Sie sind auf Seite 1von 29

Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !

"le#
AP$NT%& D% '(A&%&.
'AP)T$(* I+. %( D%R%',* '*(%'TI!* D%( TRA-A.*.
&ecci/n 0.2. (a organi#aci/n 1indical.
*b1er2acione1 pre2ia13
1. Para a eaboracn de este apunte se ha tomado como base a
estructura y agunas notas de as respectvas sesones de curso de
Derecho de Traba|o de a Profesora Irene Ro|as Mo, mpartdas en aos
acadmcos anterores.
2. Estos apuntes han sdo eaborados para e estudo de Captuo IX (E
Derecho Coectvo de Traba|o) de curso de Derecho de Traba|o de
Profesor Rodrgo Paomo Vez y, asmsmo, para e estudo de os
egresados que optan por rendr e examen de grado de Derecho de
Traba|o a n de acceder a a Lcencatura en Cencas |urdcas de a
Unversdad de Taca.
SUMARIO.
1. Antecedentes generaes.
a. Un antecedente conceptua prevo: a nocn "sndcato".
b. La naturaeza |urdca de sndcato.
c. E derecho de sndcacn.
2. E derecho de sndcacn y a estructura sndca.
a. Panteamento: os dstntos nvees de a organzacn sndca.
b. La sndcazacn de prmer grado: sndcatos nomnados e nnomnados.
c. La sndcazacn de segundo y tercer grado: federacones,
confederacones y centraes sndcaes.
3. Consttucn y estatutos de as organzacones sndcaes.
a. Requstos para a consttucn de organzacones sndcaes.
b. Estatutos sndcaes.
4. E derecho de aacn sndca.
a. Concepto.
b. Caracterstcas de a aacn sndca.
5. Los derechos de representacn y accn sndca.
a. Panteamento.
b. Las asambeas sndcaes.
c. E drectoro sndca.
d. Otras formas de representacn sndca.
6. Fnadades de as organzacones sndcaes.
7. E derecho de asocacn de os funconaros pbcos.
1. ANT%'%D%NT%& 4%N%RA(%&.
a. $n antecedente conceptual pre2io3 la noci/n 51indicato6.
Etmogcamente, a raz de a paabra sindicato derva de a voz sndico,
que a su vez procede de grego syndikos, vocabo con e que se desgnaba a a
persona encargada de representar os ntereses de un grupo de ndvduos. De
1
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
esta manera, puede advertrse que e trmno retuvo, en as enguas romances,
e concepto de representacn y procuracn.
Ahora ben, a paabra sindicato encuentra su orgen prxmo en a
traduccn de trmno francs syndicat, que se utzaba como snnmo de
toda organzacn o asocacn de traba|adores
1
.
En a actuadad, se pantean mtpes dencones que evdencan que
no exste una acepcn nca y unversa de sndcato. Sn embargo, nos parece
que a dencn que entrega e profesor MANUEL ALONSO GARCA dbu|a a
esenca de a nsttucn; a saber, "sndcato es toda asocacn de traba|adores
o de empresaros de carcter profesona y permanente, consttuda con nes
de representacn y defensa de os ntereses de a profesn, y snguarmente
para a reguacn coectva de as condcones de traba|o"
2
.
Por su parte, y en trmnos ms ampos, e profesor GAMONAL dene a
sndcato como "toda agrupacn de traba|adores o empeadores, ms o menos
permanente, con mras a a defensa de sus ntereses profesonaes coectvos"
3
.
De esta manera, se ncorpora a a nocn funcona de sndcato tanto a as
agrupacones transtoras de traba|adores
4
como a as asocacones de
empeadores, cuya naturaeza tambn se consdera sndca, aunque de
respuesta frente a a organzacn de os traba|adores.
Vae a a pena, a este respecto, una prevencn. La expresn sndcato
suee usarse en un sentdo ampo, como snnmo de toda organzacn
sndca. Sn embargo, debe tenerse presente que su acepcn ms restrngda
se reserva para as organzacones sndcaes de base o de prmer grado,
excuyendo a as federacones, confederacones, centraes y otras asocacones
sndcaes nnomnadas.
Fnamente - sn desconocer que e derecho coectvo de traba|o
consdera una vsn ms ampa, que pretende abarcar todo e fenmeno
sndca - cabe seaar que desde una perspectva |urdca forma se ha
seaado que a dencn de sndcato es asunto de derecho postvo, ya que
en tmo trmno depender de acance precso que cada egsacn e d a a
expresn
5
.
b. (a naturale#a jur7dica del 1indicato.
1
En este sentdo, vase: Cabaneas de Torres, Guermo. Dcconaro de Derecho Labora.
Edtora Heasta, Argentna. 2001. P. 596 y ss.
2
Ctado por Thayer Artega, Wam; Novoa Fuenzada, Patrco. Manua de Derecho de Traba|o.
Tomo I: Generadades Derecho Coectvo de Traba|o (en adeante: Manual, Tomo I). Edtora
|urdca de Che. Cuarta Edcn, 2002. P. 208.
3
Gamona Contreras, Sergo. Derecho Coectvo de Traba|o (en adeante: Derecho Colectivo).
Edtora LexsNexs, Che. 2004. P. 103.
4
Nuestro actua ordenamento |urdco abora permte que coacones transtoras de
traba|adores puedan negocar coectvamente. Eo ha sdo banco de fuertes crtcas de un
ampo sector de a doctrna, toda vez que dchas agrupacones transtoras son certamente
susceptbes de mayor nuenca patrona, desprotegndose en dentva a os traba|adores que
as componen.
5
En este sentdo, vase: Gamona. Derecho Colectivo. P. 105. Thayer y Novoa. Manual, Tomo I. P.
209.
2
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
Los sndcatos, entenddos segn su concepcn ampa, son reconocdos
genrcamente por a Consttucn como grupos o cuerpos ntermedos de a
socedad. En este sentdo, e Estado os reconoce, os ampara y es garantza a
adecuada autonoma para cumpr sus nes especcos
6
. En efecto, as
organzacones sndcaes se consttuyen como agrupacones ntermedas, que
se ubcan entre e ndvduo y e Estado con e ob|etvo de representar os
ntereses caracterstcos de mbto ndustra contemporneo
7
.
En esta msma perspectva, cabe ndcar que a travs de os sndcatos
os traba|adores y traba|adoras cumpen funcones y satsfacen necesdades
que asadamente no pueden cumpr n satsfacer. Por eo, seaan os
profesores THAYER y NOVOA, "a funcn de Estado es respetar e sndcato,
auxaro en cuanto no pueda desenvoverse sn su ayuda; pero no sustturo n
absorbero"
8
.
Ahora ben, ms a de su reconocmento y amparo consttucona como
cuerpos ntermedos, cuestn caracterstca de una socedad purasta y
democrtca, se dscute a naturaeza pbca o prvada de as organzacones
sndcaes. Pese a que reconocemos que se trata de una cuestn que
dfcmente se puede zan|ar en abstracto, toda vez que est fuertemente
vncuada a a conguracn |urdca que e otorgue a sndcato cada
ordenamento |urdco
9
, creemos que stos tenen una sonoma propa. En
efecto, pensamos que se trata de organzacones a as cuaes se es reconoce
personadad |urdca y que pretenden e me|oramento y desarroo soca de
os traba|adores, a quenes representan no ndvdua, sno coectvamente, con
facutades que exceden a as de un mandato cv. Asmsmo, no puede
concebrsees n como entdades con nes de ucro n como organsmos a|enos
a as venta|as patrmonaes.
Sn embargo, hay autores que sostenen que e n nmedato de
sndcato es a defensa y promocn de os ntereses econmcos y socaes
concernentes a una categora de traba|adores, es decr, tenen un nters
coectvo, pero prvado. Partendo de esa constatacn, arman que e sndcato
es - |urdcamente habando - una asocacn de derecho prvado, sn per|uco
de su pape como actor o fuerza soca reconocdo por a propa Consttucn.
c. %l derecho de 1indicaci/n.
c.1. Concepto genrco. En una prmera aproxmacn, puede seaarse
que e derecho de sndcacn es un derecho de contendo compe|o, toda vez
que nvoucra e derecho de consttur sndcatos (bertad de consttucn) y e
derecho de aarse y desaarse de eos (bertad de aacn y
desaacn)
10
.
6
Artcuo 1 ncso tercero de a Consttucn.
7
En este sentdo, vase: Gamona. Derecho Colectivo. P. 107.
8
Thayer y Novoa. Manual, Tomo I. P. 216.
9
Recurdese que ncuso se dscute a ubcacn de Derecho de Traba|o dentro de derecho
pbco o de derecho prvado.
3
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
E profesor FRANCISCO TAPIA expca que "se trata de un derecho
sub|etvo abora de rango consttucona reconocdo a os traba|adores
dependentes y autnomos, por e que pueden consttur organzacones
sndcaes o aarse a eas en conformdad a a ey y e|ercer os derechos que
de eo emanan, en e mbto ndvdua como coectvo"
11
. De esta manera, e
autor rearma e carcter compe|o de este derecho, a postuar que no se
agota en a consttucn de una determnada organzacn o en a aacn o
desaacn, sno que de dchas accones derva una sere de derechos
nseparabes, como os que rgen a reacn entre e aado y a organzacn,
o aqueos que resutan propos de a organzacn democrtca y que se
expresan en a vountad coectva.
c.2. Ttuardad. Respecto de a ttuardad de este derecho, puede
seaarse, en genera, que e actua modeo normatvo reconoce este derecho a
os traba|adores de sector prvado y de as empresas de Estado. En efecto, e
artcuo 212 de Cdgo de Traba|o reconoce e derecho de consttur, sn
autorzacn preva, as organzacones sndcaes que estmen convenentes,
con a soa condcn de su|etarse a a ey y a os estatutos de as msmas, a os
sguentes traba|adores:
- Traba|adores de sector prvado.
- Traba|adores de as empresas de Estado, cuaquera sea su
naturaeza |urdca. Sn embargo, e artcuo 217 de Cdgo de
Traba|o, |unto con dsponer que os funconaros de as empresas de
Estado dependentes de Mnstero de Defensa Nacona o que se
reaconen con e Goberno a travs de dcho Mnstero podrn
consttur organzacones sndcaes, adverte que dcho derecho se
estabece sn per|uco de as normas sobre negocacn coectva
contendas en e Lbro IV
12
.
Tambn, de acuerdo a artcuo 216 etra c) de Cdgo de Traba|o, que
dene e sndcato de traba|adores ndependentes, son ttuares de derecho de
sndcacn aqueos traba|adores que no dependen de empeador aguno.
Por su parte, a Ley N 19.296/1994, estabec normas sobre
asocacones de funconaros de a Admnstracn de Estado. Como se
estudar uego, e artcuo prmero de esta ey reconoce a os traba|adores de
a Admnstracn de Estado, ncudas as muncpadades, e derecho de
consttur, sn autorzacn preva, as asocacones de funconaros que estmen
convenentes, con a soa condcn de su|etarse a a ey y a os estatutos de as
msmas. Esta msma norma excuye de su mbto de apcacn a as Fuerzas
Armadas, y a as Fuerzas de Orden y Segurdad Pbca.
Por tmo, a este respecto, cabe ndcar que para e e|ercco de este
derecho deben cumprse os requstos de fondo y de forma que estabece a
10
E profesor Francsco Tapa sostene que as bertades de consttucn y aacn sndca son
as manfestacones orgnaras de derecho de sndcacn. En este sentdo, vase: Tapa
Guerrero, Francsco. Sndcatos en e Derecho Cheno de Traba|o (en adeante: Sindicatos).
Edtora LexsNexs, Che. 2005. P. 264.
11
En este sentdo, vase: Tapa. Sindicatos. P. 263. Asmsmo, recurdese que e artcuo 19 N 19
de a Consttucn reconoce este derecho.
12
Vase e artcuo 304 de Cdgo de Traba|o. Esta norma mantene a restrccn reatva a a
negocacn coectva de estos traba|adores.
4
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
ey y as dsposcones estatutaras correspondentes. Con todo, dchos
requstos no pueden entrabar a esenca de derecho de sndcacn.
2. %( D%R%',* D% &INDI'A'I8N 9 (A %&TR$'T$RA &INDI'A(.
a. Planteaiento3 lo1 di1tinto1 ni2ele1 de la organi#aci/n
1indical.
E actua modeo normatvo pantea tres nvees o grados de organzacn
sndca, a saber:
Prmer grado o base
- Sndcatos nomnados (de empresa, nterempresa, de
traba|adores ndependentes y de traba|adores
eventuaes o transtoros).
- Sndcatos nnomnados (no estn expresamente
reguados en e Cdgo).
- Agrupacones transtoras de traba|adores que
negocan coectvamente (artcuos 314 bs y 315 de
Cdgo de Traba|o).
Segundo grado Federacones y confederacones.
Tercer grado Centraes Sndcaes.
Como puede observarse, e prmer grado de a estructura sndca est
consttudo por os sndcatos de base, que son os que se forman por os
traba|adores y en os cuaes se produce una reacn drecta entre stos y a
organzacn. En efecto, os traba|adores so pueden aarse - drectamente -
a organzacones sndcaes de base.
A dferenca de os sndcatos de base, en os grados superores de
organzacn sndca no exste reacn drecta con e traba|ador
13
, ya que en
dchos casos e derecho de sndcacn tene una dmensn coectva. En
efecto, as organzacones de segundo y tercer grado so pueden constturse
por otras organzacones sndcaes
14
.
Desde otra perspectva, se dstngue entre e sndcasmo horzonta y
vertca. E prmero asoca a traba|adores de un msmo oco, traba|o o
profesn, a nve oca, regona o nacona. E sndcasmo vertca, en cambo,
agrupa a traba|adores de una msma actvdad econmca, sector o empresa,
sn que mporte su oco o profesn
15
.
b. (a 1indicali#aci/n de prier grado3 1indicato1 noinado1 e
innoinado1.
b.1. Sndcatos nomnados. Son aqueos sndcatos de base de expresa
conguracn ega, es decr, estn expresamente contempados en e Cdgo
de Traba|o (artcuo 216); a saber:
b.1.1. De acuerdo a a undad de contratacn, a ey reconoce
expresamente os sguentes sndcatos:
13
Savo en e caso especa de artcuo 267 de Cdgo de Traba|o, que permte estabecer a
cadad de benecaro de a federacn a traba|ador que perde su empeo.
14
En este sentdo, vase: Tapa. Sindicatos. P. 276.
15
En este sentdo, vase: Gamona. Derecho Colectivo. Pp. 121 y 122.
5
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
- Sindicatos de empresa. Es e que agrupa a traba|adores de una
msma empresa
16
.
- Sindicato interempresa. Es e que agrupa a traba|adores de dos o
ms empeadores dstntos.
b.1.2. De otra parte, segn a naturaeza de vncuo abora, e egsador
reconoce expresa conguracn a os sguentes sndcatos:
- Sindicato de trabajadores independientes. Es e que agrupa a
traba|adores que no dependen de empeador aguno. E|. dueos de
taxs coectvos o comercantes de feras bres.
- Sindicato de trabajadores eventuales o transitorios. Es aque
consttudo por traba|adores que reazan abores ba|o dependenca o
subordnacn en perodos cccos o ntermtentes. Ntese que se
trata de una organzacn sndca permanente, por o que no deben
confundrse con as agrupacones transtoras de traba|adores que
so se renen para negocar coectvamente.
De estos sndcatos nomnados, e nco que en a readad puede
negocar coectvamente es e de empresa, ya que so a nve de empresa y
dentro de un procedmento de negocacn coectva regada se estabece e
deber de negocar. Respecto de os otros, gua tenen otros derechos (E|.
fuero).
b.2. Sndcatos nnomnados. Son aqueas organzacones sndcaes que
no hacen referenca a os tpos sndcaes egamente estabecdos, es decr,
surgen en un mbto de pena autonoma, no desgnado prevamente por a ey,
que corresponde a que os propos traba|adores han dendo
17
.
En concreto, e encabezado de artcuo 216 de Cdgo de Traba|o
estabece que as organzacones sndcaes se constturn y denomnarn en
consderacn a os traba|adores que aen. Agrega que "podrn, entre otras,
constturse as sguentes", dando a entender que pueden constturse as
organzacones sndcaes que os traba|adores estmen pertnentes
18
. En este
sentdo, e actua modeo normatvo permte consttur organzacones de
carcter terrtora, de actvdad u oco, o en base a a dentdad de su
contraparte, como puede ocurrr con traba|adores que presten servcos para
un grupo econmco
19
.
Los sndcatos nnomnados - tambn denomnados sndcatos de pena
autonoma - son fruto de a segunda reforma abora (Ley N 19.759). Ahora
ben, sn desconocer e avance que sgnca su reconocmento haca a pena
expresn de a bertad sndca, nos parece que an resta camno por recorrer
16
A este respecto, tnganse presentes as sguentes consderacones: 1. Lo estudado sobre e
concepto de empresa en e Derecho de Traba|o, y especamente os probemas que pantea a
referenca de egsador a a individualidad legal determinada; y 2. Lo dspuesto en os artcuos
219 y 226 de Cdgo de Traba|o.
17
En este sentdo, vase: Tapa. Sindicatos. Pp. 275 y 276.
18
En este msmo sentdo, e artcuo 212 de Cdgo de Traba|o estabece que os traba|adores
de sector prvado y de as empresas de Estado, cuaquera sea su naturaeza |urdca, tenen
derecho de consttur, sn autorzacn preva, as organzacones sndcaes que estimen
convenientes, con a soa condcn de su|etarse a a ey y a os estatutos de as msmas.
19
En este sentdo, vase: Tapa. Sindicatos. P. 277 y ss.
6
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
en e efectvo reconocmento de os derechos sndcaes de estas
organzacones
20
.
c. (a 1indicali#aci/n de 1egundo : tercer grado3 federacione1,
confederacione1 : centrale1 1indicale1.
En e segundo grado de a estructura sndca se encuentran as
federacones y confederacones sndcaes. Una ederaci!n es a unn de tres o
ms sndcatos, mentras que una conederaci!n es a unn de tres o ms
federacones o de vente o ms sndcatos (artcuo 266 de Cdgo de Traba|o).
Por su parte, en e vrtce superor de a estructura sndca se
encuentran as centrales sindicales. E egsador dene centra sndca como
toda organzacn nacona de representacn de ntereses generaes de os
traba|adores que a ntegren, de dversos sectores productvos o de servcos,
consttuda ndstntamente por confederacones, federacones o sndcatos,
asocacones de funconaros de a admnstracn cv de Estado y de as
muncpadades, y asocacones gremaes consttudas por personas naturaes,
segn o determnen sus propos estatutos (E|. e Coego de Profesores est
aado a a CUT). Pueden aarse tambn organzacones de pensonados que
gocen de personadad |urdca, en a forma y con as prerrogatvas que os
respectvos estatutos estabezcan (artcuo 277 de Cdgo de Traba|o).
;. '*N&TIT$'I8N 9 %&TAT$T*& D% (A& *R4ANI<A'I*N%&
&INDI'A(%&.
a. Re=ui1ito1 para la con1tituci/n de organi#acione1 1indicale1.
La ey se encarga de reguar os requstos para a consttucn de
organzacones sndcaes, os cues pueden agruparse en dos categoras
prncpaes:
- Exgencas prevas: asambea consttuyente y qurum de
consttucn.
- Exgencas posterores: procedmento y formadades para a
obtencn de personadad |urdca.
Como se desprende de o anteror, esta reguacn pretende, por un ado,
otorgar certeza en a conformacn de a vountad coectva de os traba|adores
y, por otro, a g obtencn de personadad |urdca
21
.
a.1. Exgencas prevas: a asambea consttuyente y e qurum de
consttucn. E prmer requsto para a consttucn de una organzacn
sndca consste en a ceebracn de una asambea consttuyente, con a
debda asstenca de un mnstro de fe (de acuerdo a o que dspone e artcuo
218 de Cdgo de Traba|o), en a cua se aprueben os estatutos de a
organzacn y se e|a a prmer drectoro, evantando un acta de todo o
obrado. Para dchos efectos, debe prepararse un proyecto de estatuto que se
20
No queda caro s son apcabes a os sndcatos nnomnados as normas apcabes a as
restantes organzacones sndcaes, taes como as reatvas a su consttucn, fuero, permsos,
etc. En este sentdo, vase: Tapa. Sindicatos. Pp. 282 y 283. Gamona. Derecho Colectivo. P. 123.
21
En este sentdo, vase: Gamona. Derecho Colectivo. P. 142.
7
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
somete a aprobacn de a asambea. Asmsmo, cabe recordar que os
traba|adores que concurren a a consttucn de un sndcato nomnado gozan
de fuero abora en conformdad a a ey (artcuo 221 de Cdgo de Traba|o).
En cuanto a a eeccn de prmer drectoro sndca, e artcuo 237 de
Cdgo de Traba|o estabece que sern canddatos todos aqueos traba|adores
que concurran a a asambea consttutva y que cumpan con os requstos para
ser drector sndca
22
. E nmero de drectores sndcaes depender de
nmero de traba|adores aados a a respectva organzacn, segn dene
expresamente e egsador (artcuo 235 de Cdgo de Traba|o).
Una vez ceebrada a asambea consttutva, y dentro de os tres das
hbes aboraes sguentes, e drectoro sndca debe comuncar por escrto a
a admnstracn de a empresa a reazacn de a asambea, a nmna de
drectoro y quenes dentro de gozan de fuero (artcuo 225 de Cdgo de
Traba|o).
Ahora ben, respecto de os qurum de consttucn de un sndcato,
debe estarse a as regas estabecdas por os artcuos 227 y 228 de Cdgo
de Traba|o. En efecto, os sndcatos de empresa o de estabecmento de
empresa deben observar os sguentes qurum:
- La consttucn de un sndcato en una empresa que tenga ms de 50
traba|adores, y en a cua e"ista un sndcato vgente, requere de un
mnmo de 25 traba|adores que representen, a o menos, e 10% de
tota de os que presten servcos en ea.
- La consttucn de un sndcato en una empresa que tenga ms de 50
traba|adores, y en a cua no e"ista un sndcato vgente, requere a
menos de 8 traba|adores, debendo competar e qurum ndcado en
a rega anteror en e pazo de un ao
23
. S no cumpe este requsto,
caducar su personadad |urdca por e soo mnstero de a ey.
- La consttucn de un sndcato en una empresa que tenga 50
traba|adores o menos requere de un mnmo de 8 traba|adores
24
.
- S a empresa tene ms de un estabecmento, tambn pueden
consttur sndcato os traba|adores de cada uno de eos, con un
mnmo de 25 traba|adores que representen, a o menos, e 30% de
os traba|adores de dcho estabecmento.
- Sn per|uco de as regas anterores, cuaquera sea e porcenta|e que
representen, pueden consttur sndcato 250 o ms traba|adores de
una msma empresa.
De otra parte, para formar un sndcato nterempresa, de traba|adores
ndependentes o de traba|adores eventuaes o transtoros, se requere de
concurso mnmo de 25 traba|adores
25
. Esta msma rega debe apcarse para a
consttucn de un sndcato nnomnado.
22
De esta manera, se coge que no se presenta una sta de canddatos.
23
Se trata de una norma promocona de a organzacn sndca, en cuanto reba|a os qurum de
consttucn en aqueos casos en que no hay representacn sndca efectva.
24
Lo que se pretende es potencar a formacn de sndcatos en as pequeas empresas, an
cuando e tope de ocho traba|adores puede ser todava excesvo.
25
Es decr, respecto de os referdos sndcatos so se atende a una representatvdad de
naturaeza numrca, mas no porcentua.
8
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
a.2. Exgencas posterores: procedmento y formadades para a
obtencn de personadad |urdca. E drectoro sndca eecto en a asambea
debe depostar en a Inspeccn de Traba|o e acta orgna de consttucn de
sndcato y dos copas de sus estatutos certcadas por e mnstro de fe
actuante, dentro de pazo de 15 das contados desde a fecha de a asambea.
Con eo, a Inspeccn de Traba|o nscrbr a a organzacn en e
regstro de sndcatos que eva a efecto. De esta forma, desde e depsto e
sndcato adquere personadad |urdca
26
. S no se reaza e depsto antes
seaado dentro de pazo ega, debe reazarse una nueva asambea
consttutva (artcuo 222 de Cdgo de Traba|o).
La Inspeccn de Traba|o puede, dentro de pazo de 90 das corrdos
contados desde a fecha de depsto de acta, formuar observacones a a
consttucn de sndcato s fata cumpr agn requsto para constturo o s
os estatutos no se a|ustan a derecho. Cuando eo ocurre, e sndcato tene dos
opcones, conforme a o dspuesto por e artcuo 223 de Cdgo de Traba|o:
- Subsanar os vcos dentro de pazo de 60 das contados desde su
notcacn, o
- Dentro de msmo pazo, recamar de as observacones ante e
|uzgado competente, ba|o apercbmento de tener por caducada su
personadad |urdca por e soo mnstero de a ey.
La ey dspone que e drectoro de as organzacones sndcaes se
entender facutado para ntroducr en os estatutos as modcacones que
requera a Inspeccn de Traba|o o, en su caso, e trbuna que conozca de a
recamacn respectva.
Por tmo, cabe seaar que as regas para a consttucn de
organzacones sndcaes de segundo y tercer grado son smares,
modcndose certamente os qurum (artcuo 288 de Cdgo de Traba|o).
b. %1tatuto1 1indicale1.
b.1. Concepto. Adems de con|unto de prescrpcones heternomas de
dversa |erarqua que condcona e actuar de as organzacones sndcaes en
nuestro pas
27
, stas deben someterse a un ordenamento nterno, que emana
de a propa organzacn en e e|ercco de a autonoma sndca.
En este sentdo, e estatuto de una organzacn sndca es a normatva
genera, abstracta y obgatora que aprueba una organzacn sndca para
regr su funconamento nterno y e comportamento de sus asocados,
cuaquera que sea su case, y os derechos y obgacones que meden entre e
sndcato y cada uno de sus aados. La ey abora prescrbe que os estatutos
sern pbcos.
26
Recurdese o dspuesto en e ncso segundo de artcuo 19 N 19 de a Consttucn.
27
Prncpamente dado por a Consttucn y e Cdgo de Traba|o.
9
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
b.2. Contendo
28
. E artcuo 231 de Cdgo de Traba|o estabece e
contendo mnmo de estatuto de una organzacn sndca
29
. En efecto,
dspone que ste debe contempar "os requstos de aacn, de desaacn
y os derechos y obgacones de sus membros, os requstos para ser eegdo
drgente sndca, os mecansmos de modcacn de estatuto o de fusn de
sndcato, e rgmen dscpnaro nterno y a case y denomnacn de
sndcato que o dentque, que no podr sugerr e carcter de nco o
excusvo".
E egsador abora agrega que e estatuto debe dsponer os resguardos
para que os socos puedan e|ercer su bertad de opnn y su derecho a votar.
Asmsmo, deben determnar e nmero de drectores y os rganos encargados
de vercar os procedmentos eectoraes y os actos que deban reazarse a
n de expresar a vountad coectva, sn per|uco de aqueos actos en que a
ey o os propos estatutos requeran a presenca de un mnstro de fe. Lo
propo dspone para a reguacn de os mecansmos de contro y de cuenta
anua de drectoro sndca, y de as meddas de garanta de os aados de
acceso a a nformacn y documentacn sndca.
La omsn de cuaquera de estas mencones puede ser observada por a
Inspeccn de Traba|o uego de depsto de os estatutos, de acuerdo con e
procedmento y as consecuencas ya vstas.
Por su parte, a reforma de os estatutos est reguada en e artcuo 233
de Cdgo de Traba|o y, en trmnos generaes, se remte a as normas de
procedmento dadas para a consttucn de un sndcato. De esta manera, e
estatuto reformado debe ser depostado en a Inspeccn de Traba|o, entdad
que efectuar e correspondente contro de egadad.
>. %( D%R%',* D% A?I(IA'I8N &INDI'A(.
a. 'oncepto.
E derecho de aacn sndca forma parte de derecho genrco de
sndcacn y consste en e derecho de os traba|adores - y de sus
organzacones -de ncorporarse y de permanecer en a organzacn sndca
de su eeccn, con os derechos, prerrogatvas, obgacones y mtacones de
sstema ega y estatutaro que rge a organzacn respectva.
28
Los artcuos 231a 233 bs de Cdgo de Traba|o se reeren a a reguacn de os estatutos
sndcaes.
29
E estabecmento de un contendo mnmo para os estatutos sndcaes no mpca
necesaramente una vuneracn de a bertad sndca de regamentacn. En este sentdo, e
Comt de Lbertad Sndca de a OIT ha sostendo que e hecho de que a egsacn nacona
prescrba a constanca de determnadas mencones en os estatutos de sndcato no voa a
bertad sndca, sempre que dcha prescrpcn tenga por ob|eto garantzar a os futuros
membros e derecho de partcpar democrtcamente, o cuando se trata de asuntos bscos que
se reeren a a exstenca de estructuras de un sndcato y a os derechos esencaes de sus
membros.
1
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
De a dencn anteror, se desprende que con e ngreso de traba|ador
a a organzacn se generan determnados efectos |urdcos. En efecto, se
converte en ttuar de os derechos y deberes que e corresponden en su
cadad de membro de a organzacn
30
.
b. 'aracter71tica1 de la a@liaci/n 1indical.
E artcuo 214 de Cdgo de Traba|o seaa que "a aacn a un
sndcato es vountara, persona e ndeegabe". De esta manera, as
caracterstcas de a aacn sndca son as sguentes:
- #oluntaria. La bertad para aarse, no aarse y desaarse de una
organzacn sndca consttuyen expresones de a bertad sndca. En este
sentdo, e artcuo 214 de Cdgo de Traba|o agrega que "nade puede ser
obgado a aarse a una organzacn sndca para desempear un empeo o
desarroar una actvdad. Tampoco podr mpedrse su desaacn"
31
.
Cabe recordar, a este respecto, que as conductas destnadas a aterar,
presonar o forzar a traba|ador en cuanto a su mtanca sndca estn
expresamente sanconadas como prctcas antsndcaes.
- $ersonal e indelegable. E acto de ncorporarse o asocarse a un
sndcato es propo e ndvdua, por o cua no puede transferrse n deegarse a
otra persona
32
. En consecuenca, os menores - que puedan ceebrar un
contrato de traba|o en conformdad a a ey - y as mu|eres casadas no
requeren de autorzacn para eo.
- %nica. Es decr, un traba|ador no puede pertenecer smutneamente a
ms de un sndcato, en funcn de un msmo empeo. Asmsmo, as
organzacones sndcaes no pueden pertenecer a ms de una organzacn de
grado superor de un msmo nve.
La ey dspone que en caso de contravencn de aguna de as
prohbcones referdas, a aacn posteror producr a caducdad de
cuaquer otra anteror, y s os actos de aacn fueren smutneos, o s no
pudere determnarse cua es e tmo, todas eas quedarn s efecto.
Dstnto es e caso de traba|ador vncuado a ms de una empresa, en
cuanto nada mpde que ngrese a una organzacn sndca en cada una de
eas
33
.
A. (*& D%R%',*& D% R%PR%&%NTA'I8N 9 A''I8N &INDI'A(.
30
En este sentdo, vase: Tapa. Sindicatos. P. 331.
31
Las msmas deas se ven reforzadas por o dspuesto en e artcuo 215 de Cdgo de Traba|o.
En este sentdo, se dscute a egadad de as cusuas estatutaras de admsn de membros y
as que se estabecen sobre desaacn. En efecto, e artcuo 231 de Cdgo de Traba|o
dspone que e estatuto de sndcato debe contempar os requstos de aacn y desaacn
de sus membros. En dentva, creemos que a vaoracn de estas cusuas debe hacerse
desde e derecho a a no dscrmnacn y os derechos que ntegran a bertad sndca.
32
En este sentdo, vase: Thayer Artega, Wam; Novoa Fuenzada, Patrco. Manua de Derecho
de Traba|o. Tomo II: Sndcatos y negocacn coectva. Los convenos 87 y 98 de a OIT y su
mpacto en a egsacn chena (en adeante: Manual, Tomo II). Edtora |urdca de Che.
Tercera Edcn, 2003. P. 28.
33
En este sentdo, vase: Tapa. Sindicatos. P. 331.
11
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
a. Planteaiento.
Una vez consttuda una organzacn sndca, su gestn es
encomendada a representantes bremente eegdos por os membros de a
organzacn. La bertad coectva de representacn es, por tanto, e derecho
de os sndcatos para eegr bremente a sus representantes, sn n|erenca de
Estado o de sus contrapartes socaes, con a nca mtacn de respetar e
prncpo democrtco
34
.
Por su parte, hemos dcho que a bertad coectva de actuacn sndca
es e derecho de as organzacones sndcaes de estructurar y evar a cabo su
propo programa de accn, en reacn con os ob|etvos de a organzacn. La
actuacn de as organzacones sndcaes comprende, entonces, as accones
reatvas a su formacn, vda y desarroo, y tambn comprende su esenca
actuacn externa: a negocacn coectva y a huega.
b. (a1 a1ablea1 1indicale1.
b.1. Concepto. La asambea sndca es e !rgano soberano de sndcato,
donde se renen perdcamente os socos a dscutr sobre as actvdades de
a organzacn
35
. En efecto, es e rgano ms representatvo de sndcato y en
radca a vountad coectva y as atrbucones para adoptar as decsones
ms crucaes acerca de a marcha de a organzacn.
b.2. Tpos de asambeas sndcaes
36
. E Cdgo de Traba|o dstngue tres
cases de asambeas: a consttutva de sndcato y as asambeas sndcaes
ordnaras y extraordnaras.
Las asambeas ordnaras se reazan con a frecuenca y en a
oportundad que |an os estatutos, y tenen como prncpa ob|etvo a
socazacn y dscusn, entre os asocados, de todas as materas de nters
respecto de a marcha de sndcato. Las asambeas extraordnaras, por su
parte, son aqueas que se reazan cada vez que o ex|an as necesdades de a
organzacn.
Las asambeas ordnaras deben ser ctadas por e presdente o por quen
determnen os estatutos. Las extraordnaras, en cambo, deben ser
convocadas por e presdente o por e 20% de os socos.
E Cdgo de Traba|o estabece, adems, que determnadas materas
necesaramente deben tratarse en asambeas extraordnaras; a saber: a
modcacn de os estatutos, a dsoucn de a organzacn y a ena|enacn
de benes races. En este tmo caso, se exge adems que a asambea sea
ctada por a drectva.
A as federacones, confederacones y centraes sndcaes se es apcan
as msmas normas.
34
En este sentdo, vase: Gamona. Derecho Colectivo. P. 169.
35
En este sentdo, vase: Gamona. Derecho Colectivo. P. 177.
36
Vanse, a este respecto, os artcuos 231 ncso segundo y 255 de Cdgo de Traba|o.
1
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
b.3. Derecho a voz y voto. Los aados tenen derecho a partcpar en as
asambeas y votar en as msmas segn estabezca e estatuto. En todo caso,
debe respetarse e prncpo democrtco y os derechos de as mnoras
37
.
c. %l directorio 1indical.
c.1. Concepto. E drectoro es e !rgano ejecutivo de sndcato, a cua a
asambea e deega - por razones prctcas y de ecenca - una sere de
funcones reaconadas con a representacn
38
, conduccn y admnstracn
39
de a organzacn.
c.2. Nmero de drectores. Generamente, e drectoro es un rgano
coegado, savo e caso de sndcatos pequeos. En efecto, de acuerdo a o
dspuesto por e ncso prmero de artcuo 235 de Cdgo de Traba|o, os
sndcatos de empresa que aen a menos de 25 traba|adores sern drgdos
por un drector.
Savo e caso excepcona recn panteado, e drectoro estar
compuesto por e nmero de drectores que estabezca e estatuto
40
.
Ahora ben, sn per|uco de o anteror, so podrn gozar de fuero
abora, y de os permsos y cencas que contempa a ey, as ms atas
mayoras reatvas, de acuerdo a a taba sguente. Los drectores que
obtengan dchas mayoras eegrn - entre eos - a Presdente, a Secretaro y
a Tesorero.
'antidad de trabajadore1 =ue
reBne el 1indicato.
NBero de directore1.
Menos de 25 1
Entre 25 y 249 3
Entre 250 y 999 5
Entre 1000 y 2999 7
3000 o ms 9
En e caso de sndcatos de empresa que tengan presenca en dos o ms
regones, e nmero de drectores se aumenta en dos, sempre que e sndcato
est formado por ms de 3000 traba|adores.
37
Los artcuos 231 ncso tercero, 268 ncso cuarto, 270 y 278 ncso segundo contempan
normas especaes sobre ponderacn de derecho a voto.
38
E drectoro representa |udca y extra|udcamente a sndcato. Asmsmo, e presdente de
sndcato est autorzado para tgar a nombre de a organzacn, con as facutades de ncso
prmero de artcuo 7 de Cdgo de Procedmento Cv (artcuo 234 de Cdgo de Traba|o).
39
A os drectores es corresponde a admnstracn de os benes que forman e patrmono de
sndcato. Eos respondern en forma sodara y hasta de a cupa eve en e e|ercco de ta
admnstracn, sn per|uco de a eventua responsabdad pena (artcuo 258 de Cdgo de
Traba|o).
40
De esta manera, desde a segunda reforma abora, os estatutos ncuso pueden |ar tantos
drectores como traba|adores aados a sndcato. Sn embargo, so gozar de os derechos de
os drectores sndcaes un nmero mtado de eos.
1
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
S e nmero de drectores en e|ercco dsmnuyere a una cantdad ta
que mpdere e funconamento de drectoro, deber procederse a una nueva
eeccn.
Es menester seaar que a composcn de a drectva sndca, con os
derechos antes seaados, se determna a a fecha de su eeccn y en funcn
de nmero de aados que tene a esa fecha, por o que carece de ncdenca
para ta efecto e hecho de que con posterordad se produzca una dsmnucn
o aumento de os respectvos socos
41
.
c.3. Duracn de mandato sndca y requstos para desempearo. Para
ser eegdo o desempearse como drector sndca, se requere cumpr con os
requstos que seaen os respectvos estatutos
42
. E cargo de drector durar
no menos de 2 n ms de 4 aos, segn determnen os estatutos, y os
drectores podrn ser reeegdos, ncuso en forma ndenda. E estatuto
determnar a forma de reempazar a drector que de|e de tener ta cadad
por cuaquer causa.
E egsador abora no ha sstematzado en un soo artcuo as causas de
cesacn en e cargo de drector, pero de a reguacn exstente se coge que
e mandato sndca puede termnar, por e|empo, por expracn de pazo
estatutaro; por muerte, ncapacdad o nhabdad de drector; por renunca a
cargo; por desaacn de sndcato; etc. Es mportante ndcar, a este
respecto, que e mandato sndca tambn puede termnar por a censura del
directorio, que puede denrse como a expresn de a vountad coectva,
radcada en a asambea, en cuya vrtud se pone trmno a as funcones de
drectoro cuando os drgentes han perddo a conanza de sus bases
43
.
c.4. Derechos de os drectores sndcaes.
Sn per|uco de os derechos que |e e estatuto respectvo, a ey
conere a os drectores sndcaes os sguentes derechos mnmos:
c.4.1. FUERO SINDICAL
44
. Recurdese que, en genera, e fuero abora es
una proteccn especa que tenen certos traba|adores y traba|adoras que
estn en una stuacn de mayor vunerabdad ante a termnacn de su
contrato de traba|o por ncatva de empeador. En efecto, os drectores de
sndcatos de base gozan de fuero abora desde a fecha de su eeccn y hasta
6 meses despus de haber cesado en su cargo, sempre que a cesacn en
no se hubese producdo por censura de a asambea sndca, por sancn
apcada por trbuna competente, en cuya vrtud deba hacer abandono de
msmo, o por trmno de a empresa (artcuo 243 ncso 1 de Cdgo de
Traba|o). Sn embargo, tratndose de drectores de sndcatos de traba|adores
41
En este sentdo, vase: Waker Errzurz, Francsco. Derecho de as Reacones Laboraes, un
derecho vvo (en adeante: Derecho de las &elaciones 'aborales). Edtora Unverstara, Che.
2003. Pp. 483.
42
Los artcuos 237, 239, 246 y 247 de Cdgo de Traba|o reguan a eeccn de drectoro
sndca.
43
En este sentdo, vase: Thayer y Novoa. Manual, Tomo II. P. 60. La censura de drectoro,
reguada prncpamente en e artcuo 244 de Cdgo de Traba|o, presenta como caracterstcas
prncpaes e hecho de no requerr causa especca (basta e acuerdo de os aados) y de
afectar a todo e drectoro, aunque a conducta que eve a a censura fuere soo de un drgente.
44
Recurdese, a este respecto, o estudado respecto de fuero sndca como mecansmo de
tutea ega de a bertad sndca. En este sentdo, vase: Paomo Vez, Rodrgo. Apuntes
Derecho de Traba|o, Utaca. N 11, 2006. P. 14 y ss.)
1
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
eventuaes o transtoros o de os ntegrantes aforados de os Comts Partaros
cuyos contratos de traba|o sean a pazo |o o por obra o servco determnado,
e fuero os amparar so durante a vgenca de dcho contrato, sn que se
requera soctar su desafuero a trmno de cada uno de eos (artcuo 243
ncso na de Cdgo de Traba|o).
Los drectores de federacones o confederacones sndcaes mantenen
e fuero de cua gozaban cuando fueron eegdos para taes cargos por todo e
perodo que dure su mandato y hasta ses meses despus de exprado e
msmo, aun cuando no conserven su cadad de drgentes sndcaes de base.
Dcho fuero se prorrogar mentras e drgente de a federacn o
confederacn sea reeecto en perodos sucesvos (artcuo 274 ncso 1 de
Cdgo de Traba|o).
Por su parte, os drgentes de centraes sndcaes mantendrn su fuero
s a momento de su eeccn como taes estaban aforados en su organzacn
de base, y en este caso procede en os msmos trmnos que os referdos para
os drectores de federacones o confederacones sndcaes. Lo msmo se apca
para os drgentes de asocacones gremaes. Respecto de drgente de una
centra, que a su vez sea drector de una asocacn de funconaros de a
admnstracn cv de Estado o de as muncpadades, gozar de
inamovilidad uncionaria durante e msmo apso que os drgentes sndcaes y
de asocacones gremaes.
Por tmo, es mportante recordar que e egsador extende e fuero
sndca a otros traba|adores que, pese a no revestr a cadad de drectores
sndcaes, asumen a representacn de ntereses coectvos frente a
empeador, quedando tambn en una poscn de mayor vunerabdad frente
a despdo. En efecto, gozan tambn de fuero sndca, en conformdad a a ey,
e deegado de persona, e deegado sndca y un representante de os
traba|adores en e Comt Partaro de Hgene y Segurdad.
c.4.2. IMPROCEDENCIA DEL IUS VARIANDI EMPRESARIAL. E ncso
segundo de artcuo 243 de Cdgo de Traba|o estabece que mentras dure e
fuero abora de os drectores sndcaes, e empeador no podr, savo caso
fortuto o fuerza mayor, e|ercer respecto de eos as facutades que estabece
e artcuo 12 de Cdgo de Traba|o.
c.4.3. PERMISOS SINDICALES. La asuncn de cargo de drector sndca
trae apare|ado un con|unto de deberes, propos de as funcones sndcaes, os
cuaes no sempre es posbe concar con as obgacones que coneva a
condcn de traba|ador. Por eo, y de acuerdo a a ey, e drector sndca goza
de un tempo abora durante a semana para dedcaro a su abor drgenca
45
.
Ahora ben, puede seaarse que e sstema de permsos sndcaes es un
caso de suspensn - ega o convencona, segn sea e caso - de a obgacn
abora
46
.
En concreto, e artcuo 249 de Cdgo de Traba|o estabece que os
empeadores deben conceder a os drectores y deegados sndcaes os
45
E Cdgo de Traba|o regua os permsos de os drectores y deegados sndcaes en os
artcuos 249 a 252. Respecto de os drectores de federacones y confederacones, se apca e
artcuo 274 de referdo cuerpo normatvo.
46
En este sentdo, vase: Thayer y Novoa. Manual, Tomo II. P. 55.
1
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
permsos necesaros para ausentarse de sus abores con e ob|eto de cumpr
sus funcones fuera de ugar de traba|o.
S e sndcato tene menos de 250 traba|adores aados, cada drector
goza de 6 horas de permso a a semana. En cambo, s e sndcato tene 250 o
ms traba|adores aados, cada drector goza de 8 horas semanaes de
permso.
Entre as caracterstcas de estos permsos pueden menconarse as
sguentes:
- Son remunerados por e sndcato respectvo, savo que se estpue
con e empeador que se har cargo de dcha remuneracn.
- Gozan de todos os derechos de proteccn que conere a ey.
- E tempo de os permsos semanaes es acumuabe por cada drector
dentro de msmo mes caendaro.
- Cada drector puede ceder a uno o ms de os restantes a totadad o
parte de tempo que e correspondere, prevo avso escrto a
empeador (artcuo 235 ncso na de Cdgo de Traba|o).
- E permso mnmo estabecdo por a ey se extender en casos de
ctacn por autordades pbcas, as que debern acredtarse
debdamente s as o exgere e empeador.
- E tempo de estos permsos se entender traba|ado para todos os
efectos egaes.
Por tmo, vae seaar que e artcuo 250 de Cdgo de Traba|o
estabece certos permsos sndcaes especaes o cencas.
d. *tra1 fora1 de repre1entaci/n 1indical.
d.1. E deegado de persona. Es un traba|ador que srve de nexo de
comuncacn entre e grupo de traba|adores que o ha eegdo y e empeador
y su persona drectvo. E deegado de persona es, adems, representante de
dcho grupo ante as autordades de traba|o
47
.
Ahora ben, en as empresas o estabecmentos en que sea posbe
consttur uno o ms sndcatos de acuerdo a artcuo 227, puede eegrse un
deegado de persona por os trabajadores que no estuvieren a(liados a
ning)n sindicato, sempre que su nmero y porcenta|e de representatvdad es
permta constturo de acuerdo con dcha norma (artcuo 302 de Cdgo de
Traba|o)
48
.
d.2. E deegado sndca. Es e traba|ador eegdo por os traba|adores
aados a un sindicato interempresa o de trabajadores eventuales o
transitorios para que os represente ante a empresa y ante a propa
organzacn sndca
49
.
47
En este sentdo, vase: Gamona. Derecho Colectivo. P. 189.
48
En a prctca, a utzacn de esta gura ha sdo escasa, o cua se debe prncpamente a que
a os traba|adores preeren consttur un sndcato a n de poder negocar coectvamente.
49
Artcuo 229 de Cdgo de Traba|o.
1
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
d.3. Comts partaros de hgene y segurdad y comts bparttos de
capactacn. La consagracn normatva de estos comts ratca a
mportanca a nteror de a empresa de materas como a segurdad e hgene
y a capactacn profesona.
S ben no pueden e|ercer agunos de os prncpaes derechos coectvos
(como e derecho a negocar coectvamente o e derecho de huega), sus
nadades se enmarcan dentro de a representacn de ntereses coectvos de
naturaeza profesona
50
.
C. ?INA(IDAD%& D% (A& *R4ANI<A'I*N%& &INDI'A(%&.
De acuerdo a su dencn esenca, as organzacones sndcaes tenen
por nadad fomentar y defender os ntereses de os traba|adores. De esta
manera, cuaquera sea e grado de a organzacn o su composcn, ea est
determnada por esa nadad esenca, sn per|uco de que a ey e estabezca
nadades especcas
51
.
Pues ben, e egsador abora dstngue dversas nadades especcas
de acuerdo a a tpooga sndca. En este sentdo, e artcuo 220 de Cdgo
de Traba|o, os prncpaes nes de as organzacones sndcaes son:
- Representar a os aados en a negocacn coectva, suscrbr
nstrumentos coectvos y vear por su cumpmento.
- Representar a os traba|adores, cuando as o requeran, en e
e|ercco de os derechos emanados de sus contratos ndvduaes de
traba|o.
- Vear por e cumpmento de as eyes aboraes y de segurdad
soca, y denuncar sus nfraccones ante as autordades pertnentes.
- Actuar como parte en os |ucos o recamacones por prctcas
deseaes o antsndcaes.
- Otros nes: ayudar a sus asocados y promover a cooperacn
mutua, estmuar a convvenca humana e ntegra y proporconares
recreacn; promover a educacn grema, tcnca y genera de sus
asocados; canazar nquetudes y necesdades de ntegracn
respecto de a empresa y de su traba|o; propender a me|oramento
de sstema de prevencn de resgos aboraes; consttur, concurrr a
a consttucn o asocarse a mutuadades, fondos, nsttucones de
carcter prevsona o de saud u otros servcos y partcpar en eos
52
;
50
En este sentdo, vase: Gamona. Derecho Colectivo. P. 194.
51
En este sentdo, vase: Tapa. Sindicatos. P. 309. Por su parte, e profesor Gamona crtca a
excesva regamentacn de as nadades de a organzacn sndca en a ey chena,
postuando que hubese bastado con seaar os nes generaes de representacn y de defensa
de os ntereses profesonaes y econmcos de sus asocados (En este sentdo, vase: Gamona.
Derecho Colectivo. P. 115).
52
A este respecto, cabe seaar que se dscute s os sndcatos pueden ser membros de
socedades comercaes. Pese a resgo de desvrtuar e verdadero sentdo de quehacer sndca,
e profesor Waker sostene una postura armatva, fundndose prncpamente en a emnacn
de a prohbcn que tenan os sndcatos de tener nes de ucro. En este sentdo, vase: Waker.
Derecho de las &elaciones 'aborales. Pp. 475 y 476.
1
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
propender a me|oramento de nve de empeo y partcpar en
funcones de coocacn de traba|adores; entre otras.
Por su parte, y sn per|uco de as nadades que e artcuo 220
reconoce a as organzacones sndcaes en genera, as federacones y
confederacones podrn prestar asstenca y asesora a as organzacones de
nferor grado que agrupen (artcuo 267 ncso prmero de Cdgo de Traba|o).
Por tmo, cabe seaar que e artcuo 284 de Cdgo de Traba|o
estabece que son nadades de as centraes sndcaes:
- Representar os ntereses generaes de os traba|adores de as
organzacones aadas ante os poderes pbcos y as
organzacones empresaraes, tanto a nve nacona como
nternacona.
- Partcpar en organsmos estataes o no estataes de carcter
nacona, regona, sectora o profesona, y abocarse a todo otro
ob|etvo o nadad que seaen sus estatutos y que se a|usten a
derecho.
En dentva, ms a de as enumeracones no taxatvas que ha
estabecdo e egsador abora, as nadades sndcaes pueden agruparse
bscamente en tres grupos: as de representacn, as de scazacn o
contro, y as de benestar, asstenca, capactacn y otras.
D. %( D%R%',* D% A&*'IA'I8N D% (*& ?$N'I*NARI*&
PE-(I'*&.
Hstrcamente, en Che se haba excudo a os funconaros pbcos y
muncpaes de derecho a consttur organzacones sndcaes. Recn en e
ao 1994 se dct a Ley N 19.296, que estabece normas sobre asocacones
de funconaros de a Admnstracn de Estado. Pues ben, e artcuo prmero
de esta ey reconoce a os traba|adores de a Admnstracn de Estado,
ncudas as muncpadades, e derecho de consttur, sn autorzacn preva,
as asocacones de funconaros que estmen convenentes, con a soa
condcn de su|etarse a a ey y a os estatutos de as msmas.
La msma norma recn ctada excuye de mbto de apcacn de a Ley
N 19.296 a as Fuerzas Armadas, a as Fuerzas de Orden y Segurdad Pbca, a
os funconaros de as empresas de Estado dependentes de Mnstero de
Defensa Nacona o que se reaconen con e Goberno a travs de ste, y
certamente a os traba|adores de as empresas de Estado que, de acuerdo con
a ey, puedan consttur sndcatos.
La reguacn que estabece a referda ey para as asocacones de
funconaros pbcos es en prncpo smar a a reguacn que entrega e
Cdgo de Traba|o respecto de as organzacones sndcaes, sendo una de as
prncpaes dferencas e hecho de que os sndcatos se consttuyen, por rega
Los profesores Thayer y Novoa, en cambo, consderan que persste en a egsacn e
carcter de entdad no ucratva de sndcato, savo para os efectos de partcpar en
nsttucones de tpo prevsona. En este sentdo, vase: Thayer y Novoa. Manual, Tomo II. P. 35 y
ss.
1
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
genera, en a empresa prvada, mentras que estas asocacones surgen en os
servcos pbcos. En efecto, y so a modo e|empar, cabe seaar que:
- Las exgencas para consttur una asocacn de funconaros pbcos
son as msmas que as que se pden para consttur un sndcato
(asambea consttutva, mnstro de fe, eeccn de drectoro y
aprobacn de os estatutos).
- Las asocacones de funconaros tenen e derecho de consttur
federacones, confederacones, centraes y organzacones
nternaconaes, as como tambn pueden aarse o desaarse de
as msmas.
- Los drectores de as asocacones de funconaros tambn gozan de
fuero (namovdad en sus cargos) y de permsos en conformdad a a
ey.
Ahora ben, es menester seaar que as asocacones de funconaros de
a Admnstracn de Estado no pueden negocar coectvamente, cuestn que
a nuestro |uco vunera e prncpo de bertad sndca y os convenos de a
OIT referentes a a matera. En concreto, e Conveno N 151/1978 de a OIT,
sobre as reacones de traba|o en a admnstracn pbca, ratcado por Che
en e ao 2000, estabece que "debern adoptarse, de ser necesaro, meddas
adecuadas a as condcones naconaes para estmuar y fomentar e peno
desarroo y utzacn de procedmentos de negocacn entre as autordades
pbcas competentes y as organzacones de empeados pbcos" (artcuo 7).
Pese a que a norma de a OIT permte certa exbdad en e derecho a
negocar coectvamente de os funconaros pbcos, en Che no se reconoce
squera dcha modadad, o cua certamente no sgnca que no exstan
conctos coectvos en este mbto
53
.
F. *R4ANI<A'I*N 9 R%PR%&%NTA'I*N '*(%'TI!A D% (*&
TRA-A.AD*R%&.
En prmer ugar hay varos conceptos que nos permten |ar e contexto
de o que habaremos y que debemos dstngur: Representacn de os
traba|adores, Partcpacn de os traba|adores, Democraca en a empresa,
Organzacn de os traba|adores y a Representatvdad sndca, trmnos que
ncuso e Cdgo vgente confunde.
Representacn de os traba|adores: Es cuaquer forma de
representacn de os ntereses de otros, os cuaes pueden ser dversos:
ntereses ndvduaes, coectvos, generaes o puraes que nvoucren a mas de
un traba|ador pero no acancen a ser coectvos. En breve es aguen que acta
por os traba|adores, que podr ser desde un abogado que representa
|udcamente e nters ndvdua de un traba|ador en |uco, hasta un sndcato
que pueda representar sus ntereses coectvos.
Partcpacn de os traba|adores: Hay una partcpacn drecta de os
traba|adores, medante organzacn o cuando fundan un concto coectvo por
53
En este msmo sentdo, vase: Waker. Derecho de las &elaciones 'aborales. Pp. 515 y ss.
1
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
e|empo. La dferenca prncpa con a representacn es que no se requere
que otra persona acte en nombre de os traba|adores, ya que puede exstr
una actuacn drecta, medante as conocdas como formas asambearas de
partcpacn, es decr os traba|adores o un grupo de traba|adores se |untan y
partcpan de aguna forma en a vda de a empresa.
Democraca en a empresa: La democraca puede ser asambeara o
medante un representante. La democraca de a empresa es a partcpacn
que puede ser o no medante representante, mas e tema de a cudadana
abora o derechos fundamentaes en a empresa.
Organzacn de os traba|adores: Para ograr que esto, es decr para
ograr que exsta democraca en a empresa, o a menos partcpacn de os
traba|adores en a msma, se exge que a parte abora se organce. Por o
tanto normamente esta organzacn es a que canaza en dentva a
partcpacn de os traba|adores y posterormente a representa ante e
empeador.
Representatvdad sndca: Se confunde a menudo con a representacn
de traba|ador. Se dferenca en que efectvamente exsta e mandato y a
egtmdad, esto es mportante sobre todo a a hora de determnar cuaes son
as funcones que e correspondern a os sndcatos, es decr a determnar s
e fruto de a accn de un sndcato representar, en trmnos estrctos, soo a
quenes estn aados a ese sndcato o podr tener efectos mas ampos. Es
decr, s ogramos armar que un sndcato es o sucentemente representatvo
es sucentemente representatvo de os ntereses de os traba|adores, sus
efectos se podrn extender mas a de sus propos aados. En nuestro
ordenamento por rega genera a ecaca es mtada, benecando as
accones de os sndcatos soo a os aados, por o que a representatvdad
sera una stuacn excepcona.
E artcuo 346 de CT contempa a posbdad que tene e empeador de
extender os nstrumentos coectvos a todos os traba|adores de a empresa,
cobrndoe as cuotas sndcaes que correspondan, o cua es un ndco de
representatvdad, por cuanto se extende e mandato a entender que hay
certa egtmzacn de a organzacn, pero es soo ndco porque
efectvamente depende de una facutad de empeador, sendo e quen
efectvamente tene a posbdad de denr o reconocer a egtmdad de os
sndcatos; una representatvdad sndca pena sera a que por e propo
mnstero de a ey hace apcabe a negocacn a os traba|adores que no
estaban orgnamente comprenddos en ea. E probema que o anteror
presenta es denr os medos para armar que efectvamente exste a
efectvdad en un caso concreto, porque as posbdades son mtpes:
-Las tasas de aacn, o cua no es vabe en nuestro pas pues e
numero de aados es ba|smo, por o que no se podra armar a egtmdad
por este medo.
-Cana de representacn untara, es decr, representantes que se egen
drectamente en a empresa y que se egen por e propo mnstero de a ey.
En e caso cheno a representatvdad sndca no es un eemento
fundamenta, mportando mucho mas a representacn propamente ta,
porque como hemos seaado a mayor parte de os derechos coectvos tenen
2
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
como sustento e mandato forma que se e da a a organzacn de os
traba|adores para e|ecutar sus funcones, sendo margnaes os enaces con a
representatvdad, como por e|empo e artcuo 346 CT y as funcones que se
e dan a as centraes sndcaes, que en dentva se es conere a
representacn de os ntereses generaes de os traba|adores mas que os
ntereses de un coectvo partcuas.
a. Organzacn de os traba|adores.
-Agrupacn de traba|adores:
Formuas de organzacn de os traba|adores hay varas, sempre se
trata de una agrupacn de traba|adores que podr ser permanente, a travs
de una determnada organzacn; o tambn formuas espontaneas de
organzacn, como os grupos que se |untan para negocar o asambeas de
traba|adores.
-Ambto en que se consttuyen:
Podrn constturse a nve terrtora: comuna, regona, sectora, etc; a
nve sectora: de determnadas empresas o ndustras (E|: traba|adores de
cobre); o en e mbto de empresa, o cua es e caso mas comn en Che.
-Segn as funcones prncpaes que tenga a organzacn de
traba|adores:
Podr ser canazar a partcpacn, es decr, de aguna forma coordnar
a partcpacn de os traba|adores dentro de a empresa, o derechamente
asumr a representacn de os ntereses coectvos dentro de a msma.
b. Partcpacn de os traba|adores.
La organzacn de os traba|adores tene a dea de nvoucrarse en a
vda de a empresa, permtendo que os traba|adores no sean soo e|ecutores
de as ordenes de empresaro, s no que tambn partcpen con e
funconamento de a empresa. En genera se podra decr que a organzacn
esta asocada a a aternatva de concto, por o tanto se asoca a meddas de
cooperacn y de coaboracn con e empresaro. La frontera de a cooperacn
con e empresaro y a bertad de os traba|adores para desempear su
acconar es compe|a, pero en prncpo a mayor partcpacn a consecuenca
debera ser menor concto coectvo, a exstr una vncuacn mas cercana de
ambos ntereses. Por o tanto se debe hacer un equbro con os poderes
|urdcos de dreccn de empresaro, as como a parte traba|adora cede su
arma de concto coectvo, e empeador debera ceder parte de su capacdad
para drgr e traba|o.
Se puede pantear a partcpacn de dversos modos, como por e|: a
travs de partcpacn nterno, ntegrndoos a os propos rganos decsoros
de a empresa; o o que es mas comn, medante partcpacn externa, es
decr que se organcen en nsttucones u rganos coectvos de organzacn
que soo nvoucran a traba|adores, es e caso de os comt de empresa y
2
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
sndcatos entre otros; puede ser tambn drecta (asambeara o ndvdua), es
decr una partcpacn ndvdua de os traba|adores en defensa de sus propos
ntereses; o ndrecta (medante representantes).
c. Formas de partcpacn segn su contendo.
Sera dverso e margen que tendrn os traba|adores para nvoucrarse
con a vda de a empresa, que podr r desde una partcpacn en a
produccn, asumendo que os traba|adores tambn son dueos, en e sentdo
de partcpacn de a empresa, de|ando de ser soo capta humano. Otra forma
es medante os derechos de nformacn y consuta.
La partcpacn tene tres nvees: E prmero Informacn, segundo a
Consuta y tercero de cogestn.
En nuestro sstema normatvo e nve 1 de os derechos de nformacn y
otros contendos bscos de a partcpacn de os traba|adores en a empresa
esta bastante mtado, es decr, os traba|adores tenen derecho a acceder a
determnada nformacn, pero excusvamente en un momento de a vda de a
empresa que es a negocacn coectva. A propsto de ese procedmento se
puede pedr a empresaro que es presente a os sndcatos determnada
nformacn de a vda econmca de a empresa. Es un derecho que se tene
soo medante organzacones sndcaes, y no e traba|ador ndvduamente
consderado, y adems soo en a negocacn coectva. Fuera de a
negocacn coectva e derecho depende de que e empresaro quera
entregar a nformacn, por o que prevamente panteamos que poda
recamarse os derechos mpctos de nformacn a partr de otras funcones
que se reconocen a os sndcatos, ntentar fundar y as recamar en sede
|ursdccona e ncuso admnstratva que exsten otros derechos adems de
este derecho expcto que es a nformacn en a negocacn coectva.
E derecho de consuta en Che no exste como ta actuamente, o mas
cercano es a compra opcn que sera una consuta de ba|o nve de
ntensdad. En agn momento se exg a consuta por os representantes de
os traba|adores y a autorzacn admnstratva para posbtar e auto
despdo, pero hoy no esta vgente. En genera a consuta dce reacn con a
posbdad de preguntares a os traba|adores de decsones mportantes que
tomara a empresa, como por e|empo e despdo coectvo o as que dervan de
formuas de contratacn coectva.
La cogestn no esta presente en nuestro ordenamento |urdco. Eso sn
pre|uco de que as socedades tenen a opcn de ncur en sus rganos
decsoros a determnados traba|adores, pero no hay normatva que o obgue.
d. Representacn de os traba|adores.
Tradconamente asocada a a dea de concto y de a contraposcn
de ntereses con e empresaro, hoy por hoy os representantes pueden
partcpar en formuas de cooperacn, como en e comt de guadad de
genero, que son formuas representatvas que tenden a cooperar en a
empresa, pero no promueven e concto.
2
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
Es una forma o tcnca de partcpacn externa e ndrecta de os
traba|adores.
Tpos de representacn:
-Representacn de contendos:
-Indvduaes: Oue exgen consentmento, excepcn por e|empo
son os casos de os procedmentos de tutea, cuando hay vuneracn de
DDFF, ya que e art. 486 e permte a os sndcatos actuar presentando ncuso
demanda, sn exgr e consentmento;
-Socaes: Es e caso tpco de nters que se representa en e
daogo soca o en as mesas trparttas de negocacn, sendo e caso
embemtco a dscusn sobre e ngreso mnmo cada ao;
-Coectvos o Profesonaes: Son aqueos ntereses que afectan a
a mayora de os traba|adores. Ese nters no necesaramente concde en un
100%, por e|empo puede buscarse dstntos ncrementos de a msma
remuneracn. Se dferenca de os puraes en que estos son os afectan a un
grupo muy determnado de una empresa pero que son varos traba|adores.
-Segn su acance:
-Genera: Es aquea que concede a una organzacn para
representar todos os ntereses coectvos de os traba|adores.
-Especazada: Se concede para determnados ntereses
coectvos, un e|empo son os rganos de representacn en matera de
segurdad e hgene en e traba|o.
-Segn su composcn:
-Puramente Labora: Como os sndcatos que estn compuestos
puramente por traba|adores.
-Mxta o con|unta: Como e caso de os comts partaros, que
tenen representantes de os traba|adores y empeadores.
-Segn su mbto de e|ercco:
-Sede |udca
-Sede Extra|udca
-Segn e rgano que a e|erce:
-Sndcaes: que son as mas extenddas.
-Untara: dervan de a propa ey, mas que de a naturaeza
sndca de as organzacones.
Cana nco es cuando hay o soo representacn Sndca o soo
representacn Untara, cuestn que es en genera muy apcabe en e caso
atnoamercano donde hay prctcamente soo Representacn Sndca;
Cana Dobe es cuando hay tanto representante untaro como
sndca. Es en estos sstemas donde hay dobe cana de representacn que
hay que tener presente cuaes son as funcones que se e reconocen a uno y a
otro representante, sendo a dstncn genera que as tcncas de
2
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
partcpacn, es decr de nformacn y consuta, se asgnen a os
representantes untaros, que no tenen partcpacn en e concto, e que se
reserva para e concto es e sndca. Sempre que hay dos canaes estn muy
nterreaconado.
e. Antecedentes Generaes.
La nocn sndcato provene de a voz grega "Syndkos", que sgncaba
representante o procurador de os ntereses de un grupo de personas.
Posterormente pasa a francs "Syndcat", que sgncaba representacn o
procuracn de ntereses aboraes. Se traspasa a casteano "Sndco" que se
mantene hasta e da de hoy para e caso de a quebra y sgue con a dea de
representante de un grupo de personas. Fnamente se ega a concepto actua:
Sndcato.
e.1. Concepto.
Sndcato segn Manue Aonso Garca: "Sndcato es toda asocacn de
traba|adores o de empresaros de carcter profesona y permanente,
consttuda con nes de representacn y defensa de os ntereses de a
profesn, y snguarmente para a reguacn coectva de as condcones de
traba|o". Esta dencn destaca como nadad de sndcato mas a de a
representacn y defensa de os ntereses coectvos, a reguacn coectva de
as condcones de traba|o.
Segn Sergo Gamona: "Toda agrupacn de traba|adores o
empeadores, mas o menos permanente, con mras a a defensa de sus
ntereses profesonaes coectvos".
e.2 Nocn Ampa de Sndcato.
Incorpora a as agrupacones transtoras de traba|adores y a as
asocacones de empeadores; y se hace snnma de toda organzacn
sndca. Esto quere decr que cuando se haba de sndcato en genera se
comprende a os sndcatos de prmer nve, federacones sndcaes,
confederacones sndcaes y centraes sndcaes.
Perspectva |urdca: En dentva sndcato ser o que a ey dga que es
sndcato, pues a dencn de sndcato es asunto de derecho postvo, ya que
en utmo termno depender de acance precso que cada egsacn e de a a
expresn.
f. Naturaeza |urdca de os Sndcatos.
Son cuerpos medos de a socedad, se ubcan entre e ndvduo y e
estado con e ob|etvo de representar os ntereses caracterstcos de mbto
ndustra contemporneo. E estado os reconoce, os ampara y es garantza a
adecuada autonoma para cumpr sus nes especcos, a travs de eos os
traba|adores cumpen funcones y satsfacen necesdades que asadamente no
pueden cumpr n satsfacer.
2
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
La dstncn entre Derecho Pubco y Prvada es un poco obsoeta y no
exste un acuerdo sobre a cua pertenece e Derecho de Sndcazacn.
Fnamente se asume que no corresponde n a una, n a otra, s no como un
rea separada.
g. Derecho de Sndcacn
Se puede encontrar tambn como Derecho de Sndcazacn. E
concepto genrco dce que es un derecho de contendo compe|o, que
nvoucra prmero e derecho de consttur sndcatos y uego e derecho de
aarse y desaarse de sndcatos ya consttudos, o que o converte en un
derecho de contendo compe|o.
Segn Francsco Tapa se trata de un derecho sub|etvo abora de rango
consttucona que facuta para consttur organzacones sndcaes o aarse a
eas en conformdad a a ey, y e|ercer os derechos que de eos emanan, en e
mbto ndvdua como en e coectvo.
g.1 Ttuardad.
Segn e artcuo 212: os traba|adores dependentes de sector prvado;
os traba|adores de as empresas de estado con as mtacones de 217 y 304
respecto de os traba|adores de empresas de Estado que dependen de
Mnstero de defensa o que se reaconan con e goberno a travs de ese
mnstero, que efectvamente tenen derecho de sndcacn, pero no pueden
e|ercer e derecho de negocacn coectva, es decr se es reconoce e prmer
derecho, pero no os derechos de accn sndca; os traba|adores
ndependentes, concretamente hay una posbdad de sndcato nomnado de
216 tera c), que es e sndcato de traba|adores ndependentes; y os
funconaros de a admnstracn de Estado conforme a a ey N 19.296/1994,
pero que en estrcto rgor no se haba de sndcato s no de asocacn de
asocacones de funconaros pbcos.
g.2 Estructura Sndca
Nvees de organzacn sndca en nuestro pas:
-1er Grado o Base: -Sndcatos Nomnados: Aqueos denomnados
dentro de Cdgo de Traba|o
-Sndcatos Innomnados: Aqueos que no
pertenecen a as categoras de Cdgo de
Traba|o
-Agrupacones transtoras de traba|adores que
negocan coectvamente: Aparecen despus de
as reformas aboraes de a Concertacn
-2do Grado: -Federacones
-Confederacones
-3er Grado: -Centraes Sndcaes
2
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
1er Grado: Sndcatos de Base, hay una reacn drecta entre os
traba|adores y sus respectvas organzacones. Savo o dspuesto en e art. 267
que permte estabecer a cadad de benecaro de a federacn a traba|ador
que perde su empeo.
Formas de Sndcasmo:
-Horzonta: agutna a traba|adores de a msma categora o
traba|o.
-Vertca: agrupa a todos os traba|adores de una msma empresa.
Sndcatos Nomnados (216 CT):
-Sndcatos de Empresa
-Sndcatos Interempresa
-Sndcatos de Traba|adores Independentes
-Sndcatos de Traba|adores Eventuaes o Transtoros
Sobre os Sndcatos de Empresa debe remtrse a a dscusn de
art. 3 sobre e concepto ega de empresa y apcar as normas especaes de
219 y 226 CT.
Sobre os Sndcatos de Traba|adores Eventuaes o Transtoros no
debe confundrse con os grupos de traba|adores que se agrupan
transtoramente para negocar coectvamente.
De os Sndcatos Nomnados, e nco que en readad puede
negocar coectvamente es e de empresa, pues se e reconoce e deber de
negocar a propsto de a negocacn coectva regada, sn per|uco de que
os todos os dems sndcatos de base tengan otros derechos sndcaes.
Sndcatos Innomnados (212 y 216 CT)
Son todos os que no son nomnados. Surgen en un mbto no desgnado
prevamente por a ey, que corresponde a que os propos traba|adores han
dendo. Son fruto de a segunda reforma abora.
2do Grado: No hay asocacn drecta, as que se aan son as propas
organzacones de traba|adores, en caso de as federacones os sndcatos de
base y de as confederacones os sndcatos de base o federacones de
traba|adores. E cdgo en e art. 266 se reere a as federacones, que son a
unn de tres o mas sndcatos, y as confederacones que son a unn de tres
o mas federacones o, vente o mas sndcatos.
3er Grado: No hay asocacn drecta, se pante por a asocacn de
base. Esta regado en e art. 277. Toda centra sndca, tene que
necesaramente tener un carcter nacona, e cua no tene dencn en a
norma. Se puede reazar una dencn consderando que va por dos camnos:
2
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
1 Por nvoucrar a menos dos regones de pas.
2 Porque os ntereses que representen o os sndcatos que estn
en a zona sean dversos.
3 Integra tanto a os sectores pbcos como a os prvados.
4 ntegra tanto a sector actvo de a economa (traba|adores en
e|ercco), como a sector pasvo de a economa (pensonados, que
han sado de a vda abora actva)
Una centra sndca debe ser de carcter nacona, que represente os
ntereses generaes, ya no socaes, n coectvos de os traba|adores que o
ntegran, os cuaes deben ser de dversos sectores productvos. Adems
pueden aarse organzacones de pensonados que tengan personadad
|urdca en a forma de determnen os estatutos.
Una de as cuestones prncpaes de as centraes sndcaes es proteger
y hacerse cargo de a revndcacn coectva y de ntereses de a segurdad
soca, que quedan fuera de as revndcacones orgnaes de os sndcatos.
g.3 Consttucn y estatutos de as organzacones sndcaes.
Requstos para a consttucn de as organzacones sndcaes:
Se pueden dstngur exgencas prevas a a consttucn de sndcato o
exgencas prevas a a consttucn de personadad |urdca de sndcato; y
exgencas posterores, que son fundamentamente destnadas a a obtencn
de a personadad |urdca. A estas dos podramos agregare una etapa
premnar que esta dedcada fundamentamente a as abores de prosetsmo,
no en e sentdo potco de a paabra, sno en e sentdo de captar atencn o
adhesn por e movmento que se esta creando, ya que para poder crear un
sndcato, se necesta un grupo de traba|adores que este de acuerdo, y como
es evdente, este nters no surge de generacn espontanea en os
traba|adores, sno que hay aguen a quen e surge a dea, y empeza a
capturar as adhesones respecto a as organzacones que pretende formar y a
eso es a o que amamos prosetsmo sndca, captar a otros traba|adores que
queran nvoucrarse en este proyecto sndca.
Las razones por as que se exge estos requstos para crear un sndcato
son, prmero porque hay que dar una certeza |urdca en e aspecto de que
exste efectvamente una vountad de os traba|adores en torno a formar una
organzacn que os represente y, segundo porque se pretende dar a
personadad |urdca a os sndcatos con a mayor ceerdad posbe,
respetando e marco u orden |urdco.
Estas exgencas es mportante teneras presente, ya que son comunes
para cuaquer organzacn sndca, es decr a msma estructura o tramtes
srven para sndcatos de base, es decr sndcatos nomnados o nnomnados,
como para federacones o confederacones o centraes sndcaes, por certo,
vararan os qurum, mnstros de fe, pero os tramtes deben ser os msmos, y
as se expcta por e|empo en e artcuo 288, que se remte a todo e proceso
de tramtacn o de consttucn de un sndcato de base.
2
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
Exgencas Prevas:
-Asambea Consttuyente:
Ya pasada a etapa de prosetsmo, asummos que hay un grupo de
traba|adores que esta nteresado en formar un sndcato, y o prmero que hay
que hacer es ceebrar una asambea consttuyente, es decr, que se |unten os
traba|adores y ogren consttur esta organzacn.
Esta asambea se reaza fundamentamente para aprobar os estatutos
de a organzacn, por o tanto e grupo que esta encabezando esta dea de
consttur un sndcato, tendr que preparar un proyecto de estatuto nca que
es e que se va a aprobar en esa asambea; y adems, esta prmera asambea
tene por ob|eto eegr a prmer drectoro de sndcato, es decr, e prmer
rgano que va a e|ercer as funcones drectvas de esta organzacn que esta
nacendo, a esta asambea consttuyente tene que asstr necesaramente un
mnstro de fe, ese es un requsto de vadez de a asambea de consttucn de
un sndcato (en sentdo ampo).
E mnstro de fe evantar un acta de todo o que se haga en esa
asambea y os traba|adores que concurren a a consttucn de un sndcato
nomnado gozan de fuero abora de consttucn en conformdad a artcuo N
221 y va desde os 10 das antes de a ceebracn de a asambea y hasta 30
das despus de ceebrarse a asambea, despus pueden segur con fuero soo
s son eectos drectores, pero ya no es e msmo fuero de artcuo 221. A se
hace a eeccn de prmer drectoro sndca, en este caso no hay sta, ya que
se esta formando a organzacn, por o tanto son canddatos todos os
traba|adores que cumpan con os requstos que se han panteado en esta
propuesta de estatuto. E numero de drectores sndcaes depender de
cuantos son os traba|adores aados a a organzacn, aunque esa es una
norma partcuar por que en dentva en un sndcato podra ncuso
determnarse que todos os membros son drectores, pero a ey reconoce
derechos sndcaes a un determnado numero en razn de cuantos aados
tene, por e|empo, hay sndcatos que tenen drectoros mas extensos que a
os que tenen derecho, es decr, hay agunos drectores que no tenen fuero,
sendo estos os sndcatos que pretenden acercarse mas a a gura de
drectoro por a asambea.
-Ourums de Consttucn:
Esta estpuado prncpamente en os artcuos 227 y 228, y o prmero
que hay que dstngur es s se trata de un sndcato de empresa o de
estabecmento de empresa; o todos os otros sndcatos, es decr, os dems
nomnados e nnomnados.
Cuaes son esas dstncones?
Prmero para consttur un sndcato de empresa o de estabecmento de
empresa, o prmero que hay que dstngur es cuanto traba|adores tene, s hay
o no hay un sndcato anteror a que se esta consttuyendo y en dentva s a
empresa tene uno o mas estabecmentos:
2
Apunte N 1, Derecho del Trabajo, 2012 Prof. Rodrigo I. Paloo !"le#
-S tene ms de 50 traba|adores y exste un sndcato se e exgen
dos requstos:
1) Cuanttatvo: A menos 25 traba|adores
2) Porcentua: Y que esa cantdad de traba|adores
representen e 10% de tota de os que prestan
servcos en esa empresa.
-S tene mas de 50 traba|adores pero no exste sndcato: Ba|amos
as exgencas, precsamente para promover que se generen
organzacones sndcaes en esa empresa, se e da a posbdad
de formar sndcato con a menos 8 traba|adores, pero se e da un
ao para competar e qurum exgdo.
-S tene menos de 50 traba|adores a empresa, se e exge e
mnmo de 8 traba|adores.
-S tene mas de un estabecmento: se debe hacer as
dstncones entre un dato cuanttatvo y cuatatvo. En cuaquer
caso con 250 o mas se puede consttur sndcato en cuaquer
empresa.
-Respecto de os otros sndcatos a rega es soo numrca, es
decr a menos 25 traba|adores.
Luego de a asambea donde se ha aprobado e estatuto nca, y
adems se ha eegdo e prmer drectoro, ha do un mnstro de fe, se ha
evantado acta, se ha comuncado a empresaro de a admnstracn abora y
adems se ha cumpdo con os qurum necesaros, hay que depostar esta
acta de todo o obrado, ante a nspeccn de traba|o dentro de un pazo ega
que seaa e Cdgo de Traba|o.
E deposto es e acto en vrtud de cua e sndcato que esta nacendo a
a vda de derecho entrega copa de acta a a nspeccn de traba|o, que a su
vez reaza e acto de recbr e deposto y regstraro en e bro de Sndcatos, o
que e da a personadad |urdca a Sndcato recn creado. S no se seaa e
depsto dentro de pazo, se debe vover a reazar a asambea. Luego de esto
a nspeccn de traba|o reaza e contro de egadad de acta recbda, para o
cua tene 90 das en os cuaes debe reazar as observacones de egadad. E
sndcato a cua se e reazan observacones puede subsanar as
observacones en e pazo que se e concede, o nsstr en o que ha presentado
puede aegar |ursdcconamente mantenendo su documento, para este efecto
se estma que e drectoro esta facutado para reazar todo os cambos
necesaros que requera a Inspeccn de Traba|o o e Trbuna.
2

Das könnte Ihnen auch gefallen