Sie sind auf Seite 1von 163

FICHA CATALOGRAFICA ELABORADA_ PELA

BIBLIOTECA CENTRAL - UNICAMP


Introduo 2 semimicroan~lise qualitati-
In 8 va / Nivaldo Baccan... (et al.)
2.ed. -- 2.ed. -- Campinas : Editora da
UNICAMP, 1988.
(Srie Manuais)
1. ~emimicroanlise. I. Baccan,
Nivaldo. 11. ~tulo.
fndice para catlogo sistemtico:
1. semimicroanlise : ~uimica qualitativa 544.85
-DO BACCAN -
OSWALDO E. S. GODINHO
LUIZ MANOEL ALEIXO
EDISON STEIN
QUALITATIVA
Campinas
1 988
C 1988 - Nivaldo Baccan, Oswddo E.S. Godinho, Luiz M. Aleixo e Edison Steh
20 edio: 1988
EDITORA DA UNIVERSIDADE ESTADUAL DE CAMPINAS (UNICAMP)
Reitor: Paulo Renato Costa Souza
Coordenador Geral da Universidade: Carlos Vogt
CONSELHO EDITORIAL:
Al i o Pereira Chagas, Alfredo Miguel Ozorio de Almeida, Attnio Jose Giarola, Aryon
Dali'Igna Rodrigues (Presidente), Eduardo Roberto Junqueira Guimares, Hermgenes de
Freitas Leito Filho, Jayme Antunes Maciel Junior, Michael MacDonald HaU, Ubiratan
D' Arnbrosio.
DIRETOR EXECUTIVO:
Eduardo Roberto Junqueira Guliares
Rua Ceclio Feltrin, 253
Cidade Universitria - Baro Geraldo
Fone(0192) 39.1301 (ramais 2585 e 3412)
13.083 - Campinas - SP
ISBN: 85 - 268 - 0109 - 0
85 - 268 - 0081 - 7 1 ]"edio
Impresso no Brasil 1 Printed in Brazil
OS AUTORES
NCvaZdo Baocan f ormou- se em qu mi c a p e l o I r s t i t u t o
de Qu mi ca da Un i v e r s i d a d e Es t a d u a l de Campi nas, em 1971. Obt e v e o
grau de Mes t r e em Qu mi ca A n a l t i c a em 1975 e dout or ou- s e em 1981 no
I n s t i t u t o de Q U ~ ~ ~ ~ C U / U N I C A MP .
Desde 1972 e d o c e n t e do I &/ UNI CAMP onde t em e n s i n a -
do Qu mi ca A n a l i t i c a Qu a n t i t a t i v a , Qu a Zi t a t i v a e A n l i s e I ns t r ume n-
t a l nos c u r s o s de Graduao.
A p a r t i r de 1982 t em at uado nos Cur s os de Ps
Gra-
duao do I Q mi n i s t r a n d o d i s c i p l i n a s r e l a c i o n a d a s com a ~ n Z i s e
de
T r a o s , Qu mi ca Ambi ent a2 e Es p e c t r o s c o p i a de Absoro e EmissoAt-
mi ca a p l i c a d a s na a n l i s e q u mi c a .
As r e a s p i n c i p a i s de pe s qui s a e s t o na Ex t r a o Li -
qui do- L qui do de Me t a i s e Met odos Es p e c t r o s c p i c o s de An l i s e
( Ab-
s o r o e Emi sso At mi c a) Combi nados com a An l i s e por I n j e o
em
FZuxo ( FI A) .
Tem a p r e s e n t a d o t r a b a l h o s em d i v e r s o s e v e n t o s c i e n -
t i f i c o s e p u b l i c a d o a r t i g o s em r e v i s t a s e s p e c i a l i z a d a s .
E c o- aut or do "Manual de Segur ana para La b o r a t r i o
Qu mi co" , IQ/UNICAMP, o f f - s e t , 1982 e c o - a u t o r do 2ivr.o t e x t o " Qu i -
mi ca An a Z t i c u Qu a n t i t a t i v a El e me nt ar " , Ed i t o r a E . Bl f i cher em co-
e <f i o com a Ed i t o r a da UNICAMP, 29 Edi o, 3985.
Oswal do E s p i r i t o S a n t o Godi nho o b t e v e o s gr aus
de
Bac har e l em Qu mi ca, em 1960, de Li c e nc i ado em g u mi c a , em 1962 e de
Dout or em c i n c i a s , em 1969, pe t a Facul dade de F i l o s o f i a Ci n c i a s e
' L e t r a s da Un i v e r s i d a d e de So Paul o. s e de di c a uo
de Qui mi ca I n o r g n i c a .
Pa r t i c i p o u do c or po d o c e n t e do I n s t i t u t o de Qu i mi -
At ual me nt e s e u campo de pe s qui s a na r e a de ~ u -
da Un i o e r s i d a d e de So p a u l o , de 1965 a 1972, onde r eal i z ou pe s -
de c o ~ p d e n a o e Compost os ~ r g a n o r n e t ~ i c o ~ , apr e s e nt ando
em
q u i s a s na r e a de Qui mi ca nal li ti^^.
e o e n t o s c i e n t i f i c o s e publ i c ando v r i o s t r a b a l h o s em r e v i s t a s es pe-
c i a Z i z a d a ~ .
A p a r t i r de 1972 f az p a r t e do c or po d o c e n t e do
I n s t i t u t o de Qu mi ca da Un i v e r s i d a d e Es t adual de Campi nas onde m i -
n i s t r o u d i s c i p l i n a s nos c u r s o s de gr aduaco e pOs- graduao. Ai nda
n e s t a i n s t i t u i c o vem o r i e n t a d o a l u n o s d e ps- graduao na r e a l i z a -
co de s uas t e s e s de me s t r a d o e dout or ado.
Tem r e a l i z a d o p e s q u i s a s na r e a de qui mi c a a n a l i t i -
ca que t em r e s u l t a d o em p u b t i c a c e s em r e v i s t a s i n t e r n a c i o n a i s
Luis Manoel AZai xo f ormou- se em L i c e n c i a t u r a em
~ u i m i c a pe t a Facul dade de F i t o s o f i a , Ci n c i a s e Let ras- USP. Ri b e i r o
Pret o- SP 1971. Fez o me s t r ado em qui mi c a no I n s t i t u t o de Qu mi ca da
Un i v e r s i d a d e Es t a d u a l de Campinas-UNICAMP em 1975, e o dout or ado em
c i n c i a s p e t a mesma i n s t i t u i o em 1980. FEZ e s t g i o no e x t e r i o r na
Un i v e r s i d a d e de aba, a b o - ~ i n l n d i a , em 1981.
Tor nou- s e doc e nt e da UNICAMP a p a r t i r de 1974, no
I n s t i t u t o de Qu i mi c a , Depart ament o de Qu mi c a ~ n a l i t i c a . t e n d o a t u a -
do nas d i s c i p l i n a s de gr aduao, e a p a r t i r de 1980 nas de ps - gr a-
duao.
Desde o dout or ado, em 1980, t em d e s e n v o l o i d o d i v e r -
s a s a t i v i d a d e s de p e s q u i s a e o r i e n t a d o v r i a s t e s e s d e me s t r a d o e
dout or ado.
Como p e s q u i s a d o r , a p r e s e n t o u comuni caes em con-
g r e o s o s n a c i o n a i s e i n t e r n a c i o n a i s e p u b l i c o u v r i o s t r a b a l h o s de
p e s q u i s a em r e v i s t a s e s p e c i a l i z a d a s de n i v e l i n t e r n a c i o n a l .
Edi s on S t e i n f ormou- se em Qui mi c a p e l o I n s t i t u t o de
Qu mi c a da Un i v e r s i d a d e Es t adual de Campi nas em 1974. F E Z o me s t r ado
em ~ u i m i c a An a Z i t i c a , p e t a Un i v e r s i d a d e Es t a d u a l de Campi nas, em 1977
e , c i n c o anos d e p o i s o b t e v e s e u dout or ament o na r e a de Qui mi c a Inor-
g n i c a , na mesma Un i v e r s i d a d e .
T n : n ; n . i n n r r n r - - = w - A - - - . - q o o r - .
L " , , , L , , ,.L 1 , ' u L ' L . U L U
de Qui mi pa da UNICAMP, onde mi n i s t r o u d i s c i p l i n a s de Qu mi c a Ger al e
A n l i t i c a Q u a l i t a t i i ~ n e Qu a n t i t a t i v a a t 1977, a p a r t i r d e s s a d a t a
..." Acho que um dos maiores enganos foram
cometidos quando a anlise qualitativa foi suprimida do cur-
rculo. Este era um modo de introduzir a qumica descritiva
que, se a olharmos mais a fundo, pode despertar o interesse
de estudantes por reaes. Eu considero as reaes como
sendo o corao da qumica. Os espectros, por exemplo, so
importantes no somente por si s, mas porque eles revelam
caractersticas importantes da estrutura eletrnica que, por
sua vez, afeta a reatividade". . .
Henry Taube
prmio Nobel de ~umica de 1983.
Chem. Eng. News, a (21), 32 (1984).
Um a s s unt o que tem s i d o b a s t a n t e d i s c u t i d o o
i mpor t a nt e papel que a Qumica ~ n a l t i c a Qu a l i t a t i v a pode
desempenhar na formao do qu mi co. A e s t e r e s p e i t o , nada
mai s e s c l a r e c e dor do que um r e c e nt e a r t i g o do pr of e s s or
Pas choal E.A. Se ni s e [ gu mi ca Nova 5, 137 ( 1984) ) de onde
dest acamos e s t e pequeno t r e c ho: "... o que sempre s e busca
c ons e gui r um e ns i no ver dadei r ament e f or ma t i vo, e que o
e s t u d a n t e s e j a e s t i mul a do a pens ar , r a c i o c i n a r com bas e nos
conheci ment os que v a i a dqui r i ndo e des envol ver s ua capaci da- '
de c r i a t i v a " , par a mais na f r e n t e c onc l ui r : ".. . p r i n c i -
pal ment e a Qu mi ca ~ n a l t i c a que pode desempenhar, s ob o
a s pe c t 9 e s t e papel ".
Rest a ai nda l embr ar que e s t a d i s c i p l i n a tem s i do
c ons i de r a da a maneira niais adequada par a o e ns i no de reaes
qu mi cas .
A s s i m , pareceu-nos que um l i v r o t r a t a n d o d e s t a ma-
t r i a s e r i a de u t i l i d a d e par a o s e s t uda nt e s de qu mi ca. Foi
com i s s o em mente que o s a u t o r e s e o Ed i t o r l anar am e s t e
l i v r o .
No mesmo, a p a r t e exper i ment al pr e c e di da de uma
p a r t e t e r i c a que t r a t a de c e r t o s c onc e i t os b s i c o s que o
al uno de ve r r e l a c i n a r com s e us achados a cada momento.
u s e u conteuv dpi i cdGv iiu ~ I I ~ C ~ L U L V e Q U ~ I I I ~ C ~
da Uni ver s i dade Es t adual de Campinas j h a l guns a nos com
u

\
O

o
m
o

u

u

L
n
L
n
o

I
C
I

4

i
a

?

.
.
-
I

C
,
m

C
,

.
d

d

m

3

a

a
,

1
0

.
d

4

'
i
a

C

a
:

i
d

'O

O

1

i
a

U
1

.
4

f
f
l

O

a

o

$
4

.
.
.
.

.
.
.
.

.
.
.
.

.
.
.
.

.
.
.
.

.
.
.
.

a
,
.
.

.
.
S
.

.
.
.
.

e
.
.
,

.
.
a
.

.
.
.
.

a
,
.
.
.
.

'
O
:
:
:
:

"
,
.
i
.
.

.

a

.
.
.

.

.

.
e
.

.

.

v
.
.

.

.

.
.
.

.

.

.
.
.

.

.

e
.
.

.

.

S
.
.

.

.

.
.
.

.

.

.
.
.

.

.

.
e
.

.

.

.
.
.

.
.
o
.
.
,

.
.
o
.
.
.

U
.
.
.

.
.
i
a
.
.
.

.
.
.
.

S
.
&
.
.
.

.

.

.
S
.

.
.
"
,
.
.
i

.
.
o
.
.
.

'
O
.
.
.

.
.
.
.
-
I
.
.

.

o
.
.
.

.
.
*
.
.
.

.

.

.
.
.

.
.
o
.
.
.

'
O
.
.

.
.
c
.
.
.

.
a
,
.

m

.
>

.
m
a

o

l
i
a

U
1

5

r
l

S
.
.

.

.

;
r

B

.
.
S
.
.
.

.

.

2

E

r
l
N
m

V

u
?

0

1

E

r
l

N
m
<
S
U
l
U
)
t
-

a

m

.

O

S
.
.

v
.

4
J

4

.
.
.
.
.
.

a

r

.
.
-
I

n

,

.

H
H
H

H

H

H

a

2

H

H
H
H
H
H
H

H

H

U

e

a

3

H

H
H
H
H
H
H

H
H

U

h

'
O
E

o

(
O

o

o

C
,
C

O

E
m
.
:

o

.
.
i

t
o

.

o
m
U
1

c

'
a
,

4

,
"

B

C
,

.
4

r
l
Q
i
.
d
+
J

m
m
m
f
f
l

.
r
i

.

m

o

'
a
l

.
r
l

e

u

m

r
l

2

'L
,

.
.
a

.
.
.
.
.
.

O
d
N

r
l
d
d

m
d
m
0
t
.
m

r
l
d
d
d
r
l
d

.
.
.

e
.
.
.
.
.

H
H
H

H
H
H
H
H
H

H
H
H

H
H
H
H
H
H

.
o

t
m

.

'
V
I
'

.
m

-

.
b

m
.

n
a
.

H
a
l
.

o
.

O

a
m

g
m
.

b
C
.

O
m
:

O

m

a

a

H

m

H

m

m

c
3
0

o

a

.
r
l

m

1

C
,
a
l
b

.
m

t
o

a

U

V
I

m
o

m
a
l
a

O

a

a

v
)

G

o
m
O

t
m

a

V
I

Q

m
o

.
m

b
E
U

m
1

a
m
m

a
i
a
l
o

o

a
a

.
r
l

r

-
2

M
O
U

0

.
r
l

Q

m

o

'
a

O

a
u
a

"

a
l
m

m

.
r
l

a
l
a
l
b

t
o

I
0

a

V
I

V
I

o
m
m

N
a
l
a
l

U

a
a

.
r
l

a

.
r
l

U

a
l
b

0
.

O

a

m

.
r
l

U

C

c
a
l
b

'4
4

m

e

m

b

h

a
l
G

m

m

>

m

c
l

.
.
.
.
.
.
.

H
H
H
H
H
H
H

H
H
H
H
H
H
H

H
H
H
H
H
H
H

+

-

H
.
.

b
.
.

0
.

+

.

.

U

o
.
.

r
n

i

m
m
m

O
C
C

a

o
o

W
W

m

m
m
m

a
o
0

m

a

a

a

a
l
m

m

.
d

a
l
a
l
N

I
0

t
o

a

V
I

r
r

o
m
m

b
a
l
a
,

a
a
a

r
l
~
m
m
o

N

d

m

*
D

o
o
o
o
r
l

r
l

r
l

d

4

N
N
N
N
N

N

N

N

N

m
o
m
m
r
-
m
o

-
4

M

~
~
N
N
N
N
N
M

9

M

N
N
N
N
N
N
N

'.
1

N

e
.
.

.

.

m
a
.

.

.

H
:
:

.

.

O
.
.

a
*
.

5

.

.

i
.
.

.

.

5
.
.

o
.
.

+

C

O

.
V
)
.
L
l
.

m

:
,
E

s
g
:

4
.
0
.
5

>

l

o
.

H
>
-
.

H
.

O
0

&
o

:
:
a
a
:

a
o

.
m
m
.

L
l

1

.
c
c
:

t
n
V
)
-
0
0

.

4

'

.
4

.
4

c

4
J
o
m

$
3
.

'r
n

(
0

o

o

m
m
m
U

U

2

a

o

a

a
l
a
,

a

0
7

a

c

o
r
o

c

o

2
!
H
a
a
0

o

tm

o

~
m

o
1

!
-
I

.
r
c
o
a
r
o
a
o
u
m

C
i

.
r
l

5

a
,
5

.
m
C
i
h
1
o
h
E
E
$

u
~
m
m
~
t
n
m
m
o

U
P
~

a

a

1

5

a
,
a
,

o

:
a
,
o
2
'
o
V
)
V
)
a

a

'O

o
V
)
o
a
,
a
,
V
)

o
o
a
m
a
a
a
c

1
m

cm

'O

o

V

V

m

m

m

m

.
r
i

m
m
c
o
c
~
E
o

o
~
o
a
,
a
,
.
m

m
.
4
1
.
4
1

3
U

a
a
u
m
u

a
,

a
,
.
m

a
,
-
m

S
T
S
T
a
,

V
I
o
u
a
u
w
w
a

V
)
'

o

a

o

tm

V

m

!
-
I

m

a

a
,
V
)

a
,
a

'2

3

m

W

r
n

m

m

O
C
C

a

o
o

W
W

V
)

m
m
m

a
o
0

m

a

a

a

a
m
m

.
r
i

a
i

a
i

!
-
I

1
0

1
0

a
w
L
T

o
m
m

h
a
,
a
,

a
a
a

O
r
l
N
K
I

m
m
m
m

d
d
d
r
l

m

m
o
4

m

4

m
o
o

-

N

N

S
.
.

.
.
.

.
S
.

.
.
.

'
A
'

.
.
.

a
,
.

L
i

i

u

O

a

s
1
0
.

n
b
a
.

t
n

V
)
.

a
s
c
.

z
o
o

.
t
i

.

g
g
.
2

:

5

U
.

o

V
)

c
m
.

s
o
o
.

a
w
a
.

m
i
n
o
.

c

o
t
m

o
a
u

.
r
l

m

u
o
u
.

\
m

tm

.
t
i

.

U

V
w

m

.
r
l

.

m
!
-
I
u
.

o
m
c
.

a
a
a
,

m
a
4

m
o
H

a
,

>

V
a
,
a
,
H

m

a

a

a

o

o
m
m
a

.
r
l
a
,
a
,
1

L
l
I
0

1
0

!
-
I

a
u
u
t
n

O
m
m
P

!
-
I
a
,
a
,
1

a
a
a
o

L
i
.

O
d
H
m

a
a
H
0

m
H
a

V
)

V
)

C
3
0
0

o

a

t
a

.
4
V
)
3
V

4
J
a
L
l
m

.m

i
o

a

!
-
I

U

V

m

m

o
a

m
a
,
a
a
,

O

a

V
)

a

m

m
c
a
,

o
m
o
a

1

a

.
4

V

m
o
.
%
;

!
-
I
g
u
a
,

1

a

m

m

:
d
l
a
w

"

(
O
O
(
O
0

o
m
a
m
a

~
m

a

a

U

V
)

m
o
c
o
c

2

5
.
2

5
:

a
m
4
J
V
)
u

a
,
a
,
.m

a
,

.
m

o
a
u
a
u

captulo IX
PRINC~PIO DA ANALISE DE NIONS ........................
Testes prvios para Anions ............................
........................ a.1. Solubilidade da Amostra
................ a.2. p H da Soluo Aquosa da Amostra
............... a.3. Tratamento com H2S04 Concentrado
a.4. Tratamento de uma soluo Aquosa da
Amostra com AgN0 ...............................
a.5. Tratamento de uma Soluo Aquosa da
.............................. Amostra com BaC12
Testes ~specficos para a ~dentificao de Anions .....
a.1. Provas Diretas .................................
a.2. Extrato com Soda ...............................
REAES PARA ONS FLUORETO ............................
REAES PARA ONS CLORETO .............................
REAES PARA ONS BROMETO .............................
REAES PARA ONS IODETO ..............................
REAES PARA ONS SULFATO .............................
REAES PARA ONS NITRATO .............................
REAES PARA ONS NITRITO .............................
REAES PARA ONS CARBONATO ...........................
REAES PARA IONS FOSFATO ..............................
REAES PARA ONS ACETATO .............................
REAES PARA ONS SULFETO .............................
REAES PARA ONS BOKATO ..............................
X
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ANALISE DE UMA MISTURA DE S~LIDOS
..................... Observao Fsica da Amostra
.................. Solubilidade da Amostra em gua
................................... Teste de Chama
................... Determinar os Anions Presentes
................................... Provas Diretas
Extrato com Soda .................................
Determinar os Ctions Presentes ..................
Tratamento de Resduos 1nsolveis ................
................ SUGESTES PARA LEITURAS COMPLEMENTARES
............................ A.I. PREPARO DE SOLUES
....................................... A.2. MATERIAL
.................. A.3. POTENCIAIS PADRO DE ELETRODO
........ A.4. PESOS ATOMICOS BASEADOS NO IS~TOPO C=12
..........
A.5. PESOS MOLECULARES DE ALGUNS COMPOSTOS
I

4

(
O

a
i

U

I
-
!

a

a
i

(
O

'
4

;
I

o

C

<
4

I
-
!

a
i

c
,

.
d

a

Z

L
i

2

o

a

(
O

4

c
i

(
O

O

m

4

C

3

>

r
l

o

>

C

(
O

a
i

a

a
i

4
J

L
i

m

m

3

a
i

>

r
l

o

c

(
O

a
i

a

m
'
c
,

4

a

a
i

o

3

O

2

o

(
O

o

(
O

o

.
r
l

u

I
-
!

a

(
O

.
r
l

4

c
i

E

3

a
i

L
i

P

o

u

o

a

m

.
d

r
n

o

r
l

o

C

U

c
,

m

o

a

.
d

>

a
i

a

O

I
4

C
F

4

u

.
d

I
-
!

2

w

4

4

.
r
l

L
i

m

3

c
>

c

.
r
l

c
i

a
i

a

I

o

L
i

a

a
i

'O

(
O

o

m

a
i

U

o

a

(
O

o

.
d

E

.
d

h

a

m

o

a
i

b
.

a
i

a

m

o

c
i

(
O

.
r
l

r
n

I
-
!

E

'
a
i

e

E

4

c
>

'
4

c

a
i

O

c
i

C

2

.
d

>

r
l

5

c

m

a
i

a

2

o

C

E

3

E

I
-
!

4

c
i

c

(
O

a
i

a

4

a
i

a

L
i

4

m

a
i

a

A

I

m

P

m

o

'O

m

.
d

r
l

.
d

c
i

3

o

i
m

C
F

m

U

,
d

W

.
d

c
i

C

a

.
d

a
i

a

(
O

o

m

(
O

a
i

U

o

a

(
O

o

4

u

o

a

'
a
i

4

m

m

a

(
O

m

.
d

(
O

'
4

w

m

a
i

a

a

.
d

I
-
!

a

O

a

i?
a
i

c
,

C

2
'
I
-
!

.
r
l

a
i

c
,

C

.
r
l

a
i

I

2

>

4

a
i

o

'O

C

m

5

o

W

m

o

a

o

c
i

'
a
i

E

(
O

o

o

c

m

a

E

c
i

(
O

O

0

I
-
!

4

m

4

a

o

E

O

U

m

m

a

6

'
a
i

d

m

l
o

2
0

0
1

E

O

'+

C

.
r
l

(
O

.
r
(

L
i

a
i

u

C

o

'4
4

a
i

a

E

.
d

&
I

4

(
O

o

2

>

r
l

o

>

C

a
i

m

a
i

a

(
O

U

.
d

(
O

'
4

'+

m

a
i

a

4

a

4

I
-
!

a

o

a

m

a
i

c
i

c

.
d

u

.
r
l

w

s

m

C

.
r
l

I

C

3

a
i

V
)

m

3

.
d

C

.
d

r
l

L
L

m

3

.
d

4

U

m

'
4

L
i

c
,

4

m

o

m

O

O

O

N

a
i

a

4

c
,

4

O

>

I
-
!

o

L
L

I

a
i

c
,

r
l

3

'O

4

a
i

c
,

C

2
'
r
l

4

E

o

c

a
i

L
i

e
0

U

a
i

a

o

c
i

4

'+

r
l

3

m

o

a

o

1
4

y
i

4

C

4

E

4

'
c
,

C

o

U

4

I
-
!

4

c
,

4

5

m

>

m

m

3

m

3

.
d

C

.
d

r
l

L
L

a
i

4
J

(
O

a
i

c
,

a
i

c
i

m

o

I
-
!

a
i

w

a
i

a

o

c
i

4

w

r
l

3

E

o

U

o

a

4

m

a
i

V
)

;

a

4

C

.
r
l

5

a
i

I
-
!

m

4

o

1
4

V
i

3

r
l

o

m

E

o

4

'O

4
J

4

L
i

c
,

m

L
i

a
i

1

0
-

m

C

r
l

4

r
n

s ol uo c ont i ve s s e s u l f a t o de f e r r o , ent o o papi r o t or nava-
s e p r e t o . O componente a t i v o d e s t e e x t r a t o o c i do t n i -
c o, uma mi s t ur a de s t e r e s d e g l i c o s e do c i do g l i c o c o n t i -
do na gal ha. A s gal has por sua vez, s o excr ecnci as causa-
d a s por i n s e t o s p a r a s i t o s s obr e os ga l hos e t r oncos da s
p l a n t a s .
O apar eci ment o da a n l i s e qu mi ca pr opr i ament e d i t a
s u r g i u s com a s e xpe r i nc i a s do c i e n t i s t a i n g l s Rober t
Boyl e (1627-1691) que f o i o pr i mei r o qu mi co a t e n t a r u s a r
compost os or gni cos (mai s pr eci s ament e e x t r a t o s v e g e t a i s ) em
qu mi ca a n a l t i c a . Foi Boyle que i d e a l i z o u v r i o s t e s t e s
q u a l i t a t i v o s pr ecur s or es dos a t u a i s .
A ~ S R. Boyl e, o u t r a s c ont r i bui e s not ve i s qu -
mica a n a l t i c a foram dadas pe l o s ueco T.O. Bergman
(1735-1784) desenvol vendo uma s epar ao s i s t e m t i c a por meio
d e al gumas r eaes usando o c i do s u l f r i c o .
Em 1813, o f r a nc s L. J . Thnard (1777-1857) pr ops
uma s r i e d e t e s t e s que s er i am a pl i c a dos na i d e n t i f i c a o de
ga s e s quando l i b e r a d o s dur ant e a a n l i s e de uma amost r a des -
conheci da. Foi ai nda Thnard que desenvol veu o pr i mei r o
pr oces s o de s epar ao em gr upos na a n l i s e q u a l i t a t i v a .
Pos t er i or ment e, o alemo C.R. Fr e s e ni us (1818-1897)
publ i cou v r i o s mtodos de a n l i s e que r es ul t ar am numa sepa-
r a o s i s t e m t i c a que c o n s t i t u i a bas e dos esquemas de sepa-
r a 6e s usados nos c ur s os de ~ u i mi c a ~ n a l t i c a a t hoj e .
O s mtodos d e a n l i s e qu mi ca pr opos t os 150 anos
atrs obviamente no t i nham a v e r s a t i l i d a d e a t u a l , nem mesmo
o nmero d e t e s t e s di s pon ve i s na poca s e compara com o que
e x i s t e hoj e .
O s t e s t e s por v i a s e c a , t a l como t e s t e s de chama,
surgi ram com a s des cober t as de R . Bunsen (1811-1899) e G.
~ i ~ c h o f f (1824-1887) de que a s cor es nos e s pe c t r os de chama
de c e r t o s Tons met l i cos s o c a r a c t e r s t i c a s de cada met al .
O s t e s t e s a t e nt o desenvol vi dos cons t i t ui am o que
s e conhece por macr oanl i s e, sendo que s mai s t a r d e que
s ur gi u a mi cr oanl i s e, apes ar de que al guns dos t e s t e s pro-
pos t os h mui t o tempo j fossem mi c r oa na l t i c os , como por
exemplo a r eao usada em 1632 par a a det er mi nao de our o,
baseada na formao de uma suspenso de our o c o l o i d a l e h i -
dr xi do de es t anho pel o t r at ament o do AuC13 com SnC12.
Dent r o da mi cr oanl i s e, o t e s t e d e got a desempenha
um papel i mpor t ant e. Um dos t e s t e s de got a mai s comum o
t e s t e de a c i de z ou bas i ci dade com uma t i r a de papel de f i l -
t r o impregnada com e x t r a t o s de v i o l e t a s .
Em 1859, H . Sc hi f f (1834-1915) publ i cou um t e s t e de
got a no q u a l usava papel de f i l t r o impregnado com car bonat o
de p r a t a par a d e t e c t a r u r g i a na ur i na . Uma got a de u r i n a
pr oduzi u uma mancha de p r a t a met l i ca de cor marrom.
Em 1898, H. P . Trey (1851-1916) demonst rou a pos s i -
b i l i d a d e em s e s e pa r a r cobr e de cdmio por meio de uma s ol u-
o amoni acal , cont endo e s t e s ons , col ocada numa t i r a de
papel de f i l t r o . O s ons cdmio l ocal i zavam- se no a n e l ex-
t e r no e podiam s e r i d e n t i f i c a d o s com s u l f e t o de amnio, r e -
s ul t ando num a ne l amar el o de CdS ao r edor do c r c u l o p r e t o
de CuS.
O s pr ocedi ment os de a n l i s e q u a l i t a t i v a no comeo
V
)

o

a

o

c
,

'
a
i

E

V
)

O

a
i

c
,

C

a

m

o

C
,
C

P
)

E

.
r
l

a

U

L
i

a

V
)

a
i
c
i

C

h

u
4

.
r
l

a

a
i
a

O

L
i

a
,

E

'
1

C

a
i
a

C

m

m

m

a

O

t
m

V
i

1

d

o

V
)

V
)

.
r
l

a

m

a
i
>

r
l

o

>

c

O

V
)

L
i

U

a
,

c
i

V
)

a
i
C

o

a

m

V
)

3

o

a

c
i

'
a
i

E

O

V
)

a
,

h

m

r
l

U

-

d

I
'
.

a
l

d

I

r
l

a
l

m

r
l

-

C

d

0
7

.
r
l

a
i
F

L
i

a
i
a

o

t
m

V
i

C

a
i
U

r
d

m

1

2

.
s

U

o

V
)

L!?
n

m

o

a

m

N

.
n

r
l

.
d

c
,

3

V
)

m

U

.
r
(

E

\
r
l

3

@

V
)

a
i
I

O

V
i

m

h

a
i
a

V
)

'
a
,

>

m

h

c
,

m

O

I
m

Y

r
l

o

V
)

m

a

a
i
V
)

.
r
l

d

'
a

C

m

a
,

m

c
,

m

o

E
,

o

a

.
d

>

r
l

o

>

C

V
)

a
i
a

O

a

o

c
i

'
a
,

E

o

C

V
)

m

a

m

m

8

P
)

c
,

C

E

d

m

.
r
l

U

C

V
)

V
)

a
,

o

t

m

V
)

C

'
4

V
)

O

5

E

'
a
i

r
l

m

r
l

m

.
r
l

L
i

a
i
U

2

a
i
a

m

.
r
l

E

o

c

o

a
i
m

O

a

.
r
l

a

'
m

m

.
r
l

E

m

a
i
U

V
)

a
i
U

m

.
d

1

0
7

a
i
V
)

C

U

m

m

m

5

P
)

.
r
l

1

t
T

a

m

o

C

1

d

m

O

a
i
t
P

O

V
)

L
i

1

a
,

c
i

m

a
i
C

'
a
i

o

a

r
l

o

h

c
i

1

h

i1
,
I

c

o

U

m

>

.
r
l

c
,

m

.
d

U

.
r
l

C

.
r
l

2

1

L
i

>

d

o

>

a
i
V
)

a
,

a

a
,

a

o

'
a
i

m

U

.
r
l

E

3

t
P

a
i
a

O

r
l

3

U

'
4

L
i

h

1

m
i
l
.

a

C

\
a
i

:
"
o

.
r
l

m

.
r
l

U

E

V
)

.
d

a
i
m
u
c
i
a
i

'
O
~
r
l
a
i
C
c
,

0
,
d
.
o

m
c

a

m

3

.
r
l

C

.
d

m
m
m
2

t

m

a

c

m

o

a

m

.
r
l

'
a
i

a

.
r
l

2

1

P
)

.c

d

I

O

a

c

a

a
i
c
,

C

m

a

1

c
i

V
)

a
i
O

'O

o

t
m

V
i

C

c
,

m

m

.
r
l

m

c
,

m

'
P
)

a
i
r
l

P
)

a
i

a
i

c
,

C

m

a

3

c
,

V
)

a
,

o

m

m

E

d

O

a

5

o

a

a

'
a
i

m

U

.
r
l

c
i

'
m

a

I

C

m

c
n

o

c
,

.
r
i

2

'a
,

o

L
i

a
,

4

a
,

a

a
i
'I
)

m

'I
)

.
r
l

r
l

.
r
l

D

.
r
l

(
O

r
n

o

a

m

a
i
'I
)

m

'I
)

.
r
l

r
l

.
r
i

D

.
r
l

(
O

C

a
i
m

m

c
,

r
l

m

k

m

m

U

(
O

m

E

5

'I
)

a

m

a
,

c
,

C

t
n

a
,

h

(
O

o

a

(
O

m

a
i
3

a

E

.
r
(

(
O

m

.
r
l

k

a

'
O

a

r
n

r
n

.
r
l

o

a

a
i
a

N

m

w

a
,

L
I
)

o

a

C

m

3

0
'
o

'I
)

m

C

o

c
,

C

o

k

Q
)

L
I
)

a
,

'I
)

O

a

E

'
a
,

L
i

o

a

o

(
O

r
n

H

8

'I
)

c
,

r
l

3

(
O

a
,

L
i

O

I

o

a

a
,

c
,

C

m

'I
)

1

c
,

(
O

a
,

o

.
r
l

L
i

a

'
O

L
i

a

o

.
r
l

1

0
'
m

n

E

X

n

o

(
O

m

.
r
l

U

e

I

m

c
,

r
n

%

m

(
O

C

a
,

E

I

m

(
O

1

m

a
,

c
i

C

t
P

a
i
L
i

V
)

o

'I
)

m

N

a
,

L
i

3

a

m

a

m

.
r
l

U

C

l
m

c
i

L
i

o

a

E

.
r
l

m

E

'
a
i

e

E

m

c
i

h

-
4

N

3

a

a

a
i
n

m

'I
)

m

c
,

C

a
,

4

m

h

a
,

.
r
n

a
i
a

o

a

o

I
m

V

m

h

m

5

a
,

'I
)

a
,

a

'I
)

.
r
l

r
l

.
r
i

2

C

(
O

4

r
n

o

'I
)

o

i
m

V
i

m

c
,

C

U

C

o

m

C

o

t
a

V

'
4

L
i

m

>

m

E

1

h

a

r
n

o

.
r
l

E

r
n

o

h

c
,

5

o

a
,

L
i

c
i

C

a

I

.
r
l

a

m

m

r
l

a
i
a


.
r
i

E

o

a

x

a

o

'I
)

L
i

o

r
l

m

>

o

C

m

V
i

m

a

E

m

E

3

h

o

a

L
I
)

a
i
c
,

C

a
,
t
n

a
i
(
O

'
a
i

>

m

L
i

c
,

m

3

o

m

3

t
n

\
m

m

E

(
O

.
r
l

a
i
>

.
.
i

U

.
r
l

E

(
O

o

.
r
l

C

t

m

c
n

L
i

o

(
O

a
,

c
i

C

a
,
>

r
l

o

a
i
a

o

1
m

V

I

4

'I
)

-
4

r
l

.
r
l

D

.
r
l

m

C

a
,

(
O

m

C

o

c
,

C

E

5

m

O

o

c
,

C

E

r
l
.

a
,

E

a
,

'I
)

o

1
m

V
i

c
,

a
i
'I
)

m

C

a
i
2

a

.
r
l

r
l

I

r
n

e

3

m

a

o

I
m

V
i

m

L
i

c
,

r

.
.

a
,
U

C

o

m

C

o

c
,

C

:

3

m

E

3

m

o

L
i

.
r
l

E

.
r
l

L
i

a

a
i
>

a
i
'I
)

a
i
(
O

a
i
n

a
i
5

r
l

o

>

E

1

a
,

'I
)

m

'I
)

'
4

m

c
,

X

o

a

a
i
(
O

'1
0

c
,

(
O

a
,

a
i
1

C
T

i
%

a
,

r
n

V
)

L
i

Q
)

c
,

C

.
r
l

a
i
'I
)

m

.
r
l

U

<
m

c
,

a
,

m

-
4

C

<
m

t
n

o

Q
)

m

m

u

-

L
i

o

a
i
E

a
,

5

r
l

o

>

E

m

L
I

m

a

-

m

o

5

0
'
a
i
V
)

m

u

a
i
'I
)

C

m

t
n

I

3

E

m

5

m

C

O

.
r
l

(
O

m

U

o

a
,

3

0
'
a
;

c
,

C

>

r
l

o

(
O

o

.
r
l

L
i

a

'
O

!
?
i

o

'I
)

o

c
,

.
r
l

a
i
w

a
i
o

o

'I
)

C

5

t
n

(
O

k

o

U

m

.
r
l

L
i

a

'
O

a

m

a

r
n

a
,

a
,

>

(
O

E

3

0
7

r
l

m

a
,

h

o

U

m

a

a
i
a

a

.
r
l

(
O

C

a
i
c
i

C

.
r
l

m

m

V

C

'I
)

I

m

c
,

X

a
,

m

'
a
,

o

r
l

a

5

X

a
,

E

3

o

'I
)

x
r
l

m

c
,

X

o

'I
)

C

(
O

'm

c
,

V
)

a
i
a
i
3

0
'
o

c
,

(
O

o

a

E

o

o

'I
)

I

.
r
l

r
l

\
r
(

m

o

(
O

.
4

r
l

o

o

U

r
l

.m

a
,

n

m

3

c
,

(
O

.
r
l

E

E

3

E

o

.
r
l

L
i

L
i

'
a
,

w

O

c
,

m

C

m

.
r
l

U

o

.
r
l

c
,

o

'I
)

o

i
m

V

I

C

E

3

m

L
i

(
O

Q
)

a

o

a

rn

a
i
1
0

V
i

m

h

r
n

2

3

t
n

r
l

0

a
,

a

a
i
'I
)

m

'I
)

.
r
l

r
l

.
r
l

5

C

a
i
r
n

a:
E

o

r
l

a
,

>

\
r
l

U

.
r
l

E

O

.
r
l

C

l
m

c
n

k

o

a
,

c
,

C

a
i
>

r
i

o

E

a
i
'I
)

o

i

m

V
i

.
r
l

a

m

m

a
i
c
,

C

m

.
r
i

a

E

m

a

c
,

I

a
i
'I
)

4

a
i
L
i

o

o

O

V
)

m

U

a
i
c
,

a
,

e

m

C

o

c
,

a
i
m

m

o

r
l

a

5

X

a
,

k

o

a

m

1

t
n

'm

m

I

o

(
O

(
O

.
r
l

'I
)

a
i
a

5

m

0
i

o

C

a
i
o

.
r
l

E

o

a

m

U

.
r
l

L
i

c
,

'
a
i

r
l

a
,

.
r
l

'I
)

a
i
c
,

C

m

c
i

r
n

C

U

m

C

E

.
r
l

U

(
O

'
a
i

U

o

T
I

o

t
m

V
i

m

E
,

o

u

m

a
i
(
O

I

a
,

L
i

a
i
'I
)

,
r
l

V
)

C

o

o

r
l

a

t

X

o

E

o

v

8

c
,

V
)

o

a

E

O

U

o

'I
)

o

1
m

V

m

.
r
l

U

I
I

3

c
n

'
a

m

E

o

r
l

?
'

.

r
l

U

-
r
l

E

.
r
l

a
,

c
,

C

>

r
l

o

(
O

5

L
i

o

a

o

I

m

V

m

L
i

c
,

X

m

5

a
i
'I
)

r
n

o

'I
)

I

C

m

'I
)

3

c
,

(
O

a
,

o

o

(
O

.
r
l

'I
)

m

.
r
l

U

e

<
a
i

.
r
l

U

L
I
)

c

o

U

o

a

C

E

o

H

W

a
i
m

c
,

m

L
i

m

0

3

O

a
,

X

E

I

X

V
)

m

3

a
i
3

C
T

a
i
a

o

a

.
r
l

c
,

C

a
i
o

C

O

I

m

V

U

.
r
l

'I
)

a

m

3

k

k

E

-
4

k

a

.m

L
i

a
i
>

a
i
'I
)

a
i
c
,

m

>

.
r
l

c
,

m

c
,

.
r
l

r
l

0

3

0
'
a
,
r
n

.
r
l

r
l

'
5

m

m

(
O

a
,

I

o

C
h

.
r
l

'I
)

o

(
O

m

'I
)

.
r
l

k

m

>

O

V
)

m

.
r
l

U

<
m

c
i

rn

e

3

(
O

a
,

'I
)

m

'I
)

m

.
r
l

L
i

O

c
,

m

\
r
l

m

n

r
n

o

c
,

.
r
l

r
l

'
O

c
,

a
,

r
l

a
,

a
i
a

V
)

a
i
t
o

V

5

r
l

o

E

o

a
,

c
,

C

a
,

E

r
l

m

a

.
r
l

O

a
i
'I
)

o

c
,

C

2

c
,

L
i

o

a

E

o

U

o

a

o

a

3

c
,

r
n

a
,

E

m

c
,

C

V
)

a
i
k

a

a
,

k

m

>

.
r
l

c
,

m

c
,

.
r
l

r
l

;

0
'
a
,

V
)

.
r
(

r
l

'm

c

I

C

t
m

c
i

L
i

o

a

E

.
r
l

L
i

.
r
i

;

a
,

'I
)

V
)

o

U

.
r
l

a

'
O

c
,

(
O

o

a
i
k

c
i

C

W

l
d

o

3

0
'
o

c
m

V

3

r
l

o

(
O

E

(
O

c

o

'
r
l

5

h

.
r
l

c
,

V
)

.
r
l

X

E

'I
)

O

a

a
,

1

0
'
o

.
r
l

L
i

e

'

r
l

r
l

.
r
l

5

C
F

a
,

'I
)

V
)

m

E
k

o

w

(
O

m

.
r
l

L
i

'm

>

(
O

,

m

E

L
i

r
C
i
a
i
L
i

m

o

r
n

o

.
r
l

L
i

e

-
4

r
l

.
r
l

3

0
'
V
)

a
i
c
,

V
)

a
,

a
i
h

c
,

C

a
,

L
i

.
r
l

3

r
l

U

C

.
r
l

V
1

o

S

'I
)

o

a

m

o

3

0
'
o

tm

V

5

r
l

o

(
O

o

a
,

r
l

a

E

o

a
i
'I
)

o

i
m

V

5

o

r
C
i
a
i
a

'I
)

.
r
l

r
l

.
r
l

9

r
l

o

o

i

m

V

N

.
r
l

C

o

.
r
l

a
i
a

r
n

o

c
,

.
r
l

a
i
U

C

o

U

I
O
a
i
r
n
O
I

a
i
'I
)

E

a
i

a
,
V
)
c
o
3
'
I
)

r
n
r
n
N
c
i
r
n
.
r
l
>

c
,

a
,

c

.
r
l

.
r
l

a
i
'I
)

C

o

'

r
l

o

Q
)

'I
)

o

1

o

n
i

o

'I
)

(
O

.
r
l

o

a

r
n

a
i
t
o

V

.
r
l

'I
)

O

(
O

r
[
)

'I
)

C

.
r
(

E

c
,

a
,

'O

k

.
r
l

1

t
n

m

k

m

c
i

.
r
l

U

a
i
(
O

I

a
,

a

o

0
4

o

C

1
o

k

a
i
!
4

a
,

V
)

'm

L
i

'I
)

o

a

C

U

z
"

r
n

a
i
c
,

C

a
i
m

a
i
L
i

(
O

O

'I
)

o

i

m

V

L
i

c
,

C

U

e

o

m

a
i
a

r
n

C

o

\
r
l

a

'I
)

o

I

m

V

m

c
)

C

U

C

U

m

a
,

V
)

I

.
r
(

3

r
l

U

C

.
r
l

-

\
r
l

E

o

I

m

V

k

c
,

e

U

C

o

m

5

a
,

c
,

(
O

.
r
l

X

a
i
a
i
1

0
'
a
i
V
)

-

I

N

.
r
l

'I
)

-

c
,

C

L
i

3

'I
)

a
,

3

0
'
a
i
L
I
)

I

k

m

c
,

C

.
r
l

r
l

m

r
n

E

B

w

a
i
c
,

r
n

a
i
c
,

8

1
m

?

'I
)

L
i

I

O

'I
)

.
r
l

X

'
O

a
,

i
m
o
m
a
l

.
.
I
E
!
4
a
a

r
n
~
i

m

m

~
3
a
l
m

a
>

r
l

E

a

o

'
1

.
.
I

o

a
m
m
c
s
h

a
o
a

e

t
m

.
.
I

e
m
1

.
.
I

m

m
c
i
m

o

a

c
i

E

s

c

c

i
i

5

:
'
Z

a
m
o

Q
)

a

u

U

m

h

m

m

a
l
m

m
i
E

a
l
h
N
O

o

h

m

e

a
u
.
4

h
1
0

O

m

.
r
i

P

O

h

m

-
4

U

r
l

o

0

m

m

.
u

0
2
0

c

e

c
i

(
O

a
l
O

m

c

a
,

f
f
l
~
(
I
I
m
t
0
h

(
U

Q
)

h

a
l
o

a

m

h
a
"
g
.
S
$

m

e

a

a
m
.
d
m
a

a

o

e

;

.
r
l

m

I

c
i

m
a
,
.
r
i
m
o

s

U

.
r
l

'
O

.
.
I

c
a
r
l
h
u
o

c
i
m
u

o

m

h

r
l

m
u
m
m

3

0
)

O
U
3

N
'
t
J
f
f
l

m

V

m
a
Q
)
m
c

.
m
m

a
c
i
r
l
.
r
l
k

a
l
h

a
,

h

.
.
I

m

m

a

m

0
7
4
0

a

o

U
.
r
l
O
a
l

t
o

P

n
u

E
!
'
Z
.
!
:
$

m
.
r
l
m
c
m

.
.
I

0

.
.
I

(
U

a
m
o
m
a
o
c
o
a
l
c
i
h

a
e
3

l

a

c
,

o

I

m
m

c

a

P
,

N

=
$
'
(
U

m

P
,

m

c
i

m

-
m
i
a
m

a

c
i

O

z

a

0
.
d

c
'
m

m

m

m

U

m
c
i
o

c
u
m
c
i

-
'
a

r
l

I

m

O

r
l

m

a
,

o
-
m

E

c
i

a

u
<
r
r
i
m
a
m
a
3

.

r
l

m
I
I

m
i
a

I

m

a

.
.
i

.
-
i

a

m

m

a

r
i

8
;
;

;
;
I

E

(
O

.
r
l

.
r
l

u
+
'
m

3

m

.
r
l

3

o

C

(
O

o
c
i
e

3

a

Q

O

m

P

e

7

m

a

o

..I
..I
a

a
m
u

.
r
l

..I
u

h

m

I

c
i

1

0

m
a
l
*

h

o

o

e
o
m
u
e

m
a
h

s

a
c
u

a
P
,

(
m
a
a
a
m

O

m

c
i

U

g
:
E
!

o

m

d
o
a

O

m

U

.

.
.

E

t
m

m

U
i
h

9
E
m
v
c
i

m
c
a

c
i

m

o
m
c
i

o
m
c
i

m
c
i
r
l

$
5

a
,

E

(
O
>
.
?
,

t
m

a
i
.
r
i

N

.
r
l

..I
a

r
i

a

m

a

Q

a
l
"
i

(
U

.
.
I

2
1

v

u

h

n
a
+
'
e

.
.
8
:
z

n
a
&

m

m

m

N

Q
)

m

O

m

h

h

m

a
a
l
E

u

m

m

m

a

.
.
I
O
m
O

(
r
]

o

P
i

W

H

V
>

Z

3

a

;
I

A

w

n

o

t
4

H

Z

H

6
i

W

n

.
r
l

.
4

3

c
i

u
m
a

c
i
u
m

a
m
s

c

o

)
o

a

\.I
C

a

.

m

P
5
$

m
N
a
U
i
m

r
i

<
m

o

3

ffl
m

m
c
i
a

t
n

a
m
i

a
l
a

C

f
f
l

Q
)
r
l
Q
)

m

h

f
f
l

m
n
o

m

m

m
o


m

3

i
m

I

Q
)

r
i
r
i
f
f
l
Q

(
O

U
i
~
N
V

Q
)

m

id

m

m
m
e

.
2

$

2

z

m

o
a
l
u

>
u
m

a

a

a

.
r
l

r
l

o

u

a
l
Q
)
t
n

c
i

m

.
r
l

(
O

m

.
;
C
;

'
a

5

(
O

.
.
I

'
a

~
m
n
i
r
i
o

O
N
Q
,


m
a
.
^
;

a

m

m
L
m
a

o

b
o
m
0

.
r
l

r
i

..I
C

C

a

L
l
.
.

r
i

a

m
u
u
r
l

.
m
E

.
r
l

m

r
i

O
E

E
P

~

m

(
O

m
m
c
h
a
~

.
r
l

c

0
3
4
J
m
u

o

6

m

m
m
-
a
,

a
.

m
.
*
Q
h

o

F
:
E

0

c
i
f
f
l
m
h
a
l
o

m
m
3
u

a
o
4

m
u
v
a

1

.
r
l

a

"
,
.
:
;
=
I
g

o
4

8

(
o

h

r
l

.

m

a

.
o

U

m

O

a
l
e
m
m
m

m

m

a

m
e
a

o

I

o

.
r
l

o

a

-
o

..I
m

r
i

m

m

u

h
m
k

m
a
m

v

o
a
u

(
I
)

a

u

m

.
r
i

e
(
U
m

"
-
m


m

m

m

t
m

n

m
m
~

c
u
a
a

a
3
u
u

8

C

o

.
r
l

4
J

.
m

U

O

o

a

3

b
l

a
i
4
J

m

a
,

C

O

a

L
r
l

3

r
l

u

C

.
r
l

'
a
,

E

'
a
,

P

E

E
-
r

o
;

.
4

(
O

m

\
m

4
J

O

a

a
i
O

.
r
l

a

'
O

C
.

O

i

u

N
D

'
a
,

z

m

a
i
.
r
l

U

'a
i

a

a
i
(
O

m

7

a

(
O

m

o

T
l
C

4
J

C

O

U

O

i
m

V
i

3

r
l

o

a

k

m

4
J

m

k

4
J

a
i
r
n

I

a
i
a

O

a

m

a
i
E

r
l

m

4
J

a
i
a

o

a

.
r
l

>

r
l

O

m

m

.
r
l

n

'
a
i

V
)

o

U

o

+

m

a
i
E
r

m

C

o

'
4

m

o

a

O

a

k

m

a

a
,

m

N

a
i
>

E

3

I

C

a

.
r
l

2

2

a
i
3

0
'
'a
i

o

a

4
J

C

.
r
l

r
l

m

(
O

k

a
i
m

a
,

>

a
i
a

a
i
3

0
'
O

4
J

m

W

O

k

4
J

3

o

I

o

m

E

a

m

.
n

a
i
4
J

m

a
i
C

O

'
4

a
i
4
J

m

a
i
a
,

7

0
'
O

.
r
l

k

'
m
(
O

m

a
i
Q
)

C

'a
i

C

O

'
4

E

3

a
i
a

O

t
m

0

m

U

.
-
I

W

4
J

m

4
J

r
n

a
,

a
,

V
)

i
a

4
J

m

B

a

k

a
i
>

r
l

O

m

m

.
r
l

a

o

.
r
l

U

k

a

'
a
i

O

4
J

c

a
i
E

r
l

Q
)

E

3

a
i
a

O

i
a

0

m

U

O

C

m

m

E

m

1

D

'
m

$

r
l

a
i
>

'
3

r
l

O

m

.
4

k

a
,

m

m

r
l

a
i
N

r
l

U

o

U

o

r
l

a

5

X

k

O

a

a
,
.

(
O

m

O

W

o

i

m

0

7

r
l

O

(
O

m

.
r
l

a

m

.
r
l

m

a

m

5

D

.
m

t

r
l

a
i
>

'
3

r
l

o

m

C

.
-
I

'
a
,

m

k

4
J

(
O

O

E

m

m

V
)

o

U

a
i
a

O

m

m

U

c
i

C

(
O

o

a

E

7

+

m

'
a
i

a
i
E
r

c a r a c t e r i z a dos pel a i ns ol ubi l i dade, em gua, de seus s ul f e -
t o s e hi dr xi dos e pel a s ol ubi l i da de de s t e s compostos em
ci dos d i l u d o s . Es t es c t i ons so pr e c i pi t a dos com s u l f e t o
de amnio.
2 +
O Grupo I V i n c l u i os c t i o n s CU , c d2+, pb2+ ,
2 + 3+ 3+ 5+ 2 + 4 +
Hg , B i , A s , A s , sb3+, sb5+, Sn e Sn . O s s ul f e -
t o s d e s t e s c t i ons s o i ns ol vei s em gua e em ci dos d i l u -
dos, consequentemente so pr e c i pi t a dos pel o g s s u l f d r i c o
(H2S) a p a r t i r de sol ues aquosas aci dul adas com ci do mi -
n e r a l d i l u d o .
O Subgrupo I V B formado pel os ons As3+, AS^+ ,
sb3+, s b5+, sn2+ e s n4+. O s c t i o n s do subgrupo 1 V B so
pr e c i pi t a dos juntamente com os ons do subgrupo IV A na f or -
ma de s u l f e t o s . Post er i or ment e o s c t i o n s do subgrupo I V B
s o separ ados dos c t i o n s do subgrupo I V A pel a di f er ena de
s ol ubi l i da de dos r es pect i vos s u l f e t o s em p o l i s s u l f e t o de
amnio ou em hi dr xi do de sdi o.
2 +
0 Grupo V i n c l u i os c t i o n s ~ g + , ~ g ; + e Pb , cu-
j os c l o r e t o s so i ns ol ve i s em gua a f r i o e em ci do c l o r -
d r i c o d i l u d o a f r i o ; o s c l o r e t o s de t odos o s out r os ons
met l i cos so s ol ve i s .
Par a a n l i s e dos ni ons no e x i s t e uma separ ao
s i s t e m t i c a propri ament e d i t a . O que s e f az t r a t a r a so-
l uo cont endo os ni ons com c e r t o s r eagent es que pr e c i pi t a -
r o al guns del es . Se nenhum pr e c i pi t a do oc or r e r , t odos os
pos s ve i s ni ons que deveriam p r e c i p i t a r e s t a r o el i mi nados.
2 -
muns encont r ados num l a bor a t r i o: ~ 1 - , Br-, I-, F-, S04 ,
O cader no de l a bor a t r i o deve cont er uma des cr i o
completa e pr e c i s a de t odo o t r abal ho f e i t o . De um modo ge-
r a l , o est udant e deve anot ar o que e l e f z , o que e l e vi u e
o que concl ui . Deve ai nda acostumar-se a es cr ever a s equa-
es qu mi cas medida que so r eal i zadas na p r t i c a . Tudo
deve s e r anot ado, mesmo que no s e j a o r e s ul t a do esperado no
t e s t e f e i t o . Eventualmente i s s o poder s e r t i l na a n l i s e
de uma amost ra desconheci da.
O s r e s ul t a dos obt i dos numa a n l i s e devero s e r en-
t r egues ao pr of es s or na forma de um r e l a t r i o que poder t e r
a s egui nt e forma: suponha par a e f e i t o de i l u s t r a o que a
amost ra s e j a c ons t i t u da d e A 1 ( S04) 3, ZnC12 e KC1 .
2
1- Aspecto f s i c o da amost ra:
- s l i d o br anco. c r i s t a l i n o
2- Sol ubi l i dade em qua:
- s ol vel em gua f r i a ; sol uo i nc ol or .
3- Anl i se de c t i ons :
m

w

m
1
a
i
1

d
W
h
0

a
i

=

a

a
i

m

m
m
m

O

a

?
I

1
m

a
i

2

O
a
i
3
O

O

'O

W
'
4

'O

m

u

m
a
m
h

.
r
l

m

m

c

a
i

a

P

m

m

E
m
a
m

o

.
4

h

O
U
*

O
E
C
1

a
o
a
i
o

h

O

O

m

-
r
n

u
o
a
r
n
m

m

a

C

.
-
I

m
a
i
o
2

a
i
E
C
,
h
O

0

o

C
U
.
4

u

a
i
'
a
l
*

a
r
l
h

'
a
i
C
0
,
m

a

r
i
a
-

O
a
i
r
n
r
n

E
a

C
.
d

c

o

m

o

'
4

C
,

a
i

r
n

I

m

P
<

a

o

O

2

c

o

m

C
,

h

c

D

I

N

a
i

V
]

E

.
d

r
n

a

o

c

E

I

N

m

a
i

3

h

i
u

O

a

u

r
n

0
,

.
.

n

o

a
,

a

a

.
.

.
d

n

o

>

.
d

r
i

'O

m

.
r
l

h

O

D

4
J

3

r
l

C

a
i

a
i

o

u

O

a

C

h

o

h

m

r
l

O

o

u

m

a
i

P
<

r
n

a

O

O

o

v
i

i
m

3

i
0

N

1
2

m

g

x

.
.

O

C

i
m

.
d

8

C
I
U

r
i

7

.
5

O

r
l

r
l

O

O

4
J

c

o

a
i

C

.
r
l

f
f
l

f
f
l

B

r
n

c

.
m
b
m

'
0
0
1

c
i
m

.
d

m
m

m

X
C
O
h
E

a
(
m

m

c
i

3

No ponto de equivalncia desta titulao uma esp-
cie (1/2H2S04) reage com uma espcie NaOH. O fator 1/2
chamado de fator de equivalncia. ~nto uma espcie
(1/2H2S04) corresponde ao equivalente do H2S04 nesta reao.
Desta maneira, uma soluo 1 Normal em H2S04 conte-
r 1 mo1 de (1/2H2S04) por litro de soluo. Como a massa
molar de (1/2H2S04) 49 g/mol, esta soluo conter 49 g de
H2S04 por litro de soluo. Esta soluo ser representada
por "H2S041N- feq = 1/2", onde "feq" o fator de equivaln-
cia do cido sulfrico.
Quando certas substncias so postas a reagir, o
que ocorre mais frequentemente a reao no se completar.
Na realidade proporo que a reao vai ocorrendo as con-
centraes dos reagentes vo diminuindo at atingir um ponto
em que permanecem constantes. Este estado em que as concen-
traes dos reagentes permanecem constantes chamado estado
de equilbrio.
Considere-se a seguinte reao ocorrendo em solu-
o.
e) Porcentagem em volume =
volume do soluto 100
volume da soluo
Esta maneira de expressar a concentrao das solu-
es representada por: % (v/v).
Considere-se uma soluo aquosa-alcolica contendo
95 rnl de lcool para cada 100 ml de soluo. Substituindo-
se os valores nmericos na equao acima obtm-se o valor de
95% para a porcentagem de lcool em volume.
massa do soluto
f) Porcentagem em Peso = x 100
massa da soluo
A porcentagem em peso representada por: % (m/m!.
Assim uma soluo de gua oxigenada 3 por cento em
em que A e B so os reagentes e C e D so os produtos da
reao. Suponha-se que todas as espcies so solveis no
meio em que a reao realizada.
Imagine-se uma experincia em que se parte de cer-
tas concentraes iniciais de A e B. A medida que a reao
vai ocorrendo as concentraes de A e B vo diminuindo e as
concentraes de C e D vo aumentando at atingir o estado
de equilbrio. No estado de equilbrio as concentraes de
todas as espcies permanecem inalteradas. Neste estado ob-
serva-se experimentalmente que a relao
peso, (3% (m/m)), contm 3 g de H202 por 100 g da soluo.
f
f
l

o

E

a
,

E

V
)

o

a

m

'
a
,

>

m

h

c
,

m

h

m

c
,

m

C

2

a
,

n

d

O
I

>

'
r
l

m

1
0

a

E

.
o
)

P

9

c
,

W

E

e
>

h

h

o

U

o

?

0
'
V
)

a
1

1
o

0

m

a
,

h

m

h

-

m

a

a
,

1

u
'

m

U

.
r
l

E

\
d

1

u
'

m

U

.
d

c
,

'
a
,

2
:

.
r
l

U

m

u

m

o

.
r
(

a

\

d

U

c

.
d

h

a

C

i% a
,

a

C

.
r
l

'
a
,

o

c
,

m

.
r
l

O

t
(
6

0

m

a
,

h

m

n

O

E

.
r
l

2
:

m

U

E

O

a
,

c
,

2
:

n

2
:

Y

a

a
,

a

c

'
a

n

a
,

m

o

t
m

V
I

m

h

m

m

.

r
l

m

1

u
'

f
f
l

m

a

m

'
a
,

>

m

h

c
,

m

m

P

c
,

a
,

0
)

a

0
)

.
d

h

'
a
,

m

e
;

c
,

c

m

c
,

1
0

C

o

U

m

E

1

'
a

.

h

a
,

m

E

'
a
,

P

E

c
,

.
-
-

L
i

O
I

2

a
,

h

c
,

2
:

O
I

o

t
m

0

m

r
l

O
I

m

I

\
r
l

d

.
r
(

1

a
,

'I
)

I

.
r
l

u

d

a
l

a
,

'I
)

.
r
(

d

m

'C
)

o

1

o

'I
)

O

c
,

.
r
l

a

a
,

m

m

a
,

t
o

o

h

'I
)

.
r
l

m

C

o

u

C

I

a
,

'I
)

8

o

.
r
(

L
i

P

k
r
l

d

.
r
(

O

'I
)

m

.
r
(

u

E

<
a
,

c
i

m

.
r
l

a
,

m

L
i

>

O

a

m

B

o

t
m

o

a
,

h

a
l

'I
)

a
,

a

'I
)

O

t
m

O

.
r
(

h

P

\
-
I

d

.
r
(

1

r

a
,

'
0

0
)

4
J

C

c
i

m

c

O

m

'C
1

o

I

m

m

8

h

a

a
,

m

'I
)

m

E

O

'u

m

h

.
r
l

(
i

7

'I
)

C

.
r
l

4
J

U

a
l

a

'+
I

o

E

c
l

a
,

r

B

o

t
l
i

.
r
(

c
,

a

2

m

r
l

a
,

m

X

Z

?

U

L
i

o

a

m

O

'C
)

c
i

C

m

m

a

m

.
r
l

4
J

m

'
4

L
i

4
J

m

m

'
a
,

d

m

7

0
'

m

O

.
r
(

f
i

\
r
l

d

.
r
l

3

5
'
a
,

'C
)

a
,

4
J

c

c
i

m

C
:

o

m

'I
)

m

5

G

u

u

a

m

1

4
J

m

a
,

a

4
J

m

E

O

m

m

a
,

a

m

.
r
(

L
i

m

2

a
,

O

I
m

o

m

L
i

m

'I
)

'I
)

m

5

m

m

'C
)

w

L
n

0

d

-

a
,

I
Z

r
l

Z
I

'I
)

W
I

4

b

5

.
r
l

L
i

3

r
l

.
r
l

1

0
'

W

'u

o

'I
)

C

m

a
,

c
i

m

e
:

m

'C
)

m

3

.
c

.
a
,

E

.
-
I

u

m

o

1
m

m

a
,

a

a
,

m

d

m

a

m

'I
)

'I
)

o

.
r
(

P

'
4

d

.
r
l

1

0
'

O

'I
)

O

I

m

o

.
r
(

'C
I

u

m

a
,

'I
)

o

'I
)

m

L
I

m

'C
)

u

.
r
(

'u

.
r
l

Y

h

.
r
(

'I
)

m

'I
)

8

.
r
l

E

'
4

3

0
'

o

.
r
(

h

e

\
r
(

d

.
r
(

7

5
'
o

'C
)

a
,

'C
)

O

a

C

m

a
,

'I
)

a

m

'I
)

m

'
a
,

'
a
i

c
>

C
>

E

'
a
i

$4 E

m

C
,

'
0

L
I

m

m

m

E

O

U
-

4

'
a
i

-

u
m
a
l
m
u
a
,

'Q
)

r
i

.
n

.
a
,

Q
E
a
,
a
,
a
m

r
n
o
n
l
n
l
n
r
l

n
.

.
m
a
,
a
,
a
,
a
,

L
i
;
L
i
o
a
&
z
"
"

a
,

a
,

a
i

L
i

C

a
,

>

a

L
i
o
o
m
o

o
a
i
a
,

.
r
l
~
o
n
m
c
n
l
n
.
r
l

O
L
i
o
l
n
m
n

0
1
0

u

n

c

c
,

m
n
m
u

o

'
r
l

O
l
n
l
n
V
r
l
r
l

r
l
m
u
a
,
m
a
l
m
m
-

a
i

.
r
i

a

r
l
r
l
3
a
-
c

1
3
m
m
o
3
a
,
a
i

-

D
'
W
C

C
U
P
.
d

-

m
a
a
i
-
a
o

T
!
L
N

c
)

m

L
i

3

C
>

ln

.
r
l

E

,
m

m

a
,

.
r
l

U

'
a
,

a

1
0

a
,

m

v

'
a
,

r
l

E

a
,

'0

o

t
m

U
I

i
d

.
r
i

U

O

m

m

.
r
l

a

'
m

k

a
,

2

m

C
>

1
0

a
,

a
,

ln

a
,

3

0
'
'
a
,

C
i

l
d

m

a
,

a
:

1
0

a
l

m

a
,

1

0
'
'
a
,

C
,

m

'
a
,

o

C
i

ln

.
r
l

o

.
r
l

k

n

-

-

t
r


a

0
5
-

4
4
-
C

i
d
.
i
.
7

a
,

G

a
i
o
m
i
a
o
a
,

1
m

m

C
i
r
l
3

l
n
~
Y
$

U
r
l
"

'a
,

.
r
i

l
a

2

5

E

o

c
,

C

.
r
l

-
o
a
-
.
r
l
.
r
l

1
0

O

m
A
O
l
m
l
n
t
r
N

k

a
,

U
D
'
W
i
u
n
U

m
a
u

a
-
a
C
i
a
,
a
,
-
p
L
i

O

m

t
m

a
:

U
I

3

r
l

a
,

O

.
r
l

ln

U
'

'a
,

m

a

5

:

l

I

o

L
i

.
r
l

.
r
l

U

.
r
l

0
1

~
i
r
:

o

L
i

t
m

m

~
i
a

(
I

C

a
,

a
,

a
!

3

0
'
C
)

O

T
)

a

r
n

m

a
i

L
I

k

.

C
J
a
i

U
-
t
o

C
i

'
a
,

m

t
r

r
i

a
-

r
i

(
0

ln

L
1

a
,

o

+
J

t
m

r
:
l
n
,
C
J

a
,

m

m

1
)

m
1
r
:

0
'
O

o
m
a
,
n

S

m

L,
C

d

t
l

o

.
a
,

t
m
a
:
a
a

0

O

9

a
i

o

O

d
a
c
r

O

.
r
l

I
4

m
o
k
o

t
m

U

L
4

m
c
h
l
n
b
r

a
m
a
,
o

L
I

a

0

a
i

C
i

o

C

O

s

a
,

.
r
l

r,
d
U
k
'
r
Y

O
P
r
Y

3

O

'
4

.1
:
U

d

o

.
r
l

C
J
m

3

0
1

0
'
L
.
4
0

o

o
c
a

ln

a
,

A
$
$

v
m
a

0

C
i

L
i
.

a
i

a

m

o

E

i
m

E
3
0

0

3

3

-
i

a
i

0
'
o
a
a
i

a
,

m

U

E

.
r
l


E

$

t
m

3

0

m

m
m
C
i

a
,

C

.
r
i

o

k

.
r
l

U

m
u
l
n

a

.
r
l

a
i

a

a

o

m

.
r
l

o

k

a
,

.
r
l

n
l
n
k

\
r
l

P

r
l

a
i

\
r
l

.
r
l

3

r
l

3

0
'
0
'
3

w
m
0
'

L
i

a
,

a
i

o

5
D
E

m

a
,

a
i

C
i
a
i
m

C
l
n
k

a
1
3

c
r
m
c
r

l
n
C
l
n

C

E

.
r
l

O
O
E

u

a

3

,
m

m

v
i

'
Q
,

4

a
i

x

a

a
i
u
m

3

3

m

0
'
0
0
7

a

-
m

4

a
i

m

u
>
E
E

I
O
a
i

m

.
.
i

z
u
m

C

.
r
l

.
r
l

O
V
U

a
m
o

3

V
1

.
4

ln

o

e
4

V
-
i

a

A gua s e r i a , primeira v i s t a , considerada no
condutora de el et r i ci dade. Ent r et ant o, 6 poss vel de t e t a r
uma pequena cor r ent e f l ui ndo at r avs da qua quando apare-
l hos bast ant es sens vei s so usados. Esta pequena condutn-
c i a evi dnci a a presena de ons que devem pr ovi r da prpri a
di ssoci ao da gua.
A formao desses ons pode s e r des cr i t a pel a se-
gui nt e equao.
Apesar do prton no e s t a r l i v r e , mas associ ado a
molculas de gua com formao do on hidroxnio, H3 @+ , a
i oni zao da gua costuma s er des cr i t a de maneira s i mpl i f i -
cada pel a equao:
Este e qui l br i o pode s e r de s c r i t o pela expressao:
c";:; ,~n~~nt:-;;c. d; S, - ~Z. , ::!2n!, 1 2 2 ~ z c r ccnz:
derada const ant e em solues di l u das , a mesma pode s er com-
binada Com K para dar uma nova const ant e,
K ~ 2 0 :
Est e produto chamado "produto inico da gua" e
seu val or i gual a 1 , O x 1 0 - l ~ 25O~. Outros val or es para
di f er ent es temperaturas s e encontram na Tabela 11.1.
TABELA 11.1. Produtos 1nicos da qua*
* W. Stumm & J. J. Morgan.
"Aquatic Chemistry", John Wiley
& sons, 1 ~ 8 1 , p.121.
1
3

o

U
i
t
m

7

U
i
4

m

m

o


L
i

m

t
'

t
'

L
,

c

.
r
i

3

m
a
l
a
,
@

L
i
O
V
i
C

0
.
2
0

O

u
t
'
i
m

C

7

<
a

:

:

r
l

O
d
'
Q
J

O

i


(
O

a

7

a
,

i
v

m

7

.
r
l

m

a

v

3

'
a
,

.
r
l

C

m

d

S
+

m

.

x


o

m

c
,

i
m

(
O
l
4
J

g
:
:
;

\
r
l

I

'
a
,

h

a
,

(
O

8

+
x

C

O

.

.
A

m

h

m

7

a

a

m

O

$

m

i

h

m

a

.
.

a

m

2
1
a
h

7
'
2

x
a
a

a

O
L
?

'
O
N
D

-

'
m

o

d
o
m

3

1
m

C

O

V
i

r
i

m

o

.m

3

t
g

O

t
r

a
,

C

o

W

m

a
,

c
r
i

E
1

I

o
x

m
o
o


a
,

O

C

2
1
a
o

.
r
l


\
r
l

Z
O
E

O

m

3

U

a
,

o

2

'
a
,

o

O

O

a

.
r
l

C

.
?
i

'4
4

a
,

a

'
a
,

x

o

a

O

a
,

4
J

C

E

<
d

D
l

o

r
l

m

c

e

k

o

a

m

n

m

n

'
a
,

o

t
m

V
i

m

.
r
l

v

m

-
4

n

a
i
n

a
i
c
.

C

m

4
J

U
)

C

o

v

m

n

o

1

m

U
)

r
0

a
l
k

a

X

0

m

a
l
I

I

a
i
o

C
'
r
l

C

O
0

v

.
r
l

'
4

s

3

a
i
a
i
o
'
f
f
l
a
i

a
i
I

n

<
a
i

L
I)

>

r
l

.
r
l

c
i

'
a
,

v

m

o

n

.
r
l

v

'
l
u

o

v

o

I
m

0

m

v

O

(
O

.
r
l

a

a
i
n

o

t
a

V
i

4

o
'

a
i
m

r
l

a
,

P
i

L
I)

4

n

L
0

a
i
i
0

V
i

m

k

4
J

C

a
l
v

C

O

v

L
0

k

m

o

a

o

.
r
l

U
)

k

r
6

D

'
0

'
4

m

r
l

n

.
r
l

1

o

0
'
t
m

a
i
k

a
,

a
i
U
)

n

I
0

o

a
l
n

U

m

C

4
J

a
l
U
)

U
)

a
l
a
,

L
i

O

a

C

(
O

E

a
l
.
r
l

.
r
l

v

U
)

'
a
,

a
:

a

r
0

a
i
U
)

m

.
r
l

k

'
0

>

I
O
I
O
U
)

a
l
a
i
a
i
r
l

r
l

r
i

O
0
0

E
E
E

I
C

m

o
.

4
J

a
i
L
I)

I1
1

s

I
O

E

v

a
i
J

I
I

L

U

2

-

-

a

O

>

t
m

V
i

O

a

3

a
i
o
'

n

a
;
o

h

r

o

o

m

v

>

.
r
l

4
J

L
I)

'
a
l

a
i
v

4
J

r
n

1
0

a
i
o

n

a
i
.
r
i

L
I)

v

I
'
0

o

n

o

C

n

.
r
l

3

O

c
i

t
a

.
r
l

V
i

0

m

1
0

.
r
l

D

v

3

o

V
)

I
0

U
)

.
r
l

n

a
i
n

a
l

4
J

I
m

k

4
J

C

a
i
v

C

2

7

-

3

.
.

-

u

.

L
I

3

d

a
,

u

a

3


j
m

m

V

E

r
l

4

X

a
i
o

L
I

k

a

E

a

k

o

a
l
C

U
)

a
i
3

a
,

o
'
n

a
i
o

a

a

'
a
,

o

v

X

.
r
l

U

a
i
'
a
i

3

v

0
'
m

a
l
o

r
0

n

I

.
r
l

o

v

n

'
m

E

.
r
l

a
,

U

a

.
r
l

E

O

n

t
m

4

V

I

a
l
D

m

c
,

-
-

r
i
]

a
,

m

1

m

'
m

f

o

a

.
r
l

>

r
l

m

,
r
l

v

'
a
,

o

v

L
4

v
.
i

I

a
,

I
I
I
I

m

a

'
a
i

'
a
i

.
r
l

v

a
,

a

u

r
i
]

m

o

4
J

I
0

a
i
U
)

C

m

r

-

r

4
J

m
o

u

x

'
a
i

C
Y
k

k

O

m

0

u

O

n

m

3

u
k
a

C

O

.
r
l

r
i
]

o

3

-

v

o

c
a
m

V
.

'
0

a

o

a
i
C

O

.
r
l

v
m


o

O

a

o

v

o

o

'
a

m
a
+
.

t
m

a

n
~
m
r
i
l
m

c
>
o
m
Y

o

v

m

a
i
V
P
r
l

o

a
m
a
m

o

t

m

o

a
l
U
L
4
0
U
)

E
h
c
I
u
r
l

V
i

m

t
m

V
i

m
a
a
,

s
a
i
U
)
a
:
g

.
r
l

m

v

.
r
l

U
L
i
a
l

h

a

.
;
;
I

3

o

v

r
0

.
a
,

.
a
i

a

.
r
i

u

a
i
L
I)

m

v

a

.
r
l

m

a
i
a
l
'
m

o

a

.
r
l

U

N

5

5

x

m
a
l
a

a
,

i

Z
H
C
U
)

U

n

a
,

o

H
3
1
0

5

i
r
r
i

U
)

o

m

m

n

a
i
0

C
v
m
r
l
k

U

o

m

o
m
r
l
m
a
,
a
,

c

t
m

2

V
k
a
i

5

r
u

m

.
r
l

U
)

V
i

o
'

%
$
m
a
l

c
i

m

a
,

m

L
I
)

a
l
U
O
b

C

U

C

h

;
o

U
)

a

O
O
C

.
o
.

r
l

~
.
r
l
a
:
t
m
u
a
i
u
i
n
<
a
i

v

o

I

a

:

2

'
m

m

o

'
a
,

m

.
r
i

C
U
.

o

o

;


u

0
)

3

m

i

.

.
d

\
r
n

m

c
,

d

m

'
l
u

'
a
,

I
'
U
O

.
d

c
i

T
J

u
r
l
m

.m

a
,

L
u

a
,

a
,

n

n

.
n

O

o
)

o

I
r
0

C

1
0

V
I

o

V
I
m
u

i
o

E

L
l

.
r
l

k

U
X
a
,

c
o
m

a
,

k

u
a
a
,

c
i
o
n

O

O

U

a

m

i
n
n
o

1
1
0

m
i
o

E

C

i
m

.
r
l

o

V
i

8

t

m

u
u
m

V
i

m

3

3

0
'
r
i

m
o
a

o

c
i

m

f
f
l

r
l

r
0

u
L
i
m

i
~

n

m

-

f
f
l

a
,

T
i

7

I
o
i

f
f
l

a
,

d

o

E

m

I
O

d

X

d

m

d

I
I

-

I

U

4

-

L

&
u
m

a

3

O

n

'
U
G
-
o

n

o

i
n
k
m

r
l

o

r
i

3

a
,

C
3

U

3
0
U

d

t
r
E
d

'
r
n

m

U

a
,
'
@

u

.

(
O

-

O

I

O
k
-

m
k
a
,
C
C
m

k
k
m
-
k

a
,

a
,

o

n

o
c
o

.
r
l

a
i
>

i
m

m

I
B
c
,
Q
I
C
'

c
m
n
z
a
,

o

a
,

+

m

U

X

t
'

I

o

a
:

a
,

r
l
O
a
,
-
k

m
c
n

a
,

h

m

C

n

a
,

3

k

t
i
c

.
-
i

i
0
c
.
m

a
,

f
f
l

n

a
,

c
,

o

u

t
m

'
a
,

c
,

a

c

m

W

a
,

U

k

m

'
m

E

k

a

'
a
,

c
,

K

'
a
,

'
a
,

m

o

'T
I

m

.
r
l

U

o

m

.
r
l

a

-
-
-

m
+
-
r

I

x
z
x

z
z
o

-
-
-

E

a
,

O

E

o

O

U

m

m

m

a
i

U

a

X

a
,

o

c
,

a
,

L
i

k

o

u

m

v
i

m

E

'
a
,

o

c
,

C

m

c
,

a
,

L
i

c
,

C

W

m

m

r
l

1

O

'
a
,

4

E
"

a
,

5

m

.
r
l

O

c

<
a
,

c
,

1
0

.
r
l

X

a
i

a

5

m

.
r
l

U

C

(
0
)

5

.
r
i

3

a
,

'
l
u

c

o

t
m

C

a
,

3

t
f

N

a
,

>

o

t
m

V
i

m

3

w

a
,

m

r
l

a
,

a

m

5

m

5

'
a
i

o

.
r
l

L
i

P

\
r
l

r
l

.
r
l

1

t
f

Q
,

a
,

'
0

a
,

c
,

C

m

c
,

m

C

o

U

m

'i-
,

3

U

a
i

'
a
,

m

.
r
l

C

o

E

m

7

'
a
,

c

a
,

a
i

5

Y

m

a
,

o

a
i
h
d

c
i
a
a

2

k

E

c
,

X

m

.
a
,

a
,

e

Como no problema r ef er ent e ao ci do act i co, es t a
equao pode s e r aproximada para:
donde,
Ento as concentraes das vr i as espci es no est a-
do de e qui l br i o sero a s segui nt es:
[ N H ~ I = O, 100 moles. P - I
I N H ~ I = 1, 34 x 1 0 - ~ mo1es.l-'
[OH-1 = 1,34 x 1 0 - ~ moles. E-'
Considere-se agora o cl cul o do pH dest a soluo.
Subst i t ui ndo-se o val or da concentrao de ons OH- na ex-
presso do produto inico da gua tem-se:
A s s i m ,
Cer t as bases, chamadas bases f or t e s , como NaOH e
KOH so consideradas 100% di ssoci adas em soluo. Assim a
concentrao de Tons OH- de uma soluo 0.10 M de NaOH
i gual a 0, 10 M.
TABELA 11.2. Constantes de ~ i s s o c i a ~ o de cidos Fracos
cido Equi l br i o
Cinico
Frmico
ci ani dr i co
Fl uor dr i co
Sulf dr i co
Nitroso
Fosf rico
HCNO 2 H + +
HCOOH 2 H+ +
HCN 2 H+ +
HF : H+ +
E
:

o

O

m

1

V
)

a
i

m

'
(
[
I

a

m

m

n

a
,

a

.
-

a
,

(
O

U
)

Q
I
I
t
o

E

(
O

a
,

(
O

C
,
a
,

L
i
.

X

;
;
;

a
,

V

'
a
,

o

O

8

.
=

U

(
[
I

4

a
,

.
r
i

Y

(
[
I

"
,

2

'
m

O

C
i

'
4

(
O

a
,

o
r
n
o

c
,

I
r
a

X
X
X
X
X
X
X

.

.

.
m
o

-

>
c
(
[
I

r
(

1

t
r
d

C

v
m
L
i

m

E

m

m

'
a

e
,

o
u
1

7

c
n

r
(

z

(
O

L
Q

3

'
m

t
T

I

.
.
+

1
0

L
i

o

a
,

a
m
a
i

0
0
"

L
i

c
i

L
i

L
i

E

O

O

o

P

o

1
0
0
0
U
O

u

a
i

i
m

.
.
I

o

O
V
a
,
(
O

(
O

m
+

m
'
m

a
,

.
r
l

~
i

e

C

r
(

m

c
,

P

3

m
o
4

U
)

3

a
,

I
$

1
U
U
O

a
i
a

0
'
!
(
[
I

o

U
)

C

o

m
x
V
I

U
)

c
i

m

a
,

-

m

z
s
m
;

(
O

3

~
i

~
i

t
o

0
1
0
0
1
m

a
,

a
i

u

Q

a
i
a

(
O

O
r
n
m
P
C
'
m

L
i

m

L
i

O
O
c
i
m
Q

o

a

m

c

r
n
E
g
5

E
:
m
m
,
,

C
L
B
a
i
d
e
,

m
1
u
m

V
)

o

u

v

E
:

.
r
l

1
4
c
3
0
4
0
4
o
a

a

O

o

z

m

z

m

3
'
0

(
O

v

.
r
i

z

z

U
)

o
o
m
c

2

2

o

b
r
l

m

1

D
i
'
m

.

m

;

4
-

'
O


3
.

a
,

n

a
,

U

m

7

a
,

'
a
i

3

Y

(
O

.
r
l

o

u

.
r
l

c
,

'a
,

U

m

o

5

.
?
i

u

'
m

o

E

o

U

a
,

L
i

L
i

o

U

o

a
,

n

a
,

c
,

(
O

E

o

L
l

C
P

a
i

T
I

3

Q

1

a
,

u

C

O

U

O

-

-

3

'
J

o

5


O

u

m

a
,

n

C

O

.
?
i

U

'
r
d

E

1

'
a
,

o

c
,

C

m

c
,


o

a

a
,


o

m

m

v

~
4

m
o
o

3
i

5

o

m

a
,

5

V
I

a
,

e
.

.
3

3
0
m
d

r
a
l
L
o

.
r
l

a
,

L
i

'
@
t
i
5

'
m

a
,

.
r
i

o

a

C

4
J

E

.
r
l

c
3
r
o
a
I

m

c

5

c

'
a
i

3

c
,
.

.
r
l

3

i

v

m

(
O

m

.
r
l

a
,

E
U


1

c

a

(
m

a
,

'
a
,

u

L
l

(
O

a
,

r
l

a

E

.
r
l

(
O

a
i
O

E

'
a
,

4

m

O

5

.
r
l

U

\
m

o

a

O

i
m

0

r
d

.
r
l

u

O

(
O

V
]

.
?
i

n

O

n

a
,

c
,

C

m

c
,

(
O

C

o

U

m

5


.
?
i

c
,

L
l

r
d

a

o

i
a

(
O

(
O

o

5

.
r
l

U

'
m

a
,

5

o

I
m

U
>

m

.
?
i

U

O

(
O

.
r
l

5

a
,

a

m

a
,

c
,

C

m

c
,

(
O

C

o

U

(
O

m

a
,

I

t
r

'.
:

4

.
r
l

c
,

'
5

'
a
,

o

i
m

0

4

C
T

a
,

m

r
(

a
,

a

m

n

m

n

'
a
,

O

l

m

0

r
d

a
,


v-se que ambas subst nci as funcionam como acei t a-
dor es de prtons da gua e por t ant o so bases de acordo com
o concei t o apresentado acima.
Port ant o t ant o a hi dr l i s e de ct i ons como a hi dr-
l i s e de ni ons podem s e r entendidas como reaes cido-base
de acordo com o concei t o de Bronsted e Lowry. Ent r et ant o o
termo hi dr l i s e de s a i s continua a s er usado por t r adi o.
Na verdade, a hi dr l i s e de s a i s em sol ues aquosas
simplesmente um caso especi al de reaes p r o t o l t i c a s , ou
s e j a qual quer processo que envolva reaes e nt r e os ons de
um s a l e a gua.
Nota-se faci l ment e que a causa pr i nci pal da hi dr-
l i s e cons i s t e na formao de uma subst nci a pouco di ssoci ada
e da i , dependendo da f or a do ci do e da base que formam o
s a l , a hi dr l i s e pode r e s ul t a r numa soluo ci da ou a l c a l i -
na.
O termo hi dr l i s e de s a i s usado somente como um
termo t r adi ci onal , que mostra o f a t o da var i ao do pH de
uma sol uo qual s e adicionou s a i s contendo ons pr ot ol i -
ticamente at i vos .
Tome-se como exemplo o cl cul o das concentraes
das espci es pr esent es e do pH de uma soluo 0.10 M de ace-
tato d e -dio. C n n s t ~ n t ~ CIP h i d v 8 1 i ~ e r i m ;on a ~ ~ + a + n 6 i i ~
5 , 6 X 10-'O.
A equao que represent a a hi dr l i s e a segui nt e:
Ac- + H20 HAc + OH-
e a expresso da const ant e de hi dr l i s e do on acet at o da-
da por:
Suponha-se que no estado de e qui l br i o x moles de
acet at o s e encontram hi dr ol i sados. Pela equao de hidr-
l i s e v-se que para cada mo1 de on acet at o que se hi dr ol i sa
formam-se 1 mo1 de ci do act i co e 1 mo1 de ons hi dr oxi l a.
Ento no est ado de equi l br i o tem-se:
[AC-I = 0,100 - x moi e s . ~- 1
- 1
[HAc] = x moles. F .
- 1
[OH-] = x moles. 9.
Subst i t ui ndo na expresso da const dnt e de e qui l -
br i o :
Fazendo-se a aproximao:
'
a
,

k

O

o
:

.
a
i

o

-
4

r
'
C
0

a

(
o

.
r
i

E
E
C

a
i

m

(
0

X

E

a
i
:
"

V

C

E
0
0
0

o

4
J

'
r
l

v

a
i

k

o

m
o
u

k

r
l

o
v
a
i

O
l

m

a
,

.
r
i

u

r
l

'
O

'
n
Z
k

u

a
i

o

.
r
i

O
"
"

'
3
0
4

O
X
X

-

-

+

Q
'

x

x
m

+
-
z
z
x

-
-
-

o
m
m

O

m

.
r
:

o
l
m
m

'
a
i
a
i

O
]

r
l

r
l

:
;
;

o

E
W

w

I

I

O
0
0

O
r
l
4

O

t
m

O

m

3

F
.

a
,

m

r
l

a
,

a

m

a

m

a

'
a
,

+

z

m

C

o

\
r
i

m

o

a

o

i
m

O

m

k

4
J

C

a
,

U

C

o

U

U

4

m

m

z

I
O

E

a
,

X

3
:

c
0

N
.

r

r
l

O

'
a
,

a
,

U

2

o

m
a

o

E

c
m

O

N

m

I

o
l

o
l
'

O

7

l

.
r
l

k

1

m
a
,

P

d
a
4

'
4

r
l

.
r
l

i
;
;

E
,

r
l

E
"

c
,

2

m
o

1
5

a
,
c
,
[
a
m

I
0

.
r
l

5

C
h

I

a
,

m
~

,
r
l

a
,

>

k

L
i
a
j
a

c
,

o

m

m

k

m
m
o
a

L
i

w

r
7

.

'
a
,

O

a
l
a

m

'
2

2

'
O

E
m

6

m

a

C

o

t
a

'
m

e
'

-

6

c
o
a
a
,

a
k
e
c

U

m
a

'
a
l

z
m
i

-

o

O
t
c
,

V
K
(
O

.
n

H

O


i
4

L
\

4

4
~
8

d
3
'
O

o
a
a
i
o

o

T
.
2
-
C

!
m

4

Y

E
;

a
i

E

a
i
m
a
u

4
J

.
r
i

"
2

m


=
T
I
O

m

2

>
O
N
U

-

'
m

a
i

o
l

L
I
)

o

r
l

-
0
0

m
Z
c
c
i
m

rn

o

3
3
0
Q
r
l

m
r
l
t
m
4
r
l

1

.
a
o

a
i
O
E
!
J
l
f
f
l

m

a
i
a
i
w
u
i
-
i
m

:
:
o
8
1

a

1
m

o

o

c

a

4

1
m

o
v
a
i
s

-
i
&
E

O
-
4
0

r
C
I
%

L
I
)

c
,

i
6

I
I

L
*

3

-

4

+

a

o

L
I
)

a
i
a
i
L
I
)

a

L
I
)

.
r
i

C

c
,

o

(
O

U

C

o

U

precipitao poderia no ser completa ou mesmo no ocorrer.
Por outro lado se o pH for muito alto pode ocorrer
2+ 2 +
a precipitao de outros ons, como Ca e Sr .
Outro exemplo a precipitao dos carbonatos de
2 + 2 + 2 + 2 +
Ca , Sr e Ba na presena de ons Mg , onde usa-se uma
soluo tampo constituda de annia e cloreto de amnio.
Nessas condies a concentrao dos ons OH- permanece sufi-
cientemente baixa para que no haja precipitao de Mg(OH)2
ou MgC03.
11-10. SOLUBILIDADE DE S~LIDOS INICOS
A formao de precipitados a partir de ons em so-
luo, bem como a dissoluo dos mesmos, so operaes co-
muns no laboratrio de anlise quantitativa. ~eaes de
precipitao so usadas tanto na identificao de ions como
na separao de certos ons de tal modo que uns precipitam e
outros permanecem em soluo.
Por esta razo importante considerar os equil-
brios heterognios estabelecidos entre slidos inicos e
ons em soluo.
Considere-se o que acontece quando se coloca BaSO
slido em gua.
O sal ir se dissolver at atingir uma soluo sa-
turada do mesmo. Neste estado, estabelece-se o seguinte
equi;ibriu:
cuja constante de equilbrio dada pela equao:
2 +
onde [Ba 1 e [SO:-I representam as concentraes dos ions
2 + 2 -
Ba e S04 em soluo, e [BaSoq (s) 1 representa a concentra-
o do BaS04 na fase slida. A equao (6) pode ser rees-
crita da seguinte forma:
Como a concentrao de Bao4 na fase slida cons-
tante, independente da quantidade de slido presente segue-
se que:
2+ 2-
KS0 = [Ba 1[S04 1
Nesta expresso a constante Kso chamada de "pro-
2 +
duto de solubilidade". O produto [Ba 1 [so:-I chamado de
produto inico e ser igual ao produto de solubilidade, Kso,
quando se tiver uma soluo saturada em contato com o exces-
so de BaS04 slido.
Se o slido estiver em contato corn uma soluo in-
saturada do sal, o produto inico ser menor que o produto
22 s ~ l L i l i l l a d ~ . Xesae Laau u j a l ;L< ae G i a a u i v e ~ ~ L G que
o produto inico se iguale ao produto de solubilidade. Por
N

O

O

P
<

0
2

N
P
<
Q
I
V
I
W
\
D
m

P
<

\
D

r

I
*

m

m
m
-
a
,
-
-
a
,
N
m
m
V
I
-
-
-
"
-
m
-
P
<
-
-
m
~
"

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
3
0

4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
r
l
4
4
4
r
l
4
r
l
r
l
-
i
-
i
,
+
-
i

X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X

~
m
~
m
o
m
m
4
a
m
4
-
i
e
a
m
a
~
1
a
-
m
r
n
-
a

.
.
.
.
.

.
.
.
.

.

.

.

.

.
.
.
.

e
4
N
-
N

"
N
a
4

-
i

m

-
i

-
i

i
~
m

N

A

z

O

-

a
>

C
r
i
m

A

Z

O

-

a
>

C
r
i
O

(
O

O

b

k

P
)

C
r
i
O

a

.
r
l

X

'
O

k

'O

.
r
l

Z

O

v

.
r
l

k

k

'
a
i

C
r
i
o

a

.
r
l

X

'
O

k

'O

.
d

Z

m

.
n

a
,

(
O

o

u

.
r
l

C

(
O

.
r
l

O

c
,

5

a

O

a

o

a
,

3

0
'
'
a
,

c
>

m

O

i
m

O

i
0

c
>

.
d

a

.
d

v

a
,

k

a

'
m

k

P
)

>

m

c

2

m

v

a
,

c
,

(
O

z
"

I

.
r
l

a
,

N
9

5

o

-
m

t
T
y
k

a
,

a
>

(
O

L
n

a
i

I

9

$
7

$

c
,
&

m

9

(
O

0

a
,

0

r
B

4

a

m

o

m

E

O
m

0
U
-
l

%

a

I
O

O

m
-
i
a

'O

m
X
k

o

3

o

-
i

c
,

.
a

m
-
i
>

L
n

d

o

c
>

m

5

r
i

'O

E

a

E

a
,

o

'O

o

0

r
B

m

o

'O

r
l

a

'
i
0

E

k
a
,

(
O

a
,

X
o

(
O

a
>

v

I
I

o

o

t
m

-

O

O
+

t
3

3
N

O

r
i
m
r
i

O

m

(
O
-
.

'
a
i

.
m

.
m

4
J

a
,

O
'

E

-
i

n

3

R
)

a
:

U
7
.
c

a
u
m

a

'C
]

C

a
,

o

'C
]

'
d

.

m

"


c

c

u
.

(
O
c
f
f
i

m
o
a

U

'
d

O

a

a
;

T

(
O

T
I

(
O

a
,

a
,

7
4

T
I

C

2

:

.
d

3
d
d

D
-

.
d

a
,
:
<

(
O
l
r
l

i
m
o

:
E
m

o

o

m

z

r
e
i

a
,

-

U
l

3

'C
]

-
r
l


>

>
m

r
l

i
)

'
l
i

I

r
'
r
c

(
O
.

a
i

d

;

$

a
,

m

m

a
,

(
O

o

I

'C

O

'C
]

a
i
C

T
I

.
r
l

m

5

T
I

4
J

.
n

a

m

N

"
V
I
C
O
~
N
O
N
F
O
~
N

"

d

m
j
r
i
n
r
i
n
r
r
r
,
r
~
~
~
e
~
r
n
w
r
~
l
N

I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I

I
I

0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0

3
d
r
l
r
l
d
r
l
d
r
l
r
l
r
l
3
r
l
d
r
l
d
r
l
r
l
r
l
3
3
r
l

X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X

m
b
i
n
r
l
m
a
*
*
m
w
N
a
m
m
a
d
a
a
,
N
m
i
n

.

.

.

.

.

.
i
n

.

.

.

.

.

.

-
i
I

N

.

.

i
n

a
,

r
l
r
l
w
a
,

.
r
l
a
,
r
l
r
l
i
n
N

r
-

*

o

.
d

(
O

'
a
i
C

t
n

2

a
i

o

.
r
l

C

<
o

E

4

a
i

a

o

c
,

m

r
c
i

(
O

o

C
r
,

o

.
d

(
O

'
a
,

C

t
n

4

E

a
,

a

o

4
J

m

G

o

e

m

v

o

.
r
l

(
O

'
a
i

C

D
i
m

E

a
i

a

o

n

.
d

X

'
O

a

.
d

T

o

.
d

u

C

o

b
l

4
J

(
O

W

a
,

n

o

4
J

m

r
c
i

r
l

3

V
)

o

.
r
l

(
O

'
a
i

C

t
n

m

E

a
i
a

o

c
,

m

r
l

m

X

o

o

u

C

.
r
l

N

a
i

'C
]

o

a

.
d

X

'
O

b
l

a

.
d

x

o

o

C

m

t
n

C

m

E

o

4
J

a
,

r
c
i

r
l

5

V
)

m

4
J

m

b
l

L
I

a
,

0

o

4
J

a
,

r
c
i

r
l

3

V
)

o

u

C

.
d

N

a
,

a

O

c
,

a
,

r
c
i

r
l

5

V
)

o

i
a
:

4

b

H

0
4

H

U

w

a
,

4

a

4

2

a

3

u
)

w

U

E

(
B

z

o

W

W

O

o

i
a
:

4

x

b

3

E

o

U

N

r
l

H

H

k

-
4

'
a
,

N

r

H

.
r
i

n

m

0
4

o

a
,

T
I

r
i
.

2

I
,

m

a
,

P

P

m

U

(
O

a
,

a
,

r
l

a

g

a
,

5

n
i

0
'
a
,

a
,

U
)

+

I

N

<
?

2

$

.
r
l

U

r
l

g

o

.
r
l

r
l

h

e

a
,

'
4

U
)

r
l

1

.
r
l

m

3

C

0
'
.
r
l

a
,

t
n

.
r
l

o

N

r
l

o

a
,

a

o

a

.
r
l

>

r
l

o

m

(
O

.
r
l

T
I

a
,

o

m

T
I

a

a
,

o

r
n

o

C
i

I

r
l

5

a
,

5

a

u

U

o

a
,

.
;

i2

r
l

a
,

u

n

3

m

o

a
,

C
i

(
O

1
0

a
,

a
,

k

a
,

a
,

5

N

a

0
'
H

.
r
l

f
f
l

a
,

C

(
O

2

o

I

o

U

o

T
I

T
I

O
E

.
m

r
l

a
,

a

E

"
,
o

2

a
,
(
O
4
3

C
i

a
,

X

m

U

(
O

O
*

"

C
i
n
i
l
.
1
0

5

y
i

o

,
m

m

5

r
l

N
d

o

O
H
r
d
f
f
l

E
n
3

O
G
.
:
g

U

o

a

'
a
,

f
f
l

a
,
.

C
i

N

Y

a
,

(
O

o

I

O

m

a

k

C

m

.
r
l

a

3

C
i

o

.
r
l

(
O

C
i

%

f
f
l

9

$

(
B

I

x

O

m

C

O

b
r
l

a
i
a

o

t
m

v
'

m

h

C
,

2

o

v

i
d

a
i
(
O

A

a

C

a
i
C
,

C

E
"

O

U

.
r
l

a
i
r
c
i

'
a
i

o

(
O

H

I

.
r
(

a

.
r
l

v

a
i
h

a

'
a
i

C

O

.

r
l

C
,

'
m

v

o

h

C
,

1

o

o

a
i
3

b

o

a

0
,

C
,

o

E

a
i
E

o

i
d

O

u

.
r
(

b
i

C

.
r
(

C
,

m

i
d

.
n

a
i
r
n

a
i
O

'
a
i

a

a

(
O

o

a
i
a
i
v

'O

i
0

4

m

v
'

C

a

m

<
o

.
r
i

h

.
r
l

r
l

C
,

.
r
l

C

a
i
v

2

9

3

4

C

a

o

o

O

(
O

V

h

a

a
i
(
O

a

m

o

O

$
'
a
i
0

3

3

v

V

a

o

m

h

a
i
~
i

a

i
d

I

.
a
o

m

E

i
d

.
c

C
0
0
4

o
i
m
i
d

a
o

u

3

3

C
b
i

r
n
O
W
.
4

C

C
,

o

a
i
i
d

a
i
t
o

v

'
i
d

v
'
C
h

5

o

a
i
'
m

r
l
V
>
k
O

o

m
a
i
o

(
~
m
z
k
g

i
d
a
-

m
a
0

(
O

.
r
l

.
4

a
i
d
k

C

.
r
l

*
m

n

(
O

-
3
(
O

o
4
m

1

o

v

C
,
(
O
a
i

C

O

a
i
C

a

'
a
i

X

a
i
'
a
i

i
d

(
O

e

u
l

Como j foi visto, para que haja precipitao do
Mg(OH)2 necessrio que a concentrao de ons OH- seja
-5 - 1
maior do que 2,4 x 10 moles. % .
Por outro lado, a concentrao de ions OH- necess-
ria para atingir o produto de solubilidade do Fe(OH)3 dado
por:
[OH-1 =
- -1 2 - 1
= 5,3 x 10 moles .%
[Fe I
l , o x 10
2+
~nto, possvel manter os ions Mg em soluo
desde que a concentrao dos ons OH- seja menor que ou
-5 - 1
igual a 2,4x10 moles. 9 .
Essa concentrao por outro lado mais que sufi-
ciente para ultrapassar o valor do Kso do Fe(OH)3.
Isto feito na prtica usando-se um tampo de NH3
e NH4C1.
Seja por exemplo, calcular a concentrao de NH4 C1
necessria para evitar a precipitao de Mg(OH)2 de uma so-
luo 0.01 M em ng2+ e 0,10 M em NH3.
Sabe-se que para uma soluo tampo vale:
da,
80
ento,
3 + 2 +
Logo, se a mistura de ons Fe e Mg em soluo
0,10 M for tratada com outra soluo que o 0,10 M em NH3 e
7.5~10 -' M (ou > 7,5x10-~ H) em NH4Cl, ir ocorrer a preci-
pitao do Fe(0H) mas no precipitar o M~(oH)~.
3'
Este recurso usado comumente na anlise qualita-
tiva a fim de manter a concentrao de um precipitante sufi-
cientemente alta, de tal modo a precipitar quantitativamente
um ction ou grupo de ctions e manter outros em soluo.
11.14. PRECIPITAO DE SULFETOS
Numa soluo aquosa de gs sulfdrico, tem-se que
considerar os equilbrios envolvidos nas duas etapas de dis-
sociao do H2S:
I

Q
,

,
?

a

E

0
,

'
a
i

c
,

"

w
o
,
a

m
a
c

m

@
E
u

a
o
r
i

O

t
m

1

U
V
E

1


'
a
,

V
)

N

x

o

5

o

2 +
zn , deve-se ter:
-2 1 - 1
um valor mdio de 2,3 X 10 moles.2 pode ser
considerado um valor conveniente.
A partir disso pode-se calcular a concentrao dos
ons H+ e portanto de cido forte que deve estar presente
para se ter esta concentrao de ons sulfeto:
Na prtica, observa-se que uma concentrao de ci-
do forte da ordem de 0.3 M apropriado para separar os dois
grupos de ctions.
Esta diferena devida ao fato d e que nos clculos
so desprezados certos fatores, assim como erros nos pr-
prios valores dos produtos de solubilidade*.
* necessrio, tambm, levar em conta que o tratamento de
equilbrios apresentado aqui e em outras partes do livro
simplificado, pois ignora equilbrios laterais. Para um
tratamento mais exato destes equilbrios, ver o artigo de A.
Ringbon "The Analyst and the Inconstant Constants", J. Chem.
Ed., 35, 282 (1958).
11-16. TIOACETAMIDA NA ANALISE QUALITATIVA
Um dos reagentes de grupo mais importante na anli-
se qualitativa o gs sulfdrico, por causa da insolubili-
dade dos sulfetos de alguns ctions.
Apesar da enorme importncia e do extensivo uso do
H2S como agente precipitante nos trabalhos analticos. exis-
te algumas desvantagens, incluindo a sua toxidez e o odor
repugnante. Por esta razo muitos estudos foram feitos a
fim de se encontrar um substituto para o H S gerado em um
2
aparelho de Kipp, tais como, tiouria, tioacetatos, tiogli-
colatos, tiacetamida entre outros.
Dentre os compostos sugeridos, a tioacetamida se
mostrou de grande valor na precipitao e separao dos sul-
fetos .'
A tioacetamida solvel em gua e em etanol. Uma
soluo aquosa estvel por meses quando armazenada em um
refrigerador. Se for guardada por muito tempo, uma soluo
aquosa de tioacetamida pode desenvolver uma turbidez, mas
possvel filtr-la adequadamente e us-la do modo normal,
pois ela no perde suas caractersticas bsicas.
Em soluo, o reagente existe num equilbrio envol-
vendo a amida e seu tioenol:.
A tioacetamida se hidroliza tanto em meio cido
o
o
a
i
i

a
a
m
.
r
i

1

c
i

k

'
a

t
n
N
a
i
k

P
)
a
a

a

o

T
I

a
u
m
o

m
o
c
,

c
i

C

L
u
2
2

o

.
r
l

\
?
I

a


.
P
)

m

m

m

u

o
c
,
P
)
o

a
m
c
i
h

~
c
a

O

'
n

m

m

m

c
,

V
I

m

m
a
i
a

k
m
k

m

I

i
a

a
a
i
m
a

0
C
.
d

m
a
O
E

a

.
?
I

(
d

(
d

c
i

c
i

'
m

a
i
m
o
u
u

a

c
i

a

m
Q
1
0
1
0

N
O
4

.
d

o

c
i

r
l
r
l
m

m
u
o
a
,

a
i
a

a

k
P
)
O

a
c
i
o

a
r

1
m

a
m
o
u

E
"
'

C

r
l

~
r
l
0
P
)
O

o
w
c
i
m

a

C

a
m
a
m

O
C
O

I

\
?
I

m

a
i
k

o

k

a
i
>

4

o

m

.
r
l

a

m

.
?
I

o

a

P
)

a

a
i
k

m

U

m

'a
i

c
i

m

P
)

C
,

C

2

m

m

o

a

m

a

.
d

1

U

k

a
i
O

a
r

'1

t
f

d

a
i

a

o

a

m

c
i

m

k

c
i

'
a
i

O

a

m

c
i

.
?
I

a

.
?
I

O

P
)

k

a

o

P
)

o

a

.
d

1

0
'
\
r
l

r
i

O
.

P
)

m

I

m

k

m

a

m

a
i

m

I

m

t
n

m

.
n

P
)

c
,

[
O

a
i
o

c

C

m

c
i

m

P
)

o

a
i
1

w

o

.
?
I

k

'
m

m

[
O

a
i
O

P
)

C

'
a
r

m

o

c
i

a
,

w

r
l

1

m

o

a

o

1
m

V

m

c
i

.
r
l

a

.
?
I

O

a
i
k

a

m

P
)

I
0

V

m

c
,

.
?
I

a

.
r
l

U

P
)

k

a

m

m

C

r
l

m

c
i

o

E

o

O

o

a

m

f
f
l

1

O

U

.
r
l

k

a

'

d

w

r
l

3

m

'
m

t
n

o

m

o

r
i
a

V

I

1

r
l

o

m

m

.
r
l

k

a

'
O

k

a

m

E

a
,

c
,

C

2

m

a
l

C

a
i
t
n

o

8

G

o

a

m

k

P
)

m

'
a
i

V
)
N

x

o

o

E

o

v

Um procedimento alternativo consiste no uso de uma
mistura de cido clordrico e cido ntrico, como descrito
na parte experimental.
Se o arsenito estiver presente, ele tambm ser
oxidado arseniato:
No entanto, a tioacetamida muito mais facilmente
oxidada do que o prprio H2S pela H202, formando enxofre co-
loidal. Aproximadamente uma gota de H202 3% oxida uma gota
de tioacetamida 1 M. Dai, deve-se destruir o excesso da
H202 usada na oxidao do estanho. Isto pode ser feito sim-
plesmente aquecendo-se a soluo com cuidado at reduzir o
volume novamente aos 2 ml. Neste ponto a tioacetamida
adicionada para precipitar os ons do subgrupo do arsnio e
do subgrupo do cobre de maneira j descrita.
Aps a remoo destes ctions na forma dos respec-
tivos sulfetos, o lquido sobrenadante contm ainda os ons
do grupo I11 e do grupo 11.
Pode-se destruir o excesso da tioacetamida usada
anteriormente, adicionando-se 0,5 - 1,O ml de HC1 concentra-
do e fervendo-se a soluo de tal modo a permitir uma redu-
o de volume at quase a metade do inicial. Este processo
ocasiona a hidrolise de toda tioacetamida e o H2 S produzido
eliminado e pode ser testado por meio de uma tira de papel
umedecida com acetato de chumbo.
Ao lquido sobrenadante adicionado gotas de NH 6
3
M at meio alcalino para provocar a precipitao do Fe(0H)
3
e do Cr(OH)3. Centrifugar, separar o lquido sobrenadante e
lavar os hidrxidos com 2 ml de gua quente contendo 2 gotas
de NH4N03 1%, por centrifugao. Ao sobrenadante, transfe-
rido para outro tubo, adicionar 5-8 gotas da soluo de
tioacetamida 1 M e aquecer em banho-maria por 5-10 minutos.
Novamente testar se a precipitao foi quantitativa. Sepa-
rar o precipitado que contm NiS, CoS, MnS e ZnS. Lavar com
2 ml de gua quente, contendo 2 gotas de NH4N03 1%, por cen-
trifugao e tratar o slido do modo convencional.
A seguir o mesmo procedimento j descrito para des-
truir o excesso da tioacetamida, com HC1 concentrado, pode
ser realizado, antes de precipitar o grupo do brio com
(NH4j2C03.
Reaes de xido-reduo so reaes rias quais
ocorrem transferncia de eltrons entre duas substncias.
Como exemplo, considere-se a reao entre zinco me-
tlico e ons cu2+ em soluo aquosa:
Nesse caso houve transferncia de 2 eltrons de ca-
91
da tomo de zi nco par a cada tomo de cobr e.
Em al guns cas os es s a t r a ns f e r nc i a de e l t r o n s no
t o e vi de nt e , como por exemplo na r eao e n t r e hi dr ogni o
e oxi g ni o com formao de gua,
Como pode s e r v i s t o , na mol cul a de hi dr og ni o h
um pa r de e l t r o n s compar t i l hado pe l os d o i s tomos de hi dr o-
gni o e na mol cul a de gua h um par de e l t r o n s compar t i -
l hado e n t r e cada tomo de hi dr ogni o e o tomo de oxi gni o.
Ent r e t a nt o, na mol cul a de hi dr ogni o o par de e l -
t r o n s compar t i l hado i gual ment e pe l os d o i s tomos por s e
t r a t a r d e ncl eos i d nt i c os . JS na mol cul a de gua os pa-
r e s de e l t r o n s s o compar t i l hados desi gual ment e, i s t o ,
e l e s pert encem mai s ao tomo de oxi gni o do que a os tomos
de hi dr og ni o. I s t o oc or r e porque o oxi gni o mai s e l e t r o -
ne ga t i vo do que o hi dr ogni o. Por t ant o e s t e um exemplo de
r e a o de xido-reduo em que h apenas uma t r a n s f e r n c i a
p a r c i a l de e l t r o n s .
Par a f a c i l i t a r a vi s ua l i z a o da t r a n s f e r n c i a do
e l t r o n s nas r e a e s de xido-reduo u t i l i z a - s e o chamado
"nmero de oxi dao" ou " es t ado de oxi dao".
O nmero de oxi dao de f i ni do como a car ga que
r e s u l t a par a um tomo quando os e l t r o n s s o cont ados de
acor do com c e r t a s r e gr a s a r b i t r r i a s .
Es t a s r e g r a s s o a s s e gui nt e s :
1. ~ l t r o n s compart i l hados e n t r e d o i s tomos i g u a i s
s o di vi di dos i gual ment e e n t r e e l e s . Assim, o nmero de
oxi dao do tomo de hi dr ogni o na molcula de hi dr ogni o
zer o. I s t o porque s o cont ados um e l t r o n para cada tomo
de hi dr ogni o, ( car ga -1) que por out r o l ado pos s ui car ga
+1 no ncl eo do tomo;
2. ~ l t r o n s compar t i l hados e n t r e atonios de s i gua i s
s o cont ados par a o tomo mai s e l e t r one ga t i vo. Consi dere-se
o nmero de oxi dao do hi dr ogni o e do oxi gni o na mol cul a
de gua.
Como o oxi gni o mais e l e t r one gdt i vo que v hi dr o-
gni o os e l t r o n s compar t i l hados so cont ados para u tomo
de oxi gni o. Procedendo-se de s t a maneir-d, obrem-se o val or
+ I par a o nmero de oxi dao do tomo de i i i drogni o ( car ga
+1 do ncl eo) e o nmero de oxi dao - 2 para o atomo de oxi -
gni o.
A p a r t i r de s t a s r e gr a s di s c ut i da s f or d n i deduzi das
a s s e gui nt e s r e gr a s oper aci onai s :
1. O nmero de oxi dao de cada tuiiio iios e lenieiitos
l i v r e s i g u a l a zer o. Assim, os r~rrieros de vxi dac; r > do s.
d i o no Na, do hi dr ogni o no H2, do enxof r e i i c l S8 s o i yua i s
a z e r o.
.- ,
? . !?c5 i x z sinpics c rG!?srz z!e : : <j 22; 32 ? > , . 4 , i Gl S -
car ga do i on. A s s i m , o s nmeros de o x i d a ~ a o do s d i o no on
~ a + +1, do oxignio no on xido (o2-) -2, do f e r r o no
on f r r i c o +3 e on f er r os0 +2.
3. O nmero de oxidao do oxi gni o na maioria dos
compostos -2. Uma exceo nos perxidos quando o nme-
r o de oxidao -1.
Outra exceo nos compostos de oxi gni o e f l or ,
Assim, no composto F O o nmero de oxidao do oxi gni o
2
+2.
4. O nmero de oxidao do hi drogni o na mai ori a
dos compostos +l. Uma exceo nos hi dr et os met l i cos
quando o nmero de oxidao do hi drogni o -1.
5. a. A soma al gbr i ca dos nmeros de oxidao de
t odos os tomos de uma molcula neut ra deve s e r i gual a ze-
r o, por exemplo:
5.b. A soma al gbr i ca dos nmeros de oxidao de
t odos os tomos em um ons complexo deve s e r i gual carga
do on, por exemplo:
I
11.17.a. Si qni f i cado de Alquns Termos
i,
I
il
Considere-se a reao de
2+ + ~n cuO + zn2+ Cu
+ 2 o o +2 no de oxidao
O nmero de oxidao do zinco passou de zero para
+2 nest a reao. ~ n t o , di z- se que o zinco sof r eu uma oxi-
dao.
A l' oxidao" s e r ef er e a um aumento no nmero de
oxidao e di z- se que o zinco f o i oxidado. Ainda na reao
o nmero de oxidao do cobre passou de +2 para zero.
En-
t o, di z- se que o cobre sof r eu uma reduo.
A "reduo" s e r e f e r e uma diminuio do nmero de
-oxidao e di z- se que o cobre f o i reduzido.
Por out r o lado, o zinco que o reagent e que forne-
ceu os e l t r ons para a reduo do cobre chamado de "agente
r edut or ". O cobre que recebeu os el t r ons do zi nco, r esul -
tando na oxidao dest e elemento, chamado de "agent e . oxi -
dante" .
Considere-se out r a reao de xido-reduo:
C12 + 21- 7 2c1- + I2
O - 1 - 1 O no de oxidao
O cl or o:
Sofreu diminuio no nmero de oxidao
r o i reduzido
o agent e oxi dant e
a
,

a

k

a
,

a

+

N

0
)

E

0
)

a

o

O

c
,

.
m

m

a

m

U

a
,

m

C

o

k

c
,

'
0
)

r
l

0
)

I
r
,

a
,

2

U

Q
)

k

I

-
r

O

C

I
:

C

o

b
r
l

m

a

m

U

a
i

a

m

o

a

m

U

O

r
l

o

U

k

a
,

m

E

Q
)

>

0
)

a

m

Q
)

c
,

C

Q
)

.
r
l

U

.
r
l

w

0
,

o

U

m

o

o

t
m

c
,

C

W

E
'
O

h

c
,

'
Q
)

r
l

Q
)

r
(

P
-

O
)

4

+

+

I1

I
l

e

e

~
m

+

+

Y

V

I
r
,

r
n

+

+

n

n

r
l

N

I

+

Y

Y

r
l

r
l

Q
)

-
.

m

a
,

k

r

:

E

c
,

o

a

o

h

c
,

a
,

.
r
i

3

Q
)

0
'
k

m

.
r
i

Q
)

a

o

O

a

a

m

a

r
l

r
l

O

o

O

D

o

0
,

E
a
.

O

u
x
m

m

a
,

a
,

m

I

m

m

u

C

o

m

.
r
l

m

U

a

o

'
a
i

t
a

a

o

3

m

a

o

Q
)

a

5
t
m
c

-

m

a

V

h

a
i
1

n
o
m

r
l



O
U
^

,
O
U
'
"

h

r
n

m

a

o

r
l

.
4

1

m

C

U

<
a
i

'a
i

a

m
r
l

Y

V

"
2
0
0

i
n

m

m

a

m
a
u
0

.
r
l

m

.
r
i

.
r
i

.
r
i

t
a

X
L
i
o
n
o
r
l
V

o
m
a

a

m

m

m

m

c
i

1

O

'2

E

V
)

m

m

1

e

o

I
c
i
N

i
O

m

.
r
l

.
4

U

c
i

'
4

u

N

a
r
l

1

-
4

.
4

.
4

.

E

o

u

r
l
U
4
J
0
3

.
4

a
i
1

.
r
l

D
'

'
4

o

c
i

h

E

m

o

a
'
a
i

a

m

a

'
m

m

o

o

u

a
i
t
m

a
i
5
c
i

L
i
0

~
e
w
u
g

a
i
a
i
>
O
:

a

o

r
l

m
x

O

.
4
m
o
c
m

m
m
a
o
z
a
i
m

4
a
i
a
i
c
i
x

.
d

c
,

U

a
i
c
n
u
a
,

m

a

u

m

a
i
.

u

m

m
1
'
4
4

E
Z
a

o
o
m

m

m

o

C

o

o

L
i
a

c
,

C

'
a
i

m

r
l

4
2

a

a
i
.

m

o

o

a

t
m

L
i
V

m

2
:
1

b

b

o
m
a
i

E

a
i
o

m

V
O
O

a

2

$

a
i
E

0

'a
i

n

n

O

E

-

-

-

a
i
h
r
l
a
o
m

c
a
l

c
i

a

o

m
o
a

a

a

t
m

'4
4

O

a
i
1

a

'
a
i

r
l

L
i
c

r
o

I

m

.
r
l

E
U
O
N

z

1

a

a
r
a
a
i
o

L
i
L
i
L
i
~
i
o
c
i
a

o
c
i
c

U
C
a
i

-

o

a
i
o

E

O

.
4

o
m
t
m
a

t
m

a
i
0

\
O

o
u
m
m

m
c
a
i

a
i
m
L
i
a
i

~
i

r
l

a

m
p
"
:
o
a

o

o

O

4

a

x

C

m

a
S
o

o
E
.
.

1
m
a
i
a
a
i

0
i
a
x
.
r
l
m

a
i
c

I

I
x
o
m
m

O

a

n

c
i

m

a
i
o

a
i
v
i

i
a

c
i

4
J

C

a
i
;
$

.
r
l

C

U

.
4

-

.
r
l

N

~
m

'4
4

O

0
0
2

o

r
l

U

a
i
o

a

r
i

a
>

m
i
n
a

I

o

m
a
u

U

.
r
l

o

o
a
a

r
l

L
i
.
r
l

:

g
%

U

m

a
i
r
,

h

C
,
h

1
0

o

e

'
a
i

4

2

a
i
i
J

'
a
i

h
l

r
l

a
i
P
)

a

c
o

h

a
i
a
i
a

n

a
i
C

U

N

a
i
I

I

m

a
i
o
m
a

z
+
t

o

I

C

a
i
N
O
N

v

L
i
V
)

o

C

'
a
i

4

2

Fazendo-se o balanceamento de cargas pela adio de
ons H+:
Adicionando-se gua para o balanceamento do oxig-
nio, tem-se finalmente a equao balanceada:
H sulfetos, como o caso do sulfeto de mercrio,
que no se dissolve em soluo de HN03. Neste caso, utili-
za-se gua rgia, uma mistura de cido clordrico concentra-
do e cido ntrico concentrado na proporo de 3:l v/v, para
a dissoluo do mesmo.
Neste caso, alm da reao de oxidao do on sul-
feto enxofre, tem-se a complexao do ction Hg2+ com os
ons cloreto. Por esta razo, a gua rgia mais eficiente
na dissoluo do HgS que o cido ntrico. A equao da rea-
o mostrando apenas as substncias que sofrem oxidao e
reduo e o on ~1-envolvido na complexao ser:
HgS + NO; + ~ 1 - f ~9~1:- + s0 + NO
-2 +5 O +2 no de oxidao
l ? e - 4 7 e -
Fazendo o balanceamento dos eltrons transferidos:
Fazendo-se agora o balaceamento das cargas atravs
+
da adio de ions H e o balanceamento do oxignio atravs
da adio de gua, tem-se a equao final:
Outros exemplos de dissoluo de sulfeto, atravs
da oxidao do sulfeto, podem ser mostrados pela dissoluo
do CoS e NiS com gua oxigenada em.meio actico.
A equao final para a dissoluo do CoS dada
por :
cos +
H22
+ 2 H+ * co2+ + sO + 2H O
2
11.18. ~ O N S COMPLEXOS
Na descrio da parte experimental deste livro
muito comum referir-se a uma soluo aquosa contendo ons
H+, ~ 1 ~ + , cu2+ e ~ a + . Sabe-se, entretanto, que estes ons
encontram-se associados com molculas de gua e seriam mais
corretamente descritos como: H(H20)+, A ~ ( H ~ o ) :I, CU(H~O):+ e
3 1
Mg(H20J;'. Estes ions hldratados sao exemplos de ons com-
plexos. Nestes ons h um tomo central ao qual esto liga-
r
i

X
X
*

X

X

X

X
X
X
X
X
X

O

4

l
g

7
1
1
"
3

Q
Q
r
l
r
l
r
l
-
4
'

.

.

u

m
m
o
r
l
(
u
o
p
)

r
l

P

X
X
X
X

X

X

+
+
+

I

+
N
N
d
'
N
W
N
w
'

N
W

A
-
-
-

+

-

m
m
m
m

N

z

x
x
x
x

z

U

Z
Z
Z
Z

U
u
l

Y
Y
W
Y

m

V

1

.
.
I

C

Z
U
Z
N

a
,

t
n

C
r
i
x

t
n
a

1

t
n
.
i

c

4
U
U
X
Z
N

1
-
u
m
3

a
a
a

a
,

m
o
a
,

O
>
o
n

4
J

a

C

m

.
o

.
?

5

"
a

r
l

.
d

4
J

:

a
,
m
x

V
Y
a
,

.

r
l

m
r
l
o

o
m
~

4

1

o

a
a
u

5

a
,

x
m
.

a
,

.
d

I

r
(

Z

o

'
a

U

E
d
u
l

o

m

U

a
,

m

a

I
9

1
0

O

.
r
l

U

'
a
,

a

a
,

m

a
,

.
d

U

'
a
,

m

a
,

o

n
a
a
i

-
i

n

=

a
,

o
n
o

t
a

m

t
i
a

8

0
0

r
i

I

E

,

m

E

'
a
,

k

o

a
i

N

x

o

-

3

u

a
,

N

a

O

-

a

u

m

A

x

O

-

.
r
l

m

m

o

a

m

c
,

.
r
l

a

.
r
l

v

a
,

k

a

m

o

a

V
)

a
,

a
,

.
r
l

u

m

'ai
a
,

a

t
o

m
o

a
,

m

k

a
,

m

a

a

a
,

O

m

t
m

V
i

m

.
r
l

k

2

E

u

m

m

a
,

o

a

a

m
.

3
m
m

0
1
>

-
4

o
a
i
c
,

t
m

c
i

4

V
i
C
c
,

m

a
i

.
r
i

5
4
:

O
d
3

w
a
a

4
5
a
,

m

.
r
l

o

r
i

m
.
m

k

C

1

m

O

a
,

m

k
C

L

-

c
a
c
o

!
m

V
i
:

g

3

C

r
l

m
c
a
,

k

I
K

L
"

N

-

-

a
,
?
Z

m
c
o

u

-

O

C

a

F
:

E

N

a
r
a
,

1

a

a

E

c

o

C

t
m

V
i

N

,Y

c

.
r
l

a

m

o

.
r
l

k

P

'
4

r
l

.
r
l

7

e
r

a
,

m

o

k

m

k

a
,

a

.
r
l

m

C

O

u

O

.
r
l

k

'm

m

a
i

O

a
i

C

'
a
,

o

(
O

m

O

a
,

c
,

f
f
l

a
i

Z

a
,

a

o

?

m

V
i

m

k

c
,

c

a
,

O

C

o

U

m

5

a
,

1

a

a
,

'O

o

'ai a
,

c
,

C

m

m

f
f
l

a
,

k

a
i

c
r

C

.
r
l

o

c
,

m

'4
4

E

3

a
i

r
-

'
O
.

m

r
-

a

m

.
r
l

(1
1

c
i

a
,

a

o

t
m

U
i
m

k

o

r
i

m

a

m

'
a
,

>

a

L
i

c
i

m

m

c

o

'
4

a
,

a

m

a
,

1
0

U
i
m

U

.
r
l

r
i

.
r
l

c
,

C

a
,

a

.
r
l

a
,

a

m

o

r
l

a

m

5

a
,

5

a
,

>

L
i

o

U

a
,

u

r
l

a
,

>

'
3

r
l

o

u
i

c

.
r
(

o

X

a
,

r
l

a

E

o

u

o

u

o

i
m

V

2

L
i

o

r
i

m

a

U
)

'
a
,

>

m

L
i

c
,

m

o

m

a
o


u

a

o

m

t
m

O

r
l

i
m

2
:
o

L
U
L
i

o

.
r
l

c
i

r
i
r
i
1

o

m

c
,

-
0
L
i

m
a
o

L
i

.
r
l

a

I

+

N
W
N

o

m
o

-

m
c
,

N

.
r
l

G

-

a
a
l
z

1

o

'
m

D
'
-

L
i
C
G

f
a
,
X

o
m
o

.
r
l

S

C
,

L
i

3

'
1

a

u

o

L
i

"
i

L
i

a
,

c

a

E

O

'
r
l

o

o

m

m

$

.
;

2

C
F

a

I

z

N
a

m

o

-

m
x
E

z
o
o
.

o
m

t
c
o
m

V
o
a
G

m

'
4

2

2

c
,

a
,

.
;
i

c
a
a
m

a
,

.
r
l

o

u
o
u
a

C

t
m

a
,

O

0

L
i
+

u

m

a
~

6

C

m
k
m
z

o
U

m
r
i
g
i
m

c
,

C

C

C

m

m

o

a
,

E

'
r
l

5
C
,
a
i
m

m
u
a
o

'
a
,

E

'
a
i

3
L
l
i
l
l
P
I
l

O
P
I
C
O
O

m

m
m
m
w

.
r
l

-

-

u

4

P
I
o
m

L
l
m
m

a

a

a

i
r
i

'
3

u

o

a
,

9

a
i

'
l
u

L
l

O

i

m

V

3

r
l

i

\
m

o
r
n
h

5

.
r
l

a
,

O

a

o
a
o

i
m

a

V

-

0
0
0

5

'
3

a

m

L
l
>
v

a

.
-
i

m

-
I

c
,

P
I

m
r
b

'
O

Y

a

c
n

.
m

a

o

5

c

m

5

P
I

m

5

b

P
I

1

m

a
,

o

t

m

E

r
d

5

L
l

o

a

m

u

.
d

'C
)

C

.
r
l

o

P
I

b

m

0
7

a
,

r
l

O

a

o

a
,

L
l

c
,

C

a
i

O

9

c
,

E

o

u

P
I

c
,

b

m

a

r
d

1

L
l

m

C

o

.
r
l

u

u

1

'
m

b

P
I

V
1

m

m

r
l

I

.m

L
l

1

U

m

.
r
l

E

P
I

'C
)

m

b

.
d

a
,

C

r
d

E

b

O

c

r
l

a
,

E

5

o

4

o

a

o

c
,

m

.
d

o

a
,

a

'+
I

C

0
)

5

m

'
+
I
.

L
l

m

0
)

0
0
L
l
m

C
N
O

0
)

u

P
I

c
,

1

P
I

C

v
i

5
'
a

a
,

1
0
)

m

E

L
l

o

m

Q

c
i

a

0
,

C

.
4
1
m
a
,

a
o
1

E

m

m

.
4

L
l
m
u
u

m

.
r
l

a
i

h
1
1
0
1

.
r
l
a
m
u

r
l

a

m

a
,

o

u

a
c
,

P
I

o

x
e
c
a

a
,

o

g
m
E
+

a
,

.
d

o

3

m

m

c
,

i2

O

m

o

m

a
i
a
m
a

i
c
,
~
m

m
m
l
h

Q
P
I
t
n
l

C

r
l

c
,

o

o

m

m

u

a

.
r
l

C
E
E

m

.
r
l

k
l

c
,

c
,

P
I

P
I

a
,

a

a

a

.
r
l

a
,

V
1

a

h

.
r
l

O

a
i

(
d

b

V

L
l

C

d

.
r
l

a

a

a
,

m

E

3

o

.
m

a
,

U

'C
)

3

-
4

O

O

.
r
l

"

g

b

P
I

P
I

a
,

a
,

m
m
k

a
~
u
m

h

.

r
l

C

a

2

$

a

P
I
O
C
O

r
l

a

o

v

m
m
.

a

d
g
s

U
U
U
)

.
d
d
P
I
g

P
I

r
d

c
,
a
~
l
5
'

P
I
>
c
,
.
C
E
k

m
o
o
r
l
m
.
d
o
m
~

a
,

i

a

k
m
E
%
m
u
5
.

3

.
d

H

m

r
i

P
I
O
r
l
H

a
,

m

m

m

m

1
.
0
~

5
E

5

I

m

1
o
a

a
,

o

a

m

m
=

m

m
o
c
m
a
p
i
a
.
r
l
2

.
r
l
m
m
u
.
r
l
w
r
l
u
t
n

u
m
c
,
.
o
a
,
1
~
.
r
l

a
,

.
r
l

c

k

o

E

;
a

u

(
m

E

a
m
u

\
m

c
,

b

a
m
m

,
m
a

.
m
n
c

m
m
-

m
a
1

.
r
l
a
a
,
p
i
m
~

U
)

o

m

m

h

c

P
I

a

E
o
i

i
r
d
r
d
a
r
d
r
d

a
m
k
a
r
l

a

h

u
c
c
m

m

m

U

m

a
>

t
n

5
m
k
P
I

n
c
r
t
n
m

r
l
1
a
.
C

C

o

O

P
I
O
O
E

u

U
)

a
m

>

.
a
,

I

-

O

'
a
,

m
o
o
a

m

c
,

$
$
c
,
*

.
d

a ) Esp6tuIa remi mi uo ( tananho real )
U ,.,
b ) Adl ca de reoqonhr
C 1 Sop~raao do uma solufo do precipl tado
sequentes da anlise. Normalmente usa-se gua destilada co-
mo gua de lavagem, mas algumas vezes deve-se usar uma solu-
o diluda do reagente usado na precipitao. A la-
vagem realizada mediante a adiao do lquido de lavagem
sobre o precipitado. A seguir agita-se para dispersar o s-
lido, centrifuga-se e decanta-se o lquido. O volume do li-
quiao de lavagem vai depender da quantidade do slido Ge-
ralmente faz-se duas ou trs lavagens com 0,5 ml de lquido.
Existem casos que deve-se transferir um precipitado
de um tubo para outro. A transferncia por es'ptula, sem
dvida, ser difcil. Para se transferir parte de um preci-
pitado de um tubo para outro, primeiro adiciona-se algumas
gotas do reagente usado na lavagem. Agita-se para formar
uma suspenso e a seguir transfere-se parte desta suspenso
para o outro tubo atravs de uma pipeta conta-gota. Lava-se
a pipeta com o prprio reagente, drenando para um dos tubos.
Finalmente, centrifuga-se e decanta-se os dois tubos. Tem-
se assim o precipitado em dois tubos prontos para serem tra-
tados independentemente na sequncia da anlise.
111.7. TESTE DA .ACIDEZ DO MEIO
Quando for necessrio testar a acidez do meio, nun-
ca se deve mergulhar o papel indicador na soluo a ser
testada, pois ir contamin-la com o indicador e possivel-
mente com fibras do papel. Outra inconvenincia ocorre
quando tem-se uma soluo de somente algumas gotas. Obvia-
I

C

<
a
,

1

r

C

o

U

o

E

o

U

a
,

m

m

d

1

U

'
a
,

d

o

E

a
,

m

C

o

.
r
l

C

m

k

o

a

o

t
m

0

m

k

4
J

m

m

U

m

k

w

E

1

I

m

k

m

a

m

m

.
r
l

>

'
a
i

k

a

E

a
,

m

m

C

o

'
4

m

o

m

o

a

o

4
J

o

a

C

a
,

c
i

C

o

U

O

i
m

U
i
1

r
l

o

m

5

C

m

c
i

.
r
l

a
i
'4
4

i
i
o
a
i
a
,

.
r
l

m

c
>

c
i

4
J
,

U

C

C

.
r
l

o

Q
)

m

E

q
u

u

.
r
l

m

C
3
0

5

4
J

m

D
'

"
C

k

E

a
i
P

'
d

3

1

O

.
m

o

i
m

c
i

5

i
a

u
i

0
)

'
a
i

k

0

E

w

m

m

k

m

m

.
a
,

o

o

C

o

4
3
0

.
?
i

o

0

'
4

u

1
"

.
:

m

m

a
,
o
$
.
a

'O

i
m

a
i
U
v
i
E
a
i

o

3

1
m

d

m

a
,

'O

m

o

d

Q
)

m

o

"

O

>

.
r
l

.
r
l

a

3
2
.
2

m

'O

z
:
o
l

a

O

a
,

i
a

a
,

o

'
O
T
J
k
c
i

1
0

t
n

.
?
i

o

m
'
r
d
o

I

c
i

.
r
l

1
m
E
Z
m

m
g
m

O

k

'
a
i

V

o

m

.
?
i

m
i
m
o
c
r

o

.
r
l

C

.
.
I

o

a
,

'O

'
4

o

.
.

>

a
i
'O

E

m
a
0

a

u

k

3

5

a
i
a
i
O
E
N

4
J
c
a
o
.
4

C

r
l
.
r
l
U
d

a
i
X

m

Q
i
'
O
O
c
i

5
c
i
'
r
i
4
J
m

U
C
5
.
4
4

.
r
l
a
i
r
l
1
k

a
E
s
E
u

V
]

.
r
l

r
d

'
r
i

a
i
t
n

('2
5

'
r
i

a
!
>

'r
i

o

P

m

'
r
d
k

.
r
l

'
r
i

o

'O

a

U

.
r
l

'O

.
r
l

r
l

a
l
a

m

a

O

a
l
0

C

a
i
E

m

$

m

'
r
i

r
d

a

O

c
>

a
l
'
r
i

'
r
i

o

u

o

c
i

C

a
,

E

.
?
i

'C
1

a
i
U

O

k

a

O

4

.
o

.
n

a

'
r
i

C
i

a

'
m

k

a
i
A

a
i
1

t
T

'O

.
r
l

>

a
l

'O

m

k

u

2

E

1

k

m

s

r
(

3

t
n

k

m

E

'
6

b

a
l

J
)

'
r
i

o

'O

m

U

.
?
i

'O

C

.
r
l

"

r
l

I

.
r
n

U

o

c
>

a
,

o

P
1

4
J

o

'O

a
i
4
J

C

C
i

5

O

'O

?
c

'O

.
r
l

3

U

r
d

d

I

'
m

'
r
i

.
r
l

4
J

a
i
m

I

a
i
>

P
i

'O

m

k

k

r
d

P

r
d

'
r
i

5

o

E

a
i
'
r
i

a
i
m

o

'O

C

r
d

1

O

L
;

o

'O

m

m

E

a
i
c
i

C

.
r
l

m

a
i
a

a
i
'
r
i

a

m

C

m

r
l

t

'
"

C
:

o

4
J

E

a
i
o

'O

m

'O

.
r
l

1

U

o

a
i
'
r
i

>

.
r
l

d

a
,

m

m

P

1

o

o

'O

.
r
l

U

'
i
0

5

t
n

r
l

a

'
r
i

c
i

m

.
?
i

X

a
l
a
>

a

o

a


I
r
d

U
i
1

d

o

r
d

'O

x

a

o

'O

m

a

m

'
r
i

'
r
i

a
i
o

1
6

U
,

m

U

.
r
l

'O

C

.
?
i

a
i
'

a

o

a

m

c
i

m

a
r

O

m

m

E

o

c
i

m

o

a

(
d

c
,

.
r
l

u

X

P
)

m

C

o

k

c
,

'
a
i

r
l

a
i

m

a
i

m

m

a
i

a

5

o

a

c

m

1

0
i

o

a

'
a
i


o

U

1

o

k

m

r
l

s

U

.
r
l

c
i

k

m

a

m

a

c

o

P
)

a

o

c
i

C

E

.
r
l

k

E

o

U

E

1

a
i

a

N

1

r
l

lu
E

.
r
l

m

m

r
T
1

I

-
4

i
u

1

'
a
i

C

a
i

m

C

1

m

0
,

a

o

U

.
r
l

n

o

a

m

E
,

G

u

lu
a

m

k

1

c
i

m

k

P
)

a

E

P
)

c
>

r
T
1

a
i
c
,

m

a
i
4
J

a
,

c
,

m

a
i
E

Q
)

L
i
Q
)

'4
4

L
i
a
i
c
i

C

.
r
l

E

'
a
i

E

m

c
i

o

5

.
r
l

U

'
i
d

a
i
5

O

m

O

U

X

W

r
l

E

r
n

O

a
i
c
,

C

E

+

x

o

.
d

1
0

m

'
i
d

c
i

o

a

m

C

o

W

1
0

o

5

o

t
i
d

m

a
i
C
r
:

.
r
l
m
r
l
5
1
5
o

m

.
r
i

0
'
3

E

C
O
U

a
4
m
o

o

.

m
O
N
L
i
t
m
E
c
i

U

5

.
r
l

U
>

X

m

.
r
l

c
i

m

P
)

O

.
a
i

>

r
i

.
-
i

m

C

id

$
S
a
i

5
S
E
m

a
,

>

-
5
a

O

E

'
a
i

'
m

m

I

4
J

5

5
1
L
i
a
i
4
m

o

.
r
(

a
i
.
r
l

O


m

O

>

c
i

v
i

4

U
N

4

C

m

m

.
r
l

5

L
i
a
i
\
m

m

,
m

r
i

%
o

i

a
i
c
i

'
m

.
4
m
E

0
c
i
Q
)
c
i

i
d

a
o
c
i
g
o
>
a
,

a

C

5
L
i
5
N

E

a
i
a
i
a
i
0
1

o

O

-
4

g
y
2
;
a
d

5
P
)
a
i
o
o
m

C

.
r
(

5

L
i
c
i

o
;
a
o
m
m
r
l
a
i

c
.
r
l
m
a

.
n

i
d

c
i

k
-
5
L
i

d
@
P
.
r
l

m

'O

a
m
a

"

O

5

,
;
;
o

C

m

o

a
i
.
r
l
-
i
.
-
i

a
,

m

E

C

5

m
5
~
i

m

m
.
r
l
.
0

m

m

c
i

~
i
c
i
m

.
m

o

U
~
O
X
L
i
c
i
L
i
O

a
a
i
o
a
i
o
5
L
i

r
l
>

a
.
4

5
a
i
a
i
a
i
L
i

u
m
a
0
0
>

2

8

.
r
l

5

'O

o

5

O

m

m

U

o

m

o

U

.
r
l

c
i

C

(
a
i

a

.
r
l

'
a
i

o

U

.
r
l

c
,

I

a
i
L
i
a

m

C

o

.
r
l

m

m

-
m

4
A

O

a

O

m

L
i
m

a

a
i
c
i

m

a
i
c
i

5

L
i
a
,

N

m

i
U

r
l

'
a
i

>

'

r
l

m

m

o

a

w

o

L
i
5

.
r
l

>

o

5

1
0

'
a
i

>

m

c
i

m

m

5

c

U

m

a
,

m

I

m

>

L
i
a
i
m

P

O

a
,

o

m

m

'
a

c
i

o

a

a
,

5

o

c
i

a
i
L
i
O

r
l

U

a
i
I

m

.
r
l

X

a
,

m

m

>

o

L
i
a

O

c
i

r
l

m

P

o

U

o

5

.
r
(

>

o

5

m

'
a
i

>

m

L
i
c
i

m

m

c
,

m

.
r
l

>

O

5

C

m

1

D
'
o

i
m

U
>

m

L
i
a
i
c
,

C

E

>

a
i
r
l

1

o

m

L
i
c
,

2

a
i
G

m

a
,

t
o

V

3

r
l

2

E

o

c
,

.
r
l

a
i
N

'
a
,

a
i
c
,

m

a
i
c
,

a
i
c
,

m

W

8

U

.
r
l

c
,

'
a
i

U

m

o

5

.
r
l

U

'
m

5

U

i
d

a

m

U

.
r
l

w

.
r
l

5

.
r
l

U

m

i

5

s

U

a
i
5

a
i
c
,

m

a
i
c
i

o

5

m

'
a
i

>

i
d

L
l

c
i

m

o

5

m

E

.
r
l

w

E

o

U

L
l

a
i
m

a
i
5

o

a

X

o

L
i
a

1
0

a
i
5

a
i
E

1

r
l

o

>

E

3

'
a
i

c
i

m

a
i
m

I

m

L
l

o

a

m

>

a
i
o

c
,

r
d

c
,

a
i
U

m

m

o

U

.
r
l

C
,

'
a
,

U

(
d

o

a

.
r
l

U

'
r
d
a
,

a

m

r
d

C
,

o

t
n

m

E

(
V

O

o

.

r
l

m

m

'
(
d

C
,

o

a

o

Q

a
,

L
l

o

r
l

U

a
,

a

o

t
a

V

3

r
l

m

a
,

t

O

T

r
l

o

m

E

r
d

a

.
r
l

a

'
(
d

L
l

'
a
,

o

.
r
l

m

m

'
(
d

C
,

o

a

C

O

o

a

o

i
a

V

r
d

C
,

.
d

a

.
r
l

U

a
,

L
l

a

4

'
a
,

E

'
a
,

L
l

o

a

a
,

C
,

C

a
,

t
n

(
d

a
,

L
l

a
,

a

o

m

m

a
,

u

a
,

a
,

a

a

V

C

m

a
,

L
l

a

a

e

0

m

a

a

L
l

C
,

C

a
,

U

e

O

O

5

E

'
a
,

O

P

Q

E

.
.
i

r
d

L
l

C
,

Q

m

'
a
,

>

a

L
l

0

o

'
a
,

L
l

a

E

.
r
i

'
a
,

$

P

E
,

5

L
l

'
a
,

o

a
.

a

'
a
,

.
r
l

>

'
a
,

a
,

a

m

a

'
r
i

1

r
l

a
i

a

w

a
,

'
0
1

k

P

I
B
l

a
i

o

c
i
a
a
,

C

a

.
r
l

o

a

o

o
m
4
J

i
0

4
J

m

C
r
l
k

1

O

t
e

m

r
l

z

E

a
,

m
o
a

C

o
m
a
,

'
i

E

a

o

O

o

t
F
h

G

c

O
E
O
Z

o

4
J

v

.
m

m

o

L
i

o

t
m

4
J

'O

4

0

"
a
;
c
u

4
J

.
r
l

a
,

a

a

4
J
a
,
O
.
d

IB

t
n
r
l

U

m
m
m
a
i

c
r
a
a
L
i

k

a

a
,

C
1

c
r

r
+

E

:
z
m
z

b

'
E
m
n

o

'O

E

m

1

C

C

O

a

a
,

E
U
4
J

m
3
c

Q
D
'
a
,

0
i

0
L
i
m

.
r
l

m

a
i

a
i
4
J
k

E

.
-
i

>

o

E
a
i
a

1

C

m

O

t
a

0
0
0

.
d

a

.
c
i

'O

(
0

'
O

.
a
,

o

a

a
,

g

'O

.
r
l

U

'O

a
,

o

'
O

'O

4
J

m

.
r
l

m

a
,

u
v
m

.
r
l

k

C
O
L
i

0
4
J
O

i

m

u

r
i
u
0

m

a
,

n

U

o

o
m
a

U

I

.
r
l

o

U

E

u

,
m

O

.
d

a

'O

(
I
:

a
,

4
J

C

m

o

.
r
(

1
0

(
I
:

.

m

4
J

o

a
.

c

L
i

H

H

w

o

U

m

o

'O

.
r
l

N

3

'O

L
i

'
a
i

-

H

H

H

-

o

U

o

o

m

U

a
,

4
J

V
)

a
i

C

-

i
u

m

.
d

a
,

>

'
m

m

-
4

r
l

o

k

'O

.
r
l

C

a
,

4
J

C

a
i

8

4
J

L
i

O

w

m

C

o

'
r
l

E

'
a
i

3

5

H

E

o

v

$

0
i

m

a
,

L
i

E

'
a
i

e

E

m

4
J

o

.
r
i

C

C

o

E

m

m

C

o

W

a
,

3

c
r

'
a
,

4
J

m

g

c
r

O

a
,

4
J

C

a
,

m

o

a

m

'O

1

U

k

a
,

U

a
i

7

0
'
m

m

a

C

r
n

.
c

'
a
,

c

$

.
a

m

C

L
i

K

4
J

m

C

T

o
c
r
a
i

'
a
i

c
r

o

U

C

.
r
l

m

a
,

L

8

'
m

a

4
J

4
J

.
r
l

L
4

O
U
0

a
,

,
m

w

o
d
i
m

m

.
r
i

3

.
r
l

h

1
0

5

m

'
3

m

o
'

d

'O

O

'
a
,

.
r
l

1
0

a
,

L
4

o

U

0
1
0
.
d
P
)

d
0
l
n
h

U

E

E
m
m

o

1
0

2
"

.
d

o

a
,

c
c
,
a
,
3

<
m
a
s

:
/
L
-
'
0
0
1

I

.
r
l
a
a
,
a
,

h

E

.
m
m
C
i
,

P
c
,
m
m

E

a
,

a
,
m
m
:

a
,
0
'

h

a
,

O
a
h
d

.
d
m
m

U

o

4
J

c

<
o
m
:
g

h
u
a

4
J

.
d

o

v
i
a
o

a
,

'
O

c
,

'
a
,

.
r
l

m

h

.
r
l

o

0
Q
.
d

O

a

1
0

.
d

'
a
,

U

c

r
l
m
m
t
n

'
m

r
i

a
)

U
a
,
h
E

Q

m

.
m
r
l
o

o

c
,

.
d

.
d

E

1
0

.
d

.

\
a
,
m
m
m

c

a

a
)

t
n

1
0

a

m

m

2
4
u
a

.
d

a
,

1
0
H
C
.
d

O
H
<
O
h

4
~

h

a

c
o
4
J
o

a
a
)
h

g
3
d
a

U
h
a
,

d

t
n

1
0

1
0

m

0
0
3

1
0

a
t
o

1
0

O

w

B
m
a
)

h

a

U

3

E
m
m

a
,

w

c
,
Q
C

k
c
m

a
)
O
C

a

u

r
i

I
'
a
,

a
,

a
,

a

a

o

1
0

-
C
0

o

4
J

a
i
o
c

2
:
;

m
5
$

o

a

1
0

u

d

o

1

U

o

C

.
A

1
0

o

U

a
,

c

1
0

m

i
g

m

4
J

o

C

U

a
,

.
d

1
0

c

a
,

<
o

h

.
d

3
,

m

h

a
,

o

4
J

.
d

'l
u

1
0

h

'
a
,

m

c

U

t
n

E

$

C
Q

.
m

.
n
(

.
r
l

1
0

U

.
r
l

lu

E
Q
W
I

O

J
J

I

u
,
2
1

o
a
m
r
l

a
,
m

>

o

a
)

i
m

O
V
)

-
u

1
0

m

'
a
,

o

L

p
1
0
0

E

O

o
c
,
.

a
,

U

r
o
r

a
)

5

5

'
a
)

1
0

'
a
)

C

m

E

m

1
0

h

c
,
o
m
m

c
a
m
a

a
,
.
d
d
a
)

1
0
S
U
~

~strncio: O estrncio como pode se esperar de sua
posio na tabela possui propriedades intermedi-
rias entre o clcio e brio. Seus sais do 5 chama do bico
- - -- . - - - - - - - - --
de Bunsen uma colorao vermelho-carmim.
- . - - --- - - -
Brio: O brio o elemento mais pesado desses qua-
- - - --. - -- --
tro elementos e seus ons so muito txicos. O cromato de
- - - - - - -- -- -
brio um dos compostos menos solveis encontrados na an-
lise qualitativa. Os sais de brio emprestam uma colorao
- -
verde & chama do bico de Bunsen.
-
Todas as solues dos ons desse grupo so incolo-
res e seus sais apresentam carter inico e so brancos ou
incolores, a menos que esteja presente um nion colorido.
Embora solveis em gua, os nitratos de estrncio e brio
podem ser precipitados pela adio de cido ntrico concen-
trado.
Os ons dos metais alcalinos terrosos no hidroli-
sam significativamente em soluo e seus ons so bivalen-
tes. Os hidrxidos de clcio, estrncio e brio so bases
fortes.
Na Tabela V.1. so apresentados os produtos de so-
lubilidade dos hidrxidos e de alguns sais dos metais alca-
linos terrosos. O exame desta tabela permite ao estudante
entender a escolha dos reagentes usados na separao dos c-
tions deste grupo.
>k~lcio, estrncio e brio rormam caroonatos insol-
' , - - - --- --
~ e i s em soluo alcalina. O magnsio no precipita com hi-
130
d r ~ i d ~ em presena de excesso de ons amnio que reduzem a
dos ons hidroxila a um valor tal, que o produ-
to de solubilidade do hidrxido de magnsio no atingido.
por razes semelhantes, o carbonato de magnsio no precipi-
ta na presena de excesso de ons am~nio.%Esta propriedade
permite separar os ons Mg2+ de ca2+, sr2+ e ~ a ~ + .
TABELA V.1. Produtos de Solubilidade em quas de Alquns
Com~ostos de Maqnsio, clcio, Estrncio e B-
rio a 25O~.
Prova de Chama
OE r n 3 r ~ q &5 2 5 ngn ~~~~~~~~~nnsm p~=hupa ,-CIO-
rao & chama do bico de Bunsen. Assim a prova de chama no
131
a
>

a
>

o

a

a

a

m

o

C
,

i
m

o

.
r
l

L
h
a

a

3

.
r
l

.
r
l

d

X

U

o

'
O

a
i

m

L
!

L
!

a

a

a
i
.
f
i

a

C

m

m

a
i
5

C
,

5

o

"
I

a

8

C

.
r
l

d

m

U

r
l

m

L
!

m

U

.
r
l

w

o

.
t
i

E

o

'
a
i

C
,

m

Z

Q

o

.
t
i

m

a
i
5

.
f
i

'
a
i

3

t
r

o

m

A

i
m

m

N

c
,

m

o

L
!

a
,

8

.
r
l

6

C

m

<
O

E

O

m

8

'0

'
O
o
m

c

m

a

:

m
o
a

3

c
,

.
r
l

a
i

U

L
!

a
i
v

o

L
!

N
r
l
a

O

o

.
r
l

1
0

'
a
i

E

a
,

m

E

I
.
r
l

c

a
,

5

o

i
m

V
I

3

n

o

m

a

s

-E

N

O

o

.
t
i

m

'
a
,

C

r
n

E

a
i
5

o

c
,

m

L
!

c
,

.
r
l

C

a
i
5

O

1
r
a

V
I

3

r
l

o

m

m

E

3

a
i
L
0

I

a
i
>

a
i
O

8

C

.
r
l

r
l

m

U

r
l

m

L
i

a

U

.
r
l

i
u

o

.
r
l

:

o

'
a
,

C
,

m

X

v

o

.
r
l

5

'
O

m

a
,

'
o

O

5

.
r
l

X

'O
L
!

5

I

.
r
l

U

a
i
L
i

a

o

a

3

1
m

V
I

!Y
r
l

o

m

l
n

.
t
i

a

m

L
!

a

>

L
!

a
i
m

P

o

a
i
m

'
a
i

4
J

m

r
l

U

T
I
'

L
c

'
Z

a
i
5

z

v

o

i
"

V
I

!Y
d

O

m

s
c
o

a
i
a
i
i
u

3

m

m
u
m

o

5

a
,
.

m

O

c
,

b
l
'

O
m
5

I

e
1

a

0
1

E

E
,

t
n
'

m

0
+
J
0
N

h

X

5

o

i
D

.
r
l

.
r
l

.

.
c

m

Q
<

o

'a
,

'
a

o

C
C
.
c
C
4

d
l

-
.

o
c
m
a
,
.
a
,

'
O
m
a
i
r
l
h
?

o

a
c
,

a

m

c
,

C

o

h

'
a
,
O
a
,
h

c
,

E

f
m
m

0
0
0

q

5

t
m

5

m

0
.
4

-

c
,

.
r
l

X

.
r
l

r
0

'
O

a
m
h

.
d

'
O

O

.
r
l

a
,

.
x


h

a

a
,

O

a

E

r
i

3

c
0

a
,

'
v
:

v
&
,

m

o


i

m

h

0
3
0

m

'
O

'4
4

E
3
m

o

'
5

'
4
4
4
E

O

'
a
,

m

.
m

n

0
0
5

a
e
i
c
,

a
,

m

a

'
c
i

a
,

E
m
5

.
r
l

o

a
,

.

'"

8

r
l

.
t
i

U

m

w

'a
,

5

E

O

O

C

o

'
4

'
a
,

5

o

a
,

m

C
.
r
l
c
,
-
'
O

m


m
r
i

D

.
r
l

o

.

.
r
l

o

e

e
i

I
0

e

a

5

i

m

O

0
.
m

o

c
,

m

5

.
r
l

3

0
.
4

a
o
-

o

.
r
l

X

.
r
l

a
,

5
5
'
0

U

C
'
O
h
a
i
m

m
m
v
h
m

3

a

a
a
,
.
c

5

"
$
5
"

O

r
l
m

.
.
a
i
l
u

o

o

U
i

1
0

a
,

3

2

a
,

m

o
-
a

a
,
m

3

a
,

8
1
0

4

o

a
,

5

m

m

c
,

o

b
l

m

a
,

a

m

O

h

a
,

O

a
,

E

N

O

o

.
r
l

m

'a
,

e

t
n

E

a
,

a

o

c
,

m

h

c
,

.
t
i

C

a
,

'C
1

m

m

c
,

o

t
n

m

c
,

.
r
l

a
,

o

8

5

m

c
,

.
r
l

.
?

U

a
,

h

a

o

n

o

t

m

V
1

3

r
l

o

m

.
r
l

5

m

h

m

>

h

a
,

m

n

o

a
l

r
0

I

a
,

>

a
,

a

E

i
D

O

O

.
t
i

c
,

'
a
,

U

m

O
L
I
c
,

a
,

.

h

a
o
0

w
u
r
l

C

O

m

h

a
,

I

m
1

m

$

2

O

h

5

:

a
,

C

P

E

5

\
r
l

o

.

r
l

'
r
l

O

E

'
a
,

n
i

I

o

n

-

:
I
s

:

5

a
,

N
m

c
,

c
,

1
0

O

.
r
l

o
v
a
o

r
i

.
r
l

m

-
m
a
,
u
m

O
n
a
,
O

m

O

h

o
r
l
o
a
a
,

.
r
l

m

i
m

c
,

h
a
,
O
O
m

n
5
m
5
0
,

'
4

h

Z

r
l
+

c
,

a
,

.
.
i
X
C
c
,

3

@
h
.

o
-
a
,
o
m
z

a
n
c
a

o

i
D

m
o
o
m

O

t
m

5

o

m
e
.
t
i

a
,

m

1

C

m

h

O

t
n
<
o

I
c
,
5
$
5

O
C
C

n

a
,

.
r
i

e
o
g
m
a
,

m

e

e

a

?
O
.
r
l
h

h
o
~
m
o

a
,

.
r
l

c
,

c
,

m
m
a
m
a
,

P

5

h

h

O

-
H

o

o

m

r
l

c
,

c
,

O

C

.
t
i

E
:

a
,

5

3

.
.
i

m

5

o

5
1

,
Q

5

o

c
,

m

E

t
n

e

m

o

a
,

P

h

h

m

o

v

.
r
l

O

m

'
a
,

C

O

t
n

o

1
m

2

u

m

m

C

2

o

'H

I

n
i
m

O

+

v

3
:

I

n
i
m

O

v

de magnsi o como di s c ut i do ant er i or ment e.
Adi ci onar em um t ubo de e ns a i o 2 got a s de uma sol u-
o de n i t r a t o de magnsio 0 , 2 M, 10 got a s de gua, 2 got a s
de c i do c l o r d r i c o 6 M, 3 got a s de monohi drogeno-fosfat o de
s di o 3M, e por fim a di c i ona r l ent ament e, s got a s , hi dr xi -
do de amnio 6 M a t o meio f i c a r a l c a l i n o .
~ e v e r haver a formao de um pr e c i pi t a do br anco de
MgNH4P04.6H20 que c r i s t a l i z a sob a forma c a r a c t e r s t i c a de
e s t r e l a s e que pode s e r observado a o mi croscpi o.
REAES DOS ONS ca2+, sr2+ e Ba
2+
Prova de Chama
O procedi ment o par a os t e s t e s de chama par a e s s e s
ons i d n t i c o ao d e s c r i t o para ons s di o e ons pot s s i o.
Es t e s o n s or i gi nam a s s e gui nt e s col oraes 5 chama do bi c o
de Bunsen:
O s o n s c l c i o proporcionam chama uma col or ao
vermelho t i j o l o , o b r i o, verde-amarel ado e o e s t r nc i o,
vermel ho carmim.
Devemos tomar o cui dado par a no conf undi r a col o-
r ao ver de amarel ada produzi da por um s a l d e b r i o , com a
c ol or a o verde de um s a l de cobr e.
AO t a z e r - s e O t e s t e de chama, aeve- se setripre UL I I I -
z a r s a i s umi deci dos com c i do c l o r d r i c o concent r ado, i s t o
136
porque n i t r a t o s e s u l f a t o s no do chamas c ol or i da s com a
mesma i nt e ns i da de daquel a pr oveni ent e de c l or e t os . Ni t r a t os
e s u l f a t o s decompe-se chama produzi ndo xidos que no
vol a t i l i z a m f aci l ment e.
b) Reaco com Carbonat o de ~rnnio
s ol u e s cont endo ons de ca2+, sr2+ ou ~ a ~ + quando
t r a t a d a s com sol uo de car bonat o de amnio do origem a
formao de pr e c i pi t a dos br ancos de Caco3, SrC03 e BaC03
r espect i vament e, que quando aqueci dos s e tornam gr a da t i va -
mente c r i s t a l i n o s .
ca2+ + CO:- Caco3 ( s )
s r '+ + CO:- SrCO3 ( s )
+
~ a ' + + CO:- c BaC03 ( s )
Adi ci onar em t ubos de ens ai o separ ados, 10 got a s de
2+
M(N03) O, 2 M (onde M'+ = Ca , r + ou a . Adi ci onar a
s e gui r 3 g o t a s de sol uo de car bonat o de amnio 1 . 5 M.
Agi t a r , aquecer o t ubo em banho-maria e c e n t r i f u g a r o pr eci -
pi t a do. ~ p s despr ezar o sobr enadant e, s e pa r a r os pr e c i pi -
t ados em 2 p a r t e s . Uma p a r t e deve s e r t r a t a d a com algumas
got a s de c l o r e t o de amnio 6 M e a out r a com algumas got a s
de ci do a c t i c o 6 M. No cas o do t r at ament o do pr e c i pi t a do
com c ~ o r e t o a e amnio o p r e c i p l ~ d a o dever; yeriridriecer i r i d l -
t e r a do enquant o no cas o do t r at ament o com c i do a c t i c o de-
I

a
i
.

I

o

o

a
i

k

.
d

k

c
i

o

a

M

o

C

r
u

'
O
a
i
a
a
i

m
c
i
.
r
l
5

m

I

I

I

m

+

f
f
l

c
i

N

.
d

m

a

u

'a
i

u

o

Q
i
l
n
J

k

5

5

C

a

h

O

o

o

O

m

-
4

k

C

c
,

a
i

'
a
i

>

E

O

d

m

m

O

c
i

C

o

m

a
i

2
:

O

2

(
d

'
m

a
i

f
f
l

o

o

o

.
d

c
i

O

k

(
d

O

\
2

d

(
d

O

d

X

.
d

o

d

I

m

t
r

0

0

a
i

O

5

.

O

O

a
i

O

L
I
a

(
d

m

m

k
O

5

r
u

o

.
d

.
d

d
U
d

0
l
o
r
l
.
d

$
'
O
$

O

d

'
d

(
d

O

o

k
5
f
f
l

E

m

+

3

a

0

d
N

f
f
l

m

a
i

m

F
O

c
i

u

F
:

a
i

a
i

o

+

.
r
l

F
:

O

.
r
l

O

k

r
u

a

r
n

5

.
d

o

r
l

m
a
i
o

o
u
c
i
c
i

.
d
d
C
C

C

(
d

a
i

m

(
0

E

c
i

5
.

2

:
:

m

c
i

a
i
c
i
r
u
c

"
E

a
i

o

'
a
i

c
i

m

(
d
O
O
k

d
O
.
d
(
d

L
J

c
)

-

a
i
+

o

a
i

5
N

.
d

5

m
5
F
:

r
o
o

O

O

2

k

a
i

m

c
i
+

5

>

N

k

0

a
i

5
,
c
i
f
f
l

m
~

k

c
i
o

(
d
+

a
i

F
:
N

O

o
m
m
.

U

5
:

O

a
i

.
d

I
I

5

r
n

5

4

f
f
l

o

a

C
c
i
O

-

O

.
r
l

D

m

m

.
:

N

c
i

.

.
O

o
c
a

(
d

m

.

c
i

.
d

5

r
S

a
i

x

k

.
r
l

'
(
d

5


O

O

(
d

.
d

o

c
i

m

.
r
l

'
a
i

k

C

O

m

(
0

a

o

U
l
5

'
0

o

f
f
l

.
r
i

5

F
:

O

(
d

o

'
(
d

O

\
d

'
a
i

a
i

0

m

O

a
i

5

a
i
C
5
d

c
i

o

O

f
f
l
O
0
f
f
l

a
i

c
i

'
0

m

3

,
,
E
,

a
m
o

U
a
i
k
r
l

K
I
a
a
i

>

o
9

d

c
i

r
l

.
r
i
F
:
k
O

P
(
d
.
r
i
f
f
l

5
c
i
D

r
l

a
>

c

'
a
i

a
i

l
i

(
d

5

c
i

f
f
l

+

o
0

m
m

t
r
r

m

(
d

5
5
a
u

c
i
c
a
i
f
f
l

o

W
.

o
w
m

>

o


'
a
,

l
n
Q
N

m

m

C
,

o

o

.
r
l

o
l

C

1

o

m

2

1
0

+

O
N

a

'
u
m
a

m

m

k

1
0

m
a
m

a
+

c
,

a
,
N

o

1
0

k

o
l

E

'
a
,

>

o

a

a

1

+

0
'
N

m

o

8

m

4
~

C

'
O
a
m

m
a
s

C
,

0
'

.
r
l

O

E

a
r
n
a

.
r
l

m

U
V
.

a

1
0

h
0
0

a
z
a

I

N
Q
'

O

k

O

f e r v e r ' l ) cer ca de 5 minutos e cent r i f ugar o pr eci pi t ado.
Test ar s e a pr eci pi t ao f o i quant i t at i va juntando algumas
got as de carbonato de amnio 1. 5 M ao l qui do sobrenadante.
Se ai nda houver pr eci pi t ao, r e pe t i r es s e procedimento a t
no haver mais pr eci pi t aco pela adi o de carbonat o de amo-
ni o ao sobrenadante. Agi t ar para homogeneizar, cent r i f ugar
e separ ar por decantao.
O l qui do sobrenadante deve cont er ons de magnsio
e sua presena deve s e r confirmada pel a reao com f os f at o
de sdi o, com a consequente formao de um pr eci pi t ado bran-
( 5)
co c r i s t a l i n o de MgNH P04 .6H20 .
4
Lavar o pr eci pi t ado, que deve cont er os carbonat os
de c l c i o , est r nci o e br i o, com gua quent e, cent r i f ugar e
despr ezar o sobreriadante. Ao res duo adi ci onar ci do a c t i -
co 6 M s got as a t completa di ssol uo. A s egui r , j unt ar 5
got as de acet at o de sdi o 3 M e 10 got as de dicromato de po-
t s s i o 0. 2 M e a gi t a r a soluo. Aquecer em banho-maria,
c e nt r i f uga r e ve r i f i c a r se a pr eci pi t ao f o i completa.
~ p s a pr eci pi t ao quant i t at i va, cent r i f ugar e separ ar o
sobrenadante por decantao. O pr eci pi t ado amarelo formado
deve s e r o BaCr04, enquanto que o sobrenadante deve cont er
os ons ca2+ e r 2+.
Lavar o pr eci pi t ado vr i as vezes com gua d e s t i l a -
d a ( 6 ) , cent r i f ugar e despr ezar o sobrenadante. Di ssol ver o
r es duo com algumas got as de ci do c l or dr i c o concentrado e
confirmar a presena de ~ a ' + pelo t e s t e de chama, cuj a col o-
rao dsver s pr ~ r ~ r A - - n m ~ ~ ~ l nd
Ao l qui do sobrenadante, adi ci onar 3 got as de hi -
!!
drxido de amnio 6 M, cerca de 10 got as de s ul f a t o de amo-
ni o 2.5 M. a g i t a r e aquecer & ebul i o. Cent r i f ugar o pre-
ci pi t ado e t e s t a r s e a pr eci pi t ao f o i quant i t at i va, adi -
cionando-se mais uma got a de s ul f at o de amnio 2.5 M ao so-
brenadante. Se houver formao de mais pr eci pi t ado, a g i t a r ,
aquecer A ebul i o e cent r i f ugar .
O pr eci pi t ado branco formado deve s e r o s ul f a t o de
est r nci o e o sobrenadante deve cont er os ons ca2+.
Lavar o pr eci pi t ado di ver sas vezes com gua quente,
cent r i f ugar e desprezar o sobrenadante. Di ssol ver o res duo
com got as de ci do cl or dr i co concentrado e f azer o t e s t e de
chamat7) , cuj a col orao vermelho carmim confirma a presena
de est r nci o.
Adicionar ao l qui do sobrenadante 3 got as de oxala-
t o de amnio 0, 25 M, a g i t a r e dei xar repousar cerca de 2 m i -
nutos. A formao de um pr eci pi t ado branco de CaC204, con-
firma a presena de c l c i o( *' . Cent r i f ugar e desprezar o
sobrenadante. Lavar o pr eci pi t ado v r i a s vezes com gua
dest i l ad' a e desprezar a gua de lavagem. Di ssol ver o r e s -
duo com algumas got as de ci do c l or dr i c o concentrado e f a-
zer o t e s t e de chama, cuj a colorao vermel ho-t i j ol o, i ndi ca
a presena de cl ci o.
NOTAS
bul r at o e cGicio soi vei airi suiu6zu t: sui LdLu de ci i i i o-
ni o concentrado e a quente. I s t o devi do, t al vez,
a
,

m

c
i
m
a

m

o
c
,
m

P
W
C

P
)

o

m

c

'
r
i

'
a
,

>

m

m

O

O

L
i

a

a

4
J

m

E

'a
,

h

o

a

m

a

m

.
d

U

C

7

C

o

L
i

a

'
a
,

O

.
r
(

U

C

(
0

L
i

c
,

1
0

a
,

o

a

E

.
r
l

E

m

U

I

o

G

d

a
,

k

a
,

>

k

o

U

4

I

a
,

h

a

a
,

a

o

a

o

.
r
l

U

\
r
l

C

.
d

o

C

o

a

m

h

m

a

a
,

L
I)

$

P

.
r
l

o

&
i

o

t
m

P
)

m

O

.
r
l

1
0

'
a
,

C

t
n

2

o

5

r
c

o

U

o

x

a

Z

.
r
i

X

a
,

'
O

a

k

a

o

.
t
i

t
m

c

V
i

2

2

L
i

o

o

U

&
i

+

m

(
V

c

z

-
t
u

L
i

L
I)

m

C

c
,

o

r
i

'
r
l

3

1
0

L
I)

a
,

o

k

a

8

U

.
t
i

L
I)

'
m

P

o

c
i

m

C

s

m

U

I

m

c
,

C

a
,

4

E
,

c
i

.
d

a

.
t
i

U

a
,

L
i

a

(
B

o

c
i

m

c

O

P

L
i

m

U

(
B

a
,

c
,

L
I)

a
,

a

(
B

m

C

a
,

3

0
'
a
,

a

(
B

a
,

a

m

a

.
r
l

c
i

C

m

3

a

I

m

h

3

4
J

m

1
0

L
i

a
,

a

3

L
I)

L
I)

a
,

1
0

V
i

3

r
l

o

1
0

L
i

m

k

o

'4
4

a
,

a

m

-
r
l

U

C

(
a
,

a

C

a
,

c
,

.
a

o

a

.
t
i

>

a
,

a

a
,

c
i

C

2

I

m

u

a
,

o

t

m

V
i

m

c
i

.
d

a

.
t
i

U

a
,

L
i

a

m

E

'O

3

'
n

m

O

i
m

V
i

0

c
,

.
r
l

t
n

0

a
,

o

c
,

'
2

a
,

E

.
r
l

U

a
,

3

0
'
4

L
I)

c
a

'O

v
1

.
t
i

a
,

U

.
m

'4
4

L
I)

.
d

m

E

o

c

m

m

a
,

3

0
'
L
I)

a
,

a

G

m

L
i

0
i

L
I)

.
r
l

m

4
J

v
1

.
r
l

L
i

U

a

a

o

t
c
a

V
i

m

5

O

'+

m

a
,

U

a
,

L
i

o

>

o

t
m

V
i

m

c
,

C

m

U

a
,

a

k

o

a

L
i

m

L
i

c
a

a

a
,

L
I)

a
,

L
i

m

t
n

3

'4
4

'
4

L
i

c
>

C

a
,

U

a
,

a

a
,

c
,

C

a
,

i
3

m

a
,

L
i

o

L
i

o

a

E

o

U

a
,

a

o

l
m

C

m

L
i

m

a

L
i

a
,

>

L
i

a
,

i
U

a
,

>

a
,

a

a
,

L
I)

o

i

m

Z

H

a
,

1
0

I

O

a

C

m

C

o

.
r
l

U

.
r
l

a

m

m

o

a

m

c
i

U

a
,

c
i

a
,

a

L
i

a
,

L
I)

E

'
a
,

P

E

m

4
J

5

a

o

a

+

(
V
c
n

X

1
0

'
2

O

\
d

L
I)

O

C

o

L
I)

a
,

C

i
3

m

E

.
d

7
-
4

o

C

.
t
i

U

L
i

o

m

a
,

L
i

o

N

m

O

C

a
,

N

C

a
,

P

o

c
>

.
t
i

C

I

a

a
,

a

o

t
m

V
i

3

r
l

O

m

a
,

a

c
a

c
i

O

c
i

a
,

(
B

o

.
t
i

2

O

'
a
,

c
i

c
a

m

c
i

o

c
n

,
m

m

c
i

O

c
n

X

0

O

.
d

a

'
O

a
,

a

o

a

.
r
l

X

'
O

L
i

'O

.
r
l

C

a
,

-

H

4

3

N

m

o

a

m

c
,

.
t
i

a

.
r
l

U

a
,

k

a

5

a
,

a

o

c
,

C

E

.
r
l

U

a
,

L
i

m

a

m

O

o
:

U

.
t
i

L
I)

.
m

P

L
i

m

L

L
i

o

c
i

8

.
r
l

L
I)

'
a
,

c

c
i

2

1
0

G

O

.
?
-
I

a
,

a

m

V
i

c

a
i
L
I)

a
,

L
i

a

m

m

f
,

.
t
i

'4
4

G

O

U

a
,

c
i

C

m

G

r
l

.
t
i

3

I

.
d

U

m

a
,

a

m

3

t
n

'
m

E

o

U

o

a

O

c
>

.
*

a

.
r
l

U

a
,

L
i

a

o

L
I)

a
i
N

a
,

>

(
B

m

.
t
i

L
i

'
m

>

L
i

m

>

0

r
l

a
,

L
I)

I

a
,

>

a
,

O

m

E

m

E

U

m

o

t
m

V
i

m

k

o

4

o

O

m

'
n

-

-

J

o

.
r
i

a

'
O

1
0

C

o

'
d

L
I)

o

L
i

m

C

.
r
i

E

.
d

r
l

a
,

0

L
i

m

a

m

a

m

r
l

a
,

a

1
0

o

V
i

m

L
i

c
)

o

i
a

L
i

.
t
i

c
,

(
B

.
t
i

X

a
,

a
,

L
i

a

E

a
,

L
I)

(
B

a
,

N

a
,

>

L
I)

c
a

c
i

.
r
l

2

E

a
i
(
B

I

o

'O

c

c
a

>

m

r
l

2

r
l
.

o

U

"

s

I

a
l

r
l

a
l

0

a

m

l
u

r
l

a
l

1

D
'
O

$

'
r
l

a
l

(
O

K
J

a
l

a

m

u

a
l

.
r
l

k

a

o

k

a

(
O

m

1

a
l

3

c
7

k

m

k

a
l

a

m

Q
)

Q
)

c
0

I

a
l

u

o

a

0
'

V
,

-

m

N

a
;
k

x
o
a
r

O
?
>

a
r
t
'
k

a
m
o

a
,

U

o
o
a
,

5
C
5

a
,
m
t

I

I

a
,
1
0
i
m
a
r

i
m
a
,
i

a
,
I
I

5

o

E
;

a
r

a

k
t
i
a
.
4

o
u

"
5
5
0

a

c

m
+

a
m
8
k

o
m
x
c
,

a
r

E
;

4

a

c
,

N
-w

L
Q
~
E
U

a

'
O

m

m

o

o

O
c
,
k

W
E

k
o
m

O

u

U

5

m

m

a

m

a
,

0
.
4
5

a
.
4

c

o

t
n

.
5

m

a
,

P

m
a
a
m
a
,

O

m

.
r
i

a

c
,

c
,

-
0
Q

m
m
o
s
8
Z

a
r

c

$

m

m
-

m

C

C
,
.
4
C
,
-
U

Q
O
E
O

O
+

N

C

w
m
t
-

a
r

m

-

C

(
0

3
t
m

m

N

O
+

.
t
n

U
1
8
+
N
U

a

0
4
0

V
)

m

m

+

o

E

a
r

c
a
o

o

o

o

m
k
o

o

a
+

X

c
m
5

m

o

U

4

O

m

O

a
r
a
r
u
a
,

C

2
t
2

o

.
r
i

E

.
-
i

m

k

m

"
'4

c
,

0
i

r
i

m
g
c
,
k
m

C

o
a
<
o

E

o

m
a
r
h
4

C

a

o

I

m

k

<
O

5

o

c
i
O
U
O
1
-

f
f
l

a
r

u
.
0

o

a

c

w
.
4
0

m

O

m

u

o

r
n

O

k

U

o

O
U
0

0
U
)
m
a
r

O
C
3
'
4

n
u
a
,

a
m
c

c
i
+
o
a
a
r

a
m
m

u

c

0

'
4

a
,

o

m

c
i

5

m

O

n
a
c
o

O

c

o
o
m
o

O

o

a
.
4

u

E
t
U
m

a


a
r

a

o

c
,

c
i

2
:
:
:

C

0

t
s
r

5

1
0
U
k
O

O
i
o
c
i
C

0
'
;
l
k
X
c
i
O

~
O
~
D
C

0
0
0

I
g
:
;
g

u

u
'
o
m
c
,

E
.
r
i
c
u

u

a
,

a

a

m

k

m
-
u
o
3

E

O

.
r
l

o

a
,

w
m
E
2
N

o

a

a
a

o

c

2

.
"
o

o

O
E

-
C

m
a
\
o
.
r
l
E
a
,

u

O

O

t
o

X

+

E
m
+
C
O
k

k
P
U

U

.
r
l

m

-
0
0

k

c
,

O

a

m

m

<
a
,

P

5

O

o
m
o
o

4

.
4

k

m

E

5

a

C

+

m

a

r
c
i

a
r

.
r
l

m

a
r

c
r
o
a
r

'

r
l

E

o

.
m

m

n
a
r
m

E

o

c
,

U

t
o

t
s
r
m
o
c
i
c
i

o

m

(
0

c

V
1

2

2

U

O

5
2
0
3

U

C

c
i
C
m

4
0
k
i

X

O

:
:
&
"

E

u

a
,

0
i

r
l

V
]

a

r
l

O

'
o

m

(
o

c
i
o
m

m

o

a
m
o

.
.
o
u

m

V
]

O

-
E

C

u
o
~
m
a
r
m
m

O

.
m

;
&
g
E

.
r
l

.
r
l

O

o

d
o
m

+

a
u
a
r
o

m

O

N
C
U
U

.
.
+
u
a
r
m

O

.
4

'
O

c
,

a

.
.

+

c

c
i

(
0
1

O
O
X
W
k
.
4

O

.
r
l

o

0
3
.
a
i

a
,
O
W

m

U
h

.
m

m
.
4

a
m

o

o

m

Q
k
m
a
O

m

'
a
r

C

.
r
l

c
i

o

r
c
i

k

.
r
l

a
-

~
m
+

o

r
l

S

+
m

0

a
r

U

a
,
a
,
&

c
i
o
c
o
~
t

.
r
l

o

o

m

m
w
o

r
c
i

0
i

+
O
m

r
l

c

a
o
.
"

o

o

.
o
m

c
,

i
m

u

~
t
-
t
m

E

A

O

O

c
,

t
m

a
,

o

c
t
m
m
~
,

.
.
V
]

U

.

\
r
l
V
,
r
l
k

C

ir
]

m
a
i
o

.
r
l

u

5
t
n
m

.
4

5

a

b
X
m
i
Q

a
r

t
s
r
u
-
t
m

o

.
r
l

.
r
l

0
0
1
-
a

1
0

O

r
b
.
r
l
m
(
O

U

O
,
O

k

m

z
m

t
m

.

E

O

o
c
a

t
m

a
r

V
*

O

m

a
r

v
,

m
<
o

m

o

a

v
i

a

f
Q
+
Q
O
k

r
d
0
,
0
)
0
.
4

C
,

k

a

b

a

m
c
,
o

5
Q
c
i
U
E
E

O

a
,

a
a
r
m

.
r
l

-
c
m
c
,

.
r
l

c

k

O

<
o

n
k
8
c

.
r
l

c
,

r
i

X
C
J
n
J
O
3

X
r
d
O
O
k
k

X

'
3

a
,

o
+
t
n
a
a

o
c
,
r
c
i
a
u
u


c
i
m
a
^

o
w
c
i
p

I

o

r
l

o

U

f
f
l

o

c
i

L
I)

o

a

E

o

U

E

5

E

k

O

w

H

H

H

o

a

k

0
i

o

'
0

f
f
l

C

o

4

m

O

'O

f
f
l

o

c
i

.
r
l

3

C

I

m

U

.
r
l

r
u

.
r
i

c
i

e

a
,

'
0

.
r
l

f
f
l

5

3

f
f
l

E

a
;

m

T
3

m

r
,

a
i

k

a

E

a
,

'
a
i

a
i

'
0

5

a

a
,

.
r
l

k

a

o

k

a

5

c
i

f
f
l

a
,

a
,

a

O

'
0

.
.
l

k

I

.
r
l

s

o

E

o

U

m

O

'O

m

c
,

.
r
l

a

-
.
l

U

a
i

k

a

o

I
m

L
I)

+

m

C
r
,

a
i
+

m

v

+

m

2

L
I)

C

O

\
i

f
f
l

o

f
f
l

a
,

i
0

V
I

I

r
i

3

f
f
l

o

E

o

U

L
I)

o

'
0

5

c
i

4

a

.
r
l

U

a
,

k

a

o

i

m

m

.
r
l

5

E

'O

L
I)

o

9

-
3

Z
T

o

c
i

C

5

-
3

t
r

c

a
,

m

o

3

.
r
i

X

'
O

k

'
0

L
T
;

O

k

c
i

3

o

a
i

r
:

m

o

'
0

5

k

m

a

9

f
f
l

o

I
m

m

+

n
!
C

N

a
i

+

*
h

v

+

m

r
i

4

L
I)

C

O

4

L
I)

O

m

O

c
i

C
)

w

f
f
l

O

2

'
O

k

a

.
r
l

s

m

3

f
f
l

a
,

r
:

f
f
l

m

k

m

e

'
O

'4
-
C

5

f
f
l

a
,

c

m

'O

a
i

.
r
l

k

t

O

L
:

a

f
f
l

m

m

L
I)

I

o

'O

C

a

[
r
!

-
3

f
f
l

C

o

'
?
l

I

a

0
,

L
I)

k

a
,

9

E

a
i

'
0

o

a

f
f
l

e

O

.
l

L
I)

Q
)

f
f
l

L
0

L
)

E

o

U

o

1

m

M

m

k

U

f
f
l

O

E

k

.
r
l

3

0
i

a

f
f
l

4

f
f
l

a
i

*

f
f
l

a
,

4
J

f
f
l

o

m

o

'
0

a

U

.
r
l

w

.
r
i

c
i

c

a
i

2

a
,

L
I)

O

'
0

m

C
;

r
l

r

L
I)

-

m

C
m

O

N
r
l
U

6

I
I

f
f
l

.

m

i
r

+

n

L
I)

-

m

n

x

o

-

2

m
m

a
,

a

a

x

a
,

o

o

v

5

9

m

x

o
z
o

.
-
I

$
0

a
a
i
u

.
-
I

v

m

U

a
,
o
E

h
m
o

a

m

'4
4

a
i

O

U

t
a

X

.
a
o

5

r
:

o

.
-
I

L
i
C
3

a
,

U
d
v

o
a
,

a
3

-

'
1

m

o
-
i
a

m
o
r
d

m
m
m

U

o

a
,

h

o

c
i

z
c
1

E

o

-

a
i
P

m

k

o

o
o
a

U

U

3

o

u

E

"3
-
a

i
m
m

w
t

E
m
a
i
O
O
,

O

F
:
m

.
r
l

m

m

.
r
l

V
)

5

m
m
i
c
s
a

~
k
l
r
l

m

-

V
)

o
c
u
o

.
r
l
m
m
o
m
x
a
,

0
C
.
r
l
i
d
a
i

a
k
N
c
r
i
O
O
c
i

.
d

a
i
.
r
l

C
-
V
)

u
a
d
a
:
m
a
,

u
.
r
l
m
0

o

0
V
)
O

h

U

a

c

O

a

k
a
i
k

t
n

m
m
a
i
c
o
.
4
~

a

a
.

o

m

a
i
a
i
.
d
I

a
,

a
i
%

U

m

n

-
w
s
u

,
c

u
.
d
c
r
i
E
2
:

m

+

o
m
O
G
-
a
i

.
d

u

a
,
x
m

o

a
m
o

k
E
N
a
i
E
0
Q
.
I

Q
,
k

U
O
-

0
-
k

.
r
l
c
r
m
o
a
a

u

c
r
d
a

u

.
r
l

a
m

a
,

a
i
c
i
m
o
a
,

x
m
c
a
a
i

m
z

T

a
i
k

C
P

+

m
v

.
r
l

O

a
m
-
k
g
+

w

-
u
n
a
,

5

-
m

U
N

c
o

w
x

a

k

5

a

U

o

a
,

w

z
~
o
m

.
r
l

-

m
3
n

U

0
0
)
.

V
)

m

c
r
i
k

O

U

.
d

-

'O

V
)

O

'O

a
i
m
u
a
i

C

m
a

a

I

.
d

1
0

t
n

a

8
m
m
c
x
r
i
u

3

o

O

N
a
m
o
.
r
l
m

.
d

O

t
m

k
W
k
C

d
U

c
r
c
r
5
a
l

f
f
l
O
'
O
d
a
,

o

r
C
I

o

e
.
4
4

N

a
i
;

2

c
o
,
m
.
a
,

o
m
c
r
i
o

m
f
f
l
m
o
i
o
c

U
3
:
C
u
i
r
n
h
z

o
m
u
a
,

O

r
m

a

t
m

m

U

O

a
i
m

a

-
o

a
i
$
s
z
v

k

'O

a

C

+

m
r
c
i

W
U

o

i

.
$
1

V
)

u
t
n
m

x

a
i
a
i
5
c
i
k
r
l

m
c
u
m
c

m

i
r
i

O
E
U

0
U
o
u
a
.
d

c
r

4

o

-
V
)
.
r
l
c

o

a
i
o

o
a
i
e

k

a
i
"

4

V
)

t
n

U
'
O
b

U
a

U

k
.
;

m

.
a
,
m

8

m
a

U

m

.
r
i

N

'
a
i

c
r
i
U

a
i
a
i
C
C
r
W
U

<
a
,

C

V
)

a


a
i

.
r
l

m

a

a
i
o

'
a
,

C
u

a
i
V
)

m

m

C

-

O

m

O

Z
U
V
)
.
r
l

O
Q
l
O
c
r

-
r
e
i

k
'
m

k

d

U

U

1

k

m
c
V
)

L

o

m
o
c
m

k

m
.
T

k

m

a

k
-
a

a

o

O
U
K
V
)

V
)

C

a
,

V
)

.
m

5

t
o

a
,

u

a
i
8
U
c
m

k
C

-
h

a
m
n

1

L

V
)

o
c
i
t
a
a

E

a
i
V
)

o

U
)

m

U

V
)

O

k

m

3

k

a
,

V
)

D

O

o

.
r
l

d

m

U

d

m

k

C

k

O

c
,

a
,

c
r
i
C

.
r
l

a
,

E

o

'
a
,

c
i

m

V
)

m

c
i

o

t
n

+

N

m

5

+

N

D

z

i
T
.

-

b

c

\
m

i
r
,

C

0

V
)

a
,

i
0

0

.
d

a

C

o

U

V
)

m

E
,

E

V
)

m

V
)
.

(
0

+

a
,

N


L

V
)

V
)

o

a
i
a

,
4

+

v

N

m

o

U

o

a

m

C

o

.
r
l

c
i

'
m

U

(
r
.

C

c

(
r
,

a
,

i
0

V

m

a
,

h

V
)

m

c

V
)

o

'O

.
r
l

c
i

D

o

V
)

o

'
0

m

c
i

d

1

c
r
i

a
i
h

m

o

I

m

?

.
m

7

.
r
l

I
>

3

r
,

c

V
)

a

1
3

o

U

3

'C

C

a

o

a

V
)

a
,

o

d

m

3

V
)

a
i
U

C

a
i
k

a
,

r
c
i

.
r
l

a

f
f
l

o

a

V
)

a
,

U

s

a
i

L

o

U

a

a

a
>

.
r
,

d
t
n

8

b

4

1
m

2

C
h

r

*

.
r
l

Z
L
3
d

m

.
i

1

p

.

.

e
,

"

'
3

t
t

'
a
i

m

O

U

.
r
l

f
f
l

z

a
,

o

r
c
i
n
.

3

\
a
i

c
i

+

N
c

O
E
N

m

a
i
V

-
V
)
c
a
,

r
a
a

U

m

U
c
m
(
,

-
n
u
-

O

O

v

V
)

5
i
z

-

.
o

z

m

-

&
E
E

'1

7

a
,

b

a

a

k

-
x

m

o

O
-
g

'
V
,

b
Z
5
-
2

U
z
n
d

o
z
a
r

Z
U
S

-
m
r
(

x

E
:

Z

a
i

a
i

a
r

a
r

"
J
"
J
"
J

E

'
a
i

a
J

P

a

E

k

m
l
n
a
i

O

m

'
O
E
P

.
d

O

O

c
i

O

a

O
E
a
i

8

O

.
r
l

c
>

E
:
(
a
i

a

.
r
l

'
a
i

V
)

O

U

o

m

k

m

a

o

m

m

a
,

O

o

$
4

a

O

3

-

o
'
m

I

O

O
i
m

k
m

f
f
l
V
.
r
l
a
l

d

O

3

r
(

c
i

.
r
l

Q
,
a

E

.
r
i

O

O
'
a
l

U

a
m
k
a
l

m
c
o
k

c
i
a
l
a
a
.

u
o
i
5

4
0
c
i
V

a
a
c
m

1

o

2

E

a
,

.
r
i

a

N

3

a

0
0
.

c
i
k
-

a
l
a
m

c

.
r
l

a
o
m

.
r
l

i
a

m

U

V

'
Z

0
m
r
-
i

M
a
l
a
,

k

r
-
i

a
,

m

'
u
r
n
a

m

r
(

E
U
3

'
a
,

e

m

I

.
r
l

U

'
a

o

.
r
l

2

E

o
"

N

x

E

.
?
i

r
c
i

a
,

m

m

a
,

m

k

m

a

k

m

1
0

3

a
l
m

I

r
e
i

x

C

O

O

-

U

d

L
i

4

a
,
.

m

o

c
r
i

e

N

o

.

.

o

a

'
a
,

Q
,

5

o

W

a
,

m

m

e

c
r
i

N

3
2

k

a
,

c
,

m

a
,

c
,

O

k

m

k

.
r
l

r
c
i

C

O

O

m

k

m

a

o

m

m

O

a
,

c
0

m

a
,

r
l

N

e

O

0
1

Q
,

3
2

a

o

m

m

e

o

z

O

c
r
i

C

)
-
r

N
m

m
x
k

e

I
)

o

k

.
r
l

m

o

O

C
:

a

.
r
l

r
l

m

5
3
Q

m

f

4

a

a
,

o
.
r
i

n

O

m

Y
a
,
k

n

a

'
m

o

a

a
,

m

3

a
L
j
a
,

r
c
l

N

z

c
r
i

O

c
,

O

O

O

1
m

P

5

L
b

m

m

E
2
5

e
a
o

.
r
l

.
r
l

r
c
i

O

O

Q
,

k

.
k
a
,

m
a
>

c
r
i

-

.
.

G
3
a
i

a
,

a
,

a
,

m
1
m

n
e
m

a
u
,
m

a
,

k

m

m

3

r
c
i

.
r
l

k

c
,

e

U

m

o

c
,

.
r
l

k

O

m

0

a

'
.
E

m

o

a

o

c
,

'
a
,

E

m

O

a

E

3

k

o

a

m

A

x

o

w

k

U

Q
,

a

E

O

k

O

I

r
l

a
,

1

0
'
e

a
,

a

o

.
r
l

r
c
i

o

V
i

E

o

k

m

m

3

a
,

c
,

e

m

a

m

e

Q
,

k

n

O

O

k

m

c
,

C

m

O

a
,

a

E

m

C

O

m

e

o

a

C

o

C

g

m

o

a

.
r
l

k

a
,

a

m

E

m

k

m

O

.
r
l

r
c
i

a
,

1

t
r

m

.
r
l

m

U

m

.
r
l

k

O

m

o

E

o

O

o

.
r
l

r
c
i

4

a

h

m

k

.
r
l

c
,

a
,

a

r
;

m

5

a

Q
,

Q
,

a

k

m

k

m

a

m

m

m

2

m

'
a
,

c
,

m

C

Q
,

m

e

1

m

m

a

o

O

.
r
l

P

o

a

)
.
I

m

X

.
r
l

9
)

n

"
i

4

C

O

m

C

a
,

c
,

C

a
,

I

o

e

k

a
,

O

a
,

3

0
'

m

Q
)

m

r
l

o

k

'
a
,

a

m

E

o

O

Q
,

c
,

e

z

O

a

m

U
i
e

a
,

m

a
,

k

a

m

Z

r
;

.
r
l

k

r
c
i

m

Q
,

a
,

m

m

.
c

O

m

a

k

m

k

.
r
l

c
,

a
,

k

m

.
r
l

o

a

a
,

a

a
,

k

.
r
l

a

C

1

r
c
i

R
1

a

a
,

.
.
I

a

>

O

m

8

?

k

m

n

r
;

m

o
m
c
,

c
,

r
l

c
o
o

g
2
"
'

d
a
,
Q
,

.
r
l

c
,

m

:
E
m

W

r
l

a
,

a
,

'
a
,

a
,

m

m
c
,
k

4

C

m

E

9

a

'
a
,

m

o

a
s
a

o

Q
)

m
c
a

0

0

a
,

a
m
o

C

m

m

a
,

.
r
l

I

0
0
:

a
a

m

m
e
o

c
i
m
a

O

m

a
,

a

1

+
r
l

t
r

1

m

O

;

O

I

r
l

t
m

h

C

o

o

U

m

O

m

h

'
m

m

m

h

a

a
>

h

'O

.
d

o

o

5

r
l

'O

a

.
r
l

m

'O

a
r

'C
)

.
d

3

3

5
'
U

a
,

C
,

m

h

1
-
J
'

a
,

id

O

C
,

0
,
"
;

C
,

a
r

o

o

4
J

h

a
r

0
)

I
k
U
I

N

a
r

o

a
r

m

S
U
L
i

r
u

a
r

a

a

'C
)

m

E

'C
)

E
E
a
i

'
a
r

o

k

m

P

u

a
r

a
,

S

C
,

C

m

m

..
i
d

r


@
'
O
U

m

m

a

m
a
r

-
m
o
o

o
r
l
4
J
L
i
+

m

.
r
l

m

N

i
d
C
,
a
r
h
O

u
m
C
,
o
u

a
r

U

0
'
0
0

a
r

C
,

m
m
'
C
)

m
m
m
E

a
,

3

a
r

x
m

z

t
n
z

C

m

L
i

o

.
d

'
d

E

'O

o

C

a
r

U

3

m

a
r

a
,

a
r
a
,

'O

'O

'
0

C
,

C

-

m

m

.
d

o

o

a

id

C
,
.

r
(

o

3

i
m

m

u

a
r

5

h

r
l

o

h

m

m

'C
)

m

C

'
m

h

+

a
,
N

'C
)

o

2

a

E

C

'a
,

o

s2
'
d

s

a
,

'
A

Q
'
C
)
-

x

O
0
0

t
m

V
)

-

u
m
0

m
a
,
c

U
U
E

k

X

a
r

id

m

E

I
-

m
3
0

W

C

h

C

a
r

>

o

3

O

k

C

.
d

N

a
,

3

a

m

u

a
,

.
r
i

m
u
o
3
L
i

3
.
r
l
o
m

5
w
c

a
,

t
n

A

<
a
,

d

m
.

'C
)

m
6
o
.
i

-

C
r
J
'
O
G
E

o

0

o

.
d

.
d

0

L
:

u

u

t
n
t
m

a
!

.
c
i
i
d
U
h

a

3

c
,

0

f
f
i
w
r
l

'O

o

C

L
i

>

a
o
a
r
c
m

'O

%
E

o
.
d
m
>

t
a

3

C

,
m

V
i
m
a
r
-

5

a
r

5

m

i
m
e
u

o

-

i
d
.

3

.
2

t;
k

o

r
U

N

-

r


m

'O

o

.
r
i

Z

V

-

a
r

o

5

u

5
'
a
r

'O

a
r

C
,

m

C

'O

a
r

m
.

E

L
i

id

4
J

'C
)

C

m

a
r

3

U

0
'
C

a
r

o

'C
)

U

m

o

k

4
J

o

.
r
l

r
u

5

E

O

t
m

o

C

t
m

V
i

m

3

L
i

r
i

5

O

4
J

m

m

.
r
l

id

E

E

3

m

a
r

a
r

m

m

k

5

m

o

C

r
l
.

m

i
d

r
u

'O

m

a
,

1
0

'O

5

N
U
1

3
m
m

'C
)

S

o

h

L
i
m

a
r

a

2

o

o

.
d

0

0

'
a

C
,

o

a

a
r

'C
)

o

C
,

a
r

C

m

.
r
l

U

o

L
i

L
i

a
r

E

E

U

o

t
a

V

m

a
r

P
:

m

'C
)

o

P

&

E

o

U

o

4
J

m

C

m

C

m

E

a
r

4

6

o

t
m

V

m

'C
)

.
r
l

X

O

m
m
a
h

m
m
v
a
,

C

C
,

m

a
r
o
-
P

t
n
i
d
o

N

o
.

4
J

a

5

+

'C
)

i
r

a
r

a

4
J

a
r
a
r
t
'

m

E
U
a
i

3
L
i
'
C
)

"

5

'O

C

a
,

id

V

id

L
;

C

h

u
m
a
r

m

C
4
J
h

U
C
O
C
P

o

a
i
d
o

r
l
N
-
U
m

o
.

a
r

U
O
a
r
'
O
O

'O

'O

+

a
,

N

'C
)

C

N

1
0

m

a
r

h

a

n

i
d

r
U

V
i

C

m

a
r

m

m

'O

o

:
:

4

m
m
:

.
.
I

t
n

a
i
a
g
a

h

m

m

o

c

C

o

o

o

'
4

c
,

E

a
i
o
.

O
U
-

m

H

H

a
i
H

a
o
-

m
o
o

L
h
1
h

C
t
r
h

a
i
m

a
i
m

w

a
i
o

h

.
r
l

a
i
a
a
i
a

E

a
i
5
5
;

o

a
i
a
r
l
c
,

m

a
i
N
S
O

.
r
l

.
m

c

r
l
c
,

a
m
o

U
C
T
I

h

.
r
l

m

m

'
a
i

'
a
i

1

o

'
a
i

X

a
i
0

r
i

u

a

%

O

z

u

Z

h

X

m

h

'O

L
9

a
i
a

m

r
l

o

h

'
a
i

!
&

m

a

o

t
m

V

m

E

o

E

-

m

U

a
i
K
n

I

m

.
r
l

>

h

o

a
i
4
J

m

a
i
h

N

i
U

I

m

a
i
a

o

m

o

t
n

o

r
l

'
m

E
:

R
)

'
a
i

h

.
r
l

1

t
n

a
i
m

m

o

U

.
r
l

c
,

'
m

h

a

o

c
,

C

8

.
d

a

a
i
U

o

a

O

E

3

E

m

c
,

c
,

C

m

a
i
E

:

o

'4
4

5

t:
a

o

o

m

+

&
h

N

m

C

.
a

X
O
a
i

r
m

u
,

m

L
h

.
r
l

1

m
r
l
a
i

~
o
a

C

m

a
i
E
E
Q

.
r
l

a
i
o

h

c
,

a
i
a
i
'
a
i

a
U
E

X

a
i
a
i
C
E

m

1

:
E
0

t
o

a
i
E

L
h
a
0

.
d

U

a

+

2

N
c

1
,

U
N
O

m

m
a
i
a
i

2

r
i

m

a
i
m

a
i
>
m
.

C
'
1

(
O

m

4
a
i
C

o

m

h

o
c
a

u
.
r
l
t
n
m

a
i
.
r
l

o

h

o

c
,

a
v

m
E

o
a
i
(
O

a

a
i
E
E
m

O

'
a
i

m

U
P
a
i

X

R
)

h

'O

m

a
i
a

m

r
l

o

h

'
a
i

!
&

m

a

O

I
R
)

m

E

o

E

I

m

U

a
i
K
n

I

m

.
d

>

h

o

a
i
c
,

1
0

a
i
h

r
?

a
;
.
o
m

a
i
a
r
l

4
J
C
a
i
.

C

m

r
l

R
)

3

a
i
T
I

$

.
r
l

X

o

'
4

o
m
h
c

C

'
a
i

r
c
a
a
i

m

a
i
a

E

m
z
m
m

c
a
i
c
r
i

U

>

o

(
O

h

m

a
i
c
,

a
i
a
i
a
m

C
Q
C
.
4

C
m
T
I

m
a
i
h

T
I

1

t
n
d

.
r
l

t
f

.
d

N

V
1

U

1
0

a
i
'
d

a
a
a
u

o

C

m

.
d

a

a

a
,

4

t
f

c
,

'
a
i

m

C

r
l

m

m

a
i
O
Q
1

h

a
i
'
a
i

N

a
0
.
m

c

.
r
(

C

.
r
l

4

>

U

a
i
h
c
n
a
i

O

m

U

I

m

a
i
l

c

a

.
d

h

h

o

.
a
i

'4
4

c
,

-

2
:

t
m

X

C
'
L
h

(1
,
1

N

\
D

O

i
D

o
z
m

r
l

N ~ Q U E L , ~ i ~ +
~ e a c o com di met i l ql i oxi ma
Colocar em um tubo de ensai o duas got as de Ni(N03)2
0.2 M, ci nco got as de gua des t i l ada, algumas got as de sol u-
o de di met i l gl i oxi ma 0 , l M e got as de NH40H 6 M a t o meio
f i c a r a l c a l i no. Deve-se obdervar a formao de um pr eci pi -
t ado vermelho de di met i l gl i oxi mat o de n quel :
A reao deve s e r f e i t a em meio l i gei r ament e amo-
ni acal porque o complexo se decompe em meio ci do, porm,
deve-se e v i t a r um excesso de NH40H devido formao de
N ~ ( N H ~ F ~ + .
Deve-se tomar cuidado com i nt er f er nci as nest e t es-
t e . O !?e2+forma um complexo sol vel vermelho semelhante ao
1
complexo de N i L + com di met i l gl i oxi ma. O Fe3' nao reage com
a di met i l gl i oxi ma, mas devido presena do NH40H. h a f or -
mao de Fe(OH) j. O co2+ tambm forma um complexo solvel.
de cor castanho-amarelada, com a di met i l gl i oxi ma.
Mediante procedimento anlogo ao crmio, desenvol-
ve-ke aqui uma prol a de cor marrom devido formao do me-
t abor at o de n quel , Ni (B02)2, na chama oxi dant e e de cor ci n-
za na chama redut ora devido formao de n quel met l i co.
SEPARAO DOS CTIONS DO GRUPO I11
Na separao dos ct i ons dest e grupo, pode-se em-
pregar a reao com NH40H em presena de NH4 C1 . Nessas con-
di es, preci pi t am F ~ ( O H ) ( 2 ) , A 1 ( OH) 3, C r ( OH) ) e tambm po-
( 3)
de pr e c i pi t a r parcialmente M n ( 0 ~ ) ~ , sendo conveniente i n-
vest i g- l o nessa et apa. Uma vez pr eci pi t ados como hi dr xi -
dos, pode-se separ ar esses ct i ons e i dent i f i c- l os basean-
do-se nas suas propriedades estudadas ant er i or ment e.
No sobrenadante, que dever cont er os demais c-
t i ons desse grupo e eventualmente dos grupos I1 e I , quando
s e adi ci ona (NH4)2S em presena de NH40H e NH C 1 ocor r e a
pr eci pi t ao de CoS, NiS, ZnS e MnS. O s ct i ons dos grupos
I1 e I no devero pr eci pi t ar nessas condies. ( ~ o t a 1) .
Procedi ment o par a a separ aco e ~ d e n t i f i c a o do
Grupo I11
Col ocar em um t ubo de e ns a i o c e r c a de 5 got a s de
cada uma da s s ol ues 0. 2 M de n i t r a t o s ou c l o r e t o s de c-
t i o n s de s s e grupo, a di c i ona r 10 got a s de HC1 6 M e em segui -
da NH3 6 M got a a got a e com a gi t a o,
a t o meio f i c a r b-
s i c o ( v e r i f i q u e com papel t o r n a s s o l ) . Col ocar duas got a s de
NH3 6 M em excesso. Aquecer com cui dado dur a nt e 1 mi nut o,
c e n t r i f u g a r e r e t i r a r o sobrenadant e rapi dament e, col ocando-
o em o u t r o t ubo de e ns a i o. Lavar o pr e c i pi t a do duas vezes
com NH4C1 2 M ( s e no t i v e r sol uo de NH4C1 2 M, pr epar - l a
por d i l u i o de out r a mai s concent r ada) . s e r chamado o
pr e c i pi t a do assi m consegui do, de Pr e c i pi t a do I e ao l i q u i d o
s obr enadant e, de Sobrenadant e I.
O p r e c i p i t a d o I pode c ont e r Fe(OH)3, C r ( OH) 3 ,
A l ( O H ) 3 e Mn(OHl3 ( 3 ) , e o sobr enadant e I ~ i ~ + , co2+, ~ n ~ + ,
zn2+ e c t i o n s dos grupos I e 11.
Pr e c i pi t a do I:
Adi ci onar a e s s e pr e c i pi t a do 1 m l de NaOH 4 M e 1
r n l de H202 306, a g i t a r bem e aquecer em banho-maria c e r c a de
5 mi nut os a t c e s s a r o desprendi ment o de 02. Ce nt r i f uga r e
t r a n s f e r i r o l q u i d o sobr enadant e a out r o t ubo de e ns a i o. O
pr e c i pi t a do deve t e r Fe(OH)3 e pode t e r M ~ O ( O H ) e o l q u i d o
7 -.
s obr enadant e deve t e r ~ r 0 2 e A ~ ( o H ) ~ - ~ r o mi o e ~ l u m n i o
podem agor a s e r i d e n t i f i c a d o s no l qui do sobr enadant e onde
)(na cor dmarel a da sol uo s e r ve para i d e n t i f i c a r a presena
de crmio. Para a i de nt i f i c a o de ~ 1 ~ ' . a di c i ona r HC1 6 M
& s ol uo a t o meio f i c a r c i do ( us e papel t o r n a s s o l ) , em
segui da a di c i ona r algumas got a s de NH3 6 M a t o meio f i c a r
a l c a l i n o , a g i t a r bem e aqueer com cui dado. A formao de
um pr e c i pi t a do branco ge l a t i nos o i ndi c a a presena de ~ l ~ + .
Para i d e n t i f i c a r ~ e ~ + e ~ n ~ + , l a va r o pr e c i pi t a do
duas vezes com gua d e s t i l a d a quent e e des pr ezar o sobrena-
da nt e . Di vi di r o pr e c i pi t a do em duas por es, e a uma d e l a s
a di c i ona r c e r c a de 3 got a s de HC1 6 M e j unt a r 2 got a s de
s ol uo NH4SCN 1 V . O apareci ment o de uma c or vermelha de-
vi do a o complexo ~ ' e ( ~ c ~ ) ~ - ( N o t a 41, i ndi c a a pr esena de
6
f e r r o . o u t r a poro do pr e c i pi t a do, a di c i ona r H N 4 6 M
a t d i s s o l v - l o e em segui da P b 4 s l i do. Agi t a r e aquecer
cui dadosament e dur ant e 1-2 mi nut os, d i l u i r com gua e de i xa r
em repouso. O apareci ment o de uma c or v i o l e t a na sol uo
devi do a o Mn0r i ndi c a a presena de ~ n ~ + (Not a 5 ) .
Sobrenadant e I:
Aquecer cui dadosament e a sol uo r e f e r e n t e ao so-
br enadant e, e a di c i ona r di ve r s a s got a s de uma s ol uo (NH4b$
com a gi t a o, e aqueer novamente em banho-maria dur a nt e
10 mi nut os. Ce nt r i f uga r e a di c i ona r ao l i qui do sobr enadant e
1-2 got a s de s ol uo ( N H ~ ) 2S par a v e r i f i c a r s e a pr e c i pi -
t ao f o i q u a n t i t a t i v a . Se a a n l i s e envol ve a pr esena de
c t i o n s dos grupos 1 e 11, t r a n s t e r i r o l i qui do sobr enadant e
par a out r o t ubo, em caso c o n t r r i o o l i q u i d o sobr enadant e
m

a
,

c
,

C

m

'O

a

C

a
i

g

o

'O

.
r
l

5

0
'
'

r
l

d

o

L
i

.
r
l

L
i

a
,

w

U
)

C

m

L
i

4
J

a
i

k

m

"

1

r
c
i

.
r
l

k

c
i

E

a
,

U

-

x

m

Z

0
1

m

.
r
l

o

7

.
?

2

.
:

N
U
A

a
,

'
O

X
k
m
E

O

a

-

o

U

c

o
o
N
k

r

L
i

P

.
.

L
i

a
,

?

a
,
>
L
i
r
l

4
J
.
d

C
O
C
'
O

0

U
)

o

U

V
]

.
r
l

-

.
.
i

O

I
0

@
.
d
o

2

'O

c
,

a
i

m

5

T
J
.

C

+

a
,

.
r
i

O

N

'
O
C
.

E

m
N
r
N

c
i

I

.
r
l
k
i
D
3

a

a
i

.
r
l

C
>

u

C

0
"
:

@
O
Z
E

L
i
u
z
m

a

M

a
i

a
i

?

O
>
'
O
T
J

a
,

'O

V
)

a
,

4

c
i

a
i
c
i
K

.
r
l
c
i
O
a
,

m

C

v
i

m

"

E
,

C
'
O
O
U
)

u
m
a
o

C
C
T
J

a
,
a
,
m
m

T
J
L
i
G
T
J

e

o

.
r
i

o
o
.
r
l
5

e

(
0

v

v

5

.
r
l

c
i
0
'
O
k

'O

m

a
i

o

4

v

L
i
3
o
a
i

c
i

0
"
O

3

1

r
l

a

0
'
o
r
l
c
i
m

a
,

4
J

F
:

a
i

E

a
,

2

a
i

r
l

k

m

E

o

c
,

a
i

U
)

o

1
m

V

5

r
l

O

m

m

'
a
,

c
i

m

Z

0

r
l

v

x

a
,

U
)

I

o

T
J

C

m

C

o

.
r
l

v

.
r
l

T
J

m

.
r
l

'

m

a

N
~

.
.
i

N

U

a
i
.

L
i
k
a
,

m

a
4

C

v
i

E

m

?

2

a

a
i

5

-

'O

-
4

a
i

c
i

t
'
o
m

C

1

C

m
r
r
k

v
m
a
i

m

c
E
2

L
1
Z
4

1
)

'
a
i

c
i

m

l
u

.
r
(

L
i

m

I

o

c

C

P

E

k

a
i

v

a
i

3

r

a
,

E
:

a

r
l

8

Z

z

a
,

'O

U
)

m

c
i

o

U
l

U
)

in

E

3

0
i

d

m

n

.
r
l

E

3

'
a
i

Y

r
g

E

9

m

-

-

z

o

I
r
0

V

5

c
,

.
r
l

P

m

E

v

k

m

C

o

.
r
l

v

.
r
(

'O

m

U
)

m

r
(

a
i

'O

m

:

Z

1
0

a
i

c
,

2
'
0

w

x
o
m

e
m
<

a

m
a
l
a

n
g
x
m
w

o

C

1

n
r
n
2
m
u

r
.

m

r

n

s

7
.
2

IU

o

c

r
t
r
.
w
3
(
D

w

a

r
t

a
a
'
w
m
z

O

ID

r

o

P
,
r
.
Y
Q
m

r
.

u
i

n

r
t

r
n
m
a
p
i
w

r
.

w

3

w

Y

Y

a
2

w
.
0

r
t
m

'
a

m

a

P
.

m

m

'7

a
x
a
x
m

o
n
o
n
n

m

m

r
.

a

O
r
n
Y
:
?
.

r
n

v
)

o

o

r
+

O

a

m

r
.

a

r
.

a

c
m
r
n
m

m

r
n

2

r
Z
O
Z
C

.

e
0

A

C
P
o

O

r
.

O

Z
a
Y

o
*

2

m
*

3

r
h

a

M

m

w

r
.
D
T
1

r
a
c
m
,

r
t
r
.
7
,
i
o

Y
n
5
.

w

r
.

a

Y
O
O
r
i
i

a
3
I

o
w
r
n
i
o

t
3
m
o

r
n

a

r

m
o
a
c

i
w
a

r
n

w

w
t

a
m
u
o

3
0
c
n
Y
'
u

"

x
m
r
.
w

w

1

1
9
;
s
.

w

w

O

r
a
C
O
Q

N
O
<

c

O

(
D
h
O

'
a
n
o

1

n

n
w

n

;
;
z
o
a

C

r
.

r
n

Y

3

m
:
.
:
:

r
n
m
u

r
.

3
v
.
(
D
a

r
t
v
.

m
r
.
r
t
r
t

a
w
w

w

w

a
o

a

o

w
t

-J
(
D

o

M

n

+
m
:

o

i-
(

3

r
n

O

w
c
m
z

a

w

o
p

v
.

n
a
3
0

F
n
w
t
z

o
r
n
o
-
.

3

r
n

Z

a

$
2

a

o
w
2
2

I

N
H

I

I

A
l
(
O
H
)
3

p
p
t
.

1

C
r
(
O
H
)
3

p
p
t
.

1

F
~
(
o
H
)
~

p
p
t
.

m
a
r
r
o
m

1

F
~
(
O
H
)
Z

p
p
t
.

b
c
o

1

b
r
a
n
c
o

I

c
i
n
z
a

e
s
v
e
r
d
e
a
d
o

I

1

o
x
i
d
a
-
s
e

a

F
e
(
O
H
)
3

m
a
r
r
o
m

I

I

I

I

E
x
c
e
s
s
o

d
e

N
H
3

(

A
l
(
O
H
b

(

P
a
r
c
i
a
l
m
e
n
t
e

s
o
-

1

F
e
(
0
H
)

1

F
e
(
O
H
)
2

1

1

l

v
e
l
.

R
e
p
p
.

c
o
m

1

1

I
/
a
q
u
e
c
i
m
e
n
t
o

I
I
I

I

I

I

E
x
c
e
s
s
o

d
e

N
H
3

(

A
l
(
O
H
4

1

C
r
(
O
H
)
3

1

F
e
(
O
H
)
3

I

n

o

p
r
e
c
i
p
i
t
a

+

N
H
4
C

.

I

I

1

1

-1
I

I

I

(
N
H
,
,
)
~
S

1

A
1
(
O
H
)
3

s
o
l

v
e
l

1

c
~
(
o
H
)
~

s
o
l

v
e
l

1

F
e
z
S
3

p
p
t
.

p
r
e
t
o

I

F
e
S

p
p
t
.

p
r
e
t
o

I

H
C
1

d
i
l
u

d
o

I

H
C
1

d
i
l
u

d
o

I

s
o
l
.

H
C
1

d
i
l
u

d
o

I

s
o
l
.

H
C
1

d
i
l
u

d
o

5

E
x
c
e
s
s
o

d
e

1

s
o
l

v
e
1

A
l
(
O
H
)
3

1

C
r
(
O
H
)
3

s
o
l

y
e
l

1

F
e
(
O
H
b

N
a
O
H

1

s
o
l
u

o

i
n
c
o
l
o
r

1

s
o
l
u

o

e
s
v
e
r
d
e
a
d
a

1

I
N
~
(
O
H
)
N
O
~

p
p
t
.

I
C
o
O
H
N
0
3

p
p
t
.

a
z
u
l

I
~
n
(
0
H
h
p
p
t
.

b
c
o

I
I
v
e
r
d
e

1
1

o
x
i
d
a
-
s
e

a

M
n
(
0
H
)

m
a
r
r
o
m

I
Z
n
(
0
H
)
L

p
p
t
.

b
c
o

4

I
I
I
I
2
+

2
+

2
+

E
x
c
e
s
s
o

d
e

N
H
3

1

s
o
l

v
e
l

N
i
(
N
H
3
)
6

)

S
o
l

v
e
l

C
o
(
N
H
3
l
6

1

M
n
(
0
H
)
L

p
p
t
.

b
c
o

1

s
o
l

v
e
l

Z
n
(
N
H
3
)
4

I
c
o
l
o
r
a

o

a
z
u
l

I
o
x
i
d
a
-
s
e

a

C
O
(
N
H
~
$
+

I
n

o

d
i
s
s
o
l
v
e

I

s
o
l
u

o

i
n
c
o
l
o
r

I
(

a
v
e
r
m
e
l
h
a
d
a

1

1

I

I

I

I

E
x
c
e
s
s
o

d
e

N
H
~
I
n

o

p
r
e
c
i
p
i
t
a

I
n

o

p
r
e
c
i
p
i
t
a

I

n

o

p
r
e
c
i
p
i
t
a

I
n

o

p
r
e
c
i
p
i
t
a

I

I
I
I

(
N
H
4
)
;

S

/
N
i
S

p
p
t
.

p
r
e
t
o

C
o
S

p
p
t
.

p
r
e
t
o

(

M
n
S
,

p
p
t
.

r
o
s
a
-
c
a
r
n
e

I
Z
~
S
,

p
p
t
.

b
c
o

I
i
n
s
.

H
C
1

d
i
l
.

I

i
n
s
.

H
C
l

d
i
l
u

d
o

I

s
o
l
.

H
C
1

d
i
1
u
;
d
o

(

s
o
l
.

H
C
1

d
i
l
u

d
o

I

I
I
I
N
a
O
H

1

N
~
(
O
H
)
N
O
~

I
C
o
(
O
H
)
N
0
3

I

M
n
(
O
H
)
2

I

Z
N
(
O
H
$
-

I
I

I
I

E
x
c
e
s
.
s
o

d
e

N
a
O
H

/
N
~
(
O
H
)
N
O
~

I

C
o
(
O
H
)
N
0
3

1

~
n
(
0
H
)
~

I

s
o
l

v
e
l

z
~
(
o
H
$
+

I
I

i

1

s
o
l
u

o

i
n
c
o
l
o
r

R
E
A

E
s

U
S
A
D
A
S

P
A
R
A

I
D
E
N
T
I
F
I
C
A

O

D
E

C
A
T
I
O
N
S

D
O

G
R
U
P
O

I
1
1

>

R
e
a
g
e
i
i
t
e
s

i

*
1
3
+

1
c
r
3
+

1
~
e
~
+

I
F
e
2
+

I
~
i
'
+

I

c
o
2
+

I
M
n
2
+

(

z
n
2
'

I
I

I
r
a

o

v
e
r
m
e
l
h
a

I
I
1
1

1

a
c
e
t
o
n
,
~

I
I
I
1
.

i

I
c
o
l
o
r
a

o

a
z
u
l
1

1
I

I
I

I
I

I
-
-

H
N
0
3

+

P
b
4

I
I
1
1
I
1
I
M
~
O
;
c
o
i
o
-
I

1
-
1

-

I

I
-

/

I

-

/
r
a

o

v
i
o
-
l

-

I
I
I
I
I

I
1
i
e
t
a

I
I
1

I
I

I
I

1
-

D
i
m
e
t
i
i
g
l
i
o
x
i
m
a

I

-

1

-

1

-

(
-

(

N
~
(
H
D
M
G
)
~

p
p
t
.
1

1
-

1
-

+

N

i
3

1

I

I
1

1

1
1
1

I

v
e
r
m
e
l
h
o

I
I

I
I
I

I
I-

2
-

N
a
O
H

+

F
i
z
0
2

1

-

I
C
r
0
4

c
o
l
o
-

I
-

1
-

I
-

I

-

1
-

1
-

I
/
r
a

o

a
m
a
r
e
l
a

1
I
I
I
I
i

o

(
O

.
r
(

a

u
m

-
a

1
a
i
m
.
4
~
1
~

L
I
a
o
a
l
m
a
i
o

0

a
>
a
~
~
i
m

o

'
d

'
1

o

(
O

O
L
J
1
d
r
r
r
.
d

a
m
d
o
a
h
s

w
.
r
l
m
m
a
i
~

m

a

(
O

c
i

.
d

O

0
3
G
O

m

(
O

t
m

L
J

-

.
d

(
O

'
a
l

m

a

3

(
O

k

E
?
E
a
i
o
o
0

c
a
i
g
c
i
a

a
i
m
c
w
c
3
0

a

L
J

.
r
i

L
I

a

L
I
E
H
E
~
T
~

(
O

o

H

m

c
a
~
~
~
c
i
v
i
c

O
E
O

L
I

o

o

.
d

.
d

a

(
O

o

a

.
d

c
i

.
r
l

O

a

L
J

l

m

U

u

u

*
m

C
,
:
'
E

.
d

L
I
U
O

:
x
t
n

\
d

(
O

a
i
'
4

O

c
o
a
m

L
I
1
0
0

o

a
i
.
d
o
m
a

c
i

a
i
0
i

(
O

(
O
C
O

C

4

o

a
i
a

o

a

L
I
d
c
i
L
I
?

a

L
I

I
T
i

+

o

o

-
r

a

3

9

6

L
I

L
I

t
n
.
0
a
i

e
+

r
,

1
N

1
+

V
)

a

V
)
N

U

C

1

1

V
]

o
a
o

CTIONS DO GRUPO IV A OU SURGRUPO DO COBRE:H~~+, pb2+, Bi3+ ,
cu2+ e cd2+
Conforme j foi mencionado, os sulfetos dos ctions
deste grupo so insolveis em HC1 diludo. Por esta razo
possvel precipitar os sulfetos dos ctions deste grupo na
presena de ctions do grupo 111, que permanecem em soluo.
Na Tabela IV.l. encontram-se os valores dos produ-
tos de solubilidade dos sulfetos de metais do grupo I11 e do
grupo IVA. possvel ver que os ctions do grupo 111, ape-
sar de formarem sulfetos insolveis, tm produtos de solubi-
lidade maior e por esta razo que os mesmos so solveis
em cido diludos. Entretanto para se ter uma boa separao
entre os ctions do grupo 111 e do grupo IV necessrio
TABELA IV.1. Produtos de Solubilidade dos Sulfetos dos Me-
tais do Grupo I11 e do Grupo IV A
NiS
CoS
MnS
ZnS
H9S
PbS
Bi2 S3
Cd S
CUS
controlar adequadamente a concentrao de S2-, o que & feito
indiretamente atravs do controle da concentrao hidroge-
ninica da soluo.
Assim possivel ver pela Tabela IV.1. que se a
concentrao hidrogenionica for muito grande, pode haver uma
2 +
incompleta de Pb e cd2+. Por outro lado se a
concentrao hidrogenionica for muito baixa, pode permitir o
inicio da precipitao do nquel, cobalto e zinco, que so
ctions do grupo 111.
APS terem sido precipitados, os sulfetos podem ser
dissolvidos em diferentes reagentes. Algumas espcies de
reagentes usados para dissolver sulfetos metlicos so:
1 - Conforme j foi visto anteriormente, uma alta concentra-
2 -
o de ions H+ diminui a concentrao de Tons S . Esta
diminuio pode ser suficiente para dissolver certos
sulfetos, como por exemplo CdS e PbS.
2 - O ons NO: a quente em soluo cida, oxida o S2- a SO ,
diminuindo a concentrao de 2- o que resulta na disso-
luo de certos sulfetos metlicos. Na separao dos
ctions do grupo IVA, utiliza-se uma soluo de H N O ~ 4 M
para dissolver CdS, PbS, Bi2S3 e CuS. Dessa maneira es-
ses metais so separados do HgS que no se dissolve nes-
+

a
l
o
1

c
y

Q
.
4

1

u

C

m

m

;
'$

o

a
,
Q
a
l
o

m

c
,

1
m

o
m
m

+

a
a
l

N

O
C
O

C
:
.
r
i

N
U
O
E

a

a

m

m

C

c
o
a
l
u

o

b
4

a
l
.
a

m
m
m

o

o

a
,

o

X
k
a
8

E
a
,
O
.
d
U

O
d
X
C

u

a

o

.
o

.
r
i

E
U
k
N

@
o
c
a

U

.
r
(

.
4

a
l
k

o
m
o
C

a

U
C
1
m
a
l
o

O
o
m

'
4

o

o

o

-
a

E

~
m
+

r
i

O

0

O
N

X

U

v

1
'
0

E

U

o

o

k

a

a
l
.

c
,

'
O

C

E
:

0
.
m
~

ia

N
i
U
k

"
O
0

+

C
m
5

O
N

O

C

i
m
a
u
a
l
o

V

u

m

c
,

m

o

C

a
m
m
6
0

.
4

C

C

t
m

X

O
+
.

C

O

'
4

E
m

a
m
a
a
l
o

'
(
I
O
U
v
i
U

E
*

E

2

m

g

.
4

U

U

C

c
a
l

'
(
I

o

C

X

a
l
a
l
c
,

+

G

m

N
N

O

a

m

+
1
k

u
m
4

5

a
l
4

1

m

a
,

u

N

E

4

'
(
I

r
l

m

3

m

o

'
(
I

.
4

k

I
O
l
a
,

.
r
i

E

3

5

d

.
.
I

a
l
O

a
g
m
m

v
m
a
,

.
4

t
o

a
l
a

V

5

O

m

o

c
,

k

a
a
m
c
,

O

C

a

'
a
l

a
l
a
l
U

c
,

o

C

C
d
d
O

m
m
a
u

X
4
J
E

a
l
r
l
m
x
m
.

a

E

O

c
,

c
y
-
3

O
u
E
d
d

U
.
4
9

m
v

r
l

a

a
l
'
a

o

v

c
,
@

.
'
(
I

C

a
l
F
:

o

U
E
a
l
a
i
x

m

m
e
i
a
,

4
C
i
C
r
l

o
a
o
a

0

'
4

3

U

'C
I

r
i

O

a
l
o
m
u

0
5
m
a
I

t
m

m

1
0

o

V
i
o
.
4
y
i
a

m
t
m
5
3

k

V
i
4

o

Q
m
o
o
t
m

C
k
U
m
o

9
)

0

.
4

4

U
C
r
l

c
a
l

m
E

O
U
*

o

U
F
:
a
,
V
)
i
U

O
E
a

m

U

c
,

o

V
E

o

r
l
m
u
o
u

m

a
,

'
(
I

L
i
i
U

C
:
o

\
r
l

m

m

o

'
(
I

.
4

N

3

a

a
l
k

a
l
c
,

C

a
l
E

r
l

,
4

U

m

i
U

O

I

m

m

-

H

H

-

o

.
4

L
i

got as de sol ues 0, 2 M de n i t r a t o s de H ~ ~ + , si3+, pb2+ ,
cu2+ e cd2+ e d i l u i r cada soluo com gua a t obt er um vo-
lume de 2 m l . Adicionar a cada tubo 2 got as de HN03 6 M
(Nota I ) , aquecer e passar H2S por 2 a 3 minutos. Cent r i f u-
gar os pr eci pi t ados obt i dos e l av-l os com gua quent e.
Outro procedimento a l t e r na t i vo adi ci onar 0, 5 m l
de sol uo de t i oacet ami da 1 M e aquecer em banho-maria du-
r ant e 5 minutos.
Em t odos cas os haver formao de pr eci pi t ados de
s ul f e t o dos met ai s
+
Hg2+ + H2S + HgSs) + ZH+
+
pb2+ + H2S + PbS(s) + 2 ~ '
+
cu2+ + H2S + CuS (s) + 2H+
+
2si3' + 3H2S + Bi 2S3 s) + 6H+
+
cd2+ + H2S + CdS(s) + ZH'
Os s u l f e t o s de HgS, PbS e CuS so pr et os , o Bi2S3 marrom e
o CdS amarelo.
Durante a pr eci pi t ao do s u l f e t o de mer cr i o I I ) ,
forma- se i ni ci al ment e um pr eci pi t ado branco de HgS . HgCl2 que
passa para amarelo cast anho e finalmente pr et o de HgS. A s
col or aes i nt er medi r i as dos pr eci pi t ados dependem das pro-
pores de HgS e HgC12 ou HgS e HgN03)2.
a. 2. Tr at ar os pr eci pi t ados obt i dos acima, depoi s de
cent r i f ugados e separados do l i qui do sobrenadante, com 10
got as de HN03 4 M e aquecer em banho-maria por 1 minuto agi -
tando constantemente. Observar os casos em que h di ssol u-
o dos pr eci pi t ados. ~ e v e r haver di ssol uo dos pr eci pi -
t ados nos casos de PbS, CuS, CdS e Bi2S3.
3PbS + 2 ~ 0 3 + 8H+ 3pb2+ + 35 + 2N0 + 4H20
3CuS + 2 ~ 0 3 + 8 ~ + 3cu2+ + 35 + 2N0 + 4H20
3CdS + 2~0: + 8H+ + 3cd2+ + 3s + 2N0 + 4H20
Bi2S3 + 2 ~ 0 5 + 8 2 ~ i ~ + + 3s + 2N0 + 4H20
O HgS no dever di ssol ver - se nesse meio.
a. 3. Repet i r a experi nci a a. 1. para o caso do Hg 2+ .
Tomar o pr eci pi t ado de HgS e t r a t a r com 8 got as de gua r -
gi a ( 2 got as de H N 4 concentrado e 6 got as de HC1 concentra-
do) e aquecer em banho-maria. Neste caso, dever haver di s -
sol uo do pr eci pi t ado de HgS.
b) ~ e a ~ o c o m Sul f at o de ~rnnio
0.1. Lolocas em t u ~ o s ae ensal o sepdraos, 2 goLas ae
n i t r a t o de Hg2+, pb2+, ~ i ~ + , cd2+ e cu2+ 0.2 M, 5 got as de
a
i
+

I

m

a
-
=
?

O

I

-

-
0

L
I

m
c

a
i

s

.
r
i

>

z

d

-

'
a
i

o

3

(
O
U
@

3

.
r
l

0
'
5

(
O

o

+

X

N
-

O

a
i
-

-

t
m

r
i

m

m

L
I

z

a
i

E
g

Z
S
O
-

a
i
O
'
C
]

a
i

a

u

5

O

Q
)

o
+

a

i
m

N

m

0
a

o

m

u
i
m

E
l
r
i

0

a
i

o
a
i
m
c
,

"
+

L
.
:

'
e
,

+

N

e
,

0

3

x

t
T

O

'C
]

m

.
r
;

-
m
o

5
U
Z

U

n

O

N

O
Z
X

'C
]

Z

-

0
.
m

t
a

V
)

z

m

O

m

U

a
i

a
i
e
a

O

r
a

X
L
I
O

a
i
n
u

C

E
O
~

o

t
m

L
I

u
m
n

f
f
l

'C
]

o

a

o

t
m

o

L
I

f
f
l

a
i

m

>

O

a
i

a

o

z

O

1
0

c

V
)

O

'
a
i

m

t
m

c
,

0
i

0
3
0

m
r
i

3

O

0
'
0

r
n
r

Q
)

u
i

k

a

a
i

a

5

m

C

m

m

&
'
O
'

O

r
n

\
m

m
a
m
k

O
Q
a
i

o

>

o
l
-
a
i

"
I
z
*

a

O
N
,
~
+

a
.

N

m
o
z
a

L
I

U

m
+

a

a

N

a
i

a
i

f
f
l

E

4
'

m

z
+

O

o

a
i

m

a

.
r
l

a
i

.
r
l

.
r
l

m

a
m
x

+

'
O

C
N

o

.

h

a
i
a
t
m
+

a

U

0
N

.
r
l

a
i

5

.
E
C

+

O

O
N

r
n

-

O

n

3

+

3

U

k
N

.
d

c
,

m
g
c
,

.
C
U
O

o

a
i

5
;

.
.
i

a
i

a

.
r
l
O
'
O
f
f
l

5

m

.
r
i

a
i

5
f
f
l
L
I

.
m
o

1
0

1
0

a
k

Q
)

m

O

O

'C
]

o
z
R
1

r
i

3
f
f
l
O

O

a
i

a
i
o
t
m

u
a
'
m

z

m

m

a
i

c
,

O

a

.
r
l

c
,

a

m

r
n

.
r
l

h

m

O

c
,

c
,

a
i

.
r
l

o

L
I

O

C

m

a

o

o
r
n
a

m

O

m

0
Q
c
i

3

3

.
r
l

r
i
c
a

o

.
r
l

.
r
l

r
n
E
o

a
i

m
r
n
k
o

5

.

a

.
"

a

a
i

g

5

a

e
,

a
i

a
o
c
r

1
m

V
)

m
m
0
a
i

Q
O
m
C

o

k

a
i
a
i
E
k

0

u
o
m

'
A
i

c
,

.
r
l

a
i
'
O
N

r
l

:

U
N

o

k

t
m

a
,

0

i
r
i

3

D

4

O

o

(
O

a
,

i
r
i

m
l

-

5
;
:

a
,

v

k

'C
)

4
J

t
-

e

E

C
i

k

o

%
C
1

d
i
a
,

k

a
,

m

'O

E

U

D

a

'
a
,

o

'O

4
J

o

'
a
,

o

o

r
l

'O

3

'O

t
m

a

o

.
r
l

4
J

.
R

.
-

'O

f
i
>
c

U

i
v

E
d
u

I
i

5

3

O

k

-
c

a
o

a

O

O

u
m
-
3

t
m

0

.
n

C

O

0

6
3

o
v
m

7

3

E

a
,

O

a
,
k
V

(
O

i
r
i

a
,

O

L

.
a
i
)

.
r
l

(
O

k
i
(
O

7
-l
;

m
o
-

'
m

a
i
R

C
>
T

C
.

m

a
,

.
r
l

'
0

u

O

'O

a
i
W
E
C

m

I
m

C

O

o

u

'
O
u
-

o

U

r
l

(
O

1

o

a
i
O
N

u

o
-

m

r
i

C
i

a
i
d
V

O
k
U
O

(
O

C
O
V

'O

I

N

E

'
2

i

,
m
E
g
:

m

c
i

.
r
l

C

'O

k
m
o
a
,

'O

W

.
r
l
k
'
O

a
i
'
m

O

-
a
,

C
i

I


U

U
O
C

0

r.1

N

O

*
o

2

a
,

o

o

m

e

t
m

s
o
v
e

-
U

a

c

m
a
s

o

O
D
4
J

z
m
m

Z
k
O
O
-

k

'O

N

a
,

C
i

r
-
.

v

o
-

P

k

'O

O

O

E

V

k

I
r
0

r
l

3
.

N

m

.
r
i

u

m

r
l
-

3

m

-

k

,
,

a

2

o

a
i
.
d

l
u

n

a

3

a
i
m

o

'C
)

-

O

N

I
:

N

t

I

N

N

o

e

+
i

I

T

o

*

+

r
-
.

i
r
i

-

o

k

v

n

m

6

'C
)

m

a
i
C
i

m

a

o

C
i

U

a
i
a

m

E

3

O

i
a

u

(
d

0
)

k

m

'O

m

'
a
,

>

m

k

C
i

m

O

3

u

O

4

a
,

a

O

.
?

3

P

a
,

k

'
a
,

+

N

b
i

x

C

o

'
4

o

a
,

k

e

o

U

d

'O

a

C

.
r
l

E

<

m

r
l

m

'C
)

a
i
.
d

U

'
4

c
u

k

a
,

a

1

m

c

m

m

b
i

r
l

'
a

5

E

1

m

E

o

c
u

o
b
i

x

O

a
i

k

a
,

m

a
i

3

0
'

'
m

k

a
i
4
J

+

N
b
i

x

C

o

'
d

o

a
i
(
O

.
r
l

r
l

v
3

c

m

m

'C
)

O

C
i

C

;

.
r
l

'C
)

a
i
U

o

k

a

o

z

m

'O

a

4

r
l

m

k

C
i

3

a
,

C

k

a
,

(
O

a
,

1

0
'

c5
C
i

o

t
n
l

O

1

r
l

o

m

m

o

i
r
i

m

U

a
,

(
O

(
O

V
]

b
i

x

O

'O

o

i
m

0

w

'O

o

t
a

O

1

r
l

O

i
r
i

m

5

a
,

4
J

C

a
i
5

>

.
r
l

c
,

m

'C
)

k

b
i

m

C

o

.
d

U

.
r
l

'O

a

a
i
(
O

O

5

C

m

3

a

I

.
r
l

C
:

.
r
l

'
m

k

a
i
>

m

C

+

N

b
i

z

w

'C
)

o

t
m

O

1

r
l

o

m

m

5

,

m

-

H

H

V

O

L
:

C

m

C
,

L
0

a
i

a
,

'O

o

4
J

a
i
h

o

r
l

U

N

r
l

U

N

b
i

x

a
,

'C
)

o

U

C

m

k

e

o

'C
1

m

c
,

.
r
l

a

.
d

U

Q
,

k

a

E

3

a
i
'C
)

o

t
a

O

m

k

O

c
u

a
i

C
,

C

$

r
l

m

.
r
l

U

v

r
l

U

C

V
)

+

r
-
.

i
r
i

-

N

r
l

U

N

b
i

z

t
+

N

r
l

U

C

V
)

+

N

4

u

b
i

x

N

BISMUTO (111)
c . 1 . Re a ~ o com e s t a n i t o de dio
O pr e c i pi t a do branco de B i ( O H ) 3 , obt i do pe l a r eao
de ~ i ~ + com NH40H, deve s e r cent r i f ugado e separ ado do so-
br enadant e. O pr e c i pi t a do dever s e r t r a t a d o com s ol uo de
e s t a n i t o de s di o no t ubo de e ns a i o. ~ e v e r haver
formao de um pr e c i pi t a do pr e t o de bi smut o el ement ar .
2 B ~ ( o H ) , ( s ) + 3 Sn(0~): - 2 B i O ( s ) + 3 s ~ ( o H ) ~ -
6
A s ol uo de e s t a n i t o deve s e r pr epar ada na hor a de
s e r usada. A pr epar ao d e s t a sol uo f e i t a t r a t a ndo- s e 1
got a de uma s ol uo de SnC12 com sol uo de NaOH 4 M. me-
di da que a s pr i me i r a s got a s de NaOH forem adi ci onadas obs er -
va-se a formao de um pr e c i pi t a do branco de Sn(OH)2. / Pr os -
segui ndo- se na a di o de got a s de sol uo de NaOH, dever
haver di s s ol u o do pr e c i pi t a do com formao de e s t a n i t o ,
s n ( OH )i- .
Es t a r eao s vezes f e i t a num papel de f i l t r o .
O p r e c i p i t a d o t r a n s f e r i d o para um papel de f i l t r o e t r a t a -
do com g o t a s de s ol uo de e s t a n i t o de s di o. Observa-se
cnt nu uxz msnchz F r c t s de hi smnt n r net i l i cn nn yapel
d. 1. Prova de Chama
O s compostos de cobre emprestam uma col or ao ver de
esmeral da chama do bi c o de Bunsen. O procedi ment o par a
e s t e t e s t e de chama o mesmo d e s c r i t o par a o cas o do s di o.
d. 2. ~ e a o com ~mni a
A r eao de c u 2 + com amnia j f o i d i s c u t i d a na s
reaes de s epar ao dos ons de s t e grupo.
Como f o i v i s t o , quando s e t r a t a o n s c u 2 + com ex-
ces s o de amnia obtm-se uma s ol uo de c ol or a o a z u l i n-
2
t ens a devi do a formao do complexo C U ( N H ~ ) ~ +. Es t a col or a-
o a z u l ger al ment e usada par a i d e n t i f i c a r ons de c u2+.
d. 3. ~ e a c o com Fe r r oc i a ne t o de p o t s s i o
Adi ci onar a uma sol uo de C U ( N O ~ ) ~ algumas got a s
de HAc a t o meio s e t or na r c i do. A s e g u i r a di c i ona r 2 go-
t a s de s ol uo de de f e r r oc i a ne t o de p o t s s i o 0, 2M. ~ e v e r
haver formao de um pr e c i pi t a do c a s t a nho avermel hado de
f e r r oc i a ne t o de cobr e.
i
~
]
r
n
m
a
i
~
o

m
t
m

8
:

2

.
L

a
,

O

L
i

m

.
m

'C
:

a
i

l
n
c
h
U
U

U
U
C
,

V
]

r


U

.
r
l

i
U

.
r
l

L
i

P
)

>

'
a
r

O

U

m

H

r
n

O

r
d
.

T
I

%

o

P
)

V
)

a
i

T
I

o

T
I

O

c
,

'
a
i

E

o

E

o

U

o

a

k

O

U

m

a
i
T
I

a
,

V
]

.
r
l

r
i

'
0

E
:
r
d

m

a

L
i

a
,

k

L
i

o

U

a
,

T
I

o

z

I

.
r
l

C
,

C

T
I

.
?
I

o

.
r
l

L
i

'
m

V
]

a
,

U

P
)

c

'
a
,

V
]

a
i

N

a
i

>

V
]

,

m

o

L
i

>

.
r
l

r
l

a
,

C
,

V
]

a
i

C

O

T
I

m

C
,

o

a

m

o

i
m

L
h

4

L
i

r
[
)

a

a
,

m

misturados. Este precipitado ser chamado de Precipitado I
e a soluo sobrenadante de Sobrenadante I. O Sobrenadante
I deve conter os ctions dos grupos I, I1 e I11 e o Preci-
pitado I deve conter os sulfetos dos metais do subgrupo IV
(A), isto , HgS, PbS, Bi2S3, CuS e CdS.
Adicionar ao Precipitado I cerca de 10 gotas de
HN03 4 M e aquecer em banho-maria para a dissoluo do mes-
mo. Centrifugar e retirar o sobrenadante. Tratar o resduo
com mais 10 gotas de HN03 4 M, aquecer, centrifugar e reti-
I '
rar o sobrenadante. ~ever restar um resduo que ser cha-
mado de Preci~itado 11, constitudo de HgS, precipitado pre-
to, ou Hg(NO ) .2HgS, precipitado branco. No sobrenadante,
3 2
chamado de Sobrenadante 11, devero existir os ions cu2+ ,
Pb 2+, ~ i ~ + e ~ d ? +
Tratar o Precipitado I1 com cerca de 1 ml de gua
rgia e aquecer em banho-maria at dissoluo do mesmo.
s
vezes resta um resduo de enxofre. O pode ser identi-
ficado mergulhando-se na soluo uma lmina de cobre durante
alguns minutos. Depois da lmina ser retirada e esfregada
com um pano adquirir um aspecto prateado devido a
formao
do amlgama de cobre. Antes de se adicionar a lmina de co-
bre deve-se neutralizar o cido com soluo de NH3 15 M para
evitar a dissoluo da placa de cobre pela gua regia.
O Sobrenadante 11, que pode conter ons cu2+, ~i~',
cd2+ e pb2+, tratada com cerca de 0, 5 g de (NH4)2S04, agi-
tada e deixada em repouso durante uns 5 minutos. No caso da
2 ;
presena de Pb devera haver tormao ae um precipicdsv
branco de PbS04 - Centrifugar, retirar o precipitado e la-
var com gua quente umas 3 vezes. O precipitado de PbSOq
5
dever ser dissolvido em soluo de NH4Ac 3
M. A seguir
f
L
tratar esta soluo com soluo de K2Cr207 onde dever haver
I
formao de um precipitado amarelo de PbCr04,
que identifica
o chumbo.
O sobrenadante que ser chamado de Sobrenadante
x, e que dever conter os ons ~ i ~ + , cu2+ e cd2+, deve ser
tratado com soluo de NH3 15 M em excesso. ~ever haver
precipitao de Bi(OH)3, enquanto cd2+ e cu2+ ficaro em so-
luo nas formas de C ~ ( N H ~ ) ' + e CU(NH~ )i +. Esta soluo se-
r ch'amada de Sobrenadante IV. Centrifugar o precipitado,
lavar uma vez com gua e tratar o mesmo com soluo de esta-
nito de sdio recm preparada.
A formao de um precipitado preto de bismuto met-
lico, serve para identificar o bismuto.
No caso do Sobrenadante IV apresentar uma colorao
azul, isso servir para identificar o cobre. Entretanto a
presena de cobre pode ser confirmada acidulando-se a solu-
o com cido actico e adicionando-se soluo
de
K4[~e(C~)61. Na presena de cobre dever haver formao de
~mutecipitado casfanho de Cu;! [F~(cN)~] . No caso da ausncia
de cob e, o cdmio pode ser identificado passando-se uma
i
corrente de gs sulfdrico na soluo ou adicionando-se al-
gumas gotas de soluo de tioacetamida 1 M e .r>iecendo-se em
banho-maria.
No caso da presena de cu2+, ad . - . , onar soluo de
r.n, , . , ,, R* L; - ratn; L ~ iiei f i ~ ~ scids, C ss
o s e ~ va
pelo descoramento da soluo. Adicionar cerca de 10 gotas
I

.
4

n

?

r

r
d

c
:

.
4

k

a
,

O

.
r
l

r
l

b
,

a
,

'C
)

(
O

i
d

c
,

O

b
,

r
n

a
,

'C
)

i
d

U

k

a
,

O

o

a

C

a
,

c
,

C

O

O

i
d

7

m

i
i
d

a
,

a

d

E

a
,

'C
)

o

i

m

U
i

1

r
l

2

0
)

'C
)

d

E

r
n

O

a
,

'C
)

i
d

O

L
i

a
!
O

L
i

i
d

c

O

-
4

O

.
4

a

(
d

1

o

o

O

.
4

L
i

a

r
r
l

w

r
l

1

(
O

i
ld
m

a
,

a

m

d

0
)

a

r
d

a

i
d

2

.
-
I

w

C

-

O

U

i
i
d

k

a
,

+

N

a

U

a
,

a

(
d

0

C

a
!
Q
)

k

a

r
d

E

-
i

i
d

C

.
r
l

:

c
,

a
,

O

i
d

O

.

r
l

L
I
'

a
,

'C
)

x

m

O

O

i
i
d

U

1

r
l

s
i

a

B

i
d

C
,

O

m

i

k

i
d

U

o

d

o

U

h

a

o

'C
)

R
e
a
g
e
n
t
e

1

H
C
,
~
+

1

p
b
2
+

1

B
i

3
+

1

c
u
2
+

1

~
d
2
+

8

m

I

I

I

I

I
H
2
S

+

H
C
1

1

H
g
S

p
p
t
.

p
r
e
t
o

1

P
b
S

p
p
t
t
.

p
r
e
t
o

/
B
i
2
S
3

P
P
t
.

m
a
r
r
o
m

1

C
o
S

p
p
t
.

p
r
e
t
o

1

C
d


p
p
t
.
a
m
a
r
e
l
o

-

I

I

I

I

I

P
r
e
c
i
p
i
t
a
d
o

1

1

I

1

I

1

d
i
s
s
o
l
v
e

1

d
i
s
s
o
l
v
e

1

d
i
s
s
o
l
v
e

I

I

I

1

d
i
s
s
o
l
v
e

I

I

I

I
I
I
(
N
H
4

)
2
S
0
4

1

n

o

p
p
t
a
.

1

P
b
S
0
4

p
p
t
.

b
c
o
.

1

n

o

p
p
t
a
.

1

n

o

p
p
t
a
.

1

1

/
s
o
l

N
a
O
H

s
o
l
.

1

1

I

1

I

N
H
q
A
c

I

I

I

-

I

I

I

I

I

N
F
3

(

H
g
(
N
H
2
)
N
0
3

1

P
b
(
O
H
)
2

1

B
~
(
o
H
)
~

p
p
t
.

b
c
o
.

1

C
U
(
O
H
)
~

p
p
t
.

a
z
u
l

1

C
d
(
O
H
)
2

p
p
t
.

b
c
o
.

/
p
p
t
.

b
c
o
.

I

p
p
t
.

b
c
o
.

I
I
I

I

I

I

I

I

E
x
c
e
s
s
o

d
e

1

H
g
N
H
2
N
0
3

1

P
b
(
O
H
b

1

B
i
(
O
H
)
,

1

s
o
l

v
e
l

C
U
(
N
H
~
)
;
+

1

s
o
l

v
e
l

c
~
(
N
H
~
)
~
+

h
H
3

I

p
p
t
.
b
c
o
.

I

I

I

s
o
l
.

d
e

c
o
l
o
r
a

o

I

s
o
l
u

o

i
n
c
o
l
o
r

I

1

1

I

a
z
u
l

i
n
t
e
n
s
a

I
I
I

I

I
I

G
l
i
c
e
r
i
n
a

I
1

1

1

~
u
(
g
l
i
c
)
~

1

C
d
(
O
H
)
2

+
N

O
H
6
M

I

1

I

I

s
o
l
u
q

o

a
z
u
l

I

R
E
S
U
M
O

D
A
S

R
E
A

E
S

U
S
A
D
A
S

N
A

I
D
E
N
T
I
F
I
C
A
C
I
O

D
E

c
A
T
I
O
N
S

D
O

G
R
U
P
O

1
V

A

I
I

I

1

I

c
u
O

I
H
~

-

f
o
r
m
a

a
m

i
g
a
m
e

I
1

I

1

l
n
a

i
u
p
e
r
f

i
c
i
e

d
o

c
o
b
r
e

1

I
q
u
e

a
d
q
u
i
r
e

a
s
p
e
c
t
o

1

1

p
r
a
t
e
a
d
o

1

I

I

I

I

I

c
r
z
O
1

1

1

P
b
C
r
0
4

p
p
t
.

a
m
a
r
e
l
o

I

I

I

I

I

i
n
s
.

N
H
~

A
C

I

I

-

I

-

I
I

I

1

I

E
x
c
e
i
s
o

N
H
j

1

I
1

I
C
U
(
N
H
~

)
i
+

s
o
l
u

o
1

I

I

1

I
d
e

c
o
l
o
r
a

o

a
z
u
l
1

-

I

I

I
(

i
n
t
e
n
e
a

I

I

I

I
I

I

H
2
S

-

-

I

-

I

-

I

I

)
C
~
S

p
p
t
.

a
m
a
r
e
l
o

ESQUEMA DE SEPARACO DOS C~TIONS: ~s 2+, cu 2+, pb 2+, ~ i ~ + e cd2+
H ~ ~ + , pb2+, Bi3+, Cu2+, cd2+
I
1 Adicionar HC1 6M at pH 0.5
I
1 ml tioacetamida 1Mlou passar corrente
de H2S
aquecer em banho-maria por 5 minutos,
Centrifugar
I I
HgS, PbS, Bi 2S3, CuS, CdS
1
1
ctions do grupo I, I1 e 111
HgS ou ~g (No3 ) 2. 2HgS
+-7
I
gua rgia
) (cerca de 0 , s g)
lmina de cobre ~ i 3 + , C U ~ + , cd2+
Amlgama de cobre
I (aspecto prateado) 1
2 +
CU(NH~):+ e Cd(NH3l4
HC1 2M, at descorar
cu2+, cd2+
C~TIONS DO GRUPO IV B ou SUBGRUPO DO ARSNIO As3+, Aa5+,Sb3+
Y
Sb5+, sn2+, Sn4+
duas caractersticas dos sulfetos deste grupo
que necessitam ser lembradas. Uma delas que os mesmos so
insolveis em cidos diludos e outra caracterstica que
os mesmos so solveis em polissulfeto de amnio e em hidr-
xido de sdio.
A insolubilidade em cidos diludos permite preci-
pitar os sulfetos deste grupo juntamente com os ctions do
grupo do cobre, na presena de ctions do grupo 111, que so
solveis neste meio.
A solubilidade dos mesmos em polissulfetos de amo-
nio ou NaOH permite separ-los dos sulfetos do grupo do co-
bre, que so insolveis neste meio.
Arsnio: O arsnio 6 um no-metal que se apresenta
em trs estados de oxidao nos seus compostos +3, +5 e -3.
Os estados de oxidao + 3 e +5 so ambos estveis em condi-
es ordinrias. Os grupos hidroxila dos compostos de ars-
nio (111) e (V) so cidos, e por esta razo o arsnio apd-
rece coqo niori nos seus coiripostos.
Q

m
m
-

k
O
>

u
m
-

-

L
i

Z

a

a
,

a

u
a
o

Q

-
o
u

H

i
a

r
c
i

H

V
I
4

H

m

3

-
5
"

Z
o
a
,

<
C
i
a
,

a

v
i

H

c

H

H

e
-
-

0
4
0

'

U

.
r
l

z

e

o

-

<
a
,

a

V
)

C

O

k

m
a
m

I

.
r
l

X

o

a
,

a

V
)

o

a

m

c
i

r
n

a
,

(
I
!

<
a
,

k

c
i

E
i
m

Q

C

a
,

r
n

a
,

k

a

m

a
,

m

a
,

r
l

W

r
l

m

c
,

I

.
r
l

E
i
a
,

a

O

a
E

2

o

U

m

.
r
l

m

E

O

'
a
,

m

+

o

t
m

V
I

m

a

.
r
l

X

o

a
,

a

o

a

f
f
i

c
i

m

a
,

O

m

I

a
,

m

+

m

+

o

t
m

U
i

m

a
m

.
r
l

k

o

.
r
l

m

E

m

e

m

5

o

r
C
i
m

c
i

r
n

a
,

e

m

Q

C

a
,

rn

a
,

M

a

m

a
,

(
I
!

o

.
r
l

C

(
0

E

.
r
l

c
,

C

m

o

a
,

2

0
'
o

a

C

a
,

r
n

'
a
,

m

t

o

1
m

V
I

m

a

.
r
l

X

o

a
,

'O

m

E

O

r
C
i
m

a

o

a

.
r
l

X

'
O

k

a

.
r
l

G

O

m

o

c
i

rn

o

a

E

o

U

m

a

a
,

rn

r
n

o

a

E

.
d

m

V
)

4

H

H

H

-

o

c
i


.
d

P

O

m

a
,

Q

C

m

z

r
l

a
,

m

o

Q

C

o

a

a
,

c
i

r
n

a
,

C

o

a

C

(
I
!

a
,

a
m

C

o

a

C

m

c
,

r
l

a

r
n

a
,

k

m

N

.
d

r
l

o

k

'O

.
d

z

a
,

r
l

a
,

4

6
i

.
m

C
,

U

o

a

m

c
,

m

k

c
i

'
a
,

m

r
l

U

e

o

'O

C

m

3

0
'
(
I
!

O

C

r
n

o

c
i

r
n

o

a

O

U

m

2

(
I
!

o

C

a
,

U

a
,

M

m

a

m

o

z

e

m

c
,

r
n

a
,

O

o

.c
C

m

c
,

(
I
!

W

a
,

Q

e

m

z

r
l

:

a
,

(
I
!

o

c
i

U

a
,

a

(
I
!

m

a
,

Q

r
n

a
,

C

o

'O

C

m

v

+

a
,

N

+

o

t
m

V
I

m

a

.
r
l

X

o

a
,

a

r
n

o

a

m

c
i

m

a
,

I

C

a
,

c
i

C

a
,

E

r
l

m

k

a
,

t
n

'
a
,

-

H

H

H

-

o

.
d

e

<
a
,

(
I
!

k

m

o

m

(
I
!

o

3

0
'

m

o

i
m

r
l

o

E

W

I

a
,

m

'
a
,

>

-

o

.
r
l

e

(
a
,

r
n

M

m

o

a
,

n

I

m
m

E
:

4

-

O

Q

.
r
l

C

a
,

(
I
!

k

m

a
,

a

m

E

o

<
C
i
m

C

o

a

m

M

c
i

C

o

U

I

G

k

'O

.
d

z

a
,

+

C

a
,

E

m

c
,

m

.
d

'
0

.
d

r
o
'
a

m

'
m

E

(
I
!

o

a

.
d

>

r
l

o

r
n

.
r
l

a

o

t
m

r
n

m

r
l

U

r
n

d

a
,

m

r
l

U

2

d
<

O

:
:

x
m

a
,

o
*
2

z
m

(
I
!

o

U

m

k

r
C
i
m

o

a

.
r
l

U

.
m

(
I
!

o

o

'O

C

m

a

E

N

.
r
l

r
l

+

r
n

(
I
!

4

a
,

t

m
(
I
!

4

V
)

z

O

'H

V
)

O

L
I
1

V
)

W

i
0

W

a

o
;
r
r

M

O

a

5

'
A

z

U

o

o
U

k

.
r
l

a
,

C

Q

(
m

'
O

Q

<
C
i
(
I
!

C

a
,

m

o

'
a
,

a

I

'
m

U

(
O

o

'O

o

e
m

U
i
m

k

m

a

a
,

(
O

m

C

a
,

c
i

C

m

c
i

h

o

a

E

.
.
i

'
a
,

a
,

'O

m

'O

a

.
r
l

L
I

a

o

h

a

m

4
J

(
O

W

'
a
,

o

a

1

k

i
3

P

3

V
)

O

a

O

1
m

U
I

m

k

a

a

a

m

m

c

a

c
i

c

m

c
i

k

a

E

.
r
l

'a
,

.
O

H

t
a

m

.
u
m

P

1

4

m

o

4

m

k

o

O

5

.
r
l

m

k
5
0

a

t
m

c
i

u

c
o
m

m
V
)
c
i

m

.
r
l

u

a

O

.
r
l

i
m

U

u
o
a
,

m
z
k

a
,

a

k

a
l

'a
,

a
,

L
i

L
I

-
.

a
i

o

'
m

c
i

h

h

h
m
a
,

m
a
i
v
i
5
1
;

a

c
i

a
i

a
,

E
:
P
i
o

m

m

O

E
'
O
>

a

3
m
u
.
a

G
V
h
h

h

a
i

a
,

m
h
l
o
o
m

m
n
o
a
i

z
o
a

1
0
m
g
F
i

c
i
m
u

m

.
d

o
a
m
o

a

.
r
i

a

U
E
h

m

a
i

O

O
h
C
U
U

a

a
r
i

m

1
0

1
0

'
a
i

a
i

o

c
i

'O

o
r
n
a

L
i
a
i
c
i

r
i

c
i

C
N
1
O
E
:

P

t
m

a
i

-
a
i
a
i
o

+

a

-

8

m

m

o

m

E

.
r
l

.
r
l
U
h
O
c
i

C
h
Q
l
W
U

(
0

a
i

U

a
i

E
U
0

.
r
l

,
h
2

C

"
"
P
Y
5
t

i
d

o

m

t
a

.


U
O
E

a

1

'm

r
n
m

r
i
w
.
,
o
"

o

O

c
i
m
r
i
>

a
,

u
m
a
,

h
m
x
n

o

a

m

r
i
m
a
i

V
1

U
U
V
0
;

d
U

a
i
h
m
o
"

.
r
l

m

c
i

-
1
c
i
1
a
i

n
-
i
o
c
a

H

-
4

O
,

.
r
l

-

H
Q
m

E

r
r
i

o

o

.
r
l

.

a
i

m

a

m

C
f
f
l
V
m
n

(
0

o

C

E
a
m
m
m

.
r
l

m

U

h

c
i
h
h
h
m

G
m
e
i
o
r
i

m
a
u
a
i
a

m

m

m

h

m

a

1
0

o

r
i

I

'
m

a

h

m

1

O
,

a
i

m

o

r
i

I

'
m

>

m

r
i

m

o

a

m

c
i

.
d

a

.
r
l

U

a
i
.

h

m

a

a
i

c
i

0
2

C

O

.
r
l

1

h

O
,

m

a
,

O
,

V
i

1

w

f
f
l

.
r
l

a
,

h

t
o

c
i

O

E
:
m

a
,

a
i

U

h

E
o
m
i

a
i
'
O
U
.
r
i

m

h

U

c
i

a
i

a
,

o

.
r
l

u

L
i

2

.
$

a

c
i
u
a
i

n
r
n
c
i
1
0

O
h
G
O

a

m

'O

o

3

o

a
m
a
t
m

m

'O

O

c
i

m

3

.
d
U
d

a

m

o

.
d
h
c
i
l
n

U

m

.
r
l

f
f
l

a
,

c
i

h

m

2
:

h

m

c

5

m

Z
m

.
.

U

o

'
O
X
W

a
i

O
h
t
O

Q
i
h
l
Q
a
i
O

a
m
z
>
m

a

a
i

a
i

a
i
a
i
a
i
P
h

c
i
m
a

L
i

m

m

o

o

m

a

.
r
i

t
m

i

m
:
g
:
g

g
g
r
i
c
u

h

a
i

m

:

o

a
i

'O

m
a
a
,
a
h

u

o

o

f
f
l

d

o
:
;
,

m

U
1
c
i
c
i
a
i

c
i
o
g
a

0
7

c

.
d

m

I
0
.
g

r
l

!
L
1

a
i

f
f
i

(
0

a
L
E

X

.
r

.
d

a
i
v
-
c
i

C

m

m

C

m

.
r

C

E

2

m
c
m

'O

o

.
r
l

\
a

o

c
i
t
a
,

n
s
u

O

r
i

E

1

a
i

c

c
i

1
0

$
L
$

a

r

m

o

C

a

t
m

Q
i
T
'
O

h

m

P
O
c
i

g

m

.
r
l

L
"

a

S

f
f
l

7
1

U

a
i
o
a
i

t
o

r
n

h

a

?
t
i
a
i

r
i
O
h

O

C
)

h

0
1

a
i

m
a
>

m

L
4

m

O


h

.
r
l

m

h

'm

o

a
]

h

m

+
J

a
i

h

c

>

b

n
i

a
i

n

r
j

V
)
i
o
o

c

m

t
m

t
m

V
)
k
L
h
f
f
l

a
l

5

1
0

c
i

.
m
(
O

f
f
l
-
.
d
a
i

O
f
f
l
T
I
b

'(
1

a
l

m

c
i

a
l

c
i

e

k

1

.
r
l

m

a
l

a
o

>

.
r
l

U
C

O

m

m

f
f
l

a
,

a
,

'1

k

k

m

T
I

a
e

k
'
r
l

o
a
l
u

m
m
>
a
,

o

a
l

L
l

a
m
o

o

O
i
U
.

Q
)

O

c
i
m
z

k

C

m
v
~
m

a

m

-
i

m

n

.
r
l

o
m
u

'(
1

a
i

N
m

k

V
)

u

a

C

V
)
k
m

m

o

@
c
i
o

.
/
h

d

2

O

C
I

k

m

N

.
r
l

r
+

m

k

$

z
"

d

E

N

a
,

'(
1

m

U

k

a
,

u

a
l

'(
1

a
,

5

r
i

O

>

5

'
a
,

c
i

m

m

3

t
n

'
m

0
"

z

x

a
l

0

(
i.

c

C
I

C

t
n

r
!

k

4

C

o

.
r
l

u

.
r
l

'
0

m

a
,

o

.
r
l

E

o

N

m

u

.
r
l

'4
4

.
r
l

'(
1

.
r
l

u

m

'
a
,

c
,

m

C

\
a

c
"

z

'z

1

k

o

u

m

5

L
l

m

(
i.

(
O

m

a

a
i
O

)
(
O

V

.
r
l

r
l

3

%

o

1
m

o

1

d

o

1
0

m

k

a
,

u

a
l

3

t
r

a
:

1
0

.
r
l

E

m

E

U
Y

de enxof r e el ement ar.
Re a ~ o de I d e n t i f i c a ~ o : Reduo do sn4+ sn2+
Mergulhar um prego limpo na sol uo cont endo
SnC14
e HC1 12N.
poder s e r u s a d a uma sol uo de SnC14 do f r a s c o
r eagent e ou ent o r e s u l t a n t e da exper i nci a a. 4. O ~ n 4 +
dever s e r reduzi do a s n2+.
Tomar 5 got as de sol ues 0, 2 M dos s equi nt es ons:
As5+, As3+, s b3+, ~ b 5 + , ~n~~ e Sn4+ numa c p s u ~ a de por cel a-
na e aquecer a t a securd eni um banho-maria. Adj ci onar 10
got a s de HC1 12 N e 10 got as de HN03 12 N e aquecer novamen-
t e a t a s ecur a.
Adi ci onar cer ca de 2 m l de gua e j unt ar sol uo de
HC1 6 M s got a s a t a j u s t a r o pH da sol uo em cer ca de 0 , 5
com papel de v i o l e t a de met i l a ( ve r des cr i o na not a 1 da
pgi na 176). Adi ci onar 1 m l de sol uo de t i oacet ami da 1 M
2 e aquecer em banho mari a dur ant e 5 mi nut os. Re t i r a r o so-
ii
br enadant e e l avar o pr eci pi t ado com 1 m l de NH4 C1 1 M e a
s e gui r com gua.
Adi ci onar ao pr eci pi t ado que dever cont er A s 2 S5 ,
Sb25
e SnS2, cer ca de 10 got as de HC1 12 M e aquecer em ba-
nho-maria a t el i mi nar o gs s u l f i d r i c o . Es t e aquecimento
pode s e r r eal i zado em uma cpsul a de por cel ana para mais r -
pi da el i mi nao de gs s u l f i d r i c o .
Cent r i f ugar e r e t i r a r o l i qui do sobrenadant e. O
r es duo deve cont er As2S5 enquanto que SbC1 e SnC14 devem
e s t a r em sol uo.
O r es duo deve s e r t r at ado numa cpsul a com cer ca
de 10 got a s de H N 4 16 M (Nota 1) e aqueci do a t a secur a em
banho-maria. Adi ci onar 1 m l de gua e algumas got as de so-
l uo de NaAc 0, 2 M. Adi ci onar algumas got as de uma sol uo
0, 2 M de AgN4. Dever haver formao de um pr eci pi t ado
cas t anho de Ag 3 AS0 4 .
O decant ado que contm SbC13 e SnCA4 em sol uo de-
ver s e r di vi di do em duas pa r t e s . Numa p a r t e da sol uo
adi ci onar um prego limpo. O prego deve s e r t r a t a do com HC1
6 M e l avado com gua ant es de s e r mergulhado na sol uo.
~ p s o prego t e r s i d o mergulhado na s ol uo e l a deve s e r
aqueci da em banho-maria dur ant e cer ca de 5 mi nut os. A forma-
o de um pr eci pi t ado pr et o na s upe r f c i e do prego s er ve pa-
r a i d e n t i f i c a r ant i mni o. Est e pr eci pi t ado pr et o Sb met-
l i c o formado pel a reduo de SbC13 pel o f e r r o el ement ar.
A e xi s t nc i a de Sn2+ pode s e r comprovada t r at ando a
m

r
l

.
d

4
J

E

Q
)

5

m

4
J

0

r
l

O

.
d

>

a
i
a

r
i

Q
)

a

m

a

O

O

u

o

a

m

U

.
r
l

i
u

.
r
l

L
I

a
i
>

'
a
i

a
i
3

0
'
o

r
n

O

c
i
.

a
i
o

r
l

I
a

a

V
I

E

1

o

4

U

o

m

N

r
l

N

U

U

&
?

t
n
x

8

x

U

a
i
.
r
l

a
i
'3

4

P

'
m

o

c
,

t
:

:

;

V
I

m

1

L
I
o

4

e

.
r
i

o

h

(
O

o

I
3

5

U

0
:
;

a

a
i
.
d

a
i
c
,
U
5

C

a
i
m

L
I

o

P
a
4
J

m

Q
,

c

(
j

.
A
-

3

r
l
&
S

o

o

L
I

m
i
u
a

m

+

c
,
m

m

o
f
f
l
c
,

m
a
:

a
i
u

0

O

a

r
(

o

!
i

.
r
l

a
i
m
c
,

5

a

.
r
l

m
x
P
)

~
o
a
8

3

P

Q
a
i
N
m

m
5
Q
)


.
d

>

r
i

E
E

a
i
E

m

m
i
u
a
c

o

5

m

o

u

5

m

h
z
m

m

(
O

P
)

m
a
3
c
,

3

4

c

r
l

'
"

E

a
i
o
m

o

r
i

>
z
u
m

'
m

x

.
r
l

.
r
l

C

h

U

-
i
m
o
a
i

a
i
~
w
a

c
u

(
O

c
f
f
l
r
l
a
i

0
4
3

U
c
,

m
.
a
i

m

o

t
n
m
o

w

'
a

c
,

m
t
n
c

a
i
r
i
a
i
o

P

2

J

6
$

O
N
3
h

z
r
l
C
l
4
J

r
l

U

x

a
i
5

(
O

m

4
J

o

t
n

o

r
l

L
I

m

C

o

.
r
l

u

.
r
l

P

m

L
I

.
r
l

3

E

m

a
i
R
I

!
i

3

U

a
i
m

'
a
i

c
,

m

m

r
l

m

a

'
a

U

z

3

a

L
I
1

U

Q
)

(
O

m

'
a
i

4
J

m

L
I

a
i
u

a
i
3

0
'
m

a
i
E
:

9

4

0
"
z

x

a
i
5

(
O

m

4
J

o

t
n

O

r
l

E
:

N

r
l

E

Q
)

o

t
m

V
I

1

r
l

o

f
f
l

i
0

P

x

a

o

L
I

m

4
J

f
f
l

3

'
n

m

'
a
i

c
,

m

(
O

m

c
,

O

t
n

r
n

,
m

C

9

r
l

U

r

a
i
a

o

1

m

V
I

3

r
l

o

(
O

R
e
a
g
e
n
t
e
s

I


A
S
^
+

1


A
S
^
+

1

S
b
3
+

I
S
b
5
+

I
s
n
2
+

I

s
n
4
+

H
2
S

+

H
C
1

1

A
s
2
S
3

p
p
t
.
a
m
a
-

1

A
s
2
S
5

p
p
t
.
a
m
a
-
/

S
b
2
S
3

P
p
t
.

1

S
b
2
S
5

P
P
t
.

I

S
n
S

p
p
t
.

c
a
s
t
a
-
)

S
n
S
2

p
p
t
.
a
m
a
-

1

r
e
l
o

\

r
e
l
o

1

a
l
a
r
a
n
j
a
d
o

a
l
a
r
a
n
j
a
d
o

I

n
h
o

e
s
c
u
r
o

I

r
e
l
a

P
r
e
c
i
p
i
t
a
d
o

I

I
d
i
s
s
o
l
v
e

I
d
i
s
s
o
l
v
e

1

d
i
s
s
o
l
v
e

1

d
i
s
s
o
l
v
e

1

~
n
s
o
l

v
e
l

S
n
S

I

d
i
s
s
o
l
v
e

+

N
a
O
H

3

M

I

A
S
S
:
-

t

A
S
O
:-

I
~
s
s
k

+

A
S
O
~
-
1
s
b
s
i
-

+

s
b
o
;
-

I

s
b
s
i
-

+

~
~
q
-
1

1

s
~
s
?
,
-

+

~
n
3
?
j
-

P
r
e
c
i
p
i
t
a
d
o

I

1

A
s
2

S
3

i
n
s
o
l

v
e
l

1
A
s
2
S
5

i
n
s
o
l

v
e
l

1

d
i
s
s
o
l
v
e

I

d
i
s
s
o
l
v
e

(

d
i
s
s
o
l
v
e

I
d
i
s
s
o
l
v
e

+

H
C
~

1
2

M

I

I
1

s
b
c
1
3

I
s
b
c
1
5

I

s
n
c
1
2

I

s
n
c
i
4

f
e
0
+
~
c
1

I
1

1

S
b
O

d
e
p
o
s
i
t
a

1

S
b
O

d
e
p
o
s
i
t
a

I
n

o

r
e
a
g
e

I
s
n
2
+

I

I

1

s
o
b
r
e

o

f
e
r
r
o

(

s
o
b
r
e

o

f
e
r
r
o

I
I
A
g
N
0
3

1

A
~

3

A
S
O

3

p
p
t
.

a
m
a
-

1

A
~
~
A
S
O
~

p
p
t
.

I

I
I
I
I
s
o
l
.

H
N
O
~
;

s
o
l
.

I

c
a
s
t
a
n
h
o

s
o
l
.

I
I

I

i
1

m
0
3

I
H
N
0
3
j
s
o
1
.

N
H
3

(

1

I

I
H
~
C
I
?

I

I

I

I

I
H
g
2
C
1
2

+

H
~
O

n

o

r
e
a
g
e

ESQUEMA DE SEPARACO DE CTIONS DO GRUPO IV A DOS CTIONS D~
-
GRUPO IV B:
4
Hg2+, pb2+, Bi3+, cu2+, cd2+, As5+, b5+, sn4+
HC1 6 M at p~ 0,5 -
1 ml de tioacetamida 1 M
(OU passar corrente de H2S)
L ctions dos grupos
CAP~TULO VIII
CTIONS DO GRUPO V: ~ q + , pb2+ e HCJ ~ + 2
Os ons deste grupo so precipitados na forma de
C cloretos insolveis pela adio de um ligeiro excesso de
cido clordrico. O cloreto mercuroso o menos solvel dos
trs. O cloreto de chumbo, entretanto, tem aprecivel solu-
bilidade em gua, e por isso no completamente removido na
- precipitao do grupo V. A tabela VIII.l. mostra a solubi-
' ' lidade dos cloretos deste grupo.
Tabela VIII.l. Solubilidade em gua dos cloretos de
P$+, ~ g + e H$+
Cloreto Solubilidade em gramas por
Solubilidade em
litro i 25% moles por litro
1
H9 $I2 O, 00038
0,00000081
AgC 1 0,00179 O, 0000125
PbC% 11,O 0,0395
O PbC% no muito solvel em solues frias, mas
a sua solubilidade aumenta com o aumento de temperatura. A
quantidade de ions pb2+ que passa para o grupo IV,
pode ser
reduzida i uma quantidade rnnina mediante resfriamento e
usando-se excesso de HC1. Um teste positi-vo para PI?+ neste
217
I

'
O

'4
4

c

i
a

'
a
i

N

-

3
:

o

-

P

a


i

3

c

V

a
i
v

o

a

.
r
l

X

'
O

M

u

.
r
l

C

O

N

+

o

a

m

c
i

m

a
i
o

C

a
l

c
,

C

a
l

E

'
a
i

o

c
i

m

'4
4

a
i
L
I

m

M

-

O

L
i

a

2

-

L

a
i
u

'
a
i

t

N

0
i

z

m

L
i

m

a

t

N

N

t
n

x

a
i
u

o

I

a

N

m

L
i

l
d

a
i

3

0
'
.

,

.
-

a
i
o

t

m

V

s

m

a

'
a
i

.
r
l

X

m

o
\
c
i

Por exemplo, poderamos esper ar que compostos mercurosos
fossem es t vei s rel at i vament e decomposio em mercrio me-
t l i c o e compostos mercricos. I s t o verdadei ro, a no ser
quando o composto mercrico f or muito menos solivel q u e o
composto mercuroso. Em t a i s casos, a concentrao do H & ~ +
reduzida a val ores t o baixos, que o e qui l br i o expresso pe-
l a equao (1) deslocado para a esquerda, no sent i do da
decomposio do composto mercuroso.
REACES DE SEPARACO DOS CTIONS DO GRUPO V
a . Reao com HC1 di l u do
a. 1. Colocar em tubos de ensai o d i s t i n t o s , 5 got as de
soluo 0.2. de n i t r a t o s de Ag+, pb2* e H$* e adlcioiiar HCI
6 M, got a a got a com agi t qo, a t a pr eci pj t ao ser com
pl et a :
Ag+ + C1- AgCl(s)
P$+ + 2 C1- 2 PbC12(s)
H$+ + 2 Cl- f Hg2Cl 2 ( s )
Pegar out r os t r s tubos de ensal o, iium dej es cul u
c a r 1 got a de cada soluo 0, 2 M de n l t r a t u s d e oris do q r i i
po do H2S ( ~ i 3 + , cu2+, cd2+ e ~ g ~ + ) excet o pb2' , rio uiirro
~ o l u q u e i y o i d de L*& S U ~ L I G ~ U C , 2 I? Jt i i ~ L ~ u c u l i YS uii.i 5::
grupo do (NH4)*S, (A13+ , I?e3+, cr3+, ~ i ' + , C O Z I , Zn2+, ~ " ~ ' 1 ,
e no t e r c e i r o tubo coloque I gota de cadn soluo 0.2 M de
n i t r a t o s dos ons do grupo do ( NHq l 2CO3 ( 8a2 + , ca2+, sr2+ e
plg2+ ) . Adicionar cada tubo HC1 6 M , como des cr i t o acima,
e observar s e h formao de pr eci pi t ado pela adi o dest e
reagente .
a. 2. Cent r i f ugar os pr eci pi t ados formados e d i v i d i r em
duas par t es . uma par t e t r a t a r com 2 m l de gua de s t i l a -
da, aquecer ebul i o e observar os casos em que h di sso-
luo dos pr eci pi t ados.
a. 3. out r a par t e de cada pr eci pi t ado, j unt ar s got as
NH40H 6 M e observar os casos em que h di ssol uo ou mudan-
as de cor dos mesmos.
Quando a soluo do complexo Ag(NH3); t r at ada com
ci do n t r i c o , a amnia convert i da no on amnio, N H ~ , que
no reage com o on Ag e da o cl or et o de pr at a pr eci pi t a:
m
o
a

2
"
"

3
.

+

5

r
i
r
i

x
-

m

m

C
)

m

N

m
z

a
.
4

e

Z

h

E

.
.
4

(
0

a

v

m

E

L
)

F

c

m
z
5

0
0
N

'
4

.
4

d

m

O

Y

c
i

U
U
O
J
3
9

E
k
r
l

0
.
4

V

C
,

o

a
,

3

v
3
m
.
a
v
x

a
,

a

0
0

o

o
m
4

o

~
a

m
d
h
t
n
+
a
,
a
V
i
~

V

m

X
C
m

.
4

h

E
3
.

Q
i
a

5

O

a
,
a
;

Q
i
E
O
.
4
m
Y
i
)

4

m

a
,

r
C
i
.
4

.

0

2

m

3

m

a
,
c
>

3

a
m
a
i
x
v

3

Y

h

w
'
a
,
v
k
a

a

a
,

a

v

o

k

O

O

0
4
0
m
i
a
0

m
a
c
i
+

k
i
i
d
m
r
i
c
i

i
J

m
r
i
r
i
R
.

O

V

i
d

U

E

o
o
o
t
n
m
u
.
r
i
a
~
a
,

c
a
a
x
a
,
o
a

E

a

,
i
d

E

m
o
c
i
.
4

+
-

k

o

t
n
v
~
0
:
c
r
.

i
d
m
u

N
N

1
)

a
l

o

w
'

o

a
,
'
d

4

X
F
P

m

m

a

m
a
,
;
Y
:
i
d
m

O
O
O
O
C
,
i
O
d
i
d
E

i
d

V
i

i
d

o
a
m
o
r
i
m
t
n

m

C
,

e

5

:
,

~
m
o
a
i
i
d
m
o
m
i
d
a
,

a
,
Q
E
h
c
d
m
C
,
c
i
d

o

m

a

.
4

d

z
+
.
a
~
~
4
a
,
a
~
o

o

m

r
i

m

.
d

.
r
i

m

t
a

h

N
U

a
,

V
i

0
7

L
h

V

@
d
o
>
h
i
d

X
a
)
h

V
U
h

E

k

o

.
r
i

m

a

N

.
r
l

m
o
a

m

x

E
>
O

4

1
)

o
m
4

E

U

'
4

i
c
l

a

o
"

o

I

t
n
>
O

U
i
d
E
X
U

.
4

a

m

t
i
a

O
U
i
J
N
V
i

Q

o

O

3

m

a
,

d

(
[
I

3

t
n

'
a

h

m

'
a

k

(
[
I

m

r
n

m

N

a
,

.
4

v

r
i

a
,

4

2

.
d

c

1
)

v

3

R
i
.
a
,

'
O

:
:

o
:

a
,

m

P

i
m

3

V

4

m

0

(
I
I

i
J

a

d

m

a
,

O

a

m

.
4

>

!
i

l

U

v

C
,

m

a
,

m

m

v

4

a
i
C

m

a

d

o

.
4

'
0

O
'
4

4
J

k

v

3

a
!
m

a
,

O
v

a
,

>

a

v

m

m

.c

'
a
,

4
J

a

d

3

a
,

6
i

v

I

'
i
d

e

U

o

o

4

t
n

c
,

m

m

4

.
d

3

S
;

C
E
r
l
.
4
m

o

U
U
U

'
4

o

t
n

.
d

i
i
d
4
5
m

o

L
h

m

o

c
r
.

o

h

4
J

a
,

m

C

c
i

>

Q
,
C

k

:

2

a
,

m

O

m

0

U

4
J

C

A
s
.
:
:

h
u
e
c

a

.
a
,

a
,

O

h

L
)

5

a

.

.
r
i

.
r
i

m
h
c
,

0
0
'
3

c

l
O
Z
U
O

o
x

h

1

1

d
a
6
"

O

a

O

m

o

a
,

4

1

a

5

a

u

1
.

.
4
a
,
"
O

i
a
a
a
a
,
e

c

O

c

a
4

O

O

m

h

@
.
O

a
r
c
o
a

O

a
,

a
,
a
o
l
Q
e

@
a
4

O

.
4

h

2
t
y

a
;

'
a
,

O

+
'
a
r
o
0

.
4

a

2

'
O

2

.

a

V

1

h

U

.
r
i

'
O

a

a
a
,
c
,
h
a
,

h

c

a
,

h

0
E
O
h

a

1
h
0

h

t
r

O

A seguir, o excesso de HN03 e de HC1 pode ser remo-
vido por evaporao, aquecendo-se:
~ a , a soluo residual diluda com gua e o AgC1 precipi-
ta.
a.2. Reao de ~ q + com NaOH
Colocar 5 gotas de uma soluo de AgN4 0,2 M e
cerca de 5 gotas de gua destilada em um tubo de ensaio,
agitar e adicionar soluo 4M de NaOH ou KOH at que a pre-
cipitao de xido de prata, Ag20, de cor marrom escuro se
complete. Centrifugar a mistura e lavar cuidadosamente o
precipitado trs vezes. O xido de prata formado como se
segue :
O xido de prata, do mesmo modo que o AgC1, dissol-
ve-se com facilidade em NH40H.
CHUMBO, pb2+
A uma soluo contendo 5 gotas de PbN03 0,l M e
cerca de cinco gotas de gua destilada, adicionar 1 gota de
cido actico 6 M e 1 gota de K2Cr04 1 M (ou %Cr2 O, ) . A
formao de um precipitado amarelo de PbCr04, indica a pre-
sena de on P$+.
Se no teste para o on P$+, durante a anlise de
uma amostra desconhecida, formar uma pequena quantidade de
precipitado amarelo, pode-se confirmar se realmente
PbCr04, adicionando-se 8 a 10 gotas de NaOH 6 M e agitando-
se at dissolver. Em seguida adiciona-se cido actico 6 M
at o meio se tornar ligeiramente cido. Se o precipitado
amarelo se formar novamente, ento o ion pb2+ estar presen-
te.
A explicao para tal comportamento est no fato de
que um precipitado de (BiO)Cr04 ou CuCr04 pode se formar em
pequena quantidade, pois os ons ~ i ~ + e cu2+ podem ficar ad-
sorvidos no precipitado deste grupo da prata, e depois serem
arrastados pela gua quente usada para dissolver o PbC12 .
Posteriormente, s o PbCrQ ser dissolvido pelo excesso de
NaOH e precipitado pela adio de cido actico.
b.2. ~eaco com I-
O on pb2+ poder ser identif icedo atravs da rea-
o com iodetos solveis KI ou NaI. Um precipitado amarelo
de PbI ser formado, que solvel em gua quente.
b. 3. Reaco com S O ~ -
O on pb2+ reage com so2- produzindo um precipitado
4
branco de PbS04. O teste feito adicionando-se H2SO4 2 M,
gota a gota, lenta e cuidadosamente, soluo que deve con-
ter o on pb2+. Q precipitado formado solvel em solues
de NaOH, acetato de amnio e tartarato de sdio.
Deve-se tomar cuidado com a concentrao do H2S04 na soluo
teste, pois o sulfato de chumbo dissolve-se em H2S04 concen-
trado, devido a formao de HSO4 .
Esta reao pode sofrer a interferncia de ions
sa2+, que tambm reagem com s<', dando um precipitado bran-
co de BaS04. No entanto, o BaS04 pode ser diferenciado do
PbSOq pela reao com acetato de amnio. O PbS04 e solvel
em soluo de NH4 H 3 4 , devido formao do complexo
Pb(C2 H3 )i- , enquanto que o Bao4 permanece inalterado.
c.1. Reaco de Cloreto Mercuroso com ~m6nia Aquosg
A reao de cloreto mercuroao com amnia, conforme
j foi visto, produz o precipitado cinza (H$ + HgNH2 C1) , e
2 +
um teste positivo para os ons Hg2 .
c.2. Reaco com SnC12
Se houver qualquer dvida a respeito da presena de
2 +
H92 , quanto ao teste relativo ao item anterior, pode-se fa-
zer o seguinte teste:
Centrifugar o precipitado contendo as substncias
escuras que se supem ser H ~ O + HgNH2Cl. Lavar o precipi-
tado com cerca de duas pores de 1 ml de gua destilada,
atravs de centrifugao. Desprezar a gua, juntar 3 gotas
de HN03 6 M e 8 gotas de HC1 6 M. Aquecer cuidadosamente
at solubilizar completamente o resduo. Continuar a evapo-
rar a soluo com cuidado, at se obter um volume mnimo
(correspondente cerca de trs gotas), para eliminar o
HNO3. Diluir 1 .ml com gua. Se houver alguma turvao,
centrifugar e usar o liquido sobrenadante no teste. Ao li-
quido claro, adicionar 2 gotas de SnC12 0.1 M. Um precipi-
tado branco ou cinza, ou mesmo uma turvao, confirma a pre-
sena de H%+ na soluo:
c. 3. Reduco de ~ r r i + com Cobre
O on mercuroso tambm pode s e r i dent i f i cado pel a
reao com cobre met l i co. Quando uma lmina de cobre co-
locada em uma sol uo neut r a ou levemente ci da de n i t r a t o
mercuroso, mercrio met l i co s e deposi t ar sobre e l a , adqui-
r i ndo um aspect o prateado:
SEPARACO DOS CTIONS DO GRUPO V
Procedimento para a Separaco e I dent i f i cao de ~ q + , H<+>
&+
Colocar em um tubo de ensai o cer ca de 10 got as de
soluo 0, 2 M de n i t r a t o s de ct i ons des t e grupo, adi ci onar
cer ca de 10 got as de HC1 6 M, a gi t a r e cent r i f ugar . Decan-
t a r e v e r i f i c a r s e a pr eci pi t ao f o i completa pel a adio
de 1 got a de HC 1 6 M ao l qui do sobrenadante. Lavar o pr eci -
pi t ado com 2 m l de gua contendo 3 got as de HC1 6 M. Agitar
bem. Cent r i f ugar e desprezar o l qui do sobrenadante, se s e
t r a t s r 3~ Urna s n s l i s c coct:nd i s uz Sc r Zomaiz gr zp- s,
t r a n s f e r i r para out r o tubo de ensaio. Repet i r o procedimen-
[
t o de lavagem do pr eci pi t ado do mesmo modo. Chamar esse
i
pr eci pi t ado de Pr eci pi t ado I .
Ao Pr eci pi t ado I , que pode cont er os cl or et os do
Grupo V, adi ci onar cerca de 4 m l de gua des t i l ada. Aquecer
em banho-maria pel o menos durant e t r s minutos, agi t ando
constantemente. Cent ri fugar rapidamente e decant ar o l i qui -
do sobrenadante, que pode cont er pb2+ , em um tubo de en-
s ai o, adicionando-se a segui r 2 got as de ci do act i co 6 M e
4 got as de K2Cr041 M. A formao de um pr eci pi t ado amarelo
de PbCrO4 confirma a presena de pb2+. A cent r i f ugao pode
a u x i l i a r a i dent i f i cao do sl i do, poi s a f as e l i qui da de
r cor al ar anj ada. O pr eci pi t ado que eventualmente r e s t a r nes-
t a et apa aps a adi o de gua des t i l ada e aquecimento em
banho-maria, pode s e r chamado de Pr eci pi t ado 11, e pode con-
t e r AgCl e Hg2C12.
Lavar o Pr eci pi t ado I1 com 4 m l de gua des t i l ada e
aquecer em banho-maria. Cent ri fugar e t e s t a r o P$+ no li-
quido sobrenadante. Continuar a lavagem a t que no ocorra
nenhuma reao posi t i va para pb2+. Ao pr eci pi t ado lavado
adi ci onar cer ca de 2 m l de NH3 6 M e a g i t a r bem. O apar eci -
mento de um pr eci pi t a0 de cor negra ou ci nza-escuro i ndi ca a
presena de H$+. Cent ri fugar e decant ar o l qui do sobrena-
dant e, que pode cont er Ag(NH3); , em um tubo de ensai o. A
presena de Ag pode s e r confirmada pel a adi o esse li-
quido de cer ca de 3 m l de HN036 M. Ver i f i car com papel t or -
nassol s e a soluo es t ci da. A formao de um pr eci pi t a-
do branco de AgCl i ndi ca a presena de Ag+.
Na anlise de nions, estes ons no so subdividi-
dos em grupos como no caso dos ctions.
Na prtica a amostra que vai ser analisada subme-
tida a uma srie de "testes prvios" com o objetivo de eli-
minar alguns nions com base na cor da amostra, na sua solu-
bilidade em gua, no valor do pH desta soluo, em reaes
com certos compostos especficos como AgN0-j e BaC12 e ainda
nos resultados da prpria anlise de ctions. Por exemplo,
se for confirmada a presena de ons P$+ pela anlise dos
ctions e nota-se que a amostra solvel em gua, ento o
on ~ 4 - no estar presente.
As informaes obtidas por estes testes muitas ve-
zes so suficientes para confirmar ou eliminar a presena de
vrios nions e em seguida realizar os testes especficos
para aqueles que no foram eliminados definitivamente.
medida que aumenta o nmero de espcies (ctions
e nions) na amostra, maior ser a probabilidade da existn-
cia de pares de ons que formaro seis insolveis e ser me-
nos provvel de que o slido seja solvel em gua ou at
mesmo em cidos. Por exemplo, o ction Ag+ e os nions C1-,
r 2-
L , i e a i i ui i ~d ~ t . i 2 0 e i i ~ u ~ i l ~ e J u ~ , j~iiiLua i l ~ i ~ i E S O ~ L ~ ~ O
cida. ~ a m b m os ons Pb2+ e ~ a ~ + no podem coexistir com
m
a
l
-

3

1

T
V
)

,
l
u

L

.
r
l

O

r
:

O

4

V
)

L

'
O

h

u
3

.
V
)

L
I
2

(
O

a

C

3
m
c
v
w
-

r
t

o

1

r
.

w
m
3
9
a
o

1

r
.

o

o

m

1

a
i

c

r
.
0

w

w

<

+

n

m

0

3

a

m

m

m

w
g
n
r
.

o

3

r
t

1
3

r
.
0

o

w

a

r
.

a
i

w

m
r
l
s

m

m

~
r
t
r
t

D
i
a

3

a

@
S
n
q
0

1

r
t
o
o
n
s

3

n

m

v
i

m

m
o
r
t
w
E
.
c
r
t
0

w

m
r
m
e
o

a
g
w
r

o
>

r
t

0

E

a
a
m
Z

a
w
w

o

$
2
1

m

m

3
'

a

a

n

o

w

m

o

o
o
m
w

r
t

a
r
t
a
m
m
c

1

o
+
o
w
m
w
w

9

O

C

c

m

a
g
m
r
.

w
.

3

1

3

w

O

1

m
r
.
m
r
t
m
m

a

u

O

O

m

w

m

a

w
t

m

m

'
u

1

a
m
o
0
0

u
l

m

o

B
.
2

w

w

w
>

o

C

-

J

9

r
t

w

r
t

r
t

r
t
r
t
c

c

O

r
.

a

1
z
l
r
l
w
w
c
(
~

m

m

o

o

w
o
w
~
m
~
s

n

3
D
m
r
t
o

w

w

r
.

(
D

[
o

m

I
D

m
a
r
t
a

a

r
t

1

a
w
m
'
u
c
1
s

o

m

m
c
m
w
w
r
l

m

C

r
a

o

n
t
c
r
i
w
r
n
r
n

w

0
N
X
?

3

r
n

o
n
w
a

3

O

0
1

1

n

v
,
m
r
t

a
i

w

3

R
i

O


1

0
:
;

;
"
&
O
2

r
t

r
.
0
.

a

%

-

w

1

m

a

o

O
1
3

0
1

z

a

m

1

r
t

m

N

m
.

w

m
.

m

v
i

n
Z
m

m

P
i
a

m

3

(
D

3

&
O

o

o

3

o

x

2
:

a

o

(
D

a
i

w

(
D

(
D

0
1
3
r
t

a

a

1

r
m
a

<
r
t
c
w

m

m

O

3

m

5
:
E
;
g
O

'

c
,

r
t

m

w

O

x

m

m

o

a

z

C
.

o
a
r
t

N

3

O

v
i

r
t

r
n

r

m

1

N

I

C
,

P
i

r
t

O

w

w

(
C

O

F

w

-

m

4

3

m

a

P

1

o

m

o
o
C
n
m
1
0

m
c

<

'
u

C

p
i

o
.

3

r
.

o

c

w

r
.

P

n

a

m

m
>

a
a
-

.

m
1

a

m
0
.
m
w

=

3

I

I

O

o
a
o

a
o
a

0
1
0

a

m

n

5

c

3

d

o

o

n

w

m

C
;
'

3

w

w

R
i

o

z

w

a

0
1

O

qual quer um dos ni ons que pr eci pi t am com a pr at a podem
es-
t a r pr es ent es e a t mesmo aquel es que no pr eci pi t am, poi s
nada pode-se af i r mar sobr e e l e s .
Se o pr eci pi t ado obt i do f o r branco puro,
ent o Br-,
I-, 3- e po3- e s t a r o aus ent es , mas podem e s t a r pr es ent es
4
AgC1, Ag2CO3 ou AgB02 ou uma mi st ur a de l e s .
Por out r o l ado
s e o pr eci pi t ado f o r amarel o, pode s e r Br- , I-, P O ~ - e nes t e
caso no s e pode de s c a r t a r da presena de pos s vei s pr eci pi -
t ados br ancos. Fi nal ment e, s e o pr eci pi t ado f o r pr et o, i n-
di ca segurament e o s2-, mas e s t e pr eci pi t ado mascara t odos
os out r os , dei xando-os ent o i ndef i ni dos .
a. 4. 2. Cent r i f ugar e decant ar o sobr enadant e. Lavar o
pr eci pi t ado com um pouco de gua, no pr pr i o t ubo. ~ p s
c e nt r i f uga r e decant ar novamente, t r a t a r o pr eci pi t ado com
algumas got as de HN03 3 M e a g i t a r . Se o pr eci pi t ado d i s -
s ol ve r completamente, os ons C1-, Br- , I- e s2- e s t o au-
s ent es , podendo e s t a r pr es ent es COZ-, P O ~ - ou BO:-. Se a
di s s ol uo f o r p a r c i a l , ent o pel o menos um dos ons C1- ,
Br-, I- ou s2- deve e s t a r pr es ent e. Nest e pont o, c e nt r i f u-
gar e decant ar o l qui do sobrenadant e par a out r o t ubo. Neu-
t r a l i z a r com cui dado, usando NH40H concent r ado e agi t ando.
Adi ci onar ci do a c t i c o 5 M a t a sol uo t or nar - s e levemen-
t e ci da e a s e gui r adi ci onar algumas got a s de AgN03 0 , 2 M.
poder oc or r e r a pr eci pi t ao do Ag3POq ( amar el o) ou do
AgB02 ( br anco) . Lembrar que aqui no deve e x i s t i r mais
CO:-, mesmo que e l e e s t i ve s s e pr es ent e na amost ra, poi s nes-
t e caso mesmo j t e r i a s i do decomposto pel o ci do n t r i c o .
S e a amostra no f o r LoL<i l i n e r i t r sol vel em gua de-
ve-se us ar o " e xt r a t o com soda". Col ocar aproximadamente 1
m l da e x t r a t o em um t ubo de ensai o, adi ci onar HN03 3 M a t o
meio ci do ( par a decompor todo car bonat o i nt r oduzi do) e de-
poi s 5 a 6 got as de AgN03 0, 2 M. Se no p r e c i p i t a r nada,
ent o o s ons C1-, Br', I - e s2- e s t o aus ent es . Se houver
formao de algum pr eci pi t ado pode-se t e r AgC1, AgBr, AgI
ou Ag2S dependendo da c or do mesmo.
Com a s observaes f e i t a s ne s t e t e s t e s e r pos s vel
concl ui r alguma coi s a a r e s pe i t o da presena ou ausnci a de
det ermi nados ni ons na amost ra.
a. 5. Trat ament o de uma sol uco Aquosa da Amostra com
Cl or et o de Br i o
Par a e s t e t e s t e deve-se cons i der ar novamente a so-
l ubi l i da de da amost ra. A gua, sem dvi da nenhuma o aol -
vent e mais adequado, mas nem sempre r es ol ve o problema. Se
a amostra f o r i ns ol vel em gua, pode-se f a z e r um t r at ament o
da amost ra s l i da com uma sol uo s at ur ada de Na2C03. A s e-
gui r aquecer , decant ar e t r a t a r o l i qui do separado com HNo3
3 M, par a decompor t odo car bonat o. Es t a sol uo s e r ent o
usada par a o t e s t e com BaC12.
Deve o es t udant e not ar que nem sempre uma amost ra
i ns ol vel em gua deve s e r t r a t a da com Na2C03.
Eventualmen-
t e , s e a amost ra contm somente ni ons d e ci dos f r acos , se-
r a s u f i c i e n t e o t r at ament o com um icido f o r t e como HC1 6 M
ou HN03 6 M, para di s s ol v- l a. Para se usar. e s t a sol uo,
assim preparada, no teste com BaC12, no se deve neutraliz-
la com NH40H, pode-se outrossim trat-la diretamente com go-
tas de BaC12 e lembrar que o nico sal de brio insolvel
nestas condies o BaS04. claro que uma parte da solu-
o ~oder ser neutralizada e tratada pelo procedimento pro-
posto.
SO:- NO- NO- CH~COO' F- C Br- I-
3 2
metlicos
SO:- NO; NO; CH3COO-
C1- Br- I- ~0:- B O ~ - s2- ~4-
Cl- ~r I- 2- NO:
CH3 COO- NO<
Na prtica, se a amostra for solvel em gua usa-se
a soluo aquosa, mas se no for solvel em gua, deve-se
dissolv-la por um dos modos propostos anteriormente. Colo-
car aproximadamente 0,5 a 1 ml dessa soluo num tubo de en-
saio, a alcalinizar com NH40H 5 M. Neste ponto poder ocor-
rer a precipitao de alguns hidrxidos metlicos, que devem
ser centrifugados e decantados. Usar s o liquido sobrena-
dante que ser transferido para outro tubo limpo. Tratar
esta soluo com BaC3 0,2 M. A formao de qualquer preci-
pitado indica a presena de um ou mais dos seguintes nions:
~ 4 - , P$' , C<- , B q ou F-. Novamente centrifugar e trans-
ferir o liquido para outro tubo. A seguir adicionar gotas
de HC1 2 M sobre o precipitado e agitar. Se ocorrer uma
dissoluo completa do precipitado fica comprovada a ausn-
cia de ions so2-. No entanto, se a solubilizao no for
4
completa, fica comprovada a presena de sulfato na amostra.
I? importante que o estudante observe que o boro
pode estar presente na amostra na forma de metaborato (~02).
3
e ortoborato (B03-) ou mesmo como tetraborato (B~O<- ) , mas
ser sempre precipitado como metaborato, Ba(B02)2.
Aps a realizao dos testes prvios para os
nions, a possibilidade de presena de alguns deles defi-
nitivamente eliminada, no entanto a presena ou ausncia de
outros no fica bem estabelecida. Sendo assim, torna-se ne-
cessrio test-los por meio de algumas reaes especficas.
Quando faz-se estes testes deve-se lembrar que existe alguma
interferncia. Por exemplo, Tons brometo e iodeto interfe-
rem no teste para cloreto. Os ons iodeto interferem no
teste para brometo, nitrito e nitrato.
a.1. Provas Diretas
Algumas reaes para identificao de nions podem
ser realizadas diretamente na amostra original e por esta
razo so chamadas provas diretas.
Podem ser testadas diretamente na amostra original
os nions: co2-, F-, ~ d - , s 2- e CH 3COO- . O teste para
identificao do on N H ~ tambm pode ser realizado direta-
mente na amostra original.
a.2. Extrato com Soda
sabido que certos ctions podem interterir nas
reaes de identificao dos nions. Assim por exemplo, a
reao de Identifica?io dc ;ons nitrstc S ~ V C ? \ ~ P 3 acl i )an,
amostra a analisar, solues de cido sulfrico e sulfato
6
i
i
de ferro (11). Neste caso se a soluo a ser testada contm
I
ons ga2+ haver precipitao de BaS04 que ir atrapalhar a
reao de identificao de nitrato.
Por esta razo para se ter condies adequadas para
se realizar as reaes de identificao dos nions desej-
vel que os mesmos estejam na forma de sais de sdio ou po-
tssio. Estes ctions no interferem nas reaes utilizadas
para se testar a presena dos nions.
Na prtica a eliminao dos ctions pode ser feita
tratando-se a amostra a analisar com uma soluo de Na2C03 .
Com este tratamento os ctions so precipitados na forma de
carbonato, carbonato bsico ou hidrxidos e os nions ficam
em soluo. Esta soluo normalmente conhecida como "ex-
trato com soda". No caso de sais solveis ocorre simples-
mente a precipitao do ction. Assim se tivermos uma solu-
o de BaC12 e tratarmos com uma soluo de Na2C4 ocorrer
a reao:
Neste caso o ~ a ~ + precipitado como BaC03 enquanto
tem-se em soluo .ons ~ a + e ons Cl- .
No caso de sais insolveis, entretanto, ocorre uma
reao de transposio. Assim quando se trata o sal insol-
vel, pbSQ com soluo de Na2C03 ocorre a reao:
PhS04 (s) + 2 ~ a * + ~0:- PbC03( 8 ) + 2Na+ + Sai-
4
O s doi s e qui l br i os de sol ubi l i dade simultneos po-
dem s e r e s c r i t os :
Notar que os ons ~ 0 ~ - e C<- es t o competindo
pe-
4
10s ons pb2+. Nos doi s equi l br i os envolvidos a concentra-
o dos ons pb2+ tem u m nico val or .
Na pr t i c a a concentrao do on ~ 0 ~ - aproximada-
3
mente 1, 5 M. A concentrao mxima de ons ~ 0 % - que podem
e x i s t i r nest a soluo s er dada por:
Por t ant o bvio que ao t er ver - se a amostra com
Na2C03 t odo o ~ 0 2 - dever e s t a r em sol uo.
4
6
!
Existem alguns s a i s , como AgC1, CuS, e t c . , que no
t
ser o removidos pel o Na2C03, poi s so mais i nsol vei s do que
seus r espect i vos carbonat os. Neetee casos deve-se l anar
mo de out r os meios para sol ubi l i z-106, a fim de t e r os
ni ons em soluo.
Na pr t i ca, col ocar aproximadamente l g de amostra
s l i da num bquer de 250 m l , adi ci onar 2 a 3g de Na2C03 s-
l i do, mais 20 m l de gua e f er ver por 10 a 15 minutos. A
segui r decant ar o pr eci pi t ado e no e xt r a t o f azer os t e s t e s
para os ons C1-, ~ r - , I-, S O~ - , NO;, NO; e po3-.
4
Lembrar que para o t e s t e de c l or e t o, no ext r at o,
deve-se j unt ar ant es o HN03 a t o meio f i c a r ci do, el i mi -
2
nando assim todo C03- na forma de C02. A segui r col ocar o
AgN03. Se no f o r eliminado todo o C O ~ ' , haver formao de
um pr eci pi t ado branco de Ag2C03.
REACO PARA ONS FLUORETO, F-
Est e t e s t e simples basei a-se numa propriedade do
ci do f l uor dr i c o que sua capacidade de at acar o vi dro, ou
mais precisamente r e a gi r com Si% e s i l i c a t o s em ger al .
Colocar num cadinho de chumbo uma pequena quantida-
de de NaF s l i do e cer ca de 10 got as de ci do s ul f r i co con-
centrado. 'Pantpar o cadinho com unia lmina de vidro. Colo-
car o cadinho numa tela de amianto, aquecer e observar a
corroso do vidro.
2 +
6 interessante considerar que os ons Ba , ca2+ ,
sr2+, pb2+, cu2+ e zn2+ formam sais praticamente insolveis
com fluoreto. Isto pode fornecer informaes adicionais du-
rante a anlise da amostra. O ion borato pode mascarar este
teste devido a formao de BF3.
REACES PARA ONS CLORETO, C1-
Reao com H 2 a 4 Concentrado
Colocar uma pequena quantidade de NaCl slido num
tubo de ensaio e adicionar cerca de 5 a 6 gotas de H2S04
concentrado. Colocar uma tira de papel de tornassol azul ou
unia barra da vidro unikdecida com amoriia ria boca do tubv e
observar a mudana de cor do papel ou a formao de fumaas
brancas de NH4C1, respectivamente.
~ e a c o com fons Prata, AQ+
b.1. Colocar 4 a 5 gotas de uma soluo de NaC1 0,2 M em
um tubo de ensaio e adicionar algumas gotas de soluo de
AgN03 0,2 M. ~ e v e r haver a formao de um precipitado
branco. Outros nions tambm formam precipitados com ons
Ag+ nestas condies.
b.2. Colocar cerca de 4 a 5 gotas da soluo de NaC1 0.2
M em um tubo de ensaio, juntar 1 a 2 gotas de HN03 6 M (a
soluo dever estar cida). Adicionar, em seguida, algumas
gotas da soluo de AgN03 0,2 M. ~ e v e r observar-se a for-
mao do mesmo precipitado branco. Centrifugar e desprezar
o lquido sobrenadante. Tratando-se o precipitado com algu-
mas gotas de NH40H 0,5 M, o slido dever dissolver-se.
Acidulando-se esta.soluo com H N 4 6 M o precipitado deve
formar-se novamente.
.
r
l
o
m
m

c
i

o

N
u
m
6

C

m

U

a
.
.
r

m
.
4

m

o

o

a
i
.
r
l

a
z
4
a

c
i

a
i
m

m
u
m

o

'
a
l

O

m

'
m

.
r
i

c
i

5

.
a

a
,

c
,

U

a

.
r
l

c
m
8

r
i

o

L
i
g
m
a

c
,

o
a
m

.
r
(

>
m
m

u
a
i
u

E
o
a
l

.
r
l

a

k

a
c
i
o

a
i
a

.
-
i

o

o
.
r
l
o
a
a
l
I
:

h

a
l
u
d

X

t
n

4

>
5
a
a
8

u
h
m

u

a
i

o

c
,

o

m

m
o
*

5
a
i
~
i
a
i
a
i

k

a
a

o

o

a

o
a
,
~
a
,
o
c
i

C

o
z
a
u
c
i
.
r
l
a
i

a
i
o
m
o

z

c
,
c
,
.
r
l
T
i
k

c

~
g
.
;
1
;
z
t
m

o
c
:
E
O

o
a

h

E
0

O

'
r
l

a
,

o
f
i
e

k
a
i
k
d
r
a
E
O
c
,

a
,
a
,
m
a
c

.
c

O
e

m
r

T
J

c
,

o

m

o

m
0
0
.
4

o
r
u
m

E
o
,
r
l

a
~
c
,
m
t
n

o

V
)

k

u
m
N

$
c
,

0
.
r
l
m

4
c
a
r
n
o

.
r
l

a
,

C

Y
U
a
i

r
l

a
,

m

s

Z
1
Z

a
i
c
m

.
a
i
u

k

r
r
)

m
$
O
o
(
v

E

h

o

m

'
r
,

k

k

c
i

r
l

a

o

a
i
m
m
n

h

.
a

E

m

U

.
r
l

1

a
m
o

D
-
.

.
r
l
m
o
a
c
i

m

i
u

c
,

o

C

m
u

2
O
i

O
.
d

P

a
i

C
,

a
i

o
k
.
r
l
a

1
.
~
7
2
~
3

a

'
3

C

e
"

L
,
.
.

c
i

o

.
r
l

o

m

a

a
i

,

-
4

c
i

X

m

c
i
a
o
a
i

m

c
,

a
i

k

m
o
a
i
o

i
>
m

a
,

.
r
l

m

>
m
a
i
L
i

a
m
a
m

a
a
i
o
a

u

a

X

a
i

a
i
o
a

c
i

m

o
a
i
a

c
i

k

.
r
l

c
o
r
l

E

u

e

o

c
,

C

m

c
,

k

O

c
4

o
;

a

.
r
l

u

'
a

o

.
r
l

E

f
i

m

.
r
l

a
i

>

'
1

d

o

m

C

.
r
l

o

i
m

m

E

'
a
i

n

E

m

c
,

V
)

r?

4

a
i

H

m

4

I

C

E

.
r
l

a

C

a
,

k

a

m

a
i
a

m

.
r
l

E

k

a
,

r

m

E

o

t

m

C

'
a
,

c
i

l
d

E

N

o
"

V
)

2

a
i

a

m

m

c
,

o

'
3

o

a

c

a
,

c
,

c

o

u

a
i
a

m

m

c
,

O

t
n

O

m

m

O

N

m

.
r
l

m

E

a
l

r

r
n

o

u

.
r
l

c
,

'
a
i

U

m

o

a

.
?
i

U

'
m

a
i
'O

m

m

c
,

o

m

c
n

k

4

C

m

.
r
l

E

o

a

c

m

U

o

r
l

o

u

O

a

<
o

.
r
l

o

a

o

c
i

k

m

c

.
r
l

E

.
r
l

r
l

a
i

'
a
,

c
,

l
d

o

t

4

O

1

r
l

o

m

m

o

5

C

a
i

>

k

Q
)

i
U

o

o

a

o

c
,

$

D
-

'
a
i

c
,

m

o

t

m

O

5

r
l

o

m

m

L
i

a
i

2

a
i

L

o
;

c
,

a
,

6

&

a
,

a

m

O

C

m

Q
)

k

a

l
d

4

U

i
a
1

k
l
m
m

f
-
7

3

a

.
d

m
m
m

r
l

a

m

c
,

c
,

O

o

z
%
%

k

m

a
,

c

>

O

.
r
l

'
r
l

c
,

c

m

o

k

"

!%

(
[
I

L
i
a
,

c
,

c
,

r
i
]

m

O

a
,

S
c
,

9
4

x

+

'
L
i

m

+

'
o

m

t
+

I

x

o

N

+

k
N

m

u

l

a
,

-

m

L
i

3
t
'
Q

m
m
-

i

.
r
l

C

0

C

o

o
a
a
,

o
o
a

m

.
r
(

E

m

r
l

.
r
l

U

4

U

U

m

0

m

m

.
r
l

.
m

k

.
r
l

3
a
u

a

m
m
L
i

k

m

m

C

5

m

-
U

o

.
r
l

O

a
,

.
r
i

w

.
r
l

a
,

a
,

a

m

u

m

m

o

.
r
l
~

m
.
m
~
.
r
(

'
u
m
o
x
u
a
,

m

&
I
E
E
*
a
,
a
,

E

0

o

-
u
s
o

m

w

O
,
O

k

O

'
a
,

o

I

m
n
c
,

"
"
"
"
~
?
~

c
m
o

m

>

O
*

r
l

'
Z
U
"

o

o

i
0

'
d

m

a
,

c

a

E

a
,

m

a
,

.
r
i

O

a

m

L
i

a

E

z

O

q

'
4

N

x

t
m

.

a
,

O

a

I

L
i

m

a

'
a
,

a
,

3

0
'

L
i

m

x

a
,

a

o

c
,

c

E

.
r
l

a

C

a
,

m

a
,

'
u

o

a
,

k

k

o

U

o

o

a

m

c
,

c

a
,

U

C

o

U

c?
V
)

i
?

<
a
3

:

2

D
'
<
o

a
u
m

o

r
i
]
a
,
a
o

Q
,

m

t
m

L
i
-
O
0

o

>

.
r
l
'
3

r
l
P
X
r
l

m
o
o
0

>
.

m

o

-

L
i

.
d
o
m

m
m
a
u

U

m

.
r
1

o
c
a
,

6

a
,
.
m
a

n

F3
k

2

r
i
]

'
m

0
7

E

3

r
i

.

.
r
(

@
a
,
-
c
,

c
,

>

'
m

m
a
o
k

w
a
m
a

a

2

-
.
L
i
1

o

m

'
a
i

2

Q
U
E

M

a
i
,
r
l

c

;

a
>
m

o

a
,

o

c
7
0

.
r
l

r
i

'
0

J?
o

a
,
m

1
m

E

z

5

'
a
,

m

c
i

n
a
i
h

r
~
m

E

O

-
9

1
.
0

o

m

c
i

a

P

'
i
3
,
@

.
r
l

L
C
i
P

m

3

E
.
O
D

-

*

.
r
l

.
a
,
a
i
a
a
,

3
B
X

c
i
c
i
.
r
l
m

-
L
0

0

c
i

C

m
>

m

a
,

o
a
i
o
m

o
o
c
i

U
Q
E

E

c

m

o

L
i
'

m

2

'O

C

m

c
m
r
l

J

C

m

c
i

-
i

L
i
.
-

a
,

c

m

.
r
l

c
,

c
i

3

c

C
L
i
E
Z

%
a
,
E

m
a
,
>

r
u
a
,
:
,

m

m

M
~
P
O

a
,

L
i
a
,

a
i
4

L
i
o

-

a
i
u

C

C

N

C

m

m

z
c
i
a
,

m

r
0

r
r
i

4

2

a
,

C

c
i
d
0

a
i
8
0
0
1

m

a
i
m

o

m

C

'
I

t
a

a
,

E

-

.
3

C
L
i

m
o
u
m

a

m

C

o

c
i
C
0

m

a
i
<
a
,
c
i

'
*
j
c
i
O
C
I

0

a
,

.
r
l

m
c
i
u
a
i

S
E
O
X
V
)

i
a
O
E
a
,

l
i
:
:

:
$

a
,

a
,

n

E

O
c
i
T
I

s

T
I

c

i
o

.
r
l

m

a

m

\
m

E

o

L
a
i
C
c
i

'a
i

-
i

T
I

z
o
m

S
\
r
l

a
,

-
i
m
o

m
c
i
c
i

m

o

E

>

a
i
P

o
"

C

E

Y

o

r
l

a
,

a

O

a

6

a

c
i

.
r
l

E
'
X

o

o

L
i
'a
,

n

m

E

L
i
'
a
,

m

n

a

E

m

Q
)

c
i

c
i

m

o

a
,

c
i

c
i

a
,

P

O

o

'O

.
r
l

m

o

a
,

c
i

o

C

E

m

O

v

o

r
l

I

I

'
m

I

a
i
m

o

a

m

'
a
,

>

m

L
i
c
i

a

O

5

.
r
l

>

o

E

a
i
L
i
L
i
a
i
a
i
P

o

a

E

'
a
,

n

5

c
i

o

c
i

a
,

T
I

o

.
r
l

o

I

N

m

c
i

E

m

0
"

z

x

O

U

L
i
a

U

.
r
l

w

.
r
(

T
I

.
r
l

U

a

o

.
r
l

m

C

Q
)

a
i
5

o

n

3

c
i

E

3

E

a
,

o

c
i

a
,

'O

O

.
r
l

E

'
a
,

c
i

C

o

U

a
;

L
i
>

.
r
l

-
i

m

H

o

T
I

L
i
O

U

m

m

.
r
l

m

E

L
i
a
,

U

a
i
L
i
m

9

o

1

m

C

'
a
i

c
i

m

*

d

U

U

a
i
'O

a
,

a
,
a

C

O

b
C
V
c
i

I
L
i
$
Z
@

L
i
m

.
r
l

m

o

L
i
C
d

m
u
o
u

C

m

'
,
.
i

o

a
,

m

'
4
m
C

o

o

a
i
:m

\

r
l

a
n
a
i

m
o
g
3

U
I

c
i

a

C

C

L
i
.
-
i

a
,
a
,
m
x

m

E

L
i
o

a
,

4

n

L
i
P
E
O

a
a
i

a
i
l
m

U
-
i
C

m

O

L
i
a
i
m

L
i
a
m

m

I

z

c
i
o
a
,

m

>

a
i
o
a
o

b
'
O
Q
5

C

o

.
r
l

u
i

3

(
[
I

L
i
.

a
,

L
i
m

m

P

O
l

o

r
S

.

L
i
O

(
[
I

o
m

a

O

5
:

c
i

a
,

.
r
l

P

a

m

a
i
r
c
i

L
i
a
i
m

o

i
m

m

'
L
i

m

m
J

P

o

5

C

a
i
T
I

C

a
i

a

a
,

P

E

o

L
i
L
i
m

E

'
a
,

c
i

m

o

5

m

.
n

C

m

m

-
i

m

o

'O

.
r
l

m

>

a
,

3

0
'

o

1
m

V
i

m

L
i
O

r
(

o

U

m

$

z

O

U

a
,

c
i

C

E

m

c
i

C

a
,

-
i

L
i
m

U

r
c
i

.
r
l

P

.
r
l

U

m


.
r
(

m

C

a
,

a
i
P

o

P

3

c
i

E

3

E

a
,

E

I

<
m

0
,

o

a
i

m

m

u

4

a
i
:
,

0
'
'
a
i

c
i

m

E

n

L
i
m

c
i

.
r
l

I
J
i

m

a
,

E

N

O

o

o
"
C

r
:

U

a
i

T
I

m

m

c
i

o

O
l

h
]

respectivamente a cl or o e a bromo.
Alternativamente poss vel usar NaN02 0, 2 M, de
acordo com o procedimento:
Colocar 5 a 6 got as da soluo contendo ons Br- e
ons I- em um tubo de ensai o e a c i di f i c a r com got as de
HNo3
3 M e 1 got a em excesso. Adicionar NaNq 0, 2 M, got a a go-
t a , com agi t ao const ant e para ext r ai l ; . , , ~ I2 em 5 got as de
CC14. Trocar a fase orgni ca col or i da por out r as 5 got as de
CC14 e a g i t a r novamente. Repet i r e s t e procedimento a t que
o C C Z ~ no f i que mais col or i do pel o I2 . I sso s i gni f i c a que
todo i odet o f o i removido. Test ar agora na f as e aquosa inco-
l o r , a presena de brometo, por meio do procedimento descr i -
t o ant eri orment e.
REAEs PARA ~ O N S IODETO, I-
Reao com H 2 a 4 Concentrado
A reao de ci do s ul f r i co com Tons i odet o an-
loga a reao com ons brometo.
Colocar uma pequena quantidade de s a l sl i do (KI)
em um tubo de ensai o e adi ci onar 3 a 5 got as de H2S04 con-
cent r ado. ~ e v e r observar-se o Uesprendiment.~ de vapores
vi ol et a de 1 2 .
H; tambm desprendimento de H2S, alm da formao
de enxofre.
b. oxidaco com qua de Cloro
Est e t e s t e anlogo ao des cr i t o para ons brometo,
baseando-se nos di f er ent es val ores dos pot enci ai s de e l e t r o-
do de 12/1- (E?= +0, 54 V) e C12/ C1- ( EO= +1, 36 V ) .
Colocar 3 a 4 got as de uma soluo de K I 0, 2 M em
um tubo de ensai o, adi ci onar 1 a 2 got as de H904 2 M ( a t
meio ci do) e mais 5 got as de CCl q . Junt ar a gua de cl or o,
got a a got a, agi t ando constantemente. A f as e orgni ca deve-
r t i ngi r - s e de vi ol et a.
Continuando-se a adi ci onar gua de cl or o, a col ora-
o vi ol et a dever desaparecer devido a formao do ci do
i di co.
Para o caso de uma amostra desconhecida na qual po-
de e x i s t i r brometo, alm do I-, i ni ci al ment e aparece a cor
vi ol et a na f as e or gni ca. Com adio l ent a da gua de cl or o
E

m
k
m

'
J
m
o

2

2

$

a
l
a

2

O

E

o
u
m

0

rn

.

m

O
E
a
l

a

.
d

r
n

m

3
.

u
'
o

o

'
4

1
m

d
3
:
O

O

m

2

E
,

$

a
l

H

d

k

t
n
v

a

4

a
,

o

2
'

U
'
J
Q
)

I

E

(
g

a
,

w

E

3

c
)

n

m

?
7

i
i

u

>

m

C

'
a
,

a
,

c
i

m

W

m

m

N

o

U

a
,

5

0

o

c

E

z

3

E

C

U

O

L
,

n

-
r
i

-

-

"

$

m

5

a
,

5

m

.
r
l

m

c
i

m

.
r
l

h

t
i

m

o

5

o

k

I
-
'

C

u
)

a

c
i

c

o

v

C
.

Q
)

a
!

m

0

i

'
r
n

'
n


r
"

a
,

a

a
o

.
.
o

c
i

i
c
i

C
L
l
X

m

.
.
i

c

m
1
2

.
r

E

a
,
C
b

h

.
r
l

'
C
.

P
)

c
i

c
i

m

c

.
r
l

o
"

'O

V
)

r

m

9
)
E
G
e
i

c
i
a
3

C

\
5

0

r
d
r
n
~
t
a

c
i

c
i

c
:
m
m
m
a
~

h
c
a

e
"
u
.
4
m

a

0
Q
)
C
P
)

t
m

m

.
r
l

U

o

h

r
d

O

L
I

a

u
a
c
o

.
r
l
E
r
n
h

r
c
i
m
u
a

.
r
l

5

n

9
)

9
)

m

3

c
i

a

a

C

9
)

9
)
o
m
a

E

t
m

m

A
U
U
O

m
o
i
m

.
'
+
d
t
n
U

u

o

.
r
l

1
0

N

m

L
,

dos obtidos com Tons nitrito.
Reaco com Sulfato Ferroso, FeS04
Esta reao baseada na reduo dos ons NO; pelo
sal ferroso produzindo xido nitrico, NO. O xido ntrico
na presena do excesso do sal ferroso, forma um complexo
instvel de cor marrom.
Colocar em um tubo de ensaio 5 gotas de uma soluo
de NaN03 0,2 M, 2 a 3 gotas de H2S04 2 M e mais 5 gotas de
uma soluo de FeSO4 0,ZM. Em seguida, inclinar o tubo, em
mais ou menos 4 9 , e deixar escorrer pela parede do tubo 5
gotas de H2S04 concentrado tomando o cuidado para que as
sol~es no se misturem. Observar o anel marrom que se
forma na interface das duas solues devido a formao do
complexo de ferronitrosilo, ~e NO)^+ .
fons I- e Br- interferem na reao, pois nestas
condies do origem a formao de I2 e Br2 que produzem
anis semelhantes e mascaram o teste. Estes ons podem ser
precipitados com uma soluo de sulfato de prata. A seguir
centrifiiga-se e faz-se o teste para os ions NO; no lquido
-
sobrenadante.
~ambm ions N$ interferem neste teste e estes so
mais dificies de serem removidos. Na prtica pode-se elimi-
nar estes ions adicionando-se soluo contendo nitrito uma
ponta de esptula de NH4C1 ou (NH4) $O4 e aquecendo-se a so-
luo.
Um modo mais elegante para se remover ons NO? em
uma soluo cida juntar alguns cristais de cido sulfmi-
co e aquecer at que cesse o desprendimento de gs,
N2.
Colocar 8 gotas da soluo contendo ons NO2 em um
tubo de ensaio, adicionar 1 a 2 gotas de H2S04 6 M e juntar
alguns cristais de cido sulfmico soluo. Aquecer sua-
vemente e agitar o tubo com cuidado para desprender as bo-
lhas de gs. Adicionar mais cristais do cido sulfmico se
for necessrio, at eliminar todo on NO? . Separar com uma
pipeta 2 a 3 gotas desta soluo para outro tubo e fazer o
teste para verificar se no existe mais nitrito utilizando o
procedimento com FeS04 que ser descrito para as reaes dos
ions nitrito.
4

-
E

5
g
:

.
3
?
6
"
f
;
,

o

.
r
l

9
)

E

a
v
m

'
a

E
:

m

D

9
)

4

9
)
$
5

'(
3

D

'
9
)

O

m

P

9
)

I

a

1

c
,

0
'

N

5
9
)
.

N

O

$
4
2

A

.
F
l

d
9
)
O

h
'
O
'
(
3
Z

m

m

x

U

o

O

N
c
,

9
)

d

O

'(
3

$
5

E
0

z

.
F
l

t
a

'(
3

o

9
)

E
:

4

'
(
3
c
u
U
)

!
4

o

4

'
(
3
'
(
3
U

h

m

C

o

.
r
l

U

.
r
l

a

m

a

1

c
,

o

h

C
,

1

o

m

h

m

a

Q
,

c
i

C

m

a

m

C

0
)

o

'C
)

.
r
l

1

v

'
4

r
l

o

h

.
d

h

0
)

I
C
I

m

C

m

&

c
i

m

C

1

t
n

r
l

m

9
)

E

N

O

N

r
l

U

m

m

Q
,

a

m

c
,

o

t
n

r
l

2

r
l

O

4

U

x

Q
,

'C
)

C
P

m

c
,

o

I
S
i

ln

m

*

O
O
,
~

I

i
m

'
O

.
r
l

a
i
Y

'
4

o"
"

d
h
i
n

O
c
i
c
u
h

m
x
C
r
Q
,

a
r

m

o

m

h

E

5

a
i
h

'
a
i


m
e
^
,

O

a
i
o

m

t
m

5

.
r
i

4
J

D
O
U

m

a
.
d

E

u

'C
)

O
)

.
.
i

*
s

5

I
C
I

n

O

.
r
l

u

a

'C
)

o

.
d

.
r
l

3

o

U

(
O

D
c
i

m

m

a
i
a
i
E

m

m

O

.
m
L
4

m

m

'
O

&

0
)

P

a

.
1

Q
,

m
u

-

m

-
0

0
0
)
r
l
o

5

U

a
>

m
o
u
a

h

i
a

o

Q
,
U
i
Q
,
.
d

:
:
a
m

d
o
m
C

m
a
0

o

t
o

W

5

m

U
i
(
0

.
r
l

3

C
,

a

r
r
i

O


'
Q
,

m

o

e
m
3

o

C

v

c
i
m
a
,

.
r
i

c
i

1

u

t
r

o

:

4

"
a
$

C

5

3

Q
,
:
F
,
:

a
a
u
m

O

c
i

Q
,

'C
)

O

m

'C
)

.
r
l

U

a
i
C

C
.

o

U

m

a
,

5

-

U

O

o
o
a

h

.
r
l

a

c
,

v

o

o

a
i
E

c
,

o

"

a
,

m

*
h
0

c
i

Q
,

.
r
l

o

c
i

C

i
m

m

5

Q
,

m

C
.

o

m
o
c
i

u

'
4

.
r
l

m

h

a
m
c
i

o

4

C

m

h

o

m

c
i

a

C

m

o

3

c
i

v

m

'a
!

3

m

u

m
~
a
i
m
m
o
m

O
r
n
>
C
d

U

h

a
i

N

3

a

9
1

O
h
4
J

m

a
i

\
r
l

m

f
f
l

Z

f
f
l
n
4
J
.
d

a
i
c
i
t
p
m

m

5

>

o

o
m
h

o

a
i
2
0
a
i

i
m

h

o

m

3

i
m

3

o
m
e
e

C

t
p

3

3
O
a
i

d
U
c
,

a

m

9
1

m

h

.
r
l

>

a
i

a

o

4
J

C

o

a

o

m

a
i

a

C

o

a

a
r

L
i

L
i

o

U

a
r

3

t
J
'

r
l

m

c
,

.
L
i

o

r
l

:

5

'
a
i

c
,

m

o

t
m

o

3

r
l

.
r
l

m

c
,

a
i

C

c
,

5
,

a
5

-

a
i

.
r
l

m

4
J

o

a

m

m

.
r
l

O
C
O

.

m

a
i
'

h

X

H

4
J

a
i

w
c
a

a

a
i

V
]

V
]

O
a
i

'
a
i

i
m

h

>

o
a
m

4
J

E
"
"

0
)

.
d

C

a

o

o
"

.
"

'
"

m

:

0
"
L
i

a
4
a

C

m
a
i
o

U

f
f
l

r
:

I

O

m

U
U
E
;

.
d

3

o

a
4

t
m

.
d

r
i

h

o
a
o

t

m

m

v
'

m
o
m

5
E
i
d
.

a

x

a
,

f
f
l
f
f
l
:
O
w
'

o

i

o

C
f
f
l
z

a

'
4

a
,

r
:

U
a
h

m

1

a
,

h
0
0

H

t
i
d

v
'
:
$

3

Z

4
m
x

O

3

m
e
:

m

-

5
:
:

a
r
i
a
,

'(
1

.
a

O

o

o

'
"

s
,

G

g
z

h

4
a
i
m

0
4
E

m

m

a
i

a

o

a

I
o
m

t
m

u

a
i

v
'

.
d

a
3
a

r
i

4

(
D
O
U

m
f
f
l
a
i

U

h

o

m

a

"
5
E

m

1

a
,

h
P
a
,

m

a

c
i

1
0

m
m
o

L
i
U
U

H
O
C

"
E

1
0

.
"

o

h

.
d

u
o
l

o

C

r
i
m
a
,

O

a

v

a
,

a

1
0

mistura por 1 a 2 minutos em banho-maria e depois deixar em
repouso por 5 minutos. Observar a formao do precipitado
amarelo.
Em alguns casos pode ocorrer a formao de um pre-
cipitado branco de Moo3, principalmente se o fosfato no es-
t presente ou mesmo se o aquecimento for excessivo.
Testar a solubilidade do (NH4)3P04.12M003 em uma
soluo aquosa de NH
3-
A presena de agentes redutores, como s2-, interfe-
rem nesta reao dos ons ~ 0 3 - , pois reduzem o MO(VI) a uma
4
mistura de compostos de molibdnio em estados de oxidao
mais baixo produzindo uma colorao azul.
REAES PARA ~ O N S ACETATO, C H 3 m -
a. ~eao com H& Concentrado
Quando sais contendo ions acetato so tratados com
H2S04
concentrado h desprendimento de cido actico que po-
de ser identificado pelo seu odor caracterstico de vinagre.
Colocar uma pequena quantidade de acetato de sdio
slido, CH3COONa, em tubo de ensaio e adicionar 3 a 4 gotas
de H2 S04 concentrado. Ao aquecer o tubo cuidadosamente de-
ver notar-se um odor de vinagre no vapor desprendido.
b. ~ e a c o com Etanol em Meio ~ulfrico
Quando ons acetato so tratados com etanol, na
presena de cido sulfrico concentrado, h formao de ace-
tato de etila. Este ster pode ser reconhecido pelo seu
odor agradvel de frutas.
Colocar 5 gotas de uma soluo de CH3COONa 0 , 2 M em
um tubo de ensaio, adicionar 3 a 4 gotas de lcool etlico e
mais 3 a 4 gotas de H2S04 concentrado. Agitar e aquecer com
muito cuidado o tubo em banho-maria por 2 minutos. ~evera
se notar um odor de frutas, devido ao acetato de etila que
se desprende.
CH3 COO- + H2S04 2 HSO; + H3COOH
% H2 OH + CH3COOH 2 CH3COOC2 H5 + H 20
Se se usar lcool amlico em lugar do etanol, o s-
ter que se forma o acetato de amila, que tem um odor de
pera .
Na anlise de uma amostra desconhecida, os ons
CH~COO- podem ser testados na prpria amostra slida. Iode-
tos, brometos, cloretos e sulfetos interferem quando presen-
t e s na amostra.
Para remover e s t e s ons deve-se adi ci onar got as de
H2SO4 concentrado e aquecer a mistura suavemente em banho-
maria por 2 a 3 minutos ou a t desprender todo 12, Br2, HC1
e H2S. S depois de removido todos i nt e r f e r e nt e s que s e
adi ci ona o l cool e t l i c o . I? bvio que s e e s t e s ons no
forem removidos, i r o mascarar o odor do s t e r . O aqueci-
mento deve s e r f e i t o com muito cuidado para no causar o
desprendimento do CH3COOH.
~ e a ~ o de ~ i r l i s e do fon Acetato
Embora t ei s, os t e s t e s ant er i or es tm suas r e s t r i -
es poi s t ant o o CH3COOH- quanto seu s t e r podem s e r masca-
rados por out r os ni ons numa amostra mais complexa.
Um t e s t e mais el egant e basei a-se no f a t o de que o
on a c e t a t o pi r ol i za- s e na presena de NaOH para formar car -
bonato de sdi o. A amostra pi r ol i zada 6 aci di f i cada, e a
presena do on acet at o na amostra or i gi na l i ndi cada pela
ef er vescnci a, devido ao desprendimento de gs carbni co. I?
c l a r o que os ons C<- pr esent es na amostra i nt er f er em e
por t ant o devem s e r removidos por meio de algumas got as de
HC1 2 M ant es da adi o de NaOH.
Colocar 10 a 15 got as de uma soluo de CH 3COONa
0, 2 M em um tubo de ensai o e adi ci onar 10 got as de NaOH 3 M.
Aquecer a mistura di r et ament e na chama de um bico de nunsen
com cuidado a t s ecar toda sol uo. Deve-se tomar cuidado
E
F
$
para no e s pi r r a r para f or a do tubo.
E
temente o s a l seco por mais 1 minuto.
A segui r , aquecer f or -
~ p s r e s f r i a r e adi -
ci onar cerca de 1 a 2 got as de HC1 6 M. obser var - a eferves-
cnci a que ser ve para i ndi car a presena de ons acet at o na
amostra or i gi nal .
Reaco com HC 1 ~ i l u d o
Uma amostra s l i da de s ul f e t o decompe-se sob a
ao de HC1 2 M produzindo H2S que pode s e r i dent i f i cado por
seu odor de ovo podre ou por meio de um papel de f i l t r o em-
bebido e m uma soluo de Cd (NO3 0, 2 M ou de Pb( NO3 )2 0, 2
M.
Na;>S + HC 1 Na+ + 5024- + %S
FeS + HC1
Fe2+ + 2 Cl - + H;,S
Colocar uma pequena quantidade de Na;!S ou FeS s l i -
do em um tubo de ensai o e adi ci onar 5 a 6 got as de HC1 2 M.
Aquecer em banho-maria e col ocar uma t i r a de papel de f i l t r o
umidecido com uma soluo de C d ( ~ 0 ~ ) ~ 0 , 2 M ou P ~ ( N O ~ ) ~ 0, 2
n sobre . Uuca 4" Cubo. V c;-a= .J?zprepA? r l r i . i r r i . r A ?-Fia-
g i r com ons cd2+ produzindo uma mancha amarela de CdS ou
com Tons pb2+ produzindo uma mancha negra de PbS.
Neste t e s t e o HC 1 pode s e r subst i t u do por H2S04 ,
mas o HN03 no recomendado j que e l e pode oxi dar s2- a
enxofre.
b. Re a ~ o com Ni t r opr ussi at o de dio, N a 2 r F e ( ~ ~ ) 5 ~ ~ ]
( ni t r of e r r i c i a ne t o de sdi o)
O s ons s2- reagem com o ni t r opr us s i at o de sdio em
sol uo a l c a l i na para produzir um complexo vermelho-violeta
de Na4 [Fe(CN)5NOS].
Colocar duas got as da soluo a s e r t est ada em um
tubo de ensai o e adi ci onar 2 got as de uma sol uo de NaOH
0 . 2 M . Ao j unt ar uma got a da soluo sat ur ada de ni t r opr us-
s i a t o de sdio recm preparada observar a formao de uma
col orao vermelha na sol uo.
a . Reaco com Etanol e H F 4 Concentrado
Est e t e s t e basei a-se no f at o de que compostos vol-
t e i s de boro produzem uma chama de cor verde quando i nf l a-
mam.
Colocar em um tubo de ensai o uma pequena quantidade
de um borat o (brax ou ci do br i co) , adi ci onar 10 got as de
et anol e 3 got as de H2S04 concentrado. Agitar para mistu-
r a r bem e aquecer, com muito cuidado, di ret ament e na chama
de um bi co de Bunsen a t f er ver . Em seguida. l evar a boca
do tubo da chama para que os vapores se inflamem.
Uma chama de cor verde i ndi ca a presena do bor at o.
Para uma amostra desconhecida, e s t e t e s t e e r e a l i -
zado na subst nci a sl i da or i gi nal .
Na pr t i ca existem t r s aci dos bri cos:
H 3B0 3
- or t obr i co
HB02 - metabrico
H2B407 - t et r abr i co
No t rat ament o des t es t r s ci dos com H2SOq concen-
t r ado obtm-se o ci do or t obr i co de frmula H3B03.
n
,

e
,
.

O

O

3

L

e
,

o

P

P
.

1
0

e
,

1

c

3

e
,

3

r
.

I
I
,

r
t

c

1

e
,

a

m

I
I
,

e
,

r
.

ln

Z

o

a

m

r
n

m

3

C

o

!
-

2
.

2

3

r
*

O

5

m

c

3

e
,

e
,

J

e
,
.

w

I
-
.

1
0

m

a

m

;

P
,

a

Y

G

O

o

P
:

m

e
,
.

C

C. Teste de Chama
Fazer as provas de chama de acordo com os procedi-
mentos descritos no texto. Os testes de chama so muito
teis, mas no necessariamente conclusivos, por si s, para
a identificao de um on. Outros elementos produzem chamas
coloridas que podem interferir.
Determinar os Anions Presentes
Utilizar o resultado da anlise de ctions para de-
finir se a presena de alguns nions podem ou no ser elimi-
nada. Se a amostra for insolvel emgua a frio, mas solubi-
lizar-se completamente quando aquecida e ainda mais se a
anlise de ctions acusar a presena do on chumbo, ento os
nicos nions que podem estar presentes so cloretos e ni-
tratos.
O tratamento do slido com H2 SOq pode tambm dar
informaes teis, mas na maioria das vezes no conclusi-
vo.
Os testes de precipitao com AgN4 e com BaCl?
tambm so teis.
Finalmente, fazer os testes especficos para os
nions que no foram definitivamente eliminados, no extrato
com soda ou atravs de provas diretas.
Provas Diretas
Fazer as provas diretas (na amostra slida origi-
nei) para os ons C<- , NH~+, F-, B<- , CHiCOO- e s2-.
Extrato com Soda
Fazer a identificao dos nions C1-, Br-, I-, NO-,
2
NO< e SO~-, no extrato com soda.
De modo geral conveniente analisar os nions an-
tes dos ctions embora esta no seja uma condio obrigat-
ria.
Determinar os ~tions Presentes
Como descrito acima, isso pode ser feito antes ou
aps a anlise de nions.
Observar a cor da soluo aquosa. Uma soluo in-
color no pode conter os ons cu2+, ~ i ~ + , cr3+, ~ e ~ + , ~ e ~ +
ou ~ n ~ + .
Notar se alguns ctions podem ou no ser eliminados
com base na solubilidade em gua e no resultado da anlise
de nions. Assim, se a mistura for solvel em gua e de-
monstra conter ons CO;-, ento os nicos ctions que podem
--- +
e s Ldr preseri Las &o: da' , n ' uu nii
4'
Desenvolver a anlise sistemtica para os ctions
para t e r uma confirmao e f e t i va .
h . Tratamento de ~ e s d u o s Insolveis
Num caso pa r t i c ul a r em que p e r s i s t i r um res duo i n-
sol vel mesmo aps um at aque com HC 1 6 M ou com HN03 6 M,
s er necessr i o um t rat ament o especi al para e s t e res duo.
As subst nci as mais comuns que podem e x i s t i r nest e
r es duo so PbS04, BaS04, SrSOq, AgC1, AgBr e AgI.
No decor r er da anl i s e, cerca de 100 mg da amostra
s l i da o r i g i n a l t r ans f er i da para um tubo de ensai o e t r a -
t ada com gua e com HC1 6 M ou HN03 6 M. Se f or i nsol vel
em gua e em HC 1 6 M, mas s ol ubi l i zar em HN03 6 M, i s s o si g-
n i f i c a que e l a no contm s ul f a t os i nsol vei s mas pode con-
t e r s ul f e t os , CuS, PbS, Bi2S3, ou s a i s de pr at a de ci dos
f r acos, como Ag 3P04.
Se aps o tratamento com ci dos cont i nuar um r e s -
duo i nsol vel , cent r i f ugar , t r a n s f e r i r o l qui do sobrenadan-
t e para out r o tubo, l evar o res duo com duas al i quot as de
0 , s m l de gua ( separ ar por cent r i f ugao) e t r a t a r o r e s -
diio i ni ci al ment e com uma soluo de Na2C03 para t r anspor t o-
do s ul f a t o, e depoi s com zinco e H2S04 para r eduzi r os hal e-
t os de pr at a.
a. 1. Colocar 1 m l de gua no tubo contendo o r es duo e
adicionar Na2C03 sl i do eni uiiid qudiitidade equi vol ant e a 2 u
3 vezes ao s l i do r es i dual . Aquecer em banho-maria por 10 a
15 minutos agi t ando constantemente. Cent r i f ugar e decant ar
a soluo que deve s e r ut i l i zada para t e s t e de s ul f at o. O
r es duo da cent r i f ugao deve s e r lavado t r s vezes com cer -
ca de 1 m l de gua quente para remover todo s ul f at o. A se-
gui r o r es duo deve s e r di ssol vi do com cerca de 2 a 3 got as
de HN03 6 M. Nesta soluo devem s e r f e i t o s t e s t e s para
i dent i f i cao dos ons Ba 2+, Sr 2+ ou pb2+.
a. 2. O res duo que permanece aps a t r ansposi o dos
s ul f a t os pode s er const i t u do de s a i s de pr at a. Adicionar 1
m l de gua, uma gota de H2S04 concentrado, e uma pequena
quant i dade (8 a 10 grnul os) de zinco para r eduzi r os hale-
t os de pr at a pr at a met l i ca. Aquecer em banho-maria por
cer ca de 10 a 15 minutos e di sper sar o r es duo com uma bar r a
de vi dro. Cent r i f ugar e t r a n s f e r i r a sol uo para out r o t u-
bo. Lavar o pr eci pi t ado ( por cent r i f ugao) com duas a l i -
quot as de 1 m l de gua. Adicionar vr i as got as de HN03 6 M
para di s s ol ver a pr at a e o excesso de zi nco. A pr at a
i dent i f i cada nest a soluo pela pr eci pi t ao com cl or et o,
di seol uo do pr eci pi t ado com amnia e pos t er i or r epr eci pi -
t ao pel a adi o de HN03.
O s nions C1-, B r - e i- podem s e r i dent i f i cados na
soluo obt i da no t rat ament o i n i c i a l com o zinco.
SUGESTES PARA LEITURAS COMPLEMENTARES
1. Vogel, A.I., "Qumica ~naltica Cualitativa", 5a. ed.,
Editorial Kapelusz, Buenos Aires, 1969.
2. Sorum, C.H., '*Introduction to Semimicro ~ualitative
Analysis", 4a. ed., Prentice-Hall Inc.., N.J., 1967.
3. Garrett, A.B., H.H. Sisler, J. Bonk and R.C. Stoufer,
"Semimicro Qualitative Analysis", la. ed., John Wiley &
Sons, Inc., N.Y., 1966.
4. King, E.J., "Ionic Reactions and Separations", la. ed.,
Harcourt Brace Jovanovich, Inc., N.Y., 1973.
5. Hogness, T:R., W.C. Johnson and A.R. Armstrong,
"Qualitative Analysis and Chemical Equilibrium", 5a.
ed., Holt, Rinehart and Winston, Inc., N.Y., 1966.
6. Curtman, L.J., "~nlisis ~umico Cualitativo", 4a. ed.,
Manuel ~ a r n Y Cia. Editores, Barcelona, 1959.
7. Moeller, T., "Qualitative Analysis", 2a. ed., McGraw-
Hill, N.Y., 1959.
8. Alexeiev, V.N., "Semimicroanalisis Quimico Cualitativo",
Editorial Mir, Moscou, 1975.
9. Kreshkov, A.P. and A.A. Yaroslavtsev, "Course of
Analytical Chemistry - Qualitative Analysis", Vol. 1,
Mir Publishers, Moscou, 1977.
10. Slowinski, E.J. and W.L. Masterton, "Qualitative
Analysis and the Properties of Ions in Aqueous
Solution", W.B. Saunders Co., London, 1971.
Damos a seguir uma srie de referncias suplementares que
podem trazer informaes adicionais teis tanto do ponto de
vista prtico quanto histrico.
1. Flaschka, H., "Thioacetamide in Analytjcal Chemistry",
Chepist-Analyst 1955, H, 2.
2. Barber, H.H. and E. Grzeskowiak, "Thioacetamide in Place
of Gaseous Hydrogen Sulf ide for Precipitation o
Insoluble Sulfides", J.Chern.Educ., 1949, 2 l , 192.
3. Davidson, D., "Amphoteric Molecules, Ions and Salts",
J.Chem.Educ. 1955, 32, 550.
4. McDuffie, B., "A Chernistry Course lncluding Both
Qualitative and Quantitative Analysis", J.Chem.Educ.
1955, 32, 560.
5. Lehrman L. and P. Schneider, "Thioacetamide as a Source
of Hydrogen Sulfide in Qualitative Analysis", J.Chem.
Educ. 1955, 2, 474.
6. Gunning, H.E., "Thioacetamide as a Sulfide Precipitant
in Qualitative and Quantitative Analysis", J.Chem.Educ.
1955, 32, 258.
7. Swift, E.H. and E.A. Butler, "Precipitation of Sulfides
frorn Homogeneous Solution by Thioacetamide", Anal-Chem.
1956, 28, 146.
8. Benedetti-Pichler, A.A., F. Schneider and O.F.Steinbach,
"Qualitative Analysis in the Training o Chemists", J.
Chem.Educ. 1957, 34, 381.
9. Frank, R.E., "Identification Analysis, A Stimulating
Revival of Qualitative Analysis", J-Chem-Educ. 1957, 34,
383.
10. Hahn, R.B., "Qualitative Analysis - What, Why, How? A
Syrnposium" J.Chem.Educ. 1957. B, :387.
11. Freiser, H., "Why Teach Qual1 tal ive Ana1 y s j S . ? " , J.Chem.
Educ. 1957, 34, 387.
12. Welcher, F.J., "History of Qualitative Arialysis", JL
Chem.Educ. 1957, 34, 389.
--
13. Hillis, M.O., "The History of Microanalysjs", J.Chem.
Educ. 1945, 22, 348.
14. Gilreath, E.S., "What Topic Belong in a Modern Course in
Sua l i t z t i r c A~algzis", .Ckex.Zd~c. ! O5 7 , - 31, 391.
15. West, P.W. and M.M. Vick, "Quali.tative Analysis and
Analytical Chemical Separation ~ithout the Use of
Sulfides", J.Chem.Educ. 1957, 34, 393.
16. Strong 111, F.C., The Qualitative Analysis Course Should
Teach Analysis", J.Chem.Educ. 1957, 24, 400.
17. Husted, H.G., "~dentification of Copper and Cadmium - A
Method Without the Use of KCN", J.Chem.Educ. 1958, 35,
403.
18. Isenberg, N., E.M. Perlman, R.L. Puryear and S.A.
Sparks, "Analysis of Mercury (11) Salts with
Thioacetamide", J.Chem.Educ. 1958, 35, 404.
19. ~ ' ~ o n n o r , W.F., G.W. Cogswell and E.J. Moriconi, "A
Bench-Scale Preparation of Thioacetamide", J.Chem.Educ.
1958, 35, 405.
20. Lehrman, L., "A New Short Method of Separating Lead from
Bismuth, Copper and Cadmium", J.Chem.Educ. 1958, 35,
406.
21. Boyd, C.C. and W.K. Easley, "Separation of Copper
(11) from Cadmium (11) in Qualitative Analysis", J-Chem.
Educ. 1958, 35, 406.
22. Filler, R., "The Use of N-Chlorosuccinimide for
Identification of Bromide and Iodide Ions", J.Chem.
Educ. 1958, 35, 407
23. Marion, S.P. and I. Zlochower,"A Spot Test Analysis of
the Group I11 Cations", J.Chem.Educ. 1959, 36, 379.
24. Paul, A.D. and J.A. Gibson, "Qualitative Test for
Potassium Using Sodium Tetraphenylboron", J.Chem.Educ.
1959, 36, 380.
25. Stubbs, M.F., "Qualitative Analysis in the Genera 1
Chemistry Program", J.Chem.Educ. 1959, 36, 387.
26. Sanyal, S., "Separating Copper from Cadmium Without
Cynanide", J.Chem.Educ. 1959, 36, 387.
27. Bishop, J.A., "A New Reagent for the Identification of
Magnesium and Bismuth", J.Chem.Educ. 1960, 37, 410.
28. Ferrand, E.F., "Improved Confirmatory Test for
Chromium", J.Chem.Educ. 1960, 37, 411.
29. Hahn, R.B., C.H. Sanders and G. Gutniknov, "Separation
of Mn and Zn from Co and Ni by Fractional Dissolution of
Their Sulfides", J.Chem.Educ. 1960, 37, 412.
30. Armstrong, A.R. "Precipitation ot the Hydrogen bultide
Group of Ions Using Thioacetamide", J.Chem.Educ. 1960.
37, 413.
i
31. Berk, D. and Hecker, "The Detection of Acetate Ions in
Qualitative Analysis", J.Chem.Educ. 1960, 37, 414.
32. Hanson, M.W. "Chloride, Bromide and Iodide Determina-
tion", J .Chem.Educ. 1961, 38, 412.
33. Chandra, R., "Rapid Detection of Cations of Cooper
Group" J.Chem.Educ. 1961, 38, 413.
34. Williams, T.R. and F. Burton, "A Specific Qualitative
Reagent for Copper", J.Chem.Educ. 1961, 37, 413.
35. Chandra, R., "Non-Cyanide Detection of Cadmium in the
Presence of Coppern2, J.Chem.Educ. 1961, 37, 409.
36. Burns, R.L. and F.M. Gruen, "Benzenoid Nitro-Compounds
as Organic Reagents for Tin 1 1 J.Chem.Educ. 1961,
37, 410.
37. Jones, C.T. and M.B. Willians, "A New Qualitative
Reagent for Aluminum", J.Chem.Educ. 1961, 37, 411.
38. Vavoulis, A-, "A Sopt Test Scheme for the Identification
of Metal Ions", J.Chem.Educ. 1962, 39, 395.
39. Chandra. R. and H.R. Jindal, "Specific tests for Cations
of Group 11". J.Chem.Educ. 1962, 39, 396.
40. Chandra. R., "Detection of Barium, Strontium and Calcium
with Sodium Rhodizonate", J.Chem.Educ. 1962, 39, 397.
41. Paul, A.D. and J.A. Gibson. "Qualitative Analysis for
Aluminum", J.Chem.Educ. 1962, 39, 398.
42. Whitehead, T.H. and G.K. Hatcher, "The Separation and
Identification of Cadmium and Copper Ions", J.Chem.Educ.
1962, 39, 339.
43. Rich. R.. "New Confirmatorv Tests for Manaanese. -- -
a
Antimony, Lead, Mercury and Chromium", J.Chem.Educ.
1962, 39, 400.
44. Insenberg, N., C.J. Collins, S.A. MacFarland and P.A.
Strax, "The Detection of Strontium and Calcium", J.Chem.
Educ., 1962, 34, 401.
45. Hovey, N.W., "The Present and Future of Qualitative
Analysis", J.Chem.Educ. 1963, 40, 410.
46. ~bro, A., "Separation and Identification of Copper in
the Presence of Cadmium", J.Chem.Educ. 1963, 40, 413.
47. Rich, R., "Dissolving Difficulty Soluble Salts with
Chelating Ion Exchange Resins", J.Chem.Educ. 1963, 40,
413.
m
.

o

i
-

C

i
D

a
l

o
l

m
-
i

m

a
r

a

u

1

a

O
?

4

E

o

P
I

h


d
U

i
a
.

C

'Y

a
:

m
.

x
i
-

i
D

a
o
l

c

4

a
.

a

.
r
l

.

k

r
n

a
r

i
D

a
o
l

.
r
l

r
l

a

=
.

O

3

-
a

$

Y

a

E

3

P
I

u


U

c
a
l

o
a
o

.
r
l

.
r
l

*

t
i
a
*

O

o

P
I
H
.

o

P
I
;
I

0
,

a

.

.
r
l

C

E

O
0

-

r
n

L
l
r
n

e
n
o

.
r
l

0
,

u
W
4

c
i
o
;

1

'
Y

@
a

U
W

'
O
C
.

C

a
l

E

i
a
m
a
l

P
I


$
i
t
?
?

.
'
Y

a
:

a
r
.

..c

=

d
Q
u
l

1

C

i
a

c

o

a

.
r
i

H

P
I

4
1

C

o
.

m

=
E


1

8

2

c
,
a

a
r

m

O
U

m

r
n

W

a
r

o

?

a
r

O

.
C

.

O

=
?
:

c
n

k

a

.
r
l

P
I

m


d

C
,

i
a

a

c

C

.
.
I

.

i
a

a
,

E

k

a
r
*

c
a

a

a
a
-

2
U
:
I

o

O

o

a
,

a
*

c
n

r

*

.

*
I

i
a

C
,
.

a
i
-

1

i
D

u
m

r
l

c
,

a
i
-

,
;
a

i
a
.

o
-
i

.
r
i

.;*

a
.

0
0

o

:
I

a

I

C

i
a
-

-
i
=

S
r
j
J

a
c
;


5
%

r
i

m

P
I
O

C
r
n

O
U

-

e
m
4

m
a
r

c
a

a
.

O
W

.
r
i
m

C
C
U

v
)

.
r
l

a
,

e

.
C

d

O
N

i
a

M
a
,

C
I
H
*

r
l
k

-

c
a

o
*

J
U
*
I

a

m

'
4

O

a

a
m

2

z

.
:

2

U

C

O

U

'

2
2

t
4

o

4
J

9

-
4

x

r
l

z
r
l

0
,

a

'
a
i

4
J

r
l

m

E

m

O

a

O

m

d
'

r
l

.
r
l


4
J

.
r
l

o

9

a
l

-
i

a

~ i d r x i d o de b r i o ( gua de b a r i t a ) , s ol uo s at ur ada.
~ i d r x i d o de s di o, 6M. Di s s ol ver 240 g de NaOH s l i d o em
gua e d i l u i r a s ol uo a t 1 l i t r o .
SAIS
-
Acet at o d e amnio, NH4C2H302, 1 M. Di s s ol ver 77 g do s l i d o
em gua e d i l u i r a t 1 l i t r o .
Car bonat o de amnio, (NH4)2C03, 1,SM. Di s s ol ver 244 g de
s l i d o a ni dr o em gua e d i l u i r a t 1 l i t r o .
Cl o r e t o de amnio, NH4C1, 2M. Di s s ol ver 107 g do s l i d o em
gua e d i l u i r a t 1 l i t r o .
Ni t r a t o de amnio, NH4N03, 1%. Di s s ol ver 10 g do s l i d o em
gua e d i l u i r a t 1 l i t r o .
Oxal at o de amnio, (NH4)2C204, 0,2M. Di s s ol ver 24, 82 g do
s l i d o em gua e d i l u i r a t 1 l i t r o .
S u l f a t o de amnio, (NH4)2S04, 0,25M. Di s s ol ver 33 g do s-
l i d o em gua e d i l u i r a t 1 l i t r o .
Ti oc i a na t o de amnio, NH4SCN, 0,2M. Di s s ol ver 14, 4 g do s-
292
l i d o em gua e d i l u i r a t 1 l i t r o .
Su l f e t o de amnio, (NH4)2S. Pas s ar uma c or r e nt e de gs s ul -
f d r i c o a t r a v s de 200 m l de NH40H concent r ado a t s a t u r a r .
Adi ci onar mai s 200 m l de NaOH concent r ado e depoi s d i l u i r
a t 1 l i t r o .
Alumnio
Ni t r a t o de al um ni o, A1(N03) -+9H20, 0,2M. Di s s ol ver 75 g do
s l i d o em gua e d i l u i r a t 1 l i t r o .
Cl or e t o de ant i mni o ( I I I ) , SbC13, 0,2M. Di s s ol ver 45, 6 g
do s l i d o em 250 m l de HC1 concent r ado, a di c i ona r gua e d i -
l u i r a t 1 l i t r o .
Cl or e t o de ant i mni o (V), Sb C4 , 0,2M. Di s s ol ver 60 g do
s l i d o em 250 m l de HC1 concent r ado, a di c i ona r gua e d i l u i r
a t 1 l i t r o .
Ar sni o
Cl or e t o de a r s ni o ( 111) . AsC13, 0,2M. Di s s ol ver 17 g d e
As203 em 250 m l de HC1 concent r ado, a di c i ona r gua e d i l u i r
a t e 1 l i t r o .
Ar s e ni t o de s di o, Na2HAs04.7H20, 0,2M. Di s s ol ver 62. 4 g do
s l i d o em gua e d i l u i r a t 1 l i t r o .
Cl or e t o de b r i o , BaC12.2H20, 0.2M. Di s s ol ver 49 g do s l i -
do em gua e d i l u i r a t 1 l i t r o .
Ni t r a t o d e b r i o , B ~ ( N % ) ~ , 0,2M. Di s s ol ver 52. 2 g do s l i -
do em gua quent e e d i l u i r a t 1 l i t r o .
Bismuto
Ni t r a t o de bi smut o, B i ( N 4 )3 .53 O, 0,2M. Di s s ol ver 100 g do
s l i d o em c i d o n t r i c o 3M e d i l u i r pa r a 1 l i t r o com o H N 4
3M.
Ni t r a t o d e cdmio, Cd(NO-,)2.4H20, 0,2M. Di s s ol ver 61, 7 g do
s l i d o em gua e d i l u i r 1 l i t r o .
Ni t r a t o d e c l c i o , Ca(N03)2.4H20, 0,2M. Di s s ol ver 47, 23 g
do s l i d o em gua e d i l u i r par a 1 l i t r o .
Chumbo
--
Ni t r a t o de chumbo, P b ( ~ 0 ~ ) ~ . 0.2M. Di s s ol ver 66. 2 g do s-
l i d o em gua e d i l u i r par a 1 l i t r o .
Acet at o de chumbo, Pb(CH3C00)2. 3H20, 1M. Di s s ol ver 379, 3 g
do s l i d ~ em gua e d i l u i r par a 1 l i t r o .
i
Cobal t o
Ni t r a t o d e c oba l t o, C o ( ~ 0 ~ ) ~ .6H20, 0.2M. Di s s ol ver 58, 2 g
do s l i d o em gua e d i l u i r par a 1 l i t r o .
Cobre
t
Ni t r a t o de cobr e, Cu(N03!2. 3H20, 0.2M. Di s s ol ver 48, 3 g do
I
s l i d o em gua e d i l u i r par a 1 l i t r o .
Ni t r a t o de crmio, C r ( ~ 0 ~ ) 3 .9H20, 0.2M. Di s s ol ver 80. 0 g do
s l i d o em gua e d i l u i r par a 1 l i t r o .
Ni t r a t o de e s t r nc i o, S r ( ~ 0 ~ ) 2, 0.2M. Di s s ol ver 42, 3 g do
s l i d o em gua e d i l u i r par a 1 l i t r o .
I

I

m

.
r
i

-
r
l

'C
)

n

b

"

r
(

L
n

h

P
)

>

r
l

o

m

-
4

n

E

N

o

-

h

O

C
,

.
r
l

r
(


2
"

a

m

L
i

N

-

a

o
"
h

z

.
.
i

-

3

2
'
:

'C
)

o

P
)

.
-
I

m

m

'
a
,

I

6

4
7
'

E

y

0
,

'C
)

o

v

o

u

r
(

m

.
o

h

m

C
,

.
r
l

O

Z

a

o
'

h

C
,

4

r
l

r
l

m

h

a

h

.
r
l

3

r
l

.
r
l

'C
)

P
)

O

v

m

c
i

C

U

C

O

u
-

o

V
)

2

8
;

i

V
t
n
C
,

t
n

.m

.
r
(

x

r
l

-
v
4

o

u
r
l
m

.
.
i

E

h

h

m

'
1

O

a

U

O

h
"
h

.

r
l

O

.
d

C
i
o
v

m

a

L
i

.
r
l

P
)

C
,

r
l

.
r
l

'
O

o

a
m
a

w

r
l

N

P
)

0
0
4

x
r
l
m

.
E
&

m
o
a

O

O

h
3
L
i

1

.
r
l

U
E
3

h
0
r
l

.
r
l

2
o
a

'C
)

o

.
r
l

P
)

C
,

4

m

.
o

o

L
i
n
'
u

u

m

.
r
(

o

h

z
v
C
,

u
l

o

'C
)

o

m

a

L
i

o

'C
)

o

m

v

h

4
J

"

5

r
n

3

O

r
l

*

I
-

m

h

L
i

h

h

a
,
m

P
)

m

r
l

>

a

>
a

r
l

O

h

o

&

V
]

4

r
r
i

.
d

m

3

V
]

1

.
r
l

r
l

.
r
l

r
l

o

.
.
i

n

.
r
l

'
u

'C
)

'
0

a
,
m

'C
)

m

a
,

.
r
(

'C
)

n

3

E

E

N

N

-

o

O

'C
)

E

-

a
,

O

u

N

C

z

o

U

N

m

r
l

I

U

D
i

a
,

o

C
r
,

h

a
,
C
,
.

a

.
r
l

o

r
l

V
1

r
l

0
E
-
i

h
o
m

0
0
h

w
3
m

a

2
5
h

.
r
l

h
0
1

0
'
0
"

r
l

.
r
l

'
d

U

4

v

-

c
r

%

x

U

i
D

'
m

m

1

r
l

D
i

u

.m

o

h

a
,
C
,
.

'C
)

.
r
l

o

d

U

r
l

.
r
i

E

3

L
i

b
o
m

'
a
,

0
-

&

w
r
l
m

a

.
r
l

h
0
3

o

a

r
l

d

.
d

.
d

U
d
D

h

'
a
,

t
n

w

e

O

O

3

e
i

P
i
.

u

Q

O

C

t
J

P
i

P
i

r
t

O

o

a

a

r
.

m

P

C

(
O

a
'

C
;
'

$

-

D
i
Z

P
i

r

N

O

v

O

I
-
.

W

r
i

-

1

O

r

.

.

V
I

2

O

P
.

m

m

o

P

<

1

v

V
I

w

u
a

a

O

(
O

O
.

P

P
.

a

O

a

n

o

P
i

3

P
i
.

P
i

Q

r
t

C

O

a

m

m

a

(
O

t
-
.

o
.

P

a

C

I
-
.

C
;
'

1

-

z

D

L

N

P
i

O

O

V
W

P

P
.

O

r
t
-

C
1

B

.

.

O

P
'

(
O

(
O

O

P

<

1

N

P

N

u
a

a

o

(
O

O
.

P

t
-
.

I

Brometo de sdi o, NaBr, 0,2M. Di ssol ver 20,6 g do s l i do em
gua e d i l u i r para 1 l i t r o .
Fl uoret o de sdi o, NaF, 0,2M. Di ssol ver 8, 4 g do s l i do em
gua e d i l u i r para 1 l i t r o .
I odet o de sdi o, NaI, 0,2M. Di ssol ver 30 g do s l i do em
gua e d i l u i r para 1 l i t r o .
Sul f et o de sdi o, Na2S.9H20, 0,2M. Di ssol ver 40 g do s l i do
em gua e d i l u i r para 1 l i t r o .
Ni t r a t o de sdi o, NaN03, 0,2M. Di ssol ver 17 g do s l i do em
gua e d i l u i r para 1 l i t r o .
Ni t r i t o de dio, NaN02, 0,2M. Di ssol ver 13, 8 g do s l i do
em gua e d i l u i r para 1 l i t r o .
Ni t r opr ussi at o de dio, Na2[Fe(CN)5NO]. Soluo sat ur ada.
Sul f at o de sdi o, Na2S04, 0,2M. Di ssol ver 28.4 g do sl i do
em gua e d i l u i r para 1 l i t r o .
Oxal at o de sdi o, Na2C204, 0.2M. Di ssol ver 26,8 g do sl i do
em gua e d i l u i r para 1 l i t r o .
Fosf at o monocido de sdi o, Na2HP04, 0,2M. Di ssol ver 28,4 g
do s l i do em gua e d i l u i r para 1 l i t r o .
Zinco
Ni t r at o de zinco, Zn(N03)2.6H20, 0,2M. Di ssol ver 59.5 g do
s l i do em gua e d i l u i r para 1 l i t r o .
REAGENTES ESPECIAIS
Coba l t i ni t r i t o de sdi o, Na3Co(N02)6, 0,2M. Di ssol ver 81 g
do s l i do em gua e d i l u i r para 1 l i t r o .
Acetato de zi nco e ur ani l a. Adicionar 10 g de a c e t a t o de
ur a ni l a , U02 (CHjC00)2. 2H20, 5 m l de ci do a c t i c o 5M e
aquecer a t quase a ebul i o durant e 5 minutos para di s s ol -
ver . Em segui da, d i l u i r 50 m l com gua de s t i l a da , e s e
necessr i o aquecer a t di s s ol ver completamente qual quer s-
l i do que s e forme. Em out r o bquer, adi ci one 30 g de acet a-
t o de zi nco, Zn(CH3 .2i3 0, 5 m l de ci do act i co 5M e
novamente aquea por 5 minutos para di s s ol ver . Di l ui r com
gua a t 50 ml, e s e necessr i o aquecer a t di ssol uo com-
pl e t a . Est as duas sol ues so ent o mi st uradas dando uma
sol uo l mpi da. Deixar repousar por 2 a 3 di a s e depoi s
f i l t r a r .
Di met i l gl i oxi ma, (CH3 )2 C2( NOH) 2 . Di ssol ver 10 g do s l i do
em 1 l i t r o de et anol 95%.
gua oxigenada, H202, 3%.
r
t
a
w
w

r
.
m
a

w

c

'
0

w
m
o
m

r
n

r
.

r
n

r

'
0

w
m
a

~
Z
a
c
o

w
w
C

"
v
,
;
'

c
o
o
r

:
;
?
:

0

w

w
t

o
c
a

E
.

a

3

o
n
i
m

(
D

n

r
t

r
.

m

r
.

x

1

P

w

1

<
.

w
\

r
n

1

(
D

r
.

w

n
o
1

w
r
n
m

1

a

'0

w

m

1

(
D
a
w

D
i

1

0

1
0
C

m

v
i

n

O

a

!
2

1

(
D

r
t

r
n

D
i

O

1
'
0
r

w

c

'
0

0

9

E

0
'

m
v
v
s

w

r
.

r
.

u
a

2
g
2
:

1
1

w
.
w

-
a

i
a
c
m

r
o
m

w

w
.

r
n

0
1

u
a
r
n
z

c

w

w
r
t
r
n

O

O

a
-
u

0
.
1

(
D

r
t

w

a
v
o

(
D

w

3
2

r
.

1

w

1
W
O

w

L
I
]

.
r
2

x

w

h
)

a

w

3

r
t

(
D

L
I
]

c

u
a

m

1

I

A . 3 . P OTENCI AI S PADRO DE ELETRODO
s e m i - R e a o
F2 + 2 H + + 2e- 2 2 H F ( a q . )
O3 + 2 H + + 2e- 2 q + % O
~ 2 0 2 8 - + 2 e + 2 5 4 -
c d + + e z co2+
H2 O2 + 2H' + 2 e Z 2 H 2 0
Ce4+ + e ce3+ ( s o l u o p e r c l r i c a - l M )
10c + 2H' + 2 e z I 3 + H 2 0
Mno4- + 4 H+ + 3 e f Mn 0 2 + 2 9 0
P b 0 2 + , 4 ~ + + ~ 4 - + 2 e C P b S 0 4 +
ce4+ + e- ce3+ ( s o l u o n t r i c a - 1 ~ )
Br O- + 6H' + 5 e f 1 / 2 B r 2 + 3 H 2 0
3
Mn$ + 8 ~ ' + 5e- MI?+ + 4 H 2 0
Mn3+ + e f Mn2+
H C 1 0 + H+ + 2 4 z Cr + H 2 0
C1%- + 6 ~ ' + 5 e 1 / 2 C % + 3 H 2 0
P b 0 2 + 4 ~ + + 2 e pb2+ + 2 H 2 0
-
H 1 0 + H+ + e f 1 / 2 1 2 + H 2 0
Ci o ; + 6 ~ + + 6g f C1- + 3 H2 0
c$+ + cd+ ( S O ~ U ~ O s u l f r i c a - 1 ~ )
~ r + 6 ~ ' + 6 e f B? + 3 H 2 0
C1 2 + 2 < $ 2 C T
Cr 2 0 $ - + 1 4 H+ + 6 e 2 ~ 2 ' + 7 H 2 0
ce4+ + e z cd+ ( s o l u o c l o r d r i c a - l M )
Mn02 + 4 ~ ' + LF : Mn7* + 2 H 2 0
O2 + 4 ~ ' + 4 Z 2 H 2 0
P OTENCI AI S PADRO DE ELETRODO ( C o n t . )
P OTENCI AI S PADRO DE ELETRODO ( C o n t . )
POTENCI AI S PADRAO DE ELETRODO ( C o n t . )
s e m i - r e a o
~ e ~ + + 2 e 5 F ~ D
2 ~ ~ 3 ( g s ) + 2 H+ + 2 C 3 ~ ~ ~ 2 0 4 ( a q - )
s + 2e- z 9-
-
u'+ + e u3+
H ~ S + 2 e z H ~ O + ~ 2 -
Ag 2 S + 2 e 2 ~ ~ 0 + ~ 2 -
C r 3 + + 3 e C&'
zrS + 2 e z znO
2 S0 3 + 2 H 2 3 + 2e' f S204 + 4 0 8
Mn2+ + 2 e f M ~ O
Zn O2 - + 2 H2 0 + 2 e znO + 4 0 q
~ 1 3 + + 3 c 2 ~1~
+ 2 e 2 H+
A ~ ( o H ) ~ + 3e- + AIO + 4 0 ~ -
M ~ ~ + + 2 e ;t M@
Na+ + e N ~ O
c a 2 + + 2 e Z caO
S r 2 + + 2e- Z S#
Ba2+ + 2 e Z B ~ O
K + + e KO
L i + + e f L i 0
A.4. PESOS
Elemento
Ac t ni o
Alumnio
Ameri ci o
Ant jmnio
Argonio
Ar s ni o
As t a t n i o
~ r i o
~ e r l i o
~ e r q u l i o
Bismuto
Boro
Bromo
~ d mi o
c l c i o
~ a l i f r n i o
Carbono
~ r i o
~ s i o
Chumbo
Cl or o
Cobal t o
Cobre
c r i pt ni o
~ r m i o
~ r i o
Di s pr s i o
~ i n s t i n i o
Enxof r e
Er bi o
~ s c n d i o
Est anho
~ s t + n c i o
Eur opi o
~ r m i o
Fe r r o
Fl or
~ s f o r o
~ r n c i o
Gadol ni o
G l i o
~ e r m n i o
~ f n i o
~ l i o
~ i d r o g n i o
Holmio
f ndi o
I odo
1 r d i o
I t r b i o
f t r i o
Lant ani o
~ a u r n c i o
~ t i o
AT~ MI COS
s mbol o
AC
A 1
Am
S b
A r
AS
A t
Ba
B e
Bk
B i
B
B r
Cd
Ca
C f
C
C e
C s
Pb
C 1
C0
Cu
K r
C r
Cm
Dy
E s
S
Er
s c
Sn
S r
Eu
Fm
Fe
F
P
Fr
Gd
Ga
Ge
Hf
He
H
H0
I n
I
Ir
Yb
Y
La
Lr
Li
C = 12 (a)
Peso Atrnico
( 227)
PESOS ATMICOS
Elemento
Lut ci o Lu 7 1 174. 97
Magnsio
~ a n g a n s
Mendelvio
Mer cr i o
~ o l i b d n i o
Neod <mio
Neonio
Netnio
~ i b i o
N quel
~ i t r o g n i o
Nobl i o
Osmio
Ouro
Oxi gni o
~ a l d i o
P l a t i n a
~ l u t n i o
~ o l n i o
p o t s s i o
~ r a s e o d mi o
Pr a t a
~ r o m c i o
~ r o t a c t n i o
~ d i o
Radnio
Reni o
R ~ i o
Rubd i o
Rut ni o
Samri o
~ e l n i o
s i l c i o
dio
T$ 1 i o
Tant a10
Tecns i o
Te l r i o
Tr bi o
Ti t n i o
Trio
~ l i o
~ u n g s t n i o
Urani o
~ a n d i o
~ e n n i o
Zi nco
Zi r cni o
( a ) O s v a l o r e s e n t r e par nt es es i ndi cam o s pes os atmicos
dos i s t opos mais e s t v e i s .
A.5. PESOS MOLECULARES DE ALGUNS COMPOSTOS
Ag Br 187,78
AgCNS 165,95
AgC1 143.32
A9 331.74
A9 I 234.77
A9 N q 169.88
Ag 3P04 418.58
A9 2s 247.80
Al(C gH60N)3 (guinolinato) 459.45
2 ' 3 101,96
Al(OH), 78.00
A 5 (SO4I3 342.15
As 2 ' 3 197.84
As 2 ' 5 229,84
As 2 ' 3 246.03
BaC4 197.35
BaC12 208.24
Ba (C104 )2 336.24
BaCr04 253,34
Ba F2 175,34
BaO 153.34
Ba (OH )2 171,36
Ba3(P04) 601,97
Ba S04 233.40
Bi ,S 514,16
BF3
67,81
310
PESOS MOLECULARES DE ALGUNS COMPOSTOS (Cont.)
B23
Caco3
CaC204
CaF2
CaO
Ca(OH)2
Ca(N03)2
Ca3(P04)2
Ca S04
(C2~5 1 3 ~
Ce(IO3I3
Ce02
Ce(S04)2
(NH4)2Ce(N03)6
(NH4 )2Ce (S04) 32H20
C0
C02
CO(NH2 )2 (uria)
Cr03
Cr2 ' 3
Cr(OH)3
CU(NO~)~
cuo
O
CuS04. 5H20
cus
P ES OS MOLECULARES DE ALGUNS COMPOSTOS ( C o n t . )
Cu 2 s
EDTA, di ssdi co, 2 H2 0
F e C 0 3
F e O
'3
- 3 0 4
F e ( O H ) 2
F e ( O H ) 3
F'e S
F e S O 4. 7H 20
F e S O 4. ( NH 4) 2 S04 . 6 H2 0
Fe 2( S04 )
F'e 2( S04 ) . ( NH 4) 2S04. 24H2 O
H3 B 0 3
HBr
HCHO ( c i d o f o r m i c o )
2
H C ~ H ~ O ~ ( c i d o a c t i c o )
H2 C2 0 4. 2 H 20 ( c i d o o x l i c o )
H C H O ( c i d o t a r t r i c o )
2 4 4 6
H 2C8 H 404 ( c i d o f t l i c o )
HC1
HC104
HF
HNO
HN03
H 2%
PESOS MOLECULARES DE ALGUNS COMPOSTOS ( C o n t . )
3 P04
H2
H2 S03
H2 S04
Hg S
H532 C 1 2
K B r
KBr 0 3
KCN
KCNS
zC03
KC1
KC103
KCI Oq
K 2 Cr 0 4
2Cr 2' 7
K 3 ~ e ( C N )
K 4 F e ( CN )6
KHCO
KHC204
KHC8H404 ( b i f t a l a t o )
KH2 P0 4
K2 HP 0 4
K I
-

C
,

C

o

U

-

L
I
]

O

H

L
I
]

o

a
,

X

O

U

L
I
]

z

3

u

a

W

a

V
)

W

a

$

-

3

U

W

J

O

X

V
)

O

V
)

W

a
,

N
P

,
-
.

N

A

P

-
s
.

N

v

c
r
z

m

3
'

O
i
O

N
O
0

m
o

P

k
4

-

N
O

O

m
-

V
)

O

(
r

C

C

C

O

$
2
2

X
k
!
k
!
~
Z
Z
Z
Z
Z
Z
Z

PESOS MOLECULARES DE ALGUNS COMPOSTOS ( ~ 0 1 i t - )
2'5
PbC0
PbCr 04
PbI 2
PbO
PbS
PbS04
Pd02
~ d ( N 0 ~ ) ~
Sb2 '3
Sb2n4
Sb2 05
Sb2 '3
Si F
Si 02
SnC12
Sn02
SnS
S02
PESOS MOLECULARES DE ALGUNS COMPOSTOS ( Cont . 1
SO 80, 06
3
S r C q 147, 63
SrC 20 175. 64
Sr3 ( Po4 )2 452. 81
SrS04 183. 68
T i 4 79. 90
u3 Qg
842. 09
v2 Ss
181. 88
zn;! p2 9
ZnS
. N Ln
dLn N
u-
-
0 " - r
Ln oul Lnz ul
= i a- - 2 Ln Oul
.y -
. 0 0 .
o .4 .rl o .
i m C C .ri o
WO<O n .ri
m E E' O C
h m m coto
m E
aai ai ai m
aiann
ffl ai
o o o a
ai ana
a .-i .-i .ri o
X X X4 J
m'o'o O ai
ai h k hi u
t o a n n d
0.4 .4 3
$ m
.;i N
a-
'O
m
o
ai .rl
a n
'O
O m
4J
.rl ai
h .o
4J
.4 O
c C' U
0 0
'4 4J X
4' 0
.a k
o n v
.rl o .rl
C U
( 0
E
4
cai ai
Oc, 4J
.rl
0 .; i;
i m h 0
O 3 0' 4
m 3 r l w
U 2 U d
.?i 3
w 4 o m
0. d I I V
.rl 4Jl D. d m
C e u'a
<O ai 0.m D
E' U ai
m

1

O

-
3

m

m

a

3

e
,
\
m
,
o
i

r
t

m

P
.
Q

n
a

o

1
*
C

P
'
O
I

3

1
P
i

U
i
m

P
i
e
,

o
r
n

3
r
r
n

i
4
o
m
V
i
n

e
,

C
0

3

c
z
n

r
3

e
,

m

r
n
i

r
t

o

C
.

o
u
1
1

1
0

r
.

Q
e
,

n

m
r
t

O

e
,

N

0
'

V
i
"

N
O

r
t
N

3

P
i
.
v
i

n

p
:

m

e
,.
1

P
,

o

r
n

1

1
3

m

m
c

r
n
3
U
2
P
i
m
P
i
r
r

C

P
.
O
i
.
0

m
o
o

r

U
i
r
n

o
t
r
t

0
1

-
1

m
e
,
m

P
i

0
.
u

r
n

3

V
i

r
t
x
c

P
.

o

r
.
v

a

r
t

a

a
m
m
o

m

a
o
r
,

V
i

r
t

1
m
>

m

m

3

V
i

t
l

T
Q

e
,
.
e
,

P
.

r
r

r
.
P
.

e
,
.
n

o

o

m

r
t

(
2

r
n

r
.
0
1

1
1

a
m

a

e
,

o
.
r
n

o

r
n

m
r
t
x
c

o

+
.
+
o

n

0

L
Z
n
i
P
O

Y
L
Z
O

r
.
0

3

e
,
m

a
-

3

a
~
r
.

P
i
a

m

r
.
(
2

-

I

n
q

e
,

v
i

O

r
.

r
t

O
.
-

n

N
?

U
i

O

O

P
.
N
1

O

o

3

(
2
r
n

r
.

r
.
r
t

a
n

w
.
r
n

e
,

1
0
i
l
C
0
3

0
.
3

r
.
0

r
t

r
a
:
%
o

m

r
.
r

3

r
.
r
n

r
n
m
a
e
,

m
x

o
u

O

-
n
P
i
t
m

r
n

1

o

V
i
.

3

w

n

-

n

O

3

m

n

m
a

s
o
a
r

C

3

r
m

r
.
rn

r
.
x

r
r
t
n

o

r
.
e
,

e
,

r
n

$

,
2
%
t

r
.
0

m

o
r
n
r
n

L
L

3

m

e
,

o
u

N

i

r
n

m

r
n

a

O

e
,

n

1

r
.

e
,

w

a

a

0
1

P
I
1
m

o

r
n

.

.

1

.
e
:

m

m
r

I
o

7
5
5
P
i
a
r
t
w

r
t

C

r
.
r
.
r
.
6

m
.
r
.
0

o

r
a
U
i
u
1
0
t
1

O

0
1

n
i
c
i
r
c
1
m
o
n
m

m

0
1
0
.
0
.
r
n

r

r
.
r
n

r
t
x
x
x

P
i
w

O

P
.
P
.
P
.
~

3

a

a
a
a
m

a
e
,

m

(
2
0
0
0

m
r
t

r
n

o

r
.

a
u
a
m
u

a

0
i

m

m

m
a

o
.
a
m

3

w
1
m
3

O
>
r
n
W
P
i
l
P
i

r
t

3

0
.
3

3

W

X

r
.
a
o
>
o
m
.

3

n
i

O

r
.
3

3

@
I

o
>
+

0
r
.
r
.
o

3
0

-
.

t
?

;.L
.$

v
i
Z

N
W
l

m

x
-

o

*
V
I

-

O
L
-

m

-

r

m

i
i

1
s

m

m

u

r
n

T
Q

@
.
e
,

r
.
L
L

a
,
e
,

O

C

r
'
~
i
.
n

O

O

r
.
n
o

r
u
r
n
r
.
0
1
L
L
n

r
.
0
1

m
r
(

a
m
m
t
i
a
m

w
o
.
r
n
o
r
n
~
o
o
r
n

r
t
x
c

o

r
.
r
n

u
0
2

m
a

u
n
i
r
m
a
r
t
~
m

a
o
r
.
0

m
o
v

m

.
a
-

r
n

n
i
r
.

a

1
r
.
m

a

L
Z

e
,
a

w

m

r
.
U
i
v

o

m

II
o

3

0
1
B
r
t

P
.
3

0
,
P
i

O

r
.
I

w
.
a

n

r
t

3
3
-

n
w
r
n
o
o
r
.

r
.
O
>

o
u
i

r
n

r
t
.

m

a
v
r
,

(
D

r
.
U
i
o

t
i

W
O
P
.

O
.'
0

a
o
;

r
.

-

0
,

-

-
I
.
!
'

L
-
W

O

m
o

-

7
"
.

-
,
-
%
-
-
-
.
"
-
-
-
-
L

-

=
,
,
,
,
,
A
,

"**>""a,.*~?,,;.
>
*
.
.
.
.
.
.

,

.
.
.
d
.
.
.
i
.
.
.

r
.
.
.
.
.
.

.

.
.
.
.
.
.
,
.
-
.
.

~
.
.

.
.
-
.
,
u
.
l
.
.
.

r.>.*
..,..-S.,,,
"
*
A
V
-
.
-
+
-
*
*
-
l
;
/
l
l
l
.
^
l
-
.
-

4
.
.

n

O

a

1

1

d

m

m

r
t

P
i

3

3

w
.
w
.
P
i
o

O

r
.
r
-
Q

o

0

O
l
r
t

r
r

C

P
.

o
1

m
w
r
c
w
o
m

m

P
.
W

O
>

r
t
r
t
u
r
n

a
o
o
m
c
n

r
o

1
~
i
a
n
m
,
g

w

m

m

r
r
;

o

1

(
D

r
n
a

1
r
.

r

0
.
1

!
'

n

+
a
@

o

3

r
.
r
r

N

r
.
?
y

v
i
n

3

V
0

P
i
3

O

N
N

o

W
(
V
i
v
i

o
w
c
n

-

:
:

r
r
l

O

r

1
0

c

h

w
m

1
0

w
1

m
w

0
1

o

3
3
P
i
r
t

P
i
m

P
.
0
0

o

o

r
t

5

r

O
'

@
I
0

1
p
.
m

o

r

m
v
r
n

~
i

r
r
a

o

1

o
w
o

o

r
t
o

3

a
0

3

w
m

P
i.

V
I

a

o

a

m

r
.

1

U
i
w
w

o

r
r

3

'

3

C

P
.

r

N
O

w
l

+
-

c
.

1

n
.

1

m

7
P
i
5

r
.
0

1

a

o
r
m

1
m
n

.
o
.
m

r
.

X

5

r
.
a

r
.

a
o
r
r

o

w

m
o

a
o

W
I

m
a

O

w

w
1
a

3

w

(
0

I
O
W

3

W
1
3

P
-
o

3

.
O

0

o

-

2
:

1

e

i
~
e
c
.

~
i
.
w
n
n
w
w
t
i

n
a

o

o
r
n
a

r
.

r
.
0
1
~

O


i
r
(

O

a
m
w
r
c
u
o

~
m
m
r
n
n
r
i

-
r
t

o

n
u
.

0
3
1

?
(
D
A

(
D
O

8

m
2
2

r
.
C
I
.

r
-
m
.

r
r

0
.
5

a
u

~
(
D
D

1
W
w
3
3
3

r
.
c
(
,
o

r
t
m

n

w

r
.
3

o
o

o
m
r
t

-

m

a
a
a

~
c
o
m
m

O

I

m
w
P
i

m
o
*
3
3

O

a

o
>
o
>

m

r
.
3
3

w
l

O

r
.
r
.

P
-

-
0
2

r
r

o

-

d

-

a

w
w
w

m

N
W
P

z

z

3

o

o

r
.

r
r
n

w
w
w

r
w
o

r

r
.

w

r
o
s
t
o

L
L

a

3

c
r
.
w
,

w

w

a
.

r
m
r
o

a

0

o

t
i
.

r
t

r
t

1

w
.

m

m

c
n
.

w

0

w
.
w

w

r
t
o

n
a
r
.

m

r
.
0
1
:

w

u
m

L
L
P
O
r
n

m

r
i

0
2
1

n

O

3

I
D

O

3
r
.
q

3

w
r
t
n

3

1

r

w

r
.

O
.

c
t
r
l

O

r
.

-

n

~
a
?

4

m

w
r
t

2
1

-
1

W

o

o

P

n

w

m

5

(
I
i

w

.

.

r
.

w

r
t

w

P

u
c
t
r
i
r
t
w
p

I
-
.

.

w

w

w

u
-

-

P
P
P
:

N

O

N
'

w
t

N
N
O

Separao
ctions do grupo 11, proced., 14 1
grupo 111, proced., I69
subgrupo IVA, proced.,193
subgrupo IVB, proced..210
subgrupo IVA do subgrupo IVB, proced., 212
grupo V, proced., 220
esquema analtico para o grupo 11, 148
grupo 111,178
subgrupo IVA, ZOO
subgrupo IVA do subgrupo IVB,215
grupo V, 233
Sistema fechado
teste para carbonato, 268
Sdio
prova de chama, 118
reao com acetato de zinco e uranila, 120
soluo tampo, 66
Solubilidade
de slidos inicos, 70, 75
produto de, tab., 73
Sulfato, r e a ~ o com BaC12, 260
Sulfeto-
reaoes com
cido clordrico diludo, 275
nitroprussiato de sdio, 276
separaao, 8 1 , 84, 87
Teste be chama,
arsenio 203
brio, i36
clcio, 136
estrncio, 136
potssio 121
sdio, I
Tioacetamida
na anlise qualitativa,87
Vidro de cobalto
teste para potssio, 122
Zinco
reaes de i denti fi cao
f errocianeto de potssi o, 164
gs sul f dri co, 162
t e s t e do verde de Rinmam, 163
reaes 5e separa%o
hidrxido de amonio; 154
hi ~r xi do de a m n i o / ~ ~ ~ ~ l , 156
hidrxido de sdio, 152
sui f et o de amnio, 156

Das könnte Ihnen auch gefallen