Giz2013 Alb Seminari 2

COVER
SEMINARI DY
MSIMDHNIA DHE
T MSUARIT
Msimdhnia dhe t nxnit
Seminari i Dyt i adreson disa aspekte t standardeve t praktiks profesionale t
drejtorve t shkollave. N mnyr t drejtprdrejt seminari adreson standardin 2,
prmes temave n vijim:
Mirnjohje:
Projekti i fnancuar nga BE - IPA 2009 Trajnimi i Msimdhnsve dhe Ngritja e Kapaciteteve t
Komunave dhe Drejtorve t Shkollave i sht mirnjohs Deutsche Gesellschaft fr Internationale
Zusammenarbeit (GIZ) GmbH pr shfrytzimin e Programit t saj pr trajnimin e drejtorve t
shkollave (2012). Gjithashtu, projekti i sht mirnjohs edhe autorve dhe bashkpunuesve
t Programit t trajnimit t drejtorve te shkollave: Dr. Hermann Scheiring, Carmen Mattheis,
Selim Mehmeti, Vesel Hoda dhe Sokol Elshani. Burimi primar i ktij seminari sht program i
GIZ-it CDBE (Capacity Development in Basic Education). N kuadr t ktij seminari leksioni mbi
Kurrikuln e Bazuar n Shkoll sht marr pjesrisht nga Moduli 2 i programit t GIZ-it | CDBE
(Capacity Development in Basic Education) dhe pjesrisht nga dokumentet e SWAp-it. Nxnia
e msimdhnsve sht marr nga leksioni mbi Vlersimin e performances s msimdhnsve
jan nxjerr nga Moduli i 6 i programit t GIZ-it. Programi pr Arsim Themelor i USAID-it ka
kontribuar me materialin mbi Vlersimi i t Nxnit dhe Vlersimi pr t Nxn, ndrkaq projekti
Trajnimi i msimdhnsve dhe ngritja e kapaciteteve t komunave dhe drejtorve t shkollave
ka prgatitur trsisht leksionin mbi Kornizn e Kurrikuls s Kosovs. I tr materiali i ri dhe i
rishikuar sht hartuar pr t marr parasysh pritjet q dalin nga udhzimi administrativ i Ministris
s Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (MAShT-it), Standardet pr Praktikn Profesionale t
Drejtorve t Shkollave. Ky seminar sht pjes e Programit t rishikuar t trajnimit pr drejtor
t shkollave. Seminaret e rifreskuara do ti trajtojn kto standarde si nga ana e prmbajtjes ashtu
edhe nga zbatimi i tyre praktik.
Seminari u bazua n Programin e GIZ-it pr trajnimin e drejtorve t shkollave (i akredituar nga
MAShT-i m 10.02.2012 me numr zyrtar 45/12 n protokollin e certifkimit t Zyrs pr akreditim),
si dhe u rishikua nga Selim Mehmeti, Osman Buleshkaj dhe David Lynn n emr t projektit Trajnimi
i msimdhnsve dhe ngritja e kapaciteteve t komunave dhe drejtorv e shkollave. Kta ekspert
e przgjodhn, integruan, rishikuan dhe redaktuan materialin e trajnimit pr menaxhimin dhe
administrimin e shkolls nga GIZ, MAShT, projekti i BE-s Qasja Ndrsektorale n Arsim (SWAp),
Programi pr Arsim Themelor i USAID-it dhe Programi pr Zhvillimin e Msimdhnsve n Kosov
(KEDP) me qllim q t krijohej nj material gjithprfshirs, i rishikuar dhe i prmirsuar.
Vrejtje:
Ky doracak sht botuar me ndihmn e Bashkimit Evropian. Prmbajtja e ktij botimi sht
pergjegjsi vetm e Deutsche Gesellschaft fr Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH, dhe
se nuk mund t merret se i pasqyron pikpamjet e Bashkimit Evropian.
Prshkrimi i projektit:
Trajnimi i msimdhnsve dhe ngritja e kapaciteteve pr komunat dhe drejtort e shkollave
sht nj projekti i fnancuar nga BE-ja prmes IPA 2009 dhe menaxhohet nga Zyra e BE-s n
Kosov. N emr t MAShT-it, projekti zbatohet nga konsorciumi i udhhequr nga GIZ IS (duke
prfshir edhe Swisscontact dhe IP-consult). Projekti prbhet prej katr komponentve:
(I) krijimi dhe zbatimi i nj sistemi efektiv dhe te qndrueshm t trajnimit, si dhe krijimi i nj
program t trajnimit; (II) ngritja e kapaciteteve t institucioneve t arsimit t lart publik n
ofrimin e programeve cilsore t aftsimit t msimdhnsve; (III) ngritja e kapaciteteve n
nivelin komunal dhe ngritja e kapaciteteve t drejtorve komunal t arsimit; dhe (IV) ngritja e
kapaciteteve t drejtorve t shkollave.
Zhvillimi i ktij seminari dhe rifreskimi i materialit t trajnimit u b prmes nj nisme t prbashkt
t MAShT-it dhe projektit Trajnimi i Msimdhnsve dhe Ngritja e Kapaciteteve t Komunave
dhe Drejtorve t Shkollave n Kosov me prkrahjen e BE dhe GIZ IS si partner implementues.
PRMBAJTJA
1.Hyrje ........................................................................................................................................................... 6
1.1.Qllimi ..................................................................................................................................................... 6
1.2.Performanca e pritur .......................................................................................................................... 6

2.Korniza e Kurrikuls s Kosovs dhe Kurrikula Brtham ............................................... 7
2.1.Nevoja pr reformn gjithprfshirse t kurrikuls ............................................................. 7
2.2.Korniza e Kurrikuls s Kosovs: Prgatitja pr Ndryshim ..................................................10
2.2.1. ka sht Kurrikula e Kosovs? ............................................................ ......................................8
2.2.2.Cilat jan synimet e arsimit? ......................................................................................................11
2.2.3.Shkallt Kryesore t Kurrikuls .................................................................................................12
2.3.Kurrikula m baz shkolle ..............................................................................................................12
2.4. ka do t thot e tr kjo pr drejtort e shkollave?...........................................................14

3.Vlersimi pr dhe i t nxnit .........................................................................................................16
3.1.Prkufzimet pr vlersimin, parimet dhe qllimet e vlersimit ......................................16
3.2.Llojet e vlersimeve t krkuara nga KKK .................................................................................17
3.2.1.Vlersimi me baz shkolle ..........................................................................................................18
3.2.2.Vlersimi i jashtm ........................................................................................................................21
3.3.Pra, ka sht e re? ............................................................................................................................21

4.Aftsimi i msimdhnsve ............................................................................................................23
4.1.Licencimi i msimdhnsve ..........................................................................................................24
4.2.T msuarit e vazhdushm tmsimdhnsve ......................................................................24
4.2.1.Besimet e msimdhnsve ........................................................................................................26
4.2.2.Msimdhnsit dhe ndryshimi .................................................................................................26

5.Zhvillimi profesional i msimdhnsve - disa informacione themelore................28
5.2.Zhvillimi i vazhdueshm profesional n kuadr t shkolls ..............................................28
5.2.1.Mbshtetja e kolegve t rinj n punn e tyre ...................................................................29
5.2.2.Zhvillimi profesional n vendin e puns ...............................................................................29

6. Licencimi i msimdhnsve dhe vlersimi i performancs s msimdhnsve ..........30
6.2.Qllimi i vlersimit t performancs s msimdhnsit .....................................................31
6.3.Dispozitat ligjore pr vlersimin e performancs s msimdhnsve ..........................31
6.3.1.Roli dhe prgjegjsia e palve t prfshira n vlersimin e performancs s
msimdhnsit .........................................................................................................................................32
Referencat ...................................................................................................................................................34
Aneksi A MEST AI 5/2010 ...................................................................................................................35
Aneksi B Vlersimi pr t nxn .......................................................................................................45
6
SEMINARI DY: MSIMDHNIA DHE T MSUARIT
1. Hyrje
Shkollat ekzistojn pr t prkrahur nxnsit/fmijt n zhvillimin e potencialeve t tyre, n
zhvillimin e kompetencave t t nxnit, n prgatitjen pr jet dhe n socializimin e tyre pr
bashkpunim dhe ndrveprim me t tjert. Arsimi sht mjeti kryesor i shoqris pr ti prgatitur
ata pr moshn madhore. Derisa ata msojn gjat viteve t tyre t shkollimit nga edukimi para-
shkollor deri t prfundimi i shkolls s mesme, kjo paraqet ndryshim t madh pr jetn e tyre.
Cilsia e rezultateve t tyre rrjedh nga ajo se ka pritet prej tyre q t msojn nga kurrikula, se si
iu sht ofruar arsimi apo prvojat msimore q kan mundsuar zhvillimin e t nxnit, sa mir
prkrahen ata prmes vlersimit dhe m me rndsi nga prindrit e tyre, msimdhnsit dhe
komunitetet dhe nga vet motivimi i tyre pr t msuar.
Krijimi i mundsive pr msim sht rol q duhet t prmbushet nga msimdhnsi, kshtu q
ai/ajo duhet t dij dhe t kuptoj:
Se si msojn fmijt
ka pritet t msojn fmijt (kurrikula)
Nj apo m shum lnd q jan pjes e kurrikuls shkollore,
Metodologjit pr avancimin e msimnxnies
Gjithprfshirja dhe se si t reagojm ndaj saj,
Si t diferencohet msimdhnia pr t mundsuar gjithprfshirjen
Vlersimi pr dhe i t nxnit
Msimi trjetsor, veanrisht derisa ndrlidhet me profesionin e tyre t zgjedhur.
Njohurit e msimdhnsve pr msimdhnie dhe pr t msuar jan rritur jashtzakonisht
shum gjat mijvjearit t kaluar q nga ditt e flozofve grek deri tek flozoft arsimor modern
si ThomasDewey, e deri t hulumtues si AndyHargreaves (Boston College). Sot dim lidhur me
at se si ta avancojm msimdhnien dhe procesin e t nxnit m shum se kurr n histori dhe
hulumtimet vazhdojn t zgjerojn t kuptuarit ton n mnyr t jashtzakonshme. Ata q
zgjedhin t bjn karrier n arsim e kuptojn se t ofrosh shrbimin cilsor m t mir krkon
nxnie t vazhdueshme n gjersin dhe thellsin e ktij profesioni t zgjedhur.
1.1. Qllimi
Ky seminar adreson bazat pr shkollimin cilsor q ndrlidhen me prgjegjsit e drejtorit t
shkolls:
ka duhet t msohet (kurrikula)
Si mund t vlersohet t nxnit n mnyrn m efektive
Si t avancohet zhvillimi i msimdhnsve; dhe
Si t vlersohet praktika e msimdhnies.
1.2. Performanca e pritur
Prmes prvojs msimore n kt seminar nga pjesmarrsit pritet t ftojn kto njohuri:
- T informohen pr Kornizn e Kurrikuls s Kosovs (KKK) dhe Kurrikuln Brtham t Kosovs (KBK)
- T kuptojn implikimet e ndryshimit n praktikn e msimdhnies i ndrlidhur me ndryshimin
n KKK dhe KBK.
7
- T kuptojn opsionet sa i prket kurrikuls me baz shkolle
- T zhvillojn t kuptuarit themelor t vlersimit pr dhe i t nxnit t nxnsve, veanrisht
vlersimin pr t nxnit.
- T kuptojn rolin e drejtorit sa i prket sistemit t licencimit t msimdhnsve
- T ken t kuptuar themelor pr t msuarit e vazhdueshm t msimdhnsve dhe aftsimit
t staft me baz shkolle
- T ken t kuptuar themelor pr proceset e vlersimit t performancs s msimdhnsve.
Pritet q shkathtsit themelore n vijim do t msohen nga pjesmarrsit:
- Krijimi i nj plani pr t prkrahur zbatimin e kurrikuls
- Udhzimin e msimdhnsve dhe Kshillin Drejtues t Shkolls prmes procesit t krijimit t
nj kurrikule me baz shkolle
- Prkrahja e staft n prgatitjen e nj plani dhe programi pr aftsim profesional me baz
shkolle n lidhje me planin pr zhvillimin e shkolls.
- Mbikqyrja e msimdhnsve pr qllimin e vlersimit profesional
2. Korniza e Kurrikuls s Kosovs dhe
Kurrikula Brtham
Hyrje
Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (MASHT) ka hartuar Planin Strategjik pr Arsimin
n Kosov 2011-2016. Kjo strategji ka identifkuarreformat e nevojshme pr t avancuar cilsin
dhe barazin n sistemin arsimor t Kosovs n pajtim me standardet ndrkombtare.
Nj Kurrikul e re me prmbajtje dhe materiale t reja dhe m shum e bazuar n qasjen me
nxnsin n qendr, dhe msimdhnien ndrvepruese do ta zvendsoj Kurrikuln e vitit 2001.
Korniza e re e Kurrikuls s Kosovs sht miratuar pr t udhzuar prpjekjet e msimdhnies
aktuale dhe pr t ndihmuar msimdhnsit t prgatisin ndryshimet q po vijn n kurrikul.
Aktualisht, MASHT sht duke zhvilluar dokumentet e Kurrikuls Brtham pr arsimin fllor, t
mesm t ult dhe t mesm t lart n Kosov.
2.1. Nevoja pr reformn gjithprfshirse t kurrikuls
Njohurit, shkathtsit dhe aftsit q duhet t zhvillohen nga nxnsit pr t pasur sukses n
shekullin 21 krkojn azhurnimin e kurrikuls n Kosov. Gjat periudhs s izolimit t Kosovs,
pr arsye e rrethana t ndryshme ka ngecur cilsia e kurrikuls shkollore; teksti shkollor u b
mjeti kryesor pr msimdhnie. N vitin 2002, Kosova miratoi kurrikulat e reja t cilat jan
zbatuar vetm pjesrisht. Tani Kosova synon t ngrihet n nivelin e standardeve evropiane
dhe, rrjedhimisht, ka azhurnuar kurrikulat m prmbajtje t reja, metoda dhe materiale t reja
msimore dhe metoda t reja t vlersimit q kan t bjn me arritjen e standardeve arsimore.
Drejtort dhe msimdhnsit jan n qendr t zbatimit t kurrikulave t reja, veanrisht
prmes aftsimit profesional t staft me baz shkolle. Ekziston nevoja urgjente pr t ndrtuar
mbi prvojat m t mira n Kosov pr t zhvilluar nj qasje me konsistente dhe t unifkuar sa
i prket kurrikuls dhe procesit t t nxnit npr t gjitha klasat. Po ashtu ekziston nevoja pr
prmirsimin e menaxhimit t klass dhe sjelljes s nxnsve.
8
Derisa nxnsit e Kosovs prgatiten pr t jetuar e punuar n nj bot gjithnj e m t ndrvarur,
sht me rndsi t adresojm:
ka po japim msim;
Pse po e japim at msim;
Si japim msim dhe si vlersojm; dhe
Sa mir duhet t msojn nxnsit (standardet).
Derisa zhvillimi i kurrikulave lndore dhe silabuseve sipas Kurrikuls Brtham t Kosovs (KBK)
sht n vazhdim e sipr, ne tashm e kemi Kornizn e re t Kurrikuls s Kosovs (KKK). KKK
paraqet themelin pasi q ajo ofron udhzime konkrete pr tiu ndihmuar n mnyr kreative q
t merreni me:
teknikat e ndryshme t msimdhnies;
shtje dhe situatat msimore; dhe
prkrahjen e organizimit t procesit t msimdhnies pr t mirn e nxnsve.
Si e zhvillojm kurrikuln?
Pse ekziston nevoja pr ndryshim?
Ku sht Kosova n kt proces?
Diagrami n faqen tjetr mbi Zhvillimin e Kurrikuls paraqet 3 burimet kryesore nga t cilat e
nxjerrim kurrikuln: Nxnsit, Shoqria dhe Lndt. Asnjra prej ktyre nuk qndrojn statike
me kalimin e kohs. Nevojat ndryshojn brenda secils prej ktyre burimeve dhe m qllim q
t plotsohen nevojat e shekullit 21 duhet t ndryshoj edhe kurrikula. Ndryshimet e nevojshme
n kurrikul adresohen n tri mnyra t ndryshme:
1. Nga fokusi me lndt n qendr tek fokusi n rezultate msimore dhe i bazuar n kompetenca
2. Nga fokusi me msimdhnsin n qendr tek fokusi me nxnsin n qendr
3. Nga metodologjia didaktike/ligjruese n nj metodologji me ndrvepruese dhe
gjithprfshirse
Kosova ka flluar procesin e ndryshimit t kurrikuls dhe ky dokument paraqet sfdn pr
Msimdhnsit dhe Drejtort e Shkollave q ata t fllojn tani t prdorin KKK-n e miratuar pr
t udhzuar praktikn e tyre t msimdhnies q t prgatiten m mir pr Kornizn e Kurrikuls
Brtham (KBK) q sht n zhvillim e sipr.
Aktiviteti # 1:
Hapi i par: Me nj koleg, shikoni n diagramin n vijim dhe prpiquni t gjeni t paktn tre hapa
veprimi q ju do t mund ti fllonit t shkolln tuaj. Roli juaj sht q t prezantoni kurrikuln e
re dhe ndryshimet q i prmban ajo. Prpiquni t jeni praktik dhe t zgjidhni aspekte q jan t
lehta pr fllim.
Hapi i dyt: Ndani mendimet tuaja dhe hapat veprimit me nj grup t madh. Shikoni sa t
ngjashm/ndryshm jan hapat tuaj.
9
Z
H
V
I
L
L
I
M
I

I

K
U
R
R
I
K
U
L
S

B
u
r
i
m
e
t

e

k
u
r
r
i
k
u
l
s
:

N
x
s
i
t
,

s
h
o
q
r
i
a
,

l
n
d
t
N
g
a
:
T
e
k
:
M
e

l
n
d
t

n

q
e
n
d
r
R
e
z
u
l
t
a
t
e
t

m
s
i
m
o
r
e

d
h
e

m
e

b
a
z

k
o
m
p
e
t
e
n
c
a
M
e

m
s
i
m
d
h
s
i
n

n

q
e
n
d
r
M

n
x
s
i
n

n

q
e
n
d
r
M
e
t
o
d
o
l
o
g
j
i

d
i
d
a
k
t
i
k
e
/
l
i
g
j
r
u
e
s
e
M
e
t
o
d
o
l
o
g
j
i
a

n
d
r
v
e
p
r
u
e
s
e
/
g
j
i
t
h
r
f
s
h
i
r
s
e
A
r
s
i
m
i

p
a
r
a

v
i
t
i
t

1
9
9
9

-

T
e
j
e
t

i

c
e
n
t
r
a
l
i
z
u
a
r

n

h
a
r
t
i
m
i
n

e

k
u
r
r
i
k
u
l
a
v
e
-

A
n
a
l
f
a
b
e
t
i
z
m

i

l
a
r
t
-

M
u
n
g
e
s

e

r
i
n
d
e
r
t
i
m
i
t

t

s
h
k
o
l
l
a
v
e

d
h
e

m
u
n
g
e
s

e

t
r
a
j
n
i
m
i
t

t
s
i
m
d
h
s
v
e
-

D
a
l
l
i
m
e

t
d
h
a

m
i
d
i
s

k
o
m
u
n
i
t
e
t
e
v
e

t

n
d
r
y
s
h
m
e
A
r
s
i
m
i

p
a
s

v
i
t
i
t

1
9
9
9

d
e
r
i

n

v
i
t
i
n

2
0
0
9
-

K
o
r
n
i
z
a

e

K
u
r
r
i
k
u
l
i
t

t

r
i

t

K
o
s
o
v
s

2
0
0
1
-

P
l
a
n
e
t

d
h
e

p
r
o
g
r
a
m
e
t

e

r
e
j
a

-

R
i
n
d
r
t
i
m
i

i

s
h
k
o
l
l
a
v
e
,

t
r
a
-
j
n
i
m
i

i

m
s
i
m
d
h
s
v
e
-

D
o
n
a
t
o
r
t
,

U
N
M
I
K
-
u

m
b
s
h
t
e
s
i
n

n
d
r
y
s
h
i
m
e
t

A
r
s
i
m
i

a
k
t
u
a
l

-

K
u
r
r
i
k
u
l
a

e

r
e

e

a
z
h
u
r
n
u
a
r

-

H
a
r
t
i
m
i

i

K
o
r
n
i
z
s

s

K
u
r
r
i
k
u
l
s

s

A
r
s
i
m
i
t

P
a
r
a
u
n
i
v
e
r
s
i
t
a
r

t

R
e
p
u
b
-
l
i
k
s

s

K
o
s
o
v
s

-

U
d
h
z
i
m
e
t

k
u
r
r
i
k
u
l
a
r
e
-

D
o
n
a
t
o
r
t

(
U
N
I
C
E
F
,

E
U
-
,

e
t
j
)

2
0
0
9
-
2
0
1
1

m
b
s
h
-
t
e
s
i
n

n
d
r
y
s
h
i
m
e
t
A
r
s
i
m
i

n

a
r
d
h
m
e
n
-

K
u
r
r
i
k
u
l
a
t

B
r
t
h
a
m
r

n
i
v
e
l
e
t

/

S
N
K
A
/

1
,

2

d
h
e

3
,

p
r

s
h
k
o
l
l
n
:
-

f
l
l
o
r
e
-

t

m
e
s
m
e

t

u
l
t
-

t

m
e
s
m
e

t

l
a
r
t
:
-

P
r
o
g
r
a
m
e
t

m
s
i
m
o
r
e
-

M
a
t
e
r
i
a
l
e
t
-

T
e
k
s
t
e
t

s
h
k
o
l
l
o
r
e
P
u
n
a

a
k
t
u
a
l
e

e

m
s
i
m
d
h
s
v
e

P
r
g
a
t
i
t
e
n

t
a
n
i

p
r

n
d
r
y
s
h
i
m
e
t

v
i
j
u
e
s
e
:

K
u
r
r
i
k
u
l
a

2
0
0
1

z
v
e
n
d
s
o
h
e
t

d
u
k
e

p
r
a
k
t
i
k
u
a
r

q
a
s
j
e

t
s
i
m
d
h
n
i
e
s

d
h
e

t

n
x
n
i
t

m
e

n
x
s
i
n

n

q
e
n
d
r

d
h
e

n
d
r
v
e
p
r
u
e
s
e

m
s
i
m
d
h
s
i
t

p
r
g
a
t
i
t
e
n

p
r

K
u
r
r
i
k
u
l
n

B
r
t
h
a
m

2
0
1
2
P
l
a
n
e
t

d
i
t
o
r
e

k
a
n
r

b
a
z

p
l
a
n
e
t

d
h
e

p
r
o
g
r
a
m
e
t

e
k
z
i
s
t
u
e
s
e

p
o
r

p
l
o
t
s
o
h
e
t

m
e

u
d
h
z
i
m
e
t

e

K
K
K

2
0
1
1
,

K
u
r
r
i
k
u
l
s

B
r
t
h
a
m

2
0
1
2

d
h
e

m
e

u
d
h
z
i
m
e
t

e

U
d
h
z
u
e
s
i
t

p
r

p
r
a
k
t
i
k
a
t

e

m
i
r
a

n

k
l
a
s

2
0
1
2

/
t
r
a
j
n
i
m
e

t

t
j
e
r
a

.
S
i
s
t
e
m
i

p
a
r
a
l
e
l
10
2.2. Korniza e Kurrikuls s Kosovs: Prgatitja pr Ndryshim
Drejtort e shkollave duhet t fllojn t prgatiten dhe ti prkrahin msimdhnsit e tyre pr
ndryshimet e krkuara nga Kurrikula e re e Kosovs edhe pse ajo nuk sht duke u zbatuar ende.
Megjithat, MASHT sht duke e prgatitur fazn pilotuese q pritet t flloj n shtator t vitit
2012. N fazn e par, shkollat e przgjedhura pilote do t prfshihen n rishikimin e kurrikulave
aktuale (atyre t vitit 2001), silabuset dhe tekstet shkollore dhe ashtu ti prgatisin shkollat dhe
msimdhnsit q t fllojn me zbatimin e plot t kurrikuls s re t bazuar n kompetenca.
2.2.1. ka sht Kurrikula e Kosovs?
Kurrikula e Kosovs prkufzohet si sistemi i trsishm i dokumenteve t kurrikuls q specifkojn
llojin dhe nivelin e rezultateve t pritura n lidhje me at q do t msohet n shkolla dhe
prshkruajn ka, kur, si (n aspekte t prgjithshme pedagogjike) do t ndodhin ato. Kurrikula
e Kosovs rregullon procesin e prgjithshm t msimnxnies n arsimin e obliguar n Kosov.
Kurrikula e Kosovs strukturoret n dy komponent kryesor:
Komponenti Konceptual (q sht zhvilluar tashm) i prfaqsuar nga Korniza e Kurrikuls
s Kosovs (KKK)
KKK merr parasysh shum ndryshime n sistemin arsimor q nga viti 2001 kur u zhvillua
kurrikula, e poashtu edhe sfdat e reja t identifkuara gjat periudhs 2001 2008. Kto sfda
krkojn q t rinjt t zhvillojn aftsi pr t prdorur njohurit, shkathtsit dhe qndrimet
n kontekstin e zgjidhjes s problemeve t bots reale dhe kshtu t arrijn kompetencat e
dshiruara si sht shprehur n KKK.
Komponenti Operacional (aktualisht n zhvillim e sipr) i prfaqsuar nga
Kurrikula Brtham e Kosovs (KBK) pr nivelet formale t arsimit (nivelin fllor, t mesm t
ult, t mesm t lart)
Silabuset lndore pr Klast 1 12 (q do t zhvillohen gjat fazs pilotuese t zbatimit t
kurrikuls)
Dokumentet prkrahse, pasi t zhvillohet Kurrikula e Kosovs do t prfshij dokumentet
prkrahse duke prfshir tekstet shkollore, materialet pr msimdhnie e msimnxnie,
udhzues pr msimdhns, CD dhe programe kompjuterike, Materiale pr Vlersim dhe
Provime dhe Veglat pr Monitorim dhe Vlersim t siguris s cilsis.
sht tepr e rndsishme q drejtort e shkollave t luajn rol aktiv q ti ndihmojn
msimdhnsit q t prgatitet pr kto ndryshime dhe t jen n gjendje q t menaxhojn
sfdat e reja duhet prfshir qasjet e reja ndaj metodologjis, materialet e msimdhnies e t
nxnit, shtjet ndr-kurrikulare n vlersim, dhe praktikat e gjithprfshirjes. Drejtort e
shkollave duhet ti ndihmojn msimdhnsit q ti zhvillojn praktikat aktuale t msimdhnies
q ti prmbushin pritjet e reja. Kurrikula e re parashihet t jet m n linj me zhvillimet dhe
standardet ndrkombtare t kurrikuls dhe kjo sht nj sfd tjetr me t ciln duhet t merren
drejtort e shkollave dhe staf i tyre shkollor.
2.2.2. Cilat jan synimet e arsimit?
Vizioni i arsimit n Kosov si promovohet nga Korniza e Kurrikuls s Kosovs sht q
tu mundsoj individve t bhen t pavarur, t jen n gjendje ta prmbushin jetn e tyre
personale dhe t kontribuojn n progresin e vazhdueshm, prosperitetin dhe mirqenien e
shoqris kosovare. Synimet kryesore q dalin nga ky vizion jan:
11
Zhvillimi i identitetit feksibil, t shumfsht, dhe prkatsia kombtare e kulturore;
Promovimi i vlerave t prgjithshme kulturore e qytetare;
Zhvillimi i prgjegjsis pr vetn, pr t tjert, pr shoqrin dhe pr mjedisin;
Prgatitja pr jet dhe pun n kontekstin e ndryshimeve sociale e kulturore;
Zhvillimi i ndrmarrsis dhe prdorimit t teknologjis
Prgatitja pr t msuarit trjetsor.
Kompetencat dhe rezultatet prfundimtare (q duhet t arrihen deri n prfundim t
arsimit t detyrueshm)
N pajtim me vizionin dhe politikat e arsimit n Kosov q prfshihen n Kornizn pr Kurrikuln
e Kosovs, kto n vijim jan kompetencat kryesore t parapara pr sistemin arsimor n Kosov:
Nxnsi
6 Kompetencat Kryesore
Q t rinjt t
bhen
Rezultatet Prfundimtare
Kompetencat e komunikimit dhe t
shprehurit
Komunikues efektive
Kompetencat e t menduarit Mendimtar kreativ dhe kritik
Kompetencat e t msuarit Nxns t suksesshm
Kompetencat q ndrlidhen me
jetn, punn dhe mjedisin
Kontribuues produktiv pr Kosovn
dhe shoqrit dhe kombet tjera
Kompetencat personale
Individ t shndosh t cilt bjn
zgjedhje duke u bazuar n menuri
Kompetencat qytetare
Qytetar t prgjegjshm, aktiv dhe
pjesmarrs
Parimet arsimore
Korniza e Kurrikuls s Kosovs bazohet n nj numr parimesh t reja q jan menduar q
gradualisht ta prmirsojn at q ju tashm e bni n klasat tuaja. Jan pes parime:
Gjithprfshirja: secili fmij ka t drejt pr arsim cilsor;
Qasja e bazuar n kompetenca;
Msimdhnia dhe msimnxnie e integruar dhe koherente;
Fleksibilitet dhe autonomi e shtuar n nivelin e shkolls;
Prgjegjsia dhe llogaridhnia.
2.2.3. Shkallt Kryesore t Kurrikuls
Korniza e Kurrikuls s Kosovs sht strukturuar n shkallt kryesore t kurrikuls t cilat jan
harmonizuar me strukturn arsimore t arsimit parauniversitar n Kosov.
Shkallt jan periudha prej 1-3 vjet. Shkallt e kurrikuls paraqesin krkesat e kurrikuls dhe qasjet
e msimdhnies e msimnxnies. Deri n fund t Shkalls s Kurrikuls, Kurrikula Brtham do
t prcaktoj nj bashksi t:
Kompetencave kryesore q do t arrihen;
Krkesat e kalimit n shkalln tjetr;
12
Strukturn pr t organizuar msimdhnien e msimnxnien; dhe
Qasjet e vlersimit dhe kriteret e vlersimit.
Dizajnimi i kornizs s kurrikuls sipas shkallve paraqet nevojn pr:
M shum transparenc dhe qartsi n artikulimin e qllimeve dhe detyrave arsimore;
Mundsin e udhzimeve konkrete pr organizimin e aktiviteteve shkollore me theks mbi
metodat specifke, rezultatet/objektivat dhe mjetet e vlersimit;
Pranim i karakteristikave t veanta t fazave zhvillimore dhe t qllimeve t veanta t secils
shkall t kurrikuls; dhe
Nevoja pr t rritur llogaridhnien e shkolls pr cilsin e arsimit q ofrohet n nivelin e
shkolls dhe progresin e nxnsit n zhvillimin e kompetencave kryesore.
Skica n vijim ofron nj pasqyr t gjer t shkallve kryesore t kurrikuls:
Standardi Ndrkom-
btar i Klasifkimit t
Arsimit (SNKA)
Nivelet formale t
sistemit t arsimit
Fazat kye t kurrikuls
SNKA 3
Arsimi i mesm i lart
Klasa 12
Shkalla kryesore e kurrikuls 6:
Konsolidim dhe specializim
Arsimi i mesm i lart
Klast 10-11
Zhvillim i prgjithshm dhe profesional
SNKA 2
Arsimi i mesm i ult
Klast 8-9
Prforcim dhe orientim
Arsimi i mesm i ult
Klast 6-7
Zhvillim i mtejm dhe orientim
SNKA 1
Arsimi fllor
Klast 3-5
Prforcimi dhe zhvillimi
Arsimi fllor
Klast 1-2
Shkalla kryesore e kurrikuls 1
Prvetsim themelore
SNKA 0
Klasa para-fllore
Mosha 0-5
Shkalla prgatitore e kurrikuls:
Edukimi n fmijrin e hershme
2.3. Kurrikula m baz shkolle
Sipas Kornizs s Kurrikuls, kurrikula prbhet nga dy pjes:
1. Kurrikula Brtham
2. Kurrikula me Baz Shkolle
Objektivi i prbashkt i kurrikuls brtham dhe kurrikuls me baz shkolle sht t ndihmohen
nxnsit t arrijn gjasht kompetencat kryesore t prcaktuara n Kornizn e Kurrikuls:
1. Kompetencat e komunikimit dhe t shprehurit
2. Kompetencat e t menduarit
13
3. Kompetencat e t msuarit
4. Kompetencat e ndrlidhura me jetn, punn dhe mjedisin
5. Kompetencat personale dhe
6. Kompetencat qytetare
MASHT sht trsisht prgjegjs pr Kurrikuln Brtham, ndrsa Kurrikula me Baz Shkolle i
takon autonomis s shkolls brenda decentralizimit. sht parapar q t jet feksibil, duke i
mundsuar shkolls ta krijoj proflin e vet n interesin m t mir t nxnsve n hapsirn ku
funksionon.
Kjo sht njra nga gjrat me ngazlluese lidhur me Kornizn e Kurrikuls s Kosovs pasi q do
t jet nj mundsi pr shkollat q t zhvilloj nj pjes t kurrikuls. Kjo do t jet mundsi e
madhe q ta bj kurrikuln m t mir dhe m t larmishme.
Staf msimdhns mund t ndrmarrin, n bashkpunim me prindrit dhe aktert tjer,
shfrytzim inovativ dhe feksibil t kohs pr t krijuar programe me baz shkolle pr t plotsuar
nevojat, kontekstet dhe interesat e nxnsve. Ktu mund t prfshihen:
Aktivitete shtes t msimdhnies e msimnxnies q mund t ndihmojn n arritjen
e kompetencave t caktuara (d.m.th. lnd zgjedhore, pun n projekte, shrbim n
komunitet, aktivitete artistike e sportive);
Msimdhnia n bllok (pr shembull, pr nj semestr, gjasht jav apo nj muaj pr
lnd q nuk krkojn renditje strikte t njsive);
Koh e zgjeruar e msimdhnies pr prdorimin e qasjeve pedagogjike ndrvepruese (si
jan ort msimore prej 100-120 minutash n vend t atyre prej 35-45 minutash);
Koha e ndar pr aktivitetet e kurrikuls zgjedhore
Aktivitete prmirsuese pr nxnsit q kan vshtirsi n msimnxnie;
Prforcimi i njohurive, shkathtsive dhe qndrimeve n fusha t caktuara t kurrikuls;
Ofrimi i temave/kurseve/moduleve zgjedhore t ofruara nga MASHT;
Zhvillimi i aktiviteteve specifke pr shkolln q prcaktojn nj projekt shkollor (si jan
msimdhnia e msimnxnia e gjuhve; TIK-u; orientimi n karrier);
Zhvillimi dhe zbatimi i kurrikulave q iu prshtaten kushteve, resurseve dhe nevojave lokale;
Shkollat do ta ken prkrahjen e shrbimeve arsimore nga nivelet qendrore e lokale gjat zhvillimit
t silabuseve me baz shkolle pr t gjitha lndt zgjedhore. Pasi q shkollat ndrmarrin nismn
lidhur me shfrytzimin e pjess zgjedhore t kurrikuls, ata duhet t dorzojn nj propozim n
DKA dhe MASHT pr miratim prfundimtar. Pasi t miratohen Kurrikulat me Baz Shkolle dhe
silabuset me baz shkolle, ato do t bhen obligative pr t gjith nxnsit n shkoll; ato do
t monitorohen dhe vlersohen duke u bazuar n kritere t njjta sikur pjesa tjetr e kurrikuls.
2.4. ka do t thot e tr kjo pr drejtort e shkollave?
Kurrikula e re siguron nivel t rritur t autonomis s shkolls pr t planifkuar dhe realizuar
zbatimin e kurrikuls n pajtim me kushtet specifke t staft t saj msimdhns, infrastrukturn
e shkolls dhe karakteristikat lokale ku funksionon shkolla. Si e till, kurrikula e re i mundson
secils shkoll t ndrtoj proflin e vet n interesin m t mir t nxnsve dhe lokalitetit ku
funksionon.
14
N kt kontekst, nga shkollat pritet t rishikojn me kujdes aftsit dhe mangsit e secilit nga
msimdhnsit e tyre, ashtu q t shfrytzojn m mir stafn msimdhns n dispozicion. Nga
msimdhnsit pritet t prdorin feksibilitet t rritur pr t planifkuar dhe prdorur nj gam t
gjer t metodologjive t msimdhnies q jan t prshtatshme pr qasje ndrvepruese dhe t
individualizuar ndaj nxnsve drejt arritjes s rezultateve msimore t paracaktuara.
Kjo mund t arrihet nse n shkoll ka staf msimdhns t prkushtuar q t bjn m t mirn
pr nxnsit, dhe pr tiu ofruar atyre gjithprfshirje n sistemin e arsimit dhe po ashtu prkrahje
t individualizuar pr secilin nxns pr t arritur kompetencat kryesore dhe prmbushjen e
potencialit t tyre.
Aktiviteti # 2.
Roli i drejtorit t shkolls sht q t ofrohet udhheqje dhe menaxhim n zbatimin e ndryshimeve
n kurrikul. Kjo sht m shum se vetm administrimi i shkolls. Autonomia e shkolls krkon
shkathtsi dhe pikpamje t reja. Kjo mund t shihet n dy rrafshe:
1. Puna me msimdhnsit tjer
2. Udhheqja e ndryshimit
N punn me msimdhnsit tuaj ju duhet t merrni parasysh kt n vijim;
Ndryshimet n metodat dhe strategjit e msimdhnies
Ndryshimet n vlersim
Ofrimin e shkathtsive pr msimdhns pr t menaxhuar kurrikuln e re,
duke prfshir APM
Vlersimin e tr shkolls n prgatitje pr ndryshim
N udhheqjen e ndryshimit ju duhet t merrni parasysh;
Shkathtsit tuaja udhheqse
Aftsin tuaj pr t menaxhuar ndryshimet e krkuara nga KKK, veanrisht sa i prket
autonomis s shkolls
Punn me Bordin e Shkolls
Roli i DKA-ve
Marrdhnia dhe komunikimi me prindrit dhe palt tjera t interesit.
Diagrami n vijim tregon sfdat q jan para jush dhe staft tuaj. Duhet t siguroheni se staf juaj
msimdhns e kupton kt dhe jan t prgatitur pr ndryshim.
15
Roli i drejtorit t shkolls Roli i msimdhnsit t shkolls
- Siguron q shkolla t jet nj mjedis msimor
miqsor, i sigurt dhe i kndshm pr nxnsit
- Prfshin palt e interesit dhe partnert e arsimit
n vendimet e shkolls
- Siguron mundsit pr msimdhnie t
diferencuar si n kuadr t aktiviteteve
kurrikulare ashtu edhe t atyre jashtkurrikulare
- Siguron konsistenc n tr shkolln (qasja
e bazuar n tr shkolln) n promovimin
e msimdhnies me nxnsin n qendr n
realizimin e tyre
- Angazhohet n rrjetzimin e shkolls pr t
promovuar kmbimet dhe msimin reciprok
nga praktikat efektive t msimdhnies e
msimnxnies me nxnsin n qendr
- Prkrahin trajnimin dhe mentorimin e
msimdhnsve me baz shkolle si mjet pr
t prmirsuar shkathtsit e msimdhnies
t staft duke kombinuar aspektet teorike dhe
praktike n situatat reale t jets shkollore
- Duke u bazuar n parimin e autonomis
shkollore, vendosni, n konsultim me palt
e interesit, pr pjesn m baz shkolle t
kurrikuls
- Punon, n bashkpunim me palt e interesit,
drejt zhvillimit t nj koncepti (projekti) t qart
shkollor q shpjegon vizionin dhe misionin
e shkolls, e poashtu mjetet q i parashikon
shkolla pr t avancuar cilsin, barazin dhe
llogaridhnien e shrbimeve arsimore
- Tregoni vmendje t veant n zbatimin
e parimeve dhe praktikave t arsimit
gjithprfshirs duke marr parasysh dhe duke
adresuar diversitetin dhe nevojat e ndryshme
t nxnsve dhe duke luftuar kundr animeve,
trajtimeve t padrejta dhe dhuns
- Ndihmon shkollat q t bhen organizata t
msimit dhe magnete pr komunitetin prmes
themelimit t komuniteteve t praktiks;
programeve pr arsimin e t rriturve dhe pr
shkrim-lexim; programe tjera t orientuara n
shrbim t komunitetit.
- Prdor nj gam t gjer t metodave q iu
prshtaten situats dhe nevojs s nxnsve
n kontekstin e pedagogjive ndrvepruese
- Prforcon lidhjet mes Fushave t Kurrikuls
dhe lndve dhe promovon msimin e
integruar
- sht n gjendje t integroj shtjet ndr-
kurrikulare, si jan t drejtat e njeriut dhe
arsimi pr qytetari demokratike; edukimi pr
paqe; edukimi pr zhvillim t qndrueshm;
barazia gjinore; t kuptuarit ndr-kulturor;
shkathtsit jetsore; edukimi shndetsor;
arsimi ekonomik dhe ndrmarrs; arsimi pr
mediat; TIK dhe msimi elektronik
- Interesohet dhe sht n gjendje t marr
pjes n zhvillimin e kurrikulave dhe
materialeve msimore t personalizuara, e
poashtu edhe themelimin e planeve feksibile
individuale t studimit n pajtim me parimin e
autonomis s shkolls
- Posedon kapacitete pr t identifkuar
problemet/vshtirsit n t nxn dhe ofron
prkrahjen adekuate
- sht i interesuar n vlersimin formativ dhe
t progresit me synim q t ofroj udhzime,
kshillime, motivime dhe prkrahje pr
nxnsit
- Komunikon mir me nxnsit, prindrit dhe
palt tjera t interesit
- Lehtson msimnxnien pr nxnsit dhe i
angazhon ata n aktivitete kuptimplote
- sht i interesuar dhe n gjendje q t
angazhohet n pun ekipore dhe t marr
pjes n komunitetet e praktiks
Detyr: Pun grupore
N grupe prej 4-5 vetave, shikoni n tabeln e msiprme dhe dakordohuni cilat prej ktyre me
lart jan t vrteta dhe cilat nuk paraqesin sfda. Shtoni m shum sfda q ndrlidhen me rolin
e drejtorit t shkolls dhe msimdhnsit. Paraqisni punn tuaj para grupit t madh.
16
3. Vlersimi i pr dhe i t nxnit
Aktivitet hyrs n tem: Lexoni materialin n vijim, evidentoni risit n komponentin e vlersimit
q dalin nga KKK dhe pasi q keni prvetsuar mir ndryshimet flloni t prgatitni nj strategji pr
t informuar msimdhnsit, nxnsit dhe prindrit pr vlersimin pr t nxnit dhe vlersimin e t
nxnit. Mund t jet letr, broshur ose ndonj form tjetr e materialeve informuese.
Hyrje
Dy ndryshime t rndsishme ndikojn n punn e drejtorve. I pari ka t bj me prgjegjsit
e tyre t reja sa i prket zbatimit t kurrikuls duke prfshir edhe vlersimin pr t nxnit dhe
vlersimin e t nxnit t nxnsve. I dyti sht prgjegjsia e tyre pr t mbikqyr praktikat e
msimdhnsve sa i prket vlersimit t nxnit t nxnsve. Kjo nnkupton q drejtort duhet t
ken t paktn t kuptuar themelor t praktiks profesionale n lidhje me vlersimin. Kjo njohuri
sht e nevojshme me qllim q t nxiten msimdhnsit t prdorin vazhdimisht vlersimin pr
t nxnit (vlersimin formativ). Kjo pr arsye se ai sht vegl m e fuqishme pr msimdhnie se
sa vlersimi sumativ. Njohurit bazike krkohet pr drejtort q t sigurojn se msimdhnsit
jan duke realizuar vlersimin sumativ n mnyr t duhur. Besimet e msimdhnsve lidhur
me vlersimin shpesh shpijn n praktika t paprshtatshme. Kto besime ekzistojn sepse
msimdhnsit nuk jan trajnuar mir n prdorimin adekuat t vlersimit.
Standardi i Dyt i praktiks profesionale pr drejtort e shkolls Msimdhnia e nxnia cilsore
krkon q drejtori i shkolls t jet i njoftuar dhe t kuptoj matjen dhe vlersimin; vlersimin pr
t nxnit dhe vlersimin e t nxnit t nxnsve. Si u tha n paragrafn e mparshm drejtort
jan prgjegjs q t Sigurojn q praktikat e vlersimit t nxnsve me baz shkolle t jen t pr-
shtatshme dhe t balancuara.
KKK promovon qasje t re t sistemit t vlersimit t nxnsve, ku vlersimi i nxnsve pritet t
bhet n baz t rezultateve kryesore t fushave kurrikulare dhe rezultateve kryesore t bazuara
n kompetenca. Ky sistem i vlersimit krkon q drejtori i shkolls vazhdimisht t jet i informu-
ar pr procesin e vlersimit t arritjeve t nxnsve dhe vazhdimisht t konsultohet me msim-
dhns pr praktikat e reja t vlersimit dhe pr llojet e prkrahjes pr nxns pr ti ndihmuar
n arritjen e kompetencave kryesore t KKK.
Pr tiu ofruar drejtorve t shkollave njohurit e nevojshme baz, ky msim rishikon:
- Prkufzimet pr vlersimin, parimet dhe qllimet e vlersimit
- Llojet e vlersimit
- Prmirsimin e praktikave t vlersimit me baz shkolle
Fokusi sht n praktikat e pritura t vlersimit t msimdhnsve n lidhje me t nxnit e
nxnsve.
3.1. Prkufzimet pr vlersimin, dhe parimet e objektivat e vlersimit
Prkufzimet pr vlersimin
Vlersimi i nxnsve sht pjes integrale e msimdhnies dhe nxnies, prmes t cilit kuptojm
se sa nxnsit i kan prftuar njohurit, shkathtsit, qndrimet dhe vlerat n kompetencat
17
kryesore t t nxnit t parapara me KKK dhe KB, apo n nj fush t kurrikuls, lnd msimore
dhe rezultat msimor. Korniza e Kurrikuls s Kosovs vlersimin e prkufzon si proces t
mbledhjes s informatave dhe nxjerrjes s gjykimeve lidhur me arritshmerin ose prformancn e
nxnsve. Kjo nnkupton q vlersimi, jo vetm q sht gjykim meritor pr matjen sasiore dhe
cilsore t arritjeve t nxnsve, por shrben edhe si nxitje pr t nxnit e vazhdueshm. Nj
prkufzim aktual pr vlersimin:
Parimet dhe qllimet e procesit t vlersimit
Parimet e vlersimit. Pr sistemin e arsimit parauniversitar n Kosov, parimet e vlersimit
jan prcaktuar me Udhzimin Administrativ t MASHT-it: Kodi i Etiks pr Vlersimin e
Nxnsve. N baz t ktij udhzimi, jan gjasht parime themelore t vlersimit q duhet t
respektohen nga institucionet arsimore:
1. Respektimi i ligjit dhe parimeve demografke
2. Respektimi pr individt, t drejtat e tyre dhe dallimet individuale
3. Drejtsi dhe korrektsi t barabart pr t gjith n zbatimin e rregullave dhe procedurave t
vlersimit t nxnsve
4. Standardet m t larta t integritetit n t gjitha aspektet e procesit t vlersimit
5. Saktsi n mbledhjen e informatave pr t arriturat e nxnsve dhe raportimit t tyre
6. Promovimi i standardeve m t larta t sjelljes dhe t arritjes s t nxnit gjat gjith kohs.

Qllimet e vlersimit. N Kornizn e Kurrikuls s Kosovs jan t prcaktuara objektivat e
vlersimit t nxnsve n nivel t klass dhe objektivat e vlersimit t jashtm.
3.2. Llojet e vlersimeve t krkuara nga KKK
Vlersimi i brendshm vlersimi i nxnsve me baz klase
Dy llojet m t prdorshme t vlersimit n klas jan:
- Vlersimi pr nxnie vlersimi formativ: mbikqyr prparimin gjat procesit t t nxnit,
siguron informata kthyese pr ta lehtsuar t nxnit dhe pr ta prmirsuar msimdhnien.
- Vlersimi i t nxnit vlersimi sumativ: prcakton arritjet n prfundim t nj detyre t
caktuar, kapitullit, gjysmvjetorit apo vitit shkollor pr ti vendosur notat dhe certifkimin e
nxnsit pr msimin trjetsor. Prdoret edhe pr ta gjykuar efektivitetin e msimdhnies
apo kurrikuls
Vlersimi sht proces i krkimit dhe interpretimit t provave nga nxnsit dhe msimdh-
nsit e tyre pr t vendosur se ku jan nxnsit, ku duhet t arrijn ata dhe si arrijn ata m
s miri. (Grupi pr Reformim t Vlersimit, 2002)
Qllimet e vlersimit t nxnsve
n nivel t klass jan si n vijim:
- Planifkimi i puns s mtejme
me nxns
- Vlersimi i arritjes s nxnsve,
dhe
- Identifkimi i prirjeve dhe
talentit t nxnsve.
Vlersimi i jashtm mund t bhet pr qllimet
n vijim:
- Verifkimi i cilsis s vlersimit n nivel klase, shkolle
apo komune
- Vlersimi i standardizuar n nivel shtetror
- Hulumtimi
- Prdorimi t rezultateve pr regjistrim n nivelet tjera
t arsimit, ndryshimit t politikave arsimore, etj.
18
Sipas Kornizs s Kurrikuls s Kosovs (2011), vlersimi n nivel t klass prfshin tri lloje t
vlersimit:
1. Vlersimi i
vazhdueshm gjat
gjith vitit shkollor
Formativ&Sumativ
Prdoret pr t vlersuar t nxnit e nxnsit n ndrlidhje me
nj detyr msimore t dhn nga msimdhnsi.
Mbshtet n rezultatet specifke t t nxnit t prcaktuara n
kurrikul, plane dhe programe msimore.
Vlersimi bhet prmes shkalls s vlersimit numerik q
prfshin notat 1 5.
2. Vlersimi
prfundimtar n
fund t vitit shkollor
Sumativ
Bhet n fund t do viti shkollor dhe refekton nivelin e
performancs s nxnsve gjat nj viti shkollor. Mbshtet n
rezultatet specifke t t nxnit t prcaktuara n kuadr t
planeve dhe programeve pr klas. Vlersimi prfundimtar me
not nxirret nga mesatarja e performancs s nxnsit gjat
gjith vitit shkollor dhe evidentohet me nota prshkruese nga
mesatarja e nxjerr si n vijim:
Nota A (mesatarja prej 4.5 deri 5.00)
Nota B (mesatarja prej 3.5 deri 4.49)
Nota C (mesatarja prej 2.5 deri 3.49)
Nota D (mesatarja prej 2.0 deri 2.49)
3. Vlersimi sumativ
n fund t shkalls s
kurrikuls
Bhet n fund t do viti shkollor i cili shnon edhe prfundimin
e nj shkalle t Kurrikuls (klasa 2,5,7,9,11 dhe 12).
Vlersimi bhet nga lista e rezultateve t t nxnit pr fushat
kurrikulare t prcaktuara me Kurrikuln Brtham.
Nxnsi vlersohet n baz t shkalls numerike 1 5 pr
nivelin e arritjes s secilit rezultat t fushave kurrikulare t
prcaktuara n KB. Nota prmbyllse (sumative) pr fushn
prkatse nxirret nga mesatarja aritmetike e vlersimit t
arritjes s rezultateve t t nxnit t secilit rezultat msimor
t fushave kurrikulare. P.sh. Fusha msimore: Gjuht dhe
komunikimi /shkalla 2 klasat 3, 4 dhe 5 - kan 12 rezultate
msimore. Nota sumative nxirret si n shembullin n vijim:
3+4+5+3+4+5+2+5+4+5+4+3
=
47
=
3.92 = Nota B
12 12

19
3.2.1. Vlersimi me baz shkolle
Vlersimi me baz shkolle i referohet nivelit t arritjes s nxnsve n zotrimin e kompetencave
kryesore, t shprehura n Kurrikuln Brtham pr shkallt dhe nivelet e caktuara t arsimit.
Organizohet nga autoritetet komunale apo nga shkolla me qllim t vlersimit apo vetvlersimit
t arritjes s rezultateve msimore pr shkall t kurrikuls dhe me qllim t planifkimit t
masave pr t siguruar nivelin e domosdoshm t zotrimit t kompetencave kryesore nga t
gjith nxnsit brenda nj afati t caktuar kohor.
Vlersimi i arritjes s rezultateve pr shkall t kurrikuls beht pr secilin nxns nga ekipi i
msimdhnsve q kan punuar me nxns gjat periudhs q mbulohet me vlersim.
Pr vlersimin e rezultateve pr shkall kurrikulare duhet q ekipi i shkolls secilin rezultat ta
zbrthej n pes nivele t arritshmris n mnyr q t vrej sakt nivelin e arritjes s secilit
nxns pr rezultatin e caktuar. M pas varsisht nga niveli i arritshmris t secilit rezultat
planifkon aktivitete plotsuese pr nxnsin q ka ngecje n arritjen e rezultatit t caktuar,
prkatsisht, planifkon aktivitete shtes pr nxnsin q i ka arritur t gjitha nivelet e arritshmris
pr rezultatin e caktuar.
Shembull: Kompetenca e komunikimit dhe t shprehurit Komunikues efektiv; Rezultati i t
nxnit nr. 1 pr shkalln par (I): Nxnsi lexon me z nj tekst s paku prej gjysm faqe q ka t
bj me nj tem q i prshtatet moshs s vet, t ciln ai/ajo nuk e ka lexuar me par. Nxnsit
me nevoja t veanta arsimore pr t cilt ekziston vendim pr arsim me nevoja t veanta dhe
q kan plan individual arsimor (PIA), duhet t vlersohen sipas synimeve t prcaktuara nga PIA,
por gjithmone duke u bazuar n kompetencat e prcaktuara n Kurrikuln e Kosovs.
20
N
i
v
e
l
i

i

A
R
R
I
T
S
H
M
R
I
S

n
x
s
v
e
L
l
o
j
e
t

e

p
r
k
r
a
h
j
e
s

s

n
x
s
v
e
1
2
3
4
5
P
r
k
r
a
h
j
e

p
r
m
i
r
s
u
e
s
e
M
n
y
r
a
t
P
r
k
r
a
h
j
e

p
r

t

t
a
l
e
n
t
u
a
r
i
t
M
n
y
r
a
t
N
x
s
i
t

e

f
l
l
o
n

d
e
t
y
r
n

p
a

i

h
e
d
h
u
r

n
j

s
h
i
k
i
m

t

s
h
p
e
j
t

t
e
k
s
t
i
t
;

a
i
/
a
j
o

k
a

v
s
h
t
i
r
s
i

n

a
r
t
i
k
u
l
i
m
i
n

e

s
h
k
r
o
n
j
a
v
e
,

d
h
e

t

l
e
x
i
m
i
t

t

f
a
l
v
e

n
s
i
,

t

l
i
d
h
j
e
s

s

f
a
l
v
e

n

f
a
l
i
,

e
t
j
.
.
N
x
s
i

e

f
l
l
o
n

d
e
t
y
r
n

p
a

i

b

n
j

s
h
i
k
i
m

t

s
h
p
e
j
t

t
e
k
s
t
i
t
:

a
i
/
a
j
o

k
a

v
s
h
t
i
r
s
i

n

a
r
t
i
k
u
l
i
m
i
n

e

s
h
k
r
o
n
j
a
v
e
,

t
i

l
e
x
o
j

m
i
r

d
i
s
a

f
a
l
,

k
a

m
e
g
j
i
t
h
a
t
s
h
t
i
r
s
i

l
e
x
i
m

t

r
r
j
e
d
h
s
h
m

t

f
a
l
i
v
e

n
s
i
,

e
t
j
.
N
x
s
i

e

f
l
l
o
n

d
e
t
y
r
n

d
u
k
e

i

h
e
d
h
u
r

n
j

s
h
i
k
i
m

t

s
h
p
e
j
t

t
e
k
s
t
i
t
:

a
i
/
a
j
o

i

a
r
t
i
k
u
l
o
n

m
i
r

s
h
k
r
o
n
j
a
t
,

f
a
l
t

l
i
d
h
e
n

n

f
a
l
i
;

m
e
g
j
i
t
h
a
t

a
i

n
u
k

i

f
e
t

r
r
j
e
d
h
s
h
m

n
n
y
r

m
j
a
f
t
u
e
s
h
m
e
N
x
s
i

e

f
l
l
o
n

d
e
t
y
r
n

d
u
k
e

i

h
e
d
h
u
r

n
j

s
h
i
k
i
m

t

s
h
p
e
j
t

t
e
k
s
t
i
t
:

a
i
/
a
j
o

i

a
r
t
i
k
u
l
o
n

s
h
u
m

m
i
r

s
h
k
r
o
n
j
a
t
,

f
a
l
t

l
i
d
h
e
n

n

f
a
l
i
t
r
k
a
t
s
e
;

l
e
x
o
n

p
a

n
d
r
p
r
e
r
j
e
;

m
e
g
j
i
t
h
a
t

k
a

c
a

p
r
o
b
l
e
m

m
e

t

f
o
l
u
r
i
t

e

r
r
j
e
d
h
s
h
m
N
x
s
i

e

f
l
l
o
n

d
e
t
y
r
n

d
u
k
e

i

h
e
d
h
u
r

n
j

s
h
i
k
i
m

t

s
h
p
e
j
t

t
e
k
s
t
i
t
:

a
i
/
a
j
o

i

a
r
t
i
k
u
l
o
n

s
h
u
m

m
i
r

s
h
k
r
o
n
j
a
t
,

f
a
l
t

l
i
d
h
e
n

p
l
o
t
s
i
s
h
t

n

f
a
l
i
t
r
k
a
t
s
e
;

t
o
n
i
,

s
h
p
e
j
t
s
i
a
,

t
h
e
k
s
i

j
a
n

v
e
n
d
i
n

e

d
u
h
u
r
;

f
e
t

s
h
u
m

r
r
j
e
d
h
s
h
m
M
s
i
m
d
h
s
i

v
e
n
d
o
s

s
e

s
i

t
r
k
r
a
h

n
x
s
i
n
,

n
e

c
i
l
i
n

a
k
t
i
v
i
t
e
t

a
p
o

f
a
r

a
k
t
i
v
i
t
e
t
i

p
l
o
t
s
u
e
s

t
e

z
h
v
i
l
l
o
j
e
,
.
.

M
s
i
m
d
h
s
i

v
e
n
d
o
s

f
a
r

m
e
t
o
d
a
s
h

t
e

a
p
l
i
k
o
j

d
u
k
e

p
a
s
u
r

p
a
r
a
s
y
s
h

s
t
i
l
i
n

e

t
e

n
x
n
i
t

t
e

n
x
s
i
t
M
s
i
m
d
h
s
i

v
e
n
d
o
s

s
e

s
i

t
r
k
r
a
h

n
x
s
i
n

,

n
e

c
i
l
i
n

a
k
t
i
v
i
t
e
t

a
p
o

f
a
r

a
k
t
i
v
i
t
e
t

s
h
t
e
s

t
e

z
h
v
i
l
l
o
j
e
M
s
i
m
d
h
s
i

v
e
n
d
o
s

s
e

f
a
r

m
e
t
o
d
a
s
h

t
e

a
p
l
i
k
o
j

d
u
k
e

p
a
s
u
r

p
a
r
a
s
y
s
h

s
t
i
l
i
n

e

t
e

n
x
n
i
t

t
e

n
x
s
i
t
21
Procedura e njjt prdoret pr zbrthimin e t gjitha rezultateve msimore pr shkall t
kurrikuls.
Vlersimi i arritshmris pr secilin rezultat t shkalls s kurrikuls bhet ne baz t vlersimit
numerik 1-5, ndrsa nota sumative (A, B, C dhe D) nxirret nga vlersimi mesatar i arritshmris
s t gjitha rezultateve t nj kompetence kryesore. Pr shembull, Kompetencat e komunikimit
dhe t shprehurit Komunikues efektiv shkalla e 1 i ka 9 rezultate msimore:
3+4+5+3+4+5+3+5+4
=
36
=
9 9
Kjo qasje e vlersimit prfshin t gjitha kompetencat e vlersimit t kurrikuls, d.m.th. t gjitha
rezultatet msimore te secils shkall t kurrikuls. Nxnsit t cilt nuk arrijn notn 2 n nj
apo m shum kompetenca t kurrikuls mund t vazhdojn n shkalln tjetr me programe
shtes t fushs prkatse. Pas zbatimit t programeve shtes, nxnsit t cilt nuk e arrijn notn
2 n nj kompetenc t kurrikuls n fund t nivelit prkats, e prsrisin klasn. Shkolla dhe
msimdhnsit vazhdojn t ofrojn programe pr kt grup t nxnsve n mnyr q nxnsit
t prkrahen mtutje pr t arritur zotrimin e rezultateve dhe kompetencave pr at nivel.
3.2.2. Vlersimi i jashtm
Vlersimi i jashtm i arritshmris s nxnsve organizohet nga autoritetet arsimore qendrore n
mnyr q t verifkohet gjendja dhe niveli i cilsis s arsimit dhe vlersimit me baz shkolle, me
baz komune dhe n nivel shtetror.
Sipas Kornizs s Kurrikuls s Kosovs, vlersimet e standardizuara organizohen n fund
t Klasve 5, 9 dhe 12. Vlersimit e jashtme (shtetrore) prqendrohen n matjen e nivelit t
zotrimit t kompetencave kryesore.
Aktiviteti dy: Nse pas leximit t materialin keni ndonj paqartsi, evidentoni ato pr t cilat do
t dshironit t arrini t kuptuar m t thell. Prgatisni pyetje pr shqyrtim
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
______________________________
Pyetjet:
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
______________________________
3.3. Pra, ka sht e re?
Theksi n materialin paraprak sht n vlersimin sumativ. Dhe sht me rndsi q ai t praktikohet
mir. Por, pr shum nxns, vlersimi sumativ nuk nxit msimnxnien e qndrueshme. Ai q e
nxit msimnxnien e qndrueshme sht vlersimi formativ apo vlersimi pr t nxnit.
Aktiviteti tre:
Shqyrtoni skenart n vijim dhe analizoni se si do t mund t vepronte ndryshe msimdhnsi
n kto raste.
Skenari Nj
Nj msimdhns i historis shpesh jep ese dhe raporte si detyra pr nxns. Ai sht i
ndrgjegjshm n vlersimin e tyre me not. M e rndsishme se sa rezultati n ese, pr
4.00 = Nota D (Mesatarja = 4)
22
msimdhnsin sht se nxnsit lexojn vrejtjet e shumta q ai i shnon n punime si informata
kthyese. Kto informata kthyese prfshijn korrigjimet ne aspektin gramatikor dhe n stil por
m e rndsishme ai i sfdon prfundimet e tyre kur eset nuk kan dshmi pr t prkrahur
prfundimet. Ai poashtu shtron pyetje pr nxnsit q ata t refektojn pr to. far mund t
bj ndryshe ky msimdhns q ti shtyj nxnsit t reagojn ndaj informatave kthyese q i jep
dhe n at mnyr t prmirsoj cilsin e eseve dhe raporteve t tyre?
Skenari Dy
Nj msimdhns i shkencave ka flluar t prdor eksperimentet si mjet pr ti angazhuar
nxnsit n msimin e shkencave. Detyrat e eksperimentit pr nxnsit jan t planifkuara mir;
objektivat e parapara msimore jan t qarta dhe shumica e nxnsve i kuptojn ato. Megjithat,
msimdhnsi e sheh se nj e treta e klass vrtet kan vshtirsi ta ndjekin procesin e
eksperimenteve q rezulton me prgjigjet e tyre q jan shum t pasakta. Msimdhnsi sht
i ndrgjegjshm n vlersimin e detyrave me not dhe thekson n mnyr t qart gabimet
duke i nnvizuar me laps t kuq. Prkundr ksaj, nxnsit nuk prmirsohen. Si do t mund
ta vlersonte ai punn e nxnsve ndryshe n mnyr q nxnsit ta kuptojn procesin? far
mund t bj msimdhnsi q nxnsit ta kuptojn procesin shkencor n eksperimente?
Aktiviteti i katrt: Lexoni punimin e bashkangjitur pr Vlersimin pr Msimnxnie(Aneksi B)
Duke u bazuar n aneksin B rishikoni prgjigjet tuaja pr Aktivitetet Dy dhe Tre. A ndryshojn
shum prgjigjet tuaja pas leximit t punimit?
Aktiviteti i pest: Diskutim i prbashkt mbi pyetjet vijuese
1.Diskutimet mbi prmirsimin e vlersimit me baz n klas
Diskutim n grup pr praktikat e prshtatshme t vlersimit me baz shkolle.
Grupi Detyrat dhe pyetjet pr diskutim
I
Si do t reagonit ndaj/prkrahnit nj msimdhns n stafn tuaj nse ai/ajo do
t shprehte mendimin se vlersimi i msimnxnies sht i mire n parim, por
zbatimi i tij n praktik merr shum koh dhe nuk mund t zbatohet?
Prpilo nj list udhzimesh se si ju do t prkrahni msimdhnsit pr t plani-
fkuar vlersime pr msimnxnien.
II
Prpilo nj list udhzimesh pr diskutim me msimdhns n shkolln
tuaj mbi at si aktivitetet e mposhtme mund ti ndihmojn atyre pr t
vlersuar progresin e nxnsve.
Vlersimi i nxnsve
Vetvlersimi i nxnsve ose vlersimi shoku-shokun
Rishikimi i shembujve te puns se nxnsve
Krijimi i portfolios pr vlersimin e nxnsve
Organizimi i testit
23
III
Prpilo nj list t ideve/praktikave pr msimdhns se si ata mund t in-
tegrojn vlersimin pr msimnxnie n praktikat msimdhnse t tyre.
Hartoni nj shnim-koncept se si drejtori i shkolls mund t siguroj q prak-
tikat e vlersimit me baz shkolle jan t prshtatshme dhe t balancuara.
IV
Prgatit nj plan orientues pr zbatimin e vlersimit me baz shkolle (kur
duhet t ndodh, kush e bn at, si mund t prkrahen dhe monitorohen
msimdhnsit? etj.)
Hartoni nj instrument pr vetvlersim si treguesin: Drejtori i shkolls sig-
uron q praktikat pr vlersimin e nxnsveme baz shkolle jan t prshtat-
shme dhe t balancuara.
V
Si do t reagoni/prkrahni nj msimdhns nse ai/ajo do t shprehte
mendimin se standardet e vlersimit t hartuara nga MASHT-i jan t mira
n parim, por zbatimi i tyre n praktik sht vshtir t arrihet?
Prpilo nj list me ide se si do ti vetdijesoni msimdhnsit dhe zba-
toni standardet e vlersimit n politika (MASHT, 2011) n punn e tyre me
student.
(Grupi prdor dokumentin: Standardet e vlersimit)
N provincn Alberta n Kanada, Konzorciumi pr Vlersim n Alberta paraqet n mnyr
pamore t tr procesin si shihet n grafkonin e mposhtm. Programi i studimeve sht i
barabart me Kurrikuln Brtham t Kosovs.
SHNIM: tekstin e prkthyer t tabels e gjeni n shtojcn 2
24
4. Aftsimi i msimdhnsve
4.1. Licencimi i msimdhnsve
Aktivitet
Aneksi A sht UA 5/2010. Cilat prgjegjsi u caktohen drejtorve t shkollave pr t zbatuar
kt politik (udhzim administrativ)? Cilat shkathtsi dhe njohuri duhet zhvilluar drejtort pr
ti prmbushur kto prgjegjsi?
4.2. T msuarit e vazhdueshm t msimdhnsve
(Burimi: MASHT (2012) T msuarit e vazhdueshm t msimdhnsve: Zbatimi i asaj q
msohet n klas).
Hulumtuesit kan pyetur se si msimdhnsit n disa shkolla ndrrojn msimdhnien e
tyre pr t pasqyruar praktikat m t mira kurse t tjert jo. Prgjigjja gjendet n dy fusha:
angazhimi i drejtprdrejt i msimdhnsve si kontribuues n procesin e ndryshimit dhe
konteksti n t cilin ndodh msimnxnia e msimdhnsve. Ndryshimi nuk u bhet atyre, ai
bhet me ata.
Nj arsye pse ndryshimi ka qen i suksesshm n (disa) sisteme sht se msimdhnsit
pritet ti prshtatin kto ndryshime n realitet pr nxnsit e tyre.Sistemet efektive
vendosin besimin tek gjykimi profesional i personelit t tyre me baz shkolle. Ndodhin
prshtatje t besueshme t msimdhnsve sepse msimdhnsit jan nxns trjetsor,
jan t prkushtuar ndaj profesionit t tyre, dhe punojn n mjedise bashkpunuese t cilat
prqendrohen n prgjegjsit primare t shkolls msimdhnien, msimnxnien dhe
zbatimin e kurrikuls.
Nj baz e fuqishme pr nxitjen e t msuarit t vazhdueshm t msimdhnsve sht
angazhimi i tyre q ta din se msimnxnia avancon kapacitetet dhe kompetencat e tyre, rrit
prgjegjsin dhe autonomin profesionale t tyre dhe iu ofron atyre nj baz m t drejt pr
t ciln ata do t mbahen prgjegjs.
Fullan dhe Stiegelbauer (1991) argumentojn se pse msimdhnsit poashtu duhet t jen
edhe nxns:
Ndryshimi i rndsishm arsimor prbhet nga ndryshimet n besime, stilin e msimdhnies, dhe materialet
t cilat mund t vijn vetm prmes nj procesi t zhvillimit personal n nj kontekst shoqror.
1
(sht shtuar theksi).
N nj kultur, si e Kosovs, ku ekziston qndrimi se nxnia e njeriut prfundon kur ai t ket
prfunduar trajnimin formal, lind pyetja, ka i motivon t rriturit pr t msuar? Knowles dhe
Swanson (2011) kan dhn nj prgjigje bindse q ka implikime pr APM:
1. T rriturit motivohen pr t msuar pasi q ata ndeshn me nevoja dhe interesa q t nxnit do ti
knaq: prandaj ekzistojn pikat fllestare t duhura pr t organizuar aktivitete t msimnxnies
pr t rritur.
2. Orientimi i t rriturve pr msim sht me jetn n qendr; prandaj, njsit e duhura pr
organizimin e msimit pr t rritur jan situatat jetsore, jo lndt.
3. Prvoja sht resursi m i pasur pr msimin e t rriturve; prandaj, metodologjia primare pr
arsimimin e t rriturve sht analiza e prvojs.
1
Fullan, Michael me Stiegelbauer, Suzanne (1991) Kuptimi i ri i ndryshimit arsimore; OISE Press; Toronto f. 132
25
4. T rriturit kan nevoj t madhe pr t qen t vet-drejtuar; prandaj roli i msimdhnsit (trajnuesit)
sht t angazhohet n procesin e krkimit reciprok me ta,e jo transmetimit t njohurive t tij apo
saj tek ata dhe pastaj t vlersoj pajtueshmrin me t.
5. Ndryshimet individuale n mes t njerzve rriten me mosh; prandaj, arsimimi i t rriturve duhet
t bj oferta optimale pr dallimet n stil, koh, vend, dhe ritm t msimit.
2
f. 11/12
Bazuar n studimin e MASHT-it, msimdhnsit do t motivohen pr t msuar kur:
1. Ajo q duhet t msohet plotson nevojat e tyre ashtu si ata i kuptojn ato;
2. Ajo q duhet t msohet zgjedh nj problem(e);
3. Ajo q duhet t msohet sht praktike; mund t aplikohet n klas me nxns;
4. Ajo q duhet t msohet lidhet me at q ata e din dhe bjn aktualisht, m at se ka
parashihet q ata t din dhe t bjn; prvoja e tyre vlersohet dhe potenciali i tyre zgjerohet;
5. Ajo q duhet t msohet kur t vendoset n praktik do t rrit suksesin e nxnsve;
6. Ekzistojn mundsi q msimi t bhet i vet-drejtuar.
7. Si prmbledhje, t nxnit sht relevant pr nxnsit (msimdhnsit). T nxnit mbahet afr
praktiks.
Nxnia, t msuarit nuk mund tiu imponohet t rriturve; mund t negociohet. Pr arsye se nxnia
n nj kontekst shoqror prfshin rrezikun e prhapjes tek t tjert t asaj q njeri nuk e di ose nuk
sht n gjendje ta bj, nxnia e t rriturve duhet t paraqitet brenda nj konteksti ku ka siguri
pr ndrmarrje t rreziqeve. Nxnsit e rritur kan nevoj t msojn n nj mjedis prkrahs t
prbashkt, e jo n nj mjedis gjykues. Ai krkon krijimin e marrdhnieve t shndosha n mes
nxnsve. Prgjigjja e par ndaj mjedisit t msimnxnies sht emocionale, jo kognitive. Prandaj,
hapi i par pr t sjell ndryshim tek t rriturit sht t identifkoni dhe t merrni parasysh nevojat
e tyre apo t ndihmoni t rriturit t shohin qllimin e asaj q po iu msohet dhe prparsit e saj se
pari si individ dhe se dyti si antar te nj organizate. Si u tha, nxnsit kan nevoj pr prkrahje,
pasi q ata rrezikojn pr t msuar, posarisht sepse orientimi i t rriturve bazohet n aspektet
praktike t cilat i shfaqin kompetencat e tyre aktuale dhe mungesn e kompetencave.
Ne e dim se msimdhnsit msojn nga prvoja, praktika e qllimshme dhe bashkpunimi me
koleg. Ata msojn nga refektimi kritik dhe angazhimi i kolegve duke adresuar probleme t
ndrlikuara. Bashkpunimi sht baz themelore pr t ndryshuar sht vazhdimsi e praktikave
t reja n arsim dhe duhet t bhet veori themelore e secils shkoll. sht mjet i fuqishm ti
angazhoni msimdhnsit q ti identifkojn njohurit dhe praktikat e tyre aktuale, riformulojn,
testojn dhe zgjerojn supozimet e tyre lidhur me msimdhnien dhe nxnien.
Lieberman (1995) sht mjaft mirkuptues pr at se ka duhet t bjn sistemet shkollore pr
t funksionalizuar msimin e msimdhnsve:
...msimdhnsit duhet t ken mundsi t fasin, mendojn, provojn, avancojn praktika t reja, q
nnkupton se ato duhet t jen t prfshir n msim, zhvillim (sht
shtuar theksi),dhe prdorim t ideve t reja m nxns. Kjo mund t
ndodh n mnyra t ndryshme: krijimi i marrdhnieve t reja (p.sh.
mentorimi i kolegve nga kolegt, kryera e hulumtimeve n veprim
etj.); krijimi i strukturave t reja (p.sh. grupe pr zgjidhjen e problemeve,
ekipe pr vendim marrje me baz shkoll, rishikim prshkrues); puna n
detyra t reja (p.sh. shkrimi i revistave dhe propozimeve, msimnxnia
pr vlersimin, krijimi i standardeve, analizimi dhe shkrimi i studimeve t
rastit t praktiks, komunikimi prmes internetit pr tema t caktuara)
2
Knowles, M, S., Nolton, E. F. Swanson, R.A. (2011) Nxnsi i rritur; ElsevierInc. f. 39
Mso
duke
br
26
dhe, eventualisht, krijimi i nj kulture t krkimeve aty ku msimnxnia profesionale pritet, krkohet,
dhe sht pjes vazhduese e msimdhnies dhe jets n shkoll.
3
f. 14
4.2.1. Besimet e msimdhnsve
Besimet e msimdhnsve krijohen n radh t par prmes prvojave n shkoll. Kjo gj m
shum sht rezultat i dshmive t dukshme n sjellje q e tregojn nxnsit se sa vlersim i
t nxnit apo t kuptuarit e nxnsve. Besimi i msimdhnsit pr dika aq t rndsishme sa
aftsit e ndryshme t nxnsve pr t msuar ka ndikim t fuqishm n msimdhnien e tyre
dhe rrjedhimisht n rezultatet e nxnsve. Pritjet e msimdhnsve jan prodhim i besimit t
tyre dhe ne e dim nga hulumtimet e bra n vazhdimsi ne m shum se katr dekadat e fundit,
pritjet e msimdhnsve pr t nxnit e nxnsve ka ndikim direkt n cilsin e rezultateve q
i arrijn ata. Besoni se nxnsit nuk mund t msojn dhe shumica e tyre nuk do t msojn;
besoni se ata munden dhe shumica prej tyre do t msojn.
Turner dhe kolegt, citati i t cilve sht n skic (n faqen e mparshme), na tregon se si
besimet e msimdhnsve ndryshuan n nj studim:
Ne besojm se shprblimi m e fuqishm pr t ndryshuar besimet dhe praktikat vjen nga prgjigjet
e nxnsve ndaj praktikave t reja t msimdhnies t zhvilluara me an t bashkpunimit.
Msimdhnsit ishin t motivuar nga angazhimi dhe msimi m i thell i prmbajtjes se
nxnsve. N mnyr q t vm kto ngjarje n lvizje, megjithat, msimdhnsit duhet
t jen t gatshm pr sfdn e ndryshimit t praktikave t msimdhnies dhe duhet t ken
vet efkasitet t mjaftueshm pr tiu br ball dshtimeve dhe pr t zgjidhur probleme.
4
4.2.2. Msimdhnsit dhe ndryshimi
Nxnia dhe ndryshimi jav reciproke. Msimdhnsit jan n biznesin e nxnies prderisa shum
ndryshime t zhvilluara pr sistemet shkollore dhe t varura n praktikn e msimdhnsve nuk
kan dhn rezultate gjat shekullit t kaluar. Pse ka pasur rezistenc nga msimdhnsit pr
zhvillimin e qndrimeve t reja, duke refektuar n praktikat dhe besimet aktuale, duke krkuar
njohuri t reja, pikpamje dhe shkathtsi? Arsyet jan t shumta. Hulumtuesit kan krijuar nj
industri duke provuar t shpjegojn se pse ndryshimi n shkolla ka qen aq i vshtir. Shkaqet
kryesore kan qen:
Nnvlersimi i sasis s nxnies q krkohet nga msimdhnsit pr ta prqafuar dhe
prdorur ndryshimin
Dshtimi pr t siguruar koh t mjaftueshme dhe t organizuar pr nxnien e msimdhnsve
Dshtimi pr t siguruar infrastrukturn e nevojshme (staf, resurset, materialet, objektet dhe
pajisjet) pr t kryer ndryshimin e dshiruar
Trajtimi i secils iniciativ pr ndryshim si t ishte mjekim i mrekullueshm q do t shronte
t gjitha smundjet e arsimit
Avancim i shum ndryshimeve n t njjtn koh dhe pa qen t lidhura n mnyr prkatse
me nj iniciativ pr ndryshim me t tjerat q i kan paraprir asaj.
Nnvlersim i kulturs se shkollave (dhe ndikimi i konservatizmit t komunitetit sa i prket
praktikave t msimdhnies.
3
Lieberman, A. (1995) Praktikat q mbshtesin aftsimin e msimdhnsve: Transformimi i koncepteve t msimit profesional
in Stevens, F. (ed.) INOVACIONI DHE VLERSIMI I ARSIMIT T SHKENCAVE: FORUMET E VLERSIMIT TE NSF, 1992-94; Nation-
alScienceFoundation. f. 69 & 71
4
Turner, Julianne C. Christensen, Andrea dhe Meyer, Debra K. (2009) Besimet e msimdhnsve lidhur me motivimin dhe
msimnxnien e nxnsve. f. 368
27
Duke mos marr parasysh ndikimin emocional t ndryshimit dhe shqetsimin q ai mund ta
prodhoj.
N aspektin themelor, duke pasur parasysh kontekstin, n shum raste investimi i energjis dhe
kohs nga msimdhnsit nuk ia ka vlejtur pr ta.
Guskey prshkruan rrezikun e ndryshimit pr msimdhnsit:
...ndryshimi sjell nj mas te caktuar t shqetsimit dhe mund t jet shum krcnues. Sikurse
profesionistt n shum fusha tjera, msimdhnsit hezitojn q t marrin praktika apo procedura t
reja nse ata nuk jan t sigurt se ato do t funksionojn (Lortie, 1975). T ndryshosh apo t provosh
dika t re do t thot t rrezikosh pr t dshtuar. Jo vetm q kjo do t jet shum turpruese, por
gjithashtu sht kundr prkushtimit t fort t shumics se msimdhnsve pr nxnien e nxnsve.
T ndryshosh do t thot t provosh mundsin q nxnsit mund t msojn m pak se sa ata msojn
me praktikat aktuale.
5
sht fenomen psiko-social se si secili individ reagon ndaj ndryshimit n mnyr t ndryshme.
Prandaj, nse nj ndryshim nuk kuptohet ose friksohemi nga ai, mund t nxis fuqin e
mbrojtjeve shoqrore brenda staft t shkolls q e bn shum t vshtir pr ata msimdhns
t cilt dshirojn t bjn ndryshimet e dshiruara.
Emocioni sht ngjits dhe ka ndikim n orientimin e msimdhnsve pr ndryshimin (dhe
msimnxnien). Ndjenjat jan nj pjes e madhe e prvojs se ndryshimit veanrisht
nse ndryshimi sfdon shum ndjenjat pr vet-efkasitet. Ndryshimi mbi t gjitha sht
proces i ndryshimit t kuptimit personal pr domethnien dhe besimet q kan t bjn me
msimdhnien dhe nxnien. Pastaj ndryshimi n arsim sht nj kuptim i thell emocional gjat
prvojs s msimdhnsve...
6
Dhe kshtu q, pr ti angazhuar msimdhnsit n ndryshim MASHT-i, DKA-ja dhe drejtort e
shkollave duhet t marrin parasysh msimet pr nxnie t msimdhnsve dhe t respektojn
dhe shmangin kurdo q sht e mundur shkaqet e dshtimit t ndryshimit.
Kur e prezantoni ndryshimin, pranojeni se ai prfshin nxnien:
Sigurohuni q t prfshini msimdhnsit n vendimin pr ndryshim dhe ka t msohet
Bni t qart, bazuar ne prova, nevojn pr ndryshim dhe prftimet q parashihet tu ndodhin
msimdhnsve dhe m shum rendsi nxnsve.
Organizoni kohn dhe kushtet pr msimnxnien e msimdhnsve ashtu q tia vlej
investimi i kohs dhe energjis s msimdhnsve
5
Guskey, Thomas R. (2002): Aftsimi profesional dhe ndryshimi i msimdhnsve, TeachersandTeaching: TheoryandPractice,
8:3, 381-391 P. 386
6
MichalinosZembylas, Emocionet e Msimdhnsve n Kontekstin e Reformave Arsimore inHargreaves, A. Lieberman, A. Fullan,
M. dhe Hopkins D. (eds.) (2011) Doracaku i Dyt Ndrkombtar i Ndryshimit Arsimor;SpringerLink e-books P. 231
Aspekti ngjits i emocioneve
Kur ndjenja e ndrlidhur me nj veprim sht shum e dukshme, pr shembull, nj msimdhns
argumenton rrept kundr nj ndryshimi t propozuar arsimor n nj takim me stafn, ajo ndjenj
shum lehtdhe vetdijshm prjetohet nga t gjith ata q jan dshmitar n at ngjarje.
Prshtypja sht se ndjenja ka lvizur nga msimdhnsi tek ata q kan qen duke dgjuar, t
cilt pastaj njjt mund t ndihen t zemruar.
James Chris; The Psychodynamics of Educational Change P.52
28
Sigurohuni q edhe prvoja e ndryshimit edhe prvoja e msimnxnies japin mundsi pr
koh t mueshme personale pr msimdhnsit q punojn me kolegt e tyre dhe t tjert.
Dhe jeni t vetdijshm se,
Msimdhnsit duhet t kuptojn kuptimin operacional t ndryshimit prpara se ata ta
gjykojn at (ndryshimi duhet patjetr t jet praktik dhe prftues)
Dhe, qartsia e asaj q duhet t msohet sht proces q prfshin edhe msimdhnsit
individual edhe grupet e msimdhnsve. Kjo nnkupton q do t ket ndryshime n t
kuptuar q sht e pranueshme me kusht q t kuptuarit t jet konsistent me qllimin e
prgjithshm pr ndryshimin e dshiruar.
Ndryshimi prfshin eksperimentimin dhe, sikurse shkenctart, msimdhnsit kan nevoj
pr mbshtetje kur dshtojn, analizojn dshtimin dhe eksperimentojn prsri derisa
dika e re t funksionoj.
7
Aktivitet
Ju lutem diskutoni se ka mendoni se jan implikimet pr nxnien e msimdhnsve pr t
mundsuar ndryshim n kurrikul n shkolln tuaj? Cilat jan implikimet pr t cilat ju, si drejtor
i shkolls, duhet t punoni m msimdhns q tiu ndihmosh atyre pr t msuar dhe pr ti
thyer barrierat e ndryshimit?
Ju lutem shnoni prgjigjet tuaja sepse kto do t paraqiten prsri n Seminaret 3 & 7.
5. Zhvillimi profesional i msimdhnsve
- disa informacione themelore
Zhvillimi profesional i msimdhnsve mund t prkrahet n kuadr t shkolls prmes nj
kulture t shkolls, e cila e vlerson t nxnit, bashkpunimin, shkmbimin dhe prvojat e reja.
Rregullat e Kshillit shtetror pr licencimin e msimdhnsve duhet t ndiqen me qllim q
zhvillim profesional i msimdhnsve t njihet zyrtarisht.
5.1. Zhvillimi i vazhdueshm profesional n kuadr t shkolls
Menaxhmenti i shkolls sht prgjegjs pr planifkimin dhe ndrmarrjen e aktiviteteve pr
zhvillimin e personelit sipas krkesave dhe nevojave t personelit, DKA-s dhe MASHT-it.
1. Mbshtetja e kolegve t ri n punn e tyre
2. Mbshtetja e vazhdimsis s zhvillimit profesional n rastet e transferimit n nj shkoll
tjetr
3. Zhvillimi profesional n vendin e puns
Studimet e pavarura dhe shkmbimi me koleg t tjer
Ndryshimi i detyrave
5.1.1. Mbshtetja e kolegve t rinj n punn e tyre
N kuadr t shkolls kto aktivitete shrbejn pr ti mbshtetur kolegt e rinj n prfshirjen
e tyre si pjestar t personelit. Kjo mbshtetje u ndihmon kolegve t rinj q t orientohen
m mir n punn e re, ta njohin personelin si dhe t jen efektiv n nj koh sa m t shkurtr.
7
Shumica nga shtjet n lista n faqet 13 & 14 jan prshtatur nga Fullan, Michael me Stiegelbauer, Suzanne (1991) Kuptimi i
ri i Ndryshimit Arsimor f. 127/8
29
Andaj, kjo mbshtetje, e quajtur po ashtu mbshtetje me rastin e nisjes s puns nuk sht
nj gj luksoze, por nj hap i rndsishm pr ta br sa m t leht integrimin e personelit
t ri, si dhe prftimi nga antart shtes t personelit dhe nga kompetencat e tij/saj brenda
nj periudhe sa m t shkurtr kohore. Cilido pjestar i ri i personelit duhet t njihet me Planin
zhvillimor t shkolls dhe me projektet n zbatim. sht tejet e rndsishme q secili pjestar i
personelit ta kuptoj gjendjen aktuale t shkolls, objektivat dhe mnyrn se si mund t arrihen
ato objektiva.
Secili pjestar i ri i personelit duhet t njihet me kshillin drejtues t shkolls. Njoftimi duhet t
prfshij kto fusha:
Standardet profesionale t shkolls n lidhje me prgatitjet pr msimdhnie, metoda t
msimdhnies, marrdhniet msimdhns-nxns, qasja n informacion, detyrat e veanta
t shkolls, etj.
Organizimi i shkolls: kalendari i konferencave dhe takimet, ndarja e detyrave n kuadr t
kolektivit t msimdhnsve, mnyrat e pjesmarrjes n procesin e vendimmarrjes, rregullat
dhe rregulloret, etj., dhe
Rrjetet sociale n shkoll, si dhe ato joformale (kujt mund ti drejtohen n rast se ka probleme,
kshillimet mes kolegve, etj.).
5.1.2. Zhvillimi profesional n vendin e puns
Studimet e pavarura dhe shkmbimet me koleg t tjer
Studimet e pavarura jan tejet t rndsishme n marrjen e njohurive t reja: karakterizohet me
efkasitet n kosto, i prgjigjet nevojave dhe interesave t msimdhnsit dhe mund t bhet n
do koh.
Edhe prania e nj biblioteke publike ose shkollore edhe nse sht modeste, sht nj ndihm
e madhe. Nganjher, sht i mundur integrimi i aspekteve t ndryshme flmike e televizive n
procesin e msimdhnies.
Nj mundsi e madhe pr studimet e pavarura (autodidakte) sht interneti: gazetat dhe
revistat q kan t bjn me nj tem t caktuar mund t gjinden n gjuh t ndryshme, jan
t pranishme udhzues t ndryshm pr msimdhnie si dhe sugjerime pr metoda didaktike e
pedagogjike. Mund t ket kurse msimi nga distanca edhe prej universiteteve apo akademive
ndrkombtare n t cilat mund t abonojn msimdhnsit. Interneti sht pothuaj nj burim
i pashtershm i njohurive.
Shkmbimi me koleg t tjer sht nj mnyr e mir pr prforcimin e puns n ekip si dhe
t zhvillimit t kualifkimeve dhe njohurive t kolektivit t msimdhnsve si dhe t pjestarve
individual. N nj situat mes t barabartve, d.m.th mes kolegve, sht e mundur t
shkmbehen prvoja dhe t msohet prej njri-tjetrit pr metodat e reja t msimdhnies, t
merren prgjigje se si t prdoren programet e reja kompjuterike, t gjendet mbshtetja se si
t trajtohet problemi i refuzimit t vijimit t shkolls dhe braktisja, si dhe pr kshilla se si t
prmirsohet bashkpunimi mes msimdhnsve n projekte t prbashkta, etj.
Nj mnyr mjaft efkase sht ofrimi i mundsis s hospitimit, d.m.th. t vrojtimit n klas t
procesit t msimdhnies s zhvilluar nga nj msimdhns koleg. Shkmbimi sht n t mir
t t dyve vrojtuesit dhe msimdhnsit msimdhnsi mund t demonstroj ndonj metod
t re t msimdhnies, vrojtuesi mund t jap komente prej vrojtimit t br, pr shembull sa i
prket ndikimit t metods s tij t re n prqendrimin dhe pjesmarrjen e nxnsve.
30
Ky shkmbim mund t bhet prmes takimeve formale dhe joformale. Kto mund t iniciohen
prej nj grupi t msimdhnsve, t jen pjes e planit zhvillimor t shkolls ku jan planifkuar
nga udhheqsi i projektit, ose mund t bhen me krkes t drejtorit t shkolls.
T ftuarit e nj eksperti t jashtm, i cili do t fiste pr nj tem t caktuar, do ta stimulonte
diskutimin dhe do ti zgjeronte horizontet.
6. Licencimi i msimdhnsve dhe vlersimi i
performancs s msimdhnsve
Me vlersim t performancs s msimdhnsve nnkuptojm procedurn e mbledhjes
sistematike t informacionit dhe t analizimit t t dhnave se po i kryejn aktivitetet e planifkuara
msimdhnsit dhe nse po i prmbushin prgjegjsit dhe detyrat e tyre, si po zhvillohet
institucioni dhe msimdhnsi n raport me synimin, qllimet, dhe objektivat e organizats/
institucionit dhe individit/msimdhnsit. Vlersimi i performancs s msimdhnsve sht nj
proces i rndsishm, posarisht kur sht nj prej kritereve n licencimin e msimdhnsit
8
.
N udhzimin administrativ pr Licencimin e msimdhnsve vlersimi i msimdhnsve sht
prkufzuar si vijon:
Vlersimi - e mat cilsin dhe vlern e msimdhnies sipas standardeve t prcaktuara apo
procesit t meritave dhe t arriturave t msimdhnsit mbi bazn e standardeve, kritereve dhe
procedurave n fuqi.
Ndrsa koncepti i performancs prkufzohet n kt mnyr:
Performanca- Trsia e puns dhe e rezultateve t puns s msimdhnsve, administratorve
arsimor dhe t bashkpuntorve profesional.
Vlersimi i performancs s msimdhnsve sht proces q lidhet ngusht me fushn e cilsis
s shkolls, n mnyr t veant me arsimin kulturor, cilsin e msimdhnies dhe t nxnit, si
dhe me zhvillimin profesional t msimdhnsit.
Duke u bazuar n vlersimin e performancs s msimdhnsit kriteret dhe procedurat, t
hartuara nga Sistemi kombtar i licencimit t msimdhnsve t vitit 2010, niveli i vlersimit t
prgjithshm t performancs prbhet prej katr niveleve:
Performanc e shklqyer: performanc q vazhdimisht shkon prtej pritjeve n raport me
zotrimin e kompetencave,
Performanc e mir: performanc e cila vazhdimisht i prmbush pritjet n raport me
zotrimin e kompetencave,
Performanc e knaqshme: performanc e cila n mas t madhe i prmbush pritjet n
raport me zotrimin e kompetencave. Performanca e till mund t prmirsohet.
Performanc jo e knaqshme: performance cila nuk i prmbush pritjet n raport me
zotrimin e kompetencave. Nj performanc e till ka nevoj pr prmirsim.
6.1. Qllimi i vlersimit t performancs s msimdhnsit
Vlersim i performancs s msimdhnsit fokusohet n vlersimin e standardeve profesionale
dhe kompetencat e msimdhnsit prmes treguesve t performancs t cilt e prcaktojn
nivelin e performancs t cilin e ka ai msimdhns.
8
Udhzim Administrativ, Licencimi i msimdhnsve, Nr. 5/2010, MAShT
31
Qllimi kryesor i vlersimit t performancs
9
sht:
T siguroj q nxnsit t prftojn nga shkolla ku msimdhnsit punojn me nivel t
mjaftueshm t kompetencs,
T siguroj vlersim t performancs i cili sht i drejt, efektiv dhe i krahasueshm pr secilin
msimdhns,
T nxis zhvillimin profesional.
Korniza e vlersimit t performancs s msimdhnsit prfshin:
KATEGORIA PRSHKRIMI
Standardet e profesionit Prshkrim i prgjithshm i profesionit t msimdhnsit
Kompetencat Njohurit, zakonet dhe shkathtsit
Treguesit e performancs Informacioni i cili nevojitet pr verifkimin e kompetencave
Niveli i performancs Performanca sipas kompetencave
Niveli i vlersimit Vlersimi i prgjithshm i performancs s msimdhnsit
Vlersimi i performancs s msimdhnsit shkon prtej nevojs pr ta prcaktuar gjendjen e
cilsis s msimdhnsve. Ajo prfshin aspekte t licencimit dhe t promovimit n karrier,
andaj n pjesn n vijim do t paraqiten disa aspekte t dispozitave ligjore, qllimi dhe roli i
drejtorit t shkolls n monitorimin e performancs s msimdhnsit.
6.2. Dispozitat ligjore pr vlersimin e performancs s msimdhnsve
Vlersimi i performancs s msimdhnsve kriteret dhe procedurat, i hartuar nga Sistemi kom-
btar i licencimit t msimdhnsve, sht ende nj dokument pune i cili do t prfundohet
s shpejti pas fazs s pilotimit t procesit t vlersimit t performancs s msimdhnsve n
shkollat e przgjedhura pilot.
Udhzimi administrativ pr licencimin e msimdhnsve
10
i parasheh dy lloje t licencave t cilat
mund tu jepen msimdhnsve:
- Licenca e prkohshme e cila mund tu jepet msimdhnsve fllestar dhe t pakualifkuar
- Licenca e rregullt e cila mund t ndahet n katr lloje t licencave: licenca e msimdhnsit
t karriers; licenca e msimdhnsit t avancuar; licenca e msimdhnsit mentor dhe; li-
cenca e msimdhnsit t merituar
Sipas ktij udhzimi administrativ, prve kritereve t tjera (si ort nga programet themelore
dhe plotsuese, vitet e prvojs s puns, kualifkimet, etj) n varsi t llojit t licencs, msim-
dhnsit duhet t ken nj raport pozitiv t vlersimit t performancs me qllim q ta marrin
licencn.
6.2.1. Roli dhe prgjegjsia e palve t prfshira n vlersimin e performancs s
msimdhnsit
Nj form e prmbledhur e ndarjes s detyrave mes qeveris qendrore dhe lokale sht paraqitur
n vijim:
9
Vlersimi i performancs s msimdhnsve kriteret dhe procedurat, i hartuar nga Sistemi kombtar i licencimit t msimd-
hnsve n vitin 2010.
10
Udhzimi administrativ, licencimi i msimdhnsve, Nr. 5/2010, MASHT
32
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (MASHT) ku MASHT-i e paraqet draftin e
sistemit t vlersimit t performancs s msimdhnsve dhe e menaxhon at prmes njsis
s veant teknike Njsia e Vlersimit t Performancs (pr t ciln jan dhn detaje m
posht), siguron fonde pr vlersimin e performancs dhe i v n dispozicion t ksaj njsie,
si dhe sigurohet q vlersimi i performancs sht zhvilluar n pajtim me ligjin.
Drejtoria komunale e arsimit e cila merr vendimin prfundimtar sa i prket nivelit t
performancs sipas vlersimit t br nga MASHT-i.
Palt q prfshihen n procesin e vlersimit t performancs s msimdhnsve jan:
(a) Msimdhnsit. t cilt duhet t ofrojn fakte n lidhje me msimdhnien, prmes portfolios
dhe monitorimit t orve t msimit, dhe t hartojn nj raport vet-vlersues.
(b) Drejtori i shkolls. i cili duhet t bj analiza t raportit vet-vlersues dhe ti intervistoj
msimdhnsit para se ai/ajo ta plotsoj formularin e vlersimit. Sipas nevojs, drejtori
i shkolls mund t shoqrohet nga DKA-ja prkatse apo prfaqsuesi i tij/saj, ose t
zvendsohet nga ndonjri prej tyre.
(c) Drejtoria komunale e arsimit e merr vendimin prfundimtar pr nivelin e performancs
sipas raportit t vlersimit. Kjo mund t realizohet prmes nj komisioni t veant. Niveli i
performancs i prcaktuar sipas vendimit t DKA-s nuk mund t ndryshoj m shum sesa
nj not prej nivelit t performancs s propozuar n raportin e vlersimit.
(d) Inspektimi duhet t siguroj q procesi i vlersimit t performancs t kryhet me sukses.
Inspektori mund t nis nj rishikim t vendimit t vlersimit t performancs n baz t
iniciativs s pals s paknaqur, ose n baz t nnshkruesve t peticionit t autorizuar sipas
ligjit.
Procesi i prgjithshm i vlersimit t performancs s msimdhnsve duhet t bhet prmes
hapave n vijim:
Metoda Pikt Procesi
Vetvlersimi
nga
msimdhnsi
10 pik
sht performanc e bazuar n nj pyetsor standard, i
prpiluar enkas pr kt qllim. Msimdhnsi refekton pr
performancn e tij/saj, duke i vlersuar aspekte t ndryshme t
performancs.
Vlersimi
nga drejtori i
shkolls
25 pik
Drejtori i shkolls e mbshtet vlersimin e tij n raportin vet-
vlersues t msimdhnsit si dhe n baz t t dhnave t
mbledhura gjat periudhs s vlersimit. Drejtori do ta bj
nj intervist me msimdhnsin. N kt proces, drejtori
mund t shoqrohet nga drejtori komunal i arsimit ose
prfaqsuesi i tij ose t zvendsohet nga njri prej tyre.
33
Monitorimi
i orve t
msimit
25
pik
Ekzistojn dy mundsi pr organizmin e monitorimit t
orve t msimit: 1) prania n klas e monitoruesit i cili
sht deleguar nga Njsia e Vlersimit t Performancs,
dhe 2) vlersimi n baz t video-incizimit. N rast t
opsionit t dyt, personat t cilt do t incizojn duhet t
jen trajnuar me qllim t ofrimit t materialeve cilsore
pr vlersuesin.
Vlersimi i
portfolios
40
pik
Portfolio paraqet dokumentacionin e strukturuar me
aktivitete t vlersimit gjat nj periudhe t caktuar
kohore pr vlersim. Duhet t hartohet nj doracak me
udhzime gjithprfshirse pr prgatitjen e protfolios n
mnyr q materialet e prgatitura t jen relevante dhe ti
mundsojn autoritetit prkats ti arrij prfundimet.
(e) Njsia e Vlersimit t Performancs kjo njsi/seksion do t jet pjes e MASHT-it dhe do t merret
me aspektet teknike t organizimit t procesit, si: prpilimi i orarit t vlersimit, monitorimi i
orve t msimit, vlersimi i protfolios, bashkrendimi i aktiviteteve n terren, etj. Disa prej ktyre
kompetencave mund tu delegohen subjekteve t tjera publike dhe private, t cilat veprojn n emr
t njsis n fal.
34
Referencat
Kuvendi i Kosovs(2011)Ligji pr arsimin parauniversitar n Republikn e Kosovs nr.04/L-032.
Kuvendi i Republiks s Kosovs (2008): Ligji pr arsimin n komunat e Republiks s
Kosovsnr.03/L-068.
CollegeofAlbertaSchoolSuperintendents (2008) LeadingAssessment positionpaper
Fullan, M. &Hargreaves, A. (eds.) (1992) TeacherDevelopmentandEducationalChange The
FalmerPressLondon, Washington, D.C.
Guskey, Thomas R. (2002): Professional DevelopmentandTeacherChange, TeachersandTeaching:
TheoryandPractice, 8:3, 381-391
Knowles, M, S., Nolton, E. F. Swanson, R.A. (2011) The AdultLearner; ElsevierInc.
Lieberman, A. (1995) PracticesthatSupportTeacherDevelopment: TransformingConceptionsof
Professional Learning in Stevens, F. (ed.) INNOVATING AND EVALUATING SCIENCE EDUCATION:
NSF EVALUATION FORUMS, 1992-94; NationalScienceFoundation.
Malik, Fredmund (2001): Fhren, Leisten, Leben. Wirksamesfr eine neue Zeit Management.
HeyneBusiness.
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (2004): Korniza pr Standardet e praktiks
profesionale pr msimdhnsit e Kosovs.
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (2010): Kriteret dhe procedurat pr vlersimin
e performancs s msimdhnsve(2010).
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (2010): Udhzimi administrativ pr licencimin
e msimdhnsve.
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis (2011): Korniza e kurrikulumit pr arsimin
parafllor, fllor dhe t mesm, Prishtin.
Standardet e praktiks profesionale pr drejtor t shkollave-UA 4/2012
Turner, Julianne C. Christensen, AndreaandMeyer, Debra K. (2009) Teachers
Beliefsabout Student LearningandMotivation in L.J. Saha, A.G. Dworkin (eds.),
InternationalHandbookofResearchonTeachersandTeaching, 361371. SpringerScience + Business
Media LLC 2009
C.F. Webberand J.L. Lupart (eds.), (2011) Leading Student Assessment, Studies in
EducationalLeadership Vol. 15, SpringerScience + Business Media B.V
JimBrandonand M. Quarin-Wright; Leading Student Assessment (Chapter 4)
Susan M. Brookhart; TeacherFeedback in FormativeClassroomAssessment (Chapt. 10)
SherryBennettand Dale Armstrong; Putting the FocusonLearning:
ShiftingClassroomAssessmentPractices (Chapter 13)
35
Aneksi A MEST AI 5/2010
Republika e Kosovs
Republika Kosova - RepublicofKosovo
Qeveria Vlada Government
Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis - Ministarstva Obrazovanja Nauke i
Tehnologije -Ministry of Education Science & Technology
Kabineti i Ministrit /Kabinet Ministra /Cabinetof the Minister
UDHZIM ADMINISTRATIV
LICENCIMI I MSIMDHNSVE
NUMR: 5/2010
DAT: 27.04.2010
N mbshtetje t nenit 93 (4) t Kushtetuts s Republiks s Kosovs, neneve 12.5, 32.1, dhe 32.2
t Ligjit pr arsimin fllor dhe t mesm n Kosov, si dhe paragraft 7 t nenit 25 t Rregullores s
Puns t Qeveris s Kosovs nr. 1/2007, Ministria e Arsimit, e Shkencs dhe Teknologjis nxjerr
kt Udhzim administrativ:
Neni 1
Qllimi
1. Prmes ktij Udhzimi administrativ (m tutje n tekst UA), Ministria e Arsimit, e Shkencs
dhe e Teknologjis (m tutje n tekst MASHT) krijon nj sistem koherent t licencimit dhe t
avancimit n karrier t msimdhnsve mbi bazn e kualifkimit, prvojs, zhvillimit profesional
dhe performancs si dhe krijon strukturn e pagesave prkitazi me kt sistem.
Neni 2
Defnicionet
1.Personeli jomsimdhns jan menaxhert dhe administratort (drejtort, zvendsdrejtort,
individt prgjegjs pr ndrrime, sekretart), dhe bashkpuntort profesional (psikologt,
puntort social, bibliotekart).
2. Diploma certifkat apo dshmi q vrteton diplomimin/kualifkimin nga shkolla normale,
shkolla e lart pedagogjike apo fakulteti prkats n institucionet e arsimit t lart n Kosov,
apo edhe institucionet jasht vendit e q kan kaluar npr procesin e njohjes s diplomave t
tyre sipas dispozitave n fuqi n Kosov.
3. Fakultetet arsimore jan fakultete q ofrojn programe t proflit arsimor ku prfshihet
komponenta akademike, pedagogjike/arsimore dhe praktika e msimdhnies
36
4. Fakultetet joarsimore jan fakultetet q nuk ofrojn programe t proflit arsimor pr
prgatitjen e msimdhnsve (fakultetet teknike, fakulteti i mjeksis, fakulteti ekonomik etj).
5. Licenca leja e puns e lshuar n baz t standardeve dhe normave t miratuara paraprakisht
pr puntort e arsimit pr t punuar n institucionet e arsimit parauniversitar.
6. Licencimi procesi i lshimit t lejeve pr ushtrimin e puns s msimdhnsit dhe detyrave
tjera n shkoll.
7. Msimdhns i pakualifkuar personi q ushtron profesionin e msimdhnsit, i cili nuk ka
prfunduar shkollimin e nevojshm universitar sipas Shtojcs I t ktij UA.
8. Programet themelore t trajnimit programe t zhvillimit profesional t akredituara nga
institucioni i autorizuar q fokusohen n shtjet lidhur me msimdhnien dhe msimnxnien
moderne. Kto programe mund t prfshijn edhe programet e krkuara nga MASHT pr
t siguruar zbatimin e reformave t caktuara n msimdhnie dhe/ose shkoll n prgjithsi
zakonisht lidhur me ndryshimin e msimdhnies dhe msimnxnies n shkoll duke prfshir
msimdhnien e lndve t caktuara.
9.Programet plotsuese t trajnimit programe tzhvillimit profesional t akredituara nga
institucioni kompetent q nuk ndrlidhen drejtprdrejt me metodologjit e msimdhnies por
jan n interes t ambientit t shkolls dhe shkollimit n prgjithsi.
10.Vlersimi Gjykimi i cilsis dhe i vlers s msimdhnies, i bazuar n standardet e
prcaktuara apo procesi i gjykimit t meritave dhe t arriturave t msimdhnsit mbi bazn e
standardeve, kritereve dhe procedurave n fuqi.
11.Msimdhns pa arsimim pedagogjik/arsimor (gjat studimeve) personi q ka diplom
nga fakultetet joarsimore, si jan fakultetet teknike, fakulteti i mjeksis, fakulteti i ekonomis,
fakulteti juridik, etj, q nuk ka vijuar aftsim pedagogjik/arsimor.
12. Msimdhns-personi q ushtron procesin e edukimit dhe t arsimimit n institucionet e
arsimit parauniversitar (edukatort e arsimit parashkollor 3-6 vje, motrat edukatore q punojn
me fmijt e moshs 0-3 vje, msimdhnsit e shkolls fllore, msimdhnsit e shkolls s
mesme t ult, msimdhnsit e shkolls s mesme t lart dhe instruktort q mund t ken
edhe kualifkim jouniversitar, por, q n shkollat profesionale jan prgjegjs pr drejtimin e
pjess praktike t puns s nxnsve).
13.Msimdhns fllestar msimdhnsit q kan kualifkimet prkatse pr vendin e puns
dhe punsohen pr her t par. Msimdhnsi q kthehet n msimdhnie pas nj pauze m
t vogl se pes vite nuk konsiderohet fllestar dhe kalojn menjher n licencn e rregullt t
msimdhnsit t karriers.
14. Performanc-Trsia e puns dhe rezultateve t puns s msimdhnsve, administratorve
arsimor dhe t bashkpuntorve profesional.
15.Niveli 0 i ISCED- Edukimi parashkollor (mosha 0 deri n 6 vje)
16.Niveli 1 i ISCED - Shkollimi fllor

(faza e par e arsimit fllor) pr pes vite (zakonisht nga
mosha 6);
17.Niveli 2 i ISCED - Shkollimi i mesm i ult (faza e dyt e arsimit themelor) pr katr vite
(zakonisht nga mosha 12);
18.Niveli 3 i ISCED Shkollimi i mesm i lart pr 3 vite (zakonisht nga mosha 15), duke
prfshir gjimnazin, shkollat profesionale, shkollat e muziks, artit.
37
Neni 3
Detyrat dhe prgjegjsit e MASHT-it n fushn e licencimit
1. MASHT-i ka detyr dhe prgjegjsi:
1.1. T prcaktoj kriteret dhe standardet e prgatitjes dhe kualifkimit profesional q nj person
duhet ti plotsoj pr t marr licencn pr msimdhns.
1.2. T krijoj nj sistem licencimi, i cili do t inkurajoj msimdhnsit e pakualifkuar t
kualifkohen dhe msimdhnsit e kualifkuar dhe t licencuar t rrisin kompetencat dhe
kualifkimet, duke i shprblyer dhe nxitur ata t msojn gjat gjith jets n profesionin e
edukimit dhe t arsimit.
1.3. T themeloj Kshillin Shtetror pr licencimin e msimdhnsve q do t zhvilloj dhe
monitoroj politikat dhe praktikat e licencimit si dhe miratoj programet e zhvillimit profesional.
1.4. T krijoj sistemin e pagess t bazuar n nivelin e shkollimit, n rezultatet e treguara n
pun, n prparimin n karrier dhe n prvojn e puns.
1.5. T prkrah materialisht dhe fnanciarisht asociacionet dhe institucionet q merrenme
trajnimin e msimdhnsve.
1.6. T angazhohet pr avancimin dhe prmirsimin e prhershm t gjendjes sociale dhe
fnanciare t puntorve t arsimit n Kosov, prmes ofrimit t sistemit t stimulimit dhe t
fuqizimit pozitiv e sistematik t tyre.
1.7. T bj analiza t hollsishme t funksionalitetit t sistemit t licencimit do katr vite si dhe
t prgatis ndryshimet e nevojshme pr avancimin dhe funksionalizimin e mtejm t sistemit.
1.8. T zhvilloj databazn e licencimit q do t prcjell msimdhnsit individual dhe progresin
e tyre n sistemin e licencimit.
1.9. T siguroj q institucionet e arsimit t lart q ofrojn programe pr shkollimin e
msimdhnsve n Kosov, respektojn Standardet pr Programet q shkollojn msimdhns
n Kosov dhe plotsojn krkesat e specifkuara n Shtojcn I t ktij UA ose dispozitat e tjera
n fuqi.
Neni 4
Sistemi i licencimit t msimdhnsve
1. Asnj msimdhns nuk mund t mbaj msim n shkollat publike dhe private t Kosovs pa
licenc q sht lshuar prmes ktij UA.
Neni 5
Kategorit e msimdhnsve q do t licencohen
1. Prmes ktij UA do t licencohen msimdhnsit q punojn n nivelin 0,1,2 dhe 3 t ISCED-it.
Neni 6
Llojet e licencs sipas kategorive t personave t licencuar
1. N kt UA parashihen licencat n vijim:
1.1. Licenca e prkohshme.
1.2. Licenc e rregullt.
38
Neni 7
Licenca e prkohshme
1. Licenca e prkohshme lshohet pr kategorit e msimdhnsve n vijim:
1.1. Msimdhnsit fllestar;
1.2. Msimdhnsit t pakualifkuar.
Neni 8
Kriteret pr avancim nga licenca e prkohshme n licenc t rregullt
1. Msimdhnsit me licenc t prkohshme sipas nenit 7.1 duhet t plotsojn 30 or trajnim
nga programet themelore dhe duhet t ken nj vlersim pozitiv nga shkolla.
2. Msimdhnsit me licenc t prkohshme sipas nenit 7.2 duhet t plotsojn krkesat pr tu br
msimdhns i kualifkuar sipas Shtojcs I t ktij UA dhe t ken nj vlersim pozitiv nga shkolla.
Neni 9
Kohzgjatja e licencs s prkohshme
1. Licenca e prkohshme do t lshohet pr nj periudh 1- vjeare.
2. Nse msimdhnsit me licenc t prkohshme nuk i plotsojn krkesat e nevojshme t
specifkuara n kt UA (neni 8), atyre do tu jepet edhe nj vit shtes. Nse prsri nuk plotsojn
krkesat ather do tu merret licenca.
Neni 10
Llojet e licencs s rregullt
1. Jan katr lloje t licencs s rregullt:
1.1. Licenca e msimdhnsit t karriers;
1.2. Licenca e msimdhnsit t avancuar;
1.3. Licenca e msimdhnsit mentor;
1.4. Licenca e msimdhnsit t merituar.
Neni 11
Licencimi i msimdhnsve aktual q jan n marrdhnie pune
1. Msimdhnsve t kualifkuar, q kan s paku nj vit prvoj pune e q jan n marrdhnie
pune n datn kur ky UA hyn n fuqi u lshohet licenc e rregullt e msimdhnsit t karriers.
Neni 12
Avancimi n karrier
1. T gjith msimdhnsit kan t drejtn e avancimit n sistemin e licencimit sipas dispozitave
t ktij UA.
Neni 13
Kriteret pr lshimin e licencs s msimdhnsit t karriers
1. Licenca e msimdhnsit t karriers u lshohet t gjith msimdhnsve t cilt i plotsojn
kriteret e specifkuara n nenin 8 t ktij UA.
2. Licenca e msimdhnsit t karriers duhet t riprtrihet pas do pes vitesh me kusht q
msimdhnsi t tregoj rezultate pozitive t performancs (niveli: performanc e knaqshme
39
n kuptim t shkalls s vlersimit t perfomancs t prcaktuar me Udhzimin administrativ
prkats) dhe t ket prfunduar 100 or trajnim gjat kohs s mbajtjes s licencs s karriers
(prej tyre s paku 70 or nga programet themelore t trajnimit, ndrsa t tjerat nga programet
plotsuese t trajnimit).
3. N rast se msimdhnsit n posedim t licencs s rregullt t karriers nuk plotsojn krkesat
e specifkuara n nenin 13.2 atyre u jepet nj vit shtes pr plotsim t ktyre krkesave. N rast
se kto krkesa nuk plotsohen prsri atyre iu merret licenca.
Neni 14
Kriteret pr lshimin e licencs s msimdhnsit t avancuar
1. Licenca e msimdhnsit t avancuar mund ti lshohet msimdhnsit i cili plotson kto
krkesa:
1.1. posedon licenc t msimdhnsit t karriers s paku n nj periudh prej pes vitesh;
1.2. ka prfunduar s paku 300 or trajnim gjat karriers, prej tyre s paku 200 or trajnim nga
programet themelore;
1.3. tregon rezultate pozitive t performancs (s paku nivel t mir t performancs n kuptim
t shkalls s vlersimit t performancs t prcaktuar me Udhzimin administrativ prkats).
2. Licenca e msimdhnsit t avancuar sht valide pr 5 vite dhe riprtrihet pas vlersimit t
performancs (msimdhnsi tregon s paku nivel t mir t performancs n kuptim t shkalls
s vlersimit t performancs t prcaktuar me Udhzimin administrativ prkats).
Neni 15
Kriteret pr lshimin e licencs s msimdhnsit mentor
1. Licenca e msimdhnsit mentor mund ti lshohet msimdhnsit q plotson kto krkesa:
1.1. posedon licenc t msimdhnsit t avancuar n nj periudh prej s paku 5 vitesh;
1.2. ka prfunduar s paku 450 or trajnim gjat karriers, nga kto s paku 250 or nga programet
themelore t trajnimit, ndrsa t tjerat nga programet plotsuese t trajnimit;
1.3. tregon rezultate pozitive t performancs (nivel i shklqyeshm i performancs n kuptim
t shkalls s vlersimit t prcaktuar me Udhzimin administrativ prkats);
1.4. ofron nj rekomandim t shkruar nga drejtori i shkolls.
2. Licenca e msimdhnsit mentor sht valide pr 5 vite dhe riprtrihet pas vlersimit
pozitiv t performancs (tregon nivel t shklqyeshm t performancs n kuptim t shkalls s
vlersimit t performancs t prcaktuar me Udhzimin administrativ prkats).
Neni 16
Kriteret pr lshimin e licencs s msimdhnsit t merituar
1. Licenca e msimdhnsit t merituar mund ti lshohet msimdhnsit q plotson kto krkesa:
1.1. posedon licenc t msimdhnsit mentor pr nj periudh prej s paku 10 vitesh;
1.2. ka prfunduar s paku 650 or trajnim gjat karriers, nga kto s paku 400 or nga programet
themelore t trajnimit, ndrsa t tjerat nga programet plotsuese t trajnimit, dhe
1.3. tregon rezultate pozitive t performancs (nivel t shklqyeshm t performancs).
2. Licenca e msimdhnsit t merituar sht e prhershme.
40
Neni 17
Kalimi n nivel m t ult dhe revokimi i licencs
1. Msimdhnsit kalojn n nivel m t ult t licencs nse nuk i plotsojn krkesat pr
riprtritje t licencs aktuale. Msimdhnsit me licenc t rregullt t karriers n rastet kur
nuk plotsojn krkesat sipas dispozitave t ktij UA kalojn n licenc t prkohshme.
2. Msimdhnsve mund tiu merret licenca q kan, me krkes t Drejtorive Komunale pr shkak
t procedurave disiplinore. N rastet kur msimdhnsit e till kthehen prsri n profesionin e
msimdhnies duhet t kthehen n licenc t prkohshme.
Neni 18
Aplikimi pr licencim, riprtrirje dhe avancim t licencs
1. Secili individ duhet t aplikoj pr licenc sipas dispozitave t ktij UA para se t hyj n
profesionin e msimdhnies.
2. Msimdhnsit jan prgjegjs q individualisht t aplikojn pr riprtrirje dhe avancim t
licencs.
3. Msimdhnsit aplikojn pr riprtrirje dhe avancim t licencs 6-12 muaj para se t skadoj
licenca aktuale.
4. Msimdhnsit aplikojn pr riprtrirje dhe avancim t licencs n Zyrn e Departamentit t
Inspekcionit t MASHT-it nn autoritetin e s cils sht komuna ku punon msimdhnsi.
5. Pr secilin aplikacion zbatohet nj pages prej 25 apo ndonj shum tjetr q mund t
specifkohet nga MASHT n t ardhmen.
6. S bashku me Formularin e Aplikimit msimdhnsit duhet t sigurojn dshmi origjinale pr
t gjitha informatat e specifkuara n formular.
7. Departamenti i Inspekcionit vendos t dhnat e licencimit pr msimdhnsit individual n
databazn e licencimit.
8. Vendimi rreth aplikacionit t msimdhnsit pr riprtrirje t licencs duhet t merret para
skadimit t licencs aktuale.
9. N rastet kur msimdhnsi aplikon pr riprtrirje ose avancim t licencs brenda afatit
kohor t specifkuar n nenin 18, por, vendimi nuk sht marr para skadimit t licencs aktuale,
msimdhnsit i vazhdohet automatikisht licenca aktuale edhe pr 6 muaj. Vendimi i till duhet
t shoqrohet me nj arsyetimi t shkruar nga Departamenti i Inspekcionit ku sqarohen arsyet e
mosprfundimit t procedurs me koh.
10. N rastet kur vendimi nuk merret 6 muaj pas skadimit t licencs, drejtori i Departamentit t
Inspekcionit do t nis procedurn pr konstatimin e prgjegjsis. Deri n marrjen e vendimit,
licenca aktuale e msimdhnsit mbetet e vlefshme.
Neni 19
Formati i licencimit
1. MASHT-i i lshon nj numr secilit msimdhns t licencuar dhe nj licenc n form letre q
specifkon periudhn e vlefshmris, llojin e licencs si dhe t dhnat personale t msimdhnsit
t licencuar.
41
Neni 20
Ndrlidhja e sistemit t pagave me sistemin e licencimit
1. Sistemi i licencimit t msimdhnsve ndrlidhet me sistemin e pagave. Sistemi i pagave
zbatohet sipas vendimit t Qeveris s Republiks s Kosovs nr. 01/33 t dats 29.08.2008 dhe
n t ardhmen do t prshtatet sipas dispozitave relevante n fuqi.
2. Avancimi i msimdhnsve n sistemin e licencimit ndrlidhet gjithashtu me ngritje t pags
q do t rregullohet me dispozita t tjera ligjore dhe/ose nnligjore.
Neni 21
Dispozitat kalimtare
1. T gjith msimdhnsit t cilt sipas nenit 11 t ktij UA kan marr licenc t msimdhnsit
t karriers duhet t aplikojn pr marrjen e licencs s tyre dhe futjen e t dhnave n bazn e
t dhnave t licencimit n periudhn janar 2011 qershor 2011.
2. N fazn fllestare t licencimit, janar 2011 gusht 2011, msimdhnsit ekzistues q kan
marr licenc t msimdhnsit t karriers sipas ktij UA mund t aplikojn pr licenc t
msimdhnsit t avancuar dhe/ose licenc t msimdhnsit mentor, pa pasur nevoj t presin
afatin e rregullt kohor t specifkuar n kt UA.
3. Msimdhnsit q aplikojn pr avancim n sistemin e licencimit sipas nenit 21.2 mund t
llogarisin zhvillimin profesional t ndjekur n t kaluarn drejt krkesave pr zhvillim profesional
(trajnim) pr licencn prkatse, me kusht q programet e trajnimit t akreditohen nga KSHLM.
4. Msimdhnsit t cilt nuk i kan ort e mjaftueshme t zhvillimit profesional nga e kaluara
mund t aplikojn pr avancim n sistemin e licencimit sipas nenit 21.2 nse kan 15 vite prvoj
pune n momentin e aplikimit pr licencn e msimdhnsit t avancuar dhe 20 vite prvoj
pune n momentin e aplikimit pr licencn e msimdhnsit mentor.
5.Msimdhensit t cilt aplikojn pr avancim n karrier sipas dispozitave kalimtare t ktij
UA,n rastet kur marrin vlersim negativ t njjtve ju ndalohet riaplikimi pr 5 vitet e ardhshme.
Neni 22
E drejta e ankess
1. Ankesat ndaj procesit t licencimit mund t bhen n Komisionin pr Ankesa dhe Parashtresa
n MASHT.
Neni 23
Dispozitat shfuqizuese
1. Me hyrjen n fuqi t ktij UA shfuqizohen UA 16/2008, UA 33/2007, si dhe dispozitat e tjera q
kan rregulluar kt fush e q jan n kundrshtim me kt UA.
Neni 24
Hyrja n fuqi
1. Ky Udhzim administrativ hyn n fuqi ditn e nnshkrimit nga ministri i Arsimit, Shkencs
dhe Teknologjis.
____________________
Enver Hoxhaj, ministr
42
Shtojca I
Kualifkimet e msimdhnsve n sistemin e licencimit
N sistemin e licencimit t msimdhnsve do t merret pr baz gjendja aktuale e shkollimit
t msimdhnsve n Kosov, n veanti n lidhje me krkesat e hyrjes s msimdhnsve n
profesion.
Kualifkimet n vijim do t pranohen n sistemin e licencimit dhe msimdhnsit prkats do t
konsiderohen t kualifkuar pr pozitn prkatse:
Klasifkimi i kualifkimeve ekzistuese
Niveli 0 i ISCED-it
1. Shkolla e mesme e mjeksis: motra edukatore niveli parashkollor, mosha 0-3
2. Programi parashkollor i ish-Shkollave t Larta Pedagogjike, Fakultetit t Msuesis, dhe
Fakultetit t Edukimit mosha 3-6s.
Niveli 1 i ISCED-it
1. Programi i ish- Shkolls Normale
2. Programi fllor i ish- Shkollave t Larta Pedagogjike
3. Programi fllor i ish- Fakultetit t Msuesis;
4. Programi fllor i Fakultetit t Edukimit
5. Programi i Pedagogjis (e prgjithshme) n Fakultetin Filozofk do t pranohet vetm pr
msimdhnsit q tashm jan n sistem, ndrsa msimdhnsit q vijn t rinj me nj
kualifkim t till nuk do t konsiderohen t kualifkuar pr msimdhnie.
Niveli 2 i ISCED-it
1. Programet lndore t ish- Shkollave t Larta Pedagogjike
2. Programet lndore t Fakultetit t Edukimit
3. Diplomat e lshuara nga departamentet akademike (Matematik dhe Shkenca, Filologji,
Filozof, Artet, Edukat Fizike).
Niveli 3 i ISCED-it
1. Diplomat e proflit arsimor t lshuara nga departamentet akademike (Matematik dhe
Shkenca, Filologji, Filozof, Artet, Edukat Fizike)
2. Diplomat e lshuara nga Fakultetet joarsimore (Fakultetet Teknike, Juridiku, Mjeksia,
Ekonomia)
3. Pr pozitn e instruktorit n shkollat profesionale, kualifkimet e nivelit ISCED 3 jan gjithashtu
t pranueshme.
Shnim 1: Msimdhnsit me kualifkimet m lart jan t kualifkuar vetm nse punojn si
msimdhns t lnds/ve pr t ciln sht lshuar diploma dhe nivelin q sht prcaktuar n
Shtojc t ktij UA.
43
Shnim 2: Diplomat e lshuara nn ndonj sistem ose struktur tjetr, duke prfshir edhe
diplomat e lshuara jasht vendit, do t kategorizohen sipas klasifkimit m lart, pasi ato t jen
njohur paraprakisht prmes mekanizmave n fuqi.
Shnim 3: Diplomat t cilat nuk mund t kategorizohen prmes ksaj shtojce do t shqyrtohen
n baz individuale nga KSHLM.
Shnim 4: Miratimi i programeve q shpijn drejt kualifkimit t msimdhnsit, dhe prcaktimi
i standardeve pr programet q prgatisin msimdhns, rregullohen prmes ligjeve dhe akteve
tjera nnligjore.
Aneksi B - Vlersimi pr t nxn
Nj tregim i vrtet
Pas dymbdhjet vjet shkolle dhe gjasht vjet n universitet nuk mbaj mend ndonj gj q kam
msuar n lidhje me prgatitjet pr provimin prfundimtar (vlersimit prmbledhs). Por, e mbaj
mend, sikur t ishte tani, prvojn time t par me vlersimin formsues. Ma ofroi babai (i cili nuk
ishte msues).
Familja ime po prgatitej pr pushimin e par q e kishte br ndonjher larg shtpis. I kisha
dhjet (10) vjet. E kishim nj automobil t vogl, i cili nuk i zinte t gjitha valixhet. Kshtu q babai
vendosi ta ndrtonim nj ark t hapur pr valixhe dhe ta vendosnim n mbajtset e siprme t
automobilit. M pyeti nse m plqente ta dizajnoja dhe mi dha specifkat:
1. I kishim dy drrasa t cilat ishin 2.5 metra t gjata, 2 centimetra t trasha dhe 30 centimetra t
gjera. Kto dy drrasa do t bheshin pjest ansore t arks.
2. Pjesa e poshtme e arks duhej t ishte me drrasa m t holla me hapsir ndrmjet veti q do
t mundsonin kullimin e shiut nga arka n kulmin e automobilit n rast se na zinte shiu rrugs.
3. Drrasat e holla do t formonin bazn e arks, dhe se arka do t montohej me an t lidhseve
dado. Duhej ti bnim 8 drrasa t shkurtra prej 3 copave t drrasave q ishin 2.5 metra t
gjata, 2 centimetra t trasha dhe 10 centimetra t gjera.
Kshtu q i fllova ti bja llogaritjet dhe ta dizajnoja; do t ishte nj pun e leht, kshtu
mendoja. Pasi ia fllova t punoj e pash se nevojitej m shum sesa kisha menduar. Babai nuk
m tha asnjher Kt e ke gabim. Ai do t m parashtronte pyetje si, nse do ta bsh arkn
kaq t gjer a do t prshtatej me hapsirn e mbajtseve? Nse do ti bsh drrasat m t
holla aq t gjata, a do t na mjaftojn drrasat? A m bnte vazhdimisht pyetje t cilat m bnin
t mendohem brenda kontekstit. Me fal t tjera, ai i referohej gjithnj kritereve q i kishim
vendosur, si t ishin objektivat msimore n nj or msimi. Brenda nj dite e kisha dizajnuar
arkn. Dizajni funksionoi dhe e ndrtuam s bashku arkn. Isha shum krenar dhe i gzuar se e
kisha br at. Gjat gjith kohs po msoja nn udhzimet e babait.
Vlersimi formsues vlersimi pr t nxn
Ajo q kishte br babai im ishte prdorimi klasik i vlersimit formsues. Msimdhnsit duhet
ta bjn kt gj me nxnsit e tyre po ashtu.
Ai gjat gjith kohs me inkurajonte dhe m ofronte komente dhe sugjerime t cilat nuk
gjykonin, kishin fokus t qart dhe ishin prshkruese.
M angazhoi n procesin e dizajnimit.
M ndihmoi ti gjej gabimet e mia, sigurohej q i kuptoja kufzimet q i kishim dhe sigurohej
44
q ta dija se cili ishte hapi tjetr. Po e krahasoja punn time me nj qllim; sigurohej q e
kuptoja qllimin (specifkimet e dizajnimit).
I merrja veprimet pr ti korrigjuar gabimet.
E zotroja procesin tim t msimit.
Vlersimi formsues sht instrumenti m i fuqishm i vlersimit i cili gjeneron msim. Ai ...i jep
mundsi nxnsit t bhet nxns pa frikn se do t dshtoj. Krijohet nj mjedis msimor dhe ofrohen
mundsi pr nxnsit ti praktikojn shkathtsit dhe t marrin komente specifke dhe prshkruese
q u ndihmojn ta prmirsojn t msuarit..
11
Ky instrument, jo vetm q sht i fuqishm sa i
prket t nxnit, por sht edhe nj instrument diagnostikues pr msimdhnsit. T dish nse
nxnsit jan duke i prvetsuar shkathtsit dhe duke i kuptuar konceptet t cilat zhvillohen u
ndihmojn msimdhnsve q t vendosin se far t bjn m tutje. Msimdhnia nuk ka t
bj vetm me ofrimin prmbajtjes; ka t bj me angazhimin e nxnsve n aktivitete q
i bn t msojn.
Prmes vlersimit formsues, msimdhnsit krijojn nj mjedis t krkimit duke parashtruar
pyetje t cilat i provokojn mendimet dhe duke i inkurajuar nxnsit q ta bjn gjn e njjt.
Nxnsve u jepet mundsia ti eksplorojn dhe hulumtojn problemet apo sfdat e hapura.
T nxnit e mirfllt ndodh pasi nxnsi t ket qasje n informacionin e duhur me qllim t
zgjidhjes s problemit apo sfds, t ken mundsin t mendojn n mnyr kritike dhe kreative,
t parashtrojn pyetje, ti sfdojn supozimet, t bjn dhe ti testojn nnkuptimet, dhe t
angazhohen n dialog sa i prket msimit. Nj mjedis i till i inkurajon nxnsit t marrin rol aktiv
n orientimin dhe prqendrimin e t nxnit t tyre.
12
Meq vlersimi pr t nxn (vlersimi formsues) sht nj instrument i fuqishm i t nxnit,
ather drejtort duhet ta inkurajojn prdorimin e tij. N fakt, drejtort duhet t presin q ai
t prdoret prej t gjith msimdhnsve n shkoll pa marr parasysh lndn t ciln e japin.
Drejtori nuk sht e thn t jet ekspert as n lmin prkatse e as n vlersim. Drejtori duhet
t dij mjaftueshm q tua parashtroj pyetjet e duhura msimdhnsve t tij.
Thelbi i vlersimit pr t nxn sht komenti apo informacioni kthyes. far duhet t shihni kur
ta vizitoni klasn? Cilat sjellje t msimdhnsit duhet t vzhgohen m s shpeshti? Lista n
vijim me karakteristikat dhe format e komenteve kthyese jan kopjuar nga kapitulli 10 i Susan
M. Brookhart n C.F. Webber dhe J. L. Lupart (eds.), (2011) Leading Student Assessment, Studies
in EducationalLeadership (ang: Udhheqja e vlersimit t nxnsve: studime n udhheqjen n
arsim).
Komentet e msimdhnsit nuk e garantojn t nxnit; andaj, ajo ka jan komentet kthyese dhe
mnyra si ofrohet e stimulojn veprimin e nxnsit.
Jep komente t menjhershme pr njohurit dhe faktet (e drejt/e gabuar).
Lejo pak m shum koh pr t mundsuar nj analiz m gjithprfshirse t t menduarit
dhe proceseve nga ana e nxnsit.
Mos i vono asnjher komentet kthyese prtej asaj se kur mund t ndikojn tek nxnsi.
Jep komente kthyese sa her q t jet praktike, dhe sidomos pr t gjitha detyrat m t
mdha.
Vendimi pr sasin e komenteve prfshijn pikt q duhet t jepen dhe sasin q duhet t
11
SherryBennettand Dale Armstrong; Putting the FocusonLearning: ShiftingClassroomAssessmentPractices (Chapter 13) f. 265
12
Ibid; f. 269
45
thuhet pr seciln pik.
Vni n prioritet komentet kthyese: jepni komente pr pikat m kryesore.
Zgjidhni pikat q lidhen me qllimet kryesore t t nxnit.
Kini parasysh nivelin e zhvillimit t nxnsit.
Zgjidhni metodn m t mir pr ta pruar mesazhin.
Komentet kthyese ndrvepruese (biseda me nxnsin) sht metoda m e mir kur kjo
sht e mundshme.
Prdorni metodn e komenteve n form t shkruar, duke dhn komente n nj detyr
apo n nj fet t veant.
Prdorni demonstrimin nse si t bhet dika prbn problemin e shtjes, ose nse
nxnsi ka nevoj pr shembull.
Bjeni komentin kthyes m tepr prshkrues sesa gjykues.
Msimdhnsit duhet t vendosin pr audiencn sa i prket dhnies s komenteve kthyese, pra
nse dshirojn ti bjn komentet pr nxnsit ve e ve, pr nj grup t vogl, apo pr tr
klasn. Rekomandimet jan si n vijim:
Jep komente individuale pr t komunikuar, Msimdhnsi e vlerson t nxnit tim.
Jep komente grupore ose pr tr klasn nse shumica e klass nuk e ka kuptuar konceptin
e nj detyre; kjo paraqet nj mundsi pr prsritje t msimit.
Fokusi i komenteve kthyese:
Kur t jet e mundur, prshkruajeni si punn ashtu edhe procesin, si dhe marrdhniet mes
t dyjave.
Jepni komente lidhur me vet-rregullimin nga ana e nxnsit nse komentet e tilla do ta
nxisin vet-efkasitetin.
Shmanguni prej komenteve personale.
Hattie dhe Timperley e kan propozuar nj model t komenteve kthyese q shkon n katr nivele:
komente pr detyrn (p.sh. komente kthyese nse prgjigjet ishin t sakta apo t gabuara, ose orientim
pr t marr m shum informacione), komente pr procesin e detyrs (p.sh. komente kthyese lidhur
me strategjit e prdorura apo pr strategjit q mund t prdoreshin), komente pr vet-rregullim
(p.sh. komente lidhur me vet-vlersimin apo vetbesimin e nxnsit), dhe komente pr nxnsin si
person (p.sh., deklarime se nxnsi sht i mir ose i menur). Analiza e tyre v n pah se niveli n
t cilin sht prqendruar komenti kthyes ndikon n efektivitetin e tij. Komentet kthyese pr cilsin
e detyrs dhe komentet pr procesin ose strategjit e prdorura pr kryerjen e detyrs jan m t
dobishmet. Komentet q e trheqin vmendjen e nxnsve pr strategjit vet-rregulluese apo aftsit
e tyre si nxns mund t jen efektive nse nxnsit e kuptojn se do ti rrisin rezultatet n qoft se
dshirojn ti shtojn prpjekjet dhe ti kushtojn m shum vmendje. Komentet personale (Vajz e
mir!) nuk e trheqin vmendjen e nxnsit pr t nxnit e tyre.
13
Ofrimi i komenteve kthyese nuk ka t bj me dhnien e lvdatave; ajo ka t bj me ri-orientimin
dhe prqendrimin e veprimeve t nxnsit karshi t nxnit/msimit.
Veantia e komenteve kthyese:
13
Susan M. Brookhart; TeacherFeedback in FormativeClassroomAssessment f. 232
46
Prshtatjani elementet e komenteve nxnsit dhe detyrs.
Komentet duhet t jen specifke n at mas sa nxnsi t dij se far t bj, por jo edhe
aq specifke sa t duket se sht br n vend t tij/saj.
Identifkoni gabimet ose llojet e gabimeve, por korrigjimi i secilit gabim (p.sh., korrigjimi apo
ofrimi i prgjigjeve t sakta) nuk i l vend nxnsit q t bj ndonj gj.
Pr t msuar m shuam se far duhet t bjn msimdhnsit me nxnsit e tyre pr ta
stimuluar msimin m shum tek ta, ju lutem konsultohuni me materialet e Programit t Arsimit
Themelor (PATh) q i keni n memorien e USB-s. Nse do t ket ndonj program trajnimi t
ofruar nga PATh n rajonin tuaj, do t ishte e mir q ju si drejtor shkolle t shkoni n at trajnim.
Ka shum gjra pr t msuar dhe pr t br me qllim q t mbshteten msimdhnsit e
Kosovs n prpjekjet e tyre pr stimulimin nj msimi t atill t nxnsve t tyre q i prmbush
pritjet e Kornizs s re t kurrikulumit t Kosovs.
Shtojca II
Tabela n faqe 26
Vlersimi i Msimnxnies s Nxnsve n Klas
muarja, vlersimi dhe komunikimi
Planifkimi
Programi i studimit: Rezultatet msimore
ka do t msojn nxnsit?
Si do ta dim se ka ndodhur msimnxnia?
vendosni kritere/tregues
ofroni shembuj
Si do ti mbledhin dhe sigurojm provat pr msimnxnie?
vendosni qllimin dhe kontekstin
krijoni mundsi pr t demonstruar msimnxnien
vzhgimet
ditart e msimnxnies
detyrat e performancs
projektet
testet
gjuha e shkruar
gjuha verbale
komunikimi vizuel
vendosni strategji pr informata kthyese
47
Cilat aktivitete do tiu mundsojn nxnsve t msojn?
Si do ta demonstrojn nxnsit msimnxnien e tyre?
Si do t marrin nxnsit informata kthyese t vazhdueshme?
prshkruese
specifke
vet/kolegu/prindi/mentori/ msimdhnsi si mentor
vlersimi PRmsimnxnie
Cilt do t jen hapat e ardhshm n msimnxnie?
Si do ti marrin nxnsit informatat kthyese sumative?
kualitative/prshkruese
kuantitative/nota
vet/msimdhnsi si gjykues
vlersimi i msimnxnies
Cilt do t jen hapat e ardhshm n msimnxnie
vet-refektim/refektim i msimdhnsit
vnia e synimeve
Konsorciumi pr Vlersim i Albertas
Burimi: Korniza pr Vlersimin e Nxnsve, botimi i dyt, (2005)
www.aac.ab.ca
48

Giz2013 Alb Seminari 2

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Giz2013 Alb Seminari 2

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

COVER

Das könnte Ihnen auch gefallen