KURSO DE ESPERANTO

MAZI EN GONDOLANDO
Curso bsico da Lngua Internacional
Verso 2.0 - atualizada e ampliada Edvaldo Sachett da Silva

2

Este um curso baseado em um vdeo infantil para ensinar adultos? Sim! E claro, tambm para ensinar crianas. Este um curso
bastante verstil porque, alm de poder ser usado tanto em sala de aula como por um autodidata, ele foi projetado de forma que pessoas de vrias idades
possam se utilizar dele. Quem foi que disse que um curso para ensinar adultos tem que ser em um livro em preto e branco cheio de letras e sem figuras
coloridas? Pois este curso o assim: em vez de ficarmos memorizando regras cansativas, vamos conhecer a histria de um monstro extraterrestre (Mazi)
que visita um reino (Gondolando); em vez de ficarmos s traduzindo um monte de frases chatas, vamos conversar em Esperanto e nos divertir descrevendo
figuras; em vez de ficarmos analisando textos infindveis e sem ao, partindo do desenho animado, iremos ver, ler, ouvir e falar o esperanto como uma
lngua viva e dinmica.

Pois os adultos certamente podem se beneficiar de um material aparentemente infantil. Basta considerarmos que a base do curso foi extrada das
aulas da Universidade de Rochester, em Nova Iorque, onde naturalmente estudam adultos. Porm a maior parte do material fruto de meses de dedicao,
desenvolvendo um mtodo, planejando aulas, elaborando textos e exerccios, fazendo tradues, pesquisando figuras, editando desenhos, criando listas de
vocabulrio, procurando ajuda, etc. E tudo isso pensando numa forma de fazer um curso simples e acessvel e ao mesmo tempo consistente.

Alm do mais, este curso abrange um vocabulrio com mais de 800 palavras (o que te guiar do nvel bsico ao intermedirio), e elas sero
introduzidas a voc pelo vdeo de forma clara e intuitiva - e o mais interessante: de forma divertida e quase indolor. A partir dessas centenas de palavras,
medida que voc se tornar mais experiente com a lngua, poder formar centenas de outras como se estivesse brincando de Lego, como gostam de dizer os
esperantistas, j que o vocabulrio do Esperanto formado por um sistema lgico de radicais, terminaes, prefixos e sufixos com infinitas possibilidades de
combinao. Tambm o fato de ser um curso em vdeo torna a lngua bem mais viva. Alm de tudo isso, com o Mazi iremos praticar todas as habilidades
lingsticas: compreenso auditiva, conversao, leitura e escrita.

sim um curso infantil para ensinar adultos; mas certamente um curso cujo impacto na aprendizagem ser bem maior do que se fosse pelo tal livro
em preto-e-branco-cheio-de-letras-sem-figuras-coloridas.


Edvaldo Sachett da Silva Licenciado em Letras (Ingls-Portugus)
edvaldo_sachett@yahoo.com.br

Verso 1.0 Fevereiro de 2009.
Verso 2.0 Maro de 2010.
Lages SC Brasil





3




O que h de novo nesta verso?

O curso agora ficou muito mais acessvel. A partir da observao em sala, percebeu-se que os alunos apresentavam dificuldades principalmente pela falta de traduo dos
dilogos, ausncia de exerccios gramaticais, falta de uma lio introdutria sobre noes gerais da lngua, como pronncia, gramtica e formao de palavras. Esta nova
verso procura sanar todos esses problemas e tambm apresenta muito mais novidades. Veja:

- Dois livros em um. Antes os alunos recebiam dois livros: um com os dilogos do vdeo e outro com gramtica e exerccios. Agora est tudo reunido na seqncia
adequada para os estudos.
- Uma lio introdutria sobre gramtica, pronncia e formao das palavras em esperanto para dar uma noo geral da lngua e servir como material de consulta.
- Traduo imediata de todas as frases dos dilogos.
- Lies ricamente ilustradas.
- Vocabulrio esperanto-portugus logo aps cada dilogo.
- Gramtica ampliada ao dobro: muito mais clara, consistente e detalhada e com todas as frases de exemplo traduzidas.
- Textos extras com udio, elaborados especialmente para praticar o vocabulrio especfico de cada lio.
- Dezenas de exerccios com respostas.
- Leitura complementar com udio, traduo imediata e vocabulrio ao final de cada lio.
- Revises intercaladas entre as lies.
- Reviso geral contendo:
- Vocabulrio temtico ilustrado com quase todos os substantivos concretos estudados no curso.
- Reviso geral de vocabulrio, com frases e definies em esperanto de centenas de palavras, preparando o aluno para usar a lngua em situaes mais
complexas.
- Vocabulrio geral esperanto-portugus/portugus-esperanto em ordem alfabtica no fim do livro, com as palavras especficas apresentadas no curso, somando mais de
1700 entradas.
- Uma nova capa, com imagens referentes a instituies, smbolos, cultura e fatos ligados ao Esperanto, com explicao no livro uma oportunidade para os alunos
melhor conhecerem a cultura esperantista.

Ento, voc est pronto para comear e entrar no mundo do Esperanto?

Bons estudos!



ltima atualizao: 18 de abril de 2010.

4


NDICE - INDEKSO

A Cultura Esperantista.................................................................................... 5

Como Utilizar o Material................................................................................ 9

Lio Introdutria........................................................................................... 10
Caractersticas do Esperanto, Pronncia, Gramtica, Formao de Palavras
(prefixos e sufixos), Correlativos

LECIONO 1....................................................................................................... 13
Cumprimentos, formao de palavras, substantivos, la, estas, kiu, kio, u,
perguntas, u... a..., -in-, -ist-

LECIONO 2....................................................................................................... 18
Pronomes pessoais, presente, adjetivos, kia, jen, mal-, -il-

LECIONO 3....................................................................................................... 25
Passado, plural, acusativo, a importncia do acusativo, concordncia dos
adjetivos, imperativo, ke, infinitivo, kiom da, nmeros cardinais, -a-, -ej-, j, -nj-

Reviso 1.......................................................................................................... 39

LECIONO 4....................................................................................................... 40
Tio, i, ne, possessivos, -um-

LECIONO 5....................................................................................................... 50
Alfabeto, semivogais, como digitar caracteres especiais, slaba tnica,
advrbios, kie, tie, el, -eg-, u ne?, partes do corpo

Reviso 2............... 60

LECIONO 6....................................................................................................... 61
Kiu (no sentido de qual); kio, kiu ou kia?; kiel, tiel

LECIONO 7..................................................................................................... 72
Cores, tiu, io, iu, nenio, neniu, io, iu, kiam, sentenas com mais
de um verbo, verbos sem sujeito, pli/plu

Reviso 3....................................................................................................... 85

LECIONO 8..................................................................................................... 86
Futuro, nmeros ordinais, kioma, horas, -on-, je, si, sia, acusativo (direo,
movimento), -ad-

LECIONO 9.................................................................................................... 101
Kies, ties, mais sobre advrbios, -i, -ar-, re-, uso independente dos afixos,
dias da semana, meses, estaes do ano

Reviso 4...................................................................................................... 115

LECIONO 10.................................................................................................. 116
Kial, ar, -ig- e -i- comparados, omisso do final -o

LECIONO 11.................................................................................................. 129
Pli... (ol) /plej... (el), particpios, todas as terminaes do esperanto,
-ul-, -ebl- , -ec-, ek-

REVISO GERAL
Vocabulrio Temtico Ilustrado................................................................... 149
Reviso Geral de Vocabulrio....................................................................... 152

VOCABULRIO GERAL................................................................................... 160

Crditos......................................................................................................... 167




5
A CULTURA ESPERANTISTA

O Esperanto, ou Lingvo Internacia, uma lngua planejada, criada por volta da dcada de 1880 pelo polons Ludoviko Lazaro Zamenhof. Esperanto significa aquele que
tem esperana, pseudnimo utilizado por Zamenhof ao divulgar a lngua. Por ser um idioma lgico e regular, o aprendizado do Esperanto mais fcil do que qualquer lngua nacional.
derivado de vrios idiomas, como o grego, lnguas latinas, eslavas e germnicas, e sua estrutura assemelha-se a lnguas orientais. o idioma planejado mais bem sucedido, e conforme
certas estimativas, com cerca de 3 milhes de falantes em todos os continentes e quase todos os pases. O que motivou sua cri ao foi o ideal de paz e compreenso entre os povos por
meio de uma lngua politicamente neutra, que no pertencesse a nenhum povo especfico, mas a todos os povos.

Com mais de um sculo de histria, criou-se uma cultura prpria em torno da lngua: mais de 50 mil livros publicados* e uma rica literatura, centenas de publicaes regulares,
cerca de 130 mil artigos na enciclopdia Wikipedia (em abril de 2010), msica, correspondncia, congressos que renem entre centenas a milhares de pessoas, TV e vdeos, rdio,
intercmbios culturais e at lngua de famlia com falantes nativos. uma lngua utilizada em praticamente todas as esferas sociais. Trata-se de fenmeno lingstico fantstico e digno de
estudo: uma lngua falada por uma nica pessoa h mais de cem anos hoje falada em mais de cem pases por milhes de pessoas.

O Esperanto no representa apenas o ideal de que pessoas de todas as partes do mundo se entendam, mas sobretudo de que se compreendam. Ele carrega uma ideologia de paz
e fraternidade e, ao contrrio de uma lngua imperialista, incorpora em si todas as culturas que por ele so transmitidas e representa uma aliana entre os povos. Isso, lngua nacional
nenhuma poder fazer. O Esperanto no s uma lngua, tambm um movimento que, entre outras coisas, prega o respeito diversidade, democracia, solidariedade, emancipao
humana, uma cultura global e a paz.

Enquanto todos ns, seres humanos, no formos capazes de adotar uma lngua neutra em comum, muitas naes continuaro afastadas, incompreensveis e hostis umas s
outras.












Um dos homens chins e o outro russo. O chins no sabe a
lngua russa, e o russo no sabe a lngua chinesa. Nenhum deles
sabe a lngua esperanto. Dessa forma eles no se compreendem e
no so amigos.

Um dos homens turco e o outro francs. O turco no sabe a
lngua francesa, e o francs no sabe a lngua turca; porm ambos
conhecem a lngua esperanto. Dessa forma eles compreendem um
ao outro e so amigos e irmos.
Figuras extradas de Universala Esperanto Metodo, WM. S. Benson. Nova Iorque, 1932.
*Cartilha de Esperanto. Alberto Flores, Vicente Paulo Werneck. Societo Lorenz. Rio de Janeiro, 2000.

6
Na capa do nosso livro, podemos ver diversas imagens referentes a instituies, smbolos, cultura e fatos ligados ao Esperanto. Vamos analisar cada uma delas.

Lzaro Luiz Zamenhof (Biaystok, 15 de dezembro de 1859 Varsvia, 14 de abril de 1917) foi um oftalmologista e fillogo judeu polons. Conhecia russo, idiche, polons, alemo, francs,
latim, grego, hebraico, ingls, italiano, espanhol e lituano. A partir do seu vasto conhecimento lingstico, criou o Esperanto. Zamenhof cresceu na cidade de Bialystok, que naquela poca era
parte do Imprio Russo, mas atualmente pertence Polnia. Naquela poca, falavam-se muitas lnguas em Bialystok, gerando muitas dificuldades de compreenso entre as diversas culturas.
Isso motivou Zamenhof a buscar uma soluo para o problema, e durante anos, foi desenvolvendo o esperanto em um processo longo e trabalhoso. Em 1887 publica o primeiro livro na Lingvo
Internacia (Lngua Internacional), e temendo a censura do governo russo contra o seu projeto, utilizou o pseudnimo Dr. Esperanto (aquele que espera), da surgiu o nome como a Lingvo
Internacia mais conhecida hoje.

A bandeira esperantista composta por um fundo verde, com um quadriltero no canto superior esquerdo, que contm uma estrela verde. O verde simboliza esperana, o branco simboliza
paz e neutralidade, e a estrela de cinco pontas representa os cinco continentes (em sua contagem tradicional). A bandeira foi criada pelo Clube de Esperando de Boulogne-sur-Mer, inicialmente
para uso prprio, mas foi adotada como bandeira mundial do esperanto por deciso do primeiro Congresso Universal de Esperanto, que ocorreu em 1905 naquela mesma cidade.

O Smbolo do Jubileu Esperantista (jubilea simbolo) foi adotado em 1987 como marco do centenrio do Esperanto. Com o "E" Latino de um lado e um "" Cirlico do outro, o smbolo pode
ser interpretado como sendo a unio dos hemisfrios Leste e Oeste. O smbolo foi selecionado em um concurso feito pela UEA quem ganhou o concurso foi o brasileiro Hilmar Ilton S.
Ferreira em 1983, que props o desenho de Janette Lindo Ferreira.

Fundada em 1905, a Academia de Esperanto (AdE) uma instituio lingstica independente, cuja tarefa conservar e proteger os princpios fundamentais da lngua Esperanto e controlar
a sua evoluo, do mesmo modo que as demais Academias de lnguas nacionais. A Academia consiste em 45 membros, que so nomeados para um perodo de 9 anos. Normalmente so
esperantlogos renomados, pedagogos em Esperanto ou escritores.

A Associao Universal de Esperanto (Universala Esperanto-Asocio - UEA), fundada em 1908, a maior organizao internacional de falantes de Esperanto, com membros em
120 pases (segundo seu anurio de 2008) e mantm relaes oficiais com as Naes Unidas e a Unesco. Alm dos cerca de seis mil scios individuais, as 67 sees nacionais
filiadas a UEA contribuem com 12 mil scios. A UEA organiza congressos anuais em diferentes pases dos quais normalmente participam entre 1500 a 3000 pessoas; mantm a
maior editora e livraria esperantistas do mundo. Sua biblioteca central, na Holanda, possui mais de 30 mil livros esperantistas.

A TEJO (Tutmonda Esperantista Junulara Organizo) a seo juvenil da UEA, com estrutura e diretoria prprias. A TEJO organiza anualmente o Congresso Internacional da Juventude (IJK -
Internacia Junulara Kongreso) em diferentes pases. So festivais de uma semana com concertos, palestras, excurses e lazer que atraem jovens do mundo todo.
O Congresso Mundial de Esperanto tem sido tradio h mais de 100 anos, pois desde ento foram realizados todos os anos, a no ser por ocasio das guerras mundiais. Rene em mdia duas
mil pessoas, e a cada ano ocorre em um pas diferente. A imagem mostra o carto postal do 9 Congresso Universal de Esperanto, em Bern, Sua, 1913, que reuniu cerca de 1200 pessoas de 30
pases.

A Liga Brasileira de Esperanto, fundada em 1907 e reconhecida de utilidade pblica em 21 de outubro de 1921, coordena o Movimento Esperantista no Brasil e atua de
diversas maneiras: edita a revista Brazila Esperantisto; tem um servio de venda de livros com obras em e sobre o Esperanto; possui uma biblioteca; organiza cursos por
correspondncia; intermedeia assinatura de revistas e jornais esperantistas e promove anualmente os Congressos Brasileiros de Esperanto.

Todos aqueles que falam Esperanto dispem de uma rede internacional de hospedagem gratuita, o Pasporta Servo (Servio de Passaporte). O servio publica anualmente um livreto com uma
lista de hospedagem. Para o ano de 2006, por exemplo, havia 1320 hospedeiros em 92 pases. Se voc quer viajar pelo mundo, o Esperanto possibilita-lhe fazer amigos que realmente conhecem
a cultura local e que esto dispostos a acomod-lo em seus lares e mostrar seus hbitos, valores e costumes. Obviamente voc pode falar um idioma estrangeiro, viajar e encontrar pessoas que
falem a mesma lngua. Mas ser que essas pessoas estaro dispostas a acolh-lo como amigo e fazer esse intercmbio cultural? Claro que voc pode tentar, mas s com o Esperanto que
esse cdigo universal.


7
A verso da famosa Wikipedia em Esperanto, a Vikipedio, est entre as maiores e mais ativas enciclopdias do mundo, atualmente (Abril, 2010) contm cerca de 130 mil artigos.

O Lernu! (em portugus: Aprenda!) um dos maiores sites dedicados ao estudo do Esperanto. O portal disponibiliza gratuitamente diversas ferramentas: cursos do bsico ao avanado, jogos,
dicionrios em vrias lnguas, gramticas, sistema de exames, livros, msica, histrias narradas e vdeos. H tambm servio de comunicao: sala de bate-papo, fruns de discusso e notcias
sobre o Esperanto. L voc pode se registrar, criar seu perfil e se comunicar com pessoas do mundo todo e quem sabe at encontrar esperantistas da sua cidade. O site cresce ainda mais: so
colocados continuamente mais materiais, e centenas de pessoas de diversas partes do mundo se registram toda semana. Atualmente (maro de 2010) existem mais de 80 mil registros de
usurios e s nesta semana se registraram 300 novos usurios. (lernu.net)

La Pasporto al la Tuta Mondo (O Passaporte ao Mundo Inteiro) um curso em vdeo bastante completo. So 16 episdios-lies com cerca de 30 minutos cada. H ainda o material de apoio:
so livros com a transcrio de todos os dilogos, explicaes e exerccios. Os vdeos so organizados como um seriado de televiso que conta aventuras de uma famlia esperantista e seus
amigos. Voc pode encontr-lo facilmente na internet (youtube), baixar os livros via torrent, ou comprar o material pelo site oficial. O curso de iniciativa da EsperantoUSA. Tanto os
organizadores, quanto os atores e outros esperantistas envolvidos no projeto trabalharam voluntariamente. Download do material de apoio (em portugus): http://www.4shared.com/dir/12674702/db19ded5/sharing.html

O "Kurso de Esperanto" um famoso programa multimdia gratuito disponvel em vrias lnguas. So 12 lies, com msicas, exerccios de pronncia e compreenso, exerccios
gramaticais, entre outros recursos. Voc ainda pode solicitar o acompanhamento de um professor atravs do site. (kurso.com.br)

Em 1932, Dr. Benson publicou seu Universala Esperanto Metodo. Trata-se de uma obra bastante ampla com 559 pginas e mais de 11 mil figuras. Tornou-se um clssico no ensino do
Esperanto. Voc pode desfrutar da obra via internet, parte digitalizada em vdeo no youtube, ou no livro online pelo site http://www.geocities.com/nuboj/bs-00.htm .

Pessoas de diversas partes do mundo que acessaram o Google no dia 15 de dezembro de 2009 depararam-se com a bandeira do Esperanto. O Google celebrou os 150 anos do
nascimento Zamenhof. Em funo disso, informaes sobre o idioma e seu criador alcanaram o topo da lista nas buscas, e o Esperanto virou notcia em vrios sites.
Alm de divulgar a lngua na sua data comemorativa, o Google oferece uma verso de seu site em Esperanto e tambm o exibe na lista de lnguas na opo de pesquisa avanada, o que permite pesquisar
somente pginas escritas em Esperanto. ( http://www.google.com/intl/eo/ ) Esse um exemplo de como a popularidade da lngua tem crescido, especialmente com o avano da Internet.

Canal de televiso em Esperanto, de Bialistok (Polnia). Voc pode assistir via internet a reportagens que falam sobre a regio, cultura, festas e costumes de Bialistok e notcias sobre o
mundo esperantista. http://www.tvbialystok.pl/tvesperanto/

Desde a dcada de 1920, possvel ouvir transmisses de rdio na Lingvo Internacia. Hoje em dia, podemos tambm ouvir pela internet. Dentre os nomes mais
conhecidos do rdio em Esperanto esto: China Radio Internacional, Radio Boa Nova-Parolu Mondo (Brasil), Radio Havano Kubo (Cuba), Pola Radio (Polnia), Radio
Vatikana (Vaticano) e Radio Verda (Canad).

Monato (Ms) uma das centenas de revistas em Esperanto. A Monato publica mensalmente artigos sobre poltica, cultura e economia. impressa desde 1979 na Blgica e distribuda em 65
pases. A revista possui 100 correspondentes em 45 pases.
A revista mais antiga em Esperanto foi La Esperantisto, publicada entre 1889 e 1895. Alm dela, surgiram outros milhares de ttulos de revistas e peridicos em Esperanto. Em 1903 surgiu a revista catlica,
Espero Katolika - revista em esperanto mais antiga ainda publicada hoje.
Algumas das revistas mais conhecidas so: Esperanto, Fonto, Heroldo de Esperanto, Kontakto, El Popola inio, Rok-Gazet, etc.
O site http://www.gazetejo.org mantm um acervo que atualmente apresenta mais de 1700 exemplares digitalizados de revistas em Esperanto de vrias pocas. H tambm muitas
publicaes online. O site http://www.eventeo.net, por exemplo, apresenta notcias em Esperanto.

A Esperanto-USA a principal organizao esperantista dos Estados Unidos. Fundada em 1952, uma organizao educacional sem fins lucrativos que promove o Esperanto por meio de
cursos, congressos, publicaes, etc.
Algumas pessoas se afastam e outras se aproximam do Esperanto acreditando que se trata de uma lngua anti-estadunidense ou anti-ingls. Obviamente, como qualquer lngua, as pessoas
podem usar o Esperanto para transmitir ou representar qualquer tipo de idia, ideologia ou crena. No entanto, o Esperanto em si no anti-lngua ou anti-nao alguma, muito pelo contrrio,

8
sua criao tem como carter a preservao de lnguas e culturas e a igualdade entre os povos. Da a seleo dessa figura, da Esperanto-USA, para a capa do nosso livro.

Fundada em 1968 nos EUA, a Esperantic Studies Foundation (Fundao de Estudos Esperantistas) promove a pesquisa, estudo e ensino do Esperanto, alm de investir em cursos,
livros, publicaes, sites e outras formas de difuso da lngua no mundo todo. Tem sido responsvel pelo suporte de milhes de dlares a diversas iniciativas como o Pasporto al la Tuta
Mondo e o Lernu.net.

A Akademio Internacia de la Sciencoj San Marino (AIS - Academia Internacional das Cincias So Marino) uma instituio cientfica de carter universitrio que utiliza o Esperanto como
lngua oficial. Criada em 1983, a Academia localiza-se em So Marino, um pequeno pas europeu, e atua em diversos pases. A instituio trabalha com vrias reas: cincias naturais, cincias
estruturais, cincias humanas, ciberntica, filosofia, etc. Concede os graus de bacharelado, mestrado, doutorado e ps-doutorado. Consiste em cerca de 250 cientistas, e saber Esperanto condio para ser
membro da AIS.

Muitos daqueles que estudam Esperanto no Brasil j viram em livros relacionados lngua o selo da FEB (Federao Esprita Brasileira). Isso porque a FEB uma das maiores editoras de livros
em Esperanto no Brasil. Por todo o pas, grupos espritas mantm cursos regulares do idioma. Por isso algumas pessoas acreditam que o Esperanto uma lngua de espritas, e isso atrai alguns e
afasta outros. Isso ocorre particularmente no Brasil porque os pioneiros na difuso da lngua internacional por aqui foram justamente os espritas. Ento podemos dizer com toda a segurana que o Esperanto
sim uma lngua de espritas, e tambm de catlicos, protestantes, budistas, muulmanos, macumbeiros... inclusive uma lngua de ateus (existe a Organizao Internacional de Esperantistas Ateus).
No meio catlico, por exemplo, o Esperanto est presente em publicaes, emisses de rdio, missas, etc. A Unio Internacional Catlica Esperantista existe desde 1910. Todos os papas expressaram seu
apoio ao Esperanto desde sua criao. O Papa Joo Paulo II, por exemplo, falava a lngua, e em cerimnias freqentemente saudava na lngua internacional milhes de pessoas.

Fundada em 1957, Bona Espero uma comunidade esperantista e uma escola-fazenda em Gois, na qual esperantistas acolhem, protegem e ensinam crianas carentes sem famlia.
Alm de estudarem Esperanto, as crianas recebem educao por meio de professores pagos pelo Estado. A comunidade recebe ajuda financeira de esperantistas de outros pases,
porm a atividade agrcola da fazenda quase garante a auto-suficincia em alimentos, e todos seguem uma dieta vegetariana. Esse modelo de comunidade esperantista j serviu como inspirao para msica e
livros.

Estima-se que haja pelo menos mil falantes nativos de Esperanto atualmente, ou seja, pessoas que aprenderam a falar a lngua desde o bero. Para crianas, existe o Congresso Infantil de
Esperanto, que ocorre junto com o congresso internacional.

A EUROKKA (Esperanto-Universala-Rok-Organizo, Kolektiva Komunik-Asocio) uma organizao que procura principalmente promover e divulgar a cultura musical esperantista. A organizao
mantm a Vinilkosmo, maior gravadora de msica esperantista. Entre os nomes mais famosos da msica em esperanto esto: Kore, Dolchamar, Team, Persone, Supernova, La
Porkoj, Merlin, Jomo, entre outros. No site www.musicexpress.com.br possvel ouvir centenas de canes na lngua internacional.

A literatura esperantista prova que o Esperanto uma lngua viva e com cultura. A histria da literatura esperantista comeou assim que a lngua foi publicada em 1887. E apesar de ser uma
literatura relativamente jovem, toda sua riqueza capaz de demonstrar que o esperanto uma lngua simples, flexvel e harmoniosa, til tanto para uma prosa elegante como para inspirados
poemas. capaz de expressar todos os pensamentos e os mais delicados sentimentos da alma. a lngua internacional ideal. - Jlio Verne (1828-1905). O escocs William Auld (1924-2006)
considerado o maior poeta esperantista, sendo indicado trs vezes ao prmio Nobel de literatura por suas obras em Esperanto. Dentre os autores mais conhecidos, esto: Sylla Chaves (Brasil),
Eli Urbanov (Checoslovquia), Claude Piron (Sua), Klmn Kalocsay (Hungria) e Julio Baghy (Hungria). Alm de produes originais, se encontram traduzidas em esperanto as principais
obras dos grandes autores da literatura mundial.

Mazi en Gondolando um curso de esperanto em desenho animado produzido pela BBC (Londres), Instituto Internacional de Esperanto (Holanda) e TOMMY Publishers (Polnia).

(Informaes extradas da Wikipdia ou dos prprios sites mencionados.)




9
COMO UTILIZAR O MATERIAL

Este livro foi desenvolvido para que voc possa aprender o vocabulrio e as estruturas
que foram introduzidas a voc por meio do vdeo-curso Mazi en Gondolando. O vdeo
encontra-se facilmente disponvel na internet (no youtube, por exemplo). Se voc estiver
participando de um curso em sala de aula, este livro ser utilizado em juno s aulas, e
sua professora ou professor lhe dir quando us-lo. Se voc autodidata, leia o material
e faa os exerccios aqui apresentados somente aps assistir s cenas correspondentes.

As lies deste livro so divididas nas seguintes partes:

_________RAKONTO____________________________ (Conto, histria)

Assista s cenas correspondentes da lio uma ou duas vezes sem acompanhar a
transcrio no livro. Procure entender apenas com as imagens e a parte auditiva.
Posteriormente, retorne s cenas e acompanhe a transcrio dos dilogos repetindo as
falas em voz alta, dando pausas quando necessrio. Para facilitar seu aprendizado, todas
as frases dos dilogos do vdeo apresentam a traduo correspondente em portugus.

_______VORTARO_______________________________ (Vocabulrio)

Aps ver, ouvir e ler os dilogos do vdeo, leia atentamente, em voz alta e em boa
pronncia, as palavras do vocabulrio que segue procurando memoriz-las. Caso aparea
na lio alguma palavra da qual voc no se lembra, consulte a lista de vocabulrio no fim
do livro.
Aps a memorizao dessas palavras, faa os seguintes exerccios:
a) Traduku (Traduza) Releia atentamente alguns dos trechos da histria conforme so
apresentados al estaro as palavras novas. Aps essa leitura, observe a palavra em
portugus e traduza-a para o esperanto de acordo com o contexto do trecho que voc
acabou de ler. Pesquisas mostram que aprendemos melhor o vocabulrio de uma lngua
no por meio de palavras isoladas, mas sim com vocbulos inseridos em um contexto.
Palavras isoladas esto fora do enunciado lingstico, ou seja, fora da comunicao.
Lngua comunicao em contexto e no palavras isoladas. O contexto bastante
importante na prtica do vocabulrio, por isso preste ateno nas frases e situaes onde
esto inseridas as novas palavras e a partir da procure memoriz-las.
b)Bildoj (Figuras) Nesta parte voc ir descrever as figuras. Ora voc indicar qual a
ao, ora voc escrever em Esperanto o nome do objeto, animal ou pessoa.

_______GRAMATIKO______________________________ (Gramtica)

Aps a prtica de vocabulrio, leia atentamente a seo de gramtica. Em seguida, releia
a seo Rakonto procurando reconhecer o vocabulrio e os pontos gramaticais
estudados. Ento, assista outra vez s cenas para fix-las na memria.

__________PRAKTIKADO PER LEGADO___________________ (Prtica pela leitura)

Cada lio apresenta um texto elaborado especialmente para que voc possa reforar o
vocabulrio e a gramtica da lio referente e enriquecer ainda mais seu vocabulrio.
uma oportunidade para ver o que voc aprendeu em contextos diferentes. Oua, leia e
releia os textos at sentir-se seguro de que compreendeu.

_________EKZERCOJ____________________________________ (Exerccios)

Esta seo foi feita para reforar sua compreenso do vocabulrio e gramtica
aprensentados na lio. uma oportunidade para voc no s ver, mas tambm aplicar
ativamente as palavras e estruturas em diferentes contextos. Nos primeiros exerccios,
voc encontrar atividades de completar, reescrever, assinalar a alternativa correta,
substituir e transformar estruturas, etc. Aps essa prtica, voc estar preparado para
usar a lngua em situaes mais comunicativas. Por isso, a seo de exerccios de todas as
lies aprensentam as seguintes atividades que iro lhe preparar para a comunicao:
Respondu (Responda) Se voc estiver participando de um curso em sala de aula,
provavelmente sua professora ou professor lhe far vrias perguntas em Esperanto
agora a hora de respond-las por escrito. Portanto s faa este passo aps a prtica de
conversao. Tente responder da forma mais completa possvel, e no apenas sim ou
no.
Demandu (Pergunte) Neste passo voc deve criar perguntas que se encaixem
perfeitamente com as respostas.


Respostas das lies

Ao fim de cada lio, voc encontrar as respostas dos exerccios, exceto aquelas que
forem pessoais. Isso facilitar bastante seus estudos especialmente se voc autodidata.
Se sua resposta no corresponder exatamente soluo sugerida, lembre-se de que
podem existir outras possibilidades, alm do mais, o Esperanto uma lngua bastante
flexvel.

Como obter o vdeo Mazi en Gondolando
- Assista ou faa download pelo Youtube.
- Download completo em: http://javabog.dk/filmoj_en_esperanto/mazi_en_gondolando/
Download do material de apoio (Arquivos em PDF e udio):
http://esperanto-uniplac.blogspot.com Clique em: Materiais do curso.

10
___________________LIO INTRODUTRIA______________________


O objetivo desta lio dar-lhe uma viso geral da gramtica, pronncia e formao das palavras em
Esperanto. Portanto no se preocupe em aprender tudo agora, a inteno apenas servir como uma
leitura rpida e como um material para consulta posterior.

Caractersticas do Esperanto.
A maioria das lnguas podem ser divididas em trs partes:
1) Vocabulrio (isto , o acervo de palavras que constituem a lngua).
2) Ortografia e Pronncia.
3) Gramtica (Morfologia e Sintaxe).
Em cada uma dessas partes, o Esperanto revela enorme simplificao, em comparao com
qualquer idioma nacional.
A Pronncia e a Ortografia so absolutamente fonticas, havendo apenas cinco sons
voclicos (a maior parte das lnguas nacionais tem vinte ou mais). Cada letra tem apenas um som,
sendo todo som expresso por uma e a mesma letra.
A Morfologia e a Sintaxe acham-se ideadas to engenhosamente que, em lugar do
costumeiro labirinto de regras apresentadas pelas outras lnguas e que ocupam aprecivel volume nos
compndios gramaticais, o Esperanto apresenta apenas 16 regras que podero ser at anotadas
comodamente numa pequena folha de papel. Essas regrinhas acham-se enumeradas logo a seguir.
O Vocabulrio causou a Zamenhof muitas noites de insnia, at que, finalmente, ele
encontrou uma brilhante soluo. Ocorreu-lhe a idia de empregar o princpio dos afixos com critrio
lgico. O resultado foi que um dicionrio de Esperanto tem somente um dcimo do tamanho de outro
noutra lngua. Ademais, a sistematizao em Esperanto completa, ao passo que, nos outros idiomas
apenas parcial e, freqentemente, ilgica. Isto porque, em Esperanto, as regras no tm excees
nem limite de aplicabilidade.
No tocante s palavras em si, Zamenhof no as inventou arbitrariamente, porm tirou-as das
lnguas mais importantes da civilizao ocidental, principalmente do Latim, fonte e origem de tantas
lnguas modernas. Recusado dizer, portanto, serem inmeras as ligaes etimolgicas entre o
vocabulrio Esperanto e o Portugus.

_________PRONNCIA___________________________________________________________

As letras b, d, f, k, l, m, n, p, t, v, z e m possuem o mesmo som que em nosso idioma.

A tem o som do a em dado.
C tem o som de ts em ts-ts.
tem o som de tch em atchim e tchau.
E tem o som do e em mesa. (e fechado)
G tem o som de g em gato.
tem o som do dj em adjetivo.
H tem um som ligeiramente aspirado, como em ah! ah! ah! (ou como nosso rr em carro)
tem um som fortemente aspirado como o j em hijo no espanhol. (Ou do ch alemo)
I tem o som do i longo em filho.
J tem o som do i breve em pai (equivale ao i semivogal, ou seja, forma ditongo com uma vogal)
tem o som do j em jornal.
O tem o som do em boca. (o fechado: = ovo)
R tem o som mais brando do que o r em cara.
S tem o som sibilante como em sapo. (Ou como nosso ss e em massa e ma)
tem o som chiante como o x em xadrez.
U tem o som do u longo em luta.
tem o som do u breve em Paulo. (equivale ao u semivogal, ou seja, forma ditongo com uma vogal)

A slaba tnica sempre na penltima slaba da palavra, que tem tantas slabas quanto forem as
vogais.

Exerccio de Pronunciao
Repita em voz alta:

a patro (pai) e fenestro (janela) i viziti (visitar)
o kolombo (pomba) u unu (um) aj fajro (fogo)
ej hejmo (lar) oj patroj (pais) uj iuj (todos)
a adi (ouvir) e Eropo (Europa) c facileco (facilidade)
ambro (quarto) g legi (ler), longa (longo) is (at)
h historio (histria) emio (qumica) j juna (jovem)
ado (quinta-feira) r resti (permanecer) s senco (sentido)
uo (sapato)


_________GRAMTICA_________________________________________________________

As 16 regras:
traduo do sumrio da prpria
Gramtica do Esperanto do Dr. Zamenhof.

1) No existe artigo indefinido; existe apenas um nico artigo definido, LA (o, a, os, as), idntico para
todos os sexos, casos e nmeros.
2) Os substantivos: terminam em O. Para formar o plural, acrescenta-se J. Existem somente dois
casos: nominativo e acusativo, obtendo-se o ultimo mediante o acrscimo de N ao nominativo (objeto
direto). Os demais casos so expressos por preposies (genitivo DE; dativo AL; ablativo PER, etc).
3) Os adjetivos: terminam em A. Nmero e caso como para os substantivos. Forma-se o comparativo
por meio da palavra PLI e o superlativo por meio da palavra PLEJ; com o comparativo, emprega-se a
conjuno OL.
4) Os numerais: cardinais (indeclinveis) so: unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, na, dek, cent,
mil. Dezenas e centenas formam-se pela simples juno dos numerais. Para assinalar os numerais
ordinais acrescenta-se A; para os mltiplos, OBL; para os fracionrios, ON; para os coletivos, OP;
para os distributivos a preposio PO. Numerais substantivos e adverbiais podem tambm ser
empregados.

11
5) Pronomes Pessoais: mi (eu), vi (voc), li (ele), i (ela), i (ele, ela) (pronome neutro, para coisa ou
animal), si (reflexivo), ni (ns), vi (vocs), ili (eles), oni (se, a gente): os possessivos se formam
acrescentando A. A declinao igual dos substantivos.
6) O verbo no sofre alteraes com referencia pessoa ou ao numero. Formas do verbo: tempo
presente toma a desinncia -as; tempo passado recebe a terminao -is; tempo futuro recebe a
terminao -os; condicional, a desinncia -us; imperativo, a desinncia -u; infinitivo, a desinncia -i.
Os particpios: presente ativo -ant; passado ativo, -int; futuro ativo, -ont; presente passivo, -at;
passado passivo, em -it; futuro passivo em -ot. A forma passiva obtida com uma forma
correspondente do verbo esti mais um particpio passivo do verbo exigido; a preposio com a voz
passiva de.
7) Os advrbios terminam em E, sendo o comparativo dos advrbios formado da mesma maneira que
para os adjetivos.
8) Toda palavra se pronuncia como se escreve.
9) O acento tnico cai sempre na penltima slaba.
10) Todas as preposies regem o caso nominativo.
11) As palavras compostas se formam pela simples juno das palavras (a palavra principal fica no
fim). As terminaes gramaticais so igualmente consideradas palavras independentes.
l2) Havendo outra negativa na sentena, a palavra NE omitida.
13) Para indicar direo, rumo a algum lugar, as palavras tomam a desinncia do acusativo -N.
14) Toda preposio tem sentido definido e constante; se, porm, o sentido direto no indicar qual seja
ou deva ser, emprega-se a preposio JE, que no possui sentido prprio. Em lugar de JE podemos
usar o acusativo sem preposio.
15) As chamadas palavras estrangeiras, i.e., aquelas que a maioria das lnguas tirou de uma s fonte,
no sofrem alterao em esperanto; porm, com diversas palavras de uma mesma raiz prefervel
empregar sem variao somente a palavra fundamental e, com esta ltima, formar o resto, de
conformidade com as regras do Esperanto.
16) A vogal final do substantivo e do artigo pode, s vezes, ser eliminada e substituda por um
apstrofo.

_________FORMAO DE PALAVRAS_______________________________________________

Palavras derivadas
As palavras derivadas so formadas com o auxlio dos afixos (prefixos e sufixos) que se ajuntam
diretamente ao radical.

Prefixos
BO - indica o parentesco resultante do casamento: frato irmo > bofrato - cunhado; filino filha >
bofilino - nora.
DIS - indica disperso, desunio, separao: doni - dar > disdoni - distribuir; eti lanar > diseti -
espalhar.
EK - indica uma ao que comea ou que momentnea: dormi dormir > ekdormi - adormecer; krii
gritar > ekkrii - exclamar. Com o auxlio deste prefixo, formam-se os verbos chamados incoativos.
EKS - indica que foi, ex.: kapitano - capito > ekskapitano - ex-capito; ii tornar-se > eksii -
demitir-se.
FI - indica desprezo, repulso: insekto inseto > fiinsektoj - vermes; ao coisa > fiao - ignomnia.
GE - indica a reunio dos dois sexos: patro pai > gepatroj - pais (pai e me).
MAL - indica a idia contrria: amiko- amigo > malamiko - inimigo; fermi fechar > malfermi - abrir;
antae frente > malantae - atrs.
MIS - indica mal, errada, injusta, inconvenientemente: adi ouvir > misadi- ouvir mal; gvidi guiar >
misgvidi - desencaminhar.
PRA - indica um passado ou futuro longnquo: arbaro floresta > praarbaro - floresta virgem; avo
av > praavo - bisav; nepo neto > pranepoj - bisnetos, descendentes.
RE - indica a repetio de um ato ou volta ao ponto de partida: doni dar > redoni - restituir; vidi ver
> revidi - rever.

Sufixos
A - indica o pejorativo, isto , a qualidade m: evalo cavalo > evalao - sendeiro; popolo povo >
popolao - populaa.
AD - indica a durao na ao: adi ouvir > adado - audio; rigardi olhar > rigardadi -
contemplar. Com o auxilio deste sufixo formam-se os verbos chamados freqentativos.
A - indica a qualidade concreta: nova novo > novao - uma novidade; trinki beber > trinkao - uma
bebida.
AN - indica scio, partidrio, membro, habitante: kastelo castelo > kastelano - castelo; Kristo
Cristo > kristano - cristo; Parizo Paris > parizano - parisiense.
AR - indica coleo, reunio: parenco parente > parencaro - parentela; meblaro - moblia.
J - indica diminutivo de caricia para o masculino: Johano Joo > Jojo - Joozinho; patro pai >
pajo - papai.
EBL - indica que pode ser: fleksi flexionar > fleksebla - flexvel; loi habitar > loebla - habitvel.
EC - indica a qualidade abstracta: ria rico > rieco - riqueza; amiko amigo > amikeco - amizade.
EG - indica o aumentativo: botelo garrafa > botelego - garrafo; ridi rir > ridegi - gargalhar; varma
quente > varmega - ardente.
EJ - indica o lugar destinado a...: bani banhar > banejo - banheiro; lerni aprender > lernejo -
escola.
EM - indica hbito, inclinao: babili tagarelar > babilema - tagarela; labori trabalhar > laborema -
trabalhador.
ER - indica o elemento, a unidade: neo neve > neero - floco de neve; fajro fogo > fajrero - fasca.
ESTR - indica chefe de... : vagono vago > vagonestro - chefe de trem; polico polcia > policestro -
chefe de policia.
ET - indica o diminutivo: botelo garrafa > boteleto - garrafinha; ridi rir > rideti - sorrir.
ID - indica filho, descendente: porko porco > porkido - leito; Israelo Israel > israelido - israelita.
IG - indica fazer, tornar: kontenta contente > kontentigi - contentar; sankta sagrado, santo >
sanktigi - santificar.
I- indica fazer-se, tornar-se: bela belo > belii - embelezar-se; sidi sentar > sidii - sentar-se.
IL - indica o instrumento: flugi voar > flugilo - asa; kudri costurar > kudrilo - agulha.
IN - indica o feminino: koko galo > kokino - galinha; frato irmo > fratino - irm.
IND - indica digno de: ami amar > aminda - amvel; adori adorar > adorinda - adorvel.
ING - indica o continente parcial: krajono lpis > krajoningo - lapiseira; kandelo vela > kandelingo -
castial.

12
ISM - indica teoria, sistema, escola, partido, etc.: sociala social > socialismo - socialismo; ideala
ideal > idealismo - idealismo.
IST - indica a profisso, um adepto de uma teoria, escola, doutrina, etc.; servi servir > servisto -
criado; maro mar > maristo - marinheiro; Buda Buda > budaisto - budista.
NJ - indica o diminutivo de caricia para o feminino: Ana Ana > Anjo - Aninha; patrino me > panjo
- mame.
UJ - indica o continente total: cogaro charuto > cigarujo - charuteira; pomo ma > pomujo -
macieira; franca francs > Francujo - Frana. Nota - Podem-se tambm formar os nomes de pases
com o auxlio da palavra lando (pas) e os nomes de rvores com a palavra arbo (rvore). Ex.:
Franclando, pomarbo.
UL - indica o ser caracterizado por... : malria pobre (adj.) > malriulo - um pobre; timi temer >
timulo - poltro.
UM - no tem sentido definido: sapo > sabo > sapumi - ensaboar; kolo pescoo > kolumo -
colarinho.
(Da "Gramtica Elementar de Esperanto", de A. Couto Fernandes e H. Mota Mendes).

Adaptado de Baza Esperanto, de Evaldo Pauli:
http://www.simpozio.ufsc.br/16RegrasEsp.htm

_________CORRELATIVOS_________________________________________

A formao de palavras interrogativas e relativas em Esperanto se d por meio de um sistema de
combinao silbica bastante lgica. Tal sistema consiste em cinco slabas iniciais que se combinam
com nove slabas finais, formando assim 45 palavras. Esses so os correlativos.

Slaba
inicial
Pequeno esclarecimento
ki- Partcula que pergunta
ti- Partcula que indica (mostra)
i- Partcula que indefine
i- Partcula que indica totalidade
neni-
Partcula que indica a ausncia, o conjunto
vazio


Slaba
final
Pequeno esclarecimento
-o coisa indefinida
-u indivduo, coisa definida
-a qualidade
-el modo, maneira
-e lugar
-am tempo
-om quantidade
-al motivo, causa
-es aquele/a que possui

Juntos eles formam uma tabela:
KI- TI- I- I NENI-
-O
kio - o que tio - isso, aquilo
io - alguma coisa,
algo
io - tudo nenio - nada
-U
kiu - quem, qual tiu - esse, aquele iu - algum, algum iu - todo/a, cada
neniu - ningum,
nenhum
-A kia - de que
qualidade, de que
espcie
tia - dessa/daquela
qualidade, dessa/daquela
espcie.
ia - de alguma
qualidade, de
alguma espcie
ia - de toda/cada
qualidade, de
toda/cada espcie
nenia - de nenhuma
qualidade, de
nenhuma espcie
-EL kiel - de que
maneira/modo,
como
tiel - dessa/daquela
maneira
iel - de alguma
maneira
iel - de todas as
maneiras
neniel - de nenhuma
maneira
-E
kie - onde tie - ali, l ie - em algum lugar
ie - em todos os
lugares
nenie - em nenhum
lugar
-AM
kiam - quando
tiam - nesse/naquele
tempo, ento
iam - em algum
tempo
iam - sempre neniam - nunca
-OM
kiom - quanto tiom - tanto iom - um pouco iom - tudo
neniom - nada,
nenhuma quantidade
-AL
kial - por que tial - por isso
ial - por algum
motivo
ial - por todos os
motivos
nenial - por nenhum
motivo
-ES kies - de quem,
cujo/a
ties - dele, dela ies - de algum ies - de todos nenies - de ningum

i
A palavra i exprime proximidade e usada com palavras correlativas formadas por ti- e i-, antes ou depois
delas.
tie i / i tie - aqui
tiu i / i tiu - este/a
io i / i io - tudo isto aqui

Ajn
A palavra ajn significa quer que seja (aumenta a indefinio de algo j indefinido)
kiam ajn - quando quer que seja
kiu ajn - quem quer que seja

Palavras relativas
As ki-palavras so usadas tambm como palavras relativas (que relacionam)
Tio, kion li diris, estas bona. - aquilo (isso), que ele disse bom.
La knabino, kiu staras tie. - a menina, a qual est de p ali
i estas granda kiel domo. - ela grande como casa

http://pt.lernu.net/lernado/gramatiko/konciza/korelativoj.ph



13
LECIONO 1_____________________________________________
Cenas 1 e 2


_________RAKONTO________________________________________


Reo: Bonan tagon! Mi estas Reo. Mi estas la Reo de Gondolando.
Rei: Bom dia! Eu sou o Rei. Eu sou o Rei de Gondolando.

Reino: Bonan tagon! Mi estas Reino.
Rainha: Bom dia! Eu sou a Rainha.

Silvja: Saluton! Mi estas princino Silvja.
Silvja: Ol! Eu sou a princesa Silvja.

Karlo: Silvja, Silvja! Saluton! Mi estas Karlo. Mi estas ardenisto.
Karlo: Silvja, Silvja! Ol! Eu sou Karlo. Eu sou jardineiro.

Korvaks: Saluton. Mi estas Korvaks.
Korvaks: Ol. Eu sou Korvaks.

Reo: Dankon, Korvaks.
Rei: Obrigado, Korvaks.

Mazi: Saluton. Mi estas Mazi. Granda Mazi.
Mazi: Ol. Eu sou Mazi. Grande Mazi.

Petro: Bonan matenon.
Petro: Bom dia.

Reo: Bonan matenon.
Rei: Bom dia.

Petro: Bonan matenon. Mi estas Petro.
Petro: Bom dia. Eu sou Petro.

Bonan matenon. Bonan tagon. Bonan vesperon. Bonan nokton.
Bom dia. Boa tarde. Boa noite. Boa noite.


- Kiu vi estas?
Quem voc?

- Mi estas Karlo.
Eu sou Karlo.

- Kio vi estas?
O que voc ?

- Mi estas ardenisto.
Eu sou jardineiro.

_______VORTARO________________________________________

bonan matenon bom dia, boa manh
bonan tagon boa tarde, bom dia (o dia inteiro)
bonan vesperon boa noite (no encontro)
bonan nokton boa noite (na despedida)
mi eu
vi voc
estas sou (presente do verbo ser/estar)
reo rei
la o, a, os, as (artigo definido)
Gondolando nome de um lugar fictcio
reino rainha
saluton ol
princino princesa
ardenisto jardineiro
dankon obrigado
granda grande
kiu quem, qual
kio o que
Vocabulrio adicional:
i ela
li ele
a ou
kaj e (conjuno)
lernanto estudante, aluno
instruisto professor
vi komprenas voc entende
viro homem
virino mulher
knabo menino
knabino menina
vi deziras voc deseja

14
a) Traduku:

bom dia, boa manh=
boa tarde, bom dia (o dia inteiro)=
boa noite (no encontro)=
boa noite (na despedida)=

Mi estas Reo.
eu=
sou=
rei=

Mi estas la Reo de Gondolando.
o, a, os, as =

Bonan tagon! Mi estas Reino.
rainha =

Saluton! Mi estas princino Silvja!
ol =
princesa =

Saluton! Mi estas Karlo. Mi estas ardenisto.
jardineiro =

Dankon, Korvaks.
obrigado =

Mi estas Mazi! Granda Mazi!
grande =

Kiu vi estas? - Mi estas Karlo.
Kio vi estas? - Mi estas ardenisto.
quem =
o que =

b) Bildoj:
1. Bonan ___________! 2. Bonan _____________!
3. __________________ 4. ________________
5. 6. 7. 8.
9. 10. 11. 12.

_______GRAMATIKO_______________________________________

CUMPRIMENTOS:
Saluton! Oi! Ol!
Bonan matenon! Bom dia! (Usado pela manh.)
Bonan tagon! Bom dia! Boa tarde! (Usado pela tarde, tambm no final da manh.)
Bonan vesperon! Boa noite! (Usado noite quando se encontra.)
Bonan nokton! Boa noite! (Usado noite na despedida.)

Formao de palavras
Em Esperanto, uma palavra geralmente consiste em uma parte imutvel ou raiz,
que expressa a idia, e uma terminao que indica o uso da palavra, ou seja, a classe
gramatical (substantivo, adjetivo, verbo, etc.). Ao mudar a terminao, muda-se tambm a
classe gramatical. Dessa forma, bastante simples identificar o uso de uma palavra em
Esperanto e transform-la em outras palavras, basta considerar sua terminao. Ao longo
das lies, iremos aprender a identificar e usar as diferentes terminaes do Esperanto.
Comearemos pelos substantivos.




15
SUBSTANTIVOS (-O)
Substantivos so palavras que do nome aos seres e coisas. Todos os substantivos
em Esperanto terminam em -o. Exemplos: reo, ardenisto, princino.

LA (o, a, os as)
"La" o artigo definido em Esperanto, significando "o, a, os, as". Ou seja, pode
acompanhar palavras masculinas ou femininas, no plural ou singular.
Mi estas la Reo de Gondolando. Eu sou o Rei de Gondolando.
la knabo o menino la knabino a menina

Em Esperanto, no h artigo indefinido. A indeterminao marcada simplesmente pela
ausncia do artigo definido.
Mi estas ardenisto. Eu sou um jardineiro. / Eu sou jardineiro.

ESTAS (ser/estar/haver)
Estas pode ser traduzido como ser, estar ou haver no presente. Em Esperanto, os
verbos no so conjugados, ou seja, a forma a mesma para todas as pessoas.
Mi estas la Reo de Gondolando. Eu sou o Rei de Gondolando.
i estas princino. Ela uma princesa.
Vi estas en Gondolando. Voc est em Gondolando.
Estas bela ardeno en Gondolando. H um belo jardim em Gondolando.

KIU (quem, qual, que)
Kiu um correlativo formado pela partcula interrogativa ki- e a terminao u, que
indica indivduo ou coisa definida. Uma pergunta sobre um indivduo ou coisa definida
traduz-se por quem ou qual. Kiu tambm pode ser usado como uma palavra relativa no
sentido de que.

Saluton! Mi estas Karlo. Kiu estas vi? (Ol! Eu sou Karlo. Quem voc?)
Kiu estas i? i estas Silvja. (Quem ela? Ela Silvja.)
Kiu viro estas la ardenisto? (Qual homem o jardineiro?)
i estas la virino, kiu estas reino.(Ela a mulher que rainha.)

KIO (o que, que)
O correlativo kio formado por ki- (partcula interrogativa) e a terminao o
(coisa indefinida). Uma pergunta sobre coisa indefinida se traduz por o qu?. Uma
pergunta com kio espera uma resposta com -o:

Kiu estas i? i estas Silvja. (Quem ela? Ela Silvja.)
Kio estas i? i estas princino. (O que ela? Ela uma princesa.)
Kiu estas li? Li estas Karlo. (Quem ele? Ele Karlo.)
Kio estas li? Li estas ardenisto. (O que ele? Ele jardineiro.)
U
u uma palavra que em geral no se traduz ao Portugus, embora carregue um
sentido aproximado a por acaso, por ventura, ser que.... usado para indicar que a frase
uma pergunta cuja resposta sim/no:

u i estas reino? Jes, i estas reino.
[Por acaso/por ventura/ser que] Ela uma rainha? Sim, ela uma rainha.

u li estas reo Ne, li ne estas reo. Li estas ardenisto.
Ele um rei? No, ele no um rei. Ele jardineiro.

Perguntas que comeam com u no mudam a ordem das palavras:
u Karlo estas ardenisto? Jes, Karlo estas ardenisto.

Perguntas
Toda pergunta em Esperanto deve comear por uma palavra interrogativa como kiu, kio....
ou por u. No se pode dizer: Vi komprenas? Mas sim: u vi komprenas?
O mesmo vale para perguntas indiretas. Nesses casos traduzimos u por se:
Mi ne scias, u vi komprenas.(Eu no sei se voc compreende.)
Li demandis, u mi havas tempon. (Ele perguntou se eu tenho tempo.)

U... A...
Atente para a estrutura u... a, quando h alternativas:
u vi deziras teon a kafon? (Voc quer ch ou caf?)

-IN- (feminino)
Para formar palavras femininas basta acrescentar o sufixo in ao masculino.

reo (rei) reino (rainha)
princo (prncipe) princino (princesa)
viro (homem) virino (mulher)
knabo (menino) knabino (menina)
patro (pai) patrino (me)
lernanto (aluno) lernantino (aluna)

-IST- (profisso)
O sufixo -ist- indica a profisso, um adepto de uma teoria, escola, doutrina, etc.
instrui instruir instruisto professor
ardeno jardim ardenisto jardineiro
servi servir servisto criado
maro mar maristo marinheiro
Buda Buda budaisto - budista

16
__________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________

- Bonan matenon!
- Bonan matenon! Kiu estas vi?
- Mi estas Johano.
- Kio estas vi? u vi estas lernanto?
- Jes, mi estas lernanto, kaj vi? Kiu vi estas? Kio vi estas?
- Mi estas Georgo. Mi estas instruisto.

***
- Saluton!
- Bonan vesperon! Kiu vi estas?
- Mi estas Karlo, kaj vi?
- Mi estas Reino.
- u vi estas la Reino de Gondolando?
- Jes, mi estas. Kaj vi? Kio vi estas? u vi estas la ardenisto?
- Jes, mi estas la ardenisto.
- Bonan nokton!
- Bonan nokton!
***
- Bonan tagon!
- Bonan tagon!
- Kiu estas la knabo?
- Li estas Karlo.
- Kio estas li?
- Li estas ardenisto.
- Kaj kiu estas la knabino?
- i estas Silvja.
- Kio estas i?
- i estas princino.
- u i estas la princino de Gondolando?
- Jes. La viro estas la Reo, kaj la virino estas la Reino. u vi komprenas?
- Ho jes, mi komprenas. La Reo estas la patro, kaj la Reino estas la patrino de Silvja la
princino.
- Jes, vi bone komprenas.






_________EKZERCOJ_________________________________________
I) Complete com kiu, kio ou u:

a) _____ vi estas? Mi estas Karlo.
b) _____ vi estas? Mi estas princino.
c) _____ vi estas princino? Jes!
d) _____ estas i? i estas Silvja.
e) _____ i estas la Reino de Gondolando? Ne, i estas la princino.
f) _____ vi komprenas? Jes, mi komprenas.
g) _____ estas li? Li estas ardenisto.
h) ____ li estas ardenisto? Ne.
i) _____ i estas la princino a la reino?
j) _____ li estas la ardenisto a la reo?

II) Escolha as alternativas que melhor respondem cada pergunta:
1. Kiu vi estas?
a) Mi estas ardenisto.
b) Mi estas Petro.
c) Vi estas Petro.

2. Kio vi estas?
a) Mi estas la Reo de Gondolando.
b) Mi estas Karlo.
c) Vi estas Karlo.

3. u li estas Granda Mazi?
a) Ne, li estas Karlo.
b) Ne, li estas Granda Mazi.
c) Jes, li estas Karlo.

4. u i estas la Reino de Gondolando?
a) Ne, i estas la Reino de Gondolando.
b) Jes, i estas Silvja, la princino.
c) Jes, i estas.


17
5. Bonan nokton!
a) Bonan vesperon!
b) Dankon!
c) Bonan matenon!

III) Escolha as alternativas que melhor completam cada sentena escrevendo-as nos
espaos:
1. Saluton! Mi _______ Granda Mazi.
a) u b) estas c) ne

2. u _____ estas la princino de Gondolando?
a) li b) i c) kio

3. _____ vi estas? - Mi estas Petro.
a) Kio b) Kiu c) u

4. Kio estas ____ ? Mi estas Korvaks.
a) i b) li c) vi


5. u vi estas Korvaks ____ Karlo?
a) li b) a c) ne

6. _____ estas li? Li estas Granda Mazi.
a) u b) Kio c) Kiu

7. u li estas la ardenisto? - ____ , li estas ardenisto.
a) u b) Jes c) Ne

IV) Respondu:
1. Kiu vi estas?

2. Kio vi estas?

3. u vi estas lernanto a instruisto?

4. u Karlo estas reo?

5. u Silvja estas princino?


V) Demandu:

1. Mi estas Marko.

2. Mi estas instruisto.

3. Jes, Karlo estas ardenisto.

4. Ne, Karlo ne estas reo.

5. Silvja estas princino.

6. Palo estas lernanto.


Respostas da lio 1
b) Bildoj
1. Bonan matenon. 2. Bonan tagon.
3. Bonan vesperon. 4. Bonan nokton.

I) a) Kiu b) Kio c) u d) Kiu e) u f) u g) Kio h) u i) u j) u

II) 1. b 2. a 3.a 4.c 5.b

III) 1.b 2.b 3.b 4.c 5.b 6.c 7.b

IV) Respondu
1. Mi estas (seu nome).
2. Mi estas lernanto.
3. Mi estas lernanto.
4. Ne, Karlo ne estas reo. Karlo estas ardenisto.
5. Jes, Silvja estas princino.

V) Demandu
1. Kiu vi estas?
2. Kio vi estas?
3. u Karlo estas ardenisto?
4. u Karlo estas reo?
5. Kio estas Silvja?
6. Kio estas Palo?

18
LEITURA COMPLEMENTAR


Lernu.net um dos maiores sites dedicados ao estudo do Esperanto. L voc encontrar
muitos cursos para aprimorar seus estudos. Ao final de cada lio, iremos ler um texto do
curso Ana Pana. Dessa forma voc poder enriquecer seu vocabulrio e praticar o que j
sabe. Se preferir, acesse www.lernu.net e faa os cursos detalhadamente. L voc
encontrar explicaes, exerccios e tambm poder ouvir os textos do curso Ana Pana.


ANA PANA

1 - Saluton! Ol!


Saluton! Mia nomo estas Ana Pana.
Ol! Meu nome Ana Pana.

Mia persona nomo estas Ana. Mia familia nomo estas Pana.
Meu nome pessoal Ana. Meu nome de famlia Pana.

Mi loas en Novjorko, Usono. Mia adreso estas: 1234 Long-strato.
Eu moro em Nova Iorque, Estados Unidos. Meu endereo : 1234 Long-strato.

Mia retpot-adreso estas: ana@lernu.net. Mi estas 18-jara.
Meu e-mail : ana@lernu.net. Eu tenho 18 anos.

Kio estas via nomo? Kie vi loas?
Qual o seu nome? Onde voc mora?

His!
At!

Ana


mia nomo meu nome persona pessoal
mi loas eu moro Usono EUA
adreso endereo strato rua, estrada
poto correio reto rede
retpot-adreso e-mail @ - e
punkto ponto mi estas 18-jara tenho 18 anos
kie vi loas? onde voc mora?
LECIONO 2______________________________________________________
Da cena 1.3 at 1.5


_________RAKONTO________________________________________

Reo: Mi estas forta.
Rei: Eu sou forte.

Reino: Mi estas dika. Dika. Dika.
Rainha: Eu sou gorda. Gorda. Gorda.

Silvja: Mi estas bela.
Silvja: Eu sou bela.

Korvaks: Mi estas saa.
Korvakks: Eu sou sbio.

Karlo: Mi estas kuraa.
Karlo: Eu sou corajoso.

Kia vi estas?
Como voc ?

Forta. Dika. Bela. Saa. Kuraa.
Forte. Gorda. Bela. Sbio. Corajoso.

Reino: Vi estas forta.
Rainha: Voc forte.

Reo: Jes, forta. Vi estas dika.
Rei: Sim, forte. Voc gorda.

Reino: Jes, dika.
Rainha: Sim, gorda.

Karlo: Kaj i estas bela.
Karlo: E ela bela.

Korvaks: Jes, vi pravas.
Korvaks: Sim, voc tem razo.

19
Silvja: Li estas kuraa kaj saa.
Silvja: Ele forte e inteligente.

Korvaks: Ne, ne. Mi estas saa. Mi estas saa.
Korvaks: No, no. Eu sou intelignte. Eu sou inteligente.

Forta. Dika. Bela. Saa. Kuraa.
Forte. Gorda. Bela. Inteligente. Corajoso.

Mazi: Mi estas granda! Granda Mazi.
Mazi: Eu sou grande! Grande Mazi.

Mazi: Granda.
Mazi: Grande.

Kato: Malgranda.
Gato: Pequeno.

Mazi: Mi estas granda Mazi.
Mazi: Eu sou o Grande Mazi.

Kato: (al Mazi) Granda.
Gato: (ao Mazi) Grande.

Mazi: (al la kato) Malgranda.
Mazi: (ao gato) Pequeno.

Kato: Granda.
Gato: Grande.

Mazi: Malgranda.
Mazi: Pequeno.

Reo: (palaco) Granda.
Rei: (palcio) Grande.

Karlo: (domo) Malgranda. (emizo) Granda. Malgranda.
Karlo: (casa) Pequeno. (camisa) Grande. Pequeno.

Mazi: Kaj mi estas Granda Mazi.
Mazi: E eu sou o Grande Mazi.

Silvja: Jen sako, granda sako. Jen mapo. Jen sandvio.
Silvja: Eis um saco, um grande saco. Eis um mapa. Eis um
sanduche.

Kio estas i? Hi estas sandvio
O que isto? Isto um sanduche.

Karlo: Jen motorciklo. Motorciklo.
Karlo: Eis uma motocicleta. Motocicleta.

Korvaks: Jen komputilo!
Korvaks: Eis um computador!


_______VORTARO________________________________________

forta forte
dika gordo, gorda [Yid. dik, Ger. dick]
bela belo, bela
kuraa corajoso
saa esperto, sbio
mi eu
vi voc
i ela
li ele
kaj e
vi pravas voc tem razo
granda grande
malgranda pequeno
palaco palcio
domo casa
emizo camisa
jen eis
sako saco, sacola
mapo mapa
sandvio sanduche
i ele/ela (pronome neutro)
motorciklo motocicleta
komputilo computador

Vocabulrio adicional
mia meu, minha
via teu, tua, seu, sua


20
a) Traduku:

La Reo estas forta. La reino estas dika.
La princino estas bela. Karlo estas kuraa.
Korvaks estas saa.
forte =
magra =
bela =
corajoso =
sbio =

Mi estas forta, vi estas dika, i estas bela kaj li estas kuraa.
eu =
voc =
ela =
ele =
e =

La princino estas bela. Jes, vi pravas!
Voc tem razo =

Mazi estas granda.
La kato estas malgranda.
grande =
pequeno =

La palaco estas granda. La domo estas malgranda. La emizo estas granda.
Jen sako. Granda sako! Jen mapo. Jen sandvio.
palcio =
casa =
camiseta =
eis =
saco =
mapa =
sanduche =

Kio estas i? - Hi estas motorciklo.
Kio estas i? - Hi estas komputilo.
ele/ela (neutro) =
motocicleta =
computador =

b) Bildoj:

1. Li estas f__________ . 2. ________ estas d_________.
3. ______ estas b___________. 4. Hi estas g__________.
5. _______ estas m____________. 6. Li estas s___________.
7. La kato estas k____________. 8. Li ne estas _________.
9. La p_________ estas g________. 10. La ________ estas _________.
11. 12. 13. 14.
15. 16. 17.




21
_______GRAMATIKO_______________________________________

PRONOMES PESSOAIS
Pronomes so palavras usadas para substituir um nome (substantivo). Pronomes so
geralmente usados para evitar a repetio de um substantivo. Estes so os pronomes
em Esperanto:

mi (eu) ni (ns)
vi (voc) vi (vocs)
li (ele - masculino) ili (elas/elas masculino, feminino e neutro)
i (ela - feminino)
i (ele/ela/isto/isso neutro)

- Oni (se, a gente) - pronome indefinido, usado quando no se quer mencionar, ou no
se sabe o que ou quem comete a ao do verbo. Ex.: Oni diras, ke... Diz-se que...,
Dizem que..., A gente diz que...)
- Ci (tu) o uso deste pronome geralmente se restringe poesia. Na conversao mais
freqente o uso de vi (voc/vocs).


PRESENTE (-AS)
Para expressar que algo est acontecendo agora, aes habituais, fatos ou estados que
existem permanentemente ou no momento, ajuntamos raiz de uma palavra a
terminao as. assim que construimos um verbo no tempo presente.

Est- a raz do verbo ser, estar. Kompren- a raiz do verbo compreender,
entender. -AS expressa o tempo presente:
Karlo estas ardenisto. (Karlo jardineiro)
Kiu estas vi? (Quem voc?)
Mi komprenas. (Eu entendo. / Eu estou entendendo.)

Perceba que podemos traduzir os verbos terminados em as no apenas pelo presente
simples em Portugus, mas tambm pelo presente composto em verbo estar + verbo
no gerndio (ex.: Mi komprenas. Entendo. / Estou entendendo.)

ADJETIVOS (-A)
Adjetivos so palavras que se ajuntam a substantivos para descrever-lhes uma ou mais
qualidades. Em Esperanto, todos os adjetivos terminam em -a: Bona, bela, dika, forta,
kuraa, saa.
Karlo estas kuraa. (Karlo corajoso)
Silvja estas bela. (Silvja bela)

KIA singifica como, de que tipo, de que natureza. Uma pergunta com kia espera
uma resposta com a. Ou seja, quando usamos kia, estamos pedindo por uma
descrio usando adjetivos.
Kiu estas li? Li estas Karlo. (Quem ele? Ele Karlo.)
Kio estas Karlo? Li estas ardenisto. (O que Karlo? Ele jardineiro.)
Kia estas Karlo? Li estas kuraa. (Como Karlo? Ele corajoso.)

JEN significa eis, aqui est.
Jen komputilo. (Eis um computador.)

MAL- (oposto)
O prefixo MAL- d a idia oposta. No tem o mesmo sentido em Portugus, portanto
no expressa necessariamente algo ruim, como a palavra em portugus mal.
Mazi estas granda. - La kato estas malgranda.

bela (belo) malbela (feio)
forta (forte) malforta (fraco)
kuraa (corajoso) malkuraa (covarde)
saa (sbio) malsaa (tolo)
dika (gordo) maldika (magro)

-IL- (instrumento)
O sufixo -il- indica instrumento.

flugi voar flugilo asa
kudri costurar kudrilo agulha
komputi computar komputilo computador
trani cortar tranilo faca
mani comer manilo talher
sonori soar sonorilo sino, campainha

22
__________PRAKTIKADO PER LEGADO___________________________________

Jozefo - Bonan tagon, Sofio!
Sofio - Saluton, Jozefo!
Jozefo - Jen mia motorciklo! u vi pensas, ke mia motorciklo estas bela?
Sofio - Jes, i estas bela kaj granda.
Jozefo - Vi pravas!
Sofio - u via komputilo estas en via domo?
Jozefo - Ho, jes, i estas en mia domo.
Sofio - Kia estas via komputilo?
Jozefo - Mi pensas, ke i estas bona. Hi estas malgranda kaj bona.
Sofio - Kaj via kato? u li estas en via domo?
Jozefo - Jes, li estas en mia domo.
Sofio - Li estas bela malgranda kato.
Jozefo - Kio estas i?
Sofio - Hi estas mia sako.
Jozefo - Kio estas en via sako?
Sofio - En mia sako estas sandvio kaj mapo.
Jozefo - Mapo? Kia estas la mapo en via sako?
Sofio - Hi estas granda mapo.
Jozefo - Kaj kio estas i? u i estas via nova emizo?
Sofio - Oh, jes. u vi pensas, ke mia emizo estas bela? Kia estas mia emizo?
Jozefo - Hi estas bela kaj malgranda. Hi estas bona por vi.
Sofio - Vi pravas! Kaj mi, Jozefo? u vi pensas, ke mi estas bela?
Jozefo - Ho, jes! Vi estas bela, saa kaj... maldika!
Sofio - Ho, dankon!
Jozefo - Kaj mi? Kia estas mi?
Sofio - Vi estas saa, forta, granda kaj kuraa!
Jozefo - Jes, vi pravas!

_________EKZERCOJ_________________________________________
I) Vimos o quadro abaixo na seo gramatical. Agora complete-o de memria:

II) Complete as frases com pronomes pessoais:

a) Kiu estas vi? - ____ estas la Reo de Gondolando.
b) Kia estas Silvja? - ____ estas bela.
c) Kia estas Karlo? - ____ estas kuraa.
d) Kio estas ____? - ____ estas komputilo.
e) Kia estas ____? Mi estas saa, kuraa kaj forta.
f) u la Reino estas maldika? Ne, ____ estas dika.
g) u Korvaks estas kuraa? Ne, ____ ne estas kuraa.
h) Kia estas la palaco? - ____ estas granda.
i) Kia estas la emizo? - ____ estas malgranda.
j) u _____ pravas? Jes, vi pravas.

III) Complete com kiu, kio ou kia.

a) ______ vi estas? Mi estas Johano.
b) ______ vi estas? Mi estas instruisto.
c) ______ vi estas? Mi estas saa.
d) ______ estas la princino? i estas Silvja.
e) ______ estas i? Hi estas motorciklo.
f) ______ estas la motorciklo? Hi estas bela.
g) _____ pravas? La lernanto pravas.
h) _____ li estas? Li estas malsaa kaj maldika.
i) _____ estas la kuraa ardenisto? Li estas Karlo.

IV) Descreva os objetos utilizando as palavras granda ou malgranda. Siga o exemplo:
a) (malgranda) Kia estas la Kato? - Hi estas malgranda.
b) (granda) Kia estas la mapo? Hi _____________________
c) (granda) Kia estas la ___________? - _____________________
d) (granda) Kia_________________________? - ________________

23
e) (malgranda)
f) (malgranda)
g) (malgranda)
h) (malgranda)

V) Escolha as alternativas que melhor respondem cada pergunta:
1. Kia estas Marko?
a) Li estas lernanto.
b) i estas bela.
c) Li estas malbela.

2. Kiu estas la instruisto?
a) La instruisto estas saa.
b) Li estas Josefo.
c) i estas malforta.

3. Kio estas i?
a) Hi estas bela.
b) Hi estas sandvio.
c) Hi estas granda.

4. Kiu estas la saa lernanto?
a) Li estas saa.
b) i estas la princino de Gondolando.
c) Li estas instruisto.

5. Jen mapo.
a) Hi estas granda mapo.
b) Dankon.
c) Vi pravas.
6. La kato estas bela.
a) Jes, vi pravas.
b) Ne, i estas bela.
c) Hi estas kato.


VI) Responda as perguntas utilizando o sufixo mal. Preste ateno nos pronomes. Siga o
modelo:

a) u la princino estas dika?
Ne, la princino ne estas dika. i estas maldika.

b) u la reino estas forta?
Ne, la ____________ ne estas forta. _____ estas ______________.

c) u Korvaks estas kuraa?

d) u la domo estas granda?

e) u la emizo estas bela?

f) u vi estas saa?

g) u la sandvio estas granda?

h) u Margareto estas dika?


VII) Respondu:

1. u vi estas forta?

2. u la reo estas dika?

3. Kiu estas dika?

4. u Silvja estas dika?

5. Kia estas Silvja?

6. Kia estas Korvaks?

24

7. Kia estas Karlo?

8. u vi estas bela a malbela?

9. u Albert Einstein estas saa?

10. u la kato estas granda?

11. Kia estas Mazi?

12. Kia estas la domo?

13. Kia estas la palaco?

14. Kia estas vi?


VIII) Demandu:

1. Mi estas forta.

2. J Soares estas dika.

3. Rambo estas kuraa.

4. Jes, Silvja estas bela.

4. Jes, mi estas saa.

5. Ne, mi ne estas forta.

6. Ne, la kato ne estas granda, la kato estas malgranda.

7. La palaco estas granda.

8. Mia emizo estas bela.

9. Hi estas sandvio.

10. Hi estas komputilo.
11. Jes, i estas sako.

12. Ne, i ne estas sandvio.

13. La mapo estas granda.


Respostas da lio 2

b) Bildoj
1. Li estas forta. 2. Li estas dika. 3. i estas bela. 4. i estas granda. 5. i estas malgranda.
6. Li estas saa. 7. kuraa. 8. kuraa. 9. La palaco estas granda.
10. La domo estas malgranda. 11. kato 12. emizo 13. sako
14. mapo 15. sandvio 16. motorciklo 17. komputilo

II)
a) Mi b) i c) Li d) i i e) Vi f) i g) li h) I i)i j) mi

II)
a) Kiu b) Kio c) Kia d) Kiu e) Kio f) Kia g) Kiu h) Kia i) Kiu

IV)
b) i estas granda.
c) Kia estas la palaco? i estas granda. d) Kia estas la motorciklo? i estas granda.
e) Kia estas la sandvio? i estas malgranda. f) Kia estas la domo? i estas malgranda.
g) Kia estas la emizo? i estas malgranda. h) Kia estas la komputilo? i estas malgranda.

V) 1.c 2.b 3.b 4.b 5.b 6.a

VI)
b) Ne, la reino ne estas forta. i estas malforta. c) Ne, Korvaks ne estas kuraa. Li estas malkuraa.
d) Ne, la domo ne estas granda. i estas malgranda. e) Ne, la emizo ne estas bela. i estas malbela.
f) Ne, mi ne estas saa. Mi estas malsaa. g) Ne, la sandvio ne estas granda. i estas malgranda.
h) Ne Margareto ne estas dika. i estas maldika.

VII)Respondu
1.Jes, mi estas forta. / Ne, mi ne estas forta. 2. Ne, la reo ne estas dika.
3. La reino estas dika. 4. Ne, Silvja ne estas dika.
5. Silvja estas bela. 6. Korvaks estas saa.
7. Karlo estas kuraa. 8. Mi estas bela/malbela.
9. Jes, li estas tre saa. 10. Ne, la kato ne estas granda. i estas malgranda.
11. Mazi estas granda. 12. La domo estas malgranda.
13. La palaco estas granda. 14. Mi estas...saa/kuraa/bela, ktp.(etc.)

VIII) Demandu
1. Kia vi estas? 2. Kia estas J Soares?
3. Kia estas Rambo? 4. u Silvja estas bela?
5. u vi estas forta? 6. u la kato estas granda?
7. Kia estas la palaco? 8. Kia estas via emizo?
9. Kio estas i? 10. Kio estas i?
11. u i estas sako? 12. u i estas sandvio?
13. Kia estas la mapo?

25


LEITURA COMPLEMENTAR


2 - Pri Ana Sobre Ana

Sur la bildo estas knabino. ia nomo estas Ana. ia tuta
nomo estas Ana Pana.
Sobre a figura est uma menina. Seu nome Ana. Seu nome
todo Ana Pana.

Ana estas juna. Ana estas 18-jara.
Ana jovem. Ana tem 18 anos.

La adreso de Ana estas: 1234 Long-strato. La retpot-adreso de Ana estas: ana@lernu.net.
O endereo de Ana 1234 Long-strato. O e-mail de Ana : ana@lernu.net.

Ana loas en Novjorko. Novjorko estas urbo en Usono.
Ana mora em Nova Iorque. Nova Iorque uma cidade nos Estados Unidos.

Usono estas lando en Ameriko. Ameriko estas mondoparto.
Os Estados Unidos so um pas na Amrica. A Amrica uma parte do mundo.

En la mondo estas kelkaj mondopartoj, ekzemple: Ameriko, Afriko, Azio, Eropo kaj
Oceanio.
No mundo esto algumas partes do mundo, por exemplo: Amrica, Africa, sia, Europa e
Oceania.

pri sobre sur sobre
bildo figura knabino menina
ia seu, dela tuta todo
juna jovem urbo cidade
lando pas, terra mondo mundo
parto parte kelkaj algumas, alguns
ekzemple por exemplo






LECIONO 3________________________________________________________
1.6 at 2.2


_________RAKONTO________________________________________

Sceno 6

Kato: Mia! Pruno, persiko, vinbero. Pruno, persiko, vinberoj. Pruno, pruno, pruno!
Gato: Miau! Ameixa, pssego, uva. Ameixa, pssego, uva. Ameixa, ameixa, ameixa!

Tri prnoj! Mi gajnis! Mia. Prunoj, prunoj, prunoj!
Trs ameixas! Eu ganhei! Miau! Ameixas, ameixas, ameixas!

Sceno 7

Reo: Jen ardeno. Rigardu! Jen prunoj. Jen persikoj. Jen vinberoj.
Rei: Eis um jardim. Olhe! Eis ameixas. Eis pssegos. Eis uvas.

Reino: Mi atas prunojn.
Rainha: Eu gosto de ameixas.

Mi atas persikojn.
Eu gosto de pssegos.

Mi atas vinberojn.
Eu gosto de uvas.

Reo: Anka mi atas vinberojn.
Rei: Tambm eu gosto de uvas.

Silvja: Saluton, Panjo! Saluton, Pajo. Mi petas persikon.
Silvja: Ol, Mame! Ol, Papai. Eu peo um pssego.

Sceno 8

Petro: Mi estas malsata.
Petro: Eu estou com fome.

(al la kelnero) Bonvolu doni al mi sandvion.
(ao garom) Por favor, d-me um sanduche.

26
Kelnero: Jen i!
Garom: Aqui est. [Literalmente: Eis ele.]

Petro: Dankon. Bonvolu doni al mi salaton.
Petro: Obrigado. Por favor, d-me uma salada.

Kelnero: Jen i!
Garom: Aqui est.

Petro: Dankon. Bonvolu doni al mi sukon.
Petro: Obrigado. Por favor, d-me um suco.

Kelnero: Jen i!
Garom: Aqui est.

Petro: Dankon. Bonvolu doni al mi glaciaon.
Petro: Obrigado. Por favor, d-me um sorvete.

Kelnero: Jen i!
Garom: Aqui est.

Petro: Dankon. Bonvolu doni al mi akvon.
Petro: Obrigado. Por favor, d-me gua.

Kelnero: (ridas)
Garom: (ri)

Sceno 9

Silvja: Mi petas persikon, Pajo.
Silvja: Eu peo um pssego, Papai.

Reo: Jes! (al la Reino) Persikon!
Rei: Sim. ( Rainha) Pssego.

Reino: Jen persiko.
Rainha: Eis um pssego.

Silvja: Dankon. Donu al mi prunon kaj vinberojn.
Silvja: Obrigado. D-me uma ameixa e uvas.

Reo: Jes. (al la Reino) Prunon kaj vinberojn!
Rei: Sim. ( Rainha) Ameixa e uvas!

Reino: Jen pruno kaj vinberoj.
Rainha: Eis uma ameixa e uvas.

Silvja: Dankon!
Silvja: Obrigado!

Sceno 10

Korvaks: Karlo!
Korvaks: Karlo!

Karlo: Jes?
Karlo: Sim?

Korvaks: Arboj!
Korvaks: rvores!

Karlo: Arboj?
Karlo: rvores?

Korvaks: Jes. Kiom da arboj estas? Kalkulu!
Korvaks: Sim. Quantas rvores h? Calcule!

Karlo: Unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, na, dek.
Karlo: Uma, duas, trs, quatro, cinco, seis, sete, oito, nove, dez.

Kato: Kiom da arboj estas?
Gato: Quantas rvores h?

Komputilo: Unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, na, dek.
Computador: Uma, duas, trs, quatro, cinco, seis, sete, oito, nove, dez.

Korvaks: Arbustoj! Kiom da arbustoj estas?
Korvaks: Arbustos! Quantos arbustos h?

Karlo: Kiom? Du, kvar, ses, ok, dek!
Karlo? Quantos? Dois, quatro, seis, oito, dez!


27
Korvaks: Kaj kiom da oroj estas?
Korvaks: E quantas flores h?

Karlo: Floroj?
Karlo? Flores?

Korvaks: Jes, jes! Kiom da oroj estas?
Korvaks: Sim, sim! Quntas flores h?

Karlo: Dek? Kvindek? Cent? Mi ne scias!
Karlo: Dez? Cinqenta? Cem? Eu no sei!

Sceno 11

Petro: Mi ne scias.
Petro: Eu no sei.

Sceno 12

Karlo: Cent sep! Cent ok...
Karlo: Cento e sete! Cento e oito...

Silvja: Cent na!
Silvja: Cento e nove!

Karlo: Cent dek!
Karlo: Cento e dez!

Silvja: Karlo, donu al mi rozon... mi petas! Dankon! Mi atas rozojn!
Silvja: Karlo, d-me uma roza... eu peo! Obrigada! Eu gosto de rosas!

Karlo: Kaj mi amas vin!
Karlo: E eu amo voc!

Silvja: Ho, rigardu! Mi havas rozon. Mi havas prunon, persikon kaj vinberojn. Mi havas
sandvion kaj mapon.
Silvja: Oh, olhe! Eu tenho uma roza. Eu tenho uma ameixa, pssego e uvas. Eu tenho um
sanduche e um mapa.

Karlo: Kaj mi havas... motorciklon! Mi amas vin!
Karlo: E eu tenho... uma motocicleta. Eu amo voc!
Silvja: Mi amas vin!
Silvja: Eu amo voc!

Amba: Ek! Ek!
Ambos: Vamos! Vamos!

Korvaks: Ne! Ne! Ne! Mi amas la princinon. Mi amas Silvjan!
Korvaks: No! No! No! Eu amo a princesa. Eu amo a Silvja!

Sceno 13

Silvja: A, E, I, O, U. Ni forkuru! A, U, O, I, E. Kurae!
Silvja: A, E, I, O, U. Fujamos! A, U, O, I, E. Corajosamente!

Karlo: A, E, I, U, O. Ek antaen do! I, O, U, E, A.
Karlo: A, E, I, U, O. Vamos enfrente ento! I, O, U, E, A.

Amba: Hura, hura, hura!
Ambos: Viva, viva, viva!

Silvja: A, U, I, O, E
Silvja: A, U, I, O , E

Karlo: Mi vin amas tre!
Karlo: Eu amo voc muito!

Silvja: E, I, O, U, A
Silvja: E, I, O, U, A

Amba: Mi amas... A, E, O, U, I. Mi amas vin!
Ambos: Eu amo... A, E, O, U, I. Eu amo voc!

Reo: La ardenisto amas la princinon?
Rei: O jardineiro ama a princesa?

Korvaks: Jes, jes!
Korvaks: Sim, sim!

Reo: Ne, ne, ne!
Rei: No, no, no!


28
Reino: La princino amas la ardeniston?
Rainha: A princesa ama o jardineiro?

Korvaks: Jes, jes!
Korvaks: Sim, sim!

Reino: Ne, ne!
Rainha: No, no!

Reo: Ni iru. Sekvu min! Ek!
Rei: Ns vamos! Sigam-me! Vamos!

Reo kaj Korvaks: His revido!
Rei e Korvaks: At a vista!


PARTO 2

Sceno 1

Karlo: Saluton!
Karlo: Ol!

Silvja: Saluton! Pajo, Panjo!
Silvja: Ol! Papai, Mame!

Karlo: Korvaks!
Karlo: Korvaks!

Reo: Silvja! Silvja!
Rei: Silvja! Silvja!

Silvja: Ho, Panjo!
Silvja: Oh, Mame!

Karlo: Mi amas princinon Silvja.
Karlo: Eu amo a princesa Silvja.

Reo: Arestu lin!
Rei: Prendam-no!

Korvaks: Arestu lin!
Korvaks: Prendam-no!

Generalo: Arestu lin!
General: Prendam-no!

Ociro: Arestu lin!
Oficial: Prendam-no!

Subociro: Arestu lin!
Sub-oficial: Prendam-no!

Soldatoj: Arestu lin! Arestu lin! Arestu lin!...
Soldados: Prendam-no! Prendam-no! Prendam-no...

Reo: Dankon, Korvaks.
Rei: Obrigado, Korvaks.

Sceno 2

En la malliberejo Na priso

Ociro: Nomo?
Oficial: Nome?

Karlo: Karlo.
Karlo: Karlo.

Ociro: Ao?
Oficial: Idade?

Karlo: Dudek.
Karlo: Vinte.

Ociro: Profesio?
Oficial: Profisso?

Karlo: Hardenisto.
Karlo: Jardineiro.

Ociro: Forkonduku lin.
Oficiro: Levem-no daqui.

29
Korvaks: Numero dek na.
Korvaks: Nmero dezenove.

Ociro: Numero dek na?
Oficial? Nmero dezenove?

Ociro: (al la gardistoj) Numero dek na!
Oficial: (aos guardas) Nmero dezenove!

Gardistoj: Numero dek na?
Guardas: Nmero dezenove?

Gardistoj: Na. Dek. Dek unu. Dek du. Dek tri. Dek kvar. Dek
kvin. Dek ses. Dek sep. Dek ok. Dek na. Dudek. Ho! Dek na!
Guardas: Nove. Dez. Onze. Doze. Treze. Catorze. Quinze.
Dezesseis. Dezessete. Dezoito. Dezenove. Vinte. Oh! Dezenove.

En la elo Na sela.

Karlo: Ah! Monstro!
Karlo: Ah! Monstro!

Mazi: Saluton. Mi estas Mazi. Granda Mazi.
Mazi: Ol. Eu sou o Mazi. Grande Mazi.


________VORTARO_________________________________________

ardeno: jardim
rigardi: olhar
pruno: ameixa
persiko: pssego
vinbero: uva
ati: gostar
anka: tambm
panjo: mame
pajo: papai
peti: pedir
malsata: faminto, com fome
kelnero: garom
bonvolu: por favor
doni: dar
salato: salada
suko: suco
glaciao: sorvete
akvo: gua
ridi: rir
kiom da: quantos, que quantidade de
kalkuli: calcular
arbusto: arbusto
floro: flor
scii: saber
rozo: rosa
ami: amar
havi: ter
amba: ambos
ek: vamos! vai!
forkuri: fugir
kurae: bravamente, corajosamente
antaen: em frente, para frente
do: pois, ento, portanto
hura: viva!
iri: ir
sekvi: seguir
is revido: at a vista
aresti: prender
malliberejo: priso
oficiro: oficial
generalo: general
soldato: soldado
gardisto: guarda
nomo: nome
ao: idade
profesio: profisso
forkonduki: levar para longe
numero: nmero

Vocabulrio adicional
voli: querer
libro: livro
kajero: caderno
krajono: lpis
plumo: caneta
skrapgumo: borracha
mani: comer
rua: vermelho
pomo: ma
nun: agora
tre: muito

30
a) Vortaro:

Jen ardeno. Rigardu! Jen prunoj. Jen persikoj. Jen vinberoj.
jardim =
olhe =
ameixa =
pssego =
uva =

Mi atas vinberojn. - Anka mi atas vinberojn.
eu gosto =
tambm =

Saluton, Panjo! Saluton, Pajo. Mi petas persikon.
mame =
papai =
eu peo =

Petro: Mi estas malsata. (al la kelnero) Bonvolu doni al mi salaton. Dankon. Bonvolu doni al
mi sukon ...glaciaon ...akvon.
faminto =
garom =
por favor =
dar =
salada =
suco =
sorvete =
gua =

La kelnero ridas.
rir (presente) =

Kiom da arboj estas? Kalkulu! Kiom da arbustoj estas? Kaj kiom da floroj estas? Floroj? Mi
ne scias!
quantos, que quantidade de =
calcule =
arbustos =
floro =
eu no sei =

Karlo, donu al mi rozon. Mi amas vin. Mi havas rozon. Mi havas prunon, persikon kaj
vinberojn.
rosa =
eu amo =
eu tenho =

Karlo: Kaj mi havas... motorciklon! Mi amas vin!
Silvja: Mi amas vin!
Amba: Ek! Ek!
Korvaks: Ne! Ne! Ne!
ambos =
vamos! =

Silvja: A, E, I, O, U... Ni forkuru! A, U, O, I, E... Kurae!
Karlo: A, E, I, U, O... Ek antaen do! I, O, U, E, A
Amba: Hura, hura, hura!
ns fujamos =
corajosamente =
em frente =
ento =
viva =

Reo: Ni iru. Sekvu min! Ek!
Reo kaj Korvaks: His revido!
ns vamos =
siga-me =
at a vista =

Karlo: Mi amas princinon Silvja.
Reo: Arestu lin!
prenda =

En la malliberejo.
Oficiro: Nomo?
Karlo: Karlo.
Oficiro: Ao?
Karlo: Dudek.
Oficiro: Profesio?
Karlo: Hardenisto.
Oficiro: Forkonduku lin.
Korvaks: Numero dek na.

31
priso=
oficial =
nome =
idade =
profisso =
levem para longe =
nmero =

b) Bildoj:
1. 2. 3. 4. 5.
6. 7. 8. 9.

10. 11. 12. 13. 14.

_______GRAMATIKO_______________________________________

PASSADO (-IS)
Para dizer que uma ao ou estado ocorreu no passado, usamos a terminao is.
La reino estis maldika. (A rainha era magra.)
Nun i estas dika. (Agora ela gorda.)
Mi gajnis! (Eu ganhei!)

PLURAL (-J)
Quanto um substantivo denota mais do que uma das pessoas ou coisas s quais se
refere, a terminao j acrescentada.
Unu pruno + unu pruno = du prunoj.
Jen unu persiko. Jen kvin persikoj.
Jen unu vinbero. Jen dek vinberoj.

ACUSATIVO (-N)
Para se construir sentenas em Esperanto, preciso compreender claramente o que
sujeito e objeto. Em Portugus, podemos freqentemente distinguir esses elementos
gramaticais por sua posio na frase a ordem mais comum :
sujeito + verbo + objeto.
Por exemplo, as trs palavras ama / Maria /Joo podem ser ordenadas para
significar coisas diferentes:
1. Maria ama Joo.
2. Joo ama Maria.

Ento na frase 1, o sujeito Maria (desempenha a ao de amar), e Joo o
objeto direto (recebe a ao de amar). Por sua vez, na frase 2, o sujeito Joo e o
objeto direto Maria.

Sujeito o ser sobre o qual se faz uma declarao, aquele que desempenha a ao
verbal.
Objeto o receptor da ao verbal.
Objeto direto - ligado a um verbo transitivo geralmente sem auxlio de uma
preposio. (Ex.: Eu amo msica).
Objeto indireto - sempre ligado a um verbo transitivo por uma preposio. (Ex.: Eu
gosto de msica.)
Verbo transitivo aquele que admite um objeto. (Eu como ma.)
Verbo intransitivo aquele que no pede objeto para completar seu sentido. (Eu
durmo.)

Em Esperanto, aps um verbo transitivo (como atas ou petas), o objeto direto recebe
a terminao n, a qual chamamos de acusativo.
1. Maria amas Johanon. (Maria ama Joo.)
2. Johano amas Marian. (Joo ama Maria.)

Veja mais exemplos:
i estas persiko. Mi atas persikon. (Isto um pssego. Eu gosto de pssego.)
Jen pruno. Mi petas prunon. (Eis uma ameixa. Eu peo uma ameixa.)
Jen vinberoj. Mi atas vinberojn. (Eis uvas. Eu gosto de uvas.)
Li atas prunojn, sed li ne atas persikojn. (Ele gosta de ameixas, mas ele no gosta de
pssegos.)

No usamos o acusativo depois de preposio (a no ser para indicar direo depois da
preposio en, por exemplo, conforme veremos em outras lies).


32
A IMPORTNCIA DO ACUSATIVO
a) Flexibilidade na ordem das palavras
O uso do acusativo pode parecer difcil primeira vista. Porm, justo o acusativo que
permite uma grande flexibilidade de posio dos elementos da frase. Podemos ordenar
esses elementos de diversas maneiras, o que geralmente no possvel em outros idiomas.
A frase Mi amas vin (Eu amo voc), por exemplo, pode ser ordenada de vrias formas,
sem prejudicar em absoluto sua clareza:

Mi amas vin.
Vin amas mi.
Vin mi amas.
Mi vin amas.
Amas vin mi.
Amas mi vin.

O Esperanto admite diversas ordens em relao s palavras, veja:
Karlo estas ardenisto. Karlo ardenisto estas. Hardenisto estas Karlo. ... etc.

Independente da ordem das palavras, o -n mostra o receptor da ao verbal.

Karlo come ma:
Karlo manas pomon.
Pomon manas Karlo.
Manas Karlo pomon.
Karlo pomon manas.
... etc.

A ma come Karlo(!):
Karlon manas pomo.
Pomo manas Karlon.
Manas Karlon pomo.
Karlon pomo manas.
... etc.

b) Evitar ambigidades
O uso do acusativo pode evitar ambigidades do tipo:
Joo ama Maria mais do que Paulo.

Podemos entender que Joo ama Maria mais do que Paulo ama Maria, ou que Joo ama
Maria mais do que ele ama Paulo.

Em Esperanto, podemos deixar claro:
Johano amas Marion, pli ol Palo. (Joo ama Maria mais do que Paulo a ama.)
Johano amas Marion, pli ol Palon. (Joo ama Maria, mais do que ele ama Paulo.)
c) Clareza
A ordem sujeito-verbo-objeto pode parecer bvia para falantes de Portugus e outras
lnguas romnicas. Porm, muitas lnguas no usam essa ordem. A est uma das
importncias do acusativo em Esperanto: deixar claro o sentido da frase para falantes de
vrias lnguas, independetemente da ordem das palavras.

CONCORDNCIA DOS ADJETIVOS
Os adjetivos concordam com o sujeito em nmero e caso. Ou seja, se um adjetivo se refere
a um substantivo que possui terminao j ou n, esse adjetivo deve receber essas mesmas
terminaes.
Jen rua pomo. (Eis uma ma vermelha.)
Jen ruaj pomoj. (Eis mas vermelhas.)
Mi atas ruajn pomojn. (Eu gosto de maas vermelhas.)

IMPERATIVO (-U)
Para expressar uma ordem, comando, splica, desejo, etc., o verbo recebe a terminao
u.
Donu al mi ____on.
Donu al mi sandvion. (D-me um sanduche.)
Pardonu min! (Perdoe-me!)

KE (que)
Tambm usamos a terminao -u para reportar uma ordem, desejo, etc. juntamente com
a conjuno ke (que).
Mi ordonis, ke li venu. (Ordenei que ele viesse.)
La vendisto diris al Mazi, ke li gustumu la fruktojn. (O vendedor disse a Mazi que ele
experimentasse as frutas.)
Mi deziras, ke vi kantu. (Eu quero que voc cante.)

Perceba que, tradicionalmente, a colocao da vrgula em Esperanto difere da colocao
em Portugus, pois segue regras de outras lnguas.

INFINITIVO (-I)
Se voc quer meramente expressar a idia do verbo sem fazer referncia ao tempo ou ao
sujeito, acrescente raiz do verbo a terminao i. Quando dois verbos esto juntos, o
segundo geralmente expresso no infinitivo.
Mi volas mani pomon. (Eu quero comer ma.)
u vi povas kuri? (Voc pode correr?)

Pedidos: Bonvolu i ou -u, mi petas
Bonvolu doni al mi sukon. (Por favor, d-me um suco./ Queira dar-me um suco.)
Donu al mi sukon, mi petas. (D-me um suco.)

33
KIOM DA (Que quantidade de, quantos)
Kiom um correlativo formado por ki- (partcula interrogativa) mais om
(quantidade).
Kiom da arboj estas? (Quantas rvores h?)
Kiom da floroj estas en la ardeno? (Quantas flores h no jardim?)

Como vimos, no se usa acusativo depois de preposio (salvo para indicar direo). Da
uma preposio de quantidade, portanto, no se usa acusativo depois de kiom da.
Kiom da libroj vi havas? (Quantos livros voc tem?)

NMEROS CARDINAIS
1 unu 30 tridek
2 du 40 kvardek
3 tri 50 kvindek
4 kvar 60 sesdek
5 kvin 70 sepdek
6 ses 80 okdek
7 sep 90 nadek
8 ok 100 cent
9 na 101 cent unu
10 dek 102 cent du
11 dek unu 132 cent tridek du
12 dek du 147 cent kvardek sep
13 dek tri 198 cent nadek ok
14 dek kvar 200 ducent
15 dek kvin 300 tricent
16 dek ses 400 kvarcent
17 dek sep 500 kvincent
18 dek ok 600 sescent
19 dek na 700 sepcent
20 dudek 800 okcent
21 dudek unu 900 nacent
22 dudek du 1000 mil
23 dudek tri 2000 du mil
24 dudek kvar 3000 tri mil
25 dudek kvin 10 000 dek mil
26 dudek ses 100 000 cent mil
27 dudek sep 1 000 000 unu miliono
28 dudek ok 2 000 000 du milionoj

-A- (coisa concreta)
O sufixo -a- indica qualidade concreta:
nova novo, nova novao novidade
trinki beber trinkao bebida
mani comer manao comida
glacio gelo glaciao sorvete
bela belo, bela belao - beleza
ovo ovo ovao omete

-EJ- (lugar)
O sufixo -ej- indica o lugar destinado a:
lerni aprender lernejo escola
bani banhar banejo banheiro
baki assar (ao forno) bakejo - padaria
mallibera presioneiro malliberejo priso
mal (oposto) + libera (livre) + ej (lugar) + o (substantivo) = malliberejo

-J- (diminutivo de carcia masculino)
O sufixo -j- indica diminutivo de carcia para o masculino. Geralmente se adiciona
j a uma forma reduzida da palavra, conservando de uma a cinco letras.
Johano Joo Jojo, Johanjo Joozinho
patro pai pajo papai
frato irmo frajo irmozinho
onklo - tio ojo titio


-NJ- (diminutivo de carcia feminino)
O sufixo nj- indica o diminutivo de carcia para o feminino. Como no caso do sufixo
j, ao acrescentar-se nj a palavra tambm reduzida.
Ana Ana Anjo Aninha
patrino - me panjo mame
fratino irm franjo irmzinha
onklino tia onjo - titia
Sofio Sofia Sonjo, Sofinjo - Sofiazinha







34
_________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________________



Saluton! Mia nomo estas Marko. Mia ao estas dek na. Kaj vi? Kiu vi estas? Kiu estas via
nomo? Kiu estas via go?

Mi havas belan ardenon, rigardu! Kia estas mia ardeno? Hi estas granda kaj bela. En mia
ardeno estas prunoj, vinberoj, persikoj kaj ruaj pomoj. Mia panjo atas persikojn, kaj mia
pajo atas pomojn. Ili amba tre atas mani fruktojn. Kaj vi? u vi anka atas fruktojn?

En mia arneno vi anka povas rigardi arbustojn, grandajn arbojn kaj malgrandajn florojn. Ili
estas tre belaj. Kiom da rozoj estas en mia ardeno? Mi ne scias! u vi volas kalkuli?

Kio mi estas? Mi estas kelnero. Malsataj viroj, virinoj, knaboj kaj knabinoj diras: Kelnero,
bonvolu doni al mi salaton!... Bonvolu doni al mi sukon! a Donu al mi glaciaon, mi
petas!.... Donu al mi akvon, mi petas! . Ili petas, kaj mi donas al ili salaton, sandvion,
sukon, akvon, glaciaon... do ili dankas. Kia estas mia profesio? Mi pensas, ke i estas bona,
sed ne tre bona.

Mia patrino estas instruistino. i instruas Esperanton. La lernantoj amas in - i tre bone
instruas. i estis mia instruistino kaj i anka instruis Esperanton al mi. i diras al mi: Estu
bona lernanto kaj bona knabo!. Kia estas mia panjo? i estas maldika, bela kaj saa, kaj mi
anka amas in.

Mia patro estas gardisto. Li arestas malbonajn virojn kaj virinojn en malliberejo. Mi ne scias,
u i estas bona profesio - viroj kaj virinoj forkuras el la malliberejo kaj mia pajo kurae
sekvas ilin. Mi pensas, ke por esti gardisto vi devas esti forta, kuraa kaj saa.

Mi pensas, ke mi gajnis tre bonan familion.

Kaj vi? Kiu vi estas? Kia vi estas? Kio vi estas? Kio estas via profesio? u vi estas oficiro,
gardisto, soldato, instruisto, lernanto, ardenisto...? Kaj kia estas via familio?

Mi devas iri nun. His revido!



_________EKZERCOJ_________________________________________

I) Reescreva completamente as sentenas mudando os verbos para o passado:

a) Mi petas salaton al la kelnero.

b) Li atas rigardi la florojn en la ardeno.

c) i rigardas la pajon en la domo.

d) Vi forkuras kurae.

e) Mi amas esti instruisto.

f) Kiom da arbustoj estas en la ardeno?

g) La kelnero ridas.

h) Li kalkulas kiom da rozoj estas.

i) Mi ne scias la nomon de la oficiro.

j) La gardisto arestas Karlon en la malliberejo.

k) Amba generaloj havas vinberojn.


II) Reescreva todas as sentenas adicionando a marca do acusativo (n) quando
necessrio.

a) Mi amas vi.

b) Mi volas doni al vi salato.

c) Kiom da skrapgumoj estas?

d) Bonvolu doni al mi granda krajono.

e) La suboficiro volis akvo.


35
f) Mi tre amas la panjo.

g) Mi estis malsata.

h) Mi ne scias la nomoj de la gardistoj.

i) u vi atas vinberoj?

j) Mi havas rua motorciklo.

k) i kalkulis la belaj rozoj.

l) Forkonduku li al la malliberejo.

m) La belaj, ruaj kaj grandaj pomoj i manis.


III) Escreva os nmeros em Esperanto:

1 - 21 -
2 - 28 -
3 - 30 -
4 - 39
5 - 40 -
6 - 42 -
7 - 106 -
8 - 205 -
9 - 384 -
10 - 423 -
11 - 541 -
12 - 1323 -
13 - 15 643 -
14 - 25 679 -
15 - 57 742 -
16 - 170 395 -
17 - 456 789 -
18 - 3 234 567 -
19 - 10 356 231 -
20 - 199 432 566 -
IV) Vamos calcular quantas coisas a princesa tem. Preste ateno no plural (-j) e no
acusativo (-n). (Lembre-se: depois de kiom da no usamos acusativo.) Siga o modelo.

(rua motorciklo kvin) Kiom da ruaj motorcikloj i havas?
i havas kvin ruajn motorciclojn.

a) (granda sandvio du) Kiom da grandaj sandvioj i havas?
i ___________________________

b) (malgranda skrapgumo tri) Kiom da malgrandaj skrapgumoj _______________?
- _____________________________
c) (rua rozo dek unu)


d) ( granda glaciao ok)


e) (granda mapo ses)


f) (bela emizo dudek)


g) (sako na)


V) Vamos fazer pedidos! Siga os modelos (Escreva frases completas!):

(persiko) Mi estas malsata. Bonvolu doni al mi persikon.
a) (salato) Mi estas_______________________________
b) (vinberoj)
c) (pomo)
d) (glaciao)
e) (sandvio)

(suko) Donu al mi sukon, mi petas.
f) (akvo) Donu al___________________
g) (kajero)
h) (skrapgumo)
i) (krajono)
j) (plumo)

36
VI) Complete com as terminaes:

-as (presente)
-is (passado)
-u (imperativo)
-i (infinitivo)
-o (substantivo)
-a (adjetivo)
-on (substantivo acusativo)
-an (adjetivo acusativo)
-oj (substantivo plural)
-aj (adjetivo plural)
-ojn (substantivo plural acusativo)
-ajn (adjetivo plural acustativo)


(Preste ateno aos tempos verbais e marcas de plural ou singular indicados na traduo.)

a) La roz__ de la princin___ est___ ru___. Hi anka est___ bel___. (A rosa da princesa
vermelha. Ela tambm bela.)
b) La princin___ hav___ tri bel____ roz____. (A princesa tem trs belas rosas.)
c) La ardenist____ kaj la princin____ forkur___ de la palac___ kurae. (O jardineiro e a
princesa fugiram do palcio corajosamente.)
d) La gardist____ arest___ Karl____ en la malliberej___. (Os guardas prenderam Karlo na
priso.)
e) Bonvol__ don__ al mi vinber____. Mi est___ tre malsat___. (Por favor me d uvas. Eu
estou com muita fome.)
f) Arest___ li___! (Prendam-no!)
g) La paj___ de la princin___ rigard___ la prun___, la persik____ kaj la vinber____ de la
palac___ arden___. (O papai da princesa olha as ameixas, pssegos e uvas do jardim do
palcio.)
h) La kelner___ don___ du sandvi___ al Petr__. (O garom deu dois sanduches a Petro.)
i) La instruist___ don___ al dek lernant____ libr___ kaj kajer____. (O professor deu aos
alunos livros e cadernos.)
j) Kiom da skrapgum____, plum____ kaj krajon____ vi hav___? (Quantas borrachas, canetas
e lpis voc tem?)
k) Kalkul____ kiom da arb___ est___. (Conte quantas rvores h.)
l) Mi ne sci___ la nom____ de la soldat____. Amba hav____ tre grand____ nom____. (Eu
no sei o nome dos soldados. Ambos tem nomes muito grandes.)
m) Kio est___ la profesi___ de la paj___? - Li est___ instruist___. (Qual a profisso do
papai? Ele um professor.)
n) La tri princin___ est___ tre bel___! Jes, vi prav___! (As trs princesas so muito belas!
Sim, voc tem razo!)
o) Mi am____ man____ glacia____. (Eu amo comer sorvete.)
p) La oficir___ sekv___ du gardist____ al la malliberej___. (O oficial seguiu dois guardas
priso.)
q) u vi vol___ man___ du ru___, grand___ pom___? (Voc quer comer duas grandes
mas vermelhas?)
r) i hav___ du grand____ map____ en la sak___. (Ela tem dois grandes mapas no saco.)
s) Don___ al mi bel___ roz___, mi pet___. (D-me uma bela rosa, por favor.)


VII) Respondu:
1. u vi atas prunojn?

2. u via amiko atas vinberojn?

3. u via instruisto anka atas glaciaon?

4. u vi havas ardenon e via domo?

5. u vi havas persikojn en via ardeno?

6. Kiom da libroj estas?

7. Kalkulu kiom da krajonoj estas.

8. Kiom da plumoj estas?

9. Kiom da kajeroj estas?

10. u vi estas malsata?


37
11. En la filmo, kiu ridas, Petro a la kelnero?

12. Kiu numero estas i tiu?

13. Kiu estas la nomo de via Panjo kaj de via Pajo?

14. Kiom da floroj vi havas en via ardeno?

15. u vi amas vian Panjon?

16. En la filmo, kiu forkuras?

17. u la princino amas la ardeniston?

18. u Silvja kaj Karlo forkuras kurae?

19. Kiu estas via nomo?
*
(via = seu, teu)

20. Kiu estas via ao?

21. Kiu estas la ao de Karlo?

22. Kiu estas la profesio de Karlo?
23. u i estas pruno, vinbero a persiko?






*
Kiu estas via nomo? ou Kio estas via nomo? (Qual o seu nome?) Apesar da discusso sobre qual forma melhor,
Bertilo Wennergren, membro da Academia de Esperanto, afirma que as duas formas esto corretas. Pode-se perguntar ainda
Kiel vi nomias? (Como voc se chama?). O mesmo vlido para outras questes como "Kio/Kiu estas via adreso?".
http://cs.lernu.net/lernado/gramatiko/demandoj/kio_kiu_estas_via_nomo.php
VIII) Demandu:
1. Jen la skrapgumo.

2. Jen la plumo.

3. Jen la libro.

4. Jen i.

5. Jes, mi atas glaciaon.

6. Jes, mi anka havas komputilon.

7. Estas ok rozoj.

8. Mi havas kvar krajonojn.

9. La kelnero ridas.

10. La ardenisto amas la princinon.

11. Mi estas instruisto.

12. Mi havas dudek kvin jarojn.

13. Dankon.

14. Ne, li ne forkuras.

15. Karlo estas malsata.











38

Respostas da lio 3
b) Bildoj
1. pruno 2. persiko 3. vinbero 4. ardeno 5. kelnero 6. salato 7. arbo 8. floroj 9. arbusto
10. rozo 11. malliberejo 12. akvo 13. glaciao 14. suko

I)
a) Mi petis salaton al la kelnero. b) Li atis rigardi la florojn en la ardeno.
c) i rigardas la pajon en la domo. d) Vi forkuris kurae.
e) Mi amis esti instruisto. f) Kiom da arbustoj estis en la ardeno?
g) La kelnero ridis. h) Li kalkulis kiom da rozoj estis.
i) Mi ne sciis la nomon de la oficiro. j) La gardisto arestis Karlon en la malliberejo.
k) Amba generaloj havis vinberojn.

II)
a) Mi amas vin. (Eu te amo.) / Min amas vi. (Voc me ama.)
b) Mi volas doni al vi salaton.
c) Kiom da skrapgumoj estas?
d) Bonvolu doni al mi grandan krajonon.
e) La suboficiro volis akvon.
f) Mi tre amas la panjon. (Eu amo muito a mame.) / Min tre amas la panjo. (A mame me ama muito.)
g) Mi estis malsata.
h) Mi ne scias la nomojn de la gardistoj.
i) u vi atas vinberojn?
j) Mi havas ruan motorciklon.
k) i kalkulis la belajn rozojn.
l) Forkonduku lin al la malliberejo.
m) La belajn, ruajn kaj grandajn pomojn i manis.

III) 1 unu, 2 du, 3 tri, 4 kvar , 5 kvin, 6 ses, 7 sep, 8 ok, 9 na, 10 dek, 11 dek unu, 12 dek du, 13 dek tri,
14 dek kvar, 15 dek kvin, 16 dek ses, 17 dek sep, 18 dek ok, 19 dek na, 20 dudek, 21 dudek unu, 28 dudek ok,
30 tridek, 39 tridek na, - 40 kvardek, 42 kvardek du, 106 cent ses, 205 ducent kvin, 384 tricent okdek kvar, 423
kvarcent dudek tri, 541 kvincent kvardek unu, 1323 mil tricent dudek tri, 15 643 dek kvin mil sescent kvardek tri, 25 679
dudek kvin mil sescent sepdek na, 57 742 kvindek mil sepcent kvardek du, 170 395 cent sepdek mil tricent nadek kvin,
456 789 kvarcent kvindek ses mil sepcent okdek na, 3 234 567 tri milionoj ducent tridek kvar kvincent sesdek sep, 10 356
231 dek milionoj tricent kvindek ses ducent tridek unu, 199 432 566 cent nadek na milionoj kvarcent tridek du kvincent
sesdek ses.

IV)
a) i havas du grandajn sandviojn.
b) Kiom da malgrandaj skrapgumoj i havas? i havas tri malgrandajn skrapgumojn.
c) Kiom da ruaj rozoj i havas? i havas dek unu ruajn rozojn.
d) Kiom da grandaj glaciaoj i havas? i havas ok grandajn glaciaojn.
e) Kiom da grandaj mapoj i havas? i havas ss grandajn mapojn.
f) Kiom da belaj emizoj i havas? i havas dudek belajn emizojn.
g) Kiom da sakoj i havas? i havas na sakojn.

V)
a) Mi estas malsata. Bonvolu doni al mi salaton. b) Mi estas malsata. Bonvolu doni al mi vinberojn.
c) Mi estas malsata. Bonvolu doni al mi pomon. d) Mi estas malsata. Bonvolu doni al mi glaciaon.
e) Mi estas malsata. Bonvolu doni al mi sandvion. f) Donu al mi akvon, mi petas.
g) Donu al mi kajeron, mi petas. h) Donu al mi skrapgumon, mi petas.
i) Donu al mi krajonon, mi petas. j) Donu al mi plumon, mi petas.
VI)
a) La rozo de la princino estas rua i anka estas bela.
b) La princino havas tri belajn rozojn.
c) La ardenisto kaj la princino forkuris de la palaco kurae.
d) La gardisto arestis Karlon en la malliberejo.
e) Bonvolu doni al mi vinberojn. Mi estas tre malsata.
f) Arestu lin!
g) La pajo de la princino rigardas la prunojn, la persikojn kaj la vinberojn de la palaca ardeno.
h) La kelnero donis du sandviojn al Petro.
i) La instruisto donis al dek lernantoj librojn kaj kajerojn.
j) Kiom da skrapgumoj, plumoj kaj krajonoj vi havas?
k) Kalkulu kiom da arboj estas.
l) Mi ne scias la nomojn de la soldatoj Amba havas tre grandajn nomojn.
m) Kio estas la profesio de la pajo? Li estas instruisto.
n) La tri princinoj estas tre belaj! Jes, vi pravas!
o) Mi amas mani glaciaojn.
p) La oficiro sekvis du gardistoj al la malliberejo.
q) u vi volas mani du ruajn, grandajn pomojn?
r) i havas du grandajn mapojn en la sako.
s) Donu al mi belan rozon, mi petas.

VII) Respondu
1. Jes, mi atas prunojn. / Ne, mi ne atas prunojn.
2. Jes, mia amiko atas vinberojn. / Ne, mia amiko ne atas vinberojn.
3. Jes, mia instruisto atas glaciaon. / Ne, mia instruisto ne atas glaciaon.
4. Jes, mi havas ardenon e mia domo. / Ne, mi ne havas ardenon e mia domo.
5. Jes, mi havas persikojn en mia ardeno. / Ne, mi ne havas persikojn en mia ardeno.
6. Estas tri libroj.
7. Estas kvin krajonoj.
8. Estas kvar plumoj.
9. Estas unu kajero.
10. Jes, mi estas malsata. / Ne, mi ne estas malsata.
11. La kelnero ridas.
12. i tiu numero estas ok.
13. La nomo de mia panjo estas..., kaj la nomo de mia pajo estas...
14. Mi ne scias!
15. Jes, mi amas in. / Certe mi amas in!
16. Karlo kaj Silvja foruras.
17. Jes, la princino amas la ardeniston.
18. Jes, ili forkuras kurae.
19. Mia nomo estas...
20. Mia ao estas (nmero) jaroj.
21. La ao de Karlo estas dudek jaroj.
22. Karlo estas ardenisto.
23. i estas pruno.

VIII) Demandu
1. Bonvolu doni al mi la skrapgumon. 2. Bonvolu doni al mi la plumon.
3. Bonvolu doni al mi la libron. 4. Bonvolu doni al mi la ...n.
5. u vi atas glaciaon? 6. Mi havas komputilon, u vi anka havas?
7. Kiom da rozoj estas? 8. Kiom da krajonoj vi havas?
9. Kiu ridas? / Kion faras la kelnero? 10. Kiu amas la princino? / Kiun la ardenisto amas?
11. Kio vi estas? 12. Kiu estas via ao? / Kiom da jaroj vi havas?
13. Jen plumo/libro/glaciao... 14. u li forkuras?
15. Kiu estas malsata?

39
LEITURA COMPLEMENTAR


3 Familio

Jen mia familio!
Eis a minha famlia!

En mia familio estas 5 (kvin) personoj. Estas mi, mia patrino kaj mia patro.
Em minha famlia h cinco pessoas. Sou eu, minha me e meu pai.

Mi havas anka fraton kaj fratinon. Mi do havas du gefratojn.
Eu tenho tambm um irmo e uma irm. Tenho dois irmos.

Ili estas pli junaj ol mi. Mia patrino estas la plej aa en nia familio.
Eles so mais jovens do que eu. Minha me a mais velha em nossa famlia.

Miaj gepatroj posedas apartamenton. En tiu apartamento ni loas.
Meus pais possuem um apartamento. Nesse apartamento ns moramos.

La apartamento havas 4 (kvar) ambrojn. Miaj gefratoj loas en unu ambro kaj mi loas
en alia ambro.
O apartamento tem quatro quartos. Meus irmos habitam em um quarto e eu habito em
outro quarto.

Miaj gefratoj tre similas. Ili fakte estas emeloj. Mia fratino havas 12 (dek du) jarojn.
Meus irmos muito se parecem. Eles de fato so gmeos. Minha irm tem 12 anos.

Kiom da jaroj havas mia frato? Anka dek du. Hemeloj ja estas samaaj :-).
Quantos anos tem meu irmo? Tambm doze. Gmeos de fato tm a mesma idade :-).

jen eis kvin cinco patro pai
patrino me mi havas eu tenho anka tambm
frato irmo fratino irm du dois
gefratoj irmos pli... ol mais... do que la plej o mais
aa velho nia nosso gepatroj pais
posedi possuir alia outro ambro quarto
tre muito simili assemelhar-se fakte de fato
emeloj emeos ja na verdade, sem dvida samaade mesma
idade
ge- prefixo: para ambos os sexos. gefratoj (irmos de ambos os sexos)


REVISO 1

Traduza para o Portugus:
(Dica: fique atento onde ocorre a terminao n em sentenas com verbos transitivos como atas, amas e
havas).

1. Bonan tagon! - 2. Mi estas Karlo. - 3. Li estas ardenisto. 4. La reo estas patro, kaj la reino estas
patrino. - 5. La princino estas la filino. - 6. Silvja estas princino. - 7. Kiu vi estas? -8. Kio estas i? - 9.
Mi estas kuraa, kaj li estas forta. - 10. Kia estas i? - 11. La pruno estas bona. - 12. La prunon atas
i. - 13. Jen mapo. Rigardu! i estas malgranda. - 14. Silvjan amas Karlo. - 15. u Silvja amas Karlon?
- 16. Mi ne atas prunojn, sed mi atas la vinberojn. - 17. Bonvolu doni al mi la persikon. - Jen i. -
Dankon. - 18. Donu al mi vinberojn, mi petas. -19. i havas tri rozojn kaj na persikojn. - 20. Kiom da
floroj estas en la ardeno? Mi ne scias. - 21. Ni iru. is revido!
























Corrija:
1. Bom dia/ boa tarde! 2. Eu sou Karlo. 3. Ele jardineiro. 4. O rei um pai, e a rainha uma me. 5. A princesa a filha. 6.
Silvja uma princesa. 7. Quem voc? 8. O que ela? 9. Eu sou corajoso, e ele forte. 10. Como ele ? / Como isso? 11.
A ameixa boa. 12. Ela gosta da ameixa. 13. Eis um mapa. Olhe! Ele pequeno. 14. O Karlo ama a Silvja. 15. A Silvja ama o
Karlo? 16. Eu no gosto de ameixas, mas eu gosto das uvas. 17. Por favor, d-me o pssego. Aqui est. Obrigado. 18. D-
me uvas, por favor/eu peo. 19. Ela tem trs rosas e nove pssegos. 20. Quantas flores h/esto no jardim? Eu no sei. 21.
Vamos. At a vista!/Tchau!

40
Traduza para o Esperanto:
1. Boa noite (quando se est chegando). 2. Boa noite (na despedida). 3. Bom dia (usado pela
manh). 4. Eu sou Petro. 5. Ela sbia. 6. Ele tolo (dica: pense no oposto de sbio). 7.
Karlo um rei? No, Karlo no um rei. 8. Quem a rainha? 9. O que eu sou? 10. O que
isso? 11. Como ele ? Eu no sei. 12. O gato grande? No, o gato pequeno. - 13. Que tipo de
gato ele? 14. Eis um pssego. Obrigado. 15. Eis ameixas. 16. Eu no gosto de pssego, mas
eu gosto de ameixas. 17. A ameixa boa. 18. D-me uma uva. Eu gosto de uvas. 19. Por
favor, d-me um sanduche. 20. D-me um sorvete, por favor. 21. Eu gostaria de (ou: eu peo)
gua. Aqui est. 22. Eis um jardim. Olhe! 23. Quantas rvores h? Calcule! Trs, seis, nove. -
24. D-me uma rosa. D-me duas. -25. Voc me ama? - 26. Siga-o. - 27. At a vista! Vamos!





























Corrija:
1. Bonan vesperon. 2. Bonan nokton. 3. Bonan matenon. 4. Mi estas Petro. 5. i estas saa. 6. Li estas malsaa. 7. u Karlo
estas reo? Ne, Karlo estas ne reo. 8. Kiu estas la reino? 9. Kio estas mi? 10. Kio estas i? 11. Kia estas li? Mi ne scias. 12.
u la kato estas granda? Ne, la kato estas malgranda. 13. Kia kato i estas? 14. Jen persiko. - Dankon. 15. Jen prunoj. 16. Mi
ne atas persikon, sed mi atas prunojn. 17. La pruno estas bona. 18. Donu al mi vinberon. Mi atas vinberojn. 19. Bonvolu doni
al mi sandvion. 20. Donu al mi glaciaon, mi petas. 21. Mi petas akvon. Jen i. 22. Jen ardeno. Rigardu! 23. Kiom da arboj
estas? Kalkulu! Tri, ses, na. 24. Donu al mi rozon. Donu al mi du. 25. u vi amas min? 26. Sekvu lin. 27. is la revido! Ek!/Ni
iru!
LECIONO 4_________________________________________________________
2.3 - 2.9


_________RAKONTO________________________________________


LA RAKONTO DE GRANDA MAZI
O CONTO DO GRANDE MAZI

La kosmoipo de Mazi foriras.
A nave espacial de Mazi vai embora.

Mazi: Mi estas malsata. Mi estas malsata! Mi estas malsata!
Mazi: Eu estou com fome. Eu estou com fome! Eu estou com fome!

Mazi malfermas skatolon kaj manas horloon.
Mazi abre uma lancheira [caixa] e come um relgio.

Mazi: Mmmm! Bongusta! Bongusta! Mi atas horloojn!
Mazi: Mmmm! Gostoso! Gostoso! Eu gosto de relgio!

La skatolo estas malplena kaj Mazi seras manaon.
A lancheira est vazia e Mazi procura comida.

Mazi: Mi estas malsata!
Mazi: Eu estou com fome!

Vendisto: Fruktoj, fruktoj! Bongustaj fruktoj!
Vendedor: Frutos, frutos! Deliciosos frutos!

Mazi: Kio estas i?
Mazi: O que isto?

Vendisto: Frukto.
Vendedor: Fruto.

Sceno 4

A: Kio estas i?
A: O que isto?

41
B: Mi ne scias.
B: Eu no sei.

A: Hi estas biciklo. Kio estas i?
A: Isto uma bicicleta. O que isto?

B: Mi ne scias.
B: Eu no sei.

A: Hi estas kosmoipo. Kio estas i?
A: uma nave espacial. O que isto?

B: Hi estas horloo.
B: um relgio.

A: Kio estas i?
A: O que isto?

B: Hi estas horloo.
B: um relgio.

A: Ne. Hi estas parkhorloo.
A: No. um parqumetro.

B: Kio estas i?
B: O que isto?

A: Hi estas skribmaino.
A: uma mquina de escrever.

B: Ne. Hi estas komputilo.
B: No. um computador.

A kaj B: Kio estas i? Hi estas kato.
A e B: O que isto? um gato.

Kato: Kio estas i? Kio estas i?
Gato: O que isto? O que isto?



Petro: Hi estas mia sonorilo. Mia sonorilo. His!
Petro: minha campainha. Minha campainha. At!

Sceno 5

Mazi: Kio estas i?
Mazi: O que isto?

Vendisto: Hi estas pruno. Manu in!
Vendedor: uma ameixa. Coma-a!

Mazi: Mi ne atas in!
Mazi: Eu no gosto disto!

Vendisto: Rigardu! Manu tion!
Vendedor: Olhe! Coma isso!

Mazi: Kio i estas?
Mazi: O que ?

Vendisto: Hi estas persiko. Gustumu in! Hi estas bongusta! Manu in!
Vendedor: um pssego. Prove-o! gostoso! Coma-o!

Mazi: Terure! Mi ne atas tion! Hi estas malbongusta! Mi ne atas i tion, kaj mi ne atas
tion!
Mazi: Terrvel! Eu no gosto disso! ruim! Eu no gosto disto, e eu no gosto disso.

Sceno 6

Petro: i tio. Tio.
Petro: Isto. Aquilo.

Korvaks: i tio. Tio.
Korvaks. Isto. Aquilo.

Petro: i tio. Tio.
Petro: Isto. Aquilo.





42
Sceno 7

e la fruktobudo
Na tenda de frutas

Mazi: Mi ne atas i tion, kaj mi ne atas tion.
Mazi: Eu no gosto disto, e eu no gosto daquilo.

Mi ne atas i tion, kaj mi ne atas tion.
Eu no gosto disto, e eu no gosto daquilo.

Mi ne atas i tion, kaj mi ne atas tion.
Eu no gosto disto, e eu no gosto daquilo.

Ho! Kio estas tio? Kio estas tio?
Oh! O que aquilo? O que aquilo?

Vendisto: Kio?
Vendedor: O qu?

Mazi: i tio!
Mazi: Isto!

Vendisto: i tio estas parkhorloo.
Vendedor: Isto um parqumetro.

Mazi: Parkhorloo?
Mazi: Parqumetro?

Vendisto: Jes, ne... (fuas)
Vendedor: Sim, no... (foge)

Mazi: Bongusta! Mi atas i tion! Mi atas parkhorloojn!
Mazi: Gostoso! Eu gosto disto! Eu gosto de parqumetros!

En la malliberejo
Na priso

Oficiro: Nomo?
Oficial: Nome?

Mazi: Errr...
Mazi: Errr

Oficiro: Nomo? Nomo? Via nomo?
Oficiro: Nome? Nome? Seu nome?

Mazi: Mazi. Ne. Granda Mazi!
Mazi: Mazi. No. Grande Mazi!

Oficiro: Ao?
Oficial: Idade?

Mazi: (li manas la skribmainon) Bongusta!
Mazi: (ele come a mquina de escrever) Gostoso!

Oficiro: Forportu lin! Forportu lin! Forportu lin!
Oficial: Levem-no embora! Levem-no embora! Levem-no embora!

Sceno 8

Mazi: (al Karlo) Saluton!
Mazi: (al Karlo) Ol!

Karlo: Kiu vi estas?
Karlo: Quem voc?

Mazi: Mi estas Mazi! Saluton! Mi estas amiko. Kiu vi estas? Via nomo?
Mazi: Eu sou Mazi! Ol! Eu sou amigo. Quem voc? Seu nome?

Karlo: Ka... Ka... Ka... K...
Karlo: Ka Ka... Ka... K...

Mazi: Kio estas via nomo?
Mazi: Qual o seu nome?

Karlo: Karlo! Kiu estas vi?
Karlo: Karlo! Quem voc?




43
Sceno 9

Petro portas leterojn.
Petro leva cartas.

Petro: Kiu vi estas?
Petro: Quem voc?

Reo: Mi estas Reo.
Rei: Eu sou o Rei.

Petro: Ne, i ne estas por vi. (al la Reino) Kiu vi estas?
Petro: No, no para voc. ( Rainha) Quem voc?

Reino: Mi estas Reino.
Rainha: Eu sou a Rainha.

Petro: Ne, i ne estas por vi. (al Korvaks) Kiu estas i?
Petro: No, no para voc. (a Korvaks) Quem voc?

Korvaks: i estas princino Silvja.
Korvaks: Ela a princesa Silvja.

Petro: Ne, i ne estas por i. (al la princino) Kiu estas li?
Petro: No, no para ela. ( princesa) Quem ele?

Silvja: Li estas Korvaks.
Silvja: Ele Korvaks.

Petro: u vi estas Korvaks?
Petro: Voc Korvaks?

Korvaks: Jes, uste, jes!
Korvaks: Sim, justamente sim!

Petro: Jen letero por vi. Bonvolu!
Petro: Eis uma carta para voc. Por favor!

Korvaks: Dankon. Ho! Kiu estas vi?
Korvaks: Obrigado. Oh! Quem voc?

Petro: Mi estas Petro. His!
Petro: Eu sou Petro. At.
________VORTARO_________________________________________

kosmoipo: nave espacial
ipo: navio
foriri: ir embora
malfermi: abrir
skatolo: caixa
mani: comer
horloo: relgio
bongusta: gostoso, saboroso
malplena: vazio
plena: cheio, pleno
seri: procurar
manao: (mang/a/o) comida
vendisto: (vend/ist/o) vendedor
frukto: fruta
biciklo: bicicleta
parkhorloo: parqumetro
parki: estacionar
skribmaino: mquina de escrever
maino: mquina
mia: meu, minha
sonorilo: (sonor/il/o) sino, campainha
is: at
gustumi: experimentar, provar
terure: terrivelmente
malbongusta: ruim
tio: isso, aquilo
i tio/tio i: isto
e: em, junto a
fruktobudo: fruteira, tenda de frutas
budo: tenda, barraca de feira
fui: fugir
forporti: levar para longe
amiko: amigo
porti: carregar, portar, levar
letero: carta
uste: justamente

Vocabulrio adicional:
pensi: pensar, achar

44
leterportisto: (leter/port/ist/o) carteiro
alporti: trazer
funkcii: funcionar
memori: lembrar
malnova: velho
veni: vir
frato: irmo
filo: filho
filino: filha
dankon: obrigado
nedankinde: (ne/dank/ind/e) de nada
vidi: ver


a) Traduku:

La kosmoipo de Mazi foriras.
nave espacial =
ir embora =

Mazi malfermas skatolon kaj manas horloon.
abrir =
fechar =
caixa =
comer =
relgio =

Mmmm! Bongusta! Mi atas horloojn!
gostoso =

La skatolo estas malplena kaj Mazi seras manaon.
vazio =
cheio =
procurar =
comida =

Vendisto: Fruktoj, fruktoj! Bongustaj fruktoj!
vendedor =
fruta =

- Kio estas i?
- Mi ne scias.
- Hi estas biciklo. Kio estas i?
- Hi estas horloo.
- Ne. Hi estas parkhorloo.
- Kio estas i?
- Hi estas skribmaino.
- Ne. Hi estas komputilo.
bicicleta =
parqumetro =
mquina de escrever =

Kato: Kio estas i? Kio estas i?
Petro: Hi estas mia sonorilo. His
meu =
sino =
at =

Mazi: Kio i estas?
Vendisto: Hi estas persiko. Gustumu in! Hi estas bongusta! Manu in!
Mazi: Terure! Mi ne atas tion! Hi estas malbongusta! Mi ne atas i tion, kaj mi ne atas
tion!
provar =
terrivelmente =
ruim =
isso, aquilo =
isto =

Mazi estas e la fruktobudo.
em, junto a =
tenda de frutas =

La vendisto fuas.
fugir =

Mazi: (li manas la skribmainon) Bongusta!
Oficiro: Forportu lin! Forportu lin! Forportu lin!
levar para longe =

Mi estas Mazi! Saluton! Mi estas amiko.
amigo =


45
Petro portas leterojn.
carregar =
carta =

Petro: u vi estas Korvaks?
Korvaks: Jes, uste, jes!
justamente =
b) Bildoj:

1. i m__________ f_________. Hi estas bo____________.
2. fruktob_______ 3. ma_____________
4. 5. 6. 7.
8. 9. 10. 11.

12. 13. 14. 15.



_______GRAMATIKO_______________________________________

TIO (isso, aquilo)
Tio um correlativo formado por ti- (partcula que indica, mostra) mais o (coisa
indefinida).
A idia de se mostrar uma coisa indefinida traduz-se por isso, aquilo. Tio recebe a marca
do acusativo (-n) quando necessrio, mas no usado no plural (-j).

- Kio estas tio? Tio estas frukto. (O que isso? Isso uma fruta.)
- Mi atas tion. (Eu gosto disso.)

I (proximidade)
i uma palavra que expressa proximidade. usada antes ou depois de certos correlativos,
como tio.

- tio (isso, aquilo) - refere-se a algo distante ou no muito perto do falante.
- i tio = tio i (isto) - refere-se a algo prximo ao falante.

- u vi atas tion i? (Voc gosta disto?)


Nota: em linguagem informal, em portugus geralmente no se usa o demonstrativo esse, essa,
isso de acordo com as regras da linguagem padro. comum o uso de esse, essa, isso para indicar
algo prximo primeira pessoa. Contudo, estas so as regras do portugus padro:

Este, esta, isto: para se referir a algo prximo primeira pessoa (a pessoa que fala).
Ex.:Este livro (na minha mo).

Esse, essa, isso: referem-se a algo prximo segunda pessoa (a pessoa com quem eu falo).
Tambm se refere a algo no muito prximo.
Ex.: Esse livro a (na sua mo). Esse livro ali.

Aquele, aquela, aquilo: referem-se a algo distante da primeira e da segunda pessoa.
Ex.: Aquele livro (longe de nos dois).

NE (negao dos verbos)
- Mi atas tion, sed mi ne atas i tion. (Eu no gosto disso, mas eu gosto disto).
- Ne manu in! (No o coma!)

POSSESSIVOS
Vimos que a terminao a denota adjetivo. Ao adicionarmos a aos pronomes, conferimo-
lhes uma qualidade, nesse caso posse.

possessivo = pronome + terminao adjetiva -a:

mia = meu, minha nia = nosso, nossa
via = seu, sua, teu, tua via = seu, sua, vosso, de vocs
lia = seu, sua, dele ilia = seu, sua, deles, delas
ia = seu, sua, dela sia = seu, sua, dele, dela (prprio)
ia = seu, sua, dele, dela

46
- Jen libro por vi. (Eis um livro para voc.)
- u i estas mia libro? - Jes, i estas via libro. (Este o meu livro? Sim, o seu livro.)

- Como outros adjetivos, os possessivos concordam com os substantivos que modificam.
- Mi atas vian libron. (Eu gosto do teu livro.)
- Ne manu miajn vinberojn! (No coma minhas uvas.)

-UM- (sentido indefinido)
O sufixo -um- no tem sentido definido, usado para derivar palavras de relao imprecisa
com a raiz.

gusto gosto gustumi experimentar, sentir o gosto
litero letra literumi soletrar
brako brao brakumi abraar (=irkabraki)
sapo sabo sapumi ensaboar
kolo pescoo kolumo colarinho
senti sentir sentumo sentido (sento sensao)
plena cheio, completo plenumi cumprir, desempenhar, tornar completo
komuna comum komunumo comunidade
proksima prximo proksimume aproximadamente
aero ar aerumi ventilar

_________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________________

Dialogo inter patrino kaj filino

Filino: Saluton, panjo! Kion vi seras?
Patrino: Mi seras mian skribmainon.
Filino: Vian skribmainon? u vi volas skribi per via skribmaino?
Patrino: Jes, uste jes. Mi volas skribi leterojn al miaj amikoj. Mi volas rakonti al ili pri mia
nova profesio.
Filino: Sed panjo, vi povas uzi vian komputilon por skribi al viaj amikoj.
Patrino: Ne, mi ne povas uzi in. Hi ne bone funkcias. Hi estas terura komputilo.
Filino: Mi pensas, ke via skribmaino estas en tiu granda skatolo e la motorciklo de la
pajo. Malfermu in.
Patrino: Ho, jes. Vi pravas! Dankon.
Filino: Nedankinde. La skatolo estas plena. Estas multaj objektoj en i.
Patrino: Ho, jes. Mi vidas. Ho, rigardu! Mia malnova horloo estas anka en tiu skatolo.
Filino: Kaj kio estas tio? Tiu objekto? Kio i estas?
Patrino: Hi estas sonorilo i estis via sonorilo. Kaj jen malgranda kosmoipo. Hi estis la
kosmoipo de via frato. Li estis malgranda knabo, kaj nun li estas granda viro. u vi
memoras?
Filino: Jes, mi memoras! Sed mi ne memoras la sonorilon... Panjo, mi estas malsata. Mi
volas mani. u ni havas bongustan manaon?
Patrino: Ne, ni ne havas. Vi devas iri al la fruktobudo. Iru per biciklo.
Filino: Kion vi volas de la fruktobudo?
Patrino: Petu al la vendisto por doni al vi bongustajn fruktojn: vinberojn, persikojn kaj
pomojn. Mi deziras gustumi grandajn ruajn pomojn. Mi anka atas prunojn. Kaj
vi? u vi pensas ke prunoj estas bongustaj a terure malbongustaj?
Filino: Ili estas tre bongustaj por mi. Mi atas fruktojn. Kiom da fruktoj vi volas?
Patrino: Mi ne scias. Portu tiun sakon kaj alportu in plena.
Filino: Do, mi iras nun. Rigardu! Mia amikino venas al nia domo! Mi iras al la fruktobudo
kun i. His!
Patrino: His revido!

_________EKZERCOJ_________________________________________
I) Reescreva as frases usando os possessivos. Siga o modelo:

- i havas ruan krajonon. - ia krajono estas rua.
1. Li havas bongustajn pomojn. - Liaj pomoj estas _____________.
2. Korvaks kaj Petro havas malgrandajn leterojn.
3. La fruktobudo de la vendisto estas plena.
4. La skatolo de la princino estas malplena.
5. Mi havas malgrandan sonorilon.
6. Vi havas tre malbongusta manao.
7. Mi kaj vi havas kuraajn amikojn.
8. La komputilo havas grandan problemon.

II) Faa perguntas e respostas com as tio ou i tio/tio i, de acordo com a posio dos
objetos (mais distante ou mais prximo). Siga os modelos:


Kio estas tio? Kio estas i tio?
Tio estas skribmaino. i tio estas mapo.


a) b)

47
c) d)
e) f)


III) Complete as sentenas com os verbos abaixo:

seros seras sekvu fuis forportu
gustumu arestis forkuris malfermis
manis scias petos - portis - rigardi

1. Karlo kaj la princino ____________ kurae el la palaco.
2. Mazi ___________ lian skatolon kaj __________ horloon.
3. La skatolo estas malplena kaj li __________ manaon.
4. La vendisto diris al Mazi, ke li __________ fruktojn.
5. Mazi manis parkhorloon, la vendisto __________ kaj la gardistoj __________ Mazin.
6. La oficiro diras al la gardistoj, ke ili __________ Mazin.
7. Petro _________ leteron al Korvaks.
8. Mi ne _________ vian nomon.
9. La Reo diras al Korvaks: _______ min! Li _______ Karlon kaj la princinon.
10. La instruisto ___________ al la lernanto por __________ lian kajeron.

IV) Escolha as alternativas que melhor respondem cada pergunta:

1. Kio estas tio?
a) i estas skatolo.
b) Li estas skatolo.
c) Hi estas skatolo.

2. u la soldatoj forkondukis Karlon?
a) Jes, sed li estas en la malliberejo.
b) Jes, ili forportis lin kaj lin arestis en la malliberejo.
c) Ne, ili forportis lin kaj arestis lin.
3. Kio estas i tio?
a) Tio i estas mia sonorilo.
b) Hi estas en la fruktobudo.
c) i tio estas terure malbongusta.

4. Kia estas i tio?
a) Tio i estas mia sonorilo.
b) Hi estas en la fruktobudo.
c) i tio estas terure malbongusta.

5) La leterporisto portis leteron al nia domo. u vi pensas, ke i estas por vi?
a) Sed li portis leteron por vi.
b) Jes, i estas uste por vi.
c) Jes, i estas uste por mi.


V) Escolha as alternativas que melhor completam cada sentena:

1. Mi pensas ke horlooj kaj parkhorlooj estas ___________ malbongustaj.
a) uste b) plena c) terure

2. Mazi estas ______ la fruktobudo sed ne volas mani fruktojn.
a) e b) i c) is

3. Kio estas tio ______?
a) i b) manao c) oni

4. Kio estas via ______? Dudek.
a) nomo b) amiko c) ao

5. Mi ne ________ i tion. Mi ne volas in mani.
a) gustumas b) atas c) seras


VI) Respondu:

1. u vi estas sata a malsata?

2. u vi pensas, ke horlooj estas bongustaj a terure malbongustaj?

3. Kiu frukto estas bongusta por vi?

48
4. u vi havas biciklon?

5. u vi atas mani vinberojn?

6. u Mazi atas mani fruktojn?

7. Kion Mazi atas mangi?

8. u vi estas vendisto?

9. Mazi manas parkhorloon. Kion faras la vendisto?

10. u Mazi fermas a malfermas sian skatolon?

11. Mazi manas horloon. u la skatolo de Mazi estas plena a malplena?

12. En la malliberejo, la oficiro demandas al Mazi lian nomon kaj aon. Kion faras Mazi?

13. u la gardistoj forportas Mazin?

14. u la letero estas uste por la princino a uste por Korvaks?

VII) Demandu:

1. Dankon, sed mi estas sata.

2. Ne, mi ne havas skribmainon.

3. Mia pajo estas gardisto.

4. i tio estas letero.

5. La gardistoj forportas Mazin.

6. Hi estas horloo.

7. Ne, ne ekzistas parkhorlooj en i tiu urbo.

8. La skatolo de Mazi estas malplena.

9. Mia komputilo estas malgranda.

Respostas da lio 4

b) Bildoj
1. i manas frukton. i estas bongusta. 2. fruktobudo
3. manao 4. skatolo
5. horloo 6. biciklo
7. parkhorloo 8. sonorilo
9. kosmoipo 10. skribmaino
11. komputilo 12. letero
13. oficiro 14. gardisto
15. vendisto

I)
1. Liaj pomoj estas bongustaj. 2. Liaj leteroj estas malgrandaj.
3. Lia fruktobudo estas plena. 4. ia skatolo estas malplena.
5. Mia sonorilo estas malgranda. 6. Via manao estas tre malbongusta.
7. Niaj amikoj estas kuraaj. 8. ia problemo estas granda.

II)
a) Kio estas i tio? i tio estas emizo. b) Kio estas tio? Tio estas sadvio.
c) Kio estas i tio? i tio estas salato. d) Kio estas tio? Tio estas vinberoj.
e) Kio estas i tio? i tio estas glaciao. e) Kio estas tio? Tio estas parkhorloo.

III)
1. forkuris 2. malfermis manis 3. seras 4. gustumu
5. fuis arestis 6. forportu 7. portis 8. scias
9. Sekvu seros 10. petos rigardi

IV) 1. c 2. b 3. a 4. c 5. c
V) 1. c 2. a 3. a 4. c 5. b

VI) Respondu
1. Mi estas sata. / Mi estas malsata.
2. Mi pensas, ke horlooj estas terure malgustaj.
3. Persikoj/prunoj/vinberoj estas bongustaj por mi.
4. Jes, mi havas biciklon. / Ne, mi ne havas biciklon.
5. Jes, mi atas mani vinberojn. Ne, mi ne atas mani vinberojn.
6. Ne, Mazi ne atas mani fruktojn.
7. Mazi atas mani horloojn, parkhorloojn, skribmainojn...
8. Ne, mi ne estas vendisto. / Jes, mi estas vendisto.
9. La vendisto fuas.
10. Li malfermas sian skatolon.
11. La skatolo de Mazi estas malplena.
12. Mazi manas la skribmainon.
13. Jes, la gardistoj forportas Mazin.
14. La letero estas uste por Korvaks.

VII) Demandu
1. Jen manao. 2. u vi havas skribmainon?
3. Kio estas via pajo? 4. Kio estas i tio?
5. Kiu forportas Mazin? / Kion faris la gardistoj? 6. Kio i estas?
7. u ekzistas parkhorlooj en i tiu urbo? 8. Kia estas la skatolo de Mazi?
9. Kia estas via komputilo?

49




LEITURA COMPLEMENTAR


4 atokupoj - passatempos

Ana atas kanti. i ofte kantas. Kaj i bone kantas! Kanti estas ia atokupo.
Ana gosta de cantar. Ela freqentemente canta. E ela canta bem! Cantar seu passatempo.

i anka atas ludi tenison kaj bicikli.
Ela tambm gosta de jogar tnis e andar de bicicleta.

Do, Ana estas kaj muzikema kaj sportema.
Ento, Ana tanto amante da msica e amante dos
esportes.

Al Ana anka plaas legi librojn kaj spekti filmojn.
A Ana tambm agrada ler livros e ver filmes.

La gefratoj de Ana ofte naas. Ili tre atas ludi en akvo.
Os irmos de Ana freqentemente nadam. Eles muito gostam de brincar na gua.

atokupo de la patrino de Ana estas lerni lingvojn. i jam bone parolas sep lingvojn!
O passatempo da me de Ana aprender lnguas. Ela j fala bem sete lnguas!

La patro de Ana ne atas lerni novajn lingvojn. Lia atokupo estas kuirado.
O pai de Ana no gosta de aprender novas lnguas. Seu passatempo cozinhar.

efe li kuiras vegetare, sed iufoje li kuiras anka fiaon.
Principalmente ele cozinha vegetarianamente, mas algumas vezes ele cozinha tambm peixe.

ati gostar okupo ocupao atokupo passatempo, hobby
kanti cantar ofte freqentemente ludi jogar, brincar
teniso tnis bicikli andar de bicicleta do - ento, portanto
muzikema amante da msica sportema amante dos esportes
al a, para plai agradar legi ler
spekti ver, assistir a nai nadar akvo gua
lerni aprender lingvo lngua jam j
paroli falar kuirado cozinhamento efe principalmente
vegetare vegetarianamente iufoje algumas vezes fiao peixe (partes para comer)
fio - peixe
em - sufixo - tendncia, inclinao. Sportema (pessoa que gosta de esportes)
ad - sufixo - ao contnua ou repetida. kuirado (ao de cozinhar, cozinhamento)
kaj... kaj tanto... quanto. Kaj mi kaj vi.

50
LECIONO 5________________________________________________________
2.10 3.2



_________RAKONTO________________________________________


PARTO 2 - Sceno 10

Mazi kaj Karlo en la malliberejo.
Mazi e Karlo na priso.

Mazi: Nu, kiu vi estas?
Mazi: Ento, quem voc?

Karlo: Mi estas Karlo, ardenisto. Kiu vi estas? De kie?
Karlo: Eu sou Karlo, jardineiro. Quem voc? De onde?

Mazi: De tie! De la kosmo!
Mazi: De l! Do cosmo!

Karlo: De la kosmo?
Karlo: Do cosmo?

Mazi: Jes! Mi estas de tie! De la kosmo! De tie!
Mazi: Sim! Eu sou de l! Do cosmo! De l!

Sceno 11

Petro intervjuas biciklistojn.
Petro entrevista ciclistas.

Petro: El kiu lando vi estas?
Petro: De que pas voc ?

1a biciklisto: El Francio!
1o ciclista: Da Frana!

Petro: El kiu lando vi estas?
Petro: De que pas voc ?

2a biciklisto: El Britio!
2o ciclista: Da Gr-Bretanha!

Petro: El kiu lando vi estas?
Petro: De que pas voc ?

3a biciklisto: El Germanio!
3o ciclista: Da Alemanha!

Petro: El kiu lando vi estas?
Petro: De que pas voc ?

4a biciklisto: El Italio!
4o ciclista: Da Itlia!

Petro: El kiu lando vi estas?
Petro: De que pas voc ?

5a biciklisto: El Grekio!
5o ciclista: Da Grcia!

6a biciklisto: Mi estas el Japanio!
6o ciclista: Eu sou do Japo!

Petro: His!
Petro: At!

Sceno 12

Denove en la malliberejo.
De novo na priso.

Mazi: Mi venis de tie. Nun mi estas i tie.
Mazi: Eu sou de l. Agora estou aqui.

Karlo: Anka mi... Ho, Silvja!
Karlo: Eu tambm... Oh, Silvja!

Sceno 13
Aboco - alfabeto
Aa, Bb, Cc, , Dd, Ee, Ff, Gg, H, Hh, , Ii, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Rr, Ss, , Tt, Uu, , Vv, Zz

51
Sceno 14

Korvaks: Silvja!
Korvaks: Silvja!

Silvja: esu, Korvaks! Foriru! Mi amas Karlon!
Silvja: Pare, Korvaks! V embora! Eu amo o Karlo!

Korvaks: Mi amas vin, Silvja!
Korvaks: Eu te amo, Silvja!

Silvja: Ho, iru for!
Silvja: Oh, v embora!

Korvaks: Haltu! Silvja! Haltu! Revenu! Ho, Silvja, haltu! Revenu!
Korvaks: Pare! Silvja! Pare! Volte! Oh, Silvja, pare! Volte!

Silvja: Korvaks! Iru for!
Silvja: Korvaks! V embora!

Sceno 15

Haltu! Venu! Rigardu! Askultu! Foriru!
Pare! Venha! Olhe! Escute! V embora!

Sceno 16

Korvaks: Ho, Silvja, Silvja!
Korvaks: Oh, Silvja, Silvja!

PARTO 3 - Sceno 1

Korvaks estas e la komputilo.
Korvaks est na sala do computador.

Korvaks: (al la kato) Iru for! Ho Silvja, mi amas vin! Bone! Korvaks amas Silvjan! Ho! Silvja!
Viaj okuloj... viaj...
Korvaks: (ao gato) V embora! Oh, Silvja, eu te amo! Bom! Korvaks ama Silvja! Oh! Silvja!
Seus olhos... seus...

Korporpartoj sur la ekrano.
Partes do corpo na tela.

Korvaks: Bone! Bone! Mia Silvja! Nun mi havas vin! Ek! Bone! Bonege!
Korvaks: Bom! Bom! Minha Silvja! Agora eu tenho voc! Vamos! Bom! timo!

Korvaks kisas la bildon.
Korvaks beija a figura.

Korvaks: Ho! Kie i estas? Ho... i tie! Kaj tio! Kaj
tio! Nun, kie? Ho, i tie! Nun, ek!
Korvaks: Oh! Onde est? Oh... aqui! E isso! E isso!
Agora, onde? Oh, aqui! Agora, vamos!

Aperas Silvja.
Aparece uma Silvja.

Silvja! Mia Silvja! Nun mi havas vin!
Silvja! Minha Silvja! Agora eu te tenho!








52
________VORTARO_________________________________________

nu: ento, ora, pois bem (interjeio)
kie: onde
tie: a, al, l
i tie/tie i: aqui
kosmo: cosmo, espao
intervjui: entrevistar
biciklisto: (bicikl/ist/o) ciclista
el: de (indica origem)
lando: pas, terra
veni: vir
nun: agora
esi: parar, cessar
foriri: (for/iri) ir embora
iri: ir
for: embora
halti: parar
reveni: (re/veni) retornar, voltar
rigardi: ver
askulti: escutar
ekrano: tela, ecr (palavra usada em pases de lngua portuguesa, exceto o Brasil).
bone: bem
bonege: (bon/eg/e) excelente
kisi: beijar
aperi: aparecer
korpopartoj (korp/o/part/o/j) partes do corpo
korpo corpo
kapo cabea
okulo olho
nazo nariz
orelo orelha
buo boca
kolo pescoo
ultro ombro
brako brao
kubuto cotovelo
mano mo
kruro perna
piedo p
gambo perna, gmbia (femuro + kruro = gambo)
Vocabulrio adicional
rapide: rapidamente
pordo: porta
preni: pegar
mani: comer
pai: caminhar
flari: cheirar
vidi: ver
adi: ouvir
fleksi: flexionar
literumi: soletrar
vorto: palavra
urbo: cidade
jam: j
tuj: imediatamente
haro: cabelo
unu: um
unua: primeiro
unue: primeiramente

a) Traduku:

Mazi: Nu, kiu vi estas?
Karlo: Mi estas Karlo, ardenisto. Kiu vi estas? De kie?
Mazi: De tie! De la kosmo!
ento, ora =
onde =
a, al, l =
cosmo =

Petro intervjuas biciklistojn.
Petro: El kiu lando vi estas?
Biciklisto: El Francio!
entrevistar =
ciclista =
de =
pas, terra =

Mazi: Mi venis de tie. Nun mi estas i tie.
vir =
agora =

53

Korvaks: Silvja
Silvja: esu, Korvaks! Foriru! Mi amas Karlon!
Korvaks: Mi amas vin, Silvja!
Silvja: Ho, iru for!
Korvaks: Haltu! Silvja! Haltu! Revenu! Ho Silvja, haltu! Revenu!
parar, cessar =
ir embora =
ir =
embora =
parar =
voltar =

Haltu! Venu! Rigardu! Askultu! Foriru!
ver =
escutar =

Korporpartoj sur la ekrano.
tela =

Korvaks: Bone! Bone! Mia Silvja! Nun mi havas vin! Ek! Bone! Bonege!
bem =
excelente =

Korvaks kisas la bildon.
beijar =

b) Bildoj:














1. 2. 3.
4. 5. 6.

7. 8. 9. 10. 11.

12. Li in_________ in. 13. Li kuras r___________.
14. __________isto. 15.



_______GRAMATIKO_______________________________________

ALFABETO

A pronncia entre parnteses est indicada conforme os sons do portugus.
A (a) B (b) C (ts) (tch) D (d)
E () F (f) G (g) H (dj) H (h)
(hh) I (i) J (i) (j) K (k)
L (l) M (m) N (n) O () P (p)
R (r) S (ss) (ch) T (t) U (u)
(u) V (vo) Z (z)



54
H (ho) - som aspirado, como no ingls "house" (casa)
(hho) - gutural, como no alemo "ich" (eu) (Dica: tente imitar o som de um gato irritado).
R (r) - vibrar a ponta da lngua na parte entre o cu da boca e os dentes superiores, como
no espanhol.

As letras X (ikso), Y (ipsilono) e W (duobla vo) no fazem parte do alfabeto do Esperanto.

Semivogais
As letras J e so semivogais, ou seja, so sons de vogais breves que se ajuntam ao som
mais forte de uma vogal na mesma slaba, portanto formando ditongo. Ditongo a reunio
de uma vogal mais uma semivogal em uma mesma slaba. Veja estes exemplos de palavras
em portugus:
pai: p consoante a vogal i-semivogal
meu: m-consoante e-vogal u-semivogal

Perceba que, nessas palavras, os sons das letras i e u so mais breves e se apiam na vogal
anterior, cujo som mais forte, logo so semivogais.
Vejamos agora exemplos em esperanto:
pajlo (palha) fajro (fogo) Palo (Paulo) ado (quinta-feira)

Lembre-se de que a letra tem o som de j como em janela, e a letra j tem o som de i como
em pai.


Como digitar os caracteres especiais do Esperanto?
muito fcil. Basta instalar um simples programa, que voc pode encontrar neste link:
http://www.kurso.com.br/elshuto.php?pt

Em situaes nas quais impossvel digitar os caracteres especiais, Zamenhof recomendou
usar u em vez de , e para as letras com circunflexo, ajunta-se um h. No entando, usar um x
em vez de um h, mesmo com u, tem se tornado comum, j que a letra h j existe em
esperanto, o que poderia gerar confuso em alguns casos.

= cx = ch = gx = gh = hx = hh
= jx = jh = sx = sh = ux = u

ado = jxauxdo = jhaudo, i = sxi = shi, esi = cxesi = chesi.


Slaba tnica
A slaba tnica sempre a penltima.

amiko manu ardenisto apud
ADVRBIOS (-E)
Quando falamos sobre alguma ao, s vezes queremos nos referir a certas circustncias
relacionadas a essa ao, como tempo, lugar, maneira, ou seja, quando, onde e como a
ao aconteceu. Em sentenas como: Estudei ontem, Irei l e Caminhei rapidamente,
a palavra ontem indica o tempo; l indica lugar; e rapidamente refere-se ao modo. Essas
palavras so advrbios.
Advrbios so portanto palavras que modificam o sentido de um verbo, adjetivo ou outro
advrbio. Em Portugus, muito comum acrescentar a terminao mente em adjetivos
para transform-los em advrbios (rapidamente); j em Esperanto, os advrbios derivados
terminam em e.
- Bone! (Bem, muito bem!)
- Venu rapide! (Venha rapidamente!)
- Mi studas matene. (Estudo de manh.)

Alguns advrbios primitivos terminam em a: anka (tambm), ankora (ainda), balda
(breve), hiera (ontem), hodia (hoje), morga (amanh).

KIE (onde)
Kie um correlativo formado por ki- (partcula interrogativa) mais e (que no caso dos
correlativos indica lugar).
- De kie vi estas? (De onde voc ?)
- Mi estas de Brazilo. (Eu sou do Brasil.)

- Mi ne scias, kie estas mia kajero. (No sei onde est meu caderno.)

TIE (a, l)
ti- (partcula demonstrativa) + -e(lugar) = tie.
Mi venas de tie, de la kosmo. (Eu venho de l, do cosmo.)
i tie/tie i aqui
Nun mi estas i tie. (Agora estou aqui.)

EL (de)
El traduz-se por de (em portugus) e similar a de (em esperanto). El usado para
indicar origem:
- El kiu lando vi estas? (De que pas voc vm?)
- Mi estas el Francio. (Eu venho da Frana.)

-EG- (aumentantivo)
O sufixo -eg- aumenta a intensidade ou tamanho daquilo que expressa a raiz.

domo casa domego casaro, manso
ami amar amegi idolatrar
ridi rir ridegi gargalhar
bone bem bonege excelente

55
- Mi atas vinberojn, sed mi ategas persikojn! (Eu gosto de uvas, mas eu adoro pssegos.)
U NE? (no ?)
- Vi atas persikojn, u ne? (Voc gosta de pssegos, no ?)
- i estas kosmoipo, u ne? ( uma nave espacial, no ?)


_________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________________


Dialogo inter instruisto kaj lernantoj en la unua esperanta klaso

- Saluton, karaj lernantoj! Mi nomias David. Mi venas el Brazilo kaj mi estos via instruisto
de Esperanto. Unue mi volas scii, kiuj vi estas, kio vi estas kaj de kie vi estas. Do, mi
intervjuos vin. Vi, bela knabino, bonvolu diri al mi vian nomon.
- Mi estas Diana.
- El kiu lando vi venas?
- Mi anka estas el Brazilo.
- Kio vi estas?
- Mi estas kuracistino.
- Bone... u vi havas multajn pacientojn?
- Jes. Mi kuracas dolorojn en la kapo, okuloj, brakoj, kruroj fakte, mi kuracas iujn
dolorojn.
- Do vi devas esti bonega kuracistino! Diru al mi, kion vi atas fari?
- Ho, mi ategas gimnastikon.
- Bone. Kaj vi, bona knabo, kiu estas vi?
- Mi estas Estao.
- Ho, pardonu min, mi ne komprenas. Literumu vian nomon, mi petas.
- E--S-T-A--O Estao.
- Nun mi bone komprenas. Kaj de kie estas vi?
- Mi estas el Grekio.
- El Grekio? u vi vere venas de tie? Kia estas via lando?
- Hi estas belega lando, mi multe atas loi tie.
- Kaj pri via familio u iuj el ili estas en Grekio nun?
- Jes, ili iuj estas tie. Nun mi estas i tie, sed mi reiros vidi ilin post nia kurso.
- Bone. Kio vi estas kaj kion vi atas?
- Mi estas leterportisto, mi biciklas... mi biciklegas kaj portas multajn leterojn... kaj mi atas
naadon, ludi tenison, rajdi evalon...

(post kelkaj minutoj)

- Hodia en nia unua klaso, ni studos pri la nomoj de la korpopartoj. Rigardu: sur tiu ekrano
vi povas vidi homon. Mi pensas, ke vi jam bone scias Esperanton. Do, mi vin demandos pri la
korpopartoj kaj vi devas tuj respondi. Nu, diru al mi, kiu parto de la korpo estas tiu?
- Tiu estas la kapo.
- Bone, kaj kio estas e la kapo?
- Buo, okuloj, nazo, oreloj, haroj...
- Kio estas sub la kapo?
- Sub la kapo estas kolo.
- Kio estas apud la kolo?
- Niaj ultroj. Kaj sub la ultroj estas niaj brakoj. En niaj brakoj estas kubutoj, kaj do, niaj
manoj.
- Kaj kiuj partoj estas tiuj?
- Kruroj, piedoj kaj genuoj.
- Kiun parton de nia korpo ni uzas por mani?
- Ni uzas nian buon por mani.
- Kiujn partojn de niaj korpoj ni uzas por preni?
- Por preni ni uzas niajn manojn.
- Kiujn korpopartojn ni uzas por vidi?
- Ni uzas niajn okulojn.
- Nu, diru al mi la aliajn korpopartojn kaj por kio ni ilin uzas.
- Ni flaras per la nazo; ni adas per la oreloj; ni paas per la piedoj kaj kruroj; ni fleksas niajn
brakojn per la kubutoj kaj niajn krurojn per la genuoj; ni uzas nian kolon por turni la kapon.
- Bonege! Vi iuj estas bonegaj lernatoj!


_________EKZERCOJ_________________________________________
I) Reecreva as frases utilizando advrbios. Siga o modelo:

Ili manas en rapida maniero. (Eles comem de maneira rpida.)
Ili manas rapide. (Eles comem rpidamente.)

a) i kisis lin en amika maniero. -
b) Ni forkuris en kuraa maniero. -
c) Mi uzas komputilon en profesia maniero. -
d) Vi fermis la pordon en forta maniero. -
e) La monstro manas en terura maniero. -
f) Vi rakontas historion en bela maniero.


56
II) Faa perguntas e respostas com tie ou i tie/tie i, de acordo com a posio dos objetos
(mais distante ou mais prximo). Siga os modelos:


Kie estas la skribmaino? Kie estas la mapo?
Hi estas tie. Hi estas i tie.


a) b)

c) d)
e) f)


III) Complete as frases com kio, kia, kiu, kie, kiom da, ou u:

a) ____ estas via nomo? Mia nomo estas Palo.
b) ____ estas via krajono? Hi estas en la skatolo.
c) El ____ lando vi estas? Mi estas el Kanado.
d) De ____ vi estas? Mi estas de Germanio.
e) _____ estas via instruisto? i estas Ana.
f) ____ estas tio i? Tio estas parkhorloo.
g) ____ vi atas vinberan glaciaon? Jes, mi in ategas.
h) ____ estas la sndvio? Hi estas bongusta.
i) _____ plumoj vi havas? Mi havas dek plumojn.
j) ____ estas i? i tie.
k) ____ estas mia emizo? Mi pensas, ke via emizo estas tre malbela.
l) ____ estas la palaco? Hi estas grandega.
m) Mi ne scias _______ prunojn ni havas. Ni kalkulu!
n) ____ estas la brakoj, kruroj, piedoj, manoj, oreloj kaj kapo de Mazi? Ili estas grandaj.
o) ____ estas la nazo? Hi estas en la kapo.
p) El____ urbo vi venas? Mi venas el San Palo.

IV) Complete com as terminaes:

-as (presente) -is (passado)
-u (imperativo) -i (infinitivo)
-o (substantivo) -a (adjetivo)
-on (substantivo acusativo) -an(adjetivo acusativo)
-oj (substantivo plural) -aj (adjetivo plural)
-ojn (substantivo plural acusativo) -ajn (adjetivo plural acustativo)
- e (advrbio)

a) Mazi kaj Karlo est___ nun en la malliberej__. (Mazi e Karlo esto agora na priso.)
b) La leter__ est__ ust__ por mi. (A carta justamente para mim.)
c) Mi fort__ am___ mi___ amik___. (Eu fortemente amo meus amigos.)
d) La lernant___ bon__ kompren___ ili__ lecion___. (Os alunos compreenderam bem sua
lio.)
e) La bon__ lernant___ sa__ respond__ al la instruist__. (O bom aluno sabiamente
respondeu ao professor.)
f) La kvar soldat__ forkonduk__ la monstr__ al la malliberej___. (Os quatro soldados
levaram o monstro para a priso.)
g) Li malrapid___ rigard___ la bel___ okul__ de la princin___. (Ele lentamente olha os belos
olhos da princesa.)
h) La instruist___ demand___, u mi bon___ sci___ mi___ lecion___. (O professor
perguntou se eu sei bem minha lio.)
i) Alkult___ atent___ mi___ du demand___! (Escute atentamente minhas duas perguntas!)
j) Mi bonvol___ intervju___ la gardist___ de la palac___. (Eu com boa vontade entrevistei os
guardas do palacio.)
k) La instruist__ instru___ profesi___. (O professor instrui profissionalmente.)
l) Ne gustum___ la mana__ tre rapid____. (No saboreie a comida muito rpido.)
m) Mi kaj mi__ amik___ komunik___ leter___. (Eu e meus amigos nos comunicamos por
carta.)
n) La ardenist___ vol___ kalkul__ kiom da arb___ estas en la palac___ arden___. (O
jardineiro quer contar quantas rvores h no jardim do palcio.)
o) Mi pov___ literum___ esperant____ vort___ tre rapid__. (Eu posso soletrar palavras do
esperanto muito rpido. Dica: transforme esperanto em adjetivo).



57

V) Reecreva as frases utilizando o sufixo aumentativo -eg. Siga os modelos:

i estas granda frukto. i estas fruktego. ( um grande fruto [fruto]).
Vi estas tre kuraa. Vi estas kuraega. (Voc muito corajoso.)
Vi multe manas. Vi manegas. (Voc come muito.)

a) Vi estas tre saa. -
b) Via emizo estas tre rua. -
c) La monstro havas grandan buon. -
d) Mi tre atas studi Esperanton. -
e) La komputilo estas en la granda skatolo. -
f) La generalo havas grandan domon. -
g) Mi estas tre forta. -
f) La panjo multe petis rozojn al la pajo. -
g) La lernantoj multe dankis al la instruisto. -


VI) Escreva frases utilizando os verbos abaixo e os nomes das partes do corpo conforme o
modelo:


preni pegar mani comer pai caminhar
flari cheirar vidi ver adi ouvir
turni virar fleksi - flexionar


(manoj preni) Ni uzas niajn manojn por preni. (Usamos nossas mos para pegar.)

a) (buo mani)
b) (kruroj pai)
c) (nazo flari)
d) (okuloj vidi)
e) (oreloj adi)
f) (kolo turni la kapon)
g) (kapo pensi)
h) (piedoj pai)
i) (kubutoj fleksi la brakojn)
j) (genuoj fleksi la krurojn)
VII) Respondu:

urbo cidade literumi soletrar vorto palavra

1. Nu, de kie venas Mazi?

2. El kiu lando vi venas?

3. El kiu urbo vi venas?

4. De kie venas via pajo kaj via panjo?

5. Kie estas via libro?

6. Kiun parton de via korpo vi uzas por mani?

7. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por preni?

8. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por vidi?

9. Kiun parton de via korpo vi uzas por flari?

10. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por pai ?

11. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por adi?

12. Kiun parton de via korpo vi uzas por turni vian kapon?

13. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por fleksi viajn brakojn?

14. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por fleksi viajn krurojn?

15. Diru al mi la partojn de la korpo, kiujn vi scias en Esperanto.

16. Diru al mi nomon de bonega filmo.

17. u vi estas bonega lernanto?

18. u vi manas rapide?

19. En la rakonto de Mazi, kiu intervjuas biciklistojn?

58

VIII) Demandu:

1. Mi venis de San Palo.

2. Mia krajono estas i tie.

3. Mi uzas mian nazon por flari.

4. Mi uzas miajn krurojn por pai.

5. Mi uzas miajn orelojn.

6. Mi uzas mian buon.

7. Mi uzas miajn okulojn.

8. Mi uzas miajn manojn.

9. Jes, mi pensas ke i estas bonega.

10. Jes, mi kuras rapide.

11. k-o-s-m-o. (Pergunte: Soletre a palavra kosmo.)


Respostas da lio 5

b) Bildoj
(Partes do corpo - respostas na figura do dilogo)
1. Britio 2. Francio 3. Germanio 4. Italio
5. Japanio 6. Grekio 7. Haltu! 8. Venu!
9. Rigardu! 10. Askultu! 11. Foriru! 12. intervjuas
13. rapide 14. biciklisto
15. kosmo

I)
a) i kisis lin amike. b) Ni forkuris kurae. c) Mi uzas komputilon profesie.
d) Vi fermis la pordon forte. e) La monstro manas terure. f) Vi rakontas historion bele.

II)
a) Kie estas la emizo? i estas i tie. b) Kie estas la sandvio? i estas tie.
c) KIe estas la salato? i estas i tie. d) Kie estas la vinberoj? Ili estas tie.
e) Kie estas la glaciao? i estas i tie. f) Kie estas la parkhorloo? i estas tie.

III)
a) Kio/Kiu b) Kie c) kiu d) kie e) Kiu f) Kio g) u h) Kia i) Kiom da j) Kie k) Kia
l) Kia m) kiom da n) Kia o) Kie p) kiu

IV)
a) Mazi kaj Karlo estas nun en la malliberejo. (Mazi e Karlo esto agora na priso.)
b) La letero estas uste por mi. (A carta justamente para mim.)
c) Mi forte amas miajn amikojn. (Eu fortemente amo meus amigos.)
d) La lernantoj bone komprenis ilian lecionon. (Os alunos compreenderam bem sua lio.)
e) La bona lernanto sae respondis al la instruisto. (O bom aluno sabiamente respondeu ao professor.)
f) La kvar soldatoj forkondukis la monstron al la malliberejo. (Os quatro soldados levaram o monstro para a priso.)
g) Li malrapide rigardas la belajn okulojn de la princino. (Ele lentamente olha os belos olhos da princesa.)
h) La instruisto demandis, u mi bone scias mian lecionon. (O professor perguntou se eu sei bem minha lio.)
i) Alkultu atente miajn du demandojn! (Escute atentamente minhas duas perguntas!)
j) Mi bonvole intervjuis la gardistojn de la palaco. (Eu com boa vontade entrevistei os guardas do palacio.)
k) La instruisto instruas profesie. (O professor instrui profissionalmente.)
l) Ne gustumu la manaon tre rapide. (No saboreie a comida muito rpido.)
m) Mi kaj miaj amikoj komunikas letere. (Eu e meus amigos nos comunicamos por carta.)
n) La ardenisto volas kalkuli kiom da arboj estas en la palaca ardeno. (O jardineiro quer contar quantas rvores h no jardim
do palcio.)
o) Mi povas literumi esperantajn vortojn tre rapide. (Eu posso soletrar palavras do esperanto muito rpido.)

V)
a) Vi estas saega. b) Via emizo estas ruega. c) La monstro havas buegon.
d) Mi ategas studi Esperanton. e) La komputilo estas en la skatolego. f) La generalo havas domegon.
g) Mi estas fortega. f) La panjo petegis rozojn al la pajo. g) La lernantoj dankegis al la instruisto.


VI)
a) Ni uzas buon por mani. b) Ni uzas niajn krurojn por pai.
c) Ni uzas nian nazon por flari. d) Ni uzas niajn okulojn por vidi.
e) Ni uzas niajn orelojn por adi. f) Ni uzas nian kolon por turni la kapon.
g) Ni uzas nian kapon por pensi. h) Ni uzas niajn piedojn por pai.
i) Ni uzas niajn kubutojn por fleksi la brakojn. j) Ni uzas niajn genuojn por fleksi la krurojn.

VII) Respondu:
1. Mazi venas de la kosmo. 2. Mi venas el Brazilo/Germanio...
3. Mi venas el... 4. Ili venas el...
5. i estas sur la tablo./ i estas en mia sako. 6. Mi uzas mian buon por mani.
7. Mi uzas miajn manojn por preni. 8. Mi uzas miajn okulojn por vidi.
9. Mi uzas mian nazon por flari. 10. Mi uzas miajn krurojn kaj piedojn por pai.
11. Mi uzas miajn orelojn por adi. 12. Mi uzas mian kolon por turni mian kapon.
13. Mi uzas miajn kubutojn por fleksi miajn brakojn. 14. Mi uzas miajn genuojn por fleksi miajn krurojn.
15. (Respostas na figura das partes do corpo). 16. (Resposta pessoal)
17. Jes, mi estas bonega lernanto. / Ne, mi ne estas bonega lernanto. 18. Jes, mi manas rapide./ Ne, mi ne manas rapide.
19. Petro intervjuas la biciklistojn.

VIII) Demandu:
1. El kiu urbo vi venis? 2. Kie estas via krajono?
3. Kiun parton de via korpo vi uzas por flari? 4. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por pai?
5. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por adi? 6. Kiun partojn de via korpo vi uzas por mani?
7. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por vidi? 8. Kiujn partojn de via korpo vi uzas por preni?
9. u vi pensas, ke (nome de algum filme, banda, etc.) estas bonega?
10. u vi kuras rapide?
11. Literumu la vorton "kosmo".

59
LEITURA COMPLEMENTAR


5 Vetero - tempo

Estas vintro nun en Novjorko. Pluvas... Hiera neis kaj hodia
pluvas.
inverno agora em Nova Iorque. Chove... Ontem nevou e hoje chove.

Bona vetero por legi libron...
Bom tempo para ler um livro...

Espereble la suno brilos morga, ar tiam mi biciklos kun
amiko.
Esperadamente o sol brilhar amanh, porque assim andarei de bicicleta com um amigo.

Fakte al mi pli plaas somero ol vintro.
De fato a mim mais me agrada o vero do que o inverno.

Dum somero ofte estas varma vetero i tie. Mi tre atas kiam la suno brilas!
Durante o vero freqentemente o tempo quente aqui. Adoro quando o sol brilha.

Kiam estas irka 25 gradoj celsiaj (77 farenhejtaj) estas perfekte, la mi.
Quanto est cerca de 25 graus Celsius (77 farenheits) est perfeito, na minha opinio.

Por mi estas tro varme kiam estas sune kaj super 30 gradoj celsiaj (86 farenhejtaj).
Para mim quente demais quando est ensolarado e acima de 30 graus Celsius (88 farenheits)

Post somero estas agrable kiam atuno venas kun frea aero kaj iom da pluvo.
Depois do vero agradvel quando o outono vem com ar freco e um pouco de chuva.

Kaj post vintro estas agrable kiam printempo venas kun pli varma vetero.
E depois do irnverno agradvel quando a primavera vem com tempo mais quente.

Kontrastoj bonas... Suno venu!
Os constrates so bons... Que venha o sol!


vintro inverno nun agora pluvi chover
hiera ontem nei nevar hodia hoje
vetero tempo (condies atmosfricas) espereble com esperana
la suno brilos o sol brilhar morga amanh ar tiam porque ento
somero vero dum durante varma quente
kiam quando irka cerca de, aproximadamente
grado grau Celsio Celsius Farenhejto Farenheit
la de acordo com tro demais post depois de
atuno outono frea fresco aero ar
iom da um pouco de printempo primavera konstrasto - constraste
ebl - sufixo - possibilidade, possibilidade se se fazer. espereble (esperadamente)




60
REVISO 2

Traduza para o Portugus:
1. Arestu lin. Forkonduku ilin. - 2. u numero dek na? uste, jes. - 3. Numero dek tri. Dek ok. Dek du.
Dudek. - 4. u la fruktoj estas bongustaj? - 5. u vi havas mian skatolon? - 6. Malfermu in, mi petas. -
7. Mi estas malsata. - 8. Ni estas malsataj. - 9. La frukto estis bongusta. - 10. Jen bongustaj kaj
malbongustaj persikoj. - 11. Jen bongustaj pruno kaj vinbero. Gustumu ilin. - 12. Ne manu ilin, mi
petas. - 13. esu! - 14. u ili atas bongustajn prunojn? - 15. Askultu! - 16. La grandajn sonorilojn
askultis i. - 17. Mi ne manis tion. - 18. Tion mi ne atis, sed mi atas tion i. - 19. Kiu vi estas? - 20.
Kio estas via nomo? - 21. Kio estas via ao? - 22. u i tio estas por mi? - 23. Ne, tio i ne estas por vi,
sed tio estas por ni. - 24. i estas nia. - 25. De kie vi estas? - Mi venis de tie. Nun mi estas i tie. - 26.
Anka i estas de tie. - 27. Tio. - 28. i tio. - 9. u ili estas el Germanio? - Ne, ili estas el Japanio. - 30.
Venu! Foriru! Haltu! Iru for! Revenu!























Corrija:
1. Prendam-no! Levem-no embora./Levem-no daqui. 2. Nmero dezenove? Sim, justamente. 3. Nmero treze. Dezoito. Doze.
Vinte.4. As frutas so gostosas? 5. Voc tem minha caixa? 6. Abra-a, por favor. 7. Eu estou com fome. 8. Ns estamos com
fome. 9. A fruta era gostosa. 10. Eis pssegos gostosos e ruins. 11. Eis uma ameixa e uma uva gostosas. Experimente-as. 12.
No as experimente, por favor. 13. Pare! 14. Eles gostam de ameixas gostosas? 15. Escute! 16. Ela ouviu os grandes sinos.
17. Eu no comi isso. 18. Eu no gosto daquilo, mas eu gosto disto. 19. Quem voc? 20. Qual seu nome? 21.
Qual sua idade? 22. Isto para mim? 23. No, isto no para voc, mas aquilo para ns. 24. nosso. 25. De onde voc
? Eu venho de l. Agora estou aqui. 26. Ela tambm de l. 27. Aquilo. 28. Isto. 29. Eles so da Alemanha? No, eles so
do Japo. 30. Venha! V embora! Pare! V embora. Volte.
Traduza para o Esperanto:
1. Nmero dezessete. Onze. Vinte. -2. Estou com fome. - 3. Eles esto cheios (satisfeitos)? - 4. Mazi
comeu o relgio? - 5. Eu no gosto de relgios grandes. - 6. Nossos relgios so gostosos. - 7. No
coma seu relgio (o relgio deles), por favor. - 8. O que isso? - 9. Isto gostoso. Experimente-o. -
10. Por favor, no o coma. - 11. Isto bom, mas aquilo ruim. - 12. Eu gosto daquilo, mas no gosto
disto. - 13. Isto para mim? - 14. Para quem isto? - 15. O que voc come? -16. Pare! - 17. De onde
ele ? 18. Ele da Itlia, mas agora ele est aqui. - 19. Vamos! Pare! Venha. V embora! - 20.
Quem voc. Qual seu nome? - 21. O teu sanduche bom? - 22. Voc gosta da minha
motocicleta? - 23. Volte!

























Corrija:
1. Numero dek sep. Dek unu. Dudek. 2. Mi estas malsata. 3. u ili estas sataj? 4. u Mazi manis la horloon? 5. Mi ne atas
grandajn horloojn. 6. Niaj horlooj estas bongustaj. 7. Ne manu ilian horloon, mi petas. 8. Kio estas tio? 9. i estas
bongusta. Gustumu in! 10. Bonvolu ne mani in. 11. i tio estas bona, sed tio estas malbona. 12. Mi atas tion, sed mi ne
atas i tion. 13. u i tio estas por mi? 14. Por kiu estas i tio? 15. Kion vi manas? 16. esu! 17. De kie estas li? 18. Li estas
de (ou el) Italio, sed nun li estas i tie. 19. Ni iru. Haltu! Venu. Foriru. (ou Iru for.) 20. Kiu estas vi? Kio estas via nomo? 21.
u via sandvio estas malbongusta? 22. u vi atas mian motorciklon? 23. Revenu!

61
LECIONO 6___________________________________________________________________
3.3 - 3.8



_________RAKONTO________________________________________

Parto 3 - Sceno 3

Karlo: Ni estas amikoj.
Karlo: Ns somos amigos.

Amba: Kune vi kaj mi. Amikoj estas ni. Mi kaj vi, pli kaj pli, amikoj estas ni! (ripeto). Du
amikoj ni!
Ambos: Juntos voc e eu. Amigos somos ns. Eu e voc, mais e mais, amigos somos ns!
(repetio) Dois amigos ns!

Karlo: Rigardu!
Karlo: Olhe!

Mazi: Kion?
Mazi: O qu?

Karlo: Jen, tion, supre!
Karlo: Eis, isso, acima!

Mazi: Kion?
Mazi: O qu?

Karlo: Jen, bongustaj stangoj!
Karlo: Eis, barras gostosas!

Mazi: Ho, ne. Dankon, ne!
Mazi: Oh, no. Obrigado, no!

Karlo: Jes! Manu la stangojn! Unu, du, tri, kvar, kvin! Ni estas liberaj! Vi estas libera kaj
anka mi! Ni estas liberaj!
Karlo: Sim! Coma as barras! Um, dois, trs, quatro, cinco! Estamos livres! Voc est livre e
tambm eu! Ns estamos livres!

Mazi: Libera vi, libera mi, liberaj estas ni!
Mazi: Livre voc, livre eu, livre estamos ns!

Karlo: Liberaj ni, vi kaj mi. Liberaj estas ni!
Karlo: Livres ns, voc e eu. Livres estamos ns!

Mazi: Liberaj...
Mazi: Livres...

Karlo: Estas ni! Ek!
Karlo: Estamos ns! Vamos!

Ili saltas el la malliberejo.
Eles saltam da priso.

Amba: Mi kaj vi...
Ambos: Eu e voc...

Mazi: Mi estas libera! Mi sentas... malvarmon, malsaton, sed mi estas libera!
Mazi: Eu estou livre! Eu sinto... frio, fome, mas eu estou livre!

Sceno 4

Petro: Malvarma! Varma! Malsata! Soifa! Malseka! Seka!
Petro: Frio! Quente! Faminto! Sedento! Molhado! Seco!

Sceno 5

Petro: Mi soifas!
Petro: Estou com sede!

Virino: Trinku akvon!
Mulher: Beba gua!

Petro: Tre varma!
Petro: Muito quente!

Virino: Pardonu!
Mulher: Perdo!

Petro: Mi malsatas.
Petro: Eu tenho fome.

62

Virino: Manu sandvion!
Mulher: Coma um sanduche.

Petro: Mi vitas!
Petro: Eu estou suando.

Virino: Duu vin!
Mulher: Duche-se!

Petro: Mi malsekas!
Petro: Eu estou molhado!

Virino: Viu vin!
Mulher: Seque-se!

Petro: Mi sentas malvarmon.
Petro: Eu sinto frio.

Virino: Surmetu puloveron.
Mulher: Meta um pulver.

Petro: Mi estas laca!
Petro: Eu estou cansado!

Virino: Ripozu!
Mulher: Repouse!

Sceno 6

Mazi: Brrr! Mi malvarmas! Karlo! Karlo? Kie vi estas? Karlo!
Mazi: Brrr! Estou com frio! Karlo! Karlo? Onde voc est? Karlo!

Karlo: Mazi!
Karlo: Mazi!

Mazi: Karlo! Kie vi estas?
Mazi: Karlo! Onde voc est?

Karlo: i tie!
Karlo: Aqui!

Mazi: Kie? Mi ne vidas vin!
Mazi: Onde? Eu no vejo voc!

Karlo: Mi estas i tie, sur la arbo.
Karlo: Eu estou aqui, sobre a rvore.

Mazi: Sur kiu arbo?
Mazi: Sobre qual rvore?

Karlo: Sur la arbo... sub kiu vi staras. Aj! (li falas)
Karlo: Sobre a rvore... sob a qual voc est de p. Ai! (ele cai)

Mazi: Mi estas... sub...
Mazi: Eu estou... sob...

Sceno 7

Voo: Kie vi estas?
Voz: Onde voc est?

Petro: Sub la kesto.
Petro: Sob a caixa.

Voo: Kie vi estas?
Voz: Onde voc est?

Petro: Sur la kesto.
Petro: Sobre a caixa.

Voo: Kie vi estas?
Voz: Onde voc est?

Petro: En la kesto.
Petro: Dentro da caixa.

Voo: Kie vi estas?
Voz: Onde voc est?

Petro: Anta la kesto.
Petro: Na frente da caixa.

63
Voo: Kie vi estas?
Voz: Onde voc est?

Petro: Malanta la kesto.
Petro: Atrs da caixa.

Voo: Kie vi estas?
Voz: Onde voc est?

Petro: Inter la kestoj.
Petro: Dentro da caixa.

Voo: Kie estas la kesto?
Voz: Onde est a caixa?

Petro: Tie!
Petro: L!

Voo: Kie la kesto estas nun?
Voz: Onde est a caixa agora?

Petro: i tie!
Petro: Aqui!

Karlo kaj Mazi apud la rivero.
Karlo e Mazi perto do rio.

Karlo: Kiel vi fartas? Kiel vi fartas?
Karlo: Como voc est? Como voc est?

Mazi: Tre bone! Kvankam mi estas malseka kaj malsata! Kie estas la palaco?
Mazi: Muito bem! Embora eu esteja molhado e faminto! Onde est o palcio?

Karlo: Jen, tie!
Karlo: Eis, l!

Mazi: Kie?
Mazi: Onde?

Karlo: Rigardu, i estas tie! Ho, la palaco! (suspiro) Silvja estas tie.
Karlo: Olhe, est l! Oh, o palcio! (suspiro) Silvja est l.
________VORTARO_________________________________________

amba: ambos
kun: com
kune: junto
ni: ns
pli: mais
pli kaj pli: mais e mais, cada vez mais
supre: acima
stango: barra
libera: livre
ili: eles
malvarma: frio
varma: quente
sata: saciado, satisfeito
malsata: faminto, com fome
sed: mas, porm
soifi: ter sede
soifa: sedento
soifo: sede
trinki: tomar, beber
akvo: gua
viti: suar, transpirar
dui: lavar, tomar banho de ducha
seka: seco
malseka: molhado
vii: secar
surmeti: (sur/met/i) colocar, meter
pulovero: blusa de l, pulver
laca: cansado
ripozi: repousar, descansar
sur: sobre
sub: sob
stari: estar de p
fali: cair
apud: perto de
rivero: rio
Kiel vi fartas?: Como voc vai?
kiel: como
farti: estar, ir (de sade)
tre: muito
kvankam: apesar de, embora
tiel: assim, deste modo

Vocabulrio adicional:
suno: sol luno: lua nubo: nuvem stelo: estrela kafo: caf sukero: acar lakto: leite

64
a) Traduku:

Amba (Karlo kaj Mazi): Kune vi kaj mi... Amikoj estas ni. Mi kaj vi, pli kaj pli, amikoj estas ni!
ambos =
com =
junto =
ns =
mais =

Karlo: Rigardu!
Mazi: Kion?
Karlo: Jen, tion, supre!
Mazi: Kion?
Karlo: Jen, bongustaj stangoj!
Mazi: Ho, ne. Dankon, ne!
Karlo: Jes! Manu la stangojn! Unu, du, tri, kvar, kvin! Ni estas liberaj!
acima =
barra =
livre =

Ili saltas el la malliberejo.
eles =

Mi estas libera! Mi sentas... malvarmon, malsaton, sed mi estas libera!
frio =
saciado =
com fome =
mas, porm =

Petro: Mi soifas!
Virino: Trinku akvon!
Petro: Tre varma!
Virino: Pardonu!
ter sede =
sedento =
sede =
beber =
gua =
quente =

Petro: Mi vitas!
Virino: Duu vin!
suar =
lavar =

Petro: Mi malsekas!
Virino: Viu vin!
seco =
molhado =
secar =

Petro: Mi sentas malvarmon.
Virino: Surmetu puloveron.
colocar =
blusa de l, pulver =

Petro: Mi estas laca!
Virino: Ripozu!
cansado =
repousar =

Karlo: Mi estas i tie, sur la arbo.
Mazi: Sur kiu arbo?
Karlo: Sur la arbo... sub kiu vi staras? Aj! (li falas)
sobre =
sob =
estar de p =
cair =

Karlo kaj Mazi estas apud la rivero.
perto de =
rio =

Karlo: Kiel vi fartas?
Mazi: Tre bone! Kvankam mi estas malseka kaj malsata!
kiel vi fartas? =
como =
estar, ir (de sade) =
tre =
apesar de, embora =

Portu in tiel.
Vi manis tiel rapide!
assim, deste modo =


65
b) Bildoj:

1. Karlo kaj Mazi nun estas am__________. Ili estas k________ en la
mall_____________.
2. Karlo diras al Mazi por mani la ____________ .

3. Nun, Mazi kaj Karlo estas _____________ kaj ili saltas k_______ el la
malliberejo.
4. 5. 6.
7. 8. 9.
10. Li ___________ sin. 11. i ____________ sin.

12. Li __________________ emizon. 13. Li ______________.
14. i _____________ akvon. 15. Li estas ________________.


16. Li r_______________. 17. Ili ne sidas, ili s_________________.
18. 19. 20.





66
_______GRAMATIKO_______________________________________


KIU (quem, qual, que)
At agora usamos kiu no sentido de quem, que pessoa?, mas tambm pode significar
qual?
Mi estas en la arbo! En kiu arbo? En la arbo, sub kiu vi staras!
Eu estou na rvore! Em qual rvore? Na rvore sob a qual voc est de p!

KIO, KIU ou KIA?

kio o que, que coisa
kiu que, quem, qual
kia como, que espcie de, que tipo de

Como vimos na tabela de correlativos da lio introdutria, a partcula ki- utilizada para se
formar palavras interrogativas e relativas. A terminao u indica indivduo, coisa definida;
ao passo que a tarminao o indica coisa indefinida.
Os correlativos terminados em o (como kio e tio) so verdadeiros substantivos (da mesma
forma como libro, domo):
Kio estas tio? - Tio estas mapo. (O que isso? Isso um mapa.)

Da mesma forma como no se pode colocar dois substantivos lado a lado (exemplo: domo
patro casa pai), no se pode tampouco colocar os correlativos terminados em o junto de
substantivos. Assim a pergunta Kion libron vi legas? est incorreta.

Com substantivos podemos usar correlativos terminados em a (como kia), e os terminados
em u (como kiu).
Kian libron vi legas? Mi legas interesan (novan, Esperantan) libron.
Que tipo de livro voc l? Eu leio um livro interessante (novo, de Esperanto).

Kiun libron vi legas? Mi legas biblion.
Que livro voc l? Eu leio a bblia.

Como mostram as respostas, kia libro e kiu libro no so iguais: quando usamos kia,
queremos saber a qualidade (devemos responder usando um adjetivo); perguntando por
kiu, queremos saber o nome do livro.

Kian malsanon li havas? - Li havas gravan malsanon.
Como [descreva, com um adjetivo] a doena que ele tem? Ele tem uma doena grave.

Kiun malsanon li havas? - Li havas ftizon.
Qual doena ele tem? Ele tem tsica [tuberculose].

http://pt.lernu.net/lernado/gramatiko/seppik/lec13.php#91

De uma forma geral, nas perguntas, podemos entender kio como o que, e kiu como
qual/quem. Ento qual das duas formas correta? Kiu estas via nomo? ou Kio estas
via nomo? (Qual o seu nome?). Apesar da discusso sobre qual forma melhor, Bertilo
Wennergren, membro da Academia de Esperanto, afirma que as duas formas esto
corretas. De fato existem diversas maneiras de ver a essncia dessa pergunta. Para alguns
natural ver a pergunta como uma seleo entre todos os nomes do mundo, por isso usam
kiu (Qual, de todos os nomes, o seu nome?). Porm alguns sentem que natural ver o
nome como uma coisa, um substantivo, e a cabe perguntar Kio estas via nomo?. Pode-se
perguntar ainda Kiel vi nomias? (Como voc se chama?).
*
O mesmo vlido para outras
questes como: "Kio/Kiu estas via adreso?" (Qual seu endereo?), "Kio/Kiu estas via
profesio?" (Qual sua profisso?), "Kio/Kiu estas via atokupo?" (Qual seu lazer favorito?),
etc. As formas como perguntas desse tipo so vistas podem variar de uma lngua para outra.
No portugus, por exemplo, para perguntas assim usamos a idia de kiu (Qual o seu
nome?); j no ingls, usamos a idia de kio (What is your name?). Por isso em Esperanto,
as duas formas de pensar esto corretas. E da mesma forma que no portugus, podemos
at mesmo usar a idia de kia (Kia estas via nomo? Como seu nome?).

Flexo:
KIA e KIU devem ser flexionados no plural e no acusativo quando necessrio (kiaj, kian,
kiajn, kiuj, kiun, kiujn). KIO no usado no plural, mas aceita acusativo (kion).

Kiu li estas? - Quem ele?
Kiuj ili estas? Quem so eles?
Kiun vi amas? Quem voc ama?
Kiu vin amas? Quem ama voc?
Kion vi volas? O que voc quer?
Kiajn emizojn vi volas? Que tipos de camisetas voc quer?

KIEL (como, de que forma, de que maneira)
Kiel um correlativo formado por ki-(partcula interrogativa) mais -el (modo, maneira). A
idia de se perguntar por um modo se traduz por como, de que maneira. Quando
pergutamos usando kiel, esperamos que a pessoa responda usando advrbios.

*
http://cs.lernu.net/lernado/gramatiko/demandoj/kio_kiu_estas_via_nomo.php


67
Kiel vi fartas? Mi fartas bone. (Como voc vai? Eu vou bem.)
Kiel rapide li kuris? Li kuris tre rapide. (O quo rpido ele correu? Ele correu muito
rpido.)

TIEL (desse jeito, dessa maneira, to, assim)
Tiel um correlativo formado por ti- (partcula eu indica) mais el (modo, maneira). A idia
de se indicar um modo se traduz por desse jeito, assim, etc. Tiel logicamente responde a
kiel:
Kiel? Tiel. (Como? Assim./ De que jeito? Desse jeito.)

Portu in tiel. (Carregue isto assim.)
Vi manas tiel rapide! (Voc come to rpido!)


_________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________________

Dialogo inter du amikoj
- Saluton, Anelika! Kiel vi fartas?
- Saluton, Henriko! Mi fartas tre bone, kaj vi?
- Mi fartas pli bone nun.
- Pli bone nun? Kion vi volas diri? u vi fartis malbone?
- Ho, jes. Mi havis teruran doloron en la stomako, sed mi iris al la kuracisto kaj nun mi fartas
pli kaj pli bone.
- u la kuracisto donis al vi medikamenton?
- Jes. Unue li donis al mi medikamenton kaj do mi ripozis.
- u vi scias la kazon de via stomakdoloro?
- Jes, mi bone scias. Tiu estis la problemo: hiera mi iris al tiu nova restoracio kun mia
familio kaj kelkaj amikoj. Mi gustumis multajn sandviojn, salatojn, sukojn, glaciaojn mi
manegis kaj trinkegis. Sed tiuj manaoj kaj trinkaoj ne estis tre bonaj por mia stomako.
- Terure! Vi ne devas mani tiel multe. Via stomako certe ne dankis vin.
- Vi pravas. Sed mi estis tiel masata kaj tiel soifa, ke mi ne povis esi meti pli kaj pli da
manajoj en mia buon. Mi anka ne povis esi demandi al la kelnero, ke li alportu min pli.
Kvankam mi manis, mi estis pli malsata.
- Nun vi vidas la rezulton, i ne estis bona.
- Jes, tre malbona rezulto. u vi memoras mian amikinon el Kanado?
- Ne, mi ne bone memoras in. Kia i estas? Kiel i nomias?
- i nomias Amanda. i havas nigrajn okulojn, kaj belajn longajn harojn. i estas tiel bela
kiel princino, kaj i
- Jes, jes, jes nun mi bone memoras in. Kio pri i?
- Ni iris al la restoracio kune, kaj i anka ne fartas bone nun. Ni amba havas
stomakdoloron! Sed mi ne komprenas i ne manis tiel multe kiel mi.
- Mi ne kredas! Mi pensas ke la manao de tiu restoracio estis infektita je bakterioj.
- Vi pravas. Mi ne pensis pri tio.
- Nu, parolu pri alia afero. Mi kaj miaj amikoj iros morga nai en la rivero apud la domo de
Jakobo. u vi volas iri kune?
- Ne.... Mia stomako doloras min, mi estas tre laca, kaj estas tre malvarme por nai.
- Malvarme? Surmetu puloveron, do! Sed certe estas tre varme! Mi vitas!
- Do, duu vin.
- Ho, mi volas ke vi iru kun ni al la rivero! Bonvolu! Pensu pri tio.
- Ne, dankon. Mi vere ne volas nai tie. Oni diras ke la akvo en tiu rivero estas tre malpura
tre infektita.
-Ho, tio ne estas vera. Mi pensas, ke la akvo de la rivero ne estas tiel infektita kiel la
manaon kiun vi mais hiera.


_________EKZERCOJ_________________________________________

I) Voc est explicando a um amigo como ele pode fazer certas coisas. Use tiel para
responder. Siga o modelo:

Kiel mi povas uzi la komputilon? Vi povas uzi la komputilon tiel.
(Como posso usar o computador? Voc pode usar o computador assim.)

a) Kiel mi povas uzi vian motorciklon?

b) Kiel mi povas fari vian sandvion?

c) Kiel mi povas fari vian sukon?

d) Kiel mi povas skribi vian nomon?

e) Kiel mi povas gimnastiki?






68
II) Complete com:

kio o que kiu quem, qual
kia como, que tipo kie onde
kiom da que quantidade de, quantos kiel como, de que maneira
tio isso, aquilo tie a, l
tiel assim, dessa forma u partcula interrogativa


a) ______ estas via emizo? Hi estas rua.
b) ______ li manas lian manaon? Li in manas rapide.
c) u via motorciklo estas ______? Ne, i estas tie i.
d) _______vi manas? Mi manas glaciaon. (Dica: preste ateno no acusativo!)
e) _______ arbustoj estas anta via domo? Mi pensas ke estas dek kvin.
f) _______ via patrino rakontas historion? i bele rakontas.
g) Kio estas _______? Hi estas mia sonorilo.
h) ______ estas via kato? Li estas sur la ultro de mia patro.
i) ______ estas via kato? Li estas bela kaj malgranda.
j) ______ fartas ili? Bone.
k) ______ vi volas trinki akvon? Ne, mi ne estas soifa.
l) ______ estas Mazi? Li estas apud la rivero.
m) _____ vi fartas? Mi fartas tre bone, dankon!
n) Rigardu! Vi devas skribi _____.
o) _______ estas via patrino? i estas Sofio.
p) Ne parolu _____ rapide!
q) ______ frukton vi manas? Mi manas prunon. (Acusativo!)
r) ______ manaon vi atas? Mi atas bongustan manaon.
s) ______ estas via profesio? Mi estas oficiro.
t) u vi scias, _______ komputiloj estas en la universitato? Ne, ni devas kalkuli!
u) ______ vi scias vian lecionon? Mi bone scias!
v) ______ estas mia pulovero? Hi estas _____, malanta la kesto.
w) ______ vi kaj viaj amikoj atas studi? Ni atas studi kune.


III) Agora vamos praticar o plural e o acusativo de alguns correlativos. Complete cada uma
das 10 frases a seguir com uma das 10 palavras do quadro. Cada palavra corresponde a
uma frase, portanto cada uma usada apenas uma vez.

kio kion
kiu kiun kiuj kiujn
kia kian kiaj kiajn
a) ______ librojn vi atas legi? Mi atas legi esperantajn librojn.
b) ______ estas en via domo nun? Mia patro estas tie.
c) Ili estas la virinoj, _______ vi amas.
d) Hi estas la frukton, _______ mi atas.
e) ______ la knabino volas mani? i volas salaton.
f) ______ frukton vi volas gustumi? Mi volas malgrandan frukton.
g) ______ estas la viroj anta la fruktobudo?
h) _______ estas malata via domo? Estas arbusto.
i) ______ estas via buo? Hi estas granda kaj rua.
j) ______ estas iaj okuloj? Ili estas belaj.


IV) Escreva frases usando kvankam. Siga o modelo.

(trinkis akvon soifas) Kvankam mi trinkis akvon, mi soifas. (Embora eu tomei gua, tenho
sede).

a) (ripozis estas laca)
b) (viis min malsekas)
c) (duis min vitas)
d) (surmetis puloveron estas malvarma)
e) (manis malsatas)

V) Escreva perguntas e respostas utilizando os advrbios de lugar que vimos nesta lio.
Siga o modelo:

(glaso tablo)
Kie estas la glaso?
Hi estas sur la tablo.

a)(glaso tablo) b) (krajono libro)


c) (knabo rivero) d) (kato domo)


69

e) (knabo arbo) f) (viro domo)


g) (viro domoj) h) (virino viro)





i) (suno nubo) j) (luno suno)





VI) Respondu:

1. u vi havas multajn amikojn?

2. u vi atas kafon kun sukero a sen sukero?

3. u vi atas kafon kun a sen lakto.

4. u vi kaj viaj amikoj atas studi kune?

5. Kion Karlo diris al Mazi, ke li manu en la malliberejo?

6. Kiom da stangoj manis Mazi?

7. u Mazi kaj Karlo estas liberaj?

8. Kiuj estas ili?

9. Mazi manis la stangojn. Kiel ili forkuris el la malliberejo?

10. u vi sentas varmon a malvarmon?

11. u vi estas seka a malseka?

12. Kion vi volas fari, kiam vi estas malsata?

13. Kion vi volas fari, kiam vi estas soifa?

14. u vi volas trinki akvon nun?

15.u vi vitas?

16. Kion vi devas fari, kiam vi multe vitas?

17. u vi havas puloverojn? Kiom?

18. u vi estas laca?

19.Kion vi devas fari, kiam vi estas tre laca?

20. u Mazi varmas a malvarmas?

21. Mazi ne vidis Karlon. Kie estis Karlo?

22. Sur kiu arbo estis Karlo?

23. u vi sidas a staras?

24. En la filmo, Mazi estis sub la arbo. Kio okazis al Karlo?
25. Kio okazas al li?


70
26. Kio estas Nilo, en Afriko?

27. Mazi kaj Karlo saltis el la malliberejo. Kien falis Mazi?

28. u Karlo falis anka en la riveron? Kien falis Karlo?

29. Kio estas anta via domo?

30. Kio estas malanta via domo?

31. u via amiko fartas bone?

32. Kiel vi fartas?

33. Kvankam mi manis, mi estas malsata. Nun kompletigu: Kvankam mi trinkis akvon....

34. Kompletigu: Kvankam mi ripozis...

35. Kompletigu: Kvankam mi surmetis puloveron...

36. Diru al mi nomon de muziko, kiun vi tre atas.

37. Diru al mi frukton, kiun vi tre atas.


VII) Demandu:

1. Mi fartas tre bone, dankon.

2. Mia pajo kaj mia panjo fartas bone, dankon.

3. Jes, mi havas multajn amikojn.

4. Mi atas mian kafon kun sukero kaj lakto.

5. Jes, mi kaj miaj amikoj atas studi kune.

6. Ne, mi ne vitas.

7. Mi havas kvin puloverojn.

8. Jes, mi estas laca.

9. Mi sidas.

10. Hi estas sub la libro.

11. Malanta mia domo estas alia domo.

12. Hi estas en la libro.

13. Hi falis.

14. Nilo estas rivero en Afriko.



Respostas da lio 6
b) Bildoj
(Posies - respostas na figura do dilogo.)
1. Karlo kaj Mazi nun estas amikoj. Ili estas kune en la malliberejo. 2. stangojn. 3. liberaj - kune
4. malvarma 5. varma 6. malsata 7. soifa 8. malseka
9. seka 10. Viu vin! 11. duas 12. surmetas 13. vitas
14. trinkas 15. laca 16. ripozas 17. staras 18. rivero
19. pulovero 20. kesto

I)
a) Vi povas uzi mian motorciklon tiel. b) Vi povas fari mian sandvion tiel.
c) Vi povas fari mian sukon tiel. d) Vi povas skribi mian nomon tiel.
e) VI povas gimnastiki tiel.

II)
a) Kia b) Kiel c) tie d) Kion e) Kiom da f) Kiel g) tio h) Kie i) Kia j) Kiel k) u
l) Kie m) Kiel n) tiel o) Kiu p) tiel q) Kiun r) Kiun s) Kio/Kiu t) Kiom da u) Kiel
v) Kie tie w) Kiel

III)
a) Kiajn b) Kiu c) kiujn d) kiun e) Kion f) Kian g) Kiuj h) Kio i) Kia j) Kiaj

IV)
a) Kvankam mi ripozis, mi estas laca. b) Kvankam mi viis min, mi malsekas.
c) Kvankam mi duis min, mi vitas. d) Kvankam mi surmetis puloveron, mi estas malvarma.
e) Kvankam mi mais, mi malsatas.

V)
a) Kie estas la glaso? i estas sub la tablo. b) Kie estas la krajono? i estas en la libro.
c) Kie estas la knabo? Li estas apud la rivero. d) KIe estas la kato? i estas anta la domo.
e) Kie estas la knabo? Li estas sur la arbo. f) Kie estas la viro? Li estas malanta la domo.
g) Kie estas la viro? Li estas inter la domoj. h) Kie estas la virino? i estas apud la viro.
i) Kie estas la suno? i estas malanta la nubo. j) Kie estas la luno? i estas anta la suno.

71

VI) Respondu
1. Jes, mi havas multajn amikojn. / Ne, mi ne havas multajn amikojn.
2. Mi atas kafon kun/sen sukero.
3. Mi atas kafon kun/sen lakto.
4. Jes, ni atas studi kune. / Ne, ni ne atas studi kune.
5. Li diris al Mazi, ke li manu stangojn..
6. Li manis kvin stangojn.
7. Jes, li estas liberaj.
8. Ili estas reo kaj reino.
9. Ili saltas el la malliberejo.
10. Mi sentas malvarmon/varmon.
11. Mi estas seka/malseka.
12. Kiam mi estas malsata, mi volas mani.
13. Kiam mi estas soifa, mi volas trinki akvon.
14. Ne, mi ne volas trinki akvon. / Jes, mi volas trinki akvon.
15. Ne, mi ne vitas. / Jes, mi vitas.
16. Kiam mi multe vitas, mi devas dui min.
17. Jes, mi havas (nmero) puloverojn. / Ne, mi ne havas puloverojn.
18. Jes, mi estas laca. / Ne, mi ne estas laca.
19. Kiam mi estas tre laca, mi devas ripozi.
20. Mazi malvarmas.
21. Li estis sur la arbo.
22. Li estis sur la arbo sub kiu Mazi staris.
23. Mi sidas. / Mi staras.
24. Karlo falis el la arbo.
25. Li falis.
26. Nilo estas granda rivero.
27. Mazi falis en la riveron.
28. Ne, Karlo ne falis en la riveron. Li falis en la arbon.
29. Anta mia domo estas... (alia domo, budo tenda).
30. Malanta mia domo estas... (arboj, alia domo).
31. Jes, mia amiko fartas bone./ Ne, mia amiko ne fartas bone.
32. Mi fartas bone. / Mi fartas malbone./Mi ne fartas bone.
33. Kvankam mi trinkis akvon, mi estas soifa.
34. Kvankam mi ripozis, mi estas laca.
35. Kvankam mi surmetis puloveron, mi estas malvarma.
36. (Resposta pessoal)
37. (Resposta pessoal)

VII) Demandu
1. Kiel vi fartas?
2. Kiel fartas via pajo kaj via panjo?
3. u vi havas multajn amikojn?
4. Kiel vi atas vian kafon?
5. u vi kaj viaj amikoj atas ludi kune?
6. u vi vitas?
7. Kiom da puloveroj vi havas?
8. u vi estas laca?
9. u vi sidas a staras?
10. Kie estas... (la plumo)?
11. Kio estas malanta via domo?
12. Kie estas... (mia skrapgumo)?
13. Kio okazis al... (mia krajono)?
14. Kio estas Nilo?

LEITURA COMPLEMENTAR


6 Studoj Estudos

Mi nun estas en la lasta jaro anta ol mi povos studi e universitato.
Estou agora no ltimo ano antes de eu poder estudar na universidade.

Estas iom malfacile scii kion mi atus studi tie...
um pouco difcil saber o que eu gostaria de estudar l...

E malpli facile scii kio mi atus farii!
ainda menos fcil saber o que eu gostaria de me tornar.

u programisto, u instruisto, u urnalisto, u flegisto?
Programista, professora, jornalista, enfermeira?

Eble mi atus farii kuracisto, se mi sukcesos eniri tiun universitaton.
Talvez eu gostaria de me tornar mdica, se eu conseguir entrar nessa universidade.

Momente miaj notoj ne estas sufie bonaj, sed mi provas studi tre diligente nun.
No momento minhas notas no esto suficientemente boas, mas eu posso estudar muito
diligentemente agora.

Mi anka pripensas fari pazon en la studoj dum iom da tempo.
Eu tambm penso em fazer uma pausa nos estudos durante algum tempo.

Estus tre interese povi vojai en fremdaj landoj kaj renkonti novajn kulturojn!
Seria muito interessante poder viajar em pases estrangeiros e conhecer novas culturas!

Sed tio kostus multe da mono kaj mi ne scias kiel akiri tiun monon...
Mas isso custaria muito dinheiro e eu no sei como adquirir esse dinheiro...

Anka studi en universitato kostas multe da mono i tie, sed miaj gepatroj pretas pagi por
tio.
Tambm estudar na universidade custa muito dinheiro aqui, mas meus pais esto prontos a
pagar por isso.

Trovi iun laboron estas tre malfacile, do mi plej verajne studos ion venontjare... Sed
kion?
Encontrar algum trabalho muito difcil, ento eu mais provavelmente estudarei algo no
ano que vem... Mas o qu?

72
"Aspektigisto" (palavra que aparece na ilustrao) uma pessoa que d aspecto a algo.
Freqentemente usado para uma pessoa que d aspecto a uma pgina da Internet ou
alguma outra coisa (por exemplo uma roupa).



lasta ltimo jaro ano
anta ol antes de povos futuro do verbo poder
e em iom um pouco
malfacile difcil scii saber
mi atus eu gostaria e at, at mais, ainda
farii tonar-se flegisto enfermeiro
eble talvez, possivelmente kuracisto mdico
sukcesi ter sucesso, conseguir eniri entrar
sufie suficientemente provi tentar
diligente diligentemente pripensi refletir, pensar
fari fazer pazo pausa
dum durante povi poder
vojai viajar fremda estrangeiro
renkonti encontrar, conhecer kosti custar
mono dinheiro akiri adquirir
preta pronto preti estar pronto
trovi achar laboro trabalho
verajne provavelmente venontjare ano que vem
-os- Terminao que indica futuro. Mi studos (Eu estudarei).
- us - Terminao para verbos na forma condicional. Mi atus studi (Eu gostaria de
estudar).
- ist - Sufixo - profisso, ocupao. Programisto (programador)












LECIONO 7_________________________________________________________
3.9 - 4.1


_________DIALOGO________________________________________


Parto 3 - Sceno 9

En la komputilejo.
Na sala de computador

Korvaks: Mi estas Korvaks! Askultu! u vi adas min?
Korvaks: Eu sou Korvaks! Escute! Voc me ouve?

Psedo-Silvja: (kapjesas) Mmmm.
Psedo-Silvja: (afirma com a cabea) Mmmm.

Korvaks: Nun! u vi vidas min?
Korvaks: Agora! Voc me v?

Psedo-Silvja: (kapjesas) Mmmm.
Pseudo-Silvja: (afirma com a cabea) Mmmm.

Korvaks: u vi parolas?
Kovaks: Voc fala?

Psedo-Silvja: Esperante!
Pseudo-Silvja: Em esperanto.

Korvaks: Nun, provu iri!
Korvaks: Agora, tente andar!

Psedo-Silvja: Mi ne povas.
Pseudo-Silvja: Eu no posso.

Korvaks: Mi provas denove! Nun. u vi povas pai?
Korvaks: Eu tento de novo! Agora. Voc pode andar?

Psedo-Silvja: Jes, mi povas.
Pseudo-Silvja: Sim, eu posso.

73
Korvaks: u vi povas kuri?
Korvaks: Voc pode correr?

Psedo-Silvja: Ne, mi ne povas.
Pseudo-Silvja: No, eu no posso.

Korvaks: Mi provas denove. Silvja, u vi... amas min?
Korvaks: Eu tento de novo. Silvja, voc... me ama?

Psedo-Silvja: Ne. Mi ne amas vin. Mi malamas vin!
Pseudo-Silvja: No. Eu no amo voc. Eu odeio voc!

Korvaks: Ho, Silvja!
Korvaks: Oh, Silvja!

Psedo-Silvja: Ho, nun mi povas kuri! His revido!
Pseudo-Silvja: Oh, agora eu posso correr! At a vista!

Korvaks: Silvja! Haltu! Revenu! (Li batas la komputilon.) Kio okazas?
Korvaks: Silvja! Pare! Volte! (Ele bate no computador.) O que est acontecendo?

(La komputilo produktas 6 Silvja-kopiojn.)
(O computador produz 6 cpias de Silvja.)

Sceno 10

Kanto de la Psedo-Silvjaj...
Kanto das Pseudo-Silvjas...

Psedo-Silvja 1: Paas mi.
Pseudo-Silvja 1: Anda eu.

Psedo-Silvja 2: Parolas mi.
Pseudo-Silvja 2: Falo eu.

Psedo-Silvja 3: Adas mi.
Pseudo-Silvja 3: Escuto eu.

Psedo-Silvja 4: Vidas mi.
Pseudo-Silvja 4: Vejo eu.

Psedo-Silvja 5: Mi estas vi.
Pseudo-Silvja 5: Eu sou voc.

Psedo-Silvja 6: Vi estas mi.
Pseudo-Silvja 6: Voc sou eu.

Psedo-Silvja 2: u vi estas mi?
Pseudo-Silvja 2: Voc sou eu?

Psedo-Silvja 1: Saltas mi.
Pseudo-Silvja 1: Salto eu.

Psedo-Silvja 2: Naas mi.
Pseudo-Silvja 2: Nado eu.

Psedo-Silvja 3: Kuras mi.
Pseudo-Silvja 3: Corro eu.

Psedo-Silvja 4: Dancas mi.
Pseudo-Silvja 4: Dano eu.

Psedo-Silvja 5: Mi estas vi.
Pseudo-Silvja 5: Eu sou voc.

Psedo-Silvja 6: Vi estas mi.
Pseudo-Silvja 6: Voc sou eu.

iuj: Kiuj estas ni?
Todas: Quem somos ns?

Petro: Kiu estas vi?
Petro: Quem voc?

Psedo-Silvjaj 1-6: Mi estas Silvja! Mi estas Silvja! ...
Pseudo-Silvja 1-6: Eu sou a Silvja! Eu sou a Silvja!...

Petro: iu estas Silvja?
Petro: Cada uma a Silvja?

iuj: Jes, iu!
Todas: Sim, cada!

74

Petro: u iu?
Petro: Cada?

iuj: Jes!
Todas: Sim!

Viro: Kiuj estas ili?
Homem: Quem so elas?

Petro: Silvjaj!
PEtro: Silvjas!

Korvaks: Ses Silvjaj! Ahhh!
Korvaks: Seis Silvjas! Ahhh!

Sceno 11

Kanto Belaj roboj
Canto Belos vestidos

Psedo-Silvja 1: Via robo verda.
Pseudo-Silvja 1: Teu vestido verde.

Psedo-Silvja 2: Via robo rua.
Pseudo-Silvja 2: Teu vestido vermelho.

Psedo-Silvja 3: ia robo blua.
Pseudo-Silvja 3: Seu vestido azul.

Psedo-Silvja 4: La brunan havas mi!
Pseudo-Silvja 4: O marrom tenho eu!

Psedo-Silvja 5: Vere moda, bela, rava estas mia robo flava!
Pseudo-Silvja 5: Verdadeiramente da moda, belo, encantador meu vestido amarelo!

Psedo-Silvja 6: Tute plaa estas anka mia robo nigra-blanka.
Pseudo-Silvja 6: Totalmente agradvel tambm meu vestido negro-branco.

Psedo-Silvja 1: La brunan atas mi!
Pseudo-Silvja 1: Do marrom gosto eu!

Petro: His revido!
Petro: At a vista!

Parto 4 - Sceno 1

En la palaca ardeno.
No palcio do jardim.

Silvja: (i kantas) Kapo, ultroj, kruroj du, piedoj du!
Silvja: (Ela canta) Cabea, ombros, pernas duas, ps dois!

Vidu, adu, spiru plu, pli kaj plu!
Veja, escute, respire mais, mais e mais!

Por muskoloj, por artikoj, bona estas gimnastiko...
Para os msculos, para as articulaes, boa a ginstica...

Mazi: Kie ni estas?
Mazi: Onde ns estamos?

Karlo: Ni estas en la ardeno.
Karlo: Ns estamos no jardim.

Mazi: Kie? En via ardeno?
Mazi: Onde? No seu jardim?

Karlo: Ne! En la Rea ardeno. Ha! Tie estas Silvja!
Karlo: No! No jardim do Rei. Ah! Al est a Silvja!

Mazi: Kion i faras?
Mazi: O que ela est fazendo?

Karlo: i gimnastikas!
Karlo: Ela est fazendo ginstica!

Silvja: ...bona estas gimnastiko... ! Kau vin malanta tio!
Silvja: ... boa a ginstica... Chiii! Escontam-se atrs daquilo!

Karlo: Malanta kio?
Karlo: Atrs do qu?

75

Silvja: Malanta la statuo. u vi fartas bone?
Silvja: Atrs da esttua. Voc est bem?

Karlo: Ne, malbone! Ni estas malsataj. u vi havas ion por mani?
Karlo: No, mal! Ns estamos com fome. Voctem algo para comer?

Mazi: u vi havas horloon por mi?
Mazi: Voc tem relgio para mim?

Silvja: Horloon?
Silvja: Relgio?

Mazi: Pardonu!
Mazi: Perdo!

Karlo: Jes, horloon! Li atas horloojn!
Karlo: Sim, relgio! Ele gosta de relgios!

Silvja: ! Iu venas!
Silvja: Chiii! Algum est vindo!


Mazi: Kiu paas?
Mazi: Quem est caminhando?

Karlo: Mi ne scias. Mi vidas nenion. ! Bone! Ho, ne! Pluvas.
Karlo: Eu no sei. Eu no vejo nada. Chiii! Bem! Oh, no! Est chovendo!

Silvja: Rigardu. Atendu min tie!
Silvja: Olhe. Esperem-me aqui!

Karlo: Bone!
Karlo: Bom!

Silvja: Atendu! Mi venos.
Silvja: Esperem! Eu voltarei.

Karlo: Kiam?
Karlo: Quando?

Silvja: Vespere, je la sepa horo vespere.
Silvja: noite, s sete horas da noite.

Karlo: Je la sepa. Bone.
Karlo: s sete. Bom.

Mazi: Kioma horo estas nun?
Mazi: Que horas so agora?

________VORTARO_________________________________________


adi ouvir
kapjesi (kap-cabea/jes-sim/i-verbo) afirmar com a cabea
psedo pseudo
paroli falar
esperante em esperanto
provi provar, tentar
povi poder
pai caminhar, dar passos
kuri correr
bati bater
Kio okazas? O que est acontecendo?
okazi ocorrer, acontecer
produkti produzir
kopio cpia
nai nadar
danci danar
iu cada, todo
iuj todos, todas
robo vestido, robe
vere verdadeiramente, na verdade
moda chique, da moda
rava encantador
tute totalmente
plaa agradvel
kanti cantar
spiri respirar
plu mais
muskolo msculo

76
artiko articulao
gimnastiko ginstica
kai esconder
statuo esttua
io algo, alguma coisa
iu algum
nenio nada
pluvi chover
atendi esperar
kiam quando
je la sepa horo s sete horas
Kioma horo estas? Que horas so?

KOLOROJ CORES
nigra negro
blanka branco
griza cinza
rua vermelho
orana laranja
flava amarelo
verda verde
blua azul
bruna marrom

Vocabulrio adicional
afero coisa
diri dizer
vorto palavra
plori chorar
buso nibus
eti jogar, atirar
pilko bola
haro cabelo

a) Traduku:

Korvaks: Mi estas Korvaks! Askultu! u vi adas min?
Psedo-Silvja: (kapjesas) Mmmm.
ouvir =
afirmar com a cabea =
pseudo =

Korvaks: u vi parolas?
Psedo-Silvja: Esperante!
falar =
em esperanto =

Korvaks: Nun, provu iri!
Psedo-Silvja: Mi ne povas.
provar, tentar =
poder =

Korvaks: Mi provas denove! Nun. u vi povas pai?
Psedo-Silvja: Jes, mi povas.
caminhar =

Korvaks: u vi povas kuri?
Psedo-Silvja: Ne, mi ne povas.
correr =

Korvaks: Silvja! Haltu! Revenu! (Li batas la komputilon.) Kio okazas? (La komputilo produktas
6 Silvja-kopiojn.)
bater =
O que est acontecendo? =
acontecer =
produzir =
cpia =

Psedo-Silvja 1: Saltas mi.
Psedo-Silvja 2: Naas mi.
Psedo-Silvja 3: Kuras mi.
Psedo-Silvja 4: Dancas mi.
nadar =
danar =

Petro: Kiu estas vi?
Psedo-Silvjaj 1-6: Mi estas Silvja! Mi estas Silvja! ...
Petro: iu estas Silvja?
iuj: Jes, iu!
cada, todo =
todos, todas =


77
Psedo-Silvja 1: Via robo verda.
Psedo-Silvja 2: Via robo rua.
Psedo-Silvja 3: ia robo blua.
Psedo-Silvja 4: La brunan havas mi!
Psedo-Silvja 5: Vere moda, bela, rava estas mia robo flava!
Psedo-Silvja 6: Tute plaa estas anka mia robo nigra-blanka.
Psedo-Silvja 1: La brunan atas mi!
vestido, robe =
vermelho =
azul =
marrom =
amarelo =
preto =
branco =
verdadeiramente =
chique, da moda =
encantador =
totalmente =
agradvel =

Silvja: (i kantas) Kapo, ultroj, kruroj du, piedoj du! Vidu, adu, spiru plu, pli kaj plu! Por
muskoloj, por artikoj, bona estas gimnastiko...
cantar =
respirar =
mais =
msculo =
articulao =
ginstica =

Silvja: ! Kau vin malanta tio!
Karlo: Malanta kio?
Silvja: Malanta la statuo. u vi fartas bone?
Karlo: Ne, malbone! Ni estas malsataj. u vi havas ion por mani?
esconder =
esttua =
algo, alguma coisa =

Silvja: ! Iu venas!
Mazi: Kiu paas?
Karlo: Mi ne scias. Mi vidas nenion. ! Bone! Ho ne! Pluvas.
Silvja: Rigardu. Atendu min tie!
algum =
nada =
chover =
esperar =

Silvja: Atendu! Mi venos.
Karlo: Kiam?
Silvja: Vespere, je la sepa horo vespere.
Karlo: Je la sepa. Bone.
Mazi: Kioma horo estas nun?
quando =
s sete horas =
Que horas so? =

b) Bildoj:

1. Li p__________ 2. Li_______________
3. Li p___________ eti la pilkon en la keston.
4. Ili k____________ sin malanta la s___________.
5. Ili at___________ la buson. 6. Ili___________________
7. i ne povas s____________ nun.

78
8. i _________________ 9. Li p______________
10. Li__________________ la komputilon.

11. i _________________ 12. i_________________
13. Li __________ 14. Li _________
15. Ili _______________ 16. i_______________________
17. 18. 19.
20. 21.


_______GRAMATIKO_______________________________________

TIU (esse, aquele)
t-(partcula demonstrativa) + -u (indivduo, coisa definida) = tiu

Alm de significar aquela pessoa, tiu pode significar esse, aquele. Tiu pode receber a
marca de plural (tiuj) e o acusativo (tiun, tiujn).

Kiu estas tiu? Tiu estas la princino. (Quem aquela? Aquela a princesa.)
Kiuj estas tiuj? Tiuj estas la princinoj. (Quem so aquelas? Aquelas so as princesas.)

Tiu virino estas dika. (Essa/Aquela mulher gorda.)
Tiu i virino estas maldika. (Esta mulher magra.)

IO (tudo)
i (partcula que indica totalidade) + -o (coisa indefinida) = io (tudo, todas as coisas)
io, kiun vi bezonas, estas amo. (Tudo o que voc precisa de amor.)
i forportis ion. (Ela levou tudo.)

IU (todo, cada um)
i- (partcula que indica totalidade) + -u (indivduo, coisa definida) = iu
iu - todo/cada um ( singular)
iuj todos

iu el la tri knaboj havas du pomojn. (Cada um dos trs meninos tem uma ma.)
iuj tri knaboj havas ses pomojn. (Todos os trs meninos tm seis mas.)

NENIO (nada)
Neni uma partcula que indica ausncia. A terminao o, dos correlativos, indica coisa
indefinida. Uma ausncia de algo indefinido nada. Nenio = nada. Vamos lembrar do que
Karlo disse no filme:
Karlo: Mi vidas nenion. (No vejo nada.)
Mi havas nenion. (No tenho nada.) Mi ne havas nenion.(No usamos negao dupla em
Esperanto.)

NENIU (ningum, nenhum)
A terminao u, dentro dos correlativos, significa indivduo ou coisa definida. A ausncia
de um indivduo ningum. A ausncia de uma coisa definida nenhum.
Mi vidas neniun. (No vejo ningum.)
Neniu mono estas en mia poo. (Nenhum dinheiro est no meu bolso.)


79
IO (algo)
i- (partcula que indefine) + -o (coisa indefinida) = io (algo)
Ni devas fari ion rapide. (Devemos fazer algo rpido.)
Estas io sur la tablo. (H algo sobre a mesa.)

IU (algum, algum)
i- (partcula que indefine) + -u (indivduo ou coisa definida) = iu (algum, algum)
Iu ripozas en la palaca ardeno. (Algum repousa no jardim do palcio.)
Iu afero okazas. (Alguma coisa est acontecendo.)

TIO ou TIU? IO ou IU? NENIO ou NENIU? IO ou IU?
Se voc se lembra da diferena entre o uso de KIO e KIU, conforme vimos na lio anterior,
voc j sabe diferenciar o uso entre TIO e TIU, IO e IU, pois as regras so as mesmas.
Vimos que os correlativos terminados em o (como kio, tio e io) possuem valor de
substantivo, e portanto no podem vir acompanhados de outros substantivos. Logo,
errado dizer:
Kio frukto estas tiu? (O que fruta essa?)
Tio frukto estas pomo. (Isso fruta ma.)
io pomo estas bongusta. (Tudo ma gostosa.)
Nenio pomo estas malbonsgusta. (Nada ma ruim.)
Io frukto estas malbongusta. (Algo fruta ruim.)

Repare nas tradues que correspondem a kio, tio, io e nenio. Felizmente em portugus
dispomos de expresses pelas quais, ao traduzir, podemos perceber o erro. Da mesma
forma que incorreto dizer O que fruta esta? tambm errado dizer Kio frukto estas
tio?, e assim por diante.

Vejamos as formas corretas:
Kiu frukto estas tiu? (Que fruta essa?)
Tiu frukto estas pomo. (Essa fruta ma.)
iu pomo estas bongusta. (Toda ma gostosa.)
Neniu pomo estas malbongusta. (Nenhuma ma ruim.)
Iu frukto estas malbongusta. (Alguma fruta ruim.)

- Repare no esquema a seguir como os correlativos terminados em u aceitam vir seguidos
de substantivos. J os terminados em o no aceitam.

Tiu frukto... Tio frukto...


- Os correlativos terminados em o geralmente no so pluralizados. Em portugus, nunca
ou dificilmente dizemos issos, tudos ou nadas; da mesma forma, no dizemos tioj,
ioj, nenioj ou kioj. J os correlativos terminados em u, como vimos, podem receber a
marca de plural (kiuj, tiuj, iuj, neniuj).

- Afero significa coisa. Os correlativos terminados em o correspondem aos terminados
em u mais a palavra afero. Veja:

Kio estas tio? = Kiu afero estas tiu afero?
O que isso? = Que coisa essa coisa?

Tio estas kesto. = Tiu afero estas kesto.
Isto uma caixa. = Esta coisa uma caixa.

io restis kiel antae. = iu afero restis kiel antae.
Tudo ficou como antes. = Cada coisa ficou como antes.

Kion bonan vi trovis tie? = Kiujn bonajn aferojn vi trovis tie?
O que de bom voc encontrou l? = Que coisas boas voc encontrou l?

Nenion interesan mi trovis. = Neniun interesan aferon mi trovis.
No encontrei nada interessante. = No encontrei nenhuma coisa interessante.

KIAM (Quando)
ki- (partcula que pergunta) + -am (tempo) = kiam (quando)

Kiam vi studas esperanton? (Quando voc estuda esperanto?)
Kiam mi estas laca, mi volas ripozi. (Quando eu estou cansado, eu quero repousar.)

Sentenas com mais de um verbo:
Quando um verbo vem seguido de outro, o segundo geralmente toma a terminao i do
infinitivo.
as -i
u i

u vi povas kuri? (Voc pode correr?)
Nun, provu iri! (Agora, tente correr!)
Kion vi volas mani? (O que voc quer comer?)

Verbos sem sujeito: verbos impessoais. Assim como em portugus, em esperanto
tambm h verbos impessoais.
Pluvas. (est chovendo.)
Estas sune. (Est ensolarado, faz sol.)

80
Em esperanto, comum usar advrbios onde usamos preposio+substantivo em
portugus.
Mi parolas esperante. (Eu falo em esperanto.)
Li laboras nokte. (Ele trabalha noite.)
Ekzemple... (Por exemplo...)

PLI / PLU (mais)
Ambas palavras traduzem-se como mais. No entanto, possuem significados diferentes:
PLI indica um grau mais alto, maior quantidade, comparao.
PLU indica continuao, mostra que a ao ou o estado no acabou. uma palavra que se
relaciona a tempo ou a espao.

Mi estas pli malsata. (Estou com mais fome. - Indica o grau da fome.)
Legu plu. (Leia mais. Continue lendo.)
Spiru plu. (Respire mais.)
Ne haltu, iru plu. (No pare, siga mais. Continue seguindo. Indica espao.)
Mi ne deziras pli da kafo. (No quero mais caf. Maior quantidade.)
Mi ne deziras plu kafon. (No quero mais caf. Antes eu desejava, mas agora no continuo
a desejar. Posso querer outra coisa. Neste caso no usamos da porque no se refere
quantidade.)


_________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________________

Pao el la taglibro de Karol

Mia kara taglibro, u vi volas scii, kia estis mia tago hodia? Atentu, kaj mi rakontos
al vi.

Je la sepa horo matene, mi malfermis miajn okulojn la vekhorloo sonis. Poste,
mia patrino venis al mia dormoambro por veki min kaj diris: Bonan matenon, mia kara
filino! Kioma horo estas, panjo? Estas la sepa horo matene. Estas jam horo por
vekii. Ho, terure! mi pensis. Mi ne volis vekii, mi estis tiel laca, mi volis plu dormi kaj
faris nenion pli. Sed mi devis iri al la lernejo.

Mi surmetis mian emizon, mian bluzon, mian pantalonon kaj miajn uojn. Poste,
mi iris al la banambro kaj lavis miajn manojn kaj vizaon.

Estis horo por matenmani. Mi trinkis kafon kun lakto, kaj manis panon kaj
fruktojn. La matenmano, kiun mia patrino faris al mi, estis tre bongusta. Estis tre simpla
mantenmano, sed kiam nia patrino preparas, estas iam tute bongusta, u ne?

Post tiu bonega manao, mi felie iris al la lernejo. Kiam mi alvenis tie, mi vidis
knabineton, kiu ploris. Kio okazis al vi, eta knabino? i diris al mi ke iu el iaj amiketoj etis
pilkon, kaj akcidente la pilko batis in kiam i kuris, do i falis. Sed la afero ne estis granda
problemo, mi pensas. Ne ploru plu, mi diris. Via amiko ne estas kulpa, kaj la doloro
forestos tre rapide. i estas tre rava knabino. Mi pensas, ke iuj infanoj necesas nian
atenton kaj amon. Mi demandis al i: Do, vi esos plori? i kapjesis kaj viis ian vizaon
per la mano. Kiam i esis plori, mi eniris mian klasambron.

Poste, en la klaso, la instruisto diris: Bonan matenon! Kaj iuj lernantoj respondis:
Bonan matenon ni deziras al vi. Dankon, dankis la instruisto. Unue li kontrolis kiuj
lernantoj eestis kaj kiuj forestis la klason. Post tio, li diris: Karaj lernantoj, askultu min
atente. Se vi iuj deziras bone paroli esperante, vi devas multe legi, studi kaj paroli la lingvon
iam kiam vi povas. Multe ripetu vortojn kaj frazojn. Vi povas esti laca por ripeti, sed vi certe
lernos pli bone per konstanta ripetado. Hodia ni lernos pri koloroj. Malfermu viajn librojn
kaj ripetu post mi, kun forta voo, la sekvajn frazojn: La kato kaj la hundo estas nigraj. La
ielo estas blua. La luno kaj la steloj estas blankaj. La nuboj estas blankaj, sed kiam pluvas, ili
estas grizaj. La suno estas flava, sed je la sepa horo matene a je la sepa horo vespere, i
estas orana a rua. La rozoj estas ruaj, flavaj blankaj a rozaj. La tero estas bruna. La
folioj de la arboj estas verdaj. iaj okuloj estas tiel blua kiel la ielo. iaj haroj estas tiel flavaj
kiel la koloro de la mielo. Kiuj lernantoj atente studis esperanton hodia? iuj lernantoj
studis atente. Ni iuj tre atas tiun lingvon.

Post la klaso de Esperanto, iuj la lernantoj gimnastikis. La instruistino de
gimnastiko diris: Spiru plu kaj movu vian tutan korpon. Gimnastiko estas bona por artikoj
kaj por iuj viaj muskoloj. Anka, karaj lernantoj, atentu pri la danco. Se vi deziras havi
bonan korpon, vi povas danci. Hi estas tre plaa ekzerco por viaj korpoj kaj spiritoj.

Kiam iuj klasoj finiis, mi devis iri hejmen. Sed mi havis etan surprizon: pluvis! Mi
devis kuri rapide por ne esti tiel malseka. Kaj tio, certe, anka estis tre bona ekzerco, sed ne
tre plaa en la malvarma pluvo.


taglibro dirio hodia hoje vekhorloo relgio despertador
veki acordar vekii - acordar-se dormoambro quarto de dormir
bluzo blusa pantalono cala uo sapato
banambro banheiro vizao rosto ripetado repetio
voo voz ielo cu hundo cachorro
tero terra mielo mel finii terminar
hejmen para casa hejmo casa kontroli controlar, verificar
eesti estar presente foresti estar ausente

81
_________EKZERCOJ_________________________________________
I) Complete com tio, tiu, io, iu, io, iu, nenio ou neniu de acordo com as tradues. Atente
para o plural, o acusativo e a partcula de aproximao i.

1) _____ sonorilo estas flava. (Este sino amarelo.)
2) ____ interesa okazis. (Algo interessante aconteceu.)
3) _____ amas mi. (Eu amo algum.)
4) _____ amas min. (Algum me ama.)
5) _____ okazas bone. (Tudo est ocorrendo bem.)
6) _____ okazis al li. (Nada aconteceu a ele.)
7) ______ aferoj estas en viaj manoj. (Algumas coisas esto em suas mos.)
8) ______ estas mia pajo. (Aquele meu pai.)
9) ______ gimnastikas nun. (Ningum faz ginstica agora.)
10) ______ lernanto havas unu libron. (Cada aluno tem um livro.)
11) _______ estas ilia. (Isso deles.)
12) _______ fermis la budon. (Ningum fechou a tenda.)
13) u vi pensas ke oni devas pardoni al _______? (Voc acha que se deve perdar a todos?)
14) u vi trinkis ________? (Voc bebeu tudo?)
15) u vi volas mani ____? (Voc quer comer algo?)
16) Ili scias ________. (Eles no sabem nada.)
17) Kio estas ______? - _______ estas mia rava kaj moda robo. (O que isso? Isto meu
vestido encantador e da moda.)
18) Kiu estas ________? (Quem so aqueles?)
19) La lernantoj ripetis ______ frazon. (Os alunos repetiram cada frase.)
20) La raportisto intervjuis _________. (O reporter entrevistou a todos.)
21) Li devas forporti ________ keston. (Ele deve levar cada caixa.)
22) Malfermu ______ skatolojn. (Abra todas as caixas.)
23) Mazi volas mani ________ stangon. (Mazi no queria comer nenhuma barra.)
24) Mi volas surmeti ________ brunan puloveron. (Quero vestir esta blusa de l.)
25) Ni vidas _________ kospoipon. (Ns no vemos nenhuma nave espacial.)
26) i malamas _________. (Ela no odeia ningum.)
27) Vi portas _______ aferojn. (Voc carrega algumas coisas.)
28) u vi povas fari _____ por mi? (Voc pode fazer isso para mim?)

II) Responda as perguntas usando neniu. Siga o modelo:
u iu povas iri al la fruktobudo nun? (Algum pode ir tenda de frutas agora?)
Ne, neniu povas iri al la fruktobudo nun. (No, ningum pode ir tenda de frutas agora.)

a) u iu povas danci i tie? - Ne, _______ povas danci ___ _____.
b) u iu volas havi ion por mani?
c) u iu havas modan kaj ravan robon?
d) u iu povas salti du metrojn?
e) u iu fartas malbone?
f) u iu tie i parolas portugale?

III) Escreva frases usando kiam conforme o modelo:
(laca ripozi) Kiam mi estas laca, mi volas ripozi. (Quando estou cansado, eu quero
repousar.)

a) (malsata mani)
b) (soifa trinki akvon)
c) (malvarma surmeti puloveron)
d) (malseka vii min)
e) (vita dui min)

IV) Reescreva as frases usando diferentes cores e coisas. Siga o modelo:
(emizo verda) La koloro de mia emizo tute plaas al mi. i estas verda.
A cor da minha camisa totalmente me agrada. Ela verde.

a) (roboj ruaj)
b) (motorciklo nigra)
c) (biciklo griza)
d) (floroj flavaj)
e) (domo blua)
f) (horloo orana)


V) Reescreva as frases substituindo a construo preposio + substantivo por um
advrbio. Siga o modelo:

u vi scias kiel diri tiun vorton en la angla?
u vi scias kiel diri tiun vorton angle? (Voc sabe dizer essa palavra em ingls?)

a) u vi scias kiel diri tiun vorton en esperanto?

b) u vi parolas en la portugala?

c) u vi scias paroli en la franca?

d) u vi gimnastikas en la vespero?


82
VI) Faa perguntas e respostas usando kiuj e iuj conforme o modelo:
(librojn) Kiuj lernantoj havas librojn? - iuj lernantoj havas librojn.
(Quais alunos tm livros? Todos os alunos tm livros.)

a) (krajonojn)
b) (kajerojn)
c) (skrapgumojn)

Agora siga respondendo de acordo com o mesmo modelo:
d) Kiuj knaboj kuras rapide? ______ knaboj _______ rapide.
e) Kiuj viroj havas fortajn muskolojn?
f) Kiuj virinoj havas flavajn harojn?
g) Kiuj knabinoj ploras?


VII) Escolha as alternativas que melhor completam cada frase:

1. Li havas problemon en la okuloj. Li ne _____ bone.
a) staras b) vidas c) seras

2. La instruitisto demandis al la lernantoj u ili faris liajn ekzercojn, kaj ili _______.
a) plais b) kapjesis c) kais

3. Ni devas _______ la buson.
a) atendi b) provi c) pai

4. Ni ______ en la akvo.
a) pluvas b) atas c) naas

5. Gimnastiko estas bona por ________ .
a) artikoj b) pao c) tute

6. Ni ne povas ______ sub la akvo.
a) pai b) spiri c) nai

7. La rezulto de mia ekzerco ne estis bona, mi devas provi _______.
a) denove b) vere c) tuta

8. Mi ne scias kie estas mia robo. Iu ______ in.
a) kais b) plais c) povis

9. La vendisto havas mainon, kiu povas _______ puloverojn.
a) fermi b) produkti c) kopii

10. Vi min ne komprenas. Mi pensas ke vi ne _____ bone.
a) batas b) adas c) spiras


VIII) Respondu:

1. u vi adas bone?
2. Kion faras la princino?

3. u via pajo vidas bone?

4. u vi parolas multe kun viaj amikoj?

5. u vi parolas la anglan lingvon?

6.u vi parolas esperante?

7. u vi povas kuri dek kilometrojn?

8. Via amiko ne estas felia kaj ploras (chora). Vi ne scias, kiu estas la problemo. Kion vi
povas demandi?

9. u vi paas multe?

10. u vi scias nai?

11. u vi dancas bone?

12. u vi povas kuri rapide?

13. Kiuj lernantoj havas librojn? iuj lernantoj havas librojn. Kiuj lernantoj havas plumojn?

14. u vi havas robojn? Kiom da roboj vi havas?

15. Kiun koloron vi preferas?


83
16. u vi pensas ke via emizo estas moda kaj rava?

17. u vi havas modan robon?

18. u vi havas fortajn muskolojn?

19. Kion oni povas fari por havi fortajn muskolojn?

20. u vi faras gimnastikon?

21. Gimnastiko estas bona por kio?

22. Kion vi ne povas fari kiam vi estas sub la akvo?

23. u vi kantas bone?

24. Kio estas Cristo Redentor?

25. u pluvas nun?

26. Kiam venos la princino, u matene, vespere, a nokte? Je kioma horo?

27. Kiu estas la koloro de viaj haroj (cabelos)?


IX) Demandu:

1. Mi preferas la bluan koloron.

2. i preferas la ruan koloron.

3. La koloro de miaj haroj estas flava.

4. La koloro de la haroj de mia panjo estas nigra.

5. Bom Dia Brasil estas matene.

6. Vdeo Show estas posttagmeze.

7. Fantstico estas nokte.

8. Jes, mi vidas kaj mi adas bone.

9. Ne, mi ne parolas la inan lingvon.

10. Jes, mi atas danci.

11. Ne, mi ne kantas tre bone.

12. Jes, i estas moda kaj rava.

13. Jes, mi faras gimnastikon por muskoloj kaj artikoj.

14. Jes, mi havas tre fortajn muskolojn.



Respostas da lio 7

b) Bildoj
1. paas 2. adas 3. provos/provas 4. kaos statuo 5. atendas
6. kantas 7. spiri 8. kapjesas 9. parolas 10. batas
11. vidas 12. saltas 13. naas 14. kuras 15. dancas
16. gimnastikas 17. robo 18. muskoloj 19. artiko 20. statuo
21. pluvas/pluvo

I)
1. i tiu/tiu i 2. Iu 3. Iun 4. Iu 5. io 6. Nenio 7. Iuj 8. Iu 9. Neniu 10. iu
11. Tio 12. Neniu 13.iuj 14. ion 15. ion 16. nenion 17.tio i tio/tio i 18. tiuj 19. iun 20.iujn
21. iun 22. iujn 23. neniun 24. tiun 25. neniun 26. neniun 27. iujn 28. tiun

II)
a) Neniu povas danci i tie. b) Ne, neniu volas havi ion por mani. c) Ne, neniu havas modan kaj ravan robon.
d) Ne, neniu povas salti du metrojn. e) Ne, neniu fartas malbone. f) Ne, neniu tie i parolas portugale.

III)
a) Kiam mi estas malsata mi volas mani. b) Kiam mi estas soifa mi volas trinki akvon.
c) KIam mi estas malvarma mi volas surmeti poloveron. d) Kiam mi estas malseka mi volas vii min.
e) Kiam mi estas vita mi volas dui min.

IV)
a) La koloro de miaj roboj tute plaas al mi. Ili estas ruaj.
b) La koloro de mia motrociklo tute plaas al mi. i estas nigra.
c) La koloro de mia biciklo tute plaas al mi. i estas griza.
d) La koloro de miaj floroj tute plaas al mi. Ili estas flavaj.
e) La koloro de mia domo tute plaas al mi. i estas blua.
f) La koloro de mia horloo tute plaas al mi. i estas orana.




84
V) a) u vi scias kiel diri tiun vorton esperante?
b) u vi parolas portugale?
c) u vi scias paroli france?
d) u vi gimnastikas vespere?

VI)
a) Kiuj lernantoj havas krajonojn? iuj lernantoj havas krajonojn.
b) Kiuj lernantoj havas kajerojn? iuj lernantoj havas kajerojn.
c) Kiuj lernantoj havas skrapgumojn? iuj lernantoj havas skrapgumojn.
d) iuj knaboj kuras rapide.
e) iuj viroj havas fortaj muskoloj.
f) iuj virinoj havas flavajn harojn.
g) iuj knabinoj ploras.

VII) 1. b 2. b 3. a 4. c 5. a 6. b 7. a 8. a 9. b 10. b

VIII) Respondu
1.Jes, mi adas bone. / Ne, mi ne adas bone.
2. i kapjesas.
3. Jes, i vidas bone. / Ne, i ne vidas bone.
4. Jes, mi parolas multe kun miaj amikoj. / Ne, mi ne parolas multe kun miaj amikoj.
5. Jes, mi parolas la anglan ligvon./ Ne, mi ne parolas la anglan lingvon.
6. Jes, mi parolas esperante./ Ne, mi ne parolas esperante.
7. Ne, mi ne povas kuri dek kilometronj./ Jes, mi povas kuri dek kilometrojn.
8. Kio okazis?
9. Jes, mi paas multe./ Ne, mi ne paas multe.
10. Jes, mi scias nai. / Ne, mi ne scias nai.
11. Jes, mi dancas bone./ Ne, mi ne dancas bone.
12. Jes, mi povas kuri rapide./ Ne, mi ne povas kuri rapide.
13. iuj lernantoj havas plumojn.
14. Ne, mi ne havas robojn. / Jes, mi havas robojn. Mi havas (nmero) robojn.
15. Mi preferas la bluan/verdan/ruan... koloron.
16. Jes, i estas moda kaj rava./ Ne, i ne estas moda kaj rava.
17. Jes, mi havas modan robon. /Ne, mi ne havas modan robon.
18. Jes, mi havas fortajn muskolojn./Ne, mi ne havas fortajn muskolojn.
19. Oni povas gimnastiki.
20. Jes, mi faras gimnastikon./Ne, mi ne faras gimnastikon.
21. Gimnastiko estas bona por muskoloj kaj artikoj.
22. Kiam mi estas sub la akvo, mi ne povas spiri.
23. Jes, mi kantas bone./Ne, mi ne kantas bone.
24. i estas statuo.
25. Jes, pluvas./Ne, ne pluvas.
26. i venos vespere, je la sepa horo.
27. Mia haroj estas nigraj/grizaj/blankaj/flavaj/ruaj.

IX) Demandu
1. Kiun koloron vi preferas? 2. Kiun koloron i preferas?
3. Kiu estas la koloro de viaj haroj? 4. Kiu estas la koloro de la haroj de via panjo?
5. Kiam estas Bom Dia Brasil? 6. Kiam estas Vdeo Show?
7. Kiam estas Fantstico? 8. u vi vidas kaj adas bone?
9. u vi parolas la inan lingvon? 10. u vi atas danci?
11. u vi kantas bone?
12. u ... estas moda kaj rava? / u vi pensas ke mia emizo estas moda kaj rava? / u i estas moda kaj rava?
13. u vi faras gimnastikon por muskoloj kaj artikoj?
14. u vi havas fortajn muskolojn?
LEITURA COMPLEMENTAR



7 - Longa vojao Longa viagem

Anta iom da tempo mi faris longan kaj interesan vojaon kun amiko.
H algum tempo eu fiz uma longa e interessante viagem com um
amigo.

Ni ekveturis de i tie per trajno al la flughaveno.
Ns partimos daqui de trem ao aeroporto.

Poste ni flugis dum 11 (dek unu) horoj! Kiam ni alvenis ni estis
lacaj sed tre gajaj.
Depois ns vamos durante 11 horas! Quando chegamos estvamos cansados mas felizes.

Ni devis stari en longa vico por montri la pasporton kaj vizon.
Ns devemos ficar em p em uma longa fila para mostrar o passaporte e o visto.

La kontrolado pasis senprobleme.
O controle passou sem problema.

Finfine en Pekino, la efurbo de inio - kia mirinda urbego!
Finalmente em Pequim, a capital da China que grande cidade maravilhosa!

Ial nia ina amikino ne estis en la flughaveno por renkonti nin.
Por alguma razo nossa amiga chinesa no estava no aeroporto para nos encontrar.

"Kion fari nun?" ni pensis. Multaj viroj kriis "Taksio, taksio?!".
O que fazer agora? pensamos. Muitos homens gritavam Txi, txi?!

ar ni ne vidis iujn busojn ni decidis preni taksion.
Porque ns no vimos nibus algum decidimos pegar um txi.

Ni montris adreson al unu taksioforo kaj li afable helpis pri la pakao.
Ns mostramos o endereo a um motorista de txi e ele afavelmente ajudou com a
bagagem.

Bedarinde ni ne komprenis kion li diris kaj li ne komprenis nin...
Infelizmente ns no compreendemos o que ele dizia e ele no nos compreendeu.

85
Post preska unu horo en la taksio ni alvenis kaj nia amikino salutis nin kun granda
rideto.
Depois de quase uma hora no txi chegamos e nossa amiga nos saudou com um grande
sorriso.

Montriis ke i ne povis veni al la flughaveno ar ia frateto estis iom malsana kaj iaj
gepatroj laboris.
Ela mostrou que no pde vir ao aeroporto porque seu irmozinho estava um pouco doente
e seus pais trabalhavam.

Ho, mi havis vere bonan tempon en Pekino kun miaj geamikoj! Iam mi atus reveni...
Oh, eu tive verdadeiramente um bom tempo em Pequim com meus amigos! Algum dia eu
gostaria de voltar...


vojao viagem iom da um pouco de, algum
fari fazer ekveturi partir (de viagem), iniciar viagem
trajno trem flughaveno aeroporto
haveno porto poste depois
flugi voar alveni chegar
sed mas, porm gaja alegre, gaio
stari ficar de p, estar de p vico fila
montri mostrar pasporto passaporte
vizo visto kontrolado controle, vistoria
pasi passar finfine finalmente
efa principal urbo cidade
efurbo capital mirinda maravilhoso
ial por alguma razo ina chins
renkonti encontrar krii gritar
taksio txi ar porque
preni pegar adreso endereo
oforo motorista afable afavelmente
helpi ajudar pri a respeito de, sobre
pakao bagagem, pacote preska quase
alveni chegar saluti saudar
rido riso rideto sorriso
montrii mostrar, explicar malsana doente
gepatroj pais labori - trabalhar
ind - Sufixo - digno/a de ser feito/a, meritrio/a. Miri (admirar) Mirinda urbo (cidade
maravilhosa, admirvel digna de ser admirada)
ial - Por algum motivo/causa. Ial i ne venis.
eg sufixo: grande. Urbego (cidade grande)
et sufixo: pequeno. Rideto (sorriso)

REVISO 3
Traduza para o Portugus:
1. Viaj okuloj estas belaj. 2. ia kapo estas granda, u ne? 3. Manoj kaj piedoj. 4. Nazo kaj buo. 5.
Ni ne havis in, sed nun ili havas in. 6. Bone! Bonege! 7. Kiel vi fartas? - Ne bone. 8. Mi sentas
malsaton. 9. Mi soifas. 10. Mi estas malvarma kaj malseka. 11. u ili estas varmaj? - Ne ili malvarmas.
12. Li estas malvarmega! 13. Kio okazas? 14. Petro, kie vi estas? 15. Mi estas i tie, en la kesto! 16.
En kiu kesto? 17. Li estas tie, en tiu kesto. 18. u li estas en la kesto, anta kiu mi staras? 19. Ne, li
estas en la kesto anta vi. 20. u Mazi estis en la arbo? 21. u Karlo estis sub la arbo? 22. Kiu estas
inter la arboj? 23. u vi adas min? 24. u vi povas adi min? 25. u vi povis vidi in? 26. u ili povas
kuri? 27. Jes, kaj ili povas anka nai. 28. u iuj povas nai? 29. Ne, ne iuj povas nai. 30. Kiu estas
vi? 31. Kiuj estas ili? 32. Kian robon i atas? 33. i atas la brunan robon, u ne? 34. Kiajn robojn i
havas? 35. Verdan, bluan, ruan kaj flavan. 36. u la robo nigra-blanka estas anka ia? 37. Ne, tiu
estas mia.





















Corrija:
1. Seus (teus) olhos so belos. 2. Sua cabea (dela) grande, no ? 3. Mos e ps. 4. Nariz e boca. 5. Ns no o tnhamos,
mas agora eles o tm. 6. Bom! Excelente! 7. Como vai voc? - No bem. 8. Eu sinto fome. 9. Estou com sede. / Tenho sede.
10. Estou com frio e molhado. 11. Eles esto com calor? - No, eles esto com frio. 12. Ele est muito frio/congelando. 13. O
que est acontecendo? 14. Petro, onde est voc? 15. Estou aqui, na caixa. 16. Em qual caixa? 17. Ele est l, naquela caixa.
18. Ele est na caixa, na frente da qual eu estou de p? 19. No, ele est na caixa em frente de voc. 20. Mazi estava na
rvore? 21. Karlo estava debaixo da rvore? 22. Quem est entre as rvores? 23. Voc me ouve? 24. Voc pode me ouvir? 25.
Voc pde/podia ouvi-la? 26. Eles podem correr? 27. Sim, e eles podem nadar tambm. 28. Todos podem nadar? 29. No,
nem todos podem nadar. 30. Quem voc? 31. Quem so eles? 32. De que tipo de vestido ela gosta? 33. Ela gosta do vestido
marrom, no ? 34. Que tipos de vestidos ela tem? 35. Verde, azul, vermelho e amarelo. 36. O vestido preto-e-branco tambm
dela? 37. No, esse meu.

86
Traduza para o Esperanto: 1. Ela tem dois braos e duas pernas. 2. Ela tem seis vestidos. 3. O
vestido verde dela. 4. Todos so dela? 5. Esse meu, no ? 6. No, os vestidos amarelos so
seus. 7. Esse preto. 8. Qual marrom? 9. Como vocs esto? - Estamos bem, obrigado. 10. Estou
livre. Estamos livres. 11. Estou com frio. 12. Quem so eles? 13. Eles esto com fome? 14. Estamos
com sede. 15. Estou suando. 16. Tome banho (Tome uma ducha). 17. Estou cansado e molhado. 18.
O que est contecendo? 19. As orelhas de Petro so pequenas. 20. Os olhos dele so grandes. 21.
Voc pode me ouvir? 22. Voc fala? 23. Ns podemos ouvir. 24. Todos podem ouvir? 25. No, nem
todos podem ouvir. 26. Onde voc est? 27. Estou aqui, entre as duas rvores. 28. Em qual caixa
est Petro? 29. Ele est l? Ele est aqui? 30. Ele estava na caixa sob a rvore? 31. No, ele estava
na caixa sobre a qual voc est sentado. 32. Agora ele est atrs da rvore.


























Corrija:
1. i havas du brakojn kaj du krurojn. 2. i havas ses robojn. 3. La verda robo estas ia. 4. u iuj estas ia? 5. Tiu estas mia,
u ne? 6. Ne, la flavaj roboj estas viaj. 7. Tiu estas nigra. 8. Kiu estas bruna? 9. Kiel vi fartas? Ni fartas bone, dankon. 10. Mi
estas libera. Ni estas liberaj. 11. Mi estas malvarma (ou, Mi malvarmas.) 12. Kiuj estas ili? 13. u ili estas malsataj? (ou u ili
malsatas?) 14. Ni estas soifaj (Ni soifas.) 15. Mi vitas. 16. Duu vin! 17. Mi estas laca kaj malseka. (Mi lacas kaj malsekas.)
18. Kio okazas? 19. La oreloj de Petro estas malgrandaj. 20. Liaj okuloj estas grandaj. 21. u vi povas adi min? 22. u vi
parolas? 23. Ni povas adi. 24. u iuj povas adi? 25. Ne, ne iuj povas adi. 26. Kie vi estas? 27. Mi estas i tie, inter la du
arboj. 28. En kiu kesto estas Petro? 29. u li estas tie? u li estas i tie? 30. u li estis en la kesto sub la arbo? 31. Ne, li estis
en la kesto, sur kiu vi sidas. 32. Nun li estas malanta la arbo.
LECIONO 8________________________________________________________
4.2 4.7


_________DIALOGO________________________________________

Parto 4 Sceno 2

Horloo sonas.
O relgio soa.

Voo: Estas la oka horo.
Voz: So oito horas. [ a oitava hora.]

Petro: (telefone) Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi matenmanas.
Petro: (ao telefone) Al! No, eu no tenho tempo. Estou tomando o caf da manh.

Voo: Estas la unua horo.
Voz: uma hora. [ a primeira hora.]

Petro: Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi tagmanas.
Petro: Al? No, eu no tneho tempo. Estou almoando.

Voo: Estas la sepa horo.
Voz: So sete horas. [ a stima hora.]

Petro: Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi vespermanas.
Petro: Al? No, eu no tenho tempo. Estou jantando.

Voo: Estas la naa horo.
Voz: So nove horas. [ a nona hora.]

Petro: Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi banas min.
Petro: Al? No, eu no tenho tempo. Eu me banho.

Voo: Estas la deka horo.
Voz: So dez horas. [ a dcima hora.]

Petro: Halo? Ne, ne! Mi iras dormi. Bonan nokton!
Petro: Al? No, no! Eu vou dormir. Boa noite!


87
Sceno 3

Denove en la palaco.
De novo no palcio.

Reino: La unua horo. Estas tempo por tagmani!
Reino: Um hora. hora de almoar. * tempo para almoar.+

(Al la Reo) Tagmano, kara!
(Ao Rei) Almoo, querido!

Reo: Tuj mi venos!
Rei: Imediatamente eu irei!

Reino: Tagmano, Silvja!
Rainha: Almoo, Silvja!

Silvja: Mi fartas malbone. Mi manos en mia ambro.
Silvja: Estou mal. Eu comerei no meu quarto.

Reino: Kio doloras vin?
Rainha: O que di em voc?

Silvja: Mi havas fortan kapdoloron.
Silvja: Eu tenho uma forte dor de cabea.

Petro estas kuracisto, kaj li akceptas pacientojn.
Petro mdico, e ele aceita pacientes.

Voo: Kapdoloro, stomakdoloro, dentdoloro, dorsdoloro.
Voz: Dor de cabea, dor de estmago, dor de dente, dor nas costas.

Petro: Envenu! Kio doloras vin?
Petro: Entre! O que te di?

Paciento 1: Mi havas fortan kapdoloron.
Paciente 1: Tenho uma forte dor de cabea.

Petro: Kapdoloron? Jen medikamento.
Petro: Dor de cabea? Eis um medicamento.

Paciento 1: Mi dankas vin!
Paciente 1: Eu te agradeo!

Petro: Sekva! Kio doloras vin?
Petro: Prximo! O que di em voc?

Paciento 2: Mi havas stomakdoloron.
Paciente 1: Eu tenho dor de estmago.

Petro: Stomakdoloron? Jen medikamento.
Petro: Dor de estmago? Eis um medicamento.

Paciento 2: Mi dankas vin!
Paciente 2: Eu te agradeo!

Petro: Sekva! Kio doloras vin?
Petro: Seguinte! O que te di?

Paciento 3: Mi havas fortan dentdoloron.
Paciente 3: Eu tenho uma forte de de dente.

Petro: Dentdoloron? Jen medikamento.
Petro: Dor de dente? Aqui est um medicamento.

Paciento 3: Mi dankas vin!
Paciente 3: Eu te agradeo!

Petro: Sekva! Kio doloras vin?
Petro: Prximo! O que te di?

Paciento 3: Mi havas dorsdoloron.
Paciente 3: Eu tenho dor nas costas.

Petro: Dorsdoloron? Jen medikamento.
Petro: Dor nas costas? Eis um medicamento.

Paciento 3: Mi dankas vin!
Paciente 3: Eu te agradeo!

La ambro de Silvja en la rea palaco.
O quarto da Silvja no palcio real.

88

Reino: Vi havas kapdoloron? Iru en vian ambron kaj ripozu!
Rainha: Voc tem dor de cabea? V ao seu quarto e repouse!

(Al servistoj) La princino tagmanos en sia ambro!
(Aos empregados) A princesa almoar em seu quarto!

(Al la Reo) Silvja malbone fartas, i havas kapdoloron.
(Ao Rei) A Silvja est mal, ela tem dor de cabea.

Reino: i havas kapdoloron. i tagmanos en sia ambro.
Rainha: Ela tem dor de cabea. Ela almoar em seu quarto.

Sceno 6

Reino: Lia.
Rainha: Dele [seu].

Reo: ia. ia tranilo.
Rei: Dela [seu]. A faca dela [sua faca].

Reino: Lia tranilo. Lia forko.
Rainha: A faca dele [sua faca]. O garfo dele.

Reo: ia forko. ia glaso.
Rei: O garfo dela. O copo dela.

Reino: Lia glaso. Lia telero.
Rainha: O copo dele. O prato dele.

Reo: ia bovlo.
Rei: A tigela dela.

Reino: Lia krono.
Rainha: A coroa dele.

Rego: ia krono.
Rei: A coroa dela.

Sceno 7

Silvja en la dormoambro.
Silvja no quarto de dormir.

Silvja: Kapdoloro! Ho!
Silvja: Dor de cabea! Oh!

Ekster la palaco unu Psedo-Siljva paas preter la Reino.
Fora do palcio uma Pseudo-Silvja caminha perto da Rainha.

Reino: Saluton, Silvja! u vi ankora malsanas?
Rainha: Ol, Silvja! Voc ainda est doente?

Psedo-Silvja: Mi? Malsanas?! Ne, mi estas tute sana!
Pseudo-Silvja: Eu? Doente?! No, eu estou totalmente s!

Reino: Kien vi iras?
Rainha: Aonde voc vai?

Psedo-Silvja: Mi iras al la naejo. His!
Psedo-Silvja: Eu vou piscina. At!

Reino: Agrablan naadon, kara!
Rainha: Agradvel natao, querida!

Alia Psedo-Silvja paas preter la Reo.
Outra Pseudo-Silvja caminha perto do Rei.

Reo: Saluton, Silvja! Kiel vi fartas nun? u pli bone?
Rei: Ol, Silvja! Como voc est agora? Melhor?

Psedo-Silvja2: u pli bone? Ho, jes!
Pseudo-Silvja2: Melhor? Oh, sim!

Reo: Bone, bone, bone. Kien vi iras nun?
Rei: Bem, bem, bem. Aonde voc vai agora?

Psedo-Silvja2: Mi iras al la tenisludejo. His!
Pseudi-Silvja2: Eu vou quadra de tnis. At!




89
Reo: Agrablan ludadon, kara!
Rei: Agradvel jogada, querida!

(Al la Reino) Silvja jam pli bone fartas. i ludas tenison.
( Rainha) Silvja j est melhor. Ela joga tnis.

Reino: u i ludas tenison? Ne, tute ne! i naas nun!
Rainha: Ela joga tnis? No, absolutamente no! Ela est nadando agora!

Tria Psedo-Silvja preter-rajdas sur evalo.
Terceira Pseudo-Silvja passa andando de cavalo.

Psedo-Silvja3: Saluton, Panjo! Saluton, Pajo! His!
Pseudo-Silvja3: Ol, Mame! Ol, Papai! At!




________VORTARO_________________________________________


sono som
soni soar
telefono telefone
voo voz
halo al
matenmano (maten-manh/man-comer/o-substantivo) caf da manh
matenmani tomar caf da manh
tagmano (tag/man/o) almoo
tagmani almoar
verpermani (vesper/man/i) jantar
bani tomar banho, banhar
dormi dormir
tempo tempo, hora
kara querido, querida, caro, cara
tuj imediatamente
ambro quarto
doloro dor
dolori doer
kuracisto (kurac-curar/ist-profisso/o-substantivo) mdico
paciento paciente
akcepti aceitar
sekva prximo, seguinte
enveni entrar
medikamento medicamento
danki agradecer
kapdoloro dor de cabea
dento dente
dentdoloro dor de dente
dorso costas, dorso
dorsdoloro dor nas costas
stomako estmago
stomakdoloro dor de estmago
ia seu, sua, dela
lia seu, sua, dele
sia seu (prprio), dele, dela
ambro quarto
dormoambro, quarto de dormir
trani cortar
tranilo (tran/il/o) faca
forko garfo
kulero colher
glaso copo
kaliko clice
taso xcara
telero prato
bovlo tigela
krono coroa
ekster fora de, no exterior de
preter prximo a, ao lado de
ankora ainda
tute totalmente, absolutamente
sana so, s, saudvel
kien aonde
naejo (na/ej/o) lugar para nadar, piscina
naado (na/ad/o) natao
agrabla agradvel
nun agora
tenisludejo (tenis/lud/ej/o) quadra de tnis, lugar para jogar tnis
teniso tnis
ludado (lud/ad/o) jogada, partida
ludo jogo

90
ludi jogar, brincar
ludejo (lud/ej/o) lugar para jogar
jam j
rajdi andar (de cavalo), cavalgar
evalo cavalo
rajdi sur evalo andar de cavalo

Vocabulrio adicional
tago dia
mezo meio
tagmezo meio-dia
nokto noite
noktomezo meia-noite
post depois
posttagmezo tarde (depois do meio-dia)
hodia hoje
vino vinho
labori trabalhar
birdo pssaro
flugi voar
hundo cachorro, co
bezoni necessitar, precisar
mem mesmo, mesma


a) Traduku:

Horloo sonas.
soar =

Voo: Estas la oka horo.
Petro: (telefone) Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi matenmanas.
voz =
Al? =
tomar caf da manh =

Voo: Estas la unua horo.
Petro: Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi tagmanas.
almoar =

Voo: Estas la sepa horo.
Petro: Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi vespermanas.
jantar =

Voo: Estas la naa horo.
Petro: Halo? Ne, mi ne havas tempon. Mi banas min.
banhar =

Voo: Estas la deka horo.
Petro: Halo? Ne, ne! Mi iras dormi. Bonan nokton!
dormir =

Reino: La unua horo. Estas tempo por tagmani! (Al la Reo) Tagmano, kara!
Reo: Tuj mi venos!
querido, caro =
imediatamente =

Silvja: Mi fartas malbone. Mi manos en mia ambro.
Reino: Kio doloras vin?
Silvja: Mi havas fortan kapdoloron.
quarto =
doer =
dor de cabea =

Petro estas kuracisto, kaj li akceptas pacientojn.
Petro: Sekva! Envenu! Kio doloras vin?
Paciento 3: Mi havas dorsdoloron.
Petro: Dorsdoloron? Jen medikamento.
mdico =
aceitar =
prximo, seguinte =
entrar =
medicamento =

Reino: i havas kapdoloron. i tagmanos en sia ambro.
seu (prprio), dele, dela =

Reino: Lia.
Reo: ia. ia tranilo.
Reino: Lia tranilo. Lia forko.
Reo: ia forko. ia glaso.
Reino: Lia glaso. Lia telero.

91
Reo: ia bovlo.
Reino: Lia krono.
dele =
dela
garfo =
copo =
prato =
tigela =
coroa =

Ekster la palaco unu Psedo-Siljva paas preter la Reino.
fora de, no exterior de =
prximo a =

Reino: Saluton, Silvja! u vi ankora malsanas?
Psedo-Silvja: Mi? Malsanas?! Ne, mi estas tute sana!
ankora =
totalmente, absolutamente =
saudvel =

Reino: Kien vi iras?
Psedo-Silvja: Mi iras al la naejo. His!
Reino: Agrablan naadon, kara!
aonde =
lugar para nadar, piscina =
agradvel =
natao =

Reo: Kien vi iras nun?
Psedo-Silvja2: Mi iras al la tenisludejo. His!
Reo: Agrablan ludadon, kara!
agora =
quadra de tnis, lugar para jogar tnis =
jogada =

Reo: (Al la Reino) Silvja jam pli bone fartas. i ludas tenison.
Reino: u i ludas tenison? Ne, tute ne! i naas nun!
Tria Psedo-Silvja preter-rajdas sur evalo.
j =
tnis =
andar de cavalo =
b) Bildoj:


1. i havas __________________. 2. Li havas ____________________.
3. Li havas _________________. 4. Li havas ____________________.
5. ______ nomo estas Silvja. 6. ______ nomo estas Karlo.
7. La Reino havas ________ sur la kapo.
8. La telefono ______________
9. Mariah Carey havas belan v____________.

92
10. Estas la oka horo matene. Li______________
11. Estas la unua horo posttagmeze. Li _______________
12. Estas sepa horo vespere. Li____________
13. Li b______________ sin.
14. Estas la deka horo nokte. Li iras __________.
15. Li___________________
16. 17. 18.
19. 20.




_______GRAMATIKO_______________________________________

FUTURO (-OS)
Para o futuro, acrescenta-se a terminao -os raiz do verbo.
Mi manos en mia ambro. (Comerei no meu quarto.)
La princino tagmanos en sia ambro. (A princesa almoar em seu quarto.)

NMEROS ORDINAIS
Para construir nmeros ordinais (primeiro, segundo, terceiro) basta adicionar a terminao
a aos nmeros cardinais. Usa-se hfen quando h mais de uma palavra. Nmeros ordinais
so adjetivos.
tri = trs tria = terceiro, terceira

unua primeiro sesa - sexto
dua segundo sepa - stimo
tria - terceiro oka - oitavo
kvara - quarto nona - nono
kvina - quinto deka dcimo
dudek-unua vigsimo primeiro
cent-tria centsimo terceiro

KIOMA? (que, qual [ordinal])
Kioma uma palavra formada com kiom (quanto) mais a terminao adjetiva -a.
Enquanto kiom? pede por uma quantidade ou um nmero cardinal (unu, du, tri), kioma?
pede por um nmero ordinal (unua, dua, tria). Uma pergunta com kioma espera uma
resposta com a estrutura la + (nmero)-a.

Kiom...? resposta com nmero cardinal (unu, du, tri, kvar...)
Kioma...? resposta com nmero ordinal (unua, dua, tria, kvara...)

Kiom da arboj estas en la ardeno? Na arboj.
Quantas rvores h no jardim? Nove rvores.

Kioma horo estas? La naa horo.
Que horas so? Nove horas [A nona hora].

Kioma tago estas hodia? Hodia estas la kvara (4a) de majo.
Que dia hoje? Hoje 4 de maio. [Hoje o quarto (dia) de maio.]

Sur kioma etao estas via ambro? Sur la dua etao.
Em qual andar o seu quarto? No segundo andar.

93
HORAS
As horas em Esperanto so ditas com nmeros ordinais, j os minutos no.

Kioma horo estas?
08:00 - Estas la oka horo akurate. (So 8 horas em ponto.)
08:10 - Estas la oka kaj dek minutoj (So oito e dez minutos.)
08:15 - Estas la oka kaj kvarono. (So oito e um quarto.)
08:30 - Estas la oka kaj duono. (So oito e meia.)
08:40 - Estas la oka kaj kvardek minutoj. (So oito e quarenta.)
ou Estas dudek minutoj anta la naa (So vinte para as nove)
08:45 - Estas kvarono anta la naa (Um quarto antes das nove.)
10:32:23 - Estas la deka, tridek du minutoj kaj dudek tri sekundoj (So 10 horas, 32 minutos
e 23 segundos)
00:00 - Estas la noktomezo. ( meia noite.)
12:00 - Estas la tagmezo. ( meio dia.)
10:00h - Estas la deka matene. (So dez da manh.)
22:00h - Estas la deka vespere. (So dez da noite.)
03:00h - Estas la tria nokte. (So trs da madrugada.)

Em horas, comum usar as palavras post (depois) e anta (antes):
8:05 Estas la oka kaj kvin minutoj. / Estas kvin minutoj post la oka.
3:50 Estas la tria kaj kvindek. / Estas dek minutoj anta la kvara.

-ON- (frao)
Para indicar uma diviso, parte ou frao, -on- adicionado ao nmero, especificando em
quantas partes o total dividido:

du dois duono meio (dividido em dois)
tri trs triono tero (dividido em trs)
kvar quatro kvarono quarto (dividido em quatro)

comum usar as palavras duono (meia, 30 min) e kvarono (quarto, 15 min) em horas.
1:15 Estas la unua kaj kvarono. / Estas kvarono post la unua.
1:30 Estas la unua kaj duono. / Estas duono post la unua.
1:45 Estas kvarono anta la dua.

JE (a, por, em, etc.)
Je possui um sentido indefinido, e pode ser traduzido como a, por, em, etc.Je usados em
sentidos mais abstratos, quando outras preposies no se aplicam. Em geral, se evita o uso
de je se existir uma preposio mais precisa. comum usar je com horas.

Je kioma horo vi matenmanas? Mi matenmanas je la sepa.
A que horas voc toma o caf da manh? Tomo o caf da manh s sete.
SI (pronome reflexivo)
J vimos no nosso curso o que sujeito e objeto. Quando o sujeito e o objeto da frase o
mesmo, usamos um pronome reflexivo. Quando voc olha no espelho e v seu reflexo, voc
se v se indica que voc tanto o sujeito quanto o objeto da frase, portanto se um
pronome reflexivo. Quando digo Eu me lavo, eu tanto fao quanto recebo a ao do verbo
lavar, ento me um pronome reflexivo. Em esperanto, os pronomes de primeira e
segunda pessoa (mi, vi e ni) podem funcionar como reflexivos, e caso sejam objetos diretos
basta adicionar a marca do acusativo (-n).

Mi amas min. (Eu me amo.)
Vi lavas vin. (Voc se lava / Vocs se lavam.)
Ni banas nin. (Ns nos banhamos.)

J para as terceiras pessoas (li, i, i e ili), o pronome reflexivo correspondente si.


Compare:

Li amas lin. - Ele o ama (ama outra pessoa).
Li amas sin. Ele se ama (ama a si prprio).

i lavas in. (Ela a lava.) i lavas sin. (Ela se lava.)
Ili banas ilin. (Eles os banham.) Ili lavas sin. (Eles se banham.)


SIA (possessivo reflexivo)
Em Portugus, as palavras seu, sua, seus, suas, e mesmo dele(s), dela(s) podem gerar
confuso. Ex.:
1. Joo ama seu irmo e seus filhos. Filhos de quem? Seus prprios filhos ou os filhos de
seu irmo?
2. Ela deu a sua irm seu livro. De quem o livro? Dela ou da sua irm?

Essa confuso evitada em Esperanto pelo pronome si, e pelo possessivo sia. Quando
usamos sia, o possuidor o sujeito da frase.

A frase 1 acima pode ser traduzida de duas formas:
a) Johano amas sian fraton kaj siajn filojn. (Ele ama seu irmo e seus prprios filhos.)
b) Johano amas sian fraton kaj liajn filojn. (Ele ama seu irmo e os filhos do seu irmo.)

Podemos traduzir a frase 2 assim:
a) i donis al sia fratino sian libron. (O livro dela mesma.)
b) i donis al sia fratino ian libron. (O livro da irm.)

94

Mi manas en mia ambro. (Eu como no meu quarto.)
Vi manas en via ambro. (Voc come no seu quarto.)
Li manas en sia ambro. (seu prprio quarto)
i manas en sia ambro. (seu prprio quarto)

Compare:
Li manas sian pomon. - Ele come sua (prpria) ma.
Li manas lian pomon. - Ele come sua ma (sua=de outra pessoa).


ACUSATIVO (direo, movimento)
Alm de indicar o objeto direto, como vimos, o acusativo (-n) tambm pode indicar direo
ou movimento em direo a algo.

Compare:
Silvja estas en la ardeno. i estas tie. (Silvja est no jardim. Ela est l.)
Silvja iras al la ardeno. i iras tien. (Silvja vai ao jardim. Ela vai para l.)

Compare:
Mazi saltis en la rivero. (Mazi estava dentro do rio, pulando.)
Mazi saltis en la riveron. (Mazi pulou para dentro do rio.)

La birdo flugas en la ambro. (O pssaro voa no quarto.)
La birdo flugas en la ambron. (O pssaro voa para dentro do quarto.)

-AD-
O sufixo -ad- indica a durao na ao, uma ao contnua ou repetida:
nai nadar naado natao
ludi jogar ludado partida, jogada
legi ler legado - leitura
adi ouvir adado audio
rigardi ver rigardadi contemplar
kanti cantar kantado cantoria
krono coroa kronado coroao
guto gota gutado goteira
martelo martelo martelado martelada, martelao




_________PRAKTIKADO PER LEGADO________________________________________


Pao el la taglibro de Karol (darigo)


Je la tagmezo, kiam mi alvenis al mia domo de la lernejo, mi vidis sur la tablo glasojn,
kalikojn, bovlojn, telerojn, kulerojn, forkojn, tranilojn Estas jam tempo por tagmani,
kara. diris mia patrino. Mi iros tuj, panjo. Sed rigardu! Mi kuris en la pluvo. Mi multe
kuris kaj miaj kruroj doloras min. Mi estas tre malseka kaj malvarma. Unue mi devas bani
min, kaj poste mi tagmanos. Nun mi bezonas varman plaan banon. Kiam mia patrino
turnis ian kapon kaj vidis min, i diris: Ho, terure! Vi estos malsana. Vi ne devas kuri en tia
malvarma pluvego. Tuj vin banu!

Post la agrabla bano, mi multe manis ar mi estis tre malsata. Ne manu tiel rapide! Tio
ne estas bona por via stomako, kaj vi malsanos. Vi havos stomakdoloron. diris mia patro.
Preska iun tagon li diras tion, kaj mi iam manas rapide. Hodia mi manis fazeolon,
rizon kaj salaton. Mi ne atas mani viandon, mi nur manas vegetare. Sed mia patro,
patrino kaj frato ne estas vegetaranoj kiel mi.

Post tia bongusta manao, mi iris ripozi en mian ambron. Mi telefonis al mia amikino, mi
deziris ludi tenison kun i. Halo! Saluton, Sofio! Kiel vi fartas? u vi volas iri al la tenisludejo
posttagmeze? Kaj i respondis: i tiun matenon mi havis fortan kapdoloron, kaj mi
ankora malsanas. Mi telefonos al vi poste, kiam mia kapdoloro foriros. Kaj eble ni faros ion.
Brakumon kaj is revido!

Mi estis tiel laca, mi studegis, gimnastikis, dancis kaj kuregis en la mateno. Do, post mi
parolis kun mia amikino, mi dormis. Sed post kelkaj minutoj mia patrino malfermis la
pordon, eniris mian ambron kaj diris: Mi iros al la laborejo, kara. Mi venis por brakumi kaj
kisi vin, kaj diri is revido. Hodia mi havos multege da pacientoj, mi devas eliri tuj. Mia
patrino estas kuracistino. i akceptas pacientojn kun preska iuj doloroj: kapdoloro,
stomakdoloro, dorsdoloro kaj i donas al ili medikamentojn. Sed la speciala afero pri mia
patrino estas ke i donas al siaj pacientoj nur naturalajn medikamentojn.

Kiam mia patrino eliris mian ambron, mi provis dormi denove. Sed en la sekva horo, la sono
de la telefono vekis min. Estis mia amikino Sofio, i diris ke i jam bone fartis, i estis tute
sana. Nu, kien vi volas iri? u al la tenisludejo? Ni povas havi bonan ludadon mi diris.
Ne, vi scias, ke mi ne tre atas ludi tenison. Mi preferas iri al la naejo havi agrablan
naadon. Kaj mi demandis: u vi vere volas iri al la naejo en tia malvarma vetero? Vi
pravas la temperaturo ne estas tiel bona por nai en malvarma akvo. Eble ni povas rajdi

95
sur evalo preter la rivero. Kion vi pensas pri tio? Mi pensis, ke tio estis bonega ideo, kaj ni
rajdis elavon is la suno ne plu brilis, je la sepa horo vespere.

Je la sepa kaj duono, ni iris al ia hejmo. i demandis al sia patrino por fari bonan manaon
kaj ni vespermanis kune. Poste, mi revenis al mia domo kaj nun mi estas i tie. Mi skribas
en mia taglibro. Kioma horo estas nun? Ho, jam estas noktomezo, mi devas dormi. Morga
mi vekios je la sepa horo matene kaj iros al la lernejo. Mi havos longan tagon denove.

Kian agrablan tagon mi havis hodia!


darigo continuao fazeolo feijo
rizo arroz viando carne
nur somente vegetare vegetarianamente
preska quase brakumo abrao
pordo porta laboro - trabalho
nur somente vetero tempo, condies meteorolgicas


_________EKZERCOJ_________________________________________

I) Escreva as horas:

Kioma horo estas?
a) b) c)

d) e) f)

g) h) i)
j) k) l)


II) Use as palavras entre parnteses para fazer perguntas e respostas usando o futuro (-os)
e as horas. Siga o modelo:

(i venos sepa vespere)
Je kioma horo i venos hodia? i venos je la sepa horo vespere.
A que horas ela vir hoje? Ela vir s sete horas da tarde.

a) (i studos oka matene)
Je kioma horo ___ _______ hodia? i _______ je la _____ horo __________.

b) (li tagmanos unua posttagmeze)


c) (ili revenos dek-una nokte)


d) (li malfermos la fruktobudon sesa vespere)


e) (Georgo rajdos sur evalo sepa kaj duono matene)


f) (Ana praktikos naadon kvara kaj kvarono posttagmeze)


III) Use as palavras entre parnteses para formar frases de forma que o possuidor seja o
sujeito da frase. Use o futuro.

(i tagmani ambro) i tagmanos en sia ambro.

a) (li ludi tenison tenisludejo)

b) (ili gimnastiki ardeno)


96
c) (mi nai naejo)

d) (i danci dormoambro)

e) (vi labori fruktobudo)


IV) Complete as frases com palavras do quadro:

sonas voon tagmani sin kuracisto akceptos akurate
doloras sekva tuj ankora jam naejo ludado rajdi

a) Kio ___________ vin? Mi havas terura dentdoloron.
b)La telefono _________.
c) Andrea multe vitas. i volas dui ______.
d) u vi preferas nai en ___________ a en rivero?
e) Filipo ne scias u li __________ novan laboron en alia urbo.
f) La kuracisto demandis: Kiu estas la ___________ paciento?
g) Jam estas tagmezo. Mi malsatas. Estas tempo por ___________.
h) Vi havas tre belan ________. Mi pensas ke vi devas kanti profesie.
i) u vi jam studas la naa lecionon? Ne, ni _________ studas la okan.
j) Kia estis la __________? Tre bona. Mi multe lidis tenison.
k) La paciento havis dorsdoloron, do la ___________ donis al li medikamenton.
l) Mi iros _____ al la laboro! Mi ne havas tempon.
m) u vi scias ________ sur evalo?
n) Kioma horo estas? Estas la unua horo ________.
o) La infano ________ ne ploras.

V) Lembre-se de que o acusativo, alm de ser usado para indicar o objeto direto, pode
tambm ser usado para indicar movimento em direo a algo. Vamos praticar esses dois
usos do acusativo. Corrija as frases quando necessrio:

1. Kie vi iras? Mi iras en la ardeno. (Aonde voc vai? Eu vou ao jardim.)
2. La birdo estis ekster la ambro, kaj do i flugis en la ambro. (O pssaro estava fora do
quarto, e ento ele voou para dentro do quarto.)
3. La hundo kuris sub la tablo. (O cachorro correu para baixo da mesa.)
4. La hundo kuris sub la tablo. (O cachorro correu embaixo da mesa.)
5. Mi metis la mano sur la tablo. (Eu meti a mo sobre a mesa.)
6. Mi vojaas en Brazilo. (Eu viajo no Brasil.)
7. Mi vojaas en Brazilo. (Eu viajo para o Brasil.)
8. Mi iras en la domo. (Eu caminho dentro da casa.)
9. Mi iras en la domo. (Eu caminho para dentro da casa.)
10. Li donis al mi kafo kun sukero, sed sen lakto. (Ele me deu caf com acar, mas sem
leite.)
11. La birdo flugas trans la rivero, kaj trans la rivero estas aliaj birdoj. (O pssaro est
voando para alm do rio, e alm do rio esto outros pssaros.)
12. Li diras, ke mi estas atenta. (Ele diz que eu sou atento.)
13. Ni iru antae! (Vamos em frente!)
14. La parkhorloo estas anta la budo. (O parqumetro est em frente a loja.)
15. Kio vi faras? (O que voc est fazendo?)

VI) Forme frases usando nomes de talheres. Siga o modelo:

(telero mani) Oni uzas teleron por mani.

a) (taso trinki kafon) Oni uzas____________________.

b) (glaso trinki sukon)

c) (forkoj, traniloj kaj kuleroj tagmani)

d) (kaliko trinki vinon)

e) (teleroj kaj bovloj vespermani)


VII) Escolha as alternativas que melhor completam cada sentena.

1. ________ tago estas hodia? Hodia estas la tria de februaro.
a) Kiom da b) Kia c) Kioma d) Kiel

2. ________ vi venos? Mi venos noktomeze.
a) Kie b) Kiam c) Kioma horo d) u

3. Jam estas la dek-unua horo nokte, kaj la vendistoj _________ laboras.
a) sin b) post c) ankora d) tuj

4. Silvja _________ bone fartas. i ludas tenison.
a) jam pli b) ankora c) jes d) uste

5. ______ kioma horo vi iras dormi?
a) En b) Al c) e d) Je

97

6. Foriru _____! Mi ne volas vidi vin i tie!
a) jam b) tuj c) tiu d) ek

7. Mi ne bezonas medikamenton. Mi ______ sanas.
a) tuta b) tute c) iu d) io

8. _______ vi iras je la naa horo? Mi iras al mia domo.
a) Kie b) Al kiu c) Kien d) Kiom

9. Tuj donu al mi vian krajonon! - _____ i.
a) Jen b) Estas c) Tie d) Prenu

10. Oni uzas _________ por trinki vinon.
a) bovlon b) tranilon c) tason d) kalikon

11. La reo kaj la reino portas ________ sur la kapo.
a) bovlon b) kronon c) kuleron d) teleron

12. Ni havis bonan ________ en la naejo.
a) naado b) saltado c) ludado d) gimnastikon

13. Mi ne volas ludi ekster la domo _________.
a) plaas b) tenison c) pluvas d) tuj

14. i amas _____ filon tiel, kiel i amas ______ mem.
a) sin... sian. b) sian... sin. c) tion... sin. d) tiu... in.

15. i rakontis al mi ______ aventuron.
a) sin b) sia c) sian d) ia

16. i revenis al la palaco de ______ prato.
a) ian b) i c) si d) sia

17. _______ fratojn i ne amis.
a) Kiajn b) Siajn c) iaj d) Mem

18. Oni povas trinki ______ glaso.
a) por b) per c) e d) kun


VIII) Respondu:

1. Kioma horo estas nun?

2. Je kioma horo vi matenmanas?

3. Je kioma horo vi tagmanas?

4. Je kioma horo vi vespermanas?

5. Je kioma horo vi banas vin?

6. Je kioma horo vi iras dormi?

7. Kion ni diras, kiam ni respondas la telefonon?

8. u vi havas tempon por iri al la domo de via amiko hodia?

9. u Silvja tagmanos kun la reo kaj la reino?

10. u Silvja diris, ke i fartis bone a malbone?

11. Kion i diris, ke estis sia problemo?

12. Kie Silvja diris, ke i manos?

13. u vi havas grandan a malgrandan ambron?

14. Kio doloras vin?

15. Kio estas Benegripe?

16. Kion vi uzas por matenmani, tagmani kaj vespermani?

17. Kion oni uzas por trinki kafon?

18. Kion oni uzas por trinki sukon?

19. Kion oni uzas por trinki vinon?

20. Kion la Reo kaj la Reino portas sur la kapo?

98

21. u vi malsanas a u vi tute sanas?

22. u ni ankora studas la trian lecionon?

23. u ni ankora studas la okan lecionon?

24. Kien vi iras je la sepa horo?

25. u vi havas naejo e via domo?

26. Kie oni povas nai?

27. Kien iras la unua Psedo-Silvja?

28. u vi faras naadon?

29. u vi havas tenisludejon e via domo?

30. Kien iras la dua Psedo- Silvja?

31. Kie oni povas ludi tenison?

32. u vi scias ludi tesinon?

33. u vi scias nai?

34. u vi scias rajdi sur evalo?


IX) Demandu:

1. Estas oka horo nun.

2. Mi tagmanas je la unua horo.

3. Mi vespermanas je la sepa horo.

4. Mi uzas tason por trinki kafon.

5. Mi uzas teleron, forkon kaj tranilon.

6. Ili portas kronojn.

7. Mi uzas glason por trinki akvon.

8. Ne, mi ne havas tempon.

9. Mi havas stomakdoloron.

10. Mi uzas kalikon por trinki vinon.

11. Mi tute sanas.

12. Mi naas en naejo kaj rivero.

13. Jes, mi scias rajdi sur evalo.

14. Jes, ni ankora studas la okan lecionon.

15. Ne, mi ne havas naejon en mia domo.

16. Jen i. (Uzu la vorto tuj en via demando.)

17. Ne, mi ne faras naadon.

18. Jes, mi ludas tenison.

19. Mi havas grandan dormambron.

20. Mi banas min je la naa horo.












99

Respostas da lio 8

b) Bildoj:
(Respostas da primeira parte no livro-texto.)
1. kapdoloron 2. dentdoloron 3. stomakdoloron 4. dorsdoloron 5. ia
6. Lia 7. kronon 8. sonas 9. voon 10. matenmangs
11. tagmanas 12. vespermanas 13. banas 14. dormi 15. rajdas sur evalo
16. ambro/dormambro 17. medikamento 18. dento 19. stomako
20. naejo 21. Estas la sesa horo. 22. Estas la tria horo. 23. estas la deka horo.
24. Estas la naa horo. 25. Estas la kvara horo.

I)
a) Estas la sesa horo (akurate). b) Estas la tria horo. c) Estas la deka horo.
d) Estas la naa horo. e) Estas la kvara horo. f) Estas la dek-unua horo.
g) Estas la kvina (horo) kaj dek kvin (minutoj). / Estas la kvina kaj kvarono. / Estas kvarono post la kvina. / Estas dek kvin
(minutoj) post la kvina.
h) Estas la dua (horo) kaj tridek (minutoj). / Estas la dua kaj duono./ Estas duono post la dua. / Estas tridek (minutoj) post la dua.
i) Estas la naa (horo) kaj dek kvin (minutoj). / Estas dek kvin (minutoj) post la naa.
j) Estas la sepa (horo) kaj kvardek kvin (minutoj). / Estas kvarono anta la oka. / Estas dek kvin (minutoj) anta la oka.
k) Estas tagmezo. / Estas noktomezo. / Estas la dek-dua horo (akurate).
l) Estas la unua (horo) kaj tridek kvin (minutoj).

II)
a) Je kioma horo i studos hodia? i studos je la oka horo matene.
b) Je kioma horo li tagmanos hodia? Li tagmanos je la unua horo posttagmeze.
c) Je kioma horo ili revenos hodia? Ili revenos je la dek-unua horo nokte.
d) Je kioma horo li malfermos la fruktobudon? Li malfermos la fruktobudon je la sesa horo vespere.
e) Je kioma horo Georgo rajdos sur evalo hodia? Li rajdos sur evalo je la sepa kaj duono matene.
f) Je kioma horo Ana praktikos naadon? i praktikos naadon je la kvara kaj kvarono posttagmeze.

III)
a) Li ludos tenison en sia tenisludejo. b) Ili gimnastikos en sia ardeno.
c) Mi naos en mia naejo. d) i dancos en sia dormoambro.
e) Vi laboros en via fruktobudo.

IV)
a) doloras b) sonas c) sin d) naejo e) akceptos f) sekva g) tagmani h) voon i) ankora
j) ludado k) kuracisto l) tuj m) rajdi n) akurate o) jam

V)
1. Kien vi iras? Mi iras en la ardenon. (Aonde voc vai? Eu vou ao jardim.)
2. La birdo estis ekster la ambro, kaj do i flugis en la ambron. (O pssaro estava fora do quarto, e ento ele voou para dentro
do quarto.)
3. La hundo kuris sub la tablon. (O cachorro correu para baixo da mesa.)
4. La hundo kuris sub la tablo. (O cachorro correu embaixo da mesa.)
5. Mi metis la manon sur la tablon. (Eu meti a mo sobre a mesa.)
6. Mi vojaas en Brazilo. (Eu viajo no Brasil.)
7. Mi vojaas en Brazilon. (Eu viajo para o Brasil.)
8. Mi iras en la domo. (Eu caminho dentro da casa.)
9. Mi iras en la domon. (Eu caminho para dentro da casa.)
10. Li donis al mi kafon kun sukero, sed sen lakto. (Ele me deu caf com acar, mas sem leite.)
11. La birdo flugas trans la riveron, kaj trans la rivero estas aliaj birdoj. (O pssaro est voando para alm do rio, e alm do rio
esto outros pssaros.)
12. Li diras, ke mi estas atenta. (Ele diz que eu sou atento.)
13. Ni iru antaen! (Vamos em frente!)
14. La parkhorloo estas anta la budo. (O parqumetro est em frente a loja.)
15. Kion vi faras? (O que voc est fazendo?)

VI)
a) Onu uzas tason por trinki kafon. b) Oni uzas glason por trinki sukon.
c) Oni uzas forkojn, tranikojn kaj kulerojn por tagmani. d) Oni uzas kalikon por trinki vinon.
e) Oni uzas telefojn kaj bovlojn por vespermani.

VII)
1. c 2. b 3. c 4. a 5. d 6. b 7. b 8. c 9. a 10. d
11. b 12. d 13. c 14. b 15. c 16. d 17. b 18. b

VIII) Respondu
1. Estas la unua/dua/tria... horo. 2. Mi matenmanas je la sepa/oka/naa... horo.
3. Mi tagmanas tagmeze / je la dek-dua... 4. Mi vespermanas je la sepa/oka/naa horo.
5. Mi banas min je la... horo. 6. Mi iras dormi je la... horo.
7. Ni diras "Halo!".
8. Jes, mi havas tempon por iri al la domo de mia amiko./ Ne, mi ne havas tempon por iri al la domo de mia amiko.
9. Ne, Silvja ne tagmanos kun la reo kaj la reino. 10. i diris, ke i fartis malbone.
11. i diris ke i havis kapdoloron. 12. i diris, ke i manos en sia ambro.
13. Mi havas grandan/malgrandan ambron. 14. Nenio doloras min./ Mi havas kapdoloron/somakdoloron...
15. i estas medikamento.
16. Mi uzas forkon, tranilon, kuleron, teleron, glason, tason...
17. Oni uzas tason. 18. Oni uzas glason.
19. Oni uzas kalikon. 20. Ili portas kronojn.
21. Mi tute sanas./ Mi malsanas. 22. Ne, ni ne studas la trian lecionon.
23. Jes, ni ankora studas la okan lecionon. 24. Mi iras al mia domo./ Mi ne scias./...
25. Jes, mi havas naejon e mia domo. / Ne, mi ne havas naejon e mia domo.
26. Oni povas nai en naejo, en rivero, en la maro. 27. i iras al la naejo.
28. Ne, mi ne faras naadon./ Jes, mi faras naadon.
29. Ne, mi ne havas tenisludejon e mia domo./Jes, mi havas tenisludejon e mia domo.
30. i iras al la tenisludejo. 31. Oni povas ludi tenison en tenisludejo.
32. Ne, mi ne scias ludi tenison./Jes, mi scias ludi tenison.
33. Jes, mi scias nai. / Ne, mi ne scias nai.
34. Jes, mi scias rajdi sur evalo. / Ne, mi ne scias rajdi sur evalo.

IX) Demandu
1. Kioma horo estas nun? 2. Je kioma horo vi tagmanas?
3. Je kioma horo vi vespermanas? 4. Kion vi uzas por trinki kafon?
5. Kion vi uzas por tagmani? 6. Kion reo kaj reino portas sur la kapo?
7. Kion vi uzas por trinki akvon?
8. u vi havas tempon?/ u vi havas tempon por tagmani/nadi/rajdi sur evalo/ktp.?
9. Kion doloras vin? 10. Kion vi uzas por trinki vinon?
11. u vi sanas a malsanas? 12. Kie vi naas?
13. u vi scias rajdi sur evalo? 14. u ni ankora stuas na okan lecionon?
15. u vi havas naejon e via domo? 16. Tuj donu al mi... (vian krajonon, libron, ktp.)
17. u vi faras naadon? 18. u vi ludas tenison?
19. u vi havas grandan al malgrandan dormambron? / Kia estas via dormambro? / Kia estas la dormambro, kiu vi havas?
20. Je kioma horo vi banas vin?




100
LEITURA COMPLEMENTAR


8 Lingvoj Lnguas

Lingvoj estas interesaj por mi. Mi ne atas lerni novan lingvon.
Lnguas so interessantes para mim. Eu no gosto de aprender
novas lnguas.

Sed mi ojas adi tute fremdan lingvon. La evoluo de lingvoj
estas interesa, mi pensas.
Mas eu alegro-me ao ouvir lnguas completamente estrangeiras. A evoluo das lnguas
interessante, eu acho.

Mi adis ke ekzistas pli ol 2000 (du mil) lingvoj sur la tero hodia.
Eu ouvi que existem mais de duas mil lnguas sobre a terra hoje.

Multaj balda mortos kaj kelkaj novaj aperas. Kaj preska iuj lingvoj evoluas.
Muitas logo morrero e algumas novas aparecem. E quase todas as lnguas evoluem.

Kiam mi estis en inio, mi provis lerni kelkajn vortojn de la ina.
Quanto eu estava na China, eu tentei aprender algumas palavras do chins.

Sed mi tuj forgesis ilin. Por mi la ina estas tre bela lingvo, sed ege malfacila...
Mas eu imediatamente as esquecia. Para mim a lngua chinesa uma lngua muito bela,
mas extremamente difcil.

Kaj por ili mia lingvo estas tre malfacila.
E para eles minha lngua muito difcil.

Kelkaj provis paroli angle kun mi en inio, sed estis malfacile kompreni ilin.
Alguns tentaram falar em ingls comigo na China, mas foi difcil compreend-los.

Ilia elparolo estis terura. Sed tamen multe pli bona ol mia ina elparolo!
A pronncia deles era terrvel. Mas todavia muito melhor do que minha pronncia do
chins.

Mia ina amikino parolas Esperanton. Anka mi estas Esperanto-parolanto.
Minha amiga chinesa fala Esperanto. Eu tambm sou falante de Esperanto.

Per tiu lingvo ni povas glate komuniki. Ni ofte skribas kaj babilas per Interreto.
Por essa lngua ns podemos facilmente se comunicar. Ns freqentemente escrevemos e
conversamos pela Internet.
ajnas al mi ke Esperanto kaj Interreto estas perfekta paro por tutmonde komuniki facile
kaj rapide!
Parece a mim que o Esperanto e a Internet so um par perfeito para mundialmente
comunicarem-se com facilidade e rapidez.

oji alegrar-se fremda estrangeiro evoluo evoluo
tero terra balda logo kelkaj alguns
inio China ina chins vorto palavra
ege extremamente angle em ingls angla ingls
elparolo pronncia tamen todavia, contudo parolanto falante
ofte freqentemente glate facilmente, sem barreiras babili conversar
Interreto Internet tuj imediatamente




101
LECIONO 9______________________________________________________
5.1 5.8


___________RAKONTO____________________________________________________

Parto 5
Parte 5

Sceno 1
Cena 1

En la komputilejo.
Na sala do computador

Korvaks: u i ankora funkcias? Ho, jes! Hi funkcias.
Korvaks: Ele ainda funciona? Oh, sim! Funciona.

Komputilo: Bonan vesperon!
Computador: Boa noite!

Korvaks: Kiom da princinoj ekzistas?
Korvaks: Quantas princesas existem?

Komputilo: Ses.
Computador: Seis.

Korvaks: Ne! Ili estas sep!
Korvaks: No! Elas so sete!

Sceno 2
Cena 2

Karlo kaj Mazi en la dometo de la palaca ardeno.
Karlo e Mazi na casinha do jardim do palcio.

Karlo: u ankora pluvas?
Karlo: Ainda chove?

Mazi: Ne, nun estas bela vetero.
Mazi: No, agora o tempo est bonito.

Karlo: Jam malhelias.
Karlo: J escurece.

Mazi: Kioma horo?
Mazi: Que horas so?

Karlo: Estas preska la sepa. Kaj jam malhelias! En atuno, malhelias je la sepa.
Karlo: So quase sete. E j escurece. No outono, escurece s sete.

Mazi: En atuno?
Mazi: No outono?

Sceno 3
Cena 3

Sezonoj kaj monatoj
Estaes e meses




Petro: En atuno malhelias je la sepa.
Petro: No outono escurece s sete.

En vintro malhelias je la kvina.
No inverno escurece s cinco.

En printempo malhelias je la sepa.
Na primavera escurece s sete.

En somero malhelias je la naa.
No vero escurece s nove.


102




Sceno 4
Cena 4

Nomoj de la semajnotagoj
Nomes dos dias da semana

lundo, mardo, merkredo, ado, vendredo, sabato, dimano
segunda, tera, quarta, quinta, sexta, sbado, domingo

Sceno 5
Cena 5

urnalisto: Kiam vi ludas futbalon?
Jornalista: Quando vocs jogam futebol?

Petro: Lunde.
Petro: Na segunda.

urnalisto: Kiam vi ludas korbopilkon?
Jornalista: Quando vocs jogam basquete?

Edzino: Marde.
Esposa: Na tera.

urnalisto: Kiam vi rulsketas?
Jornalista: Quando vocs patinam?

Petro: Merkrede.
Petro: Na quarta.

urnalisto: Kaj kiam vi gimnastikas?
Jornalista: E quando vocs fazem ginstica?

Edzino: ade.
Esposa: Na quinta.

urnalisto: Kiam vi kutimas nai?
Jornalista: Quando vocs costumam nadar?

Petro: Vendrede.
Petro: Na sexta.

urnalisto: Kiam vi ludas golfon?
Jornalista: Quando vocs jogam golfe?

Edzino: Sabate.
Esposa: No sbado.

urnalisto: Kiam vi ludas tenison?
Jornalista: Quando vocs jogam tnis?

Petro: Dimane. Dimano estas hodia.
Petro: No domingo. Domingo hoje.

Edzino: Hodia ni ludas tenison.
Esposa: Hoje jogamos tnis.

Sceno 6
Cena 6

Karlo kaj Mazi en la dometo de la palaca ardeno.
Karlo e Mazi na casinha do jardim do palcio.

Mazi: Kie estas la ambro de Silvja?
Mazi: Onde est o quarto da Silvja?

103

Karlo: Tie!
Karlo: L!

Mazi: Kie? En la unua etao?
Mazi: Onde? No primeiro andar?

Karlo: Ne! En la dua.
Karlo: No! No segundo.

Mazi: En la dua etao estas tri ambroj. Kiu estas ia? u tiu maldekstra?
Mazi: No segundo andar esto trs quartos. Quando o dela? Aquele da esquerda?

Karlo: Tiu ne!
Karlo: Aquele no!

Mazi: u tiu dekstra?
Mazi: Aquele da direita.

Karlo: Anka ne tiu.
Karlo: Aquele tambm no.

Mazi: u tiu meza?
Mazi: Aquele do meio?

Karlo: Jes, tiu estas ia ambro. ia ambro estas tiu meza.
Karlo: Sim, aquele o quarto dela. O quarto dela aquele do meio.

Mazi: Kies estas tiu ambro? Tiu en la supra etao?
Mazi: De quem aquele quarto? Aquele no andar de cima?

Karlo: Tiu estas la ambro de Korvaks, la komputilejo.
Karlo: Aquele o quarto de Korvaks, o lugar do
computador.

Sceno 7
Cena 7

Pli da Psedo-Silvjaj kopioj aperas en la komputila
ambro.
Mais cpias de Pseudo-Silvjas aparecem na sala do computador.
Korvaks: esu! esu! Ne! Ne! Ne!
Korvaks: Pare! Pare! No! No! No!

Sceno 8
Cena 8

En la dormoambro de Silvja.
No quarto de dormir da Silvja.

Silvja: io... estas... en ordo! Mi havas manaon. Mi havas horloojn.
Silvja: Tudo est em ordem! Eu tenho comido. Eu tenho relgios.

Jam estas preska la sepa. Bone!
J so quase sete. Bom!

Mi malfermu la pordon... mallate, irkarigardu... atente!
Feche eu a porta baixinho, olhe em volta atentamente!

Kuru malsupren... rapide!
Corra para baixo rapidamente!

Silvja renkontas Psedo-Silvja-aron.
Silvja encontra um grupo de Pseudo-Silvjas.

Psedo-Silvja: Saluton, Silvja!
Pseudo-Silvja: Ol, Silvja!

Silvja: Saluton! ...Alia mi? Ho, estas la sepa. Karlo atendas min! Ho! Mi... ree mi!
Silvja: Ol! Outra eu? Oh, so sete. Karlo espera por mim! Oh! Eu... eu de novo!

Reino: Estas la sepa horo! Vespermano, Silvja!
Rainha: So sete horas! Jantar, Silvja!

Psedo-Silvja1: Jes, panjo!
Pseudo-Silvja1: Sim, mame!

Psedo-Silvja2: Jes, panjo!
Pseudo-Silvja2: Sim, mame!

Psedo-Silvja3: Jes, panjo!
Pseudo-Silvja3: Sim, mame!

104
Psedo-Silvjaj...: Jes, panjo! Jes, panjo. Jes, panjo. Jes, panjo!
Pseudo-Silvjas...: Sim, mame! Sim, mame. Sim, mame. Sim, mame!

Reino: Rigardu! iu estas Silvja!
Rainho: Olhe! Cada uma a Silvja.

Reo: Kiom da ili estas?
Rei: Quantas delas existem?


___________VORTARO____________________________________________________

funkcii: funcionar
dometo: casinha
vetero: tempo, condio meteorolgica
hela: claro, luminoso, brilhante
helii: ficar claro
malhelii: ficar escuro, escurecer
urnalisto: jornalista
edzino: esposa
edzo: esposo
korbopilko: basquete
rulsketi: patinar
kutimi: costumar
golfo: golfe
teniso: tnis
hodia: hoje
etao: andar, piso
dekstra: direita
maldekstra: esquerda
meza: do meio
kies: de quem
supra: de cima, superior
aperi: aparecer
esi: cessar, parar
en ordo: em ordem
manao: comida
preska: quase
pordo: porta
lata: alto (som)
mallata baixo (som)
mallate: em baixo som, baixo, com pouco barulho
ikarigardi: olhar em volta
kuri: correr
malsupre: para baixo
renkonti: encontrar
alia: outro, outra
ree: outra vez, de novo
atomobilo: carro

Sezonoj - Estaes (do ano)
atuno: outono
vintro: inverno
printempo: primavera
somero: vero

Nomoj de la semajnotagoj Nomes dos dias da semana
lundo: segunda-feira
mardo: tera-feira
merkredo: quarta-feira
ado: quinta-feira
vendredo: sexta-feira
dimano: domingo

Monatoj Meses
januaro: janeiro
februaro: fevereiro
marto: maro
aprilo: abril
majo: maio
junio: junho
julio: julho
agusto: agosto
septembro: setembro
oktobro: outubro
novembro: novembro
decembro: dezembro






105

a) Traduku:

Korvaks: u i ankora funkcias? Ho! Jes, i funkcias.
funcionar =

Karlo kaj Mazi estas en la dometo de la palaca ardeno.
casinha =

Karlo: u ankora pluvas?
Mazi: Ne, nun estas bela vetero.
tempo =

En atuno malhelias je la sepa.
En vintro malhelias je la kvina.
En printempo malhelias je la sepa.
En somero malhelias je la naa.
outono =
inverno =
primavera =
vero =
escurecer =
claro =

Meses = Monatoj
janeiro =
fevereiro =
maro =
abril =
maio =
junho =
julho =
agosto =
setembro =
outubro =
novembro =
dezembro =

Nomes dos dias da semana = Nomoj de la semajnotagoj
segunda =
tera =
quarta =
quinta =
sexta =
sbado =
domingo =

urnalisto: Kiam vi ludas futbalon?
Petro: Lunde.
urnalisto: Kiam vi ludas korbopilkon?
Edzino: Marde.
urnalisto: Kiam vi rulsketas?
Petro: Merkrede.
jornalista =
jogar =
futebol =
basquete =
esposa =
patinar =

urnalisto: Kiam vi kutimas nai?
Petro: Vendrede.
urnalisto: Kiam vi ludas golfon?
Edzino: Sabate.
costumar =
golfe =

urnalisto: Kiam vi ludas tenison?
Petro: Dimane. Dimano estas hodia.
Edzino: Hodia ni ludas tenison.
tnis =
hoje =

Mazi: Kie estas la ambro de Silvja?
Karlo: Tie!
Mazi: Kie? En la unua etao?
Karlo: Ne! En la dua.
Mazi: En la dua etao estas tri ambroj. Kiu estas ia? u tiu maldekstra?
Karlo: Tiu ne!
Mazi: u tiu dekstra?
Karlo: Anka ne tiu.
Mazi: u tiu meza?

106
Karlo: Jes, tiu estas ia ambro. ia ambro estas tiu meza.
Mazi: Kies estas tiu ambro? Tiu en la supra etao?
Karlo: Tiu estas la ambro de Korvaks, la komputilejo.
andar, piso =
esquerda =
direita =
do meio =
de quem =
de cima =
lugar do computador =

Pli da Psedo-Silvjaj kopioj aperas en la komputila ambro.
Korvaks: esu! esu! Ne! Ne! Ne!
aparecer =
parar =

Silvja: io... estas... en ordo! Mi havas manaon. Mi havas horloojn. Jam estas preska la
sepa. Bone! Mi malfermu la pordon... mallate, irkarigardu... atente! Kuru malsupren...
rapide!
em ordem =
comida =
quase =
porta =
em baixo som =
alto (som) =
olhar em volta =
para baixo =

Silvja renkontas Psedo-Silvja-aron.
Silvja: Saluton! ...Alia mi? Ho, estas la sepa. Karlo atendas min! Ho! Mi... ree mi!
encontrar =
outro, outra =
de novo, novamente =

b) Bildoj:
1. Estas bela v_______________.
2. La____________________ ne bone f_________________.
3. La luno estas h___________.4. ko_________________ejo

5. La sono estas tre ________. 6. Ili lu______ fu________.
7. 8. 9. 10.
11. i iras su_________. 12. 13. 14.


15. 16. 17. 18.
19. 20. 21.

107
__________GRAMATIKO______________________________________________

KIES (de quem)
Kies um correlativo formado por ki + es. A partcula es indica posse. Portanto kies
significa de quem.

Kies estas la hundo? La hundo estas de Fang.
De quem o cachorro? O cachorro de Fang.

Kies estas tiu ambro? Tiu ambro estas de Korvaks.
De quem esse quarto? Esse quarto de Korvaks.

Perceba que a ordem pode ser usada de forma diferente do portugus.

Kies ambro estas tiu? De quem esse quarto?
Kies filino estas vi? Voc filha de quem?

TIES (seu, desse, daquele)
Ti (partcula que indica) + es (aquele que possui) = ties (dessa pessoa, seu, desse)

Jen Silvja. u ties ambro estas tiu? Ne, ties ambro estas en la palaco.
Eis a Silvja. Seu quarto aquele? No, seu quarto est no palcio.

Ties no muito usado, geralmente se prefere os pronomes pessoais (lia, ia, ia ou ilia.)

Mais sobre advrbios (-E)
Como voc deve ter percebido nesta a em outras lies, muitas vezes podemos usar a
terminao adverbial e quando em portugus h preposio + substantivo.

Kiam vi ludas futbalon? Mi ludas futbalon lunde.
Quando voc joga futebol? Eu jogo futebol na segunda.

Mi parolas esperante. Eu falo em esperanto.

i vekiis je la sesa horo matene. Ela acordou-se s seis horas da manh.

Mi devas iri hejmen. - Devo ir para casa.




-IH- (fazer-se, tornar-se)
O sufixo i- significa fazer-se, tornar-se, ficar, transformar-se, crescer, vir a ser.

malhela - escuro malhelii ficar escuro, escurecer
plena cheio plenii encher-se, ficar cheio
kuis estar deitado kuigi deitar-se
sidis estar sentado sidii sentar-se
rua vermelho ruii avermelhar-se, ficar vemelhor
veki acordar (algum) vekii acordar-se, despertar
longa longo longii tonar-se longo, alongar-se

-AR- (coleo, reunio, grupo)
Voc se lembra desta frase?
Silvja renkontas Psedo-Silvja-aron. (Silvja encontra um grupo de Silvjas).

A encontramos o sufixo -ar-, que indica coleo, coletivo, reunio, grupo. Silvjaaro, ou
Silvja-aro (Silvja/ar/o), um grupo de Silvjas.

arbo rvore arbaro arvoredo, floresta
dento dente dentaro arcada dentria
tupo degrau tuparo escada
lupo lobo luparo - alcatia
homo humano homaro humanidade
birdo pssaro birdaro passarada

RE- (repetio)

Lembra-se desta frase?
Alia mi? Ho, estas la sepa. Karlo atendas min! Ho! Mi... ree mi!
(Outra eu? Oh, so sete horas. Karlo me espera! Oh! Eu... de novo eu!)

Nessa frase, vimos o prefixo re-, que significa novamente, ainda uma vez; na direo
inversa. S podemos usar re- com palavras que indicam ao.

doni dar redoni dar de volta
veni vir reveni voltar
koni conhecer rekoni reconhecer





108
Uso independente dos afixos

Afixos so partculas que se agregam antes (prefixos) ou depois (sufixos) de um radical. I,
re, ar, et, eg, in, ist, mal, ad e on so alguns dos afixos que estudamos at agora.
Na frase Ho! Mi... ree mi!, o prefixo re- est sendo usado independentemente, ou seja,
sem estar ligado nenhuma raiz, apenas com a terminao adverbial (ree novamente).
Muitos prefixos e sufixos em esperanto podem ser usados assim ao colocar-se a terminao
gramatical desejada. Veja os exemplos:

mal prefixo que indica ao oposta
malo oposto (s.)
mala contrrio, oposto (adj.)
male de forma oposta, ao contrrio

et sufixo que indica diminutivo
eta pequeno

ar sufixo que indica coletivo
aro conjunto, coletivo

il sufixo que indica instrumento
ilo instrumento


_________PRAKTIKADO PER LEGADO______________________________________


Pri la sezonoj

Estas kvar sezonoj en la jaro: printempo, somero, atuno kaj vintro.

La printempo estas inter la vintro kaj la somero. Ties monatoj en Brazilo estas septembro,
oktobro, novembro kaj decembro. Hi estas la sezono de la floroj. Arbustoj kaj arboj bele
kreskas kun verdaj folioj kaj tutkoloraj floroj. Se oni irkarigardas, oni povas vidi, ke abeloj
kaj aliaj insektoj abundas en arbaroj, kaj la birdoj kantas ie. La naturo estas tre rava
printempe. La ielo kutime estas blua, kaj la suno estas bela kaj hela, sed ne brilas tre forte.
La vetero estas agrabla. En printempo malhelias je la sepa.

Decembre, januare, februare kaj marte estas somero. Hi estas varma sezono. La suno forte
brilas, la ielo estas plena je nuboj kaj kutime pluvas. Multaj personoj atas praktiki sportojn
somere. Ili atas ludi futbalon, korbopilkon, golfon, tenison, ktp. Ili anka atas rulsketi. Por
malvarmii sin, oni atas nai en riveroj, naejoj a en la maro. Edzo kaj edzino, frato kaj
fratino la tuta familio kutimas iri al la plao, speciale kiam la gefiloj ne devas iri al la
lernejo, kaj kiam la gepatroj ne devas labori estas la ferioj. Ni bezonas trinki multe da akvo
kaj aliaj trinkaoj por havi sanan korpon en la varmaj somertagoj. Oni tre atas mani
glaciaon kaj trinki malvarmajn trinkaojn somere. La tagoj estas longaj: en somero
malhelias je la oka.

La atuno estas inter la somero kaj la vintro. Ties monatoj estas marto, aprilo, majo kaj
junio en la suda hemisfero. En tiu sezono oni povas kolekti maturajn fruktojn. La forta vento
ne esas blovi, kaj i late blovas. La ruaj a flavaj folioj falas el la arboj al la tero. Je la fino
de atuno, enerale la arboj estas tute nudaj. La granda ielo estas belege blua en multaj
tagoj. La vetero ne estas tre malvarma, estas malvarmeta.

La monatoj de la vintro en Brazilo estas junio, julio, agusto kaj septembro. Hi estas
malvarma sezono. En multaj landoj, kiam la temperaturo estas tre malvarma, enerale
neas. Oni povas vidi tre blankan neon sur la tero, sur la arboj kaj la domoj. Infanoj
preska iam tre atas vintron, ar ili kutime kuras sur la neo, irka la arboj kaj inter ili,
kun siaj amikoj. Male infanoj, birdoj malatas la neon, kaj pro tio ili malaperas. Birdoj
kutime flugas kaj vojaas al varmaj lokoj, kie ili povos dormi en pli varma nokto. Vintre, oni
bezonas porti varmajn vestaojn: jakoj, surtutoj, bluzoj, puloveroj, gantoj, koltukoj, apoj,
apeloj, ktp. La tagoj estas mallogaj vintre: malhelias je la sesa.

Post la vintro, ree venas la printempo, tiam la ciklo rekomencias.


kreski crescer abelo abelha
nubo nuvem sporto esporte
ktp. kaj tiel plu, e assim por diante, etc. (l-se: ko-to-po)
maro mar plao praia
ferioj frias blovi soprar
tero terra fino fim
enerale geralmente nuda nu
lando pas neo neve
vestao veste, roupa jako - jaqueta
surtuto casaco, sobretudo pulovero pulver, blusa de l
ganto luva koltuko cachecol
apo bon, touca apelo chapu





109
__________EKZERCOJ___________________________________________________
I) Nun ni praktiku kies. Rigardu la bildojn kaj skribu demandojn kaj respondojn pri la aferoj
kaj la posedantoj. Sekvu la modelon.

Kies skatolo i estas? i estas la skatolo de Mazi.

a)
b)
c)
d)

e)

f)

g)
h)


II) En la sekva tabelo, ni vidas kion princino Silvja kutime faras en la semajnotagoj.
Respondu la demandoj la la tabelo. Sekvu la modelon.

Lundo Marto Merkredo ado Vendredo Sabato Dimano
- Studi
esperanton
-Iri al la
fruktobudo
- Rulsketi
- Iri al la
kuracisto
-Ludi
korbopilkon
- Danci
- Nai
- Viziti
amikojn
- Ludi
tenison
- Gimnastiki
- Ludi
futbalon
- Bani sin
-Rajdi sur
evalo
- Legi
librojn

Kion la princino faras lunde?
i kutime studas esperanton kaj iras al la fruktobudo lunde.

a) Kion la princino faras marte?
i __________ rulsketas kaj ________________________ marte.

b) Kion la princino faras merkrede?


c) Kion la princino faras ade?


d) Kion la princino faras vendrede?


e) Kion la princino faras sabate?


f) Kion la princino faras dimane?





110
III) Elektu la bonan alternativon en iu sekva frazo.

1. Ni diras bonan vesperon kiam ni _________ homojn vespere.
a) bezonas b) renkontas c) rakontas d) esas

2. _____ kuraa viro estas via edzo!
a) Kies b) Kia c) Kiu d) Kiam

3. Fazeolo estas _________.
a) sporto b) ludo c) manao d) ekzerco

4. Oni uzas la sufikson ____ por indiki instrumento, aparato.
a) ad b) on c) il d) in

5. Kelnero, bonvolu _______ al mi sandvion!
a) doni b) donu c) donos d) donis

6. Kelnero, ______ al mi rizon kaj viandon, mi petas.
a) doni b) donu c) donos d) donis

7. Kiom da _________ estas en la jaro?
a) monatojn b) monato c) monatoj

8. _________ estas ejo kie oni arestas malbonajn homojn.
a) Lernejo b) Laborejo c) Naejo d) Malliberejo

9. Oni uzas la sufikson ____ por indiki konkretan aferon.
a) ad b) a c) nj d) eg

10. _________ estas ilo, kiun oni uzas por skribi.
a) Plumo b) Kajero c) Libro d) Skrapgumo

11. Kiam oni estas malseka, oni devas _____ sin.
a) bani b) kuri c) vii d) kai

12. Mia patrino malatas hundojn. Kiam mia hundo eniris ian dormoambron, i diris al mi
por _________ in.
a) forkuri b) forpori c) flari d) surmeti

13. Kiam iu dankas pro io, kion ni faris al li a i, ni povas diri _________.
a) dankon b) is c) nedankinde d) uste jes
14. La parto de komputilo a televido sur kiu oni vidas bildojn kaj tekstojn nomias
_______.
a) kubuto b) gambo c) bovlo d) ekrano

15. _________ estas korpoparto, kiun oni uzas por turni la kapon.
a) ultro b) kruro c) kolo d) buo

16. Kiam iu diras sian nomon, sed vi ne bone komprenas, vi povas demandi: _________
vian nomon, mi petas.
a) kvankam b) literumu c) pai d) vorto

17. La malo de la sufikso et estas ___.
a) a b) j c) eg d) i

18. Kiam ni _______ ni bezonas trinki ion.
a) estas laca b) havas akvon c) forkondukas d) soifas

19. Se vi estas apud mi, sed ne estas maldekstre kaj ne estas dekstre, kaj mi povas vidi vin
sen turni mian kapon, do vi estas _______ mi.
a) anta b) malanta c) preter d) inter

20. Ni ______ kiam ni ne sidas a kuas. Ni estas en vertikala posicio.
a) paas b) staras c) falas d) atendas

21. Kiam estas tro malvarme, a kiam ni kuras, dancas a praktikas sportojn, ni enerale
________.
a) provas b) spiras c) vitas d) kapjesas

22. ________ forte pluvis, ni iris al la plao.
a) Anka b) Ek c) Nu d) Kvankam

23. La atomobilo _______ mallanta la budo.
a) haltis b) alportis c) etis d) plais

24. Kiam oni metas ion en sekreta loko, oni ______ in.
a) surmetas b) kaas c) intervjuas d) atendas

25. Kelkaj manaoj estas tre grandaj por meti en nia buo, do unue ni devas _____ ilin.
a) flugi b) trani c) gustumi d) kisi



111
IV) Respondu:

naskitago aniversrio
universitato universidade
lernejo escola
labori trabalhar
eni incomodar
iu algum
neniu - ningum

1. u vi havas komputilon? u i funkcias bone?

2. La la komputilo de Korvaks, kiom da princinoj ekzistas?

3. Kie estis Mazi kaj Karlo kiam pluvis?

4. En la rakonto, u je la sepa horo ankora pluvis? Kia estis la vetero?

5. En la rakonto, u je la sepa horo vetere helias a malhelias?

6. (6:58) Kioma horo estas? (Uzu la vorto preska en via respondo.)

7. (7:59) Kioma horo estas? (Uzu anka preska.)

8. Kia estas la vetero hodia?

9. En kiu sezono estas ni?

10. Kiuj estas la kvar sezonoj de la jaro?

11. Kiun sezonon de la jaro vi preferas?

12. En kiu monato ni estas?

13. En kiu monato estas via naskitago?

14. Kiuj estas la nomoj de la monatoj?

15. Kiu tago de la semajno estas hodia?

16. Kiuj estas la sep semajnotagoj?

17. Kiun semajnotagon vi preferas?

18. Kiam ni studas Esperanton?

19. Kiam vi laboras?

20. Kiam vi iras al la universitato/lernejo?

21. u iu en via familio ludas futbalon? Kiu? Kiam?

22. u vi scias ludi korbopilkon?

23. u vi pensas, ke korbopilko estas interesa ludo?

24. u vi scias rulsketi?

25. Je kioma horo vi kutimas bani vin?

26. u vi kutimas studi iujn tagojn?

27. u vi kutimas mani fruktojn iujn tagojn?

28. u la ambro de Silvja estas en la unua a en la dua etao?

29. Kiom da ambroj estas en la dua etao de la palaco?

30. Kie estas la ambro de la princino, tiu dekstra, tiu maldesktra a tiu meza?

31. u vi skribas per via dekstra a per via maldesktra mano?

32. Kies estas la ambro en la supra etao?

33. Kiom da etaoj estas en via domo?

34. u vi havas apartamenton? En kiu etao estas via apartamento?

35. En la rakonto, kies estas la komputilo?

36. u vi havas komputilejon en via domo?


112
37. u io estas en ordo en via domo?

38. Kion Silvja havas por doni al Karlo?

39. Kion Silvja havas por doni al Mazi?

40 . u vi atas adi latan a mallatan muzikon?

41. u vi kutimas paroli late a mallate?

42. Vi provas studi, sed via amiko enas vin (te incomoda). Kion vi povas diri al via amiko?
(Uzu la verbon esi)

43. Vi provas spekti (assistir) televidon, sed via amiko late parolas. Kion vi povas diri al via
amiko?

44. u la princino malfermas la pordon late a mallate?

45. u la princino irkarigardis atente?

46. u i kuris supren a malsupren?

47. u i kuris malsupren rapide a malrapide?

48. Kiel la princino malfermis la pordon?

49. Kiel la princino irkarigardis?

50. Kiel i kuris?

51. u vi povas kuri tre rapide?

52. Kio okazis al Silvja, kiam i kuris malsupren?

53. Kiujn la Reino kaj la Reo renkontis, kiam ili iris voki Silvjan por vespermani?

54. u vi volas studi la unuan lecionon ree?

55. Diru al mi urbon kien vi ree volas iri.


V) Demandu:

1. Jes, mia komputilo bone funkcias.

2. Estas preska la deka.

3. Ne, nun estas bela vetero.

4. En atuno malhelias je la sepa.

5. Mi skribas per mia dekstra mano.

6. Mia naskitago estas en Januaro.

7. Hodia estas lundo.

8. Mi laboras de lundo is vendredo.

9. Mi kutimas bani min je la deka horo.

10. La ludoj, kiujn mi atas, estas: futbalo, korbopilko, teniso kaj golfo.

11. Mi studas Esperanton preska iujn tagojn.

12. Marde. (Uzu kiam en via demando.)

13. Merkrede. (Uzu kiam ree.)

14. Tie. (Nun, uzu kie.)

15. En la unua etao.

16. Tiu estas la libro de Petro.

17. Tiu estas la plumo de Marko.

18. Tiu estas la krajono de Johano.

19. Lia ambro estas en la supra etao.

20. i irkarigardis atente.

113

21. i kuris malsupren.

22. i kuris malsupren rapide.

23. La princino kuris malsupren rapide. (Uzu kiu.)

24. Ne, mi ne havas alian.

25. Jes, mi havas komputilejon en mia domo.

26. Mi kutimas adi muzikon mallate.




Respostas da lio 9

I)
a) Kies fruktobudo i estas? i estas la fruktobudo de la vendisto.
b) Kies parkhorloo i estas? i estas la parkhorloo de Mazi.
c) Kies kajero i estas? i estas la kajero de la knabino.
d) Kies krajono i estas? i estas la krajono de la knabo.
e) Kies komputilo i estas? i estas la komputilo de Korvaks.
f) Kies motorciklo i estas? i estas la motorciklo de Karlo.
g) Kies glaciao i estas? i estas la glaciao de la Reino.
h) Kies sonoriloj ili estas? Ili estas la sonoriloj de Petro.

II)
a) i kutime rulsketas kaj iras al la kuracisto marte. b) i kutime ludas korbopilkon kaj dancas merkrede.
c) i kutime naas kaj vizitas amikojn ade. d) i kutime ludas tenison kaj gimnastikas vendrede.
e) i kutime ludas futbalon kaj banas sin sabate. f) i kutime rajdas sur evalo kaj legas librojn dimane.


III) 1. b 2. b 3. c 4. c 5. a 6. b 7. c 8. d 9. b 10.a 11.c
12.b 13. c 14. d 15. c 16. b 17. c 18. d 19. a 20. b 21. c 22.d
23.a 24. b 25. b


IV) Bildoj:
1. vetero 2. komputilo funkcias 3. hela 4. komputilejo 5. lata
6. ludas futbalon 7. korbopilko 8. Li rulsketas./rulsketo 9. golfo 10. tenison
11. supren 12. maldekstra 13. dekstra 14. rekta 15. printempo
16. somero 17. atuno 18. vintro 19. dometo 20. manajo
21. pordo

d) Respondu:
1. Jes, mi havas komputilon, kaj i funkcias bone. / Ne, mi ne havas komputilon.
2. La la komputilo de Korvas, ekzistas ses princinoj.
3. Ili estis en la dometo de la palaca ardeno.
4. Ne, je la sepa horo ne pluvis. La vetero estis bela.
5. Je la sepa horo vetere malhelias.
6. Estas preska la sepa.
7. Estas preska la oka.
8. Hodia pluvas./Estas suna vetero./Estas varma/ malvarma vetero, ktp.
9. Ni estas en somero/vintro/printempo/ atuno.
10. La kvar sezonoj de la jaro estas printempo, somero, atuno kaj vintro.
11. La sezono de la jaro, kiun mi preferas, estas...
12. Ni estas en (ms do ano).
13. Mia naskitago estas en (ms).
14. La nomoj de la monatoj estas: Januaro, Februaro, Marto, Aprilo, Majo, Junio, Julio, Agusto, Septembro, Oktobro, Novembro
kaj Decembro.
15. Hodia estas (dia da semana).
16. La sep semajnotagoj estas: lundo, mardo, merkredo, ado, vendredo, sabato kaj dimano.
17. La semajnotago, kiun mi preferas, estas...
18. Ni studas Esperanton lunde/marte, ktp.
19. Mi laboras lunde,marde.../de lundo is vendredo/iujn tagojn/ktp.
20. Mi iras al la universitato/lernejo de lundo is vendredo/ktp.
21. Jes, mi ludas futbalon...mia fratino/patro/frato/patrino/ktp. ludas futbalon. Mi/li/i/ni ludas futbalon lunde/dimane...
Ne, neniu en mia familio ludas futbalon.
22. Jes, mi scias ludi korbopilkon. / Ne, mi ne scias.
23. Jes, i estas (tre) interesa./Ne, i ne estas interesa.
24. Jes, mi scias rulsketi./Ne, mi ne scias rulsketi.
25. Mi kutimas bani min je la naa/deka/dek-unua... horo.
26. Jes, mi kutimas studi iujn tagojn./Ne, mi ne kutimas studi iujn tagojn.
27. Jes, mi kutimas mani fruktojn iujn tagojn.
28. La ambro de la princino estas en la dua etao.
29. En la dua etao estas tri ambroj.
30. ia ambro estas tiu meza.
31. Mi skribas per mia dekstra/maldekstra mano.
32. La ambro en la supra etao estas de Korvaks, la komputilejo.
33. En mia domo estas unu/du/tri etaoj.
34. Jes, mi havas apartamenton. i estas en la unua/dua/tria/kvara/dek-dua... etao./ Ne, mi ne havas apartamenton.
35. La komputilo estas de Korvaks.
36. Jes, mi havas komputilejon. / Ne, mi ne havas komputilejon.
37. Jes, io estas en ordo. /Ne, ne io estas en ordo./Ne, mi havas problemon./Ktp.
38. i havas manaon por doni al Karlo.
39. i havas horloojn por doni al Mazi.
40. Mi atas adi latan/mallatan muzikon.
41. Mi kutimas paroli late/mallate/normale.
42. esu!/esu eni min!
43. esu!/esu late paroli!
44. i malfermas la pordon mallate.
45. Jes, i irkaurigardis atente.
46. i kuris malsupren.
47. i kuris malsupren rapide.
48. i malfermis la pordon mallate.
49. i irkaurigardis atente.
50. i kuris rapide.
51. Jes, mi povas kuri tre rapide./Ne, mi ne povas kuri tre rapide.
52. i renkontis aliajn Silvjajn.
53. Kiam ili iris voki Silvjan por vespermani, ili renkontis multajn Silviajn.
54. Jes, mi volas studi la unuan lecionon ree./Ne, mi ne volas studi la unuan lecionon ree.

114
55. Mi ree volas iri al San Palo/Rio-de-anejro/Florianpolis, ktp.

V) Demandu:
1. u via komputilo bone funkcias? 2. Kioma horo estas?
3. u pluvas? 4. Je kioma horo malhelias en atono?
5. u vi skribas per via dekstra a per via maldesktra mano? 6. En kiu monato estas via naskitago?
7. Kiu tago de la semajno estas hodia? 8. Kiam vi laboras?
9. Je kioma horo vi kutimas bani vin? 10. Kiuj estas la ludoj, kiujn vi atas?/Kiujn ludojn vi atas?
11. Kiam vi studas Esperanto? 12. Kiam... vi iras al la universitato/ktp.?
13. Kiam... 14. Kie... estas mia libro/ktp.?
15. Kie... estas via ambro?/ktp.? 16. Kies estas tiu libro?
17. Kies estas tiu plumo? 18. Kies estas tiu krajono?
19. Kie estas la ambro de Korvaks? 20. Kiel la princino irkarigardis?
21. Kien la princino kuris? 22. Kiel la princino kuris malsupren?
23. Kiu kuris malsupren rapide? 24. u vi havas alian plumon/krajonon/ktp.
25. u vi havas komputilejon en via domo?
26. u vi kutimas adi muzikon late a mallate?/Kiel vi kutimas adi muzikon?




LEITURA COMPLEMENTAR



Na seo de leitura complementar da lio anterior, vimos o ltimo texto do curso
Ana Pana. A partir de agora, iremos ler algumas frases e textos selecionados, escritos pelo
prprio criador do Esperanto, Zamenhof, extradas de sua obra Fundamento de
Esperanto. Acesse o site do Lernu! para ler o material completo, ouvir as frases e fazer
exerccios.
H sempre o risco de que uma lngua que usada em vrias partes do mundo se
desmembre em diferentes dialetos. Alm disso, existem pessoas que querem
constantemente fazer mudanas em uma "lngua planejada" como o Esperanto. Tais
propostas de mudana correm o risco de resultar em discusses sem fim ou at mesmo
desestabilizao da lngua.
Para evitar o aparecimento de dialetos, mudanas sbitas na lngua e querelas em
torno dela, Zamenhof em 1905 apresentou o livro Fundamento de Esperanto. Esse
documento muito ajudou e continuamente ajuda a criao de uma evoluo estvel e
harmnica da "Lngua Internacional".
No prefcio da obra, Zamenhof escreve: "... o Fundamento de Esperanto deve
se encontrar nas mos de todo bom esperantista como um constante documento guia ..."

Ento, mos obra!


1 -unu
Patro kaj frato. Um pai e um irmo.
Leono estas besto. Um leo um animal.
Rozo estas floro kaj kolombo estas birdo. Uma rosa uma flor e um pombo uma ave.
La rozo apartenas al Teodoro. A rosa pertence a Teodoro.
La suno brilas. O sol brilha.
La patro estas sana. O pai est so.
La patro estas tajloro. O pai um alfaiate.

2 - du
Infano ne estas matura homo. Uma criana no uma pessoa madura.
La infano jam ne ploras. A criana j no chora.
La ielo estas blua. O cu azul.
Kie estas la libro kaj la krajono? Onde esto o livro e o lpis?
La libro estas sur la tablo, kaj la krajono
kuas sur la fenestro.
O livro est em cima da mesa, e o lpis est
(deitado) sobre a janela.
Sur la fenestro kuas krajono kaj plumo. Sobre a janela esto (deitados) um lpis e uma
pena.
Jen estas pomo. Aqui est uma ma.
Jen estas la pomo, kiun mi trovis. Aqui est a ma que eu achei.
Sur la tero kuas tono. Sobre a terra h (est deitada) uma pedra.

3 - tri
Leono estas forta. O leo forte.
La dentoj de leono estas akraj. Os dentes do leo so afiados.
Al leono ne donu la manon. Ao leo no d a mo.
Mi vidas leonon. Eu vejo um leo.
Resti kun leono estas danere. Ficar com um leo perigoso.
Kiu kuraas rajdi sur leono? Quem tem coragem de cavalgar um leo?
Mi parolas pri leono. Estou falando sobre um leo.

4 - kvar
La patro estas bona. O pai bom.
Jen kuas la apelo de la patro. Al est o chapu do pai.
Diru al la patro, ke mi estas diligenta. Diga ao pai que eu sou diligente.
Mi amas la patron. Eu amo o pai.
Venu kune kun la patro. Venha junto com o pai.
La filo staras apud la patro. O filho est de p ao lado do pai.
La mano de Johano estas pura. A mo do Joo est limpa.

115
Mi konas Johanon. Eu conho o Joo.
Ludoviko, donu al mi panon. Lus, d-me po.
Mi manas per la buo kaj flaras per la nazo. Eu como pela boca e cheiro pelo nariz.
Anta la domo staras arbo. Diante da casa h (est de p) uma rvore.
La patro estas en la ambro. O pai est no quarto.

5 - kvin
La birdoj flugas. Os pssaros voam (esto voando).
La kanto de la birdoj estas agrabla. O canto dos pssaros agradvel.
Donu al la birdoj akvon, ar ili volas trinki. D gua aos pssaros, porque eles querem
beber.
La knabo forpelis la birdojn. O menino afugentou os pssaros.
Ni vidas per la okuloj kaj adas per la
oreloj.
Ns vemos com os olhos e ouvimos com os
ouvidos.
Bonaj infanoj lernas diligente. Boas crianas aprendem diligentemente.
Aleksandro ne volas lerni, kaj tial mi batas
Aleksandron.
O Alexandre no quer aprender, e por isso eu
bato no Alexandre.
De la patro mi ricevis libron, kaj de la frato
mi ricevis plumon.
Do pai eu recebi um livro, e do irmo eu recebi
uma caneta.
Mi venas de la avo, kaj mi iras nun al la
onklo.
Venho (da casa) do av, e vou agora para o tio.
Mi legas libron. Estou lendo um livro.
La patro ne legas libron, sed li skribas
leteron.
O pai no est lendo um livro, mas est
escrevendo uma carta.





leono: leo besto: animal kolombo: pombo
birdo: pssaro aparteni: pertencer brili: brilhar
tajloro: alfaiate infano: criana matura: maduro
plori: chorar kui: estar deitado trovi: achar
tono: pedra akra: afiado resti: ficar
danero: perigo apelo: chapu diligenta: diligente
stari: estar de p pano: po flugi: voar
forpeli: afugentar avo: av onklo: tio



REVISO 4
Traduza para o Portugus:
Kion vi faras? Kiu paas tie? u vi povas vidi ion? Ne, mi vidas nenion, sed atendu. Jes, uste!
Vi pravas: iu venas! Kau vin malanta la statuo. Bone, mi kaos min. u i kaos sin? u li
kaos sin? Ne, sed li kaos lin. Ho, ve. Pluvas. Sed morga estos sune. Je kioma horo ni
matenmanos morga? Mi ne scias, sed hiera ni tagmanis je la unua horo posttagmeze
(ptm) kaj hodia ni vespermanos je la sesa horo vespere. Kioma horo estas nun? Estas la
kvina horo. Ne, pardonon. Mi malpravis. Estas kvarono anta la kvara. Je kioma horo vi iras
dormi? Je la deka horo. Mi fartas malbone. u vi havis ion por mani? u via stomako
doloras vin? Ne, sed mi havas fortan kapdoloron. Mia kapo doloras min. Jen medikamento.
Iru en vian ambron kaj ripozu. La reino estas en sia ambro. u Silvja estas en ia ambro?
Ne, sed i iros en sian ambron. Ni manu la tagmanon. Vi manu vian, kaj li manu sian.






























O que voc est fazendo? Quem est caminhando l? Voc pode ver algo? No, no vejo nada, mas espere. Sim, justamente!
Voc tem razo (voc est certo): algum est vindo. Esconda-se atrs da esttua. Bom, vou me esconder. Ela se esconder?
Ele se esconder? No, mas ele o esconder (Ele vai escond-lo). Oh, no! Est chovendo, mas amanh vai fazer sol. A que
horas vamos tomar o caf da manh amanh? Eu no sei, mas ontem almoamos uma da tarde (p.m.) e hoje vamos jantar s
sete da noite. Que horas so agora? So cinco horas. No, desculpe. Eu estava errado. quinze para as quatro (um quarto
antes das quatro). A que horas voc vai dormir? s dez horas. No estou bem. Voc tinha algo para comer? Seu estmago di?
No, mas eu tenho uma forte dor de cabea. Minha cabea di. Aqui est um remdio. V para o seu quarto e repouse. A rainha
est em seu quarto. Silvja est em seu quarto (da rainha)? No, mas ela vai para seu (prprio) quarto. Vamos comer o almoo.
Voc come o seu, e ele como o dele (prprio).

116
Traduza para o Esperanto: Que horas so agora? So sete horas. O que voc est fazendo?
Estou fazendo ginstica. Ginstica boa para os msculos e para as articulaes. Voc no
est fazendo nada. Estou doente. O que di em voc? Meus dentes me doem. Eu tenho
uma forte dor de dentes. A que horas vamos comer o jantar? s sete horas da noite. Voc
tem uma xcara? Aqui est minha faca. Aqui esto seus pratos. Aqui esto seu garfo e sua
colher. Eu te agredeo. Voc ter tempo para comer? No, no terei tempo. A que horas
voc tomou banho (voc se banhou) ontem? s oito e meia (metade depois das oito). Voc
ouve algo? Espere. Deixe-me escutar (Pense como se fosse um comando para si mesmo:
eu, escute!). No, no ouo nada. Eu estarei em meu quarto. Ele estar no quarto dele.
Ela estar no quarto dela. V para seu quarto! O gato pulou sobre a mesa. Ela comeu no
jardim. Ela cozinhou no jardim.























Kioma horo estas nun? Estas la sepa (horo). Kion vi faras? Mi faras gimnastikon. Gimnastiko estas bona por muskoloj kaj por
artikoj. Vi faras nenion. Mi estas malsana. Kio doloras vin? Miaj dentoj doloras min. Mi havas fortan dentdoloron. Je kioma horo
ni manos la vespermanon? Je la sepa (horo) vespere. u vi havas tason? Jen mia tranilo. Jen viaj teleroj. Jen viaj forko kaj
kulero. Mi dankas vin. u vi havos tempon por mani? Ne, mi ne havos tempon. Je kioma horo vi banis vin
hiera? Je duono post la oka (horo). u vi adas ion? Atendu. Mi askultu. Ne, mi adas nenion. Mi estos en mia ambro. Li
estos en sia ambro. i estos en ia ambro. Iru en vian ambron! La kato saltis sur la tablon. i manis en la ardeno. i kuris
en la ardeno.
LECIONO 10______________________________________________________
5.9 6.2


___________RAKONTO____________________________________________________

Sceno 9
Cena 9

Kanto:Terura afero
Canto Coisa terrvel

Reino: Tri kuiras sen eno.
Rainha: Trs cozinham sem incmodo

Akrobatas jen kvar,
Fazem acrobacias eis quatro,

Unu - apud kameno,
Uma perto da lareira

Kontra mur - plia par.
Contra a parede mais um par.

Reo: Tiu i sur foteloj
Rei: Esta sobre as poltronas

Saltas kiel simi.
Salta como um macaco.

Pluraj kuras sen celo,
Muitas correm sem objetivo

Sen respekto al mi!
Sem respeito a mim!

Reino: Mia kor! Miaj nervoj!
Rainha: Meu corao! Meus nervos!

Restis neniu or!
No sobrou nenhuma flor!

117
iuj akvorezervoj,
Todas as reservas de gua,

Certe tuj estos for!
Certamente logo desaparecero!

Reo: La palac en danero!
Rei: O palcio em perigo!

Reino: Ili kreskas sen n!
Rainha: Elas crescem sem fim!

Amba: Ho, terura afero!
Ambos: Oh, coisa terrvel!

Vera plag tras nin!
Uma verdadeira praga nos atingiu!

Ho, terura afero!
Oh, coisa terrvel!

Vera plag tras nin!
Uma verdadeira praga nos atingiu!

Sceno 10
Cena 10

Reo: De kie ili iuj venas i tien?
Rei: De onde elas todas vem para c?

Reino: Rigardu!
Rainha: Olhe!

Ili iuj venas el la ambro de Korvaks.
Elas todas vm do quarto de Korvaks.
Li faras ion teruran! Iru tuj! Rapide!
Ele faz algo terrvel! Vamos imediatamente! Rpido!

Korvaks: esu! esu! Helpu!
Korvaks: Pare! Pare! Socorro!

Reo: Korvaks! Kion vi faras?
Rei: Korvaks! O que voc est fazendo?

Korvaks: Mi faras nenion! ion i faras la komputilo!
Korvaks: Eu no estou fazendo nada! Tudo isto faz o computador!

Sceno 11
Cena 11

Silvja: Helpu!
Silvja: Socorro!

Karlo: Askultu!
Karlo: Escute!

Silvja: Helpu!
Silvja: Socorro!

Karlo: Vokas Silvja!
Karlo: A Silvja est chamando! [A Silvja chama!]

Silvja: Ho, Karlo, mi tre timas!
Silvja: Oh, Karlo, tenho muito medo! [Eu muito temo!]

Mazi: Kial?
Mazi: Por qu?

Karlo: Kial vi timas?
Karlo: Por que voc est com medo?

Silvja: ar estas multaj mi en la palaco.
Silvja: Porque h muitas de mim no palcio.
Karlo: Multaj vi?
Karlo: Muitas de voc?

Mazi: Pardonu! u vi kunportis horloojn?
Mazi: Perdo! Voc trouxe relgios?

Karlo: Nu, Mazi!
Karlo: Ora, Mazi!


118
Silvja: Jen por vi! Mazi, kial vi manas horloojn?
Sivja: Eis para voc! Mazi, por que voc come relgios?

Mazi: ar ili estas bongustaj!
Mazi: Porque eles so gostosos!

Sceno 12
Cena 12

Petro: Ho, ve! Li ploras. Kial vi ploras?
Petro: Oh, no! [ve: ai; que desgraa] Ele chora. Por que voc chora?

Knabo: ar mi ne povas atingi la pomon.
Menino: Porque no posso alcanar a ma.

Petro: Kial vi ne povas atingi in?
Petro: Por que voc no pode alcan-la?

Knabo: ar mi estas malalta.
Menino: Porque eu sou baixo.

Petro: Mi atingas in.
Petro: Eu alcano-a

Knabo: Jes.
Menino: Sim.

Petro: Kial?
Petro: Por qu?

Knabo: ar vi estas alta.
Menino: Por que voc alto.

Petro: Jes. Bonvolu.
Petro: Sim. Por favor.

Knabo: Dankon! His!
Menino: Obrigado! At!

Petro: Hej! Hi estas mia pomo, kaj mia biciklo!
Petro: Hei! minha ma, e minha bicicleta!

Haltu! Haltu! La biciklo estas mia!
Pare! Pare! A bicicleta minha!

(Li kaptas la knabon.) La bikiclo estas mia!
(Ele captura o menino.) A bicicleta minha!

Knabo: Jes, via!
Menino: Sim, sua!

Petro: Jes, mia biciklo! Nun redonu mian pomon!
Petro: Sim, minha bicicleta! Agora devolva minha ma!

Knabo: Mi ne redonos!
Menino: No devolverei!

Petro: Kial?
Petro: Por qu?

Knabo: ar i estas mia!
Menino: Porque ela minha!

Sceno 13
Cena 13

Silvja: Ho, Karlo.
Silvja: Oh, Karlo.

Karlo: Multaj Silvjaj... ho, mi scias! Korvaks! Lia komputilo!
Karlo: Muitas Silvjas oh, eu sei! Korvaks! O computador dele!

Silvja kaj Mazi: Karlo, kien vi kuras?
Silvja e Mazi: Karlo, aonde voc corre?

Karlo: Al la komputilejo! Iru! Sekvu min!
Karlo: sala do computador! Vamos! Sigam-me!


PARTO 6
PARTE 6


119
Sceno 1
Cena 1

Denove en la komputilejo: la komputilo kopias multajn Psedo-Silviajn.
De novo na sala do computador: o computador copia muitas cpias de Pseudo-Silvjas.

Reo: Korvaks! Haltigu la komputilon!
Rei: Korvaks! Pare o computador!

Korvaks: Mi ne povas, Via Majesto!
Korvaks: Eu no posso, Vossa Majestade!


Reo: Ho, jes! Vi povas. Hi estas via.
Rei: Oh, sim! Voc pode. Ele seu.

Korvaks: Jes, mia! Hi estas mia, sed mi ne povas haltigi in.
Korvaks: Sim, meu! Ele meu, mas eu no posso par-lo.

Reo: Do, mi haltigos in!
Rei: Ento, eu para-lo-ei.

(al Psedo-Silvja) Pardonu! Pardonu!
( Pseudo-Silvja) Perdo! Perdo!

Korvaks: Atentu! Atentu!
Korvaks: Preste ateno! Preste ateno!

Reo: Ne timu, Korvaks!
Rei: No tema, Korvaks!

Korvaks: Ne faru tion!
Korvaks: No faa isso!

Reo: (en la komputilo) Korvaks! Korvaks, helpu min!
Rei: (dentro do computador) Korvaks! Korvaks, ajude-me!

Sceno 2
Cena 2


En la ardeno de la palaco.
No jardim do palcio.

Silvja: Rigardu! Alia mi!
Silvja: Olhe! Outra eu!

Mazi: Kaj unu pli! Kaj tie... estas multaj vi!
Mazi: E uma mais! E l... so muitas voc!

Karlo: Rigardu, kiom dika!
Karlo: Olhe, o quo gorda!

Mazi: Tiu alia estas pli dika!
Mazi: Essa outra mais gorda!

Silvja: Kiom granda!
Silvja: O quo grande!

Mazi: Sed tiu estas pli granda!
Mazi: Mas essa maior!

Karlo: Venu, Mazi!
Karlo: Venha, Mazi!



___________VORTARO____________________________________________________

kuiri: cozinhar
eni: incomodar
akrobati: fazer acrobacias
akrobato: acrobata
apud: perto de
kameno: chamin, lareira
kontra: contra
muro: muro, parede
paro: par
fotelo: poltrona
simio: smio, macaco
celo: objetivo
koro: corao

120
resti: restar, sobrar, ficar
floro: flor
akvorezervo: reserva de gua
certe: certamente
tuj: logo, imediatamente
for: fora, longe
danero: perigo
kreski: crescer
fino: fim
terura: terrvel
afero: coisa
vera: verdadeiro
plago: praga
trafi: atingir
voki: chamar
timi: temer, ter medo
kial: por que
ar: porque
kunporti: trazer, conduzir
nu: ora, pois bem
ve: ai; que desgraa
plori: chorar
atingi: alcanar, atingir
alta: alto
malalta: baixo
redoni: devolver, dar de volta
halti: parar
haltigi: parar (algo, algum), fazer parar
majesto: majestade



Vocabulrio adicional
la: de acordo com, segundo
opinio: opinio
Interreto: Internet
ni imagu: vamos imaginar
tablo: mesa



a) Traduku:

Tri kuiras sen eno.
Akrobatas jen kvar,
Unu - apud kameno,
Kontra mur - plia par.
cozinhar =
incmodo =
fazer acrobacias =
perto =
lareira =
contra =
parede, muro =
par =

Tiu i sur foteloj
Saltas kiel simi.
Pluraj kuras sen celo,
Sen respekto al mi!
poltrona =
smio, macaco =
objetivo =

Mia kor! Miaj nervoj!
Restis nek unu flor!
iuj akvorezervoj,
Certe tuj estos for!
corao =
restar, sobrar =
flor =
reserva de gua =
certamente =
logo, imediatamente =
longe, fora =

Reo: La palac en danero!
Reino: Ili kreskas sen fin!
Amba: Ho, terura afero!
Vera plag trafis nin!
perigo =
crescer =

121
fim =
terrrvel =
coisa =
verdadeiro =
praga =
atingir =

Silvja: Helpu!
Karlo: Vokas Silvja!
Silvja: Ho, Karlo, mi tre timas!
Mazi: Kial?
Karlo: Kial vi timas?
Silvja: ar estas multaj mi en la palaco.
Karlo: Multaj vi?
Mazi: Pardonu! u vi kunportis horloojn?
Karlo: Nu, Mazi!
chamar =
temer =
por que =
porque =
trazer, conduzir =
ora =

Petro: Ho, ve! Li ploras. Kial vi ploras?
Knabo: ar mi ne povas atingi la pomon.
Petro: Kial vi ne povas atingi in?
Knabo: ar mi estas malalta.
ai; que desgraa =
chorar =
alcanar, atingir =
alto =
baixo =

Nun redonu mian pomon!
devolver =

Reo: Korvaks! Haltigu la komputilon!
Korvaks: Mi ne povas, Via Majesto!
parar, fazer parar =
Vossa Majestade =

b) Bildoj:
1. Ap____ la dometo estas arbo.
2. La Biblio rilatas pri p________ kiuj tr________ Egiption.
3. i t_________ la monstron. 4. La bebo p_________.
5. La knabo estas m_______________.
6. 7. 8.
9. 10. 11.
12. Li k________ 13. Tio simbolo signifas ___________.

122
__________GRAMATIKO______________________________________________

KIAL? (por qu?) / AR (porque)
Ki (partcula que pergunta) + al (motivo, causa) = kial (por que)

Kial Mazi manas horloojn? ar ili estas bongustaj!
Por que Mazi come relgios? Porque eles so gostosos!

-IG- (fazer, tornar)
Lembra-se desta frase?
Korvaks! Haltigu la komputilon! Korvaks! Pare o computador.

Ou: faa o computador parar.

Ento, o sufixo ig- quer dizer: fazer algum ou algo ficar aquilo expresso na raiz.

Bonvolu plenigi mian tason da kafo. Por favor, encha minha xcara de caf.
La patrino purigis la ambron. A me limpou o quarto.
Li mem sciis tion kaj sciigis tion anka al siajn amikojn.
Ele mesmo sabia disso e informou isso tambm aos seus amigos.

plena cheio plenigi fazer ficar cheio, encher
pura limpo purigi fazer ficar limpo, limpar
scii saber sciigi fazer saber, informar
varma quente varmigi fazer ficar quente, esquentar
luma claro lumigi fazer ficar claro, clarear
kuraa corajoso kuraigi fazer ficar corajoso, encorajar


-IG- e -IH- comparados
Voc lembra que na lio anterior estudamos o sufixo -i-?
O sufixo -i- tem um sentido reflexivo. A pessoa, animal ou coisa tornar-se sozinha aquilo
expresso pela raiz.
O sufixo -ig- tem um sentido transitivo, ou seja, algo ou algum faz com que outra pessoa
ou outra coisa se torne aquilo expresso na raiz.

Vamos deixar mais claro? Observe:
rua vermelho
ruigi fazer ficar vermelho, avermelhar (algo, ou algum)
ruii tornar-se vermelho, avermelhar-se (a si prprio)

pala plido
paligi fazer ficar plido, empalidecer (algum)
palii tonar-se plido, empalidecer-se (a si prprio)
malpura - sujo
malpurigi fazer ficar sujo, sujar
malpurii tornar-se sujo, sujar-se

Li paliis pro teruro Teruro paligis lin.
Ele empalideceu-se de terror. O terror empalideceu-o.

Miaj manoj malpuriis en la laboro. La laboro malpurigis miajn manojn.
Minhas mos sujaram-se no trabalho. O trabalho sujou minhas mos.

Como i tem um sentido reflexivo, s vezes podemos substitu-lo por um pronome
reflexivo.
Sidiu = Sidigu vin (Sente-se).
Mi levias = mi levas min (Eu me levanto).
Vi levias = Vi levas vin (Voc se levanta).
Li levias = li levas sin (Ele se levanta).
La suno levias = la suno levas sin (O sol se levanta).

Omisso do final o

Releia atentamente estes trechos da cano que ouvimos anteriormente:

Unu - apud kameno, Kontra mur - plia par. Tiu i sur foteloj Saltas kiel simi. Mia kor! Miaj
nervoj! Restis neniu or! La palac en danero! Ili kreskas sen n! Vera plag tras nin!

Como voc j percebeu, a terminao o dos substantivos pode ser omitida. Nesses casos,
colocamos um apstrofo no lugar do -o. Esse recurso particularmente usado na poesia.
Porm, NO podemos omitir a terminao o quando o substantivo estiver no plural(-j) ou
na forma acusativa(-n).


_________PRAKTIKADO PER LEGADO______________________________________

Akrobata filo, nerva patro

- Pajo, kion mi povas fari por ii akrobato?
- Nu, vi devas ekzercii senese dum longa tempo. Sed akrobati estas danera afero.
- Mi scias.
- Do, u vi vere volas esti akrobato?
- Jes. Tio estas mia celo.
- Kial?
- ar mi ne timas la daneron.
- u vere? Mi ne kredas tion.
- Por mi, la danero estas nur afero por kreskigi la kuraon en nia koro.

123
- Ho! Tre saaj vortoj!
- La mia opinio, neniam ni devas timi nenion. Ni ne timu nek plagojn, kiuj trafas nin, nek
aliajn terurajn aferojn.
- Kaj pri vi? u vi pensas, ke vi estas vere kuraa kiel vi diras?
- Certe jes! Rigardu, mi kurae saltas sur via fotelo.
- Ho, ve! esu salti kiel simio sur mia nova fotelo! Vi detruos in! esu tuj!
- Pardonu min, sed mi ne povas esi. Tio estas mia vera celo kaj neniu povos haltigi min.
- Vi certe ne timas la daneron. Mi kaptos vin, haltigos vin kaj batos vin!
- Vi ne povos. Kial ne? ar akrobatoj kuras rapide!
- Ernejo, kial vi iam enas min tiel? iuj devas respekti siajn gepatrojn.
- Sed, pajo! Mi devas salti sur via fotelo. Se mi ne praktikas, mi neniam estos akrobato, kaj
mi neniam altigos mian celon.
- Ho, miaj nervoj!

senese incessantemente dum durante
kredi acreditar la de acordo com
nek nem gepatroj - pais


__________EKZERCOJ___________________________________________________
I) Skribu demandojn kun kial kaj repondu kun ar la la modelo:

(atingi la pomon estas malalta)
Kial vi ne povas atingi la pomon?
Mi ne povas atingi la pomon ar mi estas malalta.

a) (studi laca)
Kial vi ne povas__________?
Mi ne_________________________________.

b) (mani malsana)


c) (danci miaj piedoj doloras min)


d) (akrobati timas la daneron)


e) (nai ne scias)


f) (ludi korbopilkon ne havas pilkon)


g) (skribi havas nek krajonon, nek plumon)



II) Ni praktiku la sufiksojn -ig- kaj i-. Skribu la korektajn vortojn sub la korespondaj
bildoj. Vi devas krei verbojn kun -ig- a -i-. Sekvu la ekzemplojn.



plena staras malseka malplena fluido sidas

a) b)

c) d)

e) f)



124
III) La verbo casar(-se) en la portugala lingvo povas esti tradukita en kelkaj formoj al
esperanto la la kunteksto. Provu kompreni iujn formojn. Skribu la korespondantajn
vortojn apud iu difinao. Poste, korekte skribu la samajn vortojn en la frazoj.

edzino edzinii edzigi edzo edzinigi edzii

a) _________ = viro ligita al virino a alia viro per ceremonio (geezio) a kontrakto por vivi
kune.
b) _________ = virino ligita al viro a alia virino per ceremonio (geedzio) a kontrakto por
vivi kune.
c) _________ = fari iun edzo.
d) _________ = fari iun edzino.
e) _________ = ii edzo.
f) _________ = ii edzino.

1) i ____________ kun sia amiko.
2) La familio volis __________ lin al unu knabino, kies firma karaktero estis bone konata.
3) Temistoklo ____________ sian filinon je homo tre bona, sed malria.
4) Al sia ________ Nabal i nenion diris.
5) La reo forkondukis in al la palaco, kie li __________ je i.
6) Li multe respektis kaj amis sia _________ Abigaela.

IV) Skribu la frazon ree la la modelo:

La mia opinio, Flora kaj Marcelo estas bona paro.
a) (la Reo kaj la Reino)
b) (Karlo kaj Silvja)
c) (Interreto kaj Esperanto)
d) (fazeolo kaj rizo)
e) (kafo kaj lakto)


V) Kompletigu la sekvajn frazojn kun vortoj, kiujn vi lernis per la vortaro de tiu i leciono.

a) ar ne pluvas dum longa tempo, la ________________ estas malplena.
b) En la malvarmaj vintraj tagoj, ni atas sidi apud la ____________ por varmigi nin.
c) Mi havas tri bildojn sur la _________ de mia dormoambro.
d) u vi volas gustumi la supon, kiun mia patrino ___________?
e) Ni estas preska en la _________ de la esperanta kurso.
f) La muskola organo, kiu direktas la cirkuladon de la sango estas la __________.
g) __________ estas terura afero, katastrofo.
h) Multe da suferoj kaj mizero ___________ tiam la hebreojn.
i) _________ estas elektra konektilo en la korpo de homo a besto.Ili transkondukas la
impresojn kaj la impulsojn de la korpo.
j) La hundo kuras ar i volas _________ la katon.
k) Karaj lernantoj,por bone lerni, atentu al la ______ de nia leciono.

VI) Respondu:

la de acordo com, segundo
Interreto Internet
ni imagu vamos imaginar
tablo - mesa

1. La la Reino, kiom da Silvjaj kuiris sen eno?

2. u vi kuiras bone?

3. u via patrino kuiras bone?

4. u vi havas fratojn kaj fratinojn? u ili (li, i) enas vin?

5. Kion vi povas diri, kiam iu enas vin? (Uzu la vorto esu.)

6. La la Reino, kiom da Silvjaj akrobatis?

7. u vi scias akrobati?


125
8. u vi pensas, ke esti akrobato estas interesa afero por vi?

9. Kiom da Silvjaj estis apud la kameno?

10. u vi sidas apud via amiko?

11. u vi havas kamenon en via domo?

12. u via amiko havas kamenon en sia domo?

13. Kiom da Silvjaj estis kontra la muro?

14. Kiu estas la koloro de la muroj de via ambro?


15. La Reo diris, ke kontra la muro estas plia paro da Silvjaj. Askultu tiun frazon kun alia
ekzemplo de la vorto paro. Esperanto kaj Interreto estas tre bona paro por tutmonda
komunikado, ar amba estas facile uzeblaj kaj atingeblaj por iuj. u vi anka pensas, ke
Esperanto kaj Interreto estas bona paro? Kial?


16. La la Reo, kiel saltas Silvja, kiu estas sur la fotelo?

17. u vi havas fotelon en via domo? Kiom da foteloj vi havas?

18. Diru al mi nomon de kontinento, kie oni povas trovi multajn simiojn.

19. Kio estas la celo de tiu kurso?

20. La la Reo, kiel pluraj Silvjaj kuras?

21. Skribu pri unu celo, kiun vi havas.

22. La la Reino, kiom da floroj restis en la ardeno?

23. Ni imagu, ke mi havas na pomojn. Mi manas du pomojn. Kiom da pomoj restis?

24. Kion pensas la Reino pri la akvorezervoj?

25. De kie venas la akvo por la akvorezervoj de la tuta mondo?

26. Post nia leciono hodia, u vi iros tuj al via domo?

27. Leono estas besto. Kato estas anka besto. u vi pensas, ke leono estas danera besto?
Kaj kato?

28. u vi pensas, ke la ekonomio de Brazilo kreskas rapide?

29. u vi havas malgrandajn filojn (fratojn)? u i/li/ili kreskas rapide?

30. Kiam estos la fino de nia kurso?

31. u vi pensas, ke horlooj estas bongustaj a teruraj por mani?

32. Kiu terura afero okazis en la palaco?

33. u vi havas multajn aferojn por fari hodia?

34. Kia estas la vera plago, kiu trafis la palacon?

35. Kio trafis la palacon?

36. Kion vi povas fari, kiam la malfelio trafas vin?

37. De kie iuj Silvjaj venas?

38. u la reino volas iri al la ambro de Korvaks malrapide a i volas iri tuj kaj rapide?

39. Kiam la Reg demandis al Korvaks kion li faras, u li diras ke li faras ion a nenion?

40. Kiam vi havas problemon, kiun vi vokas por helpi vin?

41. u vi timas, kiam vi estas en malhela ambro?

42. u vi timas araneojn, bufojn, hundojn kaj serpentojn? (araneo aranha; bufo sapo;
hundo co; serpento serpente)

43. Kial Silvja timas?

44. Kial vi volas studi Esperanton?



126
45. Kion kunportis Silvja al la dometo, kie estis Mazi kaj Karlo?

46. Kial Mazi manas horloojn?

47. En la filmo, u la knabo povas atingi la pomon?

48. Kial la knabo ploras?

49. Kial la knabo ne povas atingi la pomon?

50. u vi estas alta a malalta?

51. u Petro povas atingi la pomon? Kial?

52. u la knabo redonis la pomon al Petro?

53. u Korvaks povas haltigi la komputilon?

54. Se iu fumas apud vi, u tio enas vin?


VII) Demandu:

1. Mi estas Karlo.

2. Mi estas instruisto.

3. Mi estas alta kaj bela.

4. Hi estas mia skrapgumo.

5. Mi estas i tie.

6. Mi fartas bone.

7. ar mi estas malsata.

8. i estas Silvja.

9. i estas lernanto.

10. i estas bela.

11. i estas apud la fotelo.

12. i fartas bone.

13. ar mi soifas.

14. ar mi vitas.

15. ar mi sentas malvarmon.

16. ar mi estas malseka.

17. Jes, mia patrino kuiras tre bone.

18. Ne, mia frato ne enas min.

19. Mi povas diri esu eni min!

20. Jes, mi pensas, ke esti akrobato estas interesa afero.

21. Hi estas kontra la muro.

22. Jes, mi pensas ke interreto kaj Esperanto estas interesa paro.

23. Mi havas du fotelojn en mia domo.

24. Kiam la malfelio trafas min, mi atas adi muzikon.

25. La celo de tiu kurso estas lerni Esperanton.

26. Jes, mi pensas, ke la ekonomio de Brazilo kreskas rapide.

27. Jes, mi pensas, ke multaj Silvjaj estas terura afero.

28. Jes, mi timas araneojn kaj serpentojn.

29. iuj Silviaj venas de la komputilejo.

30. Ne, mi ne havas kamenon en mia domo.

127

Respostas da lio 10
I)
a) Kial vi ne povas studi? Mi ne povas studi ar mi estas laca.
b) Kial vi ne povas man? Mi ne povas mani ar mi estas malsana.
c) Kial vi ne povas danci? Mi ne povas danci ar miaj piedoj doloras min.
d) Kial vi ne povas akrobati? Mi ne povas akrobati ar mi timas la daneron.
e) Kial vi ne povas nai? Mi ne povas nai ar mi ne scias.
f) Kial vi ne povas ludi korbopilkon? Mi ne povas ludi korbopilkon ar mi ne havas pilkon.
g) Kial vi ne povas skribi? Mi ne povas skribi ar mi havas nek krajonon, nek plumon.

II)
a) plena plenigas plenias b) malplena malplanias malplenigas
c) sidas sidigas sidias d) malseka malsekias malsekigas
e) staras starigas starias f) fluidigas fluidias fluido

III)
a) edzo (marido) b) edzino (esposa)
c) edzigi (casar, fazer algum marido) d) edzinigi (casar, fazer algum esposa)
e) edzii (casar-se, tornar-se marido) f) edzinii (casar-se, tornar-se esposa)

1) edzinii 2) edzigi 3) edzinigi 4) edzo 5) edzii 6) edzino

IV)
a) La mia opinio, la Reo kaj la Reino estas bona paro. b) La mia opinio, Karlo kaj Silvja estas bona paro.
c) La mia opinio, Interreto kaj Esperanto estas bona paro. d) La mia opinio, fazeolo kaj rizo estas bona paro.
e) La mia opinio, kafo kaj lakto estas bona paro.

V)
a) akvorezervo b) kameno c) muro(j) d) kuiris e) fino
f) koro g) plago h) trafis i) nervoj j) kapti k) celo

b) Bildoj:
1. Apud 2. plagoj trafis 3. timas 4. ploras
5. malalta 6. akrobatoj/Ili akrobatas. 7. kameno
8. fotelo 9. simio 10. koro 11. akvorezervo
12. kuiras 13. danero

d) Respondu:
1. Tri kuiris sen eno.
2. Jes, mi kuiras (tre) bone./Ne, mi ne kuiras bone./Ne, mi kuiras terure.
3. Jes, i kuiras (tre) bone./Ne, i ne kuiras bone.
4. Jes, mi havas frato/fratino kaj i/li (ne) enas min.
5. esu eni min!
6. Kvar Silvja akrobatis.
7. Ne, mi ne scias akrobati./Jes, mi scias akrobati.
8. Ne, esti akrobato ne estas interesa afero por mi. /Jes, esti akrobato estas tre interesa por mi.
9. Unu Silvja estis apud kameno.
10. Jes, mi sidas apud mia amiko./Ne, mi ne sidas apud mia amiko.
11. Jes, mi havas kamenon en mia domo./Ne, mi ne havas kamenon en mia domo.
12. Jes, i/li havas kamenon en sia domo.
13. Kontra muro estis plia paro. / Du Silvja estis kontra la muro.
14. La koloro de la muroj de mia ambro estas...
15. (Resposta pessoal.)
16. i saltas kiel simio.
17. Jes, mi havas (nmero) fotelojn. / Ne, mi ne havas fotelojn.
18. Ni povas trovi multajn simiojn en Afriko.
19. La celo de tiu kurso estas lerni/studi Esperanton.
20. Pluraj Silvjaj kuras sen celo.
21.Resposta pessoal - escreva sobre um de seus objetivos. Por exemplo: Mi volas lerni Esperanton. Mi volas studi en
universitato. Mi deziras geedzii kaj havi multajn filojn.
22. Restis nek unu floro en la ardeno.
23. Restis sep pomoj.
24. i pensas, ke certe tuj iuj estos for.
25. La akvorezervoj de la tuta mondo venas de la pluvoj kaj de la riveroj.
26. Jes, mi iros tuj al mia domo. / Ne, mi ne iros tuj al mia domo.
27. Jes, leono estas danera besto. Kato ne estas danera.
28. Jes, mi pensas, ke la ekonomio de Brazilo kreskas rapide./Ne, mi pensas, ke la ekonomio de Brazilo ne kreskas rapide.
29. Jes, mi havas malgrandajn filojn/fratojn, kaj ili kreskas rapide.
30. La fino de nia kurso estos en (dia, ms)
31. Mi pensas, ke horlooj estas teruraj por mani.
32. La komputilo de Korvaks faris multajn Silvjajn.
33. Jes, mi havas multajn aferojn por fari hodia./Ne, mi ne havas multajn aferojn por fari hodia.
34. La vera plago, kiu trafis la palacon estas la multaj Silvjaj.
35. Vera plago trafis la palacon.
36. Kiam la malfelio trafas min, mi povas... adi muzikon/legi libron/iri al festo kun miaj amikoj/promeni (passear)/ktp.
37. iuj Silvjaj venas de la komputilo de Korvaks.
38. i volas iri al la ambro de Korvaks tuj kaj rapide.
39. Li diras, ke li faras nenion.
40. Kiam mi havas problemon mi vokas... mian amikon/mian patrinon/ktp. por helpi min.
41. Ne, mi ne timas, kiam mi estas en malhela ambro. / Jes, mi timas, kiam mi estas en malhela ambro.
42. Jes, mi timas...
43. i timas ar estas multaj i en la palaco.
44. Mi volas studi Esperanton ar... mi volas paroli kun personoj de la tuta mondo/mi atas lerni aliajn lingvojn/mi pensas, ke
Esperanton estas bona ideo/mi pensas, ke Esperanto estas bela lingvo/ktp.
45. i kunportis manaon por Karlo kaj horloojn por Mazi.
46. Mazi manas horloojn ar, la li, ili estas bongustaj.
47. Ne, la knabo ne povas atingi la pomon.
48. La knabo ploras ar li ne povas atingi la pomon.
49. La knabo no povas atingi la pomon ar li estas malalta.
50. Mi estas alta/malalta.
51. Jes, li povas atingi la pomon ar li estas alta.
52. Ne, li ne redonis la pomon al Petro.
53. Ne, li ne povas haltigi la komputilon.
54. Jes, tio enas min./Ne, tio ne enas min.

e) Demandu:
1. Kiu vi estas? 2. Kio vi estas? 3. Kia vi estas?
4. Kies estas la/(i)tiu skrapgumo? 5. Kie vi estas? 6. Kiel vi fartas?
7. Kial vi manas? 8. Kiu i estas? 9. Kio i estas?
10. Kia i estas? 11. Kie i estas? 12. Kiel i fartas?
13. Kial vi trinkas akvon? 14. Kial vi duas vin? 15. Kial vi surmetas puloveron?
16. Kial vi vias vin? 17. u via patrino kuiras bone? 18. u via frato enas vin?
19. Kion vi povas diri, kiam iu enas vin? 20. u vi pensas, ke esti akrobato estas interesa afero?
21. Kie estas la seo/la mapo/ktp.? 22. u vi pensas ke interreto kaj Esperanto estas interesa paro?
23. Kiom da foteloj vi havas en via domo? 24. Kion vi povas fari, kiam la malfelio trafas vin?
25. Kio estas la celo de tiu kurso? 26. u vi pensas, ke la ekonomio de Brazilo kreskas rapide?
27. u vi pensas, ke multaj Silvja estas terura afero? 28. u vi timas araneojn kaj serpentojn?
29. De kie venas iuj Silvjaj? 30. u vi havas kamenon en via domo?

128
LEITURA COMPLEMENTAR


6 SES
Papero estas blanka. O papel branco.
Blanka papero kuas sur la tablo. Um papel branco est sobre a mesa.
La blanka papero jam ne kuas sur la tablo. O papel branco j no est sobre a mesa.
Jen estas la kajero de la juna fralino. Aqui est o caderno da jovem senhorita.
La patro donis al mi dolan pomon. O pai me deu uma ma doce.
Rakontu al mia juna amiko belan historion. Conte ao meu jovem amigo uma bela histria.
Mi ne amas obstinajn homojn. No gosto de gente teimosa.
Mi deziras al vi bonan tagon, sinjoro! Eu desejo a voc bom dia, senhor!
Bonan matenon! Boa manh!
Hojan feston! (mi deziras al vi). Alegre festa! (eu desejo a voc).
Kia oja festo! (estas hodia). Que festa alegre! (h hoje).
Sur la ielo staras la bela suno. Sobre o cu est o belo sol.
En la tago ni vidas la helan sunon, kaj en la
nokto ni vidas la palan lunon kaj la belajn
stelojn.
De dia vemos o claro sol, e de noite vemos a
plida lua e as belas estrelas.
La papero estas tre blanka, sed la neo
estas pli blanka.
O papel muito branco, mas a nega mais
branca.
Lakto estas pli nutra, ol vino. Leite mais nutritivo do que vinho.
Mi havas pli frean panon, ol vi. Tenho po mais fresco do que voc.
Ne, vi eraras, sinjoro: via pano estas malpli
frea, ol mia.
No, voc est enganado, senhor: seu po
menos fresco do que o meu.
El iuj miaj infanoj Ernesto estas la plej
juna.
De todos os meus filhos, Ernesto o mais jovem.
Mi estas tiel forta, kiel vi. Eu sou to forte como voc.
El iuj siaj fratoj Antono estas la malplej
saa.
De todos os seus irmos, Antnio o menos
sensato.


7 SEP
Du homoj povas pli multe fari ol unu. Dois homens podem fazer mais do que um.
Mi havas nur unu buon, sed mi havas du
orelojn.
Tenho somente uma boca, mas tenho duas
orelhas.
Li promenas kun tri hundoj. Ele passeia com trs ces.
Li faris ion per la dek fingroj de siaj manoj. Ele faz tudo com os dez dedos de suas mos.
El iaj multaj infanoj unuj estas bonaj kaj De muitos filhos dela uns so bons e outros so
aliaj estas malbonaj. maus.
Kvin kaj sep faras dek du. Cinco e sete fazem doze.
Dek kaj dek faras dudek. Dez e dez fazem vinte.
Kvar kaj dek ok faras dudek du. Quantro e dezoito fazem vinte e dois.
Tridek kaj kvardek kvin faras sepdek kvin. Trinta e quarenta e cinco fazem setenta e cinco.
Mil okcent nadek tri. Mil oitocentos e noventa e trs.
Li havas dek unu infanojn. Ele tem onze filhos.
Sesdek minutoj faras unu horon, kaj unu
minuto konsistas el sesdek sekundoj.
Sessenta minutos fazem uma hora, e um minuto
consiste de sessenta segundos.
Januaro estas la unua monato de la jaro,
Aprilo estas la kvara, Novembro estas la
dek-unua, Decembro estas la dek-dua.
Janeiro o primeiro ms do ano, abril o
quarto, novembro o undcimo, dezembro o
duodcimo.
La dudeka (tago) de Februaro estas la
kvindek-unua tago de la jaro.
(Dia) Vinte de fevereiro o quinquagsimo
primeiro dia do ano.
La sepan tagon de la semajno Dio elektis,
ke i estu pli sankta, ol la ses unuaj tagoj.
O stimo dia da semana Deus escolheu para que
fosse mais santo do que os seis primeiros dias.
Kion Dio kreis en la sesa tago? O que Deus criou no sexto dia?
Kiun daton ni havas hodia? Que data temos hoje?
Hodia estas la dudek sepa (tago) de
Marto.
Hoje (dia) vinte e sete de maro.
Georgo Vaington estis naskita la dudek
duan de Februaro de la jaro mil sepcent
tridek dua.
Jorge Washington nasceu no dia vinte e dois de
fevereiro do ano de mil setecentos e trinta e
dois.


8 OK
Mi havas cent pomojn. Tenho cem mas.
Mi havas centon da pomoj. Tenho uma centena de mas.
Tiu i urbo havas milionon da loantoj. Esta cidade tem um milho de habitantes.
Mi aetis dekduon (a dek-duon) da
kuleroj kaj du dekduojn da forkoj.
Comprei uma dzia de colheres e duas dzias de
garfos.
Mil jaroj (a milo da jaroj) faras miljaron. Mil anos (ou um milhar de anos) fazem um
milnio.
Unue mi redonas al vi la monon, kiun vi
pruntis al mi;
Primeiro restituo-lhe o dinheiro que voc me
emprestou;
due mi dankas vin por la prunto; segundo, agradeo-lhe pelo emprstimo;
trie mi petas vin anka poste prunti al mi,
kiam mi bezonos monon.
terceiro, peo-lhe tambm depois emprestarme
quando eu precisar de dinheiro.
Por iu tago mi ricevas kvin frankojn, Por dia eu recebo cinco francos,

129
sed por la hodiaa tago mi ricevis duoblan
pagon, t. e. (= tio estas) dek frankojn.
Ms para o dia de hoje recebi pagamento
dobrado, isto , dez francos.
Kvinoble sep estas tridek kvin. Cinco vezes sete so trinta e cinco.
Tri estas duono de ses. Trs a metade de seis.
Ok estas kvar kvinonoj de dek. Oito so quatro quintos de dez.
Kvar metroj da tiu i tofo kostas na
frankojn;
Quatro metros deste pano custam nove francos;
tial du metroj kostas kvar kaj duonon
frankojn (a da frankoj).
Por isso dois metros custam quatro e meio
francos.
Unu tago estas tricent-sesdek-kvinono a
tricent-sesdek-sesono de jaro.
Um dia a 365-a ou a 366-a parte de um ano.
Tiuj i du amikoj promenas iam duope. Estes dois amigos passeiam sempre juntos.
Kvinope ili sin etis sur min, sed mi venkis
iujn kvin atakantojn.
Em grupo de cinco eles se lanaram sobre mim,
mas eu venci todos os cinco atacantes.
Por miaj kvar infanoj mi aetis dek du
pomojn,
Para meus quatro filhos comprei doze mas,
kaj al iu el la infanoj mi donis po tri
pomoj.
E a cada uma das crianas dei trs mas.
Tiu i libro havas sesdek paojn; Este livro tem sessenta pginas;
tial, se mi legos en iu tago po dek kvin
paoj, mi finos la tutan libron en kvar
tagoj.
Portanto, se eu ler em cada dia dez pginas,
terminarei o livro todo em quatro dias.




papero: papel tablo: mesa
fralino: senhorita dola: doce
juna: jovem obstina: teimoso
sinjoro: senhor oja: feliz
pala: plido nutra: nutritivo
promeni: passear elekti: escolher
Dio: Deus krei: criar
naskita: nascido lonanto: habitante
dekduo: dzia miljaro: milnio
mono: dinheiro prunti: emprestar
bezoni: necessitar tofo: pano, tecido
eti: lanar, jogar aeti: comprar


LECIONO 11 _____________________________________________________
6.3 /6.13


(Lasta leciono! - ltima lio!)

___________RAKONTO____________________________________________________

Sceno 3
Cena 3

Petro inspektas la Psedo-Silvjan paradon.
Petro inspeciona a parada de Pseudo-Silvjas

Psedo-Silvja1: Mi estas granda.
Pseudo-Silvja1: Eu sou grande.

Psedo-Silvja2: Mi... pli granda!
Pseudo-Silvja2: Eu... maior!

Petro: La unua estas granda. La dua estas pli granda.
Petro: A primeira grande. A segunda maior.

Psedo-Silvja3: Mi estas malgranda.
Pseudo-Silvja3: Eu sou pequena.

Petro: Jes, la tria estas malgranda, sed la kvara estas pli
malgranda.
Petro: Sim, a terceira pequena, mas a quarta menor.

La kvina estas alta, kaj la sesa estas pli alta.
A quinta alta, e a sexta mais alta.

La sepa estas... dika, kaj la oka estas...
A stima gorda, e a oitava ...

Psedo-Silvja8: ...pli dika! Haha! La plej dika!
Pseudo-Silvja8: mais gorda! Haha! A mais gorda!



130
Sceno 4
Cena 4

La reo estas en la komputilo.
O rei est dentro do computador.

Reo: Helpu min, Korvaks!
Rei: Ajude-me, Korvaks!

Kovaks: Mi ne povas, Via Majesto.
Korvaks: Eu no posso, Vossa Majestade.

Reo: Malsaulo, vi!
Rei: Tolo, voc!

Korvaks: (al si mem) Ho, kion mi povas fari?
Korvaks: (a si mesmo) Oh, o que eu posso fazer?

Ho, mi povas forkuri... Ho, jes, per helikoptero!
Oh, eu posso fugir Oh, sim, pelo helicptero!

Reo: Helpu! Helpu! Korvaks! Korvaks!
Rei: Socorro! Socorro! Korvaks! Korvaks!

Korvaks: (al la Reino) Pardonu min, Via Majesto!
Korvaks: ( Rainha) Perdoe-me, Vossa Majestade!

Reino: Kio okazas? Kien vi kuras?
Rainha: O que est acontecendo? Aonde voc est correndo?

Korvaks: Al la helikoptero.
Korvaks: Ao helicptero.

Reo: Helpu!
Rei: Socorro!

Reino: Ho! La Reo estas en la komputilo!
Rainha: Oh! O Rei est dentro do computador!

Korvaks! Haltu! Revenu! Korvaks!
Korvaks! Pare! Volte! Korvaks!

Karlo: Hej, haltu!
Korvaks: Hei, pare!

Mazi, iru supren al la komputilejo.
Mazi, v para cima sala do computador.

Helpu la Reinon! Mi haltigos Korvaks!
Ajude a Rainha! Eu pararei Korvaks!

Mazi: Ho, pardonu min.
Mazi: Oh, perdoe-me.

Silvja: Pardonu min.
Silvja: Perdoe-me.

Karlo: Haltu, haltu, haltu, haltu!
Karlo: Pare, pare, pare, pare!

Sceno 5
Cena 5

En la komputilejo.
Na sala do computador.

Reino: Ho! Kio estas tio?
Rainha: Oh! O que isso?

Silvja: Ne timu! Tio estas Mazi, nia amiko. Mazi, prezentu vin!
Silvja: No tema! Esse o Mazi, nosso amigo. Mazi, apresente-se.

Mazi: Via Majesto!
Mazi: Vossa Majestade!

Reo: Kio okazas? Kio estas tiu objekto?
Rei: O que est acontecendo? O que esse objeto.

Reino: Ho, pardonu, tio ne estas objekto. Jen Mazi, nia amiko!
Rainha: Oh, perdo, isso no um objeto. Eis o Mazi, nosso
amigo!


131
Reo: Li ne helpos min. Kie estas Korvaks?
Rei: Ele no me ajudar. Onde est Korvaks?

Reino: Ho, jes. Korvaks helpos. Korvaks estas saa.
Rainha: Oh, sim. Korvaks ajudar. Korvaks sbio.

Reo: Tute ne! Li estas malsaulo!
Rei: Absolutamente no! Ele um tolo!

Mazi: Mi helpos vin, Via Majesto!
Mazi: Eu ajudar-te-ei, Vossa Majestade!

Reo: Vi? Vi ne povas!
Rei: Voc? Voc no pode!

Mazi: Mi povas! (Li manas parton de la
komputilo.) Bongusta!
Mazi: Eu posso! (Ele come uma parte do computador.) Gostoso!

Silvja: Kion vi faras,Mazi?
Silvja: O que voc est fazendo, Mazi?

Mazi: Momenton!
Mazi: Um momento!

Sceno 6
Cena 6

Reino: Kion vi faras, Mazi?
Rainha: O que voc est fazendo, Mazi?


Mazi: Pardonu min, mi estas malsata!
Mazi: Perdoe-me, estou com fome!

Reino: Malsata? Sed la reo estas interne! Kial vi manas
tion?
Rainha: Fome? Mas o Rei est dentro. Por que voc come isso?

Mazi: ar mi atas tion. Ho, mi komprenas. Hi eniras tien.
Mazi: Porque eu gosto disso. Oh, eu entendo. Isto entra a

Hi eniras i tien. Ho, ne!
Isto entra aqu. Oh, no!

Silvja: Atentu, mi petas, Mazi!
Silvja: Preste ateno, eu peo. Mazi!

Mazi: io estas en ordo! Hi eniras tien... kaj i eniras
tien i!
Mazi: Tudo est em ordem! Isto entra a... e isto entra
aqui!

Sceno 7
Cena 7

Mazi: Bone, Via Majesto. Mi estas preta.
Mazi: Bom, Vossa Majestade. Eu estou pronto.

Reo: Anka mi! Terura varmo!
Rei: Eu tambm! Calor terrvel!

Reo: (ekster la komputilo) Ho! Nun estas pli bone!
Rei: (fora do computador) Oh! Agora est melhor!

Reino: Dankon, Mazi. Vi estas saa!
Rainha: Obrigado, Mazi. Voc sbio!

Silvja: Kie estas Karlo?
Silvja: Onde est o Karlo?

Reino: Karlo? Karlo, la ardenisto? Ho, rigardu!
Rainha: Karlo? Karlo, o jardineiro? Oh, olhe!

Silvja: Karlo! Mia Karlo!
Silvja: Karlo! Meu Karlo!

Reo: Antaen!
Rei: Em frente!

Silvja: Mi amas vin! Mi amas vin!
Silvja: Eu te amo! Eu te amo!

132

Mazi: Kuraon! Kuraon!
Mazi: Coragem! Coragem!

Reo: Brave! Brave! Bone!
Rei: Bravo! Bravo! Bom!

iuj: Hura! Bone! Brave!
Todos: Viva! Bom! Bravo!

Reo: Nu, bone! Ni kaptis lin! Korvaks, Korvaks! Vekiu!
Rei: Ora, bom! Ns o pegamos! Korvaks, Korvaks! Acorde!

Korvaks: Kial? Kio okazas? Kiu estas vi? Kie mi estas?
Korvaks: Por qu? O que est acontecendo? Quem so vocs? Onde estou?

Kial mi estas i tie? Kiu mi estas?
Por qu estou aqu? Quem sou eu?

Sceno 8
Cena 8

Silvja: Vi estas Korvaks. Vi estas malsaa!
Silvja: Voc Korvaks. Voc um tolo!

Korvaks: Jes, mi estas malsaa... Ne, ne! Mi estas saa.
Korvaks: Sim, eu sou um tolo... No, no! Eu sou sbio.

Reo: Vi ne estas saa, Korvaks.
Rei: Voc no sbio, Korvaks.

Karlo eniras kun gardistoj.
Karlo entra com guardas.

Karlo: (indikas al Korvaks) Arestu lin!
Karlo: (indica a Korvaks) Prendam-no!

Reo: Jes, forportu lin!
Rei: Sim, levem-no para longe!


Sceno 9
Cena 9

Mazi: (al Psedo-Silvja) Staru i tie. Hmm. Mi montros ion.
Mazi: (a Pseudo-Silvja) Fique de p aqu. Hmm. Eu mostrarei algo.

La Silvjaj-kopioj enkomputilias.
As cpias da Silvja entram no computador.

Karlo: Ili reiras! Rigardu! Ili malaperas!
Karlo: Eles esto voltando! Olhem! Elas esto
desparecendo!

Kanto La kopioj de Silvja
Kanto As cpias da Silvja

Silvja: Kopioj tiuj.
Silvja: Cpias essas.

Karlo: Estis eble mil.
Karlo: Eram talvez mil.

Silvja: Nun reiras iuj
Silvja: Agora entram todas

Karlo: Al la komputil.
Karlo: Ao computador.

Reo: Hojas Gondolanda reo...
Rei: Alegra-se o rei de Gondolando...

Reino: ...kaj rein. Vivu Mazi Granda!
Rainha: e a rainha. Viva o Mazi Grande!

Amba: Ni admiras vin!
Ambos: Ns te admiramos!

Silvja: Jen kopioj miaj
Silvja: Eis minhas cpias

Karlo: Iras al main.
Karlo: Vo para a mquina.

133
Silvja: Unu post alia.
Silvja: Uma depois da outra.

Amba: Sep, ses, kvin!
Ambos: Sete, seis, cinco!

Karlo: Ili multaj estis,
Karlo: Elas muitas eram,

Silvja: Jen la lastaj tri!
Silvja: Eis as ltimas trs!

Karlo: Fine unusola restis.
Karlo: Finalmente s uma restou.

Kiu?
Quem?

iuj: Klare!
Todos: Claro!

Silvja: Mi!
Silvja: Eu!

iuj: Hura! Hura! Hura!
Todos: Viva! Viva! Viva

Sceno 10
Cena 10

Kanto: Amkanto
Canto: Canto de amor

Silvja, Karlo: Nia historio
Silvja, Karlo: Nossa histria

al felia n
ao final feliz

venas nun pro tio,
vem agora por isso,

ke mi amas vin!
que eu te amo!

Petro: Kiu estas tiu knabino?
Petro: Quem essa menina?

Kio i estas?
O que ela ?

Kie i vivas?
Onde ela vive?

Kiam ni revidos in?
Quando ns iremos rev-la?

Kial mi estas i tie?
Por que estou aqu?

Sceno 11
Cena 11

Geedzia sceno
Cena do casamento

Silvja, Karlo: His la vivon
Silvja, Karlo: At o fim da vida

mi amos vin!
eu te amarei!

Sceno 12
Cena 12

Korvaks laboras.
Korvaks trabalha.

Mazi: Tio iras tien, i tio - i tien.
Mazi: Isso vai a, isto aqui.



134
Korvaks: Kompatinda mi!
Korvaks: Pobre de mim!

Mazi: Tiun.
Mazi: Esse.

Korvaks: Tiun i?
Korvaks: Este?

Mazi: Ne, la grandan.
Mazi: No, o grande.

Korvaks: Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve!
Korvaks: Oh, no! Oh, no! Oh, no! Oh, no!

Mazi: Nun prenu tiun.
Mazi: Agora pegue isso.

Korvaks: Tiun i?
Korvaks: Este?

Mazi: Kaj tiun alian!
Mazi: E esses outros!

Korvaks: Terura laboro!
Korvaks: Terrvel trabalho!

Mazi: Mi tagmanas nun!
Mazi: Estou almoando agora!

Korvaks: Anka mi malsatas.
Korvaks: Tambm eu tenho fome.

Mazi: Enpaku iujn i!
Mazi: Empacote todos estes!

Korvaks: Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve!
Korvaks: Oh, no! Oh, no! Oh, no!

Sceno 13
Cena 13

Kanto: La adiao
Kanto: O adeus

Mazi: io pasis bone, do mi iras for!
Mazi: Tudo passou bem, ento eu me vou embora!

Reo: Dankon, Granda Mazi! Ploras mia kor!
Rei: Obrigado, Grande Mazi! Chora o meu corao!

iuj: His revido! His! Adia, kara Mazi!
Todos: At a vista! At! Adeus, caro Mazi!

Nun adiaas vin - Reo, Reino, Silvja, Karlo!
Korvaks, Petro!
Agora se despedem de voc Rei, Rainha, Silvja,
Karlo! Korvaks, Petro!

Adia! Adia! Adia!...
Adeus! Adeus! Adeus!...
...




___________VORTARO____________________________________________________

pli: mais
la plej: o mais
unua: primeiro
dua: segundo
tria: terceiro
majesto: majestade

135
malsaulo: tolo, burro
mem: mesmo
helikoptero: helicptero
halti: parar
haltigi: fazer parar, parar (algum, algo)
prezenti: apresentar
eniri: entrar
preta: pronto
ekster: fora
kapti: capturar, pegar
vekii: acordar-se
malaperi: desaparecer
eble: talvez, possivelmente
vivu: viva
maino: mquina
sola: somente
unusola: somente um(a)
kompatinda: pobre, miservel
enpaki: empacotar

Vocabulrio adicional
kudromaino: mquina de costura
kudri: costurar
biero: cerveja

a) Traduku:

Psedo-Silvja1: Mi estas granda.
Psedo-Silvja2: Mi... pli granda!
mais =

Petro: La unua estas granda. La dua estas pli granda.
Psedo-Silvja3: Mi estas malgranda.
Petro: Jes, la tria estas malgranda,
sed la kvara estas pli malgranda.
La kvina estas alta,
kaj la sesa estas pli alta.
La sepa estas... dika,
kaj la oka estas...
Psedo-Silvja8: ...pli dika! Haha! La plej dika!
primeiro(a) =
segundo(a) =
terceiro =
quarto =
quinto =
sexto =
stimo =
oitavo =
o mais, a mais =

Reo: Helpu min, Korvaks!
Kovaks: Mi ne povas, Via Majesto.
Reo: Malsaulo, vi!
Korvaks: (al si mem) Ho, kion mi povas fari?
Ho, mi povas forkuri... Ho, jes, per helikoptero!
majestade =
tolo, burro =
mesmo =
helicptero =

Karlo: Hej, haltu! Mazi, iru supren al la komputilejo.
Helpu la reinon! Mi haltigos Korvaks!
parar =
fazer parar =

Reino: Ho! Kio estas tio?
Silvja: Ne timu! Tio estas Mazi, nia amiko. Mazi, prezentu vin!
apresetar =

Mazi: Ho, mi komprenas. Hi eniras tien.
Hi eniras i tien. Ho, ne!
entrar =

Mazi: Bone, Via Majesto. Mi estas preta.
Reo: Anka mi! Terura varmo!
Reo: (ekster la komputilo) Ho! Nun estas pli bone!
pronto=
fora =

Reo: Nu, bone! Ni kaptis lin! Korvaks, Korvaks! Vekiu!
capturar =
acordar-se =

136

Karlo: Ili reiras! Rigardu! Ili malaperas!
desaparecer =

Silvja: Kopioj tiuj.
Karlo: Estis eble mil.
Silvja: Nun reiras iuj
Karlo: Al la komputil.
Reo: Hojas Gondolanda reo...
Reino: ...kaj rein. Vivu Mazi Granda!
talvez =
viva =

Silvja: Jen kopioj miaj
Karlo: Iras al main.
Silvja: Unu post alia.
Amba: Sep, ses, kvin!
Karlo: Ili multaj estis,
Silvja: Jen la lastaj tri.
Karlo: Fine unusola restis.
mquina =
ltimo =
somente uma=

Korvaks: Kompatinda mi!
Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve! Ho, ve!
pobre, miservel =



Mazi: Enpaku iujn i!
empacotar =



b) Bildoj:
1. La knabino estas ______alta ol la knabo.

2. La cirklo dekstre estas ______ granda ol la cirklo maldesktre.
3. La cirklo meze estas la ________ granda el iuj.
4. La viro estas la _______ alta el iuj. 5.La viro pr_______ lia filino al la virino.
6. i tiu manao estas p________por mani.
7. i tiu manao ne estas __________________.
8. La kato volas k___________ la muson.
9. Li v_______________________
10. La komputilo estas tipo de m_____________.
11. 12.

137
__________GRAMATIKO______________________________________________

PLI /PLEJ (comparao)
Para indicar graus de comparao, usamos pli ou plej, que geralmente acompanham
adjetivos ou advrbios.

Pli... (ol)
Pli mostra que algo supera outra coisa em maneira, qualidade, ao, etc. Para indicar o
elemento a qual se est comparando, utilizamos a palavra ol.

Silvja estas pli alta ol Karlo. (Silvja mais alta do que Karlo.)
La elefanto estas pli granda ol la kuniklo. (O elefante maior do que o coelho.)
Mi havas pli frean panon, ol vi. (Tenho po mais fresco do que voc.)
Du homoj povas pli multe fari ol unu. (Dois homens podem fazer muito mais do que um.)
Nu, iru pli rapide! (Ora, v mais rpido!)

Obs.: No confunda pli com plu. Reveja a gramtica na pgina 80.

Plej... (el)
Plej monstra que algo supera todas as outras coisas comparadas em maneira, qualidade,
ao, etc. Para limitar um grupo de coisas comparadas, usamos a preposio el.

Mazi estas la plej alta el iuj. (Mazi o mais alto de todos.)
i estas la plej saa el iuj, kiujn mi konas.(Ela a mais sbia de todos que eu conheo.)
Agusto estas mia plej amata filo. (Augusto meu filho mais amado.)
i prenis la plej belan arentan vazon, kiu estis en la loejo.(Ela pegou o vaso de prata mais
belo que havia na morada.)

Para comparar, tambm podemos utilizar as formas malpli e malplej.

Via pano estas malpli frea, ol mia. (=pli malfrea)
Seu po menos fresco do que o meu. (=mais estragado)

Tiu estas la malplej taga el iuj. (=plej maltaga)
Este o menos conveniente de todos. (=mais inconveniente)

US (condicional)
Para expressar suposies, algo que aconteceria se outra coisa acontecesse, usamos a
terminao us.

Se mi setus sana, mi estus felia.
Se eu estivesse so, estaria feliz.
Se li scius, ke mi estas tie i, li tuj venus al mi.
Se ele soubesse que estou aqui, ele viria a mim imediatamente.

Se mi estus ria, mi ne laborus.
Se eu fosse rico, no trabalharia.

PARTICPIOS

Particpios so palavras que representam aes como qualidade, estado: escrevendo,
batido(a), fechado(a), etc. Em esperanto existem 6 particpios diferentes, enquanto em
portugus temos somente um particpio passado (batido, fechado, etc.) e o gerndio
(batendo, fechando) que por vezes desempenha o papel de particpio presente.

Particpios ativos

Particpios passivos

-ant-

-at-

acontece agora
-int-

-it-

aconteceu
-ont-

-ot-

acontecer

(Compare com -as, tempo presente, -is, tempo passado e -os tempo futuro. )

Particpios ativos
Os particpios ativos exprimem uma qualidade daquele que realiza a ao:
skribanta que est escrevendo
skribinta que estava escrevendo
skribonta que estar escrevendo

skribanta knabo menino que est escrevendo
skribinta knabo menino que escreveu
skribonta knabo menino que escrever

Mi estis skribanta. - Eu estava escrevendo.
Ili estos skribantaj. - Eles estaro esrevendo.
i estis skribonta. - Ela estava para escrever.

Pela terminao -o, ns apresentamos a pessoa que realiza a ao:
skribanto - aquele que escreve
skribinto - aquele que j escreveu
skribonto - aquele que escrever


138
esperanto aquele que espera, aquele que tem esperana

Particpios podem assumir tambm a forma adverbial:
Skribante li pensis pri i. - Escrevendo, ele pensava nela.

Particpios passivos
Os particpios passivos exprimem qualidade daquilo que tratado pela ao:
skribata - que est sendo escrito
skribita - que j est escrito
skribota - que ser escrito

skribata letero - carta que est sendo escrita
skribita letero - carta que j est escrita

La letero estas skribata de mi. - A carta est sendo escrita por mim.
La letero estis skribata de i. - A carta estava sendo escrita por ela.
La letero estis skribita de li. - A carta foi escrita por ele.

Todas as terminaes do Esperanto
Vamos revisar: dezessete, eis todas as terminaes do Esperanto:

amo (substantivo) amor
ama (adjetivo) amvel
ame (advrbio) amavelmente
amoj (plural) amores
amon (acusativo) amor
amas (presente) amo, amas, ama, amamos, etc.
amis (passado) amei, amaste, amou, amamos, etc.
amos (futuro) amarei, amars, amar, etc.
amus (condicional) amaria, amasse, amaramos, etc.
amu (imperativo) ame, ama, amemos
ami (infinitivo) amar
amanta (particpio ativo presente) que est amando
aminta (particpio ativo passado) que estava amando
amonta (particpio ativo futuro) que estar amando
amata (particpio passivo presente) que amado
amita (particpio passivo passado) que era amado
amota (particpio passivo futuro) que ser amado



-UL- (pessoa assim)
O sufixo -ul- indica pessoa com a caracteristica expressa na raiz.
juna jovem (adj.) junulo jovem, pessoa jovem
dika magro (adj.) dikulo magro, pessoa magra
framda estrangeiro (adj.) fremdulo estrangeiro, pessoa estrangeira
sankta santo (adj.) sanktulo santo, pessoa santa
blanka branco (cor) blankulo branco (pessoa de pele clara)
timi temer timulo medroso
ibo corcunda (curvatura na coluna) ibulo corcunda (pessoa)
miliono milho milionulo milhonrio
sen kurao sem coragem senkuraulo covarde

-EBL- (pode-se fazer)
O sufixo ebl- indica que h a possibilidade de se fazer aquilo expresso na raiz.

fleksi flexionar fleksebla flexvel
loi habitar liebla habitvel
legi ler legebla legvel
mani comer manebla comestvel
kompreni compreender kompreneble compreensvel, claro
vidi ver videbla visvel

-EC- (qualidade)
O sufixo ec- indica qualidade abstrata.

bona bom boneco bondade
honesta honesto honesteco honestidade
ria rico rieco riqueza
amiko amigo amikeco amizade
rapida rpido rapideco - rapidez
longa comprido, longo longeco - comprimento
unu um unueco unio
infano criana infaneco - infncia

EK- (subitamente) comear
Ek um prefixo que indica uma ao que comea ou que momentnea. S usado com
palavras de ao e sempre demonstra a maneira da ao.
vidi ver ekvidi comear a ver, avistar
dormo dormir ekdormi comear a dormir, adormecer
krii gritar ekkrii comear a gritar, exclamar
pluvi chover ekpluvi comear a chover
de de ekde desde

139
_________PRAKTIKADO PER LEGADO______________________________________


Kara lernanto, eble vi estas felia nun, ar vi preska finigas vian kurson! Tial, estas
tempo por revidi ion, kion vi lernis. En la sekva teksto, vi povas legi preska iujn vortojn,
kiujn vi praktikis en la rakonto de Mazi. Estas bona oportuneco por kontroli vian lernadon.
Legu atente la tutan tekston kaj studu in. Se vi ne komprenas a ne memoras ion, estu
trankvila, ar ni havos pli da ekzercojn por fari vin memori iujn vortojn, kaj tiam vi povos
legi tiun tekston denove kaj bone kompreni in. Bonan legadon!

Resumo de la tuta rakonto de Mazi en Gondolando

1 Nia rakonto komencias anta la palaco, kie la Reo, la Reino, Princino Silvja,
Korvaks kaj Karlo la ardenisto, salutis nin. Ili iuj ridetis kaj diris: Bonan tagon!. Ni anka
vidis Mazin interne de lia kosmoipo, li prezentis sin: Saluton, mi estas Granda Mazi. Petro
rajdis per sia biciklo preter la palaco kaj diris: Bonan matenon!. Poste, ni vidis la ielon, la
sunon, la lunon kaj la stelojn dirante: Bonan vesperon Bonan nokton!.
2 Niaj amikoj de Gondolando parolis pri siaj kvalitoj: la Reo estas forta, la Reino
estas dika, Silvja estas bela, Karlo estas kuraa kaj Korvaks estas saa (sed nun ni scias, ke li
ne estas tiel saa, kiel li diras). Kaj kia estas Mazi? Kompreneble, li estas granda. Kia estas la
kato, la dometo kaj la emizo? Ili iuj estas malgrandaj.
3 Silvja monstris al ni sakon, mapon kaj sandvion. Karlos montris sian motorciklon.
Korvaks havas komputilon. La kato ludis kun la komputilo kaj gajnis multajn prunojn! En la
palaca ardeno, ni vidis multajn arbojn kun fruktoj: persikoj, vinberoj kaj prunoj. La filino de
la Reo kaj de la Reino diris: Pajo, Panjo, bonvolu doni al mi persikon Donu al mi
vinberojn kaj prunojn, mi petas.
4 Korvaks ordonis al Karlo, ke li kalkulu la arbojn, arbustojn kaj florojn en la ardeno.
Kiom da floroj estas? Mi ne scias! ...Unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, na, dek, dek
unu, dek du dudek, tridek cent sep, cent ok cent na!. La princino aperis kaj petis
rozon al Karlo. i alportis sian sakon kun sandvio, fruktoj kaj mapo. Sed kial? ar i volis
forkuri kun Karlo. Ili rajdis lian motorciklon kaj kurae forkuris. Kial ili forkuris? ar ili amas
unu la alian, kaj lia amo ne estis permesita: i estas ria kaj bela princino, kaj Karlo estis nur
malria ardenisto. Sed la situacio ne estis tiel facila: Korvaks anka amas la princinon kaj li
diris al la Reo, kio okazis.
5 Karlo kaj Silvja motorciklis forkurante kaj felie kantante, tiam ili ekvidis la
helikopteron de la Reo. Li alvenis kun siaj gardistoj, haltigis la du amantojn kaj arestis
Karlon en la malliberejo. La mallibereja oficiro demandis Karlon: Nomo? Ao? Profesio?.
Korvaks, kun lia perversa koro, ordonis al la gardistoj forkonduki Karlon al la numero dek
na. Numero dek na?! Tio estis la sama elo de la monstro!
6 Kiam Karlo eniris la elon, li tre timis! Sed por lia surprizo, la monstro ne estis
malbona, kaj ili e amikiis. Mazi rakontis al Karlo sian historion: li alvenis en sia kosmoipo,
promenis sur vojo kaj post kelkaj minutoj li eksentis sin malsata. Li malfermis sian skatolon,
manis horloojn tiam lia skatolo estis malplena kaj li ankora malsatis. Li renkontis
vendiston e fruktobudo. La vendisto oferis fruktojn al Mazi sed li atis nenion io estis
terure malbongusta por li. Ho, sed la parkhorlooj estis tre bongustaj! Kiam la vendisto vidis,
ke Mazi ekmanis parkhorloon, li fuis je timo. Tial li diris al la polico, kio okazis, kaj Mazi
estis arestita. Kiam li alvenis al la malliberejo, li manis la skribmainon de la oficiro.
7 Post tio, ni vidis Petron kiel leterportisto. Portante leteron, li demandis al iuj: Kiu
vi estas?... Ne, i ne estas por vi. La letero estis uste por Korvaks. En la sekva sceno, ni
vidis Petron denove. Li intervjuis biciklistojn: El kiu lando vi estas? - El Francio El Britio
El Germanio Italio Grekio Japanio Kaj Mazi? De kie li venis? Li venis de la kosmo. Li
rigardis la ielon tra la fenestro de la malliberejo kaj malfelie diris: Mi venis de tie. Nun mi
estas i tie.
8 En la palaco, Korvaks estis sekvanta Silvjan ar li amas in. i foriris de Korvaks kaj
diris: esu, Korvaks! Foriru! Mi amas Karlon! Haltu! Revenu! li diris al i. Silvja fermis
la pordon kaj batis la nazon de Korvaks. Li ploris kaj foriris malfelie. Li pensis, kaj pensis, kaj
havis bonan ideon! Kapo, okuloj, nazo, buo, oreloj, kolo, ultroj, brakoj, kubutoj, manoj,
kruroj kaj piedoj tiuj estis la karpopartoj, kiujn ni vidis sur la ekrano de la komputilo.
Korvaks kreis kopion de Silvja! Nun mi havas vin! li ojege diris.
9 En la malliberejo, Karlo diris al Mazi: Rigardu tion, supre! Bongustaj stangoj. Mazi
manis la stangojn de la fenestro kaj ili saltis el la malliberejo en la riveron. Ili estis liberaj!
Kiam Mazi eliris el la akvo, li estis malvarma, malsata kaj malseka. Ho, ve! Kie estis Karlo? u
li estis ankora sub la akvo? Ne, fakte li ne falis en la riveron, li falis sur la arbon, sub kiu
Mazi staris, kaj el la arbo, li falis sur Mazin. Kiel vi fartas? demandis Karlo. Tre bone!
Kvankam mi estas malseka kaj malsata. respondis Mazi.
10 En la komputilejo, Korvaks demandis al la Silvja-kopio: u vi povas adi min? u vi
povas paroli? ...iri?... pai? ...kuri? u vi amas min? La Psedo-Silvja respondis: Ne, mi
malamas vin! kaj forkuris. Korvaks batis la komputilon, kaj i produktis ses Silvja-kopiojn. La
Psedo-Silvjaj ojis kaj kantis: Paas mi, parolas mi, adas mi vidas saltas naas
kuras dancas mi Kiuj estas ni? Ili anka kantis pri la koloroj de iliaj modaj kaj ravaj roboj:
verda, rua, blua, bruna, flava, nigra kaj blanka.
11 Kiam Mazi kaj Karlo alvenis al la palaco, ili vidis Silvjan en la rea ardeno. i
gimnastikis. Ili parolis al i kaj kais sin anta la statuo, ar iu estis preter-paanta. Pluvis, kaj
Silvja diris al Karlo kaj Mazi por atendi in en la dometo apud la ardeno i estus revenonta
je la sepa horo vespere.
12 En la sekva sceno ni vidis Petron. Li estis parolanta telefone je la oka horo, je la
sepa, naa kaj deka horo anka. Li iam diris , ke li ne havis tempon, ar li matenmanis,
tagmanis, vespermanis, banis sin kaj finfine li iris dormi.
13 Denove en la palaco, la Reino vokis sian edzon kaj filinon por tagmani. Silvja
diris, ke i ne bone fartis - i havis fortan kapdoloron kaj manus en sia dormambro.

140
14 Kapdoloro, stomakdoloro, dentdoloro, dorsdoloro: tiuj estis la problemoj de la
homoj, kiuj atendis Petro, kiu tiam estis kuracisto kaj akceptis pacientojn. Sekva! Envenu!
Kio doloras vin? li demandis, kaj poste li donis medikamenton.
15 En la rea palaco estis tempo por tagmani: tranilo, forko, kulero, telero, glaso,
kaliko, bovlo, taso iuj kuis sur la tablo, ar la manao jam estis preta kaj estis manota.
16 En sia dormoambro, Silvja estis metanta manaon por Karlo kaj horloojn por
Mazi en sian sakon. Intertempe, ekster la palaco, unu el la Psedo-Silvjaj pais preter la
Reino kaj diris, ke irus havi agrablan naadon en la naejo. Alia Psedo-Silvja pais preter la
Reo kaj diris, ke irus havi agrablan ludadon en la tenisludejo. Post tio, tria Psedo-Silvja
preter-rajdis evalon la Reo kaj la Reino estis konfuzitaj! Intertempe, Korvaks restis en la
komputilejo. Kvankam li batis sian komputilon, i ankora funkciis, kaj informis, ke ezksitis
ses kopioj de la princino.
17 Kioma horo estis? Estis preska la sepa horo vespere. Karlo kaj Mazi restis en la
dometo de la palaca ardeno. Ne pluvis plu, estis bela vetero, kaj jam estis malhelionta.
Estis atuno, kaj en atuno malhelias je la sepa.
18 Petro faris pazon en la rakonto por instrui nin pri la sezonoj kaj la monatoj. u vi
bone memoras la kvar sezonojn de la jaro? En la monatoj de septembro, oktobro, novembro
kaj decembro estas printempo en la suda hemisfero. Hi estas varmeta sezono, kiam la floroj
bele kreskas kaj la birdoj oje kantas. Decembre, januare, februare kaj marte, estas somero.
Hi estas la plej varma sezono, kiam la tagoj estas longaj, la suno forte brilas, kaj la familioj
kutime iras al la plao. Marto, aprilo, majo kaj junio estas la monatoj de atuno. Tiu sezono
estas malvarmeta, la vento forte kaj late blovas, kaj oni povas kolekti maturajn fruktojn el
arboj. Finfine, junio, julio, agusto kaj septembro estas la monatoj de la vintro. Hi estas la
plej malvarma sezono el iuj, kiam la tagoj estas mallogaj. En kelkaj landoj ni povas vidi la
neon, kaj ni bezonas multajn vestaojn.
19 Petro anka instruis nin pri la semajnotagoj: lundo, mardo, merkredo, ado,
vendredo, sabato kaj dimano. La urnalisto intervjuis Petron kaj lian edzinon, do ni nun
scias ke lunde ili ludas futbalon, marde ili ludas korbopilkon, merkrede ili rulsketas, ade ili
gimnastikas, vendrede ili kutime naas, sabate ili ludas golfon kaj dimane ili ludas tenison.
En la rakonto, hodia estas dimano, do ili esis la intervjon por ludi tenison.
20 Tra la fenestro de la dometo, Karlo kaj Mazi estis rigardanta la palacon, kaj Mazi
demandis: Kie estas la ambro de Silvja? Tiu dekstra? Tiu maldektra? Tiu meza? En la unua
a en la dua etao? Kaj kies estas tiu ambro en la supra etao? Tiu estas la ambro de
Korvaks, kaj tie li provis ordigi la komputilon, sed akcidente produktis pli da Silvja-kopioj!
21 En sia domorambro, Silvja estis elironta. Estis preska la sepa kaj i devis iri al la
dometo de la palaca ardeno kunporti horloojn por Mazi kaj manaon por Karlo. io estis
en ordo. i malfermis la pordon mallate, irkarigardis atente, kuris malsupren rapide. Sed
tiam i vidis unu el siaj kopioj, kaj poste i vidis ree alian. Kiam la Reino kaj la Reo iris voki
Silvjan por vespermani, ili vidis multajn Silvja-kopiojn. Tio estis terura afero, la palaco estis
en danero.
22 La Psedo-Silvjaj kuiris sen eno, akrobatis, staris apud kameno, kontra la muro,
saltis kiel simio sur fotelo, kuris sen celo, sen respekto. Restis neniu floro kaj iuj
akvorezervoj tuj estus for. Ili estis kreskanta sen fino. Vera plago trafis la palacon.
23 La Reo kaj la Reino vidis, ke ili iuj venis el la ambro de Korvaks. Li eble faris ion
terura. Korvaks diris, ke li ne estis kulpa, kaj ion i faris la komputilo.
24 Rapide kurante, Silvja petis helpon. i alvenis al la dometo, kie Karlo kaj Mazi estis
atenditaj in. i diris, ke i tre timis ar estis multaj i en la palaco. Kiam Karlo adis pri tio, li
jam povis scii kio okazis. Tial li kuris al la komputilejo.
25 En la sekva sceno, ni vidis plorantan knabeton. Kial li ploris? ar li estis malalta kaj
ne povis atingi la pomon. Petro donis la pomon al li. Li felie dankis kaj foriris per la biciklo
de Petro senpermese. Kurante, li sekvis kaj kaptis la knabon kaj ordonis lin redoni la
pomon sed ne eblis: i jam estis manita de la malbona knabo.
26 En la komputilejo, la Reo ordonis al Korvaks, ke li haltigu la komputilon, sed li
respondis, ke li ne povis. Do, la Reo mem provis in haltigi, sed terura afero okazis: per
elektra oko, li eniris la komputilon kaj restis arestita interne.
27 En la palaca ardeno, Petro inspektis la Psedo-Silvjan paradon. Unu estis granda,
alia pli granda alia pli malgranda; unu estis dika, alia pli dika... kaj fine, ridante, la plej dika
saltis sur Petron.
28 Interne de la komputilo, la Reo petis helpon. Korvaks, kiu la la Reo estas
malsaulo, komprenante ke li ne povis helpi, kuris al la helikoptero por forkuri. Karlo provis
haltigi Korvaks, kaj Mazi iris supren al la komputilejo helpi la Reon.
29 Kiam Mazi eniris la komputilejon, la Reino tre timis, sed Silvja trankviliis in kaj
eksplikis, ke li estas amiko. Mazi estis mananta la partojn de la komputilo kaj laboranta
samtempe. Post kelkaj minutoj, li finis ordigi la mainon io estis preta. La Reo ne povis
atendi plu, ar estis terure varme interne. Mazi puis butonon kaj la Reo eksteriis la
komputilon.
30 Intertempe, Karlo sekvis Korvaks, kiu jam povis atingi la helikopteron. Karlo prenis
la kruron de Korvaks, sed li forte piedbatis Karlon, kiu falis sur la tero kaj batis la kapon
kontra muro. Korvaks ekfunkciigi la helikopteron, sed anta ol i povis flugi, Karlo prenis
ian malsupran parton kaj danere pendigis sin, kiam i estis fluiganta. Kiam la aliaj
personoj vidis, ili ekkriis: Antaen! Kuraon! Brave!. Karlo kurae grimpis la flugantan
helikopteron, batalis kontra Korvaks, batis lian vizaon kaj finfine haltigis lin. Ne tute
konscie, Korvaks estis arestita de la rea gardistoj. Ridante, la Reo rigardis Karlon, kaj iuj
ekridegis.
31 Mazi enkomputiligis la Silvja-kopiojn. Ili iuj malaperis. Fine unu sola restis: la vera
Silvja.
32 Nia historio venas al felia fin. Karlo kaj Silvja geedziis. Mazi devigis la
kompatindan Korvaks labori senese, portante horloojn al la kospoipo.
33 En la fino, io pasis bone. La kosmoipo de Mazi foriris kaj iuj oje adiais lin.



141
__________EKZERCOJ___________________________________________________
I) Uzante la koncernajn adjektivojn, komparu la elementojn la la modelo:

(bela) La knabino estas pli bela ol la virino.

a) (malnova)
b) (bongusta)

c) (nutra)

d) (danera)

e) (moda kaj rava)





II) Nun vi devas fari demandojn kaj respondojn. Uzu la komparativan vorton plej. Vi
devas iam respondi, ke la elemento de la mezo estas supera al la aliaj elementoj la sia
karaktero a eco. Sekvu la modelon:
(juna persono)
Kiu estas la plej juna persono: la viro, la knabino a la virino?
La knabino estas la plej juna el iuj i personoj.
a) (nova maino)
b) (bongusta - manao)
c) (nutra trinkao)
d) (danera besto)


III) Respondu la demandojn uzante la sufikson ul. Sekvu la modelon:
u via fratino estas bela knabino?
Jes, i estas belulino.

a) u via patrino estas maljuna virino?


b) u la policisto estas dika viro?


c) u la soldatoj estas kuraaj homoj?


d) u la vendisto estas malsana persono?

142
IV) Aldonu la korektajn verbajn difinaojn la la bildoj:







V) u vi bone komprenas la participojn en Esperanto? Kompletigu la frazojn:



u vi komprenas tiujn adjektivojn?
estonta est/ont/a futuro
estanta est/ant/a presente
estinta est/int/a passado

143



VI) Kompletigu uzante la participojn:

a) Redonu la librojn, ar ili jam estas leg_______.
b) Kie estas la libroj, kiujn mi estis leg______ (intencis legi)?
c) Estas multaj flug_____ birdoj en la ielo.
d) Mi ne konas lin. Li estas nek_______.
e) Li ankora ne parolas bone. Li ankora estas lern_______.

(Exerccio VI: extrado de Adu kaj Lernu Curso bsico de Esperanto de Sylla Chaves)


VII) Respondu:

semajnfino fim de semana
geedzii casar-se (ambos os sexos)
edzii - casar-se, tornar-se marido
edzinii casar-se, tornar-se esposa
vojai viajar

1. Kiu estas pli alta, la knabo a la knabino? (Resposta completa!)

2. Kiu estas pli granda, palaco a dometo?

3. Nun komparu la Reon al la princino. Uzu la vorton forta.

4. Komparu la princinon al Korvaks. Uzu la vorton bela.

5. Komparu vian urbon kun San Palo. Uzu granda.

6. Kio estas pli interesa por vi, legi libron a askulti muzikon?

7. Leono estas besto. Kato estas anka besto. Kiu besto estas pli danera, leono a kato?

8. Kiu estas la plej bela persono en via familio?

9. Kiu estas la plej interesa libro, kiun vi jam legis?

10. Kiu estas la plej interesa urbo, kiun vi vizitis?

11. En nia rakonto, kie estis la reo? (Uzu interne)

12. Kiel la Reo eniris la komputilon?

13. u Korvaks povas helpi la Reon?

14. u la Reo pensas, ke Korvaks estas saulo a malsaulo?

15. Diru al mi nomon de persono, kiu la vi estas malsaulo.


144
16. Korvaks ne povas helpi la Reon. Kion li faris poste?

17. u Mazi iris haltigi Korvaks a iris al la komputilejo helpi la Reon kaj la Reinon?

18. Kiu iris haltigi Korvaks?

19. u la Reino timis Mazin?

20. u Mazi manis partojn de la komputilo?

21. La la Reo, kia estas la komputilo interne?

22. u Mazi metis la komputilon en ordo kaj helpis la Reon?

23. u la Reo iris ekster la komputilon?

24. u Karlo batis Korvaks en helikoptero?

25. u li kaptis Korvaks?

26. Kion diris Karlo al la gardistoj, ke ili faru al Korvaks?

27. u kopioj de Silvja reiras iuj en la komputilon?

28. u pli da kopioj de Silvja aperas a iuj malaperas?

29. Kiom da Silvjaj restis?

30. u la Reo kaj la Reino timas a admiras Mazin?

31. Kio okazis al Karlo kaj Silvja?

32. u Korvaks laboris por Mazi? Kion li faris?

33. Kion Korvaks pensas pri si mem?

34. Kio okazis al Mazi en la fino de la rakonto?

35. u iuj adiais Mazin?

36. u vi pensas, ke la fino de nia rakonto estas felia a malfelia?

37. Kion vi faros en la semajnfino? Uzu eble en via respondo.

38. Kion vi faros hodia post nia klaso? (Eble...)

39. Kion vi faros dimane? (Eble...)

40.u vi jam vojais per helikoptero?

41. Diru al mi nomon de persono, kiu la vi estas kompatinda.

42. u Mioo estas preta en unu a en tri minutoj?

43. u vi estas preta por iri al via domo nun?

44. u ni estas nun ekster a interne de la ambro?

45. u komputilo estas insekto a maino?

46. Kiam vi kaj via familio vojaas, kiu enpakas vian objekton?

47. u vi volas edzii (casar-se, tornar-se marido)/ edzinii (casar-se, tornar-se esposa) tuj?

48. Diru al mi pri objekto, kiu malaperis en via domo.

49. Je kioma horo vi kutime vekias?

50. Je kioma horo vi vekiis hodia?

51. Je kioma horo vi kitume vekias en la semajnfinoj?


VIII) Demandu:

1. La plej bela persono en mia familio estas mia panjo.

2. La Reino estas pli dika ol la princino.

3. Karlo estas pli brava ol Korvaks.

4. Petro estas la plej alta persono el iuj ni.

145

5. Mi pensas, ke Karlo estas la plej saa el iuj ni.

6. Mi ne scias. Hi malaperis.

7. Eble mi iros al festo en la semajnfino.

8. Mi kutimas vekii je la sepa horo.

9. Jes, helikoptero estas maino.

10. Ne, mi ne volas edzii.

11. Mi mem enpakas miajn objektojn, kiam mi vojaas.

12. Ne, mi ne estas preta por iri al mia domo nun.

13. Ni estas interne de la ambro.

14. Mia libro malaperis.



Respostas da lio 11

b) Bildoj:
1. La knabino estas pli alta ol la knabo. 2. ... estas pli granda ol la cirklo maldekstre. 3. ... estas la plej granda el iuj.
4. ... estas la plej alta el iuj. 5. prezantas 6. preta
7. preta 8. kapti 9. vekias
10. maino 11. malsaulo 12. helikoptero

I)
a) (La) skribmaino estas pli malnova ol (la) komputilo. b) (La) fazeolo(j) estas pli bongusta(j) ol (la) rizo(j).
c) (La) lakto estas pli nutra ol (la) vino. d) (La) hundo estas pli danera ol (la) kato.
e) (La) robo estas pli moda kaj rava ol (la) pulovero.

II)
a) Kiu estas la plej nova maino: (la) kudromaino, (la) komputilo a (la) skribmaino? - La komputilo estas la plej nova el iuj i
mainoj.
b) Kiu estas la plej bongusta manao: (la) viando, (la) fazeolo a (la) rizo? (La) fazeolo estas la plej bongusta el iuj i
manaoj.
c) Kiu estas la plej nutra trinkao: (la) biero, (la) lakto a (la) vino? (La) lakto estas la plej nutra el iuj i trinkaoj.
d) Kiu estas la plej danera besto: (la) hundo, (la) leono a (la) kato? (La) leono estas la plej danera el iuj i bestoj.

III) a) Jes, i estas maljunulino. b) Jes, li estas dikulo. c) Jes, ili estas kurauloj. d) Jes, li estas malsanulo.

IV) Resposta para todos os quadros: 2)...os 3)...as 4)...is 5)...u 6) ...us...us

V)
1 - ...onta ...ota 2 - ...anta ... ata 3 - inta ita 4 - onta ota
5 - anta ata 6 - inta ita 7 - onta ota 8 - anta ata
9 - inta ita 10 - onta onto - ota oto 11 - anta anto - ata ato
12 - inta into - ita ito

VI) a) legitaj b) legonta c) flugantaj d) nekonato e) lernanto

VII) Respondu:
1. La knabino estas pli alta ol la knabo. 2. Palaco estas pli granda ol dometo.
3. La Reo estas pli forta ol la princino. 4. La princino estas pli bela ol Korvaks.
5. San Palo estas pli granda ol mia urbo./Mia urbo estas pli granda ol San Palo./Mi loas en San Palo!
6. Legi libron estas pli interesa ol askulti muzikon./Askulti muzikon estas pli interesa ol legi libron.
7. Leono estas pli danera ol kato. 8. La plej bela persono en mia familio estas...
9. La plej interesa libro, kiun mi jam legis, estas... 10. La plej interesa urbo, kiun mi vizitis, estas...
11. La reo estis interne de la komputilo de Korvaks. 12. La reo eniris la komputilon, kiam li provis haltigi in.
13. Ne, Korvaks ne povas helpi la Reon. 14. La Reo pensas, ke Korvaks estas malsaulo.
15. Mi pensas, ke (nome de algum) estas malsaulo. 16. Li forkuris per helikoptero.
17. Mazi iris al la komputilejo helpi la Reon kaj la Reinon. 18. Karlo iris haltigi Korvaks.
19. Jes, i timis Mazin. 20. Jes, Mazi manis partojn de la komputilo.
21. La komputilo estas terure varma. 22. Jes, Mazi metis la komputilon en ordo kaj helpis la Reon.
23. Jes, la Reo iris ekster la komputilon. 24. Jes, Karlo batis Korvaks en helikoptero.
25. Jes, Karlo kaptis Korvaks. 26. Karlo diris al la gardistoj, ke ili arestu Korvaks.
27. Jes, iuj kopioj de Silvja reiras en la komputilon. 28. iuj kopioj de Silvja malaperas.
29. Unusola restis. 30. La Reo kaj la Reino admiras Mazin.
31. Ili geedzias. 32. Jes, Korvaks laboris por Mazi. Li enpakis horloojn.
33. Li pensas, ke li estas kompatinda. 34. Li iris for en sia kosmoipo.
35.Jes, iuj adiais Mazin. 36. Mi pensas, ke la fino de la rakonto estas felia.
37. Eble... mi promenos kun miaj amikoj/mi studos Esperanton/mi faros nenion/ktp.
38. Eble... mi manos ion/mi trinkos ion/mi iros al mia domo/ktp.
39. Eble... (resposta pessoal).
40. Jes, mi jam vojais per helikoptero./Ne, mi neniam vojais per helikoptero.
41. Mi pensas, ke (nome de algum) estas kompatinda.
42. Mioo estas preta en tri minutoj.
43. Ne, mi ne estas preta por iri al mia domo nun ar mi devas studi.
44. Nun, ni estas interne de la ambro.
45. Komputilo estas maino.
46. Mi mem enpakas mian objekton./Mia patrino enpakas mia objekton./ktp.
47. Ne, mi ne volas edzii/edzinii tuj./Jes, mi volas edzii/edzinii tuj.
48. Pluvombrelo (guarda-chuva), monujo (carteira de dinheiro), losilo (chave), mono (dinheiro), telefunkciigo (controle remoto)...
49. Mi kutime vekias je la sepa/oka/naa horo.
50. Hodia mi vekiis je la sesa/sepa/oka/ktp. horo.
51. En la semajnfinoj mi kutimas vekii je la naa/deka/dek-unua/dek-dua/ktp. horo.

VIII) Demandu:
1. Kiu estas la plej bela persono en via familio?
2. Komparu la Reinon al la princino./Kiu estas pli dika ol la princino?/Kiu estas pli dika, u la Reino a la princino?
3. Komparu Karlo al Korvaks./Kiu estas pli brava ol Korvaks. /Kiu estas pli brava, u Karlo a Korvaks?
4. Kiu estas la plej alta persono el iuj ni. 5. Kiu estas la plej saa el iuj ni?
6. Kie estas... mia plumo/krajono/libro/ktp.? 7. Kion vi faros en la semajnfino?
8. Je kioma horo vi kutimas vekii? 9. u helikoptero estas maino?
10. u vi volas edzii? 11. Kiu enpakas vian objekton, kiam vi vojaas?
12. u vi estas preta pr iri al via domo nun? 13. u ni estas ekster a interne de la ambro?
14. Kio malaperis?/Kio okazis?

146
LEITURA COMPLEMENTAR

9 - NA
LA FEINO - A Fada

Unu vidvino havis du filinojn.
Uma viva tinha duas filhas.

La pli maljuna estis tiel simila al la patrino per sia
karaktero kaj vizao,
A mais velha era to semelhante me por seu carter
e fisionomia,

ke iu, kiu in vidis, povis pensi, ke li vidas la patrinon;
que cada um que a via podia pensar que estava vendo a me;

ili amba estis tiel malagrablaj kaj tiel fieraj, ke oni ne povis vivi kun ili.
Elas ambas eram to desagradveis e to orgulhosas, que no se podia viver com elas.

La pli juna filino, kiu estis la plena portreto de sia patro la sia boneco kaj honesteco,
A filha mais jovem, que era o perfeito retrato de seu pai pela bondade e honestidade

estis krom tio unu el la plej belaj knabinoj, kiujn oni povis trovi.
era alm disso uma das mais belas meninas que se podiam encontrar.

ar iu amas ordinare personon, kiu estas simila al li,
Porque cada um ama ordinariamente uma pessoa que lhe semelhante,

tial tiu i patrino varmege amis sian pli maljunan filinon,
por isso esta me ardentemente amava sua filha mais velha,

kaj en tiu sama tempo i havis teruran malamon kontra la pli juna.
e ao mesmo tempo ela tinha um terrvel dio contra a mais jovem.

i devigis in mani en la kuirejo kaj laboradi senese.
Ela a obrigava a comer na cozinha e trabalhar sem cessar.

Inter aliaj aferoj tiu i malfelia infano devis du fojojn en iu tago
Entre outras coisas, esta infeliz criana devia duas vezes em cada dia

iri erpi akvon en tre malproksima loko kaj alporti domen plenan grandan kruon.
ir apanhar gua em um lugar muito distante e trazer para casa um grande cntaro cheio.

En unu tago, kiam i estis apud tiu fonto, venis al i malria virino, kiu petis in, ke i donu
al i trinki.
Um dia, quando ela estava junto daquela fonte, veio a ela uma pobre mulher, que lhe pediu
que lhe desse de beber.

Tre volonte, mia bona, diris la bela knabino.
Com muito prazer, minha boa (amiga), disse a bela menina.

Kaj i tuj lavis sian kruon kaj erpis akvon en la plej pura loko de la fonto
E logo lavou seu cntaro e apanhou gua no lugar mais limpo da fonte

kaj alportis al la virino, iam subtenante la kruon, por ke la virino
povu trinki pli oportune.
e a trouxe mulher, sempre amparando o cntaro, para que a
mulher pudesse beber mais comodamente.

Kiam la bona virino trankviligis sian soifon, i diris al la knabino:
Quanto a boa mulher traquilizou sua sede, el disse menina:

Vi estas tiel bela, tiel bona kaj tiel honesta, ke mi devas fari al vi donacon
Tu s to bela, to boa e to honesta, que devo fazer-te um presente.

(ar tio i estis feino, kiu prenis sur sin la formon de malria vilaa virino, por vidi, kiel
granda estos la entileco de tiu i juna knabino).
(porque era uma fada, que tomara a forma de uma pobre mulher de aldeia, para ver quo
grande seria a gentileza desta jovem menina).

Mi faras al vi donacon, darigis la feino, ke e
iu vorto, kiun vi diros, el via buo eliros a floro
a multekosta tono.
Fao-te a ddiva, continuou a fada, que a cada
palavra que disseres, de tua boca sair uma flor ou uma pedra preciosa.

Kiam tiu i bela knabino venis domen, ia patrino insultis in, kial i
revenis tiel malfrue de la fonto.
Quando esta bela menina retornou para casa, sua me a insultou,
porque voltara to tarde da fonte.


147
Pardonu al mi, patrino, diris la malfelia knabino, ke mi restis tiel longe.
Perdoe-me, me, disse a triste menina, que eu tenha demorado tanto tempo.

Kaj kiam i parolis tiujn i vortojn, elsaltis el ia buo tri rozoj, tri perloj kaj tri grandaj
diamantoj.
E quanto ela disse estas palavras, saltaram de sua boca trs rosas, trs prolas e trs
diamantes.

Kion mi vidas! diris ia patrino kun grandega miro.
O que estou vendo! disse a me com enorme pasmo.

ajnas al mi, ke el ia buo elsaltas perloj kaj diamantoj! De kio tio i venas, mia filino?
Parece-me que de sua boca saltam prolas e diamantes! De que vem isto, minha filha?

(Tio i estis la unua fojo, ke i nomis in sia filino).
(Esta era a primeira vez que ela lhe chamou de sua filha).

La malfelia infano rakontis al i naive ion, kio okazis al i,
A triste criana contou a ela ingenuamente tudo o que lhe acontecera,

kaj, dum i parolis, elfalis el ia buo multego da diamantoj.
e, enquanto ela falava, saa de sua boca uma multido de diamantes.

Se estas tiel, diris la patrino, mi devas tien sendi mian filinon.
Se assim, disse a me, eu devo l mandar minha filha.

Marinjo, rigardu, kio eliras el la buo de via fratino, kiam i parolas;
Mariazinha, olha o que sai da boca de tua irm quando ela fala;

u ne estus al vi agrable havi tian saman kapablon?
no te seria agradvel ter a mesma capacidade?

Vi devas nur iri al la fonto erpi akvon; kaj kiam malria virino petos de vi trinki, vi donos
in al i entile.
S deves ir fonte apanhar gua; e quando uma mulher pobre pedir-te de beber, dar-lho-s
gentilmente.

Estus tre bele, respondis la filino malentile, ke mi iru al la fonto!
Seria muito bonito, respondeu a filha grosseiramente, que eu fosse fonte!

Mi volas ke vi tien iru, diris la patrino, kaj iru tuj! La filino iris, sed iam
murmurante.
Quero que vs l, disse a me, e vai j! A filha foi, mas sempre murmurando.

i prenis la plej belan arentan vazon, kiu estis en la loejo.
Tomou o mais belo vaso de prata que havia na morada.

Apena i venis al la fonto, i vidis unu sinjorinon, tre rie vestitan,
Apenas chegou fonte, ela viu uma senhora, muito ricamente vestida,

kiu eliris el la arbaro kaj petis de i trinki
que saiu da mata e lhe pediu de beber

(tio i estis tiu sama feino, kiu prenis sur sin la formon kaj la vestojn de princino, por vidi,
kiel granda estos la malboneco de tiu i knabino).
(era a mesma fada, que tomara a forma e as vestes de uma princesa, para ver quo grande
seria a maldade desta menina.)

u mi venis tien i, diris al i la malentila kaj fiera knabino, por doni al vi trinki?
Eu vim aqu, disse-lhe a grosseira e orgulhosa menina, para lhe dar de beber?

Certe, mi alportis arentan vazon speciale por tio, por doni trinki al tiu i sinjorino!
Certamente, eu trouxe um vaso de prata especialmente para isso, para dar de beber a esta
senhora!

Mia opinio estas: prenu mem akvon, se vi volas trinki.
Minha oppinio : pegue voc mesmo gua, se quiser beber.

Vi tute ne estas entila, diris la feino sen kolero.
Voc absolutamente no gentil, disse a fada sem clera.

Bone, ar vi estas tiel servema, mi faras al vi donacon, ke e iu
vorto, kiun vi parolos, eliros el via buo a serpento a rano.
Bem, como voc to servial far-lhe-ei um presente, que a cada
palabra que voc disser sair de sua boca uma serpente ou uma r.

Apena ia patrino in rimarkis, i kriis al i: Nu, mia filino?
Logo que sua me a notou, gritou-lhe: Ento, minha filha?

Jes, patrino, respondis al i la malentilulino, eletante unu serpenton kaj unu ranon.
Sim, me, respondeu-lhe a grosseirona, lanando uma serpente e uma r.

148
Ho, ielo! ekkriis la patrino, kion mi vidas? ia fratino en io estas kulpa;
Oh, cus! exclamou a me, o que eu vejo? A irm dela culpada de tudo;

mi pagos al i por tio i! Kaj i tuj kuris bati in.
ela me pagar por isto! E ela logo correu para bat-la.

La malfelia infano forkuris kaj kais sin en la plej proksima arbaro.
A triste criana fugiu e escondeu-se na floresta mais prxima.

La filo de la reo, kiu revenis de aso, in renkontis;
O filho do rei, que voltava de caa, encontrou-a;

kaj, vidante, ke i estas tiel bela, li demandis in, kion i faras tie i
tute sola kaj pro kio i ploras.
e, vendo que ela era to bela, perguntou-lhe o que estava fazendo al inteiramente sozinha
e por que ela chora.

Ho ve, sinjoro, mia patrino forpelis min el la domo.
Ai de mim, senhor, minha me tocou-me de casa.

La reido, kiu vidis, ke el ia buo eliris kelke da perloj kaj kelke da diamantoj,
O prncipe, que viu que de sua boca sairam algumas prolas e alguns diamantes,

petis in, ke i diru al li, de kie tio i venas.
pediu-lhe que lhe dissesse de onde vinha isto.

i rakontis al li sian tutan aventuron. La reido konsideris, ke tia kapablo havas pli
grandan indon, ol io, kion oni povus doni dote al alia fralino,
Ela contou-lhe toda sua aventura. O prncipe considerou que tal capacidade tem mrito
muito maior do que tudo o que se pudesse dar como dote a outra moa

forkondukis in al la palaco de sia patro, la reo, kie li edziis je i.
conduziu-a ao palcio de seu pai, o rei, onde se casou com ela.

Sed pri ia fratino ni povas diri, ke i fariis tiel malaminda, ke ia
propra patrino in forpelis de si;
Mas a respeito da irm dela, podemos dizer que se tornou to odivel, que sua prpria me
a expulsou de casa;


kaj la malfelia knabino, multe kurinte kaj trovinte neniun, kiu volus in akcepti, balda
mortis en angulo de arbaro.
e a infeliz menina, muito correndo e no encontrando ningum, que quisesse aceit-la, logo
morreu num canto de uma floresta.






feino: fada vidvino: viva
fiera: orgulhoso portreto: retrato
boneco: bondade honesteco: honestidade
devigi: obrigar kuirejo: cozinha
erpi: apanhar (lquido) kruo: cntaro
subteni: amparar oportuna: cmodo, oportuna, propcio
donaco: presente, doao vilao: aldeia
juna: jovem multekosta: caro
tono: pedra malfrue: tarde
perlo: prola miro: admirao, pasmo
ajni: parecer naiva: ingnuo
sendi: enviar, mandar sama: mesmo
kapablo: capacidade arento: prata
loejo: morada, casa servema: servial
rano: r rimarki: notar
eti: atirar, lanar aso: caa
plori: chorar forpeli: expulsar
reido: prncipe indo: mrito, dignidade
doto: dote fralino: moa, senhorita
-ind- (sufixo): digno de. aminda: amvel, adorinda: adorvel












149

________________HENERALA REVIZIO________________
Reviso Geral


Parabns! Voc chegou at aqui! Muita informao, no ? Pois este o momento
de reforar todas essas informaes adquiridas com uma boa reviso. Isso
permitir que voc avelie seu aprendizado e perceba aonde voc conseguiu chegar
at agora.

Como reviso, procure ouvir e ler novamente todos os textos do livro e assista
atentamente ao filme do comeo ao fim. Depois faa os exerccios que seguem.

O primeiro exerccio consiste em um vocabulrio temtico ilustrado que inclui
quase todos os substantivos concretos que aprendemos neste curso. Sua tarefa
ser escrever em esperanto o nome de cada um desses substantivos abaixo de cada
figura. Confira suas respostas ao final do exerccio.

O segundo exerccio uma reviso geral de vocabulrio. So definies de
praticamente todas as palavras que estudamos retiradas de dicionrios, ou frases
que devem ser completadas. Sua tarefa fornecer a palavra correta conforme a
definio ou o contexto da frase, sempre prestando ateno na questo do plural
ou singular, acusativo, tempos verbais, etc. Alm de serem trabalhadas quase
todas as centenas de palavras que aprendemos no curso, outros vocbulos so
apresentados. Porm tratam-se na maioria das vezes de palavras semelhantes ao
portugus, e quando a compreenso se torna muito difcil, h a traduo em
colchetes.

Este ltimo exerccio em particular de valiosa importncia, pois no se trata
apenas de uma reviso, mas de um material que ir prepar-lo para utilizar o
Esperanto com maior desenvoltura em situaes mais complexas, como a leitura de
artigos e livros, a elaborao de textos na lngua e mesmo a conversao.

Mos obra!




ILUSTRITA TEMA VORTARO Vocabulrio Temtico Ilustrado

BESTOJ KAJ PLANTOJ (animais e plantas)








MANHAOJ KAJ TRINKAOJ (comidas e bebidas)






MANHILOJ (talheres)


150
PROFESIOJ (profisses)




VESTAOJ (roupas)




KORPOPARTOJ (partes do corpo)







LOHEJO (moradia)



salono




VETERO KAJ NATURO (tempo e natureza)





.

151
TRANSPORTO (transporte)

aviadilo/aeroplano



SPORTOJ (esportes)



OBJEKTOJ, MAINOJ KAJ ALIAJ AFEROJ
(objetos, mquinas e outras coisas)



potelefono







FAMILIO (famlia)
.


152
RESPONDOJ

BESTOJ KAJ PLANTOJ (animais e plantas)
knabino knabo viro virino homoj bestoj kato hundo evalo birdo abelo kolombo rano fio
leono simio feino
arbo floro arbusto rozo ardeno

MANAOJ KAJ TRINKAOJ (comidas e bebidas)
manao(j) pano salato fazeolo(j) rizo(j) viando persiko vinberoj pruno pomo sandvio glaciao
mielo akvo oransuko/suko vino biero lakto kaj kafo sukero

MANILOJ (talheres)
bovlo telero forko tranilo kulero glaso kaliko taso kruo

PROFESIOJ (profisses)
instruisto (instruistino) lernanto reo reino princino ardenisto kelnero akrobatoj biciklisto
flegistino kuracisto oforo tajloro oficiro gardisto/policisto soldato vendisto urnalisto (urnalistino)

VESTAOJ (roupas)
emizo pulovero robo jako koltuko bluzo pantalono apelo apo surtuto gantoj uo

KORPOPARTOJ (partes do corpo)
kapo vizao okulo nazo buo dento orelo kolo mano brako kubuto kruroj piedoj ultro
muskolo(j) artiko haro koro stomako

LOEJO (moradia)
domo fenestro pordo muro tablo fotelo dormambro/dormoambro banambro kuirejo salono
naejo kameno palaco akvorezervo

VETERO KAJ NATURO (tempo e natureza)
suno luno stelo ielo nubo pluvo neo Tero/mondo maro/plao rivero tono tero printempo
somero atuno vintro

TRANSPORTO (transporte)
motorciklo biciklo atomobilo buso/atobuso taksio aviadilo/aeroplano trajno helikoptero kosmoipo
parkholoo flughaveno

SPORTOJ (esportes)
teniso futbalo/piedpilkado korbopilko (korbopilkado) golfo naado rulsketi pilko

OBJEKTOJ, MAINOJ KAJ ALIAJ AFEROJ
(objetos, mquinas e outras coisas)
libro kajero krajono plumo skrapgumo/frotgumo mapo komputilo skribmaino kudromaino
telefono potelefono horloo sonorilo ekrano (televido) paperoj letero skatolo sako medikamento
kesto pakao tofo mono perlo statuo strato urbo vilao lernejo fruktobudo malliberejo

FAMILIO (famlia)
edzo marido avo av nepo neto patro pai filo filho
frato irmo kuzo primo onklo tio nevo sobrinho
HENERALA REVIZIO DE VORTARO
Reviso Geral de Vocabulrio

________LECIONO 1 _______________________________________________________

1.Kiam oni renkontas iun matene, oni povas diri B________ m_________! Ni povas diri
B_______ t______ dum la tuta tago. Ni diras __________ __________ kiam ni
renkontas iun vespere; kaj __________ __________ por adiai iun nokte.
2. R______ = dumviva, ordinare hereda, monarko, kies insigno estas krono. Li estas estro
[chefe] de lando a popolo. Ties edzinon oni nomias ____________; ties filo estas
pr______, kaj ties filinon estas __________.
3. Kiam ni estas kontenta pri la afero, kiun iu faris al ni, ni povas diri Da_______. Poste, la
persono povas respondi: Neda__________.
4. Profesiulo kiu instruas estas _____________.
5. Homo kiu lernas, speciale en lernejo, estas ____________.
6. Kiam iu diras al vi ion, sed vi ne havas la ustan ideon pri ties signifo, vi povas diri: Mi ne
ko_____________.
7. Juna viro estas kn________. Juna virino estas ____________.
8. Mi deziras trinki teon. = Mi v______ trinki teon.

________LECIONO 2 _______________________________________________________

1.Kiam iu homo posedas energion, kaj kapablas resisti malfacilajn aferojn, i a li estas
fo____.
2.Persono, kiu ne timas la daneron kaj sentas sin forta estas k_________.
3. Inteligenta kaj sperta homo estas s_____.
4. Tio, kiu superas la ordinarajn dimensiojn estas gr________.
5.Konstruao, kie oni loas estas do____.
6. Granda, luksa domo de reo, riulo a nobelo estas pa________.
7. Ne tre dika vesto, kiu kovras la supran parton de la korpo = em_______.
8. Mola ujo el papero, plastika materialo, ktp., kun malfermao e la supro, por enteni
objektojn kaj porti ilin. = sa_ _.
9. Desegno figuranta regionon per simboloj. Kiam ni vojaas ni povas in uzi por ne esti
perdita. = m_ _ _ .
10. Rapidmanao farita el du pecoj da pano. Inter ili, oni enerale metas legomojn a
viando. = sand________.
11. Ilo uzata al transporto, farita el du radoj [cirklaj diskoj = rodas], kiu funkcias per motoro.
= mot__________.
12. Aparato, kiun oni uzas, ekzemple, por konektii al la interreto. = kom_________.



153
________LECIONO 3 _______________________________________________________

1. Loko apud domo, kie oni kreskigas plantojn (por mano a por ornamo) = ar_________.
Homo, kiu laboras en i, estas ar____________.
2. Direkti sian vidon sur ion = riga______.
3. Malgranda, rua, verda a violkolora frukto multe uzada por fari vinon.= vin__________.
4. Frukto flava, rua a violkolora, kun bona acideta a dola gusto. = pr_______.
5. Mi _______ persikojn. = Mi pensas, ke persikoj estas bongustaj, kaj mi preferas ilin
mani.
6. Se iu persono diras al vi: Mi parolas Esperanton. Nun vi povas respondi: An____ mi
parolas Esperanton.
7. Karesa [carinhoso] diminutivo por la patro = _________.
8. Karesa diminutivo por la patrino = __________.
9. Se via stomako estas malplena kaj vi volas mani, vi estas m___________.
10. Servisto, kiu laboras en restoracio kaj alportas manaojn a trinkaojn = kel________.
11. Kiam vi petas ion, kaj vi volas esti afabla, vi povas diri: Bon________.
12. Manao konsistanta el herboj a legomoj kun salo, vinagro kaj oleo = sa__________.
13. Trinkao farita el fruktoj = s_______.
14. Tre malvarma manao farital el sukero, kremo kaj lakto = gla__________.
15. Fluao *a fluido+, el kiu konsistas la riveroj kaj maroj kaj kiun ni bezonas trinki por esti
vivaj = ak_ _.
16. Montri subitan felion per karakteriza sono, streo *tenso+ de la buo kaj esprimo de la
vizao = ri_ _ .
17. Analizi kaj pensi per numeroj pri la kvanton de ion = kal_________.
18. Planto, kiu estas pli malgranda ol arboj, sed pli granda ol herboj = arb________.
19. Kutime bela kaj kolora parto de planto kun la reproduktaj organoj = fl______.
20. Koni [conhecer] certe kaj precize = sc_ _ .
21. Havi koran (kaj eventuale anka seksan) inklinon por iu = am_.
22. Mi kaj mia amiko estas am_____ esperantistoj. (=du kune)
23. Kuri for de iu a io por lin a in eviti = for________.
24. Ni devas progresi. Iru ant_________!
25. Vorteto uzata por montri logikan sekvon a la konkludon = d_.
26. Kapti iun por lin malliberigi = are_________.
27. Domo destinita por enlosi *prender, trancar+ arestitojn a kondamnitojn =
ma____________.
28. Militismo, organizita batalisto = sol________.
29. Homo kies okupo, ofico estas gardi = gar_______.
30. Vorto per kiu oni aparte signas kaj distingigas iun a ion. = no___. Petro, Zamenhof kaj
Marko estas ekzemploj de propraj no_____.
31. Kiomo de la tempo pasinta depost la naskio a estio = a_ _.
32. Laboro, okupo = pro________.
33. Konduki malproksimen de io = for_________.
34. Signo, kiu montras kvanton = nu________.
35. Kunigao de kelkaj paperfolioj uzataj por skribi = kaj________.
36. Skribilo farita el tubeto, kies ekstremon enhavas kolora fluido por skribi = pl______.
37. Ligna bastoneto *pequeno basto de madeira+ kun grafito a alia mineralo, kaj uzata por
skribi a desegni = kr__________.
38. Ilo el gumo a simila materialo por korekti desegnaon, faritan per grafita krajono =
skrap_______.
39. Meti manaojn en sia buo kaj stomako por sin nutri = man_______.
40. En la momento mem, dum kiu ni parolas = n_ _ .

________LECIONO 4 _______________________________________________________

1. La fizika universo, precipe la astroj kaj la spaco ekster la tero, kontraste al la homa mondo
= ko________.
2. Veturilo [ilo por transportado] kapabla iri tra la kosmo. = kosm___________.
3. Iri for de iu loko = fo_______.
4. Li mal________ lia skatolo kaj seris manaon. (= Meti en staton, kiu ebligas [possibilita]
eniron kaj eliron.)
5. Aparato por mezuri la tempon kaj montri la horojn = h__________.
6. Agrabla por la palato a la spirito = bong___________.
7. Nenio estas en la kesto, i estas malp_______. (= kiu enhavas nenion.)
8. Se iu el viaj objektoj malaperis kaj vi volas havi in denove, vi devas ser___ in.
9. Tio, kion oni manas estas man__________.
10. Komercisto, kiu vendas aferojn estas ven____________.
11. Manebla parto de planto, produkto de fekundiinta floro = fru______.
12. Velocipedo kun du egalgrandaj radoj [rodas] = bic________. (Velocipedo: veturilo kun
unu, du a tri radoj, kiun oni movas, premante [pressionando] pedalojn per la piedoj)
13. Lasi aton, buson a similan veturilon en taga *conveniente+ loko, dum oni ne uzas in
= par_ _.
14. Aparato por produkti ion, kiu funkcias per elektro, vaporo, ktp. = ma_________.
15. Prepozicio montranta *kiu montras+ punkton de la spaco a de la tempo, a mezuron
[medida], kiun la ago [ao] atingas, sed ne transpasas = __. Ni studas esperanton de la
unua ____ la tria horo.
16. Intence esplori, provi guston de io = gust________.
17. Kiam io estas tre malbona, a kiam vi tre timas ion, vi povas diri: Ter______!
18. Senluksa *sem luxo+ barako a butiketo el lignaj tabuloj *tbuas de madeira+ = bu___.
19. Forkuri por sin savi de reala a imagita danero = fu_ _.
20. Iri for kaj havi ion a iun kun si a sur si = forp_______.
21. Teni [ter] kaj movi al alia loko; havi kun si a sur si = po_____.

154
22.Persono, kiun vi atas kaj estas kara por vi, sed ne estas via edzo a edzino, nek estas iu
el via familio = ami___.
23. Mesao sur papero por sendi *enviar+ al iu = let______.
24. Oficisto, kiu portas leterojn = let___________.
25. Viro a knabo, kiu havas la samajn gepatrojn kiel vi estas via fr______.
26. Se vi havas f______ a f___inon, vi estas patro a patrino.
27. Senti a percepti per la okuloj = vi___.

________LECIONO 5 _______________________________________________________

1. Tiu vorto estas uzata kiel pazo por pensi = n_.
2. Demanda adverbo, signifanta en kiu loko? = k_ _ .
3. Adverba vorteto uzata anta a post montraj adjektivoj, pronomoj kaj adverboj por
esprimi plian proksimecon en spaco a en tempo = _.
4. Interparoli kun fama persono por demandi lin pri lia vivo, agoj a opinioj kaj publike
raporti, ekzemple en gazeto a televido = interv______.
5. Sportulo, kiu biciklas = bicik_________.
6. Prepozicio, kiu montras origino, fonto, materialo, konsisto = e_. i estis unu ___ la plej
belaj knabinoj, kiujn oni povis trovi.
7. Difinita regiono konsiderata kiel formanta apartan tuton *totalidade particular+ la
geografia vidpunkto *ponto de vista+ = la___. Multaj birdoj flugas en la atuno en pli
varmajn _______jn.
8. Movii de la loko, kie oni estis, is alia loko = ve_ _. Li ______ de Usono [Estados Unidos].
9. En la momento mem, dum kiu ni parolas: n_ _.
10. Ne esti plu, ne agi *agir+ plu, ne dari *continuar+ plu, interrompii = e___.
11. Movii de iu loko al alia = i_ _. Li _ _adis tre ofte [freqentemente] en la teatron.
12. Adverbo signifanta malproksimecon = f_ _. F_ _ de l' okuloj, f_ _ de la koro.
13. esi agi, iri, movii, ktp = hal_ _ . La soldatoj ______ post longa marado.
14. Direkti sian vidon [viso] sur = riga_____.
15. Provi adi; uzi la orelojn; atenti ies paroladon *fala de algum+ = ask_______.
16. Surfaco [superfcie], ekzemple en televido a komputilo, uzata por vidigi bildojn per
speciala teniko *tecnologia] = ekr______.
17. Tui per la lipoj *tocar pelos lbios+ por esprimi amon a respekton. = ki___.
18. Sin vidigi, ekmontrii, farii videbla = ape_ _ . Iu nekonata *desconhecido+ ______is e la
pordo.
19. e homoj kaj bestoj, aro de la materiaj partoj, kiuj konsistigas la organaron = kor___.
20. Parto de la animala korpo , supra e la dupieduloj kaj antaa [dianteiro] e la
kvarpieduloj, enhavanta la cerbon [contendo o crebro] kaj la organojn de pluraj sentumoj
[sentidos]( buo, okuloj, oreloj, nazo, ktp.) = ka_ _ .
21. Organo de la vidkapablo. = ok______.
22. Organo de adkapablo. = or_______.
23. Kava *cncava+ parto en la kapo de homo a besto, per kiu ili sin nutras. = bu___.
24. Parto de la korpo kuniganta [que liga] la kapon kun la trunko. = ko___.
25. Unu el la du partoj de la homa korpo inter la kolo kaj la supro de la brako a inter la kolo
kaj la antaa kruro de besto. = u______.
26. La supera [superior] membro e la homo. = br______.
27. Parto de la supra homa membro, kie la brako artikias kun la antabrako = kub_____.
28. Parto de korpo, per kiu oni povas ion preni [pegar]. = ma____.
29. Tiu parto de la korpo, per kiu homo a besto iras; malsupra membro. = kr_____.
30. Parto e ekstremo de la homa a besta kruro, servanta por stari kaj pai = pi_____.
31. Malfermao *abertura+ en muro, konstruao, ambro, en flanko de veturilo *lado de
veculo+ a maino por lasi en- kaj el-iron [permitir entrada e sada]. = po_____.
32. Kapti iun a ion per sia mano a per instrumento, por teni *ter+, porti a uzi in. =
pre___ .
33. Meti manaon en la buon kaj poste stomakon por sin nutri = man_ _ .
34. Meti unu piedon anta la alian por sin transloki = pa___.
35. Senti odorojn per la nazo = fla____.
36. Senti per la okuloj, percepti la bildojn de objektoj = vi___.
37. Senti, percepti per la oreloj = a___.
38. Duoble a pluroble faldi *dobrar+ ion, tiel, ke unu parto ekkuas*estende-se, deita-se]
sur alia parto = flek___.
39. Nomi unu post alia literojn de vorto = lite______.
40. Unuo *unidade+ de parolado a skribado *fala ou escrita+ havanta *contendo, que
contm] difinitan signifon kaj difinitan gramatikan uzon en homa lingvo = vor___.
41. Iom granda aro da domoj, aranitaj *arranjadas+ la pluraj stratoj, iam (historie) irkaita
de murego = ur___.
42. Filamento kreskanta el la hato *pele+ de mamuloj [mamferos] kaj pli-malpli dense
kovranta ilian korpon. = ha___. e homoj multaj _______ kreskas sur la kapo.

________LECIONO 6 _______________________________________________________

1. Prepozicio signifanta akompanon: k_ _ kiu vi festas, tia vi estas.
2. En grado a kvanto supera je iu alia: u vi deziras p_ _ da pano?
3. En alta loko, en la plej alta loko: mi staris sup_ _ sur la monto kaj rigardis malsupren.
4. longa, maldika, rekta objekto, ofte el metalo = stan___.
5. kiu povas foriri, se li, i a i volas foriri = libe_ _.
6. Kun relative alta temperaturo = va_ _ _ .
7. Se vi ne volas mani plu, vi estas s_ _ _ .
8. Mi volis losi *chavear+ la pordon, s_ _ mi perdis la losilon *chave+.
9. Se vi sentas bezonon [necessidade] trinki, vi estas so_ _ _
10. Kiam vi prenas akvon, lakton, sukon, kafon, vinon, bieron *cerveja+, ktp. en la buo kaj
glutas [engole], vi tri_______.

155
11. Fluao, el kiu konsistas la riveroj kaj maroj; emia simbolo H2O = ak___.
12. Eligi fluaon tra la hataj poroj *poros da pele+, ekz-e pro varmego = v____.
13. prucigi [jorrar, esguichar] akvon sur iun = du_ _ .
14. Enhavanta [contendo] neniom a malmulte da akvo, fluao, suko, ktp. = se___.
15. Purigi objekton, frotante *esfregando+ in per io, kio forigas polvon *p+ a malsekecon =
vi___.
16. Sin vesti per = surm______.
17. Se vi estas sen forto post laboro kaj bezonas ripozon, vi estas la_ _ .
18. Resti dum kelka tempo nelaborante, nenion farante, por refreigi siajn fortojn; ne labori;
ne fari ion, por mallacii = rip______.
19. Esti en vertikala pozicio = sta_ _.
20. Kiam vi perdas vian ekvilibron, vi povas fa_ _ .
21. Prepozicio esprimanta proksimecon: li staris tutan horon ap_ _ la fenestro.
22. Natura fluanta, iom forta, akvaro enverianta *desaguando+ en riveregon a en maron:
la suno rebrilas en la klara akvo de la ri______.
23. Esti en bona a malbona stato, rilate al la funkcioj de l' organismo: kiel vi fa_____?
24. Kvan_ _ _ forte pluvis, ni iris eksteren.
25. La stelo, irka kiu movias la tero: mi estas la plej felia homo sub la su___; post vetero
malbela lumas [brilha] su___ plej hela.
26. Astro, kiu estas satelito de la Tero kaj rondiras irka i = lu___.
27. Amaso [monto, acmulo, grande quantidade] da densaj akvovaporoj pendanta en la
supra atmosfero kaj kaanta la ielon = nu_ _
28. Memlumanta astro, kiu, pro malproksimegeco, aperas kiel brila suriela punkto = st_ _ _.

________LECIONO 7 _______________________________________________________

1. Senti, percepti per la oreloj = a_ _ _
2. Signi sian jesadon *afirmao+ per movo de la kapo, ofte per klino *inclinao+ de i
malsupren kaj supren = kapj_______
3. Esprimi sian penson per vortoj, uzante la voorganojn *rgos da voz+ = par______.
4. Fari por vidi, u oni povas fari = pro_ _
5. 1. havi la forton, lertecon *habilidade+ a kapablon necesan por fari ion; 2. havi la rajton
[direito+, la atoritaton necesan por fari ion; 3. havi la permeson, la eblecon *possibilidade+
fari ion = p_ _ _
6. Tre rapide iri = ku_ _
7. Doni multajn fortajn frapojn [pancadas] = ba_ _
8. Estii, farii en iu loko a momento: la malfelia infano rakontis al i naive ion, kio
ok_______ al i.
9. Fari el krudaj *crus+ materialoj substancojn a objektojn utilajn por la homo =
prod_______.
10. Sin movi sur a en ia fluao = na_ _
11. Longa (unupeca) *de uma pea+ vesto kun a sen manikoj *mangas+, kovranta la korpon
de la kolo is la piedoj a is la genuoj = ro_ _
12. arma, estigante [instigando] entuziasman admiron = ra_ _
13. Agrabla, arma = pla_ _
14. Muziki per sia voo = ka_ _ _
15. Enigi kaj eligi aeron tra nazo a buo; enlasi aeron en la pulmojn kaj ellasi in post kiam
i reoksigenigis la sangon = spi_ _
16. Organo konsistanta el karnaj fibroj kaj servanta por movi la diversajn partojn de la korpo
= mus______.
17. Juntao inter du skeletaj elementoj de homo kaj de vertebruloj = art_____.
18. Ekzercado de la korpo per movoj = gi______________.
19. Forigi ion de ies okuloj, metante in en sekretan lokon, a kovrante in per io = ka_ _ .
20. Skulptao prezentanta homon a beston en pli-malpli natura grandeco = st________.
21. Kiam akvo falas el nuboj, pl_______.
22. Resti [ficar] is iu alvenos [chegar] a io okazos = ate______.
23. io ajn kio estas en la mondo, konkreta a abstrakta, nedifinite montrata = afe____.
24. Esprimi sian penson per vortoj = di_ _
25. Maloji (a oji) tiel, ke larmoj (akvo) fluas el la okuloj = pl_____.
26. Granda atomobilo por publika transportado de pluraj personoj samtempe, efe en
urbo a en ia irkaao = bu_ _
27. Rapide formovi de si ion tra la aero en alian lokon = e___.
28. Globforma ludilo = pil_ _

________LECIONO 8 _______________________________________________________

1. Estigi adeblan aervibradon = so_ _.
2. Elektra aparato ebliganta interparoladon je distanco per starigo de komunika kanalo
inter la partoprenantoj [participantes] de la interparolo = te__________.
3. Sono de parolo, kanto, krio, farata de aero elblovita el la pulmoj kaj vibrigita de la laringo
= vo_ _ .
4. Mano normale okazanta mallonge post la nokta dormo = mat___________.
5. Mano normale okazanta irka tagmezo: mi nur iom malfruios *atrasar-me-ei] al la
ta___________, sed tio ne estas grava [no importante].
6. Mano normale okazanta fine de la tago: post la ves__________ niaj fratoj eliris kun la
gastoj [hspedes].
7. Restigi iun a ion en akvo, fluao, precipe por lavi a kuraci = ba_ _ .
8. Esti en stato de korpa kaj spirita senaktiveco, kiu e la homoj ordinare okazas dum iu
nokto, kaj estas necesa por ripozigi la homojn kaj la bestojn = do_ _ _ .
9. Amika, amata = k_ _ _ .
10. Senprokraste [sem procrastinar] post tiu momento: Mi tu_ foriras.

156
11. iu el la apartaj ejoj de domo, disigitaj per muroj, kaj komunikiantaj per pordoj =
am____ .
12. Tre malbona (korpa) sento = dol________.
13. Medicinisto kiu aktive kuracas homojn = kur_________.
14. Iu kuracata de medicinisto a operaciata de irurgiisto = paci_________.
15. Konsenti *consentir+ ricevi ion, kion iu donas a proponas: mi proponis al li cigaron, kiun
li kun danko akc_______.
16. Veni en ion = env_______.
17. Substanco uzata por sanigi; drogo uzata kiel kuracilo: i akceptis de liaj manoj kuleron da
med_________.
18. Elstara osteto *ossinho+, en la buo de homoj kaj bestoj, kiu servas por mordi kaj mai
*mascar+ la nutraon: la d_______ de leono estas akraj.
19. Malantaa parto de la homa korpo, de ultroj is pelvo = dor_ _ .
20. Dividi solidaon per akra ilo = tra_ _ _ .
21. Manilo konsistanta el tenilo *cabo+ kaj plateto provizita per pluraj pikiloj [espetos],
servanta por piki *espetar+ ion kaj levi in al la buo = fo_ _ _ .
22. Unu el la maniloj, konsistanta el tenilo kaj el kava parto, ovforma a ronda, per kiu oni
erpas fluaojn a duonsolidajn nutraojn = kul______.
23. Trinkujo, precipe por malvarmaj trinkaoj, ordinare pli alta ol lara, ofte el vitro *vidro+,
sed anka el aliaj materialoj, foje *s vezes+ kun tenilo = gl________.
24. Glaso kun piedo: Kaj li prenis panon, kaj [...] donis al ili, dirante: tio estas mia korpo, kiu
estas donita por vi; [...] sammaniere anka la kali____ post la vespermano, dirante: tiu
kali____ estas la nova interligo en mia sango *sangue+, kiu estas elverata *derramado+ por
vi.
25. Trinkujo destinita por trinkado de varmaj trinkaoj, precipe kafo a teo. Hi estas
proksimume duonsfera, duoncilindra a similforma, ordinare malalta kun lara malfermao,
anso (tenilo), kaj estas farita el porcelano, fajenco [faiana loua de barro] a alia
materialo: ta_ _.
26. Iom kava, plata [plano, chato+, malprofunda vazo, el kiu oni manas = tel______.
27. Vazo farita el argilo, fajenco, porcelano, metalo a alia materialo, kun a sen anso, kaj
ne havanta kolon = bov_ _ .
28. Ornama kapvesto de reganto = kro_ _ .
29. Malinterne: mi staras ek______ la domo kaj li estas interne.
30. Pasante apude = pre_ _ _ .
31. His la nuna momento: la sukceso ank_____ ne estas certa.
32. Plene, komplete, senescepte [sem exceo]: mi estas tu_ _ trankvila.
33. Havanta korpon, organaron, menson [mente], kiuj bone kaj normale funkcias: Se mi
estus sa_ _ , mi estus felia
34. Loko taga *apropriado+ por nao: na_______.
35. Kiu plaas kaj plezurigas: la vizao de tiu infano estas agr_____; lia vizito estis al mi tre
agr________.
36. Sportludo, en kiu du a kvar ludantoj per specialaj batiloj (rakedoj) alterne sendas
pilketon trans mezan reton *rede+ al la kontraa parto de la ludejo = ten________.
37. Sin amuzi, sin distri [distrair], agante [agindo, fazendo], ne por ia utilo, sed por nura
plezuro de agado [ao] = lu__.
38. Depost nun; ekde nun; senplie; senalie; sen plua atendo: mi j_ _ havas mian apelon,
nun seru vi vian; j_ _ estas tempo iri domen.
39. Sidi sur iranta besto (evalo, azeno, kamelo,...); sidi sur biciklo kaj veturi: kiu kuraas
ra_____ sur leono?
40. Besto kvarpieda, kiun homo kutime uzas por rajdi = ev________.
41. La hela parto de diurno *dia (as 24 horas)+, la tempospaco dum kiu la suno, de sia levio
is sia subiro, prilumas koncernan parton de la tero: mi veturis du ta______ kaj unu nokton.
42. Tiu parto de la diurno, dum kiu la suno estas sub horizonto kaj ne lumas al ni: en la
no_____ ni vidas la palan lunon kaj la belajn stelojn.
43. La nuna tago; i tiu tago = hod_____.
44. Alkohola trinkao, ekstraktita el fermentintaj vinberoj: la v_ _ _ gajigas la koron de la
homo.
45. Korpe a spirite peni por produkti aon, plenumi taskon *cumprir tarefa+, rezultigi efikon
[efeito] = lab________.
46. Bestoj kovritaj de plumoj, kun du piedoj, flugiloj [asas], naskantaj ovojn, el klaso de
vertebruloj = bi_______.
47. Sin movi en aero, kiel birdo a insekto; sin movi en aero per aparato = fl______.
48. Dombesto apartenanta al tiu genro, devenanta de lupo [lobo], kun multaj rasoj, uzata
precipe por gardado kaj asado: hu____ estas plej bona amiko de homo.
49. Malhavi ion necesan: mi bez_______ monon, ripozon

________LECIONO 9 _______________________________________________________

1. Plenumi [desempenhar, cumprir] la propran difinitan taskon, parolante pri organo,
maino kaj enerale iu ajn ilo a organizo: la maino ne plu bone fun______.
2. Stato de la atmosfero = vet________.
3. Donanta a ricevanta vivan lumon, tre luma, lumplena: la varma kaj he___ radio de l'
suno.
4. Profesiulo, kiu kolektas novaojn a aliajn informojn, kaj prezentas ilin en gazeto a alia
amasinformilo = u__________.
5. Viro ligita al virino a alia viro per ceremonio (geezio) a kontrakto por vivi kune =
e____.
6. Forte inklini al ia ago, pro ofta [freqente] ripetado: li kut______ fumi pipon [cachimbo]
post tagmano.
7. Samnivela parto de domo: ni levadis nin iam pli kaj pli alte is la kvara eta____.
8. Ne je la flanko [lado] de la koro: La plimulto de la homoj skribas per sia dek_____ mano.

157
9. Demanda senfleksia pronomo, signifanta de kiu, de kiuj? kaj montranta la apartenecon:
k___ urnalo tio i estas? Hi estas mia.
10. Estanta en alta loko a en la plej alta loko: i staras sur la su____ parto de tuparo.
11. Sin vidigi, ekmontrii *mostrar-se+, farii videbla: iu nekonata *desconhecido+ ap_ _is e
la pordo; la unuaj floroj ap_ _as en la ardeno.
12. Ne esti plu, ne agi plu, ne dari plu, interrompii: la bruo *barulho+ ____ por unu
momento.
13. Ne tute, ne plene; iomete malpli ol: 59 minutoj estas pre____ unu horo.
14. Forte, intense adebla: la_ _ _ voo.
15. Rigardi irka si, al diversaj direktoj: Li ir____________ kaj vidante, ke li estis sola,
malfermis la pordon mallate.
16. Trovi *encontrar+ iun irante kontradirekte al li: hiera mi renk______ vian filon.
17. Diferenca, malsama: li estas tute al____ ol li estis; la rezultato estis tute al____ ol ni
esperis.

________LECIONO 10 _______________________________________________________

1. Prepari nutraon, elmetante in al varmego por igi in manebla: ku______.
2. Malfaciligi a malhelpi ies movojn; maloportuni al iu, malkomfortigi iun: tiu senesa bruo
e_ _ _ min.
3. Loko en ambro, kie povas esti fajro *fogo+ sen danero = ka_________.
4. Konstruo pli alta ol dika, kiu konsistigas la flankojn de domo, irkaas spacon a dividas
ejon = mu_ _.
5. Du interligitaj homoj; duo de samspecaj aferoj: p_____ da uoj, da gantoj...
6. Komforta seo *cadeira+ kun dors- kaj brakapogilo [apoio para as costas e braos],
brakseo = fot______.
7. Mamulo simila al homo = si_____.
8. Tio, kion oni volas, ke okazu; tio, al kio oni volas veni; tio, kion oni volas atingi: la libro
tute tagas por sia ce_ _ .
9. Ne foriri, ne malaperi, estadi en koncerna loko: res _ _ kun leono estas danere.
10. Ebleco *possibilidade+ de malbono, de malfelio: tiam la estonteco *futuro+ de nia afero
estos absolute ekster dan_______.
11. (pri organizitaj estaoj [seres]) Iom post iom disvolvii, pligrandii is normala mezuro:
kre_____ plantoj, haroj, bestoj
12. Lasta parto de io, en tempo a spaco: de la komenco is la f_ _ _ .
13. Tre malbona, kiu kazas timon *medo+ = ter______.
14. Konforma al la realo, malfalsa: ve_ _ rakonto.
15. Granda, longedara katastrofo: la maino povas esti liberigilo a pla_ _ por la homaro
[humanidade].
16. Atingi: la morto tr____ lin subite; malfelio tr_____ lin; multe da suferoj kaj mizero
tr_____ tiam la hebreojn; stranga okazo min tr_____.
17. Latigi la voon por komprenigi al iu, ke li devas veni: ne vo___ diablon, ar li povas
aperi.
18. Senti malagrablan senton, kazatan de efektiva a imaga minacanta *ameaador+
danero a malbono, kiun oni deziras eviti: Ni iuj ti____ la doloron kaj la morton.
19. Porti kun si, sur si unu a plurajn objektojn: bonvolu kun______ kun mi la tablon supren.
20. Veni is dezirata loko; veni is dezirata rezulto; sukcesi tui ion, kiu estas malproksima:
etendante [esticando] la brakon, li ati_____ la pomon.
21. esi agi, iri, movii ktp: la soldatoj hal_____ post longa marado; jam de hiera mia
horloo hal____.
22. Kiam ni parolas kun reo a reino, ni vokas ilin: Via maj______.
23. Esperantigita nomo de Internet = ____________.
24. Meblo *mvel+ konsistanta el plato subportata de unu a pluraj kruroj (a piedoj): la
libro estas sur la ta____.

________LECIONO 11 _______________________________________________________

1. En grado a kvanto supera je iu alia: u vi deziras ___ da pano?; la papero estas tre blanka
sed la neo estas ____ blanka; lakto estas _____ nutra, ol vino; li amas lin ___, ol sin mem;
ne estas permesite al mi ____ diri; diru nenion _____ pri tio i.
2. Adv. esprimanta kvanton a gradon superan al iuj aliaj: i estis unu el la _____ belaj
knabinoj, kiujn oni povis trovi.
3. Ne alia homo, sed tiu homo: mi adis tion de li m_ _ = mi adis tion de li, ne de iu alia; mi
m_ _ faris tion = mi ne petis, ke iu alia faru tion, sed mi faris
4. Flugmaino, kies helico samtempe levas la mainon kaj antaenmovas in =
he_____________.
5. Montri, kiu estas iu a kio estas io; vidigi a adigi (teatraon, spektaklon,...) = prez_____.
6. Plene preparita; disponebla por tuja uzo: la tagmano estas pr______; i havas pr_____
respondon por iu demando.
7. Prepozicio montranta objekton, malinterne de kiu staras alia objekto: mi staras ek_____
la domo kaj li estas interne; (figure) la estonteco de nia afero estas absolute ek_______
danero.
8. Ekpreni, tiel, ke la kaptao a kaptito ne plu povas foriri: pasero [pardal] _ _ _tita estas pli
bona, ol aglo [guia] _ _ _tota.
9. Rekonsciii el dormo: iumatene mi ve_______ kun agreno *desgosto+.
10. Farii nevidebla, ne plu esti videbla: ili malap_______ kiel vaporo.
11. Eventuale, povas esti ke, povas esti a ne esti, okazi a ne okazi: eb___ mi povos vin
helpi.
12. Neakompanata, ne estanta kun aliaj, izola: kelkfoje mi atas promeni so_ _.
13. Maino, kiu rapide kudras = ku____________.
14. Meti en pakon [pacote, embrulho] = en_______.
15. Fermentinta trinkao el malto, lupolo, akvo kaj foje kun aliaj aldonaoj = bi_______.

158


VORTARO



Estude algumas das palavras que foram apresentadas nessa reviso:

estro: chefe rado: roda karesa: carinhoso fluao: fluido, lquido
streo: tenso koni: conhecer enlosi: trancar, prender bastoneto: pequeno basto
veturilo: veculo ebligi: possibilitar premi: pressionar, apertar taga: conveniente
montri: mostrar mezuro: medida ago: ao agi: agir
lusko: luxo ligno: madeira tabulo: tbua teni: ter
sendi: enviar tuto: totalidade aparta: parte, separado, particular vidpunkto: ponto de vista
Usono: Estados Unidos dari: continuar ofte: freqentemente vido: viso
surfaco: superfcie teniko: tecnologia tui: tocar nekonata: desconhecido
antaa: dianteiro enhavi: conter cerbo: crebro sentumo: sentido
kava: cncavo kunigi: ligar supera: superior preni: pegar
malfermao: abertura lasi: permitir eniro: entrada eliro: sada
faldi: dobrar kui: deitar unuo: unidade parolado: fala
skribado: escrita hato: pele mamulo: mamfero losi: chavear
losilo: chave bezono: necessidade gluti: engolir prucigi: jorrar, esguichar
froti: esfregar polvo: p enverii: desaguar veri: despejar, derramar
lumi: brilhar amaso: multido, pilha jesado: afirmao klino: inclinao
voorganoj: rgos da voz lerteco: habilidade ebleco: possibilidade frapo: pancada
kruda: cru maniko: manga (de roupa) mango: manga (fruta) estigi: instigar, causar
resti: ficar alveni: chegar partopreni: participar gasto: hspede
prokrasti: procrastinar osto: osso mai: mascar tenilo: cabo
pikilo: espeto piki: espetar foje: s vezes sango: sangue
elveri: derramar fajenco: faiana (loua de barro) plata: plano, chato escepto: exceo
menso: mente reto: rede distri: distrair diurno: dia (de 24 horas)
efiko: efeito lupo: lobo plenumi: cumprir, desempenhar pipo: cachimbo
flanko: lado trovi: encontrar fajro: fogo seo: cadeira
brakapogilo: apoio para os braos apogi: apoiar estao: ser timo: medo
homaro: humanidade pasero: pardal aglo: guia agreno: desgosto
pako: pacote, embrulho






159
RESPONDOJ DE LA REVIZIO

________LECIONO 1 _______________________________________________________

1. Bonan matenon Bonan tagon Bonan vesperon Bonan nokton.
2. Reo reino princo princino (ou: reido reidino)
3. Dankon Nedankinde 4. instruisto
5. lernanto 6. komprenas
7. knabo knabino 8. volas

________LECIONO 2 _______________________________________________________

1. forta 2. kuraa 3. saa 4. granda 5. domo
6. palaco 7. emizo 8. sako 9. mapo 10. sandvio
11. motorciklo 12. komputilo

________LECIONO 3 _______________________________________________________
1. ardeno ardenisto 2. rigardi 3. vinbero 4. pruno
5. atas 6. Anka 7. pajo 8. panjo 9. malsata
10. kelnero 11. Bonvolu 12. salato 13. suko 14. glaciao
15. akvo 16. ridi 17. kalkuli 18. arbusto 19. floro
20. scii 21. ami 22. amba 23. forkuri 24. antaen
25. do 26. aresti 27. malliberejo 28. soldato 29. gardisto
30. nomo nomoj 31. ao 32. profesio 33. forporti 34. numero
35. kajero 36. plumo 37. krajono 38. skrapgumo 39. mani
40. nun

________LECIONO 4 _______________________________________________________
1. kosmo 2. kosmoipo 3. foriri 4. malfermis 5. horloo
6. bongusta 7. malplena 8. seri 9. manao 10. vendisto
11. frukto 12. biciklo 13. parki 14. maino 15. is is
16. gustumi 17. Terure 18. budo 19. fui 20. forporti
21. porti 22. amiko 23. letero 24. leterportisto 25. frato
26. filon filinon 27. vidi
________LECIONO 5 _______________________________________________________

1. nu 2. kie 3. i 4. intervjui 5. biciklisto
6. el el 7. lando landojn 8. veni venas 9. nun 10. esi
11. iri iradis 12. for For for 13. halti haltis 14. rigardi 15. askulti
16. ekrano 17. kisi 18. aperi aperis 19. korpo 20. kapo
21. okulo 22. orelo 23. buo 24. kolo 25. ultro
26. brako 27. kubuto 28. mano 29. kruro 30. piedo
31. pordo 32. preni 33. mani 34. pai 35. flari
36. vidi 37. adi 38. fleksi 39. literumi 40. vorto
41. urbo 42. haro haroj
________LECIONO 6 _______________________________________________________
1. kun 2. pli 3. super 4. stango 5. libera
6. varma 7. sata 8. sed 9. soifa 10. trinkas
11. akvo 12. viti 13. dui 14. seka 15. vii
16. surmeti 17. laca 18. ripozi 19. stari 20. fali
21. apud 22. rivero 23. fartas 24. kvankam 25. suno suno
26. luno 27. nubo 28. stelo

________LECIONO 7 _______________________________________________________

1. adi 2. kapjesi 3. paroli 4. provi 5. povo
6. kuri 7. bati 8. okazis 9. produkti 10. nai
11. robo 12. rava 13. plaa 14. kanti 15. spiri
16. muskolo 17. artiko 18. gimnastiko 19. kai 20. statuo
21. pluvas 22. atendi 23. afero 24. diri 25. plori
26. buso 27. eti 28. pilko

________LECIONO 8 _______________________________________________________

1. soni 2. telefono 3. voc 4. matenmano 5. tagmano
6. vespermano 7. bani 8. dormi 9. kara 10. tuj
11. ambro 12. doloro 13. kuracisto 14. paciento 15. akceptis
16. enveni 17. medikamento 18. dento 19. dorso 20. trani
21. forko 22. kulero 23. glaso 24. kalikon kaliko
25. taso 26. telero 27. bovlo 28. krono 29. ekster
30. preter 31. ankora 32. tute 33. sana 34. naado
35. agrabla agrabla 36. teniso 37. ludi 38. jam jam 39. rajdi
40. evalo 41. tagojn 42. nokto 43. vino 45. labori
46. birdoj 47. flugi 48. hundo 49. bezonas

________LECIONO 9 _______________________________________________________

1. funkcias 2. vetero 3. hela 4. urnalisto 5. edzo
6. kutimas 7. etao 8. dekstra 9. kies 10. supra
11. aperis aperas 12. esis 13. preska 14. lata 15. irkarigardi
16. renkontis 17. alia alia

________LECIONO 10 _______________________________________________________

1. kuiri 2. enas 3. kameno 4. muro 5. paro
6. fotelo 7. simio 8. celo 9. resti 10. danero
11. kreskas 12. fino 13. terura 14. vera 15. plago
16. trafis trafas(-is) trafis trafis(-as) 17. voki 18. timas 19. kunporti
20. atingis 21. haltis haltis 22. majesto 23. Interreto 24. tablo

________LECIONO 11 _______________________________________________________

1. pli pli pli pli pli pli 2. plej 3. mem mem 4. helikoptero 5. prezenti
6. preta pretan 7. ekster ekster 8. kaptita kaptota 9. vekias 10. malaperis
11. eble 12. sole 13. kudromaino 14. enpaki 15. biero




160

VOCABULRIO GERAL
ESPERANTO PORTUGUS / PORTUGUS ESPERANTO


Este vocabulrio consiste em quase todas palavras que estudamos no nosso curso. Ao todo, incluindo vocbulos derivados, esto listadas cerca de 850 palavras do esperanto para
o portugus e quase 900 do portugus para o esperanto. Porm, caso voc tenha obtido sucesso ao fazer o curso, significa que o nmero de palavras que voc conhece pode ser
multiplicado muitas vezes, j que a formao de palavras em Esperanto conta com um sistema de afixos e terminaes lgicas e regulares.



ESPERANTO PORTUGUS



abelo: abelha
aeti: comprar
adreso: endereo
aero: ar
afable: afavelmente
afero: coisa
aa: velho
agi: agir
aglo: guia
ago: ao
ao: idade
agrabla: agradvel
akcepti: aceitar
akiri: adquirir
akra: afiado
akrobati: fazer acrobacias
akrobato: acrobata
akvo: gua
akvorezervo: reserva de gua
al: a, para
alia: outro, outra
alporti: trazer
alta: alto
alveni: chegar
amaso: multido, pilha, grande
quantidade
amba: ambos
ami: amar
amiko: amigo
angla: ingls
angle: em ingls
anka: tambm
ankora: ainda
anta ol: antes de
antaa: dianteiro
antaen: em frente, ante, antes
aparta: parte, separado, particular
aparteni: pertencer
aperi: aparecer
apogi: apoiar
aprilo: abril
apud: perto de
arbusto: arbusto
aresti: prender
arento: prata
artiko: articulao
atendi: esperar
atingi: alcanar, atingir
a: ou
adi: ouvir
agusto: agosto
askulti: escutar
atobuso (buso): nibus
atuno: outono
avo: av
babili: conversar
balda: logo, em breve
banambro: banheiro
bani: banhar
bastoneto: pequeno basto
bati: bater
bela: belo, bela
besto: animal
bezoni: necessitar, precisar
bezono: necessidade
bicikli: andar de bicicleta
biciklisto: ciclista
biciklo: bicicleta
biero: cerveja
bildo: figura
birdo: pssaro
blanka: branco
blovi: soprar
blua: azul
bluzo: blusa
bona: bom
bonan matenon: bom dia, boa
manh
bonan nokton: boa noite (na
despedida)
bonan tagon: boa tarde, bom dia (o
dia inteiro)
bonan vesperon: boa noite (no
encontro)
bone: bem
boneco: bondade
bonege: excelente
bongusta: gostoso, saboroso
bonvolu: por favor
botelo: garrafa
bovlo: tigela
brakapogilo: apoio para os braos
brako: brao
brakumo: abrao
brili: brilhar
bruna: marrom
buso (atobuso): nibus
buo: boca
celi: visar, ter em vista, objetivar
celo: objetivo
Celsio Celsius
cent: cem
cerbo: crebro
certe: certamente
agreno: desgosto
ambro : quarto
apelo: chapu
apo: bon, touca
ar: porque
aso: caa
e: em
e: em, junto a
efa: principal
efe: principalmente
efurbo: capital
emizo: camisa
erpi: apanhar (lquido)
esi: cessar, parar
evalo: cavalo
i tie/tie i: aqui
i tio/tio i: isto
ielo: cu
ikarigardi: olhar em volta
ina: chins
inio: China
irka: cerca de, aproximadamente
iu: cada, todo
iuj: todos, todas
u: partcula interrogativa; por
acaso...?
danci: danar
danero: perigo
danki: agradecer
dankon: obrigado
dari: continuar
darigo: continuao
decembro: dezembro
dek: dez
dekduo: dzia
dekstra: direita
dentdoloro: dor de dente
dento: dente
devigi: obrigar
deziri: desejar
dika: gordo, gorda
diligenta: diligente
diligente: diligentemente
dimano: domingo
Dio: Deus
diri: dizer
distri: distrair
diurno: dia (de 24 horas)
do: pois, ento, portanto
dola: doce
dolori: doer
doloro: dor
dometo: casinha
domo: casa
donaco: presente, doao
doni: dar
dormi: dormir
dormoambro: quarto de dormir
dorsdoloro: dor nas costas
dorso: costas, dorso
doto: dote
du: dois
dua: segundo
dum: durante
dui: lavar, lavar de ducha
eble: talvez, possivelmente
ebleco: possibilidade
ebligi: possibilitar
e: at, at mais, ainda
edzigi: casar, fazer algum marido
edzii: casar-se, tornar-se marido
edzino: esposa
edzinigi: casar, fazer algum esposa
edzinii: casar-se, tornar-se esposa
geedzii: casar-se (ambos os sexos)
edzo: esposo

161
efiko: efeito
ege: extremamente
ek: vamos! vai!
ekrano: tela, ecr
ekstero: exterior
ekster: fora de, no exterior de
ekveturi: partir (de viagem), iniciar
viagem
ekzemple: por exemplo
el: de (indica origem)
elekti: escolher
eliro: sada
elparolo: pronncia
elveri: derramar
en ordo: em ordem
enhavi: conter
eniri: entrar
eniri: entrar
eniro: entrada
enpaki: empacotar
enlosi: trancar, prender
enveni: entrar
enverii: desaguar
escepto: exceo
esperante: em esperanto
esperanto: aquele que tem
esperana, aquele que espera
espereble: com esperana
estao: ser (subst.)
esti: ser, estar
estigi: instigar, causar
estro: chefe
etao: andar, piso
evoluo: evoluo
fajenco: faiana (loua de barro)
fajro: fogo
fakte: de fato
faldi: dobrar
fali: cair
Farenhejto: Farenheit
fari fazer
fari: fazer
farii: tonar-se
farti: estar, ir (de sade)
fazeolo: feijo
februaro: fevereiro
feino: fada
ferioj: frias
fiera: orgulhoso
filino: filha
filo: filho
finfine: finalmente
finii: terminar
fino: fim
fino: fim
fiao: peixe (partes para comer)
fio: peixe
flanko: lado
flari: cheirar
flava: amarelo
flegisto: enfermeiro
fleksi: flexionar
floro: flor
fluao: fluido, lquido
flughaveno: aeroporto
flugi: voar
foje: s vezes
for: embora
foriri: ir embora
forko: garfo
forkonduki: levar para longe
forkuri: fugir
forpeli: afugentar, expulsar
forporti: levar para longe
forta: forte
fotelo: poltrona
frapo: pancada
fratino: irm
frato: irmo
fralino: moa, senhorita
fremda: estrangeiro
frea: fresco
froti: esfregar
frukto: fruta
fruktobudo: fruteira, tenda de frutas
fui: fugir
funkcii: funcionar
gaja: alegre, gaio
gambo: perna, gmbia (femuro +
kruro = gambo)
ganto: luva
gardisto: guarda
gasto: hspede
geedzii: casar-se (ambos os sexos)
gefratoj: irmos
generalo:general
gepatroj: pais
gimnastiko: ginstica
glaciao: sorvete
glaso: copo
glate: facilmente, sem barreiras
gluti: engolir
golfo: golfe
Gondolando: nome de um lugar
fictcio
grado grau
granda: grande
griza: cinza
gumo: borracha
gustumi: experimentar, provar
ardenisto: jardineiro
ardeno: jardim
emeloj: emeos
enerale: geralmente
eni: incomodar
i: ele/ela (pronome neutro)
is revido: at a vista
is: at
oja: feliz
oji: alegrar-se
uste: justamente
halo: al
halti: parar
haltigi: fazer parar, parar (algum,
algo)
haro: cabelo
hato: pele
haveno: porto
havi: ter
hejmen: para casa
hejmo: casa, lar
hela: claro, luminoso, brilhante
helii: ficar claro
helikoptero: helicptero
helpi: ajudar
hiera: ontem
hodia: hoje
homaro: humanidade
honesteco: honestidade
horloo: relgio
horo: hora
hundo: cachorro, co
hura: viva!
ial: por alguma razo
ili: eles
imagi: imaginar
indo: mrito, dignidade
infano: criana
instruisto: professor
interreto: internet
intervjui: entrevistar
io: algo, alguma coisa
iom da: um pouco de
iri: ir
iu: algum
iufoje: algumas vezes
ja: na verdade, sem dvida
jako: jaqueta
jam: j
januaro: janeiro
jaro: ano
je la sepa horo: s sete horas
je: preposio de sentido indefinido
(s, ao, a, etc.)
jen: eis
jesado: afirmao
julio: julho
juna: jovem
junio: junho
ado: quinta-feira
eti: atirar, lanar, jogar
urnalisto: jornalista
kafo: caf
kaj: e
kajero: caderno
kaliko: clice
kalkuli: calcular
kameno: chamin, lareira
kanti: cantar
kapablo: capacidade
kapdoloro: dor de cabea
kapjesi: afirmar com a cabea
kapo: cabea
kapti: capturar, pegar
kara: querido, querida, caro, cara
karesa: carinhoso
kai: esconder
kava: cncavo
kelkaj: algumas, alguns
kelnero: garom
kial: por que
kiam: quando
kie: onde
Kiel vi fartas?: Como voc vai?
kiel: como
kien: aonde
kies: de quem
Kio okazas?: O que est
acontecendo?
kio: o que
kiom da: quantos, que quantidade
de
Kioma horo estas?: Que horas so?
kioma: que, qual (ordinal)
kisi: beijar
kiu: quem, qual
klino: inclinao
knabino: menina
knabo: menino
kolo: pescoo
kolombo: pombo
koloro: cor
koltuko: cachecol
kompatinda: pobre, miservel
kompreni: compreender
komputilo: computador
koni: conhecer
konstrasto: constraste
kontra: contra
kontrolado: controle, vistoria
kopio: cpia
korbopilko: basquete
koro: corao
korpo: corpo
korpopartoj: partes do corpo
kosmo: cosmo, espao
kosmoipo: nave espacial
kosti: custar
krajono: lpis
kredi: acreditar
krei: criar
kreski: crescer
krii: gritar
krono: coroa
kruo: cntaro
kruda: cru
kruro: perna
ktp. : kaj tiel plu, e assim por diante,
etc. (l-se: ko-to-po)
kubuto: cotovelo
kudri: costurar
kudromaino: mquina de costura
kuirado: cozinhamento
kuirejo: cozinha
kuiri: cozinhar
kulero: colher
kun: com
kune: junto
kunigi: ligar
kunporti: trazer, conduzir
kuracisto: mdico
kuraa: corajoso
kurae: bravamente, corajosamente
kuri: correr
kui: estar deitado
kutimi: costumar
kvankam: apesar de, embora
kvar: quatro
kvin: cinco
la: o, a, os, as (artigo definido)
labori: trabalhar
laboro: trabalho
laca: cansado
lakto: leite
lando: pas, terra
lasi: permitir
lasta: ltimo
la: de acordo com, segundo
lata: alto (som)
legi: ler
leono: leo
lernanto: estudante, aluno
lerni: aprender
lerteco: habilidade
letero: carta
leterportisto: carteiro
li: ele
lia: seu, sua, dele
libera: livre
libro: livro
ligno: madeira
lingvo: lngua
literumi: soletrar
loejo: morada, casa
loi: morar
lonanto: habitante
ludado: jogada, partida
ludejo: lugar para jogar
ludi: jogar, brincar
ludo: jogo
lumi: brilhar
lundo: segunda-feira
luno: lua
lupo: lobo

162
lusko: luxo
mai: mascar
majesto: majestade
majo: maio
malalta: baixo
malaperi: desaparecer
malbongusta: ruim
maldekstra: esquerda
malfacile: difcil
malfermao: abertura
malfermi: abrir
malfrue: tarde
malgranda: pequeno
malhelii: ficar escuro, escurecer
mallata: baixo (som)
mallate: em baixo som, baixo, com
pouco barulho
malliberejo:priso
malnova: velho
malplena: vazio
malsana: doente
malsata: faminto, com fome
malseka: molhado
malsupren: para baixo
malvarma: frio
mamulo: mamfero
manao: comida
mani: comer
mango: manga (fruta)
maniko: manga (de roupa)
mano: mo
mapo: mapa
mardo: tera-feira
maro: mar
marto: maro
masaulo: tolo, burro
maino: mquina
matenmani: tomar caf da manh
matenmano: caf da manh
matura: maduro
medikamento: medicamento
mem: mesmo, mesma
memori: lembrar
menso: mente
merkredo: quarta-feira
meza: do meio
mezo: meio (centro)
mezuro: medida
mi: eu
mia: meu, minha
mielo: mel
mil: mil
miljaro: milnio
miliono: milho
mirinda: maravilhoso
miro: admirao, pasmo
moda: chique, da moda
monato: ms
mondo: mundo
mono: dinheiro
montri: mostrar
montrii: mostrar-se, explicar
morga: amanh
motorciklo: motocicleta
multekosta: caro
muro: muro, parede
muskolo: msculo
muzikema: amante da msica
naado: natao
naejo: lugar para nadar, piscina
nai: nadar
naiva: ingnuo
naskita: nascido
na: nove
nazo: nariz
nedankinde: de nada
nei: nevar
neo: neve
nek: nem
nekonata: desconhecido
nenio: nada
ni imagu: vamos imaginar
ni: ns
nigra: negro
nokto: noite
noktomezo: meia-noite
nomo: nome
novembro: novembro
nu: ento, ora, pois bem
(interjeio)
nubo: nuvem
nuda: nu
numero: nmero
nun: agora
nur: somente
nutra: nutritivo
obstina: teimoso, obstinado
oficiro: oficial
ofte: freqentemente
ok: oito
okazi: ocorrer, acontecer
oktobro: outubro
okulo: olho
okupo: ocupao
onklo: tio
opinio: opinio
oportuna: cmodo, oportuna,
propcio
orana: laranja (adj.)
orano: laranja (subst.)
orelo: orelha
osto: osso
paciento: paciente
pajo: papai
pakao: bagagem, pacote
pako: pacote, embrulho
pala: plido
palaco: palcio
panjo: mame
pano: po
pantalono: cala
papero: papel
parkhorloo: parqumetro
paro: par
paroli: falar
parolado: fala
parolanto: falante
paroli: falar
parto: parte
partopreni: participar
pasero: pardal
pai: caminhar, dar passos
pasi: passar
pasporto: passaporte
patrino: me
patro: pai
pazo: pausa
pensi: pensar, achar
perlo: prola
persiko: pssego
persona: pessoal
persono: pessoa
peti: pedir
piedo: p
piki: espetar
pikilo: espeto
pilko: bola
pipo: cachimbo
plaa: agradvel
plai: agradar
plago: praga
plao: praia
plata: plano, chato
plej: mais (superlativo)
plena: cheio, pleno
plenumi: cumprir, desempenhar
pli kaj pli: mais e mais, cada vez
mais
pli... ol: mais... do que
pli: mais (comparativo)
plori: chorar
plu: mais (em continuao)
plumo: caneta
pluvi: chover
polvo: p
pomo: ma
pordo: porta
porti: carregar, portar, levar
portreto: retrato
posedi: possuir
post: depois de
poste: depois, em seguida,
posteriormente
poto: correio
posttagmezo: tarde (depois do meio-
dia)
povi: poder
pravi: ter razo
premi: pressionar, apertar
preni: pegar
preska: quase
preta: pronto
preter: prximo, ao lado de
preti: estar pronto
prezenti: apresentar
pri: sobre, a respeito de
princino: princesa
printempo: primavera
pripensi: refletir, pensar
produkti: produzir
profesio: profisso
prokrasti: procrastinar
promeni: passear
provi: provar, tentar
pruno: ameixa
prunti: emprestar
psedo: pseudo
pulovero: blusa de l, pulver
punkto: ponto
rado: roda
rajdi sur evalo (rajdi evalon, per
evalo): andar de cavalo
rajdi: andar (de cavalo, bicicleta, etc)
rano: r
rapide: rapidamente
rava: encantador
redoni: devolver, dar de volta
ree: outra vez, de novo
reido: prncipe
reino: rainha
reo: rei
renkonti: encontrar, conhecer
resti: ficar, restar, sobrar
reto: rede
retpot-adreso: e-mail
reveni: retornar, voltar
rideto: sorriso
ridi: rir
rido: riso
rigardi: olhar, ver
rimarki: notar
ripetado: repetio
ripozi: repousar, descansar
rivero: rio
rizo: arroz
robo: vestido, robe
rozo: rosa
rua: vermelho
rulsketi: patinar
saa : esperto, sbio
sako: saco, sacola
salato: salada
saluti: saudar
saluton: ol
sama: mesmo
samaa: de mesma idade
sana: so, s, saudvel
sandvio: sanduche
sango: sangue
sata: saciado, satisfeito
scii: saber
sed: mas, porm
seo: cadeira
seka: seco
sekva: prximo, seguinte
sekvi: seguir
semajno: semana
semajnotago: dia da semana
senese: incessantemente
sendi: enviar, mandar
sentumo: sentido
sep: sete
septembro: setembro
seri: procurar
servema: servial
ses: seis
sezono: estao (do ano)
sia: seu (prprio), dele, dela
simili: assemelhar-se
simio: smio, macaco
sinjoro: senhor
skatolo: caixa
skribado: escrita
skribmaino: mquina de escrever
sodato: soldado
soifa: sedento
soifi: ter sede
soifo: sede
sola: somente
somero: vero
soni: soar
sono: som
sonorilo: sino, campainha
spekti: ver, assistir a
spiri: respirar
sportema: amante dos esportes
sporto: esporte
stango:barra
stari: ficar de p, estar de p
statuo: esttua
stelo: estrela
stomakdoloro: dor de estmago
stomako: estmago
strato: rua, estrada
streo: tenso
sub: sob
subteni: amparar
sufie: suficientemente
sukcesi: ter sucesso, conseguir
sukero: acar
suko: suco
suno: sol
supera: superior
supra: de cima

163
supre: acima
sur: sobre, em cima
surfaco: superfcie
surmeti: colocar, meter
surtuto: casaco, sobretudo
ajni: parecer
ati: gostar
atokupo: passatempo, hobby
i: ela
ia: seu, sua, dela
losi: chavear
losilo: chave oforo: motorista
prucigi: jorrar, esguichar
tofo: pano, tecido
tono: pedra
ultro: ombro
uo: sapato
viti: suar, transpirar
tablo: mesa
tabulo: tbua
taglibro: dirio
tagmani: almoar
tagmano: almoo
tagmezo: meio-dia
tago: dia
tajloro: alfaiate
taksio: txi
tamen: todavia, contudo
taso: xcara
taga: conveniente
teniko: tecnologia
telefono: telefone
telero: prato
tempo: tempo, hora
teni: ter
tenilo: cabo
tenisludejo: quadra de tnis, lugar
para jogar tnis
teniso: tnis
ter: muito
tero: terra
terura: terrvel
terure: terrivelmente
tiam: ento
tie: a, al, l
tiel: assim, deste modo
timi: temer, ter medo
timo: medo
tio i/i tio: isto
tio: isto, aquilo
trafi: atingir
trajno: trem
trani: cortar
tranilo: faca
tre: muito
tri: trs
tria: terceiro
trinki: tomar, beber
tro: demais
trovi: encontrar, achar
tuj: logo, imediatamente
tui: tocar
tuta: todo
tute: totalmente, absolutamente
tuto: totalidade
unu: um
unua: primeiro
unue: primeiramente
unuo: unidade
unusola: somente um(a)
urbo: cidade
Usono: EUA
varma: quente
ve: ai; que desgraa
vegetara: vegetariano
vegetarano: vegetariano
vegetare: vegetarianamente
vekhorloo: relgio despertador
veki: acordar
vekii: acordar-se
vendisto: vendedor
vendredo: sexta-feira
veni: vir
venontjare: ano que vem
vera: verdadeiro
verda: verde
vere: verdadeiramente, na verdade
verpermani: jantar
verajne: provavelmente
veri: despejar, derramar
vestao: veste, roupa
vetero: tempo, condio
meteorolgica
veturilo: veculo
vi: voc
via: teu, tua, seu, sua
viando: carne
vico: fila
vidi: ver
vido: viso
vidpunkto: ponto de vista
vidvino: viva
vilao: aldeia
vinbero: uva
vino: vinho
vintro: inverno
virino: mulher
viro: homem
vii: secar
vizao: rosto
vizo: visto (em documentos)
voo: voz
voorganoj: rgos da voz
vojai: viajar
vojao: viagem
voki: chamar
voli: querer
vorto: palavra



PORTUGUS ESPERANTO



parte, separado, particular: aparta
a, para: al
abelha: abelo
abertura: malfermao
abrao: brakumo
abril: aprilo
abrir: malfermi
absolutamente, totalmente: tute
ao: ago
aceitar: akcepti
achar: trovi
acima: supre
acontecer, ocorrer: okazi
acordar: veki
acordar-se: vekii
acordo > de acordo com: la
acreditar, crer: kredi
acrobata: akrobato
acar: sukero
admirao, pasmo: miro
adquirir: akiri
aeroporto: flughaveno
afavelmente: afable
afiado: akra
afirmao: jesado
afirmar com a cabea: kapjesi
afugentar: forpeli
agir: agi
agora: nun
agosto: agusto
agradar: plai
agradvel: agrabla, plaa
agradecer: danki
gua: akvo
guia: aglo
a, al, l: tie
ai; que desgraa: ve
ainda: ankora
ajudar: helpi
alcanar, atingir: atingi
aldeia: vilao
alegrar-se: oji
alegre, gaio: gaja, felia
alfaiate: tajloro
algo, alguma coisa: io
algum: iu
algumas vezes: iufoje
alguns: kelkaj
al, a, l: tie
alia: outro
almoar: tagmani
almoo: tagmano
al: halo
alto (som): lata
alto: alta
amanh: morga
amante da msica: muzikema
amante dos esportes: sportema
amar: ami
amarelo: flava
ambos: amba
ameixa: pruno
amigo: amiko
amparar: subteni
andar (de cavalo, bicicleta, etc.):
rajdi
andar de bicicleta: bicikli
andar de cavalo : rajdi sur
evalo, rajdi evalon, ...per evalo
andar, piso: etao
animal: besto
ano: jaro > no ano que vem:
venontjare
antes de: anta ol
aonde: kien
apanhar (lquido): erpi
aparecer: aperi
apertar, pressionar: premi
apesar de, embora: kvankam
apoiar: apogi
apoio para os braos: brakapogilo
aprender: lerni
apresentar: prezenti
aproximadamente, cerca de: irka
aqui: i tie/tie i
ar: aero
arbusto : arbusto
arroz: rizo
articulao: artiko
s vezes: foje
assemelhar-se: simili
assim, deste modo: tiel
assistir a, ver: spekti
at a vista: is revido
at, at mais, ainda: e
at: is
atingir: trafi
av: avo
azul: blua
bagagem, pacote: pakao
baixo (som): mallata
baixo > em baixo som: mallate
baixo: malalta
banhar: bani
banheiro: banambro
barra: stango
basquete: korbopilko, korbopilkado
basto: bastono > pequeno basto:
bastoneto
bater: bati
beber, tomar: trinki
beijar: kisi
belo, bela: bela
bem: bone
bicicleta: biciklo
blusa de l, pulver: pulovero
blusa: bluzo
boa noite (na despedida): bonan
nokton

164
boa noite (no encontro): bonan
vesperon
boa tarde, bom dia (o dia inteiro):
bonan tagon
boca: buo
bola: pilko
bom dia, boa manh: bonan
matenon
bom: bona
bondade: boneco
bon, touca: apo
borracha: gumo, skrapgumo,
frapgumo
brao: brako
branco: blanka
brilhante, claro: hela
brilhar: brili, helii, lumi
brincar, jogar: ludi
burro, tolo: malsaulo
cabea: kapo
cabelo: haro
cabo: tenilo
caa: aso
cachecol: koltuko
cachimbo: pipo
cachorro, co: hundo
cada vez mais, mais e mais: pli kaj
pli
cada, todo: iu
cadeira: seo
caderno: kajero
caf: kafo
caf da manh: matenmano
cair: fali
caixa: skatolo
cala: pantalono
calcular: kalkuli
clice: kaliko
caminhar, dar passos: pai
camisa: emizo
caneta: plumo
cansado: laca
cantar : kanti
cntaro: kruo
co: hundo
capacidade: kapablo
capital: efurbo
capturar, pegar: kapti
carinhoso: karesa
carne: viando
caro (preo): multekosta
caro(a), querido(a): kara
carregar, portar, levar: porti
carro: atomobilo
carta: letero
carteiro: leterportisto
casa: domo, hejmo > para casa:
hejmen, domen
casaco, sobretudo: surtuto
casinha: dometo
cavalo: evalo
cedo: frue
Celsius: Celsio
cem: cent
centena: cento
cerca de, aproximadamente: irka
crebro: cerbo
certamente: certe
cerveja: biero
cessar, parar: esi
cu: ielo
chamar: voki
chamin, lareira: kameno
chapu: apelo
chave: losilo
chavear: losi
chefe: estro
chegar: alveni
cheio, pleno: plena
cheirar: flari
China: inio
chins: ina
chique, da moda: moda
chorar: plori
chover: pluvi
ciclista: biciklisto
cidade: urbo
cinco: kvin
cinqenta: kvindek
cinza: griza
claro, luminoso, brilhante: hela
coisa: afero
colher: kulero
colocar, meter: surmeti
com: kun
comer: mani
comida: manao
Como voc vai?: Kiel vi fartas?
como: kiel
cmodo, oportuno, propcio:
oportuna
comprar: aeti
computador: komputilo
cncavo: kava
conduzir, trazer: kunporti
conhecer: koni
constraste: konstrasto
conter: enhavi
continuao: darigo
continuar: dari
contra: kontra
controle, vistoria: kontrolado
contudo, todavia: tamen
conveniente: taga
conversar: babili, paroli, interparoli,
dialogi
cpia: kopio
copo: glaso
cor: koloro
corao: koro
corajosamente, bravamente: kurae
corajoso: kuraa
coroa: krono
correio: poto
correr: kuri
cortar: trani
cosmo, espao: kosmo
costas, dorso: dorso
costumar: kutimi
costumeiramente: kutime
costurar: kudri > mquina de
costura: kudromaino
cotovelo: kubuto
cozinha: kuirejo
cozinhamento: kuirado
cozinhar: kuiri
crer: kredi
crescer: kreski
criana: infano
criar: krei
cru: kruda
cumprir, desempenhar: plenumi
custar: kosti
danar: danci
dar: doni
de acordo com, segundo: la
de cima: supra
de nada: nedankinde
de novo, outra vez: ree, denove
de quem: kies
de: de, el (indica origem)
deitado > estar deitado: kui
dela, seu, sua: ia
dele, seu, sua: lia
demais: tro
dente: dento
depois, posteriormente: poste >
depois de, aps: post
derramar, despejar: veri
desaguar: enverii
desaparecer: malaperi
desconhecido: nekonata
desejar: deziri
desgosto: agreno
despejar, derramar: veri
Deus: Dio
devolver, dar de volta: redoni
dezembro: decembro
dia (de 24 horas): diurno
dia da semana: semajnotago
dia: tago
dianteiro: antaa
dirio: taglibro
difcil: malfacile
dignidade, mrito: indo
diligente: diligenta
diligentemente: diligente
dinheiro: mono
direita: dekstra
distrair: distri
dizer: diri
doao, presente: donaco
dobrar: faldi
doce: dola
doente: malsana
doer: dolori
dois: du
domingo: dimano
domo: casa
dor de cabea: kapdoloro
dor de dente: dentdoloro
dor de estmago: stomakdoloro
dor nas costas: dorsdoloro
dor: doloro
dormir: dormi
dote: doto
durante: dum
dzia: dekduo
e: kaj
efeito: efiko
eis: jen
ela: i
ele/ela (pronome neutro): i
ele: li
eles: ili
em frente, ante, antes: antaen
em, junto a: e
em: e
e-mail: retpot-adreso
embora : for
embrulho, pacote: pako
empacotar: enpaki
emprestar: prunti
encantador: rava
encontrar, achar: trovi
encontrar, conhecer: renkonti
endereo: adreso
enfermeiro: flegisto
engolir: gluti
ento, ora, pois bem (interjeio): nu
ento, portanto: do
ento: tiam
entender: kompreni
entrada: eniro
entrar: eniri, enveni
entrevistar: intervjui
enviar, mandar: sendi
escolher: elekti
esconder: kai
escrita: skribado
escurecer, ficar escuro: malhelii
escutar : askulti
esfregar: froti
esperana: espero > com
esperana: espereble
esperar : atendi, esperi
espetar: piki
espeto: pikilo
esporte: sporto
esposa: edzino
esposo: edzo
esquerda: maldekstra
esse, aquele: tiu
estao (do ano): sezono
Estados Unidos: Usono
estar de p, ficar de p: stari
estar pronto: preti
estar, ir (de sade): farti
estar, ser: esti
esttua : statuo
este: i tiu/tiu i
estmago: stomako
estrada: strato
estrangeiro: fremda
estrela: stelo
estudante, aluno: lernanto
etc.: ktp. (kaj tiel plu - e assim por
diante).
eu: mi
evoluo: evoluo
exceo: escepto
excelente: bonege
exemplo: ekzemplo > por exemplo:
ekzemple
experimentar, provar: gustumi
expulsar: forpeli
exterior: ekstero > no exterior de:
ekster
extremamente: ege
faca: tranilo
facilmente, sem barreiras: glate
fada: feino
faiana (loua de barro): fajenco
fala: parolado
falante: parolanto
falar: paroli
faminto, com fome: malsata
Farenheit: Farenhejto
fato: fakto > de fato: fakte
fazer acrobacias: akrobati
fazer: fari
feijo: fazeolo
feliz: oja, felia
frias: ferioj
fevereiro: februaro
ficar claro: helii
ficar de p, estar de p: stari
ficar escuro, escurecer: malhelii
ficar, permanecer: resti
figura: bildo
fila: vico
filha: filino
filho: filo
fim: fino

165
finalmente: finfine
flexionar: fleksi
flor: floro
fluentemente, facilmente: glate
fluido, lquido: fluao
fogo: fajro
fora de, no exterior de: ekster
forte: forta
freqentemente: ofte
fresco: frea
frio: malvarma
fruta: frukto
fruteira, tenda de frutas: fruktobudo
fugir: forkuri, fui
funcionar: funkcii
garom : kelnero
garfo: forko
garrafa: botelo
gmeos: gemeloj
general: generalo
geral: enerala
geralmente: enerale
ginstica: gimnastiko
golfe: golfo
gordo, gorda: dika
gostar: ati
gostoso, saboroso: bongusta
grande: granda
grau: grado
gritar: krii
guarda: gardisto
habilidade: lerteco
habitante: lonanto
helicptero: helikoptero
hoje: hodia
homem : viro
honestidade: honesteco
horo: hora
hspede: gasto
humanidade: homaro
idade: ao
igual: simila, egala, sama
imaginar: imagi
imediatamente: tuj
incessantemente: senese
inclinao: klino
incomodar: eni
ingnuo: naiva
ingls: angla
instigar, causar: estigi
internet: interreto
inverno: vintro
ir embora: foriri
ir: iri
irm: fratino
irmo: frato
irmos (ambos os sexos): gefratoj
j: jam
janeiro: januaro
jantar: verpermani
jaqueta: jako
jardim: ardeno
jardineiro: ardenisto
jogada, partida: ludado
jogar, atirar, lanar: eti
jogar, brincar: ludi
jogo: ludo
jornalista: urnalisto
jorrar, esguichar: prucigi
jovem: juna
julho: julio
junho: junio
junto: kune
justamente: uste
kafo: caf
knabino: menina
korpo: corpo
l, a, al: tie
lado > ao lado de: preter
lado, lateral: flanko
lanar, jogar: eti
lpis: krajono
lar: hejmo
laranja: orana (cor), orano (fruta)
lareira, chamin: kameno
lavar, banhar de ducha: dui
leo: leono
leite: lakto
lembrar: memori
ler: legi
levar para longe: forkonduki, forporti
ligar: kunigi
lngua (parte do corpo): lango
lngua, idioma: lingvo
lquido, fluido: fluao
livre: libera
livro: libro
lobo: lupo
loi: morar
logo, em breve: balda
logo, imediatamente: tuj
longe: for
lua: luno
luva: ganto
luxo: lusko
ma: pomo
macaco, smio: simio
madeira: ligno
maduro: matura
me: patrino
maio: majo
mais e mais, cada vez mais: pli kaj
pli
mais: pli (comparativo), plej
(superlativo), plu (em durao,
continuao)
majestade: majesto
mame: panjo
mamfero: mamulo
mandar, enviar: sendi
manga (de roupa): maniko
manga (fruta): mango
mo: mano
mapa: mapo
mquina de costura: kudromaino
mquina de escrever: skribmaino
mquina: maino
mar: maro
maravilhoso: mirinda
maro: marto
marrom: bruna
mas, porm: sed
mascar: mai
mateno: manh
medicamento: medikamento
mdico: kuracisto
medida: mezuro
medo: timo > ter medo: timi
meia-noite: noktomezo
meio: duono (metade); mezo
(centro) > do meio: meza
meio-dia: tagmezo
mel: mielo
menina: knabino
menino: knabo
mente: menso
mrito, dignidade: indo
ms: monato
mesa: tablo
mesmo: mem, sama
meu, minha: mia
mil: mil
milnio: miljaro
milho: miliono
miservel, pobre: kompatinda
molhado: malseka
morada, casa: loejo
mostrar, explicar: montrii
mostrar: montri
motocicleta: motorciklo
motorista: oforo
muito: tre
mulher: virino
multido, pilha: amaso
mundo: mondo
muro, parede: muro
msculo: muskolo
nada: nenio
nadar: nai
nariz: nazo
nascido: naskita
natao: naado
nave espacial: kosmoipo
necessidade: bezono
necessitar, precisar: bezoni
negro: nigra
nem: nek
nevar: nei
neve: neo
noite (final da tarde): vespero
noite: nokto
nome: nomo
ns: ni
notar: rimarki
novembro: novembro
noventa: nadek
nu: nuda
nmero: numero
nutritivo: nutra
nuvem: nubo
o que: kio
o, a, os, as (artigo definido): la
objetivo: celo
obrigado: dankon
obrigar: devigi
ocorrer, acontecer: okazi
ocupao: okupo
oficial: oficiro
oitenta: okdek
ol: saluton
olhar em volta: ikarigardi
olhar: rigardi
olho: okulo
ombro: ultro
onde: kie
nibus: buso
ontem: hiera
opinio: opinio
oportuno, cmodo, propcio:
oportuna
ora, pois bem: nu
ordem: ordo
orelha: orelo
rgos da voz: voorganoj
orgulhoso: fiera
osso: osto
ou: a
outono: atuno
outra vez, de novo: ree, denove
outro, outra: alia
outubro: oktobro
ouvir: adi
paciente: paciento
pacote, bagagem: pakao
pacote, embrulho: pako
pai: patro
pas, terra: lando
pais: gepatroj
pas: lando
palcio: palaco
palavra: vorto
plido: pala
pancada: frapo
pano, tecido: tofo
po: pano
papai: pajo
papel: papero
par: paro
para baixo: malsupren
parar (algo, algum), fazer parar:
haltigi
parar, cessar: esi
parar: halti
pardal: pasero
parecer: ajni
parede, muro: muro
parqumetro: parkhorloo
partes do corpo : korpoparto
participar: partopreni
partida, jogada: ludado
partir (de viagem), iniciar viagem:
ekveturi
parto: parte
passaporte: pasporto
passar: pasi
pssaro: birdo
passatempo, hobby: atokupo
passear: promeni
patinar: rulsketi
pausa: pazo
p: piedo
pedir: peti
pedra: tono
pegar, capturar: kapti
pegar: preni
peixe (partes para comer): fiao
peixe: fio
pele: hato
pensar, achar: pensi
pequeno: malgranda
perigo: danero
permitir: lasi
perna: kruro
prola: perlo
pertencer: aparteni
perto de: apud
pescoo: kolo
pssego: persiko
pessoa: persono
pessoal: persona
piscina, lugar para nadar: naejo
plano, chato: plata
p: polvo
pobre, miservel: kompatinda
poder: povi
pois, ento, portanto: do
poltrona: fotelo
pombo: kolombo
ponto de vista: vidpunkto
ponto: punkto
por favor: bonvolu
por que : kial
porm, mas: sed
porque: ar

166
porta: pordo
portanto, ento: do
porto: haveno
possibilidade: ebleco
possibilitar: ebligi
possuir: posedi
pouco: iom > um pouco de: iom da
praga: plago
praia plao:
prata: arento
prato: telero
precisar, necessitar: bezoni
prender (tirar a liberdade): aresti
prender, trancar: enlosi
presente, doao: donaco
pressionar, apertar: premi
primavera: printempo
primeiramente: unue
primeiro: unua
princesa: princino, reidino
principal: efa
principalmente: efe
prncipe: princo, reido
priso: malliberejo
procrastinar: prokrasti
procurar: seri
produzir: produkti
professor: instruisto
profisso: profesio
pronto: preta
pronncia: elparolo
propcio, cmodo, oportuno:
oportuna
provar, tentar: provi
provavelmente: verajne, eble
prximo, ao lado de: preter
prximo, seguinte: sekva
pseudo: psedo
pulver, blusa de l: pulovero
quadra de tnis, lugar para jogar
tnis: tenisludejo
quando: kiam
quantos, que quantidade de: kiom
da
quarenta: kvardek
quarta-feira: merkredo
quarto de dormir: dormoambro
quarto: ambro
quase: preska
quatro: kvar
Que horas so?: Kioma horo estas?
quem, qual: kiu
quente: varma
querer: voli
querido(a), caro(a): kara
quinta-feira: ado
r: rano
rainha: reino
rapidamente: rapide
rede: reto
refletir, pensar: pripensi
rei: reo
relgio despertador: vekhorloo
relgio: horloo
remdio, medicamento:
medikamento
repetio: ripetado
repetir: ripeti
repousar, descansar: ripozi
reserva de gua: akvorezervo
respirar: spiri
restar, sobrar: resti
retornar, voltar: reveni
retrato: portreto
rio: rivero
rir: ridi
riso: rido
roda: rado
rosa: rozo
rosto: vizao
rua: strato
ruim: malbongusta, malbona
saber: scii
sbio, esperto: saa
saciado, satisfeito: sata
saco, sacola: sako
sada: eliro
salada: salato
sanduche: sandvio
sangue: sango
so, s, saudvel: sana
sapato: uo
satisfeito, saciado: sata
saudar: saluti
secar: vii
seco: seka
sede: soifo
sedento: soifa
seguinte, prximo: sekva
seguir: sekvi
segunda-feira: lundo
segundo, de acordo com: la
segundo: dua
semana: semajno
senhor: sinjoro
senhorita: fralino
sentido: sentumo
separado, parte: aparta
ser (substantivo): estao
ser, estar: esti
servial: servema
sessenta: sesdek
setembro: septembro
setenta: sepdek
seu (prprio), dele, dela: sia
seu, sua, dela: ia
seu, sua, dele: lia
seu, sua, teu tua: via
sexta-feira: vendredo
similar: simila
sino, campainha: sonorilo
soar: soni
sob: sub
sobre (a respeito de): pri
sobre (em cima): sur
sol: suno
soldado: sodato
soletrar: literumi
som: sono
somente um(a): unusola
somente: nur
soprar: blovi
sorriso: rideto
sorvete: glaciao
sozinho: sola
suar, transpirar: viti
sucesso: sukceso > ter sucesso:
sukcesi
suco: suko
suficientemente: sufie
superfcie: surfaco
superior: supera
tbua: tabulo
talvez, possivelmente: eble
tambm: anka
tarde (depois do meio-dia):
posttagmezo
tarde (oposto de cedo): malfrue
txi: taksio
tecido, pano: tofo
tecnologia: teniko
teimoso: obstina
tela, ecr : ekrano
telefone: telefono
temer, ter medo: timi
tempo (condies atmosfricas):
vetero
tempo, hora: tempo
tnis: teniso
tenso: streo
tentar, provar: provi
ter razo: pravi
ter sede: soifi
ter sucesso, conseguir: sukcesi
ter: havi, teni
tera-feira: mardo
terceiro: tria
terminar: finii
terra: tero
terrvel: terura
terrivelmente: terure
teu, tua, seu, sua: via
tigela: bovlo
tio: onklo
tocar: tui
todavia, contudo: tamen
todo, cada: iu
todo, inteiro: tuta
todos: iuj
tolo, burro: malsaulo
tomar banho, banhar: bani
tomar caf da manh: matenmani
tomar, beber: trinki
tonar-se: farii
totalidade: tuto
totalmente, absolutamente: tute
trabalhar: labori
trabalho: laboro
trancar, prender: enlosi
trazer: kunporti, alporti
trem: trajno
trs: tri
trinta: tridek
ltimo: lasta
um: unu
unidade: unuo
uva: vinbero
vamos! vai!: ek!
vazio: malplena
vegetarianamente: vegetare
vegetariano: vegetara (adj.)
vegetariano: vegetarano (subst.)
veculo: veturilo
velho: malnova, aa (idade)
vendedor: vendisto
ver, assistir a: spekti
ver: rigardi, vidi
vero: somero
verdade: vero > na verdade: ja, vere
verdadeiramente, na verdade: vere
verdadeiro: vera
verde: verda
vermelho: rua
vermelho: rua
veste, roupa: vestao
vestido, robe: robo
viagem: vojao
viajar: vojai
vinho: vino
vinte: dudek
vir: veni
viso: vido
visto: vizo (em documentos)
viva: vidvino
viva!: hura!
voar: flugi
voc: vi
voz: voo
xcara: taso












167
O FIM DO COMEO

Se voc conseguiu terminar seu curso, parabns! Voc faz parte de um grupo de milhes de pessoas que falam Esperanto e que fazem dessa lngua um veculo vivo e dinmico
para transmitir seus pensamentos e sua cultura. Todas essas milhes de pessoas so donas do Esperanto, assim como voc agora! Afinal o Esperanto no pertence a nenhuma nao
especfica, mas pertence a todos, e pessoas de todos os continentes falam essa lngua.
Mas claro que este apenas o fim do comeo. Este foi seu primeiro passo para entrar no mundo do Esperanto. Por isso continue seus estudos! Comunique-se com vrios dos
milhes de esperantistas espalhados ao redor do mundo. Conhea a msica e a literatura esperantistas. Compre livros e revistas na Lngua Internacional, escute a programas de rdio e
assista a vdeos pela internet, explore sites, escreva, escute, fale, leia! Registre-se no site do Lernu e entre no Orkut para procurar pessoas na sua cidade que se interessam ou falam
Esperanto, v a reunies, a congressos. Organize grupos de estudo, ensine o que voc sabe. Receba esperantistas de outros pases, viaje e se hospede pelo Pasporta Servo. Faa
intercmbios culturais. Voc pode fazer tudo isso e muito mais com a Lngua Internacional!

Sucesso!
Edvaldo


_____CRDITOS_______________________________

Lernu!
Leituras complementares, pesquisa gramatical, pesquisa de vocabulrio. ( http://pt.lernu.net/ )

Reta Vortaro
Determinadas frases e definies em esperanto para a reviso geral de vocabulrio. ( http://reta-vortaro.de/revo/ )

Universala Esperanto Metodo, WM. S. Benson. Nova Iorque, 1932
Algumas ilustraes, figuras modificadas para elaborao de exerccios.

Universidade de Rochester
Transcrio do vdeo Mazi en Gondolando, pesquisa gramatical, exerccios de traduo das revises. ( http://esperanto.lodestone.org/kursoj/2006-auxtuno/notoj/sep/ )

Baza Esperanto, de Evaldo Pauli
Lio introdutria. ( http://www.simpozio.ufsc.br/16RegrasEsp.htm )

The Esperanto Teacher, by Helen Fryer. London, 1907.
Pesquisa gramatical.

Wikilivros Esperanto
Pesquisa gramatical. ( http://pt.wikibooks.org/wiki/Esperanto )

Edvaldo Sachett da Silva
Todos os exerccios, todas as tradues (exceto para os textos de Fundamento de Esperanto trad. de Ismael Gomes Braga); pesquisa e listas de vocabulrio; pesquisa, elaborao e
organizao da gramtica; textos da seo Praktikado per legado; vocabulrio temtico ilustrado; pesquisa e elaborao da reviso geral de vocabulrio; vocabulrio geral esperanto-
portugus/portugus-esperanto; capa.

Grande parte das figuras foram retiradas livremente de Google Imagens.