra-$"ta" tratan a +o" 2$e2,ro" !e "u #ro#$a raJa !$1erente: !an
un trato e"#e-$a+. No !an +o" 2$e2,ro" !e otra" raJa"
+o 0ue "e 2ere-en. Un ra-$"ta ,+an-o #o!rDa/ #or eIe2#+o/ !ar un tra,aIo
a otra #er"ona ,+an-a a #e"ar !e 0ue &a una 2eIor -a+$1$-a!o"
ne%ro 0ue a#+$-a #ara e+ tra,aIo. E"o e" -+ara2ente $nIu"to
2a+. E+ e"#e-$"2o e" -o2o e+ ra-$"2o. V$ene !e "9+o ver
#er"#e-t$va !e "u #ro#$a e"#e-$e o !e "er 2u 1uerte2ente "e"%a!a en "u
1avore-er. Co2o "ere" &u2ano" 0ue 2u-&o" !e no"otro" #en"a2o" 0ue "9+o
!e otro &u2ano
"ere" -uan!o !e-$!$2o" 0uK &a-er. Pero e"o e"t4 2a+. An$2a+e"
#ue!e "u1r$r/ "u "u1r$2$ento !e,e "er ten$!o en -uenta.
Dan!o $%ua+ re"#eto no "$%n$1$-a tratar a to!o" +o" an$2a+e"
e"#e-$e" en ePa-ta2ente +a 2$"2a 2anera. E"o no ten!rDa "ent$!o.
S$ +e !a" una #a+2a!a a un -a,a++o a travK" !e +a %ru#a -on +a 2ano a,$erta
0ue
#ro,a,+e2ente no va a &a-er 0ue e+ -a,a++o !e 2u-&o !o+or. Lo" -a,a++o"
t$enen %rue"a
#$e+e". Pero "$ +o &a" &e-&o +o 2$"2o a un ,e,K &u2ano/ !e,e -au"ar
e" un !o+or $nten"o. Pero "$ "e %o+#ea a+ -a,a++o -on 1uerJa "u1$-$ente #ara
&a-er 0ue e+
-a,a++o +a 2$"2a -ant$!a! !e !o+or -o2o a,o1etear a un n$?o +o &arDa/ 0ue
"erDa tan $n2ora+ -o2o a,o1etear a un ,e,K. U"te! no !e,e
&a-er ,$en/ #or "u#ue"to.
E+ -antante "o"t$ene 0ue to!o" !e,erDa2o" "er ve%etar$ano" en e+
,a"e !e 0ue #o!e2o" v$v$r 14-$+2ente ,$en "$n -o2er an$2a+e".
La 2aor #ro!u--$9n !e a+$2ento" ut$+$Jan!o an$2a+e" -au"a "u1r$2$ento
a+%uno"
+a a%r$-u+tura e" tan -rue+ 0ue &a-e 0ue e+ an$2a+ $nten"o !o+or.
Po++o" en 14,r$-a !e -rDa/ #or eIe2#+o/ "e 2ant$enen en Iau+a" !$2$nuta"/
Pgina 253
(HH
un #o-o !e &$"tor$a !e +a 1$+o"o1Da
a+%uno" -er!o" "e -rDan en Iau+a" tan #e0ue?a" 0ue no #ue!en !ar +a vue+ta/
e+ #ro-e"o !e "a-r$1$-$o !e %ana!o e" a 2enu!o ePtre2a!a2ente an%u"t$ante
!o+oro"o #ara e++o". No #ue!e/ Cantante ar%u2ent9/ "er 2ora+2ente
-orre-to
!eI9 -o2o +a a%r$-u+tura -ont$n7e. Pero $n-+u"o +a" 1or2a" 24" &u2ana" !e
-rDa !e an$2a+e" "on ne-e"ar$o"/ a 0ue #o!e2o" &a-er -on ,a"tante 1a-$+$!a!
"$n -o2er -arne. F$e+ a "u" #r$n-$#$o"/ $n-+u"o $2#r$2$9 un
re-eta !e +enteIa" !aa+ en uno !e "u" +$,ro" #ara an$2ar a +o" +e-tore" a
,u"-ar a+ternat$va" a +a -arne.
Lo" an$2a+e" !e %ranIa no "on +o" 7n$-o" 0ue "u1ren a 2ano" !e
+o" "ere" &u2ano". Lo" -$entD1$-o" u"an an$2a+e" #ara "u" $nve"t$%a-$one". No
e"
"9+o rata" -oneI$++o" !e $n!$a" C %ato"/ #erro"/ 2ono" e $n-+u"o -&$2C
#an-K" "e #ue!en en-ontrar en +o" +a,orator$o"/ 2u-&o" !e e++o" "u1ren
e+ !o+or +a an%u"t$a/ a 0ue e"t4n !ro%a!o" o +e" a#+$-aron !e"-ar%a"
e+K-tr$-a".
Prue,a !e S$n%er #ara ver "$ a+%una $nve"t$%a-$9n e" 2ora+2ente a-e#ta,+e e"
+a "$%u$ente:
e"tarDa2o" !$"#ue"to" a rea+$Jar e+ 2$"2o eP#er$2ento en un
C-ere,ro !a?a!o "er &u2anoN S$ no/ K+ -ree/ no e" -orre-to
#ara ++evar a -a,o e+ eP#er$2ento en un an$2a+ -on un n$ve+ "$2$+ar !e
+a -on-$en-$a 2enta+. E"ta e" una !ura #rue,a/ no 2u-&a eP#eC
2ento" #a"arDan e++a. En +a #r4-t$-a/ enton-e"/ S$n%er e" 2u 1uerte
-ontra e+ u"o !e an$2a+e" en +a $nve"t$%a-$9n.
E+ -onIunto !e +a #o"$-$9n !e S$n%er a -ue"t$one" 2ora+e" "e ,a"a
en +a $!ea !e +a -on"$"ten-$a. La -on"$"ten-$a e" e+ trata2$ento !e -a"o"
"$2$+are"
!e una 2anera "$2$+ar. E" una -ue"t$9n !e +9%$-a 0ue "$ +o 0ue e"t4 2a+
-on !a?ar a +o" "ere" &u2ano" e" 0ue -au"a !o+or/ enton-e" otra
!o+or !e +o" an$2a+e" !e,erDa a1e-tar nue"tro -o2#orta2$ento ta2,$Kn. S$
!a?ar a un
an$2a+e" #rovo-a 24" !o+or 0ue !a?ar a un "er &u2ano/
enton-e" e" 2eIor &a-er !a?o a+ "er &u2ano "$ t$ene 0ue &a-er !a?o
uno !e e++o".
A+ $%ua+ 0ue S9-rate" 2u-&o" a?o" ante" 0ue K+/ Cantante to2a r$e"%o"
-uan!o
K+ &a-e !e-+ara-$one" #7,+$-a" "o,re -92o !e,e2o" v$v$r. No t$ene
&a,$!o #rote"ta" en -ontra !e a+%una" !e "u" -on1eren-$a" &a ten$!o +a
2uerte
a2enaJa". S$n e2,ar%o/ K+ re#re"enta +a 2eIor tra!$-$9n !e +a 1$+o"o1Da. S+
Pgina 254
un t4,ano 2o!erna
(HG
e"t4 -on"tante2ente !e"a1$an!o +o" "u#ue"to" -o2une". Su" #&$+o"C
o#& a1e-ta +a 1or2a en 0ue v$ve/ -uan!o K+ no e"t4 !e a-uer!o -on otro"
+a %ente e"t4 "$e2#re !$"#ue"to a !e"a1$ar +a" o#$n$one" !e a0ue++o" 0ue
en-uentra a "u a+re!e!or/ a #art$-$#ar en e+ !e,ate #7,+$-o.
Lo 24" $2#ortante/ Cantante a#oa "u" -on-+u"$one" -on
ar%u2ento" raJona!o" $n1or2a!o" #or &e-&o" ,$en $nve"t$%a!o". U"te!
no t$enen 0ue e"tar !e a-uer!o -on "u" -on-+u"$one" #ara ver "u "$n-er$!a!
-o2o
1$+9"o1o. F$+o"o1Da/ !e"#uK" !e to!o/ "e nutre !e !e,ate. Pro"#era
en +a" #er"ona" 0ue to2an #o"$-$one" -ontra otro" !$"-ut$en!o/
ut$+$Jan!o +a +9%$-a +a ev$!en-$a. S$ u"te! e"t4 en !e"a-uer!o -on +a"
o#$n$one" !e S$n%er "o,re/
#or eIe2#+o/ e+ e"tatu" 2ora+ !e +o" an$2a+e" o !e +a" -$r-un"tan-$a" en
0ue +a eutana"$a e" 2ora+2ente a-e#ta,+e/ to!avDa &a una 2u ,uena
#o"$,$+$!a! !e 0ue +a +e-tura !e "u" +$,ro" +e &ar4 #en"ar "er$a2ente en
+o 0ue u"te! rea+2ente -ree -92o e" re"#a+!a!a #or +o" &e-&o"/
raJone" #r$n-$#$o".
F$+o"o1Da -o2enJ9 -on #re%unta" $n-92o!a" !$1D-$+e" !e"a1Do"
1Do"T -on 1$+9"o1o" -o2o Peter S$n%er t4,ano a+re!e!or/ &a
una ,uena #ro,a,$+$!a! !e 0ue e+ e"#Dr$tu !e S9-rate" -ont$nuar4
!ar 1or2a a "u 1uturo.
Pgina 255
n!$-e
a #r$or$/ H5/ **FC*H
a,orto/ +a Kt$-a !e ((BC5
enveIe-$2$ento !e F)
A+eIan!ro e+ Gran!e *)
a+$ena-$9n *B*
enun-$a!o" ana+Dt$-o" **(/ *A*C(
an$2a+e" *(H/ (H(CH
An"e+2 HBCA/ G)
Ar%u2ento Onto+9%$-o HBCA/ B5
antro#o2or1$"2o 56
a#ar$en-$a rea+$!a! H.G/ *G
A0u$no/ T&o2a" HA/ *6G
Pr$2era Cau"a Ar%u2ento HACG)/ *6G
C$n-o 2anera" HA
Aren!t/ Hanna& ()5/ ()6C*F
ro2an-e -on =art$n He$!e%%er (*)
XBana+$!a! !e+ 2a+W (*(
@u$-$o !e E$-&2ann ()6C*F
Ar$"t9te+e" 6/ AC*H/ ()/ H)/ HA/ **B/ *()
va+entDa *(C*F
Go+!en =ean *F
La tica a Nicmaco A
v$rtu! *(C*F
Arouet/ Fran^o$"C=ar$e 'er
Vo+ta$re
a"-et$"2o *FB
ateD"2o H5/ B*/ 5G/ 5A/ A6/ *)H/ *H5/
*B5/ *6)C*/ *6G/ *AH
A%u"tDn FF/ FHCA/ BA/ ()G
-onver"$9n a+ -r$"t$an$"2o FG
+$,re a+,e!rDo F5CA
=an$0ueD"2o FBC5
2a+ 2ora+ FGCA
Pe-a!o Or$%$na+ F6CA
Av$-ena FG
Aer/ A@ *(5/ *BB/ *6A/ *A)CG
BooQ E RHurraQ TeorDa *AH
Len(ua6e, 'erdad 4 l(ica *A)CG
"$%n$1$-a!o !e UD$o" eP$"teU *AH
Near Deat& EP#er$en-e *AHCG
ver$1$-a,$+$!a! *A(
E+ #r$n-$#$o !e ver$1$-a-$9n *A)CG
Beauvo$r/ S$2one !e *ABC5/ ())
El se(undo se>o *A5/ ())
*er 4 la nada *A5
Pgina 256
Dn!$-e
(H5
Bent&a2/ @ere2 *()/ *(*CG/ *F6/
*FA/ *AF/ (H(
autoC$-on *(*
Fe+$-$1$- C4+-u+o *(F
#an9#t$-o *(*C(
ut$+$tar$"2o *((CG
Ber<e+e/ Geor%e 6B/ 65CA(
esse est percipi A)
$!ea+$"2o 66
$n2ater$a+$"2o 66CA(
URe1uta-$9nU !e Sa2ue+ @o&n"on 66
a%ua !e a+0u$tr4n A(
Boe-$o/ An-$u" =an+$o Sever$no
FA/ H)CG/ HB
La consolacin de la 7iloso7/a H*CG
Prev$o -ono-$2$ento !e D$o"
#re!e"t$na-$9n HFCG
"uerte H(
Bor%$a/ Ce"are G(/ GF/ GB
Bo"we++/ @a2e" *)H
Bo+e/ Ro,ert 6*
Bu!a *F(CF
Caero#&on F
Ca+a"/ @ean A5C6
Ca2u"/ A+,ert ())C*
"andide AGC6
I2#erat$vo Cate%9r$-o **6C*A
C&a2,er+a$n/ Nev$++e GB
Car+o" II 6(
Sa+9n C&$no eP#er$2ento 2enta+
(FHC6
C$-er9n/ =ar-o Tu+$o F)/ H)
"iudad de 8ios 3San A%u"tDn8 FG
suma co(ito er(o BB
-o2un$"2o *B*
9ani7iesto "omunista *B*C(
or!ena!ore" (FF/ (FHC6
"on7esiones FG/ ()G
La consolacin de la 7iloso7/a H*CG
Co#ern$-u"/ N$-o+au" *5B/ (()
La "r/tica de la Ra+n -ura ***C*H
Darw$n/ C&ar+e" *HH/ *HGCG*/ *5H/
*55
evo+u-$9n *HB/ *H6CG*
I"+a" Ga+4#a%o" *H6CA
El Ari(en de las Especies *HH/ *HG
-reen-$a re+$%$o"a *G)C*
v$aIe !e+ H=S Bea(le *H5CA
Darw$n/ Era"2u" *HA
Daw<$n"/ R$-&ar! *H5
+a 2uerte *(/ (*/ ((CF/ (GC5/ (A/ *)H
!e!u--$9n !e (*B
!eD"2o A6
Dennett/ Dan$e+ *HB
De"-arte"/ RenK *B/ B*/ B(C6/ 5*/
**F/ *6*
Coor!ena!a" -arte"$ana" B(
Dua+$"2o -arte"$ano BBC5
suma co(ito er(o BB
"o?ar ar%u2ento BHCG
ev$!en-$a !e "ent$!o" BH
!e2on$o 2a+va!o BGCB/ B6
=Kto!o !e +a Du!a 3-arte"$ano
La !u!a8 BFC6
De"-r$#-$one"/ TeorDa !e +a *66
Ar%u2ento D$"e?o 3#or D$o"
eP$"ten-$a8 AAC*)H/ *G*
!eter2$n$"2o 5A
D$9%ene" Laer-$o *B
8iscurso del 9&todo BF
!o%2at$"2o ()
Do,+e E1e-to/ +a Le !e ((HCG
!ua+$"2o BBC5
E$-&2ann/ A!o+1 ()5/ ()6C*F
Eic.mann en Ferusal&n (*(
E$n"te$n A+,ert 6)/ (*A
Eit.er C Ar *GF/ *GGCB
E+$ot/ Geor%e 6)
e2o-$9n (A/ 5AC6)
e2#$r$"2o **F
En%e+"/ Fr$e!r$-& *GACB)/ *B*C(
E#$-teto (A/ H(
E#$-uro (*/ ((C5/ *)H
ar%u2ento a"$2etrDa (B
+a 2uerte no eP#er$2ent9 (GCB
"u e#$ta1$o (5
e+ 2$e!o a +a 2uerte ((CF/ (GC5
"$%n$1$-a!o !e Ve#$-7reoV (HCG
en e+ -a"t$%o !e"#uK" !e +a 2uerte
(BC5
$%ua+!a! *(H
Pgina 257
(H6
Dn!$-e
esse est percipi A)
Eu-+$! 55
eudaimonia ** '&ase tambi&n +a 1e+$-$!a!
eutana"$a (H(
2a+va!o !e2on$o 'er De"-arte"/ RenK
=a+/ Pro,+e2a !e FHCA
2a+ 2ora+ FGCA
2a+ natura+ FG
eP$"ten-$a+$"2o *AG/ *AA/ ())/ ()*
eP#er$en-$a !e +a 240u$na *(G
1e 5*CG
,emor 4 temblor *G(CF/ *GG
Fe+$-$1$- C4+-u+o *(F
1e2$n$"2o *HFCH
Ar%u2ento Cau"a Pr$2era 3#or D$o"
eP$"ten-$a8 HACG)
F$tJRo/ Ro,ert *G)
Foot/ P&$+$##a ((*/ (((CF
For!/ Henr *(6
For2a"/ TeorDa #+at9n$-a !e 'er P+at9n
+a +$,erta! !e eP#re"$9n *HF
+$,re a+,e!rDo HH/ 5AC6)
Freu!/ S$%2un! *5G/ *5BC6(
Drea2" *5A
Freu!$ano "e !e"+$Ja *5A
Co2#+eIo !e E!$#o *56CA
La -rDt$-a !e Po##er *6*
+a re+$%$9n -o2o una $+u"$9n *6)C*
e+ $n-on"-$ente *55C6(
Ga+$+eo Ga+$+e$ *H
Gaun$+o !e =ar2out$er" H5CA
Geor%e III *)G
La (enealo(/a de la moral *5FCH
D$o"
La 2uerte !e U*5*CF
!e1$n$-$9n !e FG/ *)(/ *AH
D$"e?o D$"-u"$9n AAC*)F
e+ 2a+ F5CA
Pr$2era Cau"a Ar%u2ento HACG)
$n1$n$to 56
"$%n$1$-a!o !e UD$o" eP$"teU *AH
2$+a%ro" *)FCH
Ar%u2ento Onto+9%$-o HBCA
#anteD"2o 5B
Pa"-a+ Wa%er 5*CG
#ra%2at$"2o *B5C6
#re!e"t$na-$9n HHCG/ 5*
'&ase tambi&n e+ 2a+/ #ro,+e2a !e
Buen Sa2ar$tano **BC*5
1e+$-$!a!
Ar$"t9te+e" *)C*H
Bent&a2 *((CG
Boe-$o H(
=$++ *FACH)
P&rro *6
Har2 Pr$n-$#$o *H*/ *HF
He%e+/ Geor% W$+&e+2 Fr$e!r$-&
***/ *(G/ *(BCF*/*FF/ *G5/
*B*C(/ *A*
2Kto!o !$a+K-t$-o *(A
Revo+u-$9n 1ran-K" *(5
&$"tor$a *(6CF*
La $n1+uen-$a !e >ant *(6
2ae"tro E e"-+avo *F)
La ?enomenolo(/a del
Esp/ritu *F)
E"#Dr$tu *(ACF*
He$!e%%er/ =art$n (*)
H$#9-rate" F*
H$t+er/ A!o+1 GB/ ()6/ ()A/ (**
Ho,,e"/ T&o2a" GB/ G5CB*/ *)5
+a natura+eJa &u2ana G5C6
Le'iat.an GA/ B)
2ater$a+$"2o GACB)
-ontrato "o-$a+ GA
e"ta!o !e +a natura+eJa G5
Ho2er *5F
+a natura+eJa &u2ana *(
+o" !ere-&o" &u2ano" **6
Hu2e/ Dav$! AAC*)H/ *)G/ *H5/
*A(/ (*B
"u 2uerte *)H
D$"e?o D$"-u"$9n AAC*)F
8i$lo(os sobre Natural
Reli(in *)*
=n'esti(acin sobre el 3umano
"omprender *))
2$+a%ro" *)FCH
Hu""er+/ E!2un! (*)
Hut-&e"on/ Fran-$" *((
HuP+e/ T&o2a" Henr *HH
Pgina 258
Dn!$-e
(HA
$!ea+$"2o
Ber<e+e !e+ 66
$n2ater$a+$"2o 66CA(
In!u--$9n/ #ro,+e2a !e (*BC*5
@a2e"/ Henr *BB
@a2e"/ W$++$a2 *BF/ *BHCA
VVa+or en e1e-t$voV *BF/ *BG
Otro" =$n!"/ #ro,+e2a !e *BA
#ra%2at$"2o *BGC5)
re+$%$9n *B5C6
ver!a! *BGCA
@an"en$"2o 5*
@e"7" F6
*abidur/a Fo47ul *5*
>ant/ I22anue+ *)A/ **)C*H/
**GC()/ *(F/ *(H/ *(6/ *FF/ *FH/
*5(/ *5G/ *A*/ *A(
I2#erat$vo Cate%9r$-o **6C*A
La "r/tica de la ra+n pura
***C*H
E2o-$one" **GC*B
1$+o"o1Da 2ora+ **GC()
"$ntKt$-o" a #r$or$ **(
un$ver"a+$Ja,$+$!a! **6C*A
>e<u+K/ a%o"to (*5
>$er<e%aar!/ SOren *G*/ *G(C5
A,ra&a2 e I"aa- *G(CH
Eit.er C Ar *GF/ *GGCB
Fe *GHCG
,emor 4 temblor *G(CF/ *GG
O+"en/ Re%$ne *GF/ *GB
-on9-ete a t$ 2$"2o *F*
>u&n/ T&o2a" (()C*
VC$en-$a nor2a+V (()
-a2,$o !e #ara!$%2a (()
La Estructura de la "iencia
Re'oluciones (()
Len(ua6e, 'erdad 4 l(ica
*A)CG
Le$,n$J/ Gott1r$e! 56/ AFCH
Le'iat.an GA
Lo-<e/ @o&n 6)/ 6*CB/ 6A/ A*C(/ *))/
*)5/ **F/ *F6
#$Jarra en ,+an-o 6*/ **F
Ensa4o sobre el 3umano
Entender 6B
$!ent$!a! #er"ona+ 6(CB
-ua+$!a!e" #r$2ar$a" "e-un!ar$a"
6ACA)
#rDn-$#e Ja#atero 6FCH
rea+$"2o 6ACA)
La -rDt$-a !e T&o2a" Re$! 6GCB
#o"$t$v$"2o +9%$-o *BB/ *A)
"uerte (A/ H*CG/ GF
Lu-re-$o (G
a-o"ta!o **5C*6/ *(H
=a0u$ave+o/ N$--o+b G)/ G*CB/ *)B
-$n$"2o GG
-arrera !$#+o24t$-a G(CF
"uerte GF
U=a0u$avK+$-aU GG
rea+$"2o GB
v$rtc GF/ GH
=an$0ueD"2o FB
=a$29n$!e" FG
=arP/ >ar+ *(5/ *G5/ *G6CBF
a+$ena-$9n *B*
+u-&a !e -+a"e" *GA
-o2un$"2o *B*
9ani7iesto "omunista *B*C(
En%e+"/ Fr$e!r$-& *GACB)/ *B*C(
re+$%$9n *B(
2ater$a+$"2o GACB)
2ate24t$-a" BG/ **FC*H
=e!awar/ Peter (*A
1$+o"o1Da 2e!$eva+ FHCG
9editaciones BF
=e$non%/ A+eIo *65/ *66
=e+$to 5
2eta1D"$-a ***
=$++/ @a2e" *F6
=$++/ @o&n Stuart *(G/ *F5/ *F6CHH/
*6G/ *AFCH/ (H(
e!u-a-$9n *F6CA
1e2$n$"2o *HFCH
+a +$,erta! !e eP#re"$9n *HF
%en$o" *H(
Har2 Pr$n-$#$o *H*/ *HF
#+a-ere" "u#er$ore" e $n1er$ore"
*FACH)
Pgina 259
(G)
Dn!$-e
!e+$to *H(
*obre la libertad *H*CF/ *HH
#aterna+$"2o *H*
El sometimiento de las mu6eres *HFCH
ut$+$tar$"2o *FACH)/ *H*/ *H(
2$+a%ro" *)FCH
Nero F(
Newton/ I"aa- 6*/ (*H
La tica a Nicmaco A
N$-92a-o A
N$etJ"-&e/ Fr$e!r$-& *5)/ *5*CG/ *55
2uerte !e D$o" *5*/ *5(
E+$"a,et&/ "u &er2ana *5HCG
La (enealo(/a de la moral *5FCH
*abidur/a Fo47ul *5*
As/ .abl Daratustra *5H
Ebermensc. *5H
La 'oluntad de poder *5G
e"t$+o !e e"-r$tura *5(
nomeno ***C*(/ *(6/ *FH
NoJ$-</ Ro,ert *(G/ (F*C(
O+"en/ Re%$ne *GF/ *GB
*obre la libertad *H*CF/ *HH
El Ari(en de las Especies *HH/ *HG/
*G)
Ar%u2ento Onto+9%$-o 3#or D$o"
eP$"ten-$a8 HBCA/ B5
Or-o/ Re2$rro !e GH
Pe-a!o Or$%$na+ F6CA
#anteD"2o 5B/ 56CA
#ara!oIa HH
Pa"-a+/ B+a$"e B6/ BAC5G/ *B6
Cato+$-$"2o BA
@an"en$"2o 5*
-ascaline 3-a+-u+a!ora8 5)
Pa"-a+ Wa%er 5*CG
-ens&es 3Pen"a2$ento" UU8 5)/ 5*
#aterna+$"2o *H*
Pe$r-e/ CS *BGCB
-ens&es 5)/ 5*
$!ent$!a! #er"ona+ 6(CB
La ?enomenolo(/a del Esp/ritu *F)
1$+o"o1Da -o2o tera#$a !e (H/ (5/
FF/ H)
P+at9n HCB/ A/ *)C**/ *A/ FG/ F6/ H)/
*F*/ *FA
ten!en-$a ant$!e2o-r4t$-a B
-ueva/ ana+o%Da !e G
+a -en"ura !e+ arte B
!$4+o%o" H
For2a"/ TeorDa !e GCB/ *)C**/ *A
a#ren!$JaIe -o2o re-uer!o HF
E"tu!$ante !e S9-rate" A
La Repblica B
tota+$tar$"2o B
#+a-er *((CG/ *FACH)
Po#e/ A+ePan!er AF
Po##er/ >ar+ *6*/ (*F/ (*HC(*
1a+"a-$on$"2o (*6C*A
en e+ #"$-oan4+$"$" (*6C*A
#"eu!o-$en-$a (*6
#ra%2at$"2o *BGC5)
#re!e"t$na-$9n HHCG/ 5*
-ua+$!a!e" #r$2ar$a" 6ACA)
El -r/ncipe G*CB
#ro2ete G*/ G6CA
-roslo(ion HB
P$rr9n *HC(*/ BF/ BH/ BB
v$"$ta a +a In!$a *6
Ra#&ae+/ La Escuela de Atenas *)
ra-$ona+$"2o **F
Raw+"/ @o&n ((5/ ((6CFF
Pr$n-$#$o !e D$1eren-$a (F*
L$,erta! Pr$n-$#$o (F)C*
Po"$-$9n or$%$na+ (F)
,eor/a de la 6usticia ((ACF(
rea+$"2o 6ACA)
Re$!/ T&o2a" 6GCB
Ro,e"#$erre/ =aP$2$+$en *)B
Rort/ R$-&ar! *BAC5)
Rou""eau/ @eanC@a-0ue" *)H/ *)GCA/
*F*/ *HF/ *B*
UO,+$%a!o a "er +$,re V*)6CA
Revo+u-$9n 1ran-K" *)B
Vo+unta! Genera+ *)5CA
,uen "a+vaIe *)B
E"ta!o !e +a Natura+eJa *)B
Vo+unta! !e to!o" +o" *)5
Ru""e++/ Bertran! *(5/ *B6/ *6(/
*6FCA/ ()(
Pgina 260
Dn!$-e
(G*
-ontra +a re+$%$9n *6HCG
De"-r$#-$one"/ TeorDa !e +a *66
$neP$"ten-$a *65
Para!oIa !e Ru""e++ *6GC5
R+e/ G$+,ert BBC5
Sartre/ @eanCPau+ *GB/ *ABC()*
an%u"t$a *AA
2a+a 1e *A6
*er 4 la nada *A5
-a2arero -a1eterDa *A6
eP$"ten-$a+$"2o *AA/ ())
VE+ eP$"ten-$a+$"2o e" un &u2an$"2o U
*AA
+$,erta! *A6
Satan4" F5
e"-e#t$-$"2o
La !u!a -arte"$ana BFC6
+a 1$+o"o1Da ()
P&rron$- *GC(*/ BF/ BH/ BB
S-&o#en&auer/ Art&ur *F*/
*F(C5/ *A*
art *FG
a"-et$"2o *FB
2ora+$!a! *FB
#e"$2$"2o *F(/ *F5
=un!o -o2o Re#re"enta-$9n *FFCH
E+ 2un!o -o2o vo+unta! *FFCB
Sear+e/ @o&n (FHC6
Pen"a2$ento &a,$ta-$9n -&$na
eP#er$2entar (FHC6
-rDt$-a" a (F5
"$ntaP$" +a "e24nt$-a (FB
El se(undo se>o *A5/ ())
-ua+$!a!e" "e-un!ar$a" 6ACA)
auto 6)CB/ *F(CF
SKne-a/ Lu-$o Anneo
F)C(/ H)
Dete-ta *B
Cantante/ Peter (F/ *(H/ *(5/ (FF/ (F6/
(FACHG
Liberacin Animal (H(
an$2a+e" (H(CH
-ar$!a! (FACH*
-on"e-uen-$a+$"2o (H(
-on"$"ten-$a (HH
eutana"$a (H(
"ant$!a! !e +a v$!a (H*C(
e"#e-$"2o (HF
ve%etar$an$"2o (HFCH
El "ontrato *ocial *)BCA/ *B*
S9-rate" *C6/ A/ *)/ *F/ *B/ ()/ *F6/
*FA/ *GG/ (HH/ (HG
E+ 2ae"tro !e Ar$"t9te+e" A
Or4-u+o !e De+1o" F
voJ $nter$or 6
E+ 2ae"tro !e P+at9n A
Iu$-$o eIe-u-$9n 5C6
v$!a no ePa2$na!a no va+e +a #ena v$v$r
H/ 5C6
+a 1$+o"o1Da o--$!enta+ FCH
So1$"ta" (CF
e"#e-$"2o (HF
S#$noJa/ Baru-& 5G/ 5BC6)
tica 55/ 56
eP-o2un$9n 6)
+$,re a+,e!rDo 5A
#u+$!or !e +ente" 56
#anteD"2o 5B/ 56CA
Ra-$ona+$"2o
re2$+%o" GH
Ste#&en/ @a2e" F$tJIa2e" *HF
Sto-<!a+e/ @a2e" B. (ACF)
E+ e"to$-$"2o/ (5/ (6CFF/ H( '&ase tambi&n [eno
!e C$t$o/ E#$-teto/ C$-er9n/
Sene-a
La Estructura de la "iencia
Re'oluciones (()
El sometimiento de las mu6eres *HFCH
*umma ,.eolo(ica HA
Sw$1t/ @onat&an A(
"$ntKt$-o" a #r$or$ **(
enun-$a!o" "$ntKt$-o" **(C*F/ *A(
Ta+or/ Harr$et *HH
Teo!or$-o H*
,eor/a de la 6usticia ((ACF(
T&o2"on/ @u!$t& @arv$" ((*
Kt$-a !e+ a,orto ((BC5
v$o+$n$"ta no !e"ea!o ((BC5
var$ante !e+ #en"a2$ento tren 1uera !e -ontro+
eP#er$2entar ((FCH
eP#er$2ento BGCB/ ((*
(((C5
Pgina 261
(G(
Dn!$-e
,ractatus Lo(ico!-.ilosop.icus
()(CF
Ar%u2ento !e =ar-a" 3#or D$o"
eP$"ten-$a8 B5
+a ver!a! #or +a autor$!a! *H
Tur$n%/ A+an (FG/ (F6
Te"t !e Tur$n% (FG
Ebermensc. *5H
$n1e+$-$!a! *A
un$ver"a+$Ja,$+$!a! **6C*A
ut$+$tar$"2o *((CG/ *FA
ve%etar$an$"2o (HFCH
v$rtc GF/ GH
v$rtu! *(C*F
Vo+ta$re A(/ AFC6
"andide AGC6
!e1en"a !e @ean Ca+a"/ A5C6
!eD"2o A6
+a +$,erta! !e eP#re"$9n AH
Wa++a-e/ A+1re! Ru""e+ *G)
W$+,er1or-e/ Sa2ue+ *HH
La 'oluntad de poder *5G
W$tt%en"te$n/ Lu!w$% (G/ ()*/
()(C5
e"-ara,aIo en e+ -ua!ro ()GCB
a$re !e 1a2$+$a ()FCH
+en%uaIe #r$va!o ()B
,ractatus Lo(ico!-.ilosop.icus
()(CF
El mundo como 'oluntad 4
Representacin *FF
[en9n !e C$t$o (6CA

Das könnte Ihnen auch gefallen