Sie sind auf Seite 1von 331

M.

DANIELIS KLEINII
t
GRAMMATICA
Litvanica
ET
COMPENDIUM
Ll TVA NICO-GER:-
MANICUM

cb. be. LIU.-M.DC.LIV.
LIETUVOS TSR_ MOKSLU
Ji KA 1J E M IJA :\rvA,,r,
fttentlitrtlf
JJV 5 'TI 'TUT r1 S "
.. f-"}
I '
PIRMOJI
LIETUVIU KALBOS
GRAMATIKA
1653
METAI



VALS'l"YBINE
IR MOKSLIN,ES LEIDYKLA
VILNIUS - 1957
UEPBA51 fPAMMATHKA
JIHTOBCKOfO 513biKA
Ha JIHTOBCKOM H3biKe
Vyr. redaktoriai:
Lietuvos TSR Akademijos
akademikai prof. J. B a 1 ik on is
ir prof. B. L a r i n a s
Atsak. redaktorius filol. m. k. J. K ruo P lt
J. Kabe Ik a
Dailininkas M. B u I a ka
Techninis redaktorius A. P e r e vi i u s
E. V a i t k n i e n ir I. B u r n e I Y t
Leidinys Nr. 3556
Tiraas 5 000 egz.
Duota rinkti !955.XII.l9.
06847
.
Pasirayta spausdinti 1957.VI.il. LV 1.,
27
,79 autor. 1.,
Popierius 82 X 108/a, = 10,25 P?Pier. . lapo -
32

8
sp. Kaina l{b 20,-
29,09 apsk. leid. lanko. 35 476 zenkla1 I sp. lanke.
P I
. 11 Usakymo Nr. 5148.
valst. K. v. sp. Kaune, u Gno g,

Seniausi raytiniai kalbos paminklai yra vienas pagrindi-
kalbos istorijos kalbos mokslui labai
svarbios yra D. Kleino gramatikos: "Grammatica Litva-
nica" (1653 m.) ir jos vokika santrauka "Compendium
Litvanico-Germanicum" (1654 m.). Nors Kompendiumas
yra Gramatikos santrauka, jame randame ir
arba visai Gramatikoje, arba kurie
teisingiau negu Gramatikoje. to Kompendiu-
mas turi gramatikos istorijoje, ir
mes galime apie D. Kleino ir Kompendiu-
kaip apie dvi kalbos gramatikas. Tai pirmosios
spausdintos kalbos gramatikos, davusios esminius
ano meto kalbos sandaros bruous,
ufiksavusios daug arba nykti kalbos
ir pastovesnes XVII a. kal-
bos normas.
D. Kleino labai kalbos istorijos al-
iki iliko vos keli egzemplioriai,
vienas ("Grammatica Litvanica") yra Vilniaus Valstybinio
V. Kapsuko vardo universiteto bibliotekoje.
Seniai ikilo reikalas ileisti kalbos pamink-
kad jie prieinami
tytojams ir studentams. san-
tvarkos metais, susidarius reikiamoms sis-
kalbos istorijos ir
nuo pirmosios spausdin-
tos kalbos gramatikos pasirodymo 1953 m.
5
kalbos ir instituto buvo rengti
naujas D. Kleino leidimas. Prie io darbo prisi-
Vilniaus Valstybinio V. Kapsuko vardo u-to
kalbos ir filologijos katedros. Rengiant
kalbos buvo stengiamasi
ianalizuoti ias gramatikas, nustatyti su kitomis
XVII a. ir gramatikomis, duoti verti-
tam tikrus paaikinimus, rodykles ir kt.
Visiems iems darbams vadovavo Lietuvos TSR
Akademijos akademikai prof. J. ir prof.
B. Larinas. D. Kleino i kalbos iver-
asp. K. Eigminas, - vyr.
tojai J. B. Kazlauskas, L.
E. Kratinaitis. Paaikinimus,
rodykles ir kt. ir redagavo Instituto dar-
buotojai V. Ambrazas, T. J. Kruopas,
J. Sabaliauskas, J. Senkus, K. Ulvydas, A. Vi-
dugiris ir kt.
iame D. Kleino "Grammatica Litvanica" ir "Compen-
dium Litvanico-Germanicum" leidime duodami fotogra-
fuotiniai dydio teks-
tai, fotokopijoms padaryti buvo paimtas Leningrado
vardo bibliotekoje esan-
tis egzempliorius (13.14.7.20-21).
Po fotografuotinio teksto duodami Gramatikos ir Kom-
pendiumo vertimai. D. Kleinui dedikuoti S. Dacho ir K. De-
vicijaus lotyniki iversti proza.
skaitmenimis ymimi D. Kleino
Gramatikos ir Kompendiumo pirmieji, nenumeruoti pus-
lapiai, arabikais - tolimesni numeruoti puslapiai; a raide
puslapio numerio paenklinami originale klaidin-
gai sunumeruoti puslapiai.
Vertimo tekste palikti odiai ir kalbos
archaizmai yra paaikinti lautiniuose skliausteliuose. To-
kiu aikinami ir retesni, kalboje
nevartojami arba pakitusios odiai. Paties D. Klei-
no duodami oditi raybos atitaisymai Gra-
matikos ir Kompendiumo vertimuose nukelti inaas.
Atskirai pri dedamuose kai D. Kleino
ir paaikinimuose duodami lie-
6
tu nevartojami terminai (XVI- XVII
a. gramatmtm termina k' k 1
ir pan.) ir tekste a a dalykai
ar
d . . . . .emo gramatikose o-
tr bei
PIRMOSIOS SPAUSDINTOS
KALBOS GRAMATIKOS
(D. Kleino "Grammatica Litvanica. . . Regiomonti 1653"
ir jo "Compendium Litvanico-Germanicum ...
Konigsberg 1654")
1. pastabos
kalbotyra skiria nacio-
istorijos tyrimui. Ir tai visikai suprantama,
nes bet kurios kalbos tegali teisin-
gai suprasta bei nuviesta tik tada, kai yra inoma tos
kalbos raida. "Gimtosios kalbos materija ir forma, -
F. Engelsas, - gali suprasta tik tada, kai paseka-
mas jos atsiradimas ir o tai negalima, jei ne-
kreipiamas pirma, i inykusias jos formas
ir, antra, gyvas ir mirusias giminingas kalbas"
1
.
Tiriant kurios nors kalbos nepaprastai
svarbus altinis yra senieji tos kalbos rato paminklai. Pas-
tarieji neretai esti vienintelis kal-
bos liudininkas, vienintelis tos ar kitos kalbos nueitojo ke-
lio rodiklis. Rato paminkluose geriau negu kur kitur atsi-
spindi kalbos sandaros ir pagrindinio odyninio
fondo kalbos istorinis
juose reljefikiau ikyla kalbos ody
(leksikos) kitimo procesai.
rato tarpe reikmingos
iuo atvilgiu pirmosios spausdintas kalbos grama-
tikos: D. Kleino "Grammatica Litvanica... Regiomonti
(1653)" ir to paties autoriaus parengta ios gramatikos san-
trauka - "Compendium Litvanico-Germanicum... Ko-
nigsberg (1654)".
1
K. MapKc H <t>. ::>meJJbC, Co'IHHeHIIH, T. XIV., crp. 327.
9
ios gramatikos pamatus_
kos mokslo
(dabar jau arba .kur-ne-kur
XVI- XVII a. ka! bos sandaros
ir .kal?os
matikoms, pasirodiusioms tiek PrustJOJe, 1r uz).os
Kai kurie tose Kleino gramatik?se
gos (_pvz::
cija linksniuotemts, sktrstymas
mis ir kt.) nenustojo savo ir lig.i Jie
daugiau ar maiau .ir da?artt?ese,
parengtose mokykhnese kalbos gramati-
kose. "k b
kad gramatl os r::I ur-
uazijos valdymo metais, net ankscmu ne?uvo plac.mu .ty-
ir tinkamai Be vieno
skyriaus V. Falkenhano apie u pr?f.
A. Becenbergerio JO veikale kalbos .Is-
torijos bruoai"
3
, apie D. Kleino VIen
uuominas (XVIII-XIX a.) kalbos gra-
matikose4 ir lingvistiniuose urnaluose
5
.
Tiktai santvarkos
rimtas tuos didiai reikmingus kalbos
rato paminklus.
2. D. Kleino gyvenimas ir jo
pasirodymo aphnkyhes
Apie Danieliaus Kleino, .
kalbos autoriaus, 1f
nedaug inoma, kad JIS gime
1 "Archivum VII kn. Kaun.as, .1938, 57-:72 psl.
2 V.Falkenhahn. Der der htautschen Jo-
hannes Bretke und seine Helfer, Beitriige zur Kultur- und Kirchen-
geschichte Altpreussens. Konigsberg (Pr.), 1941, 322 tt ....
a Beitriige zur Geschichte der Litauischen Sprache. Gotungen,
1877, XXXI-XXXIII tt. . . ..
4 r. G. Ostermeyer. Neue Littamsche Grammauk. Ko-
. b 1"t91 IX XI XVI psl A Schleicher. Litauische
mgs erg, , , - '
Grammatik. Prag, 1856, X-XI psl. .
9
25
6 r Archiv fiir slavische Philologie". XXXIX t., Berhn, 1
54-55. "Tauta ir odis", IV kn. Kaunas, 1926, 678 psl.
10
1609 m .. 30 d. kur
mokykloJe. Paskm 1627-1636 m. studijavo
universitete, magistro laipsniu bu-
vo imatrikuluotas 1623 m., o 1627 m.). Nuo 1637 m.
jis kunigavo lietuvikoje ir 1666 m.
28 d.
1
. I o.
dokumentuose buvo "D. Klem, Tilsensis. Borusus"2
t. y. "D. Kleinas, galimas
tas, kad D. Kleinas buvo lietuvis, ir tik jo
suvokietinta
3

D. Kleinas buvo mokytas mogus,
rodo. Litvanica", jis gerai
mokeJo lr, tur but, ne menkiau
kuria tos gramatikos
auktojo mokslo universi-
tete, D. neblogai ir
kalbas, ypac gramatikas. Mat, kalbos
tymas XVIII a., kaip ir buvo visos mokymo sis-
temos pamatas. Jau pirmose mokyklos buvo eina-
ma Donato kalbos gramatika,
pakeisdavo platesnis kalbos lo-
kalbo_s buvo ir universitetuose (tai
rodo Karahauctaus 1591 m. planas ir kiti dokumen-
tai)4. daniausiai dar prisi-
ir

o kartais ir kalbos


studijos buvo privalomos universiteto
teologijos klausytojams. '
1
r. V. Falkenhahn, ten pat, 329 psl.; kituose altiniuose
pvz., V. B ir i k a. bibliografija, I. Kaunas, 1924'
26 psl., nurodoma, kad D. Kleinas 1610 m. '
2
G. Erler. Die Matrikel der Albertus-Universitiit zu Konigs-
berg in Preussen. Leipzig, 1908, I, 271 psl.
3
Plg. V. B ir i ka. istorijos bruoai. Kau-
nas, 1929-1930, 48 psl.
4
F. Paulsen. Geschichte des gelehrten Unterrichts auf den
deutschen Schulen und Universitliten vom Ausgange des Mittel-
alters bis zur Gegenwart mit besonderer Riicksicht auf den klas-
sischen Unterricht. Leipzig, 1885, 171 psl
Ten pat, 216 psl.
6
Oehler. Hebriiische Sprache, Encyklopiidie des gesamten
Erziehungs-und U nterrichtswesens, hrsg. von K. S ch m i d,
Band III, 348 tt.
11
Kad D. Kleinas i gerai visas ias kalbas,
tai rodo, be kita ko, ir dani jo gramatikose kalbos
palyginimai su bei duo-
menimis1. kad tie palyginimai paprastai
nors ir neymius, bet vis ir
bruous.
Be D. Kleinas daugiau ar maiau buvo
ir su bei kalbomis. Tai
rodo jo pastabos, randamos "Grammatica Litva-
nica" puslapiuose
2

Taigi kalbos
autorius D. Kleinas tris kalbas
laisvai dviem naujosiomis (lietu-
ir kalbomis ir buvo kiek su tri-
mis kitomis nau josiomis kalbomis Visa
tai akivaizdiausiai parodo Kleino jo
gramati-
kos srityje. ne be pagrindo savo istorijoje
G. Ostermejeris itaip apie D. "Mokytas,
pamaldus ir labai reikalams, bet
per savo daug vargo mogus, kurio stro-
pumas ir kuris var-
giai gali rasti sau ir jo pavyduoliams bei persekioto-
jams darys


Be kalbos D. Kleinas yra dar
bei 1666 m. -
" ... Naujos Giesmju Knygos ... Karalauczuje ... MDCLXVI"
ir maldaknyges -"... Maldu Knygeles... Karalauczuje ...
MDCLXVI". Be to, rankratyje yra ir jo sudaryto
vokikai lietuviko odyno nuoraas. Kai kurie kalbininkai
Kleinui priskiria T. Lygmano "Lexicon
Lithuanicum in usum eorum conscriptum qui hujus ling-
1
?:r. Grammatica Litvanica ... , 162, 163, 145 psl. ir kt.
Zr. ten pat, 4, 5, 8 tt.
3
G. Ostermeyer. Erste Littauische Liedergeschichte. Ko-
nigsberg, 1793, 35 psl.: "Ein gelehrter, frommer und fiir alle
Littauische Gemeinden eifrig sorgender, aber auch bis an sein
Lebensende sehr geplagter Mann, d.essen Fleisz und Treue mit
einem Undank belohnt wurde, der kaum seines gleichen hat,
und seinen l'.!eidern und Verfolgern zur unausloschlichen Schande
gereichet !"
12
vae nondum sunt sed fieri . "1 .
buvo ikelta mintis kad D' Kleina t .cupmnt . Taip pat
lijos Bib-
dar galutinai iaikinti. . ausimai smo metu
D. Kleino pasirod mas R - ...
nebuvo atsitiktinis dalykas. Kaip In Y . PrusiJOJe
'd . d . . oma, ten JaU nuo XVI
'!_I uriO a.ugiaUSia siauriems klasiniams f, a:
Jiems I'ntere bet
1
. . 1' . sams uvo prad 't
eisti. kalba protestantikos kn os ( V e os
B. VIlento, J. J ir kty)g T M_. Mk azvydo,
b
k' k v. omis nygomis
Sie Iama UO placiaU paskleisti .
tarpe ideologinf
kovm prie va zws
pirmoje ;
1528 m. 1 k' . ' SeJe -
. vk . '1' su Ir spontanikai tebe
SIreiS Ve IaU. -
remdami protestantizmo .
tu tarpe, kuni a. V V. .
ir g tukreJO
D .
1
v . ' par
gimU. e tO lSkilo reikalas ileisti vok' v k . ' . en-

Bene pirmasis tokio D'dV'
u ku K I
k . mgas nstoforas (1589 _ 1659)
uns.' G. Ostermejerioa, jau apie 1643 m buvo '
kalbos b t k . v . . para-
filio Sulco tik 1673 m. ' e un teisspausdmta Teo-
kalbos tepavyko
emm, uns, valdios p ' .
lotynikai
Ir o-
Zia su SiaiS Klemo darb . k . .
lietuvisvkom . ais, aip Ir su
. IS kny 1 .

1
r. Zeitschrift fiir
tingen, 1922, 50 t 233 Sprachforschung... Got
2 y F
1
'' ' a enha hn ten t 337
3
. a kenhahn, ten pat, 322 tt. ' pa' tt.
4 r .. ?stermeyer. Neue Littauische Gr "k
Seme)l skaitymai. Kaunas, 1927, ... , X psl.
13
Kleino Grarnmatica Litvanica" mi-
fe jo


5 9 1659) ir Johanas Klemas mire '

8
- H r eli'us 1667) ir Fridrichas Pre-

ir Vilhelmas Martinijus (mire
. .
1
704 1) Kristoforas Preton)US
kitus altmms V._ .' . . Kleinas vadina
1654)2. Visi k.unuos. ?.n vae Litvanicae
dideliais .ka}.b?s. ("'V_m specialiai
peritiJzimi"), Ji
paskirtame susmnkime su . ' . k lb o-
ir daug jo
dynoa. Gavusi, matyt, . . . . mums ne-
valdia ir ap:obavo . D .Klei-
liko neisspausdmtas tl mmetas .
no odynas.
3. D. Kleino paskirtis bei
D Kleino paskirtis jau i Apatie.s
. . . k prakalbose. ntal,
autonaus pas1sa Y . ak m kad grama-

tarnybos ir norintieji


jos pagalba lr teismgiaU !ven-
to prisideda ir . ur die-
to Rato knygas arba a}ne: '"'
vo padedami,
Be to, rengdamas gramat1 . . .v C' 'is
ir atremti Cla J
galvoje to meto n.el
kalbos kune JOg
i viso galima parayti a'l'bsua
d " s 1e UVl
tikromis bel esmms ' ne . .
v k' 2)
1
os vartosena nepastov1
esanti ma1syta 1r netvar mga, . . .
5
.
ir 3) didelis kalbos . VISUS
1 M. Birika. Rinktiniai ratai. Kaunas, 1927,

P;: Grammatica Litvanica .. , Praefatio ad lectorem.
a :Zr. ten pat.
' r. ten pat.
5 r. ten pat.
14
siuos priekaitus D. Kleinas i ir duoda pakanka-
mai pagal anuos laikus o
pavyzdiais Ir kad toks
D. Kleino siekimas apginti daugelio paniekintos
kalbos" teises bei ikelti jos aikiausiai
rodo ne tik jo kalbai, bet ir jo
meto . . . .
Jeigu D. Klemo "Grammatlca L1tvan1ca" buvo skina-
ma daugiausia tik kunigams bei teologijos studentams, no-
rintiems kunigais gyvenamose vietose, tai jo
"Compendium Litvanico-Germanicum" atstoti prak-
kalbos
valdininkams, dirbusiems tarpe. "Kadangi
reikia ne vien studentams, kunigams ir kitiems
mokytiems lietuvikose vietose, - raoma Kom-
pendiumo prakalboje, - o ji gali naudinga ir tiems,
kurie bet su lietuviais bendrauja
arba juos valdo ir teisia, tai a jiems, i dalies praomas,
sutikau papildyti iuo trumpu kalbos
su pamokymais ir kalba"
1
.
Tokia D. Kleino paskirtis ir grama-
jos yra kalbos
gramatikos. Tai rykiai matyti i Kompendiumo, kurio
jau pati skelbia norminimo tendencijas ("Trumpas ir
visai aikus kalbos vadovas, kaip reikia teisingai
lietuvikai skaityti, rayti ir ir kurio prakalboje
paymima, kad skaitytojas i jo suinoti: 1) rei-
lietuvikos ir kaip jos teisingai tartinos
bei raytinos, 2) kaip sudaryti i bei o-
diai linksniuojami ir asmenuojami ir 3) kaip o-
diai vienas su kitu jungiami, kad vien-
tisa kalba
2
Savo "Grammatica Litvanica" prakalboje Klei-
nas irgi sakosi duoti pirma "tikras taisykles",
paremtas to krato kalbos vartosena bei pailius-
truotas gausiais pavyzdiais, ir to nesilei-
gramatinius apibendrinimus bei teori-
nius aikinimus, nes jog pastaruosius besimokantie-
ji jau i gramatikos
3
.
1
Compendium Litvanico-Germanicum.,., Vorrede.
2
r. ten pat.
3
:lr. Grammatica Litvanica ... , Praefatio ad lectorem.
15
Ir i veltui iekotume D. Kleino
(pvz., kalbos. ar.
beveik visai Daugiausm al!-
torius gramatikose praktikos dalykus:
kalbos raybos, fonetikos, morfologijos ir
pirma D. Kleinui suvienodinti
ligi tol labai vairavusi jis, savo
matikose 22 megmo sudaryti 1r
tam tikras rnybos taisykles. Antai, jis pats nebuvo
ir kitiems vartoti vokikojo trienklio ramens
o taip pat h
1
. I kitos
atskirti tam tikras morfologines lytis (pvz., a- Ir e-kamle-
vnsk. nuo dgsk. vardininko ir
kt.), jis ir (.A.;). Bet paste-
kad rayboje ir pats D. Kleinas dar gerokm
ne visuomet nuosekliai prisilaikydavo savo raybos


D. Kleino gramatikose duodamos fonetikos,
ir normos, apskritai imant, yra pagqstos
tarme, kuri, pasak
toriaus, esanti "geriausia ir tinkamiausia", be
miausia "Kauno krato" tarmei
3
Nors D. Klemas 1r
nepaaikino, i, o ne kita, ,:ge-
riausia" ir ja savo gramatikas, vis delto gahma
kad daugiausia tokios 1)
ankstyvesnioji tradicija. ios . CJ
J. i dalies B. V llento Ir Ma:-
vydo ratai), 2) tos vyravimas
to krasto gy-
venamojo ploto ir 3) paties i auk-
ir jo darbavimasis IOS tarmes
tarpe. . al
pasirinkimas k -
bos pagrindu, kaip ir teorinis nusistatymas. g!.a:
matikoje apdoroti didZiai
reikmingas dalykas, ano meto feodalinio
kada nebuvo h-
1
Grammatica Litvanica ... , 7, 11 psl. .
2
apie raybos ir kitas normas r. "Archivum Phllolo-
gicum", VII. Kaunas, 1938, 61 tt ...
3 Grammatica Litvanica ... , Praefatw ad lectorem.
16
Tai ne tik prie vienin-
gesnii! nusistojimo Ry-
PrUSIJOJe (po Klemo cm n1ekas neabejojo
),_ bet. prie i-
k!lim? 1 kalbos Lietuvoje (XIX a.).
Tmp pat pazymetma, kad praktikos reikalui D. Kleinas ne-
sitenkino . tam tikras normas, bet jis danai
nukrypda_vo Ir }<m kalbos
s':l kaon:Is,. 1r kalbomis\ be pagrindi-
alimais
Ir kalbos skirtybes
2
, o kartais
Ir a;skm:l sudarymo, kil-
mes. klaus.Imus .. pe1 t? gramatikos jo "Gram
) km kunms atvejais lyg ir praoka prak-
ribas.
4. D. Kleino altiniai
savo gramatikoms D. Kleinas tiek i
gyvosios liaudies kalbos tiek ir i to meto
Kad jis liaudies kalbos duomeni-
tai rodo pirma jo
paties. lotyniskoje "Grammatica Litvanica" pra-
kalboje: "Bute?t, neraiau neatsivelgdamas
bet pirmiausia kaip reikiant patik-
Ir. tada,. kai bei vartosena
VIsuotmai patvirtmo, ant jos pamato pagaliau ir de-
taisykles"
4
Ir i apraydamas lie-
faktus: D. Kleinas neretai nurodo ir skirtin-
gus :arm.ese. Pavyzdiui, jau tik pra-
kalboJe JIS pazymi, kad sako ziames atais
V? - at eit, ateis, kad kaip, ir
tana zodei, zodems, !aidiems, Jaldey, o bei
DidziOsiOs lietuviai - iodzei, iodzems,
r. Grammatica Litvanica ... , 145, 162, 163 psl. ir kt,
. r. ten pat, Praefatio ad lectorem; be to, 93 106 131 psl,
1r kt. ' '
3
"Grammatica Litvanica" skyriuje (138 psl.)
. i vardao-
p.audmmko Ir ablatyvo ir kt.
4
Zr. Praefatio ad lectorem.
2. Pirmoji gramatika
17
faldzems, kad kalb?s
nutraukia kai bet galunes
(sako: 'tiems daiktams, bet ne tiemus daiktamus; wiezlibs,
myls, kalb, kalbam, o ne wiezlibas, mielas, kalba, kalbame)
ir t. t.
1
,
Grammatica Litvanica" etimologijos dalyje (ypac I 1f II
sk;riuje), apraydamas kalbos garsus ir paki-
timus D. Kleinas irgi labai danai nukrypsta tarmes.
Pvz apie balsio a variantus kalboje,
jis kad vietoje
zadis vietoje - !zlawinti tr t. t.
2
; tmgt Klet-
nas fonetikos
- senojo baltikojo ii Toliau tuose
riuose D. Kleinas pastebi, kad vienur sakoma
kitur - ank/tiwas, wiezlibas - wiezliwas, kad
zeme itariamas kaip

kad vietoje e (t.y. e)


taria a (pvz.: garba, karalyfta, ziama, atajo . .. vietoje
karaly/te, zeme, atejo ... ), vietoje a - u (pvz.: unkf!z,
unt... vietoje ankfti, ant ... ), kad
mininko ir daugisk. vardininko o yra ketstt
i a (pvz., vietoje tawo - tawa, vietoje liggos piktM -
liggas piktas) ir t. t.
4

Nemaa randama tr D:
paradigmose bei pastabose,. tr
(G 34)
5
, didzieis ir dideis (t. p), dtdeme
(t. p.), aufimi ir aule (G 48), grazu 1f grazumz (G
grazieis ir grazumis (G 51), akimi ir (K 28),
ir wadinciau (G 93), ir (G 109),
ir mokinCiau (K 58), dzaugtis ir dzaugties (G 87), e.JaU tr
eijau (G 121), inrafzau ir ijrafzau (G131), myli ir my! (K 72)
ir t. t. .. . . . d'
Visa tai akivaizdiai rodo, kad gyvOJI . hau tes
kalba buvo vienas i D. Klemo gra-

1
r. Praefatio ad lectorem.
z Grammatica Litvanica ... , 3, 18 psl.
a Ten pat .... , 16, 19 psl.
4 Ten pat, 17-19 psl. . . .
6 Cia ir visur kitur skliausteliuose ir be nurod.yu
ymi D. Kleino puslapi: G- "Grammauca Lttvamca '
K - "Compendium Litvanico-Germanicum".
18
Kitas D. Kleino altinis - tai to meto lietu-
ra.tai. . , . ratais, tai matyti
tatP pat ttek ts JO patles tlek ir i jo
gramatikose Antai, savo "Grammatica Litva-
nica" etimologijos dalyje, apie daugiskaitos
vietininko Kleinas sako, kad daugi-
skaitos vietos
pabraukta. - T. B. tr ]. P.) tarpe vieningos
Vieni mano, kad turi ju, kiti - treti-
fa"
1
Kitoje vietoje jis rao: liepiamosios
asmens reikia kad raytojai
pabraukta. - T. B. 1r ]. P.) taria trejopai ... "2.
"Grammatica Litvanica" tekste duodami pavyzdiai su
lytimis, kaip prof. A. Be-
patvirtino ty-
rmeto)at , gretcmusm, buvo Kleino paimti i K. irvydo
(I 1629, II 1644), kai kurie posakiai
net paodiui nurayti (pvz.: " .. .z'r tadu ifzwis Sunu zmo-
gaus ataiunti fu galyby didziu ir Majeftotu", "unt dungaus
ir ziames bus zinklazf
Be K. daugiausia Kleinas, be abejo, bus
ano meto (M. Mavy-
do, B. Vilento, J. J. ir kt.) ratais, nes ie
jam lengviau prieinami. tiksliai nusta-
tyti, kur ir kiek naudojosi pastaraisiais, yra sunku, nes, vie-
na, tik prie kai skyriuose lietu-
vikos frazeologijos santrumpos, rodan-
tos frazeologijos (pvz.: Joh., Eph., Ps., Matth.
ir t. t.), o, antra, to meto
vertimai nedaug kuo skiriasi vienas nuo kito; tai irgi daugeliu
neleidia galutinai i kurios, knygos
paimtas tas ar kitas posakis. Tiesa, tie frazeologijos pavyz-
1
Grammatica Litvanica ... , 29 psl.
2
Ten pat, 125 psl.
3
r. A. Bezzenberger. Beitriige zur Geschichte der litaui-
schen Sprache. Giittingen, 1877, 3 psl.
4
Zr. Archiv ftir slavische Philologie, XXXIX t., Berlin, 1925,
54 psl.
6
Plg. D. Kleino "Grammatica Litvanica ... ", Praefatio ad
lectorem ir K. irvy do "Punkty kazan ... " I, W. Wilnie, 1629,
1 psl.
19
diai, prie santrumpa Ps, nekelia
jie, paimti i vienintelio tuo metu
J. psalmyno vertimo, Jono pataisyta bei
ileisto 1625 m. ("Psalteras Dowido")l, nes
Kleino gramatikose santrumpa frazeologija
arba visikai sutampa su J. bei J.
spausdintu tekstu, arba neymiai skiriasi nuo Plg.:
D. Kleino gramatikos
1. mana akis wiffados weizdi ant wiespaties (G 153)
2 .... mekftafi tais I kurie jo bija (K 158)
3. mokys ji geraufa kelia (G 158)
4 .... nei wieno Kurs ger dara (K 111)
5. tai mana fzirdies dzaukfmas bei linkfmibe (G 148)
6. weizdiiu (G 152)
J. rankratis
2
1. Mana akis wifsados weizd
ant Wiefchpaties (VI 41)
2. . . . mekftasi tais kurie bijosi
io (VI 255)
3 ... g hi mokins wifsu gieriaufi
kela (VI 40)
4. Nera ne wieno Kurfai gera
daritu (VI 21)
5. Tatai butu mana fchirdies
dzaukfmas ir linkfmibe (VI
105)
6. weifdiu tawens (VI 105)
J. leidimas (nuoraas)
1. Mana akis' wiffados waifdi
ant Wiefchpaties (50)
3
2. . . . mek/taffi tais, kurrie bi-
jos jo (254)
3 .... Ghi mokins gerriaufi ke-
lia (50)
4. . . . naera newieno, kuris gaer
darritu (31)
5. Tattai butu mano fchirdjes
dziaukfmas, ir linkfmibe (111)
(). . . . weisdziu (111)
Kaip matyti i palyginimo, D. Kleino frazeo-
logijos pavyzdiai yra artimesni J. spausdintam lei-
diniui, i jo, reikia manyti, ir buvo tie pavyzdiai pa-
imti (Kleinui juos iek tiek modifikavus).
Kiek sunkiau yra susekti frazeologi-
jos kurie paimti i ir pay-
santrumpomis]oh., Matth. ir pan. Mat, prie
buvo ispausdintas jau ne vienas lietuvikas
1 respublikoje tik prof. A. Becenbergerio
nuoraas (VVU skyrius).
2 J. vertimas yra jo biblijos vertimo VI kny
goje fotokopija VVU skyriuje).
3 Skliausteliuose nurodomi originalo puslapiai,
prJf. A. Becenbergerio nuorae,
20
vertimas
1
, tekstai
kuo tesiskiria (skiriasi daniausiai
fonetika). Plg.:
kaip nedaug
kiek savo rayba arba
D. Kleino gramatikos
1. .medis wazfu atnej'z (K 107)
2. ;eskokzte Diewo ( G 153)
3. . nepazyftat Jo I c:J.z ji (G 154)
4. ifze]o famdztu darbznznku wznz;con fawon (G 164)
B. Vilento "Euangelias bei EpiJtolas"
1. ... gieras I gi era wai.fu atnefch (104 -105)
2. Jefchkoket pz:m Diewa (120)
3 .... a zo I pafziftu ghy (61)
4 .... ifcheza 2jch rzta I famdztu ing Winiczefawa (40)
J. "Postilla"
1. ... geras medis gera waifiu nefch (II 307)
2. Jefchkoket Pl:rm k.araliftos Diewo (II 597)
3. C: zo I Ajch pajziftu ghi (I 319)
4 ... ifcheza zfch rita / (amditu darbininku ing Winicze jawa
. rodo, kad Kleinas juos bus
ar IS I. Bretkuno posules, ar i B. Vilento
.. Panaus vaizdas gaunamas palyginus ir kitus Cia
bet nuorodas, frazeologijos p;vyz-
dzms Klemo gramatikose.
A:pie (o yra
didzmle dauguma) lietuvikos leksikos
suprantama, juo la-
nieko Siuo atveju tegalima pasiten-
kmtl bendro. pobudzw konstatavimu, kad visa Kleino
leksika bei frazeologija auto-
naus Is biblijos, evangelijt! ar ra-

5. D. Kleino santykis
su kitomis ano meto gramatikomis
kalbos pavyzdius, D. Klei
nas galejo kaupti savo gramatikoms i gyvosios liau-
1 Ligi !ol B. Vjlento "Euangelias bei Epiftolas ...
Karalauczm 1579 tr J, Bretkuno "Postilla ... Karaliauczuje 1591".
21
dies kalbos ir i tai
tos mediagos dorojimo jis isidirbti
kitas, ileistas (tiek tiek ir
gramatikas. I kalbos pa-
prie ir kt.)I yra
minima K. Sirvydo "Clavis lingvae Litvanicae" (1630).
Bet ar ioji buvo ispausdinta ir ar Kleinas po ran-
ka raydamas - sunku pasakyti, nes niekas ligi
iol tos gramatikos Kiek negu D. Klei-
no "Grammatica Litvanica" buvo parayta ir K. Sa-
kalbos gramatika, me-
ileido T. ukas tokiu pavadinimu: "Com-
pendium Gramaticae Lithvanicae Theophili Schultzens
Past: Cattenov, Regiomonti: Typis Friderici Reiisneri:
Ser. El. Br. Typogr. 1673"
2
Tad kyla klausimas, ar D. Klei-
nas nebus ia savo pirmatako gramatika?
iuo klausimu jau G. Ostermejeris,
savo gramatikos dalyje trumpai vi-
sas ligi jo pasirodiusias kalbos grama-
tikas. Jis kad Kleino ir gramatikos or-
tografijos skyreliais maa viena nuo kitos.
etimologijos skyriuose" G. Ostermeje-
ris rado jau daug tiek kate-
klasifikacijoje, tiek traktavime, tiek ir
mediagos apskritai
3
.
D. Kleino "Grammatica Litvanica ... " ir K.
T, ulco "Compendium Gramaticae Lithvanicae ... " paly-
ginimas kad i tos gramatikos turi nemaa
bendro: sutampa arba labai panaios ne tik atskiros
vietos, bet kartais net ir itisi poskyriai. Tai, sakysim, aki-
vaizdiai matyti, palyginus poskyrius apie
kalbos fonetikos skirtybes:
1
V. B ir i ka. bibliografija, I, 21 psl.
2
ios gramatikos originalas yra Leningrado vieojoje Salty-
vardo bibliotekoje, o jos rotokopija - Vilniaus
Valstybinio V. Kapsuko vardo universiteto skyriuje.
3
G. Ostermeyer. Neue Littauische Grammatik... Konigs-
berg, 1791, XII.
22
D. Kleinas (17)
1. Pro a habent Memelenses
e I ut: er I efz ego, pro
ar I afz; imitantur enim Lat-
viscos seu Curetes, tanquam
finitimos suos, qui dicunt, es
ego, seu tow pro afz I taw.
2. a in crasi mutant Wilnenses
in o I ut: pokim coram, ante
oculos, pro po akim I notskiriu
non separo, pro neatskiriu.
Et haec mutatio nostris quo-
que Litvanis non inusitata est.
3. Pro a passim apud Wilnen-
ses occurrit u I ut: Dungus
pro Dangus coelum, unksti
pro anksti mane, unt pro
ant super ...
Arba
D. Kleinas (19)
De Contractione
Media litera ex ultima syllaba
Nominum as et is finientium
frequentissime abjicitur, et duae
syllabae in unam contrahuntur,
ut: fzwents pro fzwentas I Pons
pro Ponas I Dominus ...
K. T. ulcas (4)
1) Pro a usurpant Curonizantes
e; ut, pro afz efz ego; pro
ar Ier I an.
2) a Lithvaniae Regalis dialec-
tus in contractione mutat in
o I ut: Notskirru I pro Neat-
skiriu I Non separo. Haec
mutatio et Prussiae Ducalis
Dialectis non inusitata.
3) Pro a Lithvaniae Regalis
dialectus capit u, ut: dungus
I pro dangus I coelum.
Unksti I pro anksti I mane.
unt I pro ant I super.,.
K. T. ulcas (6)
De Contractione
1) Media litera ex ultima syl-
laba terminationis as, is fre-
quentissime abjicitur, et ita
duae syllabae in unam contra-
huntur, ut: Szwents pro Szwen-
tas sanctus Pons pro Ponas I
Dominus ...
Labai yra ir kai kurie kiti posky-
riai, pvz.:
D. Kleinas (65 tt.)
De Noininis Specie 6t Figura
Possefziva, utpote a Substan-
tivis tantum derivata sunt: Te-
wainis I, haeres a Tewas Pater;
nam1skis domesticus a namai
domus, mJescionis civis a miestas
civitas, kiemionis paganus, a
kiemas pagus, Laukinikas agri-
cola, 'a laukas ager, Karalau-
czonis Regiomontanus, a Kara-
laucius Regiomontum, Dantzkio-
nis Dantiscanus, 'a Dantzkas
Dantiscum I Ti/zenas Tilsensis
a Tilze Ti! sa ...
23
K. T. ulcas (18 tt.)
De Divisione Nominis
Possesiva et quidem a Sub-
stantivis tantum sunt derivata,
ut Tiewainis, a Tiewas Pater,
Namiszkis I domesticus a, Na-
mai I Domus, Miezciionis Civis
a Miestas I Civitas. Laukinin-
kas agricola, a Laukas ager.
Karaliauczonis I Regiomonta-
nus, a Karaliauciius Regiomon-
tum. Danckionis I Dantiscanus,
a Danckas Dantiscum. Ti/zenas
2 Tilze Tilsa ..
Panaiai randama ir daugiau D. Klei-
no ir K. T. uko gramatikose, pvz., Kleino
"Grammatica Litvanica" skyrius "De Ablatione" (20)
ir Suko "De abjectione" (7); Kleino "De
Accentibus" (21) ir uko "De voce consti-
tuta" (12 tt.); Kleino "De Anomalis seu Heterocli-
tis" (69 tt.) ir "De Anomalis" (32 tt.);
Kleino "De Pronomine" (76) ir "De
Pronomine" (35)1. Taip pat sutampa Kleino pastaba
3-jo asmens (64) su analogine
Suko pastaba ( 40), Kleino pastaba sudurti-
(130) su analogine
pastaba (42); skyriuje - Kleino pasisakymas
dubes, balos (146) su analoginiu
pasisakymu (74) ir t. t.
Visi tie sutapim.ai, inoma, atsirasti atsitiktinai,
nes gramatikose pateikti tokie pavyzdiai, kuriuos lengvai
galima pakeisti kitais (sakysim, vietoje
balos" vienas kuris i duoti
vietoje "laukininkas" - "darbininkas",
ar pavyzdi).
antra vertus, svarbu tai, kad greta
tarp yra daug ir
pirma krinta i akis skirtinga struk-
D. Kleino "Grammatica Litvanica" turi 2 pagrindi-
nes dalis ir o K. T. uko
gramatika suskirstyta net 8 dalis (I dalis skirta ortogra-
fijos dalykams, II ir VIII - prozodijai, III- vardaodiui
IV - jvardiui, V -veiksmaodiui, VI - nekaitomosiom;
kalbos dalims ir VII - sintaksei). Kitaip jose suklasifi-
kuoti vardai
2
i linksniuotes ir veiksmaodiai i asmenuotes.
Antai, Kleino gramatikoje iskiriamos penkios links-
daiktavardius, i dalies
ir dalyvius
3
, o gramatikoje - atuo-
niolika: 9 (keturios vyr. su
-as, -is / ys, -us,-uo ir penkios moter. su
-a, -ia, -i, -is), 6 vyr. (trys papras
t Sutampa pradia.
2
Cia ir kitur terminai vardas ir vardaodis vartojami ta
reikme.
' r. Grammatica Litvanica, 30 tt.
24
su -as, -is -us ir trys su
-asis -ysis, -usis) ir 3 (su
-is)l. D. Kleino gramatikoje iskiriamos trys
o ulco tiktai dvi: taisyklingoj i ir
netaisyklingoji
2
Pirmajai priskiriami visi tematiniai lietu-
kalbos veiksmaodiai, o antrajai - atematiniai; be to,
tematiniai savo ruotu pagal es. 1. vnsk. pirmojo asmens
suskaidomi dar i 4 tipus (I -au, pvz., raau, II -iu,
pvz., ariu, III -ju, lieju, :u, ?vz.,
pu Kleino gramatikoJe tematmiai veiksmazodzwi skirstom!
kitaip - pagal ir laiko jungiamuosius bal-
sius4. Skirtingai klasifikuojami tose gramatikose ir prie-
veiksmiai, jungtukai, jaustukai ir kt.
5
Bet tai,
kad Kleino duotoji klasifikacija
mis bei skirstymas kaip
matysime, daug o ulcu dau-
giau G. Ostermejeris, susidarydamas savo links-


Apskritai, tarp Kleino ir Sulco grama-
esama ir daugiau, ir tos su grama-
susijusius dalykus (skirtingas mediagos
skirtinga ir klasifi-
kacija, kalbos klasifikacija ir kt.). Visa ta!
rodo, kad pamatai buvo
savarankikai, nepriklausomai vienas nuo kito, o
sutapimai atsirasti iau redaguojant
tas gramatikas.
sav? laiku buvo n':o-
kad D. Kleino gramatika yra daug
daug i jos tiesiog !'


pakankamai nes Sapuno- Suko tr
1 r. T. S ch ul tz. Compendium Gramaticae Lithvanicae ...
NB I Typus Declinationis.
2 Ten pat, 44 psl.
3
Ten pat, 45 psl.
4 D. Klein. Grammatica Litv'anica ... , 88 tt.
Plg. D. Klein. Grammatica Litva?ica ... ,. 34 141 tt.
T. S ch u 1 t z. Compendium Gramat1cae Lithvamcae ... , 64
tt., 71 tt. . 20
s r, G. Ostermeyer. Neue Littauische Grammauk, tt.
' lr. "Archiv ftir slavische Philologie". Berlin, 1925, XXXIX t.,
54 psl.
25
Kleino gramatikos, kaip ymiai skiriasi viena nuo
kitos savo vietos,
atsirado bendradarbia-
vimo. Mat, K. kaip buvo Kleino gra-
kolegijos narys, kuris Kleino mini-
mas pirmuoju tos kolegijos

Apie kolegijos
Kleinas itaip "Grammatica Litvani-
ca" prakalboje: "ie vyrai, dideli kalbos ino-
vai, viesiausiojo Elektoriaus paliepti, ne tik namie
mano darbelius ... , bet ir suauktame
susirinkime su manimi juos mano
ir kai kur, prie kalbos leksikos, savo
darbu"
2
Taigi, reikia manyti, kad kuris, tur
daugiau u visus kitus buvo kalbos
gramatikos srityje, aktyviai dalyvavo Kleino
aptarime: tiek odiu, tiek ratu pastarajam
to kaip tik ir atsirasti ymi dalis pir-
kalbos bei
Be to, negalima ileisti i ir tos kad Sa-
Gramatika vis buvo parengta
negu Kleino. Vadinasi, daugiau pagrindo teigti,
jog ne bus Kleino gramatika, o at-
- gramatikos rankratis ar jo pastabos
kiek Kleino gramatikoms
3
inoma, pa-
starosios savo ruotu jau po
mirties (1659) ileistam T. uko Kompendiumui: ukas
pats naujo papildyti i Kleino grama-
(juoba, kad Kompendiumo antra-
jis vis ryosi savo
D. Kleino ulco gramatikai rodo toks
faktas. D. Kleino gramatikoje
nuosakiai vadinami terminu "adjectiva emphatica"\ o
Kompendiume s1ems
vartojami terminai "adjectiva composita" ir
1
:lr. D. Klein. Grammatica Litvanica ... , Praefatio ad lec-
torem.
2
Ten pat.
a Plg. V. B ir i ka. bibliografija, I, 33 psl,
4 :l:r. D. Klein. Grammatica Litvanica ... , 25, 27, 35 psl. ir kt.
26
"adjectiva emphatica (seu

tai,
terminas "adjectiva composlta pastaroJoJe sutmkamas t!k
ten, kur tiedvi gramatikos (pvz.,. apie
o t;_ermmas "adJecuva
tik ten kur Kleino 1r Sapuno- uko tekstas V1s1ka1 su-
tampa (pvz., pastaboje mink-
tinimoa. Tai, reikia manyti, ir yra tos vietos, kur ukas
bus Kleino "Grammatica Litvanica". .
Taigi, nors tarp Kleino ir
ir yra kai tos
yra nepriklausomos v1ena nuo k1tos. O . Klemas,
ir buvo su K. gramaukos
tai vis juo kiek daugiau nepasinaudojo ir savaran-
kiku keliu.
Amininkai neabejodami pripaino D. Kleino pirmeny-
kalbos gramatikos srityje. Tai rodo. t:agal
meto prie - uko knygos
ratis, Ernestas Dicelis, Valterkiemw kumgas:
Sofern /Herr Klein/ der Knecht des Herren Ruhm mag
haben Den Tilsit hat erstarrt in frischen Sand gegraben
Wirst du /der Andacht Licht/ Lobes
Denn Euer Arbeit samt dem Fle1jz komt uberem. Dem
Arbeit ist nicht schlecht und billig zu erheben. In dem du
kanst recht kurz zur Sprache Anlafz geben. Es bleibe Lo-
bes werth/ des Kiinstlers Preifz und Pracht, der dort den
Ilias in eine N ufz gemacht ... "
4

Paskutinysis citatos sakinys rodo, kad XVII a. -
ulco gramatika buvo vertinama tiktai kaip trumpas va-
duodantis kalbos gramaukos
o ne kaip darbas, lygiavertis D. Kleino
Dabar kyla klausimas: kokiomis ano meto
gramatikomis D., Klei.nas
Toks klausimas 1skyla ypac. Klemas,
kaip buvo
autorius pirmuosius ledus SlO)e srltyJe,
nustatyti siste-
1 :Zr. T. Schultz, Compendium ... , 17, 23, 28 psl. ir kt.
s Ten pat, NB I typus Declinationis.
a Ten pat, 28 psl.
\ Zr. T. Schultz. Compendium ... , 12-13 Psl.
27
mos pamatai paprastai visuomet yra panaudojami

Savo Grammatica Litvanica" prakalboje D. Kleinas,
kad visos kalbos
lius, pamini J. Klajaus N.
maro ir J. Roterio - kal Ir L.. -
kalbos I. Kitose gramauk?s
2
JIS dar
Gvaltperijaus kalbos Ir tuo metu plaCiai
Skaligerio

,t.o
jau apriorikai galima . kad K.lemas ne
nojo visas tas gramatikas, bet JOmis daugwu ar mazmu Ir
pasinaudojo. . . . .
Ir i D. Klemo
kad jis, kaip ir kiti ano meto. ,
tradicine kalbos schema. Antai, D. Klei-
no gramatika suski.rstyta dvi. pagrindines dalis--
ir kmp daugehs a. Ir
pvz.: Gvaltpe-
rijaus,
6
Velerio,
7
Riterio
8
knygos. itokia gramatikos struk-
1 r D. Klein. Grammatica Litvanica, Praefatio ad lectorem:
" ... turime gramatikos ... kalbos
seniai .. Kla)us, .. Nikalo)us
maras ir JeremiJUS Rotens, - LaurenciJUS Benediktas,
Nemecky Erodo mokyklos rek.torius.". .
2 r. D. Klein. Grammauca Litvamca, 30 psl. . .
3 Julii Caesaris Scaligeri viri clarissimi, De Caus1s lmguae
Latinae libri tredecim. Apud Petrum Santandreanum. 1597;
D. K I ei n, ten pat, 7 ir 11 psl. .. . .
4 Pvz., Klajus tiesiog nurodo, kad JIS. rem1as1. k, g_ra-
matika; "Kas neteisinga, suinos tie, kune s1uos
trumpus pamokymus, pritaikytus, kiek ?uvo ga.hma, kalbos
gramatikos (r. F. W ei dh ng. D1e deutsche Gram-
matik des Johannes C!ajus ... Strassburg, 1894, 4 psl.): . ..
5 Grammatica Latina ... studio et opera Caspar1 Ftncku
et Christophori Helvici ... Lipsiae, 1621. .
6 Grammatica Graeca, ex optimis quibusque collec-
ta.. . auctore O. G u a It per i o, S. Theolog, D., EdttiO Quarta.
Marpurgi, 1611. . . .
7 Nova grammatica Graeca commums M. facobl Wellen
Neukircho- Varis ei ... Lipsiae, 1635. . ..
s Grammatica Germanica Nova, usui omnium aliarum ..
Studio et opera M. Ste phan i R it te ri . Hess1
P.L.C. Marpurgi ... anno 1616; M. H. Jell.tnek. der
Neuhochdeutschen Grammatik von den Anfangen bts auf Adelung,
Zweiter Halbband. Heidelberg, 1914, 5 psl.
28
tiira XVII a. alia senojo gramatikos suskirstymo
keturias dalis - ir sin-
(ortografija - mokslas apie raides, ill
ir prozodija - mokslas apie skiemenis,
ir etimologija - odili darybos ir
kaitybos mokslas). Suskirstymas i keturias dalis
Melanchtonol, Renijaus
2
, Klajaus ir kitoms gramatikoms.
D. Kleino knygoje, kaip ir kitose tos
gramatikose, ortografijos ir prozodijos dalykai svarstomi
pirmose etimologijos skyriaus atskaidose.
Sekdamas tradicine kalbos gramatika, D. Kleinas
skiria 8 kalbos dalis: veiksmaodi,
ir
kad ano. meto kalbos gramatikos neiskirdavo jaus-
tuko, laikydamos prieveiksmiu, o kalbos skirtis
biidavo iskiriama kalbos


Vardas D. Kleino knygoje, kaip ir ano meto ir
gramatikose, apima
ir kurie kartu, nors ir inomas
suskirstymas i daiktavardius ir nors ir nurodomi
kai kurie specifiniai ypatumai, pvz., laipsnia-
vimas4.
Kalbos dalys buvo pagal akcidencijas,
prie buvo priskiriamos tiek kalbos
kategorijos (linksnis, laikas, nuosaka), tiek darybos
dalykai, pavyzdiui, ir daryba
(figura et speci. .. s). Akcidencijos, iski-
riamas gramatines kategorijas, nebuvo pakankarr.ai dife-
rencijuojamos. Pavyzdiui, bendratis buvo laikoma veiksma-
odio nuosaka greta tariamosios ir liepiamo-
sios

nebuvo pakankamai ry-


------
1
Philippi Melanchtonis Grammatica Latinajussu Sereniss.
Saxoniae electoris etc. cum ex aliis, tum ex J ui. Caes. Scaligero,
Petro Ramo, Nicod. Frischlino, Josepho Johanne Wan-
kelio, J ohanne Rhenio Recognita et locupletata. Witebergae,
anno 1621.
2
Grammatica La tina cum Paralipomenis .. a M. Jo h a n ne
Rhenio ... Lipsiae, 1618.
3
Gualtperius, ten pat, 13 psl.
4
Finck-Helvig,tenpat,39tt.; Melanchton,tenpat,13tt.
5
D. Klein, ten pat, 85 psl.; Finck-Helvig, ten pat, 177
psl.; M e 1 a n ch to n, ten pat, 136 psl.
29
kiai ir skiriama. pavyzdiui, asmuo
gelyJe buvo laikomas vardo ir savybei.
kalbos gramatikomis D. Kleinas yra
bet galima manyti painus
daug, JIS pats raso: " ... turime gramati-
kos kalbos beveik ne-
Tiksliai nustatyti, kuriomis kal-
bos gramatikomis D. Kleinas pasinaudojo sunku nes
jos sutampa. Galima
kad D. KlemUI __ bus Finko-Helvigo
bos gramatika. knyga buvo vartojama
VokietiJOS umversitetuose ir mokyklose tai
rodo jos pakartotiniai leidimai deimties bftvyje
m.) ir ymi jos daugeliui XVII a.
kalbos

Ji labiausiai i ano meto


kalbos panai D. Kleino mediagos
gramatikos etimologijos
skynus tun yoskyrms, D. Kleino - 25. Palyginimui gali-
ma Melancht?no gramatikoje 87 etimologijos
poskynai, o RemJaus knygoJe taip pat labai smulkus ios da-
visai nenumeruojami.
Ir tai, kad D. Klemo gramatikoje, lygiai kaip ir Finko-Hel-
V aptariama tuoj po links-
o ?o J?S nagnneJama daryba ir netaisyklin-
kitos akcidencijos asmuo,
hnksms Ir t. t.) aptanamos prie linksniuotes. Melanchto-
no ir Renijaus gramatikose (kaip ir as-
linksnio, prie links-
o po aptariami tiktai netaisyklingieji
vardai .1r. daryba. Daugelyje pvz.,
N .. Fnhno . kalbos, Krusijaus
5
ir Gvaltperijaus
kalbos gramatikose, visos akcidencijos apta
1
D. Klein, ten pat, 28 psl.; Finck-Helvig ten pat, 59
psl.; Rhenius, ten pat, 14 psl. '
2
D. Klein, ten pat, Praefatio ad lectorem
3
M: H. J ellinek, ten pat, 3 psl. '
( N1codemi Frischlini Grammatica Latina ... Francforti
ad Moenum ... 1599.

5
Martini Crusii Grammatica Graeca ... I leidimas- Ty-
bmgae, 1562.
30
riamos po Finko- Helvigo gra-
matikos D. Kleino knygai rykiausiai rodo ak-
kuris visikai sutampa kny-
gose. Finko- Helvigo gramatikoje "Vardas
turi atuonias akcidencijas:
ir

Lygiai pat
prisilaikant tos
randame ir D. Kleino gramatikoje
2
svarbu pa-
kad akcidencijos duodamos nevieno-
dos ano meto gramatikose. Melanchtonas, pavyzdiui, pa-
teikia kiek kitas ir kitokia tvarka: laipsniavimas,
linksnis, pavidalas
3
kaip
matome, minimas laipsniavimas, bet ir as-
mens N. Frilino gramatika iuo atvilgiu irgi
kiek skiriasi: "Kiek turi vardas? - Septynias. As-
muo, linksnis, pavidalas, ir links-
}. Renijus tokias akcidencijas:
pavidalas, asmuo,
linksnis
5
Kitose gramatikose jos skirtingos, bet sutapi-
suD. Kleino ir Finko-Helvigo gramatikomis nerasta.
Zinoma, visai neteisinga manyti, kad Kleinas aklai
Finku- Helvigu ar kuriuo nors kitu ano meto auto-
rium. Naudodamasis savo meto gramatikomis,
D. Kleinas labai gerai i pasirinkti, kas vertinga.
Pavyzdiui, kaip XVII a. filologai daikta-
ir viena kalbos dalimi,
vardu (nomen). Nuo to skaitvardis
kurio specifika likdavo danai visikai neirykinta. Tai
pastebima ir Finko-Helvigo gramatikoje, kur skaitvar-
suskirstymas pateikiamas skyriuje, pavadintame "Ki-
priedas"
6
skaitvardis
kartu su homonimais ir sinonimais, nomina collectiva ir
1
.Finck- Helvig, ten pat, 39 psl.: "Nomini accidunt octo:
quahtas, numerus, persona, casus, declinatio genus spedes et
figura", ' '
2
D. Klein, ten pat, 24 psl.
3
M. H. J ellinek, ten pat, 1 psl.
4
N. Frischlin, .ten pat, 28 psl.
5
J. Rhenius, ten pat, 23 psl.
6
F inc k - H eI vi g, ten pat, 145 psl.: "Appendix de nominum
distinctionibus aliis".
31
kiai suprantama ir skiriama. pavyzdiui, asmuo
gelyje buvo laikomas vardo ir savybei.
kalbos D. Kleinas yra
nenurodyta, bet galima manyti painus
daug, jis pats rao: " ... turime gramati-
kos kalbos beveikne-
Tiksliai nustatyti, kuriomis kal-
bos gramatikomis D. Kleinas pasinaudojo, sunku nes
jos sutampa. Galima tiktai rn'anyti,
kad D. Klemui bus Finko-Helvigo
.. kalbos gramatika. knyga buvo vartojama
VokietiJOS umversitetuose ir mokyklose; tai
rodo jos pakartotiniai leidimai deimties
(1610 -1615-1621 m.) ir ymi jos daugeliui XVII a.
kalbos

Ji labiausiai i ano meto


kalbos panai D. Kleino mediagos
gramatikos etimologijos
skynus tun ?8 yoskynus, D. Klemo - 25. Palyginimui gali-
ma JO?, Melancht?no. gramatikoje 87 etimologijos
poskynm, o RemJaus knygoJe taip pat labai smulkus ios da-
poskyriai visai nenumeruojami.
Ir tai, kad D. Klemo gramatikoje, lygiai kaip ir Finko-Hel-
vigo knygoje, akcidencija aptariama tuoj po links-
o j?s daryba ir netaisyklin-
kitos akcidencijos asmuo,
hnksms Ir t. t.) aptanamos prie linksniuotes. Melanchto-
no ir Renijaus gramatikose (kaip ir as-
mens, linksnio, laipsnio) kategorija prie llnks-
o po aptariami tiktai netaisyklingieji
vardai daryba. Daugelyje pvz.,
N .. Fnslmo . kalbos,. Krusijaus
5
ir Gvaltperijaus
kalbos gramatikose, visos akcidencijos apta-
1
D. Klein, ten pat, 28 psl.; Finck-Helvig ten pat, 59
psl.; Rhenius, ten pat, 14 psl. '
2
D. Klein, ten pat, Praefatio ad lectorem
3
M: H. Jellinek, ten pat, 3 psl.
N 1 code m i Fris chlini Grammatica La tina... Francforti
ad Moenum ... 1599.

6
Martini Crusii Grammatica Graeca ... I leidimas- Ty-
bmgae, 1562.
30
damos po Finko- Helvigo gra-
matikos D. Kleino knygai rykiausiai rodo ak-
kuris visikai sutampa kny-
gose. Finko-Helvigo gramatikoje "Vardas
turi atuonias akcidencijas:
ir

Lygiai pat
prisilaikant tos
randame ir D. Kleino gramatikoje
2
svarbu pa-
kad akcidencijos duodamos nevieno-
dos ano meto gramatikose. Melanchtonas, pavyzdiui, pa-
teikia kiek kitas ir kitokia tvarka: laipsniavimas,
linksnis, pavidalas
3

matome, mimmas laipsniavimas, bet ir as-
N. iuo atvilgiu irgi
kiek skmasi: "K1ek tun vardas? - Septynias. As-
muo, linksnis, pavidalas, ir links-
J, tokias akcidencijas:
pavidalas, figura, asmuo,
linksnis
5
Kitose gramatikose jos skirtingos, bet
suD. Kleino ir Finko-Helvigo gramatikomis nerasta.
.Zinoma, visai neteisinga manyti, kad Kleinas aklai
Finku- Helvigu ar kuriuo nors kitu ano meto auto-
rium. savo meto gramatikomis,
D. Klemas labai gerai i pasirinkti, kas vertinga.
Pavyzdiui, kaip XVII a. filologai daikta-
ir viena kalbos dalimi,
vardu (nomen). Nuo to skaitvardis
kurio specifika likdavo danai visikai neirykinta. Tai
pastebima ir Finko-Helvigo gramatikoje, kur skaitvar-
suskirstymas pateikiamas skyriuje, pavadintame "Ki-
priedas"
6
skaitvardis
kartu su homonimais ir sinonimais, nomina collectiva ir
1
_Finck- Hel vig, ten pat, 39 psl.: "Nomini accidunt octo:
quahtas, numerus, persona, casus, declinatio, genus, species e1
f1gura".
2
D. Klein, ten pat, 24 psl.
3
M. H. J ellinek, ten pat, 1 psl.
4
N. Frischlin, ten pat, 28 psl.
5
J. Rhenius, ten pat, 23 psl.
6
Finck- Helvig, ten pat, 145 psl.: "Appendix de nominurn
distinctionibus aliis".
31
t. t. Melanchtono gramatikoje klasifikacija
tarp ir o D.
nas, nors ir neiskiria skaitvardio kalbos
jo semantinius ir darybinius tipus atskiroje
vietoje - skyriaus gale priede"
2
).
Tokiu skaitvardio specifika D. Kleino knygoje i.-
rykinama daug geriau negu Melanchtono ir Finko - Hel-
vigo gramatikose. I XVI- XVII a. kalbos grama-
teko tiktai J, Re-
nijaus darbe
3
.
XVI- XVII a. gramatikos daugiausia paraytos klau-
- forma, pvz., Melanchtono, Frilino, Ve-
lerio, Gvaltperijaus, Folkmaro, Roterio ir kt. Tai klausi-
- formai pailiustruoti gali eiti i Melanchto-
no gramatikos vieta: "Ar visi prielinksniai paprasti, ar yra
taip pat ir .. . - Yra ...
i ... , ... , ... , prie-
... , arba kalbos - Ar visi prie-
linksniai paprasti, ar yra taip pat - Vienintelis
absque sudurtinis. Visi likusieji - paprasti ... "
4
grama-
mediagos i
praktikos, D. Kleinas visikai teisingai atmeta,
kad klausimai tik daugina

Mums
forma gramatika tik keliose XVI-XVII a. kny-
gose, pvz., Klajaus kalbos ir Finko- Helvigo lo-
kalbos gramatikose.
kad D. Kleinas kai kuriuos vertingus
dalykus, ir
pagal artikuliaCIJOS gerklmms,
gomurinius, lieuvinius, dantinius ir l?erima .. i
kalbos gramatikos
6
Tik keliose bendroswse tf!
gramatikose suskirs-
I Melanchton, ten pat, 108 psl.
2 D. Klein, ten pat, 73 psl.: "Appendix de numeralibus".
a J. Rhenius, ten pat, Ill psl.
4
Melanchton, ten pat, 233 psl.
s D. Klein, ten pat, Praefatio ad lectorem ..
6 Plg. J. Clajus. Elementa lingvae ebraeae. Witenbergae, 1581,
9 psl.; M. H. Je!linek, ten pat, 28 psl.
32
tymas pagal artikuliacijos taikomas ne vien
bet ir bei kalboms
1
.
ir painimas
D. Kleinui nustatyti kalbos linksniuotes ir asme-
nuotes. Tai yra savaime suprantama, nes D. Kleinas, ne-
pirmtakq lietuviq kalbos gramatikos srityje,
kalbos duomenis lygino su lotynq ir kalbq
faktais, kuriq jis buvo studijuodamas
ilgus metus iq kalbq gramatikas. Bet labai svarbu pay-
kad D. Kleinas panaudojo lotynq ir graikq
kalbq gramatikos taisykles, taikydamas jas kalbai.
tai, pavyzdiui, perimdamas i kalbos gramatikos
jis ir kalboje skiria eis links-
nius: auks-
ir bet visikai teisingai atskleidia lietu-
kalbos nurodydamas, kad
kalbos ablatyvas yra dvejopas: pvz., zodziu, ir vietos,
pvz., zodzje"
2
Toliau visose paradigmose D. Kleinas tei-
singai iskiria ir vietininko linksnius.
Kad D. Kleinas, nustatydamas kalbos linksniuo-
tes, bus Gvaltperijaus kalbos gramatika, rodo
toks jo pasisakymas: kaip (pa-
gal taip ir kalboje yra penkios, i ku-
keturios yra ir viena, - nely-

Gvaltperijus nurodo, kad kalboje yra deimt links-
kurios suskirstytos penkias. ir penkias
sutrauktines. Paprastosios savo ruotu jo skirs-
tomos keturias lygiaskiemenes ir
vadinamos tos, kurios visuose linksniuo-
se turi po o - ne-
tiesioginiuose linksniuose turi vienu skiemeniu daugiau
negu vardininke. Paprastosios turi itokias
vardininko I - ir II lygiaskie-
--rx ir -rJ, III ir -ov, IV- -ws
ir -wv,
1
Plg. Margaritae Philologicae Grammatica Generalis trium
Linguarum Latinae, Graecae et Ebraeae Harmonica, edita Studio
M. Andreae Reyher ... Schleusingae ... 1639.
2
D. Klein, ten pat, 28 psl.
3
D. Klein, ten pat, 30 psl.
3 Pirmoji gramatika
33
V - ir priebalsi-
(prie V priskiriami priebalsiniai
kamienai)!.
D. Kleinas neperkelia mechanikai s1tos grai-
kalbos gramatikos sistemos savo
o paima tik tuos jos elementus, kurie jam padeda sukurti
kalbos Jis ima tiktai
kalbos penkias linksniuotes ir iskiria
kalboje taip pat penkias linksniuotes:
-as,
-a,

Kleinas
-is,
-1
-zs
-ys I
II
III
-us IV
Priebalsiniai kamienai V
Gvaltperijus
-Yj; 2
-xt, -"f)
-ov
-tu;, -wv (lot. -us, -u)
Prie balsiniai ka-mienai
Reikia kad prie III pa-
gal -o;, -ov, kalbo-
je, D. Kleinas priskiria daiktavardius su
-is; tad D. Kleino IV atitinka kalbos
IV su -us, -u
3

remdamasis kalbos gramatika, D. Klei-
nas nustato ir kalbos asmenuotes.
Jis nenurodo savo bet i visa ko galima
kad jis ta Gvaltperijaus gramatika. Gvaltpe-
rijus pastebi, kad kalboje yra trys "Kiek
yra - Trys: veiks-
ir su
Toliau Gvaltperijus summ1 ses1s pirmosios
tipus, iskirtus pagal esamojo ir aknies galo
priebalsius
5
, ir tris antros tipus: 1) -tw, w, pvz.,
1
Gualtperius, ten pat, 13 tt.
2 "fl buvo tariama kaip i (plg. Gualtperius, ten pat,
psl.)
3 Plg. Melanchton,tenpat,49 psl.; Finck-Helvig, ten
pat, 88 psl.
4 Gualtperius, ten pat, 70 psl.
' Ten pat, 71 tt.
34
2) -&w, -w, pvz., flo&w, 3) -6w, -w, pvz., Xova6wi.
Po to eina atematiniai veiksmaodiai su -,ut,
2

Kleinas duoda taip pat
jis susieja su augmentu. Reikia kad kal-
bos gramatika skiria laiko augmen-
(augmentum temporale), kuris nedaugina skai-
(pvz., imperfektas veiksmaodio &:yw, yra < e;ayov ),
ir skiemens (augmentum syllabicum), kuris dau-
gina (pvz., rpiQW - imperfektas rpE:QOV)
3

D. Kleinas skiemens augmento kalbos gra-
matikai pritaiko itokiu augmentu jis pavadina jun-
laike,
kalbos kaip inoti, matytz, (inau -
in-o-siu, matau - mat-y-siu, regiu - reg-,,-siu). io sufikso
esamajame laike, bet jis i dalies ila;komas ir
me laike, kuo jis kaip tik panaus kalbos
s (pvz., inau - in-o-jau). Be to,
kalbos sufiksai su kalbos augmentu sutampa
ir tuo, kad prideda skiemeni, palyginus su esamuoju
laiku. Augmento termino taikymas ne vien kalbos
augmentui E, bet ir kitiems pa pildomiems skiemenims veiks-
sistemoje buvo reikinys ano meto gra-
matikose. Sakysime, Klajus augmentu pavadina
ge-, kalbos antrajam dalyviui, pvz., lesen -
gelesen
4

D. Kleinas iskiria tokias asmenuotes kalboje:
1) augmento, pvz., vadinti
5
;
2) su augmentu; ios pastarosios skiriami
trys tipai: a) veiksmaodiai su augmentu pvz.,
b) veiksmaodiai su augmentu -y-, pvz., sakyti, c) veiksma-
odiai su augmentu -o-, pvz., inoti
6
;
1
Ten pat, 114 tt.
2
Ten pat, 174 tt.
3
Ten pat, 78 psl.; Weller, ten pat, 93 psl.; Crusius, ten
pat, 39 psl.
. Grammatica Germanicae lingvae, Ex optimis quibusque Au-
tonbus collecta, opera et studia N. Jo h a n n i s Claii Herz-
berg. Editio septima. Lipsiae, 1625, 95 psl. '
5
D. Klein, ten pat, 91 psl.
6
Ten pat, IOS tt.
35
:b, Kleinas Gvaltperi)tis
II a)
II b)
II c)

sakyti (sakysiu)
inoti (inosiu, inojau)
:!TO[S(U
) '
porxu>
ZQVOow
3) su -mi, pvz., duomi
1
;
pastaroji i atitinka Gvaltperijaus
su -ru.
Be ir D. Kleinas pasinau-
dojo jo paties minimomis N. Folkmaro ir J. Roterio
2

kalbos gramatikomis. Tai rykiai matyti i pirmojo
"Grammatica Litvanica" poskyrio, kur apraomas
kalbos tarimas (Kleino odiais "raiditl skaity-
mas"), plg.:
D. Kleinas
Si quis autem prae-
terea accurate scire
vellet, ubinam, et quo
cum discrimine (; aut
cz scribendum sit, di-
cerem; quod (; adhiberi
debeat:.. (3) ubi ali-
quanto mollius vox
efferenda est, quam
quidem tfch Germa-
nicum requirit, ut: cef-
tis honor, licina larva,
mylincio amantis.
Cz autem scriben-
dum foret, ubi dictio
aliqua durius pronun-
ciatur, prorsus ut Ger-
manicum tsch. Ex.
grat. czartas Diabolus,
funczu mitto, czonai
hic. G 4 t.
] . Roteris
Das c ist bei den
Pohlen auch dreyerlei
(Nemlich c (; cz ... Das
ander c mit dem ae-
centu, wird sonst in
keiner Sprache gefun-
den /ais nur in der
Polnischen/ und wird
cum sibilo, das ist /
mit einem linden tschi-
schen aufzgesprochen/
sanffter ais das deut-
sche/ tsch ...
Das dritte cz (wel-
ches al!ezeit/ mit dem
oben gepunctirten z
zusammengesetzet
wird / das lieset doer
spricht man eigent-
lich 1 so hart aus wie
das deutsche tsch.
J.R ote r us. Schli.issel
zur Polnischen und
Teutschen Sprache,
4 psl.
1
D. Klein, ten pat, 105 tt.
N. F olkmaras
C apud Polon05
semper sibilat ... Dein-
de notatur accentu, et
sibilium mollem edit,
ut: wic I restis ... Ter-
tio, quando z punc-
tatum sibi adjunctum
habet, asperum et du-
rum sonat, quemad-
modum tsch in voca-
bulo Deutsch, ut klutz
1 davis ...
(N. Folkmaro grama
tikos puslapiai nenu-
meruoti)
2
Compendium Linguae Polonicae in gratiam iuventutis Dan-
tiscae collectum a Nicolao Vo!kmaro. Dantisci, 1640 (pir-
masis leidimas- 1596 m.); Schli.issel zur Polnischen und Teutschen
Sprache ... Durch Jeremiam Roterum. Dantzig, 1646
(ankstyvesnis leidimas - 1616 m.).
36
L. t. in quibusdam
vocibus virgula trans-
fix:i. notatum imitari
videtur Polonorum l,
Litvanis
non ita commune est,
ut Polonis, ut: wale vo-
Juntas I dalis pars, lojka
(malone gratia ... Ubi l
fere scribitur loco dup-
!ici I, ut galiu/ quasi
gailiu etc.
[Quibusdam, prae-
sertim peregrinis, haec
litera pronunciatu dif-
ficilis esse videtur; ve-
rum haut difficulter
illam efferet, si quis
superiorum dentium
gingivas extremitate
Jinguae molli ter strin-
gat, eamque duplican-
do quasi pronunciet.]
G 10
S / f I s ... Quod Po-
loni circa hanc literam
monent, videlicet, s
mollius efferri, quam
quidem (z, idem nos
quoque hic monere
possemus; quod nem-
pe s adhiberi debeat,
ubi praesertim in fine
alicujus syllabae, mol-
liter et cum sibilo
quodam efferendum
est.
G. 11
Tertium est cum
virgula transversali ...
Vocatur a transfixum;
Das l ist bey den
Pohlen auch zweyer-
ley / nemlich / l l ...
Das ander, welches
oben durchstrichen
wird / das haben auch
die Polen allein I ist
andern Sprachen gantz
unbekant I gilt fast so
vie! / a!Jz sonst zwey
lt. Wenn man aber
dieses l recht auJz-
sprechen wil I muj:;>;
man im auJzsprechen
/ mit der Zunge hart
an die oberzeene strei-
chen / und das l
gleichsam gedoppelt
au Jzsprechen / a!Jz:
loze ...
Ten pat, 8 psl.
Die s sind dreyerley
nemlich: s, s, jz ...
Das ander mit dem
accentu oder ober-
stricheln 1 wird auch
cum sibilo, das ist I
mit einem sanften
tschischen auJzgespro-
chen I etwas srercker
denn zwey ss I und
!inderer ais im deut-
schen sch I a uff die
weise, wie oben das
A!Jz: sianao I scidna ...
Das dritte fz / wel-
ches allezeit mit dem
z zusammengesetzt
wird I das wird eigent-
lich also I und nicht
anders auJzgesprochen
/ ais wie das deutsche
sch, ais r zdta ...
Ten pat, 10 psl.
31
L duplex est ... A
terum virgulatur
quod aliis lingu
ignotum, ideoq1
peregrinis prola
difficile est. Faci
autem reddetur,
superiores dent
extremitate lingu
molliter feriantur,
lez / mendacium ...
Ten pat.
S. duplicem sonu
habet, vulgarem,
Sol... Et propriu
qui molli ter si bilan'
effertur, et accentu s
pra posi to indicatur, 1
sita I vis vel multurn
Quando autem z ass
rnit. tune germanoru
sch respondet, ut: fz
ta vestis .. ,
Ten pat
A triplex est ...
tiurn ab his plane <
versum, et polonis pr
et pronunciatione dif-
fert a Polonico q I quip-
pe quod fere ut o effer-
tur; lqkd pratum, mq-
kd farina, quasi lonkal
monka.
G3t.
prium virgula trans-
figitur, et cum n, fere
pronunciatur ut:
I pratum,, farina,
germ. scn beretur !one-
ka I moncka.
Ten pat
nors D: rengdamas kalbos
gramatik.as, Ir v?aud?J?SI ano I?et? kalbos mokslo pasiektais
rezultatais, taciau Jais naudoJOSI Remdamasis
gramatine tradicija, Kleinas daugiausia i jos tik tai
kas. ir taikytina kalbai. Jo
pas1tarkancws klaidos bei netikslumai yra pir-
ma XVII a. kalbos mokslo lygio.
6. D. Kleino tarpusavio
Palie.tus J?. Kleino su kitomis ano meto
koks yra ryys tarp

to paties autonaus, tik skirtmgomis kalbomis ar vieneriais
metais yra
ar pastarasis tera VIen tik paprasta ispaus-
dmtos "Grammatica Litvanica" santrauka?
kad Kompendiumas yra y-
mtai mazesnes ne?u Gramatika (pastaroji turi
1_74 psl,.,. o tik 112 psl.). Jame visai praleis-
ti . apie_ kalbos dalis (prieveiksmius,
pnelmksnms, JUngtukus), apie netaisyklinguosius vardus

Krti dalyka1 rrg1 nagrme)ami trumpiau negu Gra-
matikoJe .. K?n;pendiu.mo ortografijos skyrelyje Klei-
nas aptana tik ir neklasifikuoja
nemmi
1: sunkiau nesimokiu-
Siems gramatikos. I kitos' siek-
tokiems skaitytojams suprasti Kompen-
dmme destomus dalykus, Kleinas neretai kitais odiais aiki
lo:ynikuosius terminus. Pvz., vardo skyriuje
JIS raso, kad "vardas tun 8 akcidencijas", arba atsitikimusJ,
' D. Klein. Compendium Litvanico-Germanicum ... , 11 psl, .
38
kad galima pavadinti pagalbiniu arba pride-
damu prie daiktavardio odiu
1
ir t. t.
Nors Kompendiumas yra D. Kleino Gramatikos san-
trauka, jis turi gramatikos istorijoje
nes jame randame ir arba vi-
sikai Gramatikoje, arba kurie teisingiau
negu vard?
alia kaip gerafts,
brangujis, yra duodamos ir lytys gerajyjis, brangufyfis,
kurios Kleino vadinamos labiau ( emphatico-
tera) ir skiriamos nuo jo va-
emfatiniais (adjectiva emphatica)
2

su -:-ysis Gramatikoje nors jos, paties autoriaus
teigimu, danokai girdimos vartosenoje
3

Kai randame ir Kompendiume duo-
tame kalbos aptarime. Pvz., Grama-
tikoje D. Kleinas pasitenkina nurodymu, kad -iu-kamie-
no daiktavardiai, turintieji daugisk. vardininke -
-iai ir t. t., yra netaisyklingieji\ o Kompendiume jis nu-
ir to kamieno "Zodiai
Kardlus, Prietetus, Podius, Kerdius daugelio (o
taip pat linksniuojami taisyklingai, ir dau-
giskaitos vardininke sakoma: tie Karatus, trys Karatus, tie
Podius, tie Kerdius ir t. t., kitur, Didiojoj Lietuvoj
ir ios daugiskaita sutampa su pir-
linksniuote: Karatei, Podiei, Prietelei... Karatems,
Podiems, Prietetems ir t. t. "
5
.
Panaiai Kompendiume Kleinas nurodo ir priebalsinio
kamieno daugisk. vardininko
(apie tai jis neusimena Gramatikoje): "Daugis-
kaitoje, sakoma ir moteris, dukteris, o
Didiojoj Lietuvoj prieingai- Piemenes vietoj Piemenis"
6

i Kleino pastaba visai atitinka tiek dabar-
kur daugi-
1
D. KIe in. Compendium Litvanico-Germanicum .. , 11 psl.
2
Ten pat, 12 psl.
3
Ten pat.
4
D, Klein. Grammatica Litvanica ... , 52 psl.
D. Klein, Compendium ... , 31 psl.
6 Ten pat, 34 psl.
39
skaita linksniuojama kaip -i- tiek ir
nektose, kur dar ilikusios tokios
daugisk. vardininko lytys, kaip piemenes, debeses,
seseres, dieveres ir kt.
2

priebalsinio kamieno vienask. auksminin-
ko linksnio D. Kleino Gramatikoje itaip raoma: "Moteri-
kosios auksmininkas yra toks pat, kaip vardininkas,
o vyrikosios auksmininkas turi e, pvz.:
Piemenie,jzunnie taip pat sakoma ir Piemu, akmu)"a.
Kompendiume i mintis dar labiau patikslinama: nurodo-
ma, kad auksmininke -ie teturi tie V
vyr. daiktavardiai, kurie ymi mones ir gyvulius,
o ios auksmininkas su-
su vardininku, pvz.: Wandu, Akmu ... 4.
Pastaba ir meka randama tik-
tai Kompendiume, kur nurodoma, jog tie odiai bend-
rosios " ... nes teisingai sakoma piktas ir pikta
daugiskaitoj vartojama tik vyrikoji
pikti meska yra vyrikosios jei tai reikia
ir moterikosios, jei reikia

Ir paste-
kad nektoje odio var-
tosena sutinka su ia Kleino pateikta taisykle.
bei esama ir Kompendiumo
skyriuje. pirma kad Kom-
pendiume pateikta visa veiksmaodio para-
digma, kurios Gramatikoje
6
Toliau, Kompendiume
nurodoma, kad ir
masis laikas yra paimtas i o esama-
sis daniausiai asmenuojamas kaip dumi, t. y. ilaiko ate-

Tokio apibendrinimo Gramatikoje irgi


joje tenkinamasi vien nurodymu, jog tie laikai netai-
syklingai sudaromi
8
taip pat tiktai Kompendiume
1
.?r. P. Jon ik as. Kaunas, 1939, 48 psl.
2
Zr. V. (diplominis darbas). Vil-
nius, 1953, 50-52 psl.
3
D. Klein. Grammatica Litvanica ... , 56 psl.
4
D. Klein. Compendium ... , 34 psl.
5
Ten pat, 41 psl.
6
Ten pat, 92 tt.
7
Ten pat, 91 psl.
8
D. Klein, Grammatica Litvanica ... , 120 psl.
40
ndama ir dialektologinio pastaba: "[Vietoje io
mokinnu Didiojoj Lien;v.oj d:ugiau
amas veiksmaodis mokiu, 1. mokifu, but. 1. mokzau,
m6kiti]"
1

srityje Kompendiume irgi kai kurie dalykai
yra nusakyti. Pvz., ar:tardamas
. apsmboJo
kad lietuviai danai vartoJa "Dzewas mano VIetOJe
manas Diewas, tawo Tewas vietoje tawas Tev.;as ... "
2
.vTuo
pu Kompendiume tokios vartosenos JaU plactau past-
sakoma: ir lotynai savybinius meus,
a um tuus, tua, tuum ... mein, dein, unjer, euer derina su
gimine ir linksniu, o lietuviai vartoja
mano, tawo, mufu, ju!u ir sako: .mano, taw?;
daugisk. mufu, juju Tewas ... Vienaskattos naudmmkas 1r
galininkas pasako mas . dar ir manai}! Tewui, . taw.am
Sunui Afz wazkq nufuncwu. Tactau daugtskattos
mufu, juju lieka visuose linksniuose nekaito-
mas"3.
Pagaliau Kompendiume randame ir .
bei apie
kai neusimenama. Pvz., nurodyta, kad kalboJe
galima pasakyti ir afz giwenu swiete, ajz dirbu kieme,
ir afz giwenu ant fwieto, afz dirbu ant kiemo (t.y. galima var-
toti arba arba prielinksnines konstrukcijas),
bet galima sakyti ant mie/to vietoje afz giwenu miefte
4
ir t. t.
Apskritai, yra ir daugiau kur D. Kleino Kompen-
diumas nesutampa su jo Gramatika. Bet jau ir nurodytos
pakankamai aikiai rodo, kad ir sa.varar:-
nuo Gramaukos
kalbos gramatikos istorijoje.
1 D. Klein. Compendium ... , 61 psl.
2 D. Klein. Grammatica Litvanica ... , 147 psl,
a D. Klein. Compendium ... , 104 psl.
4 Ten pat, 109-110 psl.
41
. 7. D. Kleino
velesniosioms kalbos gramatikoms
D. Kleino buvo
a. kalbos gra-
fm Jau 1r ankstesnieji kalbos
tyrmetOJai. , Antar, mmetas G. Ostermejeris kad
nek_ F. Po_v. Ruigys savo gramatikose
Klemu, rr t?del Jas vadmo A. leicheris
prakalboje taip pat kad
hetuv1q kalbos autoriai i
Klemu
2

Ir i palyginimas rodo kad visose
XVIII a. ileistose kalbos gramati-
kose . CJ:Iako, . <?s.termejerio, Milkaus) pasi-
patys Kleino teiginiai. Tuo tarpu
neg_:r Klerp.o parayta, bet 20
- Sulco gramatika ymiai
. kalb?s gramatinei tradicijai. Pvz.,
ne. kalbos gramatikoje neatsi-
SJ?llldt . pateikta deimties bei
schema, o, prieingai, Hako, Rui-
giO Ir . duodama Kleino nustatytoji
1r sistema.
D. Klemo matyti F. Hako gramatikoje
e_me7 Littauischen Grammatic",
pne JO zodyno (Vocabularium Litthvanico-Ger-
mamcu_m Halle 1730). Hako
IS esmes tera t1k trumpa Kleino "Grammatica
. savo apimtimi bema prilygstanti
Klemo. Kompendmmm (pastarasis turi 112 psl., 0 Hako
panaaus formato psl.). Kad Hakas bus
Klemo "Grammatica Litvanica", o ne Kom-
rod? pirma tai, jog Hako santraukoje yra
(pvz., kalbos kirtis,
kalbos daiktavardiai ir kt.), kurie
Klemo bet visai jo Kompen-
dmme. Nukryptmm nuo "Grammatica Litvanica" Hako
G. Oster?1eyer. Littauische Grammatik ... , IV psl.
Zr. A. S chl ei ch er. L!tamsche Grammatik. Prag 1856
X-XI ' '
42
santraukoje labai ir i yra
ie: 1) Kleinas atematinius kalbos
iskiria - III o Hakas JUOS paheka
prie I kurios:
ria tiktai vetksmazodzms, neturmcms butaJame 1r bustma-
jame laike -e- -i- (y), -o-; 2) Kleinas apvelgia
daiktavardius ir viename skyriuje, o Hakas
apie . atskirai, nors tas
ne visur nuosak1a1 tslmkomas (pvz., motenskosws gtm.
su -i: grazi, teiji Hako linksniuojami
skyriuje - ten, kur duodamos
su -a, -ia paradigmos); 3) linksniavimo
pavyzdius Kleinas pateikia prie priebalsinio
(V o Hakas il nu-
kelia skyriaus ir 4) sky-
riuje Hakas duoda
negu Kleinas.
Visi ie nukrypimai kaip tik daugiausia ir atskiria Hako
nuo Kleino "Grammatica Litvanica". iaip
visur kitur Hakas seka Kleinu: tie patys arba labai
maa tepakeisti bei
paaikinimai, bema ta pati kalbos klasifikacija,
galiau netgi daugelis tokie patys, ka1p
Kleino gramatikoje (pvz., ponas, zodis, waifus, mote,
piemu, didis, dide ir kt.).
I dalies pat galima pasakyti ir apie Povilo Ruigio
"Anfangsgrunde einer Littauischen Grammatik"
(Konigs berg, 17 47), kuri, nors kiek papildyta, vis
savo daug kuo nesiskiria nuo Kleino
Tiesa, jeigu Hakas, kaip teisingai G. Ostermeje-
ris1, svarbiausiuose dalykuose Kleinu, tai Pov. Ruigys
beveik visur Raku, tik daug kur
mas (pvz., Ruigys aikinti gramatikos
asmenavimo tabeles ir kt.).
Skirdamasis nuo Kleino ir Hako, Pov. Ruigys savo gra-
matikoje o taip
pat asmenavimo paradigmas
jis vadina "Imperfectum", o - "Per-
fectum").
1
r. G. Ostermeyer. Neue Littauische Grammatik ... Konigs-
berg, 1791, XIV tt.
43
D. Kleino gramatikos Ruigio darbut' rodo
palyginimai: tokie
D. Kleinas
Adjectivum et Sub-
stantJvum una alterave dictio
ut apud . Latinos, eleganter
q':ando. ut: Jzwentas
Dz.ewo. zodzs ... wif/i wiffu zmona
gnekaz bus /uditi ...
inter Adjectivum Pro-
nommale. et Substantivum ele-
ganter. ahud quoddam nomen,
vel etiam. Pronomen in casu
rec,to pomtur, ut; Jawa kafgi
nasta nefzoti turim ...
G 145.
Infinitivi Ioco
nomen cum praeposi-
ut: gdtawas ira ant mu-
(zzmmo.,.
G 164
Ut ap1;1d Hebraeos unum ver-
alterum ejusdem no-
tloms m. Infinitivo ... ita etiam
Litva nos; te
;au ... fakyte fakiau
In n t' "'
. ega Iyls autem magis
.mtenditur significatio, ut:
negzrdete
[Y?i. J?-Otandum, qvod ultima
InfmttJVI, quae regulariter de-
finire ti eu phoniae gra-
tia in te ut; girdete
I pro gzrdetz.]
G 163
Pov. Ruigys
Zwischen einem Adjectivo
und wird gern der
Genetivus, oder
em anderes daseyendes W ort
Z. E. Sawo kainas
Nd/zta nefzoti turrim w:a
:rr z .. l.JJI
WZJJ u manu Griekai s
tas Diewo Zodis... ... zwen-
h i g. Anfangsgriinde,
Infinitivus wird auch
mlt Nomine Substantivo
verbai! praecedente praepos. ant
gegeben z E G .
M .r ' rezts estz ant
UJ zzmmo fiir muf zti . . ,
Ten .Pat, 146 psl.
Es der Infinitivus einem
tempon. finito ejusdem radicis
emphatJco, oder mit Verstiir-
der gemeinen Bedeutung
.. negative ger ne
Hebraischen zugesetzt so
darz da 1 '
/ s
1
u t. In e veriindert
Wird. Z. E. Sakyte rak '
. d" J' au ... gzr-
d ..
1
gzr e;au... negir-
e;au ...
Ten pat, 146 psl.
. yra jau G O . .
Ltttautsche Grammatik" (Kon b . 17s9termeJerw "Neue
.. tgs erg 1) kur k
JIS pats pasisako, kiek gal' d ' . atp
suprantamiau nusakyti savo . k e amas popuhanau,
kalbos gramatikos tais lie-
kad patetktt. ko _?augia.u
prakCk . b . . JO gramattka pn-
G O
ts ru estmokanttems k lb 1
. stermejerio gramatika ki . . . a os .
-- s nasJ nuo Klemo
1
G, Ostermeyer. N L
eue ittauische Grammatik ... ' XVI tt,
44
tuo, kad joje kitaip klasifikuojami vardai
veiksmaodiai (iskiriamos 8
ir 3 veiksmaodiai pagal bendra-
ties - skirstomi 4 asmenuotes),
kad joje gerokai skyrius ir nau-
jas prozodijos (poetikos) skyrius, pagaliau, tuo, kad joje
gausiau pateikta (pvz., prie kiekvie-
nos ilgoki tai asmenuotei
ir t. t.). nepaisant skir-
ir Ostermejerio gramatikoje (ir ne tik raybos sri-
tyje, pats ryki Kleino gramatikos
daugelis visai nesiskiria
arba labai maai tesiskiria nuo
G. Milkaus perspausdintoji ir nedaug kur tepakeistoji
Pov. Ruigio gramatika, pavadinta "Anfangsgrtinde einer
Littauischen Sprachlehre" (Konigsberg 1800), suprantama,
taip pat savo aknimis glaudiai susisiejusi su D. Kleino
gramatikomis.
Apskritai, reikia kad XVIII a.
pasirodiusiose kalbos gramatikose esantieji kalbi-
mediagos skirtumai atsirado daugiausia
jog per 80 - 140 tas grama-
tikas nuo Kleino, gerokai visas gramati-
kos mokslas. Antai, XVIII a. gramatikose jau atsisakoma
ir daiktavardiui nepri-
skiriama asmens kategorija, atribojami nuo
ir t. t.
D. Kleino neapsiribojo vien
sija: ji ir Didiosios Lietuvos kunigaiktijoje. Kad
Kleino gramatikos, "Grammatica Litvanica", buvo
taip pat inomos ir rodo pirma Vilniaus
Valstybinio universiteto bibliotekoje itikusi
kalbos gramatikos (Gramatices Litva-
nices) fotokopija
1
Josios palyginimas su Kleino "Gramma-
tica Litvanica" aikiausiai rodo, kad ta rankra-
gramatika yra kurio nors XVII a. pabaigos - XVIII a.
pradios Didiosios Lietuvos atstovo su-
1
Originalas buvo bibliotekoje Krokuvoje (Nr. 2293),
r, V, B ir i ka; bibliografija, IV d., II t. Kaunas,
1939, DVIII psl.
45
sidarytas Kleino gramatikos konspektas: jame pakartojami
Kleino pavyzdiai, beveik paodiui sutampa tekstas
1

D. Kleino Lietuvoje ir
netiesiogiai - per Pov. Ruigio, G. Ostermejerio ir
G. Milkaus darbus. _A?tai, Ks. Bohuas savo knygoje "O
narodu 1 litewskiego rozprawa" (War-
szawa 1808) naudojosi Pov. Ruigio gramatika
2
G. Osterme-
jerio ir_ G. g:amatikas mini ir S. per-
spausdmtos anontmmes 1737 m. gramatikos (" U niversite-
tas Lingvarum Litvaniae") prakalboje. S. Daukantas savo
laikuose Fr. taip pat D. Kleino ir Hart-
mej7rio Os:ermejeri_o) Kleino gra-
mattkas ZinOJO u, galimas darktas, jomis pasinaudojo ir
K. . apie jas, ir kai
kune ktt1 XIX a. ptrmosws bei vidurio kal-
bos autoriai.
. Taigi, D. Kleino gramatikos
XVIII a. autoriams, daug kur sekusiems
D. Kleino pateikta gramatine sistema bei jo formulavi-
mais.
nusakyti dalykai, pvz.,
ststema, klasifikacija ir kt.,
sekant XVI -XVII a. kalbos grama-
ukomts, veliau buvo atmesti.
D. Kleino sistemos pagrindai nenustojo
ir kai kalba buvo
metodu. Mat, D. Kleinas teisingai
pastebeJo kalbos ir
gana Kai kurie ir ne visai tiks-
D. Kleino sistemos dalykai buvo labai pa-
praktikos reikalui, juos net ymusis
XIX a. kalbininkas Fr. Kuraitis. Pavyzdiui,
pastarojo gramatikoje klasifikacija duodama
1
r. J. Pa !i o ni s. Keletas kalbos gra-
istorijai.- VVU Istorijos-filologijos fakulteto Mokslo dar-
bai, I t., 196-204 psl.
2
;?r. "Archivum Philologicum", VI kn. Kaunas, 1937, 88 psl.
3
jo laikus "Tauta ir odis", VIII, 326 tt.
4
Zr. jo "Grammatyka zmudzkiego , Kalbrieda lezuwio
ziamaytiszko". Wilno, 1832, XI psl.
46
'p pat pagal ir laiko Jis rao:
palengvinti kaityboje
:'

apskritai ir turint galvoJe skaity-


. . "k d'
tojus, kurie pne gramat1 os, :
kslinga ilaikyti keturias asmenuotes 1r t1 tat
pagal dabartinius kalbos mokslo
p . "]
reikalavimus . '" . . .. . .
D. Kleino nustatyta klastftkactJa, katp tr
skirstymas paliko
net ir ligi ji atsispindi ir
Tiesa, dabar veiksmaodiai V . !?a-
gal esamojo laiko taCiau butOJO _1r bu?tmOJO larko
kamiengalius vistiek atsivelgiame kaip paptldomus at-
v 0 V
0
2
pozymms .
kalbos gramatikos<:
duodama taip pat klasifikacija 5 lin_ksniu?
tes bei tvarka bema tokia,
D. Kleino gramatikose. Skirtumas tik tas, kad kamie
niai daiktavardiai D. Kleino sujungti su -i- kamieniais
III tuo tarpu gramatikose ji(
kartu su -o- kamieniais priskiriami II linksniuotei
3
.
Taigi D. Kleino teisingai nustatyti iliko
tikose net per 300 Tradiciniais "Grammattc:
Litvanica" susisiekia su kalbos gra-
matikomis.
8. D. Kleino
D. Kleino gramatikos, alia M. Daukos ir XVI 2
hegzametro

yra vienas lie



' F r. Kurs chat. Grammatik der littauischen Sprache. Hallt
1876, 272 psl.: "U m die der bei der Verbalflexion
kommenden Verschiedenheiten iiberhaupt und besonders h:
diejenigen, welche sich an die alte Grammatik gewoh_nt
zu erleichtern schien es zweckmiissig, die alten vier Con)ugat10ne
beizubehalten' und nur deren Verschiedenheiten den gegenw1il
tigen Anforderungen der Sprachwissenschaft entsprechender z
begriinden".
2 J. iugda. kalbos gramatika. Kaunas, 1954 m
143 psl.
3 Ten pat, 55 tt.
4 Filologu Biedribas Raksti, X, 9-12 psL
47
kalbos tiriant ias gramatikas, rei-
kia atkreipti ir Tiesa, kai kurios
D. Kleino sistemos jau buvo ikeltos
(pvz., cirkumflekso vartojimas kil-
mininkui -a- ir ra-
ymas su taku ir kt.)
1
Bet D. Kleino akcentolo-
gija ligi iol dar
Apie D. Kleino galime i
1) i jo gramatikose apie
kalbos ir 2) i jo kalbos o-
Antrasis altinis visai patikimas, nes D. Kleino
gramatikose, paties autoriaus nurodymu, yra
ros

Taigi remtis otais teksto odiais reikia


labai atsargiai.
Apraydamas kalbos D.
Kleinas naudojosi ano meto senosios kalbos grama-
tikomis. Tai rodo toks jo paties pasakymas: "Kirtis, kaip
ir yra trejopas: gravis ir cirkumfleksas"3.
kalbos D. Kleinas ir
cirkumflekso nuo galo skiemenyje: " ...
cirkumflekso nuo galo skiemenyje neturi
klaidingai raoma: regetumbim, zinotumbim"
4

enklas D. Kleino yra vartojamas ne tik
bet ir e ir a kiekybei bei kokybei atskirti.
Pastaroji vartosena atsiradusi, ra-
ybos nes XVI- XVII a. kalbos gramati-
kose irgi vartojamas kiekybei bei kokybei
atskirti: "Das ander Polnische d mit dem accentu
oder langlichten strichlein oben bezeichnet wird/ das wird
schon sdircker fauch mit mehrem auffthun des Mundes/
al/z das vorhergehende aujzgesprochen ... Das ander (e. -
T. B. ir]. P.) hat einen accentum uber sich stehen/ und
wird um etwas subtiler ais das erste aujzgesprochen ... "
5

1
"Archivum Philologicum", VII kn. Kaunas, 1938, 65 tt.
F. Kurs chat. Grammatik der littauischen Sprache. Halle, 1876,
61 psl.
2
D. Kl ein. Grammatica Litvanica, Praefatio ad lectorem.
3
Ten pat, 21 psl.
4
Ten pat, 107 psl.
5
J. Roterus. Schlussel zur Polnischen und Teutschen Spra-
che.. . Dantzig, 1646, 1 tt.
48
f
I
l
i
j
Nors D. Kleinas savo gramatikose yra kad
kalboje tokie pat trys kaip kalboje,
vis jo kalbos sistema nesutampa
su Tai matyti ir i Koinpendiumo kur
raoma: "Ir malonus skaitytojas i suinos... kuriam
tikslui gali ant a, e, i, o, u ir take-
liai, kurie parodo, kad turi tie skiemenys,
vir yra toksai takelis arba skaitytojas
taip pat suinos apie y, visada ilgai, iskyrus tuos
atvejus, kai kita tame odyje yra
taku arba pvz., mylefu, mytek, myleti ir t. t.,
kur kirtis krinta ant e. kur jokio
panaaus enklo, paprastai pvz.,
odiuose Diewas, wienas, dima ir t. t."
1
Si pastaba rodo,
kad D. Kleinas diakritinius enklus ant skie-
bet, nutoldamas nuo kalbos akcentologijos,
jais ie, uo. Antra vertus, i
ios itraukos taip pat matyti, kad ne tiktai trys kir-
enklai, bet ir takas D. Kleino vartojamas nu-
rodyti. to jis
nes taku e


Gal ir y ilgoj o raymas yra tam tikras pa-
Plg.: "Jie (prieveiksmiai. - T. B. ir]. P.) palyginti
su kitais odiais teisingai raomi su y Tai daroma
daugumas turi paskutiniame skiemeny-
je, o taip pat norint atskirti nuo pvz.: geray, piktay .. .''
3
.
Kuo skiriasi vienas nuo kito D. Kleino vartojami diakri-
tiniai enklai Tiksliai atsakyti klausi-
bus galima tik XVI - XVII a. a. senosios
kalbos iuo tarpu tegalima nurodyti
tik tai, kad enklai D. Kleino buvo vartojami kitaip
negu dabartiniame kalbos Atskiri su-
tapimai apie kuriuos bus kalbama
toliau, yra atsitiktinis dalykas.
Daniausiai D. Kleino vartojamas enklas yra
danai dedamas ant aire. juo y-
mima, be vietos, dar ir d
1
D. Klein. Compendium ... , V psl.
2
D. K I ei n. Grammatica Litvanica ... , Praefatio ad lectorem.
3
Ten pat, 9 psl.
4 Pirmoji gramatika
49
ymi a, o e e, nuo siauro
ir e trumpo atviro.
ant o ir u ymi, tiktai
Jis dedamas ant u, tiek tiek ir tvirta-
pvz., Kudikis K 42, 113, ukis K 42, be to,
ir ant u trumpo, pvz.: kunigo K 106, buwo K 68. Plg. taip pat
zmogui G 22 ir geroji G 25. Ant i pasitaiko labai re-
tai: i odio gale daniau ymimas graviu, o
ilgasis y - be enklo. Apskritai, D. Kleino
gramatikose turi - vienur jis vartojamas
kiekybei ir kokybei o kitur - kaip
enklas vietai nurodyti.
Gravio enklas, kaip ir senojoje kalboje, deda-
mas tiktai odio gale, daniau ant i ir u, recwu ant a.
iuo enklu autorius
Pavyzdiui, jis "Daug pirmojo ir antrojo asmens
gale turi kuris asmenyje
atitraukiamas i arba prieais
skiemeni, pvz.: regiu, regi, reg; kenti, kincia; tikiu,
tiki, tiki; zadu, zadi, zada; fakazi, jakai, fdko; prajzau,
prafzai, prdfzo; zinnau, zinnai, :!:inno. "
1
Reikia manyti;
kad gravis, ant pvz.,
prafzau, zinnau, taip pat ymi tik o ne
Cirkumfleksas ( D. Kleino gramatikose vartojamas
daugiausia tam tikroms kategorijoms,
jungiamiesiems balsiams ir vienask.
ir daugisk. kilmininkui, pvz.: girdeti G 152, mylejo
K 72, regeti K 5, jesMti G 23, Z.innotu G 115, bijojo K 83 ir
t. t., akies K 28, garbes G 47a, dienos G 44, diewu K 14 lobizl
G 166, liezuwiu G 32, balandziu K 16, K 2i, jau-
nikiu K 15, bainici6s G 146, dun6s G 42, motes G 72 ir t.t.
cirkumfleksas yra lyg ir kategorijos poymis.
D. Kleino iam atvejui taikyta yra "Cir-
kumfleksu ymimi: 1) daugiskaitos ir dviskaitos
paskutiniai skiemenys, pvz.: fenu dienu, brangu daiktu, ir
daugelio moterikos vienask.
es ir os paskutiniai skiemenys, pvz.: giefmes, dienos.
Tuo jie atskiriami nuo daugiskaitos kuriuose
kirtis yra priepaskutiniame skiemenyje, kaip antai: giejmes,
1
D. Klein, ten pat, 107 psl.
50
dienos"
1
Be to, i matyti, kad cirkumfleksu D. Klei-
no ymimi tiek tiek ir
ilgieji balsiai.
Cirkumfleksas D. Kleino gramatikose dedamas dar ir
ant -okas, pvz.:
gerokas G 23, faldokus G 66 ir t. t.; juo ymimas ir jaustukas
0
, lydintis auksmininko formas, be to, prieveiksmiai wiffa-
dos G 23, atgal6s. Bet nedaug; svarbiausia
cirkumflekso funkcija D. Kleino gramatikose yra

D. Kleino gramatikose turi ne tik-
tai cirkumfleksas, bet tam tikrais atvejais ir takas. Tai rodo
tokia autoriaus pastaba: "Ablatyvas, kuris kalboje
turi paymimas taku, paskuti-
ir nuo vardininko su a,
pvz.: wiena duna, - V. tei/i, wiena duna"
2

vietos atvilgiu D. Kleino pateikti kalbos
odiai beveik visur sutampa su tar-
odiais. Iimtys yra atitraukimo atvejai kai
kuriose lytyse, pvz.: dukterimi K 32, dangumi K 30, zmo-
gurni K 104, ugnimi K 109, wandenimi K 109, aujimi G 48,
dangumis K 30, dukterimis K 33, danguje K 30, dukterije
K 32, dvisk. dukterim, aufifa G 48, akiffa K 28.
Kyla klausimas, ar D. Kleino gramatikose atsispindi
visai rykios kalbos tar-
kuriomis remdamasis F. Kuraitis laikais
kalbos akcentologijos pamatus ?
3
Kad buvo skiriamos XVIII a.
ratuose, tai jau F. Kuraitis
4
D. Kleino gra-
matikose randamos kai kurios pastabos ir
au, ai rodo, kad autorius esant
kalboje priegaides, bet dar nesuprato Antai,
apraydamas au, au ir ai, ai D. Kleinas
aikina skirtybes balsio a kiekybe ir kokybe. Jis rao:
"Pirmoji a, kuri lietuviams yra labiausiai ir inoma)
1
D. Klein, ten pat, 22-23 psl.
2
Ten pat, 45 psl.
3
F. Kurs ch at. Beitriige zur Kunde der littauischen Sprache.
Zveites Heft. Laut-und Tonlehrc der littauischen Sprache. Ko-
nigsberg, 1849.
4
F. Kurschat, ten pat, 39 psl.
51
atvira, iiota, burna._. Jeigu tariama
Ilgiau Ir : . . tada turi.
ar?a kableliu, ypac pnes skiemeni kaip .
ak , r . _, antai.
w . ... pat ir prie u, su kuriuo sudaro
karp antai: kaulas, klriuju, norint atskirti nuo a
au, kriulijits. Kai kuriuose o-
z .net pnes a arba kableliu,
kaip a.ntai: wriikczoju . . . Daugelis po a
atvirosws, arba vietoj u labiau rayti w, pvz.:
Sawle, mzelawjas, lawkju ir kt. Bet, man rodos
didesnio burnos
venmo? del a, kuri itariama praverta
burna Ir del a ... Ir jei u didesnio
burnos pnezastimi, tai tas pats neatsitinka
po a mmkstosws arba sutrauktosios odiuose klausimas
apmaudas ir t. t. kad to-
galima skirti nuo kito a
pnes u reikia kldujimas dukja;"l.
v_Prie D. Kleino
de.smmm e?k!u dviba!siai neabejotinai yra
pne9ardes, karp, pvz.: daiktas, vdik-
C!OJU,v mieliausias, [auksiu, klausimas. Visi
zenklu odiai- klausymas, klausau, kau-
pagal D. a - yra tvirta-
gales pnegaides.
D: Kleino pastabos rodo, kad jis tikrai
dv.tbalsiuose riu, ai ir ail, al, tvirta-
deininiu enklu (kaip tai daroma
Ir o palikdamas Tai
tr ? gramatikose sutinkami odiai su
ktrcmotars dvibalsiaiS au, ai.
suprantama, D. Kleinas priegaides
k?IP ttk dvibalsiuose; mat, lietu-
kalb?s buvo ypatingai rykios:
tv_Irtapradei pnegardei, antras dvibalsio sandas silp-
n ar girdimas, o kai kur ir visai

(plg. for-
mas Kuratis, Grigatis ir t. t.).
D, Klein. Grammatica Litvanica ... , 2 tt.
F. Kurs cha_t. <?rammatik der littauischen Sprache. Halle
1876, 61 p$1.; Litamsche Dialektstudien. Leipzig 1930 XXX i;
XXXVI psl, '
52
enklu D. Kleino gramatikose ie tvir-
odiai: , , , ,
dugiwe G 61, augti K 109, uzauga G 161, aukle G 61, aukfas
G 12(2), 38, 145, 150, 172, K 3(2), 9 riukfu G 159, dukStas
G 24, dukstus G 167, dukSta G 24, dukstinits K 53, pafidukStin-
ti G 95, pajidukstina G 95, nepadukstink K 107, nepafiduks-
tink K 107,prigdunu G98,prigdufu, G98,grdudz G 128, grdu-
de G 128, atgrdude G 170, Karalducius G 62, kdulas G 2, K 9,
kdujus G 98, kdusus G 98, G 12, G 128,
kldufe (interrogaverunt) G 157, klaufu G 2, atfzklaujtt G 170,
dafikldufu 9" 170, krauju ( G 98, k;du[u G 98, k;au.-
fze G 62, laukti G 151 ', G 96, ?9, G 96,
(expectavit), G96, 99, [aukzeme G96, [aukftme G 137, nefulauk
jime G 145, telaupfina G 148, !autis G 153, paldufu K 65,
Saule G 69, 173, K 9, fdugotis G 153, jdugmi G 119,/dug!i
G 119,/dugt G 119, apfdugmi G 119, apfdugfi G 119, nepa!-
mdugtu G 154,/pjduju G 48,/pjdufu G98,Jpdudziu G96,Jpdu-
dze G 96, fpdudzeme G 96, spdudzete G 96, Jpdudzewa G 96,
fpdudzeta G 96, yfpdudziu G 9, fzdure G . .
turi veiksmaodiai su priesaga -dutt: gtrdu}U Gl30,
karduti G 164, karduju, G 97, 99, K 65, kardufu G 97, ifzka-
rduti G 170, kelduju G 97, K 65, keldufu G 97, pateikduju
G 97 130, K 65, pateikduju G 97, prakaitduju G 97, K 65,
prakditaufu G 97, prarakauju G 97, prarakaufu G 97, ragduju
G 97, K 65, ragauju G 97, paragduju G 99, tarnauju G 97, K
65, zinduju G 97, K 65, zindufu G 97; be to, dar ie auk-
laipsnio dalyviai ir prieveiks_mia!:
brangidujis G 27, brangiau/i G 27, brangidufe G 27., brangtdufta
G 27, brangiduje K 10, brangiau/ia K 10, daugidufey G 26,
136, 139, K 102, didziaufias G 27, didzdufu G 160, didzdu!e
G 14, didzdufe G 14, 26(2), 27, didzidufey K 102, galdufey
G 142, 143, geraufas G 150(2), K 9, gerdu!a G 158, gerdujey
G 26(2), K 102, grazdufey G 139, greicidujey G 139, malo-
naufias G 27, malondufis G 27, malondufafis G 27, malo-
ndujefis G 27, malondujojo G 27, malondujia G 27(2), malondufe
G 27, maiondufi G 27, mazdujey G 136, 137, mokycidujas G
133, mokyciaufas G 133, papeikCidujas G 133, pafkiaujas
pafkucidufas G 27, pafkidujey G 142, pikCidufa G 150, pzk-
cidufos G 146, Jzwencidufias G 27, Jzwenczaufefis 9" 27,
fzwenczdujajis G 27, jzwenczdujojo G 27. turt
pat tokie daiktavardiai ir veiksmaodiai: baime G 2, datk-
53
tas G 2, 161, 166, daz'kto G 36, daz'kta G 36, daiktus G 152,
dukteraite G 65, jaunikaitis G 151, mergaite G 66, waiksczoju
G 2, iaidiu K 62, iaidi K 62, aidia K 62, ididze K 62,
zriidzeme K 62, zaidiewa K 62.
enklu tokie
dvibalsius turintieji odiai:
auSta (illucescit} G 127, austa G 129, aufz G 127, aujzo
G 127, praaujzta (illucescit) G 98, praaufzo G 98, apbiaurinu
G 83a, apjibiaurinu G 83 a (2), apbiaurinus G 83a, apbiauri-
nujz" G 83a, daug G 72(5), 136, 139, 150(3), 151(6), 154,
159, 167, K 102, 106(4), nedaug G 135, daugiaus G 7, 26(2),
135, 138, 139, 152, K 102, daugio G 72(2), K 106(2), daugi
G 72, 135, didziaus G 26(3), 139, K 102, draude G 99, dzaukf-
mas G 5, 12(3), 16, 148, dzaugties G 87, dzaugtis G 87, dzaug-
tifi G 87, apfidzaugti G 169, geraus G 26(2), K 102, graziaus
G 139, greiciaus G 139, jaufti G 153, kaulzfus G 2, klaujimas
( auscultatio) G 12, kraujas G 8, K 7(2), laukas G 65, lauko
134, mazaus G 136, pauktzs G 64(2), K 17, paukscio K 17,
113, paukciui K 17, paukiti K 17, pauksciu K 17, paukitzje
K 17, paukti K 17, pauksczem K 17, paukczei K 17, pauks-
czems K 17, pauksc:zeis K 17, pauksciuje K 17, pauksczei K 17,
Sausis G 61, jzaukti G 159(2), K 109, /zaukia K 109, fzau-
kie G 96,/zaukieme G 96,/zauke G 160,/zaukju K 62, antraip
G 137, baidos G 153, gailis G 155, paffigazl G 151, gazfzo G 98,
K 66, gaifzu G 97, 101, kaip G 85, 137, 138(2), 139(7), 142(2),
162, 165(2), 174(3), K 108, katraip G 137, kitaip G 137,
142, taip G 136, 137(2), 138, 139, 174(2), !kaitomas G 83a,
K 82, !kaitoma G 128, wazfus G 50, 52, zoazfaus G 50, 154
K 107, wazfui G 50, G 50, waiju K 107, wazfumi G 50,
52(2) waifum' G 52, waijuje G 50, 52, wazfau G 50, waijum
G 50, waifus G 50, waifums G 51, waifumis G 51, 52 waifufe
G 51, 52, waz/us G 51.
klaidomis reikia laikyti tuos odius ir formas,
pirmojo sando ilgumas nustatytas jau D.
Kleino pastabose, bet kurie tekste deininiu
enklu, auxas G 12, G 38, G 166,
K 6, daiktas G 166, daikta G 146, laukz'em G 153;
ir laipsnis (plg. D. Kleino pa-
"a atviros ios arba kietos ios" odyje mz'elz'ausias):
daugiaujey G 26, didziaujey G 26, 139, fzwenciaufi G 27.
54
Reikia manyti, kad klaidos_ yra kai
v ra mas vienur su enklu, be JO. o Aple
leidia G.

nai bei gramatikos, kur, sekant D. Klemu, tvlfta?_ra_-


y 'd's dvibalsiai ymimi enklu
1
Pavyzdzm1,
des pnegm e .. . d .
k i odiai ir lytys, turintie)l tvmapra
kal ur e o . k' v V klu kltUr
. atvejais . lfClO zen , , .
lr V . be Jo aukstinus K 53, pafzaukstmu K 53(2), graudzza
raso ml d' K 61 f d'
G 148(2), palauju G 98, palaufu G ?8, zzu . ' pau
G 96, infpaudziu G 9; veiksmazodzlal pnesaga -autt.
l G 161 uiujijweciaut G 173, tarnauyu G 99,
G 131, ..
enklu ymimi tvirtagales pnegmdes zodzlal. bazdos
K 108, kaip G 174. . . . V dv
kai kur galima paaikmtl zo Zl_o
k
o V'avl'mu pvz ru'tdu'}U G 97, ruftduju G 97 saba ruftauyu
lrCl ' ., J o k' V o V kl su
G 68. Pavyzdiai, kuriuose a paymeta u, -
. k p Ruigio G. Milkaus ir F. Kursa1c1o zodynuose
tm a su o J
0
1 vo V klu nepa-
duotomis formomis, o tie, a z:rclO zen .
- su lytlml rustaUJU.
91 faugotis G 153, faugoju G 119, faugoyz G 119, [augoy_a
G 11,9 nufz/augoti G 153, alia jau. .fdugotzs, ats,l-.
s indi' tarmese
J. Ruigys jdugoju, G. Milkus F.
ir saugoju). Forma laupjinu G 1 O _atitmka p. Rwgw duo
io odio
2
. _ V .
Kai kur D. Kleino virs dvibalsiO
ne o tik }'ai :odo
k
o v o SvloJ'e pastaboje Taciau tle (dmktavardZlal.
1rc1aV1mas " . . . b
T B i J P.) kirtis krinta ant v1dunmo ar a
. . r ' paukstts
skiemens, paprastai yra pvz.:. . _ '
medis, ukis, Kudikis, rupeftis"3. Kitur zodis paukstzs akuto
neturi. . d . t' gu kir
Sunku ar om1s;. ar ypa m
1
I
reikia aikinti iuos atveJus: ,.G 159, 6_
alia daiktai G 18(2), tarnaite G 4, 48a tarnazczu G 4, Kunz-
1 Pl P. F. Ruhig. Anfangsgriinde einer Gram-
matik. gKonigsberg, 1747, 11 psl.; Ch . .. G: Mielcke.
griinde einer Littauischen Sprachlehre. 1 p.
"di, du in gduti, bdime, nur mit Beriihrung des z un u W!e a.
2 p, F. Ruhig, ten pat, 81 tt. . . . 42 1
a D. Klein. Compendium Litvamco-Germamcum, ps.
55
gaikStis G 65, grdus G 128, Jaugmi, !aug/i, faugt K 91 (alia
su tvirtaprade priegaide), pjauju G 14(2), ap-
piauftit G 169 apipiauftits G 170 apipiauftimas G 169, dujys
G 48 ir kai kurie kiti.
Galima manyti, kad D. Kleinas priegaides ne tik
dvibalsiuose au ir ai, bet ir miriuosiuose dvibalsiuose,
sudaro a arba e. miri uo-
sius dvibalsius, jis taip pat remiasi pirmojo sando ilgumu
dvibalsiuose ir jo trumpumu tvir-
dvibalsiuose. Pirmuoju atveju D. Klei-
nas ymi antruoju - visai nededa enklo.
pavyzdiai D. Kleino gra-
matikose neleidia susidaryti visai aikaus vaizdo, nes be-
veik visi dvibalsiai netu-
ri enklo;
dalis paenklinti o likusieji -ne-
I viso dvibal-
yra nedaug.
rnirieji dvibalsiai
D. Kleino gramatikose
Atpincz G 136, bdrfu G 96, elnis K 5, gdrbinu G 98, K 56, 61,
gdrbino G98, K 66 gdrbinau K 105, garbifu K 56, gelbeti G6, 157,
gelbet G 154, gelbmi G 157, K 108, gelbek G XXIV, 20, 155,
gllbk G 20, pagilbt G 157, 166, pagelbmi G 157, K 108, pa-
gllbejo G 157, page/beja K 108, Gelbetojas G 35, Ge!betojis
G 35, 39, gerfu G 96, kalnus G 167, Lenkai G 61, pagdlbos G
151, paZdndes G 70, pirnay G 135, pafinftu G 129, pakelti
G 171, !dndoros G 159, /irgmi G 119,/irgi G 119,/irgt G 119,
/!rgji G 119, !irgiu G 119,/irgejau K 91,/irgeju K 91, apfirg-
mi G 119, apfirgfi G 119, apfirgt G 153, ifz/irgeti G 153,
tdnkiey G 14, temfta G 128, 129, wdlgzfu G 107, K 114,
wdrginu G 98, wdrgino G 98, iintas G 63, ients G 63, ketwer-
gis G 75, penkergis G 75, Jzesergis G 75, feptinergis G 75.
Veiksmaodiai su per-: pereiti G 158, pereimi
G 117, pirgaleti G 172, pirgirti G 172, pirgulditi G 171,
G 171, pirkalbeti G 23, pirkasti G 171, pirkielu
G 171, pirkenfti G 171, pirmelfti G 171, pirrafziti G 171, pir-
regek G 23, pirreik G 172, pirrijzu G 172, pirrittu G 171, pir-
/t"gerti G 172, perfirgti G 172, G 176, perfweft{
G 172,perfzwietiK 62, perfzwieciu K 62, perfzweiia K 62,
K 62, #rwaikSczoti G 158, #rwerjti G 171,
56
, , k G 154 pirzinnoti G 23, pirzi- periengti G 171, neperzen ,
noti G 172. . vd'liu per- ne-
dvuose su pnes e .. . d
Veiksma o Zl . . rie tro ymu.
galima laikyti . tikg kaip rodo
Cia gah . linksnis per odyje
D Kleino pastaba. " 1. . save kaip antat: perregek
. k' atltrau ua ' . , , . o ti
i s b . . v k lbeti perrajzyti i rajzytz, perzznn
' regek, perka! etz lS a ,
1 ' A '"1 ' " d 'bai ' '
i zznnott . . . mine)l Vl Slal
ie pnega a enklu:
D. Kleino gramatikose nep y G 38 arkliui G 14, barfu
Angelas G 61, Angela G 3
8
:

G 145, K 12, darba


K 65, berias_G _62, drbint' G 20, garbinau K 56,
K 112 garbzntt G 20, g K
1
01 garbindamas K 101,
' K 101 garbznanczam ' 139 S mi
garbinanczo ' k z G 167, jandora G ' erg
garbindams K 101(2), .:_ ;{ f, g G 119 ftengiu G 102, ftengfu
K 91, fergfi .J;C 91,/ergt u; walgfti G 68, walgau G 107,
G 102,/tengzus K64,Jtengf; G 129 Walgomas K 82, wal-
K 114, walgia G 14, G 21, wengiu G 99,
girnas G 68, wen }u G 102, K 64, zenklas G 18.
102, K 64, wengze g . 'ruoa (t. y. tuos, kuriuos
odius, kl'tlur- ne), galima
. vyml a utu ..
D Kleinas Vlenur z . . , labiau kad jie P. RulglO
laikyti

laikomi tvirta-
ir G. Milkaus asakyti kad ir likusius
odio
dius autonal zyml a u u.
zo . v D Kleinas
2
..
pabrezta pats . . 'd. mirieJl dvtbalslat
ie pnegat es v enklu:
D. Kleino gramatikose 17, 60, 61, 152, 153, 156(4),
Alpfu G 101, K 63,6;n(;)G174(:2) K 108, 109, 110(2), antras
158 160(2), 164(2), 1 '. 15B ar G 17, 137, 142, 143,
G 74(5), K 44(5), aplenktt _G 16 'balandiio K 16,
162(2), artima_s G 68, 16, balandiu K 16, balandJje
K 16 baland1 K 16,
0
a l dz K 16 balandiems K 16,
K 16, balandzem Kl 1J:.


G 102, K 64, ber-
balandieis K 16, ba an zzuJe ,
1 Klein. Grammatica Litvanica . ' 23 psl.
ll pat, Praefatio ad lectorem.
S?
Ju G 96, K 65, dabar G 135, K 111, dalgio K 10, dalgia K 10,
dangui K 30, dengia G 99, denge K 66, dengfu G 102, K 64, kal-
ba G XVII(2), 67, 84, 111, 128, 148(2), 168, K 54, 77, kalb'
G XVII, K 54, kalbame G 84 111, kalbam G XVII, 84, kal-
bawa G 111, kalbancio G 56, kalbanciam G 56,
G 56, kalbanciu G 56, 57, kalbaniiame G 56, kalbantiems
G 57, kalbantiemus G 57, kalbantiems G 57, kalbancius
G 57, kalbancieis G 57, kalbanciufe G 57, kalbanti G 56, 57,
kalbancias G 56, 57(2), kalbanCiei G 56, G 56,
kalbancioje G56, 6 kalbanti G 56, kalbanciom G 57, kalbaniioms
G 57, kalbanciomis G 57, kalbancie G 56, kalbancze G 176,
kalbanczes G 176, kalbancies G 57, kalbaniiojo G 60, kalbant
G 163(2), kaltas G 150, kartais G 136, kerdzus G 52, K 31, 32,
keniia G 14, kencze G 14, 95, 96(2), 168, K 101, 114, kenczeme
G 96, 131, kenczem K 101, kenczete G 96, kenczeme G 96,
kenczete G 96, kente G 99, kenczemas G 131, kerfzijem G131,
G 131, aplenkti G 158, nufilenkti G 153, pralenkti
G 172, menka G 146, nuzengti G 171, pasiremti G 159, pen-
kios G 73, penktas G 74, K 44(2), penkta K 44, penkiets G 75,
ramtis G 37(2), 64, ramiio G 37(2), 160, ramCiui G 37, ramtj
G 37, ramttje G 37,6 ramti G 37, ramciei G 37, 38, ramiiems
G 37, ramczems G 175, ramiieis G 38, ramczeis G 175,
;amciufe G 38, rankai K 21, K 21, rankoj K 13, rankos
K 22(2), rankom K 114, rankoms K 22, rankomis G 159, 6 ran-
kos K 22, fmarkiey G 136, /zen G 20, 134, tampa G 126(3),
tampame G 126, tampate G 126, tampawa G 126, tampata
G 126, tetampa G 126(3), tarp G 140, 146, 150(3), 167(2),
K 111, tarti G 95, tarfu G 95, tenK 34, walgis G 146, walgio
G 14, warda G 147(4), 148, werkti G 152, werkie G 98,
werkiem G 98, werke K66, wertas G 150.
Iimtys: kencze G 147, kenczemas K 101, penktas G 74,
rankoje K 13, 21, rankomis K 22, rankofa K 22, !mirtis G
XXIII, 72(2),fmeriio G 72,Jmirties G 72,Jzals G 128, tems G
128, ten G 134. Kad kencziu G111 yra aiki klaida,
tai rodo D. Kleino pastaba
esamojo laiko pirmojo asmens o odyje keniia
G 107 kaip matyti i konteksto, ymi
klaida yra taip pat fmertis 1
1
Ten pat, Praefatio ad 1ectorem.
58
V v do k&d D. Kleinas prie-
Surasytl pavyzdzladl 'b rol au ir ai bei miriuoslUose
'd Vl a Sl
gal es . . sandas yra a ar e.
dvibalsiuose,

stema
D Kleino klrClavlmo Sl 'k r
. . . . k lbos gramatl 1 . . v
. a . Ch Milkaus odynuose, telk],(lnClUOS<:
p Hako, P. RmgJO lr - . . ulrs tai tarmel
. d.. PrUSlJOS a . . 1 lb
Kleino -.a . os
tirti pns1lmkoma D. . . . k i
mediagos.
tle
1
bai reikmingi paminklai ne.
D. Kleino gramatikos a. k lbos ir priegmdel
XVII- . a. a: kalbos akcentologijai.
painti, bet lr lstormel le
9 D
. Kleino -
1
.
t JOS pamink at
reikmingi kalbos ts ort . .
. d' diai reikmingos
D. yra buvo pirmosios
kalbos istonJOJe ne uk de1.1o, . kad jos buvo labai
tos kalbos os n.k bet kad i
1
. . 1 gramatl
1
gos dauge lUl ve es . . ka bos gra-
. b sus1stemm V
kalp lS apl en . fi ' 'k ryskmu negu
sandaros os mat ti ios XVI-
i bet rasto . ybei sistemos
XVII a. kalbos gramauhnes fionetikos morfologijos,
k' k tos epoc os ' .
o 1 t s skiriasi nuo
i dalies smtakses lr y y yra senoJo baluskoJO a
. 'k r'tyJe' omus
Antm, s 1 ! . d .. imas D. Kleino gramau-
(ivirtusio veliau o) e] . M Mavydo Kate-
kose Pirmoje lietuvikoJe V tas
. 7) . ame zemalCl ' a
kizme (154 , tunnel
1
8 41 maksla 8, 6, za zs
senasis ii dar vyrauja, pvzk}ra l5 ir t t. Chr. Stango
8 13, malanei 8, 14, ma 'ii yra p.avartotas
' k .. . siame kate iZIDe 'k 25 kar-
aps alC1av1;nu, . . _ . 610 o - t1 .
aknyje bel antnnese galunese V (Giesmes Chnkszczo-
tus2. Mavydo rastuose
1
. o antrasis -
. knygos pus
1 Pirmasis skattmuo zymt . . . ')
( 1 1922 m. letdmJ . litauischen Katechismm
S. Stang. Die Sprache es
von Mavydas. Oslo, 1929, 40 psl.
59
. .:. I, 1566; II, 1570; Paraphrasis ... 1589 ir kt)
nas1s a kaskart vis sutinkama . b
vartojama malonei 156 11 szodis 153 evetk nuosaktaJ
ir t t B V'l . J' ' ' szmogus 153 12
: . - .. 1 ento Ir . ratuose (antroji XVI
puse) a_ tatp. pat retas reikinys. D. Kleino gramatik a.
a nyktmo procesas irgi akivaizdiai matyti - . ose
vyrauJa lytys su o, pvz.: malone G 15 ., . )ose
!zlowincz G 3 ' G
23
. ' moterzskz G 146
k. . . ' zznnotz ' zodzs G 13, zmones K 31
K .lr t. t.; lytys su a sutinkamos tik a
dmstracijai kiai . p -
panas G 3, K 4, fzlawinr/G 3,
-ytsa tat kad senasis baltikasis a
tarme)e Jau XVII a 'v' t e-
jis ir


Ypac daug D Kl
ni I - . emo gramatikose randame morfologi-
y dabartinei kalbai p .

mos su galune -muz: dzdzzamui G 34 K 19 . l .
jamui G 80, tarnui G 80 K 49 ''d . '. mze G 33,
0
t ' ' wz utznnzamuz G 34
su daugisk. naudininko
mus. zmonemus G 52, geriemus G 40 K 18 ..
G 57, gz'wenantiemus K 35 ir t ,t;zBemetuspaG
s e etma kad Kl -
ninko I ' pateiktos senosios pilnosios naudi-
b ytys su naujosiomis -
para.digmose pirmoje vietoje:
tiems ir tiemus G 81 a;_uz 33, gerzen:s rr .geriemus K 18,
XVII a b . ' Ir t. t. Todel gahma kad
ninko trumposios naudi-
-mus. ' gammi VISai tsstumusws su -mui,
D. Kleino gramatikose g n d ,
postpoziciniai vietininkai. . a a . aznat. ir
postpozicija (polinksniu).
G 135 ... ' paalio einamasi ( 1' ) ' namu} na
-pt': manefp G 77 K 1 s a Iatyvas su postpozicija
. . ' mufump G 77, bazniciofp G 29
Ir pasaito esamasts (adesyvas) su postpozicija -pi:
1
Senasis a "Tk ..
ir kai kurios I. o Iki. be to,
bdininkai bei alininkai), nektos (vadinamieji
60
G 76, jufip G 77, diewiep G 161 ir t. t.
gausu visuose XVI- XVII a. lietuvikuose ratuose, kur jie
daniausiai funkcijas. lie-
kalboje postpoziciniai vietininkai, isky-
rus kuris dar pavartojamas kai ku-
riuose kalbos stiliuose (pvz.,
spaudos), jau retai tesutinkami, be to, jie pa-
prastai eina prieveiksmiais (plg. vakarop, galop, velniop
ir kt.)
1
.
I D. Kleino gramatikose apie skaitvar-
dius galima i ir apie ios kategorijos
kalboje apskritai. Pvz., D. Kleino duodamos to-
kios senos (nuo 11 ligi 20) lytys,
kaip: liekas G 74, K 44 "vienuoliktas", antras liekas ir lie-
kas antras t. p. "dvyliktas", trecias liekas ir liekas treeias t. p.
"tryliktas" ir t. t., o greta su iomis ir antra/ie-
kas, treCialiekas, ketwiraliekas ir kt. Visa tai rodo, kad tuo
metu kelintinius skaitvardius sudariusios
(skaitvardis + liekas L likti) buvo
samplaikos ir kad vietoje jau rastis sutrauktiniai
odiai.
D. Kleino gramatikose itisai pateikiamos ir
(priebalsinio kamieno) dumi "duodu", eimi
"einu" ir efmi "esu" asmenavimo paradigmos, pas-
tabose nurodomi dar tokie io tipo veiksmaodiai: miegmi
G 120, giedmi t. p., prademmi t. p., liekmi K 91, raumi t. p.,
fergmi t. p. ir kt. Kleinas paymi, kad kai kurie atematiniai
veiksmaodiai esamajame laike alia su -mi turi ir
tematines (balsines) pvz.: fergmi- fergiu G 119,
faugmi - saugoju t. p., giemi - giedu K 91. Tokia pastaba
duoda manyti, kad XVII a. veiksma-
formos buvo vartojamos su
kurios tolydio uleisti pirmosioms. Apskritai,
Kleino skyriai apie atematinius veiksmaodius
kalbos istorijos yra labai ir reikmingi;
reikmingi kad XVIII a. gramatikose
tie veiksmaodiai smulkiau o
1
Aliatyvai, kaip gyvi linksniai, dabar dar sutinkami kai kuriose
Vilniaus krato (apie ir kitur).
61
kalboje jie jau visikai inyko (iskyrus tik kai ku-
rias reliktines formas, pvz.: esti, sniegu, miegti ir kt.).
Atkreipia taip pat danas D. Kleino gramati-
kose tariamosios nuosakos su formantu -b- vartoji-
mas, pvz.:
G 109, mokintumbei, mokintumbiwa, mokintum-
bita, mokintumbime, mokintumbite K 58 ir t. t.
kalboje tokios lytys beveik visai nesutinkamos\
tuo tarpu XVI - XVII a. lietuvikuose ratuose jos, galima
sakyti, mirga. kad paplitimas
anuo metu nebuvo visuotinis: gausiau randame
ratuose, kuriuose vyravo ar
dialektas, kiek maiau - vidurio
M. Daukos darbuose (pvz., jo ir visikai neaptin-
kame atstovo K. irvydo ratuo-
se ("Punktay sakimu"). galima prileisti
kad kai kuriose Lietuvos srityse tariamosios nuosakos ly-
tys su formantu -b- XVII a. buvo arba labai retas reikinys,
arba ir visai nevartojamos. Bet sudaro anoniminis
1605 m. katekizmas, kuriame (gal M. Daukos
katekizmo pasitaiko pvz.:
vfzmintumbime 20, ingitumbime 43, tarnautumbime 72 ...
2

srityje Kleino gramatikose yra pasta-
ba apie iki ir po su naudininko links-
niu, pvz.: ik [zei dienai G 168, ik waiku waikams t. p., po
trim dienoms G 169. kal-
boje prielinksnis iki reikalauja kilmininko, o po valdo kil-
ir Tiktai sustingusiuose
posakiuose, k. a.: iki valiai, po deinei, po kairei ir kt., tie
prielinksniai eina su naudininku. Tuo tarpu i Kleino duo-
galima kad prielinksniai iki ir
po su naudininku tuo metu buvo dar kiek vartojami
(bent Kleino, t. y.
D, Kleino darbuose randame ir
kalbos vystymosi Pavyzdiui, jungtu-
1
Tik Link sutinkama su for-
mantu-b-.
2
r, E. Sitti g, Der polnische Katechismus des Ledezma und
die litauischen Katechismen des Daukfza und des Anonymus vom
Jahre 1605. Got tingen, 1929.
62
.. . . airumas rodo, kad XVII a. prijun-
ko kaiJ; vartoJu_no dar toli grau nebuvo nusisto-
pavyzdiuose a.tskiri . !ung-
JUSl. Gram . 'kv .. r vartosena nedtferenct)Uota.
tukai yra

kaip (kad) tai i-
Tai matyt! ts .sa ZJ oz buwo (pamete weidq Diewo
taifyti G 174. Kazp Adomas pu G 174 Paskutiniame
G 139. Kaip butu ant kaip pakeisti
sakinyje, D. Klemo nuomone, z
kada. ar jeib. V k d D Kleinas alia daugelio grynai
Tat?_ pat pa.vartoja ir verstines konstruk-
:F 'k. G
159
ir ant Diewo nufitikieti G 160;
tU G 156 atmenu zodziu ir
kam dera tr ant o G 152 'ir t t ie faktai rodo
kainas ant to tur atmzntz .. . . . r'im ano meto ba-
etu kalbos i-
. v e nes net to >:s pUI us .
nyumuose ras tuos , . k. nelietuvikt!
novas, kaip D. Klemas, nesmer e
. v D Kleino gramatikose
Tuo budu JaU Sl v a valga akivaizdiai
labai reikmingi alti-
ct k d D Klemo gramatl os Y k
?'xva I . XVII a kalbos stru -
mat --
painti.
T. ]. Palionis
GRAMMATICA LITVANICA
fotografuotinis tekstas
5. Pirmoji gramatika
GI\AMMA TICA
Litvanica
Mandato & Autoritate
SERENISSIMI ELECTORIS
BRANDENBURGICI
ad ornata,
& pra:via Cenfura
prirnum
in lucem edita
M. DANIELE j{letn/
Paflore Tilf. Litv.
Pra:miffa dl: ad Letlorem Pr;rfatio
non minus utilis,quam necdfaria.
Cic. de Clar. Or4t.
Nihil fimul eft & inventum & perfedum.
REGIOMONTf,
Typis & fumptibus JOHANNIS REUSNERI,
ANNO cl:>. be. Ll11.
SERENJSSIMO ET POTENTlSSIMO
PRINCIPI AC DOMINO,
DOMINO
FRIDERICO WILHELMO,
MARCHIONI BRANDENBUR-
GICO, S. R.I. ARCHICAMERARIO,
ET PRINCIPI ELECTORI,
Magdeburgi, Prufll;l!, Juliz, Cliviz,
Monti urn, Stetini, Pomeranorum, Calfubio.
rum, Vandalorum, Crofna: & Carnovia: in Silefia
Duci; Burggrabio Noribergenti, PrincipiMinda: c5c
Halberitadii; Marcel! & Ravc:nsbergi,Do '
mmo Ravenfieini,&c.
PRINCIPI & DOMINO MEO
CLEMENTISSIMO.
Q
Vre Tuo, SERENISSIME E T
POTENTISSIME SEPTEMVIR. au
gull:iffimo inter c:rteras quam plures
fubjacetlmperio Terra Pruffica, tribus potis
fimum pro triplici Incolarum gente gaudet
Jingvis,Germanid videlicet,Polonica, & Lit
vanid omnes rnagno in ea vi gent ufu.
adeo ut divifa fit Terra hac in Germanos,Poto ..
nus & Litvanos; Germa nosq; dicere poLfem9
Oeeidenfales, Polonos Meridiona!es, Litvanos
vero Septentrionales & partem orientales ..
colas.
serenijtima Capita magnam lingvarum
cumprimis &Litvanicz,ut
pate minus excultarum omni tempore ha.
buerunt rationem) qvoqvisq; [ncolarum fuo
idiomate & fa eras audire condones, & priva
tas publicasqverite percipere poffet in forma
tiones. Qvem in finem Cd(ijlimm Princeps
DN. DN. GEORGIUS FRIDERICUS bea
tiffim:r: memorilf pofi fundatam a DIVO AL-
BERTO, Primo Pruffiz nunqvam fatis Jauda
to PRINCIPE, AcademiamRegiomontanam
trc=s infuper confiituic ScholtU PrtnJincialen
Salfoltlenfem pro Germanis,Lii(,enftm pro Po
lonis,& nofiram Til(en(em proLitvanis,ut il
Ia:: non tan tum, ceu aliz S(;holz, pi eta tis ar
A 1 tium ..
69
tiumqve forent feminaria,fed cum Latina Sar.
maticcr qvoq;, Polonica fc. & Litvanica,lin
gvcr recce in iisdem docerencur & exerceren
tur: eqvoTrojano prodirent.
qvi EccldiisPolonicis& Litvanicis magno cii
emolumento oHm pra:fici polfent.
Exulf!fom.e rej/r.e Serenittrtis viiv d.y[o,,
P A R E N S Strenijfimt14 9vondam Eldlor D N.
DN. GEORGIUS WILHELMUS Majorum
fuorum pierate & virtutibus nihil inferior
paucisabhinc annis Iaudatiffimam & vere Pa.
ternam pro gente Litvanica fufceperat curam;
dum per Magnificos qvosdam (upremi fuiRe.
giminis Confiliarios.ceu delegatos, adhibitis
duo bus ex Mini(l-erio, Vificacores & Commis
(.&rios Rebus EcclefiaClicis,uc & ScholaClicis O
ptime profpexir,confecto inprimis Reajfo Ge
ca:rera qvam plurimaEcdefi.
arum Licvanicarum falutc:m & incrementum
concernemia demandavic fapienciffime : ut
omnium primo libri aliqvia lingva: Litvani.
cz bene gnarisPalloribus fcriberentur& ede
rentur,qvibus Scudiofi hujus lingva:,ceu con-
venientibus adminiculis, ad cercam aliqvam
& folidam ej us cognitionem
acqvilita majori cum fruelu populum fimpli
cern elogia divina aliqvando docere poffenr.
Sic
70
Sic enim Verba Recdfus habent. tit. i'On btn
J)iilffmittdnlttc. roenfg tn ben
littaufd;cn fcl)n 1 fo
E;prad;e Studlo Theo
Jogico fte ober morgen Ill
6d;ulbitntltn ftlnten
Cagcgen au& bit*
tf& <})rruRm I aud) au&
i'c&J.)dl. ::Xcicf;6 auff aue
bege ben unb 6tflciffigcn mtlffcrt/ Uttb abtr
sucnigunb fd;ltdjte adminicula obtr J)ultfmtttd
an gcbrud'tm 6"c9en ba&u
eprad;crcd}t fundamentaliter unb fdtclter in
rurt;er unb mft gcringn- fcrnen f6n!tn;
eo fol es aDen unb )(ben <})farrtrn bctf!6
2lmpt&/ unO btntn/ fo btr
fdnbtg-unl> I
unb fn)rvl>ap rtwaf I fo
t9cn
,horiren unl> tJtrftigtn ; Unb fonberltci
efnc fur$< Grammaticam,
attorig/ item
narium btr
1 unb was benfdben ttl/
tuefommtn lalfen I ccc. bu
funbtn/baj unb feint Exemplana \'On
Den unb
JU
71
IU5tauff unb ba6
nad,) bcm nid)t cornplec unl) t10lb
fommen I fonbtrrt viet @5efdngc
Sdn I 6o fol Ctl '})farrcrn aud) Qiemit
demanduet unb fcl)n/ ftc fold)e
Grammatidn bcr revifion beG
foUen producirtn unl> ex-
hibiren/ bamit fri aud) fonten
uni> tiber gcbm wcr Den.
Pra:tcrca ne ob exiguum valde nu.merum
Studioforum, qvi fiudia eo dirigunt,ut Ec
clefiisLitvanicis (fortean, qvod illarum Mi-
niftri abjediilimo a plerisch. nullo eciam fuo
.merito, habentur loco) olim pra:effe velinr,
Ecclefia decrimentum aliqvod irreparabile
pateretur, confultum elfe dux it Receffus i lle
Ut Til(a: in Schola Provinciali Pra:ceptor qvi:
dam Lingvz: Litvanicce peritisfimus aleretur.
Adfcribam ipfamet e;us verba: Wtnn
folt< .scfcf)tvinbc l})tflc;ba@jott in @naOcn ftk
ftiJ I '!"taUm 1 unb cdid;e bcr jtfiigm iittaufcJ.?tn
-Pr(brgtr @otus 'IDiUcn
es umb btc Jtirc9c 0otttG .Orto cincn t'lm"
bm getvinntnlwetl nur 4 6cl)ufmtiflcrl
Jmpt
nur nnrgtr irttaufcl)er Studiofus auff Aca
dema au 1 man

72
folc9tn auffh
te: wil bit erforbmr;bajj man
auff folcl)eieutc !U cr3itQtn bebacl)t fetJI
nid)twartetbil} bcriJaU inbem bte
'))rcbiger aile pcrblfcf)/ unb 'f2rer ttlid)e !UIU
gdanget ftntl. 'mere l>erowegm
aud) tvol JU 1 bap &ur Xilflt in
E5cijule tin 1 ber .[ ittaufc9en
redjt funbtgfr unb wolerfaQrner/ gru&ter
Pra:ceptor ober Coli ega wurbe I ber
Jroant;fg/ ober 1 ober aud; root stnaji:

ser sc6ol2rncn -Littaufc9en funda
menta liter informirtc 1 bamit biefetOc
fn& Sripendium naci; Jtonig&l>crg gebrad)t/unb
funfttfger gcbrauct;ct tverben Mnten.
6olte man aber folel)m gctretvm wolgemeinttn
fn 1 wtlrbt man fS
fo $U enbern;ale
Hoc promulgato Recdfu Eleelorali nile
qvidem magis in votis habui, qvam ut ali us
qvispiam Pafi:orum laboriofiffimu iftud mu
nus J ratione librorum partim
rum, partim revidendorum in fe fufcepHfet,
fufceptumq; abfolvilfet; aft cum nee ego, nee
alii mecum, ut ut communi voto expetitum
fuerit,expe&ndo id confecuti fimus; tandem
roga
73
rogatu,hortatuq; vicinorum, maxi me Meme-
lenfium Dnn. Paflorum adduCl:us laborem
huncce meis imponi humeris paffus fum, ne
j uventus Studiofa,nc: dumEcclefia,fuo defrau
daretur bono.
au tern iem novam,cujus necve-
fiigia qvidem unqvam reperta primum
invenire, a:qvedifficile mihi videretur, ac fi
Sifyphi faxum volvere deberem; veruntamen
improbus labor omnia vi cit. Abfolutum
taqve perDEfgratiam laborem,qvi ell:Gram-
matica Litvanica, una cum ab infinitis men ..
dis repurgato,novisq; hymn is qvam plurimis
adaudo EcclefiallicarumCantionum Jibello,
Supremo Seren!f!imtt rejlr.t Cet(irudinil in hoc
Ducatu PrufficrRfgiminidebita cum animi fub
miffione obtuli, inft:itutum<i; meum humi
lime expofui: qvo nimirum libelli ift:iqvo-
riidam VerbiMiniflrorum lin-
gva: Litvanica: cognitione imbutorum cenfu.
rcr,& poftmodum typiscommitterentur.
Petito huic meo cum annueretur
defignatus c:O: conventus Tilla: in a:dibus Au-
toris,qv6 Viri dodi taliq; cognitione imbuti
bina modo recenfita opufcula mea non tevi-
ter& per tranfennan1 qvafi fed in
tentis oculis folicite omnia examinarur,qvz:.
qve
74
qve monenda fuerunt, monuerunt dexterri
me,cunCla mecum dirigentes in Eccleliarum
juventutiStl; Studio fa: commodum a tel; ufum.
nollrum exantlatum laborem fcopum
qvc unanimern diCl:.i Dnni. Pafiores Supremo
Bx&el{ij!imttrejfr.tSerenitat. Regimini fubjellis-
fima Relatione fufiusexpofuerunt,digna
qvc judicarunt ha:c mea qvaliacunque opu-
fcu la, qvo typis exfcri berentur, & publice ex
tarentplurium ufui deftderatisfimo.
Rc:fcri pferunt proinde Ctlfijfr.mo Se
renitatu N11mine Supremi Dnni. Confiliarii ad
tenuitatem meam, gratiose ut
publici juris bina ifta opufcula facerem, id
qvod etiam qvanqvam voto noftro & aJio.
rum expeftatione, ob typi defetlum, tempo
rumq; difficultatc:m, aliqvanto ferius. a me fa
dum eft.
At vero cogitanti varieq; animo volventi,
cuinam primitiiu hll[ce Grttmmaticales potisfi.
mum,confecrarem,rnemoriam mihi rcfrica-
batconfvetudo ilia populi DEI in Vet. Inflru.
mento. qvi ex divino mandata omnesprimi-
frumento,ftve de oleo &mu.
fto Levit. 2.3. five etiam de melle, 1. Chron .JI.
ipfi DEO offerre & confecrare jubebantur, eo
ipfo admoniti non ex folo manuum opere.
fed
75
fed potius ex DEI gratia & benediaione ejus.
modi fruCl9 provenire;pro qvibus qvoq; tam
largus Dator & CoUator ante omnia effet grat1
menteagnofcendus & celebrandus.
fvetudiue,qvippe qva: apud ipfos qvoq;Ethni-
cos_ invaluit, ut con flat ex Theocrit Eidyll.7.
OVld. hb. 10. metamorph. Plinio lib. IS. cap.
L &c. ego etiam adduClus ftuCluantem obfir
rna vi anim urn, ut V4l.r.t Serenilati
hafce primicias dicarem, confi:crarem; cum
lij114 mandato laborem iUum aggreffus, Ejll-5
Autorirate Summa publica: Juci expo
fuenm
7
qvod E!dlor11/ia RifcripfA pluribus do-
<:ere po!Tent. .
'
Ad Autorfm iraq; ram Divinum,a qvo pro
fell:z & conceffa: funt ejusmodi primitia:, ut
redeant, zqvisfimum effe, judicabitmecum
qvivis. Et certe ingratitudinis noram haut
fubterfugerem,fi adalium ufuras transferrem,
qvam a qvo mutuum.
Accipeergo, ELECTOR POTEN
I ME, hafce laborum meorum primi
ttas , nov11m una cum annexo
CompendifJ G(rmaniro, ut & Ltxiro Lil'llllito,
qvz
76
qv:r act pedes Strenipm Yejlr.t Ce/filuJ. fub.
depono. Accipe gratiofovultu &
qvicqvid eft focrijicii,
qvod a me devohsfime oifertur. Vilisfi-
mum eqvidem afpetlu ad Sacra tamen
interiora exoptatisfimum pra:parabitaditum;
qvippe fundarnc:nto bocce pofito reliqvi Ji.
bri Licvanici omnes, ipfa qvoqve Bibli11 Sll&ra
jam lance penfitari, pervideri,autetiam
de novo transferri & confici pcterunt fine ea,
qvam hue usqve plures, hallucina.

Alter qvoq;fi'mi,qvo Principiis iRis Gram
maticalibus Juventus in Provinciali Schola
Tilfenfi ad certam, folidamqve lingvce hujus
cognitionem c:rudiri posfit, hoc ipfo obtine
bitur. Serm!flima Yeftr4 Celjitudo, qvam ad
falutem fuorum,famamqve Nominis immor
tal em natam non igqoramus,pro a vita fua pie
tate & fapientia, qvam admiratione folA ve
neramur, noverit , quid" fa.ltu fuerit opti ..
mulll.l.
Ego hifce primordiis Strenifttm Yej/r4
grafi&
1
favori & prumolionime,meosqvehu
milli
77
millime commendo : autem arden
tibUS fatigare VOtiS OUOqVam deftiterim 1 Ut
E"celjij?ima rejlrA Serenito, cujus fa lute & in.
columitate falus& incolumitas Patriz notlrz
unice nititur, vi vat diutisfime, regat felicis-
fime, Serenisfimumqve Nomen fuum adfe.
ros Nepotes fuos ( qvibus TU A L T I S S I
ME Serenisfimam hancce Domum Brande
burgicamtandem beare vel is! ) propagetex
optatisfime. IT A FIAT! Tilfz 6. Cal en
darum Odobr. Anno 16 H
Polentiflim. Ytj/r. Strtllilat,
Subjet\iffima & devotilliml
mente colens
M. Daniel Jtltfn.
78
PRJEFATIO
AD LECTOR EM
cum falutc: ..
S
l/lo Tibi, LeC\or Benevole, Grttmm4ticen
qva fVOrun
Jam Amm/4 cre,rre vtdetur ;udma; 1mo eontrtt
qvam jam pridem varitt objeurunt pil1res,de lf'VO
rum objellionilnu nonnuUif Tecum priur dijjeram ,qvJm
de inftituto Gramm12ticer Te inform em.
Gemina potifomum eorum Objedioe.R: Prima;
GrtlmmaticenLitvanictJm,qvt certh foil Reguli4 $" ,,
Prcepti4 conftet,ftribi nonpof!e. Rationesi/lortem ,
font: (1) qvoJ /ingva h4c ftt mix/4 f5 confufo lingva z.
UfU4 ejtU inceriUI ( J ) Dialefii vttria.dd jingtt/114 brevi
bUJ re!fondeo
Ad I. Concedo tfVidem ; LingvAm Lilv.tniettm
pure non jluere,ftd liqvore ali arum lingvArttm permix
tam ejfe ,attame confu{ifmi4 e/Jm argui pojft,nego .FJ:Eam-
vi4 emm pluru fint diflioner origine partim
par tim LAtin ,omnium autun m.uime Poloniu; exin
de I 11men non ftqvitur, lingvm hane 11deQ eonfu.fom es
fe ,ut nuUu GrAmmatica/tbUJ Regttli4
1
Declinationi/Jrg fS'
Conj11gationtbut drfiniri qveat,4tlt non effi talem,qv,flt
alittlingv.z,certo fuo g4udeat idiom11te. Yeluti non fe.
qvitur: In LAtina /ingva multa, imfJ plura 'fll4m in
Litv4nicA, reperiunt11r voeabula origine Grttt8;
LAtina lingva efl confufiz & n11n idiom11tit4 /ingvA, Ec
qvu enim ignorat ,Latimu beUeni:ure, Polonos Germ4
e l fie [11cile crules, Litv11no1 f5 benmizare e/
plurimitm po/onizare }ttl pole cui genti 'qnfines font,eum
A
IJ'UIZ
79
qv; commerd12 qvor/; bahentfreqventif!ima.
fo; civitate iU11,qv.e .1 Gr,uu, qv41(b .t Polonis milttiati
font ,donttrunt ,fuufft ftexionib:u 5 regulis
runt. E. g. a GrCO Deus efl Litvdnicum
WAS/ ab domtU urts/ J utrum Stogasf
<i Fut. imp/eo,
do, , ...
taturLitv4nif5 qvoad termmat;onem 5 qvoadm11gna
ex parte jlexionem. Dicunt enim bihniJbufujbutil
eimi/eifuJeititvide inttt,rtt tbem4f4 pag.ll7. f5 fttJifo
A Polonito gt;ed?/ ell !.itvani&um gdceas pucdturn
J eH grie"nieas peccator,a poeorntet
humiiu' a ffarb I tbefoureu,a
flol flalas menfo,a 3dfon;sofana& fie pitt
rfl ali11. Veiuti lAtini a htt.bent 'X""
charafltr, J 11Nt.1J,e pater, J 11J4Ur :4
Dew ,f5 c. Exinde t 4'17Un nuU4m 11dh11c deprehe1).
di confufionem,feji omms vocn,tltm Nomina,tum Ver
b11 ; ipfo qvotj; partiu1/.e 1<4/iur (0111p4hzt.e font, (If 4tl
eerftu foxione.s,!Jmies 5 Jignifoationes coove1Jie)Jti 0.1
dint (5 conft.mti anr11logia
If. Ufum qvod atlinet .fattor,iUumpro 7/iverjif4
loci ($ into/arum. diverjimqdu1?1 effi, tim1 r.dione
FronunciAtionu, tum ttiam ratione gnmu f5 ttrrtJfn4-
tionu, Sic vox giwata vita,rllfionepenr.dtim,gfj/fa.
aliu prodtuitur ,4b aliis corripitur, ttb alih rtiilfi.
1ur 3iwdt<ts 4polonito 3'9wot; giwinim<ts
auf ptr /jntopen a g(wenti vivere.
germanil'.zm wmn dn Q3runnt IJ;cloci, f5 in SamfJ.i .. ,
Gmitivl# tH6uUines Ftime,
Alii in Du,tJtu LilvaniiZ
7
6' qvi bttk
{lint,
80
ftJnt, terminanf vcum vs ""!af!ulini
r>icunt mim pulhnvs/ Gmtt. f5uUtrno. SIC uppe
Gm. uppes/ Fam. Gonere effirt ur ab bu, 11b iUu in Ma
fiulino Gen. uppio.
Jicunt perngaipecuma; .til} m Ltfvam4 maJore pt;::
nigai; f5t .
mAtitllm {cri/11 non pojje. Do mfttJnll4m: Latmu t4
Jem vnx dititur f.1 palumhes f5 palumb111 (5 palumba
apuJM,mialem (J' Propertium. SitGermanieandmz
voumflrihunt (J' prqferunt frlie I ali4s fta:iye I tJii44
(J' c,Ergo Latini (J' Germani non babent cert 41/l
/ingvam, aut non !5
Pr,euptu GrAmmatwlltbut Jrftmrs ? Imo hunc mfinem
tr4duntur Pr11upt11 Grammatiealia, varietAl for
mMJi-1 Agnofoatar,f5 ft [tnt dubirt V1Jf.49J voces, fob
eer/11 rtvocentur, nee liberum fit votibu.t,
etUundem9z termin.ctionibuJ ,pro 4rbllrro ludert.
Ill. Dialeetorum varictatem umcedimUI, Alia
enim efl Curonorum, alia Samogitarum &
Memelenfium,a/ia Litvanorum MagniDucatru; rp4
tAme po.ftrtm4 itm1m pro diverfttate loci. IOi.
enim Inco/,e, qvi in tratl:u WilnenCi habitant, Jere ut
Bavari if": in Germani4 lingv,e
flanf11r ; Dirunt emm unt bungaus at )tames
bus 3ine({\i/ pro ant bAngaus ir .#mes bus
flait Jr tabu Sunu 5mogaus ataiunti
bebcfv fu !!alyb)' bib3iu it matefiot':' pro,
taba i6wis 8unu 3mogaus atentt bebefl}'
fu g<tlybe bibe it majef1otu/ u. Ab rece
dunt 11lii in tratlu Kedaynenfi , &utem 111 Cau
nenfi. Hi enim ad nDjlram DiaiefJum tropitH a(ct
dunf
1
6. Pirmoji gramalik'a
81
1 qvidem rttinent iU.uvoen,jiamesJ
ata.ts/ M4lttl Caunenfts aut em efiam in iisdem vo&ibU4
Aj}eritatrm rejjuunt,r5 nobis cum dicunr,a.teitlateis!
qvod j(a.me jiribunl!cum ia; quam ftri-
pttone tame ne no1 qvidnn imp1'o6.tre pojfomur,cum di
phtbongu.s ia fere ut e ficundum pronuncietur,prout de
valoredipbth.impropr. in Gr11m.p.q.docemur. Hanc
ftqvimur in DueiJtu Pruj{i
4
,ut
poteommum optrmam (1 commotlijlimam; Inflerbur
stamen iUi,qvi in jinilnu m11joris Litvanftt ha
lntant;mm nihil drc/in,mtn ad ejiiJ parris Litv4nilfllin.
_'J'lh!td4m iflis.muluAti frmt pr4frtim in Ge.
1111. infertiaperfona Pr./eriti
r. ,_qvem4dmodum etiam jiamelfia.(a.s
Nor .mG;Ilmmatica noftr.z retinemur qvi
dem z!ltJm termmatzonem Genit.ut (J'
qvorund11m Pr4lteritorum in O/ dil/"trentiam Gmi.
tivi in Nominibur,(J' Pr.ftntu in Yerbi.r
tliltlfnen fatmmr in nojlro di/lritluut5 R11gnetenji,d
IJV89:J ftrminationem a effe
mumorem.
A Dialeao PYibttnfium multum, J Ctltmen(tum
vero noflrafh Dialeflo pn um recedunt Samogitor. Hi
enim jinitim_i ipforum qvotiJ Memelmji.
hJlll mollt!tt'm amant; Ideot}; vocu, qvte
durrttem qvandam.fptrant, magis ad hue emoUiunt. E.
g. cum nos .fecuti Litvano1Magni Due .ftri/Jiml/4 ,tie
b3eiltiems (alb3ems 3ob3ems l1 c. profirunt ,,.
li hM difliones fine iUa confon,mfe 3 (5 Jicunt
tie 3obeil tiems falbit>ms Sic dicunt
f'\lbey pr() noflro I prtJ
t>jiu
82
Y' c. Prttfertll tmumf qvotiJ lmvit41em firmonil.
Non enim ut Litvani M.tlgn. Due. pr#ducunf (5 protra-
bunt vous diundo ; praoe:::
bantis I ftd tiema baiftams ptabd>ant. PomJ
,.zut (onlrabunt terminationes qvorun.
d11m Nominum {5 Yerborum ,ftre ut Allici iipttd Grtt
ros. E.g. 2ttpirftoj' proJl3ganitoje/
2ltpitftoje I I myls/ 5 ' pro
fjwentas/wit5Iibas/mida6/ ftt pro fa(ba.J
pro falbame /fa.lbef om pro falbejome.
!J!!.anqvam nee nobis ipfis inufttaf8 fir jjncope iUa
1
I l"te3libs 1 ut 5 abjt>flio ultim.uum voclt
/i"um ,pr.tjertim in 1. Conjug. ubi itidtm ditimUI,
f5 t.lmo in jitttna.z
jug. Vtrborum augmmfum e in Futuro habentium, ut
rigi/ nrylprc mviil falb pro ea.fba I trut
profrutta; f5 m
bet/ fa.fyt.
Cum hac vero S4mogiti( a Dilllello omninc toTI'llenit
Di1.le8"1&1 Memelenfium, qvi itidem dieunt
bemslfalbems/ fartems/ falbey I 5 ' prout circa
Dialetlosin GrammatictJ pluribur monem9. U6i qviden r.
Samogitic& Dia/e8i nuUa falla en mentio,llfl ex modo
diflu iUam dignoftere poteri4. Curoni ut lncolee
f5 Sttmogitil f.! vicini ta/em bahent Di4
letlum, qv11. om nino ttd moUitiem f/ellitur.
Si autemDillletlos iUM cum no.ftmGermaniea /ingv.t.
&IJnferre vtllemUI , die-erem : Dia/rEium Wilnmftum
omnino rejpondere Dialello Germanorum in Bavaria,
Aupria , ; Dia/e811m Vt1"D C11unenjium (5 di/iri-
lluum f)U&dllll Pruj/I&,Injferburgenjis
1
RagnettnJis ,no-
b
83
ftri tfVDfr lit plurim'km ril/tnfis, ri/Po'lultrt 'Di4le8o
Mi(nico SIIXIrrum ; S1mogit,zrum (5 Memelmfium DiA.
ltflD s.xonitt inftriori4 J Dillltllllm .,,; Curo7101'Um
SeJ tlebu ,ft
l)_tll4 ex profejfo, ($ pi-
Tiblll. ftm tJuftm fint b11juJ lingv4 ne!J'
1-0'JAVfA'ortt:men tfl ttZitter Cuj111lin
gu varite d11ntur DiAiefli, de b1tt ttrla Prll-
cept. Gr11mm1tit.tli4 fcrihi neqvtunt. Subfumo
&tl Efl
Jonua, Dt1rttt1
1
.1f::oltt4, 111 notum , ErgO. ExrtJitZmUI
un11m IIIUJVIIm Dtaleflum , fJV" communijlim11, omni-
umqw optim11 efft unfttur, 'J'CIIlltm modo indigitll'lli.
mul. .Dt hilt tnzd11m111 Prttup14 (5 ,it11 t1mm
ut {i11t 'fltO iUtt b bat difttmi
po.f/mt./1 qvod in juu GrAmmllliru; qvo.
rum qvtd.am flalim puceplw fubjturunt,
flcut nojlr11 Lrtv11nif"

11/ij 411tnn
ptcul'"" anntxtn"'t. Et h11e
funt de prim4 obj1llion(!.J.
, ?b_ietliotalu opru tHGmm-
,,mll.fllu tn/iilufiDniJJw, q'IJandoqvitlem Jut linJVIZ ut
ufo ( feliciils potrfl!
1
ad_ re!P_ondeo, tum extra aifficult
ftt. Non ':'J.vtl/em m.fiwu CD, ufu hujus lingvtt tognitio-
ntm tJIItlmtncum 11}U4 diverfi-
plures Lin.tani, tfiam in todtm Jijlri.
Ita, tltieo 111 vix aliqviJ ttrli folD ufo con!fovi valtAI
l
., ') 7 t
anno11 mtzu.s ad 11/ia ruurrendum
Ul i!J.., li6i IJIIi111 'J'Chrlji l.tpit , f'IJJ pij
rttlt JitiNmJirijlllmfle fit,tkaminAre
IJVIIH
ll4
qve.u, artiol" jiM, utrum appro6mdum ? Imo e:
iUu qvo4 qvi infer optimos Litvanos verfontur 1 (/in.
g'l/4 buie oper.tm navant
1
rarij!imum invmies ,qvi a bstj]
Yer/Jorum, nDn raro qvofh ftnfUJ mut i!atione, animi fui
finfo pojiit. Prttltrell qvam'IJis ufo lin
gvam btZnt difrant {11tilt, non pari tam en fatilitdfe
diftent extttmez , aut non datur familiaru cum
genie Lit'Otzntca In borum potijimum gra-
titZIIZ ej111modi Pr11tept11 font, ut ill Drum ad-
miniculo, omnium qvi Ad mum 'fl.loddam
Eu/l{iafticum ad[pimnt, rudtm1Jplrhm ativo ftrmo
ne olim erudire cupiunt, 4d hujUI folid4m fogni
tjonem TeilJits 6' facilius prnmrirent. Au edit info per
conafUI iUe piUJ S. Bibliorum vr.rfionem, tltlf vrrfo-
rum re'llijiontm, Dei tJUxilianfe gratiJ mrdinznfur Et
clejiarum Lin.tmicarum PtJ{Ior"s , cui l11bori m,uime
nmJiario 4fj; utiliJ!imo via hi foe Prttepth opt ime .fter
nituT. Siqvidem Verborum inteltigentia & concin-
na OruClura cognitioncm & tra8atione pra:
cedar nccelfe eO; & qvantum in vcrbiscrratur 1 tan-
tum etiam de rebus ipf1s amittitur, '"J no6u
monjlrante Perflone Bibliorum vu/g.uJ L11tinJ.
In iUu prius (onveniat inter nos
1
6' tum facilior (J'
frlicior, fine ftopulorum aOifione , aut uUo naujr11gii me
tu fulura erit in il/o Ouano navigllft().
32._vid I qvod in omni/mllingvu babeamUI Grllm
m.ttiuu in flit uti ann ; in Orient ali non fA lit .u, in Lati-
71J fere innumt'I'IM. In Germanic a olim ftrrpftt
nes Cl4illl, in Polonit.tl NitoltiUI Yolkmllrlll YJeremlllS
RoltrUI, in M. L11urenti114 BenediElr
B.t!Jfn'; 'iv.e tame lin gull
bB ufii
85
qfo tttJdifci pofftnt. n#J tf'l/Orh eodem non utere
mar jure,lingvam

(J' conf11fom
dix:re plures
1
ttrliftdojis puuptis eJo!endo, ut tandem
4liqv11ndo cano i/lo,qvG tam diu conffierfo jAutit ,e.mun-
nitore? i
Hifte pr.emijlu jam de Grammatices nofrrz inlli
toto & methodoTecum,Candide Leflor, communica
l!o. In hac adornandtl eo viribUI omnibUI 41/abor.wi, ut
Ti6iexbiberem: (1) veritatem in Prreceptis. Non t
nim Pr.eupt.e ante ufom tonflripfi{ulllfom prius fPeEftt..
wi,accNr.tteexaminavi,& ubi uft jiexiones aut conftru-
ilione.r. vocum conjlawter approbavit, tum demum foper
hoc fundamentb f.1 com:innavi. (z) bre
vitatem in methodo. Abflinui enim;,.
Definitwnumg, a/its (olitJ multitudine, cum illpaginu
tan tum complerent,b aufem ut JilptrvAcant.e propone
rentur; pufopponimUJ,enim hujtU Studiofos t41
jam tmtea ex Latinio GrammAHcis didhiffe if Res
4-Nfem ipfa,qv11 adidiotifmwm hujtu lingv< prDprie
fpellttnt potJtit 6revit11te ,trallavi.
f71114. (J) perfpicuitatem in exemplis,4dto ut ni
hil ajftruerim,u6iexemplanon ejfontAdditA. Exempla
enim Prreceptorum funt anima& vita & facilius per
exempla difcitur,td AriftoteleJ a it in Pl'oPl.fecl.Js. Et
inPoet,dicit idem Pbilofophtu: Exemplis utimur in di
cendo,ut faciliusintelligatur,qvod dicitur.
Non tamen eo fine htte f'ecenflo,ac fi h11nc meum
GrAmmaticalem li6el!uffl ceu abfolutum 5 perftllijfi
mumTi6iLel1or henevole vmditem; nofli enim qvod
primm g!Aciem hJc mea opeUJ /it /4,
IJor,qvi /11cem pu!Jiifam.ajjiciat. res con-
fLlm
86
fummata eft' dum incipit & in omni Ionge
frmpera perfetlo exordia,u/ Seneca mqvtinat,
i2. tib.
6
. Nee ego cuiq'l.lam hoc mNJ vo:
lopr.llreptam,ne& virorum m hac exer_-
citAtiflimorum ttmbrtU hifie ajfundo; net}J ammJU.mt
hi tJ1UJV4m fuit' exiguum l4borem hunc Juvmtutz aut
In propAtu/o emm efl,_tpHmAdmodu_m.
bimz (5 S. Canfto
num libt/Jum una cum Elel1orali deno
minandos (loci rrjjullu citra ulluu pra;u.dmum) Do
minos Pll{ltJres miforim,vidtliut:
Jnllerburgenfes' Dn. Chrijlophorum S.tppun.
ftore-, in ffiubuppcnw/8' Dn. Jqhannem j{(ctn/
P11jiorcm Ca/lm(JV. .
Ragnetenfes,Dn.Jobanntm
R;tgneti, Cf Dn. Fridericum Prtlf01'1tJm Plf/Jortm ZiJ..
Jmfem. .IJ
Memelenfes; Dn.Jcbannun Lekmttrmum
rem Memel (J' Dn. W.ilhe/mum Martmsum, Plljlorem
fl/erdenenftm. . . . .
Viri hz LitvAnic.; pmtiflt"!' a.d
Sereniffimi nofiri Eletloris non domz drCla QfU
ftuiA mu 4&cur a to ftudio pervotverunl' ( td e t t.tm
m
LitvanicusJU.u* no/AJ,lf'lllll
impedimenftt f!'IZvipim" non Co_ egto
)ftd$ in CbmJentu mftsluto de diu mecu (On:
tu/erunt ,me9.J in injlituto mel ,zn nonnuilu
eti41TI uad A.flcv pr4[irtimLrt'llanrcam_opmufltaJ ton-
exindeNomin4. immortttb vmeror.
AttAmtn ne {it IJ'llidem kuqrem ,f5

87
convitiiJ effugere pD}fomUI. Sunt enim nvi 4 -'Pt A
I
A .,(;. A J -, 4 'ZJI'
gu 4 ce'!;o"'" ae nojlru LAhoribw 4deo teme ' .. J
i J .t: . re
u 'J'li!CtfVta 'PJmetnon mteOigunt 'fopercilirJS;
fronte {1 rejt'ci4nt ; Ignorantia Gqvidem
comttem habet cotcmtum,utVirtus invidi
am ; ""' tant.um fibi fomuntttutoritiZtu, utvix per Iran ..
operu "'oflril inJPeflu, qv.e reflijlime; lotiUIIJVI
pojit.t [nt,ea perper11m 'IJiiioslf, Jia4
Sed maiedicis & mordacibus ingenii.s
hbtdo ell: Izfiffe veneno fum rna.. lmo id
e(l '. ut nunqvam ft !Jeatiores 11/liment,
97J4m cum de bene merenik fama tdiqvill de
tr.there pojfont-. Livide nvid i' "'I" J: h
.& .t:. d , , 7 J' ' <JI ,.UJUJ OC In
'ft&tf?U.4. 'hue e(' ,ubuncremento loct,creftit
rnvetJfu mvemend11non ot:l:cienf mv ... u
1
. 'J '" .. .x..:: .. nypen ve,..
.'gme ,dum omnia carpu' arrodH,IIlcer.u (1 tu
J}mcl4 .fomper l.tlitu, (j' nihil qvod laude dignum.
en 4frttum rofer I. Ti6i li/Jens C(Jnced(J, .qvod 'non ()-.

tn nojlra
11
!Jfo/u-
prtmordlll ensm tanlum jimt, (j' indies ad
ma;orem perftflionem tmdunt. .!P.:!!_in ipftmel vo ,
poflqvam lib:rior Aliqv4ntumreddeb4tur
offindmm Nam "'i datum eH 'n
humanarum_ mentium caligine omnia t4m lltt;
":vEv viti ere (1' profPicere, mdrnn nojlro
ordtm, qvifocrn V4rie diflrahimur non
nobil,ftd.4/ii4 vivendo,CJ' qvotidie inftrviendo? '
lr 411/em mibi anim n 1i
i/1. . uu , ttl ecum
.a,aul fDitw mmd.u,qvaiOpuftulo huic vel deflri te
vtl typotbela affudit incuria, lihentijlime
nuem....,
RS
4Ut.em Te nolim i/IM
tit'. ut11t primo ettam tempore,qvo tliM deftnbere tfEpe
rtrf urftrim, mihi91 promijiio
jaa11 JuiJJet.; sd en ob
j
0
,; dij1Antr4m,neuttqvam mthi fuijfelrltnJ7niffM; qva
,.e mihi igno[Ces, ft mendarum nojirJ.
tu;* opinione m.:jorem deprebenderil copi.:m.
(t} Docemus in Grammatic a noflrA.f"!. z.J.6,de
a,primo,eprimo f5 fecundo;
ubi producuntur,5 11"ent11111 [ujlment aut pun
llo notari debe ant, 11libi pereat virgula .:ut punllum
Yerum idnonubivu obferv.:tum t'ft E. g.pag.qz. in
'I.JOCt ta{bamas/ pag. l[j. pafafyl ubi perire 1ebet
virgula,cumibifit a primum brroe,btc mul
timL> SiG e primum mAnjit punllaturn,ubl accentus
foperAii;fjaabJ efl; pag.! 3imijtl P"!., !7: tt}'tiB
p.Jo. infYP' imsp.fl P

ifJ
firgetts. Sic e ftcundum,nobu eltam
feqq.pp. P+' gidems P 41.6' 41.
44.blwinos p. 7z,fmtrtisp.
ray. Mens pr41ereA.noflraefl ,ut ,,.
tiam y IDngum fir . momtum
fuit,ut J perf. yra 4 ver/Jo efmtt}' Iongo ut
videre efl ex ipfotbem.tte p. I2J.ftd nee 111 fl-' perfomt,
nee 11/iu nominibtu 5 ve,bu id .tccur.tle obfervAfumefl,
qvod /Jenevo/111 Le8or ipftmrl . ,
( z) Participium tfi;s reptritur p11g: I. tum f
tHm l/ iu,qvOJ plurn r
ne Jormafionu fit .:b efmt/ ftd rllfttJnt prDnU
ciationu;.f plerii1J enim uti tertium .
( 3) R8ligne ,mentlll Nominum Adje&/lvorum
Em
89
Emph41icorum rtperitJ p11g. 22. ffDOtlgrtt'lJi 1JDitnttlr in
ultima,ut gerafis Fa-m.geraji. Sic em'm a pleri41fVe
'llOj/ratum rffinur ,qvi {5 getafyfis 41/Amtn
&um tommunifomw apud AlioJ oflend4t, IJUtntum.
relliuJ &tJllouri in anteptnultim.e, i!li non
Ubi in(uper in ojifut getojivel
rofe; 4UI geroial 'fl'Od eti4m flexionem Nominum in e
J.Dedinat.ftpitur, ujitaliw ejfo, de'f".o videp. Zf. $
4!1 lbidemduu.fotivi Plur11/uawie afi6/011n,oeu-
los ,aeuntum h4bent in penultim4, 'l'lli /amen dtlttt t/fo
in ultima awia afial dele to Att"uf. Plur. 8' lxtmJiis
at1es ,oeulos.Sic p. 2tl, reprriuntur verbll ftqvenli4-: R4-
rifo'me longM, ut gelbf/ pro gilbel!. !2:!' eum prifJ
rilnu in exempl111'i de/etA poftea nott. Qbftrvattt.
font.
( 4) Regu/Am tertiam z.. Dttlin.ttionis fieintt!llllam
'lltJlo,p,-outin J Detlin.p4g.4S expli&41Hr.
(J') poflfunigamua adde,velin
ems ut J!.iejuwmuvpafuntinem6
(I) P ag. 41.1. 17. poflvoeem S!dbele (J'c. om is
/afom ftq'llmtia {5 num .).a1111111atil.
( 7) Ci1u 5. Dedinationem obforvabu : Gtnili
vum Maftulin in io 111 menefio eJft
M11gni Due. pro qvo Nojlratts cum Samogilil dieunt
meneft'es/ Dar. menefy 1 ut f5 p(emeny in D,l/, pra
t11ctere5 aliidi('tm/ mottri6in Nom.At.tJ' Y. Plur.
(8). je
adde geJe/feJe/ in Lilvani'a noflroqvo.
9ve Dut'atu ttfitoti font.
. ( 9 J Pag.99.adverles,qvod fit
tn e non &t/[e&ut etum in ftcunda fa.et non fM
fie
90
fie Efl enim t/ftttnJum bl'evt,tfDOJ in Du41. (5
' m L,-.. _uf ex tbemAtt ial!4U v1dere
fittpnmu o 1'
fleX 'Jfl(} Alill qvo9JJo,4.aijuJiclliiJAfont .
e
1
10
) DenifJ voum eontrt1ionu,llttt '{T/tf
. ( 'b da locis GrammatittJ noftr oaurrtt
mqvt 111 m
1
. .
non ftri8t pro JuArllm v:oca IUm m
'lltJ.iil in nojlra Lingva vix ouumt ; fta
;,o qoavil ttmtra!fione du'"um /jll4blrttm' ,mo dull.
rumvoeumitJunam,proutvidereefl 1'9c5_ .
y,, omnill,ut f5 alia emtlll qvll m
pneli6eUi dietla font ,optime J nobH an.lt fuiffinl tllltn-
aJman; n.o-
fl
r.U, rout expetiertZm,
P r; p J:
0
Gr.tmm4tices Germamco !tile/.
nt IAmtniJtlaom ,nw d
t h
s 4nnexo ilia omnia emllcul.tt4 dtprebendn qvo
o ut . J'l:
1
.r: e
Gr
ammatici4 inRillltiombUI "'ut.tn tr coni ur
cum 'J'
velil.i)!!}t!. fi vero ingtniil ,qvi&ut nil nif ipfor ii
cereheUoproftciftilur,placrrtpoteOJ""' liZ/'.
/1 "exp/ic4tione,emmd4titJnt P"Jritum{ug,Uand.J exlm
' mittAmNJ ;U
4
e4 tpe [rtti; !116orem bunt qvale":
xtrlm, Jf b 'Pert d-
, nojfrum bonu tAmtn omni 114, 'J'll
1
mll!/"
0
.fort baut ingr.Uu.m,imo uffor"; mE':
ciefillrum Litv,micarum S(ho/a.rumtJr tommffi(l
tmolumtntum. !l.!!,tmjinfm (5 fi 4 a uti J ur-
. DEO TER OPT. MAX. zmmortlllr 1 agtmzu
rt1111U J "d b.
r.s/illt 1 mafevolorumrb fr".lloJ eontJttu mtrdo n t ,_
YaleLe8or Candade,(1 noi noftrorfb conatUf
tuo 4more proft'lvi frrgu.
ln
91
In
Multum Reverendi Docndimique Viri
M. DANIELlS KLEINII, &c.
Grammaticen Lithvan.
Q
VoJibet in populo funt ligna vocabula rerum,
Res eadem dl concHs difcrrpat ilia fono.
Ne, renuunt artes Jingva qvacunq; doceri,
Jure falutari barbara nulla mcret.
Juflum illi cuftum dum former idoneus author,
. Et line lege vagam fub fua ligna vocer.
Cur Litavo Pi etas difci fermone recufet,
Aut Lira vis virtus przoc:ipienda not is 1
Audiit immerito tam en ifihe barbara Jingva,
Hinc: jacuit nullo vindice malfa rudis.
KLEINJUS hoc non fert Mylles in margineCbroni,
Grammatices Litava: dum meditaturopus.
Sermon is genium navus fcru.tatur ubiqve,
Errantemq; fuis digerit iJJe locis.
De'niqve fuccindis digeflum Jegibus ornat,
Et fibi conformem poffe nitere fac:it.
Si fuit,hzc tali gens vindice barbara non ell,
Q.!i lingva eft animis pofi modo cult us erir.
Simon Dachius.
ill A'ad. Regiomont. Poef.
fcof.Publ.
Si
92
Reveren. & Clar.irs.
On. M.DANIELI KLEINIO
Pafiori Litvanorum Tilfenfium, Grammati
cam Litvanicam orbi litera rio communi
canti falutem !
K LEI N I nofler dectUtJJ 'Ph(Zhi
Felici Litavos loqv1/abore
(i)ocehis ; canones qvod ordinafli
rDoElos ]acebat olim
Lingva obftura fitu; jaceret olim
Linsva i!/lota, peritzu architeElon
Yejlrt Grammatic.e nifi extitijfes
Te, K L E l N I , duce Prifcianw ul!tU
plaga.s Litavi timeret unq'Vam.i
CumanoJ , MarculoJ#,
Qyem mo'Veant mali fu{urri
'Pravorum ! Male{eriata turba
lras & cal amos time bonorum.
8i turpis 'Bavii mittd! Maronem
Movijfint, varia (1" maligna fat a
memorare nemo poffet.
'k_od Ji difPiiccat tabeUa ApeUis
Sutori
93
Sutori,tabu!M foa-s Apellu
rDamnet .'t Mens meliore jifta terrJ
Urget propojitum improbo Iabore.
Virtuti invidia eJl comes : Sed ipfa
Virtutem invidia excitare fertur,
Et 'Virtutu opH4 juvare dird
Lingva. Tu reliq'Vos tuos /a bores
l(LElNI confice, fortiterque
UJecurre in ftadio (7 favere perge,
Ut ji1 nofier amor, decwf/J Ph<ehi.
M. Cafparus Devitius,
Eled:ora. Scholz Tilfen.
Rector,
94
GRAMMATICES
LITVANICIE
Pars Prior
DE ETYMOLOGIA.
CAPUT I.
Du
LITE R IS, {criptione,prrmun,ia
fione ttlffr divijione.
I.

TT M 0 L 0 G I A, lingula rum vocum na.
turam explicans , abfolvitur: (I )pr.ec11 ..
gnitione primorum elementorum,cap. r.
& II. (z) confideNztione ipfarum vocum,
feu dietionum abfolute, extra confrrud:ionem
1
po
Citarum,de q uibus in feqq. capp.
II. P 1u M A E L E M E N T A, (eu prmc1p1a...
vocum funt /iter.1quarum n. apudLitvanosvulgo
numeraotur.
a il.!
I
b
f
C C C3 l v t
b
ILl
t e
t -'
(f)
21
no
95
2. DeLilerarum rel14flriptione prommcitttione.
" t:
<> u
p w
t: (,:)
6 6 tj 3 5
Ill. Hz litera: cum Latinis & Germanicis, m.a
xi me autem Polonicis, figura quidem conveniunL 1
fed poteftatis arq; pronunciationis ratione, a Latinis
przfertim & Germanicis, haut patum difFerunt
A,a.enim Litva no rum triplex dl:
p R r MuM, quod Litvanorum maxi me propri
um & familiariffimum ell:, duriter& aperto , aut
didu& q.ore effertur; fed vc:l breviori tempore&:
pronunciationccontractiori, ut in germ_an.vocibus,
E. g. fafau 1 dico,
barau facio,earawijas gladius, &tum in no!lra
lingua fine accentu feu virgula fcribicur ; vel Jon
giori tempore, & didudiori pronunciatione,fere ut
in his vocihus lingua: German. vulgaris, feu inferio-
risSaxoniz1 ut vocant: barcb/
l.\al)r/prol,;etg/ 1\atttEt tum
intigniri debet accentu feu virgula,ptzfertim antu
fyllabam brevem ut: wa!Zataa vefper' wafara
zfias' prifaelmas przceptl\m 'earas bellum...,
maras peftis. Sic etiam anteu, cum
quo diphthonguni co!li[uit,ut faulae
fuquaero, interrogo, ad a fecundi in
verbiS'!Z(aufcmaufcnlco, fauhJUS nxor. In non
nullis vocibus etiam ante i, ut baiftae res, baime
timor, waif6c3Jll ambulo.
Appel-
96
De T..itertltttm re812 flript. (J' proJUtn(iRt. J
Appellari potefia durum {eu di-d udum. . .
SEc u N D u M a & fc-riptiooe & pronunCl;HJone
limite efi a Germanico in vocibus 14tgen I flagen/
faffen;raflen/ut f(auf'm aufculto,ponA ,IDiewa
Domini Dei, fupratfi an1madvenam , mu:(as ca-
rus.
FamiliarHfimum efi Dialedo Memd@'nfium,
qui pro ponas dicunt 3obis
verbum ,pro ijlAwtntt honorare ..
Vocari potefi a lenc, feu contraCl:um , quod
ttr& q.contraCto ore profcratur. Pundo a. notan
pot ell in irs vocibus, ubi fonum habet obfcurum &
q. cum o mixtum, ut: 2l'bomas us,
Johannes, &men amen, a fed,&. Et m Nommatt-
vis Pluralibus Fa:mininorum , ubi interdum pro o
ponitur, ad difterenriam Genici.v. ut
!3{tas bienAs boni dies, pro gnos btenos,pan-
nas wie3libas virgincs hondb: , pro
tvie3libos.
De .r punflatoinfiruAbldti:v.Inflrumentalium No
min. Fum in. vide (Apllt 6. dt' z.Drclin
T E R T 1 u M dl cum virgula transverfali in_,
calce,effcrturq; ut \1tl/fed aliquanto Ienius & obfcu-
rius,quafi abforb.eodo n.E. g. in Participiis Pr:tfentis
temporis' ut faciens'
Joquens. Et in Accufativis Singularibus,ut
DEUM Patrern ilium diem. Qui-
dam exprefse n adfcribunt, ut: IDarana, tdn
nan. Sicfwimm pro Verumhocmodo
A 2 con
7. Pirmoji gramatika
97
4 lJe Lit trAY. re!U flriptiDnt (J pr(JntltJ&Iilt.
Accufacivus,ut ita dicam, local is cum
Accufativo fimplici; Significat cnim fwietan cum
nin mundum' fine nvero fimpliciter mundum de.
norat._
Vacatur a transfixum;& pronunciatione differt
a Polonico quippe quod fere ut o effertur ;
farina,quali lonfa( monea.,
23.b. &: figura & vi con venit cum b Latino,aut
Germani co, ut : ba{as difcalceatus brangua
c:arus.
C c. Duplex ere.: .dliuJ limplex, quod a Litva-
,nis, etiam ante voc.alem politum, nunquam effertur
utf/fed cum libilo quodam,ut; Germanicum, aut
c:. Latinum in his vocibus: cerevifia, cervus,ccdo. E.
g. [rake Tr1nicas, mads potentia, (encugas ca.te.
na, ltiefrus Ccr[artGermanice fcriberes,
ma;isl &c:. notatur, aut jun.
gitur hoc m_odo,CICJ. Et hoc afpcrum,durumque ha
'bet fonum , vclut apud Germanos rfcb in voce_.
l)eutfcbl ur: \"'oficciri
ChriO:ianus,lt;artM Diabolus. Germaoice fcribe-

Si quisautem prcrtorea accurate icire vellec, ubi-
nam,&quo cum difcrimine c 1 aut c; fcribendun1..t
fir, dicerem ; quod c adhiberi de beat :
(1) in iis ubi t mutatum eft inc I at:
.,aeiosa Nominacivopati
tis fel'ltis, fpina, tarnaiciu a tatnaite fam ula. Id
que ex ea regula: quod unitu inftrumenti fatile ;,.
ter 'videuut inc 1Jide p .. g.11.
(.t) in
98
11/mtr.w!IJ ftriptiime Y pre?mnc- f
(:)In Nominibus fc:cundae Declinationis ia fi.
tcmplum,
wmu:tavmea ' uhcaa platea. ubialiquanto
rnollius vox efferenda eft,quam quidtm tfd:J Germa ..
nicum requirit, ut: ceftta bo1;1ot, L1rva, my:::
lincio a mantis.
"It; autem,fcribendum foret, ub; dictio ali qua
pronunc1atur,prorfus ut Gerr 1anicum tfcb
grat. c3artas Dia bolus, {unqu m i tto, '3 onai
h1c.
( No!Abil: C r11.rif/ime ftribi jine aJjeElo i 1 '3 4tt
ttm t; OfUJ non h11bere.)
i).b.nil diffcrdbGermanico&Latino, uG:
IDwafea donum Spiritus. s.;rpifllrTe
autem,ut apud Polonos,alfumit.3. E.g. b{MJI'fma:J
gaudium, cupio, melb31Us rogo. Fit
hoc etiam in nonnullarum vocum fiexionibus,
quamvis 3 in Nominativo haut reperiatur, ut: a
3obis verbum,efi j'Qb3io I 3o-
&c.
t,f e. triplexefl: : Primum cum Germani co e con-
venit in vocibus <!5tnJaltlf..fJ}rc/ J!..d)te. Ec hoc ad
difcrimen e fecundi puAllo notari potell, pra:fc:rtim
ubi producitut ,ut: ib3ioa fcfla fern en, ti;
tva6' Pater. Ubi vero corripitur , perit putlctum,
ut3emcje in terra, fafcme diximus, pro jqmejel
Infyllaba natur:ilonga, maxi me ante bre-
vem, circumflexum quoque admittit,ut:
in ultima
Securulum c. Olltilef &. q. diducto ore effimur;
Jl J
99
d De I..iter.tr .retl.f fcriptione (J poiUIJJC.
tempore a,vellongiori, ceu Grzcorum "'; &:
v! rgula fignatur ,ut hofpes_ ,pelus pal ea...,
lepu5 molles , luxuriofi: Vel breviori ; & tuml
velut a primum , fine virgula fcribitur: ut ,
tU tranftgo, regiu video. Huic e fcc undo non abfi-
rnile ell e Germani cum in vocibus (eben I gebenl
l)eben;f'd)ren/ bencfen/ fd)encfen. Differcnti-
am utriusque e cognofcerc licet ex fequentibus ;
gelbeti Juvare, emt in terra.
Tertium e cum virgul3 transverfali pronunciatur
paulo obfcurius,<Juam ent& quafi per nares.
Ufw ejus ell: ( 1 )in ill is vocibus,in qui bus t1 ante s,
Vt'l j abjettum ell: , urfjro!Sfem fanaificemus,a
tj'wenciu fantlifico. convertit fe, aver
i>articipiis Przteritis:
d ict-n&., 3abeji8 promitteons, baue faciens,_five,
qui dixit,promifitJecit, Sic etiam Pror:fenti
fiens,&.Nomio. Adjdtiv. banguiefi's ca:lc!Hs. frt
qui bus t1 implicite continetur. (J) In Accufativis
Singular. Fa:minini generis.z.declinationis, ubi n le
niter [altern tubauditur,ut: gra tiam, jmtf
terram. Pertinent hue etiam Genitivi Pronominum
I fawts! mei, tui, fui,& Accufativi
mant;tawi/farol!fme,te/e.
[ Sunr,qui etiam explicite hot t1 pommt, pr4{frtim.
in Participii.r, ut: gimmens nattU, mylins
at vero reEfiiisid ante 6 12bjicitur (5 proxime pr.uetlen-
ti voc 4li includirur,]
j'.f. in dil\:ion1bus pure Litvanicis nunquaOL.
fcribi tur jed tan tum in peregcinis, ut: s
Ph.ari.:
100
. De Litera,..realftripti011t 7
Phanfaeus, JofefM Jofephus, affiaa factificium,
cithara, flgos ficus.
(f;.g. apud Litvanos femper durius
quam quidem apud Latinos &Germanos ;Ienius ta!
men quam fl enim fcripta
hzc vox & dunorem pronunc;Jauonem & ali am for
tir.etur fignificationem, utedtas bellum. A non-
nullis fcribitur cum adjunllo i; fed fa:pe pra:ter rei
C.neillo,ex lingua: proprieta.
te,ta!J modo etfern debeat. In quibusdam tameiL
i requiri,tur, ut: b3(\ugiils gaudeo,giefntc
cantcum, baugtaus plus &c.
litert 4pponunt (]I pr4fl"tim,ulli g tJ/l-
videtttr,ut: gl)is ille,gl:]iiU4,
pabnfsmantogf)as eonfoiAtor ; 111 huju/oeo relliilt
jod
eA: an frequenti ufu,utpote qui
.vx polfunt. In prin
cp'o fi a!Jquando adhibctur, idem valet ut
apu,dGra:cos. E.g.l)uma.smens,
ftsdomus,l}a.bana. Johannes, ac
li fcriberes: bmas!ffia 1 &c.
. lo medio infervit tan tum peregrinis vo
uc: O;)raflus ChriBus, cbwolalaus, Satl-
bont,cbus Patriarchs,
f.f;ed)ielis Ezechiel. Sed {i
fcnberedebearpus,quemadmodum loquimur prout
Scaliger vult!. 11. de cc. ll.c. 4-.mallemus tale; voces
ex perrgrinisi n fledentes i tafcribcrc: 2\ti{iu&/
&c.
A 4 J/i.
101
g De Liter re1.1 ftript .- Y pronunci41.
'J/i.triplexdl:: Primum ut figuram, ita & vaJo.
rem Latinz,aut Germa1;1ica: vocal is i retinet, ut W
fiu credo, Vacatur i parvum & breve.
SmmJum & figuram mutat,& naturam Confo
nantisinduit,effenurque ut jod Latinorum..... Lo
cum habet tum in principio didionis, tum i_n medio.
Inprincipio,ut: jubas niger,jt'ifas rifus,JUS vos.
( 0/ljervabu: ubi j efl .ob initio, vitium
pbicum foret,fi illud in medio per j p4rvum (crzbern.Ste
tlljau/ prafjufti' non tfiiau I prafuufti; a jau I
jA_fti.]
In mediointerduas vocales, aut etiam diphthon-
gos frequenter,ut: wejas, ventus, fraujas fanguis,
tufau fratim. Difcernit, diphthongum ei/ ut le-
gatur we jas 1 non weias/attjau;non atd
Sic fcribuntur cum }od omnia Adje8iva Emphat1ca,
11t& Ablativi Infirumenrales: nollJ
g(rag9i/ bt'inojej non bunoie . .
In fine non rrperirur, nifi ubi vocalis eft abjeda,
quarectiam lignum Apofhophi fecum
fert,ut: bienofin die,mcilej' in charitate, mcbbij
jnligno &c.;
Tertium ell- i produdum , aut geminatom...,
( 1JIItm4dmodum Y etere s omne 1 voc41tJ long.u gemin11re
foltb4nt,)& ita fcribitur q;vel con trade V Accedit acl
chirek longum Hebr:rorum, a at y Gallicum, effer
turque ut u Germani,um in vocibus ubel/
{en;buffen. ' .
U/UJejus ell: ( 1)in iis ditlionibus, ubi fyllaba,
ali qua ncceifario produc:cnda eft, ut: mytm am?
tet-
102
De LiterAr retiJ flriptitme f1 pronunciizt 9
triwbe juftitia, gratia, humanitas ,
fl'9B barvlufadam...,
;& fie.,
in reliquis verbis, qu;r augmentum habcnt 111 Fu
turo )? longum.
. (2) In Adverbiis, quz a derivan!ur;
ilia cnim pne aliis merito V long? fwb_un!ur '.tum..
propteracce.ntum, habent m tum et-
iam nommts,ut: gcray bene , ptltav
male, mafonev gratiose, aseiev cxpre!Se' articu
late. . .
(J) Ubi loco in ponitur,ut
fafimas , pr?
imprimo, mtefla,pro m;uve mg mtefia I 1n ctVl
vitatem.
His adjicitur iflirguU trttnfoerf!li quod
!"
(t)in us dtchoOJbq,ubJ !1 ante efr,ut , ltfu
repam,pro linfu/ atmt(u
(I) in Participiis tam
quam Pluralis Numeri a verb1s Secund;r ConJugatJo-
nis,quorum aug mentum e eft, ut:
myUaamans, funt
. .
(J)Accufativus quoque rn 1
virguU ad differentiam v.ocatiVI,par ..
tim Fccminini Gener. in i I ut 30b.i-/ fut-t.
"E-./f. modo fcribitur fine i/ ur: 1.\atafus Rex,
& tum valetutGermanicum fin
; modo cum i/ut fi'eta6 durus , &; tum
A '$ con-
103
14l De Literar. rel14 flript. (5 pronunc.
tum Germani,o f in vocabulis
femer.
1:-l .. in vocibus virgula trans6d no-
vtdetur Polonorum {, quanquam Lit-
'Vamsnon commune eft, ut Pol,onis,ut: w4te vo-
luntas /bafw pars, loffM ma{one gratia 1
n.u ' gul(u jaceo , ga!iu poifum.... u-
l fere fcnb1tur loco duplici t, ut galiu/quafi
ltu&c.
[ f!.!'i!JUJdam,. pr.tfertim h.u literA pro.
difjiciJis. tjJe Vi1etHr; Vtrum h.tut difjicuffer
eJJe.ret,ftqu.u_ dentium gingiv11s extre
'1111/ate mol/1ter firm gat, eamiz dupiic,zndo quafi
pronurmet.]
.. Litera: m/n/ 0/.p/ t/ w. communem cum La-
'ttms atque Germanicis & fonum & valo-
rem....
<0../q. Litvanis prorfus non ell in ufu; fed ejus lo
co ufurpancfw/ut:fwieslys invitator, fwepiu
oleo.
S/f/ a. duplex ell: Primum absque virgula (ibi
lando f durum feu aJPerum...,.
etfcr
tur i Ul fineautem vocis amittit ill am aflperitatenu
. .
ut 8 Germanicum,e.g.flla
ll46 Dommus.
Alterum accentu five virgul}aut pun d-o ligna.
tum,aut cum 3 refpondet German.fd)/vel
'(V x,ut: grie5naspecca
to obnox19 WltSpats herus, Dominus
1
ptaijau
pe-
104
1Je Littf'4Uttl4 fo1'iptitJ1Je f5 prf111t111&i4t. It
peto, fiwenta& fanllus, f3irbie c:or, ac fi fc:ribere
tur: fcbitbis
Poloni circa hanc literam monent,vide
licet ,.smollius efferti, quam quidcm 6, idem nos
quoque hie monere poffemus; quod ncmpe 6 adhi
beridebeat, ubi, prrefertim in fine alicujus fyllabz,
molliter & cum fibilo quodam efferendum eft-
Verum id non ita accurate obfervatur; fedfere pco-
mifcue adhibetur, modo 5,modo ficut & c c; in-
differenter fcrpius fcribuntur, ettam apud ipfos Po
lonos.
[H.scliterA S f;tali modo fignata f5 ftript.l. 8plltl
plerorj, Nojtratt1m h11e IU1J in nullo fere ufo fuit. Hi
enim ejus /Qco uforpare confoevertmt
fd.>/ue: fcbitbis/bufd.>Mfc. dtvero, utreatSetJ
liger monel, confvetudo, qu.e legem b4lltl repugn11.ntem,
torrupttlaeR,non con{uetudo,lih.l. de Lat.ling.ctJp.u.
NQvimtu enim : ( 1 ) literam I] non ejfe Litvano ...
rum pro priam , ftd {4/tem in peregrinis Mnnu0i1 VO
tibsu ufU u1 foprJ diflum fuit. (1) Entia,
littr.:u non ef{e multipliunJM rti
necesjit4fem.... (3) ftriptionem iUam per feb puriJ
Litvani4 effi ignotam, quippe qui Polonor (quorum
tum lingua btte noftr4 m4gn.tm a{ftnittJtem)
ftcuti b4nc ftriptionem per 6 I vel eon/l411
ter retinent. Re{liur ergo nos quoth ejzumodi Ortbo-
gr.tphi4 uttmur,qua cum Cf JUVIntutis informalitJni O
ptime confolitur.
U.u. Litvani unicum tantum habent, nee a
gnofcunt Vau, ut Latini,fed ejusloco, quoties opus

105
u De t.iler4r. ieaJ fo;Yitione & proniinciat.
eft, w ufurpant, ut 2lt>went"s Adventus, 1,f.wans
Selia Evangelium, wirasvir,?Oowit>as David.
( Sunt,qui poft a diduEfum ,ftu durum pro
uftrilmew.e.gr. awfj7tsaHrum,Sawle Sol,
(awfascarisfimUI, (awrfu expeliabo eft. Sed mi-
?Jus rtfle caufo diduEfioru rilfUI ,zsfignari mihi videtur
'IJocali u,cum id {i4t propter a; quod exinde a didu{Ju
'IJOtlltur,quia JiJuEliori profertur ore: U verO manettf
manere debet vocal is ,ntc pr.tttr rei rerejittttem in Con-
fonantem abire; quemadmodum etiam apud Polonos u
femper vocali4 manet, f5 mmquam_ Confonantis natu-
ram induit Et ft U in c.tufo effit, quAre idem qu(Jque non
jit1'tl pofl (l/ene,ftu tontra{/um in 'OOcibUI ffaufttnaS
auftultatio,baubejimaBprovoc atio,ap maubas rna
ror,triftiti4 (:!/ c? llt tamm ejgmodi itomin4 a fe invium
difternipoj/int,(t. diduElii ante u accentu erit notandum;
fhtufimas/ auffas cimunfirxo inftgni-
unt,ut f(au(lmCt.s ;fed ille nan hAbet locum in antepe
nultimJ, velut exGr.tmm4ficu notum eft.]
Ohfor1ll3; etiam U ali quando transverfali vir
8UU notari, propter n ipfi inclufum, ut: apJ?u,fii
accufare, mittere,fflas rnilfus. ,
:f.;,_. a nonnullis fcribicur in diClionibus, 4lUI
ras aurum, b3au,:mas gaudium, (inrmijbe la:ti
tia &c. Sed ob ejus duritiem malum us fs vel gsadhi
bere; id quod ufu quoque jam receptum e(l:. Scri
bitur enim a plerisque b3aug:o:
fmas/vel
':P./y.
106
Deliter/Jr.retla ftriptione 5 pronune. lJ
";SJ,fy. null urn alium in hac lingva habet ufum
pr:etereum,quem de y ptoducto jam antea
tavimus.
33+Duplex eft: Aliud ftmplex, quod molli cum
fibilo effertur , ut Hebra:um T nihil differens ab 5
Germanico. Vocatur feth, feu s Iene, ut 30ranas
lex , fo3ani6 condo, Je)U6 Jefus , tml3SOjU
lavo.
Aliud feu 1lirguldftlm, quod effertur
ut Polonorum cum flridore quodam, ut iobis
verbum , irgas equus. Perperam fcribitur [3.:=
bis 1 apud Litvanos f3 idem valeaL
ut feb.
Ut plurimum autem hoc 3 pofierius appofitam
habet literam if pra:fertim in fine dill:ionis, ut:
b3iu cupio, fCb3iu [edeo. Et ubi Nominativus no ..
minum in is exir,ut bib3io meb3io magna: arbo.
ris. a Nominative btt>ls meb{s.
IV.Dividuntur h:e litera: in Voc:ales & Confo
nantes,ut apud Latinos, & alios.
V.Vo&tJies aut funt fimplius: a/e/ijy/0/U: aut
compofiu,alias Diphtbongi diC\a:.
Vl.Diphthongi alia: funtpropria:ai;ay;au/eiJeyluiJ
uo vel u:Alia: impropru:iajie!io! iu.
Nota (1) Diphthongos improprias leniori Cono,qua
quide proprias efferri,pra: ferci m ia,q ua: fere ut e Gm-
plex pronuciatur.Quapropter plures voces,qua: alias
in ia deltnunc,haut raro fimplici e {cribiitur,ut roi:::
ttic3e/pro winiciaJvineal ba3nic3e /pro
tem-
107
14 De Liter4rllm divifione.
templum,\lenqe pro cia patitur.Et vice verfa bi.::
j(ame pro 3lme
terra, WtntCtM pro wtmc;e/ vinca.
, Sic etiam io ia effertur, ut walgt'o cibi,
utio fmercto mortis, quafi walzia!uria;
fmercta.
( z) QJasdam ex,Diphthongis habere admixtum
i/uhi nempe lingvre hujus proprietas id requirit
1
rna
:ximepofi litcras b/ c/f/l! mj p/w/3. qureinde Di
phtbongi impurz dici poffent
1
ut : biaurus
rmnCiui baculo, weifiey dto, frepe , ufiui
equo1 gimiuifaciei, vultui , giwiui
ani manti, 3objiui verbo.
[ Obferva; i. illudpoft /itertU b/p/m/w/ fteri mo
utjod effirri, ut: biaurus/ q bjauru&. Sid
lobis en lobio , q.lobjo , piauiu, q. 14
gimio q. gimjo/ a lie5'uwislie3uwio q.lie.::
3uW)O.]
plane ut i e. gr.
lap1s; quam vocem (i Hebraicis literis fcribe
res,; foret ultima litera, ut iOP:l'! Sic bu:::
00
[ Utuntur hJc Diphthongo pr.t/tr Litv4nOs eti.mw
fcribunt, 23ucb DeUJ, nul)aftrvUI' biim
dom111. Alth linguu inuft 4ta eJl. J
Vlt. Confonantes itidem funt veljimplices, vel
lcompo/itt, aur mixttt
Compojit.efunt tresc C3/S Czterzfunt lim
.Plices .
Com-
108
1Jt Liter4rumJi'llifltJne. IJ
Compofit.e,4ut mixudhuntur, quod non duarum.....
t4nfum I u.t apud GrdCOJ dupliceJ fer'e plurium
b.abe.ent, ;n1I p!urn confonante;
refolvs poflmt,ut [uprJ vitlimUI.
VIII. Porro vocalcs fimplices dividuntur in bre-
vu& longM. -
Breves funt: a fecund urn non puncratum, e pri
mum& fecund urn in certrsvoc.ibus:


tas/atwcbu/liepe/(iepeme/liepete. Sic in fine!.J
a Subfiantivis in aejut
& Ablauvorum localium, 3objitl:::
,e;snufc &c.
I i primumautparvum
. Long.efunt: a primum,fec.undum puntlatum &
tert1um.
E primum in certis vocibus,e fecund urn a"entua
tum,&v.
A tamen primum, & E fccuodum quandoquCJ
etiam corripiunturlcum videlicet accentus ab iltis in
aliam fyllabam tran6t, ut: tafas Pl. tafai! beta/
fubetu.
o u.Sic o breve e!l: in
mts; long urn 10 malone. u. breve in bta.ngus/
brangumii Ion gum in mufU/jufu/ & in fine omni.c:
'urn Genitivorum pluralium.
[ Ancipites b4 Vocales dicuntur , 71on quOd indiffe.
modo corripi poflint ;ftd
fjUihmdam voczhu; /ong.e,m qui!Jwdam breves Jint,ul ex
ac&'trJIU (5 ufo ccgnoftere /icehit.l
Vocales v. compofitz, reuDiphthongi omnes
long4 funt. XL
109
'li 'DeLiter4rum aivzpone.
IX.Difpefci quoque poruntlitcra:: in Guttur4-
ler, ut funt vocales omnes.
p .1latinm: Bl f.
Lingualo:bf ll tl/t/ C.
Labia/u: blflmlplw.
Dent ales: c/ fls 3 3-
Mixtaefi: r /qure lingua & palatum & dentes fi.
mul ferit.
X.Circa hanc litera rum diftinctionern annotan
da eft fcquens regula :
Litertz bomogene&,ftu 1111itts injlrumenti Jtuile in.
terft permutantur. -
regula Orientalibusquocj; lingu!s
nis e(l ,& infignem ufum pra:bet,non tantum tn
tationeliterarum unius linguce, fed etiam traducho
ne vocum in aliam linguam. Si; ,d,ico :
& anffhwas 1 matutinus, WlC3hbas &
wasjhQtlefius,mutatis inru feb & W Sic a
te fefhi fit a b,3augius I bjauffmas/
a bitbu birpfu. Sid Litv. 3cme terra eft_ Curon:

CAPUT II.
DE LITERARUM AFFECTIO
. NIB US, SEU ACCIDEN-
T! BUS.
I. Literis accidunt: x.Mutatio z.. Contra clio, 3
Ablatio.
Dt
110
De littrArNm muttJtio1u. t?
De Mutatione.
tr. M11tatio accidit tum Vocali
III. Vocaln mutantur vel refpettu form4tionu, vel
refpetlu Dialtllorum.
IV. ratione formationis mutentur elC
ipfis Declinationibus & Conjugationi-bus cuivis in
fpicienti patebit.
V. Sed refpettu DittleEior11m has obfervabis mu
tationes.
A.
1. Pro A habent Memelenfes e I ut: Cf I ego,
pro imitantur enim Latvifcos, feu Curetes,
canquam finitimos fuos, qui dicunt,es ego, tAW feu.
tow/pro awtaw. -
:z.. a in cra(i mutant Wilnenfes in 0 I ut: pofim
coratn,ante oculos,pro po afim 1 notf{tifU non fe
paro, pro nearfl'iru.
Et ha:c: mutatio nofl:ris quoq; Litvanis non inufi.
tata ell.
3 Pro a paffim apud Wilnenfes occtmit U / ut:
l)ungus pro 10angus Ccdum, unffli pro anffii
mane,unt pro antfuper. Sic Curoni dicunt fOeewu
[ecwulpro JDiewa '[ewa.
E. e .
Pro e utuntur Wilnenfe5quando<h a, ut: gar::::
balpro 9arbe honor, pro
gnum,3iama; terra,giara.s; pro giras
honus,atajo venit, pro atef_o. SitPruffice ['a was
pro pater pro f}! efi.
B
111
18 De Liter arum mutariDnt.
Q!!andoq; i & y/ ut: 3infla5/ pro !en etas (t.
gnum, miraculum, tinai pro tenai ibi , mani pro
mam me, 3iami pro jimfl terram' raralyfli pro
faralyfle regnum, bibiby pro bibvbe magnitudo
(Pruffice, fjwint6 pro (jwcnt6 faoCl:us , ni }'TO
nernon.) .
U/ut; ju pro fUtU pro euu
quam...
I. i.
Pro i. lncolz quidam magni Ducatus Litvaniz
frequentiffime habent y 1 ut: pat>arey pro pabatri
fecifti,bayftay pro baiftai res
Apud Curetes pro i reperitur u, ut: cfmu pro
efmifum.
0 o.
Pro 0 in Gcnitivis Sing. primz Declinationis
plurimi Litvanorum, ipri quoq; Caunenfes, malunt
alfumere a/ ut: pona jl)icwa tawa Domini DE I
tui. Nonnunquam etiam pro 0 in NommativJs PJu
ralibus a 1 ut: liggas p&R
ftasjpro hggos ptt'tosjmorb mali.
Memelenfes, ut.pote cum Latvifcis linguz molli
cicm amantes,non tan tum in Genitivis,fed ali is quo-
que locis pro 0 ufurpant afut; pro 3obi6 ver
.bum, Jafubs pro Jofubs jacobus, pro
filowin honorat,fabin pro fobin collocat.
U,u/
U Litvanorum Curoni vertunt aliquando in 01
ut: muffo pro mufu nofter.
VL R.a-
112
De Lite,..trtlm 19
VI. Ratione Diphthongorum nulla: apud Litva nos
occur runt mutationes; Curoni vero diphthongum
ie in fua Dialcel:o mutant in ee I aut a I ut: IDeews
DEUS Pater, a jl)iews [cws/
SlJrat:i a gtiefai peccata.
Pruffi transponunt vocales in Diphthongi!>; dicunt
enimiDeiws pro ?Dicws DEUS, bcina pro biena
dies: Et pro voca1ibus limplicibus frequenter Di.
phthongis utuntur, ut: turimai pro turime habe ..
mus,preilaifut pro pti(aifitcontinere.
VII. Confonanfium rariores funt mutationes.
ln genere obfervandum.
1. Litvani magni Ducatus ex geminis confonan
tibus frequentiHime unam abjiciunt, ut : fitM pro
ftttas alius,3inaulpro 3inn+UJ fcio, upe/ pro uppe
fiuvius.
2. Duplicium loco utuntur Curoni una fimplici
cognata, ut: {tmme pro 3imeterra, es pro aij ego,
fwatf)a pro bien a facer dies. Sic
Prullice: femie terra,as ego, fu:rints fantlus,feimb
na pro etmina familia, domefiici.
3 Confonantes interdum transponuntur, ut:
rnabla pro malba oratio, tifars pro tifta6 reltus,
verus,Prufiice.
De Contratlione_,-
vm., Media litera ex ultima fyllaba Nominum
(ts & is finientium frequentillime abjicitur, & duz
fyllaba: in unam contrahuntur , ut: tjwents pro
tjwent"s/pon6 pro ponas/Dominus, Jesani::::
z. tojs
8. Pirmoji gramatika
113
:o De Littr4rttm tJbttttiont.
tojsjpro JsganitojaB Salvator,fwe'ts pro fudtis
holpes.
Interdum contrahuntur & duor voce5 in unam,
more Gn:corurn, ut: pofim pro po afimis I co-
ram, ante oculos , notmenu, pro tteatmenu no11
memini, nopfenciu prone apfenciu non fuffero,
non tolero, Sic dicitur, pro eie t3'en accede
hue,
De Ablatione_:,.
IX. Yocalu ultima per Apo1lrophum non raro
aufertur, ut: parafiyt' ira/pro ira fcri
ptum efl:, fu mc:mim' pro fu manimi mecum , ne..--
prictelum' In Infinitivis tal is
ablatio vocalis valde frequens etl,ut: mv;:
pro m)?leti amare,garbint' pro garbinti! hono-
rare. confer cap.r f. de Conj ug.
Nota: 1. Non omnes vocales promifcue abjici,
aut tolfi poffe,fed breves tantum; a & i quidem fre-
quentiilime, c autem rarius. etiam an,ci-
pites,ut: mums pro mumus nob1s, )Urns pro JW:
mus vobis. Rariflime longas,ut: gil be pro ge'lbcf/
metricaus&.
2.. Signum Apofl:rophi vocibus non femper ex
prefseadfcribi,fed pro lubitu illud , modo
fubintelligatur, ut: mvlet/ fafyt/fnwm/pro my:::
Nee fern per abjici literam, aur
etiam fyUabam per Apofl:rophum, ubi abjici potefi';
fed tantum,ubi gratior vocis brevitas,vd metr.i neces
ceffitas id reqvirit.
x.E.
114
tJe Accentihut. 21
X. E C onfonantibU& litera f1 au fertu r ante 6/
manente tam en virgula in proximC: pra:cedente voca
Ji, ceu nota a bla ta: litera:, ut : exill:ens, pro
tfans
1
armifu recordabor ,pro atminfu 1 atfll{iJ
mittam,pro atfunfu. lnterdum tamen manet, ut:
plaotabo,collocabo.
XL Abjicitur nonnun'1uarn inugra fjllah11 fi
nalis, ut: po afim';pro po afimis ante oculos,co-
ram, to(' 1 pro tolci catcnus , tift' pro tifcai tan.
turn.._.,.
XII. Per Syncopen aufertur quando<h litera C:
medio dicrionis, ut: pro fiitay ecce. 'O.?elna&
pro Wdinas Diabolus.
XIII. Spirittl djjero exprefse quidem non utun
tur Li tvani,ficutGra:ci,attamen in his vocibus atmaa
dignus,uei5 domus,umas mens,& G qua: forte lint
al1or,vocales initiales,ac {i fpiritu afperonotata:dfent,
proferuntur: atmas;uets;umas.
Nonnulli afpirationem iliam exprimere volen
us,liceram I) pra:figunt, ut: I l)ueie I
mas 1 ceu fupra cap. x. circa literam 9 jam memi
nimus.
CAPUT III.
De
ACCENTIBUS.
I. Accent us tri p1ex efl:,ut apud Grrecos! Acutp,
Grttvu,& CircumfltxUJ; qu1 tam en non fern per dicH
onibus imponuntur, nifi interdum di[criminis& per
fpicuitatis gratit
Sic
115
De Auenti6111.
Sic .Attit$1nfigniuntur vocales A & tin nonnul
lis vocibus,ubi Accentusdicbs vocales,ceu longas, &
magisaperto, quafi orepronunciandas a ca: ..
di,llinguit,ut: m4nasmeus,tdwas tuus, big<t
unt,greas bonus.
Gravinotanturqua:dam Nomina in is/ utEm ..
phatica AdjeCHva Mafculina,gerafis I 1jwentafis/
gecaji I fjwentAji 1 ( excepto
bibeJt.f fecundum D1ale8um Memelenfem
bibaji/ubi tonusdl: in penultima.) Etnonnulla.
Subllantiva Freminina,ut: awis ovis, afis oculus,
3uwis cor. tam en & his fimiles
voces in Accufativo fiugulari,Nominativ. Accufat. &:
Vocat. Pluralibus,retrado accentu,fiunt paroxytonz,
ut: 6'1X'iovem,afioculum,awl8/at1&/ oves,oculi,
oves, O'tUlos. Imi tantur ha:c Fa:minina etiam Ma-
jmogue 1 G. Jmogaus 1 D.
G.atausj D.
Econtra, qua:dam nomina Mafculi-
na inSingularifuntparmcytona, in Plurali nunt oxy-
tona; ut: femita Pl. via, Pl.
lai. Et talis mutatio occurrit etiam inver-
bis przfert.im fecund< Conjugation is , ut: tegiu/
In de Plural is rigimtjrigitej &c. prout
tnfia v1deb1mus.
Circumjlexoligna.ntur: 1. Ultima: fyllaba: Geni
tJvorumP!uralium,& ffttu bicnu anti-
quorum dterum,btangubaiftu pretiofarum rerum:
& plerorurnq;Ge'nitivorum Sin_g. Fremininorum in
ea/& oe/ut: diei, di-
fcer ..
116
'De NDminef$ AuiJmt.ej111. Z.J
fcernunturetiam a Nominativis Pluralibus, in qui.
bus accentus eft in penultima, ut: giefmes I
nos.
z.. Media! Diminutivorum ab Adjelbvis derivate-
rum ,ur: seroeas mediocriter bonus' fllpnoeas
fubdebJiis,funeofus/fubgravis.
J. Verba Secunda? Conjugation is, Futu
ro augmentum habent e vel 0 longum ' ut mvleet
jesfos/ lmperativ. I )eefof/ Infin. mvleti/
jeseoti. In Duali a. & Plurali,fyllabiscrefceotibus,
loco circumflexi,ponitUr punt\um, Ut ; mylffi\\?4
&c.
4 Adverbia fequentia: wiffat>os femper,
galoe retro,retrorfum.
Obfervtt.. (1.) PrOEpofitio in compolitione
Acceotum ex fequentibusSyllabis ad fe retrahit; ut::
regef 1 pirfalbetia
a a sinnoti.
(1) OJ:od de Etrufcorum fcribitur: eam
fcilicet prOEter morem aliarum linguarum accentum
collocareetiam ultra tertiam fyllabam; idem quoq;
de noftrG atferere po!fumus. Sic a finevocis inver
bo rupinafi/acccntus eil in quarta, pttflmaniti in
q"inta fyllaba.
CAPUT. IV.
0(.....
NOMINE &ACCIDENTIBUS
ejus.
1. Hatlenusde principii5 vocum,fivede literis,
ea-
117
:4 DeSuhfl4nt.F5 AtljetlivfJ.
earumq; affechonibus,& ac:centuatione fyllabarum...,
fequuntur voco.s integrre,quarum otto fpecies enume.
rantur: Nomen,Pronomen, Yerbum, Participium, dd-
'1Jerbium,Pr.tpojitio,Conjunltiof51nteriefflo,perinde ut
apud Latinos.
II. Ex hisaliz funtjlexi/es,feu va-
riaripoffunt: Vel perCA[UJ, utNomen, Pronomen,
Participium; vel per Modos, & Perfonat,ut
Verbum. Alia: injlexiles & invariabilr.r, ut: Adver ..
bium,Pra:pofitio,Conjuntl-io & Intc:rjeclio.
[ Articuli,qva/n .tpud in linguJ non
tlantur; ftd eorum loco PronominibUJDemonjlrativis tt
timur,de quibUJvide up.IJ.)
III. Nomini accidunt otto: ,Nume-
1'UJ, Perfona, C4fo, Dec/inatio, GenUJ, Species &Fi
gura_,.
IV. Ex .fl.!!:11itate Nomen aliud eft Su/Jflanti-
'I.Jum, ut: ponas Dominus; aliudAtljeflivum, ut:
bonus.
V. Subflantivum etl vel
Adam;nl dppe/Lttivum,ut 5mogus homo.
Mohile, vel Immobile.
Mobi/e,ut 2fbom48 Adam,2fbomitne Adami u
xor, J'urgisGeorgius,:Jurgiene Georgii uxor
ralusRex,l\aratiene Dominus,
2\unige Domina-...
lmmobile,ut Je;us JESUS, menfa,
fcamnum.
VI. ddjeaivum Nomenapud Licvanos femper
eO: mobile,ut: alta & altum,

llB
De Nom. AdjelJivo. zj'
bibis Nbc magna, & magnum,
latus, plattlata & latu m. Excepto numc:rali ttys/
fub.una genus comple.
thtur. D1co emm trys wsrat;tres viri,ttrs
tesjtres mulieres,uxores.
Not.t, Adjecbva Litvanica (prater uni-
eum tas I guod omnes trn
habet, I ta I tai) runt duttrum terminationu;;,
Mafculma: nempe & Fa:minina: tan tum; tertiaenim
qua: fit generis, non datur. Sed quoties
Neufm,fignificationis refpecru,opus ell, aLfumuntur
&. turn ilia ipfa nan cum Nomine quo-
dam Subfl-antlvo, fed cum verbo plerumq; abfolute
pofitaSubfiantivequoq; accipiuntur, ut: miela it(t
gratum eft' sir a ira bonum efl-' pifta ira malum
ell;. vel abje.cro. a; get I miel ira/pift ira 1 Sic:
p&etefne & gerefn 1 piftefnt
nuclefn.
vera a Mafculinis in us excuntibus defcen-
dunt,mutant terminationem Fa:mininam i in u 1 &:
mutatahac fignificatione adverbiafcunt,ut: gra:
3U ita pulchrum eft, brangu ira carum ell, gitu
&c.
VII . aha funtjimp/icia, ut: giras
bonus; alia tmphAtic4,ut: geraffis/vel demto uno
f gerafi's bonus ille, Fa:m. Sera}i; & ger6)i bona
illa. E. g. efmi Piemu geraft81Ego fum Paflor
Hie bonusdoh. 10, iDwafe ger6ji1 Spiritus ille bo-
nus,Pf. 51.
[ ftuDemo'l1jl<rAtiva, dieuntur. ej
111
mo-
B v di
119
:6 De /ldjellivorum CornpartZtione.
di habent in fine articulum,fou
Pronomen demonflrarivum jis in Maftulinu, (quod eu-
phoniuaus; mutdtur in fis) f5 ji inFrrmmino, deno-
tentfb cum emphaft quadam ejfo inteUi-
gendAm,ut inaUeg. exemplis {1' pluribUI aliu. Sic cum
dico: Jr;us mufU midafis I exponitur; JESUS
nojler iUe dileEfus, cllru.:l. .fi?.!!.a in re imit antur
LitlMniGr4cOJ,qui itidem 11rticu/um raro adhibe
re .folmt rei alicu;iu exceUentiam,aut deftnitam certitu
dinern jignijic&turi,ut Gr.uanic.e literaturll Srudiofi opti-
--rnenorunt. Plur&de hi1 Adjeaivu Empbaticu,eorumf3
!fexionibtM habebu in[r&.]
VIII. Ca:terum com petit Adjed:ivis quoque
fc:u variatio per grad us, at non omnibus.
Dantur enimAdjed:ivanonnulla,qua: talem variatio-
mm nonadmittunr,ut: wiffas omnis,wienas unus
&c. Nonnullorum vero grad us compefantur per par-
ticulas gcraus & gaau\fy I five bau-.r.
& bib3iaufer I bausiaufey/item jft; ceu
funt pleraq;Adjedivaverbalia & Participialia, ut: at?
menus atmmus/melius memor,
annmus optime memor , turys locu-
ples, b1b3iaus f. baugiaus tUt'9Simagislocuples,
[. baugiJufev turys;
pJes, pauper,btbsiau6
pawar,grs magis pauper, pauperior, bibjiau;:;
fey pawarges maltimepauper,pauperrimusJ
fintas doClus, ju mofintas magis dod-us, dollior,
magis con
temtus,contemtior.
IX. Ad.
120
'De AJjetlivo1um Comp(mztione. 27
I X. Adje6Hvorum Comparabilium dantur
tres grad us: PofJiivu.r, cujus tuminationes tres funn
M!is & us/ul'; flwmMs fan&s,bibis magnus,
matonus
Compar11tivrn ,. cujus terminatio Mafcultna eft:
e(nis1Freminina efi1ejut:
ne I bibefnis 1 bibefne I matonefhis I
nefne. ---
Superl4tivra,cujus terminatioMafc eft, au1T(t&
Fremin. I
bib3iaufia!
naufia.
In terminatio Super!ativi as vel
is Jape vertitur, in tsl euphani grariJ, ut:
,;aufefis I 1 pro fiwenc;aufaft's/
obliqui aut em regular iter formantur
ut:
Not4bu: Non-raro offendi terminationem Su
ptrlativi,in is 1 m: btangiciufls 1 malonaufts/
auesciauf(s. Et hinc Accufativi : btangi&ufi!-
matonliuft' I auf6Ciauf1 I frequen ..
tifllme. Freminina brangiaufel aut
brangiaufia 1 malonaufia&c. fecundum valorem
ia/dequa pag. IJ.
X. Obfervanda etiam ell d110m4/ia. Comparatio-
nis,ut: a paf{rujas I paj?ufefrtis efl: Superlarivus
irregularis & paffiliu{aslpoOremus.
Sic Pofitivo caret w1rifttis fenior,magis pra:
cipuus , wirdufas maxime fenex , aut pta:ci-
puus.
121
38 De Numeril Y C11Pina nDmin.
xr. z:;umeri Nominum' Ut apud tres
dantur: vir,motc u,xor,Duali.s,
ut : bu WltU I bw1 moteri. Plura/is , wirai 1
moteres.
Nora: Nomina in Duali nunqrum poni
fidljmper pr.tpojirumjibi habere nomen Numeralebuf
ef '" FIZm. bwi I ut ex pttr&digm.:tibUI Pronominum.
1>emo":ftralivDrum,4111Ut 11/ii vocant, Artirulorum
P,oftli'V_Prum, f4tehit 1). de Pro nom. Et
illud zn p.sr11d1g.Nomznum pr tt{ixum non fit , fo/;inteUigi-
ut Dual. ponu/ i.e. buponu; f.1 ji& in
C&terM.
XII. PerfonreinNomine funt indifcreta: excepto
Vocat. qui fecund a: perfonz tantu m efr. '
. XII.I. Ca[UI funtSex.Nominativus, Genitivus,
Dat1vus,Accufa tivus, Vocativus,& Ablativus.
Licvanicus duplex eft: Jnftru-
mentalu,ut: .& :
0
3obije in
. Plural. )ob,;te&s ve.rb1s, & 30b.siufc inver-
bis.
0/;fervahil: 0 mnes Ablativos 1HjbumentlllesP/u-
1'4lhNumeri formari a Dati vis Pluralibus in Mafcu-
linisquidem extrudendo m; & if uta
I lieuwieis 1
gm@tlS; in Fremininis vero tan tum i
u,t a bunomis 1 geroms
I {J&efmems g1efmemis/ aufims;
firms.
. tamen Mafculina, qvorum Nomina-
tlVUS definma as;habcnt inAblat. aisnon eis; Ut:
StrAie/
122
'
De NtJ11tin: 2j'
a Nominativo gif48/
fjn>entas/midM.
De Ablativorum Localium formatione
1
vide cir.
ca fingulas Dedinationcs fpeciatim.
[ Attmet terminatiotrem Ablativorum U&ll
lium in convenit interSt,.ipttmsLit-
'IJAnicQs. ilJos alijper fil
4/ijper fa! effo puttmt. At 'VtrD ,otiZIIG
&ommodfflimum mihividererur; Ji llblatifJi Majiulino.,.
rum in fel (! in fa e xirent, 111:
fA(e M.sji. giraufilfa FtZmin. (r) o!J tiJflinaio--
nem Gtneru11l.J. ( z) ob ufom linguA ; in no/lro
tpidem DurtJtu,ditli Ablati'Vi per ft tantum,
ftd ur plurimum per fa efferantur. Si 'Vero ""'""ntimr.
terminatio firvAnda foret in utYoj,Gmere,illi utiiJMII-
fm6erem, 'JUIZ en in f( I quippe IJIUCUm dbl41i'DO Sin-
gultni quoque ttmUit eujtH ttrmilllliio ititlem in e
ell.]
XV. Pra:ter enumerates Sex Cafus putant CJUi
datn adhuc plures dari apud Litvanos; videlicet ad
locum & inloco,ut! a Genitivo ba,fmcios formanc
cafusadlocum,adjeCla p/vei fyllaba pi/
mcioji!/bajnitiofpi/ad templum. A Dativo
niCin f ba3niaeip/ apudtemplum. AbAccufati
vo ba}niciejba3niCiona 1 ba3nicion' ( e in o mu-
to euphoniz causa.) Sic in Plurali a Genitivo
niciu 1 feu ( .
mp; mp1. Ab Accufauvo bA)me&es
in templa.
Venlm
123
De C.:tjibw No min:
Verum enim vero cum tales formationes non
lint abfoluta:' ex variatione termination is a prima
impoGtione fed cum afllxis particulis, qua:
Cafus effentiam non ingrediuntur, diverfos cafus
procreare nequeunt. Manent ergo tantum SeK Ca
fus, ut apud Latinos. Vide cap. 2.2. de Adverbiis,
quo ejusmodi formaciones referuntur........
CAPUT. v.
De
DECLINATIONE PRIMA
Parifyllaba.
I. 'DeclintZtiones Nominum , ut apud Gra:cos
(fecund urn Gvaltperium) fie apud Litvanos dan-
tur Jtuin;h; qua rum q uatuor fum pttrijjOalltt 1 una
feu ulcima efl:
II. Prim11 Dulintttio habet duas terminatio
nes, as;& isjvel ys;formatq; Genitivum Singular.
ino&Dativum in ui/vel am.
II I. Nomina ejus funt vel Subll:antiva...,
vel ; eaque omnia MttftuJini. Gene
rif.
Typus
124
De Declin11tione 1'1'imd-
Typus 1, Declinationis,
Nominum Subflantivorum.
Sing: N. G. D. A c. v. Abl.
as
9

ui e
is i
am
Dual. U ii u u.
im
N. G. D. A e. v.
Plur. Qi ams ai
...
us
u
d
itms el
Paradigma in ae.
Sing. N. .ponas 1 Dominus.
G. pono.
D. ponui.
Ac.
V. ponr.
Jnftr. u. Loc. e
Abl.
ai&
Inftr.
ds
Loc. ufe.
1 In fir. ponu I cum Domino
Abi.JLoc. I in Domino.
Dual: N. Ac. & Voc. ponu.
Gen. ponal.
Dat. ponam.
Plur. N.
3J
G.
ponai.
ponu
I>.po
125
Sing.
Dual.
Plur.
'De 'Declitutione
D. ponams
Ac. ponus
v. o ponai.
J In!l:r. ponais
Abl. 1 Loc. ponu fe.
Paradigma in is.
N. J!.ic3uwis 1 Lingua
G. J!..icju\vio
D. J!..ic5uwiui.
Ac J!..ic,;'uwi.
V. a J!.iejuwi.
{
In!l:r. J!..ic3uroiu
Abl. Loc. JUejuwijc.
N. Ac. & V. JLic_5uwiu
Gen. J!..ic3uwiu
Dat, Jlie3uwim
N. Jlic3uroei I
G. J!..icSuwiu
D. J!..ic_5Ul.X)lCtt1S
Ac J!..icjuwiua.
v. A J!.ie5uwci.
f lnilr. Lie3uwiei&
Abl.l Loc. Jliciuwiu(C'
Typus
126
l>e 'Du!in.stloi1ePrim4.
Typus Nom inurn Adjective ..
rum hujus Dedin.
Sing:
Dual:
Plur:
Sing.
Dual.
N. G. D.
as
V. Abl:
as
is
A c.
'l
0
am vel)
( amui
i
Infir. U/
as Loc, arne.
" u u
em
im
u
i u ems; uB
u.
a fnfl. ais
cis
Loc. iife,
Paradigma in aa.
N. mielas gracus,charus.
G. mic(o.
D. miclam 1 & midamui.
Ac.
V. tJ midas
Abl. { InJ:h. m!c!u
Loc. mtelamt'.
N. Ac. V.
Gen.
Dativ.
127
mielu.
mieh!
midicm
c
Plur.
14 De Dulinatione Prim.,
Plur. N. mieli.
G. midu
D. midiems & mieliemua
A. mielus
v. & midi.
I Infl:r.
1\bl. l Loc, mielU(e.
Paradigma in is
Sing.N.wibutinnismedius, bit>is magnus
G.wibutinnio! Nt>3io
D. amui/ Nb3iam; &:
Ac.wit>utinni bit>i (bibem
V. 6 wibutinnis bit>is
Ab. flntlr. wit>utinniu bit>3iu
1 Loc. wit>utinniamt b1b3iame &
(be me
bib3iu Dual.N. Ac. &: v.
G. wibutinniu.
Dar. wibutinniem bibiem.
Plur.N. wibutinni bibi
G. wibutinniu bibjiu

llc. wibutinnus bibjius(&bit>ems
V.& wibutinni I bibi (bibemue/
AbJinfl:. wibutir1nei8/ bib$ieis & bibeis
lLot. wibutinniUiCI bibjiu{e
Nota:
1?8
De 1:Jedin4tione Prim4
Notre.
I. Ad hanc Declinationcm , & qvidem Subllanti ..
vorum, pertinent Nomi.na:
jas &
berojis/ & Zttpitftojis Redemptor,
& palinlfmintojis Confola.
& mofintoiis Didafcalus, Do.
dor,& his fimilia,qure per Syncopen ita fcribuntur:
jsgan'9tois/<6ilbetois;Suu.vertois&c.aut re
ctius. J5ganvtojs/<5dbftojs &c.
II. Ab Adjeelivis !implicibus derivantur& alia
AdjeCliva,qua: emph.ttica feu apodillica dicuntur, ut:
a miclas efi a bibis etl t>tbvfis; a wi:::
butinnis wibutirmifis. Dedinantur utw}; fuA
parte in hunc modum.
Sing. N. midafis/ G. midojo. D.
jam & Ac. 1 v. o
l
is/ Infl:r. mieluju/Loc. mielamjame &
amu)ame.
Dual. N. Ac. V. miduju/Gen. Plur.
N. midicji. G. mieluju. D. mielicmfiems&
liemufiems. A c. mielilfus. V. o midiefi.Abl.mie:'
laifeist mieli\fuf(.
[ Frzmininorum, ut: mieloji Nbefi !5 c.jlexiones
reperire licet c. 7.ttbi de Nomin. Famin, terti.declintt
tioni4. J
Ohjhves velim : J. j Pronominis affixi jis eu-
phonire causa mutari ins in certis cafibus,utin No.
minat. & Vocat. Singulari, Dativo Dual. Dativo
.ace. & Abl. Plurali; in reliqvis au tern manere. (t)
C z trans.
9. Pilmoji gramatika
129
J4 De Dulinatione Prim,
Plur. N. mieli.
G. mie{u
D. micliems & mieliemua
A. mielus
v. & midi.
J Infi:r. miel(ttS
Abl. l Loc. mielUfe.
Paradigma in is
Sing.N:roibutinnts medius, bibis magaus
Nt>3io
D. wit>utinniam/ arnui/ Oib3iam; amui &:
Ac.wit>utinni bit>i
V. o wibutinnis bibis
A b. flntlr. mibutinniu bit>3iu
1 Loc. wibutinniame blb3iame &
Dual.N. Ac. &: V.
G. wibutinniu.
(be me
bib3iu
Dar. Wlbutinniem bibiem.
Plur.N. wibutinni bibi
G. wibutinniu bib3itl
iemue/
lie. btb5tUs(&bibems
V.o wtbutinni I, bit>i (bibemue/
Ab. fin!l:. wibuunneis/ & bibeis
lLo,, wibut(nniii&e! bibjiu(C
Notre
178
De Dedinatione Primtt
Notre.
I. Ad hanc Declinationem , & qvidem Subfianti ..
vorum, pertinent feqventia Nomina:
jas & J6ganytojis
betojis/ 2trpitftojas & 2ltpitrtojis Redemptor,
palinPfmintojas & Confola
tor,ffiot:intojas/ & mofintoiis Didafcalus, Do.
dor,& his fimilia,qure per Syncopen ita fcribuntur:
j sganvtois/ <6ilbetois/6utwertois&c.a ut re-
tlius. J5ganvt<>fs/<fidbitojs &c.
B. Ab Adjeehvis fimplicibusderivantur& alia
Adjecriva,qua: emphtttica feu apodiBic.a dicuntur, ut:
a midas efi mida1is; a bibis efi bibvfis I aWl:"
?>utinnis wibutirmifis. Declinantur utraq; fuA
parte in hunc modum.
Sing. N. mielafis/ G. midojo. D.
jam & midamujam: Ac. 1 v. o
l
is/ In!l:r. miduju/Loc. & mies;;
amu)ame.
Dual. N. Ac. V. mieluju/Gen. miduffi. Plur.
N. mielicfi. G. miduju. D. midicmfiems &
liemufiems. A c. mieh'lfus. V. o
laij'ei6! mielufu(e.
[ FrEmininorum, ut: mieloji bibefi (5 c.flexiones
rtperire licet c, 7.ubi de Nomin. Fmin, terti.declin.:t
lioni4.]
Ob.ftrvn velim : J. j Pronominis affixi jis eu
phonire causa mutari ins in certis caf1bus,utin No.
minat. & Vocat. Singulari, Dativo Dual. Dativo
& Abl. Plurali; in reliqvis aut em manere. (t)
C z trans4
9. Pir moji gramatika
129
6 De Decl;nat;one Prlm.t,
litcrarum fieri in Nomin. &: Voc.
Jllurali: pro mielijie enim dl: midieji 1 itetum ob
fvaviorem vocis fonum. (3) eande'!l ob caufa01 U
qvoq; in Dative Singulari interferi,ut:
jemlpro miel(\mjem. . . .
111. Czterum attendendi funt finguh !r\
hac prima Declinatione, tum ratione termiou1o.gi$
tUm ratione formationis,
1. NominlltivUI terminator in vel '9.6/ ut:
ponaslmielaslper Syncopen
contraCl:io in Nominative freqventHiima ell:)
big verbum,t>it>is magnus,futtinys furdus,
1'9s mutus, :Jinys incantator ; fed hz.c poQ.li{!J
's 1 utpote in fine patil){ltur Syn-
copen.... d r. I d' -.. -
1. Genitivru eumt lf_l 0 ut ex para Yl
dimus. .
[ Ouflrrht: (z) Nomina /'mutlnC
'9 in obliqvis in i aut ; .r& tum 1ac-
centus ex ultima reced1t 1n penulttmam,, aut
nulti mam,& loco i brevis nominum Di(fyllaboruni
ell: y longum,ut: _G. jyn.io/D. 3ynui
. . .
(z.) Genitivus h1c non ab ommbus LJtV3DlS per
effertur: enim magis arridet termi
natio in Mut: 'i:DiewaJbaieta I glta I pro iDiu
Nos ad differentiam Accufati-
vi in at retinemus terminationem 0 I qvaoqvam in
poefi feu metro liberum tibi fit , utram vclis.adhi!'

for
133
be Dulin4tione Prim4 11
'()rm4tur au tern Genitivtu a Nominative, aaf
&is mutando in ol ut: ponas pono/
miclo lliewwis /lie3uwio.
Not11bu: (1) Quz nomina in isexeunr,in pie.
risq; cafibus i retinent: Excipe qva: jod habent an-
teislut: Jsganytojis 1 2ttpitftojisl G.
nytoj o /2ttpitftojo I non Jsganitojio
jio. (2) Q..ua: anteis habentblformantobliqvos
( exceptis Accufativo , Vocativo & Ablativo Locali
Sing.Numeri) in utroq; Numero, ut & Nominati
vum & Vocativum plurales, interjed:o 3 tali modo:
A.Nominativo 3obis verbum, ell: Gen. 3objio/ a
lignum , meb3io I a bibis, magnus
&c.
Q:ra: vero ante is habent tl mutant tin c / ut:
ramtis baculus, G. ramcio I a gnus
cio I prout feqventia paradigmata ad oculum mon
ftrant......
Sing. Dual.
N. 3obisl rantris N. Ac. V. 3ob:{u ramciu
G. 5ob3iolramtio G. ramcit.
D. tamciui! D. 3ot>Jieml ramcieml
Ac. 3obilramd
V. o 3obil ramrit
A b. f 3ob3iul
l3ot>ije/ ramtije.
Plural.
N 3objc:i/ ramciei
G. 3ob3iu/ ramciu.
P. iobjiemsf
C J Ac.
131
J$ be Dulin4fione Primli.
Ac. 3ob3ius/
v. a 3ob3eil
Ab. 3ob3ieis ramctets

[Memtlenfts e Nominativo Plur. horum p4rtltlitm.i-
tum excludunt ob !tnifJrem fonum, Y dicunt jobei/
e5 hinc in Dat. C1 A/;/, Inftr. 1
beis
3 Dativru Nominum Subllantivorum ddinit
in Ut/ Adjed:ivorum in interdum
ut ex paradigmatibus an tea vidimus.
4 Accufotivw tum Su hllantivorum,tum Ad-
jetl:ivorum finitur C./ a Nominativo in qvz ve-
ro is habenc ,faciunt Accufativum peri t TFilnenfi-
bUJ terminatur Accufotivw in u 4NominAt,in aslut:
, ponu gt'ru 1 pro Zlugela 1 pona
gna.
[Notatur Accufativus in virguU traruverfa ..
li,non _tan tum ad differentiam Genitivi Singularis,
1tidem nonnulli in a terminari volunt; fed
ad elevationem ultima: fyllaba: ddinentis in
A/.Inqvo n implicite conrinetur,ut: mytee ponfl
i:>tew!} Dominum DEUM tuum. Sic
<J,v?q; A.ccufativus in i notatur virguh1, ut:
ftfJUWl]
Formllturautem Accufativus a NominativoSin-
gulari, cujus vocalem, five fit 1 live il confianter
ut: ab auf{ae aurum, fitAccufat.
a hgnume.ll tantum &
abjctl:o.
132
De 'Dulintttione Prima. J9
f. 'PocativUJ fimilis eCl: Nominativo in Adje-
aivis,non vero in Subfiantivis, qvorum Vocativus a
Nominibus in 1 ddinit in e/ ut: pone t'>tewe/
Domin'e DEUS a
Excipe. Nomina Propria in as bifyllaba faciunt
Vocativum in Jonail Polyfyllaba
tamen etiam cfiniunt,ut: IDowibeJofubc.
I habent in 'Poc.etivo Nomina in is exeuntia
ut funt: (1) Propria:
I fl:nfis j 1J!nfyl 2tnusf{& 2tnusfil
fullts/J..fnfuUl;& per Apocopen, brevitatis gratia,
2tnnuf ..fnfuU'b)AppeU.ttiva: wail:disiV.
filii awinelis 1 ncprictelis/ ncprietdi.
Qyo pertinent:
betojis I ESutwertojis 1 &c v.
2ttpirftoji;&c. vulgo 1
;au;&c:.
6. AhlativUI geminus ell: : lnflrumentalis in U/
qvi cum Nominative eft parifyllabicus & termina-
tione cum Genitivoplurali coincidit. Localu in t/
qvi inNominibus Subftantivis 6nientibus Voca-
tivo fimilis ell,difiingviturtamen ab illo, Accentu:
Vocativus enim accentum habet in pen ultima, Ab-
lativus vera in ultima' qvi inde 9voq; pun8o fupra
e finali differentia: causa infigniri poteft, ut Vocati-
vus tit p6ncl In NominibusAdjecH-
vis,necoon Suhfiantivis in is Nominativum nume-
ro fyllabarum excedit,ur a ell Ablativus Lo-
calis.,mie(ame/ jobije/ & per Apocopen
. -
C4 - Wil
133
4
D De Declinatione Primtt, .
[IPilnenftJ faciunt Abl. Loc. in pI ut:
pro in fudore.] . , ..
Formatur Abl. lnfirumentahs a Gentttvo mu
tando 0 in u: Localis vcro SubflantlVOrum a No
minativo, mutando as m et& is in ife;
rum a Dativo, tan tum e ultimce fyllabce adpctendo,
ut ex paradigm. ad oculum apparet. .
7 Nominativw &.Vocativfl4 PluraleJ
'l/orum ddinunt in & ci; Adjeaivorum vero tn a/
vocalem fimplicem. . , .
Formatur Nominativus Plurahs a Nomtnat:
Singulari, Ut ponait a ponas I lie3uwd a
3uwis. .
(.d ere8zu efl Plur.
in tftmp/exmutato,eupbom.eg,.a_u",] .
8. GenitiVUI in hac & omnibus ccetem Dec:hna
tionibus exit in ulquod circumflectitur.
9 DativUI Sub!lantivorum e!l in ams I ut_:
Nonnunqvam interferitur U/Ut
gamus. AdjeCtivorum in iems & per
ttmus/ut: gfa:iems
ralgai. .
10. Atcufotiv114 in us cum Sub!lanttvorum,
tum 1\djeCl:ivorum. . , .
Excipiuntur Nomma Numeraluz a _qvacuor usq;
ad decem incluGve,qua- licetin Mafc:ulmo generefe-
qvantur paradigmata hujus
tionis,non tamenhabent Accufattvum US/ fed lS fi-
nientem,ut: eeturis/penfisl6e(Si6 winas; 4+
6. viros, nonfetutus &c:.
ll.Ablfl"
134
De DeelmlltioneSuunall. 41.
II. Plurales Local. formantur a Geni
tivis, mutato uin ujelutponu ponil{e1 miehc
miduf(.
De capite in
genere mo?Jillum fuit ,uhi vide.
JV. Ad hanc Declinationem pertinent qvoq;
PluraliA, ut os, faux, de
mus, marsfineiindufium! & prius memorata Nil
meralia feruri;penei;f3e6i;feptini &c.
V. dnoma/4 hujus Declination is funt nomina
qvzdam Mafcu1ina in is;qvce Vocativo !ingulari ex-
cepto, prorfus ut Fa:minina tertia: Dedinationis fie-
duntur1de qvibus confule cap 7.not.1.
CAPUT. VI.
De
SECUNDA DECLINATIONE
Parifyllabica.
1. Secund4 Declin4tionu Dua: funt terminatio-
nes: & i;cujus Nomina Genitivum llngularem fa
c:iunt peros &Dativum per ai vel ei.
II. GenerA habet duo : Mafc:uJinum &: Fa:
mininum....
III. Maftulini Generis funt certa qva:dam No
mina : Sub3ia judex, fo;nabeja Concionator,
Patriarc_ha I
bfia Evangeltfla, Palattnus, wa3ntCta
au ri evergeta,benefatlor ,pirtaOtja ma
lencus,& fi qva: forte fiat alia.
Cv
135
4t. De Deelln11thne Smmrlii.
Cretera Nomina tum in 1 tum in i fu.nt Fee
minini Generi4.
Typus 2. Declinationis,
Sing: N. G, D. Ac. V. Abl.
ai a fa
oe loje
ci e i
Dual. i A om i i.
Plur. 08
u As
08
omie
es ofa.
Paradigma in
Fttmininor11m. Maftulin.
Sing. N. tii biina panis fits
G. bunos eut>5ios
v. t>unai Sub3iei
Ac. Subjie vel
V. A buna
fbuna IJ E;'ut>_iia
Abl.l bunoje

Dual! N. Ac. V buni.
Gen. bunA
Dat.
136
Subju
9'ub3iA
Subjiom.
flur.
De Deelinotifme StttiHJ4 1.)
Plur. N. bunos Sub3i6s
G. bum! Subjill
D. bunol118 Sub3iome
Ac. buttas Subjias
v. A bunos Subios
Abl. f bunomis f 9ub3iomia
l bunofa. L
Sing.
Dual.
Plur.
Paradigma in i
N. teifi juila
G reifos
D. teifei
Ac. teifi
V o teifi
Abt. r reitf
l teifojea
N. A. V. teifi
G. teifti
D. *eifom
N.
teifos
G.
teifu
D.
teifom.,
A c.
tdfCs
Voc
teifos
Abl.
fteifOmie
lttifOta
[Eod1mmDao j/t!lilur f5
pati/
137
44 De Declinatione Secunda.
po.tiJher4,Domin4 (pro qvo tamen ufit4tiUJ efl
pac;e vel roie5pacia) tantum t mutato in c in o
h/iquu Duali, lotoffs Numero Plu-
rali,ut: wiespo.cieiG. wiespacios. D. wie6paJ
ciei C1e.

J, Ad bane Declinationem referuntur omnia
Adjell:iva FIZmininain ala Mafculinis in as: & iniJ
a Ma,fculinisin US/ ut; miela a midas I St:a3ia

Emphatica tam en Adjecliva in il ut: mieloja
feqvuntur maximam part.flcxionem Nominum in
e tertia: Declinat. ubi vide,
Il. Pertinent hucquoq; Nummzliaa 4.usque
ad nov em in Fceminino genere, ut : Nturos 1 pen1
feptinos 1 astunos I ;
& ab usq; ad viginti exclufive in Sing. Nu
mcro,ut: wienolifos I wienolifai/

Ill. Genitivtu in hac Declinatione circum fie
cHtur non tann!m ob longum, qvem in ultima ha.
bet tonum, fed ob differentiam qvoq; Nominativi
Pluralis, qvi itidem in os definit, ut Gen. bienos
diei, Nom. Plur. bienos dies , flroentos fanCl:z
& t3wentos fanCl:a: in Pl. ubi accencus eft in penul
tim a_.,
Polyfyllaba tamen,qvre accentum habentin an
tepenultima etiam fine circumflexo fcribuntur, ut:
\X)aywo.ba Palati n9G. Waywabostnopifanta
odi
138
De 4$
odium G nopieantos 1 Sed dies Mercurij
habet feraboa.
Ablativtu infignitur punelo, qvod & ultimam
fyllabam elev.at,& Ablativum a Nominativo in adi-
fcernit, qvemadmodum apud Latinos circumflexus,
u t: bun a uno pane,teife j u!U,N.teife jufla
w1ena buna unus pan is.
IV. DatzvUJ definit in ai & Ace. a Nomi
nativo in a. Sed a Nomtnativis in i fit Dativus per
es & Ace. per elut ex paradigmate patet.
Obfervabu. Q_ucr oomma an a exeunria ante 4
habent l/ illorum Data vus definit in ell& Ace.
uc: winici4 vinea,D. winictei/ hcc.. winicie. Et
fie ba3nicia cemplum,uliciaplatea, wa1b3ia regi
men,Sub;'ia JUdex &c.
[ Wilnenfes facaunt hunc Accufativum in U/
ut : tu bi'mu 1 tu abinu pro 1

V. AbLttivUJlnflrumentalu in Me Declinatio-
ne fir a Nommativo , fa !ram a ultama: fyllabre pun
ltando , & translaro accentu ex penultima in ulti-
mam,ut: abunaefrAbl.buna: iveroinemutan-
do,ut reifl reifi
Locali4 formatur inSingulari a Genitivo in 06
demto s & adjell:o je I ut a bunos fit bunoje. In
Plurali,a NomanatiVOtanrum (ladpciendo,ut a bw
nos bunof'Zl;a teifos tetfofa.
In reliqvis nulla occurru difficultas.
.!?l:!!tt:iam tamen Numerum PluraJem exfopr.1 me-
moratu Subflanti'lli4 perfonam fignifiulnlllnll formllrt-
voiunt
139
De DeclinAtioneTerti4.
'f)o[untmore MA{iulinorum in as I 1)ec!z"n4tionil, Uta
Sing. legitur Pl. fo I 4
I ff indbl.
ttabeiais/get'abejais.
CAPUT. VII.
Ot..,
TERTIA DECLlNATIONE
Parifyllaba.
L Tertia Declinatio pariter ac prcecedens duas
habet terminationes,videlicetin e& is/formans Ge.
nitivum Singularem in w & ies 1 Dativum in ei
& J' .
Unum datur Ge?us, cum omnia ejus
nom1na lint Fa:mmma, pauc1s peregrinis tantum
exceptis,ut: noel)ofue/ tn&Uete I
le I &c. qua: Mafculina funt. l'lurale ues
eft communis Generis.
Typus Declinat.
Sing. N. G. D. Ac. V. Abl.
e ls/ ei e e fi
isl iee/ y/ it ie l eje
fimi!t
Lije
140
Dual.
Dual. i 4
Plur. es
De lJee/inatione Ttrti4.
em
im
i
is u ims is ia
femis
Lefa
fimis
lifa.
Paradigma in e
Sing. N. <F>iefmecanticum, bibeMagna,magnum.
G. bibes & bib}os.
D. giefmei bibei
Ac.giefme bibe
V.A giefme bibe
Ahfgiefmi bibi
lSiefmeje
Duai.N.Ac. v. gie(mi bibi
G giefmu b1b3i4
D. giefmem bibem.
Plur. N. giefmes bibes
G siefmiu bib3iu
D. siefmtms & bib3ome.
J\c.giefmes bibw Bt bib3iA6.
V.o giefmcs bibes.
Ab f gie(memis bibemis ac
LSief meta bibjomi&
( &
Para
141
48
:De Declinario11e'tertit1.
Paradigma in is.
Sing. N. aufis auris
G. <lUfies.
D.
A c.
aufi
Voc:.o

Abl.
aufimi;au{e
auft'je.
Dual. N.l\. V. autt
G. au flu
D. auji'm
Plur . N.
aufvs
G.
aufiu
D. dufi'ms
Ac:.
dufis
v.&
aufis
Abl.
faufimte
Laufif"

I. Scqvuntur hanc Declinationem: (1)
ilia peregrina initio recenfita. ( 1) ?mnra Adje
lliva Fa:minina in e/ qvorum definu.nt
in i6/ ut: girefne a Mafc. I m1e1
Ufne carior a Mafculino mle(efms/ pul-
chrior a (3)
Plur. trvs trcs,& Singularia, decem tuf.,
, )1antis mille,in Fa:minino Genere ;_m autem
Mafculio. pertinent adprimamDecbnataonem. (4)
Vox
142
De TertitZ. 4 ')
Vo:x: frturtis mors in Fa:mininoGenere ururpata,uc:
fmtrtis/ G. fmerties; in Mafculino enim perti-
net ad primam Declinationem Nominum Subftanti-
yorum,ut: &c.
(5) Nomina qva:damMafcalina in is/ ut:
:Rrif5c,3cnis Chrifrianus , gentis cognatus,
nis oegrotus, wagis Hofpesfbtbe::::
fis n u bes.SicRimianisRoman us,l\ara(aUc3Cnia
Regiomonta_nus pauc!s tamen
Libet io grat1am tuonum Integrum allqvod paradl-
gma adfcribere.
Sing.
N. G.l\tifSC30Mits/D.
c3cny. Ac.l\rifsc;cni/Voc. o
In fir. 1 Loc. 2\tif6c;onije.
Dual.
N.A.
qonim.
Plural.

nima. Ac. Abl.
Infir.:&rif.Gc3Ctlimis/Local.l'rif&c;onifa.
II. Qyaedam Nomina duplici gaudent termi-
natione, videlicet in e & a I attamen unam tan tum
flexionem feqvuntur, ut; .garbe& gcuba honor;
& bu6ia anima, Gcni t. g4tbQs I bu68s tan-
tUm, non .
[ Pofterior termin.rtio J'iiltlicet in a non t4m 114
bis,qvam qvidem magni Duc4flu Litv, incolisqvibUJ-
tlam ufitnfll eff. J
D
143
48 De DeclinationeTertia.
III, Q!_omodo Cinguli cafus in hac Declina-
tione definant , oftendunt facile typus, & exempla
propofita,eo faltim obfervato; ut, fi qvando funt No
mina in be & bis exeuntia, non formetur Genitivus
plur. in tu fimpliciter,fed interpofito 3;E.g.a Nomi-
nativo ftella eft Gcnitiv. Plur. wai3b3'iut
a _tjirbis cor' fj'irb3iu. autem in te & ds de-
finunt,mutant tin' ut: a j3wente feftum/faraly::o
fie regnum,tarnaitefamula, naftis nox, funt Ge
nltivi: 6wenCiu I fatalisciu/ tarn.li,iu I
cit..
IV. GenitiVU4 Sing. ut in fecunda Declinatio
ne circ:umfteditur. Intelligc,fi vox eft oxytona; at
6 paroxytona aut proparoxyrona eO:, fine circumfle-
xa fcribitur; ut; matonybes; gitybes I
tines.
V. Dativ111 Nominum in is habet in fine ylon
gum,fecusac Dlinatlones pra:cedentes, ut;
ab aufis cfi Dat. aufvfab awls ovu,AW'9
Au".fotiWJ Nominum in e terminator in 9/ ut:
giefme/ [Wilnc:nfibu:; in v Jut giefmv I
Setyby.J ,
PocativmNominum in isterminatur iniet ut:
au fie au fie/ Aw1a awie.
VI. Ablarwus lnflrumentalh in e hie qvoci;
( ut in pra:ccdcntc Dc:clinatione) punC\:atur, ad dit-
ferentiam Nominativi; formaturq; fimili modo a
Nominativo; Localisveroa Genitivo, ut, a Nomi-
nativo giefme eft .Abl. giefme I a Genit.
eft giesmeje. ln Plurali formatut Localis a No
mina
144
De Detlm11tio11e P(vart
4
,
minatiVO I Ut a gierne8 giefmefa; ab m.Jfi8/ "':
fif'l.
VTI. Cum AdjelHva emphatica fa:minina In t
q_van_dam pra: fe ferant difficultatem,corumquc fle-
hucapponere fupra cap. 5 proml-
fenmus,hocce 1am habeto.
Sing.
. N_. mi!lofY mielofce; D. midq.ijei 1 Ace:.
o mteloJ1.Ab1.Infir. mielaji;Loc.
loJOJe.
Dual.
N. Ac. V. mieliji; G. m&dujQ. D. mielomlio
fOm.
Plur.
[N. mielofi'ee;G. midutil D mielomfome.
Ac mide!tfte. V. o mielofios; Abl. In fir
fomie/LocaL midofofa.
hie mu.tationem ' in e cuphonia
cau1a_,m ccrt1s fclicct Gcnitivo Sing. Dativ.
Duah,& Nom1nar. Dat.Acc, Voc. &Ablativis Plura
libus;in rc:Jiqvis manet immutatum.]
CAPUT Vlll.
De
QYARTA DECLINATlONE
Parifyllabica
1. Declinatio umcam habet tc:rminatio-
01. nr:m
10, Pirmoji gramatika
145
JO De .flvArfd. . . ,
J"'em us/& fa cit Gemttvum m aus I DatlVum an U&
& am.
II. Ejus Nomina funtpartim Subflantiva,par
tim Adjetl:iva; eaq; omnia Mafculini Generis.
Typus 4 Declinat:
Sing. N. G. D. A. v. A hi.
U3
4US' Ut. U
au fumi/u
am U8
Dual. U/ iii um1 U/ u
l.'lur. US/ tJ/ '!ms US/ US/ eis
lu{(.
Paradigma.
Sing. N. waifus fratlus gta3us pulcher.
G. wai(aus/ gta3aus/
o. waitui gtajam.
Ac. waifu gra31l
v. o wai{au,
Ab f waifiami ( & gtaJumi
t waifuic Lsra,Jume.
Dual. N.A. V.
G.
D. waifum
''
Sfc.l31U.
""
gta;tu
grajum.
Plur. N. wl.lifus/
G. waifiul
grajus/
''"
gfa)\11
146
b1betlin4ti1nt IJ!!11rltJ. Jl
D. wmfirms
Ac. waifb& gra;'us/
Voc.A waifus gta;'us.
Abl f gr"jieis & gt4\}umis
tgca3Afi.
Notz.
I. Hue fpelbnt: (rJ Mafculina,
qvzinus e:xeunt,ut: jalbus duJcis, brangus ca
rus,barbus Jaboriofus,ruestus acid us, a6ttus a-
cris, fartus amarus, btignus humidus, ffalfus
abundans,cumulatus,iofuS expreLfus,tlaras; & plu-
ra alia, maximam partem, J\djeltiva Verbalia.
Nomina Propria in us/ or: )t3U8 /.2\tistus/
tf(iofius It' Obi6Ue/m4mo6us/ motiejus/
matfus/mateofius &c.
t. N1min4 mtue delinentia mlltanttinc/in
Genit. Dat. Sing. & Plur. ut lk Abl. PJur.Inftr. ut:
fatcus eft fatcicue/ fatciu I r atCiam I
attns/fareieis. Sica nomine in bus/eA:
in Plur. talb3iems/falb3ius/falb3itis/ interfert&
3/Czteriafus regolariter formantur.
3 AJjtDi'lJI. hujus Dedinationis,
in Genit Sing. Nominativo & Vocativo Plur. fe-
qvunturformam Adjeaivorura emphat. primz De
clinationis ; in czteris cafibus regulariter .ftetlun
tur, ut _: 23rangu.{ts/ Genit. brangojo 1 Plur,
brangle,a.
1- D41i'lJi Plur .AJjelliwrum admi ttunt inter.
dum uJer.enthtticum,ut:sra3iemu8/falt>.fftmus/
pro Sf4\3iemstf'\lb${ems. D J A.6-
147
Jz '/)e Deeli111ttione .!f):p4rtiJ.
5 Sing.
titur apocopen,ut: watfitm pro wrufumt;;mo,_
urn'; pro 3mogumi. , In Adjcll,ivis
etiam m abjicitur,ut : hgu pro hgum feu.
mil brangu pro brangum' feu brangumt. Et
hie Ablativ us in U frequt>ntior eft.
Uterq; ut_ a
waifus fit wmfums/& watfuJe/ mde watfumts
& waifuf(.
6. Anomala hujusDeclinationis funt
Ius/Rex, prietdus amicu5, G
qu<2 funtalia perfonam offictum denota?tta,
in Sing. Numero regul_auter , m
autem fcqvuntur Nomtna in IS pnmreDecltnattoms,
ut: :KllraletReges,Genit:
A c. V.o 2\arald/
litfe. Sicqvoq;anomalum ell homo,
vox in Plurali declinacu r juxta tcrtiam in ej ut P lur.
Nominat. 3mones. G. 3monu. D. 3monms &
3moncmus 1 Ace. 3mones I V. 6 jmones;Abl.
3monemis I jmonefa.
CAPUT. JX.
De
QYINTA DECLINATIONE
imparifyllaba.
I. HaElmus fuerunt parifyUabfl Dedinationn, fe
qvitur j.tm ultima ,qtttt imparijjU4bA eH; (J' duas habet
terminationes; unam in etalteram in {l.
II. No
148
lJe Dedinstione !P:!!inttJ. fl
IJ. Nomina e finientia funt Generis Fcrmini-
ni, u vero Mafculini, excepta voce fcflu foror, qv<
fa:minina efl.
Ill. Genirivus Mafculinorum definit in its &
io;Darivus in ut; Fa:mininorum vero ran tum in
& Dauv.m Yl prout ex feqq.apparebtt.
Typus f. Declinat.
Sing: N. G. D. A c. v. Abl.
e ics

I e jmi
ei lije
0 io
ui i
o
"
u i;e.
iee
Dual. i il im i i.
u
4
u irn u u
rmis
Plur. es u ims
('9
liffa
t6
es
{misl
l iff a.
Paradigma Nominum
m e.
Sing. N. t11orc;Uxor
G. .tnourirs; &contrat\e
D. moury (motera
A c.
moter.t
Voc.
149
t$4
De Dedindtione !i.:!_inttl
Voc. A more
Abl.
(ffiocerinti
l moterije.
Dual. N.A. V. t11oreri
G. t11orenl
D. moterim
Plur. N. tl1oteres
G.
motertl
D.
m.,terima;
A c.
mow:es
V. o
ffiNeres.
Abl.
lffiorerimis
lffiotet:iffa.
Sic etiam huPte I G. oufteries 1 jente/ jeMters.
In ufu qvoq;funt obliq"i ifofyllabi, fed minus fre-
qventt, uc: tllNes; motet/ mo.;
I I jenteB 1 1 imte.
Sing. N.
G.
D.
Paradigma in u.
pi emu Pallor
pimtenio & 1
contratle piemens.
piemenui.
Ac. piemeni.
V. , piemenie.
Abl.
f piemenau & piemenimi.
\Piemmijc.
Pual.
i50
De Declindti(Jne !P.J!intd. JJ
Dual. N. Ac. V. piememl
Gen. piemenu
Dativ. piemenitrt.
Plur. N. pieme.rus &
pie mens contr.
G. piememl
D. pwnenims.
A c. piemenis
Voc 6
Abl.
r pieminimis
lPiemeniffa.
Similiter dulin.:mtur {5 a/itt Nomina in u definm-
tia, ut: tJ'ii canu, aemu !dp.ir, wanbii.:zqv.z,(iilmu
jlarura,liemujllrps 3dmu berba,planta,augmuger.
men,tut)bu 11utumn.UJ, mumu 'Pertex capitu ($ '

r. Genitivus Contrad:us in hac Declinatione
freqvcntior efr, ut: bufters I motets I pro t>u::.
fteries;moceries/ aemens pro armenies
2. ffienu Luna habet in Genitivo
pro n ins 1 euphonia: caust Sic
in Dat. mtneftJi/ Ace. &c. Seffu foror fc.
:JVitur ftexionem Fa:mininorum hujus Dec!. in el Ut:
Se}Tfi I G. Seffers I D. fe[er9 I Ac. feflfri &c.
3mu homo (pro qvo tamen frcqventius ufurpatur
vox 3mosus) re'ducitur in Sing. N. ad 4tam De-
dinationem parifyllabicam; habet enim in Genit.
D s
151
,; ZJe De&linatione P artic7piorum.
jmogaus;Dat. jmogui &c. in Plurali autem decli.
natur ut Fa:min tertia: Dedinationis in e/ccu prorce
d_enti capite monuimus.
3 u epentheticum Pluralibus etiam
in Dedinatione uti tatum eft,ut: piemenimus/
pro picmenims.
4 Vocativus hie fimilis ell Nominativo in
generc Fa:minino, non autem Mofcul. cujus Vocati
vuseftinej ut: piemenie,j3unnie. (di&iturtamen
eti4m piemii; afmu m Vocat.)"
5 Ac.centusNominativorum hujus Oeclinatio-
nis Mafcul.Gen. fempr efi in ultima.ut: picmii/ ae*
mu I Mmii!wanbu &c.
t Ad hanc qvintam Dedinationem utpote
imparifyllabam referri qvoq; polfuntftexiones Pa.rti.
eipiorum, q voad Mtiftulina, qvas intt>gras (cum pe
'uliarcs lint 8 ca:teris omnibus difuepantes) hie ap
ponere placuit.
Paradigma
P RiESE NTIS.
Mllftttlin.
Sing. N. fa(banti
G. falbMcioe
D.. falbanciei.
he. falbanti
V. A
.Abl f falbantiu.
'if"'lban,iame
Dual
1.52
Dt Declin4t. P4rticipiorum. S?
Dual : N. Ac. v. falbanciu falbantl
Plur.
Gen. falbancw falbancill.
Da. falbMtiem falb411ciom.
N.
G.
D.
A c.
v. 0
Abl.
falbancios
falbanciu
falbanticms falbanCiome
& ealbantiemue
falbanCius falbancies
falbancios
fl'albanaeie (falbanCiomis
l falbancliife. l falbandof'l
P R tE T E R I T I.
M4j&uiin. FrEmmm.
Sing. N. falbejtslocunas, falbejufi locora
G. falbefufo falbejufos.
D. falbejufii.
Ac. falbejufl
v.a talbeits !Albejufi.
Ab. ffalbtjufu falbejufi
lfalbtiufame falbeJufojc
DuaJ. N. A c. V. falbejufu
G falbejufu
D. falbe}ufem
Plur. N.
G


153
falbefufi
falbejufu
falbejufom.
falbeju{Oe
falbeiufu
D.
f8
D.
A c.
v.&
A b.
De DulintJt. P ttrticipiomm.
falbejufiems/mus falbeju{Oma
falbejufue/

ffalbejufeie/
1 faibe)ufufe.
f'atbejufes.
falbe)ufos
falbejufomitl

FUTURI.
Mafcul.
Sing.N. falbejts locuturus,
G. falbef(ncio.
D. falbefenciam
FcrminirJ.
falbefenti locutura
falbefmcios
falbefenciei.
lalbe1(ncie
falbefenti

falbefcncioje
Ac. falbefcntil
V .6 falbefis
Ab
Lfalbefenciame
Duai.N. Ac. V. falbefcnCiu falbcfcnti
G. falbefenCiu/ ratbcfcnciu
D. falbefenttem/ ,falbefenciom
Plur.N. Patbefi
G. falbeftnciu
D. falbefentiems/
( C3CT11tl/tJ11U6/
Ac. ralbefenCius
v.& falbe(i
154
(C3CJ11
falbefcncios
falbefenciu
ratbefenctoma
falbefcncies
falbefencios
De f?
Ab rea.lbefencieis falbefenciomis
',tfalbefenCiii(e falbefcnciofa.
[ AtljecimUt ljvoqve
:'n gr.:ti4m tironum, tt/ilu ad flcundtJm parijjUabi-
&amptrtirmmt.]
Notcr.
I Secundum ha:c paradigmata fled:untur &
aiiaParticipia inia/ut: tude 1 tifial mylial Gen.
tnrinciojtilincio! m_vlinCio! Dat. turinciam/
finctarwmylineiam &c. Sic Fa: min. rurinti; Gen.
turjneios/D. tutinciei &c.
z. GenititJtu formatur a Nominativo, abjici-
endo in Mafculinis Przs.a I & aifumendo fyllabam
cio I Ut & literam n in vocali implicite contentam
explicitcponendo,uc: a dl Genit.Wa,ji:
mylis1 myliooo; a
fenCio.
A Genitivo deducunturczteri cafus omnes,prz
ter Nominativum Pluralem, qvi eft a Nominativo
Singulari ifofyllabo,ut: a
m.vlH m.vUa;in omnibus temporibus.
In Pr<teritis fit Genitivus a Nominativo, ee
vertendo in ufo 1 ut : wabinn.es wabinnufo 1
mylefes;m)'fejufO.
3 Participiorum, pra:ter cafus re-
aos,nondeclinantur, ut: wabinbams I Fa:m.wa::::
binbama Plur. wabinbami 1 wabinbamos
autem obliqvis opus eft, mutuantur illos a
Pra:fenti,uc: /WRbinnRn,iRm &c.
--tAb
155
D() De l'Jeclinatione Parlicipiorum.
4 Ab his Participiis fimplicibus funt etiam
empbttti&4 feu Jemanj1rAfiVa, Ut: loq Vens
ille, faciens, ille, qv:e,in
obliqvis ita fleduntur : falbMClOJO I
jo;myiincioj/perinde ut emphatica
minalia,de qvibuscap. + ln Plur. aut em falba)te/
&c. .
{ NonnuUi Nomindivii11J ptu:Alem Ad7e_
llivorum formantab Accufativo
to e ex affixfJ Pronomine Plur. Jle 1 ut fit a
Pl. batantiejit i bijantiji bijantieji; fid t11lia Plu
ralia minu1 ufitata font. Di,J!ditU /amen Memelenfi
um approbat Plurali4 P4rlicipiorum in is/ dicrmt enim
barantist bijantis/ perejufis/ !5 in de fortajlis em-
e' c.]
CAPUT. x.
De.,.,
GENE R E.
I. GeneraNominum Lrtvan. tantum Tria (unt:
Mlljiulinum,FtZmini"num,& Commune.
Litvani cnim,more Hebra:orum,nullum habent
Nomen, nee Subfiantivum, nee hdjetl:ivum q'floil
terminlltionefit GtneruNeutrltu, excepto unico Pro-
nominali ifiud,cujus Mafculinum efhas itle, &:
Fa:min. taifla.... In Adjetl:ivis utuntur ejus loco
Nominativo Fa:mini norum, & obliqvis Mafculino
:um,ut; to ad hoc a.
ord&
156
Nt1111tnzmz. 61
ordinatum efl , iDilf 1Dint1t 1 ant vertc
DEUS in bonum, Confer.c. +de Adjetlivis mo-
bil.
IL Genfl4 cognofcitur tripliciter
r. f.x Slgnific4titme.
M4foulini gmeru funt Nomina propria virorum
( & virorum fpccie concepta, ceu funt nomina De-.
orum, .Angelorum, Diabolorun'l) officiorum vlrili
um,men6um, populorum & vcntonJm,ut: Jc.;ua
)efus,Jona&jchannes, i:>icw4& DEUS,
tie Wilifl48 Diabolus,
2\aralue Rex,Subiia judex, S(lufiaDecc:mbcr.,
Wafatie &c. 5it)aijudzi, .Linfat
loni,pruf4i Pruffi, piauw's A.utlcr, 5ianynio
urus;exceptis War Aq uilo,
qva: faminina funt.
Nomina fluviort/'111 apud Litvanos,fecus ac .llpud
Latinos, famioina funt, ut: t.iHe Tilfa tluv. 2\U,;
fne/2\aufe/ <6iUial10aimen(l, Wlata &c:. pauci s
tan tum exc:eptis,ut: t1tmona Mcmela,
Baryfihcncs,pregdua Brege Ia.
1.. FtZmini"niGeneru fum nominaPropna mulierum
( & qvz mulierum <JVandam prz fe ferunt fpcclcm,
feu 6militudincm) muliebriumoffic:iorum,urhium,
pagorum I regionum & arborum: tllati'l Maria,
U:.lfbicraElifabeta,J)eiwc Dca,3cmvncDca ternc,
Ceres, 2\ata[iem Regina, duflc nutrix, dugitoe
mater, itil.ie Tilfa, Jnfkutiti lnftcrburgum,
Wga,
157
Dt Gmer. Nominum
Riga, 2\tofawa Cracovia,
fia Borufiia, '))a metre Pomerania; ijile5ia Silefia,
pyrus, wvsne cerafus' obe(is pomus J lief
pa tilia,pusis abres.
Excipe.
Mlljculina funt: (1) Nomina urbium & civita
tum in as & us definentia , ut : Roma,
bangfaa Dantifcum, 2\aunas Caunum ,
nus Wilna,l\aralaucius Regiomontum.
(1) PagorumNomina Pluralia,qvorum plera
qve abincolis,aut pra:ter labentibus, flu viis defumta
funt,ut: S).'tufait [u(jenciei! !).'iftuppenai 1
gmifai;l\aufenai &c.
(3) Nomina arborum, as & us finiunt,
ut: qvercus,(auraslaurus,bcr3as betula,
{!toblus ornu5.
3 Commu11u Generis funt pauca qvzdam no
mina: fmatis mors. Plur. 3't11ones homines( Sin-
gulare enim 3mogus Mafcul. generis tantum e(t)
Adjediv. Numerate trVs tm,Oual. t>roitm duo bus
& duabus, in utroq; Gener<!.J. Pronomen autem
l'as qvis fub eadem terminatione inomni genere
ufurpatur.
4 Adjcttiva duarum terminationum fub prio
re fun t Generis Mafculini , fub pofteriore Faminini,
& lignification is refpedu fimul Neutrius,ut:
bonum. E.g.
priimti boni confulere, adverb, pro bono accepta
r;. Sie gerlfnis melior , gc&:tfne melior & me
lius,
158
be Gt'IJII'. Nom mum. iJ
Jius' UC,., : Strffne taw ita melius , utius tibi
efi.
2. Ex termin4tione.
u,qvfoptrilll eire11 tm4Ynf'll4t/,De,
eli114titlnem font ,flgventtl mmt
Regula::
J, Omnia Nomina tum Adjetliva, tum Sub.
fiantiva in a/ ia; t/ & a/ detinentia funt Generis Fa:
minini ut: biena dies,winicia vinea ,iJa.tbe honor,
brangi cara.
Qvznam heic excipiaotur, vldere licetcapp. de
Declinationibus.
1. Pluralia in ai/&:eiMafculina Cunt,ut
1C ios, fauces,pt0l{J4i pecunia 1 nf4ltGfinaiindUU
um,'})tufai Boruffi,Boruffia &c.
3 Nomina in as/is/ & J'9 primz,us qvartz,
Bdi( except. ftffuforor)
Participia in is/ Mafculina funt,ut: poll'

verbum,
tewainis primogenitus, wibw
tV8 medium, rf '96 vinculum , UJJSUt\'6 ang\l'illa,
3mogus homo. aifus terribilis, afmii lapis, ba?
faciens,iemorus a mans, dfio
credens.
Sic etiam nomina contrafla, ex ultim& fyl-
laba vocalem unam, brevitatis causa, abjiciunt, uc:
wic3Hbs 1 pro wie3libas virtuofus, gtrums pro
bonitas,_5ints pro 5intas
bams pro wabinbamas vocans
i In is oxytona Freminina funt
1
ut: afis
E oculus,
159
d4 De Gentr. . ,
oculus, tttt'iS ovis, ptfcu, & o.
liqvaNomina,qva:ad teruamDecltnauooem
mma re h. . .
parifyllab. in is pertinent. Pauca qva: tc exctpten-
da,reperies c.7. de J.Decl. not.5.
In is paroxycona & proparoxytona plera.
qve funt,ut :. avis, 3o,bis_
bum mo(is lutum, lignum' fct,pt?,
ufis,domus,briebis
lis cafus, ..
Excipe piUts arx, ugnw sgms, ptnus,
qvz Fermi nina funt,
Si przterea alia adhuc darentur, ufu obferva.
ta annotabis.
). Diminutione.
Ollendunt enim & Diminutiva fuo-
rum Primitivorum Genera. Sic corculum
oflcndit primitivum jirbis _Fa:_mtntnu.m' ug:::
nile arguit Fremininum ugms Jgms, _balt_lt
balis pars' portio. verbulum snn.Utt
tivumjoNs dfe Mafcuhnum, pa.ufSttlts avJcula
Mafc. pa.ue&tis
CAPuT xr.
De
NOMINIS SPECIE ET
Fl GURA.
t. E:JC SPECIE,NominumaliafuntPrimiliv4,
aliaDeriv4ta,feu Derivati va.
ll.Deri
160
-I
'1.
De Spuie!Jm No min. Poffiji. e' P11tron. (f
IJ.. Derivata func vel a Nomine, vdalijsparci
bus orationis.
III. A. Nomine derivara,funt ilia: qvacuor fpe
des: Pojlefiva ( fub qvibus etiam Gentili.t con.ci-
nentur) Pationymic11, Diminutiv-: & Dmomina

IV. Po./fejJ/rM,utpote a Sooftantivis tan tum de
rivaca funt ([ewainisl ha:res,a tewas Pater,
misPia domeilicus a domus, mie{Cionis
civis a miefta.a pagan us, rufticus
a agricola,a(aura.s ager,
Regiomontanus,8

fa.s Dantifcnm/ U:i(3enas Tdfrofis a ([i(jeTilfa,
prufas Borulfus, a !prufia. B.,oruffia;
eaa Litvanus,a Litvania &c.
V. Pammymica a SubHantivis, in fpecie vero
a Proprijs aut etiam officiorum no mini-bus tantum,
func: Ztl:lomaitia Adami filius,ab'2lbomas Ada ..
mus. Jol!ubaitis Jacobi filius, a laco
bus, Regis filius)a Rex ,1\w:
Princi,pis filius , Princeps , a
gas I .2\lebonaitis Pafioris, filius a
.Pallor
VI. Diminutiva a Subilanrivis & Adjec!Hvis
promifc.ue, Ut: lpONi(is heruJus, a herus1
Dominus, waiN(is filiolus a filius., 3mo;:
suttis homuncio a 3mogus homo,lituttis pluvio
la,a btus pluvia I bufteraitt filiola , a buPte filia,
luwil( pifc:ic:ulus
1
a 3qwie pifcis,ji\bQeas
E z aJUOa.s
II. Pirmoji gramatika
161
66
De D(mi11ut. Y Denominttt. .
a jubas niger ,fi(pnofas a filptMS deb
lis. giroeas mediocriter bonus., a
bofus fubdulcis a falbus dulm,funtofus fubgra.
vis ' a funfus gravis.
Obferva: (I) Diminutiva feqvi naturam
rum Primitivorum' cum<l; ,'}enere
tione plerunq; convenire,ut : a JUbas eft JUZ>ofas,
a falbusfalbotus/ non falbofas . a Mafcul.
3oNs verbum efi
Gen. fed a Fcxm. ell ijtr.t>ele F. Dan e_t-
iam Diminutivorum Diminut1va,ut: a
efr jmogutte!is/a merg.aite pueHa mergattde pu
ellula,a ftlpnoeas ftlpmntehs. . . . .
vI I. Denomintttiv4 a SubfrantiVIS ltldem &
Adjectivis indifferenter , ut: a gelle.sis e!l:
geUC3tnnis ferreus, a, corpus e.fi
corporeus,corporalis, a tetfUSJUfius !uiht1a
a wie3libas honefrus wie3libvffe & wte;hbum"
mas honefias,a patogus com modus, opportunus,
patogyffe & patosumas opporcu
pulcher gra;vbe & gra;umas pul-
chritude, a tanrrus patiens ramrybe &
maa patientia. . .
Plurimaenim Nomina Adjetliva e1usmodt du
plicia agnofcuntDeoominata, at non
a rna tonus gra tiofus ell mat be graua,
non malonumasl a ceifus j uftus, telfybe J uftltJa.
non teifilmas. . . .
[Pertinent hue qvotfs Numeralza ;ftd de bum AP"
pe71flice capi#s ftq'CJentu.]
vm. De-
162
De Nomin. Derivativil. 67
vII r. DeriV4(1$ ab a/iii parti/Jus Dratirmt
funt:
1. NominA Verbal itt, qvoru m Subfhzntiva pJe-
raq; rerminantur in imasj ut: issulNmas expli-
catio, pamoeinimas dodrina , fafimas fermo,
concio, priliginimas/comparatio, pajunfimas
confvet\ldO. . vero a verbis reciprocis defcen'
dunt,habent in fineadjeel:um is 1 ceu reciprocation is
notam,ut: fielimafi's refurreetioa fidufil
jimafi's obfervatio a babojus.
Nonnulla etiam in adefinrmt,ut: fa(ba fermo,
a l!albu/mlple6ia;iswet3ia fpolium,prreda, a nu::::
p(esiuli5wer3iulpabaiga finis,conclufio, a PM
baigiulfumaniaconfilium a fum4lnau; walb3ia
dominium, regimen a wa(bau. Et in ejvel ett4m
iS/Ut: negaleinfirmirasa negaieti/it1tetete grati
ncatio,ab inteieiu!Earone p<Xna a earoti I nutar::::
tis calumnia, a nutariUI tie(aftatis Legis lator, a
tiej(l ftatau.
Nota. Q:'re Nomina in imasfunt a Verbis primre
Conjugationis.deducuntur Ut plurimum a Pr.tfenti
Indicativi,ut:wabinnimas vocatio a
mitimasamitlio,a pametu/apc;ijtijimas mun-
dificatio ab apc;ijtiiulvertendo fcilicet u in imas.
Nonnunqvam etiam a Prterito, utqva: aVer-
bis in autu defcendunt: tarnawimas minifrra-
tio atarnawau;ruftawimas indignatio a rufla:::
wau;palowimas cdfatio ,a palowiau.
Sic etiam qva:fiunr a Vcrbisfecunda: Conjuga
tionis cumaugmento e 1 deducuntur a fr.eterito, re
3 tento
163
68 De NtJmin. 'Derivativil.
ten tO ejusaugmento, Ut: paffio, a
promiffio' a 3abefau/ isgaleji,::
mas Sed
mas comefrio ab Infinitivo wa(giti 1 {sgulbi:=:
mas explicatio, ab isgult>iti 1 gibimas fanatio a
git'>iti.
Derivara a verbis tertia: Conjugationis defcen-
dunt itidem J Prteritu, ut: batt1imas donatio 1
bawiau;ejimas itio,ambulatio,ab ejau/
mas inceptio a ptabejau.
Adjedivorum terminationes funt as/ & US/
Ut: fjwent46 fantlus a I fweieas fan Us
a pendilis,penfilis,a faru/
fabutbrebus trt"mebundus,a t>rebu/ rufius ira
cundus,a ruflauju/tuf6ms acid us a Et
tali a AdjdHva qvam plurima dantur, qvcr ufu funt
addifcenda.
z. Participiali.z ,ut: effi'be elrentia ab tf(;s exi
fiens. Etqva: exParticipiis Nomina 6unt, Ut:
fytas dotlus, pagirtas bcnediClus, priprafias
afvetus, i5gan)1t45 beatus, turys locuplcs,
SVs oculatus, tifys credulus
3 Advtrbialia, ut: tolus rcmotus, longin-
qvus. a toli longc,remote, attitnas propinqvusab
prope.
I X. FIGURA Nominum ell vel fimplex,
ut mofitas doll us; vel c:ompofita ' ut:
tas indo'lus ;
164
De Anomalu. 69
. [ Enur:unttione multifari compojitionu cum o-
fert O?ationu partibt, brevitati4 (iltiJa, flu
dio foperfedemtu.]
CAPUT. XII.
Du
ANOMALIS SEU HETE ..
ROCLITIS.
1. Anomala funt frip/i&i.s: DeftcientitJ
1
"f'uiAn
ti.z,Indulinabilia..
II. Dificientia vel Numero deficiunt, vel cer
tis Cafi.bus.
III. Nume.roP/urali deficiunt, aut faltem rarius
in P.lurali ufurpantur
1. Nomina,qvz unius rei propria aut fola funt,
ut: powilas Paulus, vcJ pitcris Petrus,
t"Umons Memela fluv.
Liqvidorum pleraq;, ut: winM vinum,
ntibbus mulfum,mcbbus mel,aliejus
048 lac.
3 Virtutum Nomina, ut: nobajnvfic pie.
tas, i6mintis fapientia, teifrbe jufritia,pafajua
pax,wiera.6des.
4 Peculia ria qvcrdatn,ut: fwietas mundus,
fol_,wafaras ros '.giwara vi-
ta, asgantmas falus, fmcrtts mors, Jaunvftc ju-
ventus,f(ny{iefenelt9,niefas nemo, null?,ftls qvis.
E-4
165
7
() De Neminib. 'DrfititntibUI,
[Ex bu tam en in Plurali
tais; fed diversJ{rgnificalione . emm
fa( 11Ug44 flu tnt nu/lit.U Waf dtdl5 ad
verbiAiiter exponitur , vej}en , feu vej}ertmo tem.
, .
Pertinent hue qvoq; Numera!Ia un?e
cim ad viginti ,
wiru/undecim viri,fic tc&heMtctuNhra;peneto;::
(ifa&c.
IV. Numti'O Singul.tri dehciunt, aut in fingula.
ri minus u fitata funt:
1. Pleraq:,qva: femina, alia. ex
nafcentia fignificant, ut: fements fement1s .' terat
ova pifcium,ruggici
fwieciei triticum awt3osavena, gnffMocymum,
cicer,miltai farina,awietes mora rubi ida:i,fdma.-:
nos mufcus,& Ji qvre fu nt alia.
[ Dicitur eti11m in Singul.tri fwitt}'S/ tUmJVS/
ntit3ys; fed tum non tam frumenttt , 'qvJm granum
unumf.gniftcant. J . . .
2. Alia qvredam Nomana, mulutudmem feu
collectionem qvandam plerunq; denotantia,ut:
re,ocea nus .pmigai pecunia
titS fauces, nafrat OS, forceps' 3ite(tS for
peelen' lippnes fcalea,
num, bombycinum, I me;at fcab1es
nubail apipenai venenum, I paeuto,e
fiupa lini, marseinei indufium, fdints cahg:r'
feles fafci:r crurum,fmagenos medulla. .
[Hue pertinent etiam Nomina pagorum ab
coils
166
Dt No,m'ni6. Dtfidmti&NI. ''
colis,five gente qvadam petita,deqvibus fupra cap. 9
Item nomina fellorum feqq. 1 estinttes/
Sic etiam edestinos I rooinos I
botuweslpaouruwes.
3 Numeralia Cardinalia, usq;ad centum ex;
ceptis wienas unu$, decem.qva: in utro
qve Numero ufurpantur;&illis Singularibus,de qvi
bus pag. przced.
Sic etiam nom.Dual.abu; abubu/uterq; inFa:
mini no ab(! abibtvi utraq;. . ..
v. in hac lingv4 pauca re
periuntur.
Monoptota dfevidentur: rur{ai/ qvis? taP
f'li ille,ille, fieno cujus? Et indcclinabilia, qva: feq.
pagina enumerantur,
[ Jifu I grafu 1 tilomis I 3innomis I
pefciomis &c. rei!lius ad .Adverbia... referun
CU!..J]
Diptoton , tai Pronom, Neutr. in Accufativ.
tai.
Tetraptoton, E;awt6 fui Dat. faw Cibi, Ac
cufativ. f'twe fe Abl. fecum , & fawife
in fv.
Pentaptota,qvz Vocativo tantum carent, funt
lnterrogativa & Relativa,utapud Latinos.
VI. Genus, Declinationem aut
utrumq; Gmul fub una fignificatione variant,feqven
tia occurrunt;
J, Gmut.
Mafculin. in Plur. Commun.3mogu6 homo,
E5
167
71. De Nominib. Vttri4ntib. !1 Indulin.
3mones homines. Sic tuestantist mille> in Plur.
tuCst,antisMafc. & tur(fanCios Fa:m,
Fremin. in Plur, utriusq; generis, be5imtis/
ties/in Pl. Comm,
2.
Propria nonnulla retento Genere , fob tliversJ
tenninatione,ut: ffio{e G. mofes. &
G. Mofes. jfaias I Jfaiol&
faioijusiJfaioijaus;Efaias, 2tuguf1inasiZ.ugu:::
flino & 21ugufiinus 1 2tuguflinaus I Augufii
nus' paJ.das I spaulo I & paulus I paulaus I
Paulus.
Sic etiam Appellativum prietelis 1 G.
lio I&. prietclus/ptietelaus Amicus.
Sub una terminatione variant: mote/
& mote motets uxor ,jente jentes & jente jenterst
altera ex duorum fratrum uxoribus.
3 GtnUJ (5 Dedinarionem, Gmul : fmertis
mors Mafcul. Genit.finircio 1 &
ties Fa:min. fmutfas & fmutfa triilitia ma:rar,
fielwartas & ft1watta afftitl:io , ijwiefumas
& fjwiefuma lux, lumen, mieras & micra ma
dus,menfura.
VI I. Indedinahilia funt: 1. fitt:
quot,tieetot, t>aug multum, ut: f5cf t>iena1baug
3mones I baug 3monu 1 t)aug jmoncms &c
Subfiantive autcm/umta dcclinantur, ut ;
baugiojbaugilbaugime. Sic eiet:.,quot G. fieeO/
tot., G, UefQ/ ut : t)el t)MJSio piejaUut pro-.
pter
168
De 71
pter multas caufas, ifi fiefo 3ob3il.\,elC tam paucis
.
'!: Vocabula exotica , feu peregrina, nifi af
fumant terminationcm Litvanicam, ut: Jftael/
Jcrufalem;Sion.
. Appendix.
De
NOMINIBUS NUMERALIBUS.
Numeralia funt multiplicis
genens.
z. Cardind!id,ut: wiens (1) bu (z.) tris(3)
( 4) pcnfi ()) ( 6) f(ptini ( 7) as
ni (S) (9) I contr. beijimts
(xo) wimohla (n) bwilifa (12) tdlifa (13)
rurolifa (14) (I)) )3r!3otifa (16)
tinohfa (17) astonobfa (IS) bcwinobfa (19)
bwit>esimti (2o) t>wibesimti it wicns ( 21)
bwibcsimti it bu (22) bwibesimti ir tt:is (23)
bwibesimti ir fcturi ( z4) &c. tris besimtis
& tribesimtis (3o) feturios besimtis (4o)
pcnfios besimtis (s-o) bdimtis ( 6o)
feptinos beijimtis ( 70) astunos ( 80)
bewinos besimtis (90) fiimtas (xoo) bu
tu (2oo) tris 6imtai (3oo)feturt (4oo)
pettfi ijimtai (5oo) imtai ( 6oo) ftptinf
bim,ai ( 700) j3imtai ( soo)
\jtmf
169
74 De
t3imtai (9oo) tufatantie (tooo) bu turtlanciu
(2ooo) tria tufftanciti (3ooo) fcturi
(4000) &c.
[ Obftrva ( 1) Here Numeralia ab uno ad decem
in urroq;Genere ufurpari,ut: wieni!wicnos;bu/
Z>wi/ttis communeefl:. feturi/ feturos &c. (z.)
Did etiam bweii!treii;fetweri/penfitril
feptineti&c. & in Fo:minino bweiOS/treiOS/
tweroa &c, ur: per tt'ejaa jurea per tria maria,
fetwetomia bienomia
metua feptem annos: J
11 Ortiinlllitt: pirrtlaa prim us, antrM fe
cun d u s,treeias cerci us I fetwirtas q va reus
qvincus, tit&tas fextus, feptimus, a6maa
otlavus,bewintaa nonus,be6imtas decimus,
faa undecimus,antt:as beraa duodecimus,
lieeas; decimus wtius, fttwirtasbdas decimus
qvarrus,p(nhas Uerasdecimus'lvimus. Dico et
iam : antralidaa/ trecia(iefas; tetwiraliefas.
Et lief as antta5 1 lidaa criciaa &c. bwibesirw
taa 1 & antraa bc5imtaa vigeCimus,
tas ir pifmas vigefimus prim us, bwibe6tnnas
ir antra a/ vigc:fi m us fecund us , bwibesimtas it
tl'tCiaa VigdirnUS tertiUS 1 &c. trigeU
mus, feturabesimtas qvadragefimus, penftabejl
simtas qvinqvagelimus, ljesabesirmas fexagefi.
mus ,ftptinabe6imtas
Simtaa oClogefimus, bewintabesimtas nonage
fimus, "imtas centeGmus,tufflinis millefimus.
[ Dijlri!Juti'l)ll in hc lingva non dantur; fed eo
rum
170
Dt 7)
rum loco uruntur Litvani Cardinalibus , adhibit
prcrpofitione pO/ vocem au tern finguli exprimunt
vocibus; fief/fiefwienaB/ alwienas 1 ut: ieme
fiefwienaa po acceperuntfinguli denarium
Matth. 2.o, p tria griwinae gawome a(wienast
ternas marcas accepimus finguli, fief biena;
bien.8s fingulis diebus , fief m{ca fiogulis an
nis.]
III. Muliiplic4tiv4: wimolaa &
pas uniusmodi,C.mplex, bweiofas & bweiopa$
duplex, tteiofas & treiopas triplex, fttweropas
& feturofas qvadruplex, penfiofas & penfiero::J
pas qvintuplex &c.
teropascc:ntuplex.
IV. Proportion111i11: bwilinfas duplex,
linfaa triplex.
V. Temporttlill : bwcigvs bimus, treig'9s
trimus,fetwirgis qvadrlmus, pcnfirgis qvimus,
feptine'rgis &c.
Sic dieo penttabe5imtinis qvinq vagenari9,
fexagenarius &c.
06[er1111; dari etiam Numeralia Sub!lantiva,
( qv.t 4 nonnuOu Gr.ammtttic. lndicativ.t numerorum
appeOanrur) ut : wtenotybe unitas, bweicta6/
tteieta6jvcl bweiet6/ treiets binarius, ternio vel
trias,titwens qvaternio,pentieta qvinarius, & C.c;
pom>. _E. g. bweiet6 awiu ducr oves, treids
waitu trcs filij , tetwctta qvatuor ju-
menta.....
CAPUT
171
De Pronomine,
CAPUT. XIII.
De
P R 0 N 0 MIN E.
1. Pronomintt refpeCl:u Ji,gnific4tionts [untftxtu-

I. Demonjlrativa: ar, ego,tu tu I ijia hie t taB
iile, ana it!c::_..
.z.. Reltttiv.e: fis isjpatsipfe,ans ille,futs/
furfaiqvi, fasfas qvisqvis.
3 fawea fui ,& fa was fuus ..
4 InterrogativA: faa 1 furfai I qvis
cujus? .
S Poffi.fliva: mana a meus,tawas tuus,f'lwas
fuus,mufil nofier, jufu vefler, \._
6. Ge-ntilia: muflsfas/ & mufistis noitras,
juf{Maa & jufi'Stis velhas , tllanieji Mei,
wiefiTui, SawiejiSui, bieJtJrigen 9ei
nigen.
II. R4tione qvttlitatts, (I) qva!dam funtftptt
tdbilitt,ut modo recenuta: qvzdam inftparahi!iA, ut
mi/im/& fil de qvorum ufu confule infra Syntaxin.
( l) Alia funt jimplici.t, ut: ans ille ; turs liJVis;
Alia Compojitll, Ut: anasgiidem ille, turf'tigi qvis
tam en....
autem Componuntur Pronomina: r. inter
fi,ut: tastas qvisqvis (nefcio qvis) I a
& tashic ille.
z. CumPr4pojitionibtu
mp
172
De Pro'IJ()mint. '1'1
ttit? I I & manimp/
r:ne, apud te, apud fe, muftp 1 mus
ftmP/lUftp/JUflmp/apuc:l nos, apud vos; Sic ma:::
nefv ad me,t4twefpad
jufump ;ad nos,ad vos.
3 Cumaliis feu fyllabicis adjecHoni
bus,jau;fai;fat;gi;gu; tit: tafjau/tasj'ai 1
taffaigi; 1Ile i pfe, furfgi 1 futf'\igi!
fa6gtfqvts bod);'
gu;egone,tune,tlle ne?
Nota : tas & tutfai admiMunt etiam ante fe
partieulam compo(i.tionis ne;ut: nd'ast
qvidam,aliqvis.
J I I. Pron"minum vel prorfus
Nom inurn, ut: e ..
go,ru fut: Velconformantorad Dedina ..
Adjed:ivorum, ut fimplicia:
Vel tndeclmabaha funt; auta!terutra ,aut utdq;fui
parte , ut Pronotnina compofita......
N.
G.
D.
A c.
v.
Abl
Declinationes Pronominum.
Sing.
I tu I
aijego
manes/mei
man;mihi
manttme
caret.
flnil:r. manimi mecum
lLoc. in me
173
tU/ tu,
tawes 1 tui,
raw/tibi,

otu! 6 cu
tawimi tecum
te
Dual.
'!S tt>e Pronomine.
Dual. Male.
N. G. Ac. mubt>u & webu
nos ambo.
Frem. mubwi nos am
b.e
Dat. mum bwiem;nobisam
bobus,& ambabus
'Plur.
fubu/ vos
ambo
jubwi/ vos
a mba:
jum bwiemvo.
bis ambo bus,&
ambabus
N. ffics; nos jus;vos
G. mufu nollr(im jufu; vdlrum
D. mum us/ contr mums/ fum us & fume
(nobis vobis.
Ac. mUS/ nos. ;usjvos
V. caret o jus/o vos
Abl. flnfir. mumts cum no jumis vobis
bis,nobiscum cum.
Loc. mufufe in nobis vobis,
Sing.
Nom. caret
Gen. {awes fui
D. f"w fibi,
Ac. tawt fe,
Voc. caret,
Abl. r Inllr. j'awlmi fecum
Loc. fawife in fe.
Plurali Numero caret.
( D.stivu man;mw/fAW/ Litvani,pr.fertim in

174
De P1'onomine. 79
J,!4g'fiiJ Dacalu Litvan. paragogice ttddunt i! & dicsmt
maniftawi;fawi. Hinc Ablat.Loc manijel
wije ; dliu ab inujiratu D11t.

Flexiones.
Mafc. hic,jis ille; Fa::m. illa.
Sing.
N. f3is I jiaf fji I fi
G. ijo 1 jo .
I>. & )(lft1 fict!Jet
A c. 1 jl )e
Voc. caret.
Abl. I & jumi
Lpcme/Jemc. fjoje/jje.
Dual.
N. a. bu;jtl bwi/ ji bwl
G. fju bweiu;ju bweiu/ fju bwieiu I
bwieiu.
D. fiem I jem
bwiem
bwiem.
Plural.
N. fjie 1 jie/
bOS/ jO&
G. fjtu Ju

D. Ffems I &:
{3om51foms
mus/Jtemuu.

A c. ijus/jUs/
Voc. c;arct.
F
Abl.
175
lfJ De Pronomine.
fijeiB/jtis ffomis(jomis
Abl. .
H4nc Dectin4tionem feqvttul' ettam Nomen
taliuumfoo FtEminino tofiPI. tofie; Y Dialello Me
me/enfium tofi.] . . ,., , .
, Obflrva: (I) Ut in Womme,.Jta be
vus fingularis admittit u paragogcum,
muitpro vamJjam.. . .
(z) Adjecimus n Num. Dual bu,f bWl/ no_n
qvod ex variatione Nominativi provemant; fed qv1a.
cum Propominead fenfum imegre proferendum fie
conj u-nguntur, uti etiam in reliq vis Declinationibus,
ipforum qvoque Nominunw.
1 ta 1 i!l:e , i!l:a.
Singular.
Maflul. Fam.
N
G. tO/ to a.
D: tam & tamui tai.
A c.

Voc. caret
Abi.
ftfi & rumi til
Ltarne. toJe
Dual.
N. A. tdbu tie bwi
G. tu bweia tu bwieiu
D. tian bwiem tom bwiem.
Plur.
N. tie
G.tu
176
.:.
'., !
. t
',;I
I
, I
<_,'!
.,
r
'De Pr()'IJOmint.
G. til
D. tiems & tiemus
tll,
toms
ta& Ac. ius/& tits.
Voc. caret
Abl. f tomis
,,
LtufC tfa.
A.nnotes velim; (r) Hujus Pronominis Neutram
tai id,iftud, obliqvos cafus, przter Accufatifum,qvi
itidem dl-,mutari a Mafculino tas. (z.) faa qvis
f3lcem in fingulari Mafculino declinari ,& fubhac u-
na terminatione ufurpari etiam in Fo:minino , aut
Neutto Genere,ut : tai witfa!
omne id qvod in mari e!l.
( J) Ablativum Singularem InA:rumentaJem
fcribi per a ad differentiam Genit. Pluralium, Ut:
6il/t4/jil/qvorum Genitivi
IV. Ad normam horum Pronominum fleClun
tur cztera qvoq; Pronomina. Flexionem
tur furis;eurs qvis,tas/ feqvitur anas 1 ans iJle,
przterqvam qvod Nominativum Pluralem habcab
duplici terminatione,anie & an(s illi/
t Pro nomen Re/atrvum patis/ pats ipfe pe
culiariterfletliturin hunc modum..r.
Mllflulin.
Singulariter.
.Nom. patis/ pars ipfc
G. paties
n. paciam
A. para
12. Pirmoji gramalika
177
Famin
pati ipfa
, . "
pacaos
paciei.
patt & pacil.
F:. v.pats
az
De l'fD11tJmine.
v. pats pari.
Abl.
fpaCiu
(pacie
tpatime
Dual.
N.A.
"
pati. pactu
""
G. pactu
paciom.
D. patim
Plural.
N. patio pacioo
G. paciilt paciu
D. patiems pacioms
Ac. pacies
Voc. patt5 .
Abl f pacitis
Lpaeiufet pactofa.
V. Poffrj!iva,manast fuis
Fa:mininis plane ut Nomina declinantur; pert1 nent
qve Mafculina ad pn mam , Fu:minina vero ad fecun
dam Declinationem Nominum.
VI. lnterrugatwa furfai qvisf fieno cujus f
manent in ccrteris cafi bus inded ina bilia.
VII. Compofo4 Pronomina vel priore fui parrc
declinantur ,u1 : 2\asgi;tafgi! tasjau; Gen. 2\01
1 togi 1 tojau &c. vd pofieriore ut:
nefasrnefuti5 aliqvis, G. nefo/ nefuno/ D.
famtnefutiam/ fa6fas qvisq vis, faGfotfasfam
&c. V cl prorfus non dedinantur
1
ut; 'atfait
SlfurfAi/fuffaigt.
CAPUT
178
I
i
1Je Diflinllt'ont.
CA.PUT XIV
De
V E R B 0.
IJ
I. Per/Jo accidunt o[/o: Di.ftinllio, Perflna:
Nummu, TempUJ, Modus, Conjugatio, Spuies &:
Figura._,. . . .
II. Dijlingvzlur Verbum, vel ex figmficahone,
vel ex perfoua.
IIJ. Exfignifi(a/ione aliud verbum eft
ut: voco, mul3u verbero. ,Aliud Paffi
vum,ut:
e(mi verberor. Aliud Neutrum, ut: flOWlll fro
curro,giwenu vivo.. .
[ Huic Neut: fubjiciunfur: I. Neutrlllt4 p111
fiva, qvre qvamvis terminationem AClivorum, aut
Neutrorum cum Paffi
visplaneconveniunr, ut:
ju/fio exifio,wirfiu wa.rg(lU/ pau
per fio,gi(p (IU!pafwetfftu Cam tat! refi1tuor, con
valefco,tirpflu liqvefc:o,feu liqvidusfio. :z.. Yerbum
fum.] . .
dliud eft Tranjitivum, more Hebrreorum m Hl
phil,ut: ra6vbinutid eft, bfimi raij)'tl/ icb latfe
fd)reiben;Jueinuridere facio, icb mad)e .tacbent
pulbinu facio labi, icb macf:)e faUen E1us nota
ell litera n; ceucharatl-erifiica ante uin ultimt
[ Ob.ftrvn t a mrn,non omni.z verba in nu dejinentill.
ejfe tranfiti1.1n,fed 'JV4 jimplicivuJ illud fopmzddunt, ut
t
1

179
IJ De Yerb. Diflinllione. ,
a en tranfttiv. rauvbinu I .t pillu

aliud Reciprocum, ut funt verba apud Hebraeos
in Hithpahel. E. g me
mey{um ..
pinus follic!tus fum de me pfo,tcb
icl:) fur mid> me,
icb laffe mid). Ejus nota efr fi'!lvz ver
his vel in principia additur,ut: con.
tamino me,a
_ 'upinu curam,rationem mei habeo, Verbo
pinu curo, profpicio. Vel fine, .ut:
nufi;rupinftf{/ & abjetlo II
nils. Nonnunqvam in medio &fine fimul ,ut:
f(eimies/uffigintlst
Bxcipiuntur: melbJlU6 oro,precor, pravaus
peto, con tendo, fl'unb3ius accufo, ffojfts
terminationem reciprocam habent,& tamenfimphc.
fignificationem retinene . , . . .
( Nou .. Tranfltivum abasulem efl
qvod Perbum daivum; nobu htt "!agu
Jignifictt.t ,nimirum non foltem aEitonem
aflionem in alium transftrenth,ut ex 'lJtrbufopmus All
fcriptilfAeilevidere ..
IV. Exformll, ali11d Verbum AtllVI
ris,qvod in u de fin it, ali11d Paffivi, cuJUS termma.uo
cum
efmil m: wabinnu voco, efma
vocor,mvlu amo,m'9limas e{im am or., le

efmi/legor.
v.ox
180
De Numer. r5 Perfon. Ver{,. 8 4
V. Ex perfona, V crbum ell (1) Perfonlllt, vel
lmperfonttle. (1) Finit11m, aut Infinitum , de qvibus
infeqq.
VI. Numeri Verborurn zqve ac in Nomini
bustru dantur: SinguillriJ,Duali4 (5 Plurttlu.
VII. Perfon.e itidem tres funt: Prim11, Secund4,

Ob(er'lJa: 1. Tertia Perfona Singularis cum Du
ali & Plur. in omnibus Temporibus & Modis eadem
ell. z. Ultima vocalis ex tertia perfona Przfentis
lndicativi , ut & prima & fecunda PluraJi omnium
Tern porum & Modorum fa:pe per A poco pen, brevi-
fa tis caud, abjicitur; & tum ex Verbo trifyllabo fit
bifyllabum, ex tetrafyllabo trifyllabum,ut: roabin'
vocar,pro wabinna. In Pl. wabinnam 1
pro wabinname 1 roaNnnatt/
Sic in Przr. wabinnom/wabinnot/
pro waNnnomt I wabinnote. In Fuc. wabb:
( redeunte e
in przcedenti Syllaba, & extrufo il) pro
Idem fit in czteris Modis. Sic in
lmperativo : 1 wabineit & wabin"'
wabineimc; wabinfitc &c.
Sic etiam in reliqvis Conjugationibus rig pro rigi/
l?alb profalba I & in plur. rigim 1 falbam; pro
rigimc!falbarne &c.
VIII. TemptU in Verba finiroActiva: Voc. ell:
tripltx: Prttfms, Pr.eteritum & Fut11rum. In Palliv,
datur etiam Impcrfctlum.
PJUJ.
181
IJ De Tempori!JUI Perhorum.
PIUJqvamperfeElum circumfcribunt Litvani Pra:
terito Participii , & verbiSubO:antivi ut:-
buwau jem dixeram ei , id.> 9atte es
J9m sef'tgrt; ;is buwo man pdfafilsl pra:ct
per at mihi,er 9atte esmit anbefof)len/& fie inez.
t.eris Pcrfonis &. Numeris.
!J1ftnitivi, ut & P4rticipii AElivavociJ funt qva.
tuor Tempora: Pra:fens, Imperfetlum, Perfe8um
cum Plusqvamperf. & Futurum. Participium Pas
fiv. habet Pra:fens, Pra:teritum & duplex Futurum.
IX. Modi funt qvatuor: lndicativUJ, lmpera-
tivUJ1Subjunlfivm &
lnfinitivo fubjiciuntur SHpi11Um & P4rfiri
pium_,.
X. Optativeu hac fupervac:ane
us eO: ; qvancloqvidem uterq; Modus &Subjuncu
vus & Optativus rationeterminationis, aut forma
tionis conveniunt, diverfis [altern particulisadhibi-
tis, qva: tamen novum Modum confrituere neqve
unt-..
Sicoptandi particula:funt: ae! feib!
Suh}untlivi funt: je).' 1 jeng I ibant I faip/
in SubjuncHvo continetur etiam Optativus,
non minus ac potentialis;Conceffivus aut em feu per-
mi!IivusModus in lmperativo,ut: ji!
ec mag')9n ruffett/tebfib jem/er masJ9m
ben. Sic in Plurali : wabin!;em 1 t>ufem; lafl
:ons ruffen/Iaffet "ns geben&c.
Xf. Czterum de Imperatz'vil notandum: (1)
Secunda: Perfona: fingulari fzpe per Paragogen ad
jici
182
'Dr Modis 1'trhdrum. 8'1
i/ ut: buf/ etlo, nxlbittfi/ pro
btttf voca, I pro fafyf; die,& fie in
ConJugatJombus omnibus. (z.) non tantum fe-
& tertias, fed etiam primcu perfonas Plural.
Num.1n ufudfe, id qvod huic& Polonica:lingva: pe ...
cuharecft.
. XII. J?e obfervabis; qvodPJura-
llsNumerusa qvtbusdam Litvanis,pra>fertim Magni
Ducatus, ita var.ietur: Plur. galeturnc; galetumb
pro SC\ietumbtm I ga[etumbit 1 tifetume/tiftl:=
wmb pro 1 tutetume/
tu_rerurnb pro tutetumblm 1 turetumbit. Et
ab1etlo e; gah:rum;riferum turerum.
. .xn.t. delinit inti in omnibus Con-
)Ugaho.mbus ; fed freqventtflime i finale: abj icitur,
m ut: I mrlet'/
!gVblt ; etsam. fine figno ApoftrophiiWM
bmt;mylet/ pro myleti &c.
Sic in =. b3augria I bnrfittirttis/&:
hnff mmneatpro [intf
tlfi/1nferto e antes finale,euphonire gratia.
. S11pi.n11m in hac lingva unicum_,
ell , v1del1cet m u 1 ut: wabintu I reggetu;
fafycu.
De Participiis qva:: fcitu digna funt , adeas ca
put u.
CAPUT
183
as
De Ch1Zflll1iriflic4 P"erbi.
CAPUT. xv.
De:....
CONJUGATIONE In Ge-
nere, & in Specie__-,
PRIMA.
1. In Copjugatione,feu variatione Verbi fecun
dum Modos, T empora & Perfonas attendenda funt
inpri mistria.
I. Liter4 CharaEieriftica z.Augmentum.3.Detlu
8io. His enim probe obfervatis haut difficilis crit
Verborum flexio.
II. Chau,lleriflita in tribus Temporibus prre
cipue fpecbnda efl:, in Prrefemi, F ururo & Prreterito;
ab his enim reliq vaT empora omnia dependent.
11 I. In Pr.(enti Charaderifiica dicitur litera
ante U finale,Gveea Citconfonans, Gvevocalis,Gve
fimplex, five compofita, aut duplexlitera. Ut; in
verbo watlinnu;n ante u efi Characteri{lica: Sica
ante u in verbis I 1 ell Character: In
Verbo remitto, Cha.
loco qvre etiam integra: infu
turo abpciUntur, 10 Pra:terito aurem integra: recur.
vel

Ch4raE}er Futuri efi litera fante U/ut:
a jafyfu a faeau. Prreterit'
ulum, U/ qvacum inDiphthongum abit,ut:

184
'De Au1,mento Y DeauE/ione Per6. 69
a wabinfu. In fecunda &:
tertia ConjugatlOne ante au reperitud vel i Ut: fM
fi.au/regsejau/
Nrna: Characterifiica Pra:f<:ntis in Futuro ex ..
trufa rcdi t plerunq; l[l Pra:terito,ut: wabinnutroa:::
1 atleio5iu I atleifu;
bww.
V. Augment urn habent Verba fecund a: Conju
ganonis in media Fucuri & Temporibus abeo dedu
c1is,ut: a rcggiu v1dco efl: Futurum reggefu cum
augm. Cl a dico ell: Futur. raevru cum augm.
'91 a fa no ell gibifu cum augm, l/ a 3innau
fci.? eft c.um augm: lnde
sqau V1d1, faftaU dl.lU, StO;taU fanaVl, )lflflj(l&J
{civi,cognovi,
VI. Deduaioomnium Temporumfit a Pra:fen ..
ti Indicativi;idq; velzmmedidtevel medi4tf.
ImmediAte a Pr<{enti formatur Futurum Indica.
lmperfettum & Participij, ut:
a n1abmnu ell: wabmful mabtnnant & wabin:;
a mvliUJefi myUfwm'91int& milts.
reliqva Tempera omnia.
Medi4nte Flltur.; formatud Perfetlum
in omnibus Modis, ut & Partit:ipio. E. g. a wM
bmfi c:fl: I wabtnnue 1 wabinnie/
myUfu ell: mytejau/ mylejts. Porro
a Futuro ell: Prcrfens lmperativi, a qvo dependet Pea:
fens & lnhnitivi, UE: a roabl(u I vell
roabtnfu e!l: wab(nt'lwaNncia/WAOintil a my;;;
my lit&.
A Prot-
185
90 De DeJuaiane flu formlltione 'l'emp.
A Przfenti Infinidvi, ei\: Imperfettum Parti-
cipij, uta wabinti wabinbatll6 1 a mvleti
bams.
Futurumlnfinitivi &: Participii deducitur a pri
ma perfona Plur. Futuri Indicativi , uta wabifem
efi wabifent& U'abit@tJ a myleflm ell
& Retineturenim augmentum Futuriin
omnibusTemporibusabeo formatis,
Regula de Illjinitivo.
fyllabarum el.t Futurum, tot etiam elre de-
hetlnfi.nitivus. Si Futurum efi bifyllabum, Infini-
tivus qvoq; erit bifyllabus; fi trifyllabum, & Infiniti
vuseodem numero gaudebit, ut ; a bmru pungo
eft Fur. butfu I inde lnfinitivus bUtti (mediante
lmperat. butf) a peto ell Futur.
med. Imper.) pra8yti. Su
pinum fib} Przfentiln6nitivi, tan tum i in u muta
to ,ut: a wabintieft wabintu I a
g4tu.
Not11: A tertia perrona Singulari formantur in
Jndicati vo omnes czterz perfona: in utroq; Numero,
DuaJi fc:ilicet & Plurali ; in Pra:fenti & Pr<Eterito
qvidem i mmediate,in Futuro au tern mediante fecun
da perfont,ut: a wabinna efl:
a
efl:wabinnowat wabinnora t wabiJlnome/
_,abinnote. A wabifil wabia ell wabifiwa
11\?abiftta 1 waNftme 1 wabifire. Sic in
Conjugationibus: a rigi eft tigiwa regime/a {a to
(Clfowat{4fome &c. ..
186
De Conjut4tione Prim11, 91
Regul.t.
Ultima vocalis terti: Perfona: Sirigularis Gve
fit a/five e/uve i vel 0/ rctinetur in omnibusNume-
ris &. Perfonis feq. vdut ex paradigmatibus ulterius
confiabit.
A fecunda Imperativi paragogica in i forman-
tur c:eterre Perfona: in Duali & Plur. exceptistertiis,
ut: a ell
binfite. Tertia autem perfona formatur a tertia
Pra:fentis,cujus vocalem qvoq; retinet,faltem prctpo
tita particula ttlut , tewabinna/tefafo.
De Participiorum deduclione vide pluribus in ..
fra cap. 2.1.
VII. CONJUGATIONES Verborumin hac
lfngva tres conflitui poifunt.
Vlll. PRIMA eA: verborum, qvz habent
rum in fu/& Pra:teritum in au 1 fineaugrnento,ut:
\Vabinnu voco, F. wabinfu 1 Prret. wabinn<\UI
bumofucogico,bumofU!bumojau.
[Omnium Ampiiflima h.C ell Conjugatio, utpote,
gv.e pro Pr.eftntu qvamvu Confonam
admittit. Su prim.e huj:u Conjugationisjunt Verbafo
qventia: birbu labor(), t3wenCiufont1ifico ,
bu perv11do, beggu ardeo , begiu accendo , lieju
fundo ' werfiu fleo , fuffu verto , ruuu trituro'
immufomo, graubenu maneo,hortor, limpu h.e.
reo,burru pungo,gaistupereo, pameru amzito,per
cupio,gtcnju 'llerto,cr his fimilill:
Par.t
187
11 De C1nj11t4ti1Jne
ParadigmaAdiva: vocis hujus prima:
Sing.
D.
P.
s.
D.
P.
Sing.
D.
P.
Sing.
D.
s.
Con j ugationis.
INDICATIVUS.
Pr&fens.
wabinnit
wabinnawM wabinnM
wabinnarmt wabinnatel wabinna.
Pra:teri tum.
wabinnot
wabinnowat wabinnotat wabinno.
wabinnome/ wabinnotet wabinno.
PlusqvamperfeCl:um
ita circumfcribitur:
tt'abinms buwai/
wabinns buwo.
wabinnufe buwowa 1 \vabinnufe
wota/wabinnufe buwo.
wabinne buwomef wabinne buwote/
wabinnc buwo.
Futurum.
wabinfi'/ wabins.
wabinf!wat wabinftta/ wabins.
wabinftmet wabinftte/ 'wabins.
IMPERATIVUS:
wabinfi! te wabtnnat

188

.
.
.
.
,
be CDnjunSi1ne Prim4, 91
D. wabintita/
p, U'abinrime/ wat>tneitel tewat>inna.
SUB J UN CT I VUS.
Przfens & lmperfellum.
s. ibant &:
l>ei/
o. 1
bintu.
P. wabintumbime 1 1
bintu.
Perfeetum.
S. je}' vel jog efmi wat>inm&/ efi'i ttli
wabmnes &c.
Plusqvamperfedum.
s.
butu
D. 1 l>utu
nufe
p. l>utumbime 1 bummbite I bum
binne.
Futurum.
Jev bufu' wabinrua1 bufi
bmnts&c:.
I N F I NIT I V US.
Pra:fens.
toat>inti.
189
lmper
94- 1>1 Conjug4t;one Prima.
Imperfedum.
X:Oabinnant
PerfeClum & Plusqvamperf.
\X'abinnus.
Futurum.
\\">abi(ent.
SUP IN UM.
Wabintu.
PARTICIPIUM

Mafc:. Frem. wabinnanti.
Imperfett.
M. wabinbamas/ comrade wabinbams I F.
wabinbQma.
Perfedum & Plusqvamper
M. wabinnu(i.
Futurum.
M. melbifis. Fa:m. wabtftnti.
0 BSER VAT lONES.
circa PRA!SENS.
1,, Cum ultimz fyllabz Przfentis additur,
aut ( fi Verbum eft compofitum) prima: pra:figitur
literasJvcl fyllaba ftltum fit Verbum Recipro,um,ut:
& me,{d} nene

190
1JeConjttgAtione1'r;m4.
tt?abinnitfi I vocas te;roabinnafi/ & tvabinnas
vocat fe; & fie in ca:teris Numeris, Temporibus &
:Modi's. Sic pafiaufstinu extollo me,
ni extollis te, pafiaufStina extollit fe, &c. Fie-dun
turenim Verba Reciproca prorfus regulariter ad nor-
mam fuorum fimplicium, faltem S vel fl/ ceu reci
procationls notS,in principio,:wt nne u biq; a ddi ta.
2. Qvzdam Verba fub eadem terminarione,
aut nihil,aur parum fa Item mutatA ligni6catione ad
diverfas Conjugationes referuntur, ut: fenciu fero,
tolero,F.tmfu/ P.fenCiau. Inf. ftnfiil vel ftfii/
1. Conjugationis. Et feneiu patior, Pl.
Conjugationis. Sic
taru dico,inqvam,F. tarfu;& tarpful Jnf tarti&
carvri I & lo Conj.
J Secunda Perfona fit a tan
tum umutando ini,ur,a waNnnu waNnnita
moju bumoji. Sed ubi pro CharaderiOica Pra:-
fent. fum dua: Confonantes,aut una mixra, N c3 cl
poflerior abjicicur, C3 autem vel c muratur in fim
plicem cognatam t/ ut: atlrib3u remitto, atldbil
fan8ifico, ijwenti 1 fenc3u patior
In tertia vero Perfona illz ipfa: recur

4 Tertia Ptrfon4 Pra:fenris in hac Conjugatio-
ne definit in a;a qva.,ceu fupra in genere monuimus,
ca:terzperfona: omnes,reteot& eadem vocali,in utro
qve Numeroformantur.
Exuptio. Verba in ciu/b3iu/fu & iu de linen
tia faciunt tertiam & ca:teras omm:s ab ea dedu8as
G per-
191
gl be Coniug4tzont PrimA. . ..
perfonas in t I Ut: a fenqu I tenqe I
fenc;eta.; tenc;emeJfcnqete/fenc;e.!;
premo, fpaub3e/lpaub3ew_a;
b3emet fpaubjete/ fpaub;e I a
laufie/laufieme; a I I
a lieju fundo efr {iefe, !undit; In Dual. bqewat
Jiejeta/ PLlitjeme 1 he)dt/ beJe. . .
[A/iii Verba. c1
regulariter ut:
adiibjia. ] \
Circa PR TER I TUM.
t. PrUritum formatur a futuro' u mutando
in aut & pro Charactcrifiica Futuri refumendo Cha
raderifl:icam Pra:fentis in
binnu; F. wabinfu I P. wabtnnau I hepJU
liepfi
1
(iepjau 1 atleib.{u remitto, atlnfu !. atlet'
bjau/ewenCiu fand:ifico,6wmfu;6wenclau.
Exceptionn.
I Verba qva:dam cum duplici (/vel r
Futuro extrufum,hic non refumunt 'Ut: a ruuu
t
10
. F llu{"u/P fulau/banujincrepo,F. barfu/
rs tu ro . l- I' . . b u fi
p. barau/gettu/ bibo, gufu gnau; ert pargo,
berfutberau. r ..
V ba q
vredam in tU mutant t Prre1ents 1n
z. er . ,,
cognatam liter am c I ut: metu jacio, P. mecaaut
amiCi' rentu feco
(tenctU) renc1au. .
In au & stu vel 6m ddinc:ntJa formant
3 1 Prz
192
De Prima. P7
Pra:terita Charaderifiicam Pra:fencis refpuendo; vd
proxime pra:cedentes lit eras transponendo; vel etiam
aliam literam, euphonia: causa, affumendo, uc:
bulffiutpulvereafpergor, f. apbulffu I
fau; gaastu pereo,F. gaifjn1 P.
germino,fprogfu; fprogau; crotpru fitio Fut.
croftjw P. troMau; b3ut1u arefco, exficcor
fu/b3uwau; pra3ufiu ( &
jufutpra3uroau; uhorrefco,
fut I iawqflu video, animadverto,
ifjrotJtn/afjwqbau.
+ Verba in auju formant Pr:rterita in awaU/Ut:
tarnauju minifiro, F. tarnaufu/ P. tarnawau.
farauju milito,taraufu /tarawau.
tag&ufu guil:o, 1 ragawau.
prararduju propheco, vacicinor,
fu 1 prarafaroau.
tetauju retawau.
prafaitauj.u fudo,cum fudore laboro
taufu/praeaitawau.
pateitauju otior
rufiaujuirafcor,ruftaufu;ruttawau.
pafcha celobro,
raw au.
3inauju incanto,3inaufu/ 3inawau.
o _Jmitantur feqventia qvoq;in ilfu. ,
fihlJU
.
Jaw au.
pawmlju fero advenio paweWf/
fawau.

13. Pirmoji gramatika 193
99 De Conjug,ztione Primo.
lait>uju fide jubeo lai'>ufiulai'>awau ..
rarsc:;fi)u ferveo,ardeo,
lt'au. .
ralebuju nrenam peto, !:alebilfu/.1
& rale'>ojau.
rnattfiju metior, mattufu/mattawau.. .
Sic ctiam decipio, prigaufu I
gawau.
Prorius irregularia funt ieq. Przterita: pale:::
wiau defii a Pr.ts. I F ut. pa(aufu.
wiau eongeffi, a ftauju; F. traufu. dl-
micavi a faUjUS fpfowiaU fpui a fpjau;
iUI fpjdufu. pa(enau I confc:nui,a
flfu. pa3innaucognovi, a pajqflu F.
emiau vel fumpfi,ab immn Futur.amfu.
z. Terti,z Perfona Prreteriti in hac Conjugatio.
ne definit in o/vel e, vel etiam Mut: wa'>inno vo
regrotavit. Hinc in Plu
rali: wabinnom/wctfiem 1 eadem voca!t
in utroq; Numero & omnibusperfonis, ut in
ti.Attamen qvre finiunt; in Plur. o commumter
habcm,ut: firgom/piteom/a firga;pirra.
In o exeunt pleraq; Verba in jutnu I {lu &
stu I 1 ut: '>umoju cogiro Pr. bumoio I
pagineju finia,paginejOJ htiu fundo, liejo i
binn honoro, gcirbino 1 pabubinu expergcfac!O,
.pabuN1101Wcirginu affligo, wargino I
rinnu ocddo,ncco, numarinno; '>;u(tuarefco,
b3uwo 1 P_rM
I per eo, gatf}?
SlC
194
De Con)ittttione Prima. 19
Sic: etiam Przterita ilia a Verbis in auju irregula-
riter formata,qvreprzced. pag. memo rata funt, ut:
tarnauju ell perf. Prret. tarnciwo/ a far&uju1
faraw I a I & fie inca:
teris.
Efiniunt pleraq; Verba ingu I &iu/item bfiu/
CiU/tUexeuntia,ut: bmgie operuit,texit,a \)engiu/
tllel1gie vita vit, a rccngiu I accendit.i '>egiut
r{i6fe revelavit,a reisfiu tlaueic expeCl:avit a
fiu I ftumie truftd fiumiut mel'>e oravit a
bjtU I braube prohibuit a btaubtu; tente pas
fus efi a fei1CiU I ptit\lette con vertic, impu!it, a
ptiroerciu i gere bib it a ,seniu 1 bure pupugit a
't'utru.
Sic etiam ehabent feqventia, ut: mirre mor
tuus en a mitstUtgten3e venit a grenwmuj3e ver-
beravit a I & forte alia.
A qva: vocalem e penultima:
infuturo & Prreterito mutant in ilut: pit::=
fa a pereu. F. pirrfu. tinfa collegit a renfu1ri11-.:
ffu!brib'>a pervafit,a btebbUibriffu;firga a:gro ..
tavit a f(r,Su fitgfu;Excipe mennu cum Compofitis
atmenwpramenwpdmenutqua:: e habent,ut:
minetpramineJ primipe.C;etera ufus fuppeditabit.
Nota. E duplid CharaClerifiicz Io.
co in thematepofita, alter a , qvre in tertia Prorfentis
recurrit,h.ic in Pra:terito prorfus refpuitur, ut: atleb
bJatJ (& atleibau) remifi, in fee. & tert. perf.
Sic geibjau vi, gcibei 1 geibet
fanch6ca
GJ De
195
roo De Conjug4tione Prima.
[ De jam monuimzu in genere
up.prced.ttbivide. HI& foitem notabu qvod Subfian-
tiv. in Oratione,plerunii prttponatur,ttt: bureau
binrus; buroai f5 c.]
Circa F U T U R U M.
Futurumformatud Pr;rfenti, mutara Charatle
rilHca Pra::fentis in CharaCterdticam Futuri, qv;r eft f
ante u;ut: rcat>innu F. roaNnfu
[.Literam n ante f explicite blc {cripjimut,ad oflm
dendam analogiam formationu, cum alias ante f pie
rttn!J ahjiciatur
1
ttt
Exceptionet.
t. verba pro CharaClerifiid Pr;rfentis
habent f/ non mutant, fed retinentillam in Futuro
qvoq;,ut: pa.ijofu 1 fuworu
colligo,fuwo'ffu.
1.. Si qvorum Charaeteriftica Przfenris efi f
fervant eandem in Futuro qvoqve,neglea.a
Charatlerifhd Fururi, tono fa! tim ex antepenult!
translato in penultimam
1
(i fit vox proparoxyto
na,& Charaaerillicam Pr:Efentis q. geminate, & ve
Jut per dages force efferendo, ut : pdfafu fepelio,
Fur. affero,Fut. I praneJ
propono, Fut. vero accentual
habent in ultama, retrahunt ilium in penulrimam,
ut: mutju verbero, F. rij3iu ligo F.
colloco, repono,F, rlfiu. .
[ Memelen{n adjiciunt hu ver!Ju ettttm CharttEle
ri"icam (1 dicrmt attle6ftsjpro atn(tju.]
Ubi
196
De Conjugatio11e PrimtJ. 101
Ubi 3 Charaeterill:icor locum tenec,alfumitur in
futuro gtenu verto,F.
4 Qvordam ut fiant fonantiora,literam Cha
ratlerifiicam inFuturo transponunt, ut: mefgu te
xo,F. megfu.
1 Verba ddinentia in tu/ pra<cedente sf aut
;&;tanttlm t abjiciendo fiunt Futura,ut: watgffu
ad miferiam,feu paupertatem red igor, F. wargfu/
4llpfiu deliqvium animi patior,F. alpfu;pagilbftu
con valefc:o, F .pagilbfu;fprog(fu ge rmi no, fpr O!Y
firio,ttof6u.
6. Q_vre ante ultimam tlU!tu/habent literam
ttl illam in Futuro mutant in f1 in Pr<ererito autem
planeabjicium, duplicando ejus loco Charatl:erifli.
cam Pr;rfentis,ut: ranbu invl.'nio,F. rafru;Przte-
ri t. rabba.u I fuptanru intelligo, fupraffu I
prattau I juntu animadverro , femio, jufiil I
juttau.
Sic qva: ante Charalleritlicam habent m I ab.
jidunt m;& retinent CharallerHlicam Prrefenris ge
minando earn in Prrererito Ut: a limpu ha'reo eft
lipful P. I hebc:fco,atipfu;P.

Hue pertinent qvoq;ttunfu moror,F. rruffut
P. trurfau;tiufu convenio, apt us fum, F. tiffu P.
tiftau/furunfu
fau;tuneu pingvefco,tuefu;tuffau.
7 Non nulla vocal em e penultimcr
euphonire mutant in Futuro inilqvod etia in
indeformato retinetur,ut: per-
G 4 vado
197
lD2 TJt Conjugatione Prima.
zgroto, fitgfu/
gau;perfuemo, pirefut pitfau I br.efu audeo,
tenfu colligo,tinf{iJ/tinfaUI
UfuJlint>au/ptamenu appello, nommo,
. .
In ca:tcris manet e Przfentss tmmutatum, ut:
lt'ettglutvito, decl.ino, -wmgfu 1 flcngiu rdifto,
fieng(u 1 bengiu tego, bengfu I bcugiu finio,
bengfu.
[ \l)agiu foror , hAbet in Eut. '(OogfU P.
lt)ogiau.] .
Hachnus de Indicativa, Circa reliqvos Modos
& Tempora, qva: a b. his Temporibus
moia deducuntur ,nulla occumt dsfficultas & de h1s
&)Voq; in antea iam monuimus cap.14
Dt Pafova voce.
Litvani. circumloqvuntur fua Paffiva
& Przterito Participiali cum Verbo Subflaottvo
efmiveltampu/in on:uubus Temporibus&Modis
vel uti t' [cqventi fotmatione videre .
[ Flrxionem Verborum SNbjillntiVOYr.tm repents
C,tf.ll)
INDICATIVUS.
- PrzCens.
5, effij
efli;ica.
D. wabinnamu efwa, c{lM efii/ ira.
P. ciieJ f(k/ efiil
lmper
198
t
Df P1imtt. IOJ
ImperfeCt.
s. vocabar'
mas buwai&c.
Pr<rteritum Perfectum.
s. ef mi vocatus fum' cffifl
wabimas efti;ira.
D. wabintu efwM e(tM efli/ ira.
P. wabimi cfmc/ tt1cl 4'{lil ira.
PJusqvamperf.
S. buwau vocatus fueram , wabi.u
tas buwo.
D. wabinru buwota buwo/
r. wabinti buwontc/ buwote/ buwo.
Futurum.
S. bufiJ/ vocabor, bufil
wo1bintas bus.
D. wabintu buflwa/ buflta/ bus.
P. wabinn bufi'mc/ bufitet bus.
IMPERATlVUS.
s. bur 1 vocare,
( bul') te{fi vel
VOCC'tur.
D. waNmu (bnP) te tffic
P. butime vocati fimus, bufite (buE)
' te rme.
SUB-
199
104 De Canjugtttione
SUB J UN C TI VU S.
Pr:I'fens.
S. jeV/fcib/ibant wabinnamas bucia/ fi,ut vo-
cer ,butumbei;butu.
D. wabinnamu butumbiwa 1 butumbita!
butt.&.
P. butumbime I butumbtcet
btnu.
. lmperfeClum.
Jey;jeiblibant wat>intas buC14u/li,ut vocarer,
butumbeilbutu.
Perfefli loco utuntur Przterito Indicativi cum
Particip.buwis adhibitisparticulis, je;t/ jog/ ut
efmi wat>intaa buw..6/etfitffli/itA!fi voca
tus fuerim
Plusqvampet'f.
Jry 1 jeibJ ibant buciau wabintas buwts I fi,
ut vocatus fuiffem ,&c.
Futurum coanciditcum Futuro lndicativi, prOf<'
pofitis tantum particulis, jey/jog; ut: jey bufu
wabintae.
I N F I N I T IV U S.
r r .:r rens, waNn(\tttu butifvocari.
Pr.rterit. wabintu but(/ vocatum effe
vel fuiffe.
[Nota, l11finitivrtf foltem ,malogice ita formaftJr,
cum ejuo loco utantur Litv. Participit!, ut in
munrbitra.]
PAR-
200
Dt Conjut,4tione 'PrimtZ. JOf
PARTICIPIVM.
Pr;rfens,t't)abinamas/ qui vacatur.
Przterit. wat>int45 I vocatus.
futurum J,
2. wabmnnas/tdem.
.Prcf{tH!Participii in hac,& fcqventi Conjuga
tione deducitur a prima Plurali Pra:fentis Activi, CU
jus etiam vocalem ult. fyllabre retinet,ut: a wabins=
nam efl: wabinnamas/a rcgimas/ a
fom fafomaS/ a 3innom 3innomas I a
bjem mclb3<mas.Fcrm.
. , ,
Prtteritum a Pra>fentl JnlinlllVl,Ut: a wabll1;'.
titwabimas;a regHas/a fariiri (atijraa.
F. wabinra;regta &c.
Futurumprimum a Futurolnfinitivi,ut: a wa:::
a Fut.
wabifrma; fatqjema.
Futurum vero ftcunclum a Prtfterito Partiopii:
a wabintas I wabintinas I a regfti;:
nas;a faeljtinae. F. wal>intinat
na!faf9tina.
CAPUT. XVJ.
De__.
SECUNDA CONJUGATIONE.
SECUNDA Conjugatiu dl,cujus Futurumae
fin it
201
De Coniut,.4tiant Set1111tl4.
f. nit in fueum 1111gmento t/il vel o. Prlfttrita in i"U
& iau retento augmento Futuri.
dugmentum't. in Futuro habent: t. pler:uj; ver
ba in iu (cum i qviefcente) exeuntia,ut: re,giu, vi
deo,F. tegWu Pr. girb3iu
ftt;gitbijau;febjiu fedeo,febfulfcbtjawt:enciu
fenttjaw tiriu credo, deefu 1 tb
feJ4U
l, Alia in u pra:cedenti fere qvavis. Confo
l)ante, (id qvod ufu addifcendum) E. g. noru VO
satu poffum, gaUfu I galt:::
I/ fmirb3iu fmitbefu/ 1
promiuo,,jabiftl 3aNjau. moeu folvo,teneo,
1 moftj'iU I tutiu habeo, turefu 1

.&ugmenlo i in Foturogaudent Verba in au/ 8c
qv1rdam in qu & bjiu terminata,ut: fafau dico,
@fiifutjafi.au. barau
rogo,
fiijfu 1 laieau teneo,
1anfau vifito,(a.nfq{ittlartrtau. U'et4U vcntilo,
1l'etiP,tweciau,wqfi4u (wijf'3au) fafdisinvol-
1 ( flubau)flubjiu impe
clio,flubi)fu &flubaw(gibau) g1b3iu
fa no, gibi(ul git>,3iaUI git04U (girb3iu) potum
przbeo,girbifu I girbj(aul pi(bau (pilb3iu) im
pleo, pilbifu 1 pilbjiau I t}ilbau ( tjilb3iu )1 ca lefa
cio,iji(bifU/ (af{Julbj(u)
plic;o,i6gulbijfwi&gulb3iaU.
Nottt
202
De SetunJ.. ltJf.
[Not4. Prio,. terminAfio horum z'n 4U
lljitatior t f1 alter J.]
habent feq ventia: je&fau qv:rro, F.
fi' P. jeaeojawbilau dico,biloful bilojau 1
pau bijau
fU/ blJO)au. ttjeau obfervo,tt}fofu/ttJfOJau.
Obftn.Ja 1. Vocales ha: etil 01 producuntur in
Futuro, & TempoTibus ab eo forma tis; qvare et
iam in ultima atq; pcnultima non malee& o puntlo
aut circumflexo notari,i au tern ubivis,folo Przteti-.
to cxcepto,per tj longum fcribi polfcnt,ut in allegat
0
verbis tentavimus.
Not linter aiuJ in u/timtt Y pmultimll, eum eir
tumj/txUJ in 471tepmultim11 exjpir11re dtbe41 Ptrpe.
ritm mim ftribitur : I
bim.]
Excipiuntur ramen qva:darn Verba , qva:! non
longum,fed i breve habent in Futuro, & creteris ab
eodeduttisTemporibus, ut: gibau 1 F. gibi{Ut
wet au I \Vttifu I wa!gau wa{StfUI& qvz fupra
jam nominata funt, qvzq; amplius pos
funt.
z.. Pleraq; Verba Accentum 'prim:r & fecundz
perfonz habcot in ultima, qvi in tertia recedit in pe-
multimam,aut pro'xime pra:cedentem fyllabam, ut:
regilllrcgitrtg,lencili 1 renti fin,ia 1 tifiut tifi/
tiri. jaeau faeai' fato.

Excipiuntur otUI nodi notal tn6fu I
ailtijfo;
&fi
203
IDS 'De q(J'IIjttJ.ttlione Seelfllt/4.
& 6 qva: Gnt alia vocal em natura long am in prima
habentia.
Paradigma Verborutn cum
augmento e.
INDIC ATIVUS.
Pra:fcns.
s. video, regt}! fCSil & per apocopen
D. rlgiwat
P. rigime
s :Regejaul
D. regijowa
P. regejomC/
tigitCU
rigitt1

regt
Perfedum.



Plusqvamperf.

regejo
regefo.
regejo.
s. buwaw buwail
buwc.
Futurum.
s. reges
D. tegrflta/ teges.
P. rcgefite reges.
IMPERATIVUS.
s.
D.
P. rcgieimet
tegee regeeit tetcgt
regetita
tertg.
CON-
204
])e C(Jnjutatione Suu11l4, IDf
CONJUNCTIVUS.
Pnrfens & ImperfeClum.
s. Jtibtibanrtrcgecia; ttgeciau 1 regetumbtit
regitu.
D. regitumbiwa 1 ttgitumbita 1
Sttu.
P. regttumbimc; regemmbite
PerfeClum.
sttu.
S. JeJ' efmi etfi regtfes/ efti!ita
gejcs.
D. ira.
P. Jev efme
J>lusqvamperf.
S. buCia butumbei butu
cege)ts.
D. Je'9 butumbiw" regejufet butumbit41
butu.
P. Jev butumbime regife 1 1
butu.
Futurum.
s. Je'9 bufu 1 bufi regejts<. butu
rege)e6.
D. Jev bufiwa tegejufet bufital bua.
r. Jey bu(i'me regeji; bu(t'tet 'bus.
IN-
205
110
De Ctmjugatilnt Secrmla.
INFlNITIVUS.


lmperfedum.

Perfedum & Plusqvamperf.

Futurum.

SUP I NU M.

PARTICIPIUM

Mafc. ft{$ie. Fcem. regint.i.
Imperfedum.
M. retJtb4tuaS/ contr, regebams
Frem. regebama
Perf. &Plusqvamp.
M. feStjfs, F. regejufi.
Futurum.
M. regejis. F. regifenti.
OBSERVATIONES.
J, A PrzfentisSing, formatur
a regn't tit regq 1 mutato iu in y; fed ubi
pro
206
I
lJe Cl'llj11f.4titme Setzmd4. 111
pro Charaaeriflica duplex eft Confona, pollerior ex.
truditur,ut a febi/ a feneiu/q. fent5iu/
fend.
Tertill Perfona Pr.tf. non ut in czteris fin it a vel
b/ fed i/Ut: vider, hinc in D. & Pl. tigiwM
rlgime&c.Szpiffimetamen
protigi.
1,. Q!zdam etiam in 4 exeunt, przfertim Verbo
rum inupurum lineadjunctoi, ut: beta decet, a
fuberu 1 fruta movetur,
vivit,a hututeatba loqvirur a falbut btlba tre.
mit, a Q.yam vocalem etiam in Duali, &:
Plur. retinent, ut: betawM ftUtawM falbawa/
berame/frmame/l:albame &c.
J. Tertja perfonaP,..twiti in hac Conjugatio
ne exit in Ofut:
Haut raro tam en pro o ponitur a/ prout Oia
letl:us alicuj9loci,aut etiam mecrinec effitas reqvirit,
ut: u3mofeja folvir,fenteja paffus eft. Sic
jatbloja/pro 3innojotbilojo/&c:.
PASSIVUM.
'PtJx P4jliv11 in hac Conjugatione delinit in
ma9;&formaturPra:fens a prima perfonaPlur.Prz
fentisAClivi,ut atigime efi Przfen$tlgamas. Sed
J>rzteritum defcendit ab Infinitivo
proutcirc:a primam Conjugation jam monitu fuic.
Flexio ejus talis eft.
Jndicatt'VIM.
PrzLCns. efmi I reg{ mas efTi/rtgimM
eflilita.
H
207
112 De Conjugtrliont Secunda.
Imperfell. 2\igif!lAS buw_aul buwo.
Pra:teritum cfma; effi; cfit/ lt(l
Plusqvamperfea. buwau/ buwail
buwo.
Futurum .2\egetas bufu/ buft I bus.
Et fie in ca:teris Modis, plane ut in przcedenti
Conj ugatione.
Paradigma Verborum cum
augmento i.
lNDICA TIVUS.
Prcrfens.
s. Salau dico, f'tfai!
D. E;afowM farotA/
P. Safome; fafotet
s. 9afiau/
D. Safetca/
P. S.afeme/
Perfeltum,
fafiti/
faPcta/
fa fete/
Plusqvamperf.
s. buwaut buwai/ fates
wo. &c.
Futurum.
s. SaPiiful fafiifi' {atijs.
D. 9afqflwat fafijfital
P. Safijfime/ faftjf{te/ fafqs
IMPERATIVUS.
s. Safijf/ ,

208
De Ctm}u!,tttitme Smtnd4.
D. Safijfiw<t/ f'lrljfita/ ttfalo.
P. 9afijfime/ farijtitet tefafo.
II)
SUBJUNCTIVUS.
Pra:fens & Imperfedum.
s. (afqciau/
bei;fi\fqtu.
D. 9af9,turnbiwa! f'itijtumbitM faft)tu.
P. Safqtumbime; fafijtumbite
Per fed. Jev jvd jog e(mi fafls
Plusqvamperf. Jcv bucia taete. ,
Futurum. bufu fafes &c. ,
prorfus ad formam priorum
Conjugationum.
lNFINITIVUS.
Prre(ens,
lmperfc:Ctum,
Perf. & Plusqvamp.
Futurum,
faEiitil
fafant


SUPINUM.
9aei)tu.
PAR TICIPIUM.
Prrefens M. F. fafanti.
Imperf. M. faffjbams/ F. fMijbama.
Ptrfea. M. (4lt.es F. fMiufi.
M. F. (atijt(nri.
OBSER-
14. Pirmoji gramatika 209
114 De Conjug4tioneSerunda.
OBSERVATIONES.
1. Terti" perfona Sing. Pra:fentis Verborum ill
AU terminatur hie in 01 ut fMol Ea vero qva: in Ciu
& de!inunt,habent terti am in ajut weCia ven
tilat, a wcciul gim"3ia generat,parir,a
Non raro au tern 3 abjicitur,& dicttur: g1mbMpit.:
ba;i6gu{ba;pro gimb3ia!pllb5a; Sed
a gimbau;pilbau 1 isgu(baudl gimbo ;pilbo/

2.. Ultima Pr<eteriti 6nitur tlut:
In de
J Augmentum Futuri icommunicatur omni
bus Temporibus in omnibus Modis a Futuro dedu
cl:is, ut: i- fafg(i& eft fatiau I fatqf I f'tfqcia/ ta;
fijti &c.
Verba deGnentia in t41U anre augmentum in
Przterito mutant,euphonia: causa, tin Cl Ut:
tau I ego. F. {?aitijful P. 1 ftarau fiatuo,
fiatiifulflaCiau pro {?amaulflatiau.
PASSIVUM.
Paffiva vox eAdem, qva c::rtera:,forma conjuga
tur,eo faltim obfervato,qvodante ultimamtertnina
tionem mas;non fit a necejvel ilut in pra:ccdenti-
busConjugationibus, fed ol ut faeomasaprima
perf. Plur. Pra:fentislndicativi {atome.
Pra:teritum habet fM[itas
Futurum z. Partie. fafijfemas
Futurum 1 fahjrinas.
210
Para.
lJe ConjugatiQIIt SmmJa. UJ
Paradigma Verborum cum
augmento o.
INDICATIVUS.
Przfens.
s. 3innau fcio,cognofco, 3innaif
D. 3innowa jinnotM
P. 3innomct 3innotel
PerfeClum.
s. 3innojau/ 3innojti/
D. 3innojowa 3inno)otat
P. 3innojomet 3innojotcl
3inno.
3inno.
3inno.
Plusqvarnperf.
3innojes buwau1 buwail .. buwo &,.
Futurum.
s. 3innofut
D. 3inno(iw411 3innotira
P. 3innofi'me/ 3innof1tc/
IMPERATIVUS
3inn8a.
jinllQe.
3innoe.
s. 3innoe/ ti1
D. 3tnnofitaJ tc3inno.
P. 5innotimef 3innotitc/ tt3inno.
SVBJVNCTIVUS.
Przfens & Imperfetl:um.
S. )rib/ ibant jinnOcia I ciau I 3innotumbci
jinnotu.
D. 3tnnorumbiwa/ 3innotumbitat 3innoru
P. 3umorumt>imct 3innotu
H J Per-
211

De Conjagatione
PerfeCtum.
I jog efrni3innojeateffitct1it it4 &c:.
Plusqvamperf.
Jev bucia. 3inno;cs.
Futurum.
Jev bufu 3innojes &c.
INFINITIVUS.
Pr:Efens,
Imperf.
Perf.&Plusq,
Futurum,
,, A.

I'
;mna.nt.
A,,
3tnf10JU6
3innofenr.
SUPINUM.
3innotu.
PAR TICIPIUM

1m perf.
Perf.
Fut.
M. 3innas F. 3inna.nti.
M. 3innoba.ms F.
M. 3innoitat F. 3innojufl.
M. F. 3innofcnti.
P ASSIVUM jinnoma.s perinde ut
fatomas conjugacur.
CAPUT XVlf.
De
TERTIA CONJUGATIONE.
r. Tertia Conjug4tio efi: Verborum in mil ut:,
biimi do,cum reddo, i6bdmt
extra
212
De Conjugatione Tertia. 111
extrado,pa.bumi trado,parbumi vendo'
mi addo, fubumi confero , u3bumi propono,
bcmmi! pa.bemmi pono, colloco ,depono,
bemmi incipio, ptibemmi addo &c.liefmi/
lietmi linqvo , relinqvo, i&lidmi! atlietmi &c.
raumi ploro cum ejulatuteimi eo, c:um compofitis
fuis : apeimiJ betimi! pareimil
pireimil prieimi tfueimi!u3eimi;cmi
midormio,cum fuis compofitis&c.
[ Refertur hue qvo01 Verbum Subjlantivum ano-
malumefmifom,deqvofeq.cap.]
II.Horum Conjugatio,utut Futura itidem in fu &
Przterita in jau definant, plane tamen diverfa etl
a priodbus ' velut ex feqventi paradigmate appa-
rebiL.
Paradigma 1\Cl:iv:r Vocis.
INDICA TIVUS.
s. t>umi
D. buw4/
P. t>llme/
do
s. bawfau/
D. bawetl)a/
P. bAweme
Pr:rfens.

bub4t/
bufict
PerfeCl:um.
ba.weil b4we
ba.wet4 bawe.
bawete bawe.
Plusqvamperfefr.
i04-W.f8 buw"u/ buwai1 buwo &c.
H4 Futurum
213
118
s. buju/
D. bufiwat
r. bufime
De Conjugatione Terti4
Futurum.
bfifi; bfts.
but1'rat bi'ts.
bufite/ bi'ts.
IMPERATIVUS.
s. butt butil tebdbe/ tebdbt
tebi't(l.
D. bufiwa; bMitat tebub
P, bUtime; burite/ tebub.
SUBJUNCTIVUS.
Pra:fens & lmperf.
s. Jtib/ ib. bi'tcia; buctau; biimmbet
bit cu.
D. butumbiwM bfitumbita' butu.
P. bummbime/ butumbite/ butu.
Perfeetum.
s. Je'f bawts ejmi 1 tMwts effi &c.
Plusqvamperf.
s. buCia ban?ts 1 butumbd bawts &e.
Futurum.
s. Je'f bufU baw.es I bufi baw.es 1 bus bM
wes &c.
INFINITIVUS.
Pra:fens,
lmperf.
214
Per.
De ClnjugationeTerlia 119
PerfeCt. bawus.
Futurum. bu{Cnt.
SUPINUM.
biltu.
PAR TICIPIUM.
Przfens. M. F. bubaMti.
Imperf. M. bubamas & F. bubama.
bubams
Perf. M. F. bawuf(/
Futur. M. bu{ts. F. bufenti.
OBSER V ATIONES.
circa Pr.rfens.
J. Q!zdam Verbaduplici terminationegau-
dent,videl. in mi & in U/qvz altera in U/ ad prim am
Conjugationem refertur, ut : jaugmi cufiodio,
faugfi/faugt & f'tugojitfaugoja. v e1
adfecundam, ut: vigilo,excubias ago,
fi;fergtt & j1rgiut cufiodio, {1rgi; fir g. Sic etiam
CompoCica, ap(augmitapfirgmi/ ap{aug[il
ftrgfi&c.
2. Litera thematis initial is bin fecund a per
fona Przfentis duplicatur,ut: a bilmi efi bUOl/q.a
bubu. Sic in parbu:;;
mi/parbubi &c.
Ab hac fecund a formatur tertia perfona , ran-
tum i a bjeCl:o,ut: a bubf;bub I prabebi/ prabcb.
Et hinc altera ejus terminatio in (l 1 inferto f/ & b
Hr verfo
215
tto De Ctmjugatione Tertia.
verfo in cognatam literam t 1 euphoni<E gratia, ut:
parbuft 1 prat>eb 1 prat>cjtt
& paragogice bufiilparbufti/ptabefli.
J Reliqva verba , qva: aliam, quam b initia-
Jem habentliteram, faciunt fecundam perfonam in
fitterriam inti 1 ut: eimi I eifi I eiti 1 miegmi!
miegtiJmicgtil & per apocopen
Excipe: emiedo habet ebi I ebj giemi cano,
{\iebi I
4 A prima & fecunda 'Pra:fentis Sing. for-
mantur prima: & fecundre perfona: in Dual. c5c. PJur.
ut: a bumi efl: buwa & bume/ a buN/ bubatt
eime 1 eifar 1 ei(ie & fie in
corteris.
Circa Prttteritum.
Pr;e.teritum prorfus irregulariter formatut a
Futuro,ut: a bufwbawiaul u3mi.gfu I us mig::=
eifu/ijau Ab hac vero
pcrfona prima ca:tera: in omnibus Numeris analogi
c:e deoucuntur.
Circa Futurum.
Futurum itidem icregulariter formatur a Prz.
fc:nti,ut: bumiF.bufu 1 eimiteifu;mutato mi in
fu. i;)etttmi habet in Futuro bcfu utroq; m elifo,
,urn Compofitis fuis,pabemmi/ptabemmi I
bemmi&c giebmi;F. giebofwmiegmi miego.:::
fwfed compofita ha bent,pr4lgtjfu;u3migfu. Hinc
'Pra:terita
PAS-
216
De Conjugatione Tertia, uJ
PASSlVUM.
PrtB[tm P.ttjiviformatur in hac Conjugatione
ab J mperfeCl:o Participii Adivi, ut: a but>ams fit
bubamas;a prabibams 1 ptabebamas: PrJ!
teritum vera a Pra:f.Infinitivi, Uta buti I butas;a
praberas.
Flexio hujus vocisPaffivce feqvitur formam Pas-
ftvorum pra:ced. Conjugation. regula rem.
Qyoad ca:tera Verba in mi nulla occurrit dif.
ficultas; cognitisenimPra:teritis &Futuris, (qvz
maximam partem hie jam annotata funt) facilli-
mo opere ca:tera Tempora a fuis cognatis deducun.
tur. ln gratiam tamen tironum adfcribemus hie
fiexionem Verbi eimi.
'
INDICATIVUS.
Pra:fens.
s. timi! co, eifi/ eiti/ eit
D. eiwM eitlal eit.
P. eime/ eiflel eit.
[Dicitur etiam. in Plur. eitam/ eitar.J
Perfetlum.
s. ejau (eijau) tjeit tjo.
D. fJ,owat lf,ota/
P. t)ome/ )Ott/ ()<>
Plusqvamperf.
s. tjts &,.
21"1
Futu.
m. De Conjugatione Suund.t.
Futurum.
S. eifu; eift/ eis.
D. eifiwa! tifi'ta! eis.
P. eifime; eifitet cis.
IMPERATIVUS.
s.
D. eili'tt'al
P. eifimc/
tif/ eifi!

eifitej
teeitl reeji.
tent.
teeit.
SUB J UN C T IV US.
Pra:fens & Irnperf,
s. J db !ibant eiciaJeiciau; eitumbeit eiru.
D. tirumbiwa; eitumbita/ eitu.
P. eitumbimel eitumbite/ eitu.
Perfedum
s. Jey vel jog ejfs efmi/ ejtsefll&c.
Plusqvamperf.
s. Jey bucia ejes I butumbei ejis &c.
Futurum.
s. Jev bufu efts 1 bufi ejts &c:.
INFINITIVUS.

lrnperfetl:um

Futurum
eitil eit.
218
enr.
tfus.
eifent.
SUPI
Dt Ytr!o Sujl ef mi. r2J
SUP IN U M.
fi:itU
PARTICIPIUM
Pr<Efens. M. tjasl F. enti
Imperf. eibamas/ eibam4
Perf. tjts/ tjufi.
Futur. eifts/ eifenti.
CAPuT. XVIII.
De
VERB JS SUBST ANTI VIS.
1. J"er/J,g Su/Jj14ntiv4,fic diaa,numcrantur
efmi fum,tampufio,fiojus fio, exifio.
[ t duo pofleriorA rttliils ad Neutro /41
fiva riferuntur ut fopra vidim111 '.'4de
II. l'rimum Verbum efm1 feqvatur magna ex
parte formam Verborum in J1li, rjus,'{YZ
ftitu maxi me necdfaria,talis eft.
I N D I CAT I V US.
s. fum
D. efwa/
P. efme/
s . .:5uwaut
D. l3uwowa
P ."auwome
Prrefens.
efii/ e(i/
efh/
efie/ e(ii.
Perfedum.
buwait
buwotal buwo.
buwo.
219
Plus.
u4 De PerboSubjlantivo e(tfli.
PJusqvamperf.
s. 23uwis buwau; buwai; buwo &c.
Futurum.
S. 23ufu/ bufl'/ bus.
D. buflU)a/ bufitat bus.
P. bufime/ bufite bus.
IMP ERA TIVUS.
s. 23ue; butt/ (bue) vel teffie
tefli vel tifl pro teefi.
D. bufiwa/ . burira; (buf) tee{fie.
P. bueime/ buritel (bue) teeffte.
SUBJUNCTIVUS.
Prrefens & Imperfed.
s. jeib;ib. bucia1 buCiau; burumbei/ butu.
D. butumbiwa/ burumbitM butu.
P. butumbime/ butumbite/ butu.
PerfeCl:um.
s. Jev vel jog efmi 1 eflt
buw.es &c.
Plusqvamperf.
s. Jey! jeib bucia buro.es 1 burumbei buw.es
butu buw.ts.
Futurum.
s. Jev bu(u buWis/ bufi buw.is &c.
INFINITIVUS.
Pr.:efens. buti.
lm
220
Dr Ptrho t.l)
Imperfect ifantt fattt.
Prretc:r. buwus.
Futurum, bu(ent.
Supino caret
PARTICIPIUM.
Pr<efens M. if4s F. if(tnti/ {anti.
lmperf. but>amas
Perfdt. buw.es1 buwufi.
Futur. bufis bufenri.
Nota: fzpiiTime
ti aphrercfin, & dici : (ancto 1 {ancaam I fantv
fanCios I fitnciei I fanc)J pro {fan'
Ciam &c.
(De tertia perfona Imperativi hie nDtantlum elf,
IJVOd ft. Litv Scriptor;J tr!plex Alfu. e
'!Jim efl bUf/qV.t 4 ftcunda fo/4 prtmU1JCUlftOne dijfm
gvitur ; dfertur enim qv4ji cum jotll fobfcriplo, aut
afjixo i! ut but q. buif velbuf./ ftcunda fimpli
citer,ut [cribit11r, ita etiam ejforatur. Ali is rebuf/4
/ii4 teefflevrlper
Ex '{ililnu ultimA a Pnftntilnduattvt,uf fit tn c.on-
jugationibm analog is, formatJJr, f5 duabut
lr.tftrtur.]
Cztera duo Verba tampu I flojus fere regu
lariterformacur ad normam Verborum primz Con
jugationis. tarn en prius verbum pc:culiare ha
bet Futurum,a qvo cztera Tempora
tem defcendunt, integram ejus format1onem htc
appofuimu.s.
INDI-
221
az4
De Ye,bo
INDICATIVUS,
Pra:fens: tampu/ tam pi!
tampawat tampata/ tampa.
tampa me; tampatCI
tampa.
Przteritum : tappau; tappai

tapowa! tcipota
tapo.
tapomet tapotct
tapo.
futurum: tApful tapti/ raps/
tapftwa tap
taps.
tapfimcJ tapfite/ taps.
IMPERATIVUS.
Prcrfens: tape;raprf; tetampa.
tapfitt'at taptitM utampa.
tapfime/ rapfite/ tetampa.
SUBJVNCTIVUS.
Pra:fens & 1m perf.
)eib/ib. rapCia!au/ taptumbti! tapru.
taprumbiwM raptumbita/ raptu.
taptumbimc/ taptumbitcl tapru.
Przrer. Pert. Jcv vel jog efmi t4lPfs &c.
Plusqvamperf. buCia tapis &c.
Futurum. JcY bufu &c.
INFINITIV US.
Pra:fens
lmperfedum
Przteritum,
222
tapti.
tamp ant.
tap us.
Supi
be Verbi4 lmperfina/ilnu. i17
Futurum tapfcnt.
Supino caret.
P A R T I C I P I U M.
Przfens.
JmperfeClum:
Per feel.

tapbams
tapts
Futurum tapfis.
O"flr'l/11. Futurum Indicativi in hac Conjugatione
deducitur a Pra:fenti,non mutando Charaderitlicam
Przfentis in Charaderillicam Futuri , ceu in Verbis
analogis, fed illam retinendo, & alfumendo Chara
tlerifHcam Futuri,m prioris fyllaba: extrufo,ut
pu tapfu.
Ab hoc defcendit Pra:teritum duplicando fcil.
literam Charaderillicam Pra:fentis,ut: a tapfu
pau. Qvam tamenduplicationem, feugeminatio-
nem abjicit in tertia perfona , acc:entum ex ultima
in penult imam rejiciendo, ut: a f4lppau I tappai
fit tapo; hinc &c.
Stojus fio,efr Verbum regulare, & fleClitur fe-
cudum parad!_$ma prima:Conjugationis wabinnu/
utfiofus. F.ttofus/P. flofHna.
CAPUT XIX.
De
VERBIS IMPERSONALIBUS.
I. lmperfonalia a Neutris pra:fertim defc:en
dentia multa in hac qvoqve lingva occurrunt , ut:
austa illucefcit.F.auij P. auijo.
apflijft lubrica fit terra, F. apflijs. P,
I gMo;;::
223
U8 Jl'erhu lmperfonali6ur.
A I A
$aroja.
tonat,graus/graube.
laija
lija
nufiit:>uf1 contingit,evenit, nuflbus 1 t1ufi'!i!
baroe.
conducit,pabes/pabrjo.

rigifi
reie decct,oportct.reita;reire.
fniegt ningit, fnigs fnigga.
fitati fuccedit
fjala friget,6dls;6&lc.
tenebra fcit,tcms;temo.
3aibfija fulgurat,}aibt1s;3aibawo. &c
Sic r(auf'lfl qvreritur,ambigitur, girbma(1'fa
ma crebefcit,rumor exit in vulgus, praflbefl nafci.
tur,oritur aliqvid. Abfolute qvoq; ponuntur:
fo;ralbal bilO/ dicunt,ferunt ,ajunt,fc.jmones
homines.
Il. Nonnulla etiam a Pafiivis oriuntur I ut:
{afomaira,dicltur,ftaitoma ira lcgitur,
ma ira cantatur, 3innorna ira cognofcitur, no
tum,manifefium eft
III. Conjugatioeorum ex Perfonalium regulis,
qvas hrec ( m tertia ramen perfona tan tum)
feqvuntur,petenda efl:.
Carent autem Supino &
Partlcipits,
224
CAPUT
IZJ
CAPUT. XX.

VERBI SPECIE & FIGURA.
I. Spec in Verborum furir:
fau aufculto , Deriv11tiva, ut: f(au(t'ruju fubau
feu !to.
II. Verba derivata funt; vel Ere.
qventativa, vd Diminutru11..
m. lnchoati1Ja pulincju )
bmt incipio mon.
[ Sequuntu,. bu tfUOtld Jigmfiuztionem pri
mitiv6 qv.t.dam
1
qv4 alias Neutralia Jicuntur,
at: pafintlu mci'pio feneftere, nofflu fio maturtU,
Sictimffa incip1t vef}e.
,a,austa incipilaurora,diefm.
lV. freqventativa font: Q.vzdam in neju ex-
euntia, perinde ut lnchoativa,ut: funrineiu
crebrofuperlabor,a Per-
fona Pra:fentis lndicativi u3pilli addendo,neju.
1\lia m uju ut, barbuluju I freqvf'nter,cre
bro ahqvid ago
Alia 1 n fal!ijbanx\u folit9 fum dicere
walgijhawau folit9 rum eden,
diligentcrinviferam,five folitus eram invifcre.
Hujusmodi autem Freqventauva a qvolibec
Verbo primitivodcduci polfunt, & qvidcm a Pra:tc
fltO CJUS,mutando ultima min \:'aWaUt Ut: a
dl 1 a regiiau
l1 waut
15. Pirmoji gramatika

1]0 De rtrhu FreqvenfAI. e5 Diminut. ,
wau/a 3innojau a ptM
buwau blibawau!
videntureffe a .
vera Verba fecunda: Conjugationis q pro
augmento habent
qvod cum vocali lJ pecuharem Syllabam confh-
tui t, ut: fafiaUJfafijba waw Lanfiau/
wau.
[ OhjtrV.t,h.u ver!Ja, /1'/tr h4nc rm.tm Ttmpori1
q. Pr.tleriti termmatlonem ampliltJ in ufo non rjft, idto
qve ad DefiEiiv" tr.ansire.]
V. DeminutJvtt plura apud Litvanos dantur,
& definunt: vel in eju1 ut: walgineju _e
do, \l'aif6tintfu parumper ambulo, flauftne)U
fubaufculto,paululum attendo,mirrinefu paulat1m
rnonor.
Vel in duju/ ut: pateifdufu pa).llulum otior,
girdufu modicum bibo. . . .
Vd in oju; ut: frubojuforbdlo, ltttoya pau
lulum pluu,girfn"JU modicum , ..
[ J!l!!.opertinerevidmtur; garbti10JUI fwetft:::
u] ,
F1guu Vt"rborum funt: Simpltx,ut
convoco.
Componuntur autem V rrba:
1 Cum NomimbtU,ut: ,2\arawebu bello prz
fum a f<lras & jocum facio,pro
fero, a jufas & barau.. .
-1. C11m Adverbiu, ut: gerbarau benefacto,
ganbarau fa tis facio.
226
De Pttrticip!n. 1)1
Cum ptieimi
ad venio,fll!:(rtistu redeo,inra6au & t)\'a6au
infcribo.
4 Cum aliu partzculi-1 in{ep4rabilihm, ut!
dmi modo eo,bcctrni ad hue fum, 1
tefu wingo.
cAPUT XXI.
De_J
PART I C I P I 0.
I. Licvanica lingva valde deleClatur P;micipiis,
pluraq; quam Larina,utpote hac in a
gnofcit eorum Tfmpora. Dantur en1m m AEizva 'IJO
&e qv.atuorTempora; Pra:Cens,Imperft'Clum, Perfe-
tlum & Futurum: in P4}livatri11; Pra:Cens,Pra:teri
tum & Futurum, idqve duplex,prirnum&fec:un

II. P1'4ftns ACl:ivorum deli nit in in i.a/
formaturq;a primaPra:Centis
binnu
tf!JiUtregis. Sed a bUM11 eft
t>filli ef"9-s irregulariter. . .
Objervabi4 : et1am Parucpa Prae
fent. terminari in j fi vide!. prima Plur:
e habet pro at Ut: t'enc;ts a emc3cmc /}X'ltSpM
a rcie5paraujcmetferfiifts a
b;eft's a 1 atltibeme.
Hinc in PasGvo, fenqema6/ melb3emaa&c.
m. lmperftEiumexit in bamas; &
ae bams; fitq; a Pr:rfenti Infinitivi' mutando tllB
1
3

227
I]Z De Pa1tieipio.
I ut: W(lbind' wabinbamas I
t<tnjbamasJr4;
ftf
[ Participium hoc fa:pe el:iam Pra:fentis figni
1icatlonem obtinet,ut: iDiewas mus mylebams
five dum amatnos, cafti
gat,iOiewas mus bilobams DEUS
nos folatur dicens. Ufurpatur qvocj; pro Lat. Ge
ruridio in do' Ut pradbams I prz
tereundo mihi dixit, birbbmnsparpuldaboran
do concidir,]
IV. Perfe8um deflnit in ISlitq; ajPerfedo In
.dicativi mutando ultimam ejusin ut: wabifl)!:
nau tegijfs 1 faeiau faeifs I
!buwau buw.ts.
. [ Nonnulli, pr.efertim in magno Dueatu lit'!; hoc
temput finiunt etiam in is ut: fegqts/ Pl. tegi)l/
jitJPI. ejit isejis Pl. i6eji.]
V. Futurum in fis formatur a Futuro Inlini
tiyi ,ftnttm uta to j n ftstut: a wabifetttteft

VI. Participia habent fermiita#ones M4iuli-
1J.uin &i.
Mafculina ACl:iva: vocis ad nullam analogam
Dttli,;ationem Nominum revocari poifunt; qvia ta.
men imparifyllabica eorumell flexio, Dedi
nationi, qvam aliqvo modo feqvitur, earn adjeci
mus,ubi qvoq; eorum paradigmata viderelicet. Fcc
minina dedinantur utNomina fremin. in i fecun-
d<e
228
De P4rfi(ipit7. IJJ
dx Declinationis parifyllabica:, qvo etiam refe-
runtur.
Sic etiam Participia vocis Mafculina in
ad primam; in a Fo::minina ad fecundam De
dinationem pertinent.
VII. degenerant Participia in No
min a, qvod fieri docent Grammatici modis feqvc:n
tibus:
(I) Q.vando cum Adverbio, cum qvo ipfum
verbum jungitur, extant compoJita , ut: nemofq:;;
tas indoCl:us,mgirbhas i nauditus,Jtetigimas in-
vifibilis,nci5ea{bamas ineffabilis
1.. Cum temporis fignificationem amittunt,
ut: miUtinaa dignus,qvi ametur, phirtitta6/ di-
gnus,qvicaftigetur, morijtasdoetus,
jmbutusefl.
3 Dum comparationem admittunt, & per
grad us Variantur
1
Ut: lflOf}'t(lS doous ,
ciauta6 I papeiftas contemtus, papdfdau1
faa.
CAPUT XXI IA
De_.
AD V E' R B I 0.
HaCl-enus de vocibus flexibilibus, feqvuntur
jam illa:,qvx nullarn fui Hexionem, aut variationem
(compar.abilibus tamen Adverbiis exceptis) admit-
tunt,&, inflexiles,feu invariabiles, aut indeclinabiles
dicuntur ,ut funt: Adverbium, Prs:pojitio, Cqnjunflio
&: Interje[fiq,
AD ..
229
,
14
De Adverhiu.
ADVERB IA, ut apud Latinos & Grzcos, Cic
C}Voq; Litvanos plures habcnt fignificationes,
Dantur enim Adverbia.
J. LOCI,qv<E qv.tdruplitill funt:
In Loco,ut: cia/t3naiti}ic3t hie
ibi,illic,ifihic,ibidem,fitur alibi !fur/fa_t!le
ieng ubi ; furgi/ ubi ubi, tvltfur ub1q, ubl-
cunq;, wibui intus, (au fie foris , aut stay Cuper
llC, in ferne 1 fu?tUS' .' J1a;::
fl( domi, t{i longe,percgre, ntefUt nulhbl,OUS
CJV311L.
[Hue rc:ferri polfunt Nomma
qvzdam cum Prrepofitione infeparab1!J 1p velu11p
compofica,ut: lOiewipil & abjeeto i iDieroip a-
pudDEUM,Jonipi apudjohannem, ma!liP Ita.:::
wip/fawip & manimpttaroimprfaw&mpapud
me,apud re,apud fe.]
De Loco: i6 rue unde HB cia illinc:,
ifihinc.
[ Cater/J exprimrmtur Nominib111 cum
ne fep4rabili conftruEfi-1, ttt: it} t( peregre, t long in
qvo,i6laufo forw,iB inferne; 5 h11c pro
prie non pertinent.]
Per Locum. Here Adverbia etiam circ:umloqvun-
tur Litvani phra G, ut: baietu hac, anu/
baiftu/illac,ifihac,niefatru baietu neq ua, neurra
parte. Exci pe tie fog tiefogie recta,& tie fam/ Me
mel. Dialello.
Ad Loum; huc,ttn;ccnai illuc:,
un"
230
DeAJperbiu. l)J
tingu illucne? I hue ne ? fitUt alia, rur
qvo? fur futgi qvocunq;,qvovis,qvolibet,
fur intro,laufan foras,tolqn pe
regrc.longe,aufstijn
mudomum.
Hue referuntur & feqvcntia: bef3inefp dt:X
trorfum,tairefp finifirorfum, bangunccdum ver-
fus, namup I namufna I narnopri do mum ver ..
fus; more Grcrcorum,qvi dicunt,
in do mum.
Et talia vel de qvolibet nomine formari pos.
funt,ubi fignificatione ad locum opus efi, pro ut hu
jus lingn: periti optimc no runt.
Sic a Pronominibusfunt: tnancfp!ad me,
wefp ad ce, fawefp ad fe, anopi ad ilium, mu;::
futnp;jufump;faroumptanump/ad nos, ad vos,
ad feipfos,adillos,fop/futiop; ad qvem? &fie in
corteris.
z. TEMP 0 R IS. qvcr itidem qvadruplicia
funL:
Pufentil,ut: babat 1 jan/nunc, modo, jam,
babartd jam modo, batbatdi/ batbaulei 1 i
detn.J.
Prlfltriti, ut: rodfa\' heri, nudius
tertius, anbai nudius qvartus, qvintus &c. ve-J illo
tempore, pitl11a'9 an rea, olim, 1
nuper,reccnter, ilgav!f(nav pridem, dudum,olim,
ante annum, ujpirna}' ante biennium,
propf.rtta}' ante triennium. _
Futuri: ritoj cras,potiti perendie, tiljau/
1 5 &feq
231
IJ6 De Aaver6U4.
& feq. wjaus,weitie)'
tam poftea,pofihac:.
Iwlefiniti, ut: aliqvando, interdum,
mefatM;niefabai & niefabais nunquam, bienoj
interdiu,wafaraie vefperi,nartimis nodu, wiCJ
femper,
ztatem, ztc:rnum.,c3efu tempeftive in tem-
fOrt.J.
Q.V ANTIT ATIS: m ultum,
ma3/ma3av parum,modicum; & horum grad us
bauSiaue/ baugiaufev/
item perbaug nimium, permultilm, pma3 val-
de parum,ilgav placiey late, ttorav c:rafse,
profunde.
H uc pertinent: (I) Adverbia namerilnJi,wie::j:
rtetopay/uniformiter, fimpliciter,bweiopap du
plici ter,treiopay tripliciter, tetwitopav qvadru
crntuplum. ltem: _well
Qtpenc3 rurfus,iterum.
( 2) Intendendi: (abay 1 bibe'9 I val de , vehe
menter, 1 wifrsfay om nino,
fmarlit'9 admodum, pabg/ nimis, nimium,
t'"P adeo,ju magis,plus. ,
( 3) Remittendi: I
fen rim, paulatim,wargiey I
ma3 pa rum, fer e. Et dimmutionem fignifi-
cant.; ma3int.elt'1 I & I paululum,
ad minimum,ttumpintclcy breviter,qvam brevis.
fimt:.
4 QY ALIT ATIS, & fimilitudinis: faip/
qvo
232
De /ldvrrbiu. ,
17
qvomodo, tripo ita, hoc modo, utro mo-
do,amraip altero modo,teipt6itaip fio, mo-
do,fitaip aliter,alio modo,grray bene, rna.
le, wie3libav 1 patogey modefiE:, virtuose,
tanciev decentc:r, miernay temperanter,
ftatim, velociter, weifiey confe!lim,tanescie'9 fu-
bito, audaciter, liSe'9
fa}'p qvemadmodum.
f. Minuendi & e:rc/udmdi : mctiaufty ad
minimum,wienof ta men attamen ,cute,
0
um
nlg(ttn tantum.
6. Separandi:
fertim,feparatim.
7 Concedendi: efle/tt,Sufje!l:o,fitita.
8.- .Ajjirmandi &negandi .. taip/talpo/ ar::::
ra,fic, geray imo, vere, cene,ne non,
niefaipmullo modo.
9 Demonftrttndi : & per Syncopen
f3ray /We}' /tel en,ecce!
xo. Optandi,c.f
II Horf4ndi,(f!ymuggi eja,ageagendum.
1:. Interrog4ndi: er;ar 1 argi; argu/ baul
arne: annan ? l'obd; fobrin I
bi(eiqvare,qvamobrem? qvando?
Hue pc:rtinet etiam particula gu ali is vocibus
affixa,ut Matth. u. etf1'1 turia turi ateit!
argtt. firo (autflme ? Tune is es, qvi venturus
efi-,analium expe8abimus?
Dubitandi: 3in/raffi an,forran,arres for
iaffis,benvcl,forte.ut; 3in buwo/Jin nd>uwo/
an
233
118 De Aaver6iil.
an fuerir,annon fuerit, ras fortaais fuir,er,.
tes bus bagotieji fwietOI fortaffis erunt divi-
tes hujus feculi,ben jis vel iJie tan tum.
14. Eventu.t: accidentaliter,ca.
fualiter, palaimingay feliciter, netic3omis I
Jinnomis forte,fortuna.
1 f. Ordinu: pirma primum, antra fecun.
dum, tertium,priegram adha:c,
potam pollea,Jeinceps.
16. Compartmdi: raip lligey taip/ taipj
qvemadmodum,fic=ut,ita,ru ilgiaus1tii baugiaus
qvoJongius,eo plus,eo magis.
17. flapcie}' I flaptomis/
mislclam ,tacite.
Hzc & alia plura ufu & ex Lexicis plenius ad-
difci poteruut.
OBSER V ATIONES.
1. Plura Nomina qvoad Ablarivos Singular.
& Plur. maxime autem lnfirumentales degeoerant
in .1\dverbia, qvemadmodumapud Gra:cos Dativus
Nominum Adverbii naturam freqventerinduit, ut:
pulfu & pulfais catervarim, nominat}_m,
{firu feparatim,atwiromis clare, perfpicue, ;m;:;
nomis fciencer,tilomis tacite, wibuj' intus.
II. 11dverbia abAdjetlivis asdefcendentia
habent ultimam fyllabam in ay definentem ; fed
qva: ab Adjetlivis in is& us/item Participiis veni-
unt,terminanturin eoy I Ut: a bene,
malus, pifta}' male, bibia magno-
pere,
234
Dt Advtrbiil. 1]9
pere,valde, gra3inttlistgra3intde'9 pulchre valde,
matonusl matone'9
tanciey convenieoter,decenter. ld qvod propter or
thographiam probe notandum.
Ill. Eadem Adverbia,utapudLatinos,propter
"arios ac diverfos figoificatusdiverfas fzpeappella
tiones fortiuntur,ut: faip ell alias fimilitudinis, a-
lias intendcndi,alias optandi, vel etiam jurandi par
ticula. E. g. faip giwlnimaa ira I
taip bus it jo mirrimas1ficut hominis vita dr,ita
erit & mors ejus, faip glras ira t>iewas mufu/
qvam bonus efi DEUS nofier! toap pafajus
bti fanbot.al utinam pax e!fet at9; concord1a! fatp
maniDiews pabetu/ ita me DEUS juvctt! Ali-
qvando tempus fignifi.cat; faip Ztbomas
buwo/pamete iDiewo I po.fiqva m Adam
lapfusfuerat,amilit imaginem DEI. Deniq; ad clas
fern Conjuntlionum trant & fit Conjuntliocau-
falis f. finalis,ut: prifatijta ira jmosuil taip gb
wintu efi homini,ut pie vi
vereL
IV. Adver.bia etiam comparantur,ut: bibey
baugmultum,,bau:::
giaus/baugiaufcv I grajiey pulchre ', gra3taus(
Sta3iaufcV greit4l'9 cc:leriter , Steietaus I grn::=
ciaufcy. .
[ Y Compojitione.t Aaverkzorum
qvomodo jitZnt, qvilibet Latina lingvLgn.mu tpftmet
cognofcet, nos brevitttti jludmdo pluribm htc foperft-
dcmUI.]
CAPUT.
235
De .
CAPUT . XXIII.
De
PRIEPOSITIONE.
Pr4po/itionn funt alicr ftf'ttr.tbilei, alia: inflpa
rabi/tJ.
In{ep.trabiles funt: /4pi/M/p4t/ptM bot/
"i;na.
Sep4rabilu {unt vel mrmoJjllalue , vel dijfjl
tabtt.
feqventts numerantur: pri; prie
& ptieg 1 ad,apud, pittt1 ante, be absq; extra,
przter, tarp inter;bel ob,propter,po pofi,fub, jux
ta,uj trans,ultra,pro,nug & nufa, ab, de, e, ex
ptiefi verfus, contra,erga,pas/pa/pOtjuxta, penes
fuper,ultra, per,ties coram,jux.
ta,if usq; tu cum,pratpt/per,trans.
[NotA ' va . (J' pta Metneltnl. Diizle1o Jieun/UI"
pro po f5 pro.
Diftyllabt(unt: tarpd
ti prope,uju trans,ultra,pro,ifi usq;, 4plinf circa,
::irciter,pagal!palis/juxta, fecundum, fulig una
cum,apicde,pofim coram,paffuipotl:.
De V4riaconflru8ione h.trum Pr.epojiteonum in
Synt.txi douhitur.
lnfep,mzhilu componuntur \'el in principio
tantl.)m cum Nominibus
Ut: apSAlU vinco,fupero, apfa(beimas/
criminatio , red do' parp ulu
COR
236
1Je 141
plenarie, perfede, fcribo, pabii:::
mitrado. VdinfinetantumcurnNomioe& Pro
nomine,pi & n.Vqvcr ad locum fgnificant,ut: iDie:::
wop ad DEUM,manefpi & manefp ad me,mie:::
ftana & ablato a rnieflcm in civitatem. In Plura.
li interferitur inter Genitlvum & particulam pi lit.
m I ut: tnleftumpi/ mfump&; mufumpi/ vel
miefiump;jufumpl mufump. ipi 1 ip & impi/
imp figni6canc in loco,ut: ponip 1Dicwip apud
Dominum DEUM, manip &manimpapudme,
cawipi & tawimp apud te , fawip & fa wimp
apud fe. Sic litamp newienamp apud nullum
alium.
[ Departicula in notandum eft, eam dum com
poGtionem ingreditur, feqvente vocali fern per reti
nere n/feqvente vero confoQa frepiu$ illud abjicere:
Et tum lit: i notatur virgula transverfali, ceu. nota
extrufi n; aut ejus loco adh1berur ij Jongum , ut:
ineimi & infcribo, itu
fU/ ijttfu influo. Nonnunqvam etiam poll: con-
fonam manetn/ ut: tnfibum( pta3uwonfubeo
periculum.J .
Multiplici4 Pr,tpofitionumfignificata, pr.eftrtim
in compojitione,videripojfont in SyntaKi de conjlrutfio
ne Pr11pojitionum.
CAPUT XXIV.
De
CONJUNCTIONE.
Conjtmflwnk pra:cipua: Species funt: Copu!llli
'1Ja,
237
142- De Conjunaionilnu.
v a, C ondititmAlu, Disjunaiv a, Advtrfo tiv4, Cont tj/ivll,
,Rationalu, Continuativa ,(5 Explet iva.
Copulativ Conjundiones funt: ir 1 beil
gi I <'.I & ctia m , teipag 1 taipa}ig ctia m, qvo
qvc.......
Conditionalu: jev 1 jeijgil jeigdi, jeqne nili,
titaip alioqvi,alias.
ar argiaut,albatarba five, vel,
ben vel,buttbut ut: bue geri;bufpittil feu, bo
ni,Ceu mali -
Inftrviunt qvot,h ( qvtJ eti11m butent
nempe,nimirum rtfertur) (5 Dubitativu.
.Adverfotivtt: bttlbettaig!A vel 01 fed,verum,
afr,&qvz his affincs funt, Deminutivz; benttaftail
lq5/wienot/faltem,tantum,modo.
G_onujliv4: norint I jeib I jcygi
etfi, ctamfi,qvamvu,taC]<'.Utamen, -
Caafoln. nes;nqalnefangcnim,nam,jog/
tabangifqvod,cum,qvia,jribJibantl jcng 1 faipt
faba1ut,qvo.
R11tionales feu Conclufw.e: to bell tobclei/tOf
brin ergo,idco,igitur. '
priegtam infuper, ad hue,
tam poflea,faip poltqvam,
fey I pafl'iaufey pofiremo,deniq;,ulti mo.
aut Completivz: Jlt6 enim, jaU/
gu I qva: poltrema etiam interrogationibus
mfervJt,ut: tugu tune? vide cap.
pra:c. de Adverb
[ Q!od Latini de his particulis,aut voc;ibus in
de eli-
238
. . . De lnterye8ionihU4'. 14]
folent; qvasdam videlicet
fro pote!lare fieri jam Adverbia,
Jam _ConJU?Clwnes, 1am Przpo!ltiones: idem qvo-
qve m hac l1ngua deprehend1mus. Sic ar ell Adver
bmm,cum interrogationis vim tenet, ted cum fen
disjungit Conjundio DisjunCliva ell. Sic
':"eli galciufeij tapagalauet
funt Adverb1a Ordm1s, cum verbis junguntur ad fi
gmficandam circumfiantiam ; Coniunlhones au
tern fiunt,qvatenus conjungunt tantllm, aut conti
nuant verba fent_entias.Sic a & Copulativa & ad
verfauva ConJund1o efi, fub diverfa fignificatione;
qvandoqve et1am ad lnterjeClionum clalfem tranut
CAPUT XXV.
De
lNTER]ECTIONIBUS.
InterjeEiionn pro ratione affeduum animi aut
gefiuum in hac lingvaftqventes occurrunt:
Exclamandi,o;ae!
,midu(/
, R1dend1, a a a.
Dolendi,aij;ae;beja; (1Vm41n!
proh dolor,heu mihi!
Corrigendi, a/ o/ ba.
Execrandi, C3Uiftfui.
Silentium pr:tcipiendi,
tit6!6titij!5t 1 & 6tijl Memel.
Dialcdo.
Et tan tum depriorc Parte Grammatices,feu de Ety ..
rnologia.
K PARS
239
144
De Sjntaxi.
PARS POSTERIOR.
De
S Y .NT A X I.
In Syntaxi, qv4 agitur de vocibUI eonfi_
Jenztil, aut in conftruEiirme pofitu ea doceb1
mtM ,qv4 vel Litvanipeculiariter
qve idiot!fmum fopiunt, L.t!m".,
gvarum analogiam primD jl11t1m mtwtu revoean ,,.
tpermt.
Sy
11
taxi4 refpicit,vel Convmienti11m vocum,cum
illa: q. foci a: conveniunt in eadem cafu &
Vel ReOionem,aut Regimen, qvando una vox regtt
alteramin diverfo cafu aut perfona.
I.
DE
CONVENIENTIA.
NOMINIS, PRONOMINIS
& VERBI.
Ubi obfervanda! funt ha= Regu1z.
I. Adjechva Litv. cum fuis Subfiantivis ge.
nere,numero & cafu conveniunt, ut apud Latinos&;
Grzcos
240
be Synf4xi Convtnimt. 14;
Gra:cos. E6autem difcrepant a Germanis, qvod
J\djediva Litv. modo pra:ponantur, modo pofipo
nantur fuis Subfianti.vis. Sic reCle dico, piemif
& glras piemu Joh. 10. Secus atque apud
Germanos, qvi Adjedivum femper pra:ponunt, dn
gutcr fdlrt;& nondn i)lrt guttr.
11. Cum duo Adjediva concurrunt, alterum
Subfiantive efl: exponendum,ut: nieeo giro ne(u.::::
Jciutfame/ explicatur, nil boni expedabimus, nitfo
mali patravit, fa
qvid boni attulit?
HI. Inter Adje8ivum & Subllantivum una
alterave ditHo,ut apud Latinos, eleganter aliqvando
inferitur, ut: fjwentas ?Diewo jobis fan8um
verbum,wiffi wiffu 3monu
btta I omnia omnium hominum peccaca judica
buntuz:...,.
Sic inter Adje8iYum Pronominale & Suhfian.
tivum eleganter aliud qvoddam nomen, vel etiam
Pronomen in cafu redo ponitur, \Jt:
nasta turim I fuum qvilihet onus porta re
debemus. [ Ubi qvoiJ Prcnomina non ftne vmuftate
9vadam fe invicem ftqvunfur, tawa ta(gi J Sic
rieis tais 3ob3itis qvibus verbis , pro furieis
b3ieis/eleganti pleonafmo. .
IV. Duo Subflantiva per Conjun(}ionem
copulata, fiveeodem,Mafculino, Gve diverfo gene
re, reqvirunt appofitum Dualc Mafc. Generis medi
ante VOCe Vl') abubU/ Ut: auffas btl fib(lO::
h&:4ngu; aurum & argentum utraq;cara
K z. funt,
16. Pirmoji gramatika
241
146 De Synt a xi Convenient.
funt, bei mote IDiewo futwtttu/
Vir & mulier utri<i; a DEO creati funt. Sed ubi am
bo nomina Fceminini generis funt, ctiam Duale eo
dem genere refpondere debet,ut: motina bei buftc
abigetiJMater &filia utraq; bona
Nonnunqvam etiam Plur. ut: bei
prararai.
Plura vera SubO:antiva copulata femper reci
piunt more Latinorum appofirum plurale, idq; vel
Subfl:antivum, vel AdjeClivum, vel Verbum; ut:
Lufo6us bd Jonas
Jo;rfas;maria/ 9imeonas/
fiwenti bUWO Sic walgis gerimst bet atilfis
ptamaitin giwata I cibus, potu5 &
qviesconfervant hominis vitam.
V. Pro AdjeClivointerdum ponitur Subfl:an
tivum ejusdem originis & fignificationis cum prz
cedente Subfl:antivo, ita ut unum regat alterum, &
tum intenditur fignificatio, velutapud Hebra:os, ut:
bubiu bubes fovearum fovea:, pro bubes labaij
fove.r,balu batos
abytforum abyffi,pro baUos pifCiaufos.
VI. AdjeCliva fzpe fine Sub!lanti
vo ponuntur,ut: po i.e. c;efa brevi tempo
f. baifta;pro revili,f.exigua.
VII. Freqvens efl: Enallage Comparativi pro
superlative' ur: ismintingefni tatp
g(u i. c. ismintingiauf( /omnium fapiemu m fa pi
Sic, ir gercfni t>ajnicios
fan
242
. . De Convenient.
14
.,
fanara& wargus 1 fandillima & optima
membra Ecclcfict affhchones patiuntur.
VIII. Nomina Cardinalia usqve
ad decem, utpote AdJethva,cum fuis Subfl:.antivis
eo genere,numero & cafu convenire debent ut;
bu moterisfi; dua: muli:res,
feturt fiHa& qvatuor fcamna, fewrioa biinoa qva.
tuor panes,&c,
IX. Duo Pronomina ejusdem cafus pulchre
feparantur,alioqvodam diverfi cafus interpofito,ut:
fursjatl1a qvi
uxoremfuam dJIJgJt,fe1pfum diligir, Eph.
5
.
. .x ... Polfeffivorum Litvani Gr:rcos fecu-
tJ,PnmltiVJs freqvenrer utuntllr,ut: ?Diewaa maji:
no/pro mdnas 7Die<roats DEUS rneus, rawo [e:;:
:roas pro tawas [<was tuus Pater Sic
mufu! Nina jufu;panis noller,panis vefler.
Reciproca {aw & f'\wo omnibus tribus
conveniunt,& cum prima
perfona JUnCla figni6cant mihi & meus, mea urn
com fecunda tibi & tuus, tua, urn; cum tertta Cibi;
& a, fatt' isrinfant ego mihi e-
tu tibi elegini, jiafawi$:;
tanfa/ tile fibi elegit. Sic,av fawa warba pM
taau meum nomen fcripfi, tu (awa warba
para6all tu t.uum nomen fcripli!li,jia fawa war1
ba 1lle nomen fcripfit. Secus fit,
malludSubjetl'um., m: af3 taw
t6nnfau I non faro &c. ego tibi degi,aB raw a
I ego tuum nomen fcripli, m
K 3 tQWa
243
' f I
t.JI De fyntdxz tonvemen .
paraf,ait tu tuum nomen fcnpli
fii &c. . . r
xrr. Relativum tas antec:edentl,aut etJam lC
quenti fuoNomini,veiPronomint in omni genere re
fpondet,ut,: rci_if tarai! faa iOnHlfe tur/
fina "(''ieBpatt/omne td,qvod haber(feu
vivit) laudet Dominu m,e,ts tare
tibi charum ell. Sic eae Nena I finguli_S dtebus,
ras c_;efatlingulis temporibus,pro riel: ttct
c3efa. . ..
XIIJ. Freqvens occurrit
1
"
conflrudione Pronominis Oemonflrattvt cat cum
Nomimbus,med1anteverbo Subllantivo, vel eua'?
ftne illo, ur: ira mcma Sun us
Hie ell: Filius meus diletlus. MattJ;; 17
f3it01es b}aue(lnas bei linffinqbe.. Hoc
cordisgaudium &lreticra
(5unus;ra mana lintfmpbc. . .
XlV. Verbum con venit cum Nommattvo No
minis antecedentis etiam feqventis, ut & Pro.
nomims eadem numero & perfona, llt apud La-
tinos. b' t r.
Ellipfis Nominativi occurrit in. his ver 1.s al:i
i cu nrlerunt,a) unr, perh1benr,
id efl.
1
3mOI1CB ea(bit &c. Q:'o
verba lmperfonalia , ut: h1a plu1t , .graub)h!
to nat, fmegt 1 ningit, pro tlansus hJa/
&c.
XV. Pronomina & in Plur: mrs/
jUS/Jte non qvidem ut apud Germ a nos V crbts fem.
per
244
,
.
.
..


per. adJtcJuntur, attamen freqventius qvam apud
LatJnos, ut:, !fOtu taw git'bat}'ti/ volo tibi
Denc:facere. 3l":nauj tu man.e rtl}'U/ jog jis
manf myl! fc1o, CJVod tu me ames, qvod Hle me
a meL.
Dualis vera Numerus nunqvam fere fine fuis
pronominibus ponitur,ut: fatoma/
fubu fafota &c. Et fi int.erdum omittitur Pro no ..
men tum refpedum habet ad pra:cedentem oratio
nem,qva exprefsepolitum fuit.
XVI .. Yerbum efmi/&Neutro
Paffiva fiOJUS/pafioJU/tampu/ reqvirunt ante Be
poll fe Nomioativum, ut: gde5nasefmi pecca
tor fum. iDiews wiens etngiras/DEUS folus
rlobajn}'(ie wim ita
ftnS4l/PJetasadomniautiliHfi, 1.
fai mufu balti pafios.Efil.J.
Sed pofierior Nominativus fa:pe mutatur in
Infirumentalem,; & tum elegantem ef
fica otat10nem, prout infrc, de Confirudione (Um
Ablativo videre licet.
n.
DE REG IMINE,
ConflruElione
cum
G E N I T I V 0.
Genitivum regunt:
1. Numeralia Cardinaliaa decem usq;ad vi ..
K. + ginti
245
1jo De Reliione Genitiv;.
ginti,ut : n1ienolifa roitu vndecim viri
faZlpasta(u duodccim Apofioli ,&c. Sic etiam
decem, & tuettantis mille Subfiantive
ufurpata, ut: decem Przce
3monu mille hominum.
II. Superlativa,ut: wiffu gerauf'ls omni
om optimus , piftybiu pieciaufa vitiorum pes
fimum....
Non raro tamen adhibentur Pra::pofitiones
tatp inter,iB ex,ot: tarp I vel i" witfu prietdu
fiia geraujastinter omnes ami cos, vel ex omnibus
amicis hie optimus eft.
Comparativa fere fern per mediante Pra:poGtio
ne conftruuntur,ut: tatp fju broeiu jjis ita wier:::
nefnisj ex his duobus hie fidelior f. candidior eft,
weetlfhfs 1 brangi(iris ira u3 fibdbr'*
aurum pra::fiantius f. carius eft argento. Sed ubi
Superlativi loco ponuntur,Gcnitivum regunt etiam
tine Pra::pofitione, ut: witfu mieUfttis omnium
dileCliilimus.
I I I. Copiam aut inopiam, item pretium &:
culpam fignificantia, ut: 10iewo meiles pilna&
plenus amoreDE, nieeo neturis pauper , nil ha
bens, baug penigu wertas confians magnA pecu
pretiofus,ba_uggriefu ea(tas muli:o.
rum peccacorum reus.
Sic qvoq; in verbis :3eme pcifipilba garbes
1Diewo terra plena eft DEI,newiena biena
nefloeoja apmaubo 1 nulla dies ma:rore caret.....
a>a_ug imperialibus c;onfrat.
No til
246
])e RelliMJe Gmitivi. 'Jl
Not4, Nomen indedinabile baug fubRantive
reg1t fus:=
multi hommcs convencrunt; Adjective vera
m cum bus co?ihuitur,ut,: baug
baug;monut baug;monims 1 baug
3mones&c.
Sic etiam fiee 1 titf cum Genitivo con!l:ru
untur; .tite ju 1 qvotqvot illorurn
memorabo , tiet lobiu turis tanra bona poffi
dens.
. IV. Subftantivum cum AdjelHvo& Subfta_n
tJvo _Nomine defcribentibus alicujus formam au_t,
,, laudem aut vituperium, ut : bib3os
multa: fa pi entia:, Jaw
egregia: .for
ma:, Wttas geros gumnes vu hone!l:a:
piftos nutartiesjmogus/homo mala: fa rna:.
v. Adjeeliva copia:,participationis,fiudii &c.
ut : pi(nas itjminties plenus fapientilf,baliwas
bonorum DEt, 'mofinnils
30b310 i::>ten>O/ ftudro(us verbi DEI.
VI. Verba fenfiiUm & affeCluum, aut ftudi.
um fignificantia, ut: geib3iU. bangaus defidero
ca:l_um,not' a(gos cupit
gad funaus fawatPater miferetur filiHui,
( & ,in to). gaudeo fuper hoc,
pabtef retJgar , paragawo
rotnan pawtrtufo/guftavit aqvam in
v1num converfam,niig iDiewo reie lautti it
wi{feioj' a D .E o fperare &
K J certo
247
ljZ 'DeRellione Genitivi .
certo nobis promittere de bemus auxilium in qvavis
calamitate,moftntifi lie3uwio.lotinisro difcere
lingvam Latinam,moryeites 3Diewo 3ob3io di-
fcite verbum DEI, Sic wered numinufo dcplo
rare mertuum,
obferva.
1. Verba memoriae & oblivionis modo Geni
tivum, modo .hccufativum recipiunt, ut:
:job.;iu & iobjius recorder verborum, u3mirse
namfr & namus tewo rawo oblivifcere domus
1patris tui,pamineti getu batetl! & getus bdittus
bonarum rerum mention em fa cere.
InterJum etiam Pr.pojitio additur, ut: fo3nM
ant to tUf at mind 1 qvilibet eju.t rei recordari de-
. bet.
.l. Verbum qvando obedire Ggoifi
cat, cum Genitivo &Dativo c:onfrruitur; afrcurn
aufcultandi feuaudiendi figni6cationem babec,mo
do Genitivum, modo Accufativum adfcifcit, ut:.
1Diewo baugi4Uls 1 nei 3monu/
oportet D EO magis obedire, qvam hom inibus, .hd.
5 flauwr obtempera mihj. 3obi
&l\laufijti 3ob3io 10ie:wolaudire, au
ftulrare verbum DEl.
folumAccufativum regit, ut:
job& non 30b3io.
3 Videndi verba,ut funt-: fegiu I ntataU/
3walg4tu 1 i&wijfiu cum Accufativo tan tum jun
guntur. At v.erbum wei5bjiu Genitivurn re<:ipit,
ut: wei)b3iu refpici.o a4 te, Ff. 6.3. Et
diante
248
DsRtllilme Gmitivi. lf)
diante Prrepofitione aria
wei;t'li ant wie6paties/ mei oculi femper refpici
unt ad Oominum,Pf.'l. f ...
4 Verbum feotio Accufativum exi-
git, ut: fopuli ja.ufiil dolo rem
cordis apud fe fen tire.
Hue pertinent Vt>r!Ja hiuog4t4:
<Q.!_a::rendi, ut: jesl!otitt taratvfUs
qva:rite regnum DEI,Matth 6.
Parcendi,Prov. 13. furs 1 t4s
f4wo 1 qvi parcit virgae, odit
filium fuum.
Expetbndi, ut: giro I
fiem/expetlamus bonum,fcd non confeqvimur .
Timc:ndi, ut: bijoti 3Diewo tim ere DEUM,
me.
Abfiinc:ndi, feu Cavendi, ut: j1rgetis,piftu
wejucavere fibi amalis ventis, f<iugotis gtieeu
abfiinere a peccatis pittybiu cdfare ab ini
qvitatibus,
Nota ; Hc vtrha poni i.tln1,"ci' fohinteJ ..
/eElu nft I nug; qv.e fope exprejie qvoi1
additur,rll: nug pre.,to. Et hoc potifli-
mum fit, ubi vrrba -:bfolute extrA reciprocAtionem po
nuntur, ut:. Wie5pat6 mus nu wif3o
pi fro I Domimu cuftodit nos Ab malo.
VI. Verba cum
pofita,vi illius przpofitionis,Genitivum adfcifcunt,
ut: i$tifirgeti grietu
abfii
249
1} 4 De Ret1ione Genitivi.
abllinere,cavere fibi a peccatis, wdino
renunciare Diabolo.
VII. Verbum Subllantivum efmi & pra:fer
tim tenia ejus perfona ira [cepe cum Genitivo con-
firuuntur,ut: efmi giros nufi'titi;:::
jimo fum bonz mentis, bona: fpei, ira ir titu bai--.
ftu funt & a liz res, ira 3monu ba3niqoje I funt
homines in templo. fere eJiiptica eft oratio,
pro bauglive feUcts monu.
Vlll. Verba cum particula negativa po.
lita freqventiffime Genitivum recipiunt, cum alias
fine ilJa Accufativum admittcrent ; id qvod huic
lingvz peculiare & probe obfervandu eft, ut: Joh. g.
ubi Chrillus ad Judcos : Jus nepa3vt1at jo 1
pa3ijfiu ji I vos ipfum non noflis, ego no vi i-
pfum. Sic Exod. z.o. ncturet fituiOiewu; non
habebis Deos ali enos, neph3ene wenci,Ul'Ones
non machaberis. Marth. 3 pitras
wai{aus mala arbor non fert bonum fru-
tlum : ncr a niero pitt a me
nil boni in hoc depravato mundo, ncburoo ncwie;:::
no 3mogaus/ furs gdbet galrtu 1 non erat nee
ullus homo,qvi juvarepolfer,:Jeibwij(aus ncbw
JUne fubelfet dolus.
Non tamen illud perpetuum efi; qvandoqve
enimAccufativus reqviritur
1
haut obfiante particu.
!Anegationis, ut: Mauh. 6. musing
gunbima. Sicdico,ibantfmertis ncpafmaw
gtu jus ginus/ non jufu S&ttU 1 ne mors perdat
\'osebrios.
De
250
De Confl,.u8ime tum Dtttiw. Iff
rDc ConjlruEfione
cum
D AT 1 V 0.
I. Regula ilia generalisGerman. & in hac lin
gva fuum valorem obtinet: Jutf bit n>tm
cln Dativus. Ad qvziHonem cui? refpon-
detur per Dativum. Et hoc valet tum in Nomini
bus,tumin Verbis.
II. Litvani pro Dativ. ut & Accufativ.Prono-
minum primitivorum man/ tawtfaw 1 manti
taw.e I {awe;cum qvibus verbum aliqvod confirui
de beret, eleganter utuntur particulisPronomin. in
feparabilibus, mi I im & fl; mi qvidem in medio,
imveroinfine; fitaminmedio,qvaminfine. Ut:
pamifdfijt I die mihi, pro pafdfije man. pami;:::
mofinl dace me, pro pamotint mane ;
fim juva me, pro man.r. Sic pafi'barije
facias tibi, pro {aw. humilio
me, pro fawt 1 humilies
te,pro pa.#mine fawe. Et fie in ca:teris Perfonis,
Numeris & Modis.
HI. Dativo gaudent Imperfonalia qvzdam,
ut: reiflperreif mums/decet, perdecet nos,
bet mumus con venit nobis, gailis man/prenitet
me, nuffibuft fam accidit ali cui, pafanfa muro:
mus fufficit nobif.
IV. Compofita qvcrdam cum przpofitioni
bus prijpar Dativumacifc:ifcunt, ut: prieiti femt
illi
251
'JI De ConflrriEiione tum D11tivo.
illilimilis eft, (cum Accufativo vero Ggnificat adi.
re_, ut: miefia adire civitatem )
gantiil:>terout a:qvare, feu Gmilem fe fa cere DEO.
parfleit ffaufYti wiraufybee/ opor
tet fubditos obedire Magill:ratui.
V. Ablativi Latinorum confeqvcntiam deli
gnantes,qvos Genitive cafu cfferunt,a Litva-
ois inDativ. ponuntur,fcqvcnte Infinitive, ut:
wui bub am ( DE dante_. & in Przt. jam
tvus 1 cum 11le dedtlfet , Jem pa{leue 1 . illo
fecuto.
VI. Q!a:dam Verba promifcue conOruuntur
jam cum Dativo; jam cum Genitivo, mediante
przpofitione am I ut: fufi'mUri fam 1 &
mtlri am tot mifeteri alicujus I ram bira I fam
pabf{tl& ant l'o Nra;artt fo pabefi/adqvid fa-
cit,ad qvid conducit?
Elegantius tamcn Dativo junguntur.
rDe ConflruElione
cum
ACCUSATIVO.
. l. Verba aClionem fignificantia, ut apud La-
hnos,Accufati\'um adfcifcunt.
Hujus generis funt: Verba juvandi,hortaodi,
rogandi,intertogandi,habendi ,confeqvendi 1 invc
nicndiBcc.
[Nota
252
,.
'be tJim Aalffotivo. lj7
. [Nota: Hd' regui.z Accipienda rfl de Verhu d.
pofilir,. 1.fl11bi negationu particufa
ne zpfts Addztur, cum Gmztivo ul pl11rimum conjiruun.
tur , prout ciru. Genitivi tonflrul/ionem vi
dimru.]
IJ. Verbum bumi do recipit Accufativum
c:um to tum alicujus rei fignificat; partem vero tan-
tum denotans, Gcnitivum pofiulat, ut buf man
t>Una da.m.ihi panem. Sed t>uemanbunoa Ggnifi ...
cat,da mtht frufium panis.
111. Requirunt & Neutra qvzdam Accufati
v?s,fed ab ijs. de.dutlos, vel cognata: Ggnificatio
mtegatdormio boHum fom ..
num,etml bonam vi am.
-Q,!z tamen etiam Ablativo cafu qvandoq; po
nuntur,ut: getu/teifu telu julla
bulare.
IV. Verbum gdbmi juvo recipit Accufati
vum; ftd compofttum
fero,Oativum habet, ut fia titiemU6 pagilbejo/
a {a'l'l negalgilbetitaliis opem tulit, feipftJmau
tem juvare neqvit,Matth.l7
. Q.!andoq.; ipfum fimplexDativo jun8:um re-
fignificatione aliqvantum muta.
ta,ut: tnan niefa 1 nihil prodefi tnibi,
fam gelbt pusri)fle fwietol ad qvid facit fa-
flus hujus mundi?
V. Certa qvzdam verba conllruuntur cum
& Genitivo rei, ut: fl&ufe
JUS mterrogaverunt illos hanc rem.
2\(c?
253

Das könnte Ihnen auch gefallen