Sie sind auf Seite 1von 30

Corte Constitucional

Sentencia C-782/05
LIBERTAD DE CONFIGURACION LEGISLATIVA EN MATERIA PUNITIVA-
Lmites
DERECHO AL DEBIDO PROCESO-Concepto
DERECHO AL DEBIDO PROCESO-Nc!eo esenci"!
DERECHO DE DEFENSA-Concepto
DERECHO A LA NO AUTOINCRIMINACION-A!c"nce
GARANTIAS #UDICIALES-Con$enci%n Ame&ic"n" 'e De&ec(os H)m"nos
GARANTIAS #UDICIALES-P"cto Uni$e&s"! 'e De&ec(os H)m"nos
PROCESO PENAL-Fin"!i'"'*PRINCIPIO IN DUBIO PRO REO-De+inici%n
El proceso penal es un instrumento creado por el Derecho para juzgar, no
necesariamente para condenar. Tambin cumple su finalidad constitucional cuando
absuelve al sindicado. Es decir, a ste le asiste en todo momento la presuncin de
inocencia y el derecho de defensa, consecuencia de lo cual se impone el in dubio pro reo,
que lleva a que mientras eista una duda razonable sobre la autor!a del delito y la
responsabilidad del sindicado, ste acorazado con la presuncin de inocencia debe ser
absuelto.
CONFESION EN MATERIA PENAL-R",ones p"&" no e-i.i& /)&"mento
JURAMENTO-Fin"!i'"'
JURAMENTO DE TESTIGO TESTIMONIO-Distinci%n*TESTIMONIO-
Concepto*CONFESION TESTIMONIO DE TERCEROS-Di+e&enci"s
CONFESION EN MATERIA PENAL-C"&"cte&stic"s*CONFESION EN
MATERIA PENAL CONFESION EN MATERIA CI!IL-Di+e&enci"s
Dos caracter!sticas especiales ha tenido la confesin en lo penal" la
primera, que no puede ser provocada mediante interrogatorio de parte
sometido a la formalidad previa del juramento, y la segunda, que ha de ser
corroborada por otros medios de prueba, caracter!sticas stas que se
encuentran ausentes en lo civil, materia en la cual ha sido posible siempre
provocar la confesin como ocurr!a en la antigua absolucin de posiciones,
hoy transformada en el interrogatorio de parte con ritualidades y
consecuencias espec!ficas, entre ellas la confesin ficta o presunta, lo que
no ocurre en materia penal, en la cual la confesin ha de ser siempre
epresa, de un lado# y, de otro, en cuanto la confesin en materia procesal
E"#e$iente D-55%5
civil, no requiere ser corroborada por otros medios de prueba, en aquellos
casos en que el hecho sobre el cual versa es susceptible de prueba por
medio de ella, pero siempre podr$ ser infirmada por cualquier medio de
prueba, lo que, como se ve, es diferente de lo que sucede en el proceso
penal.
DILIGENCIA DE COMPROMISO-O0!i."ci%n 'e p&est"& co!"0o&"ci%n p"&"
esc!"&ecimiento 'e (ec(os
&LO'UE DE CONSTITUCIONALIDAD-Inte.&"ci%n
ACUSADO COACUSADO COMO TESTIGO-Comp"&ecenci" 0"/o !"
.&"$e'"' 'e! /)&"mento
El art!culo %&' de la (ey &)* de +))', establece que si el acusado o coacusado ofrecen
declarar en su propio juicio, comparecer$n como testigos y bajo la gravedad del
juramento podr$n ser interrogados conforme a las reglas establecidas en el ,digo de
-rocedimiento -enal. .n primer entendimiento de la norma en cuestin, significar!a que
si el acusado o el coacusado faltan a la verdad o la callan total o parcialmente, como
una forma de ejercer su derecho a la defensa material, adem$s podr!an ser procesados
por haber incurrido en un falso testimonio. /, puede suceder que ante el temor de
resultar doblemente enjuiciado con graves consecuencias punitivas, opte por
autoincriminarse o incriminar al cnyuge, compa0ero o compa0era permanente o
parientes cercanos, con lo cual resultar!an afectadas las garant!as constitucionales al
derecho de defensa y a la no autoincriminacin. 1hora bien, ese primer entendimiento de
la norma acusada resulta constitucionalmente inaceptable, pues es poner al acusado o al
coacusado ante la disyuntiva de renunciar a sus garant!as constitucionales por la
posibilidad cierta de resultar doblemente enjuiciado, a menos que opte por el silencio en
desmedro de su derecho a la defensa. 2o se tratar!a aqu! del ejercicio del derecho al
silencio, sino del silenciamiento del acusado amenazado por la posibilidad cierta de
incurrir en un delito si declara callando en todo o en parte, o sin incriminarse. 2o
obstante lo dicho, la norma acusada admite una interpretacin acorde con la
,onstitucin -ol!tica. 3i se entiende que el juramento que se eige al acusado y
coacusado que ofrecieren declarar en su propio juicio, es una formalidad previa a la
declaracin, pero de la cual no se puedan derivar consecuencias jur!dico4penales
adversas al declarante cuando su declaracin verse sobre su propia conducta. -ara que
las garant!as constitucionales al derecho de defensa y a la no autoincriminacin queden
a salvo, ser$ un deber del juez advertir previa y claramente a quien ofreci su
declaracin como acusado o coacusado en su propio juicio, que ese juramento queda
desprovisto de las consecuencias jur!dico4penales adversas que podr!an derivarse en
contra suya como consecuencia de la prestacin del mismo que antecede a la
declaracin# es decir, que al sindicado le asiste total libertad respecto del contenido
mismo de aquella, as! como es leg!tima su negativa a responder total o parcialmente, ya
sea a las preguntas que se le formulen por el juez o a las que se le hagan por la 5iscal!a
y la defensa en el interrogatorio cruzado propio de un proceso adversarial y de partes,
como el que establece el sistema penal acusatorio. 3entado lo anterior, si en el curso de
un proceso el acusado o el coacusado deciden declarar sobre hechos criminosos
atribuidos a un tercero, tal declaracin ser$ recibida como un testimonio, sujeta a las
formalidades y ecepciones propias del mismo, conforme a la ,onstitucin y a la ley, y
con las consecuencias jur!dico4penales que correspondan en caso de faltar a la verdad o
de callarla total o parcialmente.
Re+e&enci"1 e-pe'iente D-2232
Dem"n'" 'e inconstit)cion"!i'"' cont&" e!
"&tc)!o 4567 p"&ci"!7 'e !" Le8 59: 'e ;996
;
E"#e$iente D-55%5
6-or la cual se epide el ,digo de
-rocedimiento -enal7.
Dem"n'"nte1 M")&icio P"$" L).o
M".ist&"'o Ponente 1
D&< ALFREDO BELTR=N SIERRA
Bo.ot>7 D<C<7 $eintioc(o ?;@A 'e /)!io 'e 'os mi! cinco ?;992A<
L" S"!" P!en" 'e !" Co&te Constit)cion"!7 en c)mp!imiento 'e s)s "t&i0)ciones
constit)cion"!es 8 'e !os &eB)isitos 8 t&>mite est"0!eci'os po& e! Dec&eto ;9:C 'e 35537 ("
p&o+e&i'o !" si.)iente
SENTENCIA
I( ANTECEDENTES
En e/e&cicio 'e !" "cci%n p0!ic" 'e inconstit)cion"!i'"' cons".&"'" en e! "&tc)!o ;63-3
'e !" Constit)ci%n Po!tic" e! ci)'"'"no M")&icio P"$" L).o7 p&esent% 'em"n'" 'e
inconstit)cion"!i'"' cont&" e! "&tc)!o 4567 p"&ci"!7 'e !" Le8 59: 'e ;996 DPo& !" c)"! se
e-pi'e e! C%'i.o 'e P&oce'imiento Pen"!E<
Po& ")to 'e 35 'e no$iem0&e 'e ;9967 e! m".ist&"'o s)st"nci"'o& "'miti% !" 'em"n'"
p&esent"'"7 8 o&'en% +i/"& en !ist" !" no&m" "c)s"'"< As mismo7 se 'isp)so '"& t&"s!"'o "!
seFo& P&oc)&"'o& Gene&"! 'e !" N"ci%n p"&" B)e &in'ie&" s) concepto 8 com)nic% !"
inici"ci%n 'e! "s)nto "! seFo& P&esi'ente 'e !" Rep0!ic"7 "! seFo& P&esi'ente 'e!
Con.&eso 'e !" Rep0!ic"7 8 "! seFo& Fisc"! Gene&"! 'e !" N"ci%n7 p"&" !os +ines
pe&tinentes<
En esc&ito &eci0i'o en !" Sec&et"&" 'e est" Co&po&"ci%n e! 32 'e 'iciem0&e 'e ;9967 e!
P&oc)&"'o& Gene&"! 'e !" N"ci%n7 'octo& E'."&'o M"8" Vi!!",%n7 8 e! Vicep&oc)&"'o&
Gene&"! 'e !" N"ci%n7 'octo& C"&!os A&t)&o G%me, P"$"/e")7 m"ni+est"&on " !" Co&te
Constit)cion"! s) impe'imento p"&" "ct)"& en e! p&esente p&oceso7 p)es7 en e/e&cicio 'e
s)s +)nciones p"&ticip"&on en !" comisi%n &e'"cto&"7 e! p&ime&o7 8 en !" s)0comisi%n
&e'"cto&"7 e! se.)n'o7 'e! p&o8ecto 'e !e8 B)e 'io o&i.en "! n)e$o C%'i.o 'e
P&oce'imiento Pen"! GLe8 59: 'e ;996-7 'e c)8o te-to ("ce p"&te !" no&m" 'em"n'"'"<
Po& ")to 'e S"!" P!en" 'e ;2 'e ene&o 'e ;9927 !os impe'imentos "!)'i'os +)e&on
"cept"'os7 8 po& t"! &",%n7 me'i"nte Reso!)ci%n No< 965 'e 3C 'e +e0&e&o 'e !os
co&&ientes7 e! P&oc)&"'o& Gene&"! 'e !" N"ci%n en 'es"&&o!!o 'e !" +"c)!t"' con+e&i'" po&
e! n)me&"! 44 'e! "&tc)!o CH 'e! Dec&eto-!e8 ;:; 'e ;9997 'esi.n% " !" 'octo&" Soni"
P"t&ici" TI!!e, Be!t&>n7 p"&" B)e concepte 'ent&o 'e! p&esente p&oceso<
II. NORMA DEMANDADA
A contin)"ci%n se t&"nsc&i0e e! te-to 'e !" no&m" 'em"n'"'"7 p)0!ic"'" en e!
Di"&io O+ici"! No< 62<:2@ 'e 3 'e septiem0&e 'e ;996< Se s)0&"8" !o
"c)s"'o<
4
E"#e$iente D-55%5
6(E8 &)* DE +))'
9agosto %:;
61rt!culo %&'. 1cusado y coacusado como testigo. 3i el acusado y coacusado ofrecieren
declarar en su propio juicio comparecer$n como testigos y bajo la gravedad del
juramento ser$n interrogados, de acuerdo con las reglas previstas en este cdigo7.
III( LA DEMANDA
M")&icio P"$" L).o consi'e&" B)e e! "p"&te no&m"ti$o "c)s"'o7 $)!ne&" !os "&tc)!os ;5 8
44 'e !" Constit)ci%n Po!tic"7 e! "&tc)!o 36 'e! P"cto Uni$e&s"! 'e De&ec(os H)m"nos
?Le8 C6 'e 35:@A7 8 e! "&tc)!o @ 'e !" Con$enci%n Ame&ic"n" 'e De&ec(os H)m"nos
?Le8 3: 'e 35C;A7 po& !"s &",ones B)e se &es)men " contin)"ci%n1
L" 'isposici%n "c)s"'" "! con'icion"& !" 'ec!"&"ci%n 'e! "c)s"'o 8 co"c)s"'o en s)
p&opio /)icio " !" +o&m"!i'"' 'e! /)&"mento7 'esconoce !os 'e&ec(os +)n'"ment"!es " !" no
")toinc&imin"ci%n 8 e! 'e&ec(o " se& o'o con !"s 'e0i'"s ."&"nt"s<
E! con'icion"miento imp)esto en !" no&m" c)estion"'" " se& o'o en !" ")'ienci" 'e!
/)icio o&"! 0"/o !" .&"$e'"' 'e! /)&"mento7 con!!e$" !" o0!i."ci%n 'e 'eci& !" $e&'"'7 !o
c)"! con')ce " impone& "! s)/eto p"si$o 'e !" &e!"ci%n /)&'ic"-p&oces"! !" o0!i."ci%n 'e
")toinc&imin"&se7 p)es en c"so cont&"&io ten'&" B)e .)"&'"& si!encio !o B)e con')ce "
&est&in.i& s) 'e&ec(o " se& o'o7 8 e!!o se t&"')ce en )n" imposi0i!i'"' 'e e/e&ce& s)
'e&ec(o " !" 'e+ens" m"te&i"!<
I!( INTER!ENCIONES
3< Inte&$enci%n 'e! Ministe&io 'e! Inte&io& 8 'e #)stici"
Fe&n"n'o G%me, Me/"7 "po'e&"'o 'e! Ministe&io 'e! Inte&io& 8 'e #)stici"7 so!icit" !"
'ec!"&"to&i" 'e e-eB)i0i!i'"' 'e! "p"&te no&m"ti$o "c)s"'o7 conteni'o en e! "&tc)!o 456
'e !" Le8 59: 'e ;9967 con +)n'"mento en !os si.)ientes &",on"mientos1
E! !e.is!"'o& en e/e&cicio 'e s) !i0e&t"' 'e con+i.)&"ci%n7 'e con+o&mi'"' con !" po!tic"
c&imin"! 'es"&&o!!"'" po& e! Est"'o7 cons".&% en e! "&tc)!o @ 'e !" Le8 59: 'e ;9967 )n"
se&ie 'e ."&"nt"s p"&" !" 'e+ens" 'e! imp)t"'o7 ent&e !"s c)"!es se enc)ent&"n !" 'e no se&
o0!i."'o " 'ec!"&"& cont&" s mismo ni en cont&" 'e s)s "!!e."'osJ " no ")toinc&imin"&se
ni inc&imin"& " s)s p"&ientes m>s ce&c"nos7 8J " tene& )n /)icio p0!ico7 o&"!7
cont&"'icto&io7 imp"&ci"!7 con inme'i"ci%n 'e !"s p&)e0"s7 concent&"'o 8 con to'"s !"s
."&"nt"s< Con to'o7 en e! !ite&"! !A 'e! "&tc)!o cit"'o7 se est"0!ece B)e e! imp)t"'o ten'&>
'e&ec(o " &en)nci"& " !"s ."&"nt"s &e+e&entes " !" no ")toinc&imin"ci%n 8 " tene& )n /)icio
p0!ico 8 o&"!7 siemp&e 8 c)"n'o se t&"te 'e )n" m"ni+est"ci%n 6libre consciente
voluntaria y debidamente informada y con el debido asesoramiento de su abogado
defensor7.
En ese o&'en 'e i'e"s7 e! "po'e&"'o 'e !" enti'"' inte&$iniente consi'e&" B)e no !e "siste
&",%n "! 'em"n'"nte c)"n'o "+i&m" B)e se $)!ne&" e! "&tc)!o 44 s)pe&io&7 p)es p"&" B)e
!" &en)nci" B)e ("ce e! imp)t"'o se" $>!i'"7 'e0e c)mp!i& !os &eB)isitos B)e p"&" e! e+ecto
est"0!ece !" !e87 !" c)"! "'icion"!mente (" 'e se& "n"!i,"'" po& e! /)e, 'e conocimiento<
E!!o se t&"')ce en B)e e! o+&ecimiento B)e e! "c)s"'o o e! co"c)s"'o ("cen 'e 'ec!"&"& en
s) p&opio /)icio7 se e+ect" "nte e! /)e, 'e ."&"nt"s o e! /)e, 'e !" c")s"7 B)ienes 'e
con+o&mi'"' con !o estip)!"'o po& e! "&tc)!o 343 'e !" Le8 59: 'e ;9967 !es "'$e&ti&> B)e
tienen 'e&ec(o " .)"&'"& si!encio 8 " no ")toinc&imin"&se 6<l=o cual se constituye en una
garant!a en razn de que el juez en el estado social de derecho es el m$imo garante de
6
E"#e$iente D-55%5
los derechos fundamentales de las personas7.
AF"'e B)e !" e-p&esi%n "c)s"'" "'em>s 'e no $)!ne&"& !"s no&m"s constit)cion"!es B)e
se consi'e&"n in+&in.i'"s7 co"'8)$" "! +o&t"!ecimiento 'e !os inte&eses 'e !" /)stici"7 como
B)ie&" B)e 'e con+o&mi'"' con e! "&tc)!o 52 'e !" C"&t" )no 'e !os 'e0e&es 'e! ci)'"'"no
es co!"0o&"& p"&" e! 0)en +)ncion"miento 'e !" "'minist&"ci%n 'e /)stici"< Dest"c" e!
(ec(o 'e B)e e! sistem" "c)s"to&io posee )n"s c"&"cte&stic"s impo&t"ntes7 )n" 'e !"s
c)"!es es !" s)p&esi%n 'e !"s +)nciones /)'ici"!es 'e! +isc"!7 B)ien no po'&> p&"ctic"&
p&)e0"s7 8" B)e so!"mente s)0sisti&>n como t"!es !"s B)e se"n &e"!i,"'"s en ")'ienci"
p0!ic"7 en p&esenci" 'e! /)e, 'e conocimiento< As mismo7 en e! n)e$o p&oceso )n" $e,
inici"'o e! /)icio o&"! 8 p0!ico7 se.n !o 'isp)esto po& e! "&tc)!o 4:C 'e !" !e8 "c)s"'"7
e! /)e, "'$e&ti&> "! "c)s"'o si se enc)ent&" p&esente7 B)e !e "siste e! 'e&ec(o " .)"&'"&
si!encio 8 " no ")toinc&imin"&se7 8 !e 'e0e conce'e& e! )so 'e !" p"!"0&" p"&" B)e
m"ni+ieste sin "p&emio ni /)&"mento7 si se 'ec!"&" c)!p"0!e o inocente< En e! p&ime&o 'e
!os c"sos ten'&> 'e&ec(o " !" &e0"/" 'e )n" se-t" p"&te 'e !" pen" imponi0!e 'e !os c"&.os
"cept"'os7 po& e! cont&"&io7 si no se ("ce nin.)n" m"ni+est"ci%n se enten'e&> B)e se
'ec!"&" inocente< No o0st"nte7 en $i&t)' 'e !o 'isp)esto en e! "&tc)!o 4:@7 en e! c"so 'e
B)e e! "c)s"'o &econo,c" s) c)!p"0i!i'"' e! /)e, 6<d=eber$ verificar que act>a de
manera libre, voluntaria, debidamente informado de las consecuencias de su decisin y
asesorado por su defensor. De advertir el juez alg>n desconocimiento o quebrantamiento
de garant!as fundamentales, rechazar$ la alegacin de culpabilidad y adelantar$ el
procedimiento como si hubiese habido una alegacin de no culpabilidad7.
Fin"!mente7 " /)icio 'e! "po'e&"'o 'e !" enti'"' inte&$iniente7 e! o+&ecimiento " B)e se
&e+ie&e !" no&m" c)estion"'"7 es )n" &en)nci" B)e en +o&m" $o!)nt"&i" ("ce e! imp)t"'o
'e !os 'e&ec(os B)e en s) +"$o& cons".&" !" !e87 "sisti'o po& !" 'e+ens" tIcnic" 8 p&e$i" !"s
"'$e&tenci"s 'e !e8 B)e ("ce e! /)e,7 &",%n po& !" c)"! no se $io!"n !os "&tc)!os ;5 8 44
'e !" Constit)ci%n Po!tic"<
;< Inte&$enci%n 'e !" Fisc"!" Gene&"! 'e !" N"ci%n
P"&" e! Fisc"! Gene&"! 'e !" N"ci%n7 !" no&m" "c)s"'" 'e m"ne&" p"&ci"! no 'esconoce !"s
no&m"s constit)cion"!es B)e " /)icio 'e! 'em"n'"nte se enc)ent&"n in+&in.i'"s7 p)es e!
n)e$o m"&co /)&'ico pen"! conoci'o como sistem" "c)s"to&io ."&"nti," 'e m"ne&" c!"&"
e! 'e&ec(o 'e to'o imp)t"'o " no inc&imin"&se7 e!e$"'o " p&incipio &ecto& 'e
p&oce'imiento< Con to'o7 se t&"t" 'e )n 'e&ec(o "! B)e p)e'e &en)nci"& e! imp)t"'o
siemp&e 8 c)"n'o se t&"te 'e )n" m"ni+est"ci%n $o!)nt"&i"7 !i0&e7 espont>ne"7 consciente7
'e0i'"mente in+o&m"'"7 con e! "seso&"miento 'e s) 'e+enso& 6<c=uya razn de ser puede
obedecer a un acto de conciencia o de conveniencia procesal7.
En ese o&'en 'e i'e"s +)e $o!)nt"' 'e! !e.is!"'o& 'e/"& "! "&0it&io 'e! imp)t"'o !"
posi0i!i'"' 'e .)"&'"& si!encio o 'e ("ce&se p"&tcipe 'e s) p&opi" c")s" como
comp!emento 'e! 'e&ec(o " !" 'e+ens" tIcnic" B)e !e "siste< En ese senti'o t"m0iIn se !e
pe&mite cont&"inte&&o."& " !os testi.os 'e c"&.o 0ien se" 'i&ect"mente 8" po& me'io 'e s)
"po'e&"'o7 "s mismo7 tiene !" +"c)!t"' 'e &en'i& s) p&opio testimonio en !" ")'ienci"
p0!ic" 'e /)icio o&"!7 como !o cons".&" !" no&m" B)e "(o&" se c)estion"7 sin B)e 'e e!!o
se p)e'" p&e'ic"& B)e cont&"'ice !" Constit)ci%n Po!tic"7 p)es no se t&"t" 'e )n"
imposici%n sino 'e )n o+&ecimiento B)e ("ce e! imp)t"'o7 e! c)"!7 en e! momento en B)e
'eci'" "co.e&se " e!!o 'e0e co&&e& con !"s consec)enci"s B)e eso imp!ic" 6<c=omo es
someterse a las mismas reglas de juego que eisten para todas las partes, que es el deber
de cumplir con el efecto del juramento, concerniente al compromiso con la verdad7.
V< CONCEPTO DEL PROCURADOR GENERAL DE LA NACION<
L" P&oc)&"')&" Gene&"! 'e !" N"ci%n en concepto NH 4C@9 'e 32 'e m"&,o
'e ;9927 so!icit% " !" Co&te Constit)cion"! !" 'ec!"&"to&i" 'e e-eB)i0i!i'"'
2
E"#e$iente D-55%5
'e! "p"&te no&m"ti$o "c)s"'o7 conteni'o en e! "&tc)!o 456 'e !" Le8 59: 'e
;9967 po& !"s &",ones B)e p"s"n " e-pone&se1
L" P&oc)&"'o&" A)-i!i"& p"&" "s)ntos constit)cion"!es7 inici" s) concepto
&e+i&iIn'ose " !os "&tc)!os 44 8 ;5 'e !" C"&t" Po!tic" B)e cons".&"n en s)
o&'en e! 'e&ec(o " !" no ")toinc&imin"ci%n 8 e! 'e0i'o p&oceso7 "s como "
!os inst&)mentos inte&n"cion"!es B)e p&osc&i0en !" to&t)&" 8 !os m"!os t&"tos
como mIto'o 'e in$esti."ci%n 8 o0tenci%n 'e p&)e0"s o 'e con+esiones7 'e
'on'e 'e')ce B)e e-iste )n"nimi'"' en p&osc&i0i& c)"!B)ie& mIto'o
coe&citi$o p"&" !" o0tenci%n 'e !" 'ec!"&"ci%n 'e! sin'ic"'o< Con to'o7
".&e." B)e se "cept" B)e Iste $o!)nt"&i"mente 'ec!"&e7 e$ento en e! c)"!7 en
to'o c"so7 se p&o(0e !" "'opci%n 'e +i.)&"s7 mIto'os o p&oce'imientos B)e
insten "! 'ec!"&"nte " oto&."& )n" con+esi%n7 como p)e'e se&1 p&e.)nt"s
'i&i.i'"s7 c"pcios"s7 etc<
H"ce &e+e&enci" t"m0iIn "! 'e&ec(o comp"&"'o p"&" cit"& m)8 0&e$emente e!
sistem" continent"!7 en e! c)"! !o p&opio es !!"m"& "! "c)s"'o " &espon'e& 8"
se" " t&"$Is 'e !" in'"."to&i" o ent&e$ist" pe&son"!7 en cont&"posici%n "!
sistem" "'opt"'o po& e! 'e&ec(o no&te"me&ic"no en 6<d=onde la
imposibilidad de llamar al acusado a declarar es pr$cticamente absoluta
toda vez que l no debe ni tiene porqu demostrar nada en el proceso7< Sin
em0"&.o7 e-p&es" e! Ministe&io P0!ico7 en 'ic(o sistem" se (" est"0!eci'o
B)e si e! "c)s"'o p&eten'e ("ce& )so 'e s) 'e&ec(o " 'ec!"&"&7 to&n" s)
con'ici%n 'e "c)s"'o 8 se somete " !"s con'iciones 'e c)"!B)ie& testi.o7
&",%n po& !" c)"! se !e impone e! 'e0e& 'e p&est"& /)&"mento7 8 "s)me e!
&ies.o 'e se& e-"min"'o po& !" cont&"p"&te en e! inte&&o."to&io7 "s como 'e
inc)&&i& en pe&/)&io en c"so 'e +"!t"& " !" $e&'"'<
Descen'ien'o " !" no&m" "c)s"'"7 "')ce B)e 'e&ec(os t"!es como e!
cons".&"'o en e! "&tc)!o 44 'e !" Constit)ci%n7 p)e'en se& o0/eto 'e
&en)nci" po& p"&te 'e s)s tit)!"&es7 siemp&e 8 c)"n'o 'ic(" &en)nci" se"
p&o')cto 'e )n "cto $o!)nt"&io7 !i0&e 'e coe&ci%n< Po& e!!o7 !" p&opi" Le8 59:
'e ;9967 "! est"0!ece& !os p&incipios B)e &i.en e! n)e$o sistem" pen"!7
est"0!eci% en e! "&tc)!o @ )nos &eB)isitos ten'ientes " ."&"nti,"& e! 'e&ec(o
'e 'e+ens" 'e! imp)t"'o< Sien'o e!!o "s7 si !" 'ec!"&"ci%n B)e contemp!" !"
no&m" c)estion"'" c)mp!e con !os mencion"'os &eB)isitos7 es 'eci&7 si se
t&"t" 'e )n" m"ni+est"ci%n !i0&e7 $o!)nt"&i"7 consciente 8 'e0i'"mente
in+o&m"'"7 'e0e enten'e&se "/)st"'" " !" C"&t" Po!tic"7 p)es se est> "nte
6<u=n derecho fundamental renunciable7.
Es" ci&c)nst"nci" se.n !" Vist" Fisc"!7 se enc)ent&" co&&o0o&"'" con ot&"s
'isposiciones 'e !" !e8 "c)s"'"7 como son !os "&tc)!os 4:C 8 4:@7 !"s c)"!es
:
E"#e$iente D-55%5
cit" te-t)"!mente< As !"s cos"s7 "')ce B)e se p)e'e "+i&m"& B)e 6<e=l
ofrecimiento que hacen el acusado y coacusado para declarar en su propio
juicio y que contempla el precepto parcialmente acusado, es una renuncia a
un derecho constitucional, renuncia que, por sus efectos, debe estar
precedida de los requisitos se0alados por el legislador y la doctrina
internacional7.
Po& !timo7 p"&" e! Ministe&io P0!ico est" Co&po&"ci%n &eite&"'"mente ("
&econoci'o !" "mp!i" !i0e&t"' 'e con+i.)&"ci%n con B)e c)ent" e! !e.is!"'o&
p"&" $"&i"& !" +i!oso+" B)e o&ient" )n 'ete&min"'o &I.imen !e."! 6<d=e
acuerdo con sus propias perspectivas y criterios acerca de lo que requiere la
convivencia social sin entrar en colisin con la ,arta -ol!tica7. Sien'o e!!o
"s7 en e! p&esente c"so e! !e.is!"'o& contemp!% !" &en)nci" " )n 'e&ec(o
constit)cion"! B)e7 po& s) n"t)&"!e," es 'isponi0!e 8 como t"! constit)cion"!<
!I( CONSIDERACIONES DE LA CORTE CONSTITUCIONAL
%( C)*#etencia
En $i&t)' 'e !o 'isp)esto po& e! "&tc)!o ;637 n)me&"! 67 'e !" Constit)ci%n
Po!tic"7 !" Co&te Constit)cion"! es competente p"&" conoce& 'e !"s "cciones
'e inconstit)cion"!i'"' cont&" no&m"s 'e &"n.o !e."!7 como !" B)e se est)'i"
en !" p&esente 'em"n'"<
2( E+ #,)-+e*a ./,0$ic) 1/e 2e #+antea
E! 'em"n'"nte estim" B)e e! "&tc)!o 456 'e !" Le8 59: 'e ;9967 "!
cons".&"& !" posi0i!i'"' 'e B)e e! "c)s"'o 8 e! co"c)s"'o "cten como
testi.o en s) p&opio /)icio7 &in'ien'o 'ec!"&"ci%n 0"/o !" .&"$e'"' 'e!
/)&"mento7 $)!ne&" "0ie&t"mente !os 'e&ec(os 'e! sin'ic"'o o p&oces"'o " !"
no ")toinc&imin"ci%n 8 "! e/e&cicio 'e s) 'e+ens" m"te&i"!7 cons".&"'os en
!os "&tc)!os 44 8 ;5 'e !" Constit)ci%n Po!tic"<
3( La2 4a,ant0a2 c)n2tit/ci)na+e2 $e 1/ien e2 2in$ica$) $e /n $e+it) n)
#/e$en 2e, ,e$/ci$a2 ) ,e2t,in4i$a2 #), n),*a2 +e4a+e2(
Ent&e !os +ines esenci"!es B)e cons".&" e! "&tc)!o ; 'e !" Constit)ci%n
Po!tic"7 se enc)ent&" e! 'e ."&"nti,"& !" e+ecti$i'"' 'e !os 6principios,
derechos y deberes77 8 B)e !"s ")to&i'"'es 'e !" Rep0!ic"7 se enc)ent&"n
instit)i'"s 6para proteger a todas las personas residentes en ,olombia, en
su vida, honra, bienes, creencias y dem$s derechos y libertades7<
C
E"#e$iente D-55%5
C!"&"mente se o0se&$" B)e esos +ines est>n 'i&i.i'os "! Est"'o 8 " s)s
")to&i'"'es7 ent&e e!!"s e! !e.is!"'o&7 B)ien "! 'iseF"& !" po!tic" c&imin"! 'e!
Est"'o se enc)ent&" en !" o0!i."ci%n 'e &espet"& !"s ."&"nt"s
constit)cion"!es< P"&" e! e/e&cicio 'e es" +)nci%n !e.is!"ti$" se p&esent" !"
'i+ci! t"&e" 'e "&moni,"& !" p&otecci%n 'e !os p&incipios 8 'e&ec(os B)e !"
Constit)ci%n &econoce 8 ."&"nti," " !"s pe&son"s con s) e+ecti$i'"'7 'e
s)e&te B)e !" p&otecci%n 'e )nos p&incipios 8 'e&ec(os no se t&"'),c" en !"
$)!ne&"ci%n 'e ot&os7 o po& e! cont&"&io7 B)e en "&"s 'e 0)sc"& !" e+ecti$i'"'
'e cie&tos 'e&ec(os7 se &en)ncie " ."&"nt"s constit)cion"!es B)e p&ote.en !os
'e&ec(os +)n'"ment"!es<
Si 0ien es cie&to B)e e! !e.is!"'o& c)ent" con )n "mp!io m"&.en 'e
'isc&ecion"!i'"' p"&" &e.)!"& e! po'e& p)niti$o 'e! Est"'o7 como !o pone 'e
p&esente !" Fisc"!" Gene&"! en s) inte&$enci%n7 8 en ese o&'en 'e i'e"s
p)e'e c&e"& o s)p&imi& +i.)&"s 'e!icti$"s7 int&o')ci& c!"si+ic"ciones ent&e
e!!"s7 est"0!ece& mo'"!i'"'es p)niti$"s7 .&"')"& !"s pen"sJ se t&"t" 'e )n"
!"0o& en !" B)e no p)e'en &es)!t"& 'esconoci'os 'e&ec(os +)n'"ment"!es
como e! 'e0i'o p&oceso7 e! c)"! est> inte.&"'o po& )n" se&ie 'e ."&"nt"s
s)st"nci"!es 8 p&oces"!es ten'ientes " "se.)&"& !" !e."!i'"' 8 !" e+ic"ci" 'e !"
"'minist&"ci%n 'e /)stici" en !" in$esti."ci%n 8 /),."miento 'e !os 'e!itos7
con mi&"s " ."&"nti,"& !" !i0e&t"' 'e !os in'i$i')os 8 !os 'em>s 'e&ec(os B)e
p)e'"n &es)!t"& "+ect"'os7 sin menosc"0o 'e! 'e&ec(o "! 'e0i'o p&oceso B)e
t&"," e! !mite p"&" e! e/e&cicio 'e !" potest"' 'e /),."& "! sin'ic"'o 8 "p!ic"&
e! ius puniendi 'e! Est"'o<
Ent&e !os p&incipios 8 'e&ec(os B)e !" Constit)ci%n cons".&" " +"$o& 'e!
sin'ic"'o o p&oces"'o7 est> e! 'e0i'o p&oceso ?CP< "&t< ;5A7 enten'i'o como
!" posi0i!i'"' B)e tienen !"s p"&tes en )n p&oceso /)'ici"! o "'minist&"ti$o 'e
("ce& )so 'e !"s +"c)!t"'es 8 ."&"nt"s B)e e! o&'en"miento /)&'ico !es
&econoceJ e! 'e !" p&es)nci%n 'e inocenci"J 87 e! 'e !" no ")toinc&imin"ci%n7
en $i&t)' 'e! c)"! n"'ie p)e'e se& 6obligado a declarar contra s! mismo o
contra su cnyuge, compa0ero permanente o parientes dentro del cuarto
grado de consanguinidad, segundo de afinidad o primero civil7 ?CP< "&t< 44A<
E! 'e&ec(o 'e 'e+ens"7 nc!eo esenci"! 'e! 'e0i'o p&oceso7 se enc)ent&"
con+o&m"'o po& e! 'e&ec(o " se& o'o7 con e! p!eno 'e s)s ."&"nt"s
constit)cion"!es7 8 e! 'e&ec(o " .)"&'"& si!encio7 es 'eci&7 s) 'e&ec(o "
callar7 "s como " '"& s) p&opi" $e&si%n so0&e !os (ec(os en e/e&cicio p!eno
'e s) 'e&ec(o 'e 'e+ens"< E!!o se t&"')ce " s) $e,7 en !" ."&"nt" B)e tiene
to'" pe&son" " no ")toinc&imin"&se7 ni " inc&imin"& " s) c%n8).e o s)s
p"&ientes m>s ce&c"nos< E! 'e&ec(o +)n'"ment"! " no ")toinc&imin"&se en e!
c)&so 'e )n p&oceso c&imin"!7 co&&eccion"! o 'e po!ic"7 constit)8e como !o
@
E"#e$iente D-55%5
(" seF"!"'o !" /)&isp&)'enci"7 6<u=na forma de defensa y por tanto un
verdadero derecho de car$cter fundamental que hace parte del debido
proceso.
1nte la evidencia de que contra la persona se inicia un proceso penal que
eventualmente puede culminar en una sentencia en su contra, aqulla cuenta
con la garant!a constitucional que presume su inocencia. Es el Estado el que
corre con la carga de la prueba y, en consecuencia, es de su resorte
impulsar la actividad procesal orientada a establecer la verdad de los
hechos y a desvirtuar, si las pruebas que aporte y que se controvierten a lo
largo del proceso se lo permiten, la presuncin que favorece al procesado.
De all! resulta que ste, quien no est$ en la posicin jur!dica activa, se halla
eento de la carga de la prueba. 2o debe demostrar su inocencia. (e es
l!cito, entonces, hacer o dejar de hacer# decir o dejar de decir todo aquello
que tienda a mantener la presuncin que el ordenamiento jur!dico ha
establecido en su favor. 8 en esa actitud, que es justamente la que el debido
proceso protege, le es permitido callar. ?$s a>n, la ,onstitucin le asegura
que no puede ser obligado a hablar si al hacerlo puede verse personalmente
comprometido, confesar o incriminar a sus allegados7
:
.
E! p&incipio B)e cons".&" e! "&tc)!o 44 'e !" Constit)ci%n Po!tic"7 como ("
si'o &eco&'"'o po& est" Co&po&"ci%n7 no es )n "s)nto n)e$o en e!
constit)cion"!ismo 'e n)est&" Rep0!ic"
;
< As 'es'e !" Constit)ci%n 'e
Cc)t" "p&o0"'" en 3@;37 ("st" !" Constit)ci%n $i.ente se (" est"0!eci'o
este p&incipio como )n" 'e !"s ."&"nt"s con !"s B)e c)ent" e! p&oces"'o o
sin'ic"'o como mec"nismo p"&" e/e&ce& s) 'e&ec(o 'e 'e+ens"< So0&e este
"specto e! p&o+eso& Copete Li,"&&"!'e coment% &e+i&iIn'ose "! "&tc)!o ;2 'e
!" Constit)ci%n 'e 3@@:7 !o si.)iente1
6<E=l meollo de este art!culo reside en la proscripcin absoluta del uso de
mtodos que puedan obligar a la confesin. Esta que parec!a una conquista
definitiva de la civilizacin, se ve amenazada en nuestros d!as con la
aparicin de sistemas cient!ficos que por disolver la personalidad misma,
contrar!an el derecho a la impenetrabilidad de la conciencia. (os b$rbaros
mtodos antiguos siempre encontraron barrera en una frrea voluntad# sta
desaparece con los modernos. De aqu! que hoy sea insuficiente la norma
que comentamos. (a ,omisin de Estudios ,onstitucionales de :&'@
adopt, a propuesta del profesor (.A3 (B-EC DE ?E31, el siguiente
proyecto de enmienda" D2adie podr$ ser obligado en asunto criminal,
1 Sent< C-:;3*5@ M<P< #osI G&e.o&io He&n>n'e, G"!in'o<
2 C+&< Sent< C-6;:*5C M<P< #o&.e A&"n.o Me/"
5
E"#e$iente D-55%5
correccional o de polic!a, a declarar contra s! mismo ni contra parientes
dentro del cuarto grado civil de consanguinidad o segundo de afinidad ni
ser sujeto a procedimiento alguno de investigacin que atemorice
gravemente o perturbe el ejercicio normal de sus funciones7
%
.
Po& s) p"&te7 e! ")to& F&"ncisco 'e P")!" PI&e,7 t"m0iIn "! &e+e&i&se "!
"&tc)!o ;2 cit"'o7 se e-p&es% en !os si.)ientes tI&minos1
6<(=a prueba de que se ha cometido un delito corre a cargo de la sociedad,
o mejor dicho, del estado. El ciudadano se presume inocente mientras no se
le demuestre lo contrario. -or lo mismo resultar!a contrario a la naturaleza,
que se le obligara en asuntos criminales a declarar contra s! mismo, y que
se revivieran las torturas con que en las pocas antiguas se trataba del
esclarecimiento de acciones criminales que en realidad entra0aban, por la
crueldad en los mtodos empleados, un delito mayor que cualquiera que
hubiese cometido el sindicado. (a persona humana tiene el deber de
conservar su integridad moral, y hasta los m$s temibles delincuentes han de
ser respetados en aquellas prerrogativas esenciales.
3obre bases semejantes ha de reconocerse el derecho a no ser obligado a
declarar contra parientes cercanos, porque el deponente puede verse
colocado entre cumplir un deber legal y atender a la voz imperiosa de la
sangre. 2o se debe colocar a nadie contra las normas inmutables de la
naturaleza. El legislador tiene que reconocer esas vinculaciones sagradas y
no romperlas por la fuerza.
El doctor Eos ?ar!a 3amper epone"
Este art!culo faltaba por completo en el proyecto de constitucin, tal como
este hab!a sido propuesto por la comisin y discutido por el consejo
constituyente. ,uando se trato de revisar todo lo aprobado, nosotros
propusimos, como inciso del art!culo +@, el que aqu! se lee" quedando
aprobado sin oposicin alguna, y despus como art!culo separado.
En otras constituciones de la rep>blica hab!a figurado esta disposicin, y
era necesario mantenerla o restablecerla, dado que es abiertamente inmoral
que la ley obligue a ninguna persona, contra natura, a declarar, en asunto
de que pueda resultar pena 9criminal, correccional o de polic!a; contra s!
3 Copete Li,"&&"!'e7 A!$"&o7 Lecciones 'e De&ec(o Constit)cion"! Co!om0i"no7 E'ito&i"! Temis7 352C7
p>.in"s 29 8 23<
39
E"#e$iente D-55%5
misma o contra sus parientes m$s cercanos, que son los clasificados dentro
del cuarto grado civil de consanguinidad o segundo de afinidad. Annecesario
nos parece demostrar, ni aun brevemente, la justicia de esta prohibicin,
eigida por los m$s elementales principios de moral y de humanidad, y
adoptada en la legislacin criminal de todos los pueblos civilizados, y entre
las garant!as civiles consagradas por gran n>mero de constituciones. (a
garant!a es de derecho natural7
'
.
H" si'o p)es )n" p&eoc)p"ci%n const"nte 'e! Constit)8ente co!om0i"no7
."&"nti,"& e! p&incipio 'e !" no ")toinc&imin"ci%n 'e! imp)t"'o7 p)es I! en
e/e&cicio 'e s) 'e&ec(o 'e 'e+ens" tiene !" posi0i!i'"' 'e ("0!"& o 'e c"!!"&7
es 'eci&7 s%!o I! tiene !" +"c)!t"' 'e 'eci'i& so0&e s) p&opi" 'ec!"&"ci%n<
A(o&"7 !os 'e&ec(os 'e 'e+ens" 8 'e no ")toinc&imin"ci%n no se !imit"n " !"s
p&esc&ipciones 'e 'e&ec(o inte&no cons".&"'"s en !" Constit)ci%n 'e 35537
sino en t&"t"'os inte&n"cion"!es7 como e! P"cto Inte&n"cion"! 'e De&ec(os
H)m"nos ?Le8 C6 'e 35:@A7 8 !" Con$enci%n Ame&ic"n" 'e De&ec(os
H)m"nos ?Le8 3: 'e 35C;A7 en !os c)"!es se est"0!ecen )n"s ."&"nt"s
mnim"s B)e &eco.en e!ementos s)st"nti$os 'e! 'e&ec(o 'e 'e+ens"7 !os
c)"!es ine!)'i0!emente ("n 'e se& teni'os en c)ent"7 en $i&t)' 'e !o
'isp)esto po& e! "&tc)!o 547 inciso se.)n'o 'e !" C"&t" Po!tic"7 en e! B)e se
est"0!ece B)e1 6<l=os derechos y deberes consagrados en esta ,arta, se
interpretar$n de conformidad con los tratados internacionales sobre
derechos humanos ratificados por ,olombia7.
En ese senti'o7 es &e!e$"nte t&"e& " co!"ci%n7 e! "&tc)!o @H 'e !" Con$enci%n
Ame&ic"n" 'e De&ec(os H)m"nos o P"cto 'e S"n #osI 'e Cost" Ric"7
&e+e&ente " !"s ."&"nt"s /)'ici"!es7 e! c)"! cons".&" B)e1
6 Toda persona tiene derecho a ser o!da con las debidas garant!as y dentro
de un plazo razonable, por un juez o tribunal competente, independiente e
imparcial, establecido con anterioridad por la ley, en la sustanciacin de
cualquier acusacin penal formulada contra ella, o para la determinacin
de sus derechos y obligaciones de orden civil, laboral, fiscal o de cualquier
otro car$cter.
+. Toda persona inculpada de delito tiene derecho a que se presuma su
inocencia, mientras no se establezca legalmente su culpabilidad. Durante el
4 PI&e, F&"ncisco 'e P")!"7 De&ec(o Constit)cion"! Co!om0i"no7 E'iciones Le&ne&7 Bo.ot> K)int"
E'ici%n7 35:;7 p>.in"s 3C: 8 3CC<
33
E"#e$iente D-55%5
proceso, toda persona tiene derecho, en plena igualdad, a las siguientes
garant!as m!nimas"
9F;
g; derecho a no ser obligado a declarar contra s! mismo ni a declararse
culpable7.
Po& s) p"&te7 e! P"cto Uni$e&s"! 'e De&ec(os H)m"nos7 en s) "&tc)!o 36
'ispone !o si.)iente1
6:. Todas las personas son iguales ante los tribunales y cortes de justicia.
Toda persona tendr$ derecho a ser o!da p>blicamente y con las debidas
garant!as por un tribunal competente, independiente e imparcial,
establecido por la ley, en la sustanciacin de cualquier acusacin de
car$cter penal formulada contra ella o para la determinacin de sus
derechos u obligaciones de car$cter civilF7.
+. Toda persona acusada de un delito tiene derecho a que se presuma su
inocencia mientras no se pruebe su culpabilidad conforme a la ley.
%. Durante el proceso, toda persona acusada de un delito tendr$ derecho,
en plena igualdad, a las siguientes garant!as m!nimas"
9F;
g; 1 no ser obligada a declarar contra s! misma ni a confesarse culpable7.
Como B)e'" $isto7 e! p&oceso pen"! es )n inst&)mento c&e"'o po& e! De&ec(o
p"&" /),."&7 no neces"&i"mente p"&" con'en"&< T"m0iIn c)mp!e s) +in"!i'"'
constit)cion"! c)"n'o "0s)e!$e "! sin'ic"'o< Es 'eci&7 " Iste !e "siste en to'o
momento !" p&es)nci%n 'e inocenci" 8 e! 'e&ec(o 'e 'e+ens"7 consec)enci"
'e !o c)"! se impone e! in dubio pro reo7 B)e !!e$" " B)e mient&"s e-ist" )n"
')'" &",on"0!e so0&e !" ")to&" 'e! 'e!ito 8 !" &espons"0i!i'"' 'e! sin'ic"'o7
Iste "co&","'o con !" p&es)nci%n 'e inocenci" 'e0e se& "0s)e!to<
L" ()m"ni,"ci%n 'e! De&ec(o Pen"!7 (" i'o en const"nte e$o!)ci%n siemp&e
en !" 'i&ecci%n 'e p&ese&$"& !" 'i.ni'"' 8 !" !i0e&t"' 'e !" pe&son" " B)ien se
/),."< Po& e!!o7 "'em>s 'e !os p&incipios seF"!"'os "nte&io&mente e! p&oceso
pen"! no p)e'e "'e!"nt"&se 'e c)"!B)ie& m"ne&"7 sino B)e "! Est"'o se
impone e! &espeto 'e !"s ."&"nt"s mnim"s cons".&"'"s en !" Constit)ci%n 8
en !os T&"t"'os Inte&n"cion"!es so0&e De&ec(os H)m"nos7 ent&e !os c)"!es se
3;
E"#e$iente D-55%5
enc)ent&" como )n p&incipio7 e! 'e incoe&ci0i!i'"' 'e !" pe&son" 'e!
sin'ic"'o< As7 se e!imin% !" to&t)&" p"&" o0tene& !" con+esi%n en !" Ipoc" en
B)e Ist" se t)$o como !" regina probatorum7 en c)8" o0tenci%n e&" !cito
to&t)&"& "! sin'ic"'o p"&" o0tene& "s !o B)e entonces se consi'e&"0" )n"
co!"0o&"ci%n con !" "'minist&"ci%n 'e /)stici"J 87 'e !" mism" m"ne&" 8 0"/o
i.)"! concepci%n7 t"m0iIn e&" !cito e! to&mento p"&" e! testi.o7 B)e 'e0"
'ec!"&"& !o B)e s)pie&"7 ")n en &e!"ci%n con s) c%n8).e 8 !os p"&ientes
p&%-imos<
No o0st"nte7 " p"&ti& 'e !"s &e+!e-iones 'e Becc"&i" en s) o0&" 6De los
delitos y de las penas77 no es posi0!e !" o0tenci%n 'e !" con+esi%n "
c)"!B)ie& p&ecio7 ni p)e'e 'esconoce&se !" so!i'"&i'"' 'e! "c)s"'o 8 'e!
testi.o con s) c%n8).e7 comp"Fe&o o comp"Fe&" pe&m"nente7 o con B)ienes
se enc)ent&" !i."'o po& !os !",os 'e !" s"n.&e 'e m"ne&" inme'i"t"<

En c)"nto ("ce &e!"ci%n " !"s &",ones p"&" no e-i.i& e! /)&"mento "!
sin'ic"'o en !" 'ec!"&"ci%n so0&e s) p&opi" con')ct"7 se (" coinci'i'o po&
'i$e&sos ")to&es7 en B)e se t&"t" 'e ."&"nti,"& !" !i0e&t"' 8 espont"nei'"' 'e
!" 'ec!"&"ci%n 'e B)ien est> sien'o in$esti."'o po& !" posi0!e comisi%n 'e )n
'e!ito< En ese senti'o7 'i/o Becc"&i"1
6.na contradiccin entre las leyes y los sentimientos naturales del hombre
nace de los juramentos que se eigen al reo, para que sea un hombre veraz
precisamente cuando mayor inters tiene en ser falso# como si el hombre
pudiese jurar sinceramente que ha de contribuir a su propia
destruccin...7.
@
Po& s) p"&te7 C"&&"&"7 t&"s &eco&'"& B)e e! inte&&o."to&io +)e cost)m0&e
me'ie$"!7 p&opi" 'e! p&oceso inB)isiti$o c)"n'o se p&eten'" o0tene& con I!
!" con+esi%n7 seF"!"1
61 la sabidur!a romana se remonta la sentencia" es inhumano que las leyes
con que se castiga el perjuro, le abran camino al perjurio. 3in embargo, en
los tiempos medievales se introdujo la costumbre de hacerle jurar al
acusado en su interrogatorioF7
*
<
5 Becc"&i"7 Ces"&e< De !os 'e!itos 8 'e !"s pen"s< E'ito&i"! A.)i!"& 35:5< P>.in"s 54 8 56<
6 C"&&"&"7 F&"ncisco< P&o.&"m" 'e De&ec(o Pen"!< E'ito&i"! Temis7 352C7 Tomo II7 p".< 54C<
34
E"#e$iente D-55%5
Po& s) p"&te7 F&"m"&ino Dei M"!"test"7 e-p&es% "! &especto1
6Dijimos que el acusado no solo no puede ser obligado a confesar, sino que
no se puede constre0ido a rendir testimonio. 1hora bien, el juramento no se
toma como forma protectora de la verdad sino en cuanto se cree que tiene
virtualidad para ejercer una coaccin interior que obligue al testigo a decir
la verdad. De consiguiente, el juramento est$ en contradiccin con el
derecho del sindicado a no testimoniar, o simplemente a no confesar que es
autor del delito, ya que el juramento es una coaccin sobre su $nimo, y toda
coaccin, interior o eterior, que implique violencia sobre el acusado para
que confiese, es siempre ilegitima y debe ser rechazada7
G
5( C)n2tit/ci)na+i$a$ c)n$ici)na$a $e+ a,t0c/+) 365 $e +a Le7 608 $e
2005( E+ ./,a*ent) #,e2ta$) #), e+ ac/2a$) ) c)ac/2a$) c/an$) )9,e:ca
$ec+a,a, en 2/ #,)#i) ./ici); n) ten$,< e9ect)2 #ena+e2 a$=e,2)2 ,e2#ect)
$e +a $ec+a,aci>n 2)-,e 2/ #,)#ia c)n$/cta(
6<3< L" Le8 59: 'e ;9967 inc!)8o en e! c"pt)!o C"pt)!o III7 P"&te II7 6(as
reglas para la prueba testimonial77 8 en e! "&tc)!o 456 "c)s"'o
p"&ci"!mente7 est"0!ece !" posi0i!i'"' 'e B)e e! "c)s"'o 8 co"c)s"'o
o+&e,c"n 'ec!"&"& en s) p&opio /)icio7 e$ento en e! c)"! comp"&ece&>n como
testi.os 0"/o la gravedad del juramento.
Des'e s)s o&.enes e! /)&"mento7 enten'i'o como )n comp&omiso so!emne
'e "/)st"& !" 'ec!"&"ci%n B)e se &in'e " !" $e&'"'7 sin omiti&!" ni en to'o ni
en p"&te7 imp!ic" B)e B)ien !o p&est" B)e'" "t"'o po& I!7 p)es pone po&
testi.o 'e s) 'ic(o " !" 'i$ini'"' o7 en .ene&"! " !o B)e consi'e&" t"n s".&"'o
p"&" I! 8 p"&" !" com)ni'"' " !" B)e pe&tenece7 B)e se $e compe!i'o " no
'es(on&"& s) p&omes" 'e no +"!t"& " !" $e&'"'< Po& e!!o7 e! pe&/)&io +)e 8 ("
si'o o0/eto 'e s"nci%n p)niti$" po& e! Est"'o< Es !" c&eenci" p0!ic" en B)e
B)ien /)&" no t&"icion" e! /)&"mento 8 ("ce c&e0!e s) 'ec!"&"ci%n po& ("0e&!o
p&est"'o7 !o B)e !!e$% " !os !e.is!"'o&es " est"0!ece&!o como +o&m"!i'"'
p&e$i" p"&" cie&tos "ctos /)&'icos7 o inc!)si$e como me'io 'e p&)e0" en
m"te&i" ci$i!7 en !"s mo'"!i'"'es 'e! /)&"mento estim"to&io7 /)&"mento
'e+e&i'o po& !" !e8 8 /)&"mento 'eciso&io
@
< En c"m0io7 en m"te&i" pen"!7
7 F&"m"&ino Dei M"!"test"< L%.ic" 'e !"s P&)e0"s en M"te&i" C&imin"!7 Bo.ot>7 E'ito&i"! Temis7 35:67
Tomo II7 p".< 3:3<
8 C%'i.o 'e P&oce'imiento Ci$i!< DA&tc)!o ;33< #)&"mento estim"to&io< E! /)&"mento 'e )n" p"&te c)"n'o
!" !e8 ")to&i," p"&" estim"& en 'ine&o e! 'e&ec(o 'em"n'"'o7 ("&> p&)e0" 'e 'ic(o $"!o& mient&"s s) c)"nt"
no se" o0/et"'" po& !" p"&te cont&"&i" 'ent&o 'e !os cinco '"s si.)ientes " !" noti+ic"ci%n 'e! ")to B)e !o
"'mit" o en e! especi"! B)e !" !e8 seF"!eJ e! /)e, 'e o+icio po'&> o&'en"& !" &e.)!"ci%n c)"n'o consi'e&e B)e
!" estim"ci%n es noto&i"mente in/)st" o sospec(e +&")'e o co!isi%n<
36
E"#e$iente D-55%5
cont&"&io 'e !o B)e s)ce'e en m"te&i" ci$i!7 e! /)&"mento no (" si'o "cept"'o
po& e! !e.is!"'o& como me'io 'e p&)e0"7 p"&" p&ese&$"& e! 'e&ec(o 'e!
sin'ic"'o " no 'ec!"&"& cont&" s mismo<
E! /)&"mento en e! De&ec(o7 c)mp!e t"m0iIn +in"!i'"' 'istint" " !" 'e se&$i&
como me'io 'e p&)e0"< E!!o s)ce'e c)"n'o e! !e.is!"'o& !o instit)8e como
)n" +o&m"!i'"' p&e$i" " !" ce!e0&"ci%n 'e cie&tos "ctos /)&'icos7 como po&
e/emp!o7 p"&" !" posesi%n 'e emp!eos o c"&.os p0!icos en to'"s !"s &"m"s
'e! po'e&J o7 p"&" 'ec!"&"& "nte ")to&i'"' "'minist&"ti$" !" ine-istenci" 'e
ci&c)nst"nci"s constit)ti$"s 'e in("0i!i'"' o incomp"ti0i!i'"' p"&" e!
e/e&cicio 'e cie&tos c"&.os o !" &e"!i,"ci%n 'e "!.)nos "ctos 'ete&min"'os< En
m"te&i" p&oces"!7 e! /)&"mento B)e se e-i.e como &eB)isito p&e$io " !"
'ec!"&"ci%n testi+ic"! es 'istinto 'e! testimonio B)e se &in'e po& e! 'ec!"&"nte7
como B)ie&" B)e !" 'ec!"&"ci%n so0&e e! conocimiento 'e! testi.o 'e )nos
(ec(os 'ete&min"'os B)e inte&es"n "! p&oceso7 es poste&io& "! /)&"mento B)e
constit)8e como "cto p&e$io )n" p&omes" so!emne 'e s)/et"&se " !" $e&'"' 8
'e 'ec!"&"&!" comp!et"7 so pen" 'e !" s"nci%n pen"! B)e e! B)e0&"nto 'e ese
/)&"mento t&"i." consi.o<
E! testimonio en senti'o "mp!io7 es to'" 'ec!"&"ci%n 'e cienci" o
conocimiento B)e so0&e (ec(os B)e inte&es"n "! p&oceso se &e"!i," po& )n"
pe&son"< As enten'i'o7 con+o&me " !" 'oct&in" )ni$e&s"! en m"te&i"
p&o0"to&i" est" p&)e0" pe&son"!7 inc!)8e ent&e s)s especies1 !" con+esi%n 8 e!
testimonio 'e te&ce&os< N)est&" !e.is!"ci%n7 siemp&e (" est"0!eci'o
'i+e&enci"s ent&e !"s 'os7 p)es mient&"s !" con+esi%n imp!ic" !" "cept"ci%n 'e
(ec(os po& B)ien es p"&te en e! p&oceso 8 'e !" c)"! se 'e&i$"n consec)enci"s
/)&'ic"s 'es+"$o&"0!es7 e! testimonio en senti'o est&icto7 es !" 'ec!"&"ci%n 'e
)n te&ce&o so0&e (ec(os 'e !os c)"!es tiene conocimiento 8 c)8" +i/"ci%n se
&eB)ie&e en e! p&oceso<
Des'e siemp&e en e! p&oceso se (" e-i.i'o como &eB)isito 'e !" con+esi%n
B)e se" $o!)nt"&i"7 !i0&e 8 espont>ne"7 t"nto en e! p&oceso pen"!7 como en !os
'em>s p&ocesos7 como B)ie&" B)e e!!" se enc)ent&" 'estin"'" " o0&"& como
p&)e0" en cont&" 'e !" p"&te B)e con+ies"< Sin em0"&.o7 'os c"&"cte&stic"s
especi"!es (" teni'o !" con+esi%n en !o pen"!1 !" p&ime&"7 B)e no p)e'e se&
p&o$oc"'" me'i"nte inte&&o."to&io 'e p"&te someti'o " !" +o&m"!i'"' p&e$i"
'e! /)&"mento7 8 !" se.)n'"7 B)e (" 'e se& co&&o0o&"'" po& ot&os me'ios 'e
Si !" c"nti'"' estim"'" e-ce'ie&e 'e! 'o0!e 'e !" B)e &es)!te en !" &e.)!"ci%n7 se con'en"&> " B)ien !" (i,o
" p"."& " !" ot&" p"&te7 " tt)!o 'e m)!t"7 )n" s)m" eB)i$"!ente "! 'ie, po& ciento 'e !" 'i+e&enci"E<
DA&tc)!o ;3;< #)&"mento 'e+e&i'o po& !" !e8< C)"n'o !" !e8 ")to&i," "! /)e, p"&" pe'i& e! /)&"mento " )n" 'e
!"s p"&tes7 Ist" 'e0e&> p&est"&!o 'ent&o 'e !" opo&t)ni'"' p"&" p&"ctic"& p&)e0"s en !" +ec(" 8 (o&" B)e se
seF"!e< E! /)&"mento 'e+e&i'o ten'&> e! $"!o& p&o0"to&io B)e !" mism" !e8 !e "si.neE<
E! /)&"mento 'eciso&io7 en $i&t)' 'e! c)"! e! /)e, 'e0e&" 'eci'i& con+o&me " !o /)&"'o7 +)e s)p&imi'o po& e!
"ct)"! C%'i.o 'e P&oce'imiento Ci$i!7 'es'e 35C97 ")n c)"n'o e-isti% con !" Le8 342 'e 3543<
32
E"#e$iente D-55%5
p&)e0"7 c"&"cte&stic"s Ist"s B)e se enc)ent&"n ")sentes en !o ci$i!7 m"te&i"
en !" c)"! (" si'o posi0!e siemp&e p&o$oc"& !" con+esi%n como oc)&&" en !"
"nti.)" "0so!)ci%n 'e posiciones7 (o8 t&"ns+o&m"'" en e! inte&&o."to&io 'e
p"&te con &it)"!i'"'es 8 consec)enci"s espec+ic"s7 ent&e e!!"s !" con+esi%n
+ict" o p&es)nt"7 !o B)e no oc)&&e en m"te&i" pen"!7 en !" c)"! !" con+esi%n ("
'e se& siemp&e e-p&es"7 'e )n !"'oJ 87 'e ot&o7 en c)"nto !" con+esi%n en
m"te&i" p&oces"! ci$i!7 no &eB)ie&e se& co&&o0o&"'" po& ot&os me'ios 'e
p&)e0"7 en "B)e!!os c"sos en B)e e! (ec(o so0&e e! c)"! $e&s" es s)scepti0!e
'e p&)e0" po& me'io 'e e!!"7 pe&o siemp&e po'&> se& in+i&m"'" po& c)"!B)ie&
me'io 'e p&)e0"7 !o B)e7 como se $e7 es 'i+e&ente 'e !o B)e s)ce'e en e!
p&oceso pen"!<
6<;< E! "&tc)!o 456 'e !" Le8 59: 'e ;9967 est"0!ece B)e si e! "c)s"'o o
co"c)s"'o o+&ecen 'ec!"&"& en s) p&opio /)icio7 comp"&ece&>n como testi.os
8 0"/o !" .&"$e'"' 'e! /)&"mento po'&>n se& inte&&o."'os con+o&me " !"s
&e.!"s est"0!eci'"s en e! C%'i.o 'e P&oce'imiento Pen"!<
De "c)e&'o " !o e-p)esto en !os p>&&"+os B)e "ntece'en7 )n p&ime&
enten'imiento 'e !" no&m" en c)esti%n7 si.ni+ic"&" B)e si e! "c)s"'o o e!
co"c)s"'o +"!t"n " !" $e&'"' o !" c"!!"n tot"! o p"&ci"!mente7 como )n" +o&m"
'e e/e&ce& s) 'e&ec(o " !" 'e+ens" m"te&i"!7 "'em>s po'&"n se& p&oces"'os
po& ("0e& inc)&&i'o en )n +"!so testimonio< O7 p)e'e s)ce'e& B)e "nte e!
temo& 'e &es)!t"& 'o0!emente en/)ici"'o con .&"$es consec)enci"s p)niti$"s7
opte po& ")toinc&imin"&se o inc&imin"& "! c%n8).e7 comp"Fe&o o comp"Fe&"
pe&m"nente o p"&ientes ce&c"nos7 con !o c)"! &es)!t"&"n "+ect"'"s !"s
."&"nt"s constit)cion"!es "! 'e&ec(o 'e 'e+ens" 8 " !" no ")toinc&imin"ci%n<
A(o&" 0ien7 ese p&ime& enten'imiento 'e !" no&m" "c)s"'" &es)!t"
constit)cion"!mente in"cept"0!e7 p)es es pone& "! "c)s"'o o "! co"c)s"'o
"nte !" 'is8)nti$" 'e &en)nci"& " s)s ."&"nt"s constit)cion"!es po& !"
posi0i!i'"' cie&t" 'e &es)!t"& 'o0!emente en/)ici"'o7 " menos B)e opte po& e!
si!encio en 'esme'&o 'e s) 'e&ec(o " !" 'e+ens"< No se t&"t"&" "B) 'e!
e/e&cicio 'e! 'e&ec(o "! si!encio7 sino 'e! si!enci"miento 'e! "c)s"'o
"men","'o po& !" posi0i!i'"' cie&t" 'e inc)&&i& en )n 'e!ito si 'ec!"&"
c"!!"n'o en to'o o en p"&te7 o sin inc&imin"&se<
Po'&" "&.Li&se en p&o 'e !" constit)cion"!i'"' 'e !" no&m" B)e "(o&" se
"n"!i,"7 como !o seF"!"n !os inte&$inientes7 B)e no se "+ect" !" !i0e&t"' 'e!
'ec!"&"nte7 p)es e! $e&0o &ecto& 'e! p&ecepto "c)s"'o es e! 'e o+&ece&7 es
'eci&7 B)e p)e'e inte&p&et"&se como )n" m"ni+est"ci%n 6libre, consciente,
voluntaria y debidamente informada7, como !o 'ispone e! "&tc)!o @ 'e !"
!e8 "c)s"'"J es 'eci&7 B)e e! "c)s"'o o co"c)s"'o p)e'en opt"& "ntes 'e
3:
E"#e$iente D-55%5
&en'i& !" 'ec!"&"ci%n po& e! ofrecimiento " p&est"&!"7 o "0stene&se 'e ("ce&!o
8 7 en es"s con'iciones no se t&"t"&" 'e !" o0!i."ci%n 'e 'ec!"&"& cont&" s
mismo o cont&" s)s p"&ientes m>s ce&c"nos7 87 "s7 no &es)!t"&"n
B)e0&"nt"'os ni e! 'e&ec(o " !" 'e+ens" ni !" ."&"nt" est"0!eci'" po& e!
"&tc)!o 44 'e !" Constit)ci%n Po!tic"<
Con to'o7 t"! inte&p&et"ci%n " /)icio 'e !" Co&te no se "comp"s" con !"
Constit)ci%n7 po& c)"nto no p)e'e p"s"&se po& "!to B)e en !" sico!o." p&opi"
'e! testimonio ()m"no !" 'i&ecci%n po& p"&te 'e! inte&&o."'o& p)e'e
con')ci& " !" pI&'i'" 'e !" c!"&i'"' 8 p&ecisi%n en !" e-posici%n 'e!
'ec!"&"nte7 o 'es$i"& e! senti'o en B)e se &e!"t"n !os (ec(os7 o tene& t"! .&"'o
'e in/e&enci" en !" pe&son" B)e 'ec!"&"7 B)e se p&o$oB)e 'e m"ne&" co"cti$"
!" m"ni+est"ci%n 'e (ec(os B)e p)e'en &es)!t"& en p).n" con e! 'e&ec(o 'e!
sin'ic"'o " .)"&'"& si!encio tot"! o p"&ci"!mente7 o " '"& )n" $e&si%n B)e
se&" 'istint" sino ()0ie&" me'i"'o es" ci&c)nst"nci"< Po& e!!o7 no p)e'e
"')ci&se B)e e! ofrecimiento 'e 'ec!"&"& +)e $o!)nt"&io7 p"&" s"c"& "$"nte !"
constit)cion"!i'"' 'e !" no&m" "c)s"'"7 p)es e!!o si.ni+ic"&" i.no&"& B)e
"cept"'o t"! o+&ecimiento se !e impone "! "c)s"'o o co"c)s"'o e! 'e0e&
/)&'ico 'e p&est"& /)&"mento "ntes 'e &en'i& !" 'ec!"&"ci%n con
consec)enci"s pen"!es7 !o B)e si.ni+ic" B)e en t"! c"so7 po& !"s con'iciones
s)0/eti$"s en B)e se enc)ent&" )n" pe&son" "c)s"'" 'e !" comisi%n 'e )n
(ec(o p)ni0!e7 s) 'ec!"&"ci%n 0"/o !" .&"$e'"' 'e! /)&"mento con
consec)enci"s pen"!es7 8" no se" t"n !i0&e7 $o!)nt"&i" 8 consciente<
P&ecis"mente7 so0&e este p"&tic)!"&7 e! p&o+eso& L)i.i Fe&&"!o/i7 e-p&es" B)e1
6En el interrogatorio del imputado es donde se manifiestan y se miden las
diferencias m$s profundas entre mtodo inquisitivo y mtodo acusatorio. En
el proceso inquisitivo premoderno el interrogatorio del imputado
representaba Del comienzo de la guerra forenseH, es decir, Del primer ataqueH
del fiscal contra el reo para obtener de l, por cualquier medio la confesin.
De aqu! no slo el uso de la tortura ad veritatem erundamF -or el
contrario, en el modelo garantista del proceso acusatorio, informado por la
presuncin de inocencia, el interrogatorio es el principal medio de defensa y
tiene la >nica funcin de dar materialmente vida al juicio contradictorio y
permitir al imputado refutar la acusacin o aducir argumentos para
justificarse. 2emo tenetur se detegere es la primera m$ima del garantismo
procesal acusatorio, enunciada por Iobbes y recibida a partir del siglo
JKAA en el derecho ingls. De ella se siguen, como corolarios, la prohibicin
d esa Dtortura espiritualH, como la llamo -agano, que es el juramento del
imputado# el Dderecho del silencioH, seg>n palabras de 5ilangieri, as! como
3C
E"#e$iente D-55%5
la facultad del imputado de faltar a la verdad en sus respuestas# la
prohibicin por el respeto debido a la persona del imputado y por la
inviolabilidad de su conciencia, no slo de arrancar la confesin con
violencia, sino tambin de obtenerla mediante manipulaciones de la psique,
con drogas o con pr$cticas hipnticas# la consiguiente negacin del papel
decisivo de la confesin, tanto por el rechazo de cualquier prueba legal
como por el car$cter indisponible asociado a las situaciones penales# el
derecho del imputado a la asistencia y, en todo caso, a la presencia de su
defensor en el interrogatorio para impedir abusos o cualesquiera
violaciones de las garant!as procesales7.
&

Po'&" i.)"!mente "')ci&se7 como !o ("ce e! "po'e&"'o 'e! Ministe&io 'e!
Inte&io& 8 'e #)stici"7 en 'e+ens" 'e !" constit)cion"!i'"' 'e !" no&m"
c)estion"'"7 B)e e!!" 6coadyuva al fortalecimiento de los intereses
superiores de la justicia, toda vez que de conformidad con lo establecido en
el art!culo &@ de la ,arta -ol!tica uno de los deberes de la persona y del
ciudadano es colaborar para el buen funcionamiento de la administracin
de justicia7.
A! &especto es impo&t"nte &eco&'"& B)e !" Co&te "! e-"min"& !"
constit)cion"!i'"' 'e !" e-p&esi%n conteni'" en e! n)me&"! 3 'e! "&tc)!o 4:@
'e !" Le8 :99 'e ;9997 en !" c)"! se cons".&"0" como e-i.enci" p"&" e!
sin'ic"'o "! s)sc&i0i& !" 'i!i.enci" 'e comp&omiso7 !" o0!i."ci%n 0"/o !"
.&"$e'"' 'e! /)&"mento 'e p&est"&!e "! +)ncion"&io competente 6<l=a
colaboracin necesaria para el esclarecimiento de los hechos77 encont&%
B)e se t&"t"0" 'e )n" imposici%n B)e cont&"&i"0" e! o&'en"miento
constit)cion"!7 p)es si 0ien to'o ci)'"'"no po& 'isposici%n 'e! "&tc)!o 527
n)me&"! C7 'e !" Constit)ci%n se enc)ent&" en e! 'e0e& 'e 6<,=olaborar para
el buen funcionamiento de la administracin de la justicia7, c)"n'o se t&"t"
'e )n" pe&son" p&oces"'" po& !" posi0!e comisi%n 'e )n 'e!ito7 p)e'e
&es)!t"& 'esconoci'o e! "&tc)!o 44 'e! Est"t)to F)n'"ment"!< En es"
opo&t)ni'"' !" Co&te &",on% 'e !" si.)iente m"ne&"1
6<.=na cosa es el deber genrico de colaborar con la administracin de
justicia y, otra cosa diferente establecer para el sindicado en un proceso
determinado un deber espec!fico de colaborar de una manera especial y con
un propsito determinado, como ocurre con la norma acusada. En efecto, al
se0alar el precepto acusado que cuando el funcionario lo solicite, puede
9 Fe&&"/o!i7 L)i.i< De&ec(o 8 R",%n7 Teo&" 'e! G"&"ntismo Pen"!7 M"'&i'7 E'ito&i"! T&ott"7 ;M e'ici%n7
355C<
3@
E"#e$iente D-55%5
obtener bajo la gravedad del juramento, la colaboracin necesaria del
sindicado para el esclarecimiento de los hechos, la norma, lleva consigo un
elemento subjetivo, al dejar al arbitrio del funcionario competente la
valoracin de la conducta, pues el aparte demandado permite que sea el
funcionario el encargado de valorar que tan necesaria fue la colaboracin
que prest en su momento la persona investigada7.
9F;
Fel precepto acusado, impone que bajo la gravedad del juramento, el
procesado como requisito para mantener su libertad provisional, debe
prestar al funcionario lo que all! se denomina colaboracin necesaria para
el esclarecimiento de los hechos, sta obligacin, a juicio de la ,orte,
resulta vulneratoria de la garant!a constitucional consagrada en el art!culo
%% de la ,onstitucin, y no puede aceptarse que se trata de cumplir con el
deber de colaboracin con la administracin de justicia 9art!culo &@4G;,
norma que no puede ser interpretada en forma aislada, sino en armon!a con
el art!culo %% ib!dem.
Es bajo este entendimiento, que la ,orte reitera que de conformidad con la
,onstitucin el sindicado no puede ser obligado a hablar, si al hacerlo
puede verse personalmente comprometido, confesar o incriminar a sus
allegados, puesto que el esclarecer los hechos lleva consigo, una serie de
conductas, como por ejemplo, saber si efectivamente el hecho ocurri, y que
circunstancias de modo, tiempo o lugar hicieron que se cometiera el il!cito,
razn por la que dentro de la declaracin que profiera la persona
investigada, pueden darse circunstancias que agraven posteriormente su
pena o que reflejen la autor!a que sta pudiera tener dentro de la conducta
punible7
:)
.
Como se $e no e-iste nin.)n" incomp"ti0i!i'"' ent&e e! 'e0e& 'e co!"0o&"&
con !" "'minist&"ci%n 'e /)stici" B)e est"0!ece e! "&tc)!o 52-C 'e !" C"&t"7 !"
p&es)nci%n 'e inocenci"7 e! 'e&ec(o p!eno 'e 'e+ens"7 8 e! B)e !" mism"
Constit)ci%n cons".&" p"&" B)e e! sin'ic"'o no se" compe!i'o "
")toinc&imin"&se ni " 'ec!"&"& cont&" s) c%n8).e o p"&ientes ce&c"nos " B)e
se &e+ie&e e! "&tc)!o 44 s)pe&io&< AB)e! 'e0e& no p)e'e inte&p&et"&se 'e
m"ne&" e-p"nsi$" ("st" e! p)nto 'e ("ce& n)."to&io 'e&ec(os +)n'"ment"!es
como !os mencion"'os< L" inte&p&et"ci%n 'e !" Constit)ci%n (" 'e se&
inte.&"! 'e m"ne&" B)e se e!iminen s)p)est"s "ntinomi"s7 m>s c)"n'o est"s
ni siB)ie&" tienen e-istenci" se.n 8" se (" 'emost&"'o<
10 Sent< C-CC:*93 M<P< A!+&e'o Be!t&>n Sie&&"<
35
E"#e$iente D-55%5
A /)icio 'e !" Co&te7 !"s ."&"nt"s constit)cion"!es B)e inte.&"n e! 'e&ec(o 'e
'e+ens" m"te&i"!7 ent&e e!!"s !" 'e se& o'o o .)"&'"& si!encio7 "s como !" no
")toinc&imin"ci%n7 son ."&"nt"s (ist%&ic"mente o0teni'"s7 &econoci'"s po&
e! constit)cion"!ismo mo'e&no 8 po& !os t&"t"'os inte&n"cion"!es B)e
&econocen !os 'e&ec(os ()m"nos7 !os c)"!es ("cen p"&te 'e! 0!oB)e 'e
constit)cion"!i'"' en $i&t)' 'e !o 'isp)esto po& e! "&tc)!o 54 'e! Est"t)to
F)n'"ment"!7 ."&"nt"s B)e no p)e'en se& sos!"8"'"s so p&ete-to 'e
int&o')ci& )no ) ot&o sistem" /)&'ico-pen"!7 in'epen'ientemente 'e! mo'e!o
'e! B)e se tomen<
En !" +i!oso+" B)e o&ient" !" "'opci%n 'e )n 'ete&min"'o sistem" pen"!7
"(o&" e! "c)s"to&io7 e-isten ."&"nt"s constit)cion"!es p&o')cto 'e !)c("s 'e
!" ()m"ni'"' B)e no son &en)nci"0!esJ po& e! cont&"&io7 'e0en se&
m"-imi,"'"s po& est"& 'e po& me'io e! p&incipio constit)cion"! " !" !i0e&t"'
in'i$i')"! 8 e! &espeto " !" 'i.ni'"' ()m"n"< A(o&"7 no si.ni+ic" !o "nte&io&7
B)e e! p&oces"'o no p)e'" opt"& 'ent&o 'e s) !i0&e ")tonom"7 po& con+es"&
e! 'e!ito po& e! c)"! se !e inc&imin"7 c"so en e! c)"! p&e$io e! c)mp!imiento
'e !os &eB)isitos !e."!es7 "! /)e, !e co&&espon'e&> $"!o&"& ese me'io 'e
p&)e0"7 pe&o so!"mente so0&e e! s)p)esto 'e !" "0so!)t" !i0e&t"' 8
espont"nei'"' 'e B)ien con+ies"7 p)es en c"so cont&"&io se t&"t"&" 'e !"
p&o$oc"ci%n +o&,"'" 'e )n" con+esi%n7 ci&c)nst"nci" B)e se t&"')ce en )n
$e&'"'e&o "tent"'o cont&" !" 'i.ni'"' ()m"n"7 !" !i0e&t"' 8 !" ")tonom" 'e
!" $o!)nt"'< P"&" !" Co&te es c!"&o B)e !" pe&son" " !" B)e se !e imp)t" !"
comisi%n 'e )n (ec(o 'e!icti$o7 tiene e! 'e&ec(o 'e .)"&'"& si!encio 8 'e
&ese&$"&se '"tos o (ec(os B)e p)e'"n &es)!t"& pe&/)'ici"!es p"&" s)s inte&eses
8 !os 'e s)s "!!e."'os<
6<4< No o0st"nte !o 'ic(o7 !" no&m" "c)s"'" "'mite t"m0iIn )n"
inte&p&et"ci%n 'istint" " !" "nte&io& 8 "co&'e con !" Constit)ci%n Po!tic"< As7
si se entien'e B)e e! /)&"mento B)e se e-i.e "! "c)s"'o 8 co"c)s"'o B)e
ofrecieren 'ec!"&"& en s) p&opio /)icio7 es )n" +o&m"!i'"' p&e$i" " !"
'ec!"&"ci%n7 pe&o 'e !" c)"! no se p)e'"n 'e&i$"& consec)enci"s /)&'ico-
pen"!es "'$e&s"s "! 'ec!"&"nte c)"n'o s) 'ec!"&"ci%n $e&se so0&e s) p&opi"
con')ct"7 'es"p"&ece entonces !" co"cci%n B)e p&i$" 'e !i0e&t"' 8
espont"nei'"' " s) 'ic(o 87 en t"!es ci&c)nst"nci"s7 B)e'" entonces !i0&e 8"
'e! temo& " inc)&&i& en ot&o 'e!ito " p&op%sito 'e ("0e& p&est"'o e! /)&"mento
8 &en'i'o s) p&opi" $e&si%n so0&e !os (ec(os B)e se !e imp)t"n7 ")n en e!
c"so 'e B)e c"!!e tot"! o p"&ci"!mente si "s !o consi'e&" neces"&io en p&o 'e
s) 'e+ens" m"te&i"!< Es entonces e! /)&"mento7 )n !!"m"miento so!emne "
B)e 'ec!"&e !" $e&'"'7 pe&o sin B)e se p)e'" enten'e& en nin.n c"so como
)n" co"cci%n con consec)enci"s pen"!es< Sien'o e!!o "s7 ")nB)e s)0sist" es"
;9
E"#e$iente D-55%5
+o&m"!i'"'7 se ."&"nti," !" p!en" $i.enci" 'e !"s ."&"nt"s constit)cion"!es "!
'e&ec(o 'e 'e+ens" 8 " !" no ")toinc&imin"ci%n<
No es s)+iciente7 sin em0"&.o7 con 'espo/"& "! /)&"mento "s p&est"'o como
+o&m"!i'"' p&e$i" " !" 'ec!"&"ci%n7 'e s)s consec)enci"s /)&'ico-pen"!es
p"&" ."&"nti,"& e! "mp"&o B)e !" Constit)ci%n oto&." "! 'e&ec(o 'e 'e+ens"7 "
!" !i0e&t"' 8 " !" 'i.ni'"' 'e !" pe&son" B)e se /),." po& e! Est"'o< Es
neces"&io B)e e! sin'ic"'o se" p!en"mente ente&"'o po& e! /)e, 'e B)e po'&>
'ec!"&"& con ente&" !i0e&t"' 8 sin e! temo& 'e inc)&&i& en ot&o 'e!ito con
moti$o 'e s) 'ec!"&"ci%n &especto 'e s) p&opi" con')ct"< De i.)"! mo'o7
&es)!t" in'ispens"0!e B)e 'es"p"&e,c" !" 'is8)nti$" inconstit)cion"! 'e pone&
"! sin'ic"'o " esco.e& ent&e s) p&opi" 'e+ens" 8 !" posi0i!i'"' 'e &es)!t"&
'o0!emente en/)ici"'o< Po& e!!o7 p"&" B)e !"s ."&"nt"s constit)cion"!es "!
'e&ec(o 'e 'e+ens" 8 " !" no ")toinc&imin"ci%n B)e'en " s"!$o7 se&> )n 'e0e&
'e! /)e, "'$e&ti& p&e$i" 8 c!"&"mente " B)ien o+&eci% s) 'ec!"&"ci%n como
"c)s"'o o co"c)s"'o en s) p&opio /)icio7 B)e ese /)&"mento B)e'"
'esp&o$isto 'e !"s consec)enci"s /)&'ico-pen"!es "'$e&s"s B)e po'&"n
'e&i$"&se en cont&" s)8" como consec)enci" 'e !" p&est"ci%n 'e! mismo B)e
"ntece'e " !" 'ec!"&"ci%nJ es 'eci&7 B)e "! sin'ic"'o !e "siste tot"! !i0e&t"'
&especto 'e! conteni'o mismo 'e "B)e!!"7 "s como es !e.tim" s) ne."ti$" "
&espon'e& tot"! o p"&ci"!mente7 8" se" " !"s p&e.)nt"s B)e se !e +o&m)!en po&
e! /)e, o " !"s B)e se !e ("."n po& !" Fisc"!" 8 !" 'e+ens" en e! inte&&o."to&io
c&),"'o p&opio 'e )n p&oceso "'$e&s"&i"! 8 'e p"&tes7 como e! B)e est"0!ece
e! sistem" pen"! "c)s"to&io<
Sent"'o !o "nte&io&7 (" 'e o0se&$"&se po& !" Co&te7 B)e si en e! c)&so 'e )n
p&oceso e! "c)s"'o o e! co"c)s"'o 'eci'en 'ec!"&"& so0&e (ec(os c&iminosos
"t&i0)i'os " )n te&ce&o7 t"! 'ec!"&"ci%n se&> &eci0i'" como )n testimonio7
s)/et" " !"s +o&m"!i'"'es 8 e-cepciones p&opi"s 'e! mismo7 con+o&me " !"
Constit)ci%n 8 " !" !e87 8 con !"s consec)enci"s /)&'ico-pen"!es B)e
co&&espon'"n en c"so 'e +"!t"& " !" $e&'"' o 'e c"!!"&!" tot"! o p"&ci"!mente<
6<6< As !"s cos"s7 tenien'o en c)ent" !os &",on"mientos "nte&io&es 'e !os
c)"!es se 'esp&en'e B)e !" no&m" "c)s"'" "'mite 'os inte&p&et"ciones7 )n"
'e !"s c)"!es &iFe con !" Constit)ci%n7 mient&"s !" ot&" se "/)st" " !" C"&t"7 en
$i&t)' 'e !os p&incipios 'e conse&$"ci%n 'e! De&ec(o7 'e s)/eci%n 'e !" !e8 "
!" Constit)ci%n 8 'e !" inte&p&et"ci%n 'e !"s no&m"s !e."!es con+o&me " Ist"7
("0&> 'e 'ec!"&"&se !" constit)cion"!i'"' con'icion"'" 'e! "&tc)!o 456 'e !"
Le8 59: 'e ;996<
!II( DECISION
;3
E"#e$iente D-55%5
En mI&ito 'e !o e-p)esto7 !" Co&te Constit)cion"!7 "'minist&"n'o /)stici" en nom0&e 'e!
p)e0!o 8 po& m"n'"to 'e !" Constit)ci%n7
RESUEL!E
Dec!"&"& E?E'UI&LE !"s e-p&esiones 6Fcomo testigo7 inc!)i'" en e! tt)!o 8 6F
comparecer$n como testigos bajo la gravedad del juramento77 conteni'"s en e! "&tc)!o
456 'e !" Le8 59: 'e ;9967 en e+ enten$i$) 1/e e+ ./,a*ent) #,e2ta$) #), e+ ac/2a$)
) c)ac/2a$) $ec+a,ante n) ten$,< e9ect)2 #ena+e2 a$=e,2)2 ,e2#ect) $e +a $ec+a,aci>n
2)-,e 2/ #,)#ia c)n$/cta@ 7 1/e; en t)$) ca2); $e e++) 2e +e in9),*a,< #,e=ia*ente
#), e+ ./e:; a20 c)*) $e+ $e,ecA) 1/e +e a2i2te a 4/a,$a, 2i+enci) 7 a n)
a/t)inc,i*ina,2e( Ni $e+ 2i+enci); ni $e +a ne4ati=a a ,e2#)n$e,; #/e$en $e,i=a,2e
c)n2ec/encia2 #ena+e2 a$=e,2a2 a+ $ec+a,ante(
Noti+B)ese7 com)nB)ese7 p)0!B)ese7 insI&tese en !" G"cet" 'e !" Co&te
Constit)cion"! 8 "&c($ese e! e-pe'iente<
MANUEL #OSN CEPEDA ESPINOSA
P&esi'ente
,/2 1,(1L1,AB2 DE K/T/
#AIME ARAU#O RENTEROA
M".ist&"'o
,/2 31(K1?E2T/ DE K/T/
ALFREDO BELTR=N SIERRA
M".ist&"'o
#AIME CPRDOBA TRIVIQO
M".ist&"'o
RODRIGO ESCOBAR GIL
M".ist&"'o
MARCO GERARDO MONROR CABRA
M".ist&"'o
;;
E"#e$iente D-55%5
HUMBERTO SIERRA PORTO
M".ist&"'o
ALVARO TAFUR GALVIS
M".ist&"'o
CLARA INNS VARGAS HERNANDES
M".ist&"'"
MARTHA VICTORIA S=CHICA DE MONCALEANO
Sec&et"&i" Gene&"!
;4
E"#e$iente D-55%5
SAL!AMENTO DE !OTO A LA SENTENCIA C-782 DE 2005 DEL
MAGISTRADO JAIME ARAUJO RENTERIA
ACUSADO COACUSADO COMO TESTIGO-Comp"&ecenci" 0"/o !"
.&"$e'"' 'e! /)&"mento ?S"!$"mento 'e $otoA
REF<1 E-pe'iente D-2232
Dem"n'" 'e inconstit)cion"!i'"' cont&"
e! "&tc)!o 4567 p"&ci"!7 'e !" Le8 59: 'e
;996 D-or la cual se epide el ,digo de
-rocedimiento -enalE
M".ist&"'o Ponente1
ALFREDO BELTR=N SIERRA
Con e! &espeto "cost)m0&"'o po& !"s 'ecisiones m"8o&it"&i"s 'e est"
Co&po&"ci%n7 me pe&mito s"!$"& mi $oto " !" p&esente sentenci"7 con
+)n'"mento en !"s si.)ientes &",ones1
3< En p&ime& !)."&7 consi'e&o B)e e! con'icion"miento p&op)esto en !" p"&te
&eso!)ti$" 'e est" sentenci" no ".&e." n"'" n)e$o7 p)es 'ic(" "'$e&tenci" 8"
est> p&e$ist" en e! "&tc)!o 4@2 'e! C<P<P<7 como t"m0iIn se enc)ent&"
conteni'" en !" ."&"nt" 'e! "&tc)!o 44 'e !" Constit)ci%n N"cion"!<
;< En se.)n'o !)."&7 !" ."&"nt" 'e B)e !" 'ec!"&"ci%n se" !i0&e es7 en mi
concepto7 esenci"! 'e! o&'en"miento pen"!7 p)es 'e no se&!o7 se p&o')ce )n"
n)!i'"'< C&eo p&eciso &eco&'"&7 B)e "n en e! sistem" pen"! no&te"me&ic"no7
m)c("s 'ec!"&"ciones se (icie&on po& co"cci%n7 p)es so!o ("st" e! c"so
DMi&"n'"E +)e B)e se comen,% " ."&"nti,"& e! no se& o0!i."'o " 'ec!"&"&
cont&" s mismo<
4< En te&ce& !)."& 8 consi'e&"n'o .!o0"!mente este tem"7 enc)ent&o B)e
e-isten ."&"nt"s p&oces"!es cons".&"'"s en !" Constit)ci%n7 B)e no tienen
e+ecti$i'"' en !" p&>ctic"7 como oc)&&i% en !os Est"'os Uni'os ')&"nte
m)c(o tiempo< A mi /)icio7 s%!o )n t&i0)n"! 'emoc&>tico p)e'e pone& coto "
esos "0)sos7 "! e-i.i& B)e !" 'ec!"&"ci%n 'e! "c)s"'o 'e0e se& !i0&e 8
espont>ne" 8 no p)e'e po& !o t"nto7 se& o0!i."'o " 'ec!"&"& cont&" s mismo7
")nB)e s) 'ec!"&"ci%n se" $o!)nt"&i"< As mismo7 me p"&ece 'e! c"so
&eco&'"& B)e t&"'icion"!mente se (" 'escon+i"'o 'e! c"&>cte& ."&"ntist" 'e !"
+i.)&" 'e !" con+esi%n<
As7 en Co!om0i" e-isten )nos p!",os p"&" +o&m)!"& !" imp)t"ci%n7 e+ect)"&
!" ")'ienci" p&ep"&"to&i" 8 p"&" !" &e"!i,"ci%n 'e! /)icio< C)"n'o no ("8
to'"$" imp)t"ci%n ?"&t< ;@; C<P<PA7 !" pe&son" no p)e'e se& o0!i."'" " )n"
'ec!"&"ci%n 8 c)"n'o 8" !" ("87 ope&" e! cont&o! 'e ."&"nt"s ?"&t< ;54 C<P<P<A<
Es 'eci&7 B)e e! /)e, 'e0e cont&o!"& si !" 'ec!"&"ci%n es $o!)nt"&i" o no<
I.)"!mente7 consi'e&o B)e ')&"nte !" ")'ienci" p&ep"&"to&i" e! imp)t"'o
p)e'e 'ec!"&"& !i0&emente si se consi'e&" inocente o c)!p"0!e ?"&ts< 422 8
;6
E"#e$iente D-55%5
42: C<P<PA7 pe&o est" 'ec!"&"ci%n es p"&" B)e se 'e+ien'"7 "! i.)"! oc)&&e "!
inicio 'e !" ")'ienci" ?"&t< 4:: C<P<P<A<
6< En c)"&to !)."&7 !" "'$e&tenci" B)e se 'e0e ("ce& "! "c)s"'o en to'"s !"s
et"p"s7 no constit)8e7 en mi opini%n7 )n" ."&"nt" 'e! 'e&ec(o 'e 'e+ens" 8
pese "! con'icion"miento B)e se p&opone7 s)0siste e! temo& 'e B)e no se
&espete e! 'e&ec(o " se& o'o< As mismo &eite&o B)e e! /)&"mento "+ect" )n"
'ec!"&"ci%n B)e 'e0e se& !i0&e 8 espont>ne" 8 me p"&ece 'e! c"so "'$e&ti&7
B)e si e! 'e&ec(o 'e 'e+ens" no es "0so!)to7 t"mpoco !o es e! 'e&ec(o " !"
$e&'"'7 p)es con es" concepci%n se (" "0ie&to p"so " )n 'e&ec(o pen"!7 c)8"
(isto&i" es !" 'e !" pe&$e&si'"' ?to&t)&"s7 /)icios 'e Dios7 pen"s in+"m"ntes7
etc<A< Po& t"nto7 ("8 B)e e-p&es"& c!"&"mente B)e mient&"s t&"nsc)&&e !"
in$esti."ci%n 8 e! /)icio se es inocente 8 B)ien 'e0e 'emost&"& !"
c)!p"0i!i'"' es e! Est"'o<
Po& t"nto7 en e! c"so B)e nos oc)p" se $io!"7 " mi /)icio7 "'em>s 'e !"
."&"nt" 'e !" no ")toinc&imin"ci%n7 !" p&es)nci%n 'e inocenci" 8 e! 'e0i'o
p&oceso< En mi c&ite&io7 po& $" 'e inte&p&et"ci%n no se p)e'e e-ten'e& !"
no&m" " "!.o B)e no 'ice e-p&es"mente<
2< En B)into !)."&7 consi'e&o neces"&io "c!"&"&7 B)e e! "&tc)!o 4@2 ?C<P<PA es
p"&" to'os !os testimonios7 p)es "n p"&" !"s pe&son"s o0!i."'"s " 'ec!"&"& se
consi'e&"n )n"s e-cepciones< Reite&o po& t"nto7 B)e e! "c)s"'o no p)e'e se&
o0!i."'o " 'ec!"&"&7 !o c)"! no (" c"m0i"'o con e! sistem" "c)s"to&io<
:< En se-to !)."&7 &especto 'e este tem" si.)en e-istien'o7 en mi opini%n7 'os
posiciones 'istint"s en !" S"!"1 !" 'e B)ienes consi'e&"n B)e si p)e'e
o0!i."&se "! "c)s"'o " ese /)&"mento 8 !" 'e B)ienes estim"mos B)e no<
A'icion"!mente7 consi'e&o B)e 'eci& B)e no $"!e e! /)&"mento .ene&" to'o
tipo 'e p&o0!em"s< Po& t"nto " mi /)icio e! 'i!em" si.)e sien'o e! mismo<
C< En sIptimo !)."&7 mi p&op)est" en este c"so es con+o&me con !" 'e !"
ponenci" o&i.in"! p&esent"'" po& e! M".ist&"'o A!+&e'o Be!t&>n7 esto es1
DDeclarar eequibles las epresiones 6como testigo7 y 6comparecer$n
como testigos bajo la gravedad del juramento7, contenidas en el art!culo
%&' de la (ey &)* de +))', en el entendido de que el juramento prestado por
el declarante no tendr$ efectos penales adversos respecto de su declaracin
sobre la propia conducta# y que en todo caso, de ello se le informar$
previamente por el juez, as! como del derecho que le asiste a guardar
silencio y a no autoincriminarse. 2i del silencio, ni de la negativa a
responder, pueden derivarse consecuencias penales adversas al
declarante.E<
@< Fin"!mente 8 con +)n'"mento en !os "&.)mentos e-p)estos7 me pe&mito
m"ni+est"& mi s"!$"mento 'e $oto " !" p&esente sentenci" po& c)"nto
consi'e&o B)e !"s e-p&esiones "c)s"'"s son inconstit)cion"!es<
Fec(" ut supra<
;2
E"#e$iente D-55%5
#AIME ARAU#O RENTERIA
M".ist&"'o
;:
E"#e$iente D-55%5
ACLARACIBN DE !OTO DEL MAGISTRADO
MANUEL JOSC CEPEDA ESPINOSA
A LA SENTENCIA C-782 $e 2005
Re+e&enci"1 E-pe'iente D-2232
Dem"n'" 'e inconstit)cion"!i'"' cont&" e!
"&tc)!o 4567 p"&ci"!7 'e !" Le8 59: 'e ;996
6-or la cual se epide el ,digo de
-rocedimiento -enal7.
Dem"n'"nte1 M")&icio P"$" L).o
M".ist&"'o Ponente1
ALFREDO BELTR=N SIERRA
En est" opo&t)ni'"' me !imit"&I " &eite&"& !o B)e (e seF"!"'o en ot&"s "c!"&"ciones o
s"!$"mentos 'e $oto7 p)esto B)e no consi'e&o pe&tinente e-p!ic"& en e-tenso mi posici%n
so0&e !o 'eci'i'o en !" p&esente sentenci"< B"st" con seF"!"&!" p0!ic"mente "! $ot"& 8
+i&m"& !" sentenci"7 8 con e-p&es"& mi c&ite&io so0&e !"s opiniones 'isi'entes<
A 'i+e&enci" 'e !o B)e s)ce'e en ot&os p"ses 'e t&"'ici%n &om"no-.e&m>nic"7 en
Co!om0i" e-iste )n" s%!i'" 8 s"!)'"0!e t&"'ici%n 'e p!)&"!ismo en e! e/e&cicio 'e !"
m".ist&"t)&"<
33
Est" se &e+!e/" en t&es "spectos1 ?iA e! $oto 'e !os m".ist&"'os es conoci'o 8
'i$)!."'o7 )s)"!mente en )n com)nic"'o o+ici"! 'e !" Co&te7 !o c)"! pe&mite " !os
ci)'"'"nos conoce& !" posici%n 'e c"'" m".ist&"'o7 ?iiA !"s sentenci"s son +i&m"'"s po&
to'os !os m".ist&"'os7 !o c)"! !e pe&mite " c"'" )no seF"!"& p0!ic"mente7 'e0"/o 'e s)
&0&ic"7 si "c!"&" o s"!$" e! $oto7 ?iiiA !"s 'e!i0e&"ciones const"n en )n "ct" "ccesi0!e "!
p0!ico inme'i"t"mente 'esp)Is 'e se& "p&o0"'" po& e! P!eno 'e !" Co&te 'on'e se
&eco.en !os "&.)mentos 'e c"'" m".ist&"'o7 8 ?i$A " !" co&&espon'iente sentenci" se
'e0en "'/)nt"& !"s opiniones 'isi'entes 'e !os m".ist&"'os7 si !"s ("87 o se"7 !os
s"!$"mentos o "c!"&"ciones 'e $oto< A'em>s7 !" Sec&et"&i" Gene&"! p)e'e ce&ti+ic"& c%mo
$oto c"'" m".ist&"'o7 si )n inte&es"'o "s !o so!icit"<
Estos c)"t&o "spectos - B)e constit)8en )n" 'e !"s +o&t"!e,"s 'e n)est&" t&"'ici%n /)'ici"! -
son sep"&"0!es7 como !o 'em)est&" e! 'e&ec(o comp"&"'o<
3;
O se" B)e es pe&+ect"mente
posi0!e B)e )n m".ist&"'o opte po& 'isenti&7 pe&o 'epon." s) inte&Is en c&itic"& !"
11 Des'e e! si.!o TIT !os m".ist&"'os ("n po'i'o s"!$"& o "c!"&"& e! $oto< Sin &emont"&nos m>s "!!> 'e !"
$i.enci" 'e !" Constit)ci%n 'e 3@@:7 c"0e &es"!t"& B)e en !" p&ime&" sentenci" en !" c)"! se /),.%7 en
cont&o! p&e$io7 )n "cto 'e! !e.is!"'o&7 se p&esent"&on s"!$"mentos 'e $otos<
12 En e+ecto7 en F&"nci" est>n p&o(i0i'"s !"s opiniones 'isi'entes en e! Conse/o Constit)cion"!7 pe&o !"s
"ct"s 'e s)s 'e!i0e&"ciones son p0!ic"s7 $"&i"s 'Ic"'"s 'esp)Is 'e s) "p&o0"ci%n< En Est"'os Uni'os
est>n pe&miti'"s !"s opiniones 'isi'entes7 pe&o no e-isten "ct"s 'e !"s 'e!i0e&"ciones< M)c(o 'e !"
e$o!)ci%n 'e! pens"miento 'e !" Co&te est"'o)ni'ense B)e'" consi.n"'o po& esc&ito en !os
memo&"n'os 8 not"s o+ici"!es B)e se c&),"n !os m".ist&"'os7 !os c)"!es son p0!icos t"m0iIn 'esp)Is
'e $"&i"s 'Ic"'"s< En A!em"ni"7 'esp)Is 'e )n comp!e/o 8 e-tenso p&oceso7 se p"s% 'e !" inte&'icci%n
'e !"s opiniones 'isi'entes " s) "'misi%n< E!!o s)ce'i% " &", 'e! +"moso c"so Spie.e!7 &es)e!to en
35::7 en e! c)"! !os m".ist&"'os se 'i$i'ie&on 6 cont&" 6< Ante !" ")senci" 'e m"8o&" po& !"
inconstit)cion"!i'"'7 e! "cto cont&o$e&ti'o en 'ic(o c"so se consi'e&% con$"!i'"'o< P"&" entonces7 !"s
opiniones 'isi'entes no est"0"n pe&miti'"s< Entonces7 !" Co&te Constit)cion"! "!em"n" opt% po&
p)0!ic"& !"s 'os opiniones en+&ent"'"s como p"&te 'e !" sentenci" mism"7 sin 'i$)!."& !os nom0&es 'e
!os m".ist&"'os< E!!o s)scit% )n 'e0"te so0&e si !"s opiniones 'isi'entes 'e0e&"n se& pe&miti'"s< En
35:@ se !!e$% " c"0o )n 'e0"te "p"sion"'o "! &especto en e! Con.&eso 'e De&ec(o7 o&."ni,"'o po& !"
"soci"ci%n 'e /)&ist"s< L)e.o 'e )n" $ot"ci%n7 !os /)&ist"s se inc!in"&on " +"$o& 'e pe&miti& !"s
"c!"&"ciones 8 s"!$"mentos 'e $oto7 " pes"& 'e B)e !os m".ist&"'os B)e inte.&"0"n !"s cinco "!t"s co&tes
"!em"n"s $ot"&on en cont&" ?32@ cont&" :2A< En 35C97 e! P"&!"mento mo'i+ic% !" Le8 O&.>nic" 'e !"
Co&te Constit)cion"! Fe'e&"! "!em"n" p"&" pe&miti& !"s opiniones 'isi'entes<
;C
E"#e$iente D-55%5
sentenci" co&&espon'iente7 c)!ti$"& e! in'i$i')"!ismo7 ("ce& ."!" 'e s) conocimiento o
most&"& so!)ciones "!te&n"ti$"s B)e consi'e&" m>s "p&opi"'"s< To'o en "&"s 'e cont&i0)i&
" +o&t"!ece& " !" instit)ci%n /)'ici"! " !" c)"! pe&tenece 8 " B)e !"s sentenci"s +i/en e!
senti'o 'e !" Constit)ci%n con s%!i'" ")to&i'"'<
H"0&>7 po& s)p)esto7 c"sos en B)e 'ic(" cont&i0)ci%n se !o.&e me/o& esc&i0ien'o )n"
opini%n sep"&"'"7 siemp&e 'ent&o 'e! m"8o& &espeto po& !" instit)ci%n< As !o estimI
neces"&io7 po& e/emp!o7 en !" sentenci" so0&e e! "0o&to ?C-422 'e ;99:A7 !" c)"! comp"&t
ente&"mente< Esc&i0 )n" "c!"&"ci%n 'e $oto " 'ic(" sentenci" p"&" ".&e."& "!.)nos
"&.)mentos +)n'"'os en e! 'e&ec(o comp"&"'o7 con e! +in 'e '"& e!ementos 'e /)icio
o&ient"'os " imp)!s"& 'es"&&o!!os +)t)&os en !" m"te&i"7 no p"&" c&itic"& !" sentenci"<
34
En
c"m0io7 en !" p&ime&" sentenci" en !" c)"! p"&ticipI so0&e !" i.)"!'"' 'e !"s p"&e/"s 'e!
mismo se-o ?SU-:;4 'e ;993A7 esc&i0 )n s"!$"mento 'e $oto con/)nto p"&" t&"t"& 'e
"0&i& e! c"mino ("ci" e$o!)ciones /)&isp&)'enci"!es enc"min"'"s " p&ote.e& " !"s p"&e/"s
'e! mismo se-o7 como en e+ecto s)ce'i% $"&ios "Fos 'esp)Is so0&e 0"ses 'istint"s " !"s
B)e en ;993 'i$i'ie&on " !" Co&te<
Lo mismo (ice en tem"s menos D')&osE pe&o impo&t"ntes en e! conte-to co!om0i"no7
como !" posi0i!i'"' 'e s)0s"n"& "!.)nos $icios 'e p&oce'imiento ?C-444 'e ;992A< Mi
o&ient"ci%n "nti-+o&m"!ist" me con')ce " 'ec!"&"& e! $icio pe&o t"m0iIn " "'miti&7 como !o
'ice e-p&es"mente !" Constit)ci%n 'es'e 35537 B)e si se &enen cie&t"s con'iciones !" !e8
p)e'e se& 'e$)e!t" p"&" B)e !" +"!!" en e! p&oce'imiento p)e'" se& s)0s"n"'"< As s)ce'e
"(o&" +&ec)entemente con !"s !e8es "p&o0"to&i"s 'e t&"t"'os p0!icos< Es B)e en n)est&o
conte-to ("8 c)estiones constit)cion"!es 'e eno&me &e!e$"nci" so0&e !"s c)"!es c"0e
"nticip"& )n" e$o!)ci%n7 !o c)"! es )n "!iciente p"&" B)e !" opini%n 'isi'ente se" esc&it"7
no p"&" "t"c"& " !" Co&te7 sino p"&" sent"& 0"ses s%!i'"s B)e p&opicien )n c"m0io 'e
/)&isp&)'enci"< E!!o t"m0iIn oc)&&i%7 po& s)p)esto7 "ntes 'e !" C"&t" 'e 3553< Un 0)en
e/emp!o 'e e!!o es e! s"!$"mento 'e $oto 'e! m".ist&"'o L)is S"&miento B)it&".o " +"$o&
'e! cont&o! m"te&i"! 'e !os 'ec&etos 'ec!"&"ti$os 'e )n est"'o 'e e-cepci%n ')&"nte !"
$i.enci" 'e !" Constit)ci%n 'e 3@@:< Si 0ien !" Co&te S)p&em" 'e #)stici" n)nc" 'io ese
p"so7 en !" Constit)ci%n 'e 3553 se p!"sm"&on !os +)n'"mentos p"&" B)e !" Co&te
Constit)cion"! "$"n,"&" en es" 'i&ecci%n7 como en e+ecto "conteci%<
F)e este esp&it) const&)cti$o e! B)e me "nim% " "0stene&me 'e se.)i& &epitien'o e!
mismo s"!$"mento 'e $oto ?$e&7 po& e/emp!o7 e! B)e esc&i0 " !" T-9@9 'e ;99:A " !"s
sentenci"s 'e t)te!" B)e o&'en"0"n !" te&min"ci%n in'isc&imin"'" 'e c)"!B)ie& p&oceso
e/ec)ti$o (ipotec"&io 'enomin"'o en UPAC
36
< Un" $e, B)e !" S"!" P!en" 'eci'i% "s)mi&
e! conocimiento 'e $"&i"s t)te!"s "c)m)!"'"s con e! +in 'e )ni+ic"& !" /)&isp&)'enci"7 'e/I
'e esc&i0i& )n" opini%n 'isi'ente en !"s S"!"s 'e Re$isi%n en !"s c)"!es p"&ticipI 8
t"mpoco !o (ice en !" sentenci" 'e )ni+ic"ci%n 'on'e !" Co&te const&)8% )n en+oB)e
'i+e&ente so0&e n)e$"s p&emis"s comp"&ti'"s po& c"si to'os !os m".ist&"'os ?SU- @34 'e
;99CA<
A(o&" 0ien7 !"s sentenci"s 'e !" Co&te c)mp!en )n" misi%n t&"scen'ent"! consistente en
+i/"& e! si.ni+ic"'o 'e !" Constit)ci%n< Po& !o t"nto7 !" 'ecisi%n 'e esc&i0i& )n" opini%n
sep"&"'" o 'isi'ente t"m0iIn imp!ic" )n" &espons"0i!i'"' p&imo&'i"!1 "&tic)!"& )n" c&tic"
ti! " !" sentenci" 'e !" Co&te7 en especi"! c)"n'o 'ic(" sentenci" p)e'e !!e."& "
constit)i&se en )n p&ece'ente< Si )n" opini%n sep"&"'" o 'isi'ente no p)e'e se& o&ient"'"
en ese senti'o7 e! /)e, B)e s"!$e o "c!"&e s) $oto p)e'e s"tis+"ce& s)s con$icciones
/)&'ic"s simp!emente "n)nci"'o B)e no est" 'e "c)e&'o con !" Co&te<
13 Inc!)si$e &especto 'e est"s c)estiones t"n >!.i'"s7 "!.)nos m".ist&"'os ("n p&e+e&i'o "0stene&se 'e
("ce& p0!ic"s !"s &",ones 'e s) posici%n< En A!em"ni"7 en !" p&ime&" sentenci" so0&e e! "0o&to7 'os
m".ist&"'os esc&i0ie&on s)s opiniones 'isi'entes< Po& eso7 se c&ee B)e !" $ot"ci%n +)e : cont&" ;< No
o0st"nte7 en &e"!i'"' +)e )n" sentenci" 2 cont&" 47 8" B)e )no 'e !os m".ist&"'os 'e !" mino&" 'eci'i%
no esc&i0i& )n s"!$"mento 'e $oto<
14 Los p)ntos 'e mi 'isenso se o&i.in"&on en B)e " mi /)icio !" t)te!" no 'e0" se& conce'i'" sin $e&i+ic"&
si e! inte&es"'o ("0" so!icit"'o !" te&min"ci%n 'e! p&oceso7 si e! inm)e0!e est"0" e+ecti$"mente
'estin"'o " $i$ien'"7 si e! 'e)'o& ("0" "cept"'o !" &e!iB)i'"ci%n 'e! c&I'ito o si e! inm)e0!e 8" ("0"
si'o "'/)'ic"'o " )n" +"mi!i" B)e !o "'B)i&i% 'e 0)en" +e p"&" $i$i& en I!
;@
E"#e$iente D-55%5
As inte&p&et% e! +"moso /)&ist" Roscoe Po)n' e! 'i!em" 'e esc&i0i& o no opiniones
'isi'entes7 en )n "&tc)!o p)0!ic"'o en 3524
32
< P"&" Roscoe Po)n' !" "ctit)' 'e $"&ios
/)eces mo$i'os po& !" $"ni'"' o e! o&.)!!o pe&son"!7 B)e c&e"n B)e ten"n B)e esc&i0i&
)n" opini%n in'i$i')"! p"&" c)"!B)ie& c"so7 e&" cont&"p&o')cente 'es'e e! p)nto 'e $ist"
'e! p&o.&eso 'e! 'e&ec(o< Po& eso 'est"c% e! si.)iente c"non 'e Itic" /)'ici"!1 6.n juez
no debe ceder a la vanidad de su opinin ni valorar de manera m$s alta su reputacin
individual que la de la ,orte a la cual le debe lealtad.7 ?C"non 357 p"&>.&"+o 47 ABA7
35;6A< De t"! +o&m" B)e ("8 )n" 'i+e&enci" ent&e "n)nci"& )n 'es"c)e&'o 87
"'icion"!mente7 esc&i0i& en e-tenso )n" c&tic" 'e !" sentenci" 'e !" c)"! e! m".ist&"'o
'i+ie&e<
F&ec)entemente se p"s" po& "!to B)e inc!)si$e en Est"'os Uni'os 'on'e7 " 'i+e&enci" 'e
E)&op"7 e-iste )n" !"&." t&"'ici%n 'e "'miti& !"s opiniones 'isi'entes7 $"&ios m".ist&"'os
enten'ie&on B)e7 en 'ete&min"'"s ci&c)nst"nci"s7 t"nto !" ce&te," 'e! 'e&ec(o como !"
so!i'e, 'e !" Co&te "conse/"n &e')ci& e! 'isenso 8 p&omo$e& !" )n"nimi'"'< Es 0ien
s"0i'o7 po& e/emp!o7 B)e e! /)&ist" E"&! U"&&em t&"0"/% "&')"mente p"&" conse.)i& B)e !"
sentenci" B&oVn $< Bo"&' o+ E')c"tion G me'i"nte !" c)"! se p)so +in " !" se.&e."ci%n
&"ci"! en !os co!e.ios p0!icos- +)e&" )n>nime< As mismo7 #o(n M"&s("!! so!o esc&i0i%
n)e$e opiniones 'isi'entes en c)"&ent" 8 c)"t&o "Fos 'e e/e&cicio 'e !" m".ist&"t)&"7
p)esto B)e comp&en'i% B)e e! n"cimiento 'e! cont&o! constit)cion"! 8 !" conso!i'"ci%n 'e
!" Co&te in$esti'" 'e !" ")to&i'"' p"&" 'eci& B)I 'ice !" Constit)ci%n7 &eB)e&" 'e )n"
c!"&" co(esi%n instit)cion"!< Po& es" mism" &",%n7 M"&s("!! "cept% se& m".ist&"'o
ponente 'e sentenci"s con !"s c)"!es est"0" en 'es"c)e&'o<
3:
A'em>s7 en este c"so e! mpet) 'e "+in"& !" p!)m" p"&" c&itic"& !" sentenci" se ("
'es$"neci'o 'esp)Is 'e t&"nB)i!"s &e+!e-iones en to&no "! senti'o 'e !"s opiniones
sep"&"'"s o 'isi'entes< Est"s me ("n !!e$"'o " '"&me c)ent" 'e B)e ")n !os /)&ist"s
"'mi&"'os po& !" c!"&i'"'7 e!oc)enci"7 pe&tinenci" 8 se&ie'"' 'e s)s opiniones 'isi'entes7
estim"0"n B)e no ten" senti'o insisti&7 )n" 8 ot&" $e,7 en esc&i0i& 'e m"ne&" in'i$i')"! !"
posici%n B)e e-p&es"&on en !"s 'e!i0e&"ciones 8 m)c(o menos !"s B)e ("0"n sosteni'o "
!o !"&.o 'e! tiempo< No se 'e0e o!$i'"& B)e O!i$e& Uen'e! Ho!mes - 'enomin"'o e! .&"n
'isi'ente - sosten" B)e c)"n'o )n m".ist&"'o esc&i0e )n s"!$"mento o "c!"&"ci%n 'e $oto
'e0e &eco&'"& B)e Dest" '"n'o s) p)nto 'e $ist" so0&e e! 'e&ec(o7 no pe!e"n'o con ot&o
."!!oE< Esto !!e$% en m!tip!es oc"siones "! m".ist&"'o Ho!mes " seF"!"&!es " !os co!e."s
'e !" Co&te con !os c)"!es comp"&t" )n" opini%n 'isi'ente7 B)e 'e0"n mo'i+ic"& !os
tI&minos emp!e"'os en e! esc&ito co&&espon'iente p"&" &espet"& e! p&incipio Itico 'e !"
ci$i!i'"' en e! 'isentimiento<
No se t&"t" 'e se.)i& )n" &e.!" 'e consenso7 in"p&opi"'" en )n conte-to p!)&"!ist" 8 en
to'o c"so s)pe&"'" po& !" 'i$)!."ci%n 'e !os $otos 'e c"'" m".ist&"'o< E! o0/eti$o
esenci"! es cont&i0)i& " !" conso!i'"ci%n 'e )n" instit)ci%n B)e7 como !" Co&te
Constit)cion"!7 "'opt" 'ecisiones B)e 'e+inen e! &)m0o 'e! p"s en tem"s B)e 'espie&t"n
eno&me sensi0i!i'"'7 tienen )n imp"cto p&o+)n'o o est>n s)/etos 'e m"ne&" &ec)&&ente " !"
')&" p&)e0" 'e! !iti.io constit)cion"!<
Entonces7 (on&o es" &espons"0i!i'"' cons)st"nci"! " !" "'minist&"ci%n 'e /)stici"7 B)e ("
'e se& teni'" en c)ent" po& e! /)e, constit)cion"! c)"n'o - m>s "!!> 'e ("ce& p0!ic" s)
posici%n "! "'$e&ti& B)e s"!$" o "c!"&" e! $oto - 'eci'e esc&i0i& )n" opini%n 'isi'ente1 !"
$o, in'i$i')"! 'e! m".ist&"'o 'e0e cont&i0)i& " esc!"&ece& e! 'e&ec(o7 en !)."& 'e
con+)n'i&7 8 'e0e insc&i0i&se en e! &espeto po& !" m"/est"' 'e !" /)stici"7 en !)."& 'e t&"t"&
'e 'es!e.itim"&!"<
Fec(" ut supra7
15 Roscoe Po)n'< ,acoethes Dissentiendi" The Ieated Eudicial Dissent< 45 A<B<A<#< ?3524A7 C56<
16 E! /)stici" Antonin Sc"!i"7 )n $i.o&oso 'isi'ente en !" Co&te S)p&em" 'e #)stici" 'e !os Est"'os
Uni'os7 c&itic" est" "ctit)' en )n ens"8o so0&e !" opini%n 'isi'ente< Ve& T(e Dissentin. Opinion< 3556
#< S)p< Ct< Hist< 44<
;5
E"#e$iente D-55%5
MANUEL #OSN CEPEDA ESPINOSA
M".ist&"'o
49

Das könnte Ihnen auch gefallen