Anicius Manlius Severinus Boethius

Porphyrii Isagoge translatio

ed. L. Minio-Paluello (Bruges-Paris 1966
INDEX
!e genere..........................................................................................................................."
!e specie............................................................................................................................#
!e di$$erentia.....................................................................................................................%
!e proprio..........................................................................................................................6
!e accidenti.......................................................................................................................&
!e his co''uni(us )uae assunt generi et speciei et di$$erentiae et proprio et accidenti. &
!e co''uni(us generis et di$$erentiae.............................................................................&
!e propriis generis et di$$erentiae.....................................................................................&
!e co''uni(us generis et speciei....................................................................................*
!e propriis generis et speciei.............................................................................................*
!e co''uni(us generis et proprii.....................................................................................*
!e propriis generis et proprii.............................................................................................*
!e co''uni(us generis et accidentis...............................................................................9
!e propriis generis et accidentis........................................................................................9
!e co''uni(us di$$erentiae et speciei..............................................................................9
!e propriis di$$erentiae et speciei......................................................................................9
!e co''uni(us di$$erentiae et proprii............................................................................1+
!e propriis di$$erentiae et proprii....................................................................................1+
!e co''uni(us di$$erentiae et accidentis.......................................................................1+
!e propriis di$$erentiae et accidentis...............................................................................1+
!e co''uni(us speciei et proprii...................................................................................1+
!e propriis speciei et proprii...........................................................................................1+
!e co''uni(us speciei et accidentis..............................................................................11
!e propriis speciei et accidentis......................................................................................11
!e co''uni(us proprii et accidentis..............................................................................11
!e propriis proprii et accidentis.......................................................................................11
"
,u' sit necessariu'- ,hrisaorie- et ad ea' )uae est apud Aristotele' praedica'ento-
ru' doctrina' nosse )uid genus sit et )uid di$$erentia )uid)ue species et )uid propriu'
et )uid accidens- et ad de$initionu' adsignatione'- et o'nino ad ea )uae in divisione
vel de'onstratione sunt utili hac istaru' reru' speculatione- co'pendiosa' ti(i tradi-
tione' $aciens te'pta(o (reviter velut introductionis 'odo ea )uae a( anti)uis dicta
sunt aggredi- altiori(us )uide' )uaestioni(us a(stinens- si'pliciores vero 'ediocriter
coniectans. Mo. de generi(us et specie(us illud )uide' sive su(sistunt sive in solis nu-
dis puris)ue intellecti(us posita sunt sive su(sistentia corporalia sunt an incorporalia- et
utru' separata an in sensi(ili(us et circa ea constantia- dicere recusa(o (altissi'u'
eni' est huius'odi negotiu' et 'aioris egens in)uisitionis/ illud vero )ue'ad'odu'
de his ac de propositis pro(a(iliter anti)ui tractaverint- et horu' 'a.i'e Peripatetici-
ti(i nunc te'pta(o 'onstrare.
De genere
0idetur aute' ne)ue genus ne)ue species si'pliciter dici. 1enus eni' dicitur et ali)uo-
ru' )uoda''odo se ha(entiu' ad unu' ali)uid et ad se invice' collectio/ secundu'
)ua' signi$icatione' 2o'anoru' dicitur genus- a( unius scilicet ha(itudine 3 dico au-
te' 2o'uli 3 et 'ultitudinis ha(entiu' ali)uo 'odo ad invice' ea' )uae a( illo est
cognatione' secundu' divisione' a( aliis generi(us dicta'.
!icitur aute' et aliter rursus genus )uod est uniuscuius)ue generationis principiu' vel
a( eo )ui genuit vel a loco in )uo )uis genitus est. Sic eni' 4resten )uide' dici'us a
5antalo ha(ere genus- Illu' aute' a( 6ercule- et rursus Pindaru' )uide' 5he(anu'
esse genere- Platone' vero Atheniense'/ et eni' patria principiu' est uniuscuius)ue
generationis )ue'ad'odu' pater. 6aec aute' videtur pro'ptissi'a esse signi$icatio/
2o'ani eni' )ui e. genere descendunt 2o'uli- et ,ecropidae )ui e. genere descen-
dunt ,ecropis et horu' pro.i'i. 7t prius )uide' appellatu' est genus uniuscuius)ue
generationis principiu'- dehinc etia' 'ultitudo eoru' )ui sunt a( uno principio/ ut a
2o'ulo- dividentes et a( aliis separantes- dice(a'us o'ne' illa' collectione' esse
2o'anoru' genus.
Aliter aute' rursus genus dicitur cui supponitur species- ad horu' $ortasse si'ilitudi-
ne' dictu'/ et eni' principiu' )uodda' est huius'odi genus earu' )uae su( se sunt
specieru'/ videtur etia' 'ultitudine' continere o'ne' )uae su( eo est. 5ripliciter igi-
tur cu' genus dicatur- de tertio apud philosophos ser'o est- )uod etia' descri(entes
adsignaverunt genus esse dicentes )uod de pluri(us et di$$erenti(us specie in eo )uod
)uid sit praedicatur- ut 8ani'al9. 7oru' eni' )uae praedicantur alia )uide' de uno di-
cuntur solo- sicut individua sicut Socrates et hic et hoc- alia vero de pluri(us- )ue'ad-
'odu' genera et species et di$$erentiae et propria- et accidentia co''uniter sed non
proprie alicui. 7st aute' genus )uide' ut 8ani'al9- species vero ut 8ho'o9- di$$erentia
aute' ut 8rationale9- propriu' ut 8risi(ile9- accidens ut 8al(u'9- 8nigru'9- 8sedere9.
A( his ergo )uae de uno solo praedicantur di$$erunt genera eo )uod de pluri(us adsigna-
ta praedicantur- a( his aute' )uae de pluri(us: a( specie(us )uide' )uonia' species-
etsi de pluri(us praedicantur- sed non de di$$erenti(us specie- sed nu'ero (ho'o eni'
cu' sit species de Socrate et Platone praedicatur )ui non specie di$$erunt a se invice'
sed nu'ero- ani'al vero cu' genus sit de ho'ine et (ove et e)uo praedicatur )ui di$$e-
runt a se invice' et specie )uo)ue- non nu'ero solo/ a proprio vero di$$ert genus )uo-
nia' propriu' )uide' de una sola specie- cuius est propriu'- praedicatur et de his )uae
su( una specie sunt individuis ()ue'ad'odu' risi(ile de ho'ine solu' et de particula-
ri(us ho'ini(us- genus aute' non de una specie praedicatur sed de pluri(us et di$$e-
renti(us/ a di$$erentia vero et a( his )uae co''uniter sunt accidenti(us di$$ert genus
)uonia'- etsi de pluri(us et di$$erenti(us specie praedicantur di$$erentiae et co''uniter
#
accidentia- sed non in eo )uod )uid sit praedicantur sed in eo )uod )uale )uid sit (inter-
roganti(us no(is eni' illud de )uo praedicantur haec- non in eo )uod )uid sit dici'us
praedicari sed 'agis in eo )uod )uale sit- interrogati eni' )ualis est ho'o- dici'us 8ra-
tionalis9- et in eo )uod )ualis est corvus dicitur )uonia' niger/ est aute' 8rationale9
)uide' di$$erentia- 8nigru'9 vero accidens/ )uando aute' )uid est ho'o interroga'ur-
8ani'al9 responde'us/ erat aute' ho'inis genus ani'al. ;uare 8de pluri(us praedi-
cari9 dividit genus a( his )uae de uno solo eoru' )uae sunt individua praedicantur-
8di$$erenti(us9 vero 8 specie9 separat a( his )uae sicut species praedicantur vel sicut
propria- 8in eo9 aute' 8)uod )uid sit praedicari9 dividit a di$$erentiis et co''uniter
accidenti(us )uae non in eo )uod )uid sit- sed in eo )uod )uale est vel )uoda''odo se
ha(ens praedicantur de his de )ui(us praedicantur. <ihil igitur super$luu' ne)ue 'inus
continet generis dicta descriptio.
De specie
Species aute' dicitur )uide' et de uniuscuius)ue $or'a secundu' )ua' dictu' est
8pri'u' )uide' species digna i'perio9. !icitur aute' species et ea )uae est su( ad-
signato genere- secundu' )ua' sole'us dicere ho'ine' )uide' specie' ani'alis
cu' sit genus ani'al- al(u' aute' coloris specie'- triangulu' vero $igurae specie'.
;uod si etia' genus adsignantes speciei 'e'ini'us dicentes )uod de pluri(us et di$$e-
renti(us specie in eo )uod )uid sit praedicatur- et specie' dici'us id )uod su( genere
est. <osse aute' oportet- )uonia' et genus alicuius est genus et species alicuius est spe-
cies- idcirco necesse est et in utroru')ue rationi(us utris)ue uti. Adsignant ergo et sic
specie': 8species est )uod ponitur su( genere et de )ua genus in eo )uod )uid sit prae-
dicatur9. A'plius aute' sic )uo)ue: 8species est )uod de pluri(us et di$$erenti(us nu-
'ero in eo )uod )uid sit praedicatur9/ sed haec )uide' adsignatio specialissi'ae est et
)uae solu' species est- aliae vero erunt etia' non specialissi'aru'.
Planu' aute' erit )uod dicitur hoc 'odo. In uno)uo)ue praedica'ento sunt )uaeda'
generalissi'a et rursus alia specialissi'a- et inter generalissi'a et specialissi'a alia.
7st aute' generalissi'u' )uide' super )uod nullu' ultra aliud sit superveniens genus-
specialissi'u' aute' post )uod non erit alia in$erior species/ inter generalissi'u' au-
te' et specialissi'u' et genera et species sunt eade'- ad aliud )uide' et aliud su'pta.
Sit aute' in uno praedica'ento 'ani$estu' )uod dicitur. Su(stantia est )uide' et ipsa
genus- su( hac aute' est corpus- su( corpore vero ani'atu' corpus su( )uo ani'al-
su( ani'ali vero rationale ani'al su( )uo ho'o- su( ho'ine vero Socrates et Plato et
)ui sunt particulares ho'ines. Sed horu'- su(stantia )uide' generalissi'u' est et
)uod genus sit solu'- ho'o vero specialissi'u' et )uod species solu' sit/ corpus vero
species )uide' est su(stantiae- genus vero corporis ani'ati/ et ani'atu' corpus species
)uide' est corporis- genus vero ani'alis/ ani'al aute' species )uide' est corporis ani-
'ati- genus vero rationalis/ sed rationale ani'al species )uide' est ani'alis- genus au-
te' ho'inis/ ho'o vero species )uide' est rationalis ani'alis- non aute' etia' genus
particulariu' ho'inu'- sed solu' species/ et o'ne )uod ante individua pro.i'u' est-
species erit solu'- non etia' genus. ;ue'ad'odu' igitur su(stantia )uae cu' supre-
'a sit- eo )uod nihil sit supra ea'- genus est generalissi'u'- sic et ho'o cu' sit spe-
cies post )ua' non sit alia in$erior species ne)ue ali)uid eoru' )uae possunt dividi sed
solu' individuoru' (individuu' eni' est Socrates et Plato- species erit sola et ulti'a
species et- ut dictu' est- specialissi'a. ;uae vero sunt in 'edio- eoru' )uide' )uae
supra ipsa sunt- erunt species- eoru' vero )uae post ipsa sunt- genera. ;uare haec )ui-
de' duas ha(ent ha(itudines: ea' )uae est ad superiora secundu' )ua' species ipso-
ru' esse dicuntur- et ea' )uae est ad posteriora- secundu' )ua' genera ipsoru' esse
dicuntur. 7.tre'a vero una' ha(ent ha(itudine'/ na' et generalissi'u' ad ea )uide'
=
)uae posteriora sunt ha(et ha(itudine'- cu' genus sit o'niu' id )uod est supre'u'-
ea' vero )uae est ad superiora non ha(et- cu' sit supre'u' et pri'u' principiu'/
specialissi'u' aute' una' ha(et ha(itudine'- ea' )uae est ad superiora )uoru' est
species- ea' vero )uae est ad posteriora non diversa' ha(et- sed etia' individuoru'
species dicitur (sed species )uide' individuoru' velut ea continens- species aute' su-
perioru' velut )uae a( eis continetur.
!eter'inant ergo generalissi'u' ita 8)uod- cu' genus sit- non est species9- et rursus
8supra )uod non est aliud superveniens genus9/ specialissi'u' vero 8)uod- cu' sit
species- non est genus9- et 8)uod- cu' sit species- nu')ua' dividitur in species9- et
8)uod de pluri(us et di$$erenti(us nu'ero in eo )uod )uid sit praedicatur9/ ea vero )uae
in 'edio sunt e.tre'oru' su(alterna vocant genera et species- et unu')uod)ue ipso-
ru' species esse et genus ponunt ad aliud )uide' et ad aliud su'pta/ ea vero )uae sunt
ante specialissi'a us)ue ad generalissi'u' ascendentia et genera dicuntur et species et
su(alterna genera- ut Aga'e'non Atrides et Pelopides et 5antalides et- ulti'u'- Iovis.
Sed in $a'iliis )uide' pleru')ue ad unu' reducuntur principiu'- ver(i gratia Iove'-
in generi(us aute' et specie(us non se sic ha(et/ ne)ue eni' est co''une unu' genus
o'niu' ens- nec o'nia eiusde' generis sunt secundu' unu' supre'u' genus- )ue'-
ad'odu' dicit Aristoteles- sed sint posita ()ue'ad'odu' in Praedica'entis pri'a de-
ce' genera )uasi pri'a dece' principia. 0el- si o'nia )uis entia vocet- ae)uivoce (in-
)uit nuncupa(it- non univoce/ si eni' unu' esset co''une o'niu' genus ens- univo-
ce entia dicerentur- cu' aute' dece' sint pri'a- co''unio secundu' no'en est so-
lu'- non etia' secundu' de$initionis ratione' )uae secundu' no'en est.
!ece' )uide' generalissi'a sunt- specialissi'a vero in nu'ero )uide' )uoda' sunt
non ta'en in$inito- individua aute' )uae sunt post specialissi'a in$inita sunt. ;uaprop-
ter us)ue ad specialissi'a a generalissi'is descendente' iu(et Plato )uiescere- descen-
dere aute' per 'edia dividente' speci$icis di$$erentiis/ in$inita- in)uit- reli)uenda sunt-
ne)ue eni' horu' posse $ieri disciplina'. !escendenti(us igitur ad specialissi'a ne-
cesse est dividente' per 'ultitudine' ire- ascendenti(us vero ad generalissi'a necesse
est colligere 'ultitudine' (collectivu' eni' 'ultoru' in una' natura' species est- et
'agis id )uod genus est- particularia vero et singularia se'per in 'ultitudine' e con-
trario dividunt )uod unu' est/ participatione eni' speciei plures ho'ines unus- particu-
lari(us aute' unus et co''unis plures/ divisivu' eni' est se'per )uod singulare est-
collectivu' aute' et adunativu' )uod co''une est.
Adsignato aute' genere et specie )uid est utru')ue- cu')ue sit genus unu'- species
vero pluri'ae (se'per eni' in plures species divisio generis est- genus )uide' se'per
de specie praedicatur et o'nia superiora de in$eriori(us- species aute' ne)ue de pro.i-
'o si(i genere ne)ue de superiori(us (ne)ue eni' convertitur/ oportet aute' ae)ua de
ae)uis praedicari ut hinni(ile de e)uo- aut 'aiora de 'inori(us ut ani'al de ho'ine/
'inora vero de 'aiori(us 'ini'e (ne)ue eni' ani'al dicis esse ho'ine' )ue'ad'o-
du' ho'ine' dicis esse ani'al. !e )ui(us aute' species praedicatur- de his necessa-
rio et speciei genus praedica(itur et generis genus us)ue ad generalissi'u'/ si eni' ve-
ru' est Socrate' ho'ine' dicere- ho'ine' aute' ani'al- ani'al vero su(stantia'-
veru' est ho'ine' ani'al dicere at)ue su(stantia'. Se'per eni' superiori(us de in$e-
riori(us praedicatis species )uide' de individuis praedica(itur- genus aute' et de spe-
cie et de individuo- generalissi'u' aute' et de genere (et de generi(us si plura sint 'e-
dia et su(alterna et de specie et de individuo. !icitur eni' generalissi'u' )uide' de
o'ni(us su( se generi(us specie(us)ue et de individuis- genus aute' )uod ante specia-
lissi'u' est de o'ni(us specialissi'is et de individuis- solu' aute' species de o'ni -
(us individuis- individuu' aute' de uno solo particulari (individuu' aute' dicitur So-
crates et hoc-al(u' et hic-veniens- ut Sophronisci $ilius- si solus ei sit Socrates $ilius.
%
Individua ergo dicuntur huius'odi )uonia' e. proprietati(us consistit unu')uod)ue
eoru' )uoru' collectio nu')ua' in alio eade' erit/ Socratis eni' proprietates nu'-
)ua' in alio )uoli(et erunt particulariu'/ hae vero )uae sunt ho'inis (dico aute' eius
)ui est co''unis proprietates erunt eaede' in pluri(us- 'agis aute' et in o'ni(us
particulari(us ho'ini(us in eo )uod ho'ines sunt.
,ontinetur igitur individuu' )uide' su( specie- species aute' su( genere/ totu' eni'
)uidda' est genus- individuu' aute' pars- species vero et totu' et pars (sed pars
)uide' alterius- totu' aute' non alterius sed aliis/ parti(us eni' totu' est. !e genere
)uide' et specie- et )uid generalissi'u' et )uid specialissi'u' et )uae genera eade'
et species sunt- )uae etia' individua- et )uot 'odis genus et species dicatur- su$$icienter
dictu' est.
De differentia
!i$$erentia vero co''uniter et proprie et 'agis proprie dicatur. ,o''uniter )uide'
di$$ere alteru' altero dicitur )uod alteritate )uada' di$$ert )uocu')ue 'odo vel a se
ipso vel a( alio/ di$$ert eni' Socrates Platone alteritate et ipse a se vel puero vel ia' vi -
ro vel $aciente ali)uid vel )uiescente- et se'per in ali)uo 'odo ha(endi alteritati(us.
Proprie aute' di$$ere alteru' altero dicitur )uando insepara(ili accidenti altero di$$ert/
insepara(ile vero accidens est ut nasi curvitas- caecitas oculoru'- cicatri. cu' e. vulne-
re o(calluerit. Magis proprie di$$ere alteru' altero dicitur )uando speci$ica di$$erentia
distiterit- )ue'ad'odu' ho'o a( e)uo speci$ica di$$erentia di$$ert rationali )ualitate.
>niversaliter ergo o'nis di$$erentia alteratu' $acit cuili(et adveniens/ sed ea )uae est
co''uniter et proprie alteratu' $acit- illa aute' )uae est 'agis proprie aliud. !i$$eren-
tiaru' eni' aliae )uide' alteratu' $aciunt- aliae vero aliud/ illae )uide' )uae $aciunt
aliud- speci$icae vocantur/ illae vero )uae alteratu'- si'pliciter di$$erentiae (ani'ali
eni' di$$erentia adveniens rationalis- aliud $ecit et specie' ani'alis $ecit/ illa vero )uae
est 'ovendi- alteratu' solu' a )uiescente $ecit/ )uare haec )uide' aliud- illa vero alte-
ratu' solu' $ecit. Secundu' igitur aliud $acientes- divisiones $iunt a generi(us in spe-
cies et de$initiones adsignantur )uae sunt e. genere et huius'odi di$$erentiis/ secundu'
aute' eas )uae solu' alteratu' $aciunt- alteratio sola consistit et ali)uo 'odo se ha(en-
di per'utationes. A superiori(us ergo rursus inchoanti dicendu' est di$$erentiaru' alias
)uide' esse separa(iles alias vero insepara(iles/ 'overi eni' et )uiescere et sanu' es-
se et aegru' et )uaecu')ue his pro.i'a sunt separa(ilia sunt- at vero a)uilu' esse vel
si'u' vel rationale vel inrationale insepara(ilia. Insepara(iliu' aute' aliae )uide'
sunt per se aliae vero per accidens/ na' rationale per se inest ho'ini- et 'ortale et dis-
ciplinae esse percepti(ile- at vero a)uilu' esse vel si'u' secundu' accidens et non per
se. Illae igitur )uae per se sunt- in su(stantiae ratione accipiuntur et $aciunt aliud/ illae
vero )uae secundu' accidens- nec in su(stantiae ratione dicuntur nec $aciunt aliud- sed
alteratu'. 7t illae )uide' )uae per se sunt non suscipiunt 'agis et 'inus- illae vero
)uae per accidens (vel si insepara(iles sint intentione' recipiunt et re'issione'/ na'
ne)ue genus 'agis et 'inus praedicatur cuius $uerit genus- ne)ue generis di$$erentiae
secundu' )uas dividitur/ ipsae eni' sunt )uae uniuscuius)ue ratione' de$initione'
co'plent- esse aute' unicui)ue unu' et ide' ne)ue intentione' ne)ue re'issione'
suscipiens est- a)uilu' aute' esse vel si'u' vel coloratu' ali)uo 'odo et intenditur et
re'ittitur. ,u' igitur tres species di$$erentiae considerentur- et cu' hae )uide' sint se-
para(iles illae vero insepara(iles- et rursus insepara(iliu' cu' hae )uide' sint per se
illae vero per accidens- rursus earu' )uae sunt per se di$$erentiaru' aliae )uide' sunt
secundu' )uas dividi'us genera in species- aliae vero secundu' )uas haec )uae divisa
sunt speci$icantur/ ut- cu' per se di$$erentiae o'nes huius'odi sint ani'alis- ani'ati et
sensi(ilis- rationalis et inrationalis- 'ortalis et in'ortalis- ea )uide' )uae est ani'ati et
6
sensi(ilis di$$erentia- constitutiva est su(stantiae ani'alis (est eni' ani'al su(stantia
ani'ata sensi(ilis- ea vero )uae est 'ortalis et in'ortalis di$$erentia et rationalis et in-
rationalis- divisivae sunt ani'alis di$$erentiae (per eas eni' genera in species dividi-
'us. Sed hae )uide' )uae divisivae sunt di$$erentiae generu'- co'pletivae $iunt et
constitutivae specieru'. !ividitur eni' ani'al rationali et inrationali di$$erentia- et rur-
sus 'ortali et in'ortali di$$erentia/ sed ea )uae est rationalis di$$erentia et 'ortalis- con-
stitutivae $iunt ho'inis- rationalis vero et i''ortalis dei- illae vero )uae sunt inrationa-
lis et 'ortalis- inrationa(iliu' ani'aliu'. Sic etia' et supre'ae su(stantiae cu' divisi-
va sit ani'ati et inani'ati di$$erentia- et sensi(ilis et insensi(ilis- ani'ata et sensi(ilis
congregatae ad su(stantia' ani'al per$ecerunt. ;uonia' ergo eaede' ali)uo 'odo
)uide' acceptae $iunt constitutivae- ali)uo 'odo aute' divisivae- speci$icae o'nes vo-
cantur/ et his 'a.i'e opus est ad divisiones generu' et de$initiones- sed non his )uae
secundu' accidens insepara(iles sunt nec 'agis his )uae sunt separa(iles. ;uas etia'
deter'inantes dicunt 8di$$erentia est )ua a(undat species a genere9/ ho'o eni' a( ani-
'ali plus ha(et rationale et 'ortale. Ani'al eni' ne)ue ipsu' nihil horu' est (na' un-
de ha(e(unt species di$$erentias?/ ne)ue aute' o'nes oppositas ha(ent (na' in eode'
si'ul ha(e(unt opposita/ sed- )ue'ad'odu' pro(ant- potestate )uide' o'nes ha(ent
su( se di$$erentias- actu vero- nulla'- ac sic ne)ue e. his )uae non sunt ali)uid $it- ne-
)ue opposita circa ide' sunt. !e$iniunt aute' ea' et hoc 'odo: 8di$$erentia est )uod
de pluri(us et di$$erenti(us specie in eo )uod )uale sit praedicatur9/ rationale eni' et
'ortale- de ho'ine praedicatu' in eo )uod )uale )uidda' est ho'o dicitur- sed non in
eo )uod )uid est/ 8)uid est9 eni' 8ho'o9 interrogatis no(is conveniens est dicere 8ani-
'al9/ )uale aute' ani'al in)uisiti- )uonia' rationale et 'ortale est convenienter adsig-
na(i'us. 2e(us eni' e. 'ateria et $or'a constanti(us vel ad si'ilitudine' proportio-
ne' 'ateriae speciei)ue constitutione' ha(enti(us ()ua'ad'odu' statua e. 'ateria
est aeris- $or'a aute' $igura- sic et ho'o co''unis et specialis e. 'ateria )uide' si-
'iliter proportionaliter consistit genere- e. $or'a aute' di$$erentia- totu' aute' hoc
ani'al rationale 'ortale ho'o est )ue'ad'odu' illic statua. !escri(unt aute' huius-
'odi di$$erentia' et hoc 'odo: 8di$$erentia est )uod aptu' natu' est dividere )uae su(
eode' sunt genere9/ rationale eni' et inrationale ho'ine' et e)uu'- )uae su( eode'
sunt genere )uod est ani'al- dividunt. Adsignant aute' etia' hoc 'odo: 8di$$erentia
est )ua di$$erunt a se singula9/ na' secundu' genus non di$$erunt/ su'us eni' 'orta-
lia ani'alia et nos et inrationa(ilia- sed additu' rationa(ile separavit nos a( illis/ ratio-
na(iles su'us et nos et dii- sed 'ortale adpositu' disiun.it nos a( illis. Interius aute'
perscrutantes et speculantes di$$erentia'- dicunt non )uodli(et eoru' )uae su( eode'
sunt genere dividentiu' esse di$$erentia'- sed )uod ad esse conducit et )uod eius )uod
est esse rei pars est/ ne)ue eni' )uod aptu' natu' est navigare erit ho'inis di$$erentia-
etsi propriu' sit ho'inis/ dici'us eni' 8ani'aliu' haec )uide' apta nata sunt ad na-
vigandu'- illa vero 'ini'e9 dividentes aliis- sed aptu' natu' esse ad navigandu' non
erat co'pletivu' su(stantiae nec eius pars sed aptitudo )uaeda' eius est (idcirco )uo-
nia' non est talis )uales sunt )uae speci$icae dicuntur di$$erentiae. 7runt igitur speci$i-
cae di$$erentiae )uaecu')ue altera' $aciunt specie' et )uaecu')ue in eo )uod )uale
est accipiuntur. 7t de di$$erentiis )uide' ista su$$iciunt.
De proprio
Propriu' vero )uadri$aria' dividunt. <a' et id )uod soli alicui speciei accidit- etsi non
o'ni (ut ho'ini 'edicu' esse vel geo'etre'- et )uod o'ni accidit- etsi non soli ()ue-
'ad'odu' ho'ini esse (ipede'- et )uod soli et o'ni et ali)uando (ut ho'ini in se-
nectute canescere- )uartu' vero in )uo concurrit et soli et o'ni et se'per ()ue'ad'o-
du' ho'ini esse risi(ile/ na'- etsi non ridet- ta'en risi(ile dicitur- non )uod ia' rideat-
&
sed )uod aptus natus sit/ hoc aute' ei se'per est naturale/ et e)uo hinni(ile. 6aec au-
te' proprie do'inanter propria perhi(ent- )uonia' etia' convertuntur/ )uic)uid eni'
e)uus- et hinni(ile- et )uic)uid hinni(ile- e)uus.
De accidenti
Accidens vero est )uod adest et a(est praeter su(iecti corruptione'. !ividitur aute' in
duo- in separa(ile et in insepara(ile/ na')ue dor'ire est separa(ile accidens- nigru'
vero esse insepara(iliter corvo et Aethiopi accidit (potest aute' su(intellegi et corvus
al(us et Aethiops a'ittens colore' praeter su(iecti corruptione'. !e$initur aute' sic
)uo)ue: 8accidens est )uod contingit eide' esse et non esse9- vel 8)uod ne)ue genus
ne)ue di$$erentia ne)ue species ne)ue propriu'- se'per aute' est in su(iecto su(sis-
tens9. 4'ni(us igitur deter'inatis )uae proposita sunt- dico aute' genere- specie- di$-
$erentia- proprio- accidenti- dicendu' est )uae eis co''unia adsunt et )uae propria.
De his communibus quae assunt generi et speciei et differentiae et proprio et accidenti
,o''une )uide' o'ni(us est de pluri(us praedicari/ sed genus )uide' de specie(us et
de individuis- et di$$erentia si'iliter- species aute' de his )uae su( ipsa sunt individuis-
at vero propriu' et de specie et cuius est propriu' et de his )uae su( specie sunt indivi -
duis- accidens aute' et de specie(us et de individuis. <a')ue ani'al de e)uis et (u(us
et cani(us praedicatur )uae sunt species- et de hoc e)uo et de hoc (ove )uae sunt indivi-
dua/ inrationale vero et de e)uis et de (u(us praedicatur et de his )ui sunt particulares/
species aute'- ut ho'o- solu' de his )ui sunt particulares praedicatur/ propriu' aute'-
)uod est risi(ile- de ho'ine et de his )ui sunt particulares- nigru' aute' et de specie
corvoru' et de his )ui sunt particulares- )uod est accidens insepara(ile/ et 'overi de
ho'ine et de e)uo- )uod est accidens separa(ile- sed principaliter )uide' de individuis-
secundu' posteriore' vero ratione' de his )uae continent individua.
De communibus generis et differentiae
,o''une est aute' generi et di$$erentiae continentia specieru'/ continet eni' et di$$e-
rentia species- etsi non o'nes )uot genera/ rationale eni'- etia' si non continet ea )uae
sunt inrationa(ilia ut genus )ue'ad'odu' ani'al- sed continet ho'ine' et deu' )uae
sunt species. 7t )uaecu')ue praedicantur de genere ut genus- et de his )uae su( ipso
sunt specie(us praedicantur/ )uae)ue de di$$erentia praedicantur ut di$$erentiae- et de ea
)uae e. ipsa est specie praedica(untur. <a'- cu' sit genus ani'al- non solu' de eo
praedicantur ut genus su(stantia et ani'atu'- sed etia' de his )uae sunt su( ani'ali
specie(us o'ni(us praedicantur haec us)ue ad individua/ cu')ue sit di$$erentia rationa-
lis- praedicatur de ea ut di$$erentia id )uod est 8ratione uti9- non solu' de eo )uod est
rationale- sed etia' de his )uae sunt su( rationali specie(us praedica(itur 8ratione uti9.
,o''une aute' est et pere'pto genere vel di$$erentia si'ul peri'i )uae sunt su( ipsis
sunt/ )ue'ad'odu'- si non sit ani'al- non est e)uus ne)ue ho'o- sic- si non sit ratio-
nale- nullu' erit ani'al )uod utatur ratione.
De propriis generis et differentiae
Propriu' aute' generis est de pluri(us praedicari )ua' di$$erentia et species et pro-
priu' et accidens/ ani'al eni' de ho'ine et e)uo et ave et serpente- )uadrupes vero de
solis )uattuor pedes ha(enti(us- ho'o vero videtur de solis individuis- et hinni(ile de
e)uo et de his )ui sunt particulares/ et accidens si'iliter de pauciori(us. 4portet aute'
di$$erentias accipere )ui(us dividitur genus- non eas )uae co'plent su(stantia' generis.
A'plius genus continet di$$erentia' potestate/ ani'alis eni' hoc )uide' rationale est-
*
illud vero inrationale. A'plius genera )uide' priora sunt his )uae sunt su( se positis
di$$erentiis propter )uod si'ul )uide' eas au$ert- non aute' si'ul au$ertur (su(lato
eni' ani'ali au$ertur rationale et inrationale- di$$erentiae vero non au$erunt genus
(na'- si o'nes interi'antur- ta'en su(stantia ani'ata sensi(ilis su(intellegi potest
)uae est ani'al. A'plius genus )uide' in eo )uod )uid est- di$$erentia vero in eo )uod
)uale )uidda' est- )ue'ad'odu' dictu' est- praedicatur. A'plius genus )uide'
unu' est secundu' una')ua')ue specie' (ut ho'inis id )uod est ani'al- di$$eren-
tiae vero pluri'ae (ut rationale- 'ortale- 'entis et disciplinae percepti(ile )ui(us a(
aliis di$$ert. 7t genus )uide' consi'ile est 'ateriae- $or'ae vero di$$erentia. ,u' au-
te' sint et alia co''unia et propria generis et di$$erentiae- nunc ista su$$iciant.
De communibus generis et speciei
1enus aute' et species co''une )uide' ha(ent de pluri(us ()ue'ad'odu' dictu'
est praedicari/ su'atur aute' species ut species et non etia' ut genus- si $uerit ide'
species et genus. ,o''une aute' his est et priora esse eoru' de )ui(us praedicantur et
totu' )uidda' esse utru')ue.
De propriis generis et speciei
!i$$ert aute' eo )uod genus )uide' continet species su( se- species vero continentur et
non continent genera/ in pluri(us eni' genus )ua' species est (genera eni' praeiacere
oportet et $or'ata speci$icis di$$erentiis per$icere species- unde et priora sunt naturaliter
genera et si'ul interi'entia- sed )uae non si'ul interi'antur. 7t species )uide' cu'
sit- est et genus- genus vero cu' sit non o'nino erit et species. 7t genera )uide' univo-
ce de specie(us praedicantur- species vero de generi(us 'ini'e. A'plius )uide' gene-
ra a(undant earu' )uae su( ipsis sunt specieru' continentia- species vero generi(us
a(undant propriis di$$erentiis. A'plius ne)ue species $iet u')ua' generalissi'u' ne-
)ue genus specialissi'u'.
De communibus generis et proprii
1eneris aute' et proprii co''une )uide' est se)ui species (na'- si ho'o est- ani'al
est- et- si ho'o est- risi(ile est- et ae)ualiter praedicari genus de specie(us et propriu'
de his )uae illo participant (ae)ualiter eni' et ho'o et (os ani'al- et ,ato et ,icero
risi(ile. ,o''une aute' et univoce praedicari genus de propriis specie(us et propriu'
)uoru' est propriu'.
De propriis generis et proprii
!i$$ert aute' )uonia' genus )uide' prius est- posterius vero propriu' (oportet eni'
esse ani'al- dehinc dividi di$$erentiis et propriis. 7t genus )uide' de pluri(us specie-
(us praedicari- propriu' vero de una sola specie cuius est propriu'. 7t propriu' )ui-
de' conversi' praedicatur cuius est propriu'- genus vero de nullo conversi' praedica-
tur (na' ne)ue si ani'al est- ho'o est- ne)ue si ani'al est- risi(ile est/ sin vero ho'o-
et risi(ile est- et e converso. A'plius propriu' o'ni speciei inest cuius est propriu' et
uni et se'per- genus vero o'ni )uide' speciei cuius $uerit genus et se'per- non aute'
soli. A'plius species )uide' intere'ptae non si'ul interi'unt genera- propria vero in-
tere'pta si'ul interi'unt )uoru' sunt propria- et his )uoru' sunt propria intere'ptis
et ipsa si'ul interi'untur.
9
De communibus generis et accidentis
1eneris vero et accidentis co''une est de pluri(us ()ue'ad'odu' dictu' est praedi-
cari sive separa(iliu' sit sive insepara(iliu'/ et eni' 'overi de pluri(us- et nigru' de
corvis et ho'ini(us et Aethiopi(us et ali)ui(us inani'atis.
De propriis generis et accidentis
!i$$ert aute' genus accidente )uonia' genus ante species est- accidentia vero specie-
(us in$eriora sunt/ na' si etia' insepara(ile su'atur accidens- sed ta'en prius est illud
cui accidit )ua' accidens. 7t genere )uide' )uae participant ae)ualiter participant- ac-
cidente vero non ae)ualiter/ intentione' eni' et re'issione' suscipit accidentiu' par-
ticipatio- generu' vero 'ini'e. 7t accidentia )uide' in individuis principaliter su(sis-
tunt- genera vero et species naturaliter priora sunt individuis su(stantiis. 7t genera )ui-
de' in eo )uod )uid est praedicantur de his )uae su( ipsis sunt- accidentia vero in eo
)uod )uale ali)uid est vel )uo'odo se ha(eat unu')uod)ue/ 8)ualis est9 eni' 8Aethi-
ops9 interrogatus dicis 8niger9- et )ue'ad'odu' se Socrates ha(eat- dicis )uonia'
sedet vel a'(ulat. 1enus vero )uo aliis )uattuor di$$erat dictu' est. ,ontingit aute' et-
ia' unu')uod)ue alioru' di$$ere a( aliis )uattuor- ut- cu' )uin)ue )uide' sint- unu'
aute' a( aliis )uattuor di$$erat- )uater )uin)ue (viginti $iant o'nes di$$erentiae/ sed-
se'per posteriori(us enu'eratis et secundis )uide' una di$$erentia superatis (propterea
)uonia' ia' su'pta est- tertiis vero dua(us- )uartis vero tri(us- )uintis vero )uattuor-
dece' o'nes $iunt ()uattuor- tres- duae- una. 1enus eni' di$$ert di$$erentia et specie et
proprio et accidenti/ )uattuor igitur sunt o'nes di$$erentiae. !i$$erentia vero )uo di$$ert
genere dictu' est )uando )uo di$$erret genus a( ea dice(atur/ relin)uitur igitur )uo di$-
$erat specie et proprio et accidente dicere- et $iunt tres. 2ursus species )uo )uide' di$$e-
rat a di$$erentia dictu' est )uando )uo di$$erret specie di$$erentia dice(atur- )uo aute'
di$$ert species genere dictu' est )uando )uo di$$erret genus specie dice(atur/ reli)uu'
est igitur ut )uo di$$erat proprio et accidente dicatur/ duae igitur etia' istae sunt di$$e-
rentiae. Propriu' aute' )uo di$$erat accidente relin)uitur- na' )uo specie et di$$erentia
et genere di$$ert praedictu' est in illoru' ad ipsu' di$$erentia. ;uattuor igitur su'ptis
generis ad alia di$$erentiis- tri(us vero di$$erentiae- dua(us aute' speciei- una aute'
proprii ad accidens- dece' erunt o'nes/ )uaru' )uattuor )uae erant generis ad reli)ua
superius de'onstravi'us.
De communibus differentiae et speciei
,o''une ergo di$$erentiae et speciei est ae)ualiter participari/ ho'ine eni' ae)ualiter
participant particulares ho'ines et rationali di$$erentia. ,o''une vero est et se'per
adesse his )uae participant/ se'per eni' Socrates rationalis et se'per Socrates ho'o.
De propriis differentiae et speciei
Propriu' aute' di$$erentiae )uide' est in eo )uod )uale sit praedicari- speciei vero in
eo )uod )uid est/ na'- et si ho'o velut )ualitas accipiatur- non si'pliciter erit )ualitas
sed secundu' id )uod generi advenientes di$$erentiae ea' constituerunt. A'plius di$$e-
rentia )uide' in pluri(us saepe specie(us consideratur ()ue'ad'odu' )uadrupes in
pluri(us ani'ali(us specie di$$erenti(us- species vero in solis his )uae su( specie sunt
individuis est. A'plius di$$erentia pri'a est a( ea specie )uae est secundu' ipsa'/ si-
'ul eni' a(latu' rationale interi'it ho'ine'- ho'o vero intere'ptus non au$ert ratio-
nale- cu' sit deus. A'plius di$$erentia )uide' co'ponitur cu' alia di$$erentia (rationa-
le eni' et 'ortale co'positu' est in su(stantia ho'inis- species vero speciei non co'-
1+
ponitur ut gignat ali)ua' alia' specie' ()uida' eni' e)uus cuida' asino per'iscetur
ad 'uli generatione'- e)uus aute' si'pliciter asino nu')ua' conveniens per$iciet
'ulu'.
De communibus differentiae et proprii
!i$$erentia vero et propriu' co''une )uide' ha(ent ae)ualiter participari a( his )uae
eoru' participant/ ae)ualiter eni' rationalia rationalia sunt et risi(ilia risi(ilia sunt. 7t
se'per et o'ni adesse co''une utris)ue est/ sive eni' curtetur )ui est (ipes- non su(-
stantia' peri'it- sed ad )uod natu' est se'per dicitur/ na' et risi(ile- eo )uod natu'
est ha(et id )uod est se'per- sed non eo )uod se'per rideat.
De propriis differentiae et proprii
Propriu' aute' di$$erentiae est )uonia' haec )uide' de pluri(us specie(us dicitur sae-
pe (ut rationale de ho'ine et deo- propriu' vero in una sola specie cuius est propriu'.
7t di$$erentia )uide' illis est conse)uens )uoru' est di$$erentia- sed non convertitur-
propria vero conversi' praedicantur )uoru' sunt propria idcirco )uonia' convertuntur.
De communibus differentiae et accidentis
!i$$erentiae aute' et accidenti co''une )uide' est de pluri(us dici- co''une vero ad
ea )uae sunt insepara(ilia accidentia se'per et o'ni(us adesse/ (ipes eni' se'per ad-
est o'ni(us corvis- et nigru' esse si'iliter.
De propriis differentiae et accidentis
!i$$erunt aute' )uonia' di$$erentia )uide' continet et non continetur (continet eni'
rationalitas ho'ine'- accidentia vero )uoda' )uide' 'odo continent eo )uod in
pluri(us sint- )uoda' vero 'odo continentur eo )uod non unius accidentis suscepti(ilia
sunt su(iecta sed pluri'oru'. 7t di$$erentia )uide' inintendi(ilis est et inre'issi(ilis-
accidentia vero 'agis et 'inus recipiunt. 7t inper'istae )uide' sunt contrariae di$$e-
rentiae- 'ista vero contraria accidentia. 6uius'odi )uide' co''uniones et proprie-
tates di$$erentiae et ceteroru' sunt- species vero )uo )uide' di$$erat a genere et di$$e-
rentia dictu' est in eo )uod dice(a'us )uo genus di$$ert ceteris et )uo di$$erentia di$-
$erret ceteris.
De communibus speciei et proprii
Speciei aute' et proprii co''une est de se invice' praedicari/ na'- si ho'o- risi(ile
est- et si risi(ile- ho'o est (risi(ile vero )uonia' secundu' id )uod natu' est dicitur-
saepe ia' dictu' est/ ae)ualiter eni' sunt species his )uae eoru' participant et pro-
pria )uoru' sunt propria.
De propriis speciei et proprii
!i$$ert aute' species proprio )uonia' species )uide' potest et aliis genus esse- pro-
priu' vero et aliaru' specieru' esse i'possi(ile est. 7t species )uide' ante su(sistit
)ua' propriu'- propriu' vero postea $it in specie/ oportet eni' ho'ine' esse ut sit
risi(ile. A'plius species )uide' se'per actu adest su(iecto- propriu' vero ali)uando
potestate/ ho'o eni' se'per actu est Socrate- non vero se'per ridet )ua'vis sit natus
se'per risi(ilis. A'plius )uoru' ter'ini di$$erentes- et ipsa sunt di$$erentia/ est aute'
speciei )uide' su( genere esse et de pluri(us et di$$erenti(us nu'ero in eo )uod )uid
est praedicari et cetera huius'odi- proprii vero )uod est soli et se'per et o'ni adesse.
11
De communibus speciei et accidentis
Speciei vero et accidentis co''une )uide' est de pluri(us praedicari/ rarae vero aliae
sunt co''unitates propterea )uonia' pluri'u' a se distant accidens et cui accidit.
De propriis speciei et accidentis
Propria vero utrius)ue sunt- specie )uide' in eo )uod )uid est praedicari de his )uoru'
est species- accidentis aute' in eo )uod )uale )uidda' est vel ali)uo 'odo se ha(ens/
et una')ua')ue su(stantia' una )uide' specie participare- pluri(us aute' accidenti-
(us et separa(ili(us et insepara(ili(us/ et species )uide' ante su(intellegi )ua' acci-
dentia vel si sint insepara(ilia (oportet eni' esse su(iectu' ut illi ali)uid accidat- acci-
dentia vero posterioris generis sunt et adventiciae naturae. 7t speciei )uide' participatio
ae)ualiter est- accidentis vero- vel si insepara(ile sit- non ae)ualiter/ Aethiops eni' alio
Aethiope ha(e(it colore' vel intentu' a'plius vel re'issu' secundu' nigritudine'.
2estat igitur de proprio et accidenti dicere/ )uo eni' propriu' specie et di$$erentia et
genere di$$ert- dictu' est.
De communibus proprii et accidentis
,o''une aute' proprii et insepara(ilis accidentis est )uod praeter ea nu')ua' con-
sistant illa in )ui(us considerantur/ )ue'ad'odu' eni' praeter risi(ile non su(sistit
ho'o- ita nec praeter nigredine' su(sistit Aethiops/ et )ue'ad'odu' se'per et o'ni
adest propriu'- sic et insepara(ile accidens.
De propriis proprii et accidentis
!i$$erunt aute' )uonia' propriu' uni soli speciei adest ()ue'ad'odu' risi(ile ho'i-
ni- insepara(ile vero accidens- ut nigru'- non solu' Aethiopi sed etia' corvo adest et
car(oni et e(ano et )ui(usda' aliis. ;uare propriu' conversi' praedicatur de eo cuius
est propriu' et est ae)ualiter- insepara(ile vero accidens conversi' non praedicatur. 7t
proprioru' )uide' ae)ualis est participatio- accidentiu' vero haec )uide' 'agis- illa
vero 'inus. Sunt )uide' etia' aliae co''unitates vel proprietates eoru' )uae dicta
sunt- sed su$$iciunt etia' haec ad discretione' eoru' co''unitatis)ue traditione'.