SALVADOR Maro 2009 0 ROGRIO SILVA FERREIRA Turma 2 RESENHA DO LIVRO: O QUE REALIDADE? R!"#a $r%&'(a )a O*ra: O +u , Ra-')a)? A.r!"&a)a a )'!('.-'"a So('o-o/'a "o (ur!o ) /ra)ua0o ) D'r'&o No&ur"o1 2ro3!!or: Gra-)o
SALVADOR Maro 2009 1 No Livro, O que Realidade, escrito por Joo Francisco Duarte Junior e publicado no ano de 1!", pela editora #rasiliense o $utor busca reali%ar a quebra de paradi&'as sobre a no(o do que a realidade) O $utor, especialista na *rea de psicolo&ia e educa(o, utili%a 'ecanis'os lin&+,sticos que nos leva a re-le.o sobre os nossos conceitos institucionali%ados e nos a/uda a construir u'a nova viso sobre a realidade) Lo&o no in,cio, o $utor critica o -ato de constante'ente usar'os o ter'o realidade, 'as no parar'os para re-letir sobre o seu real si&ni-icado) $o perlustrar o te.to da obra, este ine.periente aluno abstrai al&u'as das principais idias e.plicitas pelo $utor no decorrer da obra) 0nicial'ente o autor nos leva a reali%ar a desconstru(o do que con1ece'os 1abitual'ente co'o realidade, ou se/a, a i'a&e' que te'os de que a realidade al&o pronto e concreto, independente de nossa sub/etividade) 2assa'os ento a conceber a idia de que no e.iste u'a realidade concreta, 'as si' varias realidades constru,das atravs de processos 'entais atravs do qual o 1o'e' se situa e co'preende o que est* a sua volta) Desta -or'a, se&undo o autor, o 'undo se apresenta co' u'a nova -ace cada ve% que 'uda'os a nossa perspectiva sobre ele) O autor relata que a lin&ua&e' o principal 'ecanis'o atravs do qual os indiv,duos constroe' a realidade, pois os ob/etos e.teriores so'ente pode' ser assi'ilados pelo consciente atravs do uso da lin&ua&e', possibilitando posterior'ente que nossa capacidade de re-le.o reali%e questiona'entos sobre os ob/etos assi'ilados) $ lin&ua&e' seria ento a principal caracter,stica que di-ere os 1o'ens dos ani'ais, pois enquanto os ani'ais esto aderidos ao seu corpo e presos ao 'eio a'biente, os 1o'ens pode' desprender3se do seu corpo e torn*3lo ob/eto de suas re-le.4es) Desta -or'a o 1o'e' no viveria apenas no universo -,sico, 'as -unda'ental'ente nu' universo si'b5lico, universo esse criado pelo si&ni-icado que as palavras e'presta' ao 'undo) 6 O $utor destaca que o 'undo u' conceito -unda'ental'ente 1u'ano, a co'preenso da totalidade e do a&lo'erado de seres e.ternos, que so'ente poss,vel atravs da lin&ua&e' e de seu universo si'b5lico) 7on-or'e os conceitos apresentados pelo autor, entendo assi' que e' virtude de u' povo possuir a 'es'a lin&ua&e', o 'es'o constr5i a sua realidade de -or'a se'el1ante e a pr5pria lin&ua&e' ta'b' a respons*vel pela 'anuten(o dessa realidade de u' povo) Depreende3se do te.to que o cotidiano tra% ao individuo a sensa(o de se&uran(a e estabilidade e por isso o 'es'o -ocali%a sua aten(o nessa realidade, pois o terreno que est* li&ado direta'ente a sua sobreviv8ncia) 9e&undo o autor pode3se deno'inar o setor da realidade e' que o indiv,duo te' 'ais con1eci'ento de no3proble'*tico, e seria esse setor o respons*vel pelos co'porta'entos 'ais 'ec:nicos, e' virtude de no 1aver necessidade de novos con1eci'entos e 1abilidades para resolver pequenas situa(4es rotineiras) 2or' ao sur&ir u' proble'a novo torna3se necess*rio inte&rar u'a nova realidade proble'*tica ;quela no3proble'*tica) <' virtude de nosso cotidiano ser a realidade 'ais predo'inante, utili%a'os ta'b' a lin&ua&e' predo'inante nessa es-era do cotidiano) <ntendo ento que torna3se di-,cil co'preender o 'undo e a realidade daqueles que esto distantes de nosso cotidiano, e' virtude de &rupos utili%are' lin&ua&ens espec,-icas e' seus 'eios) 2or isso, nor'al'ente 1* con-litos no entendi'ento da realidade de indiv,duos que pertence' a 'undos distintos co'o= artes, ci8ncias, -iloso-ias, dentre outras) $ realidade seria ento social'ente edi-icada atravs da produ(o de con1eci'entos necess*rios a 'anuten(o de deter'inado &rupo, e esses con1eci'entos seria' distribu,dos entre os 'e'bros dessa co'unidade e a diviso dos trabal1os conseq+ente'ente obedeceria a essa sist8'ica de distribui(o) > 9e&undo o $utor os indiv,duos situados no interior de deter'inada sociedade passaria' por u' processo de tipi-ica(o pelo &rupo, que consiste nu' siste'a de i'puta(4es de quali-ica(4es aos indiv,duos atravs de padr4es pr3estabelecidos) $ repeti(o de co'porta'entos dentro de u'a realidade daria ense/o a -or'a(o de 1*bitos e esta rotina possibilitaria aos indiv,duos a sensa(o de previsibilidade e con1eci'ento da realidade, possibilitando u'a viso est*vel do 'undo) O sur&i'ento das institui(4es estaria relacionado direta'ente ao processo ob/etivo de tipi-ica(o dos indiv,duos e diviso de papeis na sociedade) $ssi', condutas padroni%adas e rotineiras dos indiv,duos adquiriria' certos padr4es que possibilitaria' que outros indiv,duos co' base nas tipi-ica(4es reali%asse' a 'es'a tare-a, bastando se&uir os protocolos daquela institui(o) <stes padr4es de co'porta'ento tipi-icados, padroni%ados e rotineiros seria' passados as &era(4es e as institui(4es se -ir'aria' na realidade daquela sociedade) <ntendo ento, que o 1o'e' se torna ob/eto das institui(4es criadas por ele 'es'o, desta -or'a os indiv,duos necessita' passar por u' processo de educa(o para sere' inseridos nas institui(4es e sociali%ados na realidade daqueles que esto a sua volta) Relata o autor os 'ecanis'os utili%ados para e.plicar e nor'ati%ar as institui(4es nu' processo deno'inado de le&iti'a(o) $travs da lin&ua&e' so e.plicadas as ra%4es da e.ist8ncia das institui(4es, be' co'o suas re&ras de -unciona'ento) O processo de le&iti'a(o das institui(4es passaria por v*rios n,veis, que vo desde os con1eci'entos que os indiv,duos necessita' para saber co'o se 'ovi'entare' naquela institui(o? os con1eci'entos e.plicativos da necessidade de reali%ar deter'inado procedi'ento naquela institui(o? os con1eci'entos e.pl,citos 'ais co'ple.os sobre as institui(4es, que estaria' sob a &ide de pro-issionais especiali%ados? e por -i' o deno'inado universo si'b5lico, " que consistiria no -unda'ento te5rico da e.ist8ncia da institui(o, se' aluso aos seus 'ecanis'os pr*ticos de -unciona'ento) No tocante ao universo si'b5lico sobre as institui(4es sur&e a necessidade de -acetas que visa' ludibriar os verdadeiros 'otivos da necessidade de al&u'as institui(4es, este tipo de e'buste seria deno'inado ideolo&ia) $ ideolo&ia seria ento o 'ecanis'o utili%ado por &rupos sociais do'inantes para pode le&iti'ar institui(4es que na 'aioria das ve%es visa' atender os seus pr5prios interesses e 'anuten(4es de privil&ios) 7o' o intuito de &arantir a e.ist8ncia das institui(4es sur&e' os 'ecanis'os de 'anuten(o, baseadas e'= e.plica(4es da possibilidade de discord:ncia de indiv,duos sobre as institui(4es? 'ecanis'os de dia&n5sticos e detec(o de indiv,duos propensos a questionar as institui(4es? e o 'ecanis'os de cura, que baseia3se nos 'todos utili%ados para -a%er co' que aquele individuo que no 'ais conse&ue se situar naquela realidade, retorne a condi(o inicial de aceita(o e sociali%a(o) Desta -or'a, aqueles que interpreta' a realidade de -or'a di-erente acaba' sendo discri'inados pelos de'ais 'e'bros da sociedade e sub'etidos nor'al'ente a trata'entos 'dicos, espirituais, 'edidas le&ais coercitivas, dente outras i'postas por aqueles indiv,duos da sociedade que discorda' da di-erente concep(o da realidade pelo discordante) No entanto, 1* aqueles indiv,duos deno'inados de intelectuais, esses 'anipula' os universos si'b5licos e por ve%es, rati-ica' as teorias da realidade e.istentes, discorda' de aspectos da realidade, e at 'es'o discorda' total'ente dela) 2or', esses no so sub'etidos a al&uns dos 'ecanis'os de auto3prote(o e 'anuten(o das institui(4es) $s concep(4es dos intelectuais sobre a realidade e suas institui(4es, &an1a' -or(a ; 'edida que passa' a ser co'partil1adas e de-endidas por outros 'e'bros da sociedade e ;s ve%es c1e&a' ao ponto de causar a ruptura do universo si'b5lico da sociedade e substitu,3la por outra, o que c1a'a' de revolu(o) @ $ revolu(o supra'encionada no acontece apenas de -or'a &enerali%ada, se&undo o autor e o 'eu entendi'ento sobre o te.to, ;s ve%es pode ocorrer de -or'a individual) Deter'inados aconteci'entos pode' levar o individuo a questionar sobre o seu universo si'b5lico, causando assi' u'a revolu(o intr,nseca e -a%endo co' que 'ude seus valores e concep(4es sobre a realidade) O autor descreve o processo de rei-ica(o, ou se/a, o processo pelo qual o individuo apreende a realidade co'o se -osse al&o dado, independente dos 1o'ens) Ressalta que so'ente ap5s o processo de rei-ica(o que poss,vel, 'es'o que di-,cil, desconstruir esse processo e 'ostrar ao individuo que a realidade produto do 1o'e') O processo de abstra(o da realidade ocorre e' duas -ases principais, sendo a pri'eira ainda na in-:ncia do indiv,duo, quando ele sociali%ado atravs do aprendi%ado da lin&ua&e' e inicia a constru(o do seu universo si'b5lico e do 'undo) 2osterior'ente a realidade vai sendo abstra,da atravs de processos secund*rios, onde o individuo vai incluindo e' seu 'undo outras realidades) 9e&undo o autor, 1* u' &rande proble'a quando 1* u'a desestrutura(o do universo si'b5lico pri'*rio do individuo, -a%endo co' que o 'es'o no 'ais consi&a situar3se na realidade daqueles que esto 1* sua volta, por conseq+8ncia este indiv,duos passa' a ser classi-icados co'o portadores de distArbios 'entais) O autor reservou o ulti'o capitulo do livro para criticar o -ato de que e' nosso atual conte.to ocorre a aceita(o da realidade concebida pela ci8ncia, co'o sendo a Anica verdade v*lida) 9e&undo o autor os 'odelos cient,-icos representa' apenas al&uns aspectos da realidade e as de'ais -or'as de obten(o do con1eci'ento sobre a realidade no deve' ser despre%adas) 2or -i', resta e.plicitar 'in1as criticas sobre o te.to) O te.to possui u'a lin&ua&e' de -*cil co'preenso, por' ac1ei que o 'es'o dei.a lacunas, sobre os 'todos utili%ados pelo autor para poder subsidiar suas e.plica(4es) Balve% este senti'ento de -alta de subs,dios C para co'prova(o das teorias e.postas pelo autor este/a relacionada ao -ato de que eu ainda no ten1a conse&uido 'e desprender dos 'eus universos si'b5licos e ainda ten1a o 'todo de e.plica(o cient,-ica co'o 'todo para co'preenso da realidade) 7on-esso que o te.to 'e causou inquieta(o, c1e&uei ao ponto de 'e sentir alienado e en&anado pela sociedade, co'o se todo o te'po de 'in1a e.ist8ncia eu tivesse sido 'anipulado pelas institui(4es criadas pelos 1o'ens) 2or', -iquei co' receio de aceitar as teorias do livro co'o sendo verdade, provocar u'a desconstru(o do 'eu 'undo e acabar sendo sub'etido aos 'ecanis'os de cura e.plicitados no livro) No co'preendi total'ente as teorias do autor no que tan&e as doen(as 'entais estar relacionadas ; concep(o de realidade e desconstru(o da realidade pri'*ria, at porque acredito que para co'preender tal concep(o necess*rio reali%ar estudo 'ais apro-undado na *rea de psicolo&ia) $credito ta'b' no -ato de que al&uns distArbios 'entais esto relacionados direta'ente a quest4es -isiol5&icas, co'o desequil,brios qu,'icos de al&u'as subst:ncias no or&anis'o) De -ato, o livro serviu para que eu pudesse e.pandir os 'es'os 1ori%ontes de 'undo e passar a ter u'a viso 'ais cr,tica sobre o que de -ato a realidade, passando a conceb83la no co'o al&o pronto, 'as si' co'o o produto da abstra(o do 1o'e') D