Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Wawakuna awinankupaq
Suplemento Infantil del Conosur awpaqman N 152
Comunidadespiqa puquchisqaykuwan mikhunataqa waykukuyku, qunchapi, turu
mankitaspi, chay mikhuykuna aswan miski, nitaq unquchiwaykuchu, llaqtapiqa arrozlla,
macarronlla, wisata punkichikun Nin mam Octavia.
Agosto 2014 N 84
P
u
q
u
c
h
i
k
u
s
q
a
n
chikwan
w
a
y
k
u
r
i
k
u
n
a
M
i
k
h
u
n
a
s
n
i
n
c
h
i
k
k
a
w
s
a
n
a
n
c
h
i
s
p
a
q
A
A
S
K
I
T
U
#
8
4
A
g
o
s
t
o
2
0
1
4
C
E
N
D
A
A
v
.
T
a
d
e
o
H
a
e
n
k
e
2
2
3
1
T
e
l
f
.
:
4
2
4
3
4
1
2
F
a
x
:
4
2
8
1
5
0
2
C
a
s
i
l
l
a
:
3
2
2
6
w
w
w
.
c
e
n
d
a
.
o
r
g
C
o
c
h
a
b
a
m
b
a
-
B
o
l
i
v
i
a
-
(
J
r
)
Tusuripuchkayku: Lic. Roberto
Aguilar, Ministro de Educacin,
Raqaypampaman waturikuq
2
I
s
k
a
y
Totora llaqta, prov. Carrasco: Trompowan kay
chaka patapi pukllarichkarqayku, chayllapi
Aaskitu panqa chayaykamun. Aaskituqa
kachitu, wawasta qhichwapi
awiyta, qillqayta yachachichkawayku.
WAWAKUNA, KAY LAQHIPAQ APACHIMUYCHIK
Aaskituman apachimunku
U
.
E
.
P
a
l
t
a
C
u
e
v
a
m
a
n
t
a
k
a
n
i
K
a
y
q
a
c
o
m
u
n
i
d
a
d
n
i
y
a
j
i
n
a
t
a
r
p
u
s
p
a
k
a
w
s
a
k
u
y
k
u
T
A
R
P
USQ
A
Y
K
U
W
A
N
K
AW
S
A
K
U
Y
K
U
A
S
K
I
T
U
#
8
4
A
g
o
s
t
o
2
0
1
4
C
E
N
D
A
A
v
.
T
a
d
e
o
H
a
e
n
k
e
2
2
3
1
T
e
l
f
.
:
4
2
4
3
4
1
2
F
a
x
:
4
2
8
1
5
0
2
C
a
s
i
l
l
a
:
3
2
2
6
w
w
w
.
c
e
n
d
a
.
o
r
g
C
o
c
h
a
b
a
m
b
a
-
B
o
l
i
v
i
a
-
(
J
r
)
P
us
a
q
CICLO FESTIVO DE LAS COMUNIDADES
Achka mayoras karichkan
Marina Saravia: Imaynapichus rikhurinman karqa, unay .
Mayoraq maman kani, kay aqnata ruwaq kayku , velasta
lawrachispa.
Rafael Rojas: Sapa wata 25 julio chayamuptin raymichariyku
Tata Santiagota, puquy karisqanman jina, kay wataqa achka
mayoraspis karichkan; lakitaswan raymichariyku. Tata
Santiagomanta maarikunchik salud, trabajo, puriyninkupi
waliq rinanpaq. Wakin ninku milagroso kasqanta nuqapis
aqnata qhawani. awpaqtaqa aswan juchuy karqa, kay
qhipamanqa aswan jatun, Tin Tinmantasina madrecitas
apamurqanku. Tatay willawasqanman jina hacienda
tiempomanta karqa nin, chaymanta chay aswan ua kaqsitu
karqa, iskayninku purikuchkanku. Chay
juchuy kaqsitu verdadero, astawan
milagroso.
Vine a tocar para Tata Santiago
Rudy Balderrama, comunidad Thaqu Thaqu,
Mizque: Soy platillero, nos
han contrato para tocar al
Tata Santiago, he
practicado mucho para
venir y estar en la banda.
S
u
q
t
a
6
Raymi
TATA SANTIAGO
Pasaq 27
punchay, julio killapi
2014 wata, Tin Tin llaqtapi
chhalaku ruwarikurqa, tata Santiago
raymichanapaq. Aaskitu runa masikunawan
parlarirqa kay jinata:
Severina Camacho Rodrguez, nin: Chhala mana
cosachuqa,
chinpacha waway,
Baadomanta
jamuni. Qayna
wata junta karqa.
Unayqa aswan
cosa kaq. Kay wata
yaku qalata
apawanchikqa.
Margarita Zeballos, Thaqu Thaqu Altamanta: Pisilla
runaqa. Cebollata, maniyta apamurqani, mana
anchata chhalasankuchu, pisita apamusqanku,
puquycha pisi kanman.
Pedro Cordova, Sindicato
Caada, Campero:
Chhalakuman turu
mankitasta aparimuni.
Chhalarikuni kasqanwan
man, sara,
c a m o t e .
Qul l qi paqpi s
vendellanitaq.
Wa t a m a n t a
wata chhala pierdekapun, manaa
juntachu, chaqrapis pisia chhalapaq.
Juchuymantapacha jamuni Tin Tin
chhalamanqa. Nuqa niyman ama
chhalata chinkachinkumanchu.
Kay Santiago Raymiqa may unaymantapacha. awpata tata
qaqchu niq kanku, (Dios del rayo), chayrayku paytaqa
raymichaq kanku, mana phiakunanpaq, runaq kawsayninta
qhawarinanpaq. Kunanqa iglesia catlica Tata Santiago sutita
churaykun, chayllataa yupaychanku.
Comunidad Santiago, Central
Regional Raqaypampapi
tarikun, kaypiqa kimsa tata
Santiagopuni kasqa,
rumipipis kallasqapuni. 25
punchay julio killapi
raymichakurqa.
C
H
H
A
L
A
K
U
P
U
Q
U
Y
K
U
N
A
W
A
N
TIN TIN LLAQTAPI
VSPERAS TATA
SANTIAGOPI
REFORZANDO NUESTROS SABERES LOCALES
MUNICIPIO VACAS, ARANI.
Willarisqayki...CUENTOS
Qankunapaq watiq cuentos. Wawas 5, 6
cursomanta Ncleos Educativos Challacava,
Santa Brbaramanta ima kawsayninkumanta,
yachayninkumanta, tata, mamasninkuwan
parlarispa, Aaskitupaq qillqarirqanku.
PHUYUMANTA
Una vez mi abuelito me dijo:
Cuando las nubes salen tarde, es para ao seco; si salen el da 3 de agosto
estarn atrasadas, eso significa que las lluvias tambin se atrasarn. Eso nos indica que la ltima siembra ser buena; viendo eso,
nosotros sembramos, me dijo.
Mi pap tambin dice:
Si miras al cielo y ves una nube que parece una torre, quiere decir que llover.
Hay que fijarse las nubes los tres primeros das del mes de agosto. Si en estos tres das las nubes salen
bien como torres, va a ser un lindo ao. Si no hay nubes esos tres das, dicen que ese ao no ser bueno.
Un da mi pap estaba caminando preocupado, pensando en la sequa y en sus plantitas. Se sent a
descansar un rato, cuando vio una nube que pareca una torre, entonces se tranquiliz y pens:
Ahora mis plantitas van a florecer, porque este calor les est matando.
Las plantas sin agua se marchitan y sus hojas se caen, pero despus de un da que ha llovido, las plantas
florecen y crecen los frutos. Hasta que un da mi pap vio un fruto y no se preocup ms.
Kuraq tatay niwarqa:
Phuyu qhipata lluqsimuptin, chaki wata kananpaq, 3 punchay agostopi phuyu lluqsimun
chayqa, qhipaa , willakun para qhipallatataq jamunanta. Chayri niwanchik, qhipa tarpuy sumaqta
puqunanta, chayta qhawarispapuni nuqaykuqa tarpuyku, niwarqa.
Tatay nillawarqataq:
Cielo qhawaptinchis, phuyu iglesia torreman
richakuptin, waliq wata kanqa, sumaqta parananta
willamun. aay cielopi qhawasqa uk juchuy phuyituta,
kayqa pisi para kananpaq nispa, sinchitapuni llakikusqa.
Kaytaqa agosto killapi 1, 2, 3 punchaykunata
qhawana, nin tatayqa. Kay kimsa punchay phuyu
jatuchaq iglesia torre jina, millma millmalla lluqsimun
chayqa, waliq wata kananpaq.
Chay kimsa punchay phuyu mana kan chayqa, mana
waliq wata kananpaq.
Uk punchay tatay sinchi llakisqa purikusarqa,
tarpusqasnin chakirpasasqa, para mana kasqachu.
Chukurikusqa samariq jina, jinallapi cielopi jatuchaq
phuyus iglesia torre jinapuni rikhurimusqa. Chayta
rikuytawan kusirikusqa:
Kunan tarpusqasniyqa tikarinqa, ruphay
chakirpachisarqa, nisqa.
Chaqras mana yaku kaptinqa chakipun, laqhisnin
urmaran, paraykuptinri, chaqraqa tikarin, puquyninpis
rikhurin. Uk punchay tatayqa, chaqraq puquyninta rikuytawan, kusirikusqa, manaa llakikusqachu.
QANKUNAPIS QILLQAYCHIS, SIQIYCHIS, AASKITUPAQ APACHIMUYCHIK
LAS NUBES
7
Q
a
n
c
his
C
h
a
y
s
i
t
u
l
l
a
k
a
n
m
a
n
.
.
.
E
n
q
u
e
c
h
u
a
Dibujo y cuento: Rolando Montao Cruz
U.E.: Callacava
Curso: 6to primaria (2013).
E
n
e
s
p
a
o
l
Dibujo y cuento: Rolando Montao Cruz U.E.: Callacava Curso: 6to primaria (2013).
Publicacin con el apoyo de:
8
QHICHWATA YACHARIKUNA
Estrella
Quechua
Castellano
C h k h y s
Piedra
m
Perdiz
u u
Zorrino
k
Uk raqhanawan
qhichwapi juntachiy,
chay rimaykunata
P
u
k
l l
a
r
i
k
u n
a
a
a
a
a
Nubes
Aaskituqa
Cachinastaataq tikcharichkan
P
u
s
a
q
Larqata phinkini
lluqi kullu qipirisqa
Q
a
l
l
uw
a
t
a
n
a
C
a
c
h
in
a
sp
i a
tip
a
sp
a
q
a
, a
c
h
k
h
ita
ta ta
n
ta
rin
c
h
ik
.
Kachinasqa
tikchanapaqpacha
karichkan.
Wawasqa mana
qhasipaqchu
cachinaspiqa
pukllanku. Aswan
yuyayniyuk
kanankupaq,
medidasta sumaqta
calculanankupaq.
tuqu patapi wira
mankita
Taqu pili, luru lulitata
chhutuykusqa
Jhonny Alarcon, 10 aos, 5to curso.
Delfn Albarracn, 9 aos, 4to curso.
U
.
E
.
:
B
e
t
a
R
a
q
a
y
p
a
m
p
a
Nuqaptaqa pisillaraq
P
a
y
k
u
n
a
k
a
n
k
u