Filosoferen met kinderen

Doelstellingen, motivatie en opzet van project

Witte de Withs educatieafdeling start in het teken van Morality een serie gesprekken waarin met
basisschoolleerlingen van groep 3-4 gefilosofeerd wordt over morele kwesties.

Morality is het leidmotief van Witte de Withs jaarprogramma 2009 - 2010. Dit veelomvattende
project bestaat uit een dynamisch geheel van onder andere vijf tentoonstellingen, een interactief
webplatform, een filmprogramma, een performancecyclus, een symposium en een publicatie.
Omdat moraliteit een thema is waarover iedereen een mening heeft, vormt het een unieke en
interessante ingang voor een divers en spannend educatief programma.

Het filosofieproject past goed binnen dit programma omdat het ons in staat stelt om door middel
van gesprekken kennis en ideeën uit te wisselen. Witte de Withs educatieprogramma is er in het
algemeen op gericht om op gelijk niveau te communiceren met participanten; om met hen van
gedachten te wisselen en zo tot meer kennis en verdieping te komen.

Filosoferen of het stellen van filosofische vragen is bij kleine kinderen iets vanzelfsprekends.
Deze eigenschap willen we gebruiken in dit project. Moraliteit is een begrip waarvoor geen
eenduidige definitie te vinden is en het leent zich er dan ook uitstekend voor om kritisch
benaderd en onderzocht te worden. Het project richt zich met name op de sociale filosofie en
houdt zich bezig met de vraag naar het ontstaan, de zin en het wezen van onze maatschappij:
maken kleren een jongen of een meisje? Hoe ben ik geworden wie ik ben? Ben ik uniek? Kunnen
we mensen vervangen door robotten? Is het zielig om een vis te houden in een kom? Waarom
voeren mensen oorlog? Het zijn vragen die veel kinderen al vanuit zichzelf stellen en waar vaak
niet direct een ondubbelzinnig antwoord op te geven is.

Witte de With is benieuwd wat de belevingswereld, spontaniteit en eerlijkheid van kinderen ons
kan leren over een complex begrip als moraliteit en zien dit filosofieproject dan ook als een
inhoudelijke aanvulling op de doorlopende discussies en standpunten van verschillende groepen
en individuen binnen het Morality project. Anderzijds kan het filosoferen de kinderen helpen bij
het kritisch leren denken, hun eigen mening onder woorden te brengen en te ontdekken hoe
verschillend mensen denken. Door deze dubbele lading – het wederzijds leren – zien wij dit als
een bijzonder project.

De filosofische gesprekken worden opgenomen op video en worden naderhand in kernachtige

fragmenten op het Morality webplatform naar buiten gebracht.

Het project wordt verder vormgegeven door samenwerking met verschillende partners; door hun
kennis en creatieve input toe te passen. In deze eerste fase wordt gezocht naar partners met wie
wij het concept verder kunnen uitwerken en vervolgens uitvoeren. Op dit moment is er contact
met de PABO van de Hogeschool Rotterdam om te gaan samen werken met derde- en
vierdejaars studenten. Daarnaast wordt een geoefend filosoof bij het project betrokken en
worden een jonge filmmaker gevraagd het project vast te leggen.

Uitwerking van het project

Het is de bedoeling dat de filosofische gesprekken worden voorbereid en vormgegeven door een
filosoof in samenwerking met een aantal PABO studenten. Zij zullen ook gezamenlijk in de
praktijk met de kinderen werken en filosoferen.

Om de uitkomsten van de gesprekken te bewaren en te tonen aan publiek, wordt er tijdens het
project gefilmd door professionele, jonge filmmakers. Samen met hen wordt er gezocht naar
creatieve en interessante vormen om de boodschap van de kinderen zo goed mogelijk vast te
leggen. De kinderen mogen daarbij niet geremd worden in de vrijheid van spreken. De
registraties van deze gesprekken zullen via Witte de With Morality platform openbaar worden
voor een groter publiek.

Voorafgaand worden de PABO studenten voorbereid op de filosofische gesprekken. In een

aantal workshops krijgen zij een inleiding op filosofie en hen wordt geleerd hoe een filosofisch
groepsgesprek gevoerd kan worden. Het is de bedoeling dat de studenten leren om de kinderen
open te benaderen en hen niet in een denkrichting te sturen: alles kan gedacht en gezegd
worden, alles is goed.

Doelgroep
- De filosofische gesprekken zullen plaatsvinden met basisschoolleerlingen van groep 3 – 4,
leeftijd van 5 – 7 jaar.
- Een andere doelgroep is in feite de derde- of vierdejaars PABO student.

Verwacht aantal deelnemers

De filosofische gesprekken vinden in klasverband plaats op nog te bepalen basisscholen in
Rotterdam. Gedacht wordt nu aan 3 – 4 scholen, waarbij er met groep 3 en 4 wordt gefilosofeerd.
In een klas zitten gemiddeld 25 leerlingen. Er zijn dus ongeveer 150 leerlingen betrokken bij het
project.

Medewerkers en andere betrokkenen

- Witte de With: Belinda Hak (educatie curator), Justa van den Bulk (stagiaire educatie, student
kunstgeschiedenis) en Anne van Oppen (stagiaire educatie, student docentenopleiding
beeldende kunst).
- Vijf tot zes PABO studenten. Een aanspreekpunt/overlegpartner van de PABO.
- Een professionele filosoof. Bijvoorbeeld Rob Wijnberg http://www.robwijnberg.nl/.
- Contactpersonen/leerkrachten van de meewerkende basisscholen.
- Filmmakers Bieke Versloot en Lieke Pruijssen (van Veldwerk).

Doelstellingen voor het project

Kinderen:
- Bewust maken van hun vermogen tot filosoferen, hun gedachten en mening verwoorden en
kritisch nadenken.
- De ruimte geven om op speelse en creatieve wijze hun denkbeelden te uiten.
- Plezier ondervinden in het gezamenlijk denken en praten over één vraag.

PABO studenten:
- Een aanvulling geven op hun curriculum
- Nieuwe ervaringen en inzichten meegeven met betrekking tot kinderen en onderwijs.
- Kennis laten maken met filosofie en hoe toe te passen voor zichzelf en later in de klas.

Witte de With:
- Verschillende gespecialiseerde partijen nauw laten samenwerken voor een goed resultaat.
- De doelgroep (tijdelijk) verbreden met primair onderwijs en inzicht krijgen in de morele
belevingswereld van jonge kinderen.
- Het begrip moraliteit verbreden en verhelderen.
- De uitkomsten van de gesprekken publiceren op het webplatform voor een gevarieerde content
en een breder publiek.

Tijdsplanning
December 2009 t/m februari 2010
Voorbereidingsfase
- Ontwikkelen van het concept.
- Zoeken en samenbrengen van verschillende partijen/partners.
- Extra fondsen aanvragen.

Maart 2010
Training en praktisch plan van aanpak
- Voorbereiding/opleiding PABO studenten op filosofie en het voeren van filosofische gesprekken
(2 á 3 workshopsessies).
- Praktische uitwerking en voorbereiding van het project door filosoof en studenten (o.a. 1 á 2
bijeenkomsten).

April en mei 2010

Uitvoerende fase
- Filosofische gesprekken voeren op de basisscholen.
- Registratie van de gesprekken door de filmmakers.

Mei t/m juni 2010

- Filmmontage.
- Plaatsen van de registraties op het Morality webplatform.

Eventuele bijlagen
- Document over het gehele Morality project (anders kijk op www.wdw.nl).

© Witte de With, Centrum voor Hedendaagse Kunst

Belinda Hak (belinda@wdw.nl) en Justa van den Bulk (justa@wdw.nl)